Over dit boek

Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat
doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.
Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke
domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land
verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van
geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.
Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de
lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.

Richtlijnen voor gebruik

Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken
uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven
leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op
automatisch zoeken.
Verder vragen we u het volgende:

+ Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door
individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden.
+ Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek
doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelhe-
den tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien
hiermee van dienst zijn.
+ Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het
project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet.
+ Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er
niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is
voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval
met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het
eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.

Informatie over Zoeken naar boeken met Google

Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit
allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken
op het web via http://books.google.com
 GAN

CH
IGAN
TH
UN

3
MI
IV M

D
E
ER

H
1811

T
SI
M TY
LI
BR OF
AR
IE O
I

NICHIGAN
S S

N
R
E

MICHIGA
V
I Y OF
N
U
112
ARI

UNS
THE
ES

.
M

E
TH
M
LIBRARIES
OF Y
I
T
I

NICHIGA
S
MICHIGAN

t R
a E
V
l I OF
t N
CHIGAN

U
RS
T

VE

CHIG
H

1811
E

Y
BE

U
I
N P
V M H
I

BE
E
S
R L.
I
T
I M
LIBRARIES
OF

Y
IT
MICHIGAN

S
ER
IV
N

UN
CHICA

TH

811
E

LIBRARIE
.

UN
BE

E
IV M

TH
ER
SI
M TI 1811
LIB
" RA
OF
MICHIG
S
S

MICHIGAN
R
E
V

OF
I
N
U

TH
AY

E
.

BRARIES
.
E

UN
M
TH

W 獨 IV
C

ER
MI

1811 SI
TI
LIBRARIES
OF

TY
MICHIG

I
RS
I VE
OF
UN
MI

ARI
AN

E
811 S
S

.
E
E

M
A
CH
TH

MI
D

C
I

LUPRILIES M ITY
M

Y OF
MI

OF
AN

THE

MIC

CH
1.
IG

HEL
TH

I
1

RARIE
M TAT
 HIGAN
Ś

MICH
EN

THE
U
M

THE

BE
UN
IV
ER
LIBRARIES M SI
T)
OF
T
I

MICHIGA
S
R
E
V
I
THE

N OF
U
BRARIE
UN

Y
BE

E
M
IV

TH
E

1811
SITY OF LIBRARIES M
. CHIGAN

A
S IT
ER
IV OF
TH

UN

)
1811
MI

E
KE

U
N

JH
V
I M
E

L
M R
S
I 1811
OF LIBRARIES
LCHIGAN

. CHIGAN

RSITY O
S
TER ,
W

THE
MI

LIBRARIES
GR
UV M
ER
SI
BRARIE TY
OF

S
MICHIGAN

R
E
MICHIGAN

V S OF
I ER
CHIGAN

N V
TH

U
JNI
E

1311
M
THE

KE

· BRARIES
LI
WY UN
IV
1813 ER
LIBRARIES SI
TI
OF
I
IT
MICHIGAN

S
ER
IV OF
UN R S
KLE

VE
OI ),
CHIGA

BRARIES
UNA

en

M
THE
THE

S
ALI
LIBRARIES M
OF

S
THE

R
M

E
V
I

I S
C

N ER
OF

H
WEBAN

1817 U V
THEU

NI
TN
 PATROLOGIA

CURSUS COMPLETUS ,
SEU
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS , INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA

OMNIUM SS. PATRUM , DOCTORUM , SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM ,

SIVE LATINORUM , SIVE GRÆCORUM ,
QUI AB ÆVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTII III ( ANN . 1216) PRO LATINIS
ET AD PHOTII TEMPORA (ANN . 863 ) PRO GRÆCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESIÆ SÆCULA ET AMPLIUS ,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS , VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVUSSIMIS SÆCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS , SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS , NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS INDICIBUS LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS , ALTERO
SCILICET RERUM , QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM UNUSQUISQUE
PATRUM , ARSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT , UNO INTUITU CONSPICIATUR ;
ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET
IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS,
A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CHARTÆ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS , PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO , UNA , METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS . AD OMNES ÆTATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES GRÆCA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
A S. BARNABA AD PHOTIUM ,
ACCURANTE J.-P. MIGNE ,
Bibliothecæ Cleri universa ,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE.

PATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIA NEMPE LATINA , ALIA GRÆCO-LATINA ; LATINA ,
JAM INTEGRE EXARATA, VIGINTI ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA STAT, CENTUMQUE ET VILLE FRANCIS VENIT. GRÆCA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. FRIOR GRÆCUM TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR , ET
FORSAN CENTUM VOLUMINUM EXCEDET NUMERUM . POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE IN
TRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR . UNUMQUUDQUE VOLUMEN GRÆCO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE
MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR,
COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GRÆCAM SIVE LATINAM COMPARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM , CUJUSQUE VOLUMINIS AM
PLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA ÆQUABUNT .

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS XIV .

ORIGENES.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOBEM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM
SEU PETIT - MONTROUGE.

1857
 ORDO RERUM

QUÆ IN HOC TOMO CONTINENTUR .

ORIGENES . 833
Præfatio . 9 COMMENTARIA IN EPISTOLAM B. PAULI AD RO
Monitum ad Commentaria Origenis in Joannem. 13 MANOS. 837
COMMENTARIA IN EVANGELIUM JOANNIS. Liber primus . 857
Tomus primus Commentariorum , 21 Liber secundus. 871
Præfatio. 22 Liber tertius . 921
Incipit explanatio. 50 Liber quartus 959
Tomus II. 103 Liber quintus 1003
Ex eodem tomo II. 185 Liber sextus . 1055
E quarto tomo in Evangelium secundum Joannem . 183 Liber septimus . 1103
E quinto tomo in Joannis Evangelium . 186 Liber octavus. 1157
Exeodem tomo quinto. 187 Liber nonus . 1201
Ex eodem tomo quinto. 193 Liber decimus. 1219
TOMUS VI . 197 Peroratio Bufini in Explanationem super Epistolam ad
Præfatio. 197 Romanos . 1291
Incipit explanatio. 202 Fragmenta in Epistolam ad Galatas. 1293
Tumus X. 305 Fragmenta in Epistolam ad Ephesios. 1297
Tomus XIII. 400 Fragmenta in Epistolam ad Colossenses. 1297
Tomus XIX. 523 Fragmenta in Epistolam primam ad Thessalonicenses.
Tomus XX . 571 1297
Tomus XXVIII. 679 Fragmenta in Epistolam ad Titum. 1305
Tomus XXXII . 740 Fragmenta in Epistolam ad Philemonem. 1303
EX HOMILIIS IN ACTA APOSTOLORUM . 829 Fragmenta in Epistolam ad Hebræos. 1307
Præfalio Rufini in Explanationem super Epistolam Pauli Fragmenta ex homiliis in Epistolam ad Hebræos. 1307
ad Romanos. 831 Philocalia. 1309
Præfatio Commentariorum in Epistolam ad Romanos . Index analyticus .
 SÆCULUM III .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ

ORIGENIS

OPERA OMNIA ,

EX VARIIS EDITIONIBUS ET CODICIBUS MANU EXARATIS , GALLICANIS , ITALICIS , GERMANICIS ET

ANGLICIS COLLECTA ATQUE ADNOTATIONIBUS ILLUSTRATA , CUM COPIOSIS INDICIBUS, VITA AUCTORIS
ET MULTIS DISSERTATIONIBUS .

OPERA ET STUDIO

DD . CAROLI ET CAROLI VINCENTII DELARUE,

Presbyterorum et monachorum Benedictinorum e congregatione S. Mauri ;

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,

BIBLIOTA EGE GLERI UNIVERS ,

SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICB RAMOS EDITORE .

TOMUS QUARTUS.

VENIT 13 FR . GALLICIS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM ,
SEU PETIT -MONTROUGE .

1837
 UR

ELENCHUS
‫ار‬
nich

i AUCTORUM ET OPERUM QUÆ IN HOC TOMO XIV CONTINENTUR .

ORIGENES .

Commentaria in Evangelium Joannis . col. 21

Ex bomiliis in Acta apostolorum . 831
Commentaria in Epistolam B. Pauli ad Romanos . 839
Peroratio Rufini in Explanationem super Epistolam ad Romanos . 1291
Philocalia . 1309

Ex typis MIGNE , au Petit- Montrouge.

 PRÆFATIO .

Quanvis operæ pretium facturos nos esse arbitraremur si Origenis Opera omnia , lam illa quorum
genuinum eum esse auctorem constat , quam ea quæ sub ejus nomine olim circumferebantur, in unum
corpus colligeremus, quoniam lamen conquesti sunt viri aliquot erudili , ægreque lulere quod in priorum
hujusce editionis voluminum fine opera quædam Origeni perperam ascripla addita fuerint , quæ omnino
superflua adeoque ementibus onerosa sibi videbantur, ideo in posterioribus tomis reliqua ejusmodi spu
ria omillenda censuimus, qualia sunt Commentarius aller in Job a Joachimo Perioniu Laline conversus,
Commentaria in Evangelium Marci quæ sibi aliquando edenda proposuerat doctissimus Huetius, Momi
liæ in diversos, el alia quæ præferunt vulgatæ antea Latinæ editiones : unde fil et non jam voluminibus
quinque, sicut initio propositum fuerat, sed qualuor duntaxat lola Origenianorum Operuin collectio
conficialur.
Mirum vero forlasse videbitur quartum hoc el ultimum volumen, quod in præfatione tertii anno 1740
quasi inox prelo commillendum nuntiaveram , lam sero lamen post alia prodire. Verum præterquam
quod propius inspicienti mihi vix quidquam in eo elaboratum preloque paratum occurril , absenti paulo
post, alienisque laboribus occupalo promissis slare non licuit. Anno enim 1742 morluo domino nostro
Petro Sabatier, qui veteris Latină Bibliorum , quam Italicam vocant, Versionis priora duo volumina in
folio Remis vulgaverat, Remos anno 1743 a Superioribus missus ad persequendam banc, quam potissi
mum Nagitabat, cujusque sumptibus subveneral serenissimus Aurelianorum dux ac princeps, editionem ,
ser annos integros ibidem ipsumpsi tertio el ultimo hujus volumini absolvendo. Quo finito lolus ad Ori
genem redii, singula ad manuscriplos codices contuli el castigavi, notis illustravi , nulli denique vel cure ,
vel studio , vel labori peperci ut integrum illud ac perfectum suisque omnibus numeris absolutum volu
hien evaderel. Si quid postea nora intercesserit, id tribuenduin vel avidilali et oscilantiæ typographo
rum , qui, ne typographica unquam sua oflicina vacel, nova semper imprimenda appelunt, iuclioali ne .
gligunt , vel aliis quibuscunque casibus, quales ſert rerum humanarum nunquam sibi constantium vicis .
siiudo.
Porro lomus hic quartus el ultimus in duas partes dividitur, quarum prior continet residua Origenis
opera in Joannem , fragmentum c quarta homilia in Acta apostolorum , Commentarios ejusdem in Episto
lam Pauli ad Romanos, eum fragmentis in Epistolas ad Galatas, ad Ephesios, ad Colossenses, ad Thes
calonicenses, ad Tilum , ad Phileinonem , ad llebræos , et duobus consuetis iudicibus, aliero locorum
Scripturæ sacrae , altero rerum memorabilium : posterior pars complectitur Opera ad Origenem speclan
tia, nimirum S. Pamphili martyris Apologiam pro Origene, el pro eodem Panegyricam Orationem a san
Clo Gregorio Thaumaturgo e scbola Origenis in patriam redire paranti composilam , ac Cæsareæ in Pa .
læstina publice habitam , Origeniana a doctissimo lluetio scripla , notisque bistoricis ac criticis ubi cum co
uobis non convenit illustrata , cum sumina ejusdem operis librorum , seclionum , capilum el numerorum ;
el excerptum ex Georgio Bullo caput nonum Defensionis fidei Nicænæ , de Filio to ouoousup , ubi ca
tholica Origenis de Trinitale lides potissimum vindicatur.

Commentariis in Joannein , et Apologiæ Pamphili speciale Monitum præfixum est . Cum vero de fra
gmentis in Acla apostolorum et in Epistolas Pauli agatur Origenianorum libro 111 , sectione 2 , num . 7 et
8, pag. 297 , el sectione 3 , num . 14 el 15, pag . 305 el 306 , ubi quid novi a nobis reperlum sit notis ob
servavimus , inde fit ut de illis iterum præfari supervacaneum videalur, nisi forte aliquid insuper dicer
dum sit de Commentariis in Epistolam ad Romanos.

De Commentariis in Epistolam ad Romanos.

Cum libris v el viu Contra Celsum suas in Epistolam ad Romanos lucubrationes memorel Origenes ,
cerlom est in banc prius Epistolam , quam Contra Celsum , adeoque antequam finem imperandi faceret
Philippus, eum scripsisse. Liquet eliam illad opus fuisse elaboratum post ejus in Leviticum llomilias,
quarum secundæ meminit lib . ix , num , 1 Commentariorum in eamdem Epistolam . Porro cum , judice
Rufino, islæ lomiliæ ex tempore pronuntiatæ sint, nonnisi post annum Christi 245 haberi potuerunt.
Unde colligimus quo tempore Commentarios in Matthæum concinnabat Origenes , nempe circa annum
246, imperante Philippo, eodem cliam Commentaria in Epistolam ad Romanos eum adornasse. Eodce
PATROL . GR . XIV , 1
11 PRÆFATIO AD TOMUM IV . 12
verisimilius illud eruitur, quod lomo xvil in Matthæum suas in Epistolam ad Romanos esplanationes
recenseat, el lib. 1 in Epistolam ad Romanos, num . 5, de genealogia Salvatoris a Malihão relata pro
millat se fusius suo loco in sequentibus scripturum .
Cassiodorus, Institut . divin. leci . , cap . 8, viginti libros in hanc Epistolam ab Origene conscriplos
refert. Sancti Pauli prima omnium , inquit, et admirabilior destinata cognoscitur ad Romanos, quam Ori
yenes viginti libris Græco sermone declaravit . Verum Rufinus , qui Heraclii impulsu eos Lalinæ linguie
donandos suscepit, quindecim tantum enumeral in suæ translationis proæmio : imo variant lectiones,
el pro quindecim , ut legunt omnes editi , duo, quibus usi sumus, antiquissimi codices, unus cathedralis
ecclesiæ Ebroicensis , alter monasterii Vallis-Claræ , habent alius decem , alius duodecim . Sed hic for
tasse libros qui sua ætale supererant tantummodo denotat Rufinus ; jam enim aliquot intercidisse lesia -
Tur in præfatione ad Heraclium . Ut ul sit , deperdita de suo addidisse, llumque opus ad mediam fere
parlem se contraxisse ibidem profitetur : et reipsa , leste Cassiodoro ibidem quo supra, ex viginti libris
decem tantummodo confecit : Quos tamen , inquit, supra dictus Rufinus in decem libros redigens , adhuc
copiose translulit in Lalinum . Adversus hanc audaciam excandescit Erasmus, nec immerito quidam
Rulinum objurgarunt, quemadmodum ipse sibi objectum fuisse ait in peroratione suæ translationis, quod
suum potius quam Origenis nomen hujus operis litulo non inscripsisset. Hinc enim fit ut vix Origenem
in Origene reperias, injuriamque Origeni illatam facilius deprehendes, si fragmenta quaedam lucubra
tionis hujus inserla Philocaliæ cum Ruliniana conversione confligas.
Theophilus Salodianus, ordinis Observantiæ Mendicantium Divi Hieronymi professor, ex codice ma
nuscripto Phesulane sui conventus bibliothecæ, qui Hieronymuni interpretem in fronte præferebal, hos
decem libros primus sub Hieronymi nomine Veneliis edidit anno 1506. Hunc secuti Merlinus, Erasmus,
Genebrardus , llieronymique Operum Basileenses editores, anno 1571 , atque Philippus Labbäus De
scriptor . eccles ., tom . II , pag. 145 , ejus operis interprelationem Hieronymo itidem ascripserunt. Sed hanc
Rufino esse tribuendam evidentissime probant tum Cassiodorus , lum manuscripti nostri , quin ipsa Rufini
peroralio, ubi ait se paulo post conversurum Clementis libros , quod a Rutino factum esse constal.
Erasmus, mangonii librarios insimulans, ad emplores alliciendos prætextum ab iis Hieronymi nomen
arbitralur. Ast Huetius, banc Erasmi probabiliorem sententiam respuens, suam , cui minime assentimus,
ila aperil Origenian . lib . Hi, cap . 2 , sect. 3 , num . 15 : « Cur Hieronymo tribula sit (hæc interpretatio )
Rulini aštu ei vafrilie factum puto, qui ad declinandam facli invidiam (male quippe audiebat Criger is
nomen ), et in Hieronymuin , a quo sæpe Origenismi causa exagitatus fuerat , refundendam , nomen suum
non apposuit , modestia ficuum simulans, quod malis artibus aclum erat. , Eadem ferme ait ejusdem
sectionis num . 5 , ubi de Homiliis in Josue . Sed de his suo loco disseremus .
Præter contractam illam el truncatam Rulini interpretationem , habemus lomi primi non mediocre
fragmentum in capite Philocalice 24 ' , ac duas minores lacinias in Apoiogia Pamphili . Socrates llisto:.
eccles . , lib . vii , cap. 32 , observat Origenem in priori eodem lomo : latissime exposuisse qua ratione Maria
Virgo Deipara diceretur. Origenes ipse , lib . v Contra Celsum , num . 47 , de circumcisione egisse se ait
Commentariis in hanc ad Romanos Epistolam . Sanctus Basilius libro De Spiritu sancio, cap . 29, locum
ex eisdem Commentariis refert this verbis : Αι ιεραι δυνάμεις χωρητικαι του Μονογενούς και της του αγίου
LIveúpatos OebentOS . Sacræ virlules capaces sunt Unigenili et sancli Spiritus deitatis : librum vero unde
illum eruerit non notavit ; sed eadem verba reperiuntur in interpretatione Rufini, lib . I , num . 8 , pag .
515. Rursus Origenes lomo xvii in Mallhäuin , num . 52 , plurima Commentariis suis in Epistolain ad
Romanos a se dicta fuisse reſerlo in hunc Apostoli contextum : An ignoratis, fratres ( scientibus enim
legem loquor) , quia lex in homine dominatur quanto tempore vivit , elc . usque ad id , si ſuerit cum alio
viro 6. Aliud quoque e lomo ix fragmentum nobis offert caput Philocaliæ nonum ?. Denique Origenes
iterum lib. vii Contra eumdem Celsum , num . 65 , dicit pluribus in varium sensum se lraclasse de his
versiculis : Omnis anima potestatibus præcellentibus subdita sil . Non est enim potestas nisi a Deo ; quæ
autem sunt poleslales , a Deo ordinatæ sunt : itaque qui poleslali resistunt, Dei ordinationi resisluni '.
Alque bæc cum legitimum horumce Commentariorum auctorein Adamantium esse clarissime demon
slrent , non dubitavit tamen novilius quidam scriptor heterodoxus hos ipsos in supposititiorum Origenis
scriptorum seriem conjicere ; a Guilielmo Perkinso delusus , qui eos male quidem a Rufino conversos
scripsit, quod verissimum est , Origeni vero falso esse tributos neutiquam cogitavit.

* In interpret . Rul., lib . I , num . 5 , not. ? ibid . num . 5 , noi . 3 ibid . not. * Rur., lib . II , num . 10
et 12. o Rur., lib. vi , num . 7 . 6 Rom . VII , 1-3. Ruf., lib. v ) , num . 8, not. & Rur., lib . 1x, num . 23
97. 9 Rom . xii, 1 .
35 MONITUM AD COMMENT . ORIGENIS IN JOAN .

MONITUM

AD COMMENTARIA ORIGENIS IN JOANNEM .

I. Origenes, non longe postquam Antiochia rediil, A Evangelium esse Joannis nobis proposilum , cujus
quo a Mammæa, Alexandri Severi matre , fuerat sensum pro virili nostra jussi sumus abs le investi
accersilus, nimirum anno Christi 219 , ab hisce in gare . Ainbrosium hic alloquitur cujus brorlalu
Joannem Commentariis saa in Scripturam Exege Commentarios hosce suscepit, eique nuncupavil.
lica Alexandriie auspicatus est, ut ipse innuil pro II . Achaico itinere intermissum opis, redux et
logo in Joannem, num . 4 : Πάσης τοίνυν ημϊν πρά- presbyter jam factus , Alexandria resumpsit , ut
ξεως ανακειμένης Θεώ , και παντός του βίου , επει palet ex præfatione lomi sexti in Joannem , num . 1 ;
σπεύδομεν επί τα κρείττονα , και βουλομένων ημών και μέχρι γε του πέμπτου τόμου , ει και ο κατά την
έχειν πάσαν αυτην απαρχήν των πολλών απαρχών , "Αλεξάνδρειαν χειμών αντιπράττειν έδόκει , τα δι
εί γε μη σφαλλόμεθα τούτο νομίζοντες , ποίαν έχρήν δόμενα υπηγορεύσαμεν , επιτιμώντας τους ανέμους
είναι , μετά το κατά το σώμα κεχωρίσθαι ημάς αλλή και τους κύμασι της θαλάσσης του Ιησού . Jam ad
λων , διαφέρουσαν ή την περί Ευαγγελίου εξέτασιν ; quintunt usque tomum, quamvis adversari nobis vi
Και γάρ τολμητέον ειπείν πασών των Γραφών είναι derelur Alexandriæ procella , quæ concessa fuere lu
απαρχήν το Ευαγγέλιον. Απαρχήν ούν πράξεων, εξ culi sumus , Jesu increpante venlos el undas marie .
ου τη 'Αλεξανδρεία επιδεδημήκαμεν , τίνα άλλην ή Unde liquet priores quinque lomos Alexandriæ ante
B
την εις την απαρχήν τών Γραφών έχρήν γεγονέναι ; annum 231 , quo Cesarcam migravit, fuisse lucu -
Omni itaque aclione el tota vila nostra Deo dicata , bralos : quod eliani docet Eusebius Hist . lib . vi,
quoniam ad præstantiora magno studio contendimus, cap. 24. Imo sexlum Alexandria itidem inchoave
cupientibusque nobis primitias omnes multarum pri ral , sed eum denuo exordiri necesse habuit, quod
miliarum habere, nisi loc existimantes decipimur, priorem scriprionem Alexandria discedens secam
quænam aliæ nobis primiliæ præstantiores esse de non asportassel , quemadmodum ipse ail in præfa
buerunt, posteaquam mulua corporis consuetudine lione ejusdem lomi, paulo infra : "150 ¢ ©¢ ötl and
εεjuncti sumus, quaminstituere de Ευι ngelio dispu- πολλής προθυμίας δευτέραν ταύτην αρχήν ποιούμαι
tationem . Etenim audendum est dicire omnium έκτου τόμου , διά τό τα προϋπαγορευθέντα ήμίν εν
Scripturarum primitias Evangelium esse. Ex quo τη 'Αλεξανδρεία ουκ οίδ' όπως μή εκκομίσθαι . Cele -
igitur lempore Alexandrium pervenimus, quasnam rum scias ex multa nos promplitudine iniliurn sexii
alias esse oportuit nostrarum actionum primilias Tomi denuo fucere , eo quod quæ antea interpretati
quam in Scripturarum primiliis ? Et infra num . 6 : fueramus Alexandriæ , nescio quo pacto nobiscum
Εγώ δ' οίμαι ότι και δ' όντων των Ευαγγελίων, allala nun fuerunt. Hinc vel non audiendus , vel sic
οιονεί στοιχείων της πίστεως της Εκκλησίας, εξ ών C intelligendus esi Nicephorus cum ait lib . V , cap . 15 ,
στοιχείωνό πάς συνέστηκε κόσμος , εν Χριστώ καταλλα sex tomos in Joannein Alexandriæ tum fuisse scri
γείςτω Θεώ, καθά φησιν ο Παύλος Θεός ήν εν Χριστώ plos..
κόσμον καταλλάσσων εαυτώ , και ου κόσμου την αμαρ III . Anno , ut jam diximus , 231 , Demetrium
τίαν ήρεν Ιησούς : περί γάρ του κόσμου της Εκ Alexandrinum episcopum inultis de causis sibi in
κλησίας ο λόγος εστίν ο γεγραμμένος: Ιδού ο Αμνός fensum expertus Origenes , Alexandria discessil , et
του Θεού και αίρων την αμαρτίαν του κόσμου , και απαρ Cæsareæ sedem posuit , ubi non slalim , sed tamen
χήν των Ευαγγελίων είναι το προστεταγμένον ημίν non multo post , et fortassis post mortem Deme
υπό σου κατά δύναμιν έρευνήσαι το κατά Ιωάννην . trii , anno scilicet 232, aliquam naclus tranquillila
Arbitror vero ego , etiamsi quatuor sint Evangelia , lem , interruptum opus prosecutus est . Quoi qui
veluti elementa fidei Ecclesiæ , ex quibus elementis dem eruere etiam licet ex præfatione ejusdem 10
lotus constat hic mundus Deo per Christum reron mi sexti : Και εκ του δε επιπεσόντος προεληλυθότες
cilialus , sicul inquit Paulus 19 : « Deus erat in εξελκύσθημεν από της Αιγύπτου , δυσαμένου ημάς
Christo , mundum sibi reconcilians ; , cujus mundi του Θεού του εξαγαγόντος τον λαόν αυτού απ' αυτής.
peccatum sustulit Jesus ; de mundo enim Ecclesive "Έπειτα του εχθρού πικρότατα ημών καταστρατευ
δετmo ille est scriptus 11 : « Ecce Agnus Dei, qui D σαμένου διά των καινων αυτού γραμμάτων , των
ακfert peccatum: mundi , » Euangeliorum primitias αληθώς εχθρών το Ευαγγελίω , και πάντας τους εν

16 1 Cor . V , 19 . 11 Joan . I , 30.

 15 MONITUM AD COMMENT. ORIGENIS IN JOAN .
Aiyúrttu ávéjsous tñs tonpias xal' nuûv żysipav- A plures enim Rufinus enumerat Invectiv . 2, ubi hunc
τος , στήναι μάλλον με προς τον αγώνα παρεκάλει ο
abyos, xal inpñsal tò prepovexdv , pýttote uoxonpol infra
λογισμοί εξισχύσωσι τον χειμώνα και τη ψυχή μου
έπεισαγαγείν , ήπερ άκαίρως πρίν γαλήνην την διά
νοιαν λαβείν συνάπτειν τα εξής της Γραφής . Και οι Romana lingua , cognoscet quantum boni et ante
συνήθεις δε ταχύγραφοι μή παρόντες του έχεσθαι
TŪy úttayopeútswv čxuluov. Nūv o* Öte tà xal ' fuãy
πεπυρωμένα πολλά , σβεννύντος Θεού , βέλη έμβλυν
ται , και ενεθισθείσα ημών η ψυχή τους συμβεβηκόσι
διά τον ουράνιον λόγον , φέρειν ράον βιάζεται τας γε
γενημένας επιβουλάς , ώσπερει ποσης ευδίας λαβο
μενοι , ουκέτι υπερτιθέμενου υπαγορεύειν τα ακόλουθα
βουλόμεθα , Θεόν διδάσκαλος υπηχούντα εν τώ αδύτω
tñs puxñs huwy trapsīvai euxója vol, iva téãos acon , hodieque superest, desinal ad capnil Joannis XIII ,
B
ή της κατά Ιωάννου διηγήσεως του Ευαγγελίου οίκο.
δομή. Γένοιτο δ' ο Θεός επήκοος ημών τη ευχή , εις
το συνάψαι δυνηθήναι το σώμα του όλου λόγου , μη
κέτι μεσολαβούσης περιστάσεως, διακοπής του ειρ-
μού της Γραφής οποιανδήποτε ενεργήσασθαι δυνα
uévns ! Ex hoc casu progressi , extracti sumus ex
Egypto, Deo nos liberante , qui eduxit populum
suum ex ea : deinde inimico ( Demetrio ) adversus
nos acerbissime pugnante per suas novas litteras , re
vera Evangelio inimicas , omnesque Ægypti ventos
adversus nos concitante , stare me magis adhortabu
lur ralio ad certamen , et servare præstantissimam
mei parlem , quanı imporlune conjungere restantein
Scripturam , antequam rationis discursus tranquilli-
latem reciperet , ne forte cogitationes pravæ invale
scerent in animam eliam meam procellam inducere .
Quin absentes quoque, qui mihi de more adsunt ,
veloces scriptores, me prohibebant quæ excogitassem
mandare lilleris. Nunc vero quando adversum nos
ignitæ sagille muliæ vanæ fuerunt factæ , Deo illas
exstinguente, el assuela anima nostra his , quæ cæ
leslis sermonis causa contingunt, ſerre cogitur faci
lius faclas insidias , veluli aliquantum serenitatis
nacti, non amplius differentes dictare volumus quæ
restant , Deum magistrum in animæ nostræ adyto
penetrali insonantem adesse precanles, ui finem ac
cipiat structura enarrationis Evangelii secunduin
Joannem. Alque utinam audiat Deus preces nostras,
ut corpus totius operis conjungere possimus, nec ulla
posthac necessitas intercipiat atque interrumput
Scripluræ seriem ! Allamen nonnisi longe post Ma
ximini persecutionem , quippe cujus lomo xxu me
minerat, teste Eusebio Hist. lib. vi , cap. 28 , el
forsan in secundo itinere Atheniensi, uti conjicil
Huelius, posteriores lomi expliciti sunt,
IV . Hieronymus prologo qui præfixus est Latina
interpretationi Homiliarum Origenis in Lucam ,
novem el triginta lomos ab eodem Origene in
Joannem scriptos commemorat. Siquidem , inquit,
quod olim Romæ sancia Blæsilla flagitaverat, ut XXXVI
( lege xxv) tomos illius in Matthæum , el quinque alios
in Lucam , el xxxix in Joannem nostræ linguæ trade
rem . Amanuensiun errorein hic suspicalur doctissi
mus lluelius, et pro xxxix legendum putalxxxii. Non
ipsum Hieronymi prologum refert : el qui paulo
eadem repelil his verbis : Interim , inquii,
Origenis libros , ut supra diximus, in omnem admi
rationem extollit , et dicit quod si eus interpreletur
nescierit el scire nunc cæperit , id est, in Matthæum ,
inquit , xxvi libros ( lege xxv) ei in Lucam quinque,
el in Joannem xXXII. Inde est quod in ms . codice
Commentarioruin in Joannein quo usus est Ambro
sius Ferrarius , novem interrupla seriei lomi, qui
hodie supersunt, in triginta duos lomos fuerant
distributi. Verum Rufini lectioni (ides minime vi
delur esse adhibenda : nam cum lomus XXXII , qui
ỹ . 53, vel integrum opus neutiquam absolvit Orige
nes, vel si ad finem usque periluxit, non pauciores
quam xxx ! x tomos elaborasse verisimile est. Deinde
plures quam ΧΧΧΙΙ Ιο :nos confectos fuisse inde erui
lur, quod Origenes ipse iraclalu xxxv in Mal
thieum , pag. 922, in hæc Malihi verba : Idipsum
autem et latrones, qui crucifixi erant cum eo , impro
perabant ei, ait se in Commentariis suis in Joannen
exposuisse de duobus latronibus qui crucifixi sunt
cum Christo, et ibi agilasse an alii sint duo hi la
trones quorum unus blasphemabal Christum juxia
Lucam , et alii fuerint illi duo latrones qui ambo
blasphemaverunt juxta Matthæum et Marcum .
apud Joannem , inquit , sicut potuimus, exposuimus
de duobus latronibus, qui fuerunt crucifixi cum
C
Christo, qui secundum Matthæun quidem el Marcum
improperaverunt ei ambo in cruce ; sécundum Luo
cam autem dicentem quoniam unus de pendentibus
latronibus blasphemabat.... Conveniens ergo est ut
in primis quidem ambo latrones intelligantur Domi
num blasphemasse.... Aut ne forle, sicut et illic
diximus (Conmentariis scilicet in Joannem ), alii
sunt hi duo lalrones ex quibus unus blasphemabui
eum , et alii fuerunt illi duo latrones qui ambo bla
sphemaverunt (sic enim legendum est juxta mss . ).
Hæc autem nullibi reperiuntur in novem lomis qui
eliamnum exstant in Joannem , atque ex verbis mo
do citalis el loco ubi ea citata sunt, videtur Orige
nes non per transennam , sed ex professo , et suo
loco, tractasse de duobus latronibus. Porro cum
Tricesimus secundus tomus desinal ad capul xlil ,
y . 33 Evangelii Joannis , ut jam diximus, ag: lur
vero de latronibus in capite xix , ¥ . 18 ejusdem
Evangelii , plures quam xxxl lomos in Joannem
elaboralos fuisse verisimile est , ac proinde genuina
videlor Hieronynii lectio , quæ xxxix lomos in
Joannem commemorat ,
V. Ex lot Origenis in Joannem lucubrationibus,
XXII duntaxat tomos ad suam ætalem pervenisse
scribil Eusebius Hist . lib . vi , cap. 24. Sed cuni
xxxix Hieronymus poslea, el Rufinus forsan dun
laxal xxxn præ manibus habuerint, el supersin
hodieque lomi XXVIII et XXXn , conjiciendum est non
plures quam xxii vidisse Eusebium , plures lamen
 MONITUM AD COMMENT. ORIGENIS IN JOAN.
sua plale exstitisse . los temporum injuria posl- A aui locum signassem suspectum . Aliqua tamen per
modum absumpsit, exceptis tomis 1 , 11 , VI , X , XIII , versæ docirinzelabe respersa consulto delraxisse
XIX , IX , Sxvil el xxsli , quorum gemina prodiit
interpretatio . Ex codice Veneto S. Marci , qui nul
libi hodie comparet, priorem concinnavit Ambro
sius Ferrarius, Mediolanensis, monachus Cassinas,
el edidit anno 1551 ; posteriorem ex codice Regio
Joachimus Perionius , Benedictinus itidem mona
chus, triennio post vel circiter. Quem pulo non in
se recepisset laborem , si non aclum modo se age
re, sed bene actum pessime se agere intellesissel.
Ai nooduin pervenerat ad eum Ferrariana inter
prelatio ; proptereaque in explanationis suæ præfa
tione primum se laboris bujus incæplorem profile
tar. Persuasit id Sixto Senensi, qui idipsum retu
11 ; Sivus etiam viro erudilo qui falso idem itera. B
vil. Hos aulem codices , Venelum et Regiuni, ex
uno eodemque venisse exemplari intelligitur ex
conflictu Ferrarianæ interpretationis cum Perio
niana el Græca Huetii editione ad exemplar Re
gium expressis, adeo accuraie lacunæ lacunis re
spondent , licet in aliquibus auctiorem el perfectio-
rem fuisse Ferrarii codicem fatendum sit . lloc
præcipue discrepabal uterque liber, quod Regius
veram ac genuinam novem lomorum servaret dis
tinctionem , cum Venetus in triginta duos unius ac
continuie seriei romos seclus essel, a Græculo quo
aam incerti nominis, ait Sixtus Senensis, novo im
posluræ genere , ut opus numerorum multitudine
caclum , el arithmeticæ suppulalionis ordine conli- C
nualum oplabilius redderel , ac majori prelio vende
ret : urde delusus Ferrarius eamdem retinuit libri
partitionem , el e triginta novein omnis quos in
Joannem scripsisse Origenem putabal, seplem so
lum postremos desiderari , et exiguis aliquet dun
taxal lacunis abruptam esse operis serjem censuit.
Quanquam fraudem subinde odoralus est vir ille
erudilus, nam in priore interpretationis suæ edi
tione, initio lomi xix , ad oran ) , suspicari se scri
bil hosce lomos , ne numerus interpellarelur , ila
fuisse disseclos.
VI . At illustrissimus Huetius, qui primus eos
Græce edidit Rothomagi, anno 1668 , suum cuique
numerum in Græco restiluil, servala Ferrarii in D
terpretatione, ul eral prius, in XXX] lomos distri expensa fuisse ait , quando videlicet
bula, utpote quæ , licet et in oratione horrida, ne
que salis pura , Perioniana tamen pilidior et me
lior, Grecis proprius insistal, suamque lidem satis
præslet. Suis tamen laboral quoque viljis , et in eo
Ferrarii vel candor, vel intelligentia rerum valde
videntur requirenda , quod solemni oblestatione in
line operis sui denuntiaveril se in hoc libro verlen
do summa usum fide ac diligentia, ut nihil prorsus
sil immulalum ab eo quod scribit auctor . Deinde ad
dit : Scito præterea me nihil invenisse in hoc libro
quod videatur decretis sanctæ matris Ecclesiæ adver
sari ; nam si invenissem , aut librum non vertissem , est ad cum locum in quo dicil de Jesu : « Tjise vos
19 Malih. II , 9 . 13 Joan . XI , 12.
18
videtur, nec pauciora superesse passus est , quæ
ab Ecclesiæ decrelis non exiguo recederent inter
vallo . Hæc vero omnia suis nolata sunt locis.
VII. Ex gemina Ferrarii et Perionii interpreta
lione et unico codice Regio editionem suam con
flavit Huetius, qui lælo sane animo aliis usus esset
codicibus jussu cleri Gallicani descriptis anle an
nos aliquot ex Italiæ Bibliothecis, si Joannes Tari .
nus , Parisiensis professor, cujus fidei commissi illi
erant ut eadem Commentaria in Joannem , Com
mentarios in Matthæum et Philocaliam in lucem
eniilleret, cum ipso communicare voluisset : ve
rum lumen de suo lumine accendere ille noluit , ne
ininus ipsi suum luceret cum alienum accendisset .
Qua de re graviter admodum nec injuste conque
rilur clarissimus Præsul. Nos vero , feliciores ,
duobus usi sumus codicibus, Bodleiano nimirum et
Barberino, ad quorum fidem Græca restituimus, la
cunas explevimus , Ferrariique interpretationera
emendavimus, mulata primum ejus, quam Huelius
in Lalino servaveral , lomorum divisione.
VUI. Præler novem hosce lomos , Philocaliæ ca
pita 4 el 5 duo exhibent fragmenta e lomo iv , tria
que alia ex præfatione quinti, inter quæ medium
tenet particula e lib . vi Eusebianæ Hisloriæ , cap.
25 , traducta . Duo quoque Latina fragmenta sup
preditat Apologia Pamphili martyris. Primum este
iomo v, sed alterum , quod e secundo depromptum
ferlur, in eo nullibi reperies . Nec tamen ideu 10
mum hunc esse derruncalum concludendum cen
semus , utpote qui ex omni parte integer, nec la
cunis ullis dehiscere videatur. Unde verisimilius
suspicamur fragmenta hæcce duo ex uno eodem
que iomo quinto esse decerpia . Cujus conjecturæ
rationem reddidimus ubi convenil.
IX. Jam ut aliquid de tomis deperditis dicamus,
præterquam quod scribit Eusebins Hist . lib . vi ,
cap . 28, de Maximini persecutione, quæ anno
Christi 255 ſurere cæpii, mentionem fieri lomo
x311 , Origenes ipse lomo xvi in Matthæum , pag .
748, in hæc Matthæi 1 : verba : Hosanna Filio Da .
rid , etc. , eadem a seipso Commentariis in Joannem
illud exponen
dum sibi propositum ſuit : In crastinum autem
turba mulia' que veneral ad diem ſeslum -s, etc.
Quæ quidem lomo xxix tractata fuisse verisimile
est. Deinde in Malihäuin itidem tract. XXIV, pag .
893 , lestalur se diligentius in Commentariis in
Joannem examinasse an ab una sola vel pluribus
mulieribus Christi pedes uncli ſuissent in cæna .
Qiiod sane eodem lomo XXIX præfixum erat. Deni
que in Epistolam ad Romanos cap . vi , lib . v : Ve
rum de ratione baptismatis, inquit, cum esponere .
MIS Evangelium secundum Joannem , ubi ventum
 MONITUM AD COMMENT. ORIGENIS IN JOAN .
baptizabil in Spiritu sancto " , el ilem ubi ipse A tur. Licet, inquil , multum perscrutati fuerimus,
Salvalor dicil : « Nisi quis renatus fueril denuo ex nondum invenimus in his quic scripta sunt, Judæos
aqua et Spiritu , non potest introire in regnum arripuisse lapides ul in illum injicerent. El paucis
Dei 18 : » pro viribus nostris quæ occurrere potue addilis : Nam si iterum assumpserunt, prius assum
runt, imo quce donavit Deus, diximus, ubi el sermo pserunt. Vull aulem lum in superioribus, lum in in
nis vim quo dicitur : « Nisi quis renatus fueril de ferioribus, nil tale præcessisse, ut probel verba , sed
nuo , , altius aperire lentavimus. Porro lomo vi in non lapides assumpsisse perperam in illum . El la
Joannem exponit quidem liæc verba : Ipse vos ba nien evangelista prius dixil : « Tulerunt igitur lapi
ptizabil in Spiritu sanclo ; posteriora vero , nisi des ut jacerent in illum 16 > Quæ ubi scripsissel ,
quis , etc. , exposuisse debuit inilio tomi xn . Eusta centum triginta quinque versiculis in !erjectis , subdit :
thius Antiochenus Origenis locum profert ex Suslulerunt ilaque Judæi lapides , ut lapidaren:
jisdem lomis deperditis in Joannem , ubi de lapida- ipsum 97. » llæc quidem duplici loco descripta sunt,
ujone Jesu a Judæis facta agebatur. Sic ille libro diversisque temporibus gesia appareil, quod non ha
De Engastrimytho : Ουκ έλαττον δε και το της λιθο beant eosdem verborum nerus vel conjunctiones :
βολίας δράμα θεωρών, επειδή και τούτο πειράται sed Origenes ipse, qui se Scripturas omnes lenere
τροπολογήσαι , του ευαγγελικού καταψεύδεται γράμ- B existimal , ιαι scribens non cognovit totum id Evan
ματος : ού πάνυ τι, λέγων , εύραμεν ζητήσαντες εν gelii texlum scriptum ad litteram . Porro si quis hæc
τοίς προ τούτου, ότι εβάστασαν οι Ιουδαίοι λίθους ίνα nos effingere existimal, sententiis evangelicis perle
λιθώσωσιν αυτόν . - Είτα μετ' ολίγα φησίν : Ει γάρ clis , illiusque in eas commentariis, ab omni nos
πάλιν έβάστασαν , πρότερον έβάστασαν . "Ανω δε και abstinuisse mendacio comperiet. Ex his verbis non
κάτω βούλεται κατασκευάσαι , μή προηγείσθαι , και Tiquel ubi de lapidatione Jesu a Judæis facta egerii
άλλην όμοίως εκδοχήν ένα συστάσειεν ότι λόγους, Origenes , an cum priorem Joannis contextum edis
αλλ' ουχί λίθους εβάστασαν αμελητί κατ' αυτού . Και seruerii, tuleruni igitur lapides ul jacerent in eum ;
τι του ευαγγελιστού πρόσθεν ειρηκότος , Ήραν ani cum posterioreal, sustuierunt ilaque Judæi lapi
ούν λίθους ένα βάλωσιν επ' αυτόν , ώς δε ταύτα des , ul lapidarent ipsum . Fortasse utrobique. Quod
προύγραψεν εν τω μεταξύ , πέντε που και τριάκοντα si ita est , de lapidatione hac como xxi et lomo XXV
προς τοις εκατόν στίχους υπερβάς , επιφέρει προσθείς: vel xxvi eum egisse veri perquam sinile videtur.
« Έβάστασαν ούν οι Ιουδαίοι λίθους ένα λιθάσωσιν X. Tile:nontius Hist. eccl . tom . III , pag. 572 ,
αυτόν. ) 'Αλλά ταύτα μεν διττούς αναγέγραπται χω aliquid lomno vi deesse suspicatur, ubi in die mar
ρίοις, εν διαφόροις δε φαίνεται πεπραγμένα καιρούς, Tyribus, tum de peste quadam quæ nullibi in bislo
C
από του μή τας αυτάς έχειν των ρημάτων επιπλο riis reperitur, quæque, inquit, circa annum 232
κάς ή συζυγίας · αλλά Ωριγένης, ο πάσας οιόμενος fortassis grassala est , Origenes muita verba fece
ειδέναι τας Γραφάς , ουκ ανέγνω τούτο και ταύτα rat . Verum id 11011 satis assequor unde conjicere
γράφων ώς όλον ομού , το Ευαγγέλιον επί λέξεως. potueril eruditissimus vir. Ulrumque cnim exsc
Ει δέ τις υπολαμβάνει ταύτα πλάττειν ημάς, αυταίς quitur Origenes et de martyribus et de iis qui pe
ταις ευαγγελικαϊς εντυχών αποφάσεσι , και τους rierunt ob pestilentiarum constitutiones verba fa
έμπονηθείσιν αυτώ περί τούτο σπουδάσμασιν , ευρήσει ciens : nec ibi agitur de iis qui nova quadam peste
μηδέν ημάς ειρηκέναι ψευδές , Neque minus his duην consumpli periere , sed de iis qui antiquilus ap ! d
lapidationis faclum speculatur ( Origenes ), illud gentiles cum pestilenles morbi grassarentur, seipsos
etiam ac si per tropos factum in aliam sententiam in victimas pro patria iradiderunt, quemadmodum
educere obnilens , in evangelicis verbis mire menti suo loco observavimus.

* Joan. 1 , 53. 15. Joan . μι , 3. 16 Ioan. VΙΙ , 59 . 17 Ioan . Χ , 31 .

 ORIGENIS COMMENT. IN JOAN . TOMUS 1 . 29

ORIGENIS

COMMENTARIORUM

IN

EVANGELIUM JOANNIS

TOMUS PRIMUS

INTERPRETE AMBROSIO FERRARIO .

ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. A 1 PRÆFATIO .
1. “ Ον τρόπον, oίμαι , ο πάλαι λαός επικληθείς Θεού 1. Quemadmodum qui olim populus Dei cognomi
είς φυλάς διήρητο δυοκαίδεκα , και την υπέρ τάς λοι nabalur, in duodecim tribus ordinemque Leviticum
πάς φυλάς τάξιν Λευϊτικήν, και αυτήν κατά πλείονα divisus erat , cum cæteras tribus honore præstan
τάγματα ιερατικά και Λευϊτικά το Θείον θεραπεύου lem , tum etiam Deum pluribus ordinibus sacerdola
σαν: ούτως νομίζω κατά τον κρυπτόν ( 1 ) της καρδίας libus et Leviticis colentem ; ita meo judicio quisquis
άνθρωπος πάντα τον Χριστού λαόν , χρηματίζοντα εν fuerit Christi populus juxta interiorem cordis homi
κρυπτώ Ιουδαίον και εν πνεύματι περιτετμημένον , nem, scilicet in occullo Judeus, et spiritu circum
έχειν τας ιδιότητας μυστικώτερον των φυλών , ως cisus 18, tribuum ipsarum proprietates habet, idque
έστι γυμνότερον από Ιωάννου εκ της Αποκαλύψεως sacralius , ut ab Joanne ex Apocalypsi apertius
μαθείν , ουδε των λοιπών προφητών τους ακούειν επι possumus discere, cum nec reliqui prophetæ iis qui
σταμένους τα τοιαύτα αποσιωπησάντων. Φησί δε ού sciunt audire talia relicuerint. Sic autem inquit
ως ο Ιωάννης : Και είδον άλλον άγγελον αναβal Joannes 19 : El vidi alterum angelum ascendentem
τηντα από ανατολής ηλίου , έχοντα σφραγίδα ab ortu solis , habentem signum Dei vivi , et ciamavit
Θεού ζωντος και έκραξε (2) φωνή μεγάλη τοϊς δ' voce magna quatuor angelis, quibus dalum est nocery
αγγέλοις , οίς εδόθη αυτοίς αδικήσαι την γην και Β uerre el mari , dicens : Nolite nocere terra , et mari ,
την θάλασσαν , λέγων · Μή αδικήσητε μήτε την neque arboribus , quoadusque signemus servos Pei no
γήν , μήτε την θάλασσαν , μήτε τα δένδρα , άχρι stri in frontibus suis . Εt audiui numerum signalorum ,
σφραγίσωμεν τους δούλους του Θεού ημών επί centum quadraginta qualuor millia signati ex omni
των μετώπων αυτών. Και ήκουσα τον αριθμόν tribu filiorum Israel. Es tribu Juda duodecim mil
των εσφραγισμένων · ρμδ ' χιλιάδες εσφραγισμέ- lia signali ; ea tribu Ruben duodecim millia . Cum
νοι εκ πάσης φυλής υιών Ισραήλ , Εκ φυλής que cæterarum tribuum divisionem fecisset, tribu
Ιούδα ιβ ' χιλιάδες εσφραγισμένοι . Εκ φυλής Dan omissa, 2 deinceps post plura subjungil 30 : El
Ρουβίrιβ' χιλιάδες. Και μετά το διηρήσθαι τάς υidi, et ecce Agnus stans super montem Sion , et cum .
λοιπάς φυλάς παρέξ του Δάν , εξής μετά πλείονα επι eo centum quadraginta quatuor millia habentia no
φέρει : Και είδον , και ιδού , το Αρνίον εστώς επί men ejus, et nomen Patris ejus scriplum in fronii.
το όρος Σιών (3) , και μετ ' αυτού ρμδ' χιλιάδες bus suis . Et audivi vocem de cælo , tanquam vocem
έχουσαι το όνομα αυτού, και το όνομα του Πα aquarum multarum , et lanquam rocem lonilrui ma
τρός αυτού γεγραμμένον επί των μετώπων αυτών. gni. El vocem audivi citharvedorum citharizantium
Και ήκουσα φωνήν εκ του ουρανού ως φωνήν C , citharis suis, el cantabant quasi canticum novum
υδάτων πολλών , και ώς φωνήν βροντής μεγάλης. ante sedem , el anle quatuor animalia, el seniores , et
Και η φωνή ήν ήκουσα, ως κιθαρωδών κιθαριζόν nemo poterat dicere canticum , nisi illa centum qua
των εν ταις κιθάρεις αυτών και άδουσιν ωδήν draginta quatuor millia , qui empti sunt de terra . Hi
καινήν (4) ενώπιον του θρόνου , και ενώπιον των sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati ; vir
δ ' ζώων , και των πρεσβυτέρων και ουδείς εδύνατο gines enim sunt . Hi sequuntur Agnum quocunque
18 Rono. 1 , 29 . 19 Αpoc. νιι , 2 , 3 et seq . 20 Apoc . XIV, 1 , 2 el seq.

( 1 ) Κατά τον κρυπτόν , etc. Ιta legitur in codici
ous mss. Bodleiano et Barberino. Sicque legendum
monuit Huelius qui in textu habet kata to xpu
πιόν .
(2 ) Και έκραξε . Codd . Bodleianus et Barberi
Bus, και εκέκραξε .
(3 ) Επί το όρος Σιών. Ηec non vertit interpres
Ferrarius qui forle ca von viderat in suo exem
plari .
( 4 ) Ωδήν καινήν . Interpres legebat ως ωδήν
καινήν,
 ORIGENIS
ierit. Hi empti siint ex hominibus primitiæ Deo et A pabeir tir o ir εi un ai puo ylúčes, oi 170
Agno, et in ore eorum non est inventus dolus . Sine ρασμένοι από της γης . Ούτοι εισιν οι μετά γυ
macula enim sunt. Hæc autem dici apud Joannem ναικών ουκ έμολύνθησαν · παρθένοι γάρ εισιν.
de his qui crediderunt in Christum , qui etiam ipsi Ούτοι οι ακολουθούντες το 'Αρνίω όπου εάν υπάρτη .
sunt ex tribubus , etiamsi corporale ipsorum genus Ούτοι ήγοράσθησαν από των ανθρώπων απαρχή
ad semen patriarcharum non videatur reſerri, hunc τω Θεώ και τώ 'Αρνίω, και εν τω στόματι αυτών
in modum colligere possumus : Nolile , inquit , ουχ ευρέθη ψεύδος : άμωμοι γάρ εισιν (5 ). " Οτι δε
nocere terræ, el mari, neque arboribus , quoadusque ταύτα παρά τω Ιωάννη περί των εις Χριστόν πεπι
Dei nostri servos signaverimus in frontibus suis . Et στευκότων λέγεται , και αυτών υπαρχόντων από φυ
audiui numerum signatorum , centum quadraginta λών, κάν μή δοκή το σωματικών αυτών γένος ανατρέ
quatuor millia signali ex omni tribu filiorum Israel. χειν επί το σπέρμα των πατριαρχών , έστιν ούτως
επιλογίσασθαι · Μη αδικήσητε , φησί , την γην , μήτε την θάλασσαν , μήτε τα δένδρα , άχρι σφρα .
γίσωμεν τους δούλους του Θεού ημών επί των μετώπων αυτών. Και ήκουσα τον αριθμόν των
εσφραγισμένων ρμδ' χιλιάδες εσφραγισμένοι (6) εκ πάσης φυλής υιών Ισραήλ .
2. Qui igitur signantur ex omni tribu filiorum Β 2. Ουκούν οι εκ πάσης φυλής υιών Ισραήλ σφρα
Israel in frontibus suis , ii cenluin quadraginta qua γίζονται επί των μετώπων αυτών ρμδ' εισι χιλιάδες
llor ' millia sunt numero , qui centum quadraginta τον αριθμόν· αίτινες ρμό χιλιάδες εν τοις εξής παρά
qualuor millia , cum virgines exsistant, et cum mu τω Ιωάννη λέγονται έχειν το όνομα του 'Αρνίου και
iieribus non sint coinquinati , in sequentibus apud του Πατρός αυτού (7 ) γεγραμμένον επί των μετώπων
Joannem nomen Agni et Patris ejus in frontibus αυτών , ούσαι παρθένου , και μετά γυναικών ου μολυν
suis scriptum habere dicuntur . Quodnam igitur θέντες ( 8) . Τίς ούν άλλη είη η σφραγίς ή επί των με
aliud esse poterit sigillum frontibus ipsorum im τώπων ή το όνομα του 'Αρνίου και το όνομα του
ressini quam nonien Agni et nomen Patris ejus , Πατρός αυτού (9), εν αμφοτέρους τους τόπους των
« m utrisque in Iocis frontes, modo quidem sigil- μετώπων λεγομένων έχειν πη μεν την σφραγίδα , πή
bum , modo vero literas nomen Agni el nomen Pa δε τα γράμματα περιέχοντα το όνομα του 'Αρνίου
Iris ejus continentes habere dicantur ? Quinetiam και το όνομα του Πατρός αυτού ; Αλλά και οι από
si hi qui sunt ex tribubus, iidem sunt ac virgines , φυλών εί οι αυτοί είσι τοις παρθένοις , ως προαπε
ut antea ostendimus , pauci autem sunt ex Israel se δείξαμεν, σπάνιος δε ο εκ του κατά σάρκα Ισραήλ.
rundum carnem qui credant, ita ut fortassis ausit πιστεύων, ώς τάχα τολμήσαι άν τινα ειπείν μή συμ
« uis dicere ne numerum quidem centum quadraginta C πληρούσθαι ( 10) από των εκ του κατά σάρκα Ισραήλ
quatuor millia compleri ex credentibus, qui sint ex πιστευόντων , μηδέ τόν των ρμδ' χιλιάδων αριθμόν
Israele secundum earnem , perspicuum est eos quί δηλον , ότι εκ των από των εθνών τη θείω προσερχο
ex gentibus divino adlieserunt verlo , constituere μένων λόγω συνίστανται αι ρμδ' χιλιάδες μετά γυναι
illa cenlum quadraginta 3 quatuor millia eorum qui κών ου μολυνομένων· ώστε μη εάν αποπεσεϊν ( 11 )
eum mulieribus non sunt coinquinati ; adeo ut a της αληθείας τον φάσκοντα απαρχήν εκάστης είναι
veritate non aberret qui dicit primitias cujusque φυλής τους παρθένους αυτής . Και γάρ επιφέρεται :
tribus esse virgines ipsius. Nam subjungitur " : Hi Ούτοι ήγοράσθησαν από των ανθρώπων απαρχή
empti sunt ex hominibus primitia Deo, el Agne , et in τω Θεώ και το 'Αρνίω, και εν τω στόματι αυτών
ore eorum non est inventum mendacium ; irreprehen- ούχ ευρέθη ψεύδος : άμωμοι γάρ εισιν. Ουκ αγνοη
cibiles enim sunt . Non est autem ignorandum , ser τέον δε, ότι ο περί των ρμδ' χιλιάδων παρθένων λόγος
monem de centum quadraginta quatuor millibus vir- επιδέχεται αναγωγήν περιττόν δε νύν και ου κατά
pinum anagogicam interpretationem recipere; su τον προκείμενον λόγον το παρατίθεσθαι λέξεις προ
perfluum vero nunc , atque ab instituta disputatione
alienum est , prophetarum lestimonia apponere , quæ φητικές ταυτόν περί των εξ εθνών ημάς διδασκού
crediderunt D σας .
idem de iis qui ex gentibus nos doceni .
3. Quid autem hæc omnia sibi velint , dices , io 5. Τί δε πάντα ταύτα ημίν βούλεται (12) , έρείς
hee scripta incidens , o Ambrosi , vere homo Dei , εντυγχάνων τοίς γράμμασιν , ' Αμβρόσιε , αληθώς Θεού
el homo in Christo , el qui pro virili contendis esse άνθρωπε και εν Χριστώ άνθρωπε ( 15) , και σπεύδων
spirilualis , nec amplius homo. Alii quidem sunt ex είναι πνευματικός , ουκέτι άνθρωπος: οι μεν από των

Αpoc . VΙΙ , 3, 4. 18 Αpoc . ΧΙV , 4 , 5.

( 5 ) Ferrarius interpres post hec verba άμωμου
γάρ εισιν, que vertit sine macula enim sunt, addit ,
unie thronum Dei, quod in nostris mss. desideralur.
( 6) Codd . Βarberinus et Bodleianus εσφραγισμέ
νοι , Huelius edidit εσφραγισμένων .
( 7) Interpres legebat και το όνομα του Πατρός
αυτού .
( 8 ) Ου μολυνθέντες. Legendum videtur ου μο
λυνθείσαι .
(9) Και το όνομα του Πατρίς αυτού . Αpud Due
tium deest το όνομα, sed restituitur ex codice Bar
berino .
(10 ) Codex Barlierinus , έμπληρούσθαι .
) Coote ut av
αποπεσείν.
(12) Codex Bodleianus πάντα ταύτα βούλεται.
( 15) Και εν Χριστώ άνθρωπε. Legendum videtur ,
και εν Χριστώ αδελφέ. Ει in Christo frater . Mox
etiam lego : και ουκέτι άνθρωπος.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS I. 26

φυλών δεκάτας και απαρχάς αναφέρουσι τω Θεώ διά A tribubus qui decinas el primitias offerunt Deo per
των λευιτών και ιερέων , ου πάντα έχοντες απαρχάς levitas el sacerdotes, cum tamen ipsi nullis fruan
Ι
η δεκάτας : οι δε λευίται και ιερείς, πάντα δεκάταις lur decimis aut primilis. Levitæ vero el sacerdotes,
και απαρχαίς χρώμενοι , δεκάτας αναφέρουσι τω Θεώ in omnibus decimis fruentes el primitiis, Deo deci
διά του αρχιερέως , οίμαι δ' ότι και απαρχάς . Ημών mas , atque eliam , ut opinor, primitias offerunt
έη των προσιόντων τους Χριστού μαθήμασιν οι μεν per pontificem : eodem modo complures ex nobis
πλείστοι τα πολλά τώ βίω σχολάζοντες, και ολίγας qui ad Christi disciplinam accesserunt, majori ex
πράξεις τω Θεώ ανατιθέντες , τάχα ειεν αν οι από των parle ad vitæ hujus negotia altenli, paucas acciones
φυλών ολίγην προς τους ιερείς έχοντες κοινωνίας, Deo offerentes, fortasse sunt iis similes qui ex tri
και εν βραχέσι το θεραπευτικών του Θεού τρέφοντες: bubus parum communicant cum sacerdotibus , el
οι δε ανακείμενοι το θείο λόγω και προς μόνη τη pancis cultores Dei nutriant . Qui vero divino dicati
θεραπεία του Θεού γινόμενοι γνησίως κατά την εις sunt verbo, el in solo Dei cultu sincere legitimeque
τούτο διαφοράν των εις τούτο κινημάτων Λευΐται και immoranlur, levitar sacerdotesque vocari poterunt,
ιερείς ούκ ατόπως λεχθήσονται. Τάχα δε οι διαφέρον- juxta differentiain eorum moluum et actionum que
τες και των ( 14) της καθ' εαυτούς γενεάς έχοντες huc el illarum quæ illuc spectant. Fortassis autem
αρχιερείς έσονται κατά την τάξιν 'Ααρών , και ου Β qui cæleris suæ ælalis hominibus virlule præsiani ,
κατά την τάξιν Μελχισεδέκ . Εάν γάρ τις ανθυ summi sacerdotes erunt, juxta Aaron ordinem , lion
ποφέρη προς τούτο νομίζων ημάς ασεβείν το του juxta ordinem Melchisedech . Quod si quis objiciat
αρχιερέως όνομα τάσσοντας επ' ανθρώπων , επεί nos minus in loc pie sentire, quod sunmi sacerdo
πολλαχού Ιησούς μέγας Ιερεύς προφητεύεται lis nomen ad homines redigimus, quoniaın sæpe
"Έχομεν γαρ αρχιερέα μέγαν, διεληλυθότα τους Jesus magnus Sacerdos a prophelis vocalur : Ha
ουρανούς , Ιησούν τον Υιόν του Θεού : λεκτέον bemus enim , inquit 23 , sacerdolem magnum , qui cæ
προς αυτόν , ότι ο Απόστολος έπεσημήνατο λέγων los penetravil, Jesum Filium Dei ; huic responden
τον Προφήτην ειρηκέναι περί του Χριστού (15): dum est Apostolum id notasse , cum diceret Prophe
Συ Ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχι lain de Christo locutum fuisse, cum inquil 24 : TX
σεδέκ , και ου κατά την τάξιν 'Ααρών » αφ' ου και es Sacerdos in ælernum secundum ordinem Melchi
ημείς λαβόντες φαμέν κατά μέν την τάξιν 'Ααρών sedeci, et non secundum ordinem Aaron ; inde, ar
ανθρώπους δύνασθαι είναι αρχιερείς κατά δε την repla occasione, dicimus fieri posse ut homines juxta
τάξιν Μελχισεδέκ τον Χριστόν του Θεού . Aaronis ordinem sint summi sacerdotes, cum juxta
ordinem Melchisedechi sacerdotem esse ad Christum
C
Dei Filium pertineal .
4. Onuni itaque actione , el tota vila nostra 4 Deo
4. Πάσης τοίνυν ημίν πράξεως ( 16) ανακειμένης
dicala , quoniam ad præstantiora magno studio con
Θεώ, και παντός του βίου, επεί σπεύδομεν επί τα
tendimus, cupientibusque nobis primitias omnes
κρείττονα , και βουλομένων ημών έχεις πάσαν αυτήν
multarum primitiarum habere, nisi hoc existiman
απαρχήν των πολλών απαρχών, εί γε μη σφαλλόμεθα
les decipimur, quænamn alize nobis primitiæ præ
τούτο νομίζοντες , ποίαν έχρήν είναι, μετά το κατά
stantiores esse debuerunt, posteaquam mutua cor
το σώμα κεχωρίσθαι ημάς αλλήλων , διαφέρουσαν ή
την περί Ευαγγελίου εξέτασιν; Και γάρ τολμητέον poris consuetudine sejuncti sumus , quam insti
luere de Evangelio disputationem ? Etenim auden
ειπείν πασών των Γραφών είναι απαρχήν το Ευαγγέ
duin est dicere omnium Scriplurarum primitias
λιον. Απαρχήν ούν πράξεων, εξ ου ( 17 ) τη 'Αλεξαν
δρεία επιδεδημήκαμεν , τίνα άλλην ή την εις την Evangelium esse . Ex quo igitur leinpore Alexandriam
απαρχήν των Γραφών έχρήν γεγονέναι ; Xρή δε ημάς pervenimus, quasnam alias esse oportuit nostrarium
ειδέναι ου ταυτόν είναι ( 18) απαρχήν και πρωτογέν actionum primitias quam in Scripturarum primi
νημα . Μετά γάρ τους πάντας καρπούς αναφέρεται η liis ? Sed sciamus necesse est non idem esse å trap

25 Ηebr . IV, 14. 24 Psal . Cix , 4.

(14) Γνησίως, κατά την είς τούτο διαφοράν.... D Que πρωτογεννήματα Origenes et LXX Interpretes
Τάχα δε οι διαφέροντες και των . Πwc lesual apud appellant, dicuntur Hebræis 0712 eaque e frugi
lluetium , sed restjluuntur ex codd . Barberino et bus integris necdum elaboratis Deo offerenda exci
Do lleiano . piebantur, neque magna copia, neque certa . Offe
( 13) Περί του Χριστού . Αpud Hue:ium deest rebantur autem festo primitiarum tempore προ των
tou, sed legitur in nostris mss. πάντων καρπών , juxta praeceptum Exoli XXII , 16,
(16) Πράξεως . Colex Bodleianus, τάξεως . Μox 19. Eorum vero offerendorum rilus traditur Le
pro επεί σπεύδομεν quod nostri habent codices, vil . II , 14. At å tapxai Judæis sunt non quæ ex
legitur in textu apud Huelium επί σπεύδομεν. universis frugibus jam elaboralis sepositie , sacer
(47) Απαρχήν
' ούν πράξεων , εξ ού , etc. Nimi dotibus tradebantur ea copia quæ amplior esset
Fun postquam Antiochia rediit, quo a Mammca , sexagesima parte , minor quadragesima . Li ex omni
Alexandri Severi malre, ſuerat accersilus. Tunc bus igitur frugibus excernerentur THERUMOTH,
enim commentariis illustrare Scripluram exorsus fruges universas jam ante colleclas esse oportuit,
est. Id vero munus, Achaico itinere intermissili. quod contingebat in ſesto Pentecostes , lil est Le
resumpsit Alexandriam denuo reversus , ut ſusius vii . XXII , 15 ; Νum . XXVII , 26 ; Deuler. XVI, 9, 10,
in Origenianis ostendimus , llueTIUS. Sunt qui prisilias novorum fructuum oblatas vo
(18) Xρή δε ημάς ειδέναι ου ταυτόν είναι , etc. luut meusu Tiski , lesto Scenopegiæ . Nam tum uni
27 ORIGENIS 3

χήν [primitia ] οι πρωτογέννημα [ primam geni- A , απαρχή , προ δε πάντων το πρωτογέννημα . Τών τοίνυν
turam ). Siquidem post omnes fructus dedicatur φερομένων Γραφών και εν πάσαις Εκκλησίαις Θεού
åtapxh [primitiæ ] ; ante omnes vero fruclus zpo πεπιστευμένων είναι θείων ουκ άν αμάρτοι τις λέγων
τογέννημα [ prima genitura] . Proinde haud equidem πρωτογέννημα μεν τον Μωϋσέως νόμον , απαρχήν δε
quis aberrabit, si ex omnibus Scripluris quæ in το Ευαγγέλιον · μετά γάρ τους πάντας των προφητών
omnibus Ecclesiis et feruntur et creduntur esse di καρπούς , των μέχρι του Κυρίου Ιησού , ο τέλειος
vine , Moysislegem dixerit πρωτογέννημα [primam έβλάστησε λόγος .
genituram ], Evangelium vero åtaexhv [ primilias ], quandoquidem post omncs prophetarum fructus qui
ſuerunt usque ad Dominum Jesum , perſeclus ille sermo germinavit.
5. Quod si propter interpretationem datam tñ 5. Εάν δέ τις ανθυποφέρη διά την έννοιαν της
απαρχή [primitiis] , reclamet aliquis dicens rursum αναπτύξεως των απαρχών φάσκων μετά τα Ευαγγέλια
post Evangelia circumferri etiam cum Acla , tuin τάς Πράξεις και τας Επιστολάς φέρεσθαι των απο
Epistolas apostolorum , el idcirco hoc minus verum στόλων , και κατά τούτο μή αν έτι σώζεσθαι το προα
B
esse quod superius de hoc vocabulo tradidimus, ποδεδομένων περί απαρχής, το απαρχήν πάσης Γρα
Ireimpe Evangelium totius Scripturae απαρχήν [ pri φής είναι το Ευαγγέλιον : λεκτέον ήτοι νούν είναι σο
milies ] esse ; dicendum sane est eorum qui sapien- φών εν Χριστώ , ωφελημένων εν ταις φερομέναις
les in Christo , quique ex his prædictis Epistolis Επιστολαίς, δεομένων ίνα ( 19) πιστεύωνται μαρτυ
utilitatem perceperunt quidem , sed tamen , quo fi ριών των εν τοις νομικούς και προφητικούς λόγους κει
dem mereantur , indigent testimoniis quæ in legali μένων , ώστε σοφά μεν και πιστά λέγειν και σφόδρα
bus el propheticis scriptis continentur, hanc esse επιτεταγμένα (20) τα αποστολικά , ου μην παραπλή
menlem ul sapientiæ quidem plena el credibilia et σια τω: Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ και κατά
vehementer sancita apostolica esse dicant, sed jis τούτο έπίστησον εί , επάν λέγη ο Παύλος Πάσα Γρα
neautiquam consimilia : Ηac dicit Dominus omnipo- ση θεόπνευστος και ωφέλιμος , εμπεριλαμβάνει
lens " . Et hanc ob causam inspice complectatur και τα εαυτου γράμματα , ή ού το Κάγώ λέγω (21 ) ,
Hecne suas Epistolas Paulus cum dicit 26 : Omnis Scri και ουχ ο Κύριος, και το Εν πάσαις Εκκλησίαις
puura aflatu prodila utilis est ; el cum ail 21 : Dico διατάσσομαι , και το: Οία έπαθον εν 'Αντιοχεία , εν
ego , non Dominus ; et illud 28 : Sic in omnibus Eccle.. Ικονίω, εν Λύστροις , και τα τούτοις παραπλήσια
siis ordino ; item que 29 : Qualia passus sum Antiochiæ , C ενίοτε υπ' αυτού γραφέντα και κατ' εξουσίαν , ου
5 Iconii, Lystris , el his similia, interdum ab ipso μην το ειλικρινές των εκ θείας επιπνοίας (22) λόγων
scripla , el juxta poleslalem , non lamen secundum ή και τούτο παραστατέον (25) , ότι η Παλαιά μεν
accuratam sinceritatem sermonum , qui sunt ex di ουκ Ευαγγέλιον , ου δεικνύουσα τον ερχόμενον , αλλά
vina inspiratione. Deinde hoc etiam ostendendum προαγγέλλουσα και προκηρύσσουσα: πάσα δε η Καινή
est velerem Scripturam non esse Evangelium , quæ το Ευαγγέλιον εστιν , ου μόνον ομοίως τη αρχή του
venientem non ostendit , sed prænuntiat ; omnem Ευαγγελίου φάσκουσα (24): Ιδού ο Αμνός του Θεού
vero novam , Evangelium esse , quæ non solum , ut ό αίρων την αμαρτία του κόσμου , αλλά και ποικί
io Evangelii initiu scriplum est , ait : Ecce Agnus λας δοξολογίας περιέχουσα και διδασκαλίας του δι ' όν
Dei, ecce qui aufert peccata mundi 30, verum etiam το Ευαγγέλιον Ευαγγέλιον εστιν (95). " Έτι δε ει ο
quæ varias opiniones doctrinasque continet ejus Θεός έθετο εν τη Εκκλησία αποστόλους, και προ
per quem Evangeliumi esi Evangelium , Præterea , si φήτας , και ευαγγελιστάς , ποιμένας τε και διδασκά
Deus posuit in Ecclesia apostolos et prophetas, el λους , επάν εξετάσωμεν τί το έργον του ευαγγελιστού ,
evangelistas, pastoresque el doctores 30- , cum accu ότι ου πάντως διηγήσασθαι τίνα τρόπον ο Σωτήρ
rale examinaverimus quodnam sit evangelista ofi τυφλόν από γενετής ιάσατο , οδωδότα νεκρών ανέστη
cium, et invenerimus pertinere ad eum non semper D σεν , και τι των παραδόξων πεποίηκεν ουκ οκνήσομεν
enarrare quonam pacto Servator cæcum a nativitate χαρακτηριζομένου του ευαγγελιστού, και εν προ
55 II Cor. VI , 18. 26 II Tinm , 11 , 16. 27 1Cor . VΙΙ , 28 ibid . 17 . 29 ] Ι Τim. III , 11 . 30 John . 1 , 29 ;
30 * Ephes. IV , 11 .
versos fructus ſuisse collectos intelligitur ex Exod . ces mss. Male autem lluelius in lexlu habel, $ ou
XXIII , 16, et Levit. xxii, 39. Atqui de fructibus τω · Λέγω , etc.
quoque dabanlur THERUMOTH , Num . XVIII , 13 ; Deu ( 22 ) Γραφέντα και κατ' εξουσίαν, ου μην το
ler. rum , 4, et XXVI , 2. Igitur dalæ illæ suni post ειλικρινές των εκ θείας επιπνοίας . Ηec apud Hue
collectionem fructuum , hoc esl mense Tissi, in lium desunt, sed restituuntur ex codicibus Bodleia
festo Tabernaculorum . Atque hanc primiliarum jio et Barberino .
oblationem videlur respexisse Origenes, cum ait:
Μετά τους πάντας καρπούς ανεφέροντο αι απαρ (25 ) Τούτω παραστατέον . Ιta codd . Regius, Bar
xai . Nam ante Scenopegiam universi fruclus, wie herinus el Bodleianus . Perionius tamen legit toūto,
cui nos cum Tarino assentimur .
pula el oleæ, neutiquam poluerunil esse collecta ,
bluetius . (24) Φάσκουσα . Codex Barberinus , φράζουσα.
( 19)Legendum videtur, ωφελημένων μεν εν ταις (25) Διδασκαλίας του δι' δν το Ευαγγέλιον
φερομέναις επιστολαίς , δεομένων δέ, etc. Ευαγγέλιόν έστιν, κ . τ . λ . Sic recte habet codex Bod
( 20) Codex Bodleianus pro È TILTETAYueva habet leianus, sicque legit Ferrarius; in codice Barbe
επιτετευγμένα . rino pro δι' όν legitur δι' ού . Αpud Huelium Vox .
( 21) "Η ου το: Καγώ λέγω , κ.τ.λ. Sic nostri coli Ευαγγέλιον semel exstal,
 COMMENT, IN JOAN . TOMUS I.
τρεπτικό λόγω τω εις πιστοποίησιν των περί Ιησού Α sanaverit, felentem mortuum excitaverit , vel ali
Ευαγγέλιον πως ειπείν τα υπό των αποστόλων γε quid supra hominum opinionem fecerit ; non dubi
γραμμένα . ' Αλλ ' όσον επί τη δευτέρα αποδόσει το labimus aflirmare aliquo modo Evangelium esse quire
ανθυποφέρoντι διά το μή επιγεγράφθαι τάς 'Επιστο scripserint apostoli , cum ad evangelistæ munus at
λάς Ευαγγέλιον , ώς oύ καλώς πάσαν την καινήν lineat , adhortatoria etiam Oratione fidem iis que
Διαθήκην Ευαγγέλιον ημών ονομασάντων , λεκτέον, de Jesu tradita sunt, acquirere. Quantum vero al
ότι πολλαχού των Γραφών δύο τινών ή πλειόνων τω linet ad hoc quod secundo loco tradidimus, si obje .
αυτώ ονόματι ονομαζομένων , κυριώτερον επί του cerit aliquis quod minus probe nominaverimus to
ετέρου των λεγομένων κείται το όνομα · οίον λέγον lum Testamentum novum Evangelium , eo quod E
τος του Σωτήρος : Μή καλέσητε διδάσκαλος επί vangelii inscriptionem non habeant Epistolæ , huic
της γης (26) , ο Απόστολός φησι τετάχθαι εν τη dicenus sæpe in Scripturis, cum duo vel plura eo
Εκκλησία και διδασκάλους . Ουκ έσονται ούν ούτο : dem vocabulo nuncupantur , magis proprie uni ec
διδάσκαλοι όσον επί τη ακριβεία της του Ευαγγε rum illud tribui: verbi gratia, dicente Servalore 31 :
λίου (27) φωνής : ούτως ουκ έσται Ευαγγέλιον το κατά Ne vocelis magistrum super terram , inquit Aposlo
τας Επιστολές παν γράμμα , όταν παραβάλλεται τη lus 321 magistros in Ecclesia ordinatos fuisse . Now
διηγήσει των περί Ιησού πράξεων και παθημάτων Β erunt ergo hi magistri secundum exaclaim intelli
και λόγων αυτού . Πλήν απαρχή πάσης Γραφής το gentiam vocis hujus Evangelii : sic etiam non erit
Ευαγγέλιον , και πασών των κατ' ευχήν ημών πρά- Evangelium , qualiscunque tandem illa fuerit Scri
ξεων εσομένων απαρχήν ποιούμεθα εις την απαρ plura , quæ sub nomine Epistolarum fuerit, si con
χήν (28) των Γραφών . Seralur cum Scriptura quæ actiones, passiones ser
monesque Jesu contineal . Allamen lotius Scripturæ primitiæ est Evangelium , actionumque omnium
que ex animi sententia nobis cessiiræ sunt, primitias facimus in primitiis Evangelii.
6. Εγώ δ' οίμαι , ότι και , τεσσάρων όντων των Ευαγ 6. Arbitror vero ego , etiamsi qualuor sint Evan
γελέων , οιονεί στοιχείων της πίστεως της Εκκλησίας , gelia veluti eleinenta fidei Ecclesia , ex quibus ele
εξ ών στοιχείων και πάς συνέστηκε κόσμος , εν Χριστώ mentis lolus constat bic mundus Deo per Christum
καταλλαγείς τω Θεώ, καθά φησιν ο Παύλος Θεός ήν reconciliatus , sicut inquit Ρaulus 38 Deus erat in
εν Χριστώ κόσμον καταλλάσσων εαυτώ , ού κό Christo , mundum sibi reconcilians; cujus mundi
σμου την αμαρτίαν ήρεν Ιησούς : περί γάρ του peccalum suslulil Jesus ; de mundo enim Ecclesiæ
κόσμου της Εκκλησίας ο λόγος εστίν ο γεγραμμένος: sermo ille esl scriplus 34 : 6 Ecce Agnus Dei , qui
C
Ιδού ο Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν» G ακferi peccatum mundi , Evangeliorum printilias
του κόσμου , απαρχήν των Ευαγγελίων είναι το Evangelium esse Joannis nobis propositum , cujus
προστεταγμένον ημίν υπό σου κατά δύναμιν έρευ sensum pro virili nostra jussi sumus abs te investi
νησαι το κατά Ιωάννην · τον γενεαλογούμενον ει gare. Idque arbitror considerans genealogiam tesci
πών (29 ) , και από του αγενεαλογήτου αρχόμενον · lein , et incipientem ab eo qui genealogia caret . Νam
Ματθαίος μέν γάρ, τοίς προσδοκώσι το εξ 'Αβραάμ Matilheus quidem cum scriberei lebritis , qui ver
και Δαυίδ Εβραίους γράφων , Βίβλος, φησί , γενέ lurum ex Abrahamo el Davide exspectabant: Liber
εεως Ιησού Χριστού υίου Δαυΐδ, υιού 'Αβραάμ: inquit, generationis Jesu Christi filii David, filii Abra
και Μάρκος ειδώς και γράφει , αρχήν διηγείται του ham 38. Marcus vero sciens quod scribit , inilium
Ευαγγελίου , τάχα εύρισκόντων ημών το τέλος αυτού enarral Evangelii, fortassis quod inveniamus finem
παρά τω Ιωάννη εν αρχή Λόγον Θεόν Λόγον . Αλλά ipsius apud Joannem, qui in principio Verbum Deum
και Λουκάς είρηκώς εν αρχή των Πράξεων · Τον ſuisse inquil. Lucas etiam cum dixisset 36 : Pringuna
μεν πρώτον λόγον εποιησάμην περί πάντων ών φuidem sermonem feci de omnibus quαι copii Jesus
ήρξατο ο Ιησούς ποιείν και διδάσκειν(30), αλλά facere el docere , majores perfectioresque de Jesit
γε τηρεί το επί το στήθος αναπεσόντι του Ιησού sermones reserval ei qui supra pectus Jesu recubuit.
τους μείζονας και τελειοτέρους ( 51 ) περί Ιησού 2 Nullus enim illorum adeo pure manifestavit illius
λόγους : ουδείς γαρ εκείνων άκρατώς εφανέρωσεν divinitalem , ut Joannes quippe qui inducat il
αυτού τήν θεότητα , ως Ιωάννης παραστήσας αυτόν lmm dicentem : Ego sum lux mundi : Ego sum via,
λέγοντα : Εγώ είμι το φως του κόσμου. Εγώ είμι verilas el vita : Ego sum resurrectio : Ego sum 08
ή οδός , και η αλήθεια , και η ζωή: Εγώ είμι ή lium : Ego sum pastor bonus 37 ; el in Apocalypsi *
ανάστασις : 'Εγώ είμι ή θύρα: 'Εγώ είμι ο ποι- Ego sum A, el 2, principium et finis , primus et no
Malihi. ΧΧ ! ΙΙ , 8 , 9. Ephes. iv , 11 . 33 11 Cor. V , 19. 3* Joan . 1 , 50. 33 Μatth . I , 1 . 86 Acl . 3 , 1 .
39
3 Joan. VΙΙ, 12 ; Χιν, 6 ; XI, 25 ; x , 7 , 9 , 11 . Αpoc . 1 , 8 ; XXI , 13.
(26) Mή καλέσητε διδάσκαλος επί της γης. (29) Pro είπών Ferrarius legit σκοπών , ego vero
Locus habelur Malih . xXmI, 8, ubi pro xaonyntńs legenduni censeo eitóv , quod refero ad vræcedens
exemplaria quedam habent διδάσκαλος. Ηunc au το κατά Ιωάννην .
tem versum cum sequenti confudit Origenes . ( 50) Τέλος αυτού παρά τω Ιωάννη.... ήρξατο και
Πτετιυς .
Ιησούς ποιείν και διδάσκειν . Πec omnia apud
( 27) Του Ευαγγελίου. Τarinus censebat legen Hoelium desiderantur, sed restiluuntur partim ex
du του διδασκάλου .
codice Bodleiano, partim ex Barberino.
( 28) Εις την απαρχήν , etc. Omillenium videtur
(51 ) Codex Bodleianus , τελεωτέρους .
 ORIGENIS
tissimus . Αudeamus igitur dicere primitias Scriptu- A μήν ο καλός και εν τη Αποκαλύψει • Εγώ είμι
rarium omnium Εν: ngeliam esse ; Evangeliorum το Α και το Ω , η αρχή και το τέλος ο πρώτος
vero primitias, Evangelium a Joanne ( radilum ; cu και ο έσχατος . Τολμητέον τοίνυν ειπείν απαρ
jus sensum percipere nemo potest , nisi qui supra χήν μεν πασών Γραφών είναι τα Ευαγγέλια , τών
pectus Jesu recabuerit , vel acceperit a Jesu Mariam , δε Ευαγγελίων απαρχήν το κατά Ιωάννην· ου τον
quæ etiam ipsins mater fial : adeo talem tantumque νούν ουδείς δύναται λαβείν μη αναπεσών επί το
( sse necesse est , qui Joannes alius sit fulurus, ul στήθος Ιησού , μηδε λαβών από Ιησού την Μαρίαν
quemadmodum Joannes, itidem etiam et iste a Jesu γινομένης και αυτού μητέρα και τηλικούτον δε
Jesus exsistere ostendatur. Nam si nullus esi Mariæ γενέσθαι δεί τον εσόμενον άλλον Ιωάννην , ώστε
lilius , judicio eorum qui de ipsa sane senserunt, οιονεί τον Ιωάννην δειχθήναι όντα Ιησούν από
vr: elerquam Jesus : dicitque Jesus matri : Ecce filius Ιησού . Ει γάρ ουδείς υιός Μαρίας , κατά τους υγιώς
Illus 39 , el non , ecce etiam hic est filius tuus : per περί αυτής δοξάζοντας (52 ) , ή Ιησούς , φησί δε Ιη
inde est , ac si dixissel : Ecce hic esi Jesus quem σους τη μητρι • "Ίδε ο υιός σου , και ουχί: " Ιδε και
genuisti . Εtenim quisquis perfectus est , non am ούτος υιός σου · ίσον είρηκε το "Ίδε ούτός έστιν
plius vivit ipse , sed in ipso sivit Christus 40. Cum Ιησούς όν εγέννη σας. Και γάρ πάς ο τετελειωμένος
que in ipso vival Christus , dicitur de eo Maria : Ε ζή ουκέτι , αλλ' εν αυτώ ζή Χριστός και επεί ζη εν
Ecce filius luus Christus. Quid ergo allinet dicere αυτο Χριστός , λέγεται περί αυτού τη Μαρία : " Ίδε ο
quanta nobis opus sit mente ut in lestaceis abjeciæ υιός σου ο Χριστός . Ήλίκου τοίνυν νου ημίν δεί, ένα
lilleræ Thesauris reconditum verbum digne valea - τον εν τοις οστρακίνους της ευτελούς λέξεως θησαυ
mis interpretari, præsertim cum liliera passim a ρούς εναποκείμενον λόγον (55 ) του υπό πάντων των
quibusvis legatur , verbumque per vocem sensibile εντυγχανόντων αναγινωσκομένου γράμματος, και
audiatur ab omnibus qui 7 auditum præbent cor υπό πάντων των παρεχόντων τάς σωματικάς ακοάς
poralem ? Qui eniin accurate apprehensurus sit , ακουομένου , αισθητού διά φωνής λόγου , έκλαβεϊν κατ'
vere is dical oportet : Nos autem Christi sensum αξίαν δυνηθώμεν , τί δεί και λέγειν ; Τον γάρ μέλλοντα
habemus, ut sciamus quæ a Deo donala sunt nobis " . ταύτα ακριβώς καταλαμβάνειν μετά αληθείας ειπείν
Quod vero ou.ne Testamentum Novum sit Evange δεί: “Ημείς δε νουν Χριστού έχομεν , ίνα είδωμεν
Jium , adduci possumus ad credendum ex his quæ τα υπό του Θεού χαρισθέντα ημίν . "Έστι δε προσ
Paulus dicit, quando alicubi ** scribit : Secundum αχθήναι από των υπό Παύλου λεγομένων περί του
Erungelium meum . Inter scripla enim Pauli nullus πάσαν την Καινήν είναι τα Ευαγγέλια ( 34) , όταν που
exslat liber qui vocari Evangelium consueverit. Sed μου · εν γράμμασι
C γράφη : Κατά το Ευαγγέλιον
quidlanid vel prædicavit vel dixit est Evangelium ; γάρ Παύλου ουκ έχομεν βιβλίον Ευαγγέλιον συνήθως
quæ vero prædicavit et dixit , hæc etiam scripsit ; καλούμενον . 'Αλλά πάν και εκήρυσσε και έλεγε , το
ergo ex his colligitur ipsius scripla Evangelium esse. Ευαγγέλιον ήν· ά και εκήρυσσε και έλεγε , ταύτα και
Quod si Pauli scripta sunt Evangelium, profecto έγραφε και ά έγραφε άρα Ευαγγέλιον ήν . Ει δε τα
idem censendum est de Petri etiam scriptis ; el ut Παύλου Ευαγγέλιον ήν , ακόλουθον λέγειν , ότι και τα
in universum loquar , omnia quæ ipsius Christi Πέτρου Ευαγγέλιον ήν , και άπαξαπλώς τα συνιστάντα
confirmant adventum , et que stabiliunt presentiam την Χριστού επιδημίαν , και κατασκευάζοντα την παρ
illius , quæque inducunt ipsam in aniinos cupien ουσίαν αυτού , εμποιούντά τε αυτην ταις ψυχαίς των
lium suscipere Dei sermonem , slantem pro foribus, βουλομένων παραδέξασθαι τον έστώτα επί την θύραν,
el pulsantem , el ingredi volentem in animas, sunt και κρούοντα, και εισελθεϊν βουλόμενον εις τας ψυ
Evangelium . χάς λόγον Θεού .
7. Sed lempus jam est accuratius exquirere quid 7. Τι δε βούλεται δηλούν η Ευαγγέλιον προσηγο
Vox Evangelii significer , et quare hi libri inscriptio- ρία , και διά τι ταύτην έχει την επιγραφήν ταύτα τα
Dem hanc babeant . Est igitur Evangelium serio βιβλία, ήδη καιρός εξετάσαι . " Έστι τοίνυν το Ευαγ
qui reruni nuntium continet , que quod utiles sint , D γέλιον λόγος περιέχων απαγγελίαν πραγμάτων κατά
jure merito lælitiam pariunt auditori, simul atque το εύλογον διά το ωφελείν ευφραινόντων τον ακούοντα ,
ab ipso admissa fuerint que nuntiantur. Nec vero επάν παραδέξηται το απαγγελλόμενον · ουδέν δ' ήττον
minus talis oratio est Evangelium , quamvis ex ha ο τοιούτος λόγος Ευαγγέλιον εστιν , αν και (53) πρός
bili audientis perpendalur : vel , Evangelium oratio την σχέσιν του ακούοντος εξετάζεται η Ευαγγέλιον
35 Joan . ΧΙx , 26. 60 Galat . 11, 20 . 611 Cor. U , 12, 16 . 42 Rou . Π , 16 .
(32 ) Κατά τους υγιώς περί αυτής δοξάζοντας . hæres. LXXVIII , cap . 1. Post Apollinarium eadem
Tum ex hoc loco, tum ex iis quæ habet Origenes vesania laboraruni Eunomius, Helvidius , Jovinia
lom . xi in Matthæum et homilia 7 in Lucam , liquet nus et Bonosus. Sed hanc hæresim luculento adver.
ipsum pro heterodoxis habuisse eos qui perpetuam sus Helvidium opere contrivit Hieronymus.
Mariæ virginitatem negabant. In eo cerle errore , ( 35) Λόγον . Forte legendum νούν .
inquit Huetius, fuisse Tertullianus creditur, eumquc ( 54 ) Τα Ευαγγέλια . Ferrarius legit το Ευαγγέ
duobus locis prodidisse, libro De monogamia , cap.
8 , el lib . De carne Christi, cap. 7 ; sed obscure, nec λιον. Paulo post nostri codices habent : ουκ έχομεν
filis aperle . At clare eum cum aliis professis est βιβλίον ευαγγέλιον . Huelii editio omisil βιβλίον .
Apollinarius, teste Epiphanio, qui Allidicomaria (55) "Έστιν , αν και. Ηuc desunt in codice quein
pollas cos appellabal, bres. LXXVII , cap . 26 , el seculus est Huelius.
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS I.

εστι λόγος περιέχων αγαθού το πιστεύονται παρου- Α est , continens boni presentiam cuicunque credenti :
σίαν ή λόγος επαγγελλόμενος παρείναι το αγαθόν το vel , Oratio afirmans adesse bonum quod exspecta
προσδοκώμενον. Πάντες δε οι (56) προειρημένοι ήμίν balur . Omnes autem quas prediximus lefinitiones
όροι (57 ) εφαρμόζουσι τοις επιγραφομένοις Ευαγγε jis conveniunt quæ inscribuntur Evangelia : cum
λίους έκαστον γάρ Ευαγγέλιον σύστημα απαγγελλο- enim ununquodque Evangelium sit concervatio
μένων ωφελίμων το πιστεύοντα , και μη παρεκδεξα puntiorum uulium ei qui fidein adjungit , neque
μένω, τυγχάνον ωφέλειαν εμποιούν, κατά το εύλογον præler germanam scientiam intelligit, et emolu
ευφραίνει διδάσκουν την δι' ανθρώπους του πρωτοτόκου inentum afferat, jure merilo lelitiam paril, docens
πάστης κτίσεως Χριστού Ιησού σωτήριον αυτοίς salutarem adventum ad homines, el propter homines,
επιδημίαν. Αλλά και ότι λόγος εστίν έκαστον Ευαγ- primogenili onnis creatura , nempe Jesu Christi .
γέλιον διδάσκων τήν του αγαθού Πατρός εν Υιό τους Quin etiam quod Evangelium unumquodque sil
βουλομένους παραδέξασθαι επιδημίαν , παντί τω πι oralio , docens boni Patris in Filio adventum ad vo
στεύοντι σαφές ότι δε και αγαθόν επαγγέλλεται διά lentes eum excipere , credenti cuilibet perspicuum
των βιβλίων τούτων το προσδοκηθεν ουκ ασαφές : est . Quod autem exspectaluin etiam bonum per hos
σχεδόν γάρ ο Βαπτιστής Ιωάννης την παντός του libros promillitur , non est obscurum : lotius nam
B
λαου λαβών φωνήν φησι πέμψας τώ Ιησού : Συ εί que populi fere ore loquens Baptista Joannes in le
ο ερχόμενος , ή έτερον προσδοκώμεν ; Προσδοκώ- galione ad Jesum missa ait 44 : Νum tu es ille ven
μενον γάρ αγαθόν τω λαώ ο Χριστός ήν , περί ου κη lurus , an alium exspectamus ? Exspectatum enim
ρυσσόντων των προφητών , μέχρι και των τυχόντων a populo bonum , Jesus erat ; de quo prophetis an
πάντες εις αυτόν έσχον οι υπό νόμον και προφήτας nuntiantibus, 8 etiam e vulgo quilibet homines qui
τις ελπίδας , ως μαρτυρεί η Σαμαρείτις λέγουσα : sub lege et prophetis erant , in eo spem habebant ;
Οίδα , ότι Μεσσίας έρχεται ο λεγόμενος Χριστός Samarilide illa hoc leslanle alque dicenle ** : Novi
“ Όταν έλθη εκείνος , απαγγείλεϊ ημίν άπαντα . quod Messias renil , qui dicilur Christus . Cum ergo
'Αλλά και Σίμων και Κλεόπας , ομιλούντες προς vererit ille , nobis nuntiabit omnia . Quin et Simon
αλλήλους περί πάντων των συμβεβηκότων τώ Ιησού et Cleopas , inter se sermones conſerentes de omni
αυτά τα Χριστώ αναστάντι , ουδέπω γινώσκοντες bus quæ ipsi Jesu Christo , qui resurrexerat , accidis
έγηγέρθαν αυτόν εκ νεκρών φασι Συ μόνος παροι sent, nondum ipsum e mortuis excilum fuisse scien
κείς εν Ιερουσαλήμ , και ουκ έγνως τα γενόμενα ies , inquiunt *5 : Tu solus peregrinus es llierosolymis ,
εν αυτή εν ταις ημέραις ταύταις ; Είπόντος δε , neque cognovisti quæ facta sunt illic his diebuis ?
Ποία και αποκρίνονται , Τα περί Ιησού του Ναζα- c Cumque ille dixisset , Quα ? responderunt , De Jesu
ρηνού , ός εγένετο ανήρ προφήτης , δυνατός εν Nazareno , qui ſuil vir Prophela , polens opere el
έργο και λόγω εναντίον του Θεού και παντός sermone coram Deo et lolo populo : el quomodo tra
του λαού , όπως τα παρέδωκαν αυτόν οι αρχιερείς diderunt eum summi sacerdotes el principes nostri in
και οι άρχοντες ημών εις κρίμα θανάτου , και condemnationem morlis , el crucifixerunt eum . Nos
εσταύρωσαν αυτόν. Ημείς δε ή.λπίζομεν , ότι autem sperabamus eum esse illum qui redempturus
αυτός έστιν ο μέλλων λυτρούσθαι τον Ισραή.λ . essel Israel . Ad hæc Andreas, fraler Simonis Petri,
Προς τούτοις 'Ανδρέας ο αδελφός Σίμωνος Πέτρου , reperto fratre suo Simone , dicit : Invenimus Mes .
ευρών τον αδελφόν τον ίδιον Σίμωνα , λέγει : Ευρή siam quod est , si interpreleris , Christus . Cumque
καμεν τον Μεσσίαν , ό εστι, μεθερμηνευόμενον , paulo post Philippus reperisset Nallianaelem , dici !
Χριστός . Και μετ ' ολίγα ο Φίλιππος , εύρων τον illi 67 : De quo scripsil Moyses in lege, et prophela' ,
Ναθαναήλ , λέγει αυτό : " Ον έγραψε Μωϋσής εν τω invenimus Jesum filium Joseph Nazarenum .
νόμω και οι προφήται , εύρήκαμεν τον Ιησούν
των υιών του Ιωσήφ τον από Ναζαρέτ .
8. Δόξαι δ ' άν τις ενίστασθαι το πρώτο όρο , 8. Quod si quis repugnare velit primæ definitio
έπει και τα μη επιγεγραμμένα Ευαγγέλια υπο- D ni , quia cadant et alia sul eam que non inscri
πίπτει αυτώ : ο γάρ νόμος και οι προφήται λόγοι baulur Evangelii titulo , dicatque legen el proplie
πιστεύονται είναι περιέχοντες απαγγελίαν πρα licos sermones continere nuntium rerum quæ , quod
γμάτων κατά το εύλογον διά το ωφελείν ευφραινόν- utiles sint , merito letitiam pariunt auditori simu !
των τους ακούοντας , επάν παραδέξωνται τα απαγ ac ab ipso approbatæ fuerint, respondebiinus legem
γελλόμενα . Λεχθείη δ' αν προς τούτο ότι προ της el propheticos sermones ante Christi adventum ,
Χριστού επιδημίας ο νόμος και οι προφήται, άτε quia nondum advenissel ille qui in his contenta
μηδέπω εληλυθότος του τα εν αυτοίς μυστήρια σαφη reseraret mysteria, non habuisse ejusmodi nuntium
νίζοντος , ούκ είχον το επάγγελμα του περί του Ευαγ- quod Evangelii definitione continetur : Servatorena
γελίου όρου · ο δε Σωτήρ, επιδημήσας και το Ευαγ vero , ad nos cum accessisset , et ut Evangelium
γέλιον σωματοποιηθήναι ποιήσας , το Ευαγγελία corpore essel præditum eſfecisset , perfecisse cum

63 Malth. xi, 3. ** Joan . iv, 25 . 45 Luc . ΧΧΙν , 18, 19 et seqq . 46 Jan. 1 , 41 . 67 Joan . 1 , 43.
(56 ) Λόγος περιέχων αγαθού το πιστεύοντι Barberino el Bodleiano .
παρουσίαν .... Πάντες δε οι. Ηuc omnia deside . ( 37 ) "Οροι. Codex Bodleianus , λόγοι .
rantur in editione Huetii, restiluuntur ex codicibus
35 ORIGENIS 36
Evangelio, oι omnia essent instar Evangelii. Neque και πάντα ώσει Ευαγγέλιον πεποίηκεν και ούκ αν
præter propositum exemplo uterer , qui pauca .... από σκοπού χρησαίμην το παραδείγματι του μικρά
Quando enim .... filiis hominum divinitate sua, abs και ότι όλον ..... " Οταν γάρ. .... υιούς (38) των
fato , quod in lege et prophetis erat , velamine, Deum ανθρώπων τη θειότητα αυτού περιελών το εν τω
certis rationibus ostendit, palam oculos ponens his νόμω και προφήταις κάλυμμα (39) πάντων το Θείον
qui sapientiæ ejus discipuli vellent fieri, quænam απέδειξε , φανερώς ταραστήσας τοις βουληθείσι της
vera lex Moysis contineret, quorum exemplum ct σοφίας αυτού γενέσθαι μαθηταίς τίνα τα αληθινά του
umbram colebant antiqui: el quienam sit veritas Μωϋσέως νόμου , ών υποδείγματα και σκιά ελά
rerum in historiis contentarum , quæ in figura con τρευον οι πάλαι , και τίς η αλήθεια των εν ταις
lingebant illis , propter nos scripla , ad quos finessci ιστορίαις πραγμάτων, άτινα τυπικώς συνέβαινεν
lorum 9 deducti sunt *8 . Nullus ergo ad quem Chri εκείνοις · εγράφη δε δι' ημάς , εις ούς τα τέλη των
slus accesserit, vel in llierosolymnorum urbe, vel in αιώνων κατήντησε . Πάς ούν ο Χριστός επιδεδή
Sainaritarum monte Deum adorat; sed cum didice μη κεν, ούτε εν Ιεροσολύμοις ούτε εν τώ των Σαμα
rit Deum spirilum esse , spiritualiter illum colens ρειτών όρει ( 40) προσκυνεί τω Θεώ» αλλά μαθών,
spiritu et veritate, non amplius sub figuris Palrem ότι πνεύμα ο Θεός , πνευματικώς λατρεύων αυτώ
universorum mundique opificem adorat. Quam . Β πνεύματι και αληθεία , ουκέτι δε τυπικώς, προσκυνεί
obrem ante illud Evangelium quod per Christi ad τον τών όλων Πατέρα και δημιουργόν. Ουκούν προ
ventum est orium , nihil rerum antiquarum Evan του Ευαγγελίου, ό γέγονε δια την Χριστού επιδημίαν,
gelium eral . Porro Evangelium , quod est Novum ουδέν των πάλαι Ευαγγέλιον ήν . Το δε Ευαγγέλιον,
Testamentum , cum nos a velustale lilleræ abduxis όπερ έστι Διαθήκη Καινή , αποστησαν ημάς παλαιό
sel, spiritus novitatem nunquam senescentem , et ad τητος του γράμματος , την μηδέποτε παλαιουμένην
Novum Testamentum proprie pertinentem , quæ in καινότητα του πνεύματος , οικείαν της Καινής Διαθή
omnibus est Scripturis, luce cognitionis illustravil . κης τυγχάνουσαν , εν πάσαις ανακειμένην Γραφείς,
Necesse autem eral , id quod efliciebat ut in Tesla τα φωτί της γνώσεως ανέλαμψεν. Εχρήν δε το ποιη
mento Veleri putaretur Evangelium esse , præcipue τικών του και εν τη Παλαιά Διαθήκη νομιζομένου
Evangelium appellari . Ευαγγελίου εξαιρέτως καλείσθαι Ευαγγέλιον .
9. Altamen non ignoranduin nobis est Christi 9. Πλήν ουκ αγνοητέον Χριστού επιδημίαν και προ
adventum , antequam corpore ad terras descende της κατά σωμα επιδημίας την νοητήν γεγονέναι τοις
ret , intelligilbileim multo ante factum fuisse perfe- τελειοτέροις και ου νηπίοις, ουδε υπό παιδαγωγούς
«tioribus , minimeque parvulis , quippe qui a peda- c και επιτρόπους επιτυγχάνουσιν , οίς το νοητόν του
gogorum curaturumque cura ac liilela liberi essent, χρόνου πλήρωμα ενέστη , πατριάρχαις , και Μωϋσει
ob oculos habentes plenitudinem eam temporis quæ το θεράποντι , και τους τεθεαμένοις Χριστού την
nente cernelbatur , ut erantili patriarclie , et Moy- δόξαν προφήταις. " Ωσπερ δε προ της εμφανούς και
ses ille taulus serviis , ac reliqui prophete , qui κατά σωμα επιδημίας επεδήμησε τους τελείοις , ούτω
Christi gloriam contemplati sunt. Cæterum ut ante και μετά την κεκηρυγμένην παρουσίαν τοις έτι νη
corporalem et manifestum adventum ad perfectos πίοις , άτε υπό επιτρόπους τυγχάνουσι και οικονό
adveneral, sic etiam post divulgatam ipsius præsen μους, και μηδέπω επί το πλήρωμα του χρόνου έφθα
ciam ad eos qui etiamnum sunt parvuli , quia sint κόσιν , οι μεν πρόδρομοι Χριστού επιδεδημήκασι παισι
sub curatorilus el administratoribus, ac nondum ψυχαίς αρμόζοντες λόγοι , ευλόγως αν κληθέντες παι
pervenerint ad temporis plenitudinem , sermones δαγωγοί · αυτός δε ο Υιός ο δεδοξασμένος Θεός Λόγος
quidam præcursores Christi advenerunt, animis ουδέπω, περιμένων την δέουσαν γενέσθαι προπαρα
puerilibus accommodati, qui jure pædagogi vocen σκευήν τοίς μέλλουσι χωρείν αυτού την θεότητα αν
tur. Ai vero ipse Filius, ipse glorificalus Deus Ver θρώπους Θεού . Και τούτο δε ειδέναι έχρήν , ότι , ώσπερ
bum nondum advenit ; nimirum exspectans ut Dei εστί νόμος σκιάν περιέχων των μελλόντων αγαθών
homines divinitatem illius percepliari decentem ap- D υπό του κατά αλήθειαν καταγγελλομένου νόμου δη
paralum faciant . Jam et hoc quoque sciamus necesse λουμένων , ούτω και Ευαγγέλιον σκιάν μυστηρίων
est : ut lex umbraio continel lulurorum bonorum , Χριστού διδάσκει το νομιζόμενον υπό πάντων των
quæ declarantur ab ea lege quæ annuntiatur se εντυγχανόντων νοεϊσθαι . " Ο δέ φησιν Ιωάννης Ευαγ
cundum veritatem, Sic etiam Evangelium, quod vel γέλιον αιώνιον , οικείως αν λεχθησόμενον πνευματι
a quibuscunque vulgaribus intelligi existimatur, κον, σαφώς παρίστησε τους νοούσι τα πάντα ενώπιον
umbram docel mysteriorum Christi. Atque equidem περί αυτού του Yίου του Θεού , και τα παριστάμενα
quod Joannes appellat Evangelium sempiternum , μυστήρια υπό των λόγων αυτού , τά τε πράγματα ών
quod proprie dici posset spirituale, aperte viris cor αινίγματα ήσαν αι πράξεις αυτού . Τούτοις δε ακό
dalis el intelligentibus ob oculos ponit omnia de λουθόν έστιν εκλαμβάνειν, ότι όν τρόπον εν φανερό
68 1 Cor. Χ , 11 .
( 38) Και ουκ άν από σκοπού χρησαίμην το ( 59) Codex Bodleianus, το εν προφήταις και του
παραδείγματι του μικρά και ότι όλον .... "Όταν νόμου κάλυμμα . Μox pro πάντων το Θείον legendum
γάρ.... υιούς, etc. Hrc omnia desunt apud Huelium , videtur πάντως το Θείον.
sed restiluuntur ex codicibus Bodleiano et Barbe ( 40) " Ορει . Bec VOX restituitur ex codice Barlie
rino, in quibus adhuc lacuna inesi. rino.
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS I.
"Ιουδαιός τις εστι και περιτετμημένος , ούτω Χρι- A ipso Filio Dei , tum mysteria ab ipsius sermonibus
στιανός (41 ) και βάπτισμα . Παύλος μέν και Πέτρος exhibita, lum res quarum ænigmala ipsius acciones
έν φανερώ πρότερον όντες οι Ιουδαίοι , και περιτε erant . Uis consequens est exponere ut in manifesto
τμημένοι, ύστερον και εν τω κρυπτώ τοιούτοι τυγ Judæus quis est , el circumcisus, sic Christianum
χάνειν από Ιησού ειλήφασι , το εν φανερό είναι Ιου esse el baptisma . Quin 10 etiam Paulus quidem et
δαίοι διά τήν των πολλών σωτηρίαν , κατ' οίκονο Petrus, qui in manifesto Judæi antea erant el cir
μιαν ( 49 ) , ου μόνον λόγοις ομολογούντες , αλλά και cumcisi, postea lantum in occullo , tales ul essent,
διά των έργων δεικνύντες . Το δ' αυτό και περί του a Jesu acceperunt, cum non alia de causa etiam se
Χριστιανισμού αυτών λεκτέον. Και ώσπερ ουκ έστιν in manifesto Judæos esse quam propter multorum
salutein el secundum ceconomiam , non solum ver
ωφελήσαι δυνατόν Παύλον τους κατά σάρκα Ιου
bis falerentur, verum etiam factis declararent. Ju
δαίους , εάν μη , ότε ο λόγος αιρεϊ, περιτέμη τον Τι
μόθεον , και ότε εύλογόν εστι ξυράμενον , και προσ quod eliam de eorum Christianismo censendum est.
φοράν ποιήσαντα , και άπαξαπλώς τοίς Ιουδαίοις Et quemadmodum Judæis secundum carnem adju
Ιουδαίον γενόμενον , ίνα τους Ιουδαίους κερδήση : mento esse non potest Paulus, nisi quando postulat
ratio , circumcidat Timotheum , el quando consen
ούτως τον εκκείμενον εις πολλών ωφέλειαν ουκ έστι
διά του εν Χριστώ Χριστιανισμού (43) μόνον δυνατόν B taneum est Iondeatur , ollationem offerat , et , ut in
universum dicain , Judæis Judæus eſficialur ut Ju
τους στοιχειουμένους εν τω φανερώ Χριστιανισμό
βελτιώσαι και προαγαγείν επί τα κρείττονα και άνω dæos lucrifacial : ita fieri nequit ut is qui multorum
τέρω . Διόπερ αναγκαίον πνευματικώς και σωματικώς μιilitati expositus est , evehat ad priestauliora , et in
Χριστιανίζειν , και όπου μέν χρή το σωματικών κη sublime, melioresque reddal per Christianismi in
ρύσσειν Ευαγγέλιον, φάσκοντα μηδέν είναι ( 44) τοίς occulio exsistentis legem eos qui exteriorem Chri
σαρκίνους ή Ιησούν Χριστόν, και τούτον εσταυρωμέ- stianismum sequuntur. Πanc ob causam, tum spi
νον , τούτο ποιητέον επάν δε ευρεθώσι κατηρτισμέ- ritu , tum corpore Christiani ut simus necesse est ,
νοι το πνεύματι (45) , και καρποφορούντες εν αυτώ , el quando corporale Evangelium prædicandum est ,
ερώντές τε της ουρανίου σοφίας , μεταδοτέον αυτοίς dicendo carnalibus nihil eos scire nisi Jesum Chri .
του λόγου επανελθόντος από του σεσαρκώσθαι , εφ' 8 stum , et hunc crucifixum , hoc faciendum est . Cums
autem inventi ſuerint elevati spiritu , et in ipso frı
ήν εν αρχή προς τον Θεόν.
ctificantes, amantesque sapientiæ cælestis, bi participes eficiendi sunt verbi [et Filii Dei ) regressi post
incarnationem ad id quod erat in principio apud Deum .
10. Cölerum hæc haud frustra nos disseruisse
10. Ταύτα δε εξετάζοντες περί του Ευαγγελίου ου C
μάτην ειρηκέναι ήγούμεθα, οιονεί αισθητον Ευαγγέ- existimamus , Evangelii sensum accurate investi
λιον νοττού και πνευματικού τη επινοία διακρίνον- gantes , et Evangelium sensibile ab Evangelio iritel
τες και γάρ νυν πρόκειται το αισθητον Ευαγγέλιον ligibili separantes . Εtenim nunc nobis proposium
μεταλαβείν εις πνευματικόν . Τίς γάρ ή διήγησις του est ut Evangelium sensibile transmutemus in intel.
αισθητου ει μή μεταλαμβάνοιτο εις πνευματικόν ; ligibile el spirituale ; alioqui que enarratio erit
" Ητοι ουδεμία ή ολίγη και των τυχόντων από της λέ- Evangelii sensibilis , nisi accommodetur ad intelli
ξεως αυτούς πεπεικότων λαμβάνειν τα δηλούμενα . giliile et spirituale ? nulla sane vel exigua , eaque
Αλλά πάς αγών ημίν ενέστηκε πειρωμένοις εις τα vulgarium qui ex verbis ipsis vim eorum quæ de
βάθη του ευαγγελικού νού φθάσαι και έρευνήσαι την clarantur percipere sibi persuadent. Verum lola
εν αυτώ γυμνήν τύπων αλήθειαν. Τών δη ευαγγελι- contentio nostra eo nobis dirigends est , ut pertin
ζομένων εν αγαθών απαγγελία νοουμένων , οι μεν gere conemur profunditatem sensus evangelici ,
απόστολοι τον Ιησούν ευαγγελίζονται • λέγονται μεν- accuratius indagantes veritatem in ipso iguris nu
του ως αγαθών και την ανάστασιν ευαγγελίζεσθαι , και dam . Atque equidem si considerentur ea quæ ai -
nuntiantur in bonorum promissione : apostoli qui
αυτήν
Εγώ είμιπωςήούσαν : (46)
Ιησούν
ανάστασις Ιησούς δε τα γάρ
· 'Ιησούς αγίοις: D dem Jesum praedicant ; dicuntur quidem , ceu bo
τοις φησιν
αποκείμενα ευαγγελίζεται τοίς πτωχοίς , παρακαλών num , resurrectionem etiam annuntiare , quæ ips:
αυτούς επί τάς θείας επαγγελίας . Και μαρτυρούσιν aliquo modo est Jesus , dicente Jesu 9 : Ego sum
resurrectio. Jesus vero quæ sanctis reposita sunt
αι θείαι Γραφαί τούς υπό των αποστόλων ευαγγελι
σμούς , και τα υπό του Σωτήρος ημών (47 ) : ο μεν evangelizat pauperibus, cohortans eos ad divina pro

19 Joan. ΧΙ , 23 .
( 41 ) Εν φανερώ Ιουδαϊός τίς έστι και περιτετμη (43) Kατηρτισμένοι το πνεύματι . Ferrarius
μένος, ούτω Χριστιανός. Ηec desunt apud Huela, legebat xatneuévoi, elevati.
sed restituuntur e codd. Bodleiano el Barberino. (46) Και αυτήν πως ούσαν Ιησούν . Sic recle
(42 ) Κατ ' οίκονομίαν . Ferrarius vertit , propter habet codex Bodleianus, nec aliter legisse videtur
ædificationem ; legebal yat' oixoãoulav. Sed in 10 Ferrarius. Male in lestu Huelii legitur, xal aútøv
Του us
( 43)codicib
Suris εν legitur:
Χριστώ οίκονομ
κατ'Χριστι ίαν. ύ . Omino
ανισμο πως
( 47)ούνΚαι
Ιησούν . του Σωτήρος ημών
τα υπό . Sic label
codex Bodleianus , nec aliler legebat Ferrarius ;
egendu m του
( 44) Eira i. εν κρυπτώ
Ferra Χριστια
rius legeb νισμού
at előéva l . qux leclio veru mtam en in codd. Regio et Barbe rino legitur xal
ς
το υπό του Σωτήρο ημών .
Amelior videtur ..
59 CRICENIS

nissa . Quibus 11 sane bonis annuntiationibus , vel A Δαυίδ περί των αποστόλων , τάχα δε και ευαγγελι
apostolorum , vel Servaloris nostri divinæ quoque στών λέγων · Κύριος δώσει ρήμα τοίς ευαγγελιζο
atlestantur Scripture : David cnim de apostolis , μένοις δυνάμει πολλή ο βασιλεύς των δυνάμεων
fortassis etiain de evangelistis ail 50 : Dominus da του αγαπητού · άμα και διδάσκων , ότι ου σύνθεσις
bit verbum evangelisantibus virtute multa : ret Dir- λόγου , και προφορά φωνών, και ήσκημένη καλλιλεξία
tulum dilecti ; simul etiam locens non compositio- ανύει προς το πείθειν , αλλά δυνάμεως θείας επιχο
nem verborum , non prolationem vocum , non elabo ρηγία . Διόπερ και ο Παύλος που φησί • Γνώσομαι
ratam orationis pulchritudinem ad persuadendun ου τον λόγον τον πεφυσιωμένον , αλλά την δύνα
conducere , sed virtutis divinæ suppeditationem . Q:la μιν · ου γαρ εν λόγω η βασιλεία του Θεού , αλλ '
re Paulus etiam alicubi 81 sic inquit : Non agnoscam εν δυνάμει και ένα άλλους : Και ο λόγος μου , και
sermonem istorum qui sunt inflati , sed virtutem . Nec το κήρυγμά μου ουκ εν πειθούς σοφίας λόγοις ,
enim est in sermone regnum Dei , sed in virtute . Et αλλ ' εν αποδείξει πνεύματος και δυνάμεως . Ταύτη
alias : Sermo meus et predicatio mea non in per- τη δυνάμει μαρτυρούντες ο Σίμων και ο Κλεόπας
suasibilibus sapientiæ verbis, sed in demonstrarione φασίν : Ουχί ή καρδία ημών καιομένη ήν εν τη
spiritus et virlutis . lluic virtuti allestaples Simon el οδώ (48) , ως διήνοιγεν ημίν τας Γραφάς ; Οι δε
Cleopas dicunt 53 : Nonne cor nostrum ardens eral Β απόστολοι , έπει και ποσότης έστι δυνάμεως επιχορη
έη υia , cum reserabat nobis Scripturas ? Verum apo- γουμένης υπό Θεού διαφέρουσα τοις λέγουσιν , είχον
stoli , quia quantitas virtutis a Deo prædicantibus κατά το παρά τω Δαυίδ λεγόμενον · Κύριος δώσει
suppeditate est praestans , multan habuere virtu- ρήμα τοϊς ευαγγελιζομένοις δυνάμει πολλή , πολ
1emjuxta illud quod apud Davidem dicitur 36 : Do- λήν δύναμιν. ' Ησαΐας δε φάσκων : Ως ωραίοι οι
minus dabit verbum evangelizantibus virlute multa . πίδες των ευαγγελιζομένων αγαθά, το ωραίον και
Porro Isaias, cum dicerel " : Quam pulchri sunt εν καιρώ γινόμενον των αποστόλων όδευόντων τον
pedes evangelizantium bona , praedicationem intelli ειπόντα : Εγώ είμι ή οδός, κήρυγμα νοήσας, έπαι
gens apostoloruin maturam , et in lempore atque op νεί πόδας τους διά της νοητής οδού Χριστού Ιησού
portune factam , dum in eo iter faciunt qui dixil 66 : βαδίζοντας, διά τε της θύρας εισιόντας προς τον Θεόν :
Ego sum υια , laudat pedes incedentes per viam αγαθά δε ευαγγελίζονται ούτοι ών ωραίοι εισιν οι πό
Christi Jesu , ingredientesque per ostium ad Deum . δες , τον Ιησούν.
liaque bona cvangelizant illi , quorum pedes sunt
pulchri [ bona inquam ), scilicet Jesum .
11. Nec inirelur quispiam si nomine bonorum nu- C 11. Και μή θαυμάση τις ει πληθυντικά ονόματι το
inero multitudinis exposuimus annuntiari Jesum ab των αγαθών τον Ιησούν εξειλήφαμεν ευαγγελίζεσθαι
evangelizantibus : expositis enim rebus nomina έκλαβόντες γάρ τα πράγματα καθ ' ών τα ονόματα
habentibus, quibus Dei Filius nuncupatur, sciemus κείται και ο Υιός του Θεού ονομάζεται, συνήσομεν πώς
quomodo mulla bona sit Jesus, quem annuntiant ii πολλά αγαθά εστιν Ιησούς, όν ευαγγελίζονται ούτοι
quorum speciosi sunt pedes . Vita bonum est unum , ών ώραίοι εισιν οι πόδες : έν μέν γάρ αγαθόν ζωή ,
at Jesus est vita . Bonum alterum lux csl mundi, lux Ιησούς δε ζωή . Και έτερον αγαθόν φώς του κόσμου ,
vera , lux hominum . Al hæc omnia dicitur esse Fi φώς τυγχάνον αληθινόν , και φώς των ανθρώπων :
lius Dei . Ad hæc, præterquam quod vita et lux est, άπερ πάντα ο Υιός είναι λέγεται του Θεού . Και άλλο
aliud etiam est bonum , juxta considerationes no αγαθόν κατ' επίνοιαν παρά την ζωήν και το φώς , η
stras , veritas scilicet. Rursus est aliud bonurro , quod αλήθεια . Και τέταρτον παρά ταύτα ή επί ταύτην
est quarlum bonum , nempe via , quæ ad hæc bona φέρουσα οδός. "Απερ πάντα ο Σωτήρ ημών διδάσκει
nos conducal. Iliec autem omnia Servator seipsum εαυτόν είναι λέγων · Εγώ είμι ή οδός , και η αλή
esse docet, dicens 87 : Ego sum via , veritas el vila . θεια , και η ζωή. Πώς δε ουκ αγαθόν το αποτιναξά
Quomodo autem non bonum est resurgere hominem μενον τον χούν και την νεκρότητα αναστήναι τούτου
D
excusso pulvere et 12 mortalitate , hocque a Domino τυγχάνοντα από του Κυρίου, καθό ανάστασις έστιν ,
assequi secundum quod ipse Jesus est resurrectio ός και φησιν : Εγώ είμι ή ανάστασις ; Αλλά και η
qui etiam inquil : Ego sum resurrectio 68 ? Quin el θύρα , δι ' ής τις εις την άκραν εισέρχεται μακαριό
ostium etiam , per quod ad summam beatitudinem τητα, αγαθόν · ο δε Χριστός φησιν : Εγώ είμι ή θύρα .
quis ingreditur, est bonum . At Christus inquil : Τί δε δεί περί σοφίας λέγειν, ήν έκτισεν ο Θεός αρ
Ego sum ostium 6. Quid vero opus est verba facere χήν όδόν αυτού εις έργα αυτού , ή προσέχαιρεν και
de sapientia , quam condidit Deus in initio viarum Πατήρ αυτής , ένευφραινόμενος το πολυποικίλω νοητό
suarum in opera sua eo , qua adgaudebat Pater ipsius , κάλλει αυτής , υπό νοητών οφθαλμών μόνων βλεπο.
obleclatus in multiſaria ipsius pulcliritudine intel μένω, και εις έρωτα τον το θείον κάλλος κατανοούντα
ligibili , quæ solis intellectualibus oculis cernitur, ουράνιον προσκαλουμένω ; 'Αγαθον γάρ ή σοφία του

80 Psal . LXVII , 12 , 13. 81 1 Cor. IV , 19, 20. 59 1 Cor . 1 , 4 . 33 Luc . XXIV , 32. 8 * Psal . LXVII, 1 ?.
55 Isa. LII , 7 ; Ron. , 15. 50 Joat . , 6. 57 ibid . 58 Join . X1 , 25. 39 Joan. 8 , 9. 60 Proν . 1 , 95.

( 48 ) Καιoμένη ήν εν τη οδώ . Codex Regius καιομένη ήν εν ημίν τη οδώ . Legendum videtur, καιομένη
ήν εν ημίν ως ελάλει ημίν εν τη οδώ.
 COMMENT. IN JOAN. TOMUS 1 . 42

Θεού , όπερ μετά των προειρημένων ευαγγελίζονται Α quoque considerantem divinam pulchritudinen id
ών ώραίοι οι πόδες . Αλλά και η δύναμις του Θεού amorein coelestem invitat ? Bonum enim est Sapien
ήδη όγδοον ημίν αγαθών καταλέγεται , ήτις εστίν και lia Dei . At hoc quoque, præler ea quæ sopra re
Χριστός . Ου σιωπητέον δε ουδέ τον μετά τον Πα censuimus , ii annuntiant, quorum pedes sunt pul
τέρα (49 ) τών όλων Θεόν Λόγον · ουδενός γάρ έλαττον chri. Potentia Dei prælerea oclavum nobis bonum
αγαθού και τούτο το αγαθόν. Μακάριοι μεν ούν οι annumeratur, qui est Christus. Verum enimvero
χωρήσαντες ταύτα τα αγαθά , και παραδεξάμενοι από haud silentio prætereundum est illud Verbum , quod
των ωραίων τους πόδας και ευαγγελιζομένων αυτά . post Patrem universorum est Deus. Namque el hoc
Πλήν κάν Κορίνθιός τις ών , κρίνοντος Παύλου ουδέν bonum nullo alio bono est inferius. Itaque beati qui
ειδέναι παρ' αυτώ ή Ιησούν Χριστόν , και τούτον admiserint haec bona , quique perceperint ea , abiis qui
εσταυρωμένον , τον δι' ημάς άνθρωπον μανθάνων πα pedes habent polchros atque qui evangelizani. Ve
ραδέξηται τα εν αρχή των αγαθών (50) γίνεται υπό rumtamen quamvis Corinthius quispiam exstile .
του ανθρώπου Ιησού άνθρωπος γινόμενος Θεού, και rit , apud quem allirmel Paulus se nibil scire, nisi
από του θανάτου αυτού αποθνήσκων τη αμαρτία και Jesum Christum , et hunc quidem crucifixum 6 !
γαρ εκείνος , και απέθανε τη αμαρτία , απέθανεν edoclusque hunc nostri causa hominem factum alli .
εφάπαξ· από δε της ζωής αυτού, επεί ο Ιησούς και Β gerit initia bonorum , is ab homine Jesu 6t homo
ζή , ζή τω Θεώ , πας και συμμορφος γενόμενος της ανα Dei , el ex morte ejus moriens peccalo . Etenim quod
στάσεως αυτού , λαμβάνει το ζήν τω Θεώ. Τίς δε δι ille mortuus fuit peccato , mortuus est semel 6* ; ex
στάξει εί αυτοδικαιοσύνη αγαθόν έστι , και αυτοαγια vita vero ipsius , quoniam Jesus est illud quod vivit,
σμός , και αυτοαπολύτρωσις ; άπερ και αυτά οι Ιη vivit Deo unusquisque, et conformis ſaclus resurre
σουν ευαγγελιζόμενοι ευαγγελίζονται , λέγοντες αυτόν clioni ejus hoc assequitur, ut vivat Deo . Quis autem
γεγονέναι ημίν δικαιοσύνης από Θεού , και αγιασμόν, ambigat an ipsa justitia , ipsa sanctificatio atquo
και απολύτρωσιν . Παρέσται δε από τούτων (51) τα ipsa redemptio sit bonum ? que etiam ipsa , Jesurn
γεγραμμένα περί αυτού δυσεξαρίθμητα , παριστάντα evangelizantes , evangelizant : dicenles eum factum
πώς πλήθος αγαθών εστιν Ιησούς , από των δυσεξ- fuisse nobis justitiam a Deo, el sanctificationen , et
αριθμήτων και γεγραμμένων καταστοχάζεσθαι των reden ptionem . Ex his ergo licebit intelligere ea quæ
υπαρχόντων μεν εν αυτώ, εις ον ευδόκησεν άπαν το de eo scripta sunt, el vix enumerari possunt, probando
πλήρωμα της θεότητος κατοικήσαι σωματικώς , Jesum bonorum esse multitudinem : atque ex his quæ
ου μήν υπό γραμμάτων κεχωρημένων (52 ) : και ægre enumerari possunt et scripta sunt, covjecturam
τι λέγω υπό γραμμάτων , ότε και περί όλου του c capere de iis que in ipso quidem insunt, in quem be
κόσμου φησίν ο Ιωάννης: ότι, ουδε αυτόν οίμαι 1eplacitumfuitomnem plenitudinem divinitatis corpo
τον κόσμον χωρήσαι τα γραφόμενα βιβλία . Ταυ raliter 13 habitare , haud tamen a literis continentur:
τον ούν έστιν ειπείν , ότι τον Σωτήρα οι απόστολοι quid dico a liueris, quando el de lolo mundo dical
ευαγγελίζονται , και τα αγαθά ευαγγελίζονται ούτος Joannes : Nec ipse, opinor, mundus caperet eos qui
γάρ έστιν ο από του αγαθού Πατρός το αγαθά είναι scriberentur libros 64. Dicere ergo apostolos evan
λαβών, ίνα έκαστος και χωρεί, ή και χωρεί διά Ιησού λα gelizare Servalorem , perinde est ac si diceremus
βών, έν άγαθοίς τυγχάνη . Ούχ οίοί τε δε ήσαν οι από eos evangelizare bona omnia . Quamobrem hic est
στολοι , ών ωραίοι οι πόδες , και οι τούτων ζηλωται ille qui a boιo Palre accepit ut essel ιοι bona : Οι
ευαγγελίζεσθαι τα αγαθά, μή πρότερον Ιησού αυτοίς unusquisque eo quod capit , vel iis que capit , cum
αυτά ευαγγελισαμένου · ώς ο Ησαΐας φησί• Αυτός ο per Jesuin ea perceperit, fruatur bonis. Haud po
λαλώ πάρειμι , ώς ώρα επί των ορέων, ώς πόδες lerant autem apostoli, quorum pulchri sunt pedes,
ευαγγελιζομένου ακοήν ειρήνης , ώς ευαγγελιζό et horum studiosi imitalores evangelizare bona,
μενος αγαθά , ότι ακουστήν ποιήσω την σωτη nisi Jesus antea ipsis evangelizasset ; quemadmo
ορίας σου, λέγων: Σιών βασιλεύσει σου ο Θεός . dum loquitur Isaias 65 : Ego ipse, qui loquebar, ad ..
Τίνα γάρ τα όρη , εφ' ών αυτός ο λαλών παρείναι η μm , sicut opportunitas in montibus , sicut pedes
61 1 Cor. 1 , 2. 61 Rom . V , 10 . 63 1 Cor.1 , 50 . 66 Joan . XXI , 23. 68 Isa. Li , 5 , 7 .
(49) Μετά τον Πατέρα . Ferrarius , cum Patre, alium est universorum Deus, quia habet a Paire
perperam . Verle secundum Patrem , post Patrem . sic tanquam ab origine el principio ut sit Deus :
Unde locuin hunc conciliare poleris cum illo altero est enim Deus de Deo, ut habet Symboluin . Sed
tomi octavi Contra Celsum : " Έστω δέ τινας , ώς εν hæc alibi. Huetius .
πλήθει πιστευόντων, και δεχομένων διαφωνίαν , διά (50) Τον δι' ημάς άνθρωπον μανθάνων παραδέ
την προπέτειαν υποτίθεσθαι τον Σωτήρα είναι τον ξηται τα εν αρχή των αγαθών , etc. Hunc locu »,
επί πάσι Θεόν · αλλ' ούτι γε ημείς τοιούτον, οι πειθό in editione Huetii luxatuni, sic restituit codex Bara
μενοι αυτό λέγοντι • Ο Πατήρ ο πέμψας μείζων berinus.
jloveoti. Supremum universorum Denim Filium (31 ) Παρέσται δε από τούτων , etc. Locum hunc
dion esse aflirmal, sed Patrem ; Filium vero univer Sanaveris , si legeris , και από των δυσεξαριθμήτων
sorum quidem Deum essc , sed post Patrem . Quæ reypay févwv, quemadmodum videtur legisse Pe.
quamvis male sonent, excusari iamen possunt, si rionius cujus interpretationein Ferrariande hoc loco
omnia Filium a Patre accepisse mentinerimus, ac pretuli ..
proinde se esse universorum Deum Palri acceptum (52) Κεκωρημένων . Codd . Regius eu Barberinus
referre. Primo ergo et per se universorum Deus κεχωρημένω .
est Pales, quia a se Deus est : Filius sccundo et per
PATROL . GR . XIV . 2
43 ORIGENIS

evangelizantis pacem, sical evangeligans bona , quo- Α ομολογεί, ή οι μηδενός των επί γης υψηλοτάτων και
niam auditam salutem tuam faciam , dicens : Sion , μεγίστων ήττονες ; ούστινας ζητείσθαι δεί υπό των
regnabit Deus luus. Quinam enim sunt montes in ικανών διακόνων της καινής Διαθήκης , ίνα τηρήσωσι
quibus ipse qui loquitur inesse se dicit , nisi lui qui την λέγουσαν εντολήν . Επ' όρος υψηλών ανάβηθι
nulla re inferiores sunt jis qui super terram sunt ο ευαγγελιζόμενος Σιών, ύψωσαν τη ισχύϊ την
maximi et altissimi ? quos quesilos oportuit ab his φωνήν σου ο ευαγγελιζόμενος Ιερουσαλήμ. Ού
qui Novi Testamenti ministri sunt idonei , scilicet θαυμαστόν δε εν τοίς μέλλουσιν ευαγγελίζεσθαι τα
ul servent præceptum dicens : Super montem al αγαθά 'Ιησούς ευαγγελίζεται τα αγαθά, ουκ άλλα
tum ascende φui ευαngelians Sion; eralla cum for- τυγχάνοντα εαυτού · εαυτόν γάρ ευαγγελίζεται ο Υιός
litudine vocem ruam qui annuntias Hierusalem 68 . του Θεού τοϊς δυναμένοις ου δι ' άλλων αυτών μα
Nec mirere si evangelizaluris bona , bona quoque Je θεϊν πλήν ο επιβαίνων των όρων και ευαγγελιζό
sus evangelizet , quæ non alia sunt a se ipso, quando μενος αυτούς τα αγαθά , μαθητευθείς τα αγαθά
φuidem seipsum illis evangelizal Filius Dei qui ipsum Πατρί, ανατέλλοντι τον ήλιον: επί πονηρούς και
per alios dicere nequeunt. Verumtamen qui ascendit αγαθούς , και βρέχοντι επί δικαίους και αδίκους ,
montes, illis evangelizans bona , haud contemplui τους την ψυχήν πτωχούς ουχ υπερηφανεί » και του
habet pauperes spiritu , a bono illo cdoctus Patre , Β τους ταρ ευαγγελίζεται , ώς αυτός μαρτυρεί λαβών
qui solem suum exoriri facil super bonos et malos , τον Ησαΐαν και αναγνoύς : Το πνεύμα Κυρίου επ '
el qui pluit super justos et injustos 66* . Namque bis έμε , ού ένεκεν έχρισέ με , ευαγγελίσασθαι πτω
quoque evangelizat, sicut ipsemet lestatur, ex eo χούς απεσταλκέ με, κηρύξαι αιχμαλώτοις άφεσιν
quod sumplo Isaiæ libro legil : Spiritus Domini su και τυφλοίς ανάβλεψιν · πτύξας γάρ το βιβλίον
per me , propterea quod unxit me, ad evangelizan και αποδούς τω υπηρέτη, εκάθισε και πάντων
dum pauperibus misit me, ut prædicem captivis re ένατενιζόντων αυτώ φησι Σήμερον πεπλήρωται
missionem, etcæcis visum . Complicatum enim librum ή Γραφή αύτη εν τοις ώσιν υμών .
cum reddidissel ministro, resedit . Cumque omnium in eum defixi essent oculi dixit : Hodie Scriptura hæc
impleta est in auribus vestris 67 ,
12. Necessario etiam illud sciendum est, omnem 12. Αναγκαίον δε ειδέναι , ότι εμπεριλαμβάνεται
bonam aclionem erga Jesum factam hoc Evange τω τοιούτω Ευαγγελία και πάσα ή εις Ιησούν γινο
lium continere, quomodo etiam continet mulieris μένη πράξις αγαθή , ώσπερ και της τα πονηρά έργα
illius præclaram illam actionem quæ mala opera πεποιηκυίας και μετανενοηκυίας ευωδίαν δεδυνημέ
cuin admisisset, resipuissetque, boni odoris un C νης ( 53) διά την από των κακών γνησίαν μετάστασιν
guentum potuit, ob insignem et ex animo faclam a καταχέαι του Ιησού , και παντί τω οίκω την του
malis mutat ionem , super Jesu m funde re , quo faclo μύρο υ πνοήν εις αίσθησιν πάντων των εν αυτώ εμπε
tola domus , 14 atque adeo quotquot illic aderant, ποιηκυίας · διό και γέγραπται · "Όπου αν κηρυχθη
illius unguenti fragrantiam sensu perceperunt ; το Ευαγγέλιον τούτο , εν πάσι τοις έθνεσε , λαλη
φιοcirca etiam scriptum est : Ubicunque predi- θήσεται και ο εποίησεν αύτη εις μνημόσυνο
calum fuerit hoc Evangelium in omnibus gentibus , αυτής . Σαφές δε , ότι εις Ιησουν γίνεται τα εις τους
68
dicelur ' eliam islius facium ad memoriam suam μαθητευθέντας αυτό επιτελούμενα . Δεικνύς γούν
Porro perspicuum est Christum sibi accepla re τους ευ πεπονθότας φησί τοίς πεποιηκόσι: Τούτοις
ſerre, quæcunque in discipulos suos collata fuerint. και εποιήσατε , εμοί εποιήσατε · ώστε πάσα πράξις
Unde beneficium accipientes ostendere volens , dan αγαθή ή εις τον πλησίον υφ' ημών επιτελουμένη εις
libus beneficium dixit : Quod his fecistis, mihi το Ευαγγέλιον αναφέρεται , το εν ταις πλαξη του
fecistis " . Quamobrem quævis actio bona a nobis in ουρανού γραφόμενον, και υπό πάντων των ηξιωμέ
proximum collata , ad Evangelium refertur , quod νων της τών όλων γνώσεως αναγινωσκόμενον · αλλά
in celi tabulis inscribitur , agnosciturque ac legi. και εκ του εναντίου μέρος εστί του Ευαγγελίου εις
tur ab omnibus qui universorum cognitione digni D κατηγορίας των πραξάντων τα εις Ιησούν αμαρτα
kabili fuerint : cum ex adverso etiam pars Evan νόμενα . Η γούν Ιούδα προδοσία , και η του ασεβούς
gelii accusationem contineat eorum qui delique λαού καταβόησις , φάσκοντος: Αίρε από της γης τον
runt in Jesum . Ιtaque Judge proditio populique τοιούτον , και σταύρου, σταύρου αυτόν , και οι
impii vociferatio dicentis : Tolle hunc a lerra, el έμπαιγμοί των αυτόν τη ακάνθη στεφανωσάντων ,
crucifige, crucifige eum 10 , et irrisiones eorum , a qui και τα τούτοις παραπλήσια εγκατατέτακται τους
bus est spinis coronalus , et his similia per ordinem Ευαγγελίοις . Ακόλουθον δε τούτοις έστι νοήσαι, ότι
in Evangeliis posila sunt . Quibus consequens est ut πάς και των μαθητών (54 ) του Ιησού προδότης , είναι
consideremus quod quisquis Jesu discipulos prodi- λελόγισται του Ιησού προδότης. Πρός γούν τον έτι
66 Isa . XL , 2. 66 • Matilh . , 45 . 67 Luc . 19, 18, 19 , 21 . 68 Matth.XXVI , 15 . 69 Malib . XXV , 40 .
10 Joan . ΧΙΧ , 6, 15 .
(33) Έμπεριλαμβάνεται .... ευωδίαν δεδυνη ( 54 ) Ο των μαθητών , etc. Deest apud Huetiam
uérns. lia codd . Bodleianus et Barberinus sup των μαθητών , sed exstat ad marginem codicis Bar
plent lacunam quæ in editione Huetiana conspi berini, quemadmodum Ferrarii et Perionji inter .
citur. pretatio et ipsa sententia postulant.
45 COMMENT . IN JOAN . TOMUS I. 46
διώκοντα Σαύλον : Σαούλ , Σαούλ , τι με διώκεις ; A derit, is reputetur Jesum prodidisse . Ηinc ad Pau
και • Εγώ είμι Ιησούς, όν συ διώκεις. Τινές Jum adhuc se persequentem [ dicit Jesus : ] Saul,
δε (55 ) τας ακάνθας έχουσιν, αίς τον Ιησούν ατιμά Saul , cur me persequeris 71 ? Et illud : Ego sum
ζοντες στεφανούσιν , ο υπό μεριμνών και πλούτου Jesus ( Nazarenus,) quem lu persequeris 79. Qui vero
και ηδονών του βίου συμπνιγόμενοι ( 56), λαβόντες spinas habent , φuibus spretum Jesum coronent ,
τον λόγον του Θεού ου τελεσφορούσι . Διόπερ φυ nisi hi qui divitiarum sollicitudinibus ac præsentis
λακτέον μήποτε και ημείς ως ταϊς ιδίαις ακάνθαις vilæ voluptatibus suffocali, ex acceplo Dei verbo
στεφανούντες τον Ιησούν αναγραφόμενοι , τοιούτου nullum referunt fructum ? Proinde cavendum est
αναγινωσκώμεθα παρά τους τον εν πάσι , και παρά nobis ne quando in eorum numerum redacti ac
πάσι λογικούς ή αγίους Ιησουν μανθάνουσι , τίνι τε descripti qui Jesum suis coronant spinis, hujus
τρόπο (57 ) μύρω αλείφεται , και δειπνίζεται , και generis homines esse legamur ab iis qui discunt
δοξάζεται , και εκ των εναντίων ατιμάζεται , και εμπαί quo pacto Jesus, qui in omnibus et penes omnes ra
ζεται , και τύπτεται . Αναγκαίως δε ταύθ' ημίν είρη tionis compotes el sanclos commoratur, tum un
ται δεικνύουσιν ώς άγαθαι ημών πράξεις, και αι guento ungalur, lum convivio excipialur, ac deinde
αμαρτίαι των πταιόντων το Ευαγγελίω εγκατατάσ glorificelur tum contra spernatur, irrideaturque ac
σονται , ήτοι εις ζωήν αιώνιον , ή εις ονειδισμόν , και Β vapulet . Necessario autem liaec a nobis dicta sunt
εις αισχύνην αιώνιον . demonstrantibus omnes actiones nostras bonas, et
peccala delinquentium per ordinem in Evangelio esse posita , aut ad vitam æternam , aut ad oppro
brium el confusionem sempiternam .
15. Ει δε εν ανθρώποις εισιν οι τετιμημένου δια 13. Nec si inter homines aliqui sint evangeli
κονία τη των ευαγγελιστών , και αυτός ο Ιησούς slarum ministerio honoraii , ipseque Jesus bona
ευαγγελίζεται αγαθά , και πτωχοίς ευαγγελίζεται , evangelizet, atque etiam pauperibus evangelizer ,
ουκ έδει τους πεποιημένους υπό του Θεού πνεύματα idcirco oportuit angelos factoς 2 Deo spiritus ,
αγγέλους , και τους όντας πυρός φλόγα λειτουργούς exsistentes ignis Hammam, et ministros 15 Patris
του των όλων Πατρός , εστερήσθαι του και αυτούς universorum , hac laude privari , ut et ipsi non sini
είναι ευαγγελιστάς. Διά τούτο και άγγελος , επιστάς evangeliste. Ηanc ob causam , coram pastoribus
τοις ποιμέσι φησί , δόξαν ποιήσας περιλάμπειν αυ angelus curn stetissel , eosque gloria undeqnaime
τους : Μή φοβείσθε , ιδού γαρ ευαγγελίζομαι υμίν illustrasset : Ne lerreamini, inquit , ecce enim evan
χαράν μεγάλην , ήτις έσται παντί τω λαώ , ότι geliao vobis gaudium magnum , φuod erit omni po
ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ , ός έστι Χριστός φαίο : quoniam natus est vobis hodie Servator , qui
Κύριος εν πόλει Δαυΐδ : ότε και μηδέπω ανθρώπων est Christus Dominus, in civitate David 73 ; quando ,
συνιέντων τo του Ευαγγελίου μυστήριον οι κρείττο nondum intelligentibus hominibus Evangelii my
νες (58 ) αυτών , ουρανός τυγχάνοντες στρατεία sterium,ipsis prestantiores celestis exercitus Dei ,
Θεού (59) , αινούντες τον Θεόν λέγουσι Δόξα εν C laudibus Deum vehentes dicant : Gloria in allissi
υψίστοις Θεώ , και επί της ειρήνη , έν ανθρώποις mis Deo , et in terra μας ; in hominibus bona fo :
ευδοκία . Και ταύτα ειπόντες απέρχονται από των luntas 7 , hisque dictis pastoribus in cælum sese
ποιμένων εις τον ουρανόν οι άγγελοι , καταλιπόντες recipiunt angeli , nobis considerandum relinquentes
ημίν νοείν , πώς ή ευαγγελισθείσα ημίν διά της γενέ- quomodo annuntiatum nobis ex ortu Christi Jesu
σεως Χριστού Ιησου χαρά, δόξα εστιν εν υψίστοις gaudium , gloria etiam est in altissimis Des ; re
Θεώ των ταπεινωθέντων εις χούν επιστρεφόντων vertentibus in requiem suam , et in altissimis Demin
εις την ανάπαυσιν αυτών , και εν υψίστοις διά Χρι glorificaluris per Christum jis qui humiljati fuerant
στου μελλόντων δοξάζειν τον Θεόν. Αλλά και θαυ in polverem . Mirantur etiam angeli pacem per
μάζουσιν οι άγγελοι την επί γης εσομένην διά Ιη Jesum futuram in terra , quæ locus est bellis inle
σούν ειρήνης , του πολεμικού χωρίου , εις και εκπεσών slus , in quem delapsus e coelo Lucifer ille qui mane
έκ του ουρανού ο Εωσφόρος ο πρωί ανατέλλων , υπό oriebatur 78 , a Jesu est conterendus.
Ιησού συντρίβεται (60) .
14. Προς τους ειρημένους και τούτο περί Ευαγγε 14. Ad hæc et illud de Evangelio sciamus ne
μίου ιστέον , ότι πρώτος της κεφαλής του όλου των cesse est , Evangelium in primis esse Jesu Christi ,
D
σωζομένων σώματος Χριστού Ιησού έστι το Ευαγ qui est caput lolius corporis eorum qui servantiir,
γέλιον , ώς φησιν ο Μάρκος : 'Αρχή του Ευαγγελίου dicente Marco : Initian Evangelii Jesu Christi 16 :
Χριστού Ιησού · ήδη δε και των αποστόλων τυγ deinde etiam apostolorum : quocirca etiam Paulus
χάνει διό λέγει ο Παύλος : Κατά το Ευαγγέλιόν inquit : Justa Evangelium meum 71. Verumlanien
71 ibid . 3 . 75 Luc. 1 , 10 , 11 . 74 Luc.1 , 14, 18 Isa. Χιν, 12. 16 Marc . 1, 1 . 71 Roll .
11 Aci. τα , 4.
11 , 16.
(55) Τινές δέ , etc. Legebat Ferrarius τίνες δε , et οι κρείττονες. Ηec desunt in editione Huelii , sed
restituuntur e codd . Bodleiano el Barberino .
paulo post, ή οι υπό ιμεριμνών , etc.
(56 ) Συμπνιγόμενο . Forte legendum συμπνιγό ( 59) Ουρανός τυγχάνοντες στρατεία Θεού . le
gendlum videtur , ουράνιος τυγχάνοντες στρατεία
(57). Τίνι τε τρόπο . Codex Bodleianus , τίνα δε θεού , vel ουρανός τυγχάνοντες και στρατεία Θεού .
μενον
( 60) Συντρίβεται. " Pei rarius Ιegiι συντριβήσε
τρόπον.
(38 ) Συνιέντων τo του Ευαγγελίου μυστήριον ται .
47 ORIGENIS 18

vel totum Vetus Instrumentum , cujus figura est A μου. Πλήν η αρχή του Ευαγγελίου (61 ) (έστι γαρ
Joannes, initium est Evangelii ; nam Evangelium αυτού μέγεθος αρχήν , και τα εξής , και μέσα , και
eo quod magnitudinem habeat , initium quoque , et τέλη έχοντος ), ήτοι πάσα εστιν η Παλαιά Διαθήκη ,
quæ sequuntur, media scilicet et fines habet : vel τύπου αυτής όντος Ιωάννου , ή διά την συναφήν της
propter conjunctionem Novi Instrumenti ad Velus, Καινής προς την Παλαιάν τα τέλη της Παλαιάς διο
fines Veteris Instrumenti , quos Joannes exhibuit, Ιωάννου παριστάμενα" φησί γάρ ο αυτός Μάρκος
initium sunt Evangelii , dicente Marco : Initium 'Αρχή του Ευαγγελίου Ιησού Χριστού , καθώς
Evangelii Jesu Christi, sicut scriptum est in Isaia γέγραπται εν Ησαΐα το προφήτη: Ιδού εγώ απο
prophela : Ecce ego millo angelum meum ante faciem στέλλω τον άγγελός μου προ προσώπου , ός
tuam , qui præparabil viam tuam . Vox clamantis in κατασκευάσει την όδόν σου . Φωνή βοώντος εν
deserto : Parale viam Domini , reclas facite semitas τη ερήμω: Ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου , ευθείας
ejus 78. Unde subit mihi admirari quomodo qui ab ποιείτε τας τρίβους αυτού. " Οθεν θαυμάζειν μο:
Ecclesiæ decretis dissentiunt , duorum Testamen έπεισι ( 62 ) , πώς δυσί θεοίς προσάπτουσιν αμφοτέ .
torum duos asserant deos, alioqui non parum his ρας τάς Διαθήκας οι ετερόδοξοι , ουκ έλαττον και εκ
verbis convicti . Qui fieri enim potest uit Joannes τούτου του ρητου ελεγχόμενοι. Πώς γαρ δύναται
Evangelii sit initium, ut ipsi putant, ad 16 alterum B αρχή είναι του Ευαγγελίου , ως αυτοί οίονται , ετέρου
pertinens Deum , Opificis mundi homo , et ignorans , τυγχάνων Θεού ο Ιωάννης και του δημιουργού άνθρω
ut asserunt, novam deilalem ? Cæterum non uno πος , και αγνοών , ως νομίζουσι , την καινήν θεότητα ;
eoque brevi , atque inter solos pastores obeundo Ου μίαν δε και βραχείαν έκπιστεύονται διακονίαν
munere funguntur angeli evangelico ; sed in fine ευαγγελικήν άγγελοι , ουδέ μόνην την προς τους
sublimis et volans angelus Evangelium habenς ποιμένας γεγενημένην· αλλά γάρ επί τέλει μετέω .
evangelizabil omni populo, bono Patre non omnino ρος (63 ) και ιπτάμενος άγγελος Ευαγγέλιον έχων
deserente eos qui a se desciverint. llaque inquit ευαγγελιείται πάν έθνος , του αγαθού Πατρός ου
in Apocalypsi Joannes ille Zebedæi filius : Et πάντη καταλιπόντος τους αποπεπτωκότας αυτού .
vidi angelum volantem per medium cæli , habentem Φησιν ούν εν τη Αποκαλύψει ( 64) και του Ζεβεδαίου
Evangelium æternum , ut evangelizarel habitantibus Ιωάννης : Και είδον άγγελον πετόμενον εν με
super terram , ei omni genii , et tribui , et linguæ, et σουρανήματι, έχοντα Ευαγγέλιον αιώνιον , ευαν
populo, dicentem voce magna : Timete Deum , et dale γελίσασθαι επί τους καθημένους επί της γης,
illi honorem , quia venit hora judicii ejus, el adorate και επί πάν» έθνος , και φυλήν (65) , και γλώσ .
euni, qui fecit coelum et terram mare et fontes σαν, και λαόν, λέγοντα εν φωνή μεγάλη : Φοβή
aquarum 79 . C
θητε τον Θεόν, και δότε αυτώ δόξαν, ότι ήλθεν ή
ώρα της κρίσεως αυτού , και προσκυνήσατε τον ποιήσαντα τον ουρανών , και την γην , και την
θάλασσαν , και πηγές των υδάτων .
15. Quia igitur juxta unam expositionem osten 15. Επεί τοίνυν αρχή (63 ) του Ευαγγελίου κατά μίαν
dimus Iolum Vetus Instrumentum , significatum εκδοχήν την πάσαν παρεστήσαμεν είναι (66 ) Παλαιάς
per nomen Joannis , Evangelii initium esse , ne sine Διαθήκην δια του ονόματος Ιωάννου σημαινομένην .
aliquo testimonio hæc dicantur, apponemus quæ υπέρ του μή αμάρτυρον είναι την εκδοχήν ταύτην,
referunt Acla apostolica de eunucho reginæ Æthio παραθησόμεθα το εκ Πράξεων περί του της Αιθιο
pum et Philippo : Incipiens enim , inquit, Phi πων βασιλίδος ευνούχου ειρημένον και Φιλίππου
lippus ab Isaia Scripoura , que scilicet inquit : Ταη- 'Aρξάμενος γάρ , φησίν , ο Φίλιππος από της
quam ovis ad occisionem ductus est , el lanquani " Ησαΐου Γραφής της : Ως πρόβατον επί σφαγής
agnus coram tondente mulus, evangelizavit illi Domi ήχθη , και ώς αμνός ενώπιον του κείροντος άφω
num Jesum 80. Quomodo enim incipiens a prophela , νος , ευηγγελίσατο αυτό τον Κύριον Ιησούν .
evangelizat Jesum , nisi pars aliqua est Isaias prin- Πώς γαρ αρχόμενος από του προφήτου ευαγγελίζε .
cipii Evangelii ? Insuper quod principio diximus , ται Ιησούν, ει μή της αρχής του Ευαγγελίου μέρος
lolam scilicet divinam Scripturam posse dici Evan τι ο Ησαΐας ήν ; "Αμα δε και τα εν πρώτοις ημίν ειρη
gelium , hinc confirmari potest . Νamque si evange- μένα περί του δύνασθαι Ευαγγέλιον είναι πάσαν
lizians evangelizat bona , omnesque qui ante adven- D θείαν Γραφών, εντεύθεν δύναται δηλούσθαι. Και γάρ
tum Christi corporalem fuere, Christum evangeli ει ο ευαγγελιζόμενος , αγαθά ευαγγελίζεται , πάντες

78 Marc. 1 , 1-5 . 19 Αpoc. ΧΙV, 6 , 7. 80 Αct. VΙΙΙ , 32, 55.

(61 ) Πλήν η αρχή του Ευαγγελίου, etc. Origenes
J. H Contra Celsum: Τι δε άτοπον το αρχών του ημετέ
ρου δόγματος , τουτέστιτου Ευαγγελίου είναι νόμον;ele .
( 62 ) "Οθεν θαυμάζειν μοι έπεισι, etc. Ηec Sunt
e Basilidianorum , Valentinianorum , Cerdoniano
rum , Marcionilarum aliorumque hujusmodi hære
licorum theologia.
( 63 ) Αλλά γαρ επί τέλει μετέωρος , etc. Hic
suam de pænis daninalorum sententiam non obscu
se declarat Origenes.
(64) φησίν ούν εν τη Αποκαλύψει, etc. Vides
Apocalypsim Joanni apostolo tribui contra Marcio
nitarum opinionem . lla supra in Matth . XX.
( 65) Φυλήν . Sic omnino legendum, quemadmo
dum babent universa Apocalypseos exemplaria, pro
φυλακήν φuod antea legebatur . EDIT . PATR.
(65) Fortasse αρχήνlegendum.
(66) Μάαν εκδοχήν την πάσαν παρεστήσαμεν
elrai. Hæc desunt ir editione Huetii, sed restiluun
tur e codd . Bodleianto el Barberino,
 42 COMMENT . IN JOAN . TOMUS I. 50
δε οι προ της σωματικής Χριστού επιδημίας Χριστον A Zant, qui est omnium bona , υι antea ostendimus;
ευαγγελίζονται όντα τα αγαθά , ως απεδείξαμεν , πάν quodammodo sermones pars sunt Evangelii . Quod
των πώς εισιν οι λόγοι του Ευαγγελίου μέρος. " Όπερ Evangeliumn cum divulgandum esse dicatur in toto
Ευαγγέλιον λεγόμενον λαλείσθαι εν όλο το κόσμο mundo, nos por lolum mundum non tantum intel
ημείς εκλαμβάνομεν απαγγέλλεσθαι εν όλω τω ligimus terrestrem hunc locum , sed etiam omnem
κόσμω , ου μόνον το περιγείω τόπο , αλλά και globum ex coelo el lerra , vel ex cælis el lerra .
παντί τω συστήματι τω εξ ουρανού και γης , ή εξ Sed quid opus est diutius protrahere sernio
ώρανών και γής . Και τι δεί επί πλείον μηκύνειν nem de eo quid sit Evangelium ? Cum hæc au
τον περί του τι το Ευαγγέλιον εστι λόγον; Αυτάρκως iem jam salis dicla sint , alque inde similia ex
δε τούτων ειρημένων , και εκ τούτων των μη ανεν Scripturis colligere possint qui minime ' stolidi
τρεχων δυναμένων τα παραπλήσια συναγαγείν sunt et rudes, et intueri quam gloriam bono
από των Γραφών, και βλέπειν , τίς ή δόξα των εν rum 17 in Christo Jesu exhibeat Evangelium ,
Ιησού Χριστό αγαθών υπό του Ευαγγελίου , δια lum ab hominibus, luin ab angelis administralum ,
κονουμένου υπό ανθρώπων και αγγέλων, εγώ δ' el, ut ego arbitror, etiam a principatibus et polesla
oίμαι, ότι και αρχών, και εξουσιών, και θρόνων, libus, a thronis et dominationibus , ac deinde alı
και κυριοτήτων, και παντός ονόματος ονομαζομένου , B omni nomine , quod nominatur , non solum in hoc
ου μόνον εν τούτο το αιώνι , αλλά και εν τω μέλ- Seculo , verum etiam in futuro , tum etiam ab ips0
λοντι , είγε και υπ' αυτού του Χριστού αυτού που Christo , hoc in loco finiernus quæ narranda esse
καταπαύσομεν τα προ της συναναγνώσεως των γε diximus ante interpretationem eorum quæ præle
γραμμένων . "Ήδη δε Θεώ αιτώμεθα συνεργήσαι διά guntur bis scriptis . Jam vero Deum oremus, ut
Χριστού ημίν εν αγίω Πνεύματι πρός ανάπτυξιν του nobis sil adjumento per Christum in sancto Spirilu
εν ταις λέξεσιν εναποτεθησαυρισμένου μυστικού ad explicandum mysticum sensum in verbis, perinde
νου . ac thesaurum reconditum .
Explicit præfatio.
16. 'Εν αρχή ην ο Λόγος . Ου μόνον "Έλληνες 16. In principio erat Verbum Bl . Hanc vocem ,
πολλά φασι σημαινόμενα είναι από της αρχής principii , multa signiβcare , non tantum gentiles
προσηγορίας , αλλά γαρ εί τις τηρήσαι συνάγων fatentur, sed etiam si quis observare atque intelli
πάντοθεν τούτο το όνομα, και ακριβώς εξετάζων gere voluerit, undique colligens hoc noinen , el accu
βούλοιτο κατανοείν εν εκάστω τόπω των Γραφών επί rale exquirens, qua de re in singulis Scripturarum
τίνος τέτακται , ευρήσει και κατά τον θείον λόγον το locis posilum sit , inveniet multiplicem vocis hujus
πολύσημον της φωνής : η μεν γάρ τις ώς μεταβά- , significationem in divinis sermonibus esse . Est
C
σεως , αύτη δε εστιν ή ως οδού και μήκους , όπερ namque principium aliud transitus quod ad viam
δηλούται εκ τού • Αρχή οδού αγαθής το ποιεϊν τα pertinet etIongitudinem , ut Itec verba declarant :
δίκαια. Της γάρ αγαθής οδού μεγίστης τυγχανούσης , Viæ bonæ principium est facere jusla 89. Cum enim
κατά μέν τα πρώτα νοητέον είναι (67) το πρακτικών , bona via sit longissima , ad eam in primis perti
όπερ παρίσταται διά του , ποιείν τα δίκαια κατά nere eam philosophiæ parlem censendum est , quae
δε τα εξής το θεωρητικών , εις και καταλήγειν oίμαι in rerum actione versatur ; quod ostenditur ex illis
και το τέλος αυτής εν τη λεγομένη αποκαταστάσει , verbis, facere justa , cum quod reliquum est viæ,
διά το μηδένα καταλείπεσθαι τότε εχθρον , είγε αλη id lolum ad eam vim speciet qua sita est in rerum
θες το • Δεί γαρ αυτόν βασιλεύειν έως αν θή contemplatione , in quam etiam ipsius finem desi
τους εχθρούς αυτού υπό τους πόδας αυτού , έσχα lurum opinor, simul atque advenerit reslilutio
τος δε εχθρός καταργείται ο θάνατος.Τότε γάρ( 68) quam vocant : eo quod lum temporis ne unus qui .
μία πράξις έσται των προς Θεόν διά τόν προς αυτόν dem relinquendus sit inimicus, si quidem verum
Λόγον φθασάντων, ή του κατανοείν τον Θεόν · ίνα est illud : Oporlet enim eum regnare , donec
γένωνται ούτω, εν τη γνώσει του Πατρός μορφω- posuerit omnes inimicos sub pedes suos, et novissi
θέντες πάντες ακριβώς Υιός , ως νύν μόνος ο Υιός
D mus hostis aboleatur mors 88. Tum enim cognoscendi
έγνωκε τον Πατέρα . Ει γάρ επιμελώς τις εξετάζου Deum una erit actio eorum qui ad Deum pervene
πότε γνώσονται , οίς αποκαλύπτει ο εγνωκώς τον Πα rint , duce en Verbo quod est apud Deum : ut sic
τέρα , και βλέπει το νύν δι' εσόπτρου και εν αινί sint in cognitione Patris formati omnes accurale
γματι τον βλέποντα βλέπειν , ουδέπω έγνωκότα κα Filius, ut punc solus Filius novit Patrem . Nam si
θώς δεί γνώναι, ουκ άν αμάρτοι λέγων μηδένα έγνω- diligenter quis examinet , quando Patrem agnoscent
κέναι , κάν απόστολος , κάν προφήτης τις ή , τον Πα hi quibus revelat qui Patrem novit , et consideret
τέρα( 69 ), αλλ ' όταν γένωνται εν, ώς Υιός και Πατήρ έν videntem nunc per speculum et in ænigmale, videre
81 Joan . 1 , 1 . 81 Prov . XVI , 5. 83 1 Cor. xv , 23,26.
(67) Eirai, Exstat in codicibus Barberino el Bod nuis el Bodleianus restiluunt quæ desunt in editione
leiano , deest vero in edilione Huelii. Huelji .
( 68 ) Τότε εχθρών , εί γε αληθές το • Δεϊ γαρ αυ (69) Kάν προφήτης τις ή, τον Πατέρα._Sic
τον βασιλεύειν έως άν θη τους εχθρούς αυτού recle habet codex Bodleianus ; et ita legerunt Fer
υπό τους πόδας αυτού, έσχατος δε εχθρός καταρ rarius et Perionius ; male autem in codd . Regio el
γείται ο θάνατος . Τότε γάρ . Sic codices Barberi Barberino legitur, κάν προφήτης , ή τον Πατέρα .
31 ORIGEXIS 52

Ποιdum cognoscentem, quemadmodum opus est A είσιν . Εί και δόξει τις ημάς παρεκβεβηκέναι εν σημαι
ΠOsse , hand aberrabit , si dixerit neminem novisse νομενον της αρχής σαφηνίζοντας και ταυτα ειρηκότας ,
Patrem , etiamsi apostolus , etiamsi propheta quis δεικτέον , ότι και παρέκβασις προς το προκείμενον
fuerit, sed tuαι [Patrem ab his cognoscendum esse ] αναγκαία και χρήσιμος ήν · ει γαρ αρχή ως μετα
cuin unum erunt, sicut Filius et Paler unum sunt. βάσεώς έστι και οδού και μήκους, αρχή δε οδού άγα
Quod si quis puiet nos a re digressos fuisse , quia θης το ποιείν τα δίκαια , έστιν ειδέναι ή πάσα οδός
nec disseruimus , unam principii significationem αγαθή πως αρχήν μεν έχει το ποιείν τα δίκαια , μετά
explanantes , sciat hic hanc digressionem ad rem δε την αρχήν την θεωρίαν , και τίνα τρόπον την θεω
de qua agitur et utilein et necessariam fuisse. play.
18 Nam si principium , ut transitus est, et viæ et longitudinis ; principiumque viæ bonæ est facere
justa, sciendum est quomodo omnis via bona principium habeat facere justa , post principium vero
contemplationem , et quomodo contemplationem .
17. Rursum est etiam principium aliud genera- , 17. " Έστι δε αρχή και η ως γενέσεως, ή (69 ) δόξαι αν
tionis , quod videri potest in boc dicto : In princi επί τού : 'Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν
pio fecit Deus cælun et lerram 86. Sed apertius in και την γην . Οίμαι δε σαφέστερον εν τω Ιώβ τούτο
Job significatum hoc enuntiari arbitror, his verbis : καταγγέλλεσθαι το σημαινόμενον κατά το Τουτέστιν
Hoc est principium figmenti Domini factum , ut illu αρχή πλάσματος πεποιημένον εγκαταπαίζεσθαι
datur ab angelis suis 85. Posset enim quispiam B υπό των αγγέλων αυτού. Υπολάβοι γάρ άν τις των
existimare celui et terram principio facta fuisse εν γενέσει τη του κόσμου τυγχανόντων εν αρχή πε
ante omnia quæ sunt in mundi generatione. Sed ποιήσθαι τον ουρανών και την γην . Βέλτιον δε , ως
melius est ut sententiae Job babita ratione, cum προς το (70 ) δεύτερον ρητόν , πολλών όντων των εν
nulla sint que in corporibus facta fuere , primus σώματι γεγενημένων , πρώτον των εν σώματι τον
eorum quae sunt in corpore , factus sit ille qui καλούμενον είναι δράκοντα, ονομαζόμενον δε που και
appellalur draco 66 , nominalus etiam alicubi ma μέγα κήτος, όπερ έχειρώσατο ο Κύριος. Και αναγ
knum cele, quod vicit Dominus. Sciendumque est καίον ( 71 ) επιστήσαι ει άϋλον πάντη και ασώματος
necessario cum sancti vitam ompis maleriæ corpo ζωήν ζώντων έν μακαριότητα των αγίων , και καλού
risque expertem in beatitudine traducerent , num μενος δράκων άξιος γεγένηται , αποπεσών της
is qui draco appellatur, posteaquam a vita pura καθαράς ζωής , προ πάντων ένδεθήναι ύλη και σώ
excidit, dignus fuit qui ante omnia in materia et ματι, ένα διά τούτο χρηματίζων ο Κύριος διά λαίλα
corpore ligaretur : ut propter hoc respondens Do πος και νεφών λέγη : Τουτέστιν αρχή πλάσματος
minus per lurbinem et nubes dicat : Hoc est Κυρίου πεποιημένον εγκαταπαίζεσθαι υπό των
principίum igmenti Domini , factum ut illudatur ab c αγγέλων» αυτού . Δυνατόν μέντοιγε τον δράκοντα μη
argelis suis 8" ; fieri enim polest ut draco non sit άπαξαπλώς είναι αρχήν πλάσματος Κυρίου, αλλά ,
omnino principium figmenti Domini , sed ut multo πολλών εν σώματι εγκαταπαίζεσθαι πεποιημένων
rum quæ facta sint in corpore , ut illuderentur ab υπό των αγγέλων , τούτον άρχήν των τοιούτων είναι,
angelis , sit hic draco principίum , cum possint aliqui δυναμένων τινών υπάρχειν εν σώματι ουχ ούτως
existere in corpore ; haud ita tamen . Etenim anima και γάρ η ψυχή του ηλίου ( 72) εν σώματι , και πάσα
solis in corpore est, atque etiam universa crealura , ή κτίσις, περί ής ο Απόστολός φησι: Πάσα ή κτί
de qua Apostolus dicit : Tola creatura suspirat , et σις στενάζει και συνωδίνει άχρι του νυν και
condolel usque in præsens
88 el fortassis de illa est τάχα περί εκείνης εστί το • Τη ματαιότητι η κτί
hoc : Vanilaii crealura subjecta est non volens , σις υπετάγη ουχ εκούσα, αλλά διά τον υποτά
sed propler eum qui subjecit eam in spe 89 , ut in vani. ξαντα τη ελπίδι , ένα έν ματαιότητι τα σώματα ή,
tale sint corpora , el ipsum facere corporalia , id και το ποιείν τα σωματικά • όπερ αναγκαίον ... τω
quod necessarium est existenti in corpore. εν σώματι ... (73 ) υπάρχει και εν σώματι ( 74 ) ουχ έκών
qui est.in corpore, non lubens facit quie sunt cor ποιεί τα του σώματος . Διά τούτο τη ματαιότητι η
poris. Hanc ob causam vauilali creatura subjecta κτίσις υπετάγη ουχ εκούσα , και ο ουχ έκών ποιών
est μοι volens ; et qui non νuli quae sunt 19 cor- D τα σώματος, και ποιεί , ποιεί διά την ελπίδα, ώς ει λέ
8. Gen. I , 1 . 88 Job XL, 14. 80 Job JII , 8 . 87 Jol L , 14 . 88 Rom . VΙΙΙ, 22. 89 ibid . 20 .
(69 *) Fortasse legendum . Edit. ( 71) Kαι αναγκαίον , etc. Notandum hic angelis cor
(70 ) Βέλτιον δε , ως προς το , etc. Alia proponit pus elmateriam detrahiab Origene , quam jis in Malih .
Origenes homil , 1 in Genesim : Cuns enim ea quæ xati circumposuit ; sed hæc proponii, non asserit. lv .
facturus eral Deus, er spiritu constarenl el corpore, (72) Και γάρ η ψυχή του ηλίου , etc. Sideribus
ista de causa in principio et ante omnia cælum di vilani non uno loco Tribuere . Origenem , idemque
cilur faclum , id est , omnis spiritalis substantia, su ulimi mullis fuisse persuasum e Painphylo supra do
per quam velut in throno quodam et sede Deus re cuinus ad Origen . Comment. in Malihæum xvIII .
quiescil . Nec satis aliquando lempus quo creati simt Verlerai Ferrarius Eliæ, sed sullo sensu . ID.
angeli cognoscere se prolitelur proæm . libri De ( 73) Τη έ.λπίδι , ίνα εν ματαιότητι τα σώματα ή,
principiis. Est etiam illud, inquii, in ecclesiastica και το ποιείν τα σωματικά - όπερ αναγκαίον .....
prædicatione esse angelos Dei quosdam , et virtules τω εν σώματι . Ηuc desunt apud Huelium, sed re
bonas, quæ ei ministrent ad salutem hominum con sliluuntur e codd . Barberino et Bodleiano.
summandam ; sed quando isti creari sint, et quomodo (14 ) Υπάρχει και εν σώματι . Legendum videtur,
sini, non satis manifesto distinguitur. lluetius . ο υπάρχων εν σώματι .
 COMMENT. IN JOAN. TOMUS I. 31
γουμεν Παύλον θέλειν επιμένειν τη σαρκι ουχ εκόντα , A poris, quod facil, spei gratiafacit, tanquam si dice
αλλά διά την ελπίδα . Προτιμώντα γάρ κατ' αυτό το remus Paulum velle permanere in carne , non
αναλύσαι και συν Χριστό είναι , ουκ άλογον ήν βού- sponte , sel propier Spem . Preferentem enim per
λεσθαι επιμένειν τη σαρκι δια την ετέρων ωφέλειαν , se resolvi, el cum Christo esse % , nihil est absurdi
και προκοπήν την εν τοίς ελπιζομένοις ου μόνον velle permanere in carne propter aliorum utilila
αυτού , αλλά και των ωφελουμένων υπ' αυτού . Κατά lem , et profectum in rebus, non tantum quas ipse
τούτο δε το ως γενέσεως σημαινόμενον την αρχήν, και sperat, sed etiam quas sperent hi quibus est adju
το υπό της σοφίας εν Παροιμίαις λεγόμενον εκδέ mento . Jam juxta hoc significalum , quo dicimus
ξασθαι δυνησόμεθα " Ο Θεός γάρ , φησίν, έκτισε με principium generationis , intelligere poterimus
αρχήν οδών αυτού εις έργα αυτού. Δύναται μέν eliam illud Proverbiorum : Deus creavit me prin
τουγε και επί το πρώτον ανάγεσθαι , τουτέστι το ως cίpίum υίarum suarum , ad opera sua 91 , quod tamen
οδού διά το λέγεσθαι · Ο Θεός έκτισε με αρχήν polest ad primum significantum via referri, eo quod
έδων αυτού , Ουκ ατόπως δε και τον τών όλων dicatur : Creavil me Deus principium viarum sua
Θεόν, έρεί τις αρχήν, σαφώς προπίπτων, ότι αρχή rum . Nec absurde universorum Deum dixerit quis
Yίου ο Πατήρ, και αρχή δημιουργημάτων καιδημιουρ piam principium , palam eo procidens , ut Filii
γός , και άπαξαπλώς αρχή των όντων ο Θεός. Παρα- E principiunt sit Paler , el principiunt creaturarum
μυθήσεται δε διά του : Εν αρχή ην ο Λόγος , Λόγον Creator, atque generatim entium principium sit
νοών τον Υιόν παρά το είναι εν τω Πατρί λεγόμενον Deus : confirmabit hoc : In principio erat Ver
είναι εν αρχή . bum " . Verbum intelligens Filium , qui in princi
pio esse dicitur, quia sit in Paire ,
18. Τρίτον δε το εξ ου οίονται (73) εξ υποκει - 18. Terlio illud ex quo, unde tanquam ex
μένης ύλης, αρχή παρά τους (76) αγένητον αυτήν έπι- preexsistenti materia oriantur alia , principium
σταμένοις , αλλ' ού παρ' ημίν τοίς πειθομένοις , ότι existimant illi , qui materiam ingenitam astruunt.
εξ ουκ όντων τα όντα εποίησεν ο Θεός , ώς ή μήτηρ Secus vero apud nos est, qui credimus ex non enti
των επτά μαρτύρων εν Μακκαβαϊκούς , και ο της με bus Deum entia fecisse , ul maler illa septem mar
τανοίας άγγελος εν τω Ποιμένι εδίδαξε . lyrum in Maccabæorum gestis ºs , el pænitentiæ
angelus in Pastore docuit.
19. Ad hæc principium etiam est veluti secun
19. Προς τούτοις αρχή και το καθ' οίον κατά το
dum formam , hoc pacto : si primogenitus omnis
είδος , ούτως είπερ εικών του Θεού του αοράτου και
creaturæ est imago Dei invisibilis , principium
πρωτότοκος τάσης κτίσεως , αρχή αυτού ο Πατήρ ο
ipsius est Paler ; similiter eliam Christus est prin
εστιν . Ομοίως δε και Χριστός αρχή των κατ' εικόνα
γενομένων Θεού . Ει γάρ οι άνθρωποι κατ' εικόνα, η cipium eorum qui facti sunt secundum imaginem
Dei . Nam si homines sunt secundum imaginem ,
εικών δε κατά τον Πατέρα , το μεν καθο του Χρι
imago vero secundum Patrem , juxta hoc quidem
στου ο Πατήρ αρχή : το δε καθο των ανθρώπων και
Χριστός , γενομένων ου κατά το ού έστιν εικών, αλλά Pater principium est Filii ; juxta illud vero , homi
κατά την εικόνα . Αρμόσει δέ το , 'Εν αρχή ην ο num principium est Christus ; qni facti sunt non
Δόγος , εις το αυτό παράδειγμα . secundum id cujus est imago, sed secundum imagi
nem ipsius. Congruet autem ad idem exemplum
contextus hic : In principio erat Verbum .
20. "Έστιν αρχή και ως μαθήσεως, καθό τα στοι 20. Est etiam principium disciplina , juxta quam
χεία φαμεν άρχήν είναι γραμματικής . Κατά τούτο intelligentiam dicimus elementa principium esse
φτσεν ο Απόστολος , ότι , Οφείλοντες είναι διδά grammatices. Ob hoc dicit Apostolus : Cum debere
σκαλοι διά τον χρόνον , πάλιν χρείαν έχετε του tis esse magistri propler lempus, rursum opus habe
διδάσκειν υμάς τίνα τα στοιχεία της αρχής των lis ut doceamini quæ sint elementa principii ser
λογίων του Θεού . Διττή δε ή ώς μαθήσεως αρχή , η D monum Dei * . Sed duplex est principίum discipli
μεν τη φύσει , ή δε ως προς ημάς ως ει λέγουμεν næ, alterum ' natura , alterum respectu nostri : ut
επί Χριστού · φύσει μεν αυτού αρχή ή θεότης προς si dicampus de Christo quod natura principium
ημάς δε , μή από του ( 77) μεγέθους αυτού δυναμέ- ipsius sit divinilas ; quoad nos vero , qui non vale
νους άρξασθαι της περί αυτού αληθείας, η ανθρω mus ex magnitudine 20 ejus veritatem de ipso asse
πότης αυτού , καθό τοϊς νηπίοις καταγγέλλεται 'Ιη- qui, humanitas , in quantum parvulis predicatur
σούς Χριστός , και ούτος εσταυρωμένος » ως κατά Jesus Christus, et bic crucifixus. Quare hac ratione
τούτο είπείν αρχήν είναι μαθήσεως τη μεν φύσει Christum dicimus natura principium esse discipli
Χριστόν , καθό σοφία και δύναμις Θεού (78) , προς næ, secundum quod Dei sapientia et Dei potentia
Phillip. I , 23. 11 Proν . VIH, 22 . 99 Joan . 1 , 1 . 93 Mach . VII , 28. 94 Ηebr . V, 12.

(73) Οίνται. Legendum videtur οίόν τε.
(76 ) Παρά τοϊς , etc. Marcionitis .
(77) Πρός ημάς δε, μή από του , elc . Sic recte
hunc locum restituit codes Bodleianus ; male apud
luetiam legitur προς ημάς δε , ή από του ,
( 78) Εσταυρωμένος ώς κατά τούτο ειπείν άρ
χήν είναι μαθήσεως τη μεν φύσει Χριστόν , κιθό
σοφία και δύναμις Θεού. Ηuc omnia desunt apud
Muelium) , sed resliluuntur e codd . Bodleiano et Bar .
berino .
53 ORIGENIS 56
est : quoad nos vero Verbum caro factum est , ut A ημάς δε ο Λόγος σάρξ εγένετο , ένα σκηνώση εν
babitaret in nobis , qui hoc modo tantum initio eum ημίν, ούτω μόνον πρώτον αυτόν χωρήται δυναμέ
capere valebamus. Ac fortassis ob hanc causam νους . Και τάχα διά τούτο ου μόνον πρωτότοκός έστι
non modo primogenitus est omnis creaturie , sed πάσης κτίσεως , αλλά και 'Αδάμ ερμηνεύεται άνθρω
eliam interpretatur homo Adam ; quod autem Adarn πος . " Οτι δε 'Αδάμ έστι , φησίν ο Παύλος : Ο έσχα
est dicit Paulus his verbis : Uliimus Adam in τος 'Αδάμ εις πνεύμα ζωοποιούν .
spiritum vivificuniem 96 .
21. Praeterea dicitur etiam principium de actione,, 21. "Έστι δε αρχή και ως η πράξεως, εν ή πράξει
in qua actione inest finis quidam post principiun. έστι τι τέλος μετά την αρχήν. Και έπίστησον εί ή
El observa an sapientia principium actionum Dei σοφία , αρχή των πράξεων ούσα του Θεού , ούτω δύ
exsistens hoc modo intelligi possil esse principium . ναται νοείσθαι αρχή .
22. Jam cum lot nobis in præsentia succurrant 22. Τοσούτων σημαινομένων επί του παρόντος
principii significata , querimus de quo intelligi ημίν υποπεσόντων περί αρχής , ζητούμεν επί τίνος
oporteal illud : In principio erat Verbum 96. Perspi δεί λαμβάνειν το : Εν αρχή ην ο Λόγος. Και σα
cuunique est hoc principium suni non posse de φές , ότι ουκ επί του ως μεταβάσεως , ή ως οδού και
principio transitus , aut vie et longitudinis ; liquet B μήκους . Ουκ άδηλον δε , ότι ουδέ επί του ως γενέσεως.
autern quod neque de principio generationis . Ve- Πλήν δυνατόν ώς το υφ' ού , όπερ έστι ποιούν, εί γε
rumtamen fieri potest ut illud accipias tanquam ενετείλατο ο Θεός, και εκτίσθησαν · δημιουργός
principiun , a quo , quod est facieus , quandoqui- γάρ πως ο Χριστός εστιν, ώ λέγει ο Πατήρ Γενη
dem mandavit Deus , el creata sunt 97. Crea lor enim θήτω φώς, και , Γενηθήτω στερέωμα. Δημιουργός
aliquo modo est Christus, cui dixit Paler : Fiat δε ο Χριστός ως αρχή (79) , καθό σοφία εστί , το
lux 98, el , Fiat firmamentum 99. Creatorque est σοφία είναι καλούμενος αρχή : η γάρ σοφία παρά το
Christus , tanquam principium, in quantum sapien- Σολομώντί φησιν: Ο Θεός έκτισε με αρχήν οδών
lia est ; idcirco diclus principium , quia sapientia αυτού εις έργα αυτού , ίνα εν αρχή ή ο Λόγος , εν
sit , dicente per Salomonem Sapientia : Deus τη σοφία κατά μεν την σύστασιν της περί των όλων
creavit me principium viarum suarum , ad opera θεωρίας και νοημάτων , της σοφίας νοουμένης, κατά
ejus ' , ut sit in principio Verbum , hoc est in sapien δε την προς τα λογικά κοινωνίας των τεθεωρημέ
iia : secundum quidem collectionein conleinpla νων (80 ), του Λόγου λαμβανομένου . Και ου θαυμα
sionis el ivitelligentiarum de rebus universis , consi στον εί , ως προειρήκαμεν , πολλά ών αγαθά ο Σωτήρ ,
derata sapientia ; secundum vero rerum contein- c ενεπινοούμενα έχει εν αυτώ πρώτα, και δεύτερα,
plalarum communionem , ad ea quæ sunt rationis και τρίτα . “Ο γούν Ιωάννης επήνεγκε φάσκων περί
capacia, considerato Verbo . Nec mirum si , ut præ του Λόγου : " Ο γέγονεν , εν αυτώ ζωή ην. Γέ
diximus , multa bona exsistens Servalor in se conti γονεν ούν η ζωή εν τω Λόγω. Και ούτε και
neal, quæ uno el altero , item el lertio consideren Λόγος έτερός έστι του Χριστού , ο Θεός Λόγος ,
lur modo. Cum enim protulerit Joannes de Verbo και προς τον Πατέρα , δι' ού τα πάντα εγένετο :
loquens : Quod factum est , in ipso vita erat » , os ούτε η ζωή (81 ) ετέρα του Υιού του Θεού , ός φησιν :
lendit factam fuisse vitam in Verbo. Neque vero Εγώ είμι ή οδός, και η αλήθεια, και η ζωή . " Ωσπερ
Verbum hoc aliud est a Christo , Deus exsistens , et ούν η ζωή γέγονεν εν τω Λόγω , ούτως ο Λόγος ήν εν
Verbum apud Patrem , per quod facta sunt omnia ; αρχή . Επίστησον δε εί οίόν τε εστι (82) και κατά
neque vita alia est a Dei Filio , qui inquit : Ego το σημαινόμενον τούτο εκδέχεσθαι ημάς το Εν
sum via , veriles et vila 3. Unde non secus αρχή ην ο Λόγος , ένα κατά την σοφίαν και τους
aujue vila ſacla fuil in Verbo , sic Verbum τύπους του συστήματος των εν αυτώ νοημάτων τα
erat in principio. Proinde inspice an juxia hoc πάντα γίνεται . Οίμαι γάρ , ώσπερ κατά τους αρχι
21 significatum possimus intelligere hoc dictum : τεκτονικούς τύπους οικοδομείται ή τεκταίνεται οικία
In principio erat Verbum “[ lioc est Λόγος , φue ra- D και ναύς , αρχήν της οικίας και της νεώς εχόντων
lio etiam dicitur ] : ul secundum sapientiam el se τους εν τω τεχνίτη τύπους και λόγους: ούτω τα
cundum figuras collectionis intelligentiarum , quæ σύμπαντα γεγονέναι κατά τους εν τη σοφία προ
sunt in ipsa , tant omnia . Opinor enim, sicut donus τρανωθέντας υπό Θεού των εσομένων λόγους . Πάντα
et navis fabricatur vel ædificatur juxta figuras el γάρ εν σοφία εποίησε. Και λεκτέον , ότι κτίσας ,
formas mentibus eorum qui structuræ præsident ίν' ούτως είπω (85) , έμψυχον σοφίαν ο Θεός , αυτή

93 I Cor.ΧV , 45 . 96 Joan. , . 97 Psal . CXLVIII , 5. 98 Gen. I , 3 . 99 ibid . 6 . 1 Proν . VΙΙ , 22.

1 Joan.1,3 . 4. 3 Joan . xiv , 6. * Joan . 1 , 1 .
( 79 ) Δημιουργός δε ο Χριστός ως αρχή, etc.
Hic Origenem castigai Petavius lib . i De Trinilale ,
cap . 4 , n. 4, et lib. VΙ , cap . 3 , p . 6. Ηυε.TIUs.
(80) Των τεθεωρημένων. Ιta recte labent codd .
Bodleianus et Barberinus, male autem codex Re
gius , των τεθεωρημάτων . Μox του Λόγου λαμβανο
μένου . Alladit ad alteram λόγου notationem, qua
selio siguilicelur.
(81 ) Ούτε η ζωή, etc. Sic recte legitur in codd.
Bodleiano el Barberino ;male autem in codice Regio
deest ούτε , et pro ή ζωή Ιegitur ή ζωή .
(82) Εί οίόν τε εστι και κατά τό, etc. Sic recte
habent codd . Bodleianus et Barberinus; corruple
autem codex Regius , οίόν τε έστι και κατά το, etc.
(83) Κτίσας , ίν ' ούτως είπω . Ιιa recte cold.
Barberinus el Regius; male aulein Bodleianus , xtí.
 T
57 COMMEN . IN JOAN . TOMUS 1 . 58

επέτρεψεν από των εν αυτή τύπων τοίς ούσι και A conceplas, domo navique principium sumentibus ab
τη ύλη , oίμαι , παρασχεϊν την ύπαρξιν και την his figuris et rationibus quæ sunt in artifice , sic uni
πλάσιν και τα είδη . Εγώ δε εφίστημι ει και έστιν versa facta fuisse juxta rerum futurarum rationes
ειπείν αρχήν των όντων είναι τον Υιόν του Θεού jam antea a Deo manifestatas in sapientia.Omnia enim
λέγοντα (84) : 'Εγώ είμι η αρχή και το τέλος, το α in sapientia fecit 8. Dicendumque est Deum , cum
και το ω , ο πρώτος και ο έσχατος. Αναγκαίον δε animatam sapientiam , ut ita loquar, creasset , illius
ειδέναι , ότι ου κατά παν και ονομάζεται , αρχή έστιν curæ permisisse ul ex figuris et speciebus quas ipsa
αυτός . Πώς γαρ, καθό ζωή έστι, δύναται είναι habebat, opinor, subsistentiam , el plasmationein , et
αρχή , ήτις ζωή γέγονεν εν τω Λόγω, δηλονότι formas praeberet entibus et malerie. Ego etiam in
αρχή τυγχάνοντι αυτής ; "Έτι δε σαφέστερον, ότι spicio an dicere possimus principium entium esse
καθο πρωτότοκός έστιν εκ των νεκρών, ου δύναται Filium Dei , dicentem : Ego sum principium el fi
είναι αρχή . Και εάν επιμελώς εξετάζωμεν αυτού nis , A el D , primus el novissimus 6 ; cum necessario
πάσας τας επωνυμίας (85 ), μόνον κατά το είναι eliam sciendum sit nobis ipsum non esse principium
σοφία αρχή έστιν , ουδε κατά το είναι λόγος αρχή juxta omnia quibus nominatur . Qui enim fieri potest
τυγχάνων , εί γε ο Λόγος εν αρχή ήν ώς ειπείν άν ut sit principium in quantum est vita , cum vita
τινα τεθαρρηκότως πρεσβύτερον ( 86) πάντων των B facta fuerit in Verbo , quod est ipsius vite princi
επινοουμένων ταϊς ονομασίαις του πρωτοτόκου πά pium ? Manifestius præterea est ipsum non esse
σης κτίσεώς έστιν η σοφία . Ο Θεός μεν ούν πάντη principium , quatenus primogenitus est ex mor
έν έστι (87 ) και απλούν · ο δε Σωτήρ ημών διά τα tuis . Quod si diligenter examinemus omnia ipsius
πολλά , επεί προέθετο αυτόν ο Θεός ελαστήριον και cognomina , solum quia sit sapientia principium est ,
απαρχήν πάσης της κτίσεως , πολλά γίνεται ή και ne principium quidem exsistens in quantum est
τάχα πάντα ταύτα καθαρίζει αυτού η ελευθερούσθαι Λόγος , id est Verbum , vel ratio , quandoquidem
δυναμένη πάσα κτίσις ( 88). Και διά τούτο γίνεται Verlbum vel ratio in principio eral . Adeo ut auda
φως των ανθρώπων , ότε άνθρωποι υπό της κακίας cler ausit quis dicere antiquiorem omnibus quae ex
σκοτισθέντες δέονται φωτός του εν τη σκοτία φαί- cogitantur nominibus primogeniti omnis creature ,
οντος , και υπό σκοτίας μη καταλαμβανομένου , ουκ sapientiam esse. Atque Deus quidem unum est et
άν, ει μή γεγόνεισαν εν τω σκότω οι άνθρωποι, γε simplex ; Servalor vero noster propter multa, quan
νόμενος ανθρώπων φώς. Το δ ' όμοιόν εστι νοήσαι doquidem proposuit illum Deus propiliationem '
και επί του είναι αυτόν πρωτότοκον των νεκρών . el primitias omnis creaturæ , eſlicilur etiam mulla ,
Ει γάρ καθ ' υπόθεσιν ή γυνή μη ήπάτητο , και ο vel etiam forlasse omnia hæc purgai ipsius crea
“Αδάμ μη παραπέπτωκε , κτισθείς δε ο άνθρωπος C ιura , que universa liberare valet. Ηine lux ho
επί αφθαρσία κεκρατήκει της αφθαρσίας , ούτ ' αν minum , quando homines a vitio obscuralı luce egent
εις χούν θανάτου καταβεβήκει , ούτ ' αν απέθανεν ουκ lucente in lenebris, el a tenebris non apprehensa :
ούσης αμαρτίας , ή διά την φιλανθρωπίαν αυτόν lux non futurus , nisi homines obscurati fuissent.
εχρής αποθανείν . Ταύτα δε μη ποιήσας , ουκ εγίνετο Simile considerare possumus de eo quod dicitur
πρωτότοκος εκ των νεκρών. Εξεταστέον δε μήποτε primogenitus ex mortuis . Νam si ponamus mulie
και ποιμήν ουκ άν εγίνετο , του ανθρώπου μή παρα rem 22 deceptam non fuisse, nec Adam deliquisse,
συμβληθέντος τοις κτήνεσι τοις ανοήτους , μηδ' sed creatum bominem ad immortalitatem , immor
ομοιωθέντος αυτούς . Ει γάρ ανθρώπους και κτήνη talitatem obtinuisse ; neque in pulverem mortis de
σώζει ο Θεός , σώζει & σώζει κτήνη , ποιμένα αυτοίς scendisset Christus , neque mortuus fuissel non
χαρισάμενος τοις μη χωρούσε τον βασιλέα . Βασα exsistente peccalo , aut erga humanum genus ainore
νιστέον ούν συναγαγόντα τάς ονομασίας του Ιησού , moriendum illi fuisset. Ac si hæc non fecissel, mi
οποίαι (89 ) αυτών επιγεγόνασιν, ουκ αν έν μακα nime fuisset primogenitus ex mortuis. Disquiren
ριότητι αρξαμένων και μεινάντων των αγίων γε dum et illud, num forte etiam hominis paslor fulu
νόμεναι τα τοσάδε . Τάχα γάρ σοφία έμενε μόνον , rus non eral, si coinparatus homo jumentis insi
D
ή και Λόγος , ή και ζωή , πάντως δε και αλήθεια · ου pientibus non fuisset, neque similis illis faclus .
μήν δε και τα άλλα όσα δι ' ημάς προσείληφε. Και Nam si homines et jumenla servat Deus ', serval
μακάριοι γε , όσοι δεόμενοι του Υιού τοιούτοι γεγόνα quæ serval jumenta, illis donando pastorem qui rem
* Psal . cπι , 24. • Αpoc . XXII , 13. 1 Rom. 111 , 25. 8 Psal . XLVIII , 13 , 21. • Psal.xxxν , 7.
σας , έν ' ούτως είπερ, etc. Vide que ad hunc locum tavius, quasi divinæ Verbi naluræ multiplices pro
notala sunt ab eruditissimo Pelavio , lib . 1 De Tri prietales aflingal Origenes ; in quo sane magni viri
nit., Cap . 4, n . 4, el lib . VΙ, cap. 3. judicium non sequor ; nam hæc Christo , ut Deus si
(84 ) Τύπων τοίς ούσι.... είναι τον Υιόν του mul et bomo est, universa Origenes attribuit ; et ul
Θεού λέγοντα. Ηec omnia desunt in editione Hue ad divinam Verbi naluram pertinere voluissel , ve
lii , resujiuuntur autem e codicibus Bodleiano et risimilius est hæc pro variis potius considerandi
Barberino . Verbi modis, quani pro divinae ipsi naturæ insilis
(85 ) Τάς επωνυμίας . Ιta codex Bodleianus , Re qualitatibus habenda credidisse . liuetius.
gius autem babel è Trivolas, atque ita Barberinus. (88 ) Αύτου η ελευθερούσθαι δυναμένη πάσα
( 86) Πρεσβύτερον . Legenduin videtur ότι πρεσβύ- κτίσις. Legisse videtur Ferrarius, η ελευθερούν
τερον . δυναμένη πάντα κτίσις . Ιb .
( 87) Ο Θεός μεν ούν πάντη έν έστι , etc. Ηec ( 89) όποϊαι . Ιta codex Barberinus , sicque legi
quoque lib . i De Trinil. , cap . 4, n . 4 , conſulat Pe Ferrarius ; codex Regius male habet oύ πoίαι .
59 ORIGENIS

gen capere nequeunt . Explorer ergo oportet, φui A σιν , ως μηκέτι αυτού χρήζειν ιατρού τους κακώς
«ollegerit Filii nomenclaturas , quenam ipsarum έχοντας θεραπεύοντος , μηδέ ποιμένος , μηδέ απο
ipsi accesserint, quæ tales ac tanlæ non fuissent, si λυτρώσεως , αλλά σοφίας , και λόγου , και δικαιο
in Dealitate sancti incepissent et perseverassent . σύνης, ή εί τι άλλο (90) τους διά τελειότητα χωρείν
Nam fortasse sola sapientia, vel etiam Verbum , vel αυτού τα κάλλιστα δυναμένοις. Τοσαύτα περί του
vita , atque omnino veritas permaneret , haud lamen 'Εν αρχή.
omnia alia nomina quæ nostri causa assumpsit . Verum enimvero beati illi , qui egentes Filio Dei
ejusmodi fuere, ut in posterum non eguerint medico qui male affectos curaret, neque pastore, neque
redemptione, sed sapientia , et verbo , ac justitia , vel si quid aliud est iis qui ob perfectionem pulcher
rima quæque ipsius percipere valent. Sed hæc sulliciant de eo quod scriptum est : In principio.
23. Videamus nunc diligentius quisnam sit hic 23. "Ίδωμεν δε επιμελέστερον τίς ο εν αυτή Λο
Λόγος , [ id est verbum , seu ratio, quae in ipso prin- γος . Θαυμάζειν μου πολλάκις επέρχεται (91 ) σκοπούν
cipio esse dicitur. Αtque equidem ] repalanti mihi B τι τα υπό τινων πιστεύειν εις τον Χριστόν βουλομέ
quenam frequenter dicuntur de Christo ab iis qui νων λεγόμενα περί αυτού , τι δήποτε , δυσεξαριθμή
in ipsum credere volunt , mirari subit curnam lan των ονομάτων τασσομένων επί του Σωτήρος ημών ,
dem imposita nomina Servalori nostro, quæ vix nu τα μέν πλείστα παρασιωπώσιν , αλλά και εί ποτε
merari possunt , plerumque hi silentio pertranseant, μνήμη αυτών γένοιτο , μεταλαμβάνουσιν ου κυρίως ,
atque etiamsi eorum mentio facta fuerit , illa im αλλά τροπικώς ταύτα αυτόν ονομάζεσθαι » επί δε
mulant non proprie , sed tropice , Jesum his 10 μόνης της Λόγος προσηγορίας ιστάμενοι, οιονεί Λό
minibus appellari dicentes : in sola autem ap γον μόνον φασίν είναι τον Χριστόν του Θεού , και ουχί
pellatione Verbi insistentes , veluti solum Verbum ακολούθως τους λοιπούς των ονομαζομένων ερευνώσι
astruant esse Christum Dei ; non perinde atque in του σημαινομένου την δύναμιν εκ της Λόγος φωνής:
cæteris vocabulis , quibus ipse nuncupatur , inda δ δέ φημι θαυμάζειν την αβελτηρίαν (92) των πολ
gantes vim significali ex hac voce λόγος.Jam in quo λών ( σαφέστερον γάρ ερώ) , τοιούτόν έστι . Φησί που
me mirari dicam multorum ruditalem , aperlius ο Υιός του Θεού · 'Εγώ ειμι το φως του κόσμου
eniin loquar, lale est . Inquit alicubi Filius Dei : και έν άλλοις · 'Εγώ είμι η ανάστασις ” και πάλιν
Ego sum lux mundi 10 ; etalibi: Ego sum resurrectio " " ; Εγώ είμι ή οδός , και η αλήθεια , και η ζωής γέ
et rursum : Ego sum υια , veritas et vita 15; scri- C γραπται δε και το Εγώ είμι ή θύρα είρηται και
ptum est et illud : Ego sum ostium 18 ; dictum est τό Εγώ είμι ο ποιμήν ο καλός και προς την Σα
etiam : Egu sum pastor bonus ' ; et ad Samaritidern μαρείτιν φάσκουσαν, Οίδαμεν, ότι Μεσσίας έρχεται
23 dicenter : Scimus quod Messias venit , φui di- ο λεγόμενος Χριστός : όταν έλθη εκείνος , αναγγείλει
cilur Christus : cum autem venerit ille , nuntiabit no ημίν πάντα , αποκρίνεται: 'Εγώ είμι ο λαλών σοι .
bis omnia "s ; respondet : Ego sum qui loquor lecumas. Προς τούτοις ότε ένιψε τους πόδας των μαθητών ,
Ad hæc cum lavisset pedes discipulorum , Dominum Κύριος και διδάσκαλος αυτών είναι διά τούτων ομο
se et Magistrum his verbis fatetur : Vos dicilis Do- λογεί : Υμείς φωνείτε με ο διδάσκαλος και ο Κύ
minun me et magistrum , el bene dicitis : sum el ριος · και καλώς λέγετε , είμι γάρ . Αλλά και Υιον
enim '7. Quin aperle , et clare se ipsum Filium Dei είναι Θεού σαφώς εαυτόν καταγγέλλει , λέγων · “ Ον
esse pronuntiat, dicens : Quem Paler sanctificavit, ο Πατήρ ήγίασε , και απέστειλεν εις τον κόσμον ,
et misit in mundum, υos dicilis me blasphemare , φuo- υμείς λέγετε, ότι , Βλασφημείς ότι είπον Υιός
niam dixi, Filius Dei sum ego 18 ? Et illud : Paler , του Θεού είμι ; και Πάτερ , ελήλυθεν η ώρα · δόξα
venil hora ; glorifica Filium luum , ut et Filius tuus σόν σου τον Υιόν , ίνα ο Υιός δοξάση σε . Ευρίσκο
glorificer ie 19. Iuvenimus etiam se ipsum pronuntian- μεν δε καταγγέλλοντα εαυτόν και βασιλέα· ώς επάν,
tem regem, veluti Pilato dicenti : Rex es tu Judo- D αποκρινόμενος το Πιλάτη προς το , Συ εί ο βασι
rum 20 ? respondens dixit : Reynum meum non est λεύς των Ιουδαίων ; λέγη: Η βασιλεία ή έμή
ex hoc mundo : si ex hoc mundo esset regnum meum , ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου · ει εκ του κό
ministri mei cerlaluri fuerant, ne traderer Judæis ; σμου τούτου ην η βασιλεία ή έμή , οι υπηρέται οι
nunc autem regnum meum non est hinc ? 1 . Legimus et εμοι ηγωνίζοντο άν, ίνα μή παραδοθώ τοίς Ιου
illud : Ego sum vilis vera , el Paler meus agricola " ' ; δαίοις νύν δε η βασιλεία ή έμή ουκ έστιν εν
et rursum : Ego sum vitis , vos palmites . 23 Connu τεύθεν . 'Ανέγνωμεν και το Εγώ είμι η άμπελος
merentur his hæc quoque : Eyo sum panis vilæ ** η αληθινή, και ο Πατήρ μου ο γεωργός έστι :
et iterum : Ego sum panis rivens , qui de cælo de και πάλιν: 'Εγώ είμι άμπελος , υμείς τα κλήματα .
scendi, et vitam mundo prabeo 25. Ει haec quidem que Συναριθμείσθω τούτοις και το Εγώ είμαι ο άρτος
10 Joan . VΙΙ , 12 . 11 Joan. ΧΙ , 23. 19 Joan . ΧΙV, 6. 18 Joan.x , 9 . 1. ibid . 11 15 Joan.IV, 25 .
16 ibid . 26. 11 Joan . ΧΙΙΙ , 13. 18 Joan . Χ, 56 . 19 Joan . ΣΥΙΙ, 1 . 20 Joan. XVII , 33 . 11 jbid.36.
22 Joan . Xv, 1 . 18 ibid . 3 . Joan . VI , 33. 16 ibid . 35, 41 .

(90 ) "Allo .Deest apud Huetium , esslat vero in desunt in editione Huelii, restiluuntur vero e codd.
codi . Bodleiano et Barberino. Bodleiano el Barbecino.
(91) "Ιδωμεν δε επιμε.λέστερον τίς ο εν αυτή (92) 'Αβελτηρίαν . Deest apud Huetium, sed exstat
Αύγος , Θαυμάζειν μοι πολλάκις επέρχεται. Ηuc in codice Bodleiano, et ila legit Ferrarius .
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS 1 . 02
61
της ζωής και πάλιν : 'Εγώ ειμι ο άρτος ο ζων , ο A Filium Dei se esse asserit , quoque nobis all il de
εκ του ουρανού καταβάς , και ζωήν διδούς το quo agimus succurrerunt, ex Evangeliorum textu in
κόσμο . Και ταύτα μεν επί του παρόντος υποπεσόντα medium protulimus. Sed addendum etiam illud est
από των εν τοις Ευαγγελίοις κειμένων παρεθέμεθα , ex Joannis Apocalypsi : Ego sum primus , el uliimus,
τοσαύτα αυτόν λέγοντος είναι του Υιού του Θεού . el vivens, el factus sum mortuus. El ecce vivens sum
in sæcula sæculorum 26 ; et rursus : Factus sum
Αλλά και εν τη Ιωάννου Αποκαλύψει λέγει • Εγώ
είμι ο πρώτος και ο έσχατος , και ο ζων , και εγε ego A et O , et primus et ultimus , principium et
νομης νεκρός : ιδού ζων ειμι εις τους αιώνας των finis 7. Sunt autem non pauca , alque his quæ dixi
αιώνων και πάλιν : Γέγονα το α και το ω, και ο mus similia , quæ sumi ex prophetis polerunt ab
πρώτος και ο έσχατος , η αρχή και το τέλος . eo qui diligenter versalus fueril in sanctis libris ;
" Έστι δε ουκ ολίγα τον μετά παρατηρήσεως εντυγ veluti quod sagillam electam , el servum Dei , et lui
χάνοντα ταίς αγίαις βίβλους και από των τροφη cem gentium seipsum appellat, Isaia dicente 28 : Ex
των παραπλήσια λαβείν (93) , οίον , ότι βέλος εκλεκτών ulera matris meæ vocavit me nomine meo, et posuit
εαυτόν καλεί , και δούλον του Θεού, και φώς εθνών. os meum quasi yladium aculum , el sub proteccione
Αέγει δε ούτω Ησαΐας : 'Εκ κοιλίας μητρός μου manus suæ abscondit ine . Posuil me quasi sagillam
εκάλεσε με το όνομά μου , και έθηκε το στόμα B eleclam , et in pharetra εμα abscondit me , et diait
μου ως μάχαιραν οξείαν , και υπό την σκέπην mihi : Servus meus es tu , Israel, el in le glorificabor.
της χειρός αυτού έκρυψέ με . "Έθηκε με ώς βέλος El post pauca : Deus meus erit fortitudo mea. Et di.
xil mihi : Maynum tibi esl, ut voceris servus meus , el
εκλεκτόν , και εν τη φαρέτρα αυτού έκρυψε με ,
και είπε μοι · Δουλός μου εί συ , Ισραήλ , και εν susciles tribus Jacob , el dispersionem Israelis conver .
σοι δοξασθήσομαι. Και μετ ' ολίγα : Και ο Θεός las. Ecce posui le in lucem gentium , ut sis salus mea
μου έσται μοι ισχύς και είπε μοι· Μέγα σοι usque ad extremum lerræ. Sed el in Jeremia ila
εστι τούτο κληθήναι σε (94) παϊδά μου , του seipsum agno assimilat : Ego sicut agnus innocens
στήσαι τας φυλάς Ιακώβ , και την διασποράν φui ducitur ad sacrifcundum 10. Haec itaque et his si
του Ισραήλ επιστρέψαι . Ιδού τέθεικά σε εις milia seipsum 24 appellai . Porro innumera voca
φως εθνών , του είναι σε εις σωτηρίαν έως εσχά- bula , tum apud Evangelia , tum apud apostolos , Luna
του της γης . Αλλά και εν τω Ιερεμία ούτως αυ apud prophetas colligas licebit , quibus Filius Dei
τον αρνίω ομοιοί : 'Εγώ ως αρνίον άκακον αγό- appellari gaudel ; videlicet vel iis qui Evangelia scri
μενον του θύεσθαι . Ταύτα μεν ούν και τα τούτοις pserunt quid de ipso sentirent exponentibus, vel
παραπλήσια αυτός εαυτόν φησιν . " Έστι δε και παρά , apostolis ex his que didicerantipsum glorificantilus ,
τους Ευαγγελίοις , και παρά τους αποστόλοις , και C vel propletis ipsius futurum adventum praecinenti
bus, el res illius variis nominibus ollerentibus. Vel
διά των προφητών μυρίας όσας προσηγορίας συν
αγαγείν , ας καλείται ο Υιός του Θεού , ήτοι των τα uli Joannes Agnum Dei ipsum prædical , dicens :
Ευαγγέλια γραψάντων την ιδίαν διάνοιαν των περ Ecce Agnus Dei , ecce qui lollit pecculum mundi 30 ; vi
του και τί ποτέ έστιν εκτιθεμένων , και των αποστόλων rum vero his quæ sequuntur : Hic est , de quo
εξ ών με μαθήκασι δοξολογούντων αυτών , και των dicebam : Post me vir venit qui ante nie faclus est ;
προφητών προκηρυσσόντων αυτού την εσομένην quoniam prior me erat :et ego nesciebam eum 31. Sane
επιδημίαν, και τα περί αυτού απαγγελλόντων διαφό in catholica Epistola Joannes illum appellat advo
ροις ονόμασιν · οίον ο Ιωάννης αυτόν 'Αμνον Θεού catum animarum ad Patrem , dicens : Si quis pecca
αναγορεύει , λέγων· " Ίδε ο Αμνός του Θεού , ο αϊ veril , advoculum apud Patrem habemus Jesum Chri
ρων την αμαρτίαν του κόσμου και άνδρα διά τού slum juslum 32. Subjungit etiam quod sit reconcilia
των : Ούτός έστιν υπέρ ου εγώ είπον , ότι , 'Οπίσω tio pro peccatis nostris ; ad cujus similitudinem
μου έρχεται ανήρ , ός έμπροσθέν μου γέγονεν : Paulus appellat eum reconcilia lorem , dicens : Quem
ότι πρώτος μου ήν · καγώ ουκ ήδειν αυτόν . Έν proposuit Deus reconcilialorem per fidem in sanguine
δε τη καθολική Επιστολή ο Ιωάννης παράκλητον κιμείus , propter remissionem preteritorum peccatorum,
D
περί των ψυχών ημών προς τον Πατέρα φησί αυτόν quæ Deus toleravit 33. Ad liec prædicatus est eliain a
είναι, λέγων · Και εάν τις αμάρτη, παράκλητον Paulo , Sapientia et potentia Dei esse , ut in Corin
έχομεν προς τον Πατέρα 'Ιησούν Χριστόν δί thiorum Epistola , quando dicit : Christus est Dei
καιον . Επιφέρει δε , ότι και ελασμός έστι περί των polentia el sapientia 8*. Quod etiam sanctificatio sit
αμαρτιών ημών· ώ παραπλησίως ο Παύλος λέγει et redemptio : Factus est, inquit, sapientia nobis u
αυτόν είναι ελαστήριον , φάσκων : " Ον προέθετο και Deo , et justitia , et sanctificatio , el redemptio » . Quin
Θεός ιλαστήριον διά πίστεως εν τω αίματι αυτού eliain sacerdotem magnum eumdem esse docel nos
διά την πάρεσιν των προγεγονότων αμαρτημά ad Hebræos scribens : Habentes ergo sacerdotem
των εν τη ανοχή του Θεού . Κεκήρυκται δε κατά magnum , qui pertransivil celos , Jesum Filium Dei,
τον Παύλον σοφία είναι και δύναμις Θεού , ώς εν τη leneamus confessionem 38. Prophetæ etiam præler

16 Apoc. 1 , 17 . 27 Αpoc . XXI, 15 . 28 Cap . ΧLΙΧ , vers . 1, 2 et seq. 29 Jer. X1 , 19. 30 Joan . 1 , 29.
31 ibid . 30 . 33 | Joan . 1 , 1 . 35 Rom. Πι , 25, 26 , 31 Cor. 1 , 24 . 35 ibid . 30 ' 361lebr . 10 , 14.
(93 ) Codd. Bodleianus et Barlerinus , λαβείν . Re (91 ) Ee . lia codd . Bodleian . et Barberinus , non
gius , quem secutus est Huelius, Néyelv . uoi, ut legilur in editione lluetii.
 €3 ORIGENIS 64

lisec diversis eum nominibus appellant : Jacob qui- Α προς Κορινθίους , ότι , Χριστός δ'ναμίς έστι και
dem in ea benedictione qua in liberos usus est , Θεού σοφία . Προς τούτοις ότι και αγιασμός έστι και
Judam nominat : Juda , inquit, laudabunt e fratres απολύτρωσις · “ Ος εγενήθη γάρ , φησί, σοφία ημίν
lui : manus luæ super dorsum inimicorum tuorum . από Θεού , δικαιοσύνη τε και αγιασμός , και
Calulus leonis Juda : ex germine, fili mi, ascendisti : απολύτρωσις . Αλλά και αρχιερέα μέγαν διδάσκει
recumbens dormisti ut leo , et ut leonis catalus . Quis ημάς αυτόν τυγχάνειν προς Εβραίους γράφων:
excitabit illum 37 ? Cæterum præsentis non est tempo "Έχοντες ούν αρχιερέα μέγαν , διεληλυθότα τους
ris singulis immorari, ostendendo quomodo quæ de ουρανούς , Ιησούν τον Υιόν του Θεού , κρατώμεν
Juda dici videntur , Christo convenianl ; atque της ομολογίας . Οι δε προφήται παρά ταύτα και
ctiam objectio quæ jure inferri posset , scilicet : Non ετέροις ονόμασιν αυτόν καλούσιν' ο μεν Ιακώβ εν
deficiet princeps de Juda , el dux de femoribus ejus, τη προς τους υιούς ευλογία Ιούδαν το γάρ Ιούδα ,
donec venerit cui repositum est 38 , alias commodius σε αινέσαισαν οι αδελφοί σου, αι χείρές σου επί
solvetur. Isaias etiam novil ipsum Christum appellari νώτου των εχθρών σου . Σκύμνος λέοντος Ιούδα
Jacob et Israel, dicens : Jacob dilectus meus auxilia εκ βλαστού , υιέ μου , ανέβης : αναπεσών εκοι
, μήθης ώς λέων», και ως σκύμνος. Τίς εγερεί αυτόν ;
bor ei : Israel electus meus , suscepit illum αnima mea . B
Judicium 25 gentibus nuntiabil : non contendel , ne Ού κατά τον ενεστηκότα δε καιρόν έστι προς λέξιν
que clamabil, neque audiet aliquis in plaleis vocem παραστήσαι , πώς τα τώ Ιούδα λεγόμενα περί Χρι
ejus. Calamum contrilum non confringet , et linum στου εστιν . Αλλά και ανθυποφοράευλόγως επενεχθή
fumigans non exstinguel , donec projecerit ex conlen ναι δυναμένη , Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα , και
lionejudicium , et in nomine ejus gentes sperabunt 39 . ηγούμενος εκ των μηρών αυτού , έως αν έλθη
Quod enim haec de Christo prophete nuntient, palam ώ απόκειται (93) , έν άλλοις ευκαιρότερον λυθήσεται .
Matthæus ostendit in Evangelio , ex parte mulila Οίδε δε τον Χριστόν Ιακώβ και Ισραήλ ονομαζό
cilans et dicens : Ul implerelur quod dictum est per μενον Ησαΐας, λέγων · Ιακώβ ο παίς μου , αντιλή
prophelam : Non contendet, el non clamabit 60, el quæ ψομαι αυτού· Ισραήλ ο εκλεκτός μου, προC
sequuntur . Vocatur etiam David Christus, veluti εδέξατο αυτόν η ψυχή μου . Κρίσιν τοις έθνεσιν
quando Ezechiel prophetans ad pastores subjungit απαγγελεί οικ έρίσει , ουδε κράξει , ουδέ ακού
ex persona Dei : Excitabo David servum meum , qui σει τις εν ταις πλατείαις την φωνήν αυτού. Κά
regel eos " . Non enim David patriarcha exsurgel re λαμον συντετριμμένον ού κατεάξει , και δίνον
clurus sanctos, sed Christus. Ad hæc virgam et flo τυφόμενον ου σβέσει , έως αν εκβάλη εκ νίκους
rem appellat Christuna Isaias his verbis : Egredie- C την κρίσιν, και τα ονόματι αυτού έθνη ελπιού
ills virga de radice Jesse , el plos de radice ejus ascen σιν· ότι γάρ ο Χριστός εστι περί ου ταύτα προφη
det , et requiescel super eum Spiritus Domini, spiritus τεύεται , σαφώς ο Ματθαίος δηλοί εν τω Ευαγγελία
sapientia et intellectus , spiritus consilii et fortitudi- μνησθείς από μέρους της περικοπής, είπών · "Ινε:
nis, spirilus cognitionis el pietatis, el replebil eum πληρωθή το ειρημένον: Ούκ έρίσει, ουδε κράξει,
apirilus limoris Dei " . Jam lapis etiam dicitur Do και τα εξής. Καλείται δε και Δαυίδ ο Χριστός ως
minus noster ; ita in Psalmis : Lapidem quem re επάν Ιεζεκιήλ προφητεύσας προς τους ποιμένας επι
probaverunt ædificanles, hic factus est in caput an φέρη εκ προσώπου Θεού · 'Aναστήσω Δαυίδ τον
guli : a Domino factus est hic , et est mirabilis in ocu παϊδά μου , ός ποιμανει αυτούς ου γαρ Δαυίδ ο
lis nostris 1. Declarat autem Evangelium , et Lucas πατριάρχης αναστήσεται ποιμαίνειν μέλλων τους
in Actission aliam esse lapidem, quan Cluristum ; αγίους, αλλά Χριστός . "Έτι δε ο Ησαΐας ράβδον και
Evangelium quidem sic : Nunquam legittis : La- άνθος ονομάζει τον Χριστόν εν τω · Εξελεύσεται
sident φuem reprobauerunt editcantes , hic factus ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί , και άνθος εκ της
est in caput anguli ? Omnis, φui ceciderit super lapi . ρίζης αναβήσεται, και επαναπαύσεται επ' αυτόν
dern hunc , conteretur ; super quem vero ceciderit , πνεύμα του Θεού , πνεύμα σοφίας και συνέσεως ,
conteret eum " . In Artis vero Lucas scribit:Hic est D πνεύμα βουλής και ισχύος, πνεύμα γνώσεως και
lapis ille qui rejectus est a vobis edificantibus , qui ευσεβείας , και εμπλήσει αυτόν πνεύμα φόβου
factus est caput anguli "5. Cum igitur Verbum illud Θεού . Και λίθος δε εν τοις Ψαλμοίς ο Κύριος ημών
quod crat in principio , Verbum , inquam , Deus είναι λέγεται ούτως · Λίθον δν απεδοκίμασαν οι
apud Deum , unum sit ex nominibus Servatori al οικοδομούντες , ούτος εγενήθη εις κεφαλήν γω
tribulis, nec tamen ab ipso diclum , sed a Joanne νίας. Παρά Κυρίου εγένετο αυτή, και έστι θαυ
scripίum , opere pretium fuerit instare iis qui , ιοί μαστή εν οφθαλμοίς ημών . Δηλοί δε το Ευαγγέ
a nobis enumerata nomina pretermillentes , hoc λιον , και εν ταις Πράξεσιν ο Λουκάς , ουκ άλλον και
solo Verbi vocabulo ceu præcipuo ulunlur : rursus τον Χριστόν είναι τον λίθον · το μεν Ευαγγέλιον ού
corum interpretationem , si qua quis protulerit , re τως : Ουδέποτε ανέγνωσε Λίθος όν απεδοκίμα
quirenles , et hoc unun Verbi vocabulum admil σαν , οι οικοδομούντες , ούτος εγενήθη εις κεφαλής

27 Gen. XLIX , 8 , 9 . 88 ibid. 10. 39 Isa. Cap. XLII , vers. 1-4. 40 Μatth. Cap. ΧΙΙ , vers. 17 , 19.
Ezech . xxxiv , 23. 42 Isa. XI, 1-2, 3. 63 Psal . cχνη, 22, 23 . ** Μatth . XXI , 42-44. 68 Act. IV, 11 .

(95) " Ewr är i.lon dróxeitai . Hæc desunt in editione Huclii, sed restituuntur e codice Bodleiano.
 COMMENT . IN JOAN. TOMUS I. 66
γωνίας ; Πώς ο πεσών επί τον λίθον τούτον συν- A tentes : tanquam liqueat quid sit Filius Dei , Ver
θ.ιασθήσεται » εφ' όν δ' πέση , λικμήσει αυ buni nuncupatus , idque tum maxime quod continue
τόν. Εν δε ταϊς Πράξεσιν ο Λουκάς γράφει: Ούτός utantur hoc dicto : Eructavit cor meum verbum bo .
έστιν ο λίθος ο εξουδενωθείς υφ' υμών των οικο num "6 , existimantes Filium Dei paternam prola
δόμων , ο γενόμενος εις κεφαλήν γωνίας . " Εν δε lionem esse tanquam in syllabis positam ; et idcirco
των επί του Σωτήρος τεταγμένων ονομάτων , αλλ' hypostasin , 26 et subsistentiam illi , si accurale
ουχ υπ' αυτου λεγόμενον , υπό δε του Ιωάννου ανα ipsos interrogemus, non tribuenles, neque essentiam
γεγραμμένον, έστι και ο εν αρχή Λόγος προς τον ejus explanantes, nondum dicimus lalem vel talem ,
Θεόν Θεός Λόγος . Και έστιν άξιονεπιστήσαι τοίς (96) sed quomodocunque essentiam . Verbum enim pro
τα τοσαύτα των ονομαζομένων παραπεμπομένοις , nuntiatum intelligere vel vulgaris quivis potest ; al
και τούτω ώς εξαιρέτω χρωμένους , και πάλιν επικεί renuntient nobis et proferant Verbum tale per se
μενον μέν (97) διήγησιν ζητούσιν, εί τις αυτούς προσ vivere , quod vel non sit separalum a Patre, et hac
άγοι αυτά , επί δε τούτω (98 ) , ως σαφές προσιε μέ eliam ratione neque subsisial , neque sit Filius ;
νοις το τι ποτέ έστιν ο Υιός του Θεού Λόγος ονομα vel quod sit separalum , et substantiam habeat Deus
ζόμενος , και μάλιστα επεί συνεχώς χρώνται τώ ,. Verbum . Itaque dicendum est non secus a nobis
B
Εξηρεύξατο ή καρδία μου λόγον αγαθόν, οιόμενου fieri debere , cum vocabulo Verbi ille nuncupatur,
προφοράν πατρικήν οιονεί εν συλλαβαίς κειμένην atque facimus singillatim in nominibus predictis ,
είναι τον Υιόν του Θεού , και κατά τούτο υπόστασιν cum ex proprietale nominis explicamus intelligen
αυτώ , εί ακριβώς αυτών πυνθανοίμεθα, ου διδόασιν , liam rei nominalæ , cumque certas rationes adapla
mus ad explicandum quomodo Filius Dei hoc vel
ουδέ ουσίαν αυτού σαφηνίζουσιν , ουδέπω φαμεν
τoιόνδε , ή τoιάνδε , αλλ ' όπως ποτέ ουσίαν. Λόγον γάρillo nomine nuncupelur. Quæ eniin est hæc privala
απαγγελλόμενον υιόν είναι νοήσαι και τα τυχόντι istorum electio, non insistere in singulis quibusque
εστίν αμήχανον· και Λόγον τοιούτον ζώντα και ήτοι speclando vim vocabuli , sed , ut ita dicam , cum
ου κεχωρισμένος του Πατρός , και κατά τούτο το quaesierint quomodo ostium , quomodo vitem , qua
nam etiam de causa intelligere debeamus eum esse
μη ύφεστάναι ουδέ Υιόν τυγχάνοντα, ή και κεχωρι
σμένος και ουσιωμένον , απαγγελλέτωσαν ημϊν Θεόν viam , idem solum non facere , cum audis eum dici
Λόγον . Λεκτέον ούν, ότι , ώσπερ καθ ' έκαστον των in Scripluris Verbum ? Ut ergo diligentius ac reve
προειρημένων ονομάτων από της ονομασίας αναπτυ rentius assequamur ea quæ dicluri sumus in ea
κτέον την έννοιαν του ονομαζομένου , και εφαρμοστέον qua de agitur, disputatione, scilicet quomodo Filius
μετά αποδείξεως , πως ο Υιός του Θεού τούτο το όνο- C Dei dicatur esse Verbum a nominibus ipsius , nobis
μα είναι λέγεται , ούτως και επί του Λόγον αυτόν a principio propositis, incipiamus necesse est. Nec
ονομάζεσθαι ποιητέον . Τίς γάρ ή αποκλήρωσις εφ' ignoramus fore aliquos quibus ejusmodi digressio
ενός μεν εκάστου μή ίστασθαι επί της λέξεως, αλλά major quam pro rei necessitale esse videatur : al
φέρε ειπείν ζητείν , πως αυτόν εκδεκτέον θύραν, και lamen animum adhibenti rei de qua agitur, non
τίνα τρόπον άμπελον, τίνα τε αιτίαν (99) οδόν , επί δε parum ulile fuerit explorare sensa , de quibus no
μόνου του Λόγον αυτόν αναγεγράφθαι το παραπλήσιον τnina ponuntur , quorum etiain consideratio utilis
ου ποιητέον ; Ίνα τοίνυν μάλλον δυσωπητικώτερον erit ad res quae subsequuntur . Proinde cum semel
παραδεξώμεθα τα λεχθησόμενα εις τα περί του πώς in theologiam de Servalore inciderimus, invenien
Λόγος εστίν ο Υιός του Θεού , άρκτέον από των εξ tes , diligentia adhibita , quæ de illo feruntur , ne .
αρχής ημίν προτεθέντων ονομάτων αυτού . Και ότι cessario non tantum eum ea parte considerabimus,
μεν δόξει τισι σφόδρα παρεκβατικών είναι το τοιού qui Λόγος [ id est Verbum et ratio dicitur ; sed
τον, ουκ αγνοούμεν ' πλήν επιστήσαντι και προς το etiam plenjus, et uberius pro virili nostra , reliqua
προκείμενον χρήσιμον έσται το βασανίσαι τας εν- D vocabula quibus appellatur, tractabimus .
νοίας , καθ ' ών τα ονόματα κείται , και προόδου των επιφερομένων υπάρξει η κατανόησης των πραγμά
των . "Απαξ δε εις την περί του Σωτήρος θεολογίαν έμπεσόντες , αναγκαίως όση δύναμις (1) τα περί
αυτού μετά ερεύνης ευρίσκοντες , πληρέστερον αυτόν ου μόνον η Λόγος έστι νοήσομεν , αλλά και τα
λοιπά.
21. Έλεγεν ούν εαυτόν είναι φώς του κόσμου, και 24. Cum ergo dixerit seipsum lucem mundi,
6 Psal. XLIV, 1 .
(96 ) Και έστιν άξιον επιστήσαι τοίς , etc. Va nostræ theologus, eadem in illo reprehendit quæ in
lentinianos, Marcosios et Colarbasios suggillat . Vide Valentinianis ipse carpebat, quasi suam , non illo
Irenæum , lib . 1, cap. 10; Epiphanium , heres.xxxiv, rum sententiam protulisset. Huetius.
quæ est Marcosiorum , cap . 4, et Ailarium lib . x De (97) 'Επικείμενον μέν , etc. Legendum fortasse
Trinit. Quam impiorum hæreticorum nefariam vel επ' εκείνους μέν, guod opponelar huic επί δε
doctrinam post Origenis lempora renovavit Paulus TOÚTW quod proxime sequitur.
Samosatenus . Philastrius, haeres . LΧ1ν . Ηic vero (98) Επί δε τούτω. Sic recte habet codex Bod
Origenis locus iis adjungendus est quos collegit leianus ; male in editione Buelii επί δε τούτων .
Pamphilus in Apologia, ui eorum confilaret calum (99) Τίνατε αιτίαν.Codex Bodleianus , τίνι δε αιτία .
niam qui perverso huic Valentini dogmati Orige ( 1) " 0ση δύναμις . Αpud Huelium legitur ή δύναμις,
Nem hæsisse jactabant. Ad hæc autem ejas verba in codice Bodleiano , os ń Súva peç , sed omnino
cum non salis aliendisset præstantissimus alalis legendum όση δύναμις, ut in nostro lexια .
 67 ORIGENIS 68
etiam proxima , et similia huic νοci , que quibusdam A τα παρακείμενα ταύτη τη ονομασία συνεξεταστέον ,
forta sse non tantum proxima et similia , sed etiam δόξαντα άν τισιν ουχί παρακείμενα μόνον, αλλά και
ea dem videbuntur esse , examinabimus. Itaque lux τα αυτά τυγχάνειν . "Έστι δε το φως το αληθινόν , και
est hominum, Ius est vera ,Iux est denique gentium. φώς εθνών : φώς μέν ανθρώπων εν τη του προκειμέ
Quod sit lux hominum , Evangelii , cujus instituitur νου Ευαγγελίου αρχή : “ Ο γέγονε γάρ , φησίν , εν
nunc a nobis interpretatio , initium testatur , di αυτώ ζωή ήν · και η ζωή ήν το φως των ανθρώ
cens : Quod factum est, in ipso vila eral : el vila πων , και το φώς εν τη σκοτία φαίνει , και η σκο
erat lux hominum , el lux in tenebris lucet, et lene τία αυτό ου κατέλαβε · φώς δε αληθινόν εν τοις εξής
br eam non apprehenderunt 1. Quod etiam sit lux της αυτής γραφής επιγέγραπται· " Ην το φως αλη
vera , ejusdem Evangelii 27 verba declarant, quæ θινόν, και φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις
mox subnecluntur : Erat lux rera quæ illuminat τον κόσμον φώς δε εθνών εν τω Ησαΐα, ως προεί
omnem hominem venieniem in mundum 68. Lux vero πομεν , παρατιθέμενοι το : Ιδού τέθεικά σε εις φώς
gentium ab Isaia appellatur, sicut prædiximus, illud εθνών , του είναι σε εις σωτηρίαν έως εσχάτου της
illius testimonium proferentes : Ecce posui te in lu γης . Φώς δε κόσμου αισθητόν ο ήλιος έστι, και μετά
cem gentium , ul sis salus mea ab extremis lerræ 69 . τούτον ουκ άπαδόντως η σελήνη ( 2) και οι αστέρες
Ceterum lux mundi sub sensum cadens sol est. Post B τω αυτώ ονόματι προσαγορευθήσονται» αλλά φώς
hunc non inconcinne etiam luna ac denique reli μεν αισθητόν τυγχάνοντες οι γεγονέναι παρά Μωσει
quae stelle eodem nomine nuncupabuntur . Lux sub λεγόμενοι τη τετάρτη ημέρα , καθό φωτίζουσι τα επί
sensum cadens, cum hæc sint, eo quod terrestria il γης , ούκ εισι φώς αληθινόν · ο δε Σωτήρ, έλλάμπων (3)
luminant, dicta apud Mosem quario die facta fuisse , τοϊς λογικούς και ηγεμονικούς , ίνα αυτών ο νους
haud tamen lux sunt vera . Al vero Servator noster τα ίδια ορατά βλέπη , του νοητού κόσμου έστι φώς :
illucescens his qui rationis sunt capaces , praestan- λέγω δε των λογικών ψυχών των εν τω αισθητική
tissimis animarum eorum partibus , ut ipsoruun , κόσμω, και εί τι παρά ταύτα συμπληροί τόν κόσμον,
mens propria aspectabilia cernat , intelligibilis mun αφ' ού ο Σωτήρ είναι ημάς διδάσκει τάχα μέρος
di lux est : nimirum animarum rationis capacium αυτού το κυριώτατον και διαφέρον τυγχάνων , και ,
in hoc mundo sensibili exsistentium ; et si quid ως έστιν ειπείν , ήλιος ημέρας μεγάλης Κυρίου (4 )
præter hæc mundum complet : ex quo Servator no ποιητής : δι' ην ημέραν φησί τοίς του φωτός αυτού
ster esse nos docet. Fortasse ipse illius priccellenς μεταλαμβάνουσιν· 'Εργάζεσθε έως (5) ημέρα εστιν ·
præstantissimaque pars exsistens, ut ita dicam , sol, έρχεται νύξ , ότε ουκέτι ουδείς δύναται εργάζεσθαι :
qui facial diem Domini magnum , cujus diei causa όταν εν τω κόσμω ώ, φώς είμι του κόσμου . Έπει
C
ad eos dicit qui lucis suæ participes erant : Opera δε και τους μαθηταίς φησιν · Υμείς έστε το φως του
mini dum dies est ; veniet nox, quando nullus po κόσμου · και: Λαμψάτω το φώς υμών έμπροσθεν
stea potest operari ; quandiu sum in mundo, lux sum των ανθρώπων · το δ' ανάλογον σελήνη και άστροις
mundi 80. Quoniam vero discipulis eliam dicit : υπολαμβάνομεν είναι περί την νύμφην Εκκλησίαν ,
Vos estis lux mundi : el : Luceal lux vestra coram και τους μαθητές έχοντας οικείον φώς , ή από του
hominibus 82 : non secus atque lunam et astra lucere αληθινού ηλίου επίκτητον , ίνα φωτίσωσι μή δεδυνη
cxistimatmus spousam Ecclesiam, el discipulos quί μένους πηγήν εν αυτοίς κατασκευάσαι φωτός. οίον
propriam lucem habent el ab illo vero sole mulua Παύλον μεν και Πέτρον φώς έρούμεν του κόσμου :
tam , ut luceant illis qui lucis foniem in se præpa τους δε τυχόντας των παρ ' αυτούς μαθητευομένων ,
rare non possunt. Verbi gratia, Paulum quidem et φωτιζομένους μεν , ου μην φωτίζειν ετέρους δυναμέ
Petrum dicimus lucem mundi ; vulgares vero , vel νους, τον κόσμον, ου κόσμου φώς οι απόστολοι ήσαν .
ipsorum discipulos, qui illuminentur, quidem , hand Ο δε Σωτήρ φώς ών του κόσμου φωτίζει ου σώματα ,
tamen illuminare alios possint, mundum : cujus αλλά ασωμάτω δυνάμει τον ασώματον νούν , ίνα ως
mundi lux fuere apostoli . At vero Servator lux ex υπό ηλίου έκαστος ημών φωτιζόμενος και τα άλλα
sistens mundi , non corpora , sed incorporearm men- D δυνηθή βλέπεις νοητά . "Ωσπερ δε ηλίου φωτίζοντος
lem incorporea potentia illuminat , ut tanquam a άμαυρούται το δύνασθαι φωτίζειν σελήνην και αστέ
sole illuminatus unusquisque nostrum videre alia ρας , ούτως οι ελλαμπόμενου υπό Χριστού και τας αυ
etiam intelligibilia possit . Ut anlem sole illucescente γάς αυτού κεχωρηκότες , ουδέν τινων διακονουμένων
vis illa lunæ el stellarum illuminandi obscuralur , αποστόλων και προφητών δέονται , τολμητέον γάρ
sic Ii qui a Christo illustrantur , quίque splendores λέγειν την αλήθειαν, ουδέ αγγέλων, προσθήσω δε ,
illius perceperunt, nullam operam desiderant ali ότι ουδέ των κρειττόνων δυνάμεων αυτώ τω πρωτο

Η Joan . 1 , 3 , 4. 48 Joan , 1 , 9. 49 Isa. XLIX , 6. 50 Joan. 18, 4, 5. 31 Μatth . V, 14.

(2) Η σελήνη. Deest apud Huelium , sed exstat
in codd. Bodleiano et Barberino.
(3) Ο δε Σωτήρ, έλλάμπων , etc. Persuasum fuit
Origeni Patris vim ad res omnes crealas, Filii ad
res rationis compotes, Spiritus sancti ad sanctos
jumtaxat pertinere. Verba ipsius e lib . I llepl åp
for profert Justinianus in calce epistolæ ad Me
nam . Quamobrem acriler a Theophilo castigalus
est in Paschali 1. Nos vero id in Origenianis accu
rale perpendimus. Huetius .
(4) Kupiov. Codd . Bodleianus et Barberinus ,
Κυρίου : editio Huelii, Χριστού .
(5 ) "Εως . iidem codd., recte , έως ; editio Huelii ,
ώς .
69 COMMENT. IN JOAN . TOMUS I. 70

γεννήτη μαθητευόμενου φωτί. Τοις δε μή χωρούσι Α quorum administrantium apostolorum vel proplie
τάς ηλιακάς Χριστού ακτίνας οι άγιοι διακονούντες larum , ac ne angelorum quidem : audendum enim
παρέχουσι φωτισμός πολλώ του προειρημένου ελάτ est veritatem dicere : proinde addam , neque præ
τονα , μόγις και τούτον χωρείν δυναμένους , και υπ' slantissimarum virtutum eos indigere , quos ipsa
αυτού πληρουμένοις . "Έστι δε ο Χριστός φώς τυγχάνων primigenia 28lux edocuerit . Porro iis qui minime
κόσμου , φως αληθινόν προς αντιδιαστολής αισθητού , ού solares Christi radios capere valent , sancli ipsi
δενός αισθητού όντος αληθινού (6) , άλλ ' ουχί , επεί ουκ ministrantes lucem præbent, sed ea quam prædixi
αληθινόν το αισθητόν ( 7), ψεύδος το αισθητόν · δύναται mus longe inferiorem , cum vix alioqui hanc parvam
γάρ αναλογίαν έχειν το αισθητόν προς το νοητόν , ου μήν ipsi capere valeant mox ab ipsa pleni . Est autem
το ψεύδος υγιώς παντός κατηγορείσθαι του ουκ αλη Christus lux mundi : est et lux vera , ad ejus lucis
θινού . Ζητώ δε ει ταυτόν εστι το φως του κόσμου το differentiam quæ sensu percipitur ; cum nihil quod
φωτί των ανθρώπων , και ήγούμαι πλείονα δύναμιν sensu percipialur sit verum ; nec lamen quia quod
παρίστασθαι του φωτός , ότε φώς του κόσμου προσ sensu percipitur non est verum , idcirco falsum est ,
αγορεύεται , ήπερ φώς των ανθρώπων· ο γάρ κόσμος nam potest comparationem proportionemque habere
κατά μίαν εκδοχήν, ου μόνον άνθρωποι. Και παρα quod sensu percipitur ad illud quod animo cernitur
B
στήσει το πλείον ή έτερον είναι τον κόσμον παρά τους rationeque comprehenditur , cum interim sane re
ανθρώπους ο Παύλος προς Κορινθίους προτέρα λέγων · cleque de omni non vero non praedicelur falsum .
Θέατρον εγενήθημεν τω κόσμω και αγγέλοις και Quæro aulem an idem sit lux mundi el lux homi
ανθρώπους . Επίστησον δε ει κατά μίαν εκδοχήν κό num . Ac meum quidem judicium est majorem lunc
σμος εστίν η ελευθερουμένη κτίσις από της δουλείας lucis vim exhiberi cum appellatur lux mundi quam
της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων quando lus hominum : nam mundus juxta unum
του Θεού , ής ή αποκαραδοκία την αποκάλυψιν των sensum , non tantum homines. El Paulus in priore
υιών του Θεού απεκδέχεται . Επίστησον δε , προσεθή ad Corinthios Epistola majus quiddam esse , vel
χαμεν , διά το παρακείσθαι το δυνάμενον το · 'Εγώ etiam diversum ab hominibus mundum hunc astruit ,
φως ειμι του κόσμου , συνεξετάζεσθαι επί των μα dicens : Theatrum facti sumus mundo, el angelis, et
θητών υπό Ιησου λεγόμενον : Υμείς έστε το φως hominibus 89. Proinde observa an juxta unum sen
του κόσμου . Εισί γάρ υπολαμβάνοντες μείζονας sum mundus sit creatura illa quæ liberanda dicitur
είναι τους ανθρώπους τους τώ Ιησού γνησίως μεμα ab interilus servilule in libertateni gloriæ filiorum
θητευμένους των άλλων κτισμάτων , οι μεν φύσει Dei 53, cujus vehemens desiderium revelationem fi .
τοιούτους γεγενημένους (8), οι δε και εν λόγω της liorum Dei exspectat 88. Observa autem , addidimus ,
κατά τον χαλεπώτερον αγώνα . Πλείους γάρ οι πό quod in medium producta fuerint ea verba : Ego
νοι, και επισφαλής η ζωή των εν σαρκί και αίματι sum lux mundi 85 , quæ possunt eliam de discipulis
παρά τους εν αιθερίω σώματι ουκ άν των εν ουρανώ intelligi , cum eis quoque Jesus dixerit : Yos estis
φωστήρων εν τω αναλαβείν τα γήϊνα σώματα ακιν luc mundi 6. Siquidem sunt qui suspicantur præ
δύνως και πάντως αναμαρτήτως διανυσάντων την εν stantiores aliis creaturis cos esse homines qui ab
ταύθα ζωήν . Οι δε τώ λόγω τούτω παριστάμενου τα ipso Jesu sincere edocti fuerint. Quorum alij qui
μέγιστα περί ανθρώπων, αποφαινομέναις χρήσονται dem hos homines natura , alii vero ratione quæ in
λέξεσι των Γραφών , το ανυπέρθετον της επαγγελίας (9) actione difficiliori versalur , lales exsislere affirmant;
ότι τον άνθρωπον φθάνει φασκούσαις , ου μην ταυ majores enim labores majoraque vitæ pericula, qui
τον τούτο και περί της κτίσεως , ή , ώς εδεξάμεθα , carne ac sanguine constant , habere , quam qui
κόσμου απαγγελλούσαις (10): το γάρ δε · Ως εγώ και albereo corpore . Nam neque lumina cælestia di
σύ έν έσμεν , ίνα και αυτοίενημϊν ενώσι,και " Όπου cunt corpora lerrena si suscepissent , a periculis
είμι εγώ , εκεί και ο διάκονος ο έμόςέσται, σαφώς omnino et a peccando immunia præsentem vitam
περί ανθρώπων αναγέγραπται · περί δε της κτίσεως, transactura . Cui etiam rationi qui favent Scriplui
ότι ελευθερούται από της δουλείας της φθοράς εις D rarum quarumdam testimoniis enuntiantibus ma
την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού , και xima de hominibus, supervenientiamque promissio
προσθήσουσιν , ότι ουχί, ει ελευθερούται , ήδη και nis ad hominein pertinere dicentibus, usuri sunt,
κοινωνεί της δόξης των τέκνων του Θεού. Ουκ απο cum lainen hoc ipsum de crealura , vel , ut inteile
σιωπήσουσι δε ούτοι και το τον πρωτότοκον πάσης ximus , de mundo testimonia hac non pronmittant .
κτίσεως διά την προς τον άνθρωπον υπέρ πάντα τι Illud enim 87 : Ut ego , cl iu unum sumus ,

89 I Cor. iv , 9. 53 Rom . VI , 19. 8. ibid. 21 . 35 Joan . ναι , 12 . 16 Matth. ν, 14. 67 Joan . XVII , 21

(6) Ουδενός αισθητού όντος αληθινού . Ηec ex
adolescentiori Academia deprompla sunt. Vid . Ci
cer . Academ . iv, Huetius .
( 7) 'Αλλ ' ουχί , επεί ουκ αληθινόν το αισθητόν ,
etc. ' Αληθινόν φuippe , et ουκ αληθινόν ορροιιun
tur αντιφατικώς . 'Αληθινόν autem ei ψεύδος , έναν
τίως . Eorum vero que αντιφατικώς opponuntur al .
lerutrum verun est ; que évavtiwę, non item . Id.
(8) Ο μέν φύσει τοιούτους γεγενημένους . Ea
erat. Valentinianorum doctrina , qui tres diversa
hominum naturas fingebant. Id .
(9) Το ανυπέρθετον της επαγγελίας . Male Fer
sarius, supervenientiam promissionis ; vix tamen
Latine reddere possis : illud enim est quo promissa
habent ut minine differri possint. ID .
( 10) Απαγγελλούσαις. Ferrarius legit επαγγε) .
λούσαις.
 71 ORIGENIS 12
29 ut et ipsi in nobis sint ; et 88 : Ubi ego sum , illic A μήν άνθρωπον μέν γεγονέναι , ου μήν ζώόν τι των εν
erit et minister meus, aperte de hominibus scriptun ουρανό. Αλλά και δεύτερον , και διάκονον , και δού
est ; de creatura vero, quod liberatur ab interillis λον της γνώσεως Ιησου τον εν τη ανατολή φανέντα
corruptione in libertatem gloria filiorum Dei 89 αστέρα δεδημιουργήσθαι, ήτοι όμοιον όντα τοις λοι
etiam addent , non si liberatur , jam etiam partici- ποίς άστρους , ή τάχα και κρείττονα , άτε του πάντων
pem esse filiorum Dei glorie . Non silebunt autem διαφέροντος γενόμενον σημείον . Και εί τα καυχήματα
etiam isli , primogenitum omnis creaturæ , 'pro eo των αγίων εστίν εν θλίψεσιν , ειδότων , ότι η θλίψις
honore quo hominem praeter calera prosequebatur , υπομονήν κατεργάζεται , η δε υπομονή δοκιμής ,
hominem facluτη , non animal aliquod celeste . Quin ή δε δοκιμή ελπίδα, η δε ελπίς ού καταισχύνει
etiam rursus addunt ministram et servam cogni- ούτε υπομονήν, ούτε δοκιμήν, ούτε ελπίδα εξει η μη
tionis Jesu stellam , quæ in oriente apparuit, crea τεθλιμμένη κτίσις την ίσην , αλλά ετέραν · 'Eπει τη
1am fuisse vel simileim reliquis astris , vel fortasse ματαιότητι η κτίσις υπετάγη ουχ εκούσα , αλλά
etiam praestantiorem , quippe quae omnium præ διά τον υποτάξαντα επ' ελπίδι. Ο δε μη τολμών
stantissimum designarel . Quod si gloriationes san τα τηλικαύτα των ανθρώπω κατακεχαρίσθαι , άλλοτε
ctorum sunt in afflictionibus , qui sciunt affictionem χωρήσας τω θελήματι ( 11 ) , φήσει τη ματαιότητι την
parere patientiam, palientiam vero probationem, pro- Β κτίσιν υποτασσομένην θλίβεσθαι μάλλον στενάζουσαν ,
bationem vero spem , spem autem non conſundere 60 ; ή οι όντες εν τω σκήνει στενάζουσιν , άτε και πλείστον
neque patientiam , neque probationem habebit non όσον χρόνον και πολλαπλασίονα του ανθρωπίνου αγώ
afllicla creatura æqualem , sed diversam , quoniamı νος τη ματαιότητι δουλεύουσαν . Διά τι γαρ ουχ
vanilali crearura subjecla est non volens , sed propler εκούσα τούτο ποιεί , ή ότι παρά φύσιν εστίν αυτή τη
eum qui subjecit illam sub spe 61. Cæterum qui non ματαιότητι υποτετάχθαι, και μή την προηγουμένην
in animum inducit suum alia homini beneficia col- έχειν της ζωής κατάστασιν ; ήν απολήψεται ελευ
lata fuisse , alio voluntate tendens, dicet creaturam θερoυμένη εν τη του κόσμου φθορά , και της τωνσω
que vanitati suspirans subjacet , afligi magis quam μάτων ματαιότητος απολυομένη. 'Αλλ' επεί πλείονα
hos qui suspirant in hoc tabernaculo : quippe quæ και ου κατά το προκείμενον πρόβλημα δοκούμεν
tempore quamplurimo , idque cum multiplicatione, ειρηκέναι , επανελευσόμεθα επι το εξ αρχής , υπο
serviat humani certaininis vanilati. Quare enim μιμνήσκοντες διά τί φώς του κόσμου ο Σωτήρ λέγε
nolens hoc facit, nisi quod vanilati subjectam esse ται, και φως αληθινόν, και φώς των ανθρώπων.
el non habere præcipuum vitæ stalum sit contra 'Αποδέδοται μεν γάρ, ότι διά το φως του κόσμου το
ejus naturam ? quem quidem statum, quia in mundi αισθητόν λέγεται φως αληθινόν , και ότι ήτοι ταυτόν
interilu et in interilu vanitatis corporum liberatur C εστι το φως του κόσμου τα φωτί των ανθρώπων , ή
et solvitur , receptura est. Verum enimvero quo επιδέχεται εξέτασιν ώς ταυτόν . 'Αναγκαίως δε διά
niam plura quam quæ conveniant propositæ dispu τους μηδέν εξειληφότας εκ του Λόγον είναι τον Σω
talioni videmur disseruisse, redeamus unde digress2 τήρα ταύτα ήρεύνηται , ίνα πειθώμεθα μη κατά
eral oralio, memoria repelenles qua de causa tum αποκλήρωσιν ίστασθαι μεν επί της Λόγος εννοίας ,
lux mundi, lum lux vera , lum denique lux homi και προσήκου τη χωρίς ( 12) μεταλήψεως της δυνα.
num Servaior dicatur. Explicatum est ergo euin μένης μεταλαμβάνεσθαι, ανάγειν δε και αλληγορείν
lucem veram appellari , propter lucem mundi sen την, φως του κόσμου , φωνήν, και τα λοιπά των
sibilem ; vel quod idem sit esse lucem mundi, et πολλών & παρεθέμεθα .
lucem hominum , vel in disputationem cadat, sit necne idem . Quæ necessario nobis investigata sunt
propter eos qui nihil commentati sunt, quare Servator diceretur Verbum : quo persuasum habere
mus nos non ex præfinitione stare debere in solius vocabuli hujus, Verbum , 30 intelligentia , cuin
minus sit decens ut hoc vocabulum per translationem non exponatur , cum anagogice acque allego
rice exponamus illud lumen mundi , atque mulia alia quæ in medium protulimus.
25. Ut autem eo quod illumitiet illustreique ho - D 25. "Ωσπερ δε παρά το φωτίζειν και καταλάμπειν
minum mentes , vel generatiin omnium qui rationis τα ηγεμονικά των ανθρώπων , ή άπαξαπλώς των
sunt capaces, Iax est hominum, et lux vera , et lux λογικών , φώς έστιν ανθρώπων , και φως αληθινόν ,
mundi : sic eo quod auctor sit omnis mortalitatis και φώς του κόσμου · ούτως εκ τού διά του ενεργεί
deponendæ ingenerandique eam quam proprie vo σθαι την απόθεσιν πάσης νεκρότητος , και εμφύεσθαι
camus vitam , resurgentibus ex mortuis iis qui euin την κυρίως καλουμένην ζωήν εκ νεκρών ανισταμέ
sincere receperint , appellatur resurrectio. Hoc all νων των αυτόν γνησίως κεχωρηκότων , καλείται η
lem nen modo in præsentia in his operatur qui va ανάστασις. Τούτο δε ου μόνον επί του παρόντος
lent dicere : Consepulti sumus cum Christo per bapti- ενεργεί τους δυναμένοις λέγειν · Συνετάφημεν τω
smum , cumque eo simul resurreximus ; sed etiam Χριστώ διά του βαπτίσματος , και συνανέστημεν
58 Joan . ΧΙΙ , 26. 69 Rom . VΙΙ , 21. 60 Rom . V , 5-5. 61 Rom . VII , 20. 61 Rom . VI , 4 .
(11 ) Κατακεχαρίσθαι , άλλοσε χωρήσας το ( 12) Και προσήκοι τω χωρίς , etc. Locus hiuleus
Delnjati . Ila recie hunc locum sanat codex Bod el corruplus , cui absque melioribus codicibus me
leianus ; male in editione Huetii legitur xatayo dicinam facere velle leinerarium est ,
ρίσθαι.... χωρήσας το προσλήματι,
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS 1 .

αυτό αλλά πολλώ μάλλον ότε άκρως πάσαν τις απο · A multo magis cum prorsts , omni deposila mortali
θέμενος νεκρότητα , εν τη αυτού του Υιού καινότητα late , aliquis in novitate vitæ ipsius Filii ambulat :
ζωής περιπατεί · Την νέκρωσιν του Ιησού εν τω Mortalilulem vero Jesu semper in corpore , dum hic
σώματι πάντοτε ενταύθα περιφέρομεν , ότε αξιολό- degimus , circumferimus , quando magnum fructum
γως ωφελήμεθα , ίνα η ζωή του Ιησού εν τοις cepimus , ut vita Jesu in corporibus nostris manife
σώμασιν ημών φανερωθή. stetur 63
26. Αλλά και η εν σοφία πορεία , και πρακτική 26. Quinetiam via quæ est in sapientia , et que
των σωζομένων εν αυτώ γινομένη κατά τας περί vim habet eficiendi eos qui per eam salutem adipi
αληθείας εν λόγω θείω διεξόδους , και πράξεις τάς scuntur secundum explicationes de veritate in divino
κατά την αληθή δικαιοσύνην, παρίστησιν ημίν νοείν verbo el actiones exsistentes in vera justitia , nobis
πως αυτός έστιν η οδός, εφ' ήν οδόν ουδέν αίρειν ( 15) intelligendum prabet quomodo Christus via dicitur,
δεί , ούτε πήραν , ούτε ιμάτιον , αλλ' ουδε ράβδον έχοντα in quam viam nihil gestare debet neque peram , ne
εδεύειν χρή , ουδε υποδήματα υποδεδέσθαι κατά τους que pallium ac ne baculum quidem vel calceos 64, qui
πόδας . Αυτάρκης γάρ έστι (14 ) παντός εφοδίου αυτή bus induat pedes iter facturus . Sufficiens enim per
ή οδός , και ανενδεής τυγχάνει πάς ο ταύτης επιβαί se est hæc via ad omnia suppeditanda itineri neces
B
ων, κεκοσμημένος ενδύματα και πρέπει κεκοσμήσθαι 5 saria , nullaque re omnino indigei quisquis hanc in
τον επί την κλήσιν του γάμου απιόντα , ουδενός τε greditur, ornaliis eo vestimento quo ornalum esse
χαλεπού δυναμένου απαντήσει κατά ταύτην την οδόν . eum decet qui invitatis vadit ad nuptias, cum nulla
'Αμήχανον γάρ οδούς όφεως επί πέτρας ευρείν , κατά res molesta possil in hac via occurrere. Facile enim
τον Σολομώντα , φημί δ' εγώ, ότι και ού δήποτε factu non est , teste Saloinone 65 , ut serpentis , et, ut
θτρίου διό ουδε χρεία ράβδου εν οδώ, ουδέ ίχνη των ego arbitror, cujusvis etiam feræ vias inveniat quis
εναντίων εχούση , και ανεπιτέκτω διά το στερρών, supra pelram . Quare nihil opus est baculo in
διόπερ και πέτρα λέγεται , των χειρόνων τυγχανούση . via hac, quæ tantum abesl ut contrariorum vesti
gia habeat, ut ne illorum quidem quæ mala sunt,
ob soliditatem , unde etiam petra dicitur, sit capax .
27. 'Αλήθεια δε ο Μονογενής έστι πάντα έμπε 27. Porro Unigenitus veritas est , omnem omnium
ριειληφώς τον περί των όλων κατά το βούλημα του rerum juxta Patris voluntatem cum omni claritale ra
Ιατρός μετά πάσης τρανότητος λόγον, και εκάστω tionem in se complectens, atque unicuique in quantum
κατά την αξίαν αυτού ή αλήθειά έστι μεταδιδούς . esi veritas pro illius dignitate el merito distribuens.
Εάν δέ τις ζητή ( 15) ει πάν ( 16) ό τι τοτε εγνωσμέ C Quod si quis inquirat num omne quodtandem cognitum
νον υπό του Πατρός κατά το βάθος του πλούτου και est Patrijuxta profunditatem , et divitiarum , elsapien .
της σοφίας και της γνώσεως αυτού, επίσταται και liæ , el cognitionis ejus 66 , Servalor 31 noster sciat
Σωτήρ ημών , και φαντασία του δοξάζειν τον Πατέρα el causa glorificandi Palrem quædam a Patre cognita
αποφαίνηταί τινα γινωσκόμενα υπό του Πατρός esse dicat quæ Filius ignorel, cum alioqui possit ex
αγνοείσθαι υπό του Υιού , διαρκούντος εξισωθήναι εquo perinde atque ingenitus Deus apprehensiones
ταις καταλήψεσι του αγενήτου Θεού · επιστατέον prehendere ; sciendum est Servalorem ipsum , quia
αυτόν εκ του αλήθειαν είναι τον Σωτήρα , και προσ sit veritas , nihil veri ignorare, idque lum maxime
ακτέον , ότι, ει ολόκληρός έστιν η αλήθεια , ουδέν adjungendum est , solida si est veritas , ne claudicet
αληθές αγνοεί, ένα μη σκάζη λείπουσα η αλήθεια ούς veritas diminuta cognitione eorum quæ sunt in solo
ου γινώσκει , κατ' εκείνους, τυγχάνουσιν εν μόνο το Palre , ut isti tradunt : vel ostendat aliquis quedam
Πατρί ή δεικνύτω τις, ότι έστιν ά γινωσκόμενα ( 17) esse quæ cognoscuntur , quæ veritatis appellatione
της αληθείας προσηγορίας ου τυγχάνοντα , αλλά υπέρ nuncupari non possunt , sed supra ipsam veritatent
αυτήν όντα . sila sunt.
28. Σαφές δε , ότι κυρίως της ειλικρινούς και 28. Cielerum perspicuum est principium fonten
αμιγούς πρός τι έτερον ζωής ή αρχή εν τω Πρωτο- D que vite sincerioris ac purioris, atque a mistions
τόκιο τάσης κτίσεως τυγχάνει, αφ' ής οι μέτοχοι του cujuscunque rei alienæ , proprie in Primogenito
Χριστού λαμβάνοντες την αληθώς ζώσι ζωήν, των omnis crealuræ exsistere , a qua qui Christi sunt
παρ' αυτήν νομιζομένων ζήν ώσπερ ουκ εχόντων το participes sumentes, veram vivunt vitam , cum hi
αληθινόν φώς , ούτως ουδε το αληθινόν ζήν . qui præler ipsum vivere existimantur , ut veram
lucem non habent, ila ne veram quidem vivant
vilam .
29. Και επει εν τω Πατρί ουκ έστι γενέσθαι ή 29. Quoniam vero in Palre vel apud Patrem non

63 ] Cor . 16, 10. 6. Μatth . Χ , 10. 65 Proν. Xxx , 19. 66 1 Cor. 13 , 10.
(13) Εφ ' ήν οδόν ουδέν αίρειν . Ιta recte habet quod Patris cognitionem majorem esse cognitione
codes Bodleianus ; apud Huelium legitur šo? hs Filii stalueril . Quam quonia in in Origenianis excu
οδόν αίρειν . linus, plura non addam . Huetius.
(14) Idern codex Bodleianus , εστί• editio Huelii , ( 16 ) Codex Bodleianus el Barberinus tãv . edilio
επί. Huelii , επάν.
(15) 'Εάν δέ τις ζητή, etc. Valere haec possunt ( 17 ) "A γινωσκόμενα. Forte legendurm τα vel
adversus Origeni intentari solitam criminationem , τινά.
PATROL , GR . XIV . 3
 ORIGENIS

licet esse ei qui primum ab imo ascendendo no1η Α παρά τώ (18) Πατρί , μή φθάσαντα , πρώτον κάτωθεν
pervenerit ad Filii divinitatem , per quam quis manu αναβαίνοντα , επί την του Υιού θεότητα, δι' ής τις
duci potest etiam ad paternam, Ostium Salvator χειραγωγηθήναι δύναται και επί την πατρικήν μακα
inscriptus est : generis autem humani amans cum sit, ριότητα, θύρα ο Σωτήρ αναγέγραπται φιλάνθρωπος
el qualemcunque animorum ad meliorem frugerm δε ών, και την όπως ποτέ επί το βέλτιον αποδεχόμε
inclinationem admittat , eorum qui ad [Λόγον , id νος των ψυχών ροπήν , των επί τον Λόγον μή σπευ
est) ad rationem non festinant, oviumque instar non δόντων , αλλά δίκην προβάτων ουκ εξητασμένον , αλλά
exquisilam , sed irrationalem mansueludinem ei άλογον το ήμερον και πράον εχόντων , ποιμήν γίνεται
lenitatem habent, pastor efficitur : Ηomines enim, 'Ανθρώπους γάρ και κτήνη σώζει ο Κύριος και
et jumenta servat Dominus 67. Quin et Israel el Ju ο Ισραήλ δε και ο Ιούδας σπείρεται σπέρμα ου μόνον
das nedum hominum , sed etiam jumentorum seinen ανθρώπων , αλλά και κτηνών .
seminat 68.
30. Ad hæc a principio considerandum est Chri 30. Προς τούτους επισκοπητέον εξ αρχής την
sti vocabulum , adjuncto etiam vocabulo regis , ut Χριστός προσηγορίαν, και προσληπτέον την βασιλεύς,
comparatione quid differant intelligatur. Cum ila ένα τη παραθέσει η διαφορά νοηθή . Λέγεται δε εν τω
que in quarto hic el quadragesimo psalmo dicatur B μδ' ψαλμώ· ο ηγαπηκώς την δικαιοσύνην , και ανο
amans justitiæ et osor iniquitatis præ participibus, ob μίαν μεμισηκώς παρά τους μετόχους , αιτίαν του
talent erga justitiami amorem , ergaque iniquitatem κεχρίσθαι το ούτω (19) δικαιοσύνην προσεληλυθέναι,
odium , promeruisse ut ungeretur, tanquam non εσχηκέναι , και την ανομίαν μεμισηκέναι , ώς ουχ
simul cum esse unctionem exsistentem concrealam άμα το είναι την χρίσιν συνυπάρχουσαν (20 ) και
que acceperit ; quæ unclio regni interdumque etiam συγκτηθείσαν λαβών , ήτις χρίσις βασιλείας επί γενη
sacerdotii mortalibus est signum : censebis lu mor τοίς εστι σύμβολον , έσθ ' ότε δε και ιερωσύνης άρ'
tale Filii Dei regnum esse nec simul cum eo natum ? ούν επιγενητή εστιν ή του Υιού του Θεού βασιλεία,
Atqui qui fieri potest ut Primogenitus omnis crea και ου συμφυής αυτώ; Και πώς οϊονται τον Πρωτό
turæ rex ellicerelur, cum id antea non haberet ?
τοκον πάσης κτίσεως, ουκ όντα βασιλέα , ύστερον
el idcirco quia justitiam dilexerit , cum sit 32 ipsa βασιλέα γεγονέναι , διά το ηγαπηκέναι δικαιοσύνην,
justilia ? Verum haudquaquam nos latere debel voca
και ταύτα τυγχάνοντα δικαιοσύνην ; Μήποτε δε λαν
bulum Christi ad eam naluram qua est homo præcipue θάνει ημάς ο μεν άνθρωπος αυτού Χριστός ών, κατά
pertinere, juxta quam etiam anima ipsius dicitur την ψυχήν διά το ανθρώπινον και τεταραγμένην, και
turbala el pertristis fuisse ; vocabulum vero regis C περίλυπον γεγενημένην μάλιστα νοούμενος , ο δε βα
referri ad divinitatem ; id quod ex primo et septuagesi σιλεύς κατά το θείον; Παραμυθούμαι δε τούτο εξ
mo psalmo ? ! confirmare licet, dicente : Deus , judicium εβδομηκοστού πρώτου ψαλμού λέγοντος: Ο Θεός το
tuum regi da , el justitiam tuam ilio regis , ut judicet κρίμα σου τη βασιλεί δός , και την δικαιοσύνης
populum tuum in justilia , el pauperes luos in judicio ; σου τώ υιώ του βασιλέως, κρινεϊν τον λαόν σου
aperte enim Salomoni inscriptus hic psalmus de Chri εν δικαιοσύνη , και τους πτωχούς σου εν κρίσει:
sto prophetal : operaque pretium est videre cui regi σαφώς γαρ εις Σολομώντα επιγεγραμμένος ο ψαλμος
oplel a Deo Propheta judicium dari , et cui filio regis, περί Χριστού προφητεύεται και άξιον ιδείν τίνι
el cujus regis justitiam . Meum itaque est judi- βασιλεί το κρίμα εύχεται δοθήναι υπό Θεού ή προφη
cium , præcipuam Primogenili lolius creaturæ τεία , και τίνι υιώ βασιλέως, και ποίου βασιλέως την
naturam , cui ob praestantiam clatum sit judicium, δικαιοσύνην . Ηγούμαι ούν βασιλέα μεν λέγεσθαι
regem dici ; filium vero regis , cum quem assumpsit την προηγουμένης του Πρωτοτόκου πάσης κτίσεως
hominem , ab illa formatum , et effigiatum secundum φύσιν , ή δίδοται διά το υπερέχειν το κρίνειν τον δε
justiliaun . Quam rem sic se habere ul credam , ad άνθρωπον όν ανείληφεν , υπ' εκείνης μορφούμενον
ducor ex eo quod sub unam et eamdem rationen κατά δικαιοσύνης και εκτυπούμενον (21 ) , υιόν του
contractum sit utrunique; et quod que dicuntur , p βασιλέως. Και προσάγομαι εις το τούθ ' ούτως έχειν
non tanquam de duobus quibusdam , sed tanquam de παραδέξασθαι από του εις ένα λόγον συνήχθαι αμφό
uno enuntientur . Nam ſecit Servalor utraque ununu " , τερα , και τα επιφερόμενα , ουκέτι ώς περί δύο τινών
cum eorum quæ fiunt utraque unum , primitias in απαγγέλλεσθαι , αλλ ' ώς περί ενός. Πεποίηκε γάρ ο
seipso ante omnia fecissel. Vocem autem ulraque Σωτήρ τα αμφότερα έν» , κατά την απαρχήν (22) των
refero ad homines etiam illos qui , permistan Spi- γινομένων αμφοτέρων εν εαυτώ προ πάντων ποιήσας .
ritu sancto habenles animam , spirituales effecti 'Αμφοτέρων: δε λέγω και επί των ανθρώπων , εφ ' ών

67 Psal . xXXV , 7. 68 Jer. XXXI , 27 . 69 Vers . 8. 70 Vers . 2. 71 Eplies. II , 14 .

( 18) Ουκέστι γενέσθαι ή παρά τω , etc. Sic recle
habei codex Bodleianus, male autem editio Huelii,
ουκέτι γενέσθαι ή παρά τω.
( 19 ) Codex Bodleianus, το ούτω : editio Huelii ,
τούτω.
(20) Male editio Huetii in textu babet oův útáp-
χουσαν. Ιbidem pro συγκτηθείσαν legit Ferrarius
συγχτισθείσαν.
( 21) Και εκτυπούμενον . Ιta habet codex Bod
leianus : in editione luelii desideralur xal
( 22) Κατά την απαρχήν , etc. Deleo κατά et lego
την απαρχήν των γινομένων αμφοτέρων εν εν εαυτό
προ πάντων ποιήσας , quae sic verto : cum eorum que
fiunt utraque ununi, primitias in se ante omnia le
cisset ,
7 COMMENT . IN JOAN . TOMUS 1. 78
ανακέκραται τώ αγίω Πνεύματι η εκάστου ψυχή , A servantur . Uι igitur aliquos cernere est quibus
και γέγονεν έκαστος των σωζομένων πνευματικός. Christus cst pastor, sicuti prædiximus, propler snam
"Ωσπερ ούν εισί τινες πουμαινόμενοι υπό Χριστού διά ipsorum mansueludinem et firmitatem quä inest in
το σφών αυτών , ως προειρήκαμεν, πράον μεν και irrationali parte animæ , sic etiam aliquos videas
ευσταθές , άλογώτερον δε ούτω και βασιλευόμενοι οι quibus rex sit ipse Christus ob eam animæ parlem
κατά λογικώτερον προσιέναι τη θεοσεβεία( 23 )· και quæ rationis magis est capax , per quam accedunt
βασιλευομένων διαφοραί , ήτοι μυστικώτερον και ad Dei cultum . Quoruin quidem regem habentium
απορρητότερον και θεοπρεπέστερον βασιλευομένων , sunt differentiæ , regnante in illis rege, vel magis
ή υποδεέστερον . Και είπoιμ ’ αν τους μεν τεθεωρηκό- secundum nmysticam et arcanam rationem , arcanius
τας τα έξω σωμάτων, καλούμενα παρά τω Παύλο ac divinius , vel imperfectius . Ex quo dixerim ego
ούρατα και μη βλεπόμενα , έξω παντός αισθητού λόγω in illis qui eousque ratione pervenerunt , ut con
γεγενημένους , βασιλευομένους υπό της προηγουμένης templati fuerint ea que corporea non sunt, et a
Paulo 72 vocantur invisibilia , et quæ oculis non cer
φύσεως του Μονογενούς τους δε μέχρι του περί των
αισθητών λόγου έφθακότας , και διά τούτων δοξάζοντας nuntur, praecipuam Unigeniti regnare naturam ; in
τον πεποιηκότα και αυτούς υπό λόγου βασιλευομένους , iis vero qui rationem etiam attigerunt rerum earum
B
υπό του Χριστού βασιλεύεσθαι. Μηδείς δε προσ quæ sensu percipi possunt, et ex hisce rebus glo
κοπτέτω διακρινόντων ημών (24) τας εν τω Σωτήρι riſicant eum qui fecit ut etiam ipsi sub regno ratio
επινοίας, οιόμενος και τη ουσία ταυτον ημάς ποιείν . nis sint , ipsum Christum regnare. Neque vero offen
dalur ullus, separantibus nobis , quæ sunt in Servalore, significationes, idem existimans etiam in substan
lia ipsius nos facere.
31. Πάνυ δε και τους τυχούσιν (25 ) σαφές , πως 33 31. Vel vulgaribus vero quibusque admo
έστι διδάσκαλος και σαφηνιστής των εις ευσέβειαν dum etiam palebit quomodo Dominus noster ma
( 26) συντεινόντων ο Κύριος ημών , και Κύριος δού gister sit et explanalor his qui contendunt ad pie
λων των εχόντων πνεύμα δουλείας εις φόβον , talein , ac Dominus servorum illorum qui spiritum
προκοπτόντων , και επί την σοφίαν σπευδόντων , και servilutis habent ad limorem "3 ; qui si proficiant, et
ταύτης άξιουμένων : Επεί ο δούλος ουκ οίδε τι ad sapientiam summo studio contendant , etiam hac
θέλει ο κύριος αυτού , ου μένει κύριος , γινόμενος digni habentur, quoniam serυus nescii , quid velit
αυτών φίλος , και αυτός τούτο διδάσκει , όπου μέν έτι dominus ipsius 7 , nec amplius autem permanet
δούλοι υπήρχον οι ακροώμενοι , φάσκων : Υμείς φω- C Dominus , factus illorumamicus, id quod ipse docet,
γείτε με ο διδάσκαλος , και ο Κύριος, και καλώς cum adhuc servi erant ipsius auditores , dicens 18 :
λέγετε , είμι γάρ' όπου δε Ουκέτι υμάς λέγω Vos vocalis me Magistrum ac Dominum , et bene di
δούλους, ότι ο δούλος ουκ οίδε τι το θέλημα cilis, sum elenim ; alibi vero : Posthac , non dico
του κυρίου αυτού · αλλ ' εγώ υμάς φίλους λέγω, vos servos , quia servus nescit quæ sit voluntas do
διαμεμενήκατε μετ' εμού εν πάσι τοις πειρα mini sui : sed dico vos amicos 78, quoniam perman
σμούς μου . Οι ούν κατά φόβον βιούντες , όν απαιτεί sislis mecum in omnibus tribulationibus meis 71.
από των ου καλών δούλων ο Θεός , ώς ανέγνωμεν εν Qui ergo in timore vivunt, quem exigit Deus a ser .
το Μαλαχία : Eί Κύριός είμι εγώ , που έστιν ο φό vis non bonis, ut legimus in Malachia 78 : Si Do
βος μου , δούλου τυγχάνουσι Κυρίου του Σωτήρος αυ minus ego sum, ubi esl limor meus ? servi sunt Do
των καλουμένου . mini qui illorum vocalur Servator.
52. Αλλά διά τούτων πάντων ου σαφώς η ευγέ 52. Allamen nec his omnibus manifeste Filii non
νεια παρίσταται του Υιού• ότε δε το Υιός μου εί bilitas declaratur, sed lum cum : Filius meus es
σύ , εγώ σήμερον γεγέννηκά σε , λέγεται προς αυ tu, ego hodie genui le " , dicitur ad illum a Deo,
τον υπό του Θεού , ω αεί εστι το σήμερον : ουκ ένι cui semper est liodie , neque enim est vespera Dei ,
D
γάρ εσπέρα Θεού , εγώ δε ηγούμαι , ότι ουδέ πρωΐα , neque mane , meo quidein judicio, sed lempus, ut
αλλ ' ο συμπαρεκτείνων τη αγενήτη και αϊδία αυτού ila dicam , simul se extendens cum illa ipsius in
ζωή , ίν ' ούτως είπω , χρόνος ημέρα εστιν αυτό ση- genita el sempilerina vita ipsi dies est hodie, in qua
μερον , εν ή γεγέννηται ο Υιός : αρχής γενέσεως genitus est Filius ; sic non invento originis ipsius
αυτού ούτως ουχ ευρισκομένης, ώς ουδέ της ημέρας . principio , sicut neque diei .
53. Προσθετέον τοίς ειρημένοις πώς έστιν ο Υιός 33. Insuper addendum est his quæ diximus,
αληθινή άμπελος . Τούτο δε δήλον έσται τους συνιεί quomodo Filius sit vilis vera 80. Ac profecto hoc
σιν αξίως χάριτος προφητικής το: Οίνος ευφραίνει perspicuum erit iis qui , ut dignum est proplhelica
rapdiar dropózov . El yap n xapôla to Olavon fixóv gratia , intelligunt illud " 1 : Vinum lætificat cor ho
εστι, το δε ευφραίνον αυτό και ποτιμώτατος εστι λό minis . Nam si cor est intelligendi facultas, ipsam

11 Coloss . 1 , 16 . 78 Rom . VΙΙ , 15 . 14 Joan . XV, 15. 15 Joan . ΧΙΙ , 13 . 16 Joan . XV , 15 . 77 Luc . XXII , 28 .
Cap . I , Vers . 6 . 19 Psal . 1 , 7 . 80 Joan . XV , 1 . 81 Psal. C1, 15.

(23 ) Lego : οι κατά λογικώτερον πρoσίενται τη textu διακρίνων ημών .

θεοσεβεία . (25) Tužovoir. Sic recte habet codex Bodleianus,
(24) Διακρινόντων ημών . Ιta recte habel codex male autem editio Huelii in textu τυγχάνων..
Bodleianus ; male vero apud Huetium legitur in (26) Ευσέβειαν . Deest in textu Huelii .
 79 ORIGENIS SO
que letifical sermo, maxime polabilis , abducens 2 A γος , εξιστών από των ανθρωπικών, και ενθουσιάν
rebus humanis, et furere faciens, et ebrium esse ποιών , και μεθύειν μέθην ουκ αλόγιστον , αλλά θείαν ,
cbrietate , non ea quidem quæ est aliena a ratione, ήν , oίμαι , και Ιωσήφ τους αδελφούς μεθύειν ποιεί ,
sed divina , qua etiam Joseph fratres , ut puto, ευλόγως και τον ευφραίνοντα καρδίαν ανθρώπου δίνον
ebrios facit *?;
2 ; merito is qui vinum cor hominis læ φέρων άμπελός έστιν αληθινή · διά τούτο αληθινή ,
lificans aſſert, est vilis vera : ob hanc causam ve επει βότρυς έχει την αλήθειαν , και κλήματα τους
ra , quod racemos habeat veritatem , et palmiles di μαθητάς, μιμητάς αυτού , και αυτούς καρποφορούν
scipulos 83, sui imitalores, et ipsos fructificantes τας την αλήθειαν . "Έργον δε διαφοράν παραστήσαι
veritatem. Difficile autem est differentiam proponere άρτου και αμπέλου , επεί ου μόνον άμπελος, αλλά
panis el vilis , quandoquidem non vitem tantum , και άρτος ζωής είναι φησιν. "Ορα δε μήποτε ώσπερ
sed etiam panem vitae seipsum appellat . Proinde ο άρτος τρέφει , και ισχυροποιεί, και στηρίζειν λέγε
vide ne forte quemadmodum panis nutril et cor ται καρδίαν ανθρώπου , ο δε οίνος ήδει και ευφραίνει
roborat, confirmare cor hominis dictus , et vinum και διαχεί · ούτως τα μεν ηθικά μαθήματα, ζωής
lelificat diffundens animum 34 atque exhilarans , περιποιούνται τα μανθάνοντι , και πράττοντι, άρτος
sic disciplinæ morales, quæ vitam acquirunt eas έστι της ζωής , ουκ αν ταύτα γεννήματα λέγοιτο της
B
addiscenti atque operanti , panis quidem sint vitæ , αμπέλου και ευφραίνοντα , και ενθουσιαν ποιούντα ,
Hon tamen fructus vilis dicantur ; theoremala vero απόρρητα και μυστικά θεωρήματα κατατρυφώσι του
arcana el mystica , lætiſicanlia atque numine animum Κυρίου εγγινόμενα (27), και ου μόνον τρέφεσθαι , αλ
afflantia, quæ ingenerantur in iis qui oblectantur in λά και τρυφάν ποθούσιν ( 28), έστιν από της αληθι
Domino , non solum nutriri , verum etiam oblectaride νης αμπέλου ερχόμενα οίνος καλούμενα .
siderantes , vinum vocentur a vera vile pervenientia .
34. Ad hæc ( elaborandum nobis est] quonam pa 34. Προς τούτοις τώ (29) πως πρώτος και έσχα
cio primus et ultimus in Apocalypsi inscriptus est : τος εν τη Αποκαλύψει αναγέγραπται , έτερος κατά
in quantum primus est , diversus ab A , id est prin- το πρώτος είναι τυγχάνων του άλφα , και της αρχής,
cipio ; et in quantum est ultimus, non idem cum και κατά το έσχατος ουχ ο αυτός το ω και το τέλει .
s, id est fine . Opinor itaque, cum animalia quæ Ηγούμαι τοίνυν , των λογικών ζώων εν πολλοίς ε
rationem participant, diversarum sint specierum , δεσι χαρακτηριζομένων , είναι τι πρώτον αυτών, και
aliud inter ipsa esse primum , aliud secundum , δεύτερον, και τρίτον, και τα καθεξής , έως εσχάτου :
aliud lertium , el sic deinceps usque ad ultimum ; και το μέν ακριβές ειπείν τι πρώτον , και ποίον το
quorum sane quodnam sit primum, et secundum , C δεύτερον , και επί τίνος αληθές το τρίτον , και ούτως
el lertiuni , et sic usque ad ultimum accurate di μέχρι του τελευταίου φθάσαι , ου πάνυ τι ανθρώπι »
cere humani non admodum ingenii est, sed ejus νον , αλλά υπέρ την ημετέραν εστί φύσιν " στηναι δε
quod naturam superet nostram . Conabimur tamen και περιλαλήσαι τα εις τον τόπον , ώς οιοί τε εσμεν ,
que ad hujus considerationis declarationem perti- πειρασόμεθα. Εισί τινες θεοί ών ο Θεός Θεός έστιν,
were videbuntur , pro virili noslra afferre in me ώς αι προφητείαι φασιν : Εξομολογείσθε το Θεό
dium alque eloqui . Sunt quidam dii , quorum Deus των θεών» · και, Θεός θεών» ελάλησε Κύριος , και
Deus est , ut prophetiæ loquuntur : Confitemini εκάλεσε την γην • Θεός δε κατά το Ευαγγέλιον ού.
Deo deorum 84 ; el : Deus deorum Dominus loculus έστι νεκρών , άλλα ζώντων . Ζώντες άρα και οι θεοί
est , et vocauit terram 85 : Deus autem , ut Evange- εισιν , ών ο Θεός Θεός έστι . Και ο Απόστολος δε γρά
lium lradil 86 , non morluorum Deus est , sed viven φων εν τη προς Κορινθίους , "Ωσπερ εισι θεοί ποζ
lium . Unde viventes etiam dii sunt, quorum Deus λοί , και κύριοι πο...λοι, κατά τα προφητικά , το
Deus est . Quinetiam scribente ad Corinthios Apo των θεών εξειλήφαμεν όνομα ως τυγχανόντων . Είσι
slolo juxta prophelicas voces : Quemadmodum sunt δε παρά τους θεούς ών ο Θεός Θεός έστιν , έτεροί τι
dii multi , et domini multi 87 , nomen deorum inter
pretati sumus tanquam exsistant . Sunt vero etiam D νες οι καλούνται θρόνοι , και άλλοι λεγόμενοι αρχαι ,
κυριότητές τε, και εξουσίαι παρά τούτους άλλοι . Διά
præter deos quorum Deus est Deus, alii qui vocan
δε το, Υπέρ πάν όνομα ονομαζόμενον , ου μόνον
lur throni , et alii qui dicuntur principalus, rur
siis præler hos alii qui dicuntur dominationes et εν τούτω τω αιώνι , αλλά και εν τω μελλοντι , και
potestales. Dicente autem Paulo 88 : Super omne no άλλα παρά ταύτα ου πάνυ (30) συνήθως ήμίν όνομα
men quod nominatur non solum in sæculo hoc , verum ζόμενα δεί πιστεύειν είναι λογικά : ών έν τι γένος
82 Gen. XLIII , 34. 83 Ioan . XV , 5. 8 . Psal . CΧΧΧν . 85 Psil . XLIX , 1 . 86 Balla . XXII , 32 . 87 1 Cor . Vnt , 5 .
88 Eplies . I , 21 .
(27 ) 'Errirójera. Sic codex Bodleianus; Huclius nominantur quidem in hoc sæculo , non tamen ab ipso
in textu εκπινόμενα . enumerata fuerint, forle nec ab alio aliquo intellecla ;
(28 ) Ποθουσιν. Ιta codex Bodleianus ; Huelius in esse vero alia quæ in hoc sæculo quidem non nomi
textu ποτιoύσιν . neniur , tamen nominabuntur. Nec unus id sibi per
(29) Τω , etc. Lego προσεκτέον τω . suasit Origenes præler eos angelorum ordines qui
(50) και άλλα παρά ταύτα ού πάνυ,etc. Orige nominantur in Scriptura, alios es: e numero infi
nes lib. i llepi åpzõr, cap. 5 , eumdem hunc Pauli nitos et hominibus ignotos : scripsit siquidem
locum exponens : Ex quo videlicet , inquit, ostendit Chrysostomus hom . 4 , De incomp.: Eidi yap, elol xal
esse quadam præler hæc quce commemoravil, que έτεραι δυνάμεις, ών ουδε τα ονόματα ίσιεν . Suu
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS I. 82.
εκάλει Σαβαι ο Εβραίος, παρό έσχηματίσθαι τον Σα- A etiam in futuro , credere debemus alia esse etiain ,
βαώθ άρχοντα εκείνων τυγχάνοντα , ουχ έτερον του præler hæc, rationalia , quorum vocabula haud ila
Θεού . Και επί πάσι θνητόν λογικόν ο άνθρωπος . Ο familiariter nobis sint in usu , quorum unum quod
τοίνυν τών όλον Θεός πρώτόν τι τη τιμή γένος λογι dam genus Saba vocabat Hebræus, ob eam causam
κον πεποίηκεν, όπερ οίμαι τους καλουμένους θεούς , dicens nomen formalum fuisse Sabaoth , qui prin
και δεύτερον επί του παρόντος καλείσθωσαν θρόνοι , ceps hujus ordinis essel nec diversus a Deo . Præ
και τρίτον χωρίς διαστάσεως (31 ) αρχαι. Ούτω δε ler hæc omnia est mortale rationale ipse bomo.
τη λογική (52 ) καταβατέον επί έσχατον λογικόν, τά Universorum ergo Deus, genus primum 35 quod
χα ουκ άλλο τι του ανθρώπου τυγχάνον . Ο τοίνυν dam rationale, quod cæteris honore excelleret, fe
Σωτήρ θειότερον πολλώ ή ο Παύλος γέγονε τοις πάσι cit ; quod mea sententia eos complectalur qui vo
πάντα , ίνα πάντα ή κερδήση, ή τελειώσης και σαφώς cantur dii ; alterum in præsentia vocentur throni ;
γέγονεν ανθρώποις άνθρωπος, και αγγέλοις άγγε lertium vero principalus sine dissidio . Sic autem
λος (53 ). Και περί μεν του άνθρωπον αυτόν γεγονέναι rationali ad ultimum rationale descendendum est,
ουδείς των πεπιστευκότων διστάζει περί δε του άγ- quod non aliud fortasse fuerit quain homo . Serva
γελον ( 54), πειθώμεθα τηρούντες τας των αγγέλων tor igitur, divinius multo quam Paulus 89 , facius
επιφανείας και λόγους, ότε της των αγγέλων εξου- Best omnibus omnia , ut omnes vel lucrifaceret vel
σίας φαίνεται , έν τισι τόπους της Γραφής αγγέλων perficeret : et manifestle homo hominibus , angelis
λεγόντων , ώσπερ επί του : "Ώφθη άγγελος Κυρίου angelus factus est. Cumque idelium nemo ambigar
εν πυρί φίλογος βάτου , και είπεν : Εγώ Θεός hominem eum fuisse, angelum etiain eum fuisse
'Αβραάμ , και Ισαάκ, και Ιακώβ . Αλλά και ο inducamur ad credendum , servantes angelorum
"Ησαΐας φησί : Καλείται το όνομα αυτού μεγάλης apparitiones et verba , quando polestatem eum ap
βουλής άγγελος. Πρώτος ούν και έσχατος ο Σωτήρ paret angelorum habere : in quibusdam Scriριurse
ουχ ότι ου τα μεταξύ , αλλά τών άκρων, ίνα δηλωθή , locis angelis loquentibus, veluti illo in loco 0 : Wi
ότι τα πάντα γέγονεν αυτός . Επίστησον δε πότερον sus est angelus Domini in flamma ignis de medio
άνθρωπός έστι το έσχατον ή τα καλούμενα καταχθό- rubi , et diait : Ego sum Deus Abraham, et Isaac,
νια, ών εισι και οι δαίμονες , ήτοι πάντες, και τινες.
el Jacob . Quin etiam Isaias dicit : Vocabitur no
Ζητητέον τα εις α και αυτά γενόμενος ο Σωτήρ διά men ejus magni consilii Angelus. Primus ergo et
του προφήτου Δαυίδ φησι : Και εγενήθην, ώσει άν ultimus est Servalor, non quod non sit etiam me
θρωπος αβοήθητος εν νεκρούς ελεύθερος · ώσπερ dia , sed idcirco duorum extremorum vocabulo
πλέον έχων (55 ) παρά ανθρώπους κατά την εκ παρ gaudet , ut declaret se omnia fuisse . Inspice vero
C
θένου γένεσιν, και κατά τον λοιπόν έν παραδόξοις ulrum homo sit ultimum rationale ; an ea quæ vo
βίον , ούτως εν νεκρούς κατά το μόνος εκεί είναι ελεύ cantur subterranea , quorum de numero sunt dæ.
θερος , ουκ εγκαταλέλειπται η ψυχή αυτού εις τον mones , vel omnes, vel aliqui. Inquirenda sunt el
άδην. Ούτως μεν ούν πρώτος και έσχατος . Ει δε illa , quæ Servalor se factum per prophetam David
έστι γράμματα Θεού , ώσπερ έστιν , άπερ αναγινώ- inquil 12 : Ει factus sum sicut homo sine adjutorio
σκοντες οι άγιοι φασιν ανεγνωκέναι τα εν ταις πλαξί inter morluos liber ; sicut plus habens præ homini
89 I Cor .is , 22. 90 Εxod . II , 2 , 6. 91 Cap. ΙΧ , Vers . 6 . 99 Psal . lxxxvII , 5 , 6.
enim . sunl el aliæ virtutes, quarum ne nomina qui. Christi , cap . 14 , et in ipso demum Origene damna .
dem scimus. Quod paulo post ex supra memorato liis est quarto e novem anathematismis Justiniani
Pauli ad Ephesios loco colligere se profitetur. epistolae ad Mennam subjectis . Sed de his pluribus
Atque id ipsum iteral oral . V Contra Anomæos, et disputamus in Origenianis. HUETIUS.— Vide homil. 8
homil. 3 in Epistol. ad Ephes . Assentiuntur Chry in Genes . , n . 8 .
sostomo Theodoreliis in eumdem ejusdem Epistola (34) Περί δε του άγγελοr , etc. Infra ton :
locum , OEcumenius et Theophylacius. Huetius. Μήποτε δε , ώς φαμεν τόνδε τινά πρός τόνδε γίνεσθαι,
(51) Διαστάσεως . Forte διστάσεως. ούτως ο νυν θεολογούμενος Υιός Λόγος εγενήθη προς
(39) Λογικό . Forte legendum λογισμώ . D Ωσηέ αποσταλείς υπό του Πατρός προς αυτόν . Νempe
(55 ) Και σαφώς γέγονεν ανθρώποις άνθρωπος , ei quoque adhæsit opinioni Origenes, quam magna
και αγγέλοις άγγελος . Origenes lib. 1in Epis !. ad pors Patrum amplexa est, Filium ipsum Dei patriar
Rom .: Hoc quod apparuit angelis , non eis absque chis et prophetis apparuisse. Vide Sixtum Senens.
Erangelio apparuil, sicut nec nobis quidem homini lib. v , adnot. 102. Huetius .
bus , ad quos missum se dicit , evangelizare pauperi
bus , dimittere captivos in reinissionem, et annun (35) "Ώσπερ πλέον έχων, etc. Triplex rerum ra
tione pollentium genus slaluit, angelorun , homi.
liare annum Domini acceplum . Si ergo cum appa -
im et των καταχθονίων , inter que denones re
ruil, nobis omnibus hominibus non sine Evangelio
apparuit, consequentia videtur ostendere, quod etiam censel. Cum autem omnia omnibus ratione præditis
angelico ordini non sine Evangelio apparueril, illo Tactum dicat Sospitalorem ; hominibus hominem ,
fortassis quod æternum Evangelium a Joanne memo. cum carnem assumpsit ; angelis angelum , cum pa
triarchis et prophetis visus est ; lertium divisionis
Talum supra edocuimus. Si vero eliam in reliquis
membrum exseculus est , et Christum ad lucrifit
cælestibus ordinibus tale aliquid gestum esse ab eo
cienda ta xataxoovid , sese iis similem fecisse docel ,
suspicandum sil , in ea qua singuli quique sunt forma quando ,factus est inter mortuos liber . Nam cum du
apparuit eis, annuntians pacem , quoniam quidem plici genere constent xatoyoóvia , dæmonum el de
per sanguinem crucis suæ pacificavii non solum quæ
in terra, sed que in cælis sunt, etiam tu apud iemet Punctorum hominum , cumque horum jam antea
ſormam sumpsisset Christus quando homo factus
ipsum discutiio . Ilunc errorem , jam ante Origenem , in
est , illorum sumere debuil . Io.
aliquibus castigaverat Tertullianus lib . De carne
83 ORIGENIS 8!
bus , quia natus sit ex Virgine, et ob reliquam vi- Α του ουρανού , τα στοιχεία εκείνα , ίνα δι' αυτών τα
tam admirabiliter transactam , ita inter mortuos ουράνια αναγνωσθή , αι έννοιαι τυγχάνουσιν, κατα
non derelicta est anima ejusin infernum, eo quod κερματιζόμεναι εις άλφα , και τα εξής , μέχρι του ω ,
illic solus fuerit liber. Atque hunc quidem in mo του Υιού του Θεού . Πάλιν δε αρχή και τέλος ο αυ
dum primus est et ultimus. Quod si sunt litteræ τος , αλλ ' ου κατά τας επινοίας και αυτός . Αρχή γάρ,
Dei , ut certe sunt, quas sancti legentes ea se dicunt ώς εν ταις Παροιμίαις με μαθήκαμεν , καθό σοφία
Aegere, que sint in tabulis celi , elementa illa , per τυγχάνει, έστι : γέγραπται γούν : Ο Θεός έκτισε
quæ legenda sunt celestia , notiones sunt , in 36 με αρχήν οδών αυτού εις έργα αυτού. Καθό δε
minutas parles divisæ , nempe in A et quæ se λόγος εστίν , ουκ έστιν αρχή : έναρχή γάρ ήν ο Λόγος .
quuntur, usque ad 1, quod est Filius Dei. Rur. Ουκούν αι επίνοιαι αυτού έχουσιν αρχήν , και δεύτε
sus idem principium est et linis ; sed secundum ρόν τι παρά την αρχήν , και τρίτον , και ούτως μέχρι
significationes non est idem . Nam principium est , τέλους · ωσεί έλεγεν Αρχή είμι , καθό σοφία ειμί •
quatenus sapientia est , ut in Proverbiis didicimus. δεύτερον δε , ει ούτω τύχοι , καθο αόρατός είμι , και
Scriplum est ergo 93 : Deus creavit me principium τρίτον καθο ζωή · έπει ο γέγονεν , εν αυτώ ζωή ήν .
viarum suarum ad opera ejus. Quatenus autem Ver Και εί τις ικανός βασανίζων τον νούν τών Γραφών
bum est , non est principium , quia in principio οράν , τάχα ευρήσει πολλά της τάξεως και το τέλος :
erat Verbum . Igitur significationes ejus continent ουκ οίμαι γάρ ει πάντα . Σαφέστερον δ' η αρχή και
principium , et secundum quiddam , et tertium, pre- τέλος δοκεί κατά την συνήθειαν ως επί ηνωμένου
1er principium, et sic usque ad finem : tanquam si Β λέγεσθαι · οίον αρχή οικίας ο θεμέλιος , και τέλος η
diceret : Principium sum , quatenus sapientia sum ; στεφάνη . Και εφαρμοστέον γε , διά το ακρογωνιαίος
secundum aulem , si forte sic contingeret dici, in είναι λίθον τον Χριστόν , τα ηνωμένη παντί σώ
quantum sum invisibilis , tertium, in quantum vita ; ματι των σωζομένων το παράδειγμα το · πάντα γάρ
quoniam quod factum est, in ipso vita erat " . Quod si και εν πάσι Χριστός και μονογενής, ως μέν αρχή εν τω
quis Scripturarum sensum investigans , idoneus est ανείληφεν ανθρώπω , ώς δε τέλος έν τα τελευταίο
eum assequi , is quidem fortasse inveniet pleraque quæ των αγίων δηλονότι τυγχάνων , και εν τοις μεταξύ
ad ordinem pertineant atque finem ipsum , nescio au ή ώς μέν αρχή εν 'Αδάμ: ώς δε τέλος εν τη επιδη
tem an omnia. Aperlius aulem principium ac finis, μία , κατά το ειρημένον · ο έσχατος Αδάμ εις
secundum communem loquendi consuetudinem , de re πνεύμα ζωοποιούν . Πλήν τούτο το ρητόν εφαρμό
continua et unita dici videntur : ut domus principium σει και τη αποδόσει του πρώτος και έσχατος.
est fundamentum el finis fastigium . El sane summo
angulari lapide exsistente Christo 95, loti corpori unito eorum qui servantur, adaptandum est exemplum hoc :
omnia enim et in omnibus 98 est Christus unigenitus, qui ut principiuin in eo est homine quem as
sumpsit ; ut livis autem in ultimo , sanctorum scilicet , etiam in his qui sunt in medio . Est etiam , ut
principium quidem , in Adam ; ut finis autem , in adventu suo , juxta illud 97 : Uliimus Adam in spiritum
vivificanten . Verumtamen hoc dictum congruet eliam explicationi harum vocum , primus elliliimus.
35. Cæterum si observaverimus quæ superius a C 35. Τηρήσαντες μέντοι τα ειρημένα περί πρώτου
nobis dicta ſuere de vocabulis primi et ullimi, ubi και εσχάτου , και περί αρχής και τέλους , όπου μέν
lum ad species rationalium , lum ad Filii Dei diver είς είδη λογικών ανηνεγκαμεν , όπου δε εις διαφόρους
bas appellationes et significationes orationem relu επινοίας του Υιού του Θεού , τον λόγον , και έχομεν
limus, habernus etiam differentiam primi , el prin- την διαφοράς πρώτου και αρχής, και εσχάτου και
cipii , et ultimi , el finis, quin etiam ejus, quod esse τέλους , έτι δε και του α και του ω . Ουκ άδηλον ου
dicitur A el 1 : sed neque obscurum est , quomodo δε το ζων και νεκρός, και μετά το νεκρός , ζων εις
Christus dicatur vivens , et mortuus , imo post hanc τους αιώνας των αιώνων . Επει γάρ ουκ ωφελήμε
vocem morluus , vivens in sæcula sa'culorum '8. θα από της προηγουμένης ζωής αυτού, γενόμενοι εν
Quoniam enim non juvabamur a precedenti ipsius αμαρτία, κατέβη επί την νεκρότητα ήμών, ίνα , ατο
vila , peccalo obnoxii , descendit ipse ad mortalita θανόντος αυτού τη αμαρτία , την νέκρωσιν του Ιησού
tem nostram ; ut nos ipsius Jesu peccato unorlui εν τω σώματι (56) περιφέροντες , την μετά την νε
mortificationem circumferentes " , ordine capere κρότητα ζωήν αυτού εις τους αιώνας των αιώνων τά
possimus eam , quæ post mortificationem ipsius ξει χωρήσαι δυνηθώμεν οι γάρ την νέκρωσιν του
exstitit, vilam in sæcula sæculorum . Nam qui sem "Ιησού εν τω σώματι πάντοτε περιφέροντες και την
per Jesu mortificationern in suo corpore circum - D ζωήν του Ιησού έξουσιν εν τοις σώμασιν αυτών φα
ferunt , etiam ipsam Jesu vitam habituri 37 sunt νερουμένην.
in corporibus ipsorum clare apparentem .
36. El hæc quidem ipse de seipso in libris Testa 56. Και ταύτα μεν από των της Καινής Διαθήκης
menti Novi enuntiavit. Apud Isaiam aulein ' suum βιβλίων ελέγετο υπ' αυτού περί εαυτού· εν δε το
93 Prov. VII , 22 . 9 • Joan . 1 , 3, 4. 98 96 1 Cor. Αν, 28 . 97 ibid. 45 .
Ephes. 11 , 20. 98 Αpoc . 15
17, 18 . • 1 Cor. IV , 10. cap . xlix , vers . 2 , 3 .

( 36) 'Εν τω σώματι. Deest in codice Bodleiano , neque redditum est ab interprete Ferrario .
 COMMENT. IN JOAN. TOMUS I. ' 80.

Ησαία έφασκεν υπό του Πατρός τεθεϊσθαι αυτού το Α ipsius os a Palre positum esse dixit , veluti gladium
στόμα ως μάχαιραν οξείαν, και κεκρύφθαι υπό την acutum, et se absconditum ſuisse sub umbra manus
σκέπην της χειρός αυτού , βέλει εκλεκτώ ώμοιωμέ- ipsius, assimilatum interim sagitle elecle , et in
νος , και εν τη φαρέτρα του Πατρός κεκρυμμένος, Patris pharetra absconditum : servum Dei univer
δουλος του Θεού τών όλων υπ ' αυτού καλούμενος , sorum ab ipso vocatum , et Israelem , el lucem gen
και Ισραήλ , και φως εθνών . Μάχαιρα μεν ούν tium . Gladius itaque aculus est os Filii Dei , quo
οξεία έστι το στόμα του Υιού του Θεού , έπει Ζών niam vivus est sermo Dei, et efficax, et penetrantior
τυγχάνει ο λόγος του Θεού , και ενεργής , και quovis yladio utrinque incidente, et pertingens usque
τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον , και ad divisionem animæ simul ac spiritus, compagum .
δικνούμενος άχρι μερισμού ψυχής και πνεύμα que el medullarum , et discrelor cogilationum , et no
τος , αρμών τε και μυελλών , και κριτικός ενθυ tionum cordis ' ; præsertim cum venerit, non ut
μήσεων και εννοιών καρδίας · άλλως τε και ελθών millal pacem super terram , hoc est in res corpo
ουκ ειρήνην επί την γην, τουτέστιν επί τα σωμα reas et sensibiles , sed gladium , et ut discindat
τικά και αισθητά βαλείν , αλλά μάχαιραν , και δια perniciosam , ut ita loquar, corporis amicitiam et
κόπτων την , ίν ' ούτως είπω , επιβλαβή φιλίαν ψυχής anirne, quo anima permittens seipsam spiritui , qui
και σώματος , ίν' η ψυχή , επιδιδούσα αυτήν τη B milital adversus carnem, amicitiam cunm Deo ineal ;
στρατευομένων κατά της σαρκός πνεύματι, φιλιωθή gladium, vel tanquam gladium acutum liabuit o8
τω Θεώ μάχαιραν , ή ως μάχαιραν οξείαν κατά τον juxta propheticum serimonem . Quin etiam inspiciens
προφητικόν λόγον έσχε το στόμα . Αλλά και βλέπων aliquis to divino amore saucialos , non secus atque
τοσούτους τετρωμένους τη θεία αγάπη , ομοίως τη erat illa , quæ in Cantico canticorum se hoc passam
ομολογούση τούτο πεπονθέναι εν τω "Ασματα των fatebatur , inquiens : Amore vulnerata ego sum s ; is
άσμάτων διά τούτο, ότι , τετρωμένη αγάπης ( 37) profecto non aliam inventuras est sagittam tam
εγώ, το τρώσαν βέλος τας των τοσούτων είς αγάπην multorum animas amore Dei νulnerantem , quam,
Θεου ψυχάς ουκ άλλο τι ευρήσει και τον είπόντα : eum qui dicit * : Posuit me sicul sagillam electam .
"Εθηκε με ώς βέλος εκλεκτόν.
57. "Έτι δε πάς ο συνιείς πώς τους μαθητευομέ 37. Ad hæc quisquis intellexerit quonam pacto
νους ο Ιησούς γεγένηται ουχ ώς ο ανακείμενος, αλλ' Jesus factus sit discipulis non tanquam recumbens,
ώς ο διακονών, μορφήν δούλου ο Υιός του Θεού υπέρ sed tanquam ministrans, quippe qui cum Filius
ελευθερίας των δουλευσάντων τη αμαρτία λαβών , Dei essel, pro liberandis iis qui peccato serviebant,
ουκ αγνοήσει τίνα τρόπον ο Πατήρ φησι προς αυτόν formam servi sumpserit , non ignorabit quomodo
C
το · Δούλος μου εί σύ · και μετ' ολίγα : Μέγα σοί ad ipsum Paler dicat : Servus meus es lu , ac
εστι τούτο κληθήναι σε παϊδά μου. Τολμητέον mox : Magnum tibi est , ut voceris servus meus ?.
γάρ ειπείν πλείονα , και θειοτέραν, και αληθώς κατ ' Nam nobis audendum est dicere , majorem divinio
εικόνα του Πατρός την αγαθότητα φαίνεσθαι του remque , atque vere secundum imaginem Patris ,
Χριστού , ότε Εαυτόν εταπείνωσε , γενόμενος Christi bonitatem apparere , quando humilem præ
υπήκοος μέχρι θανάτου , θανάτου δε σταυρού , ή buit semetipsum , faclus obediens usque ad mortem ,
ει άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ , και μη βου morlem autem crucis 8 , quam , si rapinam arbitratus
ληθείς επί τη του κόσμου σωτηρία γενέσθαι δούλος . esse se æqualem Deo , noluisset pro mundi salule
Διά τούτο , διδάξαι ημάς βουλόμενος μέγα δώρον fieri servus. Ob eam causam volens nos docere
ειληφέναι από του Πατρός τώ ούτως (58) δεδουλευ magnum donum se a Patre accepisse , quod sic
κέναι , φησί : Και ο Θεός μου έσται μοι ισχύς : servierit, inquit 10 : Ει Deus meus 38 erit mili
και είπε μοι · Μέγα σοι εστι τούτο κληθήναι σε fortitudo mea : Et dixil mihi :Magnum tibi est , ut
παιδά μου . Μή γενόμενος γάρ δούλος , ουκ αν voceris servus meus : nam servus non factus , non
έστησε τας φυλάς του Ιακώβ ( 59), ουδε την διασπο excilasset Jacob, neque dispersionem Israel conver
ραν του Ισραήλ επέστρεψεν, αλλ' ουδε εγεγόνει αν p tissel : sed neque futurus erat in lucem gentium ,
εις φώς εθνών του είναι εις σωτηρίαν έως εσχάτου ut usque ad extremum terræ salus esset. Et res
της γης. Και μέτριόν γε το δούλον αυτόν γενέσθαι , ει quidem non usque adeo magna est, quod servus
και μέγα υπό του Πατρός είναι τούτο λέγεται , συγ ipse ſuerit facius, quamvis a Patre boc magnum esse
κρίσει αρνίου ακάκου και αμνού ως γαρ αρνίον dicalur, si conferatur cum agnello , et agno inno- .
άκακον γεγένηται άγόμενον του θύεσθαι ο 'Αμνός cente : ui enim agnellus innocens , qui ducitur ut
του Θεού , ίνα άρη την αμαρτίαν του κόσμου , ο Sacrificetur 11 , factus est ille Agrius Dei , ut auferat :
πάσι του λόγου χορηγός , ώμοιωθείς αμνώ ενώπιον peccalum mundi , et qui omnibus sermonem suppe
του κείροντος αφώνω , όπως το θανάτω αυτού ημείς dilat , etiam assimilatus est agnello sine voce coram
πάντες καθαρθώμεν , αναδιδομένω τρόπον φαρμάκου londente , ut morte ipsius omnes nos purificemur,
1 Ηebr . IV , 12 . 3 Matth . x , 34. • Cant. 1 , 3 . 5 Isa . XLIX , 2. 6 Isa . XLIX , 3. 1 ibid . 6 . 8 Philip. 11, 8.
3 ibid . 6. 10 Isa . XLIx , 5, 6. 11 Isa . LIU , 7.
(57) Αγάπης . Sic codex Bodleianus; Huetius in Huelii , το ούτως .
Textu αγάπη. (59) 'laro6 recle habet codex Bodleianus ; male:
(58 ) Το ούτως. Ιta codd . mss .; editio autem aute elitio Huelii Ισραήλ .
 87 ORIGEN 88
IS
que datur instar plharmaci adversus actiones adver- Α επί τας αντικειμένας ενεργείας , και την των βουλo
sarias, et adversus peccillunm eorum qui recipere μένων αναδέξασθαι την αλήθειαν αμαρτίαν · ατο
cupiunt veritatem . Siquidem imbelles ſecil mors νησαι γάρ ο θάνατος του Χριστού τάς πολεμούσας
Christi eas potentias quæ humano generi bellum τα των ανθρώπων γένει πεποίηκε δυνάμεις , και
inferunt, et vindicabit a peccato vitam in unoquo εξελεύσεσθαι την εν εκάστω των πιστευόντων ζωής
quic credentium potentia indicibili. Quoniam autem τη αμαρτία αφάτω δυνάμει . Επει δε, έως πάς έχ
auſert peccatum ut lotus sine peccato sit mundus, θρός αυτού καταργηθή , και τελευταίος γε ο θάνα
idque facit donec universos hostes suos atque adeo τος , αίρει την αμαρτίαν , ίν' ο πάς γένηται χωρίς
morteni ipsam , nempe ultimum hosteni, devicerii, αμαρτίας κόσμος · διά τούτο ο Ιωάννης δεικνύς αυ
idcirco Joannes ail "?, ostendens ipsum : Ecce τον φησιν : "Ίδε ο Αμνός του Θεού , ο αίρων την
Agnus Dei, qui tollit peccata mundi : non inquit , αμαρτίαν του κόσμου · ουχί ο μέλλων μεν αίρειν ,
qui toller aliquando , neque item qui abstulit qui- ουχί δε και αίρων ήδη, και ουχί ο άρας μεν, ουχί δε
dem ante, nunc autem non tollit : non cessat enim
και αίρων , έτι γάρ το (40) αίρειν ενεργεί από εμάς
ab unoquoque in mundo exsistente peccatum tollere, εκάστου του εν τω κόσμω, έως από παντός του
quoad e lolo mundo sublatum fuerit peccatum , ac
Servator Tradiderit paralum Patri regnum ' S , B κόσμου αφαιρεθή η αμαρτία , και παραδίο έτοιμον
quod βασιλείαν τω Πατρί ο Σωτήρ, τώ μή είναι μηδε την
quidem eo quod ne leve quidem peccatum super τυχούσαν αμαρτίαν χωρούσαν το υπό Πατρός βασι
fulurum sit, poterit a Patre recipi, et rursum susci λεύεσθαι , και πάλιν επιδεχομένην τα πάντα του Θεού
piet omnia Dei in lolo seipso perfecte, quando inn εν όλη εαυτή και πάση , ότε πληρούται το, "Ινα γέ
plelur illud, ut sit Deus omnia in omnibus ? Dicitur νηται ο Θεός τα πάντα εν πάσιν. Αλλά και ανήρ
etian printer nec vir veniens post Joanneln , ante προς τούτοις λέγεται οπίσω Ιωάννου ερχόμενος ,
ipsum factus , et ante ipsum exsistens 18 , ul edocea έμπροσθεν αυτού γεγενημένος , και προ αυτού ών ,
mur eliam hominem Filii Dei , divinitali ipsius ένα διδαχθώμεν και τον άνθρωπος του Υιού (41 ) του
commistum ante fuisse quam nasceretur ex Maria , Θεού , τον τη θεότητι αυτού ανακεκραμμένον , πρεσ
quem hominein Baptista dicit se nescire 16. Quo- βύτερον είναι της έκ Μαρίας γενέσεως , όντινα άν
modo non noral , cum jam subsiliisset præ gaudio θρωπόν φησιν ο Βαπτιστής ότι ουκ ήδει . Πώς δε
infans, et adhuc exsistens in utero Elisabethæ , ουκ ήδει ο σκιρτήσας εν αγαλλιάσει έτι βρέφος τυγ
quando facta est vox salutationis Mariæ ad aures χάνων εν τη κοιλία της Ελισάβετ , ότε έγένετο ή
conjugis Zachariae 11 ? Proinde observa num quod φωνή του ασπασμού της Μαρίας εις τα ώτα της
Joannes dicit se non nosse 18, referri possit ad id Ζαχαρίου γυναικός ; Επίστησον ούν ει δύναται το
C
lempus quo nondum ipse Christus in corpore appa « ουκ ήδειν και κατά τα τρό σώματος λέγειν . Ει δε και
ruerat. Sin vero non norat ipsum 39 Christum , ουκ ήδει μεν αυτόν προ του τότε ήκειν είς σώμα , έγνω
antequam id temporis apparuisset in corpore , cum δε έτι όντα εν τη κοιλία της μητρός, τάχα μανθάνει
tamen ipsum jam agnovissel exsistentem in ulero τι περί αυτού έτερον παρ' 8 εγίνωσκεν , ότι εφ' όν αν
mairis , fortasse discit quiddam aliud de eo, diver το πνεύμα καταβάν μείνη επ' αυτόν , ούτός έστιν ο
sum ab illo quod agnoscebat , scilicet quod super βαπτίζων εν Πνεύματι αγίω και πυρί. Και γάρ ει
quent delapsus Spiritus sanctus maneret super ήδει αυτόν έτι εκ κοιλίας μητρός , ούτι γε εγίνωσκε
eum , hic esset qui baplizaret Spiritu sancto et πάντα τα περί αυτού . Τάχα δε και ήγνόει, ότι ούτος
igni 19. Etenim si noverat ipsum adhuc ex utero έστιν ο βαπτίζων εν Πνεύματι αγίων και πυρί , ότε
malris, at von noveral omnia quæ ad illum perli . τεθέαται το Πνεύμα καταβαίνουν και μένον επ' αυτόν .
nebant . Forte etiam ignorabant ipsumesse qui Dapli- Πλήν άνδρα αυτόν τυγχάνοντα και πρώτον ουκ
zal in Spiritu sancto et igni, quando vidit Spiritum fãce ( 42) ó 'Iwavuns .
descendentem et super eum manentem . Allamen
virum ipsum etiam antea exsisiere norat Joannes .
38. Verumenimvero nullum vocabulum ex his D 38. Ουδέν δε των προειρημένων ονομάτων την
quæ supra diximus , æque Christi pro nobis patro περί ημών προς τον Πατέρα προστασίας αυτού δη
cinium apud Patrem declaral , obsecrantis pro λοί παρακαλούντος υπέρ της ανθρώπων φύσεως και
hominum natura , et eam expiantis, alque advoca ιλασκομένου , ώς ο παράκλητος (43) , και ελασμός ,
12 Cap . I , Vers, 29 . 13 ICr. XV, 24 . 1 % jid . 28. 15 Joan . 1 , 15 , 27 , 30 . 16 ibid . 50 , 55 . 17 Luc.
1 , 41 , 44. 18 Joan . 1 , 31 , 33 . 10 Jo: 11 . 1 , 33 .
( 40 ) " Έτι γάρ το , etc. Sic recte mss . , male vero inhærens , utpole sapientire el Verbo Dei , el verilari ,
editio Huelii , επί γάρ τό , etc. ac luci veræ , el lola lolum recipiens, atque in ejus
(41 ) "Ινα διδαχθώμεν, και τον άνθρωπος του lucem splendoremque ipsa cedens, facta est cum ipso
Yioù , etc. Animas omnes corporibus antiquiores principaliter unus spirilus . Sed hæc disputantur in
credidit Origenes, quod dogma ad ipsam quoque Origenianis . Huetius.
Christi animam pertinere voluit . Hanc autem Verbo (42) Ουκ ήδει . Ουκ illud non agnoscii Ferrarius ,
conjunctam fuisse, antequam corpori adjungere quod Perionius post codicem Regium el Barberi
lur, ipse quoque docuit lib. II , De principiis, c. 6. num repræsental.
Illa anima, inquit, de qua dixil Jesus , quia nemo ( 43) Ως ό παράκλητος . Sic recte liabent cold .
auferet a ne animam meani , ab initio creaturæ , Bodleianus ct Barberinus. In editione lluclij dcest
u deincers , inseparabiliter ei, atque indissociabiliter ώς .
89 COMMENT. IN JOAN , TOMUS I. SC
και το ελαστήριον : ο μεν παράκλητος εν τη Ι' ωάν- Α Ιus, et propiliatio , et propitiator : et advocatum
νου λεγόμενος Επιστολή : Εάν γάρ τις αμάρτη πα quidem nuncupal eum Joannes in Epistola sua dia
είκλητον έχομεν προς τον Πατέρα Ιησούν Χρι cens 20 : Si peccaverit quis, adrocatum habemus apud
στον δίκαιον . Και ούτος ιλασμός έστι περί των Patrem Jesum Christum justum . Dicitur etiam pro .
αμαρτιών ημών. Και ο έλασμός εν τη αυτή 'Επι- pitiatio alb eodem in eadem Epistola 21 : Ει hic pro
στολή λεγόμενος έλασμός είναι περί των αμαρτιών piliatio est pro peccatis nostris. Similiter in Epistola
τμών . Ομοίως δε και εν τη προς Ρωμαίους, έλα ad Romanos " " , propitiator ; quem proposuit Deus
στήριον : “Ον προέθετο ο Θεός ιλαστήριον διά propiliatorem per fidem, cujus propitiatorii eral
πίστεως : ού έλαστηρίου εις τα εσώτατα (44) και umbra quædam aureum illud propitiatorium duobus
"Αγια των αγίων σκιά τις ετύγχανε το χρυσούν ιλα- inmpositum cherubimin intima , et Sancta sancto
στήριον, επικείμενον τοίς δυσί χερουβίμ . Πώς δ' αν rum . Quomodonam vero advocalus, et propiliatio,
παράκλητος και ελασμός και ελαστήριον, χωρίς δυ tum etiam propitiatorium esse posset Jesus absque
νάμεως Θεού εξαφανιζούσης ήμών την ασθένειαν Dei potentia , quæ nostram abolet infirmitatem , et
γενέσθαι οίός τε ήν , επιρρεούσης ταϊς τωνεπιστευόν quæ in credentiuni aninios inſluil, el a Jesu submi
των ψυχαίς, υπό Ιησού διακoνoυμένης , ής πρώτος nistratur, qui ea prior est , cum sit ipsa Dei polen
έστιν αυτοδύναμις Θεού , δι' όν είπoι τις άν : Πάντα B via , per quem etiam dicat aliquis 33 : Omnia pos
ισχύω εν τω ενδυναμούντι με Χριστώ Ιησού ; sum per Christum , qui me corroborat ? Quapropter
Διόπερ Σίμωνα τον μάγον αυτόν αναγορεύοντα δύ Simonem quidem illum Magum seipsum prædican
ναμιν Θεού , την καλουμένην μεγάλην, ίσμεν άμα το lem esse potentiam Dei , quæ vocalur magna, scimus
αργυρίω αυτού εις όλεθρον και απώλειαν κεχωρη una cum suo argenlo in interitum et perditionein
κέναι : Χριστόν δε ομολογούντες αληθώς είναι δύ abiisse 2 " ; nos vero Christum vere Dei potentiam
ναμιν Θεού , πάντα τα όπου ποτέ δυναμούμενα esse fatentes, quæcunque res vi pollent , ipsius esse
μετέχειν αυτού , καθό δύναμις έστι , πεπιστεύ participes persuasum habemus.
καμεν .
39. Μή παρασιωπηθήτω δ' ημίν, μηδέ Θεού σοφία 59. llud autem silenlio non praetereundum,,
ευλόγως τυγχάνων, και διά τούτο τούτ' είναι λεγό- Jesum Dei sapientiam merito exsistere , et hanc oυ
μενος · ου γαρ εν ψιλαϊς φαντασίαις του Θεού και causain hoc nomine appellari : quippe cum non in
Πατρός των όλων την υπόστασιν έχει η σοφία αυτού , mudis visionibus Dei et Patris universorumu substan
κατά τα ανάλογον τοίς ανθρωπίνοις έννοήμασι φαν tiam habeat sapientia ipsius , perinde atque phan
τάσματα . Ει δέ τις οίός τε έστιν ασώματος υπόστασιν e lasmata cogitationum humanarum. Quod si quis
ποικίλων θεωρημάτων , περιεχόντων τους των όλων polest incorpoream substantiam variarum specula
λόγους , ζώσαν , και οιονεί έμψυχον επινοείν, είσεται tionum , quæ omnium rationes continent, viventem
την υπέρ πάσαν κτίσιν σοφίαν του Θεού καλώς περί el 40 veluti animatam considerare , is plane sciet
αυτής λέγουσαν : Ο Θεός έκτισε με αρχήν οδών Dei sapientiam omni creatura longe præstantem ,
αυτού εις έργα αυτού , δι' ήν κτίσιν δεδύνηται και ac bene de seipsa dicere : Deus creavil me inilium
πάσα κτίσις ύφεστάναι , ουκ ανένδοχος ούσα θείας viarum suarum , ad opera ejus 28', per quam crea
σοφίας καθ' ήν γεγένηται · Πάντα γάρ, κατά τον tionein poluit quævis crearura subsistere , haud
προφήτης Δαυίδ , εν συφία εποίησεν ο Θεός . expers exsistens divinæ sapientiae, per quam facia
'Αλλά πολλά μέν μετοχή σοφίας γεγένηται, ουκ αν est ; quandoquidem , teste Davide 28 , In sapientia
τιλαμβανόμενα αυτής ή έκτισται · σφόδρα δε ολίγα fecit onmnia Deus . Sed unulla quidem participatione
ου μόνον την περί αυτών καταλαμβάνει σοφίαν , αλλά sapientiæ orla sunt, quæ vicissim non assequuntur
και περί πολλών ετέρων Χριστού της πάσης τυγ eain qua creala sunt ; perpauca autem sunt, quæ
χάνοντος σοφίας . "Έκαστος δε των σοφών καθ' όσον non modo eam quæ ad se , verum etiam quæ ad
χωρεί σοφίας , τοσούτον μετέχει Χριστού , καθό σοφία mulla alia special, sapientiam assequuntur, cum
εστίν · ώσπερ έκαστος των δύναμιν εχόντων κρείτ- D Christus sit universa sapientia . Quilibet autem
τονα όσον είληχε της δυνάμεως, τοσούτον Χριστού , sapiens , qualenus sapientiam capit , fit Cliristi , in
καθο δύναμις έστι , κεκοινώνηκε . Το παραπλήσιον quantum est sapientia , particeps : quemadmodum
δε και περί αγιασ μού και απολ υτρώ σεως ον
νοητέ . unusquisque viribus Iouge precellens , quantum
Αυτός μεν γάρ αγιασμός , όθεν οι άγιοι αγιάζονται , particeps est potentia , tantundent etiam Christi ,
ήμίν ο Ιησούς γεγένηται και απολύτρωσις · έκαστος quatenus est polentia , esi particeps . Quod idem
δε ημών εκείνω τώ αγιασμό αγιάζεται , και κατ' etiam de sanctificatione, et de redemptione sentien
εκείνην απολύτρωσιν απολυτρούται . Επίστησον δε dum est. Ipsa siquidem sanctificatio , unde sancti
ει μη μάτην τo ημίν παρά το Α ' ποστόλω προσκα sumunt sanctificationem , et redemptio Chrisliis,
λείται (45 ), λέγοντι : "Ος εγενήθη σοφία ημίν από nobis factus est ; unusquisque autem nostrum illa
20 ] Joan . 1 , 1 . 21 ibid . 2. 92 Cap . JII , Vers . 25 . 23 Philip . IV , 13. 24 Act. VΙΙΙ , 9 , 10, 20. 25 Proν.
ΤΙΙΙ, 22 . 16 Ρ.al. C11 , 24.
( 4 ) Εις τα εσώτατα. Sic recle mss . , male vero Regius et Bodleianus , περί το 'Αποστόλω προσκα
elio Huetii εις τα έσω, τα. aeitai , sed codex Barberinis recie habet ad margi.
(45) Παρά τω Αποστόλω προσκαλείται. Codices newι τταρά το Αποστόλω πρόσκειται .
91 ORIGENI 92
S
Sanctificatione sanctificatur et illa redeunplione A Θεού , δικαιοσύνη τε , και αγιασμός , και απολύ
redimitur. Observa autem an particulam nobis mi τρωσις · και ει μή έν άλλους περί του Χριστού καθό
nime frustra addiderit Apostolus, dicens 27 : Qui σοφία εστίν απολελυμένως ελέγετο , και καθο δύ
ſaclus est nobis sapientia a Deo , et justitia , el sancli ναμις , ότι Χριστός Θεού δύναμις έστι , και Θεού
fcatio , et redemptio . Ilidemque observa Apostolam σοφία , κάν υπενοήσαμεν μη καθάπαξ αυτών είναι
non ab re alibi dixisse absolute Christum , Dei σοφίαν , μηδε δύναμιν Θεού , αλλά ήμίν. Νύν δε επι
sapientiam , et Dei potentiam , quatenus potentia et μεν της σοφίας και δυνάμεως προς το ημϊν και
sapientia est, etiarasi nos existimassemus eum non το απόλυτον αναγέγραπται , επί δε του αγιασμού
esse potentiam Dei , neque sapientiam in universum , και της απολυτρώσεως ή αυτή απόφασις ουκ είρη
sed nobis . Nunc autem Jesum scribens Apostolus ται . Διόπερ όρα , επεί ο αγιάζων και οι αγιαζό
sapientiam esse ac potentiam , aliquoties vocabu μενοι εξ ενός πάντες , ει αυτού του ημετέρου
lum nobis addit, aliquoties non addil, absolute eum αγιασμού αγιασμός εστιν ο Πατήρ ώσπερ Χριστού
sapientiam , et polentiam scribens , cum idem inte όντος ημετέρας κεφαλής , ο Πατήρ αυτού έστι κε
rim non faciat, scribens eum esse sanctificationem φαλή . 'Απολύτρωσις δε ημών ο Χριστός των διά το
et redemptionem . Quocirca vide, quoniam qui ήχμαλωτεύσθαι απολυτρώσεως δεδεημένων. Αυτού
28 B
sanctifical, et qui sanctificantur ex uno omnes Σ δε την απολύτρωσιν ου ζητώ , του πεπειραμένου
an ipsius , qui est nostra sanctificatio , sanctificatio κατά πάντα καθ' ομοιότητα χωρίς αμαρτίας , και
sit Pater ; quemadmodum ipsius Christi , qui est μηδέποτε υπό των εχθρών εις αιχμαλωσίαν κεκρα
nostrum capul , caput est Paler. Est autem redem τημένου .
ptio nostra Christus, eo quod in captivitatem abducli opus habuimus redemptione. Nec ipsius redemptionem
quæro , qui tentalus est per omnia juxta similitudinem absque peccato 29, sed nunquam ab hostibus factus
captivus.
40. Cum semel autem distinxerimus inter vocii 40. "Απαξ δε διασταλέντων του ημίν, και του
lam nobis et voculam simpliciter , dicentes non sim απλώς · ημίν μεν , και ουχ απλώς του αγιασμού και
pliciter sanctificationem et redemptionem scribi a της απολυτρώσεως και ήμίν δε και απλώς της σοφίας
Paulo esse Christum , sed cum additamento nobis και της δυνάμεως, ουκ ανεξέταστον εατέον τον περί
( cum potentia el sapientia dicalur, et cum ad της δικαιοσύνης λόγον. Και ότι μεν ημίν δικαιοσύνη
ditamento 41 nobis , el simpliciter sine vocula no Χριστός , δηλον εκ του : "Ος εγενήθη σοφία ημίν
bis) , non sinere debemus inexploratum sermonem από Θεού , δικαιοσύνη τε , και αγιασμός , και απο
de justitia . Et quod quidem justitia nobis sit Chri λύτρωσις : εάν δε μή ευρίσκωμεν απλώς αυτόν δικαιο
lus, perspicuum est ex eo : Qui factus est nobis sa . C σύνην , ώσπερ απλώς σοφίαν και δύναμιν Θεού , βα
pientia a Deo , et justitia , el sanctificatio, el redem σανιστέον εί και αυτά τα Χριστώ , ώσπερ αγιασμός
plio 30. Quod si non invenimus ipsum justitiam ο Πατήρ , ούτω και δικαιοσύνη ο Πατήρ . Και γάρ ουκ
simpliciter dici , quemadmodum simpliciter sapien αδικία παρά τω Θεώ , και δίκαιος και όσιος Κύριος ,
lia , et polentia Dei dicitur , inquirendum est an και εν δικαιοσύνη τα κρίματα αυτού · δίκαιος δε ών ,
ipsi Christo, quemadmodum sanctificatio est Paler , δικαίως τα πάντα διέπει. Το δε ό ήν αν τους από
ita etiam justitia sil Paler. Neque enim injustitia των (46) αιρέσεων εις το έτερον ειπείν τον δίκαιον
est apud Deuin 21 , el justus et sanctus est Domi- του αγαθού , μη τρανωθέν δε παρ' αυτούς , οιηθείσι δί
nus , el in justitia judicia ejus 38. Juslus autem καιον μεν είναι τον δημιουργών , αγαθόν δε τον του
cum sil, juste omnia dispensat . Quod autem altinel Χριστού Πατέρα, οίμαι μετ’ εξετάσεως (47) ακριβώς
ad id quod hæretici dicunt, diversum scilicet esse βασανισθεν δύνασθαι λέγεσθαι επί του Πατρός και
juslum a bono, sed quod ipsi non explanant, exi του Υιού » του μεν Υιού τυγχάνοντος δικαιοσύνης , ός
stimentos justum quidem esse mundi Opificem , έλαβεν εξουσίαν κρίσιν ποιείν , " Ότι Υιός ανθρώπου
Christi aulem Patrem bonum , mea sententia , ac έστι , και κρινεί την οικουμένην εν δικαιοσύνη :
corale examinatum possel dici de Patre el Filio , D του δέ Πατρός τους εν τη δικαιοσύνη του Υιού παι
Filio quidem exsistente justitia, qui accepit polesta- " δευθέντας μετά την Χριστού βασιλείαν ευεργετούντος,
lem faciendi judicium , quoniam Filius hominis την αγαθός προσηγορίαν έργοις δείξοντος , όταν γέ
est 33 , el judicabit orbem terrarum in justilia 34 ; Pa νηται ο Θεός τα πάντα εν πάσι . Και τάχα τη αυτού
tre vero (eos qui in Filii justitia eruditi fuerint post δικαιοσύνη ο Σωτήρ ευτρεπίζει τα πάντα , καιρούς
Christi regnum beneficio afficiente) boni vocabulum επιτηδείοις , και λόγω, και τάξει , και κολάσεσι , και
operibus ostensurg , Guando fuerit Deus omnia in τοϊς , ίν' ούτως είπω , πνευματικούς αυτου ιατρικούς
omnibus 35. Cujus fortassis justitia Servalor in βοηθήμασι , προς το χωρήσαι επί τέλει την αγαθότητα
struit omnia , temporibus idoneis, et ratione, el or του Πατρός , ήντινα νοήσας προς τον Μονογενή λέ

17 | Cor. 1 , 50 , 18 Hebr . 11 , 11 . 29 Ηebr . IV, 15. 301 Cor . 1 , 30. 31 Joan . VI , 18. 32 Αpoc . XVI, 5, 7.
83 Joan. V, 27 . 34 Psal. xcvII , 9 . 38 1 Cor . XV , 28.

(16 ) To δε ο ήν αν τούς , etc. Legendum fortasse Hvelii, sed illud repræsentant codices Bodleianus
το δε κινησαν τούς, etc. el Barberinus.
(47 ) οίμαι μετ’ εξετάσεως. Deest oίμαι in textu
35 COMMENT . IN JOAN. TOMUS I. 94

γοντα , Διδάσκαλε αγαθέ φησί , Τι με λέγεις αγα- Α dine , et punitionibus , et spiritualibus , οι ita Io
θόν ; Ουδείς αγαθός ει μή εις , ο Θεός ο Πατήρ. quar, auxiliis suis medicinalibus ad capiendum in
Το δ ' όμοιον εν ετέροις εδείξαμεν , και επί του μεί fine Patris bonitatem . Cujus vim probe tenens Ser
ζoνά τινα είναι του δημιουργού , δημιουργόν μεν έκλα valor illi qui sibi Unigenito dicebal 36, Præceplor
βόντες τον Χριστόν, μείζονα δε τούτου τον Πατέρα . bone , Cur me, inquit, appellas bonum ? Nemo bo
Επει δη ο τα τοσαύτα τυγχάνων , και παράκλητος , ο nus nisi unus , nempe ille Deus, ille Paler. Simile
Ελασμός , το ελαστήριον, συμπαθήσας ταϊς ασθενείαις vero etiam in aliis ostendimus , tum vero maxime
ημών , τω πεπειράσθαι κατά πάντα τα ανθρώπινα in lioc quod dicunt majorem esse aliquem mundi
καθ ' ομοιότητα χωρίς αμαρτίας, μέγας έστιν αρχιε- Opifice , perinundli Opificem interpretantes Chri
ρεύς , ουχ υπέρ ανθρώπων μόνων , αλλά και παντός slum , per hoc vero majorem Patrem . Hic igitur
λογικού , την άπαξ θυσίαν προσενεχθείσαν εαυτόν φui ιοι nominibus nuncupatur , advocatus , propi
ανενεγκών : Χωρίς γάρ Θεού υπέρ παντός εγεύ- tiatio , propitiatorium , compassus infirmitatibus
σατο θανάτου ( όπερ έν τισι κείται (48) τους προς nostris , lentalus in omnibus humanis juxta simili
Εβραίους αντιγράφους ) , χάριτι Θεού · είτε δε χωρίς tudinem sine peccato 37 , magnus est Pontifex , non
Θεού υπέρ παντός εγεύσατο θανάτου , ου μόνον υπέρ niodo pro bominibus, sed eliam pro omni quod ra
ανθρώπων απέθανεν, αλλά και υπέρ των λοιπών λο- Β tionis est capax , hostiam semel oblatam seipsum
γικών · είτε χάριτι Θεού εγεύσατο του υπέρ παντός offerens : Sine Deo enim , vel per gratiam Dei (ut
θανάτου , υπέρ πάντων χωρίς Θεού απέθανε " χάριτι in quibusdam exemplaribus Epistolæ ad Hebræos
γάρ Θεού υπέρ παντός εγεύσατο θανάτου και γάρ ponitur) , pro omni gustavit mortem 38 : sed sive sine
άτοπον υπέρ ανθρωπίνων μεν αυτόν φάσκειν αμαρ Deo pro omni gustavit moriem , 42 non solum
τημάτων γεγεύσθαι ( 49) θανάτου , ουκ έτι δε και pro hominibus mortuus est, verum etiam pro cæ
υπέρ άλλου τινός παρά τον άνθρωπον εν αμαρτήμασι leris rationis capacibus : sive per gratiam Dei pro
γεγενημένου · οίον υπέρ άστρων (50): ουδε των άστρων omni gustavit morlem , pro omnibus sine Deo mor
πάντως καθαρών όντων ενώπιον του Θεού , ώς εν τω luus est : per gratiam namque Dei pro omni gu
Ιώβ ανέγνωμεν · "Αστρα δε ου καθαρά ενώπιον slavil mortem : elenin absurdum esl pro peccatis
αυτού , ει μή άρα υπερβολικώς τούτο είρηται. Διά quidem humanis dicere eum mortem gustasse, con
τούτο μέγας έστιν αρχιερεύς , επειδήπερ πάντα απο ila vero pro quibuscunque etiam aliis qui præler
καθίστησι τή του Πατρός βασιλεία , οικονομών τα εν hominem in peccatis essent, verbi gratia pro astris,
εκάστω των γενητων ελλιπή αναπληρωθήναι , προς nitmirum neque astris omnino coram Deo puris
το χωρήσαι δόξαν πατρικήν. Ούτος ο αρχιερεύς κατά exsistentibus, veluti legimus apud Job 39 : Astra au
C
τινα ετέραν παρά τα ειρημένα επίνοιαν Ιούδας ονο lem non sunt munda in conspectu ejus , nisi forte
μάζεται, ίνα οι εν κρυπτώ Ιουδαίοι μή από του Υιού hoc lyperbolice dictum est. Ob eam causam ma
Ιακώβ Ιούδα Ιουδαίοι χρηματίζωσιν , αλλά από τού . gnus est Pontiſex , quoniam regno Patris omnia re
του , όντες αυτού αδελφοί , και αινούντες αυτόν , αντι stiluil, faciens ea repleri quae in unoquoque mor
λαμβανόμενοι της ελευθερίας , ήν ελευθερούνται υπ ' talium desunt, ul capiant paternam gloriam . Sane
αυτού , ρυσθέντες από των εχθρών αυτού, τας χείρας bic magnus Pontifex juxta aliam considerationem
αυτού τα νώτα αυτών επιτιθέντος , και υποτάξαντος Judas vocatur, ut qui in occulto sunl Judæi 40 , non
αυτούς . Αλλά και πτερνίσας την αντικειμένην ενέρ a Juda Jacob tilio nominentur, sed ab hoc, existen
γειαν , μόνος τε ορών τον Πατέρα , και ότε άνθρωπος les ipsius fratres , et laudantes eum " , adipiscen
γεγένηται , Ιακώβ εστι και Ισραήλ , αφ' ού , ώσπερ les libertatem , qua liberantur ab ipso , el liberali
γινόμεθα φως, φωτός όντος του κόσμου , ούτως Ια . ab hostibus suis, ipso scilicet manus suas in illo
κώβ , καλουμένου Ιακώβ, και Ισραήλ , ονομαζομένου rum dorsum imponente et subjiciente ipsos. Præler
Ισραήλ. ea cum supplantaverit actionem oppositam , el so
lus videat Palrem (etiam quando bomo factus est ) , Jacob est el Israel , a quo vocalo Jacob et Israel , ita
vocamur etiam nos Jacob et Israel , ut ab ipso , qui est lux mundi, lus etiam nuncupamur.
41. Επει δε παραλαμβάνει την βασιλείαν από βα- D 41. Quoniam autem accipit regnum a rege , quem
σιλέως , ον εαυτοίς εβασίλευσαν οι υιοι Ισραήλ , και sibi præfecerant filii Israel , cuique imperium , Deo
ου διά του Θεού άρξαντες αυτόν, και μη γνωρίσαντες neutiquam annuente , tradiderant , neque Deo con-
τω Θεώ, πολέμους τε του Κυρίου πολεμών ετοιμάζει « iliaverant ; et quoniam bella Domini gerens filio
ειρήνην τώ υιώ αυτού λαώ , τάχα δε διά τούτο Δαυίδ suo (nempe populo ) pacem comparat, fortassis hanc
προσαγορεύεται και μετά ταύτα ράβδος , τοϊς δεομέ ob causam David vocalur : deinde virga * nimi
16 Matth. ΧΙΧ , 16 , 17. 37 Ηebr. 1 , 15. 38 Helir . , 9. 39 Cap. ΧΧV, vers . 5. ** Rom , 11 , 29. 41 Gen es .
31.ΙΣ , 8. 5 lsa. XI , 1 .
( 48) " Όπερ έν τισι κείται , etc. Lege ή όπερ . Ori ante Nestorium exstaret . Huetius .
genes infra iom . XXVIII , n . 13, in Joan . XI , 49, 50 , : (49) Γεγεύσθαι . Sic colex Bodleianus . Editio
Και συγχρήσεται τώ , όπως χάριτι , ή, χωρίς Θεού Huelii , γεύσασθαι . Μox idem codex Bodleianus
υπέρ παντός γεύσεται θανάτου . Posterioreum quoque recle hallet παρά τον άνθρωπον , male editio Huelii
hanc lectionem sequitur Ambrosius lib . ii De fide, παρά των ανθρώπων .
ad Gratianum , cap. 4. Inmerilo igitur Nestorianis (50 ) Οίον υπέρ άστρων. Ιn Origenianis questio
loci hujus depravationem tribuit Græcus ille scho de moric a Chrislo pro sideribus obila ventilalur .
liastes quem laudai Beza , utpole quæ jam longe
 95
ORIGENIS
9;
rum his qui etiamnum lalioriosa ac daviore vite Ανοις έπιπόνου και σκληροτέρας αγωγής , και μη εμ
institutione indigent , cum necdum seipsos amori παρεσχηκόσιν ( 51 ) εαυτούς τη αγάπη και τη πραό
mansuetudinique Patris permiserint. Hanc ob cau τητι του Πατρός. Διά τούτο , εάν ράβδος καλείται ,
sam si virga vocatur, egredietur, neque enim manet εξελεύσεται · ου γάρ μένει εν αυτώ , αλλ ' έξω της
intra se , sed extra primigenium slalim esse vide προηγουμένης καταστάσεως είναι δοκεί . Εξελθών
tur . Cumque egressus fuerii factus virga , non ma δε και γενόμενος ράβδος, ου μένει ράβδος, αλλά μετά
nel virga , sed post virgam exoriliir los ascendens. την ράβδον άνθος γίνεται αναβαίνον , και πέρας του
Unde ipsam virge extremitatem florem esse conspi είναι ράβδος το άνθος αποδείκνυται τοϊς διά του αυ
ciunt illi qui ab eo facto virga visitati fuerint. Visi τον γεγονέναι ράβδον επισκοπής τετυχηκόσιν ( 52 ) .
labit enim Deus in virga ( nempe Christo) iniquita Επισκέψεται γάρ ο Θεός εν ράβδιν τα Χριστώ τάς
tes eorum quos visita bil , miser icord iam 43 vero non ανομίας αυτών των επισκέψεται το δε έλεος (55) ου
disperget ab eo *3. Ipsum namque miseralur , quan μή διασκεδάσει απ' αυτού · αυτόν γάρ ελεει , ότε ούς
doquidem quos miseratur Filius, miseralur el Paler. βούλεται ο Υιός ελεείσθαι , ο Πατήρ ελεεί. "Έστι δε και
Possumus autem non de iisdem accipere, factum fuis μή επί των αυτών λαμβάνειν, ράβδον αυτόν γίνεσθα :
se ipsum virgam ei florem ; sed virgain quidem egen και άνθος, αλλά ράβδος μέν τοις δεομένους κολάσεως ,
libus punitione, florem vero his qui servantur; sed B
άνθος δέ τούς σωζομένοις · βέλτιον δ' οίμαι το πρότε
melius arbitror quod prius dixi . Altamen hoc etiam ρον . Πλήν τούτο προσθετέον κατά τον τόπον , ότι τάχα
in hoc loco addend um est, fortasse ſulurum ut cui διά το τέλος, εί τινι μεν γίνεται ράβδος , έστι πάντως
fuerit Christus virga , sit illi etiam propter virgæ και άνθος, ου μήν (54), εί τινι άνθος, εκείνω πάντως
extremitalem omnino flos, sed non contra ; neque και ράβδος : ει μή άρα, επεί έστιν άνθος τελειότερον
enim si alicui flos, huic etiam est virga : nisi forte του άνθους , και του ανθείν επί των μηδέπω τελείως
quod nos sit perfectior flore , ipsaque florum emis καρποφορούντων ονομαζομένου, οι τέλειοι το υπέρ το
sione, quæ de iis dicitur qui fruclus perfectos non άνθος χωρούσι του Χριστού· οι δε ράβδου αυτού (33 )
dum tulerunt, perfecti id quod supra forem Christi πεπειραμένοι , άμα τη ράβδω ου της τελειότητος αυ
est, capiant . Qui vero ipsius virga tentati fuerint , του , αλλά του άνθους του προ των καρπών αυτού με
simul cum ipsa virga futuri non sunt participes ταλήψονται . Τελευταίον προ του Λόγου ήν λίθος ο Χρι
perfectionum Christi , sed tantum floris præceden στος αποδοκιμαζόμενος υπό των οικοδόμων , και εις
tis fructus ipsius. Denique anlequam ad vocis κεφαλήν γωνίας κατατασσόμενος · έπει γάρ λίθον
Abyos examen accedamus , lapis est Christus re ζώντες οικοδομούνται επί θεμελίω ετέρους λίθους των
probatius ab edificantibus , et in caput anguli erli- c αποστόλων και προφητών, όντος ακρογωνιαίου αυτού
nalus * . Quoniam enim lapides vivi ædificantur in Χριστού Ιησού του Κυρίου ημών , διά το είναι αυτόν
fundamento , aliis lapidibus apostolorun et pro μέρος της εκ λίθων ζώντων εν χώρα ζώντων οικοδο
phetarum , ipso Jesu Christo Domino nostro exsi μής, λίθος προσαγορεύεται . Ταύτα δε ημίν πάντα
slente summo angulari lapide *5 , eo quod ipse sit είρηται το των πολλών αποκληρωτικών και αβασάνι
pars struclure quæ est ex lapidibus viventibus in re στον ελέγξαι βουλομένους , ότι τοσούτων ονομάτων είς
gione vivenlium , lapis appellallır. flaec autem a αυτόν αναφερομένων ίστανται επί μόνης (56 ) της Λό
nobis dicta sunt redarguere multos volentibus, qui γος ονομασίας , ουκ εξετάζοντες τι δήποτε λόγος είναι
privata quadam electione el uiuntur , el segues Θεός εν αρχή προς τον Πατέρα , δι' ού τα πάντα εγέ
sunt in indagando, nam 10l nomina com sint qua νετο , αναγέγραπται ο Υιός του Θεού .
ad Christum referantur , in solo toù noyou ( id est rationis et sermonis ) vocabulo acquiescentes non ex
pendunt curnam tandem Filius Dei , Deus in principio apud Patrem , inscriplus sit Móros per quem
omnia facta sunt 48.
42. Ul igitur propter actionem , eo quod illumi- D 42. " Ωσπερ τοίνυν παρά την ενέργειαν, εκ του φω
nel mundum , cujus est lux, lux mundi appellatur, τίζειν τον κόσμον, ου φώς έστι , φώς κόσμου προσ
el ex eu quod auctor sit deponend : e mortificatio αγορεύεται , και παρά το ποιεϊν αποτίθεσθαι την νε
mis, illi sincere adbærentibus el resurgentibus re κρότητα τους γνησίως αυτό προσιόντας, και αναλαμ
cipiendi vilæ novitalem , resurrectio vocalur, item Εάνειν καινότητα ζωής ανισταμένους , ανάστασις κα
que propler aliam actionem , el pastor, el præce λείται , παρ' ετέραν πράξιν ποιμήν και διδάσκαλος,
ptor , et rex , ac denique sagiila electa , el servus, και βασιλεύς , βέλος τε εκλεκτών και δούλος, πρό ,
ad hæc advocatus , propitiatio , el propitiator, sic τούτοις παράκλητος και ελασμός , και ιλαστήριον , ού
etiam Aóros (hoc est ratio ) dicitur, quidquid in no τως και Λόγος, και πάν άλογον ημών περιαιρών, και
43 Psil . LXXXVII , 33 , 34 . ** Psal . CΧVΙΙ , 22 . 65 Eplies. I , 20. 46 Joan . 1 , 2 , 3 .
( 51 ) Εμπαρεσχηκό σιν . Sic codex Bodleianus ; πάντως άνθος, και μή , etc.
editio Hietii παρεσχηκόσιν.
( 55) Οι δε ράβδου αυτού , etc. Sic optime legitur
(52) Τετυχηκόσιν . Ιta colex Bodleianus ; editio in codice Bodleian10, male allem in Regio o pá6
Huelii τετευχόσιν . δος αυτού , etc.
( 55 ) "Έλεος . Sic codd . Bodleianus et Barberinus ; ( 56 ) "Ιστανται επί μόνης, etc. Valentinianos
perperam llueliana editio in textil os. intellige , qui Filiui per prolationem genilun esse
( 34) Πάντως και άνθος , ου μήν , etc. Sic recte arbitrabantur, lueTIUS,
label codex Bodleianus, male aulem editio lluclii ,
97 COMMENT . IN JOAN , TOMUS 1 . 98
χαια αλήθειαν λογικούς κατασκευάζων , πάντα σίς A bis est a ratione alienum prorsus auferens , el nos
δόξαν Θεου πράττοντας , μέχρι του εσθίειν , και του præparans convenienter veritati , rationis partici
πίνειν, εις δόξαν Θεού επιτελούντας διά τον Λόγον και pes esse , omnia vitæ opera lum vulgaria, lum per
τα κοινωνικώτερα και τελειότερα του βίου έργα. Εί fectiora , propter hunc Adrov (rationemque] ad Dei
γάρ μετέχοντες αυτού ανιστάμεθα και φωτιζόμεθα , gloriam agentes, adeo ut vel manducando 44 vel
τάχα δε και πουμαινόμεθα ή βασιλευόμεθα, δηλον , ότι bibendo glorize Dei siudeamus . Nam si ipsum par
και ενθέως λογικοί γινόμεθα τα εν ημίν άλογα και ticipantes resuscitamur illuminamurque, fortassis
την νεκρότητα αφανίζοντος αυτού καθο λόγος εστί aulem pascimur etiam vel regimur, quis non videat
και ανάστασις. Επίστησον δε εί μετέχουσι πως αυ rationis capaces nos divinilus ellici ipso Abro hoc
του πάντες άνθρωποι, καθο Λόγος εστί. Διόπερ ζη est Filio Dei , atque ipsa ratione, cuncta in nobis a
τείσθαι ουκ έξω των ζητούντων υπό των ευρείν αυτόν ratione aliena, alque mortificationem ipsam , qua
προαιρουμένων διδάσκει ημάς ο Απόστολος λέγων : lenus ratio est el resurrectio , abolente ? Quocirca
Μή είπης εν τη καρδία σου : Τίς αναβήσεται εις inspice an quodammodo ipsius , quatenus Abros
τον ουρανόν , τουτέστι Χριστόν καταγαγείν» · ή , [ lioc est ratio] est, participes sint omnes homines .
Τις καταβήσεται εις την άβυσσον ; τουτέστι Χρι . Itaque eum quæri non extra eos qui quærunt, ab
B
στον εκ νεκρών αναγαγείν:: αλλά τί λέγει ή " iis qui eum invenire constituant , nos docet Aposto
Γραφή ; Εγγύς σου το ρημά έστι σφόδρα εν τω lus, dicens 67 : Ne dixeris in corde tuo : Quis ascen
στόματί σου, και εν τη καρδία σου , ώς του αυτού del in cælum ? hoc est Christum ex alio deducere ;
ς
όντο Χρι στο ύ και ρήμ ατο ς του ζητο υμέν ου . Αλλ ά aut : Quis descendet in abyssum ? hoc est Christum ex
και ότε αυτός φησιν ο Κύριος • Ει μη ήλθον , και mortuis reducere. Sed quid dicit Scriptura ? Prope
ελάλησα αυτούς , αμαρτίαν ουκ είχον ( 57 ) · νυν le verbum est valde in ore tuo , el in corde luo , per
ας
δε πρύσασιν ουκ έχουσι περί της αμαρτί αυτών, inde ac si ipse Christus etiam esset verbum quod
ουκ άλλο νοητέον ή ότι ο λόγος φησίν οίς ουδέπω συμ quæritur . Quin etiam quando ipse Dominus loqui
πεπλήρωται , μή είναι αμαρτίαν , τούτους δε ενόχους lur 48 : Nisi venissem , el loculus fuissem eis , peccu
αυτής τυγχάνειν , οί άν μετεσχηκότες ήδη αυτού lum non haberent ; nunc autem non hatent quod
πράττωσι παρά τας εννοίας τας εξ ών ούτος εν ημίν preterant peccato suo ; nihil aliud intelligendum
συμπληρούται , και μόνως ούτως αληθές το • Ει μη est loyov [ hoc est rationem dicere quam eos
ήλθ ον , και ελά λησ α αυτο ίς , αμα ρτί αν ούκ είχο ν . quib us nondum λόγος [ id est ratio] completa est ,
φέρε γάρ επί Ιησού του ορατού , ώς οι πολλοί οιήσον peccatum non habere , sed illos tantum peccato
ται , τουτ' εξεταζέσθω , πώς δε αληθές το μή έχειν C obnoxios esse qui participes effecti jam ipsius ra
αμαρτίαν τούτους οίς ουκ ελήλυθε ; Πάντες γάρ οι lionis, agunt præler rationes, ex quibus hæc ratio
τρό της επιδημίας του Σωτήρος έσονται αμαρτίας in nobis conipletur, in quem sensum tantum verum
πάστης απολελυμ ένοι , επεί ουκ εληλ ύθει ο βλεπ όμεν ος est illud : Nisi venissem , et loculus fuissem eis ,
κατά σάρκα Ιησούς . Αλλά και πάντες οίς ουδαμώς peccalum non haberent. Age enim de Jesu aspecta
ανταγγέλη περί αυτού , ουχ έξουσιν αμαρτίαν. Και δη- bili , νulgares existimabunt , hoc expendatur ,
λον, ότι οι μη έχοντες αμαρτίαν κρίσει ουχ υπόκειν- quomodo jam verum sit eos, ad quos non venerit,
ται . Λόγος δε ο εν ανθρώπους , ου μετέχειν ειρήκαμεν non habere peccatum . Namque omnes qui fuerint
το γένος ημών, διχως λέγεται: ήτοι κατά την συμ ante Servatoris adventum , ab omni peccato im
πλήρωσιν των εννοιών , ήτις εν παντί τω υπερβεβη munes futuri sunt, quoniam non venerii aspectabi
κότι τον παίδα τυγχάνει, υπεξαιρουμένων των τερά- lis juxta carnenn Jesus . Quin etiam omnes quibus
των · ή κατά την ακρότητα , ήτις έν μόνοις τούς τε de eo nuntiatum non fuerit, peccalum non habe
λείοις ευρίσκεται . Κατά μέν ούν το πρότερον το , EL bunt. Unde aperie sequitur etiam peccatum non
μη ήλθον , και ελάλησα αυτοίς , αμαρτίαν ουκ Jabentes , condeinnalioni non subjici . Αι λόγος
είχον νυν δε πρόφασιν· ουκ έχουσι περί της [id est ratio] que est in hominibus , cujus partici
αμαρτίας αυτών , τα ρητά εκλεκτέον · κατά δε το D pare genuis nostrum diximus, bifariam dicitur ; vel
δεύτερον , Πάντες όσοι πρό εμού ήλθον κ.λέπται juxta complementum , quod omni inest qui pueri
είci , και λησται , και ουκ ήκουσαν αυτών τα lem Transcendit ælalem , detractis prodigiis ; vel
πρόβατα . Πρώ γάρ της τελειώσεως του λόγου πάντα juxta sunimam perfectioneni, quæ in solis perfectis
δεκτά τα εν ανθρώποις , άτε ενδεή και ελλιπή , invenitur. Itaque juxta priorem sensum intelligenda
οις τελείως ουχ υπακούει τα εν ημίν άλογα , πρό sunt hæc verba : Nisi venissem , el loculus fuissem
βατα τροπικώτερον ειρημένα . Και τάχα κατά μέν cis , peccatum non haberent : juxta secundum vero :
το πρότερον , ο λόγος σάρξ εγένετο · κατά δε το Omnes, quotquot ante me venerunt , fures sunt et
δεύτερον , Θεός ην ο λόγος . Τούτω δ' ακόλουθόν έστι latrones , et non audierunt eos uves "9. Nani antequam
ζητείν έστι μεταξύ του (58 ) , Ο Λόγος σαρξ εγένετο , perficiatur ratio , omnia quae insunt hominibus, vi
και Θεός ην ο Λόγος , εν τοις ανθρωπίνοις ιδείν , οίον fuperabilia sunt, quia sint indiga , et imperfecta,
αναστοιχειουμένου του Λόγου από του γεγονέναι αυ . quibus etiam perfecte non obtemperant ea , que
Η Rom . Χ , 6-8 . 48 Joan . Xy , 22. 49 Joan . X , 8 .
(57) Elyor. Sic codex Bodleianus ; Regius ct (38) Ζητείν εστι μεταξύ του , etc. Lrge cunι Fer
rario ζητείν εί τι εστι μεταξύ του , etc.
Barberinus, είχoσαν .
99 ORIGENIS 100
sunt in nobis ratione carentia , tropice oves di- Α τον σάρκα , και κατά βραχύ λεπτυνομένου, έως γένη
cta . Ac fortasse juxta primum sensum , Λόγος ται όπερ ( 59 ) ήν εν αρχή Θεός Λόγος και προς τον Πα
[ id est ratio) facta est caro ; juxta secundum τέρα , ού Λόγου την δόξαν είδεν ο Ιωάννης , αληθώς
45 vero, Deus erat ille Aóvos [hoc est illa ratio) . Μονογενούς , ώς από Πατρός. Δύναται δε και ο Λόγος
Huic autem consequens est quærere num cernere Υιός είναι παρά το απαγγέλλειν τα κρύφια του Πα
possimus medium aliquod in hoininibus inler banc τρός εκείνου , ανάλογον το καλουμένω Υιώ Λόγω νού
particulam , ratio facta est caro 80, et inter hanc, τυγχάνοντος. Ως γάρ ο παρ' ημίν λόγος άγγελός έστι
Deus erat illa ralio 5s , videlicet reelementata , al των υπό του νου όρωμένων , ούτως και του Θεού Λόγος
que in idem redeunte ratione illa , postquam ſueral έγνωκώς τον Πατέρα (ουδενός των γενητών προσβα
facta caro tantisper inferior facta , donec fierel, λείν αυτώ χωρίς οδηγού δυναμένου ), αποκαλύπτει όν
quod erat in principio ( apud Deum Deus Móros, id έγνω Πατέρα . Ουδείς γαρ έγνω τον Πατέρα ει μή και
est ] ralio illa apud Patrem : cujus Aóyou ( et Filii Υιός , και ώ αν Υιός αποκαλύψη , και καθο Λόγος έστι,
Dei ] gloriam vidit Joannes vere Unigeniti, veluti μεγάλης τυγχάνει βουλής άγγελος ών, ού εγενήθη
a Palre 81. Polest autem Filius etiam sermo esse, η αρχή επί του ώμου αυτού εβασίλευσε γάρ διά
eo quod renuntiet occilla Patris sui , qui mens του πεπονθέναι τον σταυρόν . Εν δε τη 'Αποκαλύψει
exsistic perindle atque Filius , qui vocatur Serino . Β επί λευκού ίππου καθέζεσθαι λέγεται λόγος πιστός
Ut enim apud nos sermo nuntius est earum reruin και αληθινός , ώς oίμαι , παριστάν (60) το σαφές της
quæ a mente cernuntur, sic ille Dei Sernio , qui Pa φωνής ο ηχείται ο ημίν επιδημών αληθείας λόγος . Ού
trem agnovit (nemine alioqui mortalium absque του παρόντος δε καιρού δείξαι , ότι επί της φωνής
duce in eum intendere valente ) , Patrem agnitum πολλαχού της Γραφής , εν ή έστι τα προκείμενα (61),
revelat. Nullus enim agnovit Patrem nisi Filius, δι' ών ωφελούμεθα θείων μαθημάτων ακροώμενοι,
aut ille cui Filius revelabit 53 , et in quantum κείται η ίππος προσηγορία. Μόνον δε ενός και δευτέ
Sermo est, magni existit consilii Nuntius : cujus ρου υπομνηστέον , τού : Ψευδής ίππος εις σωτηρίαν ·
principatus factus est super humerum ejus 6* ; regnavil και ούτοι εν' άρμασι, και σύτοι εν ίπποις , ημείς
enim eo quod in crucem sufixus est . Cælerum in δε εν ονόματι Κυρίου Θεού ημών μεγαλυνθησό
Apocalypsi 58 sermo fidelis et verus sedere dicitur μεθα . Το δέ: Εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον άγγι
in equo albo, mea sententia denotans vocis clari . θόν, λέγω εγώ τα έργα μου τώ βασιλεί, εν τω μδ'
talem , quam insonal ad nos accedens veritatis ψαλμώ αναγεγραμμένον συνεχέστατα υπό των πολλών
serio. Non est aulem præsentis temporis osten φερόμενος ως νενοημένον, ημίν ουκ αβασάνιστον εα.
dere vocabulum equus frequenter poni in voce Scri C τέον : έστω γάρ τον Πατέρα ταύτα λέγειν , τίς ούν ή
plurae [ in qua proponuntur ], que nobis sint adja- " καρδία αυτού , ίνα ακολούθως τη καρδία ο αγαθός λό
mento divinas disciplinas audientibus. Tantum γος φανή ; Ει γάρ ο λόγος ου δείται διηγήσεως, ώς
linius aut alterius loci submoneamuis : hujus, Fallax εκείνοι υπολαμβάνουσι , δηλονότι ουδ' ή καρδία , όπερ
equus est ad salutem 866 ; et illius : Hi in curribus, έστιν ατοπώτατον , νομίζεις την καρδίαν ομοίως το
et hi in equis , nos autem in nomine Dei nostri ma έν ημετέρω σώματι είναι μέρος του Θεού . Αλλ'
gnificabimur 57. Porro quod in quario et quadra- υπομνηστέον αυτούς, ότι , ώσπερ χείρ και βραχίων
gesimo psalmo est scriptum 88 : Eructavil cor και δάκτυλος ονομάζεται Θεού , ουκ ερειδόντων ημών
meum sermonem bonum , dico ego opera mea regi, την διάνοιαν εις ψιλήν την λέξιν, αλλ' εξεταζόντων πως
frequentissime repetitum a multis perinde ac si ταύτα υγιώς εκλαμβάνειν και αξίως Θεού δεί, ούτως
intelligerent, haud intactum nobis prælereundum και την καρδίαν του Θεού την νοητικήν αυτού και
est . Esto enim Patrem hæc dicere , quodnam di προθετικήν περί των όλων δύναμιν εκληπτέον τον δε
cenl esse ipsius cor, ut sermo videatur bonus con λόγον των εν εκείνη το απαγγελτικόν . Τίς δε άπα
sequenter cordi ? Si enim hæc vox Móvos [ id est γέλλει την βουλήν του Πατρός τούς των γενητων
ratio vel sermo ] interpretatione non eget , ut illi αξίοις και παρ' αυτούς γεγενημένοις ή ο Σωτήρ;
existimant , abunde consial neque cordis vocabularm D Τάχα δε και ου μάτην τό, εξηρεύξατο μυρία γάρ
interprelatione egere , id quod est absurdissimum , έτερα εδύνατο λέγεσθαι αντί (62) του εξηρεύξατο.
existimare scilicet non secus cor parlem Dei esse, Προέβαλεν η καρδία μου λόγον αγαθόν • ελάλησεν ή
alque est in nostro corpore. Sed admonendi sunt καρδία μου λόγον αγαθόν. Αλλά μήποτε , ώσπερ
illi quod quemadmodum manus, et brachium , al πνεύματός τινος αποκρύφου (63) εις φανερόν πρόοδός
que etiam digitus Dei dicitur, nudum vocabulum έστιν ή έρυγή του ερευγομένου , οιονεί διά τούτου
acie mentis nobis non dispicientibus, sed exami αναπνέοντος , ούτω τα της αληθείας θεωρήματα ου
pantibus quonam pacto hæc sane , el ut Deo est di. συνέχων ο Πατήρ ερεύγεται, και ποιεί τον τύπον αυ
goum , sint accipienda , ita etiam nos intelligere των εν τώ λόγω, και διά τούτο εικόνι καλουμένω του
so Joan . 1 , 14. 81 Joan . 1 , 1 . 52 Joan . 1 , 14. 53 Matth . ΧΙ , 27 . 54 Isa . 1x , 6. 58 Cap . ΧΙΧ , vers. 11 .
86 Psal . XXXII , 17, 57 Psal. XIX , 8 . 88 Vers . 1 .
( 59) "Όπερ. Sie codex Bodleianus ; Regius , όσπερ . (62) ' Arti , Deest in textu Huelii, sed legitur in
( 60) Παριστάν . Lego παριστάς . codd. Bodleiano el Barberino.
(61 ) ' Εν ή έστι τα προκείμενα, etc. Hoc desunt ( 85) Αποκρύφου . Sic codex Bodleianus ; Huetius
in editione Huelii , sed revocantur e codd . Bodleiano in textu, αποκρύπτου .
el Barberino.
 1ΟΙ COMMENT . IN JOAN . TOMUS J. 102
αοράτου Θεού και ταύτα μεν, ίνα συμπεριφερόμενοι A debere , cor Dei esse ejus eam vim que intelligen
τη των πολλών εκδοχή παραδεξώμεθα από του Πατρός tiam efficial ei universa disponal ; serinonem 46
λέγεσθαι το Εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον vero illud esse , quod , quæ in illo sunt corde, re
αγαθόν . Ου πάντη δε αυτούς παραχωρητέον , ώς όμο nuntiel. Quis vero Patris consilium bis qui inter
λογουμένως ταύτα απαγγέλλοντος του Θεού. Διά τι mortales digni exslilerint, quique horum naturam
γάρ ουχί ο προφήτης έσται λέγων πληρωθείς του superaverint , renuntial , nisi Servalor ? Forte autem
Πνεύματος , και προφερόμενος λόγον αγαθόν περί non frustra positum est , eruclavit , cum hujus verbi
προφητείας της περί Χριστού , συνέχειν αυτόν ου δυ vice alia innumera dici potuissent, uimirum propo-
νάμενος , το 'Εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον suit , vel protulit cor meum sermonem bonum ; Ιο
αγαθόν , λέγω εγώ τα έργα μου τώ βασιλεϊ: η culum est cor meum sermonem bonum . Sed vide
γλώσσα μου κάλαμος γραμματέως οξυγράφου ne forte quemadmoilum alicujus flatus occulli pro
ωραίος κά ...λει παρά τους υιούς των ανθρώπων gressus in apertum est ructus eruclantis, tanquam
είτα προς αυτόν τον Χριστόν : Eξεχύθη η χάρις εν per hunc respirantis, ila veritatis speculationes non
χείλεσί σου ; Πώς γάρ , ει ο Πατήρ ταύτ' έλεγεν, continens Paler eruclel, lacia que harum liguras
έπεφέρετο τω , Εξεχύθη η χάρις εν χείλεσί σου, in sermone, qui etiam hanc ob causam vocelur 89
τό, Διά τούτο ευλόγησε σε ο Θεός εις τον αιώνα : B invisibilis Dei imago . Ει haec quidem , ut illud :
και μετ' ολίγα: Διά τούτο έχρισε σε ό Θεός ο Θεός Eruclavil cor meum sermonem bonum , Jici a Patre
του ελαιον αγαλλιάσεως παρά τους μετόχους intelligamus, multorum intelligentiae adherentes .
σου ; 'Ανθυπενέγκοι (64) δέ τις (βουλόμενος εκ του Quibus tamen non slalim cedendum , perinde ac
Πατρός τα εν τω ψαλμό απαγγέλλεσθαι) το: "Ακου constel Deum hæc emuntiare. Quare enim non
σου , θύγατερ , και ίδε , και κλίνον το ούς σου , Prophela ille loqualur plenus Spiritu sancto , et
και επι.ιάθου του λαού σου , και του Πατρός σου : proferal sermonem bonum pertinentem ad prophe
ου γάρ ο Προφήτης προς την Εκκλησίαν έρεί το liam de Christo , continere ipsum non valens , sci
"Ακουσον , θύγατερ . Ου χαλεπόν δε δείξαι και από licet : Eructavit cor meum sermonem bonum, dico
ετέρων ψαλμών , ότι προσώπων γίνονται επί πλείον eyo opera mea regi : lingua mea calamus scribæ ve
εναλλαγαί , ώστε και ενθάδε δύνασθαι από του ,"Ακου lociler scribentis : Speciosus forma præ filiis homi
τον , θύγατερ , τον Πατέρα λέγειν· παραθετέον δε εις num 60 : postea ad ipsum Christum : Diffusa est
την περί του λόγου εξέτασιν και το Τα λόγω του gratia in labiis luis 61 ? Si enim hæc Pater loqueba
Κυρίου οι ουρανοί έστερεώθησαν , και το πνεύ lur, quomodo his verbis : Diffusa est gratia in lu
ματι του στόματος (65) αυτού πάσα ή δύναμις biis luis , additum est illud : Propterea benedixil le
αυτών · άπερ τινές ηγούνται επί του Σωτήρος και C Deus in ælernum 62 ; el post pauca : Propier hoc
του αγίου τάσσεσθαι Πνεύματος , δυνάμενα δηλούν unxit le Deus tuus oleo exsultationis præ partici
τω λόγω Θεού τους ουρανούς έστερεώσθαι , ώς ει λέ pibus luis 63 ? Verum illud objiciat aliquis ( volens
γουμεν λόγω αρχιτεκτονικά την οικίαν , και λόγω ναυ hæc psalıni verba a Patre enuntiari): Audi , filia, el
πηγικώ την ναύν γεγονέναι , ούτως ούν λόγω Θεού vide, et inclina aurem tuum , el obliviscere populum
τους ουρανούς , θειοτέρου τυγχάνοντος (66) σώματος , luum , et domum patris €* , et dical Prophetam non
και διά τούτο καλουμένου στερεού , ουκ έχοντος το fuisse dicturum ad Ecclesiam , Audi, filia. Al ex
επιπολυ ρευστών και ευδιάλυτον των λοιπών , και κα aliis psalmis diflicile non fuerit ostendere persona
τωτέρω έστερεώσθαι , και διά τό διάφορον εσχηκέ rumi plerumque fieri immutaliones, ut ab eo loco,
ναι (67) εξαιρέτως το θείο λόγω . Επει ούν πρόκει- Audi, ilia , possil Paler Ioqui. Jam indagantibus
τα: (68 ) το , 'Εν αρχή ην ο Λόγος, σαφώς ιδείν , nobis vim sermonis, adjungendum est etiam hoc :
αρχή δε μετά μαρτυριών των εκ των Παροιμιών απο Sermone Dei cæli firmati sunt , el spirilu oris ejus
δέδοται ειρήσθαι η σοφία , και έστι προεπινοουμένη η omnis virtus eorum 65 , quæ quidam existimant de
σοφία του αυτήν απαγγέλλοντος λόγου , νοητέον τον Servatore et Spirilu sancto posila esse , cum etiam
λόγον (69 ) εν τη αρχή , τουτέστι τη σοφία , αεί είναι , hunc sensum habere possint, cuelos Dei ratione
όντα δε εν τη σοφία καλουμένη αρχή μη κωλύεσθαι D firinalos fuisse, non secus ac dicimus domum ædi
είναι προς τον Θεόν, και αυτόν Θεόν τυγχάνοντα , ficalam fuisse ratione illa quæ est ars fabricanda
και ου γυμνώς (70) είναι αυτόν προς τον Θεόν , αλλά rum ædium , navim compaclam fuisse ratione illa
όντα εν τη αρχή τη σοφία είναι προς τον Θεόν: επιφέ » que est ars fabricandarum navium, sic etiam di
ρει γούν και φησιν : Ούτος εν αρχή προς τον Θεόν : cenles, cælos Dei ratione 47 armatos fuisse , qui
έδύνατο γάρ ειρηκέναι: Ούτος ήν προς τον Θεόν . divinius corpus assequuntur, quod etiam propter
'Αλλ ' ώσπερ ήν εν αρχή , ούτως και προς τον Θεόν hoc firmamenlum vocatur, non habens quamplu
εν αρχή ήν και Πάντα δι' αυτού εγένετο , όντος εν rimum fluxus, eamque facilitatem fluendi quain
38 Colos . 1 , 13. 60 Psal . XLIV , 1-3. 61 ibid . 3. 62 ibid .. 63 ibid. 64 ibid. 11 . 6s Psal . XXXII , 6.
(64) Codex Bodleianus ανθυπενέγκου , Regius αν ( 68) Πρόκειται . Ιta recte habet codex Bodleia
θυπενέγκη . nus, male vero editio Huelii πρόσκειται .
( 65) Του στόματος. Deest in editione Huelii , (59 ) Λόγον . Deest in editione Huelii , sed exstat
sed exslat in mss . Bodleiano et Barberino. in mss .
(66 ) Τυγχάνοντος .Ferrarius legit τυγχάνοντας . ( 70) Γυμνως . Sic codex Bodleianus ; editio Hue
(67) 'Εσχηκέναι . Τarinus legi volebat έστηκέναι . tii , γυμνός .
105 ORIGENIS 10 .
celera inferiora : propter quam differentiam ac Α τη αρχή πάντα γάρ εν σοφία ο Θεός κατά τον Δαυίδ
præstantiam dicimus etiam cælum eximie divina εποίησε . Και έτι εις το παραδέξασθαι ( 74 ) τον λόγον
ratione firmala luisse . Quoniam igitur proponitur ιδίαν περιγραφήν έχοντα , οίον τυγχάνοντα ζήν καθ '
ut aperle intelligamus hoc dicium : In principio erat εαυτόν, λεκτέον και περί δυνάμεων , ου μόνον δυνά
Aóros 66 ( hoc est sermo , sive ratio ) , principium μεως : Τάδε λέγει Κύριος των δυνάμεων , πολλαχού
vero sapientiam dici explicatum est , testimoniis ex κείται, λογικών τινων θείων ζώων δυνάμεων ονομα
Proverbiis suinptis , consideraturque sapientia ante ζομένων , ών ή ανωτέρω και κρείττων Χριστός ήν,
sermonem ipsam annuntiantem , intelligamus ne . ου μόνον σοφία Θεού , αλλά και δύναμις προσαγορευό
cesse esi , sermonem in principio , hoc est sapien μενος ώσπερ ούν δυνάμεις Θεού πλείονές εισιν, ών
lia , semper esse , cumque sit in sapientia quæ vo εκάστη κατά τεριγραφήν , ών διαφέρει ο Σωτήρ, ούτες
catur principium , non prohiberi esse apud Deum , και λόγος, ει και ο παρ' ημίν ουκ έστι κατά περιγρα
cum sit etiam ipse Deus : nec apud Deum simpli- φήν εκτός ημών, νοηθήσεται ο Χριστός διά τα προεξη
citer est ipse , sed exsistens in principio (similiter τασμένα, εν αρχή τη σοφία την υπόστασιν έχων. Ταυ.
sapien ia 67 ) est apud Deum ; subjungit enim , el τα ημίν επί του παρόντος άρκέσει εις το Εν αρχή
inquit : Ilic erat in principio apud Deum . Poterat B ir ó Aóroc.
enim dicere : Hic erat apud Deum . Sed quemadmodum erat in principio , sic et apud Deum in prin
cipio eral ; et omnia per ipsum facta sunt 68, exsistentem in principio ; omnia enim Deus ( teste Davide 69 }
in sapientia fecil. Ad hæc ul intelligamus Sermonem propriam habere inscriptionem , velut qui vitam
per se assequatur, dicendum etiam est de potentiis, non de polentia . Hæc dicit Dominus polentiarum ,
multis in locis ponitur, nomine potentiarum intelleclis quibusdam divinis animantibus, quæ rationis sunt
capacia , quibus superior el præstantior Christus est, non tantum sapientia Dei , sed etiam potentia diclus .
Ut igitur virtutes complures sunt , quarum singulæ descriptionem habent, quibus differı Servator , sic
etiam Ó Móros ( id est ille Filius Dei , illa ' ratio] (etiam si illa ratio , quæ in nobis est , non habeat descri
plionem extra nos) intelligelur Christus, juxta ea quæ antea indagavimus, hyposlasim habens in prin
cipio , hoc est in sapientia. Sed hactenus de eo quod est , In principio erat Sermo .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ
ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ 1ΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ Β '.

ORIGENIS
EXPLANATIONUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS II .

48 1. « Et verbum erat apud Deum , et Deus erat a 1. « Και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν , και Θεός ήν και
Verbum 70. , Satis pro viribus nostris, sacer Ambrosi, Λόγος (72 ) . ) Αυτάρκως κατά την παρούσαν δύναμιν ,
deque frater Evangelio conformis, cum antehac ιερέ αδελφέ 'Αμβρόσιε, και κατά το Ευαγγέλιον με
disserlerimus quid sit Evangelium, et quod qua- μορφωμένε , εν τοις πρό τούτων διαλαβόντες τί έστιν
leve principiuni,in quo erat Sermo , et quisinam sit Ευαγγέλιον , και τις ή αρχή , εν ή ην ο Λόγος , τις τε
ille Serimo qui erat in principio. Consequenter ο Λόγος δεν αρχή , ακολούθως νυν επισκοπούμεν τώς
nunc consideremus quonam pacto Serino ille erat ο Λόγος ήν προς τον Θεόν . Χρήσιμον τοίνυν συναγα
apud Deum. Ergo utile crit ad hoc explicandum γείν εις τούτο λόγον αναγεγραμμένον γεγονέναι πρός
colligere sermonem qui scriptus est factum fuisse τινας: οίον ο Λόγος Κυρίου ος εγενήθη προς 'Ωσηε
ad quosdam . Verbi gratia : « Sermo Domini factus τον του Βεηρεί και και , « Ο λόγος ο γενόμενος προς
est ad Osee filium Beeri " ; 1 el , « Sermo faclus " Ησαΐαν υιόν 'Αμώς, περί της Ιουδαίας , και περί
est ad Isaiam , filium Amos , de Judæa, et de Jeru "Ιερουσαλήμ. , και , « Ο λόγος ο γενόμενος προς
salern , rel, « Sermo factus est ad Jerenriam de Ιερεμίαν περί της αβροχίας. • Πώς oύν λόγος Κυρίου

66 Joan . 1 , 1 . 67 ibid. 2. 68 ibid . 3. 69 Psal . CII , 24. το Joan . I , 1 . 71 12 Isai , 1 , 1 .

Ose. 1 , 1 .

( 71 ) Και έτι εις το παραδέξασθαι , etc. Ad mar Ούτε μην σύγκρισιν πρός τάς λογικές δυνάμεις επι
ginem codicis Barlerini haec leguntur : Φλυαρείς, δέχεται , αλλ' ούτως "Έλλην υπάρχεις .
μάταιε αιρετικέ . Θεός γάρ και ήν αεί , και αυτός ( 72) Και Θεός ην ο Λόγος. Ηec desunt in codice
έστιν ή σοφία · ουκ άλλη ή σοφία και αυτός εν αυτή . Bodleiano .
 105 COMMENT. IN JOAN , TOMUS II . 10 .
εγενήθη προς Ωσηέ , και ο λόγος εστίν ο γενόμενος A siccitate 13.68. » Quomodo ergo sermo Domini factus
προς Ησαΐαν υιόν 'Αμώς, και πάλιν ο λόγος προς est ad Oseain et sermo ad Isaiam filium Amos, et
Ιερεμίαν περί της αβροχίας, επισκοπητέον , ίν' ως rursus ad Jeremiam de siccitate, considerandum
παρακείμενον ευρεθήναι δυνηθή πώς ο Λόγος ήν προς est , ut sic, collatione faela , inveniri possit quo
τον Θεόν . Ο μεν ούν πολύς απλούστερον εκλήψεται nam pacto Sermo ille erat apud Deum . Alque
τα περί των προφητών ειρημένα , ώς λόγου Κυρίου , equidem valgus simplicius exponet prophetarum
ή του λόγου γενομένου προς αυτούς. Μήποτε δε ώς dicta , veluti sermone Domini , vel sermone facto
φαμεν τόνδε τινά πρός τόνδε γίνεσθαι , ούτως ο νυν ad ipsos. Tu vero vide , ne forte ut dicimus hunc
θεολογούμενος Υιός Λόγος εγενήθη προς Ωσηε , απι ad hunc fieri, sic eliam nunc a nobis theologice
σταλείς υπό του Πατρός προς αυτόν κατά μέν την consideratus Filius, sermo faclus sit ad Oseam ,
ιστορίαν προς τον υιόν του Βεηρεί προφήτην "Ωσηε , missus ad ipsum a Patre : quod ad historiam qui
κατά δε μυστικών λόγον προς τον Σωζόμενον ( "Ωσηε dem allinet, ad prophetam Oseam filium Beeri ,
γάρ ερμηνεύεται σωζόμενος [ 73 ]) υιόν Βεηρεί , ός quantum vero ad mysticam rationem , ad Serva
ερμηνεύεται φρέατα: πηγής γάρ εκ βάθους ανα tum ( sonat enim Oseas, si interpreteris, servatus )
βλυσταινούσης σοφίας Θεού , έκαστος των σωζομένων lilium Beeri , quæ vox puleos sonat : ellicitur enina
υιός γίνεται . Και ουδέν θαυμαστόν ούτως υιον φρεάτων Β quilibet eorum qui servantur , pulei alius, quia sa
είναι τον άγιον από των ανδραγαθημάτων πολλαχού pientia Dei er profundo scalurit. Νec mirum sane
υιον ονομαζόμενον, παρά μεν το λάμπειν αυτού τα est puleorum filium sic esse sancluiri, qui ex stre
έργα έμπροσθεν των ανθρώπων , φωτός : παρά δε nue factis frequenter filius nominalur : idcirco
το έχεις την ειρήνην του Θεού την υπερέχουσαν quidem quia luceant opera ejus coram hominibus 89 ,
πάντα νούν, ειρήνης : έτι δε διά την από της σοφίας filius lucis nuncupalus : quia vero habeal pacem
ωφέλειαν, τέκνον σοφίας : 'Εδικαιώθη γάρ, φη Dei , exsuperantem omnem intelligentiam 70 , filius
σιν , ή σοφία από των τέκνων αυτής. • Ούτως ούν pacis : atque etiam propter sapientiæ utilitatem fi
και πάντα ερευνών θείω Πνεύματι και τα βάθη του lius sapientiæ : « Justificata est enim , inquit , sapien
Θεού , ώστε αποφθέγξασθαι αυτόν : « "Ώ βάθος πλού lia a fliis suis 71. , Hunc igitur in modum ille etiam
του και σοφίας και γνώσεως Θεού !, δύναται είναι qui 49 divino Spiritu omnia profunda Dei per
φρεάτων υιός , προς όν ο λόγος Κυρίου γίνεται . scrutatur, ut eloqui possil : 10 profunditas divilia
Ομοίως λόγος και προς Ησαΐαν έρχεται διδάσκων rum , et sapientiæ , el cognitionis Dei 79, ) polest esse
τα εν εσχάταις ημέραις απαντησόμενα τη Ιουδαία pleorum filius , ad quem serimo fat Domini. Sic
και Ιερουσαλήμ ωσαύτως δε και προς Ιερεμίαν C sermo etiam ad Isaiam venit docens quæ in ultimis
θείω μετεωρισμό επαρθέντα "( ερμηνεύεται γάρ με diebus eventura erant lum Judææ , tum Jerusalem :
eodem inodo el ad Jeremiam divina elatione ela
τεωρισμός Ιαώ [ 74] . ) Αλλά πρός μεν τους ανθρώ
πους , πρότερον ού χωρούντας την του Υιού του Θεού lum (nam interpretatur elatio Jao) . Sed ad ho
Λόγου τυγχάνοντας επιδημίαν , ο λόγος γίνεται : mines quidem , qui prius capaces non erant aile
προς δε τον Θεόν ου γίνεται , ώς πρότερον ουκ ών ventus Filii Dei, qui est Sermo, fit sermo ; ad
προς αυτόν » παρά δε το αεί συνείναι το Πατρί , λέ Deum vero non fit, quasi qui antea non exsisteret
γεται « Και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν · ου γάρ apud ipsum , sed eo quod sit semper cun Patre , di
εγένετο προς τον Θεόν, και ταυτόν ρημα το « ήν » του citur : « Et Sermo erat apud Deu in 18 ; » non enim
Λόγου κατηγορείται , ότι εν αρχή ην και ότε προς factus est apud Deum, et iden verbum « eral » dle
τον Θεόν ήν , ούτε της αρχής χωριζόμενος , ούτε του Sermone prædicatur, quoniam in principio eral
Πατρός απολειπόμενος και πάλιν ούτε από του μή etiam lum cum apud Deum eral , neque a principio
είναι εν αρχή ενος εν αρχή , ούτε από του μή ser alus, neque Patrem deserens : et rursus ne
τυγχάνειν προς τον Θεόν επί τω προς τον Θεόν είναι que eo quod non sit in principio factus, in princi
γινόμενος πρό γάρ παντός χρόνου και αιώνος « εν pio , neque eo quod non sit apud Deum , facius ut
αρχή ην ο λόγος, και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν . ΣD essel apud Deunm : ante omne enim tempus et s2.
"Επεί τοίνυν εις εύρεσιν του , « Και ο Λόγος ήν προς culum , « in principio eral Sermo, el Serimo erat
τον Θεόν , και παρεθέμεθα λέξεις προφητικάς , πως εγέ- apud Deum . » Quoniam igitur ut inveniremus sen
νετο προς Ωσηέ, και Ησαΐαν , και Ιερεμίαν , παρ sum verborum illorum , i el Sermo ille erat apud
ετηρήσαμέν τε ου την τυχούσαν διαφοράν του , « έγε- Deum, » apposuimus verba propletica , quomodo
νήθη » και « εγένετο προς το ήν , προσθήσομεν, factus sit sermo ad Oseam , ct Isaiam , et Jere
12.08 Jerem . XIV , 1 . 69 Matth. v , 16 . 70 Philip•. IV, 7 . 71 Malib. II , 19 . 7+ Rom . XI , 35. 73Joall .1, 1 .
(73 ) Ωσηέ γάρ ερμηνεύεται Σωζόμενος , etc. A πτη, quod Samarite per Ιαβαί , Eusebius per
yer, servavii, iit yun7,Osee, quod significationem ' leuós, Theodorelus per ’Ará , Graeci veleres per
activam postulat potius quam passivam . Beori vero lau's exprimebant. Nolum illud Apollinis Clari
apud Macrobium i Saturn . :
est , Na , a Na , puleus. 'Αναβλυστανούσης, quod
sequitur, reclaim est. Hesych. , αναβλυστάνειν και Φράζεο των πάντων ύπατον θεόν έμμεν Ιαώ.
evalusa !. Quam Hesychii vocem immerilo suspec lo .
lam habet Stephapus. HueTIUS.
(74) Ερμηνεύεται γαρ μετεωρισμός Ιαώ. Ηec Vide novam edil. Oper. S. Hieronymi, lom . ll , p.
proclivia suni , el Ferrarii iameii ac Perionii ca 94 , – editionis nostrelom . II , col . 833, noi, c .
Edit . PATR.
pluju ſugeruni. JEREMIAS est.47 279 a 277 extolli , et
PATROL . GR . XIV .
107 ORIGENIS 108
nniam , observavimusque non parum diterre • fuito A ότι εν μέν τω προς τους προφήτας γίνεσθαι φωτίζει
et « factus est , a verbo ( erat, » addemus, dum τους προφήτας το φωτί της γνώσεως , ποιών αυτούς
ad prophetas sermo lit, Sermonem prophetas illu άτε έμπροσθεν βλέποντας οράν & προ αυτού ου κατ
strare luce cognitionis, facientem eos, tanquam ενόουν » προς δε τον Θεόν τό Θεός έστι τυγχάνων
coram videntes , ea videre quæ non intellexerant, από του είναι προς αυτόν . Και τάχα τοιαύτην τινά
antequam fierel ad eos sermo ipse ; apud Deum τάξιν ο Ιωάννης εν τω λόγω ιδών ου προέταξε το .
vero Deum esse , ex eo quou sit apud ipsum. Itaque • Θεός ην ο Λόγος, του , Ο Λόγος ήν προς τον Θεόν ,
fortasse tatem quemdam ordinem intuitus Joanncs όσον επί ταϊς αποφάσεσιν ουδέν αν κωλυθέντος του
in sermone non præposuit, « Deus erat Sermo, 1 ειρμού προς το καθ ' αυτό ιδείν εκάστου των αξιωμά
illis verbis, Sermo erat apud Deum , , nihil alio των την δύναμιν έν γάρ αξίωμα το, « Εν αρχή ην
qui, quod ad enuntiationes altinet, obfutura serie ο Λόγος , ) και δεύτερον τό, • Ο Λόγος ήν προς τον
ad intelligendam vim seorsum cujuscunque pro Θεόν , και και εξής : « Και Θεός ην ο Λόγος . » 'Αλλ ' επει
nuntial : unum namque pronuntiatum est : « In΄ τάχα τάξιν τινά δηλοί το πρώτον τετάχθαι το : « Έν
principio erat ille Sermo ; » alterum : « Ile Sermo αρχή ην ο Λόγος , κατά το ούτως εξής τό : « Και
erat apud Deum , ) et deinceps : « Et Deus erat ille ο Λόγος ήν προς τον Θεόν » και τρίτον τό : « Και
Sermo . » Sed quoniain fortasse ordinem quemdam Β Θεός ην ο Λόγος , και διά τούτο , ίνα δυνηθή από του
declarat, quia positum sit primo loco hoc pronun προς τον Θεόν είναι ο λόγος νοηθήναι γινόμενος Θεός ,
tialum , « In principio erat ille Sermo, juxta ta λέγεται » . Και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν , και έπειτα ,
lemn seriem , Et Sermo erat apud Deum , » et « Και Θεός ην ο Λόγος . »
tertio loco, « Et Deus erat Sermo, , idcirco dicitur : « Et ille Sermo erat apud Deum , deinde : « Et
Denis eral ille Sermo, » ut ille Sermo intelligi possil esse Deus, quia sit apud Deum .
502 , Cälerum magna observatione (non tan 2. Πάνυ δε παρατετηρημένως , και ουχ ως Έλλη
quam non callens elaboratum Graecorum dicendi νικήν ακριβολογίαν ουκ επιστάμενος , ο Ιωάννης όπου
genus) alibi quidem articulis usus est Joannes, ali μεν τοϊς άρθρους έχρήσατο , όπου δε ταύτα απεσιώ .
bi vero relicuit : in voce namque Sermonis arti πησεν , επί μεν του Λόγου προστιθείς το , , επί δε
culum cum addiderit, in Dei vocabulo aliquando id της Θεός προσηγορίας όπου μέν τιθείς , όπου δε
ponit, aliquando differentiae gratia id non ponit . διαιρών. Τίθησι μεν γαρ το άρθρον , ότε (75 ) ή Θεός
Nam cum Dei vocabulum ponitur de ingenilo uni ονομασία επί του αγενή του τάσσεται των όλων αιτίου :
versorum auctore , articulum ponit, reticens illud , σιωπά δε αυτό , ότε ο Λόγος Θεός ονομάζεται . Ως δε
cum ille Sermo Deus nominatur. Proinde vide, ne C διαφέρει κατά τούτους τους τόπους ο Θεός , και Θεός ,
fortcut in his locis differt Deus cum arliculo , et ούτως μήποτε διαφέρη ο Λόγος και Λόγος . "Ον τρόπον
Deus sine articulo , sic diferal elian » ο Λόγος , [ id γαρ ο επί (76) πάσι Θεός ο Θεός , και ουχ απλώς Θεός,
est ille Sermo , vel illa ratio, ] cum articulo , et ούτως ή πηγή του εν εκάστω των λογικών λόγου , ο
Λόγος, [ id est Sermo , sive ratio, ] sine articulo . Us Λόγος , του εν εκάστω λόγου ουκ αν κυρίως ομοίως
enim Deus ille, qui est in omnibus, ille Deus est , τη πρώτη ονομασθέντος και λεχθέντος, ο Λόγος. Και
[cum articulo , ] et non simpliciter Deus, [sine articu το πολλούς φιλοθέους είναι εύχομένους ταράσσον , ευ
Το,] sic fons rationis (que unicuique rationis capaci λαβουμένους δύο αναγορεύσαι θεούς, και παρά τούτο
inest), ratio illa est, cum articulo ; ] cum alioqui ra περιπίπτοντας ψευδέσι και ασεβέσι δόγμασιν · ήτοι
tio, que in unoquoque inest, non perinde proprie, αρνουμένους ιδιότητα ( 77 ) Υιού ετέραν παρά την
atque illa ratio prima, quam fontem hujus dico,1 του Πατρός , ομολογούντας Θεόν είναι τον μέχρι
( 73 ) τίθησι μεν γαρ το άρθρον , ότε, etc. Di fons divinitatis totius , inde eum αληθινόν Θεόν ap
stinctio hæc nonnullorum convicia in Origenem pellavit ; reliqui antein θεοί τη μετοχή του Θεού
concitavit. Eam quidem Chrysostomus homil. 3 in γινόμενοι , Filius nimirum , et qui dii appellantur ..
Joan . , dissimulalo auctoris nomine, explodit. Al At divinitalem a Patre non uno inodo recipiunt ;
lendissent quomodo in sequentibus explicala sil : Filius enim ita Deus est a Patre, ul una eademque
Paler , inquit, quod ex se Deus sit , hoc est, autó D divinilale Pater et Filius polleanl : reliqui autem
θεος, ο Θεός appellatur : Filius, quod sit Deus a dii, diversa , dispari et inæquali divinitaie præditi
Palre , Deus de Deo, ut loquitur concilium Nicæ sint . Ne quemquam igitur moveal vox γινόμενοι ,
nuin , Θεός dicendus est , HUETIUS . quæ iis omnibus convenit qui ab alio habent ut
(76) “ Ον τρόπον γάρ ο επι, etc. Sententia hec sint , sive per generationem , sive per processionem ,
esi lotius disputationis : Quemadmodum a Patre, sive per creatioriem , ul paulo infra demonstrabi
qui est aur60sos, habet Filius ut sit Deus, et cæ. mus. Nonnunquam vero simpliciter, 1 exsistere ,
teri qui dii appellantur, quia principium lotius esse , significat. Αtque haec quidem posterior no
diviniiatis Pater est ; ila a Filio, qui est o Abyos , latio huic ipsi loco videlur tribuenda . His ita er
ratio, et fons totius rationis, babent ii qui ratione plicatis , facile viri cujusdam eruditissimi refel
uluntur ul sint rationis participes. Igitur ul divi luntur criminaliones, qui ex hoc loco violatæ Filii
nilatem suam Filio communicat Pater, ita ratio dignitatis reum Origenem peragit, licet alias sæpe
nem iis qui rationis participes sunt communicat in eodem argumento lapsus sit. Id .
Filius. Paler principium est divinitatis Filii, Filius ( 77) " Ήτοι αρνουμένους ιδιότητα, etc. Ea fait
principium esi rationis eorum qui rationis capaces Noeli' bæresis circa Origenis ælalem exorla , nec
sunt . Atque eo sensu ut se habet Paler ad Filium , multo post a Sabellio amplificala . Male autem lotó
ila Filius ad ea quæ ratione pollent. Comparatio, tnta .verlit Ferrarius proprielalem , quod personaw
ergo hæc est , alque ea imperfecta et in multis significal . ID.
claudicans. Paler autem , quia principium est el
 109 COMMENT . IN JOAN. TOMUS II . 110

ονόματος παρ ' αυτούς Υιόν προσαγορευόμενον· η A nominetur dicaturque illa ratio, cum articulo . ] Εε
αρνουμένους την θεότητα ( 73 ) του Υιού , τιθέντας hinc solvi potest illud , quod perlurbat mullos pro
δε αυτού την ιδιότητα και την ουσίαν κατά περιγρα fitentes se Dei amantes esse, ac verenles duos præ
φήν τυγχάνουσαν ετέραν του Πατρός , εντεύθεν λύε dicare Deos , et propler hoc in falsa el impia do
σθαι δύναται . Λεκτέον γάρ αυτοίς , ότι τότε μεν αυ gmata incidentes ; vel negantes proprietatem Filin
τόθεος ο Θεός έστι , διόπερ και ο Σωτήρ φησιν εν τη esse aliam a Patris proprielale ; confitenles Deuni
προς τον Πατέρα ευχή · "Ινα γινώσκωσί σε τόν μόνον esse cum nomine tantum , qui apud ipsos Filius
αληθινόν Θεόν πάν δε το παρά το αυτόθεος μετοχή appellatur; vel negantes Filii divinitatem, et po
της εκείνου θεότητος θεοποιούμενον ουχ ο Θεός, αλλά nentes ipsius proprietatem et essentiam per cir
Θεός κυριώτερον αν λέγοιτο (79) , ώ πάντως ο Πρω- cumscriptionem exsistere aliam a Palre. Dicendum
τότοκος πάσης κτίσεως , άτε πρώτος τω προς τον enim est illis , quod αυτόθεος quidein , [ hoc est , per
Θεόν είναι , σπάσας της θεότητος εις εαυτόν, έστι (80) se Deus, 1 Deus ille est (cum articulo ,] propter quod
τιμιώτερος τους λοιπούς παρ' αυτόν θεοίς , ών ο Θεός el Servalor in precatione ad Patrem inquit : « Ui
Θεός έστι , κατά το λεγόμενον, « Θεός θεών Κύριος agnoscant le illum solum verum Deum 7 % ; » quid
ελάλησε , και εκάλεσε την γην, και διακονήσας το γενέ- quid vero est prever hunc, quί αυτόθεος dicitur .
σθαι θεοίς , από του Θεού αρύσας εις το θεοποιηθήναι [lioc est, per se Deus, ] participatione et communione
αυτούς αφθόνως , κακείνοις κατά την αυτού χρηστό- Β divinitatisilius deificatum , non ille Deus,feum ar
τητα μεταδιδούς . 'Αληθινός oύν Θεός ο Θεός· οι δε ticulo ], sed Deus [sine articulo] magis proprie dicen .
κατ ' εκείνον μορφούμενοι θεοί , ώς εικόνες πρωτοτύ dum esse , quo nomine omnino primogenitus onnis
που . Αλλά πάλιν των πλειόνων εικόνων και αρχέτυπος creaturæ , quippe qui cum primus sit apud ipsum ,
ειχών και προς τον Θεόν εστι λόγος, ός εν αρχή ην το attrahens divinitatem ad seipsum , honorabilior 51
είναι προς τον Θεόν αεί μένων Θεός , ουκ αν δ' αυτό est reliquis diis, qui sunt præter ipsum , quorum ill :
εσχηκώς , ει μή προς τον Θεόν ήν, και ουκ αν μείνας Deus, Deus est, juxta id quod dicitur 78 , « Πle Deus
Θεός, ει μή παρέμεινε τη αδιαλείπτω θέα του πατρι dcorum Dominus loculus est, et vocavit terram , '
κού βάθους . dans esse diis, a Deo hauriens abundanter unde
ipsos elliciat deos et unde illis juxla suam ipsius bonitatem suppeditel. Verus igitur Deus est ille Deus
(cum articulo : ] qui autem dii efformantur ad ejus formam , velut imagines quædam sunt primi exempla
ris. Sed rursus multarum imaginum archetypa imago est ille Abyos, qui est apud Deum in princi.
pio exsistens, quia sit apud Deum semper manens Deus, haudquaquam id habiturus nisi apud Deum
esset, et haudquaquam Deus mansurus, nisi perpetuo permansissel in contemplatione palernæ profunditatis.
3. 'Αλλ ' επεί είκός (81 ) προσκόψειν τινάς τοίς εί- C 3. Sed quoniam forlasse verisinile est futurum
στημένους , ενός μεν αληθινού Θεού του Πατρός απαγ ul raulii offendantur quia dixerimus unum esse ve
γελλομένου , παρά δε τον αληθινόν Θεόν θεών πλειό rum Deum , nempe Patrem , et præter Deum verum
νων τη μετοχή του Θεού γινομένων , ευλαβουμένους mullus facios deos participatione Dei : verenles
την τού πάσαν κτίσιν υπερέχοντος δόξαν εξισώσαι τοις gloriam ejus , qui omnem creaturam precelli ,
λοιπούς της Θεός προσηγορίας τυγχάνουσι , προς τη aquari reliquis obtinentibus appellationem Dei sine
αποδεδομένη διαφορά , καθ ' ην εφάσκομεν πάσι τοις articulo , preter dalam differentiain , per quam Deum
λοιπους θεούς διάκονον είναι της θεότητος τον Θεόν Abyov diximus reliquis omnibus diis ministruin
Λόγον , και ταύτην παραστατέον: ο γαρ εν εκάστω esse deitatis, etiain hæc differenlia est apponenda
λόγος των λογικών τούτον τον λόγον έχει προς τον εν Ea enim ratio quæ in singulis rationis capacibus
αρχή λόγον προς τον Θεόν , όντα Λόγον Θεόν , όν ο inesi, eamdem comparationem habet ad illam rij
Θεός Λόγος προς τον Θεόν · ώς γαρ αυτόθεος , και tionem quæ in principio apud Deum est , et Deus
αληθινός Θεός ο Πατήρ προς εικόνα , και εικόνας της est Λόγος, quam liabet Deus Λόγος , [ id est ratio) ,
εικόνος , διό και κατ ' εικόνα λέγονται είναι οι άνθρω sine articulo ad Deuin illum ( cum articulo. ] Ui enim
που , ουκ εικόνες , ούτως και αυτός λόγος προς τον εν Paler aúróleos, (hoc est , per se Deus , et verus Deus ,l
εκάστω λόγον. Αμφότερα γάρ πηγήςέχει χώραν · ο D se halet ad imaginem, et ad imagines imaginis,
μεν Πατήρ θεότητος , ο δε Υιός Λόγου . " Ωσπερ ούν quam ob causam etiam dicuntur homines non esse
θεοι πολλοί , αλλ ' ημίν εις Θεός ο Πατήρ , και πολ . imagines, sed ad imaginem , sic hunc in modum se
λοι κύριοι, αλλ ' ημίν εις Κύριος Ιησούς Χριστός , habet idem Aóyos , [ hoc est, ipsa ratio,] ad eam , quæ
ούτως πολλοί λόγοι , αλλ ' ημίν ευχόμεθα όπως υπάρξη est in singulis, rationem . Uiraque enim locum obti
15 Joan . Xvi, 3. 75 Psal . XLIX , 1.
( 78) " Η άρνουμένους την θεότητα , etc. Origenes (81 ) Αλλ' επεί είκός , etc. Audiendus in lunc
lib. vii in Epist . ad Roman . , cap. 9 : « Et miror locum Dionys . Pelavius lib . 1 De Trinil., cap . 4 ,
quomodo quidam legentes quod idem Apostolus in n . 5. Mihi tamen id dolel , iniquum adeo in Orige
aliis dicit : Unus Deus Paler est quo omnia, et nem se gessisse virum magnun , ul quæ minus
unus Dominus Jesus Christus per quem omnia , sana in eo deprehenduntur, germana esse, neque
legent Filium Dei Deum debere profiteri , ne ab Arianis inserta , contra Kulini testimonium per
duos Deos dicere videantur . ) HUETIUS . lenderit : quæ vero orthodoxæ sunt filei , awica
( 79) Λέγοιτο. Sic codex Bodleianus ; male codex. manu adtexta fuisse contra Athanasii ( lib . De
Regios, héyou to o , etc. decrel. Nicance synodi) auctoritatem crediderii.
(80) Εστι. Ιta codex Bodleianus ; collex Regius , έτι . Huetius.
 1J1 ORIGENIS 119

nent fontis et originis ; Paler quidem divinitatis ,
Filius vero Λόγου , [id est, rationis ]. Quemadmodum
ergo dii multi, sed nobis unus Deus est , nempe ille
Paler ; et multi domini sunt, sed nobis unus Do
minus est Jesus Cbristus : sic multi etiam sunt aóyot,
[ hoc est, rationes, ] sed nobis illum Λόγον , [id est
rationem illam ,l precamur inesse , quæ est in prin
cipio, quæ est apud Deum Deus Ayos. Qui enim
non capίι Λόγον ιune , [ id est , rationem, ] que in
principio apud Deum est, aut ipsum assequetur ,
qualenus caro factus est, aut particeps efficietur
alicujus eorum , qui Λόγον hunc , [id est , rationem
ipsam, assequuntur : si vero nec alicujus quidem
horum ,qui hujus rationis participes exsistunt, par
ticeps eſlici poterit , in numero omnino eorum erit
qui a ratione alieni dicuntur. Ιd autem quod dixi- Β αν αντί του αλόγων λόγων το ου θεών θεών. Ο μεν
mus , palam efficietur ex exemplis de Deo illo, [qui
52 profertur cum articulo , ] et de illo Λόγω , cum
articulo, qui est Deus , sine articulo , [ turn etiam de αληθώς θεών εστι Θεός, και άπαξαπλώς ζώντων, και
diis, qui vel participant Deum , vel dii quidem di
cuntur, nullo pacto aulent sunt ; et rursus de Λόγω
Deo, el de Aoyo qui factus est caro, necnon de
λόγους qui hunc quodam modo participant , et λόγοι
secundi ac tertii ab ipso dicuntur, et λόγοι esse
existimantur, cum tamen vere non sint , sed potius,
ut ita Ioquar , prorsus dici merentur άλογοι λόγοι ,
(hoc est rationes irrationales ;) quemadmodum eliain
de iis, qui dii quidem dicuntur, cum non sini, di
ceret aliquis dii non dii : non secus enim et hi vo
eantur άλογοι λόγοι , [hoc est, rationes ratione ca
rentes . ) Atque ille quidem Deus universorum , ele
clionis est Deus , et multo magis illius, qui banc
servavit : deinceps eorum , qui vere sunt dii , et
ut semel dicam , Deus est viventium , et non mor
tuorum 76 ; at vero Deus Λόγος , fortasse Deus est eo
rum qui in ipso sistunt omnia , quique existimant
ipsum esse Patrem . Sol autem , el luna , et astra ,
ul ante nos quidam disseruerunt , illis attributa
fuerunt, qui minus digni habentur ut illo titulo ac
Jaude cohonestenlur, ut Deus deorum Deus ipsorum
sil. Sic autem intellexerunt adducti verbis Dente .
ronomii que ita sese habent 17 : Ne cum suspexe-
ris in cælum , el inluilus fueris solem , et lunam, et
omne cæli ornameulum , deceptus adores ea , et
16 Matilh . ΧΧΙΙ, 32 . 11 Deut. IV, 19.
(82) Λόγων». Sic codd. Bodleianus et Barberi- D πιστοί · ναι μήν κακείνοι οι άπό τής των άστρων
Hus ; editio Huelii , λόγον .
(83 ) Της εκλογής. Εκλογή , id est electi. Ita Rom . την οδός γάρ ήν αθτη δοθείσα τοις έθνεσιν ανακύψα:
X1, 7 , ubi et quidam vocem hanc, unde huc tra
duria est , ita verterin !, HUETIOS.
(84 ) "Ώς τινες των προ ημών , etc. Clementem
bic designat cujus bæc verba sunt Sirom . vi : ' E TELON reciperet cujus capax erat , dedit ei quidem philo
γάρ ήδει Θεός , άτε προγνώστης ών, μη πιστεύσοντα
τούτον, ουδέν ήττον όπως την γε καθ' εαυτόν αναδέξη
ται τελείωσιν, έδωκε μεν φιλοσοφίαν αυτώ, αλλά πρo
της πίστεως " έδωκε δε τον ήλιον, και την σελήνην,
και τα άστρα εις θρησκείαν · α εποίησεν ο Θεός τοίς
έθνεσι , φησίν ο νόμος , ίνα μη τέλεον άθεοι γενόμενοι judicantur: hi quidem, quia cum possent, nolue
τελέως και διαφθαρώσιν. Οι δε κάν ταύτη γενόμενοι
τη εντολή αγνώμονες, γλυπτούς προσεσχηκότες αγάλ
μασι , κάν μή μετανοήσωσι , κρίνονται οι μεν, ότι
δυνηθέντες ουκ ήθέλησαν πιστεύσαι τώ Θεώ οι δε ,
ότι και θελήσαντες ουκ εξεπόνησαν περιγενέσθαι
Αο εν αρχή Λόγος , και προς τον Θεόν ών ο Θεός Λόγος
ός γάρ ου χωρεί τούτον τον λόγον τον εν αρχή προς
τον Θεόν , ήτοι αυτώ γενομένη σαρκί προσέξει, η μεθ
έξει των μετεσχηκότων τινος τούτου του Λόγου , η
αποπεσών του μετέχειν του μετεσχηκότος, εν πάντη
αλλοτρίω του λόγου έσται καλουμένω. Σαφές δε έσται
το ειρημένον εκ παραδειγμάτων των περί του Θεού ,
και του Θεού Λόγου , και θεών , ήτοι μετεχόντων Θεού ,
ή λεγομένων μεν , ουδαμώς δε όντων θεών , και πάλιν
Λόγου Θεού , και Λόγου γενομένου Θεού σαρκός, και
λόγων (82) ήτοι μετεχόντων πως του Λόγου , λόγων
δευτέρων , ή τρίτων , παρά τον προ πάντων νομιζο
μένων μεν λόγων, ουκ όντων δε αληθώς λόγων, αλλ ',
ίν ' ούτως είπω, όλον τούτο αλόγων λόγων , ώσπερ και
επί των λεγομένων μεν, ουκ όντων δε θεών τάξαι τις
oύν Θεός των όλων της εκλογής (85 ) εστι Θεός , και
πολύ μάλλον του της εκλογής Σωτήρος έπειτα των
ου νεκρών εστι Θεός · ο δε Θεός Λόγος τάχα των εν
αυτά ιστάντων το πάν και των Πατέρα αυτόν νομι
ζόντων εστι Θεός. "Ήλιος δε και σελήνη και αστέρες,
ώς τινες των προ ημών (84) διηγήσαντο , απενεμή
θησαν τους μη αξίοις επιγράφεσθαι τον Θεόν των
θεών, Θεόν αυτών είναι . Ούτω δε εξεδέξαντο κινηθέν
τες εκ των εν τω Δευτερονομίω τον τρόπον τούτον
εχόντων : αναβλέψας εις τον ουρανόν , και ιδών
τον ήλιον , και την σελήνην , και πάντα τον κόσμον
του ουρανού , πλανηθείς προσκυνήσης αυτούς , και
λατρεύσης αυτούς , και απένειμεν αυτά Κύριος ο Θεός
C
σου πάσι τοις έθνεσιν υμίν δε ουχ ούτως έδωκε Κύ
ριος ο Θεός σου . Πώς γαρ απένειμε πάσι τοις έθνεσιν
ήλιον και σελήνην και πάντα τον κόσμον του ουρα
νου ο Θεός , ουχ ούτως δεδωκώς αυτά το Ισραήλ ;
Τα τους μη δυναμένους επί την νοητήν αναδραμείν
φύσιν, δι ' αισθητων θεών κινουμένους περί θεότητος ,
αγαπητώς κάν εν τούτοις ίστασθαι , και μη πίπτειν
επί είδωλα και δαιμόνια. Ουκούν οι μεν Θεόν έχουσι
τον των όλων Θεόν · οι δε παρά τούτους δεύτεροι ιστά
μενοι επί τον Yίον του Θεού τον Χριστόν αυτού και
τρίτοι οι τον ήλιον και την σελήνην και πάντα τον
κόσμος του ουρανού , από Θεού μέν πλανηθέντες ,
πλήν πλάνην πολλά διαφέρουσαν και κρείττονα
των καλούντων θεούς έργα χειρών ανθρώπων ,
σεβήσεως μη επαναδραμόντες επί τον τούτων ποιη
προς Θεόν διά της των άστρων θρησκείας. « Quia
eniin noverat Deus, utpote præscius, hunc non
credituruni , nihilominus tamen ut perfectionem
sophiam
Sophiam , sed antante fidem ; dedit autem solein , et
lunam , et astra ad religionem : quæ gentibus fecit
Deus, inquit lex, ne funditus athei efecti, funditus
pereanι. Αι illi in hoc praecepto inconsiderati , in
sculptiles defixi statuas, nisi penitentiam agant ,
runt Deo credere ; illi vero qui etiamsi vellent,
non conati sunt tamen fideles evadere, et ii etiani
qui ab astrorum cultu, ad eorum conditorem non
recurrerunt. Hæc enim via eral gentibus dala ad
Deum per astrorum cultum assurgere. I lo .
113 COYMENT . IN JOAN . TOMUS II . 114

χρυσόν και άργυρον , τέχνης εμμελετήματα . Τε- A servias eis , que ipsa distribuit Deus tuus cunelis
λευταίοι δέ εισιν οι λεγομένοις μεν θεοίς ανα gentibus. , Vobis autem non sic dedit Dominus
κείμενοι , ουδαμώς δε ούσι θεοίς. Ούτω τοίνυν οι Deus luus. Sed qui distribuit cunctis gentibus so ·
μέν τινες μετέχουσιν αυτού του εν αρχή Λόγου , και lem , et lunam , et omne cæli ornamentum Deus,
προς τον Θεόν Λόγου , και Θεού Λόγου , ώσπερ Ωσηέ, cum sic non dederit Israeli ? Scilicet ut qui non
και Ησαΐας , και Ιερεμίας , και εί τις έτερος τοιού possunt ad intelligibilem recurrere naturam , rebus
τον εαυτόν παρέστησεν , ώς τον λόγον Κυρίου και τον corporeis ac sub sensum cadentibus divinitalem
λόγον γενέσθαι προς αυτόν · έτεροι δε οι μηδέν ειδό esse suspicali , vel lubenter in his sisterent, non
τες ει μή Ιησούν Χριστόν , και τούτον εσταυρωμέ prolapsi ad idola et dæmonia . Deum igitur alii quidem
νον,τον γενόμενον σάρκα Λόγον , το πάν νομίσαντες Deum universorum habent ; qui vero lios proxime
είναι του Λόγου , Χριστόν κατά σάρκα μόνον γινώ sequuntur, in Christum Dei ipsius Filium defixi
σκουσι . Τοιούτον δε εστι το πλήθος των πεπιστευκέ sunt. Tertii vero sunt qui solem , lunam omneque
ναι νομιζομένων . Και τρίτοι λόγοις μετέχουσι τι του celi ornamentum [deos habentes] a Deo aberrant,
Λόγου ως πάντα υπερέχουσι λόγον , προσεσχήκασι . verumtamnen errore longe præcellenti præstan
Και μήποτε ούτοι εισιν οι μετερχόμενοι τας ευδο tiereque quam eorum qui vocant deos opera
B manuum bominum , aurum el argentum , artis
κιμούσας και διαφερούσας εν φιλοσοφία παρ' "Έλλη
σιν αιρέσεις. Τέταρτοι δε παρά τούτους (85) οι πε excogitationes. At omnium ultimi sunt qui di
πιστευκότες λόγοις πάντη διεφθορόσι και αθέοις, την cali sunt his qui dii quidem dicunlur , baud
εναργή και σχεδόν αισθητής Πρόνοιαν αναιρούσι , και quaquam vero sunt. Similiter igitur aliqui
άλλο τι τέλος παρά το καλόν αποδεχομένοις . Eί και 53 participant quidem ipsius Aóyou, [ id est , ratio
έδόξαμεν δε παρεκβεβηκέναι , οίμαι δ ' ότι παρακει nis, sive Sermonis ), qui est in principio , qui est
μένως υπέρ του σαφώς ιδείν τέσσαρα πράγματα apud Deum , qui est Deus, velut Oseas , et Jere
κατά το Θεός όνομα , και τέσσαρα κατά το Λόγος , τούτο mias, et Isaias , et si quis alius talem seipsum ex
εποιήκαμεν · ήν γάρ ο Θεός και Θεός , είτα θεοί διχώς, hibuit , ut sermo Domini, vel sermo ad se fieret ;
ών του κρείττονος τάγματος (86) υπερέχειν ( 87 ) και alii vero , qui nihil sciunt, nisi Jesum Christum , et
Θεός Λόγος υπερεχόμενος υπό του των όλων Θεού . hunc crucifixum 78 , lanlum secundum carnem agno
Και πάλιν ην ο Λόγος , τάχα δε και Λόγος, ομοίως το scunt Chrisium 79, existimantes se habere amplius
ο Θεός και Θεός και οι λόγοι διχως , οικείοι τε αν nihil de Sermone , nisi quod caro factus est ; cujus
θρώπιναι οι μεν τω Πατρί , μερίδες όντες αυτού και modi est muliiludo eorum qui credere pulanlur.
τούτοις παρακείμενοι , ούς νυν σαφέστερον ο λόγος ο Jam tertii se sermonibus aliquantulum illum Ser
ημίν παρίστησιν , οι επί τον Σωτήρα φθάσαντες , και monem participantibus applicuerunt, perinde quasi
το πάν εν αυτώ ιστάντες και τρίτοι οι προειρημένοι , sermones illi omnem sermonem prxcellant. Et forle
ήλιον και σελήνην , και αστέρας νομίζοντες θεούς, hi sunt qui præclaras lin philosophia et præstanles
και εν αυτοίς ιστάμενοι . Επί πάσι δε , και εν τη seclas apud gentiles exercent . Quarto vero loco at
κάτω χώρα οι τοίς αψύχοις,και νεκρούς ειδώλοις εκ bis numerandi sunt illi qui sermonibus prorsus cor
κείμενοι. Το δε ανάλογον και επί των κατά τον Λόγον suplis et impiis crediderunt, evidentem ac fere sub
ευρίσκομεν• οι μεν γάρ αυτώ τω Λόγω κεκόσμηνται : sensum cadenlem de medio tollentes Providentiam ,
οι δε παρακειμένω τινί αυτό , και δοκούντι είναι αυτό aliumque finem quemdam præler bonum hone
το πρώτο λόγο, οι μηδέν ειδότες , ει μή Ιησούν Χρι slum ve approbantes. Quod si digredi visi sumus ,
στον, και τούτον εσταυρωμένον , οι τον Λόγον σάρκα commode lamen id fecisse remur et apposile , niini
ορώντες και τρίτοι , ούς προ βραχέος ειρήκαμεν . Τί rum quod ad Dei nomen allinet , res quatuor in
δε δει λέγειν περί των νομιζομένων μεν εν λόγω eo inspecluri , et louidem in nomine Aoyos, [ qui est
τυγχάνειν , αποπεπτωκότων δε ου μόνον αυτού του ratio , sive sermo.) Erat enim Deus [ cum articulo et
καλού, αλλά και των ιχνέων, και μετεχόντων αυτού ; D Deus [sine articulo,] deinde di dupliciter . Quorum
meliorem ordinem Deus Verbum superat , a Deo rerum omnium ipse superalus . Et rursus eral Ó Mó
γος , fortassis autem et Λόγος , eodem modo quo ο Θεός et Θεός . Verborum etiam duo sunt genera , quo -
sam bumana propria sunt alia quidem Patris, quod ejus parles sint, el bis finilima, quæ nunc verbum
apertius et planius nobis explanat, quæ ad Servalorem pervenerunt , et omni ex parte in co astile
runt. Ac tertia sunt, quæ ante commemoravimus, solem ac lunam el slellas deos esse existimantia et
in eis hærentia . Sed præter hæc omnia , sunt eliam in loco inferiore, quæ inanima et mortua idola ve
nerantur. Similia quoque de iis quæ ad Verbum pertinent reperimus : alia enim ipso Verbo ornata
sunt, alia aliquo ei vicino ac finitimo , quod primum Verbum esse videlur, quæ nihil sciunt nisi
18 Cor . 11 , 2. 79 ) Cor. V, 16.
(85 ) Τέταρτοι δε παρά τούτους , etc. Epicurei . contingere observavimus, ciim error aliquis oc
(86) " Ων του κρείττονος τάγματος , etc. Totus currit, velut in iis quæ sequuntur : nempe Filium
ille Iocus , usque ad ούτος ήν εν αρχή , quem uncis Patri inferiorem posuit, pro more suo , ut in Ori
conclusimus, in Ferrariana interpretatione deside genianis probavimus . Quæ subjicit autem de ver
rabatur, quein nos e Perioniana, mulalis duntaxat Þorum differentiis , fulilia sane sunt , ne quid pejuu
nonnullis, supplevimus. Idem quoque in toto hoc dicam . HUETIUs .
opere a nobis factum est , quotiescunque Ferra (87) Υπερέχειν. Lego υπερέχει .
riana interprelalio deliciebal, quod nonnunquam
415 ORIGENIS 116

Jesum Christum , el hunc crucifixum 80 , eademque Verbum carnem vident. Tertia cliani , que paulo anle
dixiinus . Quid vero allinet de iis dicere, qu: in vcrbo cssc cxistimantur, scd non solum ab honesto, ve
rum etiam ab ejus vestigiis, atque iis qui ejus sunt participes, aberrarunt ?
54 4. Hic erat in principio apud Deunt. Tri- A 4. Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν . Διά των
bus prædictis propositionibus, tres ordincs nos do προειρημένων τριών προτάσεων τάγματα τρία διδιι
cens evangelista , tria in unum conneclit , dicers : ξας ημάς ο ευαγγελιστής συγκεφαλαιούται τα τρία
« Hic erat in principio apud Deum . , In prima pro εις έν, λέγων το: « Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. »
positione didicimus in qno erat Abyos, videlicet Πρώτον δε των τριών μεμαθήκαμεν εν τίνι ήν ο Λό
quod in principio : el apud queni bic erat , videlicet γος , ότι εν αρχή και προς τίνα ούτος ήν , ότι προς
quod apud Deum ; et quisnam Aóyoç erat , videlicet τον Θεόν και τις ο Λόγος ήν , ότι Θεός . Οιονεί ούν
quod Deus . Tanquam ergo demonstrans Sermonem , δεικνύς τον προειρημένον Θεόν Λόγον διά του τούτος, και
quem ante dixerat Deum per particulam e bic , , el και συνάγων εις τετάρτην πρότασιν το τε · 'Εν αρχή
in quartam propositionem congregaus illud 61 , « Ιη ην ο Λόγος , ) και το: Ο Λόγος ήν προς τον Θεόν,
principio erat Sermo , et Sermo erat apud Deum , και Θεός ην ο Λόγος , φησίν: « Ούτος ήν εν αρχή
et Deus erat ille Sermo, inquit : Ηic erat in prin- προς τον Θεόν. » Δύναται μέντοι γε το της αρχής όνομα
cipio apud Deum . Potest tamen principii nomen λαμβάνεσθαι και επί της του κόσμου αρχής, μανθα
sumi etiam de principio mundi, addiscentibus no νόντων ημών διά των λεγομένων , ότι πρεσβύτερος και
bis per hæc dicia , Sermonem'illum antiquiorem esse Λόγος των απαρχής γενομένων ήν . Ει γάρ • εν αρχή
B
rebus a principio factis. Nam si e in principio fecit εποίησεν ο Θεός τον ουρανών και την γην , και το δε ,
Deus cælum et terrain 89, » clarum est id quod in εν αρχή ήν , σαφώς πρεσβύτερον εστι του εν αρχή
principio erat, antiquius esse eo quod in principio πεποιημένου ου μόνον στερεώματος και ξηράς , αλλά
factum est : nec solumn firmamento et arida , sed ουρανού και της πρεσβύτερος έστιν ο Λόγος . Τάχα δε
cælo ct lerra Sermo ille est antiquior. Forte aulem ουκ ατόπως τις ζητήσαι αν διά τι ουκ είρηται « Έν
non absurde quis inquirat quare non sit dictum :( In αρχή ην ο Λόγος του Θεού και ο λόγος του Θεού ήν
principio eral Sermo Dei ; et Serino Dei erat apud προς τον Θεόν » και Θεός ην ο Λόγος του Θεού . » 'Ακό
Deum ; el Deus erat ille Serino Dei . , Sed consequi λουθεν δε εστι του ζητούντα τι δήποτε ου γέγραπται ,
tur ul qui quærit cur tandem non scriptum sit , lui « Εν αρχή ην ο Λόγος του Θεού , και και τα εξής , πλείο
principio erat Sermo Dei , et quæ sequuntur, plures νας αποφαίνεσθαι λόγους , και τάχα ετερογενείς . " Η
enuntiet esse Sermones , et fortasse diversi generis. ο μέν τις τού Θεού Λόγος , έτερος δε , φέρε ειπείν, αγ
Vel unus quidem erit Dei Sermo , alter , ut ita dicam, γέλων Λόγος , και άλλος ανθρώπων , και ούτως επί
singelorum Sermo, alius item hominum , et ita in των λοιπών λόγων . Ει δε Λόγος, τάχα και σοφία και
cæteris Sermonibus. Quod si vocabulum Sermo hoc δικαιοσύνη . " Ατοπον δε πλείονας φάσκειν της , Λόγος ,
modo se habebit, idem fortassis censendum erit de c προσηγορίας κυρίως τυγχάνειν, και τη σοφία και τη
sapientia el de justilia . Absurdum est autem dicere δικαιοσύνη ( 88) . Και πληχθησόμεθα προς το μη δείν
plures vocis hujus Sermo compotes fieri, et hujus , ζητείν πλείονας λόγους και σοφίας και δικαιοσύνας ,
sapientia ; et illius, justilia . Convincemur etiam a κυρίως ούτως ονομαζόμενα , από της αληθείας. Πώς
verilate, ninime a nobis quaeri oportere plures ser γάρ όστισούν ομολογήσαι αν μίαν είναι την αλήθειαν.
mones, et sapientias, et justitias, quæ proprie sic Ου γαρ και επ' αυτής τολμήσαι τις λέγειν ετέραν
nominentur. Nam unusquisque confiterelur unam esse είναι την του Θεού αλήθειαν , και ετέραν την των
veritatem , nec auderet aliquis dicere, aliam esse αγγέλων , και άλλην την των ανθρώπων · εν γάρ τη
Dei veritatem , aliam angelorum , aliam hominum ; φύσει των όντων , μία ή περί εκάστου αλήθεια . Ει δε
cum in natura entium una sit de unaquaque re ve αλήθεια μία, δηλονότι και η κατασκευή αυτής και η
ritas. Quod si veritas est una , perspicuum est etiam απόδειξις σοφία τυγχάνουσα , μία ευλόγως αν νοοίτο ,
Sipientiam, que confirmatio et demonstratio ipsius πάσης της νομιζομένης σοφίας , ου κρατούσης της
est veritatis , merito intelligi unam esse : quippe αληθείας , ουδέ σοφίας αν υγιώς χρηματιζούσης. Ε:
cum ne ea quidem quæ appellatur sapientia, nomen δ' αλήθεια μία, και σοφία μία , και Λόγος και απαγ
Suum recte tueri queat , si non adsit veritas . Quod γέλλων την αλήθειας και την σοφίαν απλών και φα
si veritas una , et sapientia una est , unus etiam D νερών εις τους χωρητικούς , εις αν τυγχάνοι. Και
Sermo sit oportet , annuntians verilalein , et sapien- ουχί ταύτά φαμεν αρνούμενοι την αλήθειας και την
tiam rerum earum quæ simplices sunt et aperlæ , σοφίαν και τον Λόγον είναι του Θεού , αλλά δεικνύντες
ad 55 cos qui sunt capaces. Nec hoc dicimus ne το χρήσιμον του σεσιωπήσθαι του Θεού , και μη ανα
gantes esse veritalem et sapientiam , et Serinonem γεγράφθαι : ' Εν αρχή ην ο Λόγος του Θεού . Ο
Dei , sed ostendentes utilitatem ob quam evange αυτός δε Ιωάννης εν τη Αποκαλύψει και μετά της
lista reticuit Dei vocabulum , non scribens :In prin- προσθήκης αυτόν ονομάζει της « Θεού, » λέγων · « Και
cipio erat Sernio Dei . Idem aulem Joannes etiain είδον ουρανόν ανεωγμένον , ιδού ίππος λευκός , και ο
cum additione « Dei » nominal eum in Apocalypsi , καθήμενος επ' αυτόν καλούμενος Πιστός και 'Αληθι
• 1 Cor . 1 , 2. 81 Joan . 1 , 1 , 2.: 83 Gen. 1 , 3 .
(88) Και τη σοφία και τη δικαιοσύνη. Lege , και της , σοφία (supple προσηγορίας), και της , δικαιοσύνη,
 117 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II . 118
νός , και εν δικαιοσύνη κρίνει και πολεμεί . Οι δε Α dicens 88 : • Et vidi celum apertum , et ecce equυς
οφθαλμοί αυτού ώς φλόξ πυρός και επί την κεφαλήν albus , et qui selebat super eum vocabatur Fidelis ,
αυτού διαδήματα πολλά , έχων όνομα γεγραμμένον , et Verax, et in justitia judicat et pugnat. Oculi au
και ουδείς οίδεν ει μή αυτός , και περιβεβλημένος ιμά tem ejus, sicut flamma ignis : et in capite ejus dia
τιον έρραντισμένον αίματι , και εκέκλητο το όνομα demala multa , liabens nomen scriptum , quod nemo
αυτού Λόγος του Θεού . Και τα στρατεύματα αυτού novit nisi ipse, et indulus erat veste lincta sanguine.
εν τω ουρανώ ήκολούθει αυτό εφ' ίππους λευκούς , El vocalur nomen ejus, Sermo Dei. Et exercitus,
ενδεδυμένοις ( 89) βύσσινον καθαρόν , και εκ του στό- qui sunt in celo , sequebantur eum in equis albis ,,
ματος αυτού εκπορεύεται ρομφαία οξεία , ίνα εν αυτή vestiti byssino albo, et puro, et ex ore ejus proce
πατάξη τα έθνη , και αυτός ποιμανει αυτούς εν dit gladius acutus, ut eo percutiat gentes, et ipse
ράβδω σιδηρά , και αυτός πατεί την ληνόν του οίνου reget eos virga ferrea, et ipse calcat lorcular vini
της οργής του θυμού (90 ) του Θεού του παντοκρά- ire furoris Dei omnipotentis , et habet in vestimento ,
τορος , και έχει επί το ιμάτιον και επί τον μηρών et in femore suo nomen scriptum : Rex regum,
αυτού όνομα γεγραμμένος : Ο Βασιλεύς βασιλέων, et Dominus dominantium . » Sed necessario et ab
και Κύριος κυρίων. ν 'Αναγκαίως δε και απολύτως solute posuit Joannes vocabulum Sermo , et cum
είρηται και Λόγος , και μετά προσθήκης Λόγος Β adjectione etiam , Sermo Dei . Nain si alterum lacuis
του Θεού . " Ων εί το έτερον σε σιώπητο , αφορμας αν set, occasionem habituri eramus præter germanam
είχομεν του παραδέξασθαι ( 91 ) , και αποπεσείν της sententiam intelligendi , et aberrandi a veritate
περί της Λόγου αληθείας. Ει γάρ Λόγος μέν ανα hujus vocabuli Sermo : ac si absolute scripsisset
γέγραπτο , Λόγος δε Θεού μή είρητο , ου σαφώς Joannes, Sermonem , nec dixisset etiam cum adje
έμανθάνομεν , ότι ούτος ο Λόγος , Λόγος του Θεού ctione, Sermonem Dei, non didicissemus aperte
έστι . Πάλιν τ' αυ ει Λόγος μέν του Θεού προσηγο hune Sermonem esse Sermoneni Dei . Rursus si
ρεύετο, Λόγος δε απολύτως ουκ είρητο , καν πολλούς Sermonem Dei dixisset , nec absolute Sermonen ,
λόγους αναπλάσσοντες κατά την προς έκαστον των etiam mullos Serinones fingenies juxta relationem ad
λογικών σχέσιν , μάτην άν πολλούς κυρίως ονομαζο- unumquemque eorum qui sermone ac ratione utun
μένους παρεδεξάμεθα. Καλώς μέντοι γε διαγράφων lur, frustra multos proprie sic nominalos admisis
τα περί του Λόγου του Θεού εν τη Αποκαλύψει και semus . Itaque recle apostolus et evangelista , jam
'Απόστολος , και ο ευαγγελιστής , ήδη δε και διά της vero etiam propter Apocalypsin propheta, descri
'Αποκαλύψεως και προφήτης , φησί τον του Θεού bens in Apocalypsi Sermonem Dei, se Dei Sermo
Λόγον έωρακέναι εν ανεωγότι τώ ουρανώ , εφ ' ίππω c nem vidisse inquit , aperto celo, equo also vectum .
λευκό οχούμενον . Τί δε αινίττεται το ανεώχθαι τον Quid vero innuat creli apertio, et equus albus, et
ουρανόν , και ο λευκός ίππος , και το επ' αυτού καθ super ipsum sessio illius qui Sermo Dei vocalur ,
έζεσθαι τον καλούμενον του Θεού Λόγον , προς το qui etiam , præterquam est Sermo Dei , didelis dici
είναι Θεού Λόγον και πιστών και αληθινόν , και εν lur, et verax , et in justitia judicans et bellans,
δικαιοσύνη κρινούντα (91 ) και πολεμούντα λεγόμενον, considerandum est , ut eo magis proficiamus, un
κατανοητέον , ίνα έτι μάλλον προβιβασθώμεν τώ έκλα intellexerimus quæ ad Dei Sermonem pertinent.
βείν τα περί του Λόγου του Θεού . Κεκλείσθαι δε Proinde arbitror ego impiis et terrestren imaginem
ηγούμαι τον ουρανόν τους ασεβέσι , και την εικόνα gerentibus, coelum esse clausum , apertum vero ju
του χοϊκού φέρουσιν , ανεώχθαι δε τους δικαίοις και stis , 56 et his qui insigniti fuerint supercelestis
κεκοσμημένους τη του επουρανίου (92) εικόνα • τοις imagine. Νimirum impiis quiden humi etiamnum
μεν γαρ , άτε κάτω τυγχάνουσι , και εν σαρκι έτι repentibus, et in carne exsistentibus, praestantiora
υπάρχουσιν αποκέκλεισται τα κρείττονα , ου συνιεί sunt clausa , quia non intelligant ea , nec possint
σιν αυτά , ουδε το κάλλος αυτών δυναμένους , επει μη eorum pulchritudinem (quia nolunt) dispicere, proni
βούλονται , κατανοείν, συγκύπτοντες ( 93) , και μη nec erigere se conantes, cum jusli el excellentes ,
επιδιδόντες αυτούς εις το ανακύπτειν τοις δε διαφέ- D quia jus civilalis in celis habeant 8% , celestia cou
ρουσιν , άτε το πολίτευμα έχουσιν εν ουρανούς , τα Leniplentur, Davidis clavi aperta , nempe divino Ser
ουράνια τη κλειδί του Δαυίδ ανέωγε θεωρούμενα , του mone aperiente ea et manifestante , eo quod veha
θείου Λόγου ανοίγοντος αυτά , και σαφηνίζοντος , διά lur equo , hoc est vocibus significala renuntianti
του οχείσθαι ίππω , φωναίς τα σημαινόμενα απαγγελ bus ; albo, propter perspicuam , el candidam , el lu
λούσαις · λευκώ , διά το φανερόν και το λευκών , και cidam cognitionem . Sedel aulem super equum album
φωτεινόν της γνώσεως . Καθέζεται δε επί τόν λευκών ille qui vocalur fidelis, firmius el, ul ila dicam , re
έππον και καλούμενος Πιστός , ιδρυμένος βεβαιότερον galius insidens in vocibus , quae subverti non pos
63 Αpoc . ΧΙΧ , 11 et seq . * Philipp. 11 , 20.
(89 ) 'Ενδεδυμένοις . Lege ενδεδυμένοι . gere et explicare. Huetius .
(90) Του θυμού . Desideratur in editione Huelii, (91 ) Κρινούντα . Forte κρίνοντα, ut congrual su
sed suppletur e codd. Bodleiano et Barberinio . periori et inferioribus κρίνει, κρίνοντα, etc. EDIT.
(91) Παραδέξασθαι , etc. Nullo sensu haec red ( 92) 'Erovpariov . Sic codd . Bodleianus eu'Barberi
diderunt Ferrarius et Perionius. Legas, Tapexoé nus ; male vero editio Πueliiintextu habet έπαρνίου ,
ξασθαι , proclivis erit interpretatio . Παρεκδέξα (93) Συγκύπτοντες . Ιta codex Bodleianus , Re :
oba: autein est præler germanam sententianı intelli gius vero el Barberinus, εγκύπτοντες .
 119 ORIGENIS
120
sunt , ac quoνis equo velocius ac celerius currunt , Α και , ίν ' ούτως είπω , βασιλικώτερον εν φωναίς ανα
et gloria in ipso impelu superant adversariun om τραπήναι μη δυναμέναις , παντός ίππου οξύτερον
nein simulantem se esse Sermonem , itidemque και τάχιον τρεχούσαις , και παρευδοκιμούσαις εν τη
simulantem se esse veritatem et apparentem veri φορά πάντα τον ανταγωνιστής υποκριτών Λόγου νο
latem . Vocatur autem fidelis qui sedet in equo albo , μιζόμενον Λόγον , και αληθείας δοκούσαν αλήθειαν .
non quia fidem alicui habeat , sed quia fide dignus Καλείται δε Πιστός και επί του λευκού ίππου (94) , ου
sil. Nim Mose lesle 86, lidelis et verax est Domi διά το πιστεύειν , όσον διά το πιστευτός είναι ,
nus. Verax est etiam ad differentiam umbra , el fi έστι , του πιστεύεσθαι άξιος . Κύριος γάρ , κατά τους
τον
sure , et imaginis , quonian talis estille Sermo qui Μωϋσέα , πιστός και αληθινός . Και αληθινός γάρ προς
est in cælo aperto ; non enim lalis est Sermo ter αντιδιαστολήν σκιάς , και τύπου , και εικόνος · έπει
restris qualis coelestis, quia factus caro per vinbras , τοιούτος ο εν τω ανεωγότι ουρανό Λόγος . Ου γαρ
et figuras , et imagines loquitur . Mollitudines ergo
επί γης ο τοιούτος (95), οποίος ο εν ουρανώ , άτε γε
eorum qui putantur credere, umbra Sermonis, non νόμενος σαρξ , και διά σκιάς και τύπων και εικόνων
vero illo Sermone Dei qui est in coelo aperlo , eru λαλούμενος (96 ) . Τα δε πλήθη των πεπιστευκέναι
diuntur . Propterea Jeremias inquit 86 : « Spiritus νομιζομένων τη σκιά του Λόγου , και ουχί τω αλη
faciei nostre Christus Donlinus , cui diximus : Iη Β θινό Λόγω Θεού , εν τώ ανεωγότι ουρανώ τυγχάνονται ,
umbra ipsius vivemus in gentibus. , Sic igitur Sermo μαθητεύεται . Διόπερ ο Ιερεμίας φησί• Πνεύμα
ille Dei , qui Fidelis vocalur , etiam verax vocatur , προσώπου ήμών Χριστός Κύριος , ού είπομεν : Εν
et in justitia judicat et bellum gerit, quod justitia τη σκιά αυτού ζησόμεθα εν τοις έθνεσιν . » Ούτος δε
ipsa ac judicio ipso facultatem a Deo acceperit ju- ο Λόγος ( 97) του Θεού , ο Πιστός καλούμενος , και αλη
ficandi , et distribuendi ex dignitate uniuscujusque θινός καλείται , και εν δικαιοσύνη κρίνει και πολε
entiuin . Nemo enim eorum qui justitiam ac facul. μεί , τή αυτοδικαιοσύνη και αυτοκρίσει το κατ' αξίαν
1stem judicandi populum habent, ita in sua ipsius εκάστου των όντων απονέμειν από Θεού δύνασθαι
anima omnino imprimere poterit et justitiae, et ju- λαβών και κρίνειν' ουδείς γαρ των μετεχόντων δι
dicandi figuras ipsas, et ideas, ut nulla in re sit infe καιοσύνης , και της του κρίνειν λαών δυνάμεως, ούτω
rior ea qua ex se est justitia , el eo quoles se est,ju- πάντη εναπομάξασθαι εαυτού τη ψυχή δυνήσεται
dicio : quemadmodum neque qui pingit imaginem , po τους της δικαιοσύνης τύπους , και του κρίνειν , ώστε
tis erit pictura exprimere omnes rei depiclæ proprie εν μηδενί αποδείν της αυτοδικαιοσύνης και της αυτο
tales. Propter ea Davide m dixisse reor 87 : « Nonjusti- κρίσεως · ώς ουδε ο γράφων εικόνα οίός τε έσται με
ficabilurin conspectu tuo omnis vivens ;; non enim ge ταδούναι πάντων των του γραφομένου ιδιωμάτων τη
neratim 57 dixit, omnis homo, sive omnis angelus, "C γραφή . Διά τούτο δε ηγούμαι τον Δαυίδ λέγειν το :
sed « omnis vivens, » quoniam etiam si vitæ quis « Ου δικαιωθήσεται ενώπιόν σου πάς ζών " , ου γάρ
sil particeps , el mortalitatem prorsus excusseril, άπαξαπλώς είπε πάς άνθρωπος , ή πάς άγγελος , αλλά
sic neque lui comparatione justificari poleril , per απάς ζών » και ότι, κάν της ζωής τις μετέχη , και πάντη
inde atque vita . Neque fieri potest at qui particeps την νεκρότητα αποσείσηται , ουδ' ούτως ως προς σε
est vita , et ob hoc vivens nominalur , ipse sit vita, δικαιωθήναι δυνήσεται παραπλησίως τη ζωή ουδε
nec qui conpos est justitiae , et idcirco justus dici- δυνατόν τον μετέχοντα της ζωής , και διά τούτο ζωντα
Lar , omnino ipsi justitiae equiparari poterit . Jam χρηματίζοντα , αυτόν γενέσθαι ζωήν, και τον μετέ
vero quemadmodum ad Dei Sermonem pertinel ju- χοντα δικαιοσύνης , και διά τούτο δίκαιον (98) καλού
dicare in justitia 88, ita etiam ad ipsum pertinet bel μενον εξισωθήναι πάντα τη δικαιοσύνη . "Έργον δε
lum gerere in justitia : ut ex eo quod dicitur op του Λόγου του Θεού (99) ώσπερ κρίνειν εν δικαιο
pugnare hanc in modum , ipsi Sermoni , et justitiae σύνη , ούτω και πολεμείν εν δικαιοσύνη, ίν ', εκ του
inimicos , sublatis his qui a ratione sunt alieni, et τους εχθρούς λόγω και δικαιοσύνη ούτω πολεμείν ,
injustitia sublata , inhabitet et justificet ; expellenς αναιρουμένων των αλόγων και της αδικίας, λέγεσθαι ,
contraria ab anima illius qui stilatis causa , ut la p ενοικήση και δικαιώση , εκβάλλων τα εναντία της
«licam, captivus factus est a Christo . Sed apertiuς ψυχής του , ίν ' ούτως είπω, επί σωτηρία αιχμαλω
cernere possumus hoc Serinonis bellum quod gerit, τισθέντος υπό Χριστού . "Έτι δε μάλλόν εστι τον του
quando ipse quidem fungitur legatione pro veritate, Λόγου πόλεμον ιδείν, ον πολεμεί , επάν αυτός μεν
alter vero , qui non est Sernio , sed lingit se esse πρεσβεύη περί αληθείας , ο δ' υποκρινόμενος είναι
Sermonem ; itemque simulata veritas , quæ non est Λόγος , ού Λόγος ών , και η εαυτήν αναγορεύσασα (1)
verilas, sed mendacium, prædicat se esse ipsam ve αλήθειαν , ουκ αλήθεια τυγχάνουσα , αλλά ψεύδος ,
ritatem . Tunc enim armatus Sermo contra menda φάσκη είναι έαυτήν την αλήθειαν. Τότε γάρ καθ
85 Deut. xxxv , 4. 86 Thren Iv 20.
. , 87 Psa l. CXL II , 2. 88 Αpoc. ΧΙΧ , 11 .
(94) Ο επί του λευκού ίππου . Ηec desunt in leianus ; Barberinus autem et Regius, autoū to ôl
codice Bodleiano . καιον.
( 95 ) Codd . Bodleianus et Barberinus , ο γάρ επί ( 99) Codex Bodleianus , "Έργον δε του Λόγου του
της ού τοιούτος . Θεού · Barberinis, "Έργον δε τούτο του Λόγου : Re
( 96) Codex Barberinus , καλούμενος , oι editio gius , "Έργον δε τούτου λόγου.
Huetii. (1) Και η έαυτήν αναγορεύσασα. Sic recte lia
( 97) Legebat Ferrarius , ούτως δε ο λόγος . bei codex Bodleianus; male aulem codex Regius,
(58) Διά τούτο δίκαιον . Sic label codex Bod εαυτού την αναγορεύσασα .
 121 COMMENT . IN JOAN. TOMUS II . 129

οπλισάμενος ο λόγος κατά του ψεύδους αναλοί αυτό A cium, illud interficit spiritu oris sui , et destruit ap
τω πνεύματι του στόματος αυτού , και καταργεί τη paritione presentiae sue 89. Et vide an hac secun
επιφανεία της παρουσίας αυτού . Και όρα ει δύναται dum spiritalem sensum subinnuere voluerit Aposla
κατά το νοητόν ταύτα υπό του Αποστόλου εν τη lus in Epistola ad Thessalonicenses. Quid enim est
προς Θεσσαλονικείς παρίστασθαι Επιστολή. Τί γάρ quod spiritu oris Christi interficitur , cum Christus
έστε το αναλούμενον τω πνεύματι του στόματος Χρι- sit Sermo, veritas et sapientia , nisi mendacium ?
στου , Χριστού τυγχάνοντος Λόγου και αληθείας Ει φuid est illud quod destruitur apparitione pre
και σοφίας , ή το ψεύδος ; Και τι το καταργούμενον sentiaeChristi , qui sapientia et Sermo considerantur,
τη επιφανεία της παρουσίας Χριστού , σοφίας και nisi id omne quod profitetur se esse sapientiam ,
Λόγου νοουμένου , ή πάν το επαγγελλόμενον είναι unum vero est ex illis, quibus comprehendit eos
σοφία , τυγχάνον δε εν τούτων , ών ο Θεός δράσ- qui non sunt sapientes vera sapientia , in vafrilia
σεται τους μη όντας τη αληθινή σοφία σοφούς (2) εν ipsorum ? Quare mire ac supra modum de Sermone
τη πανουργία αυτών; "Οτι ο Ιωάννης θαυμασιώ disserens Joannes , qui equo albo vehebatur, inquit
τατα εν τοις περί του oχoυμένου το λευκό ίππω etiam illud : Oculi autem ejus velut flamma ignis 90.»
Λόγου φησί και το « Οι οφθαλμοί δε αυτού ως φλόξ Ut enim flamma clara , pariter el lucida , jam vero
πυρός . » Ως γάρ ή φλόξ πυρός το λαμπρόν άμα και Β etiam ignea est et consumptrix materialium , sic
φωτιστικών , έτι δε και πυρώδες έχει , και αναλωτι oculi , ut ita dicam , Sermonis, quibus et ipse videt,
κον των υλικωτέρων: ούτως οι, ίν ' ούτως είπω , et quisquis illius fuerit particeps, præterquam quod
οφθαλμοί του Λόγου οίς βλέπει, και πάς ο μετέχων percipiunt intelligibilia per ea quæ in ipso insunt,
αυτού , προς τη διά των ενυπαρχουσών αυτώ αντι conficiunt et demoliuntur conceplus crassiores , et
λαμβάνεσθαι των νοητών , αναλούσι και αφανίζουσι magis materiales , omnibus quomodocunque falsis
τα υλικώτερα και παχύτερα των νοημάτων πάντων gracilitatem et tenuitatem veritatis fugientibus.
δε την ισχνότητα και λεπτότητα εκπέφευγε της Valde autem ordinale postquam induxit Sermonem
αληθείας τα οπωσποτούν ψευδόμενα . Πάνυ δε τε judicantem in justitia " , et ul judicet in justitia
ταγμένως μετά τον ( 3) εν δικαιοσύνη κρίνοντα , bellum gerentem , 58 atque deinde post bellum ,
και κατά το εν δικαιοσύνη κρίνειν πολεμούντα , illuminantem , illud subjungitur, in ipsius capile
εξής δέ το (4) πολεμείν φωτίζοντα , επιφέρεται το mulla esse diademata " . Nam si unum et uniforme
επί την κεφαλήν είναι αυτού πολλά διαδήματα . esset mendacium de quo prostrato coronam accipe
Ει μεν γάρ έν ήν και μονοειδές το ψεύδος , καθ' ού τον rel victor, fidelis el verax Sermo, jure etiarn Sermo,
στέφανον ήττωμένου ελάμβανεν ο νικήσας πιστός qui superasset Deo repugnantes, scriplus fuissel uno
και αληθινός Λόγος, και εν διάδημα περικείσθαι εύ- C diademale insignitus. Nunc autem multa cum sint
λόγως αναγέγραπτο ο επικρατήσας των εναντίων mendacia quæ profitentur veritatem , adversus quæ
θεού Λόγος: νυνι δε πολλών όντων των επαγγελλο bellum gerens ille Sermo coronatur, mulla sunt
μένων την αλήθειαν ψευδών , καθ ' ών στρατευσάμε etiam diademata capiti cuncta victoris imposila .
νος ο Λόγος στεφανούται , πολλά γινόμενα τα διαδή Quin etiam unamquamque actionem rebellem supe
ματα τη κεφαλή του πάντα νικήσαντος περικείμενα , rans, multis coronis ob victoriam multiplicem insi .
και εκάστης δε αποστατησάσης ενεργείας (3) κρατών , gnitur. Dictus etiain post diademala ca pili imposiia
πολλά διαδήματα των νικάν περιτίθεται . Έξής μετά nomen habere seriplum , quod nemo novil nisi ipse " ;"
τάδιαδήματα αναγέγραπται έχειν όνομα γεγραμμένον novit enim solus quædam animalus hic Sermo, cum
ο ουδείς οίδεν , ει μή αυτός ούτος γάρ ο έμψυχος Λό nullus intueri possit ea quæ ille comprehendit, eo
γος επίσταται τινα μόνος , διά το υποδεέστερον εν quod res quæ continue generanlur longe inferiores
τους εξής γενητούς της φύσεως αυτού , ουδενός χωρούν sint natura ipsius. Atque eliam forlassis soli parli
τους πάντα α εκείνος καταλαμβάνει θεωρείν . Τάχα δε cipes illius Sermonis quædam norunt quæ sunt abs
και οι μετέχοντες εκείνου του Λόγου μόνοι παρά condita non participantibus illuin . Porro Sermo
τους μη μετέχοντας ίσασι (6) τα μή εις εκείνους φθά ille Dei non nudus a Joanne cernitur 94 , dum equo
D
νοντα . Ου γυμνός δε τω Ιωάννη οράται τώ ίππω albo vehimur, sed circumdalus veste sanguine tincta ,
όχούμενος και του Θεού Λόγος : περιβέβληται γάρ ιμά quandoquidem vestigiis el notis circumdatus est
τιον έρραμμένον αίματι , επείπερ ίχνη περίκειται Sermo faclus caro, et idcirco etiam morluus , quia
ο γενόμενος Λόγος σάρξ, και διά το γεγονέναι σαρξ caro factus, ita ut sanguinem super terram suum
αποθανών , ώς προχυθήναι αυτού και αίμα επί την profuderil, milite latus ejus pungente . Passionis nani
την , νύξαντος του στρατιώτου την πλευράν αυτού : que illius , el veritatis, el instituti vilæ quam tenuit
εκείνου του πάθους , τάχα γάρ κάν όπως ποτέ έν τή του in corpore nostro , nulla nos unquam lenebit obli
Δόγου υψηλοτάτη και ανωτάτη θεωρία γενώμεθα, και vio , etiam si fortasse quomodocunque pervenerimus
της αληθείας ου πάντη επιλησόμεθα , της εν σώματι ad altissimam supernamque ipsius Sermonis et Fi
8» II Thess. 1. 90 Αpoc . ΧΙΧ . 12 . 91 ibid . 11 . 92 ibid . 12. 98 ibid . 94 ibid. 13.
(2 ) Τους μη όντας τη αληθινή σοφία σο τω, etc.
sous . flæc desunt in editione Huelii, sed supplen ( 5) 'Ereprelaç . Sic codd. Bodleianus et Barbe
iure codice Bodleiano. rinus; male edilio Huelii, svaprelas.
(3) Metà tór , etc. lia codd . Bodleianus et Bar (6) "Ισασι. Ιta recte habet codex Bodleianus ;
Leerinus; male editio lluelii , xatá tóv, ele . male vero Regius el Barberinus, iãou.
( 4 ) ' Εξης δε τό , etc. Legendum videtur, εξής δε
125 ORIGENIS 12A
lii vei contemplationem. Ηanc Dei Sermonen ce- A ημών γενομένης δι' αυτού εισαγωγής. Τούτω τώ του
lestes exercitus omnes sequuntur 98 , Sermonem se Θεού Λόγω τα εν τω ουρανώ στρατεύματα ακολουθεί
quentes ducem , et imitantes eum in omnibus : id πάντα, Λόγω επόμενα ηγουμένω, και μιμούμενα
que tum maxime cum non secus ac ipse inscendunt αυτόν εν πάσι , και μάλιστα το επιβεβηκέναι ομοίως
equos albos ; omnia enim aperta sunt intelligenti- αυτό ίπποις λευκοίς πάντα γάρ ενώπιον τοϊς νοούσι.
bus . Et quemadmodum fugil dolor, et mæror , et Και ώσπερ απέδρα ( 7 ) οδύνη και λύπη και στεναγμός
suspirium in fine reruin , sic arbitror fugere etiam επί τω τέλει των πραγμάτων , ούτως οιμαι ότι απ
obscuritatem el dubitationem , omnibus sapientiae έδρα ασάφεια και απορία , πάντων επιμελώς και τρανώς
Dei mysteriis diligenter et maniſeste in apertum προπιπτόντων των της του Θεού σοφίας μυστηρίων.
productis . Considera vero albos equos eorum qui Επίσκεψαι δε τους λευκούς ίππους των ακολουθούν
sequuntur Sermonem * , indulos albo, et puro bysso ; των τώ Λόγω ενδεδυμένους βύσσινον λευκών και
et considera ηum quia byssus e terra oritur , bys- καθαρόν , ει μη επεί βύσσος από γης γίνεται , των
sina indumenta significent proprietates linguarum επί γής διαλέκτων , ας ήμφιεσμέναι εισιν αι σημαί
quæ sunt in terra , quibus indulæ sunt voces , νουσαι φωναι καθαρώς τα πράγματα , τύποι τυγχά
res aperle et pure significantes. Hæc autem sum νουσι τα βύσσινα ενδύματα . Ταύτα δή επί πλείον εκ
ριa ex Apocalypsi , que docet nos qualis sit 59 Β της Αποκαλύψεως διδασκούσης περί Λόγου Θεού
Dei Sermo , prolixius tractavimus , ut accuratius et είρηται, ένα ακριβέστερον τα περί αυτού νοήσωμεν.
sublilius quæ ad ipsum Sermonem speciant consideraremus.
5. Hic eral in principio apud Deum º7 . lis qui ac 5. Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν . Τοις μη
curale non allendunt diversas in his quæ enuntian ακριβούσιν τάς διαφόρους εν τοις άπαγγελλομένους
lur propositiones , videbilur evangelista eadem re προτάσεις , δόξει ταυτολογείν ο ευαγγελιστής , ουδέν
petere, ac si nihil plus diceret his verbis, « Hic πλέον λέγων εν τώ , « Ούτος ήν εν αρχή προς τον
erat in principio apud Deum , » quam illis : « Ει ille Θεόν, παρά το • « Και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν.» Τη
ρητέον δε , ότι εν μέν τώ , « Ο Λόγος ήν προς τον Θεόν ,και
Sermo erat apud Deum . » Sed observemus necesse
ου μανθάνομεν το πότε , ή εν τίνι ήν προς τον Θεόν,
est , nos, quando dicimus, « Ille Sermo erat apud κατά το τέταρτον αξίωμα προσκείμενον τέσσαρα
Deumapud, ! non addiscere
, juxta quarium quo C γάρ αξιώματα , άπερ παρά τισι προτάσεις καλούνται,
erat , vel in 0
quando pronuntiatani
eral Deum
έστιν ενθάδε , ών το τέταρτον : « Ούτος ήν εν αρχή
ditum . Νam quatuor cum sint hoc in loco αξιώ- προς τον Θεόν , ου ταυτόν δε το , « Ο Λόγος ήν προς
ματα , [lioc est, pronuntiata,] que aliqui προτάσεις τον Θεόν, και το , « Ούτος ήν , και ουχί απλώς προς
[ hoc est, propositiones ) appellant , pronuntiatum
τον Θεόν , αλλά πότε , ή εν τίνι προς τον Θεόν :
quartum est : « Hic erat in principio apud Deum . )
« Ούτος γάρ, φησίν , ήν εν αρχή προς τον Θεόν
Insuper hæc propositio, 1 Ile Sermo erat apud
αλλά και το ούτος κατά δείξιν (8) εκφερόμε
Deum , » non eadem est cum illa quæ inquit, « Hic
νον νομισθήσεται επί του Λόγου τετάχθαι , ή επί του
erat , » non simpliciter apud Deum ; sed quando vel
Θεού , υπό του μη συχνότερον ερευνώντος , ένα και
in quo apud Deum . • Ηic enim , inquit , erat in
εύρη σύλληψιν των προτέρων γινομένην εν τη
principio apud Deum ; » quin etiam illud hic per de
ούτος προσηγορία , της τε Λόγος επινοίας, και της
monstrationem existimabitur positum fuisse vel de
Θεός , ίνα ή δείξις συναγάγη εις έν τά τη επινεία
Sermone , vel de Deo , ab eo qui minus diligenter inve διάφορα
ου γαρ εν τη επινοία τη Λόγος (9) εστιν
sligaverit , ut etiaminvenit comprehensionem prio- ή Θεός, ουδε εν τή Θεός, ή, Λόγος . Τάχα δε συγκε
rum , et comprehensionem considerationis hujus vocis
φαλαίωσις έστι των τριών προτάσεων εις μίαν την :
Sermo, et hujus vocis Deus , factam in pronomine, D « Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. » Καθο γάρ εν
kic , ut hæc demonstratio in unum ea congregel quæ αρχή ην ο Λόγος , ου μεμαθήκαμεν , ότι προς τον
consideratione sunt diversa ; neque enim dum consi Θεόν· καθο δε προς τον θεόν ο Λόγος ήν , ουκ έγινώσκο
deramus Deum consideramus Sermonem ; neque dum μεν σαφώς, ότι εν αρχή προς τον Θεόν ήν καθο δε Θιός
consideramus Sermonem , consideramus Deum . For
ο Λόγος ήν , ούτε το εν αρχή αυτών είναι εδηλούτο , ούτε
lassis autem sumina est el collectio trium propositio
ότι προς τον Θεόν ετύγχανεν. Εν δε τη , « Ούτος ήν εν
num in unam hanc: « Ηic erat in principio apud αρχή προς τον Θεόν, και απαγγελία του ούτος, επί του
Deum ; ) quatenus enim in principio erat Sermo, non
Λόγου και Θεού νοουμένου , και του , « εν αρχή, ούτω
didiceramus quod apud Deum ; quatenus vero apud συναπτομένου , του τε , προς τον Θεόν, προστιθεμένου ,
Deum Sermo ille eral , non agnoveramus aperte quod
ουδεν παραλείπεται των εν ταις τρισι προτάσεσιν, ό ου
in principio apud Deum erat ; quatenus autem Deus συγκεφαλαιούται , συναγομένων εις έν . "Ορα δε ει
ille Sermo erat, neque declarabalur ipsum in prin κατά το δισσών ονομάζεσθαι το « εν αρχή, και δυνατόν
cipio esse , neque quod apud Deum erat. Quod si
ημάς μανθάνειν πράγματα δύο εν μέν , ότι εν αρχή
dicente evangelista , « Πic erat in principio apud ήν οΛόγος, ως εικαι καθ' αυτόν ήν , και μη πάντως
Deum, sub pronoinine demonstrativo hic ,intelliga- πρός τινα · έτερον δε , ότι εν αρχή προς τον Θεόν
90 ibid . 14. 86 ibid . 97 Joan . 1 , 2.
(7) Και ώσπερ απέδρα , etc. Finem quoque hic Barberinus habel κατά τάξιν .
damnatorni pænis statuil. Huetius . (9) Codex Bodleianus , τη , Λόγος , Regius, αυτή ,
(8 ) Κατά δειξιν . Sic legitur in codice Bodleiano ; Λόγος.
 125 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II. 120

ήν, και οίμαι , ότι ου ψεύδος ειπείν περί αυτού , ότι A tur, et Sermo, et Deus , et particula « in principio , »
εν αρχή ήν , και εν αρχή προς τον Θεόν, ούτε προς sic conjangatur, addaturque etiain , « apud Deani,»
τον θεόν μόνον τυγχάνων , επεί και εν αρχή ην, ούτε nihil omittitur eorum que sunt in tribus proposi
εν αρχή μόνον ών, και ουχί προς τον Θεόν ών, έπει tionibus , quod summalism non comprehendatur re
• ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. » daclis tribus propositionibus in unum . Vide vero
an fieri possit ut etiam duas res dicamus, quia bis dicalur, « in principio, ; alteram quidem , quod in
principio erat ille Sermo, quasi etiam ex se esset , et non omnino apud aliquein ; alteram vero , quod
in principio apud Deum erat . Meumque est judicium absque mendacio dici posse de eo quod et in
principio eral, et in principio apud Deum , neque apud 60 Deum solum exsistens, quoniam in principio
erat, neque in principio solum exsistens, et non apud Deum exsistens , quoniam « hic erat in principio
apud Deum , )
6. Πάντα δι' αυτού εγένετο. Ουδέποτε την πρώ I 6. Omnia per ipsum facta sunt ". Nunquam prin
την χώραν έχει το δι' ού , δευτέραν δε αεί · οίον εν cipem locum habet particula per quem , sed semper
τη προς Ρωμαίους : « Παύλος δούλος , φησί , Χρι- secundum , veluti in Epistola ad Romanos », « Pan
στου Ιησού , κλητος απόστολος , άφωρισμένος εις lus servus , inquit, Jesu Christi , vocatus ad munes
B
Ευαγγέλιον Θεού , και προεπηγγείλατο δια των προφη- » apostolicum, segregatus in Evangelium Dei , quod
των αυτού έν Γραφείς αγίαις περί του Υιού αυτού, ante fpromiserat per prophetas suos in Scripturis
του γενομένου εκ σπέρματος Δαυίδ κατά σάρκα , sanctis de Filio suo, qui genitus fuit ex semine Da
του ορισθέντος Υιού Θεού εν δυνάμει, κατά πνεύμα vid sccundum carnem : qui declaratus fuit Filins
αγιωσύνης , εξ αναστάσεως νεκρών Ιησού Χριστού Dei cum potentia, secunduin spiritum sanctificatio
του Κυρίου ημών, δι' ου ελάβομεν την χάριν και nis, ex eo quod resurrexit e morluis Jesus Christus
αποστολήν εις υπακοήν πίστεως εν πάσι τοις έθνε Dominus noster, per quem accepimus gratiain , et
σιν υπέρ του ονόματος αυτού . » Ο γάρ Θεός το Ευαγ- apostolici muneris functionerm , ut obediatur fidei
γέλιον εαυτού προεπηγγείλατο δια των προφητών , inter omnes gentes super ipsius nomine . » Deus
υπηρετούντων των προφητών , και εχόντων τον λόγον enim Evangelium suum prænuntiaverat per prophe
του δι' ού , και πάλιν , ο Θεός έδωκε χάριν και απο las , subministrantibus prophetis , el habentibus
στολήν εις υπακοήν πίστεως εν πάσι τοις έθνεσι sermonem illius, cui competit per quem, et rursum ,
Παύλο και τους λοιπούς · και έδωκε δια Χριστού Deus dedit gratiam et apostolici muneris functio
Ιησού του Σωτήρος έχοντος το δι' ού. Και εν τη nem Paulo et reliquis , ut obediant fidei onines gen
προς Εβραίους , και αυτος Παύλος φησιν : « Έπ' e les; et dedit per Christum Servatorem , habentem
εσχάτου των ημερών ελάλησεν ημίν εν Υιώ , όν έθηκε ° particulam per quem. Ει in Epistola ad Ηebraeos 1
κληρονόμος πάντων, δι' ού και τους αιώνας εποίησεν , ipse Ρaulus inquit , « In novissimis diebus locutus
διδάσκων ημάς , ότι ο Θεός τους αιώνας πεποίηκε est nobis in Filio , quem posuit hæredem omnium ,
διά του Υιού , εν τώ τους αιώνας γίνεσθαι του Μονο per quem fecit et sæcula , , docens nos Deum sæcula
γενούς έχοντος το δι' ού . Ούτω τοίνυν και ενθάδε fecisse per Filium , Unigenilo habente particulain
(10) ει πάντα δια του Λόγου εγένετο , ουχ υπό του και δι ' ού ,[id est , per quem ,] dum secula fierent. Sic igi
Λόγου εγένετο, αλλ ' υπό κρείττονος και μείζονος lur hoc eliam in loco, si omnia per Sermonem facta
παρά τον Λόγον. Τις δ ' άν άλλος ούτος τυγχάνη ή fuerunt, non a Sermone facta fuerunt , sed ab eo qui
ο Πατήρ; Εξεταστέον δε, αληθούς όντος του , « Πάντα ipso Sermone major est, quem quis alium dixerit
δι' αυτού εγένετο, ει και το Πνεύμα το άγιον δι' αυ quain Patrem ipsuin ?:Quærendum est et illud , an
του εγένετο . Οίμαι γάρ, ότι τα μεν φάσκοντι γενητών ipse etiam Spiritus sanctus per ipsum sit factus, ve
αυτό είναι , και προϊε μένω το : Πάντα δι' αυτού εγέ rum cum sit , omnia per Sermonem facla fuisse . AC
νετο , και αναγκαίον παραδέξασθαι , ότι το άγιον Πνεύμα meo quidem judicio, si quis dicat factum esse Spi
διά του Λόγου εγένετο , πρεσβυτέρου παρ' αυτό (11) ritum sanctum , et admillal omnia per Sermonem
του Λόγου τυγχάνοντος . Τα δε μή βουλομένη το p facta fuisse, is etiam fateatur necesse est, Spiritum
άγιον Πνεύμα διά του Χριστού γεγονέναι , έπεται το ipsum a Sermone factum , nimirum Serinone ipso
αγέννητον αυτό λέγειν ( 12) , αληθή τα εν τω Ευαγ- antiquiore exsistenle ipso Spirita . Qui vero noluerit
γελίω τούτω είναι κρίνoντι . "Έσται δε τις και τρί- Spiritum sanctum per Christum fuisse factum , se
τος( 13) παρά τους δύο, τόν τε διά του Λόγου παρα quitur ul is, vera credens quæ in hoc Evangelio sunt
98 Joan . 1 , 3. 99 cap. 1 , vers . 1 , 2 seqq.
1 cap. I , vers . 1 , 2.
( 10) Ούτω τοίνυν και ενθάδε , etc. Imperite hic Patres removeri velint, Basilius quidem homil. 17
lapsus est Origenes com a Patre omnia condita Contra Sabell. idcirco Spiritum sanctum ab hoc
statuil, non etiam a Verbo, ut demonstramus in vocabulo prohibet , quod hæc caplım bumanæ men
Origenianis. Huetius. tis superent : Theodorelus autem Dialog . 3 , quod
(11 ) Πρεσβυτέρου παρ' αυτό, etc. Ηec videtur vox ejusmodi in Scripturis sacris Spirilui sancio
ex ejus persona dicere, cujus sententiam exponit, minime tribuatiir. Id . και
non ex sua . ID. (13) "Εσται δέ τις και τρίτος , etc. Ηec cum se
( 12) "Έπεται το αγέννητον αυτό λέγειν . Si quentibus , adid usque , έτι εις το • Πάντα, etc. , sub
per αγέννητον, non creatum , vel non genilum finem num . 6, quæ uncis inclusiinus, in Ferra
intelligas, Spiritui sanelo conveniel ; si pro eo riana interpretatione non comparent. Observavimus
quod principio carel usurpelur, non item . Hinc est quippe loca Origenis aliqua perversæ doctrinæ labe
cur eau appellationem à Spiritu sancto vetusti fæ data , sive in ipsius auctoris , sive in lectorum
127 ORIGENIS 128

scripta , Spiritum ipsum ingeniturn asserat. Erit A δεχόμενον το Πνεύμα το άγιον γεγονέναι , και τον
autem etiam aliquis tertius , praeter hos duos , αγέννητον αυτόν είναι υπολαμβάνοντα , δογματίζων
cum scilicet qui per Verbum faclum fuisse Spi- μηδέ ουσίαν τινά ( 14) ιδίαν ύφεστάναι του αγίου
ritum sanclum concedit , et eum qui non 61 Ilyeúuataş trépay tapa ody Ilarépa xal toy rióv.
factum eum existimal , slaluens nullam essen 'Αλλά τάχα προστιθέμενος μάλλον εάν ( 15) έτερον
liam constare Spiritus sancti propriam , quæ a Pa νομίζη είναι τον Υιόν παρά τον Πατέρα , τω το αυτό
tre et Filio diversa sit ; sed si animum advertat, autó TUTXávely tỏ llatpl , jooyouuévus Olaspé
fortassis diversum esse polius a Filio Patrem exi σεως δηλουμένης του αγίου Πνεύματος παρά τον
slimabit, quod is idem quod Pater sit , quod sine Υιόν εν τω : "Ος εάν είπη λόγον κατά του Υιού
controversia distinctio declarelur Spiritus sancti a του ανθρώπου , αφεθήσεται αυτό · ός δ' αν βλασφη
Filio hoc loco ' : « Qui verbum dixerit in Filium ho μήση εις το άγιον Πνεύμα , ουχ έξει άφεσιν , ούτε
minis, dimiltelur ei ; qui autem blasphemiam dixerit εν τω αιώνι τούτω, ούτε εν τω μελλοντι. » Ημείς
in Spiritum sanctum , non dimillelur ei nec in boc μέντοι γε τρείς υποστάσεις πειθόμενοι τυγχάνειν, τον
Seculo , nec in futuro .» Nos autem φui tres personas , Πατέρα , και τον Υιόν , και το άγιον Πνεύμα , και
Patrem , et Filium , atque Spiritum sanctum esse αγέννητον μηδέν έτερον του Πατρός ( 16) είναι πι
credimus , et ingenilum nihil præter Patrem esse B στεύοντες , ώς ευσεβέστερον και αληθές , προσιέμεθα
nobis persuasimus ; Spirilum sanctum et iis omni τό , πάντων ( 17) διά του Λόγου γενομένων και το άγιον
bus quæ per Verbum, facta sunt, et ordine iis omni- Ilvūga TrávtWV Elval til!útepov, xal táget táv
Malih . XII , 32.

gratiam a Ferrario recisa . Nos hic ascivimus Perio
mianam , quam et locis aliquibus correximus . HueTIUS .
( 14) Aorgari or unde oùciar tırá , etc.Unam tan
linn Patris el Filii personam credidit Noeliis, cujus
errorem deinde amplexus Sabellius Patrem cum Fi.
lio et Spiritu sancto confudit. Post Nicænam syno
cum emergens iterum hæc hæresis ab Antiochena
synodo damnata est, uti refert Hilarius in libro
De synodis. Jo.
( 15) 'Eár. Lege äv.
( 16) Και αγέννητον μηδέν έτερον του Πα
rpos, etc. Origenes lib. i De principiis, cap . 2 :
alla ergo et ab eo ( Patre) Filii subsistentia gene
с
ralur : quod necesse est imprimis suscipi ab his
qui nihil ingenitum , id est intalum præter solum
Deum Patrem fatentur. » Quem locum repelit Pam
philus in Apologia. Hieronymus ep . 59, ad Avitum ,
de Origene loquens : « De quo (Spiritu sanclo), in
quii, cum ignorare se dical utrui facius sit an
inſectus, in posterioribus quid de eo sentirel ex
pressit, nihil absque solo Palre infectum esse con
firmans . , Voceni & yévvrtov, quam ingenitum »
vertit Rufinus, Latini quidam Patres « infectum , el
inoperalum , et originis expers » exposuerunt. Ve
leres quoque Græci scriptores quos laudat Arhana -
sius De synod. Arimin. el Seleuc . , el oral . 2 Con
tra Arianos, dicebant Ëy to åyévntov o Mathp.cUna
res est inſecta Paler . » Muliiplex quippe est vocis
åYévvntos significatio, qua abusi Ariani el Anomæi
diu simpliciores homines ludilicali suul. Al audien
dus Athanasius qui hic scribit : 0xdyvooõuevo , Tós esse dicitur, hoc est, « qui habet ab alio us
ότι και οι ειρηκότες έν το αγένητον , τον Πατέρα λέ
γοντες, ουχ ώς γενητού και ποιήματος όντος του Λό- D γεννητών, αλλ' εκπορευτόν scisci Α ! hanasius in
γου ούτως έγραψαν , αλλ' ότι μή έχει αίτιον. « Non
ignoramus autem eos qui dixerunt unani rem esse
infeclam , Patrem nimiruin , non ita scripsisse quasi revntóv, illic yeyvntóv, quæ diversam postulant iu
Verbum factum et conditum sit, sed quia ( Paler)
causam et auctorem non habet. )
(17) Ipoo véueda to, nártur, etc. Hæc, quantum-
vis dura, facile excusabimus , si dicamus processio
nem Spiritus sancti bic significari, el eo quidem
modo quo ipsam antiqui Ecclesiæ Patres explica
runt, dicentes a Patre per Filium procedere Spiri
lum sanclum . Cyrilkıs lib . De recla fide, ad Theod .
Spiritum sanctum scribil esse Ég rlov, xai ôi' rolou,
el lib. 3 De adoral . , čx Matpos ôi Yigū.Tepoxeóusvov in eo sane ipsius æquitalem requiro. Nec ego la
Ilvaūda. Quod idem repelit in epist. ad reginas, el men recle usquequaque de Spiritu sancio Allaman
variis locis. Damascenus lib. i De fid . orthod. , cap.
18 : Και Υιού δε Πνεύμα , ουχ ώς εξ αυτού , αλλ' ώς
δι' αυτού , εκ του Πατρός εκπορευόμενον . • Ει Filii
Spiritus, non quasi ex ipso, sed quasi per ipsum a
Paire procedens . , Tertullianus cap. 4. adversus
Praxeam : « Spiritum non aliunde pn !o quam a
Paire per Filium . , Hilarius lib . xii De Trinit . :
Conserva hanc, oro , fidei meæ religionem , ut
semper oblineam Palrein scilicelle , et Filium tuum
una lecum a lorem , et Spiritum sanctum tuum , qui
est per Unigenitum luum , promerear, , Vide item
Florentinum concilium , el Thomam 1, g . 36, a 3.
Ait quidem Paulus I Cor . vui, 6 : « Nobis tamen
unus Deus Paler, ex quo oinnia , et nos in illum :
el unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia ,
el nos per ipsum . » Et Coloss. 1, 16 : « Omnia per
ipsum et in ipso creala sunt. , Quibus verbis in
duclus Aelius, Anomæorum antesignanus, l'atrem
inter et Filium discrimen inesse credidit, ut prima
ria causa esset Paler , instrumentum vero Filius.
Hanc autem vesaniam castigat Basilius libro De
Spirilu sancto, accurateque demonstrat, voces illas
E où el ôl' oj in Scripturis promiscue usurpari ;
hic autem Patri et Filio fuisse seorsum allribulas,
11 hypostases discernerentur, cum ea cæleroquin
quæ fiunt a Patre, a Filio quoque fiant . Audiendos
imprimis Cyrillus cap . 5 in hunc Joannis locum , ubi
idem multis probal . Tevouévwv aulem Origenis vox
est generalis, ea compleciens universa quæ quoquo
modo sunt, sed ad Spiritum sanctum ac res creatas
diversa ratione pertinens ; nam quod ait , verbi
gratia , Hilarius Spiritum sanctum per Unigenitum
esse. id dixerit Origenes , διά Μονογενούς άγιον
Πνεύμα γίνεσθαι . Cum igitur Spiritus sanctus γενη
sil : ) cum eum autem ou trointv, où XTLOTOV, Ouot
Symbolo, et Epiphanius in Ancoralo, cap . 7 , hoc
est, ( non genitum . » Nolandum præterea hic esse
ierpretationem : hoc enim fit a yevrów , o signo ; )
illud a ylvojal, ( sum , exsislo. ' , lia olim Filius
ayeuntos a Catholicis dicebatur, åyévvnto; non
ilem . Al dyévntos, illud quod de Filio dicebatur
cinerealuni , significat : yevntós, quod de Spiritu
sancio dixit Origenes, significationem babel a yi
voual , i sum , ) er idem sonat ac ( exsistens. » Quod
vero vocem yevntóv_pessimo sensu ab Origene
usurpatam conjecial Epiphanius hæres. LXIV , c . 8,
tium nostrum sensisse contra Epiphaniuin el Basi
lium lib . De Spiritu sancl. , cap . 29 , dura froule
perlenderiin , ui fidem faciunt Origeniana nostra . '
Huetius.
129 COMMENT. IN JOAN. TOMUS II . 130

των των υπό του Πατρός διά Χριστού γεγενημένων. A bus quae a Patre per Christum condita sunt , pre
Και τάχα αύτη εστίν η αιτία ( 18) του μη και αυ stantiorem esse, ul pium et veruin concedimus et
τουιών χρηματίζειν του Θεού , μόνου του Μονογενούς approbamus . Αιφue haec forsilan causa est cur ipse
φύσει Υιού αρχήθεν τυγχάνοντος , ου χρήζειν έoικε Dei non dicatur esse Filius ; quod solus Unigenitus
το άγιον Πνεύμα , διακονούντος αυτού τη υποστάσει , a principio natura Filius sit , quo indigere videtur
ου μόνον εις το είναι, αλλά και σοφόν είναι , και Spiritus sanctus, ministrante ipsius hypostasi, non
λογικόν , και δίκαιον , και παν οτιποτούν χρή αυτό solum iil sil, sed ul sapiens sil , et rationis parti
νοείν τυγχάνειν , κατά μετοχής των προειρημένων ceps , et 62 juslus , et omne id quod eum esse in
ημίν Χριστού επινοιών . Οίμαι δε το άγιον Πνεύμα της, telligendum est , ex Christi notionum , que a nolis
έν ' ούτως είπω , ύλην των από Θεού χαρισμάτων παρ paulo ante commemoratæ sunt, participatione. Ego
έχειν τοις δι' αυτό και την μετοχήν αυτού χρημα aulem existinio Spiritum sanctum , ut ita dicam ,
τίζουσιν αγίοις , της ειρημένης ύλης των χαρισμά materiam gratiarum quie a Deo proficiscuntur sup
των ενεργουμένης μεν από του Θεού , διακoνoυμένης peditare iis qui per ipsum ejusque communionem
δε υπό του Χριστού , ύφεστώσης δε κατά το άγιον sancti sunt, dum materia , quam dixi charismalum ,
Πνεύμα . Και κινεί με εις το ταύθ ' ούτως έχειν a Deo quidem operalur, a Christo autem ministra
υπολαβείν Παύλος, περί χαρισμάτων ούτω που γρά- B tar, per Spiritum vero sancturm ex sistit . Quod φui
φων Διαιρέσεις δε χαρισμάτων εισί , το δ' αυτό dem ut ita esse putem , facit Paulus , qui quodam
Πνεύμα και διαιρέσεις διακονιών εισι , και ο αυτός loco 3 degraliis scribit his verbis : « Divisiones all
Κύριος και διαιρέσεις ενεργημάτων εισι , και ο αυ lem gratiarum sunt , idem autem Spiritus : et divi
τός έστι Θεός , ο ενεργών τα πάντα εν πάσιν . » "Έχει siones ministrationum sunt , idem aulem Dominus ;
σε επαπόρησιν ( 19) διά τε το • Πάντα δι' αυτού εγέ divisiones operationum sunt, idem autem Deus,
νετο , » και ακολουθείν το Πνεύμα , γενητόν όν, διά του qui operatur omnia in omnibus. , Habet autem dubi
Λόγου γεγονέναι , πως οιονεί προτιμάται του Χριστού tationem , quod « omnia per ipsum facta » sint, el ex
έν τισι Γραφείς , εν μέν τω Ησαΐα ομολογούντος eo sequatur , ut Spiritus sanctus, qui factus est, ab
Χριστού ουχ υπό του Πατρός απεστάλθαι μόνου , ipso faclus sit : quomodo Christo in quibusdam
αλλά και υπό του αγίου Πνεύματος (φησί γάρ: « Και Scripturis anteponatur, cum Christus ipse in Isaia
νυν Κύριος απέστειλε με , και το Πνεύμα αυτού ) : ενδε quidem se non solum a Patre , sed etiam a Spirits
το Ευαγγελία άφεσιν μεν επαγγελλομένου επί της sancto missum esse falealur ; ait enim * : « Et nunc
εις αυτόν αμαρτίας , αποφαινομένου δε περί της εις Dominus misit me , ejusque Spiritus; , in Evangelio
το άγιον Πνεύμα βλασφημίας , ως ου μόνον εν τούτω C aulem remissionem promillal in peccato quod in
το αιώνι μη εσομένης της αφέσεως τω εις αυτό ipsum commiuitur; pronuntiet vero de blasphemia
δυσφημήσαντι , αλλ ' ουδε εν τω μελλοντι. Και μη in sanctum Spiritum , non fore ut paleat non solum
ποτε ου πάντως διά το τιμιώτερον είναι το Πνεύμα in hoc sæculo , sed etiam in fuluro ad ejus veniam
το άγιον του Χριστού , ου γίνεται άφεσις τώ εις αυτό el remissionem audilus ei qui in illum blasphema
(20 ) ημαρτηκότι, αλλά διά το Χριστού μεν πάντα veril . Et forlasse non propterea ei qui in Spiritun
μετέχειν τα λογικά , οίς δίδοται συγγνώμη μετα sanctum peccaverit , non ignoscitur, quod ipse Chri
βαλλομένους από των αμαρτημάτων, του δε αγίου sto sit honoratior eique anteponatur , sed quod
Πνεύματος τους κατηξιωμένους, μηδεμιάς εύλογον omnia in quibus est ralio, Christo participani , qui
είναι συγγνώμης τυχείν μετά τηλικαύτης και τοιαύ bus , cum a peccatis discedunt , venia dalur : eos
της συμπνοίας τοίς εις το κακόν έτι αποπίπτουσι autem qui sancio Spiritu digni judicali sunt, non
και εκτρεπομένοις (21 ) τάς του ενυπάρχοντος Πνεύ consentaneuin sil veniam consequi , cum tanto et
ματος συμβουλίας . Ει δε κατά τον Ησαΐαν φησιν lali instinctu , ei , ut ita dicam , inspiratione in ma
ο Κύριος ημών υπό του Πατρός απεστάλθαι και lum iterum relabentes, el consilia Spiritus sancti ,
του Πνεύματος αυτού , έστι και ενταύθα περί qui in eis inest, respuentes. Quod si id quod est
του αποστείλαντος τον Χριστόν Πνεύματος απολο- D apud Isaiam scriptum, aii Servator noster se a Pa
γήσασθαι , ουχ ώς φύσει διαφέροντος , αλλά διά tre missum esse, et ab ipsius Spiritu , responden
την γενομένην οικονομίας της ενανθρωπήσεως του dum est etiain hoc loco missum esse Christum a
Yίου του Θεού , ελαττωθέντος παρ' αυτό του Σω Spiritu , non quod natura differat, sed propter fi
τήρος . Ει δε εν τούτω (22 ) προσκόπτει το λέγειν lii Dei conservatoris nostri , qui se infra eum mi
ελαττώσθαι παρά το άγιον Πνεύμα τον Σωτήρα nuit , in humanitale sumenda , dispensationem .
• 1 Cor . ΧΗ, 4-6 . * Isa . ΧLVΙΙ , 16.

( 18) Και τάχα αύτη έστιν αιτία , etc. Similis
fere est Basilii ep. 43, Gregor. Nysseni lib, I con
Ira Eunomium , Epiphanii in Ancorato, Augustini
! ib . xv De Trinit. , c. 26, et lib . a Contra Maximi
num, cap. 14 , aliorumque ratiocinalio, cum Filium.
idcirco Filjum dici et esse volunt, quod ex uno
oriatur ; Spirilum sanctum nec dici Filium , nec
esse . qgod procedat ex duobus. Huetius.
(19) "Έχει δε επαπόρησιν , etc. Vide S. Tlio
nam p. 1 , 4 , 45, a. 8.
(20) Codex Bodleianus recte εις αυτό : codex Re
gius , els autóv, male.
(21 ) Τοίς εις το κακόν έτι αποπίπτουσι και εκ
τρεπομένοις . Legendum videtur, τους εις το κακόν
έτι αποπίπτοντας και εκτρεπομένους .
(22) Ει δε εν τούτω , etc. Lege Ει δέ τις εν τού
τω .
131 ORIGENIS 152
Quod si quis ex eo offenditur , quod in Sumenda A ενανθρωπήσαντα , προσακτέον αυτόν από των εν τη
natura humana infra Spirilus dignilalem Servalo προς Εβραίους λεγομένων Επιστολή και αγγέλων
rem imminutum dixerim : hoc ei probandum est. ελάττονα διά το πάθημα του θανάτου απoφηναμένου
ex iis quæ scripta sunt in Pauli ad Hebræos Episto του Παύλου γεγονέναι τον Ιησούν φησί γάρ • Τον
la, in qua eliam angelis minorem 63 Jesum fuisse δε βραχύ τι παρ' αγγέλους ήλαττωμένον βλέπομεν
propter mortis perpessionem pronuntiat ; ait enim : Ιησούν διά το πάθημα του θανάτου δόξη και τιμή
• Εum autem qui modico quam angeli minoraluς εστεφανωμένον . » " Η τάχα έστι και τούτο ειπείν( 25),
est , videmus Jesum , propter passionem mortis , ότι εδείτο ή κτίσις υπέρ του ελευθερωθήναι από της
gloria et honore coronalum . » Aut hoc etiam dici δουλείας της φθοράς , αλλά και ανθρώπων γένος μα
potest creatæ naturæ , ut a servitute interilus cor καρίας και θείας δυνάμεως ενανθρωπούσης , ήτις
ruptionisque liberaretur, atque etiam hominum ge- διορθώσεται και τα επί της γης και ώσπερεί επ
neri beata ac divina virlule , ut ita dicam , incar έβαλλε πως το αγίω Πνεύματι η πράξις αύτη , ήντινα
nala opus fuisse , quæ ea eliam quæ in terra sunt υπομένειν ου δυνάμενον (24 ) προβάλλεται τον Σω
corrigeret ; et quodammodo hanc actionem ad san τήρα , ώς το τηλικούτον άθλον μόνον ενεγκείν δυνά
ctum Spiritum pertinere, quam cum ferre non pos μενον , και του Πατρός ως ηγουμένου αποστέλλοντος
Β΄
sel , Servatorem offert el proponit , ut qui solus hoc τον Υιόν , συναποστέλλει και συμπροπέμπει το άγιον
certamen posset sustinere : Pater etiam it princeps Πνεύμα αυτόν , εν καιρώ υπισχνούμενον καταθήναι
Filium millens , una Spiritum quoque millit , quem προς τον Υιόν του Θεού , και συνεργήσαι τη των
cerlo tempore descensurum ad Dei Filium , el una ανθρώπων σωτηρία . Τούτο δε πεποίηκεν ότε το σω
hominum salutem operalurum effecturumque pro ματικό είδει ώσει περιστερά (23) εφίπταται μετά
miserat. Id quod perfecit, tum , cum corporea spe το λουτρόν αυτώ, και επιστάν ού παρέρχεται τάχα
cie columbæ ad eum post lavacrum volavit , el έν ανθρώποις τούτο πεποιηκότος (26) τοις μη δυνη
insisiens non præteriit : quod fecil fortasse apud θείσιν αδιαλείπτως φέρειν αυτού την δόξαν . Διόπερ
homines, qui ejus majestatem assidue ferre non po σημαίνων (27) ο Ιωάννης περί του γνώναι όστις
ferant. Itaque significans Joannes er loquens de co ποτέ εστιν ο Χριστός ουχί μόνην την επί τον Ιησούν
gnitione quisnam Christus esset, non solum Spiri κατάβασιν του Πνεύματος , αλλά προς τη καταβάσει
lus ad Jesum descensum narrat, sed præler descen την εν αυτώ μονήν. Γέγραπται γάρ ειρηκέναι τον
sum illius in ipso mansionem ? . Scriptum est enim Ιωάννην , ότι ο “Ο πέμψας , με βαπτίζειν είπεν :
hoc dixisse Joannem : « Qui misit me baptizare, di Εφ' όν αν ίδης το Πνεύμα καταβαίνουν και μένον επ '
xit : Super quem videris Spiritum descendentein , C αυτόν, ούτός έστιν ο βαπτίζων εν Πνεύματι αγίω
el manentem super cum , hic est qui baptizat in Spi και πυρί. 5 Ου γαρ λέγεται , « Εφ' όν αν ίδης το
rilu el igne® . , Non enim dicitur, « Super quem vi. Πνεύμα καταβαίνον , και μόνον, τάχα και επ' άλλους
deris Spiritum descendentem » solum , quod fortasse καταβεβηκότος αυτού , αλλά ο καταβαίνον , και μένον
etiam ad alios ipse descenderet , sed descenden επ' αυτόν . » Ταύτα δε επιπολύ εξήτασται σαφέστερον
tem et manentem super ipsum . , Hæc autem mul ιδείν βουλομένοις πώς, ει πάντα δι' αυτού εγένετο,
lum ac diu examinala sunt nobis planius et apertius και το Πνεύμα διά του Λόγου εγένετο, έν των πάν
videre volentibus , quomodo, si omnia per ipsuin των τυγχάνον υποδεεστέρων του (28) δι' ού εγένετο
facta sunt, Spiritus etiam per Verbum factus est , νοούμενον , ει και λέξεις τινές περισπών ημάς εις το
qui una ex rebus inferioribus eo per quod faclæ εναντίον δοκούσιν. Εάν δε πρoσίεται τις το καθ'
sunt, intelligatur , etiamsi verba quædam nos in “Εβραίους Ευαγγέλιον, ένθα αυτός ο Σωτήρ φησιν :
contrariam partem trahere videantur . Quod si quis « "Αρτι έλαβε με ή μήτηρ μου το άγιον Πνεύμα εν
Hebræorum Evangelium proferat, in quo Servator μιά των τριχών μου , και απένεγκε με εις το όρος
ipse hæc dicit : 64 « Modo accepit me mater mea το μέγα Θαβώρ , επαπορήσει πως μήτηρ Χριστού
sanctus Spiritus , uno capillorum meorum , el me το διά του Λόγου γεγενημένον Πνεύμα άγιον είναι
o llebr . ii , 9. 6 Luc. 11 , 22. Joan . 1 , 32 . 8 ibid .'
(23 ) Η τάχα εστι και τούτο ειπείν , etc. Mor- D dice Regio legitur , έν των πάντων τυγχάνων υποδε
tis quippe Christi beneficium ad creatas res omnes έστερον του, etc. Quae certe manifesto meridos2
perlinere voluit, ut in Origenianis demonstramus. sunt. Nam quid sibi vellet Origenes, inquit Hue
HUETIUS . lius, si Spiritum sanctum unum e rebus omnibus
(24) "Ήντινα υπομένειν ου δυνάμενον , etc. quæ a Palre et Filio habent ut sint, minorem eo
Humani generis redemptio Filium quidem potius esse scripsis et a quo est ? Legendum ergo : Êv tūv
quam Spiritum sanctum decebal, ut docet Thomas πάντων τυγχάνον υποδεεστέρων , etc. Spiritus San
p. 11 , 9. 3, art . 8. Uterque autem id muneris pa clus una est ex iis rebus quæ eo inferiores sunt per
riler exsequi poterat. Id . quod sunt. Quod autem Spiritum sanctum Verbo
( 25) Recie codex Bodleianus Teeplotepá , niale Re minorem slaluit, consentientem habel Athanasium
gius περιστερά . oral . 2 Advers . Arianos : Τοιαύτα μεν ούν τοϊς Ιου
(26 ) Πεποιηκότος . Lege πεποιηκός . δαίοις ώςάνθρωπος έλεγεν ο Κύριος τοις δε μαθηταίς
(27) Σημαίνων . Lege σημαίνει, aut si servas ση την θεότητα , και την μεγαλειότητα δεικνύς εαυτού ,
μαίνων , aliud verlbum supple quod regat ουχί μό ουκέτι ελάττονα εαυτόν του Πνεύματος , αλλά μείζο
νην την επί τον Ιησούν κατάβασιν, etc. να . και ίσον όντα σημαίνων , εδίδου μεν το Πνεύμα
( 28) " Εν των πάντων τυγχάνον υποδεεστέρων και έλεγε : « Λάβετε το Πνεύμα άγιον » και « Εγώ
Toù, etc. Ila recte habet codex Bodleianus ; in co αυτό αποστέλλων και • Εκείνος έμε δοξάσει.
1533 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II . 134

δύναται . Ταύτα δε και τούτο ου χαλεπόν ερμηνεύ- A in montem magnum Thalior portavit ; » is dubitabit
σαι . Ει γάρ ο ποιών το θέλημα (29) του Πατρός του qui Spiritus sanctus , qui per Verbum factus est ,
εν τοις ουρανοίς αδελφός και αδελφή και μήτηρ έστιν maier Christi esse possit . Sed hæc atque hoc non
αυτού , και φθάνει το αδελφός Χριστού όνομα ου μό est dillicile interpretari. Si enim is qui facit volun
νον επί τό των ανθρώπων γένος , αλλά και επί τα latem Patris qui in cælis est , ejus est et frater, et
τούτου θειότερα : ουδέν άτοπον έσται μάλλον πάσης soror , et materº ; et fratris Christi nomen non so
χρηματιζούσης μητρός Χριστού διά το ποιείν το θέ Jum ad genus hominum venit , sed etiam ad ea quæ
λημα του εν τοις ουρανούς Πατρός , το Πνεύμα το eo diviniora sunt, nihil jam absurdum alienumque
άγιον είναι μητέρα . "Έτι εις το· Πάντα δι' αυτού eril , plus etiam quam eos qui quod Patris qui in
εγένετο , και και ταύτα ζητητέον. Τη επινοία ο Λόγος cælis est voluntatem faciant, Christi maler appel .
έτερός έστι παρά την ζωήν, και το γέγονεν εν και lantur, matrem esse sanctum Spiritum .] Ad hæc
τω Λόγω « ζωή ήν, και ζωή ήν το φως των ανθρώ quæramus oportet et illa in hoc dictum : « Omriz
πων . Αρ' ούν , ως πάντα δι' αυτού εγένετο, και η per ipsum facta sunt. , Sermo intellectione animi
ζωή δι' αυτού εγένετο ; ήτις εστί το φως των ανθρώ alius est a vila , et « quod factum est in Sermone
πων , και αι άλλαι του Σωτήρος επίνοιαι · ή καθ' « vita eral, el vila erat lux hominum 10. , An igitur
υπεξαίρεσιν των εν αυτώ νοητέον το « Πάντα δι' αυ- But omnia per ipsum facta sunt , sic etiam vita per
του εγένετο ; » όπερ δοκεί μοι είναι κρείττον. "Ινα γάρ ipsum facta est , quæ esi lux hominum , el alive Ser
συγχωρηθή διά του γεγονέναι την ζωήν το φως των valoris intellectiones : vel omnia per ipsum facia
ανθρώπων , τί λεκτέον περί της προεπινοουμένης (30 ) ſuisse intelligere opus est, detractis his quæ in ipso
του Λόγου σοφίας; Ου γαρ δή που διά του Λόγου το sunt ? Quod mihi melius esse videtur. Ut enim con
περί τον λόγον γεγένηται · ώστε χωρίς των επινοου cedatur ipsum fecisse oinnia , eo quod vita , quæ est
μένων των Χριστώ , πάντα διά του Λόγου γεγένηται lux hominum , facta fuerit , quid dicendum de sa
του Θεού , ποιήσαντος εν σοφία αυτά του Πατρός: pientia quæ ante ipsum Sermonem consideralur ?
« Πάντα γάρ , φησίν, εν σοφία εποίησας , και ου διά της Νam profecto per Sermonem factum non est , quod !
σοφίας εποίησας . excellit Sermonem . Quare omnia per Sermonem
Dąpm facta sunt, præter ea quæ considerantur in Christo, quia Pater fecerit ea in sapientia , « Omnia
enim , inquit, in sapientia fecisti '', , non per sapientiam fecisti.
7. Ίδωμεν δε διά τι πρόσκειται το Και χωρίς C 7. Videamus etiam quamobrem dictum sit , « Εε
αυτού εγένετο ουδέ έν· , τισι κάν δόξαι περιττόν sine ipso factum est nihil 11, etiamsi quibusdale
τυγχάνειν τό: « Χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν, και επι videatur superfluam esse illud , « Sine ipso factum
φερόμενον τω " « Πάντα δι' αυτού εγένετο . » Ει γάρ est nihil, •quod subjungitur his verbis : Omnia per
παν ότιποτούν διά του Λόγου γεγένηται , ουδέν χωρίς ipsum facta sunt. , Si omne et quidquid dixeris
του λόγου γεγένηται. Ουκέτι μέντοι γε ακολουθεί το per Sermonem factum fuit , nihil sine Sermone fa
χωρίς του Λόγου γεγενήσθαι τι (31) το πάντα του clum fuit, tamen non sequitur, si sine Sermone non
Λόγου γεγενησθαι . "Έξεστι γαρ, ουδενός χωρίς του factum est aliquid , omnia per Sermonem - facia
Λόγου γεγενημένου , μή μόνον διά τού Λόγου γεγο fuisse. Nam fieri potest ut , cum nihil sine Sermone
νέναι πάντα , αλλά και υπό του Λόγου τινά. Χρή factum fuerit , non lantum omnia per Sermonem
τοίνυν ειδέναι πως δεί ακούειν του πάντα, και πώς ſacta sint, sed aliqua solum ab ipso facta fuerint.
του ουδέν . Δυνατόν γάρ εκ του μη τετρανωκέναι Proinde intelligamus necesse est , quonam pacto
αμφοτέρας τάς λέξεις , εκδέξασθαι , ότι , ει πάντα διά accipere debeamus vocabulum omnia , el quomodo
του Λόγου έγένετο, των δε πάντων εστι και η κακία , vocabulum nihil, Fieri enim potest , ni explanave
και πάσα ή χύσις της αμαρτίας , και τα πονηρά, ότι rimus ulrasque dictiones , si omnia per Sermonem
και ταύτα διά του Λόγου εγένετο . Τούτο δε ψεύδος: D facta sunt, el appellatione omnium compreliendatur
κτίσματα μεν γάρ διά του Λόγου γεγονέναι ουκ άτο el vilium , et omnis fusio peccali , el omnia prava ,
πον , αλλά και διά του Λόγου τα ανδραγαθήματα, και ut intelligamus etiam hæc per Sermonem facta
πάντα τα κατορθώματα κατωρθώσθαι τοις μακαρίους fuisse , quod est falsum : creatures enim per Ser
νοείν αναγκαίον · ουκέτι δε και τα αμαρτήματα και monem factas fuisse nibil est absurdi : atque
τα απoπτώματα . Εξειλήφασιν ούν τινες (32) τώ αν 65 eliam beatos viros omnia præclare facia , et
υπόστατον είναι την κακίαν ( ούτε γάρ ήν απ' αρχής , egregia facinora per Sermonem peregisse, nobis
ούτε εις τον αιώνα έσται ) ταύτ' είναι τα μηδέν » και necessarium est intelligere : non ilem vero lapsus..

* Μatth. ΧΙΙ , 30. 10 Joan . 1, 3, 4. 11 Psal . Cli, 24. 15 Joan . 1, 3.

«Hæc quidem Judæis tanquam homodicebat Dominus.
Discipulis vero divinitaiem et magnitudinem suam
ostendens, non jam amplius minorem se Spiritu ,
sed majorem esse et æqualem signilicans , dabat
quidem Spiritum et dicebat : < Accipite Spiritum
sanctum :) el , « Ego illun millo : et , « Ipse me
glorificabit : 1 majorem , propler dignitatem et au
cloritatem originis ; æqualem , essentia et natura .
(29 ) Codex Bodleianus recte habet Ει γάρ ο
ποιών το θέλημα" male Regius : Ει γάρ οποίον το
θέλημα.
(30) Codd. Regius et Barberinus , Προεπινοουμέ
νης . Bodleianus , προνοουμένης .
( 31 ) Γεγενήσθαι τι . Ferrarius legit , μή γεγενή
σθαι .
(32 ) 'Εξειλήφασιν ούν τινες , etc. Αυgustinus
Soliloq. cap . 5 .
155
et peccala . Exposuerunt igitur quidam , propterea A ώσπερ Ελλήνων τινές φασιν είναι των ού τινων τα
quod non subsistal vilium ( neque enim luil ab
inilio , ac ne in sæculum quidem futuruni est ) , ea
nihil esse . Et quemadmodum gentiles quidam
genera , el species , veluti animal, el hominem , nihil Και εφίσταμεν ει δυνατόν από των Γραφών πληκτι
esse dicunt, ita bi arbitrati sunt esse omne illud ,
quod nec a Deo , nec per: Sermonem sumpserit ap-
parentem subsistentiam . El adnotamus num e
Scripturis possint bæc accuratissime ostendi .
Quantum igitur attinet ad significata hujus voculæ
nihil, et voculæ non ens , synonyma videbuntur esse,
cum non ens dicatur nihil , et nihil non ens. Itaque
videtur Apostolus non entia dicere , non quæ omni
no nequaquam sunt , sed ea que sint prava , existi-
mans prava non exsistere . « Quæ enim non erant,
inquit, Deus velut entia vocavit. » Quin Mardochæus
etiam in libro Esther juxta Sepluaginta , non exsi
stentes vocal inianicos Israel , dicens : « Ne tradideris
sceptrum tuum , Domine, non exsistentibus 13.16. ,
Possumus etiam adjungere quomodo propter vitium
mali appellentur non exsistentes , ex Dei nomine,
quod scriplum est in Exodo : « Dixit enim Domi
pus ad Mosen : Exsistens hoc mihi est nomen 15. O
Bonus Deus haec Ioquitur judicio nostro , qui glo-
riamur esse de Ecclesia , quein glorificans Servalor
dicit : « Nemo bonus , nisi solus Deus , neinpe ille
Paler. 16 » Igitur bonus idem est cum exsistente .
Cuin vero malum aut pravum contrarium sit bono,
el contrarium exsistenti sit non exsistens , sequitur
malum el pravum esse non exsistens. Et forlassis C
hac ratione adducti fuerunt , qui dicunt diabolum
non esse Dei opificium : in quantuni enim diabolus
est , non est Dei opiſicium ; in quantum vero illi
contigil diabolo esse, factus cum sit , cum nihil
creatum sit extra Deum nostrum , Dei est opifi-
cium ( 37 ) , ul si parricidam Dei opus esse bega
remus, non auferentes ipsum a Deo factum fuisse,
in quantum homo 66 est. Namque ponentes eliam
nos, eum esse sumpsisse a Deo , in quantuin homo
est, non ponimus hoc eum sumpsisse , in quantuni
est interfector. Tlaque omnes participantes ens
( participant autem sancti ) , werilo erunt exsisten
13.14 Esth . Χιν , 11 . 18 Cap . II , vers . 14 . 16 Marc .
(53 ) Είναι των ού τινων τα γένη και τα είδη , D κακών εστιν ο Θεός · αγένητος άρα ο διάβολος. • Un
etc. lloc est , juxta doctrinam Peripateticorum , re
rum que non sunt hoc aliquid , sive cóô€ ti : ea
sunt autem ta xabólov , vel , juxta Platonicos, ide
universales. lluetius .
(31) Καθ ' ημάς δε τους εύχομένους, etc. Mar
cionitas Suggillat, oιηθέντας δίκαιον μέν είναι τον
δημιουργών, αγαθόν δε τον του Χριστού Πατέρα , οι
idem habet Origenes supra lom . I in Joannem , num .
40. ID .
( 55) Και τάχα τούτο έσηνε τους ειπόντας , etc.
Vocabulum Égnvs non intellexit Perionius, hoc
est , commonit . Origenes in Matth. Χx : Μή σαινέτω
δε ημάς εί ο Σωτήρ, etc. Infra Ion . νι in Joann.,
ιιι 6 : "Οτι ο καιρός της Χριστού επιδημίας έσαινε
odvazov . Cielerum loco huic adsonal alter ille Epi-
plhanii theres . LXIV, cap. 19 : Πόθεν ο φθόνος , ο άν
τιλέγων έρεί. Ει γάρ από του διαβόλου, και διά τι
διάβολος εγένετο ; Ει εγένετο, και ο ποιήσας αυτόν
έστιν αίτιος του είναι κακόν . 'Αλλ' αναίτιος πάντη
ORIGENIS 156
γένη και τα είδη (53) , οίον το ζώον και τον άνθρωπον ,
ούτως ύπέλαβον ουδέν τυγχάνειν πάν το ουχ υπό Θεού ,
ουδε διά του Λόγου την δοκούσαν σύστασιν ειληφός .
κώτατα ταύτα παραστήσαι . " Οσον τοίνυν επί τοις
σημαινομένους του ουδέν , και του ουκ όν , δόξει
είναι συνώνυμα , του ουκ όντος ουδενός άν λεγομέ
νου , και του ουδενός ουκ όντος . Φαίνεται δε ο Από
στολος τα ουκ όντα ουχί επί των μηδαμή μηδαμώς
οντων ονομάζων, αλλ ' επί των μοχθηρών , μη όντα
νομίζων τα πονηρά: « Τα μη όντα γάρ , φησίν , ο
Θεός ως όντα εκάλεσεν. » Αλλά και ο Μαρδοχαίος , εν
τη κατά τους Εβδομήκοντα Εσθήρ, μη όντας τους
εχθρούς του Ισραήλ καλεί λέγων · « Μή παραδώς το
B
σκήπτρον σου , Κύριε , τοίς μη ούσιν . 5 Και έστι
προσαγαγείν πως δια την κακίαν μη όντες οι πονη
ροι προσαγορεύονται εκ του εν τη Εξόδω ονόματος
αναγραφομένου του Θεού : « Είπε γάρ Κύριος προς
Μωϋσήν · “Ο ών , τούτο μοί εστι το όνομα. 5 Καθ'
ημάς δε τους εύχομένους (34) είναι από της Εκκλη
σίας , ο αγαθός Θεός ταύτά φησιν, όν δοξάζων ο Σωτήρ
λέγει· « Ουδείς αγαθός ει μή εξς ο Θεός ο Πατήρ. »
Ουκούν ο αγαθός τω όντι και αυτός εστιν. 'Εναντίον δε
το αγαθό το κακόν, ή το πονηρόν , και εναντίον τω
όντι το ουκ όν · οίς ακολουθεί, ότι το πονηρόν και
κακόν ουκ όν. Και τάχα τούτο έσηνε τους είπόντας (35)
τον διάβολον μή είναι Θεού δημιούργημα καθό γάρ
διάβολός εστιν, ουκ έστι Θεού δημιούργημα • ώδε συμ
βέβηκε διαβόλο είναι , γενητός ών, ουδενός κτίστου όν
τος παρέξ του Θεού ημών, Θεού εστι κτίσμα • ως ει
εφάσκομεν και τον φονέα μή είναι Θεου δημιούργημα ,
ουκ αναιρούντες το , ή άνθρωπός έστι, πεποιήσθαι
αυτόν (56) υπό Θεού . Τιθέντες γάρ το , ή άνθρωπος
τυγχάνει , από Θεού αυτόν το είναι ειληφέναι , και
ημείς ου τίθεμεν το, ή φονεύς έστιν , από Θεού τους
αυτόν ειληφέναι . Πάντες μεν ούν οι μετέχοντες (58 ) του
όντος ( μετέχουσι δε οι άγιοι), ευλόγως αν όντες χρη
ματίζομεν οι δε αποστραφέντες την του όντος μετ
οχήν , το εστερήσθαι του όντος, γεγόνασιν ουκ όντες.
Προείπομεν δε , ότι συνωνυμία εστί του ουκ όντος
και του ουδενός και διά τούτο οι ουκ όντες ουδέν
3 , 18 ; Luc . Χνιιι , 19 .
denam invidia profecia sit, adversarius quærii ,
Nam si a diabolo respondeas; cur omnino diabolus
exstitii ? Si factus est ; qui condidit illum , auctor
mali debet videri . Atqui malorum causa Deus esse
non potest; quare ab nullo productus est diabo
lus. , Marcionitas porro el alios eorum symmystas
hic designal Origenes, qui tria principia statuebant,
quorum Deus aller esset bonus, ignolus, Christi
Paler; aller Creator et cognilus ; et lertius inter
utrumque diabolus. Legendus Epiphanius bæres.
XLII, cap . 5. Ιb .
( 36) Πεποιήσθαι αυτόν , etc. Editio Huelii ha
Dei μή πεποιήσθαι.
( 37) Hec ab Ambrosio Ferrario omissa, ac in.
terprétatione Perionii supplemus .
(58 ) Μετέχοντες . Editio Huelii , μη μετέχοντες ,
perperam . Cerle in codice Bodleiano non legitur
μή.
 157 COMMENT . IN JOAN . TOMUS U. 138
εισι , και πάσα ή κακία ουδέν έστιν , έπει και ουκ ον A tes ; φui vero difugiunt entis participationem, eo
τυγχάνει και ουδέν καλουμένη χωρίς γεγένηται του quod privati sint ente, facti fuerunt non exsistentes.
Λόγου , τοις πάσιν ου συγκαταριθμουμένη. Ημείς Diximus autem superius ens el nihil synonyma et
μεν ούν κατά το δυνατόν παρεστήσαμεν τίνα τα διά univoca esse : et hanc ob causam qui non sunt nibil
του Λόγου γεγενημένα πάντα , και τι το χωρίς αυτού esse , et omne vitium eliam nihil esse , quoniam
γενόμενον μεν , όν δε ουδέποτε , και διά τούτο ουδέν est non ens ; et nihi vocalum , sine Sermone
καλούμενον . factum fuisse , non connumeralum cum vocula
bac, omnibus. Alque nos quidem pro virili ostendimus , quae sint omnia facta per Sermonem , et quid sit
sine ipso quidem factum, nunquam autem exsistens, et hanc ob causam nihil vocatum .
8. Βιαίως δε οίμαι και χωρίς μαρτυρίου τον 8. Exislimo autem Heracleonem , qui Valentini
Ουαλεντίνου λεγόμενον είναι γνώριμον Ηρα- Ηρα discipulus esse fertur , cum hæc edissereret :
κλέωνα (59) διηγούμενον τό : « Πάντα δι' αυτού i Omnia per ipsum facta sunt ' , coacle el sine
εγένετο, » εξειληφέναι πάντα τον κόσμον και τα εν lestimonio mundum universum quæque in eo sunt
αυτώ , εκκλείοντα των πάντων το όσον επί τη υπο escepisse, excludentem , quantum ipsius feri hypo
θέσει αυτού τα του κόσμου , και των εν αυτώ διαφέ thesis, ex omnibus præstantissima quæque mundi
B
ροντα . Φησί γάρ ου τον (40) αιώνα και τα εν τω αιώνι el eorum quæ in ipso continentur. Ait enim per Ser
γεγονέναι διά του Λόγου : άτινα οίεται προ του Λόγου monem non sæculum , non quæ in sæculo sunt, facla
γεγονέναι . 'Αναιδέστερον δε ιστάμενος προς το fuisse , existimans illa ante Sermonem fuisse. Impu
« Και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν, ο μηδε ευλαβού deplius insuper instans ad illud : « Et sine eo
μενος ( 41 ) το : « Μή προσθής τους λόγους αυτού , ίνα factum est nihil 18, , neque veritus illud : Ne
μη ελέγξη σε , και ψευδής γένη, και προστίθησι τω, addider is sermonibus ejus, ne le redargual , el
ουδέ έν , « των εν τω κόσμο και τη κτίσει . 5 Και επει mendax sis " , o illi voci, nihil, addit, « eorum quæ in
προφανή εστι τα υπ' αυτου λεγόμενα σφόδρα βε mundo sunt el in hac conditione. 1 El quoniam
βιασμένα , και παρά την ενάργειαν ( 49 ) επαγγελλό- apertum est dicta ipsius valde coacta esse , preler
μενα , ει τα νομιζόμενα αυτό θεία εκκλείεται των que evidentiam pronuntiata , si quæ ipse divina
πάντων , τα δε , ως εκείνος οίεται , παντελώς φθειρό- opinatur , exeluduntur a voce omnium , quae vero
μενα κυρίως πάντα καλείται ουκ επιδιατριπτέον τη sunt opinione sua omnino corruptibilia proprie
ανατροπή των αυτόθεν την ατοπίαν εμφαινόντων : dicuntur omnia, non immorandum nobis est in his
οίον δε και το της Γραφής , « Χωρίς αυτού εγένετο confulandis quæ ex se absurdilalem præ se ferunt.
ουδε έν , και προστιθέντα αυτόν άνευ παραμυθίας της c Quale est illud etiam quod, Scriptura dicente :
από της Γραφής τό : « Των εν τω κόσμο και τη · El sine ipso factum est nihil, . ipse addit sine
κτίσει , μηδέ μετά πιθανότητος αποφαίνεσθαι , auctorilale Scripturæ : « Eorum quæ sunt in niundo
πιστεύεσθαι αξιoύντα ομοίως προφήταις ή αποστό et creatione , » quod neque cum probabilitate pro
λους τους μετ' εξουσίας και ανυπευθύνως κατα nuntiat, sed dignum se putat cui non secus alque
λείπουσι τοις καθ' αυτούς και μεθ ' αυτούς σωτήρια prophetis vel apostolis credatur, qui cum auctoritate
γράμματα . "Ετι δε ιδίως και του Πάντα δι' αυτού et inculpale reliquerunt sui similibus ac posteris
εγένετο , » εξήκουσε , φάσκων τον την αιτίαν παρασχόν- suis salutaria scripta . Jam vero el lioc dictum :
τα της γενέσεως του κόσμου τη Δημιουργώ τον λόγον Omnia per ipsum facta sunt,, privatim atque
όντα είναι (43) , ου τον αφ' ού , ή υφ' ού , αλλά τον secus quam alii exposuit dicens , Sermonem eum
δι' ού , περί των εν τη συνηθεία φράσιν (44 ) εκδεχό esse qui causam præbueril generationis mundi
μενος το γεγραμμένον . Ει γάρ, ως νοεί, η αλήθεια 67 Opifici , nec tamen Sermoni competere particu».
των πραγμάτων ήν, έδει διά του Δημιουργού γεγρά lam a quo vel ex quo , sed per quem , exponens id
φθαι πάντα γεγονέναι υπό του Λόγου , ουχί δε ανάπα quod scriplum esl, phrasim esse consuelam ; sed si
λιν διά του Λόγου υπό του Δημιουργού . Και ημείς μεν rerum verilas eral , ut ipse pulal , scriplum ſuisse
τη , δι' ού , χρησάμενοι ακολούθως τη συνηθεία , ουκ D oporiuit , omnia per Opificenm facia fuisse a Ser
αμάρτυρον την εκδοχήν αφήκαμεν · εκείνος δε προς mone , non vice versa per Sermonem ab Opifice.
το μή παραμεμυθήσθαι από των θείων Γραμμάτων Et nos quidem cum usi sumus vocula per quem,
τον καθ ' εαυτόν νούν , φαίνεται ( 45 ) και υποπτεύσας perinde atque facil consuetudo , non sine teste
το αληθές , και αναιδώς αυτό αντιβλέψας . Φησί γάρ , expositionem dimisimus. At vero ille , præterquam
ότι ουχ ώς υπ ' άλλου ενεργούντος αυτός επoίει και quod suam opinionem e diviuis Scripturis non con
11 Joan . 1 , 3. 18 ibid . 15 Proν. ΧΧΧ , 6.
(39 ) Ηρακλέωνα , etc. De Heracleone ejusque legit Ferrarius; codex vero Regius habet ενέρ
dogmatis videre est apnd Irenæum lib. II , cap. 4 ; γειαν , male .
Terlullianu !n De præscript, advers. hæres. , cap . 49, el (43) Elrai deest in codice Regio, sed exstat in
cap. 4, advers. Valeni . ; Epiphanium hæres. XXXVI , codicibus Bodleiano et Barberino .
ei alios. (44 ) Codex Regius , φασίν.
( 40 ) Codex Bodleianus , Διαφέροντα γάρ φησιν (45) Προς το μή παραμεμυθήσθαι από των θεί
ου τον , etc. ων Γραμμάτων των καθ ' εαυτόν νούν φαίνεται ,
( 41 ) Bodleianus et Bartberinus , μηδέ ευλαβούμε elc . Sic hunc locum , in codice Regio Tædatuin ,
νος , Regius, μή ευλαβούμενος . restituunt codd . Bodleianus et Barberinus ; verum
142) Bodleianus et Barberinus, įvápyscay , sicque pro προς το legendum videtur πρός τω .
PATROL. GR . XIV . 5
 159 ORIGENIS 140

firimat , videtur el suspicatus fuisse veritatem , el Α Λόγος , ίν ' ούτω νοηθή το , δι' αυτού , αλλ' αυτού ενερ
impudenter illi adversalus dicens : Non enim facie
bal ipse Sermo, tanquam ab alio operante ( lil sic
intelligeretur νοcula per quem ), sed ipso operante
alius faciebat. Cælerum non præsentis est temporis
probare quod mundi Opifex el fabricator fecerit
mundum , non facius minister Sermonis, et osten
dere quod Sermo , ul minister Opificis , mundum
condiderit. Juxta David enim prophetan 20 , « Deus
dixit , et facia Stunt ; mandavit, et creata sunt ; )
mandavit enim ingenilus Deus Primogenito omnis
creaturæ, el creala sunt, non solum mundus et
quæ sunt in illo , verum etiam reliqua omnia , osive
throni , sive dominationes , sive principatus, sive poleslales : omnia enim per illum , el in illum creala sunt :
et ipse est ante omnia 21. 1
9. Ad hæc in hoc dictum : « Et sine ipso factum B "Ετι είς τό : « Χωρίς αυτού εγένετο ουδε έν , και ουκ
est nihil 29 , O non intacta sinenda est Oratio de
vitio : quamvis enim admodum dissentanea alque κάν γάρ σφόδρα απεμφαίνειν δοκή, ου πάνυ τι δοκεί
absimilis esse videatur, ego nihil ferme facile
contemnendum esse censeo . Quærendum enim est
an etiam vilium per hógov (id est rationem ] factum
sil , sumendo nunc dóyov ( id est rationem ) allente
et diligenter pro eo λόγω qui est in unoquoque ,,
quoniam et ipseingenitus est singulis ab eo Λόγω
qui erat in principio . Inquit igitur Apostolus ' :
• Sine lege peccatum est mortuum , ) el addit :
• Veniente auten mandato , peccatum revixit 25, »
Universe docens de peccato , quod peccalum ipsum
nullam habeat operationem , antequam veniat lex
et mandatum . Proinde cum λόγος [ id est ratio] sit
aliquo modo lex et mandatum, et non sit peccatum C ήλθον , φησί , και ελάλησα αυτούς , αμαρτίαν ουκ
non exsistente lege (« peccatum enim non imputa-
lur, cum non sit lex 28 » ) , etiam rursus non erit
peccatum , si non sit ratio, nam « Si non venissem ,
inquit 36 , et loculus eis fuissem , peccalum non
haberent. » 68 Auferlur enim prætextus omnis ab
eo qui voluerit se de peccato defendere , quoniain
sermoni el rationi in se exsistenti , ostendentique
quid agendum , non paruerit . Unde omnia vel for-
lasse etiam ipsa deteriora facta sunt per rationem ,
et sine ipsa ( exponentibus nobis simplicius vocu
lam nihil ) facluin est nibil. Nec rationi omnino
vilio verlendum est , si omnia per ipsam facta sint ,
et sine ipsa faclum sit nihil : quemadmodum neque
magistro vitio verlendum est , qui discenti necessa
ria ostenderit, cum propter hujus disciplinas nallus
defensionis peccanti relinquitur Iocus , perinde
quasi ignoraverit, idque præsertim , si considerave
rimus inagistrum a discente inseparabilem : veluti
enim magister inseparabilis est a discente , sic ratio
in unoquoque qui rationis est compos , naturaliter
exsistens, semper agenda suggerens , etiam si non
10 Psal. XXXII , 9. 21 Coloss . 1, 16, 17. 21 Joan . 1 , 3. 25 Rom. VΙΙ, 8. 16 ibid . 9.
16 Joan . Χν, 22.
(46) Είτε αρχαι . Ηec desuntin codice Bodleiano ,
sed leguntur in Barberino el Regio .
(47 ) Καθολικώς . Ιta codex Bodleianus sicque le
gil Ferrarius; iu codice Regio nec non Barberino
legitur καθολικόν .
(48 ) Eίχον . Ιta codex Bodleianus ; Regius vero
el Barberinas , είγουσαν .
γούντος έτερος επoίει . Ου του παρόντος δε καιρού
ελέγξει το, μή τον Δημιουργών υπηρέτης του Λόγου
γεγενημένον τον κόσμον πεποιηκέναι , και αποδει
κνύναι , ότι υπηρέτης του Δημιουργού γενόμενος ο Λ5
γος τον κόσμον κατεσκεύασε . Κατά γάρ τον προφή
την Δαυίδ : « Ο Θεός είπε , και εγενήθησαν · ενετεί- ,
λατο, και εκτίσθησαν και ενετείλατο γάρ ο αγέννητος
Θεός τω Πρωτοτόκω πάσης κτίσεως, και εκτίσθησαν ,
ου μόνον ο κόσμος και τα εν αυτώ , αλλά και τα λοιπά
πάντα , « είτε θρόνου, είτε κυριότητες , είτε αρχαι (46) ,
είτε εξουσίαι πάντα γάρ δι' αυτού και εις αυτόν
έκτισται , και αυτός έστι προ πάντων. )
αγύμναστον εατέον και τον περί της κακίας λόγον
μοι ευκαταφρόνητον είναι . Ζητητέον γάρ ει και η κα
κία διά του λόγου γεγένηται , νυν λόγου προσεχώς
λαμβανομένου του εν εκάστω, ως και αυτός από του
εν αρχή Λόγου εκάστω γεγένηται . Φησί τοίνυν ο 'Από
στολος : Χωρίς νόμου αμαρτία νεκρά, και και επιφέρει :
« Ελθούσης δε εντολής, ή μεν αμαρτία ανέζησε και
καθολικώς (47 ) διδάσκων περί της αμαρτίας , ως μη
δεμίαν ενέργειας αυτής εχούσης πρίν νόμου και έντο
λής : πώς δε έχων ο λόγος νόμος είναι και εντολή ,
και ουκ αν είη αμαρτία μη όντος νόμου , (αμαρτία
γάρ μή έλλογείται μη όντος νόμου ') και πάλιν ουκ
αν είη αμαρτία, μη όντος λόγου : « Εί » γάρ « μή
είχον (48) . » Πάσα γαρ πρόφασις αφαιρείται του
βουλομένου επί τη αμαρτία απολογίσασθαι , επάν
ενυπάρχοντος λόγου και παραδεικνύντος και πρα
κτέον (49) , μή πείθηται τις αυτώ . Τάχα ούν πάντα
μέχρι και των χειρόνων διά του λόγου γεγένηται, και
χωρίς αυτού (απλούστερον ημών εκλαμβανόντων το
ουδέν ) εγένετο ουδέν . Και ου πάντως το λόγω εγ
κλητέον ει πάντα δι' αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού
εγένετο (50 ) ουδέ έν ώς ουδέ εγκλητέον το διδα
σκάλα παραδείξαντι τα δέοντα το μανθάνοντι, επάν
διά τα τούτου μαθήματα μηκέτι τόπος καταλείπηται
το αμαρτάνοντι απολογίας, ώς περί αγνοίας , και
μάλιστα εάν νοήσωμεν διδάσκαλος του μανθάνοντος
αχώριστον. Οιονεί γάρ διδάσκαλος του μανθάνοντος
D
αχώριστός εστιν, ο ενυπάρχων τη φύσει των λογικών
λόγος, αεί υποβάλλων τα πρακτέα, κάν παρακούω
μεν αυτού των εντολών , επιδιδόντες αυτούς ταίς ηδο
ναϊς , και παραπεμπόμενοι τας αρίστας αυτού συμ
βουλάς. " Ωσπερ δε υπηρέτη των οφθαλμώ επί τοις
κρείττοσιν ημίν γεγενημένω , και εφ ' ών ου κα
λώς (51 ) ορώμεν χρώμεθα, ομοίως και τη ακοή , όταν
26 Rom . V, 15.
( 49) Sic codd. Bodleianus el Barberinus ; Regius.
το πρακτέον.
(50) Και χωρίς αυτού εγένετο. Ηec desunt in
codice Regio, sed supplentur ex codd . Bodleian.
et Barberino .
(51 ) Oυ καλώς . Ιta recte hallel codex Barberi
nus , niale vero Regius et Bodleianus, ουκ άλλως .
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II. 119
παρέχωμεν εαυτούς ακροάσεσι κρίσεως ασμάτων , και Α obediamus illius preceptis , permittentes nos ipsos
των απαγορευμένων ακουσμάτων , ούτως ενυβρίζον voluptatibus el prætermittentes optima illius consi
τες των εν ημίν λόγον , και ουκ εις δέον αυτό χρώμε- lia . Οι autem oculo nobis ad bona ministro dato
νοι , δι' αυτού παρανομούμεν εις κρίμα τοϊς αμαρτά eliami abutimur in his quæ honeste non videmus,
ουσιν ενυπάρχοντος , και διά τούτο κρίνοντας τον μή perinde atque in audita facimus , cum allentos nos
πάντων αυτών προτιμήσαντα · όθεν και φησιν : « O praebemus dijudicandis canticis auditionibusque
λόγος ον ελάλησα , αυτός κρινεί υμάς, καιίσον διδά nobis velitis, sic contumeliam inferentes rationi
σχων τω : Εγώ ο Λόγος , ο εν υμίν αεί ενηχών, αυτός quæ in nobis inest , nec ubi oportet illa utentes , per
υμάς καταδικάσω , τόπον απολογίας καταλειπόμενον ipsam transgredimur legerm , que peccantibusiuest
έχοντας ουδαμώς . Δόξει μέντοιγε βιαιοτέρα είναι ad judicium , et idcirco eum judicans qui ipsam
αυτη η εκδοχή , άλλον μεν Λόγον τον εν αρχή ήμών omnibus non pretulerit. Unde etiam inquil 17 :
εξειληφότων τον προς τον Θεόν, τον Θεόν Λόγον . • Sermo, quem locutus sum , ipse condemnabit vos, »
άλλως δε αυτόν νοούντων , άτε ου μόνον επί των προ perinde quasi diceret , Ego ille Aóyos, ille in vobis
τηγουμένων δημιουργημάτων το · « Πάντα δι' αυτού insonans, ipse vos condeinnabo , qui nullum omnino
εγένετο , και λέγεσθαι εφάσκομεν , αλλά και επί πάντων defen: onis relictum habetis locum . Verum coaclior
υπό (52 ) των λογικών πραττομένων, ου λόγου χωρίς, Β videbitur esse becintelligentia, exponentibus nobis
ουδέν αμαρτάνομεν. Και ζητητέον εί και τον εν ημίν alium Λόγον in principio exsistentem Λόγον apud
λόγον τον αυτόν λεκτέον το εν αρχή και τα προς τον Deum ; Deum Móyov ; alium autem ipsum conside
θεόν, και τω Θεώ Λόγω, μάλιστα επεί ουχ ώς ετέρου rantibus, quia non solum de praecipuis opificiis ,
τούτου τυγχάνοντας παρά τον εν αρχή προς τον Θεόν omnia per ipsum facta fuisse dici diximus , verum
Λόγον , έoικεν ο Απόστολος διδάσκειν τό : Μή είπης etiam de omnibus que funt ab his qui λόγου [et
εν τη καρδία σου • Τις αναβήσεται εις τον ουρανόν ; rationis ] sunt compoles , sine quo λόγω [ id est
τουτέστι Χριστον καταγαγείν: ή , τις καταβήσεται εις ratione] nihil peccamus . Insuper querendum etiam
την άβυσσον ; τουτέστι Χριστόν εκ νεκρών αναγαγείν . est an is λόγος, qui in nobis est, idem sit cum eo
'Αλλά τι λέγει η Γραφή ; Εγγύς σου το ρημά έστι qui est in principio , et qui est apud Deuin , el Deus
σφόδρα εν τω στόματί σου, και εν τη καρδία σου . ) Λόγος , praesertim quoniam tanquam hoc λόγω
allero non exsistente ab eo Abyw qui est in principio apud Deum , videatur Apostolus illud docere 28 : ( Ne
dixeris in corde luo : Quis ascendel in cælum ? hoc est Christum deducere : 69 vel quis descendet in abys
sum ? hoc est Christum ex mortuis reducere . Sed quid dicit Scriptura " ? Prope te verbum est valde in
ore tuo et in corde tuo. )
Ο γέγονεν εν αυτώ (53) ζωή ήν , και η ζωή ην ο 10. Quod factum est an έρεο υita erat , et υλια illaeral
το φως των ανθρώπων . Έστι τινά δόγματα παρ' lui hominum30. Quadam suntapud gentiles dogmata ,
"Ελλησι , καλούμενα παράδοξα , τώ κατ ' αυτούς σοφώ paradoxa que vocant, sapienti sto tribuentia quam
πλείστα όσα προσάπτονται μετά τινος αποδείξεως ή plurima , cum quadam demonstratione vel apparenti
φαινομένης αποδείξεως, καθά φησι μόνον και πάντα demonstratione , juxla quæ inquiunt solum et omnem
τον σοφόν είναι ιερέα , το μόνον και πάντα τον σοφών Sapientem esse sacerdotem ; eo quod solus sapiens
επιστήμην έχεις της του Θεού θεραπείας και μόνον cullus divini sapientiam teneal; solum etiam el om
και πάντα τον σοφόν είναι ελεύθερον , εξουσίαν αυτο nem sapientem inquiunt esse liberum , tanquam qui

πραγίας από του θείου νόμου ειληφότα. Και την εξ- acceperit libertatem ex animi sui sententia operan
ουσίαν δε ορίζονται νόμιμον επιτροπήν . Και τι δει di a lege divina, libertatem etiam definientes legiti
νύν ήμάς λέγειν περί των καλουμένων παραδόξων, mam permissionem . Et quid opus est nos nunc dicere
πολλής ούσης της εις αυτά πραγματείας, και δεομέ- de his que paradoxa appellantur , cum multum opera
νων συγκρίσεων (54 ) της προς το βούλημα της Γρα insumalur in eis , et ea quæ ab ipsis enuntiantur
φής των υπ' αυτών κατά τα παράδοξα απαγγελλομέ- juxta paradoxa , collatione egeant cum voluntate
νων, ίνα επί τίνων και της θεοσεβείας λόγος συνηχεί, Scripture, ut in quibus cultus divini ratio concor
και επί τίνων το εναντίον τοϊς υπ' εκείνων λεγομέ- D det , et in quibus contrarium velit, his que ab illis
τους βούλεται , παραστήσαι δυνηθώμεν ; Τούτων δε dicuntur , ostendere possimus ? Horum aulem a nobis
ημίν μνήμη γεγένηται ζητούσε το « “Ο γέγονεν εν mentio facta est inquirentibus illud : « Quod factum
αυτό ζωή ήν , και διά το οιονεί το χαρακτήρα των πα est in ipso vita eral, ) proplerea quod possit aliquis 1
ραδόξων, και ει δει ειπείν , παραδοξότερον παρά τα Scripturam sequens, complura bujusmodi osten
υπ' εκείνων λεγόμενα δύνασθαι άν τινα επόμενον dere, que formam veluti habeant paradoxorum :
τη Γραφή δείξαι τοιαύτα πλείονα . Εάν γάρ νοήσωμεν quæque etiam (si quid , quod magis sit paradoxon ,
τον εν αρχή Λόγον , τον προς τον Θεόν, τον Θεόν Λό opus esl dicere) magis sint paradoxa quam quæ ab
γον , τάχα δυνησόμεθα μόνον τον τούτου , καθά τοιού illis dicuntur. Nam si consideraverimus Abyov [id

11 Joan . ΧΙΙ, 48 . 18 Rom . 3, 6 , 7. 29 Deut. ΧΙx , 14. 30 Joan . 1 , 3, 4.

(52) ' Yaó deest in editione Huetii, sed supple Barberino. Hinc tomum tertium auspicalur codex
lur e codd . Barberino el Bodleiano. Bodleianus, quem seculus videlur Ferrarius.
( 53 ) Ο γέγονεν εν αυτώ, ele. In editione Hue (54) Συγκρίσεων . Legendum videtur συγκρί
lii deest èx, quod supplelur e codd. Bodleiano el σεως .
143 ORIGÉNIS

est rationem] el Filium Dei in principio exsisten- Α τος , μετέχοντα λογικών ειπείν, ώστε και αποφήνα
lem rationem apud Deum , el rationem Deum , for σθαι αν, ότι μόνος ο άγιος λογικός . Πάλιν εάν συνώ
lassis eung solum , qui hujus particeps sit , in quan μεν την γενομένην εν τω Λόγω ζωήν , τον ειπόντα :
tum est talis, rationis capacem dicere poterimus : « 'Εγώ είμι η ζωή , και έρούμεν μηδένα των έξω της
adeo ut enuntiemus solum sanclum rationis capa πίστεως Χριστού ζήν , πάντας είναι νεκρούς τους μή
ceni esse . Rursum si intellexerimus factam in Ser ζώντας Θεώ , τό τε ζήν αυτών ζήν είναι της αμαρ
mone vitam , juxla eum qui dicit " : « Ego sum vi τίας (55) , και διά τούτο, ίν' ούτως είπω, ζήν θανά
la , » dicluri sumus neminem extra Christi fidein vi του τυγχάνειν . Επίστησον δε ει μη τούτο πολλαχού
vere, sed omnes mortuos esse , qui Deo non vivant , παριστάσιν αι θείαι Γραφαί τό όπου μέν του Σωτήρος
el quod vivere ipsorum sit vivere peccalo , et idcir φάσκοντος : « Η ουκ ανέγνωτε το ρηθέν επί της βά
co , ut ila dicam , vivere ipsorum ad mortem perti του : Εγώ Θεός 'Αβραάμ , και Θεός Ισαάκ , και Θεός
neal . Inspice vero an non hoc frequenter propo Ιακώβ ; Ουκ έστι Θεός νεκρών , αλλά ζώντων, » και :
naul divinæ Scripluræ , alicubi Servalore dicente : « Ου δικαιωθήσεται κατενώπιόν σου πάς ζών . » T !
< Annon legistis quod dictum est in rubo : Ego δε περί αυτού λέγειν δει του Θεού και του Σωτήρος;
Deus Abraham , et Deus Isaac, et Deus Jacob ? Non 'Αμφιβάλλεται γάρ όποτέρου είναι η λέγουσα εν τοις
est Deus mortuorum , sed viventium ' , , et : « Non προφήταις φωνή: « Ζω εγώ, λέγει Κύριος .
justificabitur in conspectu tuo omnis vivens 83. , Cælerum quid dicere opus est de ipso Deo vel Servalole ?
Ambigitur enim utrius sit vox illa quæ apud prophetas dicit : « Vivo ego, dicit Dominus 34 )
70 11. Ac principio quidem videamus illud : B 11. Και πρώτόν γε ίδωμεν τό : « Ουκ έστι Θεός νε
« Νοιι est Deus nortuorum, sed viventium 28 , » quod κρών , αλλά ζώντων, και ίσον δυνάμενον τω · Ουκ έστιν
perinde valet atque illud : Non est peccatorum αμαρτωλών , αλλά αγίων Θεός. Μεγάλη γάρ δωρεά
Deus, sed sanctorum Deus. Magnum enim pairiar τοις πατριάρχαις , το τον Θεόν αντί ονόματος προσ
charum munus , Deum vice sui nominis illorum άψαι την εκείνων ονομασίαν τή Θεός ιδία αυτού προσ
pomenclaturam applicuisse suæ propria appella ηγορία : καθά και ο Παυλός φησι• • Διό ούκέπαισχύ
tioni Dei ; quemadmodum etiam Paulus inquil 36 : νεται ο Θεός Θεός καλείσθαι αυτών . Ουκούν Θεός έστι
« Propter quod non erubescit Deus vocari Deus των πατέρων και πάντων των αγίων και ουκ άν που
ipsorum . , llaque Deus est patrum el omnium san αναγεγραμμένον ευρίσκοντο τον Θεόν είναι τόν Θεόν τι
clorum ; nec alibi scriplum reperias , Deum esse νος των ασεβών . Εί τοίνυν ο Θεός αγίων εστί και Θεός
alicujus impiorum Deum . Si ergo Deus sanctorum ζώντων είναι λέγεται , οι άγιοι ζωντές εισι , και οι
est, et Deus viventium esse dicitur, sancti sunt vi ζώντες άγιοι , ούτε αγίου όντος έξω των ζώντων, ούτε
ventes el vivenles sancti , quippe cum sanctus uon ζώντος χρηματίζοντας μόνον, και ουχί μετ' αυτού του
sit extra viventes, nec aliquis jam sit vivens qui ζην (36 ) έχοντος και το άγιον αυτόν τυγχάνειν . Το
cum ipsa vita non etiam hoc habeat ut sil sanctus. παραπλήσιον δε εστι και επί του : « Εύαρεστήσω τι
2dem fere de eo sentiendum est quod ait 37 : Hi- C Κυρίω εν χώρα ζώντων , και ιδείν ώς ει έλεγεν εν τά
lariter affeclus ero erga Dominum in regione vi ξει αγίων , ή εν τω τόπω των αγίων της κυρίως ευαρε
ventium ; , perinde ac si dixisset in ordine san στήσεως , ήτοι εν τη τάξει των αγίων , ή εν τω τόπο
ciorum, vel in loco sanclorum , nempe animi bilari των αγίων τυγχανούσης : ουδέπω άκρως ευαρεστούν
lale proprie, vel in ordine, vel in loco sanctorum τος του μή εις την τάξιν των αγίων κεχωρηκότος , ή
exsistente , el perinde quasi nullus eam plene sit του μή εις τον τόπον των αγίων γεγενημένου • εις όν
possessurus, qui vel ad ordinem sanctorum , vel ad χωρήσαι δεήσει πάντα τον οιονεί σκιάν και εικόνα
Iocum sanctorum non pervenerit, ad quem accedal της ευαρεστήσεως της αληθινής εν τω βίω τούτω
oportet quisquis hac in vita perceperit umbram προσανειληφότα . Και τό : Ου δικαιωθήσεσθαι δε
veluti et imaginem veræ hilaritatis . Quin illud 38 : κατ ' ενώπιον του Θεού πάντα ζωντα, και δηλοί, ότι
« Non justificabilur coram Deo omnis vivens, » de ως (57) προς Θεόν και την εν αυτώ δικαιοσύνην ουδείς
clarat neminem , quantumlibet bealum , si cum Deo δικαιωθήσεται των πάνυ μακαρίων, ως ει και ελέγο
ac justitia ipsius conferatur, justificari, veluti si μεν επί ετέρου παραδείγματος τοιούτον : Ου φωτιεί
tale quiddam altero exemplo diceremus : Νon splein- πάς λύχνος ενώπιον ηλίου φωτισί μεν γάρ πάς λύ
debit lucerna ulla coram sole ; spleudebit quidem χνος , αλλ ' όταν μή καταυγάζηται υπό ηλίου. Δικαιω
D
omnisIucerna , sed tum cum radiorum solis splen- " θήσεται δε και πάς ζών, αλλ' ουκ ενώπιον του Θεού
doro non illustratur. Justificabitur eliam omnis vi ότε τους κάτω συγκρίνεται , και υπό του σκότους χε
vens, al vero non coram Deo justificabitur , quan- κρατημένοις, παρ' οίς λάμψει αυτών το φως. Και
do cuin illis comparatur qui inferne habitant , qui . όρα εί κατά τούτο και το εν τω Ευαγγελία νοητέον :
que tenebris delinentur, apud quos lucebit illorum • Λαμψάτω το φώς υμών έμπροσθεν των ανθρώπων και
lux. Et vide nuin hac ratione intelligendum sit ου γάρ Λαμψάτω το φώς υμών έμπροσθεν του Θεού »
31 Joan, XI , 25 . 31 Marc . χι, 26, 27. 23 Psal . CXLII , 2. 34 Nuτη . ΧΙV , 28. 33 Marc . Χ1, 27. 30 Jlebr .
χι, 16. 31 Psil. CXIV , 9. 38 Psal . CXLII , 2.
(53) Της αμαρτίας . Codex Bodleianus , τη αμαρ Regius et Bartherinus , μετά του ζήν.
τία, et it: legit Ferrarius . (57) 'Qs . Sic codex Bodleianus; Regius el Bar
(5 ) Μετ ' αυτού του ζην . Sic codex Bodleianus ; berimus, gei, clc.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II. 146
τούτο γάρ ει ενετέλλετο , αδύνατον αν εδίδου εντολήν, A etiam illud quod est in Evangelio 89 : Lucea lux
ώσει και τοϊς λύχνους εμψύχοις ούσιν εντολήν εδίδου vestra coram hominibus ; » non enim dixit : Luceat
το λάμψαι το φώς αυτών έμπροσθεν του ηλίου . Ούχ lux vestra coram Deo, alioqui præceplum daturus
οι τυχόντες ούν μόνοι των ζώντων ου δικαιωθήσονται impossibile, si hoc praecepisset, perinde ac si lu
κατενώπιον του Θεού , αλλά και οι ώς εν ζωσι των cernis animatis præcepisset, uti lux ipsorum co
ελαττόνων διαφέροντες · ή όπερ μάλλον , άμα ή πάν ram sole luceret. Quamobrem non modo vulgus vi
των των ζώντων δικαιοσύνη , ου δικαιωθήσεται ως ventium non justificabitur coram Deo, sed nec
προς την του Θεού δικαιοσύνην , ώς ει και άμα πάντα eliam hi qui ceu inter viventes inferioribus præ
τα επί γης νυκτερινά συναγαγών φώτα έφασκον μη stant ; quodque magis eliam est , omnium viven
δύνασθαι ταύτα φωτίζειν ως προς τας τούτου του lium in unum collecta justitia , comparatione Dei,
ηλίου αυγάς. Κατ ' επανάβασιν δε εκ των ειρημένων non justificabitur, perinde ac si luminibus quæ su
νοητέον και το• • Ζω εγώ, λέγει Κύριος. » Τάχα του per terram sunt nocturnis in unum collectis dice
κυρίως ζην, μάλιστα εκ των ειρημένων περί του ζήν , rem ego, fieri non posse, uti splendorem afferant,
παρά μόνο τυγχάνοντος τω Θεώ . Και όρα εί διά τούτο 71 splendorum hujus solis comparatione. Per re
δύναται ο Απόστολος (58 ) την είς υπερβολήν υπεροχήν petitionem vero eorum quae diximus, consideran
νοήσας της ζωής του Θεού , και αξίως Θεού συνιείς B dum etiam illud est : « Vivo ego, dicit Dominus 0, »
το · Ζω εγώ, λέγει Κύριος , και ειρηκέναι περί Θεού , cum proprium vivere, præcipue ex his quæ de vi
• ο μόνος έχων αθανασίαν , και ουδενός των παρά τον Θεόν vendo disseruimus, penes solum sit Deum. El vide
ζώντων έχοντας την άτρεπτoν πάντη και αναλλοίωτον num ob hoc possit Apostolus in hyperbolen vsque
ζωήν. Και τι διστάζομεν περί των λοιπών , ότε ουδε considerata Dei vitæ excellentia , et, ut dignum est
ο Χριστός έσχε την του Πατρός αθανασίαν ; εγεύσατο Deo, intelligens illud : « Vivo ego, dicit Dominus , »
γάρ υπέρ παντός θανάτου . de Deo disisse * : Qui solus habet immortalita
tem , , nullo præler Denm viventium , immutabilem inalterabilemque divinitatem habente. Et quid ainbi
gimus de cæleris, quando ne Christus quidem Patris habuerit immortalitatem ? nam pro quocunque mor
lem gustavit " .
" Αμα δε εξετάζοντες τα περί του ζήν του Θεού , και 12. Cum vero inquiramus de his quæ ad Deum
ζωής , ήτις εστίν ο Χριστός, και ζώντων έν χώρα ιδία viventem pertinent, et de vita quæ est Christus,
τυγχανόντων, και ζώντων ου δικαιουμένων ενώπιον C deque viventibus qui sunt in sua regione, atque de
του Θεού , ακολούθως τούτοις παρατιθέμενοι το : « Ο viventibus etiam his qui coram Deo non justifican
μόνος έχων αθανασίαν , και τα υπονοούμενα συμπαρα lur, consequenter his apponentes : « Qui solus ha
ληψόμεθα περί του παν οτιποτούν λογικόν μη ουσιω bet immortalilalem ,, pariter etiam assumemus
δώς έχειν , ως αχώριστον συμβεβηκός , την μακαριό- quae subintelliguntur, nempe quod omne quidquid
τητα . Εάν γάρ αχώριστον έχη την μακαριότητα και dixeris rationis capax , non habeat substantialiter
την προηγουμένην ζωήν, πώς έτι έσται αληθές το περί (ceu inseparabile accidens) beatitudinem. Nam si
του Θεού λεγόμενον . Ο μόνος (59) έχων αθανασίαν ; » inseparabilem habeat beatitudinem et præcipuam
Xρή μέντοιγε ειδέναι , ότι τινά ο Σωτήρ ουχ αυτώ εί vitam , quomodo verum erit illud quod de Deo di
ναι (60 ) , αλλ ' ετέροις , τινά δε αυτό
αυτώ και ετέροις·
ετέροις · ζη-
ζη citur : « Qui solus liabet immortalilalem? » Scien .
τητέον δε εί τινα εαυτώ και ουδενί . Σαφώς μεν γαρ dum est attamen Servatorem non esse sibi ipsi ali
ετέροις εστί ποιμήν , ουχ ώς οι παρά ανθρώπους ποι qua , sed aliis ; aliqua vero el ipsi et aliis . Insuper
μένες όνησιν εκ του ποιμαίνειν εις εαυτόν λαμβάνων , quierendum est an aliqua ipse habeat que nullus
ει μη άρα την των ποιμαινομένων ωφέλειαν διά φι alius. Namque palam aliis est pastor : non sicut ii
λανθρωπίαν ιδίαν είναι λογίσαιτο · αλλά και οδός εστιν qui apud homines pastores sunt, utilitatem ad se
ετέροις ομοίως , και θύρα , ομολογουμένως δε και D trahens eo quod pascal, nisi forte eorum qui pa
ράβδος· εαυτώ δε και ετέροις σοφία, τάχα δε και λό scantur utilitatem , benignitatis causa , propriam
γος . Ζητητέον δε ει συστήματος θεωρημάτων όντος esse reputet. Quin etiam via est, aliis similiter
εν αυτώ , καθό σοφία εστίν , έστι τινά θεωρήματα etiam ostium , jam eliam in confesso est quod sit
αχώρητα τη λοιπή παρ' αυτόν γεννητη φύσει , άτινα eliam virga ; sibi vero ipsi et aliis sapientia ; for
οίδεν εαυτώ . Και ουκ ανεξέταστον λόγον εατέον διά Lassis etiam λόγος [ id est ratio ) . Quierendum est
την περί του αγίου Πνεύματος ευλάβειαν· ότι μέν γάρ insuper nun ex ea multitudine speculationum quæ
και αυτό αυτώ μαθητεύεται, σαφώς ( 61 ) εκ του λεγο sunt in ipso , in quanlum sapientia est, siol aliquæ
μένου περί παρακλήτου και αγίου Πνεύματος, ότι speculationes apud ipsum , quas reliqua natura ge
• Εκ του εμού λήψεται , και αναγγελεί υμίν. Ει δε nerala percipere nequeal quarumque sibi ipsi
μαθητευόμενον (62) πάντα χωρεί, & ένατενίζων τω scientiam reservel. Nec inexaminata relinquenda

39 Matth . V, 16. . * Num . XIV, 28 . 411 Tin . v , 16. 52 Ηelbr . 1 , 9. 681 Τim. VI , 16.

(58) 'ATOOTodoç deest in editione lluetiana, sed
restituitur e codice Bodleiano.
( 59 ) Codex Bodleianus el Barberinus recte o uó
vos , male editio Huetiana in textu babel oŮ mó
νος .
(60) Είναι . Legendum videtur εστί .
(61 ) Σαφώς. Lege σαφές .
( 62) Ει δε μαθητευόμενον , etc. Quia scientiam
cixieraque omnia babet Spiritus sanctus a Filio ,
tanquam a processionis principio, utcunque ratione
147 ORIGENIS : 148
est oratio propter Spiritus sancti reverentiam : nam Α Πατρί αρχόμενος ο Υιός γινώσκει , επιμελέστερον
quod etiam ipse ab illo edoceatur, liquet ex eo ζητητέον. Εί τοίνυν ο Σωτήρ & μέν τινα ετέροις , τινά
quod de paracleto et sancto Spiritu dicitur ** : « De δε τάχα που αυτό , και η ουδενί , ή ένι , η ολίγοις , καθό
neo accipiet , et annuntiabit vobis ; sed diligentius ζωή έστιν ή γενομένη εν τω Λόγω, βασανιστέον πότε
inquirendum est an cum docelur omnia capial, 72 ρον αυτώ και ετέροις ζωή έστιν, ή ετέροις , και ετέ
quæ defixis in Patrem oculis a principio exsistens ροις τισι τούτοις. Ει δη ταυτόν εστι ζωή και φώς των
Filius agnoscit. Si ergo Servalor aliqua quidem est ανθρώπων , φησί γάρ - Και γέγονεν εν αυτώ ζωή
aliis, aliqua vero forsilan sibi ipsi, eaque vel nulli , ήν, και ζωή ήν το φως τωνανθρώπων και το δε φώς των
vel uni , vel paucis, examinandum est utrum Ser ανθρώπων τινών εστι φώς, και τούτο ου πάντων των
vator, qualenus est vita illa quae facta est in Ser- λογικών, όσον επί το κείσθαι τον ανθρώπων , αλλά τών
mione , sibi ipsi el aliis sit vila, an aliis ; et si ανθρώπων εστι φώς· είη αν και ζωή ανθρώπων, ών
aliis, quibus aliis. Quamobrem si vita et lux homi. και φώς έστι » και καθό ζωή , λέγοιτο αν ο Σωτήρ ουχ
num idem sunt , inquit enim : Quod factum est in αυτώ , αλλά ετέροις είναι ζωή , ών εστι και φώς. Αύτη
ipso vita erat , et vita illa erat lux bominum *, , δε η ζωή τω λόγω επιγίνεται αχώριστος αυτού μετ '
et lux hominum aliquorum est lux , et hæc non το επιγενέσθαι τυγχάνουσα: λόγον γάρ προϋπάρξει
omnium qui rationissint capaces , propterea quod B τον καθαίροντα την ψυχήν εν τη ψυχή δεί , ίνα μετά
addita sit vocula honinum , sed hominum est lux , τούτον και την απ ' αυτού κάθαρσιν, πάσης περιαιρε
vita erit eliam hominum , quorum eliam lux est : θείσης νεκρότητος και ασθενείας, η ακραιφνής ζωή
et in quantum est vita, dici potest Servalor non έγγένηται παρά παντί τω του Λόγου , καθο Θεός έστιν ,
sibi ipsi , sed aliis vila , quorum est etiam lux. Hæc αυτόν ποιήσαντι χωρητικόν .
sane vila in Abyw (hoc est in Dei Filio) fit inseparabilis ab ipso exsistens, simul atque facta fue
rit ; præexsistat enim aóros (id est sermo , sive ralio,] in anima oportet , qui ipsam expurget , ut post
hunc, el ab ipso provenientem purgationem , omni prorsus ablata mortificatione et infirmitate, pura
sinceraque vila ingeneretur apud omnem qui fecerit seipsum capacem Sermonis , in quantum Deus est.
13. Cæterum duo singulatim observanda sunt, Τηρητέον δε τα δύο έν, και την διαφοράν αυτών
diferentiaque eorum accurate examinanda : pri- εξεταστέον : πρώτον μεν γαρ εν τω Λόγος εν αρχή
mum φuidem : Λόγος [ id est Sermo] est in princi- δεύτερον δε εν τη ζωή εν Λόγω . 'Αλλά Λόγος μεν εν
ρίο ; deinde quod vita in Sermone. Sed Sermo qui- αρχή ουκ εγένετο, ουκ ήν γάρ ότε η αρχή άλογος ήν,
dem in principio non est factus : nec enim fuil, C διό λέγεται 'Εν αρχή ην ο Λόγος » ζωή δε εν τω
quando principium fuerit absque Sermone et ra Λόγω ουκ ήν, αλλά ζωή εγένετο , εί γε ζωή εστι το
tione , quam ob causam dicitur : 1 In principio Ser φώς των ανθρώπων. " Οτε γάρ ουδέπω άνθρωπος ήν,
mo erat 66. » Αι vero vita in Λόγω [id est Sermone] ουδέ φώς των ανθρώπων ήν , του φωτός των ανθρώ
non erat , sed facta est , quandoquidem vita est lux πων κατά την πρός ανθρώπους σχέσιν νοουμένου . Μη
hominum ; cum enim homo nondum esset, neque lux δείς δ ' ημάς θλιβέτω , χρονικώς οιόμενος ταύτα απαγ
hominum erat, considerata luce hominum juxta re γέλλειν, της τάξεως το πρώτος και το δεύτερον και
lationem ad homines . Cælerum nemo nos urgeat ra τα εφεξής απαιτούσης , κάν χρόνος μη ευρίσκηται,
lus nos hæc temporaliter enuntiare, ordine exigente, ότε τα υπό του Λόγου υποβαλλόμενα τρίτα, και τέ
primum , et secundum , et quæ deinceps , eliamsi ταρτα ουδαμώς ήν. "Ον τρόπον τοίνυν και πάντα δι' αυ
iempus non inveniatur, quando lernarius numerus του εγένετο, 5 και ουχί πάντα δι' αυτού ήν , και
aut quartus haudquaquam a sermone substrati erant. χωρίς αυτού εγένετο ουδε εν, και ουχί δε χωρίς αυτού
Ut igitur e omnia per ipsum facta sunt, » non om ήν (63 ) ουδε έν· ούτως « ο γέγονεν εν αυτώ , και ουχί και
πia per ipsum erant , et sine ipso factum est ni- ήν εν αυτώ , « ζωή ήν . 5 Και πάλιν ουχί και εγένετο εν
hil , » non sine ipso erat nibil ; sic « quod factum αρχή , ο Λόγος ήν, αλλά και ήν εν αρχή , Λόγος ήν . Τινά
est in ipso, και που quod erat in ipso , « vita erat. » D μέντοιγε των αντιγράφων έχει , και τάχα ουκ απιθά
El rursus non quod factum est in principio, Sermo νως : « "Ο γέγονεν, εν αυτώ ζωή εστιν . » Ει δε ζωή
erat , sed quod erat in principio, Sermo erat . Quæ ταυτόν εστι τω των ανθρώπων φωτί , ουδείς εν σκότω
dam Lanien exemplaria , et fortassis non improbabi- τυγχάνων ζη , και ουδείς των ζώντων εν σκότω εστίν.
liler, habent : « Quod faclum est, in ipso vila est. ) 'Αλλά πάς οζών και εν φωτί υπάρχει , και πάς ο εν
Quod si vita idem est cum luce hominum , nullus φωτί υπάρχων ζή · ώστε μόνον τον ζώντα και πάντα
qui sil in tenebris vivit , nec ullus viventium est in είναι φωτός υιόν : φωτός δε υιός , ου λάμπει τα έργα
1enebris , cum omnis qui vivil, is etiam sitin luce, έμπροσθεν των ανθρώπων.
el omnis qui sit in luce, is etiam vivat, 73 adeo ut solus , et omnis vivens sit lucis Glius ; filius autem
lucis, cujus luceant opera coram hominibus *7 .
** Joan . XVI , 14 . 68 ibid. 1 , 3, 4. 66 ibid . 1 . 47 Matth . v , 16.

originis dici potest ab eo edoclus , quemadmodum
eadem de causa per Athanasium oraiione 2 conira
Arianos, p. 357. minor illo prædicalur. Periculose
vero Origenes hic vocari vult in . quæstionem an
Spiritus sanclus , quem doceri a Filio ex Joannis
xvi , 14, colligit , omnia capiat quæ Filius cogno
scit , quamvis sancti Spiritus ευλάβειαν, reveren
tiam , i profiteatur.
(65) Codex Bodleianus , ήν, Regius , εγένετο .
149 COMMENT. IN JOAN . TOMUS II . 150
14. Πάλιν επεί εστι τα παραλελειμμένα των έναν- Α 14. Rursus, quoniam ex his quæ disseruimus de
τίων νοείσθαι εκ των ειρημένων περί των εναντίων, contrariis, intelligi possunt contraria prætermissa ,
λέγεται δε περί ζωής και φωτός ανθρώπων, εναντίον disseritur autem de vita et luce hominum , contra
δε τη ζωή θάνατος , και εναντίον φωτί ανθρώπων σκό rium aulem vitæ mors est , et contrarium luci ho
τος ανθρώπων , έστιν ιδείν , ότι ο εν σκότω των αν minum lenebræ hominum , videre est quod qui in
θρώπων τυγχάνων έν θανάτω έστι , και ο τά του θα tenebris exsistat hominum , is eliam sit in morie,
νάτου πράττων ουκ αλλαχόσε του σκότους εστίν . Ο δε et quæ mortis sunt agens non alibi sit quam in.le
μνημονεύων του Θεού , εάν γε νοώμεν τι το μνημο nebris. Al qui memor est Dei , si consideraveri
γεύειν αυτού , ουκ έστιν εν τώ θανάτω , κατά το ειρη mus quid sit memorem esse Dei , non est in morte,
μένον· « Ουκ έστιν εν τω θανάτω και μνημονεύων juxta illud quod dicitur 68 : Nilhil rei cum nmorie
σου . » Είτε δε σκότος ανθρώπων είτε θάνατος, ου habet , qui memor est lui . ) An vero lenebræ 110
φύσει τοιαύτά έστιν , άλλου λόγου : « Ημείς ήμεθα minum et mors nalura talia sint , necne , alterius
ποτε σκότος , νύν δε φώς εν Κυρίω, και καν μάλιστα est considerationis : « Nos eramus aliquando lere
άγιοι και πνευματικοί ήδη χρηματίζωμεν . Ούτως bra , nunc autein lux in Domino 49 , 5 etiamsi san
όστις ποτ ' άν (64 ) ή σκότος , ώσπερ δε δεκτικός (65) o cli spiritualesque jam aliquo maxime pacto simus ..
Παύλος σκότος ών γέγονε του γενέσθαι φώς εν Κυρίω . Β Quisquis fuit aliquando tenebra , factus est perinde
Κατά δε τους οιoμένους είναι φύσεις πνευματικάς , alque Paulus, tenebræ cum esset , capax et aplus
ώσπερ τον Παύλον και τους αγίους αποστόλους , ουκ ut fieret lex in Domino , Haud vero scio an juxta opi
οίδα ει σώζεται το τον πνευματικών είναι ποτε σκό nionem eorum qui naluras rentur spirituales , ve
τος , και ύστερον αυτόν γεγονέναι φώς· ει γαρ ο luti Paulum ac sanctos apostolos , consistat, spiri
πνευματικός ποτε σκότος ήν , ο χοϊκός τις εστιν; Εί δ' lualem esse aliquando tenebras , ipsumque postea
αληθές , ότι το σκότος γεγονέναι (66) φώς , τίς ή απο lucem fieri ; nam si spiritualis tenebræ quandoque
κλήρωσης του μη πάν σκότος δύνασθαι γενέσθαι φώς ; fuit , terrestris qualis ? Quod si verum est , tenebras
Eί μή γάρ επί Παύλου ελέγετο, ότι « "Ήμεθά ποτε εν factas fuisse lucem , quænam privala electio esi cur
σκότω , νύν δε φωτεινοί εν Κυρίω , επί δε ών οίονται non omnes tenebræ lux fieri queant ? Nisi enim de
φύσεων απολλυμένων, ότι σκότος ήσαν , ή σκότος εισι , Paulo dictum fuisset 50 : 1 Eramus aliquando in
κάν χώραν είχεν η περί φύσεων υπόθεσις . Νυνί δε και tenebris, nunc autem lucidi cum Domino , » de illis
Παυλός φησι γεγονέναι ποτέ σκότος , νύν δε φώς εν vero quos arbitrantur naturæ deperditæ , quoniam
Κυρίω , ως δυνατού όντος του σκότους εις φώς μετα tenebræ erant et lenebræ sunt , locum utique ha
βαλείν . Ού χαλεπόν δε τα περί παντός σκότους ανθρώ- C, buisset eorum de naturis hypothesis . Nunc autem
πων , και περί του θανάτου τούτου τυγχάνοντας το Paulus inquit se aliquando tenebras fuisse , nunc
σκότω των ανθρώπων επιμελώς ιδείν εκ των ειρη que esse lucem in Domino, quasi in lucem tenebræ
μένων , το ενδεχόμενον ορώντα της επί το χείρον και transire possint. Haud autem difficile est cernen
κρείττον εκάστου μεταβολής . tem uniuscujusque contingentem mutationem in
melius vel in pejus , diligenter perspicere ex his quæ diximus , quæ ad omnes tenebras hominum ,
ct quæ ad hanc mortem in tenebris hominum exsistentem pertinent.
Πάνυ δε βιαίως κατά τον τόπον γενόμενος ο Ηρα- 15. Cæterum valde coacle ad hunc conlexlum
κλέων , το· « "Ο γέγονεν εν αυτώ ζωή ήν, και εξείλη veniens Heracleon : . Quod factum est in ipso vila
φεν αντί του , εν αυτώ, εις τους ανθρώπους τους eral 61 : 1 in ipso interprelalus est in hominibus
πνευματικούς : οιονεί ταυτόν νομίσας είναι τον Λόγον spiritualibus : quasi Sermonem et spirituales idem
και τους πνευματικούς . Eί και μη σαφώς ταύτ' εί esse arbitralus fuerit. Etsi non aperle id dixerit,
ρηκε , και ώσπερεί αιτιολογων φησιν· « Αυτός γάρ την at veluti causam reddens, inquit : « Ipsam enim
πρώτην μόρφωσιν την κατά την γένεσιν αυτοίς παρ primam formationein , quoad ortum allinel , ipsis
έσχε τα υπ ' άλλου παρέντα εις μορφής και εις φω- D prebuit , ab alio pralermissa in formatm , et illu
τισμών και παραγραφήν ιδίαν αγαγών και αναδείξας. » minationem , el delineationein propriam ducens ,
Ου παρετήρησε δε και το περί των πνευματικών παρά et 74 ostendens. , Non observavit autem Paulum
τω Παύλο λεγομένων , ότι ανθρώπους αυτούς είναι de spiritualibus loquentem , eos homines esse , reli
απεσιώπησε : « Ψυχικός άνθρωπος ου δέχεται τα cuisse : 1 Animalis enim , inquit , homo non reci
του πνεύματος του Θεού μωρία γάρ έστιν αυτώ ο δε pit qua sunt Spiritus Dei : stuluilia enim est illi :
πνευματικός ανακρίνει πάντα . » Ημείς γάρ ου μά at spiritualis omnia dijudicat 68. » Nos eniin dici
την αυτόν φαμεν επί του πνευματικού μη προστεθει mus non abs re nomen hominis a Paulo prætermis
κέναι το , άνθρωπος κρείττον γάρ ή άνθρωπος και sum , cum spiritualem diceret, eo quod præstantius
πνευματικός , του ανθρώπου ήτοι εν ψυχή ή εν σώματι guiddam spiritualis sit , quam Ιιοο : nempe ho
και εν συναμφοτέροις (67) χαρακτηριζομένου , ουχί δε mine, vel in anima, vel in corpore, vel in ulrisque
8 Psal . VI , 6. 69 Ephes . ν, 8. 60 ibid .. 81 Joan . 1 , 3 . 32 I Cor . 11 , 14.
( 64 ) Ούτως όστις ποτ ' άν, etc. Ferrarius legebat (66) Γεγονέναι . Lege γέγονε , vel precedenς ότι
ούτος . mutandum in εστί .
(65 ) " Ώσπερ δε δεκτικός , etc. Legendum vide (67) " Η εν συναμφοτέροις. Sic codex Bodleia
tur, δεκτικός ώσπερο Παύλος, etc. nus; editio Hueliani , ή συν αμφοτέροις .
151 ORIGENIS 152
formam accipiente : non ita vero in spiritu , his A και εν τω τούτων θειοτέρω πνεύματι » ού κατά μετο
Touge diviniore ; secundum cujus participationem χήν επικρατούσαν χρηματίζει και πνευματικός . "Αμα
prævalentem est spiritualis. Prieterea vero quæ ad δε και τα της τοιαύτης υποθέσεως, χωρίς καν φαινο
talem opinionem spectant , vel sine apparenti de μένης αποδείξεως , αποφαίνεται , ουδέ μέχρι της τυ
nionstratione enuntiat , ne mediocrem quiden per- χούσης πιθανότητος φθάσαι εις τον περί τούτων (68 )
Snasionem allingere valens , disserendo de hisee δυνηθείς λόγον. Και ταύτα μεν περί εκείνου.
rebus. Sed de illo hacleous.
16. Age vero inquiramus etiam nos hoc , scilicet Φέρε δε και ημείς και τούτο ζητήσωμεν , ει η ζωή
num vita erat hominum tantum lux , et non potius ήν μόνων ανθρώπων φώς , και μη παντός ούτινoσoύν εν
cujusvis in beatitudine exsistentis . Nam si e vila et μακαριότητι τυγχάνοντος . Εάν γάρ ταυτός ήν ζωή
Jux bominum , idem sunt, el hominum tantum sit και φώς ανθρώπων , και μόνων ανθρώπων είη το
Christi lux , hominum tantum etiam vila erit : hoc του Χριστού φώς, μόνων ανθρώπων και η ζωή τούτο
autem suspicari æque slullum est atque impium , δ' υπολαμβάνειν εστίν ηλίθιον άμα και ασεβές , αντι
refragantibus aliis Scripturis buic intelligentiæ : μαρτυρουσών των άλλων Γραφών ταύτη τη εκδοχή
siquidem quando proficiemus , erimus tanquam pa- B π ει γε , όταν προκόψωμεν, ισάγγελοι εσόμεθα . Ούτω δε
res angelis 6. Sed sic solvendum est dubium , si λυτέον το απορηθέν , ουχί εί τι λέγεται τινων, εκείνων
quid aliquorum esse dicatur, non continuo illud ad μόνων εστί το λεγόμενον. Ούτως ούν ουχί ή λέγεται
eos solos de quibus id dicitur , pertinere. Sic igitur φώς ανθρώπων, μόνων ανθρώπων εστι φώς · έδύνατο
non si vila lux hominum dicitur, hominum tantum γάρ προσκείσθαι , η ζωή ήν το των ανθρώπων μόνων
est lux . Polerat enim addi , vita erat bominum φώς . "Έξεστι γαρ το φως των ανθρώπων , και ετέρων
Tantum lux : lieri enim polest ul lux hominum , παρά τους ανθρώπους είναι φώς ως έξεστι τάδε τα
aliorum quoque , præterquam hominum sit lux, ζώα, και τάδε τα φυτά ανθρώπων όντα τροφήν, και
perinde alque cum animalia quædam et plantæ bo ετέρων παρά τους ανθρώπους τα αυτά είναι τροφήν .
minibus suppeditant unde alanlur, tamen alia quo Και τούτο μεν από της συνηθείας το παράδειγμα :
que præter homines alere possunt. Hoc autem άξιον δε από των θεοπνεύστων λόγων όμοιον αντιπα
exemplum ex consueludine sumplum est. Verum ραβαλείν . Ενθάδε τοίνυν ζητούμεν ει μηδεν κωλύει
cnimvero dignum est ail e Scripturis Dei Spirilu το φώς των ανθρώπων και ετέρων είναι φως : λέγον
proditis simile conferamus. Proinde hoc in loco in τες , ότι ουχί , επεί λέγεται « φώς ανθρώπων, και ήδη
quirimus num quidquam prohibeat , lucem homi αποκέκλεισται και ετέρων παρά τους ανθρώπους
num esse etiam lucem aliorum , dicentes , propter- c κρειττόνων, ή άνθρωποι (69) ομοίων είναι (70) ως
ea quod dicatur < lux hominum , ) non jam ideo φώς . 'Αναγέγραπται δε ο Θεός Θεός είναι 'Αβραάμ ,
excludi aliorum quoque hominibus præstantiorum , και Θεός Ισαάκ , και Θεός Ιακώβ · ο δή βουλόμενος ,
vel hominibus similium , veluti lucem esse. Nam επειδή είρηται, η ζωή ήν το φως των ανθρώπων, και
cum sit scriptum , Deum esse Deum Abraham , et το φώς μηδενός ετέρου είναι ή των ανθρώπων , κατά
Denim Isaac , el Deum Jacob 5*, qui voluerit , quia το όμοιον oιήσεται τον Θεόν 'Αβραάμ , και Θεόν
dictum sit , « vila erat lux hominum 65 , » lucem ad Ισαάκ , και Θεόν Ιακώβ , μηδενός είναι Θεόν ή των
nullum aliunm preterquam ad homines pertinere , τριών μόνων τούτων πατέρων . "Έστι (71 ) δε YE χα )
existimet oportet is pari modo , Deum nullius al Ηλίου Θεός, και , ώς φησιν Ιουδίθ , του πατρός αυ
lerius Deum esse , nisi tantum horum trium pa . της Συμεών, και Θεός των Εβραίων . Διόπερ κατά
trum . Verum Eliæ profecto etiam 75 est Deus 56 ; et, το όμοιον, ει μηδεν κωλύει είναι αυτόν και ετέρων
ul inquit Judith 87 , patris sui Symeon , atque eliam Θεόν , ουδέν κωλύει είναι το φως των ανθρώπων και
Hebræorum est Deus 58. Quamobrem si nihil pro ετέρων παρά τους ανθρώπους φώς.
libet Deum aliorum quoque esse Deum , eodem modo nihil prohibeat oportet, lucem hominum esse etiam
aliorum, præterquam hominum , lucem .
17. Porro alius quispiam eliam testimonio illo 1 "Αλλος δέ τις , προσχρησάμενος τω · Ποιή
utens : « Faciamus hominem ad imaginem et si σωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα και ομοίωσιν ή μετέ
milicudinem nostram 59,shominem esse dicit , quid ραν, και πάν το κατ' εικόνα και ομοίωσιν γενόμενον
quid ad imaginem el simililudinem Dei sit factum , Θεού άνθρωπος είναι φησι , μυρίοις χρώμενος εις
innumeris hac in re ulens exemplis, nibil referre τούτο παραδείγμασιν, ότι ουδέν διαφέρει τη Γραφή
Scripturæ, hominem dicat an angelum : de eodem άνθρωπον ή άγγελον φάναι: επι γάρ του αυτού υπο
enim subjecto alicubi poni angeli et hominis voca - κειμένου ου κείται ( 72 ) ή άγγελος και άνθρωπος προσ
bulum , quemadmodum in tribus illis qui apud ηγορία: ώσπερ επί των ξενισθέντων παρά το

53 Μatth . Xx1, 30. 8% Exol. 1 , 6 , 15 , 16 , , 5 . 53 Joan. 1 , 4. 56 IV Reg. 11 , 14 . 57 Judith. IX , 2.

38 Exod . 11 , 18; ν , 3 ; VI , 16 , 18 , 1 , 15 , x , 5. 89 Gen. 1, 26.
(68) Τούτων. Ιta codex Bodleianus ; Regius, ma (74 ) "Εστι . Ιta codex Bodleianus ; Regius et Bar
Πe , τούτον. berinus , έτι .
(69) " Ανθρωποι . Lege ανθρώποις . ( 72) Ου κείται . Vel delendum oυ , vel legendum
( 701 Eirai. Sic codex Bodleianus ; Regius et 750ų, liti legil Ferrarius.
Barberinus, stev, male ,
153 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II . 15 }
'Αβραάμ τριών , και γενομένων εν Σοδόμοις δύο , και A Abraham hospilio fuere excepίi 80 , et in duobus
εν όλω τώ ειρμό της Γραφής οτε μεν άνδρες , ότε δε qui Sodomis fuerunt 61, el in lola Scripluræ serie,
άγγελοι είναι λέγονται . Πλήν και τούτο νομίζων ερεί , aliquando quidern angeli , aliquando vero homines
ότι , ώσπερ παρά τους ομολογουμένοις ( 73) ανθρώπους esse dicuntur. Quin eliam , qui hoc existimal , di
εισίν άγγελοι, ώς ο Ζαχαρίας λέγων· "Αγγελος cet quod ut homines vocati sunt angeli , apud eos
Θεού εγώ μεθ' υμών ειμι , λέγει Κύριος παντοκρά quos palam cernere est esse homines, quemadmo
τωρ και ο Ιωάννης , περί ου γέγραπται · 'Ιδού dum Zacbarias dicens : 1 Angelus Dei ego vobis
εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου πρό προσώπου σου , και cum sum , dicit Dominus omnipotens : ) et Joan
ούτως και οι του Θεού άγγελοι παρά το έργον τούτο nies , de quo scriplum est 63 : « Ecce ego millo an
χρηματίζουσι , και ου παρά την φύσιν άνδρες κλη- gelum meum ante faciem (uam, » Sic etiam Dei
θέντες . Και έτι μάλλον παραμυθήσεται, ότι επί των angeli hoc vocabulo nuncupantur, propter officium ,
κρειττόνων δυνάμεων τα ονόματα ουχί φύσεων ζώων el non propter naturam vocali viri . Præterea magis
εστίν ονόματα , αλλά τάξεων , ών ήδε τις και ήδε λο eliam hoc corroborabit quoniam nomina ili virtutibus
γική φύσις τέτευχεν από Θεού · θρόνος γάρ ουκ είδος praestantioribus non naturarun animalium sunt
ζώου (74 ) , ουδε αρχή , ουδε κυριότης , ουδε εξουσία , nomina , sed ordinum, quos haec et llec rationis
αλλά ονόματα πραγμάτων , εφ' ών ετάχθησαν οι B compos natura Sortila sit a Deo : tlironus enim
ούτω προσαγορευόμενοι , ών το υποκείμενον ουκ άλλο non species animalis est, neque principalus , neque
τί έστιν ή άνθρωπος , και το υποκειμένω συμβέβηκε dominatio , neque potestas species sunt animalis ,
το θρόνο είναι, η κυριότητα, η αρχή , ή εξουσία . Και sed rerum nonina , in quibus ordinati sunt , qui
εν τώ Ιησού δε τώ του Ναυή κείται το "Ωφθη το sic appellantur , quorum subjectum nihil aliud sit ,
Ιησού άνθρωπος εν Ιεριχώ , ός φησιν· « Εγώ αρ- quanm homo , cui subjecto contingat esse vel throno ,
χιστράτηγος Κυρίου δυνάμεως νυνι παραγέγονα. ) vel dominationi, vel principatui , vel potestati . Eι
Κατά τούτο ούν , ώς ίσον δυνάμενον , εκλήψεται το in Jesu Nave ponitur illud , Visus est Jesu ipsi ho
φως των ανθρώπων και φώς παντός λογικού , παντός mo in Jericho , qui inquit : « Ego sum princeps
λογικού τώ κατ' εικόνα και ομοίωσιν είναι Θεού αν exercitus potentiæ Domini, nunc accessi 6 . Ο Se
θρώπου τυγχάνοντος. Το αυτο μέντοιγέ εστι τριχώς cundum hoc ergo , ut æque valens , interpretabilur
ονομαζόμενον, Φως των ανθρώπων , και άπαξαπλώς lucem hominum lucem etiam esse cujuslibet qui
Φως , και Φώς αληθινόν φώς μεν ούν ανθρώπων, rationis sit compos, quippe quia sit homo, ad ima
ήτοι , ως προαποδεδεικται, ουδενός κωλύοντος το εκ ginem et similitudinem Dei . Sane lux ipsa trifa
λαμβάνειν και ετέρων παρά τον άνθρωπος είναι το riam nominatur, lux hominum , et simpliciter lux,
C
φώς , ή πάντων των λογικών , διά το κατ' εικόνα Θεού et lux vera . Atque lux quidem est hominum , vel
γεγονέναι ανθρώπων καλουμένων . quod , ut ante ostensum est , nihil prohibeal eam
intelligere lucem etiam aliorum præter hominem esse , vel quod omnes qui rationis sunt compoles, homi
nes vocentur, quia facti sint ad imaginem et similitudinem Dei.
Επει δε φώς άπαξαπλώς ενταύθα μέν ο Σω 76 18. Quia vero lux simpliciter hoc in loco
τήρ, εν δε τη Καθολική του αυτού Ιωάννου Επιστολή Servator , in ipsius vero Joannis Catholica Episto
λέγεται ο Θεός είναι φώς, ο μέν τις oίεται ( 75) και la 65 , Deus lux esse dicitur, alius quidem existimal
εντεύθεν κατασκευάζεσθαι τη ουσία μή διεστηκέναι etian, hinc colligi , Patrem a Filio substantia non
του Υιού τον Πατέρα · ο δε τις ακριβέστερον τηρή- diterre . Qui vero et diligentius observarit et re
σας , ό και υγιέστερον λέγων, φήσει ου ταυτόν είναι clius locutus fuerit, dicel non idem esse, lux quie
το φαίνον έν τη σκοτία φως, και μη καταλαμβανό- in tenebris lucent , ab illis non apprehensa , et lux
μενον υπ' αυτής, και το φώς, εν ώ ουδαμώς εστι in qua haudquaquam sint tenebræ . Siquidem ea
σκοτία . Το μεν γάρ φαίνον εν τη σκοτία φώς, οιονεί lux quæ in tenebris lucel , tanquam supervenit le
επέρχεται τη σκοτία και διωκόμενον υπ' αυτής , nebris ; cumque ab ipsis persecutionem patitur , el ,
D
και , ίν' ούτως είπω , επιβουλευόμενον ού κατα ut ita dicam , insidiis petitur, non comprehenditur .
λαμβάνεται το δε φώς, εν ώ ουδεμία εστί σκο At lux in qua nullæ sunt tenebræ , neque lucet in
τία , ούτε φαίνει εν τη σκοτία , ούτε την αρχήν διώ tenebris , neque ullo modo ab ipsis persecutionem
κεται υπ' αυτής, ίνα και ως νικών αναγράφεται patitur, ut ceu vincens publice declarelur, quod ab
60 Gen. XVII1 , 2 et seq . 61 ibid . XIX , 3 . 69 Agge. 1 , 13. 63 Malach . 11Η , 1 ; Matth. Χ1, 10 ; Marc. 1 , 2 ;
Lue. vii , 27 . 5 * Jos. V , 13 , 14. 68 ] Joan. 1, 5.
( 73 ) "Ώσπερ παρά τοις ομολογουμένοις , etc. ac Filium negare hic Adamantium , quod multis
Observavimus supra ad Origenis loin . xii in Matth. ipse alioqui locis aperte docet; sed inficiari ex hoc
unum hoc fuisse ex ejus dogmatibus , homines loco id colligi posse. At lucem lamen qnæ lucel in
sanctos angelos esse . HuETjUS. lenebris, Christum nempe qui in mundum venit,
(74) Opóros ràp oux εidos (cov , etc. Ex hoc lo- . et naturam humanam induil, a luce illa quæ non in
co el præcedentibus angelis et hominibus unam lenebris lucel, Patre videlicet , separat el inferio
eamdemque naturam videtur Origenes tribuere . rem statuit ; ait enim : " Ο δε λόγο ο Πατήρ της αλη
Hujus super ea re doctrinam ſuse in Origenianis θείας Θεός πλείων εστι και μείζων ή αλήθεια και ο
expendimus. Jo . Πατήρ ών σοφίας κρείττων εστι και διαφέρων ή σο
(75) Ο μέν τις oίεται , etc. Ηinc ansam calum φία, τούτω υπερέχει του είναι φως αληθινόν. Vicle
niandi Origenis arripi minime posse monet Ferra el quæ sequuntur . Sed de his in Orienianis . lp .
rius ; non enim Patrem ejusdem esse substantiæ
155 ORIGENIS 156
ipsis persequentibus non sit apprehensa . Tertio di- Α τω μη καταλαμβάνεσθαι υπ ' αυτής διωκούσης . Γρί
cilur hæc lux, e lus vera 66 , Qua portione autem τον ήν το λεγόμενον τούτο το φώς , ο φώς αληθι
Paler veritatis, Deus amplior et major est quam νόν . » Ο δε λόγω ο Πατήρ της αληθείας Θεός πλείων
veritas; el Pater cum sit sapientiæ , melior el præ εστι και μείζων ή αλήθεια ( 76) : και ο Πατήρ ών
stantior est sapientia , hac etiam portione superat σοφίας κρείττων εστί και διαφέρων ή σοφία (77) ,
lucem esse verarm . Apertius autem Patrem et Fi- τούτω υπερέχει του είναι φως αληθινόν . Παραστατι
lium duas exsistere luces per hæc , a Davide scie κώτερον δε δύο φώτα τον Πατέρα και τον Υιόν από
mus psalmo quinto et trigesimo 67 , dicente : « In του Δαυίδ τυγχάνειν διά τούτων εισόμεθα , ότε φησιν
lumine tuo videbimus lumen . , Eadem sane lux εν τριακοστό πέμπτο ψαλμώ · Εν φωτί σου οψό
hominum in tenebris lucens , « lux vera , , in se μεθα φώς. » Ταυτό δε αυτό το φως των ανθρώπων το
quentibus Evangelii lux esse mundi dicitur, dicente εν τη σκοτία φαίνον , « το αληθινόν φώς, και εν τοις
αναγορεύεται ,
Jesu 68 : « Ego sum lux mundi . 1 Quare neque hoc εξής του Ευαγγελίου φώς του κόσμου
sinamus non animadversum , cur , cum potuisset φάσκοντος Ιησού : « Εγώ ειμι το φως του κόσμου. "
scribere : Quod factum est in ipso lux eral homi Ουδε τούτο δε απαρασήμαντον εάσωμεν , ότι , ενδεχο
num , et lux hominum vila eral, contrarium fece μένου γεγράφθαι : "Ο γέγονεν εν αυτώ φώς ήν των
τίι, preponens vitam Iuci hominum , quamvis B ανθρώπων, και το φως των ανθρώπων ζωή ήν, το
idem sit e vita , et « lux hominum 69, . et dicendum ανάπαλιν πεποίηκε προτάσσει γάρ τήν ζωήν (78)
quod in his qui participes sunt vilæ , quæ est lux του των ανθρώπων φωτός, ει και ταυτόν εστι ζωή και
hominum , primum nobis occurral ipsos vivere vila ανθρώπων φώς, τα προαπαντάν ήμάς επί των μετε
beata et antea dicta ; deinde eos illustrari : sup χόντων της ζωής τυγχανούσης και φωτός ανθρώπων
ponatur enim vivere oportet, ut vivens illuminalus το ζήν αυτούς την προειρημένην θείαν ζωήν παρά το
fial ; nec consequens fuisse illuminari eum , qui πεφωτίσθαι · υποκείσθαι γάρ δεί το ζην , ίν ' ο ζων πε
nondum intellectus fuisset vivere , et superinduci φωτισμένος γένηται· ουκ ήν δε ακόλουθον πεφωτί
illuminationi ipsum vivere. Quamvis enim idem sit σθαι τον μηδέπω ζήν νενοημένον , και επιγίνεσθαι τω
( vila » et « lux hominum , ) considerationes lamen πεφωτίσθαι το ζήν . Ει γάρ και ταυτόν έστιν « η ζωή και
και « το φως των ανθρώπων , και άλλ ' αί γε επίνοιαι
secundum aliud et aliud sumuntur . Hæc itaque lux
hominum dicitur etiam lux gentium apud prophe καθ ' έτερον και έτερον (79) λαμβάνονται. Τούτο δε
lam Isaiam , juxta illud : « Ecce posui le in le το φώς των ανθρώπων και φώς εθνών παρά τω προ
stamentum 77 generis , in lucem gentium : , el φήτη Ησαΐα λέγεται κατά το « Ιδού τέθεικά σε εις
huic luci confisus David in sexto et vigesimo psal C διαθήκην γένους , εις φώς εθνών και τούτω τώ
mo 71 inquit : « Dominus illuminatio mea et salus φωτί πεποιθώς ο Δαυΐδ φησιν έν εικοστό έκτο ψαλμών
mea , quem timebo ? « Κύριος φωτισμός μου , και σωτήρ μου , τίνα φοβη
θήσομαι ; »
19. Sane ad eos qui fingunt fabulosuni de sæculis in Προς δε τους την περί αιώνων (80 ) αναπλάσαν
conjugationibus commentum , el existimant a mente τας εν συζυγίαις μυθολογίαν, και οιoμένους υπό νου
el veritale sermonem , vitamque jam ante emissos και αληθείας προβεβλήσθαι λόγον και ζωήν, ουκ
el productos fuisse, haud absurdum est lalia mo απίθανον και ταύτα απορήσαι . Πώς γαρ ή κατ' αυ
vere dubia . Quomodo enim vita sermonis , ut ipsi τους σύζυγος του λόγου ζωή το γεγονέναι εν τω συ
tradunt, conjux esse sumil in marito ? « Quod fac ζύγω λαμβάνει ; « "Ο γέγονεν γάρ , φησίν , « εν
tum est » enim , inquit, inipso » (scilicet pre- αυτώ » (δηλονότι τα προειρημένο λόγω ) « ζωή ήν. »
dicto sermone) vita erat 11.5 Dicant ergo nobis λεγέτωσαν ούν ημίν πως η σύζυγος του λόγου ζωή
quomodo conjux sermonis vita facta sit in sermone, γέγονεν εν τώ λόγω , και πώς μάλλον του λόγου και
et quomodo ipsa vita polius quam serio lux sit ζωή φώς έστι των ανθρώπων. Είκός δε τους ευγνω
hominum . Verum enimvero probabile est, ut viri μονεστέρους εν ταις ζητήσεσιν ανατρεπομένους ,
meliore mente prediti , qui questionibus permo- D πληγέντας υπό του επαπορήματος( 81) αντερωτήσεις
ventur dubitatione hac perculsi, ex adverso nos ημάς , και αυτούς θλιβομένους , εάν μη εύρωμεν αι
interrogent, urgeantque, ni invenerinius causam τίαν , δι' ήν ουχί λόγος είρηται το φως των ανθρώ
per quam sermo non sit diclus lux hominum , sed πων , αλλ' ή γενομένη εν τώ λόγω ζωή: προς ούς
vita quæ facta est in sermone ipso ; quibus talia τοιαύτα αποκρινούμεθα : "Οτι ζωή ενταύθα ουχ ή
respondebimus : vilam hoc in loco non eam intel κοινή λογικών και αλόγων λέγεται , αλλ' ή επιγινο
ligi quam communiter participant et rationis capa μένη το εν ημίν συμπληρoυμένο λόγω της μετοχής
66 Joan . 1 , 9. 67 Vers . 10. 68 ibid. VΙΙ , 12. 69 Joan . 1 , 4. 10 Cap. XLII , vers. 6. 11 Vers. 3 . 75 Joan .
1 , 3, 4.
(76) Μείζων ή αλήθεια . Sic codex Bodleianus, ljana, sed restituitur e codd. Bodleiano el Barberino.
recte ; collex Regius, μείζων αλήθεια . (80 ) Πρός δε τους την περί αιώνων , etc. Va
(77 ) Διαφέρων ή σοφία . Ιta codex Bodleianus ; lentinianos eorumque consectaneos intellige , qui
hæc Æonum tepateúuata e Platonicis ideis et
Regius , διαφέρων , ή σοφία . poetarum Græcorum theologia continxerunt. Hue
(78) Zwńy deest in editione Hueliana, sed ex TIUS .
stal in codd. Bodleiano et Barberino. ( 81) Επαπορήματος . Sic codex Bodleianus ; edi
(79) Και έτερον . Νοn comparei in editione luc tio Πωeliana , υπαπορήματος.
157 COMMENT. IN JOAN . TOMUS II . 138

από του πρώτου λαμβανομένης λόγου » και κατά μέν A ces et bruta , sed eam que complete in nobis ra
το αποστραφήναι την δοκούσαν ζωήν , ουκ ούσαν δε lioni supervenit , sumpla participatione & mod TOU
αληθώς , και ποθείν χωρήσαι την αληθώς ζωήν πρώ- πρώτου λόγου [ hoc est a ratione prima], cujus in
τον κοινωνούμεν αυτή , ήτις γενομένη εν ημίν και primis vitae participes efficimur , υι ab apparente
φωτός γνώσεως υπόστασις γίνεται . Και τάχα αύτη nec vere exsistente vila abducamur, vitam illam
η ζωή παρ' οις μεν δυνάμει και ουκ ενεργεία φώς vere exsistentem capere desiderantes, qua percepla
έστι , τοίς τα της γνώσεως εξετάζειν μή φιλοτιμου mox in nobis oriri eliam dicimus fundamentum lu .
μένοις , παρ' ετέροις δε και ενεργεία γενομένοις φώς: cis cognitionis. Et fortassis ipsa hæc vita penes
δηλον δε , ότι παρ' οίς κατορθούται το υπό του Παύ quosdam quidem potentia, non actu , lux est ;
λου προστεταγμένον: « Ζηλούτε τα χαρίσματα κρείτ nempe penes eos qui minime quæ ad cognitionem
τονα , και μείζονα δε των χαρισμάτων το και πάντων pertinent inquirere contendunt ; apud quosdam
προτεταγμένον , όσπερ έστι λόγος σοφίας και τούτω vero aclu etiam factos jam lucem ; quos eos esse
έπεται λόγος γνώσεως . Περί δε της διαφοράς αυ- perspicuum est qui Pauli preceptum cum laude im
των , παρακειμένων αλλήλους των σημαινομένων σο pleverint, nimirum : 1 Æmulamini charismala
φίας και γνώσεως , ου του παρόντος έστιν ειπείν και uliliora 73, » quibus charismatibus utilius illud est,
B quod omnibus etiam præponitur, nempe sapientiæ
ρού .
sermo, quem mox cognitionis sermo sequitur. Jam vero quid differant inter se sapientiæ et cognitionis
significala ipsa muluo inter se collara , non est präsentis temporis disserere.
20. Και το φως εν τη σκοτία φαίνει , και η σκο 20. Et lux in lenebris lucet, et tenebræ eam non
τία αυτό ου κατέλαβεν . "Έτι περί του των ανθρώ apprehenderunt 74. Adhuc de hominum luce, quo
πων , επεί προτέτακται , ζητούμεν φωτός , οίμαι δ ' ότι niam in ordine prima est, inquirimus, atque etiam ,
και του εναντίου καλουμένου σκοτίας : αν δε ( 82) ούτω opinor, de ejus contrario , nempe tenebris, de qui
δοκιμασθείσης των ανθρώπων φημι , ότι τάχα γενι bus nondum inquisivimus. De hominum autein
κον εστι το φως των ανθρώπων δύο ιδικών πραγμά luce, inquam , quoniam fortasse lux hominum ge
των ομοίως δε και η σκοτία αυτών. "Έστι γάρ τον nus esl duarum specialium rerum ; atque 78
το φως των ανθρώπων κεκτημένον , και κοινωνούντα etiam similiter tenebræ. Contingit enim , ul qui
των αυγών αυτού , έργα φωτός επιτελείν και γινώ lucem hominum possederit , et splendoruin ejus
σκειν φωτιζόμενον φώς γνώσεως · το δε ανάλογον particeps fuerit, opera lucis perficial , et illustralus
και εκ των εναντίων νοητέον , τών τε μοχθηρών πρά scientiæ lucem cognoscal : idem pari ratione ex
ξεων και της νομιζομένης γνώσεως , ουκ ούσης κατά c contrariis existimandum est, pravis videlicet ac
αλήθειαν , τον λόγον της σκοτίας εχόντων . Και ότι liopibus , et scientia quæ opinione quidem fit, re
μεν τα πρακτικά φώς ο ιερός οίδε λόγος, φησίν και vera non fit, rationem habentibus tenebrarum . Et
Ησαΐας · « Διότι φώς τα προστάγματά σου επί της quod quidem res ad agendum aplas lucem soleal
γης , και ο Δαυίδ εν ιη' ψαλμώ: Η εντολή Κυ Scriplura sacra dicere, inquit Isaias 78 : « Eo quod
ρίου τηλαυγής , φωτίζουσα οφθαλμούς και ότι δε φώς lux sint mandala lua super terram , , et David in
παρά τα προστάγματα και τας εντολάς εστί τι γνώ decimo octavo psalmo : « Mandalum Domini lu
σεως παρά τινι των Δώδεκα εύρομεν · ι Σπείρατε ciduin illuminans oculos. , Quod vero præler
εαυτοίς εις δικαιοσύνην , τρυγήσατε εις καρπόν ζωής , mandala et præcepla lux sit quædam scientiæ , in
φωτίσατε εαυτοίς φώς γνώσεως. ) Ως γάρ όντος venimus apud quemdam ex Duodecim : « Seminate
και ετέρου φωτός παρά τας εντολάς της γνώσεως, vobis ipsis ad justitiam , vindemiate ad fructum vitæ ,
λέγεται το, « Φωτίσατε εαυτοίς φώς, ο ουχ απλώς illuminale vobis ipsis lucem scientiæ ?? . , Veluti
φως , αλλά ποίον φώς ; ότι το της γνώσεως. Ει γάρ enim exsistente alia luce scientiæ præler mandata ,
πάν φώς, ο φωτίζει άνθρωπος εαυτώ, φώς γνώσεως dicitur : « Illuminate vobis ipsis lucem , » non siin
ήν , μάτην προσέκειτο το, « Φωτίσατε εαυτοίς φώς pliciter lucem, sed qualem ? nempe lucem scientise .
γνώσεως . και Πάλιν ότι η σκοτία επί των μοχθηρών D Nam si quevis lux, quam sibi homo illuminat, lux
έργων παραλαμβάνεται , διδάσκει και αυτός έντή Επι scientiæ esset, frustra additum fuisset : « Illumi
στολή Ιωάννης φάσκων, ότι « Εάν είπωμεν , ότι κοι nale vobis ipsis lucem scientiæ. , Rursus quod
νωνίαν έχομεν μετ' αυτού , και εν τω σκότει περι Tenebræ de pravis operibus sumantur, ipse Joannes
πατούμεν , ψευδόμεθα , και ου ποιούμεν την αλή in sua docet Epistola dicens 78 : 1 Si dixerimus
θειαν , και πάλιν : « Ο λέγων εν τω φωτί είναι , quod communicationem cum ipso habemus, el am
και τον αδελφόν αυτού μισών , εν τη σκοτία έστιν bulamus in lenebris, mentimur , et non facimus
έως άρτι και έτι : « Ο δε μισων τον αδελφόν αυ verilalem ; » et rursus 78 : i Qui dicit se in luce
του , εν τη σκοτία εστί , και εν τη σκοτία περιπατεί , esse, et fratrem suum odit, in tenebris est usque
και ουκ οίδε που υπάγει , ότι η σκοτία ετύφλωσε modo : ) et adhuc 80 : . Qui odit fratrein suum ,
τους οφθαλμούς αυτού . Το γαρ εν τω σκότω περι in tenebris est, et in tenebris ambulat, nec novit
* 1Cor. ΧΙΙ, 31. 75 Joan. 1 , 3. 18 Cap. ΧΧνι , vers . 9. 70 Vers . 9. 17 Ose. , 12. 18 1Joan . 1, 6.
* ibid. Ji , 9. 80 ibid. 11 .
(82 ) Του εναντίου καλουμένου σκοτίας: αν σθείσης . Των ανθρώπων , etc. Praeivit huic emen
dé, etc. Plane corrupla hæc sunt, quæ sic resti dalioni Ferrarius, quem sic legisse ex ipsius inter
Iuas, του εναντίου καλουμένου σκοτίας ούπω δοκιμα- pretatione conjicere est . HuTIUs.
139 ORIGENIS 160

quo valat , guia tenebre excecaverunt ipsius ocu- A πατείν εμφαίνει την ψεκτήν πράξιν και το μισείν
los , » siquidem per ambulationem in tenebris in δε τον αδελφόν αυτού , ού της κυρίως καλουμένης γνώ
dicat actionem vituperabilem . Quin etiam odio σεώς έστιν απόπτωμα ; "Οτι δε και ο αγνοών τα θεία
prosequi fratrem suum , nonne lapsus est ab ea κατ' αυτό το αγνοείν εν σκότει διαπορεύεται, φησιν
quæ proprie vocalur scientia ? Quod autem qui ο Δαυίδ : « Ουκ έγνωσαν , ουδε συνηκαν , εν σκότει
ignorat divina , propter ipsum ignorare in tenebris διαπορεύονται . ν 'Επίστησον δε τω : « Ο Θεός φώς
ambulet, inquit David 81 : « Non cognoverunt, ne έστι , και σκοτία εν αυτώ ουκ έστιν ουδεμία , και ει μη
que intellexerunt, in tenebris ambulant. , Illud διά τούτο λέγεται το είναι μη μίαν σκοτίαν , αλλ '
vero observa , an idcirco dicalur 88 : « Deus lux est , ήτοι διά το γενικόν δύο , ή και διά το καθ' έκαστον
et tenebræ in eo ne unæ quidem sunt, , non quia των ιδικών πολλές είναι πράξεις μοχθηράς , και
una sint lenebræ , sed vel propter genus duplex le πολλά δόγματα ψευδή , πολλαί εισι σκοτίαι, ών ουδε
nebrarum , vel etiam quia unaquæque species lene μία εν τώ Θεώ έστιν , ουκ αν λεχθέντος επί του αγίου
brarum multas habeat pravas actiones, el multa και φησιν ο Σωτήρ, τό : « Υμείς έστε το φως του
ſalsa dogmata, plures sunt tenebræ, quarum nulla κόσμου , και ότι φώς έστι του κόσμου ο άγιος, κα
in Deo est . Neque enim dictum !uissel de sancto σκοτία ουκ έστιν εν αυτώ ουδεμία .
quod ait Salvator 88 : « Vos estis lux mundi , , quoniam lux mundi est sancius, i el tenebræ in co non
sunt ullæ 84.
21. Proinde queret aliquis : Si de Patre positum B Ζητήσει δέ τις: Ει επί του Πατρός τέτακται το
est quod tenetræ nullæ sint in eo , quomodo ceu Σκοτία ουκ έστιν εν αυτώ ουδεμία , πως το εξαίρετον
rem eximiam et praecipuam 79 hoc in ipso dice- ερούμεν είναι εν αυτώ, πάντη αναμάρτητος και τον Σω
mus esse , cum de Servatore quoque dicatur quod τηρα νοούντες , ώστε και περί αυτού αν ειπείν, ότι φώς
omnino sit impeccabilis 85, ita ut eum dicamus esse έστι , και σκοτία ουκ έστιν εν αυτώ ουδεμία; Από μέρους
lucem in qua nullæ sint tenebræ ? Ex parte ita μεν ούν εν τοις ανωτέρω την διαφοράν παρεστήσαμεν
que differentiam in superioribus ostendimus. Αι- τολμηρότερόν τε έτι εκείνους και νυν προσθήσομεν ,
que eliamnum illis audacius addemus, si Christum ότι, ει τον μή γνόντα αμαρτίαν υπέρ ημών αμαρ
non agnoscentem peccalum fecit Pater pro nobis τίαν εποίησε τον Χριστόν , εί εποίησεν αυτόν υπέρ
peccatum , si fecit , inquam, Deus ille Christum pro ημών αμαρτίαν ο Θεός, ούκ άν δύναιτο λέγεσθαι περί
nobis peccatum , dici non posse de eo , « Tenebræ αυτού : Σκοτία εν αυτώ ουκ έστιν ουδεμία . • Κάν
in eo non sunt ulle 88, Quamvis enim « in simi- γάρ ο εν ομοιώματα σαρκός αμαρτίας περί αμαρτίας
litudinein carnis peccati (83) [ de peccato damna κατακρίνας τυγχάνη και ο Ιησούς « την αμαρτίαν και το
vit Jesus peccalum , , quod similitudinem carnis το ομοίωμα της σαρκός αμαρτίας ανειληφέναι , ουκέτι
peccati assumpsit 87 ,) haud tamen omnino bæc de έξει πάντη υγιώς λεγόμενα περί αυτού , ότι σκοτία
eo reele dicentur , scilicet quod nulla tenebre in- C εν αυτώ ουκ έστιν ουδεμία. Προσθήσομεν δ' ότι αυτός
sint in eo . Addeinus autem eum infirmitates no τάς ασθενείας ημών έλαβε , και τας νόσους έβάστασε,
stras el morbos assumpsisse, et animæ infirmilates και ασθενείας τάς της ψυχής, και νόσους τας του
et morbos occulti cordis nostri laorminis , quas infir- κρυπτού της καρδίας ημών ανθρώπου , δι' άς ασθε
mitates morbosque quia a nobis sustulerit, dicitur νείας και νόσους βαστάσας αυτάς αφ' ημών , περίλυ
apud Zachariam animam pertristem , perturbatam πον έχειν την ψυχήν ομολογεί και τεταραγμένην , και
que habere atque vestibus sordidis indutus 88 και ρυπαράιμάτια ενδεδύσθαι παρά τω Ζαχαρία αναγέ
quibus quoniani exuendus eral, dicuntur esse pec γραπται · άπερ ότι εκδύεσθαι έμελλε , λέγεται είναι
cala . Subjungit ergo eodem in loco 89 : « Ecce ego αμαρτήματα. Επιφέρει γούν εκεί : « Ιδού αφήρηκα
abstuli peccata tua ; » eo enim quod ipse receperit τας αμαρτίας σου · διά γάρ το αναλαβείν αυτόν τα
in seipsum populi credentium peccata , frequenter του λαού των πιστευόντων εις αυτόν αμαρτήματα ,
inquil : « Longe a salute mea verba delictorum πολλαχού φησι • Μακράν από της σωτηρίας μου οι
aneorum 90 ; , et : Τα cognovisti insipientiam λόγοι των παραπτωμάτων μου · » και « Συ έγνως
meam , el delicta mea a le non sunt abscondita ' . , την αφροσύνην μου , και αι πλημμέλειαι μου από
Nec vero suspicetur nos quisquam hæc dicere, mi D σου ουκ εκρύβησαν. Ο Μηδείς δ' ημάς υπολαμβανέτω
nus pie Christum Dei colenles. Nam qua ratione ταύτα λέγειν ασεβούντας εις τον Χριστόν του Θεού .
solus Paler habet immortalitate m , quia Dominus "Ω γάρ λόγω ο Πατήρ μόνος έχει αθανασίαν, του Κυ
noster [ omnium nostrum nomine ] mortem ob ρίου ημών διά φιλανθρωπίαν θάνατον τον υπέρ ημών
amorem erga genus humanum pertulerit, hac Paler ανειληφότος, τούτω ο Πατήρ έχει μόνος το : Σκοτία
solus babet ut in ipso nullæ sint tenebræ : cum εν αυτώ ουκ έστιν ουδεμία , του Χριστού διά τήν προς
Christus, ut homines beneficio alliceret, tenebras ανθρώπους ευεργεσίαν έφ' αυτόν τας ημών σκοτίας
nostras in seipsum receperit, ut potentia sua mor αναδεδεγμένου , ίνα τη δυνάμει αυτού καταργήση
tem nostrain delerel, expelleretque animarum no ημών τον θάνατον , και εξαφανίση το εν τη ψυχή
81 Psal. LΧΧΧΙ , 5. 82 Joan . 1 , 5 . 83 Matili. V, 14. 86 TJoan . 1 , 5 . 85 Isa . Lημ . 9 ; IPetr : 1 , 22 ;
1 Joan . 1 , 5. 65 ibid . 1 , 5. 81 Rom . VΙΙΙ , 3 ; Isa . Lu, 4 , 5 ; Matth. VΙΙ , 17 . 88 Ζch. 1 , 3 , 4.
θα
ibid. 4 . 90 Psal. XXI , 2. 91 Psal. lxvii, 6 .

( 83) llæc a Ferrario prætermissa e Perionio supplevimus.

161 COMMENT . IN JOIN . TOMUS II . 109
ημών σκότος , ίνα πληρωθή τό παρά τω Ησαΐα : « O A strarum tenebras , nimirum ut impleretur illul
λαός ο καθήμενος εν σκοτία φως είδε μέγα , ο Τούτο Isaiæ 9 : « Populus qui sedebat in tenebris vidit
δε το φώς , και γέγονεν εν τω λόγω, τυγχάνον και ζωή , lucem magnam . , llæc itaque lux quæ facta est in
φαίνει εν τη σκοτία των ψυχών ημών , και επιδεδή sermione, exsistens etiain vila , lucel in tenebris
μηκες όπου οι κοσμοκράτορες του σκότους τούτου , animarum nostrarum : el eo accessit ubi erant
οίτινες διά του παλαίειν τω των ανθρώπων γένει το mundi rectores lenebrarum ( sæculi ) hujus ' , qui
σκότω υπάγειν αγωνίζονται τους μη παντί τρόπω quia cum genere humano lucientur , in tenebras
ισταμένους , υπέρ του αυτούς πεφωτισμένους φωτός adducere eos contendunt qui pro virili non instant
χρηματίσαι υιούς. Και φαίνον έν τη σκοτία τούτο το ut illuminati in filiorum lucis numero censeanlur.
φώς διώκεται μεν υπ' αυτής, ου καταλαμβάνεται δε. Jam vero etiam ha:c lux lucens in lenebris perse
culionein patitur quidem a tenebris, sed non apprehenditur.
Εάν δέ τις νομίση το μή γεγραμμένον ημάς 80 22. Quod si quis putet nos addere quod non
προστιθέναι, το διώχεσθαι το φώς υπό της σκοτίας , sil scriplum , nempe quod lenebræ lucem insequan
ακουέτω , ότι το: « Η σκοτία αυτό ου κατέλαβε , και B lur, audiat frustra illud dici, quod « lenebræ eam
μηδαμού της σκοτίας διωξάσης το φώς , μάτην λέγε non apprehenderunl " , 1 si nequaquam tenebræ
ται . Ως δε έχουσι νούν εκδέξασθαι δυνάμενον ακο lucem sunt perseculæ . Veluti autem mente præditis,
λούθως τοις γεγραμμένοις τα νομιζόμενα παραλελεί per quam intelligere possent consequentia rerum
φθαι , έγραψεν ο Ιωάννης το • Η σκοτία αυτό ου scriplarum quæ putarentur omissa , scribit Joannes
κατέλαβεν . Ει γάρ ου κατέλαβε , διώξασα ου κατέ tenebras lucem non apprehendisse. Nam si non
λαβε » και ότι εδίωξεν η σκοτία το φώς, δηλον έκ τε apprehenderunt , persecutæ non apprehenderunt ;
ών πέπoνθεν ο Σωτήρ , και οι παραδεξάμενου αυτού quodque lucem tenebræ persecutæ fuerint, perspi
τα μαθήματα , τα ίδια τέκνα , της σκοτίας ενεργούσης cuum est, lum ex his quæ Servalor perpessus est ,
κατά των υιών του φωτός, και βουληθείσης αποδιώ lum etiam illi qui illius disciplinam exceperunt, et
ξαι από των ανθρώπων του φωτός . 'Αλλ' επεί, εάν sccuti sunt, genuini ipsius filii, tenebris operanti
Θεός υπέρ ημών , ουδείς , κάν βούληται , δυνήσεται bus adversus lucis filios el ſugare volentibus lu
καθ ' ημών , όσω εαυτούς εταπείνουν, τοσούτω πλείους cem ab hominibus. At quoniarn si Deus pro nobis es,
εγίνοντο , και κατίσχυον σφόδρα σφόδρα . Διχως δε ή nullus, eliamsi velit, poterit aliquid adversum nos,
σκοτία το φώς ου κατείληφεν · ή σφόδρα αυτού απο quanto magis seipsos humiliabani, lanto plures
λειπομένη , και διά την ιδίαν βραδύτητα τη οξύτητι c exsistebant prevalebantque admodum valde . Porro
και ταχύτητα του δρόμου του φωτός, ουδε κατά το duobus modis tenebræ non apprehenderuni lucem :
ποσόν παρακολουθήσαι δυναμένη ή εί που ενεδρεύσαι vel quia lux eas longo intervallo post se relinque
βεβούληται το φώς την σκοτίαν , και κατ' οίκονομίαν ret, ut quam celerilale pernicitateque cursus præ .
παρέμεινεν επερχομένην αυτήν εγγίσασα ή σκοτία stanlem , ob propriam tarditatem ipsæ tenebræ, ne
του φωτός Υφανίζετο. Πλήν εκατέρως (84 ) η σκοτία juxta quantitalem quidem , assequi possent , vel
ου κατέλαβε το φώς. quia sicubi tenebræ luci insidias struere voluerini,
atque cerlo quodam consilio, el per dispensationem supervenientes ipsas lux exspectaverit, mox atque luci
appropinquaverint, evanescunt. Altamen utroque modo lenebræ lucem non apprehenderunt.
'Αναγκαίον δε εν τούτοις ημάς γενομένους επιση 23. Necesse aulem est nos in his versantes ad
μειώσαι ( 85 ), ότι ου πάντως , εί που ονομάζεται σκό notare, non, sicubi lenebre nominentur, mox eas
τος , επί τω χείρονα λαμβάνεται · έσθ' ότε δε και επί in pejorem partem sumi , verum Scripturam etiam
το κρείττονι αναγέγραπται · όπερ οι ετερόδοξοι (86) in bonam partem aliquoties has accipere : quod
μη διαστειλάμενοι , δυσφημότατα περί του Δημιουρ qui diversa a nobis sentiunt, non dividentes, hor.
γου δόγματα παραδεξάμενοι , απέστησαν αυτού , ανα renda de mundi Opifice dogmala admittentes , ab
πλασμασι μύθων εαυτούς επιδεδωκότες. Πώς oύν , ipso recesserunt, seipsos Mgmentis fabularum ad
και πότε, και επί του κρείττονος το όνομα του σκό . D dicenles. Quomodo ergo , et quando, et num in
τους παραλαμβάνεται, παραδεικτέον ήδη . Σκότος , nieliorem parlem tenebrarum noinen sumatur, jam
γνόφος , θύελλα εν τη Εξόδω περί τον Θεόν είναι est ostendendum . Tenebræ , nubes nimbusque in
λέγεται, και εν τω ιζ ψαλμώ · Ο Θεός έθετο σκό Exodo 96 circa Deum esse dicuntur, et in psalmo
τος αποκρυφήν αυτού , κύκλω αυτού η σκηνή αυτού : decimo septimo 97 : Deus « posuit tenebras latibu
σκοτεινόν ύδωρ εν νεφέλαις αέρων και εάν γάρ τις lum suum , in circuitu ejus tabernaculum ejus : le
κατανοήση το πλήθος των περί Θεού θεωρημάτων nebrosa aqua in nubibus aeris : , si enim quis con
και γνώσεως , άληπτον τυγχάνον ανθρωπίνη φύσει , sideraverit multitudinem conlemplationum el co
τάχα δε και ετέροις παρά Χριστόν και το άγιον gnitionis de Deo , quam humana natura percipere
Πνεύμα γενητοίς , είσεται πως περί τον Θεόν έστι nequeat, fortasse autem nec alii qui geniti sunt,
91 Isa . IX , 2. ob Joan . 1 , 5. 98 Rom . VΙΙΙ , 31 . 96 Exod. XIX , 9 , 16 ; ΙΧ , Σ .
93 Ephes . VI , 12.
m Vers . 12.

( 84) Πλήν εκατέρως . Sic colex Bodleianus ; tio Huetii , επισημειώσθαι .

eilitio Ezetina, Πλήν εκατέρω. ( 86 ) "Όπερ οι ετερόδοξοι , etc. Valentiniani ni
( 85) 'Επισημειώσαι . Ιta colex Bodleianus ; edi mirum , Cerdoniani ei Marcionitä .
163 ORIGENIS 164

preter Christum et Spirinum sanctum, sciet quo- Α σκότος , κατά το αγνοείσθαι τον κατ ' αξίαν περί αυτού
nam pacto circa Deum sint lenebræ ; propterea πλούσιον λόγον , ενώ σκότω έθετο αυτου την αποκρυ
quod nulla quantumlibet copiosa , alque ornata φήν τώ τα περί αυτού αγνοείσθαι , αχώρητα όντα ,
oratio explicare valeat, ac ne sciat quidem ex di τούτο πεποιηκώς. Εάν δέ τις ταϊς τοιαύταις προσκό
gnitale ipsius Dei , in quibus tenebris posuerit lati πτη εκδοχαίς , προσαγέσθω από τε των σκοτεινών λο
bulum suum , qui hoc fecit , eo 81 quod quæ de γων και των διδομένων υπό Θεού Χριστώ θησαυρών
ipso sunt, ignorentur, imperceptibilia cum sint. σκοτεινών , αποκρύφων , αοράτων· ουκ άλλο γάρ τι
Quod si quis hujuscemodi expositionibus offende- ηγούμαι είναι τους σκοτεινούς θησαυρούς εν Χριστώ
lur , is in sententiam nostrain venial , adductus αποκαλυπτομένους • Το σκότος έθετο ο Θεός απο
lum a tenebrosis sermonibus , tum a thesauris κρυφήν εαυτού , και και • Ο άγιος νοήσει παραβολήν
Christo dalis a Deo, tenebrosis , occultis et invisi και σκοτεινόν λόγον. » Επίσκεψαι δε ει διά τούτο
bilibus : nec eniin aliud opinor esse tenebrosos φησιν ο Σωτήρ τους μαθηταίς : « 'Ανθ ' ών όσα ηκούσατε
thesauros per Christum manifestalos : « Tenebras εν τη σκοτία, είπατε εν τω φωτί . • Τα γαρ εν απορ
posuit Deus latibulum suum 98 , , et : « Sanctus in ρήτη και μη επηκόω πολλών δύσγνωστα και ασαφή
telliget parabolarn , et obscurum sermonem 99.1 αυτούς παραδεδομένα μυστήρια προστάσσει αυτούς
B
Verum considera ηum ob hoc dical Servalor disci- Β φωτιζομένους , και διά τούτο λεγομένους είναι εν
pulis suis ' : « Idcirco quæ in tenebris audistis , di φωτί απαγγέλλειν παντί τω γινομένω φωτί . Παρα
cile in luce. » Tradita enim ipsis mysteria , cognitu δοξότερον δ' άν επί του επαινουμένου σκότους είποι
diflicilia el obscura , in loco secreto, et non in fre μι , ότι τούτο σπεύδει επί το φώς, και καταλαμβάνει
quenti auditorio, jubet eos illuminatos , el ob hoc αυτό , και γίνεται ποτε , διά το αγνοείσθαι σκότος , το
dictos esse in luce , omnibus qui lux fuerint, nun μη ορώντι (87 ) την δύναμιν αυτού , ούτω μεταβάλλον
liare . Admirabilius autem quiddam addam de lene ώστε τον μεμαθηκότα αποφαίνεσθαι γεγονέναι φώς
bris laudalis , nempe has festinare ad lucem , eam το γνωσθέν ποτε υπάρχον αυτώ σκότος.
que apprehendere, atque quæ olim fuissent lenebræ , non dispicienti vim ipsarum , eo quod ignoraretur,
sic immulari , ut cuin is ad corum scientiam perveneril que ignorabat enuntiel, quæ didicerit fuisse sibi
aliquando tenebras, nunc autem lucem .
24. Fuit homo missus a Deo , nomen illi Joannes ! . Εγένετο άνθρωπος απεσταλμένος παρά Θεού ,
Accuratius aliquis intelligens vocem missus (quo- όνομοι αυτώ Ιωάννης . 'Ακριβέστερόν τις ακούων
niam qui mittitur, alicunile et aliquo mittitur ) gue- C του , απεσταλμένος (επειδή ο απεσταλμένος πο
ret unde Joannes sit missus et quo . Cum vero li θέν που αποστέλλεται) , ζητήσει πόθεν ο Ιωάν
queat quo , nimirum juxta historiam , quod ad νης απεστάλη και πού . Σαφούς δ' όντος του που ,
Israel el ad volentes eum audire in eremo Judææ κατά μεν την ιστορίαν , ότι προς τον Ισραήλ , και
commorallerm , el apud Jordanem fluvium bapti- τους βουλομένους αυτού ακούειν εν τη ερήμω της
zanlem ( juxta vero rationem profundiorem , in mun Ιουδαίας διατρίβοντος, και παρά τω Ιορδάνη ποτα
dum , intelligendo per mundum locum hunc lerre μώ βαπτίζοντος (κατά δε βαθύτερον λόγον , ότι εις
strem ubi sunt bomines), inquirel quonam pacto τον κόσμον, κόσμου λαμβανομένου του περιγείου του
particula unde sumi debeat. ltaq : e diutius dictio που , ένθα εισίν (88) άνθρωποι) , εξετάσει πως δεί
Derm examinans , forte eliani enantiabit quod quem- λαμβάνειν το, πόθεν . Επιπλείον δε βασανίζων την
λέξιν, τάχα και αποφαίνεται , ότι , ώσπερ επί του
admodum de Adam scriplum est , quod , emiserit
eum Dominus Deus e paradiso voluptatis, lit co 'Αδάμ γέγραπται · « Και εξαπέστειλεν αυτόν Κύριος
leret lerram , e qua sumplus fuerat , , ita Joannes ο Θεός εκ του παραδείσου της τροφής, εργάζεσθαι
missus fuerit vel e cælo, vel e paradiso, vel ex alia την γην, εξ ης ελήφθη, και ούτω και ο Ιωάννης (89 )
parte, alicunde landem , ad hunc super terram lo απεστάλη η εξ ουρανού (90) , ή εκ του παραδείσου ,
cum ; et inissus fuerit , ut leslaretur de lace *. , Dή όθεν δήποτε ετέρωθεν παρά (91) τον επί γης του
Habet autem non contemnendam objectionem τον τόπον και απεστάλη , ο ένα μαρτυρήση περί
sermo hic, quoniam scriplum sit apud Isaiam : του φωτός. » "Έχει δε ανθυποφοράν ουκ ευκαταφρό
Quem mittam , et quis ibit ad populum hunc ? , νητον ο λόγος , επεί και παρά Ησαΐα γέγραπται ·
el respondens prophela inquit : « Ecce ego , 82 • Τίνα αποστείλω , και τις πορεύσεται προς τον λαόν
niille me. Dicet enim qui adversabitur huic opi- τούτον ; , ότε αποκρινόμενος ο προφήτης φησίν :
nioni, quæ profundior apparel , quemadmodura • Ιδού, είμι εγώ, απόστειλόν με. » Έρεί γάρ ο ενι
Isaias missus est , non ab alio loco ad hunc mun στάμενος τη βαθυτέρα έμφαινομένη υπονοία , ότι ,
dum , sed postquam vidit Dominum sedentem in ώσπερ ο Ησαΐας απεστάλη , ούχί αφ' ετέρου τόπου

98 Psal . XV1 , 12. 98 Prov. 1 , 6. · Malih . x , 27. ' Joan . I , 6. * Gen. I , 23 . • Joan . 1 , 7. * Cap. VI ,
Ver's , 8. • jbid .
( 87 ) Το μή ορώντι . Sic codex Bodleianus ; edi minum sanctitate nobilium ipsos esse angelos, ut
alias sæpe nobis observatum est. Huetius.
Hietiti
Lio( 88) a , το
Τόπου μή ορώντι.
, ένθα είσίν. Ιta codd . Βarberinus et (90) " Η εξ ουρανού . Sic codex Bodleianus ; Re
Bodleianus ; male vero editio Hueliana in lexiu , το gius et Barberinus , είτε εξ ουρανού.
που εισίν . ( 91 ) Παρά. Sic codex Bodleianus ; Regius et Bar
(89) Ούτω και ο Ιωάννης , etc. Hominum enim berinus, περί.
animas de cælo peli credidii Origenes ; at illas ho
 165 COMMENT. IN JOAN . TOMUS JI , 166

παρά τον κόσμον τούτον , αλλά μετά το έωρακέναι τον A throno excelso et elato , ut ad populum diceret :
Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμέ « Auditu audietis, et non intelligetis 8 , ) et quæ se
νου , προς τον λαόν, ίνα είπη ' Ακοή ακούσετε , και quuntur ; ita etiam Joannem ( suppresso principio
ου μή συνήτε , ) και τα εξής : ούτω και ο Ιωάννης , missionis, analogiam et rationem habentis ad mis
σιωπωμένης της αρχής της αποστολής , αναλογίαν sionen Isaice ) mitti ad baptizandum et preparan
εχούσης προς την αποστολής του Ησαΐου, αποστέλ dum Domino populum instruclum , el ad testifican
λεται βαπτίζειν και ετοιμάζειν Κυρίω λαόν κατε dum de luce '. His ila dictis ad primam rationem
σκευασμένον, και μαρτυρείν περί του φωτός. Τού solutiones tales adducuntur, assensum alirahentes
των δ' ούτως λεχθέντων αν προς τον πρώτον λόγον ad id quod de Joanne profundius excogitatum est ;;
λύσεις τοιαύται προσάγονται (92 ) συγκατάθεσιν επι ex eodem enim loco subjungitur : « Hic venit ad
σπώμεναι προς το περί Ιωάννου βαθύτερον υπονο lestiſicanduin , ut lestarelur de luce 10 ; , si enim
ούμενον · αυτόθεν μεν επιφέρεται : « Ούτος ήλθεν velit , alicunde venit . Dicendum etiaui est illi qui
εις μαρτυρίαν , ένα μαρτυρήση περί του φωτός και ει gravale adwillit id quod in sequentibus a Joanne
γάρ ήλθε , ποθεν ήλθε. Και λεκτέον προς τον δυσπα dicitur, postquam vidit Spiriium sanctum descen
ραδεκτούντα το εν τοις εξής υπό Ιωάννου λεγόμενον denlein ceu columbam super Servalore " ' ; inquit
επί τω έωρακέναι το Πνεύμα το άγιον ώς περιστερών Β enim 11: « Qui misit me ad baptizandum in aqua ,
κατερχόμενον επί τον Σωτήρα " φησί γάρ: Ο πέμ ille mihi dixit : Super quem videris Spiritum de
ψας με βαπτίζειν (93 ) εν τω ύδατι , εκείνος μου εί scendentem el manentem super eum , hic est qui
πεν· 'Εφ' όν αν ίδης το Πνεύμα καταβαίνον και baptizat in Spiritu sancto et igni . , Quando enim
μένον επ' αυτόν , ούτός έστιν ο βαπτίζων εν Πνεύματι ille qui nuisit hoc praecepit ? Αι probabile est re
αγίω και πυρί. » Πότε γάρ πέμψας τούτ' ενετεί sponsurum ad interrogationem hanc , eum qui ad
λατο; 'Αλλ ' εικός αποκρίνεσθαι προς το πυσμα Joannem loquebatur, tum hæc verba dixisse ei cum
τούτο , ότι ότε δήποτε έπεμπεν επί το άρξασθαι eum milterel ut baptizare inciperet. Adhuc ad pro
βαπτίζειν , τότε τούτον τον λόγον είπεν ο χρηματίζων bandum quod alicunde ex alio loco missus sit
προς αυτόν. " Ετι δε εκπληκτικώτερον προς το ετέ- Joannes , qui corpus assumit, causain non aliam ad
ρωθέν ποθεν απεστάλθαι τον Ιωάννην ενσωματου - venlus sui in vitam habens, quam ( ut lestarelur
μενον , υπόθεσιν ουκ άλλην της εις τον βίον επιδημίας de luce 18, » majoris ponderis est quod repletus Spi
έχοντος (94 ) ή « την περί του φωτός μαρτυρίαν, και ritu sancio adhuc ex ulero matris suæ dicitur a
το Πνεύματος αγίου πλησθήναι έτι εκ κοιλίας μητρός Gabriele, qui nuntiavit Zacharie quidem orium
αυτού , λεγόμενον υπό Γαβριήλ, ευαγγελιζομένου της Joannis, Marie autem Servatoris nostri inter homi
μεν Ζαχαρία την Ιωάννου γένεσιν, τη δε Μαριάμ nes adventum ; et illud eliain : ( Ecce eniin ut
την του Σωτήρος ημών εν ανθρώποιςεπιδημίαν · και facta est vox salutationis tuæ in auribus meis, ex
το • Ιδού γαρ ώς εγένετο η φωνή του ασπασμού sullavit in gaudio infans in utero meo 15. » Proinde
εις τα ώτα μου , εσκίρτησεν εν αγαλλιάσει το βρέφος qui cavet ne quidquam vel injuste , vel casu , vel
εν τη κοιλία μου . • Τα γάρ τηρούντι το μηδέν αδί- privata electione facial , antiquiorem esse Joannis
χως, μηδέ κατά συντυχίαν , ή αποκλήρωσιν ποιείν, animam quam corpus admillat necesse est, et antea
αναγκαίον παραδέξασθαι πρεσβυτέραν ούσαν την subsistentlem missam fuisse ad ministerium testandi
Ιωάννου ψυχήν του σώματος , και πρότερον ύφεστω- de luce. Ad haec haud ita conteinnendum est etiain
σαν πεπέμφθαι επί διακονίαν της περί του φωτός illud : « Ηic est Elias qui venturus est 16. Quod si
μαρτυρίας. Προς τούτοις δε ου καταφρονητέον και prevaluerit universalis de anima opinio , tanquam
του , « Ούτός έστιν ' Ηλίας ο μέλλων (95 ) έρχεσθαι . » 83 quae cum corpore pariler non semiuetur , sed
Έάν δε κρατή και καθόλου περί ψυχής λόγος , ώς ante ipsum exsistat, ob variasque causas carnem et
ου συνεσπαρμένης τω σώματι , αλλά προ αυτού τυγ sanguinein indual, particula , i missus a Deo " , ,
χανούσης , και διά ποικίλας αιτίας ενδυoμένης σαρκι non videbitur amplius dicta , ceu res quædam exi .
και αίματι, τό : « απεσταλμένος υπό Θεού , και ουκέτι D mia de Joanne . Itaque omnium pessimus , homo
δόξει εξαίρετον είναι περί Ιωάννου λεγόμενον . Ο peccali, ilius perditionis dicitur apud Pauluin 18
γούν πάντων κάκιστος , ο άνθρωπος της αμαρτίας , ο milli a Deo : « Propler hoc enim , , inquit, « mit
υλής της απωλείας , λέγεται παρά τω Παύλο πέμ- til illis Deus actionem erroris, ut credant nuenda
πεσθαι υπό του Θεού · Διά τούτο γάρ, φησί , « πέμ- cio : μι judicentur quotquot veritati non credunt ,
πει αυτούς ο Θεός ενέργειας πλάνης εις το πιστεύσαι sed sibi complacent in injustitia. » At vide num
αυτούς το ψεύδει , ένα κριθώσι πάντες οι μη πιστεύ hanc quæstionem sic solvere possimus , nempe
σαντες τη αληθεία , αλλ ' ευδοκήσαντες τη αδικία. » quod , quemadmodum simpliciter omnis hono , eo
Το δε ζητηθέν όρα εί ούτως λύσαι δυνησόμεθα , ότι , quod creatus sit a Deo, homo est Dei ; sed nullus
1 Isai . VI , 1 . 8 ibid . 9. • Luc. 1 , 17 . 10 Joan . 1 , 7. 11 ibid. 32 . 19 jbid . 33. 18 ibid. 7. 1. Luc. 1 ,
13 , 15, 32 . 16 jbid. 44. 16 Maιιιι . ΧΙ , 14 . 11 Joan . 1 , 6. 18 11 Thess. 1 , 10, 11 .

( 92 ) Προσάγονται . Deest in editione Hueliana , (94) "Έχοντος . Legendum videtur έχοντα .

sed restituitur é coild . Barberino et Bodleiano.. (95 ), ούτός έστιν ο Ηλίας ο μέλλων . Sic le
(95) Βαπτίζειν . Sic codex Bodleianus; Regius et gitur in codice Bodleiano ; in Regio autein et Bar
Barberiuus, βαπτίσαι . Derino , Ούτός έστιν ο λόγος.
 167 ORIGENIS 18
homo est Dei , nisi qui Deo fuerit addictus , quem- A ώσπερ απλούστερον πάς άνθρωπος τω υπό Θεού
admodum Elias et qui in Scripturis inscribuntur εκτίσθαι άνθρωπός έστι του Θεού , αλλ ' ου χρηματίζει
bomines Dei; ita dici posse communiter omnem πάς άνθρωπος Θεού, ή μόνος ο Θεώ ανακείμενος, oν
homineni a Deo missum esse ; proprie autem non τρόπον Ήλίας και οι εν ταις Γραφείς αναγεγραμ
alium a Deo mitti quam qui ad uninisterium divi- μένοι άνθρωποι Θεού , ούτως δύναται κατά μεν το
num et ad obeundam humani generis salutem in κοινότερον πάς άνθρωπος απεστάλθαι παρά Θεού
vitam advenerit . Quamobrem non invenimus quod (96 ):κυρίως δε λέγεσθαι απεστάλθαι υπό Θεού (97)
quisquam mittatur a Deo, posilum , nisi de sanctis : ουκ άλλος ή ο επί διακονία θεία και λειτουργία σω
de Isaia quidem, ut antea proposuimus ; de Jere- τηρίας γένους ανθρώπων επιδημών τώ βίω. Ούχ εύ
mia vero : 1 Ad omnes, ad quos inisero te, ibis 18+ ; ) ρομεν γούν το αποστέλλεσθαι από Θεού επ' άλλου
de Ezechiel etiam : « Ecce ego millo le ad gentes του ή των αγίων κείμενον• επί μεν του Ησαΐου, ως
rebelles, etincredulas milhi 19. » Ceterum haud ita προπαρεθέμεθα • επί δε του Ιερεμίου : « Προς πάν
ad propositum sumpla fuisse videbunlur exempla τας ους εαν εξαποστείλω σε , πορεύση , επί δε του
missionis, cum nos quæramus de missione quæ fit Ιεζεκιήλ : « Ιδού εγώ αποστέλλω σε πρός έθνη τα
ad hanc vitam, et illa non aperle dicant aliquem άφεστηκότα , και απιστήσαντα (98) μοι . » Δόξει δε ου
exsistentem extra hanc vitam missum fuisse in B προς το προκείμενον παρειλήφθαι τα παραδείγματα
hanc vitain , Allamen sic eliam nihil est absurdi της αποστολής της εις τον βίον ζητουμένης , αποστο
Orationem transferre and id de quo querimus , si λήν λέγοντα ου γυμνώς την έξωθεν του βίου επί τον
dicamus quod ut solos sanclos, de quibus loculi βίον . Πλήν και ούτως ουκ απίθανον μετάγειν τον
sumus, millere dicitur Deus, sic etiam de his in- λόγον επί το ζητηθέν, φάσκοντα , ότι , ώσπερ μόνους
telligendum esse qui ad vilanı milluntur. τους αγίους , εφ' ών παρεθέμεθα , αποστέλλειν λέγε
ται ο Θεός , ούτως και επί των εις τον βίον αποστελλομένων εκδεκτέον .
25. Et quoniam omnino in Joannis sermone ver Και επει άπαξαπλώς εν τω περί του Ιωάννου
samur, ipsius missionein investigantes, non im εσμέν λόγω , ζητούντες αυτού την αποστολήν, ουκ
portune opinionem nostram , quam de ipso habe ακαίρως υπόνοιαν ημετέραν , ήν περί αυτού έχομεν ,
mus, proponemus. Quoniam enim legimus prophe προσθήσομεν . Επει γάρ ανέγνωμεν περί αυτού προ
siam de ipso 20 : « Ecce ego millo angelum meum φητείαν · « Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου
ante faciem tuam , qui præparabil viam luam ante προ προσώπου σου , ός κατασκευάσει την οδόν σου
le, adnotamus num forte unus sanctorum ange- έμπροσθεν σου , » εφίσταμεν μήποτε είς των (99)
Iorum exsistens , precursor ad ministerium demi- C αγίων αγγέλων τυγχάνων επί λειτουργία καταπέμ
latur Servatoris nostri. Et mirum profecto est ni πεται του Σωτήρος ημών πρόδρομος . Και ουδέν θαυ
hil , Christi Primogeniti 84 omnis creaturie , ob μαστον , του Πρωτοτόκου πάσης κτίσεως ενσωματου
amorem erga homines incarnali, æmulatores imi μένου κατά φιλανθρωπίαν, ζηλωτάς τινας και μιμη
tatoresqne aliquos exstitisse, quibus dulce fuerit τάς γεγονέναι Χριστού , αγαπήσαντας το διά του
ei benignitati quam in ipsos ostendisset , inservire, ομοίου του σώματος υπηρετήσαι τη εις αυτούς χρη
eadem corporis similitudine. Sed quemnam non στότητι (1 ) . Τίνα δ' ουκ άν κινήσαι σκιρτών έν άγαλ
moveret exsultans in gaudio' adhuc exsistens in λιάσει έτι εν τη κοιλία τυγχάνων , ως την κοινήν των
alero [ imatris sue ] perinde ac communem homi- ανθρώπων υπερπαίων φύσιν ; Ει δέ τις προσεται και
num naturam excellens ? Quod si quis admiu al pre των παρ' Εβραίοις φερομένων αποκρύφων την επι
cationem Joseph inscriptam in his libris qui apud γραφομένην Ιωσήφ προσευχήν, άντικρυς τούτο το
Hebræos dicuntur apocryphi , mox hoc dogma eliam δόγμα και σαφώς ειρημένον εκείθεν λήψεται · ώς άρα
aperle dictum inde sumpturus est : perinde quasi οι αρχήθεν εξαίρετον τι εσχηκότες παρά ανθρώπους ,
qui a principio eximium aliquid præ hominibus πολλώ κρείττους τυγχάνοντες των λοιπών ψυχών από
habuerunt, longe meliores cæteris animabus , cum του είναι άγγελοι επί την ανθρωπίνην καταβεβήκασι
angeli essent , ad humanam descenderint naturan . D φύσιν. Φησί γούν ο Ιακώβ » « Ο γάρ λαλών προς
Inquit ergo Jacob : « Ego qui ad vos loquor, Jacob υμάς , εγώ Ιακώβ , και Ισραήλ, άγγελος Θεού είμι
sum , et Israel , angelus Dei sum ego , el spiritus pri- εγώ , και πνεύμα αρχικών, και 'Αβραάμ, και Ισαάκ
marius, et Abraham , el Isaac ante omne opus προεκτίσθησαν προ παντός έργου. Εγώ δε Ιακώβ ,

18• Jer . 1 , 7 . 19 Εzech. 1., 3. 20 Malach . 111 , 1 .

( 96) Παρά Θεού . Sic codex Bodleianus ; Regius
el Barberinus , από Θεού .
(57 ) Υπό Θεού . Ιta codex Bodleianus ; Regius
el Barberinus , από Θεού .
( 98 ) 'Απιστήσαντα. Ιta codex Bodleianus ; Ite
gias et Burberinus , αποστήσαντα.
(99) Εφίσταμεν μήποτε είς των , etc. Jam ante
Origenemi et velustiora Origene lempora multis
persuasuin ſuisse scribit Cyrillus non hominem
fuisse Joannem Baptistam , sed angelum . Huic au .
lem Origenis loco consentaneum alterum vidimus
como xii in Matthæum . Homilia quoque prima in
Ezechielem angelos tradit Adamantius Christum
imilantes ad opem hominibus ferendam de cælo
descendere. Huetius .
( 1 ) Εις αυτούς χρηστότητι. Sic colex Bodleia
nus ; Regius et Barberinus, εις ανθρώπους αυτού
χρηστότητι.
169 COMMENT. IN JOAN . TOMUS II .
και κληθείς (2) υπό ανθρώπων Ιακώβ , το δε όνομά A creati fuerunt . Ego auten Jacob , νοcalus ab Ιιοιιιί
μου Ισραήλ, ο κληθείς υπό Θεού Ισραήλ, ανήρ ορών
Θεόν , ότι εγώ πρωτόγονος παντός ζώου ζωουμένου
υπό Θεού . » Και επιφέρει : « Εγώ δε ότε ήρχόμην
από Μεσοποταμίας της Συρίας, εξήλθεν Ουριήλ ο άγ-
γελος του Θεού , και είπεν, ότι : Κατέβην επί την γην,
και κατεσκήνωσα εν ανθρώπους και ότι εκλήθη ( 3)
ονόματι Ιακώβ, εζήλωσε , και εμαχέσατό μοι, και quod vocalus fuisset nomine Jacob) , æmulatusque
επάλαιε πρός με, λέγων προτερήσεις επάνω του ονό
ματος μου το όνομα αυτού , και του προ παντός αγ
γέλου . Και είπα αυτό το όνομα αυτού, και πόσος ( 4)
έστιν εν υιοίς Θεού . Ουχί συ Ουριήλ όγδοος εμού ,
κάγώ Ισραήλ αρχάγγελος δυνάμεως Κυρίου (5) ,
και άρχιχιλίαρχός είμι εν υιοίς Θεού ; Ουχί εγώ 'Ισ-
ραήλ ο εν προσώπω Θεού λειτουργός πρώτος , και
επεκαλεσάμην εν ονόματι ασβέστω τον Θεόν μου ; »
Εικος γάρ τούτων αληθώς υπό του Ιακώβ λεγομένων ,
και διά τούτο αναγεγραμμένων, και το « Εν κοιλία
επτέρνισε τον αδελφόν αυτού , και συνετώς γεγονέναι .
Επίστησον δε εί το διαβόητον περί Ιακώβ και “ Η
σαυ ζήτημα λύσιν έχει επεί μηδέπω γεννηθέντων ,
μηδέ πραξάντων τι αγαθών ή φαύλον, ίνα ή κατ' εκ
έργων , αλλ'
λογήν πρόθεσις του Θεού μένη , ουκ εξ
εκ του καλούντος εργήθη , ότι: Ο μείζων δουλεύσει
τω ελάσσονι, καθάπερ γέγραπται· Τον Ιακώβ ηγά-
πησα , τον δε Ησαύ εμίσησα. Τί ούν έρούμεν; Μή
αδικία παρά τω Θεώ ; Μη γένοιτο ! » Μήπω δε γεννη
θέντων , μηδέ πραξάντων τι αγαθόν ή φαύλον, ίν ' η
κατ ' εκλογήν πρόθεσις του Θεού μένη , ουκ εξ έργων ,
αλλ ' εκ του Θεού καλούντος ερρήθη · ου κατατρεχόν - C mali , ut secundum electionem propositumn Dei ma
των ούν ημών (6) επί τα προ του βίου τούτου έργα,
πως αληθές το μή είναι άδικον παρά Θεώ, του μείζο
νος δουλεύοντος τώ ελάττονι και μισουμένου πριν
ποιήσαι τα άξια του δουλεύεις και τα άξια του μισεί
σθαι ; Επί πλείον δε παρεξέβημεν παραλαβόντες
τον περί Ιακώβ λόγον , και μαρτυράμενοι ημίν ουκ
ευκαταφρόνητον Γραφήν, ίνα πιστικώτερον ο περί
Ιωάννου γένηται λόγος , κατασκευάζων αυτών, κατά
την του Ησαίου φωνήν ( 7 ) , άγγελον όντα εν σώματι
γεγονέναι υπέρ του μαρτυρήσαι τώ φωτί. Και ταύτα
μεν περί Ιωάννου του ανθρώπου .
26. ' Ηγούμαι δε, ότι , ώσπερ εν ημίν φωνή και λό
γος διαφέρουσι , δυναμένης μέντοιγε ποτε φωνής της
μηδέν σημαινούσης (8) προφέρεσθαι χωρίς λόγου,
οίου τε δε όντος και λόγου χωρίς το να απαγγέλλε
σθαι φωνής , (ώς επάν εν εαυτοίς διεξοδεύωμεν , ) ούτω
του Σωτήρος , κατά τινα επίνοιαν , όντος λόγου , δια
21 Ose . ΧΙΙ , 3. 12 Rom . 1x , 11 et seg .
(2) Ο κληθείς . Sic codex Bodleianus; Regius
el Barberinus, ου κληθείς .
( 3) 'Ex.anon . Ja codex Bodleianus ; Regius et
Barlierius , εκλήθην.
(4) Πόσος. Sic codex Bodleianus; Regius et
Barberinus , πρώτος.
(5 ) Αρχάγγελος δυνάμεως Κυρίου . Ιta Bodleia
nus et Barberinus ; editio Hueliana , αρχάγγελος ,
δυνάμενος Κυρίου .
( 6) Ου κατατρεχόντων ούν ήμών , etc. Εadem
docet Origenes lib. 111 Περί αρχών , cap . 1 , et ca
fle ejusdem libri terlio. Junc iu Origene errorem
PATROL . GR . XIV.
170
nibus Jacob, nomen vero meum Israel , qui vocor
Israel a Deo , vir videns Deuin , quoniam ego pri
πιogenitus omnis animantis a Deo animati . • Εε
subjugil : Cum vero ego venissein a Mesopoia
mia Syriæ , exivil Uriel angelus Dei , el dicil se de
scendisse ad lerram , el habitasse inter homines, et
est, et pügnavit mecum , el luclalus est , mili di
cens , suum nomen primas habere supra nomen
meuin , et ante omnem angelum . luterrogavique
eum de nomine suo , el quolus esset inler filios Dei .
Nonne tu es Uriel octavus a me, el ego Israel ar
changelus potentia Donini , et princeps tribunus
militum inter alios Dei ? Nonne ego Israei in per
B sona
Dei minister primus, et invocavi nonine
inexslinguibili Deum meum ? , Probabile enim est
his a Jacob vere dictis , et ob hoc scriptis , eliain
illud : « In ulero supplantavit fratrem suuin " ,
prudenter ſaclum fuisse. Iospice vero num celeber
rima quæstio de Jacob et Esau solutionem habeal ,
quandoquidem « nondum natis pueris, cum neque
boni quidpiam fecissent neque mali, ul secundum
electionem propositum Dei manerel, non ex operi
bus , sed ex vocante dictum est illi : Major serviet
minori, sicut scriptum est : Jacob dilexi , Esau vero
odio babui . Quid igitur dicemus ? Num injusticia
est apud Deum ? Absit " ! ; [(9) 85 Si autem cum
nondum nati ſuissent , aut aliquid boni egissent , aut
neret, non ex operibus, sed ex vocanle Deo dictum
est ;] non recurrentibus ergo nobis ad opera hanc
vilam præcedentia, quomodo verum erit, injusti
Liam non esse apud Deum , si najor minori serviai ,
odio habilus, antequam digna vel servitule , vel
odio facial ? Sed latius digressi sumus sermonem
Jacob assumentes, et adducentes nobis in testimo
nium Scripluram haud ita facile contemnendam , ut
confirmatior de Joanne oratio, ea essel , quæ astruit
eum angelum exsistentem , juxta Isaiæ vocem , in
corpore advenisse lestificaluruni de luce . Sed hac .
: D lenus de Joanne homine.
26. Arbitror vero ego , quemadmodum vos et
sermo apud nos differunt, cum interdum proferri
possit vox nihil significans absque sermone , itidem
que sermo absque voce renuntiari possit menti
( veluti cum intra nos ipsos discurrimus ), ita Joan
nem etiam , veluli vocem exsistentem ad compara
damnat Epiphanius bæres. lxiv, cap . I , el alii : de
eoque agilur in Origenianis.
( 7) Κατά την του Ησαΐου φωνήν . Juxta Marci 1 ,
2, quasi locus iste qui Malachie est : 'looù Šyi
αποστέλλω τον άγγελός μου , ad Isaian a Marco re
Teratur , non sequens ille , φωνή βοώντος εν τη
ερήμω. ΗUETIUs.
(8) Σημαινούσης. Sic codex Bodleianus; Regius
el Barlberinus, συμβαινούσης.
(9 ) Hæc a Ferrario prætermissa ex interpreta
lione Perionii supplevimus.
6
171 ORIGENIS 172

tionem Christi , φui sermo est , differre a Servatore , A φέρει και τούτου ο Ιωάννης , ως προς την αναλογίαν
qui juxta quamdam considerationem sermo est . Ad του Χριστού τυγχάνοντας λόγου φωνή ών . Επί του
hoc autem me invitat ipse Joannes , quisnam tan το δε με προκαλείται αυτός ο Ιωάννης, όστις ποτέ
dem esset ad interrogantes respondens : « Ego vox είη προς τους πυνθανομένους αποκρινόμενος: « Εγώ
clamantis in deserto : Parate viam Domini , reclas φωνή βοώντος εν τη ερήμω : Ετοιμάσατε την οδόν
facile semitas ejus * 3 . , Et fortasse propter hoc Κυρίου , ευθείας ποιείτε τάς τρίβους αυτού .» Και
incredulus Zacharias in orlu vocis quæ demonstrat τάχα διά τούτο απιστήσας ο Ζαχαρίας τη γενέσει
sermonem Dei , amillit vocem , sumens eam , na της δεικνυούσης τον λόγον του Θεού φωνής , απόλλυσι
scente voce, quæ est præcursor sermonis. Vox enim την φωνήν, λαμβάνων αυτήν ότε γεννάται ο πρόδρο
auribus percipiatur oportet , ut postea mens de μος του λόγου φωνή . Ενωτίσασθαι γάρ δει φωνήν,
monstratum a voce sermonem excipere valeat. ένα μετά ταύτα ο νούς τον δεικνύμενον υπό της φω
Idcirco etiam paulo antiquior Christo est Joannes , νής λόγον δέξασθαι δυνηθή . Διόπερ και ολίγω πρε
quod ad ortum pertinet : vocem enim anle sermo σβύτερος κατά το γενέσθαι ο Ιωάννης εστί του Χρι
nem recipimus. Demonstral etiam Christum Joan στου : φωνής γάρ προ λόγου αντιλαμβανόμεθα . Αλλά
nes, quia voce demonstralur sermo ; atque etiam και δείκνυσι τον Χριστόν ο Ιωάννης: φωνή γάρ παρ
baptizatur Christus a Joanne, talente se opus ha- Β ίσταται ο λόγος αλλά και βαπτίζεται υπό Ιωάν
bere ut ab ipso baptizetur , quia sermo purificatur νου ο Χριστός , ομολογούντος ( 10) χρείαν έχειν υπ'
a voce inter homines, cum natura vocem omnem αυτού βαπτισθήναι» ανθρώποις γάρ υπό φωνής κα
significantem purificet sermo . Prorsusque cum θαίρεται λόγος , τη φύσει του λόγου καθαίροντος πά
Joannes Christum ostendit, homo Deum ostendit, σαν την σημαίνουσαν φωνήν. Και άπαξαπλώς ότε
et Servatorem incorporeum , et vox sermonem . Ιωάννης τον Χριστόν δείκνυσιν, άνθρωπος Θεόν δεί
κνυσι , και Σωτήρα τον ασώματος, και φωνή τον λόγον .
86 27. Ut autem in rebus multis nominum eviden 27. Χρήσιμον δ' αν ήν, ώσπερ επί πολλών ή των
tia est utilis, sic hoc quoque in loco utile erit videre ονομάτων ενέργεια, ούτω και , επί του τόπου τούτου
quid Zacharias quidve Joannes significent. Etenim το ιδείν ό τι σημαίνει ο Ιωάννης και ο Ζαχαρίας.
perinde ac si esset aliquis non contemnendus, quod Και γαρ ως όντος τινός ουκ ευκαταφρονήτου, κατά
ad nominis positionem attinet, cognati quidem Zacha την του ονόματος θέσιν , οι μεν συγγενείς Ζαχαρίαν
riam appellandum censent ? , rei novitate turbati, quia αυτόν καλείσθαι βούλονται, ξενιζόμενοι επί τω βού
vellet eum Elisabeth Joannem appellare : cum vero : λεσθαι την Ελισάβετ Ιωάννην αυτόν ονομάζειν» και
« Joannes erit illi nomen , » Zacharias scripsisset , a C δε Ζαχαρίας γράψας τό : « Ιωάννης έσται όνομα αυ
molesto silentio liberatur. Invenimus ergo in Inter τώ , και απολύεται της επιπόνου σιωπής . Εύρομεν τοί
pretatione nominum Joannes, et invenimus particulam νυν εν τη Ερμηνεία των ονομάτων (11 ) , « Ιωάννης,
Joa, seorsum sumptam, sine nes , quod idem valere τό , « Ιωά , και χωρίς του , « νης , και μεταλαμβανόμε
putamus atque Joannes; quoniam alia quoque Novum νον ( 12 ) , όπερταυτόν οιόμεθα είναι τώ , « Ιωάννης ,
Instrumentum Hebræorum nomina Græce reddiderit, έπει και άλλα η Καινή Διαθήκη Εβραίων ονόματα
forma Græca pronuntians ipsa , veluti pro Jacob, εξελλήνισε , χαρακτηρι αυτά ειπούσα Ελληνικώ , ώσ
Jacobum ; pro Symeon , Simonem . Porro Zacharias περ επί Ιακώβ , Ιάκωβον , και επί Συμεών, ΣΙ
memoria esse dicitur : Elisabeth vero Dei mei jusju μωνα (13). Ζαχαρίας δε « μνήμη και είναι λέγεται η δε
randum, vel Dei mei septimum . Ex memoria igitur 'Ελισάβετ « Θεού μου όρκος, » ή « Θεού μου έβδο
de Deo, juxta jusjurandum Dei nostri , quod jura μον . » 'Από Θεού δε χάρις εκ της περί Θεού μνήμης
vit ad patres 28 genitus est Joannes (hoc est gra κατά τον του Θεού ημών όρκον τον περί τους πατέ
tia a Deo) præparans Domino populum instructum * 6, ρας εγενήθη ο Ιωάννης, ετοιμάζων Κυρίω λαών κατ
cum Vetus Instrumentum , quod est sabbatismi εσκευασμένον, επί τέλει της Παλαιάς γενομένης
extremitas, pervenisset ad finem . Quare gigni non Διαθήκης , ή έστι ( 14) σαββατισμού κορωνίς : δι' και
D
25 ibid . 75. 26 ibid . 17.
28 Joan. 1 , 25 . 24 Luc. 1, 59 et seq .

( 10) Ομολογούντος . Legendum videtur ομολογών .
( 11 ) Εύρομεν τοίνυν εν τη Ερμηνεία των ονο
pátor, elc . Librum hoc lilulo scripserat Philo .
Quod autem in Veteri Testamento ipse egeral , idem
in Novo factitavit Origenes, suumque librum libro
Philonis adjunxit, atque hujus operis bic videtur
meminisse . Huetius.
( 12) Το,« Ιωά, και χωρίς του, « νης, και μεταλαμβα-
róueror , etc. Non nunc primum Origenis iu He
braicis imperitiam deprehendimus. Joannes, quod
est unr' , lil a pan . Plerique ex 7179 prælixo for
malum putant, ut alia pleraque per, Jo , incepta
vocabula : in quo sane falluntur; sunt enim ser
viles , et nominis formalrices literie . Quod vero
bic , Joannes , idem esse scribit Origenes ac Joa .
id est 719, sine nes, addidisset saltem , sine fan ,
tolerabilius esset , quamvis æque a vero alienum ;
id enim dixerunt alii, ilem docti : Hieronymus
piila , De nominib . Hebr. el in Matth . Cum subjungit
quoque,Ζαχαρίας μνήμη είναι λέγεται , addere de
bebal , Ocoû. Que tamen ab aliis accepta infra
rectius exposuit : από Θεού δε χάρις , inquit (id est
Joannes) εκ της περί Θεού μνήμης (in est Zacha- .
rias) κατά τον του Θεού ημών όρκον (id est Elisa
beth ), etc. Id.
( 13) Σίμωνα. Codex Bodleianus Σιμώνα ; Regius
el Barberinus, Σιμών .
( 14) " H Ėoti. lia codex Bodleianus ; Regius et
Barberinus, ή έτι .
175 COMMENT. IN JOAN. TOMUS II. 174

ου δύναται γεγενησθαι από της εβδομάδος του Θεού A potuit ab hebdomada Dei nostri requies, que et
ημών , την μετά το σάββατον ανάπαυσιν του Σωτή- post sabbatum : nimirum Deo Servatore nostro
ρος ημών κατά την ανάπαυσιν αυτού εμποιούντος eam ingenerante secundum requiem suam in nobis,
τους συμμόρφους των θανάτων αυτού γεγενημένοις , και qui facti sumus morti ipsius conformes , et idcirco
διά τούτο (15 ) και της αναστάσεως . etiam resurrectioni 27.
28. Ούτος ήλθεν εις μαρτυρίαν, ίνα μαρτυρήση 28. Hic venit in testimonium , ul testificaretur de
περί του φωτός, ίνα πάντες πιστεύσωσι δι' αυτού . luce, ut omnes crederent per ipsum 48. Quidam ex
Των ετεροδόξων (16) τινες πιστεύειν φάσκοντες εις his qui ab Ecclesiæ decretis dissentiunt, credere
τον Χριστόν , και διά το αναπλάσσειν έτερον παρά se dicentes in Christum , et eo quod fingant Deum
τον Δημιουργών , ώς ακόλουθον αυτοίς , ού προσιέμενοι alium diversum a mundi Fabricatore , ut est ipsis
την επιδημίαν αυτού υπό των προφητών προκατ consequens, non admiltenles adventum ipsius a
ηγγέλθαι , ανατρέπειν πειρώνται τάς διά των prophetis prenuntiatum fuisse, subvertere conan
προφητών περί Χριστού μαρτυρίας, φάσκοντες μη lur prophetarum testimonia de Christo , dicentes
δείσθαι μαρτύρων τον Υιόν του Θεού , έχοντα το opus non esse testibus Filio Dei : ut qui fidem
του πιστεύεσθαι άξιον εν τε οίς κατήγγειλε sibi conciliaret, tum ex salutaribus sermonibus,
σωτηρίους λόγους , δυνάμεως πεπληρωμένοις , και Β quos denuntiabat, potentia plenis , tum ex prodi
εν τεραστίοις έργοις, αυτόθεν καταπλήξασθαι giosis et admirandis operibus, que vel quemli :
πάνθ ' οντινούν δυναμένους και φασιν · Ει Μωϋσής bel ex se perterrere poterant; el dicunt : Si Moysi
πεπίστευται διά τον λόγον και τις δυνάμεις , ου 87 habita fuit fides, serinonis virtutisque gra
δεηθείς μαρτύρων προ αυτού τινων αυτών καταγ lia , nullis præviis lestibus qui ipsum annuntiarent
γειλάντων , αλλά και έκαστος των προφητών παρε- egenti, atque etiam prophetarum unusquisque re
δέχθη υπό του λαού , ώς από Θεού αποσταλείς • πώς ceptus a populo fuit, veluti a Deo missus, quomodo
ουχί μάλλον Μωϋσέως και των προφητών διαφέρων Moyse atque prophetis praestantior non poterit
δύναται χωρίς προφητών μαρτυρούντων τα περί absque prophetis deseipso testificantibus facilius quod
αυτού ανύσαι και βούλεται , και ωφελήσαι το των αν velit perficere et hominum generi adjumento esse ?
θρώπων γένος ; Παρέλκειν ούν οίονται το υπό προ- Superfluum ergo esse aiunt existimare , a prophetis
φητών αυτών νομίζεσθαι προκατηγγέλθαι , τούτο eum prænuntiatum fuisse, qui de hoc anxii fuis
πραγματευσαμένων, ως είπoιεν αν εκείνοι , των την sent , si , ut illi dicerent, noluissent divinitatis no
καινότητα της θεότητος παραδέξασθαι τους εις Χρι- vitatem admitti a credentibus in Christum , sed eos
στον πιστεύοντας ου βουλομένων, αλλά επί τον αυ C pervenire ad ipsum Deum , quem etiam ante Jesuni
τον καταντήσαι Θεόν, όν και πρό Ιησού Μωϋσής Moyses et proplhele docuissent . Quamobrem respou
και οι προφήται εδίδαξαν . Λεκτέον ούν προς αυτούς , dendum est illis quod multæ causæ esse cum posseuit
ότι , πολλών αιτίων δυναμένων γενέσθαι προκαλου- que ad credendum invitarent, et interdum aliquos
μένων εις το πιστεύειν, ενίοτέ τινων από τήσδε μεν qui ab una miraculorum demonstratione non per
της αποδείξεως ού πληττομένων , από ετέρας δε , cellerentur , ab alia demonstratione permoveri, posse
έχειν τον Θεόν πλείονας αφορμές ανθρώπους παρ Deum complures causas hominibus præbere ul ad
έχειν, ένα παραδεχθή , ότι Θεός ο υπέρ πάντα τα millant Deum , qui est super omnia genita , huma
γενητά ένανθρώπησεν. 'Έναργώς γούν έστιν ιδεών nam assumpsisse naluram . Unde etiam evidenter
τινας εκ των προφητικών προρρήσεων είς θαυμασμόν cernere est nonnullos ex propheticis vaticiniis in
του Χριστού (17) έρχομένους, καταπληττομένους την admirationem Christi venire , 1οι proplhelarum , qui
των τοσούτων προ αυτού προφητών φωνήν , συνι ante ipsum fuerunt, perculsos voce stabiliente quid
στάσαν τόπον γενέσεως αυτού , και χώραν ανατροφής, quid ad locum pertinet in quo genitus fuit , et eam
και ισχύν διδασκαλίας , δυνάμεών τε θαυμασίων eliam regionem in qua enutrilus fuit, et vim ipsius
ποίησιν και πάθος ανθρώπινον υπό αναστάσεως κα doctrinæ , et rerum admirabilium operationem , ac
ταλυόμενον . Και τούτο δε επισκεπτέον , ότι αι μεν D denique passionem humanam a resurrectione de
τεράστιοι δυνάμεις τους κατά τον χρόνον του Χρι struciam . Quin hoc quoque considerandum est quod
στού γενομένους προκαλείσθαι επί το πιστεύειν prodigiosa et admirandæ potentiæ, eos quidem qui
εδύναντο · ουκ έσωζον δε το εμφατικόν μετά χρόνους Domini ælale exstitissent , invitare poterant ad
πλείονας , ήδη και μύθους είναι υπονοηθείσας ( 18) . credendum , at non servassent post mulia tempora
Πλείον γάρ των τότε γενομένων δυνάμεων ισχύει ( 19) evidentem demonstrationem , cum eæ jam
πρός πειθώ ή νυν συνεξεταζομένη ταϊς δυνάμεσι pro fabulis pene habeantur. Plus enim potentiis ac
προφητεία , κακείνας απιστεϊσθαι υπό των ερευνών miraculis illius temporis potuit ad persuadendum
των αυτάς κωλύουσα . Τάχα δε αι προφητικαι μαρ prophelia , quæ nunc cum potentiis ipsis et mira
τυρίαι ου μόνον κηρύσσουσι Χριστον έλευσόμενον , culis expenditur et comparatur , confirmans pro
Η Rom. VI, 3. 28 Joan . 1 , 7.
( 15) Και διά τούτο. Ιta codex Bodleianus ; Re nam id postulat grammaticæ ratio, quam tamen
gius et Barberinus, και τούτο . negligit aliquando Origenes .
(16) Των ετεροδόξων τινές . Valentiniani . (19 ) Ισχύει . Sic codex Bodleianus ; Regius et
(17) Χριστού. Codex Bodleianus , Κυρίου. Barberinus , ίσχει .
(18) Υπονοηθείσας . Legendum υπονοηθείσαι ,
 ORIGENIS 176
175
plielize indagalores , ut fidem habeant illis potentiis Α ουδέ τούθ' ημάς διδάσκουσι , και άλλο ουδέν ,
prodigiosis et admirandis. Forlasse vero prophetica αλλά (20) πολλήν θεολογίαν , σχέσιν τε Πατρός προς
testimonia non tantum prædicant Christum venlu Υιον , και Υιού προς Πατέρα έστι μαθείν , ουκ έλατ .
rum , hoc nos docentes, et nihil præterea , sed τον από των προφητών δι' ών απαγγέλλουσι τα περί
multam theologiam , et quomodo sese babeat Pater αυτού , ή από των αποστόλων διηγουμένων την με
ad Filium , Filiusque ad Patrem , discere licet non γαλειότητα του Υιού του Θεού . "Ετι (21 ) δε τολμή
minus ex his quæ prophetæ de ipso annuntiarunt σαντα και χωρίς τούτων τοιούτόν τι είπείν , ότι είσαι
quam ab apostolis magnificentiam Filii Dei narran Χριστού μάρτυρες το μαρτυρεϊν περί αυτού κο
tibus . Jam vero etiam qui ausus fuerit , tale quid- ' σμούμενοι, και ου πάντως εκείνω τι διά του μαρτυ
« dam potest praeter haec dicere , nempe aliquos 88 ρεϊν περί του Υιού του Θεού καταχαριζόμενοι , ως
Christi μάρτυρας [ lhoc est testes), eo quod testi- ομολογήσαιεν αν πάντες περί των ιδίως ονομαζο
ficentur de illo , honore honestari, cui tamen nihil μένων μαρτύρων Χριστού . Τί ούν θαυμαστόν , εί ,
prorsiis gratificenlur propter ipsam testificationem ώσπερ εκοσμήθησαν τα μάρτυρες είναι Χριστού
de Filio Dei , ut omnes fassuri sunt de his qui πολλοί των γνησίων Χριστού μαθητών, ούτως οι
proprie Christi nominantur martyres. Quid mirum προφήται το προκαταγγείλαι Χριστόν , νοήσαντες
igitur si quemadmodum multi Christi germani di- Β αυτόν , δώρον υπό Θεού ειλήφασι , διδάσκοντες ου μό
scipuli cohonestati fuere , eo quod essent Christi νον τους μετά την Χριστού επιδημίαν και δεί φρονείν
μάρτυρες, ita etiam prophetae agnoscentes ipsum , περί του Υιού του Θεού , αλλά και τους εν προτέραις
id muneris a Deo acceperint ul eum præcinerent, εκείνων γενεαϊς; "Ωσπερ « ο μή έγνωκώς τον Υιόν
docentes non solum quid illis qui post Christi ad νύν , ουδε τον Πατέρα έχει , και ούτω και πρότερον νου
ventuni futuri erant sentiendum forel de Filio Dei, τέον . Διόπερ « 'Αβραάμ ήγαλλιάσατο , ένα ίδη την
verum etiam quid illis qui superioribus sæculis « ημέραν » Χριστού , 1 και είδε , και εχάρη . » Αποστε
erant ? Quemadmodum enim « qui non agnovit nunc ρεϊν τοίνυν βούλεται τον χορόν των προφητών χάριν
Filium , neque Patrem habel , sic eliam de su την μεγίστης και βουλόμενος αυτούς μή δείν μαρτυρείν
perioribus sæculis considerandum est . Quamobrem περί Χριστού · τί γάρ αν και η προφητεία ή εξ
« Abrabam exsullavit, ut viderel diem Christi, et επιπνοίας αγίου Πνεύματος είχε τηλικούτον , ει
vidii, et gavisus est *0 . , Chorum ergo prophetarum υπεξήρητο αυτης τα περί της Κυρίου ημών οικο
maxima vult gratia privare, quisquis noluerit opor νομίας ; Ως γάρ ή θεοσέβεια κεκοσμηται των διά
Tere eos de Christo lestari . Quid enim aliud æque μεσίτου και αρχιερέως και Παρακλήτου και επιστη
excellens habebbit prophetia ex inspiratione Spiri- c μονικώς προσερχομένων τω των όλων Θεώ , σκά
us sancti, si ab ea detrahantur quæ ad Domini ζουσα αν ει μή διά της θύρας τις εισίη προς τον
nostri dispensationem attinent ? Ut enim eorum qui Πατέρα" ούτως και η των πάλαι θεοσέβεια τη νοήσει
perile ad Deuni universorum per mediatorem el και πίστει και προσδοκία Χριστού ιερά ήν , και παρά
summum sacerdotem et Paracletum accesserint, Θεώ αποδεκτή επεί τετηρή καμεν , ότι ο Θεός μάρτυς
pielas bene ordinata est , declinalura alioqui , nisi είναι ομολογεί, και περί του Χριστού το αυτό απο
per ostium : quis ingressus fuerit ad Palream , sic φαίνεσθαι πάντας επί το μιμητάς αυτούς(21') και του
etiam cultus antiquorum patrum divinus, tum in- Χριστούγενέσθαι παρακαλών, κατά το μαρτυρείν αυτού
telligentia , tuna fide, tum denique Christi exspecta- οίς χρή μαρτυρείν » φησί γάρ Γένεσθέ μοι μάρτυρες,
tiοne sacer eral el apud Deum clharus : quandoqui- καγώ μάρτυς , λέγει Κύριος ο Θεός και ο παίς μου όν
dem observavimus eliani Deum se μάρτυρα fateri , εξελεξάμην.» Πάς δε ο μαρτυρών( 99 ) τη αληθεία , είτε
obsecrans omnes ut idipsum de Christo eliam enune λόγους είτε έργοις , είτε όπως ποτέ ταύτη παριστάμε
tient : nempe til sint sui et Christi imitalores, dum νος , μάρτυς ευλόγως αν χρηματίζου · αλλ' ήδη κυ
lestimonium de eo præbent quibus leslalione est ρίως (25) το της αδελφότητος έθος , εκπλαγέντες διά
opus ; inquit enim : « Eslole mibi testes ; el ego le θεσιν τών έως θανάτου αγωνισαμένων υπέρ αλη
stis , dicit Dominus Deus, et servus quein elegi 1.5 D θείας ή ανδρείας , κυρίως μόνους μάρτυρας ωνό
Quisquis autem testificatur de veritate , lum verbis μασαν τους τη εκχύσει του εαυτών αίματος μαρτυ
tum operibus, quomodocunque favens illi , is jure ρήσαντας το της θεοσεβείας μυστηρίω » του Σω
testis dicendus est ; sed jam proprie apud fratres τηρος πάντα τον μαρτυρούντα τους περί αυτού κατ
corum affectu perculsos , qui ad mortem usque pro αγγελλομένοις , μάρτυρας ονομάζοντος " φησί γούν
veritate el fortitudine decertaruni, consuetudo in αναλαμβανόμενος τους αποστόλοις · « "Έσεσθέ μου
valait ut solos eos martyres appellarest , qui sangui- μάρτυρες έν τε Ιερουσαλήμ , και εν πάση τη Iου
29 1 Joan. 1 , 23 . 30 Join . Vιτι , 36. 31 Isa . XLIII , 10 .
(20 ) Και άλλο ουδέν, αλλά , etc. Cod. Regius lem ac voluntariam mariyrium appellabant ; et
non habel ουδέν . postquam saginali vel sibi Jalus ense peregerant,
(21 ) "Έτι . Legendum "Εστι. vel laqueo gulam fregerant, vel se ex alio deorsum
(21') Forte leg. αυτού , et nox , post μαρτυ præcipitaverant, lum vero sibi coronam martyrii
ρείν, αυτούς . EDIT . impositum iri arbitrabanlur. Auctor est Theodo
( 22) Πάς δε ο μαρτυρών , ele . IInc notatione reliis lib. iv Hæret. Fab . , cap . 6. lluetius.
vocabulum martyr a Tertulliano el Cypriano fre (23 ) Αλλ' ήδη κυρίως , etc. Ιdem habet infra
quenter usurpatur. Donatista vero violentain more Origenes in Joann . XIII, 21 .
177 COMMENT , IN JOAN . TOMUS II . 178

δαία , και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης. Αnis sui effusione pietatis mysterio testimonium
"Έστι δε ώσπερ ο καθαρθείς λεπρος το προστετα perhiberent. Servator enim eliam nominal omnes
γμένον υπό Μωϋσέως προσάγων δώρον , εις μαρτύριον lestimonium præbentes iis, quæ de se annuntian
τούτο ποιών τους μη πιστεύσασιν εις τον Χριστόν , tur , μάρτυρας , cum in celum reciperetur dicendo
ούτως εις μαρτύριον τοις απίστους οι μάρτυρες μαρ apostolis 32 : « Eritis mihi testes tumin Jerusalem ,
τυρούσι, και πάντες οι άγιοι , ών λάμπει τα έργα tum in omni Judæa , et 89 Samaria , et usque ad
έμπροσθεν των ανθρώπων πολιτεύονται γάρ παρη ultimum lerræ. » Ulauten, leprosus ille 38 mundalus
σιαζόμενοι έν το σταυρό του Χριστού , και μαρτυ munus offert a Moyse præcepium , ad testimonium
ρούντες περί του αληθινού φωτός . hoc faciens jis qui in Christum nondum credide
runt, sic ad testimonium afferendum infidelibus , tum martyres , lum sancii cæteri testificanlur, quo
rum opera coram hominibus lucent 34. Vitam enim degunt, in Christi cruce sumiam fiduciam haben
les el testificantes de vera luce.
29. Και Ιωάννης τοίνυν ήλθεν , ίνα μαρτυρήση περί 29. El Joannes ergo venit, ul lestificarelur de
του φωτός, ός μαρτυρών κέκραγε λέγων · « ο οπίσω luce illa , qui leslilicans clamavit dicens 38 : « Qui
μου ερχόμενος έμπροσθέν μου γέγονεν, ότι πρώτος post me venit, ante me factus est , quia me erat
μου ήν · ότι εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες honoratior , quoniam ex plenitudine ejus nos only..
B
ελάβομεν , και χάριν αντί χάριτος · ότι ο νόμος διά nes accepimas, el gratiam pro gratia : quoniam lex
Μωϋσέως εδόθη , η χάρις και η αλήθεια διά Ιησού per Moysem dala est ; gratia autem el veritas per
Χριστού εγένετο . Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε · ο Jesum Christum facta est . Deum nemo vidit un
Μονογενής Θεός ο ών εις τον κόλπον του Πατρός , φuam : Unigenitus qui est in sinu Patris , ille enar
εκείνος εξηγήσατο. ο Πάς γούν ούτος ο λόγος εκ ravit. » Tota ergo hæc oratio ex Baplistæ persona
προσώπου του Βαπτιστού μαρτυρούντος τα Χριστώ testantis de Christo dicta est, id quod multos latet
είρηται , όπερ λανθάνει τινάς οιoμένους από του : opinanles ab illis verbis, « ex plenitudine ejus nois
« Εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβο omnes accepimus, o usque ad illa , « ille enarravit,
μεν , και έως του : « Εκείνος εξηγήσατο , και εκ του προσ ex Joannis apostoli persona dicta fuisse . Præter alle
ώπου Ιωάννου του αποστόλου λέγεσθαι . Προς τη diolum vero Baptistä lestimonium (quod incipit ab
προειρημένη δε του Βαπτιστού μαρτυρία ( αρχομένη illis verbis: « Qui post me venit , ante mefactus est ,»
από του · οπίσω μου ερχόμενος έμπροσθέν μου el desinit in illa verba , « ille enarravil » ) etiam hoc
γέγονε , και ληγούση είς τό : « Εκείνος εξηγήσατο , » ) est lestimonium Joannis post illud secundum ,
και αύτη ή μαρτυρία εστίν Ιωάννου μετ' εκείνην quando ad eos qui noiserunt ex Hierosolyιnis sacer
δευτέρα , ότε προς τους αποστείλαντας εξ Ιεροσο- C lotes et Levilas (Jadei nempe miserunt illos) , fa
λύμων ιερείς και Λευίτας, Ιουδαίων αυτούς απο letur, non negans verum quod ipse non esset ille
στειλάντων, ομολογεί ουκ αρνούμενος το αληθές, ως Christus , neque Elias , neque proplieta ille, sed « Vox
άρα ουκ αυτός είη ο Χριστός , ουδέ Ηλίας , ουδε ο clamantis in de serlo : Dirigite viam Domini, sicut
προφήτης , αλλά « φωνή βοώντος εν τη ερήμω : Εύ dixit Isaias prophiela 38 , Post hæc vero aliud ipsius
θύνατε την οδών Κυρίου , καθώς είπεν Ησαίας και Baptista de Christo lestimonium est , quod docet
προφήτης . Μετά δε ταύτα άλλη μαρτυρία του αυ etiam ipsius præcipuam hypostasim pervadentem in
του Βαπτιστού περί Χριστού έστι, την προηγουμένην omnein mundum propter animas rationis capaces ,
αυτού υπόστασιν (24 ) έτι διδάσκουσα , διήκουσαν επί cum inquit 37 : « In medio vestri stal , quem vos
πάντα τον κόσμον, κατά τας ψυχάς τάς λογικάς, ότε nescitis , qui post me venit, cujus non sum ego di
φησί • • Μέσος υμών έστηκεν, ον ύμείς ουκ οίδατε , gnus, ut solvam corrigiam calceamenti ejus . , At
οπίσω μου ερχόμενος , oύ ουκ ειμι άξιος εγώ ένα considera , num quia cor in medio totius sit corpo
λύσω αυτού τον ιμάντα του υποδήματος . 5 Και επί ris , inque corde animæ principalus, illud quod ait :
σκεψαι εί διά το εν μέσω του παντός είναι σώματος « In medio vestri stat , quem vos nescitis, » intel
την καρδίαν , εν δε τη καρδία το ηγεμονικόν (23), Tigi possit ratio que in unoquoque est . Quartum vero
και τον εν εκάστω λόγον, δύναται νοείσθαι το Μέ Ο Joannis de Claristo est testimonium humanamipsius
σος υμών έστηκεν, όν υμείς ουκ οίδατε. » Τετάρτη etiain passionem jam describens , cum dicit :
δε προς τούτοις μαρτυρία Ιωάννου περί Χριστού « Ecce Agnus ille Dei , qui tollit peccatum mundi.
ήδη και το ανθρώπινον αυτού πάθος υπογράφουσα, 90 Hie est de quo dicebam : Post ne venit vir,
ότε λέγει· « "Ιδε ο Αμνός του Θεού , ο αίρων την φui ante me exstitut, quia honoratior me erat : et
αμαρτίαν του κόσμου . Ούτός έστιν περί ου εγώ ego nesciebam eum : sed ut manifestus ferei Israeli ,
είπον, ότι 'Οπίσω μου έρχεται ανήρ , ός έμπροσθέν propterea veni ego, in aqua baptizans 38.5 Jain
μου γέγονεν , ότι πρώτος μου ήν · καγώ ουκ ήδειν quintum testimonium inscriptun est in verbis illis :
15 Act . 1 , 8. 13 Matth. VΙΙ , 4 , 34 Malib . , 16. 35 Joan . 1 , 15-18 . 86 ibid . 25. 37 ibid . 26 , 27 , 38 ibid . 29-31 .
(24 ) Την προηγουμένην αυτου υπόστασιν , etc. ψυχής , ενώ αι φαντασίας και αι ορμαν γίνονται , και
llec quo sensu accipienda sint, tradimus in Ori όθεν ο λόγος αναπέμπεται , όπερ είναι εν καρδία .
genianis, lib . ll . Huetius . « Principalum autem esse dicunt præcipuam animæ
(25 ) Εν δε τη καρδία το ηγεμονικόν . Ηaec e parlem , in qua imaginationes et appetitus for
Stoica schola arripuit Origenes . Laertius' in Ze inantur, el unde ralio proficiscitur ; cumque esse
noue : Ηγεμονικών δε είναι φασι το κυριώτατον της in corde . )
 179 ORIGENIS 180

« Vidi Spiritum descendentem sicut columbam e A αυτόν· αλλ' ίνα φανερωθή το Ισραήλ, διά τούτο
colo, et mansit super eum . El ego non noveram ήλθον εγώ εν ύδατι βαπτίζων. » Και πέμπτη μαρ
eum : sed qui misit me ad baptizandum in aqua , τυρία αναγέγραπται κατά τό : Τεθέαμαι το Πνεύμα
ille mihi dixit : Super quem videris Spirilum de καταβαίνον ώς περιστεράν εξ ουρανού , και έμεινεν
scendentem et manentem super eum , hic est qui επ' αυτόν. Κάγώ ουκ ήδειν αυτόν · αλλ ' ο πέμψας
baplizat in Spiritu sancto. Et ego vidi, et lestifica με βαπτίζειν εν ύδατι , εκείνος μου είπεν: Εφ' όν
luis suin , hunc esse Filium Dei 38. , Porro sexta jam αν ίδης το Πνεύμα καταβαίνον , και μένον επ ' αυτόν ,
vice testimonium perhibet Christo in duobus disci- ούτός έστιν ο βαπτίζων εν Πνεύματι αγίω. Κάγώ
pulis Joannes , cum cintuitus Jesum ambulantem, εώρακα , και μεμαρτύρηκα , ότι ούτός έστιν ο Υιός
inquit : Ecce Agnus ille Dei 60. , Post quod testimo του Θεού . » "Εκτον δε μαρτυρεί τα Χριστώ επί δύο
nium cum audissent duo discipuli Joannem , secu μαθητών και Ιωάννης , ότε , εμβλέψας τώ Ιησού
tique fuissent Jesum, « conversus Jesus, et conspi- περιπατούντι , λέγει: "Ίδε ο 'Αμνός του Θεού . • Μεθ'
calus duos sequentes, respondet dicens : Quid quæ ήν μαρτυρίαν άκουσάντων των δύο μαθητών του
ritis " ? , Et fortassis non frustra post sex lestimo Ιωάννου , και ακολουθησάντων τώ Ιησού , « στραφείς
nia cessat Joannes testificari, et Jesus profert in ο Ιησούς , και θεασάμενος τους δύο ακολουθούντας ,
B
septimo : « Quid quæritis ? » His insuper qui Joannis αποκρίνεται λέγων : Τί ζητείτε ; » Και τάχα ου
testimonio adjuti fuerint, vox est illa decens, quae μάτην μετά έξ μαρτυρίας παύεται μεν ο Ιωάννης
prædicat Christum magistrum , et fatetur Filii Dei μαρτυρών : Ιησούς δε κατά το έβδομον προτείνει
domunculam cupere se intueri. Nam dicunt illi : το : « Τί ζητείτε ; Πρέπουσα δε ωφελημένοις υπό
• Rabbi , quod dicitur ex interpretatione, Magister , της Ιωάννου μαρτυρίας ή φωνή αναγορεύουσα τον
ubi nmanes 42 ? » Ει quonian « Onnis qui guerit, inve- Χριστόν διδάσκαλον, και ομολογούσα το οικητήριον
nil " , » quærentibus Joannis discipulis Jesu mansio ποθείν θεάσασθαι του Υιού του Θεού · φασί γάρ
neni , cam ostendit ipsis Jesus dicens : « Veuile et αυτώ · Ραββι , και λέγεται μεθερμηνευόμενον , δι
videle * ; • fortassis per vocem , venite , » invitans δάσκαλε , που μένεις ; » Και επει « 11άς και ζητών
eos ad ean philosophie parlen que in rerum actione ευρίσκει, και ζητήσασι την Ιησού μονήν τοίς Ιωάννου
Versalur ; per vocem vero 1 vielele, • contemplatiο- μαθηταίς υποδείκνυσι λέγων αυτοίς · « "Έρχεσθε , και
nen preclare facia sequentem , omnino his futu- όψεσθε » , τάχα διά του μεν , « έρχεσθε , και επί το
ram qui voluerint, designans, exsistentem in Jesu πρακτικών αυτους παρακαλών· διά δε τού , « όψεσθε , »
mansione . Αι φui quesierant ubi manerel Jesus, την ακολουθούσαν τη κατορθώσει των πράξεων θεω
φuiquo secuti ac conspicali magistrum fuerant , de- c ρίαν πάντως έσεσθαι τοις βουλομένοις υπογράφων ,
liberaveruut apud Jesum permanere lotam illam γινομένην εν τή του Ιησού μονή . Προύκειτο δε τοις
diem , cumque Filio Dei morari. Veruin euimvero ζητήσασε που μένει ο Ιησούς , ακολουθήσασι τη δι
cum decennarius numerus observalus sil ul sanctus, δασκάλω , και θεασαμένοις , παραμείναι το Ιησού ,
cum mysteria non parva fuisse facta in decennario και την ημέραν εκείνην συνδιατρίψαι το Υιό του
numero inscribantur, intelligendum est non fru Θεού . Επει δε ο δέκατος αριθμός τετήρηται ως
stra in Evangelio decimam inscribi Lorain 65 , cum άγιος (26), ουκ ολίγων μυστηρίων έν τη δεκάδα
discipuli Joannis apud Jesum diveruunt, ex quorum αναγραφομένων , γεγονέναι νοητέον ου μάτην και εν
numero erat Andreas frater Simonis Petri 46, qui το Ευαγγελία την δεκάτην αναγράφεσθαι ώραν της
dum maneret apud Jesum , adjulus, invento fratre των Ιωάννου μαθητών παρά τω Ιησού καταγωγής ,
suo Simone 67 ( forle enim antea non inveneral) ών 'Ανδρέας ο αδελφός Σίμωνος Πέτρου ήν , όστις ,
Messiam se invenisse inquit : quod est, si inter- ωφεληθείς εν τω παραμεμενηκέναι τώ Ιησού , ευρών
preteris, Christus. » Quoniam enim « qui quærit τον αδελφόν τον ίδιον Σίμωνα , (τάχα γαρ πρότερον
invenil 48 , ) quæsierat auleni ubi maneret Jesus ; et ουχ εύρητο ) φησίν ευρηκέναι τον Μεσσίαν , και
secutus , cum perspexisset ejus mansionem , manet εστι μεθερμηνευόμενον Χριστός. » Έπει γάρ , το
apod Dominum « decinia liora 9 , et invenit Dei p ζητών ευρίσκει, καιεζήτησε δε που μένει ο Ιησούς ,
Filium , Sernionem scilicet, et 91 sapientiam , et και ακολουθήσας, θεωρήσας αυτού την μονήν , παρα
regitur ab ipso ; hanc ob causam inquit : « Inveni μένει τω Κυρίω εν τη δεκάτη ώρα, και ευρίσκει
mus Messiam 50 : , quæ vox a quovis dici poterit τον Υιόν του Θεού , τον Λόγον , και την σοφίαν , βα
qui invenerit Dei Sermonem el qui ab ipsius divi σιλεύεται δε υπ' αυτού · διά τούτό φησιν· « Ευρήκα
nilale regilur. Fruclum vero mox offert Christo μεν τον Μεσσίαν . ) Αύτη δε η φωνή υπό παντός αν
Tralrem Simonem 51 : quein ut munere Jesus sin λέγοιτο τούτον του Θεού Λόγον ευρηκότος , και υπό
gulari . remunerarelur, in ipsum incuiuis est, per της θειότητος αυτού βασιλευομένου . Καρπόν και
39 John . I , 32 34 . 60 ibid. 35, 36. 41 jbid . 37 , 38 . 63 ibid , 38 . * 8 Maith . vii , 8. 44 Joan . 1 , 39.
65 ibid. 66 ibid . 40. 41 ibid. 41 . 48 Μatth . VΙΙ , 8. 69 Joan. 1 , 39. 80 ibid. 1 , 41 . 51 ibid . 42,
(26) Origenes infra lom , x , n . 30 medio : Taūta xčiov esse dicit . Et in alia Regiæ Bibliothecæ. Ca
δέ μοι εν αρχή του δεκάτου τόμου λέγεται προς σέ , lena in Prophetas , ad Ezech . iv , 10 : 0ůx éxpov
πολλαχού ορώντι της Γραφής διαφερούσης προνο γάρ τον ούτως ακάθαρτον βρωθησόμενον άρτον εν
μίας τετυχότα τον δέκα αριθμόν . Ιtem in Calena αγίω παραλαμβάνεσθαι αριθμώ , οποίος δή και της
Glisleriana in Jarem . , ad cap. xxxII , vers. 17 , de δεκάδος, και εβδομάδος, και τριακάδος , και όγδοάδος,
narium numerum Origenes téc!ov xal @soñ oi και τινες των ομοίων αριθμών.
181 COMMENT . IN JOAN . TOMUS II . 182

ευθέως προσάγει τον αδελφόν τα Χριστώ, ώ Σίμωνι A illum intuitum declarans se Simouis cura? n gerere ,
έχαρίσατο ο Ιησούς το έμβλέψαι αυτό , όπερ έστι animæ illius parle præstantissima illustrala : po
διά του εμβλέψαι επίσκοπήσαι και φωτίσαι αυτού το luitque Simon , eo quod Jesus in ipsum intuilus
ηγεμονικόν και δεδύνηται διά το εμβεβλεφέναι αυτό est , eousque stabiliri , ut ab opere slabili firmioque
τον Ιησούν ο Σίμων βεβαιωθήναι , ώστε του έργου cognomen traheret et vocaretur Petrus.
της βεβαιότητος και της στερεότητος επώνυμος γε
έσθαι , και κληθήναι Πέτρος .
30. 'Αλλ ' έρεί τις , τι δήποτε προκειμένου διηγή 30. Sed dicturus est aliquis , cur landemn propo
σασθαι το· τούτος ήλθεν εις μαρτυρίαν , ίνα μαρτυ sila nobis interpretatione verborum eoruin : « Hic
venit ad lestificandum , ut testificarelur de luce
ρήση περί του φωτός, και πάντα ταύτα διεξεληλύθαμεν ,
Λεκτέον δε , ότι έδει παραστήσαι τάς μαρτυρίας του illa 5*,, omnia hæc transcurrimus ? At dicendum ,
necesse fuisse Joannis testimonia de luce illa de
Ιωάννου τας περί του φωτός , και την τάξιν αυτών
εκθέσθαι , τήν τε ακολουθήσασαν οίς εμαρτύρησεν monstrare ordinemque corum exponere : atque u :i«
ωφέλειαν , γενομένης κατά την Ιωάννου μαρτυρίαν lilalem quæ insecula fuerit eos apud quos lestalus
από του Ιησού , ίνα το ανύσιμον της Ιωάννου μαρ fuisset, factam post Joannis testimonium a Jesu , ut
τυρίας δηλωθή . Και προ των ενταύθα δε μαρτυριών B perfectio testimonii Joannis declararetur. Quin ante
η εν τη αγαλλιάσει σκίρτησις του Βαπτιστού εν τη hæc testimonia Baptistæ exsultatio præ gaudio in
κοιλία της Ελισάβετ επί τα ασπασμό της Μαρίας ulero Elisabeth propter Mariæ salutationem , tesli
μαρτυρία περί Χριστού ήν , μαρτυρούντος τη θειότητα monium ſuit de Christo, testificante Baptista de di
της συλλήψεως και γενέσεως αυτού . Και τι γάρ ; vinilale conceptionis et orlus Christi. Quid plura ?
Vel ubique teslis et præcursor Jesu est Joannes ante
"Η πανταχού μάρτυς και πρόδρομος του Ιησού έστιν
ο Ιωάννης , προλαμβάνων την γένεσιν αυτού , και verlens illius ortum , el paulo ante mortem Filii Dei
προ ολίγου του θανάτου αποθνήσκων του Υιού του moriens, ut non solum ad vivos, verum et ad exspe
Θεού , ίνα μή μόνον τους εν γενέσει , αλλά και τους clanles libertalem a morle per Christum futuram , ante
προσδοκώσι την διά Χριστού από θανάτου ελευθερίαν , Christum adveniens , ubique Domino pararet popu.
προ του Χριστού επιδημών, πανταχού ετοιμάση Κυ lum instructum *3 ; pertingit autem usque ad secun
ρίω λαόν κατεσκευασμένον · φθάνει δε και επί την dum , eumque divinjorem , Christi adventum Joan
δευτέραν Χριστού παρουσίαν, και θειοτέραν, η Ιωάν nis testimonium . « Si enim vultis, inquit 54, reci
νου μαρτυρία . « Ει γάρ θέλετε , φησί , δέξασθαι , αυ pere , ipse est Elias , qui venturus est . Qui
τός εστιν Ηλίας ο μέλλων έρχεσθαι. Ο έχων ώτα C habet aures audiendi, audiat . Cæterum cum sit
ακούειν, άκουέτω. » Ούσης δε αρχής εν ή ο Λόγος, " principium in quo est Sermo( quod sapientiam esse
(ήντινα σοφίαν είναι από των Παροιμιών απεδείξα ex Proverbiorum libro ostendimus), cumque etiam
μεν ) όντος δε και του Λόγου, γενομένης τε εν τούτω sil Sermo , alque vila in hoc facta , ac deinde
ζωής , της τε ζωής τυγχανούσης φωτός ανθρώπων , vila sit lux hominum , quæro cur tandem , cum e lionio
ζητώ τι δήποτε ο γενόμενος άνθρωπος, απεσταλ missus a Deo, cui noinen erat Joannes, venerit ad
μένος παρά Θεού , ώ όνομα Ιωάννης, ήλθεν εις μαρ Testificandum , ut lestificarelur de luce85 ,, non etiam
τυρίαν , ίνα μαρτυρήση περί του φωτός και ο Διά τι venerit ut lestificaretur de vita , vel ut testificare
ούν ουχ ένα μαρτυρήση περί τηςζωής, ή ένα μαρτυ tur de Sermone, vel de principio, vel de quacunque
alia consideratione Christi ? Proinde considera an,
ρήση περί του Λόγου , ή περί της αρχής , η οποίας
δήποτε άλλης επινοίας του Χριστού ; Επίσκεψαι δε quoniam populus qui sedebat in tenebris, viderit
ει μη(26 ) « ο λαός οκαθήμενος εν σκότωφώςείδε μέγα, » Iucem magnam 56, 5 et quonian clux in tenebris
και έπει στο φως εν τη σκοτία φαίνει, και μη καταλαμ lucet , non deprehensa ab ipsis tenebris 67 , illi qui
βανόμενον υπ ' αυτής, οι εν σκότω τυγχάνοντες δέον sunt in tenebris , nempe homines , luce indigeant.
ται φωτός , τουτέστιν οι άνθρωποι . Ει γάρ το φως των. Νam si lux hominumin tenebris lucet , 92 quando
ανθρώπων εν τη σκοτία φαίνει , ένθα ουδαμώς ενέρ- D nulla omnino tenebrarum operatio erit, tunc alias
γεια σκοτίας τυγχάνει , ετέρων επινοιών του Χριστού Christi considerationes participabimus , cum mi
κοινωνήσομεν , νύν κυρίως και κατά το ακριβές ου nime ipsas proprie nunc , et cerlo participemus.
μετέχοντες αυτών. Πώς γαρ μετέχομεν ζωής, οι έτι Nam quomodo vitæ participes sumus, qui adhuc
το σώμα του θανάτου περικείμενοι ; « "Ων η ζωή κέ corpore hoc inorlali circumdamur ? « Quorum vila
κρυπται συν τω Χριστώ εν τω Θεώ ; "Οταν γάρ ο abscondita est una cum Christo in Deo ? Cum enim
Χριστός φανερωθή , η ζωή ημών, τότε και ημείς συν Christus apparuerit vita nostra , lunc el nos cum
αυτώ φανερωθησόμεθα εν δόξη. • Ουχ οίόν τε ούν ήν ipso apparebimusin gloria 58. Homo ergo nullus
τον ελθόντα μαρτυρήσαι περί της ζωής της έτι αν qui venissel, testificari poterat de vita eliamnum
κρυπτομένης συν τω Χριστώ εν τω Θεώ . 'Αλλ' ουδε cum Christo abscondita in Deo . Sed neque venit ad
ήλθεν εις μαρτυρίαν , ίνα μαρτυρήση περί του Λόγου , Leslificandum , ut testificaretur de Sermone: Ser
Λόγον ημών νοούντων τον εν αρχή προς τον Θεόν , και monem considerantibus nobis in principio apud
87
61 Joan . I , 7. 83 Luc . 3 , 17 . * Μatth. ΧΙ , 14 , 15. 65 Joan . 1 , 6. Si Isa . 1x , 2 ; Matth . iv , 16. Joan . 1 , 5.
68 Colos . ΙΙ , 3 , 4 .
(26 ) Legi interpres ει μή, επεί ο λαός, κ. τ . λ. ΕpIT.
 185 ORIGENIS 184

Deum 89, et Deum Sermonem : super terram enim A Θεόν Λόγον » επί γής γάρ ο Λόγος σάρξ εγένετο. Και
Sermo factus est caro 60. Ει fuisset testimonium ήν αν μαρτυρία , (εί και έδόκει γίνεσθαι περί του Λό
( quamvis quibusdam videretur esse de Sermone) γου , ) κυρίως αν λεχθησομένη η περί Λόγου γενομέ
proprie dicendum de Sermone qui faclus est caru, νου σαρκός , ουχί δε Λόγου Θεού · διόπερ ουκ ήλθεν
non autein.de Sermone Dei ; quare non venit it le ένα μαρτυρήση περί του Λόγου. Πώς δε μαρτυρία
stificaretur de Sermone . Quomodo fieri vero pole- εγίνετο ( 27) γίνεσθαι περί της σοφίας "τοίς , κάν δο
sal testimonium de sapientia pure lucideque veruin κώσιν έγνωκέναι , ου το καθαρώς αληθές κατανοούσιν ,
non dispicientibus, etiamsi existimarent se agnosce αλλά βλέπουσι δι' εσόπτρου και εν αινίγματι ; Είκός
re , sed cernentibus per speculum el in ænigmate 64 ? μέντοιγε προ της δευτέρας ( 28) και θειοτέρας Χρι
Proinde probabile est futurum , ut ante secundum στου επιδημίας ελεύσεσθαι μαρτυρήσοντα τον Ιωάν
et diviniorein Christi adventum veniat Joannes aut νην, ή 'Ηλίαν περί ζωής , προ ολίγου τον Χριστόν
Elias ad testificandum de vila , paulo antequam φανερωθήσεσθαι την ζωήν ημών • και τότε μαρτυρή
Christus manifestandus sit vila nostra , ac tum de σειν περί του Λόγου , παραστήσειν τε το περί της σο
Sermone testificaturi sint ostensuriqne lestimonium φίας μαρτύριον . Βασάνου δε δείται εί ένεστιν οίον ή
de sapientia . Indagatione aulem eget anin unaquaque Ιωάννου μαρτυρία πρόδρομος εκάστη των του Χρι
consideratione de Christo testificatio Joannis sit B στου επινοιών. Ταύτα μεν εις το « ούτος ήλθεν εις
veluti præcursor. llæc quidem in illud : « Hic venit μαρτυρίαν, ίνα μαρτυρήση περί του φωτός. » Έξής
ad testificandum , ut lestificarelur de luce 63., Dein δε επισκεπτέον τι δεί νοείν εις το " Ίνα πάντες πι
ceps vero considerandum est quid commentari de στεύσωσι δι' αυτού . »
beamus in illud : 1 Utomnes crederent per illum 63. ,

EX EODEM TOMO II, APUD PAMPHILUM MARTYREM IN APOLOGIA PRO ORIGENE (29) .

Unigenitus ergo Deus Salvator poster solus a Pa
tre generalis, natura el non adoptione Filius est ;
nalus autem ex ipsa Patris mente, sicut voluntas
ex mente . Non eniin divisibilis est divina nalura ,
il est ingeniti Pairis, ut pulemus vel divisione vel im
mninutione substantiæ ejus filium esse progenitum .
Sed sive mens, sive cor, aut sensus de Deo dicendus
est, indiscussus permanens , germen proferens vo
luntatis , factus est Verbi Pater ; quod Verbum in
sinu Patris requiescens , annuntiat « Deum , quem
nemo vidit unquam 6 ,) et revelat Palrem , quem ne
mo cognovit nisi ipse solus 65 , his quos ad cum Pa
ter cælestis allraxerit 66

E QUARTO TO.MO IN EVANGELIUM SECU Ν- C ΕΚ ΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ
DUM JOANNEM . ΙΩΑΝΝΗΝ (50) .
Tribus a principio foliis , Μετά τρία φύλλα της αρχής.
93 1. Qui dividit apud se vocem , el significata, 1. Ο διαιρών παρ' εαυτώ φωνήν, και σημαινόμενα ,
ei res, pro quibus notiones ponuntur, non impinget και πράγματα , καθ' ών κείται τα σημαινόμενα , ου
ad sulæcismum vocis , cum perscrutalus res quibus προσκόψει τω των φωνών σολοικισμώ, επάν ερευνών
significandis voces adhibentur, sanas et integras in ευρίσκη (51) τα πράγματα , καθ ' ών κείνται αι φωναι ,
venerit ; maxime vero cum profileantur viri sancti υγιή και μάλιστα επιν ομολογώσιν οι άγιοι άνδρες
sermonem suum i et præconium , non in persua τον λόγον αυτών « και το κήρυγμα , ουκ εν πειθοί σο
sion , sapientize verborum , sed in demonstralione φίας των λόγων (52 ), αλλ ' εν αποδείξει πνεύματος και
spiritus el polestatis , esse 67 . δυνάμεως . »
59 Joan .I , 1 . 60 ibid . 14. 61 1 Cor. x1, 12. 12 Joan . 1 , 7. 67 ibid . 64 jlbid . 18. 65 Mallli . Χι , 27,
68 Joan . vi , 44 . 67 1 Cor. 1 , 4.

(27 ) 'Εγίνετο. Lege εδύνατο .
( 28) Είκός μέντοιγε πρό της δευτέρας . Vide
que supra ail Comm . in Malih . xvii super hoc ar
guimento observala sunt.
(29) Hocre fragmentum , quod e secondo como
depromplum fertur, nullibi tamen in eo lomo re
peries ; unde vel delruncatum eum esse concluden
dum est , vel suspicandum fragmentum istud e lomo
quinto esse depromplum , quemadmodum et illud
quod ex codem lomo infra aflerimus. El revera
jdem est utriusque fragmenti inilium , eadem fere
verba ; sed cum prins Pamphilo probandum incum
berel ex Deo Patre (juxta Origenem ) Filium esse
zalum , el unius esse cum Patre substantiæ , alie
juin vero a substantiis creaturarum , postquam
dixit : 4 Unigenitus Filius Salvator noster, qui 30
liis ex Patre natus est , solus natura et non ado
plione Filius esi , , relicto quodam intervallo , ad
D posteriora , quæ ad rem probandam pertinent, sla
lim progreditur his verbis : s llein in eodem libro .
Unus ergo esl , 1 etc. Paulo post vero , ul probet
ex Origene Filium Dei per prolationem nalum non
esse , idem hocce initiuin resumis, cujus contextum ,
quem hic exhibemus, ubi ea de re agilur, ad finem
uisque transcribil. Deinde quamvis nulla auctori
las, nulla varianles lectiones admoneant tomum 11
pro tomo v posilum esse in Apologia Pamphili, Ru
finns ipse bujus interpres facile poluil decipi. Es
lillera enim II unde quintus numerus apud Græcos
exprimitur, facile fit numerus II , si linea superius
Transversa aut non advertatur aut deleatur.
(30) 'Εκ του τετάρτου , etc. Exstal hoc fragmen
tum cap . 4 Philocaliæ.
( 51) Ευρίσκη. Sic mss.; libb . editi , ευρίσκει.
(32 ) Των λόγων . legendum videtur είναι των
λόγων .
185 COMMENT. IN JOAN . TOMUS II . 186
ειτα , είπών τον του Ευαγγελίου (53) σολοι A Deinde , ubi memoravil Evangelii solæcismum ,
κιο μόν , επάγει. pergit.
2. "Ατε δε ουκ ασυναίσθητοι οι απόστολοι τυγχά- , 2. Sed apos : oli , qui non ignorarent ad quæ im
νοντες των εν οίς προσκόπτουσι, και περί & ουκ σχό pingerent, et in quibus sludiis non essent versali ,
ληνται, φασίν ιδιώται είναι τα λόγω , αλλ' ου τη γνώ- profilentur locutione se esse idiotas , nonintelligen
σε :· νομιστέον γάρ αυτό ουχ υπό Παύλου μόνον , lia : existimandum enim est id non a Paulo solum ,
αλλά και υπό των λοιπών αποστόλων λέγεσθαι άν : sed a reliquis apostolis dici : « Nos autem 68 ,, ele .
• Ημείς δε · » και το • « "Έχομεν δε τον θησαυρών llem illud 69 : « El thesaurum hunc habemus in le
τούτον εν οστρακίνοις σκεύεσιν , ίνα ή υπερβολή της staceis vasis , ut sit exsuperatio polestatis Dei , et
δυνάμεως ή του Θεού , και μη εξ ημών , και εξειλή non a nobis, , accepimus, quasi « thesaurus , dica
φαμεν , ώς ο θησαυρούν μέν λεγομένου του αλλαχόσε lur qui aliunde desumplus esl, thesaurus cognitio
θησαυρού της γνώσεως και σοφίας της αποκρύφου: nis et sapientiae recondite : iglinis vasis , • hu
• οστρακίνων δε σκευών , και της ευτελούς και ευκατα miili et apud ethnicos despecta Scripturarum dictio
φρονήτου παρ' "Ελλησι λέξεως των Γραφών αληθώς ne vere declarata exsuperantia divine potestatis :
υπερβολής δυνάμεως του Θεού έμφαινομένης · ότι poluerunt enim veritatis mysteria el virus sermo
ίσχυσε τα της αληθείας μυστήρια , και η δύναμις των B num , nibil obstante tenuitale dictionis , ad fines
λεγομένων ουκ εμποδιζομένη υπό της ευτελούς φρά lerræ pervenire, el Christi doctrinæ non fatua so
σεως , φθάσα : έως περάτων γης , και υπαγαγείν τώ Tum mundi, sed el sapientes interdum subigere 70 .
Χριστού λόγω ου μόνον τα μωρά του κόσμου , αλλ ' έστιν Videmus enim vocationem , non quod nullus sapiens
ότε και τα σοφά αυτού . Βλέπομεν γάρ την κλήσιν , secundum carnem , scd « quod non multi secundum
ουχ ότι ουδείς σοφός κατά σάρκα , αλλ' « ότι ου πολ carnem sapientes 11 . , Sed et debitor ac obligalus
λοι σοφοί κατά σάρκα . Αλλά και οφειλέτης εστί est Paulus prædicans Evangeliuni , non solum bar
Παύλος καταγγέλλων το Ευαγγέλιον , ου μόνον βαρ- Daris ejus sernmomeno tradlere , sed ei Grecis ; nec
βάρους παραδιδόναι τον λόγον , αλλά και "Ελλησι • και solum imperitis, qui protinus assentiuntur, sed et
ου μόνον ανοήτοις τοις ευχερέστερον συγκατατιθεμέ- peritis71 : Faclus enim a Deo eral idoneus minister
νοις , αλλά και σοφούς : ικάνωτο γάρ υπό Θεού διάκο Novi Testamenti 73, utens demonstratione spiritus et
νος είναι της Καινής Διαθήκης, χρώμενος αποδείξει potentiae , ut credentium assensio non sit ath
πνεύματος και δυνάμεως , ίνα ή των πιστευόντων συγ mana sapientia , sed a potestale 94 Dei . Si eniin
κατάθεσις μη ή εν σοφία ανθρώπων, αλλ' εν δυνά elegantiam et dictionis apparalum , ul scripla illa
μει Θεού . Ίσως γάρ εί κάλλος και περιβολήν φρά- c que Grecis admirationi sunt , divinis littera lia
σεως , ώς τα παρ' "Έλλησι θαυμαζόμενα , είχεν ή buissent, existimasset aliquis non homines vicisse
Γραφή , υπενόησεν άν τις ου την αλήθειαν κεκρατη verilalem , sed apparentem consecutionem el diction
κέναι των ανθρώπων , αλλά την έμφαινομένην ακο nis splendorem audientes pr eclasse , et illecebris
λουθίαν και το της φράσεως κάλλος εψυχαγωγηκέ- delinilos circumvenisse .
ναι τους ακροωμένους , και ήπατηκός αυτούς προσειληφέναι .

ΕΚ ΤΟΥ ΠΕΜΠΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ.
Εις το προοίμιον .
1. Επεί μή αρκούμενος ( 33 ) το παρόν ανειληφέναι
προς ημάς έργον των του Θεού εργοδιωκτών (56), και
απόντας (57) τα πολλά σου σχολάζειν και τα προς σε
καθήκοντι αξιoίς, εγώ , εκκλίνων τον κάματον , και
περιστάμενος τον παρά Θεού των επί το γράφειν εις η giens et eo periculo circumsessus φuod a Deoin
τα θεία εαυτούς επιδεδωκότων κίνδυνον , συναγορεύ-
σαιμι αν εμαυτώ από της Γραφής παραιτούμενος τα
πολλά ποιείν βιβλία. Φησί γάρ εν τω Εκκλησιαστή
Σολομών : Yiέ μου, φύλαξαι του ( 38 ) ποιήσαι βιβλία
πολλά : ουκ έστι περασμός , και μελέτη πολλή κόπω
σις σαρκός . » Ημείς γάρ , ει μή έχει νούν τινα κε
68 JCor. 1 , 32. 69 II Cor. iv , 7 . 70 1 Cor. 1 , 27 . 11 ibid . 26. 18 Ronn . 1 , 14. 13
Σ?1, 12.
(53 ) Ευαγγελίου . Colex Thuanus, ευαγγελιστού .
(34 ) Exstai hoc fragmentum cap . 5 Philocalia .
(55) Επεί μή αρκούμενος , etc. In Petsaviano Philo
caliæ codice, quem lolmiæ vidimus, eadem tæc ad
oram adtexta erant , quæ in Rrg . ms. deprehendit
Tarinus , et scilicet : τον 'Αμβρόσιον αινίττεται,
προς όν πάντα τα εξηγηματικά σχεδόν αυτού πεποίη-
και γράμματα. Πυετιες.
(36 ) Εργοδιωκτώι :. Luculenta id Origenis epi
E QUINTO TOJO IN JOANNIS EVANGE
LIUM (34) .
In præfatione .
1. Quoniam non conlenlus id absentis mei causa
tibi operis sunipsisse, ut mihi secundum Deum mo
nitor esses et laboris exaclor , postulas etiam iil , pro
meo in le officio , multa claborem ; ego laborem fu .
pendet iis qui ad scribendunt in divinas litteras
sese contulerunt, Scripturæ patrocinio lueri me pos
sim inullos libros scribere recusans . Sic enim in
Erclesiaste Salomon 7" : « Fili mi, cave it mullos
libros conscribas ; non est linis, et mulla meditatio
carnis delaligalio est . ) Nos enim , nisi sensum abs
Cor , 111 , 6 . * Eccle .
stola declarat .
(57 ) Απόντας . Alexandria enim tunc temporis
aberat Ambrosius, cuin hiec scriberet Origenes •
sic enim ipse como primo in Joann . , num . 4 , affa
tar Aubrosium : Ποίαν έχρήν είναι μετά το κατά το
σώμα κεχωρίσθαι ημάς αλλήλων διαφέρουσαν (απαρ
χήν) ή την περί Ευαγγελίου εξέτασιν ;iluΕτιus.
(38) Υιέ μου , φύλαξαι του , etc. Aliter Iocus
hic interpungilor in vulgatis tūv O editionibus. lo .
187 ORIGENIS 188

trusum et nobis adhuc obscurium proposita illa A κρυμμένον , και έτσι ημίν ασαφή ή λέξις ή προκειμένη ,
Salomonis habel sententia , precepίum id penitus άντικρυς παραβεβήκαμεν την εντολήν , μή φυλαξάμε
perfregimus, qui non cavimus ne mullos libros con νοι ποιήσαι βιβλία πολλά.
ficeremus.
Deinde, postquam dicit ( Origenes] se volumina quα- Είτα , ειπών , ώς εις ολίγα του Ευαγγελίου ρητά
luor in pauca Evangelii verba absolvisse , adjun τέσσαρες αυτώ διηνύθησαν τόμοι, επιφέρει .
git .
2. Quantum enim ex ipsa dictione conjicere licet , 2. "Οσον γάρ επί τη λέξει δύο σημαίνεται εκ του :
duo signiticantur his verbis : « Fili mi , cave ul mul « Υιέ μου , φύλαξαι του ποιήσαι βιβλία πολλά» , εν
los libros conficias ; ) primum quidem , non esse μεν , ότι ου δεί κεκτησθαι βιβλία πολλά : έτερον δε ,
habendos multos libros, alterum , non esse mullos ότι ου δεί συντάξαι βιβλία πολλά και ει μή το πρώ
componendos : et nisi primum , plane secundum ; si τον, πάντως το δεύτερον · ει δε το δεύτερον, ου πάν
vero secundum non primum omnino : præterquam τως το πρώτον : πλήν εκατέρωθεν δόξομεν (39) μαν
quod utrinque doceri videmur non esse complures θάνειν μή δεϊν ποιείν βιβλία πλείονα . Ήδυνάμην δε ,
libros conficiendos. Poleram autem ad id quod no προς το νύν ημίν υποπεπτωκός ιστάμενος , επιστεί
Jis sub acien sermonis venit , adherescens , ad te Βλαί σοι ως απολογίαν το ρητόν · και κατασκευάσας
Scripturæ diclum excusationis loco millere, et con το πράγμα , εκ του μηδε τους αγίους πολλών βιβλίων
firmala re ex eo quod neque sancti multorum libro συντάξεσιν έσχολακέναι , παύσασθαι προς το εξης του
sum compositioni sluduerint , desinere deinceps sub κατά τις συνθήκας ας εποιησάμεθα προς αλλήλους
jungere commentarios juxta fædus inter 95 nos υπαγορεύειν τα διαπεμφθησόμενά σου· και τάχα συ ,
initum ad le transmittendos ; et tu fortasse illo di- πληγείς υπό της λέξεως, προς το εξής αν ημίν ξυνε
clo Scripturae cominolus id mihi in posterum con- χώρησας · αλλ' επεί την Γραφής (40) ευσυνειδότως
cessisses : sed quoniam Scripturæ cum recla mente δεί εξετάζειν , μή προπετώς εαυτό καταχαριζόμενον
et conscientia excutiendæ sunt, nec temere gauden. το νενοηκέναι , εκ του ψιλήν την λέξιν εξειληφέναι ,
dum quasi eas intelligas ex eo quod nudam dictio- ουχ υπομένω , μή την φαινομένην μοι υπέρ εμαυτού
nem perceperis , rem non prolato, nec , quae milhi απολογίαν , ή χρήσαιο αν κατ' εμού ,ει παρά τις συν
videlur suffragari , defensionem affero , qua uti θήκας ποιήσαιμι παρατιθείς . Και πρώτον γε , επει
contra me possis, si praler paclim aliquid fecero . δοκεί τη λέξει συναγορεύειν η ιστορία , ουδενός των
Ac primum quidem , quando dictis illis historia con αγίων εκδεδωκότος συντάξεις πλείονας , και εν πολ
sentire videtur, cum nemo sanctorum plures com λαϊς βίβλοις τον νούν αυτού εκτιθεμένου , περί τούτου
mentarios ediderit, nec multis libris sensa sua C λεκτέον . Ο δε εγκαλών μοι εις σύνταξιν πλειόνων
exposuerit, de hoc disputandum est . Qui vero re ερχομένω, τον τηλικούτον Μωϋσέα φήσει (41) πέντε
prehendel quod ad plura scribenda me accingam , μόνας βίβλους καταλελοιπέναι .
Moysem , lalem ac lanlum virum, quinque solos libros
reliquisse dicet.

EX EODEM TOMO QUINTO COMMENTARIORUM IN JOANNEM ( 42).

Interprete Henrico Valesio,
3. Is vero quem Deus idoneum reddidit, qui
Novi Testamenti minister esset, non lillera el ver
bis tenus, sed spiritus ( ipsius, Paulus scilicet, qui ab
Hierosolyunis et finitimis locis usque ad Illyricum
Evangelium adimplevit 78, non omnibus Ecclesiis
quas docuerat scripsit, sed et iis quibus scripsit
paucas admodum lineas exaravit Petrus aulein ,
cui tanquam fundamento superstructa est Ecclesia
Christi , adversus quam nec ipsæ inferorum porta
prævalituræ sunt 76, unam duntaxat omnium con
sensu receplam reliquit epistolam . Concedamus
18 Rom . XV ,19 . 16 Matth . Σνι, 18.
(39 ) Δόξομεν . Colex Thuan . δείξομεν.
(40) Τήν Γραφών. Τhuan . codex , των Γρα
φών .
(41) Τον τηλικούτον Μωϋσέα φήσει . Ηoc etiam
argumento, præter alia , probare possumus alteru
Irum e Commentariis in Job Origeni vulgo tributis
supposititium esse , cuin posterius a Perionio inter
pselalum Moysem librum Jobi scripsisse, prius vero
hebraice convertisse doceat. HUETIUS .
(42) Exhibet bocce fragmentum Eusebius Hisl .
5. Ο δε ικανωθείς διάκονος γενέσθαι της Καινής
Διαθήκης, ου γράμματος αλλά πνεύματος , Παύλος ,
ο πεπληρωκώς το Ευαγγέλιον από Ιερουσαλήμ, και
κύκλο μέχρι του Ιλλυρικού , ουδε πάσαις έγραψεν
αίς εδίδαξες Εκκλησίαις » αλλά και αίς έγραψεν , ολί
D
γους στίχους επέστειλε. Πέτρος δε εφ' ώ οικοδομεί
ται η Χριστού Εκκλησία , ής πύλαι άδου ου κατι -
σχύσουσι , μίαν επιστολήν ομολογουμένην καταλέλοι
πεν . " Έστω δε και δευτέραν ( 43 ): αμφιβάλλεται γάρ.
Τι δεί περί του αναπεσόντος λέγειν επί το στήθος
του Ιησού , Ιωάννου ; "Ος Ευαγγέλιον εν καταλέλοι
eccles . lib. VΙ , c. 23 .
( 43) " Εστω δε και δευτέραν , etc. Eam admittit
Origenes homil. 7 in Josue : Pelrus etiam duabuis
Epistolarum suarum personat tubis, » Eusebius lib.
i Hist . , cap . 3 : Την δε φερομένων αυτού (Πέτρου )
δευτέραν ουκ ενδιάθηκον μέν είναι παρειλήφαμεν
όμως δε πολλούς χρήσιμος φανείσα , μετά των άλλων
εσπουδάσθη Γραφών. « Que vero secundla appella
lur, eam quidem inter sacros Novi Testamenti li
broj posilam non esse a majoribus, accepimus. Sed
189 COMMENT . IN JOAN. TOMUS II . 190
τεν , ομολογων δύνασθαι τοσαύτα ποιήσειν , & ουδε ο A vero et secundam ejus esse : de hac enim ambigi
κόσμος χωρήσαι εδύνατο . "Έγραψε δε και την 'Απο lur. Jam vero quid dicendum est de eo qui in
κάλυψιν , κελευσθείς σιωπήσαι , και μη γράψαι τας sinu Christi recubuit " , Joanne ? Qui quidem unumi
των επτά βροντών φωνάς. Καταλέλοιπε δε και επι reliquit Evangelium , lamelsi fateatur lot se libros
στολήν πάνυ ολίγων στίχων: έστω δε και δευτέραν , scribere poluisse quot nec orbis ipse terrarum
και τρίτην επεί ου πάντες φασί γνησίους είναι ( 44) posset continere 78. Scripsit praeterea Revelationem ,,
ταύτας . Πλήν ουκ εισί στίχων αμφότεραι εκατόν . jussus silere , nec seplem tonitruum voces perscri
bere "9. Scripsit eliam epistolam admodum brevem . Sed concedamus, si placet , el secundam et ter
liain ab illo scriplas esse ; neque enim bas genuinas illius esse omnes consentiunt . Ambæ tamen vix
centum versus continent.
Είτα, απαριθμησάμενος προφήτας και αποστό- 96 Deinde, prophetis et apostolis enumeralis , quo
λους , ολίγα εκάστου , ή ουδέ ολίγα γράψαντος , rum singuli pauca, sed neque pauca conscripse
επάγει . runt , addit ( Origenes . )
Interprete Joanne Tarino.
4. Μετά ταύτα ιλιγγιών μου επέρχεται σκοτοδι- Β 4. (45) Hæreo deinde ac caligantibus oculis verlie
νιώνει, μη άρα πειθαρχών σοι ουκ έπειθάρχησα gine estuo, ne tibi obtemperans non obedierim Deo,
Θεώ , ουδε τους αγίους εμιμησάμην ει μή σφάλλο neque sancios sim imitalus : nisi jam propler
μαι τοίνυν εμαυτώ συναγορεύων διά το πάνυ σε φι veliemenliam amoris in le mei , quodque nolim
λείν , και εν μηδενί εθέλειν λυπείν , τοιαύτας ευ molestiæ quidquam a me libi afferri , erro ipse in
ρίσκω εις ταύτα απολογίας . Προ πάντων παρ hoc meæ causæ patrocinio, et hasce excusationes
εθέμεθα το εκ του Εκκλησιαστού λέγοντος· comminiscor . Ante omnia proposuimus id ex Eccle
Υιέ μου , φύλαξαι του ποιήσαι βιβλία πολλά . » siaste docenle : Fili mi , cave ul multos libros
Τούτω αντιπαραβάλλω εκ των Παροιμιών του αυτού componas 80. , Huic compono ex Proverbiis ejus
Σολομώντος ρητόν , ό φησιν· « 'Εκ πολυλογίας ουκ dem Salomonis dictum hoc : « E multo sermone
εκφεύξη αμαρτίαν · φειδόμενος δε χειλέων νοήμων non effugies peccatum ; si parcas aulem labiis,
έστη . 5 Και ζητώ εί το όποιαποτούν λέγειν πολλά sapiens eris 81. Ει quero an quomodocunque mulia
πολυλογείν έστι , κάν άγια τις και σωτήρια λέγη dicere, Ioquacilas sit, quamvis sancta quis et salu
πολλά ( 46) . Ει γάρ τούθ ' ούτως έχει, και πολυλογεί laria dical multa : si enim ita se res habet , et Ioquax
και πολλά διεξιών ωφέλιμα , αυτός ο Σολομών και ουκ εκ est qui multa edisserit utilia , certe nec ipse « Salo
C
πέφευγε την αμαρτίαν , λαλήσας τρεις χιλιάδας πα mon » peccalum effugit, qui « ler mille parabolas
ραβολών , και υδάς πεντακισχιλίας , και περί των ξύ- effudit , canticorum quinque millia , el de arboribus ,
λων από της κέδρου της εν τω Λιβάνω, και έως της a cedro Libani ad hyssopuin , quæ exil e pariele ;
υσσώπου της εκπορευομένης δια τοίχου· έτι δε και præterea et de quadrupedibus , de volucribus, de
περί των κτηνών, και περί των πετεινών , και περί reptilibus, et de piscibus 83. » Quomodo enim per
των ερπετών , και περί των ιχθύων . » Πώς γαρ δύ fecle docere quis potest sine illa nude intellecta
ναται διδασκαλίαν ανύειν τις χωρίς της απλούστερον Ιοquacitale , cum et ipsa Sapientia dical perditis 83 :
νοουμένης πολυλογίας , και αυτής της Σοφίας φα « Extendebam sermones , et non allendebalis ? ,
σκούσης τους απολλυμένοις · « Εξέτεινον λόγους (47 ) , Paulum autem ab ortu solis ad mediam noctem
και ου προσεύχετε ; “Ο δε Παύλος φαίνεται διατε assidue docuisse planum est , cum et Eutychus
λών έωθεν μέχρι μεσονυκτίου εν τω διδάσκειν , ότε urgente somno deorsuin prolapsus audientes contur
και Ευτυχος , καταφερόμενος ύπνω, καταπεσών ετά- Davit , utpote mortuus . Si enim verum est : « Ε
ραξε τους ακούοντας , ως τεθνηκώς. Εί τοίνυν αληθές multo sermone non effugies peccatum 85, , el verum
το: Έκ πολυλογίας ούκ έκφεύξη αμαρτίαν , και αληθές esl non peccasse Salomonem qui mulla de supra
δε και το μη ημαρτηκέναι πολλά περί των προειρη - D dictis disseruit, neque Paulum , qui sermonem ad
17 Joan . AXI , 20 . 18 ibid . 25. 79 Αpoc . 3 , 4 . 80 Eccle . ΧΙΙ , 12. 81 Proν. Χ, 19. 31 III Reg. ιν , 32, 33.
13 Proν. 1 , 24 . 8+ Act. Xx, 7, 9. 88 Proν. x 19.

tamen cum ulilis esse viderelur quamplurimis , una
cum reliquis sacræ Scripliir :e libris sludiose lecli
lala est; set cap. 25 : Τών δε αντιλεγομένων , γνωρί
μων δ' ούν τους πολλούς, η λεγομένη Ιακώβου φέρε
ται , και ή Ιούδα , ή τε Πέτρου δευτέρα επιστολή ,
και η ονομαζομένη δευτέρα και τρίτη Ιωάννου . • Ex
jis vero quæ in dubiuin revocaniur , a multis tamen
commemorari videmus, est Epistola quæ dicitur
Jacobi , et quæ Judæ, et secunda Petri , Joannis
ilem allera el tertia . , Huetius.
(44 ) Επεί ου πάντες φασί γνησίους είναι.
Origenes homil. 7 in Jos . : i Addii nihilominus ad
huc et Joannes luba canere per Epistolas suas, 1
el Eusebius loco proxime laudalo. Id.
(45) Ex cap . 5 Philocaliæ .
(46 ) Κάν' άγια τις και σωτήρια λέγη πολλά .
llæc desunt in codice Regio, sed restituuntur e
codice Thuan .
(47) 'Εξέτεινον λόγους . ld secuti sunt Syrus et
Arabs. Reliqui interpreles legerunt, xeipá lou,
quod ad idem recidit , nain qui verla faciuri erant,
manu sibi audientiam faciebant . Sic Paulus Act .
XII , 16 : Κατασείσας τη χειρί είπεν et Ρers. salyr. 4 :
Fert animus calidæ fecisse silentia turbæ
Majestate manus.....
El Caesar apud Luc. :
Tumullum
Composuit vultu dextraque silentia fussit.
Huic observationi hoc adde , significationem illam
erectis primoribus digitis tribus, pollice, indice et
medio, conclusis inevio el auriculari fieri solitam.
191 ORIGENIS 192

mediam noclem produxit , querendum est que sit A μένων τον Σολομώντα απαγγείλαντα , μηδέ τον Παύ
Ιοquacilas ; indle transgressis villendum est quinam λον παρατείναντα μέχρι μεσονυκτίου : ζητητέον τις
sint multi libri. Jam omnis Dei Seruno qui in prin- η πολυλογία , κακείθεν μεταβατέον επί το ιδείν τίνα
cipio erat apud Deum 86 , non est multiloquium , non τα πολλά βιβλία . Ο πάς δη του Θεού Λόγος (48) , ο
sermones ; sermo enim est unus ex multis sententiis εν αρχή προς τον Θεόν , ου πολυλογία εστίν , ου λόγου
Compositus, 97 quarum qualilbei pars est totius λόγος γάρ είς συνεστώς εκ πλειόνων θεωρημάτων ,
sermonis. Qui vero extra hunc pollicenlur se conti ών έκαστον θεώρημα μέρος εστί του όλου λό
nere digressionem el expositionem quainlibel , elsi γου . Οι δε έξω τούτου επαγγελλόμενοι περιέχειν
quasi de veritate sermones sint, novum ac insolens διέξοδον και απαγγελίαν οποίαν δήποτε , εί και ως
dico , nullus ipsorum sermo esl , sed singuli sermo περί αληθείας εισί λόγοι, και παραδοξότερόν γε ερώ ,
nes ; nullibi enim unilas est , nullibi concenlus et ουδείς αυτών λόγος, αλλ ' έκαστοι λόγοι. Ουδαμού γάρ
unum : sed quod distracti sint sibique pugnent, ή μονάς, και ούδα μου το σύμφωνον , και έν · αλλά
unitas illis periit , et facii sunt numeri , et fortasse παρά το διεσπάσθαι και μάχεσθαι το έν απ' εκείνων
numeri infiniti . Ιtaque congruenter his dicimus , απώλετο, και γεγόνασιν αριθμοί, και τάχα αριθμοί
qui a divino cultu alienum quidlibei dicit, loqua- άπειροι. " Ώστε κατά τούτ' αν ημάς ειπείν , ότι ο φθεγ
cem esse ; qui vero dicit que vera sunt , etsi omnia B γόμενος ο δήποτε της θεοσεβείας αλλότριον πολυλο
dixerit nihilque reliqui fecerit, unum semper dicit : γεϊ · ο δε λέγων τα της αληθείας, κάν είπη τα πάντα
neque in Ioquacitatis vitium incidunt sancti , qui ως μηδέν παραλιπείν , ένα αεί λέγει λόγον » και ου
scopum lhallent unius sermonis semper propositum . πολυλογούσιν οι άγιοι του σκοπού του κατά τον ένα
Si igitur multiloquium præceptis dijudicatur, non εχόμενοι λόγον . Εί τοίνυν ή πολυλογία εκ των δο
vero numero dictionum , vide an ila possimus , γμάτων κρίνεται , και ουκ εκ της των πολλών λέξεων
unum esse librum omnes sacros dicere , et multos απαγγελίας , όρα ει ούτω δυνάμεθα εν βιβλίον τα
libros, qui extra hos sunt. Sed quoniam testimonio πάντα άγια ειπείν , πολλά δε τα έξω τούτων . 'Αλλ '
mibi opus est a divina Scriptura , perpende num id επει μαρτυρίου μοι δει του από της θείας Γραφής,
mirifice exponere queam , ubi constituero de επίσκεψαι ει πληκτικώτατα δύναμαι τούτο παραστή
Christo secundum nos , non in uno scriplun esse σαι , κατασκευάσας, ότι περί Χριστού καθ' ημάς
libro , si communi sensu sacros libros intelligamus; ουκ εν ενί γέγραπται βιβλίω κοινότερον ημών τα βι
scriplum est enim in quinque libris Moysis, dictum βλία νοούντων. Γέγραπται γάρ και εν τη Πεντατεύχο
est in singulis prophetis, in Psalmis, et omnino, ut είρηται δε και εν εκάστω των προφητών , και εν τοις
ipse Servalor ail , in cunctis Scripluris, ad quas Ψαλμοίς, και άπαξαπλώς , ώς φησιν αυτός ο Σωτήρ ,
remillens n0s, dicit 87 : • Scrutainini Scripίuras , C εν πάσαις ταϊς Γραφείς , εφ' άς αναπέμπων ημάς
quia vos putatis in ipsis vitam ælernam habere. Et φησιν : Ερευνάτε τας Γραφάς, ότι υμείς δοκείτε
jila sunt quæ testimonium perhibent de me. , Si εν αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν. Και εκείναι εισιν αι
nos igitur remillil ad Scripturas tanquam de se les μαρτυρούσαι περί εμού . » Εί τοίνυν αναπέμπει ημάς
tiinonium perhibenles, non ad hanc nos milit , ad επί τας Γραφάς ως μαρτυρούσας περί αυτού , ουκ
illam non item , sed ad omnes que de ipso pronun επί τήνδε μεν πέμπει , επί τήνδε δε ου · αλλ ' επί
liant, quas in Psalmis caput libri appellat , dicens 88 πάσας τάς άπαγγελλούσας περί αυτού άστινας εν τοις
« In capite libri scriptum est de me. » Qui eniin lioc Ψαλμοίς κεφαλίδα ονομάζει βιβλίου λέγων · « Εν
nude velit accipere : « In capite libri scriptum est κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περί εμού . ν Ο γάρ
de me, de uno aliquo eorum qui id quod ad ipsum απλώς θέλων έκλαβείν το · ' Εν κεφαλίδι βι
pertinet continent, declarel qua ratione hunc librum βλίου γέγραπται περί εμού , και επί οίου δήποτε ενός
alleri anteponit. Sed ne quis existimet nos diclum των περιεχόντων τα περί αυτού (49) , απαγγελλέτω
illud ad librum Psalmorum referre, respondendum τίνι λόγω τήνδε την βίβλον ετέρας προκρίνει . "Ινα
est illi , dici oportuisse : « In hoc libro scriptum est γάρ μη υπολαμβάνη τις επ' αυτήν την των Ταλμών
de me , , Nunc autem vocal omnia unum caput, βίβλον αναφέρειν ημάς τον λόγον , λεκτέον προς αυ
quod in unum caput colligatur qui le ipso ad nos D τον , ότι έχρήν ειρήσθαι· « Εν ταύτη τη βίβλο γέ
sermo pervenil. Quid ? vidisse 89 Joannem librum γραπται περί εμού . » Νυν δέ φησι πάντα μίαν κε
scriptum inlus el foris, et obsignatum , quem nemo φαλίδα , το ανακεφαλαιούσθαι » τον περί αυτού εί,
poierat legere , neque solvere signacula ejus, nisi ημάς εληλυθότα λόγον εις έν. Τί δέ ; και το βιβλίον
leo de trilbu Juda , radix David , « qui habet clavim έωράσθαι γεγραμμένον υπό του Ιωάννου έμπροσθεν
66 Joan . 1 , 1 . 87 ibid . V, 39. 88 Psal . XXXIX , 8. 88 Αpoc . V, 1. 4.
Jloc gestu cum populum alloquerentur episcopi , Θεόν λέγεται. Εadem quoque ad oram size interpre
eodem ipsi benedicebant e salutatorio, qui mos ad tationis Genebrardus exhibuit Latine ita conversa :
hæc tempora deductus est . lluetius. , Verbum hic Dei essentiale ne intelligas (expers
(48) Ο πας δή του Θεού Λόγος , etc. Εadem enim partium est , tanquam Deus ), sed Verbum
habebat Pelavianus ille codex Holmiensis, quæ re quod de ipso exsistit e variis contemplationibus
present : vil Tarinus, ea nimirum : Λόγον ενταύθα composiluni, quod etiam cuin priore illo nomine
του Θεού ου τον ουσιώδη νοήσεις , (αμερής γαρ εκεί cominunicans, in principio apud Deum fuisse dici
νος , ή Θεός :) αλλά τον περί αυτού λόγον έκ ποικίλων lur, 1 lo .
θεωρημάτων συγκείμενον, και και αυτός το πρώτο (49) Τα περί αυτού . Anc desunt in vulgato
ομωνύμως ( Petaν . ομώνυμος) εν αρχή προς τον Philocaliæ lexiu , sed restiluuntur c mss .
193 COMMENT . IN JOAN. TOMUS II . 194
και όπισθεν, και κατεσφραγισμένον , όπερ ουδείς A David, qui aperit, el nemo claudel ; qui claudit , et
δύνατο αναγνώναι, και λύσαι τάς σφραγίδας αυτού , nemo aperiet 90 ?, Universa enim Scriptura 98
ει μη ο λέων ο εκ της φυλής του Ιούδα , η ρίζα Δαυίδ, est , quæ libro illo significatur : anterius quidem
« ο έχων την κλείν του Δαυίδ , και ανοίγων, και ουδείς scripta , propter facilem illius expositionem ; poste
κλείσει , και κλείων , και ουδείς ανοίξει ; » Η γάρ πάσα rius vero , propler remotiorem , el qui a Spirilu est ,
Γραφή εστιν ή δηλουμένη διά της βίβλου , έμπροσθεν sensum . Observandum est prieterea , si sanctos
μέν γεγραμμένη διά την πρόχειρος αυτής εκδοχήν , codices unum esse librum , qui vero his adversan
όπισθεν δε διά την ανακεχωρη κυίαν και πνευματι lur, mullos, denonstrari polest , eo quod viventium
κην. Παρατηρητέον προς τούτοις, ει δύναται απο unus sit liber, ex quo delentur qui indigni ipso
δεικτικών του τα άγια μίαν τυγχάνειν βίβλον , τα δε facti sunt, ut scriptum est 81 : « Deleantur de libro
εναντίως έχοντα πολλάς, το επί μεν των ζώντων , viventium ; » de his vero qui judicio suljiciuntur ,
μίαν είναι την βίβλον, αφ' ής απαλείφονται οι ανά non liber, sed libri dicuntur ; ait eniin Daniel 9: :
ξιοι αυτής γεγενημένοι (30), ως γέγραπται • Εξα. Judiciuin consedit, et libri aperti sunt, o Unitati
λειφθήτωσαν εκ βίβλου ζώντων και επί δε των κρίσει eliain divini libri testimonium ascribit Moyses
υποκειμένων βίβλους φέρεσθαι " φησί γάρ ο Δανιήλ: dicens 93 : « Si quidem dimillis populo peccalum ,
• Κριτήριον εκάθισε , και βίβλοι ήνεώχθησαν . » Τα Β dimitle ; si non dineiseris, dele me ex libro tuo ,
δε ενικό της θείας βίβλου και Μωϋσής μαρτυρεί λέ quem scripsisti. » Et illud apud Isaiam sic inter .
γων · « Ει μεν αφής τω λαώ την αμαρτίαν , άφες · ει pretor " . Non enim proprium est hujlis prophetize
δε μή , εξάλειψόν με έκ της βίβλου , ής έγραψας . » Εγώ ut sint sermones libri obsignali, et non leganlur
και το παρά τω Ησαΐα ούτως εκλαμβάνω . Ου γαρ ab eo qui nescit litteras , quia is nescit lilleras,
ίδιον της τούτου προφητείας το είναι τους λόγους neque ab eo qui scil , quia obsignalus est liber. Sed
του βιβλίου εσφραγισμένους, μήτε υπό του μή επι id verum est in universa Scriptura , qux indiget
σταμένου γράμματα αναγινωσκομένους , διά το μή verbo Dei , quod clausit ut aperiat; hoc enim 1 clau .
ειδέναι αυτόν γράμματα, μήτε υπό του επισταμένου , det , el nemo aperiet " ; , el cuin aperuerit, nemo
διά το έσφραγίσθαι την βιβλον . Αλλά τούτο επί πάσης deinde potest dubitationem ad ipsius expositionem
Γραφής αληθεύεται δεομένης του κλείσαντος λόγου afferre . Ob eam rem dicitur : « aperiet , el nemo
ανοίξοντος : ούτος γάρ κλείσει και ουδείς ανοίξει και claudei 96. , Simile quid de libro qui est apud Eze
επάν άνοιξη ( 51 ) , ουκέτι ουδείς απορίαν δύναται τη απ ' chielem , accipio, in quo « scripta erat lamentalio ,
αυτού σαφηνεία προσενεγκείν . Διά τούτο λέγεται , el modulatio , el væ 07 Omnis enim liber continet
ότι και ανοίξει , και ουδείς κλείσει . » Το παραπλήσιον C væ iis qui pereunt , el canticum de iis qui servan
δε και επί της ειρημένης βίβλου παρά το Ιεζεχιήλ tur, el de iis qui intermedii sunt , Jamentationem .
εκλαμβάνω, εν ή « εγέγραπτο θρήνος , και μέλος , Sed Joannes, qui capul unum devoravil , cujus
και ουαί. - Πάσα γάρ βίβλος περιέχει το των απολλυ anteriora , el posteriora perscripta erant 98 , Scriptu
μένων ουαι , και το περί των σωζομένων μέλος , και ram omnem intelligil, ut librum unum sua vissimun ,
τον περί των μεταξύ θρήνον . Αλλά και δέσθίων Ιωάν quamprimum percipitur, cum quis eum veluti
νης μίαν κεφαλίδα , εν ή γέγραπται τα έμπροσθεν mandit , acerbum vero uniuscujusque eorum qui
και τα όπισθεν, την πάσαν νενόηκε Γραφήν , ώς βίβλον perceperunt sensui ac conscientis , que ipsum
μίαν ήδίστην , κατά τας αρχάς νοουμένην, ότε τις αυ prodit. Addam præterea ad ejus rei firmamentum ,
την μασάται , πικράν δε τη εκάστου των έγνωκότων dictum Apostoli nusquam intelleclum ab iis qui
συναισθήσει τη περί εαυτού αναφαινομένην ."Ετι προσ Marcionem asseclantur , qui proinde Evangelia
θήσω εις την τούτου απόδειξιν ρητόν αποστολικών aspernantur et improbant; quod enim ait Aposte
μη νενοημένον υπό των του Μαρκίωνος, και διά τούτο Jus 99 : « Secundum Evangelium meum in Christo
αθετούντων τα Ευαγγέλια (52) : το γάρ τον 'Aπό Jesui , , nec dicit Evangelia , illi huic dicto immi
στολον λέγειν · « Κατά το Ευαγγέλιον μου εν Χριστώ nentes asserunt, eo quod non plura sint Evangelia ,
"Ιησού, και μη φάσκειν Ευαγγέλια , εκείνοι εφιστάν- D Apostolum numero unitatis Evangelium dixisse ; ob
τες φασίν , ουκ άν πλειόνων όντων Ευαγγελίων , τον idque non intelligentes quemadmodum unus est,
'Απόστολον ενικώς το Ευαγγέλιον ειρηκέναι : ου συν quem plures prædicant , sic unum esse virlule, quod
ιέντες, ότι ώς είς έστιν ον ευαγγελίζονται πλείονες, a multis scriptum est Evangelium . Et revera quod
ούτως έν έστι τη δυνάμει το υπό των πολλών Ευαγ per quatuor scriptum est , unuin est Evangelium .
γέλιον αναγεγραμμένον και το αληθώς διά τεσσάρων Quare si hac fidem facere apud nos possunt, quid
έν έστιν Ευαγγέλιον . Εί τοίνυνταύτα πείσαι ημάς ( 53) sit unus liber, et quid multi, nunc magis sum solli
δύναται τί ποτέ εστι το ένα βιβλίον , και τι τα πολλά , citus, non quidem propler multitudinem scriplo
νύν μάλλον φροντίζω ου διά το πλήθος των γραφο rum , 99 sed propter viin intellectorum , ne forsan
S0
Αpoc . 111, 7 . 91 Psal . LΧνιι , 29. 95 Cap . vu , vers . 10. 93 Εxod . XXXII , 32. 9 * lsa . ΧΧΙΧ , 11 , 12.
95 ibid . XXI , 22. 96 jbid . 97 Ezech . 11 , 9. 98 Αpoc . 8 , 9, 10 . 99 Rom. 1 , 16.

(50) Γεγενημένοι . Ιta colex Tlhuanus ; Regius ,
γενόμενοι .
(51) 'Arolęn. Ila mss. Tarinus vero in lexlu ,
ανοίξει.
(32 ) Αθετούντων τα Ευαγγέλια . Νοn omnia , sed
Matthæi, Marci el Joannis . Lucæ autem Evangelium
admittebant quidem , sed ita lil a dictatore suo Mar
cione interpolatum fuerat . Epiphanius hæres. XLII,
cap. 9, 10. HuETIts .
(53 ) Ημας. Ιta niss . Tarinus in textu , υμάς .
195 ORIGENIS 196

eo prolabar ut mandatum transiliam , si quid pre- A μένων, αλλά διά την δύναμιν των νοουμένων, μήποτε
! er veritatem tanquam veritatem exponam , vel in περιπέσω τα παραβαίνειν την εντολήν , εάν τι παρά
ino meοruin commentariorunι . Tum enim fuero την αλήθειαν ώς αλήθειαν εχθώμαι , κάν εν ενί των
multorum librorum scriptor ; cumque nunc specie γραφομένων . Εκεί γάρέσομαι γράψας βιβλία πολλά
ac prætextu cognitionis alienarum opinionum asse και νύν δε προφάσει γνώσεως επανισταμένων των
cle in sanctarm Dei Ecclesiam insurgant, et mulio- ετεροδόξων τη αγία του Θεού (54) Εκκλησία , και
rum librorum compositiones divulgent , quibus evan πολυβίβλους συντάξεις φερόντων , επαγγελλομένας
gelicarum et apostolicarum constitutionum exposi- διήγησιν των ευαγγελικών και αποστολικών διατά
lionem pollicentur ; si jam sileamus, nec illis saluta ξεων , εάν σιωπήσωμεν μη παρατιθέντες αυτοίς τα
ria et vera documenta apponamus, avidas et jejunas υγιή και αληθή δόγματα , επικρατήσουσι των λίχνων
animas cibi inopia expugnabunt , ad velitas et omni- ψυχών απορία τροφής σωτηρίου, επί τα απαγορευ
no impuras abominandasque escas festinantes. μένα σπευδουσών, και αληθώς ακάθαρτα και βδε
Quare necesse mihi videtur esse, eum qui sine frau λυκτά βρώματα (55). Διόπερ αναγκαιόν μοι δοκεί
de ac prævaricatione potest pro ecclesiastico ser είναι τον δυνάμενον πρεσβεύειν υπέρ του εκκλησια
mone oralorem se interponere , ei eos conſulare qui στικού λόγου απαραχαράκτως , και ελέγχειν τους την
falsam sibi cognitionem assumunt , stare adversus B ψευδώνυμον γνώσιν μεταχειριζομένους , ίστασθαι
hæretica commenta , et excelsitatem evangelici præ κατά των αιρετικών αναπλασμάτων αντιπαραβάλ
conii illis opponere, in quo est plenissiina consen λοντα το ύψος του ευαγγελικού κηρύγματος , πεπλη
sio communis doctrinæ, Veteris, quod vocant , cum ρωμένον ( 56 ) συμφωνίας δογμάτων κοινών τη καλου
Novo Testamento. Tuque ipse adeo eorum penuria μένη Παλαιά προς την ονομαζομένην Καινής Διαθή
qui meliora assererent, cum rationi pugnantem et κην . Αυτός γούν απορία ( 57) των πρεσβευόντων τα
absurdam fidem , quæ tua erat in Jesuni pietas , mi κρείττονα , μή φέρων την άλογον και ιδιωτικήν πίστιν
nime ferre posses , iis le olim sermonibus tradide διά τήν προς τον Ιησούν αγάπην, επεδεδώκεις ποτέ
ras, quibus postea , usus ea , ut decebat , quæ data σαυτόν λόγοις , ών ύστερον , τη δεδομένη σοι συνέσει
tibi est , prudentia , damnatis discessisti . Hec autein καταχρησάμενος εις δέον, καταγνούς απέστης . Ταύτα
dico ad eorum qui et dicere et scribere possunt, δε φημι κατά το φαινόμενον μοι απολογούμενος περί
qualenus mihi apparet , defensionem . Sed el meain των δυναμένων λέγειν και γράφειν . Περί δε εμαυτού
ipsius causam dico , qui non eo instruclu et habitu , απολογούμενος , μή άρα ου τοιαύτης ών έξεως όποίαν
quo esse oportet euin , qui a Deo sit idoneus factυς έχρήν τον παρά Θεού ικανούμενον διάκονον της Και
Novi Testamenti administer, non littere, sed spiri- νής Διαθήκης , ου γράμματος, αλλά πνεύματος , τολ
lus 80 “ , audacins ine ad dicendum projiciam . C μηρότερον έμαυτόν το υπαγορεύειν επιδίδωμι .

EX EODEM TOMO V, APUD PAMPHILUM MARTYREM IN APOLOGIA PRO ORIGENE.

Unigenitus Filius Salvalor noster , qui solus ex
Patre natus est, solus natura et non adoptione Fi
lius est.
Item in eodem libro. )
Unus ergo est verus Deus, « qui solus habet iin
mortalitatem , lucem habitat inaccessibilemº *., Unus
et verus Deus, ne scilicet multis veri Dei nomen
convenire credamus. lla ergo et hi qui accipiunt
« spiritum adoptionis filiorum , in quo clamamus :
Abba Pater 93* , : filii quidem Dei sunt, sed non sic
ut unigenitus Filius . Unigenitus enim natura Fi
lius, el semper et inseparabililer Filius est ; cæleri
vero pro eo quod susceperunt in se Filiuin Dei , po
testalem acceperunt filii Dei fieri. « Qui , licel e non
ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis , neque
ex voluntate viri , sed ex Deo nati , sint ®3*, non tamen
ea nativitale sunt nali qua nalus est unigenilus
Filius. Propter quod quantam differentiam verus
Deus habet ad eos , quibus dicitur : « Ego dixi , Dii
estis 4 * : , tantam differentiam habet verus Filius ad
9
eos qui audiunt : Filii Excelsi omnes 6 .

90• Π Cor . 11 , 6. 91 • 1 Τim. VI, 16. 99• Rom . VΙιι, 13. 93• Joan . 1, 12. 96* Psal. LXXXI , 6. ibid.

(34 ) Θεού . Ιta mss . Tarinus, Χριστού . (57) Αυτός γούν απορία , etc. Ambrosium allo
55 ) Βρώματα . Forte legendunι , δόγματα. quitur, quicum Valentiniana hæresi esset infectus,
(56) Πεπληρωμένον . Sic mss. Tarinus πεπλη virus illud Origenis cura evoinuit , et saniorem do
ρωμένου . ctrinam amplexus est. Huetius.
197 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI. 198

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ .

ΤΟΜΟΣ G ' .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS VI .

INTERPRETE AMBROSIO FERRARIO .

100 ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. A 100 PREFATIO .

1. Πάσα μεν οικία , ως ένι μάλιστα στερεότατα 1. Omnis quidem domus , quæ , quantum fieri po
κατασκευασθησομένη , εν ευδία και νηνεμία οικοδο lesi, firmissime construenda est, sereno lempore et
μείται , ίνα μή εμποδίζεται την δέουσαν πηξιν ανα- tranquillo edificatur ; ne impediatur decentem re
λαβείν » όπως δύναται και τοιαύτη γενέσθαι , ώστε cipere slabilitatem ; ut talis esse possil qua: susti
υπομείναι πλημμύρας ορμήν , και πρόσρηξιν ποταμού , neat impetum exundationis, et allisionem Ouvii , et
και όσα φιλεί , χειμώνος συμβαίνοντος , ελέγχειν μεν quecunque solent , si contings tempestas , quaenam
τα σαθρά των οικοδομημάτων , δεικνύναι δέ τά την editicia patrida ac debilia , atque que firma el sta
οικείαν αρετήν απειληφότα των κατασκευασμάτων . bilia propriam virtutem receperint, declarare. Præ
Εξαιρέτως δε ή των της αληθείας θεωρημάτων δε- cipue vero edifcium rationis compos , constans vel
κτική , λογική ώς έν επαγγελία ή γράμμασιν οικο uti in promissione, et litteris, contemplationum ve
δομή , τότε μάλιστα οικοδομείται , καλώς συνοικοδο ritatis capax , potissimum tum probe ædificatur (58 )
μούντος τω προθεμένω το άριστον τούτο έργον επι [ Deo, una cuin eo, qui optimum præstantissimum
τελεϊν του Θεού , επάν γαληνιάζη τη υπερεχούση que hoc opus perficere constituit , edificante :) cum
πάντα νούν ειρήνη χρωμένη η ψυχή , πάσης ταραχής anima pace illa que omnem intelligentiam superat
αλλοτριουμένη , και ουδαμώς κυματουμένη . Ταύτα Β utens , summa tranquilitate politur, ab omni tumultu
δή μοι δοκούσιν ακριβώς κατανενοηκότες οι του προ liberala el nullis undarum procellis agitata. Hæc
φητικού πνεύματος υπηρεται , και οι του ευαγγελι- igitur accurate cuin perspexissent, et prophetici spi
κού κηρύγματος διάκονοι αξίους εαυτούς παρειλη rilus interpretes el evangelicæ prædicationis mini
φέναι του λαβείν την εν κρυπτώ ειρήνης από του stri , mihi videntur seipsos dignos exhibuisse qui
αιεί τους αξίοις διδόντος αυτήν, του ειρηκότος : « Ειρή- acciperent pacem interiorem al eo qui eam dignis
την αφίημι υμίν , ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν ου semper exhibet , quique dixit *6 * : « Pacem relinquo
καθώς ο κόσμος δίδωσιν ειρήνην, καγώ δίδωμι υμίν . και vobis, pacem meam do vobis : non quomodo miun
Επισκόπησον δή μήποτε τοιούτον τι αινίττεται dus dal pacem , ego do vobis pacem , » Proinde in
περί τον Δαυίδ και Σολομώντα ή περί του ναού ιστο spice num quando tale quid ionuat historia Davị.
ρία. Δαυίδ μεν γάρ , πολέμους Κυρίου πολεμών , και dis et Salomonis de templo. David siquidem hostes
πρός πλείονας ιστάμενος εχθρούς εαυτού και του Domini debellans , el contra plures instans sui ip
Ισραήλ , θέλων οικοδομήσαι ναόν τω Θεώ , υπό Θεού sius et Israelis inimicos, volens ædificare lemplum
διά του Νάθαν κωλύεται, λέγοντος προς αυτόν : « Ουκ Deo , a Deo per Nathan prohibetur dicente : « Non
οικοδομήσεις μου οίκον , ότι ανήρ αιμάτων σύ . » Σο ædificabis mihi domum , quia vir sanguinum es tu " * :)
λομών δε όναρ τον Θεόν ιδών , και όναρ την σοφίαν C Salomon autem , φui Deum per somnium conspe
λαβών , (ετηρείτο γάρ το ύπαρ τω λέγοντε » Ιδού xil *8 , quique etiam sapientiain per somnium cepil ***
πλείον Σολομώντος ώδε : » ) έν βαθυτάτη γενόμενος εί (servabalur enim revera dicenti : « Ecce plus quam
ρήνη , ώς αναπαύεσθαι τότε έκαστον υποκάτω της Salomon hoc in loco » ) in altissima pace exsistens,
αμπέλου αυτού , και υποκάτω της συκής αυτού , και ila ul unusquisque sub sua vile, el sub sua ficu reo

96: Joan. ΧΙV, 27 . 99. | Paral. XXII, 8, 9 ; XXVIII, 3 . 98· 11 Paral. , 7. 99• ibid. 10, 12. · Malib . III,
41 ; Luc . 1 , 31 .

(58) Hæc a Ferrario prætermissa , ex interpretatione Perionii supplevimus.

199 ORIGENIS 200

quiesceret , cognomen ejus pacis habens que 101 Α της κατά τους χρόνους αυτού ειρήνης επώνυμος τυγ
suo tempore contigerat 3 (uam Salomon interpre- χάνων : (Σολομών γάρ ερμηνεύεται ειρηνικός ) διά
lalur pacificus ), propter pacem , vacat ad ædifican την ειρήνην σχολάζει τον διαβόητον οικοδομήσαι ναόν
dum Deo celeberrimum templum. Quin Esdre len- τω Θεώ. Και κατά τους "Έσδρα χρόνους ( 59) , ότε
pore 6, cum vinum et inimicum regem ac denique νικά η αλήθεια τον οίνον , και τον εχθρών βασιλέα ,
mulieres vincit veritas , reædificalur templum Deo . και τας γυναίκας , ανοικοδομείται ο ναός τω Θεώ .
Hiec a nobis sunt libi dicia , o sacer Ambrosi, pro Ταύτα δ ' ημίν απολογουμένους προς σέ, Τερέ 'Αμ
O
defensione nostra : quoniam turrim evangelicam βρόσιε , είρηται έπει , τον ευαγγελικών πύργον κατά
ex sancto hortatu tuo volentes litteris edificare , την αγίαν σου προτροπήν εν γράμμασιν οικοδομήσαι
supputavimus quidem sedentes sumptum an habea θελήσαντες , εψηφίσαμεν μεν καθεσθέντες (60) την
mus ad ea quibus opus est ad perficiendum ; ne il δαπάνην, ει έχομεν τα προς απαρτισμών , ίνα μή εμ
Iudamur reprehensi ab intuentibus , tanquam qui ποδιζώμεθα (61 ) υπό των θεωρούντων , καταβαλλό
fundamentum quidem jecerimus , perficere vero μενοι, εκτελέσαι δε το έργον μή δεδυνημένοι . Ψηφί
opus nequiverimus. Cæterum , supputatione facta , σαντες δε έτοιμα μεν τα είς απαρτισμών της οικοδο
cum deprehendissemus , perficiendæ fabricæ , ea quæ μής ημίν παρόντα, ου κατειλήφαμεν, τω Θεώ δε πε
B
paraveramus , non sufficere, id lolum Deo commisi πιστεύκαμεν τώ πλουτίζοντι εν παντί λόγω και πάση
mus ditanti in omni sermone el cognitione, creden. γνώσει , ότι αγωνιζομένους ημάς αυτούς τηρείν τους
les quod nos ipsos leges servare spirituales conan πνευματικούς νόμους πλουτίζει , και εκ των επιχορη
28 ditabit, el quod progredientes in structura , ad γουμένων υπ' αυτού προκόπτοντες εν τω οικοδομείν ,
juti bis quæ ipse suppeditaverit , ad edificii etiam φθάσομεν και επί την στεφάνην του οικοδομήματος ,
coronam perveniemus : quæ eum qui ascenderil ad κωλύουσαν πίπτειν τον ανεληλυθότα επί το δώμα του
limum sermonis , cadere prohibet , cum ab his tan- λόγου , από μόνων των εστερημένων της στεφάνης
lum domibus quæ corona carent, cadanı ii qui ca πιπτόντων των πιπτόντων διά το ατελές των οικοδο
dunt , propter imperfectionem ædificiorum , quæ cæ μημάτων , φόνων αιτίων τοίς εν αυτώ τυγχάνουσι,
des el casus causantur his qui in eodem sunt loco . και πτωμάτων γινομένων. Και μέχρι γε του πέμ
Jain ad quintum usque lomum , quamvis adversari πτου τόμου (62) , ει και ο κατά την Αλεξάνδρειαν
nobis videretur Alexandriæ procella , quæ concessa χειμών ( 63) αντιπράττειν έδόκει , τα διδόμενα υπη
fuere, loculi sumus , Jesu increpante venlos et γορεύσαμεν , επιτιμώντας τους ανέμους και τους κύ
undas maris. Ex hoc casu progressi, extracli sumus μασι της θαλάσσης του Ιησού . Και εκ τούδε επιπε
ex Ægyplo, Deo nos liberante, qui eduxit populum C σόντος (64) προεληλυθότες, εξελκύσθημεν από της
suum ex ea ; deinde inimico adversus nos acerbis Αιγύπτου , δυσαμένου ημάς του Θεού του εξαγαγόντος
sime pugnante per suas novas litteras , revera E τον λαόν αυτού απ' αυτής · έπειτα του εχθρού (65)
vangelio inimicas , omnesque Ægypti venlos ad πικρότατα ημών καταστρατευσαμένου διά τών και
versus nos concitaule , stare me magis adhortaba νων αυτού γραμμάτων , των αληθώς έχθρών το Ευαγ
lur ralio ad cerlamen , el servare præstantissimam γελίω , και πάντας τους εν Αιγύπτω ανέμους της πο
mei partem , quain importune conjungere restantem νηρίας καθ ' ημών εγείραντος , στήναι μάλλον με
Scripturam , anlequam rationis discursus tranquil- προς τον αγώνα παρεκάλει ο λόγος , και τηρήσαι το
litatem reciperet, ne forte cogitationes pravze iuva . ηγεμονικόν, μήποτε μοχθηροί λογισμοί εξισχύσωσι
lescerent in animam etiam meam procellam inducere . τον χειμώνα και τη ψυχή μου έπεισαγαγείν , ή περ
Quin absentes quoque, qui mihi de more adsunt, ακαίρως πρίν γαλήνην την διάνοιαν λαβείν συνάπτειν
veloces scriptores, me prohibebant, quæ excogitas τα εξής της Γραφής. Και οι συνήθεις δε ταχυγρά

* Mich. IV , 4 ; I Mach . ΧΙV, 12 . 8 Ι Paral. XXII , 9 . • III Esd. IV , 57 , 41 , 47 et seqq . 8 L ! c . flv,

28 et seqq .
(39 ) Κατά τους "Εσδρα χρόνους . Ιta legitur in D
codice Bodleiano, nec non Barberino. Corruplus
est locus in codice Regio .
(60) Καθεσθέντες . Sic liabent codd. Regius et
Barberinus, Bodleianus autem xataOÉVTES , pro quo
in margine liabet καθίσαντες , et ila legendum ex
Luc . Χιν , 28 .
( 61 ) Εμποδιζώμεθα. Lege έμπαιζώμεθα . Vide
Luc . Χιν , 29 .
(62 ) Και μέχρι γε του πέμπτου τόμου , etc. Me
minit loci hujus Eusebius lib. vi Hist . , cap. 2 % ,
unde discas quinque priores Origenis in Joannem
1omosAlexandro imperante ſuisse lucubralos. Quod
autem sex lomos in Joannem Alexandriæ tunc scri
plos fuisse prodil Nicephorus lib . v , cap. 15 , sic in Alexandrinus episcopus, Alexandria migravil , Cæ
telligito , quinque priores tomos absolutos fuisse ,
sextuin inchoatum , quem denuo exordiri necesse
habuit, quod priorem scriptionem Alexandria disce-
diens secum non asportassel. Id ipse de se scribit
Origenes paulo inferius. Huetius.
(65 ) Ει και ο κατά την Αλεξάνδρειαν: χει
jár, etc. Nimirum postquam Cæsarea el ex Achaia
redux , presbyterii gradum jam asseculus, Deme
trium multis de causis infensum experlus est , uti
diximus in Origenianis. Fallilur sane Ferrarius, qui
Maximini in Christianos àwyuo hic significari perlen
dit ; deceptus nimirum loco Eusebii allero, qui est
lib. vi, cap . 28 , ubi lomo xx11 Origenis in Joannem
Maximini persecutionem commemorari tradit Ense
bius : ex quibus palam exstal operis illius parleni
Alexandri temporibus , reliquam Maximini succes
sorumve fuisse lucubratal ). İd .
(64) 'Εκ τούδε επιπεσόντος , etc. Cum enim
gravissima in eum iracundia exarsissel Demetrius
sare:e sedem posuit. ] D .
(65) "Έπειτα του εχθρού , etc. Demetrium intel
lige , qui episcoporumi Ægypti synoduin adversus
Origenem collegii, eumque litteris passim dissemie
nalis traducere conatus est . ld .
201 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 202

φοι μή παρόντες του έχεσθαι των υπαγορεύσεων έκώ- A sem , 102 mandare lileris . Nunc vero quando ad
λυον. Νύν δ' ότε τα καθ' ημών πεπυρωμένα πολλά , Versum nos ignitä sagittæ multæ vana fuerunt fa
σβεννύντος Θεού , βέλη ήμβλυνται , και ενεθισθείσα clæ , Deo illas exstinguenle, et assuela anima 10
ημών η ψυχή τους συμβεβηκόσι διά τον ουράνιον λό sıra bis quæ cælestis sermonis causa continguni,
γον , φέρειν ράον βιάζεται τάς γεγενημένας επιβου ferre cogitur facilius factas insidias, veluti aliquan
λάς , ώσπερεί ποσης ευδίας λαβόμενοι , ουκέτι υπερ tum serenitalis nacli , non amplius differentes di .
τιθέμενοι υπαγορεύειν τα ακόλουθα βουλόμεθα , Θεόν clare volumus quæ resiani, Deum magistrum in
διδάσκαλος υπηχούντα εν τώ αδύτω της ψυχής ημών animæ nostre adyto penetrali insonantem adesse
παρείναι ευχόμενοι , ένα τέλος λάβη ή της κατά Ιω precanles, ut finem accipial structura enarrationis
άννην διηγήσεως του Ευαγγελίου οικοδομή . Γένοιτο δ' Evangelii secundus Joannem. Αtque utinam audia
ο Θεός επήκοος ημών τη ευχή , εις το συνάψαι δυνη- Deus proces nostras , ut corpus totius operis con
θήναι το σώμα του όλου λόγου , μηκέτι μεσολαβούσης jungere possimus , nec ulla posilhac necessilas in
περιστάσεως , διακοπής του ειρμού της γραφής όποίαν tercipial atque interrumpat Scripturæ seriem . Cæ
δήποτε ενεργήσασθαι δυναμένης. " Ισθι δε , ότι από terum scias ex mulla nos promptitudine ivilium sex
πολλής προθυμίας δευτέραν ταύτην αρχήν ποιούμαι li lomi denuo facere , eo quod quæ antea interpre
έκτου τόμου , διά τό τα προϋπαγορευθέντα (60) ημϊν B tali fueranmus Alexandria , nescio quo pacio nobis .
εν τη Αλεξανδρεία ουκ οίδ ' όπως μή εκκεκομίσθαι : cum allata non ſuerunt. Melius enim ratus suin , ne
βέλτιον γάρ ήγησάμην , υπέρ του μή άπράκτως μου interim etiam hoc opus cum ignavia intermillere
τούδε του έργου παρελθείν, και τούτον τον χρόνον lur, quæ restabanı prosequi, quam dum incerius
ήδη των λοιπών άρξασθαι , και μη , μετ' αδήλω το sum inveniendi quæ interprelati fueramus, exspe
ευρεθήσεσθαι τα προϋπαγορευθέντα ημίν αναμένων , clare : hoc interim tempore, quod lucri non parva
κέρδος ουκ ολίγον απολέσαι το των μεταξύ ημερών : est accessio , pereunte . Et læc procemii loco satis
Και ταύτα μεν αυτάρκως (67 ) πεπροοιμιάσθω· ήδη sunto ; nunc jam contexlum sequamur .
δε και της λέξεως εχώμεθα .
Explicit Præfatio.
2. « Και αύτη εστίν η μαρτυρί α του Ιωάννου , 2. « Et hoc est lestimonium Joannis . , Secun
Δευτέρα αύτη αναγεγραμμένη Ιωάννου του Βαπτι dum hoc est Joannis Baptista de Christo scriplum
στου περί Χριστού μαρτυρία , της προτέρας αρξαμέ testimonium , primo testimonio incipiente ab illis
. verbis: « Ηic erat, quem dixi ; qui post me velit 1,5
νης από του , « Ούτος ήν ον είπον , ο οπίσω μου ερχό- C
μενος , και ληγούσης εις το : Ο Μονογενής Υιός el desinente in ea , « Unigenitus Filius Dei , qui est
του Θεού , ο ών (68) εις τον κόλπον του Πατρός, εκεί in sinu Patris , ille enarravit 8.1 At vero non re
νος εξηγήσατο. Ούχ υγιώς δε ο Ηρακλέων υπο cle Heracleon suspicalur verba illa : « Nullus Deum
λαμβάνει , « Ουδείς τον Θεόν εώρακες πώποτε , 5 και vidit unquam , , et quæ sequuntur , dicta fuisse
τα εξής φάσκων ειρήσθαι ουκ από του μαθητού ( 69 ), non a Baplista , sed a discipulo . Nam si eliam opi
αλλ ' από του Βαπτιστού (70) . Ει γάρ και κατ' αυτόν nione sua, quod « ex plenitudine ejus nos omnes
το, «'Εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβο accepimus, et gratiam pro gratia , quoniam lex per
μεν , και χάριν αντί χάριτος , ότι ο νόμος διά Μω Mosen data est ; gratia , et veritas per Jesum Chri .
σέως εδόθη , η χάρις και η αλήθεια διά Ιησού stum facia est 10 , 5 a Baptista est dictum , quomodo
Χριστού εγένετο , και υπό του Βαπτιστού είρηται · non consequens est , eum qui ex plenitudine Christi
πώς ουκ ακόλουθον τον εκ του πληρώματος του acceperit , el gratiam secundam pro gratia prima,
Χριστού ειληφότα , και χάριν δευτέραν έτει προτέρας φuique fassus fuerit datam fuisse per Mosem legen ,
χάριτος , ομολογούντα τε διά Μωσέως μεν δεδόσθαι gratiam vero et veritalem per Jesum Christum la
τον νόμον , την δε χάριν και την αλήθειαν διά Ιησού clam fuisse , ex his quæ ex plenitudine in ipsum
Χριστού γεγονέναι , εκ των από του πληρώματος D devenissent, tum intellexisse quomodo Deum nul
εις αυτόν εληλυθότων , νενοηκέναι πως « Θεόν ου Jus vidit unquam ' , , lum eliam quod « Unige
δείς εβρακεν πώποτε , και το « τον Μονογενή nitus ad sinum Patris exsistens 19 , hæc ipsi
εις τον κόλπον όντα του Πατρός και την εξήγη et omnibus qui ex plenitudine ejus hausissent ,
σιν αυτώ και πάσι τοις εκ του πληρώματος ειληφόσο 103 enarraverit ? Non enim nunc primum enar.
παραδεδωκέναι ; Ου γαρ νυν πρώτον εξηγήσατο και ravil , qui est in sinu Patris , perinde quasi nullus
ών (71 ) εις τον κόλπον του Πατρός , ώς ουδενός (72) anlea idoneus exstiterit accipere quæ apostolis
επιτηδείου πρότερον γεγενημένου λαβείν & τοίς (73) enarravit, quandoquidem antequam Abraham fiere!
• Joan . 1 , 19. 7 ibid. 15. 8 ibid . 18 . 9 ibid. 10 ibid . XVI, 17. 11 ibid. 18. 12 ibid .
(66) Διά τό τα προϋπαγορευθέντα , etc. Ηinc ( 69) Μαθητού . Lege Βαπτιστού .
apparel reliquam banc Commentariorum in Joan (70 ) Βαπτιστού . Lege μαθητού.
nem partem lum scriptam fuisse , com Alexandria 171 ) 'o ór . Deest in editione Huetiana , sed sup
Origenes discessisset . Sed hæc in Origenianis dispu: plecur e cod . Bodleiano.
lata sunt, HUETIUS. (72) Ως ουδενός . Ιta recte habet in margine
(67 ) Αυτάρκως. Sic codex Bodleianus ; Regius codex Barberinus ; male aulem editio Hueliana, ug
αυταρκες . ουδέν .
( 68) Υιός του Θεού , ο ών, etc. Sic codex Bodle ( 73) " A τοϊς : Για codex Bodleianus ; editio Hise-
ianus ; editio Huelii , υιός Θεός ο ών, εις τον, etc. εϋ , υττο τοίς :
PATROL , GR , XIV. ή
203 ORIGENIS 204

exsistens , docet nos Abraliam exsnllasse, ut videret A αποστόλοις διηγήσατο ·εί γε πρίν 'Αβραάμ γενέσθαι
diem ipsius gavisumque fuisse **. Quin quod ail : ών διδάσκει ημάς τον Αβραάμ ήγαλλιάσθαι , ίνα ίδη
Ex plenitudine ipsius nos omnes accepimus , et την ημέραν αυτού , και εν χαρά γεγονέναι. Και το
gratiam pro gratia 14, και οι in superioribus diximus , « Εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν,
arguit prophetas etiam ex Christi plenitudine do και το , « χάριν αντί χάριτος , και ώς εν τοις προ τούτων
nun cepisse , gratiamque secundam pro prima eos ειρήκαμεν , δηλοί και τους προφήτας από του πλη
sumpsisse: pervenerunt enim et illi a Spiritu ma- ρώματος Χριστού την δωρεάν κεχωρηκέναι, και την
nuducti, postquam introducti fuissent, alque exer δευτέραν χάριν αντί της προτέρας αυτούς ειληφέναι:
citi in figuris , ad veritatis visionem . Quocirca εφθάκεισαν γάρ κακείνοι υπό του Πνεύματος χειρα
non omnes « propliete , sed multi desiderarunt vi- γωγούμενοι , μετά την εν τοις τύποις εισαγωγής ,
dere , quæ i apostoli viderunt 18. Nam si propheta. επί την της αληθείας θέαν . Διόπερ ου πάντες οι
rum erat differentia , perfecti et praestantes non de- προφήται , αλλά πολλοί επεθύμησαν ιδείν α και οι από
siderarunt videre quæ viderunt apostoli ; viderunt στολοι έβλεπον. Ει γάρ ήν προφητών διαφορά , οι
enim ipsa . Qui vero non æque atque hi asseculi τετελειωμένοι και διαφέροντες ουκ επεθύμησαν ιδείν
sunt, ut ad altitudinem sermonis ascenderint, ap & είδον οι απόστολοι: τεθεωρήκασι γάρ αυτά . Οι
B
petiverunt ea quæ apostoli per Christum cognove δε μή φθάσαντες ομοίως τούτοις εις το ύψος ανα
runt. Nain illud videre non corporaliter dictum βηναι του λόγου, εν ορέξει γεγόνασι των τους αποστό
fuisse interprelali sumus , quemadmodum etiam il λοις διά Χριστού εγνωσμένων . Το γαρ ιδείν ημείς
lud audire spiritualiter prolatum intelleximus : ου σωματικώς ειρήσθαι εξειλήφαμεν, και το ακού
quippe cum is solus aures possideal qui eas præ σαι πνευματικώς απαγγελλόμενον νενοήκαμεν, μό
paraverit ad audiendum sermones Jesu : quæ res νου του ώτα κτησαμένου ακούειν παρεσκευασμένου
haud ita frequenter oblingii. Jam vero sanctos cæ των λόγων του Ιησού • όπερ ού πάνυ αθρόως γίνεται.
leris credentibus habenles plus quidpiam , divini "Ετι δε περί του τους προ της σωματικής επιδη
talis mysteria ante corporalem Jesu adventum in μίας του Ιησού αγίους , πλέον τι των πολλών των
lellexisse , Dei Sermone eos edocente etiam ante . πιστευόντων εσχηκότας , τα της θειότητος μυστή
quam caro fieret (nam semper operatur , imitalor ρια κατανενοηκέναι, του Λόγου του Θεού διδάσκοντος
Pairis cum sit , de quo dicit : « Pater meus usque αυτούς , και πρίν γένηται σάρξ ( αεί γάρ ειργάζετο
modo operatur 16 » ) , considerare licet ex his etiam μιμητής του Πατρός ών , περί ου λέγει· « ο Πατήρ
dictionibus ; ubi Sadducæis non credentibus ser μου έως άρτι εργάζεται » ), έστιν απολογίσασθαι
moni de resurrectione inquit 11 : « Non legistisc και από τούτων των λέξεων: φησί που προς τους
quod Deus in rubo dixit : Ego sum Deus Abraham , Σαδδουκαίους άπιστουντας τα περί αναστάσεως λό
Deus Isaac et Deus Jacob ? Deus vero non est mor γω : « Ουκ ανέγνωσε το ρηθέν επί της βάτου υπό
luorum , sed viventium . , Si igitur Deum non pu του Θεού : Εγώ Θεός 'Αβραάμ , και Θεός Ισαάκ ,
det viroruin horum vocari Deum , hique viri inter και Θεός Ιακώβ ; Θεός δε ουκ έστι νεκρών , αλλά
viventes a Deo numerantur, filiique Abraham sunt ζώντων . » Εί τοίνυν ο Θεός ουκ επαισχύνεται Θεός
omnes credentes 18 (quandoquidem in fideli Abra των ανδρών τούτων καλείσθαι , και εν ζωσιν υπό
ham , qui positus est paler gentium a Deo , benedi- Χριστού καταριθμούνται , υιοί τε του Αβραάμ πάν
cuntur omues gentes ' ') ambigimus admillere vi τες εισίν οι πιστεύοντες ( έπει ενευλογούνται τα
ventes viventium agnovisse disciplinas , idque a πιστώ 'Αβραάμ πάντα τα έθνη , πατρί των εθνών
Christo edoclos ante Luciferuin genilo 20 2 ante υπό του Θεού τεθειμένω), διστάζομεν παραδέξασθα:
quam caro fieret ? Cæterum ob eam causam vive έγνωκέναι τους ζώντας τα των ζώντων μαθήματα ,
bant , 104 quoniam participabant dicentem : μαθητευθέντας Χριστώ τω προ εωσφόρου γεγενη
« Ego sum vita 11, » et percipiebant apparitionem μένω πρίν γένηται σάρξ ; Διά τούτο δε έζων , επει
non modo angelorum , sed eliam Dei per Christum , μετείχον του ειπόντος , « Εγώ είμι ή ζωή , και
1anquam tantarum promissionum haeredes : et for- D έχώρουν ως τηλικούτων κληρονόμοι επαγγελιών ,
lasse videntes imaginem invisibilis Dei " (quando επιφάνειαν ου μόνον αγγέλων, αλλά και Θεου εν
quidem qui vidit Filium , vidit et Patrem 23) cum Χριστώ και τάχα ορώντες την εικόνα του Θεού του
intellexissent Deum , Deique sermones pro ipsius αοράτου ( έπει ο έωρακώς τον Υιόν εώρακε τον Πα
dignitate audissent, Deum vidisse ipsumque audisse τέρα ) , αναγεγραμμένοι εισί Θεόν νενοηκότες και
scriburlur . Arbitror vero ego eos qui perfecle et Θεού λόγων θεοπρεπώς ακηκοότες , έωρακέναι Θεόν ,
sincere filii Abraham exslilerint , filios esse actio και ακηκοέναι αυτού . Εγώ δ' οίμαι, ότι οι τελείως
num ipsius Abrahæ , quæ intelliguntur esse spiri και γνησίως υιοί του Αβραάμ , των πνευματικών
Luales , atque eliam filios esse scientize manifesta νοουμένων πράξεων αυτού εισιν υιοί , και της φανε
tä ipsi Abrahæ , quoniam quæ ipse cognovit et ρωθείσης αυτώ γνώσεως , των εκείνω γνωσθέντων
fecit , ingenita fuerint illis qui filii sunt patriar και πραχθέντων εγγινομένων τους χρηματίζουσιν
chæ, quemadmodum docet habentes aures, dicens : υιούς του πατριάρχου , καθά διδάσκει τους έχοντας

15 Joan. VΙΙ , 56. 16 Joan . 1 , 16. 18 Matth . ΧΠ , 17. 16 Joan . V , 17 . 17 Marc. X11 , 26 . 18 Rom . IV ,
1 Gen. ΧVΙΙ, 4; XXII, 18 ; XXVI , 4, 3 ; Roin . IV, 17 . 20 Psal . CIx , 3. 21 Joan. ΧΙV, 6 . 29 Colos . 1 , 15.
23 Joan . ΧΙV , 9 .
 203 COMMENT . IN JOAN. TOMUS VI . 206

ώτα , λέγων · « Εί τέκνα του Αβραάμ ήτε, τα έργα Α « Si filii Abraham essetis , opera Abralia facere
του Αβραάμ έποιείτε . » Και ει ο σοφός νοήσει τα lis * . » Quod si e sapiens intelliget quæ ex proprio
από ιδίου στόματος , επι δε χείλεσι φορέσει επιγνωμο ore prolulerit, in labiis vero portabil animi cando
σύνην , και αναγκαίον ήτοι προπετώς απoφήνασθαί τινα rem 35 :): vel necessario quædam de prophetis ,
περί προφητών , ώς oύ σοφών ( εί μή νενοήκασι τα lanquam non sapientibus (ut qui non intellexe
από του ιδίου στόματος ) , ή το εύφημον και αληθές rini proprio ore prolata ) , inconsiderale enuntian
παραδεξαμένους , ότι ήσαν οι προφήται σοφοί , ομο- di erunt , vel quod celebre est et verum admitten
λογείν νενοηκέναι αυτούς από ιδίου στόματος , και επί les (nempe prophetas sapientes esse) , falendum
τοις χείλεσι πεφορηκέναι την επιγνωμοσύνην· και erit , quæ proprio ore prolulerint , eos intellexisse,
δήλον , ότι Μωσης εώρα το νοι την αλήθειαν του inque labiis gestasse animi candorem ; el perspi
νόμου , και τας κατά αναγωγήν αλληγορίας των cuum est Mosen mentis acie legis veritatem histo
αναγεγραμμένων παρ' αυτώ ιστοριών . Ιησούς δε riarumque apud se scriptarum allegorias juxta an
την αληθή κληροδοσίαν γενομένην μετά την καθαί agogen vidisse. Imo Jesus veram distributionem fa
ρεσιν των είκοσι και εννέα βασιλέων συνέει , μάλλον clam post destructionem novem el viginti regimi
ημών δυνάμενος συνοράν τίνων αληθών σκιαι ετύγ- intelligit , cum magis quam nos conspicere posset
χανον τα δι' αυτού επιτελούμενα . Δηλον δ' ότι και Β quas. veritates adumbrarent res a se gesta . Quin
"Ησαΐας το μυστήριον ώρα του επί του θρόνου perspicuum etiam est Isaiam , Imysterium sedentis
καθεζομένου , και των δύο σεραφίμ, και των πτερύ- in lirono , et duorum seraphim, et alarum, ipsius.
γων αυτού , του τε θυσιαστηρίου και της λαβίδος , que altaris , et lorcipis , et operimenti faciei , et
και της επικαλύψεως του προσώπου , και των πο pedum , quod faciebant seraphim , vidisse 27. Rur
δών , γινομένης υπό των σεραφίμ. Ιεζεκιήλ δε τα sus Ezechiel cherubim , et ipsorum iler, el fir
χερουβίμ , και την πορείαν αυτών , και το επ' αυτών mamientom super ipsos, el sedentem in lbrono vi
στερέωμα , και των επικαθεζομένων των θρόνω , ών din 18 , quibus quid gloriosius sublimiusque ? Ει ne
τί αν είη ενδοξότερον και υψηλότερον ; Και ίνα μή singulatim prosequens , in longum prolendam ser
καθεν λέγων επί πολύ μηκύνω τον λόγον, βουλόμε monem , volens ostendere viros perſeclos in supe
νος κατασκευάζειν ουκ έλαττον τών τους αποστόλους rioribus ætatibus non minus cognovisse quam qui
από Χριστού αποκαλυφθέντων έγνωκέναι τους τετε a Christo revelationem habuerunt, quippe cum bis
λειωμένους εν ταις προτεραις γενεαίς , αποκαλύπτον ille idem , qui apostolos docuit , cultus Dei mysle
τος αυτούς του και τους αποστόλους διδάξαντος τα ria abscondila relexerit , adhuc paucis additis ju
απόρρητα της θεοσεβείας μυστήρια, έτι ( 74 ) ολίγα C dicandum legentibus relinquam el considerandum
προσθείς κρίνειν τοις εντυγχάνουσι καταλείψω και de hisce rebus quidquid volunt. Nam inquit in Ro
και βούλονται περί τούτων σκοπεϊν. Φησί γάρ εν τη manorum Paulus Epistola *' : « Ei aulem , qui po
προς τους Ρωμαίους Επιστολή ο Παύλος : « Το δε lest nos firmare secundum Evangelium meuin ,
δυναμένω υμάς στηρίξαι κατά το Ευαγγέλιον μου , juxta revelationem mysterii , quod temporibus
κατά αποκάλυψιν μυστηρίου , χρόνους αιωνίοις σεσι sempiternis est tacitum , manifestatum autem 105
γημένου , φανερωθέντος δε νύν διά τε γραφών προ nunc per scripluras propheticas, et per apparitio
φητικών , και της επιφανείας του Κυρίου ημών nem Domini nostri Jesu Christi. , Si enim aposto
'Ιησού Χριστού. » Ει γάρ διά γραφών προφητικών lis manifestatum est mysterium per scripturas
το πάλαι σεσιωπημένον μυστήριον πεφανέρωται τοϊς proplhelicas , olim lacitur , et proplete intellige
αποστόλους , και οι προφήται ενόουν τα από ιδίου bant quæ proprio ore proferebant , quia sapientes
στόματος , άτε όντες σοφοί , τα πεφανερωμένα τους essent , proſecto quæ apostolis manifestala ſuere ,
αποστόλους οι τροφήται ήδεσαν . Επει δε πολλούς eliam propbelæ intellexerunt. Quoniam vero mul
ουκ απεκαλύπτετο (73) , διά τούτο φησιν ο Παύλος : tis et vulgaribus revelatum non fuerat, ob eam
Έτέραις γενεαις ουκ έγνωρίσθη τοις υιούς των αν causam inquit Paulus 50 : ( Aliis ætatibus non in
θρώπων , ως νύν απεκαλύφθη τοϊς αγίους αποστόλους D notuit Gliis hominum , quemadmodum nunc reve
αυτού , και προφήταις εν Πνεύματι , είναι τα έθνη latum est sanctis apostolis ejus , et proplieiis per
συγκληρονόμα , και σύσσωμα . » "Ορα δε ει και ούτως Spiritum , ut sind gentes coheredes , el ejusclean
οίον ανθυπενεχθησομένην (76 ) ανθυποφοράν υπό των corporis. , Vide vero an eliam ob objectionem ,
μη παραδεχομένων τον λόγον , την λέξιν ταύτην ού quam objicere possent hi qui non admillunt ratio
τως έκλαβείν το αποκαλυπτόμενον , μήποτε διχως nem nostram , sic interpretari possimus vocabulum
έστιν ιδείν αποκαλυπτόμενον " καθ' ένα μεν τρόπον τevelatum , nempe ut duobus modis dicalur : uno
ότε νοείται , καθ' έτερον δε εάν η τούτο προφητευό- quidem modo , quando id quod revelatur intelligi
μενον , ώστε και πληρωθήναι αυτό • τότε γάρ άπο tur , altero vero , quando fuerit aliquid proplhela
• Joan . VΙΙ , 59. 15 Proν . Χνι , 25. 26 Jos . XII, el seq . x 1sai, VI , 1 , 2, 6. 28 Ezech . 1, 4 et seq . 20 Cap .
XI , Vers . 25 , 26 . 30 Ephes . 11 , 5, 6.
(74) "Ετι . Ιta codex Bodleianus ; Regius et Barbe (76) Εί και ούτως οίον ανθυπενεχθησομένην ,
rinus, ötu, male . elc. Locus videtur hiulcus. Legendu u fortasse : Ei
(73) Ουκ απεκαλύπτετο. Sic codd . Bodleianus et ούτως δι' ανθυπενεχθησομένην, etc.
Barberinus ; Regius, ου κατεκαλύπτετο.
201 ORIGENIS Ou8
tum , quod futurum sit et consplendum : tum enim A καλύπτεται , ότε επιτελείται πληρούμενον . Το τοίνυν
rerelatur , quando res impleta perficitur. Quod « τα έθνη συγκληρονόμα , και σύσσωμα , και συμμέτ
igitur < gentes » (per Christum ) sint « cohære οχα είναι της επαγγελίας εν Χριστώ , και όσον μεν επί
des , et ejusdem corporis , el comparticipes pro τη γνώσει , του έσεσθαι τα έθνη συγκληρονόμα , και
missionis in Christo , ) quantum quidem attinet ad σύσσωμα , και συμμέτοχα , και πότε έσεσθαι , και διά
cognitionem , ut gentes ſuluræ sint cohæredes , et τι , και τίνα όντα , και πώς ξένα των Διαθηκών
ejusdem corporis, el comparticipes , et quando co τυγχάνοντα, και αλλότρια της επαγγελίας , σύσσωμα
hæredes erant fuluræ , el quare , el quales essent, και συμμέτοχα ύστερον εσόμενα ήδεσαν οι προφή
et quomodo extraneæ a testamentis alienæque a ται , αποκαλυφθέντος αυτούς τούτου . 'Αλλ' ουχ ούτως
promissione , ſuturæ in posterum erant ejusdem τοϊς νοούσιν, ουχ ορώσι δε επιτελούμενα τα προφη
corporis et comparticipes , norant prophetæ , cum τευόμενα αποκεκάλυπται τα επόμενα , ώς τοίς υπ '
ipsis hoc revelatum fuisset. Intelligentibus vero όψιν θεωρούσε την έκβασιν αυτών , όπερ γέγονεν
lanlum , el non videntibus perfecta fuisse ea , quæ επί των αποστόλων · ούτω γαρ , ώς oίμαι , ενόουν τα
proplietata fuerant , non sic revelala sunt futura , πράγματα ου μάλλον των πατέρων και προφητών :
ut iis qui sub aspectum horum evenlum cernebant, αληθεύεται δε περί αυτών τό : « "Ο ετέραις γενεαίς
quod factum est in apostolis : nam , ut [ad unum B ουκ απεκαλύφθη , ως νυν τους αποστόλους και προ
modum ] arbitror eos non magis res intellexisse φήταις , είναι τα έθνη συγκληρονόμα , και σύσσωμα ,
quam Palres el prophetæ, sic allero modo verifica και συμμέτοχα της επαγγελίας εν Χριστώ και τα
lor de eis illud , quod « aijis ælatibus revelalılı προς τα νοείν αυτούς τα μυστήρια , και την ενέργειας
non fuit , quemadmodum nunc apostolis el pro διά του πράγματος επιτελουμένου κατανοείν . Δύνα
phetis , gentes esse cohæredes , el ejusdem corpo ται δε και το, « Πολλοί προφήται και δίκαιοιεπεθύ
ris , et comparticipes promissionis in Christo ; ) μησαν ιδείν , ά υμείς βλέπετε , και ουκ είδον , και
quia prælerquam quod intelligunt mysteria , etiam ακούσαι, και ακούετε , και ουκ ήκουσαν , και την ομοίαν
actionem per rem perfectam intuentur. Quod au έχειν διήγησιν · οιονεί επιθυμησάντων κακείνωνιδεών
lean ait 31 : « Multi proplhele, et justi cupierunt οικονομούμενον το μυστήριον της του Υιού του Θεού
videre que vos videtis , et non viderunt ; et audire ενσωματώσεως και καταβάσεως επί την οικονομίας
quæ auditis, et non audierunt ,, similem polest ha του σωτηρίου τους πολλούς πάθους αυτού· ως επί
bere interpretationem : perinde quasi cupierint el παραδείγματος και άλλο τι τοιούτον έλαμβάνομεν·
illi videre mysterium olim prædictum disposilum έστω τινά των αποστόλων συνιέντα « τα άρρητα
Incarnationis, et descensus Filii (Dei ad oecono δήματα, και ουκ εξον άνθρωπον λαλήσαι ,και μη οψόμε -
C
miam passionis sua compluribus salutaris ; lan νον την παρά τους πεπιστευκόσι κατηγγελμένην δευ .
quam si , exempli gratia , tale quiddam aliud su τέραν σωματικήν Ιησου ένδοξον επιδημίαν, επιθυ
meremus : Esto aliquis apostolus qui intelligal μεϊν αυτήν οράν : έτερον δέ τινα (77) ου μόνον τα
106 « verba ineffabilia , quæ non licet homini lo αυτά τα αποστόλω ήκριβωκότα ( 78) και νενοη κότα,
qui ss, , silque is non visurus secundum gloriosum αλλά και πολλά αυτού έλαττον άντεχόμενον της θείας
Christi adventum divulgatam apud fideles, et ta ελπίδος , καταλαμβάνεις την δευτέραν. του Σωτήρος
men cupiat videre ipsum ; rursus sit alter qui non ημών επιδημίαν ( ήν επιτεθυμηκέτω μεν, κατά το
solum non perceperit atque intellexerit eadem quæ παράδειγμα , ο Απόστολος , μη τεθεωρηκέτω δέ ) :
apostolus, sed impendio minus ipso etiam spem ου ψεύδος δή έρούμεν, ότι οίδε δύο ά επεθύμησεν (79 )
divinam possederit , atque hic deprehendat secun ο απόστολος ιδείν ή και απόστολοι, τεθέανται , και
dum Servatoris nostri adventum (quem cupial qui ου πάντως παρά τούτο συνετωτέρους αυτούς ή μα
dern apostolas juxta exemplum, nec tamen videal), καριωτέρους ανάγκη λέγειν των αποστόλων . Ούτως
cerle nec falso pronuntiabimus hos duos vidisse ουδε τους αποστόλους σοφωτέρους των πατέρων , η
quæ cupierit apostolus ille vel apostoli videre : Μωσέως, και των προφητών , και μάλιστα των επι
nec omnino banc ob causam necessario dicemus πλείον δι' αρετήν αξιωθέντων επιφανειών , και
eos prudentiores Dealioresque apostolis . All hunc D εμφανειών θείων, και αποκαλύψεων μυστηρίων με
igitur modum neque apostolos sapientiores Patri- yawy .
bus, vel Mose , vel prophetis dicturi sumus, hisque præcipue qui diutius ob virtutem supernis apparitio
nibus, vel repræsentationibus divinis, el revelationibus grandium mysteriorum digni fuere habiti.
3. Sed diutius commorali sumus in his inquiren 3. Επιπλέον δε διετρίψαμεν εξετάζοντες περί
1es , quoniam multi propter opinationem glorifi- τούτων , επι (80) τη φαντασία του δοξάζειν την
Candi Christi adventum , dicentes sapientiores apo » Χριστού επιδημίαν πολλοί , σοφωτέρους τους αποστό
stolos quam prophetas et Patres fuisse, alii quideni λους των πατέρων και των προφητών λέγοντες, οι

31 Matth . XIII , 17 . 29 ] Cor . Χυ , 4.

( 77 ) " Ετερον δέ τινα , ele . Ferrarius . Rursus ( 79 ) "Ά επεθύμησεν . Sic recle Italiel codex Bod .
sunto alii duo ; , videlur aliter legisse . leianus. In editione Hueliana deest in
(78) Ηκριβωκότα. Legendum videtur ουκ ήκρι (80 ) Επί. Lege επεί .
Γκίτα.
209 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 210

μεν και έτερον αναπεπλάκασι Θεόν μείζονα , οι δε A Deum majorem finxerunt , alii vero hoc non ausi ,
μή τούτο τολμήσαντες , όσον επι τω αυτών λόγω, quantum ex ipsorum verbis percipimus , propter
διά το αβασάνιστον των δογμάτων χρεωκοπούσι την dogmata que explicalu difficilia sunt , proplietas ac
δεδομένην τοίς πατράσι και τους προφήταις από Patres dono defraudant quod illis a Deo donalum
Θεού διά Χριστού δωρεάν , δι' ού τα πάντα εγένετο : fu erat per Christum , per queni omnia facta sune 83 ;
ει δε τα πάντα , δηλονότι και τα εκείνους αποκαλυ nam si omnia , perspicuum ctiam est, quæ illi re
φθέντα καλά και πεπραγμένα σύμβολα μυστηρίων velala fuerunt præclara et peracta , signa sancto
θεοσεβείας αγίων . Επειδή ( 81) πάντη φράσσεσθαι rum mysteriorum cultus Dei per ipsum facia ſuisse.
δεί τους γενναίους Χριστού στρατιώτας υπέρ αλη Jam quoniam undequaque muniri necesse est ge
θείας , ουδαμού κατά το δυνατόν παρείσδυσιν έώντας nerosos Christi milites pro veritate , nusquam pro
εγγενέσθαι τή από του ψεύδους πιθανότητι φέρε virili fieri permilientes ingressun falsæ persua
και ταύτα σκοπήσωμεν . Τάχα χάρ φήσουσι την sioni, age el hæc consideremus. Nam fortasse pri
προτέραν Ιωάννου περί Χριστού μαρτυρίας είναι : mum Joannis de Christo lestimonium esse dicent :
« Ο οπίσω μου ερχόμενος έμπροσθέν μου γέγονεν , Qui postme venit , ante me factus est , quia prior
ότι πρώτος μου ήν· κ α ι το δε , "Οτι εκ του πληρώ me erat 36 ; » et illud : « Ex plenitudine ejus nos
ματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν , και χάριν αντί B omnes accepimus, el gratiam pro gratia 28 , » el que
χάριτος , και και τα εξής, ειρήσθαι εκ προσώπου του sequuntur , dictum fuisse ex persona discipuli.
μαθητού. Αναγκαίον δε και ούτως διελέγξαι ως Unde necesse est intelligentiam hanc reſellere, ceu
βεβιασμένης και ανακόλουθον την εκδοχήν πά . coactam el con consequentem . Admodum enim
violentum est existimare repente adeo el impor
Yυ γαρ βίαιον το οίεσθαι αιφνίδιον οιονεί ακαί
ρως διακόπτεσθαι τον του Βαπτιστού λόγον υπό lune Baptistæ orationem interruptam fuisse ab
του λόγου του μαθητού , και παντί τω και επί oratione discipuli . Et sane vel cuilibet qui tan
ποσόν ακούειν συμφράσεως λεγομένων επιστα tillum judicare sciat contexlum orationis eo
μένω σαφές το τού ειρμού της λέξεως : « Ούτος rum que dicuntur , lectionis series aperla est :
ήν όν είπον· Οοπίσω μου ερχόμενος έμπροσθέν μου 107 « Ilic erat , quem dixi : Qui post me venit,
γέγονεν, ότι πρώτος μου ήν . Διδάσκει δε ο Βα ante me factus est , quia prior me eral 38. , Docet
πτιστής πώς έμπροσθεν αυτού γέγονεν Ιησούς, το autein Baptista quomodo anle se faclus sit Jesus,
πρώτος αυτού, επεί « πρωτότοκος πάσης κτίσεως , και dictus ipso Baptista prior, quia sit primogenitus
είναι , διά του , « " Οτι εκ του πληρώματος αυτού ημείς omnis crealurze 37 , » per illa verba : « Quoniam ex
πάντες ελάβομεν και διά τούτο γάρ φησιν· « "Έμπρο pleniludine ejus nos omnes accepimus 88, , Ob
C
σθέν μου γέγονεν, ότι πρώτος μου ήν · και διά τούτο δε hanc enim causam inquit, « Aole me factus est ,
νοώ αυτον πρώτον μου όντα και τιμιώτερον παρά το quoniam prior me eral ' , ) el ob hanc causain in
Πατρί , έπει εκ του πληρώματος αυτού εγώ τε και οι lelligo eum priorem me exsistere el apud Patrem
τρό εμού προφήται ειλήφαμεν χάριν την θειοτέραν honorabiliorem esse, quoniam ex ejus plenitudine
και προφητικήν , αντί χάριτος της κατά την προαίρε lum ego, tum prophetæ , qui me antecesserunt,
σιν ημών αποδεχθείσαν παρ' αυτώ διά τούτο δε και sumpserimus, nempe gratiam diviniorem , el majo
« έμπροσθεν γέγονεν , ότι πρώτος μου ήν· και έπει και rem , el propheticam , pro ea gratia quæ secundum
νενοήκαμεν , εκ του πληρώματος αυτού ειληφότες , electionem nostram recepta est ; ob hanc aulem
τον μεν νόμον διά Μωσέως δεδόσθαι , ουχ υπό Μω causam i anle me , etiam « factus est , quoniam
σέως : την δε χάριν και την αλήθειαν διά Ιησού Χρι- prior me erat , και φuia ex plenitudine ejus cum hal
στου ου δεδόσθαι μόνον , αλλά και γεγονέναι , του Θεού sissemus, intelleximus etiam legem per Mosem , non
και Πατρός αυτού τόν τε νόμον διά Μωσέως δεδωκό a Mose, dalam fuisse 60 : gratiam vero el verita
τος , την χάριν και την αλήθειαν διά Ιησού Χριστού lem per Jesum Christum non soluin datam , sed
πεποιηκότος χάριν δε και αλήθειαν πεποιηκότος διά eliam factam fuisse . Nempe Deo et Palre ipsius,
Ιησού Χριστού την επ' ανθρώπους φθάσασαν . Εύ- p tum legem per Mosern dante , tum veritatem et
γνωμονέστερον γάρ ακούσαντες της λέξεως της φα gratiam per Jesum Christum faciente : gratiam au
σκούσης , 1 " Η χάρις και η αλήθεια διά Ιησού Χριστού ' lem el veritatem per Jesum Christum faciente,
εγένετο, 5 ου ταραχθησόμεθα , ως υπό εναντιώματος quæ homines prævenit. Candidius enim el simpli
ταύτη τη φωνή όντος του « Εγώ είμι ή οδός , και η cius interpretantes ea verba , « Gratia et verilas
αλήθεια , και η ζωή . » Ει γάρ Ιησούς έστιν ο φάσκων , per Jesum Christum facta est * , » non discrucia
« Εγώ είμι η αλήθεια , και πως η αλήθεια διά Ιησού bimur, perinde quasi contrarium his sit illud : « Ego
Χριστού γίνεται και αυτός γάρ τις δι' εαυτού ου γίνεται . sum via , veritas , et vila * ; » nam si Jesus est qui
'Αλλά νοητέον , ότι η αυτοαλήθεια η ουσιώδης , και , dicit , « Ego sum veritas , qui fieri potest ut veritas
έν ' ούτως είπω , πρωτότυπος της εν ταις λογικαίς per Jesum fiat, cum aliquis per seipsum non fiat ?
ψυχαίς αληθείας , αφ' ής αληθείας οιονεί εικόνες εκεί Sed intelligendum est quod αυτοαλήθεια ea que est
28 Joan. 1 , 5. 8% jbid . 15. 35 ibid . 16. 36 Joan. 1 , 15. 31 Colos. 1 , 15. 38 Joan. 1 , 16. 30 ibid . 15.
0 ibid. 17 . 41 ibid . 49 Joan . XIV , 6 .
(81) Επειδή . Lego επεί δέ . Μox codex Bodleianus recte label φράσσεσθαι , Regius et Barberinus, φρά
σεσθαι , Dale .
 211 ORIGENIS 219
per se veritas , ipsa illa que est substantialis, et, ut A νης εντετύπωνται τους φρονούσε την αλήθειαν , ουχί
ita dicam , primum exemplar illius veritatis que in .διά Ιησού Χριστού εγένετο , ουδ' όλως διά τινος , αλλ '
animabus inest rationis capacibus , a qua veritale υπό Θεού εγένετο· ώς και ο Λόγος ου διά τινος, και εν
veluti imagines illius impresse fuere speclantibuς αρχή προς τον Θεόν , και η σοφία ήν έκτισεν αρχήν
veritatem , non per Jesum Christurn facta est , ne οδών αυτού ο Θεός, ου διά τινος: ούτως ουδέ η αλή
que omnino per aliquem , sed a Deo . Quemadmo θεια διά τινος. Η δε παρ’ ανθρώπους αλήθεια διά
dum eniin neque Sermo ille qui in principio erat Ιησού Χριστού εγένετο : οίον ή εν Παύλο αλήθεια
apud Deum 48 , non est per aliquem ; neque sapien- και τους αποστόλοις διά Ιησού Χριστού εγένετο . Και
lia illa, quam creavit initio viaruni suarum Deus **, ου θαυμαστόν , μιάς ούσης αληθείας , οιονεί πολλάς
non est per aliquem : sic neque veritas illa est per απ' εκείνης λέγειν έρριηκέναι . Οίδε γούν ο προφή
aliquem . Verum quæ apud homines est veritas , per της Δαυίδ πολλάς αληθείας λέγων · « Αληθείας εκ
Jesum Christum facta est ; verbi gratia , veritas ζητεί Κύριος. » Ου γαρ την μίαν εκζητεί αλήθειαν και
quæ in Paulo inest cæterisque apostolis , per Jesum πατήρ αυτής , αλλά τας πολλάς , δι' άς σώζονται οι
Christum facta est . Nec mirum est, si veritas cum έχοντες αυτάς. Το δ' όμοιον τα περί της αληθείας και
sit una , mullas quasi veritates ab illa dicamus dif των αληθειών λόγω, ευρίσκομεν ειρημένον περί δι
fluere. Vidit enim David ille propheta multas veri B καιοσύνης και δικαιοσυνών. Το γάρ αυτοδικαιοσύνη (82 )
lates , dicens 48 : < Veritates exquiret Dominus. ) ή ουσιώδης Χριστός εστιν , « ός εγενήθη σοφία ημίν
Non enim unam exquirit veritatem veritatis ipsius από Θεού , δικαιοσύνη τε και αγιασμός , και απολύ
Pater , sed multas, per quas servantur qui eas ha τρωσις . » 'Απ' εκείνης δε της δικαιοσύνης και εν εκά
bent. Simile vero quiddam huic orationi de veri στη δικαιοσύνη τυπούται, ώς γίνεσθαι εν τοις σωζο
tale el veritatibus dictum invenimus de justitia et μένους πολλάς δικαιοσύνας · διό και γέγραπται· « " Οτι
justitiis . Ipsa enim justitia 108 quæ ex se est et δίκαιος Κύριος , και δικαιοσύνας ηγάπησεν· και ούτω
substantialis , Christus est, « qui factus est nobis γαρ εν τοϊς ακριβέσιν αντιγράφοις εύρομεν , και ταις
sapientia a Deo , justitiaque, el sanctificatio, et λοιπαίς παρά τους Εβδομήκοντα εκδόσεσι , και το
redemptio 66 [perfecta] . » Ab illa autem justitia ea Εβραϊκώ . Επίστησον δε ει δύναται ομοίως και τα
justitia formatur quæ in unoquoque inest, ila ul in άλλα , όσα Χριστός είναι λέγεται ενικώς, πληθυόμενα
his qui servantur, multae fiant justitiae ; hanc ob ανάλογον ονομάζεσθαι πληθυντικώς , οίον Χριστός
causam eliam scriptum est 67 : « Justus Dominus, έστιν η ζωή ήμών , ώς αυτός ο Σωτήρ φησιν: « Εγώ
et justitias dilexit :) sic enim in veris exemplari- ειμι η οδός, και η αλήθεια , και η ζωή » και ο 'Από
bus et celeris traditionibus juxta Septuaginta etc στολος: « "Όταν Χριστός φανερωθή η ζωή ημών, τότε
ipco Hebraico invenimus . Inspice vero num isto και υμείς συν αυτώ φανερωθήσεσθε εν δόξη.» Εν
modo alia quoque , quα Christius esse dicitur singu- Ψαλμοίς δε πάλιν αναγέγραπται· « Κρείττον το
lariter, pro proportione multiplicata , plurium nu έλεός σου υπέρ ζωάς και διά γάρ τον εν εκάστω Χρι
mero efferri possint; verbi gratia , Christus est στον όντα ζωήν πληθύονται αι ζωαι . Τάχα δε ούτω
vila nostra , quemadmodnın Servalor ipse inquil 48 : ζητητέον και το « Ει δοκιμήν ζητείτε του εν εμοί
« Ego sum via, veritas et vila ; , et Apostolus 49 : λαλούντος Χριστού ; » Οίονεί γάρ καθ' έκαστον άγιον
Quandocunque Christus manifestatus fuerit vila Χριστός ευρίσκεται , και γίνονται διά τον ένα Χρι
nostra , tunc et vos cum illo manifestabimini in στον πολλοί Χριστοι, οι εκείνου μιμηται, και κατ '
gloria. , Rursus in Psalmis scriplum 50 : 4 Melior αυτόν εικόνα όντα Θεού μεμορφωμένοι» όθεν ο Θεός
misericordia tua super vilas. Nam quia Christus διά του προφήτου φησί : « Μή άψησθε των Χριστών
in unoquoque inest vita , ideo multiplicantur vilæ ; μου . » "Ο τοίνυν εδόξαμεν παρεληλυθέναι διηγούμε
fortassis isto modo et illud inquirendum : « Num νοι το, « Η χάρις και η αλήθεια διά Ιησού Χριστού
experimentum quaeritis ejus , qui in me Ioquitur εγένετο , και τούτο νύν κατά το έμπεσόν ανεπτύξαμεν ·
Christus 31 ? , Ferme enim in unoquoque sancto άμα δε παρεστήσαμεν , ότι του Βαπτιστού Ιωάννου
Christus invenilur, el fiunt per unuin Christum D εστίν η φωνή · έτι δε και διά τούτων μαρτυρούντος το
multi Christi , illius imitalores , et transformati ad Υιό του Θεού .
illius similitudinem , qui est imago Dei ; unde per prophetam inquit Deus : « Ne letigeritis chrislos
ineos 51. , Quod igitur in enarrando visi sumus præteriisse ; nempe , « Gratia el veritas per Je
sum Christum facta est 63, , obiter nunc explicuimus, insuper ostendentes Joannis Baptistæ hanc esse
vocem , adhuc etiam per hæc verba lestimonium reddentis Filio Dei .
4. Jam crgo videamus secundum Joannis testi 4. "Ήδη ούν ίδωμεν την δευτέραν Ιωάννου μαρτυ
monium 6. Ex Hierosolymis Judæi , ceu allines Ba ρίαν. Από Ιεροσολύμων Ιουδαίοι , ως συγγενείς όν
pliste , qui ex genere sacerdotali eral, sacerdotes τες του Βαπτιστού , από γένους ιερατικού τυγχάνον
mittunt, et Levitas interrogaturos, quis tandem es τος , ιερείς πέμπoυσι και Λευΐτας πευσομένους , όστις
sel Joannes. At ille dicens, « Non sum ego Chri ποτέ είη ο Ιωάννης. Ο δε λέγων το , « Εγώ ουκ είμι
63 Joan . 1 , 2. 4* Proν . VΙΙ , 22. 45 Psal . XXX , 23 . 46 1 Cor. 1 , 30 . 67 Psal . 8 , 8 . 48 Joan. ΧΙV , 6.
49 Coloss . 1 , 4. 00 Psal . LXII , 4 . 81 1 Cor . ΧΙΙ, 5 . 52 IParal . XV1 , 22 ; Psal . Ειν , 15. 63 Joan .
' , 17. 5% ibid . 19.
(82) Το γαρ αυτοδικαιοσύνη . Legendum videtur, Η γάρ αυτοδικαιοσύνη.
 213 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI. 214

ο Χριστός, και δι' αυτού τούτου ομολογίαν αληθείας πε- A stus 58, » veritatis confessionem edidit , nec , ut
ποίηται , και ουχ, ώς άν τις υπολάβοι , διά το, « Ουκ aliquis suspicari posset , per hæc verba , « Non
είμι ο Χριστός , και ηρνήσατο· ου γάρ έστιν άρνησις sum ego Christus, » negavit ; neque enim negalio
το εις δόξαν Χριστού λέγειν μή αυτόν είναι Χρι est, ad Christi gloriam dicere se non esse Christum .
στον . "Απαξ δε οι πεμφθέντες από Ιεροσολύμων ιε Cæterum cum audissent qui missi fuerant ex Hiero
ρεις και Λευίται , ακούσαντες το μή είναι αυτόν τον solymorum urbe sacerdotes et Levitz , ipsum non
προσδοκώμενον Χριστόν , πυνθάνονται περί του δευ esse Christum exspectalum , de secundo qui spera
τέρου ελπιζομένου παρ' αύτοϊς τιμίου ονόματος balur (nempe Elia ), cujus nomen magni apud ipsos
ου
Ηλί , εί αυτ ός είη εκε ίνο ς . Λέγ ει δε μή τυγ fiebat, percunclanlur rum ipse ille esset. Quo di
χάνειν 'Ηλίας , πάλιν ομολογών διά του, « Ουκ ειμί , » cenle se non esse Eliain , rursus dicendo , « Non
το αληθές . Επει δε, πολλών προφητών γινομέ sum 56 , » faletur verum . Quoniam vero prophetæ
νων εν Ισραήλ , εις τις και υπό Μωσέως προ multi cum essent in Israel , unus quispiam præcipue
φητευθείς εξαιρέτως προσεδοκάτο κατά το φάσκον exspectabatur prophetatus a Mose , juxta verbum
ρητόν : Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο illud dicens 87 : « Prophelain vobis suscilabit Do
Θεός ημών εκ των αδελφών υμών , ως εμε· αυ minus Deus noster es fratribus vestris , sicut me :
του ακούσεσθε και έσται πάσα η ψυχή , ήτις άν Β 109 ipsum audite ; et omnis anima , que non au
ακούση του προφήτου εκείνου , εξολοθρευθήσε dierit prophetam illum , ex populo suo extermina
ται εκ του λαού αυτού, και τρίτον ερωτώσιν ουχί ει bitur'; , tertio interrogant non si prophela esset,
προφήτης είη, αλλ' ει ο προφήτης . Και τούτο το όνομα sed an propheta ille . Et hoc non ponentibus illis
εκείνων ουκ επί Χριστού ταττόντων , αλλ' οιομένων nomen de Christo, sed alterum esse ipsum præter
έτερον παρά τον Χριστόν αυτόν είναι , αυτός γινώ- Christum existimantibus , ipse cognoscens illum,,
σκων τον ου πρόδρομος έστιν (ότι και ο Χριστός και ο cujus præcursor est (nempe quod Christus est,
προφήτης εστίν ο προφητευθείς) , φησίν : 00 τάχα quod propheta est ille prophetatus) , respondet,
τό, « Ναι , και αποκρινόμενος , εί χωρίς του άρθρου « Νοη 58 , responsurus forlasse , « Næ ) [ quæ vox
ηρωτήκεισαν ου γάρ ήγνόει προφήτης ών . Και εν est assentientis ), si absque articulo interrogassent,
ταύταις όλαις ταις αποκρίσεσιν ή δευτέρα ουδέπω τε cum non ignoraret se prophelam exsistere . In omni
τέλεσται μαρτυρία Ιωάννου , έως τους αιτούσιν από bus his etiam responsionibus secundum Joannis
κρισιν απαγγελθησομένην τοίς πέμψασιν, εαυτόν από testimonium non absolutum fuit, donec petentibus
προφητικής κατήγγειλε φωνής , της του Ησαΐου , ού responsionem renuntiandam his qui eos miserant ,
τως εχούσης: « Φωνή βοώντος εν τη ερήμω: Ευθύνατε šeipsuni e voce prophelica Isaiæ manifestavit, que
C
την οδών Κυρίου. ) sic sese habet : « Vox clamantis in deserto : Pa .
rate viam Domini 89 .
5. "Αξιον δε ζητήσαι πότερον τετέλεσται η δευτέρα 5. Quæsilu aulem dignum est vtrum absolutum
μαρτυρία , και τρίτη γίνεται προς απεσταλμένους εκ sit secundum lestimonium , et tertium incipiat ad
των Φαρισαίων, και βουλομένους τι μαθείν, τι δήποτε eos qui miserant ex Pharisæis , el volentes intelli
βαπτίζει, μήτε Χριστός , μήτε Ηλίας , μήτε ο προφή- gere cur tandem baptizarel 60 2 cum neque Christus,
της τυγχάνων, εν τω « Εγώ βαπτίζω εν ύδατι μέ neque Elias, neque propheta exsisteret , in illis
σος δε υμών έστηκεν, δν υμείς ουκ οίδατε , ο οπίσω verbis 61 : « Ego baptizo in aqua : sed in medio
μου ερχόμενος , ου ουκ ειμι εγώ άξιος ένα λύσω αυ vestrum stat quem vos nescitis. Ipse est, qui post
του τον ιμάντα του υποδήματος ή μέρος της δευ me veniens , ante me factus est ; cujus non sum ego
τέρας έστι και το απαγγελλόμενον προς τους Φαρι- dignus , ut solvarm corrigiam ejus calceamenti; » an
σαίους. Εγώ δ' , όσον εκ της λέξεως στοχάσασθαι , pars secundi testimonji sit responsio ad Pharisæos.
είπουμ' άν τρίτης είναι μαρτυρίαν τον προς τους Verum ego, quantum conjectare ex lectione valeo ,
αποσταλέντας από των Φαρισαίων λόγον . Παρατηρη diclurus sum tertium lestimonium esse responsin
τέον μέντοιγε, ότι η πρώτη μαρτυρία το ένθεον του D nem ad eos qui missi fuerant ex Phariseis . Obser
Σωτήρος παρίστησιν· η δε δευτέρα την υπόνοιαν των vandum insuper quod primum testimonium divini
δισταζόντων, μήποτε Ιωάννης είη Χριστός, καθαιρεί : lalem Servatoris demonstrat ; alterum suspicionem
ή δε τρίτη τον αοράτως τους ανθρώπους παρόντα κη ambigenlium , num forle Joannes essel Christus,
ούττει όσον ουδέπω έλευσόμενον . Πρίν δε τών εξής purgal ; tertium invisibiliter hominibus presentem
μαρτυριών , καθ' ας δεικνύμενος μαρτυρείται , εκά prædical illico venturum . Veruin anle lestimonia
στην λέξιν ίδωμεν της δευτέρας , και τρίτης μαρτυ sequentia, ex quibus qui demonstratur, lestino
οίας, τούτο πρώτον επιτηρήσαντες , ότι δύο αποστολαι nium accipil , videamus singulas dictiones secundi
γίνονται προς τον Βαπτιστήν, μία μεν από Ιερο el tertii testimonii : hoc primum observantes , duas
σολύμων και υπό Ιουδαίων πεμπόντων « ιερείς και legationes fieri ad Baptistam , alteram « ex Hieroso
Λευίτας, ένα ερωτήσωσιν αυτόν: Συ τις εί ; και ετέρα δε lymis , a Judæis initlentibus « sacerdotes et Levi
Φαρισαίων αποστελλόντων, και προς την γεγενημένην las, ul interrogarent euin : Tu quis es 62 ? , alle

58 Joan. 3 , 20. 56 Gbil. 9 ) . 57 Deut . AVHI , 18 , 19. 88 Joan. 1 , 21 . 89 Isa , XL , 3 ; Joan . 1 , 25 . 60 Joan . 1 , 23 .
4 ibid. 20, 27. 62 ibid . 19.
 213 ORIGENIS 216

ram a Phariseis mittentibus , atque prieter factam A απόκρισιν τοις ιερεύσι και Λευΐταις επαπoρoύντων .
responsionem sacerdotibus et Levitis , dubia mo . Παρατήρει τοίνυν , πώς κατά το ιερατικών και Λευϊτι
ventibus. Observa ergo quomodo propler personam κόν πρόσωπόν έστι μεθ' ημερότητος λεγόμενα και
sacratam et Leviticani , cum mansuetudine atque φιλομαθείας , το , « Συ τις ει ; ) και το, « Τί ούν; συ
discendi aviditate dicuntur ea verba : Tu quis Ηλίας εί ; και το , “Ο προφήτης άρα ει συ; »
es ? , et illud : « Quid ergo ? Elias es lu ? , et illud : και επί τούτοις · « Τίς εί, ένα απόκρισιν δωμεν τοις
1 Νum propheta ille es ια ? , et ad hoc : Quis πέμψασιν ημάς ; τί λέγεις περί σεαυτού ; » Ουδέν γάρ
As, ut responsum demus his , qui miserunt nos ? αύθαδες ουδέ θρασύ έν τη τούτων εστι πεύσει , αλλά
quid dicis de te ipso 69 ? , Neque enim quidquam πάντα άρμόττοντα ακριβέσι θεραπευταίς Θεού. Οι δε
præfractum lemerariumve inest in horum interro από των Φαρισαίων αποστειλάμενοι , ουδέν περιεργα
gatione, sed omnia 110 convenientia veris Dei σαμένων προς τα ειρημένα των Λευϊτών και ιερέων,
cultoribus . Cum contra qui missi fuerant a Phari οίονεί υβριστικάς και απανθρωπoτέρας προσάγουσι
sieis, Levilis alioqui et sacerdotibus, minime anxie το Βαπτιστή φωνάς διά τού: « Τί ούν βαπτίζεις , ει
disquirentibus ea quæ dicta fuerant, vocibus veluti συ ουκ εί ο Χριστός , ουδέ Ηλίας , ουδε ο προφήτης :)
contumeliosis et inhumanioribus cum Baptista Και σχεδόν ου μαθεϊν βουλόμενοι, ώς οι προειρημέ
agunt , per illud 64 : Quid ergo baptizas , si tu non Β νοι ιερείς και Λευϊται αποστέλλουσιν , αλλά κωλύσαι
es Clhristus , neque Elias , neque ille propheta ? και από του βαπτίζειν · ίσως οιόμενου ουδενός ετέρου έρ
Et fere non intelligere volentes, veluti prædicti Le γον τυγχάνειν το βαπτίζειν ή Χριστού, και Ηλίου ,
vilæ et sacerdotes , hi millunt, sed prohibere vo και του προφήτου . Και πανταχού επιμέλειαν τον ακρι
lentes a baptizando ; cum fortassis existimarent ad βώς εντευξόμενον τη Γραφή ποιητέον, τηρείν αναγ
pullum alium pertinere baptizare quam ad Chri καίου όντος τα λεγόμενα υπό τίνων , και πότε λέγε
slum , vel ad Eliam , vel ad prophetam . Jam qui ται, ένα ευρίσκωμεν το τους προσώπους αρμοζόντως
accurale Scripturam legere voluerit, diligentiam is περιτεθείσθαι λόγους δι' όλων των αγίων βιβλίων .
adhibeat oportet, observare necessarium cum sit quæ dicuntur, a quibus et quando dicuntur, ut per tolos
sanctos libros inveniamus onis aple tribulum sermonem .
6. Tunc miserunt Judæi ab Hierosolymis sacerdo 6. Τότε απέστειλαν οι Ιουδαίοι εξ Ιεροσολύμων
jes et Levilus, ut interrogarent eum : Tu quis es ? Et ιερείς και Λευΐτας, ίνα ερωτήσωσιν αυτόν : Συ τις
φonfessus est , et non negavit : et confessus est : Νon εί; Και ώμολόγησε, και ουκ ηρνήσατο· και ώμο
sum ego ille Christus 65. Quos millere legalos ad
C λόγησεν , ότι 'Εγώ ουκ ειμι ο Χριστός . Και τίνας
Joannem Judaei debebant , et unde , nisi eos qui pre- “ έχρήν πρεσβύτας πεπέμφθαι προς τον Ιωάννην από
cellere existimabantur, et ab Hierosclymorum loco Ιουδαίων , και πόθεν , ή τους διαφέρειν νενομισμένους
super omnem terrain bonain celebralo , ubi tem κατ' εκλογήν Θεού από του εξειλεγμένου παρά πάσαν
plum erat Dei ? Joannem itaque tanto cum honore την λεγομένην γην αγαθήν τόπου Ιεροσολύμων, ένθα
interrogant. De Christo vero nihil tale Judæos fe . ο ναός ήν του Θεού ; 'Ιωάννου μεν ούν μετά τοσαύτης
cisse scriptum est. Sed quod Judæi erga Joannem πυνθάνονται τιμής : περί Χριστού δε ουδέν τοιούτον
faciunt , hoc Joannes erga Christum fecit, per suos αναγέγραπται γεγονέναι υπό Ιουδαίων · αλλ' ώσπερ
discipulos interrogans 66 : , Tu es qui venturus es , Ιουδαίοι πρός Ιωάννην ποιούσι , τούτο Ιωάννης
an alium esspectamus ? » El Joanncs quiilem ad eos προς Χριστόν διά των ιδίων μαθητών πυνθανόμενος
qui venerar!! , conſessus cum fuisset et non negas « Συ εί ο ερχόμενος , ή έτερον προσδοκώμεν ; » Και
sel , subinde illud 67 , « Ego vox clamantis in de Ιωάννης μεν προς τους εληλυθότας ομολογήσας και
serlo , ) enuntial ; Christus vero, tanquam qui ma μή αρνησάμενος ύστερον το , « Εγώ φωνή βοώντος εν
jus testimonium quam Joannes liaberet, respon- τη ερήμω, και αποφαίνεται : Χριστός δε την απόκρισιν
sionem facit sermonibus et operibus, dicens 68 : ποιείται, ώς μείζονα την μαρτυρίας Ιωάννου έχων
« Ite , et renuntiale Joanni que auditis et videtis : D λόγους και έργοις φάσκων : « Πορευθέντες απαγγεί
ceci visun recipiunt , claudi ambulant , leprosi λατε Ιωάννη α βλέπετε και ακούετε τυφλοί αναβλέ
mundantur, surdi audiunt, pauperes lælum acci πoυσι , χωλοί περιπατούσι , λεπροί καθαρίζονται, κω
piunt Evangeli nuntium ; » de quibus coinmodius , φοί ακούουσι , πτωχοί ευαγγελίζονται και περί ών ευ
Deo dante, in suis disputabimus locis. Fortasse καιρότερον , Θεού διδόντος , εν τοις οικείους διαληψό
autem non sine causa quis instaret, cur tandem μεθα τόποις . "Ισως δ' αν ουκ αλόγως τις επιστήσει ,
sacerdotibus et Levitis interrogantibus Joannem , τι δήποτε των ιερέων και Λευϊτών πυνθανομένων
non si ipse essel Clirislus , seu , « Tu quis es ? , re Ιωάννου ούχι, ει αυτός είη ο Χριστός, αλλά « Σύ
spondet Baptista non id quod par eral ad illud, τις ει ; και αποκρίνεται ο Βαπτιστής ουχ όπερ έχρήν
Tu quis es ?» - « Ego vox clamantis in deserlo , » sed προς το , « Συ τις εί ; » -- « Εγώ φωνή βοώντος εν τη ερή
quod apte dictum fuisset, si interrogassend, Tu es μω, και άλλ ' όπερ οικείως αν ελέγετο ει ήσαν πυθό
Christus ? Conveniebat enim ad illud : Es lu ille μενου: Συ εί ο Χριστός ; " Ήρμοσε γάρ προς το , Συ εί
Christus ? illud : « Ego non sum Christus ; , ad ο Χριστός και το , « Εγώ ουκ ειμι ο Χριστός και προς
111 illud vero : « Tu quis es?.- Ego vox clamantis δε το , « Συ τις εί ; » το , « Εγώ φωνή βοώντος εν τη
63 Joan . I , 21 , 29 . 65 jbid . 25 . 68
* ibid . 19 , 20 . 66 Malib . Xι , 3. 67 Joan , 31 , 25. 68 Al: ith. ΧΙ , 4, 5.
 217 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 218
ερήμω. » Λεκτέον δε προς τούτο, ότι, ως εικός , εώρα A in deserto 60. Dicendum vero ad hoc quod ex inter
από της πεύσεως το ευλαβές των ιερέων και Λευϊτών, τοgatione videbat Joannes (οι ρrobabile erat) tiini
έμφαινόντων μεν υπόνοιαν υπολήψεως, μήποτ’ είη ditatem Levitarum et sacerdotum prae se ferentium
βαπτίζων Χριστός, γυμνότερον δε ονομάσαι τούτο quidem suspicionem opinionis, num forle is qui
υπέρ του μη δοκείν είναι προπετείς φυλαττομένων. baptizat esset Christus , sed aperitius illud nomina
"Οθεν ευλόγως υπέρ του πάσαν υπόνοιαν αυτών πρώ re , ne viderentur petulantes, caventium . Unde jure,
τον περιαιρεθήναι ψευδή την περί εαυτού , είθ ' ού - ul in primis omnem ipsorum suspicionem lolleret
τως παραστήσαι το αληθές, το ούκ είναι Χριστός quam de seipso falsam habebant , deinde sic osten
προ πάντων αποφαίνεται . Δηλοί δε το τοιούτον τι deret verilalem , anle omnia enuntiat illud : « Non
αυτούς υπονενοηκέναι ή δευτέρα ερώτησις, και έτσι η sum ego Christus 70. Declarat autem lale quiddami
τρίτη , Eπει γάρ και δεύτερον τη τιμή ελπιζόμενον suspicatos eos fuisse secunda atque etiam tertia
μεν και μετά Χριστόν αυτοίς τετιμημένον Ηλίαν interrogatio . Eliam enim cum venturum sperarent ,
είναι υπελάμβανον, αποφαινομένου του Ιωάννου ως atque plurimi facerent, eum esse suspicantes ho
ουκ είη ο Χριστός , ηρώτησαν : « Τί ούν ; συ Ηλίας nore ipsi Christo proximum alque secundum ,
εί ; Και είπεν : Ουκ ειμι . Το τρίτον ει αυτός είη και enuntiante Joanne se non esse Christum , interro
προφήτης βούλονται μαθείν ου αποκριναμένου το, Β gant : « Quid ergo ? Elias es tu ? Ει dixit : Non
του ,και ουκέτι έχοντεςιδικώς όνομα ελπιζομένουεπιδη sum "!;)lerlio num ipse esset ille propheta scire
μήσειν αυτοίς ειπείν , φασί • Τις εί, ένα απόκρισιν volunt ; quo respondente , « Non, ) cum non am
δωμεν τοις πέμψασιν ημάς ; τι λέγεις περί σεαυ plius possent dicere privatim nomen alicujus qui
του ; και τούτο δηλούντες · Ταύτα μεν ουκ εί, άπερ ad se accessurus sperarelur, inquiunt, « Quis es ,
ελπιζόμενα το Ισραήλ παρέσεσθαι προσδοκάται : ut responsum demus his qui miserunt nos ? quid
όστις δε ών βαπτίζεις , ουκ έσμεν . Διόπερ τούτο ημάς dicis de leipso 75 ? , hoc innuentes : Hæc quidem
δίδαξον , ίν' έχωμεν απαγγείλαι τοίς ήμάς διά τούτο non es quie Israeli fulura exspectantur : qualis au
πέμψασε προς σέ . " Ετι δε και τούτο εχόμενον των lem sis, qui baptizas , nescimus ; quare isihuc nos
προκειμένων προσθήσομεν , ότι ο καιρός της Χρι doceto, ut possimus renuntiare his qui hanc ob
στου επιδημίας έσαινε τον λαόν, ήδη πως ενεστηκώς causam nos ad le miserunt. Rursus vero etiam
περί τα έτη τα από της γενέσεως του Ιησού , και hoc his quæ proposita sunt, proximum addemus,
ολέγω ανωτέρω μέχρι της αναδείξεως του κηρύγμα videlicet quod lempus adventus Christi commove
σος. Διόπερ , ώς εικός , των Γραμματέων και νομικών rat populum , quod quidem tempus jam aliquo mo .
τον ελπιζόμενον , από των θείων Γραφών καταγα do instabat circa annos qui erant ab orlu Jesu, et
C
γόντων αυτού τον χρόνον , ήδη προσδοκώντων, επ paulo superius usque ad demonstrationem prædi
εφύησαν (83) Θευδάς, ουκ ολίγον πλήθος , ώς ο Χρι cationis . Quocirca , Scribis et legisperitis , ut pro
στος , oίμαι , συναγαγών , και μετ' εκείνον Ιούδας babile eral, jam exspectantibus euin , qui speraba
ο Γαλιλαίος εν ταις της απογραφής ημέραις . » Eικός lur, quia tempus illius e divinis Scripturis college
ούν, θερμότερον της Χριστού επιδημίας προσδοκω- rant, tumultualus est Therudas non parva multitu
μένης και λαλουμένης, Ιουδαίοι από Ιεροσολύμων dine congregata , tanquam , opinor, Christus esset ,
τους ιερείς και Λευΐτας πέμπoυσι προς τον Ιωάννην , i el post illum Judas Galilæus in diebus professio
διά του : « Συ τις εί ; Σ μαθείν βουλόμενοι εί αυτός nis 78. , Consentaneum ergo est, cum Christi ad
Χριστός είναι ομολογήσει . ventus ferventius exspectaretur divulgarelurque,
Judæos ab Hierosolymis sacerdotes el Levitas misisse ad Joannem , per illud, « Tu quis es ** ? , discere
volenles num falerelur seipsum esse Chrislum .
7. Και ήρώτησαν αυτόν : Τί ούν ; συ Ηλίας D 7. Ει interrogaverunt eum : Quid ergo ? Elias es
εί ; Και λέγει· Ουκ ειμι , Τίς ουκ αν ζητήσαι των tu ? El dicit : Non sum 78. Verum enimvero quis
ακουόντων Ιησού λέγοντος περί Ιωάννου , Εί audiens Jesum dicentem de Joanne, « Si vullis ac
εθέλετε δέξασθαι, αυτός έστιν Ηλίας ο μέλλων έρ- cipere , ipse est Elias qui venturus est 76, 5 non
χεσθαι, και πως προς τους ερωτώντας το , « Συ Ηλίας quæsiturus sit , quonam pacto ad interrogantes,
εί ; » λέγει ο Ιωάννης : « Ουκ ειμι ; ) πώς δε και ( Elias es tu ?, dical Joannes : « Non sum ? , alque
νοήσαι δει τον Ιωάννην αυτόν είναι Ηλίαν τον μέλ eliam quomodo opus sit intelligere Joannem esse
λοντα έρχεσθαι κατά το ειρημένον υπό του Μαλαχίου Eliam venturum , juxla id quod a Malachia 112
ούτως έχον · « Και ιδού εγώ αποστέλλω υμίν Ηλίαν est dictuin , sic habens : « Et ecce ego mitto vobis
τον Θεσβίτην , πριν ελθείν ημέραν Κυρίου την μεγά Eliam Thesbiten , antequam veniat dies Domini ma
λην και επιφανή , ός αποκαταστήσει καρδίαν πατρός gna et manifesta , qui restituet cor patris erga
προς υιόν , και καρδίαν ανθρώπου προς τον πλησίον filium , et cor hominis erga proximum suum , ne
αυτού , μή έλθω και πατάξω την γήν άρδην ; » Και ο veniam , et percutiam terram funditus ? ? » Quin
του όφθέντος δε τω Ζαχαρία αγγέλου Κυρίου εστω angeli oratio ad Zachariam slantis a dextris allaris
69 Joan . 1, 19, 25. 10 ibid . , 20 . 71 ibid. , 21 . 7. ibid. , 22 . 18 Act. ν , 36, 37 . 74 Joan. 1, 19 ,
75 ibid. 21. '16 Malib. XI, 14. 17 Malach. IV, 5, 6.

(83 ) Επεφύησαν , Legendum videtur , έπεφρύαξεν.

 219 ORIGENIS 22

incensi, quem ipse etiam Zacharias conspexit, si- Α τος εκ δεξιών του θυσιαστηρίου του θυμιάματος λό
mile quiddam his quæ dixit Malachias per bæc ver γος προς τον Ζαχαρίαν παραπλήσιον τι έμφαίνει
ba ostendit : « Et uxor lua Elisabeth pariel tibi τοίς υπό του Μαλαχίου ειρημένοις διά τούτων : « Και
filium ; et vocabis nomen ejus Joannem 78 ;, et η γυνή σου Ελισάβετ γεννήσει υιόν σου · και καλέ
post pauca 79 : « Ipse præcedel coram ipso cum σεις το όνομα αυτού. Ιωάννην , και μετ' ολίγα :
spiritu et virtute Eliæ, ut converlat corda patruin « Αυτός προελεύσεται ενώπιον αυτού εν πνεύματι
ad filios, et contumaces ad prudentiam justorum , και δυνάμει Ηλίου, επιστρέψαι καρδίας πατέρων
ut præparet Domino populum instruclum . ) Ad επί τέκνα , και απειθείς εν φρονήσει δικαίων , ετοι
primum igitur aliquis dicet Joannem ignorasse μάσαι Κυρίω λαόν κατεσκευασμένον . » Προς δή το
seipsum esse Eliam ; et fortassis hac ratione usuri πρώτον ο μέν τις έρεί, ότι εαυτόν ήγνόει Ιωάννης
sunt qui ſavent opinioni eorum qui ponunt trans Ηλίαν όντα και τάχα τούτω χρήσονται οι εκ τού
corporationem ; perinde quasi anima subinde in των τα περί μετενσωματώσεως παριστάμενοι λόγω,
dual corpora , prorsus immemor anleaclæ vitæ . ως της ψυχής μεταμφιεννυμένης σώματι , και ου
Sed et hi ipsi dicturi sunt aliquos ex Judæis huic πάντως μεμνημένης των προτέρων βίων. Οι δ' αυτοί
19 : eum
dogmali assentientes de Servalore dixisse ούτοι ερούσι και τινας των Ιουδαίων (84 ) τώ δόγματι
B
forlassis unum quempiam esse ex veleribus pro συγκατατιθεμένους περί Σωτήρος ειρηκέναι , ώς άρα
phetis, qui resurrexisset non ex monumentis, sed εί τις είη των αρχαίων προφητών αναστάς ουκ από
ab ortu . Qui fieri enim poterat ut palam cuin in των μνημείων, αλλ ' από της γενέσεως . Πώς γαρ
notuisset Mariam ipsius esse patrem 89 , putarelur εδύνατο , σαφώς δεικνυμένης της μητρός αυτού Μα
que Joseph ſaber illi paler esse , existimarent eum ρίας , υπολαμβανομένου τε πατρός αυτώ τυγχάνειν
unum quemdam ex prophetis exsistere a mortuis Ιωσήφ του τέκτονος , νομίζεις ένα τινά των προφη
resuscitatum ? Quin etiam illo testimonio Gene των αυτόν τυγχάνοντα έγηγέρθει από των γεκρών;
seos hi ulentes, Delebo universam resurrectio Και τώ , « Εξαλείψω πάσαν την εξανάστασιν (85 ), και
nem 81 , ) slaluent in certamine virum ab hoc do αναγεγραμμένω εν τη Γενέσει οι αυτοί χρώμενοι τον
gmate stantem , gnarum solvendi e Scripturis divinis πεφροντικότα πιθανότητας απατηλάς προσαγομένας
fallaces probabilitales adductas . Cæterum alius από των Γραφών λύειν εις αγώνα περιστήσουσιν
ecclesiasticus orationem eam quæ astruat transcor ιστάμενον προς το δόγμα . "Ετερος δέ τις (86) εκκλη
porationem , veluti falsam respuens , nec admit σιαστικός τον περί μετενσωματώσεως αποπτύων ως
lens Joannis animam aliquando Eliam ſuisse , præ ψευδή λόγον (87 ) , μή προσιέμενος το την ψυχήν
dicta Oratione angeli usurus est, qui non nomina- c Ίωάννου Ηλίαν ποτέ γεγονέναι, τώ προειρημένη λόγω
verit Eliæ animam in orlu Joannis, sed spiritum et του αγγέλου χρήσεται , ψυχήν Ήλίου μη ονομάσαντος
virtutem , per hæc verba : « Et ipse præcedel co επί της Ιωάννου γενέσεως, αλλά πνεύμα και δύναμιν
ram ipso cum spirilli et virtute Eliæ, ut corda διά του , « Και αυτός προελεύσεται ενώπιον αυτου εν
patrum ad filios convertal 82,5 infinitis Scriptura- πνεύματι, και δυνάμει Ήλίου , επιστρέψαι καρδίας
rum locis ostendere valens aliud esse spiritum et πατέρων επί τέκνα , και διά μυρίων δυνάμενος αποδει.
id quod nominatur virtus 113 spiritus, aliud esse κνύναι Γραφών , έτερον είναι το πνεύμα της ψυχής,
animam : de quibus tempestivum non est nunc
και την ονομαζομένην δύναμιν του πνεύματος και της
mulla in inedium afferre, ne in immensum oratio
ψυχής, περί ων ουκ εύκαιρον νυν παρατίθεσθαι τα
nem protrahamus . Satis magnam vim habebit πολλά , ίνα μη πάνυ τον λόγον περισπάσωμεν.
nunc ad persuadendum quidem virtutem differre a 'Αρκεσθήσεται δε επί του παρόντος προς μεν το δια
Spirilu , illud 83 : « Spiritus sanctus superveniet in φέρειν δύναμιν πνεύματος το , « Πνεύμα άγιον επ
te , el virtus Allissimi obumbrabil libi ; » ad osten ελεύσεται επί σε , και δύναμις Υψίστου επισκιάσει
dendum vero eos spirilus qui sunt in prophetis σου και προς δε τα εν τοίς προφήταις πνεύματα , άτε
(ul qui illis a Deo donali sint) veluti illorum man δεδωρημένα αυτοϊς υπό Θεού , οιονεί εκείνων ονομά
cipia esse , istul 85 , « Spiritus prophelarum pro- Φ ζεσθαι κτήματα , το , « Πνεύματα προφητών προφή
phetis subjiciuntur, , et illud 85 : « Requievil spi ταις υποτάσσεται, και το , ο 'Aναπέπαυται το
ritus Eliæ super Elisæum . » Isto enim modo nibil πνεύμα Ήλίου επί Έλισσαιέ . » Ούτω γαρ ουδέν
absurdi erit , inquiet , ut Joannes convertensin spi- άτοπον , φησίν, έσται τον Ιωάννην , εν πνεύματι και
rilu et virtute Elise corda patrum ad filios 86 , dica- δυνάμει Ήλίου επιστρέφοντα καρδίας πατέρων επί
78 Luc . 1 , 13. 19 ibid . 17. 79* Malih . XVI , 14. 80 Μatth . ΧΙΙ , 55 . 81 Gen. VΙΙ , 4. 82 Luc. 1 , 17.
83 Luc . 1 , 35. 86 Cor. Σιν , 52. 88 1V Reg . 11 , 13 80 Luc. 1 , 17.
(84) Τινάς των Ιουδαίων , etc. Origenes in Origenes in Matth . xv, 26 , lom. II , pag. 506 : ' A
Matth. ΧΙV , 1 , Ιοιη. Χ , pag . 468 : Λέγοι δ' άν τις την λοι μεν ούν υπολαμβανέτωσαν ξένοι του εκκλησιαστι
της μετενσωματώσεως ψευδοδοξίαν γεγονέναι εν τω κού λόγου μεταβαίνειν τας ψυχάς από σωμάτων αν
"Ηρώδη και τισι των από του λαού, αφ' ής ώοντο θρώπων επί σώματα κύνεια κατά την διάφορον κα
τον ποτε Ιωάννην εν γενέσει γενέσθαι,και εκ νεκρών κίαν , etc. Ει in Matth . Ανι , 10, Ιon. XII , p . 570 :
εληλυθέναι εις τον βίον , ως Ιησούν . Ηλίας ούν ο Ιωάννης ου διά την ψυχήν λέλεκται,
(85) Πάσαν την εξανάστασιν . Vulge legitur αλλά διά το πνεύμα και την δύναμιν , άτινα ουδέν λυ
Αφιέ τούς 0 , πάν το ανάστημα . Vide Flannin . Nobi πεί τον εκκλησιαστικών λόγον.
lium . (87) Ως ψευδή λόγον. Sic codex Bodleianus ,
( 86) "Ετερος δέ τις , etc. Sic recte habet cod . recle ; male vero Regius , ώστε λόγον .
Bodleian .; male aulem Rugius , ētepov oś tis, etc.
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 002
21
τέκνα , διά τούτο το πνεύμα • Ηλίαν , λέγεσθαι A tar propter hunc spiritum • Elias qui venlarus
« τον μέλλοντα έρχεσθαι . » Εις παραμυθίαν δε τού esi 87 ; , ad quorum confirmationem eliam hac ra
των και τούτω χρήσεται τώ λόγω Ει ο τών όλων tione utelur : Si universorum Deus familiaris l'a
Θεός οικειωθείς τοις αγίοις αυτών γίνεται , ούτως clus sanctis, Deus ipsorum fit, sic nominalus Deus
ονομαζόμενος Θεός ' Αβραάμ , και Θεός Ισαάκ , και Abraham , et Deus Isaac , et Deus Jacob 88 , quanto
Θεός Ιακώβ , πόσω πλέον το άγιον Πνεύμα οικειω magis Spiriliis sanctus familiaris ſaclus prophetis,
θέν τοις προφήταις πνεύμα αυτών χρηματίζειν οίον spiritus ipsorum thalieri poterit , ut huncin modum
τε έσται , ίν ' ή ούτως πνεύμα Ηλίου , και πνεύμα spiritus dicatur , spiritus Elie, el spiritus Isaise ?
"Ησαΐου , λεγόμενον το πνεύμα ; “Ο αυτός τε ούτος Dicelque hic ipse ecclesiasticus , poluisse quidem
εκκλησιαστικός έρεί δύνασθαι μεν τους υπειληφότας eos qui suspicali fuissent [unum solumque ] proplhe
των προφητών είναι τον Ιησούν αναστάντα εκ larum esse Jesum e morluis resuscilalum 89, de
νεκρών ηπατήσθαι , κατά τε το προειρημένον δόγμα , cipi , tum ex prediclo dogmate , tum ex suspicione
και κατά το υπολαμβάνειν αυτόν ένα των προφητών quod ipse unus ex prophetis esset ; sed preler
τυγχάνειν, δύνασθαι δε , προς το κατά το νομίζειν quam quod existimarent eum unum ex prophetis
αυτών των προφητών είναι ένα , πταίειν, και ψευδο esse , alque ex monumentis resuscilatum fuisse,
ίν
δοξείν, και κατά το αγνοε αυτού τον λεγόμ ενον πα B labi eos etiam , et falsa opinari potuisse , ignorando
τέρα, και την ούσαν μητέρα , οίεσθαι τε αυτόν από quisnam pater ipsius diceretur et quænam ejus
των μνημείων έγηγέρθαι . Και προς το εν Γενέσει τε esset maler . Ad illud etiam quod est in Genesi de
περί της εξαναστάσεως απαντήσεται και εκκλησιαστι voce resurrectionis , occurret ecclesiasticus ulens eo
κός χρώμενος τώ , « Έξανέστησε γάρ μοι ο Θεός Testimonio 90 : « Resuscitavit mihi sewen aliud Deus
σπέρμα έτερον αντί "Αβελ, όν απέκτεινε Κάϊν , και pro Abel , quem interfecit Cain , , voce resurrectio
της εξαναστάσεως και επί γενέσεως κειμένης. Ούτος nis posila , ctiam de nalivitale. Proinde bic ad pri
δε προς το πρώτον απορηθεν ετέρως παρά τον υπο mam dubitationem alio modo, quam is qui suspi
λαμβάνοντα μετενσωμάτωσιν απολογούμενος έρεί διά calur transcorporationem , respondens dicel, per
μεν τα αρτίως κατασκευασθέντα λόγω τινι είναι τον ea quidem , quæ nuper probala sunt , Joannem ra
Ιωάννης Ηλίαν τον μέλλοντα έρχεσθαι , αποκε tione quadam Eliam esse venlurum , respondisse
κρίσθαι δε προς τους ιερείς και Λευΐτας το , Oux vero sacerdotibus ac Levitis, ' Non sum º , ) con
είμε, και στοχασάμενον του βουλήματος της ερωτήσεως jectanlem interrogationis ipsorum voluntalen . Nee
αυτών . Ου γαρ τούτο ήθελεν η προλεγομένη εξ enim intendebat hæc inquisitio prima Joanni facia
έτασις τώ Ιωάννη από των ιερέων και Λευϊτών , το ca sacerdotibus et Levitis, ut discerent an idem spi
μαθείν ει το αυτο πνεύμα εν αμφοτέροις ετύγχανεν , rilus in utroque esset ; sed an Joannes esset ille
αλλ' ει ο Ιωάννης αυτός 'Ηλίας και αναληφθείς , νύν ipse Elias qui assumplus fueral , nunc apparens,
επιφαινόμενος κατά το Ιουδαίοις προσδοκώμενον juxta Judeorum exspectationem, absque ortu , querm
χωρίς γενέσεως , ήν τάχα και ήγνόουν οι από Ιερο fortasse etiam ignorabant, qui missi fuerunt ab
σολύμων αποσταλέντες · προς την πεύσιν είκότως Hierosolymis ; ad quam interrogationem merito
αποκρίνεται το , « Ουκ ειμι , ου γάρ Ηλίας ο respondet : « Non sum ; , neque enim Elias ille
αναληφθείς αμείψας σώμα εληλύθει ο Ιωάννης ονο sursum receplus alternaverat corpus , diclus Joan
μαζόμενος . Ο δε πρώτος , ου τον νούν παρεθήκα- nes . At contra primus ille, cujus sensum 114
μεν, οίομένου μετενσωμάτωσιν εντεύθεν κατασκευά proposuimus existimantis transcorporationem binc
ζεσθαι , προσδιατρίβων τη βασάνω της λέξεως , έρεί astrui , immorans in examinatione dictionis , dicel
προς τον δεύτερον , ότι ουκ ακόλουθον τον τηλικού ad alterum minime consequens esse Zachariæ tanti
του ιερέως Ζαχαρίου υιον επί γήρα γεγενημένον sacerdotis filiumin senectule utrisque genitum pa
αμφοτέρους γονεύσι παρά πάσαν ανθρωπίνην προσδο- rentibus , preter omnem humanam exspectationem ,
κίαν αγνοείσθαι υπό των τοσούτων εν Ιεροσολύμοις ignorari a ιοι Judais qui erant Hierosolynme , et ab
Ιουδαίων , και των πεμφθέντων υπ ' αυτών Λευϊτών D iis qui missi fuerunt ab ipsis Levitis et sacerdoli
και ιερέων , ου γινωσκόντων το γεγενησθαι αυτόν , bus nescientibus ipsum nalum fuisse , el maxime
και μάλιστα Λουκά μαρτυρούντος , ότι « εγένετο επί testificante Luca 9 timoremo ingruisse « super on
πάντας φόβος τους περιοικούντας αυτούς και (δηλον δε , nes vicinos eorum , ' ( nempe Zacharic el Elisabo
ότι τον Ζαχαρίας και την Ελισάβετ ) , « και εν όλη τη the), et quod in Iota montana Judase divulga
ορεινή της Ιουδαίας διελαλείτο πάντα τα βήματα bantur omnia verba hæc93. , Quod si ortus Joannis
ταύτα . 5 Ει δε ουκ ήγνοείτο η εκ Ζαχαρίου γένεσις ex Zacharia non ignorabalur , miseran que Judæi
Ιωάννου , έπεμπον δέ οί από Ιεροσολύμων Ιουδαίοι ab Hierosolymis per Levilas el sacerdotes interro
διά των Λευϊτών και ιερέων πευσόμενοι το , ο Σύ galuri , « Elias es tu "4 ? , perspicuum est hoc eos
Ηλίας εί ; » δηλον , ότι τούτο έλεγον το περί μετεν dixisse, verum putantes esse dogma de transcorpo
σωματώσεως δόγμα οιόμενοι είναι αληθές , ώς πά ratione , (quod] ceu patrium essel ipsorum , et non
τριον τυγχάνον , και ουκ αλλότριον της εν απορρή . alienum ab arcana doctrina quæ apud ipsos tradi
τοις διδασκαλίας αυτών. Διά τούτο ούν λέγει , « ουκ tur ; addetque etiam hanc ob causam Joannem di.

88 Exod . ΙΙΙ , 6 , 15 , 16 ; ιν, 3 . 80 Luc . IX , 19. 90 Gen. 19 , 25. 91 Joan . 1 , 21 .

87 Matth . Χι, 14.
Cap. I , Vers. 63 . 93 ibid. 9 % on. I , 19 , 21 .
225 ORIGENIS 22

cere, Non sum Elias , quod ignoraret quodnam vito A είμ: Ηλίας, ο Ιωάννης , επεί αγνοεί τον ίδιον πρό
genus aple transegissel. His igitur non contemnen τερον βίον . Τούτων δή ουκ ευκαταφρόνητον πιθανό
dam probabilitatem habentibus, rursum ecclesia τητα εχόντων , πάλιν ο εκκλησιαστικός απορήσει
sticus dubitabit contra illum priorem , an illius pro προς τον πρότερον , ει κατά τον προφήτην εστίν υπό
phetæ sit qui a Spiritu illuminatur , qui ab Isaias του Πνεύματος φωτιζόμενον, και υπό Ησαίου προ
prophetatur , qui a tali tantoque angelo , priusquam φητευόμενον , υπό τε τηλικούτου του αγγέλου , πρίν
nascereur , predicitur puriendlus 46, qui ex pleni- γεννηθήναι, τεχθήσεσθαι προειρημένον , εκ του πλη
tudine Christi accepit , qui gratiam talem ac lan ρώματος Χριστού ειληφότα , χάριτος τηλικαύτης μετ
lam participavil, qui intellexit veritatem per Jesum εσχηκότα , την αλήθειαν διά Ιησού Χριστού γεγε
Christum factam fuisse, qui talia ac lanta de Deo, νησθαι νενοη κότα , περί Θεού και του Μονογενούς του
ac de ejus Unigenito illo , qui ad sinum Patris est , εις τον κόλπον του Πατρός διηγησάμενον τα τοσαύτα,
enarravis 97 , mentiri , atque etiam hesilare, non το ψεύσασθαι , και όπερ ήν ουκ έγνωκότα κάν επισχείν .
agnoscentem quod erat. Oportebat enim de rebus 'Εχρήν γάρ περί των άδηλοτέρων επέχειν ομολογείν ,
obscurioribus assensionem inhibere, neque conce και μήτε τιθέναι , μήτε αίρειν την πρότασιν . Πώς
dendo, neque tollendo propositionem . Quomodo δε ουκ ήν εύλογον, ει πολλών τούτο δόγμα ετύγχανεν ,
autem rationi consentaneum non erat , si multorum Β επισχεϊν τον Ιωάννην περί αυτού , μήποτε η ψυχή
cum temporis dogma hoc fuisset , ul dubitaret Joan αυτού ποτε εν Ηλία ήν ; Και επί την ιστορίαν δε και
nes de seipso , num φuando anima sua in Elia Cue- εκκλησιαστικός προκαλέσεται τον πρότερον πεισό
ril ? Quin ad historiam provocabit ecclesiasticus μενον παρά των τα απόρρητα έγνωκέναι παρ'
illum priorem auditurum ab his , qui se scire pro “Εβραίους επαγγελλομένων , ει τοιουτόν τε δογμα
fitentur quæ apud flebræos arcana sunt, [et evul εστί παρ' αυτοίς · εάν γάρ μηδαμώς φαίνεται τούθ '
gare sit nefas , ] num dogma aliquod hujusmodi sit ούτως έχον, δήλον, ότι έσκέδασται και του προτέρου λό
apud ipsos ; nam si nullo loco appareat , hoc hunc in γος (88) . Ουδέν τοίνυν ήττον ο εκκλησιαστικός χρήσεται
modum se habere, perspicuum est illius prioris τη προαποδεδομένη λύσει , έτι και αυτός το βούλημα
rationem dissipalam esse. Quamobrem nihilomi των πυθομένων παραστήσαι απαιτούμενος. Ει γάρ
nus ecclesiasticus solutione utetur quam ante ως κατεσκεύασαν (89 ) οι πέμψαντες ίσασι γεγενημένον
explicavimus, adhuc etiam ipse voluntatem in έκ Ζαχαρίου και Ελισάβετ τον Ιωάννην , και πολλά
terrogantium produci in medium postulans. Nam πλέον οι πεμφθέντες γένους όντες ιερατικού , ούς ουκ
si illi qui miserunt sciunt , ut probavi , genitum αν έλαθεν ή του ούτως επιφανούς συγγενούς Ζαχαρίου
ex Zacharia et Elisabeth Joannerm fuisse, atque c παράδοξος ευπαιδία , τι νοήσαντες πυνθάνονται το,
eliam multo magis ii qui missi fuerant, ex ge • Συ 'Ηλίας εί; και άνδρες ανεγνωκότες ανειλήφθαι
nere cum essent sacerdotali , quibus clam fu αυτόν ως εις τον ουρανόν , και προσδοκώντες επιδη
tara 115 non erat clara atque admiranda soboles μίαν αυτού ; Τάχα ούν επεί προς τη συντελεία
Zacharie cognati tam illustris , quid cogitarunt in- προσδοκώσιν ' Ηλίαν προ Χριστού , και επί τούτω
terroganles , « Es u Elias 98 ? » viri qui legerant Χριστόν, οιονεί τροπικώτερον φαίνονται ερωτώντες
Eliam in cælos receptum fuisse, el qui exspecta Eί συ ει ο προκαταγγέλλων τον προ Χριστού επί συν
bant adventum ejus ? Fortassis igilus quoniam con τελεία ελευσόμενον λόγον ; και επιστημόνως προς
summationis tempore Eliam ante Christum exspe τούτο αποκρίνεται το , « ουκ ειμί. » "Έτι δε ο εκκλη
clani , el post Eliam Christum , veluti tropice in σιαστικός , ιστάμενος προς τα έξητασμένα υπό του
terrogare videntur : Νum tu es ille prenuntians ετέρου αποδεικνύναι πειρωμένου , μη αν λεληθέναι
venturam ante Christum , consuinmalionis lempore, τους ιερείς ούτως επιφανή γεγενημένην την Ιωάννου
prædicationem ? Et scienter ad hoc respondet : γένεσιν διά το εν τη ορεινή της Ιουδαίας διαλέλα
« Non sum 28.5 Praterea vero ecclesiasticus, instans λήσθαι πάντα τα βήματα ταύτα, φήσει την παραπλη
ad ea quæ inquirit alter, qui ostendere lentat non σίαν απάτην πολλοίς γεγονέναι και περί του Σωτή
latuisse sacerdotes ortum Joannis adeo manifestum D ρος : επεί « οι μέν έλεγον αυτόν Ιωάννης Βαπτιστής,
factum , eo quod divulgata fuerint omnia verba hæc άλλοι δέ Ηλίαν , άλλοι δε Ιερεμίαν , ή ένα των προ
per montana Judææ " , dicet multos simili errore φητών » και ως και οι μαθηται πυνθανομένου τω Κυρίω
deceptos fuisse in Servatore , quoniam alii quidem γενομένω εν τοις μέρεσι Καισαρείας της Φιλίππου
Joannem Baptistam ipsum , alii autem Eliam , alii ειρήκασι . Και ο Ηρώδης δε λέγων · "Ον εγώ απ
vero Jeremiam , aut unum prophetarum , dice εκεφάλισα Ιωάννην , αυτός ηγέρθη από των νεκρών, και
renl ' : quemadmodum et discipuli interroganti Do περί του Χριστού έoικε μη ειδέναι τα λεγόμενα υπό
mino , cum venissel in parles Cæsares Philippi, των φασκόντων : « Ούχ ούτός έστιν και του τέκτονος
dixerunt. Quin Herodes dicens : « Quem ego decol υιός ; Ουχ ή μήτηρ αυτού λέγεται Μαριάμ , και οι
lavi Joannem , ipse surrexit a mortuis , videlur αδελφοί αυτου Ιάκωβος, και Ιωσήφ , και Σίμων ,
95 Isai . XL , 3 . 96 Luc . 1 , 13, 15. 97 Joan . 1 , 16-18, 98 Joan . 1 , 21 . 99 ibid . 1 Luc . 1 , 65. 2 Maith .
XVI , 14 . 3 ibid. 13. 4 Marc. VI, 16.
(88) Έσκέδασται και του προτέρου λόγος. Sic το του προτέρου λόγου .
codex Bodleianus ; Regius et Barberinus, dozasta ! ( 83) Κατεσκεύασαν». Legendum κατεσκεύασα.
ο του προτέρου λόγου. Periouius legelbal , έσχεδίασται
 205 COJMENT, IN JOAN . TOMUS VI . 226
και Ιούδας ; και αι αδελφαί αυτού ουχί πάσαι προς A nescisse de Christo , que divulgatantur ab iis qui
ημάς εισιν; » Ουδέν ούν θαυμαστόν , ώσπερ επί του dicebant : « Nonne hic est ille fabri Glius ? Nonne
Σωτήρος, πολλών έγνωκότων την έκ Μαρίας γένεσιν maler ejus vocalur Maria , et fratres ejus Jacobus,
αυτού , άλλους ήπατήσθαι , ούτω και επί του Ιωάν el Joseph , et Simon , el Judas ? el sorores illius
νου , ούς μεν μη λεληθέναι την εκ Ζαχαρίου γένεσιν nonne omnes apud nos sunt * ? » .Nihil ergo mirum
αυτού , ετέρους δε διστάζειν , μήποτε ο προσδοκώμενος dicet ecclesiasticus esse sie alios in Servatore de
Ηλίας έπεφάνη κατά τον Ιωάννην . Και ου χώραν ceptos fuisse , cum multi alioqui cognoveriot ipsius
γε μάλλον έχει και περί του Ιωάννου επαπόρησις , ortum ex Maria , quemadmodum etiam de Joanne
μήποτε είη Ηλίας, ήττερ ή περί του Σωτήρος , μή mirum non est , alios quidem ipsius Ortum ex Za
άρα αυτός τυγχάνη Ιωάννης. "Ων του Ηλίου μεν cllaria scivisse , alios vero ambigere alrus Elias 2p
τον χαρακτήρα από μόνης της λέξεως, και ουχί από paruerit in Joanne. Nec profecio locum magis ha
της αισθήσεως αποβάλλεσθαι , διά το (90) : « 'Ανήρ bel addubitatio de Joanne, utrum ipse sil Elias
δασύς , και ζώνην δερματίνην περιεζωσμένος περί quam de Servatore , ne forte ipse sit Joannes . Quo
την οσφύν αυτού του δε Ιωάννου το είδος προ rum Eliæ quidem formam ex sola dictione, el non
εγνωσμένον τάχα, ουδέ παραπλήσιον τυγχάνον τω a sensu reſellere ( facile erai ] propter illud : - Vir
χαρακτήρα του Ιησού , ουδέν ήττον υπόνοιαν τισι Β pilosus , et zona pellicea circa lumbos suos circum
παρεσχηκέναι , μήποτε ο Ιωάννης ανέστη εκ νεκρών cinclus 6 : Joannis vero forma precognita fortasse ,
Ιησούς μετονομαζόμενος . Και περί μετωνυμίας neque siniilis exsisteus formae Jesu , nihiloninus
γάρ, ώς εν απορρήτοις , ουκ οίδα πόθεν κινούμενοι suspicionen habuit , ne forte Joannes a mortuis re
οι Εβραίοι παραδιδόασι Φινεές , τον Ελεαζάρου υιον , surrexerii, mutato nomine, dictus Jesiis. Jam quod
ομολογουμένως παρατείναντα την ζωήν έως πολλών ad nominis mutationem allinel , nescio unde, veluti
κριτών , ώς εν τοις Κριταίς ανέγνωμεν, αυτόν εί in apocryphis , moli Hebræi iradanı Phinees illum ,
ναι Ηλίαν , και το αθάνατον εν τοις 'Αριθμοίς qui est Eleazari filius (qui absque dubio produxit
αυτώ διά της ονομαζομένης ειρήνης επηγγέλθαι · vitam usque ad multos judices, sicuti legimus in
ανθ ' ών ζηλώσας θείω ζήλο κεκινημένος εξεκέντησε libro Judicum ") 116 ipsum esse Eliam, et ine mor
την Μαδιανίτιν και τον Ισραηλίτην, και κατέπαυσε calitatem ipsi promissam in Numerorum libro 8 , per
τον λεγόμενον θυμόν του Θεού, κατά το γεγραμμέ- pacem nominalam [[ edus,] eo quod zelam liabuit :
νον: Φινεές υίος Ελεάζαρ υιού 'Ααρών κατέπαυσε wide commolus zelo divino percusserit Madianiti
τον θυμόν μου ανθ' ών εζήλωσε τον ζηλόν μου. » Θαυ dem et Israelitam ', el cessare fecerit furorem , uli
μαστον ούν ουδέν , ει οι τον αυτόν υπολαμβάνοντες vocant, Dei , juxta id quod scriplum est 10 : ( Phinees
Φινεές και Ηλίαν , ήτοι υγιώς λέγοντες, ή μή (ού C filius Eleazar filii Aaron , cessare fecit furore
γάρ περί τούτου νυν πρόκειται εξετάζειν), τον αυτόν meum , quoniam zelum habuit pro me. » Quamob
ενόμιζον είναι Ιωάννην και Ιησούν . "Η εδίσταζόν rem nihil est mirum si qui suspicabantur eumdem
γε περί τούτου , μαθείν τ ' έβούλοντο, ει και αυτός έστιν esse Phinees, et Eliam ; vel recle dicentes , vel von
ο Ιωάννης και Ηλίας . Προηγουμένως δε έν άλλοις ( nec enim hac de re proposita nobis est nunc inqui
επιμελέστερον εξεταστέον , και επί πλείον τον λόγον silio) , eumdem esse palalbaul Joannem, et Jesun .
έρευνητέον τον περί της ουσίας της ψυχής , και της Vel profecio hac de re ambigebant scireque volebant
αρχής της συστάσεως αυτής, και της εις το γήϊνον num ipse esset Joannes et Elias. Præcipue vero al
σώμα είσκρίσεως αυτής , των τε επιμερισμών του que alio tempore inquirenda est diligentius diutius.
εχάστης βίου , και της εντεύθεν απαλλαγής και ει que indaganda ralio de substantia animæ , deque
ενδέχεται αυτήν εισκριθήναι δεύτερον εν σώματι , ή principio formationis ejus atque ingressu ipsius
μή και τη αυτή περιόδω , και τη αυτή διακοσμήσει , in corpus hoc terreum . Indagandum etiam φuid
ου και το αυτό σώματι , ή ετέρω και εί το injunclaum sit vitae uniuscujusque anim: atque de
αυτώ, πότερον καθ ' υποκείμενον μέναντι τω αυτώ, ejus recessu ex hac vila , el an contingat illam de
κατά δε ποιότητα μεταβαλλομένω ή και καθ ' υπο D nuo ingredi in corpus , an non , et eadem periodo ,
κείμενον, και ποιότητα έσομένω το αυτώ , και ει άει el eadem dispositione, necne ; et num in eodem cor
τώ αυτω σώματι χρήσεται, ή αμείψει αυτό εν οίς και pore , an in alio ; quod si in eodem , utrum manente
τι εστι κυρίως μετενσωμάτωσις εξετάσαι δεήσει» τι τε eodem secunilum subjectum , sed mulalo secundum
αυτη διαφέρει ενσωματώσεως , και εί ακολουθεί (91 ) qualitatem ; an etiam idem fuluro secundum sub
* Μatth . Χμ, 55 , 56. 6 IV Reg . 1 , 8 . Cap . ΧΧ , Vers. 28. 8 Nuυ. ΧΧV , 12. 9ibid. 14 , 15 . 10 ibid . Ι .
(90) Αποβάλλεσθαι , διά τό, etc. Videtur hic mineatmundi, et corruptibilis slalus hic in incor.
aliquid desiderari , quod respondeat his Ferrarii ruptibilem mutabilur, ambiglium non videri quod
verbis , facile eral. in præsentis vitæ salum secundo aut terlio in cor
( 91 ) Και εί ακολουθεί το λέγοντι , etc. Origenes pus venire non possit. Namn si recipitur hoc, ne
lib. ji in Cantic. cantic. , p. 58 ' : , Sed el illucl re . cessario sequitur ut hujusmodi successionibus con
quiritur , utrum semel tantum corpore indualur sequentibus linem nescial mundus, » Consuli quo
(anima), el id postmodum deposilum ultra non quix que velim quæ ab eodem loni. XiE in Malih . xull ,
Fal; an cum semel susceplum deposueril, iterum 10, scripta sunt, inaxime vero nostra Origeniana,
assumal ; et si secundo simplum semper habeat, in quibus id argumentum luculenler persequimur,
an aliquando iterum abjicial. El si quidem secun HUETIUS.
dum aucloritalem Seriplurarum consummatio im
 227 ORIGENIS 28
jectum, et qualitatem , et num semper eodem cor- Α τό λέγοντι μετενσωμάτωσιν άφθαρτον τηρείν τον
pore usura sil an immutalura illud. In quibus etiam κόσμον . Εν οίς αναγκαίον έσται παραθείναι και τους
illud, quid proprie sit transcorporatio , quidque hæc λόγους των θελόντων κατά τας Γραφάς συσπείρεσθαι
differat ab incorporatione , indagare necesse erit , et την ψυχήν τω σώματι , και τα ακολουθούντα αυτούς ,
num sequalur, ut qui astruit mulanda corpora ; servet και άπαξαπλώς ο περί ψυχής λόγος πολύς και δυσερ
mundum incorruptibilem . In quibus necessario po μήνευτος ών , αναλεχθησόμενος από τον εν ταις
nende erunt rationes eorum qui volunt, ex Scri Γραφείς σποράδην κειμένων , ιδίας δείται πραγμα
plurarum auctoritate , ut anima simul cuin corpore τείας . Διόπερ νύν , κατά το παρήκον εκ των περί
seminetur, et quæ sequuntur ipsas : et, ut semel di Ηλίου και Ιωάννου εζητημένων επί βραχύ εξετά
cam , oratio de anima , copiosa alioqui, el ad inter σαντες το πρόβλημα , μετέωμενεπί τα εξής .
pretandum difficilis, si undequaque colligi debeat ex his quæ sparsim posita sunt in Scripturis , proprium
requirit opus. Quamobrem nunc decenter ex his quæ de Joanne deque Elia conquisila sunt, cum breviter
perscrulati simus quæstionem , ad cælera transeamus.
8. Es tu prophela ille ? Ei respondit : Non 11. Si B 8. Ο προφήτης εί σύ ; Και απεκρίθη Ού . Ει « ο
( lex el prophelæ usque ad Joannem " , » quid aliud Νόμος και οι προφήται έως Ιωάννου , και και τι άλλο
diceremus Joannem esse, quain prophetan ? 117 αν λέγουμεν είναι Ιωάννην ή προφήτην , ως και ο
quemadmodum paler ejus Zacharias , plenus Spiritu πατήρ αυτού Ζαχαρίας , πλησθείς Πνεύματος αγίου ,
sancto, prophetans inquit13 : « Ει ιu , puer, propheta προφητεύων φησί : « Και συ , παιδίον , προφήτης
Altissimi vocaberis : præibis anle faciem Domini, Υψίστου κληθήση , προπορεύση γαρ ενώπιον Κυρίου
ad preparandum vias ejus; ) nisi forte quis summat ετοιμάσαι οδούς αυτού , ει μή άρα τις επιλήψεται
vocem vocaberis » non esse dictain pro eo quod του κληθήση, και μη ειρημένου του έση , και μάλιστα
est , eris , idque potissimum , quod Servalor dixerit διά τό προς τους οιoμένους αυτόν προφήτης είναι
eis qui existimabant eum esse prophetam : 1 Sed ειρηκέναι τον Σωτήρα : « 'Αλλά τι εξήλθετε ιδείν ;
quid exiistis ad videndum ? Prophetam ? Etiam dico Προφήτην; Ναι λέγω υμίν, και περισσότερον προ
vobis, et plusquain prophelam 14. , Observandum φήτου . Παρατηρητέον δε , ότι το , « Ναι λέγω υμίν , και
autern quod ea verba , « Etiam dico vobis , • ponant τίθησι το προφήτης είναι τον Ιωάννην , και ουκ αναι
Joannem esse prophetam , nec auferant eam pro ρείται το προφήτην αυτόν είναι. Εάν δε προς το
phetam esse . Quod si , preterquam quod est pro- προφήτης τυγχάνειν και περισσότερον προφήτου
phelia , etiam major quam prolieta a Servatore dici- C υπό του Σωτήρος λέγηται , πως ούν , εί προφήτης
tur , quomodo ergo, si propheta est , sacerdotibus εστί , προς τους ιερείς και Λευΐτας έρωτώντας , « Ο
ac Levitis interrogantibus, « Propheta es tu 18 ? , προφήτης εί σύ ; » απεκρίθη , « Ού ; » Λεκτέον δε προς
respondit, « Non ? , Dicendum autem ad hoc non τούτο, ότι ου ταυτόν έστιν , « Ο προφήτης εί σύ ; »
idem esse , « Propheta es lu ille ? » [cum articulo) , και , « Προφήτης εί σύ ; » ( 92 ) Τα δε όμοια τετηρή κα
et , « Es tu propheta ? ) [sine articulo. ) Similia ob μεν εξετάζοντες , τι διαφέρει το " Ο Θεός του Θεός ,
servavimus ante, quid differat, ille Deus , (cum ar και Ο Λόγος του Λόγος. Επεί τοίνυν εν τω Δευτερο
liculo , ] el Deus [ sine articulo, ] et ille Sermo , et νομία γέγραπται : « Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος
Sermo. Quoniam ergo in Deuteronomio scriplum ο Θεός υμών εκ των αδελφών υμών ως εμέ , αυτού
est 16 : « Prophetam vobis suscitabit Dominus Deus ακούσεσθε και έσται πάσα ψυχή , ήτις άν μή ακούση
vester de fratribus vestris mei similem , ipsum audie του προφήτου εκείνου , εξολοθρευθήσεται εκ του λαού
tis. Futurum est autem , ut omnis anima, quæ non αυτού , προσεδοκάτο εξαιρέτως τις προφήτης όμοιον
audierit prophelam illum , exterminetur e populo Μωσεί τι έχων , το μεσιτεύσαι Θεού και ανθρώπων ,
Suo ;, exspectabatur quispiam eximie propheta qui, και το λαβών Διαθήκην από Θεού δούναι τοις μαθη
siniile quid Mosi habens , mediatorem ageret inter η τευομένοις την καινήν και καθ' έκαστον των προ
Deum et homines, et acceplum a Deo Testamen φητών εγίνωσκον ο λαός Ισραήλ μηδένα εκείνων
tum novum discipulis traderet ; atque in singulis είναι τον υπό του Μωσέως προφητευθέντα. " Ωσπερ
prophetis agnoveral populus Israel neminem eorum ούν εδίσταζον περί Ιωάννου , μήποτε άρα Χριστός
hunc exstilisse qui a Mose proplietatus fuerat . Uι αυτός ήν , ούτως και μήποτε ο προφήτης. Ου θαυ
ergo de Joanne ambigebant num forle ipse esset μαστόν δε ει μή γκρίβουν , ότι αυτός έστι Χριστός
Christus, sic etiam num esset ille propheta. Nec και προφήτης, οι διστάζοντες περί Ιωάννου μήποτε
nirum si anıbigentes de Joanne, an forte ipse essel αυτός Χριστός ήν ακόλουθον γάρ τώ περί τούτου
Christus, diligenter non investigarunt an ipse essel δισταγμό το αγνοείν τον αυτόν είναι Χριστόν και
Christus et ille propheta. Sequitur enim ul qui liac τον προφήτην . "Έλαθε δε τους πολλούς η διαφορά
de re sic interrogant, ignorent etiam quod ipse qui του ο προφήτης και προφήτης , ως και τον Ηρα
sil Christus, sit etiam ille propheta. Latuit autem κλέωνα, όστις αυταίς λέξεσί φησιν · « Ως άρα Ιωάν .
mulios ea differentia quæ est inter prophela ille, νης (95) ώμολόγησε μή είναι ο Χριστός , αλλά μηδε
11 Joan. 1 , 21 . • Luc . XVI , 16. 13 Luc . 1 , 76. 1 Ma llll . XI , 9 . 15 Joan. 1 , 21 . 16 Deat. xvτι , 15 , 18 , 19 ,
Act . H1 , 22 , 23.
(92) Vide supra 10m. 1 , ηum. 3 , pp . 50 , 51 , 52.
(93 ) Ως άρα Ιωάννης , etc. Ita codex Bodleianus, recle ; libri eliti , "Ως άρ' ει Ιωάννης.
1

299 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI .

προφήτης, μηδέ Ηλίας. » Και δέον αυτόν ούτως εκ- A [cum articulo,] et propheta [absque articulo] , vel
λαβόντα εξετάσαι τα κατά τους τόπους , πότερον uli eliam Heraclevnem , qui hisce dictionibus in
αληθεύει λέγων (94) μή είναι προφήτης , μηδέ Ηλίας , quit : Sic igitur Joannes fassus est se Christum
ή ού. Ο δε μη επιστήσας τους τόπους , εν οίς κατα 11011 esse , neque prophetam neque Eliam . , Opus
λέλοιπεν υπομνήμασιν , ανεξετάστως παρελήλυθε τα eum alioqui ſuissel hunc locum sic interpretantem
τηλικαύτα , σφόδρα ολίγα , και μή βεβασανισμένα εν perscrulari , vera necne Joannes narrel dicens sez
τους εξής ειπών, περί ών ευθέως έρούμεν . neque prophetam , neque Eliam esse . Verum cum
loca hiec non considerasset ille in commentariis quæ reliquit, ialia sine ulla examinatione præteriil , qux
dam admodum paucula , eaque indiligenter exaininala in sequentibus dicens, de quibus mox dicluri sumus,
9. Είπον ούν αυτώ · Τίς εί, ίνα απόκρισιν δωμεν 118 9. Dixerunt ergo ei : Quis es , 4l responsum
τοις πέμψασιν ημάς ; τί λέγεις περί σεαυτού ; demus his qui miserunt nos ? quid dicis de te ipso 7 ?
Δυνάμει τούτο λέγουσιν οι αποσταλέντες : "Όπερ Illud quod dicunt hi qui missi fuerant, boc valet :
υπονοούντες είναι σε εληλύθαμεν μαθησόμενοι , έγνω- Adveneramus discendi gralia quod rebamur le esse,
μεν ουκ όντα : λείπεται δε μετά ταύτα από σου ακού . B el agnovimus le non esse taleni ; restat post hæc
σαι τό, όστις εί , ίνα τοις πέμψασι την σην απόκρισιν ut abs te audiamus quis sis, ul renuntiemus bis qui
περί σου απαγγείλωμεν . miserunt nos responsum luum de le .
10. Εγώ φωνή βοώντος εν τη ερήμω : Ευθύνατε 10. Ego vox clamantis in deserto : Dirigile viam
την οδών Κυρίου , καθώς είπεν Ησαΐας ο προ Domini , sicut dixit Isaias propheta 18. Ut ille qui
φήτης. "Ωσπερ ο κυρίως Υιός του Θεού , ουχ έτερος proprie Filius est Dei , non alius a Sermone cum
Λόγος (95 ) τυγχάνων, χρήται λόγω αυτος γάρο έναρχή sit , sermone utitur; (ipse enim in principio Serime
Λόγος ήν ο προς τον Θεόν ο Λόγος Θεός · ούτως ο Ιωάν ille erat, et ille Λόγος Deus apud Deum : sic Joan,
νης, ο υπηρέτης εκείνου του Λόγου ( εί κυρίως ακούοι nes, minister ilius Sermonis ( si proprie Scriptua
μεν της Γραφής) , ουχ έτερος ών φωνής, χρήται φωνή ram intelligamus), non alius cum sil a voce , vore
δεικνυούση τον Λόγον . Ούτος δή , συνιείς την περί εαυτού ulitur ostendente Sermonem . Qui etiam cum intel
προφητείαν παρά τω Ησαΐα ειρημένην , φησίν είναι lexisset prophetiam de se apud Isaiam dictam fuisse,
φωνή , ουχί βοώσα εν τη ερήμω, αλλά ο βοώντος εν vocem se esse inquit : nec vocem clamantem in de
τη ερήμω του ενεστώτος , και κεκραγάτος : "Αν τις serlo, sed vocem « clamantis in deserlo ; , bempe
διψά, έρχέσθω πρός με , και πινέτω " , λέγοντος και illius qui < stabal, el clamabat : Si quis sitit, ve
τό : « Ευθύνατε την οδών Κυρίου , ευθείας ποιείτε τάς C nial ad me , et bibal 19 ; » dicendo et illud : « Diri
τρίβους αυτού . » Πάσα φάραγξ πληρωθήσεται , και gile viam Domini, reclas facile semitas ejus . Omnis
πάν όρος και βουνός ταπεινωθήσεται , και έσται vallis implebitur, et omnis mons et collis reddetur.
πάντα τα σκολιά • εις ευθείαν. » "Ώσπερ γαρ εν hunilis, el erunt omnia obliqua in viam rectam 90.
τη Εξόδω γέγραπται προς Μωσέα λέγεσθαι υπό Ut enim scriptum est in Exodo Mosi a Deo dici " ,
Θεού , Ιδού δέδωκά σε Θεόν Φαραώ, και Ααρών και « Ecce dedi le Deum Pharaoni , et Aaron frater
αδελφός σου έσται σου προφήτης, και ούτω νοητέον luus erit Tuus propheta , , sic intelligendum est in
ανάλογόν τι τούτοις , ει και μη πάντη όμοιον , είναι his rationem quamdam et analogiam esse Joannis
τον εν αρχή Λόγον Θεόν και Ιωάννην φωνή γάρ ad Sermonem Deum , qui cst in principio , etiamsi
δεικτική (96 ) και παραστατική εκείνου του λόγου και undequaque similitudo non quadret. Vox enim de
Ιωάννης ήν . Διόπερ πάνυ άρμοζόντως ουκ άλλη monstrans et ob oculos ponens Sermonem illuin ,
κολάσει τεεριβάλλεται Ζαχαρίας (είπών προς τον Joannes erat . Quamobrem valde apte non alia pil
άγγελον: « Κατά τη γνώσομαι τούτο ; εγώ γάρ ειμι nitione plectitur Zacharias (cum dixisset angelo 11 :
πρεσβύτης, και η γυνή μου προβεβηκυία εν ταις i Qui cognoscam isthuc ? ego enim suin senex , et
ημέραις αυτής» ) ή τη στερήσει της φωνής διά την D uxor mea proveclæ jain ælatis » ) , quam privatione
απιστίαν της γενέσεως της φωνής , κατά το ειρη vocis , eo quod non credidisset orlui vocis juxta di
μένον υπό του Γαβριήλ προς αυτόν : « Ιδού έση σιω clum Gabrielis ad ipsum *3 : « Ecce cris lacilus, nec
πών , και μη δυνάμενος λαλήσαι , άχρι ης ημέρας poleris Ioqui ad eum usque diem qua haec fiant , eo .
γένηται ταύτα , ανθ' ών ουκ επίστευσας τοις λόγοις quod non credidisti verbis meis , quæ implebunliir
μου , οίτινες πλησθήσονται εις τον καιρών αυτών . ) lempore suo . , Hic itaque Zacharias cum postula'a
Ούτος δή ο Ζαχαρίας , ότε αιτήσας πινακίδιον έγραψε tabellula scripsisset dicens , 1 Joannes est nomen
λέγων, « Ιωάννης εστίν όνομα αυτού , και εθαύμα- ejus, et mirati fuissent omnes 34, 5 recepίι νοce ) :
σαν πάντες, και απείληφε την φωνήν : « 'Ανεώχθη » « Apertum est enim illico os ejus , el lingua ejus, et
γάρ « το στόμα αυτού παραχρήμα , και η γλώσσα Ιοquebatur benedicens Deum 13. ν Οι autem dispu
αυτού, και ελάλει εύλογών τον Θεόν . » "Ωσπερ δε και lantes quonam pacto intelligendum essel, Sermo

17 Joan . 1 , 29 . 18 ibid . 25 . 19 Joan . VΙΙ , 35. 20 Luc. Πι , 4 , 5 . 11 Εxod. VI , 1 . 14 Luc. 1 , 18 .

23 jbid . 20 . 16 jbid . 65. 28ibid . 64 .

(94) Αληθεύει λέγων . Sic codex Bodleianus ; (95) Λόγος . Ferrarius legebat Λόγου , quemadmo
male libri editi , αληθεύει η λέγων. Paulo post rece dum recte legitur in margine codicis Bodleiani.
eliain codex Bodleianus halet ή ού . Ο δε επιστη (136 ) Δεικτική. Sic codex Bodleianus ; Barberi
σας, ubi libri editi ferunt ή ουδέ. 'Επιστήσας . nus διδακτική .
 231 ORIGENIS 932

neum esse Dei Filium , declaravimus quae in men- A διαλαμβάνοντες περί του τίνα τρόπον νοητέον Λόγον
tem venerunt , sic juxta convenientem conse είναι τον Υιόν του Θεού, τα παριστάμενα εδηλώσα
quentiam quoniam i Joannes venit ad lestifican μεν , ούτως κατά την αρμόζουσαν ακολουθίαν , έτει
dum lomo missus a Deo , ut testificaretur de « ο Ιωάννης ήλθεν εις μαρτυρίαν άνθρωπος ατ
luce119 , ut omnes crederent per ipsum 26, » intel εσταλμένος παρά Θεού ένα μαρτυρήση περί του
ligere debemus Joannem vocem esse , que sola φωτός, ίνα πάντες πιστεύσωσι δι' αυτού , και νοητέον
capere valeat Sermonem annuntialum : potissimum φωνήν είναι μόνην χωρήσαι κατ' αξίαν τον απαγ
que hoc intelligemus, si inemoria repelemus quæ γελλόμενον Λόγον δυναμένην τον Ιωάννην · και μά
anle proposuimus enarrantes ea verba , 1 Ul oma λιστα τούτο συνήσομεν , εάν υπομνησθώμεν ών προ
nes crederent per ipsum º?, » in eo loco : 1 Hic est παρεθέμεθα, διηγούμενοι το , « "Ινα πάντες πιστεύ
de quo scriptum est : Ecce ego millo angelum σωσι δι' αυτού , και περί του : « Ούτός έστι περί ου
meum ante faciem tuam , qui præparabil viam luam γέγραπται · 'Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου
anle le 28. , Illud eliam egregie , quod non ait, se τρό προσώπου σου , ός κατασκευάσει την οδόν σου
vocem dicentis in deserlo , sed « clamantis in de . έμπροσθέν σου . » Καλώς (97) δε και το μή είναι αυ
serlo ; ) elenim qui clamal, irigile viam Do τον την φωνήν λέγοντος εν τη ερήμω, αλλά « βοών
B
mini, , etiam dicit ; sed contingit ut quispiam non τος εν τη ερήμω" ο μεν γάρ βοών το , « Ευθύνατε
clamins , hoc ipsum etiani dical. Clamat vero el την οδών Κυρίου , και και λέγει· ενδέχεται δε το αυτο
vociferalur, ut el qui sunt procul a dicente audiant, τούτο το λέγειν (98) μή βοώντα . Βοά δε και κέκρα
et qui ad audiendum sunt tardi, rerum qu :e dicun γεν , ίνα και οι μακράν του λέγοντος ακούσωσι , και
tur magnitudinem intelligant : voce pronuntiala οι βαρυήκοοι συνώσι του μεγέθους των λεγομένων ,
cum magnitudine opem ferens Tum bis qui a Deo μετά μεγέθους απαγγελλομένου φωνής , βοηθών τους
recesserint, tum his qui audilus acuilatem perdi τε αφεστώσι Θεού , και τούτο οξύ της ακοής απολύ
derint. Hanc ob causam enim ( stabal , eliam λεκόσι . Διά τούτο γάρ και « ειστήκει ο Ιησούς , και
« Jesus, el clannabat dicens : Si quis silio , veniat εκέκραξε λέγων· Εάν τις διψά, έρχέσθω πρός με ,
ad me, et bibat 29. , Hanc ob causam a Joannes , και πινέτω. )Διά τούτο και ο Ιωάννης μαρτυρεί
etiam ( lestificalur de eo , el clamat dicens 38.5 περί αυτού , και κέκραγε λέγων . Διά τούτο και κε
Hanc ob causam jubel Isaiam Deus clamare in voce λεύει ο Θεός το Ησαΐα βοάν εν τη φωνή « λέγοντος
• dicentis : Clanna ; » cui respondet Isaias : « Quid Βόησον , καγώ είπον Τι βοήσω ; » Εάν δε μη
claualo 21 Αι vox precantium , que intelligen- παντελώς ή η νοητή των εύχομένων φωνή μεγάλη ,
tia percipitur, quamvis magna, neque prolixa on- c και ου βραχεία , ουδέ αν αυξήσωσι (99) την βοήν και
nino fuerit, neque adauxerint illi clamorem ac την κραυγήν , ακούει των ούτως ευχομένων ο Θεός ,
vociferationem , audit lamen lunc in modum pre ο λέγων προς Μωσέα , « Τι βοάς πρός μέ; ουκ
cantes Deus , Mosi dicens 8' : « Quid ad me clanas ?, αισθητώς βεβηκότα: ου γάρ αναγέγραπται τούτο
qui sensibiliter non clamaveral ; neque enim εν τη Εξόδιο , μεγάλως δε την ακουομένην μένει
scripίum est in Εxodo, Mosem sensibil iter clam asse , Θεώ φωνήν βεβoηκότα διά της ευχής . Διά τούτο και
cum per prec atio nem ea voce vald e clam asse l , Δαυίδ φησι - Φωνή μου προς Κύριον εκέκραξα , και
Giam solus Deus audit. Hanc ob causain David επήκουσέ μου. Ο Χρεία δε της φωνής του βοώντος
eliam inquit » : « Voce mea ad Dominum clamavi, εν τη ερήμω , ίνα και η έστερημένη Θεου ψυχή , και
et exaudivit me . ) Opus est autem voce clamantis in έρημος αληθείας ( τίς γάρ άλλη χαλεπωτέρα ερημία
deserto , ubi animai etiam Deo atque veritale desti- ψυχής Θεού και πάσης αρετής ήρημωμένης ( 1 )5),
tula ( quodnam enim aliud desertum asperius quam διά το έτι σκολιώς πορεύεσθαι δεομένη διδασκαλίας ,
ani ma quæ Deo alqu omn e i virt ute sit dest ilul a ? ) , επί το ευθύνειν την οδών Κυρίου παρακαλώται : ήν
eo quod adhuc oblique ambulet egens doctrina, τινα οδόν ευθύνει μεν ό μηδαμώς την σκολιότητα της
in vitelur ad dirigendam Domini viam ; quam qui του όφεως πορείας μιμούμενος , o δε τούτω εναντίος
derm viam ille dirigit quidem , qui nequaquam ser- D διαστρέφει · διόπερ και επιπλήσσεται (2) άμα τους
pentis iter lortuosum imilatur, pervertit vero qui ομοίοις ο τοιούτος διά του · « "Ινα το διαστρέφετε τας
huic est contrarius . Quamobrem cum similibus οδούς Κυρίου τάς ευθείας ; και
hujusmodi vir objurgatur per illud " : 1 Quare per
verlitis viaz Do :nini reclas ?,
11. Cæteruin bifariam via Domini dirigitur, pri 11. Διχώς δε η οδός Κυρίου ευθύνεται , κατά τε το
mum propter contemplationem , quæ manifestalur θεωρητικών , τρανούμενον εν αληθεία απαραμίκτως
in veritate , absque ulla permistione mendacii ; του ψεύδους , και κατά το πρακτικών, μετά την υγιή
deinde propter 3ctionem , si quis , cum probe per. θεωρίας του πρακτέου , αρμοδίου πράξεως αποδιδο
26 Joan . 1 , 6, 7 . 37 Joan . 1 , 7 . 28 Mall . XI , 10. 19 Joan . VΙΙ , 17 . 30 Joan . 1, 15. 31 Isai. L , 6 .
25 Εxod . Xιν , 15. 33 Psal . LXXXI , 1 . 34 Act . ΧΙΙ, 10.
(97 ) Kalos. Sic recte babent codd. Bodleianus Huelii αυξήσαι.
ei Barberinus ; male vero cuilio lluelii ju lexlu , (1) Ηρημωμένης . Ιta codex Barberinus , recle ;
και ως . male Regius , ερημωμένη .
(98) Το λέγειν . Το videtur παρέλκειν . ( 2) Έπιπλήσσεται. Sic codex Barberinus ; Θlis
(99) Αυξήσωσι. Sic colex Bodleianus ; editio lio Iluetii , επεπλήσσετο.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 23A

μένης τα περί των πρακτέων υγιεί λόγω. Και ένα A viderit quid agendum , actionem convenientem
ακριβέστερον το : « Ευθύνατε την οδών Κυρίου , και rationi rectæ suggerenti agenda, in opus produxe
νοήσωμεν , εύκαιρον έσται παραθέσθαι το εν ταις ril . Vi accuratius vero intelligamus illud : 120
Παροιμίαις ειρημένον• Μη εκκλίνης μήτε εις δε • Dirigile viam Domini 88 ; opportunum erit citare
ξιά , μήτε εις αριστερά (3) . • Ο γάρ εκκλίνων εις quod in Proverbiorum libro est dictunι : « Ne
όποτέραν το ευθύνειν απολώλεκεν , ουκ έτι επισκοπής declina veris neque ad dexteram , neque ad sini
άξιος γινόμενος , όταν παρεκβαίνη την της πορείας stram 38. • . Qui enim in utramlibet inclinat, is ami
ευθύτητα: " Ότι και γάρ δίκαιος ο Κύριος και δι sit illud dirigere, factus non amplius cura et consi
καιοσύνας ηγάπησε , και ευθύτητας ( 4) είδε το πρόσ- deratione dignus , quando trausgressus fuerit
ωπον αυτού , και όπερορά φωτίζει (5 ) . Διά τούτο ο επι itineris rectitudinem . : Quoniam , enim justus
σκοπούμενος , αντιλαμβανόμενος της από της επισκο Dominus , el justilias dilexit, et rectitudines vidit
πής ωφελείας, φησίν : « Έσημειώθη εφ' ημάς το φως νllus ejus 37 , illud quod videt illuminat . Ηanc ob
του προσώπου σου , Κύριε . Στώμεν τοίνυν, κατά causain , qui est in consideratione el liilela , utili
τα υπό Ιερεμίου ειρημένα , επί ταϊς οδοίς , και ιδόν latem ex hac cura el protectione capiens , inquit :
τες ερωτήσωμεν τρίβους Κυρίου αιωνίους, και ιδωμεν ( Signalum est super nos lumen vultus lui , Do
ποία εστίν η οδός ή αγαθή , και πορευθώμεν εν αυτή : Β nuine 38. Ιtaque slenmus in viis, juxta Jeremia
ως παρέστησαν οι απόστολοι, και ήρώτησαν τας του dieta 29, el videntes interrogemus semilas Dounini
Κυρίου αιωνίους τρίβους , τους πατριάρχας, και sempiternas : et videamus quænam sit via bona et
τους προφήτας : ών τα γράμματα ερωτήσαντες ύστε ambulemus in ea : perinde alque apostoli , qui
ρον τω νενοηκέναι αυτά είδον την αγαθήν οδών Ιη stelerunt , et interrogarunt semitas Domini sempi
σούν Χριστόν τον ειπόντα : « Εγώ είμι ή οδός , και και lernas ; nempe patriarchas el prophetas , quorum
επορεύθησαν εν αυτή . ' Αγαθή γάρ οδός η απάγουσα lilleras cum interrogassent, postea ipsos intelli
προς τον αγαθόν Πατέρα τον αγαθόν άνθρωπον, εκ gendo , viderunt viam bonam , nempe Jesum dicen .
του αγαθού θησαυρού προφέροντα τα αγαθά , και τον lem : « Ego sum via 40, 1 el anibulaverunt in ea .
αγαθόν δούλον και πιστόν . Αύτη δε οδός στενή μεν, Bona enim via est quæ ad Patrem duxit bonum bo
των πολλών ου χωρούντων οδεύειν αυτήν, και φιλο minem de thesauro suo proferentem bona " , et
σάρκων (6) , αλλά και τεθλιμμένη υπό των βιαζομέ bonum servum et fidelem **. Cæterum bæc quidem
δων πορεύεσθαι δι' αυτής έστιν οδός : επεί ουκ είρηται via angusta est vulgaribus et alioqui carnis aman
Ελίθουσα , αλλά τεθλιμμένη . Θλίβει γάρ ζώσαν την tibus , qui iter per eam facere non possunt ; sed
2ον και αισθομένην των ιδιωμάτων του οδεύοντος και eadem etiam pressa el trila est ab his qui vim
μη υπολυσάμενος (7) τα υποδήματα εκ των ποδών, C faciunt ut per eam eant 8 , quoniam non est dicta
μηδε γνησίως παραδεχόμενος , ότι ο τόπος ενώ έστη premens , sed pressa . Nam qui non solverit calce :
εν ή και ον βαδίζει , γή αγία εστίν . Απάξει δε επι menta pedum suorum , neque sincere admiserit
την ζωήν όντα τον ειπόντα • Εγώ είμι ή ζωή . ) quod locus in quo stat, vel etiam per quem ambulat,
"Ο γάρ Σωτήρ , εις ήν πάσά εστιν αρετή , ταϊς επι lerra sancta est " , is premit vivenlem viam et
νοίαις πολύς . Διά τούτ' έστιν τω μεν μηδέπω φθά sentientem proprietates facientis iler. Ducet prze
σαντι επί το τέλος , αλλ ' έτι προκόπτoντι, οδός : το lerea hæc via ail eum qui , vila cum sit , dixit : « Ego
δ' ήδη πάσαν νεκρότητα αποθεμένω ζωή . Ταύτην suin vila *8.. Servator namque , in quo universa
την οδόν οδεύων διδάσκεται μηδεν αίρειν εις αυτήν est virtus, variis modis potest intelligi el significari.
έχoυσαν άρτους και τα προς ζωήν , διά το μηδέν δύ Hinc illi qui ad finem nondum pervenerit, sed adhuc
νασθαι τους πολεμίους εν αυτή ουδε ράβδου χρήζων· progreditur ac profcit , est via ; illi vero qui omwein
και έπει αγία εστίν , ουδ ' υποδημάτων . mortalitatem deposueril, vila , Per hanc viam qui
ambulat, docetur *6 nihil in illam tollere , quia ipsa panes habet, et quæ ad vitam pertinent ; ne virga
quidem egens , quod nihil in illa possint hostes ; sed neque calceis , quia sancta sit .
12. Δύναται μέντοιγε το : Έγώ φωνή βοώντος D 12. Valet autem tantumdem illud : « Ego vox
εν τη ερήμω , 5 και το εξής , ίσον είναι το Εγώ clamantis in deserto 67,1 et quod sequitur, ac si
είμι περί ου γέγραπται· Φωνή βοώντος, και ως diceres : Ego sum ille de quo scriptum est : « Vox
βώντα είναι τον Ιωάννην, και τούτου την φωνήν εν clamantis, » ut clamante Joanne , vox hujus etiam
τη ερήμω βοάν: Ευθύνατε την οδών Κυρίου . ) clamet : « Dirigile viam Domini. » Naledicentius
Δυσφημότερον δε ο Ηρακλέων περί Ιωάννου και των aulem Heracleon de Joanne 121 el prophetis
προφητών διαλαμβάνων, φησίν , ότι ο Λόγος μεν ο disserens inquil Sermonem esse Servalorem ; vocem
35 Joan . 1 , 23 . 86 Prov. IV , 27 . 37 Psal . X , 8 . 38 Psal . ! v , 7. 39 Jer . VI , 16. 40 Joan . XIV , 6.
1 Matth . Σι , 55. 15 Μatth . ΧΧV, 21 . 43 Matth. VΙΙ , 13, 14. 4* Exod . , 5. 45 Joan . ΧΙV , 6 . 46 Mallki .
Χ, 10. 67 Joan . 1 , 23 .
( 3) Μή εκκλίνης μήτε εις δεξιά , μήτε εις άρι ( 5 ) "Όπερ ορά φωτίζει . Ιta codex Bodleianus ;
otepá . Sic hunc Scripluræ locum optime restituil editio Huelii , όπερ δε oρά φωτίζει .
codex Bodleianus ; mendose in Regio legitur un ( 6) Φιλοσάρκων . Sic codex Bodleianus ; editio
εκκλίνης μήτε αριστερά. Huntii , μεγαλοσάρκων .
(4) Ευθύτητας . Sic codex Bodleianus ; editio (7) Codex Bodleianus, απολυσάμενος .
Huelii , ευθύτητα.
PATROL . GR . XIV . 8
275 ORIGENIS 976

per Joannem intelligi ; sonum vero esse universum A Σωτήρ έστιν , φωνή δε ή εν τη ερήμω ή διά Ιωάννου
prophetarum ordinem. Contra quem dicendum , διανοουμένη , ήχος δε πάσα προφητική τάξις . Λεκτέον
quemadmodum si incertam vocem luba dederit, δε προς αυτόν , ότι , ώσπερ εάν άδηλον σάλπιγξ φω
nullus adornatur ad bellum 68 , et qui sine charitate νήν δω , ουδείς παρασκευάζεται εις πόλεμον, και ο
mysteriorum cognitionem seu prophetiam habet, χωρίς αγάπης έχων γνώσιν μυστηρίων ή προφη
factus est as resonans , aut cymbalum tinniens 49 , τείαν γέγονε χαλκός ήχών , ή κύμβαλον αλαλάζον · ού
ita si nihil aliud vox prophetica sit quam sonus, τως, ει μηδέν έστιν έτερον ή ήχος ή προφητική φωνή,
quomodo remittens ad eam nos Servator dicit 80 πώς αναπέμπων ή μάς επ' αυτήν ο Σωτήρ , ο Ερευ
« Scrutamini Scripturas , quia vos videmini in ipsis νάτε , και φησί , « τας Γραφάς , ότι υμείς δοκείτε εν
vitam æternam habere : et illæ sunt quæ testiſi αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν · και εκείναι εισιν αι μαρ
cantur de me ; ) el 31 : « Si credidisselis Moysi , τυρούσαι · καί• Eί επιστεύετε Μωϋσεϊ ,έπιστεύετε
credidissetis utique et mihi : de me enim ille αν εμοί» περί γάρ εμού εκείνος έγραψε και καί• • Kα
scripsit ; ) el 32 : « Bene prophetavit de vobis λώς προεφήτευσε περί υμών Ησαΐας, λέγων · “Ο λαός
Isaias, dicens : Populus hic labiis me honorat. ) ούτος τοις χείλεσί με τιμά και Ουκ οίδα γάρ ει τον
Haud enim scio an rationabiliter admillet . aliquis άσημον ήχον παραδέξεται τις ευλόγως υπό του Σωτή
B
incertum sonum a Servatore laudari ; vel an liceal ρος επαινείσθαι , ή ένεστι παρασκευάσασθαι από των
ex Scripluris (ad quas remittimur ]] ceu a voce tube Γραφών , ώς από φωνής σάλπιγγος εφ' άς αναπεμ
adornari ad bellum contra oppositas actiones , si πόμεθα εις τον πρός τάς αντικειμένας ενεργείας πό
Sonus dederit incertam vocem. Quouam enim pacio, λεμον , αδήλου φωνής ήχου τυγχανούσης. Τίνα δε τρό
si charilalem non habuerunt prophetæ , ob eamque πον ει μή αγάπην είχον οι προφήται, και διά τούτο
causarm veluti es resonalbant , aut tanquam cymba- χαλκός ήσαν ηχούντες, ή κύμβαλον αλαλάζον, επί τον
lum tinniebant , ad sonum ipsorum, ut illi interpre- ήχον αυτών, ως εκείνοι ειλήφασιν , αναπέμπει ο Κύ
tali sunt , remittit nos Dominus inde utilitatem ριος ωφεληθησομένους ; Ουκ οίδα δ ' όπως χωρίς πά
percepturos ? Rursus etiam nescio quomodo absque σης κατασκευής αποφαίνεται την φωνήν , οικειοτέραν
ulla probatione enantiet vocem sermoni valde
ούσαν τα λόγω, λόγον γίνεσθαι , ώς και την γυ
accommodalam , sermonem fieri : quasi vero mulie ναίκα είς άνδρα μετατίθεσθαι . Και ως εξουσίαν
rem in virum transmulet. Praeterea quasi potesta - έχων του δογματίζειν , και πιστεύεσθαι , και προκό
tem habens condendi dogmata , et fidem sibi acqui πτειν , τα ήχω φησίν έσεσθαι την είς φωνήν μεταβο
rendi , et proficiendi , futurum inquit , ut sonitus λήν , μαθητού μέν χώραν διδούς τη μεταβαλλούση
muletur in vocem , Ioco discipuli statuens vocem c είς λόγον φωνή , ή δούλου δε τη από ήχου εις φωνήν.
transeuntem in sermonem , loco vero servi sonitum Και ει μεν όπως ποτέ πιθανότητα έφερεν επί τη
transeuntem in vocem . Quod si quomodocunque αυτά κατασκευάσαι , κάν ήγωνισάμεθα περί της τού
atlulissel aliquas probabiles rationes in his astruen των ανατροπής : αρκεί δε εις ανατροπήν ή απαρα
dis, laborassemus etiam nos in his refellendis. Sed μύθητος απόφασις . "Οπερ δε υπερθέμεθα εν τοις προ
suflicit ad hæc refellenda nuda simplexque negatio. τούτων εξετάσαι πως κεκίνηται , νυν φέρε διαλάβω
Sed age , quod distuleramus in præcedentibus μεν· ό μεν γάρ Σωτήρ, κατά τον Ηρακλέωνα , φησιν
inquirere , quomodo molus fuit , nunc disseramus . αυτόν και προφήτης και Ηλίαν · αυτός δε εκάτερον
Servalor, juxta Heracleonem , Joannem ipsum dicit τούτων αρνείται και προφήτην μεν και Ηλίαν και
el prophetam el Eliam : quorum utrumque se esse Σωτήρ επάν αυτόν λέγη , ουκ αυτόν , αλλά τα περί
negal ( Joannes ipse ; ) præterea prophetam et αυτού , φησί , διδάσκει : όταν δε μείζονα προφητών
Eliam cum Servator ipsum dicit ( inquit Heracleon ), και εν γεννητοϊς γυναικών , τότε αυτόν τον Ιωάννης
non ipsum Joannem declarat , sed quæ sunt circa χαρακτηρίζει . Αυτός δε , φησί, περί εαυτού έρωτώ
ipsum ; cui vero majorem etiam prophetis et his μενος αποκρίνεται ο Ιωάννης , ου τα περί αυτόν.
qui sunt inter natos mulierum , lunc ipsum Joan “ Οσην δε βάσανον ημείς περί τούτων κατά το δυνατόν
nen designal . Proinde, inquit Ηeracleon , Joannes D πεποιήμεθα , ουδέν απαραμύθητον έώντες των λεγο
ipse interrogatus , de seipso respondet , non de his μένων όρων συγκρίναι τοίς υπό Ηρακλέωνος , άτε
quæ circa seipsum sunt . 122 Clerum magnam ουκ εξουσίαν έχοντος του λέγειν και βούλεται, αποφαν
diligentiam de hisce rebus pro virili adhibuimus, θεϊσι . Πώς γάρ , ότι περί αυτόν εστι το Ηλίαν αυτόν
ut nihil non confirmatum omitleremus, quo compa και προφήτης είναι , και περί αυτού το φωνήν αυτόν
rarentur termini , quos vocant, cum his quæ enun είναι βοώντος εν τη ερήμω, ουδέ κατά το τυχόν πει
tiala fuerunt ab Heracleone : quippe qui non habeat ράται αποδεικνύναι , αλλά χρήται παραδείγματι , ότι
potestatem dicendi quidquid velit . Qua enim τα περί αυτόν οιονεί ενδύματα ήν έτερα αυτού · και
ratione, ne leviter quidem , probare conalur hoc ουκ αν ερωτηθείς περί των ενδυμάτων , εί αυτός είη
( quod scilicet Joannes , quatenus est propheta , et τα ενδύματα, απεκρίθη αν το , Ναί • Πώς γάρ ένδυ
Elias, el vox clamantis in deserto ) esse ex numero ματα το είναι τον Ηλίαν τον μέλλοντα έρχεσθαι
eorum quæ sunt circa ipsum , sed ulitur exemplo, Ιωάννου , ου πάνυ τι κατ' αυτόν θεωρώ τάχα καθ'
quod quæ sunt circa ipsum sint veluti vestimenta ημάς ως δεδυνήμεθα διηγησαμένους το , εν πνεύ

68 1Cor XIV, 8 . 69 1 Cor. XIII , 1 , 2. 50 Joan , V , 39 . 51 ibid. 46. 82 Μatth . Χν, 7 , 8.

 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 258

ματι και δυνάμει Ηλίου , και δυναμένου πως λέγεσθαι A diversa ab eo : et quod interrogalus de vestimen
τούτο το πνεύμα Ηλίου εν δυνάμει είναι της Ιωάν lis , an ipse vestimenta essel , non respondisset
νου ψυχής. Θέλων δέ τις (8) παραστήσαι διά τι ιε illud , Næ ? Quomodo enim vestimenta Joannis hoc
'ρείς και Λευΐται οι επερωτώντες από των Ιουδαίων sit, esse Eliam venturum , non admodum , ul ab
πεμφθέντες εισίν, ου κακώς μεν λέγοι το , ότι τούτοις hoc traditum est , clare video : fortasse dici aliquo
προσήκον ήν περί τούτων πολυπραγμονείν και πυν modo cum possit , ut a nobis est dictum , qui, ut
θάνεσθαι τοίς τω Θεώ προσκαρτερούσιν. Ου πάνυ δε potuimus, exposuimus illud ; • cum spiritu et vir
εξητασμένως το , ότι και αυτός εκ της Λευϊτικής φυ lute Eliæ 63, , hunc spiritum Eliæ in potentia esse
λής ήν , ώσπερ απορoύντες ήμείς εξετάσαμεν ότι , spiritum anime Joannis . Ceterum qui demonstrare
ει ήδεισαν τον Ιωάννης οι πεμφθέντες , και την γέ- volunt , φuare Sacerdotes et Levite fuerint hi ( αι
νεσιν αυτού , πώς χώρας είχον πυνθάνεσθαι περί του , a Judæis missi fuerunt ul interrogarent Joannem ,
ει αυτός Ηλίας έστίν ; Και πάλιν εν τω περί του , non male dicerent , idcirco ex hoc ordine missos,
• Eί ο προφήτης εί σύ ; » μηδέν εξαίρετον οιόμενος quia conveniens esset hos in Dei cultu jugiter per
σημαίνεσθαι κατά την προσθήκης του άρθρου , λέγει , severantes , de bisce rebus interrogare ac sollicitos
ότι επηρώτησαν ει προφήτης είη , το κοινότερον βου esse. Nec illud valde exquisite prolulit , Joannem
λόμενοι μαθείν. "Ετι δε ου μόνος Ηρακλέων, αλλ ' B ex triba Levilica esse , quemadmodum antea dubi
όσον επ ' εμή ιστορία και πάντες οι ετερόδοξοι ευτελή tantes nos indagavimus : quia si agnovissent Joan
αμφιβολίαν διαστείλασθαι μή δεδυνημένοι , μείζονα nem ortumque ejus, illi , qui missi fuerant, quomodo
Ηλίου και πάντων των προφητών τον Ιωάννης habuissent locum interrogandi an ipse esset Elias ?
υπειλήφασι , διά το : « Μείζων εν γεννητοίς γυναι Rursum in illis verbis : c Num propheta ille estu 5 ?,
χων Ιωάννου ουδείς έστιν , ουχ ορώντες , ότι αληθές nihil precipuum existinians significari ex articuli
τό, ουδείς μείζων Ιωάννου εν γεννητοϊς γυναικών, adjectione, dicit eos interrogasse num proplhela
διχως γίνεται · ου μόνον τώ αυτόν είναι πάντων essel, rem multis communem addiscere volentes.
μείζονα , αλλά και το ίσους αυτό είναι τινας: Præterea vero non solus Heracleon , sed , quantum
αληθές γάρ ίσων όντων αυτό πολλών προφητών , ego videre potui, omnes etiam qui a nobis diversa
κατά την δεδομένην αυτω χάριν το μηδένα τούτου sentiunt , ut pole qui perexiguam ac tenuem dubi
μείζονα είναι . Ούεται δε (9) το κατασκευάζεσθαι lationem distinguere non possunt , Joannem suspi ·
το μείζονα είναι προφητεύεσθαι υπό Ησαΐου , ως μη cati sunt Elia atque prophetis omnibus majorem
δενός ταύτης της τιμής ήξιωμένου υπό Θεού των esse ; propterea quod nemo surrexerit inter natos
πώποτε προφητευσάντων · αληθώς ως καταφρο - mulierum major Joanne 88 , non videntes duobus
νών (10) της παλαιάς χρηματιζούσης Διαθήκης, και modis verum esse quod dicilur, neminem Joanne
μή τηρήσας και αυτόν Ηλίαν προφητευόμενον τούτ' majorein esse inter nalos mulierum , non solum
άπετόλμησεν ειπείν . Και γάρ Ηλίας προφητεύεται quia ipse sit major omnibus , verum etiam quia sint
υπό Μαλαχίου λέγοντος · « ' Ιδού αποστέλλω υμίν aliqui ipsi equales . Nam verum est, multis pro
Ηλίαν τον Θεσβίτην , ός αποκαταστήσει καρδίαν πα phelis ipsiæqualibus exsistentibus, neminem co ma
τρός προς υιόν , » Και 'Ιωσίας δε , ως εν τη τρίτη jorem esse propter gratiam ipsi dalam . Existimat
των Βασιλειών ανέγνωμεν , προφητεύεται ονομαστί autem confirmari 123 Joannem esse majorem ,
υπό του εληλυθότος εξ Ιούδα προφήτου λέγοντος , φuia prophetatus fuerit ab Isaia , perinde quasi ne
παρόντος και του Ιεροβοάμ κατά το θυσιαστή mo ex eorum numero qui aliquando prophetarunt,
ριον ( 11 ) : ι Τάδε λέγει Κύριος : Ιδού υιός τίκτεται hoc honore dignalus fuerit : vere veluti despiciens
τω Δαυίδ : Ιωσίας όνομα αυτώ . » Φασί δέ τινες και Teslainenlum Velus, quod vocant, nec observans
τον Σαμψών υπό του Ιακώβ προφητεύεσθαι λέγον- ipsum Eliam proplietatum fuisse . Prophetatur enim
τος Δάν κρινεί τον εαυτού λαόν , ώς ει και μία Elias a Malachia dicente 56 : « Ecce ego millo vo
φυλή εν Ισραήλ και έπει από της φυλής του Δάν γε bis Eliam Thesbilen , qui reducet cor patris erga
νόμενος ο Σαμψών έκρινε τον Ισραήλ . Και ταύτα δε D filium. » Quinetiam Josias, ut in Regun tertio le
είς έλεγχος της προφητείας (12) του απoφηναμένου gimus , Biominatim proplietatur a propheta , qui ex
μηδένα πλήν Ιωάννου προφητεύεσθαι ειρήσθω, ταύτα Juda adveneral, dicente , cum etiam adesset Jero
ειρηκότος εν το θέλειν αυτόν διηγείσθαι τί τό: Εγώ boam justa altare : « Hæc dicit Dominus : Ecce
φωνή βοώντος εν τη ερήμω . » filius nascilur Davidi , Josias nomine 57. , Inquiunt
83 Luc. 1 , 17. 64 Joan. I , 21 . 88 Μatth . Χι , 11 ; Luc. VII , 28 . 56 Malach . IV, 5, 6. 57 UI Reg.
XIII , 2.

(8) Θέλων δέ τις, etc. Luxala haec sunt in codi
ce Regio . Pro θέλων halet θέλω, pro Λευϊται , ha
bei Acuitas, deinde pro aéyou babei héywy . Codex.
Bodleianus pro θέλων δέ τις habet θέλοντες δε , etc.
Ferrarius videtur legisse θέλοντες eι λέγοιεν , vel
quid simile .
(9) Olerai dé, etc. Hæc non cohærent et hiulca
sunt in editione Huetii, in qua deest elva! el legi
tur προφητεύεται pro προφητεύεσθαι. Nos Sanana
lectionem restituimus ex coilice Bodleiano.
( 10) Αληθώς ας καταφρονών , etc. In editione
Huelii post angūs legilur oé, quod recte expungit
codex Bodleianus.
(11) Κατά το θυσιαστήριον . Sic habet codes
Bodleianus ; in Regio el Barberine deest κατά
το .
( 12) Προφητείας. Legendum προπετείας .
 259 ORIGENIS 240
etiam nonnulli Sampsonem a Jacob prophetatum fuisse , dicente 88 ( Dan judicabit suum ipsius po
pulum , quemadmodum etiam una tribus in Israel , , quoniam e tribu Dan genitus Sampson judicavil
Israelem . Sed bæc hactenus ad refellendam temeritatem ejus , qui enuntiavit preler Joannem prophetaluin
fuisse neminem ; et bæc dixit volens aliquid disserere in illud : « Ego vox clamantis in deserlo 5.1
13. Et qui missi fuerant, erant ex Pharisæis. Et A 13. Και οι απεσταλμένοι ήσαν εκ των Φαρι
interrogaverunt eum ac dixerunt ei : Quid ergo bapti. σαίων» . Και ήρώτησαν αυτόν, και είπαν αυτώ : Τι
ras, si tu non es Christus ille, neque Elias, neque ούν βαπτίζεις , ει ευ ουκ εί ο Χριστός , ουδέ Ηλίας ,
prophela ille 60 ? Qui quidem ab Hierosolymis sacer ουδε ο προφήτης ; Οι μεν από Ιεροσολύμων πέμ
dotes et Levilas interrogaluros Joannem miserant 61 , ψαντες τους ερωτήσαντας τον Ιωάννην ιερείς και Λευ!
cum didicissent quis esset vel non esset ipse Joan τας, μαθόντες όστις τε ουκ ήν ο Ιωάννης , και ός ήν ,
nes, decentissime quiescunt : veluti silentio faven σεμνοπρεπέστατα ησυχάζουσιν · οιονεί συγκατατιθέμε
les, et demonstrantes se admittere que audissent, νοι διά της σιωπής ( 13) , και εμφαίνοντες το παραδέχε
quod baplizare conveniat voci clamantis in deserto σθαι τα ειρημένα , ότι αρμόζει τη του βοώντος εν τη ερή
ad dirigendam viam Domini. Contra vero Pharisæi , μω φωνή εις το ευθύνειν την όδον Κυρίου , το βαπτίζειν
lil qui juxta nomen suum divisi quidam el seditiosi οι δε Φαρισαίοι , άτε ( 14) κατά το όνομα όντες διηρη
essent , se eadeni non sentire demonstrant cum Ju μένοι τινές και στασιώδεις , το μή ομονοείν παριστάσι
dæis exsistentibus in urbe metropoli , el cum mi τοίς εν τη μητροπόλει Ιουδαίους και τους λειτουργούς
nistris cullus divini, ac sacerdotibus et Levitis : της του Θεού θεραπείας ιερεύσι και Λευΐταις , διά
millendo qui veluti increpanies , ac prohibentes, του αποστείλαι οιονεί επιπληκτικώς , και το όσον επ'
B
quantum in ipsis essel, baplizare , interrogarent : αυτοίς κωλυτικώς του βαπτίζειν, τους ερωτήσοντας :
* Quid ergo baplizas, si tu non es ille Christus, « Τί ούν βαπτίζεις , ει συ ουκ εί ο Χριστός , ουδε
neque Elias, neque prophela ille ? , Et fortasse si Ηλίας, ουδε ο προφήτης ; » Και τάχα ει συγκλώσαι
unum in corpus connectamus quæ in Evangeliis μεν εις έν σωματοποιούντες τα εν τοις Ευαγγελίοις
sunt scripla, dicturi sumus nunc quidem eos hirc γεγραμμένα , είποιμεν άν νύν μεν αυτούς ταύτα ειρη
dixisse, deinde vero nescio quo modo eos , cum se κέναι , ύστερον δε ουκ οίδ' όπως αυτούς επιδεδωκότας
baptismo dedissent, a Joanne audisse illud : 124 το βαπτίσασθαι ακηκοέναι υπό του Ιωάννου το
« Progenies viperarum , quis vos docuit fugere a • Γεννήματα έχιδνών , τις υπέδειξεν υμίν φυγείν από
ventura ira ? Facile igitur fruclum dignum poeniten της μελλούσης οργής ; Ποιήσατε ούν αξίους καρπούς
tia 62. , Hæc enim apud Matthæum dicta sunt a της μετανοίας . » Ταύτα γάρ υπό του Βαπτιστού είρη
Baptista , cum vidissel multos Pharisæorum et Sad ται παρά τω Ματθαίω , ιδόντος πολλούς των Φαρι
ducæorum venicntes ad baptisma : cum videlicet σαίων και Σαδδουκαίων έρχομένους επί το βάπτισμα :
poenitentiæ fructus non haberent , atque Pharisaice δηλονότι ουκ έχοντας καρπούς μετανοίας , και Φαρι
apud seipsos gloriarentur de Abraham tanquam pa σαϊκώς αλαζονευομένους εν εαυτοίς επί τω Αβραάμ
Ire : quocirea savius objurgantur a Joanne zelumn c Αλίου ως πατρί · διόπερ
κατά την επιπλήσσονται
κοινωνίας του υπό του Πνεύματος
αγίου τον ζήλον
Eliæ habente justa communicationem Spiritus san
cli . Objurgativa enim oratio est illa , quæ inquit : έχοντος Ιωάννου . Επιπληκτικός γάρ λόγος ό · Μή
« Ne cogitelis dicere apud vos ipsos : Patrem ha δόξητε λέγειν εν εαυτοίς : Πατέρα έχομεν τον
benius Abraham 63 :) didascalica aulem illa , quod 'Αβραάμ , και διδασκαλικός και περί του και τους
infideles (ob cor lapideum lapides dicti) immulari διά την λιθίνην καρδίαν απίστους λίθους ονομαζομέ
possint, virtute Dei, ex lapidibus in liberos Abrahæ , νους δυνάμει Θεού μεταβαλείν οίους τε είναι από λί
quoniam erant in oculis prophelæ , non fugientes θων είς τέκνα Αβραάμ , έπει γεγόνασιν εν οφθαλμούς
ilius divinum oblulum. Quam ob causam illud ab του προφήτου , μη φεύγοντες την θείαν αυτού όψιν :
ipso dicitur : « Dico vobis posse Deuni e lapidibus διόπερ το: « Λέγω υμίν , ότι δύναται ο Θεός εκ των
istis suscitare liberos Abrahæ 64. ) Et quoniam cum λίθων τούτων εγείραι τέκνα το 'Αβραάμ, ο υπ' αυ
non fecissent fruclum pænitentia dignum , veniunt του λέγεται . Και επεί μη ποιήσαντες καρπόν άγιον
της μετανοίας έρχονται επί το βάπτισμα , αρμονικώ
ad baptisma , convenientissime ipsis illud dicitur :
τατα προς αυτούς λέγεται το : " Ήδη δε η αξίνη προς
« Jam vero et sccuris ad radicem arborum posita
την ρίζαν των δένδρων κείται: Πάν δένδρον μή ποι
est . Omnis igitur arbor non faciens fruclum bonum , ούν καρπόν καλόν εκκόπτεται , και εις το πυρ βάλλε
D
exciditur , et in ignem conjicitur 65 , » veluti ipsis ται » οιονεί γάρ άντικρύς φησι προς αυτούς • Έπει
88 Gen. XLIX , 16 . 89 Joan. 1 , 23. 60 ibid. 24 , 25. 61 ibid . 19 . 62 Μatth . II , 7 , 8. 63 ibid . 9. 6* ibid .
& ibid . 10.

( 13 ) Pro διά της σιωπής codex Bodleianus habet
τη σιωπή.
(14 ) οι δε Φαρισαίοι, άτε , etc. Origenes tract.
Xxiv in Matth ., pp . 835 , 836 : « Qui autem majus
aliquid profilenles dividunt seipsos quasi meliores
a multis, secundum hoc Pharisæi dicuntur, qui
interpretantur divisi et segregati. ) El tractal .
Xavi , pag. 817 : 1 Qvales fuerunt et Pharisai, qui
recle Pharisæi sunt appellati , id est præcisi, qui
spiritualia prophetarum a corporali historia przecs
derunt., Hieronymus advers. Luciferianos , cap . 8 :
< Pharisæi a Judæis divisi propler quasdam obser
vationes superfluas, nomen quoque a Judæis susce
peruil, 1 A UD, separavil. De sedilioso et pervi
caci eorum ingenio vide Joseph. Antig . lib. xy !! ,
Cap . 3.
 241 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 249

εληλύθατε επί το βάπτισμα μη ποιήσαντες ( 15) καρ- A aperte dicens : Quoniam venistis ad baptismum,
ιπόν μετανοίας , δένδρον εστε ( 16) μη ποιούν καρπών cum non feceritis fructum pænitentiæ , arbor estis
καλόν , εκκοπησόμενον από της οξυτάτης και εντονω non faciens fructum bonum , excidenda ab acutissi
τάτης αξίνης του ζώντος Λόγου , και ενεργούς , και ma et validissima securi , nempe a Sermone vivente
τομωτέρου υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον. Παρέ- el efficaci , gui penetrantior est quovis gladio utrin
στησε δε τον των Φαρισαίων περί αυτών λόγον ( 17) que incidente BR. Cæterum Pharisæorum de se
και ο Λουκάς διά τού "Ανθρωποι δύο ανέβησαν εις predicationem produxit Lucas in medium , per il
το ιερόν προσεύξασθαι · ο εις Φαρισαίος , και ο έτερος lud 67 : « Duo homines ascenderunt in templum ,
τελώνης. Και ο Φαρισαίος σταθείς ταύτα προς εαυτόν ul precarentur : unus Pharisæus , et alter publica
προσηύχετο : Ο Θεός , ευχαριστώ σοι , ότι ουκ ειμι ως nus . Pharisæus stans hæc apud se orabat : Deus,
οι λοιποί των ανθρώπων , άρπαγες , άδικοι, μοιχοί , ή gratias ago tibi, quod non sum quales ceteri ho
και ώς ούτος ο τελώνης : ότε διά τούτους τους λό mines, raptores, injusti, adulteri , qualis etiam bic
γους και τελώνης και μάλλον αυτού εις τον οίκον κατα publicanus. » Quando propter hæc verba publica
βαίνει δεδικαιωμένος , ) και επιλέγεται πάντα τον ηus « domum suam descendit justificatus magis,
ύψούντα εαυτόν ταπεινούσθαι . " Ως υποκριτα τοίνυν, quam ille 68 ; additur etiam , omnem exaliantein
κατά τους του Σωτήρος προς αυτούς ελεγκτικούς λό- B se, llumiliari. Uι hypocritaigitur (juxta Servaloris
γους , έρχονται επί το βάπτισμα, ού λανθάνοντες τον ad ipsos objurgatoria verba) veniunt ad baptisma,
βαπτίζοντα , έτι έχοντες των εχιδνών ! ον υπό τας non latenles baptizantem quod adhuc haberent vi
γλώσσας αυτών και τον των ασπίδων • Ιδς» γάρ perarum et aspidum venenum sub labiis suis :
« ασπίδων υπό τα χείλη αυτών. » 'Αληθώς τε θυμός « Venenum , enim , inquit , « aspidum sub labiis
αυτής (18) κατά την ομοίωσιν του όφεως ήν έμφαι eorum 69. , Cumque vere venenum haberent , ut ve
νόμενος , και διά της πικράς ταύτης ερωτήσεως της : nenum serpentis, id etiam expresserunt per hanc
« Τί ούν βαπτίζεις , ει συ ουκ εί ο Χριστός, ουδε amarain interrogationem 70. . Quid ergo baptizas,
Ηλίας, ουδε ο προφήτης » Προς ους είπoιμ' άν , ως si lu non es 125 Christus, neque Elias, neque pro
Χριστού, και Ηλίου , και του προφήτου βαπτιζόντων , phela ille ? , Quibus ego dicere possem , tanquam
της δε εν τη ερήμω φωνής του βοώντος ταύτην την Christo atque Elia prophela baptizantibus, cum vox
εξουσίαν μή ειληφυίας : Ω ούτοι , απηνώς πυνθά clamantis in eremo hanc facultatem non acceperit :
νεσθε του απεσταλμένου αγγέλου προ προσώπου Χρι Inhumaniter, o boni , interrogatis missum nuntium
στου , κατασκευάσαι την οδόν αυτού έμπροσθεν αυτού , ante faciem Christi 79* ad præparandum viam ejus
όλα τα κατά τον τόπον αυτού αγνοούντες μυστήρια : coram ipso, universa ipsius , qui ad hunc locum
C
ο γάρ Χριστός Ιησούς ών , κάν μή βούλησθ ε , αυτός attinet, ignorantes mysteria : nam is cum sit Chri
ουκ εβάπτιζεν , αλλ ' οι μαθηταί αυτού , αυτός ών και slus , vel , si nolitis, et ille propheta , ipse non ba
προφήτης . Πόθεν δε υμίν πεπίστευται Ηλίαν βαπτί- pizavit , sed discipuli ejus . Proinde undeham vobis
σειν τον έλευσόμενον , ουδε τα επί τα του θυσιαστη persuasum est Eliam venturum ad baptizandum ,
ρίου ξύλα , κατά τους του 'Αχαάβ χρόνους , δεόμενα qui neque ligna allari superposita tempore Achab,
λουτρού , ένα εκκαυθή , επιφανέντος εν πυρί του Κυ eaque egentia balneo ul comburerentur, cum ap .
ρίου , βαπτίσαντος και Επικελεύεται γάρ τοις ιερεύσι paruisset per igiem Dominus, baptizaverit ? Jubel
τούτο ποιήσαι , ου μόνον άπαξ, λέγει γάρ Δευτε enim sacerdotibus, ut isthuc facerent, nec id lan
ρώσατε , ότε και έδευτέρωσαν και τρισδώσατε , ότε tum semel , nam dicit : « Denuo id facile : cumque
και ετρίσσωσαν. » Ο τοίνυν μή αυτός βαπτίσας τότε , denuo id fecissent : Tertio , inquit, id facile, et ler
αλλ' ετέρους του έργου παραχω ρήσας , πώς κατά τα tio id fecerunt " . , Cum ergo ipse lum non baptiza
υπό του Μαλαχί ου α
λεγόμεν επιδημή σας βαπτίζε ιν rit , sed aliis cesserit hanc provinciam , quomodo ,
έμελλε ; Χριστός ούν ουκ εν ύδατι βαπτίζει , αλλ' οι cum accesserit, juxta Malachize vaticinium 7 , bapti
μαθηταί αυτού · εαυτό δε τηρεί το αγίω Πνεύματι Zaturus est ? Igitur Christus in aqua non bapti
βαπτίζειν και πυρί . Παραδεξάμενος δε ο Ηρακλέων D Zat, sed discipuli eius , sibi ipsi reservans bapti
τον των Φαρισαίων λόγον , ώς υγιώς ειρημένον περί smuin in Spiritu sancto et igni 18. Porro Hera
του οφείλεσθαι το βαπτίζειν Χριστώ , και Ηλία , και cleon , admillens Pharis:eoruin sermonem recte
παντί προφήτη , αυταίς λέξεσί φησιν , οίς μόνοις prolatum, perinde quasi ιuυ Christus , tum Elias ,
οφείλεται το βαπτίζειν " και εκ των ειρημένων μεν tum denique prophetæ omnes debitores essent b .
ημίν έναγχος ελεγχόμενος , μάλιστα δε ότι κοινότερον ptizandi , iisdem verbis, inquit , quibus solis opus est
τον προφήτην νενόηκεν ου γάρ έχει δείξαι τινα των baptizare , cumque a nobis nuper sit redargutus ex
προφητών βαπτίσαντα:) ουκ απιθανως δέ φησι πυν his quæ diximus, idque præsertim , qui per prophe

ε6 Ηebr . IV, 12. 67 Luc. XVIύ , 10 , 11 . 88 ibid . 14. 69 Psal . XIII , 3. 10 Joan . I , 25 . 10 • Μarc . 1 , 2.
72 Malach . iv , 5. 78 Mallll . 10 , 11 ; Luc. 11 , 16.
71 il Reg . ΧVΙΙΙ , 34 , 38.

(15 ) Μή ποιήσαντες . Sic codex Bodleianus ; in ( 17) Codd. Regius el Barberinus perperam habent
codd . Regio et Barberino perperam deest pr. περί αυτολόγων.
(16 ) Δένδρον εστε. Ιta codex Bodleianus ; Regius (18) Αύτης. Legendum vel αυτοίς , vel αυτών.
el Barberious, δένδρον έσται , nale .
243 ORIGENIS 244
tain illum intellexerit prophetam quempiam vulga- Α θάνεσθαι τους Φαρισαίους κατά την αυτών πανουρ
rein (neque enim ostendere potest prophelarum γίαν, ουχί ως μαθείν θέλοντας .
aliquem baptizasse) , non inscile ait Pharisæos, non quia vellent discere, sed ex propria versulia in
terrogare.
14. Quoniam vero necessarium nobis esse videtur 14. Επει δε αναγκαίον (19) ημϊν φαίνεται παρα
in medium afferre Evangeliorum verba similja huic τιθέναι τάς ομοίας των Ευαγγελίων λέξεις τους εν
Contextui quem in manibus habemus (et lioc singu · χερσί ρητοίς , (και τούτο καθ' έκαστον μέχρι τέλους
lalim ad finem usque est faciendum , quo quæ dis ποιείν υπέρ του τα μεν σύγκρουσιν δοκούντα (20)
crepantiam habere videntur, consona ostendantur , αποδείκνυσθαι σύμφωνα , τα δ' όμως ως έχοντα έκα
atque item ul explanentur quæ veluti singulare στον κατ' ιδίαν σαφηνίζεσθαι :) φέρε τούτο και εν
quidpiam privatim habent), age , id etiam hoc loco ταύθα ποιήσωμεν. Το γάρ : « Φωνή βοώντος εν τη
faciamus. Illud enim : « Vox clamantis in deserlo : ερήμω • Ευθύνατε την οδών Κυρίου , και παρά μεν τω
Dirigite viam Domini " , » apud discipuluin Joan μαθητή τώ Ιωάννη εκ προσώπου του Βαπτιστού λέ
nem ex persona Baptistæ dicitur ; apud Marcum γεται παρά δε τη Μάρκω ως αρχή του Ευαγγελίου
vero tanquam principium Evangelii Jesu Christi ex Β Ιησού Χριστού κατά την Ησαίου Γραφήν αναγέ
Isaiæ voce hunc in modum est scriplum : Jnitiuin γραπται ούτως · « Αρχή του Ευαγγελίου Ιησού Χρι
Evangelii Jesu Christi, prout scriptum est in Isaia στου , καθώς γέγραπται εν τω Ησαΐα το προφήτη :
propheta : Ecce ego millo Angelum meum ante fa Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου προ προσώπου
ciem luam , qui præparaturus est viam luam ante te. σου , ός κατασκευάσει την οδόν σου έμπροσθέν σου .
Vox clamantis in deserto : Parale viam Domini , Φωνή βοώντος εν τη ερήμω : Ετοιμάσατε την οδόν
rectas facile semitas ejus 78. » 126 Cæterum non Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού.00 κεί
ponitur in prophela : Dirigile viam Domini, , ται μέντοιγε εν τω προφήτη Ευθύνατε την οδόν
quod citavit Joannes. Proinde vide ne forte Joannes Κυρίου , και όπερ παρέθετο ο Μάρκος ( 21). Μήποτ ' ούν
decurtans illud : « Parate viam Domini, reclas fa ο Ιωάννης , επιτεμνόμενος τό : « Ετοιμάσατε την
cite semitas Dei nostri , , scripseril : « Dirigite viam οδον Κυρίου , ευθείας ποιείτε τας τρίβους του Θεού
Domini ; » quæ verba Marcus , duas prophelias duo ημών , και ανέγραψεν ο Ευθύνατε την οδών Κυρίου ,
bus in locis dictas a duobus prophetis in unum col ότι ο Μάρκος δύο προφητείας εν διαφόρους ειρημένας
ligens, posuit : « Prout scriplum est in Isaia pro τόποις υπό δύο προφητών εις έν συνάγων πεποίηκε:
pheta : Ecce ego millo nuntium meum ante faciem « Καθώς γέγραπται εν τω Ησαΐα το προφήτη : Ιδού
tuam , qui preparabit viam tuam ante le. Vox cla- C εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου προ προσώπου σου ,
mantis in deserlo : Parale viam Domini, reclas ſa ός κατασκευάσει την οδόν σου · Φωνή βοώντος εν τη
cile semilas ejus. , Illud enim : « Vox clamantis in ερήμω : Ετοιμάσατε την οδών Κυρίου , ευθείας ποιείτε
deserto , mox scriplum est post historiam narran τάς τρίβους αυτού . » Το μεν γάρ • Φωνή βοώντος
tem Ezechiam ex morbo convaluisse ; illud autem : εν τη ερήμω, και μετά την περί του Εζεκίου ιστορίας
« Ecce ego millo nuntium meum ante faciem tuam , , αναστάντος εκ της νόσου ευθέως γέγραπται · το δε ·
a Malachia 76. Quod autem scripsit Joannes, abbre « 'Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελός μου προ προσώ
vians lextum a se citalum , id Marcus etiam ipse in που σου , και υπό Μαλαχίου . "Όπερ δε εποίησεν ο Ιω
alia dictione repræsentavit; quandoquidem , dicente άννης επιτεμνόμενος και παρέθετο ρητόν , τούτο επ'
prophela : « Parale viam Domini, rectas facile se άλλης λέξεως ο Μάρκος και αυτός ένέφηνεν· ο μεν
milas Dei nostri, , scripserit ipse : « Parale viam γάρ προφήτης φησίν : « Έτοιμάσατε την οδών Κυρίου ,
Domini, reclas facite semilas ejus. , Idem fecit ευθείας ποιείτε τάς τρίβους του Θεού ημών ο δε
etiam in illis verbis : « Ecce ego millo angelum Μάρκος : « Ετοιμάσατε την οδών Κυρίου , ευθείας
meum ante faciem tuam , qui præparabit viam tuam ποιείτε τάς τρίβους αυτού. » Την δ' ομοίαν επιτομής
ante le, , addens, ' anle le , » quod positum non πεποίηται και επί του , « Ιδού εγώ αποστέλλω τον
D
ſuerat a propheta. Insuper diligentiam adhibenles άγγελός μου προ προσώπου σου , ός κατασκευάσει την
in illud : « Et qui missi fuerant, erant ex Pharisæis, οδόν σου έμπροσθέν σου παρέθετο γάρ( 29 ) το προ
77
et interrogaverunt euuri 1 į nos præposuimus κείμενον τό : « έμπροσθέν σου . » " Οτι επί τo (23) :
Pharisæoruin interrogationem (quod Matthæus eam • Απεσταλμένοι ήσαν εκ των Φαρισαίων, και τρώτη
lacuerit) his quæ scripta sunt facta fuisse apud σαν αυτόν , και εξετάζοντες ήμείς προετάξαμεν την
Malhæum dicentem ; quod intuilus Joannes multos ερώτησιν των Φαρισαίων , ως σεσιωπημένην παρά το
14 Joan . I , 23. 75 Marc. 1 , 1-3 ; Malach . ii , 1 ; Isa . NL , 5 . 76 Malacl . 1 , 1 . 77 Joan . 1 , 24 , 25.

( 19) Επει δε αναγκαίον, etc. Vide Hieronym.
in Malach . 111. Mox ubi codex Bodleianus babel Toa
ρατιθέναι , in editione Huelii Iegitur προστιθέ
ναι .
(20 ) Σύγκρουσιν δοκούντα . Legendum vel συγ
κρούειν δοκούντα, vel σύγκρουσιν δοκούντα έχειν .
( 21)" Όπερ παρέθετο ο Μάρκος. Ιta cold. Re
gius , Bodleianus et Barberinus, quos assectatur Pe .
rionius ; at Ferrarius, quod cilavit Joannes , recte ,
nam Joannes habet 1 , 23 , Eifúvats , Marcus autem
1 , 3, Έτοιμάσατε , ut ea que sequuntur apud Orige
nem , id evincunt. Videtur tamen Ferrarius emen
dasse Origenem , quem Marcum pro Joanne laudas
se crediderim : quemadmodum infra Lucam pru
Marco laudavit . HuETIUS .
( 92 ) Cola . Bodleianus et Barberinus , ου παρέθετο
γάρ , etc.
(23) "Οτι επί τό , etc. Legendum έτι επί τό , etc.
215 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 346

Ματθαίο , του αναγεγραμμένου γεγονέναι παρά τω A Pharisaeorum el Sadduceorum venientes ad ba

Ματθαίο : ότι ιδών ο Ιωάννης πολλούς των Φαρι- ptisma , dixerit illis : Progenies viperarum 78 ,
σαίων και Σαδδουκαίων έρχομένους επί το βάπτισμα , el quæ sequuntur, consequens cum sit primum eos
είπεν αυτοίς : Γεννήματα έχιδνών , και και τα εξής : interrogasse , tum vero advenisse. Hoc etiam obiter
ακόλουθον γάρ έστι πρώτον πυθέσθαι , είτ ' εληλυθέ- observandura est , quod exeuntibus tum Hierosoly
ναι . Και τούτο παρατηρητέον , ότι ο μεν Ματθαίος ma , lum lola Judæa , tum vero lola regione fluvio
εκπορευομένους προς τον Ιωάννην , τα Ιεροσόλυμα , Jordani circumjecta 79 sua ipsorum peccala confi
και πάσαν την Ιουδαίαν , και πάσαν την περίχωρον 1entibus, Matthew nullum dicente eos verburn a
του Ιορδάνου , επί τω βαπτίσασθαι εν τω Ιορδάνη Baptista audisse objurgatorium el asperum , sed
ποταμώ, εξομολογουμένους εαυτών τας αμαρτίας, ού solos Pharisæos, et Sadducæos, eosque multos, cuin
δένα λόγον έπιπληκτικών και ελεγκτικόν φησιν ακηκοε- venirent, conspectos audisse illud : Progenies
ναι από του Βαπτιστού , μόνους δέ τούς έωραμένους viperarum , et que sequuntur , Marcum conse
πολλούς των Φαρισαίων και Σαδδουκαίων εληλυθότας quenter 80, quia non nominarit Pharisæos, neque
ακηκοέναι το « Γεννήματα έχιδνών , καιτα εξής: ο δε Sadducæos, nullum objurgatorium verbum nar
Μάρκος ουδέν φησιν επιπληκτικόν ειρήσθαι υπό του rare dictum fuisse a Joanne his qui ad se vene
Ιωάννου τους εληλυθόσιν , ούσι πάση τη Ιουδαία και Ιε . Β runt, cum accessissent ad eum lota Judæa ac Hie
ροσολυμίταις πάσι , και βαπτιζομένους υπ' αυτού εν τω sosolymile omnes , et baptizarentur ab eo in
Ιορδάνη , και εξομολογουμένοις τας αμαρτίας αυ 127 Jordane , confitentes peccata sua . Quin et
τών, ακολούθως το μηδέ ώνομακέναι τους Φαρισαίους hoc necessario addamus oportet, nempe ulrosque ,
και Σαδδουκαίους . "Έτι δε και τούτο αναγκαίον ημάς Mallhæum videlicet et Marcum , dicere Bs , folam
παραθέσθαι , ότι αμφότεροι μεν , ό τε Ματθαίος και Hierosolymam , lotamque Judæam , ac omnem cir
ο Μάρκος, εξομολογουμένους τας αμαρτίας αυτών cu mjeclam Jordanis regionem , vel totam Judæam
φασι βαπτίζεσθαι , πάσαν Ιεροσόλυμα, και πάσαν regionem el Hierosolymitas omnes conlileri pec
την Ιουδαίαν και πάσαν την περίχωρον του Ιορδά cala sua ; sed cum Malthæus 89 induxerit venientes
νου , ή πάσαν την Ιουδαίαν χώραν , και τους Ιεροσο ad baptisma Pharisäos et Sadducæos, non lamen
λυμίτας πάντας: ο δε Ματθαίος εισάγει μεν έρχο confitentes peccata sua , probabile esse atque ra
μένους επί το βάπτισμα τους Φαρισαίους και Σαδ jioni consentaneum ut banc ob causam audierint :
δουκαίους , ου μην εξομολογουμένους τας αμαρτίας · Progenies viperarum 83. , Cæterum nc nos existi
αυτών · διόπερ είκός και τούτο εύλογον είναι αίτιον mes importune quæ quatuor evangelistæ dixerunt ,
του ακηκοέναι αυτούς , • Γεννήματα έχιδνών, Μή
C contulisse, inquirentes quæ pertinent ad eos qui
υπολάβης δ ' ημάς και ακαίρως τα από των ετέρων missi fuerant ex Pharisæis et interrogaverunt
Ευαγγελίων παρατεθεϊσθαι τα εκ των απεσταλμένων
Joannem . Nam si bene adaptavimus Pharisæorum
εκ των Φαρισαίων και ερωτησάντων τον Ιωάννην interrogationen scriptan apud discipulumIoannem,
εξετάζοντας . Ει γάρ καλώς εφηρμόσαμεν τήν τών
Φαρισαίων πεύσιν, αναγεγραμμένην παρά τω μαθητή baptismo ipsorum posito apud Mauheum, conse
quens erat inquirere quæ ad hrc loca eliam intelli
"Ιωάννη, τώ βαπτισμα αυτών παρά τω Ματθαίω
genda perlinebant, et quas invenissemus observa
κειμένω , ακόλουθον ήν εξετάσαι τα κατά τους τό
liones addere. Meminit autem Lucas, perinde alque
πους , και παραθέσθαι τα ευρεθέντα παρατηρήματα . Marcus, ex persona propria , corum verborum :
“Ομοίως δε τώ Μάρκα και ο Λουκάς του « Φωνή
Vox clamantis in deserto , , hunc in modum :
βοώντος εν τη ερήμω , και μέμνηται από ιδίου προσώπου
Factum est verbum Domini ad Joannem Zacharice
ούτως: « Εγένετο ρήμα Θεού επί Ιωάννην τον Ζα
filium in deserlo . Et venit in omnem regionem fini
χαρίου υιόν εν τη ερήμω . Και ήλθεν εις πάσαν πε
limam Jordani , prædicans baptismum pænitentiæ
ρίχωρον του Ιορδάνου , κηρύσσων βάπτισμα μετα
in remissionem peccatorum , sicut scriplum est in
νοίας εις άφεσιν αμαρτιών , ώς γέγραπται εν βίβλω
libro sermonum Isaiæ prophetæ dicentis : Vox cla
λόγων Ησαΐου του προφήτου : Φωνή βοώντος εν τη D
mantis in deserlo : Parale viam Domini , rectas fa
ερήμω • Ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου , ευθείας
cile semitas ejus 6.1 Addidit eliam Lucas quod
ποιείτε τας τρίβους αυτού . » Προέθηκε (24) δε ο Λου
κάς και τα εξής της προφητείας· « Πάσα φάραγξ reliquum erat prophetie : « Omnis vallis implebi
lur, et omnis mons, et collis reddetur humilis, vera
πληρωθήσεται , και πάν όρος, και βουνός ταπεινω
θήσεται» και έσται τα σκολιά εις ευθείας, και αι lenturque dislorla in vias reclas, et asperæ viæ in
τραχείαι εις οδούς λείας, και όψεται πάσα σάρξ το planas, videbitque omnis caro salutare Dei 88
σωτήριον του Θεού και ομοίως τω Μάρκο αναγράψας perinde atque Marcus, cum scripsisset : « Rectas
το « Ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού , και επιτεμνό- facile semilas ejus , » decurtains , ut prediximus ,
μενος , ως προειρήκαμεν , τό: « Ευθείας ποιείτε τάς illud : < Rectas facite semitas Dei nostri, , In illis
τρίβους του Θεού ημών . ν 'Αντί δε τού , « Και έσται vero verbis : « Et erunt omnia obliqua in rectum , ..
πάντα σχολιά εις ευθείας, και χωρίς του « πάντα , και vocem « omnia , prætermisit, plurium evam nu
83 ibide
78 Matth . 111 , 7 . 70 ibid . 5. 80 Marc . 1 , . 81 Milli , 111 , 5 , 6 ; Marc . 1 , 5 . Cap. 31 , 7ers.7 .
** Luc . 11 , 2-4 . 85 ibid . 3 , 6 .
(24 ) Πρoέθηκε . Legendum προσέθηκε .
247 ORIGENIS 248

mero reclass licens , quod reclam , singulari A την λέξιν έθηκε, μετά του αντί ενικού και εις ευθείαν ,
numero dictum fueral. Ad hæc etiam pro eo quod πεποιηκέναι πληθυντικόν ευθείας , "Έτι δε και
este aspera in planitiem , , fecit , « el asperæ viæ αντί του , « Η τραχεία εις πεδία ,» εποίησε , « Και
in planas ; ; cumque prælermisissel illud , i vide αι τραχείαι εις οδούς λείας και παραλιπών τε , « Και
bilur gloria Domini, , addidit deinceps, i el vide οφθήσεται η δόξα Κυρίου , και παρέθετο το εξής το
bit omnis caro salutare Dei . , Præler hoc vero « Και όψεται πάσα σαρξ το σωτήριον του Θεού .
conferunt etiam hujusmodi observationes ad de. Χρήσιμοι δε αι παρατηρήσεις προς απόδειξιν περί
inonstrandum decurtata fuisse ab evangelistis pro του επιτέμνεσθαι τους ευαγγελιστάς τα προφητικά .
plhelica . Ad haec vero observandum est illud, « Pro " Ετι δε και τούτο παρατηρητέον , ότι τα « Γεννήματα
genies viperarum , , et quæ sequuntur, Mallhæum 86 έχιδνών, ) και τα εξής , ο μεν Ματθαίος τους Φαρι
128 narrare, dictum fuisse Pharis:eis et Sad σαίους και Σαδδουκαίοις έρχομένοις επί το βάπτισμα
ducæis adventantibus ad baptismum , diversis exsi ειρήσθαι φησιν , ετέροις oύσιν παρά τους εξομολο
slentibus ab his qui confitebantur peccata sua , et γουμένους τας αμαρτίας αυτών, και μηδέν τοιούτον
nihil tale audiebant ; Lucam vero 87 , egredientibus ακούοντας · ο δε Λουκάς τοις εκπορευομένοις όχλοις
turbis , ut baptizarentur ab ipso, haec dicta fuisse , βαπτισθήναι υπ' αυτού ταύτ' ειρήσθαι αναγράφει,
non facientem duos ordines eorum qui baptizaban . Βού ποιήσας δύο τάγματα βαπτιζομένων , όπερ παρά
tur , quod apud Matilheuin inveniuntus . Sed jure τω Ματθαίω εύρομεν. Είκότως δε και ούτος , επεί οι
Matthæus 88 Baptistam inducit dicentem turbis : όχλοι ουκ εν επαίνω τάσσονται , ώς τους τηρούσε σαφές
Progenies viperarum , , et quæ sequuntur , έσται , τοίς όχλοις εισάγει λέγοντα τον Βαπτιστήν το
quando turbæ in bonam partem non sumuntur , ut « Γεννήματα έχιδνών , και και τα εξής. "Έτι δε προς
observantibus perspicuuin erit. Pharisæis prælerea μεν τους Φαρισαίους , και Σαδδουκαίους, « ποιήστας ,
80
el Sadducæis numero singulari dictum est. : Fa- είρηται ενικώς, καρπόν άξιον της μετανοίας (25) »
cile fructum dignum poenitentia ; » turbis vero nu προς δε τους όχλους πληθυντικώς, ταξίους καρπούς
Imero pluriun» , « fructus dignos penitentia 90. For- της μετανοίας . » Τάχα γάρ οι μεν Φαρισαίοι τον εξαί
tassis eniin fructus pænitentiæ eximius a Phari. ρετον απαιτούνται καρπόν μετανοίας ούκ άλλον όντα
sæis exigitur, qui non alius est quam Jesus et fides του Υιού , και της εις αυτόν πίστεως : οι δε όχλου,
erga ipsum ; a lurbis autem , neque principium bo . ουδέ αρχήν έχοντες αγαθών , πάντας απαιτούνται
Πorum habentibus, omnes exiguntur penitentice τους καρπούς της μετανοίας διόπερ προς αυτούς το
fructus. Quamobrem plurium numero : « fructus πληθυντικόν ειρήσθαι (26) . Λέγεται προς τούτοις
facile, » dixit ipsis Baptista . Illud etiam præler
C τοίς Φαρισαίοις : • Μή δόξητε λέγειν εν εαυτοίς :
hæc Pharisæis dicitur " : « Ne cogitetis apud vos . Πατέρα έχομεν τον 'Αβραάμ . και οι μεν γαρ όχλοι νύν
melipsos dicere : Palrem habemus Abraham . 1 αρχήν έχoυσι , δοκούντες εισάγεσθαι εις τον θείον
1 (27 ) Multi enim nunc principium habent, putantes λόγον του προσιέναι τη αληθεία. Διόπερ άρχονται
sc ad divinum verbuni introduci, ul arcedant ad ve λέγειν εν εαυτοίς, « Πατέρα έχομεν τον 'Αβραάμ και οι
ritatem . Ιtaque dicere secum in animo incipiunt, δε Φαρισαίοι ουκ άρχονται, αλλά προ πολλού τούτο
« Patrem habemus Abraham . , ] Pharisæi vero non δοξάζουσι. Πλήν εκάτεροι τους προειρημένους λίθους
incipiunt , sed nullo ante hoc cogitant . Unrique δεικνυμένους ακούουσιν, ως εκ τούτων (28) δύνασθαι
tamen prædictos lapides ostensos audiunt, quasi ex εγερθήναι τέκνα το 'Αβραάμ , από της αναισθησίας
his suscitari possent liberi Abrahæ ipsi ® , siiscita και νεκρότητος αναστησομένους. Παρατηρει δε , ότι
furos ab insensibilitate et mortificationc. Observa τοις μεν Φαρισαίοις ( κατά το ειρημένον εν τω προ
autem Pharis:eis (juxta id quod dictum fuit apud φήτη: « Έφάγετε καρπόν ψευδή ) έχουσι μεν καρ
prophetam 18 : « oneclistis fructurm mendacem » ) πον ψευδή λέγεται « Πάν ούν δένδρον μη ποιούν καρ
habentibus fruclum mendacem dici : « Omnis igitur πον καλόν εκκόπτεται , και εις πυρβάλλεται τοις όλως
arbor non faciens fructum bonum exscinditur [ (29) δε όχλοις ουδέ καρποφορούσε το, « Πάν ούν δένδρον
et in ignem mittitur :) turbis autem que nullo D μή ποιούν καρπόν εκκόπτεται . » Το μεν γάρ μη έχον
modo fructum ferunt : « Omnis ergo arbor non καρπόν ουδε καλόν έχει καρπόν· διόπερ εκκοπής
faciens fructum , excidelur 64. ; ] Id enim , quod έστιν άξιον · το δε έχον καρπόν, ου πάντως καλόν έχει
fruclum non habei, ne bonum quidem fructum ha καρπόν , διόπερ και αυτός ευλόγως υπό της αξίνης
bet ; quamobrem dignum est ut exscindatur : quod καταβάλλεται . Εάν δε ακριβέστερον έρευνήσωμεν
autem fructum habet, id non omnino frucluin bo τα περί τους καρπούς , ευρήσομεν, ότι αμήχανον το
num habet ; quare jure et ipsum a securi dejici- άρτι του γεωργείσθαι αρχόμενον , κάν καρποφορή ,
iur. Cæterum si accuratius exquisicrimus, fieri τους πρώτους ενεγκείν καρπούς καλούς . Αγαπά δε
86 Μatth . III , 7 . 87 Luc . 1 , 7. 88 Μatth . 1 , 7 . 89 ibid . 8. 90 Luc . μι , 8. 91 Μatth. 11 , 9. 91 jbid.
88 Ose. Χ , 13 ; Matth. 11 , 10 . 9. Luc . Ju , 9.
(25 ) Είρηται ενικώς , καρπόν άξιον της μετα (26 ) Ειρήσθαι . Legendum είρηται .
rolas. Id præferebant codices omnes quibus usus (27 ) Hec, a Ferrario prætermissa, e Perionii
est Rob . Stephanus , el Vulgata , et Arabica , et interpretatione supplevimus.
Æthiopica , el Persica . Al Syriaca numerum plura ( 28) Ως εκ τούτων . Bec codice Bodleiano
lem serval . Quod ait allem Ferrarius Origeni con leguntur, sed desunt in codice Regio .
sentire Chrysostomum et Theophylacium , id nus (29) Suppleta hæc quoque es Perionio.
Guill repcrio . Huetils .
 244) COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 250
ο γεωργός πρώτον το ενεγκείν αυτό τους επιβάλ- A non posse videbimus , ut id quod nuper excoli sit
λοντας καρπούς το αρχόμενον γεωργίας (50) : ύστερον cæplum , eliamsi fructificel, primos afferat fructus
εδώ διά των πρεπόντων γεωργική καθαρσίων μετά bonos. Contentusque est agricola primaın arboris cul
τους οποίους δή ποτε καρπούς ληψόμενος και καρ turam convenientes fructus proferre, lum vero pro
πους καλούς . Και ο νόμος δε ταύτη τη εκδοχή ήμών cedente lempore , post 129 los qualescunque
μαρτυρεί λέγων δείν τον φυτεύσαντα ( 31) τρία έτη fructus, sumplurus etiam fructus bonos, adhibitis
ποιείν απερικάθαρτον έώντα το πεφυτευμένον , ουκ purgationibus agriculturze convenientibus. Quin lex
εσθιομένων αυτού των καρπών : Τρία » γάρ , φησίν , eliam huic nostra intelligentiäe allestatur dicens ,
• έτη υμίν ο καρπός απερικάθαρτος , ου βρωθήσεται» oportere enim qui planlaveril impurgatum triennio
το δε τετάρτω έτει έσται πάς ο καρπός άγιος , αι sinere quod plantaverit, non comesis rei plantatie
νετος τω Κυρίω . » Ευλόγως τοίνυν προς τους όχλους fructibus : 1 Tres » enim , inquil 98 , aimos vobis
χωρίς της του καλού προσθήκης λέγεται « Πάν ούν fructus impurgatus non comedelur ; quarto auleni
δένδρον μη ποιούν καρπόν εκκόπτεται , και εις πυρ ammo erit omnis fructus sanctus, laudabilis Do
βάλλεται: 5 Και το επί πλείον δε φέρον καρπόν όμοιον mino. i Jure ergo ad turbas absque additione boni
τη αρχή , δένδρον τυγχάνον μη ποιούν καρπόν καλόν, dicitur : « Omnis igitur arbor quæ non facit fru
εκκόπτεται , και εις πυρ βάλλεται επάν , ενστάσης Β clin , exsciuditur et in ignem coljicitur 96 ; et
της μετά την τριάδα εισαγωγής , εν τη τετράδι γενό quue diutius fructum fert principio similemn , cum
μενος μη ποιή καρπόν άγιον, αινετόν τώ Κυρίω . sit arbor quæ non facit fruélum bonum , excinditur
Ταύτα δε πάντα , εί και μετά παρεκβάσεως (52) ημίν et in ignen mittitur , quandoquidern , post friennii
ειρήσθαι δοκεί παρατιθεμένους και τα από των λοι culturam , in anno quarto non facit fruclum son
πών Ευαγγελίων , ουκ άκαιρα δε εμοί φαίνεται , ουδε clum , laudabilem Domino. Hæc autem omnia,
αλλότρια της ενεστηκυίας σκέψεως . Φαρισαίοι γάρ quamvis per digressionem videantur a nobis dicta ,
αποστέλλουσι προς τον Ιωάννην μετά τους από comparantibus etiam quæ cælera Evangelia dicant,
"Ιεροσολύμων ιερείς και λευίτας , πεμφθέντας έρω mon iniporlune lamen ascita , neyue aliena a præ
τήσαι αυτόν όστις είη , εξετάζοντες : • Τί ούν βαπτί senti consideratione judicio sunt meo . Pharisæi
ζεις, ει συ ουκ εί ο Χριστός , ουδέ Ηλίας , ουδε ο προ enim millunt ad Joannem post sacerdotes et levi
φήτης και και εξετάσαντες ενταύθα εξής παραγινό las ab Hierosolymis missos, ad interrogan-lum
μενες βαπτισόμενοι , ώς ο Ματθαίος αναγράφει, ipsum quisnam esset, interrogantes : « Quid ergo
ακούουσι δε τα αρμόζοντα αυτών τη αλαζονεία και baptizas , si tu non es ille Christus, neque Elias ,
υποκρίσει. Επει δε όμοια ήν τα τούτοις ειρημένα , neque ille propheta " ? cunique interrogassent
τους λεγομένοις προς τους όχλους , έχουν την των C boc in loco , deinceps profecti ut baptizarentur,
ρητών συγκρισιν και σαφήνειαν ποιήσασθαι · ών γι ut scribit Matthæus 98 , audiunt convenientia faslui
νομένων πλείονα απίτησεν (33 ) ημάς ή ακολουθία el siniulationi suæ , Porro quoniam bis eadem fere,
θεωρήσαι. " Ετι δε και ταύτα τοίς ειρημένοις δεόντως quæ lurbis dicta ſuerant, postulabant hæc colla
προσθήσομεν ( 54) δύο τάγματα πέμπόντων παρά το Lionem atque explanationem , quæ dum fiunt, plura
Ιωάννη αναγέγραπται, εν μέν Ιουδαίων των από compulit nos consequentia rerum considerare . His
Ιεροσολύμων αποστελλόντων ιερείς και λευΐτας : έτε insuper yuæ diximus necessario illud addenius,
ρον δε Φαρισαίων επαπoρoύντων διά τί βαπτίζει. Και Joannem scribere duos ordines esse mittentium :
αποδεδώκαμεν , ότι μετά την πεύσιν οι Φαρισαίοι πα alterum quidem Judæorum millentium ab Hieroso
ραγίνονται βαπτισόμενοι (35) . Μήποτ ' ούν προς τούτων lymis sacerdotes el Levilas '' ; alterum vero Pha
οι προ τούτων αποστείλαντες από Ιεροσολύμων Iου risæorunı addubitantium quare baptizet ' . Tradi
δαίοι παραδεξάμενοι τους Ιωάννου λόγους, άτε πρό dimus etiam Pharisæos post interrogationem pro
τεροι των Φαρισαίων πέμψαντες, και πρότεροι έρχον fectos fuisse ut baptizarentur. Proinde vide, ne forle
ται. Ιεροσόλυμα γάρ , πάσα Ιουδαία , και ακολούθως Judæi qui ante Pharisæos miserani ab Hierosoly
πάσα ή περίχωρος του Ιορδάνου εβαπτίζοντο εν τωD mis , admissa Joannis oratione , quia priores Ρhari
Ιορδάνη ποταμό υπ ' αυτού , εξομολογούμενοι, τας sæis miserint, priores etiam veniant. Hierosolyma
αμαρτίας αυτών · ή , ως ο Λουκάς φησιν (56): Εξε enim , el lola Judæa , el consequenter omnis regio
πορεύετο προς αυτόν πάσα ή Ιουδαία χώρα , και οι Jordani limitina baptizabantur ab ipso in Jordane
Ιεροσολυμίται πάντες , και εβαπτίζοντο υπ' αυτού fluvio , conlitentes peccala sua ' : vel , ut Lucas in
εν τω Ιορδάνη ποταμώ , εξομολογούμενοι τας αμαρ- quit: « Egrediebatur ad ipsumm 130 ιοιa Judea
98 Levit . ΧΙΣ ,, 25. 96 Luc . Πι , 9 . 97 Joan . 1, 25. 19 Malib . II , 7. 99 Joan . 1 , 19. 1 ibid. 24 , 25.
1 Matilh . 11 , 5 , 6.
(30 ) Αυτό τους επιβάλλοντας καρπούς το άρ el Barberinus, απήντησεν .
χόμενος γεωργίας . Sic recte halbet rolex Bodleia (34 ) Προσθήσομεν . Sic codex Bodleianus ; editio
nus ; editio autem Hietii , αυτούς επιβάλλοντας καρ Hietii, προσθήσομαι .
πους των αρχομένη γεωργίας . (35) Βαπτισόμενοι. Ιta codices Barberinis el
(31 ) Δεϊν τον φυτεύσαντα . Sic codex Bodleia Bodleianus ; editio Huelii , βαπτισάμενοι .
nus; codex Regius, δεί τον φυτεύοντα. (36) Ως Λουκάς φησιν , etc. Ηec hallenlar
(52 ) Παρεκβάσεως . Ιta ' codd . Βarberinus el Marc. 1 , 5 ; allum apud Lucam de iis silentium . Vel
Bodleianus ; editio Huelii , παρεμφάσεως . memoria igitur lapsus est Origenes, lit sepe ; vel
(33) Απήτησεν . Sic codex Bodleianus ; Regius manu tayo'y pauos , ut sæpissinic. llueTIUS.
251 ORIGENIS 252
regio, el Hierosolymile omnes, et laplizabantur Α τίας αυτών και Ούτε μέντοι Ματθαίος τους Φαρισαίους
ab ipso in Jordane fluvio , confitentes peccata sua . ) και Σαδδουκαίους , προς ούς λέγεται , « Γεννήματα έχε
Ceteruni neque Matthaeus Phariseos el Sadducers , δνών , καιούτε Λουκάς τους όχλους την αυτήν επίπληξιν
quibus dicitur : « Progenies viperarum , » neque ακούοντας εισάγουσι , εξομολογουμένους τας αμαρτίας
Lucas turbas eamdem increpationein audisse indu αυτών . " Αξιον δε έπαπορήσαι πως , πάσης της Τε
cunt confidentes peccala sua . Illud vero dubitatione ροσολυμιτών πόλεως , και πάσης της Ιουδαίας , και
dignum est , quomodo, cum tota Hierosolymitarum πάσης της περιχώρου του Ιορδάνου βαπτιζομένων
urbs, el tota Judæa , et tota regio Jordani tinitima εν τω Ιορδάνη υπό Ιωάννου , ο Σωτήρ φησιν "
baptizarentur in Jordane a Joanne, Servator dical : « Ελήλυθεν ο Ιωάννης ο Βαπτιστής , μήτε εσθίων ,
Venit Joannes Baptista neque manducans, neque μήτε πίνων , και λέγετε : Δαιμόνιον έχεις και προς
bibens, et dicitis : Dæmonium habe ! * ; » et inter τους πυθομένους " . Έν ποία εξουσία ταύτα ποιείς ; »
rogantibus : « In qua polestate haec facis * ? » di- λέγει : « Καγώερωτήσω υμάς ένα λόγον , όν εάν είπητέ
cit : « Interrogabo el ego vos unum verbum ; quod μοι , καγώ υμίν έρω, εν ποία εξουσία ταύτα ποιώ
si dixeritis mihi, dicam etiam ego vobis, in qua Το βάπτισμα το 'Ιωάννου πόθεν ήν , εξ ουρανού ,
potestate hec facio . Baplismus Joannis unde erat ? ή (57) εξ ανθρώπων ; ότε και διαλογιζόμενοι φασιν
e c@ lo an ex hominibus 6 ? , quando el disce- Β . Εάν είπωμεν, εξ ουρανού , έρεί• Διά τι ουκ επε
ptantes inquiunt : « Si dixerimus, e cælo, dicel : στεύσατε αυτό ; » Λύεται δε το απορηθέν ούτως: Φα
Quare non credidistis illi ?? , Sed solvitur hunc in ρισαίοι , ώς προτετηρήκαμεν, οι ακούσαντες, Γεν
modum dubitatio : Pharisæi, ut antea observavi νήματα έχιδνών, του πεπιστευκότες αυτό παραγίνονται
mus , qui audierant, « Progenies viperarum , , nec επί το βάπτισμα , είκός , ότι τον όχλον φοβούμενοι,
illi crediderant, accedunt ad baptismum , timentes, και κατά την προς εκείνους υπόκρισιν αξιoύντες
uli probabile est, turbam , atque propter illos simu λούσασθαι , ίνα μη δοκoίες εναντιούσθαι τοις τοσού
lale volentes lavari , ne tot hominibus adversari τους. Φρονούντες γούν αυτόν απ' ανθρώπων έχειν ,
viderentur. Senlientes igitur ipsum ab hominibus, και ουκ απ' ουρανού το βαπτίζειν , διά τον όχλον ,
non e colo habere Ibaptismum, Liment quod suspί- μήποτε λιθασθώσιν , φοβούνται όπερ υπολαμβάνουσιν
cantur dicere , ne forte lapidentur a turba . Quare είπεϊν · ώστε ουκ εναντιούται υπό του Σωτήρος ειρη
quæ Servator Pharisäis locutus est, contraria non μένα προς τους Φαρισαίους, τους αναγεγραμμένους
siint his quæ scripta fuerunt in Evangeliis de mul εν τοϊς Ευαγγελίοις περί του πλήθους των παρά το
titudine eorum qui apud Joannem baptizati fuerunt, Ιωάννη βαπτισαμένων του θράσους δε των Φαρι
cum alioqui temeritatis Pharisæorum fuerit dicere C σαίων ήν δαιμόνιον έχειν λέγειν τον Ιωάννην, και
Joannen habere dæmonium , el Jesum in Beelzebul έν Βεελζεβούλ το άρχοντι των δαιμονίων τάς δυνά
dæmoniorum principe virlules edidisse 8 . μεις φάσκειν τον Ιησούν πεποιηκέναι .
15. Respondit illis Joannes , dicens: Ego qui 15. Απεκρίνατο αυτοίς ο Ιωάννης λέγων · Εγώ
dem baptizo vos in aqua : in medio autem vestri βαπτίζω εν ύδατι μέσος δε υμών έστηκεν ον υμείς
stat , quem vos nescitis. Ipse est, qui post me ven ουκ οίδατε . Αυτός εστιν ο οπίσω μου ερχόμενος ,
turus est , cujus non sum dignus ut solvam ejus ου ουκ ειμι εγώ άξιος να λύσω αυτού τον ιμάντα
corrigiam calceamenti ”. Equidem Heracleon exi του υποδήματος . Ο μεν Ηρακλέων οίεται , ότι απο
stimat Joannem respondere his qui a Pharisæis κρίνεται ο Ιωάννης τοϊς εκ των Φαρισαίων πεμφθεί
missi fuerant, quod ipse volebat, non ad id quod σιν, ου πρός και εκείνοι επηρώτων , αλλ ' και αυτός έβού
illi interrogaverant , non advertens se incusare λετο, εαυτόν λανθάνων , ότι κατηγορεί του προφήτου
prophetam inscitiæ, si aliud interrogatus , de re αμαθίας , είγε άλλο ερωτώμενος περί άλλου απο
alia respondel : cavendum enim nobis est hoc, κρίνεται χρή γάρ και τούτο φυλάττεσθαι ως εν
dum colloquimur , tanquam vitium . Contra , nos κοινολογία αμάρτημα τυγχάνον . Ημείς δε φα
131 dicimus maxime apposit am esse responsio- μεν , ότι μάλιστα προς έπος εστίν η απόκρισις .
nem . Νamque ad illud : « Quid ergo baptizas , si tu D Προς γάρ το : « Τί ούν βαπτίζεις , ει συ ουκ εί ο
non es ille Christus "' ? , quid aliud dici oportuit Χριστός ; 5 τί άλλο έχρήν ειπείν , ή τε το ίδιον παρα
quam Ostendere baptisma suum esse corporale ? στήναι βάπτισμα σωματικώτερον τυγχάνον · « Εγών
« Ego enim , inquit, « baptizo in aqua " ; ; cum γάρ, φησίν, « βαπτίζω εν ύδατι • ) και τούτο είπών
que hoc respondisset ad illud : « Quid ergo bapti- πρός τό· Τί ούν βαπτίζεις και προς το δεύτερον:
zas ? , ad alterum : « Si tu non es ille Christus , ) « Ει συ ουκ ει ο Χριστός , και δοξολογίαν περί της
laudes enarrat de praecipua ac precedenli substan- προηγουμένης ουσίας Χριστού διηγείται , ότι δύναμιν
lia Christi , nempe quod Christus tantum virium τοσαύτην έχει, ως και αόρατος είναι τη θειότητι αυ
habet, ut invisibilis etiam sit divinilale sua , omni του , παρών παντί ανθρώπω , παντί δε και όλα τα
homini præsens, et per universum orbem extensus ; κόσμω συμπαρεκτεινόμενος · όπερ δηλούται διά του :
quod declaratur per illud : « In medio vestri stat « Μέσος υμών έστηκε . » Και επεί ουδέν οι προσδο

* Μatth. 1 , 7. * Μatth. ΧΙ ,38. * Μatth . XXI , 23 . * ibid . 24 , 25. 7 ibid . 26 . και Luc . ΧΙ , 15 . • Joan..
1 , 26, 27. 10 Joan . 1 , 25. 11 ibid . 26.
:(37) 'Eť ovparoî , h . Deest in editione Huetii, sed restituitur ex codd . Bodleiano et Barberino .
 255 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 234
χώντες Χριστού επιδημίαν Φαρισαίοι τηλικούτον A ille , [ quem vos nescitis 15. • ] Ει quoniam nihil tale
περί αυτού εώρων, άνθρωπον τέλειον άγιον μόνον exspectantes Clhristi adventum Pliarisei de ipso
υπολαμβάνοντες αυτόν είναι , εμμελώς ελέγχει την videbant , tantum suspicantes eum esse hominem
περί της υπεροχής αυτού Φαρισαίων άγνοιαν , προστι sanctum , concinne redarguit Pharisxorum igno
θείς τω: « Μέσος υμών έστηκε , και το « "Ον υμείς ουκ rantiam , qui ipsius excellentiam ignorabant, adji .
οίδατε . Και ένα μή τις υπoλάβη έτερον είναι τον αό ciens : « Quem vos nescitis, » illis verbis : « In me
ρατον και διήκοντα επί πάντα άνθρωπον , ή και επί dio restri stat. » Et ne quis suspicelur eum qui sit
όλον τον κόσμον , παρά τον ενανθρωπήσαντα , και επί invisibilis, quique penelret ad omnem hominem et
της γής όφθέντα , και τους ανθρώπους συναναστρα ad lolum mundum , diversum esse ab eo qui huma
φέντα , συνάπτει τω: Μέσος υμών έστηκεν , όν nam sumpsit carnem , el e super lerram est visus,
υμείς ουκ οίδατε , και το « Ο οπίσω μου ερχόμενος, ) et cum hominibus est conversalus ^ 3, , conjungit
τουτέστι μετ' εμέ φανερωθησόμενος · ου και την illis verbis : « In medio vestri slat, quem vos nesci
υπερβάλλουσαν υπεροχήν συνιείς παρά την εαυτού tis ; » illud : « Qui post me venturus est 14, hoc
φύσιν , αμφιβαλλομένην υπό τινων, μήποτ ' άρ' αυ est, qui post ne manifestandus est. Cujus cuin ex
τός είη Χριστός , όσον απολείπεται της του Χριστού cedente et exsuperante excellentia intellexisset
μεγαλειότητος παραστήσαι βουλόμενος , ένα μή τις B Joannes suam ipsius naturam superari , ob quam
εις αυτόν λογίσηται υπέρ και βλέπει , ή ακούει εξ αυ ambigebant nonnulli an ipse esset Christus, osten
του, λέγει και το « Ου ουκ ειμι εγώ άξιος να λύσω dere volens quanto inferior essel Christi magnitu
αυτού τον ιμάντα του υποδήματος , και αινιττόμενος το dine, ne quis de se cogitarel aliquid supra id quod
ουχ ικανός είναι τον περί της ενσωματώσεως αυτού videt aul audit a semetipso , dicit etiam illud :
λόγον (οιονεί δεδεμένον , και κεκρυμμένον τοις μή « Cujus non sum ego dignus ut solvam ejus corri
νούσι), λύσαι και σαφηνίσαι , ώστε άξιόν τι της το giam calceamenti 15 , , illud innuens se minime ido
σαύτης επιδημίας εις ούτω βραχύτητα συνεσταλμένης neum esse qui de ipsius Christi incorporatione ra
ειπείν . Lionem (quæ veluti ligata est et occultala non in
telligentibus) solvat esplicelque , dignum aliquid dicendo de tanto adventu in tantam brevitatem
contracto .
16. Ουκ άκαιρον δε εξετάζουσιν ημίν το • Εγώ 16. Verum enimvero haud importunum fuerit
βαπτίζω εν ύδατι, και τας ομοίας των Ευαγγελιστών inquirentibus nobis illud : « Ego in aqua baptizo 16 , »
παραθέσθαι περί τούτου λέξεις , και συγκρίναι της addere, si quid simile de hoc dixerint evangeliste ,
προκειμένη. Φησί τοίνυν ο Ματθαίος , ιδών πολλούς el cum re qua de agitur conferre . Itaque Malthæus
των Φαρισαίων και Σαδδουκαίων , έρχομένους επί το inquit, cuiu conspexissel multos ex Pbarisæis et
βάπτισμα (μετά τα έπιπληκτικά περί ών εξετάσα es Sadducæis venientes ad baptismum ( post verba
μεν ,) « Εγώ μεν υμάς εν ύδατι βαπτίζω είς μετά- increpatoria , de quibus inquisivinus ) : • Ego qui
νοιαν · ο δε οπίσω μου ερχόμενος ισχυρότερός μου dem vos in aqua baplizo ad resipiscentiam : at ille,
έστιν, ού ουκ ειμι ικανός τα υποδήματα βαστάσαι · qui post me venturus est, potentior me est, cujus
αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι αγίω και πυρί » non sum idoneus, ut calceamenta portem : ipse vos
σύμφωνον το κατά Ιωάννην λόγω, την ομολογίαν baptizabit in Spiritu sancio et igni 11 ; cum ser
του εν ύδατι βαπτίσματος προς τους πεμφθέντας εκ mone Joannis conveniens narranle confessionem
Φαρισαίων λέγοντι. Ο δε Μάρκος , « Έκήρυσσε , και baptismi in aqua ad eos qui missi fuerant ex Pha
φησίν , Ιωάννης , λέγων · "Έρχεται ο ισχυρότερος risæis. At Marcus : « Prædicabal , vinquit, « Joannes
μου όπίσω , ού ουκ ειμιικανός κύψας λύσαι τον ιμάντα dicens : Venit, qui fortior est me, post me, cujus
των υποδημάτων αυτού . Εγώ εβάπτισα υμάς ύδατι , non 132 sum idoneus, ut procumbens solvam
αυτός δε βαπτίσει( 38) υμάς εν Πνεύματι αγίω και προς corrigiarn calceamentorum ejus. Ego quidem ba
Taclovas xal itávtas tous axouovtas ôlôáoxwy taūta D plizo vos aqua , ille vero baplizabit vos in Spiritu
κεκηρύχθαι . Ο δε Λουκάς φησιν, ότι , προσδοκώντος Sancto 18 ; » ad complures, etomnes audientes docens
του λαού , και διαλογιζομένων πάντων εν ταις καρ hæc prædicata fuisse. Rursum Lucas inquit, quod
δίαις αυτών περί του Ιωάννου , μήποτε αυτός είη ο exspectante populo, et cogitantibus omnibus in cor
Χριστός , απεκρίνατο λέγων πάσιν ο Ιωάννης ο Έγώ dibus suis de Joanne, an ipse essel Christus, re
μεν ύδατι βαπτίζω υμάς • έρχεται δε και ισχυρότερος sponderit Joannes dicens universis : « Ego quidem
μου , ού ουκ ειμι ικανός λύσαι τον ιμάντα των υπο aqua baptizo vos ; sed veniet, qui polentior est
δημάτων αυτού : Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι me , cujus non sum idoneus solvere corrigiam cal
αγίω και πυρί . ) ceamentorum ejus . Ipse vos baptizabit in Spiritu
sancto et igni 18. ?
17. "Έχοντες τοίνυν τάς ομοίας λέξεις των τεσσά 17. Tenentes igitur quatuor evangelistaruin si
ρων , φέρε κατά το δυνατόν ίδωμεν ιδία τον νούνεκά milia verba , age , videamus pro virili seorsun

13 Baruc . Πι , 38. 1 • Joan . 1 , 27 15 ibid . 16 ibid . 26. 17 Μatth . μυ , 11 . 18 Marc . 1 , 68 .

1 Joan . 1 , 26.
15 Luc. Iυ , 16 .
(38 ) Βαπτίσει . Sic codex Bodleianus; editio Huctii βαπτίζει .
255 ORIGENIS 256
uniuscujusqne verbi sensum el differentias , initio A στης και τας διαφοράς , αρξάμενοι από του Ματ
sumpto a Malihæo, qui primus cæterorun traditur θαίου , ός και παραδέδοται πρώτος (59) των λοιπών
Evangelium tradidisse Hebreis qui ex circumcisio- τους Εβραίους εκδεδωκέναι το Ευαγγέλιον, τοις εκ
De crediderant : « Ego vos , inquit , in aqua ba- περιτομής πιστεύουσιν · « Εγώ μεν , φησίν , υμάς εν
prizo ad resipiscentiam ,, veluti purgans et deler ύδατι ( 40 ) βαπτίζω εις μετάνοιαν , οιονεί καθαίρων,
rens a rebus malis, el ad resipiscentiam invitans : και αποτρεπόμενος από των χειρόνων , και επί μετά
ut præparem enim populum instructum ego veni 2" ; νοιαν παρακαλών ετοιμάσαι γάρ Κυρίω λαόν κατε
et ad preparandum Iocun resipiscentie per bapti . σκευασμένον εγώ ελήλυθα , και χώραν διά του βαπτί
smum post me venturo , qui hac etiam ratione longe σματος της μετανοίας ευτρεπίσαι τώ μετ ' εμέ ήξον
potentius præstantiusque quam mea sil potentia , τι , και διά τούτο ισχυρότερον πολλώ της έμής δυνά
vobis adjumento futurus est. Siquidem illius bap μεως, και κρείττον υμάς ωφελήσοντι · ου σωματικών
tisnius non est corporalis, cum resipiscentem re γάρ το εκείνου βάπτισμα, τον μετανοούντα πληρούν
pleat Spiritus sanctus igne diviniori, quidquid vel της αγίου Πνεύματος , και θειοτέρου πυρός πάν υλι
materiale vel lerrenum fuerit demoliente et consu κον αφανίζοντος , και πάν γεώδες εξαναλίσκοντος , ου
menle. Ei hoc non tantum in eo qui ipsum admi μόνον από του χωρήσαντος αυτό , αλλά και από του
serit , sed etiam in eo qui audierit ipsum habentes . B των εχόντων ακούοντος . Τοσούτον δέ έστιν εμού
Tanto antem est ine fortior, qui post me venturus ισχυρότερος και μετ ' εμέ ερχόμενος ( 41 ) , ως μηδε τα
est , ut ne ea quidem quæ ad amiclum spectant της περιβολής των περί αυτόν δυνάμεων εσχάτων,
extremarum potentiarum qua sunt circa ipsum, ουχί γυμνών εκκειμένων , ώστε και τους τυχόντας
portare, vel qui ea sustinent, ferre sim idoneus : νοείν αυτά δύνασθαι , έκανόν με τυγχάνειν βαστάσαι ,
cum non jla nuda prostenl, ul ea obvii quique in μηδε ταύτα υπομένοντας φέρειν . Ουκ οίδα δή οπότε
telligere possint. Igitur non novi utrum prius di ρον είπω, πότερον την πολλήν μου ασθένειαν , τα ευ
cani, meamne multam imbecillitatem , quæ ne vilia τελή του Χριστού συγκρίσει των περί εαυτόν μειζό
quidem Christi (magnarum rerum circa ipsum exsi νων φέρειν μή δυναμένην , ή διά την εκείνου υπερ
stentium comparatione) ferre queat, an divinila βάλλουσαν και μείζονα παντός του κόσμου θειότητα :
tem illius eminentem et lolo mundo majorem , είτε εγώ ο τηλικαύτην χωρήσας χάριν , ώς και προ
quandoquidem ego , qui tantam accepi gratiam ut φητείας ήξιώσθαι με , προλεγούσης τα περί της εις
prophelia dignus habitus fuerim , quæ meum adven τον βίον των ανθρώπων επιδημίας μου , εντω : « Εγώ
lum ad vitam hominum prædicerel, illis verbis : φωνή βοώντος εν τη ερήμω, και • « 'Ιδού εγώ απο
« Ego vox clamantis in deserlo " ; » el : « Ecce ego
στέλλω τον άγγελός μου προ προσώπου σου » . Εγώ ,
milio nuntium meum ante faciem tuain 18 : Ego , o ού την γένεσιν Γαβριήλ ο παρεστηκώς ενώπιον του
cujus ortum Gabriel aslans coram altari admirabi Θεού παραδόξως ευηγγελίσατο εν γήρα γεγενημένο
liter annuntiavit 11 , palre nied in senectule 133 τω Πατρί μου : Εγώ , εφ' ού τω ονόματι Ζαχαρίας
exsistente ; ego , ad cujus nomen Zacharias wox άμα απέλαβε την φωνήν , και το προφητεύειν δι' αυ
vocem recepil, atque etiam prophelandi munus per της : Εγώ , ο υπό του Κυρίου μου μαρτυρούμενος, ώς
ipsam * ; ego, de quo Dominus lestificatus est 28, άρα μείζων εν γεννητοίς γυναικών εμού ουδείς τυγ
peminem inter nalos mulierum me majorem exsi χάνει , ουδε τα υποδήματα βαστάσαι ικανός( 42) είμι. Εί
stere ; neque calceameula ejus idoneus sum por δε μή τα υποδήματα , τί λεκτέον περί των ενδυμάτων
Care . Quod si non calceamenta, quid dicendum de αυτού ; Τίς ούτος (43 ) ός ολόκληρον αυτού το ιμάτιον
vestimentis ejas ? Quis tantus qui lolam illius ve τηρήσαι δυνήσεται ; Τίς, ός νοήσει τον εκ των άνωθεν
slem custodire quest ? Quis est qui cogitalurus sit χιτώνα άρραφον διά το δι' όλου υφαντόν τυγχάνειν
se comprehensurum rationem eam quam habet lll καταλαβείν όν έχει λόγος ; Παρατηρητέον δε, ότι των
nica a summo inconsutilis 26, quia sit per lolum τεσσάρων είρηκότων το ( 44 ) εν ύδατι ομολογείν Ιωάννης
contexla ? Illud vero observandum quod , quatuor εληλυθέναι βαπτίζειν , μόνος Ματθαίος τούτω προσέ
Evangelistis dicentibus Jo:nuem faleri se advenisse Dη θηκε το, « εις μετάνοιαν και διδάσκων το από του βα
ad baplizandum in aqua , solus Malihæus huic rei πτίσματος ωφέλειαν έχεσθαι της προαιρέσεως του βα
addideril » , « ad resipiscentiam , , nimirum docens πτιζομένου, τω μετανοούντι μεν εγγινομένην , (45) το
utilitalem futuram baptisinalis ei qui ex proposito δε μή μετανοούντι προσιόντι εις κρίμα χαλεπώτερον
baptizaretur, quae ad resipiscenleim perveniens , ei έσομένην . Xρή δε ειδέναι , ότι , ώσπερ αι κατά τάς
qui accederet non resipiscens , asperius judicium γεγενημένας υπό του Σωτήρος θεραπείας τεράστιοι
10 Luc . 1 , 17 . 21 Isa , XL , 3 . 21 Malach . Τι , 1 . 24 Luc. 1 , 63 , 64 , 67 et seq .
13 Luc . 1 , 7 , 11 el seq .
15 Mailla , 11 . 16 Joan. ΧΙΧ , 23. 27 Matth . III , 11 .
( 59) " Ος και παραδέδοται πρώτος, etc. Eusebius, deest elul, et mox legilur Eluh ràpit , etc. Colex
Hist . lib . II, c . 24, el lib . vi, c. 25 ; Clirysosio Bodleianus lectionem nostri textus repræsental.
minus, homil, { in Malih . ( 43) "Ος ολόκληρον . Sic codex Bodleianus ; Re
(40) Εν ύδατι . Restituitar e codice Bodleia gius , nale , o ολόκληρον .
00 . (44) 'Er ödati. Sic codex Bodleianus , Regius
(41) Μετ' εμέ ερχόμενος . Sic cod. Bodleianus ; perper:: ι ενδύματι .
editio Iluelii, μετερχόμενος . (45 ) Τα δε μη μετανοούντι προιόντι . Ιla rolex
( 42) Elui. Ei 88 mici , cic . lu cditione fluelii Bodleianus ; Regius , μή ούτω δε προσιόντι.
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 253
δυνάμεις , σύμβολα τυγχάνουσαι των αεί Λόγω του A futura esset . Sciendum est insuper, quemadmodum
Θεού απαλλαττομένων πάσης νόσου και μαλακίας, prodigios.e virtutes in curationibus a Servatore
ουδέν ήττον και σωματικώς γενόμεναι ( 46) ώνησαν , εις factis, nolæ exsistentes eorum , qui semper a Abyw,
πίστιν προσκαλεσάμεναι τους ευεργετηθέντας ούτως [id est Filio Dei liberantur tum ab omni agritu
( 47 ) και το δια του ύδατος λουτρών , σύμβολον τυγ dine, liim a mollitie, profuerunt (etiam corporali
χάνον καθαρσίου ψυχής , πάντα ρύπον από κακίας ier faciæ ) invitantes ad fidein eos qui beneficio
αποπλυνομένης , ουδέν ήττον και κατ' αυτό το έμ- afficiebantur ; ita lavacrum Αφιε , symbolum et
παρέχοντι εαυτόν τη θειότητα της δυνάμεως των της nola exsistens purificationis animae ablutæ ab om
προσκυνητής Τριάδος επικλήσεών έστιν ή χαρισμά ni sorde malitiæ , nihilominus, etiam ex se, esse
των θείων αρχή και πηγή : « Διαιρέσεις γάρ χαρι principium ac fontem munerum divinorum , propter
σμάτων εισί . » Μαρτυρεί δε μου το λόγο ή εν ταις potentiam invocationum adorandæ Triadis, ei qui
των αποστόλων Πράξεσιν αναγεγραμμένη ιστορία , se exhibuerit deitati . « Divisiones » enim i dono
περί του ούτως εναργώς τότε το πνεύμα τοίς βαπτι rum sunt 38.5 Testimonium autem meis verbis pre
ζομένους επιδεδομηκέναι , προευτρεπίσαντος αυτο bet historia in Actis apostolorum 29 scripta de eo
quod adeo evidenter tunc advenerit Spiritus his
του ύδατος τους γνησίως πρoσιoύσιν οδόν » ώς και τον
μάγος Σίμωνα καταπλαγέντα θέλειν μεν την χάριν φui baptizalbantur, praestruente viam aqua his qui
ταύτην από του Πέτρου λαβείν , εθέλειν δε το δικαιόsincere ad ipsum accedebant ; adeo ut Simon ille
τατον διά του μαμμωνά της αδικίας. Και τούτο δε Magus obstupefactus vellet a Petro hanc gratiam
παρασημειωτέον , ότι το Ιωάννου βάπτισμα υποδε- I accipere, velletque rem justissimam per mammona
έστερον ετύγχανε του βαπτίσματος Ιησού διδομένου iniquitatis . Quin et hoc insuper notandum quod
διά των μαθητών αυτού . Οι γούν εν ταις Πράξεσι Joannis baptismus Jesu baptismo, quod dabatur
βεβαπτισμένοι εις το Ιωάννου βάπτισμα , μηδε ει per discipulos ejus, inferior erat. Qui ergo in Actis
Ινεύμα άγιόν εστιν ακούσαντες , βαπτίζονται δεύτε baptizati erant in Joannis baptismo 30 , et neque, an
ρον υπό του Αποστόλου . Το γάρ της αναγεννήσεως Spiritus sanctus esset , audierant , denuo ab Apo
ου παρά τω Ιωάννη, αλλά τιαρά τω Ιησού διά τών stulo baptizantur, quia regeneratio non apud 134
μαθητών αυτού εγίνετο, και παλιγγενεσίας ονομα Joannem , sed apud Jesum per apostolos suos fie
ζόμενον λουτρών , μετά ανακαινώσεως γινόμενον πνεύbat, atque etiam regenerationis quod dicitur lava
ματος , του και νύν επιφερομένου , επειδή παρά (48)
crum , quod fiebat cum renovatione spiritus, qui
Θεού έστιν , επάνω του ύδατος , αλλ' ού πάσι μετά etiam nunc præfertur aquæ, quoniam a Deo est,
το ύδωρ εγγινομένου . Και ταύτα μεν εις την εξέτα sed non omnibus post aquam imprimitur, et inge
σιν των εν τώ κατά Ματθαίον Ευαγγελία ( 49 ) . neratur. Et hæc quidem hactenus, quod ad inqui
sitionem attinet eorum quæ sunt in Evangelio se
cundum Matthæum .
18. " Ηδη δε και τα Μάρκου κατανοήσωμεν , ός C 18. Proinde jam Marcum etiam consideremus,
ανέγραψε κηρύσσοντα τον Ιωάννην ταύτα μεν ειρη- φui predicantem quidem Joannem eadem scripsit
κέναι κατά τό : "Έρχεται ο ισχυρότερός μου οπίσω dixisse , juxta illud : 1 Venit potentior me post
μου ισοδυναμεί γάρ ταύτα τω : « Ο οπίσω μου me " ; , hæc enim æque valent atque ea verba :
ερχόμενος ισχυρότερός μού έστιν , ουκ έτι δε τα « Qui post me venturus est, potentior me est 32 ; »
αυτά εν τω · τ Ουκ ειμι ικανός κύψας λύσαι τον non amplius vero eadem , dum inquit : « Non sum
ιμάντα των υποδημάτων αυτού . » "Έτερον μεν γάρ idoneus procumbens solvere corrigiam calceamen
το βαστάζειν τα υποδήματα , δηλονότι ήδη λελυ torum ejus * . » Aliud est etenim gestare calcea
μένα από των του υποδεδεμένου ποδών: έτερον δε το menta , jam scilicet soluta a pedibus calceati; aliud
κύψαντα λύσαι τον ιμάντα των υποδημάτων αυτού . eliam , procumbentem solvere corrigiam calcea
Και ακόλουθόν γε μηδενός σφαλλομένου των Ευαγγε mentorum ejus. Proinde consequens est, nullo es
λιστών, μηδέ ψευδομένου , ως είπoιεν αν οι πιστεύον Evangelistis vel fallente , vel mentiente , ut dice
τες, αμφότερα κατά διαφόρους καιρούςεύρηκέναι (50 ) rent qui credunt , utraque Baptistam diversis teni
τον Βαπτιστήν καθ' έτερον και έτερον νούν κι poribus dixisse secundum aliam et aliam mentem
νούμενον · ου γάρ περί των αυτών , ώς oίoνται τινες moluin , Non enim de iisdem rebus varie loculi sunt
D
οι απομνημονεύοντες , διαφόρως ηνέχθησαν μή ακρι- " Evangelista , ut quidam expositores putant , accu
281 Cor . xα , 4. 23 Act. VIII , 15 el seq . 30 Act . XIX , 2 et seq . 31 Marc . 1 , 7 . 39 Matth . , 11 .
33 Marc . 1 , 7 .
( 46) Pro ώνησαν perperam in cold . Regio eu Bar κακίας αποπλυναμένης. Ουδέν δε ήττον και καθ'
herino legitur ών ήσαν. εαυτό το έμπαρέχοντι εαυτόν τη θεότητι της προσ
( 47 ) Ούτως και το δια του ύδατος, etc. Locum κυνητής Τριάδος διά της δυνάμεως των επικλήσεων
huc profert Basilius libro De Spiritu sancio , c . 29. χαρισμάτων αρχών έχει και πηγήν .
Qui locus, quoniam aliter paulo apud ipsum con ( 48 ) Παρά . Ιta codex Bodleianus ; Regius et Bar
Crplus est, hic a nobis recitalbitur : "Ος γε ( Ωριγέ Iberinus , περί .
νης) κατά το έκτoν οίμαι τών εις το κατά Ιωάννην
( 49) Evarrelio . Deest in codd . Regio et Barbe:
Ευαγγέλιον Εξηγητικών , και προσκυνητών αυτό rino , sed restituitur e codice Bodleiano.
(Πνεύμα άγιον ) φανερώς απεφήνατο, ούτωσι γράφων
κατά λέξιν " ότι το' του ύδατος λουτρόν σύμβολον ( 50) Εύρηκέναι . Legendum videtur cum Ferra
τυγχάνει Αθαρσίου ψυχής, πάντα ρύπον τον από rio, ειρηκέναι.
 259
rate non inquirentes singula dicta vel facia . Atque A βούντες τη μνήμη έκαστον των ειρημένων , ή γεγενη
magnum quidem est gestare Jesu calceamienia ,
sed magnum etiam estillud , procumbentem ad ip-
sius corporalia deorsum facta , considerandi causa
imaginem inferiorem , solvere obscura quæque my
slerii incarnationis, quæ veluti sunt calceamento
rum corrigia : unum enim est obscuritatis vincu
lum , sicut etiam una scientiæ est clavis , quæ ne
ipse quidem major inter nalos mulierum ex se κλείς , άτινα ουδε ο μείζων εν γεννητοίς γυναικών
solvere vel aperire idoneus est ; nempc eo solo lie καθ' αυτόν ικανός λύσαι , ή ανοίξαι , του δήσαντος και
gante aperienteque, qui quibus ipse velit , elargitur
solvere et aperire corrigiam calceamentorum atque
etiam quæ clausa sunt. Quod si mysticus est calcea
nentorumlocus, ne hunc quidem preferire dignum
est. Igitur opinor hominis assumptionem , cum car
nem et ossa recipίι Dei Filius , alterum esse calcea- Β οστέα αναλαμβάνει και του Θεού Υιός , το έτερον
mentorum , alterum aulem esse descensum ad inſer
num , 135 quisquis tandem sit ille infernus, et ad
carcerem cum Spirilu iter. Illud de descensu ad in
fernum scribitur in quinto decimo psalmo 24 : « Non
derelinques animam meam in infernum , » El de
itinere cum Spiritu ad carcerem apud Petrum in Ca
tholica Epistola : « Mortificalus » enim , inquit, ( carne , τω Πέτρα εν τη καθολική Επιστολή : « Θανατωθείς
sed vivificalus Spiritu : in quo etiam profectus spi-
ritibus , qui erant in carcere, prædicavit : qui ino
bedientes fuerunt quondam , cum exspectabalur Dei
lenitas in diebus Noe, cum apparabatur arca 38 .
Qui itaque , ut dignum est utrisque adventibus, ora
tionem habere potest , corrigiam solvere calceamen
lorum Jesu idoneus est, eliam ipse mente procuni C
bens, pariterque cum descendente in infernum de
scendens , et a cælo et a mysteriis divinitatis Christi
descendens ad ipsius apud nos adventum necessario
factum , cum hominem ligavil . Porro qui hominem
15 Vers . 10. 38 IPelr. Tι , 18-20.
(51 ) Μυστηρίου . Εodem modo corrigiam calcea
menti interpretatur Origenes in Calena Corderiana
in Joannem , ad capitis i vers. 27 .
(52 ) Παρελθείν άξιον. Sic codex Bodleianus ;
Regius et Barberin ., παρελθετέον .
(53 ) " Οστις ποτέ εστιν ο άδης . Varie quippe
veierum Patrum disputationibus agilata fuit ea
quæstio. Origenes lib . 11 llepl åpjūr , c. 11 , p . 106 ,
infernum in aliquo lerræ loco staluil, ubi diuturnis
exercitationibus purgali homines cælo succedere
mereantur. Terlullianus lib . De anima , cap . 55 , et
alibi sæpe, sanctos itidem el impios sub terram in
diversa inferorum loca diem judicii exspecialuros
detrudi docel ; el superiori quidem inferorum con
tignationi paradisum assignat, inferiori gehennam .
Nec mutavit sententiam , cun lib . De resurr. , cap .
43, bæc ait : Paradiso scilicet, non inferis diversu
rus ; quasi paradisus et inferi non idem sint : infe
ros quippe usilalo modo et recepto pro gehenna hoc
loco usurpavit ; licet alias , ex ipsius sententia , ad
paradisum et gehennam peræque pertineant. His
consentit flebræorum doctrina , qui paradisum illum
appellant 77 78 , et , paradisum inferiorem ; ut a
paradiso superiore , coelo nimirum , distinguant ;
eamque sedem assignant animis justorum corpore
exulis. Unde Josephus præmia sub terra itidem ut
pænas servari docel . Intra terræ viscera inferos
quoque collocarunt reliqui ſerie Patres Græci el
Latini , Igualius, Irenæus, Gregorius Nyssenus ,
Theodoretus, Hieronymas , Viciorinus martyr , el
ORIGENIS 25)
μένων. Μέγα μέν ούν το βαστάσαι του Ιησού τα
υποδήματα , μέγα δε και το επί τα σωματικά αυτού
κάτω που γεγενημένα , κύψαντα υπέρ του την εικόνα
κάτω θεάσασθαι , λύσαι έκαστον των περί του μυστη
ρίου ( 31) της ενσωματώσεως ασαφών, οιονεί τον
ιμάντα των υποδημάτων τυγχάνοντα · είς γάρ ό της
ασαφείας δεσμός , ώσπερ και η μία της γνώσεως
κλείσαντος μόνου δωρουμένου οίς βούλεται το λύσαι ,
και ανοίξαι τον ιμάντα των υποδημάτων , και τα
κεκλεισμένα . Ει δε μυστικός και περί των υποδη
μάτων τόπος , ουδε τούτον παρελθείν άξιον (52 ).
Οίμαι τοίνυν την μεν ενανθρώπησιν , ότε σάρκα και
είναι των υποδημάτων, την δε εις άδου κατάβασιν,
όστις τοτε έστιν ο άδης (55), και την εις φυλακής
μετά του Πνεύματος πορείας, το λοιπόν . Περί της
εις άδου καταβάσεως τό: « Ουκ εγκαταλείψεις την
ψυχήν μου εις τον άδην , και εν ιε' ψαλμώ είρηται · και
περί της εν φυλακή πορείας μετά ΙΙνεύματος παρά
γάρ, φησί, σαρκι , ζωοποιηθείς δε Πνεύματι • ενώ
και τοίς εν φυλακή πνεύμασι πορευθείς εκήρυξεν,
απειθήσασί ποτε , ότε άπαξ εξεδέχετο (54) ή του
Θεού μακροθυμία , εν ημέραις Νώε κατασκευαζο
μένης κιβωτού . - Ο τοίνυν κατ ' αξίαν αμφοτέρων
των επιδημιών τους λόγους παραστήσαι δυνάμενος ,
τον ιμάντα λύειν των Ιησου ικανός έστιν υποδη
μάτων, και αυτός το νου κυπτων , και συγκαταβαί
νων το καταβεβηκότι εις άδου , και από ουρανού ,
και των περί της θεότητος Χριστου μυστηρίων κα
ταβαίνων επί την αναγκαίως γεγενημένην παρ' ημίν
alii . At multum hic æstuat Augustinus : duplicem
siquidem infernun, superiorem el inferiorem sla
luit ; animas aulem diem judicii exspectantes secre
tis iis latibulis contineri, ei piorum quidem in snpe
riore loco : impiorum in inferiore : quibus vix stare
deinde potest. Cum auleni de inferorum loco non
constiterit apud veteres , ita neque de Christi ad
inferos descensu certa sententia fuit : at quamvis
de inferorum sede inter ipsos non conveniret, ne
que certo constaret utram inferorum partem Chri
slus adiisset, nemo lamen ad inferos Christum de .
D scendisse negabat. Clara est sententia Origenis,
lib . 11 Contra Celsum , p . 419 , ubi ail de Christo :
γυμνή σώματος γενόμενος ψυχή ταϊς γυμναϊς σωμά
των ώμίλει ψυχαίς : et Ionil. 15 in Genes. , p . 101 ,
ipsum scribii pro salute mundi usque ad inferna de
scendisse, et inde protoplasłum revocasse ; et homil.
6 in Exod . , p . 149 : Sed el nos puto aliquando lerru
devoralos in inferni penetratibus relinebal, el propter
ea Dominus noster descendil non solum usque au
lerras , sed usque ad inferiora terræ ; el lib . vi in
Epist. ad Rom ., cap . vi , n . 6 : Sed el inferni locus ,
in quo animæ delinebantur a morte, etiam ipsa mors
appellatur. Sed ha fluctuationes Ecclesiæ catholicæ
delinitionibus sopilæ demum ac compositæ sunt ;
a qua qui dissentiunt, miris expositionibus descen
sus Cliristi ad inferos gratiam hodieque elevant.
HUETIUs.
(54) "Απαξ εξεδέχετο . Codex Bodleianus, απεός
δέχετο .
261 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI . 902
αυτού επιδημίαν , ότε τον άνθρωπον υπεδήσατο (55 ). A ligavit , ctiam mortuum ligavit : « In hoc enim Je.
Ο δε τον άνθρωπον υποδησάμενος και τον νεκρών sus morluus est , el resurrexit, ut el mortuis et vi
υπεδήσατο · « Εις τούτο γάρ Ιησούς απέθανε , και ventibus dominelur 88 ; » [ (56) ob eamque causam
ανέστη, ίνα και νεκρών και ζώντων κυριεύση και και el vivum et mortuum ligavit, id est el eum qui in
διά τούτο ζώντα και νεκρόν υπεδήσατο, τουτέστι τον terra , et eum qui est apud inferos, ut el in vivis do.
εν γή , και τον έν άδου , ένα και νεκρών και ζώντων minelur et in morluis. ] Quis ergo idoneus est pro
κυριεύση. Τίς ούν άρα ικανός κύψας λύσαι τον ιμάντα cumens solvere corrigiam alium calceamentorum ,,
των τοιούτων υποδημάτων , και λύσας μή εάσαι, eaque soluta non dimiliere , sed ex altera idoneitate
αλλά κατά δευτέραν ικανότητα αναλαβείν αυτά , και ea recipere el gestare, eo quod circumferal in me
βαστάσαι , διά του εν τη μνήμη περιφέρειν τα νε moria que intellexerit ?
νοημένα ;
19. Μή ανεξέταστον δε εάσθω το χωρίς του « κύ 19. Nec illud sinatur intactum , Liicam , similiter
μαςκαι ομοίως παρά τω Λουκά και Ιωάννη ειρημέ que Joannem vocem , « procumbens 37 , ) omisisse.
νον. Και τάχα ενδέχεται μεν κύψαντα λύσαι κατά Et fortassis quidem contingit ut qui procubuerit,
το προειρημένον · δυνατόν δε και , το ανάστημα του solval , juxta id quod est dictum ; sed facile faclu
B
από του Λόγου επάρματος φυλάττοντα , ευρείν την est eliam ut qui observat altitudinem intervalli et
λύσιν τών εν τω ζητείσθαι δεδεμένων υποδημάτων : spatii exsistentis a Λόγω (Filio Dei , ] inveniat cal
ένα , τα αυτά τις λύσας των χωριστών υποδημάτων, ceamentorum solutionem , quæ , cum quis ea quæ
ίδη Λόγον γυμνόν των υποδεεστέρων καθ' αυτόν Yίον rii , ligala apparent , ut ea quis cum solverit cal
του Θεού . ceamenta , quæ separabilia sunt, videal Aáyov [ Dei
Filium ] per se nudum rebus inferioribus.
20. Ου ταυτόν δε το « μή είναι ικανόν και το « μή 136 20. Perscribit autem Joannes 38 :( Non
είναι άξιον , » ανα γρά φει ο Ιωά ννη ς · δυν ατό ν γάρ sum ego dignus, » quod idem non est cum illis ver
μη όντα άξιον γενέσθαι ικανόν · δυνατόν δε και άξιον bis 39 : « Non sum ego idoneus ; ) fieri enim potest
όντα μηδέ πω είναι ικανόν . Ει γάρ και προς το ut qui dignus non sit , sit idoneus ; contra qui dignus
συμφέρον δίδοται τα χαρίσματα , και ου μόνον κατά sit , nondum sit idoneus. Si enim etiam ad id quod
την αναλογίαν της πίστεως , φιλανθρώπου αν είη expedit data sunt dona *0, nec id tantum ex pro
Θεού έργον , προορωμένου βλάβης από οιήματος portione idei, Dei humanum genus amantis offi
επακολουθήσοντος , ή φυσιώσεως , το και το αξίω cium erit prævidentis nocumentum ex elatione vel
ποτέ μη διδόναι την ικανότητα . Οικείον δε της , inflatione insecutura , ne digno quidem aliquando
C
χρηστότητος του Θεού νικάν εν τώ ευεργετείν τον idoneitatem dare . Accommodalum est autem ad
ευεργετούμενον προλαμβάνοντα τον εσόμενον άξιον, naturam bonitatis Dei , vincere in conferendis be
και πρίν γένηται άξιος κοσμούντα αυτόν τη ικανό neficiis eum in quem beneficia conferuntur, anti
τητι, ένα μετά την ικανότητα έλθη επί το γενέσθαι cipareque eum, φui dignus futurus est, atque ornare
άξιος , και μη πάντως ( 57) από του είναι άξιος φθά- idoneitate , ut post idoneilalem assequatur esse di .
νων τον δωρούμενον, και προλαβών αυτού τάς χά- gnus : netalis dignu omnino cum fuerit , preveniens
ριτας , έλθη επί το γενέσθαι ικανός . Ο τοίνυν 'Ιωάν Deuns munera largientem , ipsiusque gratias antici
νης φησί παρά μεν τοίς τρισίν ουκ είναι ικανός , pans, ad hoc pertingal ut sit idoneus. Ergo apud
παρά δε τώ Ιωάννη ούκ είναι άξιος. Ουκ απο tres evangelistas se non esse idoneum inquit Ba
κλείεται δε ός γε έλεγεν ουδέπω ών ικανός γεγο- pista , apud Joannem auleni non esse dignum . Nec
νέναι ικανός , ει και μη άξιός πω ήν και πάλιν ότε profecto qui dixit se nondum exsistere idoneum ,
έλεγεν ουκ είναι άξιος ουκ ών άξιος, έφθακέναι επί excluditur , qui factus fuerit postea idoneus , eliam
το γεγονέναι άξιος · ει μή άρα τις έρεί επί το κατ' si nondum dignus esset ; qui vicissim cum dixit se
αξίαν της λύσεως και βαστάξεως (58) αυτών, μη non esse dignum , cum non esset dignus, non ex
χωρούσαν την θνητήν φύσιν ήκειν ποτέ , αληθευό- p cluditur, quin ad hoc non pertigerit ut essel dignus .
μενον έχειν το μηδέποτε γενέσθαι ικανών λύσαι τον Nisi forte quis dicturus est , eo quod mortalis na
ιμάντα των υποδημάτων, και άξιον του αυτού • όσα lura non capax sit neque possit illo pertingere ali
δε εάν χωρήσωμεν , έτι υπολείπεται τα μηδέπω νε quando ut calceamenla ipsa solvere alque gestare
νοημένα : « Επεί όταν συντελέση άνθρωπος , τότε possit , ut dignum est ipsis , Joannem vera narran
άρχεται και όταν παύση (39), τότε απορηθήσεται , και lem habere illud , ut nunquam fuerit idoneus ac ne
κατά την Ιησού υιού Σειράχ Σοφίαν. dignus quidem solvere corrigiam calceamentorum
pro dignilale ipsius Christi ; quia , quainvis multa cognitione percepimus , adhuc relinquantur tamer:

26 Ron. ΧΙV , 9 . 37 Marc . 1 , 7 . 38 Joan . 1, 27. 39 Marc. 1 , 7. 60 Rom . XII , 6.

( 55) Yπεδήσατο. In codice Bodleiano legitur plevimus .

υπεδύσατο, sicque legit Ferrarius ; vertit enim
subinduit ; male , nam alluditur ad υποδήματα. Ιdem
codex Bodleianus mox habet únoồnsáuevos, el paulo
post bis υπεδύσατο .
(56) Hæc a Ferrario prætermissa , e Perionio sup
( 57 ) Πάντως . Codex Bodleianus , πάντα .
(58 ) . Και βαστάξεως . In codd . Regio et Barberino
deest και .
(59) Codex Bodleianus, παύσηται.
263 ORIGENIS 264
mulla nondum intellecia : « Quoniam cum absolverit homo, lunc incipit : et cum quieverit, lunc incer ,
lus erii, , juxta Jesu filij Sirach Sapientiam " .
21. Adhuc de calceis hunc in modum apud tres A 21. " Ετι περί των υποδημάτων των παρά τους
evangelistas nominalis disseramus , illos conferen τρισιν ούτως ονομασθέντων ευαγγελισταϊς διαλάβω
les cum illo calceo qui apud discipulum Joannem μεν, συγκρίνοντες εκείνα τα παρά το μαθητή
numero singulari nominalur: « Non sum enim « ego , ) "Ιωάννη ενικός ονομασθέντι : « Ουκ ειμί » γάρ, φη
inquit, « dignus, ut solvain ejus corrigiam calcea σιν , « εγώ άξιος να λύσω αυτού τον ιμάντα του
menti " , Fortassis igitur victus a Dei gratia mu υποδήματος.» Τάχα ούν νικώμενος υπό της του Θεού
nus accepit (nondum alioqui, quantum in se eral , χάριτος δωρεάν ειληφε , ( μηδέπω όσον εφ' εαυτό
dignus exsistens) solvendi corrigiam alterius cal άξιος ών λύσαι τον ιμάντα του ετέρου των υποδη -
ceamentorum , cum perspexissel illius inter homi μάτων ,) νοήσας αυτού την εν ανθρώποις επιδημίαν,
les adventum , de quo et testificatur. Sed quoniam περί ης και μαρτυρεί. Επει δε έλειπεν αυτώ η
deliciebat illi comprehensio rerum quæ secutura περί των εξής κατάληψις , ουκ ειδότι πότερον
erant, nescienti an Jesus esset eliam illo venturus Ιησούς έστιν ο κακεί ερχόμενος, όπου από της φυ
quo futurum erat ut ipse ex carcere decollatus ac λακής γίνεσθαι έμελλεν αποκεφαλισθείς , ή έτερον
cederet, an alium oporterel exspeclare , ob hanc προσδοκάν έχρήν , διά τούτο την σαφέστερον ύστερον
causau dubitationem illam , quæ nobis postea aper επαπόρησιν ημίν δηλουμένην και νυν αινιττόμενος ,
B
lius declaratur, etiam innuens, inquit illud : « Non φησί το : « Ουκ ειμι εγώ άξιος να λύσω αυτού τον
sum ego dignus, 137 ul solvam ejus corrigiam cal ιμάντα του υποδήματος . » Ο δε οιόμενος περιεργο
ceamenti. , Quod si quis existimarit curiosius hoc τερον τούτο ειρήσθαι , εις ταυτόν συνάξει το των
a nobis dictum fuisse , is in idem congregabit quod υποδημάτων και του υποδήματος , ένα οιονεί λέγη :
dictum est de calceamentis el calceamento, lil vel Ουδαμώς άξιός είμι λύσαι τον ιμάντα , ουδε κατά
uli dicat : Handquaquam dignus sum solvere cor την αρχήν , κάν του ενός υποδήματος ή και ούτως
rigiam , ne in principio quidem , unius calcei ; vel δυνατόν εις έν συνάγεσθαι τα παρά τους τέσσαρσιν (60 )
eliam hunc in modum in unum alluci possunt que ειρημένα . Ει γάρ ο Ιωάννης συνέει μεν τα περί της
quatuor evangelistæ dixerunt . Si enim Joannes intel . ενταύθα αυτού επιδημίας , επηπόρει (61 ) δε περί των
ligebal quæ pertinent ad adventum Christi ad nos, εξής , αληθεύει λέγων και το μή είναι ικανόν λύειν
dubitabatque de rebus sequentibus, vera narral di τον ιμάντα των υποδημάτων · ου γάρ λύει αμφό
cens se non idoneum qui solvat corrigiam calcea τερα λύσας του ενός . 'Αληθεύει δε λέγων και τον
nientorum ; nec enim utraque solvit qui unum sol ιμάντα του υποδήματος , και έπει , ως προείρηται , έτι
veril. Vera eliam narrat dicens, « corrigiam cal διαπορεί περί του , πότερον αυτός έστιν ερχόμενος ,
ceamenti, » quoniam , ut prædictum est , etiamnum C ή έτερος, ο κάκεί προσδοκητέος .
dubital de eo, an ipse silille venturus, et etiam ille
exspectandus, an alter.
22. Quin , quod ad id attinel ; i la medio vesiri 99. Και περί του δέ . « Μέσος ( 62) υμών έστηκεν , αν
slal, quem vos nescitis * 3 , , hæc disserenda sunt de υμείς ουκ οίδατε , και ταυτα διαληπτέον περί του Υιού
Filio Dei Abyo , per quem omnia facta sunt, sub του Θεού του Λόγου , δι' ου τα πάντα γέγονεν ,
sistente substantialiter secundum subjectum , el ύφεστηκότος ουσιωδώς κατά το υποκείμενον του αυ
idem exsistente cum sapientia . Hic enim per uni του όντος τη σοφία . Ούτος γάρ δι' όλης πεφοίτηκε
versam orbis machinam permeat, ut quæ semper της κτίσεως , ένα αει τα γινόμενα δι' αυτού γένηται,
fiunt, per ipsum fiant ; el de universis, quæcunque και περί παντός ούτινoσoυν αεί αληθές ήν το :
proluleris, semper verum erit : « Omnia per ipsum « Πάντα δι' αυτού εγένετο , και χωρίς αυτού εγένετο
facta sunt, et sine ipso ſaclum est nihil * ; » et illud : ουδέν και το « Πάντα εν σοφία εποίησας . » Εί
« Omnia in sapientia fecisti *5 . , Quod si per omnem δε δι' όλης της κτίσεως πεφοίτηκε , δηλον , ότι και
creationem alque universam mundi fabricam per των πυνθανομένων · « Τί ούν βαπτίζεις , ει συ ουκ
meal, in medio scilicet etiam eorum slal qui inter εί ο Χριστός , ουδέ Ηλίας , ουδε ο προφήτης ; » Μέ
rogabant : Quid ergo baptizas , si tu non es ille D σος έστηκεν ο αυτός και βέβαιος ών Λόγος , υπό
Chrislus, neque Elias , neque prophela ille 46 ? , In του Πατρός έστηριγμένος πανταχού . "Η τό : Μέ
medio, inquam , slat Abyos ipse, [hoc est ratio, ] et σος υμών έστηκεν , και ακουέσθω, ότι υμών των α.
Filius Dei a Patre firmalus ubique. Vel verba ea , θρώπων , διά το είναι υμάς λογικούς , « μέσος υμών
« in niedio vestri stal , , sic intelligantur, quia ho εστώς, και το του παντός σώματος εν μέσω είναι το
moines vos estis rationis compoles, idcirco e in me ηγεμονικόν, αποδείκνυται κατά τας Γραφάς εν τη
lio vestri stat , eo quod in medio sit Iolius corpo- καρδία τυγχάνον. Οι τοίνυν έχοντες τον Λόγον έν .
ris ea animæ pars præstantissim a, principalum quam μέσω εαυτών , μη διαλαμβάνοντες δε περί της φύ
vocant, Scripturis in violatæ fidei ostendentibus σεως αυτού , μηδέ από ποίας πηγής και αρχής ελή

" Eccli . xviii , 6. 42 Joan . 1 , 27 . 48 Joan . 1, 26 . 44 jbid . 5. 48 Psal . CII , 24. 46 Joan . I , 25 .
(60) Codex Regius , perperan , περί του τέσσαρ (61 ) Codex Bodleianus , ενηπόρει .
σιν . (62 ) Ιleni , Περί δε τού • Μέσος , etc.
 263 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 260
λυθε , μηδ' όπως ποτέ συνέστησεν αυτοίς ( 63 ), ούτοι A eam in corde exsistere . Qui igitur in sui ipsorum
μέσον αυτόν έχοντες ουκ ίσασιν · ο δε Ιωάννης αυτόν medio Λόγον [hoc est rationem] habent , cum inte
οίδε . Το γάρ: « "Ον υμείς ουκ οίδατε,» ονειδιστικώς λε rim non disserant vel de ipsius natura , vel a quo
γόμενον (64) προς τους Φαρισαίους, εμφαίνει τώ λόγω fonte et principio venerit , neque landem quomodo
το επιμελώς έγνωκέναι τον υπ' εκείνων (63) αγνοού confirmaveril ipsos , hi in medio sui ipsorum Abyov
μενον. Δι' ό και γινώσκων αυτόν ο Βαπτιστής, οίδεν [ et rationem] se habere nesciunt . Αι Joannes ipsumm
οπίσω αυτού ερχόμενον, τον εν μέσω τυγχάνοντα , novil : hoc enim , « quem vos nescitis, contumeliose
τουτέστι μεθ' αυτόν και την υφ' αυτού εν τω βαπτί .. diclum ad Pharisæos, ostendit Joannem accurale
σματι διδασκαλίαν επιδημούντα τους κατά Λόγον agnovissequemilliignorarent. Quam ob causam etiam
απολουσαμένους. Ου ταυτόν δε σημαίνεται εκ της Baptista , ipsum agnoscens , novit postse venturum ,in
τοπίσω» φωνής ενθάδε , και όταν ο Ιησούς πέμπη medio exsistentem , hoc est post se , et post doctri .
ημάς οπίσω εαυτού · εκεί μέν γάρ, ένα κατ' ίχνη βαί nam a se in baptismo datam , advenientem ad cos
νοντες αυτού φθάσωμεν προς τον Πατέρα , οπίσω qui secundum Sermonem [seu 138 rationem
αυτού γίνεσθαι κελευόμεθα· ενθάδε δε ( 66), ένα δη abluti fuerint . Non idem autem significatur hoc in
λωθή το μετά τας Ιωάννου διδασκαλίας (έπει ελή loco per vocem ( post , el quando Jesus millil 103
B
λυθεν ούτος, ένα τάντες πιστεύσωσι δι ' αυτού ) post seipsum ; illic enim post ipsum esse jubemur,
τους προευτρεπισαμένους επιδημεϊν , προκεκαθαρ ul incedentes per ipsius vestigia , perveniamus ad
μένοις διά των ηττόνων , πρός (67) τον τέλειον λό Palrem ; hoc vero in loco , ut declararetur Jesum
γον. Προηγουμένως μεν ούν έστηκεν ο Πατήρ post Joannis doctrinas (quandoquidem hic venit ,
άτρεπτος , και αναλλοίωτος ών · έστηκε δε και ο Λό cul'omnes crederent per ipsum 47.88 » ) accedere ad
γος αυτού αεί εν τω σώζειν , κάν γένηται σαρξ, κάν cos,qui antea præparati fuissent atque purificati per
μέσος η ανθρώπων, ου καταλαμβανόμενος, αλλ ' ουδε inferiora ad perfectum λόγον [seu rationem ] . Pre-
βλεπόμενος· έστηκε δε και διδάσκων , προκαλού- cipue itaque slat Paler immutabilis et inalterabilis
μενος πάντας επί το πίνειν από της αφθόνου πηγής exsistens : stal autem et Sermo ipsius semper, dum
αυτου : « Είστηκει και γάρ ο Ιησούς , και έκραξε servat, etiam si fiat caro , etiamsi in inedio sit hc
λέγων · Εάν τις διψά , έρχέσθω πρός με , και minum , non comprehensus, sed neque visus : sla .
• πινέτω. ) autem et docens , invitans omnes ad bibendum a
fonte suo abundanti : « Stabat enim Jesus, et clamabat dicens : Si quis sitit , veniat ad me , et
bibat 87. ,
25. Ο δε Ηρακλέων το · « Μέσος υμών έστηκε, » C 25. Αι Heracleon , « In medio vestri stat , inter
φησίν, αντί του « "Ήδη πάρεστι , και έστιν εν τω pretatur : 4 Jam adest , et est in mundo, et inter nos
κόσμω, και εν ανθρώπους , και εμφανής έστιν ήδη omnes homines , jam visibilis est : qua interpre
πάσιν υμίν » διά τούτων δε περιαιρεί το ( 68) παρα - talione tollit quod docuimus, nempe quod ipse dis
σταθέν περί του διαπεφοιτηκέναι αυτόν δι' όλου του currat ac pernieet per lolum mundum . Dicendum
κόσμου . Λεκτέον γάρ προς αυτόν : Πότε γάρ ού πάρ enim ad illum : Quando enim non adest ? quando
εστι; πότε δ' ουκ έστιν εν τω κόσμω; και ταύτα autem non est in mundo ? praesertim Evangelio «li
του Ευαγγελίου λέγοντος · « Εν τω κόσμω ήν , και cente : « In mundo erat , et mundus per ipsum fa
ο κόσμος δι' αυτού εγένετο, και ο κόσμος αυτόν ουκ ctus est, [el mundus eum non cognovit 88.] » Et o!
έγνω (69) . » Και διά τούτο και ούτοι , προς ούς και hanc causam hi etiam ad quos est sermo ille ,
λόγος, ο « όν υμείς ουκ οίδατε,και ουκ οίδασιν αυτόν , ( quem vos nescitis, » nesciunt eum , quoniam non
έπει ουδέπω του κόσμου εξεληλύθασιν , ο δε κόσμος dum e mundo egressi fuerant , mundus vero cum
αυτόν ουκ έγνω. Ποίον δε χρόνον διέλειπε του εν non cognovit. Sed quo tempore cessavit inier 114
ανθρώπους είναι ; “ Η ουκ εν Ησαΐα ήν λέγονται: mines esse ? An non erat in Isaia dicente : « Spiri
• Πνεύμα Κυρίου επ' εμέ, ού είνεκεν έχρισέ με , lus Domini super ine , propterea quod unxit me 80 ; x
και• • Εμφανής εγενόμην τοίς εμέ μη ζητούσι ; » D et : « Manifestus factus sum in his qui me non qua
Λεγέτωσαν δε ει μή και εν Δαυίδ ήν , ουκ αφ' αυτού rebanı90? , Rursus dicant an in Davide non erat ,
λέγοντι : « Εγώ δε κατεστάθην βασιλεύς υπ ' αυτού non a semetipso dicente : « Ego autem constillus
επί Σιών όρος το άγιον αυτού , και όσα έκ προσώ sum rex ab eo super Sion moniem sanctum ejus ' !,,
που Χριστού έν Ψαλμοίς αναγέγραπται ; Και τι με el quæcunque in Psalmis ex persona Christi scri
δει καθ ' έκαστον αποδεικνύναι δυσεξαρίθμητον όν pla sunt ? Cumque evidenter docere queam Jesum
τως (70) παραστήσαι εναργώς δυνάμενον , ότι αει semper inter homines esse, ad convincendum noul
Joan . 1 , 7 . 87 Joan. VΙΙ , 37. 88 Joan . 1 , 10 . 39 Isai . LXI , 1 90 Isai . LXV , 1 . 91 Psal . 11 , G.

(65 ) Συνέστησεν αυτοίς . Legendum vel συνέστη ενθάδε .

σεν αυτούς, vel συνέστηκεν αυτοίς.
(64) Colex Bodleianus, recle, λεγόμενον . Regius ,
male, γενόμενον.
( 65 ) Editio Huelii habet, εμφαίνει τον λόγον , τα
επιμελώς έγνωκέναι το υπ' εκείνων , sed codex Bod .
leianus lilin nostro textu .
(66) 'Ενθάδε δέ. Sic codex Bodleianus ; Regius ,
PATROL. GR . XIV,
(67 ) Πρός . Ιta codex Bodleianus ; male Regius, και ,
(68) Περιαιρεί τό. Sic codex Bodleianus ; Regius ,
περιηρείτο .
(69) Και ο κόσμος αυτόν ουκ έγνω. Πwc verie ,
quic in codice Regio omissa suni, restituuntur e
codice Bodleiano.
( 70) Colex Bodleianus, δυσεξαριθμήτου όντος .
9
 ORIGENIS 268
267
recle Heracleonem exponendo, in medio vestri Aεν ανθρώπω (74 ) ήν , προς το ελέγξαι ουχ υγιώς εί
stat , » exposuisse, « Jam adesi, et est in mundo , el in ρημένον το "Ήδη πάρεστι , και έστιν εν κόσμω,
homine, » quid opus est me singulatim argumenta και εν ανθρώπω, και εις διήγησιν παρά τω Ηρακλέων
congerere , cum ea vix enumerari queant ? Non του : « Μέσος υμών έστηκεν ; » Ουκ απιθανως δε παρ'
absurde tamen apud eum dicitur , quod verba illa , αυτό λέγεται , ότι το, « οπίσω μου ερχόμενος, και το
qui post me venturus est , , declarant Joan πρόδρομος είναι τον Ιωάννης του Χριστού δηλοί • αλη
nem præcursorem Christi exsistere : vere enim θώς γάρ ώσπερεί οικέτης εστί προτρέχων του Κυρίου .
non secus atque servus præcurrit Dominum . 139 Πολύ δε απλούστερον τό : « Ουκ ειμι άξιος να λύσω
Longe vero simplicius ea verba interpretatus αυτού τον ιμάντα του υποδήματος , και εξείληφεν , ότι
est : « Non sum ego dignus, ut solvam ejus corri ουδε της άτιμοτάτης υπηρεσίας της προς τον Χριστόν
giam calceamenti % , , perinde quasi fateatur Ba άξιος είναι διά τούτων ο Βαπτιστής ομολογεί . Πλήν
plisia his verbis se neque dignum qui ultima officia μετά ταύτην την εκδοχήν ουκ απιθανως υποβεβληκε
in Christum conferat. Atlamen post hanc exposi το • Ουκ εγώ είμι ικανός , ίνα δι' εμέ κατέλθη από
Lionem satis probabiliter subjunxit : Νon sum ego μεγέθους , και σάρκα λάβη , ως υπόδημα , περί ής
idoneus ut mei gratia descendat a magnitudine et εγώ λόγoν αποδούναι ου δύναμαι , ουδε διηγήσασθαι ,
carnem accipiat , ceu calceamentum , de qua ratiο- Β ή επιλύσαι την περί αυτής οικονομίαν. 'Aδρότερον
nem reddere ego non valeo, neque enarrare , vel δε και μεγαλοφυέστερον ο αυτός Ηρακλέων κόσμον
solvere de ipsa dispensationem . Rursus minus prů το υπόδημα έκδεξάμενος , μετέστη επί το ασεβέστε
denter atque animosius Heracleon ipse, cum per ρον απoφήνασθαι ταύτα πάντα δείν ακούεσθαι και
calceum interpretatus esset mundum , ad rem ma περί του προσώπου τούτου ( 79) διά του Ιωάννου
gis impiam transit, nempe ad enuntiandum , hæc νοουμένου . Ούεται γάρ τον Δημιουργών του κόσμου
omnia intelligi etiam oportere de mundi Fabrica ελάττονα όντα του Χριστού , τούτο ομολογείν διά τού
tore , intelligendo per Joannem , personam Fabri των των λέξεων, όπερ έστι πάντων ασεβέστατον» και
calóris mundi . Existimat enim mundi Opificero in γάρ πέμψας αυτόν Πατήρ, και των ζώντων Θεός , ώς
feriorem Cbristo exsistentem , hoc per hæc verba αυτός Ιησούς μαρτυρεί , του Αβραάμ , και του
faleri, quod est omnium impiissimum . Nam Paler Ισαάκ, και του Ιακώβ, ο διά τούτο Κύριος του ου
qui misit illum, viventium Deus ( ut etiam ipse ρανού και της γης , ότι πεποίηκεν αυτά , ούτος και
Jesus testatur 9 ), nempe Abraham , Isaac et Jacob , μόνος αγαθός, και μείζων του πεμφθέντος ( 75). Εί
et idcirco Dominus coeli et terræ, quod ea fecerit , δε και, ως προειρήκαμεν , αδρότερον νενόηται και
hic etiam solus bonus 9% el major est misso 93 . C πάς ο κόσμος υπόδημα είναι του Ιησού τω Ηρα
Quod si minus prudenter, ul antea diximus , ab κλέωνι , αλλ' ουκ οίμαι δείν συγκατατίθεσθαι. Πώς
Heracleone excogitalum est , omnem eliam mundum γάρ μετά της τοιαύτης εκδοχής σωθήσεται το 100
calceamentum esse Jesu , non arbitror oportere ut ρανός μου θρόνος, η δε γη υποπόδιον των ποδών μου, και
illi assentiamur. Quomodo enim cum tali intelli μαρτυρούμενον ως περί του Πατρός ειρημένον υπό
gentia servabitur illud : « Celum mihi sedes est , του Ιησού ; « Μή γάρ ομόσητε, φησί , τον ουρα
terra autem subsellium pedum neorum 26 , quod νον , ότι θρόνος έστι του Θεού , μηδέ την γην , ότι
lestimonium sic sumit Jesus perinde quasi Paler υποπόδιον εστι των ποδών αυτού . ) Πώς δε, μετά του
id dixerit ? « Non enim juraveritis , inquit , per co τον όλον κόσμον υπόδημα νοείσθαι του Ιησού παρα
lum , quoniam sedes est Dei ; neque per terram , στήσαι , νοήσεται το « Ουχί τον ουρανόν και την γην
quoniam subsellium pedum ejus est 07 , , Proinde εγώ πληρώ, λέγει Κύριος ; » Πλήν άξιον επιστήσαι
quomodo, si docuerimus lolum mundum intelli πότερον, τώ τον Λόγον και την Σοφίαν διαπεφοιτηκένα:
gendum esse calceamenlum Jesu , illud intelligelur : δι' όλου του κόσμου, τον δέ Πατέρα εν τω Υιώ είναι ,
« Nonne cælum , et terram ego impleo, dicit Do ως παρεθέμεθα τα ρητά δεί νοήσαι · ή ο προηγου
minus 989 , Verumtamen dignum est ut inspiciamus μένως περιζωσάμενος πάσαν την κτίσιν , παρά το
utrum quia Sermo et Sapientia , hoc est Filius Dei , D τον Υιόν είναι εν αυτώ , έχαρίσατο τω Σωτήρι ως
per lolum mundum permeet, Paler vero sit in μετ' αυτόν δευτέρω, και Θεώ Λόγω τυγχάνοντι , δι'
Filio, ut apposuimus ; verba intelligenda sint an όλης έφθακέναι (74) της κτίσεως. Και μάλιστα τους
precipue circumcingens omnem creaturam, pro- δυναμένους κατανοείν τήν του τηλικούτου ουρανού
plerea quod Filius sit in ipso , donaverit Servalori, αδιάλειπτον κίνησιν , από ανατολών επί δυσμάς συμ
quasi post se secundo, et Deo Aoyo exsistenti, per περιάγοντος (75) εαυτό το τοσούτο των αστέρων πλή
lolam crealuram permeare. Ac polissimum his qui θος , άξιον έσται ζητήσεως περί του , τις ή ενυπάρ
92 Joan . 1 , 27 . 93 Malib . XXII , 32. 94 Luc. ΧVΙΙ , 19 . 95 Joan . Χιν, 28. 96] Isai . LXVI , 1. 97 Mallh. v ,
54 , 55. 98 Jerem . XXIII , 24 .
( 71 ) Ιdem cod . , ανθρώποις . (73) Ούτος και μόνος αγαθός, και μείζων του "
(72) Kαι περί του προσώπου τούτου , etc. Sic πεμφθέντος. Joan . ΧΙV , 28 : Πορεύομαι προς τον
baberil codices mss. Regius, Barberinus et Bod Πατέρα : ότι ο Πατήρ μου μείζων μου εστί . Αdi Ori.
leianus , a quibus non recessit Perionius ; aliter la geniana .
men legendum esse suadel ipse orationis contextus ( 74) Έφθακέναι . Forte legendum πεφοιτηχέ
et Ferrarii interpretatio. Huetius . sic emendavit : να .
Και περί του δημιουργού του κόσμου , του προσώπου ( 75) Συμπεριάγοντος . Sic colex Bodleianus ;
τούτου διά του Ιωάννου νοουμένου. editio Huelii , συμπεριάγοντα .
 269 COMMENT . IN JOAN. TOMUS VI . 970
χουσα δύναμις τοσαύτη, και τηλικαύτη τώ παντί A dispicere queunt lanti celi inleficientem lotum ,
κόσμω . "Ετερον γάρ παρά τον (76) Πατέρα και τον ut quod circumducal ab oriente in occidentem is
Υιόν ταύτην τολμήσαι ειπείν , μήποτε ουκ έστιν ευ que lantam stellarum multitudinem , dignum erit
σεβές. quæsitu quænam sit ea vis lanta et lalis in 140
lolo mundo exsistens. Nam aliud hanc dicere audere præler Patrem et Filium , fortasse non est
pium .
24. Ταύτα εν Βηθαρά (77 ) εγένετο πέραν του 24. Hæc in Bethabara facta sunt, trans Jordanem ,
Ιορδάνου , όπου ήν Ιωάννης βαπτίζων . " Οτι μεν ubi eral Joannes baptizans 99. Quod in omnibus fere
σχεδόν εν πάσι τοις αντιγράφοις κείται• « Ταύτα εν exemplaribus ponatur : Hæc in Belhania facta
Βηθανία εγένετο ,και ουκ αγνοούμεν, και έoικε τούτο sunt, » non ignoramus, el videtur hoc etiam antea
και έτι πρότερον γεγονέναι και παρά Ηρακλέων , factum fuisse : unde apud Heracleonem eliam Be
γούν Βηθανίαν ανέγνωμεν . Επείσθημεν δε μή δεϊν thaniam legimus. Sed persuasi sumus non « Betha
• Βηθανία και αναγινώσκειν , αλλά Βηθαβαρά , γενό nia, ) sed « Bethabara ) esse legendum , cum ad loca
μενοι εν τοις τόπους (78) επί ιστορίας των ιχνών Ιη- pervenissemus , ut Jesu discipulorumque ejus ac
σου , και των μαθητών αυτού , και των προφητών. Β prophetarum vestigia inspiceremus. Bethania nam
Βηθανία γάρ , ώς και αυτός ευαγγελιστής φησι, η πα que, ut ipse inquil evangelista " , patria Lazari , et
τρίς Λαζάρου, και Μάρθας , και Μαρίας, απέχει των Mariæ , et Marihæ, quindecim sladiis a Hierosoly
Ιεροσολύμων σταδίους δεκαπέντε ' ής πόρρω έστιν mis dislal, qua Jordanes Musius, lato computo,
ο Ιορδάνης ποταμός , ώς από σταδίων πλατεί λόγω abest sladiis circiler octoginta supra cenluin , sed
ρπ' · αλλ' ουδε ομώνυμος τη Βηθανία τόπος εστίν neque locus est circa Jordanem qui nomen com
περί τον Ιορδάνην. Δείκνυσθαι δε λέγουσι παρά τη mune habeat cum Bethania . Dicunt aulem ostendi
όχθη του Ιορδάνου τα Βηθαρά, ένθα ιστορoύσι τον circa lumulus Jordanis Bethabara , ubi historiæ
"Ιωάννην βεβαπτικέναι» έστι τε ή ερμηνεία του ονό dicunt Joannem baptizasse ; esique nominis inter
ματος ακόλουθος τώ βαπτίσματι του ετοιμάζοντος pretatio consequensbaptismati preparantis Domino
Κυρίω λαόν κατεσκευασμένον· μεταλαμβάνεται γάρ populum instructum 1. Est enim , si interpreteris,
εις οικον κατασκευής : η δε Βηθανία εις οίκον domus instructionis : Bethania vero, domus obedien
υπακοής. Πού γάρ αλλαχόσε έχρήν βαπτίζειν τον liæ. Nam profecto ubi baplizare opus erat ei qui
αποσταλέντα άγγελον προ προσώπου του Χριστού missus fuerat ante faciem Christi ad præparandum
κατασκευάσαι την οδόν αυτού έμπροσθεν αυτού , η viam ipsius coram ipso , quam in domo instru
εις τον της κατασκευής οικον ; Ποία δε οικειοτέρα C ctionis ? Quenam vero magis propria est patria ipsi
πατρίς τη την αγαθήν μερίδα εκλεξαμένη μη αφαι- Marie, que elegeral bonam partem a se non aufe
ρουμένην αυτής Μαριάμ , και τη περισπωμένη διά rendam , et Marihæ in diversa distractæ propler
την Ιησού υποδοχήν Μάρθα , και τα τούτων αδελφώ, suscipiendum Jesun 8 , atque ipsarum fratri La
φίλω υπό του Σωτήρος ειρημένω, Λαζάρω, η Βηθα- Zaro , qui a Servatore amicus dicitur , quam Be
νία και της υπακοής οίκος ; Ού καταφρονητέον ούν της thania obedientiæ domus ? Itaque contemnenda non
περί τα ονόματα ακριβείας των απαραλείπτως βουλo est accurata circa nomina diligentia ei qui voluerit
μένω συνιέναι τα άγια γράμματα . Το μέντοιγε ήμαρ- probe intelligere sanctas litteras. Peccatum equi
τήσθαι εν τοις Ελληνικούς αντιγράφους τα περί των dem frequenter ſuisse in gentilium exemplaribus,
ονομάτων πολλαχού , και από τούτων άν τις πεισθείη indeque errata in Evangelis translata facile quis
εν τοις Ευαγγελίοις : η περί τους υπό των δαιμονίων credat . Dispensalio namque circa porcos e rupe
κατακρημνιζομένους και εν τη θαλάσση συμπνιγο præcipitalos, et in mari suffocalos a dæmoniis scri
μένους χοίρους οικονομία αναγέγραπται γεγονέναι bilur facta 7 fuisse in loco Gerasenorum. Gerasa
εν τη χώρα των Γερασηνών . Γέρασα δε της 'Αρα autem urbs est Arabiæ, neque mare neque stagnum
βίας έστι πόλις , ούτε θάλασσαν ούτε λίμνην πλησίον in propinquo liabens. Nec mendacium adeo aper
D
έχουσα . Και ουκ άν ούτως προφανέ ς ψεύδος και ευ lum , quodque facile redargui possel, dixissent
έλεγκτον οι ευαγγελισται ειρήκεσαν, άνδρες επιμε- evangelista, viri diligenter agnoscentes regionem
λώς γινώσκοντες τα περί την Ιουδαίαν. Επει δε Judææ. Quoniam 141 vero in paucis exemplaribus
99 Joan. 1 , 28 . 1 Joan. 1 , 1 , 18 . • Luc . 1 , 17 . 3 ibid . 76. • Luc. Χ , 41 . και ibid . 45. Joan. Σι , 11 ;
Matth . νιιι , 28 , 39 , * Μarc. V, 1 , 15 ; Luc. VII , 26, 33, 37.

(76) Editio Huetii, Tepl tov, etc., male.
(77 ) Ταύτα εν Βηθαρά . Origenes in Catena
quadam Regia in Joan. I , 28 : Xρή δε γινώσκειν,ότι
τα ακριβή των αντιγράφων Βηδαβαρά περιέχει. Η
γάρ Βηθανία ουχί πέραν του Ιορδάνου , αλλ' εγγύς
που των Ιεροσολύμων εστίν. Ιnfra scriptum ali
quando reperias , Βηθαραβά, aliquando Βηθαβαρά,
quæ vera lectio est , el quam secutum esse Orige
nem cerlum est, juxta codicum Græcorum fidem
Joann . 1, 28. Ηanc enim vocem vertit , οίκος κατα
σκευής, 2 ΠΡ el No , quod aliquando redditur κα
τασκευάζειν, μι Isaise XL , 28, N 718 ) Νο2 LXX
verterunt : ο κατασκευάσας τα άκρα της γης. Ιta et
Isaiæ xliii, 7. Quod si scripsissei Broapabă, expor
suissel, « domus humilis, 1 vel « doinus vesperæ ,
quemadmodum exponit Hieronymus in libro De
locis Hebraicis. Vertit utrobique Ferrarius, Bethabara ,
adeo ut sic ipsius habuisse codicem dubium non sit,
inquit Huetius . Verumlamen in codice Bouleianó
nec non in codice Barberino utrobique legilur Bn
θαρά, ηοη Βηθαβαρά.
(78) Γενόμενοι εν τοίς τόποις , etc. 10 tum pri
mum videtur contigisse , cum Alexandria pulsus
Cæsare domicilium slaluil. Huetius.
 271 ORIGENIS
invenimus , in Iocana Cadarenorum, ad hoc Α εν ολίγοις εύρομεν εις την χώραν των Γαδαρηνών, και
etiam est dicendum , Gadaram quidem civitatem και προς τούτο λεκτέον: Γάδαρα γάρ πόλις μέν έστι
esse Judææ, circa quam celeberrima balnea sunt, της Ιουδαίας, περί ην τα διαβόητα θερμά τυγχάνει,
haudquaquam vero in ea esse slagnum vel mare λίμνη δε κρημνούς παρακειμένη ουδαμώς εστιν εν
precipitiis adjacens . Αι Gergesa , a qua Gergesai , αυτή η θάλασσα (79). Αλλά Γέργεσα , αφ' ής οι Γερ
urbs est antiqua juxta stagnum quod nunc Tibe γεσαίοι , πόλις αρχαία περί την νυν καλουμένην Τιβε
riadis vocamus , juxta quam rupes est stagno adja- ριάδα λίμνην , περί ην κρημνός παρακείμενος τη λί
ceus, e qua ostenditur porcos a dæmonibus in præ μνη , αφ' ού δείκνυται τους χοίρους υπό των δαιμό
ceps delatos fuisse. Interpretatur autem Gergesa νων καταβεβλήσθαι . Ερμηνεύεται δε η Γέργεσα (80 )
habilalio ejicientium , fortasse cognomentum sortita παροικία εκβεβληκότων , επώνυμός ουσα τάχα προ
propheticæ illius rei , quam locorum cives erga φητικώς ού περί τον Σωτήρα πεποιήκασι παρακαλέ
Servatorem fecerunt obsecrantes eum vt e finibus σαντες αυτόν μεταβήναι εκ των ορίων αυτών οί των
suis excederel 8. Tale subinde erratum in lege et χοίρων (81 ) πολίται. Το δ' όμοιον περί τα ονόματα
prophetis circa nomina licet cernere , ut accurate σφάλμα πολλαχού του νόμου και των προφητών
perspeximus ab llebræis edocti , cum ipsorum έστιν ιδείν , ώς έκριβώσαμεν από Εβραίων μαθόν
exemplaribus nostra comparantes , que testimonium B τες, και τους αντιγράφοις αυτών τα ημέτερα συγκρί
habent ab edilionibus Aquilæ , et Symmachi, et ναντες, μαρτυρηθείσιν υπό των μηδέπω διαστραφει
Theodolionis, quæ nondum sunt depravalæ. Pauca σών εκδόσεων 'Ακύλου , και Θεοδοτίωνος , και Συμμά
igitur apponemus in studiosorum gratiam , quo in χου . Ολίγα τοίνυν παραθησόμεθα υπέρ του τους φι
his diligentias versentur. Unus aliorum Levi pri- λομαθείς επιστρεφεστέρους γενέσθαι περί ταύτα . Είς
mus in pluribus exemplaribus Geson nominalus των υιών Λευί ο πρώτος Γεσών εν τοις πλείστοις
est ' , pro eo quod est Gerson , ejusdem nominis των αντιγράφων ωνόμασται , αντί του Γηρσών, ομώ
exsistens cum primogenilo Moysis, nomine vere νυμος τυγχάνων το πρωτοτόκω Μωϋσέως, εκατέρων
utrisque posito, quod geniti fuissent in terra aliena διά την παροικίαν (82 ) εν γή αλλοτρία γεννηθέντων
lialbitantes . Rursus Julie secundus apud nos qui- του ονόματος ετοίμως κειμένου . Πάλιν τώ Ιούδα
dem Aunan esse dicitur 10 , apud Hebreos vero παρ' ημίν μεν ο δεύτερος Αυνάν είναι λέγεται , παρά
Onan , quod est , Labor ipsorum . Ad haec in profe δε Εβραίους Ωνάν έστι , Πόνος αυτών (83) . Προς τού
clionibus filiorum Israel in Numerorum libro inve τοις εν ταις απάρσεσι των υιών Ισραήλ εν τοις
nimus " , quod profecti sunt ex Sochoch , el castra 'Αριθμοίς εύρομεν , ότι απήραν εκ Σοχώθ , και
fixerunt in Buthan , cum Hebraicum pro Buthan παρενέβαλον εις Βουθάν • το δε (84) Εβραϊκόν , αντί
C
Æman habeat. Et quid me opus est lardante.az Βουθάν , Αιμάν λέγει. Και τι με δεί διατρίβοντα
plura apponere , cum veritatem , quæ est in nomi πλείονα παρατίθεσθαι , παρόντος τω βουλομένω του
nibus , cuivis volenti lum inquirere, tum agnoscere εξετάζειν και γινώσκειν τα κατά τα ονόματα αληθή ;
sit in promptu ? Sed in primis ea Scriplurarum Μάλιστα δε υποπτευτέον τους τόπους των Γραφών ,
Ioes suspecta habere debemus , ubi pariter complu- ένθα κατάλογός έστιν άμα ονομάτων πλειόνων , ώς εν
rium nominum est enarratio , veluti in libro Jesu τώ Ιησου τα περί της κληροδοσίας , και εν τη πρώ
Nave sunt quæ ad divisionem hæreditatis pertinent : τη των Παραλειπομένων αρχήθεν εξής μέχρι του
et in primo Paralipomenon a principio per ordinem εγγύς που υπέρ τον Λαυ ( 85 ) ... Ομοίως δε και εν
8 Mallll . II , 34 Marc . V, 17 ; Luc. VΙΙ, 37. 9 Gen. ΧLVΙ , 11 ; Exod . VI, 16 ; Νum. 1, 17 ; XXVI ,
57 ; Paral. VI, 1 , 16 ; Exod . Ι , 22 ; Ι Paral . ΧΧ11 , 15 . 10 Gen. ΧΧΧVΙΙ , 4 ; XLV1 , 12 ; Νum . XXVI ,
19 ; Paral . 1 , 3. 11 Νum. XXXIII , 6.

( 79) 'Εν αυτή η θάλασσα. Editio Huetii in textu ra “ aliena . , Hieronymus De nomin . Hebraic. :
habet εν αυτή θάλασσα . Ceterum Origenis obser « Gerson , ejectio eorum , sive, advena ibi , aut adve .
vationi adde "Gadara civilalem fuisse Judæorum na pupillæ. » Id.
quibus ut velitum erat porcos edere , ila superfluum ( 83) Παρά δε Εβραίοις Ωνάν έστι , Πόνος αυ
fuissel alere. D Tūr. Ab Ti , cum aflixo plurali feminino. llierony
(80) Ερμηνεύεται δε η Γέργεσα. Infra tom . X mus De nomin . Hebraic. : « Onan , meror eo .
in Ioann., Hum. 10 :"Ωσπερ τα Γέρχεσα, ένθα παρε Γmm. )
κάλεσαν αυτόν μεταβηναι εκ των ορίων αυτών οι των (84) Παρενέβαλον εις Βουθών : το δέ , etc. Hie
χοιρων πολίται , ερμηνεύεται , Παροικία εκβεβληκότων. hariolatus est Perionius pro Boulav scribendum
Quasi ex hac expulsione id nominis lum primum Aláv. Sed omnino retinendum Bovláv , quod edi
sortita fuerit. Vocabnlum illud derival Origenes a tiones omnes των Ο ' preferunt , Νum . XXXII, 6, ex
779 ,undean , habitatio , » elwm) , « expulit: ) un Hebraico Onn] , in Etham . Itaque pro Aipáv, qnod
de fieri debuil, «Gergeresa , non «Gergesa ., AL sequitur apud Origenem , legendum videtur Aldau ,
Matth . VI, 28 , την χώραν των Γεργεσηνών repe id enim Hebraici codices perpetuo consensu ha-.
rio ; « Gergesa » autem nusquam reperio . llue bent. Huetius.
TIUS . (85) 'Εγγύς που υπέρ τον Λαυ . Ρostremain hanc
( 81 ) Xoipwr. Ita codex Regius et reliqui, cum vocem non reddit Ferrarius, sive quod ex ipsius
Perionio ; et infra tom. x in Joann., nun. 10, oi abfueril codice, sive quod vocem nibili quomodo
των χοίρων πολίται. Ferrarius utrobique χωρίων , redderet non habuerit. Quid si legamus : Útep TOV
quod malim . Huetius . Σαούλ , vel υπέρ τον Δάδ , contracle pro Δαυίδ . Sen
(89) Διά την παροικίαν , etc. Α -, « peregrinus , sus erit : Suspecta debent esse loca, ubi complu
el DW ribi. » Exod. 11 , 22 : « Quæ peperit ci filiuin , ria nomina recensentur : velut in Jesu Nave , ei in
quem vocavil Gersam , dicens : Advena fui in ter primio Paraliponieren, ab initio libri ad eum circi.
 273 COMMENT, IN JOAN . TOMUS VI . 274
το “Έσδρα . Και ου καταφρονητέον των ονομάτων , A usque ad ea que in principio sunt super ... Simi
πραγμάτων σημαινομένων απ' αυτών χρησίμων τη liler autem in Esdra. 142 Nec vero parvipen
των τόπων ερμηνεία. Ουκ εύκαιρον δε νύν τον περί denda sunt nomina, cum res utiles ex eis significen
της θεωρίας των ονομάτων εξετάσαι λόγον, αφέμε lur locorum interpretatione. Cæterum haud est
νον των προκειμένων . nunc opporlunum instituere sermonem de ratione
nominum , omiliendo que sunt proposita.
25. "Ίδωμεν τοίνυν τα της ευαγγελικής λέξεως . 25. Quamobrem videamus quæ ad evangelicam
Ιορδάνης μεν ερμηνεύεται ( 86) κατάβασις αυτών» . lectionem spectant . Jordanes quidem interpretalur
Τούτω δε , ίν' ούτως είπω , γειτνιά το όνομα του Ια descensus ipsorum . Huic aulem , ut ita dicam , vici
ρεό, και και αυτό ερμηνεύεται καταβαίνων , επειδή num est nomen lared , quod et ipsum interpreta
περ γεγένηται τω Μαλελεήλ, ώς εν τω Ενώχ γέγρα lur descendens, quoniam genitus est Malaleeli, ut
πται (87) (εί το φίλον παραδέχεσθαι ώς άγιον το βι in libro Enoch est scriplum ( si cui placel admit
βλίον) , ταις ημέραις της των υιών του Θεού καταβά lere librum ul sanctum ) , his diebus, cum filii Is
σεως επί τας θυγατέρας των ανθρώπων · ήντινα κα rael descenderent ad filias hominum : quo descensu
τάβασιν αινίσσεσθαί τινες υπειλήφασι την των ψυ- quidam suspicati sunt innui animarum ad corpora
χών κάθοδον επί τα σώματα , θυγατέρας ανθρώπων Β descensum ; ilias hominum melapliorice terrenunm
τροπικώτερον το γήϊνον σκηνος λέγεσθαι υπειληφό- habitaculum dici existimantes . Si igitur hoc sie se
τες. Εί δή τούθ' ούτως έχει, τίς αν είη ποταμός κα habel, quis erit Nuvius descensus ipsorum , ad quem
τάβασις αυτών , εφ' όν ερχόμενον καθαίρεσθαι δε ουκ non descendentem proprio descensu , sed descensu
ιδίαν κατάβασιν καταβεβηκότα , αλλά την των ανθρώ- ioninum , quicunque venerit, purificatione egeat,
πων, ή ο Σωτήρ ημών διορίζων τους υπό Μωϋσέως nisi Servator poster , disterminans eos qui a Moyse
κληροδοτουμένους από τών διά Ιησού τάς οικείας bæreditatem acceperint, ab his qui proprias partes
απολαμβανόντων μερίδας ; Τούτου δή του διά του κα acceperunt per Jesum ? Hujus igitur impetus, qui
ταβεβηκότος ποταμού τα ορμήματα ευφραίνουσιν , ώς sunt per fluvium descendentem , lætificant , ut in
έν Ψαλμοίς εύρομεν , την πόλιν του Θεού την αι Psalmis est scriptum 11, civitatem Dei , non Jeru
σθητήν Ιερουσαλήμ (ού γάρ έχει παρακείμενον πο salem sub sensum cadenlem ( nec enim Jerusalem
ταμόν) , αλλά την άμωμον του Θεού Εκκλησίαν , οι habet adjacentem fluvium ), sed inculpalam Dei Ec
κοδομουμένην επί τω θεμελίω των αποστόλων και clesiam ædificatam super fundamentum apostolo
των προφητών , όντος ακρογωνιαίου Χριστού Ιησού rum el prophetarum , summo angulari lapide
του Κυρίου ημών . Ιορδάνην μέντοιγε νοητέον του Christo Jesu exsistente Domino nostro 13. Jordanes
C
Θεού Λόγον τον γενόμενον σάρκα, και σκηνώσαντα “ itaque intelligendus est ille Dei Serino qui faclus
εν ημίν , Ιησούν δε τον κληροδοτήσαντα και ανείληφεν est caro et habitavit in nobis " " ; Jesus , inquain ,
ανθρώπινον όπερ έστι και ακρογωνιαίος λίθος, o qui quidquid assumpsit humanum, hereditarium
και αυτός εν τη θεότητι του Υιού του Θεού γενόμε- fecit : quod est etiam summus angularis lapis , quod
νος, τω ανειλήφθαι υπ' αυτού λούεται , και τότε χωρεί etiam ipsum in divinitale Filii Dei facium , ex eo
την ακέραιον και άδολος περιστερών του Πνεύματος , quod ab ipso assumptum fuerit , lavatur, et turn
συνδεδεμένην αυτώ, και μηκέτι αποπτηναι δυναμέ- capit simplicem et sine dolo columbarm Spiritus ,
την Εφ' όν γαρ, φησίν , εάν ίδης το Πνεύμα κα sibi colligatam , nec amplius avolare valentem :
ταβαίνον και μένον επ ' αυτόν , ούτός έστιν ο βαπτίζων Super quem enim , inquit, videris Spiritum de
εν Πνεύματι αγίω. Διά τούτο λαβών το Πνεύμα scendentem , et manentem super eum, hic est qui
μένον επ ' αυτόν Ιησούν, εν αυτώ μείναντι βαπτίζειν baptizat in Spiritu sancto 15.5 Propter hoc , qui
τους προσερχομένους (88) αυτώ δυνηθή . Πέραν δε acceperit Spiritum manentem super ipsum Jesum ,
του Ιορδάνου , κατά τα έξω της Ιουδαίας νεύοντα baptizare poterit ad se accedentes , Spiritu sancto
κλίματα , εν τη Βηθαραβά (89) βαπτίζει ο Ιωάννης , in ipso permanente. Sed Irans Jordanem , in parti
πρόδρομος ών του εληλυθότος καλέσαι ού δικαίους, D bus extra Jadeam vergentibus, in Bellhabara ba
αλλά αμαρτωλούς , διδάσκοντος μη χρείαν έχεις τους plizat Joannes , præcursor illius exsistens qui venit
ισχύοντας ιατρού (90 ) , αλλά τους κακώς έχοντας : 143 non justos , sed peccalores ad resipiscentian
11 Psal . XLV , 3. 18 Eplies . 11 , 20 . 15 Joan . 1 , 14. 18 ibid. 35 .
ier locum ubi res Saulis vel res Davidis comme verba : Και εγένετο , ότε έπληθύνθησαν οι υιοί των
morantur : hoc est, ad caput usque decimum ; ab ανθρώπων, εγεννήθησαν αυτοίς θυγατέρες ωραίαι ,
hoc enim loco infrequentiores sunt prolixæ illæ και επεθύμησαν αυτές οι εγρήγοροι ... Ησαν δε ού
nominum propriorum enumerationes. Huetius. του σ ', οι καταβάντες εν ταις ημέραις Iαρέδ . Πunc
( 86 ) Ιορδάνης μεν ερμηνεύεται , etc.. A Tr,
odescend librum Græce scriptum habuil Scaliger, aliaque
it. )
· Hieronymus De nominib . Hebraic.: ejusdem auctoris falsa el supposita , quemadmodum
Jarden, descensio eorum , vel , vide Judicium . ) discimus ex Scaligerianis. JD.
Alii dictum putant Jordanem a duobus fontibus Jor (88 ) Προσερχομένους. Ιta codex Bodleianας ;
et Dan, unde hic amnis profluit ; quo modo nomina Regius , έρχομένους .
sua adepti sunt Dordona el Tamesis . ID .
(89 ) Βηθαραβά . Codex Barberinus, Βηθαρά , sed
(87) Ως εν τω Ενώχ γέγραπται, etc. Locus has omnino legendum ut supra Βηθαβαρά .
belier Tibro primo Enochi , Περί των εγρηγόρων , e 190 ) Ιατρού . Sic codex Bodleianus ; Regius !α
quo fragmeplum profert Scaliger ad ' Euseb. E. τρών.
 276
ORIGENIS
278
vocalurus 16 , quippe docet non opus sanis medico , A και γάρ εις άφεσιν αμαρτιών το λουτρόν δίδοται.
sed male habentibus ?? . Etenim in remissionem peccatorum datur lavacrum 18.
26. Είκός δέ τινα τάς διαφόρους επινοίας του Σω
26. Caeterum probabile est aliquem , qui non in τηρος μη νενοηκότα προσκόψειν τη αποδοθείση τη
tellex erit diversas de Servalore notio nes , offensum
iri pro expli cata Jordanis interpretatione , eo quod περί του Ιορδάνου ερμηνεία , διά το λέγειν τον
Ιωάννην · « Εγώ βαπτίζω εν ύδατι · ο δε ερχόμενος
Joannes dical : « Ego baptizo in aqua : sed qui post μετ' εμε ισχυρότερός μου εστίν αυτός υμάς βαπτί
me venturus esi, is est me fortior : ipse vos bapti σει εν Πνεύματι αγίω . » Προς ον λεκτέον ότι ώσπερ
zabil in Spiritu sancto 19. , Ad quem sic est dicen ποτόν τυγχάνων και του Θεού Λόγος , οίς μέν έστιν
' dum : quod ut sermo Dei polabilis exsistens , aliqui ύδωρ, ετέροις δε οίνος ευφραίνων καρδίαν ανθρώπου ,
bus quideni aqua , aliquibus vero vinuin lætificans άλλους δε αίμα διά τό: « Εάν μή πίητέ μου το αίμα,
cor hominis 20, nonnullis etiam sanguis est propter ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς · αλλά και τροφή λεγό
illud : « Nisi biberitis sanguinem meum , non babebitis μενος ου κατά το αυτό νοείται άρτος ζών και σάρξ :
in vobis ipsis vitam * ;, quin cibus dictus, non ea ούτως και αυτός έστι βάπτισμα ύδατος , και πνεύματος ,
dem ratione consideralur panis vivens et caro ; sic Β και πυρός , τισι δε και αίματος . Περί δε του τελευ
ipsum exsislere aliquibus quidem aqua baptisma , ταίου βαπτίσματος , ώς τινες, φησίν εν τω Βαπτί
el spiritus, el ignis, aliquibus etiam baptisma san σματι δε έχω (91 ) βαπτισθήναι , και πώς συνέχομαι,
guinis. De quo ultimo baptismateinquit, ut quidain έως ότου τελεσθη ! Τούτω τε συμφώνως εν τη Επι
dixerunt , hoc : « Baptismale ego baplizari habeo , στολή ο μαθητής Ιωάννης το πνεύμα , και το ύδωρ ,
et aliquomodo coarclor, donec illud perfectum και το αίμα ανέγραψε τα τρία εις εν γινόμενα . Και
fuerit ? * ! , Huic consona discipulus Joannes scripsit οδός δήπου και θύρα είναι ομολογών , σαφής έστι μη
in Epistola *s , dicens, spiritum , aquam et sangui δέπω τυγχάνων θύρα ή έτι οδός έστι, και μηκέτι
nem tria esse que facta fuerint unum . Cumque οδός και δη θύρα . Πάντες ούν οι στοιχειούμενοι τη
viam el ostium se esse faleatur , palam est omnino αρχή των λογίων του Θεού , τη φωνή και του εν τη
eum non esse oslium cui sit via , nec amplius viam ερήμω βοώντος: Ευθύνατε την οδών Κυρίου, και προσ
esse illi cui sit ostium . Quotquot ergo initiantur ιόντες , πέραν του Ιορδάνου τυγχανούση παρά το
primis elementis sermonum Dei, accedenles ad vo οίκω της κατασκευής , ευτρεπιζέσθωσαν προς το δυ
com « clamantis in deserto : Dirigite viam Domi νηθήναι διά της προετοιμασίας χωρήσαι τον πνευμα
ni " ; 1 accedentes, inquam , trans Jordanen , ad τικόν λόγον , εγγινόμενον διά του φωτισμού του πνεύ
vocemn exsistentem apud donum præparationis, di- C ματος . 'Εχομένως δή του προκειμένου τα περί του
ligenter præparent se, ut præcedenti præparatione Ιορδάνου συνάγοντες ακριβέστερον τον ποταμών νοή
percipere queant spiritualem sermonem , qui impri σωμεν . Ο Θεός τοίνυν διά Μωσέως διαβιβάζει τον
mitur per illunminationen spiritus. Continenler igi- λαόν την Ερυθράς θάλασσαν , αυτό το ύδωρ αυτούς
tur rei propositæ colligentes quæ ad Jordanem per ποιήσας τείχος εκ δεξιών και εξ ευωνύμων, διά δε
Linent , accuratius consideremus fluvium . Deus igitur του Ιησού τον Ιορδάνην . Εντυχών δε τη Γραφή
per Moysen Traducit populum per mare Rubrum 26, ο Παύλος , ουκέτι κατά την σάρκα στρατευόμενος
cum fecisset ut aqua ipsis murus essel a dextris el αυτής (ήδει γάρ ότι ο νόμος πνευματικός έστι ):
a sinistris . Jesus vero traducit eum per Jordanem º7.O πνευματικώς διδάσκει ημάς εξειληφέναι τα της κατά
Cum legisset autem Scripluram Paulus, non am την Ερυθράς θάλασσαν διόδου , λέγων εν τη προς
plius secundum carnem illi militans (noverat enim Κορινθίους προτέρα : Ου θέλω γάρ υμάς αγνοείν,
legem spiritualem esse ) spiritualiter docet nos in αδελφοί , ότι οι πατέρες ήμών πάντες υπό την νεφέ
terpretari que contigerunt in transitu maris Rabri , λην ήσαν, και πάντες διά της θαλάσσης διήλθον, και
dicens in priore ad Corinthios Epistola 28 : Nolo πάντες εις τον Μωυσήν εβαπτίσαντο εν τη νεφέλη,
νος ignorare , fratres , omnes patres nostros sub nl- D και εν τη θαλάσση , και πάντες το αυτό βρώμα πνευ
be fuisse, omnesque per mare trapsisse , et omnes in ματικόν έφαγον , και πάντες το πνευματικών επινον
Moyse baplizatos fuisse in nube, et in mari, et omnes πόμα : έπινον γαρ εκ πνευματικής ακολουθούσης
cumdem cibum 144 spiritualem comedisse, el πέτρας : η πέτρα δε ήν ο Χριστός . » Φις ακολούθως
omnes eumdem polum spiritualem bibisse : bibebant και ημείς αιτήσωμεν λαβείν από του Θεού το νοήσαι
enim ex spiril uali seque nte eos pelra : al vero illa pe πνευμ ατικώς την διά Ιησού δίοδον του Ιορδάνου , λέ
tra erat Christus, , Quibus consequenter petamus γοντες , ότι είπεν αν και περί ταύτης ο Παύλος: Ού
eujain nos ut a Deo accipiamus intelligentiam spi . θέλω υμάς αγνοείν , αδελφοί , ότι οι πατέρες ήμων
rilua lem trans itus Jorda nis per Jesum , dicen tes de πάντες διά του Ιορδάνου διήλθον, και πάντες εις
hoc etiam dicere potuisse Paulum : Nolo vos igno τον Ιησούν εβαπτίσαντο εν τω πνεύματι , και το πο
rare, fratres , quod omnes palres nostri per Jorda ταμώ. Τύπος δε ο διαδεξάμενος ήν Μωσήν Ιησούς
nem transierunt , et omnes in Jesu baptizati fuerunt του διαδεξα μένου την διά του νόμου οικονομίαν τω
16 Matth . IX , 12. 17 ibid . 15 . 18 Marc . 1 , 4 ; Luc . 1 , 3. 19 Μatth, μι , 11. 20 Psal . ειμ,96 13. 11
25 Joan. 1 , 23. Exnd.
Joan . vi , 54 . 22 Luc . XII , 50. . 23 | Joan . V , 8 . 26 Joan . , 9 , el XIV , 6 .
XIV , 22 . 27 Jos. Πι , 15, 16 . 28 Cap . x , vers . 1 seq .
(91 ) Βαπτίσματι δε έχω. Ιta Bodleianus codex ; Regius pro βαπτίσματι habet βάπτισμα .
277 COMMENT . IN JOAN . TOMUS VI. 278

ευαγγελικό κηρύγματα 'Ιησού του Χριστού · διόπερ , A in spiritu el in lavio. Αι Jesus Moysi succedens -
ει και πάντες εκείνοι εις Μωσήν βαπτίζονται εν τη gura fuit Jesu Christi, qui evangelica prædicatione
νεφέλη και εν τη θαλάσση , πικρόν μέν τι έχει και illi æconomiæ , quæ per legem erat , successil ;
αλμυρόν το εκείνων βάπτισμα, έτι φοβουμένων τους quam ob causam , etiamsi omnes in Moyse baptizan
εχθρούς παρ ' αυτών, και αναβοώντων προς τον Κύ lur in nube et in mari, amarum altamen nonnihil
ριον και το Μωσή λεγόντων · « Παρά το μή υπάρχειν et ſalsum habet illorum baptisma , adhuc limentium
μνήματα εν Αιγύπτω, εξήγαγες ημάς θανατώσαι εν inimicos ab ipsis , et clamantium ad Doininum di
τη ερήμω : τι τούτο εποίησας ημίν , εξαγαγών εξ Αι centiumque Moysi ? : « Propterea quod non essent
γύπτου ; » Το δε εις Ιησούν βάπτισμα, εν τώ αληθώς monumenta in Ægyplo, eduxisti nos , ut interficeres
γλυκει και ποτίμω ποταμώ , πολλά έχει παρ' εκείνο in eremo : [quid hoc facere voluisti , ul educeres nos
εξαίρετα , ήδη τρανoυμένης και πρέπουσαν τάξιν ex Ægypto ? )] At vero baptisma in Jesu , in fluvio
λαμβανούσης της θεοσεβείας : κιβωτός γαρ της Δια vere dulci et polabili , niulta eximia præ illo bapti
θήκης Κυρίου του Θεού ημών και ιερείς και Λευίται smale habel , nimirum quia jam clarerel acciperet
πορεύονται και του λαού επομένου τους θεραπευταίς que decentem ordinem Dei cullus. Arca enim Testa
του Θεού , κακείνου δε τοϊς χωρούσε την περί αγνείας menti Domini Dei nostri , et sacerdotes et levitæ
εντολήν. Ίησούς δε λέγει τω λαώ (91 ) : Αγνίσασθε B præcedunt, sequente populo, sequenteque illo cul
εις την αύριον, ποιήσει εν ημίν Κύριος θαυμάσια , lores Dei . Cæterum his qui percipiunt mandatum
και τους ιερεύσι μετά της κιβωτού της Διαθήκης κε de sanctificatione, dicit Jesus ; nempe populo 30 :
λεύει προπορεύεσθαι έμπροσθεν του λαού , ότε και Sanctificamini in craslinum , faciet in vobis Do
το μυστήριον της του Πατρός προς τον Υιόν (92) οι minus mirabilia . ) Quin sacerdotibus etiam præci
κονομίας εμφαίνεται , υπερυψούμενον υπ' αυτού δι pit cum arca Testamenti præcedere coram populo ,
δόντος χάρισμα , « ίν ' εν τω ονόματι Ιησού πάν γόνυ quando etiam mysterium ostenditur economize Pa
κάμψη επουρανίων, και επιγείων , και καταχθονίων , iris ad Filium supererallatum ab ipso , qui dedit
και πάσα γλώσσα εξομολογήσηται , ότι Κύριος Ιη illi hoc munus , ( ut in nomine Jesu omne genu fle
σούς Χριστός εις δόξαν Θεού Πατρός. και Διά γάρ τού clatur , coelestium , terrestrium et internorum , et
των δηλούται εν τώ Ιησού αναγεγραμμένω ταύτα : omais lingua confitealur quod Jesus Christus Do
« Και είπε Κύριος προς Ιησούν: Εν τη ημέρα ταύτη minus est ad gloriam Dei Patris 31. , Per hæc enini
άρξομαι υψώσαι σε κατενώπιον των υιών Ισραήλ , declarantur illa , quæ sunt in libro qui inscriplus
και ακουστέον του Κυρίου ημών Ιησού λέγοντος τους est Jesu Nave : « Et dixit Dominus ad Jesum : In die
υιούς Ισραήλ : « Προσάγετε ώδε , και ακούσετε το C hac incipiam exaltare le coram filiis Israel " . , EL
ρήμα Κυρίου του Θεού ημών: εν τούτω γνώσεσθε , audiendus est Dominus noster dicens filiis Israel *3 :
ότι Θεός ζώων εν υμίν εστιν . Εν γάρ τώ βαπτίσασθαι ( Accedile huc, et audietis verbum Domini Dei no
εις Ιησούν γνωσόμεθα , ότι Θεός ζων εν ημίν έστι. stri : in hoc agnoscetis Deum vivenlem in vobis
Κακεί μεν το Πάσχα ποιήσαντες , εν Αιγύπτω, αρ esse. » Cum enim baptizamur in Jesu , agnoscimus
χήν της εξόδου ποιούνται παρά δε τώ Ιησού μετά Deum viventem in nobis esse. Et illic quidem, nem
την δίοδον του Ιορδάνου , τη δεκάτη του πρώτου pe in Ægyplo , facientes Pascha, principium exi
μηνός κατεστρατοπέδευσαν εν Γαλγάλους , ότε πρώτον ιus faciant ; at vero apud Jesum post transitin
έδει λαβόντα το πρόβατον (93) επονομάσαι τους ευ Jordanis s4 decima primj mnensis castramelati sunt
ωχηθησομένους μετά το Ιησού βάπτισμα . Και τη in Galgalis : 145 quando primum oportebat , qui
άκροτόμο πέτρα (94) υπό Ιησού οι υιοί Ισραήλ , accepissel ovem , convocare convivaluros post ba
όποι ποτέ απερίτμητοι ήσαν των εξεληλυθότων εξ plisma Jesu. Petra autem acutissima circumcidun
Αιγύπτου , περιτέμνονται τον δε ονειδισμόν της Αι lur filii Israel a Jesu 38 , nimirum quod omnes filii
γύπτου αφελείς Κύριος ομολογεί τη ημέρα του εις eorum qui egressi fuerant ex Ægypio, incireumcisi
Ιησούν βαπτίσματος , ότε Ιησούς περιεκάθαιρεν τους essent , et opprobrium Ægypti falelur Dominus se
υιούς Ισραήλ . Γέγραπται γάρ Και είπε Κύριος D auferre in die baptismalis in Jesu , quando Jesus
τώ Ιησού υιώ Ναυή 'Εν τη σήμερον ημέρα αφεϊλον undequaque purificavit filios Israel. Scriptum est
τον ονειδισμόν Αιγύπτου αφ' υμών. » Τότε εποίησαν enim 36 : « El dixit Dominus ad Jesum filium Nave :
οι υιοί Ισραήλ το Πάσχα τη τεσσαρεσκαιδεκάτη In die hac devolvi a vobis probrum Egypti . » Tunc
ημέρα του μηνός πολλώ του εν Αιγύπτω έλαρώτερον, fecerunt filii Israel pascha quartadecima die men
ότε και έφαγον από του σίτου της αγίας γής άζυμα, sis 37 , longe quam in Egypto hilarius , quando etiain
29 Exod . XIV , 11 . 30 Jos . Π1 , 5, 6 . 31 Philipp . II , 9 , 11 . 32 Jos. II , 7. 33 ibid . 9 , 10. 34 Jes . TV ,
19. 28 Jos . V, 2, 8. 36 jbid . 9. 37 jbid. 10-12.
( 914) Paraphrastice interpres vertit hunc locum , Tov , elc. Pascha intelligil , Jos. v, 10.
qui sic ad liileram reddi potest : ... et Levitæ præ (94) Και τη άκροτόμο πέτρα . Ει Jos. V , 2, et
eedunt , sequente populo cultores Dei , sequenteque Exod . iv , 25 , habelur 73 , quæ vox et pelram et gla
illo eos qui percipiunt mandatum de sanctificatione: dium sonat . Quem autem intellectum hic habeal,
Dicit aulem Jesus populo Edit . grammatici cerlanı . Varius quidem est trodie cir
( 92) Yiór . Ila codex Bodleianus ; Regius , ' In-
σου cumcisionis ritus apud Judæos, sed ferro fere utun-.
), tur. At silicem tamen olim adhibuisse negare nons .
(93 ) "Οτε πρώτον έδει λαβόντα το πρόβα ausim . lueTIUS.
279 ORIGENIS 280

comederunt e frumento terre sancta AZyma , et no- A και νέα τροφή του μάννα κρείττονα. Ου γαρ ότε την
vum cibum meliorem manna. Neque enim cum κατ' επαγγελίαν γήν απειλήφασι , τοίς ελάττοσιν αυ
terram promissionis acceperint , vilioribus cibat τους εστιά Θεός · ουδε διά του τηλικούτου Ιησού
eos Deus ; neque duce tali Jesu inferiorem panem υποδεεστέρου άρτου τυγχάνουσι . Το τ ' έσται σαφές
assequuntur. Hoc etiam perspicuum erit conside τω την αληθή αγίαν νοήσαντι γην , και την άνω Ιε
ranti veram sanctamque terram , nimirum supernam ρουσαλήμ. Διά τούτο και εν τω αυτώ Ευαγγελίω κείται:
Jerusalem . Hanc ob causam in illo eliam Evangelio « Οι πατέρες [ υμών] εν τη ερήμω έφαγον το μάννα,
illud ponitur 38 : « Patres vestri in deserto manda και απέθανον · ό φαγών τούτον τον άρτον , ζήσει εις
caverunt manna , el morlui sunt. Qui hunc vero τον αιώνα . » Το μεν γαρ μάννα , εί και από του Θεού
panein manducaverit, is victurus est in æternum . ) διδόμενος , άρτος ήν προκοπής , άρτος τοις έτι παιδα
Manna elenim illud , etiamsi erat panis a Deo da γωγουμένους χορηγούμενος, άρτος τους υπό (95) επι
11 ! 5 , erat lamen panis profectus et augmenti , his τρόπους και οικονόμους αρμονιώτατος . Ο και εν τη
Kuppeditatus qui etiamnum indigerent pedagogis , αγία γη νέος από του σίτου της γης , Ιησού προξε
eralque panis convenientissimus bis qui sub Lulori νούντος , θεριζόμενος , άλλων μεν κεκοπιακότων (96),
bus el curatoribus erant 39. At vero panis recens των δε μαθητών αυτού θεριζόντων , άρτος ήν εκείνου
denessus , medialore Jesu , in terra sancta e fru- Β ζωτικώτερος , τοίς την πατρώαν κληρονομίαν διά την
mento terræ , ea quæ alii laboraverunt melentibus τελειότητα απολαβείν (97 ) δυναμένους αποδιδόμενος .
60
ipsius discipulis Σ illo pane longe vilalior erat : Διόπερ ο μεν εκείνω έτι παιδευόμενος (98 ) το άρτω,
qui distribuitur iis qui recipere possunt paternam τη λόγω θάνατον δέξασθαι δύναται · ο δε φθάσας επί
thereditalem propter perfectionem . Quocirca , qui τον μετ' εκείνον άρτον , φαγών αυτόν, ζήσεται εις τον
eliamnuin illo pane eruditur et instituitur rationa αιώνα . Ταύτα δε πάντα ουκ άκαίρως οίμαι παρα
biliter mortem suscipere potest ; at vero qui perli τεθεϊσθαι , του παρά τω Ιορδάνη βαπτίσματος, εν Βη
Serit ad panem illo posteriorem manducaveritque θαρά (99) υπό του Ιωάννου γινομένου , εξεταζομένου.
ipsum , is profecio in alernum vivet. Hæc autem omnia non intempestive apposila ſuisse reor, inquiren.
les de baptismale quod elliciebatur a Joanne apud Jordanem in Bethabara.
27. Sed hoc etiam observandum est, quod Elias 17. "Έτι δε και τούτο παρατηρητέον , ότι μέλλων
subvehendus turbine in celum , acceplum pallium αναλαμβάνεσθαι Ηλίας εν συσσεισμό ως εις τον
suum involvens, percusserit aquam , quæ huc el huc ουρανόν , λαβών την μηλωτής αυτού , και ειλήσας
clivisa est ; el transierunt ambo , ipse scilicel, et
C επάταξε το ύδωρ , όπερ διηρέθη ένθα και ένθα και
Eliseus " , aptior enim qui subveherelur, factus est διέβησαν αμφότεροι , δηλονότι αυτός και ο Ελισσαίος :
apizalus in Jordane, quoniam transitum per επιτηδειότερος γάρ προς το αναληφθήναι γεγένηται
aquam admirabiliorem , vocavil Paulus 6s , ut supe εν τώ Ιορδάνη βαπτισάμενος , επεί την δι' ύδατος
rius posuimus , baptisina . 146 Propter hunc igitur παραδοξοτέραν διάβασιν βάπτισμα , ως προπαρεθε
ipsum Jordanem capil Eliseus per Eliam donum μεθα , ώνόμασεν ο Παύλος . Διά τον αυτόν δή τούτον
illud quod cupieral accipere dicens : « Sit, quæso , Ιορδάνην χωρεί και βεβούληται χάρισμα διά Ηλίου και
duplex portio spirilus lui super me 43. , Et forlas Ελισσαίος λαβείν, είπών: Γενηθήτω δή διπλά εν
sis hanc ob causam duplex accepil donum in spirilu πνεύματι σου επ' εμέ . » Και τάχα διά τούτο δι
Eliæ sujer se ipsum, quoniam bis transivil Jorda πλούν έλαβε το χάρισμα εν πνεύματι Ηλίου εφ'
piem : semel quidem cum Elia , secundo autem εαυτόν , έπει δις (1 ) διήλθε τον Ιορδάνην , άπαξ μεν
c'um acceplo pallio Eliæ « percussit aquam , et di μετά του Ηλίου , δεύτερον δε ότε λαβών την μηλω
xil : Ubi est Deus Eliæ etiam ipse ? Et percussit την του Ηλίου « επάταξε το ύδωρ, και είπε : Πού και
aquas, et divisil buc el huc 18. , Θεός ' Ηλίου άφφω (2 ) ; και επάταξε τα ύδατα , και
28. Al si quis offendalur hoc dicto, « percussit διείλε » ένθα και ένθα. )
inquam , ' propler ea quæ superius a nobis sunt D 28. Εάν δέ τις προσκόπτη τω , « επάταξε το ύδωρ, και
tradita de Jordane , nempe quod Jordanis figura δια τα παραδεδομένα ημίν περί του Ιορδάνου, ός
fueril sermonis Filii Dei , qui humilem se reddidit τύπος ήν του την κατάβασιν ημών καταβάντος λό
ieque ac nos ; dicendum est perspicuum esse apud γου : λεκτέον , ότι παρά το 'Αποστόλω σαφώς η πέ
Apostolum , quod Christus sit pelra , quae bis percu τρα Χριστός ήν , ήτις τη ράβδιο δις πλήσσεται, ένα
silur virga , ut bibere possint e spirituali sequente δυνηθώσι πιείν από της πνευματικής ακολουθούσης
t'os pelra 46. Est igitur ille verbero qui in dubila πέτρας . " Έστιν ούν τις και αγαπώντων πληγή εν τη
tione , antequam discat quod quæritur , contraria επαπορήσει , πρίν μαθείν το ζητούμενον, τα εναντία
38 Joan . VI , 49 , 52. 39 Galat . iv , 2. 40 Joan . iv , 38. 61 1V Reg. ΙΙ , 8, 11 . 43 1 Cor . X , 2. 3 IV
Reg . ΙΙ , 9. ** ibid . 8. 48 ibid 14. και 6 1 Cor. Χ , 4 ; Νum. Xx , 11 .
( 95) Υπο . Ιta codex Bodleianus ; Regius , από . (99) Βηθαρά . Legendum, ut supra , Βηθαβαρά ,
( 96) Κεκοπιακότων . Sic codex Bodleianus : Re (1) Als. Deest in editione Huelii, sed restiluitur
gius, κεκληκότων. e codice Bodleiano .
(97) 'Απολαβείν. In codice Regio legitur δεί απο ( 2) Που ο Θεός H.λίου άφφω ; Νοn assecuti sunt
zabetv, sed õci omnino superfluum est el tapével. hac contextus Hebraici verba LXX Senes, 1979,
( 98) "Ετι παιδευόμενος . Sic codex Bodleianus; aetiam ipse . , lta Deus Levil. Savi , 16 , 24 , 41 , de
Regius, έπιπαιδευόμενος . Se ipse dicit : ' INN, ciam ego..
 231 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 292

προφερομένων τω του λόγου συμπεράσματι , ών A profert sermonis conclusioni, a quilins liberans les
απαλλάττων ημάς ο Θεός , όπου μέν διψώσι δίδωσι Deus interdum quiiiem sitientibus dal potum ,
ποτών, όπου δε το άβατον ( 5) ημϊν και αχώρητον διά ler:lum vero quiod invium nobis el imperceptibile
το βάθος, διόδευτον τη διαιρέσει του λόγου παρασκευά est propter profunditatem , pervium illud præparat
ζει , των πλείστων το διαιρετικά λόγω ημίν σαφηνι divisione sermonis , cum quamplurima es ratione
ζομένων . Έτι δε εις το παραδέξασθαι την περί του dividendi nobis manifestentur. Ad hanc ut admil
ποτιμωτάτου και χαριστικωτάτου Ιορδάνου ερμη tamus interpretationem de potabilissimo et gratia
νείαν, χρήσιμον παραθέσθαι τον τε από της λέπρας rum pleno Jordane, ulile nobis eril apponere Naa
καθαριζόμενον Ναι μάν τον Σύρον , και τα λεγόμενα man illum Syrum a lepra mundalum , el quæ di
περί των παρά τους πολεμίους της Θεοσεβείας ποτα cuntur de luminibus apud hostes cultus divini. Al
μων. Περί μεν ούν Ναιμάν γέγραπται , ότι ήλθεν que de Nasanas quidem scriptum est , quod vene
ίππω και άρματι , και έστη επί θύραις οίκου Ελι ril cui equilalu él curru , et stelerit ante fores
σαιέ , και απέστειλεν Ελισα : έ άγγελον προς αυτόν, domus Elisei , quodque miserit Eliseus nuntium ad
λέγων· « Πορευθείς λουσαι επτάκις εν τω Ιορδάνη, illum , dicens : « Proſecins lavare in Jordane seplies,
καιεπιστρέψει η σάρξ σου σου , και καθαρισθήση (4 ).» el restiluelur tibi caro liia , et mundaberis *s.
"Οτε και θυμούται Ναιμαν ου νοών , ότι ο Ιορδάνης Β Quando etiam cominovelar indignatione Naannan 9 ,
ημών εστιν ο απολύων τους διά την λέπραν ακαθάρ son intelligens quod Jordanis noster is sit qui im
τους της ακαθαρσίας και ιώμενος, ουχί δε ο προφήτης " mundos ob lepram liberal ab inimundilia sanalque,
προφήτου γάρ έργον πέμψαι επί το θεραπεύον. Μή non ille prophela ; quandoquidem prophetze oflicium
συνιείς τοίνυν το του Ιορδάνου μέγα μυστήριον ο Ναι est nillere ad illud quod sanitatem afferi. Non in
μάν φησιν: Ιδού δή έλεγον ( 5) , ότι πάντως έξελεύσε- telligens igitur Jordlanis magnum oysterium, Nata
ται πρός με , και στήσεται , και επικαλέσεται εν ονόματι man inquil 80 : « En quidem cogitaram : Omnino
Κυρίου Θεού αυτού , και επιθήσει την χείρα αυτού exibit ad me, et stans invocabit nomen Domini Dei
επί τον τόπον, και αποσυνάξει το λεπρόν και το γάρ sni, imponelque manuid suam ad locum et curabit
επιθείναι την χείρα τη λέπρα , και καθαρίσαι , μόνου lepram . » Etenim manum lepra imponere el curare
του Κυρίου μου Ιησού έργον ήν , ου μόνον ειπόντος το solius Domini mei Jesu officium est , qui non tantum
μετά πίστεως αξιώσαντι Εάν θέλης, δύνασαι με κα dixit cum fide pronuntianti : « Sivis, poles me mun
θαρίσαι ,και το:« Θέλω, καθαρίσθητι . » Προς γάρ τώ λόγω dare , » – Volo , mundus esto 11 : preterquam quod
και ήψατο αυτού , και εκαθαρίσθη από της λέπρας enim loculiis esi , 147 eligit etiam eum , el mundatiis
αυτού . Έτι δή πλανώμενος ο Ναιμάν, και ουχ ορών C fuil a lepra sua.-Errans eliam Naaman , nec videns
όσον απολείπονται οι έτεροι του Ιορδάνου ποταμού quantum caieri Auvii Jordane sint inferiores
προς θεραπείας των πεπονθότων , επαινεί τους της quantum attinet ad curandum eos qui morbo affecti
Δαμασκού ποταμούς 'Αρβανά ( 6) και Φαρφά, λέγων : suni, Jaudai Damasci Quvios, Arbana , el Pharpha, di
• Ουχί αγαθός Αρβανά και Φαρφά ποταμοί Δαμασκού cens : « Annon bonus est Arbana , et Pharpha
υπέρ πάντα τα ύδατα Ισραήλ ; Ουχί πορευθείς , λού fluvii Damasci præ omnibus aquis Israelis ? Nome
σομαι εν αυτοίς , και καθαρισθήσομαι ; " Ωσπερ γάρ profeclus lavabor in eis el mundabor ? , Ul enim
ουδείς αγαθος ει μή είς ο Θεός ο Πατήρ, ούτως εν nullus bonus, nisi unus, nempe Deus Paler 58 , sic
ποταμοίς ουδείς αγαθός ει μή ο Ιορδάνης, και λέπρας inter fluvios nullus est bonus, nisi Jordanis , eliam
απαλλάξαι δυνάμενος τον μετά πίστεως την ψυχήν a lepra liberare valens eum qui cum lide laval ani
λουόμενον εις τον Ιησούν. Οίμαι δε διά τούτον κλαίειν mam in Jesu . Proinde meum est judicium , scri
αναγεγράφθαι πάσι τοις Βαβυλώνος ποταμούς καθε plim fuisse omnes sedentes super flumina Babylo
ζομένους τους μνησθέντας της Σιών » άλλων γαρ υδά nis 8. propter hunc flere, niemoria repelentes Sion .
των γευσάμενου μετά τον άγιον Ιορδάνην οι διά την Deducti enim ob vilium in captivitatem , cum alias
κακίαν αιχμαλωτευθέντες , εις υπόμνησιν και ποθών degustassent aquis post sanctum Jordanein , in ne
έρχονται ( 7) του οικείου και σωτηρίου ποταμού . Διό- D morian desideriumque veniunt proprii et salutaris
περ επί των ποταμών Βαβυλώνος φασιν : « Εκεί έκα fluvii . Propterea de fluviis Babylonis inquiunt :
θέσαμεν» (και δηλον ότι διά το μή δύνασθαι στήναι) « Illic sedimus » (nimirum stare nequentes) < et
« και έκλαύσαμεν . 5 Και ο Ιερεμίας δε επιπλήσσει flevimus. , Quando eliam Jeremias minalur volen
τους θέλουσιν Αιγύπτιον ύδωρ πιείν , και καταλείπουσι libus Ægyptiam aquam bibere , el relinquentibus
το εξ ουρανού καταβαίνον, και επώνυμον της κατα aquam e cælo descendentem , el descensus agno
βάσεως τυγχάνον , τον Ιορδάνην , λέγων : « Τι σου men habentem Jordanem , dicens 68 : « Nunc igi
και τη οδό Αιγύπτου του πιείν ύδωρ Γεών , και του lur quid est libi in via Ægypti , ut bibas aquam

* IV Reg . v , 9. 48 ibid. 30.69 jbid . 11 . 80 ibid .. 81 Matth . vii, 2. 82 IV Reg. N , 12. 83 Μatth . ΧΙΧ ,
17 ; Marc . x ,18 ; Luc. VΙΙ , 19 . 5* Psal . CΧΧΧνι , 1 . 85 Jerem. 1 , 18.

( 3 ) Editio lluelii, äui , codex Bouileianus, 762
tov , sicque legit Ferrarius .
( 1 ) Elitio Huetii , xalap.c0n , codex Bodleianus,
καθαρισθήση .
(5 ) Δή έλεγoν . Sic codex Bodleianus; Ilegius , διέ
isyou.
(6) Codex Bodleianus bis habet 'Apbavá, Regius
ulrobique , 'Αβανά.
(7) Εις υπόμνησιν και ποθών έρχονται . Sic
recie habel codex Bodleianus, atque ita legil Fer
rarius ; Perionius vero , ex perversa codicis Regii
Scriptura , ποθεν.
283 ORIGENIS 284
Geon , et ut bibas aquam fluviorum ? , vel , ut Ηe- Α πιείν ύδωρ ποταμών ; » ή , ως το Εβραϊκόν έχει ,
braicum habet, « bibere aquam Seor, ) de qua nunc « του πιείν ύδωρ Σιών (8) , και περί ου ου νυν πρόκει
propositum non est dicere . ται λέγειν .
29. Quod autem non de his fluminibus , quæ 29. " Οτι δε ου περί αισθητων ποταμών ο προηγού
sensu percipiuntur , præcipuus sil sermo Spiritui μενος λόγος εστί τώ εν ταις θεοπνεύστoις Γραφείς
Ioquenti in Scripturis a Deo inspiratis, id licet λαλούντι Πνεύματι , και από τών εν τω Εζεκιήλ επί
etiam cernere ex his que ab Ezechiel prophetantur Φαραώ βασιλέα Αιγύπτου προφητευομένων έστιν
ad Pharaonem regem Egypli 56, ( quæ sic habent : ιδείν, ούτως εχόντων· « Ιδού εγώ επί σε , Φαραώ,
« En ego ad te , o Pharao , rex Ægypti , ] draconem βασιλεύ Αιγύπτου (9), τον δράκοντα τον μέγαν , τον
magnum , sedentem in medio fluviorum, le ipsum- εγκαθήμενον εν μέσω ποταμών , αυτόν λέγοντα : Εμοί
que alloquentem : Mihi sunt fluvii, et ego feci eos , εισιν οι ποταμοί , και εγώ εποίησα αυτούς και εγώ
et dato laqueos in maxillas ιuas, et agglutinabo δώσω παγίδας εις τάς σιαγόνας σου , και προσκολλή
pisces fluvii [ ( 10) cum pennis luis , teque e medio σω τους ιχθύας του ποταμού προς τας πτέρυγάς σου,
flumine luo reducam , et omnes pisces fluminis ,] και ανάξω σε εκ μέσου του ποταμού σου , και πάντας
el dejiciam le celeriter : el omnes pisces fluvii co τους ιχθύας του ποταμού , και καταβαλώ σε εν τάχει»
ram facie terre Cue cadent , et 148 non congre- Β και πάντας τους ιχθύας του ποταμού επί προσώπου
gaberis, et non ornaberis. » Quem serpentem cor του πεδίου σου πέση, και ου μή συναχθής , και ου μή
poralem , in corporali Egypti Πανίο visum fuisse περισταλής . » Ποίος γάρ σωματικός δράκων (11) εν
prodiderunt unquam historiæ ? Proinde vide ne το σωματικό της Αιγύπτου ποταμό όφθείς ιστόρη
forle Nuvius Ægypti locus sil draconis inimici no ται ποτε ; 'Αλλά μήποτε χωρίον εστι ( 12) του εχθρού
stri , qui ne Moysen quidem pueruminterficere qui- ημών δράκοντος και της Αιγύπτου ποταμός, μηδέ παι
vit. Ut autem draco est in Ægypti fluvio, sic Deus δίoν αποκτείναι Μωϋσέα δυνηθείς . "Ωσπερ δε δράκων
est in fluvio lætificante civitatem Dei 57 ; nam Pa εν τω Αίγυπτίω εστί ποταμώ, ούτως ο Θεός εν τω
1er estin Filio 88. Ηanc olh causam qui ad ipsum ευφραίνονται την πόλιν του Θεού ποταμώ· ο Πατήρ γάρ
pergunt ut laventur, probrum deponunt ex Ægy εν τω Υιώ. Διά τούτο οι γενόμενοι εν αυτώ επί τω
plo ductum , aptioresque fiunt lil subvehantur, et λούσασθαι τον ονειδισμόν αποτίθενται της Αιγύπτου ,
mnundanlır a lepra , duplicationemque donorum ac και επιτηδειότεροι προς το αναλαμβάνεσθαι γίνονται,
56 Ezech . ΧΧΙΧ , 3 et seq. 87 Psal . XLV , 5. 88 Joan , x , 38 et XIV, 10 .
(8) "Ή , ώς το Εβραϊκόν έχει, του πιείν το ύδωρ C ταμοϊς δράκων και τίνες οι εν ταϊς φολίσιν αυτού
Σιών. Varietas haec lectionis pertinet ad illud : του ιχθύες ; Και τι με δεί επί πλείονα κατασκευάζειν τα
πιείν ύδωρ Γηών , non al hoc , του πιείν ύδωρ ποτα μη δεόμενα κατασκευής; εφ' οίς λέγεται το Τίς
uāv. Codices Regius, Bodleianus, Barberinus et σοφός, και συνήσειταύτα ; ή συνετός , και επιγνώσε
Perioninis habeni Sulóv, ila ul nos edidimus : at ται αυτά ; » Εzech. ΧΧΙΧ , 3 , el XXXII , 2, pro eo quod
Ferrarius, « bibere aquam Seor, y recte, Hebraice LXX reddunt opáxwv, Hebraice habetur D'177,
enim est 7770 , unde Lipis, quo nomine Nilus appel- quod non draconies solum , sed cele etiam , grandio
Jalur , ab aquar: m nigrore, unde a Græcis quibus res pisces el serpentes significal. In his recensetur
dam Mhas proprio nomine dictus est . LXX reddi . crocodilus, quem hoc loco designavit Ezechiel. Ilicc
derunt Inòv , ex velusto errore , jam inde ab anti autem bellua Ægypti regem expressit, quemadmo
quis deducto temporibus, quo Phison et Gehon dum eadem Ægyptiaci regni postmodum typus
Ganges esse et Nilus existimabantur. Al accuratio ſuit et symbolum . Cerle post adjectam Romano
ribus recentiorum hominum sludiis compertum est imperio Ægyptum , nummis suis crocodilum Augu
quatuor capita fluvii paradisum irrigantis ea fuisse slus appingi voluit. Quid quod Pharaonem Ægyptiace
Tigrim el Euphralem , lum alveos illos duos , per crocodiluin significare conjici ex eo potest, quod
quos Euphrates Tigridi permistus in sinun Persi- 799 apudArabes, qui multa ab Ægyptiis cum ipsa
cum erumpil. Adi Josephi Scaligeri De emendat. significatione vocabula muluati sunt , crocodilum
lemp. librum quintum , el episi. 431 , qui Calvinum sonel. Nam quod scribit Josephus , Antiq. lib. VIII ,
sententive hujus auctorem el inventorem laudat. cap. 2, · Pharaonem , ) apud Ægyptios regem si
Vulgala : « Ut bibas aquam turbidam ?, quod fa- D gnificare, vix cuiquam probet qui animadvertit ,
clum videlur ex Graco tööv 0 ' , apud quos pro quam sæpe « rex Pharaos in sacris libris legalur.
ύδωρ Γηών , perperam fortasse lectum est, ύδωρ Nec simile est « Abba paler, » quod exslal Marc .
Γήίον . ΗUETIUs . XIV , 36 , Rom . vii, 15 , ei Galai . iv, 6. Id enim ge
( 9) Προφητευομένων έστιν ιδείν ούτως εχόν miparunt Hebræi Græca ulentes loquela , ul majo
των : Ιδού εγώ επί σε, Φαραώ, βασιλεύ Αιγύ rem affeclus vim ea voce declararent, quam pueri
atov . Hæc desiderantur in codice Regio, sed resti . patrem appellantes usurpant. Verius non est quod
tunlur e codice Bodleiano . dant nominis illius etymon Philo Allegor . 2 , Orige
( 10) Hec ex interpretatione Perionii supplevi nes homil. 6 in Genes. n . 2 , p . 77 , et Hieronymus
mus. De nominib . Hebraic ., ab Hebræo nempe yo, cum
( 11 ) Ποίος γαρ σωματικός δράκων, etc. Origenes «Pharao , o reddunt , σκεδαστής , • exterminator dis
lib . contra Celsum,Πλ. 50, p . 542 : Τίς δ' ανα sipans : 1 bujus enim vocis veriloquium ab Ægyp
γιγνώσκων δράκοντα εν τω Αιγυπτίω ποταμώ ζώντα, liis pelenduni est, non ab Hebræis. Addit Eze
και τους ιχθύας εμφωλεύοντας αυτού ταϊς φολίσιν, ή chiel :97897172 1737, i cubans in medio Duni
από των προχωρημάτων του Φαραώ πληρούμενα τα mum suorum : ' ) in undis enim fere quielem cape
Αιγύπτου όρη , ου προάγεται αυτόθεν προς το ζητή re solitus est crocodilus ; Ammianus lib. XXI ! : Nor
σαι, τίς ο τοσούτων δυσωδών προχωρημάτων αυτού tibus quiescens per undas, diebus humi vescitur . )
τιληρών τα Αίγυπτίων όρη και τίνα τα τών Αίγυ Huetius .
στίων όρη και τίνες οι εν Αιγύπτω ποταμοί, περί ( 12) 'Αλλά μήποτε χωρίον εστί , etc. Origenes
ών αυχών λέγει ο προειρημένος Φαραώ : « Εμοί εισιν homil. 5 in Isaiam , n . 3 , p . 115 , a : « Vivit Rex
οι ποταμοί , και εγώ εποίησα αυτούς και τις ανά malignus in pectore nostro, quandiu vivit Pharao
λογον τοίς αποδειχθησομένους από της ερμηνείας πο . Zibulus . )
985 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI.
και από της μιαρωτάτης λέπρας καθαρίζονται , και A
διπλασιασμόν χωρούσι χαρισμάτων, και έτοιμοι προς
Πνεύματος αγίου παραδοχήν γίνονται , άλλο ποταμό
ουκ έφιπταμένης της πνευματικής περιστεράς. Διό
περ θεοπρεπέστερον νοήσαντες τον Ιορδάνην , και το
εν αυτώ λουτρών , και τον Ιησούν εν αυτώ λουόμενον,
και τον της κατασκευής οίκον , όσον δεόμεθα της
τοιαύτης ωφελείας από του ποταμού άρυσώμεθα .
50. Τη επαύριον βλέπει τον Ιησούν ερχόμενον
προς αυτόν . Πρότερον η μήτηρ του Ιησού, άμα το
συλλαβείν αυτόν, τη μητρι του Ιωάννου και αυτή
εγκυμονι τυγχανούση, επεδήμει , ότε μορφούμενος το
μορφουμένω ακριβέστερον την μόρφωσιν χαρίζεται ,
συμμορφον ενεργών αυτόν γενέσθαι τη δόξη αυτού ,
ώστε διά το κοινόν της μορφής ( 13) Ιωάννην τε
Χριστόν υπονοείσθαι τυγχάνειν , και Ιησούν Ιωάννης
αναστάντα εκ νεκρών νομίζεσθαι , παρά τους μη δια
κρίνουσι την εικόνα από του κατά την εικόνα : νυν δή
ο Ιησούς μετά τα προεξετασθέντα μαρτύρια Ιωάν
νου περί αυτού , αυτός βλέπεται υπό του Βαπτιστού
ερχόμενος προς αυτόν . Παρατηρητέον δε , ότι εκεί
μεν διά την του Μαρίας ασπασμού φωνήν εληλυθείαν
εις τα ώτα της Ελισάβετ , σκιρτά το βρέφος Ιωάν
νης εν τη κοιλία της μητρός, τότε , ώς από της
γης ( 14) , λαμβανούσης Πνεύμα άγιον : « Εγένετο γάρ,
φησίν, ως ήκουσε τον ασπασμόν της Μαρίας η Ελι
σάβετ , εσκίρτησε το βρέφος εν τη κοιλία αυτής, και
επλήσθη Πνεύματος αγίου η Ελισάβετ, και ανεφώ
νησε κραυγή μεγάλη , και είπεν. ν "Ενθα δε « Βλέ
πει ο Ιωάννης τον Ιησούν ερχόμενος προς αυτόν, και C ipsum venienlein , el dicit : Ecce ille Agnus Dei , qui
λέγει: "Ιδε ο 'Αμνός του Θεού , ο αίρων την αμαρτίαν 1ollit peccatum mundi 62 : in relius elenim pre
του κόσμου και ακοή δε τη περί των κρειττόνων πρό-
τερόν τις παιδεύεται , και μετά ταύτα αυτόπτης αυ-
των γίνεται. "Οτι μέντοιγε εις την μόρφωσιν ωφέλη
ται ο Ιωάννης από του έτι μορφουμένου του Κυρίου ,
γενομένου εν τη μητρι προς την Ελισάβετ , τω κε
κρατηκότι των ειρημένων περί του φωνήν μεν είναι
τον Ιωάννην, λόγον δε τον Ιησούν , δηλον έσται με
γάλη γάρ φωνή γίνεται εν τη Ελισάβετ πληρωθείση
Πνεύματος αγίου διά τον ασπασμόν της Μαρίας, ως
αυτή η λέξις παρίστησιν ούτως έχουσα: « Και ανεφώ
νησε κραυγή μεγάλη , και δηλον ότι η Ελισάβετ , και
είπεν . » Η γάρ φωνή του ασπασμού της Μαρίας,
γενομένη εν τοίς ώσί της Ελισάβετ , επλήρωσε τον D
Ιωάννην έαυτής · διόπερ σκιρτά ο Ιωάννης , και οιο
νει στόμα του υιού και προφήτις ή μήτηρ γίνεται,
αναφωνούσα κραυγή μεγάλη , και λέγουσα: « Εύλογη
μένη συ εν γυναιξί , και ευλογημένος ο καρπός της
κοιλίας σου , και "Ήδη ούν δύναται δηλος ημίν γίνεσθαι
και η μετά σπουδής πορεία της Μαρίας εις την ορει
νην, και η είσοδος εις τον οίκον Ζαχαρίου , και ο
ασπασμός ον ασπάζεται την Ελισάβετ . "Ινα γάρ με
ταδώ αφ' ής έχει , εξ ου συνείληφε , δυνάμεως το
59 Joan . 1 , 29 . 60 Luc.u, 15 ; Matth . Χιν, 2 ; Marc . VI , 14 , 16 ; Luc . 1x , 8 .
6 : Joan . 1 , 29. 63 Luc . 1 , 42. '64 ibid. 68 ibid. 39, 40.
(13 ) Pro μορφής codex Bodleianus habet . Γρα
oñis, male.
(14 ) 'Από της γης . Ιn nmargine codicis Bodleiani
legitur : Ούτω και εν τω αντιγράφω γράφεται , γής.
288
cipiunt , atque etiam fiunt ad Spiritus sancti rece
ptionem parati , nimirum ad aliud flumen non ad
volanle columba . Quamobrem magnificentius con
sideralo Jordane, ipsiusque lavacro ac Jesu qui in
ipso lavalur , tum [ Beihabara hoc est] domo in
structionis, tantum utilitatis a fluvio hauriamus ,
quantum egemus.
30. Postero die videt Joannes Jesum venientem ad
se 69 Prius Jesu mater, simul atque ipsum conce
pil, ad Joannis matrem , eamque uterum ferentem
pergit , quando qui formalur accuratiorem forma
Lionem donat ei qui formadalur, conformem illuin
efliciens suæ gloriæ, adeo ut ob ſormam commu
nem , Joannes crederetur esse Christus, el ilem
B
Christus Joannes esse a morluis excilus putare
lur 60 apud eos qui non discernunt inter imaginem
et inter eum qui est secundum imaginem ; nunc
autem ipse Jesus post ea , quæ antea accurate exa
minavimus , testimonia Joannis de ipso, videtur á
Baptista veniens ad illum . Sed obiter observandum
est quod illic per vocem salutationis Mariæ , quæ
pervenit ad aures Elisabeth , exsilit Joannes infans
in utero matris , tum veluti a sancta Maria sumen
lis Spiritum sanctum : « Evenil cnim , inquil 6 ,
ut audivit salutationem Mariæ Elisabeth , 149 sub
silivit infans in ulero ejus , el repleta est Spiriill
sancio Elisabetli , el exclamavit voce magna , el di
xil. , Hic aulem Videl Joannes Jesum ad se
slantibus , per auditum primum quis eruditur , de
iude oculatus testis ipsarum rerum fit . Sed profe
clo adjuvari Joannem ad formationem a Domino ,
qui adhuc cum formaretur perrexit in nmalre ad
Elisabetham , ei perspicuum erit qui tenuerit quæ
disseruimus, dum diceremus Joannem esse vocem ,
Jesum vero sermonem : magna enim vox fit in Eli
sabeth repleta Spiritu sanclo ob Mariæ salutatio .
nem , ut lectio ipsa docel hunc in modum babens :
« El exclamavit voce magna 63, » scilicet Elisabeth ,
i et dixit. , Vox enim salutationis Marii , quæ
pervenit ad aures Elisabeth , replevit Joannem so
ipsa ; quam ob causam subsiliit Joannes, materque
veluti os filii el prophetissa eſficitur, voce magna
exclamans ac dicens : Benedicta lu inter mulie
res, et benedictus ille fructus ventris lui 64. , Jam
vero a nobis aperte perspici polest tum Mariæ iler
ad montana cum ſestinatione 68,lum ingressus in do
nium Zachariæ , ac deinde salutatio qua salutat
Elisabeth . Hæc enim omnia eveniunt, ut Maria fa
ciat participem Joannem (etiamnum in utero ma
tris exsistentem ) ejus potentiæ quam habel ab eo
61 Luc. 1 , 41 , 42 ,
Alia mann : τάχα από της αγίας Μαρίας . Quam
conjecturam seculus est in sua interpretatione Fer
rarius.
287 ORIGENIS 289

quen . conceperat, φui quidem Joannes et ipse par- Α Ιωάννη έτι εν τη μήτρα (15) τυγχάνοντι της μητρός
ticipern facturus erat matrem illius gratiæ pro η Μαριάμ, και αυτό μεταδώσοντι τη μητρι αφ' ής
pheticæ quam acceperat. El decentissime profecio έλαβε χάριτος προφητικής , ταύτα πάντα γίνεται. Και
in montana tales dispensationes perficiuntur, cum ευλογώτατά γε εν τη ορεινή αί τοιαύται οικονομία ,
nibil magni capi possii ab his hominibus qui valles επιτελούνται, ουδενός μεγάλου χωρουμένου υπό των
ob humilitatem vocandi sunt. Ideo hoc in loro post διά την ταπεινότητα κοιλάδων κληθησομένων. Και
Joannis testimonia , primum quidem quoil dicirur a ένθα δε ούν μετά τας Ιωάννου μαρτυρίας , πρώτην
Joanne clamante ac theologum agente 66 , allerum μεν την υπό κεκραγάτος λεγομένην και θεολογούντος
vero ad sacerdotes et levitas ab llierosolymis a δευτέραν δε προς τους ιερείς και Λευΐτας, τους από
Judais missos 67 , lertium ad eos qui ex Phariseis “Ιεροσολύμων υπό Ιουδαίων απεσταλμένους και τρί
exsistentes acerbius interrogarunt 68 , Jesus jam την την προς τους εκ των Φαρισαίων πικρότερον
videtur ab eo qui lestimonium perhibnerat venienti έρωτήσαντας , Ιησούς ήδη βλέπεται υπό του μαρτυ
ad se , adhuc proiicientem melioremque evaden ρήσαντος , ερχόμενος προς αυτόν έτι προκόπτοντα και
lem ; cujus profeclus el ad meliora progressus , no βελτίονα γινόμενον · ης προκοπής και βελτιώσεως
la est ea dies, quæ postera dicillir ; veluti enim in σύμβολον η ονομασμένη αύριον · οιονεί γαρ εν εξής
B
sequer:ti illuminatione et in poslera die propter ea φωτισμό , και δευτέρα ημέρα παρά τα πρότερον και
que præcesserant , Jesus venii , non tantum igno Ιησούς έρχεται , ου μόνον γινωσκόμενος (16) ως μέ
ius 69και tanquam qui in medio sleleril etiam nescien . σος έστηκώς και των ουκ ειδότων , αλλ ' ήδη και ορώ
liun , seil jam eliam veniens conspicuus ei qui hæc μενος ή κων τα ταύτα πρότερον απoφηναμένω. Πρώ
antea anumtiaral. Prima ergo die testimonia 150 τη ούν ημέρα αι μαρτυρίαι γίνονται και δευτέρα
luni. Altera Jesus ad Joannem venit 70. Tertia au Ιησούς πρός Ιωάννην έρχεται . Τρίτη δε , εστώς και
lem ? 1 Joannes ( cum starel cim duobus discipulis, Ιωάννης μετά δύο μαθητών , ενιδών Ιησού περιπα
inliilisque esset . Jesum ambulantem , ac dixis τούντι [ και] είπών τό : « " Ιδε ο Αμνός του Θεού ,και προ
sel : « Ecce Aguus ille Dein ) prir:sentes admonet, uti τρέπει τους παρόντας ακολουθήσαι το Υιό του Θεού .
sequi ! lur Filium Dei. Jam in quarta die 7s , cum Και τετάρτη θελήσας έξελθείν εις την Γαλιλαίαν και
exire vellei in Galileam , ille qui exiit ad queren εξελθών ζητήσαι το απολωλός, ευρίσκει Φίλιππον ,
dum quod perierat 73, invenil Philippum , et dicit και λέγει αυτό: « 'Ακολουθει μοι . » Τη δε από της
ei : « Sequere me74 . , Die vero tertia , post quartam , τετάρτης, ήτις εστίν ( 17) έκτη των αρχήθεν ημίν
Tre Sexta est in earum nuniero quas a principio κατειλεγμένων, ο γάμος γίνεται εν Κανά της Γαλι
recensuits , ηιριie fiunt in Cana Galilate 78 , de c λαίας , περί ου εισόμεθα γενόμενοι κατά τον τόπον.
φuibus videlines cum ad locum hunc perveneri- Παρατηρητέον δε έτι και τούτο , ότι η διαφέρουσα
inus . Illud etiam obiter observandum quod Maria Μαρία προς την υποδεεστέραν 'Ελισάβετ έρχεται ,
illa præstantior venit ad Elisabeth inferiorem , et και ο Υιός του Θεού προς τον Βαπτιστήν , δι' ών εις
Filius Dei ad Baptistam , ex quibus id utilitatis το άοκνον προς το ωφελείν τους ήττονας, και μετριό
capimus ut impigri simus ad ſerendam opem in τητα ωφελούμεθα .
ferioribus et ad mediocritatem conservandam .
31. Quouiam autem apud Joannem discipuluni , 51. Επει δε παρά το μαθητή Ιωάννη , πόθεν προς
unde ad Baptistam Joannem venial Servator , non τον Βαπτιστής Ιωάννης (18) ο Σωτήρ έρχεται , ου
dicitur , boc discimus ex his quæ Malthenis scri λέγεται , τούτο μανθάνομεν από του Ματθαίου γρά
psię 76 : Tunc advenit Jesus a Galilaea ad Jorda ψαντος: « Τότε παραγίνεται ο Ιησούς από της Γα
nem ad Joanrem , ut baptizarelur ab illo . » Al Mar λιλαίας επί τον Ιορδάνης προς τον Ιωάννην, του βα
cus eliam locum Galilææ addidit dicens : ( Et πτισθήναι υπ' αυτού . » Ο δε Μάρκος και τον τόπον
evenit in dielbus illis ut veniret Jesus a Nazareth της Γαλιλαίας προσέθηκεν ειπών: « Και εγένετο εν
Galilææ , et baptizareluir a Joanne in Jordane 77 . O εκείναις ταις ημέραις , ήλθεν Ιησούς από Ναζαρέτ
Porro Lucas Iocum φuidem reticuit unde Jesus D της Γαλιλαίας , και εβαπτίσθη εις τον Ιορδάνην υπό
advenit, prætermittendo quæ alii scripserant, sed Ιωάννου . Ο Λουκάς δε τον μέν τόπον απεσιώπησεν,
quod ab illis non didicimus, ipse nos docel 78, όθεν ο Ιησούς έρχεται , παραχωρήσας τοις είρηκόσι
quod nempe post baptismum ascendlenti ipsi aper- τον λόγον, όπερ δε απ' εκείνων ου με μαθήκαμεν,
tum est cælum , el descendit Spiritus sanctis cor αυτός ήμάς διδάσκει , ώς άρα μετά το βάπτισμα αυ
porea specie, sicut columba . Rursus dicenle Mat- τω ανερχομένω (19) ανεώχθη ο ουρανός, και κατέβη
theo 19 , Dominum prohibitum a Joanne dicenle Ser το άγιον Πνεύμα σωματικό είδει , ώς περιστερά . Πά
66 Joan . 1, 1 et seq . 67 ibid. 19 et seq . 68 ibid . 24 et seq. 69 ibid. 26. 70 Joan. 1 , 29 . 71 ibil . 35,
76 . 19 jbid . 45 . 73 Luc. ΧΙx , 10 . 74 Joan . 1 , 43. 75 Joan . 1 , 1 . 76 Matth . Ill , 13 . 71 Mare. Ι , 9.
Luc . Πι , 21 . 79 Mall . 11 , 14 , 15 .
( 15) Μήτρα. Sic colex Bodleianus ; editio Huelii Dat , Τη δε από της τετάρτης τρίτη , ήτις εστίν.
cum codice Regio , μητρί . (18) Ιωάννην. Deest in editione Huelii , sed
( 16) Ου μόνον γινωσκόμενος . Aliter legit Fer restituitur e codice Bodleiano .
rarius; veriii enim , e non tantum ignotus. (19 ) Ανερχομένω. Sic codex Bodleianus , reete ,
( 17 ) Τη δε από της τετάρτης , ήτις εστίν , etc. editio Huelii, προσερχομένω .
Ferrarius : « Dic vero tertia post quartam ; i lege
 95 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 290

λιν το "Ιωάννην διακεκωλυκέναι τον Κύριον, λέγοντα A valori ; Mihi opus est, ut alis 10 baptizer , ct to
τη Σωτήρι : « Εγώ χρείαν έχω υπό σου βαπτισθήναι , venis ad me ! , nullus quidpiam addidir, ne eadem
και συ έρχη πρός μέ ! και το Ματθαίω είρηκότι ουδείς repeterent. Quin etiam [ (20 ) quod ei a Domino re
προσέθηκεν , ίνα μή ταυτολογώσι. Και το υπό του sponsum est : « Sine modo : sic enim decet nos
Κυρίου δε προς αυτόν ειρημένον : "Αφες άρτι» ού- implere ] omnem justitian , » solus scribil Mas
τω γάρ πρέπον έστιν ημίν πληρώσαι πάσαν δικαιο thæus.
σύντην, και μόνος ανέγραψεν ο Ματθαίος .
52. Και λέγει : "Ίδε ο 'Αμνός του Θεού ο αίρων 32. Et dicil : Ecce Agnus ille Dei , qui tollil pec
την αμαρτίαν του κόσμου. Πέντε ζώων προσφε calum mundi 60.4 . Jam vero cum quinque animalia
ρομένων επί το θυσιαστήριον , τριών μεν χερ offerantur siper altare , terrestria tria , alata
σαίων , πτηνών δε δύο , άξιόν μου ζητείν φαίνε duo ; quæsitu dignum mihi videlur cur tandem
ται τι δήποτε υπό του Ιωάννου και Σωτήρ 'Αμνός a Juanne Servator dicatur Agons , el nullum
λέγεται , και ουδέν των λοιπών αλλά και επί cæterorum ; atque etiam , cur agnum ex ge
των χερσαίων καθέκαστον τριών ηλικιών προσ were ovimm appellaril , cum animalia hæc ler
αγομένων , από του γένους των προβάτων τον restria in unaquaque trium ælatum offerantur.
αμνόν ώνόμασε . Πέντε δε ζώα ταύτά έστι , μό- Β Quinque autem animalia haec sunt , 151 vitu
σχος , πρόβατον , αύξ , τρυγών , περιστερά . Και lus, ovis , capra, lurlur el columba . Sunt etiam
τρείς ηλικίαι εκάστου των χερσαίων αύται , μόσχος , ætales cujuslibet animalis terrestris bir tres ,
βούς , μοσχάριον , κριός , αμνός , αρνίον , τράγος , αύξ , viiulus, bos , vitellus, aries , agnus, agnellus, hircus,
έριφος : πτηνών δε , περιστερών μέν (21 ) ζεύγος capra , Ileilus ; alalorum vero , columlarm quidem
νεοσσών μόνων , τρυγόνων ζεύγος τέλειον . Ζητητέον jugium, sed id tantum pullorum, et turturumjugurt
ούν τώ βουλομένω ακριβώς τον περί των θυσιών perſeclum . Inquirendum ergo est ei qui accurate
πνευματικών καταλαβείν λόγον , τίνων επουρανίων spiritatem rationem victimarum compretiendere vΟ
υποδείγματα και σκιά (99 ) ταύτ ' εγίνετο , και έκα luerit , quorum cælestium exemplari el umbra bæc
στον των ζώων επί τίνι νομοθετεί ο λόγος θύεσθαι , fiebant , itemque quanam ratione sancial sermo
και ιδία συνακτέον τα περί του αμνού . " Οτι δε ο unumquodque aninmal sacrificari , privalimque colli
περί των θυσιών λόγος περί τινων ουρανίων μυστη genda sunt quæ de agno dicuntur. Quod autem ser
ρίων νοείσθαι οφείλει , φησί που ο Απόστολος : « Oϊ mo victimarum intelligendus sit de quibusdam my
τινες υποδείγματι , και σκιά λατρεύουσι των επουρα sleriis cælestibus , docet Apostolus dicens ? : « Qui
νέων και και πάλιν: « 'Ανάγκη ούν τα μεν υποδείγματα exemplari , et umbre relestium deserviint ; , e!
των εν τοις ουρανούς τούτοις καθαρίζεσθαι · αυτά δε C rursuinn : « Necesse ergo est ut exemplaria rerun
τα επουράνια κρείττοσι θυσίαις παρά ταύτας. » Το quæ sunt in cælis , bisce rebus purificentur ; ipsa
δε καθ' εν δυνηθήναι τούτων ευρόντα έκλαβείν την vero cælestia mundentur victimis præ his potiori.
διά Ιησού Χριστού γεγενημένης του πνευματικού bus. , Cæterum in his singulis victimam legis spis
νόμου (ή αλήθεια σφόδρα μείζων τυγχάνουσα ( 25) ritualis per Christum factam posse invenire et enar
της ανθρωπίνης φύσεως) , ουδενός άλλου έργον ή rare (verilas major, quain pro caplu humanæ na .
του τελείου εστί , του διά τήν έξιν τα αισθητήρια Lura) , nullius alterius opus est quain perfecti , tiempo
γεγυμνασμένα έχοντος προς διάκρισιν καλού τε και ejus qui sensus exercitalos habet ad dijudicanduin
κακού , δυναμένου από διαθέσεως αληθευούσης ειπείν lum bonum , lum malum , quique ex affeciu vera
« Σοφίαν δε λαλούμεν εν τοις τελείοις . » Και αλη narrante dicere potest : « sapientiam autem loqui
θώς επί τούτων έστιν ειπείν , και των τούτοις παρα mur inter perfectos *. » Et vere de hisce rebus bis .
τιλησίων: « " Ην ουδείς των αρχόντων τούτου του que simillimis dicere possumus : « Quam nullus
αιώνος έγνωκε . και principum sæculi hujus cognovit . )
33. Πλήν τον αμνόν εν ταις θυσίαις του ενδελε 35. Verumtamen agnum in sacrificiis ενδελεχι
χισμού ευρίσκομεν προσφερόμενον . Ούτω δε γέγρα- η D σμού ( lioc est jugis oblationis] invenimus oblatan.
πται · « Και ταύτά έστιν , & ποιήσεις επί του θυσια Sic autem seriptum est 6 : « Et hæc sunt quæ facies
στηρίου : 'Αμνούς ενιαυσίους αμώμους δύο την ημέ in altari ; agnos anniculos duos immaculatos per
ραν επί το θυσιαστήριον ενδελεχώς , κάρπωμα ενδε singulos dies super altare jugiter, oblationem en
λεχισμού . Τον αμνόν τον ένα ποιήσεις το πρωί , και delechismi. Agnum unum offeres mane, el alternm
τον αμνόν τον δεύτερον ποιήσεις το δειλινόν » και δέ vespere, el decimam partem similaginis piislam
κατον σε μιδάλεως πεφυραμένης ελαίω κεκομμένο oleo conluso cum quarta parte vini in agno uno .
τώ τετάρτη του είν οίνου (24) το αμνώ τω ενί . Και Et agnum alterum offeres vespere, juxta sacrilicism

80.1 Joan . 1 , 29 . 1 Ηebr . VΙΙ , 5. 8 Πebr . Ox, 23. • 1 Cor. ΙΙ , 6. 8 ibid . 8 . 6 Exod . xxix , 33 el seq .

( 20 ) Hic quædam a Ferrario prætermissa , ex Pe υπόδειγμά τι και σκιά.

rionió supplevimus.
( 21) Πτηνών δε , περιστερών μέν. Ιta codex
Boilleianus ; sicque legil Ferrarius. Editio allem
lueli , πτηνών μεν , περιστεράς μέν, etc.
( 22) Υποδείγματα και σκιά . Forte legendum
(23) Μείζων τυγχάνουσα . Sic codex Bodleianus;
Regitus, μείζον τυγχάνον .
(24) Το τετάρτο του είν· οίνου , etc. Scribe, το
τετάρτω του είν · και σπονδήν το τέταρτος του είν
οίνου , etc.
291 ORIGENIS 999
primum , et juxta lilamen ipsius. Facies odore A τον αμνόν τον δεύτερον ποιήσεις το δειλινόν , κατά
fragrantiæ , oblationem Domino , sacrificium endele την θυσίαν την πρώτην (25) , και κατά την σπονδήν
chismi in generationes vestras ad ostia labernaculi αυτού . Ποιήσεις οσμήν ευωδίας , κάρπωμα Κυρίω,
Testimonii coram Doinino, in quibus agnoscar tibi θυσίαν ενδελεχισμού εις τας γενεάς υμών , επί θύ
illic in lantum , ut loquar ad le : ibique ordinabo ραις της σκηνής του μαρτυρίου έναντι Κυρίου , εν
filiis Israel , el sanctificabor in gloria mea ; el san οίς γνωσθήσομαί σοι εκεί , ώστε λαλήσαι σου και
clificatione sanctificabo lentorium testimonii. , Ve τάξομαι εκεί τοϊς υιούς Ισραήλ, και αγιασθήσομαι
rumenimvero quænam alia inlelligibilis 152 vi (26) εν δόξη μου και αγιασμό αγιάσω την σκηνής
clima ενδελεχισμού [lhoc est jugis oblationis ] esse του μαρτυρίου . » Ποία δε ετέρα θυσία δύναται ενδε
potest λογικό[ hoc est, ei qui sermoni compos est et λεχισμού είναι το λογικό νοητή ή λόγος ακμάζων ,
sermocinalur] quam sermo Moridior , symbolice di- λόγος αμνός συμβολικώς (97) καλούμενος , άμα τω
clus agnus , qui , simul atque illustratur anima , offer- φωτίζεσθαι την ψυχήν αναπεμπόμενος (αύτη γαρ
lur (hæc enim esse potest malutina endelechismi αν είη εωθινή του ενδελεχισμού θυσία ) , και πάλιν
victima) , et offertur etiam cum mens cessat versari επί τέλει (28) της του νου εν τοίς θειοτέροις διατρι
in rebus divinioribus ? Non enim potest semper 6ης αναφερόμενος ; Ου γαρ αει δύναται διαρκείς το
sufficere ut sit in praestantioribus anima , quandia B είναι (29 ) εν τοις κρείττοσιν , όσον κεκλήρωται η
illi contigerit conjunctam esse huic terreno el aggra- ψυχή συνεζεύχθαι τη γηίνω και βαρούντι σώματι .
vanli corpori.
34. Quod si quærat quis quid facturus sit sanctus 34. Εάν δέ τις ζητή τί εν τοις μεταξύ της έω
eo tempore quod est inter mane, et vesperam , και εσπέρας ποιήσει ο άγιος , μεταφερέτω από των
transferal sernionem ab hisce rebus quæ ad cullum κατά την λατρείαν τον λόγον , έπειτα και εν τούτοις
Mosaicum pertinent , et deinde evangelica potiora ακολουθεί ( 50). Και γάρ εκεί οι ιερείς αρχήν μεν
sequalur . Ut enim legis veleris sacerdotes princi- των θυσιών προσφέρουσι την του ενδελεχισμού , εξής
pium viclimarum offerunt endelechismi victimam , δε προ της εσπερινής του ενδελεχισμού τας κατά
ac deinde ante vespertinam victimam endelechismi, τον νόμον λοιπάς • οίον περί πλημμελείας , ή ακου
celeras ex lege ( verbi gratia , pro delicio , vel pro σίων , ή σωτηρίου ευχής, ή ζηλοτυπίας , ή σαββάτου ,
bis quæ sponte non commilluntur, vel pro salute, ή νουμηνίας , και των λοιπών , & μακρόν αν είη επί
vel pro precatione, vel pro zelotypia , vel pro Sabbato , του παρόντος λέγειν ' ούτω τοίνυν και ημείς από
vel pro novilunio , et reliquis, quæ longum esset in του περί της εικόνος λόγου πεποιημένοι την αρχήν
prasentia recensere) , sic etiam nos a sermone de , της αναφοράς , ός έστιν ο Χριστός , διαλαμβάνειν περί
C
imagine, qui est Christus, oblationem facere inci πολλών , και ωφελιμιωτάτων δυνησόμεθα . Και πάλιν
pientes, de multis hisque utilissimis disserere po εν τοις περί Χριστού καταλήξαντες επί την οιονεί
terimus. Rursusque in his quæ Christi sunt finien εσπέραν φθάσομεν και νύκτα , ερχόμενοι και επί τα
les ad vespera : n veluti noclemque perveniemus, ve σωματικά .
nientes ad corpora eliam .
35. Sin vero sermonem exquirimus de Jesu de 35. Εάν δε τον λόγον εξετάζωμεν τον περί του
monstralo a Joanne, juxta id ? : Ecce Agnus ille δεικνυμένου Ιησού υπό του Ιωάννου , κατά το
Dei , qui tollit peccalum inundi, , insistentes in ipsa • Ούτός έστιν ο 'Αμνός του Θεού , ο αίρων την αμαρ
dispensatione corporei adventus Filii Dei ad vilam τίαν του κόσμου , και ιστάμενοι επ ' αυτήν την οικονο
hominum , agnum non alium existimabimus quam μίαν της σωματικής του Υιού του Θεού εις τον των
hominem ; hic enim veluti ovis ad caedem ductus ανθρώπων βίον επιδημίας · τον αμνόν ουκ άλλον του
est, et tanquam agnus coram londenle se mulus * ; » ανθρώπου υποληψόμεθα · ούτος γάρ ώς πρόβατον επί
dicens : « Ego tanquam agnus innocens ducor, ut σφαγήν ήχθη , και ως αμνός ενώπιον του κείραντος
immolerº. , Quam ob causam , et in Apocalypsi o vi αυτόν άφωνος " , λέγων: « Εγώ ως αρνίον άκακον
letur agnus slans ceu immolatus . Hic igitur agnus p αγόμενον του θύεσθαι.» Διόπερ και εν τη 'Αποκα
occisus purificatio factus est, juxta quasdam ratiο- λύψει αρνίον οράται εστηκός ώς εσφαγμένον . Ούτος
nes occultas , totius mundi , pro quo ob amorem quo δή ο αμνός σφαγείς καθάρσιον γεγένηται , κατά τινας
Pater humanum genus prosequitur, cædem eliam απορρήτους λόγους , του όλου κόσμου , υπέρ ου κατά
suscepit, siio ipsius sanguine nos peccatis vendilos την του Πατρός φιλανθρωπίαν και την σφαγήν ανε
redimcns ab eo qui nos seduxerat. Porro qui agnum δέξατο , ωνούμενος το εαυτού αίματι από του ταίς
hunc ad sacrificium offerebat, Deus in homine eral , αμαρτίαις ημάς πιπράσκομένους αγοράσαντος (31 ). Ο
7 Joan . 29 . 8 Jsa . L11 , 7 . , Jere . xi , 19. 10 Αpoc . V, 6.
1, m
(25 ) Forte legendum πρωϊνήν , et paulo post είς συμβολικός.
σμήν . (28) Επί τέλει . Ιιa codex Bodleianus recte ;
(26) Σοι εκεί , ώστε λαλήσαι σοι · και τάξομαι Regius ,επιτελεί, unale.
εκεί τοίς υιούς Ισραήλ, και αγιασθήσομαι. Ηec ( 29 ) To είναι . Legendum videtur Τα είναι .
desunt in codice Regio , sed restiluuntur e codice (30) Ακολουθεί. Legendum vel ακολουθείτω vel
Bodleiano . Mos post ayla Juw codex Bodleianus re ακολουθή.
stituil áziáow , quod deest in codice Regio. (51 ) Codex Bolleianus in textu διαπράσαντος , in
(27 ) Συμβολικώς . Sic codex Bodleianus ; Regius, margine vero αγοράσαντος.
205 COMMENT . IN JOAN. TOMUS VI . 294
δε προσαγαγών τούτον τον αμνόν επί την θυσίαν , ο A magnus sacerdos , qui hoc declarat per ea verba 14 ,
εν τω ανθρώπω ήν Θεός , μέγας αρχιερεύς , όστις « Nullus animam meam a me tollit , 153 sed ego a
τούτο δηλοί διά τού • Ουδείς αίρει την ψυχήν μου meinelipso pono cam . Potestatem habeo ponendi
απ' εμού , αλλ ' εγώ τίθημι αυτήν ' απ' έμαυτού . eam , el rursum poleslalem habeo sumendi eam . )
Έξουσίαν έχω Θείναι αυτήν , και πάλιν εξουσίαν έχω
λαβείν αυτήν. »
36. Και ταύτη θυσία συγγενείς εισιν αι λοιπαι , 36. Et sane hujus victimæ cognatæ sunt cætere ,
ών σύμβολόν εισιν αι νομικαί• λοιπαν δε και συγ quaruin notæ sun ! legales ; per cæteras vero vicii
γενείς ταύτη τη θυσία θυσίαι εκχύσεις είναι μοι φαί mas huic victimæ cognatas, effusiones intelligo san
νονται του των γενναίων μαρτύρων αίματος, ου μά- guinis generosorum martyrum , φui non frustra
την όρωμένων εστάναι υπό του μαθητου Ιωάννου conspiciuntur stare a discipulo Joanne juxta cæle
παρά τω ουρανίω θυσιαστηρίω . « Τίς δε σοφός , και ste altare . Sed « quis sapiens , el intelliget hæc ? vel
συνήσει ταύτα ; συνετός , και επιγνώσεται αυτά; » prudens, et agnoscet hæc "' ? , Ad hæc altioris
Προς δε τούτο θεωρητικώτερον καν επιποσόν παρα contemplationis est vel tantillum exsequi rationem
δέξασθαι τον περί των τοιούτων θυσιών λόγον , κα de hujuscemodi victimis, quæ purgant eos pro qui
θαιρoυσών τους υπέρ ών προσάγονται. Κατανοητέον B bus offeruntur . Consideranda ergo est ratio saeri
τον λόγον της ολοκαυτουμένης θυγατρός Ιεφθάε , calæ filiæ Jephte, qui propler hanc filios Ammon vi
διά ταύτην ευχήν νικήσαντος τους υιούς 'Αμμών, cit , cui quidem νοιo propensa fuit ea etiam, que
ή συνηυδόκησε και η ολοκαυτουμένη , λέγουσα προς offerebatur , ad patrem dicentem : « Apertum est os
τον πατέρα είπόντα : « 'Ανέωξα το στόμα μου κατά meum adversum te ad Dominum 13 , , respondens :
σου προς Κύριον · Και ει ανέωξας το στόμα σου κατ' « Et si aperuisti os fuum adversum me ad Domi
έμου προς Κύριον, ποίει την ευχήν σου . » "Έμφασις num , fac volum tuum 13., Alque simulacrum qui
μεν ούν πολλής ώμότητος διά τούτων παρεισφέρεται dem multae credulitalis per haec producitur illius,
του ώ ( 32) τοιαύται υπέρ σωτηρίας ανθρώπων επι cui tales pro hominum salute perficiuntur victimæ ;
τελούνται θυσίαι· μεγαλοφυεστέρου δε νου , και βλέ- sed profecto menle generosiore, quae calleat solvere
ποντος τα λεγόμενα (53) κατά της προνοίας λύσιν quæ dicuntur contra providentiam , egemus, ut si
χρήζομεν , ίν ' άμα περί πάντων , ως απορρητοτέρων mul de omnibus que veluti secretiora sunt et supra
όντων , και υπέρ ανθρωπίνην φύσιν απολογώμεθα • humanam naturam, nos excusemus : « Magna enim
• Μεγάλαι γαρ αι κρίσεις του Θεού και δυσδιήγητοι judicia » Dei , « eaque egre, nec facile narrat.lur, »
διά τούτο απαίδευτοι ψυχαί επλανήθησαν . » Mεμαρ- atque « ob hanc causam rudes anime erraverunt 14. »
τύρηται δε και παρά τοις έθνεσιν , ότι πολλοί τινες, C Relatum autem alque teslatum est apud gentiles,
λοιμικών ένσκηψάντων εν ταις εαυτών πατρίσι ( 34) multos cedi pro communi hominum salute seipsos
νοσημάτων , εαυτούς σφάγια υπέρ του κοινού παρα tradidisse, cum pestilentes morbi suam patriam in -
δεδώκασι . Και παραδέχεται (55) ταύθ' ούτως γεγονέ- vasissent . Ει Ιntec ita evenisse admittit non sine
ναι ουκ αλόγως πιστεύσας ταϊς ιστορίαις ο πιστός causa historiis credens Clemens ille fidelis, de quo
Κλήμης , υπό Παύλου μαρτυρούμενος , λέγοντος · hunc in moduum testificatur Ρaulus , dicens 18: Cum
• Μετά Κλήμεντος , και των λοιπών συνεργών μου , Clemente et reliquis coadjutoribus meis, quorum
ών τα ονόματα εν βίβλω ζωής. » Την ομοίαν δε έχει nomina sunt in libro vile . 5 Similem habent dissi
απέμφασιν παρά τη θέλοντι των τους πολλούς λαν militudinem apud eum qui velit mysteria que mul
θανόντων μυστηρίων κατηγορείν , και τα περί των los latent incusare , qua de martyribus traduntur ;
μαρτύρων προστεταγμένα ευδοκούντος του Θεού Deo magis approbante ul vel asperrima supplicia
μάλλον ημάς αναδέξασθαι πάσας χαλεπωτάτας αι subire eligamus, dum confitemur illius divinitatem ,
κίας εν τώ ομολογείν αυτού την θειότητα , ήπερ quam a lot rebus, que mala existimantur, liberari
απαλλαγήναι των τοσούτων νομιζομένων κακών προς ad breve tempus , sermone nostro ubique sequentes
βραχύν χρόνον , λόγω συμπεριενεχθέντας το θελή- D volunlalem inimicorum veritatis . Quamobrem exi
ματι των εχθρών της αληθείας. Κατάλυσιν ούν νο stimare debemus destructionem fieri potentiarum
μιστέον γίνεσθαι δυνάμεων κακοποιών διά του θανά - maleficarum per mortem sanctorum martyrum , vel
του των αγίων μαρτύρων , οίον της υπομονής αυτών , uti tolerantia eorum el confessione usque ad mor
και της (36) ομολογίας της μέχρι θανάτου , και της tem , atque erga 154 pietatem pronplitudine ,
εις το ευσεβές προθυμίας , άμβλυνούσης το οξύ της liebetantibus et mitigantibus ferilalem insidiarum
εκείνων κατά του πάσχοντος επιβουλής , ώστε , αμ- tyrannorum illorum , contra lot cruciatus palientem ,
βλυνομένης και άτονησάσης της δυνάμεως αυτών, ul hebelala et debili reddita polentia ipsorum , alii
και ετέρους πλείονας των νενικημένων ανίεσθαι ελευ etiam plures victi , dimitterentur liberali eo onere,
11 Joan. x , 18. 11 Ose. Χιν, 10. 18 Judic . XI , 55. 13 *ibid. 36 . * Sap. ΧVΙΙ , 1 . 15 Philipp . 1V, 3.
(52 ) Παρεισφέρεται του ώ, etc. Sic in margine Regio, sed restituitar e cod . Bodleiano.
codicis Bodleiani restituitur lacuna quæ est in co (35 ) Και παραδέχεται , etc. Vide epistolam prio
dice Regio . rem Clementis, cap. 55 , el nolas Colelerii.
(53 ) Τα λεγόμενα . Scribendum , των λεγομέ ( 56 ) Και της, etc. Sic recte habet codex Bod
ων . leianus ; editio autem Huelii, κατά της , etc.
(34) 'Εν ταϊς εαυτών πατρίσι. Deest in codice
293 ORIGENIS 296
quo potentiae male instantes eos gravalant et ledle- A θερουμένους του βάρους , ού πονηραι δυναμεις επι
bant. Quin etiam martyres ipsi qui passi sunt, post κείμεναι εφόρτιζον ( 57 ) και έβλαπτον. Αλλά και οι
ea non incidunt in supplicia , quamvis non debili παθόντες άν , μή άτονησάντων των ενεργησάντων
latis ac delassalis his qui alios malis afliciunt , είς ετέρους τα χείρονα , ουκέτι τεριπίπτουσι τα πά
nimirum quia is qui talem victimam obtulit, vicit θει , νικήσαντος του την τοιαύτην θυσίαν προσαγα
hanc contrarian potentiam , tanquam si ex parte γόντος τήνδε την αντικειμένην δύναμιν , ώς εί από
hac nterer similitudine utili ad ea le quibus agitur : μέρους εχρησάμην εικόνα χρησίμω προς τα προκεί
Qui interficit aut carmine sopii animal venenatum , μενα τοιαύτη : Ο τί αναιρών το ιοβόλον , ή κατα
anil ipsum vi quapiam vacuum reddit a veneno , is κοιμίζων επωδή και δυνάμει τινι, κενών αυτό του ιού ,
in multos beneficia confert , qui in posterum aliquid πολλούς ευεργετεί τών ύστερον πεισομένων τι απ'
passuri erant , nisi interfectum illud vel sopitam αυτού , ει μή ανήρητο , ή κατακεκοίμιστο, ή του ιού
fuisset vel veneno evacualum . Alque etiam si ali κεκένωτο . Ει δε και των δηχθέντων τινι φανερόν γέ
cui morso manifestum fiat, et liberatus ille a nocu νοιτο περί της επί το δήγματι βλάβης , απαλλαγείς
inento per morsum contracto, deſigat oculos in mor τε ένατενίσαι αποθανόντι τω βλάψαντι , η επιβαίη
tuum qui lesit, vel inscendal nmortuum, vel atting11 νεκρού , ή εφάψαιτο τεθνηκότος (58) , ή γεύσαιτο μέ
B
mortuum , vel guslet hujus parlem , fiel sane antea ρους τούδε , γένοιτ ' άν και το προπεπονθότι ίασις και
passo medicina , et beneficium ab eo qui interfecisset ευεργεσία από του το βλάψαν ανηρηκότος · τοιούτον
id quod lædebat. Simile quiddam fieri morte piissimo τι δη νοητέον τη θανάτω των ευσεβεστάτων μαρτύ
rum martyrum existimandum est , multis ex ipsorum ρων γίνεσθαι , πολλών αφάτο τινι δυνάμει ωφελουμέ
morte indicibili quadam vi adjumentum sumentibus. νων από του θανάτου αυτών .
37. Cæterum multum immorali sumus de mar 37. Προσδιετρίψαμεν δε , υπέρ του το (39) εξαίρε
lyribus verba facientes , atque enarrantes de his qui τον ιδεών του ως πρόβατον επί σφαγήν αχθέντος, και
perierunt ob pestilentes constitutiones , ut videre- ώς αμνού ενώπιον του κείραντος άφώνου , το περί
mus excellentiam illius qui duclus est velut ovis ad των μαρτύρων λόγω , και τα υπέρ των τεθνηκότων
cædem , quique sicul agnus coram londente fuil mu διά λοιμικά καταστήματα διηγήματι . Ει γάρ τάδε
tus ' 6. Namque si aliqua gentibus non falso bisto μέν υπό Ελλήνων ου μάτην ιστόρηται , τα δε καλώς
riis mandata sunt, aliqua vero tum de martyribuς περί των μαρτύρων είρηται περικαθαρμάτων του
sunt dicta, jui ſuerunt mundi purgamenta " , cum de κόσμου γινομένων και πάντων περίφημα λεγομένων
apostolis, qui omnium rejectamenta ob hanc causam διά ταύτα των αποστόλων, τί υποληπτέον και πηλί
dicuntur , quid et quantum sentiendum est de Agno c κον περί του 'Αμνου του Θεού , διά τούτο θυομένου ,
illo Dei , qui ob hanc causam sacrificalur , ul lollat ένα άρη αμαρτίαν ουκ ολίγων , αλλ' όλου του κόσμου ,
peccatum , non paucorum , sed lotius mundi, pro quo υπέρού και πέπoνθε ; « Κάν γάρ τις αμάρτη, παράκλη
el passus est ? « Quamvis enim peccet aliquis, au τον έχομεν προς τον Πατέρα Ιησούν Χριστόν δίκαιον ,
vocalım habemus apud Patrem Jesum Christum ju και αυτός ελασμός έστι περί των αμαρτιών ημών :
stun ; 155 el ipse propitiatio est pro peccatis no ουκ επί των ημετέρων δε μόνον , αλλά και περί όλου
siris : non pro nostris autem tantum , sed etiam pro του κόσμου και έπει « Σωτήρ έστι πάντων ανθρώπων,
lolius mundi 18 ; , quoniam « Servalor est omnium και μάλιστα πιστών και εξαλείψας το καθ ' ημών χει
Inominum , et maxime fidelium 19 : qui suo ipsius ρόγραφον και τα εαυτού αίματι , « και άρας αυτό εκ
sanguine < chirographum , quod adversus nos eral, του μέσου , και ένα μηδε ίχνη κάν απαληλιμμένον των
delevil , et illud sustulit e medio , et aſlixit cruci ? ,, αμαρτημάτων ευρίσκεται , και προσηλώσας το
ul ne vestigia quidem peccatorum perpetratorum σταυρώ ) - ός απεκδυσάμενος τας αρχάς , και τας
inveniantur : qui ( exspolians principalis ac pole εξουσίας εδειγμάτισεν εν τη παρρησία θριαμβεύσας

16 Isa . L, 11 , 7 . 171 Cor . IV, 13. 18 Η Joan . 11 , 1 , 2. 19 Ι Τim . IV, 10. 20 Colos . 11 , 14.

(57 ) 'Εφόρτιζον . Sic codex Bodleianus ; Regius , D nes : Mεμαρτύρηται δε και παρά τοις έθνεσιν , ότι
εφοίτιζον.
( 38 ) Εφάψαιτο τεθνηκότος . Ιta cod. Bodleianus ;
Regius, εφάψαι του τεθνηκότος.
( 39 ) Προσδιετρίψαμεν δε, υπέρ του τό, etc. Ex
his verbis Tilemoulius aliquid supra deesse suspi-
catur, ubi tum de martyribus, lum de peste qua
dam quæ nullibi in historia reperitur, quæque,
inquit, circa annum 232 fortassis grassala est, Ori
genes mulia verba fecerat. Verum id non satis as
sequor, unde conjicere potuerit eruditissimus vir.
Utrumque enim hic exsequitur Origenes , et de
martyribus, el de iis qui perierunt ob pestilentia
rum constitutiones superius verba faciens. Unile
minime delruncalus pulandus est ille locus. Deinde
vero hic non agitur de iis qui nova quadam peste sæceo , Codro, Macaria , Protogenia el Pandora,
consumpli perierint, sed de jis qui aniquilus apud
gentiles, cum pestilentes morbi grassarentur, se
ipsos in victimas pro patria tradiderunt. Quod
evidenter liquet ex eo quod supra ait ipse Orige
πολλοί τινες, λοιμικών ένσκηψάντων εν ταις εαυτών
πατρίσι νοσημάτων , εαυτούς σφάγια υπέρ του κοινού
παραδεδώκασι . Και παραδέχεται ταύθ' ούτω γεγο
νέναι, ουκ αλόγως πιστεύσας ταϊς ιστορίαις ο πιστός
Κλήμης , υπό Παύλου μαρτυρούμενος. « Relalum
autein ac lestalum etiam apud gentiles est , inullos,
cum pestilentes morbi grassarentur, seipsos in vi
climas pro patria tradidisse. Atque hæc ita eve
nisse admitlit, non sine causa historiis credens
Clemens ille lidelis , cui testimonium tribuitus a
Paulo . » Similia profert in iisdem Commentariis,
tom . XXVII, num . 13 , et lib , iv in Epistolam ad
Romanos, cap. 5 , num . 4 ; aique lib. i contra Celsum ,
num . 31. Nihil porro nolius iis quæ referuntur de Me
Philänis fratribus, Lei filiabus, Curtio, Deciis aliis
que, qui se uliro niorti pro communi civium salute
obtulerunt.
297 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 298

εν τω ξύλο . Και θαρρείν γούν θλιβόμενου εν τω A stales Ostendavit palam triumplians in ligno 21. ,
κόσμο διδασκόμεθα , την αιτίαν του θαρρείν μανθά- Itaque aflicti in mundo docemur confidere, confi
νοντες ταύτην είναι το νενική σθαι τον κόσμον , και dendi causam hanc esse edocti quia mundus sit
δηλονότι υποτετάχθαι τώ νικήσαντι αυτόν. Διά τούτο vicius , quem perspicuum est victori subjectum
πάντα τα έθνη , ανεθέντα από τον πρότερον επι fuisse. Unde etiam omnes gentes , absolutæ ab his
κρατούντων δουλεύουσιν αυτώ , « ότι ερρύσατο πτω qui ante prævaluerant , serviunt ipsi , quoniam
χόν εκ δυνάστου και διά του ιδίου πάθους , « και πένητα liberavit mendicum a polente, , per propriam pas .
ώ ούχ υπήρχε βοηθός ( 40) . » Ούτος δή ο Σωτήρ , τα sionem , , et pauperem , cui nullus erat adjutor " . ,
πεινώσας συκοφάντην , διά του εαυτόν τεταπεινωκέ Hic igitur Ser valor , humiliato calumniatore 23 (eo
να:, συμπαραμένει τώ νοητώ ηλίω προ της λαμ- φuod seipsum humiliaverit) , cum intelligibili Sole
προτάτης Εκκλησίας , τροπικώτερον Σελήνης λεγο permanel, coram splendidissima Ecclesia (quæ tro
μένης , τυγχάνων γενεών γενεαϊς. 'Ανελών δε διά pice luna dicitur) a generatione in generationem .
του πάθους τους πολεμίους ο εν πολέμω δυνατός El cum hostes per passionem sustulisset potens et
και κραταιός Κύριος , καθαρσίου δεόμενος του από forlis in bello Dominus " , poculo purificatorio in
μόνου του Πατρός αυτώ δοθήναι επί τοις ανδραγα- digens (quod a solo Patre ob recte facta dari sibi
θήμασι δυναμένου , κωλύει αυτόν άψασθαι την Μα- Β potest) , prohibet Mariam seipsum tangere , di
ρίαν , λέγων · « Μή μου άπτου , ούπω γάρ αναβέβηκα cens : ! Ne me tangas , nondum enim ascendi
προς τον Πατέρα αλλά πορεύου , και είπε τους αδελ ad Patrem meum ; sed vade, el dic fratribus meis :
φους μου : Πορεύομαι προς τον Πατέρα μου , και Πα Vado ad Patrem meum , et Patrem vestrum , el Deum
τέρα υμών , και Θεόν μου , και Θεόν υμών. "Οτε δε meum , et Deum vestrum , , Cæterum cum pergit
πορεύεται νικηφόρος και τροπαιοφόρος μετά (41) victoriis tropeisque opustus , cum corpore quod
του εκ νεκρών αναστάντος σώματος, (πώς γαρ άλ ex mortuis resurrexerat, (quomodo enim aliter ina
λως δεί νοείν το, « ούπω αναβέβηκα προς τον Πα telligere oportet illud : « Nondum ascendi ad Pa
Irem meum ? ) et illud ; ( Vado ad Patrem
τέρα μου ; » και το , Πορεύομαι δε προς τον Πατέρα
μου ; » ) τότε μέν τινες λέγουσι δυνάμεις : Τίς ούτυς meum ? » ) nunc aliquæ quidem polentiæ dicunt :
και παραγενόμενος εξ Εδώμ , ερύθημα ιματίων εκ Quis est iste qui accedit ex Edom , rubra vesti
Βοσώρ, ούτως ώραίος (42) ; ) οι δε προπέμποντες menta babens ex Bosor, adeo speciosus 28 ? » Qui
αυτόν τοίς επί των ουρανίων πυλών τεταγμένοις φασί vero præibant illum , illis qui præfecti erant porti.
τό : « "Αρατε πύλας , οι άρχοντες , υμών , και επάρ- celestibus inquiunt :: Tollite portas , principes ,
θητε , πύλαι αιώνιοι , και εισελεύσεται και βασιλεύς vestras, et elevamini, poriæ ælernales, et introibit
της δόξης . » "Έτι δε πυνθάνονται , οιονεί , ει δεί ού- C rex glorie 17. » Propterea vero interregant , veluti
τως ειπείν, ήμαγμένην (45) αυτού βλέποντες την aspectu ipso, ul ila dicam , ipsius dexteram vider
δεξιάν , και όλον πεπληρωμένον τών από της άρι les cruentatam , eunque lolum repletum operibus
στείας έργων : Διά τί σου ερυθρά τα μάτια, και τα strenue gestis : « Quare rubra sunt vestimenta tua
ενδύματά σου ως αποπάτημα ληνού πλήρους κατα sicut calcatio lorcularis pleni uva calcata 28 ? ,
πεπατημένης ; ) ότε και αποκρίνεται : « Κατέθλασα quando el respondet : « Calcavi eos 29. , Vere ob
αυτούς . ν 'Αληθώς γαρ επί τούτοις δεδέηται του πλύ hæc indignil, ut lavaret « in vino stolam suam , et
ναι « εν οίνω την στολήν αυτού , και εν αίματι στα 156 vestimenlum suum in sanguine uvæ. » Infirmi
φυλής την περιβολήν αυτού . » Τάς γαρ ασθενείας Tales enim nostras cum sumpsisset, ægritudinesque
ημών λαβών , και τας νόσους βαστάξας , παντός τε portassels , Lotiusque mundi peccatum cum sustulisset
του κόσμου άρας την αμαρτίαν , και τους τοσούτους et in loi beneficia contulisset, for !assis tum baptismum
ευεργετ ήσας , τάχα τότε βάπτισ μα είληφε το παντός accepit quovis alio, qui apud homines excogitari po
του υπονοηθέντος αν παρά τους ανθρώπους μείζον , lest, majorem , de quo reor eum dixisse : « Baptismo
περί ου οίμαι αυτόν ειρηκέναι : « Βάπτισμα δε έχω autem habeo baptizari , el quomodo coarctor, donec
βαπτισθήναι , και πώς συνέχομαι , έως ου (44) τε perfectum fueril 31 ! ) Ut enim audacius orationen
λεσθή ! » "Ινα γάρ τολμηρό τερον βασανίζ ων τον λόγον D
' explora ns instem ad ea que plurimi sentiunt , di
στω προς τα υπό των πλείστων υπονοούμενα , λεγέ cant nobis qui martyrium ipsius baptismum existi
τωσαν ημίν οί το βάπτισμα το μέγιστον, υπέρ και άλλο mant maximum esse , supra quem aliuin excogitare
ουκ έστι νοήσαι βάπτισμα , νομίσαντες αυτού είναι baptismuni non liceat , cur tandem post hoc dicat
το μαρτύριον , τί δήποτε μετά τούτο λέγει τη Μα Mariæ : « Ne me tangas 39 , , oporiebal eniin sei
ριάμ • Μή μου άπτου ; » έχρήν γάρ μάλλον εαυτόν psuin magis exhibere langendum , tanquam qui per
έμπαρέχειν τη αφή , άτε το τέλειον βάπτισμα διά mysterium passionis baptismum sumpsisset perfe

Psal.xxi, 8 . 28 Joan . ΧΧ , 17 . 26 Isai . LXI , 1 . 37 Psal.

11 jhid . 15. 21 Psal . LΧΧΙ , 12 . 23 ibid. 4 , 5 . 26
ΧΧΙΙΙ , 7. 28 Isai . LΧι , 2. 29 ibid . 3 . 30 Isai . L1 , 4. 31 Luc . XII , 30. 32 Joan . Xx , 17 .
(40) " Ω ουχ υπήρχε βοηθός. Sic colex Bodleia
nus cum Barberino, recte ; Regius male, wç üTñexe
βοηθός .
(41) Metá. Ila recte codices Bodleianus et Bar
berinus ; editio Huelii, xatá , male .
PATROL , GR . XIV .
(42 ) Ωραίος . Sic codd . Bodleianus et Barberi
nus ; editio Huelii, perperam, όραίος .
(43) Codices Bodleianus et Barberinus, olovel èy
είδει ειπείν ήμαγμένην.
( 44) Ού . Sic codex Bodleianus ; Regius , ότου .
10
29 ) ORIGENIS 300
ctum . Sed quoniam , πι prediximus , relus adver- Α του μυστηρίου του πάθους ειληφότα. 'Αλλ' επεί , ώς
sus adversarios præclare gestis, opus habebat lavare προείπομεν , τα κατά των αντικειμένων ανδραγαθή
rin vino stolam suam , el in sanguine uvæ vesti ματα πεποιηκώς , εδείτο του πλύναι και εν οίνω την
mentum suum 33 , , ascendit ad agricolam veræ στολήν αυτού , και εν αίματι σταφυλής την περιβο
illius vitis 34 , nempe Palream , ut illic lotus , post- λήν αυτού , και ανήει προς τον γεωργών της αληθινής
quam ascendissel in allum, captivala captivitate 88 , αμπέλου Πατέρα , ίν' εκεί αποπλυνάμενος, μετά το
descenderet , varia ferens charismata , nempe livi- αναβηναι εις ύψος , αιχμαλωτεύσας την αιχμαλω
sas apostolis linguas veluti igneas, atque etiam ad σίαν , καταβή φέρων τα ποικίλα χαρίσματα , τάς
futuros in omni aclione sancios angelos , liberalu διαμε μερισμένας τους αποστόλους γλώσσας ώσει πυ
rosipsos. Anle has enim dispensationes purificati ρος , και τους παρεσομένους εν πάση πράξει αγίους
nondum cum essent , capaces non erant Angelorum αγγέλους , και ρυσομένους αυτούς . Προ γάρ τούτων
ad se adventus , fortassis ne angelis φuidem ipsis των οικονομιών , άτε μηδέπω κεκαθαρμένοι ουκ έχω .
adesse voler libus bis , qui nondum optime instituti ρουν αγγέλων παρ' αυτοίς επιδημίαν , τάχα ουδ' αυ
purificatique a Jesu fuissent. Solius eniin Jesu be των βουλομένων πω τοις μη ευτρεπισαμένους και
nignitatis erat cum peccatoribus , et publicanis , κεκαθαρμένοις υπό του Ιησού παρείναι . Της γάρ
mandacare et bibere 36 , atque suos ipsius pedes B Ιησου μόνου φιλανθρωπίας ήν μετά αμαρτωλών και
præbere lacrymis resipiscentis peccatricis 37 , et ad τελωνών εσθίειν , και πίνειν , και παρέχειν εαυτού
morlem usque pro impiis descendere, non rapinam τους πόδας τοίς δακρύους της μετανοούσης αμαρτω
arbitrantem se esse æqualem Deo , et inapientem λου , και μέχρι θανάτου καταβαίνειν υπέρ ασεβών ,
semetipsum , servi forma sumpla 38. Haec autem ούχ άρπαγμόν ηγουμένου ( 45) το.είναι ίσα Θεώ, και
omnia perſiciens , Patris magis voluntatem ipsum κενούν εαυτόν τήν του δούλου λαμβάνοντας μορφήν.
tradentis pro impiis perſiciebal quam suam ipsius . Ταύτα δε πάντα επιτελών , μάλλον το θέλημα του
Bonus elenim est Paler ; Servator vero imago est Πατρός του παραδόντος εαυτόν υπέρ ασεβών επετέ
bonitatis ipsius 39 : porro toti mundo officia con λει ήπερ το εαυτού . Ο μεν γάρ Πατήρ αγαθός και δε
ferens , quoniam Deus in Christo mundum sibi ipsi Σωτήρ εικών της αγαθότητος αυτού · πάντα δε τον
reconciliat 60 , antea propter malitiam inimicum κόσμον ευεργετών , έπει Θεός εν Χριστώ κόσμον κατ
factum , lum via , lum ordine officia conferı his re αλλάσσει εαυτό , πρότερον διά την κακίαν εχθρών
bus in quas ipse beneficia conſert , non subilo ac γεγενημένον , οδώ και τάξει τα ευεργετούμενα ευερ
cipiens scabellum pedum , nempe inimicos omnes . γετεί, ουκ αθρόως λαμβάνων υποπόδιον των ποδών ,
Dicit enim ad ipsum uniuscujusque nostri Domi- c πάντας τους εχθρούς λέγει γάρ αυτώ ο Πατήρ τω
num Paler : Sede a dextris meis, donec ponam Κυρίω εκάστου ημών : Κάθου εκ δεξιών μου , έως
inimicos luos scabellum pedum luorum 41 . Ο Ει αν θώ τους εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου »
haec fiunt quoad ultimus 157 inimicus,, nempe και ταύτα γίνεται έως ο έσχατος εχθρός , ο θάνατο ,
mors, ab ipso destructus fuerit ** . Si vero consi υπ' αυτού καταργηθή . Εάν δε το υποτάσσεσθαι το
deraverimus quid sit subjici Christo (idque maxi- Χριστώ νοήσωμεν ό τι ποτ' έστι , μάλιστ ' εκ του :
me ex illis verbis : « Cum autem ipsi omnia sub « "Οταν δε αυτώ τα πάντα υποταγή , τότε αυτός ο
jecla fuerint , func ipse Filius subjicietur ei qui Yίος υποταγήσεται το υποτάξαντι αυτώ πάντα ,
omnia sibi subjecit 48 , 5 ) ut dignum est bonitale αξίως της αγαθότητος του τών όλων Θεού νοήσομεν
Dei universorum , intelligemus Agnum Dei , tollen τον αμνόν του Θεού αίροντα την αμαρτίαν του κό
iem peccatum mundi. Verum non omnium pecca σμου . Ου πάντων δε η αμαρτία υπό του αμνού αίρε
tum ab Agno auferlur, nempe eorum qui non do ται , μή αλγούντων , μηδέ βασανιζομένων , έως ου
lent quique non affliguntur donec ablatum fuerit. άρθή (46). " Ακανθαι γάρ ου μόνον έμπαρείσαι , αλλά
Spinæ namque non tanluin intixx , sed eliam allius και επιπολύ ριζωθείσαι ( 47) εν ταις χερσί παντός
radicalæ in manibus cujuscunque per vitium temu του διά την κακίαν μεθυσθέντος , και το νήφειν
lenti , quίque solrielalem perdiderit , juxta illud D απολωλεκότος , κατά το εν Παροιμίαις ειρημένον·
quod in Proverbiis dicitur : « Spinæ nascuntur in « " Ακανθαι φύονται εν χειρί του μεθύσου , και όσον
manu temulenti * , » quantum doloris parient in πόνον ενεργάσονται τα τα τοιαύτα φυτά εις το εαυ
eo qui tales plantas admiserit in corpus sue ipsius του σώμα της ψυχής παραδεξαμένω ήδη ( 48) και λέ
animæ, jam dicere diflicillimum est . Nam abscin γειν αμήχανον . Κατατμηθήναι γάρ υπό του τομωτέρου
dalur oportet a sermone Dei viventis , penetrantiore πάσης μαχαίρας διστόμου λόγου ζώντος Θεού , και
quovis gladio ulrinque incidente, el efficaci 45, el ενεργούς , και καυστικωτέρου παντός πυρός , ανάγκη ,
33 Genes . xlix , 11 . 34 Joan . XV, 1 . 15 Ephes. IV , 8 ; Psal . LxvII, 19 . 36 Marc . 11 , 16. 37 Luc. VΙΙ , 38 .
88 Philipp. 11 , 6, 8. 39 Sap . VII , 26 . 60 IICor . V , 19. 41 Psal. CΙΧ . 1 . 42 I Cor. xv , 26 . 43 ibid. 28 .
64 Prov. ΧΧVΙ, 9. 45 Ηebr. IV , 12.

(45) Codex Barberinus recte habet ηγουμένου , gius , ριζώσαι.

refertur enim ad præcedens 'Incoū uóvou • editio
Huelii, perperam , ηγούμενον .
(46) "Εως ου άρθή . Sic recte habel codex Bod .
leianus ; in Regio deest oủ .
(47 ) Ριζωθείσαι . Sic codex Bodleianus : Re
(48) "Ηδη και λέγειν αμήχανον . Ιta optime cl
dex Bodleianus , sicque legit interpres Ferrarius.
Codex Regius, perperam , ήδει και λέγειν , omit
lendo αμήχανον.
303 COMMENT. IN JOAN . TOMUS VI . 502

τον επί τοσούτον εις βάθος της εαυτού ψυχής την A supra omnem ignem comburente , quisquis eo pro
κακίαν χωρήσαντα , ως γενέσθαι αυτόν γην ακανθο funditatis suæ ipsius animæ admisit vitium , ut fa
φόρον . Και δεήσει επί την τοιαύτην ψυχήν πεμφθη clus sil terra spinas germinans. El profecio opus
ναι το ευρίσκον τας ακάνθας πυρ , και μέχρι αυτών erit ad hujusmodi animam ignem milli invenien
στησόμενον διά την έαυτού θειότητα , και ου προσ lem spinas , propeque eas slantem , ac penelrantem
εμπρησον άλωνας ή στάχυας πεδίων. Τού αίροντος sua ipsius divinilale , nec combusturum areas ve!
(19 ) δε την αμαρτίαν του κόσμου 'Αμνού διά της spicas carnporium. Verum enimvero Agni tollenlis
ιδίας σφαγής άρχομένου οδοί τυγχάνουσι πλείονες , peccatum mundi, idque per propriam cædem inci
ών αι μεν σαφείς είναι τους πολλούς δύνανται , αι pientis , complures sunt vie ; quarum aliis quidem
δε τους τοσούτους λανθάνουσαι τοϊς της θείας σοφίας manifeslæ possunt esse vulgo , aliæ vero , vulgus
αξιουμένοις , οίς μόνοις εισί γνώριμοι. Τί γάρ δεί latenles , his qui divina sapientia digni habiti ſue
λέγειν δι' όσων οδών τις επί το πιστεύειν έρχεται εν rint , quibus solis sunt notæ. Quid enim opus esi
ανθρώπους, έτι εν τω τοιούτω σώματι παρόν εκάστω recensere quol viis ad credendum veniat quis inter
καθ' αυτον επισκοπεϊν ; πλήν διά των οδών εστι του homines, cum liceat unicuique, dum adhuc in hoc
πιστεύειν και αίρεσθαι την αμαρτίαν , διά μαστίγων , est corpore, ex se id considerare ? Verumtamen
και πνευμάτων πονηρών , και νόσων χαλεπωτάτων , Β per vias credendi licet peccatum quoque Iollere ,
και μαλακιών επιπονωτάτων . Τίς ούν ( 50) οίδε και per flagella, per spirilus malos, per morbos diffi
τα μετά ταύτα ; 'Αναγκαίον δε ήν υπέρ του μή cillimos, per infirminales laboriosissimas . Quis ergo
αναινεθήναι τον δοκούντα τη εξετάσει του λόγου παρ novit quæ sunt etiam post hæc ? Cæterum necessa
ακολουθείν του λέγοντος · « "Ιδε ο Αμνός του Θεού , rium luil, le respuereinus eum qui assequi videtur
ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου , και επιτελείον περίveram intelligentiam sermonis illius qui dicit *6 :
τούτων διαλαβείν , ίν', ειδότες ότι και θυμώ Θεού « Ecce Agnus ille Dei , qui tollit peccatum mundi, ,
έστιν ελεγχθήναι , και οργή Θεού παιδευθήναι , διά diutius de hisce rebus disserere , ul scientes 110s
το είς υπερβολήν φιλάνθρωπον ουδένα πάντη ανέ et furore Dei aliquando redargui , el ira Dei corripi ,
λεγκτον και απαίδευτον έώντος, πάντα ποιήσωμεν neminem ob amorem erga genus humanum , vel ad
εις το δεηθήναι ( 31) τοιούτων ελέγχων , και της διά hyperbolen usque , sinentis omnino irredargutum ,
των επιπονωτάτων παιδείας. alque non correptum , omnia faciamus ut talibus
redargutionibus atque correplione ea quæ sita est in rebus asperrimis atque moleslissimis, non egea
nius ,
38. Επισκεπτέον δε τώ εντυγχάνοντι τα εν τοις C 158 38. Considerel insuper lector oportet quæ
προτέροις ημίν ειρημένα , μετά παραθέσεως πλειό supra sunt a nobis dicta , cum appositione coinplu
νων παραδειγμάτων , περί του τι σημαίνεται κατά rium exemplorum de eo quod est , quid significelur
την Γραφήν εκ της κόσμος φωνής : ου γαρ εύ- juxta Scripturam per vocem mundus 47 ; nec enim
λογον ήγησάμην παλιλλογείν. Ουκ αγνοούμεν δέ τινα consentaneum esse putavi repetere . Non ignora
κόσμον εξειληφέναι την Εκκλησίαν μόνην , κόσμον mus autem quemdam exposuisse per mundum Ec
ούσαν του κόσμου · έπει και φώς λέγεται του κό clesiam solam , mundum et ornamentum exsisten
σμου : « Υμείς γάρ έστε , φησί , το φως του κό term mundi ; quandoquidem lux etiam mundi dici
σμου . » Κόσμος δε του κόσμου η Εκκλησία, κόσμου tur : « Vos enim estis , inquil 48, lux mundi. »
αυτής γινομένου Χριστού , του πρώτου φωτός του Mundus autem et ornamentum mundi est Ecclesia ,
κόσμου . Κατανοητέον δή ει μή του αυτού κόσμου φώς Christo exsistente mundo el ornamento Ecclesiæ ,
είναι λέγεται ο Χριστός , και οι μαθηταί αυτού · αλλ' quippe qui sit prima lux mundi * 9 . Consideranduin
ότε μεν Χριστός φώς του κόσμου έστι , τάχα της autem est num ejusdem mundi lux esse dicalur
Εκκλησίας εστί φώς· ότε δε οι μαθηταί αυτού φώς Christus el discipuli ejus . Proinde vide, ne , quando
του κόσμου , μήποτε των παρακαλουμένων εισί φώς , Christus lux est mundi, fortassis lux sit Ecclesiæ . ;
ετέρων όντων παρά την Εκκλησίαν , ώσπερ το D quando vero discipuli ejus Iux Sunl mundli , invo
Παύλο περί τούτων είρηται εν τω προοιμία της cantium sint lux , qui diversi sunt ab Ecclesia ,
προτέρας προς τους Κορινθίους Επιστολής γράφονται quemadmodum a Paulo dictum est in procemio
τη Εκκλησία του Θεού , συν πάσι τοις επικαλου prioris Epistolae ad Corinthios scribente e ad Ec
μόνοις το όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού . » Εάν clesiam Dei , cum omnibus qui invocant nomen
τις υπονοή του κόσμου φώς λέγεσθαι την Εκκλη Domini nostri Jesu Christi 50. , Si quis suspicelur
σίαν, οιονεί του λοιπού γένους των ανθρώπων , και Ecclesiam dici lucem mundi , hoc est reliqui gene
των απίστων , ει μεν προφητικώς τούτο διά τον περί ris hominum et infidelium , siquidem prophetice hoc
τέλους λόγον εκλήψεται , τάχα έχει χώραν το λεγό- interpretabitur propιer sermonem de consumma
μενον · ει δε ώς ήδη γινόμενον ( έπει το φώς τινος lione, fortasse locum habet illud quod dicitur ; sin
φωτίζει εκείνο ού έστι φώς ) , δεικνύτωσαν πως το vero tanquam jam faclum id considerabit (quoniam

και Joan , 1 , 29 . • Joan . 1 , 10. 48 Μatth . V , 14. 49 Joan.vni, 12. 80 1 Cor. 1 , 2.

(49) Του αίροντος , etc. Sic habet colex Bod male .
leianus; in Regio deest tou . (51) Εις το δεηθήναι. Ferrarius videlbr legissa
(50) Codex Bodleianus Τις ήν, Regius Τι ήν, εις το μή δεηθήναι .
503 ORIGENIS 50 ,
Iux alicujus illustrat illud , cujus est lux ) , Osten- Α λοιπόν γένος φωτίζεται υπό της παρεπιδημούσης τω
dant quomodo reliquum genus illustrator ab Ec κόσμο Εκκλησίας. Ει δε τούτο δεικνύναι ου δύναν
clesia peregrinante in mundo . Quod si hoc osten ται , επιστησάτωσαν μήποτε υγιώς εξειλήφαμεν φώς
dere nequeunt, adverlant num recle exposuerimus μεν είναι την Εκκλησίαν , κόσμον δε τους επικα
lucem esse Ecclesiam , et inundum invocantes. Sed λουμένους. Η δε εξής φωνή κειμένη εν τω κατά
vocula quæ sequitur, posila in Evangelio a Mallhæo Ματθαίον το επιμελέστατα ερευνώνται τας Γραφάς
Tradilo exprimet enarrationem ei qui diligentissi παραστήσει την διήγησιν : « Υμείς γάρ, φησίν ,
de scrutalur Scripluras : « Vos enim , inquit 51 , έστε το άλας της γης " , τάχα της γης των λοι
estis sal terræ ; , fortasse per terram intelligens πών ανθρώπων νοουμένων , ών άλας εισίν οι πε
reliquos homines , quorum sal sunt qui crediderunt, πιστευκότες , αίτιοι του τηρείσθαι τον κόσμον διά του
auctores exsistentes ut mundus servetur proplerea πιστεύειν τυγχάνοντες · τότε γάρ ή συντέλεια έσται ,
quod credant ; tunc enim consummatio erit , si sal εάν το άλας μωρανθή , και μηκέτι ή το αλίζον , και
infaluatus fuerit , et non sit amplius qui saliat coa συντηρούν την γην επεί σαφές , ότι , εάν πλη
servelque terram : quoniam liquet , si impleta ſue θυνθή ή ανομία , και ψυχή η αγάπη επί της γης
rit iniquitas, el refriguerit charitas super lerram 62 B ( ώς και αυτόν τον Σωτήρα διστακτικήν προενέγκα
( ut etiam Servator ipse dubiam profert vocem de περί των εν τη επιδημία εαυτού φωνήν ,
his qui in suo ipsius adventu erunt , dicens 83 63 : λέγοντα : « Πλήν , ο Υιός του ανθρώπου ελθών άρα
Verumtamen cum venerit Filius hominis, num in ευρήσει την πίστιν επί της γης ; ) τότε συντέλεια
veniet lidem super terram ? » ) fuluram consumma έσται του αιώνος . Λεγέσθω τοίνυν η Εκκλησία κόσμος ,
tionem sæculi . Dicalur itaque Ecclesia mundus , ότε υπό του Σωτήρος φωτίζεται ημείς δε ζητούμεν
quando a Servalore illustratur ; nos autem quærimus, εί κατά το: " Ίδε ο Αμνός του Θεού , ο αίρων την
an propter illud : « Ecce Agnus ille Dei , qui tollit αμαρτίαν του κόσμου , ο κόσμον ήγητέον νοητώς (52 )
159 pecealum mundi **, , interpretari debeamus την Εκκλησίας (περικλειομένου του αίρεσθαι την
mundum spiritualiter esse Ecclesiam ( ablatione αμαρτίαν εις μόνην την Εκκλησίαν). Πώς γαρ το εν
peccatorum circumclusa in sola Ecclesia ) . Quo τη Επιστολή υπό του αυτού μαθητου ειρημένον περί
modo enim quod a discipulo suo in Epistola dicitur του Σωτήρος έλασμού περί των αμαρτιών τυγχάνον
de Servatore, qui propitiatio est pro peccatis, inter τος διηγησόμεθα , ούτως έχον · Και εάν τις αμάρτη ,
pretabimur, sic habens : « Sed et si quis peccave παράκλητον έχομεν προς τον Πατέρα Ιησούν Χρι
ril, advocatum habemus apud Patrem Jesum στον δίκαιον · και αυτός ελασμός έστι περί των
Christum justum ; et ipse est propiliatio pro pecca - C αμαρτιών ημών · ου περί των ημετέρων δε μόνον ,
tis nostris ; non pro nostris autem tantum , sed αλλά και περί όλου του κόσμου ; » και το παρά το
eliam pro totius mundi 68 ? » El quod apud Paulum Παύλο δε τούτων νομίζω είναι παραπλήσιον , ούτως
est , huic reor esse simile , sic habens : « Qui est έχον · « " Ος έστι Σωτήρ πάντων ανθρώπων , μάλιστα
Servator omnium hominum , maxime fidelium $8. πιστών . » Πάλιν εν τω τόπω ο Ηρακλέων γενόμενος,
Rursus ad hunc locum Heracleon veniens , absque χωρίς πάσης κατασκευής, και παραθέσεως μαρτυ
aliqua approbatione et appositione testimoniorum, ριών , αποφαίνεται , ότι το μέν 'Αμνός του Θεού , και
coupliat Joapnea taoquam prophetam dicere : ως προφήτης φησίν ο Ιωάννης · το δέ • Ο αίρων
« Agnus Dei 67 ; ) et ut excellentiorem prophetam την αμαρτίαν του κόσμου , και ως περισσότερον προ
dicere, i qui aufert peccalum mundi. 1 Quorum φήτου. Και οίεται το μέν πρότερον περί του σώμα
primum existimat de corpore ejus dici , secundum τος αυτού λέγεσθαι , το δε δεύτερον περί του εν τω
vero de eo, quod est in corpore, quia agnus imper- σώματι , τω τον αμνόν ατελή είναι εν τω των προβά
feclus sit in ovium genere ; atque lale etiam sit των γένει ούτω δε και το σώμα παραθέσει του ενοι
corpus comparatione inhabitanlis in ipso. « Per- κούντος αυτώ . « Το δε τέλειον ει εβούλετο, φησί , τα
fectionem vero , inquit, si volebat corpori altri σώματι μαρτυρήσαι, κριον είπεν άν το μέλλον (53 )
Duere , arieterm ipsum immolandum dixisset . Sed D θύεσθαι. Ούχ ηγούμαι δε είναι αναγκαίον μετά τηλι
non arbitror necessarium esse post lot inquisitiones καύτας γεγενημένας εξετάσεις ταυτίζειν (54) περί
facias , eadem hoc in loco repelere , contendentes τον τόπον, αγωνιζομένους προς τα εντελώς υπό του
contra ea quæ dixit Heracleon parum docte. Tan “Ηρακλέωνος ειρημένα. Μόνον δε τούτο επισημειω
lum hoc adhuc molelur, quod , ut vis mundus capax τέον , ότι, ώσπερ μόγις ( 53) εχώρησεν ο κόσμος τον
illius fuit , qui seipsum inanivil , sic agno et non κενώσαντα εαυτόν , ούτως αμνού , και ου κριού έδεή
ariele opus ſuisse ad illius auferendum peccatum . θη , ϊνα αρθή αυτού η αμαρτία (56).
Λείπουσιν οι τόμοι έβδομος , και όγδοος , και έννατος.
δ1 Μatth . ν, 15. 31 Μatth . XXIV , 12. 83 Luc. Χιιι , 8 . 84 Joan . 1 , 29 . 35 Joan . 1 , 1 , 2 . Β6 I Tim .
1V , 10 . 57 Joan. 1 , 29 .
(52 ) Ηγητ . ν . Sic Bodl . : Regius , νοητέον υγιώς. perperam, τάζειν , pro quo Huelius legendum cen
(53) Τω σώματι μαρτυρήσαι , κριον είπεν αν το selbat, εξετάζειν .
μέλλον , etc. Ita codex Bodleianus , recle ; Regius ( 55) Codd . Βarberinus et Bodleianus μόγις , Re
perperam halet το σώμα το μαρτυρήσαι , κριον giuς μόλις, quod idem est.
ειπείν αυτό το μέλλον, etc. (56 ) Αύτου η αμαρτία . Deest in codice Regio ,
(54) Tavricir. Sic codex Bodleianus ; Regius sed restituitur e Bodleiano.
305 COMMENT. IN JOAN . TOMUS X. 306

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ Ι .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS X.

1. • Μετά τούτο κατέβη εις Καφαρναουμ αυτός , και A 160 1. « Postea descendit Caplharnaura ipse, et
ή μήτηρ αυτού , και οι αδελφοί , και οι μαθηται · και mater ejus, et fratres ejus, et discipuli ejus ; et ibi
εκεί έμειναν ου πολλές ημέρας. Και εγγύς ήν το manserunt non mullis diebus. Instabat autem
Πάσχα των Ιουδαίων , και ανέβη εις Ιεροσόλυμα και Pascha Judæorum , et ascendit Hierosolymam Jesus,
Ιησούς, και εύρεν εν τώ ιερό τους πωλούντας βόας, et reperit in templo eos qui vendebant boves, et
και πρόβατα , και περιστεράς , και τους κερματιστές oves, et columbas, et mensarios sedentes : cumque
καθημένους και ποιήσας ώς φραγέλλιον εκ σχοινίων, fecisset quasi flagelluôi ex funiculis , omnes ejecit e
πάντας εξέβαλεν εκ του ιερού , τά τε πρόβατα, και templo , oves simul , ac boves ; et mensariorum es
τους βόας , και των κολλυβιστών εξέχεε τα κέρματα , erudit , et mensas subvertit , et his qui columbas
και τάς τραπέζας ανέστρεψε , και τοις τας περιστε vendebant dixit : Auferle ista binc , nec facile
ράς πωλούσιν είπεν : " Αρατε ταύτα εντεύθεν μη domum Patris mei, domum mercalus. Recordati
ποιείτε τον οίκον του Πατρός μου οίκον εμπορίου. vero sunt discipuli ejus quod scriptum est : Zelus
Τότε εμνήσθησαν οι μαθηταί αυτού , ότι γεγραμμέ . domus tuæ exedit me. Responderunt ergo Judæi ,
νον εστίν , ότι ο ζήλος του οίκου σου καταφάγεται et dixerunt ei : Quod signum nobis ostendis quan
με . 'Απεκρίθησαν ούν οι Ιουδαίοι , και είπαν αυτό: αοquidem ista agis ? Respondin Jesus , et dixit eis :
B
Τί σημείον δεικνύεις ημίν , ότι ταύτα ποιείς ; 'Απε Destruite lemplum Dei , el in tribus diebus suscitabo
κρίθη Ιησούς , και είπε : Λύσατε τον ναόν του Θεού , illud . Dixerunt ergo Judæi : Quadraginta el sex
και έν τρισίν ημέραις έγερό αυτόν . Απεκρίθησαν annis ædilicalum est lemplum boc, el lu in tribus
ούν οι Ιουδαίου : Τεσσαράκοντα και έξ έτεσιν ώκοδο diebus suscitabis illud ? At ille dicebat de templo
μήθη ο ναός ούτος, και συ εν τρισίν ημέραις εγερείς corporis sui . Cum ergo suscitatus essel e mortuis,
αυτόν ; Εκείνος δε έλεγε περί του ναού του σώματος recordati sunt discipuli ejus quod hoc dixisset , et
αυτού . "Οτε ούν ηγέρθη εκ νεκρών , εμνήσθησαν οι crediderunt Scripturæ , el sermoni, quem dixerat
μαθηταί αυτού , ότι τούτο έλεγε , και επίστευσαν τη Jesus. Cum autem esset Hierosolymis in Pascha , in
Γραφή και τα λόγω ον είπεν ο Ιησούς , "Ως δε ήν die festo , multi crediderunt in nomen ejus, videnles
εν τοις Ιεροσολύμοις εν τω Πάσχα , εν τη εορτή, signa ejus, que edebat. Ipse autem Jesus non ere
επίστευσαν εις το όνομα αυτού πολλοί θεωρούντες debat semetipsum eis, eo quod ipse nossel omnes,
αυτού τα σημεία και επoίει . Αυτός δε ο Ιησούς ουκ nec opus haberel ut aliquis testaretur de homine.
επίστευσεν εαυτόν αυτοίς, διά το αυτον γινώσκειν Ipse enim sciebat quid essetin homine 88. » Numeri
πάντας , και ότι ου χρείαν είχεν ίνα τις μαρτυρήση qui in ipso Numerorum libro scripti fuerunt , juxta
περί ανθρώπου. Αυτός γαρ εγίνωσκε τι ήν εν τω c quandam proportionem convenientem unicuique
ανθρώπω . » Εν αυτή (57) αναγεγραμμένοι αριθμοί , rei , Scriptura digni habiti sunt. Inquirendum autem
κατά τινα αναλογίαν αρμόζουσαν εκάστω πράγματι , est an unus ex Moysis libris Numerorum inscriptione
Γραφής ήξιώθησαν . Εξεταστέον δε μη ποτε μία των notalus, rationem numerorum eximie doceat eos,

58 Joan . II , 12 seqq .

(57) Codex Bodleianus εν αυτή , etc.; Regius, per
peraτη , εν αυτοί , etc. Αpud utrumque locus est mani-
festemendosus. Ita videturlegisse Ferrarius:'Evaürī
'Αριθμών βίβλω αναγεγραμμένοι αριθμοί . Quidni
Iegatur : Αυτοί αναγεγραμμένοι αριθμοί, κατά τινα
αναλογίαν αρμόζουσαν εκάστω πράγματι , Γραφής
ήξιώθησαν, εξεταστέον δή μήποτε, etc. ? Certe ejus
nodi lectio minus absona videtur,et, si cui placet,
vertenda erit : « Si lilleris consignati Numeri, juxta
quamdam unicuique rei congruam proportionem ,
307 ORIGENIS 308

qui lujuscemodi accurate investigare valent . Ηaec Α βίβλων Μωσέως επιγεγραμμένη Αριθμοί , εξαιρέτως
autem ad te initio decimi 161 lomi dicuntur a me, τον περί αριθμών τοίς τα τοιαύτα εξιχνεύειν δυνα
frequenter in Scriplura numerum denarium eximia μένοις διδάσκει λόγον . Ταύτα δε μοι εν αρχή του
prærogativa impertitum observante , ut tibi quoque δεκάτου τόμου λέγεται προς σέ , πολλαχού ορώντι
licet diligenter considerare , lum speranti etiam της Γραφής διαφερούσης προνομίας τετυχότα τον
fore, ut aliquid majus a Deo in hunc lomum acci δέκα αριθμόν,ώς ένεστι και σοι επιμελώς κατανοείν ,
pias ; quod ut contingat, pro viribus præbere nos ελπίζοντι το λήψεσθαι από Θεού πλέον τι και εις του
ipsos Deo tentemus, qui cupit optima largiri . Sed τον τον τόμον όπερ ένα υπαρχθή , κατά δύναμιν,
incipiendus hinc est liber : « Postea descendit Ca έμπαρέχειν εαυτούς το δωρείσθαι τα κάλλιστα βου
pharnaum ipse , et mater ejus , et fratres ejus , et λομένω Θεώ πειρώμεθα . 'Αρκτέον δε του βιβλίου
discipuli ejus , et manserunt ibi non multis die εντεύθεν · « Μετά τούτο κατέβη εις Καφαρναούμ αυ
bus 89. Etiam ceteri tres qui Evangelia scripse- τος, και η μήτηρ αυτού , και οι αδελφοί, και οι μαθη
runt , inquiunt Dominum in Galilæain secessisse ται, και εκεί έμεινεν ου πολλές ημέρας. » Και οι
post ipsius contra diabolum certamen , Matthæus λοιποι τρείς (58) γράψαντες τα Ευαγγέλια μετά τον
autem et Lucas , prius cum venisset Nazareth , προς τον διάβολον αγώνα του Κυρίου , εις την Γαλιλαίαν
B
postea illa relicta profectum habitasse Capharnauna . Β φασίν αυτόν ανακεχωρηκέναι , Ματθαίος δε και Λου
Mallhæus vero et Marcus causam etiam quamdani κάς, πρότερον γενόμενον εν Ναζάρους, μετά ταύτα
dicunt cur ipse inde discesserit , nempe quia audisset καταλελοιπότα αυτά ελθόντα κατωκηκέναι εις Kα
Joanniem ab Herode in carcerem conjectum fuisse . φαρναούμ. Ο δε Ματθαίος και Μάρκος και αιτίαν τινά
Habent autem se sic verba , Mallhæi quidem 60 : λέγουσι του αυτόν εκείθεν ανακεχωρηκέναι , το ακη
, Tunc omittit illum diabolus, et ecce angeli acce κοέναι , ότι Ιωάννης παρεδόθη. "Έχει δε ούτως τα
debant, et ministrabant ei . Cum audisset autem ρητά, του μεν Ματθαίου : « Τότε αφίησιν αυτόν και
Jesus Joannem tradilum esse , secessit in Gali διάβολος , και ιδού άγγελοι τοροσήλθον, και διηκόνουν
læam ; el , relicla Nazareth , profectus babitavil in αυτώ (59). Ακούσας δε, ότι Ιωάννης παρεδόθη , ανε
Capharna0 maritima , in finibus Zabulon ei Nepli - χώρησεν εις Γαλιλαίαν , και καταλιπών την Ναζαρέθ,
thalim , ut impleretur quod dictum fuerat per Isaiam ελθών κατώκησεν εις Καφαρναούμ την παραθαλασ
prophetam , diceniem : Terra Zabulon , et lerra σίαν, εν ορίοις Ζαβουλών και Νεφθαλείμ, ίνα πλη
Nephthalim : 1 el post ea , quae dicta sunt in Isaia , ρωθή το ρηθέν διά Ησαΐου του προφήτου , λέγοντος ·
dicit : « Ex eo tempore cæpit Jesus prædicare , et Γη Ζαβουλών και γή Νεφθαλείμ(60) » και μετά τα εν
dicere : Resipiscile , instat enim regnun cælo C τη Ησαΐα ρητά , λέγει · « Από τότε ήρξατο ο Ιη
rum , Marcus vero : « El eral , inquit, in de σούς κηρύσσειν , και λέγειν · Μετανοείτε , ήγγικε γαρ
serto quadraginta dies et quadraginta nocles , et η βασιλεία των ουρανών, Ο δε Μάρκος : « Και
tentabatur a Satana : eratque cum feris , el angeli ήν , φησίν , εν τη ερήμω τεσσαράκοντα ημέρας
ministrabant illi . Posiquam aulem traditus est και τεσσαράκοντα νύκτας ( 61), πειραζόμενος υπό
Joannes , venit Jesus in Galilæam , prædicans Evan του Σατανά» και ήν μετά των θηρίων , και οι άγγε
gelium Dei , nempe : Impletum est tempus , instat λοι διηκόνουν αυτό. Μετά δε το παραδοθήναι τον
que regnum Dei . Resipiscile , el credite Evange Ιωάννην , ήλθεν ο Ιησούς εις την Γαλιλαίαν, κηρύς
lio 61. Deinde cum enarrasset de Andrea el de σων το Ευαγγέλιον του Θεού , ότι πεπλήρωται ο και
Petro , Jacoboque ac Joanne , scribit hæc : « Et ρος , και ήγγικεν η βασιλεία του Θεού . Μετανοείτε ,
ingressus est Capharnaum , et slalim sabbatis doce και πιστεύετε το Ευαγγελίω. » "Έπειτα , διηγησά
bal in Synagoga . » Lucas vero : « Et cum consum μενος και περί ' Ανδρέου, και Πέτρου , Ιακώβου τε
massel , inquit , lentationem diabolus , recessit και Ιωάννου , αναγράφει ταύτα : « Και εισπορευό
ab illo usque ad tempus . Et reversus est Jesus in μενος εις Καφαρναούμ , και ευθέως τους σάββασιν
virlule Spiritus in Galilæam , et fama exiil per εδίδασκεν εις την συναγωγήν . ) “Ο δε Λουκάς
universam regionem de ipso, el ipse docebat in D « Και συντελέσας , φησί , τον πειρασμόν ο διάβολος,
synagogis eorum , et glorificabatur ab omnibus. Et απέστη απ ' αυτού άχρι καιρού . Και υπέστρεψεν ο
venit in Nazara , ubi erat nutritus , intravitque "Ιησούς εν τη δυνάμει του Πνεύματος εις την Γαλι
162 secunduio consuetudinem suam die sabba λαίαν , και φήμη εξήλθε καθ' όλης της περιχώρου
lorum in Synagogam 69. , Cumque docuisset qua περί αυτού , και αυτός εδίδασκεν εν ταις συναγωγαίς
in Nazaris ab ipso dicta fuerant 63 , furoremque αυτών, δοξαζόμενος υπό πάντων . Και ήλθεν εις Νά

8» Joan . 11 , 12. 60 61 Marc. 1 , 13 seqq . 61 Luc . 19 , 15 seqq . 63 ibid . 21 seqq.

Cap . IV , ν . 11 seqq .

Scriptura digni habiti sunt, certe inquirendum est e codice Bodleiano .

num forte unus, etc. )
(38 ) Και οι λοιποί τρείς . Sic codex Bodleianus ,
optime ; male vero codex Regius , και οι λοιποί
yao. Huic perversæ lectioni originem dedit lillera
Γ umeralis pro τρείς .
( 59) Αυτώ. Deest in codice Regio , sed revocatur
(60 ) Και γη Νεφθαλείμ . Ηec desiderantur in
codice Regio, sed restituuntur e Bodleiano.
(61 ) Και τεσσαράκοντα νύκτας. Deest in co
dice Bodleiano, nec leclum est ab interprete Fer
rario .
509 COMMENT . IN JOAN. TOMUS X. 310
ζαρα , ού ήν τεθραμμένος, και εισήλθε κατά το ειω- A eorum qui erantin Synagoga adversus ipsum, οι
6ος αυτώ εν τη ημέρα των σαββάτων εις την συνα qui ejecissent eum e civilale , ac duxissent « usque
γωγήν . και Παραστήσας δε τα έν Ναζάροις αυτώ ειρη ad supercilium montis, super quem civitas illorum
μένα, και τον κατ ' αυτού θυμόν των εν τη συναγωγή , erat ædificata , ut præcipitarent eum , ) et ut
εκβαλλόντων αυτών έξω της πόλεως , και αγαγόντων o transiens per medium illorum ibal , ) superaddit
• έως οφρύος του όρους , εφ ' ου αι πόλεις αυτών ώκο- haec : « Ει descendit Capharnaum civitatem Gali
δομηντο , ώστε κατακρημνίσαι αυτόν , και και ως διελ lææ, et docebat illos sabbatis 64.3
θών διά μέσου αυτών ο Κύριος επορεύετο , και επισυνάπτει ταύτα : « Και κατήλθεν εις Καφαρναουμ πό
λιν της Γαλιλαίας, και ήν διδάσκων αυτούς εν τοίς σαββασι. »
2. Την περί τούτων ( 62 ; αλήθειαν αποκείσθαι εν 2. Veritatem de hisce rebus oportet repositam
τοις νοητοίς , μη λυομένης της διαφωνίας αφείσθαι esse in his quæ animo cernuntur, aut si dissonan
της περί των Ευαγγελίων πίστεως, ώς ουκ αληθών , lia non solvalur, recedere a lide Evangeliorum ,
ουδέ θειοτέρω Πνεύματι γεγραμμένων (65 ) , ή επιτε lanquam quæ vere non sint scripta per Spiritum ,
τευγμένως απομνημονευθέντων · εκατέρως γάρ λέγε- Β neque sint diviniora neque optimo ordine commen
ται συντετάχθαι η τούτων Γραφή . Λεγέτωσαν γάρ Lala ; utroque enim modo dicitur Scriplura ordinata
ημίν οι παραδεχόμενοι τα τέσσαρα Ευαγγέλια , και fuisse. Dicant enim nobis qui rccipiunt quatuor
την δοκούσαν διαφωνίαν οιόμενου μή λύεσθαι διά της Evangelia , et existimant apparentem dissonantiam
αναγωγής , προς ταίς προηρημέναις ημίν επα πορή non dissolvi per anagogen , præter prædictas a nobis
σεσι περί των τεσσαράκοντα του πειρασμού ημερών dubitationes de quadraginta diebus tentationis , qui
ουδαμώς δυναμένων χώραν έχεις παρά τω Ιωάννη, minime locum habere possunt apud Joannem ,
πότε γέγονεν εν τη Καφαρναουμ ο Κύριος · ει γάρ quando fuit in Capharnao Dominus . Νam si post
μετά τάς έξ του ότε εβαπτίσθη ημέρας (τη έκτη sex dies ab eo tempore, poslquam baptizatus est
γενομένης της κατά τον εν Κανά της Γαλιλαίας γά- Jesus , fail in Capharm1o ( sexta die facta dispensa
μον οικονομίας), δηλον ότι ούτε πε πείρασται (64) , lione el miraculo in nuptiis, in Cana Galilææ )
ούτε έν Ναζάροις εγένετο, ούτε Ιωάννης πω παρεδέ- perspicuum est , neque tentalum fuisse , neque in
δοτο . Μετά ούν την Καφαρναούμ, ένθα έμεινεν ου Nazaris fuisse, neque Joannem adhuc traditun
πολλές ημέρας, του Πάσχα των Ιουδαίων εγγύς όν fuisse . Itaque post Capliarnaum, ubi mansit non
τος, ανέβη Ιεροσόλυμα , ότε εκβάλλει εκ του ιερού multos dies, cum Pascha essel Judæorum in pro
τα τε πρόβατα και τους βόας , και εκχέει των κερ- ο pinquo 68 , ascendii Hierosolymam, quando e templo
ματιστών τα κέρματα. "Έοικε δε εν τοις Ιεροσολύμοις ejecit tum ores, tum boves , et mensariorum era
και των Φαρισαίων άρχων Νικόδημος νυκτός προς αυ effudit. Videlur autem Nicodemus , Pharisæorum
τον άρχήν (65) εληλυθέναι , και ακηκοέναι ταύτα & princeps, noctu ad ipsum principio venisse llieroso
έξεστιν εκ του Ευαγγελίου λαβείν . « Μετά δε ταύτα lyaam , audisseque quae licet ex Evangelio acci
ήλθεν ο Ιησούς , και οι μαθηταί αυτού εις την Iου pere 68. « Post hæc » autem « venit Jesus, el disci
δαίαν γην, και εκεί διέτριβε μετ' αυτών , και εβά puli ejus in terram Judæam , et illic morabatur
πτιζε καθ' ον καιρόν ήν και Ιωάννης βαπτίζων εν cum eis, ac baptizabal , quo tempore eral et Joan
Αινών εγγύς του Σαλείμ ( 66) , ότι ύδατα πολλά ήν nes baplizans in Ænon juxta Salim , quia aquæ
εκεί , και παρεγίνοντο, και εβαπτίζοντο. Ου πω γάρ multæ erant illic , el veniebant, ac baptizabantur.
ήν βεβλημένος εις την φυλακήν και Ιωάννης, και ότε Nondum enim conjectus fuerat in carcerem Joan
και εγένετο ζήτησις εκ των μαθητών Ιωάννου μετά nes , ) quando et orta quæstio est ex discipulis Joan
Ιουδαίων περί καθαρισμού, και ήλθον προς τον nis de purificatione cum Judæis, et venerunt ad Joan
"Ιωάννην λέγοντες περί του Σωτήρος το · "Ιδε nem dicentes de Servalore : « Ecce is baptizat, el oiu
ούτος βαπτίζει , και πάντες έρχονται προς αυτόν. ) les veniunt ad eum 67. , Audierant enim Baplista)
'Ακηκόασιν από του Βαπτιστού λόγους, ούς έστιν D verba que accuralius ex ipsa Scriptura e licet assu
απ ' αυτής της Γραφής ακριβέστερον λαβείν. mere . 163 Quod si interrogantibus nobis quando pri
Είδε πυνθανομένοις ημίν περί του , πότε γέγονε (67 ) mum fuit in Capharnao Christus, qui lectionem Mat
πρώτον εν τή Καφαρναουμ ο Χριστός , τη λέξει Ματ thiei reliquorumque duorum sequuntur , dicent, post
θαίου και των λοιπών δύο ακολουθούντες φήσουσι μετά tentationem, quando relicta Nazareilh profectus liali
τον πειρασμόν, ότε , καταλείπων την Ναζαρέθ , ελθών lavil in Capharnao, quæ est civilas maritima 69 :
κατώκησεν εις Καφαρναούμ την παραθαλασσίαν πώς quomodo simul verum esse dicenil el illud quod

6. Luc . 19. 29-51 . 68 Joan , 11 , 12-15 . 66 Joan . Jul Σ 1 seqq . 67 ibid . 22-26 . 68 Joan . 1 , 15 seqq .
69 Μatth . ιν, 11 , 13.
(62) Την περί τούτων , etc. Scribendum δεί την (64 ) Ούτε πεπειρασται. Sic codex Bodleianus ;
Teep! toutwv, elca Hic ei sæpe alibi litteræ fidein Regius, ότε πε πείρασται .
deirahil Origenes, quam anagogicis suis expositio (65 ) Αρχήν . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
uibus conciliare viliiur. Vide præfationem nostram άρχων .
ad lomum secundun . ( 66) Σαλείμ. Ιta codex Bodleianus ; Regius ,Σ
(63 ) Ουδέ θειοτέρω Πνεύματι γεγραμμένων». Sic 'Αλίμ , male .
recie habet codex Bodleianuis, perperam vero Re (67) Πότε γέγονε , Sic codex Bodleianus ; Re
gias , ουδέ θειοτέρων πνεύματι γεγραμμένον . gius omisit acote .
311 ORIGENIS 519
apud Matiliseum , et Marcum dictum est , Jesum sci- A άμα αληθή είναι ερoύσι τό τε παρά τω Ματθαίω και
licet secessisse in Galilæam 70 , tanquam qui audis Μάρκιν ειρημένον , ώς διά το ακηκοέναι αυτον περί
set Joannem traditum fuisse ; et illud, quod posilum του Ιωάννου παραδοθέντος , εις την Γαλιλαίαν ανα
est apud Joannem 71 , scilicet nondum fuisse Bapti- χωρήσαντος και το παρά τω Ιωάννη μετά και άλλας
stam conjectum in carcerem , sed baptizare in Ænon οικονομίας προς τη εν Καφαρναούμ μονή κείμενον ,
juxta Salim ; id quod ponitur post mansionem Do και την εις Ιεροσόλυμα (68) άνοδον, τήν τε εις την
mini in Capharnao " s , et post ascensuin ad llieroso Ιουδαίαν εκείθεν κάθοδον, ότι ούπω βεβλημένος ήν εις
lymam , indeque ad Judæam descensum 78 , ac post φυλακήν ο Ιωάννης , αλλ' εβάπτιζεν εν Αινών εγγύς
mulias alias æconomias et dispensationes ? Quin si του Σαλείμ ; Και επί άλλων δε πλειόνων εί τις επιμε
de aliis coropluribus diligenter quis exquisierit λώς εξετάζοι τα Ευαγγέλια περί της κατά την ιστο
Evangelia de dissonantia secundum historiam , quam ρίαν ασυμφωνίας , ήντινα καθ ' έκαστον πειρασόμεθα
singulatim tentabimus pro virili ob oculos ponere, κατά το δυνατόν παραστήσαι , σκοτοδινιάσας ήτοι απο
vertigine affectus , vel renuet confirmare Evangelia στήσεται του κυρούν ως αληθώς τα Ευαγγέλια , και
tanquam vera , et judicio suo sibi eligens quod vo αποκληρωτικώς εν αυτών προσθήσεται , μη τολμών
luerit, alicui ipsorum Evangeliorum adhærebit, non πάντη άθετείν την περί του Κυρίου ημών πίστιν · ή
audens funditus infirinare le Domino nostro fidem ; B προσιέμενος τα τέσσαρα, είναι αληθές αυτών ουκ εν
vel admittens quatuor esse Evangelia , veritatem τοϊς σωματικούς χαρακτηρσιν .
ipsorum non in formis et characteribus corporali
bus esse adjunget.
3. Ut autem aliquam considerationem sententiæ 3. Υπέρ δε του ποσών επίνοιαν του βουλήματος των
ac voluntatis Evangeliorum de bisce rebus suma Ευαγγελίων περί των τοιούτων λαβείν , και τούτο ημίν
mus , nobis hoc est dicendum. Esto quibusdam Spi- λεκτέον. "Έστω τισί προκείμενον βλέπουσι τω πνεύ
rilu Deum videntibus , hujusque sermones ad sancios, ματι τον Θεόν , και τους τούτου προς τους αγίους
atque presentiam, qua illis se offert, precipuis lem- λόγους , την τε παρουσίαν , ήν πάρεστιν αυτοίς εξαι
poribus profectus ipsorum atque hi plures numero ρέτους καιρούς της προκοπής αυτών επιφαινόμενος
exsistant , el diversis in locis , nec similibus omnino (πλέοσιν ούσι τον αριθμόν, και εν διαφόρους τόπους,
beneficiis affecti ); eslo , inquam , propositum his ουχ ομοειδείς τε πάντη ευεργεσίας ευεργετουμένους),
singulis sua renuntiare , quae Spiritu tum de Deo, εκάστω ιδία απαγγείλαι, και βλέπει το πνεύματι περί
lum de sermonibus ejus, ac de apparitionibus ad του Θεού , και των λόγων αυτού , των τε προς τους
sanctos vident , ila ut hic quidem renuntiet quæ di C αγίους εμφανειών , ώστε τόνδε μεν περί τώνδε τωε
cuntur , vel aguntur a Deo in tali loco huic justo , το δικαίω κατά τόνδε τον τόπον λεγομένων υπό
! le vero quæ alius per oracula vel audierit, vel re Θεού , και πραττομένων απαγγέλλειν τόνδε δε περί
ceperit , et alius præter duos prædictos velit nos de των ετέρων χρησμοδουμένων , και επιτελουμένων , ή
aliquo tertio docere . Eslo autem eliam aliquis quar άλλον περί τινος τρίτου παρά τους προειρημένους δύο
lus , perinde alque hi tres faciens , conferantque θέλειν ημάς διδάσκειν , " Έστω δε τις και τέταρτος το
bi quatuor inter se de quibusdam quæe Spiritus illis ανάλογον τοίς τρισί περί τινος ποιών. Συμφερέσθωσαν
buggesserit, el de aliis brevi oratione renuntient, δε οι τέσσαρες ούτοι περί τινων υπό του πνεύματος
adeo ut hujusmodi sint illorum narrationes : Visus αυτοίς υποβαλλομένων αλλήλοις , και περί ετέρων εν
est Deus huic hoc lempore, hoc in loco, el hæc illi ολίγω παραγγελλέτωσαν, ώστε είναι τοιαύτας αυτών
fecit : bunc in modum si illi 164 apparuerit tali τας διηγήσεις : "Ωφθη ο Θεός τώδε κατά τόνδε τον
forma , el manu duxit ad hunc locum , ubi liaec fe- καιρόν εν τώδε τω τόπω , και τάδε αυτώ πεποίηκεν
cit. Secundus eodem tempore quo haec dicta sunt ούτως ει αυτό επιφαινόμενος τοιώδε τω σχήματι, και
facia fuisse apud primum, referat Deum visum fuisse εχειραγώγησε εις τόνδε (69) τον τόπον, ένθα πεποίηκε
in qualarm urbe cuipiarm secundo (quem ipse velit) τάδε . Ο δεύτερος κατά τον αυτόν τοίς ειρημένους γε
exsistenti in Ioco valde renmoto a loco prioris , et D γονέναι παρά τω προτέρω χρόνον έν τινι πόλει απαγ
alios eodem tempore sermones a Deo huic quem se γελλέτω (70) τον Θεόν ώφθαι , ώ και αυτός νοεί, τίνι
cundum posuimus, habitos fuisse dicat . Similiter δευτέρω όντι εν πολύ απεσχοινισμένο τόπο παρά τον
de tertio el quarto existimandum est. Consentiant τόπον τον του προτέρου , και ετέρους λόγους αναγρα
autem hi , ut prediximus, inter se vera le Deo φέτω κατά τον αυτόν καιρόν ειρήσθαι , ώ κατά την
nuntiantes, deque ipsius erga aliquos beneficiis , in υπόθεσιν ειλήφαμεν δευτέρω . Τα δε παραπλήσια περί
quibusdam narrationibus quas ipsi renuntient. Ei του τρίτου και του τετάρτου νοητέον . Συμφερέσθωσαν
igitur qui existimat horum scriptionem esse histo δε , ως προειρήκαμεν, ούτοι τα αληθή απαγγέλλοντες
riam , vel per imaginem bistoriæ ad res quasdam περί του Θεού , και των πρός τινας ευεργεσιών αυτού
veras accommodari, quique arbitralur Deum esse αλλήλους , επί τινων απαγγελλομένων υπ' αυτών διη

Το Ibid . 12 ; Marc . 1, 14 . 11 Jan. Ir, 25 , 24 . 12 Joann . 1 , 12, 13, seq 13 Joan . 16, 22 .

( 68) Εις Ιεροσόλυμα . Sic codex Bodleianus ; Regio deest είς.

Rugins omisii els . (70) Απαγγε..λέτω. Sic codex Bodleianus ; Re
(59 ) Εις τόνδε. Sic habel codex Bodleianus ; in gius, απαγγέλλεται ,
313 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 314
γήσεων . Δόξει τοίνυν τω ιστορίας είναι νομίζοντι την A in Ioco secundum circunscriptionem , eodem tenu
τούτων γραφήν ή διά εικόνος ιστορικής πρός τινα τα pore nequeuntein plures de ipso ingenerare visio
όντα παραστήσαι πράγματα ( 71 ) , και τον Θεόν υπο nes pluribus , in pluribus locis , nec plura etiam
λαμβάνονται κατά περιγραφήν είναι έν τόπο , μη δυ simul dicere , videbitur impossibile esse ut hi qua
νάμενον τώ αυτω πλείονας εαυτώ εμποιήσαι φαντα tuor, quos supposuimus , vera narrent ex eo , quod
σίας πλείοσιν , εν πλείοσι τόποις , και πλείονα άμα facile factu non sit Deum esse in boc quodam certo
λέγειν, δυνατόν ( 79) είναι αληθεύειν ούς υπεθέμην lempore , quia etiam consideralus fuerit esse in
τέσσαρας, το αδύνατον είναι εν τώδε τινι τω τετα loco secundum circumscriptionem , et huic , et illi
γμένω καιρώ τον Θεόν είναι, άτε και κατά περιγρα hæc, et illa dicere , et facere hæc , et his contra
φήν αυτόν νενοημένον εν τόπω είναι, και τώδε , και ria , el , ut ita dicam , sedentem simul et slanlem
τώδε λέγειν τάδε , και τάδε, και ποιείν τάδε , και τα esse ; siquidem unus dicat hoc tempore eum slan
τούτοις εναντία , και , φέρε ειπείν , καθεζόμενον άμα, tem hæc dixisse , et hæc fecisse in hoc loco , alius
και εστώτα είναι : εί ο μεν τώδε τω καιρώ λέγων (73) vero sedentem .
αυτόν εστώτα τάδε τινά ειρηκέναι , ή πεποιηκέναι εν
τωδε τω τόπω , ο δε καθεζόμενον .
4. " Ωσπερ ούν επί τούτων, ών υπεθέμην, εκληφθείς
B
4. Ul igitur sensiis perceptus historicorum , cha
ο νους των ιστορικών , χαρακτηρι βουληθέντων ημάς ractere e forma in his quos supposui velle nos
διδάξαι τα υπό του νού αυτών τεθεωρημένα , ουδεμίαν dicere , que mens ipsorum perspexerit, nullam in
αν ευρεθείη έχων διαφωνίαν, ει οι τέσσαρες είεν σο veniretur habere dissonantiam , si quatuor ſuerint
φοί· ούτω νοητέον και επί των τεσσάρων έχειν ευαγ- Sapientes ; sic etiam in quatuor evangelistis rem
γελιστών, καταχρησαμένων μεν πολλοίς των κατά το se habere intelligendum est , abutentibus multis
τεράστιος και παραδοξότατον της δυνάμεως Ιησού lum dictis Jesu , juxta illius prodigiosam et admi
πεπραγμένους και ειρημένοις , έσθ' όπου και προσυ rabilissimam potentiam ; interdum etiam allexen
φανάντων τη Γραφή μετά λέξεως, ώς περί αισθη tibus ad Scripturam cuin dictione veluti de sensi
των (74) , το καθαρώς νοητώς αυτοίς τετρανωμένον. bilibus , quod illis puro ac solo intellectu manifesta
00 καταγινώσκω δή που και το, ώς κατά την ιστο lum erat. Non reprehendo autem ipsos aliquo
ρίαν, ετέρως γενόμενον, προς το χρήσιμον τούτων pacto transposuisse ad utilitatem myslicæ con
μυστικού σκοπού μετατιθέναι πως αυτούς , ώστε εί siderationis harum rerum , id quod , quanlum
πείν το εν τόπω γενόμενον, ώς εν ετέρω ή το εν τω allinet ad historiam , alio modo factum fuerat , ila
δε τω καιρώ, ως έν άλλο, και το ούτωσε απαγγελλό- c ut quod uno loco facium fuerat , tanquam in alio
μενον (75) μετά τινος παραλλαγής αυτούς πεποιηκέ geslum sit , narrarent ; 165 vel quod uno tempore ,
ναι . Προέκειτο γάρ αυτοίς, όπου μεν ενεχώρει , αλη tanquam in alio ; el illud , quod uno modo pronun
θεύειν πνευματικώς άμα και σωματικώς: όπου μή lialum fueral, cum quadam alteratione referrent,
ενεδέχετο αμφοτέρως, προκρίνειν το πνευματικών του Propositum enim illis erat vera narrare , el spiri .
σωματικού , σωζομένου πολλάκις του αληθούς πνευ tualiter et corporaliter, ubi liceret ; ubi autem non
ματικού εν τω σωματικώ, ώς αν είπoι τις, ψευδεί: contingebat utrumque , reno preferre spiritualein
ως εί και από της ιστορίας λέγουμεν , ότι ο Ιακώβ rei corporex, servata szepe veritate spirituali in
φάσκων τώ Ισαάκ : « Εγώ Ησαύ ο πρωτότοκός σου corporali , ut aliquis diceret , mendacio. Quemad
υιός,και κατά μέν το πνευματικών ήλήθευε , μεταλαβών modum si etiam ex bistoria diceremus Jacob di
των πρωτοτοκίων ήδη εν τώ αδελφώ παραπολλυμέ- cenen Isaac : • Ego sum Esau priniogenitus tuus
νων , και διά της στολής των τε εριφίων δερμάτων τον filius 74, , secundum intellectum quidem spiritua
έξωθεν χαρακτήρα του Ησαύ αναλαβών, και γενό- lem narrasse vera (participem facium primogenilu
μενος χωρίς της αινούσης τον Θεόν φωνής Ησαύ , ένα rarum , quæ in fratre jam perierant , el recepta
χώραν λάβη προς το ευλογηθήναι ύστερον ο Ησαύ . forma el figura Esau externa per vestem hæðina
Τάχα γάρ ει μή ηυλόγητο Ιακώβ ώς Ησαύ , ουκ άν D rum pellium) , atque facium Esau siue voce lau
ουδέ Ησαύ καθ' εαυτόν δέξασθαι την ευλογίαν ολός τε dante Deum , ut deinde locum inveniret Esau ad
ήν. Και ο Ιησούς τοίνυν πολλά εστι ταϊς επινοίαις, benedictionem consequendam . Nam fortasse, ni he
ών επινοιών είκός τους ευαγγελιστάς διαφόρους εννοίας nedictus fuisset Jacob tanquam Esau , ne Esau qui
λαμβάνοντας , έσθ' ότε και συμφερομένους άλλους ( 76) dem capere quivisset ex se benedictionem . Jesus
περί τινων αναγεγραφέναι τα Ευαγγέλια: οίον αληθές igitur multa est secundum varias notiones , ex quibus
ειπείν τά , ως προς την λέξιν, αντικείμενα περί του probabile est evangelistas notiones sumenles diver
Κυρίου ημών , ότι γέγονεν έκ Δαυίδ , και ου γέγονεν sas , interdum etiam alias de quibusdam consentien
7+ Gen. ΧΧVΙΙ , 19 .
(71 ) Η δια εικόνος ιστορικής πρός τινα τα (74 ) Ως περί αισθητών . Forte scribendum ώσ
έντα παραστήσαι πράγματα. Sic cod. Boll.; Re περεί αισθητόν , etc.
gius perperam habet , ιδια εικόνος ιστορικής προσ (75) Codex Bodleianus , ούτωσε απαγγελλόμενον ·
θοιτών όντα παραστήσαι τα πράγματα . colex Regius , male , ούτως ει επαγγελλόμενον. Μox
(72) Δυνατόν . Videtur scribendum αδύνατον , uti codex Bodleianus, reele , πεποιηκέναι , Regius , πε
legit Ferrarius . πονηκέναι .
(73) Λέγων. Οmnino scribendum est λέγον. (76 ) "Αλλους. Scribendum videtur αλλήλοις.
315 ORIGENIS 316
les scripsisse Evangelia . Verbi gratia : Verum est , Α έκ Δαυίδ. 'Αληθές μέν γάρ το , γέγονεν έκ Δαυίδ (ως
quod ad textum allinet, contraria dicere de Domino και ο Απόστολός φησι ( του γενομένου εκ σπέρμα
nostro, nempe eum genitum ex David , el non ge τος Δαυίδ κατά σάρκα ) , εί το σωματικών αυτού εκ
nitum ex David . Verum elenium est genitum fuisse λάβομεν · ψευδές δε αυτό τούτο , ει επί της θειοτέρας
ex David (ut etiam Apostolus inquit 75 : genitum δυνάμεως ακούομεν το γεγονέναι αυτόν εκ σπέρμα
ex semine David secundum carnem ) , si ad corpus τος Δαυΐδ ωρίσθη γάρ Υιός Θεού εν δυνάμει. Και
ipsius referamus ; falsum autem hoc ipsum est , si τάχα διά τούτο αι άγιαι προφητείαι όπου μέν δούλον,
de divinjore ipsius potentia intellexerimuseum όπου δε Υιον αυτόν αναγορεύουσι δούλον μεν δια την
genitum fuisse ex semine David . Declaralus nam δούλου μορφήν , και τον εκ σπέρματος Δαυίδ: Yίον δε
que Filius Dei fuit cum potentia 76. Et fortassis Θεού κατά(77) την πρωτότοκον αυτού δύναμιν ούτως
hanc ob causam sanctæ prophetiæ aliquoties euin αυτόν αληθές ειπείν άνθρωπον, και ουκ άνθρωπον
servum , aliquoties autem eum Filium prædicant; άνθρωπον κατά το θανάτου δεκτικόν » ουκ άνθρωπον
servum quidem propter servi formam , el quia ex δε κατά το ανθρώπου θειότερον . Εγώ δ ' οίμαι και
Davide ; Filium vero Dei propler potentiam suam τον Μαρκίωνα ( 78) παρεκδεξάμενον υγιείς λόγους ,
primogenitam : sic verum est dicere eum hominem άθετούντα αυτού την έκ Μαρίας γένεσιν, κατά την
et non hominem : hominem quidem , propter illud Β θείαν αυτού φύσιν απoφήνασθαι, ώς άρα ουκ εγεννήθη
quod mortis est capax ; cæterum non hominem , εκ Μαρίας , και διά τούτο τετολμηκέναι περιγράψαι
propter illud quod homine est divinius. Ego autem τούτους τους τόπους από του Ευαγγελίου και παρα
arbitror etiam Marcionem respuentem doctrinam πλήσιον πεπονθέναι φαίνονται οι αναιρούντες αυτού
sanam , el rejicientem ipsius ex Maria ortum , enun την ανθρωπότητα , και μόνην αυτού την θεότητα παρα
liasse eum juxta divinana naturam genitum ex Ma δεξάμενοι, οϊ τε τούτοις εναντίοι , και την θεότητα
ria non fuisse , et hanc ob causam ausum fuisse αυτού περιγράψαντες, τον δε άνθρωπον ώς άγιον και
delere hos locos ex Evangelio ; cui simile quiddam δικαιότατον πάντων ανθρώπων ομολογήσαντες . Και
passi ſuisse bi videntur qui illius humanitatem tol. οι την δόκησιν δε εισάγοντες, τον ταπεινώσαντα
lunt , solam illius divinitatem admiltenles, 166 αυτόν μέχρι θανάτου , και υπήκοον γενόμενον μέχρι
atque his contrarii , qui divinitatem ejus obliterani, σταυρού και μη νοήσαντες, μόνον δε το απαθές το
hominem eum hominum omnium justissimum et κρείττον παντός τοιούτου συμπτώματος φαντασθέντες ,
sanctissimum fassi . Quin qui introducunt opinio- αποστερείν ημάς το όσον εφ' εαυτοίς θέλουσι του
nem quia non intellexerint eum qui « seipsum ad πάντων ανθρώπων δικαιοτάτου ανθρώπου , ου δυνα
morteni usque humiliavil obediens facius usque ad C μένους δι' εκείνου σώζεσθαι ( 79): ώς γαρ « δι' ενός
crucem 7 , , el solam ejus eam partem , quæ per ανθρώπου και θάνατος , ούτως και δι' ενός ανθρώπου και
turbationibus vacat, quæque superior est quovis lali ή της ζωής δικαίωσις. Ουκ αν χωρίς του ανθρώπου
casu imaginaverunt , pro virili sua eo homine qui χωρησάντων ημών της από του λόγου ωφέλειαν , μέ
hominum omnium sit justissimus , privare nos vo νοντος όποίος ήν την αρχήν προς τον Πατέρα Θεόν,
Junt, qui non possumus per ipsum servari : ut enim και μη αναλαβόντος (80) άνθρωπον , τον πάντων
« per unum hominem mors , , sic et « per unum πρώτον, και πάντων τιμιώτερον, και πάντων μάλλον
hominem , vitae justificatio 78. Neque enim utilita καθαρώτερον αυτόν χωρήσαι δυνάμενον μεθ' όν και
tem percepissemus ex Filio Dei , si , remolo homine , ημείς δέξασθαι οίοί τε αυτόν εσόμεθα , έκαστος τοσού
talis esset qualis erat in principio apud Patrem τον και τοιούτον , οποίος ήν , αυτώ ποιούμεν και πηλί
Deum , neque hominem assumpsisset , qui omnium κην χώραν ( 81) εν τη ψυχή ήμών. Ταύτα δέ μοι (82)
primus et omnibus honorabilior, ac longe omnibus πάντα είρηται της εμφαινομένης διαφωνίας των Ευαγ
purior valeret ipsum capere ; post quem polerimus γελίων παραστήσαι θέλοντι οδο της πνευματικής εκ
unusquisque nostrum tantum ac talemn , qualis erat , δοχής.
ipsum capere , si locum magnitudini ejus convenientem in anima nostra præparaverimus. Het
autem omnia mihi dicta sunt declarare volenti, via spiritualis intelligentice, apparentem Evangelio
rum dissonantiam .
5. In eumdem aulem locum hujusmodi eliam D 3. Εις δε τον αυτόν τόπον και τοιούτω παραδείγμα
exemplo utendum est , scilicet Paulum carnalem se τι χρηστέον , ότι Παύλος ο μεν σαρκικός πεπράσθαι
esse venditum sub peccalo dicere 79 , nec quidquam λέγει υπό την αμαρτίαν , και ουδέν ανακρίνειν οίός τε
18 Rom . Ι, 3. 16 Ιbid . 4. 17 Philipp. 11 , 8. 7881 Cor. XV, 21 . 79 Rom . VII , 14 , 15.
( 77 ) Και τον εκ σπέρματος Δαυΐδ : Υιόν δε Θεού vero, ου δυναμένου δι' εαυτού σώζεσθαι , φuam le
xatá , etc. Ita cod . Bodl. ; Regius pro xal tóy habet clionem male secutus est Ferrarius .
τήν , et omisit vocem Θεού . ( 80 ) Αναλαβόντος . Sic codex Bodleianus ; Re
( 78 ) Εγώ δ' οίμαι και τον Μαρκίωνα, etc. Ve gius et Barberinus , αναλαβόντα .
sinan honc de Christo opinionein ex inquinalis (81 ) Αύτω ποιούμεν και πηλίκην χώραν. Forte
Cerdonianorum lacunis hauseral Marcio . Vide que legendum εί αυτό ποιούμεν και τηλίκην χώραν.
de eo el ejus opera corruptis Scripluræ locis ad (82) Ταύτα δέ μοι. Ηec desiderantur codice
notavit Epiphanius hæres . xli, cap. 1 ; hæres. XLII , Regio, sed resliluuntur e codicibus Bodleiano et
cap. 8, 9 , 11 , el alibi passim . Huetius. Barberino. Μox pro της εμφαινομένης scribenduro
( 79) Ού δυναμένους δι' εκείνου σώζεσθαι . Sic videtur τας έμφαινομένας.
mabent codices Barberinus el Regius ; Bodleianus
317 COMMENT. IN JOAN . TOMUS X. 318

ήν (85)· ο δε πνευματικός ανακρίνειν πάντα, και A dijudicare posse ; spiritualem vero omnia dijd
υπ ' ουδενός ανακρίνεσθαι . Και του μεν σαρκικού εισι dicare posse , et a nemine judicari 80. El carna
φωναι: « Ου γαρ και θέλω, τούτο πράσσω, αλλ' ο μισώ, lis quidem hæ sunt voces : « Non enim quod volo ,
τούτο ποιών και του δε πνευματικού : "Ο θέλω πράσσω , hoc facio , sed quod odi, hoc facio 81 ; , spiritualis
και ο μισω ου ποιώ . Αλλά και ο αρπαγείς έως τρίτου vero : Quod volo , hoc facio, et quod odi , non facio.
ουρανού , και ακούσας άρρητα ρήματα , έτερος ήν πα Quin etiam qui raplus fuit usque ad tertium cæ
ρά τον λέγοντας « Περί του τοιούτου καυχήσομαι , lum , el audivit arcana verba 89 , diversus erat ab eo
υπέρ δε εμαυτού ου καυχήσομαι . » Ει δε και τους qui dicebat : « Pro hac re gloriabor , pro me ipso
Ιουδαίοις ως Ιουδαίος γίνεται, ίνα Ιουδαίους κερ autem non gloriabor 83. » Sin vero eliam Judæis sit
δησης και τους υπό νόμον, ως υπό νόμον , ίνα τους quasi Judæus, ul Judæos lucrifacial ; et his qui sub
υπό νόμον κερδήση (84): τοις τε ανόμοις, ώς άνομος, lege erant , tanquam sub lege esset, ut eos qui sub
μη ών άνομος Θεού , αλλ ' έννομος Χριστού , ίνα κερ lege erant, lucrifacerel 84 ; et his qui sine lege
δήση τους ανόμους και τους ασθενέσιν ασθενής, ένα erant, lanquam esset sine lege , cum non esset sine
τους ασθενείς κερδήση , δηλον , ότι εξεταστέον αυτού lege Deo , sed obnoxius legi Christi , ut lucrifaceret
τους λόγους , ιδία μεν τους Ιουδαίους, ιδία δε ότε έστιν exleges ; et infirmis infirmus , ut infirmos lucriface
ως υπό νόμον, και άλλοτε ότε έστιν ώς άνομος , έσθ' ότε Β ret , perspicuum est inquirendas esse diligenter 12
δε ότε γίνεται ασθενής . Οίον & λέγει κατά συγγνώμην, tiones hujus rei , idque privatim in singulis
ου κατ' επιταγήν, ασθενής ών λέγει : « Τίς γάρ, φησίν , sive cum efficitur tanquam Judæus , sive cum
ασθενεί , και ουκ ασθενώ; " Οτε δε ξύρεται , και προσ lanquam sub lege, sive cum est quasi sine lege,
φοράς προσφέρει , ή τον Τιμόθεον περιτέμνει , Ιου sive interdum etiam efficitur infirmus. Verbi
δαίος γίνεται ότε δε Αθηναίοις φησίν: « Εύρον gratia , illa que dicit propter veniam non propter
βωμόν , εν ώ εγέγραπτο , 'Αγνώστω Θεώ » και ούν 167 iinperium 85, tanquam infirmus exsistens di
αγνοούντες ευσεβείτε , τούτο εγώ καταγγέλλω υμίν» ) cit : « Quis enim , inquit, infirmatur, et ego non in
και το : « Ως καί τινες των καθ' υμάς ποιητών εί firmor 86 ? » Cum autem londetur , et oblationem
ρήκασι : Του γάρ και γένος εσμεν , και τοις ανόμοις offeri , vel Timotheum circumcidit , fit Judeus 87 .
ως άνομος γίνεται , ευσέβειαν μαρτυρών τοϊς ασε Quando autem Atheniensibus inquit : « Inveni aram
βεστάτους , και το είπόντι: « 'Εκ Διός αρχόμεσθα : in qua scriplum eral ; Ignolo Deo . Quod ergo igno
του γάρ και γένος εσμεν , και καταχρησάμενος προς και ranles colitis , hoc ego vobis annuntio 88 ; » et illud :
εβούλετο. Τάχα δ' έσθ' όπου τοίς μή Ιουδαίοις , υπό * Sicut et quidam vestralium poetarum dixerunt :
νόμον δε , υπό νόμον γίνεται . Hujus enim et genus sumus 69 , liis qui sine lege
erant , fit lanquam sine lege , pietatem testibus firmans impiissimis, et illo qui dicit : « Ab Jove prin
cipiuin, » illo illius hemistichio , « Nam hujus progenies etiam sumus, , abusus ad id quod volebat.
Fortasse vero interduin bis , qui non sunt Judæi , sed sub lege, ſit sub lege.
6. Ταύτα δε ου μόνον εις τα περί του Σωτήρος C 6. Cæterum hæc exempla non solum ulilia nobis
χρήσιμα ημίν εστι τα παραδείγματα , αλλά και εις sunt in rebus Servatoris, verum etiam in rebus di
τα περί των μαθητών , περί ών και αυτών εστί τις scipulorum , de quibus etiam ipsis est quædani se
κατά το ρητόν διαφωνία . Τάχα γάρ τη επινoία ευ cundum lextum dissonantia . Nam forlasse Simon , qui
ρισκόμενος υπό του ιδίου αδελφού Σίμων 'Ανδρέου , a suo fratre Andrea invenitur, el audit : « Tu vo
και ακούων : « Συ κληθήση Κηφάς , και έτερός έστι caberis Cephas 90, scegitatione diversus est ab eo qui
παρά τον ορώμενον άμα τώ αδελφό υπό του περι videtur cum fratre a Jesu .deambulante juxta mare
πατούντος παρά την θάλασσας της Γαλιλαίας Ιη- Galilee ; diversus etiam alb eo qui cum illo Andrea
σου, και ακούοντα άμα εκείνα τα 'Ανδρέα : « Δεύτε pariter audit : « Venile post me, et faciam vos pi
οπίσω μου , και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων. » scalores hominum " . , Decebal enim ut qui renunta
"Έπρεπε γάρ τώ Θεώ (85) λογικώτερον απαγγέλ tiabal solidiori ratione de Aoyo), [hoc est de Filio
λοντι περί του γενομένου σαρκός Λόγου , και την Dei , ] qui factus est caro , qui etiam ortun hanc ob
γένεσιν διά τούτο μη αναγράψαντι του εν αρχή προς causam non scripsit Filii Dei exsistentis in princi
τον Θεόν Λόγου , μηδε τον παρά τη θαλάσση εύρη- pio apud Deum , ne inventum quidem apud mare ,
μένον , και εκείθεν καλούμενον ειπείν , αλλά τον ευ . indeque vocalum dicere, sed narrare inventum a
ρισκόμενον υπό του αδελφού μείναντος παρά τη D fratre , qui mansit apud Jesum hora decima , qui
Ιησού τη δεκάτη ώρα, και διά το ούτως ευρίσκεσθαι eliam eo quod sic inventus fuerit, mox acceperit
ευθέως λαμβάνοντα το Κηφάς. Ο γάρ ορώμενος υπό nomen Cephæ . Nam qui viditur a deambulante
του περιπατούντος παρά την θάλασσας της Γαλι- juxta are Galilea , vix aliquando etiam post illud

80 1 Cor. 1 , 15. 81 Rom . VΙΙ , 15, 19 . 82 11 Corinth . Χυ , 3 . 83 ibid . 5. 841Cor.. 18 , 20, seq . 88 1 Cor .
42 .
1lt , 36. 86 II Cor . 1 , 29. 87 Aci . Χνι , 3 ; XXI , 24, 26 . 88 Acl. XVI , 23. 89 ibid . 28 90 Joan . 1 , 41 ,
31 Μatth. IV, 18, 19 ; Marc. I , 16, 17 .
(83) Codex Regius , ανακρίνει οδός τε ή , male ; τους υπό νόμον κερδήση. Ιta cod. Bodl .; male vero
Podleianus autem et Barberinus ub in nostro codex Regius, και τοις υπό νόμον κερδήση.
1x10 . (85) Θεό . Ηec vox παρέλκει, et omnino est rese
(84) Και τοίς υπό νόμον , ως υπό νόμον, ίνα canda.
319 ORIGENIS 50

accipit : Τα es Petrus, etsur hanc peiram eli- Αλαίας μόλις ποτέ και ύστερον λαμβάνει το « Συ εί
ficalho Ecclesiarm meam 21 :. Ει Jesum quidem apud Πέτρος , και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου
Joannemagnoscunt baptizare Pharisei in discipulis την Εκκλησίαν . Και ο μεν παρά τω Ιωάννη Ιη
ejus , cum aliis rebus præcipuis etiam hoc faciens : σους γινώσκεται παρά τοϊς Φαρισαίοις βαπτίζων εν
al apud tres Jesus haudquaquam baptizat . Insuper τους μαθηταίς αυτού , βαπτίζων (86) και μετά των
Baptista Joannes apud ejusdem nominis evangeli άλλων εξαιρέτων, και τούτο ποιών· ο δε παρά τοις
slam perseverat non conjectus in carcerem . Coolra τρισίν Ιησούς ουδαμώς βαπτίζει. "Έτι δε και ο
apud Matthæum fere lenta : 0 Jesu in carcerem tra Βαπτιστής Ιωάννης μέχρι πολλού παρά τω όμω
ditur , quam ob causam secredit etiam Jesus in Ga- νύμω ευαγγελιστή διαρκεί, μή βεβλημένος εις φυ
lilæam , cavens trudi in carcerem : 168 quando ne λακήν . Ο δε παρά τω Ματθαίο σχεδόν Ιησου πει.
carceri quidem traditus invenitar Baptista apud ραζομένου εις την φυλακήν παραδίδοται · δι' ον και
Joannem . Proinde quis adeo sapiens et in tantum αναχωρεί ο Ιησούς εις την Γαλιλαίαν περιιστάμενος
idoneus est , ut lolum Jesum er qualuor evangelistis το γενέσθαι εν τη φυλακή · αλλ ' ουδε ευρίσκεται εν
discat , quique valea unaniquamque rem privatiuo τω Ιωάννη και Βαπτιστής παραδιδόμενος εις φυλα
agnoscere , omnesque Christi videre vel peregrina- κήν. Τις δ' ούτως σοφός, και επί τοσούτον έκανός ,
tiones , vel sermones , vel opera ? Ac convenienter Β ως πάντα τον Ιησούν από των τεσσάρων ευαγγε
quidem präsenti loco existimamus sexto die Servalo λιστών μαθείν , και έκαστον ιδία χωρήσαι νοή
rem , quando factum est negotium illud nuptiarum σαν (87) , και πάσας αυτού τάς καθ ' έκαστον τόπον
in Cana Galilæx, descendisse Capharnaum , quod ιδείν επιδημίας , και λόγους , και έργα ; Και & μένοιγε
interpretatur ager consolationis, cum matre, et fra κατά τον (88 ) προκείμενον τόπον , ακολούθως νομί
tribus, el discipulis . Ad agrum namque consolatio ζομεν τη έκτη ημέρα τον Σωτήρα ( 89) , ότε γεγέ
nis post epulum illud vino celebre cum matre, cum νηται η κατά τον γάμον οικονομία εν Κανά της Γα
que discipulis venire Servalorem necesse erat con λιλαίας , καταβεβηκέναι άμα τη μητρι , και τους
solaturum discipulos, atque eain animam quæ ex αδελφοίς , και τους μαθηταίς εις την Καφαρναούμ ,
Spiritu sancio conceperat, et eos qui illic utilitatem όπερ ερμηνεύεται αγρός παρακλήσεως (90 ) . Eχρήν
perceperunt : consolaturum , inquam , e fructibus in γάρ μετά την εν τω οίνω ευωχίαν και εις τον της
agro pleno luluris. παρακλήσεως αγρόν άμα τη μητρι , και τους μαθη
ταις εληλυθέναι τον Σωτήρα , παρακαλέσοντα επί τοις εν τω πλήρει αγρώ έσομένους καρπούς τους
μαθητευομένους και την συνειληφυίαν ψυχήν (91 ) εκ του αγίου Πνεύματος , ή τους εκεί ωφελημένους.
7. Quærendum allamien quare ad nuptias fratres C 7. Ζητητέον μέντοιγε διά τί είς μεν τον γάμον
ejus non vocentur ; sed neque erant illic ; nec enim ου καλούνται οι αδελφοί αυτού · αλλ ' ουδε ήσαν εκεί,
dictum est : lo Capharnauni aulem descendunt cum ου γάρ είρηται· εις δε την Καφαρναούμ καταβαί
ipso , et malre sua , el discipulis. Susuper quæren νουσι μετ' αυτού , και της μητρός αυτού , και των
lum quare nunc non ingrediuntur Capllarnaum, μαθητών . "Έτι δε εξεταστέον διά τι νύν ουκ εισέρ
neque ascendunt ad ipsam, sed descendunt . Quare χονται εις την Καραρναούμ , μηδέ αναβαίνουσιν εις
vide an hoc in loco per fratres intelligender sint has αυτήν , αλλά καταβαίνουσιν . "Ορα ούν ει ενταύθα
potentiæ quæ cum ipso descenderunt, quæ eliam τους αδελφούς αντί των συγκαταβεβηκυιών αυτώ
ad nuptias vocalse non sunt ob ea que predixi- δυνάμεων εκληπτέον , ου καλουμένων εις τον γάμον
mus , cum infra et in locis humilioribus juvenlur ii καθ ' ας είπαμεν διηγήσεις , κατωτέρω δε εν υποδε
qui Christi Italientur discipuli , et alterius generis εστέρους των χρηματιζόντων μαθητών του Χριστού ,
homines ; quoniain , si vocatur maler ejus , sint και άλλου είδους ωφελημένων · ότι , ει καλείται μή
quidam proficientes et fructificantes, ad quos etiam τηρ αυτού , εισί τινες καρποφορούντες , προς ούς
descendit Dominus ipse cum ministris verbi Dei et αυτός τε καταβαίνει ο Κύριος συν τοις υπηρέταις
discipulis, tales adjuvans , matre sibi eliam assi του Λόγου , και μαθηταίς , τους τοιούτους ωφελών,
D
slente . Sane qui appellantur Capharnaum , videntur και της μητρός αυτό συμπαρούσης. Εοίκασί γε οι
non capere diuturniorem Jesu , eoruinque, qui cum καλούμενοι Καφαρναούμ μή χωρείν την επιπλείον
ipso descenderant, apud se consuetudinem, unde διατριβήν παρ' αυτούς του Ιησού , και των συγκα
manent quidem apud ipsos non mullis diebus. Nam ταβαινόντων αυτώ: 3θεν μένουσι μεν παρ' αυτούς
ager consolationis infernæ non capit illuminationen ου μήν πολλές ημέρας: τον γάρ περί πλειόνων (92)
de multis dogmatibus, rerum tenuium cum sit capax . δογμάτων φωτισμών και της κατωτέρω παρακλήσεως

Matth . svi , 18.

( 86 ) Βαπτίζων . Deest in cod . Bodleian . et vide
tur resecandum .
(87) 'Isia xwpñoal roñoai . Ita codex Bodleianus ;
Regius, διαχωρήσαι ιγενοήσαι .
(88) Και ο μέντο κατά τον , etc. Ιta legitur in
omuibus nostris miss .; Huetius vero legendum pu
taviι κατά μέντοιγε τόν, etc.
( 89 ) Posi Ewtñpe codex Bodleianus addit T
ποιηκέναι , sed oniaino redundat .
(90) Καφαρναούμ , όπερ ερμηνεύεται 'Αγρός
παρακλησεως . Hieronymus De nominib. Ηebr. ;
Capharnaum , ager , vel villa consolationis. A -33
pagus, et ona, consolatus est.
(91 ) Συνειληφυίαν ψυχήν . Ιta codex Bodleianus ;
Regius , συνειληφυίαν αυτήν ψυχήν , etc.
( 92) Περί πλειόνων , etc. In editione Huelii deest
περί , quod restituitar e codice Bodleiano .
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 522

αγρός ου χωρεί , ολιγωτέρων τυγχάνων δεκτικός. A Praeterea ut videamus diferentiam eorum qui plusvel .
Παραθετέον δε προς το θεωρήσαι διαφοράς των minus suscipiunt Jesum , addendum est verbis illis :
επιπλείον ή έλαττον δεχομένων τον Ιησούν εν τω : « Illic manserunt non multis 169 diebus " , , illud
• Εκεί έμειναν ου πολλές ημέρας , και το εν τω κατά quod dicitur a Domino resuscitato ex mortuis apud
Ματθαίον τω αναστάντι εκ νεκρών μεμαθητευμένους Malihæum , discipulis missis ad docendum omnes gen
λεγόμενον, και αποστελλομένους μαθητεύσαι πάντα les, sic habens : « Ecce ego vobiscum sum omnibus
τα έθνη , ούτως έχον · « Ιδού , μεθ' υμών ειμι πάσας diebus , usque ad consummationem sæculi 93. , Nam
της ημέρας έως της συντελείας του αιώνος , τοίς que agnituris quidem omnia quæcunque agnoscere
μεν γάρ πάντα όσα ενδέχεται φύσιν ανθρωπίνην polest humana natura , dum hic degii , dicitur de
γνώναι έτι ενταύθα τυγχάνουσαν εισομένοις λέγεται monstrative hoc : « Ego vobiscum sui : , de omai
δεικτικώς τό : « Εγώ μεθ' υμών ειμι , και περί vero orlu , et illuminatione , quæ his exoritur, qui
πάσης της εν τοις θεωρουμένοις (95 ) ανατολής ημέ- speculantur, quoque dies plures ob oculos ponit
ρας πλείονας ποιούσης τοίς μακαριωτάτοις το : beatissimis , illud : « Omnibus diebus, usque ad
« Πάσας τας ημέρας , έως της συντελείας του αιώ consummationem sæculi ; » de bis autem qui sunt
νος " , περί δε των εν Καφαρναούμ, προς ούς, ώς in Capharnao, ad quos, utpote infra exsistentes ,
B
υποδεεστέρους καταβαίνουσιν , ου μόνον ο Ιησούς , descendunt non solum Jesus, veruin eliam mater
αλλά και η μήτηρ αυτού , και οι αδελφοί αυτού , eius , et fratres ejus , et discipuli , dicitur : « llic
και οι μαθηται · « Εκεί έμειναν ου πολλές ημέ manserunt non multis diebus . )
ρας. )
8. Είκός δε ουκ αλόγως ζητήσειν τινάς, εί μετά 8. Credibile autem est aliquos non sine causa
πάσας τας ημέρας τούτου του αιώνος ουκ έτι έσται quæsituros an post omnes hujus sæculi dies non
ο ειπών: Ιδού εγώ μεθ' υμών , και μετά των χωρη amplius fulurus sit cum his qui eum acceperint
σάντων αυτών , « έως της συντελείας του αιώνος ) usque ad consummationem sæculi , ille qui dixit •
το γάρ έως , οιονεί περιγραφήν τινα δηλοί χρόνου . « Ecce ego vobiscum sum usque ad consummatio
Λεκτέον δε και προς τούτο , ότι ου ταυτόν εστι το, nem sæculi ; » nam particula usque veluti circuin
• Μεθ ' υμών ειμι (94), και τώ, Εν υμίν είμι . Τάχα scriptionem quamdam denotal temporis . Proinde
ούν κυριώτερον λέγουμεν ουκ εν τοις μαθητευομένους ad hoc etiam est dicendum , non idem esse , Vo
είναι τον Σωτήρα , αλλά μετ' αυτών, όσον το να biscum sum , , et, In vobis sum . Quamobrem for
ουκ εφθάκασιν ( 93) επί την τού αιώνος συντέλειαν. lasse magis proprie diceremus , non in discipulis
Επάν δέ τήν του κόσμου σταυρωθέντος αυτούς την c Servatorem esse, sed cum ipsis , quantum mente
συντέλειαν αυτού ενστάσαν το όσον επί τη αυτών non prævenerint consummationem sæculi. Cum
παρασκευή θεωρήσωσι, τότε ουκ έτι μετ' αυτών, vero instantem consummationem foundi viderint
αλλ' εν αυτοίς γενομένου του Ιησού , έρούσι το , « Ουκ sibi crucifixi, quantum ad illoruin conalum allinel ,
έτι ζω εγώ, ζή δε εν εμοί Χριστός και το , « Εί lunc non amplius cum ipsis , sed in ipsis exsistente
δεκαμήν ζητείτε του εν εμοί λαλούντος Χριστού ; » Jesu , dicent illud : « Non amplius vivo ego , sed
Ταύτα δε λέγομεν , τηρουμένης πως ιδία και της vivit in me Christus º * , , et illud : 1 An experi
ταριστάσης εκδοχής το, ( πάσας τας ημέρας και λέ mentum quæritis loquentis in me Christi 98 ? , Hæc
γεσθαι, τάς « έως συντελείας του αιώνος , κατά τα autem dicimus, observala privatim a nobis aliquo
εφικτά τη ανθρωπίνη φύσει καταλαβείν έτι ενταύθα modo ea expositione quæ docel, omnibus diebus,
τυγχανούση : έστι γάρ και εκείνης της ερμηνείας usque ad consummationem sæculi ) dici juxta ea
τηρουμένης επιστήσαι τώ (9 € ) εγώ , ένα ο μέν έως quæ humana nalura comprehendere potest, dum
της συντελείας μετά των αποστελλομένων μαθη hoc in mundo exsistit ; nam pos imus eliam , servala
τεύειν πάντα τα έθνη ή ο κενώσας εαυτόν, και την illa interpretatione, notare vocabulum ego , ul usque
του δούλου μορφήν λαβών ώσπερεί δε τούτο (97) ad consummationem cum bis qui mittenlur ad do
έτερος εν τη καταστάσει ών, τη προ του κενώσαι D cendum omnes gentes 86 , sit ille, qui evacuavit
εαυτόν, μετά την συντέλειαν του αιώνος , γένηται seipsum , forma servi sompta 97 : tanquam autem ab
μετά τούτων , έως και υπό του Πατρός « τεθώσι hoc alius in slalu præcedenti suam exinanitionem ,
πάντες οι εχθροί αυτού υποπόδιον των ποδών αυ post consummationem sæculi sil cum istis , « donec ,
του , και μετά ταύτα τότε παραδίδωσινκαι ο Υιός « την a Patre « positi fuerint omnes inimici cjus subsel
βασιλείαν τώ Θεώ και Πατρί , και του Πατρός έρούντος lium pedum ejus 98 , post hæc, i cum tradiderit ,
52 Joan . J1 , 12. 93 Μatth . ΧΧVΙΙι , 20. 94 Galat. II , 20 . 95 II Cor . xill , 5. 96 Μatth . ΧΧVΙΙ , 19.
** Philipp . 1 , 7. 98 Ηebr. Χ, 13.

(93) Λέγεται δεικτικώς .... εν τοις θεωρουμένοις. νώ ουκ έφθακόσιν .

Hæc omnia desunt in codice Regio , ac proinde in
editione Huelii ; sed restiluuntur e codice Bod
leiano .
194) Codex Bodleianus restituit to , 'Ey Üuğv
elle, quod desiderauiir in codice Regio.
( 95) " Οσον τώ να ουκ έφθήκασιν. Ιta optime
habet codex Bodleianus ; male vero Regius, ősWV TỘ
( 96 ) To . Sic codex Bodleianus ; Regius, tó .
(97 ) Toūto . Lege toutou . Tolum hunc locum Fer
rarius videtur legisse : ώσπερ ει είπε τούτο : verit
enim , languam si hoc dixisset , quod sil cum his post
consummationem seculi alius, exsistens in statu prą .
cedenii suam exinanitionem .
323 ORIGENIS 524

Filius « regnum Deo , et Patri 98, 170 Patre di- Α αυτούς το : « Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμι . » Πότερον
cente illis : « Ecce ego vobiscum sum ' . , Utrum δε , πάσας ημέρας έως τούδε του χρόνου , ή απλώς,
vero omnibus diebus usque ad hoc tempus, an sim πάσας τας ημέρας , τούδε πάσας ( 98) , αλλά πάσαν ,
pliciter omnibus diebus , an non omnibus , sed om ένεστι σκοπείν τω βουλομένω. Νύν γαρ ημάς ουκ
ni , potest qui velit considerare. Nunc enim quæ απαιτεί τα προκείμενα επί τοσούτον παρεκβήναι του
proposita sunt nos non permittunt usque adeo ab λόγου ..
oratione digredi .
9. Sane lleracleon ipse enarrans : « Poslea de 9. Ο μέντοιγε Ηρακλέων το, « Μετά τούτο κατ
Scendit in Capharnaum , alterius rursus dispen- έβη εις Καφαρναούμ , και αυτός διηγούμενος , άλλης
sationis principium inquit declarari , voce descendit πάλιν οικονομίας αρχήν φησι δηλούσθαι , ουκ αργώς
non oliose dicta ; et inquit Capharnao significari του κατέβη ειρημένου και φησι την Καφαρναούμ
haec extrema mundi , nec materialia , ad que de- σημαίνειν ταύτα τα έσχατα του κόσμου , ταύτα τα
scendit. « Et quia non aplus, inquit, esset locus, υλικά είς & κατήλθει και διά το ανοίκειον , φησίν,
nihil ea in civitate vel fecisse , vel locutus fuisse είναι τον τόπον , ουδέ πεποιηκώς τι λέγεται εν αυτή ,
dicitur . Quamobrem si in reliquis evangelistis ή λελαληκώς . Ει μεν ούν μηδε εν τοις λοιπούς Ευαγ
B
scriptum fuisset, nihil in Capharnao Dominum no γελίοις πεποιηκώς τι , ή λελαληκώς εν τη Καφαρ
strum vel fecisse vel dixisse , fortasse dubitasse- ναούμ ο Κύριος ημών ανεγέγραπτο , τάχα αν έδι
mus recipere ipsius interpretationem . Nunc autem στάξαμεν περί του παραδέξασθαι αυτού την ερμη
Matthæus quidem Dominum nostrum , relicla Na νείαν. Νυνί δε ο Ματθαίος καταλιπόντα φησί τον
zareth , profectum habitasse Capharnaum civitatem Κύριον ημών την Ναζαρέθ , ελθόντα κατωκηκέναι
maritimam ', et exinde initium prædicandi fecisse εις Καφαρναούμ την παραθαλασσίαν , και από τότε
inquit , dicenlem : « Resipiscile, instal enim regnum αρχήν του κηρύσσειν πεποιήσθαι λέγοντα : Μετα
cælorum *. , Marcus vero 8, postquam lentasset νοείτε , ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών. Ο δε
Dominum diabolus , postquam traditus fuissel Joan- Μάρκος από του προς τον διάβολον πειρασμού , μετά
nes in carcerem , nobis annuntiat Dominum adve το παραδοθήναι τον Ιωάννην , απαγγέλλει ημίν εις
nisse in Galilæam prædicantem Evangelium Dei ; την Γαλιλαίαν κηρύσσοντα το Ευαγγέλιον του Θεού
ingrediuntur etiam Capliarnaum post electionem εληλυθέναι τον Κύριον και μετά την είς αποστολής
quatuor piscatorum ad functionem muneris aposto- εκλογήν των τεσσάρων αλιέων εισπορεύονται εις
lici , slatimque sabbalis docuit in synagoga , et Καφαρναούμ, και ευθύς τοίς σάββασιν εδίδασκεν εις
obstunescebant super doctrina illius. Quin etiam c την συναγωγήν, και εξεπλήσσοντο επί τη διδαχή
actionem quamdam eum fecisse in Capharnao scri αυτού . Αλλά και πράξιν αυτού αναγράφει γεγενη
bit , slatim enim inquit : « Erat in synagoga eorum μένην εν Καφαρναούμ ευθύς γάρ φησιν : « Εν τη
homo spiritui immundo obnoxius , el exclamavit di συναγωγή αυτών ήν άνθρωπος εν πνεύματι ακα
cens : Ah quid rei nobis tecum est , Jesu Nazare θάρτω, και ανέκραξε λέγων · "Έα, τι ήμίν και σοι,
ne ? venisti ad perdendum nos ? novi le , quis sis, Ιησού Ναζαρηνέ ; ήλθες απολέσαι ημάς ; Οίδαμέν
nimirum ille Filius Dei . Et increpavit illum Jesus σε τις εί , ο Υιός του Θεού . Και επετίμησεν αυτώ ο
dicens : Obmulesce, et exi ab homine. Et cum Ιησούς λέγων · Φιμώθητι , και έξελθε εξ αυτού · ότε
discerpsissel eum spiritus immundus, exclamassel και εσπάραξεν αυτόν το πνεύμα το ακάθαρτον , και
que voce magna , exiit ab eo. Ec obslupuerunt om φωνήσαν φωνή μεγάλη εξήλθεν εξ αυτού . Και εθαμ
nes . » Et socrus Simonis liberalur in Capharnao a βήθησαν άπαντες . 5 Και η πενθερά Σίμωνος του πυ
febri . Ad haec Marcus inquit vesperi curatosfuisse ρετου απαλλάσσεται εν τη Καφαρναούμ . Προς τού
omnes male habenles, et qui a dæmoniis agitabanlur. τους ο Μάρκος φησί εσπέρας γεγενημένης εν τη Kα
Quin etiam Lucas similia cun Marco loquitur de Ca- φαρναούμ τεθεραπεύσθαι πάντας τους κακώς έχον
pharnao , dicens : « El venit in Capharnaum civitatem τας και δαιμονιζομένους. Και ο Λουκάς δε τα πα
Galilee, ibique docelal illos sabbatis. Ει stupebant 0 ραπλήσια τα Μάρκα απαγγέλλει περί της Καφαρ
super 171 doctrina ejus, quia cum poleslateconjun- ναούμ, λέγων · Και ήλθεν εις Καφαρναούμ ,
clus eral sermo ipsius . Et in synagoga eral homo ha πόλιν της Γαλιλαίας , και ήν διδάσκων αυτούς
bens spiritum dæmonis immundi, el exclamavit voce εν τοις σάββασι . Και εξεπλήσσοντο επί τη δι
magna dicens : Eia , quid tibi nobiscum est , Jesu δαχή αυτού , ότι εν εξουσία ήν ο λόγος αυτού . Και
Nazarene ? venisti ad perdendum nos ? scio le quis εν τη συναγωγή ήν άνθρωπος έχων πνεύμα δαιμο
sis , Sanctus ille Dei . Et increpavil illum Jesus , di νίου ακαθάρτου , και ανέκραξε φωνή μεγάλη : "Έα,
cens : Obmutesce, et exi ab eo . Et cum projecisset τι ή μίν και σοι , Ιησού Ναζαρηνέ ; ήλθες απολέσαι
illum demonium in medium, exiit ab illo, nihilque ημάς ; Οδά σε τις εί, ο "Αγιος του Θεού . Και επετί
illi nocuit. , Et postea narral ”, quomodo surgens μησεν αυτώ ο Ιησούς , λέγων · Φιμώθητι, και έξελθε
Dominus e synagoga ingressus est in domum Si απ' αυτού . Τότε και διψαν αυτόν το δαιμόνιον εις

58 l Cor . xv , 25 . 1 Malib . XXVIII , 20 . ο Jonn . 1 , 12 . 3 Matth. IV , 13. * ibid . 17. * Μarc. 1 , 13, 14 seq.
6 ibid . 24 seq . * ibid . 31 seq . 8 Luc . IV , 33 seq. 9 Luc . IV, 38, 39 .

(98 ) Τούδε πάσας . Lego ή ουδέ πάσας.

395 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 326
μέσον , εξήλθεν απ ' αυτού, μηδέν βλάψαν αυτόν. A monis , et cum increpasset febrim in sacru ipsius,
Και μετά ταύτα (99 ) απαγγέλλει ως αναστάς ο Κύ liberavit eam a morbo . Posi quam liberalam , « Oc
ριος από της συναγωγής εισήλθεν εις την οικίαν cidente , inquit 10, sole omnes qui habebant infirmos
Σίμωνος , και επιτιμήσας τώ εν τη πενθερά αυτού variis morbis, ducebant illos ad eum : at ille sin
πυρετό απήλλαξεν αυτήν της νόσου: MEG' fv gulis manus imponens sanabal eos . Exibant autem
θεραπευθείσαν , « Δύντος , φησί , του ηλίου , πάν dæmonia a multis clamantia , ac dicentia : Tu es
τες όσοι είχον ασθενούντας νόσοις (1) ποικίλαις , ήγον ille Filius Dei : el increpans non sinebat ea loqui,
αυτούς προς αυτόν · ο δε εν εκάστω αυτών τάς quod sciebant ipsum esse Clhristum. • lec autem
χείρας επιθείς εθεράπευεν ( 2) αυτούς . Εξήρχοντο onmnia docuimus ex his quae Servalor vel dixit , vel
δε και δαιμόνια από πολλών κραυγάζοντα , και λέ ſecil in Capharnao, ut redargueremus Heracleonis
γοντα, ότι Συ ει ο Υιός του Θεού και επιτιμών ουκ interprelationem , dicentis : « Hanc ob causam Jesus
εία αυτά λαλείν , ότι ήδεισαν Χριστόν αυτόν είναι . » dicitur neque fecisse aliquid in ea , aut locutus fuis .
Ταύτα δε πάντα περί των εν Καφαρναούμ τω Σω se . , Aut enim considerationes duas urbi Caphar
τηρι ειρημένων και πεπραγμένων παρεστήσαμεν , naum tribuat etiam ipse, et doceat , et.persuadeat
υπέρ του ελέγξει την Ηρακλέωνος ερμηνείαν , λέ qualesnam sint ; aut hoc facere non valens, dicere
γοντος· « Διά τούτο ουδέ πεποιηκώς τι λέγεται εν Β cesset Servatorem frustra in aliquem locum adve
αυτή , η λελαληκώς . " Η γάρ δύο επινοίας διδότω nisse . At nos , Deo dante , cum pervenerimus ad
και αυτός της Καφαρναούμ , και παριστάτω , και hunc textum , conabimur manifestare non vanum
πεισάτω ποίας ή τούτο ποιήσαι μη δυνάμενος fuisse illius accessum , etiamsi ex lectione ferme
αφιστάσθω του λέγειν τον Σωτήρα μάτην τινι appareat eum ad aliqua loca profectum nihil fe
τόπο (3) επιδεδημηκέναι . Και ημείς δε , Θεού δι cisse.
δόντος , γενόμενοι κατά τα τοιαύτα χωρία της συναναγνώσεως όπου δοξαι μηδέν (4) ηνυκέναι επιδημήσας
χωρίοις τισί , πειρασόμεθα το μή μάταιον της επιδημίας αυτού τρανώσαι .
10. "Ετι δε ο Ματθαίος , εισελθόντος του Κυρίου 10. Præterea vero Matthæus, ingrediente Domino
εις την Καφαρναούμ , φησί τον εκατόνταρχον αυτό in Capharnaum , inquit centurionem ad iosum ac
προσεληλυθέναι , λέγοντας « Ο παίς μου βέβληται εν cessisse dicentem : « Famulus meus decumbit domj
τη οικία παραλυτικός , δεινώς βασανιζόμενος, o και paralyticus , ac graviler discruciatur 11 , et post
άχη κοέναι μεθ' έτερα ειρημένα τω Κυρίω περί αυ C alia quæ Dominus de ipso dicit , audisse : « Vade,
του ( 5 ) το: "Υπαγε , και ως επίστευσας γενηθήτω et sicut credidisti , fiat tibi ' ' ; » et de Petri socru
σοι , και τα περί της του Πέτρου (6 ) πενθεράς σύμ consona aliis duobus eliam ipse docuit . Proinde ho
φωνα τοις άλλοις δυσί και αυτός παρέστησεν. Ηγού norificum et Christi sludioso decorum arbitror
μαι δε είναι φιλότιμον , και πρέπον τώ εν Χριστώ esse, colligere ex qualuor Evangeliis omnia quæ de
φιλομαθεί συναγαγείν (7 ) από των τεσσάρων Ευαγ- Capliarna0 sunt scripta , sermonesquein ea habilos,
γελίων πάντα τα περί της Καφαρναουμ αναγεγραμ el opera Domini , et quoties ad ipsam accessil , et ut
μένα , και τους εν αυτή λόγους, και έργα του Κυρίου , aliquando quidem descendisse 172 ad ipsam dici
και οσάκις εις αυτήν επιδεδήμηκε , και ώς ποτε (8) lur, aliquando vero ingressus fuisse ; et unde. Hæc
μεν λέγεται καταβεβηκέναι εις αυτήν , ποτέ δε εισε enim inter se collata non sinent nos aberrare in
ληλυθέναι , και πόθεν · ταύτα γάρ αλλήλους συντε his quæ ad intelligentiam civitatis Capharnai per
θέντα ουκ εάσει ημάς διαπεσείν εις την περί της tinent. Cæleruin etiamsi ægrotantes illic curentur,
Καφαρναούμ εκδοχήν . Πλήν ει και νοσούντες εκεί et aliæ virtutes illic fiant, inde tamen incipit Do
θεραπεύονται, και άλλαι δυνάμεις εκεί γίνονται , το ninus praedicare, quod instal regnum colorum 18. »
τε κηρύσσειν, - "Ηγγικεν η βασιλεία των ουρανών , και id quod videlur signum esse , ul principio subosten
εκείθεν άρχεται, έoικεν είναι σύμβολον , ώς κατά τας p dimus , Ioci cujusdain lumilioris , qui fortasse conso
αρχάς υπεδείξαμεν (9) , υποδεεστέρου τινός χωρίου , lalionis locus efficitur per Jesum dantem illi sola
παρακλήσεως τάχα διά τον Ιησούν γινομένου , πα men ex bis quæ illic docuil et ſecit in loco qui est
ρακαλέσαντα εφ' οίς εδίδαξε, και πεποίηκεν εκεί consolationis ager : scimus enim etiam locorum 110
του τόπου χωρίου παρακλήσεως · ίσμεν γάρ και mina ejusdem nominis esse cum rebus per Jesum
τόπων ονόματα επώνυμα τυγχάνονταςτους κατά τον factis ; quemadmodum Gergesa urbs, ubi rogave
Ιησούν πράγμασιν ' ώσπερ τα Γέργεσα , ένθα παρ runt eum locorum illorum cives ul e lipibus suis

10 Luc . IV , 40 , 41 . 15 Matth. viii , 6. 12 jbid . 13 . 13 Malih . IV , 17 .

(99 ) Και μετά ταύτα . In Regio codice deest και ,
sed habelur in Bodleiano .
( 1) Codex Bodleianus , ασθενείς εν νόσοις.
(2) Codex Bodleianus , εθεράπευεν , Regius εθερά
TEUJEV .
( 3) Codex Bodleianus, τω τόπω.
(4 ) Codex Bodleianus , της συναναγνώσεώς που
δοξάσης μηδέν αν ήνυκέναι.
( 5) Περί αυτού. Sic codex Bodleianus recle ;
Regius παρ' αυτού .
( 6 ) Του Πέτρου, deest in codice Regio, sed re
stiluiture Bodleiano, ubi mox legitur súlywva, non
συμφώνως, uti habei codex Regius.
(7) Συναγαγείν . Ιta codex Bodleianus ; Regius,
συνάγειν.
( 8) "Ώς ποτε . Sic codex Bodleianus ; in Regio
deest ώς.
( 9) Yπεδείξαμεν . Sic codex Bodleianus ; Regius,
υπεδεξάμεθα .
527 ORIGENIS 398
discederer 14 , interpretatione est , habitatio ejicien- Α εκάλεσαν αυτόν μεταβήναι εκ των ορίων αυτών οι
lium . Rursum de Capharnao hæc etiam observavi των χοίρων ( 10) πολίται , ερμηνεύεται παροικία
mus , in ea non solum prædicare Dominum ince εκβεβληκότων . "Ετι δε και τούτο περί της Καφαρ
pisse : « Instal cælorum regnum ; , verum , ut tres ναούμ τετηρήκαμεν, ότι ου μόνον εν αυτή κηρύσ
evangelistä ostenduni, primas illic etiam virlites σειν το , « "Ήγγικεν η βασιλεία των ουρανών , και ήρ
edidisse . Quorum nullus in his mirabilibus quæ pri ξατο αλλά , κατά τους τρεις ευαγγελιστάς, τας πρώ
mum facta fuisse scripsit in Capharnao, imitalus est τας δυνάμεις εκεί πεποίηκεν. Ουδείς δε των τριών
in nolando primo miraculo discipulum Joannem di εφ' οίς πρώτον ανέγραψε παραδόξοις εν τη Καφαρ
centem : « Hoc initium signorum edidit Jesus in Cana ναούμ γεγενημένους την του μαθητου Ιωάννου επί
Galilee 18. Neque enim erat initium signorum illud τώ πρώτω έργω σημείωσιν πεποίηται λέγοντος:
quod editum fuit in Capharnao, eo quod præcipuum • Ταύτην αρχήν των σημείων εποίησεν ο Ιησούς εν
quidem signum Filii Dei sil exhilaratio ; al propter ea Κανά της Γαλιλαίας . • Ου γαρ ήν αρχή των σημείων
quæ hominibus accidunt , sit repræsentativum ; non το εν Καφαρναούμ , το προηγούμενον μεν σημείων
lam per curationem Verbo pulchritudinem suam είναι του Υιού του Θεού την ευφροσύνην · διά δε τα
Ostentanle , dum egros cural , quam dum sobria po- τοις ανθρώπους συμβεβηκότα παραστατικών (11), ουχ
tione eos exhilarat , quibus per valetudinein convivio B ούτως την θεραπείας επιδεικνυμένου του Λόγου το
interesse licet, ίδιον κάλλος, εν τώ θεραπεύειν τους πεπονθότας,
όσον εν τω ευφραίνειν τη νηφαλίω πόματι τους διά του υγιαίνειν και ευωχία σχολάζειν δυναμένους.
11. « Et proximum erat Pascha Judæorum 16 O 11. « Και εγγύς ήν το Πάσχα των Ιουδαίων . )
Sapientissimi Joannis diligentiam mecum reputans , Τήν του σοφωτάτου Ιωάννου εξετάζων ακρίβειαν
quærebam quid sibi velit additamentum Judæorum , κατ' εμαυτόν, εζήτουν τι βούλεται αυτή η προσθήκη ,
Quæ enim alia gens habet Paschalis solemnitatem ? των Ιουδαίων . Ποίου γάρ άλλου έθνους έστιν εορτή
Quocirca cum suffecissel dicere : Et in propinquo το Πάσχα ; Διόπερ αυταρκες ήν ειπείν (12) : Και ήν
erat Pascha : vide ne ſorte Pascha Judæorum dica εγγύς το Πάσχα: μήποτε δε επεί το μέν τι εστι Πά
llir ad differentiam Paschatis divini : quandoqui σχα ανθρώπινον των μή κατά βούλησιν της Γραφής
dem alterum est Pascha humanum , nempe eorum επιτελούντων αυτό το δε τι θείον, το αληθές, πνεύ
qui non celebrant illud ex voluntale Seripluræ ; ματι και αληθεία ενεργούμενον υπό των πνεύματι
alterum vero divinum , verum scilicet , quod spiritu και αληθεία προσκυνούντων τον Θεόν, αντιδιέσταλτι !
el veritate perficitur ab his qui Deuni spiritu el προς τον θείον , το λεγόμενον των Ιουδαίων . Ακού
veritate adorant . Audiamus igitur Domini de Pa- c σωμεν γούν του Κυρίου νομοθετούντος το Πάσχα, τι
schale legem sancientis verba , quando etiam pri φησι , ότε και πρώτον ώνόμασται εν τη Γραφή :
mum nominatum fuit in Scriptura 17 : « El loculus « Και είπε Κύριος προς Μωϋσήν και Ααρών εν γή
est Dominus all Moysen el Aaron in terra Egypi, Αιγύπτου λέγων · “Ο μήν ούτος υμϊν αρχή μηνών,
dicens : [ ( 13 ) Mensis iste vobis initium mensiuin πρώτος έστιν υμίν εν τοις μησί του ενιαυτού . Λάλη
eril : primus erit vobis in mensibus anni . Loquere σον προς πάσαν συναγωγήν υιών Ισραήλ , λέγων:
al universumn catum filiorum Israel , dicers : ] Τη δεκάτη του μηνός τούτου λαβέτωσαν έκαστος
173 Decima mensis hujus tollal unusquisque agnum πρόβατον κατ' οίκους πατριών και και μετ' ολίγα, εν
per families , et domos suas; » et post pauca , in qui- οίς ουδέπω το Πάσχα ονομαστί είρητο , επιφέρει:
bous nondum Pascha nominatim dictum fuerat, sub « Ούτω δε φάγεσθε αυτό· αι οσφύες υμών περιεζω
jungit 18 : « Sic autem illum comedetis : Renes ve σμέναι , και τα υποδήματα υμών εν τοις ποσίν υμών ,
siri circumcincti erunt, et calceamenia vestra in pe. και αι βακτηρίαι εν ταις χερσίν υμών , και έδεσθε
dibus vestris , et baculi in manibus vestris, et come αυτό μετά σπουδής : Πάσχα εστί του Κυρίου . Ού
detis ipsum cum festinatione : Pascha est Domini :) γάρ φησι : Πάσχα εστιν υμών . Και μετ' ολίγα δεύ
19 Και έσται, εάν
nec enim dicit : Pascha est vestrum . Et paulo post τερον ούτως ονομάζει την εορτήν ·
εις iterum nominal solemnilaleum : « Ει erit , si di- D λέγωσι προς υμάς οι υιοί ύμών: Τίς η λατρεία αύτη ;
xerint vobis filii vestri : Quæ est ista religio ? dicetis και έρείτε αυτοίς : Θυσία το Πάσχα του Κυρίου , ως
ad eos : Victima est Pascha Domini, quoniam pro εσκέπασε τους οίκους των υιών Ισραήλ. 5 Και πάλιν
texil domos filiorum Israel . , Rursuinque post pau δε μετ' ολίγα : Είπε δε Κύριος προς Μωϋσήν και
ca 80 : « Loculus est autem Dominus ad Moysen 'Ααρών λέγων· Ούτος ο νόμος του Πάσχα : Πώς αλ
et Aaron dicens : llæc est lex Paschatis : Omnis λογενής ουκ έδεται απ' αυτού. Και πάλιν μετ'
alienigena ex eo non comedel 31. , Et rursus post ολίγα : « Εάν δε τις προσέλθη προς υμάς προσήλυ
pauca : « Si quis autem accesserit ad vos prosely τος, και ποιή το Πάσχα Κυρίου , περιτεμείται αυτού

1* Malih . viii , 4 ; Marc . v , 17 ; Luc. viii , 17 . 15 Joan . 1 , 11 . 16 ibid . 15 . 17 Εxod . X11 , 1-3 seg .
18 ibid . 11. 19 ibid. 26, 27 20 ibid . 43. 21 ibid . 42

( 10) Χοίρων . Scribendum videtur χωρίων . ( 12 ) Είπείν . Codex Bodleianus , ει είπεν .

( 11 ) Πειραστατικών . Sic codex Bodleianus ; Re (15) Hæc ex interpretatione Perionii sùpplevi
gius, περιστατικόν. Helius legebat περιστατικά , mus .
ουχ ούτως κατά την θεραπείαν .
529 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 550

πάν αρσενικόν. και Παρατηρητέον δε , ότι εν τη νομο- Α ιus , et fecerit Pascha Domini , circumcidetis Οιnne
θεσία ουδαμού λέγεται , Πάσχα υμών , αλλ' άπαξ μέν ipsius masculinum. » Celerum illud observandum
εν οίς προεθέμεθα χωρίς πάσης προσθήκης , τρίς δε , est , quod in legis sanctione nullibi dicatur, Pascha
Το Πάσχα του Κυρίου και Προς δε το παραδέξασθαι vestrum , sed in his quæ citavimus, semel lailum ,
τούθ ' ούτως έχειν περί της διαφοράς του πάσχα Κυ « Pascha, , absque ullo additamento, et ler, « Pt
ρίου και πάσχα Ιουδαίων ίδωμεν και τα εν τω Ησαΐα scha Domini. , Ui vero confirmemus hoc sic se ha
τούτον τον τρόπον ειρημένα : « Τας νουμηνίας υμών , bere de differentia Paschalis Domini el Paschalis
και τα σάββατα , και ημέραν μεγάλην ουκ ανέχομαι : Judeorum , videamus que in Isaia hunc in modum
νηστείαν, και αργίαν και τας νουμηνίας υμών , και sunt scripta " : « Novilunia vestra , et Sabbata , el
τας εορτάς υμών μισεί η ψυχή μου. • Ουκ ίδια γαρ diem magnam non lolero ; jejunium , el seguitiuin ,
εαυτού φησιν ο Κύριος τα υπό των αμαρτανόντων et novilunia vestra ,et ſeslivilates vestras odit anima
επιτελούμενα , υπό της ψυχής αυτού , εί τις ποτέ εστι , mea . 1 Minime enim ad seipsum proprie pertinere
μισούμενα ( 14 ) , ούτε τάς νουμηνίας, ούτε τα σάβ inquit Dominus que a peccatoribus perficiuntur ,
βατα , ούτε ήμέραν μεγάλην, ούτε νηστείαν , ούτε τας ( ( 16) ab alinia ejus, si que tandem illa est , olio
εορτάς . Εν μέντοιγε τη νομοθεσία της Εξόδου B habita , ] non novilania , nonSabbata, non diem ma
περί σαββάτου ταύτα λέγεται: « Είπε δε Μωϋσής gnam , non jejunium , non festivitates. Rursum in
προς αυτούς : Τούτο το δημα και ελάλησε Κύριος : legislatione Exoli Itec de Sabbado dicuntur 10 :
Σάββατα ανάπαυσις αγία τω Κυρίω · 5 Και μετ' « Dixit autem Moyses ad eos : Hoc est verbum quoil
ολίγα : Είπε δε ο Μωϋσής: Φάγετε , σήμερον loculus est Dominus : Sabbala requies sancta erunt
γάρ έστι σάββατα τω Κυρίω . 5 Και εν 'Αριθμοίς Domino . » Ει post panca : 1 Dixit autem Moyses :
τρό τούτων εφ' εκάστη εορτή θυσιών , ώς εορτής Comedite, hodie enim sunt Sabbata Domino . Ει
ούσης κατά τον νόμον του ενδελεχισμού , και εκάστης in Nunneris, ante has victimas que offeruntur in
ημέρας , ταύτα γέγραπται: « Και ελάλησε Κύριος singulis festivitatibus, perinde quasi singuli dies
προς Μωϋσήν : 'Απάγγειλαι τοις υιούς Ισραήλ , και ſesti sint juxta legem endelechismi ( id est jugis
ερείς προς αυτούς λέγων : Τα δώρα μου , δόματά μου , oblationis ] , haec scripta sunι 28 : « Ει Ιocutus est
καρπώματά μου εις οσμήν ευωδίας διατηρήσετε Dominus ad Moysen : Renuntia filiis Israel, es lo
προσφέρειν μοι εν ταις εορταις μου . Και έρείς προς quere ad cos, dicens : Dona mea , munera mea , obla
αυτούς : Ταύτα τα καρπώματα , όσα προσέξετε τα ciones meas in odorem suavitalis perseverabilis
Κυρίω . » Ιδίας γάρ εορτάς ώνόμασε , και ου των νο offerre mihi in festivitatibus meis . Et dices eis :
μοθετουμένων, τας εκκειμένας εν τη Γραφή , και ο Ηae sunt oblationes , quas offeretis Domino . » Ουτε
δωρα αυτού , και δόματα αυτού . "Ομοιον δέ τι τούτοις enim expositæ sunt in Scriptura festivitates, suas ,
εστί και περί του λαού εν τη Εξόδω αναγεγραμ non eorum , quibus lex tradilar, appellavit ; el dona
μένον , όστις υπό του Θεού ίδιος είναι λέγεται , ότε sua suaque munera . His autem quiddam simile
μη αμαρτάνει : αποκηρύττων δε αυτόν εν τη μοσχο- scriptum est in Εxodo de populs, 174 quem Do
ποιία λαόν Μωϋσέως ώνόμασε « Προς γάρ μεν τον minus non peccantem suum esse cum dixissel , rus
Φαραώ έρείς , φησί : Τάδε λέγει Κύριος : εξαπό sus eumdem , quia vituluni conflasset , abdicans,
στειλον τον λαόν μου , ίνα λατρεύση μου εν τη ερήμω Moysis populum nominavit. « Ad Pharaonem enim ,
εάν δε μή βούλη εξαποστείλαι τον λαόν μου , ιδού inquil 28 , dices : Hæc dicit Dominus : Dimille po
εγώ εξαποστέλλω επί σε, και επί τους θεράποντάς pulum meum , ut sacrificel mihi in deserto : si vero
σου , και επί τόν λαόν σου , και επί τούς οίκους σου nolueris dimittere populum meum , ecce ego mittam
κυνόμυιαν , και πλησθήσονται αι οικίαι των Αιγυ in lè, el in servos tuos, et in populum tuum , et in
πτίων της κυνομυίας , και εις την γην , εφ' ής εισιν, domos luas muscas caninas, et implebuntur domus
επ' αυτής και παραδοξάσω τη ημέρα εκείνη την γην Egyptiorum muscis caninis, et in terram, in qua
Γεσέμ, εφ' ής ο λαός μου έπεστιν επ' αυτής, εφ' ώ sunt, in ea immillam : et glorificabo in die illa ler
ουκ έστι κυνόμυια, ένα ειδής, ότι εγώ είμι Κύριος , ο D ram Gesem , in qua populus meus inest, eatenus υι
Κύριος πάσης της γης. Και δώσω διαστολήν ανά μέ in illa non sit musca canina : ut scias quoniam
σον τού εμού λαού . Προς δε τον Μωϋσέα ελάλησε Κύ ego sum Dominus, Dominus universæ lerrä. Et dabo
ριος λέγων· Βάδιζε , κατάβηθι το τάχος , ήνόμησε γάρ differentiam inter populum meum . Ad Moysen
ο λαός σου , ούς εξήγαγες εκ γης ( 15) Αιγύπτου. ) autem locutus est Dominus, dicens : Vade, descende
" Ωσπερ ούν ο λαός μη αμαρτάνων μεν, του Θεού celeriter, impie enim gessit populus luus , quos
έστιν , αμαρτάνων δε ουκ έτι λέγεται είναι αυτού eduxisti ex terra Ægypti ?? . Quamobrem ul popu
ούτω και αι εορται , ότε μεν μισούνται υπό της lus non peccans populus Dei est, peccans autem
του Κυρίου ψυχής, των αμαρτανόντων εισίν εορται: non item ; ita el festivitales, cum Doinini anima eas
26 Exod. VII , 21 el segle
11 Isa . 1 , 13 , 14. 12 Εxod . XVI, 23. 26 ibid . 25 . 28 Num . XXVIII , 1 et seq .
17 Εxod. XXXII , 7 .
(14 ) Υπο της ψυχής αυτού , εί τις ποτέ εστι, rit.
pulcoúfera. Equidem hæc exstant in codd . Regio ( 15) 'Ex rñs. Deest in editione Huetii , sed ex
el Barberino , sed desiderantur in codice Bodleiano, stat in codice Bodleiano .
quem seculus est Ferrarius , immerito culpatus ab ( 16) Ηaec in Ferrariana interpretatione desiderata
Tiuelio, quasi ea Origeni gratificans prætermise- supplevimus.
PATROL . GR . XIV .
551 ORIGENIS 52.

prosequitur odio, peccantium sunt festivitales ; cum Α ότε δε υπό του Κυρίου νομοθετούνται , Κυρίου είναι
vero cas Dominus sancit, Domini esse dicuntur . προσαγορεύονται . Τών δε εορτών μία εστί και το
Verum festivitatum una est etiam Pascha, quod in Πάσχα , όπερ εν τη προκειμένη του Ευαγγελίου Γραφή
Evangelii proposita Scriptura, non Domini, sed Ju ου του Κυρίου , αλλά των Ιουδαίων είναι λέγεται.
dæorum Pascha dicitur. Rursus alibi inquil : « Hz. Και αλλαχού δε , « Aύται , φησίν , αι εορται Κυρίου ,
sunt Domini festivitates, quas ipsas vocabitis san ας καλέσετε αυτάς κλητάς αγίας . Σ 'Από μέν ούν της
clas 28. » Ex Domini itaque voce non licet his quæ του Κυρίου φωνής ουκ έστιν αντιλέγειν οίς παρε
docuinus, contradicere. Verum ex Epistola ad Co στήσαμεν ( 17 ) : πιθανώς δε τις από του Αποστόλου
rinthios 29 probabiliter aliquis querat , cur Aposto- ζητήσει εν τη προς Κορινθίους αναγράφοντος: Και
lus scribat : « Elenim Pascha nostrum pro nobis γάρ το Πάσχα ημών υπέρ ημών ( 18) ετύθη Χρι
immolatus est Christus ; ; non enim ait : Pascha στός , ου γάρ φησί. Το Πάσχα Κυρίου ετύθη Χρι
Domini in molatus est Christus. Ad quæ dicendum στός . Και προς τούτο δε λεκτέον , ήτοι ότι απλούστε
est , vel A postolum dixisse simplicius , Pascha no ρον Πάσχα ή μών τυθεν το δι' ημάς τυθεν είρηκεν ,
strum immolatam, quod pro nobis immolatum fuit , ή ότι πάσα εορτη αληθώς Κυρίου , ών μία εστί το
vel omnem eam festivitatem , quæ revera sit Do Πάσχα , ουκ εν τούτω τώ αιώνι , ουδε επί γης , αλλ'
mini , quarum una est Pascha , non in hoc seculo, Β εν τω μελλοντι και εν ουρανοίς , ενστάσης της βα
neque super terram , sed in futuro et in coelis , in σιλείας των ουρανών επιτελεσθήσεται . Και περί
siante cælorum regno, celebralum iri . Quin de fer εκείνων γε των εορτών ο μεν εις των δώδεκα προ
stivitatibus illis unus duodecim prophetarum in φητών φησι: Τι ποιήσετε έν ημέραις πανηγύρεως
quit 30 : « Quid facietis in diebus celebritatis , et in και εν ημέραις εορτής του Κυρίου ; » ο δε Παύλος
diebus festivitatis Domini ? , Et in Epistola ad He εν τη προς Εβραίους · « 'Αλλά προσεληλύθατε Σιών
braeos Paulus 31 : « Sed accessistis ad mentem Sion , βρει , και πόλει Θεού ζώντος, Ιερουσαλήμ επουρα
et ad civitatem Dei viventis, Jerusalem supercole- νίω και μυριάσιν αγγέλων , πανηγύρει, και Εκκλησία
stem , et ad myriadas angelorum , nempe ad cele πρωτοτόκων απογεγραμμένων εν ουρανοίς . 5 Και εν
britatem , et Ecclesiam primogenitorum scriptorum τη προς Κολοσσαείς : « Μή ούν τις υμάς κρινέτω εν
in celis . 5 Ει in Epistola ad Colossenses 32 : « Non βρώσει και ένα ποσει , ή εν μέρει εορτής, ή νουμη
igitur judicet aliquis vos in cibo, et in potu , aut in νίας , ή σαββάτων ά εστι σκιά των μελλόντων. )
parle diei festi, aut in novilunio , vel Sabbatis, quæ
sunt umbra futurorum. )
175 12. Porro autem , quonam pacto festivita C 12. Τίνα δε τρόπον εν τοις επουρανίοις , ών σκιά
les , quarum umbra apud Judæos corporales eral , παρά τοις σωματικούς Ιουδαίοις ήν , εορτάς οι
perfectionemque Filii Dei percepturi simus in su μεν ( 19) υπό τον αληθή πρότερον παιδαγωγούμενο:
percelestibus, sub illam veram legem primum νόμον παρά επιτρόπους και οικονόμους , έως το εκεί
puerorum more instructi apud curatores el econo πλήρωμα του χρόνου ένστή , και την τελειότητα του
mos, donec aderil ea lemporis plenitudo quæ illic Yίου του Θεού χωρήσωμεν , έργον σοφίας της εν μυ
est , officium est illius sapientiae quae in mysterio στηρίω αποκεκρυμμένης εστί φανερώσαι , και τα περί
a bscondita fuit , maniſestare et contueri que de βρωμάτων νομοθετούμενα σύμβολα των εκεί μελ
cibis lege sanciuntur, quæ symbola sunt eorum λόντων τρέφειν , και ισχυροποιεϊν ημών την ψυχήν
quæ illic nutritura sunt, fortemque redditura ani τυγχάνοντα θεωρείν. Εική δε φαντασιωθέντα τινά το
mam nostram . At vero aliquem temere imaginalum πέλαγος των τοσούτων νοημάτων , και βουλόμενον
fuisse tantarum intelligentiarum pelagus, volentem σώσαι πως η κατά τόπον λατρεία υπόδειγμα και
que servare quomodo cultus præsentis loci speci σκιά έστι των επουρανίων , τά τε θύματα και το πρό
men atque umbra sit supercælestium , volentemque βατον νοήσαι βουλόμενον, προκόψαι και το 'Αποστόλω
intelligere victimas et orem , præcedere ac superare επάραι μεν ημών το φρόνημα βουληθέντι από των
erit Apostolum, qui prudentiam quidem nostram D γηίνων περί του νόμου δογμάτων, ου πάνυ δε παρα
erigere voluit a dogmalibus de lege terrenis, pa στήσαντι πώς ταύτα μέλλει γίνεσθαι . Εάν δε και
rum lamen ostendit quomodo futura sint hæc. Sin εορται , ών μία (20 ) το Πάσχα εστι , και επί τον μέλ
vero etiam festivitates, quarum una est Pacha, ad λοντα ανάγονται αιώνα, έτι μάλλον επισκοπητέον πώς
futurum sæculum reducuntur, adhuc magis cousi και νυν το Πάσχα ημών ετύθη Χριστός , και μετά
derandum est quomodo etiam nunc Pascha no ταύτα τυθήσεται .
slrum immolatus sit Christus et in posterum immo
labitur.
13. Cælerum ad banc dogmatum nostrorum per 15. Όλίγα δε εις την επαπόρησιν τών δογμάτων πα
plexitaiem pauca sunt nobis addenda , quæ traclalu ραθετέον ημών ιδίας δεομένων πραγματείας εξαιρέτου
23 Levil. XXII , 2. 19 1 Cor. V , 7. 20 Ose. 18 , 5. 31 Ηebr. ΧΙΙ, 22 , 23 . 35 Col. 1 , 16, 17.
(17) Παρεστήσαμεν . Sic codex Bodleianus; edi.. (19) Εορτας οι μέν . Legendum fortasse εορτά
tio Huelii , παρεστήκαμεν . σοιμεν .
( 18 ) Υπέρ ημών . Desideralur in editione Huelii , (20) Εορταί ών μία. Sic codex Bodleianus ; edi
sed babetur in codice Bodleia uo . lio Haelii, εορτών μία .
535 COMMENT . IN JOAN. TOMUS X. 574

και πολυβίβλου , παντός τε (21 ) τού κατά νόμον μυστικού Aegerent praecipui ac magni libri , quaeque omnino
λόγου,καιιδία των κατά τας εορτάς , και έτι ιδικώτερον requirerent mysticam in lege exsistentem rationem ,
περί του Πάσχα. Ιουδαίων μεν ούν το Πάσχα πρόβατόν et præsertim rerum earum rationem quæ sunt in
εστι θυόμενον , λαμβανόμενον εκάστω κατ' οίκους πα festivitatibus, atque etiam magis præcipue eorum
τριών , και επιτελούμενον μυριάσι σφαζομέναις αμνών quæ ad Pascha pertinent. Quocirca Judæorum qui
και ερίφων, πλείοσι κατά την αναλογίαν του αριθμού dem Pascha, ovis est quæ immolatur, quam sin
των οίκων του λαού , το δε ημών υπέρ ημών (22) Πάσχα guli sibi sumunt per domos familiarum , et perſici
ετύθη Χριστός . Και πάλιν εκείνων μέν έστι τα άζυμα, lur cum pluribus myriadibus agnorum et bædorum
αφανιζομένης τάσης ζύμης εκ των οίκων αυτών : occisis , juxta proportionem numeri domorum po
ημείς δε εορτάζομεν ου ζύμη παλαιά , ουδε ζύμη κα puli ; nostrum vero Pascha pro nobis immolatus
κίας και πονηρίας , αλλ ' εν αζύμοις ειλικρινείας και est Christus. Rursus illi azyma habent, cessare
αληθείας. Ει δέ εστί τι τρίτον παρά τα ειρημένα δύο facientes de domibus suis omne fermentum ; nos
Πάσχα του Κυρίου και Αζύμων εορτή , ακριβέστερον autem festivitates agin? us ( non in fermento velere,
εξεταστέον διά το υποδείγματα και σκιά λατρεύειν neque in fermento malitiæ et nequitiæ , sed in
εκείνους των επουρανίων εκείνων , και ου μόνον βρώ azymis sinceritatis et veritatis 83. , An vero præler
ματα , και πόματα , και νεομηνίας , και σάββατα , αλλά Billa duo que diximus, sit quoddam tertium Pasclia
και τας εορτάς σκιάν είναι των μελλόντων . Πρώτον Domini , et festivitas azymorum , accuratius exami
δή του Αποστόλου λέγοντος · Το Πάσχα ημών ετύθη nandum est, eo quod illa exemplo el umbræ rerum
Χριστός, ο επαπορήσει τις προς αυτόν ταύτα . Εί τύ supercelestium serviant , nec tantum cibi , et vasa ,
πος εστί της Χριστού θύσεως το παρά Ιουδαίοις πρό et povilunia , et Sabbata , sed etiam festivitales
βατον, ήτοι έχρήν έν, και μη πολλά θύεσθαι παρ' αυ umbræ sint futurorum . Primum igitur Apostolo di
τοις πρόβατα , ώσπερ είς έστιν ο Χριστός · ή πολλών cente : « Pascha nostrum immolatus estChristus3 ', )
θυομένων προβάτων , οιονεί πολλούς Χριστούς θυoμέ de hisce dubitabit aliquis , dicens : Si ovis apud
νους ακολούθως το τύπω. Ζητητέον , ίνα δε τούτο Judæos figura erat immolationis Christi, vel opor
παραπεμψώμεθα , πως το θυόμενον πρόβατον Χρι tuisse unain , non plures oves immolari, quemad
στου περιέχει εικόνα του μεν προβάτου υπό τών τη modum unus 176 est Christus, vel cum mulia
ρούντων τον νόμον θυομένου , Χριστού δε υπό των iminolarentur oyes, mullos etiam , ut ita loquar,
παραβαινόντων αυτών αναιρουμένου· έτι δε πως επί immolandos fuisse Christos consequenter figuræ .
Χριστού το : « Φάγονται τα κρέα ταύτη τη νυκτί Ut autem hoc prætermillamus , quærendum est
όπτά πυρί, και άζυμα επί πικρίδων έδονται , και ερμη quomodo ovis quæ immolalur contineat Christi
νευτέον » και το • Ουκ έδεσθε απ' αυτών ωμόν, ουδέ C imaginem, cum nec quidem immoletur ab iis qui
ήψημένον εν ύδατι , αλλ' ή οπτα πυρί • κεφαλήν συν servant legem , Christus vero interimalur ab his
τοις ποσί και τοίς ενδοσθίοις ουκ άπoλείψετε απ' αυ qui eam transgrediuntur . Inquirendum est etiam
των έως πρωί , και οστούν ού συντρίψετε απ' αυτών : qnomodo de Christo illud interpretandum sit :
τα δε καταλειπόμενα απ' αυτών έως πρωί κατακαύ < Edent carnes hac nocle assas igni , et azyma
σετε . "Έοικε δε τω , « Οστούν ού συντρίψετε απ ' edent cum intybis ; ; et illud : « Non comedetis ex
αυτού ( 95), και ο Ιωάννης εν τω Ευαγγελίω κεχρή eis crudum , neque elixalum aqua , sed lantum assa
σθαι , ώς αναφερομένω επί την περί τον Σωτήρα οι igni : capul cum pedibus, et intestinis [ comedelis ) ,
κονομίαν , και ότε εν τω νόμω (24) κελεύονται το nec relinquetis ex eis usque mane , et os non com
πρόβατον εσθίοντες οστούν αυτού μη συντρίβειν . Λέ minuelis ex eis ; et quæ ex eis residua erunt usque
γει δε ούτως : « Ηλθον ούν οι στρατιώται , και του mane, comburelis 35. » Videtur autem in Evangelio
μεν πρώτου κατέαξαν τα σκέλη , και του άλλου του Joannes 36 uli hoc diclo, e os non comminueris ex
συσταυρωθέντος αυτώ · επί δε τον Ιησούν ελθόντες, eo , , perinde quasi referatur ad economiam Ser .
ως είδoν ήδη αυτόν τεθνηκότα , ου κατέαξαν αυτού valoris , et ad illud tempus, quando in lege jubenliir
τα σκέλη , αλλ ' είς των στρατιωτών λόγχη την πλευ ovem comedenles os non conterere . Dicit autem
D
ραν αυτού ενυξε . Και εξήλθεν ευθύς αίμα και ύδωρ. sic 37 : « Venerunt ergo milites , et primi quidem
Και ο έωρακώς μεμαρτύρηκε , και αληθινή αυτού fregerunt crura , et alterius, qui cum co crucifixus
έστιν ή μαρτυρία. Και εκείνος οίδεν , ότι αληθή λέγει , erat : ad Jesum autem cum venissent, ut viderunt
ένα και υμείς πιστεύετε . Εγένετο γάρ ταύτα, ίνα ή eum jam morlunm , non fregerunt ejus crura , sed
Γραφή πληρωθή · Οστούν αυτού του συντριβήσετε. » unus militum lancea latus ejus ſodit. El continuo
Και άλλα δε μυρία παρά ταύτα εστι τα προς την του eflluxit sanguis et aqua . El qui vidit , lestimonium
'Αποστόλου λέξιν αναζητηθησόμενα , και περί του perhibuit, el veruin est testimonium ejus. Et ille

11 Cor . V, 8. 3 * ibid. 7. 36.Εxod. Xιι , 8 seg . 36 Joan . ΧΙΧ, 56. 37 jbid . 32 et seqq.

(21 ) Παντός τε . Videtur legisse Ferrarius πάντως τε .
(22 ) Υπέρ ημών. Deest in editione Huelii , sed
exstat in codice Bodleiano.
(23) Τα δε καταλειπόμενα απ' αυτών έως πρωί ,
κατακαύσετε. "Έοικε δε τω, Όστούν ού συντρίψετε
απ' αυτού . Ηec desiderantur in colice Bodleiano,
nec proinde Latine versa sunt ab interprele Fer
rario.
(24) Εν τω νόμω. Ferrarius videtur legisse ,
äveu vouou , vertit eniin e sine lege ) pro e in lege. )
 553 ORIGENIS 36
scit, quod vera dicat , ut et vos credalis. Facta A Πάσχα , και των Αζύμων , εξετασθησόμενα δε , ως
sunt enim hæc , ut Scriptura impleretur : Os non προειρήκαμεν , προηγουμένης πολυβίβλου συγγραφής .
comminueris ex eo . 1 Quin alia innumera sunt Νυν δε ώς εν επιτομή διά την προκειμένην λέξιν
præter hæc ad lectionem Apostoli examinanda, et ταύτα παραθέμενοι , τα φαινόμενα ως εν βραχέσιν
de Paschate , et de azymis : examinanda autem , ut ούτω λύειν πειρασόμεθα , υπομνησθέντες και του
antea diximus , scriptione accurata longissimi libri . « Ούτός έστιν ο 'Αμνός του Θεού , ο αίρων την αμαρ
Nunc autem veluti per compendium hæc in medium τίαν του κόσμου , και έπει και εν τω Πάσχα από των
afferentes, que apparent dubia propter propositam αμνών , φησί , και των ερίφων λήψεσθε. » Δοξει
lectionem , sic solvere lentabimus, illud etiam me και (23 ) ο ευαγγελιστής συνάδων τώ Παύλο τοιαύταις
moria repetentes : « Ηic est ille Agnus Dei , qui ενέχεσθαι των εξετασμένων απορίαις. Λεκτέον δε,
lollit peccalum mundi 38,2 > quoniam et in Paschale ότι , ει « Ο Λόγος γέγονε σαρξ , καί φησιν ο Κύ
i ex agnis , inquit, i el hædis sumeris 39. , Vide ριος, « Εάν μή φάγητε την σάρκα του Υιού του
lur eliam Joannes evangelista cum Paulo consen ανθρώπου , και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν
liens similia dubia habere de his quæ a nobis inda εν εαυτοίς . Ο τρώγων μου την σάρκα , και πίνων
gala sunt. Dicendum autem est ad hoc, si « Sermo μου το αίμα , έχει ζωήν αιώνιον » καγώ αναστήσω
factus est caro 0, et inquit Dominus 1 : « Nisi B αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα ή γάρ σάρξ μου αληθής
manducaveritis carnem Filii nominis, et biberitis εστι βρώσις , και το αίμα μου αληθής εστι πόσις · και
ejus sanguinem , non habebitis vitam in vobis . Qui τρώγων μου την σάρκα, και πίνων μου το αίμα , εν
manducal meam carnem , el bibit meum sanguinem , εμοί μένει , καγώ εν αυτώ , και μήποτε αυτή εστιν ή
habel vilam æternam : et ego resuscitabo eum in σάρξ του αίροντος την αμαρτίαν του κόσμου αμνού,
novissimo die : caro enim mea vere est cibus, et και τούτ' έστι το αίμα , αφ' ου τιθέναι δεί επί των
177 sanguis meus vere est potus ; qui manducat δύο σταθμών , και επί την φλιάν εν τοις οίκους , εν
meam carnem , et bibit meum sanguinem , in me οίς εσθίομεν το Πάσχα , και από των του αμνού του
manel, el ego in illo ; , fortasse banc esse car του δεί φαγείν κρεών εν τω του κόσμου χρόνων , ός
nem Agni tollentis peccatum mundi, et hunc esse εστι νύξ · οπτά δε τα κρέα πυρί βρωτέον μετά του
sanguinem de quo ponere necesse sit super duos από αζύμων άρτου : ο γάρ του Θεού Λόγος ου μόνον
postes et super limen in his domibus 4 in quibus εστί σάρξ . Φησί γούν: ' Εγώ ειμι ο άρτοςτηςζωής ,
comedimus Pascha : atque ex hujus Agni carnibus και , « ούτός έστιν ο άρτος ο εκ του ουρανού (26) κατα
comedere oportere in mundi tempore , quod est βαίνων , ίνα τις εξ αυτού φάγη , και μη αποθάνη :
nox ; assas vero carnes esse manducandas cum Εγώ είμαι ο άρτος ο ζων , ο εκ του ουρανού καταβάς:
pane ex azymis, quandoquidem Dei Sermo non tantum C εάν τις φάγη εκ τούτου του άρτου , ζήσει εις τον
est.caro. Inquit igitur : « Ego sum panis vitæ * 3 ; ) αιώνα . • Ουκ αγνοητέον μέντοιγε , ότι πάσα τροφή
et : « Ηic est panis, qui de colo descendit, ut qui καταχρηστικώτερον άρτος λέγεται , ως επί Μωϋσέως
ex ipso comederit, non pereal . Ego sum panis vi εν τω Δευτερονομίω γέγραπται · Τεσσαράκοντα
vus, qui de cælo descendi : si quis manducaverit ημέρας άρτον ουκ έφαγε , και ύδωρ ουκ έπιεν, και αντί
ex hoc pane, vivet in æternum **. , Nec sane του , ούτε ξηράς ούτε υγράς μετείληφε τροφής. Τούτο
ignorandum est omnem cibum abusive panem dici , δε μου τετήρηται διά το και εν τω κατά Ιωάννην λέ
quemadmodum de Moyse scriptum est in Deulero γεσθαι : « Και ο άρτος δε, όν εγώ δώσω , ή σάρξ μου
nomio "8 : « Quadraginta diebus panem non comedie, εστίν υπέρ της του κόσμου ζωής. » "Ήτοι δε διά τάς
cl aquam non bibit, » pro eo quod est , Neque sic επί τοις αμαρτήμασιν ημών μετανοίας την κατά Θεόν
cum , neque humidum gustavit cibum . Quod idcirco λύπην λυπoυμένων , μετάνοιαν εις σωτηρίαν αμετα
cbservavi, quia dical Joannes in suo Evangelio * 6 : μέλητον ημίν εργαζομένην , επί πικρίδων εσθίομεν
« Et panis eliam quem ego dabo, caro mea est pro κρέα του αμνού , και τα άζυμα ή διά τάς βασάνους
mundi vila . , Cæterum in intybis comedimus car ζητούντες και τρεφόμενοι από των ευρισκομένων της
nes agni , et a2zyma , vel cum nos penitel peccato- D αληθείας θεωρημάτων . Ουκ ωμήν ούν βρωτέον την
rum nostrorum , el aflligimur ea tristitia quæ ex Deo σάρκα του αμνού , ώσπερ ποιούσιν οι της λέξεως δου
est, quaeque operatur nobis in salutem peniten- λοι τρόπον αλόγων ζώων και αποτεθηριωμένων προς
liam 47 non pænitendam ; vel cum ob vexationes τους αληθώς λογικούς , διά του συνιέναι βούλεσθαι τα
et tormenta quærentes enulrimur ab ipsis quæ in πνευματικά , λόγου μεταλαμβάνοντες (27 ) θηρίων
veniuntur veritatis speculationibus . Non come απηγριωμένων. Φιλοτιμητέον δε τω εις έψησιν μετα
denda est igitur agni caro cruda , perinde ac faciunt λαμβάνοντι το ωμόν της Γραφής, μή επί το πλαδαρώ
lilleræ servi , more animantium ratione carentium , τερον, και υδαρέστερον , και εκλελυμένον μεταλαμβά

28 Joan . 1 , 29. 39 Exod . XII , 5. • Joan . 1 , 14. 41 Joan . VI , 54 seq. 42 Εxod. XII , 7, 22. 3 Joan. VI ,
48 . 4. ibid. 50-52 . 48 Deut . IX , 9. •6 Joan . VI , 52. 47 Cor.VΙΙ , 10 .

( 25 ) Δόξει και . Sic codex Bodleianus ; editio Hue
lii, δόξαι γάρ και .
( 26) ο εκ του ουρανού. Sic codex Bodleianus ;
Regiis , ο εξ ουρανού .
(27) Λόγου μεταλαμβάνοντες, etc. H.cc habent
codd . Bodleianus, Regius et Barberinus. Vertit Pe
rionius, « ralionis participes ferarum bestiarum ; ,
Ferrarius videtur legendum putasse , άλογον μετα
βάλλοντας θηρίων απηγριωμένων , quod niagis pla
cel.
357 COMMENT . IN JOAN. TOMUS X. 358

νειν τα γεγραμμένα , όπερ ποιούσιν οι κνηθόμενοι την Aet sevientium contra eos qui idcirco ratione vere
ακοήν , και από μέν της αληθείας αποστρέφοντες αυ uluntur quia velint intelligere spiritualia , id quod
την, επί δε το ανειμένον και υδαρέστερον της πολι ratione caret ferarum agrestium immulantes. Sed
τείας μεταλαμβάνοντες τας κατ' αυτούς αγωγάς. elaboranduin est transmutanti cruditatem Scripturæ
Ημείς δε τω ζέοντι πνεύματι , και τους διδομέ ad coctionem , ne in aliquid humidius, et aquosius,
νοις (28 ) υπό Θεού διαπύρους λόγους , οποίους Ιερε et dissolutum transmutet ea quae scripta sunt :
μίας ειλήφει από του λέγοντος προς αυτόν · ι 'Ιδού quod faciunt prurientes auribus, el a veritale qui
δέδωκα τους λόγους μου εις το στόμα σου πύρ, και οπτά dem eas avertentes *8, as remissam autem et flacci
ποιήσωμεν τα κρέα του αμνού , ώστε τους μεταλαμ dam vivendi rationem sua instituta transmutantes.
βάνοντας αυτών λέγειν , Χριστού εν ημίν λαλούντος , Nos vero ferventi spiritu , et ignitis sermonibus a
ότι « Η καρδία ημών καιομένη ήν εν τη οδώ, ως διή- Den datis , quales Jeremias sumpserat ab eo qui
νοιγεν ημίν τας Γραφάς. • Ει δε εις το τοιούτον ημάς sibi dicebat : « Ecce ego dedi sermones meos in
ζητήσαι πυρί οπτήσαι δεήσει τα του (29) αμνού κρέα, os tuum ignem ' , ) assas faciamus agni carnes ;
παραθετέον την ομολογίαν ού επεπόνθε : επι τοίς λό ila ut qui eas capiemus, Christo in nobis loquente,
γους του Θεού πάθους Ιερεμίας λέγων· « Και εγέ dicamus : « Nonne cor nostrum ardens eral 178
B
νετο ως πυρ καιόμενον , φλέγον εν τοις οστέοις μου , in via , dum aperiret nobis Scripluras 80 ? , Quod
και παρείμαι πάντοθεν , και ου δύναμαι φέρειν. » si ad hanc rem quærendam assare igni agni carnes
'Αρκτέον δε εν τω εσθίειν από της κεφαλής, τουτέστι opus erit, in medium afferendum est id quod occa
των κορυφαιοτάτων και αρχικών δογμάτων περί των sione verborum Dei passum se fatelur Jeremias :
επουρανίων και καταληκτέον επι τους πόδας , τα « Et factus est ut ignis comburens, ardens in ossi
έσχατα των μαθημά των α
τα ζητούντ περί της τελευ bus meis : et resolvor undique, et sustinere non
ταίας εν τοις ούσι φύσεως , ήτοι των υλικωτέρων , ή possum 85. , Incipiendum autem est , dum comedi .
των καταχθονίων , ή των πονηρών πνευμάτων , και mus, a capite, hoc est a supremis el primariis do
ακαθάρτων δαιμονίων . Ο γάρ περί αυτών λόγος έτε gmatibus de rebus supercoelestibus ; et desinendum
ρος ών αυτών , εναποκείμενος τοις μυστηρίους της in pedes , nimirum in ultimas disciplinas , que
Γραφής δύναται τροπικώτερον πόδες ωνομάσθαι του renles de ultima natura in entibus, vel de rebus
άμνου . Και των ενδοσθίων δε , εσωτερικών και απο Toalerialibus, vel lerrestribus, vel malis spiritibus
κεκρυμμένων , ουκ αφεκτέον. Ως ενί δε σώματι τη et impuris dæmonibus. Nam fieri potest ut sermo
απάση προσελθετέον Γραφή , και τας εν τη αρμονία de ipsis, diversus exsistens ab illis sublimibus , re
της (30 ) πάσης συνθέσεως αυτής εύτονωτάτας και ο canditus in mysteriis Scripture , pedes agni tropice
στερροτάτας συνοχάς ου συντριπτέον , ουδε διακο nominalus sil. Quin ab intestinis , et interioribus ,
πτέον , όπερ πεποιήκασιν οι την ενότητα του εν πά et abstrusis non recedendum est ; sed ad Scriptu
σαις ταις Γραφαϊς πνεύματος το όσον επ' αυτούς συν ram lolam perinde atque ad unum corpus acceda
τρίβοντες . Αύτη μέντοιγε ή από του αμνού προειρη mus oportet, nec collacerandæ discindendæque sunt
μένη προφητεία την νύκτα μόνην ημάς τρεφέτω του tum constantissimæ , tum fortissimæ harmonize to
εν τω βίω σκότους · ώς γαρ της ανατολή τηςς ημέρας tius compositionis ipsius : id quod fecerunt qui,
των μετά τον βίον τούτον ουδεν καταλειπτέον έσται quantum in ipsis est, unius unilalem Spirilus.in
ημίν της επί του παρόντος μόνου χρησίμου ημίν omnibus Scripturis exsistentem collacerant. El
ούτω τροφής. Παρελθούσης γάρ της νυκτός , και sane hæc prædicta ex agno prophetia, una sola
επελθούσης της μετά ταύτα ημέρας , τον μηδαμώς nocte tenebrarum , quæ sunt in præsenti vita , nos
από των παλαιοτέρων και κατωτέρω ζυμούντων άζυ nutrial ; tanquam enim exoriente die rerum post
μον έχοντες άρτον φαγόμεθα , χρήσιμον ημίν εσόμε præsentem vitam ſuturarum , sic nos nihil reliquum
νον , έως δοθή το μετά τον άζυμον (31 ) μάννα, η αγ facere debemus de cibo solum nobis in præsentia
γελική και μη ανθρωπίνη τροφή . Εκάστω τοίνυν utili . Cum enim nox præterierit, ac supervenerit
ημών θυέσθω το πρόβατον εν παντί οίκω πατριάς D postea dies , azymum habentes,haudguaquam ex
ημών, και δυνατόν έστω τόνδε μέν τινα παρανομεϊν , veleribus, et ex his qui inſerne fermentant , papera
μη θύοντα το πρόβατον , τον δε πάσαν φυλάττειν την comedimus nobis eousque profuturum , donec po: 1
εντολήν θύοντα , και περιέψοντα , και οστέον αυτού μη azymun fuerit nobis datum manna, hoc est ange
συντρίβοντα . Και ούτως εν βραχέσι συμφώνως τη licus ille et non humanus cibus. Ab unoquoque igi
αποστολική εκδοχή και το εν τω Ευαγγελίω αμνώ lur nostrum immolelur ovis in omni domo familiæ
αποδιδόσθω (32) το τυθεν Πάσχα Χριστός . Ου γαρ nostræ . Facile etiam factu sit , ut aliquis transgres
νομιστέον τα ιστορικά ιστορικών είναι τύπους , και τα sor sit legis, non mactans ovem , alio universum
σωματικά σωματικών, αλλά τα σωματικά πνευματι servante mandalum , niaclanle et coquente , et os
κών , και τα ιστορικά νοητών. Αναβηναι τα λόγω ejus non confringente. Et sic, ut quam brevissime
8 Τim . IV , 3, 4. 49 Jerem . v, 14. 50 Luc . XXIV , 32. 81 Jerem. Xx, 9.
(28) Colex Regius , κατ ' αυτού αναγωγάς. Ημείς σαι δε άξει τα του , etc.
δε τω ζέοντι τοις διδομένοις etc.; Bodleianus ut in (30) Codex Bodleianus, tasapuovias tñs
nostro testul .
(31 ) Codex Bodleianus , το κατά το άζυμον.
( 29) S c habet codex Bodleianus, male vero co (52) Ιdem codex Bodleianus , αποδίδοσθαι.
der R. gius, Εις δε το τοιούτον ζητήσαι , πυρί οπτη
359 ORIGENIS 310

dicato , consone apostolice intelligentiae et evange- A και επί το τρίτον Πάσχα επιτελεσθησόμενον εν μυ
lico agno designetur Christus esse immolatum Pa ριάσιν αγγέλων, πανηγύρει επιτελειοτάτη , και μακα
scha . Neque enim existimandum est historica bi ριωτάτη εξόδω νύν ουκ έστιν αναγκαίον, και τούτων
storicorum esse liguras , el corporalia corporalium : επιπλείον και περισσότερον , παρ' και απήτει το ανά
sed corporalia spirilualium , et historica rerum quæ γνωσμα, ειρημένων ημίν .
mente percipiuntur. Rationem aulem nostram etiam ad tertium 179 Pascha , quod in innumerabilium ange
lorum frequentia et multitudine, in perfectissimo beatissimoque exitu perficiendum est, venire nunc
non est necesse, cum hæc et latius et copiosius quam lectio exigat disputaverinius.
14.Verum non impervestigalum sinendum est quo 14. Ουκ αζήτητον δε ουδε εατέον πως εγγύς ήν
modo in propinquo erat Pascha Judæorum , quan το Πάσχα των Ιουδαίων, ότε ήν ο Κύριος άμα τη
do erat Dominus siinul cum matre, et fratribus, et μητρί , και τους αδελφοίς , και τους μαθηταίς εν τη
discipulis in Caplharina0 82. Αιφue in Evangelio qui- Καφαρναούμ . Εν μέν ούν το κατά Ματθαίον αφεθείς
dem secundum Matthæum •3 dimissus a diabolo , από του διαβόλου , των αγγέλων προσελθόντων και
cum advenissent ministrarentque illi angeli, audis διακονούντων αυτώ, ακούσας Ιωάννην τταραδεδόσθαι ,
selque Joannem traditum fuisse , secessit in Gali- Β ανεχώρησεν εις την Γαλιλαίαν, και καταλιπών την
læam, et relicta Nazara profectus habitavit in Ca Ναζαρά , ελθών κατώκησεν εις Καφαρναούμ έπειτα
p !larnao. Deitude cum incepisset prelicationem , αρξάμενος κηρύσσειν , και εκλεξάμενος τους τέσσαρας
elegissetque quatuor piscatores apostolos, docuis αλιείς αποστόλους, διδάξας τε εν ταις συναγωγαίς
setque in Synagogis totius Galilea , sanassetque όλης της Γαλιλαίας , και θεραπεύσας τους προσε
sibi allatos , in montem ascendit , dicitque beatitu νεχθέντας αυτώ, ανέρχεται εις το όρος, και λέγει
Jines el que his sunt proxima 64. Cum vero finis τους μακαρισμούς , και τα έχόμενα αυτών · τελέσας
set illam doctrinam descendisselque de monte, de δε εκείνην την διδασκαλίαν , καταβάς εκ του όρους
nuo Capharnaum ingreditur, indeque ingressus na εισέρχεται εις Καφαρναουμ δεύτερον, κακείθεν δε
vin, transit ad Iocurn Gergesenorum , e quorum fi- εμβάς εις πλοίον περά εις την χώραν των Γεργεση
nibus rogalus discedere 85 , cum naviin conscendis νών: παρακληθείς τε μεταβηναι από των ορίων αυ
set, trajecit , et venit in civitatem suam , ubi qui- των, εμβάς εις πλοίον διεπέρασε , και ήλθεν εις την
busdam savitate reddita circumibat civitales omnes, ιδίαν πόλιν, ένθα θεραπείας επιτελέσας τινάς περιήγε
οι vicos , docens in synagogis eorum 86. Aliaque τας πόλεις πάσας, και τας κώμας , διδάσκων εν ταις
quamplurima postea fiunt, antequam adnotel Mal συναγωγαίς αυτών . Και άλλα δε πλείστα μετά ταύτα
1baeus Paschalis tempus 87. Quin etiam apud akos C γίνεται , πριν επισημειώσασθαι τον Ματθαίον τον του
evangelistas , postquam diversalus fuisset in Capllar- Πάσχα καιρόν. Και παρά τους λοιπούς δε ευαγγε
nary Dominus , non invenitur quod dicatur Pascha λισταϊς μετά την εν τη Καφαρναούμ διατριβήν ουχ
esse in propinquo : quorum consilium servare po- ευρίσκεται εγγύς το Πάσχα είναι λεγόμενον· σώσαι
terit qui cogitarit que in superioribus de Caphar- δε το βούλημα των ανδρών έστιν εννοήσαντα τα περί
na0 disseruerimus . Commoratio illa , cum Judeo- της Καφαρναουμ ειρημένα ημίν εν τοις πρό τούτων.
runi Pascha instaret , paulo ' melior hoc ipso facta 'Ενδιατριβή πλησίον τυγχάνει (33) τού των Ιουδαίων
fuit , eoque praestantior , maxime quoniam in Ρa- στάσχα ολίγω βελτιουμένη παρ' αυτό, και κρείττων
schate Judæorum inveniuntur in templo vendenles αυτού τυγχάνουσα, και μάλιστα επεί εν τω Πάσχα των
boves , et oves , et columbas ; propter quæ etiam Ιουδαίων ευρίσκονται εν τώ ιερώ oι πoλoύντες τους
non additur, Domini, sed Judæorum esse Pascha . βόας, και τα πρόβατα , και τας περιστεράς : δ:' ους
Ut enim domus Patris facta est domus mercalus έτι μάλλον πρόκειται μή του Κυρίου, αλλά των
apud eos , qui ipsam non sanctificabant; sic etiam Ιουδαίων είναι το Πάσχα ως γάρ ο οίκος του Πα
Pascha Domini factum est humanum, et Judaicuum τρός γέγονεν οίκος εμπορίου παρά τους μη αγιάζου
Pascha apud eos qui illud abjectius et corporatius D σιν αυτόν · ούτω και το Πάσχα Κυρίου ανθρώπινον,
elegerint. Cæterum alias commodius videre erit et και Ιουδαϊκών Πάσχα παρά τοϊς ταπεινότερον και
que ad Paschatis lempus pertinent, quod circa ver σωματικώτερον αυτό εκλεξαμένοις . Ευκαιρότερον δε
nam æquinoctium contingit, et si quid aliud quie έν άλλοις έσται ιδείν και τα περί του χρόνου του
stio qua de agitur postulat expoliendum . Sane He Πάσχα , περί την εαρινής ισημερίαν γινομένου , και
racleon , « liec magna, inquit, est festivilas : figura εί τι έτερον απαιτεί το πρόβλημα επεξεργάσασθαι.
enim passionis Servaloris eral , quando non solum Ο μέντοιγε Ηρακλέων , « Αύτη, φησίν , ή με
180 interficiebalur ovis , verum etiam comesa pre γάλη εορτή του γάρ πάθους του Σωτήρος τύπος ήν,
beret requiem ; et immolala quidem passionem ότε ου μόνον ανηρείτο το πρόβατον, αλλά και ανά
Servaloris in mundo significabat , comesa vero re παυσιν παρείχεν εσθιόμενον, και θυόμενον μεν του
quiem futuram in nuptiis.) Apposuimus autein ver πάθους του Σωτήρος τον εν κόσμω εσήμαινεν, εσθιό
Wa ipsius , ut cum viderimus virum hunc tantis ill μενον δε την ανάπαυσιν την έν γάμω. » Παρεθέμεθα

82 Joan . 1 , 12 , 13 . 83 Malth . iv , 11 seq. 84 Malih . V, vi, vil . 88 Μatth. VH1 , 1 , 5 , 25, 28, 34.
80 Malib . , 1-36 . 57 Malib . XXVI , 2 .

(53) Codex Bodleianus τυγχάνειν .

 342
COMMENT . IN JOAN. TOMUS X :
541
δε αυτου την λέξιν, ίνα ώς εν τηλικούτοις αναστρέ- A rebus nullo apparatu versantem , sed contemptim
φειν τον άνδρα παρερριμμένως , και υδαρώς, μετά e : sine firmitale , magis ipsum despiciamus .
μηδενός κατασκευαστικού θεωρήσαντες , μάλλον αυ
του καταφρονήσωμεν. 15. « Et ascendit Hierosolymam Jesus , et reperit
15. « Και ανέβη εις Ιεροσόλυμα ο Ιησούς , και in lemplo eos , qui vendebant boves, el oves, el co
εύρεν εν, τω
ριστεράς καιιερό
τους τους
κερμα τιστάςτας
πωλούν βόας,
καθημ και. Και
ένους πε lumbas , et mensarios sedentes. Ει cum fecisset fa
gellum e funiculis, ejecit e templo oves simul, ac
ποιήσας φραγέλλιον εκ σχοινίων εξέβαλλεν εκ του boves ; et mensariorum æs effudit , el mensas sub
ιερού τά τε πρόβατα , και τους βόας, και των κολλυ. vertit : el his , qui columbas vendebant , dixit : Au
βιστών εξέχεε τα κέρματα , και τας τραπέζας ferte ista hinc, nec facite domnum Patris mei , do
ανέστρεψε (34): και τοις τας περιστεράς πωλούσιν mum mercalus . Tunc recordati sunt discipuli ejus
είπεν : "Αρατε ταύτα εντεύθεν , μή ποιείτε τον οίκον scriplum esse : Zelus domus tuæ comedil me 88. )
του Πατρός μου οίκον εμπορίου . Τότε εμνήσθησαν Notandum quidem est Joannem scribere secundum
οι μαθηταί αυτού , ότι γεγραμμένον εστίν ο ζήλος Jesu opus fuisse id quod fecit erga repertos a se
του οίκου σου καταφάγεται με . Σημειωτέον , ότι ο B ve denies oves , el boves , et columbas in templo ;
μεν Ιωάννης δεύτερον έργον του Ιησού αναγράφει το cum cæleri fere in fine , vicinum illud faciant dis
περί των εν τώ ιερώ ευρεθέντων υπ' αυτού πωλούν peosalioni illi quæ erat lempore passionis ; et Mat
των βόας , και πρόβατα , και περιστεράς: οι δε λοιποι thæus quidem sic 59 : « El cum intrasset ipse Hiero
σχεδόν προς το τέλει , επί της κατά το πάθος οικο solymam , commola est universa civitas , dicens : Quis
νομίας το παραπλήσιον ποιούσιν · και ο μεν Ματ est hic ? Turbæ autem dicebant : Hic est Jesus ille
( αίος ούτως : Και εισελθόντος αυτού εις Ιεροσό prophela a Nazareth Galilææ . Et intravit Jesus in
λυμα , εσείσθη πάσα ή πόλις λέγουσα · Τίς έστιν templum , el ejecit omnes vendentes el ementes in
έστινς Ιησούς και προ
ούτος; Οι δε όχλοι έλεγταν : Ούτός λαία ; , et cathedras
φήτης , και από Ναζαρέ της Γαλι και εισήλθεν templo ; mensasque mensarioruto
vende nljum colu mbas subve rtit : et dicit eis :
Ιησούς εις το ιερόν, και εξέβαλε πάντας τους πω Scrip tum s
est : Domu mea , domu s preca tionis roca
λούντας και αγοράζοντας εν τώ ιερώ, και τας τρα bitur ; at vos facitis illam speluncam latronum . ) At
πέζας των κολλυβιστών κατέστρεψε (55) , και τας Mareus 60 : Et veniunt Hierosolymam : ingressus
καθέδρας των πωλούντων τας περιστεράς και λέγει que Jesus in templum cæpit ejicere eos qui ven
αυτοίς • Γέγραπται· Ο οίκός μου οίκος προσευχής debant et emebant in templo : el mensas argenta
κληθήσεται υμείς δε αυτόν ποιείτε σπήλαιον C riorum sellasque vendentium columbas subvertit :
ληστών. Ο δε Μάρκος : « Και έρχονται εις Ιερο nec permittebal ut quisquam deportarel vas per
σόλυμαπωλούν
τους : και τας θών εις
εισελκαι το ιερόν
αγοράζο εν τώο ιερώ,
νταςήρξατ εκβάλλειν
και templum ; et docebat, dicens illis : Νonne scriptum
est : Domus mea , domus precationis vocabitur om
τάς τραπέζας των κολλυβιστών ανέστρεψε , και τας nibus gentibus ? Vos autem fecistis eam speluncam
καθέδρας των πωλούντων τας περιστεράς , και ουκ Jaironum . » Lucas vero 61 : « El ut appropinquavil ,
ήφιεν ίνα τις διενέγκη σκεύος διά του ιερού και videns civitatem , flevit super illam , dicens : Quia
εδίδασκε , και έλεγεν αυτοίς : Ου γέγραπται , ότι ο si cognovisses el tu in die illa quæ ad pacem ! nunc
οικός μου οίκος προσευχής κληθήσεται πάσι τοις autem occullata sunt ab oculis luis, quia superve
έθνεσιν ; Υμείς δε πεποιήκατε αυτόν σπήλαιον nient libi dies , el circumdabunt te, et cingent le
ληστών. ) “Ο δε Λουκάς : « Και ώς ήγγισεν, ιδών undique, et solo æquabunt le, el filios luos, et non
την πόλιν , έκλαυσεν επ' αυτήν (36 ) , λέγων · " Οτι ει
έγνως εν τη ημέρα ταύτη και συ τα προς ειρήνην · relinquent 181 in de lapidem super lapidem , eo
νύν δε εκρύβη από οφθαλμών σου , ότι ή ξουσιν ή μέραι quod non cognoveris tempus visilationis . Eι
επί σε , και περικυκλώσουσι, και συνέξουσί σε πάν- ingressus in leunplum, copii ejicere vendetules , di
τοθεν, και εδαφιούσί σε , και τα τέκνα σου , και ουκ ρ cens illis : Scriptum est : Ει erit domus mea , do
αφήσουσι λίθον επί λίθον εν σοί , ανθ' ών ουκ έγνως mus precationis ; vos autem fecistis illam spelun
τον καιρόν της επισκοπής σου . Και εισελθών εις το cam latronum . , Prælerea hoc etiam observandum
ιερόν ήρξατο εκβάλλειν τους πωλούντας , λέγων αυ est , quod his quæ dicta sunt apud tres evangelistas
τοίς : Γέγραπται · Και έσται ο οίκός μου οίκος προσ in ascensu Domini ad Hierosolymam , in quo hæc fe
ευχής: υμείς δε εποιήσατε αυτόν σπήλαιον ληστών. » cit in templo , similia scripserit Joannes post multa
"Ετι δε και τούτο παρατηρητέον, ότι τοίς ειρημέ ſuisse facta, nempe post alterum ipsius adventum
νοις παρά τοϊς τρισίν επί τη εις Ιεροσόλυμα ανόδω ad Hierosolymam , a præsenti diversum . Sunt autem
του Κυρίου , καθ' ήν ταύτα πεποίηκεν εν τώ ιερώ, hunc in modum consideranda : atque in primis
τα παραπλήσια ανέγραψεν ο Ιωάννης μετά πολλά quæ a Matthæo traduntur 6 : El cum appropin
γεγονέναι , μετά ετέραν αυτού παρά την επιδημίαν quassent Hierosolymis , el venissent Belliphage ad
τοις Ιεροσολύμοις . Ούτω δε κατανοητέον τα ειρη montem Olivarum , lunc Jesus misit duos discipulos ,
59 Matth . XX1 , 10 seq . 6 Marc. XI , 15 seq. Luc . xix , 41 seq . 69 Matth . xxi , 1 seq .
58 Joan 11 , 13 seq.
( 56) Codex Bodleianus pro επ' αυτήν , habet επ'
( 54 ) Co lex Bodleianus , ανέτρεψε .
(35) Iden codex Bodleianus iterum , ανέτρεψε . αυτή .
345 ORIGENIS 514

licens eis : lte in vicum , φui e regione vestri est , Α μένα και πρώτον γε τα Ματθαίω (37 ) λεγόμενα :
et statim invenietis asinam alligatam , el pullum cum « Και ότε ήγγισεν εις Ιεροσόλυμα, και ήλθεν εις
ea ; solvile, et adducile mihi: et si quis vobis di Βηθφαγήν προς το όρος των Ελαιών, τότε Ιησούς
xerit : Quid facilis ? dicetis : Dominus his opus ha απέστειλε δύο μαθητές , λέγων αυτούς : Πορεύεσθε
Tel : et confestim dimillel eos. Hoc autem lotul εις την κώμην την απέναντι (38) υμών, και ευθέως
factum est, ut impleretur quod dictum est per pro- ευρήσετε όνον δεδεμένην, και πώλον μετ ' αυτής • λύ
phelam dicentem : Dicile filia : Sion : Ecce Rex tuus σαντες αγάγετέ μοι · και εάν τις υμίν είπη : Τι ποιεί
venit mansuetus, et sedens super asinam , et pullum τε τούτο; έρείτε , ότι ο Κύριος αυτών χρείαν έχει ευ
filium subjugalis. Profecti aulem discipuli fecerunt θύς δε αποστελεί αυτούς. Τούτο δε γέγονεν, ίνα πλη
sicut preceperat illis Jesus, et adduxerunt asinam , ρωθή το ρηθέν διά του προφήτου λέγοντας : Είπατε
el pullum , et imposuerunt super eos vestimenta τη θυγατρι Σιών : Ιδού ο βασιλεύς σου έρχεται
sua , et insedit illis. Plurima autem turba strave πραύς , και επιβεβηκώς επί όνον, και πώλον υποζυ
runt vestimenta sua in via . Porro turbæ , quæ præ γίου . Πορευθέντες δε οι μαθηται , και ποιήσαντες
cedebant eum , et sequebantur, clamabant dicentes : καθώς προσέταξεν αυτοίς ο Ιησούς, ήγαγον την όνον,
flosanna filio David, benedictus qui venit in nomine και τον πώλον , και επέθηκαν επ ' αυτών (59 ) τα ιμά.
Domini : Hosanna in aliissimis ! , Deinde vero se B τια αυτών, και επεκάθισεν επάνω αυτών . Ο δε
quuntur : « Et cum intrassel ipse Hierosolyman , πλείστος όχλος έστρωσαν εαυτων τα μάτια εν τη
conimota est universa civitas , o quis in superiori- οδώ : οι δε όχλοι οι προάγοντες αυτόν (40), και οι
bus cilavimus . Nunc vero verba Marci considere ακολουθούντες έκραξαν . Ωσαννά το υιώ Δαυίδ ,
mus 63 : « Ει cun appropinquant fierosolymis , ad ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου : “Ωσαννά
Bethphage et Bethaniani, juxta montem Olivarum , εν τοις υψίστοις . Ο Έξής δε τούτων εστί • Και
emillit duos e discipulis suis , el dicit illis : Abile εισελθόντος αυτού εις Ιεροσόλυμα , εσείσθη πάσα ή
in vicum, qui e regione vestri est , el statimingre- πόλις, άτινα παρεθέμεθα εν τοις προ τούτων. Δεύ
dientes in illum invenietis pullum alligalum , super τερα δε τα Μάρκου : « Και ότε εγγίζουσιν εις Ιερο
quem nullus adhuc hominum sedis : solvile eum , et σόλυμα , εις Βηθφαγήν και Βηθανίαν, προς το όρος
addlucite. Et si quis vobis dixerit : Cur facilis hoc ? των Έλαιών , αποστέλλει δύο των μαθητών αυτού ,
dicite quod Dominus eo opus habet , et continuo και λέγει αυτοίς : Υπάγετε εις την κώμην την κατ
illum miltet huic. El abierunt , el invenerunt pullum έναντι υμών , και ευθύς πορευόμενοι εις αυτήν , ευρή
alligalum juxta januam foris in bivio , et solvunt σετε πώλον δεδεμένον, εφ' όν ουδείς ού πω ανθρώπων
illum . Et nonnulli eorum , qui illic stabant , dice C εκάθισε · λύσατε αυτόν, και φέρετε . Και εάν τις υμίν
bant illis : Quid facitis solventes pullum ? At illi di είπη : Τι ποιείτε τούτο ; είπατε, ότι ο Κύριος αυτού
xerunt eis quemadmodum præceperat Jesus ; el si χρείαν έχει , και ευθύς αυτόν αποστελεί ώδε . Και
nebant illos : et adduxerunt pullum ad Jesum , et απήλθον , και εύρος πώλον δεδεμένον προς θύραν
jujecerunt 182 illi vestimenta sua . Alii autem έξω επί του αμφόδου , και λύουσιν αυτόν . Καί τινες
frondes cædebant de arboribus, el sterviebant in via . των εκεί εστώτων έλεγον αυτοίς · Τί ποιείτε λύοντες
El qui præcedebant , quique sequebantur , clama τον πώλον ; Οι δε είπον αυτούς καθώς είπεν ο Ιη
bant dicentes : Hosanna , benedictus qui venit in σούς· και αφήκαν αυτούς και φέρουσε τον πωλον
nomine Domini : Benedictum quod venit regnum προς τον Ιησούν , και επιβάλλουσιν αυτώ τα μάτια
patris nostri David : Hosanna in aliissiinis ! Et in αυτών. " Αλλοι δε στοιβάδας κόψαντες εκ των αγρών
gressus est Hierosolymam in templum , el cum cir έστρωσαν εις την οδόν . Και οι προάγοντες , και οι ακο
« nspexisset omnia , jamque leropus essel vesper- λουθούντες έκραζον Ωσαννά , ευλογημένος ο ερχόμενος
linum , ingressus est Bethaniam cum duodecim ; et εν ονόματι Κυρίου : Ευλογημένη η έρχομένη βασιλεία
postero die , cum exissent Beibapia, esuriit . , De του Πατρός ημών Δαυίδ . "Ωσαννά εν τοις υψίστοις.
inde post ficus arefaclæ mysterium , « veniunt Bie Και εισήλθεν εις Ιεροσόλυμα, εις το ιερόν , και περι
rosolynam. Ειingressus in templatu , epit ejicere D 6λεψάμενος πάντα, οψε ήδη ούσης της ώρας , εξήλ
vendentes, i el quie sequuntur hunc in modum a θεν εις Βηθανίαν μετά των δώδεκα , και τη επαύριον
Luca narrata 64 : « Ει evenit, cum appropinquasset εξελθόντων αυτών από Βηθανίας, επείνασεν . Είτα
ad Bethphage et Bethaniam , juxta montein , qui vo μετά την της ξηραινομένης συκής οικονομίαν, « έρ
calur Olivarum , misit duos discipulos , dicens : Abile χονται εις Ιεροσόλυμα . Και εισελθών εις το ιερόν
in castellum quod est ex adverso , in quod intro ήρξατο εκβάλλειν τους πωλούντας , και και τα εξής του
enntes invenielis pullum alligatum , in quo nemo Λουκά (41 ) τούτον τον τρόπον · « Και εγένετο ως
unquam honiinum sedit ; solvite illum , el adducite ; ήγγισεν εις Βηθφαγήν και Βηθανίαν, προς το όρος
el si quis vos interrogaverit: Quare solvitis ? sic di το καλούμενον Ελαιών , απέστειλε δύο των μαθητών
cetis : Quia Dominus eo opus babet. Abierunt au λέγων · Υπάγετε εις την κατέναντι κώμην , εν ή
em discipuli, et invenerunt sicut dixerat eis . Sol εισπορευόμενοι ευρήσετε πώλον δεδεμένον , εφ' δν
63 Marc . XI , 1 seq . 65 Luc . ΧΙΧ , 29 seq .
(37) Codex Bodleianus , κατά Ματθαίον . (40) Codex Bodleianus , αυτού.
(58 ) Ιdem codex Bodleianus , κατέναντι . ( 41 ) Ideal codex Bodleianus, τη Λουκά.
( 59) Ilein codex Bodleianus , επ' αυτόν .
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. JIC
t
ουδείς πώποτε ανθρώπων εκάθισε · λύσαντες αυτον A ventibus autem illis pullum , dixerun domini ejus
αγάγετε και εάν τις υμάς έρωτά : Διά τι λύετε ; ipsis : Quare solvitis pullum ? at illi dixerunt : Quia
ούτως έρείτε : "Οτι ο Κύριος αυτού χρείαν έχει . Dominus eo opus habei. Et duserunt illum ad Je
'Απελθόντες δε οι μαθηται , εύρον (42 ) ώς είπεν αυ sum : injectisque vestimentis suis super pullum ,
τοίς . Λυόντων δε αυτών των πώλον , είπαν οι κύριοι imposuerunt Jesum . Proficiscenle autem illo, sub
αυτού προς αυτούς · Τί λύετε τον πώλον ; οι δε είπαν : slervebant vestimenta sua in via . El cum appro
" Οτι ο Κύριος αυτού χρείαν έχει . Και ήγαγον αυτόν pinquarel jam ad descensum montis Olivarum , co
προς τον Ιησούν, και επιρρίψαντες αυτών τα ιμάτια perunt omnis multitudo discipuloruur gaudentes
επί τόν πώλον , επεβίβασαν τον Ιησούν. Πορευομένου laudare Deum voce magna super omnibus, quas vi
δε αυτού , υπεστρώννυον τα ιμάτια αυτών εν τη οδώ. derant , virtutibus , dicenies : Benedictus rex in no
Εγγίζοντος δε αυτού ήδη προς τη καταβάσει του mine Domini ; pax in cælo , el gloria in altissimis !
όρους των Ελαιών , ήρξατο άπαν το πλήθος των μα Et quidam Pharisæorum e lurba dixerunt illi : Ma
θητών χαίροντες και αινούντες τον Θεόν φωνή με- gister , increpa discipulos tuos . Quibus respondens ,
γάλη περί πασών ών είδον δυνάμεων , λέγοντες · ait: Dico volis, si hi tacuerint, lapides clamaturos .
Ευλογημένος ο βασιλεύς εν ονόματι Κυρίου · εν ου El ut appropinquavit , intuitus civitatem , ſevil su
B per illam , » et quæ sequuntur a nobis posita. Al
ρανώ ειρήνη , και δόξα εν υψίστοις . Και τινες των
Φαρισαίων από του όχλου είπαν προς αυτόν : Διδά que Joannes post illud 68: « Et ascendit Jesus Hiero
σκελε , επιτίμησον τους μαθηταίς σου . Και αποκρι- solymam, el reperit in templo Vendentes oves , et
θείς είπε : Λέγω υμίν, εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι Doves , pluribus interjectis , alterum Domini enar
λίθοι κεκράξονται . Και ώς ήγγισεν , ιδών την πόλιν , raus ad lierosolymam ascensum post eam collait
έκλαυσεν επ' αυτήν, και και τα εξής , άπερ παρεθέ- que Bellhaize fuit anle sex dies Paschalis 66, in
μεθα . Ο μέντοιγε Ιωάννης μετά πλείστα όσα του, qua Marina ministrabal Lazaro accumbenle ,
« Και ανέβη εις Ιεροσόλυμα ο Ιησούς, και εύρεν εν bæc inquit 67 :( Postero die lurba mulla , quæ
τοιερό τους πωλούντας τους βόας, και τα πρόβατα , και venerant ad diem fesium , cum audissent quod
ετέραν διηγούμενος άνοδος του Κυρίου εις Ιεροσό- venirel Jesus Hierosolymam , acceperunt raios
δυμα , ταύτά φησι μετά το προ εξ ημερών του Πάσχα 183 palmarum, et processerunt obvian ei , el cla
εν Βηθανία δείπνον , ενώ η Μάρθα (43 ) διηκόνει , mabant : Hosanna, benedictus in nomine Domini
και ο Λάζαρος ανέκειτο : « Τή επαύριον όχλος πολύς rex Israelis ! Naclus autem Jesus aselluni , insedil
και ελθών εις την εορτήν , ακούσαντες ότι έρχεται ei , sicut scriptum est 68 : Ne melue , filia Sion ;
ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα , έλαβον τα βάϊα των C ecce Rex tuus venil sedens super pullum asinæ. )
φοινίκων , και εξήλθον εις απάντησιν αυτώ, και έκρα Porro hæc me necessario fecisse reor , etiamsi
ζον · Ωσαννά , ευλογημένος εν ονόματι Κυρίου ο βα- qualuplurima evangelistarum verba cilarim , ut
σιλεύς του Ισραήλ. Ευρών δε ο Ιησούς όνάριον , ostenderem dissonantiam quæ est in lexlu : tribus
εκάθισεν επ' αυτού (44), καθώς έστι γεγραμμένον · quhlemin uno eodemque Dormini ad Hierosolytnam
Μή φοβού , θύγατερ Σιών : ιδού ο βασιλεύς σου έρχε- adventu dicentibus ea quae multi existimant eadem
ται καθήμενος επί πώλον όνου . » Ταύτα δε νομίζω, esse cum his quæ Joannes etiam scripserit ; Joanne
εί και επιπλείον (45) της λέξεως παρεθέμην των vero hæc quæ exposuimus , referente facta fuisse
ευαγγελιστών , αναγκαίως πεποιηκέναι , υπέρ σου κα in duobus Domini ascensibus ad Hierosolymam ,
ταστήσαι την κατά το ρητόν διαφωνίας των μεν Αιφue diversis distantibusque actionibus , enarrante
τριών εν μιά τή αυτή εις Ιεροσόλυμα επιδημία του etiam Dominum interim ad diversa loca profectum
Κυρίου λεγόντων τα νομιζόμενα παρά τους πολλούς ſuisse . llaque meum est judicium minime ostendi
τα αυτά είναι και τα Ιωάννη γεγραμμένα • του δε posse apparentem dissonantiam , consonam essislere
Ιωάννου εν δυσίν υπό πολλών πράξεσι διισταμέναις , his qui in hisce rebus nihil præler historiam ad
μεταξύ δηλουμένων , και εις διαφόρους τόπους επι millunt. Quod si quis nos recie non exposuisse
δημιών του Κυρίου , εις Ιεροσόλυμα ανόδοις απαγγέλ- D retur , contra haue nostram intelligentiam pruden
λοντος γεγονέναι τα εκκείμενα . Εγώ μεν ούν υπο ler scribat.
λαμβάνω αδύνατον είναι τοϊς μηδέν πέρα της ιστορίας εν τούτοις εκδεχομένοις παραστήσαι την δοκού
σαν διαφωνίαν σύμφωνον υπάρχειν . Ει δέ τις oίεται μη υγιώς ημάς εξειληφέναι , συνεπώς αντιγραψάτω
τη τοιαύτη ήμών αποφάσει .
16. Τα δε κινούντα ημάς εις την περί τούτων συμ 16. Cæterum postulantes ab eo qui dat omni
φωνίαν αιτήσαντες τον διδόντα παντί τω αιτούντι, και petenti et omni conanti acute querere , itemque
οξέως ζητείν αγωνιζομένω , κρούοντές τε υπέρ του eum pulsanles, ul nobis aperianlur scientiæ clavi.
ανοιχθήναι ημίν ταίς της γνώσεως κλεισί τα κεκρυμ bus occulla Scripturæ , juxta vircs nobis suppedi
μένα της Γραφής, τον αυτόν (46 ) κατά την διδομέ lalas exponemus quæ nos movent ail horum con

68 Joan . II , 15. 66 Joan . ΧΙΙ , 1 , 2. 67 ibid . 12 seq. 68 Zach . 18 , 2.

(49) Codex Regius , συρόντες · Bodleianus, και αυτώ.
ευρόντες: sed oino legendum est εύρον. (15 ) Codex Bodleianus , πλείον ; Regius, έπι-
143) Ενώ η Μάρθα . Sic codex Bodleianus ; Re πλείον .
gius , ενώ η Μαρία. ( 46) Codex Regius , tauTÓV . Bodleianus ut lit no .
( 41) Codex Bodleianus , επ' αυτού · Regius , επ' stro textu .
 347 ORIGENIS 348
Cordiam , cumprimis videntes Joannis textum inci- Α νην ημίν δύναμιν εχθησόμεθα τρόπον , Και πρώτον
pientem ab illis verbis : « Et ascendil Jesus Hieroso γε ίδωμεν τήν του Ιωάννου λέξιν αρχομένης από του :
lymam 69. , Est igitur Hierosolyma, ut ipse Dominus « Και ανέβη εις Ιεροσόλυμα ο Ιησούς . » Ιεροσόλυ
docet in Evangelio secundum Matthæum 70, e civi μα τοίνυν εστίν , ώς αυτός εν τω κατά Ματθαίον δι
las regis magni, , non in convalle , vel inferne ali δάσκει ο Κύριος, « του μεγάλου βασιλέως πόλις , και
cubi posita , sed in alio monte ædificata , ac eniontes ουκ εν κοιλάδι , ή κάτω που κειμένη , αλλ' εν υψηλή
in circuitu ejus , cujus participatio ejus in idip- όρει ώκοδομημένη, και « όρη κύκλω αυτής , ής ή μετ
Sum 71 : et, cilluc ascenderunt tribus Domini, οχή αυτής επί το αυτό , και , « εκεί ανέβησαν αι
testimonium Israeli 72.1 Vocalur autem hæc et φυλαι Κυρίου , μαρτύριον εν τω Ισραήλ . » Καλείται
civitas, el Jerusalem , ad quam nullus eorum qui δε και η πόλις αυτή , και Ιερουσαλήμ , εις ήν ουδείς
manent in terris , ascendit , neque ingreditur ; sed των επί γης αναβαίνει , ουδέ εισέρχεται και πάσα
quælibet anima, quæ naturalem habet celsitudinem γε η φυσικών έχουσα διαρμα ψυχή , και οξύτητα νοη
vimque acute intelligendi perspiciendique intelligi- των διορατικήν, ταύτης της πόλεως πολίτης υπάρ
bilia , hujus civitatis est civis. Fieri etiam polest ut χει . Και δυνατόν εν αμαρτία είναι και τον Ιεροσο
in peccato sit etiam Hierosolymita : quod possint λυμίτην δυνατόν γάρ και τους ευφυεστάτους αμαρ
etiam optimo ingenio praediti peccare , οι celerius Β τάνειν, ει μή επιστρέψαιεν μετά την αμαρτίαν τά
post peccatum redeant , perdentes aptitudinem χιον , απολόντας την ευφυΐαν, και μίαν των αλλοτρίων
illam , el futuri in una earum civitatum quæ alienæ της Ιουδαίας πόλεων , ου μόνον παροικήσοντας , αλλά
sunt a Judæa , non solum advenæ, verum etiam in και έγγραφησομένους . Αναβαίνει εις Ιεροσόλυμα και
ea nomen suum daluri . Ascendit Jesus flierosolymain , Ιησούς μετά το βοηθήσαι τοίς εν Κανά της Γαλι
postquam opem lulisset his qui erant in Cana λαίας , και εξής εις την Καφαρναουμ καταβεβηκέναι,
Galilææ ; ac deinde Capharnaum descendit, faclu ένα ποιήση εν τοις Ιεροσολύμοις τα γεγραμμένα ,
rus Hierosolynis quae sunt scripta . Reperit 184 Εύρε γούν εν τω ιερό, όπερ και οίκος του Πατρός
ergo in templo , quod et domus Patris Servatoris είναι λέγεται του Σωτήρος, τουτέστιν εν τη Εκκλη
esse dicitur , hoc est in Ecclesia , vel in annuntia σία , ή εν τη επαγγελία του εκκλησιαστικού και υγι
tione ecclesiastici et sani sermonis, quosdam qui αίνοντος λόγου , τινάς τον οίκον του Πατρός εμπορίου
domum Patris, doruum mercatus facerent . Ac sem ποιούντας οίκον. Και αεί τινας ευρίσκει ο Ιησούς εν
per aliquos reperit Jesus in templo . Quando enim τώ ιερώ. Πότε γαρ εν τη ονομαζομένη Εκκλησία ,
in ea , quae dicitur Ecclesia , que est domus Dei ήτις εστίν οίκος Θεού ζώντος , στύλος και εδραίωμα
viventis, columna et firinamentum veritatis , non c της αληθείας , ουκ εισί τινες κερματισται καθήμενοι,
sant aliqui mensarii sedentes , quibus opus sit plagis " δεόμενοι πληγών εκ του από Ιησού πεποιημένου
ex lugello e funiculis a Jesu facto ? Rursus quando φραγελλίου εκ σχοινίων , και χρήζοντες κολλυβισται
non sunt argentarii, quibus sit opus illorum æs του εκχείσθαι αυτών τα κέρματα, ανατρέπεσθαι το
effundi, ac mensas ipsorum subverti ? Quando item αυτών τας τραπέζας ; Πότε δ' ουκ εισίν οι αποδιδό
1100 sunt qui mercatorum more vendunt boves , μενου εμπορικώς, ούς έχρήν τηρείν επ' άροτρον, βούς ,
quos oportuit servare ad aralrum , ul injectis ad ένα , βαλόντες (47) επ' αυτό τας χείρας , και μη στρε .
ipsum manibus , nec ad posteriora conversi , reglio φόμενοι εις τά οπίσω , γένωνται τη του Θεού βασι
Dei sint apti ? Sed quando non sunt prix ferentes λεία εύθετοι ; Πότε δε ουκ εισίν οι προτιμώντες τον
mammonam iniquilalig ovibus quæ ipsis materiam της αδικίας μαμμωνάν τών την ύλην του κοσμείσθαι
se Ornandi praebent ? Sunt etiam complures qui αυτοίς παρεχόντων προβάτων ; 'Αεί δε πολλοί εισε
sinceritatem et puritatem privalai onni amarilu και οι τού αδόλου , και ακεραίου , έστηρημένου γε πά
dine et bili spernant, etiam lucri infelicis causa σης πικρότητος και σχολής καταφρονούντες, και τα
prodentes diligentiam eorum qui tropice columbie λαιπώρου κέρδους ένεκεν προδιδόντες την των τροπι
«licuntur . Cum igitur reperit Servalor in templo , κωτέρων λεγομένων περιστερών επιμέλειαν . Έπάν
quod est domus Patris , vendentes boves, et oves , Doύν εύρη ο Σωτήρ εν τω ιερώ, οίκο του Πατρός, τού
et columbas , el mensarios sedentes , expellit illos, τους πωλούντας βόας, και πρόβατα , και περιστεράς ,
usus flagello e funiculis a se facto, una cum ovibus και τους κερματιστάς καθημένους, εξελαύνει αυτούς,
bobusque venalibus , ipsorum etiam pecunias con χρησάμενος τώ εκ σχοινίων υπ ' αυτού πεποιημένα
gregatas effundeus , tanquam indignas que simul φραγελλίω , άμα τους εμπορικούς προβάτους , και βου
lenerentur et ipsarum inutilitatem ostendens. Sub σιν αυτών , και εκχεί ως μη άξια τα συνερχόμενα
vertit etiam , quæ in avarorum erant animis, men κέρματα (48) , δεικνύς αυτών το άχρηστον. Ανατρέ
sas , dicens his qui columbas vendebant : « Auferle πει τε τάς εν ταις ψυχαίς των φιλαργύρων τραπέ
ista hinc , ) nie posthac in templo Dei vendanlur. ζας , λέγων και τοίς τας περιστεράς πωλούσιν · "Αρα .
Arbitror vero ego Jesum ipsum edidisse signa , per τε ταύτα εντεύθεν, ίνα μηκέτι εν τω ιερό του Θεού

69 Joan . 1 , 13. το Μatth . , 35. 15 Psal. CΧΧΙV, 2. 11 Psal. CΧΧΙ , 3,4. 13 1 Τim . II , 15 .
(47 ) Codex Regius , βάλλοντες · Bodleianus , βα- leianus ; editio Huelii , του συνέχεσθαι τα κέρ
λόντες .
ματα.
(48) Τα συνερχόμενα κέρματα. Sic codex Bod
5:19 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. ES0
εμπορεύωνται. Οίμαι δε, ότι και σημείον πεποιηκέ. Aea que dixit , profundius , ut nos intelligeremus
ναι αυτόν, διά των ειρημένων βαθύτερον , ώστε σύμ significari per hæc, quod non amplius in posterum
βολον ημάς νοείν γεγονέναι ταύτα του μηκέτι μέλ- perficiendus essel cultus a sacerdotibus in templo
λειν την περί το ιερόν εκείνο λατρείαν υπό των ιε .illo, juala cultus sub sensum cadentes , neque
ρέων κατά τας αισθητάς θυσίας (49) επιτελείσθαι , legem servari posse amplius constanter, saltem ul
μηδε τον νόμον τηρείσθαι, κάν ώς έβούλοντο οι σω volebant corporales Judæi . Neque enim expellente
Jesu boves el oves , jubenleque inde auferri colum
ματικοι Ιουδαίοι , δύνασθαι έτι άπαξ · Ιησού γάρ εκ
βάλλοντος τους βόας, και τα πρόβατα , και κελεύον bas , futurum erat ut in mullum lemporis immola
rentur boves , et oves, et columbæ , juxta Judæorum
τος εκείθεν αίρεσθαι τας περιστεράς , ουκέτι δε βόες,
και πρόβατα , και περιστεραι επί πολύ θύεσθαι κατά morem . Fieri enim potest ul numismala que figuræ
Ιουδαίων έθη έμελλον. Και οίόν τε εστι τα νομίσμα sint numismalum corporalium , el non habentium
τα των σωματικών νομισμάτων (50) , και μη του Dei formas et impressiones , effundautur, quoniam
Θεού εχόντων τους χαρακτήρας, τύπους τυγχάνοντα Ιegis constitutio , que veneranda esse videbatur ,,
εκκεχύσθαι, έπει η σεμνή είναι δοκούσα κατά το propler occidenlem lilleram dissolvenda effunden
αποκτείνον (51) γράμμα νομοθεσία , Ιησού εληλυθό- daque erat, et adveniente 185 Jesu , atque ulente
τος , και ταϊς κατά του λαού μάστιξι χρησαμένου, B adversus populum flagellis , transferendum erat
διαλύεσθαι , και εκχείσθαι (52) έμελλε, μεθισταμένης Sacerdotium ad eos qui ex gentibus credidissent in
της επισκοπής επί τους από των εθνών πιστεύοντας , Deuin per Christuni a Judæis ; a quibus etiam aufe
εις Θεόν διά Χριστού πιστεύοντας , και αιρουμένης rendum regnum Dei dandum erat genti facienti
απ' εκείνων της βασιλείας του Θεού, διδομένης τε fructus ejus ** . Fieri vero etiam polest ul natura
έν έθνει ποιoύντι τους καρπούς αυτής . Δύναται δε liter Dei templum sit anima rationi oblemperans ;
και φύσει ιερόν είναι η ευφυής εν λόγω ψυχή , διά corpore superior propler ingenilam sibi rationem
τον συμπεφυκότα λόγον ανωτέρω τυγχάνουσα του exsistens , ad quam e Capharnao inſerne posila ,
σώματος , εις ήν από της Καφαρναούμ , κάτω που nimirum in humilioribus, ascendit Jesus : in qua
κειμένης ταπεινότερα , αναβαίνει ο Ιησούς, εν ώ ευ- reperiuntur terreni, antequam a Jesu erudiatur
ρίσκεται τα προ της από Ιησού παιδεύσεως γήϊνα , castigeturque , et fitui et bestiales motus , atque ea ,
και ανόητα , και χαλεπά κινήματα, και τα νομιζόμε- que nos, cum non sint , in bonis ducimus, quae
να , ουκ όντα δε καλά , άπερ το πεπλεγμένω εξ απο expelluntur a Jesu , ratione contexta ex dogmatibus
δεικτικών ελεγκτικών (53) δογμάτων λόγω απελαύ demonstrativis el objurgatoriis, ne anima domus
νεται υπό του Ιησού , ίνα μηκέτι και του Πατρός αυ Patris sui sit amplius domus mercalus, sed recipial
C
του οίκος οίκος (54) εμπορίου ή , αλλά απολάβη την Dei cullum , qui peragitur juxta cælestes spiritua
κατά τους ουρανούς , και πνευματικούς νόμους επιτε- lesque leges , tum pro sus , tum pro plurium salute
λουμένην υπό σωτηρίας αυτής τε και πλειόνων θερα- Motuum sane terrenorum nota est bos, cun sit
πείας του Θεού . Σύμβολον δε των μεν γηίνων και βούς , agricultor; faluorum autem et bestialium , ovis ,
γεωπόνος γάρ τών δε ανοήτων και κτηνωδών το quoniain præ omnibus brulis servile est animal ;
πρόβατον , επειδή το ζώον άνδραποδώδες παρά πολλά levium vero et instabilium cogitationum , columba ;
των αλόγων εστί τών δε κούφων και ευριπίστων λο eorum vero qui in bonis ducimus , numismala.
γισμών και περιστερά : τών δε νομιζομένων καλών τα Quod si quis expositione hac offenditur, quia pura
κέρματα . Εάν δέ τις προσκόπτη τη τοιαύτη αποδό sint animalia quæ in Scripturam ſuere assumpta ,
σει , διά το καθαρά είναι τα παραληφθέντα εις την dicendum est dubiæ fidei ſuluram Scripluram
Γραφήν ζώα , λεκτέον , ότι απίθανος αν ήν ή Γραφή secundum contingentem historiam , si narraret in
κατά την ενδεχομένην ιστορίαν γεγονέναι απαγγελ- gressa fuisse alia animalia etiam ad mercaturam
λομένη . Εν τω ναώ (53) γάρ του Θεού ουχ οίόν τε præter ea quæ immolabantur, quod dici non posset
ήν απαγγέλλεσθαι γεγονέναι ετέρων παρά τα καθαρά aliorum animalium gregem , praeterquam purorum,,
ζώων αγέλης (56 ) είσοδον , και εις εμπορίαν άλλων p fuisse in templo Dei . Quapropter evangelista , judi
παρά τα θυόμενα . Διόπερ τω υπό των εμπόρων κα cio meo, usus est re illa , quam mercalores ſecere,
τά τους των Ιουδαϊκών εορτών χρόνους γενομένη , qui advenerant temporibus Judaicarum festivitatum,
έπεισαγόντων το εξωτέρω περιβόλο του ναού ταύτα induxerantque animalia haec in templi vestibulum
τα ζώα , έχρήσατο ο ευαγγελιστής , ώς oίμαι, και γε exterius . Porro cui curæ est accuratior inquisitio ,
γενημένη συγχρησάμενος πράγματι . Καίτοιγε ώ μέ- considerabilian juxta dignitatem presentis vitae erat
λει της ακριβεστέρας εξετάσεως επισκοπήσει εί κατά ut Jesus , qui fabri filius putabatur 18, rem talem
το εν τω βίω τούτο αξίωμα του Ιησού ήν , νομιζο auderet facere ; extrudere videlicet mercatorum
μένου υιού είναι τέκτονος, το τηλικούτο ποιήσαι θαρ- multitudinein , qui ad diem festum ascenderant ,
16 Malib . XXI , 43. 78 Matth , xiii, 55 ; Marc. vi , 3.
(49) Codex Bodleianus, λατρείας . χύσθαι .
(50 ) Νομισμάτων . Ιta codex Bodleianus ; editio ( 55) Legendum videtur , και ελεγκτικών.
Huelii , νόμων . (34) In codice Regio deest secundum οίκος .
(51 ) Codex Regius , κτείνον · Bodleianus , απο 551 Codex Regius , i èv to vam , sed , superNuuin
κτείνον . est .
(52 ) Codex Bodleianus , εκχείσθαι · Regius , εκκε (36 ) 'Αγέλην . Legendum αγέλης .
 551 ORIGENIS 532

distributuri boves dilioribus , et tanto populo oves A ρήσαι, ώστε εξελάσαι πλήθος εμπόρων επί την εορ
lactandas per domos familiarum que multorum την ανεληλυθότων τοσούτω αποδίδοσθαι λαώ πρόβατα
millium complerent numerum ; atque eos qui in τυθησόμενα κατ ' οίκους πατριών αυτών, εν πλειόνων
rebus lalibus gloriantes producturi in medium μυριάδων αριθμώ τυγχάνοντα , και βούς τους πλου
erant columbas, quas multi empluri erant , ceu in σιωτέροις , και τηλικαύτα εύξαμένοις παραστησομέ
conventu celeberrimo convivaluri. Considerabit νους , περιστεράς τε , άς τινες πολλοί ώς εν πανηγύ
etiam an nummularivrum erat non accusare Jesum ρει ευωχηθησόμενοι ωνούντο άν: τών τε τραπεζιτών
injuriæ propter suas ipsorum effusas pecunias et μη ύβρεως κατηγορήσαι του Ιησού εκχεόμενα τα
mensas subversas . 186 Quis autem flagello e luni ίδια αυτών χρήματα (57 ) , και ανατρεπομένας τας
culis verberatus , expulsusque ab eo qui penes eos τραπέζας . Τίς δε τω εκ σχοινίων φραγελλίω υπό του
Ι.albebatur vilis, hunc adortus non inclamasset , fotis νομιζομένου παρ' αυτούς ευτελούς τυπτόμενος, και
viribus sese ulciscens , cum praesertim tantam ha . άπελαυνόμενος, ουκ αν επιλαβόμενος κατεβόησε,
berel multitudinem eorum qui sibi æque conlume και εκ χειρός την δίκην εποιήσατο, και ταύτα τοσ
liam fieri credebant, faventem sibi adversum Jesum ? ούτο πλήθος των συνυβρίζεσθαι δοξάντων συνεργούν
Tusuper consideremus Dei Filium funiculos sumen ( 58) κατά του Ιησού έχων ; Επινοήσωμεν δε τον
Tem, sibique Magellum texentem, ad extrudendum e B Yίον του Θεού λαμβάνονται τα σχοινία , και εαυτό
lemplo, an non repræsentel, præter audaciam el φραγέλλιον επί τω εξελάσαι του ναού πλέκοντα , ει
temeritatem , inordinatum etiam quiddam . At vero μη εμφαίνει προς το αυθάδει και θρασυτέρα και το
umum relinquitur defensionis suffugium contra hæc άτακτον. Μία δε καταφυγή της προς ταύτα απολογίας
volenti etiam historiam servare, vis quædam Jesu καταλείπεται το και την ιστορίαν σώσαι θέλοντι , η
divinior, qui poterat, cum vellet , inflammalum θειοτέρα του Ιησού δύναμις oίoυ τε όντος , ότε έβού .
inimicorum animum exstinguere , et mulla homi λετο , και θυμόν εχθρών αναπτόμενον σβέσαι , και
in millia superare gratia divina , el cogitationes μυριάδων θεία χάριτι περιγενέσθαι, και λογισμούς
tumultuantinal dissipare : « Dominus enim dissi- θορυβούντων (59) διασκεδάσαι : « Κύριος γάρ δια
pat consilia gentium , et spernit cogitationes popu σκεδάζει βουλάς εθνών , και άθετεί δε λογισμούς
lorum ; consilium autem Domini in sempiternum λαών : η δε βουλή του Κυρίου εις τον αιώνα μένει και
perstat " ; , adeo ut historia præsentis loci , si ώστε μηδενός των σφόδρα παραδόξως υπ' αυτού γε
tamen haec facta fuit , ostendat nullis quantumlibel γενημένων , και προκαλεσαμένων δια της θειότητος
admirabiliter ab ipso factis , atque per divinitalem είς πίστιν τους τεθεωρη κότας, ελάττονα εμφαίνειν
invitantibus ad fidem eos qui viderunt , virtutem
C ενεργηθείσαν δύναμιν την κατά τον τόπον ιστορίας,
nunc edilam minorem fuisse : quam etiam majorem εί γε και αυτή γεγένηται. Και μείζονα δ ' αυτήν έστιν
pronuntiare possumus, quam quod in Cana Galilææ απoφήνασθαι της γεγενημένης περί του εν Κανά της
sit aqua in vinum mulala ; nimirum quod illic ina Γαλιλαίας μεταβεβληκότος ύδατος εις οίνον , τω εκεί
nimem maleriam mutaverit , hoc vero in loco lot μεν άψυχον ύλην είναι την μεταβεβλημένην (60) , εν
myriadum ingenia præstantissimasque animæ partes θάδε δε των τοσούτων μυριάδων δεδουλώσθαι τα ηγε
eubjugaril. Cæterum observandum est malrem Jesu μονικά . Παρατηρητέον μέντοιγε , ότι εν μέν τω γά
dici adesse nuptiis , vocatumque ſuisse Jesum cum μω ή μήτηρ του Ιησού είναι λέγεται , κεκλήσθαι δε
discipulis suis , neminem vero præter Jesum nume ο Ιησούς και οι μαθηταί αυτού . Εις δε την Καφαρ
rari Capharnaum descendisse. Videntur tamen ναούμ καταβεβηκέναι (61 ) ουδείς πλήν Ιησού κατεί
postea discipuli adfuisse , quandoquidem recordati λεκται . Φαίνονται δ' ύστερον και οι μαθηται παρόν
sunt scriplum esse : « Zelus domus tuæ comedit τες, εί γε εμνήσθησαν , ότι « ο ζήλος του οίκου σου
nie " . , Ac fortasse in singulis discipulis erat Jesus καταφάγεται με. » Και τάχα εν εκάστω των μαθη
Ilierosolymam ascendens, quocirca non dictum est : των ο Ιησούς αναβαίνων εις Ιεροσόλυμα ήν, διόπερ
Ascendit Jesus Hierosolymam , et discipuli ejus, ουκ είρηται το · 'Aνέβη Ιησούς εις Ιεροσόλυμα, και
quemadmodum , « Descendit Capharnaum ipse , et και οι μαθηταί αυτού , ώσπερ , « Κατέβη εις Καφαρναούμ
maler ejus, et fratres el discipuli ejus 78 , αυτός, και η μήτηρ αυτού , και οι αδελφοί, και οι
μαθηταί αυτού. »
17. Sed jam cognala huic loco ( nimirum quod 17. "Ηδη δε τα συγγενή τω τόπω (εκβεβλήσθαι
ejecti fuerint e templo qui illud facerent domum από του ιερού τους ποιoύντας αυτόν οίκον εμπορίου )
mercalus ) apud cæteros posila consideranda sunt. παρά τους λοιπούς κείμενα κατανοητέον . Και πρώ
Ac sane videamus in priinis quæ sunt apud Mat τον γε τα παρά τω Ματθαίω, ός φησιν, εισελθόν
thæum dicentem ", ingresso Domino Hierosolymam , τος του Κυρίου εις Ιεροσόλυμα , σεσείσθαι πάσαν
76 Psal. XXXII , 10, 11 . 17 Jan. 11, 17 ; Psal. LXVII , 10. 78 Ioan , 11, 12, 19 Μatth. ΧΙ, 10.

(57 ) Τα ίδια αυτών χρήματα. Sic recte habet
codex Bodleianus, pro quibus perperam legitur in
Ilegio ίδιον τωντα χρήματα.
(38) Codex Regius, perperam , συνεργών .
159) θορυβούντων . Sic codex Bodleianus ; Re
gίus , θορυβούντας .
(60 ) Μεταβεβλημένην . Ιta codex Bodleianus ;
Regius, γεγενημένην.
(61) Εις δε την Καφαρναούμ καταβεβηκό
rai. Aliter legisse videtur Ferrarius; ita scilicet ,
εις τα Ιεροσόλυμα αναβεβηκέναι . Vertit enim, « lie
rosolymam ascendisse, , sed nulla sententia.
5353 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 554
την πόλιν λέγουσαν : « Τις έστιν ούτος ; » προ δε Λ commotam fuisse universam civitatem , dicentem :
τούτων διηγείται τα περί την όνον και τον πώλον , Quis est bic ?, narrantemque ante hæc 80 de asina,
ληφθέντα προστάξει του Κυρίου, υπό δύο μαθητών et pullo, sumpris jussu Domini a duobus disri
αποσταλέντων υπ ' αυτού από Βηθφαγής εις την pulis ab ipso missis a Bellipliage , et inventis in
κατέναντι αυτής κώμην εύρημένα, όπου και λύεται 187 vicu e regione ipsius exsistente, ubi el a duo
υπό των δύο μαθητών και πρότερον δεδεμένη όνος , bus discipulis solvitur asina antea alligala ; jussis,
κελευσθέντων , εάν τις αυτούς είπη τι , αποκρίνεσθαι si quis quid illis dixissel, respondere : « Dominus
ως άρα Ο Κύριος αυτών χρείαν έχει, και ευθύς his opus habel, el confestim dimillet eos 81.) Narrat
αυτούς αποστελεί . » 'Απαγγέλλει δε πληρούσθαι προ etiam Malthæus per hæc impleri propheliam factam ,
φητείαν διά τούτων γεγενημένην ( 62 ) την φάσκου dicentem : « Ecce Rex venit mansuelus, et sedens
σαν : « 'Ιδού ο βασιλεύς έρχεται πραύς, και επιβε super asinam , et pullum filium subjugis, 1 quam
βηκώς επί όνον , και πώλον υιόν υποζυγίου, και ήντιναapud Zaclariam invenimus 82 ; et inquit 88 profectos
παρά τω Ζαχαρία εύρομεν · ώς δε πορευθέντες οι μα- discipulos , cun fecissent qua illis jussissel Jesus ,
θηται , και ποιήσαντες ως προσέταξεν αυτοίς ο Ιη asinam adduxisse, el pullum , atque imposuisse su
σούς , ήγαγον τον όνον και τον πώλον , και επέθη per eos vestimenta sua ; Dominumque illis, nimirum
καν (63) , φησίν, επ' αυτών τα ιμάτια εαυτών , και Β asine et pullo, insedisse, tum scilicet cum furtba
επεκάθισεν επάνω αυτών ο Κύριος , δηλον δ' ότι και stravil vestimenta in via , el alii ab arboribus rese
της όνου και του πώλου , ότε και η πλείστος όχλος clos ramos in via sternerent, præcedentibus ac sc
έστρωσαν τα μάτια εν τη οδώ , άλλοι δε έκοπτον quentibus lurbis , quæ clamarent: « Hosanna filio
κλάδους από των δένδρων, και έστρωσαν εν τη οδό David ; benedictus qui venit in nomine Domini :
των προαγόντων , και ακολουθούντων όχλων κεκρα Hosanna in altissimis 84 ! , Verumtamen postquam
γότων· « Ωσαννά τώ υιώ Δαυΐδ : ευλογημένος ο έρ- ingressus est horum gratia Hierosolymam , « commola
χόμενος εν ονόματι Κυρίου · Ωσαννά εν τοις υψί est universa civilas , dicens : Quis est hic 88 ? E!
στοις . Πλήν ως διά ταύτα εισελθόντος αυτού εις lurbæ , , videlicet quæ præcedebant et sequebantur,
Ιεροσόλυμα, « εσείσθη πάσα ή πόλις , λέγουσα: Τις responderunt interrogantibus quis essel : « Ηic est
έστιν ούτος ; Oι όχλοι , ο δήλον ότι προάγοντες και ille Jesus propheta , ille a Nazareth Galilææ . Et in
ακολουθούντες , απεκρίναντο τους ερωτώσι τις είη , Iravil Jesus in templum , el ejecit omnes vendentes,
το · ι ούτός έστιν ο προφήτης Ιησούς , και από Nα cl ementes in templo, mensasque mensariorum , et
ζαρέτ της Γαλιλαίας . Και εισήλθεν Ιησούς εις το ιε cathedras vendentium columbas subversit : et dicit
ρόν, και εξέβαλε πάντας τους πωλούντας και αγορά eis : Scriptum est : Domus mea , domus precationis
ζοντας εν τω ιερώ, και τας τραπέζας των κολλυ- C vocabitur ; at vos facilis illian speluncam latre
βιστών κατέστρεψε, και τας καθέδρας των πωλούν num 86. ) Interrogemus igitur eos qui nihil ultra histo
των τας περιστεράς και λέγει αυτοίς: Γέγραπται · riam propositum fuisse rentur Matthew Evangeliuυ
Ο οίκός μου οίκος προσευχής κληθήσεται » υμείς δε scribenti , quid illud erat perurgens uli millerenlur
αυτόν ποιείτε σπήλαιον ληστών. » Πευσώμεθα δή των duo discipuli in vicum qui erat e regione Bethphage,
πέρα της ιστορίας μηδέν οίομένων προσκείσθαι γρά- asinam alligalam repertam el pullum cum ea soluturi
φoντι τω Ματθαίο το Ευαγγέλιον , τί ήν το κατε el adducturi ad eum . Quid autem scriptione dignum
πείγον (64 ) πεμφθήναι των μαθητών δύο εις την κατ fecit Jesus asinä insidens et pullo, et ingressus in
έναντι της Βηθφαγής κώμην, υπέρ του ευρόντας civilalem ? Cur autem prophelans Zacharias quæ de
αυτούς δεδεμένην όνον και πώλον μετ' αυτής λύσαι , Chrislo postea evenerunt, ail : « Gaude valde, fila
και αγαγείν αυτώ. Τι δε άξιον αναγραφής ήν γενό- Sion : annuntia , ilia Jerusalem : ecce Rex tuus ve
μενον το επικαθεσθέντι όνω και πώλω, και εισελη- nii tibi justus , et servans ipse , mansuetus , et asceti
λυθότι εις την πόλιν ; Τί δε μετά περί του Χριστού dens super subjugum , el pullum novum 87 ? , Nam
προφητεύων ο Ζαχαρίας φησί : Χαίρε σφόδρα , θύ si prophetia 'hæc laulum prædicit id quod évange
γατερ Σιών: κήρυσσε , θύγατερ Ιερουσαλήμ: Ιδού listæ corporaliter repræsentant, consequentiam pro
ο βασιλεύς σου έρχεται σοι δίκαιος , και σώζων αυ- Ρ pietie servent nobis littera insistentes sic haben
τος , πραϋς , και επιβεβηκώς επί υποζύγιον και πώ lem : « El exscindel currus 188 ex Ephraim , et
λον νέον ; » Ει γάρ ή προφητεία αύτη το παρά τους equum ex Jerusalem , el exscindelur arcus bellicus ,
ευαγγελισταίς δηλούμενον σωματικών μόνον προλέ el multitudo , et pax ex gentibus, et imperabit aquis
γει, την ακολουθίαν της προφητείας σωζέτωσαν ημίν usque ad mare, et fluviis usque ad exilus terræ 88,
οι επί του γράμματος ιστάμενοι ούτως έχουσαν : el quæ sequunlur. Sciendum est eliam Malihæum
• Και εξολοθρεύσει άρματα εξ Εφραίμ, και ίππον non prolulisse lexlum prout jacel apud prophetam ;
εξ Ιερουσαλήμ , και εξολοθρευθήσεται τόξον πολε pro eo namque quod eral : « Exsulta vehementer ,
μικών , και πλήθος , και ειρήνη εξ εθνών , και κατάρ lilia Sion ; annuntia , filia Jerusalem , ) scripsit :

80 Matth . XXI , 1 seqq. 81 ibid . 3. 89 ibid. 5 ; Zach. ix , 9 . sa Malh. XXI , 6 seq. 86 jbid . 9.
ευ jbid . 10. 86 ibid . 11 seg . 87 Zachar . IX , 9. 88 ibid . 10.
( 62) Γεγενημένην . Ιta colex Bodleianus ; Re gius omillil xal.
gius , γεγενημένων . (64 ) Κατεπείγον . Ιta codex Bodleianus ; Regius,
(63 ) Και επέθηκαν. Sic codex Bodleianus ; Re επείγον .
333 ORIGENIS 556
• Dicite filia Sion ; ) abbrevians illud, quod pro- Αξει υδάτων έως θαλάσσης , και ποταμών δι' εκβολάς
phela dixerat, lacuït justus , el servans ipse , ) γης, και τα εξής . Ιστέον μέντοιγε, ότι ουχ ώς
et dixit , ut posilum est , « mansuelus, et ascen κείται παρά τω προφήτη ή λέξις, εξέθετο αυτήν και
dens ; » el pro eo quod eral, « super subjugum , et Ματθαίος : αντί γάρ του : « Χαίρε σφόδρα , θύγατερ
pullum novum , , scripsil : « super asinam , el pul Σιών · κήρυσσε , θύγατερ Ιερουσαλήμ , και TE
lum filium subjugis . » Quin Judaei quoque prophetie ποίηκεν: « Είπατε τη θυγατρί Σιών και επιτεμόμενος
seriem cum his quæ de Jesu scripta sunt, conferen το προφητικών παρεσιώπησε , και δίκαιος , και σώζων
les, non vulgariler nos urgent, petentes quomodo αυτός , και είπών , ώς κείται, το • 1 πραϋς, καιεπι
Jesus exsciderit currus ex Ephraim el equum ex βεβηκώς αντί του , « επί υποζύγιον , και πώλον
Jerusalem , exscideritque arcum bellicosum , ac fe νέον , και ανέγραψεν · « επί όνον και πώλον υιόν υποζυ
cerit que sequuntur. Sed hactenus quidem de pro- γίου. 5 Και Ιουδαίοι δε , συνεξετάζοντες τον της
phetia . Quod si longitudinem vie pretendent , nihil προφητείας ειρμόν τους περί Ιησού αναγεγραμμέ
dignum invenientes æconomia Filii Dei in sermone de νοις (65) , ουκ ευκαταφρονήτως ημάς θλίβουσιν
asina et pullo ; primum quidem , qui quindecim stadiis απαιτούντες πως ο Ιησούς εξωλόθρευσεν άρματα εξ
uluntur exsistentibus parva distantia , non admodum 'Εφραίμ , και ίππον εξ Ιερουσαλήμ , και έξωλόθρευσε
B
consentaneam defensionem viæ afferent ; deinde τόξον πολεμικών , και τα εξής πεποίηκε . Και ταύτα
vero causam nobis dicant quomodo ad viam tam μεν περί της προφητείας : εάν δε το μήκος της οδού
brevem duobus jumentis opus habeat : « Insedit , αιτιάσωνται, μηδέν άξιον της του Υιού του Θεού οι
enim, inquit , illis . - Praeterea illud elianm : « Si κονομίας ευρίσκοντες εις τον περί της όνου και
quis vobis aliquid dixerit, dicite quod Dominus his πώλου λόγον, πρώτον μεν οι ιε' σταδίοις βραχεί δια
opus habet , statimque dimillet eos , o non arbitror στήματι ούσι προσχρώμενοι ου πάνυ τι απολογίαν
dignum esse magnitudinis deitatis Filii , ut dicamus εύλογον κομιoύσι της οδού · δεύτερον δε πώς δύο
tali naturæ fatendum esse sibi opus esse asina so κτηνών εις την ούτω βραχείαν δείται οδόν , λεγέτωσαν
lata a vinculis et pullo cum ea veniente. Magnum ημϊν : Επεκάθισε και γάρ, φησίν , « επάνω αυτών. »
enim omne sil oportet dignumque bonitate ejus, quo "Ετι δε και το « Εάν τις υμίν είπη ( 66) τι, έρείτε ,
Filius Dei opus habeat. Ad hæc vero plurima lurba ότι ο Κύριος αυτών χρείαν έχει , ευθύς δε αποστελεί
vestimenta sua sterneus in via (lolerante hæc Jesu, αυτούς , και ουκ οίμαι άξιον είναι του μεγέθους (67 ) της
el non increpante, ut perspicuum est ex his quæ του Υιού θειότητος , ώστε ειπείν την τηλικαύτην φύ
alii narrani , nimirum : « Si hi tacuerint, lapides σιν χρείαν ομολογείν έχειν όνου από δεσμών λυομέ
clamabunt 89 , ) , haud scio an non ostendant slolidam C νης , και πώλου συν αυτή έρχομένου · δεϊ γαρ μέγα
causam ipsius, si nihil aliud ex his declaratur , qui είναι πάν, ου χρείαν έχει ο Υιός του Θεού , και άξιον
ob hæc lætalur. Jam ramos ab arboribus excisos της χρηστότητος αυτού . Προς δε τούτοις ο στρωννύων
in via sterni asinis pertranseuntibus, et impedi αυτού τα μάτια πλείστος όχλος εν τη οδώ (ανεχο
menia anteponi , injuria polius aflicientis quam ex μένου τούτων του Ιησού, και μη επιτιμώντος , ως
cogitata laus videri potest. Ceterum his similia, δηλον εκ των παρ' άλλοις κειμένων : « Εάν ούτοι
de quibus dubitavimus eorum causa , φui e templo σιωπήσωσιν , οι λίθοι κράξουσιν » [ 681 ), ουκ οίδα εί
ejecti ſuere ab ipso , atque etiam majora hoc in loco μη βλακείαν τινά εμφαίνουσι του επί τοις τοιούτοις ,
dicenda sunt. In Evangelio enim 189 Joannis o ει μηδέν άλλο απ' αυτών δηλούται , ευφραινομένου .
einentes ejicit, dicenle Mattheo 1 , omnes eum eje- Και κοπτομένους κλάδους από των δένδρων στρών
cisse lum vendentes , lum ementes in Lemplo . Longe νυσθαι εν τη οδώ όνων διερχομένων εμπόδια μάλλον
autem major, ut probabile est, ementium quam δόξαι αν είναι του όχλουμένου ήπερ λελογισμένη
vendentium erat numerus. Nolemus etiam , an non αποδοχή . "Οσα δε έπη πορήσαμεν εκ των του ιερού
supra dignitatem Jesu erat , qui putabatur filius esse υπ' αυτού εκβαλλομένων , ταύτα και έτι (69) μεί
fabri 91 9 omnes ejicere vendentes et ementes in ζονα ενθάδε λεκτέον. Εν μέν γάρ τώ κατά Ιωάννην
1emplo, nisi forte , ut etiam illic diximus , potentia p εκβάλλει τους αγοράζοντας · ο δε Ματθαίος φησιν
diviniore subegit omnes qui acerbiora apud alios ότι εξέβαλε πάντας τους πωλούντας , και αγοράζον
evangelistas quam apud Joannem audiunt. Nam τας εν τω ιερό . Πολλώ δε , ώς εικός , ο αριθμός των
narrante Joanne 93 illis dictum ſuisse a Jesu : « No αγοραζόντων πλείων ήν παρά τους πωλούντας . Και
lite facere domum Patris mei , domum mercalu s , ) επιστή σωμεν ει μή το πάντας εκβάλλεσθαι τους πω
apud alios * redarguuntur fecisse domum precatio- λούντας και αγοράζοντας εν τώ ιερώ παρά το αξίωμα
nis speluncam latronum , nequeunte domo Patris του νομιζομένου υιού τέκτονος είναι ετύγχανεν , ει
fieri spelunca latronum, sed eousque a peccatoribus μή άρα , ως κακεί ελέγομεν , θειοτέρα δυνάμει τους
adducta, ut ipsa fiat mercalus domus. Non tantum πάντας υπέτασσεν , χαλεπώτερα όσον επί τοις λοι

89 Luc . ΧΙΧ , 40. 90 Joann . 11 , 13. 91 Μatth . XXI , 12. 9. Mailh . siii , 55 ; Marc . vi , 3 . 93 Joan. 11, 16.
* Μatth. XXI , 13; Marc . ΧΙ, 17 ; Luc. ΧΙΧ, 46.

(65 ) Codex Bodleianus , γεγραμμένοις . in quo mox legitur της του Υιού του Θεού θειότητος .
(66) Codex Regius tantum babei elan. (68) Codex Bolleianus, κεκράξονται.
(67 ) Του μεγέθους . Deest in codice Bodleiano , (69) Ιdem codex , recle, έτι· Kegius, niale , επί τι.
357 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 558

ποις ευαγγελισταϊς παρά τον Ιωάννην ακούσαντας. A vero domus precationis, omnino Patris demus cum
“Ο μεν γάρ Ιωάννης φησίν αυτοίς ειρήσθαι υπό του sit , neglecia latrones etiam suscipiet, domus illorum
Ιησού : « Μή ποιείτε τον οίκον του Πατρός μου οι non exsistens , sed etiam spelunca efficielur, res
κον εμπορίου και οι δε λοιποί σπήλαιον ληστών ελέγ minime facla a diligentia architectonica et rationis
χονται πεποιηκότες τον οίκον της προσευχής, ου χω compole.
ρούντος του οίκου του Πατρός , ώστε γενέσθαι σπήλαιον ληστών , αλλά μέχρι τοσούτου υπό των αμαρ
τανόντων φερομένου , ώς οίκον εμπορίου αυτον γενέσθαι. Ου μόνον δε της προσευχής ο οίκος πάν
τως (70 ) οικος του Πατρός ών αμεληθείς και ληστές παραδέξηται ( 74 ) , ου γινόμενος αυτών οίκος , αλλά
σπήλαιον , πράγμα ουχ υπό αρχιτεκτονικής και λογικής εντρεχείας γεγενημένον .
18. Το μεν ούν ιδείν ώς έχει ταύτα (72 ) , νου αλη 18. Alque hæc quidem videre, quomodo se ba
θούς του δοθέντος τοις λέγουσιν· « Ημείς δε νούν beant , mente atque intelligentia vera dala his qui
Χριστού έχομεν , ένα ίδωμεν τα υπό του Θεού χαρι dicunt : « Nos autem menteni Christi habemus, ut
σθέντα ημίν, και μείζον ή καθ' ημάς είναι πειθόμεθα. videamus quæ a Deo donala sunt nobis 98 , , esse
Ουδε γάρ αθόλωτον ημών εστι το ηγεμονικόν , ουδε credimus supra caplum nostrum . Neque enim ca
οι οφθαλμοί, οποίους δεί είναι τους της καλής νύμ- B anime pars praestantissima , principaluin quam vo
φης Χριστού οφθαλμούς , περί ών φησιν ο νυμφίος : camus, in nobis est pura ; sed ne oculi quidem po .
• Οφθαλμοί σου περιστεραι, και τάχα αινισσόμενος ri sunt, quales oportet esse oculos pulchræ sponsæ
την των πνευματικών κατανοητικήν δύναμιν, διά το Christi , de quibus inquit sponsus : « Oculi tui co
και το Πνεύμα το άγιον ώς περιστερών εληλυθέναι Ιumba 96,5 fortasse innuens vim acute intelligen
επί τον Κύριον, και τον εν εκάστω Κύριον · αλλ' όμως liæ quam habent spirituales, propterea quod eliam
και ούτως έχοντες ουκ αποκτήσομεν , ψηλαφώντες super Dominum atque super singulosipsum hallen
τους ειρημένους της ζωής λόγους , πειραθήναι λα les, Spirilus sanctus sicut columba advenit : allamen
βέσθαι αυτών της απορρεούσης εις τον μετά πίστεως sic etiam affecti non lardabimus contractantes di
ανάμενον δυνάμεως. 'Ιησούς τοίνυν εστίν ο του Θεού cios vitæ sermones , periculum facere percipiendi
λόγος , όστις εισέρχεται εις την Ιεροσόλυμα καλουμέ- vim ipsorum difluentem in eum qui cum fide leti
νην ψυχήν, όχούμενος τη υπό των μαθητών λελυμένη geril. Est igitur Jesus Dei sermo , qui ingreditur in
από των δεσμών όνω. Λέγω δε τοις αφελέσι της τα animam que vocalur Hierosolyma : vectus asina ,
λαιάς Διαθήκης γράμμασι , σαφηνιζομένους (75) υπό quam discipuli a vinculis solverunt; vectus, inquam ,
των λυόντων αυτά μαθητών δύο " του τε επί την θε asina , hoc est litteris Veleris Instrumenti simplici
ραπείας της ψυχής ανάγοντος τα γεγραμμένα , και C Mus, quas explanarunt, illas solventes discipuli duo ;
επ ' αυτήν αυτά αλληγορούντος και του τα μέλλοντα aliero ad animæ medelam reducenle ea , quæ scri
αγαθά και αληθινά διά των εν τη σκιά κειμένων παρ- pia sunt , ejusque gralia per allegorias illa 1raclante ;
ιστάντος. Όχείται δε και το νέο πώλεω , τη καινή aliero futura eaque vera bona per ea quæ in uin
Διαθήκη" εν αμφοτέραις γάρ έστιν ευρείν τον κα bra posila erant, edocente. Sed vehitur etiam novo
θαίροντα ήμάς της αληθείας λόγον, και απελαύνοντα pullo , hoc est Novo Instrumento : in utrisque enim
τους πωλούντας και αγοράζοντας εν ημίν πάντας λο invenire licet veritatis sermonein nos purificantem ,
γισμούς . Μόνος δε εις την Ιεροσόλυμα ψυχήν ουκ 190 expellentemque cogitationes omnes in nobis
έρχεται, αλλ' ουδέ μετά ολίγων τινών » πολλά γάρ τα vendentes el ementes . Solus autem ad Hierosolymam ,
προάγοντα τον τελειoύντα ήμάς λόγον Θεού δεί εν animam ,non venit; sed neque cum paucis quibusdam :
ημίν γενέσθαι , και έτερα πλείστα όσα τα επόμενα multa enim sint in nobis oportet præcedentia ser
αυτώ πάντα μέντοιγε αυτόν υμνούντα και δοξά monem nos perficientem , aliaque quamplurima ipsum
ζοντα , και τον ίδιον κόσμον και περιβολήν αυτώ υπο sequentia , nimirum omnia ipsum laudantia ci glo
τιθέντα , ένα αυτού τα οχήματα μη άπτηται γης rificantia , propriuinque ornainer: tum ac vestein ipsi
έχoντα τον ουρανόθεν ( 74 ) καταβεβηκότα επαναπαυ supponentia, quo vehicula ipsius terram ' non tan
όμενον αυτοίς . "Ινα δε έτι μάλλον ανωτέρω της γης P D
gant , habentia eum qui e celo descendi in se re
τυγχάνωσιν οι οχούντες αυτόν παλαιοί και καινοι λό quiescentem . Ul aulem magis sint supra terram
γοι των Γραφών , εκκόπτεσθαι κλάδους δεί από των ipsum vehenles , nimirum Scripturarum sermones
δένδρων , ένα βαίνωσιν επί των ευλόγως εκκειμένων . novi et veteres, exscindanlur rami de arboribus
Δύνανται δε οι προάγοντες , και ακολουθούντες αυτό oportet , it ascendant super ea quæ rationi conve .
όχλοι δηλούν και τας αγγελικές συνεργείας , τινάς μεν nienter sunt exposita. Cæterum præcedentes ipsum
ευτρεπιζούσας αυτή την οδόν εν ταις ψυχαίς ημών , δι' ac sequentes turbæ declarare possunt angelicas co
ών αυται (73) κεκόσμηνται · τινών δε επακολου operationes : aliquibus quidem preparantibus illi
θούντων τη αυτού εν ημίν παρουσία , περί ης πολλά viam in animabus nostris, quibus ipsi bonestentur ;
κις είρηκότες νύν εις τούτο μαρτυριών ου χρήζομεν. aliquibus vero advenlum ipsius intra nos sequenti
95 1 Cor. 11 , 16, 12 . 96 Cant . 1 , 13.
( 70) Ου μόνον δε της προσευχής ο οίκος πάν Regius , male , ιδείν έχει και έχει ταύτα .
τως . Sic codex Bolleianus . Regius , μόνον δε της (73) Codex Regius, σαφηνιζομένης , male .
προσευχής οίκος ου πάντως . (74 ) Codex Regius, ουρανόν όθεν, π : le.
(71) Codex Bodleianus , δέξεται . (75) Idem codex, autóv , male.
(72) Ιδείν ώς έχει ταύτα. Sic codex Bodleianus ;
359 ORIGENIS 360

bus . Qua de re sepius cum disseruerimus, nunc ad Α Και τάχα ουκ αλόγως όνω είκασα (76) τας περιστά
hoc testibus non egemus. Ac fortasse non abs re assi σας φωνάς τον άγοντα αυτόν ( 77 ) εις την ψυχήν λό
inila vi asinæ voces quæ circumsleleruni Sermonem , γον · αχθοφόρον γάρ το ζώον , πολύ δε το άχθος και
ducentes ipsum ad aniloam : nani et animal esse φορτίον βαρύ δηλούται από της λέξεως , και μάλιστα
asina onera gestans , el multum ponderis onusque της παλαιοτέρας , ως δήλον τώ εφιστάντι τους υπό
grave , declaralur ex Scriptura , præsertim Veteris "Ιουδαίων γινομένοις . Ούχ ούτως δε ο πωλος αχθο
Instrumenti , ut perspicuum est inspicienti que apud φόρος , ώς ή όνος · ει γάρ και βαρύ πάν το του γράμ
Judæos fiunt. Sed non sic pullus, il asina , gestal ματος φορτίον εστί , το ανώφορον και κουφότατον του
onera : quamvis enim grave sit omne onus lilleræ πνεύματος χωρείν μή δυναμένους , αλλά γε έλαττον
non valentibus id , quod spiritus habct, sursum len έχει βάρος το καινόν γράμμα παρά το πρεσβύτε
dens , ac levissimum capere, minus tamen oneris ρον . Οίδα δέ τινας την μεν δεδεμένην όνον εξει
label Instrumentum Novum quanm Vetus . Proinde ληφότας τους εκ περιτομής πιστεύοντας , πολλών
quosdam novi , qui asinam quidem alligatam esse δεσμών υπό των γνησίως τώ λόγω πνευματικώς
interpretarentur ex circumcisione credentes, quos μεμαθητευμένων απολυομένους , τον δέ πώλον τους
a multis nculis solvissent hi qui sincere per Fi από των εθνών, ανέτους πριν παραδέξωνται τον
lium Dei spiritualiter edocli fuere ; pullum vero , Β Ιησού λόγον , και έξω παντός επικειμένου ζυγού ,
gentiles, qui antequam Jesu sermonem susciperent, κατά το άφηνιαστικός και φιλήδονον γεγενημένους.
extra omne impositum jugum exsistentes , nullo Εί και μη ειρήκασι δε ούτοι τους προάγοντας ( 78)
coercebantur freno , sed soluti erant ac voluptatis και ακολουθούντας όχλους , ουκ απίθανόν έστιν
amantes. Quamvis autem hi non disseruerint de præ εφαρμόσαι τους μεν προάγοντας Μωύσει και τους
cedentibus el sequentibus turbis , non improbabile προφήταις , τους δε επακολουθούντας τους ιερούς
tamen fuerit dicere præcedentes esse Moysen el αποστόλοις · οΐτινες άπαντες εισέρχονται είς ποίαν
prophetas ; sequentes vero , sanctos apostolos : de Ιεροσόλυμα, όσον κατά τούτον τον λόγον ζητη
quibus omnibus, quam ingrediantur Hierosolymam , τέον, και οίκον τον ( 79) έχοντα πωλούντας και
el in quam domum habentem mullos vendentes et αγοράζοντας πολλούς εξελαυνομένους υπό του
cmentes expulsos a Filio Dei , quanlum ad hunc ser Υιού του Θεού . Και τάχα ή άνω Ιερουσαλήμ,
monem spectat , quærendum est . El fortasse superna εις ην αναβιβάσεται ο Κύριος , ηνιοχών τους εκ
Jerusalem 191 ad quam ascender Dominus, aurige περιτομής, και εθνών πιστεύοντας , προαγόντων αυτών,
instar ducens eos qui ex circumcisione el ex genti και ακολουθούντων , ήτοι προφητών , και αποστόλων ,
bus credunt; præcedentibus eum el sequentibus vel ή των διακονούντων αυτώ αγγέλων (80) (δύνανται
C
prophetis et apostolis , vel ministrantibus ipsi an γάρ και ούτω δηλούσθαι από των προαγόντων , και
gelis ( possunt quippe ita exponi ex iis qui ipsum ακολουθούντων αυτώ ) : λέγεται νύν ή είχε προ της
præcedunt el sequu ntur) ; super na, m
inqua , Jeru ανόδου αυτού τα λεγόμενα « πνευματικά της πονη
salem nunc dici potest quæ ante ipsiu asce s nsum ρίας εν τοις επουρανίοις, ή τους Χαναναίους, και
ea continebal que dicuntur spiritualia nequitis Χετταίους, και 'Αμορραίους , και τους λοιπούς πολε
in cælestibus 97 , , nimirum vel Chananæos , et μίους του λαού , και άπαξαπλώς τους αλλοτρίους ,
s s
Chellæos, el Amorrhæo , et hoste popul , el om i κακεί πως δυναμένης της προφητείας πεπληρώσθαι
nino alienos , cum illic etiam aliquo modoimpleri λεγούσης : « Η γη υμών έρημος , αι πόλεις υμών
posset prophelia dicens : « Terra vesira deserta , πυρίκαυστοι , την χώραν υμών ενώπιον υμών αλλό
civitales vestre igni succensæ : ipsam regio - τριοι κατεσθίουσιν αυτήν. » Ούτοι γάρ εισιν οι τον
nem vestram coram vobis alieni devorant 98. ) ουράνιον του Πατρός οίκον , την αγίαν Ιερουσαλήμ ,
Ai enim sunt qui cælestern Patris domum , Je τον οίκον της προσευχής μολύνοντες , και σπήλαιον
rusalem sanctam , domum precationis inφuί - ληστών ποιήσαντες, ούκ άλλων ή εαυτών , αργύριον
nantes , speluncaille etiam fecerunt latronum Σ έχοντες αδόκιμον , και διδόντες οβολούς, και κόλλυβα
non alior um quain sui ipso rum, qui arge ntum ha - D τοις πρoσιoύσιν , ευτελή και ευκαταφρόνητα νομίσ
bent adulteralum , dantes accedentibus obolos , et ματα . Ούτοι εισιν οι λαμβάνοντες από των ψυχών ,
collyba , vilia el contemptibilia numismala . Hi sunt εν τω παλαίειν αυταίς , τα τιμιώτερα, και συλώσει τα
qui dum cum animabus lucianlur, pretiosiora ab κρείττονα, ίνα δώσει τα μηδενός άξια . Πλήν πορευθέντες
illis auferunt deprædanturque præstantiora , ut οι μαθηται ευρίσκουσι την δεδεμένην όνον , και λύουσι
dent ea quæ nullius sunt prelii. Allanen proſecli διά το επικείμενον κάλυμμα το νόμο Ιησούν ουκ
discipuli inveniunt asinam alligatam , el non ha έχoυσαν και ο πώλος δε μετ ' αυτής ευρίσκεται "
bent em Jesu m , propt er impos itum legi velam en , et έπει αμφότερα πρό Ιησού (81) ήν απολωλότα · λέγω
solvu nt. Quin inven itur et pullu s cum ea : quon iam δε οι εκ περιτομής , και οι από των εθνών ύστερον
utraque ante Jesuin perierant : dico aulem lam eos πιστεύσαντες . Πώς δε ούτοι ευθύς πάλιν αποστέλλον
08 Isai . 1 , 7 .
91 Eples . VI , 12.
(76) Colex Regius , είκασε, niale . (79) Και οίκον τον. Ηec desiderantur in codice
(77) Idem , aŭtás, male . Regio.
(78) Codex Regius , τους προάγοντας Μωσεϊ, etc. , (80) Codex Regius, απ’ αγγέλων, male .
sicque multa omisit quæ ex ' Bodleiano codice hic (81 ) Idern codex, προς Ιησούν, male.
restituuntur.
364 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 362

ται μετά το επικαθεσθέντα τον Ιησούν εις τα Ιερο- Α qui ex circumcisione quam eos qui ex gentilus
σόλυμα αναβεβηκέναι , ουκ ακίνδυνον ειπείν, μυστι postea crediderunt. Verum enimvero quomodo
κον γάρ εχόμενον της περί των αγίων εις αγγέλους mox rursus hi mittuntur, postquanı insidens asina.
μεταβολής , αποσταλησομένους κατά τον μετά τούτον Dominus Jerosolymam ascendit , dici non potest
αιώνα , παραπλησίως τοις εις διακονίαν αποσταλησο sine periculo , res alioqui mystica , et conjuncta
μένους λειτουργικούς πνεύμασι διά τους κατά γε ταύτα mutationi sanctorum in angelos millendos in fu
μέλλοντας κληρονομείν ζωήν αιώνιον. Ει δε ή όνος και luro sæculo, perinde atque illi administratorii spi
ο πώλος τα παλαιά και τα καινά είη γράμματα, οίς ritus 86, qui mittuntur in ministerium eorum qui
ο Λόγος όχείται του Θεού , ου πάνυ τι χαλεπόν έσται hæreditatem sortientur vilæ ælernæ propter hæc .
παραστήσαι πώς αποστέλλονται του Λόγου εν αυτοίς Quod si asina et pullus litteræ veteres el novæ
φανέντος , ου [Γ. ουδε ] μένουσι μετά το εισελθείν εις sunt , quibus Sermo ille Dei vehitur, haud admo
“Ιεροσόλυμα τον Λόγον εν τοις αποβεβληκόσι πάντας dum diflicile fuerit ostendere , postquam insederit
τους πωλούντας , και αγοράζοντας λογισμούς. Εγώ super illis Serino , el postquam ingressus fuerit Je
δε οίμαι μή μάτην κώμην τε είναι τον τόπον τούτον , rosolymam, quomodo reunittantur non manentes
όπου ήν ή δεδεμένη όνος , και ο πώλος , και τούτο inter eos qui ejecerunt a se cogitationes omnes
ανώνυμον κώμη γαρ ώς προς τον εν ουρανώ πάντα Β vendentes et ementes . Arbitror vero ego non fru
κόσμον ή πάσά εστι γη , όπου έστιν , ή δεδεμένη η sira etiam vicum , eumque sine nomire, esse locuri
όνος και ο πωλος και η κώμη αυτάρκως χωρίς hunc , ubi alligata asina erat et pullus . Vicus enim
προσθήκης ετέρου ονόματος καλουμένη . Από Βηθφα- comparatione tolius ornatus , qui estin celo , uni
γής δε ο Ματθαίος φησιν αποστέλλεσθαι τους παρα versa est terra , ubi est alligala asina el pollus : et
ληψομένους την όνον και τον πώλον , ήτις τόπος ήν vicus contentus vocari absque adjectione alterius
ιερατικός , Οίκος σιαγόνων ερμηνευόμενος . Και nominis . a Bethphage veru Mallhæus inquit 67 mis
ταύτα μεν κατά δύναμιν εις τα παρά τω Ματθαίο sos 192 fuisse , qui assumerent asinain el pullumi.
λεκτέον , του ολοκλήρου και παρά ταύτα ακριβεστέρου Sane hæc Bethphage locus est sacerdotalis , quem
λόγου ευκαιρότερον , όταν εις το κατά Ματθαίον si interpreleris , vocare possis domum maxillu
ημίν λέγειν δοθή, λεχθησομένου . Ο δε Μάρκος και ο rum. Et hæc quidem habuimus, quæ dissereremus
Λουκάς πώλον δεδεμένον , εφ' ήν ουδείς πω ανθρώπων pro virili de his quæ sunt apud Matthæum ; ple
εκάθισεν , ευρήσθαί φησι κατά την πρόσταξιν του niorem atque accuraliorein sermonem habiluri,
Κυρίου υπό των δύο μαθητών, όντινα λύσαντες ήγα nacli commodiorem occasionem interpretandi Evan
γον προς τον Κύριον . Προστίθησι δε ο Μάρκος , ότι gelium a Mallhão traditum . Al Marcus et Lucas ?
εύρον τον πωλον δεδεμένος προς θύραν έξω επί του pullum alligatum , super quem pullus unquam lio
αμφόδου . Τίς δε έξω ; οι από των εθνών , οι ήσαν minum sedisset , repertum dicunt juxta Domini
ξένοι των Διαθηκών , και αλλότριοι της επαγγελίας jussionem a duobus discipulis , quem solutum al
του Θεού, επί του αμφόδου , και ουχί υπό στέγην ή Dominum duxerint. Addit autem Marcus reperlum
οικίαν αναπαυόμενοι, δεδεμένοι ταϊς ιδίαις αμαρτίαις , pullum alligalum ad januam foris in livio. Sel
και λυόμενοι υπό της προειρημένης διπλής επιστή- quis foris erat, nisi gentiles , extranei a Testameia
μης των Ιησού γνωρίμων. Οι δε δεσμοί του δεδεμέ- tis , et alieni a promissione Dei 89 ; in bivio , non
νου πώλου , και αι αμαρτίαι περί (82) τον υγιή γε sub iccio domove acquiescentes , propriis peccatis
γενημέναι λόγον έλεγχόμεναι υπ ' αυτού , θύρας τυγ vincli , el soluti a prædicta duplici scientia familias
χάνοντος ζωής, προς εκείνην λέγω δή της θύρας (83) rium Jesu ? Vincula vero alligate asine , el pec
ήσαν ούκ ένδον , αλλ' έξω ' τάχα γάρ ένδον της θύρας cala facta circa sanam doctrinam redarguta ah
δεσμός γενέσθαι της κακίας ου δύναται . Έστήκασι ipso, qui eral janua vitae 60 , respectu illius jantise
δέ τινες παρά τα δεδεμένω πώλω, ώς ο Μάρκος ville , lon erant intra januam , sed foris . Νam for'
φησίν , oίμαι , ότι οι δήσαντες αυτόν , ως Λουκάς tassis intra januam fieri nequit vinculum vitiosi
αναγράφει, είπαν οι κύριοι του πώλου προς τους D iatis. Sieterunt autem , οι Marcus scribit , quidam
μαθητάς: « Τι λύετε τον πώλον ; » Κύριοι γάρ οι apud alligalum pullum , nimirum qui ligaverunt
υποτάξαντες , και δήσαντες τον ήμαρτηκότα , παράνο- ipsum, pulli domini , ut Lucas scribit , dixeruntque
μοι , οίτινες ου δύνανται αντιβλέψαι το αληθώς Κυρίω ad discipulos : « Cor pullum solvitis ? , Domini enim
αφέλκοντι του δεσμού αυτών των πώλον . " Οτι ούν qui subjecerant el ligaverant peccalorem , iniqui et
φασιν οι μαθηταί • • Ο Κύριος αυτού χρείαν έχει , και exleges sunt, qui respicere nequeunt in verum Do
μηδέν δυνηθέντων των πονηρών κυρίων αποκρίνεσθαι , minum liberantem pullum a vinculis ipsorum . Quo
άγουσι προς τον Ιησούν τον πώλον γυμνόν , επιρ niam ergo inquiunt discipuli : 1 Dominus illo opus
ρίπτουσε τον ίδιον κόσμον, ίνα τους επιβληθείσι των habet, , nihil valentibus pravis dominis responde
μαθητών ιματίοις επικαθεσθείς ο Κύριος αναπαύση re , ducunt ad Jesum pullam nudum , et subster
ται . Τα δε λοιπά εκ των ειρημένων παρά τω Ματθαίω nunt proprium ornamentum , ut injectis vestimentis
86 Ηebr . 1, 14 . 57 Matth. XXI , 1 , 2 . 58 Marc. x1 , 2 , 4, 7 ; Luc. ΧΙx , 30 , 32 , 35 . 89 Ephes, 11, 12
60 Joan . x , 9 .
(82 ) Codex Bodleianus, περί • Regius , παρά .
(83) Της θύρας . Scribendum videtur, την θύραν.
PATROL . GR . XIV . 12
 363 ORIGENIS 36A
discipulorum insidens Jesus quiescal . Cetera ex his Α ου πάνυ τι έσται ασαφή , τίνα τρόπον έρχονται εις
quæ dicta sunt apud Mattheum , non admodum Ιεροσόλυμα , και εισελθών εις το ιερόν ήρξατο εκ
obscura erunt : nempe quonam pacto « venit βάλλειν τους πωλούντας και αγοράζοντας εν τω
Jerosolymam 61 , et ingressus in templum cepίt eji . ιερώ, » ή « ως ήγγισεν , ιδών την πόλιν , έκλαυσεν επ'
cere vendentes et ementes in templo : ; vel 62,1 αυτήν , και εισελθών εις το ιερόν , ήρξατο εκβάλλειν
< ul appropinquavil, intuitus civitalein , flevil su τους πωλούντας . • Εν οίς μέν γάρ των εχόντων (83 )
per illam ; cumque ingressus essel in iemplum , το ιερόν εν αυτοίς , εκβάλλει πάντας τους πωλούντας
cæpit ejicere vendentes . , In aliquibus eteniin ha και αγοράζοντας εν τώ ιερώ » εν ετέροις δε μη σφό
bentibus in se templum , ejicit omnes vendentes el δρα πειθομένους το λόγο του Θεού μόνον την αρχήν
ementes in templo ; in aliis vero non admodum ποιείται του εκβάλλειν τους πωλούντας και αγορά
parentibus sermoni Dei , lantum facil initium eji ζοντας . Τρίτοι δε εισι παρά τούτους, εν οίς ήρξατο
ciendi vendentes et ementes. Præler hos vero εκβάλλειν μόνους τους πωλούντας, ουχί δε και τους
sunt etiam tertii , in quibus cæpit ejicere lantuni αγοράζοντας. Οι δε παρά τω Ιωάννη πάντες άμα
Vendentes , 193 non etiam emenles . Verum apud τοίς προβάτους και τους βουσί τω πλακέντι έκ σχοι
Joannein 68 omnes ejiciuntur flagello er funiculis νίων φραγελλίω εκβάλλονται . Επίστησον δε επιμελώς ,
plicato , una cum oribus et bobus . Inspice vero Β ει δυνατόν ώς τάς γε εναλλαγές των γεγραμμένων ,
diligenter an alterationes reruni scriplarum disso και τας διαφωνίας διαλύεσθαι παρά τον της αναγω
nantieque dissolvi possint tropo anagogico : nimi. γης τρόπον , εκάστου των ευαγγελιστών διαγράφοντος
rum unoφuoque evangelistarum diversas actiones διαφόρους του Λόγου ενεργείας εν διαφόρους ήθεσι
Sermonis describente in diversis animarum mori ψυχών , ου τα αυτά , αλλά τινα παραπλήσια επιτε
bus , non eadem , sed similia quaedam perficientes. λούσας . Και η δοκούσα δε διακοπή των εις Ιεροσό
Quin differentia etiam illa quæ videlur esse de λυμα ανόδων του Ιησού παρά τω το εν χερσίν Ευαγ
ascensionibus Domini ad Jerosolymam apud Joan- γέλιον αναγράψαντι ετέρως παρά τους τρείς, ως
nem , qui Evangelium, quod in manibus habemus , εξεθέμεθα τής λέξεις αυτών , ούτω μόνως σώζεσθαι
aliter quam tres , scripsit, ut exposuimus in verbis δύναται τους παραπλησίοις πράγμασιν επιπεσόντος
ipsorum , sic solum servari potest , Joanne similia as. του Ιωάννου , αντί των κοπτομένων από των δένδρων
serente, et dicente , pro excisis ab arboribus ramis , κλάδων , ή στιβάδων εκ των αγρών, και στρώννυμέ
vel frondibus ex agris et stratis in via , ramos pal νων εν τη οδώ , βάϊα των φοινίκων ειληφέναι , λέγον
maruin multam turbam , quæ veneral ad diem fe τος τον πολύν εξεληλυθέναι εις την εορτήν όχλον ,
stum s , accepisse et processisse obviam ei cla και εξεληλυθέναι εις απάντησιν αυτώ κεκραγότα
mantem : Benedictus qui venit in nomine Domi. C. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου , και και,
ni, , et : « Rex ille Israelis 65 » Cæterum ab ipso Jesu « Ο Βασιλεύς του Ισραήλ . » Πλήν ούτος υπ' αυτού
66
inquit Joannes reperlum asellum , super quem φησι του Ιησού ευρίσκεσθαι το όνάριον , εφ' ο κ.0
sedit Christus ; majus quiddam nobis ob oculos po έζεται ο Χριστός , πλέον τι περί τούτου (85 ) τροπι
nens per hunc asellum sic tropice dictum qui be- κώτερον δηλουμένου όναρίου παριστάς , μείζονα ευερ
neficium majus accepit non ab hominibus, neque γεσίαν χωρήσαντος την « ουκ από ανθρώπων , ουδε δι '
per liomines , sed per Jesum Christum 7.5 Quin ανθρώπων , αλλά διά Ιησού Χριστού .» Ουδέ 'Ιωάν
ne Joannes quidem ipse protulit prophetiam iisdem νης δε αυτολεξεί το προφητικών εξέθετο , αλλ' αντ '
verbis, sed pro ea dixit : « Noli timere, filia Sion ; αυτού το: « Μη φοβού , θύγατερ Σιών, ιδού ο βασι
ecce rex tuus venit sedens super pullum asinä 68 , 1 λεύς σου έρχεται , καθήμενος , και αντί του : « Επιβε
pro eo , quod est : Ascendens super subjugalem , 6ηκώς (85% ) επί πώλον όνου , και επί υποζύγιον και
et pullum novum 68* . , Illud vero : « Noli limere , πώλον νέον . ) Το δέ · : Μή φοβού , θύγατερ Σιών, και
filia Sion , , haudquaquam dictum est. Verumla ουδ' όλως είρηται . Πλήν ίδωμεν υπό πάντων εκτε
men cum exposuerint omnes propheticum sermo θέντος του προφητικού λόγου , ει μη χαίρειν σφόδρα
nem , videamus an non necessario gaudendum sit D θυγατέρα Σιών αναγκαίον · τήν δε κρείττονα ταύτης
filia, Sion , alque hac præstantiori liliæ Jerusalem θυγατέρα Ιερουσαλήμ ου μόνον χαίρειν σφόδρα , αλλά
non solum valde gaudere , verum etiam prædicare και κηρύσσειν δει του βασιλέως αυτής έρχομένου του
necesse sit regem suum advenientem , justum , el δικαίου , και σώζοντος , και πράου , διά του επιβεβηκέ
servantem , el mansuelum , eo quod super subjuga ναι το υποζυγίω και τα νέα πώλω . Πάς γούν και δεξί
lem el pullum novum ascenderit. Quisquis igilur μενος αυτόν ουκέτι φοβηθήσεται τους των ετεροδόξων
ipsum receperit , non in posterum formidabit di ώπλισμένους τους πιθανούς λόγους , άρματα Εφραίμ
versæ sectæ homines eloquentiæ viribus armalos , λεγόμενα , υπό του Κυρίου εξολοθρευόμενα , ουδε τον
qui currus Ephraim dicuntur, el a Dco exscindi 69, ψευδή ίππον εις σωτηρίαν, θηλυμανή επιθυμίαν τοις
quique multos lædunt , Jerusalem habitare et in αισθητοίς οίκειωμένην, και πολλούς των εν Ιερουσα
leudere volentes sanæ doctrinæ : non formidabit λήμ οικείν θελόντων, και το υγιεί λόγω προσέχειν ,
64 Marc. Χι , 15. 64 Luc . ΧΙΧ , 41 , 45. 63 Joan . 1 , 15. 61 Joan . XI , 12 . 68 ibid . 13. 66 ibid . 14 .
" Galat . 1 , 1 . 68 Joan . ΧΙ , 15 . 68 » Zach . ix ,9. 69 jbii. 10 .
( 84) ' Εχόντων . Sic codex Bodleianus , recle ; (85) Colex Bodleianus , τούτου • Regius , τούτο .
Regis, nale , αρχόντων. (85 ) Codex Regius , μεταβεβηκώς. - Locus tur
 585 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 366

βλάπτοντα (83**) . " Έστι δε χαίρειν άξιον επί τω έξολο- A etiam equurn fallacem ad salutem 70, hoc est de
θρεύεσθαι υπό του oχoυμένου το υποζυγίω , και το siderium insanum et rebus sub sensum cadentibus
νέω πώλω πάν τοξον πολεμικών, ουκέτι των πεπυ familiare . Ad hæc gaudere dignum est , eo quod ab
ρωμένων βελών του εχθρού κατισχυόντων του παρα eo exscindalur arcus bellicus " , qui vehitur super
δεξαμένου τον Ιησούν εις το εαυτού ιερόν έσται δε subjugalem , el pullum novum , non valentibus am
και πλήθος μετά ειρήνης από των εθνών εν τη Ιερου- plius inimici ignitis sagittis adversus eum, qui re
σαλήμ του Σωτήρος επιδημία, άρχοντος των υδάτων, ceperit 194 Jesum in suum templum. Erit autein
ένα συντρίψη τας κεφαλής των δρακόντων επί του in Jerusalem multitudo ex gentibus cum pace " ,
ύδατος , και πατήσωμεν τα κύματα της θαλάσσης , Servaloris adventu , imperantis aquis , ul conterat
φθάνοντες έως τών διεκβολών πάντων των επί γης capita draconum in aqua 13, et ut calcentur unde
ποταμών. "Ο μέντοιγε Μάρκος περί της όνου γράφων maris a uobis pervenientibus usque ad exitus flu
φησίν (86) ειρήσθαι υπό του Κυρίου , « Εφ' όν ουδείς viorum omnium qui sunt super ierram . Cæterum
ούπω ανθρώπων εκάθισε , και δοκεί μοι αινίττεσθαι το quod Marcus de pullo scribens a Domino dicluni
μηδέπω ποτέ λόγω υποτεταχέναι εαυτούς πρό της fuisse inquit : « Super quem nemo unquam honi
Ιησού (87) εν αυτοίς επιδημίας τους ύστερον πε num sedit " , » innuere mihi videtur quod hi qui
B
πιστευκότας . Τάχα γάρ ανθρώπων μεν ουδείς πω postea crediderunt , nunquam rationi antea seipsos
καθίσας επί τον πώλον ήν , θηρίων δε ή των αλλοτρίων subdidisseul quam Jesus inter ipsos adveniret . Νam
του λόγου δυνάμεών τινες επεκάθισαν · επεί ο πλούτος fortassis hominum nemo unquam insederat pullo ,
των αντικειμένων δυνάμεων και παρά τω προφήτη cum alioqui ex feris vel ex his poteslalibus quæ a
Ησαία επί όνων φέρεσθαι και καμήλων λέγεται διά ratione alienæ erant, aliquæ insedissent : quando
τούτων: « Εν τη θλίψει και τη στενοχωρία λέων και quidern divitie adversariarum potentiarum eliani
σκύμνος , εκείθεν και έκγονα ασπίδων πετομέ- apud Isaiam prophetam super asinos el camelos ferri
νων , οι έφερον επί όνων και καμήλων τον πλούτον αυ dicantur his verbis : « In tribulatione, et angustia
των . Πυστέον δε πάλιν των ψιλή τη λέξει προσεχόντων , leo , el catulus leonis , inde etiam genimina volantium
εί μή κατ' αυτούς ματαίως αν δόξαι γεγράφθαι το : aspidum , ferentium super asinos et camelos divilias
« Εφ ' όν ουδείς ούπω ανθρώπων εκάθισε.» Τίς γάρ suas 78. » Proinde rursum interrogandi sunt qui nude
παρά άνθρωπον καθέζεται επί πώλον ; Και ταύτα lilleræ sunt intenti, an non judicio suo frustra scri
μεν τα ημέτερα. plum fuisse videalur : « Super quem nemo un
quam hominum sedit . » Quis enim , præler hominem , super pullos asinorum sedet ? Et nos quidem sic .
19. "Ίδωμεν δε και τα Ηρακλέωνος , ός φησι την εις C 19. Videamus vero quæ Heracleon dical, inquiens
Ιεροσόλυμα (88) άνοδος σημαίνειν (89) την από των Domini ascensum ad Jerosolymam significare ascen
υλικών εις τον ψυχικόν τόπον , τυγχάνοντα εικόνα της sum a materialibus ad animalem locum , imaginem
Ιερουσαλήμ, ανάβασιν του Κυρίου . Το δε · « Εύρεν exsistentem Jerosolyma : illud etiam : « Invenit in
εν τω ιερό, » και ουχί των άνω οίεται ειρήσθαι , υπέρ templo 78, non dictum fuisse existimans de locis
του με την κλήσιν μόνην νοηθήναι την χωρίς Πνεύ- supernis , ne intelligeremus vocationem solam, sine
ματος βοηθείσθαι υπό του Κυρίου ηγείται γάρ τα Spiritus ope, adjuvari a Domino. Existimat enim
μεν "Αγια των αγίων είναι το ιερόν , είς και μόνος καιlemplum esse Sancta sanctorum , in quæ solus sum
αρχιερεύς εισήει, ένθα οίομαι αυτόν λέγειν τους πνευ mus pontifex ingrediebatur, quo etiam proficisci
ματικούς χωρείν» τα δε τoυ πρoνάου , όπου και οι εpirituales arbitror illum dicere ; vestibulum vero ,
Λευίται , σύμβολον είναι των έξω του πληρώματος ubi etiam Levitae erant , arbitra lur notam esse ea
ψυχικών (90) , ευρισκομένων εν σωτηρία προς τού runi animarum quæ inveniuntur in salute extra Ple
τους τους ευρισκομένους εν τώ ιερώ , πωλούντας βόας, roma . Ad hæc invenlos in templo vendentes boves,
και πρόβατα , και περιστεράς , και τους καθημένους el oves, et columbas, et sedenles mensarios , dici
κερματιστάς , εξεδέξατο λέγεσθαι αντί των μηδέν exposuit pro his qui nihil gratie tribuunt , sed mer
χάριτι διδόντων , αλλ ' εμπορίας και κέρδος τήν τών D caturam putant et lucruin ingressum extraneorum
ξένων εις το ιερόν είσοδον νομιζόντων , του ιδίου κέρ in templum , victimas , proprii lucri el avariliie
δους και φιλαργυρίας ένεκεν , τας εις την λατρείαν causa , ad cultum Dei suppeditantes. Quin etiam
του Θεού θυσίας χορηγούντων και το φραγέλλιον δε Jesum e funiculis fecisse flagellum , non ab alio
10 Psal. XXX1, 17. 71 Zach . IX , 10. 92 ibid . 12 Psal. LΧΧΙΙΙ , 13. 74 Marc. xi , 2. 78 Isa . XXX , 6.
16 Joan . , 14 .
batus, ul videlur , eoque modo restituendus quo le ( 89) Codex Regius , male , σημαίνει.
gi interpres , nenpe sic : « Μή φοβού .... έρχεται (90) Των έξω του πληρώματος ψυχικών . De Va
καθήμενος επί πώλον όνου, και αντί του, ο επιβεβηκώς lentinianorum Pleromale, ei iis quæ sunt extra Ple
επί υποζύγιον και πώλον νέον. EDIT . PATROL . roma disserit Epiphanius ex Irenzo , hæres. X881 ,
(85 ) Το υγιεί λόγω προσέχειν , βλάπτοντα . cap. 16 ; Tertullianus Universilalem appellat , adv.
Ιta col. Bodl.; Regius, τον υγιή λόγον προσέχειν, Valentin . , deque ea agit cum hoc, quem dico, libro ,
lum etiam lib . De præscript . advers . hærel., el lib. De
βλέποντα .
(86) φησίν . Deest in codice Regio, sed exstat in anim . Humanum autem genus in tres ordines Valen
Bodleiano . iniani distribuelant : πνευματικούς , in quorum : ι
(87 ) Ιησού . Desideratur in Regio, legitur in merum se ipsi ac Gnosticos referebant ; ψυχικούς,
Bodiejano. de quibus hic Heracleon ; el capxixous . Consule Epi
(38) Εις Ιεροσόλυμα. Deest εις in codice Regio. phalium heresi XXXI , cap. 7 et 19 et seq . Ηυετιus .
 36 7 ORIGENIS 368
illud accepisse , suo more pronuntiat , Magel - A πεποιήσθαι εκ σχοινίων υπό του Ιησού ουχί παρ' άλλου
lum imaginem esse dicens potentiæ et actionis λαβόντος , ιδιοτρόπως απαγγέλλει , λέγων το φραγέλλον
195 Spiritus sancti efflantis , el expellentis malos ; εικόνα τυγχάνειν (91 ) της δυνάμεως , και ενεργείας
el inquil flagellum , linum , sindonem , et cætera του αγίου Πνεύματος εκφυσώντος τους χείρονας · και
talia , imaginem esse potentiæ, et operationis Spi φησι το φραγέλλιον , και το λίνον , και την σινδόνα ,
ritus sancti . Postea sibi assumit quod scriptum non και όσα τοιαύτα , εικόνα της δυνάμεως και της ενερ
est , nimirum quod hagellum ad ligmum ligatum γείας είναι του αγίου Πνεύματος. Έπειτα εαυτώ
erat ; quod lignum interpretatus est figuram esse προσείληφε το μή γεγραμμένον , ώς άρα είς ξύλου
crucis ; et inquit boc ligno consumptos et deletos εδέδετο το φραγέλλιον , όπερ ξύλον (92) τύπον έκλα
aleatores , mercatores omnemque malitiam . Nec βών είναι του σταυρού , φησί τούτο το ξύλο ανη
scio quomodo nugans dicat lagellum ex hisce dua- λώσθαι , και ηφανίσθαι τους κυβευτάς , εμπόρους,
bus rebus paratum fuisse , quærens quomodo a Jesu και πάσαν την κακίαν . Και ουκ οίδ' όπως φλυαρών
facturn fuerit illud : neque enim ex pelle , inquit, φησιν εκ δύο τούτων πραγμάτων φραγέλλιον κατα
mortua illud fecit , ut Ecclesiam præpararet non σκευάζεσθαι , ζητών το υπό του Ιησού γενόμενον
amplius speluncam latronum et mercatorum , sed ου γαρ εκ δέρματος , φησί , νεκρού εποίησεν αυτό,
domum Patris sui . Dicendum est etiam id , quod B ένα την Εκκλησίας κατασκευάση ουκέτι ληστών και
maxime est necessarium , de divinitate ex hoc con εμπόρων σπήλαιον , αλλά οίκον του Πατρός αυτού.
1extu ipsi Heracleoni . Nam si templum quod Jero- Λεκτέον δε το αναγκαιότατον περί της θεότητος και
solymis erat domum proprii Patris dicit esse Jesus , εκ των ρητών τούτων προς αυτόν . Ει γάρ το εν Ιε
factumque fueral templum illud ad gloriam ejus ροσολύμοις ιερόν οίκον του ιδίου Πατρός φησιν είναι
qui colum terramque creavil, quomodo non statim ο Ιησούς , τούτο δε το ιερόν εις δόξαν του κτίσαντος
cdocemur , non putare Filium Dei alicujus alterius τον ουρανόν και την γην γέγονε , πως ούχ άντικρυς
lilium esse , quani ejus qui cælum terrainque con διδασκόμεθα μη ετέρου τινός νομίζειν υιόν είναι
didit ? Ad hanc ergo domum Patris Jesu , tanquam παρά τον ποιητήν ουρανού και γης, τον Υιόν του
es sistenlem domum precationis , etiam Christi Θεού ; Εις τούτον (93) ούν τον οίκον του Πατρός Ιη
apostoli, ut in illorum Actis invenimus 71 , ab 311 σου , ως οίκον τυγχάνοντα της προσευχής , και οι του
gelo jubentur profecti slare et Ioφui populo omnia Χριστού απόστολοι , ώς εν ταις Πράξεσιν αυτών εύ
verba vitæ hujus. Quin etiain per portam spe ρομεν , υπό του αγγέλου κελεύονται πορευθέντες
ciosam illic precalari , veluti ad domum preca - στήναι , και λαλείν τω λαώ πάντα τα βήματα της
Aionis , proficiscuntur 18 : haudquaquam haec fa- c ζωής ταύτης . Αλλά και διά της ωραίας πύλης εκείσε
ciuri, nisi ipsum eumdem cum eo novissent Deum , προσεύξασθαι , ώς εις οίκον προσευχής , προσέρχον
qui adorabatur ab his qui templum illud Deo con ται· ουκ αν τούτο ποιήσαντες , ει μή τον αυτόν δε
décrasant. Quocirca obedientes Deo magis quam σαν Θεώ τω υπό των εκθειαζόντων τον ναόν εκείνον
hominibus , Petrus et apostoli dicunt : « Deus (94 ) προσκυνουμένω. Διόπερ και λέγουσιν οι πειθαρ
param nostrorum suscitavit Jesum, φuem vos in- χούντες Θεώ μάλλον ή ανθρώπους , Πέτρος και οι
Ieremistis , suspendentes in Jigno ** :) non enim απόστολοι • « Ο Θεός των πατέρων ημών ήγειρες
ab alio Deo sciunt excituin Jesum e mortuis , nisi a 'Ιησούν , όν υμείς διαχειρίσασθε κρεμάσαντες επί ξύ
Deo patrum illorum , quem Christus glorificans , λου , ου γάρ υπ' άλλου ίσασιν εκ νεκρών έγηγερ
Abraham , et Isaac , et Jacob Deum dicit esse , non μένον Ιησούν Θεού ή του των πατέρων , όν και ο Χρι
mortuorum , sed viventium 81. Aique etiam quo στος δοξάζων Θεών του Αβραάμ, και Ισαάκ , και
modo discipuli, si doinus non fuisset ejusdem Dei Ιακώβ φησιν είναι , ουκ όντων νεκρών , αλλά ζών
cum Deo Christi , recordati fuissent verborum illo των . Πώς δε και οι μαθηται , ει μη του αυτού (95)
rum : « Zelus domus tuze comedit me, » quše di Θεού Θεώ του Χριστού ο οίκος ήν, εμέμνηντο αν του
cuntur in psalmo sexagesimo octavo ? Sic eniin po εν ξη' ψαλμώ ειρημένου (96) : Ο ζηλος του οίκου
itur in Propheta , comedit, tempore presenti, et D σου καταφάγεται με και ούτω γαρ κείται εν τω προ
non , comedit, tempore præterilo . Diligit autem φήτη , και ουχί, κατέφαγε (97) με. Ζηλοί δε μάλιστα
eximie Christus domum Dei in unoquoqué nostrum , ο Χριστός τον εν εκάστω ημών οίκον του Θεού , μη
nolens ipsam fieri domum mercalus, neque volens βουλόμενος αυτός είναι οικον εμπορίου , μηδέ τον οί
ul domus precationis spelunca fiat latronum , κον της προσευχής ληστών σπήλαιον , άτε Θεού ζη
quippe qui Dei 196 zelantis sit Filius , si candido λωτού Yίος ών , εάν ευγνωμονέστερον ακούωμεν των
117 Acl. V , 20. 18 Act. ΠΙ , 1 , 2. 19 Acl. V, 29. 80 ibid . 30. 81 Μatth . ΧΧΙΙ, 32 ; Μarc. ΧΗ , 26 , 27 ;
Luc . Xx , 37, 38.
(91 ) Codex Regius , male, tuyxável. ( 94) 'Exeiror . Ita codex Bodleianus ; Regius,
εκείνου , male .
( 92 ) 'Εδέδετο το φραγέλλιον , όπερ ξύλον . (95) Ει μη του αυτού . In codice Regio omittitur
Hæc in codice Regio desideranlur, scd resiituuntur ει μή .
e codice Bouleiavo. Observari velim in omnibus
( 95) Elpnuérov. Deest in codice Regio, sed ne
uss. nostris ubique legi φραγγέλιον , που φρα stiiuiiur e Bodleiano.
γέλλιον.
(97 ) Κατέφαγε. Sic recle codex Bodleianus, per
(95) Τούτον . Sic liabel codex Bodleianus; Re peram vero Rryins, xataqayetan . Ferrarius legetal
gius , jóv. καταφαγείται .
569 COMMENT. IN JOAN . TOMUS X. 570

τοιούτων από των Γραφών φωνών , κατά μεταφοράς A animo tales Scripturarum voces audiuus , a rebus
ειρημένων από των ανθρωπίνων , εις παράστασιν humanis per metaphoram desumplas, ad demon
του μηδέν αλλότριον βούλεσθαι τον Θεόν επιμίγνυ strandum quod Deus nolit alieni quidquam a vo
σθαι του βουλήματος αυτού τη ψυχή πάντων μεν άν luntate sua admisceri animæ omnium quidem ho
θρώπων , εξαιρέτως δε των τα της θειοτάτης (98) minum , sed præcipue eorum qui admittere volunt
πίστεως παραδέξασθαι θελόντων . Πλήν τον ξη' ψαλ divinissimam fidem . Attamen sciendum est, psal
μον (99) έχοντα το : « ο ζήλος του οίκου σου κατα mum octavum el sexagesimum , habentem : « Zelus
φάγεται με , και και μετ' ολίγα : « "Έδωκαν εις το domus tuæ comedit me, , et post pauca : « Dede
βρώμά μου χολήν , και εις την διφαν μου επότισαν runt in escam meam fel, et in sili mea polaverunt
με όξος » (αμφότερα εν τοις Ευαγγελίοις αναγε me aceto , (quæ utraque in Evangeliis sunt scri
γραμμένα ) , ιστέον εκ προσώπου λέγεσθαι του Χριστού , pla 82) ex persona Christi dici , nullam personæ lo
ουδεμίαν εμφαίνοντα του λέγοντος προσώπου μετα quentis ostendentem mutationem . Valde aulem in
€ολήν. Σφόδρα δε απαρατηρήτως ο Ηρακλέων οίεται observanter Heracleon illud : « Zelus domus luce
το « ο ζήλος του οίκου σου καταφάγεται με , και εκ προσ comedil me, » dici pulat es persona earum poten
ώπου των εκβληθέντων και αναλωθέντων υπό του liarum quæ ejeclæ fuerunt el consumpla a Serva
Σωτήρος δυνάμεων λέγεσθαι , μη δυνάμενος τον είρ- Βιore, non valens in psalmo seriem proplietie ser
μόν της εν τω ψαλμό προφητείας τηρήσαι . Νοουμέ vare. Nam nobis intelligentibus hæc ex ejeclaruin
νων (1 ) γάρ εκ προσώπου των εκβληθέντων και el consumptarum polentiarum persona dici , conse
αναλωθέντων δυνάμεων λέγεσθαι , ακόλουθόν εστι κατ' quens est, judicio suo , ut ab illis etiam dicantur
αυτόν και το "Έδωκαν εις το βρώμά μου χολήν ,και verba illa : - Dederunt in escam meam fel, , quæ
και απ ' εκείνων (2) λέγεσθαι , εν τω αυτό αναγε in eodem scripta sunt psalmo ; sed , ul probabile
γραμμένον ψαλμώ · αλλ' ώς εικός ετάραξεν αυτόν το • est, illum turbavil vos comedit me ( perinde quasi
καταφάγεται με , ώς μη δυνάμενον υπό Χριστού a Christo dici non possel) , non videntem morem
απαγγέλλεσθαι, ουχ ορώντα ( 5) το έθος των ανθρω Scriplurarum hominum affeclus Deo et Christo
ποπαθών περί Θεού και Χριστού λόγων . tribuentium .
20. « 'Απεκρίθησαν ούν οι Ιουδαίοι , και είπαν 20. « Responderunt ergo Judæi, et dixerunt ei :
αυτώ · Τί σημείον δεικνύεις ημίν , ότι ταύτα ποιείς ; Quod signum ostendis nobis, quod isla facias ?
'Απεκρίθη Ιησούς , και είπεν αυτοίς : Λύσατε τον Respondit Jesus, et dixit eis : Destruile lemplum
ναόν τούτον , και εν τρισίν ημέραις έγερω αυτόν. » hoc, el in tribus diebus erigam illud 83. , Corporis
Οι σωματικοί και τους αισθητούς φίλοι δοκούσί μοι C amanles ac rerum sensibilium, nunc jam mihi vi
νυν δή των Ιουδαίων (4) δηλούσθαι · οίτινες , επί dentur innui Judæi , qui ægre ferentes expulsos
τοις υπό του Ιησού απελαυνομένοις , ποιούσιν οίκον fuisse a Jesu eos qui domum Patris faciebant do
εμπορίου τον οίκον του Πατρός , αγανακτούντες , muin mercatus rebus ab ipsis gestis , signum po
πράγμασιν υπ ' αυτών περιεπομένοις (3) , απαιτούσε slulant, ex quo signo Filius Dei , quem illi non re
σημείον , καθο σημείον πρεπόντως φανήσεται ο Λό cipiunt, videatur hæc decenter facere. Sed conjun
γος , ον μή παραδέχονται εκείνοι , ταύτα ποιών . Συνά gens Servator sermonem de corpore suo , perinde
πτων δε ο Σωτήρ ως ένα των περί του ιερού εκείνου quasi loqueretur de templo illo, interrogantibus :
τον περί ( 6) του ιδίου σώματος λόγον , αποκρίνεται Quod signum ostendis , quod hæc facias, , Γe
πρός τό: « Τί σημείον δεικνύεις , ότι ταύτα ποιείς ; ) spondel : « Destruite templum hoc, et in tribus die
τό: « Λύσατε τον ναόν τούτον, και εν τρισίν ημέραις bus erigam illud . , Nam quamvis sexcenla alia
έγερω αυτόν. Ει γάρ και μυρία όσα σημεία άλλα signa polerat ostendere , cerle ad illud , « quod
δεικνύναι οίός τε ήν , αλλ' ούτι γε προς το, " Οτι hæc facias, , nullum aliud ostendere poteral :
ταύτα ποιείς , και έτερόν τι, αλλά τα κατά τον ( 7) ναόν proinde ea quæ ad templum pertinebant, conve
πρεπόντως αντί των ετέρων παρά τον ναόν σημείων nienter respondit , pro aliis signis, quæ templum
απεκρίνατο . Αμφότερα μέντοιγε , τό τε ιερόν , και D minime spectabant . Altamen utraque , tum tem
το σώμα του Ιησού , κατά μίαν των εκδοχών τύπος plum , 197 lum corpus Jesu , justa unam intelli
μου είναι φαίνεται της Εκκλησίας , το εκ λίθων ζών gentiam , figura mihi esse videntur Ecclesiæ ; eo
των οικοδομείσθαι αυτήν , « οίκον πνευματικών εις quod bæc ædificata sit ex viventibus lapidibus ;

81 Joan. 11, 17 ; ΧΙx , 28 , 30 . 88 Joan. II, 18, 19.

(98 ) Τών τα της θειοτάτης . Sic optinue colex
Bolleianus ; Regius, των θειοτάτης .
(99 ) Πλήν τον ξη' ψαλμόν . Sic recle codex
Bodleianus ; Regius perperan, πλήν των ξη ' ψαλ
μών .
( 1) Νοουμένων γάρ, etc. Sic habet codex Bodleia
10s και male vero Regius , νοούμενον εκ προσώπου .
(2) Codex Regius, επ' εκείνων .
και ( 3) Ούχ ορώντα. Ιta codex Bodleianus ; Regius,
ου χωρουντα .
(4) Δή των Ιουδαίων . Forte scribendum διά των
Ιουδαίων .
(5 ) Πράγμασιν υπ' αυτών περιεπομένοις. Fer
rarius legisse videtur útt' aŭtoū . Maluisset Huelius ,
πράγμασιν υπ ' αυτών μή περιεπομένοις.
(6) Ως ένα των περί του ιερού εκείνου τον
nepl, elc. Jta codex Bodleianus ; Regius, ús évol
τον περί του ιερού εκείνου του . Serilbendum forte ,
ως ένα τον περί του ιερού εκείνου πω περί , etc.
(7) Codex Regius perperam habet all outi ya
προς το, « "Ότι ταύτα ποιείς , τα κατά τον , etc. , sicque
nonnulla onnisil quæ nos e codd. Budleiano el Bar
berino restituimus. !
571 ORIGENIS 572
faela domus spiritualis in sacerdolium san- Α ιεράτευμα άγιον » γινομένην,εποικοδομουμένην « επι
ctum 84 ; ) superædificata < supra fundamentum τη θεμελίω των αποστόλων , και προφητών , όντος
apostolorum et prophetarum, summo angularila- ακρογωνιαίου Χριστού Ιησού , και χρηματίζουσαν ναόν .
pide Christo Jesu 98 , , revera templum exsistente. Διά δέ τού Υμείς δε εστε σώμα Χριστού , και μέλη
Sin vero propter illud : 1 Vos autem estis corpus εκ μέρους , και κάν λύεσθαι δε ή των λίθων του ναού
Christi, el membra ex parte 66 , videatur junctura αρμονία δοκή και διασκορπίζεσθαι , ώς εν και ψαλμώ
et convenientia lapidum templi destrui , dissipari- γέγραπται, πάντα τα οστά του Χριστού υπό των
que, ut in primo el vicesimo scriplum est psalmo 87, εν διωγμούς και θλίψεσιν επιβουλών , από των προσ
omnia Christi ossa ab insidiis quae suntin persecu- πολεμούντων τη ενότητα του ναού εν διωγμούς,
tionibus et trilulationibus, et ab his qui bellum εγερθήσεται ο ναός , και αναστήσεται το σώμα τη
inferunt unilati templi o persecutiones , erigelur τρίτη ημέρα μετά την ενεστηκυίαν εν αυτώ κακίας
teniplum , et suscitabitur corpus tertia die post ημέραν , και την μετά ταύτην της συντελείας: τρίτη
liem malitie in ipso instantem , atque post diem γαρ εν τω καινω ουρανώ και καινή γή ενστήσεται,
consummationis hac posteriorem 88. Tertia enim ότε τα οστά ταύτα, πάς οίκος Ισραήλ εν τη μεγάλη
in celo novo , et terra nova instalbit dies , quando κυριακή εγερθήσεται , του θανάτου νενικη μένου,
B
ossa hæc 89 , nempe omnis domus Israel, in magna ώστε και την γενομένην ανάστασιν του Χριστού από
Dominica excitabuntur, morte devicta , adeo ut του κατά τον σταυρόν πάθους περιέχειν μυστήριον
facta resurrectio Christi a crucis passione, conti της αναστάσεως του παντός Χριστού σώματος .
neal mysterium resurrectionis totius corporis "Ωσπερ δε εκείνο το αισθητόν του Ιησού σωμα Χρι
Christi. Ut autem corpus illud Jesu, sensibus ob στώ ( 8-9) εσταύρωται , και τέθαπται , και μετά τούτο
noxium , cruci afixum est sepulianique , el postea εγήγερται , ούτως το όλον των αγίων Χριστού σώμα
escilum , sic lotum sanctorum Christi corpus cum συνεσταύρωται , και νύν ουκέτι ζή · έκαστος γάρ
Christo cruci affixum est el nunc non amplius vi των ( 10 ) , ως Παύλος, εν ουδενί άλλο καυχάται ή εν
vil. Unusquisque enim illorum , perinde alque Pau το σταυρό του Κυρίου ημών Χριστού Ιησού , δι' ου
lus, in nulla re alia gloriatur præterquam in cruce αυτός κόσμο έσταύρωται , και κόσμος αυτώ . Ου μό
Domini nostri Jesu Christi, per quem ipse mundo νον ούν Χριστώ συνεσταύρωται και κόσμο έσταύρω
crucifixus est el mundus illi 40. Quamobrem non ται, αλλά και Χριστό συνθάπτεται · « Συνετάφημεν
tantum una cum Christo cruci ſuit aſlixus unusquis. γάρ, φησί , τώ Χριστώ , και ο Παύλος " και , ώσπερε :
que ac mundo, sed etiam una cum Chrislo sepe έν τινι αρραβώνα αναστάσεως γενόμενος , λέγει το
litur : « Consepulti enim sumus cum Christo, c « Συνανέστημεν αυτώ , επεί εν καινότητα ζωής
inquit Paulus " , addens eliam , veluti ad quempiam τινι περιπατεί , ως κατά την ελπιζομένην μακαρίαν,
resurrectionis arrhabonem pervenisset , « Ει και τελείαν ανάστασιν μηδέπω αναστάς . "Ήτοι ούν νυν
cum ipso consurreximus " ; , postea in quadam μέν έσταύρωται , μετά δε ταύτα θάπτεται » η νυν
novitale vilæambulat, tanquam qui beata illa el θάπτεται και αρθείς από του σταυρού , ποτέ δε , καθο
perſecta resurrectione nondum resurrexerit. Veligi νυν τεθαπται , αναστήσεται . Μέγα δε εστι τό της
lur nunc quidem crucilixus fuit , postea vero sepe αναστάσεως , και δυσθεώρητον τοίς πολλούς ημών
Jitur ; vel nunc sepelilur sublatus cliam e cruce , μυστήριον , όπερ και ένα άλλους πολλούς λέγεται των
aliquando, quatenus sepullus nunc fuit, resuscita Γραφών τόποις , ουχ ήττον και εν τω 'Εζεκιήλ διά
lurus. Cæterum magnum est resurrectionis nostræ τούτων απαγγέλλεται : « Και εγένετο επ ' εμέ χειρ
nysterium prorsusque contemplatu didicile ; quod Κυρίου , και εξήγαγέ με ένα πνεύματι Κυρίου , και
cum in aliis multis Scriplurarum locis, lum vero έθηκε με εν μέσω του πεδίου , και τούτο ήν μεστον
ctiam apud Ezechielem his verbis annuntiatur 93 : οστών ανθρωπίνων και περιήγαγέ με επ ' αυτά κυ
« Et facta est super me manus Domini, et eduxil κλόθεν κύκλω , και ιδού πολλά σφόδρα επί προσώπου
me in Spiritu Domini, el posuil me in medio canipi , του πεδίου , και ιδού ξηρά σφόδρα και είπε πρός με :
et hic erat plenus ossibus hominum : et circum. D Υιε ανθρώπου , ει ζήσεται τα οστά ταύτα ; Και είπα:
duxis me per ea in gyrum , el ecce multa valde su Κύριε , Κύριε , συ επίστη ταύτα . Και είπε προς με :
per faciem campi, siccaque vehenienter : et dixit Προφήτευσον επί τα οστά ταύτα , και έρείς αυτοίς :
ad me : [ Fili hominis, si vivent ossa hæc ? Et dixi : Τα οστά ξηρά, ακούσατε λόγον Κυρίου" » και μετ'
Domine , 198 Donine , tu scis haec . Ει dixit ολίγα : « Και ελάλησε Κύριος πρός με , λέγων · Yίε
mihi : ] Vaticinare de ossibus istis , el dices eis : ανθρώπου , τα οστά ταύτα πάς οίκος Ισραήλ έστι:
Ossa arida , audile verbum Domini ; i el post και αυτοί λέγουσι Ξηρά γέγονε τα οστά ημών , απόλ
pauca ** : « Et locutus est ad me Dominus, dicens : ωλεν η ελπίς ημών, διαπεφωνήκαμεν . » Ποίοις ( 11 )
Fili hominis, ossa hæc, domus est universa Israel : γάρ οστούς λέγεται : « 'Ακούσατε λόγον Κυρίου, και
et ipsi dicunt : Aruerunt ossa nostra , periit spes ως αισθανομένοις λόγου Κυρίου , άτε oύσιν εν οίκω
8 IPelr . 1 , 5 . 85 Ephes . 1 , 20, 21 ,. 86 1 Cor. XII , 27. 87 vers . 15. 88 Petr . μι ,5,10 , 13. 89 Ezech .
ΧΧΧνΙΙ , 11 . 90 Galat . VI , 14. 91 Rom. νι , 4 . 91 ibid.. 93 Ezecb . XXXVII, 1 seq. 94 ibid . 11 .
( 8-9) Χριστώ . Deest in codice Regio , sed exstat ( 11 ) Ποίοις . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
in Bodlei: 10 . οίοις .
( 10) Τωι :. Scribendum τούτων.
373 COMMENT. IN JUAN . TOMUS X. 374

Ισραήλ, ή τα Χριστού σώματι , περί ου έλεγεν ο A nostra , abscissi sumus , » Quibus enim ossilbus dici
Κύριος : Διεσκορπίσθη πάντα τα οστά μου , των lur : « Audite verbum Domini, , tanquam quæ
σωματικών οστέων αυτού μή διασκεδασθέντων, αλλά sentianit verbum Domini, lanquamque quæ sint in
μηδέ συντριβέντος τινός εξ αυτών ; "Οτε δε γίνεται domo Israel , oisi Chrisii corpori , de quo dicebal
αυτή η ανάστασης του αληθινού και τελειοτέρου Χρι Dominus 98 * « Dissipata sunt omnia ossa mea , ,
στου σώματος , τότε τα μέλη του Χριστού τα νύν , cum alioqui ossa ipsius corporalia dissipala non
ως προς το μέλλον, ξηρά οστά συναχθήσεται , οστούν fuerint , sed ne unum quidem ex ipsis contrilam ?
προς όστούν , και αρμονία προς αρμονίαν , ουδενός Proinde cum efficitur resurrectio hæc veri el per
των εστερημένων αρμονίας καταντήσοντος εις τέ fectioris corporis Christi, lunc membra Christi,
λειον άνδρα, « είς το μέτρον της ηλικίας του πληρώ- nimirum Ossa ea que præsentia, ſuliri compa
ματος του σώματος του Χριστού , και τότε πολλά ratione, sunt arida , conjungentur, os scilicet ad os
96.99
μέλη το έν έσται σώμα , πάντων του σώματος με suum , el junctura ad juncturam : nemine, qui
λων πολλών όντων γινομένων ενός σώματος την δε privalus sit junctura, occursuro in virum perfe
κρίσιν ποδός , και χειρος , και οφθαλμού , και ακοής , clum , ( in mensurain ætatis plenitudinis corporis
και όσφρήσεως των συμπληρούντων ιδία μεν την κε Christi 1.37in el lunc membra multa unum erunt cor
φαλήν, ιδία δε τους πόδας, και τα λοιπά των μελών , Β pus , cum omnia corporis membra , que multa
τα τε ασθενέστερα , και ταπεινότερα , και ασχήμονα , sunt, fient unius corporis 38 . Al discrimen pedis
και ευσχήμονα , μόνου Θεού εστι ποιήσασθαι , ός manusque, atque oculi, ac denique audilus el olfa
συγκεράσει το σώμα και τότε μάλλον του νυν το clus , quibus complenlur singulatim quidem capui ,
υστερούνται περισσοτέραν διδούς τιμήν , ίνα μηδαμώς singulatim vero pedes et celera membra , lum
ή σχίσμα εν τω σώματι , αλλά το αυτό υπέρ ( 12 ) αλ imbecilliora, lum abjectiura, ac ea quæ putantur
λήλων μεριμνώσι τα μέλη , και εί τινα ευπάθειαν indecora, et decora , solius Dei est facere, qui simul
έχει μέλος , συνευπαθήση πάντα τα μέλη , είτε δο temperabil corpus, etiam magis quam nunc copio
ξάζεται , συγχαίρη τα πάντα . siorem honorem addens ei 39 , cui deerit, ne dissi
din sil in corpore, sed invicem alia pro aliis sollicitudinem eamdem gerant membra ; et si quid pa
tilur unum membrum , simul patientur omnia membra, sive glorificatur unum membrum , simul
gausleb! al omnia membra .
21. Ταυτά μοι ουκ αλλοτρίως του ιερού , και των C 21. Hæc sunt a me dicta , nec præler institutum ,
απ' αυτού εξελαυνομένων , περί ου λέγει ο Σωτήρ de templo, deque ex ipso expulsis, de quo Servator
40
• ο ζήλος του οίκου σου καταφάγεται με , » είρη dicit : « Zelus domnus luæ comedil me ; ; atque
ται , τών τε αιτούντων σημείον Ιουδαίων αυτοίς eliam de Judæis petentibus signum sibi ostendi , ac
δειχθήναι , και της του Κυρίου προς αυτούς αποκρί- denique de Domini ad ipsos responsione , conjun
σεως , συνάπτοντος τον του ναού λόγον τω του (13 ) gentis serimonem templi sermoni proprii corporis,
ιδίου σώματος , και φάσκοντος : Λύσατε τον ναόν et dicentis : « Destruile lemplum hoc , el in tribus
τούτον , και τρισίν ημέραις έγερό αυτόν. Από diebus erigam illud * . 1 Ab boc enim templo ,
γάρ τούτου του ναού , όντος σώματος Χριστού , quod est corpus Christi , expellantur haec oportet
δεί απελαύνεσθαι ταύτα όντα (14) άλογα , και έμ quæ rationis capacia non sunt el quæ mercaluram
πορικά , ίνα μηκέτι οίκος εμπορίου ή . Και τούτον exercent, ut non in posterum sit domus mercaturam
τον ναόν λυθήναι δεί υπό των επιβουλευόντων τω exercentium . Desirui etiam hoc templum ab his qui
λόγω του Θεού , και μετά το λυθήναι τη προει insidianlur sermoni Dei necesse est , cumque dirulum
ρημένη ημίν τρίτη ημέρα ( 15) εγερθήναι : ότε ſuerit , tertia , quam prædiximus, die excitari ; quando
και οι μαθηται, ότι έλεγε πριν λυθήναι τον ναόν του 199 eliam discipuli ejus recordabuntur quod di
Θεού ο Λόγος , αυτού μνησθήσονται ο έλεγε , και πι- D xerit Filius Dei , antequam destrueretur templunι,
στεύσουσι ( 16) , τελειουμένης αυτών τότε μετά της perfecta tunc cum cognitione fide etiam ipsorum ,
γνώσεως και της πίστεως, αλλά και το λόγο ον είπεν el credent sermoni, quem dixerit Jesus . Quin unus
ο Ιησούς. Και έκαστος δε των τοιόνδε , Ιησού αυτόν quisque qui erit bujusmodi, Jesu illum purificante,
καθαίροντος , αποθέμενος τα άλογα και τα πωλούντα , cum deposuerit quæ aliena sunt a ratione, ac ven
δια τον του εν αυτοίς Λόγου ζήλον καταλυθήσεται, επί dentia , propter inhabitantis in se Filii Dei zelum ,
τω υπό Ιησού εγερθήναι, ου τη τρίτη ημέρα , όσον destruelur, ut a Jesu erigatur : non tertia die , quod
επί τη προκειμένη λέξει : ου γάρ γέγραπται· « Λύ ad proposilam lectionem allinel ; nec enim scri
σατε τον ναόν τούτον , και τη τρίτη ημέρα εγερώ plum est : « Destruile templum hoc , et lertia die
αυτόν, και αλλ' εν τρισιν ημέραις . Εγείρεται γάρ ή illud erigam, sed , in tribus diebus . » Erigitur

98 Psal. XXI , 15 . 96.99 Ezech XXXVII , 7 . 1.37 Ephes. IV , 13 . 38 1 Cor . ΧΙΙ , 12, seq. 39 ibid . 24 seq .
» Psal, LXVII , 10. 45 Joan . 1 , 19.
( 12) Υπέρ . Ita idem codex Bodleianus ; Regius, 115 ) 'Huépa . lia idem codex Bodleianus ; Regius,
υπό .
perperial , μετά.
( 13) To toð. Sic codex Bodleianus ; Regius , ( 16) Πιστεύσουσι . Sic codex Bodleianus ; Re
των του . gius , πιστεύουσι .
(1 ) " Όντα . Sic codex Bodleianus ; Regius , τα.
 575 ORIGENIS 576
enim templi erectio, postquam destructun: fuerit , Α του ναού τη πρώτη μετά το λυθήναι ημέρα και τη
prima el secunda die ; perficitur autem in tolis δευτέρα, τελειούται δε αυτού και έγερσις εν όλαις ταις
Trilbus diebus . Quamobrem, et facta est resurrectio , τρισίν ημέραις . Διά τούτο και γέγονεν ανάστασις , και
el erit resurrectio , siquidem cum Christo conse έσται ανάστασις , είγει συνετάφημεν τα Χριστώ , και
palli sumus, et cum ipso consurreximus 41. Ει συνανέστημεν αυτω. 5 Και επεί ουκ αρκεί (17) εις
φuoniam non satis est ad integram resurrectionem την όλην ανάστασιν το , συνανέστημεν , « εν τω Χρι
i!lud verbum , « consurreximus , , additur : « In στώ πάντες ζωοποιηθήσονται , έκαστος δε εν τώ ιδίων
Chrisio omnes vivificabuntur , unusquisque autem τάγματι· απαρχή Χριστός, έπειτα οι του Χριστού εν
in suo or line : primiliæ Christiis , deinde qui sunt τη παρουσία αυτού , είτα το τέλος . » Αναστάσεως γάρ
Christi , in adventu ejus : postremo inis 48. » Re: ήν και το εν τη πρώτη ημέρα γενέσθαι εν τω παρα
surrectionis enim illud est , prima die in paradiso δείσω του Θεού · αναστάσεως δε , και ότε ( 18) φαινόμε
esse Dei ; resurrectionis ilein, quando apparens , νός φησι Μή μου άπτου , ούπω γάρ αναβέβηκα
inquit : « Ne me langas, nondum enim ascendi ad προς τον Πατέρα και το δε τέλειον της αναστάσεως ήν,
Palrem * ; » al perfecta est resurrectio cum vadil ότε γίνεται προς τον Πατέρα. Επει δε οι συγχεόμενοι
: Patrem . Quoniam vero quidam confunduntur, εν τω περί Πατρός και Υιού τόπω , συνάγοντες το
«um venerint ad locum de Patre el Filio , adducern- Β . Ευρισκόμεθα δε και ψευδομάρτυρες του Θεού , ότι
: s illud : « Invenimur : autem et falsi testes Dei , εμαρτυρήσαμεν κατά του Θεού, ότι ήγειρε τον Χρι
quod iestati fuerimus adversus Deum , quod excila στον , δν ουκ ήγειρε και και τα τούτοις όμοια δηλούντα
verit Christum quem non excitavit 58 ; ) et his έτερον είναι τον εγείραντα παρά τον εγηγερμένον· και
similia declarantia alium esse eum qui excitavit ab τό: Λύσατε τον ναόν τούτον , και εν τρισιν ημέραις
eo φui excitatus fuit ; et illud : « Destruite templanι εγερω αυτόν· οίον το ( 19) εκ τούτων παρίστασθαι μη
inc , et in tribus diebus erigam illud , existiman- διαφέρειν το αριθμό τον Υιόν του Πατρός , αλλ ' εν,
les ex his ostendi numero non differre Filium a Pa ου μόνον ουσία, αλλά και υποκειμένω τυγχάνοντας
ire , sed utrumque non solum substantia , sed etiam αμφοτέρους, κατά τινας επινοίας διαφόρους , ου κατά
saljecto unum , secundum quasdam intelligentias , υπόστασιν λέγεσθα: Πατέρα και Υιόν λεκτέον προς
pon secundum hypostasim diversos dici Patrem et αυτούς πρώτον μεν τα προηγουμένως κατασκευαστι
Filium : illis respondere debemus, jo primis qui κα ρητά του έτερον είναι τον Υιόν παρότον Πατέρα ,
dein ea verba quæ præcipue astruant alimni esse και ότι ανάγκη τον Υιόν Πατρός είναι Υιον , και τον
Filium a Palre , et quod necessario Filius sit Patris Πατέρα Υιού Πατέρα. Μετά δε τούτο ουκ άτοπον εστι
Filius, el Paler Filii sit Pater ; tuin vero non c τον ομολογούντα μηδέν δύνασθαι ποιείν , εάν μή τι
alisurdum esse, eum qui falealur'se nihil posse ſacere βλέπη τον Πατέρα ποιούντα , και λέγοντας ότι « “Ο δ '
nisi quod viderit Patrem facientem 46, quique dical : αν ο Πατήρ ποιεϊ , ταύτα ομοίως και ο Υιός ποιεί, και
Quidquid autem Pater facil , similiter etiam Filius τον νεκρόν , όπερ το σώμα ήν , έγηγερκέναι, του Πα
facit *7 , 1 corpus quod mortuum erat excitasse , τρός αυτώ(20) τούτο χαριζομένου , ον προηγουμένως
Patre hoc illi donante : qui Pater præcipue dicen λεκτέον εγγερκέναι τον Χριστόν εκ νεκρών . Ο μέν
dus est Christum excitasse e mortuis . Sane Hera τουγε “Ηρακλέων το , έν τρισί , φησίν, αντί του, εν
cleon inquil, « in tribus, · 200 pro eo quod esi , τρίτη , μή έρευνήσας, καίτοιγε επιστήσας τώ (21 ) εν
in tertia , non perscrutalus ( quamvis nolarit voch τρισί, πώς έν τρισίν η ανάστασις ενεργείται ημέραις .
las, in tribus) quomodo in tribus diebus peragalur "Έτι δε και την τρίτην φησι την πνευματικήν ημέ
resurrectio . Allhuc autem el tertiam diem appellat ραν , εν ή οίονται δηλούσθαι την της Εκκλησίας ανά
spiritualem , in qua declarari pularit Ecclesiæ resur στασιν . Τούτων δε ακόλουθόν εστι πρώτην λέγειν εί
rectionem . His vero consequens est ut prima dies ναι την χοϊκήν ήμέραν , και την δευτέραν την ψυχικήν ,
terrestris, secunda animalis dicatur, non facla Ec ου γεγενημένης της αναστάσεως της Εκκλησίας εν
clesiæ resurrectione in ipsis. Videntur equidem quæ αυταίς. "Έοικε μεν τοίνυν τα υπό των εν τώ κατά
scripta sunt in Evangelio secundum Matiliseum et p Ματθαίον και Μάρκον αναγεγραμμένα Ευαγγελίω( 22)
Marcum de falsis testibus , in fine Evangelii accu ψευδομαρτύρων προς το τέλει του Ευαγγελίου κατη
Santibus Dominum nostrum Jesum Christum , rela- γορούντων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού την ανα
tionem habere ad illud : « Destruite lemplum hoc, φοράν έχειν επί τό: « Λύσατε τον ναόν τούτον , κάγώ
et ego in tribus diebus erigam iHud. , Ille enim de εν τρισίν ημέραις έγερώ αυτόν ό μεν γάρ έλεγε
1emplo corporis sui dicellat , que illi suspicantes περί του ναού του σώματος αυτού , οι δ ' υπονοούντες
de eo templo dici quod es lapidibus ædilicalum fue περί του εκ λίθων οικοδομηθέντος ναού λέγεσθαι τα

** Rom . vi , 4. 43 1 Cor xv, 22 seqq . * Joan.xx , 17. 48 Cor . XV, 15 . 46 Joan . V , 19. *7 ibid .

( 17) Ουκ αρκεί. Ιta idem codex Bolleianus ; Re
giις , ου κάκεϊ.
( 18 ) Και ότε. Sic codex Bodleianus ; Regius
omisit xai .
( 19) oίoν τo. Scribendum oίoνται .
( 20) Αίτη . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
αυ :.
(21 ) to. Sic codex Bodleianus; Regius , tó.
(22) Evarrelio . lia codex Bodleianus; Regius,
male , Ευαγγέλια , Ceterum distorta nec sunt, que
sic, ut adnotavii Huelins, dirigenda eraol : "Elx3
μεν τοίνυν τα εν τω κατά Ματθαίον και Μάρκον
αναγεγραμμένα Ευαγγελία περί των ψευδομαρτύ
por , ele .
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 578

ενταύθα ειρημένα έφασκον κατηγορούντες: Ούτος A rat , quae hic dicta sunt , dixerunt accusantes 48 :
έρη : Δύναμαι καταλύσαι τον ναόν του Θεού, και διά Hic dixit : Possum destruere lemplum Dei, et per
τριών ημερών αυτών οικοδομήσαι ή ως Μάρκος Tres dies illud ædificare : vel ut Marcus ** ; ( Nos
• Ημείς ηκούσαμεν αυτού λέγοντος , ότι , Εγώ κατα - audivimus hunc dicentem : Ego diruam templum
λύσω τον ναόν τούτον τον χειροποίητον , και διά τριών hoc manu factum , et per tres dies aliud non manu
ημερών άλλον αχειροποίητον ανοικοδομήσω (23): 5 ότε factum reædificabo , , quando el summus sacerdos
και ο άρχιερεύς αναστάς είπεν αυτώ ι Ουδέν άπο surgens dixit illi : « Nihil respondes ? cur isti
κρίνηκαι τι ούτοι σου καταμαρτυρούσιν ; Ο δε Ιησούς adversum le testificantur ? At Jesus tacebat 60 ;,
61
εσιώπα : 5 ή ως ο Λουκάς (24 ) φησί: « Και αναστάς και velut Marcus inquil : « El surgens summus
αρχιερεύς εις μέσον , επηρώτησε τον Ιησούν λέγων: sacerdos in medium , interrogabat Jesum dicens :
Ουκ αποκρίνη ουδέν ; τι ούτοι σου καταμαρτυρούσιν ; Non respondes quidquam ? cur isti ailversum le
"Ο δε εσιώπα , και ουκ απεκρίνατο ουδέν . » Νομίζω dicunt leslinonia ? Alille lacebal, neque quidquam
δ' αναγκαίως και ταύτα παρατεθείσθαι την αναφοράν respondebat . » Arbitror vero necessario etiam haece
citala fuisse relationem habentia ad eum lextum
έχoντα (25) επί το εν χερσί ρητόν.
qui est præ manibus.
B
99. « Είπαν ούν οι Ιουδαίοι : Τεσσαράκοντα και εξ 22. < Dixerunt ergo Jud:ei : Quadraginta el ses
έτεσιν ώκοδομήθη ο ναός ούτος , και συ εν τρισίν ημέ- antis edificatum est templurn hoc , et in in tribus
ραις εγερείς αυτόν ; Πώς τεσσαράκοντα και εξ έτε diebus eriges illud 5?? , Quomodo quadraginta et
σιν ώκοδομήσθαι φασε τον ναόν οι Ιουδαίοι λέγειν ουκ sex annis exstructum fuisse Judæi dicant lemplum
έχομεν, ει τη ιστορία κατακολουθήσαιμεν (26). Γέ boc, si loistoriam sequamur, dicere non possumus.
γραπται γαρ εν τη τρίτη των Βασιλειών, ώς ήτοίμα Nam in tertio Regum scriptum est 53 , quod e præpa
σαν τους λίθους , και τα ξύλα τρισίν έτεσιν . Εν raverint lapides et ligna tribus annis. In quarto
δε τώ τετάρτω έτει , μην δευτέρω, βασιλεύοντος του aulem anno , niense secondo, regnante rege Salo
βασιλέως Σολομώντος επί Ισραήλ, ενετείλατο ο βασι nione super Israel , mandavit rex , et lollunt lapides
λεύς , και αίρουσι λίθους μεγάλους τιμίους εις το θε grandes, lapides preliosos pro fundamento domis ,
μέλιον του οίκου , και λίθους απελεκήτους και επελέ alque lapides impolitos ; et sculpserunt eos filii
κησαν οι υιοι Σολομώντος, και οι υιοί Χειράμ και Salomonis, et filii Cbiram , jecerunique eos pro
έβαλον αυτούς εν τω τετάρτω έτει , και έθεμελίωσαν fundatione in quarto anno , et funlaverunt domum
τον οίκον Κυρίου εν μηνί Νεισάν (27 ) , και το δευτέ Domini in mense Nisan ( is est secundus mensis ) ;
ρω μηνί ενδεκάτω ενιαυτώ , μηνί Βααλ , ός ήν μήν , undecimo autem anno , in neuse Bral , qui est
όγδοος , συνετελέσθη ο οίκος εις πάντα λόγον αυτού , " mensis 201 Octavis , perfecta est domus per
και εις πάσαν διάταξιν αυτού . » "Ινα ούν και την omnes parles suas, el juxta cunclami dispositionem
ετοιμασίαν αυτού συγκατατάξωμεν (28 ) τω χρόνω της suam * . , Ui ergo eliain præparationem ejus cum
οικοδομής , ένδεκα έτη τα πάντα ου συμπληρούται εις tempore structure annumeremus , undecim anno
την οικοδομής του ναού . Πώς oύν οι Ιουδαίοι λέγουσι rum numerus non completur ad strucluram templi.
«Τεσσαράκοντα καιέξ έτεσιν ώκοδομήθη ο ναός ούτος; » QuamobremquomodoJudaei dicunt, quadraginta et
ει μη άρα τις βιασάμενος φιλοτιμήσηται (29) παρα sex annis ædilicalum fuisse lemplum hoc ? , Nisi
στήσαι των τεσσαράκοντα και εξ ετών πληρούμε forie quis, qui urgeretur, contenderet ostendere
νον (30 ) χρόνον, αφ' ου ο Δαυίδ φησι προς Νάθαν τον tempus quadraginta el sex annorum compleri alı co
προφήτην, βουλευσάμενος περί της οικοδομής του lempore quo David inquit au Nathan propietam ,
ναού· ι Ιδού εγώ κατοικώ εν οίκω κεδρίνη, και η consulens de ædificatione lempli : « En ego habito
in domo cedrina , el arca Dei manel in medio len
κιβωτός του Θεού κάθηται εν μέσω της σκηνής και ει
γάρ κεκώλυται , ώς ανήρ αιμάτων οικοδομήσαι αυτόν, torii 58. , Nam etiam si prohibiliis fuil , ceu vir
έoικέ γε ( 51) ησχολήσθαι περί την συναγωγήν της sauguinum, ipsum edificare , al sallem videtur se
ύλης του ναού . φησί γούν εν τη πρώτη των Παρα- D exercuisse circa colligendamm malerian Leopli.
λειπομένων Δαυίδ ο βασιλεύς πάση τη εκκλησία : Inquit ergo in prinio Paralipomenon liliro reX
• Σολομών και υιός μου , εις ον ηρέτικεν αυτόν Κύριος , David cunclæ congregationi : « Salomon filius meus ,
νέος και απαλός , και το έργον μέγα , ότι ουκ ανθρώ in quem complacuit sibi Dominus, juvenis est et
που οικοδομεί (52 ) , αλλά κυρίω Θεώ κατά πάσαν την delicatus ; opuisque magnum est , quoniam non
4 Matth . ΧΧVΙ . 61 . 69 Marc . ΧΙV , 58 . 60 Matth . ΧΧVΙ , 62. 51 Μarc., Χιν , 60, 61 . 52 Joan . 1, 20.
14 141 Reg . V , 17 , 18 ; VI , 1 . 64 III Reg . VI , 38. 58 II Reg. VII , 2. $6 | Paralip. xxix , 1 seqq.
(25 ) Άνοικοδομήσω. Sic codex Bodleianus ; Re braice T , veteris mensis Hebraici nomen , quiljar
Gius, οικοδομήσω. Judaico ' respondet. Vide Josepl. Antiq. lib. I ,
(24) Λουκάς . Scribendum Μάρκος . Cap . 2, 1. 3 .
(25 ) "Έχοντα . Sic codex Bodleianus ; Regius , (28) Αύτου συγκατατάξωμεν . Ιta colex Bodleia
έχοντος . nus ; Regius , συγκαταλάβωμεν .
(95) Colex Regius , οικοδομήσαι φασι τον ναόν ( 29) Colex Bodleianus , φιλοτιμήσαιτο.
οι Ιουδαίοι λέγονται · ουκ έχομεν ει τη ιστορία κατ (30 ) Codex Regius , τληρουμένων .
0.xoloJOhoouev: scd codex Bodleianus ut in nostro (31 ) Colex Bodleianus, αυτόν, αλλ' ούν έoικε γε .
tuxi1) . (32) Colex Regius , οικοδομή .
( 27) ' Er unri Nelár . Lege 2:00 , hoc est He
 379 ORIGENIS 380
homini , sed Domino Deo edificat . Praeparavi illi A δύναμιν ήτοίμακα εις οίκον Θεού μου χρυσίον , αργύ
pro viribus meis ad domum Dei mei construendam , ριον , χαλκόν , και σίδηρον , ξύλον , λίθους Σουμ, και
aerum, argentum , es et ferrum , lignum , lapides πληρώσεως, και λίθους πολυτελείς (53), και ποικί
50em , et plenitudinis , lapidesque sumptuosos , et λους, και πάντα λίθον τίμιον, και Πάριον πολύ. "Ετι
varios, el omnem lapidem preliosum , et Parium εν τω ευδοκήσαι με εν οίκω Θεού μου , έστι μοι ο πε
multum. Adluc etiain , ut complacerem in domo ριπε ποίημαι χρυσίον, και αργύριον· και ιδού δέδωκα
Dei mei, est mihi , quod acquisivi , auruin el εις οίκον Κυρίου μου εις ύψος : έκ τόσων ήτοίμασα(34)
argentum : et ecce dedi in domum Dei mei in alli εις τον ο κος των αγίων τρισχίλια τάλαντα χρυσίου του
ludinem : ex tol præparavi in domum sanctorum εκ Σουφείρ , και επτακισχίλια τάλαντα αργυρίου δο
tria millia talentorum auri ex Suphir , el septem κίμου , επαλειφήναι εν αυτούς τους οίκους του Θεού διά
millia talentorum argenti probati , ut incrustetur χειρός τεχνιτών. Σ 'Εβασίλευσε γάρο Δαυίδ επτά έτη
ex ipsis domus Dei per manus artificum . • Regna- εν Χεβρών , και λγ' εν Ιερουσαλήμ . Εάν ούν δυνηθή
vit enim David annis seplem in Hebron , et tria αποδείξει την αρχήν της περί του ναού κατασκευής
supra triginta in Jerusalem 87. Quare si poterit quis γεγονέναι συνάγοντος αυτού την επιτήδειον ύλην από
ostendere principium præparationis templi fuisse , του ε ' χρόνου της βασιλείας αυτού, δυνήσεται βιασά
coligente eo malerian convenientem a tempore B μενος περί (55) των μς' ετών ειπείν. "Αλλος δε τις
quinti anni regni sui , polerit, si urgeatur, dicere έρεί τον δεικνύμενον με τον υπό Σολομώντος ωκοδο
de quadraginta sex annis . Αlius vero quisplarm μημένον είναι, εκείνον γάρ κατεστράφθαι (56) κατά
dicel lemplum quod ostenditur, non esse illud a τους της αιχμαλωσίας χρόνους, αλλά τον επί "Εσδρα
Salomone exstructum , nam eversum fuit e capii- οικοδομηθέντα περί ου ουκ έχομεν τρανώς τον των
vitatis temporibus 58, sed quod Esdras edifica- τεσσαράκοντα και εξ ετών αποδείξαι αληθευόμενον
verit 89 και de quo non possumus aperte ostendere λόγον . "Έοικε δε και κατά τα Μακκαβαϊκά πολλή τις
crationem vera narrantem de quadraginta et sex ακαταστασία γεγονέναι περί τον λαόν και τον ναόν
annis. Apparet etiam apud Machabaica 60 mullam και ουκ οίδα εί ποτε ανωκοδομήθη τοσούτοις έτεσιν ο
inconstantiam , et confusionein fuisse circa lem ναός . Ο μέντοιγε Ηρακλέων, μηδέ επιστήσας τη
plum , el circa populum ; et haud scio , an tunc ιστορία , φησί τον Σολομώντα τεσσαράκοντα και εξ
reædificatum fuerit lot annis. Sane Heracleon, έτεσι κατεσκευακέναι τον ναόν , εικόνα τυγχάνοντα του
202 ne inspecta quidem historia , Salomonem Σωτήρος και τον ς' αριθμόν εις την ύλην, τουτέστι
inquit quadraginta el sex annis ædificasse templum , το πλάσμα αναφέρει : τόνδε των τεσσαράκοντα , ο τε
quod erat imago Servaloris : ac sex numerum ad
C τράς έστι , φησίν, η απρόσπλοκος , εις το εμφύσημα ,
maleriam , id est ad effectionem refert ; quadra και το εν τώ εμφυσήματι σπέρμα. "Ορα δε ει δυνατόν
ginta autem numerum , qui est , inquit, qualernio τον μεν μ ' διά τα τέσσαρα του κόσμου στοιχεία εν
copulari nescius, ad insufflationein semenque insul τοίς ήγωνισμένους (57 ) εις τον ναόν εγκατατασσόμενα
lationis . Tu vero vide num possis accipere per λαμβάνειν τον δέ ς' διά τό τή έκτη ημέρα γεγονέναι
quadragenarium numerum quatuor elementa mundi, τον άνθρωπον .
yuæ ponuntur in angulis lempli; per senarium
vero, hominem sexta die factum .
23. « At ille dicebat de lemplo corporis sui . Cum 25. • Εκείνος δε έλεγε περί του ναού του σώματος
ergo surrexit e mortuis , recordali sunt discipuli αυτού . "Οτε ούν ηγέρθη εκ νεκρών , εμνήσθησαν οι
ejus quod hoc dixisset , el crediderunt Scriptura , μαθηταί αυτού , ότι τούτο έλεγε , και επίστευσαν τη
el sermoni quem dixerat Jesus 61 , nempe corpus Γραφή , και τα λόγω, όν είπεν ο Ιησούς και εις το ότι
Filii vocari lemplum ejus. Quæsilu autem dignum το σώμα ( 38 ) του Υιού ναός αυτού είρηται . Ζητήσαι
est simpliciterne hoc accipienduin sit, an conten δε άξιον πότερον απλούστερον τούτο εκληπτέον (39), ή
dendum sit singula quæ de lemplo scribuntur, έκαστον των αναγεγραμμένων περί του ναού φιλοτιμη
referre ad sermonem de corpore Jesu, videlicet D τέον ανάγειν εις τον περί του σώματος Ιησού λόγον ,
quod ipse ex Virgine sumpsit, vel ad Ecclesiain , ήτοι ου ελληφεν εκ της Παρθένου , ή της Εκκλησίας
queipsa etiam corpus Christi dicitur, et ob quam σώματος αυτού λεγομένης είναι , ώς και ημάς μέλη
nos etiam membra ipsius Christi apud Apostolum 69 του σώματος αυτού παρά το 'Αποστόλω ονομάζεσθαι.
nominamur. Atque molestiis quidem seipsum libe “Ο μεν ούν τις , πραγμάτων αυτών απαλλάττων τω
rans aliquis, et desperando singula referre se posse απογινώσκειν έκαστον δύνασθαι των κατά τον ναόν
quæ de lemplo dicuntur ad corpus , utrolibet modo αναφέρειν επί το σώμα , όπoτέρως αν έχη , επί το
87 DI Reg. τι , 11. BA II Paralip. XXXVI, 19. 89 III Esdr . vi , 1 scal . 60 I Machab. I , 22 seqq .
1 Joan. 11, 21 , 22. 62 ] Cor. XII, 27 .
(33 ) Ιdem codex Regius , πολυτελείας . ταϊς γωνίαις , vel γεγωνιωμένοις.
(34 ) Codex Regius, εκτός ών ήτοίμασα .
(38) Εις το ότι το σώμα, etc. Sic recte habet
( 35) Collex Regius, τις pro περί. codex Bodleianus ; male aulem Regius, eis to Google
(56) Codex Regius, ώκοδομημένον είναι τον εκεί του Υιού ναός αυτού είρηται , ζητήσαι άξιον .
ω, κατεστρέφθαι . (39) 'Ex.inatéor . Sic codex Bodleianus; Regius,
( 37) Ηγωνισμένοις . Sic codex Bolleianus , Re εκλεκτέον.
gius , αγωνισμένοις . Ferrarius videtur legisse εν
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. τρα
581
απλούστερον καταφεύξεται, λέγων διά τούτο σώμα A se habeat , ad intelligentiam simpliciorem confu
εκατέρως νοούμενος τον ναόν ωνομάσθαι, επεί ώσπερ giei , dicens idcirco corpus utroque modo intelle
ο ναός δόξαν είχε Θεού κατασκηνούσαν εν αυτώ, ού clum , templum nuncupatum fuisse, quod quem
τως εικόνα και δόξαν Θεού υπάρχοντα τον Πρωτότοκον admodum templum illud gloriam Dei habebat in
πάσης κτίσεως , το σώμα, ή την Εκκλησίαν αγαλ- seipso habitantein , ita imago, et gloria Dei exsistens
ματοφορούντα ναόν ευλόγως ειρήσθαι Θεού · ημείς δε , Primogenitus omnis creature 63 repræsentans cor .
το μεν περί εκάστου των εν τη τρίτη των Βασιλειών pus suum vel Ecclesiam , lemplum Dei rationabiliter
περί του ναού είπείν δυσδιήγητον ορώντες, και πολ fuerit dictum . Nos vero, videntes quidem difficile
λω της λέξεως ημών μείζον , άλλως τε και ου κατά esse e singulis rebus templi disserere quæ in
την παρούσαν γραφήν , υπερτιθέμεθα . Πλήν εν τοις Regum tertio 64 dicuntur, Iongeque majus oratione
τοιούτοις , μάλιστα διά το υπέρ την ανθρωπίνην είναι nostra , alioqui etiam ad præsentem scriptionem
φύσιν, και κατά την του Θεού σοφίαν , το ίδιον non pertinens, differimus. Cæteruni in hujusmodi
της θεοπνεύστου Γραφής εμφαίνεσθαι πειθόμενοι, rebus persuasum habentes ad Dei sapientiam perti .
σοφίαν εν μυστηρίω την αποκεκρυμμένην , ήν ου nere proprietates explicare divinitus inspirale
δεις των αρχόντων του αιώνος τούτου έγνωκε , παρι Scripturæ , quæ sapientiam docet in mysterio
Ι
στάσης , και καταλαμβάνοντες εξαιρέτου Πνεύ- B recondilam , quam nulus principum saeculi hujus
ματος σοφίας εαυτούς δεομένους, προς το τα τηλε- cognovit 68 ; cum id presertim nature humania
καύτα ιεροπρεπώς νοήσαι, ώς ένι μάλιστα δι' ολίγων capίunt superet ; deprehendentes insuper nos
την περίνοιαν των κατά τον τόπον διαγράψαι πειρα- ipsos eximii Spiritus sapientia egere, ad intelli
σόμεθα , σώμα (40 ) την Εκκλησίαν, και οίκον Θεού gendum talia ,, ul sacerdotem decet ;
gendum talia quam
εκ λίθων ζώντων οικοδομούμενον, οίκον πνευματικών paucissimis polerimus, describere hujus loci intelli
εις ιεράτευμα άγιον μανθάνοντες από του Πέτρου gentiam tentabimus , edocli a Petro 66 Eccle
τυγχάνον, ώς τον οικοδομούντα τον ναόν υιόν Δαυίδ siain corpus esse et domum Dei ex lapidibus
κατά τούτο Χριστού είναι τυπον , μετά τους πολέ viventibus ædificatam , domum spiritualem 203
μους , ειρήνης βαθυτάτης γεγενημένης , οικοδομούντα in sacerdotium sanclum , ila ut Davidis lilius sit
εις δόξαν του Θεού τον ναόν εν τη επιγείω Ιερουσα- hanc ob causam Christi figura , edificans leuplum ;
λήμ, ίνα μηκέτι παρά μετακινητώ πράγματι τη σκηνή qui post bella , pace altissima faela , edifical ad
λατρεία επιτελήται , έκαστον των κατά τον ναόν εις την gloriam Dei templum in terrestri Jerusalem 67, ne in
'Εκκλησίαν (41) ανάγειν πειρασόμεθα . Τάχα γαρ εάν posterum cultus Dei perficiatur in leitorio subitude
πάντες οι εχθροί υποπόδιον γένωνται των Χριστού πο- c mutabili, singulas res templi ad Ecclesiam referre
δών , και ο έσχατος εχθρός θάνατος καταργηθή , η τε lentabimus. Fortassis enim si inimici ornnes sub
λειοτάτη ειρήνη έσται ότε Χριστός έσται Σολομών , sellium tant pedum Clhristi, et ultimus inimicus,
όπερ ερμηνεύεται, ειρηνικός , πληρουμένης της προ nempe mors , abolealur 68 ; perfeclissima pax erii ,
φητείας εις αυτόν λεγούσης : « Μετά των μισούντων quando Cluristus erit Salomon , quem si interprete
την ειρήνην ήμην ειρηνικός. » Και τότε έκαστος των ris, est pacificus 69 ; impleta in ipsum prophetia quæ
ζώντων λίθων, κατά την αξίαν του ενταύθα βίου, dicit 'o : « Cum his qui olio babebanı pacem, eram
έσται του ναού λίθος : ο μέν τις εν τω θεμελίω από- pacificus . » Αc tunc unusquisque viveus lapis pro
στολος, ή προφήτης βαστάζων τους επικειμένους : dignitate presentis vitae erit templi lapis : alter
και δέ τις μετά τους εν τω θεμελίω υπό μέν των απο. quidem in fundamento apostolus vel propheta por
στόλων βασταζόμενος , και αυτός συν τους αποστόλους lans superimposilos ; aller vero post eos qui sunt
συμβαστάζων τους υποδεεστέρους και ο μέν τις in fundamento , portalus quidem el ipse ab aposlo
έσται λίθος των ενδπάτων, ένθα η κιβωτός , και τα lis, alios sed ipse etiam portans infirmiores cum apo
χερουβίμ , και το ελαστήριον · έτερος δε του περιβό- stolis ; atque etiain alter quidem lapis erit penitis
λου, και άλλος έτι έξω του περιβόλου των Λευιτών simus, ubi arca et cherubim est , el propitiatorium ;
και ιερέων, λίθος του θυσιαστηρίου των ολοκαρπω- D aller vero lapis vestibuli , et alius adhuc extra ve
μάτων . Την δε περί τούτων οικονομίας και λειτουρ- stibulum Levilarum et sacerdolumn , Japis allaris , in
γιαν εγχειρισθήσονται άγιαι δυνάμεις , άγγελοι Θεού, quo offeruntur fructuum oblationes. Porro harum
rerum æconomia et ministeriuin concredelur san) -
αι μέν τινες ούσαι κυριότητες , η θρόνου , η αρχαι , ή
εξουσίαι · αι δε τούτοις υποτεταγμέναι , ών τύποι οι τρισ clis virtutibus , nempe angelis Dei , quarum aliquide
χίλιοι και εξακόσιοι άρχοντες επιστάται , καθεσταμένου quidem suunt dominationes , vel throni , vel princi
επί των έργων των Σολομών , και εβδομήκοντα χιλιάδες palus , vel polestates; alique vero his subject ;
νων αιρόντων άρσιν , και αι των λατόμων όγδοήκοντα quarum figuran gerunt seicenti illi supra tria nil
χιλιάδες εν τω όρει , οι ποιoύντες τα έργα, και έτοι lia praefecti , præfecti principes constituti super
μάζοντες (42) τους λίθους και τα ξύλα. Παρατηρη opera Salomonis ; el sepluaginta chiliades gestan
68 Coloss . 1 , 15. 64 UI Reg. VI, VII , VIII . 68 1 Cor. 1 , 7, 8. 66 IPetr . 1 , 5. 67 III Reg . 1 , 3-5 .
81 Cor. XV , 25, 26. 69 | Paralip. xxi, 9. 10 Ps.ll. CΧΙx, 73.
(40) Σώμα . Desideratur in codice Regio, sed re Regius, και την Εκκλησίαν.
stituilar e Boulleiano . (12 ) ' Ετοιμάζοντες. Sic codex Bodleianus ; Re
( 41 ) Εις την Εκκλησίαν . Ιta colex Bodleianus ; gius, ετοιμάσαντες.
383 ORIGENIS 581
tium onera ; et ocloginta cliiliales lapicillarum in A τέον δε , ότι οι μεν αναγεγραμμένοι αίρειν άρσιν ,
nionle facientes operas, et præparantes lapides, et εβδομάδος εισί συγγενείς : οι δε λατόμοι , και εκτυ
ligna " . El observandum quod qui scribunlar ge πούντες τους λίθους , προς το αρμονίους αυτούς γενέ
stare onera , numeri seplenarii sint cognali , Rur σθαι τω ναώ , όγδοάδι προσωκείωνται οι δε επιστά
slim lapicidæ el scalpenles lapides, uil convenienter ται , εξακόσιοι τυγχάνοντες , τώ του έξ τελείω άρι
sint in oplo, ocionario numero sunt similes. At θμώ οιονεί εφ' εαυτόν πολυπλασιαζομένω συνάπτον
præfecti illi sexcenti exsistentes, numeri senarii per ται . Τα μέντοιγε της ετοιμασίας των λίθων αιρο
fectioni , ut qui in seipsum multiplicetur, conjungun- μένων και ευτρεπιζομένων εις την οικοδομής τρισιν
lir. Jam vero præparationes lapidum qui tolluntur έτεσιν επιτελούμενα εμφαίνειν μοι δοκεί του εν αιω
et aplantur ad structuram, tribus annis perfecte , νίω τη τριάδι συγγενούς διαστήματος τον οίον χρό
ostendere mihi videntur solum tempus intervalli co . νον . Ταύτα δε έσται , όταν ειρήνη τελειωθή μετά
gnali triadi, que sempilerna est . Que omnia qui- έτη (45) της οικονομίας των κατά την απ ’ Αιγύπτου
dem erunt 204 cum pax perfecta fuerit post an έξοδον πραγμάτων τετρακόσια και τριάκοντα , και
nos trecentos et quadraginta æconomia rerum fa των κατά την Αίγυπτον οικονομηθέντων μετά Ιησού ,
riarum " , dum egrederentur ex Æxyplo , atque και λ' έτη της προς τον Αβραάμ από Θεού διαθήκης,
earum que in Egypto gestae sunt post annos qua- Β ώς είναι από του Αβραάμ επί της αρχής της οικοδο
dringenlos et triginta testamenti ad Abraham 13 ; μής του ναού σαββατικούς αριθμούς δύο, τον επτακό
lit sint ab Abrahain usque ad principium ædifica σια και εβδομήκοντα , ότε και εντελείται ο βασιλεύς
tionis templi , sabletici, hoc est seplenarii , ηumeri ημών ο Χριστός ταϊς των νωτοφόρων α ' χιλιάσιν μη
duo , nempe septingentesimus et septuagesimas ; τους τυχόντας παραλαμβάνειν (44) λίθους εις τον
quando etiam nmarula bit rex nosler Christus septua- θεμέλιον του οίκου , αλλά λίθους μεγάλους , τιμίους ,
ginta chiliadibus onera bumeris gestantium, ne obvios απελεκήτους, ένα πελεκηθώσιν ουχ υπό των τυχόν
el vulgares lollant lapides, ad domus fundamenlum ; των εργατών , αλλ ' υπό των Σολομώντος υιών · τούτο
sed lapides grandes , preliosOs, non scalpios; qui γάρ εν τη τρίτη των Βασιλειών γεγραμμένον εύρο
non a quibusvis artificibus scalpanlur, sed a Salo μεν. Τότε δε διά την πολλήν ειρήνης και ο της Τύρου
ionis filiis; nam Ιιοc Regum tertio 74 scriptum βασιλεύς Χειράμ συνεργεί τη οικοδομή του ναού , δι
invenimus . Tunc etiain propter multam pacem , δους εαυτού τους υιούς τους υιούς του Σολομώντος ,
Tyri rex Chiram Coadljuval edificationem templi , συμπελεκάν τους μεγάλους και τιμίους λίθους το
dalis suis ipsius filiis Salomonis filiis " , ut scal αγίω και εν τω τετάρτω (45) έτει ιδρυμένους εις την
14
11 IHI Reg.
7.8 ibid . 4 , 8 elV , seq
15 , 16, 18 . 18 ibid . VI , 1 . 78 Exod . xii , 40 ; Galal . III , 17 . Cap . 4, 15 , 17, 18.
.

(33) " Όταν ειρήνη τελειωθή μετά έτη , etc. Ab C μετά Ιησού και λ έτη της , etc. , manifesto sunt
esin filiorum Israel ad initia constitutionis templi viliosi. Ei sic reparari poss'inl . Codex Regius
annos effluxisse octoginta supra quadringentos di habel, meta lū . Ila legerunt Perionins el Ferra
serle scripliin esl III Pieg . vi, 1, nedum quadrin rins, ei ita scripseral indoctus librarius, iu pro
gentos el trigintil, uli hic habetur. Josuam præ 'Incoū positum existimans , more tayuypáçwv,
lirea res in Ægypto administrasse ullas quis in quibus id nominis ita contrahere solituin est. At
quam prodidit ? Quid hoc denique monstri est, tri- plane scripsit Origenes detde u' xal X Etn , hoc est
ginta annos a testamento Dei ab Abrahamo susce quod liabetur Gal, III, 17, μετά έτη τετρακόσια και
plo, ad legem Moysi traditam intercessisse , cum τριάκοντα. Αιφui hie due summe in unum cont
annorum triginta el quadringentorum spatium positæ duplicem numerum sabbalicum dabunt,
Paulus interponat Gal . 111 , 17 , ex eo quod babeliir septingen torum nempe annorum et septuaginta.
Exod . xii , 40 ? Si buic igitur loco medicinam fa Hic mentem Origenis et scripluram : perscrutamur,
( : re velimus, ila subducendæ sunt rationes, ut quæ rectane sit el chronologicis computationibus
duplex annorum summa, corum scilicel qui a le consona, hujus artis magistris disquirendum per
stamento tradito ad exilum filiorum Israel , seu millo . Unum Josephi locum , unde de eo existimari
legem positam (eodem quippe hæc anno contige possil, proferam ex lib. viu Anliq ., cap . 2 , n . 3 :
runi ), φuique ab exita'ad exstructionen Lempli D Της δε οικοδομίας του ναού Σολομών ήρξατο, τε
pralerierunt, duplicem numerum sabbaticum det , ταρτον ήδη της βασιλείας έτος έχων, μηνί δευτέρω,
srplingenlorum videlicet cl septuaginta annorum . ον Μακεδόνες μεν 'Αρτεμίσιον καλούσιν, Εβραίοι δε
Ac posteriorem quidemi, ab exitu ad exstructionem "Ίαρ , μετά έτη πεντακόσια και εννενήκοντα και δύο
templi , quadringentorum et octoginta annorum της απ’ Αιγύπτου των Ισραηλιτών εξόδου : μετά δε
esse proditur III Reg . vi , 1, juxta Hebraicum exem χίλια και είκοσι έτη της 'Αβράμου εις την Χανα
plar, quod reliqui fere interpretes secuti sunt , ναίαν εκ της Μεσοποταμίας αφίξεως. « Exorsusque
19nis exceptis LXX Senibus , quos assectalus est est Salomon fabricain hanc anno regni sui quario ,
Origenes : al illi sic habent : Και εγενήθη εν τω secundo mense , quem Macedones Artemisiuni yo
τεσσαρακοστή και τετρακοσιοστω έτει της εξό canl, Jar vero llebræi, annis quingentis nonaginta
δου , ele. Complut. editio , όγδοηκοστή. Cerie Mel duobus, postquam Israelitæ Ægyplo excesserant :
chior Canus lib . xi De loc . theolog. , numerum illum mille et viginti annis post Abrahami ex Meso
a librariis, ut fere fil, esse corruptin multis probal ; poramena regione in Chananæam migrationem . 1
et revera , si numeros accurate ponere volueris, ex lluerius.
aliis Scripluræ locis facile comperies lectionem (44 ) Ημών ο Χριστός ταϊς των νωτοφόρων 7
illam stare non posse . Verisimile igitur mihi lit Xidido jin TOUS TUZOrtuc napadaubürer. He
legisse Origenen, εν τω τεσσαρακοστή και τριακο desiderantur in codice Regio acproinde in editione
JuustỘ , el inde loco hoc quem ir: clanus seripsisse Thuelii, sed restituuntir e codice Bodleiano .
τριακόσια και τεσσαράκοντα . Que: sequitur Αφιέ ( 45) Το αγίω και εν τώ τετάρτω . Sic codex
είν, και των κατά την Αίγυπτον οικονομηθέντων Bodleianus ; Regius , τώ αγίω και αινετώ τετάρτω.
385 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 386

θεμελίωσιν του οίκου του Κυρίου . Ογδοάδι μέντοιγε A pant grandes el pretios0s lapides sancte donus ,
ετών (46) συντελείται ο οίκος το ογδόω μηνί του etiam in quarto anno , sedentes ad ſundationem do
ογδόου έτους από της θεμελιώσεως . mus Dei. Cæterum ocionario numero annorum
completur domus, octavo mense oclavi anni a fun
datione 76.
24. Ουδέν δε άτοπον έσται δια μέσου τοίς μηδέν 24. Nihil autem absurdi erit existimantibus præ
πέρα της ιστορίας οιoμένοις διά τούτων δηλούσθαι ter historiam declarari per hæc aliud nihil, in me
δυσωπητικούς λόγους προσαγαγείν προς το ως Πνεύ dio sermone verba adhibere, quibus pudore perſun
ματος γραμμάτων ζητήσαι του Πνεύματος νούν εν dantur, el flectantur ad quærendum in his, ceu lil
τούτοις άξιον . 'Αρα γάρ οι των βασιλέων υιοί (47 ) leris Spiritus , sensum Spirili dignum . An regum
έσχόλαζον τη πελεκήσει των μεγάλων και τιμίων λί filii vacabanl scalptioni graudium el preciosorum
θων, αναλαμβάνοντες τέχνην βασιλικής ευγενείας lapidum, sunpla arte a regia generositate et nobili .
αλλοτρίαν ; Και ο αριθμός των νωτοφόρων, και λατο lale aliena ? An etiam numerus 205 humeris
μων, και επιστατών , του γε χρόνου της ετοιμασίας onera gestantium, et lapicidarum, et prefectorum ,
των λίθων , και της επισημειώσεως (48) των ομοίων ac postremo lemporis præparationis lapiduin rerum
B
ώς έτυχεν αναγέγραπται ; 'Εχρήν δε τον άγιον εν εί que similiúin vulgariter inscriptus est ? Scilicet Deo
ρήνη κατασκευαζόμενον οίκον τω Θεώ ώκοδομήσθαι edificari necesse eral domum sanctam, quae in pate
χωρίς σφύρας , και πελέκεως , και παντός σιδηρου Construebatur , sine malles et securi et quovis ferri
σκεύους , ίνα μη δεν ακολουθη θορυβώδες εν τω ναώ instrumento , ut turbulentum nihil sequeretur in
του Θεού . Πάλιν δε απορώ προς τους τη λέξει δου templo Dei. Proinde rursus contra hos qui litteræ
λεύοντας, πώς δυνατόν, ογδοήκοντα χιλιάδων λατό serviunt, quæstionem moveo : Qui fieri poterat ut
μων τυγχανουσών (49) λίθοις άκροτόμους αργούς ρκο- hiliades ocloginia lapieidarum cum essent , edifi
δομήσθαι τον οίκον του Θεού , σφύρας και πελέκεως , caretur domus Dei lapidibus duris, candidis, neque
και παντός σκεύους σιδηρου ουκ ακουσθέντος εν τω malleo , neque securi , seu aliquo ferri instrumento
οίκω αυτού , εν τώ οικοδομείσθαι αυτόν ; Αλλά μη audito in domo ipsius, dum ipsa ædificaretur ? Vide
ποτε οι λατομούμενοι λίθοι ζώντες αψοφητί και ατα vero , ne forte viventes lapicidis lapides , sine stre
ράχως λατομούνται έξω που κατά (50 ) τον ναόν , ένα pitu secti et tumultu, exscindantur alicubi extra
έτοιμοι έλθωσιν επί το αρμόζον αυτοίς της οικοδο templum , ut parati veniant ad structure locum
μης χωρίον . Και ανάβασις δέ τις περί τον οίκον του convenienténı. Quin ascensus quidam est circa do
Θεού μή γεγωνιωμένη , ανακλάσεις ευθειών έχουσα . mum Dei non babens angulos , sed flexiones recla
C
Γέγραπται γάρ : « Και έλικτη ανάβασις εις το μέ ruin linearum . Scriptum est enim : « Et ascensus
σον , και εκ της μέσης επί τα τριόροφα και ελικοειδή lexuosus erat ad medium lialamum ; et a medio
γάρ έχρήν είναι την εν τω ναώ του Θεού άνοδος usque ad tertium laqueare 7. , Flexuosum enim
της έλικος αναβάσει τον ισαίτατον κύκλον μιμουμέ esse necesse erat in Dei templo ascensum ipsum ;
νης. "Ινα δε ούτος ο οίκος βέβαιος ή , ως ένι κάλλι linea obliqua ascensu ipso imitante circulum æquis
στα (51 ) , οικοδομούνται δεσμοί (52) αυτώ δι' όλου simum . Jam vero ut domus hæc sit firma , ædificari
οίκου πέντε εν πήχει το ύψος , ίνα ή από των αισθη lur illi quam pulcherrime vincula quinque per 10
των επί τάς καλουμένας θείας αισθήσεις άνοδος δη lam domum unius cubiti altitudine 78 ; ut innualur
λωθή εν ύψει τυγχάνουσα, προς κατανόησιν των νοη debere nos ascendere in sublime a rebus sensibili
των . Μακαριωτέρων δε λίθων χωρίον έoικεν είναι το bus ad eos sensus quos divinos vocant , contuendi,
καλούμενον Δαβείρ , ένθα η κιβωτός της Διαθήκης ac contemplandi causa res eas quæ animo cernun
του Κυρίου ήν , ίν ' ούτως είπω, το χειρόγραφον ετύγ lur. Porro bealiorum lapidum locus ille esse vide
χανε του Θεού , αι πλάκες γεγραμμέναι το δακτύλω Lur qui vocatur Dabir 78 ; ubi arca Testamenti Do
αυτού . Ό δέ οίκος όλος χρυσούται : " Ολον γαρ, mini eral , el chirographum , ut ita dicam , Dei ,
φησί , τον οίκον περιέχρισε χρυσίω, έως συντελείας D nempe Lalbulle scriple digito ipsius 80. Αι ιοla do
παντός του οίκου . » Τα μέντοι δύο χερουβίμ εν τώ Δα mus inauralur : 1 Totam enim , inquit , domuin
σειρ ήν, όπερ ου δεδύνηνται ερμηνεύσαι κυρίως οι auro circumquaque auravit usque ad perfectionem
μεταλαμβάνοντες εις Ελληνισμόν τα Εβραίων. Κα universæ domus 81, , Præterea duo cherubim in Da
ταχρηστικώτερον δέ τινες ναόν αυτόν ειρήκασι του bir erant 88 , quod proprie interpretari non polue
16 II Reg. VI, 1 , 37, 38 . 77 ibid . 2. 18 ibid . 10 . 19 ibid . 16, 19. 80 Exod. XXXI , 18 ; Deut . IX, 10.
*1 lll Reg . vi , 21 . 82 ibid . 25 .
llnetins scribendum censuit , tû dylu vam ty ti II Reg. v, 18, unde locus ille tūv O depromplus
τετάρτω , etc. est ; vocabulum quippe illud pro punctorum va
( 46) Όγδοάδι μέντοιγε ετών , etc. Undecimo rietate vel filios ve! ædificatores signilicat. Ip.
anno ab auspicato Salomonis regnio, octavo a jactis (48 ) Επισημειώσεως . Desideritur in colice
templi fundamentis : seplennio quippe ingens illa Bodleiano.
milicii moles absoluta est. Joseph . lib. viii Antigo, (49 ) Colex Bodleianus, τυγχανόντων.
Cap . 2, η. 4 el 5. HuETIUs . (30 ) Codex Regius , έξω του κατά .
(47) 'Αρα γάρ οι των βασιλέων υιοί , etc. LXX (51) Colex Regius, μάλιστα .
strinsertut , και επελέκησαν οι υιοί Σαλομών , και ( 52) Aecuol. Sie codex Bodleianus ; Regius , Ev
oi vioi Xetpáfi. Felellit cos vos " 20 , quæ habetur δεσμοι.
81 ORIGENIS 388

runt , qui res Hebraicas in Graecum transtulerunt . Α ναού , τιμιώτερον τυγχάνοντα (53 ) . Πάντα μέντοιγε
Abusive autem quidam hunc locum dixerunt lemn χρυσός τα κατά τον οίκον γεγένηται , εις σύμβολον
plum quod honorabilius templo exsisteret. Cæterum του τελειουμένου πάντως νού προς την των νοτητων
que in domo sunt 83, bunt tota aurea , in signum quod ακριβή απόταξιν (54) : έπει δε παντάπασιν ουκ έστι
mens omnino perfecta accuratam discretionem ha βατά και γνωστά, οικοδομείται καταπέτασμα της αυ
beat rerum quæ mente percipiuntur ; quae quo λής, τους πολλούς των ιερέων και Λευιτών ουκ άπο
niam omnino pervia et cognoscibilia non sunt, fa καλυπτομένων των ενδοτάτω .
bricatur velamen aulæ , penitissimis non relectis Levitarum et sacerdolum compluribus.
| 206 25. Quæsilu autem dignum est quomodo 23. "Αξιον δε ζητήσαι πώς ως μέν βασιλεύς Σολο
tanquam rex dicatur Salonion edificare templum , μών και οικοδομείν τον ναόν λέγεται , ώς δ' άρχιτέ
8 : quem accilum
et Chiram tanquam architectus κτων όν έλαβεν αποστείλας ο Σολομών Χειράμ εκ
recepit Salomon filium conjugis viduæ ex Tyro , et Τύρου , υίον γυναικός χήρας , και ούτος από της φυ
patre Tyrio, el e tribu Nephthalim ; ſaber ærarius, λής Νεφθαλείμ , και ο πατήρ αυτού Τύριος , τέκτων
el plenus sapientia et agnitione ad faciendum omne χαλκού , και πε πληρωμένος της συνέσεως και επιγνώ
opus ex ære ; qui cum adduclus fuissel ad regem σεως , του ποιεϊν πάν έργον εν χαλκό , ός εισήχθη
Salomonem, fecit omnia opera . Proinde inspicito B προς τον βασιλέα Σολομών , και εποίησε πάντα τα
an forle Salomon accipi possit in Primogenitum om έργα . 'Εφίστημι δε μή τοτε ο μεν Σολομών εις τον
nis creature 88 ,Chiram vero in hominem quem hic Πρωτότοκον πάσης κτίσεως λαμβάνεσθαι δύναται , και
Primogenitus assumpsit ab hominum congregatione δε Χειράμ , εις ον ανείληφεν ούτος , άνθρωπος από
( sonat enim Tyrii , si eos interprelemur, continentes) της των ανθρώπων συνοχής (Τύριοι γάρ ερμηνεύον
hominem natura genus continentem , qui impleins ται συνέχοντες [55 ]), τη φύσει το γένος έχοντα, όστις
omni arte , et scientia , et agnitione, adductus est,. πεπληρωμένος πάσης τέχνης, και συνέσεως , και
cooperans Primogenito omnis creature, ut ædilicet επιγνώσεως , εισήχθη , συνεργών τω Πρωτοτόκω πά
Leniplum in quo struuntur etiam fenestræ occullæ σης κτίσεως , ένα οικοδομήση τον ναόν , εν ώ και θυ
oblique ex allo introspicientes 86, ut splendores lucis ρίδες παρακυπτόμεναι κρυπται κατασκευάζονται ,
Dei capi possint, et ut Ecclesia (quid enim oportet . πρός τάς ελλάμψεις του φωτός του Θεού σωτηρίας
me singula recensere ?), rationem habens spiritualis δυνηθήναι χωρήσαι, και τι με δεί λέγειν καθέκαστον ; )
domus el templi Dei , invenialur corpus Christi. Ut ένα ευρεθή το σώμα Χριστού η Εκκλησία τον λόγον
enim predixi , sapientia egemus ea que in mysterio έχουσα του πνευματικού οίκου και ναού του Θεού .
est recondita 87 , el quæ soli illi est perceptibilis qui "Ως γάρ προείπον , της εν μυστηρίων αποκεκρυμμέ
dicere potest : « Nos autem mentem Christi habe- C νης δεόμεθα (56) , σοφίας χωρητής τυγχανούσης μόνο
mus 98, , ul singula quæ dicia sunt spiritualiter in τη δυναμένω ειπείν: Ημείς δε νούν Χριστού έχο
terprelemur juxta illius voluntatem qui disposuit ul μεν , και ένα κατά το βούλημα του οικονομήσαντος ταύτα
haec scriberentur . Alioqui etiam singula haec expo γραφήναι πνευματικώς εκλάβωμεν έκαστον των ειρη
nere non est præsentis lectionis. Quamobrem suſti μένων . "Αλλως δε και ου κατά το παρόν έστιν ανά
ciant hæc ad videndum quomodo « ille dicebal de γνωσμα έκαστον τούτων αναπλώσαι . Και ταύτα ούν
templo corporis sui 89 . αυτάρκη προς το ιδείν πως « εκείνος δε έλεγες
περί του ναού του σώματος αυτού .
26. Czelerum dignum est ut post hæc inspiciamus 26. " Αξιον δε μετά ταύτα ιδείν ει δυνατόν τα ιστο
an facile factu sit, ut haec que historia refert fa- ρούμενα γεγονέναι κατά τον ναόν συμβεβηκέναι ποτέ ,
cla fuisse in templo, evenerint aliquando seu even ή συμβήσεσθαι περί τον πνευματικών οίκον . Δόξει δε
lura sint circa domum spiritualem . Videtur vero ο λόγος θλίβειν εκατέρωθεν» εί τε γάρ έρούμεν οίόν
nos utrinque urgere ralio ; nam sive dicamus fieri τε γενέσθαι , ή γεγονέναι τινά λόγον τους κατά την(57)
posse ut haec fiant , vel qualarm ratione facta fuisse ιστορίας περί τον ναόν , δυσόκνως μετάπτωσιν των
in domo spirituali , gravale admittent, qui audiunt , B τηλικούτων αγαθών παραδέξονται οι ακούοντες:
talium bonorum transmutationem ; primum quidem , ο πρώτον μεν διά το μή βούλεσθαι , δεύτερον δε διά το
quia illis sic non lubeat , deinde quod dissentaneum απεμφαίνειν τροπήν των αγαθών έσεσθαι . Ει δε , βου
sit bonorum Transmutationem futuram esse. Sin ve λόμενοι άτρεπτα τηρείν τα άπαξ δοθέντα τοις αγίοις
Το νolenles iminutabilia servare , quae semel sanctis αγαθά, ουκ εφαρμόσομεν τα της ιστορίας, δοξομεν
data fuerunt Dona , non accommodabimus que lhisto- όμοιόν τι τους από των( 58) αιρέσεων εν τούτω ποιείν ,
ria narrat ; quiddam hereticis simile videbimur την συμφωνίας της διηγήσεως των Γραφών αρχή
83 III Reg. V1, 22 . 86 II Reg. VΙΙ , 13 , 14. 88 Coloss . 1 , 15. 86 III Reg . νι , 4. 87 1Cor. 1 , 7 . 88 ibid . 16.
89 Joan. Π , 21 .
(53 ) Regius , τυγχάνον. Ιbidem Bolleianus , Πάντα sed hs non comparet in Bodleiano .
μέντοιγε χρυσά τά, etc. (57) Λόγον τοίς κατά τήν , etc. Sic codex Bo
( 54) 'Aπόταξιν. Forte scribendum διάκρισιν. dleianus ; Regius habet λόγον τοίς παρά την , etc. , sed
( 55 ) Τύριοι γάρ ερμηνεύονται συνέχοντες. in utroque codice videtur aliquid deesse.
Vide noi. supra ad Origenis Commentarium in (58) 'Από των . Sic codex Bodleianus ; Regius,
Malth . xv , 21. male , υπό των.
(56) Codex Regius, αποκεκρυμμένης ής δεόμεθα ,
389 COMMENT . IN JOAN. TOMUS X. 390
θεν μέχρι τέλους μή φυλάττοντες . Ει μέντοιγε μη μέλ- A hac in re facere, enarrationis Scripturarum con
λομεν γραωδώς και Ιουδαϊκώς τας παρά τους προφή sonantiam Ποι) servantibus a principio usque
ταις , μάλιστα δε τω Ησαΐα αναγεγραμμένας επαγγε ad finem . Nisi aniliter tamen , alque Juda :o
λίας νοείν , ώς έσομένας (59) περί την επί γης Ιερου rum more , promissiones eas quæ apud pro
σαλήμ , ανάγκη έτι , ει μετά την αιχμαλωσίαν και την phetas et praesertiin Isaiam scriple sunt , 207
καταστροφής του ναού λέγεται τινα ένδοξα συμβε tanquam eventuras terrenæ Jerusalem , inlelle
6ησθαι εις οικοδομής του ναού , και την αποκατάστα cluri sumus, [ (60 ) si post caplivitatem eversionem
σιν του λαού από της αιχμαλωσίας , λέγειν ημάς γε que lempli nonnulla præclara evenisse ad ten
γονέναι τον ναόν , και ήχμαλωτεύσθαι τον λαόν , pli ædificationem populique slalum el constitutio
επανελεύσεσθαι δε επί την Ιουδαίαν , και την Ιερου nem a captivilale dicantur , dicerel nos fuisse
σαλήμ , και οικοδομηθήσεσθαι τοις εντίμους λίθους 1emplum necesse est , el captivalum fuisse popu
την Ιερουσαλήμ . Ουκ οίδα δε ει μακραίς χρόνων lum , sed rediturum ad Judæam et Jerusalem , atque
περιόδους ανακυκλoυμέναις τα παραπλήσια πάλιν lapidibus preliosis Jerusalem ipsam ædificandam .
δυνατόν γενέσθαι , ως επί το χείρον . "Έχει δε τα Haud scio autem an lemporum periodis longis re
των επαγγελιών εν τω Ησαΐα ούτως · « Ιδού εγώ volutis similia fieri possint, veluti in pejus . Ha
ετοιμάζω σου άνθρακα τον λίθον σου , και τα θεμέ- B bent autem promissiones apud Isaiam launc in mo
λιά σου σάπφειρον και θήσω τας επάλξεις σου dum % : « En ego præparo tibi carbunculum lapi
ίασπιν , και τας πύλας σου λίθους κρυστάλλου , και dem luum , et fundamenta tua sapphirum : el ponam
τον περίβολόν σου λίθους εκλεκτούς, και πάντας τους propugnacula tua jaspin , el portas tuas lapides
υιούς σου διδακτους Θεού · και εν πολλή ειρήνη τα crystalli , el loricam murorum tuorum lapides ele
τέκνα σου , και εν δικαιοσύνη οικοδομηθήση. 5 Και clos , el omnes filios luos a Deo doctos : et in pace
μετ' ολίγα προς την αυτήν Ιερουσαλήμ: « Και η mulla filii tui , et in justitia ædificaberis. » Et paulo
δόξα του Λιβάνου προς σε ήξει εν κυπαρίσσω , και post ad ipsam Jerusalem ° : « Et gloria Libani ad
πεύκη , και κέδρω άμα δοξάσουσι τον τόπον άγιον te veniet in cyparisso, el pinio, el cedro una cum
μου . Και πορεύσονται προς σε δεδoικότες υιοί ταπει glorificantibus locum sanctum meum . Et ibunt ad
νωσάντων και παροξυνάντων σε · και κληθήση πόλις le timentas filii eorum , qui le humiliaverunt, et ir..
Κυρίου Σιών αγίου Ισραήλ , διά το γεγενησθαι σε ritaverunt le : et vocaberis civitas Domini Sion
εγκαταλελειμμένην, και με μισομένην , και ουκ ήν ο sancli Israelis , pro eo quod fueris derelicta , et
βοηθών. Και θήσω σε αγαλλίαμα αιώνιον , ευφρο oilio habita, nec esset , qni tibi opem ferret. Et
σύνην γενεών γενεαίς και θηλάσεις γάλα εθνών , C ponam le exsullalionein sempiternam , jucunditatem
και πλούτον βασιλέων φάγεσαι , και γνώση , ότι εγώ " generationum generationibus : et suges lac gen
Κύριος ο σώζων σε , και εξαιρούμενος σε Θεός lium , el regum divitias coincdes , el cognosces quod
Ισραήλ. Και αντί χαλκού οίσω σοι χρυσίον , αντί δε ego Dominus servans te , et eruens le Deus Israel .
σιδήρου οίσω σου αργύριον · αντί δε ξύλων οίσω σου El pro ære afferam tibi aurum , et pro ferro addu
χαλκόν, αντί δε λίθων σιδηρον και δώσω τους άρ cam tibi argentum : pro lignis autem afferam tibi
χοντάς σου εν ειρήνη , και τους επισκόπους σου εν æs , et pro lapidibus ſerrum : et dabo principes
δικαιοσύνη και ουκ ακουσθήσεται έτι αδικία εν τη luos in pace, et episcopos lúos in justitia : et ini
Yή σου , ουδέ συντριμμα και ταλαιπωρία εν τοις ορίοις quilas non audietur ultra in terra tua , neque con
σου : αλλά κληθήσεται σωτήριον τα τείχη σου , Trilio, el miseria in terminis luis ; sed vocabuntur
και αι πύλαι σου γλύμμα . Και ουκ έσται σοι έτι και salutare muri lui , et portæ tuæ sculplura . El sol
ήλιος εις φώς ημέρας , ουδε ανατολή σελήνης φωτιεί non erit tibi ultra in lucem diei , neque ortus lunæ
σου την νύκτα · αλλ' έσται σοι Χριστός φώς αιώνιον , lumen præbebit tibi noclu : sed erit libi Chrislus
και ο Θεός, δόξα σοι· ου γαρ δύσεταί σοι ο ήλιος, και lux sempiterna , et Deus gloria lua : non enim oc
η σελήνη σου ουκ εκλείψει · έσται γαρ Κύριός σου cidet tibi sol , et luna lua non deficiet : erit enim
φώς αιώνιον , και πληρωθήσονται αι ημέραι του D Dontinus tibi lux seingίterna , et complebuntur dies
πένθους σου . » Ταύτα γάρ σαφώς περί του μέλλοντος luctus fui . » Hec enim aperie de futuro seculo
αιώνος προφητεύεται τοίς εν αιχμαλωσία ούσιν υιοίς prophetai filiis Israel in capivitate degentibus , ad
Ισραήλ , εφ ' ους ήλθεν (61) αποσταλείς και λέγων · quos missus venit ille qui dicebat " : « Ego non
• Ουκ απεστάλην ει μή εις τα πρόβατα τα απολω sum missus, nisi ad oves perditas domus Israel. ,
λότα οίκου Ισραήλ. » Ει δε αιχμάλωτοι όντες ταύτα Quod si captivi exsistentes hæc in patria sua reci
εν τη πατρίδι αυτών απολήψονται, ότε και προσή- pient, quando etiam proselyii ad ipsos venient per
λυτοι προσελεύσονται αυτούς διά του Χριστού , και Christum , et ad ipsos 208 diffugient, secundum
επ' αυτούς καταφεύξονται κατά το λεγόμενον· « Ιδού guod dicitur 8 : « Ecce proselyti ad te venient per
προσήλυτοι προσελεύσονταί σοι δι' εμού , και επί σε me , el ad te diffugient , i perspicuuin c$t quod
καταφεύξονται , » δήλον , ότι περί τον ναόν τυγχάνον- captivi qui in leinplo fuere aliquando, etiam ad
τές ποπ οι αιχμαλωτευθέντες , και πάλιν εκείσε illud rursus redibunt rezedilicandi, preliosissivi
90 Isa , LIV , 11 seq . 91 Isa . LX , 13 sed: 91 Matth . Χν , 24. 98 Isa , Σιν , 15.
(59) 'Ecopéraç. Sic codex Bodleianus ; Regius, ( 60) Hirc supplevimus ex Perionio.
perperall , σεσωμένας . (61 ) *H10er. Desiderațur in codice Bodleiano .
 391 ORIGENIS 592

lapides facii . Nam vincens quisian in Apocalysi A επανελεύσονται ανοικοδομηθησόμενοι , τιμιώτατοι γε

apud Joannem " , promissionem habet ut sit colu γενημένοι λίθων νικών γάρ τις και παρά τω Ιωάννη
mna in Dei lemplo, extra non exilurns. Cæterum εν τη Αποκαλύψει επαγγελίαν έχει στύλος έσεσθαι
bæc omnia a me dicta sunt, ut, brevein saltem in εν τω ναώ του Θεού , μή εξελευσόμενος έξω. Ταύτα
telligentiam habeamus rerum lenipli, el domus δε μου πάντα είρηται υπέρ του κάν εν βραχεία τε
Dei , et Ecclesiae , et Jerusalem, de quibus singula- ρινοία γενέσθαι ημάς των κατά τον ναόν , και τον
lim dicere non est præsentis temporis. At accura οίκον του Θεού, και την Εκκλησίαν , και την Ιερου
tissimam diligentemque vel ad vulgarem usque iu σαλήμ πραγμάτων, περί ών ουκ έστι νύν λέγειν κατά
quisitionem circa llec faciant hi necesse est φαί μέρος. Την δε ακριβεστάτης και μέχρι του τυχόντος
non defatiganturlegendo prophetias querere in eis περί ταύτα επιμελή εξέτασιν ποιητέον τοίς μη απαυ
spiritualem sensuu . Sed hactenus • de templo δωσι προς τους εν τω εντυγχάνειν ταϊς προφητείαις
corporis sui 95. , ζητείν τον εν αυταίς πνευματικών νούν καμάτους.
Και ταύτα μεν και περί του ναού του σώματος αυτού. »
27. Verum enimvero quoniam « s'mul atque surre 27. Επει δε τότε ηγέρθη εκ νεκρών , εμνήσθησαν
xil e mortuis, recordati sunt discipuli ejus quod hoc οι μαθηταί αυτού , ότι τούτο έλεγε , και επίστευσαν
dixerit, et crediderunt Scripturæ , et sermoni quem B τη Γραφή , και τα λόγω, όν είπεν ο Ιησούς , και εκ
dixit Jesus 96, , intelligendum est , quod ad textum δεκτέον , ώς κατά την λέξιν , ότι οι μαθηται μετά το
attinet, discipulos , postquam Dominus e mortuis re έγηγέρθει εκ νεκρών τον Κύριον, συνήκαν τα περί
resurrexisset, intellexisse quæ de templo dicta fuerant του ναού ειρημένα αναφέρεσθαι εις το πάθος αυτού ,
referri ad passionem ejus et resurrectionem , repe και την ανάστασιν , υπομνησθέντες (62 ) , ότι το « Εν
lentes quod verba illa : « In tribus diebus erigam τρισίν ημέραις έγερό αυτόν , και την ανάστασιν έδή
illud 97 , v resurrectionem declarabant : quando etiam λου : ότε και επίστευσαν τη Γραφή , και το λόγο όν
crediderunt Scripturæ et sermoni quem dixerat Je είπεν ο Ιησούς , πρότερον ού με μαρτυρημένοι πε
sus, cum antea dicti non fuerint credidisse Scripturæ πιστευκέναι τη Γραφή , ουδε τώ λόγω τούτω όν εί
et sermoni , quem dixit Jesus . Nam fides proprie il πεν ο Ιησούς · κυρίως γάρ πίστις εστί κατά το
lius est qui tota anima admittit illud quod creditur βάπτισμα του όλη ψυχή παραδεχομένου το πιστευό
in baptismo. Quod autem ad superiorem intelligen μενον · ώς δε προς την αναγωγήν , έπει προείρηται
tiam attinet, quoniam predicta fuit nobis resurrectio ημίν η εκ νεκρών ανάστασης του παντός του Κυρίου
totius corporis Domini e nortuis , sciamus oportet σώματος , ειδέναι χρή , ότι οι μαθηται υπομνησθέντες
quod admoniti discipuli per effectus Scripturæ , c διά των αποτελεσμάτων της, ότε ήσαν εν τω βίω,
quam antea , quando erant in vita, accurate non μή ηκριβωμένης αυτοίς (63) Γραφής , υπό όψιν γι..
intelligebant , sub aspectum factae et manifestalie , νομένης , και φανερουμένης , τίνων τε επουρανίων
adntonitique quorum coelestium exempla erant et υπόδειγμα και σκιά ετύγχανε , πιστεύουσιν οι πρότε
umbra 98, rebus illis crediderunt quibus antea non ρον ούκ έπίστευον , και τα λόγω του Ιησού , ον προ
crediderant, atque sermoni Jesu , quem ante resur της αναστάσεως , ώς έβούλετο ο λέγων, ου συνέεσαν .
rectionem , sic volente illo qui loquebatur, non intel Ιίως γάρ δύναται τις πιστεύειν κυρίως λέγεσθαι τη
lexerunt. Qui enim fieri potest ut proprie quis cre Γραφή , τον εν αυτή (64) του αγίου Πνεύματος νούν
dere Scripturæ dicatur non contemplans sensum Spi μή θεωρών , όν πιστεύεσθαι μάλλον ο Θεός βούλεται,
ritus sancti qui in ipsa est, quem credi mavult Deus ή το του γράμματος θέλημα ; Κατά τούτο λεκτέον μη
quam litteræ voluntatem ? Juxta hanc intelligentiam δένα των κατά σάρκα περιπατούντων πιστεύειν τοις
nullus ex his qui secundum carnem ambulant, cre πνευματικούς του νόμου, οις μηδε την αρχήν φαντά
dere dicendus est rebus spiritualibus legis, quarun ζεται. Πλήν, φασί μακαριωτέρους είναι τους μη
principium ne imaginatur quidem . Verum 209 ιδόντας και πιστεύσαντας των έωρακότων και πε
beatiores qui non viderunt et crediderunt , his qui πιστευκότων , παρεκδεξάμενοι το εν τω κατά Ιωάν
viderunt et crediderunt , inquiunt ; hi perperan: D νην επί τέλει ειρημένον προς τον Θωμάς υπό του
acceperunt quod in fine Evangelii Joannis dicit Do Κυρίου : Μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες
minus ad Thomam ; « Beati qui non viderunt et ου γάρ μακαριωτέρους (65) είναι τους μη ιδόντας
crediderunt ' . , Sed non beatiores inquit eos qui και πιστεύσαντας τών έωρακότων και πεπιστευκό
non viderunt et crediderunt , his qui viderunt et των κατά γούν την εκδοχήν αυτών των αποστόλων
crediderunt ; alioqui, juxta hanc intelligentiam , apo μακαριώτεροι οι μετά τους αποστόλους εισιν , όπερ
stolis posteriores bealiores sunt apostolis ipsis , εστί πάντων ηλιθιώτατον . Ιδείν δε τώ (66) να τα
quod est faluissimumi omnium . Proinde mente vi πιστευόμενα τον εσόμενον μακάριον, ώς οι απόστο
deal oportet quæ creduntur qui bealus futurus est, λοι , δυνηθέντα ακούειν το Μακάριοι οι οφθαλμοί

* Αpoc . 1 , 12 . 95 Joan . 1, 21 . 96 ibid . 22 67 jbid . 19. 98 Ηebr. VΙΙ , 5. 99 Joan . XX , 29 .

(62 ) Υπομνησθέντες . Desideratur in codice Re
gio.
( 63) Αυτοίς. Deest in colice Bodleiano .
(64) Τον εν αυτή . In codice Regio dest αυτή,
quod restituitur e codice Barberino.
(65 ) Ου γαρ μακαριωτέρους , etc. Supplendum
prol , quod Tortasse supplenduni reliquit Origenes,
vel librarius prætermisit.
(66 ) Ιδείν δε τώ νω . Legendum fortasse , ιδείν
o dei ti võ . alioqui non conslabit seusus.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 394
υμών , ότι βλέπουσι , και τα ώτα υμών ότι ακούουσι » A perinde atque apostoli illud audire valens : Be:nli
και το « Πολλοί προφήται και δίκαιοι επεθύμησαν oculi vestri quia vident, et aures vestrae quia ali
ιδείν α βλέπετε , και ουκ είδον, και ακούσαι και ακούε diunt " ; » et illud : « Multi prophetæ el justi cu
τε, και ουκ ήκουσαν . » 'Αγαπητόν δε και τον υπο pierunl videre quæ videlis, et non viderunt; et au
δεέστερον λαβείν μακαρισμόν λέγοντα : « Μακάριοι dire quæ auditis, el non audierunt ? ) Amabile
οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες. » Πώς δε μακαριώ lamen etiam est minorem accipere beatitudinem
τεροι οι οφθαλμοί οι υπο του Ιησού (67) μακαριζό dicentem ; « Beati qui non viderunt et credide-,
μενοι επί τοίς τεθεωρημένους , των μή φθασάντων runt 3. , Quomodo eniin non beatiores oculi qui
επί την των τοιούτων θέαν : “Ο δε Συμεών αγαπά εις a Jesu beatificantur ob res visas , his qui non perº
τας αγκάλας λαβών το σωτήριον του Θεού , και θεα venerunt ad taliuin rerum visionem ? Simeon igi
σάμενος αυτό είπε : « Νύν απολύεις τον δούλόν σου , lur, contentus sumpsisse in ulnas salutare Dei , il
Δέσποτα , κατά το ρημά σου , εν ειρήνη · ότι είδον οι ludque coulemplatus , dixit : « Nunc dimillis ser
οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου . » Διόπερ φιλοτιμητέον vum tuum , Domine , secundum verbum luum in
ανοίγειν τους οφθαλμούς , κατά τον Σολομώντα , ένα pace ; quoniam viderunt oculi mei salutare luum ". ,
άρτων εμπλησθώμεν . Φησί γάρ : « Διάνοιξον τους Quocirca contendamus necesse est aperire oculos,
οφθαλμούς σου , και εμπλήσθητι άρτων.» Και ταύτά Β juxta Salonionem , ut impleanmur panibus . Inquit
μοι διά τό : « Επίστευσαν τη Γραφή , και τα λόγω , όν enim : 1 Aperi oculos , el repleare panibus 8. » Sed
είπεν ο Ιησούς , και ειρήσθω · ϊνα το τέλειον της πί hactenus de eo , quod dicitur : « Crediderunt Scri
στεως εκ των περί πίστεως έξητασμένων καταλά pluræ , el sermoni quem dixit Jesus 6 , , ut ex his
βωμεν ημίν δοθήσεσθαι εν τη μεγάλη εκ νεκρών quæ de fide exquisivimus , perfectionem fidei dari
αναστάσει του παντός Ιησού σώματος , της αγίας nobis comprehendanus in magna resurrection ,
Εκκλησίας αυτού . "Οπερ γάρ επί γνώσεως είρηται · lolius corporis Christi, nempe sanctæ ipsins Ec
• "Αρτι γινώσκω εκ μέρους, και τόδε και επί παντός clesiæ. Nam quod de cognitione est dictum :
καλού ακόλουθον οίμαι λέγειν · εν δε των άλλων και ( Nunc cognosco ex parte ' , , id cuiam consequen
πίστις . Διόπερ , « "Αρτι και πιστεύω « εκ μέρους όταν ler de quovis bono dici arbitror, quorum unum est
δε έλθη το τέλειον και της πίστεως , το εκ μέρους etiam fides. Quamobrem , credo e nunc ex parle :
καταργηθήσεται ,και της διά είδους πίστεως πολλά cum vero venerit perfectio , lidei , i destruetur
διαφερούσης της, ίν ' ούτως είπω, δι' εσόπτρου και εν quod ex parte est 8 ; » ſide ea que per formam
αινίγματι, ομοίως τη νυν γνώσει, πίστεως . subsistit, longe præcellente illa fide quæ per spe
culum , ut ila loquar, esl , et in anigmale ", perinde
C atque præsens cognitio.
28. « Ως δε ήν εν τοις Ιεροσολύμοις εν τώ Πάσχα , 28. « Cum autem esset Jerosolymis in Pascha,
εν τη εορτή , πολλοί επίστευσαν εις το όνομα αυτού , in die ſesto , mulli crediderunt in nomine ejus, Vi
θεωρούντες αυτού τα σημεία , & επoίει . Αυτός δε και dentes ipsius signa quæ l'aciebat. Ipse vero Jesus
Ιησούς ουκ επίστευσεν αυτόν αυτοίς διά το αυτον non credebal seipsum illis , eo quod ipse cognosce
γινώσκειν πάντας , και ότι ου χρείαν είχεν , ίνα τις ret omnes , nec opus haberel ul testificaretur quis
μαρτυρήση περί ανθρώπου . Αυτός γαρ εγίνωσκε τι de homine. Ipse enim sciebat quid esset in homi.
ήν εν τώ ανθρώπω ( 68) . » Ζητήσαι τις αν πώς τοίς ne . Quaerat aliquis 210 quomodo seipsum
μεμαρτυρημένους πιστεύειν , εαυτόν ουκ επίστευεν non crederet Jesus his de quibus leslalum fuerat
(69 ) ο Ιησούς . Λεκτέον δε προς τούτο, ότι ουχί τοϊς quod crederent : ad quod dicendum est , non his
πιστεύουσιν εις αυτόν ου πιστεύει εαυτόν ο Ιησούς , qui credunt in ipsum non se credere Jesum , sed
αλλά τους πιστεύουσιν εις το όνομα αυτού · διαφέρει his qui credunt in nomine ejus. Differt enim cre
γάρ του πιστεύειν εις αυτόν το πιστεύειν εις όνομα dere in ipsum , ab eo quod est credere in nomine
αυτού . Ο γούν διά πίστιν μή κριθησόμενος τώ εις ipsius . Ιtaque qui per fdeim non est judicandus,
αυτόν πιστεύειν ου κρίνεται , ουχί δε εις το όνομα D non judicalur eo quod credal in ipsum , non autem
αυτού φησί γάρ ο Κύριος : « Ο πιστεύων εις εμέ ου eo quod credat in nomine ipsius. Inquit enim Do
κρίνεται• ουχί δε , “Ο πιστεύων εις το όνομά μου minus : « Qui credit in me, non judicatur " ; 1 al
συ κρίνεται · ουκέτι δε φησιν , Ο πιστεύων εις εμέ non item , qui credit in nomine meo non judicatur.
ήδη κέκριται· τάχα γάρ ο πιστεύων εις το όνομα Nec tamen inquit, Qui credit in me, jam judicalus
αυτού πιστεύει μεν , διόπερ ουκ έστιν άξιος ήδη κε est. Fortassis enim qui credit in nomine ipsius ,
κρίσθαι , ελάττων (70) δε εστι του πιστεύοντος εις credit quidem , quare indignus est qui jam judica
αυτόν. Διά τούτο το πιστεύονται εις το όνομα αυτού lus sil , sed minor eo est qui credit in ipsum. Quam
εαυτόν ου πιστεύει ο Ιησούς. Αυτού τοίνυν μάλλον ob causam credenti in nomine ipsius seipsum non
* Μatth. Χτι , 16. 2 ibid . 24 . 3 Joan . Xx , 29. * Luc. 1 , 29 , 30. * Proν. ΧΧ , 15. 6 Joan . 11 , 22.
11 Cor. ΧΙΙ , 12. 8 ibid. 10. 9 ibid . 12 . 10 Joan . 11 , 23 seq. 11. Joan. , 18.

( 67) Ιησού . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
Θεού.
(68) Εν τω ανθρώπω. Desideratur in codice
Regio , sed restituitur e codice Bodleiano .
PATROL . GR . XIV.
(69 ) Codex Regius , πιστεύειν επ' αυτόν , ουκ επί
στευσεν .
( 70) Iden codex Regius , perperam , έλαττον .
18
53 ORIGENIS 796

credit Jesus . Ipsum igitur, potius quam suum no - Α ή του ονόματος αυτού έχεσθαι δεί, ίνα μή , τω ονό
men habeamus necesse esi , ne in nomine ejus vir ματι αυτού δυνάμεις ποιoύντες , ακούσωμεν τα επί
tules facientes audiamus quæ ab ipso dicta audie τα ονόματι μόνο καυχησαμένων αυτού ειρημένα :
runt qui gloriabantur in nomine ipsius, sed consi αλλά θαρρήσωμεν μιμηται του Παύλου γινόμενοι
damus imitatores facti Pauli dicere : « Omnia pos ειπείν : « Πάντα ισχύω εν τω ενδυναμουντί με Χρι
suin in Jesu Christo me corroboranle , Illud στώ Ιησού . » Παρατηρητέον δε και τούτο , ότι άνω
allem observandum est , quod superius quidem di τέρω μεν εγγύς φησιν είναι το Πάσχα (71) των Ιου
cal 13 prope esse Pascha Judæorum , hic vero non δαίων , ενθάδε δε ουκ εν τω Πάσχα των Ιουδαίων ,
in Paschale Judæorum , sed in Paschale Jerosolymis αλλ' εν τω Πάσχα Ιεροσολύμοις ην ο Ιησούς κάκει
erat Jesus " ; et illic quidem quando Judæorum μεν , ότε Ιουδαίων λέγεται το Πάσχα , ούκ είρηται
dicilur Pascha, non dictum est dies feslus, hic vero εορτή : ενθάδε δε ο Ιησούς αναγέγραπται είναι εν
scriptum fuisse Jesum esse in die festo : Jerosoly- τη εορτή : εν τοις Ιεροσολύμοις γάρ τυγχάνων εν
mis enim exsistens Christus in Paschale eral et in Πάσχα και εορτή ήν, πολλών πιστευόντων καν εις το
die festo , multis credentibus etiam in nomine όνομα αυτού . Και παρατηρητέον γε , ότι πολλοί ουκ
ipsius . Ac profecto illud etiam observandum est, εις αυτόν , αλλ' εις το όνομα αυτού πιστεύειν λέγονται,
multos dici credere non in ipsum , sed in nomine B Οι δε εις αυτόν πιστεύοντες εις την στενών και τε
ipsius . Qui vero in illum credunt , hi sunt qui θλιμμένην εισίν οδεύοντες, απάγουσαν εις την ζωήν,
ambulant per viam arctam atque anguslam ducen όσον υπό των ολίγων ευρισκομένην . Δυνατόν μέντοιγε
tem ad vitam , que a quampaucissimis invenitur 18 . πολλούς των εις το όνομα αυτού πιστευόντων ανα
Fieri allamen potest ut multi ex his qui in nomine κληθήναι μετά 'Αβραάμ, και Ισαάκ , και Ιακώβ εν
ipsius credunt, recumbant cum Abraham , et Isaac , τη βασιλεία των ουρανών » έπει και πολλοί απ' 'Ανα
el Jacob in regno coelorum ; quoniam i multi ab τολής και Δυσμών ήξoυσι , και ανακλιθήσονται
Oriente et Occidenle venient, et recumbent cum μετά 'Αβραάμ , και Ισαάκ , και Ιακώβ εν τη
Abraham , et Isaac , et Jacob in regno coelorum 16 , βασιλεία των ουρανών , και τυγχανούση οικία του Πα
quæ domus est Patris , in qua mansiones mulle τρός , εν ή πολλαι μοναι εισι. Και τούτο δε τηρη
sunt "7. Atque etiam hoc observandum est , mullos τέον , ότι πολλοί , πιστεύοντες εις το όνομα αυτού ,
credentes in nomine ipsius , non quemadmodum ουχ ώς 'Ανδρέας, και Πέτρος , και Ναθαναήλ, και
Andreas , el Perus , et Nathanael , et Philippus , Φίλιππος πιστεύουσιν · αλλά τη μαρτυρία Ιωάννου
credere 18 , sed testimonio Joannis parere dicen πείθονται λέγοντος · ' Ιδού ο Αμνός του Θεού και η
tis 19 : « Ecce Agnus ille Dei ; , vel Christo ab An τω υπ' 'Ανδρέου ευρεθέντι Χριστό , ή το είπόντι
C
drea reperlo , vel ipsi Jesu dicenti ad Philippum 20 : Ιησού τω Φιλίππω" « 'Ακολούθει μοι , και η τω φά
« Sequere me ; vel Philippo dicenti 1 : « Quern σκoντι Φιλίππω" « "Ον έγραψε Μωϋσής , και οι
ripsit Moyses , et prophetæ , invenimus Jesum προφήται , ευρήκαμεν Ιησούν υιόν του Ιωσήφ από
filium Joseph a 211 Nazareth . » Hi autem « credi Ναζαρέτ. Ούτοι δε « επίστευσαν εις το όνομα αυτού,
derunt in nomine ejus, videntes ipsius signa quæ θεωρούντες αυτού τα σημεία, ά επoίει » και σημεία
faciebal" ; , alque signa credentibus non in ip πιστεύουσιν ουκ εις αυτόν , αλλ' εις το όνομα αυτού ,
sum , sed in nomine ejus , non credebat Jesus se ο Ιησούς ουκ επίστευσεν εαυτόν αυτοίς, πάντας γινώ
ipsum eis , omnes agnoscens, et non opus habens σκων , και μη χρείαν έχων , ϊνα τις μαρτυρήση περί
ut quis testificarelur de homine, eo quod agno ανθρώπου , το γινώσκειν τι εστιν εν εκάστω των αν .
sceret singulatim quid esset in unoquoque ho θρώπων.
mine..
29. Hæc verba , a non opus habebat ut quis te 29. Το δε · « Ου χρείαν είχεν ίνα τις μαρτυρήση
stificaretur de homine, ) opportune utenda sunt ad περί ανθρώπου , και ευκαίρως χρηστέον , εις παράστα
demonstrandum quod Filius Dei a seipso videre σιν του Υιού του Θεού αφ' εαυτού δυναμένου θεωρείν
singulas res hominum valeat, nulloque omnino le- D περί εκάστου των ανθρώπων , και μηδαμώς μαρτυ
stimonio cujusquam eum egere. Cæterum verba ρίου δείσθαι του από τινος . Το δε· χρείαν είχεν
illa , a non opus habebat ut quis lesliſicaretur de να τις μαρτυρήση περί ανθρώπου , και αντιδιασταλτέον
bomine , distinguenda sunt ab illis : Non opus ha προς το, « Ου χρείαν έχει ένα μαρτυρήση περί τινος )
het ul quis lesletur de aliquo . Nam si hanc vocem εί μέν γάρ το ανθρώπου , λαμβανόμενον (72) επί
homine, sumamus de quovis qui sit ad imaginem παντός του κατ' εικόνα Θεού , η παντός λογικού, ου
Dei , vel de omni rationis compole, non opus habe χρείαν έξει ένα τις μαρτυρήση περί αυτού , περί ου
bit Chrislus ut quis de ipso lestelur (de quocunque δήποτε (73) των λογικών , αφ' εαυτού γινώσκων τους

Philipp . iv , 13. 13 Joan . 1 , 13. 1. ibid . 25. 18 Matth. VII , 14. 16 Matth . VΙΙ , 11 . 17 Joan. ΧΙV , 2.
18 Joan . 1 , 40-42 seq . 19 ibid . 56 . 20 ibid . 43. 21 ibid. 45 . 22 Joan . 1 , 23-23.

( 71 ) Codex Regius , habet , εγγύς, φησίν, ήν το ( 73 ) Περί αυτού , περί ου δήποτε , etc. Sic code
Πάσχα . Bodleianus ; Regius, περί αυτού του περί ου δή
(79 ) Λαμβανόμενον . Ferrarius legiι λαμβάνο ποτε , etc. Forte legendum, περί ανθρώπου , και περί
u.ev , quod mibi probatur, ου δήποτε , etc.
397 COMMENT . IN JOAN . TOMUS X. 398
πάντας κατά την δεδομένων αυτώ δύναμιν από του A landlem dixeris rationis console ), a scipso cogno .
Πατρός . Ει δε το ανθρώπου τηρήσαιμεν υπό του scens omnes juxta facullalem a Patre sibi tradi
θνητου λογικού ζωουμένου ( 74 ) , ο μέν τις έρεί lam . Sin vero hanc vocem , homine, observaveri
χρείαν έχεις αυτόν, ίνα τις μαρτυρήση περί των υπέρ mus de mortali animante rationis compole, alius
τον άνθρωπον , ουδέ αρκούντα ομοίως τους ανθρωπί- φuidem dicturus est Christum ipsum opus habere ,
νους γινώσκειν και τα περί εκείνων . " Αλλος δε τις ul quis lesletur de his quæ sunt supra hominem ,
φησι τον κενώσαντα εαυτόν μη χρείαν έχειν , ίνα τις ut qui hæc , perinde atque humana, cognoscere
μαρτυρήση περί ανθρώπου , χρείαν δε έχεις περί των non sulliciat. Alius autem quispiam inquit eum
κρειττόνων ή κατά άνθρωπον . qui seipsum inanivit, non opus habere ut quis le
stelur de hoinine, sed opus habere ut quis testelur
de his qui præstantiores sunt hominibus.
30. Και τούτο δε ζητητέον, πόσα σημεία αυτού θεω 30. Quin hoc etiam quærendum est, quot signa
ρούντες οι πολλοί επίστευον εις αυτόν ου γάρ ανα ipsius multi videntes, crediderunt in eum . Non
γέγραπται σημεία πεποιηκέναι εν Ιεροσολύμοις · ει enim scriptum est signa fecisse Jerosolymis, nisi
μη άρα γεγένηται μεν σημεία , ουκ αναγέγραπται δέ . fortasse facta signa scripla non fuerunt. Proinde
Σκόπει δε ει δυνατόν εις σημεία λογισθήναι το πε- B considera an inter signa reputari possit quod fece
ποιηκέναι φραγέλλιον εκ σχοινίων , και πάντας εκβε rit e funiculis flagellum , omnes e templo ejicien
βληκέναι του ιερού , τά τε πρόβατα , και τους βόας, do , tum oves , tum Doves , atque argentariorum es
και των κολλυβιστών τα κέρματα εκκεχυκέναι , και effundendo, et mensas subvertendo S . Ad eos pro
τάς τραπέζας ανατετραφέναι . Προς μέντοιγε τους fecto qui suspicantur de solis hominibus , non opus
υπονοήσαντας αν περί μόνων ανθρώπων μη χρείαν habere ipsum testibus , dicere oportet duo evange
έχειν αυτόν μαρτύρων , λέγει , ότι δύο αυτώ ο Ευαγ listam illi attribuisse : alterum , quod agnoscat om
γελιστής μεμαρτύρηκε , τό τε γινώσκειν πάντας , και nes ; alterum , quod opus non habeat ul quis teste
το μη χρείαν έχεις ένα τις μαρτυρήση περί ανθρώ tur de homine. Nam si omnes agnoscebal , non som
που · ει γάρ πάντας εγίνωσκεν, ου μόνον ανθρώπους, lum homines, sed etiam quæ supra hominein sunt,
αλλά και τα υπέρ τον άνθρωπον εγίνωσκε , και πάν eliam omnes qui essent extra hæc corpora , agno
τας τους έξω τοιούτων σωμάτων · εγίνωσκε τε τι ήν Scebat , atque quid esset in homine : quippe qui
εν τώ ανθρώπω, άτε μείζων τυγχάνων των εν τω major exsisterei his , qui in prophetando manife
προφητεύειν έλεγχόντων ( 75) , ... και κρινόντων και stant, et judicant, occulta cordis eliam omnia 212
τα κρυπτά της καρδίας εις φανερόν αγόντων πάντων quæ Spiritus illis suggerit, in aperlum ducentes ? '.
ών (76) το Πνεύμα υποβάλλει αυτούς . Δύναται δε το • C Ceterum illud , « agnoscebat quid essel in homi
• Έγίνωσκε τι ήν εν τώ ανθρώπω , και λαμβάνεσθαι ne 25, » sumi eliam polest de virtutibus inalis vel
και επί των ενεργουσών δυνάμεων χειρόνων ή κρειτ bonis, operantibus in bominibus . Nani si dederit
τόνων εν ανθρώπους· ει μεν γαρ δίδωσι τις τόπον το quis locum diabolo, ingreditur in illum Satanas ,
διαβόλω , εισέρχεται εις αυτόν ο Σατανάς · ώσπερ quemadmodum dedit Judas, cum jam diabolus
έδωκεν Ιούδας , και του διαβόλου βεβληκότος εις την misisset in cor ejus, ut traderet Jesum 26 ; ; quam
καρδίαν αυτού , ένα παραδώ τον Ιησούν και διο και ob causam post buccellam intravil in illum Sala
• μετά το ψωμίον εισήλθεν εις αυτόν ο Σατανάς:) nas 27. , Sin autem Deo locum dederil, beatus fit :
ει δε δίδωσι τόπον τω Θεώ, μακάριος γίνεται • • Mα « Bealus , enim , i cujus est illi retributio , a Deo ,
κάριος γάρ ού έστιν αντίληψις αυτού παρά του Θεού , i el ascensio in corde ejus ) a Deo 28. Quare agno
και ανάβασις εν τη καρδία αυτούς από του Θεού . scis , o Fili Dei omnia agnoscens, quid sit in homi
Γινώσκεις τι ήν εν τώ ανθρώπω ο γινώσκων πάντα , ne . Sed cum jam salis scriptionis sumpserit deci .
Υιέ του Θεού . " Ήδη δε την αυτάρκη περιγραφήν ειλη mus tomus , hic liniemus serinonem .
φότος και του δεκάτου ( 77) τόμου , ενταύθά που κα
ταπαύσωμεν τον λόγον (78) .

23 Joan . 14 , 15 . 21 Cor. ΧΙV, 24, 25 . 25 Joan . 1 , 23. 26 Joan . Χαι , 2. 27 ibid . 97 . 18 Psal .
LXXXII , 6 .

( 74 ) Ζωουμένου . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
ζώου μόνον .
(75) Post ελεγχόντων relinquitur in manuscriptis
codicibus spalium vacuum .
( 76) Πάντων ών , etc. Scribendum videtur
πάντα ά , etc.
(77) Codex Bodleianus habet in textu δωδεκά
tou, el in margine oexátou, uti legitur in Regio et
Barberino.
( 78) Codex Regius habet , το βιβλίον pro τον
λόγον.

1
399 ORIGENIS 400

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ ΙΓ' .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM JOANNIS

TOMUS DECIMUS TERTIUS .

1. Tibi quidem , Dei amantissime ac piissime A 1. "Ισως μεν άν έδοξέ σου (79) , φιλοθεώτατε και ευ
Ambrosi, non videbatur fortasse scindendus sermo σεβέστατε 'Αμβρόσιε , τον περί της Σαμαρείτιδος λό
Samarilidis, ita ut illius pars esset in duodecimo γον μή διακοπήναι , ώς τε μέρος μέν τι αυτού είναι
tomo, el reliqua , quæ restabant, in tertio decimo. εν τώ δωδεκάτω τόμο , τα δέ εξής εν τώ τρισκαιδε
Sed quoniam videbamus duodecimum Commenta- κάτω · αλλ' επεί έωρώμεν αυτάρκη περιγραφήν ειλη
riorum comum salis scriptionum accepisse, visum φέναι τον δωδέκατον των Εξηγητικών , έδοξεν ημίν
est nobis desinere in sermonem Samaritidis 29 , ubi καταλήξαι εις τον της Σαμαρείτιδος λόγος περί
loquebatur ipsa de puteo, quemadmodum Jacob του (80) λεγομένου υπ ' αυτής φρέατος , ώς ο Ia
illud dederit, et ipse ex eo biberit, et filii ejus, et κώς έδωκεν αυτό , και αυτός εξ αυτού έπιε , και οι
pecora cjus, tertium decimum tomum incepturis, υιοί αυτού , και τα θρέμματα αυτού , ίνα αρξώμεθα
ubi Dominus ad ipsam respondet. « Respondin Je- του τρισκαιδεκάτου από της αποκρίσεως του Κυρίου
sus et dixit illi : Omnis qui bibcrit ex aqua hac, προς (81 ) αυτήν . « 'Απεκρίθη ο Ιησούς , και είπεν
siliet iterum ; qui autem biberit ex aqua quam ego αυτή · Πάς ο πίνων εκ του ύδατος τούτου διψήσει
illi dešlero , liet ſons in eo aquæ salientis in vitam πάλιν · ός δ' αν πίη εκ του ύδατος ου εγώ δώσω αυτώ,
pleroam 30. , loc respondel secundo Jesus ad Sa γενήσεται πηγή εν αυτώ ύδατος αλλομένου εις ζωήν
mariliderm , primum quidem dicens : Si seires do. Β αιώνιον. » Δεύτερον τούτο αποκρίνεται προς την Σα
num Dei , el quis est qui dicit tibi : Da mihi quod μαρείτιν ο Ιησούς , πρότερον μεν λέγων ·« Εί ήδεις
bibam , lu fortassis ab eo peliisses , et dedissel libi την δωρεάν του Θεού , και τις έστιν ο λέγων σου Δός
aquam vivam " ; ) el nunc quando admonens ipsam , μοι πιείν , συ αν ήτησας αυτόν , και έδωκεν άν σου
213 ut peteret aquam vivam , dicit quæ recensui ύδωρ ζων ) και νύν , ώς προτρέπων αυτών επί το
mus ; et ad primam quidemresponsionem nihil Io » αιτήσαι το ζών ύδωρ , λέγει τα εκκείμενα και επί
quitur Samaritis , sed addubitat de comparatione μεν τώ προτέρω ούκ είπεν ουδέν ( 89 ), αλλ ' επαπορεί
aquarum ; post secundam vero Domini responsio περί της συγκρίσεως των υδάτων και Σαμαρείτις μετά
nem admillens quæ ab ipso dicta fuerant : « Da δε την δευτέραν απόκρισιν του Κυρίου παραδεξαμένη
mihi hanc, inquit, aquam 38. , Forlassis enim τα ειρημένα φησί • « Δός μοι τούτο το ύδωρ. 5 Τάχα
dogma est, neminem donum divinum accipere præ γάρ δόγμα τι εστι , μηδένα λαμβάνειν θείαν δωρεάν
1er pelenlerm illud. Quamobrem Servatorem ipsum των μη αιτούντων αυτήν . Και αυτόν γούν τον Σωτήρα
Pater ipse petere admonel per psalmum , uli sibi διά του ψαλμού προτρέπει αιτείν ο Πατήρ , ένα αυτό
donetur, quemadmodum docel nos ipse Filius, di δωρήσηται · ώς αυτός (83 ) ημάς διδάσκει ο Υιός λέ
cens 33 : « Dominus dixit ad me : Filius meus es
C γων• Κύριος είπε προς μέ • Υιός μου εί σύ · αί
tu : postula at me, et dabo libi genles bæreditalem τησαι παρ' εμού, και δώσω σου έθνη την κληρονομίαν
tuam , et possessionem tuam terminos lerræ . , Di σου , και την κατάσχεσίν σου τα πέρατα της γης. )
cil etiam Servator : « Pelile , el dabilur vobis : om Και ο Σωτήρ φησιν · « Αιτείτε , και δοθήσεται υμίν
nis enim qui petit, accipit 34. , Paret quidem Sama Πάς γάρ ο αιτών λαμβάνει. ) Πείθεται μέντοιγε η
rilis ut pelal aquam a Jesu , imago exsistens , ut Σαμαρείτις αιτήσαι τον Ιησούν ύδωρ , εικών, ώς
19 Joan, IV, 12. 80 ibid. 15. 31 ibid . 10. 31 Joan . 19, 15. 33 Psal . 11 , 7 , 8 . 34 Μatth . νιι , 7 , 8.

( 79) " Αν έδοξέ σοι . Sic recte Irabent codices ( 82 ) Ουδέν . Deest in codice Regio, sed restituitur
Barberinis el Bodleianus, perperam autem legitur e Bodleiano .
in Regio , ανέδειξέ σοι . ( 85) Ως αυτός. Sic codex Bodleianus ; Regius,
(80 ) Collex Regius, male, περί τούτου , ώσαύτως .
(31 ) Ιdem codex Regius , Κυρίου ημών.
10I COMMENT. IN JOAN. ' TOMUS XIU .
προείπομεν , τυγχάνουσα γνώμης ετεροδοξούντων , A pradiximus , eorum qui ab Ecclesiae decretis dissi
περί τας θείας ασχολουμένων Γραφάς , ότε ακούει denies, sunt in divinis Scripturis exercitati , quando
περί της συγκρίσεως αμφοτέρων των υδάτων . Και audit de comparatione utrarumque aquarum . Et
όρα εξ ών επεπόνθει , πώς τείνουσα εκ του νομιζομέ vide ex his quæ passa ſuerat , quomodo bibens ex
νου αυτή βαθέως είναι φρέατος, ουκ ανεπαύετο (84) , puteo, quem ipsa existimabat profundum , nec
ουδέ της δέψης απηλλάττετο . refocillaretur nec siti liberarelur .
2. "Ίδωμεν ούν τι σημαίνεται εκ του Πάς ο πί 2. Proinde videamus quid ex illis verbis signi
νων εκ του ύδατος τούτου διψήσει πάλιν . : " Έστι δε licetur, , omnis qui biberit ex bac aqua , siliet
έκ της διψήν φωνής , και εκ της πεινήν, κατά το iterum as , , Porro vocis siliendi et vocis esuriendi
σωματικών , δύο σημαινόμενα , εν μέν καθ' ο δεόμεθα quoad sensum lumilem et corporalean attinet , duce
τροφής, κενωθέντες, και όρεγόμενοι αυτής , υπό του sunt significationes : altera cum vacui cibo egemus
υγρού ημίν επίλιπόντος (85) : έτερον δε καθ' ο πολ illo , quod appetimus, humido destituti ; altera cum
λάκις οι πένητες , και εν απορία όντες , των επιτη sæpe pauperes , et qui sunt in egestale rerum ne
δείων φασί κεκορεσμένοι το πεινήν , ή διψήν. Και cessariarum dicunt, etiamsi saliati fuerint, se esu
μαρτύριόν γε του μεν πρώτου εν τη Εξόδω , ότε , rire vel silire. Primæ quidem testimonium habes
απορoύντες τροφών και τη εννεακαιδεκάτη ημέρα (86), Bin Exodo 26, quando egentes cibis decima nona
τω μηνί το δευτέρω εξεληλυθότων αυτών εκ γης Αι die, mense secundo , cum egressi fuissent Judæi
γύπτου , διεγόγγυζε πάσα συναγωγή υιών Ισραήλ ( e lerra Ægypti , murmuravit universa congrega
επί Μωϋσήν και 'Ααρών , και είπαν προς αυτούς οι lio filiorum Israel adversus Moysen el Aaron , et
υιοι Ισραήλ : "Οφελος απεθάνομεν πληγέντες υπό dixerunt ad ipsos filii Israel : Utinam periisse
Κυρίου εν γή Αιγύπτω , όταν έκαθίσαμεν επί των λε mus percussi a Domino in terra Ægypti , quando
βήτωντων κρεών , και ήσθίομεν άρτους είς πλησμο- sedebamus super lebeles carnium , et quando co .
νην · ότι εξηγάγετε ημάς εις την έρημον ταύτην , απο medebamus panes ad saturitatem ; quoniam sulu
κτείναι (87 ) πάσαν την συναγωγήν ταύτην εν λιμώ. xislis nos ad hanc solitudinem , ad interficiendum
Είπε δε Κύριος προς Μωϋσήν: Ιδού εγώ ύω υμίν fame cunctam congregationem hanc. Dixit autem
άρτους εκ του ουρανού , και εξελεύσεται ο λαός , και Dominus ad Moysen : Ecce ego pluo vobis panes e
συλλέξουσι τό της ημέρας εις ημέραν , όπως πειράσω cælo, et egredietur populus , el colligent singulis
αυτούς ει πορεύσονται τα νόμω μου , ή ού . » Πεινών diebus , ut tentem an ambulaturi sint in lege mea ,
των γάρ και απορoύντων της αναγκαίας τροφής όσον nec ne. » Esurientibus enim et egentibus necessa -
γογγυσμόν εποίουν οι λόγοι (88) : αλλά και ύδατος C rio cibo, magnam murmurationem faciebant ipso
απομούντες και διψώντες διεγόγγυζον κατά Μωϋσέως: rum sermones ; quin etiam aqua 214 egentes , at
« Τί πιόμεθα ; » ότε « εβόησε Μωϋσής προς Κύριον , silienles murmurabant adversus Moysen, dicen
και έδειξεν αυτώ Κύριος ξύλον , και ενέβαλεν αυτό εις les 37 : « Quid bibemus ? , quando « clamavit Moy
το ύδωρ , και έγλυκάνθη το ύδωρ. 5 Και μετ' ολίγα ses ad Dominum , et Dominus ostendit illi lignum,
ηνίκα ήλθεν εις Ραφιδείν , γέγραπται , ότι εδίψησεν el projecit illud in aquam , el dulcis facta est aqua .)
ο λαός εκεί ύδατι , και εγόγγυζεν ο λαός εκεί επί Et paulo post , cum venissent in Raphidim , scria
Μωϋσήν. Δόξει δε του δευτέρου των σημαινομένων plum est populum silisse illic propter aquam , illice
είναι παρά τω Παύλο παράδειγμα λέγοντι : "Αχρι que murmurasse populum adversus Moysen 8* .
της άρτι ώρας και πεινώμεν , και διψώμεν, και γυ Porro secundæ significationis exemplum apud Pai
μνητεύομεν . » Το μεν ούν πρώτον πεινής και διψήν luio reperias dicentem : « Usque ad horam præsene
αναγκαίως γίνεται τοίς υγιαίνουσι σώμασι το δε δεύ lem , et esurimus, et sitimus, et nudi sumus 39
τερον τους πενομένοις συμβαίνει . Ζητητέον ούν και Primo modo silire et esurire necessario contingit
εκ τού · Πάς ο πίνων εκ τούτου του ύδατος διψήσει sanis corporibus ; altero modo his qui sunt paupe
πάλιν, και ποίον διψήσει λέγεται . D res . Igitur quærendum etiam est ex his verbis :
Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum , ,
quali significatu vocabulum sitiet dicatur .
3. Πρώτον ως επί σωματικού ή και (89) τάχα το 3. Atque in primis quidem etiamsi quod ad sen
δηλούμενόν έστιν , ότι καν προς το παρόν κορεσθή , sum humilem el corporalem altinet, aperte decla
αλλ' ευθέως υποβιβασθέντος του ποτού , το αυτο πάθος retur, quod quainvis salielur ad präsens is qui bi
πείσεται και πιών , τουτέστι διψήσει πάλιν , εις berit , mox tamen , subtracto potu , eamdem passio
ομοίαν ( 90) τώ αρχήθεν αποκαταστάς · επιφέρει nem sit perpessurus, hoc est rursum siliturus, sili
25 Joan. IV , 13 . 36 Exod . xvi , 1 seq . 37 Εxod . XV, 24 , 25. 38 Exod. XV1, 1-3. 391Cor. IV, 11 .
(84 ) 'Ανεπαύετο. Ιta codex Bodleianus ; Regius , (87) Αποκτεϊναι . Codex Bodleianus , και απέ
αν επαύετο .
κτειναν.
(83 ) Τού υγρού ημίν επιβλιπόντος. Sic codex (88) "Οσον γογγυσμόν εποίουν οι λόγοι. Ι :
Bodleianus ; Regius, τούτου υγρού ημίν επιλεί hunc locum in codice Regio vitialuin , restituit
ποντος .
codex Bodleianus. Paulo post pro κατά Μωϋσέως .
(86) 'Εννεακαιδεκάτη ημέρα . Εxod . XVI , 1 ; Regius habel xató Mwürñ, male.
Hebraicum exemplar , et inierpretationes oinnes (89 ) " Η και , etc. Scribendum Eί και, ele.
habent, πεντεκαιδεκάτη . Ηυετιus .
( 90) Ομοίαν . Lego , ομοϊον .
403 ORIGENIS

quam a principio habuerat, restitutus , quamobrem Αούν : « "Ος δ' άν πίη εκ του ύδατος ου εγώ δώσω
illud etiam subjungil : « Qui autem biberit ex aqua αυτώ, γενήσεται πηγή εν αυτώ ύδατος αλλομένου
quam ego illi dabo , fiel in eo fons aquæ salientis εις ζωήν αιώνιον και τις δε , εν εαυτώ έχων πηγήν,
ad vitam elernam 60.1 ; quem fontem in seipso qui διψήσαι οίος τε έσται και το μέντοιγε προηγουμένως
habet , quomodo sitire poterit ? Præcipue tamen ac δηλούμενον τοιούτον αν είη : “Ο μεταλαμβάνων ,
principaliter horum verborum intelligentia talis φησί , βάθους (91 ) λόγων , κάν πρός ολίγον αναπαύ
erit : Qui participal , inquit, profunditatem humanæ σηται , παραδεξάμενος ως βαθύτατα τα ανιμώμενα
sapientiæ , prudentesque rationes, receptis , intelli και ευρίσκεσθαι δοκούντα τα νοήματα , αλλά γε πάλιν
gentiisque profundissime haustis , et judicio suo δεύτερον επιστή σας επαπορήσει περί τούτων όσους
inventis , lament rursum secundo cogitans denuo επανεπαύσατο (92) .... ταρανών και εκτυπών περί
dubitabit de his in quibus requieverat, atque etiam των ζητουμένων κατάληψιν, ου δύναται το νομιζόμε
rerum , quæ quæruntur, apprehensionem formans , νον υπ' αυτού βάθος παρασχεϊν . Διόπερ , κάν συναρ
perceptanm a se profundilalein eloqui non poterit. πασθείς συγκάθηται τις τη πιθανότητα των λεγομέ
Quare etiamsi correptus aliquis verisimilitudine νων , αλλά γε ύστερον ευρήσει την αυτήν απορίαν τυγ
eorum quæ dicuntur, condescenderit, eamdem lamen χάνουσαν εν αυτώ , ήν περιείχεν πρίν τάδε τινά μα
B
dubitationem in se exsistentem postea inveniet, θεϊν . Έγώ δέ τοιούτον έχω λόγον , ώστε την πηγήν
quam etiam habebat antequam illa disceret. At vero γενέσθαι του ζωτικού πόματος εν τω παραδεξαμένω
mea , inquit Christus, ratio est ut fons vitalis po τα υπ' εμού απαγγελλόμενα και επί τοσούτον γε ό
tionis fiat in eo qui receperit que a me promittun . λαβών του εμού ύδατος ευεργετηθήσεται , ώστε πηγήν
tur ; tantaque beneficia in eo collaturus sum, qui ευρετικήν πάντων των ζητουμένων αναβλυσθαί
sumpserit aquam meam , ut fons salientium aqua νειν ( 95 ) εν αυτώ άνω πηδώντων υδάτων , της
rum , inventor omnium , quæ quæruntur, scaturiat διανοίας αλλομένης , και τάχιστα διιπταμένης ,
in ipso, intelligentia saliente , et fortassis Trans ακολούθως τω εύκινήτω .... τούτω (94) ύδατι , φέ
volante consequenter huic aquæ , facile mobili : ροντος αυτού του άλλεσθαι και πηδαν επί το ανώ
ipso actu saliendi et transiliendi , ferente ipsum τερον , επί την αιώνιον ζωήν. Οίον (93) .... την του
in sublime , nimirum ad vitam æternamn . Ut au αλλομένου, ώς φησιν , είναι την αιώνιον ζωήν. "Ωσπερ
rem in Cantico canticorum de Sponso 215 dise δε περί του Νυμφίου εν τω " Ασματα των ασμάτων
serens Salomon : « Ecce , inquit , iste venit sa διαλεγόμενος ο Σολομών φησιν · « Ιδού ούτος ήκει
liens super montes , Transiliens colles " ,, nam hoc πηδών επί τα όρη, διαλλόμενος επί τους βουνούς ,
pacto super generosiores divinioresque animas, Cώς γάρ εκεί ο Νυμφίος επί τας μεγαλοφυεστέρας και
montes dictas , salit Sponsus, Transilit vero deterio θειοτέρας πηδά ψυχάς , όρη λεγομένας, επί δε τάς
res diclas colles ; sic hoe in loco fons factus in eo υποδεεστέρας διάλλεται , βουνούς ονομαζομένας · ου
qui biberit ex aqua , quam dat Jesus, salit ad vitam τως ενταύθα ή γενομένη εν τω πιόντι εκ του ύδατος,
æternam , fortassis etiam saliturus ultra vitam ου δίδωσιν ο Ιησούς , πηγή άλλεται εις την αιώνιον
eternam , nempe ad Ρatrem exsistentem supra vi- ζωήν , τάχα δε και πηδήσει μετά την αιώνιον ζωήν,
tam æternam . Est enim Christus vila : proinde qui εις τον υπέρ την αιώνιον ζωήν Πατέρα : Χριστός
juajor est Christo , vita etiam est major 4 . γάρ η ζωή · ο δε μείζων του Χριστού μείζων της
ζωής .
4. Cæterum lunc fonlem in seipso exsistentem 4. Τότε δε ο πιών εκ του ύδατος , ου δώσει ο Ιη
aquæ salientis ad vitam æternam habebit , qui bibe σους , έξει την γενομένην εν αυτώ πηγήν ύδατος αλ
rit ex aqua quam dat Jesus ; quando promissio coin λομένου εις ζωήν αιώνιον ότε πληρούται του μακα
pletur hominis , cui promittitur beatitudo eo quod ριζομένου επί του πεινής και διψήν την δικαιοσύνης
esurierit et silierit justitiam ; inquit enim Filius ή επαγγελία : φησί γάρ ο Λόγος - Μακάριοι οι πει
Dei ** : « Βeali qui esuriunt et sitiunt justitiam, νώντες και διψώντες την δικαιοσύνην , ότι αυτοί
quoniam ipsi saturabuntur. » Ει fortassis quoniam p χορτασθήσονται. » Και τάχα επεί πεινήσαι (96) και
esurire et sitire justitiam, satiari est , si quis justi- διψήσαι την δικαιοσύνην χορτασθήναι εστι, είτιςτην
iiam antequam satietur fecerit, is famem et silim δικαιοσύνην προ του χορτασθήναι ποιήσειεν, υπέρ

60.44 Ioan.IV , 14. 49 Cantic , II , 8 , 433 Ioan . xι , 25; XIV , 6 . ** Malili. V , 6 .

( 91 ) Colex Regius, ο μεταλαμβάνων ού , φησί ,
Bádos, sed Bodleianus habei ul ju nostro texin .
( 92 ) In omnibus mss . post επανεπαύσατο relin
quilur spatium vacuum , et postra legitur in Regio
ταρανών και έκτυπον, in Bodleiano autem τέραν ή
xal ÉXTU TÕy . Nos hunc locom la restituenduni
censemus : περί τούτων όσους επανεπαύσατο, και
ετέραν εκτυπών περί των ζητουμένων κατάλη-
ψιν, etc.
(93 ) 'Αναβλυσθαίνει ;:. Colex Bodleianus , αναβλύ
ζειν, et τηΟΧ αναπηδώντων pro άνω πηδώντων.
( 94) Ante tourow relinquitur in manuscriptis co
dicibus Bodleiano el Barberino spatium vacuum
unius fere linee. Ibidem post touto Űôati, legilor
in codice Regio répovti , in Bodleiano autem pé
ροντος .
(95 ) Post olov lacuna est in mss .
(96 ) Επεί πεινήσαι , etc. Siclocus iste legiturin
codicibus Barberino el Bodleiano, nec aliter lectus
est a Ferrario . An vero inepla sit liec lectio, uti
conjicit Huelius,Ioeliorum esto judicium. In codice
Regio legitur , Eπει πεινήσαι , και διψήσαι δε τις
εις την δικαιοσύνην, etc. , pro quibus actiuslegen
dum censebat, επεί πεινήσαι και διψήσαι δεί ημάς
και την δικαιοσύνην , etc.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 406
405
του κορεσθήναι εμποιητέον το πεινήν και διψήν , ίνα A ingeneret in se oportet, nt saluretur , illud dictu
είπωμεν · « " Ον τρόπον επιπoθεί ή έλαφος επί τάς rus * : , Quemadmodum desiderat cervus ad foni
πηγάς των υδάτων , ούτως επιπoθεί η ψυχή μου προς les aquarum , ita desiderat anima mea ad le, Deus.
σε , ο Θεός. Εδίψησεν η ψυχή μου προς τον Θεόν τον Silivil anima mea ad Deum fortem , vivum : quando
ισχυρόν , τον ζωντα : πότε ήξω , και οφθήσομαι το veniam , et videbur coram facie Dei ? , Ul ergo si
πρόσωπος του Θεού ; » "Ιν' ούν διψήσωμεν , καλόν liamus, bonum est e fonte Jacob ul in primis biba
εστι πιείν πρώτον εκ της πηγής του Ιακώβ , ου λέ mus , illum , non perinde atque Samaritis, dicentes
γοντα αυτήν ομοίως τη Σαμαρείτιδε φρέαρ και γούν puleum. Nam Servator ad illius respondens ser
Σωτήρ ουδέ νυν, προς τον εκείνης απαντών λόγον, εκ monem , ne nunc quidem ex puteo inquit aquam
φρεατός φησιν είναι το ύδωρ , αλλά απλώς φησι : esse , sed simpliciter inquit : « Omnis qui biberit
« Πάς ο πίνων εκ του ύδατος τούτου διψήσει πάλιν . ) ex aqua hac, sitiet iterum **. , Quod si bibenti ex
Είπερ δε μή εγίνετο τι χρήσιμον εκ του πιείν από illo fonte nulla provenisset utilitas, haudquaquain
της πηγής, ούτ' άν έκαθέζετο επί τη πηγή ο Ιη sessurus ſuerat apud fontem Jesus, neque dicturus
σούς , ούτ ' αν έλεγε (97 ) τη Σαμαρείτιδι: Δός μου Samarilidi : « Da mihi quod bibam 67.1 Proinde
πιείν . » Παρατηρητέον ούν , ότι και αιτούση το ύδωρ observandum est , quemadmodum petenti a se
τη Σαμαρείτιδα τον Ιησούν , οιονεί επηγγέλλετο Β aquam Samaritidi non alibi promiserit Jesus illam
παρέξειν αυτό ουκ εν άλλη (98 ) τόπω , αλλ ' ή παρά se datorum quam apud foniem , dicens illi : « Vade,
τη πηγή , λέγων αυτή : « Ύπαγε , φώνησον τον άνδρα voca virum luum , et veni huc* . )
σου , και ελθε ενθάδε . )
5. "Ετι δε επιστήσωμεν ει δύναται δηλούσθαι το 5. Adhuc autem inspiciamus num quia qui bibe
ετερογενές της τών αυτή τη αληθεία ομιλησάντων , rit ex fonte Jacob, sitiat iterum; qui vero biberit
και συνεσομένων ωφελείας , παρά την νομιζομένην ex aqua quam dat Jesus , fontem in seipso habeat
ωφέλειαν γίνεσθαι ημϊν από των Γραφών , κάν νοη aquæ salientis ad vitam æternam , innui possit di
θώσιν ακριβώς εκ του τον μεν πιόντα από της πηγής versam esse utilitatem eorum qui cum ipsa veritate
του Ιακώβ διψήν πάλιν, τον δε πιόντα εκ του ύδατος consuetudinem habuere habilurique sunt , ab ea
ου δίδωσιν ο Ιησούς, πηγήν ύδατος εν εαυτώ ίσχειν utilitate quam nobis oriri existimamus ex Scr
αλλομένου εις ζωήν αιώνιον • και γάρ τα κυριότερα pturis, etiamsi accurate intellecte fuerint ; 216
και θειότερα των μυστηρίων του Θεού , ένια μεν ου præsertim cum quædam ex principalioribus divi
κεχώρηκε Γραφή , ένια δε ουδέ ανθρωπίνη φωνή και πιοribusque Dei mysteriis nec capere potuerit Scri
τα ούν ήθη (99) των σημαινομένων, η γλώσσα αν plura, quædam etiam nec vox humana : nam quæ
€
θρωπική : « "Έστι γάρ άλλα πολλά, α εποίησεν και dan significationes divinæ cum sint, lingua esi hu
Ιησούς , άτινα εάν γράφηται καθεν, ουδε αυτόν mana : « Sunl namque et alia multa que fecit
ομαι τον κόσμον ( 1 ) χωρήσειν τα γραφόμενα βι- Jesus , que singulatim si scribantur, nec ipsum ar
βλία . » Και όσα δε ελάλησαν αι επτά βρονται μέλλων bitror mundum caplurum , qui scriberentur , li
γράφειν Ιωάννης , κωλύεται · ο δε Παύλος ακηκοε- broς 19. » Quin et que locuta sunt septem illa ( e
ναι φησίν άρρητα ρήματα , ουχί ά ουκ εξόν τινι λα ritrua scriplurus Joannes prohibetur 80 ; el Paulus
λήσαι ήν εξόν γάρ ήν αυτά λαλήσαι αγγέλοις, αν se audisse inquit indicibilia verba quæ non lice
θρώποις δε ουκ εξήν · πάντα μέν γάρ έξεστιν , ret alicui loqui " 1 : licebat enim ad angelos ea loqui ,
αλλ' ου πάντα συμφέρει: , ά δε ήκουσεν (2) άρρητα ad homines aulem non licebal : nam ( omnia quia
ρήματα, και ουκ εξόν , φησίν ( 3) , ανθρώπω λαλήσαι , dem licent, at non omnia expediuni 58. » Sin vero
oίμαι δε της όλης γνώσεως στοιχεία τινα ελαχίστας, και audivii ineffabilia verba quae fus non essel , in
βραχυτάτας είναι εισαγωγάς όλας Γραφάς, κάν πάνυ quit, ad hominem loqui, arbitror ego universe
νοηθώσιν ακριβώς . "Όρα τοιγαρούν ει δύναται η μεν cognitionis eleinenta quaedam minima brevissimas
πηγή του Ιακώβ , αφ' ής έπιέ ποτε ο Ιακώβ, αλλ' que introducciones esse universas Scripturas,
ουκέτι πίνει νύν , έπιον δε και οι υιοί αυτού , αλλά νύν D eliamsi accurate intellecle fuerint . Quamobrem
έχoυσι το κρείττον εκείνου ποτών , πεπώκασι δε και vide num fons Jacob , ex quo bibebat aliquando Ja
τα θρέμματα αυτών , ή πάσα είναι Γραφή : το δε του cob, sed nunc non bibit ; atque eliam bibebant filii
Ιησού ύδωρ το υπέρ ά γέγραπται · ου πάσι δε έξεστιν sui , sed nunc potum habent illo priori polu præ
έρευνάν τα υπέρ & γέγραπται · εάν μή τις αυτούς stantiorem , quin biberunt etiam pecora : eorum ,
εξομοιωθή , ίνα μή επιπλήσσηται ακούων το · ι Χα possil esse universa Scriptura ; aqua vero Jesu
λεπώτερά σου μη ζήτει · και ισχυρότερά σου μη iilud esse possit quod est supra ea quæ scripta
ερεύνα . sunt : non omnibus autem scrutari licet quæ sint

8 Psal . XLI, 2. 46 Jan. IV, 15. 47 ibid . 7 . 48 ibid. 16. 49 Joan. XXI, 25 . 30 Αpoc . x , 3. 51 Η Cor'.
ΧΙΙ , 4. 521 Cor . VI , 12.

(97) Oőr' är žleyε. Sic codex Bodleianus, recle ;
Regius , male , όταν έλεγε.
( 98) Codex Regius, perperam, ου γάρ άλλω .
199) Ad marginem codicis Bodleiani pro for le
gitur Osia, quam lectionem scculus cst Ferrarius.
( 1 ) In codice Regio deest τον κόσμον .
(2) Forto legendum cum Ferrario , ci o 7700
σεν .
(5) In colice Bodleiano deest φησίν.
407 ORIGENIS 408

superiora his quæ scripta sunt, nisi qui assimilatus fuerit ipsis, ne objurgetur audiens : « Te difficil.ora
ne quæras , el le fortiora ne vestiga 53. ,
6. Quod si dicimus aliqua esse supra ea quæ A 6. Εάν δε λέγωμεν τα υπέρ ά γέγραπται είναι
scripta sunt, non boc dicinus ea posse multis esse τινα, ου τούτό φαμεν, ότι γνωστά τους πολλοίς είναι
nola , sed Joanni , qui audiens, scribere etiam qua δύναται , αλλά Ιωάννη ακούoντι , και γράφειν αυτά
lia essent ea tonitruum verba non permillilur ** ; μη επιτρεπομένω , οποία ήν τά των βροντών δήματα ,
cumque ea didicisset , ea non scribit, ut parcal και μανθάνονται , και διά το φείδεσθαι του κόσμου ου
mundo : rehatur enim ne ipsum quidem mundum γράφoντι αυτά · ώετο γάρ μηδε αυτόν τον κόσμον
capturum , qui scriberentur , libros 88. Quin etiam , χωρείν τα γραφόμενα βιβλία. Αλλά και άπερ ο Παύ
gue Paulus didicit , sunt supra ea que scripta λος μεμαθηκεν άρρητα ρήματα, υπέρ & γέγραπται,
sunt, quandoquidem homines ea locuti sunt ; et εί γε τα γεγραμμένα άνθρωποι λελαλήκασι και 3
quae oculus non vidit 68, sunt supra ea que scripta οφθαλμός ουκ είδεν , έστιν υπέρ τα γεγραμμένα και
sunt ; et quæ auris non audivil 87 , scribi non pos & ούς ουκ ήκουσε , γραφήναι ου δύναται και τα επί
sunt . Quin el que in cor hominis non ascende- καρδίαν δε ανθρώπου μή ανεβεβηκότα , μείζονα εστι
runt88, fonte Jacob sunt majora , quippe quæ a της του Ιακώβ πηγής , από πηγής ύδατος αλλομέ
fonte aquæ salientis ad vitam æternam manifestan νου εις ζωήν αιώνιον φανερούμενα τοις ουκέτι καρ
llir bis qui cor hominis non amplius habent, sed δίαν ανθρώπου έχουσιν , αλλά δυναμένοις λέγειν·
dicere valent : « Nos autem mentem Christi habe B
« Ημείς δε νούν Χριστού έχομεν, ίνα ίδωμεν τα υπό
mus, ut videamus quæ a Deo donala sunt nobis ; του Θεού χαρισθέντα ημϊν · α και λαλούμεν ουκ εν
que et Ioquimur non in doctis humane Sapientia διδακτούς ανθρωπίνης σοφίας λόγοις , αλλ' εν διδα
verbis, sed in doctrina Spiritus 59. » Et inspice an κτούς Πνεύματος . 5 Και επίστησον ει οιον τ' έστιν
fieri possit ut humana sapientia non loquatur falsa ανθρωπίνην σοφίαν μη τα ψευδή καλείν δόγματα ,
dogmala , sed quæ veritatem confirment, 217 et αλλά τα στοιχειωτικά της αληθείας, και εις τους
ad liomines posteriores perveniant ; que vero Spi- έτι ανθρώπους φθάνοντας τα δε διδακτά Πνεύματος
ritus edocel, sint fortasse fons aquæ salientis ad τάχα εστιν η πηγή του άλλομένου ύδατος εις ζωήν
vitam æternam 60. Introductiones ergo sunt Scri . αιώνιον . Εισαγωγαί ούν εισιν αι Γραφαι , αφ' ών
plurie , a quibus accurate intellectis, et nunc nomi- ακριβώς νενοημένων , νύν ονομαζομένων πηγής του
natis ſons Jacob, ascendendum est ad Jesum , ut Ιακώβ , ανελθετέον προς τον Ιησούν , ίν ' ούν ημίν
nobis largialur fontem aquæ salientis ad vitam χαρίσηται πηγήν του άλλομένου ύδατος εις ζωής
æternam . Cæterum non similiter omnis baurit e αιώνιον. Ούχ ομοίως δε πάς αντλεί από της πηγής
fonte Jacob ; nam etiam si bibebat Jacob , el filii του Ιακώβ · ει γάρ έπιεν Ιακώβ εξ αυτής , και οι
rjas, el pecora ejus , alque eliam Samarilis illa C υιοί αυτού , και τα θρέμματα αυτού, διψώσα δε και
venil ad fontem ipsum , el baurit, vide ne aliter et η Σαμαρείτις διέρχεται επ' αυτού , και αντλεί , μή
prudenter biberit Jacob cum filiis, aliter el simpli ποτε και άλλως έπινε , και επιστημόνως ο Ιακώβ
cius moreque magis pecuino biberint pecora ejus : συν τοις υιοίς · άλλως δε και απλούστερον , και κτηνω
rursus biberit etiam aliler quan Jacob et filij el δέστερον, και τα θρέμματα αυτού · άλλως δε παρά
pecora ejus, Samaritis illa . Qui enim docti sunt in τον Ιακώβ , και τους υιούς , και τα θρέμματα αυτού
Scripturis, bibunt sicut Jacob et filii ejus ; rudio η Σαμαρείτις : οι μεν γάρ κατά τας Γραφάς σοφοί
res vero el simpliciores, qui dicuntur oves Christi, πίνουσιν, ώς ο Ιακώβ , και οι υιοί αυτού οι δε
bibunt perinde atque oves Jacob ; lum aliqui lau απλούστεροι , και ακερέστεροι (4) , οι λεγόμενοι πρό
dantes Scripturas, et quædam constituentes male βατα Χριστού , πίνουσιν ως τα θρέμματα του Ια
dicta, prætextu quod eas intellexerint, non secus κώβ · οι δε παρεκδεχόμενοι τας Γραφάς , και δύσφημά
bibunt atque bibebal Samaritis illa antequain cre
τινα συνιστάντες , προφάσει του νενοηκέναι αυτάς,
deret in Jesum .
πίνουσιν ώς ή προ του πιστεύσαι εις Ιησουν Σαμα
ρείτις έπινε .
7. « Dicit ad illum mulier : Domine , da nmihi hanc 7. « Λέγει προς αυτόν ή γυνή · Κύριε , δός μοι
aquam , ne sitian , neque venian hue ad haurien . D τούτο το ύδωρ, ίνα μη διψώ , μηδέ διέρχομαι ενθάδε
dum S. , Jam secundo prædical Samarilis Dominum αντλείν . ν" Ήδη δεύτερον Κύριον αναγορεύει τον Σω
Servatorem , primum cum dicit : « Domine, neque τηρα ή Σαμαρείτις πρότερον μεν ότε φησί • Κι
liaustorium habes, el puleus allus est 6S ; » quando ριε, ούτε άντλημα έχεις, και το φρέαρ έστι βαθύ :)
cliam interrogat, unde habeal aquam vivam , el ότε και επιπoθεί (5) πόθεν έχει το ζων ύδωρ , και εί
num major sit Jacob, qui pulabalur esse paler μείζων είη του νομιζομένου πατρός αυτής Ιακώβ :
ejus : ei nunc etiam , quando petit aquam illam , quæ νύν δε ότε και αιτείς από του ύδατος , του γινομένου
in bibente lil fons aquæ salientis ad vitam æternam , πηγής εν τω πίνοντι ύδατος αλλομένου εις ζωήν αιώ

53 Eccli . Ι , 22. Αpoc. x , 3. 58 Joan . XXI, 25. 86 1Cor . 11 , 9 . 57 ibid . 58 ibid . 59 ibid. 12, 13, 16,
60 Joan . IV , 14 . 61 jbii. 12. 62 ibid. 15 . 63 ibid . 11 .
(4 ) Ακ ερέστεροι . Nol ent gra mmatici hanc Vo vel , ακραιφνέστεροι . Ητετιυς .
kem , quasi ab axepns , nisi fortasse ille locus cor ( 5) in margine codicis Bodleiani legitur Ért
ruptus sit , ei legendum sit fortasse, exepadote po !, aitei , quanu lectionem seculus esi Ferrarius.
409 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XII . 410

νεον · και είπερ αληθές το Συ αν ήτησας αυτόν, A et si quidem verum est illud : Tu foreilan petiis
και έδωκεν άν σου ύδωρ ζών, και δηλον, ότι , ειπούσα ses ab eo, el dedisset tibi aquam vivam ok, , per
« Δός μοι τούτο το ύδωρ, και έλαβε το ζων ύδωρ, ίνα spicuum est , eo quod dixerit : « Da mibi hanc
μηκέτι απορή διψώσα, μηδε διέρχηται επί την πηγήν aquam , ) accepisse viventem aquam , ne in posle
του Ιακώβ, διά το αντλείν, αλλά χωρίς του ύδατος rum egeret sitiens, neque veniret ad fontem Jacob
του Ιακώβ θεωρήσαι την αλήθειαν αγγελικώς και hauriendi causa , sed posset sine aqua Jacob ange
υπέρ άνθρωπον δυνηθή (6). Ουδε γάρ οι άγγελοι lice videre veritatem supra hominem exsistentem :
δέονται της του Ιακώβ πηγής, ένα πίωσιν, αλλ ' nam neque angeli egent ſonte Jacob ut bibant, sed
έκαστος εν εαυτώ έχει πηγήν ύδατος αλλομένου εις unusquisque ipsorumin seipso fontem habet aque
ζωήν αιώνιον γεγενημένην , και αποκαλυφθείσαν από salientis ad vitam æternam , orientem ac reteclum
αυτού του Λόγου , και αυτής της σοφίας . Ού δυνατόν ab ipso Sermone Dei Filio , atque sapientia ipsa .
μέντοιγε το έτερον παρά το εκ της πηγής του Ιακώβ Νeque enim facile facta est ut aquam quae a Filio
ύδωρ χωρήσαι το υπό του Λόγου διδόμενον , μη επι Dei dalur, diversam exsistentem ab aqua fontis
μελέστατα ασχοληθέντα εκ του διψάν, περί του διέρ- Jacob accipiat aliquis, qui se non diligentissime
χεσθαι (7 ) και αντλεϊν εντεύθεν , ώς τον κατά exercuerit veniendo, et inde hauriendo , eo quod
τούτο πολλά ένδεινα (8) τους πολλούς ως επιπλείον B sitiat; 218 perinde atque ille qui petit lanc
εγγεγυμνασμένους τω αντλείν από της του Ιακώβ aquam frequenter inter multos magnos homines, lit
πηγής . qui diutius exerciti fuerint hauriendo e fonte Jacob.
8. « Λέγει αυτή : "Ύπαγε , φώνησόν σου τον άνδρα , 8. Dicit illi : Vade , voca virum tuum , el veni
και ελθε ενθάδε. 'Απεκρίθη ή γυνή , και είπεν : Ουκ huc. Respondit mulier, et dixit : Non habeo vi
έχω άνδρα. » Ελέγομεν και εν τοις ανωτέρω τον rum 65. , Diximus etiam in superioribus hunc virum
άρχοντα της ψυχής νόμον, ώ έκαστος υπέταξεν εαυ esse legem , quæ princeps sit animæ, ( nam habet
του, τούτον είναι τον άνδρα . Νύν δε και του Αποστό unusquisque instituta quædam , ac mores, sub qui
λου εκ της προς Ρωμαίους Επιστολής εις τούτο bus tanquam sub lege vivit , ) cui unusquisque se
μαρτύριον παραθησόμεθα , λέγοντος (9 ) : "Η ipsum subjecerit. Nunc vero etiam illud Apostoli ex
αγνοείτε , αδελφοί, ( γινώσκουσι γάρ νόμον λαλώ) Epistola ad Romanos ad hanc rem testimonium
ότι ο νόμος κυριεύει του ανθρώπου εφ' όσον χρόνον adducemus , dicentis : An ignoralis , fratres
ζή ; » Τίς δε ζή ; Από κοινού λαμβανόντων ημών τον (scientibus enim legem loquor) , quod lex lantisper
νόμον , ο νόμος . Είτ ' ευθέως φησίν: Η ύπανδρος γυνή dominatur homini, quoad vixerit 66 ? , Vixerit au
τω ζωντι ανδρί δέδεται νόμω και ως ει έλεγε , Ζώντι C tem quis ? Nempe lex , communiter intelligentibus
άνδρι , όστις ανήρ νόμος εστίν . Είτα πάλιν φησίν : Εάν nobis legem . Postea stalim ail : « Nam mulier ols
δε αποθάνη ο ανήρ, κατήργηται από του νόμου του αν noxia viro, viventi viro obligata est legi 67,, lan
δρός » οιονεί γυνή κατήργηται αποθανόντος του νόμου , quam si dicerei , viventi viro , qui vir est lex . Mox
και ουκέτι τα της γυναικός ως πρός άνδρα ενεργεί·είτα rursum inquit : Quod si morluus fueril vir , libe
λέγει "Αρα ούν ζωντος του ανδρός μοιχαλίς χρημα rala est a lege viri 68 : , veluti liberala est mulier
είσει, εάν γένηται ανδρί ετέρω εάν δε αποθάνη και a lege morlua , nec amplius opera mulieris erga
ανήρ, ελευθέρα εστιν από του νόμου , του μή είναι virum exercet , Deinde inquil : « Proinde vivente
αυτήν μοιχαλίδα, γενομένην ανδρί ετέρω. » 'Απέθανε viro, adultera vocabitur , si se junxerit alteri viro ;
δε ο νόμος κατά το γράμμα , και ουκ έστιν η ψυχή sin aulem mortuus fueril vir, libera est a lege viri ,
μοιχαλίς γενομένη ανδρί ετέρω , το νόμο , το κατά ul non sit adultera , si juncta fuerit alteri viro 69.0
το πνεύμα αποθανόντος δε του ανδρός τη γυναικι, [ ( 10) Lex autem secundum litterarm mortua est,
αποτεθνηκέναι πως αν λέγοιτο και η γυνή τώ ανδρί , neque jam adulter est animus , si junctus fuerit
ώστε ούτως ημάς εκλαμβάνειν το · « " Ώστε , αδελφοί alleri viro nimirum eilegi, que est ex spiritu : mor
μου , και υμείς εθανατώθητε το νόμο δια του σώμα luo autem viro mortua esse mulier aliquo modo
τος του Χριστού , εις το γενέσθαι υμάς ετέρω τώ εκ D dicetur etiam viro, adeo ut nos hunc in moduην
νεκρών εγερθέντι , ίνα καρποφορήσωμεν τώ Θεώ . » exponamus illud : « Ilaque, fratres mei, vos quo
Εί τοίνυν νόμος εστίν ο ανήρ, και η Σαμαρείτις έχει que mortificati estis legi per corpus Christi, ut jun
εινα άνδρα , υποτάξασα εαυτήν κατά την παρεκδο- geremini alieri , nimirum ei qui ex mortuis surre
χήν των υγιαινόντων λόγων νόμω τινι, καθ ' όν βιούν xit, ut fructificemus Deo 70. Si igitur lex est vir,

6: Joan . IV, 10. 68 ibid. 16 , 17. 66 Rom. VII , 1 . 67 ibid. 2. 68 ibid . 69 ibid . 3. 70 ibid, 4.

( 6) Δυνηθή . Sic codex Barberinus ; Regius , δυνη
θήναι , male.
(7) Περί του διέρχεσθαι , etc. Codex Barberi
nus, παρά το διέρχεσθαι, etc.
(8) Ως τον κατά τούτο πολλά ένδεινα , etc. Ηec
ποbis represental codex Regius, quem fere sequitur
Perionius, et ita vertit, e ila ut hoc ipso muita pericula
eveniant plerisque qui plurimuni, lil qui in han
rienda aqua ex fonie Jacob , exercitati sint. » Pro
ως τον, legit ώστε , et post , ένδεινα , supplet , συμβή
ναι, vel legit , τους πολλούς πεπονθέναι ως επιπλείον
εγγεγυμνασμένους , vel quid simile . At alian peni
lus lectionem sequebatur Ferrarius, quam codex
Bodleianus sic exhibe : : ως αιτών κατά τούτο πολλά
εν δυνατοϊς πολλούς ως επί πλείον εγγεγυμνασμένους
τω αντλείν από της του Ιακώβ πηγής. Que φuid
sibi velint, divinare promplum non est.
( 9) Λέγοντος .Sic cod.Bodleianus ; Regius , λέγοντες .
( 10) Hæc supplevimus a Perionio .
A11 ORIGENIS 412

el Sarmaritis habet virum aliquem , quia seipsam Α έκαστος των ετεροδόξων θέλει και βούλεται ενταύθα
juxta perversam intelligentiam sanorum verborum την ετερόδοξον ψυχήν ο θείος λόγος παρατεθείσαν τον
subjecerit legi alicui , juxta quam vult vivere unus άρχοντα εαυτής νόμον διελεγχθήναι ( 12), εις το κα
quisque ab Ecclesiæ decretis dissidens ; el si vult ταφρονήσασαν αυτήν , ώς oύ νομίμου ανδρός, ζητή
eliam hoc in loco divinus sermo animam manife σαι άνδρα έτερον , εις το γενέσθαι αυτήν ετέρω τώ εκ
stari Ecclesiae decrelis dissentientem , qua sibi ipsi νεκρών αναστησομένω Λόγω, μή ανατρεπομένω , μηδε
præfecerit legem principem , ut spreto viro, cer τεθνηξομένω, αλλ' αϊδία ( 13) , μενούντι , και βασι
non legitimo , quarat alterum , nuptura alteri λεύoντι , πάντας τε - τους εχθρούς υποτάσσοντι :
viro , nimirum Sermoni Filio Dei , qui resusci « Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών ουκέτι απο
latus est ex mortuis, non mutandus, neque mo θνήσκει , θάνατος αυτού ουκέτι κυριεύει : ο γάρ απέ
riturus, sed sempiternus, manens et regnans, oin θανε τη αμαρτία , απέθανεν εφάπαξ · ο δε ζή , ζή
nesque inimicos subjiciens : « Christus enim ex τω Θεώ , καιεν δεξιά ών αυτού , έως αν πάντες οι εχθροί
citalus a mortois non amplius moritur , mors αυτού υποπόδιον τεθώσιν αυτώ . Που δε έδει ελεγχθη
illi ultra non dominabitur : quod enim mortuus est, ναι τον νομιζόμενον άνδρα της Σαμαρείτιδος, ώς ουκ
peccato morluus est semel ; quod vero vivit, vivit άνδρα , ή παρά τη πηγή του Ιακώβ υπό του Ιησού,
219 Deo 71 , in dextera ejus seleus , donec omnes Β ει μή αφ' εαυτής ή γυνή ήρνητο τον άνδρα ; Διά τού
inimici ejus positi fuerint subsellium pedum ipsi " S. το λέγει αυτή ο Ιησούς : « "Υπαγε , φώνησόν σου τον
Si hæc, inguam , ita se habent, ubinam debebat Je άνδρα , και ελθε ενθάδε . • Οίον δε έχουσά τι ήδη του
su3 manifestare eum , qui putabatur esse Samariti άλλομένου εις ζωήν αιώνιον ύδατος, διά το ειρηκέναι:
dis, virum non esse illius , nisi apud fontem Jacob , « Δός μοι τούτο το ύδωρ , και και αψευδείν τον προεπαγ
si a seipsa mulier non negasset virum ? Hanc ob γειλάμενον , ότι , « Συ αν ήτησας αυτόν , και έδωκέ σου
causam dicit illi Jesus : « Vade , νοca virum fuum , ύδωρ ζών: απεκρίθη ή γυνή , και καταγνούσα εαυτής
et veni huc 78, , Jam vero veluli nonnihil habens επί τη κοινωνία τη προς τον τοιούτον άνδρα , και εί
aquæ salientis ad vitam alernam , eo quod dixisset : πεν : Ούκ έχω άνδρα . )
e Da mihi hanc aquam ? *, » nec fallere quiret qui praedixerat 78 : « Tu forsitan peliisses ab eo , el de
disset tibi aquam vivam ; respondit mulier, , condemnans seipsam , quod cum hujusmodi viro con
sucludinem habuissel, i el dixit : Non habeo virum 78 . 1
9. « Dicit illi Jesus : Bene dixisti , non habeo C 9. « Λέγει αυτή ο Ιησούς: Καλώς είπας , ότι "A
virum : nam quinque viros habuisti ; et nunc quem δρα ουκ έχω πέντε γάρ άνδρας έσχες και νύν δν
habes, non est tuus vir : hoc vere dixisti 77. , Ar . έχεις , ουκ έστι σου ανήρ τούτο αληθές είρηκας . »
bitror quod omnis anima quæ introducitur ad eam , Οίμαι ( 14) πάσαν την εισαγομένην ψυχήν εις την διά
quæ est per Scripturas, pietatem in Christo , inci των Γραφών εν Χριστώ θεοσέβειαν , από των αισθη
piens ab his rebus quæ sensibus sunt obnoxiæ et των και σωματικών λεγομένων αρχομένην, τους πέν
quæ corporeæ vocanlır, habeat priores quinque τε άνδρας καθ' εκάστην των αισθήσεων ανδρός τινος
viros unoquoque sensu virum aliquem facienle : γινομένου έχειν επάν δε μετά το όμιληκέναι τοις
fostea vero quam babila consueludine cum his αισθητοϊς, ανακύψαι τις θέλων, και προτραπείς επί
quæ sensu percipiuntur, emergere quis volens, et τα νοητά, περιτύχη λόγω προφάσει αλληγορίας και
Conversus ad ea que animo cernuntur , impegerit πνευματικών ουχ υγιαίνονται , ούτος μετά τους πέντε
in sermonem spiritualem non sanum , praetextu al άνδρας ετέρω προσέρχεται , δούς, ίν' ούτως είπω, το
legoriæ, bic post quinque viros ad sextum pergil, αποστάσιον τοϊς προτέροις πέντε , και κρίνων συνοι
dalo , ut ita dicam , repudii libello quinque primis, κείν τω έκτα . Και έως άν γε ( 15) ελθών ο Ιησούς εις
et decernens cum sexto habitare. [( 11 ) Alque do συναίσθησιν ημάς αγάγη του τοιούτου ανδρός, εκείνω
D
nec Jesus adventu suo nos in ejusmodi viri conspe σύνεσμεν ελθόντος δε του Κυρίου Λόγου, και δια
clum consensumque duxerit , cumillo consuetudi- λεχθέντος ημίν, αρνούμενοι εκείνον τον άνδρα , φαμέν :
nem habemus et vivimus] ; verum cum advenerit « Ουκ έχω άνδρα: , ότε και επαινεί ημάς ο Κύριος
Sermo Domini , disserueritque nobiscum , negantes λέγων · « Καλώς είπας , ότι Ουκ έχω άνδρα . » Το δε ,
jllum virum , dicimus : « Non habeo virum , ) quando « Τούτο αληθές είρηκας, και οιονεί ελεγκτικόν έστιν , ώς
etiam laudat nos Dominus , dicens : « Bene di των προτέρων ουκ αληθώς υπ' αυτής ειρημένων . Και
xisti , non habeo virum . ) Illud vero : « Hoc vere di τάχα ουκ ήν αληθές το « Ου συγχρώνται Ιουδαίοι
xisti , ) veluti objurgatorium est , perinde quasi nu Σαμαρείταις και αυτός γούν ο Ιησούς , ώς εν τοις προ
lier in superioribus non vera dixerit. Ac fortasse τούτων ειρήκαμεν , συγχρηται Σαμαρείταις , ίνα και
verum illud non erat : Non couluntur Judæi Sa αυτούς ωφελήση. Ουκ αληθές δε και το « Ούτε άντλη

71 Ron. VI , 9 , 10 . 72 leur . x , 12, 13 , 73Joan. IV , 16. 74 ibid. 15. 75 ibid . 10 . 16 ibid. 17 . 77 ibid. 17,
18 .
( 11 ) Hæc a Personii interpretatione deprompla μεν όντι .
Sunt. ( 14) oίμαι . Sic codex Bodleianus ; Regius, per
(12 ) Διε.λεγχθήναι . Sic codex Bodleianus ; Re per , είναι .
gius , διαλεχθήναι , male: ( 15 ) " Ewr, är 78. Sic codex Bodleianus ; Regius,
( 13) Perperam in codice Regio legitur, αλλά ιδίω έως γε.
15 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIII . .
μα έχεις και το φρέαρ έστι βαθύ: ο τάχα δε ουκ αλη maritanis 78 , ips. Jesu , ut in superioribus diximus,
A commercium habente cum Samaritanis, ut illis es
θες και το Ιακώβ εκ του φρέατος έπιε , και οι υιοί
αυτού , και τα θρέμματα αυτού · ει γάρ ουχ ομοίως sel adjumento. Ac ne illud quidem verum est :
79
έπιε τη Σαμαρείτιδή ο Ιακώβ , και οι υιοί αυτού , και « Neque baustorium habes , el puleus allus est
τα θρέμματα αυτού , ούεται δε η Σαμαρείτις το όμοιον, fortassis etiam neque illud, quod Jacob ex pulco
και ταυτόν πάντη ποτόν πεπωκέναι τω Ιακώβ , και biberit , et filii ejus, et pecora ejus 80 ; nam si Ja
cob , et filii ejus , et pecora ejus , non similiter bi
τους υιούς αυτού , και τοις θρέμμασιν αυτού , δήλον, ότι
ψεύδεται. berunt, ut mulier Samaritis, existimatque illa si
milem se omnino polum alque eumdem bibisse cum Jacob, el filiis ejus, et pecoribus ejus, perspicuum
est ſalsa eam dixisse .
10. "Ίδωμεν δε και τα Ηρακλέωνος εις τους τό 220 10. Sed jam videamus quid Heracleon hoc
πους , όστις φησίν άτονον , και πρόσκαιρον, και επιλεί in loco sentiat : inquit autem [fontem illum ,] im .
πουσαν εκείνην γεγονέναι την ζωήν , και την κατ' becillem , el temporariam , el deficientem fuisse vi
αυτήν δόξαν κοσμική γάρ , φησίν, ήν και οίεται του tam , illiusque gloriam ; mundana enim , inquit, erat ,
κοσμικήν αυτών είναι απόδειξιν φέρειν εκ του θρέμ el existimal se demonstrationem afferre ( per fon
ματα του Ιακώβ εξ αυτής πεπωκέναι » και ει μεν B lem ) significari vitam mundanam , eo quod pecora
άτονον, και πρόσκαιρον , και επιλείπουσαν ελάμβανε Jacob ex eo biberint ; el siquidem imbecillem , et
την εκ μέρους γνώσιν, ήτοι τη από των Γραφών temporariam, et deficientlem accepissel cognitionem
συγκρίσει των αρρήτων ρημάτων, και ουκ εξον ανθρώπω eam quæ est ex parle 81 , nempe cognitionem e Scri
λαλήσαι , πάσαν την νύν δι' εσόπτρου και αινίγματος pluris provenientem , comparatione verborum in
γινομένην γνώσιν , καταργουμένην , όταν έλθη το τε dicibilium el quæ ad hominem eloqui non est ſas 6a,
λειον , ουκ αν αυτό ενεκαλέσαμεν ει δε υπέρ του δια omnem scilicet præsentem cognitionem , quæ per
βάλλειν τα παλαιά τούτο ποιεί, εγκλητέος αν είη . "Ο speculum est et per ænigma 83 , el quæ destrujlur,
δε δίδωσιν ύδωρ ο Σωτήρ, φησίν είναι εκ του Πνεύ cum venerit illud quod perſeclum est 84, haudqua
ματος και της δυνάμεως αυτού , ου ψευδόμενος και quam illud reprehendissemus ; sin vero isthuc agit
εις τό: « Ου μη διψήσει δε εις τον αιώνα , και αποδέδω ut reprehendat velera , reprehendendus est ipse.
κεν αυταίς λέξεσιν ούτως : « Αιώνιος γάρ η ζωή αυ Porro quod ait aquam quam dal Servator, ex Spi
του , και μηδέποτε φθειρομένη , ώς και η πρώτη η εκ rilu esse el ex ipsius polentia , vera narrat : quin
hæc verba : « Non sitiet in æternuin 85 , » iisdeni
του φρέατος , αλλά μένουσα αναφαίρετος γάρ ή χάρις
και η δωρεά του Σωτήρος ημών, και μη αναλισκομέ- C pene verbis interpretatus est , sic dicens : Vila
νη , μηδε φθειρομένη εν τω μετέχοντι (16) αυτής . ) enim æterna est vila ipsius , el quæ nunquam cor
Φθειρομένην δε την πρώτην διδούς είναι ζωήν , ει rumpitur , sicut prima illa agua quæ est ex puleo ,
μεν την κατά το γράμμα έλεγε , ζητών της περιαιρέ- sed manens : nequit enim auferri donum , et gratia
σει του καλύμματος γινομένην , και κατά το Πνεύμα, Serva !oris nostri , que neque consumitur neque
και ευρίσκων , υγιώς αν έλεγεν ει δε πάντη φθοράν corrumpitur in eo qui particeps ipsius fuerit . »
κατηγορεί των παλαιών , δηλον , ότι τούτο ποιεί , ως Porro autem cum primam vitam corruptibilem de
μη ορών τα αγαθά των μελλόντων έχειν εκείνα (17) derit, siquidem eam corruptibilem vitam dixit que
την σκιάν . Ουκ απιθανως δε το , αλ.λομένου , διηγή est secundum lilleram , quærens et inveniens abla
σατο , και τους μεταλαμβάνοντας τού άνωθεν επιχορ tione velaminis vitam eam quæ est ex Spirilu , recte
ηγουμένου πλουσίως , και αυτούς εκβλύσαι εις την dixit : sin vero corruptibilem dicens, accusat vitam
ετέρων αιώνιον ζωήν τα επικεχορηγημένα αυτοίς . velerun , perspicuum est eum hoc facere, tanquam
'Αλλά και επαινεί την Σαμαρείτιν ως ανενδειξαμένην φui non videal bona illa umbram habere futurorum
την αδιάκριτον και κατάλληλον τη φύσει εαυτής πί illorum 86. Cæterum non inscite interpretalus est
στιν , μή διακριθ είσαν εφ' οίς έλεγεν αυτή · ει μεν ούν vocem salientis 87 aquæ , dicens eos qui c su
την προαίρεσιν απεδέχετο , μηδέν περί φύσεως αινιτ D pernis illam abundanter suppeditatam participarent ,
τόμενος , ώς διαφερούσης , και ημείς αν συγκατεθέ vicissim etiam ea scaturire quæ sibi suppedita la
μεθα · ει δε τη φυσική κατασκευή αναφέρει την της fuerint. Sed et Samarilidem laudat , ut quæ suæ
συγκαταθέσεως αιτίαν , ώς ου πάσι ταύτης παρούσης , ipsius nature fidem ostenderit equalem et constan
ανατρεπτέον αυτού τον λόγον . Ουκ οίδα δε πως ο lem ; non molam ob ea quæ illi dicebat Servator ;
" Ηρακλέων το μή γεγραμμένον έκλαβών φησι προς cui etiam nos annuimus, si propositum laudat, ni
τό: « Δός μοι τούτο το ύδωρ , και ώς. άρα βραχέα δια hil de natura veluti excellenti innuens ; sin vero ad
νυχθείσα υπό του Λόγου εμίσησε λοιπόν και τον τόπον naturale opificium refert, quod Servatori obtempe
εκείνου του λεγομένου Ιακώβ φρέατος ( 18) . " Έτι δε raril Samarilis , quasi hoc non omnibus insit, sub
και προς το Δός μοι τούτο το ύδωρ , ίνα μη διψώ, vertenda est illius oralio. Nescio vero quomodo

80 ibid . 12. 81 I Cor. ΧΙΙ , 12 . 82 II Cor . ΧΙΙ , 4. 83 I Cor . X111 , 12 .

78 Joan . iv , 9 . 79 ibid . 11 .
B4 ibid. 10 . 85 Joan . IV , 13 . 86 Ηebr . Χ , 1 . 87 Joan . IV, 14 .
( 16) Μετέχοντι. Sic collex Bodleianus ; Regius , έχει εκείνα .
(18) Pro Ιακώβ φρέατος codex Regius perperatu
μετασχόντι.
(17) Codex Bolleianus , έχειν εκείνων ; Regius , lalbet ζώντος ύδατος .
415 ORIGENIS 316

Heracleon, quod scriptum etiam non est assumens, A μηδε διέρχομαι ενθάδε αντλείν , και φησίν ότι ταύτα
dixerit in hoc dictum : « Da mihi hanc aquam , » bre λέγει η γυνή εμφαίνουσα το επίμοχθον , και δυσπό
vi a Sermone Dei Filio stimulatam mulierem odio ριστον , και άτρoφoν εκείνου του ύδατος . Πόθεν γάρ
habuisse etiam locum illius pulei, qui dicebatur δεικνύναι έχει άτρoφoν είναι το του Ιακώβ ύδωρ ;
Jacob . Præterea in illud : « Da mihi aquam hanc , ut non sitiam , neque veniam huc ad hauriendum 86, 1
inquit 221 mulierem hæc dicere ostendentem labore hauriri, et cum diflicultate parari aquam illam
ad irrigandum non aptam neque nutrientem . Unde eniin polesl ostendere aquam Jacob irrigationi ap
tam non esse nec nutrientem ?
11. Adhuc in hæc duo verba : « Dicit illi 89,, inquit 11. "Ετι δε ο Ηρακλέων πρός τά : « Λέγει αυτή ,και
Heracleon , scilicel tale quid dicens : « Si vis acci - φησί , δηλον ότι τοιούτο τι λέγων · « Ει θέλεις λαβείν
pere hanc aquam , vade , voca virum tuum ; » et τούτο το ύδωρ , ύπαγε , φώνησαν τον άνδρα σου και και
existimal virum , quem Samaritidis esse Servalor oίεται της Σαμαρείτιδος τον λεγόμενον υπό του Σω
dicit, pleroma Samarilidis esse , ul profecla cum τηρος άνδρα, το πλήρωμα είναι αυτής , ένα συν εκείνω
illo ad Servatorem , reportare ab ipso polentiam, γενομένη προς τον Σωτήρα κομίσεσθαι παρ' αυτού
el unionem , et commissionem ad pleroma suum B την δύναμιν , και την ένωσιν , και την ανάκρισιν την
possel : ( cum Christus non dixerit ,, inquit llera προς το πλήρωμα αυτής δυνηθή του γάρ περί αν
cleon , i mulieri de homine mundano , ut vocaret, δρός, φησί , « κοσμικού, έλεγεν αυτή ( 19 ) , ένα κα
quoniam non ignorabal eam legitimum viruni non λέση , επείπερ ουκ ήγνόει , ότι ουκ είχε νόμιμον άν
habere . Celerum manifeste hoc in Ioco urgelar δρα . » Προδήλως δε ενταύθα βιάζεται λέγων αυτή τον
dicens, quod mulieri Servator dixerit : « Voca vie Σωτήρα ειρηκέναι : « Φώνησόν σου τον άνδρα, και ελ6
rum luum , el veni huc " , significans maritum , ενθάδε , δηλούντα τον από του πληρώματος σύζυγος
quem ex pleromale habebas : nam si hoc sic se ha είπερ γάρ τούθ ' ούτως είχεν , έχρήν τον άνδρα και
bebat , oporluerat virum dicendo , modum eliam , τίνα τρόπον φωνητέον έσται αυτόν ( 20), ίνα συν αυ
quo vocandus erat, dicere , ut cumipso ad Serva- το γένηται προς τον Σωτήρα . « 'Αλλ' επεί, ώς Ηρα
turem pergeret . « Sed quoniam , ut Heracleon in κλέων φησί , κατά το νοούμενον ήγνόει τον ίδιον άν
φuit , juxta intelligentiam spiritualem ignorabal vi- δρα , κατά δε το απλούν ισχύνετο ειπείν, ότι μοιχόν,
rum suum , secundum vero simplicem intelligentiam ουχί δε άνδρα είχε και πώς ουχί μάτην έσται προστά
erubescebat dicere, quod machum haberei, non σων ο λέγων· « Ύπαγε , φώνησον τον άνδρα σου , και
virum , , quomodo non frustra imperabit, dicens : ελθε ενθάδε ; » Είτα προς τούτο : 'Αληθές είρηκας,
• Vade, voca virum tuum , et veni huc ? , Deindle ad C ότι άνδρα ουκ έχεις , και φησίν : « Επεί εν τω κόσμο
illud : « Vere dixisti , quoniam virum non habco ' , ) ουκ είχεν άνδρα ή Σαμαρείτις : ήν γάρ αυτής ο ανήρ
inquil : Quoniam in mundo virum non habebal εν τω Αιώνι . ) Ημείς μεν ούν ανέγνωμεν· Πέντε
Samaritis, viro suo exsistenle in Eone. » Αιque άνδρας έσχες και παρά δε τώ Ηρακλέωνι εύρομεν· « "Ε ;
10s quidem legiumns : Quinque enim viros ha- άνδρας έσχες : 5 και ερμηνεύει γε την υλικήν πάσαν
buisti " ; » apud Heracleonem vero invenimus : κακίαν δηλούσθαι διά των εξ ανδρών, ή συνε πέπλε
Sex viros habuisti ; , interprelaturque per viros κτο και επλησίαζε , παρά λόγον πορνεύουσα , και
sex universam malitiam materialem declarari , cui ενυβριζομένη , και αθετουμένη , και εγκαταλειπομένη
complicata fuerat cuique approximarat praeter ra υπ' αυτών . Λεκτέον δε προς αυτόν, ότι , είπερ επόρ
lionem fornicans , contumeliis affecta , el separata , νευεν ή πνευματική , ήμάρτανεν η πνευματικής ει δε
el derelicia ab ipsis. Sed ipsi Heracleoti dicendum ή μάρτανε πνευματική, δένδρον αγαθόν ουκ ήν ή πνευ
est, si fornicala est spiritualis , peccasse spiritualem ; ματικής κατά γάρ το Ευαγγέλιον , « ου δύναται δέν
si vero peccavit spiritualis, arborem bonam non δρον αγαθόν καρπούς πονηρούς ενεγκείν , και δηλον ,
fuisse spiritualem ; juxta enim Evangelium : « Non ότι οΐχεται αυτούς τα της μυθοποιίας. Ει δε αδύνα
polest arbor bona malos fruclus ferre 93 , ) proinde τον εστι το αγαθόν δένδρον φέρειν πονηρούς καρπούς,
aperte illis perire quæ finxerunt. Quod si fieri ne . D και αγαθόν δένδρον ή Σαμαρείτις, άτε πνευματική
quit ul arbor bona malos ferat fructus, et arbor τυγχάνουσα, ακόλουθον αυτώ λέγειν εστίν , ότι ήτοι
bona est Samaritis , quia sit spiritualis, consequens ουκ ήν αμαρτία η πορνεία αυτής , ή ουκ αυτή επόρ
illi est dicere, quod aut fornicatio ejus non sit pec νευσε .
calum , aut quod hæc non est fornicala .
222 12. « Dicit ad eum mulier : Domine, video 12. «Λέγει αυτή η γυνή : Κύριε , θεωρώ , ότι
1e esse proplhelanι . Ρatres nostri in monte hoc ad- προφήτης εί σύ. Οι πατέρες ημών εν τω όρει τούτο
oraverunt, et vos dicitis Jerosolymæ locum esse ubi προσεκύνησαν και υμείς λέγετε , εν Ιεροσολύμοις
oporteat adorare 94. , Tertio jam Samarilis Serva εστίν (21 ) ο τόπος , όπου προσκυνείν δεί. Τρίτον
torem postrum Dominum prædical, quando etiam ήδη η Σαμαρείτις Κύριον αναγορεύει τον Σωτήρα
scriptum est ultimo hoc eam illi dixisse ; allamen ημών, ότε και τελευταίον αναγέγραπται τούτο προς
88 Joan . IV, 15. 89 ibid . 16 . 90 ibid . 94 ibid . 17. 92 ibid . 18 . 93 Μatth . VΙΙ , 18 . 9 % Joan . IV, 19, 20 .

(19) " Ελεγεν αυτή. Deest in codice Bodleiano . (21) Εστίν . Sic codex Bodleianus ; Regius,
( 20) Post autóy addendum videlur einsiv. έσται .
417 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 118
αυτόν ειρηκέναι» πλήν ουδέπω οίεται αυτόν είναι Α ισπdum credit eum esse proplielis praestantiorem,
των προφητών κρείττονα , ουδε τον προφητευθέντα , neque quem prophetæ prædixerint, sed prophetam
αλλά τινα προφήτης και η ετερόδοξος δε γνώμη aliquem. Sententia etiam ab Ecclesize decretis dis
των περί τας Γραφάς καλινδουμένων διελεγχθέντων sentiens eorum qui versantur in Scripturis, quin
αυτής (22) τών τε προτέρων πέντε ανδρών , και του que illis viris in apertum sibi productis, cumque
μετ ' εκείνους καταλειφθέντας (23) υπ ' αυτής δόξαν illis eo quem ipsa post illos occuparat , quique exis
τος είναι ανδρός , τον ελέγξαντα Λόγον ού δυναμένη limabalur vir esse , Aórov et Sermonem Filium
αρχήθεν ό έστιν ιδείν, προφήτης είναι φησιν , οιονεί Dei , qui illos manifestarat, non valens a principio
θεϊόν τινα , και έχοντά τι του ανθρωπίνου κρείττον , cernere , prophetam esse inquit, ceu divinum quem
ου μεν τοσούτον όσον (24 ) ήν · διόπερ φησί , οιονεί piam , eumque habentem homine quid majus , haud
αναβλέψασά πως και εν θεωρία νομίσασα γεγονέναι : tamen lantum quantum eral : quam ob causam in
• Θεωρώ, ότι προφήτης εί σύ . • Εις τούτο , « Οι πα quit, veluti quæ sustulissel aliquo modo oculos , et
τέρες ημών, και και τα εξής, ιστέον την Σαμαρειτών se existimarel in visione fuisse : « Video te esse
πρός Ιουδαίους διάστασιν περί του νομιζομένου αυ prophetam . , Sane quod ad illud allinet , « Patres
τοις αγίου τόπου : οι μεν γαρ Σαμαρείς , το καλού nostri, , el quae sequuntur , agnoscenda est Sama
ritanorum cum Judæis differentia, de loco quem
μενον Γαριζειν όρος άγιον νομίζοντες , εν αυτώ προσ B
κυνούσι τω Θεώ , ου μέμνηται Μωσής εν τη Δευτε illi rebantur sanctum : nam Samaritani montem
ρονομίω ούτως λέγων· « Και ενετείλατο Μωσής το sanclum existimantes eum qui vocalur Garizini ,
λαώ εν τη ημέρα εκείνη λέγων· Ούτοι στήσονται Deum ibi adoranl ; cujus meminit Moses in Deute
ευλογείν τον λαόν εν όρει Γαριζειν, διαβάντες τον ronomio , sic dicens 98 : « Et præcepit Moses populo
Ιορδάνην Συμεών, Λευί, Ιούδας, Ισάχαρ , Ιωσήφ, in die illa , dicens : Hi slabunt ad benedicendum po
και Βενιαμείν· και ούτοι στήσονται επί της κατάρας puluum in monte Garizim , cum transierint Jorda
εν όρει Γαιβάλ , Ρουβήν, Γαδ , και 'Ασήρ, Ζαβουλών , nem , Symeon , Levi, Judas, Issachar, Joseph , et
Δάν , και Νεφθαλείμ: οι δε Ιουδαίοι , το Σιών θεϊόν Benjamin ; et bi stabunt in exsecratione in monte
τι νενομικότες , και οικείον του Θεού εκείνον οΐονται Gebal , Ruben, Gad , Aser , Zabulon, Dan el Nepli
είναι τον εκλελεγμένον υπό του Πατρός τών όλων Thalim ; » Judæi autem , Sion montem divinum esse
τόπον » και διά τούτο εν αυτώ ώκοδομήσθαι τον ναόν rati , proprium etiam Dei illum rentur esse locum ,
υπό του Σολομώντος λέγουσι , και πάσαν την Λευϊτι eleclum a Patre universorum ; et hanc ob causam
κήν και ιερατικήν λατρείαν εκεί επιτελείσθαι . Ακο dicunt, in ipso ædificatum fuisse lemplum a Salo
λούθως δε ταύταις εκάτερον έθνος ταίς υπολήψεσι C mone, omnemque Leviticum sacerdotalemque cul
νενόμιχε τους πατέρας εν τώδε όρει προσκεκυνημέ lum illic perfici ; quas suspiciones utraque gens
ναι τω Θεώ. sequens, existimavit patres in hoc vel illo monte
adorasse Deum .
13. Και εί ποτε δε μέχρι του δεύρο συγκατέβαινον 13. Quod si usque in bodiernum diem contende
αλλήλοις εις λόγον Σαμαρείς και Ιουδαίοι, εκάτερος rent aliquando Judæi cum Samaritanis, addubitabit
προς τον λοιπόν έπαπορήσει, και έρεί γε ο Σαμα ulerque ad alterum , dicetque sane Samaritanus
ρεύς των Ιουδαίω τον της ενθάδε αναγεγραμμένον Judeo presentem mulieris scriptum sermonem :
γυναικός λόγον : Οι πατέρες ημών εν τω όρει « Patres nostri in monte hoc adoraverunt 96,, osten
τούτω προσεκύνησαν, και δεικνύς το Γαριζείν υμείς dens Garizim ; ( vos autem dicitis Jerosolyme Iocuu
δε λέγετε , ότι εν Ιεροσολύμοις εστίν ο τόπος , όπου esse, ubi oporteat adorare .) Sed quoniam Judæi (ab
προσκυνείν δεί . ) 'Αλλ' έπει Ιουδαίοι μεν , απ' 223 ipsis enim salus 97 ) gerunt imaginem eorura
αυτών γάρ ή σωτηρία , εικόνες εισί των τους υγιαί- φui sane sunt opinionis , Samarile autem eorum
νοντας φρονούντων λόγους , Σαμαρείς δε των ετερο- qui ab Ecclesiae lecretis dissident , beatificant con
δόξων ακολούθως το μέν Γαριζειν θεοποιούσαν οι sequenter Samaritæ Garizim , qui moos interpre
Σαμαρείς, όπερ ερμηνεύεται διατομή (25) ή διαι- ο lalar discissio vel divisio ; cum etiam separatio et
ρεσις" και της κατά την ιστορίαν διατομής (26), και divisio juxla historiam decem tribuum , quæ divis:
διαιρέσεως των δέκα φυλών διατετμημένων από των fuerunt a reliquis duabus , facia fuerit temporibus
λοιπών δύο γεγενημένης κατά τους του Ιεροβοάμ Jeroboam , qui et ipse interpretatur judicium po
χρόνους , ός και αυτός ερμηνεύεται, δικασμός puli : Judaei autem Sion , quem si interpreteris , 80 .
λαού (27) : Ιουδαίοι δε το Σιών, όπερ έστι , σκο nat specula. Sed probabile est dubitalurum aliquem
πευτήριον (28) . Είκός δέ τινα έπαπορήσειν διατί αι quare benedictiones fiant in monte Garizim apud

98 Deut . XXV11 , 11 , 13 . 96 Ioan . ιν , 20. 97 ibid . 21 . 98 III Reg. ΧΙΙ , 20; ΙΙ Paral. Χ, 19.
(22 ) Διελεγχθέντων αυτής. Sic habent codd . (26) Codex Bodleianus , διανομίας .
Bodleianus et Barberinus: Regius , διελεγχθέν αυ (27) Δικασμός λαού . Hieronymus De nom . Ηebr. ,
της. Ηuelius legendum consebat διελεγχθείσα αυτή . < Jeroboam , dijudicans populum , vel , dijudicans
(23) Καταλειφθέντας . Lege καταληφθέντος . Super nos. » Pro δικασμός λαού , codex Bodleianus
(24) Codex Bodleianus , τόσον όσον . in margine habet, διχασμός λαού .
(25 ) " Οπερ ερμηνεύεται διατομή . Hieronymus (28) Σκοπευτήριον . Hieronymus, De nom . Ηebr. ,
De nom . Hebr., i Garisim , divisio , sive aduena . » Sion , specula , vel , speculator.) 7P13 , « monumen
Arn , e succidere , scindere. ) lium , lilulus, specula . )
419 ORIGENIS 420

Mosen : ad quod dicendum est : quoniam vox Gari- A παρά Μωσεί ευλογίαι επί του Γαριζειν γίνονται.
zim dicissionem et divisionem significal , discis Λεκτέον δε και προς τούτο, ότι , επείπερ σημαίνει
síonis quidem significatum sumendum esse , cum η Γαριζειν φωνή την διατομήν, και την διαίρεσιν ,
scinditur populus a Jeroboam , babilalque Sama το μέν της διατομής σημαινόμενον ληπτέον ότε σχί
riam rex ; divisionis vero vocem sumendam esse in ζεται ο λαός υπό του Ιεροβοάμ , και οικεί την Σα
bonam partem , quia apposite sapientes ulantur di- μάρειαν ο βασιλεύς : το δε της διαιρέσεως επί της
visione in unaquaque propositione disputabili , ne ευλογίας , των σοφών τη διαιρέσει τεταγμένως χρω
cessaria exsistente divisione ad cognitionem verila μένων έφ' εκάστου των προβλημάτων ήτις έστιν αναγ
tis. Quocirca quia nondum venit hora illa dicta a καία προς την της αληθείας κατανόησιν. " Όσον μεν
Domino " , quando neque in monte hoc, neque Je ούν ουδέπω ελήλυθεν ή υπό του Κυρίου ειρημένη
rosolymæ adorabunt Patrem , fugiendus est mons ώρα , ότε ούτε έν τω όρει τούτω, ούτε εν Ιεροσολύ
Samaritanorum , et interim in Sion , ubi est Jeroso μους προσκυνήσουσι το Πατρί , φευκτέον τε των
lyma , Deus adorandus ; que Jerosolyma civilas Σαμαρειτών όρος, και εν Σιών , όπου εστί τα Ιερο
Regis magni dicitur a Christo . Sed quænam alia σόλυμα , προσκυνητέον τώ Θεώ , άπερ Ιεροσόλυμα
civitas erit Regis magni, el vera Jerosolyma, nisi πόλις είναι λέγεται υπό του Χριστού του μεγά
B
Ecclesia ex vivis lapidibus ædilicala , ubi est sacer λου βασιλέως. Τίς δ' αν είη η πόλις του μεγάλου
dorium sanctum , ubi spirituales offeruntur hostize βασιλέως , τα αληθινά Ιεροσόλυμα , ή η Εκκλησία
Deo a spiritualibus , et ab his qui spiritualem in εκ λίθων ωκοδομημένη ζώντωνκαι ενθάδε ιεράτευμα
tellexerint legem ? Cum elimvero aderit pleitudo άγιον , πνευματικαί θυσίαι προσφέρονται τω Θεώ υτό
illa temporis , ad hæc cum quis nequaquam in των πνευματικών και τον πνευματικών νενοηκότων
carne , sed in spiritu fuerit , nec amplius in figura , νόμον . Έπάν δε ενστή το πλήρωμα του χρόνου, τότε
sed totusin veritate , et aliter instructus ut seipsum ουχ ήγητέον την αληθινήν προσκύνησιν και τελείαν
similem reddat eorum adoratorum quos Deus quæ θεοσέβειαν τελείσθαι εν Ιεροσολύμοις · έτι όταν τις
rit , tunc non censendum est veram adorationem γένηται μηδαμώς εν σαρκι , αλλ ' εν πνεύματι, και
perſeclumque Dei cultum Jerosolymis perfeclum iri . μηδαμώς έτι έν τύπο, αλλά πάς εν αληθεία , τοιούτος
κατεσκευασμένος , ώστε εξομοιούσθαι αυτόν οίς ζητεί
προσκυνηταίς ο Θεός .
14. Bis autem scriptum est : « Venit horas; , 14. Δις δε το "Έρχεται ώρα, και γέγραπται · και
sed primum cum non addiderit evangelista , et κατά μέν το πρώτον, ου πρόσκειται, και νύν έστι :
nunc est, secundo inquit, « sed venit hora , etc κατά δε το δεύτερον , φησίν ο ευαγγελιστής : 'Αλλ'
nunc est *.. Αc , mea φuidem sententia, prima έρχεται ώρα, και νυν έστι. 5 Και οίμαι γε το μεν
leclio declarat fuluram adorationem extra corpora πρότερον δηλούν την έξω σωμάτων προσκύνησιν
propter perfectionen, altera profectum eorum qui ενστησομένης κατά την τελειότητα το δε δεύτερον
perficiuntur in hac vita , quoad licet humanæ na : την των εν βίω τούτω ώς ενδέχεται κατά ανθρωπί -
turæ . 224 Quamobrem licet adorare Patrem , et νην φύσιν προκοπήν (30) τελειουμένων . "Εξεστιν
spiritu , el veritate , quando non solum ( venit ούν και εν τω πνεύματι και αληθεία προσκυνείν τω
hora , ) verum etiam a venit hora et nunc est , ) Πατρί , ότε ου μόνον « έρχεται ώρα, και αλλά και ο νυν
et quando Jerosolymis esse existimamur propter eos έστι , και εν τοίς Ιεροσολύμοις διά τους επί τοσού
qui eousque lanlum ascenderunt. Quando ergo τον μόνον φθάνοντας τυγχάνειν νομιζόμεθα . "Οτε
scriplum est : « Venit hora , et nunc est , Non γούν γέγραπται · "Έρχεται ώρα , και νυν έστιν , και
amplius dicitur : < Neque in monte hoc , neque Je ουκέτι λέγεται το « Ούτε εν τω όρει τούτω, ούτε εν
rosolymis adorabitis Patrem , ut dictum est Ιεροσολύμοις προσκυνήσετε την Πατρί , ώσπερ
[(29) cum illud , « venit hora , 1 sine hoc loco i el είρηται όπου το , « "Έρχεται ώρα, και χωρίς του,
nunc est , ) scripsit. ] Altamen ſalsa opinatur Sa « Νύν έστιν , και αναγέγραπται. "Ετι μέντοιγε ομοίαν
marilis lisec dicens , non aliter quam cum putalian D ψευδοδοξίαν τη επί του νομιζομένου φρέατος ειρημέ
fontem Jacob dici puteum . Illic etenim inquil: Nam νου έχει η Σαμαρείτις ταύτα λέγουσα · Εκεί το
tu major es patre nostro Jacob , qui dedit nobis γάρ' « Μή συ , φησί, μείζων εν του Πατρός ημών
hunc puleum , et ipse ex eo bibit , et filii ejus, et Ιακώβ , ός δέδωκεν ημίν το φρέαρ , και αυτός εξ
pecora ejus 8 ?, hic autem : « Patres nostri in monte αυτού έπιε , και οι υιοί αυτού , και τα θρέμματα αυ
hoc adoraverunt 6. του ; » ενθάδε δε το · οι πατέρες ημών εν τω όρει
τούτω προσεκύνησαν. )
15. Cæterum in his verbis inquit Heracleon ho . 15. Ο δε Ηρακλέων εις τα αυτά ρήματα λέγει
neste Samarilidem fassam fuisse quæ sibi Jesus εύσχημόνως ώμολογηκέναι της Σαμαρείτιν τα υπ'
dixissel : Solius enim proplielæ , inyuii Heracleon , αυτού προς αυτήν ειρημένα : « Προφήτου γάρ μό

99 Joan . IV , 25 . 1 Μatth 21 Petr. 1 , 5 . 3 Joan. 19 , 21 . και ibid . 25 . και ibid . 12 ,

1 . V , 55.
ibid . 20.

(99 ) Supplevimus haec ex Perionio.:

(30) Προκοπήν. Sic codex Bodleianus ; Regius , προσκόπτειν .
421 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XII . 322

νου , φησίν, έστιν ειδέναι τα πάντα , και ψευδόμενος A est omnia cernere, » utrobique mentiens , cum etiam
εκατέρως και γάρ οι άγγελοι τα τοιαύτα δύνανται angeli hujusmodi cernere queant, el propheta non
ειδέναι, και ο προφήτης ου πάντα οίδεν · « Εκ videat omnia : « Ex parle enim cognoscimus, et ex
μέρους γάρ γινώσκομεν και εκ μέρους προφητεύο- parle prophetamus 7 , » etiamsi proplhelemus vel
μεν , και κάν προφητεύομεν , ή γινώσκομεν (51 ) . agnoscamus. Deinde Samaritidem laudat, lanquam
Μετά δε ταύτα επαινεί ως πρεπόντως τη αυτής quae decenter naluræ suæ feceril, quæ neque men
φύσει ποιήσασαν την Σαμαρείτιν, και μήτε ψευσα lila sil , neque continuo ſassa fuerit turpitudinem
μένην μήτε άντικρυς ομολογήσασαν την έαυτής suam , persuasamque Jesum prophetam esse , ipsam
άσχημοσύνην , πεπεισμένην τέ φησιν αυτήν , ότι προ inquit interrogare eum , ostendentem simul etiam
φήτης είη , έρωτάν αυτόν , άμα την αιτίαν εμφαίνου causam per quam ſornicala ſueril , nimirum quod
σαν δι' ήν εξεπόρνευσεν , ότι δι' άγνοιαν (31 ) Θεού , propter ignorantiam Dei el divini cullus , ut quæ
και της κατά τον Θεόν λατρείας αμελήσασαν , και neglexerit etiam omnia sibi ad præsentem vilama
πάντων των κατά τον βίον αυτή αναγκαίων , και necessaria , quam alioquin ignorantiam hac in vila
άλλως αει την εν τω βίω τυγχάνουσαν· ου γάρ αν , semper habuisset : neque enim , inquit, venisset hæc
φησίν , αυτή ήρχετο επί το φρέαρ έξω της πόλεως ad puteum , qui erat extra urbem . Sed nescio quo
τυγχάνον. Ουκ οίδα δε πως ενόμισεν εμφαίνεσθαι την Β τηolo existimaverit ostendi causan fornicandi, vel
αιτίας του εκπεπορνευκέναι, ή άγνοιαν αιτίαν γεγο ignorantiam divini cultus causam fuisse delictorum ;
νέναι επί των πλημμελημάτων , και της κατά Θεόν sed hoc videtur extemporaliter dixisse absque ulla
λατρείας· αλλ' έoικε ταύτα ώς έτυχεν έσχεδιακέναι , verisimilitudine : hisque addit eam volentem discere
χωρίς πάσης πιθανότητος · προστίθησι περί τούτοις, quomodo Deum adorans, et illi grala , liberareliar
ότι , βουλομένη μαθείν πως και τίνι ευαρεστήσασα , fornicatione, illud dixisse : « Patres nostri in monte
και Θεώ προσκυνήσασα απαλλαγεία του πορνεύειν, hoc adoraverunt , » el ea quæ sequuntur. Sed ſa
λέγει το: « Οι πατέρες ημών εν τω όρει τούτω προσ cile adınodum redarguuntur hæc dicta ; unde enim
εκύνησαν, και και τα εξής . Σφόδρα δε έστιν ευέλεγ- liquet earr: discere velle quo pacto Deo grata libe
κτα τα ειρημένα: πόθεν γάρ (52 ) ότι βούλεται μαθείν rarelur a ſornicatione ?
τίνι ευαρεστήσασα απαλλαγεία του πορνεύειν ;
16. « Λέγει αυτή ο Ιησούς : Πίστευε μοι, γύναι , ότι 225 16. « Dicit illi Jesus : Crede mili, mulier,
έρχεται ώρα , ότε ούτε (55 ) εν όρει τούτω , ούτε εν venit hora quando neque in monte hoc, neque je
“Ιεροσολύμοις προσκυνήσετε το Πατρί . Ο "Οτε έδοξε rosolymis adorabilis Patrem 8. Quando visus est
πιθανώτατα τετηρηκέναι ο Ηρακλέων εν τούτοις το C lleracleon aptissime in hæc præcedentibus obser
επί μεν των προτέρων μή ειρήσθαι αυτή « Πίστευε vasse non dictum fuisse illi : « Crede mihi, mulier, »
μοι , γύναι , και νύν δε τούτο αυτη προστετάχθαι, τότε nunc autem hoc illi adjunctum fuisse , lunc non
επεθόλωσε το μή απίθανον παρατήρημα , είπών όρος inscitam observationem obscuravil , dicens per
έν (34 ) τον διάβολον λέγεσθαι , ή τον κόσμον αυτού , montem intelligi diabolum vel mundum ejus :
• επείπερ μέρος έν (35) ο διάβολος όλης της ύλης, quandoquidem pars una est , inquit , diabolus lo
φησίν , ήν , ο δε κόσμος το σύμπαν της κακίας όρος, cius maleriæ ; mundus vero universus maliliä mens
έρημον οικητήριον θηρίων, ώ (56) προσεκύνουν desertus , et habitatio ferarum , quem adorabant
πάντες οι προ νόμου και οι εθνικοί. ν Ιεροσόλυμα omnes ante legem , el gentiles. , Per Jerosolymam
δε την κτίσιν ή τον Κτίστην, ώ προσεκύνουν οι Ιου vero intelligi dicit creationem , vel Creatorem , quem
δαίοι . Αλλά και δευτέρως όρος μεν ενόμισεν είναι adorabani Judæi. Quin rursum existimavit montem
την κτίσιν , ή (57 ) οι εθνικοί προσεκύνουν : Ιεροσό esse creationem , quam gentiles adorarent ; Jeroso
λυμα δε τον Κτίστην, ώ (58) οι Ιουδαίοι ελάτρευον . Iymam autem Creatorem , quem Judei colerent .
« Υμείς ούν , φησίν , οιονεί οι πνευματικοί, ούτε « Vos ergo , inquit, veluti spirituales , neque creatio
τη κτίσει , ουδε τώ Δημιουργώ προσκυνήσετε , αλλά nem , neque mundi Opificem adorabitis, sed Pairem
τω Πατρί της αληθείας και συμπαραλαμβάνει γε , D veritatis : ac illam sane adjuvat , inquit , tanquam
φησίν , αυτήν , ώς ήδη πιστών , και συναριθμου μέ- jam fidelem , et que annumeretur adorantibus eu »
νην τοίς κατά αλήθειαν προσκυνηταίς . » 'Αλλ' ήμείς in verilale. At vero nos per hoc dictum , « neque
την μεν εν φαντασία γνωστικών λόγων και νομιζο in monte hoc, » declarari existimamus illud , quod
μένων υψηλών ονομαζομένην θεοσέβειαν παρά τοις Dei cultum appellant hi qui ab Ecclesie decretis
ετεροδόξους υπολαμβάνομεν (59) δηλούσθαι διά του : dissident , exsistens in imaginatione sermonum qui
« Ούτε εν τω όρει τούτω τον δε κανόνα κατά τους sunt cognoscibiles el qui existimantur alii ; per il
πολλούς της Εκκλησίας, όν και αυτόν και τέλειος και lud vero, ( neque Jerosolymis adorabitis Patrem , ,
11 Cor. ΧΙΙΙ, 9. 8 Joan . iv , 20. 8 • ibid . 21 .
( 31) Η γινώσκομεν . Sic codex Bodleianus ; Re κόσμον . Diabolum quippe δεσμοκράτορα et consti
gius, και γινώσκομεν . luunt Valentiniani et appellant. Irenæus I. I , cap .
(31 ) Codex Regius , perperam , διάνοιαν. 2 ; Epiphan. bæres. xxxi, cap . 19. Huetius.
(32) Supple aut subaudi oñàov, ut fecisse videtur (35) Codex Regius, ny pro év.
interpres. Epit . PATROL . (56) Codex Regius, perperam , us pro ý
( 33) In codice Regio deest oőte . (37) In eodem codice Regio deest .
(54) Ειπών όρος μέν , etc. Vide supra ad Com - (38) In codice Regio desideratur M.
mentar. in Malih, XVII , lom . xul, p. 579. Mox , ï tÒr (39) Idea colex Regius, υπολαμβανόμενον .
 ORIGENIS 49!
regulam Ecclesiae juxta multos declarari existima- Α άγιος υπεραναβήσεται θεωρητικώτερον και σαφέστε
mus : quam etiam ipsam sanctus et perfectus trans poν προσκυνών τω Πατρί, διά του : « Ούτε εν Ιε
cendet , acutius , el apertius , et divinius adorans ροσολύμοις προσκυνήσετε τη Πατρί. » "Ωσπερ γάρ,
Palrem. Οι enim , quod et Judai fatebuntur, angeli καθώς ομολογήσαιεν αν και οι Ιουδαίοι , οι άγγελοι
Jerosolymis non adorant Palrem , eo quod longe ουκ εν Ιεροσολύμοις προσκυνούσι τω Πατρί , το
melius Patrem adorent quan Jerosolymis , eliam κρειττόνως παρά το εν Ιεροσολύμοις προσκυνείν τω
sic qui affeclu id habent , ut pares sint angelis, ne Πατρί , ούτως οι ήδη τη διαθέσει το ισάγγελοι είναι
que Jerosolymis Patrem adorabunt , sed longe me εσχηκότες, ουδε εν Ιεροσολύμοις προσκυνήσουσι το
lius bis qui sunt Jerosolymis , eliamsi propter eos Πατρί , αλλά βέλτιον ή οι εν Ιεροσολύμοις , καν διά
qui Jerosolymis habitant , consueludinem habent τους εν Ιεροσολύμοις συμπεριφέρονται , τοίς εν Ιε
cum Judeis Jerosolyme degentibus, facti Judaei , ut ροσολύμοις τοις Ιουδαίους γινόμενοι Ιουδαίοι, ένα
Judæos lucrifaciant . Sed Jerosolyma mihi consi Ιουδαίους κερδήσωσιν. Ιεροσόλυμα δέ μοι νοεί
derelor, ut antea ostendimus, atque etiam similiter σθω (40), καθώς προαποδεδώκαμεν , ομοίως δε και
Judæi. Quando vero neque in monte hoc , neque οι Ιουδαίοι . " Οτε μέντοιγε ούτε έν τω όρει τούτω,
Jerosolymis quis adorat , quia venerit jam hora , is ούτε εν Ιεροσολύμοις τις προσκυνεϊ, ελθούσης της
filius factus , Patrem cum fiducia adorat ; quam ob B ώρας προσκυνεί μετά παρρησίας υιός γεγενημένος
causam non dictum est , Neque Jerosolymis adora τον Πατέρα • διόπερ ούκ είρηται· ούτε εν Ιεροσο
bilis Deum , sed , « Νeque Jerosolymnis adorabilis λύμοις προσκυνήσετε (41 ) τώ Θεώ » αλλά « Ούτε εν
Patrem . ) Ιεροσολύμοις προσκυνήσετε τη Πατρί. »
226 17. « Vos adoratis quod nescitis ; nos adora 17. « Υμείς προσκυνείτε ο ουκ οίδατε ήμείς προσ
mus quod scimus, quoniam salus ex Judæis est 10. κυνούμεν και οίδαμεν , ότι η σωτηρία εκ των Ιου
Per voculam vos , quod ad expositionem allinel , δαίων εστί . » Το (42 ) • Υμείς, και όσον επί τη λέξει, οι
intelliguntur Samaritani ; quantum vero adanagogen, Σαμαρείς : όσον δε επί τη αναγωγή , οι περί τας Γρα
illi qui in Scripluris diversa a nobis sentiunt : sic φάς ετερόδοξοι » το δε « Ημείς , και όσον επί το
per voculam nos , quanlum ad propositum , intelli δητο ( 43 ) , οι Ιουδαίοι» όσον δε επί τη αλληγορία ,
guntur Judaei ; quantum ad allegoriam , ego ipse Dei εγώ ο Λόγος, και οι κατ' εμέ μεμορφωμένοι, την σω
Sermo , ipse Dei Filius , et qui in me transforman- τηρίαν έχοντες από των Ιουδαϊκών λόγων : το γάρ
lur salutem habentes a scriptis Judaicis ; nam ma φανερωθέν νυν μυστήριον πεφανέρωται διά τεΓρα
niſestatum nunc mysterium maniſesiuni est per φών προφητικών, και της επιφανείας του Κυρίου (44)
Scripturas propleticus 11 , et per adventum Domini c ημών Ιησού Χριστού . "Ορα δε ει μή ιδίως και παρά
nostri Jesu Christi. Vide vero an non improprie el την ακολουθίαν των ρητών ο Ηρακλέων εκδεξάμενος
præler consequentiam verboruin Heracleon disse. τό , υμείς, αντί του, Ιουδαίοι , εθνικοί , διηγήσατο
ruerit , exponens illud vos , pro eo quod est , Vos οίον δε εστι προς την Σαμαρείτιν λέγεσθαι , Υμείς
Judæi et gentiles. Quale aulem est, ut ad Samari οι Ιουδαίοι, η πρός Σαμαρείτιν, Υμείς οι εθνικοί ;
lidem dicalur , Vos Judæi ; vel ad Samaritidem , 'Αλλ ' ουκ οίδασι γε οι ετερόδοξοι και προσκυνούσι, ότι
Vos gentiles ? Sed profecto nesciunt , qui alb Eccle πλάσμα εστί, και ουκ αλήθεια, και μύθος , ου μυ
siæ decretis dissident , quod adorant, ligmentum στήρια (43) · ο δε προσκυνών τον Δημιουργών , μάλιστα
esse , non veritatem ; fabulam , non mysteria ; at κατά τον εν κρυπτώ Ιουδαίον και τους λόγους τους
vero qui Creatorem adorat , præsertim juxta Ju πνευματικούς Ιουδαϊκούς, ούτος ο οίδε προσκυνεί.
dæum occultum " , et juxta sermones Judaicos spi Πολύ δε εστι (46) νυν παρατίθεσθαι του Ηρακλέω
rituales, novil quod adorat . Sed longum foret nunc νος τα ρητά , από του επιγεγραμμένου Πέτρου Κη
ipsius Heracleonis dicta in merlium apponere , quæ ρύγματος (47) παραλαμβανόμενα , και ίστασθαι προς
ab eo libro sumpsit qui Prædicalio Petri inscriplus αυτά (48) εξετάζοντας και περί του βιβλίου , πότερον
est ; insistereque etiam ad ea , disquirentes sit ποτε γνήσιον εστιν (49 ) , ή νόθον , ή μικτόν · διόπερ
Cor. IX , 20 . 10 Jo an n . iv , 22 . 11 Room . XVI , 26. 12 Rom. 11 , 29 .
91
( 40) Codex Regius , νοήσθαι , nale . D των γνησίων, cujusmodi erant quos in Canonem
(41) Ιtem codex Regius, προσκυνήσαι , male. suum Hebræi relulerant, quique erant intra arcam ;
(42) Codex Regius toi, male. elτων αποκρύφων. Rursuς των αποκρύφων duplex
143) Codex Bodleianus, opel pro ento. ordo fuit , των αντιλεγομένων , seu μικτών, qui ad
mitterentur ab aliquibus, ab aliis repudiarenlor , el
(44) Codex Regius , Χριστού , male. dubice essent auctoritatis ; cujusmodi erant Macha
(45 ) Ιdem codex Regius, και μυστήρια .
(46) Codex Bodleianus, Πολύ δε κάλλιόν έστι , etc. bæorum libri, Sapienla Sirach , et Salonionis, alii
Sed codicis Regii lectionem anteponimus; sequilur que, quos quamvis in Catalogum suum non conlu
enim διόπερ εκόντες υπερτιθέμεθα, etc. Jisseni Judæi, plurimi tamen recipiebant : aller
(47) 'Απο του επιγεγραμμένου Πέτρου Κηρύ ordo eral toy vólwy, quippe ab omnibus plane pro
quatos. De apocryphio hoc libro vide Lactantium confictis el suppositiljis habebantur. Priorem divi
lib . iv , cap. 20, el llieronymum De scripl . eccles . , sionen : confirmant Hieronymus in Prologo Galealo,
el Εκλογές εκ των προφητικών , Clementis Alexall el Athanasius, seu quisquis auctor Indiculi librorum
drini editioni subjectas ; el Eusebium lib. Histor. , Scripturæ : hi enim quidquid præter yunolous esi,
Cap . 3. HUETIUS . inter αποκρύφους recenseil . At triplicem illum Or
( 18) Codex Regius , προς αυτό. diuerm , των γνησίων, των αντιλεγομένων , et των μι
(49) Πότερόν ποτε γνήσιόν έστιν , etc. Duplex xtõv sequitur Eusebius llisi. lib. ill , cap. 25 el 31.
Huetius.
librorum qui pro sacris proponerentur, ordo fuit ;
423 COMMENT . IN JOAN . TOMUS Xlil . 426

EXOVTES OFEPTOéueba , taūta povov ÈTESTUELOÚ LEVOL A necne genuinus liber, an nothus, an mislus : quam
φέρειν αυτόν , ώς Πέτρου διδάξαντος , μη δείν καθ ' ob causam libentes hæc differimus ; tanlum illud
"Ελληνας (50 ) προσκυνείν , τα της ύλης πρά nolantes , librum ipsum docere , perinde quasi
γματα αποδεχομένους , και λατρεύοντας ξύλοις , και Petrus docuerit, non oportere gentilium more ado
λίθοις: μήτε κατά Ιουδαίους σέβειν το Θείον : επείπερ rare , materialia laudantium , atque servientium lignis
xa! ascol, uóvol olóuevo : èrtlatacla : @edy, ayvooŬGLV et lapidibus ; neque Judeorum more Deum colentiuni;
aürdv, harpsúortes à Trémois,xal unui, xalochývn (51 ). quandoquidem el ipsi bi soli Deum scire existimali,

( 50) Kuf' "Einraç. Sic coder Bodleianus , Fortunæ, hoc est Lunæ , cultum Judæis objicientem ,
optime ; Regius, corrupie, xaleheiv äs. Solis religionem , cui muito magis dediti erant, si
( 51) Λατρεύοντες αγγέλοις , και μηνι, και σε luisse. Prælerea ejus verba sic exposueruni LXX
Anrn . Quoniam in velere lege Dei mandala obiisse Senes : Ετοιμάζοντες τη τύχη τράπεζαν, και πλη
sape legilur angelus, el quasi ex persona Dei sæpe poūvtes to oaluovio xépaoua . Hieronymus quippe
esse loculus, hinc varie disputalum est inter Judæos , in Isaia Lxv , 11, sic ipsos ait reddidisse : « Paralis
Deusne ille esset, an angelus. Angelos nullos admit Fortunæ mensam , el impletis Dæmoni poculum ; }
lebant Sadducæi, ut est Acl . SSIII, 8. Eos agnosce et mox : ! Quodque Septuaginta translulerual tió
bant Pharisei , religionis inter ipsos principes, et Aaluovio , id est Dæmoni, in Hebraico babel in
arbitri. Cum autem superstitionibus valde dediti B Unde manifestuin est corruptam esse vulgatam loci
essent hujus seclæ homines, facile eo delapsi sunt, hujus lectionem : Ετοιμάζοντες των δαιμονίω τρά
ul damnosum el velilum angelis cullum exbiberent. πεζαν, και πληρούντες τη τύχη κέρασμα. « Meili »
Alque bæc hæresis apud Phrygas forebat Pauli igitur juxta τους 0' est δαιμόνιον . Αιφui sors Demo
temporibus, ut intelligitur ex ipsius Epist. ad Colos nis , seu Genii, i cujus in lutela ut quisque nalus
senses c. 11 , Ỳ 18. Sed et mullo posi in Laodicena est , vivil , , ul ail Censorinus c. 3 , ei o natale co
synodo damnata est . Quonam vero cullu Lunam et mes qui lemperat astrum , , ut loquitur Moralius
Miva venerati sint Judæi, dictu facile non est , lib . 11, epist. 2, iribuebatur Soli ab antiquis astro .
Isaias cap. cxv , Ý 11, sic ipsos alloquitur : « El nomice disciplinæ magistris, ut dixi : el Sol ipse
vos, qui dereliquistis Dominum , qui obliti esus Demon appellabalur. Macrobius lib . 1 Saturn ., c.
montem sanctum meum , qui ponitis mensam 7ab 19 : Argumentum caducæi ad genitura . quoque
Gad , el jmplelis 1305 Meni libamen . , Gad est åya hominum , quæ genesis appellatur, Ægyptii proten
On túxy , ui recte intellexit Hieronymus. Ila sumitur dunt, deos præstites homini nascenti quatuor adesse
Genes. xxx, 11. Sortes autem rerum omnium velu memorantes, δαίμονα τύχην , έρωτα, ανάγκην, οι
stissimi Chaldæi , el Ægyptii astrologi sideribus de duo priores Solem et Lunam inielligi volunt; quod
pulabant : el Forlunæ quidem sorlem tribuebant Sol auctor spiritus, caloris ac luminis, humanæ vitiv
genilor el custos esl , et ideo nascentis Daemon , id
Lunæ, ul Dæmonis sorlem Soli ; et buic res ad
animum pertinentes, illi res corporeas curæ esse est Deus creditur; Luna túyn , quia corporum præ
putabant. Veltius Valens lib. iv Anthologiarum, cap . sul est, quæ fortuitorum varietate jactallur. » Fire
micus lib. iv, cap. 11 : 1 Locum Demonis isla ratione
5 , quod est llepi zpórwr daudécewç àad ripov c colligimus, quam ideo huic libro adjecimus, quia
τύχης και δαίμονες, docet soriem Fortune et D.e
Solis eum esse locum Abraham simili ratione non
monis, significare Solem et Lunam : Lunam quippe scravil. » Quemadmodum autem pro Luna, sortem
esse Fortunam , in poleslale habentem corpus et
spiriluin ; Solem vero esse Mentem el Dænioneni, ipsi tribulain, Fortunam aimirum propheta expres
animas ad res gerendas excitantem et moventem . sit, ita ad significandum Solem , sorlem Soli depu
lalam , Dæmoneni scilicet, seu Meni notavil. Ex
Idipsum aliis præterea testimoniis, lum ex Macrobio,
lum ex codem Valente depromptis demonstrat Sel Meni Hebraico prodiit Græcum phy , Dæmon ,
denus libro De dis Syris , synt. I , cap. 1. Quod ait er seu Genius qui el Sol . Unde uñves, Æolice waves,
go Isaias Judæos adorare Gad , id esi Forlunam , id ex . hinc Lalinunni Manes, qui el Genii . Servius in VI
ponit Lunam auctor libri quem cital Origenes , quæ Æn. , v . 743 : « Ergo Manes Genios dicit , quos
cum vita sortimur. , Non autem sic vocantur a
Fortuna quoque dicitur. Sequitur apud Isaiam , i et Manis, quod est « bonus, » quod idem scribit Ser
implelis Meni libamen.» Illud estquod apud Origenem
exponitur, aatpeúovtes hnul.Mullum hic æsluant in vius in ii1 Æn. Ex uñv lil Mnróôwpos, el contra
terpreles ; sed in eo plurimi consentiunt, vocabulo cle, Mnvãs. Id nomen fuit patriarchæ Constan
Meni ) vel planelas omnes, vel unum ex planelis si tinopolitano , ad quem exslal celebris Justi
quem Mercurium quidam esse conjectant . Mihi niani epistola , non , ul vulgo scribitur, Mennas.
goari,
autem verisimile lil Solem , qui mens esl, el Dæmon , Sic 'Atrodos contracte, pro 'A Tobowpos, siç
seu Genius, voce « Meni » significari, ex origine 72 , 'Epuãs pro 'Epubāwpo ;• sic Oeuôãs Act. v , 36 et apud
quod est « numerare, » quia Sol lemporibus nume Josephum , pro Θεόδωρος: sie Ολυμπιάς Κοι. Χνι ,
randis et dividendis præesi. Indidem profluxit dictio D 15, pro Oluje tichowpos. Hinc dicti et uñves, men
uivn, Luna, eadem de causa . In Solis autem et Luna ses, quos curriculis suis Sol delerminal, quasi sint
adorationem proclives ſuerunt Judiei, jam inde ab varii Soles, et Sol, pula Januarii , alius sit a Sole
antiquis lemporibus, ut colligitur ex Deuter. iv, 19 : Junii. Conjecturam nostram penitus firmat Surabo
( Ne forle elevatis oculis ad cælum , videas Solem lib. 11 , cuni ail Cabiris , quæ urbs caput est Arme
el Lunani, et omnia astra cæli, el errore deceplus Die , esse το ιερόν μηνός Φαρνάκου καλούμενον ,
adores ea ; ; et Job xxX1 , 26 , 27 : « Si vidi Solem i lemplum quod Menis Pharmacis appellatur, ' lam
cuin fulgerel, et Lunam incedentem clare . Ei læla Teligiose cutιum, ώστε τον βασιλικός καλούμενον
lum est in abscondito cor meum , el osculalus sumu όρκον τούτον απέφηναν, τύχην βασιλέως , και μήνα
manum ) meani ore meo . » Atque ea ad Josiam wapváxou, I ut pro juramento , quod regium appel
usque propagala est idololatria , de quo id scriptum latur, haberi volueriut Fortunam regis , el Mena
est IV Reg. xxii, 11 : 1 Abstulit quoque equos , Pharoacis . ) Alqui id templum Lunæ quoque conse
quos dederant reges Juda Soli, in introitu templi cralum eral : "Έστι δε και τούτο της Σελήνης το
Domini, juxta exliedram Nathanelec eunuchi, qui ιερόν , καθάπερ το εν 'Αλβανούς και το εν Φρυγία ,
cral in Pharurim : currus aulem Solis combussit τόδε του Μηνός εν τω ομωνύμω τόπω και το του
igui, o Ezechielis viii , 16 , queritur Dominus viginti 'Ασκαίου το προς τη 'Αντιοχεία τη προς Πισιδίαν ,
yuinque Israelitas e dorsa habuisse contra lemplum και το εν τη χώρα των Αντιοχέων. « Est aute . Ιιος
Domini, et lacies ad orientem , el adorasse ad oriuni quoque templum Lunæ , quemadmodum et illud
Sulis. Ex his ellicitur probabile non esse Isaian quod est in Albanis, el quod in Phrygia, et illud
PATROL . GR . XIV . 16
 121 ORIGENIS 198
ipsum ignorant , servientes angelis, et mensi , etlane. A Ζητητέον μέντοιγε , ώς προς το αληθές, τίνι ή σα
227 Unde quæramus necesse est cui culium cor ματική λατρεία εγίνετο υπό Ιουδαίων . "Οτι μέν γάρ
poralem exhibeant Judei , nam illis propositum προκείμενον ήν αυτούς προσφέρειν τας θυσίας τω
fuisse offerre victimas Creatori universi perspi Κτίστη του παντός , τούτο δηλον · άξιον δε ιδείν τι
cuum est. Proinde operæ pretium est videre quod in εστι το εν ταις Πράξεσι των αποστόλων γεγραμμέ
apostolorum Actis scriplum est : « Convertit se Deus, νον · « "Έστρεψε δε ο Θεός , και παρέδωκεν αυτούς
et tradidit eos ad colendam militiam caeli 13. » 228 λατρεύειν τη στρατεία του ουρανού.. Ουκ οίδα πως ,
Nescio autem quomodo, Servatore palam dicente του Σωτήρος άντικρυς φάσκοντος , ότι η σωτηρία
salutem ex Judæis esse qui ab Ecclesiæ decretis από των Ιουδαίων εστίν , οι ετερόδοξοι αρνούνται τον
dissident negent Deum Abraham , el Isaac, et Jacob, Θεόν του Αβραάμ , και Ισαάκ , και Ιακώβ , των
qui fuere patres Judæorum . Præterea si implet πατέρων των Ιουδαίων . "Έτι δε ει πληροί ο Σωτήρ
Servator legem , et , ut impleantur quæ scripta sunt τον νόμον , και , ίνα πληρωθή τα εν τοις προφήταις
in proplietis 15 , hac el hae funt tempore adventus γεγραμμένα, τάδε τινά και τάδε γίνεται κατά την
Domini, quomodo non liquet quonam pacto salus του Κυρίου επιδημίαν, πώς oύ σαφές τίνα τρόπον η
ex Judæis fiat ? idem enim Deus Judæorum et gen σωτηρία εκ των Ιουδαίων γίνεταικαι ο αυτός γαρ θεός
tium : 1 Quandoquidem unus est Deus, qui justifi Β Ιουδαίων και εθνών : Είπερ είς Θεός, ός δικαιώσει
cabit circumcisionem ex fide, el præpulium per περιτομήν εκ πίστεως , και ακροβυστίαν διά της
fidem 16 : , non enim destruimus legem per fidem , πίστεως και ου γάρ καταργούμεν νόμον διά της πίστεως,
sed stabilimus legem per fidem . αλλά ιστάνομεν νόμον δι' αυτής.
18 Act. VΙΙ , 42. 16 Joan . 1ν, 22 . 18 Malih . V , 17. 16 Rom . 11 , 29-31 .
Menis, quod est in loco cognomine : el illud Ascæi lingua et moribus multum habuisse cum Syris co
apud Antiochiam , quæ est ad Pisidiam , et illud quod gnalionis Armenos idem Strabo libro primo prodi
est in regione Antiochenorum . ) De lemplo illo quod dit. Quid si ab eodem Mene nomen dicamus Arme
est in Albanis disserit Strabo lib . II. In calce vero niam traxisse ? Jeremias cap . XXI , Ý 57, hæc scri
libri XII sic ille de templo Phrygio Menis : Μεταξύ bit : « Annuntiate contra illam ( Babylonem ) regibus
δε της Λαοδικείας , και των Καρούρων ιερόν έστι Ararat, Menni, et Ascenez . , LXX Sixtinæ editio
Μηνός Κάρου καλούμενον . « Inter Laodiceanm et Ca nis : Παραγγείλατε επ ' αυτήν βασιλείς "Αρατε παρ'
rura templum est, quod Menis Cari appellatur. , εμού , και τοις 'Ασχαναζέοις. Lege: βασιλείς 'Αρα
Athenaeus lib. ΣΕ pagum φuemdam Phrygie Μηνός ρατ παρ' εμού , και τοις'Ασχαναζέους, ubi Hebraicure
xé un appellat, Pagum Menis, ubi nempe templum 15η redditum est παρ' εμού, quasi id non sit nomen
Menis , si quid conjectura valeo . De iemplo vero proprium . Idemi peccavit Arabs. Al paraphrastes
Ascaei haec Strabo libro eodem ΧΗ : Ην δε ενταύθα Chaldæus Menni reddit 9992777, quæ vox alias scri
και ιερωσύνη τις Μηνός 'Ασκαίου . « Erat autem illic bitur, 1970 : utrobique vitiose : scribendum si
sacerdoljun Menis Ascæi , , Nihil his locis intelle- C quidem 1370 Mons Meni , uti habent Baal Aruch ,
xerunt interpretes. Vides templum illud, quod erat Jarchi, Kimchi, aliique Hebræi proceres , qui et « Ar
Cabiris, consecratum fuisse Meni et Lunæ. Alqui meniam » exponuni . Ex Menni ergo nomen ipsam lra
petita ex co jurisjurandi formula exprimit túxov xisse erudite sane et luculenler ostendit vir præstan
Baschews, « Fortunam regis, ) cujus sors Lunæ ascri lissimus Samuel Bocharlus in Phaleg lih , ui, cap. 3 .
bebatur; et Mñva Papvaxou, id est, si recte intel Equidem non aliud esse censuerim D - 77 , Montem
ligo, Genium , seu Dæinonem Pharnacis, cujus sors Meni , quam montem consecralum Deo illi qui ab
ad Solem pertinebat. Templum itidem illud Alba Isaja 3D appellatur, Mývá Strabone et auctore Pre
norum , el illud Ascæi, et alind Phrygium , non dicationis Petri, quam laudat Origenes. His amplius
Meni solum , sed et Lunæ fuerant dicala : nec aliter gallum album comedi vetabat Pythagoras , quod
enim accipi possunt ista Strabonis : "Έστι δε και esset Meni sacer, hoc est Soli , ul exponunt Pythago
τούτο της Σελήνης το ιερόν , καθάπερ το εν Αλβα rici. lamblichus lib . i De vita Pythagoræ , postquain
νούς και το εν Φρυγία, τό τε του Μηνός εν τω ομω censuisse illum dixit gallum album Meni consecra
νύμω τόπω , και το εν τη χώρα των 'Αντιοχέων. De lum esse ; altero libri ejusdem loco subjungil : ' lepon
Albanis sic Strabo lib. XI: Θεούς δέ τιμώσιν, " Ήλιον , ηγείτο είναι τον άλεκτρυόνα Ήλίω. Sacrumexisti
και Δία , και Σελήνην · διαφερόντως δε Σελήνην. "Έστι wabat esse gallum Soli . , Laerlius in Vila ejusdem
δ' αυτής το ιερόν της Ιβηρίας πλησίον. « Deos au inter ipsius efala hoc posuit : 'Aλεκτρυόνος μη
tem colunt, Solem , et Jovem, et Lunam ; maxime άπτεσθαι λευκού , ότι ιερός του Μηνός και ικέτης ,
vero Lunam . Est autem ejus lemplum Iberiæ proxi- onualvel yap tas üpas . i Gallum alium penilus non
mum . , Solem ait illos el Lunain venerari, quos D) altingere, quod sacer sit Meni et supplex ; quippe
lemplum Meni et Lunæ posuisse alibi significal. qui horas significet. ld exponit Suidas in 11062
Neape Sol is est Men . Templum igitur illud apud γόρας : “Ως ιερός του Ηλίου , « uι Soli sacer. : Exi
Armenos Genio cl Fortunæ Pharnacis consecralum stiinari quoque polest ex supradictis Meneth Deum
eral. lla Romanis Genium principis adjurare soli quemdam ab Arabibus cullum , cujus mentio habe
lui eral, necnon et ejusdem Fortunam , quæ ipsa iur in Alcurano , Sur. 63, hunc ipsuin esse Meni.
quoque Dæmon esse censebalur : Origenes lib . VIII Sane Solis el Lunæ cultum pleræque Asiæ gentes
contr. Cels .: Είτε και , ώς τισιν έδοξεν , ειπούσι: Του videntur a Persis accepisse . Auctor es! Strabo lib.
Ρωμαίων βασιλέως τον δαίμονα ομνύσινοι την τύχην XI el xv in lyrcania ipsos, el Cappadocia lempla
αυτού ομνύοντες. Δαιμόνιον εστιν η ονομαζομένη μοsuisse της 'Αναίτιδος και Αμανού , qui et oμανός
τύχη του βασιλέως. Sed Deniouis nomine Genius et wuavós dicitur. Hunc esse Solem , illam Limam
frequentius compellabatur . DeGenio, et Fortuna ele viri erudiii existimant. Cerle in voce 'Auevo ; vesti
ganter Cebes in Tabula . Eos aulem sæpe simul cul gia vocis Myvi agnoscas . Narral Heroiiolus lib . 1 ,
los, atque iisdem religionibus placalos reperias. č. 132, Persis morem fuisse convivia diis ponere.
Plurima apud Gruterumi marmora videre est in ho Idem Fortunæ factuin a Judæis Isaias exprobrat C.
norem utriusque erecta et incisa . Consecralum LSV, Y: 11. Quin el ab Herodolo prodituni est lib.1,
itidem Soli el Lunæ dici poterat Armeniacum illud cap. 133, natalem diem solennibus epulis celebrasse
lemplum , non absolule, sed qualenus Genio, et Persas. Nempe ila fortasse Solem seu Genium venera
Foriuna Pharnacis Sol'et Luna præerant. Porro bantur ortus hominum omnium præsulem . Huetits.
 429 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 450
| 18. • 'Αλλ ' έρχεται ώρα , και νύν έστιν , ότε οι Α 18. « Sed venit hora , et nunc est , quando veri
αληθινοί προσκυνηται προσκυνήσουσι τω Πατρί εν adoralores adorabunt Patrem in spiritu el verita
πνεύματι και αληθεία . » Τους μηδ ' όλως επαγγελ le 7. , Qui minime se profitentur adorare Patrem ,
λομένους προσκυνείν τω Πατρί ουδέ ονομάζεσθαι hos ne nominare quidem oportet adoratores Dei :
δεί προσκυνητάς του Θεού · αλλά πάντων επαγ sed ex omnibus profitentibus se adorare mundi Opi
γελλομένων προσκυνείν τω Κτίσαντι , ει οι μέν (52) licem , si quidam non amplius sint in carne , sed in
μηκέτι ώσιν εν σαρκι , αλλ ' εν πνεύματι , το πνεύ spiritu, spiritu quia ambulent, desideria carnis non
ματι περιπατείν και επιθυμίαν σαρκός μη επιτε perficientes 18 ; et aliqui pon in spiritu sint , sed in
λείν • οι δε μή ώσιν εν πνεύματι, αλλ ' εν σαρκί , και carne ; el secundum carnem militent : tunc dicen
κατά σάρκα στρατεύονται · τότε λεκτέον αληθινούς dum est veros adoratores esse eos qui Patrem ado.
μεν προσκυνητάς τους προσκυνούντας τω Πατρί εν rant in spiritu , non in carne ; in veritale, non in
Πνεύματι , και μη σαρκί , και εν αληθεία , και μη εν figuris : non veros vero eos qui sic se non habent.
τύποις ουκ αληθινούς δε τους μη ούτως έχοντας . Ile eliani qui non particeps fuerit Spiritus vivili
Και ο γράμματα δε τώ αποκτιννύντι δεδουλωμένος , Cantis, quique spiritualia legis non sequens a littera
πνεύματος δε του ζωοποιούντος μη μετειληφώς , occidente in servitutem redactus fuerit , hic verus
B
μηδέ τοις πνευματικούς ακολουθών του Νόμου , ούτος non erit adoralor, nec spiritu adorabil Patrem ;
αν είη ο μή αληθινός προσκυνητής, και πνεύματι μη imo hic ipse, lolus figuris et rebus corporeis addi
προσκυνών τω Πατρί • ο δ' αυτός ούτος όλος των clus , cum se maxime assequi existimaverit , lunc in
τύπων , και των σωματικών όταν επιτυγχάνειν πάνυ figura, et non in verilale Deum adorat, idcirco
δοκεί , τότε εν τύπο , και ουκ εν αληθεία προσκυ verus adoralor esse non valens. Forlasse concessuno
νεί τω Θεώ, διά τούτο ουδε αληθινός δυνάμενος χρη est aliquando convenienter rationi , ut verus adora
ματίζειν προσκυνητής. Τάχα δέδοται ποτε ευλόγως lor, in spiritu et veritate adorans, quædam faciat
και τον αληθινόν προσκυνητήν εν τω πνεύματι και quæ in figura sint, ut quos figura irretierit summa
αληθεία προσκυνούντα τυπικά τινα ποιείν , ίνα τους το dispensatione ab ea liberalos ad veritatem addu
τυπωδεδουλωμένους οικονομικώτατα ελευθερώσας των cat : id quod Timotheo Paulum fecisse apparel,
τύπων προσαγάγη τη αληθεία ώσπερ φαίνεται Παύλος fortassis autem in Cenchris, et Hierosolymis, veluti
επί Τιμοθέου πεποιηκώς , τάχα δε και εν Κεγχρεαϊς,και in apostolorum Actis scriptum est '9. Observandum
εν Ιεροσολύμοις , ώς εν ταις Πράξεσι των αποστόλων vero est veros adoratores non solum in futura bora ,
γέγραπται . Τηρητέον δε , ότι οι αληθινοί προσκυνη verum etiam in præsenli , adorare Patrem in spiritu
ται ου μόνον έν μελλούση ώρα, αλλά και εν εστηκυία c et veritate . Sed qui in spiritu adorant, quemadmo
προσκυνούσι τω Πατρί εν πνεύματι και αληθεία . dum acceperunt adorantes , in arrhabone spiritus
'Αλλ ' εν πνεύματι οι προσκυνούντες , ώς ειλήφασι nunc adorant : 229 lunc autem in spiritu Patrem
προσκυνούντες , εν αρραβώνι πνεύματος επί του παρ adoraluri, cum totum perceperint spiritum. Quod
όντος προσκυνούσιν · εν πνεύματι δε (35) ότε πάν si is qui videt per speculum , non videt verum , uti
χωρήσουσι το πνεύμα προσκυνήσουσι τω Πατρί . Εί hæc optime callenles ostendunt his imaginarie vi
δε και βλέπων διά κατόπτρου, το αληθές (54) ου βλέ- dentibus, et per speculum adoral Deum , videique
Paulus nunc per speculum 20 , suique similes, per
πει , ώς δείκνυται τούτοις τους κατοπτρικούς υπό
των περί ταύτα δεινών , βλέπει δε Παύλος και οι spicuum est Paulum sic adorare Deum quemadmo
παραπλήσιοι αυτο ( 55 ) διά κατόπτρου νύν , δή dum videl, atque etiam per speculum adorare
ότι (56 ), ώς βλέπει, ούτω και προσκυνεί τω Θεώ , και Deum ; cum vero venerit hora post instantem fu
διά κατόπτρου προσκυνεί · όταν δε έλθη η ώρα και μετά lura , tunc erit adoratio in veritale , quæ facie ad
την ενεστηκυίαν ενστησομένη , τότε έσται η προσκύ- faciem, non amplius per speculum videtur.
νησις εν αληθεία πρόσωπον (57) προς πρόσωπον ,
και ουκέτι διά κατόπτρου θεωρουμένη .
19. Το μέντοιγε, ημείς προσκυνούμεν, και ο Ηρα D 19. Sane ea verba , i nos adoramus " , Mera
κλέων οίεται είναι , ο εν Αιώνι , και οι συν αυτώ cleon esse relur eum qui est in Æone , el qui cum
ελθόντες · ούτοι γάρ , φησίν, ήδεσαν τίνι προσκυνού- ipso venerunt ; nam hi , inquit, noverunt quem ado
σι , κατά αλήθειαν προσκυνούντες . Αλλά και το rant , secundum veritatem adorantes. Quin illud
ότι « η σωτηρία εκ των Ιουδαίων εστίν, και επεί εν τη etiain , « salus ex Judæis est * , » quoniam in Judæa
Ιουδαία, φησίν, εγεννήθη , αλλ' ουκ εν αυτοίς · ου genitus est, inquit, non inter ipsos ; quia in omnes
γάρ εις πάντας αυτούς ευδόκησε , και ότι εξ εκεί ipsos animi prepensionem non habuerit, el quoniam
νου του έθνους εξήλθεν η σωτηρία , και ο λόγος εις ex illa genle egressa est salus, et sermo in orbem
την οικουμένην· κατά δε το νοούμενον εκ των Ιου lerrarum : juxta intelligentiam vero spiritualem , ex

21 Joan , iv , 99 ibid .
17 Joan. JV , 23. 18 Galat. v , 16. 19 Act. XV1 , 3, 18 ; ΧΧι , 24. 10 1Cor. XIII ,12 .
(52) Ei oi mér , elc. Sic recte habet codex Bodo και αληθές .
lcianus ; in Regio deest ei . ( 55) Αύτό. Lego αυτώ .
( 53) 'Εν πνεύματι δε . Sic codex Bodleianus ; Re ( 36) Δή ότι . Lego cum Ferrario, δηλον, ότι.
(57 ) Codex Regius , τη πρόσωπον , sed in Bodleiano
gius. εν πνεύματι τι.
(54) Το αληθές. Sic codex Bodleianus ; Regius, deest τη . Forte legenduin ή πρόσωπον .
 ORIGENIS 132
431
Judaeis narrat factam fuisse salalem, quoniam i Α δαίων την σωτηρίαν διηγείται γεγονέναι , επείπερ
similitudices esse existimantnr eorum qui sunt in εικόνες ούτοι των εν τω πληρώματι αυτό είναι νο
pleromale : sed ostenderel necesse erat ipse, ejus μίζονται : εχρήν δε αυτόν και τους απ' αυτού έκα
que sequaces , quomodo unusquisque sit similitudo στον τών εν τη λατρεία δεικνύναι πως έστιν εικών
eorum qui sunt in pleromale ; modo non sola voce των εν τω πληρώματι « εί γε μή μόνον φωνή τουτο
hoc dicant, sed vere hoc sentiant. Prælerea enar λέγουσιν , αλλά και αληθεία φρονούσιν αυτό . Προς
rans illud , cin spiritu et verilale , adorari τούτοις το, « εν πνεύματι και αληθεία και προσαυ
Deum , ' priores adoratores, inquit , in carne et er νείσθαι τον Θεόν , ηγούμενος (58 ) , λέγει , ότι « οι
rore adoraverunt eum , qui Paler non eral : quare πρότεροι προσκυνηται εν σαρκί και πλάνη προσεκύ
eadem eliam ratione decepti fuere omnes qui ado νουν τω μή Πατρί , ώστε και ταυτόν πεπλανήσθαι
rarunt mundi Opificem ; subjungitque Heracleon πάντας τους προσκεκυνηκότας τη Δημιουργών και
eos servisse creature , non ei qui in veritate Crea- επιφέρει γε ο Ηρακλέων , ότι ελάτρευον τη κτίσει ,
tor erat , qui est Christus, quandoquidem omnia και ου τώ κατ' αλήθειαν Κτίστη , ός έστι Χριστός ,
per ipsuin facta sunt , el sine ipso factum est « εί γε πάντα δι' αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγέ
νετο ουδέν . )
piliil 26. )
20. « Etenim Paler tales quærit, qui ipsum ado- B 20. « Και γάρ ο Πατήρ τοιούτους ζητεί τους προσ
rent 95 » Si querit Paler, per Filium querit , φuί κυνούντας αυτόν. » Ει ζητεί (59) ο Πατήρ, διά του
venit ad quærendum et servandum quod perierat : Υιού ζητεί , του εληλυθότος ζητήσαι και σώσαι το
quos purificans et erudieus ratione et sanis dogma- απωλολός , ούστινας καθαίρων και παιδεύων τω
tibus , præparat esse veros adoratores. Periisse λόγω και τοϊς υγιέσι δόγμασι , κατασκευάζει αληθείς
autem Heracleon inquit in profunda maleria erro τους προσκυνητάς . Απολωλέναι δέ φησιν ο Ηρα
ris rem familiarem Patri , quæ quæritur, ut a fami κλέων εν τη βαθεία ύλη της πλάνης το οικείον το
27
liaribus adoretur. Ilaque hunc quidem sermonem Πατρί , όπερ ζητείται, ίνα ο Πατήρ υπό των οικείων
si intellexisset de ovium perditione , et de filio qui προσκυνήται. Ει μεν ούν εώρα τον περί της απωλείας
ab iis quæ patris suint deciderit, 230 saltem ad των προβάτων λόγον, και του αποπεσόντος των του
misissemus ipsius enarrationem : sed nescio quid πατρός υιού , κάν απεδεξάμεθα αυτού την διήγησιν .
tandem aperle doceant de perditione spiritualis 'Επει δε μυθοποιoύντες οι από της γνώμης αυτού
naturæ , qui ipsum sequuntur , fabulantes, el nihil ουκ οίδ ' ό τι ποτέ τρανώς παριστάσι (60 ) περί της
aperluin nos docentes de sæculis vel temporibus, απολωλυίας πνευματικής φύσεως , ουδέν σαφές δι
quæ fuere ante ipsam perditionem : neque enim δάσκοντες ήμάς περί των προ της απωλείας αυτής
C χρόνων, ή αιώνων » ουδέ γάρ τρανούν δύνανται εαυ
inanifestare valent rationem suam : halıc ob cau
sam prætermisimus ipsos sponte , hactenus dispu των τον λόγον · διά τούτο αυτούς εκόντες παρα
lasse contenti. πεμψόμεθα , τοσούτον επαπορήσαντες .
21. « Spíritus est Deus, et eos qui adorant eum, 21. « Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυ
in spiritu et verilale oportet adorare 98. , Cum multi τον, εν πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνείν. » Πολ
multa de Deo deque ejus essentia enuntiarint, adeo λών πολλά περί του Θεού απoφηναμένων , και της
ut quidam illum corporez, et tenuis, et cælestis na ουσίας αυτού , ώστε τινάς μεν ειρηκέναι και αυτόν
luræ dixerint , alii incorporeæ ; rursum alii Deum (61 ) σωματικής φύσεως λεπτομερούς και αιθερώ
has naturas transcendere dixerint polentia et ex δους , τινάς δε ασωμάτου , και άλλους υπέρ εκείνα
cellentia essentiæ suæ, operæ pretium est ut videa ουσίας πρεσβεία και δυνάμει , άξιον ημάς ιδείν ει
mus an a Scripturis divinis habeamus causas ad έχομεν άφορμάς από των θείων Γραφών προς το
«licendum aliquid de Dei essentia . Atque hoc quidem ειπείν τι περί ουσίας Θεού . Ενθάδε μεν ούν λέγο
in loco dicitur quasi essentia ejus esse spiritus : ται οιονεί ουσία είναι αυτού το πνεύμα : « Πνεύμα και
« Spiritus enim est Deus , , inquit ; in lege vero γαρο ο Θεός, και φησίν εν δε τω Νόμω πυρ γέγραπται
ignis dicitur : scriptum est enim : « Deus noster γάρ : « Ο Θεός ημών πυρ καταναλίσκον » παρά δε το
D
ignis consumens est ; » apud Joannem vero lus : Ιωάννη φώς: Ο Θεός γαρ , φησί , « φώς έστι , και
« Deus enim , inquit, lux est, et tenebræ in eo non σκοτία εν αυτώ ουκ έστιν ουδεμία . » Εάν μέν ούν
sunt ullæ 38. , Si ergo simplicius hæc intellexerimus, απλούστερον τούτων ακούσωμεν, μηδέν πέρα της
nihil ultra litteram perscrutantes, occasionem ha . λέξεως περιεργαζόμενοι , ώρα ήμίν λέγειν σώμα
bebimus dicendi Deum esse corpus , cum interim, είναι τόν Θεόν • τίνα δε ημάς διαδέχεται άτοπα
quæ nos sequanlur absurda hoc dicentes vulgariumn τούτο λέγοντας ου των πολλών εστιν ειδέναι » ολί
non sit cernere : quia pauci disseruerint de corpo . γοι γάρ διειλήφασι περί της των σωμάτων φύ
rum natura , et maxime de his corporibus quæ or σεως , και μάλιστα των υπό λόγου και προνοίας
28 Joan . IV , 25. 24 Joan . 1 , 3. 25 Joan . IV , 23. 26 Luc . ΧΙx , 10. 27 Luc. XV, 4, 11 seq . 28 Joan . 1 ,
24 . 39 Deut.'iv , Ω ; Ηebr. XII , 29 . 30 TJoan. 1, 5,

(38) Ηγούμενος . Legebat Ferrarius διηγού ( 60) Codex Regius παριστάσι , Bodleianus περ :
μενος . στάσι .
159 ) Ei Gnzei. Sic codex Bodleianus : Regius, ex 161) Codex Bouteianus xal ausdy , Regius xal
ζητεί, τόν ,
 133 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XIII. 434
κατακoσμουμένων · καίτοι το προνοούν της αυτής Α nantur ratione et providentia : quanquam generali
ουσίας λέγοντες είναι τοίς προνοουμένοις γενικό sermone dicant providentem el prospicientem ejus.
λόγια τέλειον όμως και αλλοίον του προνοουμέ- derm essentiae esse cum his quibus prospicitur ;
vou (62) . IapeõeEavto o The antavtŪVTA Tõ lóve perfeclum tamen el diversum ab eo cui prospici
αυτών άτοπα οι θέλοντες είναι σωμα τον Θεόν (63) , lur. Admiserunt autem, quæ repugnabant rationi
άτε μη δυνάμενοι αντιβλέπειν εκ λόγου εναργώς παρ ipsorum , absurda , qui volunt Deum esse corpus.
LITAJÉVOLS (61) . Taūta 6 congues xall' ÚTegaiperty 231 quia non valerent contra eos qui evidenter et
των πέμπτης λεγόντων είναι φύσιν (65) σωμάτων rationabiliter pugnabant , resistere : quæ dico exci
παρά τα στοιχεία. Ει δε πάν σώμα υλικών έχει φύσιν piendo eos qui quintam naturam corporum preter
το ιδίω λόγω άποιον τυγχάνον , τρεπτήν δε , και αλ elementa esse dicunt. Quod si omne corpus male
λοιωτήν , και δι ' όλων μεταβλητήν , και ποιότητας riale naturam habet propria ratione sine qualitale
xwpoūsav, as, ėdy Boúhntal aútñ TE PITc0éval ó An- exsistens, vertibilem autem , et alterabilem et per
μιουργός , ανάγκη και τον Θεόν υλικών όντα τρεπτών omnia mutabilem , et qualitates capientem quas illi
είναι , και άλλοιωτών , και μεταβλητόν . Και εκείνοι mundi Opifex imprimere voluerit, eliam necesse
μεν ουκ αιδούνται λέγειν, ότι και φθαρτός έστι σώμα est Deum malerialem exsistentem , vertibilem esse,
wv, câyca è riveupatexdy, xal al0epüões, uaduota B et allerabilem , et mutabilem ; et illos quidem non
κατά το ηγεμονικόν αυτού · φθαρτον δε όντα μη φθεί- padet dicere Deum corruptibilem esse, corpus cum
pesta: to use sival tov Çoelpovta (66) aŭrdy déyou- sit ; sed corpus spirituale et celeste, præcipue se
σιν. "Ημείς δε , διά το μή οράν τας ακολουθίας , εάν cundum principatum ipsius : corruptibilisque cum
σώμα αυτόν λέγοντες (67) , και διά την Γραφήν τοι sit , idcirco eum non corrumpi , quod non habeal
ουτόν το σώμα , πνεύμα , και πυρ καταναλίσκον , και corrumpentem. At nos , eo quod non videamus con
pūs, to dvayxalws (68) ÉTSÓLEVOV TOÚTOLS PH, Trapaồe sequentia, si corpus eum dixerimus, et per Scri
( 62) "Ομως και άλλοϊον του προνοουμένου. Ιta Platoni, Aristoteli et Porphyrio persuasum fuit. At
legilor in codice Bodleiano ; in Regio autem , αλλ'' a Deo lamen omnem coagmentationem , unde oritur
οίον το προνοού μενον . interitus, Epicurus abjudicabat ; unde ait apud Ci
(63 ) Οι θέλοντες είναι σώμα τον Θεόν , etc. ceronem Velleius , « Deorum esse non corpus, sed
Eadem Origenes ratiocinatione utitur lib. Il Tiepł quasi corpus; non sanguinem , sed quasi sanguinem ..
doyôr, cap. 4 : 6 Si corpus esse pronuntietur Deus, Sloici autem Deum corporeum esse definiebant, ut
quoniam omne corpus ex maleria est, invenietur et præter alios auctor est Origenes lib . 1 , ii, iv et vi
Deus esse ex materia : quod si ex maleria sit , contra Celsum . Ab Epicureis autem et Stoicis pro
inateria autein sine dubio corruplibilis est, erit ergo feclum boc commentum , Christianorum , deinceps
jain secundum illos corruptibilis Deus. ) A Deo quo- C hæreticorum aliquot mentes occupavil. At Chri
que corpus abjudicat homil. I el 3 in Genes. , el stianæ religionis dogmata cum satis perspecta non
Comment, in Cantic. el lib . vi contra Celsum . Sed haberet Celsus Epicureus , quæ paucorum fuit
apertissime, lib. i De princip. , cap . 1 et 6 , et lib. II, helerodoxorum sententia, Christianorum omnium
cap. 2, 3 el 4, el lib. 111 , cap. 2 , el lib . iv , cap. 2, esse censuit. Sed hanc ejus imperitiam egregie
el in Anacephal, lu hoc errore fuerunt Seleucus ei confutat Adamantius noster lib . vii contra Celsum .
Hermias, Galalæ , de quibus memoravit Philastrius Consulantur porro in hanc rem nostra Origeniana.
cap . 5, el juxta nonnullos, Valentinus quoque, el Huetius .
Audius poslinodum Audianorum etAnthropomorphi ( 64) Tlapio tapérois. Sic codex Bodleianus ; Re
tarum pater, de quo Epiphanius hæres . Lxx. Scri. gius, traplotajévou .
plum quoque reperimus apud Socralem , Theophilo (63 ) Των πέμπτης λεγόντων είναι φύσιν» . Natu
Alexandrinam Ecclesiam regente , hanc quæstionein ram quintam Aristotelis signitical; de qua disserit
iis in locis multorum disputationibus fuisse vexa lib. ili llepl åpxôr, cap. 6 : « Non enim secundum
lam , Deusne corpus essei , huinanain figuram ge Gräcorum philosophos præter hoc corpus , quod
rens, an incorporeus ; quam postremam sententianı ex quatuor elementis esi, aliud quintum corpus,
com amplexus fuisset Theophilus, monachos Ægy- quod per omnia aliud sit, et diversum ab hoc no
plios adversus eum coiisse, et manu facla hominem stro corpore, fides necessario recipit , quoniam ne
invader les mortem intentasse, ni placitam de Deo que ex Scripluris sanctis vel suspicionem aliquam
opinionem ejuraret, el Origenis libros, unde incor proferre de his poiest, neque ipsa rerum conse
poreum Deum propugnabant nonnulli, damnarel ; D quentia hoc recipi patitur. i At quamvis ab Aristo
quod cum facturum se recepisset, tum demum mo lele inducia esse vulgo leralur ista natura , quam
nachos discessisse . Quid quod ita scribere ausus est Onomacrilus 6PLITOV STOLYEToy vocat, eam tamen
Terlullianus adversus Praxeam , cap . 7 : Quis Plato et Platonici agnoscunt. Teslis Proclus in Ti
enim negabit Deum corpus esse, elsi Deus spiritus est? maum , eamque appellari docet πέμπτον στοιχείον,
Spiritus enim corpus sui generis in sua eſligie. Sed et el πέμπτον κόσμον, et σχήμα πέμπτον. Testis ilent
invisibilia illa , quacunque sunt,habent apud Deum Simplicius. Essentiam nihilominus illam quintam
el suum corpus et suam formam , per quie soli Deo Platoni fuisse cogoilam diserte negavil Atticus,
visibilia sunt ; quanto magis quod ex ipsius sub Platonicus philosophus, apud Eusebiuin lib. XV
stantia missum est, sine substantia non erit ? » Quæ Præparat. evangel., cap.7. Huic porro Peripateti
pluribus locis repelit, et sæpe carpit Augustinus corum quintir essentia a Xenarcho impugna lä
Jib . x , De Genes. ad lit. , cap. ult. , ei Hær. LXXXVI, Alexander Aphrodisæus patrocinatus est. Hue
ad Quodvulideus, el alibi. Hinc illum cum Melilone TIUS.
vesaniæ hujus reum peragil Gennadius De dogmal., (66) " Delporta . Sic codex Bodleianus ; Regius,
cap. 2. Deos quidem animantes esse staluit Velleius φθείραντα ..
Epicureus apud Ciceronem lib. i De nal . deor. Atque (67 ) Λέγοντες . Videtur legendum λέγωμεν .
id non Epicuirum duntaxat, sed et vulgus, el poetas, (68) 'Avarxaiws. Sic codex Budleianus ; Regius,
el præstantissimorum hominum calervam allestari perperin, ανάγκαις .
scribit Sextus Empir. adv. Physic. liem quoque
455 ORIGENIS 456
pluram tale corpus , nempe spiritum et ignem con- Α χόμενοι , άσχημονήσομεν (69) ώς ηλίθιοι και παράτα
sumentem , et lucem, que necessario haic opinio- εναργή λέγοντες · πάν γάρ πυρ τροφής δεόμενον
nem scquanlur absurda non admilienles, erubesce φθαρτόν έστι , και πάν πνεύμα , εί απλούστερονεκλαμ
mus veluti fatui dicentes contra aperta el evidentia. βάνομεν το πνεύμα , σώμα τυγχάνον , επιδέχεται
Omnis enim ignis opus habens ut alatur , corrupti όσον επί τη εαυτού φύσει την εις το παχύτερον μετα
bilis est , et omnis spiritus , si simpliciter intelliga- βολήν · ώρα ούν εν τούτοις, ήτοι τηρούντας τις λέξεις
mus spirilum corpus cum sil, accipit , quod ad suam τα τοσαύτα άτοπα παραδέξασθαι και δύσφημα περί
naluram allinel , mulationem in rem crassiorem ; του Θεού , ή έφοδεύσαι , ώσπερ και επί άλλων πλειό
ergo his fiet, ut vel servantes verba , lot absurda et νων ποιούμεν , και εξετάσαι τι δύναται δηλούσθαι
inexplicabilia de Deo adinittamus ; vel eadem via από τού λέγεσθαι πνεύμα , ή πυρ , ή φώς είναι τον
incedendum est, quemadmodum etiam in pluribus Θεόν.
ficiemus , exquirendumque quid innui el declarari possii, cum Deus dicitur spiritus, vel ignis , vel lux .

22 , Ac principio dicendum est, ut oculos , et pal .

29. Και πρώτον λεκτέον , ότι , ώσπερ οφθαλμούς ,
pebras, et aures , et inanus, et brachia , alque eliam και βλέφαρα , και ώτα , και χείρας , και βραχίονας,
alas, et pedes, scripla de Deo invenientes, transmu B
και πόδας ( 70) ευρίσκοντες γεγραμμένα του Θεού,
tamus quæ scripla fuerint in allegoriam , sprelis his
έτι δε και πτέρυγας , μεταλαμβάνομεν εις αλληγορίαν
qui Deo similem * hominibus formam altribuunt,
τα γεγραμμένα , καταφρονούντες των μορφήν ανθρώ
hocque jure facimus; sic etiam nobis idem facien των παραπλήσιον παρατιθέντων τω Θεώ , και ευλόγως
dum esse in prædictis nominibus : ac profecio id
γε τούτο πράττομεν' ούτως και επί των ειρημένων
liquel ex re quæ videlur nobis magis in uzu esse : ονομάτων το ακόλουθον ημίν ποιητέον · και δηλόν γε
« Deus , enim « lux est, , secundum Joannem , i et από του φαινομένου ημίν πρακτικωτέρου : « Φώς γάρ
tenebræ in eo non sunt ullæ % . Quomodo autem
έστιν ο Θεός, και κατά τον Ιωάννην , « και σκοτία ουκ
Jux ipse intelligendus sit pro virili cordalius consi έστιν εν αυτώ ουδεμία . • Πώς δή φώς αυτόν νοητέον
deremus . 232 Dupliciter lux dicitur, lum corpora κατά το δυνατόν συνετώτερον ( 71 ) επισκεψώμεθα .
iiler, turn spiritualiler, hoc est , que mente cernitur, Διχώς γαρ το φώς ονομάζεται , σωματικώς τε και
el ut Scripturae dicerent , quae sub visum non cadit ; πνευματικώς , όπερ έστι νοητόν, και ως μέν αι Γρα
seu , ut gentiles , invisibilis . Et corporalis sane lucis φαι αν λέγοιεν , ορατόν , ώς δ ' αν "Έλληνες ονομά
manifestum exemplum est illud bis qui hanc Scri σαιεν , αόρατον ( 72) . Και του γε σωματικού παρά
pluram accipiunt : « Omnibus autem aliis Israel erat c δειγμα ομολογούμενος τους την ιστορίαν παραδεχομέ
lux in omnibus, in quibus versabantur " ; » spiri- νους τό : « Πάσι δε τοις υιούς Ισραήλ ήν φώς, εν πά
tualis vero exemplum est apud quemdam prophe σιν οίς κατεγίνοντο του δε νοητού και πνευματικού
tam ex duodecim 33 : « Seminate vobis ipsis justi έν τινι των δώδεκα: « Σπείρατε εαυτοίς εις δικαιοσύ
: iam , vindemiale fruclum vitæ, illuminate vobis
νην , τρυγήσατε εις καρπόν ζωής, φωτίσατε εαυτούς
ipsis lumen cognitionis, » Rursus similiter per com φώς γνώσεως . Ομοίως δε και το σκότος κατ' ανα
parationem et proportionem bifariam dicentur le λογίαν διχως λεχθήσεται • και του μεν κοινότερον λε
nebræ : quarum , quæ communius dicuntur, exem γομένου παράδειγμα : Και εκάλεσεν ο Θεός το φως
plum est illud 34 : « Et vocavit Deus lucem diem ,et ημέραν, και το σκότος εκάλεσε νύκτα και του δε νοη
tenebras vocavit noclem ; , tenebrarum vero intel του : « Ο λαός ο καθήμενος εν σκότει και σκιά θανάτου ,
ligibilium hoc est exemplum 85 : « Populo qui sede φώς ανέτειλεν αυτοίς. »
bat in tenebris et umbra mortis, lux orta est eis. )
23. His sic habentibus, dignum est cernere quid 23. Τούτων ούτως εχόντων, άξιον ιδείν τι αρμόζει
nobis eonveniat intelligere de Deo , cum lux dicitur νοείν ημάς περί Θεού λεγομένου φώς , εν ώ ουδεμία
in qua nullæ sunt lenebræ $8 : utrum Deus lux est εστί σκοτία . "Αρα γάρ σωματικούς οφθαλμούς ο Θεός
illuminans corporeos oculos , an intelligibiles ; de D φωτίζον φώς έστιν , ή τους νοητούς , περί ών και ο
quibus et Prophela dicit 37 : 1 Ilumina oculos meos, Προφήτης φησί • • Φώτισον τους οφθαλμούς μου , μη
ne unquam obdormiam in morte . , Exislimo autem ποτε υπνώσω εις θάνατον ; » Νομίζω δε προφανές
apertum cuicunque esse nos haudquaquain dictu παντί τω (73) είναι , ότι ουκ άν τo του ηλίου έργον
ros, Deum solis officium facere, si alii cedat munus ποιείν λέγουμεν τον Θεόν , ετέρω παραχωρούντα φω
illustrandi eorum oculos qui dormitori non sunt in τίζειν τους οφθαλμούς των μη ύπνωσομένων εις θά
morte : ergo illuminat Deus eorum mentem quos νατον · ουκούν φωτίζει ο Θεός τον νούν ών κρίνει
dignos judicat propria illuminatione. Quod si men αξίους είναι του οικείου φωτισμού . Ει δε νου έστι φω
31 1 Joan . 1 , 5. 32 Exod , s , 23. 38 Ose . Χ , 12. 30 Gen. I , 5. 38 Isa . Ix , 2. 36 Joan . 1 , 3. 31 Psal.
ΧΙΙ , 4.
( 69 ) 'Ασχημονήσομεν . Sic codex Bodleianus; τερον, sed in Bodleiano non comparel ημίν .
Regius , άσχημονήσωμεν. (72 ) Αόρατον. Sic colex Bodleianus ; Regius ,
(70) Και χείρας, και βραχίονας , και πόδας . Sic ασώματον.
codex Bodleianus ; Regius , χείράς τε και πό ( 75 ) Παντί τω . Ιιa Bodleianus codes , optime ;
δας .
Regius, perperam , navti tó, cujus loco legendum
( 71 ) Regius codex , κατά το δυνατόν ημϊν συνετώ censebal Huelius παντί τούτο.
457 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIH. 138

τιστικός , κατά το λεγόμενον · « Κύριος φωτισμός μου , » A tis est illustrator, juxta illud quod dicitur 38 : « Do
ανάγκη αυτόν νοητόν τυγχάνοντα , και αόρατον , και minus illuminatio mea , , gecesse est ipsum qui
ασώματος , του νου αοράτου ημάς αυτόν υπολαμβά mente cernitur, qui sub visum non cadit , qui est
νειν φώς είναι ασώματος, τω μήποτε και ο πυρ κατ expers corporis, ipsius mentis, quæ sub visum non
αναλίσκον λεγόμενον είναι Θεόν , σωματικών πυρ cadit, lucem esse corpore carentem, quod Deus
σωμάτων αναλωτικών είναι δοκεϊν , οίον ξύλων , και « ignis consumens • dictus 29 , nequaquam corpora
χόρτου , και καλάμης · ει δε εν ημίν έστιν ιδείν ξύλα , Jis ignis esse videalur, qui consumat corpora , vel
και χόρτον , και καλάμην , μήποτε το αναλωτικών της uti ligna , ſenum, slipulam 48 ; sed si cernanlur in
τοιαύτης ύλης πυρό Θεός έστιν ημών, « πυρ » λεγό- nobis ligna, fenum , stipula , sit Deus noster ignis ,,
μενος είναι ο καταναλίσκον » και πρέπον γε τω Κυ Lalis maleriæ consumplor, qui dicilur eignis con
ρίω εστί το αναλίσκoν τα τοιαύτα (74) , και εξαφανί sumens ; » deceique profecto Dominum talia consu
ζειν τα χείρονα• ού γινομένου άλγηδόνας οίμαι και mere delereque pejora , quo facto dolores arbitror
πόνους γίνεσθαι ουκ από τινος σωματικής επαφής laboresque oriri nullo corporeo Lacta circa princi
περί τα ηγεμονικά , ένθα συνέστη ή του καταναλίσκε palus et partes animæ præstantissimas, ubi stru
σθαι αξία οικοδομή. Φώς oύν ονομάζεται ο Θεός , από clura fuerit digna quæ consummetur. Lux ergo Deus
του σωματικού φωτός μεταληφθείς εις αόρατον και Β uominatur , translatione sumpta a luce corporea ad
ασώματον φώς , διά τήν εν τω φωτίζειν νοητούς invisibilem et incorpoream lucem , 233 sic dictus
οφθαλμούς δύναμιν ούτω λεγόμενος ( πηρ τε propter vim illuminandi oculos intelligibiles. Ap .
προσαγορεύεται ο καταναλίσκον , και από του σωματικού pellatur etiam , ignis consumens " , ) considera
πυρός , και καταναλωτικού της τοιάσδε ύλης νοούμε tione habita ab eo igne qui est corporeus et con
νος . Τοιουτόν τι μου φαίνεται και περί το πνεύμα και sumptor lalis materiæ. Simile quiddam mihi vide
Θεός · έπεί γάρ εις την (73) μέσης και κοινότερον κα lur esse Deus, cum spiritus dicitur : quoniam
λουμένην ζωήν ορώντες του περί ημάς πνεύματος , enim vivificatione ea quæ media est, et quæ com
την καλουμένην σωματικώτερον πνοήν ζωής ζωο muniori vocabulo vita appellatur, dicta eliam cor
ποιούμεθα από του πνεύματος , υπολαμβάνω απ' poralis Balus vitæ , viventes vivificamur a spiritu ;
εκείνου ειλήφθαι το πνεύμα λέγεσθαι τον Θεόν προς inde sumplum ſuisse arbitror , ut Deus ducens nos
την αληθινήν ζωήν ημάς άγοντα • το πνεύμα γάρ ad vitam veram , spiritus dicatur. Spiritus enim ,
κατά την Γραφήν λέγεται ζωοποιείν , φανερόν ότι more sacræ Scripturæ , dicitur id quod vivificat ,
ζωοποίησιν ου την μέσην , αλλά την θειοτέραν · και non ea vivificatione, quæ est media, sed (liviniori ;
γάρ το γράμμα αποκτείνει , και εμποιεί θάνατον, elenim littera occidit **•**, el ingenerat mortem , non
C
ου τον κατά τον χωρισμός της ψυχής από του σώ eam quæ est separatio animæ a corpore, sed mor
ματος , αλλά τον κατά τόν ( 76 ) χωρισμός της ψυ lem quæ animam a Deo et Domino suo et sancto
χής από του Θεού , και του Κυρίου αυτού , και του Spiritu separat.
αγίου Πνεύματος.
24. Μήποτε δε και το • • 'Αντανελείς το πνεύμα 24. Vide igitur ne forte illud : « Auferes spiritum
αυτών , και εκλείψουσιν και, Εξαποστελείς το ab eis, et deficient 80 ; , et illud : « Emilles spiri
πνεύμα σου , και κτισθήσονται , και ανακαινιείς το lum luuin , el crea bunlur , et renovabis faciem ler
πρόσωπος της γης , και βέλτιον εκληψόμεθα από του ræ " ,, melius exponeremus de divino Spiritu, exi
Πνεύματος , και υπολαμβάνουμεν (77), ότι ο στερισκό stimantes quod qui privalur divino Spiritu , lerre
μενος του θείου Πνεύματος χοϊκός γίνεται , επιτήδειόν nus ellicialur ; cum contra qui aplum seipsum fe
τε εαυτόν ποιήσας προς παραδοχήν αυτού , και λα cerit ad susceptionem ipsius, et eum acceperil, re
βών αυτό ανακτισθήσεται και ανακαινισθήσεται (78) . novelur et denuo creetur. Hujusmodi quiddam est
38 Psal. XXVI , 1 . 39 Ηebr. XII, 29. 60 1 Cor . 111 , 12. 4 Ηebr . XII , 29. 12 Joan. IV , 24 . 43 1 Cor. II ,
6. 1.19 ibid. 80 Psal. CHI , 29. 81 ibid. 30.
(74 ) Του νου αοράτου ημάς αυτόν υπολαμβά- D τες Graecum non est : υπιόντος quod legisse videtur
γειν φώς ..... και πρέπον γε τω Κυρίω εστι το Perionius, sensu carel, ilemque oportes codd . Bod
αναλίσκoν τα τοιαύτα , etc. Sic hunc locum , in leiani et Barberini . Αliis ergo pro ορώντες scriben
codice Regio misere luxalum et hialibus plenum , dum videtur δρώντος , ac vertunt ad hunc modum :
sanitati restituimus partim ex codice Bodleiano, « Tale quid mihi videtur et de illo : Spiritus est
partim ex Barberino . Deus. 1 Nam quia cum spiritus noster speciel ad
(75) 'Επεί γάρ εις την, etc. Locus hic curatione mediam , et vulgarius appellatam vitam , quæ
indiget, quam ex codicibus nostris mss. vix sibi magis corporaliter vocatur flatus vitæ, vivificamur
quis spondere possit. Ad marginem codicis Barbe a spiritu ; inde sumptum fuisse arbitror, ut Deus ,
rini ei Bodleiani legitur : Eπει γάρ οι την μέσης qui nos ducit ad veram vilam , spiritus dicalur.
και κοινότερον καλουμένην ζωήν ζώντες του περί Spiritus enim secundum Scripturam dicitur vivifi
ημάς πνεύματος, την καλουμένην σωματικώτερον care, plane non vivificatione media, sed ea , quic
πνοήν ζωής , ζωοποιούμεθα, etc. , quarm lectionem divinior est. )
secuius videtur Ferrarius. Perionius pro opŪytes (76 ) Κατά τόν. Deest in codice Regio.
legisse videlur ÚTLÓVTOS, sic autem lolum locum (77) και υπολαμβάνουμε » . Και desideratur in
julerpretalus est : « Quoniam enini cum in mediam , codice Regio .
el in eam , quæ sæpius vita appellatur, spiritus qui (78) Ανακαινισθήσεται. Sic recle habent codd.
nos ambit, intrat eo spiritu viiæ, qui crassior dici Bodleianus et Barberinus, in Regio perperam legi.
lur, vivi eflicirur a spiritu, , elc . In codice Regio tur σωθήσεται.
pro ορώντες legitur oπώντες, at participium οπών
459 ORIGENIS 440
illud 51 : « Insumavit in faciem ejus Natunt vile , A Τοιούτον δ' αν είη και το : « Ένεφύσησεν εις το
el factus est homo in animam viventem : , adeo ut πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρω
et inspirationem , el flatum vilæ , et vitam animæ πος εις ψυχήν ζώσαν: 5 ώστε και το εμφύσημα , και
spiritualiter intelligamus. Quoniam aulem vis præ . την πνοήν της ζωής, και την ζωήν της ψυχής πνευ
dicia nacta animam sancti , quasi domunculam ματικόν (79) ακούειν ημάς. Επει δε η προειρημένη
aptam , seipsam exhibel ad permanendum , ut ila δύναμις οίον οικητήριον επιτήδειον εύρoύσα την του
loquar, in ea , el propter hoc illud scriptum esse αγίου ψυχήν , επιδίδωσιν εαυτήν τη εν αυτή , ίν ' ού
etiam existimandum est " : « Inhabitabo in eis , et τως είπω , μόνη γεγράφθαι νομιστέον το : « Ενοικήσω
deambulabo inter ipsos, et ero illis Deus, et ipsi εν αυτοίς , και εμπεριπατήσω εν αυτοίς , και έσομαι
erunt mihi populus : , multa sane exercitatione αυτοίς Θεός , και αυτοι έσονταί μοι λαός ) πλείονος
egemus, ut perfecti et exercitati in his quæ Paulus 94μέντοιγε συγγυμνασίας δεόμεθα εις το τελειωθέντας
vocat sensoria , dijudicare possimus bona el mala , ημάς, και τα λεγόμενα παρά τω Αποστόλο αισθητή
vera et falsa, videreque intelligibilia , quo diligen ρια γεγυμνασμένους (80 ) , διακριτικούς γενέσθαι αγα
lius, et ut Deo magis est decens, 234 juxta vires θών τε και κακών , αληθών τε και ψευδών , και θεω
humanæ naluræ , intelligere possimus, quomodo ρητικούς νοητών , ίνα δυνηθώμεν επιμελέστερον και
eus sit lux, quomodo ignis, quomodo spiritus. Β θεοπρεπέστερον κατά το ενδεχόμενον ανθρωπίνη φύ
Quin in Regum terlio talia quædam de Deo sugge . σει νοήσαι πως έστιν ο Θεός φώς , και πυρ , και
rit Domini spiritus ad Eliam factus ; dixit enju : πνεύμα . Και εν τη τρίτη δε των Βασιλειών το γενό
• Egredieris cras , el stabis corau Domino in monte, μενον πνεύμα Κυρίου προς Ηλίαν τοιάδε τινά υπο
el ecce præleribit Dominus , et ventus magnus, et βάλλει περί Θεού » είπε γάρ: « Εξελεύση αύριον ,
forlis , diſfindens montes , el confringens pelras co και στήση έναντι Κυρίου εν τω όρει· ιδού παρελεύσε
rain Domino : non in vento Dominus ) (in aliis vero ται Κύριος, και πνεύμα μεγα , και κρατατόν, διαλύον
exemplaribus invenimus: In spiritu Domini) : « post όρη , και συντρίβον πέτρας ενώπιον Κυρίου· ουκ
venlum commotio , non in commotione Dominus ; et εν τω πνεύματι Κύριος (εν δε άλλους εύρομεν( 81) :
post commotionem ignis , non in igne Dominus ; post Εν τω πνεύματι Κυρίου ) : μετά το πνεύμα συσ
ignem autem , vox auræ tenuis 65 ; » et forlasse in σεισμός , ουκ εν τω συσσεισμό Κύριος · και μετά τον
quantis oporleat nos versari pro cognoscendo atque συσσεισμόν πύρ , ουκ εν τω πυρί Κύριος · και μετά
apprehendendo Domino, declaratur der hiec verba , το πυρ φωνή αύρας λεπτής και τάχα γε εν όσοις
quae non est presentis temporis enarrare . Quemnam δεήσει γίνεσθαι περί της καταλήψεως του Κυρίου
autem decuit de Deo dicere nobis quisnam sit , δηλούται διά τούτων , άπερ ου του παρόντος αν
C
præler Filium ? Nam Patrem nemo novil , nisi Fi είη (82 ) καιρού διηγήσασθαι. Τίνα δε έπρεπε λέγειν
lius 86, » ut etiam nos, revelante Filio, agnoscamus ημίν περί του Θεού , όστις εστίν , ή τον Υιόν (85 ) ;
quonam pacio Deus sit Spiritus, el contendamus « Ουδείς γαρ έγνω τον Πατέρα ει μή ο Υιός,και ένα και
Deum adorare in spiritu vivificante, non in lillera ημείς, αποκαλύπτοντος του Υιού , γνώμεν πως πνεύμα
occidenle, eumque eolere in veritate, non amplius έστιν ο Θεός , και φιλοτιμησώμεθα εν πνεύματι το
in figuris et exemplaribus, perinde alque angeli , ζωοποιούντι , και μη γράμματα το αποκτείνοντι (84) ,
qui non esemplaribos et umbra coelestium Deo de προσκυνείν τον Θεόν, και εν αληθεία σέβειν αυτόν,
serviunt 57 , sed rebus intelligibilibus et supercele-
και μηκέτι τύποις , μηδέ σκιαϊς ( 85), και υποδείγμα
stibus : summum illum Sacerdotem secundum ordi σιν , ώσπερ ουδέ οι άγγελοι υποδείγμασι και σκιά περί
nem Melchisedech pro oranlium alque egentium sa ανθρώπων (86) λατρεύουσι τω Θεώ, αλλά τοις νοητοίς
lute , habentes ducem cultus mystici atque ineffabi και επουρανίοις , τον κατά την τάξιν του Μελχισεδέκ
Jis visionis. αρχιερέα οδηγών έχοντες υπό των δεομένων σωτη
ρίας λατρείας, και μυστικής και απορρήτου θεωρίας .
25. Sane in ea verba : Spiritus est Deus 68, , in 25. Εις μέντοιγε το Πνεύμα ο Θεός, και ο Ηρα
quit Ηeracleon : « Immaculata enim , et pura , et D κλέων φησίν : «" Αχραντος γάρ , και καθαρά, και αό
invisibilis est divina ipsius natura . , Sed hæc cum ρατος η θεία (87 ) φύσις αυτού. Ουκ οίδα δε ει εδί
82 Gen. 1 , 7 . 88 1 Cor. VI , 16 ; Levit . XXXVI , 12 . 54 Ηebr . V , 14. 58 II Reg. ΧΙΧ, 11 , 12. 56 Malib.
XI , 27. 57 Hebr. viii, 5. 58 Ioan . IV, 24 .
( 79 ) Πνευματικόν . Forte scribendum πνευματι « Decuil autem nos aliqua de Deo dicere , quisnam
κώς. sit , vel de Filio (nam Patrem nemo agnovil, nisi
(80) Codd . Bodleianus et Barberinus , γεγυμνα Filius ), ut etiam nos , , elc.
σμένους; Regins , γεγυμνασμένα . (84 ) Codex Bodleianus, αποκτιννύντι .
(81 ) Codex Bodleianus , ευρίσκομεν . (85) Μηδέ σκιαϊς . Deest in eodem codice Bod
(82) "Απερ ου του παρόντος αν είη . Ιta cod . leiano.
Bodleianus ; Regius perperam oιnisit oυ. ( 86) Περί ανθρώπων . Ιta legitur in textu Iriam
(83) Τίνα δε έπρεπε λέγειν ημίν περί του Θεού , nostrorum mss . In margine codicis Bodleiani emen
όστις έστιν, ή τον Υιόν ; Sic habet codex Regius, datur his verbis των επουρανίων , τursumque alia
sensusque apertus est ; Ferrarius vero cum lege manu , ώσπερ οι άνθρωποι. Priorem conjecturam
ret , illi habelur in codd . Bodleiano el Barberino, secutus est in sua interpretatione Ferrarinis.
Τενά δε έπρεπε λέγειν ημίν περί του Θεού , όστις (87 ) Codd . Regius et Barberinus , xal Oela.
έστιν , και του Υιού , omniis perturbavit vertendo :
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 419

ταξεν ημάς ταύτα ειπών , πώς ο Θεός πνεύμα εστι · A dixerit , haud scio an docuerit nos quomodo Deus
το δε Τους προσκυνούντας εν πνεύματι και αλη sit spiritus. Illud etiam : « Adorantes oportet ado
θεία δεί προσκυνείν, και σαφηνίζειν νομίζων φησίν : rare in spiritu et veritate 89; » ratus se declarare ,
• Αξίως του προσκυνουμένου πνευματικώς , ου σαρ- inquit : • Pro dignitate ejus qui adoratur spirituali
χικώς και γάρ αυτοί της αυτής φύσεως όντες τω ter, non carnaliler : elenim ipsi ejusdem nature
Πατρί πνεύμα εισιν , οίτινες κατά αλήθειαν , και ου cum Patre exsistenles sunt spiritus, qui secuin
κατά πλάνην προσκυνούσι, καθό και ο Απόστολος διδά dum veritatem et non secundum errorem ado
σκει λέγων λογικής λατρείαν την τοιαύτην θεοσέβειαν. » rant, quemadmodum et Apostolus docet dicens
Επιστήσωμεν δε (88 ) ει μή σφόδρα εστιν ασεβές ( rationabilem culium ' 60 , 1 lalem Dei cullum . ,
ομοουσίους τη αγεννήτη φύσει και παμμακαρία εί 235 Sed adnotabimus an non valde sit impium
ναι λέγειν τους προσκυνούντας εν πνεύματι (89) τώ dicere quod adorantes Deum in spiritu (et veritale, ]
Θεώ, ούς προ βραχέος είπεν αυτός ο Ηρακλέων ejusderm sint essentiae cum ingenita illa el undequa
εκπεπτωκότας, την Σαμαρείτιν λέγων πνευματικής que beata natura , quos paulo ante dixerat ipse Ηe
φύσεως ούσαν εκπεπορνευκέναι (90 ) . 'Αλλ' ουχ ορώ- racleon lapsos fuisse , cum Samaritidem diceret
σιν οι ταύτα λέγοντες , ότι παντός των εναντίων και spiritualis exsistentem naluræ, meretricatam fuisse .
των αυτών δεκτικόν . Ει δέ εδέξατο το πορνεύσαι η B Se: hæc dicentes non vident omnino contrariorum
πνευματική φύσις, ομοούσιος ούσα τη αγεννήτη , ανό rem eamdem esse capacem . Quod si spiritalis na
σια και άθεα και ασεβή ακολουθεί τα λόγω το κατ ' tura, quæ ejusdem est ac divina substantiæ , forni
αυτούς περί Θεού · ουδέ φαντασιωθήναι ακίνδυνον έστιν cari poluit, profana , el impia , el irreligiosa de Den
αλλήλοις. Πειθόμενοι τώ Σωτήρι λέγοντι : « Ο Πα consequuntur ex eorum ratione : ac ne sine peri
τηρ ο πέμψας με μείζων μου εστί , 5 και διά τούτο culo quidem ( conferri possunt] hæc inter se alque
μη ενεγκόντι μηδέ την , αγαθός , προσηγορίαν την imaginari . Obtemperanles Servatori dicenti 61 ::
κυρίαν , και αληθή , και τελείαν παραδέξασθαι αυτό « Paler qui misit me , inajor me est, , nec ideo
προσφερομένην , αλλά αναφέρονται αυτήν ευχαρίστως ιoleranti admittere oblatam sibi boni appellationem ,
τω Πατρί μετ' επιτιμήσεως προς τον βουλόμενον ( 91 ) propriam , et veram, et perfectam, sed gratisse
υπερδοξάζειν τον Υιόν, πάντων μεν των γενητών admodum referenti eam ad Ρatrem 88, cum incre
υπερέχειν, ού συγκρίσει, αλλ ' υπερβαλλούση υπεροχή patione illius qui volebat glorifcare Filium , dici
φαμεν τον Σωτήρα , και το Πνεύμα το άγιον , υπερ mus, non comparatione, sed exuberanti excellentia
εχόμενον (92 ) τοσούτον ή και πλέον από του Πατρός , omnibus quæ facta sunt , antecellere Servalorem , et
όσωυπερέχει αυτός και το άγιον Πνεύμα των λοι- ο Spiritum sanctum, qui tanta aut majore praestantia
πών , ού των τυχόντων· όση γάρ δοξολογία του υπερ a Patre superatur, quanta ipse atque Spiritus san
έχοντος θρόνων , κυριοτήτων , αρχών, εξουσιών , και clus reliqua, non quælibet , superant. Quanta enim

59 Joan . IV , 24. 60 Rom . XII , 1 . 61 Joan . xiv , 28. 61 Marc. Χ, 18 ; Luc . ΧVΙΙ , 19.
(88) Επιστήσωμεν δέ , etc. Origenes hic impie lam esse decrevit. Qui enim corporea res pars esse
tatis arguit Heracleonem , qui ejusdem esse ac Dei corpore carentis, qualem esse defendit Orige
Deum essentiæ fingebat quicunque ipsum spiritu nes, dici poteril ? Nec minus hoc utile quod Hiero
adorarent. Qui ergo vera sit intentata adversus nymus ep. 82, ad Marcellinum el Anapsychiam ,
eum criminatio ab Hieronymo epist. 59, ad Avil . , germanam Origenis sententiam ab hac ipsi afficta
cap. 4 : « Ne parvam putaremus, inquit , impieta- distinguit. ( Super animæ slali , inquit, memini vem
Tem esse eorum qnæ praniseral, in ejusdem volu - slræ quæstiunculæ , ino maximie ecclesiasticæ quæ
minis ( Περί αρχών ) fine conjungit omnes rationalbi stionis, utrun lapsa de cælo sit , ut Pythagoras
les naluras , id est, Patrem , et Filium , et Spiritum philosopbus, omnesque Platonici el Origenes pu
sanctum , angelos , potestates, dominationes, cæ lant; ani a propria Dei substantia , ut Stoici, Ma
lerasque virtutes, ipsum quoque hominem secun nichæus, el llispaniæ Priscilliani hæreses suspican
dum animæ dignitatem unius esse substantiæ. ) lur. , Hæc observavit Huetius, cujus vide insuper
« Intellectualem , inquit , rationabilemque naturam Origenianorum lib. II , quæst. 1 , num . 7.
o sentit Deus, et unigenitus Filius ejus, el Spirilus D ( 89) Εν πνεύματι . Ferrarius legebat εν πνεύ
( sanclus ; sentiunt angeli , et poleslales, cæleræque ματι και αληθεία τω Θεώ.
« virtutes ; sentit interior homo noster , qui ad ima (90) Codd . Bodleianus et Barberinus, εκπεπορ
Iginem et similitudinem Dei condilus est. Ex quo νευκέναι, Regius πεπορνευκέναι . Μox colex Bod
I concluditur Deum , et hæc quodammodo unius esse leianus habet, 'Αλλ' ουχ ορώσιν οι ταύτα λέγοντες,
e substantiæ . , Sed Origenes vocem addens , ' quo ότι παντός των εναντίων και των αυτών δεκτικόν. Εί
dammodo, , impietatis reprehensionem a se remo δέ εδέξατο το πορνεύσαι η πνευματική φύσις, ομοού
vel. «Unum addit,, inquit Hieronymus, ' verbum , σιος ούσα τη αγεννήτω, ανόσια, etc. , Sicque sanitali
quodammodo, ut tanti sacrilegii crimen effugerel., omnia restituuntur. Modo pro xal tõy artwy legas
Quidni polius utopinionis hujus neutiquam attinen και το αυτό .
se declararel ? Sic in libro De martyrio, nurll . 47, (91) Codex Regius perperam habet αναφέρονται
"Ετι δε και έφιλοζώει άνθρωπος , πείσμα λαβών περί την ευχαρίστως το πνεύματι μετ' επιτιμήσεώς προς
ουσίας λογικής ψυχής , ώς εχούσης τι συγγενές Θεώ. ον βουλόμενον .
Quod si e Dei substantia delibaiam censuisset ani ( 92) Υπερεχόμενον . Videtur legendunι υπερεχο
mam , non affine aliquid habere, sed ipsius particu- févous. llæc autem et sequentia, in quibus Filius
lain esse dixissel . Alline autem cum eo quidpiam substantia, dignilale , poleslale , divinilale, el sa
habel, quod ad ejus impagineni condita sit , quod lu pientia Patri neutiquam æquiparandus statuitur,
mine divino vulius ipsius signalus sit, quod inortis expenduntur in Origenianis , lib . ll , quæst. 2 ,
expers et bealitatis ælerne capax sit. Hoc elia :11 num . 7.
crimine se purgat Origenes quod animam corpora
 ORIGENIS
sit doxologia Filii antecedentis thronos, domina- Α παντός ονόματος ονομαζομένου , ου μόνον εν τω αιών :
liones , principalus, poleslales , atque omne nonien τούτω , αλλά και εν τω μελλοντι, προς τούτοις και
quod nominalur non solum in hoc sæculo , verum αγίων αγγέλων, και πνευμάτων , και ψυχών δικαίων,...
eliam in futuro 63, et præterea sanclos angelos, ac και λέγειν (93) . ' Αλλ' όμως των τοσούτων και τηλι
spiritus, et animas justas .... elian dicere. Sed κούτων υπερέχων ουσία, και πρεσβεία , και δυνάμει ,
tamen cum ipse tantis ac talibus Daluris præstet και θειότητι (έμψυχος γάρ έστι Λόγος ) , και σοφία , ου
essentia , antiquitate, et polestate , ac divinitate , συγκρίνεται κατ' ουδέν τω Πατρί (94) . Eικών γάρ
atque sapientia (est enim animalum Verbum ), Pa έστι της αγαθότητος αυτού , και απαύγασμα ου του
tri nulla re comparatur . Est enim imago 236 ejυς Θεού , αλλά της δόξης αυτού , και του αιδίου φωτός αυ
bonitatis, splendorque non Dei , sed ejus glorie, του , και ατμις (93) ου του Πατρός , αλλά της δυνάμεως
ejusque lucis alernæ ; el radius , non Patris, sed αυτού , και απόρροια ειλικρινής της παντοκρατορικής
ejus potestatis; sinceraque prepotentis ejus glorie δόξης αυτού , και έσοπτρον ακηλίδωτον της ενεργείας
fuxio , et speculum immutabilis ejusdem operatio- αυτού , δι' ου εσόπτρου Παύλος, και Πέτρος, και οι
nis * , per quod speculum Paulus et Petrus eisque παραπλήσιοι αυτοίς βλέπουσι τον Θεόν λέγοντος (96 ):
similes Deuin vident, dicentis : « Qui vidit me , • Ο έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα τον πέμψαντά
68 O B
vidit Patrem meum , qui misit me με. )
26. « Dicit ei mulier : Scio Messiain venturum esse, 26. « Λέγει αυτή η γυνή • Οίδα , ότι Μεσσίας έρ
φui dicitur Christus : cum veneritille, annuntiabit χεται ο λεγόμενος Χριστός : όταν έλθη εκείνος , αν
nobis omnia 66.5 Dignum est ut videamus quonam αγγελεί ημίν άπαντα . 5 "Αξιον ιδείν πως η Σα
μεcto Samaritis , nihil plus admittens quam quin- μαρείτις πλείον της Πεντατεύχου Μωϋσέως μηδέν
que Moysis libros, Christi adventum exspecial, vel- προσιεμένη , την παρουσίας Χριστού , ώς από του
uti tanlum a lege nuntiatum : ac profecto consen νόμου μόνου κηρυσσομένην , προσδοκά και εικός
laneum est eam futurum hujus adventum sperasse γε εκ της ευλογίας του Ιακώβ της προς τον Ιού
67 δαν ελπίζειν αυτού έσεσθαι και την επιδημίαν λέ
ex benedictione quam Judæ Jacob dedit dicens
« Juda, le laudabunt fralres lui : manus luæ in γοντος · « Ιούδα , σε αινέσαισαν οι αδελφοί σου · αι
cervice hostium fuorum : genu declent tibi filii pa- χεΐρές σου επί νώτου των εχθρών σου · προσκυνή
tris tui ; » et post pauca : « Non deficiet dux de σουσι σοι υιοί του πατρός σου , και μετ' ολίγα :
Juda , et princeps de femoribus ejus, donec venerint • Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα , και ηγούμενος εκ
c'
reposita illi, et ipse exspectatio gentium 68, Quin “ των μηρών αυτού , έως αν έλθη τα αποκείμενα αυ
verisimile est Samaritanos ex prophetiis Balaain τω , και αυτός προσδοκία εθνών . 5 Eικός δε και εκ
idem sperasse , et ex hac praesertim 69 : « Egredie- των προφητειών του Βαλαάμ το αυτό αυτούς ελπί
tur homo ex semine ejus , et dominabitur gentibus ζειν, της τε : « Εξελεύσεται άνθρωπος εκ του σπέρ
multis, et exaltabitur regnumn Gog , et regnum ejus ματος αυτού , και κυριεύσει εθνών πολλών , και ύψω
augebitur : Deus deducet eum ex Egypίο : gloria θήσεται η Γωγ βασιλεία , και αυξηθήσεται η βασι
ejus veluti gloria unicornis : devorabit gentes inimi- λεία αυτού· Θεός ωδήγησεν αυτόν εξ Αιγύπτου , ως
coruni suorum, el crassities illorum medalla privabit, δόξα μονοκέρωτος αυτών έδεται έθνη εχθρών αυτού,
el jaculis suis inimicum impelet : decumbens requie- και τα πάχη αυτών εκμυελιεί , και ταις βολίσιν αυτού
vit ul leo , el ut calulus leonis : quis excitabil eum ? be κατατοξεύσει εχθρόν κατακλιθείς (97) ανεπαύσατο
nedicentes le benedicentur, et exsecrantes te exse ως λέων, και ως σκύμνος τις αναστήσει αυτόν ; οι
crati sint. Quin in sequent ibus etiam inquit ipse Ba- ευλογούντες σε ευλόγηνται , και οι καταρώμενοι σε κε
laam 70 : « Apparebo illis , et non nunc : beatifico κατήρανται. » Και εν τοις εξής δέ φησιν αυτός Βα
et non approximal : orietur astrum ex Jacob, et λαάμ: « Δείξω αυτοίς , και ουχι νυν μακαρίζω, και
exsurget lionio ex Israel , et vulnerabit duces Moab, D ουκ εγγίζει: ανατελεί άστρον εξ Ιακώβ , και ανα
et caplivos ducet omnes filios Seth , et erit Edom στήσεται άνθρωπος εξ Ισραήλ , και θραύσει τους
hæreditas : et erit hereditas Esau inimicus ejus, et αρχηγούς Μωάβ , και προνομεύσει πάντας τους υιούς
Israel fecit in fortitudine , et excitabitur ex Jacob , Σηθ , και έσται Εδώμ κληρονομίας και έσται κληρο
el perdet servatum ex urbe. » Inspicies vero num νομία (98) Ησαύ ο εχθρός αυτού , και Ισραήλ έποίη
forle Samaritanis quoque complaceat ut Moysis be σεν εν ισχύϊ , και εξεγερθήσεται εξ Ιακώβ, και απο
nedictio ad Judam, referatur ad Christum , sic ha- λεί σωζόμενον εκ πόλεως. Επιστήσεις δε ει και η
: « Exaudi , Domine, vocem Juda , et ad του Μωϋσέως προς Ιούδαν ευλογία εις Χριστόν ανα
bens 71
68 Ephes. 1 , 21 . 64 Sap. VII , 25, 26 . 68 Joan . Χιι , 45 . 66 Joan. IV, 25. 61 Gen. XLIx , 8. € 8 ibid .
10. 69 Num . xxiv, 7 et seq . 70 ibid , 17 et seq . 11 Deut. XXXIII , 7.
( 93) Και λέγειν . Hiatus est in mss . Quid autem ipsum quod est, habere se, quia Pater dedisset. )
desil , aliis divinandum relinquo . Huetius.
(94 ) Ού συγκρίνεται κατ ' ουδέν τω Πατρί . Νο (95 ) Και άτμις . Perionius legit, και ακτίς , sed
valianus , seu quisquis auctor est libri De Trinitale , ex Sap. vii, 25, omnino retinendum åtuiç .
ulliani adjungi solel, cap . 17 : (96 ) Codd.Bodleianus et Barberinus, aérovtos
qui Operibusenim
i Quamvis Tertse ex Deo Patre Deum esse me Regius , λέγοντα , male .
minisset, nunquam se Deo Patri aut comparavil, (97) Codex Regius, και κατακλιθείς .
2u1 coululii , memor se esse ex suo Patre , et hoc (98) Ιdem codex Regius , η κληρονομία,
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 416
45
φέρεσθαι και τους Σαμαρεύσιν αν συνδoκoίη , ούτως A populum eius, quaes0 , venias : manus ejus simul
έχουσα : « Εισάκουσον , Κύριε , φωνήν Ιούδα , και εις judicant eum , et adjator sibi ab inimicis ejus eris. »
τον λαόν αυτού έλθοις άν · αι χείρες αυτού άμα κρί Sed quoniam gloriantur Samaritani de patriarcha
νουσιν αυτώ , και βοηθός εκ των εχθρών αυτού (99 ) Joseph , 237 inspicio num forle aliqui et benedi
έση. Επει δε αυχούσι πατριάρχης Σαμαρείς τον clionem Jacob ad Joseph, et benedictionem Moysis
Ιωσήφ , εφίστημι μήποτε τήν τε του Ιακώβ εις τον accipiant dici de Christi adventu . Poterit autem
Ιωσήφ τινες ευλογίαν αυτώ, και την του Μωϋσέως quisquis voluerit ex ipsa Scriptura sunere verba ..
εκδέξονται λέγεσθαι εις την Χριστού παρουσίαν . Το Quin Servalor ipse sciens Moysen multa de Messie
δε βουλομένη εξέσται απ' αυτής της Γραφής λαβείν prophelia scripsisse, ad Judæos inquit : « Si Moysi
τα ρητά και αυτός δε ο Σωτήρ , ειδώς Μωϋσέα πολλά crederetis , crederelis etiam mihi , de me enim ille
αναγεγραφότα της περί Χριστού προφητείας ( 1 ) , φησι scripsit 11. ) Quamobrem quamplurima invenire
τους Ιουδαίοις : Εί επιστεύετε Μωύσεί, επιστεύετε αν licet scripla in lege lum typice aperle, lum obscu
έμοί » περί γάρ εμού εκείνος έγραψε. » Τυπικώς μεν re, quae referantur ad Christum. Apertiora vero
ούν και αινιγματωδώς αναφερόμενα εις τον Χριστόν alia el manifestiora preter haec , ego in presentia
των αναγεγραμμένων εν τω Νόμο πλείστα όσα έστιν non video. Messias quidem lingua llebræorum dici
ευρείν : γυμνότερα δε και σαφέστερα εγώ ούχ ορώ επι Β ιur, quod Septuaginta interpretati sunt , Christus ;
του παρόντος άλλα τινά παρά ταύτα . Μεσσίας μέν- Aquilas vero , Unctus.
τουγε “Εβραϊστί , καλείται , όπερ οι μεν Εβδομήκοντα,
Χριστός , ήρμήνευσαν · ο δε Ακύλας , H.λειμμένος .
27. Θεωρητέον και το "Όταν έλθη εκείνος, αναγ 27. Intuendum et illud : « Cum venerit ille , an
γελεί ημίν άπαντα, και πότερον από παραδόσεως τη nuntiabit nobis omnia 78, , utrum ex traditione id
Σαμαρείτιδε είρηται , ή από του Νόμου . Ουκ αγνοη- dixerit Samaritis, an ex lege . Nec sane ignoran
τέον μέντοιγε , ότι , ώστερ από Ιουδαίων ανέστη ο dum est , ut Jesus seipsum non solum esse ex Ju
Ιησούς Χριστός είναι (2) ου μόνον λέγων , αλλά και dæis Messiam dicebal , sed etiam demonstrabal ; sic
αποδεικνύς : ούτως από Σαμαρέων Δοσίθεος (3) τις Dositheum etiam quemdam exstitisse ex Samarila
αναστάς έφασκεν εαυτόν είναι τον προπεφητευμένον nis , qui seipsum diceret Messiam prophetatum , a
Χριστόν , αφ' ου δεύρο μέχρι εισιν οι Δοσιθεινοί (4) , quo usque nunc Dosilheini sunt , libros Dositlei
φέροντες και βίβλους του Δοσιθέου , και μύθους τινάς circumferentes, et fabulas quasdam enarrantes de
περί αυτού διηγούμενοι , ώς μη γευσαμένου θανάτου , eo , perinde quasi ille non perierit , sed alicubi in
hac vita degat. Et hæc quidem , quod ad lectioris
αλλ' εν τω βίω που τυγχάνοντος . Και ταύτα μεν ως ο
προς την λέξιν . Αλλά και η ετερόδοξος παρά τη πηγή seriem allinet. Quin etiam diversae secle mulier
του Ιακώβ , φρέατι υπ' αυτής είναι νομιζομένω, apud foulem Jacob , quein puleum putabat, quein
γνώμη (5), ον υπολαμβάνει είναι τελειότερον Λόγον , niente suspicatur esse perfectiorem Λόγον , [ id est
τούτον Χριστόν ονομάζουσά φησιν " « " Όταν έλθη εκεί « Sermonem , » ) hunc Christum noniinans inquit :
νος , αναγγελεί ημίν άπαντα παρών δε αυτή και Cum venerit ille, annuntiabit nobis omnia ; )
προσδοκώμενος , και ελπιζόμενος , φησί το : Εγώ , preseus autem cum essel ille qui et exspectabatur
el sperabatur : « Ego sum , qui lecuin loquor, , in
είμι ο λαλών σοι . » "Ορα δε και τον Ηρακλέωνα τι
φησί- λέγει γάρ, ότι « Προσεδέχετο η Εκκλησία τον quil 7*. Sed vide quid Heracleon dicat ; inquit enim :
Χριστόν, και επέπειστο περί αυτού , ότι τα πάντα « Exspectabat Ecclesia Christuin , et persuasum
μόνος εκείνος επίσταται . ) habebat solum illum omnia nosse. )
28. « Λέγει αυτή ο Ιησούς: Έγώ ειμι ο λαλών σοι: 28. « Dicit illi Jesus : Ego sum qui loquor lecum .
και επί τούτο ήλθον οι μαθηταί αυτού , και εθαύμα- Ει interim venerunt discipuli ejus , mirabanturque
quod cum muliere loqueretur ; nemo tamen dixit :
ζον, ότι μετά γυναικός ελάλει ουδείς μέντοιγε είπε : Quid quæris , aut cur loqueris cum ea 78 ? , Inquirere
Τι ζητείς , ή τι λαλείς μετ' αυτής ; » Ζητητέον εί
D debemus sicubi Christus evangelizaverit seipsum ,
που ο Χριστός εαυτόν ευηγγελίσατο , και συγκριτέον locaque inter se conſerre, veluti : « Ego sum , qui
ταύτα αλλήλοις , ώσπερ « Εγώ είμαι ο μαρτυρών περί de meipso testimonium fero , el testatur de me,
έμαυτού , και μαρτυρεί περί εμού ο πέμψας με Πα qui misit me, Pater 76 ; » et illud : « Si crederelis
τηρο » και εν τω Ει επιστεύετε Μωϋσει, επιστεύετε Moysi , crederelis etiam mihi, de me enim ille scri
αν εμοί » περί γάρ εμού εκείνος έγραψε και εί τι psil " ?, , et si quid horum 238 simile dictum est

12 Joan. V, 46. 15 Joan. IV, 25. 16 ibid. 26 . 13 ibid . 26 , 27. 16 Joan. V, 31 , 37. 11 ibid . 46.

(99) Codex Regius, αυτών . Tertullianus De præscr. adv . hæreticos, cap. 45 ;

(1) Προφητείας. Ιn margine codicis Bodleiani
admonetur forte legendum παρουσίας .
(2) Χριστός είναι . In editione Huelii deest Χρι
στος , sed restituitur e codd . Bodleiano et Barbe
rino .
( 3) Δοσίθεος , etc. Origenes lib. I contra Celsum ,
num . 57 , el lib . vi , num . 11 ; Tract. XXVII in
Nalth. , pag. 851 , et homil. 25 in Luc., pag. 962 ;
Epiphanius bæres. Xur; Philastrius cap. 4 , el alii
plerique . HUETIUS .
( 4) Δοσιθεινοί . Δοσιθεηνοί appellantur ab Origene
lib . vi contra Celsum , num . 11 , el Dositheani Tract.
Xavi in Mauh . veteris interpretationis, pag . 851 ;
Δοσίθεοι ab Epiplianio , Tlieodoreto el Danuasceιο .
ID.
(5 ) Γνώμη. Ferrarius legebat γυνή .
 ORIGENIS 148
147
in agno Evangelio. Verumtamen, quod ad lectio- Α τούτοις παραπλήσιον έν τινι των Ευαγγελίων είρηται .
nis seriem allinel, ab ipso hinc discimus, quod mi Πλήν όσον επί το ρητό μανθάνομεν απ' αυτού και
lis et humilis corde 78 sit, lalibus de rebus disserere εντεύθεν , ότι πράος έστι και ταπεινός τη καρδία ,
non spernens cum muliere aquam gerente, et ob μή υπερηφανών περί τηλικούτων πραγμάτων διαλέ
multam paupertatem ex urbe egressa ac laborante γεσθαι υδροφόρο γυναικι διά πολλήν πενίαν έξιούση
in haurienda aqua . Ac profecto mirantar discipuli της πόλεως (7) , και καμνούση είς το υδρεύσασθαι.
supervenientes , qui præviderant magnitudinem di Θαυμάζουσί γε και οι μαθηται επελθόντες προτεθεω
vinitatis in ipso, miranturque quomodo tantus cum ρηκότες το μέγεθος της εν αυτώ θεότητος , και θαυ
muliere Ioqueretur ; sed nos , jactantia ac superbia μάζουσι τίνα τρόπον ο τηλικούτος μετά γυναικός
ducti , simplices despicimus, obliti illud singulatim ελάλει ημείς δε , υπό αλαζονείας και υπό υπερηφα
ad quemvis honiinem pertinere : « Faciamus ho νίας αγόμενοι , τους ευτελεστέρους υπερορώμεθά τε,
minem ad imaginem el similitudinem nostram " , ) επιλανθανόμενοι του καθ' έκαστον άνθρωπος είναι το
et memoria non repetentes fingentem in utero , et • Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ ' εικόνα και καθ' ομοίω
fingentem singulatim corda hominum omnium , et σιν ημετέραν (8) , 5 και μη μεμνημένοι του πλάσσον
intelligentem in omnia opera eorum BoΣ non agno τος εν κοιλία , και πλάσσοντος κατά μόνας τας καρδίας
scimus quod abjeeliorum et parvulorum Deus est B πάντων ανθρώπων, και συνιέντος εις πάντα τα έργα
auxiliator, et susceplor infirmorum , succurrens de αυτών ου γινώσκομεν , ότι ταπεινών εστιν ο Θεός,
sperantibus , el eos qui deplorali sunt servans . Uti και ελαττόνων βοηθός , και αντιλήπτωρ ασθενούντων ,
Lur autem hac muliere veluti apostola ad eos qui απηλπισμένων σκεπαστής , και απεγνωσμένων Σω
erant in urbe, in tantum eam sermonibus inflam τηρ . Οιονεί δε και αποστολή προς τους εν τη πόλει
Imans, αι dimissa hydria sua mulier abierit in civi- χρήται τη γυναικι ταύτη , επί τοσούτον εξάψας αυτήν
Salem , dixeritque hominibus : « Venite , videte ho διά των λόγων, έως, αφείσα την υδρίαν αυτής , ή γυνή
minem , qui dixit mihi omnia quæcunque feci : an απελθούσα εις την πόλιν είπη τους ανθρώπους : « Δεύτε,
hic est ille Christus ? Tunc ex urbe exierunt, et ve ίδετε άνθρωπον, ός είπέ μοι πάντα όσα εποίησα ( 9):
nerunt ad ipsum 81 ; » alque mulierem banc non μήτι ούτός έστιν ο Χριστός ; ν " Οτε (10) εξήλθον
posthabens , apertissime seipsum ostendit Sermo της πόλεως , και ήρχοντο προς αυτόν , και τη τοιάδε
Dei Filius , adeo ut cum venissent apostoli , mira μεν μη ύστερών τότε σαφέστατα εμφανίζει ( 11 ) εαυ
rentur si cum hac femella , et que facile decipί τόν ο Λόγος, ως ελθόντας τους μαθητές θαυμάζειν
posset, dignaretur colloqui Sermo Filius Dei. Al ει και αύτη ήξίωται θηλύς τις ευεξαπάτητος ούσα
tamen omnia preclare feri a Sermone persuasi di- c τυχεϊν (12) της ομιλίας προς αυτήν του Λόγου . Πλήν
scipuli , non increpant Jesum , nec dubitant de dis πειθόμενοι καλώς υπό του Λόγου πάντα γίνεσθαι οι
pulatione ejus cum Samaritide , vel de Samarilidis μαθηταί ουκ επιπλήττουσιν , ουδε επαπορούσε περί
collocutione cum Jesu : fortassis vero etiam obslu της προς την Σαμαρείτιν ζητήσεως , και της προς αυ
puerant de multa bonitate Filii Dei condescendenlis την κοινολογίας τάχα δε και καταπεπλήγασι την
animæ spernenti Sion , et spem in montem Sama πολλήν χρηστότητα του Λόγου συγκαταβαίνοντος ψυ
riæ habenti ; quam ob causam scriptum est : « Mi χή εξουθενούση Σιών , και πεποιθυία επί το όρος Σα
rabantur, quod cum muliere toqueretur 81.5 Hera- μαρείας · διόπερ γέγραπται· « Eθαύμαζον , ότι μετά
cleon vero in ea verba : « Ego sum , qui loquor le γυναικός ελάλει . » Και ο Ηρακλέων δέ φησι προς
cum 83, , inquit, Samaritidi, quoniam persuasa fuerat • Εγώ είμι ο λαλών σου , και ότι , είπερ ( 13) επέπειστο
Christum , cum venissel, omuia illi annuntiaturuin , η Σαμαρείτις περί του Χριστού , ώς άρα ελθών πάντα
dicere Jesum hæc verba : « Scito illum quem lu ex απαγγελεί αυτή , φησί : Γίνωσκε ( 14) , ότι εκείνος όν
spectas, (6) ( me esse, qui lecum loquor ; » el cum προσδοκάς, εγώ είμι ο λαλών σου και όταν ώμολόγη
seipsum eum esse qui venturus exspectaretur, con σεν εαυτόν τον προσδοκώμενον εληλυθέναι, « " Ηλθον , και
fessus esset, inquit etiam Heracleon, « Venerunt ad φησίν, « οι μαθηται προς αυτόν, δι ' ους εληλύθει εις
eum discipuli 239 quorum causa venerat in Sac D την Σαμάρειαν . • Πώς δε διά τους μαθητές εληλύθει
mariam . , Al quonam pacto discipulorum causa in εις την Σαμάρειαν, οίτινες και πρότερον αυτό συν
Samariam veneral, qui cum illo prius fuerant ? ήσαν ;
29. « Reliquit igitur mulier hydriain suain , et ci 29. « 'Αφήκεν ούν την υδρίαν αυτής ή γυνή, και

78 Malib . XI , 29. 19 Gen. 1 , 26. 80 Psal. XXXII , 15. 81 Joan . IV , 29, 30 . 82 ibid. 27 . 88 jbid . 26 .

( 6) Hæc e Perionio supplevimus.
(7 ) Της πόλεως . Sic codex Bodleianus ; Regius
et Barberinus , την πόλιν . Μox codd . Bodleianus et
Barberinus , υδρεύσασθαι , Regius, υδρεύσαι .
( 8) Κατ ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν ημετέραν .
Sic codex Bodleianus ; Regius et Barberinus, xat'
εικόνα ημετέραν , και καθ' ομοίωσιν ημετέραν. Μox
ijdem codices habent bis tidsavtos, pro quo in
Bulleiano legilur bis Táscovtoç.
( 9) "Οσα εποίησα. Ιta codex Bodleianus ; Regius
el Barberinus , & εποίησα .
(10) " Οτε. In margine codicis Bodleiani nolatur :
Forle legendum tóts, qnod seculus est Ferrarius .
(11) Μή υστερών τότε σαφέστατα εμφανίζει.
Jia codex Bodleianus; Regius pro Ustepūv babel
ύστερον, et εμφανίζη pro εμφανίζει.
(12 ) Ευεξαπάτητος ούσα τυχεϊν . Sic codex
Bodleianus , opinie ; Regius , εξαπάτητος ούσα
τύχη .
( 13) Είπερ. Videlar legendum επείπερ.
( 14) Γίνωσκε . Deest in Bodleiano codice .
A49 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XIII. 450
απήλθεν εις την πόλιν , και λέγει τους ανθρώπους “ A vitatem adiit, et hominibus ait : Venite, videle vi .
Δεύτε , ίδετε άνθρωπον, ός είπέ μοι πάντα όσα εποίη- rum, qui dixit mihi omnia quecunque feci : an hic
σα" μήτι ούτός έστιν ο Χριστός ; » Ου μάτην oίμαι est ille Christus 8' ? , Non frustra reor scripsisse
αναγεγραφέναι τον ευαγγελιστής και τα περί της evangelistam de dimmissione Iiydrie, quod reliquerit
αφέσεως της υδρίας, ήντινα αφείσα ή γυνή απήλθεν illam mulier profecta ad urbem , Oslendens , quod
εις την πόλιν κατά μέν ούν την λέξιν , σπουδήν εμ- ad textum quidem altinet, studium majus quam pro
φαίνει πλείονα της Σαμαρείτιδος καταλειπούσης την Samaritide , ut que reliquerit hydriam, non sic
υδρίαν, και ου τοσούτον πεφροντικυίας του σωματι cordi habens corporeum et humile officium , ut mul
κού ( 15) και ταπεινοτέρου καθήκοντος , όσον της των lorum ulilitatem : humanitate enim mola est, quæ
πολλών ωφελείας : φιλανθρωπότατα γάρ κεκίνηται η voluit civibus evangelizare Christum; ipsi testimo
βουληθείσα τους πολίταις ευαγγελίσασθαι τον Χρι- niuin dans , quod omnia quaecunque fecissel sibi
στον, μαρτυρούσα αυτό είρηκότι αυτή πάντα & dixerit . Invitat autem ipsos ad videndum hominem
εποίησε . Καλεί δε αυτούς επί το ιδείν άνθρωπον λό habentem rationem ac serinonem longe liomine
γον έχοντα μείζονα ανθρώπου • το γάρ ορατόν οφθαλ- praestantiorem : id enim quod de eo nostris oculis
μούς αυτου άνθρωπος ήν . Xρή ούν και ημάς επιλαν aspectabile erat, homo erat. Quamobrem oblivisca
θανομένους των σωματικωτέρων , και αφιέντας αυτά , Β mur et nos necesse est rerum corporalium , hisque
σπεύδειν επί το μεταδιδόναι ής μετειλήφαμεν ωφε- omissis festinemus ad communicandani aliis , quam
λείας ετέροις · επί τούτο γάρ προκαλείται ο ευαγγε- participaverimus , utilitatem : ad hoc namque invi
λιστής έπαινον τοίς ειδόσιν αναγινώσκειν αναγράφων lal evangelista laudem scribens mulieris prudenti
της γυναικός. Πρός μέντοιγε την αναγωγήν σκοπη leciori . Sed ad altiorem intelligentiam intendendus
τέον τις ή υδρία , ήν αφίησι παραδεξαμένη πως του est animus, quænam scilicet sit hydria quam reliu
Ιησού λόγους ή Σαμαρείτις · και τάχα το δοχείον quit Samaritis, que aliquo nodo acceperat Jesu
του σεμνοποιουμένου (16 ) επί βαθύτητι ύδατος , της sermones ; el fortasse vas aquæ nobilitatæ ob pro
διδασκαλίας , ών εφρόνει πρότερον εξευτελίζουσα , funditatem doctrinæ , his rebus quas antea curabat,
αποτίθεται εν τω κρείττονι της υδρίας, λαβούσα εκ sprelis, reponit apud eum qui vase longe præslan
του ύδατος του γενομένου ήδη εν αυτή πηγής (17) tior est, cum sumpsisset ex illa aqua , quæ jam in
ύδατος αλλομένου εις ζωήν αιώνιον » πως γάρ αν, se facla fuerat fons aquæ salientis ad vitam æter
του ύδατος τούτου μη μετειληφυία , φιλανθρώπως nam 88. Quomodo enim si non particeps lalis aquæ
Χριστόν τούς πολίταις εκήρυσσε , θαυμάζουσα αυτόν ſuisset, quomodo , inquam , humane Christin civibus
απαγγέλλοντα πάντα και εποίησεν, ει μη μετειλήφει δι' , predicasset , admiralus eum sibi omnia quecunque
ών ήκουσε (18) του σωτηρίου ύδατος ; Ρεβέκκα μέν 'fecisset renuntiantem , nisi particeps facta fuisset
salalaris per ea verba quæ audierat ? Rebecca
του, και αυτή υδρίαν έχουσα επί των ώμων , πριν aquæ
συντελέσαι λαλούντα εν τη διανοία τον παίδα του sane et ipsa bydriam habens super humeros, ante
'Αβραάμ , εξεπορεύετο καλή τη όψει παρθένος • ήτις, quam Abrahæ puer finem loquendi faceret in cogi
επείπερ ουχ ομοίως ήντλει τη Σαμαρείτιδι, καταβαί tatione, egrediebatur virgo specie pervenusta 86 :
νει επί την πηγήν , και πληροί την υδρίαν , αναβάση que quoniam non perinde atque Samarilis htc
τε αυτή (19) επιτρέχει εις συνάντησιν ο τού 'Αβραάμ hauriret , descendit ad Γοnlem, et imples hydriam ,
παίς , και είπε : « Πότισόν με μικρόν ύδωρ εκ της eique ascendenti obviam accurrens Abrahæ puer
υδρίας σου . » Eπει γάρ παίς ήν του Αβραάμ , ηγά dixit : « Potum præbe mihi pauculum aquæ ex by
τα καν μικρού ύδατος από της υδρίας Ρεβέκκας λα dria tua 87 » Quoniam igitur puer eral Abraham ,
βεϊν · και έσπευσεν η Ρεβέκκα , και καθείλε την contentus ſuit vel Lanlulum aquæ ex hydria Rebeccæ
υδρίαν επί τον βραχίονα (20 ) αυτής , και επότισεν sumere ; et lestinavit Rebecca , et deposuit 240
αυτόν , έως επαύσατο πίνων. Επείπερ ούν ήν επαινε hydriam super brachium suum , potum illi præbens,
τη ή της Ρεβέκκας υδρία , ου καταλείπεται απ' αυ donec cessaret a bibendo 88. Quonianı igitur laudabilis
της , η δε της Σαμαρείτιδος , ούσα ώρα έκτη , αφίεται . erat Rebecca hydria , non relinquilur a Rebecca ,
Ενθάδε μεν δή τοϊς Σαμαρείταις γυνή ευαγγελίζεται D sed Samaritidis bydria relinquitur hora exsistente
τον Χριστόν επί τέλει δε των Ευαγγελίων και την sexta 89. Hoc igitur in loco mulier Samaritanis an
ανάστασιν του Σωτήρος τους αποστόλους και προ πάν nuntiat Christum ; in fine vero Evangeliorum , re
των αυτόν θεασαμένη γυνή διηγείται . 'Αλλ' ούτε surrectionem Servaloris eliam enarral apostolis

87 ibid. 17. 88 ibid . 18. 89 Joan . IV, 6 .

8 % Joan . IV , 28 , 29. 88 jbid . 14. 86 Gen. ΧΧΙν.

ticeps facta esset aquæ perpetuo salularis, » legebat

( 15) Codex Bodleianus , και ούτως αυτής πεφρον
τιευίας ού του σωματικού .
(16 ) Codd . Regius et Barberinus , σεμνού ποιου
μένου .
(17.) Bodleianus codex menys, Regius et Barberi
Nis , αρχής .
(18) Codex Bodleianus , δι' ών ήκουσε , Regius et
Barberinus, 8 ! “ xove. Vertil Perionius, nisi par
διηνεκώς.
( 19) Αναβάση τα αυτή , etc. Ιta legendum ex
Genes. xxiv , 17 , non vero xatabáoy , ut Huelio vi
detur , ex Genes. XXIV , 45. Quod si loca hæc Gene
seos consuluisset Ferrarius , παϊδα του Αβραάμ,
( Abrahæ filium , ineplissime non reddidissel , se
Abraliæ puerum . )
(20 ) Codex Bodleianus , επί του βραχίονος .
 151 ORIGENIS 452
mulier, ante omnes ipsum conspicata 0. Sed neque Λαυτή, ως το τέλειον της πίστεως ευαγγελισαμένη , ευ
huic , tanquam quae renuntiarit perfectionem fidlei , χαριστείται υπό τών Σαμαρειτών λεγόντων : Ουκέ
gratiæ a Samaritanis habentur dicentibus : « Non τι διά την λαλιάν σου πιστεύομεν αυτοί γάρ άκη
amplius propter loquelam luam credimus ; ipsi enim κόαμεν, και οίδαμεν, ότι ούτός έστιν αληθώς ο Σω
audivimus, et scimus hunc esse vere Servatorem τηρ του κόσμου και εκείνη τε την απαρχήν της αφής
inundi " ' ; » neque illi conceduntur primitia, tangendi του Χριστού ου πιστεύεται, λέγοντας αυτή : « Μή
Christum , dicentem ei : : Noli me langere " , » quia μου άπτου και έμελλε γάρ ο Θωμάς ακούειν· « Φέρε
Thomas auditurus erat : 1 Aſſer digitum tuum buc, τον δάκτυλόν σου ώδε , και ίδε τας χείράς μου , και
ei vide manus meas , et affer manum luam , et mille φέρε την χείρα σου , και βάλλε εις την πλευράς μου. »
in latus meum º . , Omnia aulem erant, quæ fecit Πάντα δε ήν & εποίησεν ή γυνή , ή τε προς τους πέν
mulier, consuetudo cuin quinque viris, el post hos τε άνδρας κοινωνία , και μετ' εκείνους ή προς τον
condescensio ad sextum , qui legitimus vir non έκτον ου γνήσιον άνδρα συγκατάβασις · όντινα αρνη
erat ; quem cum negassel , Ilydriamque reliquisset , σαμένη , και την υδρίαν καταλιπούσα, εις έβδομον
honeste in septimum requiescit [ (21 ) afferens uli ( 92) σεμνώς αναπαύεται , προξενούσα την ωφέλειαν
litalem iis quoque qui iisdem dogmalibus imbuti και τους από των προτέρων αυτή δογμάτων οικούσι
B
urbem incolebant, id est , institutionem verborum , πόλιν, την οικοδομής των ουχ υγιών λόγων, την αυ
quæ non recla sanaque sunt, eamdem quæ mulieri τήν τη γυναικί • οίς και αιτία γίνεται εξελθείν της
erat ]; quæ etiam in causa fuit, ut illi e civitale πόλεως , και ελθείν προς τον Ιησούν. Πάνυ δε παρα
exirent, el venirent ad Jesum . Magna autem ob τετηρημένως εν τοις εξής οι Σαμαρείται ερωτώσι
servatione Jesum rogant Samaritani in sequentibus, τον Ιησούν , ουχ ένα μείνη εν τη πόλει , αλλά « παρ'
non ut maneat in civitale, sed , apud ipsos %4 ,, hoc αυτοίς , και τουτέστιν ίνα γένηται εν τώ ηγεμονικό
est, ut sil in principalu eorum ( aniina, parte præ αυτών· τάχα γάρ ουκ ήν δυνατόν μείναι αυτόν εν τη
slantissima ) : nam fortasse nequibat Jesus in civi πόλει αυτών, επείπερ και αυτοι εξήλθον εύ ποιoύντες
tale eorum manere, quandoquidem etiam ipsi ex εκ της πόλεως , και ήρχοντο προς αυτόν. "Οτι δε τοι
civitale exierant, oprime facientes , et venerant ad αυτά τινα δηλούται ακριβέστατα, εις τας αναγωγάς
eum . Quod autem hujuscemodi quadam innuan- (23 ) αφορμάς ημίν διδόντος του ευαγγελιστού , εκ
lur, causas nobis præbente evangelista accuratissi τούτων κατακριτέον . Πρότερον μεν γέγραπται · « Εξ
me ad sensum anagogicum , hoc est ad sublimiorem ήλθον εκ της πόλεως , και ήρχοντο προς αυτόν ,
intelligentiam , ex his verbis dijudicandum est. Pri και μετ' ολίγα : « Εκ δε της πόλεως εκείνης πολλο !
mum quidem scriptum esl 98 : « Exierunt ex civi C επίστευσαν εις αυτόν τών Σαμαρειτών διά τον λόγον
tate, el venerunt ad eum ; , et post pauca 98 : « Ex της γυναικός μαρτυρούσης, ότι , Είπέ μοι πάντα και
civitate autem illa multi Sarparitanorum credide εποίησα · ώς oύν ήλθον προς αυτόν οι Σαμαρείται,
runt in eum , propter sermonem mulieris , quæ le ηρώτων αυτών μείναι παρ' αυτούς. Και πρότερον
stificabalur dicens, Quia dixit mihi omnia quæcun ούν εκ της πόλεως ήρχοντο προς αυτόν, και δεύτερον
que reci. Ul ergo venerunt ad eum Samarita, roga ήλθον προς αυτόν οι Σαμαρείται, έτι όντα παρά τη
verunt eum ul maneret apud ipsos . » Igitur prius cum πηγή του Ιακώβ , (ού γάρ φαίνεται κεκινημένος
ex civitate ad eum venissent , etiam denuo venerant εκείθεν » ) και ήρώτων αυτών μείναι παρ' αυτοίς . Ού
ad eum Samarilæ, adhuc exsistentem apud fonlem γέγραπται δε μετά τούτο , ότι εισήλθεν εις την πό
Jacob (nec enim inde discesseral) , et rogaverunt λιν, αλλ' : « Έμεινεν εκεί δύο ημέρας . » 'Αλλά και
eum ut maneret apud ipsos . Nec scriptum est postca εν τοις εξής ουκ είρηται · « Μετά δε τας δύο ημέρας »
quod ingressus sit civitatem , sed c mansit ibi duos εξήλθεν εκ της πόλεως , αλλά : « Και εξήλθεν εκεί
dies 97. » Quin etiam 241 in sequentibus non di θεν , όσον γάρ επί τώ νοητώ, πάσα η οικονομία
clum est : « Post duos vero dies , exivit ex civitale, της ωφελείας τους Σαμαρεύσι παρά τη πηγή γεγέ
sed scriptum est : « Et exivit inde 98 ; ) quantum νηται του Ιακώβ .
enim ad intelligentiam pertinel , omnis æconomia utilitatis erga Samaritanos facta est apud fontem Jacob .
30. Porto Heracleon hydriam esse existimat dis- D 50. Ο δε Ηρακλέων την υδρίαν την δεκτικής ζωής
positionem et notionem susceptivam vitæ , atque υπολαμβάνει είναι διάθεσιν , και έννοιαν, και της δυ
eliam ejus potentiæ, quæ a Servalore esi, « quanı νάμεως της παρά του Σωτήρος , ήντινα καταλιπούσα ,
relinquens, inquit, apud ipsum , hoc est , habens φησί , παρ' αυτώ, τουτέστιν έχουσα παρά τω Σωτή
apud Servatorem tale vas, in quo ad sumendam ρι το τοιούτον σκεύος , εν ώ εληλύθει λαβείν το ζων
vivam aquam venerat , reversa est in mundlum , ύδωρ, υπέστρεψεν εις τον κόσμον ευαγγελιζομένη τη
nuntians voce præsentiam et adventum Christi : κλήσει την Χριστού παρουσίαν · διά γάρ του πνεύ
per spiritum enim el a spiritu anima ad Servalorera ματος και υπό του πνεύματος προσάγεται η ψυχή

• Joan . Xx , 18 . 91 Joan . JV , 42. 91 Joan . Xx , 17 . P8 ibid. 27. 04 Joan . iv , 40. 25 ibid . 30. 96 ibid .
30, 40 . 97 ibid . 40 . 98 ibid. 43.

(21 ) Hæc a Ferrario prætermissa , e Perionio sup deest είς.

pic:vimus. ( 23) Codices Barberinus et Bodleianus, & vayet
( 22 ) Εις έβδομον. Sic recte habent codd . Bod γάς ; Regius, perperam, συναγωγάς.
ieianus el barberinus ; in editione autem Huelii
155 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIII.
τη Σωτήρι . Κατανόησον δή εί δύναται επαινουμένη A
τυγχάνειν η υδρία αύτη πάντη αφιεμένη : « 'Αφήκε και
γάρ , φησί , « την υδρίαν αυτής ή γυνή και ου γάρ
πρόσκειται , ότι αφήκεν αυτήν παρά το Σωτήρι. Πώς
δε και ουκ απίθανον καταλιπούσαν αυτήν την δεκτι
κήν της ζωής διάθεσιν, και την έννοιαν της δυνά
μεως της παρά του Σωτήρος , και το σκεύος ενώ
εληλύθει λαμβάνειν το ζων ύδωρ, απεληλυθέναι εις
τον κόσμον χωρίς τούτων, ευαγγελίσασθαι τη κλήσει
την Χριστού παρουσίαν ; Πώς δε και η πνευματική
μετά τοσούτους λόγους ου πέπεισται σαφώς περί του
Χριστού , αλλά φησι « Μήτι ούτος ο Χριστός ;»Και το
• Εξήλθον δε εκ της πόλεως , και διηγήσατο αντί του
εκ της προτέρας αυτών αναστροφής ούσης κοσμικής ,
« και ήρχοντο διά της πίστεως, και φησί, και προς τον
Σωτήρα : 5 λεκτέον δε προς αυτόν, πώς μένει παρ' B respondendum est : Quomodo manet duos dies apud
αυτοίς τάς δύο ημέρας; ου γάρ τετήρηκεν και προπαρ- ipsos 8 ? non enim observavit , quod nos proposui
εθέμεθα ήμείς περί του εν τη πόλει αυτόν αναγε mus, scriplum scilicet non esse, eum duos dies in
γράφθαι ( 24) μεμενηκέναι τάς δύο ημέρας. civitate mansisse..
31. « Εν τω μεταξύ ηρώτων αυτόν οι μαθηται , λέ
γοντες · Ραββί, φάγε . » Μετά την περί το ποτόν οικο
νομίας και την διδασκαλίας της διαφοράς των υδά
των ακόλουθον ήν και τα περί τροφής αναγεγρά
φθαι. Η μεν ούν Σαμαρείτις αιτουμένη πιείν διά των
επαπoρήσεων (23 ) αυτής, οιονεί δε διά τον αιτήσαν-
τα (ούτε γάρ είχε δούναι τώ Ιησού άξιον αυτού πό
μα), ει κακείνος εν τώ εκείνην αιτηθείσαν όρεξαι
εβούλετο ευεργετήσαι διά τούτου του πιείν δεδωκυίαν .
"Έπρεπεν ήδη ..... από της Σαμαρείτιδος . Οι δε
μαθηται ..... απεληλυθότων εις την πόλιν , ίνα τρο
φάς αγοράσωσιν, ήτοι ευρηκότες επιτηδείους τροφές
παρά τοις ετεροδόξους λόγους τινάς αρμόζοντας ,
αυτώ: Φάγε, ) καιρόν νομίσαντες επιτήδειον είναι
αυτώ τροφής τον μεταξύ του απεληλυθέναι εις την
πόλιν την γυναίκα , και του εληλυθέναι προς αυτόν
τους Σαμαρείτας : επ' ουδενός γαρ ξένου παρετίθε
σαν αυτή την τροφήν · ίσως επιθορυβηθείσης ( 26)
αν της Σαμαρείτιδος ει εώρα τους μαθητές τα από
της πόλεως αυτής τρόφιμα , ήτοι όντα , ή νομιζόμενα
παρατιθέναι βουλομένους τη διδασκάλω· αλλ ' ουδε
ενώπιον των Σαμαρειτών δεόντως αν εκείνοι έλεγαν
« Ραββί , φάγε , » χρηζόντων καταλείπειν εαυτών την
πόλιν· διά τούτο καλώς πρόσκειται τό : « Εν τω με
ταξύ ηρώτων αυτόν οι μαθηται λέγοντες · Ραββί,
φαγε. » Διά τί δε « Αυτόν ηρώτων, και ούχι , "Ελε- p illi , dignum est cernere ; simplicius enim scriptum
γον αυτώ, άξιον ιδείν απλούστερον γάρ έγέγραπτο :
« Εν δε τω μεταξύ και έλεγον αυτώ « οι μαθηται · Ραβ
βι , φάγε . » Το δε και ερωτάν ίνα φάγη , και έχετεύ
ειν αυτόν, και δείσθαι , τάχα τι δηλοί προ της εξετά-
σεως , ενίοτε δε και μετά την εξέτασιν . Και όρα μή
ποτε ευλαβούνται μή ..... ο λόγος ταις οικείαις
* Joan . IV , 28 . 1 ibid . 29 . 8 ibid . 30.
(24) In margine codicis Bodleiani nolalur forle
legendum esse μη αναγεγράφθαι .
( 23 ) Επαπορήσεων . Sic codex Bodleianus ; Re
gius, απορήσεων . Quoniam Iuxala haec sunt , Ferra
rianæ interpretationi Perionjanam adjungimus, quo
sensum leclor facilius expiscelur : Samaritana
quidem rogala , ut polum darel, dubitationibus suis
addicitur. : Igitar considera laudabilisne esse pos.
sit hæc hydria , quæ omnino relinquilur : « Dimisit ,
enim , inquit, « hydriam suam mulier " ; ) non enim
additur quod dimiserit eam apud Servalorem . Sed
quomodo non absurdum erit eain , quæ deseruisset,
dispositionem et notionem susceptivam vitæ el po
tentiæ, a Servalore manantem , et vas in quo vene
rat ul acciperet aquam vivam , abiisse in mundum
sine his, ut evangelizarel voce Christi adventum
et præsentiam ? Quomodo etiam hæc spiritualis post
lot sermones persuasa clare non est de Christo , sed
inquit : « An hic est ille Cbrislus ' ? , Quin et illud :
« Exierunt autem e civitate ' , ) exposuil pro prima
eorum conversione , quæ mundana erat, i et vene
runt per fidem , inquit, ad Servatorem ; » sed ei
31. Interim rogabant eum discipuli, dicentes :
Rabbi , comede ". , Post æconomiam polus, et post
doctrinam diversitatis aquarum , consequens erat
inscribi quæ ad cibum pertinebant. Samarilis ita
que cum rogarelur polum , dubitat, propter eum
qui pelierat (neque enim polerat dare Jesu dignum
illo polum ), num se jussam aquam porrigere, vellet
Jesus benelicio afficere per hunc potum . Decebat
igitur ..... a Samaritide. Porro discipuli, qui civita
lem adierant ut cibos emereni " , cum eos apud ho
mines diversæ sectæ ex animi sententia invenis
C
sent, nempe sermones quosdam convenientes, di
cunt 242 illi : « Comede ® , 1 lempus illud idoneum
rali, ut Jesus comederet, in quo mulier civitatem
pelierat , venturique erant ad eum Samaritani , cum
alioqui cibum corain ullo hospile illi non apposuis
sent . Ac fortassis futuruin erat, uti Samarilis con
Turbarelur, si vidisset discipulos magistro apponere
voleules cibaria , quæ vel in Samaria emissent, vel
emisse verisinile esset ; neque merito coram Sa
maritanis volentibus suam ipsorum derelinquere
civilalem dixissent : « Rabbi , comede ; ; ideo bene
additum est : « Interim rogabant eum discipuli , di
centes : Rabbi, manduca . ) Sed quam ob causam
scriptum sit, rogabant ipsum, και et non , Dicebant
ſuissel. « lnterim , dicebant ei « discipuli : Rabbi,
comede . , Proinde rogare ut comedat, et stipplicare
eum , el precari, fortassis aliquid innuit ante sup
plicationem , atque etiam interdum post supplica
tionem . Vide vero, ne forte vereantur discipuli, ne
Sermo Dei Filius propriis alitus sil vel fortificatus
3 ibid . 40. • ibid. 31 . 8 ibid . 8. 6 ibid , 31 .
et interrogationibus , quasi propter eum qui pele
bal ; neque enim Jesu dare poterat dignam eo po
tionem ; etsi ille cum ea quae rogarelur cuperel, vo
lebat illam bonis aflicere. )
(26 ) Επιθορυβηθείσης . Ιta codex Bodleianus ;
Regius et Burberinus , επιτριβείσης .
455 CRIGENIS 496
cibrs, et ideo orent eum comedere inventos cibus. A. και ισχυροποιούμενος τροφαϊς, ερωτώσιν αυτόν
His enim quæ inveniunt discipuli, semper nutrire ευρισκομένους έδεσθαι · οίς γάρ ευρίσκουσιν οι μα
Abyov volunt, ut fortificalus, el validus, el corro θηταί αεί τρέφειν τον Λόγον βούλονται , ίνα ισχυρο
boralus, diutius assideat ipsum nutrientibus ; vicis . ποιούμενος , και τονούμενος , και δυναμούμενος επι
sim nutriens apponentes illi cibos. Hanc ob causam πλείον παραμείνη τοίς αυτόν τρέφουσιν , αντιτρέφων
jubet stare ad ostium , et pulsare , ut si quis ostium τους παρατιθέντας αυτά τα βρώματα . Διά τούτο
aperuerit , ingrediatur ad eum , et cenet cum illo, έστηκέναι φησίν επί την θύραν, και κρούειν , ίν ', εάν
ut postea convivator possit vicissim convivio excipi τις ανοίξη την θύραν, εισέλθη προς αυτόν , και δει
a Abyw qui apud illum cænaveril ?. πνήση μετ' εκείνου , ώστε ύστερον δυνηθέντα τον δει
πνήσαντα αντιδειπνηθήναι από του δειπνήσαντος Λό
γου παρά τα ανθρώπω .
32. Sane Heracleon inquit discipulos voluisse cum 32. Ο δε Ηρακλέων φησίν , ότι έβούλοντο κοινω
Jesu communicare quæ emissent , atque a Samaria νείν αυτώ εξ ών αγοράσαντες από της Σαμαρείας
allulissent. [ (27 ) Hæc autem commemoral, ut ali ... αι πέντε
κεκομίκεισαν. Τάδε φησίν ίνα τινά .....
qua ..... quinquefatue virgines ..... a Sponso 8. Quo- μωραι παρθένοι ..... από του Νυμφίου . Πώς δε οί
modo autem arbitror..... eadem habere..... quibus B μαι α αυτά έχειν ... έγονται αίς απο
occlusis faluis virginibus, operæ pretium est videre κλιθείσαις μωραϊς παρθένοις , άξιον ιδείν κατηγορίας
ea quæ discipulorum accusationem continent , eodem περιέχοντα των μαθητών τοίς αυτοίς κοιμωμένων
modo quo faluæ virgines dormientium . Hoc autem ταϊς μωραίς παρθένοις · έστι δε και αυτό ανόμοιον
eamdem rationem habeat·lucis ad cibum , quam po του φωτός πρός τροφήν, και του ποτού προς τα βρώ
lus ad cibum habet..... accusare , reprehendereque ματα , σαντας αιτιάσασθαι την εκδοχήν , καίπερ
interpre tationem . Quanqu am pro virili parte id κατά τι δυνάμενον σαφή ποιήσαι τον λόγον έχρήν αυ
quod ait planum facere debuit, et pluribus docere, τον διά πλειόνων παραμυθήσασθαι κατασκευάζοντα
confirmans interpretationem suam . ] την ιδίαν εκδοχήν.
33. « At ipse dixit eis : Ego cibum habeo 243 33. « Ο δε είπεν αυτοίς • Εγώ βρώσιν έχω φαγείν,
comedere , quem vos nescitis . , Id quod sibi ήν υμείς ουκ οίδατε . Το μεν ανενδεές ου χρήζει
suflicil, non eget cibo ; proinde quod cibo eget, βρώσεως , το δε χρήζον βρώσεως ουκ έστιν ανενδεές .
non sibi suficil. llinc perspicuum est comedentem Και δηλον, ότι ο εσθίων ουχί μή χρήζων βρώσεως
comedere, non quia non egeal ; sed quia egeat et εσθίει , αλλά χρήζων και δεόμενος αυτής . Και τα μεν
valde egeat. Et corpora quidem , quia natura fluxi σώματα , άτε τη φύσει όντα ρευστά , τρέφεται της
tilia sunt, nutriuntur cibo replente locum eorum C τροφής αναπληρούσης τον τόπον των απορρεόντων:
quæ defluunt ; sed quæ ipso corpore præstantiora τα κρείττονα σώματος τρέφεται τους ασωμάτους νοή
sunt, nutriuntur intelligentiis incorporeis, et sermo μασι , και λόγοις , και πράξεσιν υγιέσιν , ουχί εις το
nibus actionibusque sanis : non quod ad non esse μή είναι διαλυθησόμενα , ει μή τρέφοιτο · ουδέ γάρ
dissolverentur, nisi nutrirentur : neque eniin cor σώματα μη τρεφόμενα εις το μή είναι διαλύεται:
pora bæc quæ non nutriuntur, ad non esse dissol απόλλυσι (28) δε το είναι τοιάδε , ότι ου τρέφεται
vuntur ; sed quod perdant esse lalia , si non nutrian τοις τοιοϊσδε της διαφερούσης των σωμάτων φύσεως .
lur talibus quæ sint præslantioris quam corpora "Ωσπερ δε τα δεόμενα τροφής σώματα ούτε τους από
naturæ . Ul aulem corpora quæ cibo egent, non his των ποιοτήτων τρέφεται , ουδε ποσότης τροφών ή
aluntur cibis qui a qualitatibus procedunt , neque αυτή πάσιν αρκεί, ούτω νοητέον και επί των κρειτ
cadem ciborum quantitas omnibus sufficit, sic etiain τόνων παρά τα σώματα . Και γάρ ταύτα τα μεν
intelligamus oportet de his quæ sunt meliora, el πλείονος , τα δε ελάττονος δείται τροφής , ού των
præstantiora corporibus : inter hæc enim aliqua ίσων όντα χωρητικά · αλλ' ουδε η ποιότης των τρε
copiosiore, aliqua minore cibo egent, lanquam quæ φόντων λόγων και νοημάτων των εν θεωρία πράξεων
camdem mensuram non capiant : sed neque quali D των τούτοις άρμοζουσών ή αυτή αρμόζει πάσαις
las sermonium el concepluum in contemplatione , ταϊς ψυχαίς. Αλλά γάρ και λάχανον και στερεά
qui sunt actiones his convenientes , eadem con τροφή ουχί κατά τον αυτόν καιρόν τρέφει τους δεο
gruil omnibus animabus. Quin etiam olus et cibus μένους της από τούτων βελτιώσεως : τα μεν γάρ
solidus non eodem leinpore eos nutriunt, qui ex άρτιγέννητα βρέφη , ώς φησιν ο Πέτρος και το λογικών
ipsis fruclum aliquem percepluri sunt : nam infan άδολον γάλα επιπoθεί· επιπoθείτω δε και (29) εί τις
ics recens nali , ut inquit Petrus '', lac doli ne την νηπιότητα έχει Κορινθίων , πρός ούς φησιν ο
scium , idque animi , non corporis desiderant : idque Παύλος : « Γάλα υμάς επότισα , ου βρώμα και ο δε
etiam desideret, si quis infantiam Corinthiorum ασθενών , διά το μή πιστεύειν , λάχανα εσθιέτω. Και
Label, ad quos inquit Paulus !! : « Lactis vos polu τούτο δε ο Παύλος διδάσκει λέγων· « "Ος μεν πιστεύει
alui , non cibo; » infirmus vero, eo quod non credat, φαγείν πάντα · ο δε ασθενών λάχανα εσθίει. . Και
1
Αpoc . II , 20. 8 Μatth . ΧΧV . 9 Joan. IV, 32 . 10 IPetr. 1, 2 . 11 Cor. J11, 2.

(97 ) Perionii interpretatio . (29) Έπιπoθεί · επιπoθείτω δε και, etc. Ιta legi
( 28) 'Απόλλυσι. Sic codex Bodleianus ; Regius , tur in codice Bodleiano, in Regio autem el Barberi
απόλυσιν, Diale. Io deest επιπoθεί.
 7 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIII , 459
• έστι και γε ποτε « ξενισμός λαχάνων (30 ) προς φι- A olera comedal . ( Αιφue hoc etiam docel Paulus 11
λίαν και χάριν , ή μόσχου (31 ) από (52 ) φάτνης μετά his verbis : « Alius quidem credit se manducare
έχθρας. Τελείων δε έστιν ή στερεά τροφή , των διά omnia : qui autem infirmus est, olus manducat. »
την έξιν τα αισθητήρια γεγυμνασμένα εχόντων προς Ac profecto e melius est , aliquando colera cum
διάκρισιν καλού τε και κακού . » "Έστι δε τις και δη - amicitia et charitate comedere , quain vilulum
λητήριος τροφή, ήντινα μανθάνομεν από της τετάρ- Saginatum cum odio 13. Perfectorum vero est soli
της των Βασιλειών , λεγόντων προς τον ' Ελισ dus cibus , nempe eorum qui per consuetudinem
σαλόν (53) τινων: Θάνατος εν τω λέβητι , άνθρωπε exercitatos habeni sensus ad discretionem boni et
του Θεού . » Και η μέν τις εστί τών αλογωτέρων mali 14. , Est eliam quidam cibus mortificus , quem
ψυχών πνευματική ποώδης τροφή , και άλλη χόρτος Giscimus ex quario Regum , dicentibus quibusdam
ή άχυρον, άπερ σημαίνεται διά του : « Κύριος ποι ad Elisæum : « Mors est in lebele , o liomo Dei 18. )
μανεί με, και ουδέν με υστερήσει είς τόπον χλόης Quin etiam est alius earum animarum , quae rationis
εκεί με κατεσκήνωσεν: επι ύδατος αναπαύσεως εξέ non sunt compoles , cibus spiritualis herbarius, et
θρεψέ με. » Και ο Ησαΐας δέ φησι: « Λέων δε ως alius fenum , el stipula ; que significantur per ea
βούς άχυρον φάγεται . 'Αλλά και χόρτον τοις κτή Psaltæ verba 18 : « Dominus pascit me , et nibil
νεσιν εν τω οίκω της Ρεβέκκας παρατιθέασι του Β mihi deerit ; in locum herbe virentis ibi accubare
παιδός ( 54) 'Αβραάμ. Εάν δε τις ή λογικώτερος , me fecit : super aquam refocillationem præhentem
και διά τούτο και νοητός άνθρωπος , και νοητόν άρ- nutrivil me . » Αιφue etiam Isaias ait : Leo autem
τον εσθίει, ως εν Ψαλμοίς γέγραπται · « "Αρτος ul bos paleas comedet '7.1 Quin etiam fenum
στηρίζει καρδίαν ανθρώπου , ) και τη νοητώ οίνω jumentis in domo Rebecca 244 Abraliae pueri
ευφραίνεται ουκ άλλος και άνθρωπος : « Οίνος και γάρ apponunt 18. Quod si quis rationabilior fuerit, et
« ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου . 'Αναβατέον δε το hanc etiam ob causam intelligibilis homo , panem
λόγω από των αλόγων και των ανθρώπων και επί intelligibilem manducat, quemadmodum scriptum
τους αγγέλους και αυτούς τρεφομένους · ου γάρ εισι @sl in Psalinis 19 : Panis consolidat cor hominis , ,
πάντη ανενδεείς . « "Αρτονκαι γούν αγγέλων έφαγεν el vino intelligibili non alius quam homo oblecta
άνθρωπος " • μακάριος γε ο Αβραάμ δυνηθείς τους lur : Vinum , enim dælificat cor hominis 10. ,
επιφανείσιν αυτώ τρισίν έγκρυφίας αζύμους παρα Sed ratione ascendamus necesse est ab irrationali
Θείναι . bus , el ab hominibus usque ad ipsos angelos,
quandoquidem etiam ipsi nutriuntur, sibi omnino non suflicientes. « Panem , igitur (angelorum
manducavit homo 21 ; , beatusque sane Abraham , qui tribus illis , qui sibi apparuerunt, apponere po
luit azyma subcinericia ?? .
34. 'Αλλ ' ήδη επί τον προκείμενον λόγον τον περί C 34. Sed rursus eo redeal unde defluxeral oratio ,
της Χριστού βρώσεως όδευτέον , ήν οι μαθηται τότε nimirum ad sermonem de cibo Christi, quem disci
ουκ ήδεσαν · αληθεύει γάρ λέγων ο Ιησούς: ' Εγώ puli tunc non noverant ; vere enim dicit Jesus :
βρώσιν έχω φαγείν , ήν υμείς ουκ οίδατε .. "Οπερ « Ego habeo cibum manducare quem vos nesci
γάρ και έπραττεν ο Ιησούς ποιών το θέλημα του tis 23. , Quod enim agebat Jesus, voluntatem Pa
πέμψαντος αυτόν τελειών αυτού το έργον , τούτο ουκ tris, a quo missus fuerat, faciens, et perſiciens
ήδεσαν οι μαθηται. "Ινα δε νοηθή τρανότερον το : illius opus , hoc discipuli non norant. Verum ut
• Εγώ βρώσιν έχω φαγείν , ήν υμείς ουκ οίδατε , apertius intelligantur ea verba : « Ego habeo cibum
λεγέτω και ο Παύλος τοϊς χρείαν έχουσι γάλακτος , manducare quem vos nescitis , » loqualur Paulus
και ου στερεάς τροφής , Κορινθίους, και γάλα ποτιζο Corinthiis lacle opus habentibus, non solido cibo * ,
μένους, και ου βρώμα , το μηδέπω αυτούς δύνασθαι qui etiam lac biberant, non cibum , eo quod cibi
βρώματος μεταλαμβάνειν· « Εγώ βρώσιν έχω φα participes esse non possent; [his, inquam , loqua
γείν, ήν υμείς ουκ οίδατε. 5 Και αεί γε ο διαφέρων tur Paulus : ] ( Ego habeo cibum manducare, quem
τοις υποδεεστέροις και μη δυναμένοις τα αυτά τους vos nescitis . ) Semperque profecto qui præstat
κρείττοσε θεωρείν έρεί: « Εγώ βρώσιν έχω φαγείν ,Σ deterioribus, hisque qui videre nequeant ea quæ
D
ήν υμείς ουκ οίδατε . 5 Και ουκ άτοπόν γε λέγειν μη vident præstantiores , dicel : « Ego cibum habeo
μόνον ανθρώπους και αγγέλους ένδεείς είναι των manducare quem vos nescitis . 1 Nec sane absur.
νοητων τροφών , αλλά και τον Χριστόν του Θεού dum erit , si dixerimus non solum homines et
(55)· και αυτός γάρ , ίν ' ούτως είπω, επισκευάζεται angelos indigere cibis intelligibilibus, verum etiam
11 Rom. XIV , 2. 13 ProV . XV , 17 . 16 Ηebr . V , 14. 18 1V Reg . ΙV , 40. 16 Psal . XXII , 1 , 2. 17 Isai .
χι, 7. 18 Gen. XXIV , 32 . 19 Psal . ci, 13. 20 ibid . 11 Psal . LΧΧνΙΙ , 25. 21 Gen. XVII , 6. 28 Joan . IV ,
32. 25I Cor. 111, 2.
(30) Και έστι γε ποτε ξενισμός λαχάνων , etc. (53) Ελισσαίον . Sic ubique in codice Bodleiano
In vulgalis tūv ( )' editionibus Proverb. xv, 17 , le per duplex sigma exprimitur nomen prophetæ Eli
gitur :Κρείσσων ξενισμός μετά λαχάνων πρός φιλίαν sæi; in Regio per unicum .
και χάριν ή παράθεσις μόσχων μετά έχθρας. (34) Του παιδός . Scribendarn videtur οι παί
( 31) Η μόσχοι . Ιta codex Bodleianus ; Regius et δες.
Barberinis, ώσπερ και μόσχοι. (55) 'Αλλά και τον Χριστόν του Θεού , etc. Ηuc
(32) 'ATÓ. Sic codex Bodleianus; Regius el Bar quoque pertinere debent ea quæ in Origenianis de
berinus , ÚTÓ. sententia Adamantii super Trinitale disseruntur.
PATRUL. GR . XIV 18
459 ORIGENIS 460

ipsum Dei Christum : namque ipse ctiam , nl ita Α αει από του Πατρός του μόνου ανενδεούς και αυτάρ
dicam , semper instruitur a Patre, qui nullius eget , κους αυτώ . Λαμβάνει δε τα βρώματα και μεν πολύς
sibi sufficiens. Sumit aulem cibos vulgus discen των μαθητευομένων από των μαθητών Ιησού , κε
tium a discipulis Jesu , qui juventur furbis appo- λευομένων παρατιθέναι τοϊς όχλοις· οι δε του Ιησού
nere : Jesu vero discipuli ab ipso Jesu , verumta - μαθηται απ' αυτού Ιησού , πλήν ( 56) έσθ ' ότε και
men interdum etiam a sanctis angelis : at Filius από αγίων αγγέλων · ο δε Υιός του Θεού από του
Dei a solo Patre cibos sumit , absque ullo media - Πατρός μόνου λαμβάνει τα βρώματα , ου διά τινος.
lore . Itidem non absurdum erit , Spiritum sanctum Ουκ άτοπον δε και το άγιον Πνεύμα τρέφεσθαι λέγειν
nutriri Jicere. Proinde inquirenda est lectio ζητητέον δε λέξιν Γραφής υποβάλλουσαν ημίν τούτο .
Scripturæ, quæ nos hoc edoceat . Tolim autem "Ολον δε το μυστήριον της κλήσεως και εκλογής τα
mysterium vocationis , et electionis , cibi sunt illius εν τω μεγάλο δείπνο εστι βρώματα : « "Ανθρωπος και
magnæ cænæ : « Homo s enim , inquit , fecit cce γάρ , φησίν, « επoίει δείπνον μέγα , και την ώρα του
nam magnam , cænæque tempore misit, qui voca δείπνου έπεμψε καλέσαι τους κεκλημένους και
rent invitatos 98 ; » relegendo que sunt omnino ex αναλεκτέον γε από των Ευαγγελίων τάς περί δείπνων
Evangeliis parabolie, que le cenis Ioquuntur . παραβολάς. Αλλά και διά του Ησαΐου επαγγελία :
Quin etiam per Isaian 26 promissiones habemus B φαγείν είσι και πιείν λέγοντος · « Ιδού οι δουλεύον
comedendi et bibendi , dicentem : « Ecce 245 servi τές μου φάγονται , υμείς δε πεινάσετε » ιδού οι δου
mei comedent , vos autem esurietis ; ecce servi mei λεύοντές μου πίoνται , υμείς δε διψήσετε . » " Έτι μην
bibent , vos autem silietis . » Ad hæc ipsum homi εν τη Γενέσει εις τον παράδεισος της τρυφής
nem ponit Deus apud Genesim in paradiso delicia τίθεται τον άνθρωπον ο Θεός, νόμους περί του εσθίειν
rum , datis illi legibus, ut quædain comederet , quæ τάδε τινά , και μη εσθίειν τάδε διδούς και αθά
dam non comederel : mansurusque eral immortalis νατος αν έμεινεν ο άνθρωπος , ει από παντός ξύλου
homo, si ex omni ligno paradisi comedisset , præ του εν τω παραδείσω βρώσει ήσθιεν , από δε του ξύ
lerquam e ligno cognoscendi bonum et malum 27 λου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν μή ήσθιεν.
Vide quæ in primo et vicesimo psalıno 28 dicuntur "Ορα και τα εν είκοστο πρώτο ψαλμώ λεγόμενα
de his qui adorarunt eo quod comederint : « Come περί των προσκυνούντων διά τό βεβρωκέναι: « "Έφα
derunt » enim , inquit, i et adoraverunt omnes pin γον και γάρ , φησί , « και προσεκύνησαν πάντες οι
gues lerræ ; ' propterea : « Non interficiet Dominus πίονες (57 ) της γης και διόπερ Ουδαμώς λιμοκτο
fame animam juslam 29 ; sed quando injusti eflici νήσει Κύριος ψυχήν δικαίαν , αλλ' όταν άδικοι
mur, immillet « famem super lerram : non famem γενώμεθα, εξαποστελεί « λιμόν επί την γην, ου λι
C
panis, neque sitim aquæ, sed famem audiendi verbi μόν άρτου , ουδε διψαν ύδατος , αλλά λιμον του ακού
Dei 30. , Quanto igitur magis proficimus, lano σαι λόγον Θεού . » "Οσον ούν προκόπτομεν , κρείττονα
meliora ac plura comedimus , donec fortasse perve και πλείονα φαγόμεθα, έως τάχα φθάσωμεν (38) επί
niamus ad id , ut eumdem cibum comedamus cum το την αυτήν βρώσιν φαγείν τω Υιό του Θεού, ήν
Filio Dei , quem in præsentia discipuli non norant. επί του παρόντος οι μαθηταί ουκ οίδασιν . Ουδέν δε
Hoc in loco nihil dixit Heracleon . εις την λέξιν είπεν ο Ηρακλέων .
35. « Dicebant igitur discipuli inter se : Num 35. • "Έλεγον ούν οι μαθηται προς αλλήλους : Μή
aliquis attulit illi aliquid ad edendum 31 ?, Eliamsi τις ήνεγκεν αυτώ φαγείν ; » Εί και σαρκικώς υπο
carnaliter retur Heracleon her a discipulis dici , λαμβάνει ταύτα λέγεσθαι ο Ηρακλέων υπό των μα
tanquam qui adhuc humi repant , Samaritidem imi- θητών , ώς έτι ταπεινότερον διανοουμένων , και την
lantes dicentem : « Neque haustorium habes , et Σαμαρείτιν μιμουμένων λέγουσαν: « Ούτε άντλημα
puleus allus est " ; » dignum est uti cernamus num έχεις , και το φρέαρ έστι βαθύ , άξιον ημάς ιδείν
forte aliquid divinius videntes discipuli dicant inter μήποτε βλέποντές τι θειότερον οι μαθηται , φασί
se : « Num quis allulit illi quod edal ? ) Fortassis προς αλλήλους : « Μή τις ήνεγκεν αυτώ φαγείν;
enim rebantur potentiam aliquam Angelicam attu - p Τάχα γάρ υπενόουν άγγελικήν τινα δύναμιν ενηνο
lisse illi quod ederet ; et fortassis idcirco doceban χέναι αυτό φαγείν » και εικός , ότι διά τούτο εδι
lur majorem esse illum cibum , quem manducare δάσκοντο , ότι μειζόν έστιν και είχε βρώμα φαγείν ,
habebat , qui erat , ut faceret voluntatem ejus qui όπερ ήν ποιήσαι το θέλημα του πέμψαντος αυτόν ,
eum miserat, perficeretque opus illius . και τελειώσαι το έργον αυτού .
36. « Dicit illis Jesus : Meus cibus est ut faiiim 56. « Λέγει αυτοίς ο Ιησούς : Έμόν βρώμα εστιν
voluntatem ejus qui misit me , et perficiam illius ένα ποιήσω το θέλημα του πέμψαντός με , και τε
opus 33.1 Decens cibus Fil.o Dei , quando efficit λειώσω αυτού το έργον. » Πρέπουσα βρώσις τω
voluntatem paternam ; hoc velle in scipso faciens Υιό του Θεού, ότε ποιητής γίνεται του πατρικού

28 Μatth . ΧΧΙΙ , 2 ; Luc . χιν, 6 . 26 Isai . LXV , 13 . 27 Gen. π , 8 seqq . 28 Vers , 30. 29 Prov . Ι , 3.
30 Αιος VI , 11 . 31 Joan . IV , 33 . 32 ibid . 11. 33 ibid. 54 .

(36) Απ' αυτού Ιησού, πλήν . Sic optime liabet post pro ουδαμώς legitur ουδέ , nec non εξαποστέλ
codes Bodleianus ; Regius vero , male, ått' a ' toữ λει pro εξαποστελεί.
του , πλήν . ( 38) Φθάσωμεν». Sic codex Bodleianus ; Regius,
(37) In codice Bodleiano deest o! Tuloves, et paulo φθάσομεν .
4601 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 462

θελήματος, τούτο το θέλειν εν εαυτο ποιών , όπερ ήν Α quod est et in Palre , ita ut voluntas Dei sit in Filii
και εν τω Πατρί , ώστε είναι το θέλημα του Θεού εν voluntate immutabili a voluntale Patris ; ne sint
τω θελήματι του Υιού απαραλλάκτη του θελήματος του amplius due voluntates , sed una voluntas : quae
Πατρός , εις το μηκέτι είναι δύο θελήματα , αλλά έν una voluntas auctor est Filio Dei dicendi : « Ego
θέλημα (39): όπερ εν θέλημα αίτιον ήν του λέγειν et Paler unum sumus ** : » et hanc ob voluntalem ,
τον Υιόν: « Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν· » και διά qui eum vidil, vidit et Filium , vidit etiam eum qui
τούτο το θέλημα ο ιδών αυτών εώρακε τον Υιόν, εώρα misit ipsum 35. Decelque magis ita nos intelligere
δε και τον πέμψαντα αυτόν . Και πρέπον γε μάλλον paternæ voluntatis morem gerere Filiun , 246 a
(40 ) ούτω νοείν ήμάς ποιείσθαι υπό του Υιού το θέ quia voluntale ea eliam quæ extra eum sunt, qui
λημα του Πατρός , αφ' ου θελήματος και τα έξω vuli , præclare facta sunt; quam curiosius ea quie
του θέλοντος καλώς εγένετο , ήπερ μή περιεργασα ad voluntatem pertinent spectantes , facere volun
μένους ημάς τα περί του θελήματος νομίζειν είναι lalem ejus qui misit , in faciendis quibusdam qua.
το ποιεϊν το θέλημα του πέμψαντος, εν τώ τάδε τινά exteriora sunt, positum existimare. Mud enim
τα έξω ποιεϊν · εκείνο γάρ , (λέγω δε το έξω του θέ ( dico autem illud, quod extra volentem ) factum
λοντος , και γινόμενον χωρίς του προειρημένου θελή seorsum a voluntale prædicta , non est lola voluntas
B
ματος , ουχ όλον μεν το θέλημα του Πατρός · πάν δε Patris ; cum alioqui lola voluntas Patris a Filio sit
εστι το θέλημα Πατρός , υπό του Υιού γινόμενον , effecta, cum velle Dei natum in Filio facial hæc quæ
ότε το θέλειν του Θεού γενόμενον εν τω Υιώ ποιεί velit voluntas Dei : solo Filio capiente totam Patris
ταύτα, άπερ βούλεται το θέλημα του Θεού μόνος δε voluntatem : quam etiam ob causam imago ipsius
ο Υιός πάν το θέλημα ποιεί χωρήσαι του Πατρός : est 36 : id quod etiam de Spiritu sancto conside
διόπερ και εικών αυτού . Επισκεπτέον δε και περί randum est. Cæterum reliqui sancti nihil quidem
του αγίου Πνεύματος. Τα δε λοιπά άγια ουδέν μέν Sacient præler voluntatem Dei , atque omnia pro
ποιήσει (41 ) παρά το θέλημα του Θεού , και πάντα γε και fecio que facient, facient secundum voluntalem
ποιήσει, ποιήσει κατά βούλημα του Θεού , ου μέντοιγε Dei , haud tamen ut Iola Dei voluntas imprimatur
διαρκεί προς το κατά το πάν θέλημα τυπωθήναι . in eis. Quin boc sanctum præ illo sancto melius et
Και τόδε γε το άγιον παρά τόδε το άγιον μείζον ή majus, plus atque expressius percipiei ex voluntate
πλείον , η πλείον , ή εκτοπώτερον συγκρίσει ετέρου paterna, comparatione alterius , quo sancio rursus
χωρήσει από του πατρικού θελήματος , και πάλιν aliud sanctum excellentius percipiet. Al omnem
παρ' εκείνο έσται τι άλλο διαφερόντως ( 42 ) χωρούν. iversamque Dei voluntatem ille faciet qui dixit 17:
Πάν δε και όλον το θέλημα του Θεού ποιήσει ο ει C « Melis cibus est ut faciam voluntatem » Dei , qui
πών • Έμόν βρωμά (45) έστιν ίνα ποιήσω το θέ misit me . , Post bæc igitur de Dco inquit gratiose
λημα του Θεού του πέμψαντός με . » Μετά τούτο γούν admodum ; « Nihil polest Filius facere a se ipso ,
φησιν ευχαρίστως περί του Θεού : Ουδέν δύναται nisi viderit Patrem aliquid facientem ; Um enim
ο Υιός ποιείν αφ' εαυτού ουδέν, εάν μή τι βλέπη τον Pater facit, ea similiter et Filius facit ; Paler diligit
Πατέρα ποιούντα : α γάρ εάν πoιή ο Πατήρ , ταύτα Filium , et omnia illi ostendit quæ ipse (acil 38 ; ; el
και ο Υιός ομοίως ποιεί· ο Πατήρ αγαπά τον Υιόν , fortassis hanc ob causam imago est Dei invisi
και πάντα δείκνυσιν αυτώ ά αυτός ποιεϊ: , και τάχα bilis 39 : elenim voluntas , quæ in ipso est , imago
διά ταύτα εικών εστι του Θεού του αοράτου και γάρ est { ( 43*) primæ voluntatis ; et quæ in eo est divi
το αν αυτό θέλημα εικών του πρώτου θελήματος , nitas, inago est] veræ divinitatis : imago autem
και η εν αυτώ θεότης εικών της αληθινής θεότητος : etiam exsistens bonitatis Patris , inquit : « Cur
ειχών δε και της αγαθότητος ών του Πατρός φησι : me vocas bonum 41 ? , El sane voluntas hæc cibus
« Τί με λέγεις αγαθόν ; » Και τούτό γε το θέλημα est Filii Dei , alque illi proprius ideo cibus est
βρώμα εστι του Υιού ίδιον αυτού · διό βρώμα εστιν quod voluntas est. Quod aulem voluntas sit quae
ό εστιν . "Οτι δε το περί της διαθέσεώς έστι το θέ pertinet ad dispositionem , declarat qui subjungitur
λημα , δηλοί και επιφερομένη λέξις, δεύτερον λέγουσα D contextus , secundo dicens , post exsecutioner
μετά την ποίησιν του θελήματος το τελειούσθαι το voluntatis perſici opus Dei .
έργον του Θεού .
57. Επιπλέον δε και περί τούτου θεωρητέον , ίν' 37. Sed diutius considerandus est hic contextus,
ειδώμεν τι εστι και το « Τελειώσω αυτού το έρ ut intelligamus hoc dictum , nempe , , perficiam
γον . » Ει μεν ούν τις απλούστερον έρεί , ότι το προσ opus ipsius. , Atque aliquis quidem simpliciter
τεταγμένον έργον όπερ (44 ) αυτού έστι του προστά dicel injunctum opus , illius esse qui jussil : veluti
ξαντος , ώς ει επί παραδειγμάτων ελέγομεν τους si , verbi gratia , diceremus eos qui fabricant , qui
34 JoaII . X , 50. 35 Joan . ΧΙΙ , 45. 36 1 Cor . 1V , 4 . 37 Joan . IV , 34. 38 Joan . V, 19 , 20. 39 Col , Ι , 15.
* Sap. VII , 26. +4 Marc . X , 8 ; Luc. ΧVΙΙ, 19 .
(39) Allà År BÉAnua . Ila codex Bodleianus; in (42) Codex Regius , male, διαφέροντος.
Regio deest έν . (43) Έμόν βρώμα. Sic codex Bodleianus; Re
(40) MãAlov . Deest in codice Budleiano. gius omisit εμόν.
(41 ) Codex Regius, perperain , moeñoal . Ibidem e (43 ") Hæc supplevimus e Perionio .
codice Bodleiano restituimus tec verba , και πάν (44) "Οπερ. Videtur παρέλκειν.
τα γε ά ποιήσει ποιήσει κατά βούλημα του Θεού.
 463 ORIGENIS 463

que terram arant , dicere se perficere opus illius Α οικοδομούντας και γεωργούντας φάσκειν τελειούν το
qui cos sumpsisset ad aliquod opus obeundum , dum έργον του λαβόντος αυτούς επί το έργον , εν τω
perficerent iltud cujus gralia assumpti fuerant, Alius ποιείν διο παρελήφθησαν ( 45 ) · ο δε τις έρεί , ότι, εί
vero dicturus est , si perficiatur opus Dei a Christo , περ τελειούται το έργον του Θεού υπό του Χριστού ,
247 liquere hoc imperfecturm fuisse , antequam δήλον , ότι τούτο πρίν τελειωθήναι ατελές (46) ήν.
perficeretur. Sed quomodo imperfectum eral opus Πώς oύν ατελές ήν έργον τυγχάνον του Θεού ; Και
exsistens Dei ? rursusque quomodo perficitur Dei πως το έργον του Θεού τελειούται υπό του ειπόντος :
opus ab eo qui dixit: « Paler , qui misit me , inajor • Ο Πατήρ (47) ο πέμψας με μείζων μού έστιν ; »
me est " ?, sed perfectio operis perfectio erat η δε τελείωσης του έργου ή του λογικού τελείωσις ήν.
naturæ illius quæ rationis est compos : ad hanc τούτο γάρ ήλθεν ατελές ον τέλειον ποιήσαι ο γενό
enim naturam , que rationis est compos , imper- μενος σάρξ Λόγος. "Αρ' ούν εκτίσθη ατελές το έργον ,
fecta cum esset , perficiendam venil Sermo Dei Fi και πέμπεται ο Σωτήρ το ατελές τελειώσαι ; Και
lius factus caro . Num ergo creatum est imperfeclum πώς ούκ άτοπον τον μεν Πατέρα ατελούς ποιητής
ομις , et mittitur Servator ad illud imperfecturn γεγονέναι , τον δε Σωτηρα το ατελές τετελειωκέναι
perſiciendum ? Sed quomodo non est absurdum , si κτισθέν ατελές ; Ηγούμαι δή εν τοις τόποις βαθύτε
B.
dixerimus Patrem rei imperfect:e auctorem fuisse , " ρόν τι εναποκείσθαι μυστήριον· τάχα γάρ ου πάντη
Servalorem vero eam imperfectam creatamque im ατελες το λογικόν ήν άμα το τεθεϊσθαι εν τώ παρα
perfectam perfecisse ? Igitur , meo judicio , pro δείσω πως γάρ αν το πάντη ατελές ετίθετο ο Θεός
fundius aliquod mysterium hoc in loco repositum εν τω παραδείσω εργάζεσθαι αυτόν και φυλάσσειν :
est : nam fortassis id quod rationis est capax , lum “Ο γάρ δυνάμενος εργάζεσθαι ξύλον ζωής, και
cum in paradiso positum fuit, imperfectum omnine πάντα δε & έφύτευσεν ο Θεός, και μετά ταύτα εξανέ
non erat. Alioquin qui posuissel Deus rem imper- τειλεν, ουκ αν ευλόγως λέγοιτο ατελής. Μήποτε ουν
fectam in paradiso , quæ operarelur et custodirel τέλειος ών, πώς ατελής διά την παρακοήν ών γέγονε ,
eum ? Nec enim consentaneum est uti imperfectus και έδεήθη του τελειώσοντος αυτών από της ατε
is dicatur qui operari possit lignum vitæ, et omnia λείας, και διά τούτο επέμφθη ο Σωτήρ, πρώτον μεν
quæ plantaverat Deus et postea orla sunt. Proinde ένα ποιήση το θέλημα του πέμψαντος αυτόν , εργάτης
vide ne forte perfectus cum esset homo, imperfeclus αυτού και ενταύθα γενόμενος , δεύτερον δε ένα τε
sit factus ob inobedientiam , egueritque aliquo qui λειώση το έργον του Θεού , και έκαστος τετελειωμέ
ipsum ab hac imperfectione liberaret, et banc ob νος οικειωθή τη στερεά τροφή και τη σοφία συνή.
causam missus fuerit Servator, primum quidein , ut c « Τελείων δε έστιν ή στερεά τροφή , των διά την
faceret voluntatem ejus qui misit ipsum “ , opera έξιν τα αισθητήρια γεγυμνασμένα εχόντων προς
rius illius etiam hoc loco factus , deinde vero , ut διάκρισιν καλού τε και κακού και και ο λαλών σο
perficeret opus Dei , et unusquisque factus perfectus φίαν φησί • « Σοφίαν δε λαλούμεν εν τοις τελείοις, και
assuesceret solido cibo , ac cum sapientia consue και όταν έκαστος ημών , έργα Θεού , υπό Ιησού τε
tudinem haberet . • Perfectorum autem est soli- λειωθή , έρεί • « Τον αγώνα τον καλόν ήγώνισμαι,
dus cibus , nempe eorum qui per habilum exer τον δρόμον τετέλεκα , την πίστιν τετήρηκα , λοιπόν
cilalos habent sensus ad dijudicandum , lum bonum , απόκειται μου και της δικαιοσύνης στέφανος . • Ου μό
tum malum * ; » et qui loquitur sapientiam , inquit * : νος δε ο άνθρωπος εξέπεσεν εκ τελείου επί το ατελές,
« Sapientiam aulem loquimur inter perſectos; » et αλλά και ιδόντες οι υιοί του Θεού τας θυγατέρας των
cum unusquisque nostrum , qui opus Dei sumus , ανθρώπων , ότι καλαί εισι , και λαβόντες εαυτούς από
a Jesu perfeclus factus fuerit , dicet : « Bonum cer πασών ών εξελέξαντο , και απαξαπλώς πάντες οι
tamen certavi, cursum consummavi , fidem servavi ; απολείποντες το ίδιον οικητήριον , και μη τηρήσαν
posthac reposita est mihi corona justitiæ 46 , , Nec τες την εαυτών αρχήν . « 'Aρχήν και δε λέγω ου την
solus homo lapsus est , cum perfectus esset, ad im παραβαλλομένην εξουσία , αλλά διά την αντιδιαστελ
perfectum , sed « filii , etiam « Dei , , qui « cum λομένην τέλει , και παρακειμένην πρώτω · ίν' ώσπερ
vidissent filias hominum pulchras esse , acceperunt τα ανθρώπω η αρχή τις του είναι εν τω παραδείσω
sibi ex omnibus , quas elegissent *7; et generatin ήν, το τέλος διά την παράβασιν τάχα εν άδου κάτω ,
omnes « qui deseruerunt propriam habitationerm, ή τινι τοιούτω χωρίω · ούτω και εκάστω των απο
el non servaverunt suum ipsorum principium 48. ) πεπτωκότων οικεία της αρχή τυγχάνη δεδομένη . Τε
Nec , dicens • principium, principalum dico , qui λειών μέντοιγε ο Ιησούς το έργον του Θεού , (λέγω
comparalur poleslati ; sed principium , dico , δε πάν το λογικόν , και ου τον άνθρωπον μόνον ,
quod lini opponitur, quodque cum primo conjunctum κατά τον αυτόν τρόπον αυτό τελειοϊ τα μεν γάρ μα
est : ul quemadmodum homini principium essendi καριώτερα πειθόμενα λόγω , μη δεηθέντα πόνου , μόνο
in paradiso fuit, finis vero propter transgressionem τελειούται τώ λόγω: έτερα δε , απειθήσαντα τα λόγια ,
fortassis in inferno deοrsum , vel in aliquo loco si . χρήζει πόνων, ένα μετά τους πόνους , λόγους προσ
42 Joan . Χιν , 28 . 43 Joan . iv, 34 . * Ηebr . , 48 1 Cor. 11 , 6. 66 II Tim . 1V , 7 . 67 Cen , νι , 2.
8 Jud . 6.
( 45 ) Codex Regius , διόπερ ελήφθησαν. (47) Ο Πατήρ . Deest in codice Bodleiano .
( 46 ) Codex Bodleianus , αποτελές .
 365 COMMENT . EN JOAN . TOMUS XIII. 466

αχθέντα ύστερόν ποτε , τούτοις τελειωθή . Πλήν Α mili , ita singulis prolapsis datum sit proprium
αμφότερα ταύτα εν βρώμα εστιν ίδιον Υιού , το τε quoddam principium. Cæterum perficiens Jesus opus
ποιήσαι το θέλημα του πέμψαντος αυτόν Πατρός (48 ) , Dei 248 (dico autem quidquid rationis est capax ,
και το τελειώσαι το έργον αυτού . non tantum hominem ) , uno eodemque modo ipsum
perficit : si quidein ea quæ beatiora sunt , parentia sermoni et rationi , non egentia labore , solo ser
mone et ratione perficiuntur ; alia vero non credentia sermoni et rationi , laboribus egent, ut post
Iabores , rationibus postea aliquando adducta , his perficiantur . Verumtamen haec utraque , scilicet,
Patris sui voluntalem facere , qui misit illum , el opus illius perficere, unus et proprius cibus Jesu suni.
58. Ο δε Ηρακλέων διά τού : 'Eμόν βρωμά 38. Heracleon vero per hæc verba : « Meus cibus
έστιν, ίνα ποιήσω το θέλημα του πέμψαντός με , και est , ut faciam voluntatem ejus qui misit me “ , ,
φησί διηγείσθαι τον Σωτήρα τους μαθηταίς , ότι Servatorem inquit enarrare discipulis id cibum
τούτο ήν και συνεζήτει μετά της γυναικός, βρώμα suum esse , quod loquebatur cum muliere , dicens
Fδιον λέγων το θέλημα του Πατρός · τούτο γάρ αυτού Patris voluntalem , quæ ipsius erat cibus , et re
B
τροφή , και ανάπαυσις τις, και δύναμις ήν. Θέλημα δε quies, et potentia , Sane Patris voluntatem esse di
Πατρός έλεγεν είναι το γνώναι ανθρώπους τον Πα cebat , ut homines Patrem cognoscerent et serva
τέρα, και σωθήναι , όπερ ήν έργον του Σωτήρος , του rentur : quæ res erat opus Servaloris ; qui ipsius
ένεκα τούτου απεσταλμένου εις Σαμάρειαν , του causa rei Samariam missus fuerat, hoc est in mun
τέστιν εις τον κόσμον . Βρώμα ούν εξείληφε του Υιού , dum. Ipsum ergo cibum Jesu interpretatus est col
και την μετά της Σαμαρείτιδος συζήτησιν , όπερ νο loquium cum Samarilide : id , quod existimo aperte
μια σαφώς παντί τω οράσθαι και ταπεινώς εξει cuicunque videri , lum abjecte , lum coacle inter
λήφθαι και βεβιασμένως . Πώς δε τροφή του Σωτήρος pretatum fuisse . Quomodo autem voluntas Patris
το θέλημα του Πατρός , σαφώς oύ παρέστησε : πώς sit cibus Servatoris, quomodo etiam voluntas Patris
δε και ανάπαυσις το θέλημα του Πατρός ; Λέγει γάρ sit requies , aperte non ostendit. Loquitur enim
ο Κύριος αλλαχού , ώς oύ παντός (49) του πατρικού alicubi Dominus, perinde quasi non omnis voluntas
θελήματος αναπαύσεως αυτού όντος : « Πάτερ, ει δυ Pairis sit illius requies : « Pater , si fieri potest,
νατόν, παρελθέτω το ποτήριον απ' εμού : πλήν ου τι transeat a me calix iste ; verumtamen non quod
εγώ θέλω , αλλά τι σύ , Πόθεν δε και ότι δύναμις ego volo, sed quod tu 80. Sed unde etiam habet
του Σωτήρος το θέλημα του Θεού ; C quod potentia Servatoris sit Dei voluntas ?
39. « Ουχ υμείς λέγετε , ότι τετράμηνός έστι , και 39. « Nonne vos dicitis , quod adhuc menses
και θερισμός έρχεται; Ιδού λέγω υμίν » Έπάρατε sunt quatuor , el messis venit ! Ecce dico vobís :
τους οφθαλμούς υμών , και θεάσασθε τάς χώρας , ότι Levate oculos vestros , et videle regiones jam albas
λευκαί εισι προς θερισμόν ήδη . » Προς τους υπο esse ad messem 51. Contra eos qui existimant
λαμβάνοντας απλούστερον και σωματικώτερον εί- simplicius et corporalius haec dicta fuisse : « Νonne
ρήσθαι το : « Ούχ υμείς λέγετε , ότι τετράμηνός έστι , vos dicilis , quod adhuc menses sunt quatuor, et
και ο θερισμός έρχεται και ταύτα επαπoρητέον, ίνα messis venit ? , dubia movenda sunt, ut persuasum
πεισθώσι νοητά πολλάκις , γυμνά αισθητών και σω habeant , spiritualia et nuda rebus sub sensum ca
ματικών λελαληκέναι τον Σωτήρα » είπερ γάρο και dentibus et corporalibus Servalorem sæpius locu
ρος , ότε ταύτα έλεγεν Ιησούς , και προ τετραμήνου lum ſuisse : si enim lempus , quando Jesus hæc lo
του θερισμού ήν, δήλον ήν , ότι χειμών ήν· θερισμός quebatur , ante messem mensium quatuor spalio
ούν εν τη Ιουδαία άρχεται γίνεσθαι περί τον παρ' eral , perspicuum est hiemem fuisse : messis enim
Εβραίους καλούμενον Νίσαν μήνα , ότε άγεται το in Judæa incipit fieri circa mensem qui apud He
Πάσχα , ως ενίοτε τα άζυμα από νέου σίτου αυτούς bræos Nisan appellatur, quando agitur Pascha ;
ποιεϊν. Αλλ' έστω μή κατ' εκείνον τον μήνα είναι D adeo ut aliquoties azyma faciant Judaei ex μονο
τον θερισμόν , αλλά κατά τον εξής εκείνο τον καλού frumento . Sed esto illo mense non esse messem ,
μενον παρ' αυτούς Ιάρ και ούτως (50), ο σιρό τε sed in mense post illum proxime sequente, qui
τραμήνου καιρος εκείνου του μηνός ακμαίός έστι apud eos appellatur Jar : eliam ila , 249 tempus
χειμών. Επάν ούν δείξωμεν , ότι , ότε έλεγε ταύτα, ο loc quatuor mensibus prius, est biems adulta . Cum
περί τον θερισμόν (51 ) καιρός ήν ήτοι όντα (52) , ή igitur ostenderimus, cum hæc diceret Jesus , tempus
εγγύς που του λήγειν όντα , αποδεδειγμένον ημίν fuisse messis, vel exsistentis, vel proxine fini , de .
έσται το προκείμενον . Τηρητέον δή , ότι μετά την εν monstralun , nobis erit id de quo agitur. Observandum

" Joan. iv , 34. 30 Μatth . XXVI , 39. 51 Joal . 19 , 35.

(18) Το θέλημα του πέμψαντος αυτόν Πατρός.
Sic codex Bodleianus ;in codice Regio deest το θέ
λημα eu Πατρός .
(49) Codex Regius , πάντως .
(50 ) Τον καλούμενον παρ' αυτούς Ιάρ και ού
τως, etc. In codicibus Regio el Barberino legitur
τον καλούμενον παρ' αυτοίς ει γάρ και ούτως , etc.
Omnino legendum láp pro el yap. ' láp enim men-
sis est qui prosime sequitur apud Hebræos Niban .
Codex Bodleianus habet τον καλούμενον παρ' αυτούς
Ζίν · και γαρ ούτως , etc.
( 51) Ο περί τον θερισμόν , etc. His negandi
particulam adjungit Ferrarius, quam neque codex
Bodleianus , neque codices Regius et Barberinus
agnoscunt.
(52 ) " Ήτοι όντα . Sic habet codex Bodleianus .
Huelius ex conjectura edidit , ήτοι ακμάζοντα , cum
467 ORIGENIS 808

itaque post αεconomiam quae facta fuit in Cana Ga- Α τη Κανά της Γαλιλαίας, περί το μεταβεβληκός εις
lilææ 69 circa mutationem aquæ in vinum , descen οίνον ύδωρ , οικονομίαν, καταβεβηκέναι λέγεται και
disse dici Dominum Capliarnaum , cumque ipso na- Κύριος εις Καφαρναουμ αυτός , και η μήτηρ αυτού ,
trem ejus , et fratres , et discipulos , ubi manserit και οι αδελφοί , και οι μαθηται, ένθα έμεινεν ου πολ
non multos dies : fuisseque in propinquo Pascha λας ημέρας και εγγύς ήν το Πάσχα των Ιουδαίων,
Judæorum , et Jerosolymam ascendisse Jesum , cum και ανέβη εις Ιεροσόλυμα ο Ιησούς , ότε εύρεν εν
omnes in templo inventos vendentes boves, el oves, το ιερό τους πωλούντας βόας, και πρόβατα, και περι
el columbas , et cælera quæ scripta sunt , facto fla στεράς , και τα λοιπά των αναγεγραμμένων , ποιήσας
gello e funiculis , ejecit e templo ; diciisque quibus- φραγέλλιον εκσχοινίων πάντας εξέβαλεν εκ του ιερού ,
dam ad Nicodemum 53, postea venisse ipsum , et και είπών τινα προς τον Νικόδημος, μετά ταύτα
discipulos ejus in terram Judæam , el illic commo ήλθεν αυτός, και οι μαθηταί αυτού εις την Ιουδαίαν
ratum fuisse cum eis , et baptizasse. Quantum igi- γην , και εκεί διέτριβε μετ' αυτών , και εβάπτιζε.
tur temporis ponemus eum in Judea consumpsisse Πόσον δή θήσομεν αυτόν διατετριφέναι εν τη Ιου
baptizantem post Pascha ? non enim aperle scri- δαία χρόνον βαπτίζοντα μετά το Πάσχα; ου γάρ σα
plum est : el apparel eo quod cognoverint Pharisæi φώς γέγραπται · και φαίνεται διά τό έγνωκέναι τους
B
Jesum plures discipulos facere ** , et baptizare , * Φαρισαίους , ότι Ιησούς πλείονας μαθητές ποιεί, και
quam Joannes , JesumJudaeam reliquisse , profectum- βαπτίζει Ιωάννης ( 35 ) , αφιείς την Ιουδαίαν, και
que in Galilæam , cum oporteret eum transire per απερχόμενος εις την Γαλιλαίαν , ότε (54) έδει αυτόν
Samariam, venisse ad fonien Jacob , ubi inquit διέρχεσθαι διά της Σαμαρείας , και γενόμενος παρά
hæc verba : « Nonne vos dicitis , quod adhuc qua τη πηγή του Ιακώβ, φησί τό: « Ούχ υμείς λέγετε,
luor sunt menses , et messis venit ? [Ecce dico vo ότι έτι τετράμηνός έστι , και ο θερισμός έρχεται ; )
bis : Levate oculos vestros , et videle regiones jam Εάν δε τις υπονοή μετά το Πάσχα πλειόνων μηνών
albas esse ad messem 88.] » Quod si quis existimal χρόνον (55) διατετριφέναι εν τη Ιουδαία τον Ιησούν
plurium mensiumn leinpus consumpsisse Jesum post βαπτίζοντα μετά των μαθητών αυτού , ώστε ενεστη
Pascha in Judea baptizanlem cum discipulis suis , κέναι ήδη τον προ τετραμήνου του θερισμού καιρόν
adeo ut jam instarel lempus quod erat anie quar παραθετέον αυτώ, ότι δύο ημέρας μείνας εκεί παρά
tum mensem niessis 56 ; adjungendum est illi , quod τοϊς Σαμαρείσι, μετά ταύτας εξήλθεν εις την Γαλι
duos dies cum mansisset illic apud Samaritanos, λαίαν, και αναγέγραπται , ώς νεωστί του Πάσχα προ
post hos exierit in Galilæam ; scriplumqie esse γεγενημένου , και των εν Ιεροσολύμοις πεπραγμένων
«quod ( perinde quasi nuper Paschale facto , rebus- c αυτώ , ότε ήλθεν εις την Γαλιλαίαν, εδέξαντο αυτόν
que quas ipse egerat Jerosolymis) cum venisset in οι Γαλιλαίοι, πάντα έωρακότες όσα εποίησεν εν Ιε
Galilæam , exceperint illum Galilæi , qui viderant ροσολύμοις , εν τη εορτή και αυτοί γάρ ήλθον εις
quæcunque Jerosolymis fecissel in die festo : vene την εορτήν . Αλλ ' εικός, ότι έρεί τις πρός ταύτα
rant enim eliam ipsi ad diem feslum . Sed proba ουδέν λυπείν πλείονα αυτόν διατρίψαντα εν τη Ιου
bile est aliquem ad bæc dicturum , nihil obstare δαία χρόνον εληλυθέναι επί την πηγήν του Ιακώβ ,
plurimum temporis eum in Judæa commoralum ve απιόντα εις την Γαλιλαίαν , « "Οτε έτι τετράμηνος, και
nisse ad ſonlem Jacob , abeuntem in Galilæam , είπεν , εις τον θερισμόν » και ουδέν άτοπόν έστι
quaudo dixit : 1 Adhuc quatuor menses sunt ad τους Γαλιλαίους διά τα επί των πρώην μηνών (56)
niessem , nec quidquam absurdi esse Galileos αυτώ γενόμενα εν Ιεροσολύμοις παραδέχεσθαι αυ
euin excepisse propter ea quæ in præcedentibus τόν . Λεκτέον δε προς αυτούς, ότι παραγενόμενος εις
mensibus ipse Jerosolymis egissel . 250 Sed re την Γαλιλαίαν ήλθεν εις την Κανά της Γαλιλαίας,
spondendum est illis quod profectus in Galilæam όπου πρότερον πεποίηκε το ύδωρ οίνον, ένθα και τον
venerit Canam civitatem Galilææ, ubi antea fecerat του βασιλικού υιον νοσούντα εν τη Καφαρναούμ εί
ex aqua vinum , ubi etiam reguli filium ægrotantem πών τώ πατρί αυτού • Ο υιός σου ζή , ο εθερά
in Capharna0 curavit , patri ipsius dicens : Filius D πευσε· και , « Μετά ταύτα ην εορτή των Ιουδαίων,
tuus vivit 67 ; » et , « Postea erat dies festus Judæo και ανέβη ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα , και ότε τον τριά
rum , et ascendit Jesus Jerosolymam 58 , , quando κοντα οκτώ έτη έχοντα εν τη ασθενεία παραλυτικόν
paralyticum octo et triginta annos habentem se in εθεράπευσεν . Εάν δε αυτή η εορτή του Πάσχα ήν,
infirmitate curavit. An vero hic dies feslus Pascha ου πρόσκειται το όνομα αυτής στενοχωρεί τε (57)
tis erat , non additur noinen ejus ; urgetque series το ακόλουθον της ιστορίας , και μάλιστα επεί μετ'

55Joan . 1 , 1. 63 Ioan . 11 , 1 . 8 % Joan . IV , 1 . 53 ibid . 33. 56 ibid . 43 , 45. 67 ibid . 30. 3$ Joan . v, 1 seq .

oblitterata codicuin Regii et Barberini vestiyia
preferant ήτοι ακηκούοντα .
(33) Ιωάννης, Scribendum videtur ή Ιωάννης.
Mox in codice Bodleiano legitur αφίησι την Iου
δαίαν ,
(54) Codd . Bodleianus et Barberinus, öte; Regius ,
ιι.
(55) Xpóror. Deest in codd. Regio el Barberino,
sed restituitur e Bodleiano.
(56 ) 'Επί των πρώην μηνών . Sic recte habet
codex Bodleianus ; in Regio et Bodleiano deest Šril
των .
( 57) Codd . Bodleianus et Barberinus , στενοχωρεί
τε : Regius , στενοχωρείται,
469 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XIII. 47 €

ολίνα επιφέρεται, ότι « "Ην εγγύς η εορτή των Ιου- A historiae , et maxime quod post pauca sulbjungitur :
δαίων και Σκηνοπηγία . »
40. Τούτων δη επιπλείον εξεταζομένων , ακόλου
θόν εστι το βαθύτερον ενορώντι τω νο των Γραφών
ζητείν τι νοών τους μαθηταίς έλεγεν ο Ιησούς το ·
« Ούχ υμείς λέγετε , ότι τετράμηνός έστι , και ο θερι« Nonne vos dicitis , quod adhuc quatuor menses
σμός έρχεται ; Ιδού λέγω υμίν » Έπάρατε τους
οφθαλμούς υμών , και θεάσασθε τάς χώρας , ότι λευ
και εισι προς θερισμόν ήδη . » " Ωσπερ δέ ελέγομεν
επί των κατά την Σαμαρείτιν τα περί των υδάτων
εξετάζοντες, ούτω και ενθάδε ποιήσωμεν (58). Τις
γάρ ουκ αν ομολογήσαι το : Επάρατε τους οφθαλ
μούς υμών, και θεάσασθε τάς χώρας, ότι λευκαί εισι
προς θερισμόν ήδη , και πνευματικών είναι και γυμνόν
αισθητων πνευματικόν ( 39); ώ ακόλουθον αν είη και
το τους μαθητάς λέγειν μετά τετράμηνον έσεσθαι
τον θερισμόν τον σύγκριτον , όσον επί τη υπονοία
αυτών, εις τον υπό του Ιησού δεικνύμενον θερι
σμόν ( 60). Νομίζομεν ούν τοιαύτά τινα είναι εν τω
τους μαθητάς λέγειν , ότι « Τετράμηνός έστι , και ο
θερισμός έρχεται . » Οι πλείστοι των του Λόγου μα
θητών εννοούντες δυσέφικτον είναι το ανθρωπίνη
φύσει την αλήθειαν , ότε διειλήφασι περί ετέρας παρά
την ενεστηκυίαν ζωήν ζωής, απαυδήσαντες επί του
παρόντος προς το περί των ζητουμένων τέλος , υπο
λαμβάνουσι μετά την προς τα τέσσαρα στοιχεία (61 )
συγγένειαν , υπερβάντες ταύτα , καταλήψεσθαι την
αλήθειαν . Φασιν ουν κατά την του Κυρίου φωνήν οι
μαθηται περί του θερισμού , όστις εστίν ή συντέλεια
« Proximus erat dies feslus Judæorum Scenopegia 59. ,
40. His igitur diutius examinalis , consequens
est dispicienti profundius sensum Scripturarum
quærere , quid cogitans Jesus discipulis dixerit :
sunt, el messis venit ? Ecce dico vobis : Levale ocu
los vestros , et videte regiones albas esse jam ad
messen 60. , Quemadmodum autem dicebamus
aquas accurale examinantes in sermone Samariti
dis , ita hoc etiam loco faciemus . Quis enim jan
non sitfassurus dictum hoc : « Levate oculos vestros ,
et ridele regiones albas esse jam ad messem , )
spirituale esse nudumque his rebus que sensin per
cipiunlus ? cui consequens eliam eril , uli dicant
B
discipuli post quatuor menses fuluram messem ,
quæ, quod ad eorum conjecturam allinebat, messi,
quæ a Jesu fuisset oslensa , similis essel. Existi
mamus ergo in his discipulorum verbis , i quatuor
menses sunt , et messis venit , » lalem inesse sen
sum . Complures discipulorum Verbi, consideranles
difficiliorem esse veritatem quam quæ ab humana
Aatura percipi facile possit , cum disseruerunt de
ea vita quæ est altera a præsenli , defaligati in ap
prehendendo fine earum rerum quæ in præsenti
vita quæruntur , veritatem se apprehensuros existi
mant, cum quatuor elementa transcenderint, cum
quibus cognationem habent. Proinde dicunt disci
puli , messem , quæ , juxta Domini vocem , est con

των συγκομιστών της αληθείας έργων, ότι μετά την c summalio collatitiorum veritatis operum, fieri post
ενεστηκυίαν τετράδα γίνεται . Το δε των μηνών όνομα instantem qualernitalem . Porro mensium nomen
προς το πρέπον τω περί του θερισμού λόγω σωματικό convenienter sermoni corporeo de messe sumplum
είληπται . Ου γαρ εχρής φάσκειν τό : « Ούχ υμείς λέ est. Nec enim dicere oporlebat : « Nonne vos dici
γετε , ότι έτι (62 ) τέσσαρες ήμέραι , και ο θερισμός έρ lis quod adhuc qualuor dies sunt , et messis ve
χεται και ή , « Έτι τέσσαρα5έτη , « και ο θερισμός έρ nit :) vel ,. Adhuc quatuor ) anni, cel messis veni! ? ,
χεται ; » μάλιστα επεί και τους πολλούς και σωματικω 251 idque potissimum , quoniam Sermo Filius Dei
τέρους λανθάνειν ο Λόγος βούλεται κρύπτων μεν το vulgum el corpori deditos velit latere , mysticum
μυστικόν, εμφαίνων δε το απλούστερον εις το σαφείς quidem celans, id vero quod simplicius est , osten
είναι νομίζεσθαι τους απαγγελλομένους υπό του Σωτή dens, ut aperti esse existimentur sermones a Ser
ρος λόγους ." Η τάχα το των μαθητών βούλημα λεγόντων : valore prolati . Vel fortassis discipulorum voluntas,
" Ετι τετράμηνός έστι , και ο θερισμός έρχεται, και dicentium : « Adhuc sunt quatuor menses, el messis
τοιούτόν έστι : Τέσσαρές εισι σφαίραι των τεσσάρων venit, » talis est : Quatuor sunt sphere quatuor ele
στοιχείων, υποκείμεναι τη αιθερίω φύσει , εν μέσω mentorum , quæ subjectæ sunt nature cælesti ; in
μεν και κατωτάτω και της γης(65): περί αυτήν δε η medio quidem et maxime inferne sphæra est terræ :
του ύδατος και τρίτη ή του αέρος : τετάρτη δε ή D circa hanc est sphaera aque : tertia est aeris , quar
του πυρός: μεθ' ήν ή της σελήνης, και των εξής . Και ta ignis, post quam sphæra lunæ el cæterarum.
επιστήσωμεν μήποτε υπολαμβάνουσιν οι μαθηται Nolemus etiam , ne forte discipuli existiment, eos
προς το (64 ) καθαρωτέρα ουσία γενομένους τους veritalem percepturos, qui hinc instructi discesse
εντεύθεν παρεσκευασμένους καταλήψεσθαι το αληθές , rint , et prope puriorem essentiam pervenerint ,
όταν και την του πυρός τις δύναται σφαίραν διαβή- quando possit quis non corruptus peccato ignis
59 Joan. VII , 2. 60 Joan . IV , 55 .

(58 ) Codex Bolleianus , ποιήσομεν .
(59) Πνευματικόν . Deest in codice Bodleiano .
(60) Codd. Regius et Barberinus , τον συγκριτον ,
όσον επί τη απονοία αυτών, τω υπό του Ιησού
δεικνυμένο θερισμό. Sed Bodleianus , των συγκομι
στών, όσον επί τη υπονοία αυτών , εις τον υπό του
Ιησου δεικνύμενον θερισμόν .
(61 ) Codex Bodleianus, στοιχεία • Regius et Bar
berinus, των στοιχείων.
(62) Codices Bodleianus et Barberin . , ότι έτι · in.
Regio deest ότι .
(63) Recle codex Bodleianus habet ñ tñs yñs,
Regius et Barberinus omillunt . 6
(64 ) Codex Bodleianus, tpos tñ. Cæterum ab his
verbis προς το καθαρωτέρα, etc., usque ad isla,
ταύτην δε την υπόληψιν , etc. , Greca omnino villala
sunt , nec ullum ex iis sensum expiscari licet.
 ORIGENIS 472
37)
etian splieram Iransire, que quidem ignis spliera Α ναι (63) , μή καταφθαρείς υπό της αμαρτίας , ήτις
materia est universi in ....... Hanc opinionem , ceu εστίν ύλη του παντός εν τοίς προ της.... αιθερίους
non sanam , redarguens Verbum caro factum , ad τόπους ... χωρίοις. Ταύτην δε την υπόληψιν διελέγ
eos qui lalia credunt inquil : « Nonne vos dicitis χων ώς ουχ. υγιή φησιν ο γενόμενος σάρξ Λόγος τοις
quod quatuor menses sunt , et messis venit ? Ecce ταύτα νομίζουσι το : « Ούχ υμείς λέγετε , ότι τετρά
dico vobis : Levale oculos vestros , el videte regio- μηνός έστι, και ο θερισμός έρχεται και ιδού λέγω υμίν
nes jam albas esse ad messem . , Eleninu incom Επάρατε τους οφθαλμούς υμών, και θεάσασθε τάς
prehensibile nobis videlur eum de una messe in his χώρας, ότι λευκαί εισι προς θερισμόν ήδη . Και γάρ
omnibus disserere, quandoquidem sententia eorum αδιανόητον ημίν φαίνεται περί ενός (66) αυτόν εν
qui simplicis exponunt , vera loquentes discipulos τούτοις πάσι διαλαμβάνειν θερισμού , επείπερ κατά
objurgat Dominus, existimantes, ut hi pulant, post τους απλούστερον εκδεχομένους αληθές λέγουσιν
quartum mensem venturam messem , quam in supe επιπλήξαι τους μαθηταίς νομίζουσιν , ώς οϊονται ,
rioribus proposuimus non admodum posse post μετά τετράμηνον έρχεσθαι τον θερισμόν , όντινα εν
quartan mensein consistere . Alioquin discipulorum. τοίς πρό τούτων παρεστήσαμεν μη πάνυ τι δύνασθαι
etiam opinionem fere corrigens , inquit : Nonne μετα τετράμηνον ενστήσεσθαι · άλλως τε και οιονεί
B
vos » quidem hoc « dicitis ? , Al ego boc dico . Ad την ( 67 ) υπόνοιαν των μαθητών διορθούμενός φησι
hec quomodo absurdum non est allegorice palain in το : Ούχ υμείς » μέν τόδε λέγετε ; εγώ δε τόδε
omnibus explicare hoc dictum : « Levale oculos ve φημί . Προς τούτοις πως ούκ άτοπον το μέν : « Επά
stros ; » et hoc : « Videle regiones jam albas esse ρατε τους οφθαλμούς υμών, και κατά πάντα αλληγορή
ad messem ; , in eo vero quod ante hoc posilum σαι σαφώς, και το « Θεάσασθε τας χώρας, ότι λευ
est, nempe : « Nonne vos dicitis quod adhuc qua και εισι προς θερισμόν ήδη και το δε προ τούτου ερχό
tuor menses sunt, el messis venit, , idem faciendum μενον τούτο ( 68): Ούχ υμείς λέγετε , ότι έτι τετρά
non censere ? μηνός έστι, και ο θερισμός έρχεται, μή αλληγορικώς
έκλαβείν ;
41. Allamen Heracleon , non secus atque multi , 41. Και ο Ηρακλέων μέντοιγε όμοίως τους πολ
lilleræ assidet, ratus eam anagogicum sensum λοίς επί της λέξεως έμεινε, μή οιόμενος αυτήν ανά
Hou recipere. Inquit ergo Jesum loqui de messe γεσθαι . Φησί γούν , ότι τον των γεννημάτων λέγει
eorum qui generanlur, perinde quasi hæc messis θερισμόν, ώς τούτου μεν έτι διορίαν έχοντος τετρά
spalium qualuor adbuc mensium determinalum ha μηνον τούδε θερισμού , ού αυτός έλεγεν, ήδη ενεστώ
beat , quam ipse dicebat jam 252 instare. Nec scio c τος. Και τον θερισμόν ουκ οίδ ' όπως επί της ψυχής
quo pacto etiam nessem interpretalus sit de anima εξείληφε των πιστευόντων , λέγων , ότι ήδη ακμαίου
credentium , dicens eos jam maluros el paratos ad και έτοιμοι εισι προς θερισμόν , και επιτήδειοι προς
miessem esse, atque etiam idoneos qui inducantur το συναχθήναι εις αποθήκην , τουτέστι διά πίστεως
in borreum , hoc est per fidem in quietem ; si lamen εις ανάπαυσιν , όσαι γε έτοιμοι , ου γάρ πάσαι αι
siut parati, nec enim omnes parali sunt : « nam ani μεν γάρ ήδη έτοιμοι ήσαν , φησίν, αι δε έμελλον και
marum aliqua paralæ fuerant, inquit, aliquæ erant αι μεν μέλλουσιν, αι δε επισπείρονται ήδη . Ταύτα
se preparature [ nempe ille anime ], et alique μεν ουν εκείνος είπε . Πώς δε οι μαθηται επαίροντες
quidem jam seuminantur , falique vero senminantle τους οφθαλμούς δύνανται βλέπειν τας ψυχάς ήδη
sunt. » ] Hæc quidem ille . Sed nescio an ipse osten επιτηδείους ούσας προς το , ώς oύεται , εις αποθήκης
dere possit quomodo discipuli elevantes oculos vi εισαχθήναι , ουκ οίδα ει δύναται παραστήσαι· και έτι
dere possiul avimas jam idoneas exsistentes, ut γε πώς επί των ψυχών αληθές τό: « "Αλλος ο σπεί
pulal , ul in horreum inducantur : quin etiam quo ρων , και άλλος ο θερίζων ) και • « 'Απέστειλα υμάς
modo de animabus veruin est hoc : « Αlius est qui θερίζειν ο ουχ υμείς κεκοπιάκατε " και τίνα δε τρόπον
seminal, et aliusest qui metil 61_69 ; 2 et illud : « Ego το · " Αλλοι κεκοπιάκασι , και υμείς εις τον κόπον
misi vos ad melendum quod voς πoυ laborastis 63 : » D αυτών εισεληλύθατε , και δυνατόν έστι παραδέξασθαι
quomodo etiam fieri polest ut illud de anima intel επί της ψυχής. Ημείς ούν θερισμός συναγομένου
ligatur : Αlii laboraverunt, et vos in laborem illo- καρπού εις ζωήν αιώνιον εκλαμβάνομεν , κατά την
rum introislis ? » Quamobrem per messem nos in τελείωσιν του σπερματικώς έγκειμένου κατά τας εν.
telligimus messem fructus, qui colligitur in vilam νοίας ημίν λόγου από γεωργίας πλείονος τετελειωμέ
æternam , juxta perfectionem rationis, quæ in no νου . Πώς δε υπό άλλου σπείρεται , και υπό άλλου
sionibus nostris , seminis inslar, ingenita multo la θερίζεται, εν τοίς εξής διαληψόμεθα .
bore perficitur. Cælerum quomodo ab alio seminalur, el ab alio metitur, in sequentibus disseremus.
42. Ecce dico vobis : Levale oculos vestros , el 49. « 'Ιδού λέγω υμίν • Επάρατε τους οφθαλμούς
61_62 Joan . 1ν , 37 . 63 jbid . 38.
(65) Διαβήναι . Εxcidit e codicibus Regio eu Bar Hus , optime ; male vero Regius et Barberinus , αλλ'
berino, sed legitur in Bodleiano . ώστε και οίον εις την , elc.
( 66) Codex Bodleianus , αδύνατον ημίν φαίνεται (68 ) Πρo τούτον ερχόμενον τούτο . Ιta legitur in
μή περί ενός, etc. codicibus Bodleiano ac Barberino. Forle legendum
(67 ) "Αλλως τε και οιονεί τήν». Sic codex Bodleia πρό τούτου ειρημένον το : Ούχ υμείς , etc.
413 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII .

υμών, και θεάσασθε τάς χώρας , ότι λευκαί εισι προς A videle loca jam alla esse ad messem. •In multis
θερισμόν ήδη . » Πολλαχού της Γραφής κείται το Scripturæ locis positum est hoc dictum : « Levate
« Επάρατε τους οφθαλμούς υμών , και προτρεπομένου oculos vestros , ) divina nos oratione admonente uti
ημάς του θείου λόγου ύψούν , και επαίρειν τα φρονή allollamus elevemusque tum sensus, luin vim vi
ματα , και το διορατικόν κάτω που κείμενον , και συγ dendi inferne jacentein , el pronam , nec erigere se
κύπτον, μη δυνάμενόν τε ανακύψαι εις το παντελές valentem, ut perfecle sublimia contenmpletur ; queun
μετεωρίσαι · ώσπερ εν Ησαΐα · 'Έπάρατε εις ύψος admodum in Isaia : « Levale in excelsum oculos
τους οφθαλμούς υμών, και ίδετε τις κατέδειξε ταύτα vestros , el videle quis hæc omnia ostendit 64. , Ser
πάντα. » Και ο Σωτήρ δε , ότε μέλλει τοίς εν πεδίω vator eliam his qui in campum convenerant, beati
συναχθείσι (68') λέγειν τους μακαρισμούς , επάρας Ludines dicturus, elevatis oculis suis ad discipulos,
τους οφθαλμούς αυτού προς τους μαθητές, λέγει το inquit 48 : « Beali , hi , el hi : nullus enim discipu
«Μακάριοι ο οίδε και οίδε· ουδείς γαρ γνήσιος Ιησού lus germanus Jesu jacet inferne, quemadmodum
μαθητής κάτω έστιν , ώς ουδε ο αναπαυόμενος εν τοις neque ille qui in Abrahæ sinibus requie .ce bal :
του Αβραάμ κόλποις. Ο γούν πλούσιος υπάρχων εν ex quo dives , qui in tormentis erat , cum elevasset
βασάνους ( 69) επάρας τους οφθαλμούς βλέπει τον oculos, videl Abraham el Lazarum in hujus sini
'Αβραάμ, και τον Λάζαρον εν τοις κόλπους αυτού . Bbus 66. Ad nec mulier illa contracta , nec caput eri
Προς τούτοις η συγκύπτουσα , και μη δυναμένη ανα gere omnino valens, cum a Jesu erecta fuissel 67 ,
κύψαι εις το παντελές Ιησού αυτήν ανορθώσαντος , contractionem atque infirmitatem erigendi sese de
αποτίθεται το συγκύπτειν και το μή δύνασθαι ανα ponil , ul elevel oculos. Nec ullus profecto est qui
κύπτειν , ίνα επάρη τους οφθαλμούς. Και ουδείς γε, perturbationibus obnoxius, el carni adhærens , vel
εν πάθεσιν ών , και τη σαρκι προστετηκώς, ή τοις rebus materialibus commistus, mandatum servave
υλικοίς εμπεφυρμένος , ετήρησε την λέγουσαν έντο rit dicens : « Levale oculos vestros ; , quamobrem
λήν: « Έπάρατε τους οφθαλμούς υμών , διότερο nc loca quidem visurus est isle, etiamsi jam alba
τοιούτος ουδέ θεάσεται τάς χώρας, κάν ώσι λευκαι sint ad 253 messem . Præterea nullus qui operalur
προς θερισμόν ήδη . "Έτι δε ουδείς εργαζόμενος τα opera carnis, levavit oculos . Porro alba sunt ad
έργα της σαρκός επήρε τους οφθαλμούς. Λευκαι δε 1.essem jam loca , quando adest Dei Sermo ape
αι χώραι προς θερισμόν ήδη εισιν , ότε πάρεστιν ο riens et illustrans omnia Scripturze loca , quæ ple
του Θεού λόγος σαφηνίζων και φωτίζων πάσας τας Da sunt, adveniente ipso. Forlassis etiam omnia
χώρας της Γραφής πληρουμένης εν τη επιδημία quæ sensu percipiuntur, vel ad ipsum usque cælum ,
αυτού. Τάχα δε και πάντα τα αισθητά μέχρι γε αυτού c atque usque ad ea quein ips0 sunt, alba sunt loca
του ουρανού , και των εν αυτώ , αι λευκαί εισι χώραι , parata jam ad messem , clevantibus oculos : palam
έτοιμοι προς θερισμός τους επαίρουσι τους οφθαλ- uniuscujusque rei rationeillis ob oculos exhibita,
μούς , σαφώς παρισταμένου του περί εκάστου λόγου qui receperunt, eo quod transformentur ad eandem
τους ανειληφόσιν, εκ του την αυτην εικόνα μεταμορ imaginem a gloria in gloriam 64, similitudinem ocu
φούσθαι από δόξης εις δόξαν , οφθαλμών ομοίωμα (70) Ιοrum , qui viderunt quonolo singula que facta
των έωρακότων πως έκαστον των γενομένων καλών fuerant , bona essent. Hoc eniin dictum 69 : Vidit
ήν · το γάρ, Είδεν ο Θεός καθέκαστον των κτισμάτων Deus singillatim , quæ creala sunt, bona esse , lile
λεγόμενον , ότι καλόν , τοιούτόν έστιν : " Ότι ενεΐδεν est : Inspexit Deus cujusque rei rationes, easque
ο Θεός τους λόγους (71) εκάστου , και είδε πώς καθ' vidit bonas esse propter rationes quibus unui
ούς γέγονεν έκαστον των κτισμάτων λόγους , εστι quodque creatum erat . Quod si quis sic non intel
καλόν . Ει δε μή ούτως τις παραδέχεται το « Είδεν ligii loc dictum : « Vidit Deus quod bonum esset 70 , 1
ο Θεός, ότι καλόν, » διηγησάσθω πώς εν τω « Εξα enarret nobis quomodo in his verbis : « Educant
γαγέτω τα ύδατα ερπετά ψυχών ζωσών , και πετεινά aquæ reptilia animarum , que victuræ sint, et
πετόμενα επί της γης κατά το στερέωμα του ουρα volatilia alata super terram in firmamento cæli " , ,
νου , και σώζεται το « Είδεν ο Θεός , ότι καλόν, και μά- D servetur Deuim vidisse, quod bonum esset, idque
λιστα επεί εποίησεν ο Θεός τα κήτη τα μεγάλα , και potissimum , quod fecerit Deus cele magna " : sed
λόγος ( 72 ) και περί εκάστου τούτων εστιν οραθείς Θεό ratio uniuscujusque harum rerum Deo perspecta ,
το καλόν . Τα δ' αυτά και περί του , « Εξαγαγέτω ή res bona est. Idem censendum est el de illis verbis :
τη ψυχήν ζώσαν κατά γένος , τετράποδα , και ερπε Educal lerra animam viventem juxta genus, quae
τά, και θηρία της γης κατά γένος, λεκτέον, οίς drupela et reptilia, et feras terra juxta genus 73 ; »
και επιφέρεται το « Είδεν ο Θεός, ότι καλόν . » Πώς quibus subjungitur etiam : « Vidit Deus, quod bu
γάρ καλόν τα θηρία και τα ερπετά , ει μή άρα ο λόγος num essel ? * ., Quomodo enim feræ el reptilia bonum
ο περί αυτών εστι το καλόν ; Ταύτα δ' ημίν λέγεται sunt, nisi ratio earum bonum est ? Hicc autem a
66 Isi . XL, 26 . 68 Matth . v , 3 seq.; Luc . VI , 20 seq . 66 Lic. xvi , 23 . 67 Luc. ΧΙΙΙ , 11 sed: 68 H Cor .
H, 18 . 69 Gen. 1 , 31. 70 ibid . 10 , 12, 18 , 21 . 71 ibid . 20 . 72 ibid. 2Ι . 73 ibid . 24. 15 ibid . 25 .
(688) Τοίς εν πεδίω συνα χθείσι . Ηec desideran luitur e codicibus Bodleiano et Barberino.
tur in codice Bodleiano . (71 ) Codd . Bodleianus el Barberinus, tois abrous*
(69) Codex Bodleianus , βασιλείοις , sed legendum Regius, τους λόγους.
videtur βασάνους, ut in Regio. ( 72 ) Ο λόγος , etc. Legendum fortasse , ει μή άρα
(70 ) Ομοίωμα. Deest in codice Regio , sed resti ο λόγος και περί εκάστου .
475 ORIGENIS 476

nobis dicuntur propter illud : « Levate oculos ve- A διά τό: « Επάρατε τους οφθαλμούς υμών, και θεά
siros , et videte loca jam alba esse ad messem , , Fi σασθε τάς χώρας, ότι λευκαί εισι προς θερισμόν
lio Dei , qui discipulis aderat, auditores monente , ήδη, και προτρέποντος του παρόντος τους μαθηταίς
ut elevarent oculos ad loca Scripluræ , et ad loca Λόγου τους ακροατές επαίρειν τους οφθαλμούς επί
rationis singulis entibus innatæ ingenitæque, ut τε τάς χώρας της Γραφής , και επί τας χώρας του
albedinem spl oremque lucis veritatis, quæ ubi εν εκάστω των όντων λόγου , ίνα την λευκότητα και
que est , aliquis videal : « Omnia , enim « coram την λαμπρότητα θεάσηται τις του της αληθείας παν
intelligentibus, » , leste Salomone 78 , , recta autem ταχού φωτός : « Πάντα γάρ ενώπιον(73) τους νοούσι,
his qui sensum distribuere volunt .) κατά τον Σολομώντα , « ορθά δε τους βουλομένοις
απονείμασθαι (74) αίσθησιν . »
43. « Qui melit, mercedem accipit, et congregat 43. « Ο θερίζων μισθών λαμβάνει , και συνάγει
fructum in vitam elernam , ut qui seminat, simul καρπόν εις ζωήν αιώνιον , ίνα ο σπείρων ομου χαίρη,
gaudeat, et qui nietit 76.5 Quot modis in Scriptura και ο θερίζων , » Ποσαχώς ο θερισμός εν τη Γραφή
messis dicatur , et in quot significationibus pona- λέγεται , και εφ' όσων τάσσεται , νομίζω αναγκαίον
tur, dicere oportel : idque necessario apponendum είναι παραθέσθαι , ίνα , κατά το δυνατόν ημίν καθαρ
reor, ut possianus , significatione hujus nominis B θέντος του σημαινομένου , δυνηθώμεν ενθάδε ιδείν
nobis pro viribus perspecta, ex pluribus videre in επί τίνος των πλειόνων τέτακται η λέξις. Ερού
quanam ponendum sit. Invenimus ergo in Evange μεν (73 ) δή εν τώ κατά Ματθαίον Ευαγγελίω, ηνίκα
lio secundum Matthæum , 254 cum accessissent προσήλθον οι μαθηταί τω Κυρίω λέγοντες · « Διασά
discipuli ad Dominum dicentes : « Edissere nobis φησον ημίν την παραβολήν των ζιζανίων του αγρού,
parabolam zizaniorum agri ? ', » doctrinam Domini, διδασκαλίαν περί ταύτης του Κυρίου, μεθ' έτερα λέ
quæ de hoc nomine post alia dicil : « Messis vero γουσαν : « Ο δε θερισμός συντέλεια αιωνός έστιν, οι
est finis sæculi, messores aulem angeli sunt 78. , AL δε θερισται άγγελοί εισιν.Σ 'Αλλά μήν και εν ετέρι
vero etiam alio in loco de multitudine credentium , τόπω περί του πλήθους των πιστευόντων απορoύντων
et opus habentium doctrina quæ illis manifestel ea διδασκαλίας τρανούσης αυτούς περί ών πιστεύουσι,
que credunt, Servator inqui noster 79 : « Messis qui- φησίν ο Σωτήρ ημών : « Ο μεν θερισμός πολύς , οι
dem multa, operarii autem pauci ; obsecrate ergo δε εργάται ολίγοι : δεήθητε ούν του Κυρίου του θε
dominum messis, ut emillal operarios in mes en ρισμού , όπως εκβάλλη εργάτας εις τον θερισμόν αυ
suam . » Ad hæc Apostolus semen quidem nominat του . » Προς τούτοις ο Απόστολος σπόρον μεν ονο
eam , quæ in hac vita est, abundantiam , vel pecca μάζει την εν τω βίω τούτω ευπορίαν , ή αμαρτίαν
C
tum hominum ; messem vero ea , quæ unicuique των ανθρώπων · θερισμόν δε τα διά τα ενταύθα κατ
merito reposila sunt, vel ub præclare facta, vel ob ορθώματα ή αμαρτήματα εκάστω κατά την αξίας
peccata , quae in præsenti vita quisque egerit , sic αποκείμενα , ούτω λέγων · « "Ο γάρ εάν σπειρη άν
dicens 80 : . Quidquid enim seminaverit homo, hoc θρωπος , τούτο και θερίσει ότι ο σπείρων εις την
etiam melet ; quon iam qui in carne semin al, de σάρκα εκ της σαρκός θερίσει φθοράν · ο δε σπείρων
carne messurus est corruptionem : qui autem se εις το πνεύμα εκ του πνεύματος θερίσει ζωήν αιώ
minat in spiritu , de spiritu melet vitam æternam . ) νιον. Κατά τινος δε παραπλησίου του σημαινομέ
In aliqua vero simili significatione arbitror eliam νου νομίζω και τον Προφήτην φερόμενον εν Ψαλ
Proplielam , qui in Psalmis circuinfertur , dixisse 81 : μοϊς ειρηκέναι : « Οι σπείροντες εν δάκρυσιν εν
« Qui seminant in laerymis, in exsultatione melent. αγαλλιάσει θεριούσι . Πορευόμενοι επορεύοντο και
Emmes ibant, et flebant, mittentes semina sua ; έκλαιον , βάλλοντες τα σπέρματα αυτών· ερχόμενοι
venientes autem venient cum essultatione , portal- , δε ήξουσιν εν αγαλλιάσει , αίροντες τα δράγματα αυ
les manipulos suos . ) Ponitur etiam hoc nomen των.» Κείται δε το όνομα πολλαχού και επί της συν
frequenter, ut loqui consuevimus, quemadmodum in ηθείας, ώσπερ και εν τη Ρουθ, διά τούτων: « Αυται
libro Ruth lisce verbis : lle autem advenerant D δε παρεγενήθησαν εις Βηθλεέμ εν αρχή θερισμού
Bethlehem , cum messis hordeacea inciperet 89. 1 κριθών. » Πέντε δή επί του παρόντος εκτεθέντων
Exposilis itaque in presentia quinque significatio- σημαινομένων , φανερόν μεν , ότι ου το εν τη συνη
nibus messis, manifestum est hoc in loco messem 0.ία δηλούμενον ενταύθα είρηται, αλλ ' ουδε το επί
non accipi ut loqui consuevimus, sed ne pro fine της συντελείας τεταγμένον · ούτε γάρ εν τη συνηθεία
quidem et consummatione ; neque enim hoc modo το : « Ο θερίζων (76) μισθόν λαμβάνει , και συνάγει
loqui consuevimus : « Qui melit, mercedem accipit , καρπόν εις ζωήν αιώνιον , ούτε περί των θεριστών
et congregal fructurn in vitain alernam 83. » Νeque αγγέλων το προτρεπτικών εις το θερίζειν εύλογον εν
de messoribus angelis consentaneum est nos hoc in τω τόπω νοεϊν. 'Αλλ ' ουδε κατά τό : « Ο σπείρων είς
98 Prov . vili , 9 . 76 Joan . 19 , 36. 77 Matth . XIII , 56 . 78 ibid. 39. 79 Matili . ΙΧ , 37, 38. 80 Galat. vi,
7, 8. 81 Psal. CΧΧV, 5, 6 . 8% Ruili I , 22. 83 Joan. IV, 56.
( 73) Πάντα γάρ ενώπιον , etc. Omnes των Ο ' ( 75 ) 'Ερούμεν . Legendum videtur εύρομεν. Μox
editiones habent , πάντα ενώπια τους συνιούσι, και vox Euayyeliu deest in codice Regio , sed exstat in
ορθά τους ευρίσκουσι γνώσιν , quibus consonanι Πe Bodleiano.
braica el editiones universæ. ( 76 ) To: Ο θερίζων . In codice Regio deest
(74 ) Codex Bodleianus, έπινείμασθαι . τό , ό ; sed restituitur e codice Bodleiano.
 477 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XIII. 478
την σάρκα εκ της σαρκός θερίσει φθοράν , και ο σπεί- A loco intelligere admonitionem de metendo. Sed ne
ρων εις το πνεύμα εκ του πνεύματος θερίσει ζωήν cum hoc quidem dicto : « Qui seminat in carne , de
αιώνιον, οίόν τε ενθάδε λαμβάνειν το : "Ο θερίζων carne messurus est corruptionem ; et qui seminat
μισθόν λαμβάνει , και συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώ in spirilu , de spiritu metet vilam æternam , , fieri
νιον . » Κατά μέν γάρ τα αποστολικά ρητά και αυτός potest, ut intelligamus haec verba convenire posse :
έστιν ο σπείρων και ο θερίζων, είτε εις την σάρκα , " Qui melil, mercedem accipit et congregat fructum
είτε εις το πνεύμα , και διά τούτο συνάγων ήτοι φθο- in vitam eternam. Juxta enim apostolica dicta ident
ραν η ζωήν αιώνιον» κατά δε τα ενεστηκότα , άλλος est , qui seminal el qui metit, sive in carne , sive in
εστίν ο σπείρων και άλλος ο θερίζων. Ομοίως δε και spiritu ; el ob hoc etiam congregans vel corruptio
αυτός μεν σπείρει και θερίζει , καθ' ό παρεθέμεθα εν nem , vel vitam æternam : in præsentibus vero
Ψαλμοίς ρητίν, διαφέρον του αποστολικού το μυ alius est qui seminal, et alius qui melit . In Psalmis
στικωτέρω και απορρητοτέρω το μεν γαρ αποστο etiam idem similiter seminat el idem metit, juxta
λικών απλούστερον είρηται , ου διδάσκον περί dictum quod proposuimus ab apostolico differens,
της διαφόρου φύσεως των σπερμάτων πόθεν λαμβά . ratione sacratiore et occultiore : nan dictumn
νεται . Το δε από των Ψαλμών δοκεί μοι δηλούν περί apostolicum simplicius prolatum est, non docens de
B
της καθόδου (77) των ευγενεστέρων ψυχών παραγε 255 diversa natura seminum , unde sumantur. At
νομένων εις τον βίον τούτον μετά των σωτηρίων quod e Psalmis proposuirous, declarare mihi vide
σπερμάτων , και παραγενομένων γε οιονεί ακουσίως tur animarum nobilium descensum , quæ venerint
μετά στεναγμού , επανερχομένων δε εν αγαλλιάσει, in hanc vilam cum solutaribus seminibus, quæque
για το καλώς γεωργηκέναι , και ηυξηκέναι , και πε invitie fere venerint suspirantes, sed redierint cum
πληθυγκέναι τα σπέρματα, μεθ ' ών εληλύθασιν . " Αλ exsultatione, eo quod egregie laboraverint , et au
λος δε έστιν ο σπείρων και άλλος και θερίζων εν τη xerint , et multiplicarint semina cum quibus vene
προκειμένη λέξει. rant. Alius autem est qui seminat, et alius qui me
tit 84 in præsenti orationis contextu .
44. Και έρεί γε ο Ηρακλέων, τάχα δε τούτω (78 ) 44. Dicetque profecto Heracleon , et secum for
κατά την εκδοχήν ταύτην συμπεριφερόμενος τις και lassis sentiens alius etiam ecclesiasticus, propler
εκκλησιαστικός , ότι το κατά το « Ο μεν θερι hanc exposicionem , hæc verba dicta fuisse in ca si
σμος πολύς , οι δε εργάται ολίγοι , σημαινομένω gnifcatione qua dictum est : c Messis quidem multa ,
ομοίως ταύτα είρηται , τω ετοίμους προς θερισμόν , operarii artem pauci 85 , » eo quod parati ad mes
και επιτηδείους προς το ήδη (79) συναχθήναι εις την sem , et idonei qui jam inducantur in borreum , sint
C
αποθήκην, διά της πίστεως εις ανάπαυσιν είναι , και in requie per fidem , atque idonei ad salutem et ad
επιτηδείους προς σωτηρίαν και παραδοχήν του λόγου , susceptionem verbi [ Dei ] ; secundum Ηeracleonem
κατά μεν τον Ηρακλέωνα διά την κατασκευήν αυτών quidem, φuia Tales creati fuerint, et talem habue
και την φύσιν " κατά δε τον εκκλησιαστικών , και rint naluram ; secundum ecclesiasticum vero, pro
διά τινα ευτρεπισμόν του ηγεμονικού ετοίμου προς pler quamdam diligentem preparationem ejus par
τελείωσιν , ίνα μή και θερισθή . Λεκτέον ούν προς tis anime que praestantissima est , parale et prom
τους ούτως εκδεξαμένους , ει βούλονται παραδέξασθαι ple ad perfectionem , ut ne etiam metatur . Sed di
μήποτε γεγονέναι προ της του Σωτήρος ημών επιδη cendum est bis qui hunc in modum exposuerunt, an
μίας θερισμόν παραπλήσιον τώ ούτως αν έλπισθέντι velint admittere nunquam faciam fuisse ante Ser
από των χρόνων του ευαγγελικού κηρύγματος . Εί valoris nostri adventum messem similem illi: messi
γάρ τώ είναι τον θερισμόν πολύν πολλοί πεπιστεύ quæsic sperabalura temporibus evangelicæ prædica
κασι, καίτοιγε ολίγων όντων των εργατών αποστό lionis. Nam si , quia erat messis mulla , multi credide.
λων, ως προς το πλήθος των παραδεξαμένων τον λό runt,quanquam paucis exsistentibus operariis aposto
γον · ήτοι διά το « Θεάσασθαι ( 80) τάς χώρας , ότι lis , comparatione multitudinis suscipientiumverbum
λευκαι είσι προς θερισμόν ήδη, και ουδείς προ της σω- D Dei ; vel propter illud : « Videle regiones jam albas
ματικής του Σωτήρος ημών επιδημίας πεπίστευκε , esse ad messem 86 , ) nullus ante corporalem Servalo
αλλ' ουδε γέγονε τις πιστευόντων εργάτης , όπερ έστιν ris nostri adventum credidit, neque etiam fuit aliquis
ατοπώτατον φάσκειν , 'Αβραάμ , και Μωσέα, και τους operarius credentium , quod est absurdissimum di
προφήτας μήτε την των εργατών εσχηκέναι χώραν , clu , si Abraham , et Moses, et prophetæ nec opera
μήτε την των θεριζομένων · ή , είπερ και πρότερον riorum, nec eorum qui metunt habeant locum , vel
γεγόνασιν εργάται και θερισμός ( 81) , ουδέν δόξει si eliam antea fuere operarii , ſuitque messis, nihil
παράδοξον ο Σωτήρ επαγγέλλεσθαι τοίς επαίρουσι admirabile videbitur Servalorem annuntiare elevan
86 Joan . 1V , 57. 88 Μatth , ΙΧ , 37 . 88 Joan . IV , 53.

(77 ) Περί της καθόδου , etc. Vide Origenianorum
lib. ii, quæst. 6 , num . 4 , et com , xx° in Joan . ,
num . 2.
(78) Toúty . Sic codd . Bodleianus el Barberinus ;
Regius, touto. Paulo post in Bodleiano et Barbe
rino legitur ότι το κατά το • “Ο θερισμός πολύς, οι
δε εργάται ολίγοι , σημαινομένο ομοίως ταύτα είρη-
ται, τώ ετοίμους , etc. Regius autem habet ότι κατά
το: Ο θερισμός πολύς , οι δε εργάται ολίγοι, σημαι
νόμενον, ομοίως ταύτα είρηται το ετοίμους, etc.
(79 ) " Ήδη . Deest in codice Bodleiano .
(80) Θεάσασθαι . Legendum videtur θεάσασθε .
( 81) Codd . Bodleianus et Barberinus , θερισμός :
Regius, θερισμοί .
47 ) ORIEENIS 380

tibus oculos , ut videant regiones jam allhas esse ad Α τους οφθαλμούς, ίνα θεάσωνται τάς χώρας, ότι λευκαι
messem . Ex his clare perspici potest nihil eorum εισι προς θερισμόν ήδη . Έκ τούτων δή δύναται πως
quæ supra diximus, hoc in loco intelligi de voce είναι σαφές , ότι ουδέν των προειρημένων εστιν εν
messis. Sed neque quod apud Apostolum in alio loco θάδε νοούμενον κατά τον θερισμόν . 'Αλλ ' ουδε το
consideravimus , hic congruit , dicentem : « Qui παρά το 'Αποστόλω έν άλλο τόπο νοηθεν ενθάδε
parce seminal , parce et melet; et qui seminal in εφαρμόσει λέγοντι: « Ο σπείρων φειδομένως φειδο
benedictionibus , de benedictionibus el melel 89. ) μένως και θερίσει και ο σπείρων επ' ευλογίαις επ'
ευλογίαις και θερίσει . »
256 45. Quæramus igitur septimam significa 45. Ζητούμεν ούν έβδομον στη μαινόμενον κατάλληλος
tionem convenientem his quæ supra disseruimus in τοις προαποδεδομένοις εις το · τ Ουχ υμείς λέγετε,
illud : « Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor ότι τετράμηνός έστι, και ο θερισμός έρχεται και ο και
menses sunt, et messis venit ? , et in hoc : « Ecce εις τό : « Ιδού λέγω υμίν : Επάρατε τους οφθαλμούς
dico vobis : Levale oculos vestros, et videle regio- υμών , και θεάσασθε τάς χώρας , ότι λευκαί εισι προς
nes jam albas esse ad nmessen :) sitque messis θερισμόν ήδη. • Ο δή περί της σαφηνείας των Γρα
nobis ratio, sive Oratio aperta , de perspiciuitate φών τρανής λόγος , ή και περί του , πως πάντα όσα ο
Scripturarum ( veluti quomodo omnia quae fecit Deus , Β Θεός έποίησε καλά λίαν , είρηται ημίν ο θερισμός ,
sint valde bona 3 ), quam messem qui metit, duos όντινα ο θερίζων δύο καρπούς του θερίζειν έχει ένα
fructus metendi habet ; alterum , quod accipit mer . μεν , ότι λαμβάνει μισθών , έτερον δε ότι συνάγει καρ
cedem ; alterum , quod colligit fructum in vitam πόν εις ζωήν αιώνιον . Και νομίζω διά μεν τας μετά
ælernam 88. Et arbitror per eas promissiones, quæ ταύτα επαγγελίας εσομένας κατά τα γεγραμμένα :
postea ſuluræ sunt , juxta id quod scriptum est : • Ιδού Κύριος , και ο μισθός αυτού εν τη χειρί αυτού ,
« Ecce Dominus, et merces ejus in manu ejus, til αποδούναι εκάστω κατά το έργον αυτού , και ειρήσθαι
reddat unicuique secundum ea quæ gesserit 90 , di το : Μισθον λαμβάνει και διά δε την απ ' αυτής της
clum fuisse , « mercedem accipit " ; ; propler pro θεωρίας ωφέλειαν , αυτόθεν κατά φύσιν ούσαν το νέο,
venientem autem ex ipsa cognitione utilitatem , quæ και τη λογική φύσει (82) εξαίρετον τυγχάνουσαν, και
ex se secundum naturam in mente inest , etiam in ra χωρίς ετέρων παρά ταύτην επαγγελιών γεγράφθαι
tionali nalura cen egregiun quiddamı el insigne το : « Συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώνιον , όπερ ευ
cxsistens, etiam præter promissiones quæ aliæ sant παθειάν τινα του ηγεμονικού δηλοί , ώς και εν τω
ab ipsis , scriptum fuisse : « Colligit fruclum in vi τρίτο των Στρωματέων παρεστήσαμεν διηγούμε
lam æternam " ; , quæ res beneficium quoddam et νοι το : « Ο Πατήρ σου , και βλέπων εν τω κρυπτώ,
commodum του ηγεμονικού [sive mentis principa- C αποδώσει σοι εν τω φανερώ(83).»
lis) , ostendit , quemadmodum in tcrtio Stromalon libro exposuimus, eriarraules dictum illud : « Pater
Luus, qui videt in abscondilo , reddet libi in maniſeslo 93.
46. Heracleon dici existimat , i qui melit, merce 46. Ο δε Ηρακλέων το : Ο θερίζων μισθών λαμ
derm accipit, quoniam Servalor seipsum dical βάνει , και ειρήσθαι νομίζει , επεί θεριστών εαυτόν λέ
messorem , mercedlemque Domini nostri esse existi γει ο Σωτήρ , και τον μισθόν του Κυρίου ημών υπο
mal eorum qui metunt , saluterm et restitutionem, λαμβάνει είναι την των θεριζομένων σωτηρίαν και
eo quod ipse in eis requiescat; in his vero verbis , αποκατάστασιν τώ αναπαύεσθαι αυτόν επ' αυτούς : το
i el frucluin colligit in vitam æternam , » fruclum δε • Και συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώνιον, και καρ
diclum fuisse existimal, vel quia id quod colligitur πον ειρήσθαι φησιν ( 84) , ή ότι το συναγόμενον καρ
fructus sit vitæ æternæ , vel quia ipsa collectio πος ζωής αιωνίου εστίν , ό και αυτό (85) ζωή αιώνιος.
vita etiam alerna cst. Al reor hoc in loco coactam 'Αλλά αυτόθεν νομίζω βίαιον είναι την διήγησιν αυ
esse illius interprelationem , dicentis Servalorem του , φάσκοντος τον Σωτήρα μισθόν λαμβάνειν , και
accipere mercedem , et confundentis mercedem et συγχέοντος τον μισθών και την συναγωγήν του καρ
collectionem fructus in unum , manifeste duas res που είς έν , άντικρυς της Γραφής δύο πράγματα παρι
Scriplura in medio ponente, ut supra ostendimus. στάσης , ώς προδιηγησάμεθα. Eί τοίνυν επιτέτευκται
Quamobrem si assecuti fuimus elevationem oculo ημίν η έπαρσις των αποστολικών οφθαλμών , και η
run apostolicorum, visionemque regionum jam ad D θέα των χωρών λευκών ήδη προς θερισμός ουσών ,
messen albarum, eodem modo accurate inquirarmus ήδη ακολούθως τούτοις εξεταστέον τι το · "Ινα ο
oportet quid sit hoc dictum : « Uι qui seminal , si- σπείρων ομού χαίρη , και ο θερίζων. » Οίμαι δή , ότι
mul gaudeat, et qui metil 9* . , Existimo igitur eum in επί πάσης της εκ πλειόνων θεωρημάτων τέχνης και
omni arie, el scientia , que pluribus speculationibus επιστήμης , σπείρει μεν και τας αρχάς ευρίσκων, αστι
constel, seminare , qui principia inveniat ; que νας έτεροι παραλαμβάνοντες , και επεξεργαζόμενοι
87 Η Cor . IX , 6 . 88 Gen. 1, 31 . 89 Joan . IV, 56. 90 Isa . XL, 10 . 91 Joan . IV, 36. 92 ibid. 93 Maith .
VI , 4. 9+ Joan . IV, 36 .
(82) Vox çuset excidit e codd . Regio et Barbe! ( 84) Καρπόν ειρήσθαί φησιν .In codd. Regio el
rio ; se i restituitur e Bodleiano . Barberino deest xaprov, ai leg lur in Bodleiano.
( 83) 'Er to çarego . D'est in codd . Barberino ci (85 ) Εστίν, και και αυτό , etc. Lego cuin Ferra
Regio ; sed legitur in Bodleiano . rio εστίν , ή ότι και αυτό , etc.
 481 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 482
αυτάς, ετέροις τα υπό αυτών ευρημένα παραδιδόντες , A alii assumeules curiosiusque en examinantes , vi
αίτιοι εξ ών ευρήκασι γίνονται τους μεταγενεστέροις cissimque aliis tradlenles invenia Sla , auctores sunt
ου δυνηθείσι τάς τε αρχάς ευρείν , και τα εξής επι posteris , ex his quæ invenerint non valentibus prin
συνάψαι , και το τέλος των τεχνών και των επιστη- cipia invenire , el sequentia 257 conjungere , el
μων επιθείναι και του συμπληρωθεισών των τοιούτων summam manum artibus et scientiis imponere, ul
τεχνών και επιστημών πλήρη τον καρπόν ώς εν θε- plenum fructum percipiant; non secus atque in
ρισμό αυτών αναλαβείν· ει δε τούτο επί τεχνών εστιν messe , hujusmodi artibus et scientiis completis.
αληθές και τινων επιστημών , πόσω πλέον επί της Quod si hoc verum est in artibus et quibusdam
τέχνης των τεχνών και επιστήμης των επιστημών scientiis , quanto magis in ea arte que ars est ar-
έστι συνιδείν και τα γαρ ευρεθέντα υπό των προτέρων tium et scientia scientiarum , conspicere id licet ?
επεξεργασάμενοι οι μετ' αυτούς παραδεδώκασι τοις Inventa enim a majoribus curiosius cum indagas
εξης εξεταστικώς πρoσιoύσι τοις ευρεθείσιν άφορμάς sent posteri , occasionem successoribus suis, qui hæc
του το εν σώμα της αληθείας μετά σοφίας συναχθή inventa cum diligentia adiissent , tradiderunt, vt
ναι. Πληρωθέντος δή του παντός έργου της τέχνης unum veritatis corpus cum sapientia conjungerent.
των τεχνών , ο σπείρων ομου χαίρει , και ο θερίζων , Igitur completo todo opere ariis artium, qui semi
B
του αμειβομένου Θεού εις έν πάντας τέλος συνάγον nal, simul gaudel, el qui melit , Deo vicissim in
τος . "Ορα δε ει οι μεν σπείροντές εισι Μωσης και unun Ginem omnes congreganie. Proinde vide an
προφήται γράψαντες τα προς νουθεσίαν ημών, εις seminantes sint Moses el prophelæ , qui scripserunt
ούς τα τέλη των αιώνων κατήντησε , και κηρύξαντες ea « que, pertinent ad nostram admonitionem , in
την Χριστού επιδημίαν · θερίσαντες δε οι τονΧριστόν quos fines sæculorum devenerunt 95 , » quique præ
παραδεξάμενοι , και τεθεαμένοι την δόξαν αυτού από dicaverunt adventum Christi; qui messuerunt au
στολοι , συμφωνούσαν τους προφητικούς περί αυτού lem , sint apostoli , qui Christum receperunt vi
λογικούς και σπέρμασι (86) , θερισθείσι κατά την επεξ derunt gloriamque ejus, consonam propheticis et
εργασίας και κατανόησιν του κεκρυμμένου μυστη rationabilibus de ipso seminibus , quae demessa fue
ρίου από των αιώνων , φανερωθέντος δε επ ' εσχάτου re secundum accuratam indaginem et intelligen .
των καιρών όπερ ετέραις γενεαϊς ουκ έγνωρίσθη liam mysterii, abscondili quidem a sæculis, sed re
τους υιούς των ανθρώπων , ως νυν απεκαλύφθη τους Tecii in novissimis temporibus " ; 1 quod in aliis
αγίους αποστόλους αυτού και προφήταις · σπέρμα Plalibus non innotuit filiis hominum , quemadmo
δε ήν ο πάς λόγος κατά αποκάλυψιν και μυστηρίου χρό dum revelalum est nunc sanctis ejus apostolis et
νοις αιωνίοις σεσιγημένου , και ο νυν » φανερω prophetis 97 ; , semen vero sit universa illa ratio
C
θέντος και διά τε « Γραφών προφητικών , και της ( mysterii, quod lemporibus æternis lacitum , nunca
επιφανείας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού - ότε το per revelationem , ele per Scripturas propheticas,
ως το αληθινόν πεπ κε τάς χώρας , εν τω επιλάμ- atque per adventuin Domini nostri Jesu Christi in
ψαι ( 87 ) αυταίς , λευκάς προς θερισμόν ήδη . Κατά notuit 98 ; » quando lux illa vera regiones fecit, illis
τούτον δή τον λόγον αι χώραι εν αίς κατεβέβλητο τα illucescendo, jam albas esse ad messem . Secundum
σπέρματα , αι νομικοί και προφητικαί εισι Γραφαι , hanc igitur rationem , regiones in quibus conjecta
αίτινες ουκ ήσαν λευκαι τω την παρουσίας του Λόγου fuere semina, legis ac proplhelarum sunt Scripture ,
μη κεχωρηκέναι (88 ) : γίνονται δε τοιαύται τοίς μα que albæ non erant, quod non recepissent præsen
θητευομένοις το Υιό του Θεού , και πειθομένοις λέ liam el adventum Sermonis ( Filii Dei ) : tales vero
γοντι : « Έπάρατε τους οφθαλμούς υμών , και θεάσα fiunt his qui edocti fuerint a Filio Dei , quique illi
σθε τάς χώρας , ότι λευκαί εισι προς θερισμόν ήδη . » paruerint dicenti : « Atollite oculos vestros, et vi
"Ως γνήσιοι τοίνυν και ημείς Χριστού μαθηται επά dele regiones jam albas esse ad messem " . , Allol
ρωμεν τους οφθαλμούς , και τας χώρας εσπαρμένας lamus igitur etiam nos , ceu germani Christi disci
υπό Μωϋσέως και των προφητών θεασώμεθα , ένα pali, oculos , et regiones a Moyse celerisque pro
ίδωμεν την λευκότητα αυτών, και τίνα τρόπον ήδη D plielis seminalas inlueamur, ut videamus ipsiurum
Θερίσαι έσιν αυτάς και συνάξαι τον καρπόν αυτών albedinem ; quo eliam nodo jam eas melere libeat,
εις ζωήν αιώνιον (89 ) , μετά του και μισθόν ελπίζειν el congregare ipsarum fructuin in vilam alernam ;
απολαβείν από του Κυρίου των κωμών , και χορηγού sperantes etiam mercedem accipere a Domino vi .
των σπερμάτων (90) . Τον μεν ούν τον σπείροντα corum el largitore seminum . Itaque semi antem
ομού , και τον θερίζοντα χαίρειν , ότε απέδρα οδύνη , simul el 258 metentem gaudere , cum aufugerii
και λύπη , και στεναγμός, εν τώ μέλλοντα αιώνι , πάς dolor et mæror, el suspirium , in fuluro sæculo , la .
όστισούν ομολογήσει των ανεγνωκότων , ότι πολλοί lebitur quidem, quisquis legeri futurum, οι « ηulti
97 98 Ikon . ΧΙΙ, 23 , 26 . 99 Joan. IV , 55.
98 1 Cor . Χ , 11. 96 I Petr . 1, 20. Ephes. III , 5.

(86) Λογικοίς ο σπέρμασι. Ιta optime codex Bod in nostro lexlii .

leianis , niale Regius λογικοί και σπέρμασι .
(87 ) 'Εν τω επιλάμψαι. Sic hallel codex Bodleia
nus ; Regius vero, μι:: επέλαμψεν .
(88) Codd. Regius et Barterius , τοίς την παρου
σίαν του Λόγου μή κεχωρηκόσι ; sed Bodleianus uι
( 89 ) Codd. Regius el Barberinus,aútdy xal ouvá
γειν καρπόν εις ζωήν αιώνιον , Bodleianus autem le
clioneni nostri textus exhibet.
(90 ) Codex Bodleianus , ομιime , χορηγού τών ,
Imale Regius et Burberinus, χορηγούντων .
483 ORIGENIS 184
ab Oriente el Occidente veniant , et accumlbant cum Α απ’ ανατολών και δυσμών ήξoυσι και ανακλιθήσονται
Abraham , et Isaac , et Jacob in regno cælorum ': , μετά 'Αβραάμ , και Ισαάκ , και Ιακώβ εν τη βασι
Jam vero oninem seminantem cum omni metente λεία των ουρανών . » Το δε και ήδη πάντα τον σπεί
gaudere si quis ambigat admiliere , consideret quod ροντα μετά παντός του θερίζοντος χαίρειν εί τις δι
aliquo modo messis fuil transformatio Jesu , qui vi στάζει παραδέξασθαι , νοησάτω, ότι θερισμός πως ήν
sus est in gloria , non solum melentibus Petro, Ja τις ή μεταμόρφωσις Ιησού εν δόξη φαινομένου , ου
cobo et Joanni, qui cum ipso ascenderanı % , verum μόνον τοϊς θερισταϊς Πέτρο , και Ιακώβω , και Ιω
eliam seminatoribus Mosi et Eliæ : cum ipsis enim άννη , τους συναναβάσιν αυτώ , αλλά και τοίς σπείρασι
pariler gaudent , videntes gloriam Filii Dei , quam a Μωση και Ηλία · άμα γάρ αυτοίς χαίρουσιν , ορώντες
Patre illustratam , illustrantemque videnles, antea την δόξαν του Υιού Θεού , ήντινα επί τοσούτον πεφω
non viderant Moses et Elias , ut nunc vident simul τισμένην υπό του Πατρός, και φωτίζουσαν τους όρων
cum sanctis apostolis. Perinde autem , quasi univer τας, πρότερον ουχ έωράκει Μωσης , και Ηλίας , ως
sale sit hoc dictum , sumimus : « Ille qui melil , νυν θεώνται άμα τους αγίους αποστόλους . Ως καθο
niercedem accipit , et congregat fructum in vitam λικώ δε ίσον δυνάμενον λαμβάνομεν το · Ό θερίζων
Plernam ; ut qui seminal simul gaudeal, el qui me μισθόν λαμβάνει , και συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώ
til , , eo quod in sequentibus plures dicantur esse B νιον , ίνα ο σπείρων ομού χαίρη , και ο θερίζων , και διά
qui metunt, el plures qui laboraverint, nimirum το εν τοις εξής πλείονας λέγεσθαι τους θεριστάς, και
in seminando. Dicitur enim veluti ad mullos mes πλείονας τους κεκοπιακότας , δηλονότι εις το σπείραι .
sores : « Ego nisi vos ad melendum , quod vos non Λέγεται γάρ ώς προς πολλούς θεριστάς το « Εγώ
laborastis *; » el quasi multi sint qui in semine labo απέστειλα υμάς θερίζειν ο ουχ υμείς κεκοπιάκατε ,
raverint, similiter dicitur : « Alii laboraverunt, et και ως πολλών εν τω σπόρω κεκμηκότων τό: « "Άλλοι
vos in laborem eorum introistis 8. » Proinde equi- κεκοπιάκασι , και υμείς εις τον κόπον αυτών εισελη
valet universali hæc propositio : « Ille qui melil , λύθατε . "Ίσον δε δύναται το καθολικό ( 91 ) το :
mercedem accipit ; ) et sensus talis est : Omuis « Ο θερίζων μισθών λαμβάνει , και και το εξής τοιού
i qui metit, mercedem accipit, et congregat fru τον : Πάς ο θερίζων μισθών λαμβάνει , και συν
clum in vitam æternam , ut , omnis « qui seminat, άγει καρπόν εις ζωήν αιώνιον, ίνα πάς ο σπείρων
simul gaudeat, et , omnis ( qui melit . » Hæc au ομου χαίρη, και πάς ο θερίζων . » Ταύτα δε οι μέν
tem aliqui quidem prompte adminent , non ambigen- τινες ( 99 ) ετοίμως παραδέξονται , μη διστάζοντες
1es quin manifestata sint sanctis apostolis in ad- περί του τα αποκεκρυμμένα ταϊς πάλαι γενεαίς και
ventu Christi qui eis illustravit omnem Scripturam αυτό Μωσεϊ , και τους προφήταις πεφανερώσθαι τοις
luce cognitionis , que occultata fuerant antiquis ge- “ αγίοις αποστόλοις κατά την του Χριστού επιδημίαν,
nerationibus, ac ipsi Mosi ct prophetis : alii vero φωτίσαντος αυτούς το φώς το της γνώσεως της πάσης
verebuntur admittere, non audentes dicere Moser Γραφής : έτεροι δε οκνήσουσι προσέσθαι , μη τολ
virum tantum , el prophelas , adhuc agentes in hu μώντες λέγειν τον τηλικούτον Μωσέα , και τους προ
manis , non assecutos fuisse que apostoli intellexis- φήτας μή έφθακέναι έτι όντας εν τω των ανθρώπων
sent : presertim cum lec in Scriptaris sint semi- βίω επί τά τους αποστόλους νενοημένα , και τούτο ταίς
nala , quas ipse Moses ac prophetæ administrave θείαις Γραφείς ένεσπαρμένα , ταϊς υπ ' αυτών διακο
rint . Sed illi primi hoc dicio ulentur : « Multi νηθείσαις. Xρήσονται δε οι πρότεροι τω: « Πολλοί
propheta el justi cupierunt videre que voς νίdetis , προφήται και δίκαιοι επεθύμησαν ιδείν & υμείς βλέ
et non viderunt ; el audire quæ auditis , et non au πετε , και ουκ είδος και ακούσαι και ακούετε , και
dierunt ; » et hoc etiam : « Ecce plus quain Salo ουκ ήκουσαν · καί • Ιδού πλείον Σολομώντος
mon hoc in loco ' ; » et illo eliam : « In aliis ætatibus ώδες και της Ετέραις γενεαϊς ουκ έγνωρίσθη τους
non innotuit filiis hominum , quemadmodum revela υιούς των ανθρώπων , ως νυν απεκαλύφθη τους
tum est nunc sanctis apostolis ejus el prophetis, ul αγίους αποστόλους αυτού , και προφήταις είναι τα
sint gentes coheredes, et ejusdem corporis , consor- D έθνη συγκληρονόμα , και σύσσωμα , και συμμέτοχα
tesque 259 promissionis in Christo 8. » Αdducent της επαγγελίας εν Χριστώ » και το εν τώ Δανιήλ γε
eliam hi illud quod Daniel post quamdam visionem γραμμένο μετά τινα όρασιν, ότι , 'Ανέστης, και
scripsit :( Surrexi, et non erat qui intelligeret 8* ; ) ουκ ήν ο συνιών και και το εν τω Ησαΐα: « Εισιν οι
el illud Isaiz : « Sermones hujus libri sunt veluti li λόγοι του βιβλίου τούτου ως βιβλίον ανθρώπου εσφρα
ber hominis signalus : quem ipsum si dederint ho γισμένον , και εάν δωσιν αυτό ανθρώπω μή επισταμένω
mini nescienti litteras, dicentes : Lege , dicel : Ne γράμματα λέγοντες : 'Ανάγνωθι , έρεί· Ουκ επίστα
scio litteras ; el dabunt illum homini scienti lille μαι γράμματα και δώσουσιν αυτό ανθρώπω επιστα
ras , et dicet : Νon possum legere , eo quod signa- μένα γράμματα , και έρεί: Ου δύναμαι αναγνώναι ,
lus sit ' . , Rursiis alii hæc omnia hac sententia εσφράγισται γάρ. » Οι δε δεύτεροι ταύτα πάντα δια
destruent : « Sapiens intelligel quae ex ore suo λύσονται το « Σοφός νοήσει τα από του ιδίου στόμα.
* Matth.
· Mattb . vill , 11 . 2 Malib . XVII , 1-3. 3 Joan , IV , 36 . * ibid. 38. 5 ibid . ©Matth . xii, 17.
X1 , 42, 8 Ephes. 21 , 5, 6 . 8. Dan. VΙΙΙ , 5 . 9 Isai . ΧΧΙΧ , 11 , 12 .
91) Tb xabolero. Sic codex Bolleianus; in Re (42) Sic habet codex Bodleianus ; in Regio deest
gio deest τω.. τινές .
 485 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XII. 480
τος : επί δε χείλεσι φορεί επιγνωμοσύνην , λέγοντες A prodibunt ; in labiis autem suis gestal scien .
Μωσέα και έκαστον προφητών τα διακονηθέντα υπ' tiam 10 ; , dicentes Mosen et unumquemque pro
αυτών νενοηκέναι , ουχ ώστε και ετέροις παραδούναι phetarum intellexisse , que ipsi administraverint,
και αναπτύξαι τα μυστήρια τους μέντοιγε αποστό non tamen ut aliis etiain traderent revelarentque
λους , ώς εν καιρώ αποκαλύψεως γενομένους , ειπείν mysteria ; apostolos vero , ut qui tempore revela
άν : « Στήκετε (95) , και κρατείτε τις παραδόσεις ας tionis exsliterint , dicere : « State , el tenele tradi- ,
εδιδάχθητες και και , « “ A ήκουσας παρ' εμού διά πολ tiones , quas edocti fuistis 11 : , et illud : « Quæ
λών μαρτύρων, ταύτα παράθου πιστούς ανθρώπους , audisti a me per multos testes , hæc propone homi
οίτινες ικανοι έσονται και ετέρους διδάξαι και και, ότι , nibus fidelibus , qui idonei erunt alios eliam do .
ει επεθύμουν πολλοί προφήται και δίκαιοι ιδείν & cere " ! : ) dicentque , si desiderarunt multi prophe
έβλεπον οι απόστολοι , και ά ήκουον, λέγοντος του læ et justi videre quæ viderunt et audierunt apo
Σωτήρος, ου πάντως τα των νομικών Γραφών και stoli a Servalore loquente 13, non omnino deside
προφητικών επεθύμουν , αλλά τούτων μείζονα απαγ rasse Scripturas legis et prophetarum , sed his
γελλόμενα , προς τους πνευματικούς του νόμου και majora : nempe quae Servator apostolis enuntias
τους απορρήτους των προφητών, υπό του Σωτήρος , set, praeter spiritualia legis et abstrusa propheta
B
τους αποστόλους , οποία ήν το « "Ήκουσα άρρητα ρή rum , de quorum numero illud erat ; « Audivi ar
ματα , και ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι , και και παραπλή cana verba , quæ non licet ad hominem loqui ' , ,
σια τους υπό του Παρακλήτου λεγομένοις. "Έτι δε και et similia his quæ dicuntur a Paraclelo . Præterea
εν τούτοις (94) το ρητόν θεασώμεθα, οίον είναι τινα vero etiam in his contextum consideremus, quem
διηγείται τον θερίζοντα μισθόν λαμβάνειν ,και συνά admodum quemdam esse melenlem , qui mercedem
γειν καρπόν εις ζωήν αιώνιον ο ευαγγελιστής , λέγων · accipiat et congreget fructum in vitam elernam ,
« "Ινα ο σπείρων ομου χαίρη , και ο θερίζων. Εί narrat evangelista , dicens ; « Ul qui seminal, si
δε ένα και σπείρων ομού χαιρη , και ο θερίζων μισθών mul gaudeal, et qui melil 18. » Nam si , ut qui se
λαμβάνει , και συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώνιον , τά minat simul gaudeal , et si qui melit mercedem
χα ο σπείρων , κοινωνών το μισθό του θερίζοντος, accipit , et congregal fructum in vitam eternara ,
και τη συναγωγή του εις ζωήν αιώνιον συναγομένου fortassis qui seminat participans mercedem cum
καρπού , άμα τω θερίζοντι χαρήσεται . "Αλλος δε τις metente , el collectionem fructus qui convehitur
έρεί όλα τα νομικά και τα προφητικά ακριβώς κατά in vitam æternam , simul cum melente gaudebii.
την πνευματικής εκδοχήν νενοημένα Μωσει και τους At alius quidam dicturus est, omnia legalia et pro
προφήταις , και ως έχρήν κεκαλυμμένως και εσκε- c phetica Mosen ac prophetas accurate intellexisse,
πασμένως αναγεγραμμένα τα εσπαρμένα είναι επει juxta spiritualem intelligentiam , et , ul oportebat ,
δε ο λόγον σοφόν εάν ακούση επιστήμων , αινέσει αυ tecle el considerale scripla , ea esse quæ seminala
τόν , και επ ' αυτόν προσθήσει, και δηλον, ότι οι απόστολοι sunt ; quoniam autem « si sermonem sapientem
σπέρμασιν απορρητοτέρων και βαθυτέρων χρησάμε- audierit sapiens, laudabit euro , et ad ipsum ad
νοι , τοίς υπό Μωϋσέως και των προφητών νενοημέ del ! 6 ,, perspicuum esse apostolos rerum magis re
νοις (95) , διαβεβήκασιν επί το εις πολλαπλασίονα conditarum et profundarum usos seminibus, quæ
φθάσαι της αληθείας θεάματα , Ιησού επαίροντος αυ Moyses et prophetæ distribuissent , eo pervenisse
των τους οφθαλμούς , και φωτίζοντος αυτών τας δια ul assequerentur visiones veritatis mullo copiosio
νοίας , και ήν τα πολλαπλασίονα θερισμός των λευ res , 260 nimirum Jesu illorum oculos attollente,
κων (96) χωρών· ουχ ώς υποδεέστεροι δε οι προφήται et illucescente illorum mentibus, quæ copiosiores
και Μωσής αρχήθεν ουκ είδον (97) όσα οι απόστολοι visiones messis regionum albarum erant : cæterum
κατά την Ιησού επιδημίαν , αλλ ' ώς περιμένοντες το non quia ſuerint abjectiores prophelæ ac Moses, a
πλήρωμα του χρόνου , ενώ έχρήν μετά του εξαιρέτου principio eos non vidisse omnia, que apostoli in
της Ιησού Χριστού επιδημίας , και εξαίρετα παρά τα adventu Christi ; sed quia veluti exspectabant lem
λελαλημένα πώποτε εν τω κόσμω ή γεγραμμένα p poris plenitudinein ; quo quidem tempore cuin
αποκαλυφθήναι από του ουχ άρπαγμόν ήγησαμένου eximii illius Jesu Christi adventu revelanda erant
το είναι ίσα Θεώ , αλλ' εαυτόν κενώσαντος και μορ etiam excellentiora his quæ unquam vel dicta vel
φήν δούλου ειληφότος . scripta fuerint in mundo , ab eo qui non rapinar
arbitralus est se Deo æqualem esse , sed seipsuun
exinanivit , ſorma servi accepia " .
47. « Εν γάρ τούτω ο λόγος εστίν αληθινός, ότι 47. « In hoc enim serino veras est , qaod alius
άλλος εστίν ο σπείρων , και άλλος και θερίζων. Είτε est qui seminat, el alius qui metil 18. » Sive secuni

10 Proν . χvι , 23. 11 | Thess . 11 , 14. 12 11 Τim. 11 , 2 . 13 Matth . ΧΙΙ , 17. 16 μ Cor . ΧΙΙ , 4. 18 Joan. 1 ,
36 . 16 Eccli . XXI , 18 . 11 Philipυ . 1 , 6 , 7 . 18 Jolli . IV , 37 .

( 95 ) Ειπείν άν · στήκετε. Sic habet colex Bod
leianus ; in Regio legitur είπείν, ανστήκετε .
(94) 'Er Toutouç . Sic codex Bodleianus ; Regius
at Barberinus , TOÚTOLS.
(95 ) Codex Bodleianus , διανενοημένοις.
( 96) Codex Bodleianus λευκών, Regius vero et
Barberinus πολλών.
(97) Oůr sidor. Deest in Regio et Barberino,
sed legitur in Bodleiano.
481 ORIGENIS 488

«luna exemplum ab artibus et scientiis sumptum Α κατά το από των τεχνών και των επιστημών ληφθέν
interprelemur præsentia , clarum est quod verus παράδειγμα εκλαμβάνουμεν τα κατά τον τόπον , σα
sit sermo : « Alius est qui seminal , el alius qui φές πως αληθινός ο λόγος (98) εστι το, « "Αλλον μεν
metit : , sive eo quod seminarint quidem Moses είναι τον σπείροντα , και άλλον τον θερίζοντα είτε
et prophelæ , viderint autem regiones albas esse κατά το έσπαρκέναι μεν Μωσέα και τους προφήτας ,
qui levaverunt oculos juxta precepίum Domini τεθεωρηκέναι δε λευκών γενομένων των χωρών τους
nostri Jesu Christi , φui eis preceperat ut vide- επάραντας τους οφθαλμούς κατά τας υποθήκας του
rent quomodo regiones jam albæ essent ad mes Κυρίου (99) ημών Ιησού Χριστού, ίνα θεάσωνται τας
sem ; etiam sic manifestum est quonam pacto alius χώρας πώς ήσαν λευκαι προς θερισμόν ήδη , και ού
sit qui seminal, et alius qui melit. Considera vero τω δηλον πώς άλλος ο σπείρων , και άλλος ο θερίζων.
num alius el alius idcirco dicatur, eo quod illi ju Σκόπει δε ει το, άλλος και άλλος, δυνατόν νοήσαι διά
stificentur quidem lali vitæ instinto , hi vero alio το εκείνους μεν επί τοιάδε βίου αγωγή δικαιούσθαι,
præter illud , adeo ut alterum legalem , alterum τούτους δε επί ετέρα παρ' εκείνην · ώστε ειπείν άλ
evangelicuin dicamus . Allaanen simul gaudent , λον μεν τον νομικών , άλλον δε τον ευαγγελικόν. Πλήν
uno fine ulrisque reposito ab vno Deo per unum άμα χαίρουσιν ενός τέλους από ενός Θεού διά ενός
B
Christum in uno sanclo Spiritu . Χριστού εν εν αγίω Πνεύματι αμφοτέροις αποκει
μένου .
48. At Heracleon hæc verba : « Ut qui seminat, 48. Ο δ' Ηρακλέων το "Ίνα ο σπείρων ομού
simul gaudeat, et qui melit , sie enarravit : χαιρη , και ο θερίζων, και ούτω διηγήσατο· Χαίρει
« Gaudet quidem, inquit, qui seminat, et quoniara μεν γάρ , φησίν , ο σπείρων, ότι σπείρει , και ότι είδη
seminat, et quod species quædam seminum ipsius τινά των σπερμάτων αυτού συνάγεται , ελπίδα έχων
congregantur, spem eamdem etiam de cæleris ba την αυτήν και περί των λοιπών· ο δε θερίζων ομοίως
bens ; qui vero metit, similiter aliquid melit ; sed τι και θερίσει» αλλ' ο μεν ( 1 ) πρώτος ήρξατο σπείρων,
primus quidem qui seminal , incæpit , secundus ο δεύτερος και θερίζων· ου γαρ εν τω αυτώ εδύναντο
vero est ille qui melit ; non enim eodem tempore αμφότεροι άρξασθαι· έδει γαρ πρώτον σπαρήναι, είθ'
poterant utrique incipere ; opus enim erat , ut pri ύστερον θερισθήναι . Παυσαμένου μέντοιγε του σπεί
mum seminarelur, deinde meleretur. Itaque ces ροντος σπείρειν, έτι θεριεί ο θερίζων· επι μέντοιγε
sante a satione salore, adhuc messor melet. In του παρόντος αμφότεροι το ίδιον έργον ενεργούντες
præsentia equidem utrique proprium opus operan ομου χαίρουσι, κοινήν χαράν την των σπερμάτων
les simul gaudent, commune gaudium seuminum, ο τελειότητα ηγούμενοι. » "Έτι δε και εις το « Εν
perfectionem rali. , Prælerea in eo dicto : « lo τούτω εστίν ο λόγος αληθινός, ότι άλλος εστίν ο σπεί
hoc est sermo verus , quod alius 261 est qui se ρων , και άλλος ο θερίζων, φησίν : « Ο μεν γάρ
minat , et alius qui melit , » inquίι : Alier φuidem υπέρ τον τόπον υιόν ανθρώπου ( 2) σπείρει· ο δε Σω
supra locum filius hominis seminal : sed Servalor τηρ ών και αυτός Υιός ανθρώπου θερίζει , και θερι
cum sit et ipse Filius hominis, melit, el messores στάς πέμπει (3) τούς διά των μαθητών νοουμένους
miltit, nempe eos quos discipuli rentur angelos ; αγγέλους, έκαστον επί της εαυτού ψυχήν. • Oύ πάνε
unumquemque ad suam ipsius animam . , Non δε σαφώς εξέθετο τους δύο υιούς του ανθρώπου,
admodum autem clare exposuit , qui sint duo τίνες είσιν , ών ο εις σπείρει , και ο είς θερίζει.
filii hominis, quorum alter seminat et aller melit.
49. « Ego misi vos ad melendum quod vos non la 49. Εγώ απέστειλα υμάς θερίζειν ο ουχ υμείς
borastis ; alii labora verunt , et vos in laborem eo κεκοπιάκατε , άλλοι κεκοπιάκασι , και υμείς εις τον
rum introistis 19. , Haud est difficile videre ex his κόπον αυτών εισεληλύθατε . ) Ου χαλεπόν εκ των
quæ supra diximus, quomodo miserit Jesus disci προειρημένων θεωρήσαι πως απέστειλεν ο Ιησούς
pulos ad melendum illud , in quod ipsi non labora τους μαθητές θερίζειν τούτο, είς και ουκ αυτοί κεκο
rint, sed majores sui ; cum enim laborarint Moses D πιάκασιν , αλλ ' οι προ αυτών : καμόντος γάρ Μω
el proplelæ , ul percipere quirent intelligentiam σέως και των προφητών , ένα χωρήσαι δυνηθώσι νοή
mysteriorum , quorum vestigia in suis ipsorum σαι τα μυστήρια , ών τα ίχνη εν τοις γράμμασιν εαυ
scriptis reliquerunt, in Mosis ac prophetarum la των ημϊν καταλελοίπασιν, εις τον Μωσέως και των
borem introiere apostoli , a Jesli mysteria edocti , προφητών κόπον οι απόστολοι εισεληλύθασιν, Ιησού
melenles et congregantes in horrea suæ ipsorum μυσταγωγούντος , θερίζοντες και συνάγοντες εις τας
animæ sensum in illis reconditum . Ac semper cerle αποθήκας της εαυτών ψυχής τον εν εκείνοις νουν .
Sermo ille [Filius Dei ] majorum labores clariores Και αεί δε ο Λόγος τους μαθητευομένοις γνησίως
facil his qui germane discere cupiunt, etiamsi non ποιεί τους των προτέρων καμάτους σαφεστέρους, χω
19 Joan . IV, 38.

(98) Codex Bodleianus ,ο λόγος , Regius et Barlie
rinus , aóyos . Mox codd . Regius et Barberinus, äa .
λον δε τον θερίζοντα .
(99) Codex Bodleianus, Kuplou, Regius el Barbe
rinus , Σωτήρος .
(1) Codex Bodleianus , αλλ' ο μέν • Regius άλλο ,
Perionius legebat άλλος .
( 2) riør er pórov. Legenduni videtur vel, vida
ανθρώπου , vel υιώ ανθρώπου .
(3) Codex Bodleianus, ouvável.
 839 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 400

ρος του ομοίου τοίς σπείρασι κόπου . Εις όλα δε τα Α quelaboren!, atφue hi qui seniinarunt . Est et hoc
περί των υπό άλλων θεριζομένων και τούτο επισκο quoque considerandum inter omnia quæ de aliis
πητέον ( 4) , μήποτε , αγγέλων επί της σποράς των αν meleutibus dicuntur, num quando , angelis ad satus
θρώπων τεταγμένων, οι συνεργοί της τελειώσεως των hominum ordinalis, cooperalores perfectionis eo
εσπαρμένων απόστολοι εις τον των ετέρων κόπον (5) rum qui seminali fuerunt apostoli , in aliorum lu
εισέρχονται θερίζοντες , και καρπούς εν τοίς ώφελη borem ingrediantur melentes, el fructus in his qui
μένους ευρίσκοντες , ούστινας ή Ιησού επιδημία ετοί- adjuvabantur invenientes, quos Jesu adventus pa
μους προς θερισμών και προ της ελπιζομένης τετρα ralos ad messem , eliam ante quatuor menses , qui
μήνου πεποίηκεν. Εάν δε ταύθ' ούτως έχει, θεωρή- Sperabantur, fecerat. Quod si haec ita se habent ,
σαι άξιον ει καματηρά έστιν ή των αγγέλων (6 ) προς dignum est ut inspiciamus num nministerium ange
το ένσπείρεσθαι ψυχάς σώμασι λειτουργία , δύο τινά lorum , quod impendunt animas in corporibus se
συναγόντων τη φύσει εναντίων εις κράσιν μίαν, και minando, laboriosum sit ; quippe qui duo quædam
εν καιρώ τω τεταγμένω , αρχομένων τε την περί εκά congregent quæ nalura sunt contraria , in unum
στου ποιείν οικονομίαν , και εις τελεσφόρησαν προα temperamentum , et in tempore ordinalo , quique
γόντων τον προπεπλασμένον . 'Αλλ' έρεί τις τούτοις incipiant uniuscujusque economiam facere , et ad
εναντίον είναι το αυτόν λέγεσθαι πλάσσειν τον Θεόν Β perfectionem producant hominem antea plasma
έν τε τω: « Αι χείρές σου εποίησάν με , και έπλασάν lum . Sed dicet aliquis contrarium his esse quod
με " , και εν τω " « Προ του με πλάσαι (7) σε ένα κοι Deus dicatur hominem plasmare tum hoc diclo ;
λία, επίσταμαί σε , και προ του σε έξελθείν εκ μήτρας , « Manus luæ fecerunt me, el plasmaverunt me'' ; ,
ηγίακά σε . » Προς τούτο λεκτέον , ότι ώσπερ ο νόμος lum illo ; < Antequam formarem le in utero , novi
διετάγη δι’ αγγέλων , και λαληθείς (8) λόγος εγένετο le ; el antequam de vulva exires , sanctilicavi
βέβαιος , δηλον δ' ότι , υπό Θεού λαληθείς, ούτως ενδέ le . ) 262 Ad quod respondendum est, quod
χεται και διά τών τεταγμένων επί της γενέσεως αγ quemadmodum lex per angelos ordinala " , et di
γέλων Θεόν πλάττειν εν κοιλία λέγει. Ουκ οίδα δε ει clus sermo per angelos fuit stabilis *s, cum alioqui
χώραν έχει εις το ήπορημένον και τοιουτόν τι λέγειν , perspicuum sit eam a Deo dictum fuisse, ita etiam
ότι οι ειπόντες : « Αι χείρές σου εποίησαν με , και contingere in generalione , ut per angelus media
έπλασάν με (9) , ο Ιώβ , και Δαυίδ μερίδος όντες Θεού lores Deum plasmare in ulero dicamus. Sed haud
επλάσθησαν και ο Ιερεμίας ακούων : « Προ του με scio an buic nodo solvendo tale quid adduci pos -
πλάσαι σε έν κοιλία, επίσταμαι σε , και ώς της μερίδος sit , nempe quod Job et David , paruis Dei cum es
εσόμενος του Θεού πέπλασται υπ' αυτού οι δε των sent , dicentes ; < Manus luæ fecerunt me , ct pla
ετέρων μερίδες όντες υπό των λαχόντων αυτούς πλάτ- C smaverunt me 18 , Deo plasmati fuerint; Jere
τονται . Και περιεργότερόν γε ούτος ο λόγος εκλήψε mias autem audiens : « Antequam formarem te in
τα : ( 10) τό: « Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα, και ulero, novi te 25,5 ceu partis Dei futurus , ab ipso
ομοίωσιν ημετέραν , και τούτο λέγοντος του Θεού περί formalus fuerit ; alii vero aliorum exsistentes par
πάντων ανθρώπων, και προκαταρχομένου του έργου , les , ab his formentur quibus sorle obtingunt. Et
όπερ έργον (11) ύστερον και υπό των λοιπών, προς ούς accuratius profecto illud interprelabitur hæc ora
ο λόγος , κατά οικείαν μερίδα γίνεται , τούτοις λέγον tio : « Faciamus hoininem ad imaginem et simili
τος του Θεού : « Ποιήσωμεν άνθρωπος και οίς και φησιν ludinem nostram 26, , hoc dicente Deo de omnibus
επί της των διαλέκτων συγχύσεως: « Δεύτε , καταβάν hominibus, et de opere antegresso : quod deinde
τες την γλώσσαν συγχέωμεν εκεί αυτών . » Ταύτα δε opus el a cæteris til, secundum propriam parlem ,
ουκ αποφαινόμενοι λέγομεν πολλής γαρ βασάνου τα ad quos fit sermo , Deo bis dicente ; « Faciamus
τηλικαύτα χρήζει , ίν ' ευρεθή πότερον ούτως έχει , ή hominem ; » quibus etiam inquit in confusione line
ετέρως . Ου καταφρονητέον δε και της τοιαύτης έκδο guarum ; « Venite , et descendentes confundamus
της, έκαστος των ανθρώπων μερίς εστί τινος κατά το illic illorum linguam 27. , Hæc autem non deli
20 Psal . CΧ νιιι , 73. 21 Jereno . 1 , 5. 22 Galat. Iu , 19. 23 Ηebr . 1 , 2. 26 Job x , 8 ; Psal . CΧVΙΙ , 73 .
15 Jerem . 1 , 5. 26 Gen. 1, 26. 17 Gen. Χι , 7.
( 4 ) Ιdem codex Bodleianus σκοπητέον ; Regius , D laveris , quam demones illos ethnicorum, qui ani
επισκοπητέον . mas ad inferos deducebant. Unde el Mercurius Trol
( 5) Κόπον . Sic codex Bodleianus ; Regius, κάμα πεύς , et ταμίας των ψυχών appellabatur. iisdent
Ο» . autein angelis animarum salionem , earumdemque,
( 6 ) Ει καματηρά εστιν ή των αγγέλων , etc. dum corpori illigalæ sunt, coram hoc loco Origenes
Hibi docuit Origenes animas a Deo corporibus im attribuit . Atque hæc omnia enucleate a nobis in
nilli ; id nunc angeloruni ministerio el opera per Origenianis ventilantur. HUETIUS.
ici declarat . Clemens Alexandrir ., Eclog. : "Elcys ( 7) Πρό του με πλάσαι. Sic codex Bodleianus ;
ρεσβύτης ζώον είναι το κατά γαστρός. Είσιούσαν Regius et Barberinus, nale , προ του μεταπλάσαι .
άρ την ψυχήν εις την μήτραν από της καθάρσεως (8) Και αληθείς. In Regio deest και .
υτρεπισμένην εις σύλληψιν, και εισκριθείσαν υπό (9) Και έπλασαν με . Ηuc desiderantur in Regio
ινος των τη γενέσει έφεστώτων αγγέλων , παραγι codice, sed restituuntur e codd . Barberino et Boid
ώσκοντος τον καιρόν της συλλήψεως , κινείν προς leiano.
υνουσίαν την γυναίκα , etc. Tum paulo post : (10) Εκλήψεται . Sic codex Bodleianus ; Regius ,
Οπηνίκα άν ευαγγελίζωνται οι άγγελοι τας στείρας, perperam , εκλείψεται .
ον προεισκρίνουσι της συλλήψεως τας ψυχάς . Ψυ (11) "Εργον. Ιta codex Bodleianus , optime; e
OTTOM.Tous ejusmodi angelos non minus aple appel gius, nale , έργου .
PATROL, GR , XII'. 16.
4.1 ORIGENIS 409

uientes dicimus , cum alioquin haec multa egeant A « "Οτε διεμέριζεν ο "Ύψιστος έθνη , και ως διέσπειρες
examinatione, ut invenialur an hoc , an illo modo υιούς 'Αδάμ, έστησεν όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέ
res se habeal ; altamen non est parvipendenda hæc λων Θεού , και εγενήθη μερίς Κυρίου λαός αυτού Ia
interpretatio. Unusquisque homo pars est alicujus, κώβ, σχοίνισμα κληρονομίας αυτου Ισραήλ. » Ει δε
juxta illud : « Quando dividebat Altissimus gentes, μερίς έστι πάντως έκαστος τινος (12), διασπείραντος
el quando dispergebat filios Adain , constituit ler του Θεού του 'Αδάμ υιούς, έκαστος μεν των αγγέλων
minos populorum juxta nunierum angelorum Dei ; κάμνει περί την ιδίαν μερίδα , οικονομών τα κατ' αυ
factusque est pars Domini populus ejus Jacob , fu την εν δε του Σωτήρος επιδημία (13 ) λαμβάνονται
niculus hæreditatis ejus Israel 28. , Quod si omnino αιχμαλωτιζόμενοι εις την υπακοήν του Χριστού από
unusquisque alicujus est pars , quia Deus dissemi των πάντων μερίδος, διά των υπηρετούντων τω Ευαγ
marit ilios Adain , unusquisque quidem angelorum γελία αποστόλων , και ευαγγελιστών , και διδασκάλων,
Jaborat circa suam parlem , disponens quæ ad ip υπό του Χριστού , και προσάγονται εις το γενέσθαι τα
sam pertinent. Sed in adventu Servaloris assumun έθνη κληρονομίαν του Χριστού . Μήποτε ούν δύναται
lur caplivati , il obedianı Christo ex omnium parle διά τούτο λέγεσθαι τους αποστόλοις μετ' ολίγον άκου
per ministrantes Evangelio apostolos , el evangeli- σομένοις : « Πορεύεσθε , μαθητεύσατε πάντα τα έθνη ,
Stas , el doctores, a Christo ; adducunturque ul B τό : "Άλλοι κεκοπιάκασι , και υμείς εις τον κόπον αυτών
sint gentes hæredes Christi. Vide igilur, ne forte εισεληλύθατε . Ει δε άγιοι άγγελοί εισιν οι τάς λοι
propter hoc dici possit apostolis post paulo au πάς μερίδας παρά την εκλεκτών ειληχότες , και επί
dituris ; « lle , docete omnes gentes " , » illud : της διασποράς των ψυχών διατεταγμένοι , ουδέν έστιν
( Alii laboraverunt, et vos in laborem illorum άτοπον τον σπείροντα ομου χαίρειν , και τον θερί
263 introistis 80. Quod si sancti angeli reliquas ζοντα μετά τον θερισμόν . Ο δ' Ηρακλέων φησίν ,
parles , præler eleclam , sortiti fuerint, et ordinali ότι ουδε αυτών, ουδε απ' αυτών εσπάρη ταύτα τα
sunt ad salionem animarum , nihil absurdi conse σπέρματα : φησί δε των αποστόλων : « Οι δε κεκο
quitur seminantem simul gaudere, et melentem πιακότες εισίν οι της οικονομίας άγγελοι , δι' ών ως
posl messem . Verum Heracleon inquit , neque per μεσιτών εσπάρη και ανετράφη . » Εις δε το : « Υμείς
ipsos, neque ab ipsis ( intelligit autem apostoles ) εις τον κόπον αυτών εισεληλύθατε , ταύτα εξέθετο
seminata fuisse hæc semina : 1 Qui laboraverunt , • Ου γαρ και αυτός σκοπός ( 14 ) σπειρόντων και θερι
inquit, sunt angeli , quibus hæc cura credila est : ζόντων : οι μεν γαρ εν κρύει , και ύδατι , και κάτω
per quos veluti mediatores seminala sunt et nu την γήν σκάπτοντες σπείρουσι , και δι' όλου χειμώνας
trila . , Porro in hoc dictum : ( Vos in laborem τημελούσι ( 15) σκάλλοντες , και τάς ύλας εκλέγον
eorum introistis , »Inec protulit : Νon idem est C τες : οι δε εις έτοιμον καρπόν εισελθόντες θέρους
labor seminantium , et melentium : illi enim in fri ευφραινόμενοι θερίζουσιν . » Εξέσται δε συγκρίνοντί
gore , et aqua, et labore ferram fodienles semi τα τε υφ' ημών ειρημένα το έντυγχάνονται , και τα
nant, et per lolam hiemem sarrien les salagunt, et υπό του Ηρακλέωνος , οράν οποία των διηγήσεων
silvas exstirpanies ; qui vero in fructum paralum επιτετεύχθαι δύναται .
ingressi fuerint, læti melunt. , Cæterum prudens lector conferens quæ nos diximus , cum his quæ dixit
Heracleon , videre poterit utrius expositiones sint probabiliores.
50. « Es urbe autem illa multi Samaritanorum 50. « 'Εκ δε της πόλεως εκείνης πολλοί επίστευ
crediderunt propter sermonem mulieris lestantis : σαν τών Σαμαρειτών διά τον λόγον της γυναικός ,
. Quia dixit mibi omnia quæcunque feci 31. , Cum μαρτυρούσης , ότι είπε μου πάντα όσα εποίησα.»
bydriam reliquissel, abiisselque in civitatem Sa Της Σαμαρείτιδος καταλιπούσης την υδρίαν, κι
maritis, ut annuntiarel quæ a Servalore audieral, απεληλυθυίας εις την πόλιν , υπέρ του ευαγγελίσα
cumque venirent ad Dominum credentes serinoni σθαι τα περί του Σωτήρος , και των πιστευόντων τω
mulieris, interim Servalor discipulis Ioquens verba και λόγω της γυναικός ερχομένων προς τον Κύριον , εν
fecit superius dicla , obsecrantibus discipulis ul co τω μεταξύ ο Σωτήρ τοίς μαθηταίς συντυγχάνων πε :
medat ; postquam autem dicta fuissent ad disci ποίηται τους προειρημένους λόγους ερωτώντων των
pulos quæ pro virili indagavimus, resumit Scri μαθητών όπως φάγη. Μετά δε το λεχθήναι προς τους
18 Deut . ΧΧΧιι , 8. 29 Μatth . ΧΧνιι , 19 . 30 Joan. IV, 38. 31 ibid. 39.
(12) Πάντως έκαστός τινος . Sic codex Bodleia cavit eos ad iracundiam . Et idcirco dicit, Quia asli
nus ; Regius , perperam, πάντων έκαστος τινας . teruut reges lerræ , el principes conrenerunt in unum ,
(13 ) Εν δε του Σωτήρος επιδημία , etc. Orige adversum Dominum , el adversus Christum ejus. Et
nes , homil. 9 in Genes . , num . 3 : Quomodo hære ideo adversantur etiain nobis, alque agones contra
ditates cepil Christus civitates adversariorum ? Per nos el certamina concitant. , Eusebius quoque De
hoc sine dubio quod in omnem terram exiit sorius monsirut , evangel. lib. iv , cap. 9 et 10 , scribil s
apostolorum , et in orbem terræ verba eorum ... d :emonibus oppugnatos fuisse sive argelos, sive an .
Cum enim dividerel Excelsus gentes secundum nu gelorum custodiæ traditos homines, magnaque er
merum angelorum Dei , liinc pars ejus facta est J : parle expugnatos, donec fatiscentibus et oppressis
col ) , et funiculus hæreditalis ejus Israel. Christus auxilium Christus et opem tulit , Huetius.
enim , ad quenı dixeral Pater : Pete a me , et dabo ( 14) Σκοπός . Ferrarius legebat κόπος .
tibi gentes hæredilalem Tuam , el possessionem quam ( 15 ) Τημε.λούσι. Sic codex Bodleianus ; Regius,
terminos lerrve , depellens ipsos angelos potestate et perperam , τη μέλλουσι .
dominatione, quam habebant in nationibus, provo
 493 COMMENT IN JOAN . TOMUS XII . 494
μαθητάς τα κατά δύναμιν εξετασμένα , επαναλαμ- A plura narrationem de his qui venerant e civitate
βάνει η Γραφή τα περί των εληλυθότων εκ της πό ad ipsum , el de his qui crediderant per leslimo
λεως προς αυτόν , και πιστευσάντων διά την μαρτυ nium mulieris dicentis : « Quia dixit mihi omnia
ρίαν της γυναικός λεγούσης : "Ότι είπέ μοι πάντα quæcunque ſeci. , Quod si memores sumus eorum
όσα εποίησα . 5 Ει δε κρατούμεν των ανωτέρω ειρη quæ superius diximus de Samaria, et de Samari
μένων περί της Σαμαρείας και της Σαμαρείτιδος , tide , et de fonte Jacob, non difficile est videre quo
και της του Ιακώβ πηγής , ου χαλεπόν ιδείν τίνα nam pacto qui assecuti fuerint sanam doctrinam ,
τρόπον επιτυχόντες λόγου υγιούς οι προκατειλημ cum antea occupati fuissent in doctrinis ab Eccle
μένοι εν ετεροδιδασκαλίαις καταλείπουσι την οιονεί siæ decretis dissidentibus , relinquunt veluti dog
των δογμάτων πόλιν , και εξελθόντες αυτής υγιαινόν malum civitatem , et egressi ex ea sane credunt,
τως πιστεύουσι (16) , μιάς τινος παρά τη του Ιακώβ cum una quæpiam mulier antea perceperit apud
πηγή προτέρας κεχωρηκυίας την σωτήριον διδασκα fontein Jacob salutarem doctrinam , et reliquerit
λίαν , και καταλιπούσης την προειρημένην υδρίαν, predictam hydriam, invitatura alios , ut similiter
υπέρ του και ετέρους επί το ομοίως ωφεληθήναι juventur . Sane Heracleon interpretatus est, • ex ur
προκαλέσασθαι . “Οδ' Ηρακλέων το μεν « εκ της πό be, pro, e mundo : illud vero , « propter sermonem
λεως, και αντί του , εκ του κόσμου, εξείληφε · το δε , Β mulieris , ) - hoc est, inquit, propter spiritualem
• Δια τον λόγον της γυναικός, και – τουτέστι , διά της Ecclesiam ; » 264 notatque illud , , multi , » quasi
πνευματικής Εκκλησίας και και επισημαίνεται γε το, multi sint animales : unam vero naturam electionis
« πολλοί , ως πολλών όντων ψυχικών » την δε ( 17) asseril esse incorruptam , et uniſormem , et singil
μίαν λέγει την άφθαρτον της εκλογής φύσιν, και μο larem : quibus et nos institimus in superioribus
νοειδή , και ενικήν . "Έστημεν δε και εμείς (18) εν pro virili.
τους ανωτέρω , ως οίόν τε ήν, πρός ταύτα.
31. « Ως ούν ήλθον προς αυτόν και οι Σαμαρεί 51. « Ut ergo venerunt ad eum Samaritani, ro
ται , τρώτων αυτών μεϊναι παρ' αυτούς και έμεινεν gabant eum , ut apud ipsos maneret : et nmansit illic
εκεί δύο ημέρας και πολλά πλείους επίστευσαν διά duos dies : et mullo plures crediderunt propler
τον λόγον αυτού . » Ουκ απιθανως τις συγκρούσει το sermonem suum * . , Non inscile quis conſeret hoc
• Είς οδόν εθνών μή απέλθητε , και εις πόλιν Σαμα dictum : « Jo viam gentium ne abieritis , et in cia
ρειτών μή εισέλθητε, και το ρητώ τούτω . Ερωτηθείς vitatem Samarilanorum non ingrediemini 18, • cum
γάρ ο Σωτήρ μείναι παρά τους Σαμαρείταις , έμει hoc contextu . Rogalus enim Servalor ul maneret
νεν εκεί δύο ημέρας, και είπών : « Εις πόλιν Σαμαρει- c apud Samaritanos , mansit illic duos dies , qui
των μη εισέλθητε » , δήλον ούν , ότι και οι μαθηται dixerat : « In civitatem Samaritanorum non ingre
αυτού συνεισεληλύθεισαν ( 19) αυτώ. Λεκτέον δε προς diemini ; » undle perspicuum est discipulos ejus
τούτο , ότι το μεν εις οδόν εθνών απελθείν εστιν cum ipso in civitatem ingressos non ſuisse. Ad
αναλαβείν τι δόγμα εθνικόν, αλλότριον του Ισραήλ quod dicendum est quod ire in viam gentium , sit
του Θεού , και οδεύσαι κατ' αυτό το δε εις πόλιν εισ- recipere aliquod dogma gentile, alienum ab Israela
ελθείν Σαμαρειτών, το έν τινι γενέσθαι ψευδωνύμω Dei , el ambulare in illo; ingredi vero in civilalem
γνώσει των λεγόντων νομικούς , ή προφητικοίς, ή Samarilanorum , sit adherere alicui scientie falso
ευαγγελικοίς , η αποστολικούς προσέχεις λόγους : nominalæ , eorum qui se dicunt adhibere mentem
έξεστι δε καταλιπόντων Σαμαρειτών την ιδίαν πό legalibus , vel propheticis, vel evangelicis, vel apo .
λιν , και ελθόντων προς τον Ιησούν παρά την (20 ) stolicis serinonibus. Relinquentibus autem Samari
του Ιακώβ πηγήν , αποδεξάμενον την προαίρεσιν tanis propriam urbem , et venientibus ad Jesum
των πιστευσάντων τον Ιησούν, μείναι παρά τοϊς apud fontem Jacob , licet Jesu , admituenti eorum
έρωτήσασιν · οίμαι δ ' ότι παρατετηρημένως ο Ιωάννης qui crediderant propositum, manere apud ipsos
ου πεποίηκε το : « Ηρώτων αυτών και οι Σαμαρείται rogantes . Arbitrorque Joannem cum judicio non
εισελθείν εις την Σαμάρειαν, η εισελθεϊν (21) εις την D posuisse , rogabant eum 5 Samaritani ut Sama
πόλιν , αλλά « μείναι παρ' αυτούς και ου γάρ ταυτόν riam ingrederetur, vel , ut ingrederetur in civila
έστε το, μείναι παρά τω πιστεύονται , και το , εισελ lem , sed , « ut maneret apud ipsos ; ; non enim
θείν εις την πόλιν αυτού. Και το εξής δε ού φησι : idem est manere apud credentem , el ingredi in ci
21 Joan. IV, 40, 41 . 33 Μatth . x , 3.
(16) Codex Bodleianus, και εξελθόντες αυτής εις sed legitur in Bodleiano .
κενόν πως πιστεύουσι , sicque legit Ferrarius , sed ( 19) Συνεισεληλύθεισαν . Νegandi particulam
omnino relinenda est codd . Regii el Barberini scri apponit Ferrarius , et merilo . Secus codd . Bodleia
plura . nus, Regius, Barberinus et Perionius.
(17 ) Ως πολλών όντων ψυχικών • την δέ , etc. (20) Codd . Regius et Barberinus , και ελθόντων
Tria hominum genera a Valentino constituta supra προς τον Ιησούν παρά την, etc.; sed in Bodleiano
observavinus . Hec εκλογής φύσις άφθαρτος , μονοει non legitur προς τον Ιησούν, quod abesse potest si
δης, και ενική , ipsa est πνευματικών hominum na ne ullo sensus detrimenio .
lura, quos el crépuata Èxhorñs a Valentinianis ap (21 ) Codex Bodleianus , j eldealsiv · Regius omi
pellari scribitIrenæus apud Epiphanium hæres . XXXI , sil's , male. Paulo post idein codex Bodleianus, id
Cap . 21. HUETIUs . μείναι, Regius , του μείναι .
(18) Και ημείς . Deest in Regio eu Barberino,
495 ORIGENIS 496
vilalem ipsius . Quin lectio sequens non inquit A Και έμεινεν εν τη πόλει εκείνη • δύο ημέρας, και 1 ,
mansisse eum in civitate illa i duos dies, , vel "Έμεινεν εν τη Σαμαρεία , αλλ' έμεινεν εκεί , και του
quod manseril in Samaria , sed « mansit illic , , hoc τέστι παρά τοις ερωτήσασι . Μένει γάρ ο Ιησούς
esi , penes eos qui rogarant . Manet enim Jesus παρά τοϊς ερωτήσασι, και μάλιστα ότε οι ερωτώντες
apud eos qui rogant, et præcipue cum rogantes αυτόν εξέρχονται της πόλεως αυτών , και έρχονται
eum egrediuntur ex urbe sua, et veniunt ad ipsum προς αυτόν Ιησούν ( 22 ) , οιονεί μιμησάμενου του
Jesum , Abraham veluti imitati parentem Deo di 'Αβραάμ, πεισθέντα τω ειπόντι Θεώ : "Εξελθε εκ
centi : « Egredere de terra Ina , et de cognatione της γής σου , και εκ της συγγενείας σου , και εκ του
lua, et de donio patris tui 34. , Mansit autem duos οίκου του πατρός σου. » Δύο δε ημέρας μένει παρά
dies penes eos a quibus rogatus fuerat : nonduin τοϊς ερωτήσασιν αυτόν · ουδέπω γάρ έχώρουν και
enim capiebant tertium illius diem , quoniam mira την τρίτην αυτού ήμέραν, επεί ουχ οίοί τε ήσαν χω
culosum aliquid capere non polerant , perinde atque ρήσαι τι τεράστιον, οποίον οι εν Κανά της Γαλιλαίας
concives Canæ Galilææ lertia die cum Jesu cm . τη ημέρα τη τρίτη συνδειπνούντες τω Ιησού εν τω
nantes in pupiiis . 265 Principium igitur quod γάμω. Η μεν ούν αρχή των από της Σαμαρείας
multi crediderunt ex Samaria , sermo fuil mulieris πιστευόντων πολλών ην ο λόγος της γυναικός μαρ
1eslificantis dixisse sibi Jesum omnia quaecunque B τυρούσης ότι « Είπέ μοι πάντα και εποίησα και η δε αύξη
fecisset ; incrementum vero et multiplicatio eorum σις και ο πληθυσμός των πολλώ πλειόνων πιστευόν
qui multo plures crediderunt , non amplius propter των, ουκέτι δια τον λόγον της γυναικός, αλλά διά τον
sermonem mulieris , sed propter sermonem ejus ; λόγον αυτού . Ου γαρ ομοίως αυτός αφ' εαυτού θεω
quod non aque ipse Sermo , [ seu Filius Dei ] ρείται ο Λόγος , φωτίζων τον χωρούντα , ή ότε δι'
agnoscatur, cum aliquis de ipso testificatur, atque ετέρου λεγόμενος μαρτυρείται . Ο δε Ηρακλέων εις
cum ipse a se ipso illustrat el erudit percipientem τους τόπους ταυτά φησι: « Παρ' αυτούς και έμεινε , και
discipulum . At Heracleon in hæc loca hæc inquil : ουκ εν αυτοίς * και « δύο ημέρας, ήτοι τον ενεστώτα
« Apud ipsos mansit, et non in ipsis ; el duos dies, vi αιώνα , και τον μέλλοντα τον έν γάμο , και τον προ
delicet vel præsen's seculum , et futurum tempus του πάθους αυτού χρόνον , και τον μετά το πάθος, αν
nuptiarum , vel tempus ante passionem suam , et παρ ' αυτούς ποιήσας , πολλώ πλείονας διά του ιδίου
post passionem suam : quod tempus apud ipsos cum λόγου επιστρέψας εις πίστιν εχωρίσθη απ' αυτών, και
degisset , el multo plures proprio sermone conver Λεκτέον δε προς την δοκούσαν αυτού παρατήρησιν ,
tissel ad fidem , separalus est ab illis . » Ad quam ότι , παρ' αυτούς , και και ουκ , εν αυτοίς , γέγραπται,
ipsius apparentem observationem , scilicel qnod , ότι όμοιον τω, παρ' αυτούς , και εστί το · 'Ιδού εγώ
C
apud ipsos , et non , in ipsis, scriptum fuerit , μεθ' υμών ειμι πάσας τας ημέρας και ου γάρ είπεν
dicendum est quod illud diclum : Ecce ego vo Εν υμίν είμι. "Έτι δε λέγων τάς δύο ημέρας , ήτοι
biscum sum omnibus dicbus 38.36, > simile sit huic , τούτον τον αιώνα είναι , και τον μέλλοντα , ή τον προ
( apud ipsos mansil ; » non enim dixit : In vobis του πάθους, και μετά το πάθος, ούτε τους επερχο
sum . Praelerea dicens duos dies esse vel hoc præ μένους αιώνας μετά τον μέλλοντα νενόηκε , περί ών
sens sæculum el futurum , vel tempus ante passio φησιν ο Απόστολος : "Ινα ένδειξηται εν τοις αιώσει
nem el post passionem , neque supervenientia sæ τοις επερχομένους , ούτε εώρακες (23 ), ότι ου μόνον
eula post futurum seculum consideravit , de qui- προ του πάθους, αλλά και μετά (24) το πάθος σύν
bus inquil Apostolus : « Ul ostenderet super εστι τους έρχομένους προς αυτόν ο Ιησούς, και μετά
venturis sæculis 37 ; , neque perspexit quod Jesus τούτο χωρίζεται : αεί γάρ μετά των μαθητών έστι ,
pon solum ante passionem , verum etiam pose pas μηδέπω ποτέ καταλείπων (25) αυτούς · ώστε και λέ
sionem conversatur cum his qui ad ipsinn veninnt, γειν αυτούς · Zώ δε, ουκ έτι εγώ , ζή δε εν εμοί
et postea separatur : semper enim cum discipulis Xplotós . )
esi , nunquam ab eis discedens ; adeo ut etiam dicant : « Vivo allem , non amplius ego, vivil vero in me
Christus 38. )
52. « Mulieri autem dicebant : Non amplius pro- D 52. • Τη δε γυναικι έλεγον ούκέτι διά την λα
pler loquelam luam credimus : ipsi enim audivimus , λιάν σου πιστεύομεν αυτοί γάρ ακηκόαμεν , και οί
et scimus quod hic est vere Servalor muni 39. 1 δαμεν ότι αληθώς ούτός έστιν ο Σωτήρ του κόσμου και
Negant fidem eam quam babebant propter loque 'Αρνούνται την διά την λαλιάν της γυναικός πίστιν,
Jam mulieris, eo quod hac præstantiorem invenis κρείττον (26) εκείνης ευρόντες το ακηκοέναι αυτού
sent , audito Servalore ipso , adeo ut agnoverini του Σωτήρος , ώστε και είδέναι , ότι αληθώς ούτος
hunc esse vere Servatorem inundi. Ac certe melius έστιν ο Σωτήρ του κόσμου . Και βέλτιόν γε εστιν αυ
est propriis oculis cernere Sermonem , ipsumque τόπτην γενέσθαι του Λόγου , και χωρίς οργάνων δι
3. Gen. ΧΙΙ , 1 . 36.36 Μatth. ΧΧνι, 20. 87 Eph . 11 , 7 . 38 Galal . 1 , 20 . 39 Joan . IV , 42 .

(92 ) Codex Bodleianus , προς τον Ιησούν, Regius
προς αυτόν Ιησούν .
( 23) 'Eópaner . Sic codex Bodleianus ; Regius et
Barberinus, opõ..
(24) Allie nai uetá , elc . Sic codex Boilleianus ;
Regius onvisit αλλά .
(25 ) Idern codex Bodleianus , μηδέποτε καταλι
πών .
( 26 ) Codd. Bodleianus et Barberinus, xpslitova.
 497 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIII . 498

δάσκοντος ακούειν αυτού, και φαντασιoύντος ου A audire docentem sine instrumentis , et , citra do
διά τών (27) διδασκόντων το ηγεμονικών , ευρίσ centes , visa imprimentem animae principalui, inve
λον τρανότητα (28) τους της αληθείας τύπους , nienti verilatis figuras manifesto ; quam non vi
ή περ μη ορώντα αυτόν, μηδέ από της δυνάμεως dentes ipsum , neque ab illius illustralos Golenlia,
φωτιζόμενον αυτού διακόνων τών έωρακότων αυτόν , doctrinam percipere de illo per ministros qui illuin
ακούειν τον περί αυτού λόγον. Αμήχανον γάρ το αυτο viderint. Difficillimum enim factu est , ut affectio
τώέωρακότι γινόμενον περί το ηγεμονικόν πάθος nem eamdem , quæ in principalu animæ illius qui
παθείν τον από του έωρακότος και απαγγέλλοντος viderit , efficitur , pariatur ille qui edocetur ab eo
αυτόν διδασκόμενον · και κρείττόν γε διά είδους πε qui ipsam viderit : 266 unde etiam longe inelius
ριπατείν ή διά πίστεως . Διά τούθ' οι μεν οιονεί διά est per speciem ambulare quam per fidem -0. Hang
είδους περιπατούντες εν τοίς προηγουμένοις λέγοιντο ob causam aliqui per speciem anibulantes in præ
αν είναι χαρίσμασι , λόγω σοφίας διά του Πνεύματος eipuis dicentur esse charismatibus, nempe in set
του Θεού , και λόγω γνώσεως κατά το αυτο Πνεύμα • mone sapientiä per Spirilum Dei , et in sermone
οι δε διά πίστεως , ει και χάρισμά εστιν η πίστις scientiæ juxta eumdem Spirilum " ; qui vero per
κατά το « " Αλλω δε πίστις εν τω αυτο πνεύματι, » lidem ambulant , etiamsi donum sit fides , juxta
τη τάξει των προτέρων εισιν ύστεροι. Εξεταστέον B illud : « Αlii autem fides , in eodem spiritu 1 , • in
δε πότε και πώς λέγει Παύλος · Διά πίστεως γάρ ordine priorum sunt uliimi. Cæterum inquiramus
περιπατούμεν , ου διά είδους και πώς γαρ , ώσει πολλοί oportet quando et quomodo dicat Paulus : « Per
νοούσι, διά πίστεως , και ου διά είδους περιπατεί και fidem enim ambulamus, non per speciem : quo
έμβριθέστατα λέγων : 1 Ουκ ειμι ελεύθερος και ουκ ειμι modo enim , ut multi rentur , per fidem , et non per
απόστολος; ουχί Ιησούν τον Κύριον ημών εώρακα ; speciem ambulat , qui gravissime dicit : « Νonne
ου το έργον μου υμείς εστε εν Κυρίω ; » "Ίδωμεν sum liber ? nonne sum apostolus ? nonne Dominum
ούν το ρητόν πώς δεί έκλαβείν το· « Διά πίστεως nostrum Jesum Christum vidi ? nonne opus meum
γάρ περιπατούμεν , ου διά είδους , » αναλαβόντες vos estis in Domino ? ** Proinde videamus quomoilo
αυτό από των ανωτέρω ούτως έχειν (29) : « Ο δε κα intelligenduin sit illud : « Per fidem enim ambula
τεργασάμενος ημάς εις αυτό τούτο ο Θεός, ο δούς mus, non per speciem ** ; , reassumentes ex supe .
ημίν τον αρραβώνα του Πνεύματος . Θαρρούντες ούν rioribus ipsum sic habens 48 : 1 Al qui nos in hoc
πάντοτε , και ειδότες , ότι ενδημούντες εν τω σώματι ipsum paravit , Deus est : qui etiam dedit nobis
εκδημούμεν από του Κυρίου · διά πίστεως γάρ πε arrhabonem Spiritus . Itaque bono animo simus
ριπατούμεν, ου διά είδους » ( δηλον δ' ότι ενδημούν- , semper , scientes quod cum domi sumus in corpore ,
τες εν τω σώματι , ότε εκδημούμεν από του Κυρίου » ) " peregrinamur a Domino ; per fdem enim ambula
«θαρρούντες μάλλον ευδοκούμεν εκδημήσαι εκ του inus , non per speciem » ( scilicet cum domi exsi
σώματος , και ενδημήσαι προς τον Κύριον. » Τούτων stentes in corpore , peregrinamur a Domino) ; « con
ούτως ειρημένων εις το νοήσαι τι το ενδημείν το identes , magis probamus peregre abesse a corpore,
σώματι , και εκδημεϊν από του Κυρίου, τί τε το et præsenles adesse apud Dominum . , flis sic dictis
εκδημήσαι εκ του σώματος , και ενδημήσαι προς τον intelligendi causa quid sit presens esse in corpore
Κύριον , εαυτών πυθώμεθα τι περί του Αποστόλου et peregrinari a Domino ; itemque quid sit peregre
οούμεν : πότερον , ότι ενδημών τω σώματι εξεδήμει abesse a corpore et presens adesse ad Douninum ,
από του Κυρίου , ή ότι εκδημών του σώματος ενεδή nos ipsos interrogeinus, quid de Apostolo dicturi
μει τω Κυρίω. Αλλά σαφές (30) : επεί οι εν σαρκί simus : utrumne quod domi exsistens in corpore
δντες Θεώ αρέσει ου δύνανται, οι δ' άγιοι ουκ εισίν peregre absit a Domino, an quod peregre agens a
εν σαρκι , αλλ' εν πνεύματι » είπερ Πνεύμα Θεού corpore præsens adsit apud Dominum . Sed perspi
οικεί εν αυτοίς : Παύλος ουκ ήν εν σαρκί , ουδε εν cuum est id ; nam quoniam qui in carne sunt, Deo
σώματι αληθεύει γάρ λέγων · « Δοκώ δε καγώ placere non possunt , et sancti non sunt in carne,
Πνεύμα Θεού έχειν , ουκ ενδημών δε τη σαρκι η sed in spiritu " ; quandoquidem Dei Spiritus ha
και σώματι , του ενδημούντος τω σώματι διά πί bilal in ipsis ; Paulus neque in carne, neque in
στεως περιπατούντος , ου διά είδους . Και όρα εί corpore erat : nam vere dicit : « Opinor autem
δύναται της αποστολικής ακριβείας είναι το μή quod et ego Spiritum Dei habeam 48::sed nequein
ταυτόν φάσκειν εν σαρκί είναι και ενδημεϊν σώ carne, neque in corpore habitabal, cum is qui
ματι· οι μεν γάρ εν σαρκί όντες Θεώ αρέσαι ου corpus inhabitat , per fidem ambulet, non per spe
δύνανται . Οι δε ενδημούντες τω σώματι έκδημού ciem . Ac vide num apostolicæ diligentiæ possit
σιν μεν από του Κυρίου , πλήν διά της πίστεως esse, ut esse in carne et habitare in corpore, non
περιπατούσιν , ει και μηδέπω χωρούσι διά εί idem esse dicamus ; etenim qui in carne sunt, Deo
δους. Και οιμαι , ότι εν σαρκί μέν εισιν οι κατά placere non possunt ". Rursus qui habitant in cor
60 II Cor.v , 7. 11 Cor . ΧΙΙ, 8 . 2 ibid. 9. 43 1 Cor . V , 7. ** I Cor, ix , 1. All Cor. V, 7. 66 ibid..
5 seq . 47 Rom. 1 , 8 , 9 . 481 Cor. VΙΙ , 40. 9 Rom . VΙΙ, 8.
(27) Oů oid tär, etc. Negandi particula deest in (29) "Εχειν . Scribendum videtur vel εχόντων,
codd. Regio et Barberino. vel έχον.
( 28 ) Τρανότητα. Legendum videtur κατά τρανό ( 30) Σαφές . Ιta codex Bodleianus ; Regius , σα
τη: α, φώς.
 499 ORIGENIS 500
pore, peregre quidem alistint a Domino , verumlanmen A σάρκα στρατευόμενοι , ενδημούσι δε τω σώματι ,
per fidem ambulant, eliamsi nondum perceperint και εκδη μούσαν από του Κυρίου οι τα πνευματικά
per speciem . Ει eos quidemin carne arbitror esse qui της Γραφής μη νοούντες , αλλ ’ όλοι προσκείμενοι (31)
secundum carnem militanl ; corpus vero inhabitare αυτή , και το σώματι• πώς γαρ ουκ εκδημεί από του
el peregre abesse a Domino eos qui, sensus spirituales Κυρίου , εί ο Κύριος το Πνεύμα εστιν , ο μηδέπω χω
267 Scripturæ non intelligentes , corpore loli ρών (32) το ζωοποιούν Πνεύμα , και πνευματικών:
sunt ipsi Scripturæ addicti : alioquin quomodo non της Γραφής; Πλήν διά πίστεως και τοιούτος περιπα
peregre abest a Domino , si Dominus Spiritus τεί, εκδημεί δε εκ του σώματος , και ενδημεί προς
est 50 , qui nondum percipil Spiritum vivificantem τον Κύριον και τα πνευματικά τους πνευματικούς συγ
et sensum Scripture spiritualem ? Attamen per κρίνων , και γινόμενος « πνευματικός , ο πάντα ανα
fidem , qui hujusmodi est, ambulat ; peregre autem κρίνων , αυτός δε ανακρινόμενος υπ' ουδενός. » Ταύτα
abest ille a corpore , et præsens est ad Dominum , δε ημίν εί και μετά παρεκβάσεως της εις τα απο
qui spiritualia spiritualibus conferens , et factus στολικά ρητά ειρήσθαι δοκεί, αλλά γε αναγκαιότατα
i spiritualis , omnia dijudicat, ipse autem a nullo προς την διαφοράν του λόγου των Σαμαρειτών εστιν.
dijudicatus " . ) Hæc quanquam a nobis per di ουκέτι διά την λαλιάν πιστευόντων της γυναικός, αλλά
gressionem in apostolica verba dicta vlentur, ma- Β ακηκοότων , και ειδότων , ότι ο τοιούτος εστιν ο Σω
xime tamen necessaria sunt ad differentiam sermo- τηρ του κόσμου . Ουδέν μέντοιγε θαυμαστόν(53) περί
nis Samaritanorum , non amplius propter loquelam τινων μεν διά πίστεως περιπατείν , και μή διά είδους:
mulieris credentium , sed quia viderunt el audie περί ετέρων δε διά είδους του μείζονος παρά το διά
runt hunc esse Servalorem mundi . Nec mirum sane πίστεως περιπατείν. Ηρακλέων δε απλούστερον έκλα
debet esse quosdam quidem per fidem ambulare, βών το « Ουκέτι διά την σην λαλιάν πιστεύομεν,και
non per speciem ; quosdam vero per speciem , id φησί λείπειν το, μόνην . "Ετι μεν γαρ προς το
quod majus est quam ambulare per fidem . Porro • Αυτοί γάρ ακηκόαμεν , και οίδαμεν , ότι ούτός έστιν
Heracleon simplicius cum exposuisset hoc dictum : ο Σωτήρ του κόσμου , και φησίν : « Οι γάρ άνθρωποι το
« Non amplius propter loquelam luam credimus " , μεν πρώτον υπό ανθρώπων οδηγούμενοι πιστεύουσι
abesse inquit vocabulum , solam . Præterea in illud : τώ Σωτήρι » επάν δε εντύχωσι τους λόγους αυτού , ού
« Ipsi enim audivimus , et vidimus hunc esse Ser του ουκέτι διά μόνην ανθρωπίνην μαρτυρίαν, αλλά
vatorem mundi , » inquit : « Homines enim ab homi διά την αλήθειαν πιστεύουσι.
nibus primum instructi Servatori credunt; al simul alque in sermones ejus inciderint, non amplius pro
pler solum humanum testimonium , sed propler ipsam veritalem credunt. »
53. « Pust duos vero dies exiit inde in Galilæam ; C 53. « Μετά δε τάς δύο ημέρας εξήλθεν εκείθεν εις
ipse enim Jesus testatus est prophetam in propria την Γαλιλαίαν· αυτός γάρ Ιησούς εμαρτύρησεν, ότι
patria honorem non habere 53. , Valde inconse προφήτης εν τη ιδία πατρίδα τιμήν ουκ έχει, ο Πάνο
quens videtur oratio . Quid enim commune habet ανακόλουθος η λέξις φαίνεται. Τί γάρ κοινόν προς το
hoc dictum : « Ipse enim Jesus testatus est pro- εξεληλυθέναι αυτόν μετά δύο ημέρας από των Σαμα
phetam in propria patria honorem non habere, ) ρειτών , παρ' οίς έμεινε , και εις την Γαλιλαίαν απέρ
adillud , quod exierit ipse post duos dies a Sama- χεσθαι , το : « Αυτός γάρ Ιησούς εμαρτύρησεν, ότι
ritanis, apud quos manserat , et in Galilæam abic προφήτης εν τη ιδία πατρίδα τιμήν ούκ έχει ; Ε :
rit ? Nam si patria ipsius fuisset Samaria , illicgue μεν γάρ ήν πατρίς αυτού η Σαμάρεια , και ήτίμαστο
contemptus fuisset , adeo ul banc ob causam egres εκεί, ως διά τούτο εξεληλυθέναι, μή διατρίψαντα
sus sit , non commoralus ultra duos dies , conse πλείον ημερών δύο, ακολούθως αν είρητο το : « Αυτός
quenter dictum fuisset : « Ipse enim Jesus testalus γάρ Ιησούς εμαρτύρησεν , ότι προφήτης εν τη ιδία
est prophetam in propria patria honorem non ha πατρίδι τιμήν ουκ έχει . Αλλά και ει εγέγραπτο:
bere. » Quineliain si scriplum fuissel : « Post duos « Μετά δε τας δύο ημέρας εξήλθεν εις την Γαλι
autem dies exiit in Galilæam , » sed non profectus λαίαν , και άλλ' ουκ εγένετο εν τη ιδία πατρίδι Αυτός
est ad suam patriam ; ipse eniin Jesus lestatus D γάρ Ιησούς εμαρτύρησεν , ότι προφήτης εν τη ιδία
est prophetam in propria patria honorem non ha πατρίδα τιμήν ουκ έχει , και ούτως χώραν το λεγό
bere , , etiam hoc modo locum habiturum fuerat id μενον είχεν άν· και τάχα το μεν βούλημα του ρητου
quod dicitur; et fortassis voluntas contextus lalis τούτ' έστιν ως ιδιώτης δε τώ λόγω ο Ιωάννης δυσ
est : sed Joannes, ceu sermone rudis, obscure scri παραστάτως έφρασεν και νενόηκεν. Εις γάρ τινα τό
psit quod mente conceperat . 268 Elenim in quem πον της Γαλιλαίας εδέξαντο αυτόν, έωρακότες πάντα
Galilææ locum receperint eum , qui viderant om όσα εποίησεν εν Ιεροσολύμοις εν τη εορτή , ουκ είρη
nia , quæcunque Jerosolymis ſecissel in die festo, ται , αλλά και μετά τούτο, ότι ήλθεν εις την Κανά
non est dictum ab evangelista , qui scripsit post της Γαλιλαίας , ανέγραψε . Κατακούει δε εαυτου (54)
50 1 Cor . 10 , 17. 811 Cor. 1 , 15 . 32 Joan . IV , 42 . 53 ibid . 44 .
( 31) "Ολοι προσκείμενοι . Sic codex Bodleianus; ( 53) Του κόσμου . Ουδέν μέντοιγε θαυμαστόν,
Regius ολοπροσκείμενοι . etc. lia hunc locum in codice Regio luxalum , sa
(52 ) Μηδέπω χωρών . Ιta codd . Bodleianus et nitati restituimus ope codicis Bodleiani .
Barberinus ; Regius , μή δυνάτω χωρών, pro quo (34) Κατακούει δε εαυτού . Sic omnes niss. in
1Xuelius edidit μή δυνατός χωρείν . texlv, at cum ad oram codicis Bodleiani ex conje
 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XII. 302
501
ο ευαγγε λιστής , και ουκ απορε ί του προκε ιμένο υ . A hoc Jesu m profe ctum fuiss e Cana m Galil ee. Αι
Προειπών γούν τίνα τρόπον αφίησι την Ιουδαίαν , sese intelligit evangelista , nec dubitat de re pro
και άπεισιν εις την Γαλιλαίαν ο Κύριος, διηγησάμε- posita . Cum ergo antea dixisset quonam pacto re
νός τε, επεί έδει αυτόν διέρχεσθαι διά της Σαμα- liquit Judeam , proficiscereturque in Galilaam Do
ρείας, τα λεγόμενα πλησίον του χωρίου και έδωκεν minus, cumque narrassel quæ dicuntur prope lo •
Ιακώβ τω Ιωσήφ παρά τη πηγή του Ιακώβ, και cum quem dedil Jacob Josepho apud fonlem Jacob,
πώς έμεινε δύο ημέρας παρά τοϊς Σαμαρείταις , quoniam oportelal eum transire per Samariam , et
αποδίδωσι την εις Γαλιλαίαν άφιξιν αυτού , καίτοι quomodo mansisset apud Samaritanos duos dies,
ύ
γε ουκ ολίγων μεταξ ειρημ ένων. Επει δε εν τοις assignat accessum illius in Galilæam , quanquam
ανωτέρω προείπομεν βελτίονός τινος σύμβολον είναι interim non pauca fuissent dicta . Verum quoniam
in superioribus Judpam praediximus notam esse
την Ιουδαίας άνω του κειμένην , ελάττονος δε την
melioris cujusdam rei , quia in sublimi posita essel ,
Γαλιλαίαν , και κατά τούτο ( 33) επισκοπής δεομένων
deterioris vero rei Galilæam , et hac ratione Deum
και των ελαττόνων ο φιλάνθρωπος Θεός ου κατα humani generis amantem eos qui visitatione
φρονεί · διά τούτο και τους Σαμαρείτης (56 ) τάχιον
καταλιπών , υπέρ του τοίς προθύμως αυτόν αποδεξα egeant , quique sint inferiores, non despicere ; hanc
B ob causam Samaritanis celeriler relictis , adfuturus
μένους Γαλιλαίοις επιστήναι , και τον του βασιλικού
erat Galilæis, qui illum prompte receperant , el re
υιον ιάσασθαι . Ταύτα δε εν τη Γαλιλαία ποιήσας,
guli Glium curalurus . Cum autem hæc in Galilea
ενστάσης της των Ιουδαίων εορτής αναβαίνει εις Ιε
ροσόλυμα, την εορτήν κρείττονα και ιλαροτέραν τη fecisset, instante Judeorum festo Jerosolyman
ascendit , solemnitatem meliorem ſeslivioremque
εαυτού ποιών επιδημία .
suo ipsius advenlu faclurus.
54. "Ίδωμεν δε τι εστι και το: « Αυτός γάρ Ιη 34. Sed videamus quid sit : « Ipse enim Jesus
σους εμαρτύρησεν, ότι προφήτης εν τη ιδία πατρίδι testatus est prophetam in propria patria honorem
τιμήν ουκ έχει :) και αξίως του Ιησού μαρτυρούν non habere 64 ; » alque ex Jesus dignitale hoc lesti
τος, ζητητέον τον της λέξεως νούν. Πατρίς δή των ficantis, quæramus hujus contextus intelligentiam .
προφητών εν τη Ιουδαία ήν , και φανερόν εστι τιμήν Patria igitur prophetarum in Jadea erat , manife
αυτούς παρά ( 57) Ιουδαίους μή εσχηκέναι, λιθασθέν slumque est honorem illis habilum non fuisse apud
τας , πρισθέντας , πειρασθέντας, έν φόνο μαχαίρας Judlaos , quia fuere lapidali, secti , tentati, in occi
αποθανόντας , διά το ατιμάζεσθαι περιελθόντας έν sione gladii pereuntes, ut probro essent circum
μηλωταις (38) , εν αιγείοις δέρμασιν , υστερουμένους, ο eunles in velleribus orium , in pellibus caprinis ,
θλιβομένους, κακουχoυμένους . Και όνειδίζονται γε posthabiti, oppressi, tribulati malis vexationibus 65 .
Ιουδαίοι από του λέγοντος προς αυτούς : « Τίνα των Ac profecto Judæis convicialur is qui coram eis
προφητών ούκ εδίωξαν οι πατέρες υμών , και απέκ dicebat : « Quem prophetarum non sunt persecuti
τειναν τους προκαταγγείλαντας περί της ελεύσεως του patres vestri , qui etiam occiderunt eos, qui de ad
Δικαίου ; ) οίτινες επί τέλει και τον επί πάσι προφή venlu Justi prædixissent 86 ? , qui eliam postremo
την, δι' ού οι προφήται προφήται γεγένηνται , ατιμά- prophetam omnibus eminentiorem, per quem pro
σαντες , « Αίρε , αίρε, σταυρου αυτόν , και έλεγoν . Τε phetæ prophelæ facti sunt, cum sprevissent : « Tol
τίμηνται δε εν τη εμή πατρίδι (39) πάντες οι προ le , tolle , crucifige eum 57 , , dixerunt. Honorali au
φήται, και ο από Θεού αναστάς κατά τα περί εαυτού lem sunt in mea patria omnes prophetæ, et is qui
ειρημένα υπό Μωσέως : « Προφήτην υμίν αναστήσει a Deo excitalus est, juxta ea quæ de ipso a Moise
Κύριος ο Θεός υμών εκ των αδελφών υμών, ως εμέ , dicta sunt : « Prophetam suscitabit vobis Dominus
αυτού ακούσεσθε , ή πατρίς ( 10) γάρ αυτού εν τοις Deus vesier e fratribus vestris , mei similem , ipsum
έθνεσι τοις το παραπτώματι του Ισραήλ την σωτη 269 audietis 58 ; patria enim ipsius in gentibus
ρίαν ειληφόσι . Και εν άλλοις γέγραπται· « Ουδείς inesi 89, quæ lapsu Israelis salutem receperunt. In
προφήτης δεκτός έστιν εν τη πατρίδι , και εν τη οι D aliis etiam scriptum est 60 : « Nullus prophela ac
κία αυτούς και χρήσιμον γε το συγγενές τούτω ρη ceptus est in patria el in domo sua ; , utileque
τον συναγαγόντας από των Ευαγγελίων ιδείν πότε , profecto fuerit contextu his testimoniis cognato in
και επί τίνι τω Σωτήρι τούτο είρηται . Θαυμάσαι δε unum collecto ex Evangeliis, videre quando el quo

36 Joa:), Iv , 44. 55 Ηebr. Χι , 37 . 56 Acl . VΙΙ , 32.
88 Rom . XI , 11 . 60 Luc , IV , 24.
ctura legatur , κατακόπτει δε εαυτόν , id seculus est
Ferrarius, verlens, 1 resecat aulem sese evange
lista . )
( 33) Και κατά τούτο . In codice Regio deest
κα!.
(36) Codex Bodleianus pro tous Lauapeitas habet
αυτούς .
(57) Αυτούς παρά, etc. In colice Regio deest
αυτούς .
(38) Εν μηλωταϊς . Deest in colice Regio.
(39 ) Τετίμηνται δε εν τη εμη πατρίδι , etc. Ηec
5" Joan . ΧΙΧ , 15. 88 Deut. XVIII , 13 ; Act. 11 , 22.
αυτοπροσώπως ait Origenes : cum enim supra di
xissel prophetarum patriam esse Judæam , in eaque
contumeliis illos fuisse proscissos, subjungit in pa
tria sua , Alexandria nimirum , et Ægyplo , non
prophelas solum , sed Christum etiam ipsum ho
pore affici : nec leve enim jam lum in illis parti
bus incrementum res Christiana ceperal. Hue
TIUS .
(40) Η πατρίς . Sic codex Bodleianus , optime ;
Regius et Barberinus, où tratpię, male , nisi sequen
tia cuin interrogatione legantur.
503 ORIGENIS 50 %
in Ioco Servator hoc dixerit . Libet autem admirari Αέστι το αληθές της αποφάσεως του Σωτήρος , φθάσαν
veritatem sententiæ Servatoris , quæ non tantuin ου μόνον επί τους αγίους προφήτας , ατιμασθέντας
ail sanctos prophetas, sprelos a familiaribus, el ad παρά τους οικείοις, και επ' αυτόν τον Κύριον ημών,
ipsum Dominum nostrum pertinuit , sed ad eos αλλά και επί τούς έν τινι σοφία διατρέψαντας , και
eliam qui aliqua sapientia claruerint : qui adco καταφρονηθέντας υπό των πολιτών , ώστε τινάς αυ
contemplui civibus fuere habili, ut vel ad mortem τών (41) και την επί θανάτω απαχθήναι (42). "Εξε
aliqui eorum ducerentur. Hæc autem libel ex Græ στι δε ταύτα από της Ελληνικής ιστορίας αναλέξασ
corum historia colligere de iis qui in philosophie θαι περί των φιλοσοφησάντων και αστρονομησάντων
el astronomiae, vel in quibusvis tandem volucris ή οποίους δήποτε μαθήμασι διαπρεψάντων. 'Ατιμα
disciplinis consenuerunt. Proinde conviciantium ζόντων δε και αύται αι φωναί• « Ούχ ούτός έστιν ο
Sunt etiain hæ voces : . « Nonne hic est fabri lilius ? του τέκτονος υιός ; ουχ ή μήτηρ αυτού λέγεται Μα
Νonne mater ejus dicitur Maria , et fratres ejus ριάμ , και οι αδελφοί αυτού εισι προς ημάς ; Πόθεν
sunt apud nos ? Unde ergo huic hæc ompia 61 ?, Al ούν τούτω πάντα ταύτα ; » Και παραδοξότατόν γε επί
que eliam , quod summa admiralione dignum est , των προφητών τούτο συμβέβηκε , το μεν ζων αυτών
contigit hoc in prophelis, ul quod in eis erat vi ου τετιμή κασιν οι πολίται , το δε νεκρόν περιέπουσιν ,
B
vum , non honorarint cives ; quod mortuum vero οικοδομούντες αυτών τα μνημεία και κοσμούντες. Οι
essel , foverint, ædificanles ipsorum monumenta el κοδομείν δε εστι τα μνημεία των προφητών , και
ornantes 62. Ædificantur autem prophetarum mo κοσμείν αυτά , ότε , το ζωοποιούν πνεύμα καταλιπών
numenta et ornantur , cum , relicto quis spiritu vi τις το ενυπάρχον τοίς βουλήμασι των γραμμάτων αυ
vificante, lalente in sensibus litterarum ipsarum , των , περιέπει και περικοσμεί το αποκτείνον γράμ
fovet el ornal litleram occidenlem , pulchritudinem μα, το κάλλος οιόμενος της τεροφητείας εν τη ψιλή
prophetic ralus posilam esse in nuda lillerarum είναι εκδοχή του γράμματος. "Έργον δε τούτο των
intelligentia : quod quidem facere solenιιum Pha- ταλανιζομένων από του Κυρίου γραμματέων, και
risei , tum Scribie , quibus « Va » dicitur a Domino 63, Φαρισαίων · γραμματέων μεν ονομαζομένων των
quorum alieri nempe nude littera cognomento dicti επωνύμων ψιλού του γράμματος: Φαρισαίων δε των
sunt Litterarii , sive Scribe; Pharisei vero , eo quod αποδιηρημένων, και την θείαν ενότητα απολωλε
divisi sunt, perdiderintque divinam unitatem : nam κότων· Φαρισαίοι γάρ ερμηνεύονται οι διηρημέ
Pharisti , si interpreteris , iidem sunt atque divisi . νοι .
55. ( Cum ergo venit in Galilæam , receperine 55, « " Οτε ούν ήλθεν εις την Γαλιλαίαν, εδέξαντο
C
elim Galilæi , ul qui vidissent omnia quæ Jerosoly αυτόν οι Γαλιλαίοι, πάντα έωρακότες & εποίησεν εν
mis fecissel in die ſesto : et ipsi enim venerant ad Ιεροσολύμοις εν τη εορτή και αυτοί γάρ ήλθον εις
diem festum * . , Dignum est ut videamus causam την εορτήν. » "Αξιον ιδείν την αιτίαν της των Γαλι
propler quam receperint Galilæi Servatorem in Ga λαίων παραδοχής , ήν παρεδέξαντο τον Σωτήρα ελ
lilæam profectum , num tanta sit, ut in stuporem θόντα εις την Γαλιλαίαν , ει τηλικαύτη ( 43 ) ήν , ώστε
admirationemque Servatoris conjecti illum exci- κατάπληξιν αυτοίς εμποιήσαι , και θαυμασμόν περί
piant : praeterea ad que referendum sit hoc dictum , του Σωτήρος , εις το παραδέξασθαι αυτόν · έτι δε επί
perinde quasi multa essent quæ Jerosolymis fecis τίνα αναφέρεται , οιονεί πολλά όντα (44) & εποίησεν
sel Jesus ; « cuni omnia vidissent quæ fecissel Je εν Ιεροσολύμοις ο Ιησούς , το : « Πάντα έωρακότες
rosolymis in die festo. Sed ne superius quidem όσα εποίησεν εν Ιεροσολύμοις , εν τη εορτή . • Oύ
quidquam invenimus, nisi quia « invenit in templo δεν δε ευρίσκομεν προειρημένον ή ότι « εύρεν εν τω
vendentes 270 boves, et oves, et columbas, et ιερό τους πωλούντας βόας, και πρόβατα, και περι
mensarios sellentes , factoque e funiculis Magello , στεράς , και τους κερμαστιστάς καθημένους , και
oinnes e lemplo ejecil, lum oves, lum boves , el ποιήσας φραγέλλιον εκ σχοινίων πάντας εξέβαλεν εκ
mensariorum es effudit, et mensas subvertit, et D του ιερού , τά τε πρόβατα, και τους βόας, και των
columbas vendentibus dixit : Tollile isla binc, nec κολλυβιστών εξέχεε τα κέρματα, και τας τραπέζας
facile domum Patris mei, domum mercaius 68 . ανέτρεψε ( 45) , και τοις τας περιστεράς πωλούσιν εί
Quid ergo in his lanti est , ut horum gratia inori πεν : "Αρατε ταύτα εντεύθεν , μή ποιείτε τον οίκον
Galilæi Dominum reciperent; quos, quia hunc re του Πατρός μου οίκον εμπορίου . » Τί ούν τηλικού
cipiani, leslalur evangelista Jerosolymam cum ve τον έστιν εν τούτοις (46) , ώστε κινηθέντας επ' αυ
missent ad diem feslun , vidisse omnia quae illic τοίς τους Γαλιλαίους δέξασθαι τον Κύριον, μαρτυρου
Jesus feceral ? Ad quod respondendum est, si me μένους διά το αυτόν δέχεσθαι , έπει, ελθόντες εις την
nores sumus eorum quae diximus in eum Iocum , εορτήν εν Ιεροσολύμοις , πάντα έωράκασιν & εποίη
quæ declarabant non minorem potentiam Servalo σεν εκεί ο Ιησούς ; Eί με μνήμεθα των ειρημένων
61 Matth . ΧΙΙ , 35 , 36 . 62 Μatth . ΧΧιι , 29 ; Luc . Χι , 47 , 48. 63 Matili . XXII , 29. 6% Joan . IV, 45.
65 Join . , 14 seq .
(41) "Ωστε τινάς αυτών. Ηec desiderantur in ( 44) Πολλά όντα . Ιta colex Bodleianus; in Re
coilice Bolleiano. gio deest όντα.
( 12) Colex Bodleianus , αχθήναι . ( 45 ) Codd . Regius et Barberinus, ανέστρεψε.
(45) Cold . Regins t Barlerinus , τηλικαύτην, ( 416) Codex Bodleianus , εν τοις τοιούτοις .
male .
503 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIII . 500

εις τον τόπον αποδεικνύντων ουκ ελάττονα δύναμιν A ris apparuisse in ejiciendis illis , quam cum opera
εμφαίνεσθαι του Σωτήρος εν εκείνους παρά την ενερ balur ut cæci visum reciperent, surdi audirent ,
γήσασαν εις τυφλούς αναβλέψαι, και κωφούς ακού claudi ambularent 68 , Galil:ros fortasse, cum vidis
σαι , και χωλούς περιπατήσαι , λεκτέον, ότι μήποτε sent quod nunquam rati fuissent, perculsos divini
όπερ λογισάμενοι έννοήσαντες οι Γαλιλαίου , και κα tate Jesti , ipsum in Galilæam adventantem exce.
ταπλαγέντες την θειότητα του Ιησού , ελθόντα αυτόν pisse , nimirum cum omnia vidissent quæ Jerosoly
εις την Γαλιλαίαν εδέξαντο, πάντα έωρακότες όσα mis fecisset. Quæ sane omnia hæc fuere ; oves et
εποίησεν εν τοις Ιεροσολύμοις . Τα δε πάντα ταύτα boves , Nagello e funiculis lacto, e lemplo ejecios
ήν , τώ εκ σχοινίων φραγελλίω εκβεβλήσθαι εκ του fuisse , æraque argentarioruni effusa , mensasque
ιερού τά τε πρόβατα, τους βόας, και των (47 ) κολλυ subversas : dictumque cum potestate fuisse ven
βιστών εκκεχύσθαι τα κέρματα , και τας τραπέζας dentibus columllas : « Tollite isla hinc , nec facile
ανατετράφθαι. Μετ ' εξουσίας δε ειρήσθαι τοις τας doinum Patris mei, domum mercalus. ? Opinor
περιστεράς πωλούσιν · « "Αρατε ταύτα εντεύθεν, μη vero non isthrc tantum lunc ab ipso facia , sed alia
ποιείτε τον οίκον του Πατρός μου οίκον εμπορίου. » etiam signa, eo quod his inferatur : « Cum autem
Οίμαι δε μηδε ταύτα μόνα αυτόν πεποιηκέναι τότε , essel Jerosolymis in Pascha, in die festo , multi cre
αλλά και άλλα σημεία επιφέρεται γάρ τούτοις (48 ): B diderunt in homine ipsius , vilentes ipsius signa
« Ως δε ήν εν τοις Ιεροσολύμοις εν τω Πάσχα , εν τη quae fecissel 67 ; » proprer quæ etiam Nicodemus
εορτή πολλοί επίστευσαν εις το όνομα αυτού , θεω inquit : « Magister , scimus le a Deo venisse ma
ρούντες αυτού τα σημεία και εποίησεν , εφ' οίς και gistrum : nemo enim potest hzec signa facere qnie
ο Νικόδημος φησι : « Ραββί , οίδαμεν ότι από Θεού lu facis, nisi fuerit Deus cum co 68 · Verumtamen
ελήλυθας διδάσκαλος: ουδείς γαρ δύναται τα σημεία licellai ei , qui Galil:eus erat, diem festum agere,
ταύτα ποιείν & συ ποιείς , αν μή ή ο Θεός μετ' αυ cum fuisset Jerosolymis, ubi templum erat Dei , el
του . » Πλήν έξεστι Γαλιλαίον όντα εορτάζειν εν Ιε videre omnia quæ illic fecerit Jesus : ac præcipue
ροσολύμοις γινόμενον, όπου ο ναός του Θεού , και quonam pacto Magello e funiculis a se ſaclo , omnes
θεωρείν πάντα όσα επoίει εκεί ο Ιησούς, και μάλι- ejicial qui Doves , oves et columlias vendant ; ipsans
στα τίνα τρόπον εκβάλλου το έκ σχοινίων φραγελλίω que oves , et Doves, el cielera . Festivitas enim
υπ ' αυτού πεποιημένα πάντας τους πωλούντας βόας , quæ Jerosolymis agebatur, inilium Galilæis fuit
και πρόβατα (49 ) , και περιστεράς , τά τε πρόβατα , ad excipiendum Filium Dei venientem ad ipsos ;
και τους βόας , και τα λοιπά . Αρχή γαρ εν Ιερο- alioquin , nisi vidissent que fecisset in die festo ,
σολύμοις εορτή τοϊς Γαλιλαίοις εστί του και δέξασθαι c non recepίuri erant ipsum ; sed ne ipse quidem
τον Υιόν του Θεού ελθόντα προς αυτούς μή γάρ εω adeo siudiose ad eos accessissel , nisi antea pr:epa
ρακότες τα εν τη εορτή, ουκ αν εδέξαντο αυτόν· ή rali ſuissent ad eum bono animo excipiendum , cum
ουδέ αυτός μη προευτρεπισθείσι προς το λαβείν relinqueret eos penes quos regabatur manere .
αυτόν, ούτως αν σπουδαίως επεδήμησε , καταλι- 271 Equidem φui Jesum exceperint , iidem etiam
πών τους ερωτήσαντας αυτόν μείναι παρ' αυτοίς. receperint enim φui ipsum nuisit; inquit enim 69 :
Οι μέντοιγε δεξάμενοι τον Ιησούν εδέξαντο και τον Qui me recipit , recipit eum qui memisit. , Prin
αποστείλαντα αυτόν · φησί γάρ : « Ο έμε δεχόμενος cipio igitur videndum est , hoc est intelligendum
δέχεται τον αποστείλαντά με. Πρώτον ούν ιδείν δεϊ, opera omnia que Jerosolynis fecerit Jesus , quo
τουτέστι συνιέναι τα εν Ιεροσολύμοις έργα του Ιη nam pacto expurgai templum , illud restituens, ut
σου πάντα, τίνα τρόπον καθαίρει το ιερόν , αποκα sit domus Patris, nec amplius domus mercatus ; ut
θιστάς αυτό είς τό (50) είναι οίκον του Πατρός , και postquam hæc consideraverimus , Sermonem , qui
μηκέτι οίκον εμπορίου, ένα μετά το θεωρήσαι ταύτα, het operatus sit, recipiamus. Futurum autem ar.
τον ενεργήσαντα ταύτα Λόγον δεξώμεθα. Οίμαι δ ' bitror, lit qui non videril opera omnia quæ Jeroso
ότι , μή πάντα τα εν Ιεροσολύμοις θεωρήσας έργα Iynis operatus sit Jesus , non suscipiat eum, vel
του Ιησού , ου δέξεται τον Ιησούν, ή ουδε επιδημή- D neque accedai Jesus , eo adventu , cujus hic est fi
σει την, ής σύμβολον επιδημίας, επιδημίαν (31 ) ταύ gura , ad eos qui antea non ascenderint ad diem
την τούς μή πρότερον αναβεβηκόσιν εις την εορτήν, festum , nec contemplati fuerint omnia quæ Jero
και μη πάντα τεθεαμένοις όσα επoίει εν τοις Ιεροσο solymis feceril.
λύμοις .
56. « " Ηλθεν ούν πάλιν εις την Κανά της Γαλι 56. « Venit ergo rursus Canam Galilææ, ubi fe-.
λαίας , όπου εποίησε το ύδωρ οίνον . ν "Οσα έχωρήσα ceral ex aqua vinum 70. - Quæcunque percepimus
μεν περί της Κανά, εν τοις ανωτέρω είπομεν. Δύο δε de civitale Cana , superius diximus ; sed non fru
ου μάτην εν Κανά επιδημίαι τώ Ιησου γίνονται : $lra bis Jesus Canam proficiscitur. Proinde vide nie
66 Mattn . vi, 5 ; Luc . vii , 22. 61 Joan . 1 , 23. 68 an . lll , 2. 69 Luc . ΙΧ , 48. 70 Joan . IV, 46.
Jo

(37) Τα τε πρόβατα , τους βδας , και των , etc.
Codex Bodleianus , βόας , και πρόβατα , και περιστε
ράς, τά τε πρόβατα , και των, etc.
(48) Toúrois. Sic codel. Bodleianus et Barberinus ;
Regius perperam habet εκείνος ..
(49) Και πρόβατα. Deest in codice Regio.
(50) Eis ad . Desideratur in codice Bodleiano.
(51 ) Επιδημίαν . Deest in codem codice Rod
lejano.
 307 ORIGENIS 509
forte significet hoc duos in mundum Servaloris A μη ποτε γούν (52) σημαίνουσι τας δύο του Σωτήρος
nostri adventus : semel quidem , ut convivas ex εις τον κόσμον επιδημίας, την μεν προτέραν, ίν '
bilaret; secundo vero , ut morti proximum non φράνη τους συνεστιωμένους: την δε δευτέραν, ένα
regis, sed reguli cujusdam filium curaret. El for τον εγγύς γενόμενος θανάτου ου του βασιλέως υιόν,
tassis regulus erat Abraham , vel Jacob, quorum αλλά τινος βασιλικού αναστήση . Και τάχα ο βασιλι
filium populum exsistentem , cum plenitudo gentium κος Αβραάμ ήν, η Ιακώβ , ών υιον όντα τον λαόν,
intraverit , servabit in fine 71. Possunt etiam Sermo μετά το πλήρωμα των εθνών εισελθεϊν (53), σώσει
nis adventus esse duo in anima : prior quidem vi επί τέλους . Δύναται και δύο του Λόγου είναι επιδη
num suppeditans ex aqua factum ad jucunditatem μίαι εν τη ψυχή : η μεν προτέρα τον εξ ύδατος γενό
convivantium ; alter omnem relictam infirmilatein , μενον οίνον χορηγούσα εις ευφροσύνην των συνεστιω
et quidquid mortem minalur, auferens. Nihil autem μένων · η δε δευτέρα πάσαν την καταλειπομένην
mirum est Jesum , quandoquidem pleraque operum ασθένειας και το πρός θάνατον κινδυνώδες περιαι
Dei lalent, multa facientem pro salute eorum qui ρούσα. Ουδέν δε θαυμαστόν είναι (54) , ( επείπερ τα
pluribus degunt in locis, quorum figuræ sunt reli πλείονα των έργων του Θεού έστιν εν αποκρύφους :)
qui inscripti loci, bis Canam banc proficisci, ut sibi πολλά υπέρ σωτηρίας των πολλαχού ποιών ο Ιη
B σους ών τύποι
ipsi stabiliat possessionem eorum qui ex hac lerra , τα λοιπά αναγεγραμμένα χωρία, δις
in Patrein per ipsum crederent. τη Κανά ταύτη επιδημεί , βεβαιών εαυτό κτησιν
των από ταύτης της γης πιστευόντων εις τον Πατέρα
δι' αυτού .
57. « Et erat quidam regulus cujus filius infir 57. « Και ήν τις βασιλικός, ού ο υιός ήσθένει εν
mabatur in Capharnao, , usque ad hoc : « El cre Καφαρναούμ, και έως του (55): « Και επίστευσεν αυ
didit ipse , et donius ejus lola 7. , Non admodum τος , και η οικία αυτού όλη . » Ου πάνυ ευρίσκομεν
usitalum invenimus apud Judæos reguli nomen : παρά "Ιουδαίους τετριμμένον το του βασιλικού όνομα:
unde neque, quantum ad historiam, cogitatione όθεν ουδέ , όσον επί τη ιστορία , επιβάλλομεν εν
assequimur, quis sit iste regulus , et cujus regis sit νω (56) τις ήν ούτος ο βασιλικός, και τίνος βασιλέως
cognominis. Ιtaque simplicior existinmabit regulum επώνυμος. Ο μεν ούν ακεραιότερος οιήσεται του
hunc hominem esse aliquem Herodis regis . Rursus βασιλέως Ηρώδου τινα άνθρωπος είναι τούτον τον
aller huic similis dicturus est e Cæsaris domo hunc βασιλικόν · έτερος δε τούτω όμοιος έρεί της Καίσαρος
fuisse regulum , tum temporis aliquid in Judaa exi οικίας γεγονέναι τούτον τον βασιλικός πράττοντά τι
gentem tractanlemve : neque enim aperle 272 c περί την Ιουδαίαν τότε : ουδέ γάρ σαφώς ευρίσκεται
invenitur , quod ſuerit Judæus , quoniam non sequi Ιουδαίος ών , επείπερ ουκ ακολουθεί τον υιόν αυτού
tur indigenarm eum fuisse illorum locorum , eo quod ήσθενηκέναι εν Καφαρναούμ, οικείον αυτόν είναι των
filius suus in Capharnao ægrotabal . Ostenditur au κατά τους τόπους . Εμφαίνεται δε αυτού το αξίωμα
tem illius dignitas etiam ex hoc quod jam illi de και εκ του ήδη αυτού καταβαίνοντας τους δούλους
scendenti occurrisse dicuntur servi 73 , dicentes αυτώ απηντηκέναι λέγοντας , ότι ο παίς αυτού ζή :
filium ipsius vivere : plurium enim numero servi πληθυντικός γάρ οι δούλοι είρηνται. Έχέτω (57)
dicuntur . Habeat igitur historia αι Iabet, elegan- τοίνυν όπως ποτέ το της ιστορίας , και ο υιός του
liusque se habeat reguli filius juxta Servaloris βασιλικού κομψότερον εσχηκέτω κατά τον του Σωτή .
vocem hora septima liberalus a febri, domusque ρος λόγον , τη εβδόμη ώρα ελευθερωθείς από του πυ
ejus Lola credat "". Αι age pro virili nostra vestige- ρετού , και η οικία αυτού όλη πεπιστευκέτω . Φέρε δε
mus cujus rei nota esse possit hic regulus, et filius κατά το δυνατόν ημίν έρευνήσωμεν τίνος ούτος σύμ
ejus. Magnum igitur regem , cujus civitas vera Je βολον είναι δύναται και ο υιός αυτού . Μέγαν δή βα .
rosolyma sunt 78, el regem reguantium 78 peregre σιλέα , ού πόλις έστι τα αληθινά Ιεροσόλυμα , και
profectuni ad regionem Ionginquam accipiendi sibi βασιλέα των βασιλευόντων τον πορευθέντα εις χώρας
regni causa 1 , et redeundi , et revertenleum regem D μακράν λαβείν εαυτώ βασιλείαν, και υποστρέψαι , και
alium neminem scimus, nisi dicentem : « Ego aulem επανελθόντα (58) βασιλέα ουδένα άλλον εσμεν ή τον
constitutus sum rex ab eo super Sion montem ειπόντα: Εγώ δε κατεστάθην βασιλεύς υπ ' αυτού
sanctum ejus ; prædicans præceptum Domini 78 ; ) επί Σιών όρος το άγιον αυτού , διαγγέλλων το
hujus diem qui viderint , et lætati fuerint, omnes πρόσταγμα Κυρίου . Τούτου την ημέραν οι ιδόντες ,
sunt reguli; et qui credunt in Patrem per ipsum , και ευφρανθέντες , πάντες εισί βασιλικοί και οι
regni illius sunt cognomines : quorum unum quem πιστεύοντες εις τον Πατέρα δι' αυτού επώνυμοι

71 Ronι . Χι , 25. 72 Joan . IV , 46-55 . 73 ibid. IV , 51 . 74 ibid . 52 , 53. 18 Matth . V , 35. 16 Αpoc. ΧΙx , 16.
11 Luc . XIX , 12 . 78 Psal . Ji , 6.

(52) Codex Bodleianus yoūv, codd . Regius et Bar omisit του .

Derinus , γάρ .
(53) Εισελθείν . Deest in codice Regio , exstat
vero in codicibus Bodleiano et Barberica
(54) Είναι.Lego εί.
(55) Codex Boulcianus habet čws toū , Regius
(56) 'Ey rõ . Sic codex Bodleianus ; Regius , per
perani, èv o.
(57) Codex Bodleianus, recle , εχέτω · Regius ,
Dale , ιχέτω · Perionius, ικετευέτω .
(58) Επανελθόντα. Codex Bodleianus , ελθόντα .
 509 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XIII . Β )

τυγχάνουσι της βασιλείας αυτού , ών ένα τινά ζητού- A dam querimus , et ipsius iliam , qui egrolaril, 28
μεν , και τον ασθενήσαντα υιον αυτού , και τα τούτου cælera quæ de hoc scribuntur. Dixinus autem in
ακόλουθα . Ελέγομεν δε εν τοις ανωτέρω τον πάντα superioribus omnem populum filium esse Abrali e,
λαόν υιόν είναι του Αβραάμ, ώς και αυτοί αυχούντες quemadmodum etiam ipsi glorianles fatentur : « Nos
φασι: • Σπέρμα 'Αβραάμ εσμεν , και ουδενί δεδου semen Abrahæ sumus, et nemini servivimus up
λεύκαμεν πώποτε · και: • Μή συ μείζων εί του πα quam 79 ; » el illud : « Num tu major es patre nostro
τρός ημών 'Αβραάμ , όστις απέθανεν ; ) Ώς επ' Abraham , qui mortuus esl 80 ? , Perinde enim
αυτώ γάρ καυχωμένου του λαού παρά τους λοιπούς , quasi populus gloriarelur in ipso magis quam in
και μετ ' αυτόν πατέρας , φησί και ο Σωτήρ" - Μή cæteris patribus, iisque qui post ipsum exstitis
άρξησθε λέγειν , ότι πατέρα έχομεν τον 'Αβραάμ, και sent, inquit etiam Serralor : « Ne cæperitis dice
ή , « Μή δόξητε λέγειν , πατέρα έχομεν τον 'Αβραάμ : re : Patrem habemus Abraham ; ) vel, « Ne cogi
δύναται γάρ (39) ο Θεός εκ των λίθων τούτων lelis dicere : Patrem habemus Abraham ; nam po
εγείραι τέκνα το 'Αβραάμ. ) 'Αλλά και ο Ησαΐας test Deus de lapidibus his suscitare filios Abrahæ 81.
προς τον λαόν φησιν· Έμβλέψατε εις 'Αβραάμ Quin Isaias quoque ad populum inquit : « Inspicile
τον πατέρα υμών (60), και εις Σάρραν την ωδίνουσαν in Abraham patrem vestrum , el in Sarram , quæ
B
υμάς (61 ) . » Και τι δεί διά παραδειγμάτων μηκύνειν vos peperil89 . , Et quid opus est exemplis sermonem
τον λόγον , σαφούς όντος , ότι αυτός πρώτος χρημα producere, maniſestum cum sit quod ipse Abraham
τίζει πατήρ του λαού , διό και εξαιρέτως ονομάζεται sit primus pater populi , propter quod singulariter
πατήρ , Υπονοούμεν τοίνυν τον μεν βασιλικών είναι etiam nominalur paler ? Suspicamur igitur regulum
τον Αβραάμ, τον δε ασθενήσαντα αυτού υιον εν Κα esse Abraham , ejus vero filium , qui in Capharnao
φαρναούμ, και μέλλοντα αποθνήσκειν , το Ισραηλι- egrolavit , eratque moriturus , Israeliticum genus ,
τικών γένος , ασθενήσαν εν τη θεοσεβεία και τη τη quod egrulaverat in Dei culiu , el olvservatione di
ρήσει των θείων νόμων, και προς το αποθανείν τω vinarum legum ; et eliam Deo ut morerelur , ferven
Θεώ γινόμενον των πεπυρωμένων βελών του εχθρού libus, ut ita loquar , inimici sagittis fervefacluin
πεπυρωμένον , και διά τούτο πυρέσσειν λεγόμενον . fuerat , unde etiain ſervere, id est febricitare, dici
Φαίνεται δε μέλλειν ( 62) τοϊς προεξεληλυθόσι τον tur. 273 Apparet autem sanctis, qui antea ex hac
βίον τούτον αγίοις περί του λαού , ώς εν τοις Μακ vila emigrarint, curam esse de populn , quemadmo
καβαϊκούς γέγραπται μετά πλείστα όσα έτη της dum in Machabæorum gestis scriptum est , post plu
Ιερεμίου αναλήψεως : « Ούτος εστιν Ιερεμίας και του rimos annos ab obilu Jeremiæ : « Hic est Jeremias
θεου προφήτης , και πολλά ευχόμενος περί του λαού . Dei prophela , qui multum oral pro populo 93. , Vide
C
"Ορα τοίνυν ει δυνατόν εκλαμβάνειν ημάς , ότι ο ergo num exponere possimus , quod Abraham regu
'Αβραάμ βασιλικός τις ών νοσήσαντος αυτό του lus quispiam exsistens, ægrolante sibi filio, eoque
υιού , αποθνήσκειν μέλλοντος , άξιοι βοηθηθήναι υπό morituro , Dominum rogal pro filii laborantis sana
του Σωτήρος ημών τον κάμνοντα , γενόμενος προς tione , profectus ad ipsum, et obsecrans ut descen
αυτόν , και έρωτών να καταβή , και ιάσηται αυτού dat el curel suum filium jam moriturum .
τον υιόν: έμελλε γάρ αποθνήσκειν .
38. Το δέ: « Εάν μή σημεία και τέρατα ίδητε , και λε 58. Illud vero quod ad ipsum dicitur : « Nisi
γόμενον προς αυτόν, την αναφοράν έχει επί το πλήθος signa et prodigia videritis, relationem habet ad
των υιών αυτού , τάχα δε και επ ' αυτόν . Ως γάρ Ιωάν niultitudinem filiorum ejus, et fortassis ad ipsum
νης , προσδοκών την Χριστού επιδημίαν, περιέμενε το etiam . Ut enim Joannes Christi adventum expecians ,
δοθέν σημείον, ίνα δι' αυτού γνώ τον προφητευόμενον· exspectabat signum datum, ut per eum agnosceret
το δε σημείον ήν: « Εφ' όν αν ίδης το Πνεύμα καταβαί eum qui prophetabalur ; signum vero eral : « Super
νον , και μένον επ ' αυτόν, ούτός έστιν ο Υιός του quem videris Spiritum descendentem , el manenlem
Θεού , ούτως και οι προκεκοιμημένοι άγιοι προσδο super eum , hic est Filius Dei 8« ; sic etiam sancti
κώντες και την εν σώματι του Χριστού επιδημίαν , p qui antea e vila decesserant , exspectanles Christi
από των σημείων και των τεράτων έχαρακτήριζαν adventuin in corpore , a signis el prodigiis eum ma
αυτόν , διά τούτων τώ ελπιζομένω πιστεύοντες. Τά nifeslandum exspectabant, per hæc credentes in
χιον δε παρακαλεί τον Κύριον καταβήναι προς το νο eum qui sperabatur. Obsecral autem uti Dominus
σουν παιδίον εαυτού , ευλαβούμενος μή προλάβο και celeriler descendat ad suum ipsius filium ægrotan
θάνατος κρατήσας τον κάμνοντα και απελαύνει γε tem , sollicitus exsistens ne mors preoccuparet
τον πυρετόν λόγω ο Χριστός , επαγγειλάμενος το πα viclum infirinum ; ſebrimque sermone expellit
τρί της ζωής του κινδυνεύοντος, διά του· « Πορεύου, Christus , renuntians patri filium periclitantem vive
ο υιός σου ζη . » "Έχει δε ούτος ο βασιλικός ου μόνον re, per illud : « Vade, Alius luus vivil. , Habet
υιόν, αλλά και δούλους , ών σύμβολον ήσαν οι οικο etiam hic regulus non solum filium , verum etiam
γενείς και αργυρώνητοι του Αβραάμ, είδος τι servos, quorum nola erant vernæ Abrahæ , et hi
15 Ioan . VΙΙΙ , 35 . 80 ibid . 53. 81 Μatth . 1u , 9. 89 1sai . LI, 2. 85 ] Macb. XV , 14 . 8 Joan. 1, 55 .
(59) l'áp. Deest in codice Regio. (62) Φαίνεται δε μέλλειν, etc. Hunc locum re
(60) Υμών . Colex Regius habe1 ημών, male . liquis adjunge quos proferi Bellarminus lib. 1 De
( 1 ) Υμάς. Codex Regius , ημάς , Ile . sanciorum beatil ., cap. 19.
 511 ORIGENIS 512

quos argento emeral , forma quaedam credentium A πιστευόντων ταπεινότερον , και υποβεβηκός . Ούτοι
abjerlior el bumilior . Hi consuetudinem habentes συνόντες τα κάμνοντα παιδία θεωρούσε την σωτη
cum filio febricitante , vident illius salutem , occur ρίας αυτού , και απαντώσι τω πατρί, ευαγγελιζόμε
runtque patri vilam sanati annuntiantes , eumque νοι την ζωήν του θεραπευθέντος, διά του : « Ο παίς
lætum reddenles illo verbo : « Filius luns vivit , , σου ζή , ευφραίνοντες , ότι ουκ εφρόνoυν πρότερον
qui antea non cogitarant filium donini vivere . Non περί του παιδίου του δεσπότου , ότι έζη . Ου μάτην δε
frustra autem hora septima relinquit eum feliris , ώραν έβδόμην αφίησιν αυτόν ο πυρετός · ο γάρ
nam ntinuerus ille nota est quietis . In Caplharnaum αριθμός αναπαύσεως ήν. Ο εν Καφαρναούμ μέντοιγε
Sane est ille filius , qui egrolat et curalur (ueinρο υιός έστιν ο νοσών και θεραπευόμενος, o εν τω της
in consolationis agro, genus quoddam #grolantium παρακλήσεως αγρώ, γένος τι κεκμηκότων μεν, ου
φuidem, sed qui non omnino sini sine fructilus ), πάντη δε έξω καρπών γεγενημένον, και τελειοτάτη
creditque perfectissime pater, agnita filii salute, γνόντι τω πατρί τήν του υιού σωτηρίαν ή πίστις,
Cbristo credens cum lola donio sua . Quomodo au γίνεται , πανοικεί πιστεύοντι Χριστό. Κατελθών δε
tem descendens Jesus a Judæa in Galilæam hoc εκ της Ιουδαίας εις την Γαλιλαίαν πως τούτο δεύ
Signum secundum fecerit , in sequentibus indlagabi- Β τερον σημείον πεποίηκεν ο Ιησούς, κατά το δυνατόν
signum secundum fecerit, in sequentibus inclugibi- Β εν τοις εξής γενόμενοι κατά την λέξιν έρευνήσομεν.
mus pro virili , cum ad contextum pervenerimus.
Ει δε και δυνάμεώς τινος εικών εστιν ο βασιλικός
274 Considerandum etiam est num potentize ali
των αρχόντων τούτου του αιώνος, και ο υιός αυτού
cujus ex his qui huic sæculo imperant, imago sil
των υπό την εξουσίαν αυτού διαφέροντος παρ' αυτώ
regulus ; num etiam filius ejus imago sil eorum qui
exsistunt sub potestate , scu populi præstantis , el , λαού , και , ίν ' ούτως είπω , οιονεί της παρ' αυτώ εκλο
qat ila dicam , veluti electionis apud ipsum : num γης (63) , ή τε ασθένεια αυτού και παρά την προαίρεσιν
του άρχοντος διάθεσις μοχθηρά, και η Καφαρναούμ
etiam infirmitas ejus sit affectus pravus, præler
του χωρίου της μονής των υπ ' αυτόν η εικών εστιν ,
principis propositum ; et civilas Capharnaum sit
σκοπητέον . Οίμαι γάρ και των αρχόντων ( 64) τινάς
imago loci mansionis sibi subditorum . Existimo
enim aliquot ex principibus obslupefaclos propter καταπεπληγότας την δύναμιν αυτού , και την θειότητα ,
προσπεφευγέναι αυτό, και ήξιωκέναι περί των υπ '
polentiam el divinitatem Jesu , confugisse ad eum
αυτοίς οικονομουμένων · έπει τι δήποτε άνθρωποι
el orasse pro sibi subditis. Alioquin , cur, quæso , μεν μετάνοιαν επιδέχονται , και εξ απιστίας εις
homines pænitentiam recipiunt, ex infidelitateque πίστιν μεταβάλλουσιν , επί δε των δυνάμεων το πα
ad fidem Transeunt ; idem vero in potentiis dicere ραπλήσιον λέγειν οκνήσομεν ; "Η λεγέτω τις ημίν τι
C
veremur ? Vel nobis dicat aliquis causam cur ho το αίτιον του δύνασθαι μεν τους ενδεδομένους σαρκι
mines carnem et sanguinem induti confugere pos και αίματι μεταβαλόντας (65) καταπεφευγέναι επί
sint mulali ad Deum per Christum ; eos vero qui τον Θεόν δια Χριστού , τους δε καθαρωτέρα τη φύσει
puriori natura utantur, [ idem non posse , sed) om χρωμένους πάντας ανεπιτέκτους (66 ) είναι της εις
nes incapaces esse credendi in Servaloreni , mini τον Σωτήρα πίστεως , και της επι ταις τεραστίοις
meque obstupescere propter prodigiosas virtiles δυνάμεσιν υπ' αυτού γινομέναις καταπλήξεως . Εγώ
quas ipse ſecerit. At ego reor ctiam circa eas po δε νομίζω και περί (67 ) τους άρχοντάς τι γίνεσθαι,
lentias, principatus quos vocant , aliquid factum μεταβαλόντας ( 68) επί το βέλτιον εν τή Χριστού
Suisse, immulalas in melius Christi adventu : adeo επιδημία ώστε τινάς όλας πόλεις , ή και έθνη οι
ut quædam integræ urbes, vel etiam gentes com κειότερον πολλών εσχηκέναι τα προς τον Χριστόν.
modius quam multi habuerint quæ ad Christum Και ουδέν γε άτοπον κατά ταύτην την εκδοχήν έσται
pertinent . Ει profecto juxta hanc intelligentiam το λέγεσθαι προς τον βασιλικόν : « Εάν μή σημεία
nibil absurdi eril , ut ad regulum dicatur : - Nisi και τέρατα ίδητε, ου μη πιστεύσητε . Δύναται δε
signa et prodigia videritis , non credelis 88. » Potest περί της δυνάμεως του Θεού παρακαλείν ο βασιλικός ,
11atem et de potentia Dei regulus obsecrare , profe- D γενόμενος προς αυτόν, όπως καταβή εις το χωρίον
clus adipsum, ut descendat adlocain infirnitalis fili , της νόσου του παιδίου , και ιάσηται τον νενοσηκότα :
et medealur ægrotanti: sed non omnino descendisse αλλ ' ου πάντως καταβεβηκέναι δεί (69) προς τον
opus est ad filium reguli febricitantem ; suficil enini υιον του βασιλικού πυρέττοντα αρκεί γάρ το : « Ο
illud : « Filius tuus vivit 86, » dictuin ad salutem filii, υιός σου ζή , και προς σωτηρίαν λεγόμενον του παιδός ,

88 Joan. iv , 48. 86 ibid . 50 .

( 63) Οίονεί της παρ' αυτώ εκ.λογής . Valentinia
norum voces hic usurpare Origenem , ut spiritales
homines appellet, conjectal Ferrarius . Al eleclos
tamen , εκλογήν, ante Valentinum appellavit Ρaulus
Rom.x1,7. HUETIUS.
( 64 ) 0ίμαι γκιρ και των αρχόντων , etc. Nempe
hic quoque, ut alibi sæpc, resipiscere posse , et
pænitentia duci dæmones tradit . Quo nomine casti
galum sæpe a Patribus, et conviciis proscissim
illum alibi notavimus. Ali Sixtum Senens., lib . v
Biblioth . , adnot. 131. ID.
( 65 ) Codex Bodleianus, μεταβαλόντας : Regius,
μεταβάλλοντας .
(66 ) Colex Bodleianus , ανεπιτέκτους : Regius,
ανεπιλέκτους.
( 67 ) Ιdem codex Bodleianus , περί • Regius , παρά.
(68) Colex Bodleianus , μεταβαλόντας : Regius ,
μεταβάλλοντας .
(69 ) Colex Regius, male, παντός καταβεβηκέναι
δή , etc.
S13 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 514

δραστηρίου όντος του λόγου , και ποιητικού ών βούλε- A quippe cum efficax sit sermo , efficiensque eorum
ται ο λέγων . omnium quæ velit loquens.
59. "Έοικε δε βασιλικών και Ηρακλέων λέγειν ( 70) 59. Videlur autem Heracleon dicere regulmın
τον Δημιουργόν · έπει και αυτός εβασίλευε των mundi Opificem , quod et ipse imperium haberet
υπ ' αυτόν · διά δε το μικράν αυτού και πρόσ in subdilos sibi : sed quod parvum el tempora
καιρον είναι την βασιλείαν, βασιλικός ωνομά rium essel ipsius regnum , nominalum ſuisse re
σθη , οιονεί μικρός τις βασιλεύς υπό καθολικού gulum , veluti parvum quemdam regem , consti
βασιλέως τεταγμένος επί μικράς βασιλείας : lulum a rege universali super parvum regnum :
τον δε εν Καφαρναούμ υιόν αυτού διηγείται τον εν τω 275 Glium vero ejus in urbe Caplharnao exsisten
υποβεβηκότι μέρει (71 ) της μεσότητος τω προς θά tem interpretatur illum esse, qui sit in humiliori
λασσαν , τουτέστι το συνημμένω τη ύλη και λέγει , parle medietatis juxta inare , hoc est, in ea parle
ότι ο ίδιος αυτού άνθρωπος ασθενών, τουτέστιν ου quæ conjuncta est materiæ : inquilqne quod ser
κατά φύσιν έχων, εν αγνοία και αμαρτήμασιν ήν εί vus ipsius homo infirmus exsistens, boc est, nen
τα το, « εκ της Ιουδαίας εις την Γαλιλαίαν, και αντί secundum naturain se habens , in igriorantia et pec
του , εκ των άνωθεν Ιουδαίας. Ουκ οίδα δε όπως (72) calis fuerit ; deinde quod dicitur, a Judæa in Ga
εις τό : « "Έμελλεν αποθνήσκειν , και κινηθείς οίεται Blilean 87 , » exposuit pro eo quod est a superna Ju
ανατρέπεσθαι τα δόγματα των υποτιθεμένων αθάνα dæa . Nescio autem quomodo molus in ea verba,
τον είναι την ψυχήν , εις το αυτό συμβάλλεσθαι υπο rincipiebal mori 88Σ , existimel subverti eorum
λαμβάνων , και την ψυχήν και το σώμα απόλλυσθαι opinionem qui animam immortalem ponunt ; eo
εν γεέννη. Και ουκ αθάνατόν γε είναι ηγείται την dem conjici existimans lum animam , tum corpus ,
ψυχήν ο Ηρακλέων , αλλ ' επιτηδείως έχουσαν προς interire in gehenna. Nec immortalem esse esisti
σωτηρίαν , αυτήν λέγων είναι το ενδυόμενον αφθαρ mat Heracleon animam , sed aple habentem ad sa
σίαν φθαρτόν, και αθανασίαν θνητόν, όταν καταποθή Iutem ,ipsam esse dicens incorruptibile illud quod
ο θάνατος αυτής εις νίκος. Προς τούτοις καιτα . Εάν induil incorruptibilitatem ; el mortale, quod induit
μη σημεία και τέρατα ίδητε , ου μή πιστεύσητε , και immortalitalem , cum mors ipsius animæ absorpla
λέγεσθαί φησιν οικείως προς το τοιούτον πρόσωπον fuerit in victoriam 89. Ad hæc , illud eliain : « Nisi
δι ' έργων φύσιν έχον , και δι' αισθήσεως ( 73) πείθε signa el prodigia videritis, non credetis , » dici
σθαι , και ουχί λόγω πιστεύειν · το δε · « Κατάβηθι , inquit proprie ad tale personaln , que per opera
πρίν αποθανείν το παιδίον μου , και διά το τέλος είναι el per sensuin naluram habeat obediendi, non au
του νόμου τον θάνατον ειρήσθαι νομίζει , αναιρούντος lem credendi per rationem . Hoc etiam : « Descen
C
διά των αμαρτιών : πρίν τελέως ούν, φησί , θανατω de, priusquam moriatur filius meus 9 , 1 dicluai
θήναι κατά τας αμαρτίας, δείται ο πατήρ του μόνου fuisse pulat eo quod mors sit linis legis, nempe
Σωτήρος , ένα βοηθήση των υδώ, τουτέστι τη τοιάδε lege interficiente propter peccala. Antequam igitur
φύσει . Προς τούτοις τό: « Ο υιός σου ζή , και κατά άτυφίαν perfecte moriatur Glius propter peccala , eget paler
ειρήσθαι τώ Σωτήρι εξείληφεν, επεί ουκ είπε : Ζήτω , solo Servatore, ul opem filio ferat, hoc est lali na
ουδε ενέφηνεν αυτός παρεσχήσθαι την ζωήν . Λέγει turæ . Præterea verba illa , « Filius tuus vivit " , 1
δε , ότι καταβάς προς τον κάμνοντα , και ιασάμενος interpretatus est dicta fuisse a Servatore propter
αυτόν της νόσου , τουτέστι των αμαρτιών , και διά της molestiam, quoniam non dixerit : Vival, neque
αφέσεως ζωοποιήσας είπεν · ι Ο υιός σου ζη . Και ostenderit seipsum præstilisse illi vitam . Dicit etiam
επιλέγει προς το · Επίστευσεν ο άνθρωπος ,και ότι quod cum descendisset ad infirmum , liberasselque
εύπιστος και ο Δημιουργός εστιν (74) , ότι δύναται και eum ab infirmitate, hoc est a peccatis , ac vivificas
87 Joan . IV , 54 . 88 ibid . 47 . 89 1 Cor . XV , 55, 54. 90 Joan . IV , 48. 91 ibid. 49. 99 ibid. 30.

(70) "Έοικε δε βασιλικών ο Ηρακλέων λέγειν . rectionem negabant Salurnilus, Basilides, Cerdo et
Hæc e Saturnili , Cerdonis el Marcionis officina Marcio . Irenæus lib . I , cap . 29 ; Epiphanius hæ
comparaverat Heracleon . Hi enim Creatoris impe res. XLI, cap . 1 , el heres . XLII, cap. 3 ; Theodore
rium a Christo abrogatum censebant. Scribit Epi- D tus Hæret . Fabul . lib . 1 , cap . 4; Valentinus aulem ,
phanius hær. XXIII , C. 2, existimasse Salurnilum , qui triplicem hominum naturam finxerat, tūv
τον Σωτήρα απεστάλθαι από του Πατρός κατά γνώ πνευματικών , των ψυχικών , και των υλικών , τοίς
μην των δυνάμεων επί καταλύσει του Θεού των Ιου ITVEULA Tixois animæ iinmortalilalem cum corpo
dalwy • Salvatorem a Patre missum de communi rum resurrectione pollicebalur ; çuxixois solius ani
virtutum sententia , ut Jud:eorum Denim subigerel .) mæ perennilalem spondebat : corporis vero cor
Et hær. Xli, cap . 1 , credidisse Cerdonem docel, ruptionem minilabalur ; al ühixois animæ el cor
εληλυθέναι τον Χριστόν από των άνωθεν εκ του αγνώ- poris interitum denuntiabat. Vide Epiphanium hier .
στου Πατρός , εις αθέτησιν της του κοσμοποιού και δη XXX1 , c . 7 , el nostras observationes ad Comment.
μιουργού ενταύθα , φησίν , αρχής και τυραννίδος . in Exod . x , 27. ID .
i Christum de superioribus ab ignolo Patre descen (73) Δι’ έργων φύσιν έχον , και δι' αισθήσεως .
disse, uthic mundi Conditoris atque Opificis impe- Origenes pag. sequenti, "ÉTL êtesítep ty Tuxexhiu
rium ac tyrannidem everteret . » Vide et Irenæuin φύσιν αήθη δι ' έργων , και αισθήσεως πείθεσθαι ,ουχί
Jil. 1 , cap . 29. HuETIUs . oè nóywv. Utrobiylie legendum putai Ferrarius oià
(71 ) Τον εν τω υποβεβηκότι μέρει , etc. Ηec He TELOTEWS, Irenæo auctore, qui lib . 1 , c. 2, el lib . II ,
raclcóni Valentini schola suppeditavit. Irenæus habel , « per vpera el lidem . , Judicet lector. ID .
lib. I , cap. 2, 37 ; Epiphanies heres. XXXI, cap. 18 (74 ) "Ότι εύπιστος και ο Δημιουργός εστιν . Δη
el 19 , docent φuid sit μεσότης , φuid ύλη . ΙD. ulou prov quippe stolidum et indoctum lingebat lao
(72 ) Ουκ οίδα δε όπως , etc. Corporum resur lentinus. Irenæus lib . i , cap. 2 , c . 40. ID .
 315 ORIGENIS 516
set propter remissionem , dixeril : « Filius tuus vi- A Σωτήρ και μη παρών θεραπεύειν · δούλους δε του
vit ; additque huic dicto: « credidit homo , quod βασιλικού εξείληφε τους αγγέλους του Δημιουργού ,
facilis ad credendum sit etiam mundi Opifex, quod απαγγέλλοντας έν τώ « Ο παίς σου ζη , και ότι οι
que possil Servalor etiam non præsens curare : κείως και κατά τρόπον έχει , πράσσων μηκέτι τα
servosque reguli interpretatus est angelos Opificis ανοίκεια και διά τούτο νομίζει απαγγέλλειν τώ βα
mundi, renuntiantes illis verbis : « Filius luus vi σιλική τους δούλους τα περί της του υιού σωτηρίας:
vit, quod commode et probe baberet , non amplius έπει και πρώτους οίεται βλέπειν τας πράξεις των εν
agens a se aliena ; et hanc ob causam existimat τω κόσμω ανθρώπων τους αγγέλους, ει έδρωμένως
servos renuntiare regulo quæ ad salutem filii per και ειλικρινώς πολιτεύοιντο (73) από της του Σωτή
linebant : primosque existimal angelos videre ρος επιδημίας . "Έτι προς την εβδόμην ώραν λέγει ,
artiones hominum in mundo, 276 an fortiter et ότι διά της ώρας χαρακτηρίζεται η φύσις του ιαθέν
sincere vilam degant ab eo tempore quo Christus τος . Επί πάσι τό : « Επίστευσεν αυτός και η οικία
advenit. Ad hæc per horam septimam dicit desi αυτού όλη , και διηγήσατο επί της αγγελικής ειρήσθαι
gnari naluram sanali . Demum : « Credidit ipse, et τάξεως , και ανθρώπων των οικειοτέρων αυτώ . Ζη
Ποιους ejus Iola, » interpretatus est dici de angeli- τείσθαι δε φησι περί τινων αγγέλων ει σωθήσονται ,
co ordine , deque hominibus ipsi [ Efeclori mundi ] B των κατελθόντων επί τας των ανθρώπων θυγατέρας .
conjunctioribus. Inquit etiam inquiri de, quibusdam Και των ανθρώπων δε του Δημιουργού την απώλειαν
angelis , utrum- servabuntur necne , nempe de his δηλούσθαι νομίζει εν τω: « Οι υιοί της βασιλείας
qui descenderunt ad ilias hominum 90. Quinetiam εξελεύσονται εις το σκότος το εξώτερον, και και περί
virorum Effectoris mundi perditionem declarari τούτων τον Ησαΐαν προφητεύειν τό : Υιούς εγέννη
exislimat hoc dicto : « Filii regni exibunt in tene σα , και ύψωσαν αυτοί δε με ήθέτησαν και ούστινας
bras exteriores ", νIsaiamque de his proplietare υιούς αλλοτρίους , και σπέρμα πονηρόν, και άνομον
illud : « Filios genui, el exaltavi ; ipsi autem spre καλεί, και αμπελώνα ακάνθας ποιήσαντα . Και ταύτα
verunt me 98 ; quos filios alienos , el semen ne μεν τα Ηρακλέωνος , άπερ τολμηρότερον και ασεβέ
quam , et injustum appellat , vilemque quæ feceril στερον ειρημένα έχρήν μετά πολλής κατασκευής
spinas 26. Ει he quidem sunt commentationes Ηe- αποδεδείχθαι , είπερ ήν αληθή . Ουκ οίδα δε πως και
racleonis, quas et audacius et magis inipie dictas περί αθανασίας ψυχής απιστεί, μή έκλαβών πόσα
oportueral multo apparatu demonstrari , siquidem σημαίνεται εκ της « θάνατος , και φωνής . Καθορώντα γάρ
veræ erant. Sed nescio quomodo etiam de animæ έδει το σημαινόμενον μετ' επισκέψεως και ακριβείας
immortalilale dubitat , cum non exposuerit quot ιδείν ει κατά τα πάντα σημαινόμενα θνητή εστιν . Εί
C
sint ex mortis voce significationes. Verum enim μεν γάρ, ότι δεκτική αμαρτίας , ψυχή δε η αμαρτά
significalum oporlebat cum consideratione et dili νουσα αυτή αποθανείται, και ημείς έρούμεν αυτήν
gentia videre ; et an juxta omnes significationes , θνητήν · ει δε την παντελή διάλυσιν και εξαφανισμών
anima sil mortalis, necne : nam si ex eo quod pec αυτής θάνατον νομίζει , ήμείς ου προσησόμεθα , ουδε
care polest anima, ipsa quæ peccat moritur, etiam μέχρι επινοίας ιδείν δυνάμενοι ουσίαν θνητών μετα
nos camdem hoc modo mortalem diciinus : quod βάλλουσαν εις αθάνατον και φύσιν φθαρτήν επί το
si vero universalem dissolutionem et demolitionem άφθαρτον: όμοιον γάρ τούτο το λέγειν μεταβάλλειν το
ejus, mortem existimal , nos non admittemus, ne από σώματος εις ασώματος, ως υποκειμένου τινός
animo quidem dispicere valentes substantiam mor κοινού της των σωμάτων και ασωμάτων φύσεως
talem transeuntem in immortale, et naturam cor όπερ μένει , ώσπερ μένειν φασί το υλικόν οι περί ταύ
ruptibilem in id quod est incorruptibile : hoc enim τα δεινοί , των ποιοτήτων μεταβαλλουσών εις άφθαρ
est perinde ac si diceremus transire liquid a cor σίαν . Ου ταυτόν δε εστι την φθαρτήν φύσιν ενδύεσθαι
pore in rem incorporean ; perindle quasi subjectum αφθαρσίαν , και το την φθαρτήν μεταβάλλειν εις αφ
aliquod commune sit naturæ corporum et rerum θαρσίαν. Τα δ' αυτά και περί της θνητής λεκτέον , ου
incorporearum : quod manet, quemadmodum ma- D μεταβαλλούσης μεν εις αθανασίαν, ενδυoμένης δε αυ
nere dicunt materiale hisce in rebus clarissime, την. "Έτι , επείπερ την ψυχικήν φύσιν ώήθη (76) δι '
qualitatibus transeuntibus in incorruptibilitalein . έργων και αισθήσεως πείθεσθαι , ουχί δε λόγων , πευ
Cælerum non idem est corruptibilem naturam in σώμεθα αυτού περί Παύλου , ποίας φύσεως ήν ει μεν
duere incorruptionem , et corruptibilem naturam γάρ πνευματικής, πως διά της τεραστίου επιφανείας
transire in incorruptionem $7 . Eadem etiam el de πεπίστευχεν ; ει δ' ουκ άλλως εδύνατο πιστεύειν η διά
natura mortali dicenda sunt , quæ non immutalur της τεραστίου επιφανείας , ακολουθεί κατ' αυτούς και
in immortalitatem, sed eam induit. Praeterea quan αυτόν είναι ψυχικόν. Πώς δε και ασεβές το προ του
doquidem animalem animam existimavil per opera Δημιουργού τους αγγέλους αυτού θεωρεϊν το έρρω
el sensum credere , non autem per rationem , inter μένον και το ειλικρινές της πολιτείας των υπό της
rogemus eum de Paulo, cujus natura eral : nam si δυνάμεως του Σωτήρος βελτιωθέντων , και παρά το
93 Gen. vi , 2 . 9* Malih . vill , 12. 95 Isa . 1 , 2. 96 ibid . 4. 911 Cor. XV , 55 .

(75 ) Codd. Bodleianus et Barberinus, toĀLTEÚOLV ( 76) Codex Bodleianus, recte, ώήθη · Regius vero
το : Regius, perperam , πολιτεύειν το , cujus Ioco vorbři , cujus loco Huetius ex conjectura legi vole.
luelius ex conjectura legebat πολιτεύoυσι . at ενόησε vel ενοήθη.
 17 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII . 518
εναργές του περί του Δημιουργού λόγου , έτι δε και A nature spiritualis , quomodo per prodigiosam appa
παρά την Γραφήν την λέγουσαν: « Εί κρυβήσεται άν ritionein credidit ? quod si non aliter quam per
θρωπος εν κρυφαίοις , κάγώ ουκ όψομαι αυτόν ; » και apparitionem prodigiosam credere poteral, conse
• Κύριος ετάζων νεφρούς και καρδίας ; » και Κύ quitur juxta illorum opinionem etiam ipsum anima
ριος γινώσκων τους διαλογισμούς των ανθρώπων, lem fuisse. 277 Sed quomodo non impium est ,
κάν ώσι μάταιοι ; » Πώς δε σώσει και το « Ο ειδώς et præter evidentem rationem de mundi Opifice,
τα πάντα πριν γενέσεως αυτών , και έτι δε μάλλον εί η quod ante ipsuum mundi Opificem angeli ejus vide
φύσις χαρακτηρίζεται του ιαθέντος από του αριθμού rint san'ım et sincerum modum vivendi eorum qui
της ώρας, είη φύσις της ιάσεως γινομένη το οικείο propter polentiam Servaloris meliores facti fue
τη αναπαύσει αριθμώ ; Το δε διαφθοράς είναι ψυχι- rint, contra Scripturam dicentem : « Num occul
κών , επί τέλει ών εξεθέμεθα , υπ' αυτού ειρημένων , tabilur bomo in locis latentibus,. et ego non videbo
αναγεγραμμένον , ομωνυμία χρωμένου εστι , και ετέ eum 38 ? , el : « Dominus scrutans renes , el cor
ραν φύσιν εισάγοντος τετάρτην, όπερ ου βούλεται . da 99 ; et : « Dominus cognoscens cogitationes ho
minum , quoniam vanæ sunt " ? , Quomodo etiam servat illud : « Qui videt omnia ante orlum ipso -
rum , ) maxime si natura sanali designala ab borä numero, sit natura medicamenti ſacla numero qui
accommodatus est ad quieteni ? Quod vero scriptum est propter corruptionem eorum , qui sunt ani
males , in fine eorum quæ exposuimus ab eo dicta fuisse , æquivocalio ulentis est , el introducentis
aliam quartain naturam , quod ipse non approbat.
60. « Τούτο δε πάλιν δεύτερον σημείον εποίησεν ο Β 60. « Hoc autem rursus signum ſecil secundum Je
Ιησούς , ελθών εκ της Ιουδαίας εις την Γαλιλαίαν .» sus, veniens a Judæa in Galilæam : . , Hic contexlus
Το ρητόν αμφίβολόν εστι σημαίνει γάρ το μεν τοιού est ambiguus ; habet enim talem significationem ,
τον, εν τη από της Ιουδαίας εις την Γαλιλαίαν επι quasi Jesus duo signa feceril, cum veniret a Judæa
δημία ο Ιησούς δύο σημεία πεποίηκεν, ών το περί in Galilæam , quorum signum de filio reguli sil se
τον υιόν του βασιλικού δεύτερον έστι : δύο γάρ ση cundum : et quod duo signa cumi sint quæ fecerit
μείων (77 ) όντων & εποίησεν εν τη Γαλιλαία ο Ιη Jesus in Galilæa, secundum fecerii , venicns a Ju
σους , το δεύτερον πεποίηκεν ελθών από της Ιουδαίας dæa in Galilæam : estque hoc receptin el verum ;
εις την Γαλιλαίαν και τούτό γε εστι το δεκτών και neque enim cum proficisceretur a Judæa in Gali
αληθές (78): ου γάρ το πρότερον από της Ιουδαίας Iream, primum fecit , sed primum fecit quando
εις την Γαλιλαίαν ελθών πεποίηκε το δε πρότερον mutavit aquam in vimum : factumque est postera
έστι το περί την μεταβολής του ύδατος εις οίνον , όπερ lie , faitque etiamin causa τι Audreas, frinter Si
γέγονεν εν τη επαύριον · όπερ αίτιον εγένετο και ( 79) monis Petri , interrogans ubi maneret, circa deci
του Ανδρέαν τον αδελφών Σίμωνος Πέτρου , πυθόμε mam diei horam apud Domiuuin maneret " ; scri
νον που μένει , περί δεκάτην ώραν της ημέρας με plum est enim : « Postridie voluit exire in Gali
μενηκέναι παρά τω Κυρίω γέγραπται γάρ Τη C Iteam , et invenir Pliilippum 8.5 Sed vide num in
επαύριον ηθέλησεν εξελθείν εις την Γαλιλαίαν , και telligere possimus æconomniam : eo quod nolarit
ευρίσκει Φίλιππον. ν "Ορα δη την οικονομίαν ει δι eljam evangelista hoc secundum signum factum
νάμεθα νοήσαι , τώ και επισεσημειώσθαι τον ευαγγε fuisse cum descenderet Dominus a Judæa in Gali
λιστήν περί του δεύτερον τούτο το σημείον γεγονέ lacam . Diximus autem in superioribus duos Serva
ναι, κατελθόντος από της Ιουδαίας εις την Γαλιλαίαν loris nostri adventus in Canam accipi posse pro
του Κυρίου. Ελέγομεν δε εν τοις ανωτέρω δύνασθαι duobus ipsius super terram adventibus : quae qui
τας δύο εις την Κανά του Σωτήρος ημών επιδημίας dem terra , quia facta sit possessio ejus, qui accepίt
είς σύμβολον λαμβάνεσθαι των δύο αυτού εις την γην polesla lein onem , ita in terra , quemadmo luin in
επιδημιών , ήτις παρά το κτήμα αυτού γεγονέναι , celo , idcirco Κανά appellata est . Primo ilaque
ειληφότος πάσαν εξουσίαν ώς εν ουρανό και επί γης, adventu nos post lavacrum cum ipso convivantes
Κανά ωνομάσθη (80) . Τη μεν ούν προτέρα επιδημία exhilarat , etiain donans ut bibanius e vino polen
μετά το λουτρόν ημάς ευφραίνει συνδιαιτωμένους tize suæ, quod quidem aqua erat quando haurieba
αυτώ, και διδούς του εκ της δυνάμεως αυτού οίνου lur antea ; 278 sed vinum facta est , quando in
mutavit illam Jesus . Elenim vere anle Jesum
πιείν, ύδατος μεν τυγχάνοντος , ότε ήντλητο πρότε D
ρων : οίνου δε γενομένου , ότε αυτό (81 ) μετεποίησεν Scriplura erat aqua ; simul aulem atque venit Je..
Ιησούς . Και γάρ αληθώς πρό μεν Ιησού ή Γραφή sus, facta est nobis vinum . Secundo vero advenlu
ύδωρ ήν από δε του Ιησού οίνος ημίν γεγένηται. liberat a ſebri, lempore judicii , quod illi a Deo
Τη δε δευτέρα (82 ) επιδημία απολύει του πυρετού , conicredilum fuil ut judicel, liberans a ſebri el per
* Jerein . XXII , 24. 99 Psal. VΙΙ , 10 . 1 Psal . XCI, 11. Dan. Χυ , 42 . * Joan . IV, 54. • Joan . 1 , 38, 39.
* ibid. 43. 6 Malib. XXVIII , 18.

(77 ) Colex Bodleianus, δύο γάρ σημείων • Regius ,
το δέ τι τοιούτο σημείων .
(18) Codex Bodleianus, δεκτών και αληθές : Regius
omisil xol.
(19) " Οπερ αίτιον εγένετο και . Deest in codice
Regio, sed legitur in Bodleiano .
(80) Κανά ωνομάσθη . Απαρ, « posselit. »
( 81 ) Bodleianus codex auró, Regius et Barberi
nus , αυτόν .
(82) Τη δε δευτέρα. In Regio colice deest δε .
519 ORIGENIS 320

Tccle Sanans reguli ilium, sive Abrahae, sive prin- Α κατά τον καιρόν της κρίσεως ήν έπιστεύθη κρίνειν
cipis alicujus qui regulus nominetur. Ει haec qui . από του Θεού , απολύων του πυρετού , και ιώμενος
den veluti prelereundo superiores expositiones και παντελώς τον του βασιλικού υιόν , είτε 'Αβραάμ, είτε
quarum quoniam memores nos esse oportet, dicen- άρχοντός τινος ονομαζομένου βασιλικού . Και ταυτο
dum est fieri posse ut omnis crealura duplicem il μεν ώς πρός τινα διήγησιν παρεξιούσαν (83) τάς προ
lius adventunt hunc ad se consideret. Proinde in- τέρας» έπει δε μεμνήσθαι ημάς αυτών (84) δεί, λε
spicies num principalis dicendus sit hac ratione κτέον , ότι δυνατόν πάση τη κτήσει αυτού την διττήν
primus , sequens vero secundus : adeo ut in princi- ταύτην νοείσθαι επιδημίαν . Επιστήσεις δε ει προ
pali exhilarenlur hi qui eum receperint ; in secundo ηγουμένην μεν κατά τούτο την πρώτην λεκτέον, επο
vero liberentur ab omni morbo el ab ignitis iniini μένην δε την δευτέραν , ώστε την μεν προηγουμέ
ci sagillis hi qui noluerant antea de ejus vino bi νην ( 85) ευφραίνεσθαι τους παραδεξαμένους αυτόν ,
bere. El primum quidem miraculum indivisum est, τη δε δευτέρα πάσης νόσου απολύεσθαι , και των πε
nan Canae est et qui aquam vertilin vinum , et φui πυρωμένων του εχθρού βελών τους μη βουληθέντας
bibunt; secunduin vero miraculum quamdam veluti πρότερον του οίνου αυτού πιείν. Και τα μεν της
separationem habel : nam filius reguli ægrotans πρώτης δυνάμεως αμέριστά εστιν, εν Κανά γάρ ο
non erat ubi Jesus : non enim erat in Cana , sed in Β ποιών το ύδωρ οίνον , και οι πίνοντες· τά δέ της δευ
Capharnao : el sermo quidem polentiæ a Cana τέρας οιονεί έχει τινα μερισμόν : ο γάρ του βασιλικού
egreditur, nam « Filius tuus vivit ' , in Cana dictum υιός νοσων ουκ ήν όπου Ιησούς: ου γαρ ήν εν Κανά ,
est ; opus vero sermonis ellicitur in Capharnao ; illic αλλ ' εν Καφαρναούμ και ο μεν της δυνάμεως λόγος
enim ægroliis reguli filius sermone Jesu curalus από της Κανά εξέρχεται το γάρ: Ο υιός σου ζή »
est 1 hora septima 8 ; , invenimusque hunc a ser έν Κανά είρηται· το δε του λόγου έργον εν Καφαρ
mone curatum , cui non putabatur Jesus adesse, ναούμ γίνεται εκεί γάρ νοσών και του βασιλικού υιός
atque eliam centurionis servum . Etenim procul ab λόγω εθεραπεύθη του Ιησού κατά την εβδόμην ώραν:
illo cum esset, non proficiscitur Dominus ad domum τούτον δε λόγω ευρίσκομεν θεραπευθέντα από μη πα
centurionis, qui dixit : « Donine , non sumnidoneus, ρείναι νομιζομένου αυτή του Ιησού, και τον του έκα
ut sub leclum meum intres, sed lantuin dic ver τοντάρχου δούλον και γάρ απ' εκείνου εις την οικίαν
bum , et sanabitur puer meus ' ; , propler quod in του εκατοντάρχου ού παραγίνεται ο Κύριος, είπόντος :
quit ad ipsum : « Vade, el ul credidisti, fiat tibi 0.1 « Κύριε , ουκ ειμι ικανός, ένα μου υπό την στέγην
Observavius autem utrosque egrolantes in Ca- εισέλθης, αλλά μόνον ειπε λόγω, και ιαθήσεται και
pharnao fuisse, scilicet reguli filium el centurionis C παίς μου " , διό φησι προς αυτόν: « "Υπαγε , και ως
servum . Quin Sucrus etiam Petri prostrata , febri επίστευσας γενηθήτω σοι. » Τετηρήκαμεν δε και ότι
laborabat in Capharnao, cujus manus cum alti εν Καφαρναουμ αμφότεροι ήσαν νοσούντες , ό τε του
gisset , prostralalun Sanavit , adeo ut erecta mini- εκατοντάρχου παίς και ο του βασιλικού υιός . Και η
straret illi 1. Ει hi quidern die exsistente curali πενθερά δε Πέτρου βεβλημένη επύρεσσεν εν Καφαρ
fuere in Capharnao, nam reguli filius hora septima , ναούμ , ής αψάμενος της χειρός ιάσατο την βεβλημέ
centurionis autem servus el Petri socrus ante ve νην , ώς εγερθείσαν διακονείν αυτώ . Και ούτοι μεν
speran . • Vespera vero facia , •juxta Matiliseum 11 , ημέρας εθεραπεύθησαν εν Καφαρναούμ ο μεν του
« altulerunt illi » in Caplarnao nullos a demone βασιλικού υιός ώραν έβδόμην , ο δε του εκατοντάρχου
vexatos : spiritusque ejecil sermone , omnesque male παίς και η του Πέτρου πενθερά προ της οψίας .
279 habentes curavil. » Tarilius ergo quidam , ce « Οψίας δε γενομένης , και κατά τον Ματθαίον , « έν Κα
lerius alii curantur a Jesu : qui enim vespere , tar φαρναούμ προσήνεγκαν αυτό δαιμονιζομένους πολ
«lius curantur , quippe qui iis qui in die curali sunt , λούς , και εξέβαλλε τα πνεύματα λόγω , και πάντας τους
inferiores sint ; nam a deione vexantur , et male κακώς έχοντας εθεράπευσε . Βράδιον ούν τινες υπό
habent. Proinde contendendum nobis esi , ul con Ιησου θεραπεύονται, και έτεροι τάχιον: οι γάρ οψίας
gregermus Ioca ubiinventi fuere qui curatione ege- D βράδιον , ώς ελάττονες (δαιμονώσι γάρ , και έχουσι κα
bant, nolandumque est quibus in locis alia facia κώς ) των (86) ημέρας τεθεραπευμένων. Φιλοτιμητέον
fuerint signa, el non ea quæ ad ægrolanles spe δε συναγαγείν τους τόπους ένθα ευρέθησαν οι δεό
clant : veluti in Samaria signum erat illud : « Quinque μενοι θεραπείας, και σημειωτέον εν ποίους τόπους
viros habuisti, el nunc quem habes , non est tills άλλα γέγονε σημεία , και ου τα περί τους κάμνον
vir 13 ; , propterea cum obslupuisset mulier, dixit : τας (87) · οίον έν τη Σαμαρεία σημείον ήν το: Πέντε
« Video te prophetam esse , , civibusque dicit : άνδρας έσχες , και νυν δν έχεις ουκ έστι σου ανήρ ,

1 Joan , IV, 50. 8 ibid. 52 . 9 Matih . viii , 8. 10 ibid . 13. 11 Marc. 1 , 30. 15 Malib . VΙΙ , 16. 13 Joan .
1V , 18.

(83) Codex Bodleianus, TapeELOūsav . Regius et
Barberius , παραξύουσαν .
(84 ) Codex Bodleianus , aútõy • Regius et Barbe
rinus , έαυτών .
(85 ) Την μέν προηγουμένην . Scribendum vide
ιur τη μεν προηγουμένη.
( 86) Collex Bodleianus , οι γάρ οψίας , ή βράδιον ,
ως ελάττονες όντες, ( δαιμονώσι γάρ , και έχουσι κα
κώς :) μάλλον των , etc.
(87 ) Και ου τα περί τους κάμνοντας. Ferrarius
legetail και που τα περί τους κάμνοντας .
 521 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIII , ΒΟΥ
εφ' ώ και καταπλαγείσα ή γυνή φησι • « Θεωρώ , ότι Α « Agile , videle liominem, qui dixit mihi omnia
προφήτης εί συν τοις τε πολίταις λέγει · « Δεύτε , quæcunque feci : nunquid hic est Christus 16 ? , Ob.
ίδετε άνθρωπον ός είπέ μοι πάντα όσα εποίησα : servanda sunt etiam verba ipsius, ubi , et quamob.
μήτι ούτός έστιν ο Χριστός ; » Παρατηρητέον δε και rem , el propter quæ facla dicuntur. Sub taliumi
τους λόγους αυτού , πού , και διά τί , και επί τίσι enim solum observationum et disquisitionum exa
πεπραγμένοις λέγονται υπό γάρ μόνων των τοιού mine, brevi laborum fruclus reperies , benediclio
των παρατηρήσεων και εξετάσεων τας βασάνους, nem nimirum in Psalmis memoratam 18 : « Laborum
ευρήσεις κατά βραχύ τους καρπούς των πόνων, την luorum fruclus comedes. » Prælerea buic dicto ,
έν Ψαλμοίς ευλογίαν λέγουσαν : « Τους καρπούς lloc autem rursus secundum signum fecit Je
των πόνων σου φάγεσαι. » "Έτι προς το , « Τούτο δε sus 16,, hoc etiam addendum est ; nullibi prodigia
πάλιν δεύτερον σημείον εποίησεν ο Ιησούς , ) και sola nominari, sed sicubi scribantur, ascribi eliam
τούτο λεκτέον, ότι ουδαμού μεν ωνομάσθη μόνα τα signa , quemadmodum in his verbis : « Nisi signa
τέρατα ( 88): εί που γαρ λέγεται , μετά των σημείων et prodigia videritis , non credetis " 7 ; 1 frequenter
αναγέγραπται , ώσπερεί τώ : « Εάν μή σημεία και vero signa sine prodigiis inveniri , quemadmodum
τέρατα ίδητε , ου μή πιστεύσητε » ) πολλαχού δε τα eliam hoc in loco. Proinde quærendum est, habeant
σημεία χωρίς τών τεράτων εύρηται (89) , όν τρόπον B necne differentiam aliquam inter se prodigia el si
και νύν . Και ζητητέον γε ει έχει τινά διαφοράν προς gna , el arbitror ea facta quae superant opinionem
άλληλα τα τέρατα και τα σημεία · οίμαι δε τάς μεν quoque prodigiosa sunt , eo quod ipsam opinionem
παραδόξους και τεραστίους δυνάμεις κατ' αυτό το el consuetudinein transcenderint , sintque admi
παράδοξον , και εκβεβηκός την συνήθειαν , θαυμάσιον randa el supra hominem , prodigia nominari; quæ
τε , και υπέρ άνθρωπος γινόμενον, τέρατα ονομάζε vero aliquid in nuant præter ea quæ fiunt, signa dici.
σθαι » τα δε δηλωτικά τινων ετέρων παρά τα γινό- Quam etiam ob causam nomen signi invenitar in
μενα , σημεία λέγεσθαι . Διόπερ και επί των μή πα his quæ non sunt præter opinionem , veluti signum
ραδόξων το όνομα του σημείου ευρίσκομεν · ήγουν nominatura Deo in his : Circumcidetur vobis
περί το σημείον ( 90) λέγεται υπό του Θεού εν τού omne masculinum , el circumcidetis carnem præpu
τοις · Περιτμηθήσεται την σάρκα υμών πάν άρσε lii vestri , et eril in signum Testamenti inter me et
νικών , και περιτμηθήσεσθε την σάρκα της ακρο vos 18. , Nullibi autem sola prodigia nominata sunt,
βυστίας υμών , και έσται εν σημείω Διαθήκης ανά quoniam non est aliquid paradoxon in Scriplura
μέσον εμού και υμών. 5 Ουδαμού δε μόνα τα τέρατα quod non sit signum et nota alterius rei, praeter id
ωνομάσθη · επείπερ ουκ έστι τι παράδοξον γενόμε- , quod sensibiliter fit : quoniam si fuisset prodigiosi
νον εν τή Γραφή , και μή εστι σημείον και σύμβολον " aliquid facium alterius rei non index , scriptum
ετέρου παρά το αισθητώς γεγενημένον · ώς είπερ ſuisset hoc prodigium fecisse Jesum , vel Mosen, ut
ήν τεράστιόν τι γενόμενον ου συμβολικών ετέρου , ita dicam , vel aliquem sanctorum . Quando 280
εγέγραπτο αν τούτο το τέρας πεποιηκέναι τον Ιη- igitur edocemur a Scriptura oportere querere cu
σούν, ή , φέρε ειπείν , Μωσέα , ή τινα των αγίων. jus signum sit id quod factum est , dicitur : « Ηoc
"Οτε μεν ούν διδασκόμεθα από της Γραφής δεϊν autem rursus secundum signum fecit Jesus 19
ζητείν το , ού σημείόν εστι το γεγενημένον, λέ quando autem regulo ceu probro datur quod credi
γεται: « Τούτο δε πάλιν δεύτερον σημείον εποίησεν ο lurus non sit absque visione prodigiorum , non am
Ιησούς , ότε δε ο βασιλικός ονειδίζεται ως ουκ αν plius dicitur : « Nisi signa videritis, non credetis ; )
πιστεύσων χωρίς της θέας των παραδόξων, ουκέτι non enim signa facia invitant ad credendum ,
λέγεται: « Εάν μή σημεία ίδητε , ου μη πιστεύ quanlum signa sunt, si contingal ut signum non sit
σητε , ου γαρ τα σημεία γινόμενα προκαλείται επί etiam prodigium ; sed dicitur : « Nisi signa et prodi
το πιστεύειν , ή σημεία έστιν, εάν τύχη το σημείον μή gta videritis , non credetis 10 ; vobis quiklein cre
είναι και τέρας » αλλά « Εάν μή σημεία και τέρατα dentibus propter prodigium, nobis autem praeter hoc
ίδητε , ου μή πιστεύσητε , ) υμών μεν πιστευόντων D etiam honorem illi deferentibus propter illud cujus
διά το παράδοξον , ημών δε προς τούτω και διά το, illud est signum . Quæres autem in sepluagesimo septi
ού έστι σημείον , επιτελούντων αυτώ . Ζητήσεις δε το mo psalmo, Sicut disposuit in Ægyplo signa sua , et
εν έβδομηκοστό εβδόμη ψαλμώ , « Ως έθετο εν Αι prodigia sua in campo Taneos ,, utrum subjecto nec
γύπτω τα σημεία αυτού , και τα τέρατα αυτού εν ne differant signa et prodigia ; an eadem , in quan
πεδίω Τάνεως , πότερον τώ υποκειμένω διαφέρει lum signa sunt , facla sint in Ægyplo , cum ips
τα σημεία και τέρατα , και τα αυτά, η μεν σημεία etiam Ægyptus ad intelligibilia quædam redaca
έστι, γέγονεν εν Αιγύπτω , και αυτής της Αιγύπτου lur ; in quantum autem prodigia , facia sint in
16 Joan . IV , 19 , 29 . 15 Psal . CXXVII , 2 . 16 Joan . IV, 54. 17 ibid . 49 . 18 Genes. XVII , 10 . 19 Joan . IV ,
54. 10 ibid. 48.

(88) Ουδαμού μέν ωνομάσθη μόνα τα τέρατα .
Novum duilaxai Testamentum hac observatione
comprehendit , in quo tépata et oņueia semper
conjuncta reperies. Secus in Veleri . Vide enim Exod .
IV, 21 ; xv, 11, el psalm . xlv , 8 ; Isai . xxiv, 16 ;
PAROL, GR , XIV .
XXVIII , 29 ; Ezechiel . xii , 11 , et Joel . 11, 30. Hurtius.
( 89) Εύρηται. Ιta codex Bodleianus ; Regius, pero
peram , ίδητε.
(90) "Ηγουν περί το σημείον . Videtur legisse
Ferrarius ήγουν περ το σημείον .
17
 525 ORIGENIS 325
Campo Taneos ; cum alioquin prodigia , in quantum A αναγομένης επί τινα νοητά ή δε τέρατα, εν πεδίω
prodigia , neque campus Taneos , in quantum est Τάνεως , ούτε των τεράτων , ή τέρατα , ούτε του πε
campus Taneos, allegoriam capiant. Quin etiam pro δίου Τάνεως , ή πεδίον Τάνεως , αλληγορουμένων,
digia , in quantum signa sunt, sensu anagogico αλλά και τα τέρατα, ή σημεία εστι , δείται αν
egent , el campus Tangos , in quantum est Egyptus . αγωγής , και το πεδίον Τάνεως , η Αίγυπτος . Αυτόθι
Cielerum hoc in loco liniamus etiam decimum ler δε καταπαύσωμεν και τον τρισκαιδέκατον (91 ) τόμον
tium comum continentem explanationem eorum περιέχοντα διήγησιν των μέχρι της εβδόμης αρ
quæ sunt a principio usque ad seplimum iler Jesu : χήθεν επιδημίας του Ιησού : πρώτον μεν γαρ εν
nam primum Belhara proficiscitur , cum baptizatur Bαθαρά παρά το Ιορδάνη βαπτιζόμενος γίνεται
apud Jordanen) ; secundo profectus Cananm Galileece δεύτερον δε τη Κανά της Γαλιλαίας επιδημήσας, το
ex aqua vinum fecit ; tertio Capharnaum descen ύδωρ οίνον ποιεί • τρίτον εις την Καφαρναούμ κατα
dil , el congruil ut ubi sint ægroti , descendat ; quar βαίνει, και αρμόζει γε όπου καταβαίνει είναι τους
10 Jerosolymam redit ; quinto commoratur cum di ασθενούντας · τέταρτον εις Ιεροσόλυμα ανέρχεται
scipulis in terra Judea ; sexto in Samaria apud πέμπτον εις την Ιουδαίαν γήν συνδιατρίβει τους
fontem Jacob docuit que pro viribus indagavimus ; μαθηταίς : έκτoν εν τη Σαμαρεία παρά τη πηγή του
septimo denuo proficiscitur Canam Galilææ ; in se Β Ιακώβ (92) εδίδαξεν , και κατά δύναμιν εξατάσαμεν
quentibus vero , Deo dante , disseremus de his quæ και έβδομον εν Κανά της Γαλιλαίας δεύτερον γίνε
ab ipso facla dictaque sunt Jerosolymis in die festo ται · εν δε το εξής, Θεού διδόντος , διαληψόμεθα περί
Judæorum . των εν τη εορτή των Ιουδαίων εν Ιεροσολύμοις πε
πραγμένων αυτο και ειρημένων.
Λείπουσιν οι τόμοι τεσσαρεσκαιδέκατος , πεντεκαιδέκατος , εκκαιδέκατος, επτακαιδέκατος ,
και οκτωκαιδέκατος .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

Σ ΤΟΜΟΣ ΙΘ' .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS DECIMUS NONUS .

281 1. - Respondit Jesus : Neque me scilis, ne - C
que Pairem meum ; si me scirelis , el Palrem meum
sciretis 21. , Si oratio dicens , o me scilis, unde αν ήδειτε . » Ει μεν προς τους (94) αυτούς ο λόγος
sim 11 , el ea, quae dicit : Neque me scilis, neque
Patrem meum , , ad eosdem diceretur, palam vide
relur contrarium esse quod dicitur ; nunc vero il
Iud, « et me scilis, • ad quosdam dicitur Jerosoly-
milas qui dixerunt : « Nuno vere cognoverunt prin-
cipes hunc esse Christum ? sed hunc scimus , unde
sit ; at Christus cum venerit, nullus agnoscet unde
11 Joan . VΙΙΙ , 19. 28 Joan . VΙΙ , 28 .
(91) Τρισκαιδέκατον . Codex Bodleianus , οκτω
καιδέκατον .
( 92) Του Ιακώβ . Deest in codice Bodleiano .
(93) Deesse videlur hujus lomi initium . Nullum
enim iomum incipit Origenes, quin pluribus vel
paucis alloqualur familiarem suum Ambrosium ,
eique expressis verbis enuntiet quolus sit numero
lomus ille, quem ei nuncupat ac nittit, quemadmo
dum videre licet in cæleris octo lomis qui super
sunt. Hic vero nil simile reperitur. Tomus incipit
ab abruplo contra morom : nulla præfatio, nulla
(93) • Απεκρίθη ο Ιησούς : Ούτε εμε οίδατε , ούτε
τον Πατέρα μου · ει εμε ήδειτε , και τον Πατέρα μου
ην ο λέγων , « Κάμε οίδατε πόθεν ειμι , και ο φά
σκων (93) , « Ούτε εμε οίδατε , ούτε τον Πατέρα
μου , άντικρυς αν έδοξεν εναντίον είναι το λεγό
μενον · νυνι δε το μεν , « Κάμε οίδατε , και πρός τινας
των Ιεροσολυμιτών απαγγέλλεται είρηκότας : « Μή
ποτε αληθώς έγνωσαν οι άρχοντες , ότι αυτός έστιν
ο Χριστός ; Αλλά τούτον οίδαμεν ποθεν εστίν · ο δε
ipsius lomi enuntiatio . Præterea in fine plus quam
dimidia sui parle mutilum eum esse inde liquet.
quod desinal in versum 25 capitis viui Evangelii
Joannis, vicesimus vero tomus incipiat a versu 37
ejusdem capitis ; ac proinde manifeste deest expla
natio undecim versuum , niniisum 26-36 .
( 94) Ει μεν προς τούς, etc. Codex Regius, per
peram, ο μεν προς τους , etc.
(95 ) και ο φάσκων . In codice Regio desiderator
και .
 B25 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 326

Χριστός όταν έρχεται, ουδείς γινώσκει πόθεν έστι • A sit 11 ; » hoc vero, neque me scitis, et quod se
το δε , ότι « Ούτε εμε οίδατε , και το εξής , προς quitur , ad Phariseos dicitur, qui dixerunt illi : « Τα
τους είπόντας αυτό Φαρισαίους: « Συ μαρτυρείς testidcaris de te ipso , testimonium tuum non est
περί σεαυτού , η μαρτυρία σου ουκ έστιν αληθής . » verum " . , Verumtamen Jerosolymitis eliam per
Πλήν και τοις Ιεροσολυμίταις δια των προτέρων , Superiora, et Phariseis per presentia , que nunc
και τους Φαρισαίοις διά των νυν εξεταζομένων φησίν , examinamus , inquit quod Ρatrem non norint ; Je
ότι , « Τον Πατέρα ουκ οίδατε τοις μεν Ιεροσολυ- rosolymitis quidem per illa : A me ipso non veni,
μίταις διά τούτων · « 'Απ' έμαυτού ουκ ελήλυθα , sed est verax, qui me misit, quem vos non nostis :
αλλ ' έστιν αληθινός ο πέμψας με , όν υμείς ουκ οί ego novi eum , quia ab ipso sum , et ille me misita!; )
δατε· εγώ οίδα αυτόν, ότι παρ' αυτού είμι, κακείνος Pharisæis vero per hæc : « Neque me scitis, neque
με απέστειλε και τους δε Φαρισαίοις διά του : Ούτε Patrem meum; si me sciretis , et Ρatrem meum
εμε οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου ' εί έμε ήδειτε , scirelis, » Ac certe merilo quis quæreret quomodo
και τον Πατέρα μου αν ήδειτε . » Και ζητήσαι άν Jerosolymile , ad quosinquit, « et me scilis, o non
τις ευλόγως όπως, είπερ αληθές το , « Εί εμε ήδειτε , norint Patrem , si verum est illud : 1 Si me sciretis ,
και τον Πατέρα μου αν ήδειτε, και οι Ιεροσολυμίται el Palrem meum scirelis. ) Adauget aulem loci dif
B
προς ούς φησι: « Καμε οίδατε , και ουκ οίδασι τον Πα Sicultalem Joannes in Epistola Catholica hæc di
τέρα. Προσεπιτείνει δέ τήν εις τον τόπον απορίαν cens : « Qui negat Patrem , negal eliam Filium :
και ο Ιωάννης έν τή Καθολική Επιστολή ταύτα λέγων· omnis enim qui negal Filium , is ne Patrem quidem
« Ο αρνούμενος τον Πατέρα, και τον Υιόν : πας γάρο habet 16 ; » quod si quis negal Patrem , is negat
αρνούμενος τον Υιόν, ουδε τον Πατέρα έχει · ει γαρ etiam Filium ; et qui Filium fatetur, is etiam Pa
ο αρνούμενος τον Πατέρα , και τον Υιόν , και ο οομο trem habet 97 , , perspicuum est Jerosolymitas ,
λογών τον Υιόν, και τον Πατέρα έχει , και δήλον, ότι quod ad contextum attinet , negantes Patrem , eo
οι Ιεροσολυμίται, όσον επί τη λέξει, τω μη γινώ- quod Ρatrem non agnoscant , ' negare etiam Filium :
σκειν τον Πατέρα , αρνούμενοι τον Πατέρα , αρ- proinde si Filium negant , 282 quomodo verum
νούνται και τον Υιόν · ει δε αρνούνται τον Υιόν , πώς est , « Et me scitis ? , Rursus si hi Filium norunt
τό , « Kάμε οίδατε , και αληθές; Πάλιν οι αυτοί εί οί propter illud, « Et me scitis (quoniam qui falelur
δασι τον Υιόν, διά το , « Και εμε οίδατε (έπει και Filium , is etiam Patrem habel * 8) , » fatentur Pa
ομολογών τον Υιόν , και τον Πατέρα έχει) , και ομολο Irem : quod si falenlur Patrem , quonam pacio ve
γουσι τον Πατέρα· ει δε ομολογούσι τον Πατέρα , rum est illud : « Sed est verax qui me misit, quem
πως αληθές το , « 'Αλλ ' έστιν αληθινός ο πέμψας με , C vos nescialis 10 ? » Quibus respondendum est ali
δν υμείς ουκ οίδατε ; » Λεκτέον δε προς ταύτα, ότι quando Servalorem de seipso veluti homine disse
ο Σωτήρ οτε μεν περί εαυτού ως περί ανθρώπου rere, aliquando de diviniori natura , eaque unita in
διαλέγεται , ότε δε ώς περί θειοτέρας φύσεως, και genitæ Patris naturæ. Cum enim dicit, « Nunc au
ήνωμένης τη αγεννήτω (96) του Πατρός φύσει . lem quæritis me interficere, hominem qui verita
Επάν μεν γάρ λέγει , Νύν ζητείτε με αποκτείναι, lem vohis loculus sum 30 , , hoc loquilur sciens non
άνθρωπον ός την αλήθειαν υμίν λελάληκα , και τούτο Deum , sed hominem quæri ad mortem 31 ; cum vero
φησιν ειδώς το ζητούμενον αναιρεθήναι είναι ου inquit, « Ego et Paler unum sumus ; Ego sum
Θεόν, αλλά άνθρωπον · εάν δε , Εγώ και ο Πατήρ veritas et vila ” ; Ego sum resurrectio ' , , et bis
έν εσμεν , ) και, « Εγώ είμι η αλήθεια και η ζωή , » similia, non docel de eo homine qui quærebatur.
και , « Εγώ είμι ή ανάστασις , και τα τούτοις Isto igitur modo de his etiam quae a nobis in prie
όμοια , ου περί του ζητουμένου αναιρεθήναι ανθρώ- sentia queruntur , ut similiter solvantur , conside
που διδάσκει . Ούτως ούν και επί των κατά το παρόν randum est ; illud enim , i El me scitis, et unde
ημίν ζητουμένων εκ της συμφράσεως κατανοητέον, sim scitis * , » de se ipso homine disputat ; hoc
το μεν , « Κάμε οίδατε , και οίδατε πόθεν ειμι, και περί D vero, Neque me scilis , neque Patrem weum 85,1
του ανθρώπου εαυτού διαλέγεται το δε , « Ούτε εμε de divinitale. Illis enim verbis, « Et me scilis, et
οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου , και περί της θεότητος : unde sim scitis , » bæc præposila sunt : « Dicebant
του μεν γαρ , « Κάμε οίδατε , και οίδατε πόθεν ειμι , » ergo quidam ex Jerosolymitis : Nonne hic est quein
ταύτα προτέτακται (97): " Έλεγον ούν τινες εκ quærunt interficere ? Et ecce cum fiducia loquitur,
των Ιεροσολυμιτών : Ούχ ούτός έστιν ον ζητούσιν nec quidquam illi dicunt. Num vere cognoverunt
αποκτείναι ; Και ίδε παρρησία λαλεί, και ουδέν αυτώ principes hunc esse Christum ? sed hunc scimus
λέγουσι . Μή ποτε αληθώς έγνωσαν οι άρχοντες , ότι unde sil : al Christus cum venerit , nemo agnoscet
ούτός έστιν ο Χριστόςκαι αλλά τούτον οίδαμεν πόθεν unde sit 36 ; , his vero, 1 Neque me scitis , neque
εστίν · ο δε Χριστός όταν έρχεται , ουδείς γινώσκει Palrem meum ,, hæc sunt præposila : « Dixerunt ergo
18 Joan . VII , 26 , 27. 26 Joan . ντι , 13. 25 Joan. νιι, 28 , 29 . 20 Joan . 11 , 22. 97 ibid. 28 TJoan . 1 , 23.
25 Joan . VII , 28 . 30 Joan. VΙΙ , 40 . 31 Joan , x , 30 . 31 Joan . Σιν , 6. 88 Joan . Χ1,23 . 36 Joan. VII , 28 .
15 Joan , VIII , 19. 36 Joan. VII, 25 seq.
(96 ) Ηνωμένης τη αγεννήτη. Codex Regius , sed ή αυτή έστι.
Sykvóty . Cæterum erronea hæc videntur, neque (97) Προιέτακται. Sic codex Bodleianus ; Regiuε ,
enim natura divina θειοτέρα φύσις Filii unitur na προστέτακται .
luræ ingenitæ Patris, sed eadem est ; non frutal,
327 ORIGENIS 523

ei Pharisei : Tu de teipso testifcaris ; testimonium A πόθεν έστι και του δε , « Ούτε εμε οίδατε , ούτε τον
tuum non est verum . Respondit Jesus , et dixit illis : Πατέρα μου , και ταύτα : « Είπαν ούν αυτώ οι Φαρι
Etiamsi ego testificor de me ipso , testimonium σαίοι· Συ περί σεαυτού μαρτυρείς , η μαρτυρία
meum verum est, quia novi unde veni el quo vado ; σου ουκ έστιν αληθής. 'Απεκρίθη ο Ιησούς, και εί
vos secundum carnem judicatis ; ego non judico πεν αυτοίς : Κάν εγώ μαρτυρώ περί εμαυτού , άλτη
quemquam ; atque etiamsi judico ego , judicium θής έστιν ή μαρτυρία μου , ότι οίδα πόθεν ήλθον, και
meum verum est , quod solus non sun , sed ego, et που υπάγω υμείς κατά την σάρκα κρίνετε, εγώ ού
qui misit me, Paler 27.5 Ex his ergo perspicuum κρίνω ουδένα και εάν κρίνω δε εγώ, η κρίσις ή
est a Jerosolynitis dictum fuisse, « Ηunc scimus , έμή αληθινή εστιν , ότι μόνος ουκ ειμι , αλλ' εγώ
unde sit, » hoc referentibus ad orluin ipsius in Beth και ο πέμψας με Πατήρ.» Δήλον ούν εκ τούτων , ότι
leem , sciebantque bunc esse, cujus maler dice υπό μέν των Ιεροσολυμιτών ελέγετο , « Τούτον οί
batur Maria , et fratres ejus Jacobus et Joannes, δαμεν πόθεν έστιν , και αναφερόντων επί το εν Βηθ
et Simon Judas 38 ; quam ob causam assentilur λεέμ αυτόν γεγενήσθαι και επισταμένων ήν (97 ') , ότι
etiam his qui dixerani, Scimus unde sil , ούτος ήν ού ή μήτηρ ελέγετο Μαρία , και οι αδελφοί
per bæc verba , i et me scitis unde sim . , 283 αυτού Ιάκωβος , και Ιωάννης , και Σίμων Ιούδας :
AI Phariseis de diviniori natura disserens, et , Β διόπερ και μαρτυρεί τους είρηκόσιν , « οίδαμεν
ut aliquis diceret , in quantum est primogenitus πόθεν έστι,και διά του : « Καμε οίδατε πόθεν ειμί • ,
omnis creaturæ, hæc dixit : « Etiamsi ego lestificor τοις δε Φαρισαίοις το , « Και εγώ μαρτυρώ περί
de me ipso, testimonium meum verum est , quia έμαυτού, αληθής εστιν ή μαρτυρία μου · ότι οίδα πό
scio unde veni et quo vado " . , Quamobrem inter θεν ήλθον , και που υπάγω, και τη θειοτέρα φύσει δια
rogantibus eum contra hec , et dicentibus , « Ubi λεγόμενος έφασκε ταύτα , και, ώς αν είπoι τις, καθ'
est Pater tuus 40 ?, respondet , ut aliquis diceret, και πρωτότοκος πάσης κτίσεως ήν . Διόπερ τους προς
alius exsistens ab eo qui dicit , « Et me scitis , ταύτα πυθομένους αυτού και είρηκόσι , « Πού έστιν ο
el inquit : « Neque me scitis , neque Patrem meuin Πατήρ σου ; » αποκρίνεται, ώς άν είπoι τις, έτερος
19. , Cæterum ruditatis Pharisæorum erat, vel non ών του λέγοντος , « Καμε οίδατε , ) και φησι : « Και
intelligere Jesum de Deo universorum loqui, dum ούτε εμε οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου . » Κατά δε το
diceret , Testificatur de me, qui misit me, Paler ταπεινόν των Φαρισαίων ήν , ήτοι μη νοείν , ότι περί
48 ; , vel si intellexerant de Deo hæc dici , existimare του Θεού των όλων έλεγε το , « Μαρτυρεί περί εμού και
Deum esse in loco , et idcirco respondere : « Ubi πέμψας με Πατήρ, ή , ει εξεδέχοντο περί (98) του Θεού
est Pater tuus ? » Verum scire oportet quod hinc C ταύτα λέγεσθαι , νομίζειν , ότι εν τόπω εστίν ο Θεός ,
manifeste ostendi pulent hæretici, Deum , cui ser και διά τούτο αποκρίνεσθαι • • Πού έστιν ο Πατήρ
viebant Judæi, non esse Patrem Christi : nam si σου ; » Xρή μέντοι γε ειδέναι , ότι οι ετερόδοξοι (99)
Pharistis servientibus mundi Effectori , inquiunt , νομίζουσι σαφώς εντεύθεν παρίστασθαι το μή τον
dicebat Servalor, « Neque me scilis, neque Patrem Θεόν ή ελάτρευον Ιουδαίοι Πατέρα είναι του Χριστού .
meum , , manifestum est Pharisæos non nosse Pa Ει γάρ τοις Φαρισαίοις λατρεύουσι τώ Δημιουργώ ,
trem Jesu alterum exsistentem a mundi Effectore . φασίν , έλεγεν ο Σωτήρ , « Ούτε εμε οίδατε , ούτε τον
Sed ne Jerosolymile quidem , inquiunt, enm no Πατέρα μου , και σαφές , ότι έτερον όντα του Δημιουρ
rant , quibus supra dixeral : « Sed est verax, qui γού τον Πατέρα Ιησού , Φαρισαίοι ουκ ήδεσαν . Αλλ'
misit me, quem vos nescitis : , quæ dicunt, quia ουδέ Ιεροσολυμίται , οίς προειρήκει , « 'Αλλ ' έστιν
non legerunt Scripturas divinas, neque observave αληθινός ο πέμψας με, δν υμείς ουκ οίδατε , και ταύτα
runt consuetudinein locutionis ipsarum . Quamvis λέγουσιν , άτε μη ανεγνωκότες τας θείας Γραφάς , μηδε
enirn intelligere quis possit quae ad Deum pertinent , την συνήθειαν της εν αυταίς λέξεως τετηρηκότες .
a patribus edoclus huic soli serviendum esse, si Kάν γάρ διεξοδεύειν τις δύνηται τα περί Θεού , εκ πα
vival is non bene , hunc dicunt non habere cogni- τέρων μεμαθηκώς , ότι τούτω λατρεύειν μόνο δεί, μή
tionem Dei . Si quisquam igitur,alius novit que ad D βιοϊ δε καλώς , τούτον φασιν ουκ έχειν γνώσιν Θεού .
mundi Effectorem pertinent , el quæ ad coltumn sa Εί τις γούν άλλος ήδει τα περί του Δημιουργού και
cerdotalem , perspicuum certe est inter hos fuisse της ιερατικής αυτού θεραπείας , δηλον , ότι και οι
filios Heli sacerdotis, qui nutriti fuere in Dei culiu . Ηλεί του ιερέως υιοι , παρά τη λατρεία ανατεθραμ
Allamen eo quod peccaverint , scripta sunt hæc de μένοι· αλλ' όμως , επεί ήμαρτον , γέγραπται ταύτα
illis in primo Regum ** : « Ει ilii Heli , alii pesti- περί αυτών έν τή των Βασιλειών πρώτη : « Και οι
lentes , non cognoverunt Dominum . » [ ( 1 ) Interro . υιοί Ηλεί , υιοι λοιμοί , ουκ έγνωσαν τον Κύριον. »
gemus enim eos qui etiam seclain sequuntur, annon Πευσώμεθα γαρ των ετεροδόξων , ει μή περί του Δη

97 ibid. 13 seq . 28 Matth . Χι , 55. 39 Joan . VII , 14. 60 ibid . 19. 1 Joan . νιι , 28. 1 Join . VΙΙ , 19.
8 ibid , 18 . 44 Reg . Ι , 12 .
(971) Lege hic επισταμένων ότι , expunelo ήν (99) Xρή μέντοι γε είδέναι , ότι οι ετερόδοξοι , etc.
quinque aulem abhinc lineis, corrige xöv šyó, pro , Cerdóniani, Marcionitæ , Valentiniani , aliique ejus
και εγώ. EDIT. PATROL . dem cúiins bærelici. Huetius
(98) "Η ει εξεδέχοντο . Sic codex Bodleianus; Re (1 ) Hæc e Perionio.
gius, έπει εξεδέχοντο .
529 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XIX . 550
μιουργού γέγραπται το « Ουκ έγνωσαν τον Κύριον" » A le mundi Opifice hoc scriptum sit : « Non cogno
και αποκρινομένων , ότι περί του Δημιουργού έστι verunt Dominum ; >Jet respondentibus illis bræc ad
ταύτα , ζητήσομεν (f. σωμ- ) διατί είρηται περί των υλών mundi Effeciorem pertinere, quæremus quamobrem
Ηλεί• Ουκ έγνωσαν τον Κύριον· και πότερον διά τους de filiis Heli dictum sit : « Non cognoverunt Domi
περί Θεού του Δημιουργού λόγους , ή διά την πονηρίαν num ; , utrum propter rationes de Deo mundi fa
αυτών. Σαφές δε , ότι διά την πονηρίαν λέγονται μη bricatore , an propter malitiam ipsorum. Sed liquet
έγνωκέναι τον Κύριον· και ου περί των υιών Ηλεί propter malitiam, eos dici non agnovisse Dominum :
μόνον έστι τούτο ευρείν, αλλά και περί άλλων βασι quam rem non solum in filiis Ileli invenire licet,
λευσάντων εν Ισραήλ και Ιούδα αμαρτωλών . Ούτω verum etiam in aliis , qui cum regnarint in Lrael et
τοίνυν και οι Φαρισαίοι τον Πατέρα ουκ ήδεσαν» ουδε Judæa , peccatores fuere. Isto igitur modo etiam
γάρ ε6ίουν κατά το του Δημιουργού βούλημα . "Εστι Pharisæi Patrem non norant , cum non viverent ex
δε και άλλο σημαινόμενον του γινώσκειν τον Θεόν, sententia mundi Effectoris. 284 Cum autem diver
ετέρου όντος του γινώσκειν τον Θεόν παρά το πι sæ sint significationes agnoscendi Deum , diversum
στεύειν ψιλώς εις τον Θεόν, ως δήλον εκ του : " Όσα quoque est agnoscere Deum et credere nude in
ο νόμος λαλεί, τοίς εν τω νόμω λαλεί αυτό [f. αυτά) . » Deum , ut liquet ex eo * : « Scimus autem quod
B
"Η δήλον, ότι και τους προφήτας , ών " τα βήματα , ώς quæcunque lex loquitur, his hæc loquatur qui sunt
έν άλλοις απεδείξαμεν, νόμος λέγεται είρηται τοί sub lege. , ' An non perspicuum est etiam prophe
νυν έν Ψαλμοίς · « Σχολάσατε , και γνώτε , ότι εγώ las, quorum ' verba , ut in aliis ostendimus , lex
είμι ο Θεός . » Τίς δ' ουκ αν ομολογήσαι πιστεύσαι dicuntur. Dictum est igilur in Psalmis 46 : « Vacale ,
γεγράφθαι ταύτα λαώ πιστεύοντι εις τον Δημιουργών, el agnoscite , quod ego sum Deus. » Quis autem non
όντινα γνώναι ουκ έστι μη σχολάσαντα , και εκκαθά ſalerelur se credere hæc scripta fuisse populo cre
ραντα τον νούν , των νοούντων και θειοτέροις denti in mundi Opificem ; quem agnoscere non va
οφθαλμοίς βλεπόντων τον Θεόν , διά το καθαράν την leat , qui non vacarit, purificariίque mentem; di
καρδίαν πεποιηκέναι, της χάριτος ταύτης άξιουμένων, gnis hoc munere habitis his qui oculis diviniori
ως ο Σωτήρ μαρτυρεί λέγων · « Μακάριοι οι καθαροί bus Deum considerant, videntque quia cor munduin
τη καρδία , ότι αυτοί τον Θεόν όψονται ; ν "Αμα δε και fecerint, quemadmodum testatur Dominus dicens
προς το , « Ουδείς έγνω τον Πατέρα ει μή ο Υιός , και 17 : « Beati mundo corde ,quia ipsi Deum videbunt ? )
φήσομεν , ότι ου ταυτόν εστι το γινώσκειν τον Πατέρα , Simul etiam in eo diclo 68. « Nemo agnovit Pa
και πιστεύειν αυτώ. Ου μάχεται ούν το , « Ουδείς trem , nisi Filius , o dicturi sumus , non idem esse
έγνω τον Πατέρα ει μή ο Υιός , και των Επίστευσε c agnoscere Palrem et illi credere . Unde illud di
δε Αβραάμ τώ Θεώ , και ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύ ctum , Nemo agnovit Patrem, nisi Filius, , non
νην . » Ει δέ τις oίεται ημάς βιάζεσθαι λέγοντας μή pugnat cum hoc : « Credidit autem Abraham Deo ,
ταυτόν είναι το πιστεύειν τώ γινώσκειν , και ενδέχε et imputatum est illi ad justitiam . , Quod si quis
σθαι πιστεύειν μεν, ουκ έχειν δε γνώσιν του πιστευο existimet nos vim facere, qui dicamus non idem
μένου υπ ' αυτού, του Ιησού άκουσάτω λέγοντος προς esse credere quod agnoscere, contingereque ali
τους πεπιστευκότας αυτή Ιουδαίους : « Εάν μείνετε quando ut aliquis credat qui non habeat cognitio
εν τω λόγω των εμώ , γνώσεσθε την αλήθειαν , και η nem rei ab ipso creditæ , Jesum audiat dicentem ad
δο
αλήθεια ελευθερώσει υμάς. » Παρατήρει γάρ , ότι eos , qui in ipsum crediderant, Jụdæos : Si
προ του , « Εάν μείνετε εν τω λόγω των εμώ, γνώσε manseritis in sermone meo , agnoscetis veritatem,
σθε την αλήθειαν , και γέγραπται · «" Έλεγεν ούν ο Ιη et veritas liberabit vos . » Observa enim quod ante
σους προς τους πιστεύοντας αυτή Ιουδαίους και και ea verba, « Si manseritis in sermone meo, agro
& έλεγεν ην : « Εάν μείνετε εν τώ λόγω τω εμο, scelis veritatem, » scriplum sil : « Dicebat igitur
γνώσεσθε την αλήθειαν . » Πολύ δε διαφέρει το προς Jesus ad eos qui crediderant illi , Judæos ; » et quod
το πιστεύειν έγνωκέναι , του πιστεύειν μόνον · « "Ω quæ dixerit, hæc erant : « Si manseritis in sermone
μεν γάρ διά του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, P neo , agnoscetis veritatem . » Malta autem est dife
άλλω δε λόγος γνώσεως κατά το αυτο Πνεύμα , ετέρω rentia inter cognoscere conjunctim cum credere et
πίστις εν τω αυτώ ΙΙνεύματι. 5 Και ταύτα μεν υπέρ inter credere solum : « Alii enim per Spiritum da
του παραστήσαι έτερον είναι το γινώσκεσθαι τον Θεόν lur sermo sapientiæ, alii autem sermo cognitionis
του πιστεύεσθαι . Ως δε προς το ακριβές και τούτο secundum eumdem Spiritum , alii fides in eodem
τοις ειρημένους προσαποδώσομεν , ότι προς ούς φησιν, Spiritu 81. Ει haec quidem , oι ostenderemus aliud
• Ούτε εμε οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου , και Φαρι esse agnoscere Deum , ab eo quod est credere in
σαίους, ευλόγως αν είπε τις 'Αλλ ' ουδε πιστεύετε Deum . Hoc vero quod ad accuratam interpretatio
εις τον Πατέρα μου το γαρ αποσταλέντι από του nem attinet, his quæ diximus addemus , merito ad
Πατρός ουκ επίστευσαν : « Ο δε αρνούμενος τον Pharismos , quibus inquit Jesus, • Neque me scilis,
Υιον, και ουδαμώς « τον Πατέρα έχει και ουδαμώς neque Patrem meum 83, aliquem dicturum : Sed ne
φημι , ότι ούτε κατά πίστιν,ούτε κατά γνώσιν. "Όρα que in Palrem meum credilis ; cum ei , qui a Patre
δε ει μή και άλλως η Γραφή τους ανακεκραμένους missus fuerat , non . crediderint; et : « Qui negat
6 Rom . 11 , 19. 66 Psal. TLV, 10 . » Malih . v , 8. 68 Matth. Χι , 27. 49 Gen. xv, 6 ; Rom. IV, 5 : Galat.
ΙΙ , 6 ; Jac. 1 , 23 . 50 Joan . ντιι, 31 , 32, 31 1 Cor. 1 , 8, 9. 82 Joan . VΙΙΙ, 19.
531 ORIGENIS 5352
Filium , is ne Patrem omnino quidem habet »» : » Α τινί και ενωθέντας γινώσκειν εκείνο φασιν , ώ άν
omninoque, inquam , quia neque secundum fidem , εκράθησαν και κεκοινωνήκασι προ δε της τοιαύτης
neque secundum cognitionem . Vide vero an non ενώσεως και κοινωνίας, κάν τους λόγους καταλαμβά
alio eliam modo Scriptura dicat eos qui alicui rei νωσι περί τινος , ου γινώσκουσιν εκείνο. Ο γούν
commisti unitique fuerint, illam agnoscere , cui "Αδάμ περί της Εύας λέγων , « Τούτο νύν οστούν εκ
commisti fuerint communicaverintque ; ante talem των οστέων μου , και σαρξ εκ της σαρκός μου , και ουκ
vero unionem , et communionem , etiamsi rationes ήδει την γυναίκα · ότε γάρ αυτή εκολλήθη , τότε εί
aliqua de re assequantur , non agnoscere illam. Hinc ρηται · « " Έγνω δε 'Αδάμ Εύαν την γυναίκα αυτού . »
285 Adam cuni diceret de Eva , « Hoc nunc os Και εί τις γε προσκόπτοι διά το παρειληφέναι ημάς
ex ossibus meis, el caro de carne mea 84, , non εις την περί Θεού γνώσιν παράδειγμα το , « Έγνω δε
agnoscebat conjugem ; cum vero illi adhæsil, lum 'Αδάμ την γυναίκα αυτού , και πρώτον μεν τώ , « Το
dictum est iHud : « Agnovit autem Adam Evam con μυστήριον τούτο μέγα εστίν καιεπιστησάτω · δεύτερον
jugem suam * . , Quod si quis irrideal, quod de Dei δε αντιπαραθέτω το περί άρρενος και θηλείας λεγό
cognitione tractantes acceperimus illud exemplum , μενον παρά τω Αποστόλη (τη αυτη λέξει χρήται
« Cognovit autem Adam Evam conjugem suam, pri- περί ανθρώπου και Κυρίου [2] ) : « Ο κολλώμενος , και
mum quidem illud is notet : « Ηoc mysterium ma- Β φησί (3) , « τη πόρνη εν σώμά εστι · και ο κολλώμε
gnum est • ; , deinde aulem apponat et conferat νος τω Κυρίω εν πνεύμα εστιν. » Εγνωκέτω μεν
quod dicitur apud Apostolum de mare et femina ούν ο κολλώμενος τη πόρνη την πόρνην , και ο κολλώ
(nam eadem dictione alilur de homine et de Domi μενος τη γυναικι την γυναίκα , μάλλον δε τούτου και
no ), • Qui adheeret , inquiens *", meretrici , αγίως έγνωκέτω ο κολλώμενος τω Κυρίω τον Κύριον .
unum est corpus ; et qui adhæret Domino , unus est Ει δε τούθ' ούτως έχει , Φαρισαίοι τον Πατέρα ουκ
spiritus. , Itaque qui adhærel meretrici , meretri ήδεσαν , ουδε τον Υιόν , και αληθής ήν ο λέγων · « Ούτε
cemagnoscat ; qui adliaret conjugi, conjugem agno- εμέ οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου . » Ει δε μή ούτως
Scat , imo , potius quam hot , qui adheret Domino , εκλαμβάνουμεν , λέγω δε κατά την τελευταίαν εκδοχήν,
et sancte agnoscat Dominum . Quod si hæc ita se το γινώσκειν , αντί του , ανακεκράσθαι και ηνώσθαι ,
habent, Pharisaei non norant neque Patrem neque διηγείσθω τις το , « Νύν δε γνόντες Θεόν , μάλλον δε
Flliúm , verusque est sermo dicens "8 : « Neque me γνωσθέντες υπό του Θεού , και και το « Έγνω Κύριος
scitis, neque Patrem meum . , Si vero isto modo τους όντας αυτού κατά γάρ ημάς έγνω Κύριος
non exponamus, dico autem secundum ultimam in τους όντας αυτού ανακραθείς αυτοίς , και μεταδεδω
telligentiam , verbum agnoscere ; pro eo quod est κώς αυτοίς της εαυτού θειότητος , και ανειληφώς αυ
C
commisceri et uniri , exponat aliquis illud : Nunc τους, ώς ή του Ευαγγελίου λέξις φησίν , εις την εαυ
autem agnoscentes Deum , magis aulem agniti a του χείρα, εν τη χειρί του Πατρός όντων των εις τον
Deo * ; » et illud : « Agnovit Dominus eos qui sunt Σωτήρα πεπιστευκότων · διό και ει μη πέσοιεν απ'
ejus 69. , Judicio enim meo, agnovit Dominus eos αυτής, εαυτούς μακρύνοντες από της χειρός του Θεού,
qui sunt ejus , commistus illis, et suam ipsius divi- ουχ αρπαγήσονται · ουδείς γαρ αρπάζει εκ της χειρός
nitatem illis participans , assumensque ipsos, ut του Πατρός . Μετά ταύτα ζητήσεις εις το αυτό, λέγω δε ,
evangelica lectio habet, in sua ipsius manu : qnippe « Ούτε εμε οίδατε , ουδέ (Γ. ούτε) τον Πατέρα μου , εί έστι
cum in manibus sint Patris, qui crediderunt in Ser- γινώσκοντά τινα τον Θεόν μη γινώσκειν τον Πατέρα
valorem : quamobrem etiam non rapientur, ni ab ει γάρ έτερα αυτού επίνοιά εστι , καθ ' ό έστι Πατήρ ,
ipsa cadant elongantes se a manu Dei ; nullus enim και ετέρα καθ' ό έστιν ο Θεός, τάχα έστι τινά γινώ
cas rapit de manu Patris os. Post hæc inquires in σκειν μεν τον Θεόν , μη γινώσκειν δε τον Πατέρα ,
illud diclum , Neque me nostis, neque Patrem παρά το είναι αυτόν Θεόν , μη γινώσκειν δε τον Πα
zneum 6 , 1 num sit aliquis qui agnoscat Deum et τέρα . Φησιν ουν ο Σωτήρ μετά την ανάστασιν τη
Patrem non cognoscat. Nam si alia illius notio est, Μαρία Πορεύου δε προς τους αδελφούς μου , και
in quantum Paler, alia in quantum Deus , fortassis p είπε αυτούς• Πορεύομαι προς τον Πατέρα μου , και
aliquis cognoscat Deum,'nullam Patris cognitionem Πατέρα υμών, και Θεόν μου , και Θεόν υμών. » Και
habens, nisi quia sit ipse Deus. Inquit igitur Serva έστι γε τοίς ετεροδόξοις (4) λέγειν χαριζομένων αυ
lor, post resurrectionem , Mariæ : « Vade aulem ad τοίς , ότι ουκ έγνωσαν τον Πατέρα Μωύσης και οι
fratres meos, et dic illis : Vado ad Patrem meum , προφήται · όπερ τάχα ουκ έστιν αληθές (5), ότι πάν
88 Join. 1 , 23. 8. Gen. 1 , 23. 55 Gen. IV , 1 . Ephes. v , 32. 87 T Cor, VI , 16 , 17 . 58 Joan.
VII , 19. Galal . IV, 9. 60 II Tim . 1 , 19. 61 Joan . x , 28 , 29 . 6. Joan . ναι , 19.

(2 ) Ανθρώπου και Κυρίου . Ιta codex Bodleianus .
In: Regio deest xal.
φησί. Deest in codice Regio.
( 4) και έστι γε τοις ετεροδόξοις. Cerdoniani , et
Marcionitæ , quos hic lacessit, AnuLOUPóv_cogni-
tum , Christi Patrem ignotum opinabantur. Epipha
nius her. XLI , cap. 1 , et XLII, cap . 2. Μox pro χα
ριζομένων αυτούς , legendum videtur χαριζόμενοι
αυτοίς , vel χαριζομένων ημών αυτοίς.
(5) "Όπερ τάχα ουκ έστιν αληθές , etc. Sie Iha
bent omnes ms. Negandi particulain prætermisit
Ferrarius, et quæ proxiine sequuntur aliter legit.
Perionius autem priorem illam pericopes partem
neglexit. To oux retinuimus , ita volente sensu . Loci
autem lolius hæc est sententia : Ac heterodoxis
quidem gratificantes concedere possumus Moysen
et prophetas Patrem non cognovisse (quod lainen
foriasse verum non est ; nam si Patrem non aguo
533 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 5344

τως ο μή έγνωκώς τον Πατέρα ουκ έγνω τον Υιόν: Aet Ρatrem vestrum , et Deum meum , et Deum ve
και μέν γάρ Υιός έγνω τον Πατέρα, ο δε θεράπων τον strum 68. , Ac profecto gratificando illis qui ab Ec
Κύριον · και ώσπερ ουκ άν ασεβήσαιμεν λέγοντες, ότι clesiæ decretis dissident , dicere possumus Moysen
ο Υιός ουκ έγνω τον Κύριον · Υιός γάρ ών ου πεπεί el prophetas Patrem non agnovisse : 286 quod
ραται του Πατρός δεσπότου · ούτω τηρούντες τον αυ fortasse verum non est , propterea quod omnino qui
τον Θεόν, ουδέν άτοπον παραδεξόμεθα ( 6) λέγοντες , Patrem non novit , neque Filium novit ; Filius enim
ότι το μεν Υιώ έπρεπε γινώσκειν τον Πατέρα , τω 10vit Palrem , servus autem Dominum : el quemad
δε θεράποντι τον Κύριον , και ούτε ο θεράπων έγνω modum impie non dicereus Filium non agnoviese
τον Πατέρα , ούτε ο Υιός τον Κύριον . Μυρίων γούν Dominum , quia Filius cum sit , non experitur Pa
ουσων ευχών αναγεγραμμένων εν τοις Ψαλμοίς , και lrem dominum ; ita servantes eumdem Deum , nihil
τους προφήταις , αλλά και το νόμο, ου πάνυ τι εύρο absurdi admiliemus dicentes decere ut Filius agno
μεν ευξάμενον (7) τινα, και λέγοντα τον Θεόν Πατέρα: scat Patrem, servus Dominum : et neque servus
και γάρ ευχόμενοι τω Θεώ ου λέγουσι , Πάτερ (8) : agnoscal Palrem , neque Filius Dominum , Cum in
τάχα επεί ουκ έγνωσαν τον Πατέρα εύχονται δε αυ numeræ igitur precationes in Psalmis sint scriplx.,
τω ως Θεό και Κυρίω, περιμένοντες τον το πνεύμα el prophetis, atque etiam lege, non admodum in
της υιοθεσίας εκχέοντα ουκ έλαττον επ' εκείνους ή Β venimus aliquein qui Deum appellet Ρatrem ; sigui
επί τους μετά την παρουσίαν εις Θεόν δι' αυτού πι dem precationes Deo fundentes non dicunt, Paler :
στεύοντας ( 9) ει μή άρα η νοητή αυτοίς γεγένηται fortassis, quoniam non agnoverunt Patrem : fun
επιδημία Χριστού , και έσχον ποτέ τελειωθέντες το dunt autem illi preces veluti Deo , el Domino , ex
της υιοθεσίας πνεύμα • εν απορρήτω δε και ου γνω spectantes eum , qui effudit spiritum adoptionis fi
στώς πάσιν έλεγον ή έγραφον τον Θεόν Πατέρα , ένα lioruni R4 , non minus super illos quam super cre
μη προκαταλάβωσι την διά του Ιησού εκκενουμέ dentes per eum in Deum, post ipsius adventum :
νην ( 10) παντί τω κόσμω χάριν , πάντας καλούντος nisi forle intelligibilem adventum Christi ipsi ha
επί την υιοθεσίαν, ίνα διηγήσηται το όνομα του Θεού bu int, factique perſecli habuerunt aliquando ado
τους αδελφούς αυτού , και εν μέσω Εκκλησίας υμνήση plionis spiritum : clam autem , el non mamfeste
τον Πατέρα κατά το γεγραμμένον · « Διηγήσομαι το omnibus dicebant vel scribebant Deuin , et Patrem ,
όνομά σου τους αδελφούς μου , εν μέσω Εκκλησίας ne præoccuparent gratiam loli mundo per Jesum
υμνήσω σε. » " Οτι μέντοι γε και αυτός έστι Θεός των effusam , qui omnes vocabal ad filiorum adoplin .
προφητών , και του κόσμου δημιουργός και πολλαχόθεν nem , ul enarrarel Dei nomen fratribus suis , Pa .
μέν έστι θεωρήσαι• αρκεί δε επί του παρόντος θεω C Iremque in Ecclesiæ medio laudarel, secundum quod
ρήσαι τήν τε Στεφάνου από των Πράξεων προς τον scriptum est : « Narrabo nomen luum fratribus meis,
λαόν δημηγορίαν , ούτω λέγοντος · « "Ανδρες αδελφοι in medio Ecclesiæ laudabo le 68. , Quod ipse quidem
και πατέρες , ακούσατε · “Ο Θεός της δόξης ώφθη sit Deus prophetarum , mundique procrealor, mul
τω πατρί ημών 'Αβραάμ όντι εν τη Μεσοπο lis ex locis videre possumus ; sed in præsentia
ταμία, πριν ή οικήσαι αυτόν εν Χαρράν και suflicial videre concionem Stephani ex Aclis ad
είπε προς αυτόν : "Έξελθε εκ της γής σου , και populum hunc in modum dicentis 66 : « Viri fralres
εκ της συγγενείας σου , και τα εξής : δι' όλου el patres , audite : Deus gloriæ apparuit patri nostro
γάρ του λόγου αναντιρρήτως έστι μαθείν , τον των Abrahæ , cum esset in Mesopotamia , antequam ha
προφητών Θεόν , Πατέρα είναι Χριστού Ιησού , και bitaret in Clara ; dixitque ad eum : Egredere e terra
εκ της προς Ρωμαίους Επιστολής του Αποστόλου liia , el e cognatione lua , i el quæ sequuntur ; per
εν τούτοις · « Παύλος, δούλος Χριστού Ιησού , κλητος totam enim orationem cilra contradictionem cernere
licet prophetarum Deum Patrem esse Cliristi Jesu,
απόστολος , αφωρισμένος εις Ευαγγέλιον Θεού , και προ
Idem cernere etiam licet ex Apostoli Epistola ad Re
επηγγείλατο δια των προφητών αυτού έν Γραφείς
manos, in his 67 : « Paulus servus Jesu Christi,vocalus
αγίαις , περί του Υιού αυτού του γενομένου εκ σπέρ- D 287 apostolus , segregatus in Evangelium Dei,
ματος Δαβίδ κατά σάρκα, του ορισθέντος Υιού Θεού quod ante promiserat per prophetas suos in Scri
εν δυνάμει , κατά Πνεύμα αγιωσύνης, εξ αναστάσεως pluris sanctis de Filio suo genilo ex semine David
νεκρών Ιησού Χριστού του Κυρίου ημών, δι ' ου ελά secundum carnem , declaralo Filio Dei in virtute
βομεν χάριν και αποστολήν, εις υπακοήν πίστεως εν secundum Spiritum sanctificationis, ex eo quod
65 Ioan . Xx , 17 . 64 Rom. VII, 23 . 65 Psal . XXI , 23 . 66 Acl. VΙΙ , 2 seq. 67 Rom. 1 , 1 , 2 seg.
visse daremus, dandum essel utique nec filium co Regius , παραδεξάμεθα , male .
gnovisse, cum cognitum ab ipsis Filium , et valici ( 7 ) Ευξάμενον . Sic codex Bodleianus ; Regius,
niis celebratum fuisse constei), Filius quippe Pa ευξόμενον , male.
'rem cognoscit, famulus herum . Quemadmodum (8) Και γάρ ευχόμενοι τω Θεώ ου λέγουσι , Πά
autem dicere licet Filium non cognoscere herum ; tep . Sic bunc locuin , in Regio codice luxatum , sa
ham qualenus Filius est, Patris qualenus berus est nilali restiluunt codd . Bodleianus et Barberinus.
imperium non experitur : ita dicere possumus nec (9) Δι' αυτού πιστεύοντας . Sic codex Bodleianus ,
famulos cognoscere Patrem ; nam quatenus famuli opline ; Regius, usale , διά τους πιστεύοντας.
sunt, heruin quatenus Pater est , non cognoscunt. (10) Εκκενουμένην . Ο : nuino legendum εκχεομέ
HUETIUS . νην .
(6) Παραδεξόμεθα . Ιta liabet codex Bodleianus ;
55 ORIGENIS 336
resurrexit a mortuis Jesus Christus Dominus no- Α πάσι τοις έθνεσιν, υπέρ του ονόματος αυτού , εν οίς
ster, per quem accepimus gratiam et apostolatum , έστε και υμείς κλητοι Ιησού Χριστού πάσι τοις ου
ut obediatur fidei in omnibus gentibus , pro nomine σιν εν Ρώμη αγαπητοίς Θεού , κλητοις αγίους, χάρις
ejus, in quibus estis et vos vocati Jesu Christi : om υμίν και ειρήνη από Θεού Πατρός ημών , και Κυρίου
nibus qui sunt Romæ, dilectis Dei , vocatis sanctis , Ιησού Χριστού . Ο Σαφώς γαρ από τούτων με μαθή
gratia vobis , et pax a Deo Patre nostro et Domino καμεν , ότι ο Δημιουργός, και Θεός των προφητών,
Jesu Christo. , Ex his enim palam didicimus mundi και Πατήρ του Χριστού , Θεός τε και Πατήρ ημών
procreatorem , Deum prophetarum , et Patrem εστι. Φαρισαίοι τοίνυν ου μόνον γνώσιν ουκ είχον,
Christi , Deum el Patrem nostrum esse. Pharisæi ούτε καθ' ο Πατήρ, ούτε καθ' ο Θεός, του δεδωκότος
igitur non solum cognitionem non habebant Patris τον νόμον Πατρός του Χριστού · αλλ' ουδ' επίστευαν
Christi, qui legem dedit, quatenus Pater est, seu αυτώ ομολογουμένως μεν καθ' ο Πατήρ ήν Ιησού
quatenus Deus ; sed ne citra controversiam quidem και Θεός αυτού , τάχα δε καθ' και ο Θεός ο κτίσας τα
ipsi credebant, quatenus Pater erat Jesu , et Deus πάντα ήν · αλλ' ουδε τον Χριστόν ήδεισαν και καλώς
ipsius, atque etiam fortasse qualenus Deus erat ελέγχει αυτούς ο Σωτήρ λέγων· « Ούτε εμέ οίδατε,
qui omnia creaverat. Sed ne Christum quidem no B. ούτε τον Πατέρα μου οίδατε , ο Ταύτα ζητώ , πότερον
rant ; et bene Servalor eos redarguit , dicens 68 ίσον δύναται τώ, « Ει έμε ήδειτε , και τον Πατέρα μου
« Neque me scilis, neque Patrem meum scilis . , In αν ήδειτε , και το, « Εί τον Πατέρα μου ήδειτε , και εμε
super hæc quæro : utrum hoc proloquium , Si Pa αν ήδειτε , και ή ού . Και ήγούμαι μή ίσον ταύτα δύνα
Irem meum sciretis, et me scirelis, » idem valeat σθαι αλλήλους , το αναβαίνειν από της γνώσεως του
cum illo , « Si me sciretis, et Patrem meum sci Υιού επί την γνώσιν του Πατρός τον γινώσκοντα τον
retis , 5 an non . Ει arbitror haec inter se non equi- Πατέρα , και μή άλλως οράσθαι τον Πατέρα ή το
pollere , eo quod qui Patrem agnoscit, ascendat a οράσθαι τον Υιόν: « Ο γάρ έωρακώς , φησίν, εμέ,
cognitione Filii ad cognitionen Patris, nec alio εώρακε τον Πατέρα και τον πέμψαντά με: ουκ άν δε
Dodo videatur Paler quam visione Filii ; « Qui ειρήκει το:“ Ο έωρακώς τον Πατέρα , εώρακέ με : επεί
enim vidit me , inquil, vidit el Palrem 69 , » . qui περ και τον Λόγον τεθεωρηκώς του Θεού , θεωρεί τον
misit me ; nec tamen dixisset : Qui vidit Patrem , Θεόν , αναβαίνων από του Λόγου προς τον Θεόν· αμή
vidit me, quoniam qui Sermonem Dei videt , videt χανον δε έστι μή από του Λόγου θεωρήσαι τον Θεόν:
Deum , ascendens a Filio ad Patrem ; lieri enim και ο θεωρών την σοφίαν ήν έκτισεν ο Θεός προ των
nequit ut videat quis Deum non habens ducem αιώνων είς έργα αυτού , αναβαίνει από του έγνωκέναι
Λόγοι , ξ seu Sermonem, el Filium Dei : ] et qui C την σοφίαν επί τον Πατέρα αυτής: αδύνατον δε χωρίς
cognovit Sapientiam , quam creavit Deus ante sæ της σοφίας προσαγωγής ( 11 ) νοηθήναι τόν της σοφίας
cula ad opera sua " , a cognitione Sapientiæ ascen Θεόν . Το δ' αυτό έρείς και περί της αληθείας ου γά
dit ad ipsius Sapientiæ Patrem : fieri etiam nequit, νοεί τις τον Θεόν, ή θεωρεί αυτόν, και μετά ταύτα
ut sine hujus Sapientia: ducta intelligatur Sapien- την αλήθειαν · αλλά πρότερον την αλήθειαν, ίν ' ούτως
liæ Deus. Quod idem de veritate dices : non enim έλθη επί το ενιδείν τη ουσία , ή τη υπερέκεινα της ου
intelligit aliquis Deum, vel videt ipsum , el postea σίας δυνάμει, και φύσει του Θεού. Και τάχα γε ώσπερ
veritalem ; sed antea verilatem , ut isto modo ve κατά τον ναόν αναβαθμοί τινες ήσαν , δι' ών εισήει τις
niat ad contemplandam essentiam , vel essentia su εις τα "Αγια των αγίων, ούτως οι πάντες ημών ανα
periorean potentiam et naturam Dei . Αc profecto βαθμοί o Μονογενής έστι του Θεού(12)» και ώσπερ των
forlasse , quemadmodum gradus quidam erant in αναβαθμών και Μονογενής έστι πρώτος επί τα κάτω,
templo per quos ingrediebatur aliquis in Sancta ο δε τούτου ανωτέρω , και ούτως εφεξής μέχρι του
sanctorum , ila omnes gradus nostri unigenitus est ανωτάτω: ούτως οι μεν πάντες εισίν αναβαθμοί και
Filius Dei ; et sicut primus graduum Unigenitus Σωτήρ· ο δε οίον πρώτος κατωτέρω το ανθρώπινον
est in rebus inferis , 288 itemque secundus primo αυτού , και επιβαίνοντες οδεύομεν , και τα εξής αυτού
superior, et sic deinceps usque ad supremum ; sic D όντα , την πάσαν εν τοις αναβαθμούς οδόν , ώστε ανα
omnes gradus sunt Servator : cujus humanitas gra βήναι δι' αυτού όντος και αγγέλου , και των λοιπών
dus inferior veluti primus est ; per quam gradientes δυνάμεων . Και κατά τας επινοίας δε αυτού (είπερ
emelimur omnem graduum viam , et deinceps ea έτερόν έστιν οδός και θύρα) , προαπαντήσαι δει τη
que ipse est ; ita ut ascen damus per ipsum, qui οδό, ένα μετά ταύτα ούτως φθάση τις επί την θύραν,
Angelus est el cæteræ potentiæ . Quin etiam propter και άρχοντι χρήσασθαι αυτό καθ ' ο ποιμήν έστιν ,
considerationes de ipso (quandoquidem aliud est να τις δυνηθή αυτού απολαύσαι και βασιλέως, όνα
via et aliud ostium ), primum pergamus per viam σθαί τε αυτου πρώτον ως αμνού , ένα πρώτον άρη ημών
necesse est, ut postea islo modo perveniamus ad την αμαρτίαν, και μετά ταύτα κεκαθαρισμένοι (15)
ostium ; et ad utendum eo, præcipue in quantum φάγωμεν αυτού της σαρκός , της αληθινής τροφής

68 Joan . VΙΙ, 19. 60 Joan . ΧΙV , 9. 70 Prov. vu , 29 .

(11 ) Προσαγωγής . Scribendum προαγωγής. codex Bodleianus ..

( 12) Ο Μονογενής έστι του Θεού , etc. Sic launc ( 13) Codd . Regius et Barberinus , κεκαθαρισμέ
locum , in Regio codice vitiülum , sabilali restituit νοι · Bodleianus, κεκαθαρμένοι.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 558

και επιμελέστερόν τε τα παρακείμενα τούτοις τις A est pastor, ut quis etiam eo ut Rege frui possit ,
εξετάσας και παραλαβών , ακούσεται ( 14) , « Εί εμέ javarique ab ipso, primo gradu, ceu agno, υι in
οίδατε , και τον Πατέρα μου οίδατε , » και , Επεί εμε primis tollat peccatum nostrum ; ac postea puri
οίδατε , και τον Πατέρα μου οίδατε . ficati comedamus ipsius carnem , nempe verum ci-.
bum : cumque quis diligentius perscrutatus fuerit his proxima perceperitque , illud audiel : « Si me
scirelis , el Patrem meum scirelis 74 ; 1. el : Quoniam me scitis, el Patrem meum scitis .
2. « Ταύτα τα βήματα ελάλησεν εν τω γαζοφυλα 2. « Hæc verba loculus est in gazophylacio dar
κίω, διδάσκων εν τώ ιερώ, και ουδείς επίασεν αυτόν, cens in templo : et nullus euin apprehendit, quod
ότι ούπω εληλύθει η ώρα αυτού και Ει μη τι χρήσι- nondum veneral hora ejus 12.5 Nisi aliqua esset
μον ήν μαθείν εκ του τα προειρημένα απηγγέλθαι utilitas, eo quod pradicta nuntiata fuere ac dicta
υπό του Σωτήρος και λελαλήσθαι (15) εν τω γαζοφυ a Servalore in gazophylacio, haudquaquam additu
λακίω, ουκ αν προσέθηκεν ο Ευαγγελιστής οίς είπεν rus fueratevangelista his quæ dixerat Jesus : Hæc
ο Ιησούς , τό: « Ταύτα τα βήματα ελάλησεν εν τω verba Ioeulus est in gazophylacio docens in term .
γαζοφυλακίω διδάσκων εν τώ ιερών και πανταχού plo ; et frequenter ubi additur : Hec verba Iocu
γε όπου πρόσκειται Ταύτα τα βήματα & ελάλησεν έν B (us est in tali Ioco , si indagaveris rationem , inve
υδέ τινι τόπω , επιστήσας εύρήσεις το της προσθήκης ηies quod sit illi additamento consentanea . Uι igi
εύλογον . "Ίν ' ούν νoηθή τι το εν τω γαζοφυλακίω tur intelligatur aliqnid , quare a Jesu dicta ſuerint
ταύτα τα βήματα τα υπό του Ιησού ειρήσθαι , παρα hæc verba in ga zophylacio, apponemus ea quæ a
θησόμεθα άπερ από Λουκά και Μάρκου μεμαθήκα- Luca et Marco didicimus , qui mentionem gazoplay
μεν , ονομασάντων το γαζοφυλάκιον: από μέν του lacii fecerunt. Et hæc quidem Lucæ sunt verba " * :
Λουκά ταύτα: « 'Αναβλέψας δε εις τους βάλλοντας ( Respiciens autem in diviles munera sua in gazo
εις το γαζοφυλάκιον τα δώρα αυτών πλουσίους, είδε playlacium mittentes , vidit pauperculam quandam
τινα χήραν πενιχράν βάλλουσαν λεπτά δύο , και είπεν viduam niittentem minuta duo, et dixit : Vere dico
'Αληθώς λέγω υμίν, ότι η χήρα ή πτωχή αύτη πλείον vobis hanc pauperem viduam plus quam omnes mi
πάντων έβαλε " πάντες γαρ ούτοι εκ του περισσεύοντος sisse : nam omnes hi ex eo quod sibi redundat , mi
αυτοίς έβαλον εις τα δώρα του Θεού · αύτη δε εκ του serunt in dona Dei ; hæc autem ex penuria sua
υστερήματος αυτής πάντα τον βίον εαυτής, όν είχεν ( 16 ) , universam substantiam suam , quam habebal, mi
έβαλεν . Ο 'Από δε του κατά Μάρκον : « Και εστώς και sit. , Marci vero verba sic se habent 75 : « El cum
Ιησούς κατέναντι του γαζοφυλακίου έθεώρει , και πάς scderet Jesus ex adverso gazophylacii , spectabat
Εβαλλε (17) χαλκός [ι. χαλκόν ] εις το γαζοφυλάκιον, C quomodo mallitudo mitteret esin gazophylacium :
και πολλοί πλούσιοι έβαλλον πολλά ελθούσα δε μία el multi diviles millebant mulla ; cum venisset au
χήρα πτωχή έβαλε λεπτά δύο, ό εστι κοδράντης και lem quædam vidua pauper, misit minula duo, quod
προσκαλεσάμενος τους μαθητές αυτού είπεν αυτοίς : est quadrans ; vocatisque ad se 289 discipulis
'Αμήν λέγω υμίν , ότι η χήρα ή πτωχή αύτη πλείον suis, dicit illis : Amen dico vobis , quia vidua hæc
πάντων έβαλε των βαλλόντων εις το γαζοφυλάκιον pauper plus misit quam omnes qui miserunt in ga
πάντες γάρ εκ του περισσεύοντος αυτούς έβαλαν αύ zophylacium : nam omnes ex eo quod illis super
τη δε εκ της υστερήσεως αυτής πάντα όσα είχεν erat, miserunt ; at hæc e penuria sua omnia quæ
έβαλεν, όλον τον βίον αυτής. » Τί δέ μοι βούλεται cunque habebal, misit, lotain substantiam suam . ,
και των ρητών παράθεσις τηρήσαντι , ότι το γαζοφυλά- Quid autem ego velim observans additionein ver
κιον εν τω ιερώ ήν , υπέρ του νοήσαι την προκειμένην borum , nempe quod gazoplhylacium erat in temple,
του Ιωάννου λέξιν , ήδη λέξομεν. Eί το ιερόν ( 18) pro intelligentia contextus Joannis , quo de agitur,
ανάγομεν του Θεού , και κατά τον ναόν , είτε τον jam dicemus. Sive templum Dei , et que in templo
πνευματικών λόγον , τούτω ακολούθως και το εν τω sunt , sensu anagogico exponimus, sive spiritualem
ιερα γαζοφυλάκιον κατανοήσωμεν, όπερ εστί τόπος D , sermonem, huic consequenter gazophylacium etiam,
νομισμάτων είς τιμήν Θεού και οικονομίαν αναπαύ quod in templo erat , diligenter considerabimus :
σεως πενήτων προσφερομένων. Τα δε νομίσματα τίνα quod quidem gazophylacium locus cum sit numis
αν είη ή οι θείοι λόγοι την εικόνα του μεγάλου βασι matum , quæ offeruntur ad honorem Dei et ad dis
λέως εντετυπωμένην έχοντες, υπό δοκίμων τραπεζι- pensationem requiei pauperum, quid aliud sunt nl
των θεωρούμενοι, των χωρίζειν επισταμένων από mismala quam divini sermones imaginem magni Re
των δοκίμων τα αδόκιμα , προσποιούμενα δε είναι δο gis impressam habentes, qui considerantur a ment

11 Joan . 1 , 29. 12 Joan . νιι , 19. 18 ibid. 20 . 16 Luc . XXI , 1 , seq. 78 Marc. ΧΙΙ , 41 seq.

(14) Codex Bodleianus, ακούσεται · Regius , ακού
GEL TE,
(15) Και λελαλήσθαι . In codice Regio deest
zal , sed legitur in Bodleiano .
( 16} “ Ον είχεν. "Ον excidit e codice Regio , sed
exstai in Bodleiano .
(17) Και πάς έβα.λ.λε. Sic habent codices Bodleia
ulus et Barberinus , ubi Regius perperam habet xal
πάσιν έβαλλε. Vulgata Marci exemplaria Graeca ,
πώς ο όχλος βάλλει.
(18) Εί το ιερόν , etc. Codex Bodleianus , είτε το
ιερόν , etc. Ferrarius videtur legisse είτε το ιερόν
ανάγομεν του Θεού , και τα κατά τον ναόν , είτε τον
πνευματικός λόγον. Legendum fortisse εί το ιερόν
ανάγομεν του Θεού και τα κατά τον ναόν εις τον
πνευματικών λόγον.
 ORIGENIS 540

Siriis probatis , gnaris dividendi probata abimpro Α κιμα, και τηρούντων την εντολήν Ιησού λέγουσαν(19),
batis , quæ mentiuntur se esse probala , et servan • Δόκιμοι τραπεζίται γίνεσθε , ) και την Παύλου δι
tibus illud Jesu mandatum , « Estole probi trape- δαχήν φάσκοντος , « Πάντα δοκιμάζετε , το καλόν κατ
zite ; ) et Pauli doctrinam dicenlis 16 : « Omnia έχετε , από παντός είδους πονηρού απέχεσθε ; »
probate ; quod bonum est lenele ; ab omni specie "Έκαστος δή είσφερέτω (20) εις οικοδομής της Ex
nmala abstinele vos ? » Unusquisque autem inferat κλησίας, φέρων επί το νοητόν γαζοφυλάκιον και δύνα
ad ædificationem Ecclesiæ, ferens ad gazophyla ται (21 ), εις τιμήν του Θεού και ώφέλειαν του κοινού .
cium , quod mente cernitur, quæcunque potest ad Επει δε έστιν ωφεληθήναι το κοινόν διχως, από το
holorem Dei , et utilitatem communem . Quonian λόγων και από πράξεων, ών ο δίκαιος πράττει (22 ) ,
vero communitas duobus modis juvalur, verbis et καλώς και αυται αναφέρονται εις το νοητόν γαζοφυ
operibus quæ justus agit ; pulchre hæc etiam opera λάκιον . Αλλ ' επεί ουκ ίση ουδ' ομοία πάντων (25 ) ή
referuntur ad gazophylacium, quod nmente cernitur. δύναμις εν τω βίω τούτω (εί γε έδωκεν ο οικοδεσπότης
Sed quoniam non equales , ac ne omnino quidem τω μεν πέντε τάλαντα , τώ δε δύο, το δε έν , εκάστω
similes omnibus sunt vires in hac vita (quando . κατά την ιδίαν δύναμιν) , αποδέχεται ο έμψυχος τούτου
quidem dedit paterfamilias uni quinque talenta , Λόγος , ενορών τη δυνάμει των βαλλόντων εις ο δι
alieri antein duo , alii vero unum 17 , unicuique se· Β ηγησάμεθα γαζοφυλάκιον, ούς αποδέχεται , ου τη πο
cundum 290 propriani potentiam), animalus hujus σότητα των συνεισφερομένων ενορών μόνη. Διόπερ,
Serimo laudat quos laudat, respiciens ad polentiam επεί εστί τις πλείονα δυνάμενος , ολιγώτερα μεν ως
mittentium in illul, quod interpretati sumus gaz0- προς την ενυπάρχουσαν αυτώ δύναμιν ποιών , πλείονα
phylacium ; non respiciens ad solam quantitatem δε ώς προς ετέρων συγκρισιν ελάττονα δυναμένων,
rerum que offeruntur . Ει quoniam est aliquis qui και αποδέχεται τους όλη δυνάμει τα ελάττονα πεποιη
plura polest, pauciora quidem faciens quam pro κότας παρά τους πλείονα συνεισενεγκόντας εκ δυνά
polentia in se exsistenti, sed plura comparatione μεως πολλαπλασίονα φέρειν δυναμένης , γέγραπται και
eorum qui minus possunt ; magis laudantur hi qui παρεθέμεθα του τε Λουκά και του Μάρκου . "Αμα δε
totis viribus suis fecerunt pauciora, quam hi qui διδάσκει τα ρητα ταύτα τον νοήσαντα ταύτα πνευμα
plura intulerint ex potentia , que ferre valeat longe τικώς , μηδεπώποτε τους νομιζομένους διαφέρειν επαί
copiosiora ; quam eliain ob causam scripla sunt ρεσθαι κατά των ως προς ανθρώπων κρίσιν υπη
quæ ex Luca et Marco apposuimus. Pariter etiam δεεστέρων: ου γάρ πεπεισται πιστων υπολαμβανο:
docetur his dictis is qui spiritualiter hæc conside μένων (24 ) πλείονα και κρείττονα ποιείν , συγκρίνων
rarit, quod qui pulantur præcellere, extollere se εαυτόν τοϊς όσον επί ανθρωπίνη κρίσει ελάχιστα

76 1Tliess. V, 21 , 22. 77 Matth . ΧΧV, 15 .

( 19) Την εντολήν Ιησού λέγουσαν . Αd hoc ef- C
faluni alludit Origenes homil. 19 in Jerem ., num .
9 : Ο Κύριος δοκιμάζει μεν δίκαια , αποδοκιμάζει δε
άδικα , και έστιν, ίνα ούτως ονομάσω , τραπεζίτης δι
xalwv xal &ôixwv. El lom . xli in Mailh . , num . 2,
μη δόκιμοι τραπεζίται • et in Matth. Ion. XVII , ηum.
31' : Ο κατά την Γραφήν ονομαζόμενος δόκιμος τρα
Telins el tractal, xxvi in eumdem evangelistam
num . 28 : 1 Tamen propter eos qui non possunt
quasi irapezitæ inter verba discernere, vera ha
beantur, an falsa ; i el tractat , XXVII , num . 55 :
, Vere enim qui implet illud mandalin, quod ail :
Eslole prudentes nummularii, , elc. Pamphilus in
Apologetico : 4 Ab his vero qui Origenis libros.le
guni, istud penitus exclusum esse putant manda
lum , quo probabiles effici jubentur trapezitæ. »
Idem proferunt iisdem verbis Clemens Alexandr .
lib . i Siromat ., Epiphanias hæres. XLIV , cap. 2,
et H eronymnus ep. ad Min . el Alex., quod frustra
lamen in Evangeliis Novoque adeo Testamento quæ . D
siveris. Existimal Croius Observ. in Nov. Testam .,
cap. 28, verba hæc non autoheEcí a Patribus Chri.
slo tribui, sed e parabola de talentis, quæ habetur
Matth . cap. xxv et Luc. cap. xix sententiam fuisse
colleclam a Patribus el conflatam . Ego secus sen
lio : nam si sententiam solum Patres excepissent,
quomodo in eadem plane verba Christo tribuenda
conspirassent ? Verisimilius ergo mihi fil excepta
hiec fuisse ex Evangelio secundum Hebræos, in quod
plurima inseruerunt Nazaræi , quæ sibi ab apostolis
eorumve successoribus ore traditæ fuerant . Mulla
cerle ex hoc Evangelio deproinpla fragmenta Hie
ronymus nobis sparsim in libris suis repræsentavil,
qui Evangelij hujus exscribendi facultatem a Naza
ræis Beræam habitautibus impetraverat. Sexcenta
antiqui Ρatres Christi apostolorumve_licia vel
facta memoriæ prodiderunt, quæ in Novi Testamenti
libris non comparent; quæque ex eo secundum
Hebræos Evangelio propagata , vel ex traditionibus
profecta suni. Nos quidem plurima hujusmodi in
Origene deprehendimus. Qliol pulas facinora edi
disse Chrisium , vel dicta prolulisse, quie scriptis
Iradita non sunt : quæ si quis singula voluisset
persequi litteris, ne mundus quidem , ut ait Joan
nes XX1 , 25, loi libros capere universus poluisset?
Quid quod innumera velerum prophetarum apoph
thegmata memoriæ , non litteris mandata , scriptores
sacri prophetis illis recentiores usurparunt. Nec
minus verisimile est aliqua in Evangeliis canonicis
olim ſuisse habita , quæ demum interciderint : non
ejusmodi sane, quibus fidei dogmata continerentur;
eorum quippe « iola unum , aut unus apex non præ
leribit . * Ad reliqua quod allinel , quidni aliqua
excidisse credamus ; cum e Novi Testamenti diver
sis lectionibus appareat mulla inde sive temporis
diuturnitatem , sive librariorum negligentiam ex
punxisse ? Huetius.
(20) Codex Regius, συνεις φερέτω, Barberinus ,
συνεισφερέτω, Bodleianus, εισφερέτω ..
(21 ) Codex Bodleianus , ο δύναται · Regius et Bar:
berinus , ός δύναται .
(22) Codex Bodleianus, atpáttet . Regius, perpe
ral, πρός άττη .
(23) Codex Barberinus , πάντων • Regius et Bod
leianus, πάντως .
(24) Πιστων υπολαμβανομένων . Codex Bodleia
nus in margine habet ex conjectura , πιστός υπο
daukávwv. Barberinus, item in margine, und 75
στών υπολαμβανομένων. Ferrarius videtur conjs
ciendo logisse πιστός υπολαμβανόμενος .
541 COMMENT , IN JOAN. TOMUS XIX . 59
πράττουσιν, ότι πάντα και δεδύνηται πεποίηκεν, ή Α non debeant contra eos qui judicio hominum sunt
εκείνος ου πάντα οίός τε ήν απαιτείσθαι από του lenuiores : non enim cerlus est fidelis, existimans
Λόγου και αποδέδωκεν (24 ) . 'Ανέβλεψεν ούν εις τους se meliora et copiosiora facere, conferens seipsum
βάλλοντας εις το γαζοφυλάκιον τα δώρα αυτών πλου cum minima agentibus, quod omnia quae poluit fe
σίους ο Ιησούς και ειδών την πενιχράν χήραν λεπτά cit ; vel quod per Sermonem , et Filium Dei non
βαλούσαν (25 ) δύο , τάχα το γνωστικό τόπο και το poterant exigi ab eo omnia quae reddidit. Respexit
πρακτικά απλούστερον περί των θείων φρονούσαν, crgo ad eos diviles Jesus, qui munera sua mittebant
και ανάλογον τούτοις βιούσαν, είπεν: 'Αληθώς λέ in gazophylacium : el intuilus pauperculam viduam
γω υμίν , ότι η χήρα ή πτωχή αύτη πλείον πάντων minuta duo millenlem ( fortassis cogilaniem sim
έβαλε . 5 Και τούτο είπε (26) καθορών τίνα τρόπον plicius de rebus divinis contemplatione , et actione,
πολλαπλασίονα δυνάμενοι φέρειν εις το κοινόν , οι et consequenter his vivenlem ), dixit : « Vere dico
όσον επί τη δυνάμει πλούσιοι εκ του περισσεύοντος vobis viduam hanc pauperem plus quam omnes
αυτοϊς έβαλον εις τα δώρα του Θεού ελάχιστον (27) misisse 78 : » quod dixit despiciens quodammodo
μόριον ών οίοί τε ήσαν συνεισφέρειν . Κατανόει δε και diviles, qui multo copiosiora ferre in commune
τα της χήρας υστερήματα , και ότι βιασαμένη εαυ valenles, quod ad potentiam allinet, ex eo quod
την πάντα ον είχεν βίον ήνεγκεν εις το εν τώ ιερών Billis redundabat, mittebant in munera Dei partem
γαζοφυλάκιον , προσφέρουσα πάσαν την δύναμιν εαυ minimam eorum quæ inferre poterant. Considera
της τω Θεώ . Αεί τοίνυν ο Ιησούς , κατά μέν τον Λου eliam viduże penurias , et quod vim sibi inferens,
κάν, αναβλέπων εις τους βάλλοντας εις το γαζοφυλά omnem quam habebat substantiam tulerit in lem
κιον πλουσίους τα δώρα αυτών , ορά και την πενιχράν plunm , in gazophylacium, cfferens omnem poten
χήραν βάλλουσαν λεπτά δύο κατά δε τον Μάρκον, liam suam Deo. Semper igilur Jesus , juxta Lucain ,
εστώς κατέναντι του γαζοφυλακίου θεωρεί τίνα τρό- respiciens in diviles mittentes munera sua in ga
πον πάς ο λαός βάλλει κατά δύναμιν τον νοητόν χαλ . Zophylacium, videt etiam pauperculain viduam mid
κον εις το γαζοφυλάκιον και ως μόνος δυνάμενος lentem minuta duo . Jurta Marcum vero, cum se
βλέπειν τους πλουσίους , είδεν οίά ποτε πτωχή derit ex adverso gazophylacii , videl quoñan modo
ψυχή και ύστερουμένη (28) βάλλει όλη δυνάμει , omnis populus mittit pro viribus suis æs spirituale in
και διά τούτο (99 ) δικαιουμένη παρά τους πολλούς gazophylacium : et , tanquam qui solus videre possil
πλουσίους . "Απερ ου τοϊς τυχούσι λέγει, αλλ' ώς φη diviles, videl quænam ,landem millat in illùd pro
σιν ο Μάρκος, τους μαθηταίς αυτού και νυν γάρ, viribus suis etiam anima paupercula el egena :
προσκαλούμενος τους μαθητές αυτού , λέγει αυτούς, 291 que quia φuod potest micit, pra multis di
διδάσκων βλέπειν , ουχ ώς όψεται άνθρωπος , αλλ' vilibus justificatur etiam . Nec hæc loquitur Jesus
ώς όψεται ο Θεός (άνθρωπος γάρ όψεται εις πρόσ- νulgaribus, sed , quemadmodum Marcus inquit,
ωπον , ο δε Θεός όψεται εις καρδίαν ) ,τό: « 'Αμήν λέγω discipulis suis. Elenim nunc convocans ad se di
υμίν , ότι η χήρα ή πτωχή αύτη πλείον πάντων έβαλε scipulos suos, dicit illis illud , edocens eos ut vi
των βαλλόντων εις το γαζοφυλάκιον , και και τα εξής . deant, non quemadmodum bomo, sed quemadmodum
Τι δή μοι ταύτα πάντα βούλεται , προκειμένου διηγή- videt Deus (liomo enim videt in facie , Deus vero
σασθαι το, « Ταύτα τα βήματα και ελάλησεν εν τω in corde (9) : Amen dico vobis viduam hanc paupe
γαζοφυλακίω , διδάσκων εν τώ ιερώ , και η παραστήσαι , rem plus ompibus misisse, qui miserunt in gazophy
ότι πάντων συνεισφερόντων εν τω γαζοφυλακίω του lacium , ) el quæ sequuntur. Sed quidnam , quæso , pu
ιερού του υπέρ του κοινού τα θρέψοντα τους δεομέ las me velle hoc longo hyperbalo, cum propositum sit
νους , μάλλον πάντων έχρήν τον Ιησούν φέρειν τα illud dictum exponere : « Hæc verba quæ locutus est
ωφελήσαντα , άπερ ήν δήματα ζωής αιωνίου , και Jesus in gazophylacio docens in templo, , nisi osten
διδασκαλία και περί Θεού , και εαυτού ; Και παντός γε dere quod omnibus inferentibus in gazophylaciuin
νομίσματος τιμαλφέστερον ήν το , « Εγώείμι το φώς 1empli que in communi alimento futura essent
του κόσμου , και εν τω γαζοφυλακίω ειρημένον, και p egentibus, necesse sit uti Jesus magis quam omnes
τό , « Εί εμε ήδειτε , και τον Πατέρα μου αν ήδειτε , inſerat que utilitati sint fulura, nempe verba vila
και όλα τα κατά τον τόπον . Και ο πάς γε τών λοι æternæ, et doctrinæ de Deo, et de se ipso ? Ac
τωνεις το γαζοφυλάκιον φερόντων και είχον χρυσός , splendidius profecto φιoνis numisinale illud erat ,
δάμμος ήν ολίγη ως προς τα 'Ιησού δήματα : σοφία « Ego sum lux niundi 8 , » quod dictum fuit in ga
γάρ ήν πάς ο λόγος αυτού • Πάς δε χρυσός εν όψει zophylacio : et illud : « Si me scirelis , el Patrem
σοφίας ψάμμος ολίγη , και ως πηλός λογισθήσεται meum scirelis 81 ; , sed et omnia quæ sunt in illo
άργυρος εναντίον αυτής . 5 Και ταύτά γε σαφώς νοη loco (splendida sunt .] Alque aurum sane omne cæ
θήσεται τους κατακούειν μεμαθηκόσι της τοίς τε lerorum qui in gazophylacio ferebant quæ habe
18 Luc .
XXI , 3 . 19 1 Reg. XVI , 7. 80 Joan. VΙΙ , 12. 81 ibid. 19.
(24 ) " A αποδέδωκεν . Sic recte habet codex Bod χίστη .
leianus, Regius vero male omisit ő.
xols) Cold. Barberinus et Bodleianus, cik note
(25) Codex Bodleianus, βαλούσαν , Regius, βάλ
λου πτωχή ψυχή και ύστερουμένη. In Regio pro οία le
σαν.
gitur el , el deest Yoxn .
(26) Codex Bodleianus , είπε , Regius , είπών. (29) Και διά τούτο . In codice Regio desideratar
(27) Codex Bodleianus, ελάχιστον, Regius, έλα και.
543 ORIGENIS

bant, arena erat pauca comparitione verborum Jesu . A λείοις λαλουμένης σοφίας εν μυστηρίω αποκεκρυμ
Sapientia siquidem erat quivis ejus sernio , de qua μένης , ήν προώρισεν ο Θεός προ των αιώνων εις
dicitur 89 : Oinne auruin coram sapientia est την των δικαίων αυτού δόξαν , και δυναμένοις εν
pauca arena ; et ceu cenum reputabitur argentum oράν υπεροχήν σοφίας Θεού παρά την σοφίαν του
coram ea : » et hæc cerle considerabunt, quotquot αιώνος τούτου , ή των αρχόντων του αιώνος τούτου ,
edocti sunt audire sapientiam illam quæ annuntia των καταργουμένων οιονεί προφήταις ιδίοις χρωμέ
tur inter perfectos, in mysterio absconditam , quam νων, των οποιωνδήποτε λόγων ετέρων παρά την
prædestinat Deus ante sæcula ad justorum suorum αλήθειαν προϊσταμένων φάμμος γάρ ολίγη αι λοιποι
gloriam 63. Considerabunt haec etiam qui dispicere σοφίαι , χρυσός είναι νομιζόμεναι , εν όψει σοφίας ήν
valent sapientiam Dei longe excellentiorem sa έκτισεν ο Θεός αρχήν οδόν (sic) αυτού εις έργα αυτού
pientia hujus sæculi, vel principum sæculi hujus 84, και άργυρος και των πολλών λαμπρός και πιθανός
qui destruuntur , ceu qui ulantur propriis proplie- λόγος ως πηλός λογισθήσεται , των αγνών λογίων(50)
tis , et iueantur qualescunque sermones, alios prae- Κυρίου των πεπυρωμένων και κεκαθαρισμένων
ter veritalem : nam cæteræ sapientiæ , quæ veluli επταπλασίως , και δοκίμων , άτε προσεληλυθότων
aurum reputantur, arena sunt parva coram sapien από του εν αρχή προς τον Θεόν Λόγου . Τα δε από
B
tia , quam creavit Deus principium viarum suarum της επιγεγραμμένης Σοφίας άλλως παρεθέμεθα εις
ad opera sua 88 ; argentumque splendida el elo το συνιδείν την δύναμιν του : « Ταύτα τα βήματα α
quens multorum oratio ceu cænum reputabilur co ελάλησεν εν τω γαζοφυλακίω διδάσκων ο Ιησούς
ram castis sermonibus Domini, qui igniti sunt , el (31 ) εν τώ ιερώ " τηρείσθω γάρ ή περί των πλου
purgati, et probati septuplum se , quia processe σίων και της πενιχράς χήρας διήγησις , ώς αποδέ
runt ab illo Sermone qui erat in principio apud δοται , και εί τις γε (32) μιμητής έστι Χριστού , ηκέτω
Deum *7 . Cæterum lestimonia ex libro qui inscri επί το μή εν τόπω νοητον ιερόν του Θεού , οδεύων τω
bitur Sapientia, alias apposuimus, ut videremus vim νω , και ακολουθών τω πνεύματι χειραγωγήσαι αυτόν
dicti illius : « Hæc verba quæ locutus est 292 Je επ' αυτό δυναμένω και φερέτω δόκιμα νομίσματα ,
sus in gazophylacio docens in templo 88 : ) obser δήματα ζωής αιωνίου , επί το γαζοφυλάκιον , και
vetur enim expositio de pauperilus, deque vidua έργα ακόλουθα τους τοιούτοις ρήμασιν . 'Αλλ' είθε
paupercula, ut explicata est , et si quis imitalor est μήτε πενιχρά τις ημών , μήτε χήρα είη φέρειν μη
Christi, veniat ad templum Dei , quod menle cerni δεν πλείον δυναμένη δύο λεπτών, μήτε πλούσιος έχ
liir, el non est in loco , menle iter faciens, et se μόνου του περισσεύματος φέρων , αλλά πάντα τον
quens spiritum , a quo manu duci ipse ad templum C πλούτον ανατεθείς τω Θεώ ! Ιησούς και ου πάντα
ipsum potest ; afferalque probala numismata , nem & είχε βήματα ελάλησεν εν τω γαζοφυλακίω διδά
pe verba vilæ ælernæ ad gazoplıylacium , et opera σκων , αλλά τοσαύτα όσα εχώρει το γαζοφυλάκιον
lujuscemodi verbis consona . Atque utinam aliquis ουδέ γάρ αυτόν γε οίμαι χωρείν τον κόσμον τον όλον
nostrum non sit illa pauper neque illa vidua , quæ του Θεού λόγον . "Ομως δε τοσαύτα δήματα εν τω
ferre plus nil valet duobus minutis, neque dives γαζοφυλακίω λαλών και διδάσκων ο Ιησούς εν τω
afferens ex eo solo quod redundat, sed omnes divi ξερω , υπ' ουδενός εκρατείτο πω· και αυτού γάρ οι
tias Deo dedicet. Ceterum non omnia que habebat λόγοι ισχυρότεροι ετύγχανον των πιάσαι αυτόν θελόν
verba loculus es ! Jesus in gazophylacio docens , των και όσον γε λέγει , τοσούτον (53 ) ουδείς αυτόν
sed lol quot capiebal gazophylacium ; nam ne mun πιάσαι των επιβουλευόντων αυτώ δύναται (34)· αλλ'
dum quidem ipsum lolum arbitror capere Dei ver εάν σιωπήση , τότε κρατείται · όθεν , έπει εβούλετο
bum 89. Altamen1ot verba in gazophylacio loquens, υπέρ του κόσμου παθείν , εξεταζόμενος υπό του Π.
et docens Jesus in templo , nondum ab ullo tenelur ; λάτου , και μαστιγούμενος σιωπά : ει γαρ ελελαλή
verba namque ipsius fortiora erant ipsum appre κει , ουκ έτι εγίνετο αυτό το εσταυρώσθαι εξ ασθε
liendere volentibus : et certe quandiu loquitur, νείας: επείπερ ουκ έστιν ασθένεια εν οίς ο Λόγος
landiu nemo illi insidias struentium apprellenlerie D λαλεί όντι δε αυτώ εν τω γαζοφυλακίω ουδέπω ή
eum valent ; sed si tacuerit , lunc tenetur ; unde ώρα ένειστήκει του πιασθήναι αυτόν , αλλ' ουδε όντι
interrogalus a Pilalo et flagellalus , quod vellet pro εν τώ ιερώ (55) : χειμάρρουν δέ τινα έχρήν είναι τον
mundo pati , tacel " ; alioquin si locutus fuisset, τόπον , ένθα έβούλετο πιασθήναι ο Ιησούς , και εδύ
non crucifigendus ex infirmitate, quoniam non est νατο. Αλλά και καιρόν του κρατείσθαι αυτόν ουκ
infirmitas in his quæ Sermo Filius Dei loquitur : έδει ημερινόν : “Ο γάρ Ιούδας λαβών την σπείραν,
cumque exsisterel in gazophylacio , nonduin insta και εκ των αρχιερέων και Φαρισαίων υπηρέτας ,
82 Sap . ν11, 9. 83 1 Cor. 1 , 6 , 7. 8. ibid . 6. 88 Proν. , 22. 86 Psal . XI , 7. 87 Joan. 1, 2.
88 Joan . νι, 20. 89 Joan . XXI , 25. 90 Joan . ΧΙx , 1 , 11 .
(50) Των αγνών λογίων . Supple , εν όψει , φuod επεί τις γε .
præcedil ; id vidit Ferrarius. Ad marginem codicis (33) Tocovror .Deest in codice Regio, sed labe
Barberini ex conjectura legitur, επί των αγνών λο lur in Bodleiano.
γίων . (54 ) Δύναται. Desideratur in codice Regio, sed
( 51) Ο Ιησούς . Deest in codice Regio, sed le legitur in Bodleiano .
gilur in Bodleiano . ( 35 ) Post εν τώ ιερώ codex Bodleianus habet έδει
(52) Codex Bodleianus , και εί τις γε : Regius, πιασθήναι .
515 COMMENT , IN JOAN . TOMUS XII . 546

έρχεται εκεί μετά φανών, και λαμπάδων, καιόπλων.» Α Iat hora qua prellenderetur ; sed neque oportebat
Περί δε τού , « Ούπω ελήλυθεν (f . εληλύθει ) η ώρα eum prehendi in templo ; torrentem esse necesse
αυτού ,καιεν τοις ανωτέρω διά πλειόνων διειλήφαμεν, erat locum , ubi volebat Jesus prehendi, et ubi po
οίς χρήση και εις τα παρόντα . terat prehendi. Quin etiani tempus quo capiendus
erat, minime diurnum esse oportebal : « Nam Judas cum accepissel cohorlem , et a principibus sacer
dolum ac Pharisæis ministros, venit illuc cum laternis, et facibus, ac armis p . , Cæterum de hoc
dicio , « Nondum veneral bɔra ejus" ,, in superioribus disseruimus pluribus verbis, quibus etiam
in praesentia uteris,
3. « Είπεν ούν πάλιν αυτοίς : Εγώ υπάγω, και 3. « Rursus ergo dixit illis : Ego vado, et quæ
ζητήσετε με, και εν τη αμαρτία υμών αποθανείσθε relis me , et in peccato vestro moriemini ; quo ego
όπου εγώ υπάγω , υμείς ου δύνασθε ελθείν . » Και vado , vos non potestis venire 98. » Et hæc in gazo
ταύτα εν τω γαζοφυλακίω εν τω ιερώ, προστιθείς phylacio , in templo cum loqueretur , addidit supe
τους προτέροις ου μόνον ταύτα , αλλά και έτερα Β rioribus : nec solum haec , sed alia multo plura us
πλείονα (56) έως του : « 'Αμήν λέγω υμίν , πρίν que ad eum contextum ; « Amen dico vobis, anle
'Αβραάμ γενέσθαι , εγώ είμι . » Μετά δε τούτον τον quam Abraham fieret , ego sum 9 . , Post hunc
λόγον αράντων λίθους , ένα λιθάσωσιν αυτόν , Ιησούς autem sermonem cum lapides tulissent Judæi ul
εκρύβη , και εξήλθεν εκ του ιερού- ότε παράγων είδε lapidarent eum , Jesus abscondit se el exivil e tem
τον από γενετής τυφλόν , περί ου εισόμεθα , Θεού plo : 293 quando præteriens vidit cæcum a nati
διδόντος , γενόμενοι κατά τον τόπον . Λέγει δε ταύτα , vilales, de quo sciemus, Deo dante, cum ad locum
ένα το επιφερόμενον γένηται , « Ταύτα γάρ αυτού pervenerimus. Hæc autem loquitur, ut eveniat id
λαλούντος επίστευσαν εις αυτόν , οιονεί πένητες φιod subjungitur , « Hec eo Ioqueule, crediderunt
( 57 ) ερχόμενου επί το γαζοφυλάκιον , ίν ' εκείθεν λά in eum 96, , nimirum pauperes , qui ad gazophyla
βωσιν & εάν δύνωνται , και & εάν μερισθή αυτοίς. cium venerant, inde accepturi quæ possent et quae
• Πολλοί μεν ούν επίστευσαν εις αυτόν , και ου πολ sibi distribula ſuissent. Itaque « multi crediderunt
λοι δε έγνωσαν αυτόν · έπει των πεπιστευκότων εις in eum , , sed non multi agnoverunt eum ; quoniam
αυτόν οι μένοντες εν τω λόγω αυτού , αληθώς γινό ex his qui crediderunt in eum , manentes in sermo
μενοι μαθηταί αυτού , γνώσονται την αλήθειαν · ουχί
ne ejus , vere facti discipuli ejus agnoscunt verita -
δε οι πολλοί των πεπιστευκότων εις αυτόν μένουσιν C tem ; sed non multi ex his qui crediderunt in
εν τω λόγω αυτού ουδέ οι πολλοί αληθώς αυτού μα cum, manent in sermone ejus ; ac ne multi quidem
θηταί γίνονται · διόπερ ουδέ πολλοί γνώσονται (58)
vere efficiuntur illius discipuli ; proinde ne multi
αλήθειαν , και τη αληθεία ελεύθεροι ου γίνονται:
σφόδρα γάρ ολίγοι χωρούσι την αλήθειαν (59) . Tίνες quidem agnoscunt veritatem, et veritate liberi non
redduntur : admodum enim pauci capiunt verila
δέ εισιν οι γνωσόμενοι , ή οι υψούντες αυτόν ; ώς αυ
lem . Sed quinam agnituri sunt eum , nisi exaltan
τος διδάσκει λέγων : "Όταν υψώσητε τον Υιόν του
Its eum ? ut etiam ipse docel, dicens 98 : « Com exal
ανθρώπου , τότε γνώσεσθε , ότι εγώ είμι , ουδείς δε
laverilis Filium hominis, tunc agnoscetis quod ego
αυτόν υψοί γάλακτι ποτιζόμενος , παρασκευάζων εαυ
sum ; » nullus autem eum exallat, qui lacle alia
τον εις παραδοχήν της στερεάς τροφής · διόπερ τω
τοιούτω λέγει : « Έκρινα μηδέν ειδέναι εν υμίν , ει μη lur præparans seipsum ad susceptionem cibi soli
"Ιησούν Χριστόν , και τούτον εσταυρωμένον " , προς di 98 ; quamobrem tali dicit ' : « Judicavi me nibil
αν και ο τού λόγου διάκονος έν ασθενεία γίνεται , ώς scire inter vos , nisi Jesum Christum , et bonc cru
φησιν ο Παύλος τοις τοιούτοις · « Καγώ εν ασθενεία, cifixuin ; » penes quem eliam sermonis minister
και εν φόβω , και εν τρόμο πολλώ εγενόμην προς in infirmitate versatur , ut inquit Ρaulus talibus 1 .
υμάς . » Φησί τοίνυν και του Θεού Λόγος αρχήν ποιού- D - Ει ego in infirmitate, et in timore, et in trenmore
μενος δευτέρων μαθημάτων των εν τω γαζοφυλακίω mullo versalas sum apud vos. , Inquit igitur ille
εν τώ ιερώ : « Εγώ υπάγω , και ζητήσετε με, και Dei Sermo , ille Dei Filius , rursum docere inci
εν τη αμαρτία υμών αποθανείσθε . » Ζητώ διά τo, piens in gazoplhylacio in templo : • Ego vado , et
« Ταύτα αυτού λαλούντος , πολλοί επίστευσαν εις αυ quærelis me, et in peccalo vestro moriemini :)
εον , μήποτε ου προς πάντας τους παρόντας λέγει Quero propter hoc dictum , « Hec eo Ioquente ,Σ
το, « Εγώ υπάγω, και ζητήσετε με , και εν τη αμαρ mului crediderunt in eum , i nunquid ad omnes
τία υμών αποθανείσθε , αλλά προς τούτους ούς præsentes dixerit : « Ego varlo, et quæretis nie , et
ήδει μη πιστεύσαντας , και διά τούτο εν τη αμαρτία in peccato vestro moriemini; , an potius ad eos
αυτών αποθανουμένους , και μή δυναμένους οπίσω quos, quia non credidissent , noverat in peccato
αυτού ακολουθήσαι , μη δυναμένους δε διά το μή βού suo morituros , non valentes pone ipsum sequi ;
91 Joan . ΧνΙΙ , . 99 John . VΙΙΙ , 20. 93 ill. 21 . 94 ibid . 58, 59. 98 Joan . 18 , 1 . 96 Joan . viii , 30.
ibid. 51 , 52 . 98 ibid . 28. 99 Ηebr . V , 12, 14. 1TCor, 1 , 2 . i ibid . 3. Joan . viii , 21 .
(36) Codex Bodleianus , έτερα πλείονα , in Regio ου γίνονται Regius , και ει μή αλήθεια ελευθεροί ,
deest έτερα . ελεύθεροι ου γίνονται .
( 57 ) Codex Bodleianus , οιονεί πένητες : Regius , ( 39) Codex Bodleianus αλήθειαν · Regius vero,
οίον οι πένητες . ελευθερίαν .
(58) Codex Bodleianus , και τη αληθεία ελεύθεροι
 347 ORIGENIS 518

Bon valentes autem eo quod nollent ; nam si vo- Α λεσθαι · ει γάρ βουλόμενοι ουκ εδύναντο , ουκ αν εί
lentes non poterant, haudquaquam illis rationabi λόγως αυτοίς ελέγετο το : « Εν τη αμαρτία υμών
liter diceretur : « In peccato vestro moriemini . ) αποθανείσθε , και Έρεί δε τις προς τούτο : Είπερ τοις
At vero aliquis contra hoc dicturus est : Si hæc εμμένουσι τω μή πιστεύειν ταύτα έλεγε , πως τους
dicebat non permanentibus in fide, quomodo tali τοιούτοις φησί το : « Ζητήσετε με ; » Πολλαχού γάρ
bus dicit : « Quæretis me ? , Nam quærere Jesuin αγαθόν το ζητείν τον Ιησούν , ταυτόν πως τυγχάνον
sepenumero est bonum , quod idem fere sit , quod τω ζητείν Λόγον, και αλήθειαν , και σοφίαν. 'Αλλ '
gnserere Sermonem , et veritatem , et sapientiam . έρείς, ότι και περί επιβουλευόντων ποτέ λέγεται το
Sed respondebis hoc verbum , querere , dici ali- ζητείν , ώσπερ εν τω · « Έζήτουν αυτόν πιάσαι, και
quando de his qui insidias struunt , quemadmodum ουδείς επέβαλλεν επ' αυτόν την χείρα, ότι ούπω έλη
in illo dicto : « Quærebant eum prehendere, et ne λύθει η ώρα αυτούς και εν τω: « Οίδα , ότι σπέρμα
mo in eum injecit manus , quod nondum venisset 'Αβραάμ έστε , αλλά ζητείτε με αποκτείναι , ότι ο
hora ejus * ; » et in hoc : « Novi vos Abraham se λόγος ο έμός ου χωρεί εν υμίν , και εν τω Νύν
men esse , sed quæritis me interticere, quod sermo δε ζητείτε με αποκτείναι , άνθρωπον, ός την αλήθειαν
meus non capit in vobis s ; et in hoc : 294 , υμίν λελάληκα , ήν ήκουσα παρά του Πατρός.» Διο
B
• Nunc autem queritis me interficere , hominem , και λέγεται τους μη καλώς ζητούσε το , « Και ζητή
qui loculus suin veritatem vobis , quam audivi a σετέ με , και ουκ εναντίον τω: « Πάς ο ζητών ευ
Patre . » Quam etiam ob causam dicitur illud ρίσκει. 5 Και αεί δε διαφοραί εισι των ζητούντων
eum non bene quærentibus , Et quærelis me, , τον Ιησούν , ου πάντων γνησίως, και υπέρ της εαυ
quod contrarium non est ei dicto : « Omnis qui των σωτηρίας,και του ωφεληθήναι απ ' αυτού ζητούν
quærit, invenit ' . , Ac cerle differentiæ semper των αυτόν. Είσι γάρ και κατά μυρίας αποπεπτω
sunt quærentium Jesum , cum omnes non sincere, κυίας του καλού προθέσεις ζητούντες τον Ιησούν:
et pro sua ipsorum salute , et ut ab eo juventur, διόπερ μόνοι οι ορθώς ζητούντες αυτόν ειρήνην εύ
quærant eum . Sunt enim aliqui innumeris argu ρον · οί και κυρίως λέγουντ’ αν αυτόν ζητείν τον εν αρχή
mentis, quæ ab honesto deflexerunt, quærentes Λόγον, προς τον Θεόν Λόγον , και ένα αυτούς πρου
Jesum : quamobrem soli recte querentes eum pa- αγοι τω Πατρί. Παρών δε , και εμφανταζόμενος και
cem invenerunt ; qui etiam proprie dicentur ipsum Λόγος, επάν μή παραδεχθή , απειλεί το υπάγειν, και
quærere in principio exsistentem Sermonem , Ser λέγει: « Εγώ υπάγω » και εάν , απελθόντος γε αυ
monem apud Deum , ut ipsos adducat ad Patrem . του , ζητώμεν αυτόν , ουχ εύρήσομεν αυτόν, αλλ ' εν
Assistens autem ille Λόγος , [ id est, ratio et Filius c τη αμαρτία ημών αποθανούμεθα . Οίδε δε από τίνος
Dei, et notiones suggerens , nisi admissus fuerit, υπάγει, και τίνι παραμένει , μηδέπω ευρισκόμενος ,
minatur se abiturum , et dicit ; « Ego vado ; ) ίν ' εν καιρώ ευρεθή (40) ζητηθείς και τους γε ού
eum nobis postea , si abeuntem quæsierimus, non τως έχουσιν αυτόν , και μη τεθεωρηκόσιν αυτόν λέ
inventuris, sed in peccato nostro morituris . Novit γεται: • Μή είπης εν τη καρδία σου • Τις αναβήσε
autem a quo discedit , el apud quem manet , non . ται εις τον ουρανόν ; τουτέστι Χριστον καταγαγείν :
dum inventus , ut in tempore quæsilus invenialur : ή , Τίς καταβήσεται εις την άβυσσος ; τουτέστι Χρι
quibus profecto isto modo habentibus eum , nec adhuc στον εκ νεκρών αναγαγείν ' αλλά τι λέγει η Γραφή;
illuni videntibus dicitur illud : ( Ne dixeris in 'Εγγύς σου το ρήμα σφόδρα εν τω στόματί σου , και
corde tuo : Quis ascendet in cælum ? hoc est Chri εν τη καρδία σου . » Τούτοις δε φιλανθρώπως ο Σω
stum deducere ; vel : Quis descendet in abyssum ? τήρ υποδείκνυσι και τα περί της του Θεού βασιλείας,
hoc est Christum ex mortuis reducere. Sed quid ένα μή ζητώσιν αυτήν έξω έαυτών , μηδε λέγωσιν
dicit Scriptura ? Admodum prope le est verbum in « Ιδού ώδε , ή ιδού εκεί και φησί γάρ αυτοίς : « Η βα
ore luo, et in corde tuo 8, , Proinde his etiam be σιλεία του Θεού εντός υμών εστι και όσον γε σώ
nigne Servalor ostendit que ad regnum Dei perii- ζομεν τα ένσπαρέντα ήμών τη ψυχή της αληθείας
nent , ne quarant illud extra seipsos, neque dicant : D σπέρματα , και τας αρχάς αυτής, ουδέπω απελήλυθεν
e Ecce hic, vel ecce illicº ; , inquit enim eis ; αφ' ημών ο Λόγος : εάν δε από της κατά την κα
< Regnum Dei intra vos est ; ) et quandiu quidem κίαν χύσεως διαφθαρώμεν, τότε ημίν έρεί , « Υπά
servamus animæ nostræ jingenila veritatis semina , γω , και ένα , κάν ζητώμεν αυτόν, ουχ εύρήσωμεν ,
ejusque principia , nunquam a nobis discedit ille αλλ' εν τη αμαρτία ημών αποθανούμεθα , κατα
Λόγος , [ id est, ratio el Filius Dei . Quod si mali- λαμβανόμενοι εν αυτή , και παραλαμβανόμενοι στο
liæ dissolutione corrupti fuerimus, lunc nobis di ταύτης υπό των τεταγμένων επί των απαιτεί την
clurus est ; « Vado ; » non inventuris illum , etiam ψυχήν , κατά τον ειπόντα : "Αφρον , ταύτη τη
si quæramus maxime, sed in peccato nostro mori νυκτί απαιτούσε την ψυχήν σου από σου . • Oύ χρή
luris, deprehensis in eo , el assumptis ab his qui δε παρελθείν ανεξέταστον ουδέ και το Έν τη
ordinali sunt ut repelant animam , juxta dicen αμαρτία υμών αποθανείσθε , ει μεν κοινότερον
ten 10 : « Insipiens, nocle hac animam abs le luam λαμβάνεται, δηλον , ότι οι αμαρτωλοί εν τη αμαρτία
► Joan . vii , 30. και Joan . VΙΙ , 57 . Joan . viii , 40. * Μatth . VΙΙ , 8. * Rom. 3, 6, 8. 9 Luc. XVII,
21 . 10 Luc . Σ11 , 20.
(40) Εύρεθή . Deest in codice Regio , at legitur in Bodleiano .
545 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 550
αυτών αποθανούνται , οι δε δίκαιοι εν δικαιοσύνη · ει Α repetunt. » Sed ne hoc quidem dictum , « Ια pee
δε το « αποθανείσθε και κατά τον εχθρών του Χριστού calo vestro moriemini , absque indagine præter
θάνατον λαμβάνεται , ώς του προς θάνατον ημαρτηκό eundum est ; nam si communiter accipialur ,
τος αποθνήσκοντος , δηλον , ότι οίς ταύτα ελέγετο , ου- perspicuum est peccatores in peccato suo mo
δέπω αποτεθνήκεισαν . Και ζητήσεις πως ει μη πιστεύ- rituros; justos vero in sua justitia : sin vero,
σαντες , ότι έζων μέλλοντές ποτε αποθανείσθαι (41): « moriemini , accipiatur de morte , quae est
απαντήσεται δε τις και προς τούτο λέγων , ότι κατ' inimica Christi , ut is pereat qui ad mor
εκείνο καιρού το μηδέπω πιστεύειν ουδε προς θάνα lem peccavit , perspicuum est nondum periis
τον αμάρτημα ήν, και προς ούς ο Λόγος , ουδέπω τα se eos quibus hæc diccbantur. Quæres eliain
προς θάνατον ημαρτήκεισαν , αλλ' έζων μεν εν ασθε non crediderant se vive .
quonam pacto qui
νεία της ψυχής αυτοίς (42)· η δε ασθένεια εκείνη προς re in infirmilale , morituri sint aliquando ;
θάνατον ήν διά τούτο και οιατρός(43), βλέπων όλεθρίως 295 praesertim cum aliquis in horum defensione
αυτούς ασθενούντας , έλεγεν απογνούς αυτών την sit responsurus incredulitatem in illo tempore non
θεραπείαν: « Εγώ υπάγω, και ζητήσετε με , και εν dum fuisse peccalum ad mortem ; et idcirco illos
τη αμαρτία υμών αποθανείσθε . » Είπομεν (44) δή το penes quos loquebalur Servator , ad mortem non
'Επεί η ασθένεια εκείνη ήν αυτοίς πρός θάνατον , B peccasse : vivebant illi tamen in infirmilale arimæ
άτε μαθόντες από του Ιησού διαφοράν ασθενείας , suæ , eratque infirmitas illa ad mortem : propterea
ήσθένει δε και ο Λάζαρος , αλλ ' ήδει ο ιατρός , ότι η etiam medicus videns illos misere ægrotantes , al
ασθένεια αυτού ου προς θάνατον ήν · διόπερ φησίν : que de illorum salute desperans, dicebal : « Ego
• Αύτη η ασθένεια ουκ έστι προς θάνατον Διά vado , et quaeretis me , et in peccato vestro morie
τούτο , κάν αντιλαμβανώμεθα των ασθενειών εαυτών mini . , Dicanius igitur quod infirmitas illa illis ad
ασθενούντων , προσέχωμεν μήποτε πρός θάνατον ασθε morlem erat , lanquam a Jesu edocti differentiam
νήσωμεν , μεταβαλούσης της νόσου από του έτι αυτήν infirmitatis : infirmabalur namque Lazarus , sed
είναι δύνασθαι (45) επί το ανίατον . "Αμα δε σαφέστε noverat medicus infirmitatem hujus non esse ad
ρόν πως έσται και το , Όπου εγώ υπάγω, υμείς ού morlem ; quamobrem inquil " ! : « Infirmitas hæcnon
δύνασθε ελθείν , και επιφερόμενον τω : « Και εν τη est ad mortein . , Hanc ob causam si suscipia
αμαρτία υμών αποθανείσθε και όταν γάρ αποθάνη τις muis infirmitales ipsorum ægrotantium , adhibeamus
εν τη εαυτού αμαρτία , όπου υπάγει ο Ιησούς , ου animum ne quando ad mortem ægrolemus , morbo
δύναται απελθείν ουδείς γαρ νεκρός ακολουθείν δύ facto immedicabili , cum adhuc spes esse possel.
ναται τώ Ιησού : « Ουδέ γάρ οι νεκροί αινέσουσι Pariter etiam apertius quodam modo erit hoc di
C clum , « Quo ego vado , vos non poleslis venire", )
σε , Κύριε , ουδε πάντες οι καταβαίνοντες εις άδου:
αλλ ' ήμείς οι ζώντες ευλογήσομεν τον Κύριον. » " Ετι quod subjungitur illis verbis : « Et in peccato vestro
προς το , « Εν τη αμαρτία υμών αποθανε ίσθε , και πα moriemini; , quando enim moritur quis in sur
ραθήση το έκ τού Ιεζεκιήλ ούτως έχον· « Ψυχή ή ipsius peccato , quo valie Jesus non polest abire .
αμαρτάνουσα , αύτη αποθανείται και θάνατος γάρ nullus enim mortuus sequi potest Jesum , quando
ψυχής αμαρτία · οίμαι δε , ότι ου πάσα , άλλ' ήν quidem , « Non mortui laudabunt te, Domine , neque
φησιν Ιωάννης προς θάνατον• άμα δε και διαστέλλει , omnes qui descendunt in infernum ; sed nos viven
ότι τις αμαρτία θάνατός έστι ψυχής , και τις αμαρτία les laudabimus Dominum 18. » Ad hæc huic dicto ,
ασθένεια αυτής τάχα δε και τρίτον τις αμαρτία ζη « In peccato vestro moriemini , illud Ezechielis
μία ψυχής έστιν , αμαρτία ( 46) δηλονότι εκ τού : Τι adjunges hunc in modum se habens : Anima pec
ωφεληθήσεται άνθρωπος , εάν όλον τον κόσμον κερδή · cans , ipsa moritur * : ) mors enim animæ pecca
ση, την δε ψυχήν αυτού απολέση , ή ζημιωθή ; » και lum ; non omne lamen , meo judicio , sed illud quod
εκ του : « Εί τινος το έργον κατακαήσεται , ζημιωθή dicit Joannes ad mortem 18 : qui pariter etiam di
σεται . » Τοίς μέν ούν εν τη αμαρτία αποθανουμένοις stinguit peccalum aliquod mortem esse anima , et
φησίν : « Υπάγω , και ζητήσετε με , και εν τη αμαρ idem aliquod infirmitatem esse ejus : fortassis
D
τία υμών αποθανείσθε . όπου εγώ υπάγω , υμείς ου eliai tertio modo peccalum aliquod damnum est
δύνασθε ελθείν , το δε Πέτρα : " Όπου εγώ υπάγω, -animæ , quod scilicet ex eo liquel : « Quid ulilita
ου δύνασαί μοι νύν ακολουθήσαι· ακολουθήσεις δε lis habebit homo , si universuin mundum lucrelur,
ύστερον " , έξεστι γάρ μαθητευόμενον τώ Ιησού , νύν animæ vero suæ detrimentum palialur 16 ? , el ex
μεν μη παρεσκευάσθαι (47) προς το ακολουθείν αυτή eo : « Si cujus opus exuslum fuerit, damnum habe

11 Joan . Χ1 , 4. 15 Joan . VΙΙ, 21 . 13 Psal. CX1, 17 , 18. 16 Εzech . XVII , 20. 181 Joan . V, 16, 17.
16 Matth . XVI, 26.

(41 ) Ferrarius videtur legisse πώς οι μη πιστεύ
σαντες , ότι έζων εν ασθενεία, μέλλουσί ποτε αποθα
νείσθαι.
(42 ) Αυτοίς . Legendum videtur αυτών. "
(13 ) Και ο ιατρός. Deest in codice Bodleiano .
(44 ) •Είπομεν . Ferrarius legebat είπωμεν.
(45) Από του έτι αυτή είναι δύνασθαι. Legen
dair fortasse από του έτι εαθήναι δύνασθαι, vel από
του έτι αυτήν ιατών είναι δύνασθαι , vel quid si
mile .
( 46) Αμαρτία δηλονότι . Αμαρτία videtur παρέλ
χει .
(47) Νύν μεν μη παρεσκευάσθαι . Νegandi par
ticula'in Ferrario non comparet; quam genuinam
tamen ratio el codices manuscripti el Perionius
clamant.
 551 ORIGENIS

bit 11. Αιφue in peccato quidem morientibus in- Α απιόντι προς τον Πατέρα, ύστερον δε εξ επιμελείας
quit 18 : « Vado , el quærelis me, et in peccato vestro κατ' ίχνη βαίνοντα ακολουθείν τη διδασκάλω , και
moriemini : quo ego vado non potestis venire ; ) έπεσθαι το Λόγο του Θεού . Είκός δε , ότι διά τα
ad Petrum vero : « Quo ego vado , non potes me περί τέλους ημίν υπονοούμενα επιστήσει τις τω :
modo sequi, sequeris aulem postea ' ' ; , fieri enim • " Όπου εγώ υπάγω , υμείς ου δύνασθε ελθείν » και
polesl ut discipulus Jesu non sit nunc quidem pa προς τούτο ερεί, ότι έξεστι νύν μέν μή δύνασθαι ,
ratus ad sequendum Christum abeuntem ad Patrem ; ύστερον δε δυνήσεσθαι (48) : και είπερ εστί τις εν
postea vero diligenter vestigiis insistat preceptoris , εστηκώς αιών , και άλλος μέλλων , ούτοι προς ους λέ
et sequalur Sermonem Dei . 296 Credibile est λεκται , « ού δύνασθε ελθείν, και κατά τον ενεστηκότα
aulem , propter ea quæ a nobis de fine intellecla αιώνα ( πολύς δε ο λείπων εις την συντέλειαν αυτού
sunt , aliquem animum ad id adversurum , Quo εστι χρόνος) ου δύνανται ελθείν όπου Ιησούς, τουτ
ego vado , vos non potestis venire , » ad idque di έστιν , όπου η αλήθεια , και η σοφία , και ο Λόγος :
cturum , fieri quidem posse ut nunc non possini, τούτο γάρ έστιν , όπου Ιησούς : οίδα δέ τινας , ου
imposterium autem possint ; et si quidem aliquod μόνον εν τω αιώνι τούτο, αλλά και εν τω μελλοντι
est seculum praesens , aliud vero futurum , eos qui- κρατουμένους υπό της ιδίας αμαρτίας , ώς τούτους
bus dicitur , « Non potestis venire , • hoc seculo prae- Β περί ών φησιν ο Λόγος : « Εάν βλασφημήση εις το
senti (multum aulem ad ejus consummationem lem Πνεύμα (49) το άγιον , ουκ έχει άφεσιν ούτε εν τούτω
poris superesi) venire non posse ubi est Jesus , hoc το αιώνι , ούτε εν τω μελλοντι: Σου μέντοι γε ει μη
est , ubi est veritas , et sapientia , el Sermo ; hoc εν το μέλλοντα (30) αιώνι , ήδη ουδε εν τοις αίωσε
enim significat , ubi est Jesus : at quosdam novi τοις επερχομένους . Ο μέντοι γε Ηρακλέων , εκθέμε
qui non solum in ,hoc sæculo , verum etiam in fu νος την περί του γαζοφυλακίου λέξιν, ουδέν είπεν
luro a proprio peccalo detineantur , veluti islos, εις αυτήν. Εις δε το , " Οπου εγώ υπάγω, υμείς ου
de quibus Filius Dei inquit 20 : Qui blasphemaverit δύνασθε έλθεϊν , και φησί • Πώς (51 ) εν αγνοία , και
in Spirilum sanctum , non habebit remissionem , απιστία , και αμαρτήμασιν όντες , εν αφθαρσία δύναν
neque in præsenti sæculo , neque in futuro ; , ται γενέσθαι ; » μηδε εν τούτω κατακούων εαυτού .
nec tamen sequitur , si non habet remissionem in ει γάρ οι εν αγνοία, και απιστία , και αμαρτήμασιν
futuro sæculo , non habere in superventuris sæcu όντες , εν αφθαρσία ου δύνανται γενέσθαι , πώς οι
lis. Sane Heracleon exponens dictionem gazophy- απόστολοι , εν αγνοία (59) ποτέ , και εν απιστία , και
lacii , nihil dixit in eam . In hoc autem dictum , εν αμαρτήμασι γενόμενοι , εν αφθαρσία γεγόνασι ;
Quo ego vado , vos non potestis venire , , inquit : Δύνανται ούν οι εν αγνοία, και εν απιστία , και εν
« Quomodo qui in ignorantia et in infidelitate sunt, C αμαρτήμασι γενόμενοι γενέσθαι εν αφθαρσία , ει
el in peccatis , incorruptibiles fieri possunt ? » ne μεταβάλλoιεν · δυνατόν δε αυτούς ( 53) μεταβάλλειν.
que hac in re sibi consentiens : nam si in ignorantia , et in incredulitale , el in peccatis exsistentes ,
fieri non possunt incorruptibiles, quomodo apostoli , qui aliquando fuere in ignorantia , et in increduli
lale , et in peccatis , facti sunt incorruptibiles ? Proinde possunt qui in incredulitate, et in ignoran
tia , el in peccatis sunt , fieri incorruptibiles, si immulentur ; facileque etiam factu est eos mutari.
4. « Dicebant ergo Judæi: Nunquid seipsum in 4. « "Έλεγον ούν οι Ιουδαίοι • Μήτι αποκτενεί εαυτόν ,
terſeclurus est , quod dicit : Quo ego vado, vos non ότι λέγει : "Όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε
potestis venire " 1 ?, Dignum quæsitu est undenam ελθεϊν ; » "Αξιον ζητήσαι πόθεν κινηθέντες οι Ιου
inoti Judæi ad illud dictum , . Quo ego vado , vos δαίοι προς το, « "Όπου εγώ υπάγω , υμείς ου δύνασθε
non potestis venire , ) dicant : « Nunquid interfeclu ελθείν ( 54), ο φασί το: « Μήτι αποκτενεί εαυτόν ,
rus est seipsum , quod dicit : Quo ego vado , vos ότι λέγει : "Οπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε
non potestis venire ? , Ut vero etiam delur simpli ελθείν ; » "Ινα δε και δοθή απλούστερον αυτούς ειρη
cius eos dixisse , « Nunquid interfecturus est se κέναι τό : « Μήτι αποκτενεί εαυτόν ; » πως οι δυνά
ipsum ? » quomodo qui polerant seipsos interficere, D μενοι αποκτείναι εαυτούς , κάν μή αναιρώσιν εαυ
etiamsi non interficiant seipsos , neque vadant eo τους, μηδε γίνωνται όπου ο αναιρών εαυτόν γίνεται,
quo vadit qui seipsum interficit , eo abire non pos ου δύνανται (53) απιέναι όπου ο αναιρών εαυτόν
simt quo recedit qui seipsum interficit ? Jtaque re απέρχεται ; Λεκτέον ούν προς τα ζητούμενα ταύτα
spondeant oportet ad hæc quæsita , qui diligentius τοίς επιμελέστερον και βαθύτερον ακούουσι των λε
el profundius intelligunt quæ a Judæis dicuntur in γομένων υπό Ιουδαίων εν τοις Ευαγγελίοις, σαφές
17 1 Cor . 10 , 15. 18 Joan . VΙΙΙ , 21 . 19 Joan . ΧΙΙΙ , 36 . * Μatth . ΧΙΙ, 32. 11 Joan.vill , 22.

( 48) Sic recte habet codex Bodleianus, perperam
vero Regius et Barberinus , δε δύνησθαι .
( 49 ) Legendum videtur εάν βλασφημήση τις εις
το Πνεύμα , etc.
( 50 ) Ου μέντοι γε ει μή εν τω μελλοντι . Agnoscis
hic semina Origeniani erroris , qui damnalorum
penis finem imponebal . HueTIUS .
( 51 ) Codex Regius , φησί γάρ : Πώς , etc.
(52) 'Er årrolą. In codiceRegio male omittitur èv.
( 55) Δυνατόν δε αυτούς . In Regio codice deest δε .
(54) "Αξιον ζητήσαι πόθεν κινηθέντες οι Ιο
δαίοι πρός τό: "Οπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνα
σθε ελθείν. Ηacc desiderantur in Regio codice , sed
restitumuntur e Bodleiano.
( 55) Codex Regius, perperam , δύναται .
 535 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX. 554
έστιν, ότι πολλά ( 36) κατά τινας παραδόσεις απορρή- A Evangelis , clarum esse Judeos multa secundum
τους και ανακεχωρηκυίας έλεγον, ώς έγνωκότες έτερα quasdam traditiones occultas et separalas Ioqui ;
παρά τα κοινά και κατημαξευμένα . Επάν δε ίδωμεν tanquam qui alia cognorint preter ea que publica
εκ της παραθέσεως των ρητών εκείνα , τότε ζητήσο erant 297 et trila . Cum autem viderimus ex ap
μεν ει και τούτο υπ' αυτών περί του Σωτήρος λέγε- positione dictorum illa , tunc queremus num etiam
ται, βαθύτερόν τι βλεπόντων. "Οτι δε κατά ανακς hoc ab ipsis de Servalore dicatur, videntibus quiil
χωρηκότας λόγους, και μη καθημαξευμένους έφα σκον dam profundius. Quoniam vero secundum separa
τον άδολον (37) έν Βεελζεβούλ το άρχοντι των δαι las minimeque vulgares rationes, vel sermones, di
μονίων εκβάλλειν τα δαιμόνια , πάντως γάρ περί cebant eum , qui sine dolo eral , in principe demo
δαιμόνων τι μεμαθήκεισαν , και του άρχοντος αυτών niorum Beelzebul ejicere dæmonia ? , omnino de
το όνομα Βεελζεβούλ: ταύτα δε ου πάνυ τι εν τοις dæmonibus deque eorum principe Beelzebul no
φερομένοις κείται βιβλίοις (58 ) , και μαρτυρία του mine nonnulla didicerant , quæ baud ita ponuntur
Σωτήρος ου ψεύδει τη Βεελζεβούλ λόγων όντων (59): in libris qui circumferuntur ; Servatorisque de
« Εί εγώ έν Βεελζεβούλ εκβάλλω τα δαιμόνια , οι Beelzebul testimonium hoc non est falsum : « Si ego
υιοί υμών εν τίνι εκβάλλουσι ; » Παραδεξάμενος (60 ) in Beelzebul ejicio dæmonia , filii vestri in quonam
γάρ το είναι τινα τον Βεελζεβούλ , και τον εν αυτώ B cjiciunt 13 ? Cum enim admisissel esse quemdan
εκβάλλοντα τα δαιμόνια οιονεί μερισμόν τινα ενερ : Beelzebul , et qui illius presidio lemonia ejiceret ,
γείν του Σατανά γίνεσθαι εφ' εαυτόν, ταύτά φησιν. dissidium veluti quoddam Satanæ operari , eo quod
"Έσφάλησαν μεν ούν λέγοντες εν Βεελζεβούλ υπό secum ipse dissiderel, bæc inquit. Atque illi quidem
του Σωτήρος εκβάλλεσθαι τα δαιμόνια κατειλήφεισαν errabant dicentes per Beelzebul Servatorem dæino
δε , ότι είη τις Βεελζεβούλ άρχων δαιμονίων . Αλλά nja ejicere ; perceperant lamen esse quemdam Beel
και εάν λέγωσι περί του Ιησού , ότι αυτός Ιωάννης zebul principem demoniorum. Quin etiam cum di
εστίν , αναστάς από των νεκρών , ή είς τις των προ cunt de Jesu quod ipse sil Joannes qui a mortuis
φητών, πάντως δόγμα έχοντες περί ψυχής , ώς εξη resurrexit, vel unus aliquis prophetarum ° , talia
τάσαμεν εν τοις περί Ιωάννου , τοιαύτα περί του de Servalore cogitant , dogma omnino habentes de
Σωτήρος υπονοούσιν . Είκός δε και άλλα μυρία ή εκ anima , ut antea accurate exquisivimus de Joanne
τταραδόσεως ή εξ αποκρύφων αυτούς ειδέναι παρά tractantes . Proinde probabile est eos alia innumera
τους πολλούς. "Ίδωμεν ούν και εις τό : « Μήτι αποκτε vel ex traditione , vel ex occultis libris scire , pre
νεί εαυτόν ; ει δύνανται μη κοινότερόν τι και multis. Videamus igitur etiam in hoc : « Nunquid in
απλούστερον νενοηκέναι » ως εαυτόν εξαγαγόντος του lerſeclurus est seipsum % 5 , , an facile faclu sit
βίου ήτοι αγχόνη , ή ξίφει , η οποία δήποτε οδο των c Jadeos non intellexisse quidquam conimunius vel
εντεύθεν εαυτούς απαλλαττόντων και μάλιστα επει simplicius; perinde quasi ipse seipsum e vita edu
οίονται αυτον εαυτόν αποκτείναντα (61 ) απελεύσεσθαι ceret , vel laqueo , vel gladio, vel qualicunque lan
εις τόπον, εις όν αδύνατον ήν αυτούς γενέσθαι · και den via eorum qui binc seipsos liberant : et ma
ει μη δεισιδαιμονούντές γε περί τα ονόματα, αλλά xime quoniam existimant ipsum se interſecturum ,
βλέποντες τα πράγματα μη ευρισκόμενοι (62) άλλους eo abilurum quo difficillimum faclu sit eos profi -
ονόμασι χρήσθαι κατά των πραγμάτων, τάχα , ίν' ούτως cisci : et nisi circa nomina stiperstitiosi simus, sed
είπω , θειότερον Ιησούς αυτόν απέκτεινεν όπερ inlueansur res, non invenientes uti aliis nominibus
ούτως παρίσταμεν. Πάντων μεν αι ψυχαι των απαλ de rebus, fortasse divinius, ut ita dicam , aliquo modo
λαττομένων του σώματος , απαιτούντων τινών αυ se interfecit Dominus : quum rem sic ostendemus :
τάς (63 ) των επί τούτο τεταγμένων , παραλαμβάνον- quia omnium anime , qui ab hoc corpore disceluυή ,
12 Malib . XII , 24 ; Luc. ΧΙ, 13 . 28 ibid. 12. 26 Marc . VI , 13 ; Luc . Ix , 8 . 25 Joan . VII , 22.

(56 ) Mollá . Deest iu codice Regio .
(57 ) Codices Regius et Barberimus, male, con
λον .
(58) lidem codd . Regius el Barberinus , Bi
βλοις .
(59) Ου ψεύδει το Βεελζεβούλ λόγων όντων.
Locus mendi valde suspecius Lego cumni Perionio oŮ
ψευδής περί του Βεελζεβούλ, λέγοντος ούτως : 1eque
enim placer lectio codicis Bodleiani qui pro ou feu
δει το Βεελζεβούλ, etc. , habet ψευδών περί του Βεελ
ζεβούλ λόγων όντων .
(60 ) Colex Regius, παραδεξάμενοι .
(61 ).Αυτόν εαυτόν αποκτείναντα. Sie habel co
dex Bodleianus, Regius vero , αυτόν αποκτείνοντα .
(62) Colex Bodleianus, ευρισκόμενοι• Regius,
ευρισκόμενα. Legendum videtur ευρίσκομεν.
(65) 'Απαιτούντων τινών αυτάς , etc. Origenes
infra tom . xxvui in Joan ., num . 5 , Tayo xal
είδεν ο τηλικούτος Ιησούς και την ψυχήν αυτήν του
Λαζάρου , ήτοι αγομένην υπό των τεταγμένων επι
TOUTOLS 8 , etc. Siipra scripsit Origenes lom . xii in
Joan ., nuin . 49 , angelorum ministerio animas hu
PATROL. GR . XIV .
minum corporibus illigari : cui doctrinæ conse
quens eral eas quoque eorumdem ministrorum ope
D ab hominum corporibus dissolvi. Philastrius he
res. cxx : « Ignorantes quod anima hominis, cumi
exierit de sæculo, sive bona, sive mala , id esi pia ,
alqne impia, ab angelo ducitur in locum stiludim ,
ut in futuruin percipiat juxta quod gessit in loc
sæculo constitutii, Idem quoque ethnicis creilium
fuisse video : ministros illos animarum ductores,
ψυχοπομπούς appellat Ρlutarclus. Eosdem autem
animarum in slalula loca deducendarum negotium
suscipere dæmones, qui earum , dum corpori con
junctæ essent, curam gesserint, scribit Plaio in
Phedone : Λέγεται δε ούτως, ώς άρα τελευτήσαντα
έκαστον ο εκάστου δαίμων , όσπερ ζωντα ειλήχει, ού
τως άγειν επιχειρεί εις δή τινα τόπον, οι δεί τους
συλλεγέντας διαδικασαμένους, εις άδου πορεύεσθαι
μετά ηγεμόνος εκείνου και δη προστέτακται τους
ενθένδε εκείσε πορεύσαι. « lla autem circunifertur :
unumquemque mortuoruin ab eo dæmone, qui vin
venlem sorlitus fuerit, in quemdam locum duci , ubi
oporteal omiies manes congregalos ex rati consti
18
555 ORIGENIS 556
repetentibus quibusdam eas ad 298 hoc ordinatis A ται· εικός , ότι κρείττους εισι των ψυχών επί ταύτης
assumantor , uti probabile esse huic muneri ob της διακονίας τεταγμένοι • το γάρ: "Αφρον , ταύτη
eundo ordinalos , qui ipsis animabus sint præstan τη νυκτί την ψυχήν σου απαιτούσαν από σου , και τοιού
liores ; illud enim : « Insipiens, hac nocle repelunt τον τε δηλοί. Εάν δέ τις φάσκη τούτο μεν δύνασθαι
alis le animam luam 26 , lale quid declarat. Quod επί των χειρόνων λέγεσθαι , ου μήν και επί των
si quis dicat hoc quidem dici posse de malis , non κρειττόνων, και καλώς βεβιωκότων , επιστησάτω ει
vero de viris prestantioribus , deque iis qui probe μη εξαιρετόν τι παρά πάντας τους εν σώματι γενο
vixerint , illud notet , annon Dominus singulare μένους περί εαυτού απαγγέλλων ο Κύριός φησιν:
quiddam præ omnibus , qui in corpus advenerint, « Ουδείς αίρει την ψυχήν μου απ ' εμού · αλλ' εγώ
de seipso renuntians dical : « Nemo tollit 3 me ani- τίθημι αυτήν απ' έμαυτού · εξουσίαν έχω θείναι αυ
mam meam ; sed ego pono earn a meipso, el habeo την, και πάλιν εξουσίαν έχω λαβείν αυτήν . » Νοήσω
poleslalem ponendi eam , et iterum habeo potesta μεν γάρ τινα τε βούλεται (63 ) καταλείποντα το σώ
tem sumendi eam 27. , Consideremus enim aliquem μα, και εξιόντα χωρίς οδού της φερούσης επί τον
qui cum volueril , relinqual corpus, et exeal sine θάνατον , ήτοι διά βιαίων οδών ή διά νόσων , και πάλιν
via ferente ad mortem : scilicet exiens sine viis επάν θέλη επανιόντα , και χρώμενον οργάνω το
violentis , vel sine morbis , rursusque cum voluerit, B σώματι και καταλέλοιπε · τον γάρ τοιούτον έρούμεν
,
rediens utensque instrumento corpore , quod reli μη απαιτείσθαι την ψυχήν. Και πρέπον γε επί της
querat : ab hoc enim lali animam non repeti dice Ιησού ψυχής ούτω λέγειν τον θάνατον γεγονέναι,
mus . Ac decens profecto est de Jesu aninia isto και αυτόν παραστήσαι βουλόμενον τους μαθηταίς το
modo dicere mortem fuisse ; ipsumque ostendere εξαίρετον της εντεύθεν αυτού απαλλαγής , ειρηκέναι
volentem discipulis nobilitatem discessus hinc sui , τό: « Ουδείς αίρει την ψυχήν μου απ' εμού , αλλ'
dixisse : « Nemo lollit a me animam meam , sed εγώ τίθημι αυτήν απ' έμαυτού » , τούτο γάρ ούτ' αν
ego pono eam a me ipso ; » hoc enim neque Moyses , Μωϋσής , ου των πατριαρχών τις, ή προφητών, ούτ'
neque patriarcharum aliquis , neque prophetarum , αν των αποστόλων τις είπε τω Ιησού , επεί πάντων
ac ne apostolorum quidein aliquis dixit præler Je αι ψυχαν ανθρώπων αίρονται απ' αυτών . Τούτου δε
sum, [(64 ) quippe cum omniunt hominum anime νοηθέντος , δύναται σαφές είναι το εν πζ ψαλμώ
ab eis auferantur.} Proinde , hoc considerato, ma τούτον ειρημένον τον τρόπον εκ προσώπου του Σω
nifestum esse illud potest quod in septimo et oclo- τήρος : « Εν νεκρούς ελεύθερος. ) Επιστήσας εκ
gesimo psalmo dictum est hoc modo , ex persona των Ευαγγελίων τοίς γεγραμμένους περί της εντεύ
Servaloris : In mortuis liber , , Nolans autem θεν αυτού απαλλαγής, εύρήσεις μη απάδουσαν ( 66)
C
Evangeliorum scripta de discessi hinc suo , inve την περί της εξόδου αυτού εκδοχήν των αναγεγραμ
nies in illis non dissonanlein intelligentiam scripto μένων· ει μεν γάρ ώς οι συσταυρωθέντες αυτό
rum de exitu suo : nam si mortuus fuisset perinde λησται , των στρατιωτών κατεαξάντων τα σκέλη των
ac illi latrones qui cum eo crucifixi fuere * 8, el quo πεπονθότων , έτεθνήκει , ουκ άν ελέγομεν , ότι έθηκε
suni milites fregerunt damnatorum crura , haud την ψυχήν αυτού αφ' εαυτού , αλλά τινι οδο των
quaquam dicere possemus animam a semelipso Je αποθνησκόντων · νυνι δε ο Ιησούς, « κράξας φωνή
sum posuisse , sed aliqua via morientium . At nunc μεγάλη , αφήκε το πνεύμα , και ως βασιλέως κα
Jesuis « voce valida cum clamassel, emisit spiri ταλιπόντος το σώμα , και ενεργήσαντος μετά δυνά
lum 99 ; cumque etiam , quasi rex , reliquisset cor μεως , και εξουσίας , άπερ έκρινεν εύλογον είναι
pus , et cum virtute et potentia operatus fuisset ποιείν , ευθέως το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη
quæ judicabal consentaneum esse facere , slalim άνωθεν έως κάτω, και ή γή εσείσθη , και αι πέτραι
• velum templi scissum est a sursum usque de εσχίσθησαν , και τα μνημεία ανεώχθησαν και πολλά
orsum , el terra inola est , el pelræ scissæ sunt , et σώματα των κεκοιμημένων αγίων ηγέρθησαν, και
monumenta aperta sunt , et multa corpora sanctorum, εξελθόντες από των μνημείων μετά την έγερσιν
qui dormierant , surrexerunt , et egressi e monumen- Ο αυτού , εισήλθον (67 ) εις την αγίαν πόλιν, και ενε
tis post resurrectionem ejus, ingressi sunt in sanctam φανίσθησαν πολλοίς· ως « τον εκατόνταρχον , και τους
civilatem , et apparueruntmultis : vila ut « centurio, et μετ' αυτού τηρούντας τον Ιησούν, ιδόντας τον σεισμών ,
qui cum illo erant, servantes Jesum , viso lerræ motu και τα γενόμενα , φοβηθήναι σφόδρα , λέγοντας : 'Αλη
299 el quæ fiebant , valde timuerini, dicentes : θώς Θεού Υιός ήν ούτος. , Τάχα ούν εν ταις περί
Vere Filius Dei erat hic 30. , Fortassis igitur ut Χριστού παραδόσεσιν ήν , ώσπερ το γεγενησθαι αυτόν
in traditionibus de Christo erat eum nasciturum in εν Βηθλεέμ , και το εκ φυλής Ιούδα αναστήσασθαι
16 Luc. X1 , 20. 17 Joan . x , 18 . 28 Joan . ΧΙΧ , 32 . 29 Matth. XXVII, 50. 30 Matth . XXVII , 51 seq.
litique judicii formula ad inferos proficisci, cum (65) Codex Bodleianus, γάρ τινα τε βούλεται. Re
duce iHo cui mandalum est eos illinc isthuc iradu gius et Barberinus , γάρ τινας τε βούλεται. Legelbat
cere . , Idem habet Plotinus Enn . III , lib. 1v . Ani Perioniuς γάρ τινα , ότε βούλεται , guod mili valde
marum autem vel et είς άϊδος δω deducendarum ,, probatur .
vel inde evocandarum munus et officium velusti ſa ( 66) Codd. Regius et Barberinus , αποδούσαν ,
bulatores assignarunt Mercurio, qui inde trou gaios, male.
νεκροπομπός οι ψυχαγωγός appellatus est. HuET . ( 67) lidem codd. Regius et Barberinus , cich
(64) Hæc e Periovio supplevimus . θόντες, male .
 557 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XIX . 588

κατά τας υγιείς εκδοχές των προφητικών λόγων , ούτω A Bethlehem, proditurumque ex trilhu Juda , juxta sa
και περί του θανάτου αυτού , ώς εαυτόνώ είπομεν τρόπο nas intelligentias propheticorum sermonum 31 ; sic
απαλλάξαντος του βίου . Και είκός, ότι ήδεισαν τον de morte ipsius etiam eral, quod Christus seipsum
ούτως έξελευσόμενον απελεύσεσθαι εις χώραν ένθα e vila liberaturus esset eo modo quo diximus ; et
ουκ ηδύναντο γενέσθαι ουδ' οι ταύτα νοούντες ώστε cerle probabile est eos intellexisse eum , qui sic ex
μή κατά το απλούστερον αυτού ( 68) ειρηκέναι , αλλά ilurus essel , abiturum in locum quo ne hi quidem
κατά τινα περί Χριστού παράδοσιν το · Μήτι bæc intelligentes proficisci possent : adeo ut non
αποκτενεί εαυτόν , ότι λέγει : "Όπου εγώ υπάγω , simpliciter, sed juxta quamdam de (Christo tradi
υμείς ου δύνασθε ελθείν ; » Και ει λέγουσι δε ταύτα tionem dixcrint : « Nunquid interfecturus est seip
οι Ιουδαίοι , διστακτικώς αυτά φασι • το γάρ: « Μήτι sum , quia dicit : Quo ego vado , vos non potestis.
αποκτενεί εαυτόν ; ) τοιούτόν έστι . Και ου θαυμαστόν venire 38 ? , Quod si etiam hæc loquuntur Judæi,
αμφιβάλλειν αυτούς περί Χριστού, ότε γε και εν τοις ambigue haec Ioquuntur; nam dicere : « Nuiquid
ανωτέρω οι εκ του όχλου ακούσαντες των λόγων του interfecturus est seipsum ? , tale quiddam est . Nec
Ιησού έλεγον ούτός έστιν αληθώς ο προφήτης : sane mirum est eos de Christo ambigere, quando
άλλοι δε έλεγον ούτός έστιν ο Χριστός · οι δε έλα eliam in superioribus, cum turbæ audissent sermo
γον • Μή γάρ εκ της Γαλιλαίας ο Χριστός έρχεται και B nes Jesu , dicerent : « Hic est vere propheta ille ;
Ούχ ή Γραφή είπεν, ότι εκ σπέρματος Δαυίδ , και από alii vero dicebant : Hic est ille Christus ; quidam
Βηθλεέμ της κώμης όπου ην Δαυίδ , ο Χριστός autem dicebanı : Nuninam ex Galiläea Christus ve .
έρχεται και ότε και ο σχίσμα γεγένηται εν τώ όχλω nit ? Nonne Scriptura dicit, quod ex semine David ,
δι' αυτόν . ν 'Αλλά και μετ' ολίγα εκείνων γέγραπται , et de Bethlehem castello ubi erat David , Christus
ότι απεκρίθησαν οι υπηρέται : Ουδέποτε ελάλησεν veniet ? » quando eliam ( dissensio orla est in tur
ούτως άνθρωπος και ως και τους Φαρισαίους ειρηκέναι 33
ba propter eum , Sed paulo post illa scriptum
τοις θαυμάζουσι τον λόγον αυτού · τ Μή και υμείς πε est respondisse ministros : « Nunquam isto modo
τλάνησθε ; μή τις εκ των αρχόντων επίστευσενείς αυτόν loculus est homo : , adeo ut Pharisæi admiranti -
ή εκ των Φαρισαίων , αλλ ' ή ο όχλος (69) ούτος ο μη γινώ bus sermonem ejus dixerint : « Num vos etiam dea
σκων τον νόμον επάρατοί είσιν; » ότε και Νικοδήμου εί cepli estis ? num aliquis ex principibus, vel ex Pha
ρηκότος : « Μή ο Νόμος ημών κρίνει τον άνθρωπον , εάν risæis in eum credidit ? Annon turba hæc , quæ non
μή ακούση πρώτον παρ' αυτού, και γνώ τί ποιεί ; agnoscit legem , exsecrabiles sunt 35 ? , quando
απεκρίθησαν · Μή και συ εκ της Γαλιλαίας εί ; έρευ eliam cum dixisset Nicodemus : « Num lex nostra
νησον , και έδε, ότι εκ της Γαλιλαίας προφήτης ουκ α C judical hominem, nisi prius audierii ab ipso, et
εξέρχεται , ουδε εγείρεται . Πώς δε έδύναντο απλού cognoveril quid facial ? responderunt : Num el tu
στερον νοείν αυτόν εαυτόν αναιρήσειν οι ακούσαντες Galilæus es ? Scrutare, et vide quod a Galilæa pro
αυτού λέγοντος · ι Εγώ είμι το φως του κόσμου και phela non egreditur neque surgil 36. » Sed quomodo
ακολουθών μοι ου μή περιπατήση εν τη σκοτία , αλλ' simplicius poterant intelligere futurum ut seipsuin
έξει το φως της ζωής ; » Προς όν οι Φαρισαίοι ειρή interficeret , audientes eum dicentem : « Ego sum
κασιν , ότι « Συ περί σεαυτού μαρτυρείς : η μαρτυρία lux mundi : qui sequitur me, nequaquam ambula
σου ουκ έστιν αληθής : οίς απεκρίνατο ο Ιησούς λέ- . verit in tenebris, sed thabebit lumen vite 87 ? » Ad
γων : Κάν εγώ μαρτυρώ περί εμαυτού , η μαρτυρία quem Pharisei dixerunt : « Tu de teipso testifica
μου αληθής εστιν, ότι οίδα πόθεν ήλθον, και που ris ; testimonium tuum non est verum . Respondit
υπάγω. Υμείς κατά την σάρκα κρίνετε , εγώ ου Jesus, et dixit eis : Etiamsi ego lestimonium per
κρίνω ουδένα και εάν κρίνω δε εγώ , η κρίσις ή έμή hibeo de meipso , verum est lestimonium meum ,
αληθής έστιν , ότι μόνος ουκ ειμι , αλλ' εγώ , και ο quia scio unde venio , et quo vado . Vos secundum
πέμψας με Πατήρ . Και εν τω Νόμω δε τώ υμετέρω carnem judicatis, ego non judico quemquam : por
γέγραπται , ότι δύο ανθρώπων ή μαρτυρία αληθής ro etiam si judicem ego , judiciuin meum verum est,
έστιν · εγώ είμι ο μαρτυρών περί εμαυτού , και μαρ- D quia solus non summ ; sed ego, et qui misit une Ρa
τυρεί περί εμού ο πέμψας με ο Πατήρ. 5 Τί δε πιθα ler. Quin et in lege 300 vestra scriplum est,
νον προς το αποκτενείν εαυτόν μετά τους μεγαλο quod duorum hominum testimonium verum est :
φυέστερον ειρημένους τούτον τον τρόπον λόγους : ego sum is qui testimonium ſero de meipso , et
« ούτε εμέ οίδατε , ούτε τον Πατέρα μου ' εί έμε Testimonium ſert de me, qui misit me Pater 38. , Cur
ήδειτε , και τον Πατέρα μου αν ήδειτε ; » Είκός γάρ, vero verisimile erat, quod seipsum interſecturus
ότι τούτοις ομοίως εξεδέχοντο και το Εγώ υπά esset post lot verba lam magnifice a se hunc in
γω , και ζητήσετε με , και εν τη αμαρτία υμών απο modum dicla : « Neque me scitis, neque Patrem
θανείσθε · όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελ meum ; si me sciretis, etiain Patrem meum scire
θεϊν· και προς ον και απεκρίναντο οι Ιουδαίου: « Μήτι Lis 39 ? , Credibile enim est eos, perinde alque hæc
αποκτενεί εαυτόν , ότι λέγει : " Όπου εγώ υπάγω, verba , intellexisse illud : « Ego vado , et quæretis
υμείς ου δύνασθε ελθείν ; » Πάνυ δε και εμφαίνεται me, et in peccalo vestro moriemini ; quo ego vado,
31 Mich . v , 2 ; Matth . 11 , 6 ; Joan . VΙΙ , 42. 31 Joan . III , 22 . 33 Joan . vii , 40 seq . 34 ibid . 46 . 88 jbid .
47-19. 36 ibid . 31 , 32. 37 Joan . VΙΙΙ, 12. 38 ibid . 13-18 . 29 Joan . VΙΙ , 19.

(68) Αυτού. Lego αυτούς. (69 ) Ferrarius videtur legisse αλλ' ή ουχ ο όχλος .
5.9 ORIGENIS Ε60

eo vos non potestis venire 60 :: [ (70) cui etiam Αη εξουσία αυτού εν τω (71 ) αυτεξουσίως αυτόν απο
Jadei responderunt : « Nunφuid interficiet seip- θνήσκειν , καταλιπόντα το σώμα , και εν τω · « Εγώ
sum, quia dicit : Quo ego vado , vos non polestis υπάγω και και τάχα διά τό : « Εγώ υπάγω, και το επι
venire ? » ] Valde etiam ostenditur potestas ejus lum φερόμενον γίνεται το « Και ζητήσετε με. » Είκος
in eo quod libera polestate el voluntateipse moria- γάρ και τους παρατυχόντας ούτως αυτό απαλλασσο
1ur relicio corpore ; tum etiam in hoc dicto : Ego μένω του βίου ζητείν αυτόν· διά δε το εν ταις αμαρ
vado ; , et forlassis , quia dixit : « Ego vado, 1 τίαις αυτών αποθνήσκειν αυτούς, μηδέ μετά ταύτα
subjungitur, i el quæretis me , » Verisimile enim πάντα δυσωπηθέντας προς το μη διστακτικώς ειπείν
est eos qui illi ita e vita nigranti alerunt , ipsum περί αυτού • Μήτι αποκτενεί εαυτόν ; ) όπου
quæsituros : idcirco autem quod in peccatis suis άπεισι , μή δύνασθαι αυτούς απελθείν . Οίμαι δ' ότι ,
moriantur, neque post illa omnia pudore ila suf και κακοηθέστερον ονομάζοντες το κατά την παρά
fiindantur, ut non dubitanter de ipso dicant : δοσιν περί του θανάτου του Χριστού εις αυτούς έλη
Nunquid interſecturus seipsum est ? » quo ipse va λυθότος , και μη δοξάζοντες τον ούτως απαλλαττό .
dil, eos abire non posse. Existimo eliam quod mali μενον του βίου , ειρήκασι το Μήτι αποκτενεί εαυ
gnius nominantes illud quod erat in traditione de τον ; » Ενήν γάρ διστακτικώς μεν ειπείν , μετ' εμ
B
morte Christi , qui ad eos venerat , et non glorifican- Β φάσεως δε της παρά τη θανάτω δόξης αυτού , και
les eum e vila isto modo discedenlem , dixerunt : οιονεί ούτως ειπείν μήτι η ψυχή αυτού , ότε αυτός
? Nunquid seipsum interfecturus esi ? , Licebat βούλεται , εξελεύσεται καταλειφθέντος του σώματος ,
enim ambigue dicere, sed cum consensu cjus glo και διά τούτο φησι το: « " Όπου εγώ υπάγω , υμείς
riæ, quæ eral penes mortem ejus, el quasi hunc in ου δύνασθε έλθεϊν; » " Αμα δε και παρατηρήσεις διά
modum dicere : Nanquid anima ejus , quando ipse τα ειρημένα ημίν περί του , πώς τον βίον εξελή
volueril , exibit derelicto corpore , et hanc ob cau λυθε (72) , τό : « Και αναβαίνων εις Ιεροσόλυμα και
sam inquit : « Quio ego vado, eo vos non polestis Ιησούς παρέλαβε τους δώδεκα κατ' ιδίαν, και εν τη
venire ? » Simul etiam, quia disseruitmus quomodo oδώ είπεν αυτοίς : Ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα ,
e vila discesseril, observabis illud : « El ascendens και ο Υιός του ανθρώπου παραδοθήσεται τους αρχιε
Jesus Jerosolymam , assumpsit duodecin seorsum , ρεύσι , και γραμματεύσι, και κατακρινούσιν αυτόν
et in via dixit illis : Ecce ascendimus Jerosolymam, θανάτω, και παραδοθήσεται ( 73) τοις έθνεσιν εις το
et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum , έμπαίξαι , και μαστιγώσαι , και σταυρώσαι, και τη
el scribis, cl condemnabunt eum morli, et trade τρίτη ημέρα εγερθήσεται . 5 Εάν δέ τις ανθυπο
lur gentibus conspuendus, el flagellandus , et cru φέρη το: « Από τότε ήρξατο δεικνύειν τους μαθηταίς
C
ciligendus, et tertia die resurger 1. Quod si quis “ εαυτού , ότι δεί αυτόν εις Ιεροσόλυμα ανελθείν , και
respondeat illuit : « Ab eo tempore.cæpil ostendere πολλά παθείν από των αρχιερέων , και Φαρισαίων ,
discipulis suis, quod oporteret eum Jerosolymam και γραμματέων, και αποκτανθήναι και το
proficisci, el multa pati a principibus sacerdotum , « Μέλλει ο Υιός του ανθρώπου παραδίδοσθαι εις
el Pharisäis, et scribis, et interfici " ; » et illud : χείρας ανθρώπων , και αποκτενούσιν αυτόν, και τη
« Futurum esl ut Filius hominis 301 tradatur in τρίτη ημέρα εγερθήσεται , και έρείς , ότι απέκτειναν
manus hominum , et occident eum , el lertia die re αυτόν οι λέγοντες πάντες · « Σταύρου , σταύρου αυ
surget 43, , dices quod interfecerunt eum omnes τόν , και και οι γενόμενοι ένοχοι του θανάτου αυτού · ει
dicentes : « Crucifige , crucifige eum * , » et hi qui και , προλαβών τους στρατιώτας έρχομένους επί το
rei fuerunt mortis ipsius, etiamsi præoccupans mi πλήξαι τα σκέλη αυτού , κράξας ( 74 ) φωνή μεγάλη ,
lives venientes ut frangerent crura ejus, cum cla εξέπνευσε. Παραθήσεις δε εις τούτο το : « Πάς ο ευ
massel voce da, exspiraverit *5. Hinc etiam il. ρίσκων με αποκτενεί με , και το Πάς ο απο
lud adjunges : « Omnis inveniens me occidet me 46 κτείνας Κάϊν επτά εκδικούμενα παραλύσει . Ο Πώς
et illud : « Onnis qui interfecerit Cain , sepaplo γάρ πάς ο ευρίσκων τον Κάϊν αποκτενεί αυτόν , ενός
vindicabitur 1 ; quomodo enim omnis inveniens p αποκτείναντος αν αυτόν του προειληφότος ; ή πώς
Cain , occidel eum , si unus anticipaverit interficere πάς ( 73 ) ο αποκτείνας Κάϊν επτά εκδικούμενα παρα
eum ? Vel quomodo omnis qui interſeceril Cain , λύσει , ουκ αν πολλών αποκτεινάντων αυτόν ; ώς γάρ
septuplum punietur, cum multi non interfecerint περί πλήθους είρηται το πας. Τάχα δε και ο μεν
eum ? nam veluti de multitudine dicta est vox omnis . Πέτρος, ανθρωπικώτερον έκλαβών τα ειρημένα υπό
Fortassis etiam humanius cum intellexisset Petrus του Σωτήρος , φησίν : « "Ιλεώς σοι, Κύριε , ου μή
quæ dicta sunt a Servalore , inquit : « Propitius έσται σοι τούτο · ο δε Σωτήρ επιτιμών αυτώ, ως
60 ibid . 21 , 22. 41 Matth . XX, 17 seq. * Matt h . xv1 , 21 . 43 Matt h. XVI , 21 , 22 . ** Luc . XXIII , 21 .
55 Joan . ΧΙΧ , 32, 33. 66 Gen. IV, 14 . +1 ibid . 15 .
(70) Hæc supplevimus e Perionio . gio deest και ..
( 71) 'Εν τω . Deest in codice Regio. (74) Cod. Bodleian ., επί το πλήξει τα σκέλη αυ
(72) Πώς τον βίον εξελήλυθε. Ιta Lom. XXXII in του , κράξας , etc. Regius , έπιπλήξαι τα σκέλη ,
Ioan ., nun. 15, προ του τούτον εξελθείν τον βίον, κράξας.
ήν εν τω κόλπο του Αβραάμ. Ει η eodem ιοιπο (75) Codex Bodleianus, ή πώς πάς, Regius, ή επάν
paulo inferius , num. 16 , ου γαρ μόνον κατά το πάς . Paulo post in Regio perperam legitur αδικού
απλούστερον εξήλθε τον οίκον. μενα pro εκδικούμενα .
(73 ) Codex Bodleianus , και παραδοθήσεται , in Re
 561 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 569
μή καλώς εξειληφότι το ειρημένον , φησίν : « Ύπαγε A csto tibi , Domine , hoc non erit tibi 48 ; at vero
οπίσω μου , Σατανά , σκάνδαλόν μου εί, ότι ου φρο Servalor increpans eum , quasi non bene intellexe
νείς τα του Θεού , αλλά τα των ανθρώπων. ) 'Αλλά rit quod dictum fuerat , inquit : « Vade retro me,
και παρά τω Παύλο λεγόμενον· ο Εαυτόν παρέδωκεν Satana , Scandalam mihi es, quoniam non sapis quse
υπέρ ημών θυσίαν τω Θεώ , ο όρα ει μή τοιούτον Dei sunt, sed quæ sunt hominum " . , Vide vero
εστιν . Ούτως γούν μόνως δυνήση σώσαι αυτόν εις τον annon eliam quod apud Paulum dicitur : 1 Seip
αιώνα αρχιερέα κατά την τάξιν Μελχισεδέχ , και τον suum tradidit pro nobis bostiain Deo, » sit tale . Sic
'Αμνών του Θεού τον αίροντα την αμαρτίαν του igitur solum servare poleris summum sacerdotem
κόσμου, προσφερόμενον θυσίαν τω Θεώ , ουχ υπό in sæculum secundum ordinem Melchisedech " , et
ασεβών, αλλ' υπό αρχιερέων ευσεβών (76) . Ταύτα Agnum Dei tollentem peccatum mundi 31 , oblatum
μεν ούν ήμείς, κατά δύναμιν βασανίζοντες το βούλη hostiam Deo , non ab impiis , sed a piis pontificibus.
μα των λεγόντων το : « Μήτι αποκτενεί ( 77) αυτόν , Hæc quidem nos tradidimus pro viribus exploran
ότι λέγει : "Όπου εγώ υπάγω , υμείς ου δύνασθε ελ les propositum dicentium : « Nunquid interfecturus
θείν , και μετά το ακηκοέναι τηλικούτων των προειρη est seipsum , quia dicit : Quo ego vado , eo vos non
μένων υπό του Ιησού λόγων , εκδεδώκαμεν . Είκός δε poiestis venire 68 : , postquam audivissent lales
τινας προσκόπτοντας ως βεβιασμένη τη ερμηνεία B tanlosque sermones quos superius dixeral Jesus .
οίεσθαι απλούστερον αυτούς ειρηκέναι το · ο Μήτι Credibile autem est quosdan offensOs hac inter
αποκτενεί εαυτόν , και ως του μεν Ιησού αποκτενούντος pretatione , tanquain coacla , existinare eos simpli
εαυτόν , και έσομένου εν χώρα των εαυτούς διαχειρι cius dixisse : « Nunquid interfecturus est seipsum , )
σαμένων, και κολασθησομένων επί τούτω , τών δε perinde quasi Jesus interfecturus essel seipsum , et
Ιουδαίων παρά ( 78) τούτο ου δυναμένων εκεί γε futurus in loco eorum qui sibi ipsis manus inlule
νέσθαι, παρά το μή τω αυτώ ενόχους αυτούς γίνεσθαι rint, el ob hoc sunt puniendi , Judæis non valenti
περί εαυτών αμαρτήματι . Αλλά και αυτοί επιστη bus ob hoc illo ire , propterea quod obnoxii non
σάτωσαν ει δύνανται οι Ιουδαίοι υπονενου κέναι τον essent illi peccato de seipsis. At vero hi nolent
Ιησούν ταύτα ειρηκέναι εαυτόν καταδικάζοντα, ως num possint Judæi subcogitare Jesum hiec dixisse
απελευσόμενον εις τόπον κολάσεως , ένθα ουκ εδύ condemnantem seipsum , veluti profecturum ad lo
ναντο γενέσθαι , όσον επί τη εκδοχή ταύτη , οιονεί cum supplicii, quo non poterant illi proficisci,
κρείττονος ( 79) αυτού · ή ακόλουθον έσται λέγειν, quantum attinet ad hanc intelligentiam , quasi Je
ότι , είπερ τούτο νοών έφασκεν ο Ιησούς , και βουλό su meliores ac præstantiores essent : vel conse
μενος εαυτόν αποκτεί ναι ν
, κρείττο ενόμιζε το εαυτόν quens erit dicere, Jesum , si loquebatur hoc cogi
C
αναιρείν του μή τούτο ποιείν . Και ο Ηρακλέων μέν- " Lans , et volens 302 seipsum interficere, melius
τουγε ως απλούστερον ειρημένου του : « Μήτι αποκτε- putare seipsum interficere quam non seinterficere..
νεί εαυτόν , και φησίν , ότι πονηρώς διαλογιζόμενοι οι Heracleon sane, perinde quasi hoc dictuin fuerit
Ιουδαίοι ταύτα έλεγον, και μείζονας εαυτούς απο- simplicius : « Nunquid interfecturus est seipsum , »
φαινόμενοι του Σωτήρος , και υπολαμβάνοντες, ότι inquit quod maligne cogitantes Judaei Itec Ioque
αυτοι μεν απελεύσονται προς τον Θεόν εις ανάπαυσιν rentur, seipsos etiam ostendentes ipso Servatore
αιώνιον · ο δε Σωτήρ είς φθοράς και εις θάνατον εαυ- majores, et existimantes se quidem profecturos ad
τον διαχειρισάμενος , όπου εαυτούς ουκ ελογίζοντο Deum in requiem sempiternam ; Servalorem autem
απελθείν » και αυταίς λέξεσι φησιν , ότι ώοντο λέγειν ad corruptionem , et ad mortem , vi sibi ipsi illala ,
τον Σωτήρα οι Ιουδαίοι , ότι 'Εγώ έμαυτον διαχειρι quo seipsos non existimabant profecturos : et
σάμενος εις φθοράν μέλλω πορεύεσθαι , όπου υμείς iisden verbis inquit Judeos existimare Servatorem
ου δύνασθε ελθείν . Ουκ οίδα δε πώς κατά τον είπόν dicere : Ego, mihi ipsi vi illata , ad corruptionem
τα : « Εγώ είμαι το φως του κόσμου , και και τα εξής, profecturos sum , quo vos non potestis venire. Sed
ήν λέγειν , ότι Εγώ έμαυτόν διαχειρισάμενος εις haud scio quonam pacto , cum dixisset Jesus : « Ego
φθοράν μέλλω πορεύεσθαι. Εάν δέ τις λέγη μή τον
D sum lux mundi 5,1 et quæ sequuntur, possit
Σωτήρα ταύτα ειρηκέναι , τους δέ Ιουδαίους αυτό (80) dicere : Ego , mihi ipsi vi illata , profecturus sum ad
υπονενοηκέναι, δηλον ότι έρεί τους Ιουδαίους πε corruptionem . Sin vero dicat aliquis , Servalorem
φρονηκέναι περί αυτού , ότι φθείρονται οι εαυτούς hoc non dixisse , sed hoc Judæos subcogitasse, di
διαχειρισάμενοι , και ουδέν ήττον επoίει ταύτα , cel scilicet Judæos cogitasse de eo quod corrum
πιστεύων φθαρήσεσθαι , και κολασθήσεσθαι · όπερ ήν puntur qui sibi ipsis mortein consciscunt ; et ni
κατά πάντα ( 81) ηλίθιον. hilominus Jesum hæc facturum , etiamsi futuruin
credere il corrumperetur et puniretur; id quod erat modis omnibus faluum .
18 Marili . XVI , 22 . 69 ibid . 23. 80 Eplies. v, 2. Psal . cix , 31 Joan . 1, 29 . 03 Joan. vii, 22.
6 » ;! id.12 .
( 76) Codex Bodleianus, αρχιερέων ευσεβών , Re vertit , quasi Jesus melior , ac praestantior esset, και
gius . αρχιερέως ευσεβώς . sed tamen legenduin videtur z.polttoves , el ila
( 77 ) odex Bodleianus , Μήτε αποκτενεί , Regius, lego .
Μή αποκτενεί. (80) Codex Bodleianus , autó · Regius, auto).
( 78) Codex Bodleianus, παρά, Regius , περί . ( 81 ) Κατά πάντα . Deest in Regio colice , sed le
( 79) Kpeittcrcs. Sic niss. ei ipse Ferrarius, qui gitur in codicibus Bouleiano ci Barberino.
363 ORIGENIS 564

5. « Et dicebat illis : Vos ex infernis estis, ego e A 5. « Και έλεγεν αυτοίς · Υμείς εκ των κάτω έστε ,
supernis sum ; vos ex hoc mundo estis , ego non sum εγώ εκ των άνω ειμί • υμείς εκ του κόσμου τούτου
ex hoc mundo 58. » In superioribus etiam dixit : έστε , εγώ ούκ είμι εκ του κόσμου τούτου , ο Και εν
« Qui est de terra , de lerra est, et de terra loqui . τους ανωτέρω έλεγε το : “Ο ών εκ της γης , εκ της
tur ; qui e cælo venit, supra omnes est ; et quoil γης έστι , και εκ της γης λαλεί · ο εκ του ουρανού έρ
vidit el audivit hoc lestatur 86. ) Si igitur qui de χόμενος επάνω πάντων εστίν» και 8 εώρακε, και
ierra est , de terra loquitur ; et qui e cælo venil , ήκουσε , τούτο μαρτυρεί. » Εί τοίνυν ο εκ της γης
quod vidit et audivil, hoc ļestatur, quæres utrum εκ της γής λαλεί, και ο εκ του ουρανού ερχόμενος , ο
idem sit esse e terra el esse ex infernis, an diver εώρακε και ήκουσε , τούτο μαρτυρεί, ζητήσεις τοί
sum . Simul aulem observabis quod illic non dixe νυν πότερον ποτε ταυτόν εστι το έκ της γης είναι το
rit : Qui est e cælo , e cælo est , et e cælo loquitur ; εκ των κάτω είναι , ή έτερον . "Αμα δε παρατηρήσεις ,
nam fortassis Servalor non erat e cælo : non eral ότι κακεί ουκ είπεν ο ών εκ του ουρανού εκ του
præsertim in quantum est primogenilus omnis ουρανού έστι , και εκ του ουρανού λαλεί τάχα γάρ και
creaturæ o7 . Quod enim allinet ad vocem , e cælo , Σωτήρ ουκ εκ του ουρανού ήν , μάλιστα καθο Πρωτό
secundus homo est e ccelo , quemadmodum alicubi τοκος πάσης κτίσεως ήν. Το γάρ εκ του ουρανού ,
B
Paulus dicit : < Primus homo e lerra , lerrenus : ο δεύτερος άνθρωπος ήν εξ ουρανού ώς και ο Παύλος
secundus homo e cælo 68. » Atque etiam hoc in loco που φησίν: Ο πρώτος άνθρωπος εκ γης, χοϊκός :
notabis utrum tandem idem dical dicendo : « Vos ο δεύτερος άνθρωπος εξ ουρανού . 5 Και ενθάδε δε
ex infernis estis, » et : « Vos ex hoc mundo estis , ) επιστήσεις πότερόν ποτε ταυτό λέγει εν τω Υμείς
an diversuin sit esse e terra ab eo quod est esse ex εκ των κάτω έστε , ) και , « Υμεί ς εκ τούτο υ του
hoc mundo . Similiter etiam in his verbis quæres : κόσμου εστε , ή έτερόν εστι το είναι εκ της γης
« Ego e supernis sum , , el : « Ego non sum ex hoc παρά το είναι εκ του κόσμου τούτου . Το δ' όμοιον ζη
mundo . Dignum est enim ut inspiciamus quid sit ex τήσεις και εν τω · « Εγώ εκ των άνω ειμι , καί
supernis esse, et quid sit nion esse ex hoc mundo. Vi « Εγώ ουκ ειμι εκ του κόσμου τούτου . Ο "Αξιον
de igitur annon qui assumpsit ortum a maleria et γάρ ιδείν τι το έκ τών άνω είναι , και τι το μή
corporibus, eo quod meliora reliquerit, sit e lerra : εκ του κόσμου τούτου είναι . "Ορα τοίνυν ει μή
303 qui qualenus est e terra , de terra loquitur, και την από ύλης γένεσιν και σωμάτων ανειληφώς , τώ
altius aliquid intueri vel dicere non valens ; qui καταλελοιπέναι τα κρείττονα , εκ της γης έστιν ·
idem etiam ex infernis est : nam alia est consi όστις όσον έστιν εκ της γης , εκ της γης λαλεί, υψη
deratio esse ex infernis , alia esse e terra : VOx c λότερόν τι μη δυνάμενος βλέπειν , ή λέγειν. Ο δ ' αύ
enim inferne , consideratur in quodam veluti loco , τός και εκ των κάτω εστίν . "Αλλη μέντοιγε η επί
itidem in dogmatibus, et in discursu mentis : om νοια ή εκ των κάτω, και της γης" κάτω γάρ ώσπερ
nisque profecto lalibus dogmalibus et discursu τόπο τινι νοείται, ούτως και δόγμασι , και διανοία :
mentis utens quæ sunt ex infernis , ex infernis est. και πάς γε ο τοιούτος (82 ) δόγμασι και διανοία χρώ
Atque eliam hic mundus visibilis, materialis exsi μενος, άτινά εστιν εκ των κάτω , εκ των κάτω εστίν .
slens, propter eos qui materiali vila egent , loca ' Αλλά και ο δεικνύμενος κόσμος , υλικός γενόμενος ,
quidem habet diversa ; quæ sane ornnia compara διά τους δεηθέντας της (83 ) ενύλου ζωής, τόπους
lionc rerum immaterialium , el invisibilium , et μεν έχει διαφόρους , οίτινες δή πάντες ώς μεν προς
corpore carentium , inferna sunt , non tantum loco τα άλλα , και τα αόρατα , και τα ασώματα κάτω εί
quantum comparatione ad res invisibiles . Quan σιν , ου τόσον τω τόπω , όσον τη προς τα αόρατα συγ
tum autem in hoc mundo loca mundi inter se com κρίσει » όσον δε (84) επί τω κόσμω τόπους κόσμου
paranda sunt, quædam fuerint loca inferne , quæ συνεξετάζεσθαι , είεν άν τινες τόπου οι κάτω , και
dam superne : lerræ enim proxima inferne sunt, άλλοι άνω : τα μεν γάρ περίγεια κάτω έστι , τα δε
cælestia vero superne, adeo ut hac ratione qui ex ουράνια άνω : ώς κατά τούτο τον μεν εκ των κάτω
infernis sit , is etiam omnino sit ex lioc mundo; at D πάντως είναι εκ του κόσμου τούτου · τον δε εκ του
vero qui ex hoc mundo sit , non omnino sil ex in κόσμου τούτου μή πάντως είναι και εκ των κάτω.
fernis . Vide enim an municeps corporum aliquo “Ο γάρ πολίτης των σωμάτων, όρα ει έστι μέν πως
pacto sit ex hoc mundo , non tamen ex infernis lo εκ του κόσμου τούτου , ου μήν εκ των τοπικώς κά
caliter ; verunilamen ipse etiam ex infernis esi , τω · πλήν και αυτός , ως προς σύγκρισιν των νοητών ,
comparatione rerum quæ inente percipiuntur : εκ των κάτω και γάρ πάς ο των βλεπομένων πολί
elenim omnis municeps eorum quæ videntur 59 , της, και παρερχομένων , και προσκαίρων , εκ των κά
quæque pertranseunt, et quæ sunt temporalia , ex τω εστί , κάν εν συγκρίσει τόπων εκ των ανωτάτω
infernis est, etiamsi comparatione locorum sit ex τυγχάνη. "Εξεστι μέντοιγε τον εκ των κάτω , και εκ
supernis : licetque profecto cuicunque qui ex in του κόσμου τούτου, και εκ της γης μεταβαλείν , και
fernis, et ex hoc mundo , el e terra fuerit, immu γενέσθαι εκ των άνω, και μηκέτι εκ του κόσμου τού

88 Joan. VII , 25. 58 Joan . II , 51 , 52 . 87 Coloss , 1 , 15 . 88 1 Cor. XV, 47, 59 1 Cor. IV, 18.
(82) Codex Barberinus in margine habet τοιού (84 ) "Όσαν δέ , etc. Legenduno videtur όσον δε δει
τοις, sicque videturlegisse Ferrarius . επί τω κόσμω τόπους κόσμου συνεξετάζεσθαι , ειεν
(83) Codex Bodleianus, tis . Regius , tous , male. άν τινες , etc. In codice Bodleiano ante είεν legitur εί.
365 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 566

του , και άλλον εκ μέν του κόσμου τούτου , εκ του A lari et fieri e supernis , nec amplius ex hoc mundo
ουρανού δέ . φησί γούν τους μαθηταίς ο Σωτήρ ( 85 ) : esse : alii etiam licet, ex boc sæculo cum sit, fieri e
« Εκ του κόσμου ήτε , καγώ εξελεξάμην υμάς εκ του cælo , dicente discipulis Servalore 60 : « Ex mundo
κόσμου , και ουκέτι εστε εκ του κόσμου " , είπερ γάρ eralis , et ego vos e mundo elegi , nec amplius ex
ήλθεν ο Σωτήρ ζητήσαι, και σώσαι το απολωλός , mundo estis : , quandoquidem enim venit Servator
ήλθε τους κάτω και πολιτογραφηθέντας εν τοις κά quærere el servare quod perierat 61 , venit eos
τω μεταστήσαι επί τα άνω. Και γάρ εις τα κατώ Iranslaturus ad superna , qui iuſerne erani, el ascri
τερα μέρη της γης και καταβάς αυτός έστι διά τους εν pii cives inter eos qui inſerne erant. Etenim ipse
τους κατωτάτω της γης αλλά και ανέβη υπεράνω est, qui descendit in inferiores parles terræ ,
πάντων των ουρανών , οδοποιών τους βουλομένοις , και propter eos qui erant in infimis partibus lerre .
γνησίως αυτώ μαθητευομένους, την φέρουσαν οδών Quin eliam ascendil super omnes coelos 63, viam
επί τα υπεράνω πάντων των ουρανών, τουτέστιν επί præparauis volentibus, aique etiam his qui ipsius
τα έξω σωμάτων. Ει δε και ποθείς μαθείν από της discipuli sincere fuerint, ad ea quæ sunt supra on
Γραφής τις έστιν ο εκ των κάτω , και τις έστιν ο εκ nes cælos, hoc est ad ea quæ sunt extra corpora .
των άνω , άκουε : Επεί όπου ο θησαυρός εκάστου , Quod si cupis a Scriptura discere quis sit ex infer
B
εκεί και η καρδία εστίν · εάν τις θησαυρίζη επί της nis, itemque quis sil e supernis , audi : Quoniam
γης , εξ αυτού του θησαυρίζειν επί της γης εκ των ubi fuerit uniuscujusque thesaurus, illic erit el
κάτω γίνεται · εάν δέ τις θησαυρίζη εν τοις ουρανούς, cor 6 * ; si quis thesauros recondiderit in terra , ex
γεννάται άνωθεν , και αναλαμβάνει την εικόνα του ipso quod recondit thesauros in lerra , ex infernis
επουρανίου αλλά και άλλος διελθών πάντας τους ellicilur ; sin vero thesauros recondiderit in cælis ,
ουρανούς εν τέλει ευρίσκεται μακαριωτάτω. Είη δ' nascilur e supernis , el assumit imaginem super
αν και τα εκατέρου έργα, οία είπον ( 86): ώστε εί cælestis 65 : alque etiam alius 304 cum penelra.
πεϊν αν τα έργα της σαρκός ποιείν τον εκ των κά rit ommes cælos 66, in line invenielur beatissimo.
τω, τον δε καρπόν του πνεύματος τον έκ τών άνω , Sint autein utriusque opera , qualia dixi : ila ut di
και πάλιν την προς τον κόσμον τούτον αγάπην τον camus opera carnis facere eum qui ex ipſernis est ;
( 87) εκ του κόσμου τούτου · έπει , κατά τον Ιωάννην , fruclum vero spiritus facere eum qui est e supernis ;
ο έχων την αγάπην του Θεού, εκείνος ουκ έστιν εκ aſque rursus amorem erga hunc mundum facere
του κόσμου τούτου · ός δε ουκ αγαπά τον κόσμον , ου hominem ex hoc mundo exsistentem ; quoniam ,
δε τα εν κόσμω , αλλά λέγων· « Εμοί μη γένοιτο καυ secundum Joannem , qui habet ainorem Dei , ille
χάσθαι , ει μή έν το σταυρό του Κυρίου μου Ιησού c non est ex hoc mundo ; qui autein non diligit min
Χριστού , δι' ού εμοί κόσμος έσταύρωται , καγώ κό dum , nec ea quidem quæ in mundo sunt diligilor,
σμω , ! και χωρών το αγαπάν Κύριον τον Θεόν αυτού sed dicit ; « Mibi absit gloriari, nisi in cruce Do
εξ όλης της καρδίας αυτού , και εξ όλης της ψυχής mini inei Jesu Christi, per quein mihi mundus
αυτού , και εξ όλης της διανοίας αυτού , το μή θλί crucifixus est , el ego mundo 68 , 1 el capil diligere
βεσθαι την τοιαύτην αγάπην υπό της προς τον κό Dominum Deum suum ex toto corde silo, el ex lola
τμος αγάπης , και τα (88 ) εν τω κόσμω · αμήχανον anima sua , et ex 101a mente sua 69 , eo quod non
γάρ συνυπάρχειν την προς τον κόσμον αγάπην τη premalur talis amor ab amore mundi, et eorum
προς τον Θεόν αγάπη : ως αμήχανον συνυπάρχειν quæ sunt in mundo. Fieri enim nequit ul simul
αλλήλους φως και σκότος, η Χριστόν και τον Βελίαρ, exsistat amor erga mundum cum amore erga Deum ,
ή τον ναόν είναι του Θεού μετά του ναού τυγχάνον- quenmadmodum fieri nequit al simul exsistantlux
τος (89) ειδώλων . Ως διαφοράς μέντοιγε ούσης των el lenebræ , Christus et Beliar : item fieri nequil ut
κάτω προς άλληλα , λέγεται υπερθετικώς το · "Έθεν idem templum sit templum Dei , et templum idolo
το με ένα λάκκω κατωτάτων και το : « Εις τα κα ruin 70. Jam quasi differant inter se loca quæ inſer
τώτατα της γης και καταβάς , ούτός έστιν και ο ανα ne sunt , superlative dicitur ; 1 Posuerunt me in
βάς . » Διόπερ ενώπιον του Χριστού « προπεσούνται D lacu infimo 11, 5 et illud : « Qui descendit ad infi
μεν πάντες οι καταβαίνοντες και εις τα κατώτερα μέ mas partes terræ , hic est etiam qui ascendit 78 ; )
ρη της γης , εις άδου : επεί αληθές τό: « Ουκ έστιν quocirca coram Christo i procident omnes descen
εν τώ θανάτω ο μνημονεύων σου · εν δε το άδη τις dentes 73 , ad inferiores parles terræ , nempe in
εξομολογήσεταί σοι ; » Εάν δέ τις ανθυποφέρη το infernun , quoniam verum est illud : « Non est in
καταβαίνειν αυτόν εις τα κατώτερα της γης, επιτη morte qui memor sit lui ; in inferno autem quis
ρήσεις, ότι επί των καταβαινόντων εις γην είρηται confitebitur tibi 7* ? » Quod si contra quis objiciat
το προπετούνται υποπιπτόντων γάρ το Χριστώ, ipsum etiam descendere ad inferiores partes ler
60 Joan . XV , 19 . 61 Luc . XIX , 10 . 62 Eplies . IV, 9 . 63 jbid . 10. 6 % Maith . vi , 21 . 63 | Cor. XV, 49.
66 Ηebr. IV, 14 . 67 1 Joan. 1 , 15 seq . 68' Gal : ι . VI , 14. 69 Mailli . XXII , 37 . 70 II Cor . VI , 14-16.
71 Psal . LXXXVII , 7. 72
Eplies. IV , 9, 10. 73 Psal. XXI , 30. 14 Psal , VI , 6.
(83 ) Ο Σωτήρ . Deest In codice Regio , sed legi ( 87) Codex Bodleianus, tóv. Regius , thy , male .
Iur in Bodlciano .
( 88) Codex Bodleianus, xal toy
( 86) Sic habet codes Bodleianus, melius quam ( 89) Codex Bodleianus , τυγχάνοντος: Regius τυ ; -
Regius, in quo legitur εκάστου έργα οίον είπα . χάνειν .
567 ORIGENIS 5f8
re , observabis dictum esse de descendentibus in A και γόνυ ( 90) καμπτόντων εν τω ονόματι Ιησού, τι
terram verbum , procident : namque ex his qui co νές μέν πρότερον ( 91), τινές δε ύστερον προπεσουν
raits Christo cadunt , quique genu flectunt in no ται αυτό και τάχα οι επί γης προπεσούνται, και
mine Jesu , quidam antea , quidam post coram eo προ ετέρων υποταχθήσονται ( 92) : χειρόνων γάρ το
cadent ; el fortassis qui sunt super terram , ante ύστερον υποτάσσεσθαι, διό και ο έσχατος εχθρός κατ
cadent, et ante alios subjicienlur ; malorum nam αργείται ο θάνατος . » Μετά ταύτα ζητήσεις εί , ώσ
que esl oliimo subjici ; quam ob causam a ultimus ) περ έστι των κάτω διαφορά διά το λέγεσθαι τι κα
etiam inimicus abolebitur mors 78. , Postea quæ τωτάτω , ούτως και των άνω διαφοραί μάλιστα επεί
res num quemadmodum locorum quae sunt inferne, κληρονομία εστί βασιλείας (93) ουρανών» πάντων κλη
eo quod dicatur quid infimum , ita etiam eorum ρονομουμένων ουρανών όντων άνω , αλλ' ουχ ομοίως
que sunt superne , sit differentia : idque preser- εχόντων το είναι άνω . Αλλά και επί της νοητής κα
tim , quoniam regni cælorum bæreditas nobis ob ταβάσεως( 94 ) της ψυχής διά την κακίαν , και τα μοχθη
tingat : qui coli omnes hereditale nobis obtingen- ρα δόγματα , και νοητής αναβάσεως αυτής επιστή σας,
tes cum sint superne, non æqualiter tamen inter se ουχ απλώς (95) ευρήσεις διαφοράν · επιπλείον γάρ
habent illud superue . Quin etiam si anime propter νοητώς καταβαινουσών νοήσεις . "Αμα δε όρα ει μη
malitiam et priva 305 dogmata , intelligibilem Πο- Β μυστικώτερον , και ου τοπικώς , περί της (96) Ιη
taveris descensum , el intelligibilem ipsius ascen σου ψυχής ακούσεις τό : « 'Αναβάς υπεράνω πάντων
sum , non parvam invenies differentiam : latius των ουρανών και η γαρ νοητή ανάβασις εκείνης της
enim considerabis intelligibiliter descendentes . Si- ψυχής υπερπεπήδηκε και πάντας τους ουρανούς, και ,
mul eliam vide an non sacratiori modo el non lo ως έστιν ειπείν , ήδη έφθασε προς αυτόν τον Θεόν .
caliter intelligas de anima Jesu illud : « Qui ascen Πλήν εστί τις και έτερος παρά τον δεικνύμενον και
dit super omnes cælus 76 6 :) nam intelligibilis αισθητόν κόσμον τον συνεστώτα εξ ουρανού και γης,
ascensus : illius anime ultra etiam omnes celoς ή ουρανών και γής, κόσμος, ενώ έστι τα μη βλεπό
transiliit , jamque, ut ita dicam , ad ipsuin pervenit μενα, και όλον τούτο κόσμος αόρατος , κόσμος ου
Deum . Veruntamen præter hunc visibilem et sen βλεπόμενος, και νοητός κόσμος · ου τη θέα, και το
sibilem mundum , constantem e cælo et lerra , vel κάλλει ενόψονται οι καθαροί τη καρδία, προευτρεπι
e celis et terra , est etiam alius quidam nmundus ζόμενοι διά του ενοράν αυτώ επί το μετελθείν, ώς
in quo sunt quæ non videntur : et hoc lolum est τ ' αν και αυτόν οράν , ώς οράσθαι πέφυκεν ο Θεός ,
mundus inaspectabilis , mundus qui non videtur, τον Θεόν. Ζητήσεις δε ει κατά τι των σημαινομένων
mundus intelligibilis : cujus visione el pulchritu δύναται ο Πρωτότοκος πάσης κτίσεως είναι κόσμος ,
«line fruentur qui puro stunt corde, quo hujus mun- c και μάλιστα καθ' και σοφία εστίν η πολυποίκιλος : το
di intelligibilis visione antea bene parali penetrant , γάρ είναι πάντας ούτινοσουν τους λόγους , καθ' ους
vel ad ipsum Deum videndu m , quatenu s videri na γεγένητ αι πάντα τα υπό του Θεού εν σοφία πεποιη
tara polest Deus . Insuper etiam quieres an juxta μένα , ώς φησιν ο προφήτης :« Πάντα εν σοφία εποίη
aliquam significationem possit Primogenitus omnis σας, και εν αυτώ είη αν και αυτός κόσμος, τοσούτω
77 esse mundus , et praesertim in quantum ποικιλώτερος του αισθητού κόσμου και διαφέρων,
crealuræ
est sapientia multiforinis 18 : eo enim quod siot όσα διαφέρει γυμνός πάσης ύλης του όλου (97 ) κό
in sapientia omnes rei cujuscunque rationes juxta σμου λόγος του ενύλου κόσμου , ουκ από της ύλης ,
quas facia sunt omnia quæ facta fuere a Deo , ut αλλ' από της μετοχής του Λόγου , και της σοφίας, των
inquit Prophela : « Omnia in sapientia fecisti 79, κοσμούντων την ύλην κεκοσμημένων. Και όρα ει δύο
in ipso eliain mundus fuerit , tanto picluratior, or ναται ο λέγων · « Ουκ ειμι εγώ εκ του κόσμου τού
matior atque etiam præslantior mundo sensibili , του , και η ψυχή είναι του Ιησού εμπολιτευομένη τη
« uanto ratio mundi nuda ab omni maleria prestal όλω κόσμω εκείνω , και πάντα αυτόν εμπεριερχομέ
hoc mundo malerialo, non propter materiam , sed νη , και χειραγωγούσα επ' αυτόν τους μεμαθητευμέ
participatione illius Λόγου , [ id est illius Filii Dei , νους , ότι ουδέν (98) έχει εκείνος ο κόσμος κάτω , ώς
qui est vera ratio, ] et participatione sapientiae , D ουδέ (99) ούτος , ως προς το ακριβές εξετάζοντι, άνω.
quæ mundum et ornamentum afferunt maleriæ Πώς γαρ δύναται έχειν τι ο κόσμος ούτος άνω , ού ή
omnium quæ mundo insignita fuerint. Ac vide num κτίσις καταβολή εστιν (1 ) ; Ου γαρ ώς έτυχεν άκου

15 ΙCor . XV , 26. 76 Ephes. IV , 10. 71 Coloss . 1 , 15. 78 Ephes . III , 10 .
( 90) Και γόνυ. In Regio codice deest και .
(91 ) Codex Bodleianus, πρότερον " Regius , πρό
τεροι.
( 92) Codex Bodleianus , υποταχθήσονται: Regius ,
υποτάσσονται .
( 95) Codex Bodleianus , εστί βασιλείας : Regius ,
εστίν η βασιλεία .
(94 ) Codd . Bodleianus et Barberinus, καταβά
σεως : Regius, βάσεως.
(93 ) Ούχ απλώς , etc. Sic habel codex Bodleianus,
quod per grammaticas leges non licet . In Regio et
Berberino legitur, ουχ απλώς εύρήσεις διαφοράν
19 Psal . C11 , 24 .
επιπλείον νοητώς καταβαινουσών νοήσεις. Ηuelius
vocem vonoeis expungebat , vel ila cerle legendum
censelist, ουχ απλώς εύρήσεις , και διαφοράν επι
πλείον νοητώς καταβαινουσών νοήσεις.
(96) Codex Bodleianus , περί της Regius , περί
του .
(97) Του όλου . In codice Bodleiano deest όλου .
(98) Codex Bodleianus , ότι ουδέν • in Regio deest
ότι.
(99) Codex Bodleianus , ώς ουδέ • in Regio omitti
tur , ώς .
( 1 ) Ού ή κτίσις καταβολή εστιν . In thac voce ,
509 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XIX . 570
στέον του , « Προ καταβολής κόσμου " ) επίτηδες διά A possit anima esse Jesu que dicit : • Ego non summ
τοιαύτην (2 ) επίνοιαν πλασάντων όνομα των αγίων ex hoc mundo 80 , 1 conversans in illo lolo mundo ,
τό , της καταβολής . Καίτοιγε εδύναντο λέγειν προ omnenique eum perlustrans, manuque ducens ad
κτίσεως κόσμου , και μη χρήσασθαι τω της καταβο eum eos qui didicissent nihil inferne habere mun
λής ονόματι . "Όλος ουν ο κόσμος, και τα εν αυτώ dum illum intelligibilem ; quemadmodum neque
εν καταβολή εστιν · έξω δε καταβολής κόσμου παν isle, si quis accurale perpendat, quidquam superne
τος γίνονται οι του Ιησού γνήσιοι μαθηται, ούς εξε . habet . Alioquin quoniodo mundus isle habere ali
λέξατο εκ του κόσμου , ίνα μηκέτι ώσιν εκ του κό- φuid superne potest , cujus conditio est dejectio ?
σμου , αίροντες τον σταυρόν εαυτών, και ακολουθούν Neque enim oscilanter legendum est illud , « anle
τες αυτώ . dejectionem mundi 81 , , cum sancti convenienter,
el sludiose nomen hoc tñs xatabolñs ( hoc est dejectionis] propler talem intelligentiam finxerint. Alio
quin dicere poterant tepo xtisews (hoc est ante conditionem] mundi, nec uli dejectionis vocabulo. Tolus
itaque mundus, el quæ in ipso sunt, in dejectione sunt ; at vero extra dejectionem totius mundi 306
exsistunt germani Jesu discipuli, quos e mundo elegerat, ut non amplius essent e mundo, tollentes crucem
suam, et sequentes eum 's.
6. « Είπον ούν υμίν, ότι αποθανείσθε εν ταίς αμαρ 6. « Dixi ergo vobis quod moriemini in peccatis
τίαις υμών · εάν γάρ μή πιστεύσητε , ότι εγώ είμι , vestris ; nisi enim credideritis quod ego sum , mo
αποθανείσθε εν ταίς αμαρτίαις υμών . » Πότε είπεν B rienini in peccatis vestris 88. » Quando dixit illis :
αυτοίς : « 'Αποθανείσθε εν ταίς αμαρτίαις υμών , και · Moriemini in peccatis vestris , » nisi quando di
ή ότε έφασκε : « Ζητήσεσθε (5) με , και εν ταίς αμαρ- xil , « Queretis nie , et in peccatis vestris moriemi
τίαις υμών αποθανείσθε ; » Τί δε το αίτιον του εν ni 84 ? , Quid vero est in causa ut homines mo
ταίς αμαρτίαις αυτών αποθνήσκειν ανθρώπους , και το riantur in peccatis suis , nisi non credere Jesum esse
μη πιστεύειν , ότι Ιησούς έστιν ο Χριστός ; αυτός Christum ? ipse enim inquil : « Nisi credideritis
γάρ φησιν : « Εάν μή πιστεύσητε , ότι εγώ είμι, quod ego ipse sum, morieanini in peccalis vestris. )
αποθανείσθε εν ταις αμαρτίαις υμών . » Ει δε και μη Quod si quis non credil Jesum esse Christuin , mo
πιστεύων , ότι 'Ιησούς ο Χριστός εστιν, αποθανείται ritur in peccatis suis ; scilicet qui non morilur
εν ταίς αμαρτίαις εαυτού , δηλον , ότι ο μή αποθνή in peccatis suis , is Christo credit. At vero qui
σχων εν ταίς αμαρτίαις αυτού πεπίστευχε το Χρι moritur in peccatis suis, etiamsi dical se Christo
στώ: ο δε αποθνήσκων εν ταίς αμαρτίαις εαυτού , credere, quantum ad verilalem ipsi non credidit ;
χαν λέγη πιστεύειν τα Χριστώ , ως προς το αληθές nam etiamsi dicatur fides, sed sit sine operibus,
ου πεπίστευκεν αυτώ εάν γάρ (4) λέγηται μεν πί hujusmodi fides morlua est , ul legimus in Epistola
στις , χωρίς δε έργων τυγχάνη, νεκρά έστιν ή τοιαύ quæ Jacobi nomine circumfertur 88. Duis igitur
τη, ώς εν τη φερομένη Ιακώβου Επιστολή ανέγνω- C putas est credens , nisi ille qui eo pervenit ut not
μεν. Τίς ούν άρα εστίν ο πιστεύων ή και πεπονθώς εκ cadal, quantum ad hæc verba pertinel, in ea pec
του διακείσθαι κατά τον λόγον , και συμπεφυκέναι cata quæ sunt ad mortem 86, eo quod affectus sit
αυτό το μή εμπεσείσθαι αν , όσον μεν επί τούτοις secundum rationem et coaluerit cum ea ? quan
τοις ρητοίς, εις τα λεγόμενα προς θάνατος είναι lumn vero ad illa verba : « Omnis qui credii Jesum
αμαρτήματα και όσον δε επί τω · , Πάς και πιστεύων , esse Christum , ex Deo nalus est $7 , , ut non pec
ότι Ιησούς Χριστός εστιν , εκ του Θεού γεγένηται , και cel in ullo eorum quæ fiunt præter rectam ratio
ουχ αμαρτάνει και προς ό τι δη ποτούν των παρά nem ? Insuper memoria repeleus ea , que est Primo
τον ορθόν γινομένων λόγον; " Έτι δε μάλλον νοήσεις genitus omnis creature 88 , considerabis quid sit :
τι έστιν : « Εάν γάρ μή πιστεύσητε , ότι εγώ είμι , « Nisi credideritis quod ego sum , morierini in
αποθανείσθε εν ταίς αμαρτίαις υμών, και ά εστιν ο peccatis vestris 89. , Verbi gratia , qui credit quid
Πρωτότοκος πάσης κτίσεως αναλογιζόμενος . οίον ο sit justitia , injuriam non inferet ; el qui crediderit
πιστεύων τι εστιν ή δικαιοσύνη , ουκ άν αδικήσαι: in sapientiam , quod satis explorale perceperit co
και διά το τεθεωρηκέναι ήτις εστίν ή σοφία, πεπι gnoveritque eam , is nec fatuum aliquid loquetur
στευκώς εις την σοφίαν , ουκ άν τι μωρόν λέγοι, ή nec faciet. Ad hæc qui crediderit Abyo , [id est
πράττοι· επεί ο πιστεύσας ( 5) τώ εν αρχή προς τον D rationi el Filio Dei] qui erat in principio apud
Θεόν Λόγω , εν τω κατανενοηκέναι αυτόν, ουδέν αλό Deum ; dum illius cognitione fruitur, nihil a ra
Jo
60 Joan . VII , 23. 81 Joan . Χνη , 24; Ephes. 1 , 4 ; I Pelr. 1, 20. 82 Joan. XV , 19 ; Μarc . , 34 . 83 an .
VII , 24 . 86 ibid . 21 . 85 Jac . 11 , 20. 86 Rom. VI , 16, 87 Joan . V , 1 . 88 Coloss. 1, 14. 8939 Joan . viII , 24 .
90 Joan . 1 , 2.

καταβολή , patrocinium quaesivit Origenes opinioni
suæ, qua mundum conditum fingebal ex mentiunn
diversitate, quæ huc dejici meritæ sunt. Vide I, u
Περί αρχών , cap. 5 , num . 4, el Origeniana nostra ,
lib. Ii , quæst. 12, num . 2 , ubi de mundo disseri
μιές . Huetius.
(2) Επίτηδες διά την τοιαύτην . Sic recte ha
bei codex Bodleianus, in Regio autem et Barberina
perperam legitur , επίτηδες τοιαύτην επίνοιαν πλα
σάντων ονομάτων αγίων.
( 3) Codex Bodieianus, ζητήσεσθε · Regius, ζη
τήτε .
( 4) Codex Bodleianus, εάν γάρ Regius , εάν δε .
(5 ) Eπει ο πιστεύσας , etc. Ferrarius videtur
legisse έτι και πιστεύσας , etc.
 ORIGENIS 572
570
tione alienum facturus est : sic qui credit quod Α γως ποιήσαι · προς τούτοις και πιστεύων , ότι αυτός
ipse est pax nostra " , haudquaquam quidpiam έστιν η ειρήνη ημών , ουκ άν τι πολέμου και στάσεως
operabitur dissidii au : belli . Quin etiam , quando- ενεργοίη . Αλλά και είπερ Χριστός εστιν ου μόνον
quidem Christus est non solum Dei sapientia , Θεού σοφία , αλλά και Θεού δύναμις, ο πιστεύων αυ
Verum etiam Dei potentia , qui credit illi , in quan- τω καθ ' και δύναμις έστιν , ουκ αν είη περί τα καλά
turn potentia Dei est , haudquaquam erit impotens αδύνατος . Αναγκαίως δε υπονοούντες αυτόν υπομο
ad preclara . Proinde necessario eum consideran- νην και ισχύν διά το • « Και νυν τίς η υπομονή μου ;
1es patientiam et fortitudinem , propter illud : « Ει Ουχί Κύριος ; » και το : Ισχύς μου , και το « Υπό
nunc quæ est patientia mea ? Nopne Dominus ? ? στασίς μου ο Κύριος, και φήσομεν , ότι εί ενδίδομεν (6)
et , o Fortitudo mea ; et , « Substantia mea πρός πόνους, ου πιστεύομεν αυτώ και καθ' ό έστιν
Dominus 8 , dicemus quod si cedimus ad la- υπομονή και εί ασθενούμεν , ου πεπιστεύκαμεν αυτώ
bores , non credimus illi , in quantum est 307 καθ' ό έστιν ισχύς. Εάν δε αναλεγόμενος τάς λοιπές
patientia ; et si infirmamur, non credimus ei, in επινοίας του Χριστού , ου χαλεπώς εκ των ειρημένων
quantum est robur. Quod si collegeris cæleras ευρήσεις τίνα τρόπον και μη πιστεύων τα Χριστώ απο
Christi considerationes , non difficulter invenies, ex θανείται εν ταίς αμαρτίαις αυτού · γινόμενος γάρ εν
B
his quæ diximus, quonam pacio qui non credit τοίς εναντίοις τη επινoία ών εστιν ο Χριστός , εν α.
Christo , moriatur in peccalis suis . Νam qui fuerit ταϊς αποθνήσκει ταίς αμαρτίαις.
in his quæ contraria sunt considerationi earum
rerum quæ est Christus, in suis peccatis morilur.
7. e Dicebant ergo illi : Tu quis es94 ?, Conse 7. "Έλεγον ούν αυτώ : Συ τις εί; » 'Ακόλουθον ήν
quens erat ut , audientes quæ a Jesu dicebantur τους ακροωμένους μετά πολλής εξουσίας απαγγελλο
cum multa poleslale , interrogarent quis esset talia μένων υπό του Κυρίου πυνθάνεσθαι τις είη ο ταύτα
loquens και videbatur enim esse aliquis liomine major, λέγων· ενέφαινε γάρ το είναι ανθρώπου μείζον (7),
et nalura quædam divinior Servalor dicens : « Nisi και θειοτέρα της φύσις τυγχάνειν ο Σωτήρ φάσκων,
credideritis quod ego sum , nioriemini in peccatis ότι, « Εάν μή πιστεύετε , ότι εγώ είμι , αποθανείσθε
vestris 98. , Illud ergo : « Tu quis es ?, veluti poslu εν ταίς αμαρτίαις υμών . » Το ούν : Συ τις ει ; »
lantium est responsum , Ego sum Christus : vel , οιονεί αιτούντων ήν απόκρισιν , ότι, Εγώ είμι ο Χρι
Ego sum propheta : vel , Ego sum Elias ; vel for στός » ή , Εγώ είμι ο προφήτης ή , Εγώ είμι Ηλίας
lassis, Ego sum angelus Dei : neque enim , nisi ή τάχα, Εγώ είμι άγγελος Θεού : ουκ αν γάρ μή είς
unus ex liis esset , ac similis eis , proferret talia c τις τούτων ήν , και παραπλήσιος (8) αυτοίς τυγχά
verba genuina. νων , προσεφέρετο γνησίους λόγους τηλικούτους.

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ Κ' .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS VICESIMUS .

1. Vicesimum lomum in Evangelium a Joanne D 1. Είκοστον υπαγορεύοντες εις το κατά Ιωάννην

traditum commentaluri, Dei amantissime atque in Ευαγγέλιον τόμον , φιλοθεώτατε και φιλομαθέστατε
Domino exercitatissime Ambrosi , decentissime εν Κυρίω 'Αμβρόσιε , ευχόμεθα εκ του πληρώματος
precamur e plenitudine Filii Dei, in quem propenso του Υιού του Θεού , εις ον ευδόκησε πάν το πλήρωμα

91 Ephes . 1 , 14. 92 Psal. XXXVIII, 8 . 93 Psal. CΧVΙΙ , 14 . 9. Joan . VII , 25. 95 ibid. 24.
( 6) Codices Bodleianus et Barberinus , ει ενδίδο που μείζων .
μεν. In Regio codice deest εί . ( 8 ) Codex Regius, ουκ άν μή έν τι τούτων ήν,
(7) Tο είναι ανθρώπου μείζον. Lego τι είναι αν- παραπλήσιον, sed Bodleianus lectionem nostri tex
θρώπου . Ferrarius videtur legisse τις είναι ανθρώ . tus exhibel .
573 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX .
της θεότητος κατοικήσαι , λαβείν νοήματα πλήρη , και , A animo fuit omnis plenitudo divinitatis habitare 8,
έν ' ούτως είπω, ναστά, και μηδέν έχοντα διάκενον ,
το Ευαγγέλιον (9) κατά εξεταζόμενα ημίν αποκα
λυφθή , και μήτε παραλειπόντων τι ημών των δεόν
των εξετάζεσθαι , και υπομνηματικούς γράμμασι
πιστεύεσθαι , μήτε ώς oύ χρή πλεοναζόντων , μήτε
παρεκδεχομένων τον του Σωτήρος ημών νούν . Θεός exuberantibus, ubi non sit opus , ac ne perverten
ούν ημίν πέμψαι αυτόν τον Λόγον εαυτόν εμφανί
ζοντα , ίνα του βάθους αυτού , δωρουμένου του Πατρός,
θεαται γενώμεθα(10) !
2. Οίδα , ότι σπέρμα Αβραάμ έστε , αλλά ζητείτε
με αποκτείναι , ότι ο λόγος ο έμός ου χωρεί εν
υμίν. Δόξει μάχην περιέχειν τοις μη κατανοούσι τα
σημαινόμενα από της, σπέρμα , φωνής, και της,
τέκνον , το· οίδα , ότι σπέρμα 'Αβραάμ έστε, πρός 8B
το ευθέως επενεχθησόμενον , και προς τους αυτούς
λεγόμενον: Εί τέκνα του Αβραάμ έστε , τα έργα
του Αβραάμ ποιείτε . "Ιν' ούν ταύτα θεωρηθή , έδω
μεν πρώτον σωματικώς σπέρματος και τέκνου δια
φοράν. Και σαφές γε , ότι το μεν σπέρμα τινάς έχει
τους λόγους του σπείροντος εν εαυτώ , έτι ήσυχάζον
τας και αποκειμένους το δε τέκνον , μεταβάλλοντος
του σπέρματος και εργασαμένου την παρακειμένην
αυτώ ύλην από της γυναικός , και των επισυναγομέ
νων τροφών μορφωθεν , και εις γένεσιν ευτρεπισθεν,
υφίσταται και εί τι μέρος εστί κυρίως τέκνον τινός,
ως προς τα σωματικά , εκ σπέρματος υπέστη: ει δε
τι εστί σπέρμα, ου πάντως τέκνον γίνεται . Τούτων
δε ημίν προδιαληφθέντων, ει μεν σωματικώς έχρήν C
νοείν το· οίδα , ότι σπέρμα Αβραάμ έστε , έδοξεν.
αν πάντως ακολουθείν τo και τέκνα είναι του Αβραάμ
πρός ούς ο λόγος συγχωρουμένου , ότι έτι σπέρμα
εστί το τέκνον , και ου κατά το ακριβές διδομένου .
Επει δε από ήθους κρίνεται και έργων τα τέκνα του
'Αβραάμ, μήποτε από τινων σπερματικών (11 ) λό
γων συγκαταβαλλομένων τισιν , ώς oίμαι , ψυχαίς , δεί
χαρακτηρίζειν τους όντας σπέρμα του Αβραάμ. Και
είπερ ( 12) , ως κατά το σωματικόν , ου πάντες άνθρω-
που σπέρμα εισί του Αβραάμ, ούτω κατά τα νύν
αποδιδόμενα περί του , τίνες εισί σπέρμα του Αβραάμ,
δηλον , ότι ου πάντες άνθρωποι μετά πάντη σπερμα-
τικών λόγων των εγκατασπαρέντων αυτών (13) ταϊς
ψυχαίς τω βίω των ανθρώπων επιδεδημήκασι. Την
δε τούτων αιτίαν κατά μεγάλας κρίσεις και δυσδιη- D
16 Coloss . 11, 9 . 97 Joan . VΙΙΙ , 37 . 98 ibid . 39.
(9) Το Ευαγγέλιον , etc. Legendum videtur cum
Ferrario ίνα το Ευαγγέλιον κατά τα εξεταζόμενα
ημίν αποκαλυφθή . Revera in codicibus Barberino et
Bodleiano legitur αποκαλυφθή , sed in Regio απο
καλυφθήναι.
(10 ) Θεαται γενώμεθα . Mulla post haec verba
deesse conjectal Feriarius. At nullum hiatum agno
scunt codices nostri manuscripti.
( 11 ) Mήποτε από τινων σπερματικών , etc. Ηec
ab Origene non καταφατικώς , sed διαπoρητικώς γιο
poni notandum est. Multum aulem a niente Orige
nis aberraverit , qui ex hoc loco propugnasse eum
dixerit sententiam illam quæ animas ex Traduce pro
pugnari sciscit, quam sexcentis ipse locis obtrivit.
11.c quippe rationes quasdam seminales , inysticas ,
374
accipere sensus pleios, et ut ita dicam , solidos,
nihilque vacui habentes : ut Evangelium quod a
nobis examinatur, manifestelar ; nibil nobis omil
tentibus corum quæ indaginem requirant quæque
committi debeant commentationibus ; neque item
tibus quidem Servaloris nostri Jesu mentem . Atque
ulinam Deus nobis millat suum ipsius Verbum ,
quod seipsuni ostendat , ut profunditatem ipsius,
donante Patre , videre possimus !
308 2. Novi quod Abrahæ semen eslis , sed
quærilis me interficere, quoniam sermo meus locum
non habet in vobis 97. Hic contextus : Novi quod
Abrahæ semen estis , videtur non considerantibus
quid significet vox , semen , et quid significel Vox ,
filius, pugnare cum illo contextu qui mox inferen
dus est , quique ad eosdem dicilur , nempe : Si filii
Abrahæ estis , opera Abrahæ facile 98. Ui ergo hæc
considerentur ,Σ videamus in primis corporaliter
filii et seminis differentiam . Ac certe perspicuum
est quod semen illius cujus est semen , rationes in
seipso contineat adhuc pausantes et reconditas :
filium vero exoriri et subsistere, mutalo semine,
et operante in maleriam sibi appositam a muliere,
et ex nutrimentis collectis formalum , et ad orlum
diligenter præparatum . Quod si aliquid alicujus est
proprie filius , quod ad corporalia allinci, ex semine
ortum est ; cum tamen si aliquid est semen , noi
continuo sit filius, Ilae cum praefati fuerimus, si
quidem corporaliter intelligendus esset ille contex
lus : Novi quod Abrahæ semen eslis , illud omnino
viderelur sequi , ut hi quibus loquebatur essent
etiam filii Abrahæ ; concesso quod semen sil etiam
filius, et non dalo juxta accuratam intelligentiam .
Sed quoniam ex moribus et operibus judicantur
filii Abrahæ , vide ne forte designandi sini qui sunt
semen Abrahæ ex rationibus quibusdam seminali .
Dus , insitis, ut opinor, quibusdam animis : et quem
admodum , quod ad corpus allinet , non omnes ho-,
mines semen sunt Abrahæ ; ita juxta ea quæ nunc
explicuimus, quinam sint semen Abralia, ne homi
nes quideni omnes advenerunt ad hanc hominum
vilam cum rationibus omnino seminalibus, ingenitis
suis animabus : quorun causam Σ propler magua
νοητάς el πνευματικάς, agnoscit , animis indlilas
propler causas quiæ connexionem ipsarum cum cor
poribus præcesserunt; quæ rationes si ralionum
seminalium Abrahami, vel viri alterius justi animæ
adhærentiuin similes sint, et excolanlur , filios
Abrahami, vel justi allerius viri eos ellicient, quo
rum animis insitæ erunt; nequaquam vero intel
ligendæ sunt rationes seminales palerno semini con
junctæ . Hanc esse mentem Origenis apertissime
evincitur ex iis quae supra scripsit lom . Xili in
Joan . , num . 43. Hæc nos in Origenianis diligenter
tractamus lib . I, quæst. 6 , num . 4. Huerius .
( 12) Είπερ. Forte legenduτη ώσπερ.
(15) Codex Regius , των αυτών εγκατασπαρέντων
aufwy, sed in Bodleiano prius aütü non compares.
 573 ORIGENIS
judicia , eaque dicta diicilia , que videntur ab iis Α γήτους, θεωρουμένας υπό των ειληφότων τον Χρι
qui mentem Cbristi perceperunt , ut videant quæ a
Deo sibi donala sunt » , pauci comprehendere pos τοίς , ολίγοις έστι δυνατόν καταλαβείν , τους επιμελέ
sunt , qui diligentius commentati sunt quae orlum
præcedant quæque sint in orlu cujuscunque. Ac
quoniam hæc talia quempiam conturbare possunt ,
qui illa quidem ponal, sed non explorate , 309
periculo nos ipsi objicimus , quod de rebus ejusmodi
hoc loco dicere et explicare periculosum sit , etiamsi
vera sint : et certe periculosum est, propterea quod
opus sit dispensatori mysteriorum Dei tempus
quærere proferendi talia dogmata absque molestia
auditoris : et modum observare , vel ejus quod
deficit, vel quod superat , et , si temporis ratio
habealur, quod præler rectam rationem fit ; quin et
diligentius etiam perpendere utrum conservi sint , Β εισιν οίς παραδίδοται τα τοιαύτα , ή δούλοι άλλου τινός
quibus traduntur Lalia , an servi cujuspiani alterius, παρά τον Κύριον των κυριευόντων. "Οτι δε δει
qui diversus sit a Domino dominantium . Quod
autem necessario perpendenda sint hæc omnia a
dispensatore mysteriorum Dei , docet Scriptura ,
vicens : Quisnam est fidelis dispensalor ac prudens,
quem praficiat Dominus famulitio suo , ul det in
tempore tritici mensuram conservis suis " ? Non
omnes ergo homines semien sunt Abrahæ ; neque
etiam suis aviinis ingenitas habent rationes , quæ
valeant, si excolantur, facere filios Abrahæ .
3. Quærat igitur aliquis , ad hæc dicens, fieri
quidem posse ut vituperatione sit dignius qui genitus
semen Abrahæ , non etiam filius ipsius fiat ; sed
quo pacio jure incusaretur non faciens opera
Abrahæ , qui ne principio quidem habet ut sil semen
Abrahæ , a quo proficiscitur esse filios Abrahæ ?
Ad quæ respondebiinus , historia tanquam scala
itentes , et vestigia veritatis hujus loci querentes
in litteris , si cum non essel quis Abrahæ filius,
nullius justi semen esset , etiam culpa vacare pec
cans posset ; quippe qui nullam honesti causam a
seminibus haberet. At nunc ul in seminibus corpo
ralibus alter quidem complurium justorum semen
• est , alter vero pauciorum , ut perspicuum erit ex
his , quæ dicentur, ita etiam esse dicendum analo
gon in seminibus mysticis. Abraham vicesimus
genitus est a proloplasto : 310 nam decem gene
99 I Cor . 11, 12. 1 Luc . x1, 42.
( 14) 'Ezel zapáťat. Sic recte habet codex Bar- D
berinus . In Regi0 et Bodleiano legitur επιταράξαι.
( 15 ) Codex Bodleianus , αληθεύηται · Regius, αλη
θεύεται .
(16) Codex Bodleianus, μή βλάπτοντα • Regius,
βλάπτοντας , οιmiss particula negativa μή .
(17) Ούδέ γάρ έχoυσι , etc. Ηec:omnia dubitan
ter proponi ab Origene supra notabamus. Animas
quidem ejusdem esse naluræ , et ad salutem conse
quendam æque habiles ; certas autem qualitates,
cum corporibus illaberentur, accepisse censuit ,
propter causas quasdam antiquiores conjunctione
ipsarum cum corpore ; quæ qualitates si diligenter
ercolantur, homines virtutibus instructos et or
nalos dabunt. Nec mihi probalur quod addit , non
omines in Abrahami filios evadere posse, quod qua
litates illas animis suis insitas non habeant, quæ
excullæ ipsos Abrahami filius possent efficere :
570
στού νούν, ίνα ίδωσι τα υπό του Θεού χαρισθέντα αυ
στερον τα πρό γενέσεως και τα εν γενέσει περί εκά
στου διειληφόσι . Και επει ταράξαι ( 14) άν τινα τα
τοιαύτα , συνθέντα μεν ταύτα , μή ακριβούντα δε, κιν
δύνω παραβαλούμεν εαυτούς τα περί των τοιούτων,
ένθα το λέγειν , και αναπτύσσειν τα τοιαύτα εστιν
επισφαλές , κάν αληθεύηται (15 ) , και επισφαλές διά
το δείν τον οικονόμον των του Θεού μυστηρίων , και
τον καιρόν ζητείν της προσαγωγής των τοιούτων
δογμάτων, μή βλάπτοντα ( 16) τον ακούοντα , και το
μέτρον περιαθρείν του ελλείποντος , η πλεονάζοντος ,
κάν ο καιρός τηρήται , παρά τον ορθόν λόγον γινομέ
νου , και επιμελέστερον εξετάζειν πότερον σύνδουλο!
πάντα ταύτα εξετάζειν τον οικονόμον των μυστη
ρίων του Θεού παρίστησιν ή φάσκουσα λέξις :
Τίς άρα εστιν ο πιστός και φρόνιμος οικονόμος,
όν καταστήσει ο Κύριος επί της οικετείας αυτού
του διδόναι εν καιρώ το σιτoμέτριον τοίς συγ
δούλοις εαυτού ; Ου πάντες ούν εισιν άνθρωποι
σπέρμα του Αβραάμ : ουδέ γάρ έχουσι ( 17 ) τους λό
γους συγκατεσπαρμένους αυτών ταις ψυχαίς, και
δυναμένους, ει γεωργηθείεν, ποιήσαι τέκνα του
'Αβραάμ .
3. Ζητήσαι τις αν ούν προς ταύτα φάσκων, ότι δύ
ναται μεν ψεκτός είναι ο γενόμενος σπέρμα του
, ει μή και τέκνον αυτού γένοιτο πώς δ' αν
C 'Αβραάμ
ευλόγως μεμφθείη μη ποιών τα έργα του Αβραάμ και
μηδε την αρχήν έχων το είναι σπέρμα του Αβραάμ,
αφ ' ου έρχεται το γενέσθαι τέκνα το 'Αβραάμ ; 'Eρού
μεν δε προς ταύτα ώσπερεί επιβάθρα χρησάμενοι τη
ιστορία, και τα ίχνη της κατά τον τόπον αληθείας
ζητούντες εν τοις γράμμασιν , ότι , ει μεν μη ών τις
τέκνον του Αβραάμ, ουδενός δικαίου σπέρμα ήν , και
ανέγκλητος ετύγχανε των αμαρτωλών τις, μηδεμίαν
έχων από σπερμάτων αφορμήν του καλού· νυνι δε
ώσπερ επί των σωμάτων , ο μέν τις εστί πλειόνων δι
καίων σπέρμα , έτερος δε ολιγοτέρων, (ώς δηλον έσται
εκ της παραθέσεως των λεχθησομένων,) ούτως και
επί των της αναγωγής το ανάλογον έσται λέγειν.
'Αβραάμ είκοστός γεγέννηται ( 18) από του πρωτο
nonne enim « potens est Deus de lapidibus istis
suscitare filios Abrahie ? , Nihilo magis mihi placet
quod subjicit, culpa vacare reum , si neque Abra
hami Gilius fuerit , neque justi ullius ; quia causz
bene agendi neutiquam illi insitæ ad eumque trans
missar fuerint : nam tollit peccatum originis ; el ad
qualitales illas refert quod ad gratiam erat refe
rendum . Ita tamen illum non fugil ; scribit enimi
paulo inferius : 'Αλλ' ουδε ελήλυθε τις κενός σωτη
ρίων και αγίων σπερμάτων · ει μή άρα δυσωπήσαι τις
ημάς , και εις τούτο άμα παρατιθέμενος την από του
Θεού βοήθειαν , ουκ απογινώσκουσαν και τους κακί
στους , και χωρίς αρίστων σπερμάτων εισεληλυθότας
εις τον βίον , και δυσωπήσαι από του . Δύναται ο
Θεός εκ των λίθων εγείρει τέκνα το 'Αβραάμ.
HUETIUS.
(18) 'Αβραάμ είκοστός γεγέννηται, etc. Origenes
homil. 4 in Non ., num . 1 : 1 Vigirti el duo rursus
 577 COMMENT, IN JOAN . TOMUS XX . 578
πλάστου · δέκα γάρ γενεαι από 'Αδάμ ( 19) επί Νώε , A rationes sunt al Adam usque ad Noe , et deceim a
και δέκα από Νώε επ 'Αβραάμ και του Αβραάμ Noe usque ad Abrabam , fuereque fratres Abrahæ
γεγόνασιν αδελφοί Ναχώρ , και 'Αρδάμ : οι γάρ τρείς Nachor, et Arram , namque los tres Glios habuit
ήσαν υιοί Θάρα : Ναχώρ μεν ούν και 'Αρράμ ουκ Thara, atque Nachor quidem , el Arram non erant
ήσαν σπέρμα του Αβραάμ , αλλ' ουδ' αυτός 'Αβραάμ semen Abrahæ , sed ne ipse quidem Abrabam
σπέρμα ήν του Αβραάμ : ήσαν δε οι τρείς σπέρμα semen eral Abrahæ : sed erant hi tres semen ju
δικαίων μεν , ώς ζητουμένων έτι τών (20) κατά τον siorum . Si modo ii eliam quærantur qui ad Adami
'Αδάμ εν τίσιν αριθμητέον αυτόν , του Ζήθ , όν εξαν lempora pertinent, in quibus ipse Adam , numeran
έστησεν ο Θεός αντί του "Αβελ , και του Ενώς , ός dus est Seth , quem excitavit Dominus pro Abel ;
ή, πισεν επικαλείσθαι το όνομα Κυρίου του Θεού el Enos , qui sperarit inrocare nomen Domini Dei ;
και του Ενώχ , ός ευηρέστησε τω Θεώ μετά το γεν el Enoch, qui placuit Deo postquam genuit Mathusala
νήσαι αυτόν τον Μαθουσάλα έτη διακόσια (21 ) : annis trecentis 8 ; et Noe , de quo dictum est : Vir
και του Νώε , περί ου είρηται , ότι "Άνθρωπος δί- justus , et integer eral suo saculo Noe ; Deo placuit
xalos, téletoç er ti rere avtoū , to 80 sunpé- Noe 6 ; et Sem , cujus primi apparel Dominum
στησε Νώε και του Σήμ, ού Κύριος ο Θεός πρώτου Deum in Genes os libro vocalum fuisse Deum , ut
φαίνεται εν τη Γενέσει κεχρηματικέναι Θεός, όπερ B hisce verbis arum est : Laudandus Dominus Deus
σαφές εστιν εκ του Ευλογητός Κύριος ο Θεός του Sem " . Caterum præter hos justos, hi quoque Tija
Σήμ. Τών δε λοιπών παρά τούτους ούτοι ήσαν οι τρείς ræ tres filii semen erant reliquorum . Proinde quod
του Θάρα υιοί σπέρμα. "Όπερ ούν είπομεν περί του diximus de semine Abrahæ , idem censendum est
σπέρματος του Αβραάμ , τούτο νοητέον περί του etiam de semine Sem , Noe el superiorum justorum ,
σπέρματος του Σήμ, και Νώε , και των ανωτέρω δι quorum proprielales Abraham , Nachor, et Arram
καίων , ών τας ιδιότητας σπερματικώς δοκούσι κοινή in ortum venientes seminaliter sumpsisse in conta
ανειληφέναι εις γένεσιν ερχόμενου 'Αβραάμ, και muni videntur . Et Abraham quidem justorum
Ναχώρ, και 'Αρδάμ . 'Αλλ ' ο μεν Αβραάμ γεγεωρ omnium se præcedentium rationes seminales, quas
myxévai ous clyev ¿ v Šauto cheplatixous aóyous in seipso habebat, cum excoluisset , his etiam addi
7
' Gen. v , 1 seqq . ' Gen. si , 10 seq , 27. " Gen. sv, 25, 26. " Gen. v , 22 . 6 Gen. vi , 9 . Gen. x , 26 .
a protoplasto Adam usqne ad Jacob, ex cujus semine genem facile vindicabimus , si vocem yeveáy non
initium duodecim tribus sumont, Patres ſuisse me pro duarum generationum intervallo hoc loco usur
morantur . , Et lom . xv in Matth . , num . 34 : palam (quod aliquando lamen fieri non diffiteur).
Είτα αι δέκα από του Νώε επί τον 'Αβραάμ γενεαι c sed pro generatione , vel, juxta eruditi Grotii sen
καταλήγουσαι επί τον 'Αβραάμ, αρχήν άλλης υπέβα lentiam , pro generala qualibet persona, conienda .
hov xańsews. Vides extrilim Cainajiem illum Ú 780 mus. Has quidein signilicationes oprimorum gram
Coluatov, et chronologorum disputationibus cele malicorum patrocinio possumus confirmare. lla
breni Arpharadi filium , Salæ patrem . lla a Theo autem prima in Adamo yeveá constimelur; qui
philo Antiocheno, Eusebio, Africano el Epiphanio quainvis genilus non sit, sed a Deo ex lulo conti
repudialur, qui tõv Otamen &TTLOYCOLOus seculi clus, improprie lamen genitus dici potest. Ita Lic .
sunt: nec eum agnoscit Philo, nec in codicibus Sa ΤΗ , 38 : Του Ενώς , του Σηθ, του 'Αδάμ, του Θεού.
maritanorum , vel Judæorum , vel Syrorum , vel ( Enos filii Seth , filii Adam , filii Dei . , Præclare
Arabum , vel Chaldæorum , vel Persarum usquam Hieronymus in Ephes . Ili, 15 : < Solus Pater (Deus)
comparet. Unde LXX Interpretum codices per in quia creator est omnium , et universorum causa
curiam insedisse , et ad exemplar prioris illius Cai . substantiæ , præstal cæieris ul patres esse dicantur.
nani, Enosi filii, in antediluviana patriarcharum De lerrenis cælestia contemplemur ; Adain , quem
seric quarii, ab incanto librario conliclum ; el ex primum plasinavit Deus, el creator ipsius el paler
inde Lucæ codices aliquos , non omnes , occupasse fuit ; certe Deo Patri scit se debere quod substitit .
credibile est. Ac a velustis quidem temporibus hic Rursum hi qui geniti sunt ex Adam , pålrem illum
in tois O' error inolevil ; eum quippe Origeni agni- intelligunt, ex quo orti sunt . Unde el in Evangelio
lum , ab eoque Cainanem hunc obelo jngulatum sccundum Lucam , cum paulatim a Christo , David , et
fuisse leslatir Procopius Gazæus. Huetius . Abraham retrorsum esset generatio suppulala , ad
( 19) Δέκα γάρ γενεαι από 'Αδάμ , etc. Queritur D extremum scripluin ail :; Filii Seth , filii Idam , filii
quomodo ab Adamo ad Noachum decem ; a Noacho Dei , ut paternitatis in terra vocabulum a Deo pri
ad Abrahanium decem ilem reveai intersint, cum mum orluin esse monstraret . Quod si in Adaino
novemdecim tantum interesse videantur. Ac poste prior numerelur yevsá, deciina in Noachum cadel.
rior quidem quæstio facile solvelur, si Cainanem İp .
prælermillamuis : in Semo quippe prior numerabi. (20) ' Qs Intovuérür žti tõr, etc. Ipso contextu
lur yeveá , in Arphaxado secunda , in Sala tertia , in obscuriorem interpretationem banc dedii Ferrarius :
Hebero quarla, el ila ad Abrahamum , in quo de i Cum quæratur adhuc inter nepoles Adam , in qui
cima reveá constituelur ; unde Abrahamum Semi bus annumerandus sil Abraham ipse , veluti Seth , )
abnepotem decimi gradus Hieronymus appellat etc. Perionius : « Ul si quierantur etiam per Adam ,
episi . 116, ad Evagr . Major inest dillicullas in ye in quibus ipse numerandus sit : primus fuit Selhi , i
veais antediluvianis : nam si in Selho prima figallir etc. Al vero Huetius id reddendum censet ut in
Yeveá, secunda in Enoso , tertia in Cajnane, quarta nostro lexiu , legendo ėy ois pro év tisiv .
II. Malaale, quinta in Jaredo, sexta in Enocho , (21) "ETn Praxdola . Sequitur LXX Interpretes ,
septima in Mathusala, octava in Lamecho, in Noacho qui priorum patriarcharuin annos enumeranles ,
nona numerabilur , non decima. Id viros eruditos annis, qui talooyoviav præcedunt, Centum annos
ita commovit, ut Origenem aperle daninarent, el addidisse, ab iis qui sequuntur detraxisse tralati
novemdecim yeveás.ab Adamo ad Abr. hamum , non lium est : quod cur ita siu magna inest apud chro
viginti intercessisse atfirmarent, nisi Cainan inani nologos concertatio . Eos cui libel adire, per uur.
lalem illam sarciret. Al dimisso illo Cainane Ori. licet. lluetius.
379 ORIGENIS 580

dit sanctam suam qualitaterm, nempe eam que erat A πάντων των προ αυτού δικαίων , και τούτοις προστέ
in proprio seroine : cujus participes esse possent, θεικεν (22) αγίαν ιδίαν ποιότητα , την κατά το ίδιον
qui post ipsum vocarentur semen Abrahæ . At vero αυτού σπέρμα, ού εδύναντο μετέχειν οι μετ' αυτόν
Arram minimam sui ipsius paternorumque in καλούμενοι σπέρμα Αβραάμ : ο δε 'Αρράμ επί ελά
seipso seminum curam habuisse videlur : unde χιστον εαυτού επιμέλειαν πεποιήσθαι , και των πατρι
in rerum naturam producere Lot spirantem κών εν εαυτό σπερμάτων· όθεν δεδύνηται προβολείς
saltem aliquantum salutis poluit . Porro Nachor πνέοντα κάν επί ποσόν της σωτηρίας τον Λώτ · ο δε
utrisque fratribus inferior fuisse videtur . 311 Ναχώρ αμφοτέρων των αδελφών ελάττων γεγονέναι.
Quamobrem licet ei qui non sit semen Abra "Έξεστι τοίνυν μή όντα σπέρμα του Αβραάμ, το
hæ, esse semen Noe ; eo quod omnino genitus sit , πάντως διά την κατά τον κατακλυσμόν ιστορίαν από
juxta diluvii historiam , a Noe, per successionem ; Νώε του εξής γεγονέναι , είναι σπέρμα Νώε · ει δε
quod si hoc, etiam semen Enoch, omninoque eliain τούτο, και σπέρμα Ενώχ, πάντως δε και σπέρμα
semen Enos et Seth . Incertum autem est nobis in
Ενώς , και Σήθ · άδηλον δ' ημίν επί των πολλών κα
multis posteris Noe , quisinam sit semen Sem , quis τωτέρω του Νώε , τις σπέρμα του Σήμ (25), και τις
semen Cham , quisque sit semen Japhet, et sic του Χάμ, και τις τού Ιάφεθ , και των επί κατωτέρω :
deinceps; cum nullus sit amen qui omnino sit semi- Β πλήν ουκ έστι τις μηδαμώς μετέχων σπέρματος δι
nis jnstorum expers. Inspicio autem num forte fa καίων. Εφίστημι δε μήποτε δυνατόν έχοντα τάς
cile factu sit , ut qui non sit semen Abraham, habeat- αφορμάς , ας είχεν ο Αβραάμ εκ των προτέρων σπερ
que occasiones quas habuit Abraham ex prioribus μάτων , γενέσθαι τον μη όντα σπέρμα του Αβραάμ
seminibus, talis fieri possit ut similis sil Abrahe, τοιούτον , ώστε αυτόν ουκ όντα από του Αβραάμ έξο
etiamsi alioquin semen illius non sit . Ut enim Abra μοιωθήναι το 'Αβραάμ. Ως γάρ 'Αβραάμ ουκ εκ
ham non ex semine Abrahæ exsistens, sed ex eo σπέρματος 'Αβραάμ τυγχάνων, αλλά των προειρη
rum quos supra recensuimus, factus est Abraham , μένων γέγονεν ' Αβραάμ» ούτω δυνατόν τινα τα
sic facile faclu esi , ut quis aller fiat Ab am , si κρείττονα των εν αυτώ συγκατασπαρέντων γεωργή
coluerit meliora sibi ingenita semina ; nec omnino σαντα , γενέσθαι άλλον 'Αβραάμ, ου πάντως εκ σπέρ
erit ex semine Abrahæ , sed ipse etiam idoneus erit ματος 'Αβραάμ , αλλά και αυτόν ικανών σπείρειν , ώς
seminare tanquam Abraham . 'Αβραάμ.
4. Interprelamur autem hæc omnia , referentes 4. "Όλων δε τούτων ακούωμεν αναφέροντες τα
quae dicuntur, non ad corpora , nec ad homines , λεγόμενα ουκ επί σώματα και ανθρώπους , αλλ' επί
sed ad quzedam intelligibilia , et ad rationes plures, τινα νοητά και λόγους πλείονας , ή ελάττονας, ών
vel pauciores , quas participant diversimode descen μετέχουσι διαφόρως οι κατιόντες εις γένεσιν, ή είσ
dentes , vel venientes in lucem ; fortassis aliquo C ιόντες (24) , και τάχα δε πώς και ανιόντες . Επι
eliain modo ascendentes. Inspicies eliamnum ad στήσεις δε ει δύναται επί τα τοιαύτα σπέρματα ήδη,
lalia semina, atque etiam ad semina eorum
ad semina quί
eorum ,, qui και των εις εαυτούς λαμβανόντων αυτά ίδια ονομαζό
accipiebant in seipsos ipsa , quæ sua nominaban μενα αναφέρεσθαι το: Πορευόμενοι επορεύοντο ,
lur, illud referri possit : Euntes ibant , el flebant, και έκλαιον , βάλλοντες (25) τα σπέρματα αυτών :
mittentes semina sua 8. Consideret enim qui potest εί τις γαρ δύναται , την μετά κλαυθμού πορείαν τι
quarumdam animarum iter, venientium in orlum νων ψυχών είς γένεσιν ερχομένων κατανοησάτω ,
cum letu et semina ferentium , vel plurium justo- φερουσών τα σπέρματα , ήτοι πλειόνων δικαίων, η
rum, vel pauciorum , atque injustorum similiter. Is ολιγοτέρων, και αδίκων ομοίως. Και εννοείτω θεω
etiam intuens veluti agricolas pro seminibus que ρών ώσπερεί γεωργούς αγωνιώντας περί ών (26)
liabeant sollicitos , consideret quomodo haec quidem έχουσι σπερμάτων , πώς τάδε μέν γεωργήσωσι , λέγω
excolant , nempe semina præstantia ; illa vero non δε τα διαφέροντα , τάδε δε μή σπείρωσιν, είτε έρχον
quidem seminent, quandoquide: venient etiam cum ται και μετά χειρόνων σπερμάτων: ποίον γάρ εικός
pravis seminibus . Qualem enim fletum probabile κλαυθμών κλαίειν τούτους , περί ών φησιν ο Λόγος "
est hos plorare, de quibus inquit Sermo : Euntes Πορευόμενοι επορεύοντο , και έκλαιον, βάλλον .
D
ibant , ei flebant, mittenles semina sua ? Ac profecio τες (27 ) τα σπέρματα αυτών ; Και ελπίς γε αγαθή
bona spes est in euntibus, ac flentibus , miltentibus έστιν εν τοις πορευομένοις , και κλαίουσι , βάλλου
semina sua ; bi namque tanquam omnino venientes σι (28) τα σπέρματα εαυτών· ούτοι γάρ ώς έπίπαν έρ
venient in exsultatione, porlantes manipulos suos ' . χόμενοι ήξουσιν εν αγαλλιάσει , αίροντες τα δρά
8 Psal . cxxv , 6. 9 ibid .

( 22 ) Προστέθεικε . Legendum censeo προστεθει einendavit , αγωνιώντας περιόντας περί ών . Αt in

κέναι .
( 23) Colex Bodleianus , optime , σπέρμα του Σήμ :
Regius , perperam , σπέρματος Σήμ .
(24) Codex Bodleianus , ελθόντες .
(25) Idein codex Bodleianus, Bárdovtes, Regius,
αίροντες.
(26) Αγωνιώντας περί ών , etc. Codex Regius
habet , αγωνιώντας περιώντας περί ών . Periodius
Bodleiano et Barberino legitur , αγωνιώντας περί
ών, etc. , que germann lectio est ; n: η περιών
Tolç ex postrema syllaba præcedentis vocabuli, el
tribus sequentibus videlur per librarii festinatio
nem coaluisse.
(27) Colices Regius el Barberinus , βάλλοντες .
( 28) lidein codices Regius ei Borberinus, Bad
λουσι.
381 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 589
γματα αυτών . Τάχα δε έτεροι ήλθον περί ών είποις άν: A Ει fortassis etiam alii venerunt , de quibus illud dici
Πορευόμενοι επορεύοντο, και έγέλων , βάλλοντες( 29)τά posset : Euntes ibant, et ridebant, millentes semina
σπέρματα εαυτών · οίς ακολουθήσει το : Έρχόμενοι δε sua ; quos illud sequetur : 312 Venientes autem
ήξουσιν εν κλαυθμώ , αίροντες τα δράγματα εαυτών» venient cum ploralu , portantes manipulos suos ; de
περί ών είποις άν • Εγεννήθησαν ώσει χόρτος δω quibus dici possel : Geniti sunt veluti gramen doo
μάτων, ός, προ του εκσπασθήναι, εξηράνθη : ού morum ; quod antequam evelleretur, exaruit : cujus
ουκ επλήρωσε την χείρα αυτού και θερίζων , και non impievil messor manum suam , el sinum suum,
τον κόλπον αυτού και τα δράγματα συλλέγων · • qui manipulos colligit : et non dixerunt pretereunles :
και ουκ είπαν οι παράγοντες : Ευλογία Κυρίου Benedictio Domini super vos 10. Et vide num hac
εφ' υμάς . Και όρα εί δύναται κατά τούτο βαθύτερον ratione sacralius el profundius dixeril Servator
και μυστικώτερον λέγεσθαι από του Σωτήρος ημών noster : Beati qui nunc flent, quoniam ridebunt "';
το : Μακάριοι κλαίοντες νυν , ότι γελάσονται: et illud : Væ vobis , qui nunc ridetis , quoniam plora
και το • Ούαι οι γελώντες νύν , ότι πενθήσετε , bitis , el plebitis " ' . Atque sane quanto quis est se
και κλαύσετε . "Όσο μέντοιγε μεταγενεστέρων τις minis juniorum justorum , tanto plures justitiæ fert
έστι δικαίων σπέρματος , τοσούτα (30) πλείονας φέ- rationes, adeo ut propter hoc scriptum sit 13 : Se
ρει δικαιοσύνης λόγους, ως διά τούτο μεν γεγράφθαι men Abraham , servi ejus ; filii Jacob , electi ejus.
το: Σπέρμα 'Αβραάμ δούλοι αυτού · υιοι Ιακώβ Ρropter hoc etiam aliquo modo de Joanne illud di
εκλεκτοί αυτού . Διά τούτο δε πως είναι ( 31 ) και το clum est " * : Major inter natos mulierum Joannc Ba .
περί του Ιωάννου ειρημένον · Μείζων εν γεννητοίς , plista nemo est . Ad que loca cum perveneris , adhi
γυναικών Ιωάννου του Βαπτιστούουδείς έστιν. Εν B be animum , num rationem habeat deleri a Deo
τούτοις δε γενόμενος τους τόπους , πρόσχες ει μή λό quædam semina, ne mala multiplicentur super ler
γον έχει το αφανίζεσθαί τινα των σπερμάτων υπό ram , dui hi seminant qui nullas occasiones babent
Θεού , ίνα μή πλείονα τα κακά ή επί της γης , σπει a melioribus progenitoribus excolendi præstantia
ρομένων των μη εχόντων αφορμάς από κρειττόνων semina ; hanc enim ob causam diluvium fit, ut
προς το γεωργήσαι τα από διαφερόντων σπερμάτων: delealur Cain semen : posteris ipsius alioquin ba
διά τούτο γάρ κατακλυσμός γίνεται , ένα εξαφανισθή bere non valentibus aliquid quod excolerent, nisi
το του Κάϊν σπέρμα , ουκ αν δυνηθέντων των απ ' semina sola ab Adam provenientia. Quod vero dilu
αυτού γενομένων έχειν τί γεωργήσωσιν , ει μή τα από vium seminis Cain delendi causa factum fuerit, Sa
του 'Αδάμ μόνα . " Οτι δε και κατακλυσμός υπέρ του pientiæ liber Salomoni inscriplus, his verbis docel 18 :
εξαφανισθήναι το σπέρμα του Κάϊν γεγένηται , παρ Recedens autem ab ipsa ( nempe sapientia ) injuslus
έστησιν ή επιγεγραμμένη του Σολομώντος Σοφία in ira sua periit, cum animis fratricidis : per quem
διά τούτων : Αποστάς δε απ' αυτής άδικος εν inundatam terram rursus servavit Sapientia , vili li
οργή αυτού , (δηλον δ' ότι της σοφίας,) αδελφοκτό- gno justum gubernans . Quin etiain idem mihi vide
τους συναπώλετο θυμοίς · δι' ον κατακλυζομένην C lur docere de Sodomis Saloinon , eos cum sua ip
την πάλιν έσωσε Σοφία δι' ευτελούς ξύλου τον sorum terra incendio periisse memorans, quorum
δίκαιον κυβερνήσασα . Το αυτο δέ μοι δοκεί παρι etiamnum malitiæ testimonio fumosun restal solum ,
στάνειν και ο Σοδόμων εξαφανισμός και της γης αυ et plantæ intempestivum fruclum ferentes 16. Ac certe
των, ών έτι μαρτύριον (32) της πονηρίας καπνιζο Dei boni officium fuil Sodomorum terram delere, el
μένη καθεστηκε χέρσος, και ατελέσιν ώραις quidquid relictum ex ea fuissel humiditatis arefa -
καρποφορούντα φυτά. Και αγαθού γε Θεού έργον ciendo , ne in posterum oriretur viiis Sodomorium ,
έν Σοδόμων εξαφανίσει την γην , και πάν όπερ υπε neque malleolus Gonorrhæ , neque uva iræ, neque
λείπετο νοτίδος ξηράναι απ ' αυτής, ίνα μηκέτι γέ bolrus amariludinis, ac ne vinum quidem , furor
νηται άμπελος Σοδόμων, μήτε κληματίς Γομόρρας, draconum, et venenum aspidum insanabile 17. Si
μηδέ σταφυλή χολής , μηδέ βότρυς πικρίας, μηδέ mile quiddam dices etiam de Egyptiis , de quibus
οίνος , θυμός δρακόντων , και θυμός ασπίδων ανίατος . dictum est 18 : Occidit in grandine vineam eorum , et
Το δ' όμοιον έρείς και περί των Αιγυπτίων , περί ών moros eorum in pruina ; boni enim Dei est interli
είρηται · 'Απέκτεινεν εν χαλάζη την άμπελον cere vineas Ægypliorum et moros impiorum . Hæc
αυτών , και τας συκαμίνους αυτών εν τη πάχνη : adjuncta institute disputationi de seminibus Abralia ,
αγαθού γάρ Θεού αποκτείνειν αμπέλους Αιγυπτίων, D 313 vel alicujus justi sint nobis dicta , ut ostende
και συκαμίνους των ασεβών . Ταύτα προκείμενα τη remus quomodo el cur Servator eis dixerit : Novi
εξετάσει του περί σπερμάτων λόγου Αβραάμ , ή τι quod semen Abrahæ estis 1' ; et, Si filii Abrahæ estis ,
νος των δικαίων ημίν είρηται, υπέρ του φανήναι opera Abrahæ facile *0. Cæterum de filiis Abrabæ
πως και τίνα τρόπον είρηται τοίς αυτοίς υπό του Σω opera Abrahæ facientibus commodius, Deo danle,
16 Psal . CΧΧν111 , 6-8 . 1 Luc . VỊ, 21 . 12 ibid . 25. 13 Psal . Cιν , 6. 14 Luc. VII , 28 . 18 Sap. x , 3, 4.
16 jbid . 7 . 17 Deut. XXXI , 52 , 53. 18 Psal . LΧΧVΙΙ , 47. 19 Joan. VΙΙΙ, 37. 20 ibid. 39.

(29) lidem codices Regius et Barberinus , βάλ-
λοντες .
(30 ) Codices Regius et Barberinus , ούτω.
(31 ) Είναι . Scribendum videtur εστί .
(32 ) Codex Bodleianus , και περί Σοδόμων ο Σολο
μών εξαφανισμών και της γης και αυτών έτι μαρτύ
prov, elc., et ita , vel quid simile legisse videtur
Ferrarius in suo codice ; Regius vero il in noslio
textu , nisi quod pro ο Σοδόμων habei o Σολομών.
563 ORIGENIS 584

disseremus cum ad explorationem illius contextus A τηρος το · οίδα , ότι σπέρμα Αβραάμ έστε , και το
pervenerimus . Εί τέκνα του Αβραάμ έστε , τα έργα του Αβραάμ
ποιείτε . Περί μέντοιγε τέκνων 'Αβραάμ τα έργα του Αβραάμ ποιoύντων, Θεού διδόντος, ευκαιρότερον
έρούμεν , φθάσαντες επί την βάσανον εκείνης της λέξεως.
5. Ei ergo qui fuerit Abrahæ semen , licet etiam 5. " Έξεστι τοίνυν σπέρμα του Αβραάμ τυγχάνοντα
fieri , si diligentiam adhibeat , ejus filius ; quemad γενέσθαι αυτού δι ' επιμελείας και τέκνον. Δυνατόν
modum factu facillimum est , ul nulla diligentia , δε και εξ αμελείας και αγεωργησίας απολέσαι και το
nullaque cultura adhibita , hoc etiam perdat, quod είναι αυτού σπέρμα . Ούτοι μέντοιγε έτι ελπίδων
semen Abrahæ eral . Porro hi ad quos eral sermo, ήσαν (53) προς ούς ο λόγος , ειδότος του Ιησού, ότι
nondum erant deploralæ spei , sciente Jesu cos σπέρμα έτι ήσαν του Αβραάμ, και θεωρούντος , ότι
etiamnum Abrahæ semen esse , ac vidente eos non ουδέπω απολωλέκεισαν το δύνασθαι γενέσθαι τέκνα
dum amisisse facultatem eam qua fieri poterant του Αβραάμ: ως γάρ δυνατού όντος του αυτούς γε .
Abrahæ filii ; tanquam enim facile factu esset , ut νέσθαι τέκνα του Αβραάμ , προς το είναι αυτούς
prælerquam quod semen essent Abrahæ , etiam filii σπέρμα, φησιν αυτοίς : Εί τέκνα του Αβραάμ έστε,
eficerentur, inquit ad eos: Si filii Abrahe estis , Β τα έργα του Αβραάμ ποιείτε . Ως δε εισί τινες
opera Abrahæ facile. Ut autem sunt quidam semen σπέρμα του Αβραάμ , ούτως άλλοι , ώς (54 ) ο Δανιήλ
Abrahæ , sic alii exsistentes semen , non sunt semen φησι Σπέρμα του Χαναάμ, και ουκ Ιούδα » και
dicente Daniele : Semen Chanaan , et non Juda 21 ; άλλοι , ώς η Σοφία φησίν : Σπέρμα ( 55) κατηραμέ
sic alii aliorum sunt, et non sunt, dicenic Sapien νον απ' αρχής . Και εις ταύτα δε φήσομεν, ότι
tia : Semen eesecratione devolum ab initio 21. Quin ώσπερ κατά τα σωματικά από πολλών σπερμάτων προ
etiam his addemus, quod ut in rebus corporalibus κόπτει μάλλον ενεργήσαι δυνηθεν έσθ' ότε έν των
unum interdum semen operari valens, magis pro σπερμάτων , ούτως έστιν ιδείν και των πνευματικών
ficit quam mulla semina , sic cernere etiain liceat σπερμάτων. "Ο δε λέγω έσται σαφές έκ τών λεχθη
in seminibus spiritualibus. Id autem quod dico ex σομένων: επεί γάρ έχει εν εαυτώ προγονικούς τε
his quæ mox dicentur liquebil ; quoniam enim qui και συγγενικούς λόγους ο σπείρων , ότε μεν κρατεί ο
seininat, rationes a majoribus acceplas in seipso αυτού λόγος , και αποτίκτεται το γεννώμενον τω
habet et ingenitas, aliquando quidem prevalet ejus σπείραντι όμοιον , ότε δε ο λόγος του αδελφού του
ratio, idque quod gignitur , editur seminanti simile ; σπείραντος , ή του πατρός του σπείραντος (56 ) , ή
aliquando vero ralio fratris ejus qui seminavit, vel του θείου του σπείραντος, ενίοτε και πάππου του
C
patris , vel avunculi, adde etiam avi, prævalet ; quam σπείραντος , παρ' ό γίνονται οι αποτικτόμενοι όμοιοι
ob causam , qui in lucem eduntur, oriuntur his vel τοϊσδε , ή τοϊσδε . " Έστι δε ιδείν επικρατούντα και τον
illis similes. Cernere vero etiam est rationem con λόγον (37 ) της γυναικός, ή του πατρός της γυναι
jugis, vel fratris ejus, vel avi ejus prævalere , juxta κός, ή του αδελφού αυτής, ή του πάππου αυτής,
concussiones quæ sunt in mistionibus, dum simul κατά τους εν ταις μιξεσι βρασμούς, άμα πάντων
omnes eousque concutiuntur, quoad prævaleat ali σειομένων έως επικρατήση τις των σπερματικών
qua ratio seminalis . Hæc igitur transferantur ad λόγων. Ταύτα δή μεταγέσθω επί την πεπληρωμένην
animam seminibus intelligibilibus plenam , quæ ve ψυχήν νοητών σπερμάτων , εληλυθότων από τινων
nerint a quibusdam , qui patres ejus dicuntur, et ονομαζομένων πατέρων αυτής , και το παρά το πολυ .
veluti seminales quedam patrum rationes perficiari- κίνητoν ή ευκίνητον του ηγεμονικού, και την επί
lur, propter mullam mobilitatem agilitatemque et τoιάσδε φαντασίας επίστασιν προκυπτέτωσαν οιονεί
intensionem ad tales inaginationes ejus partis ani σπερματικοί τινες των πατέρων λόγοι, ών γεωργου
mæ , quæ præstantissima est ; quæ si excolantur, μένων έσται τις τέκνον , ο δε μέν του Αβραάμ, δη
erit aliquis filius, bic quidem Abrahæ , 314 Noe λον δ' ότι αυτός ών και του Νώε » άλλος δε του Νώε :
nihilominus etiam filius ; ille vero Noe ; non ita la- D ουχ ώστε δε είναι και του ' Αβραάμ και άλλος του
men ut etiam Abrahäe sii lilius ; rursus alius Cha Χαναάν , και άλλος τινός των δικαίων, ή το αδίκων.
Daan , et ilem alius alicujus justorum, vel injusto. Πλήν ου μετά ομοίων , και των αυτών εληλύθαμεν
rum ., Altamen nec cum similibus iisdemque semi πάντες σπερμάτων, αλλ' ουδε ελήλυθε τις κενός
mibus venimus omnes, nec etiain vacuus salutaribus σωτηρίων και αγίων σπερμάτων' ει μή άρα δυσω
et sanctis seminibus venit quispianı. Nisi forle hac πήσαι τις ημάς , και εις τούτο άμα παρατιθέμενος
in re quis nos refellat, præsidium a Deo proveniens την από του Θεού βοήθειαν , ουκ απογινώσκουσαν
adducens in medium , quod ne de pessimis quidem ουδε τους κακίστους (58) , και χωρίς αρίστων σπερ
desperat , qui nullis seminibus optimis in vilam ve μάτων εισεληλυθότας εις τον βίον , και δυσωπήσαι
81 Dan . xill , 56 . Sap . ΧΙΙ , 11 .
(53) "Ετι ελπίδων ήσαν . Αd marginem codicis . (36) "H του πατρός του σπείραντος . Deest in
Barberini legitur έτι εντός ελπίδων ήσαν. Ηuelius codice Regio, sed legitur in Bodleiano .
serifhendum censei, έτι επί ελπίδων ήσαν. (57 ) Και τον λόγον. In colice Bodleiano deest
(54) Codex Bodleianus , ούτως άλλοι όντες ουκ ει και .
σιν , ώς, etc. (58) Codex Bodleianus, ουδε τους κακίστους · Re
(55) Ιdem codex Bodleianus, και άλλοι άλλων, ως gius, και τους κακίστους .
η Σοφία φησί : Σπέρμα, etc.
585 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 586

από του • Δύναται ο Θεός εκ των λίθων τούτων A nerint ; et sane ex hoc dicto refellere nos quis po
εγείραι τέκνα τω Αβραάμ . Τα δε ειρημένα πάντα lest : Polens est Deus ex hisce lapidibus suscilare
περί σπέρματος 'Αβραάμ , και των ανάλογον τούτο filios Abraha 23. Ceterum omnia quae diximus de
εχόντων ευλόγως αν παραδεξαίμεθα , είπερ παραδε semine Abrahæ , deque his qui similitudinem cuin
ξόμεθα ου κατά το (59) σωματικών ειρήσθαι το hoc habent, jure admiltemus, si admillamus non
Ουκ απεστάλην ει μή εις τα πρόβατα τα απολω juxta corporalem intelligentiam dictum fuisse illud :
λότα οίκου Ισραήλ , και το • Ουδε εν τώ Ισραήλ Non sum missus nisi ad oves quæ perierant domus
τοσαύτην πίστιν εύρον , και όσα τούτοις είρηται Israel * : et illud : Ne in Israele quidem lantum fidei
παραπλησίως . inveni 25 ; el quæ bis similia dicta sunt.
6. Εοίκασι δε ούτοι , προς ούς ο λόγος, μή χωρείν 6. Videntur autem hi ad quos est sermo, non ca
τον λόγον , ου δυνάμενον εις αυτούς , δι' υπερβολήν pere sermonem, qui pra priestantia magnitudinis
μεγέθους ιδίου του υπέρ αυτούς, χωρείν : επείπερ έτι suæ, quæ supra ipsos erat, non habebat locum in
ήσαν σπέρμα του Αβραάμ μόνον . Ει δε προς τα (40) eis, quandoquidem seinen Abrahe adhuc tantum
είναι σπέρμα του Αβραάμ εγεώργησαν , και εις μέ erant. Quod si Abrahæ semen cum essent , addidis
γεθος , και αύξην το σπέρμα του Αβραάμ επεδεδώ sent illud Abrahæ semen excolere, ut magnum fie
B
κει , εν τω μεγέθει , και τη αυξη του σπέρματος του ret el augeretur, accrevissel illud cerle ad incre
'Αβραάμ , εκεχωρήκει αν και του Ιησού λόγος (41 ) . mentum magnitudinemque seminis Abrahæ ; atque
Και μέχρι γε του δεύρο φήσεις , ότι ο Λόγος ου χωρεί percepissent Jesu sermonem. Ει hactenus quidem
εν τοις μη προκόψασιν από του είναι σπέρμα του dices Sermonein non cadere in eos qui non eo us
Αβραάμ, μηδέ εληλυθόσιν εις το γενέσθαι αυ que profecerunt, ul semen Abrahæ cum essent, lie
τους (49) τέκνα . Ούτοι δε και αποκτείναι θέλουσι rent etiam ejus filii. Hi etiam interficere volunt Ser.
τον Λόγον, και ώσπερεί συντρίψαι αυτόν , το μέγεθος monem , velutique ipsum conlerere, magnitudinein
μη χωρούντες αυτού . Και αεί γε έστι θεωρείν τους non capientes ejus. Proinde aliquos semper est cer
μη χωρούντας τον Λόγον , διά το βραχύτερα αυτούς nere non capientes Sermonem , quod breviora sint
είναι σκεύη , θέλοντας αποκτείναι την ενότητα του eorum vasa , volentes interficere unilalem Sermo
μεγέθους (43) του Λόγου, ως δυναμένους ( 44 ) χωρη- nis ; quasi , cum ipsum interfecerint , capere possint
σαι μετά την αναίρεσιν αυτού την συντριβήν αυτού , contritionem ejus , et dividere eum in his in quibus
και μέλη αυτού . οίς εάν εγγένηται ούτος ο Λόγος fuerit. Hic sane Sermo veluti ad s:103 interſectores
ώσπερεί ανελoύσιν αυτόν φησι το• Διεσκορπίσθη inquit : Disperserunt omnia ossa mea 96. Itaque si ex
σαν πάντα τα οστά μου. Είπερ ούν τις ημών έστι nobis aliquis semen est Abrahæ, et adhuc in se lo .
C
σπέρμα του Αβραάμ , και έτι ο Λόγος του Θεού ου cum non habet Sermo Dei , ne, quxso, quærat in .
χωρεί εν αυτώ , μη ζητείτω αποκτείναι τον Λόγον , terficere Sermonem , sed ex semine Abrahæ im
αλλά μεταβάλλων από του είναι σπέρμα του Αβραάμ mutilus in filium Abrahæ , Sermonem Dei hactenus
επί το γενέσθαι τέκνον του Αβραάμ, δυνήσεται non perceplum capere poleril .
χωρήσαι όν τέως ουκ εχώρει Λόγον Θεού (45) .
7. " Ά εγώ εώρακα παρά τω Πατρί , λαλώ και 315 7. Ego quæ vidi apud Patrem , loquor; et
υμείς ούν 4 ηκούσατε παρά του Πατρός , ποιείτε . vos ergo quæ audivislis a Patre, facile 47. Ut homi.
" Ωσπερ ανθρώπους άν τινας είποιμεν απ' αρχής αυτ les quosdam dicimus ab initio ipsosmet Filii Dei
όπκας γεγονέναι του Λόγου , περί ών ο Λουκάς φη speclalores ſuisse, de quibus Lucas inquit : Siculi
σε: Καθώς παρέδοσαν ημίν οι απ' αρχής αυτόπται , Tradiderunt nobis hi qui ab initio ipsimet specialo
και υπηρέται γενόμενοι του Λόγου: ούτω τον Σω res ac ministri fuere Sermonis 38 ; sic Servaiorem
τήρα αυτόπτης (46) λέξομεν είναι των παρά τω Πα etiam dicemus ipsummel spectatorem esse eorum
τρί , και κατά τούτο ειρήσθαι το: Ουδείς έγνω τον quæ sunt apud Patrem ; et hanc etiam ob causam
Πατέρα , ει μή ο Υιός , ουκ έτι αυτόπτων όντων οίς dictum illud fuisse : Nemo agnovit Patrem nisi
ανθρώπους (47) αποκαλύψη . Δηλοί δε το αυτόπτης D Filius 19 : cum homines , quibus Filius revelat ,
των εν τω Πατρί τυγχάνειν τον Σωτήρα σαφώς ή non sint autoptæ , hoc est per se specialores. AC
προκειμένη λέξις εν τω " A εγώ εώρακα παρά το etiam præsens contextus : Ego quæ vidi apud Pa
23 Μatth . 1 , 9. ** Malih , xv, 21. 28 Μatth . νιιι , 10. 26 Psal. xxi , 15. 97 Joan . vill , 38. 28 Luc. 3 , 2.
19 Luc . Χ , 2 .
(39 ) Codex Bodleianus , παραδεξόμεθα κατά τό , dleianus et Barberinus: Regius vero , ως δυναμένων
etc.; Regius , παρεδεξάμεθα ου κατά τό , etc. Nega- χωρήσαι μετά την συντριβήν αυτού, και μέλη αυτού
lionem non agnoscit Ferrarius , quam exhibent la οίς εάν εγγένηται. Ούτω ο Λόγος ...
men codd . Regius el Barberinus, el quam sensus (45) Θεού . Deest in codice Bodleiano.
requirit. ( ) . Nec de
(40) Codd . Bodleianus et Barberinus, tpos to sunt iamen qui Origeniern dixisse contendunt Fi
Regius , πρός τό . liuni non videre Patrem . Jurene an secus , dispu
(41 ) Codex Bodleianus , κεχωρηκυία τον του Ιη lamus in Origenianis. Huetius.
σου λόγον . ( 47) 'Ανθρώπους, Elemeula Regii codicis sic
( 49) Ones mss . , αυτούς. Ηuelius Scribendum suit contracta, οίς άνους αποκαλύψη. Videtur legisse
pular αυτού . Perionius oίς ανθρώποις · collex Bodleianus habet
(43) Του μεγέθους. Deest in codice Bodleiano . οίς ανθρώπων αποκαλύψει sed reclissime Ferrarius
(44) Ως δυναμένους , etc. Sie Ihaben , cold . Βο legit, oις αν ο Υιός αποκαλύψη.
PATROL . GR . XIV . 19
 ORIGENIS 58
87
trenm , loquor, palam declarat Servatorem autoplam Α Πατρί , λαλώ . Ζητήσαις δ' αν ει έσται ποτέ , ότε οι
esse eorum quæ sunt in Palre. Sed quæres num άγγελοι αυτοί όψονται τα παρά τω Πατρί , ουκέτι διά
aliquando futurum sit , ut angeli ipsi visuri sint μεσίτου και υπηρέτου (48 ) βλέποντες αυτά ότε μεν
quæ sunt apud Patrem , nullo mediatore ac ministro ο έωρακώς τον Υιόν εώρακε τον Πατέρα τον πέμ
intercedente videntes ea : nam quando viso quis ψαντα αυτόν , εν Υιώ τις oρά τον Πατέρα: ότε δε ως
Filio viderit Patrem qui misit illum , per filium ο Υιός ορά τον Πατέρα, και τα παρά τω Πατρί όψε
videt Patrem ; cum vero Patrem et ea quæ apud ται τις , οιονεί ομοίως το Υιώ αυτόπτης έσται του
Patrem sunt, videt quis , perinde atque Filius, is, Πατρός , και των του Πατρός, ουκέτι από της εικόνας
quasi non aliter ac Filius, autoples , ac per se spe εννοών τα περί τούτου ου η εικών εστι. Και νομίζω
ctator Patris, et eorum quæ Patris sunt , erit, non γε τούτο είναι το τέλος, όταν παραδίδωσι την βασι
amplius per Filium , qui est imago Patris, conside λείαν ο Υιός το Θεό και Πατρί , και ότε γίνεται και
rans res Patris. Et sane reor hoc esse finem , cum Θεός τα πάντα εν πάσιν. Ο μεν ούν Σωτήρ, έωρα
Iradiderit regnum Deo Patri , et quando Deus erit κώς παρά τω Πατρί , λαλεί οι δε πεπιστευκότες αυ
omnia in omnibus 30. Ιtaque Servator, que vidit το Ιουδαίοι ουχ έωράκασι μεν παρά τω Πατρί ,
apud Ρatrem, loquitur ; Judei vero qui credide- , ήκουσαν δε παρά του Πατρός , ένα ποιώσιν ά ήκουσαν
runt ei , non viderunt apud Ρatrem , sed audierunι ο διόπερ φησίν αυτοίς ο Κύριος: Και υμείς ούν α
a Palre, ut quæ audierint, faciant : hanc ob causarn ηκούσατε παρά του Πατρός , ποιείτε . Ζητήσαι δ '
inquit ad eos Dominus : Et vos igitur, quæ audi άν τις, πότε ήκουσαν παρά του Πατρός οι πε πιστευ
ristis a Patre, facite. Sed querat aliquis , quando κότες τω Κυρίω "Ιουδαίοι και προς τούτο ο μεν τις
Judæi , qui Domino crediderant, a Patre audierint : φήσει , απλούστερον ακούσας του : “A ηκούσατε παρά
ad quod qui simpliciter intellexerit hæc verba : του Πατρός , ποιείτε ότι ήκουσαν παρά του Πατρός ,
Quæ vos audivistis a Patre , facile, dicet eos audi τω τον Πατέρα κεχρηματικέναι διά Μωϋσέως και
visse a Patre, eo quod Pater per Moysem et prophe των προφητών , τα εν νόμο και προφήταις αναγε
tas Sanxerit que in lege et prophetis scripta sunt , γραμμένα , ποιητέα · όστις το δρητώ προς τους ετερο
facienda : quo testimonio quisquis contra eos qui δόξους χρώμενος , σαφώς παρίστησιν , ότι ουκ άλλος
ab Ecclesiæ decretis dissident , usus ſuerit, is εστί του τον νόμον (49) και τους προφήτας δεδωκό
docebit non alium esse Deuin , qui hanc dederit τος Θεού ο Χριστού Πατήρ. "Έτερος δε συγχρώμενος
legem et prophetas , quam Christi Patrem . At vero και τω: Πάς ο ακούσας παρά του Πατρός , και
alius his etiam verbis ulens : Omnis qui audivit a μαθών , έρχεται προς μέ · ουχ ότι τον Πατέρα εώρα
Patre , et didici , venit ad me 31 ; non quod Ρatrem C κε τις, ει μή ο ών παρά τω Πατρί , ούτος εώρακε
quis viderit , nisi qui est apud Patrem , hic videt τον Πατέρα , έρεί, ότι εισί τινες των ενσωματουμέ
Patren , 316 dicturus est ex animabus , quæ cor νων ψυχών, πριν εις γένεσιν (50) ελθείν , μεμαθη
pora induant, quasdam esse quæ , antequam orian τευμέναι παρά τω Πατρί, και ακούσασαι αυτού , αίτινες
lur, edoctæ fuerint apud Patrem , atque ab eo au και έρχονται προς τον Σωτήρα , εξ ών ήσαν και οι
cierint, quæ etiam veniant ad Servatorem , alque νύν εξεταζόμενοι πεπιστευκότες αυτώ Ιουδαίοι , προς
ex earum numero fuisse hos Judæos, quos sibi cum ούς έλεγεν : Υμείς ούν α ηκούσατε παρά τού Πα
credidissent , interrogat alloquiturque Dominus, τρός , ποιείτε . Και έρεί, ότι ούτοι εισιν οί και κα
dicens : Vos igitur, φuα αudivisiis a Patre , facile . λούμενοι σπέρμα 'Αβραάμ . Και τούτο δ' άν τις αν
Dicel etiam nos esse qui vocentur semen Abrahæ . τιλέγοι φάσκων , ότι το μέν : Πάς ο ακούσας παρά
Rursum huic alius contradicel dicens hæc quidem του Πατρός , και μαθών , έρχεται πρός με , εμφαί
verba : Omnis qui audivit a Paire , et didicit , venit νει πάντως (31) έρχεσθαι προς τον Σωτήρα τον
ad me, ostendere quod qui a Palre audierit , et ab ακούσαντα παρά του Πατρός, και μεμαθηκότα παρ'
ipso didicerit, veniat omnino ad Servalorem ; illa αυτού · το δέ · Και υμείς ούν 4 ηκούσατε παρά του
vero : Ει υos igitur, que audivistis a Patre , facile , Πατρός , ποιείτε , απαγγελλόμενον προς τους ζητούν
dicta ad Judeos querelles interficere Filium Dei D τας αποκτείναι τον Υιόν του Θεού Ιουδαίους (οις και
80 1 Cor . XV , 24 , 28 . 31 Joan . VI , 45.
(48) Ουκέτι διά μεσίτου και υπηρέτου . Filium oiv , hoc est, inter notionem et agnitionem , illud in
Fairi 'ministrare tradidit non uno loco Origenes, tersit, quod notio eorum sit , quae ante non scivimus,
velerum aliquot suffragio adjutus ; ut in Orige el ea poslea scire cæpimus : agnitio vero eoruit
srianis disputamus. HUETIUS . quæ prius scientes deinceps scire desirimus, eorum .
(49) Ουκ άλλος έστι του τον νόμον , etc. Mar que postea recordamur, et privrem quamdam rilam
cionitas, Cerdonianos eoruinque gregales pungil . in cælesiibus suspicantur , posiquam in corpora ista
Ceterum collex Bodleianus ita hallel : ουκ άλλος dejecti el oblili Dei Patris, nunc eum per revelatio.
εστί τούτον τον νόμον και τους προφήτας δεδωκό nem cognovimus, secundum illud : Reminiscentus el
τος Θεού και ο Χριστού Πατήρ . Que lectio tolerari converientur ad Dominum omnes fines lerræ ( Psal .
nequit , nisi pro δεδωκότος Θεού legatur δεδωκώς XX1 , 28) , el cælera his similia replicanles. Quam
sententiam quanivis aliis tribuat llieronymus, ila
Θεός , etc.τινες
( 50, ) ήΕισί των ενσωματουμένων ψυχών , lainen eam proponit, ut ab ea parum recedere vi.
πρίν εις γένεσιν , etc. Supra je siepe huic Orige deatur, quemadmodum ei a Rufino objectum est.
nem dogmati adhaerere deprehendimus. Hierony Ac de his alibi . HuETIUs .. Vide Origeniana.
mus in Epist. ad Ephes . I, 17, hæc habol : Quod ( 51) Codex Bodleianus , πάντως · editio Huetii,
vero ait ,in agnitione ejus , id est , επιγνώσει αυτού , πάντας.
quidam sic intelligunt, ui inter yvūolv el Šalyvw
 589 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 590
ως μηδέπω ούσι τέκνοις του 'Αβραάμ λέγεται το A (quibus etiam , tanquam qui non essent filii Abra
Εί τέκνα του Αβραάμ έστε , τα έργα του Αβραάμ hæ , dicitur : Si filii Abrahæ estis , opera Abrahae
ποιείτε [52]), παρίστησι το μηδέπω τούτους καρπούς facile) docere hos nondum habere fructus veniendi
έχειν του εληλυθέναι προς τον Σωτήρα. Προς δε τον ad Servalorem . At vero ad hunc sic contradicen
ούτως αντιλέγοντα απαντήσεται τις , μή ταυτόν είναι tem respondebit alius , non idem esse : Omnis qui
φάσκων το: Πάς ο ακούσας παρά του Πατρός , και audivit Palre, el didicit , cum his verbis : Et vos
μαθών , τω: Και υμείς ούν α ηκούσατε παρά του igitur, quæ audivislis a Palre : illum namque , præ
Πατρός : ο μεν γάρ προς το ακούσαι παρά του Πα - terquam quod a Patre audierit et didicerit , etiain
τρός μαθών πάντως έρχεται προς τον Σωτήρα: οι δε venire ad Servatorem ; hos vero qui audierint qui
ακούσαντες μεν , μή πάντως δε και μεμαθηκότες , dem , sed non omnino didicerint etiam , nondum esse
ουδέπω τέκνα είσί του Αβραάμ. Abrahæ Glios.
8. Πυνθανοίμεθα δ ' άν των τας φύσεις εισαγόντων , 8. Sed interrogentur a nobis qui naturas intro
και εις το, ότι ο Λόγος ο έμός ου χωρεί εν υμίν , ducunt , quique in hoc contextu : Sermo meus locum
αποδιδόντων κατά Ηρακλέωνα , ότι διά τούτο ου χω non habet in vobis ss , juxta Heracleonem explicant
ρεί , ότι ανεπιτήδειοι ήτοι κατ ' ουσίαν ή κατά γνώμην , eum idcirco locum in eis non habere, quia sint
πως οι ανεπιτήδειοι κατ' ουσίαν ήκουσαν παρά του Β natura vel animo inhabiles : quomodo inhabiles
Πατρός ; Αλλά και πότερόν ποτε πρόβατα ούτοι ήσαν nalura a Patre audierunt ? Sed ulrum tandem hi
του Χριστού , ή αλλότριοι υπήρχον αυτού ; Ει δε ήσαν erant oves Christi, an ab ipso alieni ? Quod si erant
αλλότριοι , πώς ήκουσαν παρά του Πατρός σαφώς, ως alieni , quomodo audierunt a Patre , palam , ut pu
οίονται , λεγομένου προς τους αλλοτρίους , ότι Διά tant, dicente ad alienos : Propter hoc vos non audi
τούτο υμείς ούκ ακούετε , ότι ούκ έστε εκ των tis , quod non silis ex ovibus meis s ? Nisi forle
προβάτων των εμών ; ει μή άρα θλιβόμενοι ετέρω cum urgeantur, in aliud absurdum seipsos conji
ατόπω εαυτούς περιβάλλουσι λέγοντες , παρά μεν του ciunt, dicentes a Patre quidem audisse alienos, hos
Πατρός ακηκοέναι τους αλλοτρίους, μη ακούειν δε vero ipsos non audire a Servatore . Sed si familia
τους αυτούς τούτους παρά του Σωτήρος . Ει δ' οικείου res erant Servaloris , et beatæ illius naluræ,
του Σωτήρος ήσαν και της μακαρίας φύσεως , πώς quomodo querebant eum interficere , et quomodo
εζήτουν αυτόν αποκτείναι , και πως και του Σωτήρος Servatoris sermo non habebat locum in eis ?
λόγος ουκ εχώρει εν αυτούς ;
9. Απεκρίθησαν, και είπαν αυτώ. Ο πατήρ 317 9. Responderunt, et dixerunt ei : Pater
ημών Αβραάμ εστι. Δόξαιεν αν την απόκρισιν ούτοι C nosler Abraham esl 34. Videntur bi abjectius, longe
πεποιήσθαι πολύ ταπεινότερον εκδεξάμενοι περί του , “ respondere quam dixerit Dominus , declarantes
εις αυτών ήν ο πατήρ (53), ή ως ο Κύριος έλεγεν: quis ipsorum esset pater ; siquidem Jesus ad Deum
και μεν γαρ Ιησούς αναφέρων επί τον Θεόν έφασκε το referens dixerat : Et vos igilur, quæ audivistis a
Και υμείς ούν α ηκούσατε παρά του Πατρός , Patre, facile 38 : bi vero abjectius palrem gentium 26.
ποιείτε : οι δε ταπεινότερον τον του έθνους παρομο patrem suum fatentur, dicentes : Pater nosier
λογούσιν (54 ) εαυτών πατέρα , λέγοντες · Ο πατήρ Abraham est 21. Quod si quis eos defendens , tan
ημών Αβραάμ έστι . Βοηθών δ' άν τις αυτούς, ώς quam qui bene responderint , dicet, Jesu dicente :
καλώς αποκριναμένοις, φήσει, ότι ως μέτριοι, και Quæ audivistis a Palre , facile , et voculam Patris
μη διδόντες εαυτούς είναι υιοίς Θεού , του Ιησού referente ad Deum , eos dicere : Pater noster Αθτα .
λέγοντας: “ A ηκούσατε παρά του Πατρός , ποιείτε , ham est , ceu modestos et nolentes sibi tribuere
και αναφέροντος επί τον Θεόν , φασίν : Ο πατήρ ημών quod filii Dei essent, perspicuum est hoc etiam a
'Αβραάμ έστι. Δήλον δε ότι και τούτο ευθύνει ο Σω Servalore corrigi , ceu falso dictum , his verbis : Si
τήρ , ώς ψευδώς ειρημένον , διά τού : Εί τέκνα του flii Abrahe estis, opera Abraha facite. Neque vero
Αβραάμ έστε , τα έργα του Αβραάμ ποιείτε. Ουκ absurde præter hæc quærat etiam aliquis quomodo
ατόπως δε και προς ταύτα ζητήσαι τις αν, ότι πως D Servator, qui eis ne iliis quidem esse Abrahe con
κατά τον Σωτήρα εστι , μη συγκατατιθέμενον είναι αυ cedebat , dicere possel : El vos igitur, quæ audivistis
τους τέκνα του Αβραάμ , το λέγειν αυτοίς: Και υμείς a Patre, facite , relala voce Patris ad Deum : nam
ούν α ηκούσατε παρά του Πατρός , ποιείτε , ανα qui Abrahæ filius non est , qualicunque modo vir-.
φερομένου του , παρά του Πατρός, επί τον Θεόν· ο lutem posterorum Abrahæ imitando , is vituperabilis
γάρ μή ών τέκνον του Αβραάμ κατά μίμησιν αρετής perinde atque hi ad quos est sermo , multo magis
οποιανούν τών (35 ) μετά τον Αβραάμ , ψεκτός , ώς non erit filius Dei . Proinde vide an etiam ad hoc
ούτου , προς ούς ο λόγος , πολλώ μάλλον ουκ έστι dicere possimus (quoniam non dictum fuit : Ei vos
τέκνον του Θεού . "Ορα δε ει και προς τούτο δυνάμεθα igitur, φuα αιdivistis a Palre vestro , vel a patre
λέγειν (ότι ουκ είρηται. Και υμείς ούν α ηκούσατε nostro , sed , a Patre), quod licet aliquis sit pater,

Σ 32 Joail . vill , 57 . 33 Joan . x, 26. 3• Joan . Vu , 35. 35 ibid. 38. 36 Gen. XV11 , 4 , 5. 37 Joan . vill , 59 .
( 52) Codex Bodleianus , ποιείτε • Regius , έποιείτε . (53 ) Κατά μίμησιν αρετής οποιανούν τών , etc.
(53) Codex Bodleianus, recle , πατήρ Regius, Sic hunc locuni, in codicibus Regio et Barberino
Σωτήρ». luxalum , sanitari restituit Bodleianus.
(54) Ιdem codex Bodleianus , ανομολογούσιν .
 891 ORIGENIS 592
Don continuo tamen pater etiam sit eorum qui non A παρά του πατρός υμών, ή , παρά του πατρός ημών ,
sunt filii Abrahæ , nec formati a semine Abrahæ in αλλά παρά του Πατρός) · όστις κάν ή πατήρ, ου
Αliis Abrahe ; vel haec verba indefinite dieta : Quα πάντως και των μή τέκνων του Αβραάμ έστι πατήρ,
audivistis a Palre, sumi possunt pro eo quod est , και μη μεμορφωμένων από σπέρματος 'Αβραάμ επί
Patre meo , ut declarant illa verba : Quæ ego vidi τα τέκνα του Αβραάμ: η αδιορίστως ειρημένον το
apud Palrem , loquor ; quæ idem valent ac si dicas, "Αηκούσατε παρά του Πατρός, δύναται λαμβάνεσθαι
apud Patrem meum . Veruin enimvero edocemur αντί του από του Πατρός μου, και τούτο έσται σαφές
etiam in sequentibus quorumnam Deus sit Pater, εκ τού : " A εγώ εώρακα παρά τω Πατρί , λαλώ , ίσον
per hæc quæ loquitur Servalor : Si Deus Paler δυναμένου τω , παρά τω Πατρί μου . Και εν τοις εξής
vester esset , diligeretis utique me 16. Αc profecto δε διδασκόμεθα τίνων εστίν ο Θεός- Πατήρ, δι' ών ταύ
Jiquet, qui Filium quærant interficere , illum non τα λέγει ο Σωτήρ Ει ο Θεός Πατήρ υμών ήν , ήγα
diligere, et non diligentes eum , filios Dei non esse ; πάτε αν εμέ. Σαφές δε , ότι οι ζητούντες αποκτείναι
unde perspicuum efficitur hæc verba : El vos igitur, τον Υιόν (36 ) ουκ ηγάπων αυτόν μή αγαπώντες δε
quæ audivislis a Palre, facite 39, non minus valere αυτόν , ουκ αν εχρημάτιζον υιοί (57) του Θεού · ώστε
ae si dictum fuisset, a Patre vestro. δηλον , ότι το Και ύμείς ούν α ηκούσατε παρά του
B
Πατρός, ποιείτε, ουκ ίσον δύναται τώ, παράτου Πα .
τρός υμών.
318 10. Dicit illis Jesus : Si filii Abrahæ estis, 10. Λέγει αυτοίς ο Ιησούς: Σι τέκνα του
opera Abraha facite 40. Respondeant , qui ex his Αβραάμ έστε , τα έργα του Αβραάμ ποιείτε . Θι έν
quæ gessit Abraham , elegerunt unum quoddam τι (58) επιλεξάμενοι των του Αβραάμ έργων, το
opus , nempe : Credidil autem Abraham Deo , el Επίστευσε δε Αβραάμ τω Θεώ, και ελογίσθη αυ
impulalum est illi ad justitiam " , et hoc existimanı τω εις δικαιοσύνην , και τούτο νομίζοντες είναι εφ'
esse ad quod referantur bæc verba : Opera Abrahæ και αναφέρεται το : Τα έργα του Αβραάμ ποιείτε, ίνα
facite, ut etiam concedatur illis fidem esse opus, και συγχωρηθή αυτοίς , ότι έργον εστίν η πίστις, ου
quod minime concederent qui auctoritalem illam συγχωρηθέν αν υπό των παραδεχομένων το: Πίστις
admittunt : Fides sine operibus mortua est " , neque χωρίς έργων νεκρά έστιν , ουδ' υπό των ακουόντων ,
hi qui intelligunt melius esse justificari ex fide ότι διαφέρει το δικαιούσθαι εκ πίστεως ήπερ εξ έργων
quam ex operibus legis 4s, et dicant quare non νόμου , απολεγέτωσαν ( 59) διά τι ουκ είρηται: Εί
dictum sit singulariter : Si filii Abrahæ estis , opus τέκνα του Αβραάμ έστε , το έργο του Αβραάμ
Abrahæ facile, sed numero plurium , opera Abrahæ
C ποιείτε , ενικώς , αλλά πληθυντικώς , Τα έργα του
facile ; quod meo judicio perinde valel ac si dictum 'Αβραάμ ποιείτε , ίσον , ώς oίμαι , τυγχάνον τω: Πάν
fuissel, omnia opera Abrahæ ficile. Sin vero idem τα τα έργα του Αβραάμ ποιείτε . Ει δε ίσον εστίτο
est ac si diceremus , omnia opera Abrahæ facile , Τα πάντα έργα του Αβραάμ ποιείτε , και μήτε σω
et neque corporaliter adherere ancille debet is qui ματικώς παιδίσκη δεί προσελθείν τον έχοντα γαμετών ,
uxorem habel ; neque deſunclæ conjugi aliam in μήτε μετά την τελευτήν (60 ) της γεγαμημένης εν γή
senectute conjugem Superindueere is qui , juxta ρα άλλην γυναίκα λαβείν , τον κατά του Σωτήρος
Servatoris interpretationem, voluerit Albrahce Glius υφήγησιν θέλοντα τέκνον αποδειχθήναι του Αβραάμ ,
declarari ex eo quod Abrahæ opera ſecerit , palain εκ του ποιείν τα έργα του Αβραάμ : σαφώς και εντεύ
hinc discimus necesse nobis esse , ut allegorice θεν μανθάνομεν , ότι δεί πάσαν την κατά τον Αβραάμ
intelligentes omnem Abralhe historiam , singula αλληγορούντα ιστορίαν έκαστον πνευματικών ποιήσαι
quæ ipse corporaliter fecit , spiritualiter a nobis των πεπραγμένων υπ' αυτού , αρξάμενον από του :
fiani, incipientes ab eo dicto : Egredere de terra "Έξελθε εκ της γης σου, και εκ της συγγενείας
lua , et de cugnatione lua , el de domo patris tui, et σου , και εκ του οίκου του πατρός σου , εις την
ceni in lerram quam monstravero tibi ** : id quod sane γην ήν άν σοι δείξω , ειρημένου ου μόνω (61 ) το
dictum est non soli Abraliae , verum etiam cuicun- D 'Αβραάμ , αλλά και παντί τω έσομένωντέκνω αυτού.
que qui ipsius filius sit fulurus. Est enim quædam "Έστι γάρ τις και εκάστου ημών γη , και η πρό του
uniuscujusque nostrum lerra , alque quædam ante θείου χρηματισμού ουκ αγαθή συγγένεια , και ο προ
divinum responsum non bona cognatio ; et postre του φθάσαντος εις ημάς λόγου Θεού οίκος (62 ) του
mo quædam domus patris nostri , antequam perve πατρός ημών , δι' ά τινα άπαντα κατά λόγον Θεού
Diat serimo Dei ad nos : que.omnia nobis propter δεήσει ημάς επεξελθεϊν , είπερ ακούομεν του Σωτήρος
sermonem Dei damnanda sunt et omittenda, si λέγοντος: Eί τέκνα του Αβραάμ έστε, τα έργα του
Servatorem audimus dicentem : Si filii Abrahæ 'Αβραάμ ποιείτε : ούτω γαρ φθάσομεν , ώς καταλιπόν

18 Joan . VΙΙΙ , 42. 99 ibid . 38 . 60 ibid . 39. 1 Gen.ΧV , 16 ; Rom . IV, 3 ; Jac. 11 , 25 . » ibid. 20.
63 Rom. 1 , 28. 16 Gen. xli, 1 .

(56 ) Codex Bodleianus , Υιόν: Regius , Ιησούν . non omnino probasse Origenem jam docuimus in
(57) Codex Regius, ol vioi. Origenianis . Huetius.
(58 ) Codex Regius , perperan, εν τη. ( 61 ) Codex Bodleianus, μόνω : Regius, μόνον .
(59) Codex Bodleianus , αποκριθήτωσαν. ( 62) Ju codice Regio deest oίχος .
(60) Μετά την τελευτήν , etc. Secundas nuptias
 593 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 504
τες την ημετέραν γήν, εφ' ήν δείξει ημίν γήν ο A estis, opera Abrahce facite ; sic enim perveniemus,
Θεός την αληθώς αγαθήν, και όντως πολλήν, ήν quia reliquerinus terram nostrium , ad eam terranm
από Κυρίου του Θεού πρέπει δίδoσθαι τοις ποιή quam nobis ostendet Dominus : nempe ad terrain
σασι το προστεταγμένον εν τω "Έξελθε εκ της vere bonam vereque mullam , quam a Domino Deo
γης σου και ως καταλιπόντες συγγένειαν ου dari par est his qui quod jubel in illo diclo ,
καλήν εις έθνος εσόμεθα μέγα , και μείζον ή Egredere de terra tua, peregerint. Quin etiam tan
κατά ανθρώπους και ως καταφρονήσαντες οίκου quam qui reliquerimus cognationem non bonam ,
πατρος ουκ επαινετού , ευλογηθησόμεθα , μεγαλυ- erimus in genlein magnam 8 , eamque majorem
νομένου του ονόματος ημών , γινόμενοι ευλογη- quam hominum : tanquamque qui despexerimus
του επί τοσούτον, ώς τους μεν εύλογούντας ημάς doinum patris illaudabilem , benedicemur, 319
ευλογείσθαι υπό του Θεού , τους δε καταρωμένους magnificato uomine nostro , et ad lantam be
υπό κατάραν έσεσθαι , πάσάν τε γης φυλήν εν ημίν nedictionem pervenientes, ut vel nobis quoque be
ευλογείσθαι· ότε και περί ημών είπoι αν ο λόγος nedicentes a Domino benedicantur, nobisque male
Έπορεύθη , ως είρηται περί 'Αβραάμ: Και επο- dicentes , diris devoveantur, atque etiam omnes fa
ρεύθη Αβραάμ , καθάπερ ελάλησεν αυτώ Κύριος . miliæ terræ in nobis benedicantur : quando etiam
Οίμαι δε, ότι εν ταις αρχαίς , και επί ποσόν ο Λώτ Β de nobis serimo ille dicetur : Egressus est , ut di
έψεται ημίν , ου σύμβολον ήν το • Και ώχετο μετ ' ctum est de Abraham 4 : Ει egressus est Abraham ,
αυτού Λωτ, και επανελθόντες εις γην Χαναάν διο quemadmodum loculus ei ſuerul Dominus . Existimo
δεύσομεν την γην έως του τόπου Συχέμ, ούτω τη aulem futurum ut in principio, et aliquandiu Lot
αναβάσει της διανοίας προκόπτοντες , έως έλθωμεν nos sequalur, cujus nola illud fuit : Et ambulavit
επί την δρύν την υψηλήν , και οφθήσεται ημίν Κύ cum eo Lol", et redeuntes in Chanaan pertransibi
ριος ο Θεός, ο όφθείς το 'Αβραάμ , και επαγγελείται nius regionem , usque ad locum Sichem ; sic ascen
περί την υψηλήν δρύν , γήν δούναι το νοητό της sione cogitationis proficientes , donec perveniamus
ψυχής ημών σπέρματι. Του δε νοήσαντός έστι το ad quercum altam . Videbitur etiam nobis Dominus
"Έργα του Αβραάμ ποιείτε , και το οικοδομήσαι Deus , qui visus est Abrahe, ac prominet circa
θυσιαστήριον Κυρίω , τα όπου η υψηλή δρύς επι quercum altam semini intelligibili animæ nostræ
φαινομένων και ημίν , και μετά ταύτα αποστήναι από dare terram . Porro ad eum qui hæc verba consi
του τόπου της υψηλής δρυός ως επί το όρος , και deraverit : Opera Abrahæ facile ", pertinet quoque
του όρους κατά τας ανατολάς της Βαιθήλ ( 8 ερμη aram ædificare Domino ** ; Domino, inquam, qui
νεύεται οίκος Θεού ) , ένθα στήσει εαυτού την σκη nobis quoque apparet , ubi est quercus alla ; poslea
νην, της μεν Βαιθήλ ως επί κατά θάλασσας , της δε C que recedere a loco alte quercus, quasi ad mon
'Αγγαί (63 ) ως επί κατ ' ανατολάς (ερμηνεύεται δε tem , el a monte ad orientem Bethel (quod si inter
'Αγγαι εορται ), και ως προκόπτων γε ο τοιούτος preteris , est domus Dei) , uli Aget tentorium suum ;
μετά ταύτα δεύτερον οικοδομήσει τω Κυρίω θυσια Bethel quidem tanquam ad mare , Angæ vero lan
στήριον · ήδη και επικαλείσθαι δυνάμενος επί τω quam ad orientem (si interpreteris enim Ange, S0
ονόματι του Κυρίου , και εξής απαίρων κακείθεν, και nal festivitales ), atque is profeclo ceu proficiens
εσόμενος τέκνον του Αβραάμ, γενόμενος πως στρα- post haec rursum Dounino editcabit aram ; jam
τηγικώτερος , και συνιείς προς όσους πολεμίους αυ etiam invocare valens in nomine Domini, per ordi
τον παρασκευάσασθαι δεί , στρατοπεδεύσει εν τη nemque inde solvens , qui futurus est ilius Abraha,
ερήμω · μετά ταύτα πείραν λιμού λήψεται του επι factus aliquo modo ducendi exercitus peritior, in
της γης , και εις την Αίγυπτον καταβήσεται του telligensque ad quoι bella seipsum preparare opor
παροικήσαι (64) εκεί, ίνα μή και αυτού κατισχύση Ieat , castramelabitur in solitudine ; postea cum
ο λιμός και ενισχύσας επί της γης και καταβήσεται faniem ortam in terra sentiet, in Ægyptum descen
εις Αίγυπτον μετά της ευπροσώπου εαυτού γυναι dei, illic habitaturus , ne adversum quoque se præ
κός , συνθήκας τινάς τιθέμενος (63) προς αυτήν, ίνα D valeat fames, quæ super terram prævaluerit ; de
εαυτό ( 66) δι' αυτήν οι Αιγύπτιοι ημέρως χρήσων- " scendetque in Egyptum cum conjuge sua eleganti
ται , και γένωνται εν Αίγυπτο αυτό πρόβατα , και forma, pactis quibusdam cum ipsa constitutis , quo
μόσχου , και όνου , και παίδες , και παιδίσκαι , και se mansuele Ægyptii illius causa ulanlur, sintque
ημίονοι , και κάμηλοι , περί ών εκάστου (67 ) σοφού illi in Ægypto oves, et vituli , el asini, et servi, et
8 Gen. Xu ,2 , 3. 66 ibid. 4. 47 ibid. 4 seq. 68 Joan . Vπι , 39. 49 Gen. xli, 7 seq.

( 63) 'Aryal , etc. In codice Regio bis legitur
Αγγάει. In codicibus των 0 legitur aliquando
'Ayyel seu 'Aryal, quemadmodum exstat in codice
Bodleiano, seli 'Ayyé, ut Genes. XII , 8 , aliquando
Γαι, ut Jos.νιι, 2 , el sepe hoc libro ; aliquando Aιά,
ul 1 Esdr. 11 , 28 ; aliquando Aſ , ui ll Esdr. vii,
32, el aliquando ral, ul Jerem . XLIX , 5. ld derival
Origenes a un , fer.alus est , quod non parlilur He
braica scriptura ry , cui consentiunt Onkelos et
Jonathan , Tawasius el Syrus interpres, codex Sa
maritanus el Sawaritarui interprelatio , quæ hia
bel Haina, el Arabum , quæ Alay. Huetius.
( 64) Του παροικήσαι. Sic habet codex Bodleia
nus ; in Regio deest toū .
( 63 ) Codex Bodleianus pro τιθέμενος habet συν
θέμενος.
( 66 ) "Ινα εαυτώ , etc. Sic habet codex Bodleia
nus ; Regius vero , perpera , ένα εαυτώ δι' αυτήν
οι Αιγύπτιοι χρήσoνται .
(67) Codex Bodleianus, εκάστου : Regius , εκατέ
ρων.
 395
ancille , et muli , et cameli , de quibus singulis, ali- Α τινος , και επί τα βάθη της Γραφής επισταμένως
cujus sapientis , et qui profunda Scripturæ docte pe
netrare possit , officium erit dicere : el 320 cerle
generatim omnem Abrahe historiam explorantes ,
et quæcunque de ipso sunt scripta , quæ unum di
cant , et aliud innuunt , spirituales spiritualiler
omnia facere conabimur. Vide vero an non aperte
ex his quae in hoc loco indagavimus, constet sapien-
tis cujusdam esse, et omni virtule ornali , fieri
Abrahæ filius. Quid enim opus est dicere quanta
opus sit sapientia , ut Abrahæ opera consideremus,
quanlaque opus sit potentia , ut ea faciamus ? Sed
quali sapientia qualique potentia egemus , nisi Chri- η Χριστού , ός έστι Θεού δύναμις (69) , και Θεού σο
sti , qui est Dei potentia et Dei sapientia 80 ? Cum
ergo scriptum sit : Si filii Abrahæ estis,opera Abra
he facile 81, consequentlerhuic dixeris : Si filii Isaac B λούθως δ' αν παρά τούτο είπoις : Εί τέκνα του
estis , facite opera Isaac ; similiterque de Jacob, et
de singulis sanctis patribus . Contra singuli peccan
1es generalim quidem ilii sunt diaboli , quoniam
Qui facit peccatum, ex diabolo nalus est ; private
vero vel Cain , vel Cham , vel Chanaan, vel Pharao
nis, vel Nabuchodonosor, vel alicujus impiorum .
Consequenter etiam his dices, unumquemque ex
hac vita migrantem proficisci ad suos patres ; omni
bus enim hominibus decedentibus e vita , non soli
Abrahamo dici censendum est : Tu autem ad palres
tuos ibis 83 , etiamsi non omnibus hominibus addatur
illud , cum pace. Al vero perfeclis, hisque qui spi
ritualiter longævi fuerint, illud etiam additur : In
senectute bona 84 ; quandoquidem canities homini
C
bus est prudentia 65 , et corona gloriationis est sene
ctus ; et gloria veris ac divinis senibus canities ille
sunt quæ menle cernuntur, ipsos ornantes .
θρώποις , και στέφανος καυχήσεως γήρας και δόξα τοϊς αληθινούς και θείοις πρεσβυτέρους αι κοσμού
σαι αυτούς νοηται πολιαι .
11. Nunc autem quæritis me interficere, hominem ,
qui veritatem loculus sum vobis , quam audivi a Deo 56.
Sesum qui quærunt interficere , quoniam Deus non
interficitur, eliamsi interficient , hominem interfi
cient. Quod si quærunt interficere, et nondum in
lerficiant, insidias illi veluti homini struunt, non
Deum esse existimantes , cui struuntur insidiæ . Nam
nullus existimans Deum esse cui struuntur insidie ,
insidias illi struerel. Cernere vero licet quosdam
aliquo modo semper Sermoni struentes insidias ,
D
quoniam interficere quærunt eum el delere : lan
quam hominem ipsum (hoc est humanum el mor
1alein) esse existimantes : qui vel humaniorem ipsius
parlem , el , quod videtur, invadunt : 321 sed ut
corpus eliam Serinonis interficiant, perspicuum
est eos post hæc amplius aliquid facere non posse.
80 1 Cor. 1 , 24. 81 Joan . viii , 39. 12 Joan . ΠΙ , 8 . 83 Gen. XV , 15 . Sap . iv , 9. 58 Prov . XVI , 31 .
56 Joan , VΙΙ , 40.
( 68) Ημίν . Νοn compared in codice Bodleiano .
(69) Θεού δύναμις. Θεού deest in codice Re
gio..
( 70) Ζητείτε με . Sic recte habet codex Bodleia
Bus ; in Regio deest με .
( 71) "Έστι δε πως αεί, etc. In codice Regio deest
πως, φuod exstal in Bodleiano .
ORIGENIS 596
φθάνειν δυναμένου έργον αν είη λέγειν· και απαξ
απλώς γε πάσαν την κατά τον Αβραάμ ιστορίαν
βασανίζοντες , και όλα τα περί αυτού γεγραμμένα
άτινά εστιν αλληγορούμενα , ως πνευματικοί πνευμα
τικώς ποιεϊν πειρασόμεθα. "Ορα δε ει μη σαφώς
από της εξετάσεως των κατά τον τόπον παρίσταται
ημίν ( 68) , ότι σοφού τινος , και πάση αρετή κεκοσμη
μένου το γενέσθαι του Αβραάμ τέκνον . Τί γάρ δεί
λέγειν όσης σοφίας χρήζομεν εις το νοήσαι τα έργα
του Αβραάμ , και όσης δυνάμεως εις το ποιήσαι .
αυτά ; Ποίας δε σοφίας, ή ποίας δυνάμεως δεόμεθα ,
φία ; Το μεν ούν γεγραμμένον εστίν : Εί τέκνα του
Αβραάμ έστε, τα έργα του Αβραάμ ποιείτε : ακο
Ισαάκ έστε , τα έργα του Ισαάκ ποιείτε τα δε
όμοια και περί του Ιακώβ , και ενός εκάστου των
αγίων πατέρων . Και εκ των εναντίων δε έκαστος
των αμαρτανόντων γενικώς μεν τέκνον εστι του δια
βόλου » επεί Πάς ο ποιών την αμαρτίαν εκ του
διαβόλου γεγέννηται· ήδη δε και ιδικώτερον, ήτοι
του Κάϊν , ή του Χάμ, ή του Χαναάν, ή του Φαραώ ,
ή του Ναβουχοδονόσορ, ή τινος των ασεβών . Τού
τοις δε ακολούθως έρείς , ότι έκαστος απαλλαττό
μενος του βίου τούτου απελεύσεται προς τους ιδίους
πατέρας νομιστέον γάρ ου μόνο το 'Αβραάμ, αλλά
και πάσιν ανθρώποις λέγεσθαι προς τη εξόδω το ·
Συ δε απελεύση προς τους πατέρας σου ουκέτι
δε πάσιν ανθρώπους , αλλά μόνοις τοις αγίοις το •
μετά ειρήνης · τοις δε τετελειωμένους , και πνευ
ματικώς μακροημέρους γενομένους και το : Τραφείς
εν γήρα καλώ : επείπερ Πουλιά έστι φρόνησις αν
11. Νύν δε ζητείτε με (70 ) αποκτείναι άνθρω
πον , ός την αλήθειαν ύμϊν λελάληκα , ήν
ήκουσα παρά του Θεού . Οι ζητούντες αποκτείναι ,
έπει Θεός ουκ αποκτίννυται , κάν αποκτιννύωσιν ,
άνθρωπον αποκτιννύουσι . Κάν ζητώσιν αποκτείναι ,
μήπω αποκτιννύντες , ουχί Θεόν νομίζοντες είναι , ω
επιβουλεύουσιν , ώς ανθρώπω επιβουλεύουσιν · ουδείς
γαρ πειθόμενος είναι Θεόν τούτον , ώ επιβουλεύει ,
επιβουλεύσαι αν αυτώ . "Έστι δε πως αεί (71 ) θεω
ρήσαι τους το Λόγω του Θεού επιβουλεύοντας , ότι
αποκτείναι ζητούσι , και εξαφανίσαι αυτόν , άνθρωπον
αυτόν , τουτέστιν ανθρώπινον ( 72) , και θνητόν είναι
υπολαμβάνοντες , ή και των ανθρωπινωτέρω αυτού ,
και βλεπομένω επιτίθενται ένα δε και αποκτείνωσι
το σώμα του Λόγου σαφώς ( 73) , ότι μετά ταύτα
ουδέν δύνανται ποιήσαι περισσότερον. Διόπερ ου
( 79) Codex Bodleianus , αυτόν , ώς ανθρώπινον .
Paulo post , pro ή και τω, etc. , ad marginem codi
cis Bodleiani legitur ol xal to , elc. , quod Ferrarius
secutus est .
(73) Saçôç . Legendum videtur camés, et ita le
git Ferrarius.
07 COMMENT . IN JOAN, TOMUS XX . 598
φοβητέον ημίν από τών (74 ) αποκτιννύντων το σώμα , A Quamobrem non est nobis timendam ab bis qui
μετά δε ταύτα μη εχόντων περισσότερόν τι ποιήσαι: occidunt corpus 07, nihil reliqui postea quod faciant
ουδε φοβητέον από των αποκτεινόντων το σώμα , την habenles ; neque limendum est ab his qui occidunt
δε ψυχήν του Λόγου μή δυναμένων αποκτείναι · αλλ ' ει corpus, animam vero Sermonis inlerlicere non va
τοιούτος τις έστι λόγος , ώστε και το σώμα αυτού και Jent : sed si quispiam est ejusmodi sermo, cujus
την ψυχήν , τα άξια είναι απωλείας απόλλυσθαι δύ corpus el anima perdi possint, quia sint perditione
νασθαι, φοβητέον τον δυνάμενον Θεόν Λόγον ( 73) , digna, timendus est Del Sermo, qui potest el corpus
και ψυχήν και σώμα απολέσαι , και εξαφανίσαι , είτε el animam perdere et delere, sive in gehenna *8 2
εν γεέννη, είτε όπως βούλεται : ο Κύριος γάρ Ιη sive quo ei lubilum fuerit : Dominus enim Jesus
σους αναλοί τω πνεύματι του στόματος (76) αυτού , conficiel spiritu oris sui , el abolebit clarilate adven
και καταργεί τη επιφανεία της παρουσίας εαυτού lus sui serinonem hunc sibi adversarium , et effe
τον αντικείμενον λόγον, και έπαιρόμενον επί πάντα renlem se adversum omnem qui dicitur Deus, aut
λεγόμενον » Θεόν η σέβασμα . Και ζητούσί γε ούτου , numen 69 Et sane hi ad quos est sermo, quærunt
προς ούς ο λόγος, αποκτείναι άνθρωπον ός την αλή interficere hominem , qui veritatem loculus est,
θειαν λελάληκεν, ήν ήκουσε παρά του Θεού , και quam audivil el acce a Deo . Etiamsi simpliciter
είληφε . Κάν απλούστερον μέντοιγε κατά τον τόπον B locum hunc interprelemur , aperle Servator docuit
εκλαμβάνωμεν , σαφώς εδίδαξεν ο Σωτήρ , ότι το ζη quod is quem quærebant Judæi ut morti traderent,
τούμενον υπό Ιουδαίων επί τω αναιρεθήναι αυτόν Deus non erat, sed homo, qui etiam interfectus est .
Θεός ουκ ήν (77) , αλλά άνθρωπος , ός και ανηρέθη . Nam Deum dicere mori nefas est ; et hanc ob cau
Θεόν γάρ (78) ου θεμιτόν αποθνήσκειν λέγειν · διό sam Verbum illud quod erat in principio apud
περ ο εν αρχή προς τον Θεόν Λόγος, όστις και Θεός Deum , quod etiam Deus Verbum erat, non morluum
Λόγος ήν, ουκ απέθανε. Ζητήσεις δε , επεί γέ ſuit. Sed quæres , quoniain scriplum sit : Verbum
Τραπται , ότι ο Λόγος σαρξ εγένετο , πότερον ποτε caro factum est, utrum landem Verbum caro factum ,
ο γενόμενος σάρξ Λόγος το γεγονέναι σαρξ , γέγονε eo quod factum sit caro, ſaclum eliam sit hoino,
και άνθρωπος, ή ου γέγονεν άνθρωπος . Ει μεν γάρ aul non sit factum homo : nam si factum est homo,
γέγονεν άνθρωπος , δύναται αυτός έζητήσθαι αναι potest ipsum quæri ul interficiatur ; quod si non
ρεθήναι · ει δε μή γέγονεν άνθρωπος , και ο γενό fuerit facluin homo, Verbum etiain caro factum non
μενος σάρξ Λόγος ουκ αναιρεθείς απεκατέστη , και imlerfeclum , restitutum est ; suntque singula ipsius
αποκαθίσταται εκάστω επί τούτο όπερ ήν πριν γε restitula ad hoc quod eral antequam fieret caro.
γένηται σάρξ.
12. Τούτο 'Αβραάμ ουκ εποίησε. Το μηδαμώς C 12. Hoc Abraham non fecit * . Quod nullo modo
δυνατόν πραχθήναι το 'Αβραάμ , ει μή πεποίηκεν Abrahæ facile factu erat , si non fecit Abraham ,
'Αβραάμ , ώς έτυχεν , αναιρείσθαι δόξει το · Τούτο idque poslea contigit , destruere atque abrogare vi
Αβραάμ
' ουκ εποίησεν · είπoιεν γάρ αν προς τούτο delur hunc contexlum : Hoc Abraham non fecil,
τινες , ότι μάτην λέγεται το Τούτο 'Αβραάμ ουκ quibusdam ad hoc dicluris , frustra dici : loc Abra
εποίησεν , είπερ ουκ εποίησε το μηδαμώς γενόμε ham non fecil, si id nullo modo fieri polerat ælale
νον κατά τον χρόνον αυτού · ου γαρ εγεγόνει κατά Abrabæ : non enim natus erat Abrahæ lempore Je
τον χρόνον αυτού ο Ιησούς · αλλ' επεί το · Τούτο sus. Sed dicerem ego (quoniam veluti in laudem
Αβραάμ ουκ εποίησεν , οιονεί εν επαίνω υπολαμ dici Abrahæ opinor hæc verba : Hoc Abraham non
βάνω ειρήσθαι τα περί του Αβραάμ , είπoιμ' άν , fecil) , juxta doctrinam Servatoris docentis ac di
ότι κατά τον διδάξαντα Λόγον το · 'Αβραάμ ο πατήρ centis : Abraham pater vesler exsultavit ul viderel
υμών ήγαλλιάσατο , ίν ' ίδη την ημέραν την diem meum, et vidit , 322 et gavisus est 61 , fuisse
εμήν , και είδε , και εχάρη , εστί το γεγονέναι μεν elia Abrahæ tempore hominem , qui veritatem ,
και επί του Αβραάμ άνθρωπον λαλούντα ήν ήκουσε quam a Deu audissel, loquerelur : quem tamen
παρά του Θεού αλήθειαν, ου μήν έζητήσθαι αυτόν Abraham interficiendum non curarit. Et observa
D
ανηρήσθαι υπό του Αβραάμ . Και επίστησον , ότι quod homo, qui tropice intelligitur in Jesu , nun
ουκ έστιν ότε και κατά τον Ιησούν τροπικώς νοού quam non advenerit in hanc vilam , et post lempora
μενος άνθρωπος ουκ επεδήμει τω βίω , και μετά historiae sui ipsius et antea. Ηanc ob causam fieri
τους της περί αυτου ιστορίας χρόνους , και πρότερον . non posse existimo, ul omnis qui semel illuminatus
Κατά τούτο δε οίομαι πάντα (79) τον άπαξ φωτι fuerit, quique donum cæleste gustaverit , el parliceps
σθέντα , και γευσάμενον δωρεάς επουρανίου , factus fuerit Spiritus sancti , gustaveritque bonum
67 Mattl . , 28 . 88 ibid . 59 II Thess. 1 , 3, 4. 60 Joan . VΙΙΙ , 40. 61 Gbid . 56 .
(74) Από των . Deest in codice Regio, sed legitur bent mss. Αι Ferrarius legisse videtur , Κατά τούτο
in Bodleiano. δε αδύνατον οίομαι πάντα , etc., quod consentir Pauli
(75) Ferrarius legebat Θεού Λόγον. verlbis Ηebr . VI, 4, 'Αδύνατον γάρ τους άπαξ φωτι
(76 ) Στόματος . Codices ones habent σώματος : GOévtas, elc. , ex quibus ansam arripuerunt veteres
sed certissime legendum στόματος . quidam rejiciendæ hujus Epistolæ , quasi qua No
( 7 ) Codex Regius, αυτόθεος ουκ ήν . valjanis faveret : sed eos refellit Bellarminus lib. I
(78 ) Θεόν γάρ . In codice Regio deest γάρ. De Verbo Dei, cap. 17 , HUETIUS.
(79) Κατά τούτο δε οίομαι πάντα , etc. Sic ha
599 ORIGENIS 60 )
Dei verbum , ac sirtales futuri saeculi , el ecciderit , Α μέτοχόν τε γενηθέντα Πνεύματος αγίου , και κα
denuo reponatur per penitentiam , ab integro crucift- λον γευσάμενον Θεού ρήμα, δυνάμεις τε μέλ
gens sibimel ipsi Filium Dei, et inſamans, vel , anle λοντος αιώνος , και παραπεσόντα , πάλιν ανα
crucitgens , vel , denuo crucifigens Filium Dei , infa- καινίζειν εαυτόν εις μετάνοιαν (80) , ήτοι προ
mansque 64 , sive antequam corporalis Servaloris no σταυρούντα , ή ανασMαυρούντα τον Υιόν του
siri adventus historiis mandarelur, sive post . Non Θεού , και παραδειγματίζοντα , είτε προ της ιστο
enim qui nunc post illuminationem , celeraque Dei ρουμένης σωματικής του Σωτήρος ημών επιδημίας ,
in se beneficia peccat , Filium Dei denuo crucifigit είτε και ύστερον. Ου γαρ ο μέν νυν μετά τον φω
propter peccata ad que recurrit , nihil perficiens illius τισμών και τας λοιπάς εις αυτόν του Θεού ευεργε
actionis quæ communius dicitur corporalis , ad crii σίας αμαρτάνων ανασταυροί τον Υιόν του Θεού διά
cifigendum Filium Dei : non idem autem etiam an των ιδίων αμαρτημάτων, εφ' & επαλινδρόμησεν, ού
lea fierel ; el qui peccal , postquam audierit divina δεν της κοινότερον λεγομένης σωματικής προς το
verba , antea crucifixeral Filium Dei . Quod si cui σταυρώσαι τον Υιόν του Θεού ενεργείας επιτελών:
placet admittere quod in Actis Pauli scriptum est, ουχί δε και πρότερον τούτο εγίνετο, και ο αμαρτά
larquam a Servalore dictum : Denuo debeo cruciſigi, νων μετά το ακούσαι θείων λόγων προεσταύρου τον
is quemadmodum post adventum admillit illud , De. B Υιον του Θεού. Εϊ τω δέ φίλον παραδέξασθαι το εν
nuo debeo crucifigi, sic el anle adventum admittet ταις Παύλου Πράξεσιν ( 81 ) αναγεγραμμένον , ώς υπό
locum habuisse , quando eadem causa est dicendi : του Σωτήρος ειρημένον · "Ανωθεν μέλλω σταυ
Jam debeo crucifigi. Cur enim non etiam antea cru- ρούσθαι , ούτος ώς μετά την επιδημίαν παραδέχεται
cifixus est , ut crucifigendus est denuo ? Vide vero το · "Ανωθεν μέλλω σταυρούσθαι γινόμενον, ούτω
an non lantum sanctorum , qui post Christi adven και προ της επιδημίας , όταν τα αυτά αίτια γίνεται
luin fuere, sit vox illa : Cum Christo crucifixus του λέγεσθαι άν: "Ήδη με.λ.λω σταυρούσθαι , διά
sum øs, sed æque ad priores etiam pertineal , ne τί γάρ ουχί , ως άνωθεν μέλλει σταυρούσθαι , και
diferre dicamus Sanclos , qui post Christi adventuin πρότερον εσταυρωτο ; "Ορα δε ει μή μόνων των μετά
fuere, a Moyse , et prophetis , et patriarchis . Vox illa την παρουσίαν εστίν αγίων η φωνή : Τα Χριστώ
quoque : Vivo ego, non amplius ego, sed viril in me συνεσταύρωμαι , αλλά (82 ) και των προτέρων , ένα
Christus 64, æque etiam dicatur non solum de san μή διαφέρειν λέγωμεν τους μετά την παρουσίαν
clis qui post Christi adventum fuere, verum etiam αγίους, Μωϋσέως , και των προφητών (83 ), και πα•
de his qui anlea . Observo etiam et hoc dictum Ser- τριαρχών. Και το · Ζω ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί
vatoris : Deus Abraham , el Deus Isaac, et Deus Ja
C Χριστός , λεγέσθω μή μόνον υπό των μετά την παρου
cob ; Deus autem non est mortuorum , sed viventium 65 , σίαν, αλλά και υπό των προτέρων . Εφίστημι δε
num forle Abraham , Isaac et Jacob , propter hoc sint και τω · Θεός 'Αβραάμ , και Θεός Ισαάκ , και Θεός
vivenles , quoniam el ipsi cum Christo consepulti re Ιακώβ · Θεός δε ουκ έστι νεκρών , αλλά ζών .
surroserunt ; non omnino tamen corporalis sepullu των, ειρημένω υπό του Σωτήρος , μήποτε διά τούτο
ræ Jesu , vel corporalis resurrectionis ejus inslar. ζωντές εισιν 'Αβραάμ , Ισαάκ , και Ιακώβ , επει
Huechacienus de eo quod est : Hoc Abraham non pe και αυτοί συνταφέντες των Χριστώ συνανέστη
cit . 323 Quid autem boc est aliud, nisi quærere σαν (84) αυτώ , ου πάντως κατά την σωματικήν
interficere hominem qui veritatem loculus fuerit του Ιησού ταφήν , ή σωματικής ανάστασιν αυτού,
quam a Deo audierit ? Tradimus enim el ducemus Ταύτα προς το · Τούτο 'Αβραάμ ουκ εποίησε.
nunquam defuisse sanctis spiritualem Jesu adven Τι δε τούτο ή το ζητείν αποκτείναι άνθρωπον ός την
tum atque dispensationem . Quod si haec, perinde αλήθειαν λελάληκεν , ήν ήκουσε παρά του Θεού ; Απο
atque in aliis consideravimus , ad sensum anagogi- δίδομεν γάρ, ώς άρα κατά τον Ιησούν πνευματική
cum reduxeris , alius hæc omnia hujus loci sini. οικονομία ουκ έστιν ότε τοις αγίοις ουκ ήν. Εάν δε
liter explanare lentabil, ad mysticum Abraham αναγάγης ταύτα (ώσπερ υπονενοήκαμεν έν άλλοις),
ea referens, omissa vulgari explanandi consuetu- D έτερος παρά το κοινότερον επί μυστικώτερον 'Αβραάμ
dine, quærens horum singulorum consequentiam . ομοίως πάντα τα κατά τον τόπον εξομαλίσαι πειρά
σεται (83) ζητών την εκάστου τούτων ακολουθίαν.
13. Vos facitis opera palris vestri 06. Quod ad 13. Υμείς ποιείτε τα έργα του πατρός υμών.
dictum hoc allinet, clarum non est quem patrem " Οσον επί τω ρητώ τούτω ουκ έστι σαφές τίνα θέλει
Judæorum , qui sibi crediderant , quique nondum ειπείν πατέρα των πεπιστευκότων αυτώ Ιουδαίων,
agnoveranı veritatem , velit dicere : ad hos eniin και μηδέπω έγνωκότων την αλήθειαν · προς αυτούς

68 Hebr . vi, 4 seq. 63 Galat . 1 , 19. 4 ibid . 20. 65 Μatth . ΧΧΙΙ , 32 . 66 Joan . VΙΙΙ , 41 .

( 80 ) Perperam in codice Regio legitur παραπε
σοντας πάλιν ανακαινισμών ποιείν εαυτών εις μετά-
νοιαν .
(81 ) Εν ταϊς Παύλου Πράξεσι. Existimal Pe »
rionius legendum , létpou , el hæc verba Petro tri
bui ab Heyebippo asserit . Certe Petri Acta ab Hie
ronymo commemorantur lib. De script. eccles. Sed
tamen nihil mulo ; nam Actorum Pauli mentio fit
apud nostrum Origenem lib. 1 Περί αρχών , cap. 2 .
HuΕτιus.
(82) Adlá. Codex Regius perperam habet aua.
(83 ) και των προφητών. Ηec verba nec in coil
ce Bodleiano nec apud Ferrarium legiiniur.
( 84) Codex Regius , male , συναρέστησαν.
( 85 ) Codex Bodleianus , πειράσεται· Regius , πει
påsoi .
601 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 609
γάρ ταύτα πάντα φησί , και ει μή έπεφέρετο μετ’ A line omnia Ioquitur, et nisi post pauca intulisset :
βλίγα τό: Υμείς εκ του πατρός του διαβόλου Vos ex palre diabolo eslis , el desideria patris vestri
έστε , και τας επιθυμίας του πατρός υμών θέλετε vuliis facere 67 , ne nunc quidem agnosceremus,
ποιείν , κάν σαφώς ουκ εγνώκειμεν το βούλημα του saltem aperle, consilium loquentis. Nec mirum
ειρημένου. Ού θαυμαστόν δε ει τους πεπιστευκόσιν profecto si ad eos Judæos, qui ei crediderant, nec
αυτώ Ιουδαίοις , μηδέπω μείνασιν αυτού εν τω λόγια , tamen tantum temporis in sermone ejus perman
ένα αληθώς αυτού γένωνται μαθηται , και γνώσιν serant ut vere ipsius facti discipuli agnoscerent
την αλήθειαν, επί τη ελευθερωθήναι υπ ' αυτής, έλε veritatem , ut ab ea liberarentur, dixerit : Vos fa :
γε τό: Υμείς ποιείτε τα έργα του πατρός υμών , citis opera palris vestri 68 ; el illud etiam , quod in
και , ως εν τοις εξής επιφέρεται , το Υμείς εκ του sequentibus subjungitur : Vos ex patre diabolo estis .
πατρός του διαβόλου έστε . Κάν γάρ απηνες είναι Quamvis enim inhumanum hoc dictum videatur ad
δοκή το τοιούτο λεγόμενον περί πεπιστευκότων μεν eos qui ei crediderant, quique aliquo modo ab eo
αυτώ, και μαθητευθέντων πως , ου μην ήδη αληθώς edocti fuerant, non tamen eo usque ut vere disci
χρηματισάντων μαθητών του Ιησού , όμως κατανοη puli Christi dicerentur, attamen necesse est con
τέον και το εν τη Καθολική Επιστολή υπό Ιωάννου sideremus illud a Joanne in Catholica Epis!ola di
ειρημένον περί υιών Θεού , και υιών διαβόλου . Ο B clum de aliis Dei , deque filiis diaboli . Qui com
ποιών γάρ, φησί, την αμαρτίαν εκ του διαβόλου mittit enim , inquit, peccatum , ex diabolo est , quo •
έστιν , ότι απ' αρχής ο διάβολος αμαρτάνει . Εις nium ab initio diabolus peccal . Ad hoc apparuit Fi
τούτο ενεφανερώθη ο Υιός του Θεού , ίνα λύση τα lius Dei, ul dissolval opera diaboli. Omnis qui na
έργα του διαβόλου . Πάς ο γεγεννημένος εκ τού tus est ex Deo, peccatum non committit , quoniam
Θεού αμαρτίαν ου ποιεί , ότι σπέρμα αυτού εν semen ipsius in eo manet , el non potest peccure, eo
αυτώ μένει , και ου δύναται αμαρτάνειν , ότι εκ quod ex Deo natus est . In hoc manifesti sunt filii
του Θεού γεγέννηται . 'Εν τούτω φανερά εστι τα Dei , et filii diaboli : omnis qui non facit jusliliam ,
τέκνα του Θεού , και τα τέκνα του διαβόλου πάς non est ex Deo , el qui non diligit fratrem suum 69.
ο μή ών δίκαιος ουκ έστιν εκ του Θεού , και ο Quibus verbis sic habentibus , considera an non
μη αγαπών τον αδελφόν αυτού . Των ρητών τοίνυν aperle dictum sit : Omnis qui committit peccatum ,
τούτων ούτως εχόντων , κατανόησον ει μη σαφώς εί ex diabolo est. Proinde in quantum peccatum com
ρηται, ότι Πάς ο ποιών την αμαρτίαν εκ του δια millimus , nondum exuimus orlum ex diabolo, etiamsi
βόλου εστίν · όσον ποιούμεν αμαρτίας , ουδέπω την credere in Jesum existimemur ; et consequens est
εκ του διαβόλου γένεσιν απεδυσάμεθα , κάν πιστεύειν hoc dici a Jesu Judais, qui ei crediderant : Yos fa
εις τον Ιησούν νομιζώμεθα και τούτο ακόλουθόν έστι cilis opera patris vestri , relationem habente voce
τω λέγεσθαι τοις πεπιστευκόσιν Ιουδαίοις υπό του pairis ad diabolum , propter illud : Vos ex paire
"Ιησού : Υμείς ποιείτε τα έργα του πατρός υμών , diabolo estis. Quod si omnis qui committit pecca
αναφερομένου του πατρός επί τον διάβολον , διά το : tum , 324, est ex diabolo ; omnis qui non est ex
"εμείς εκ του πατρός του διαβόλου έστε. Ει δε diabolo, non committit peccatum . Quin etiam si ad
πάς ο ποιών την αμαρτίαν εκ του διαβόλου έστι , πάς hoc apparuit Filius Dei , ut solvat opera diaboli ,
και μη ων εκ του διαβόλου ου ποιεί την αμαρτίαν. quia huic non exhibuerimus nos ipsos solventi
'Αλλά και είπερ εις τούτο εφανερώθη ο Υιός του opera diaboli, nondum deposuimus esse filii dia
Θεού , ίνα λύση τα έργα του διαβόλου, όσον ουδέπω τα boli ; quia ab operibus agnoscimur cujus filii si
εν ημίν έλυσεν έργα του διαβόλου, τη μη παρεστη nius ; ex quibus etiam perspicuum est, non propter
κέναι ήμάς εαυτούς το λύοντι τα έργα του διαβόλου , opifcium aliquem diaboli filium esse, neque quia
ουδέπω απεθέμεθα το είναι τέκνα του διαβόλου , από sic creatus fuerit, filius quispiam in hominibus dici
των καρπών επιγινωσκόμενοι τίνος εσμέν υιοί • και Dei : imo manifestum est quod qui aliquando fuerit
εκ τούτων μέντοιγε δηλόν εστιν , ότι ου διά κατα D diaboli filius , effici possit filius Dei . Id quod etiam
σκευήν ( 86) υιός τις έστι διαβόλου , ουδε διά το ού Matthæus hunc in modum manifestat, Servatorem
τως δεδημιουργήσθαι , υιός τις ανθρώποις λέγεται του dixisse scribens : Audistis dictum esse : Diliges
Θεού και δηλον , ότι δύναται οπότε υιός του διαβόλου proximum tuum , el odio habebis inimicum tuum .
γενέσθαι υιός του Θεού όπερ σαφές και ο Ματθαίος At ego dico vobis : Diligite inimicos vestros, el orale
ποιεί αναγράφων τον Σωτήρα ούτως ειρηκέναι pro persequentibus υοε, ει ειιis ilii Patris vestri qui
Ηκούσατε , ότι ερρέθη : 'Aγαπήσεις τον πλησίον in cælis est ?0. Orate enim , quia orantes pro perse
σου , και μισήσεις τον εχθρόν σου. Εγώ δε λέγω και lentibus vos , et inimicos vestros amore prose
υμίν 'Αγαπάτε (87) τους εχθρούς υμών , και quentes, filii efficiemini Patris cælestis , si quis an
προσεύχεσθε υπέρ των διωκόντων υμάς, όπως lea ex vobis non fueri: illius filius. Quoniam autem
γένησθε υιοί του Πατρός υμών , του εν τοις ου maniſesti sunt filii Dei , et filii diaboli , propter id
ρανοίς . Προσεύχεσθε γάρ , ότι εκ του , ' Αγαπάτε quod superius dictum est de diaboli aliis , nempe :
67 Joan . νιι , 44. 68 ibid . 41 . 60 1Joan. III , 8-10. το Μatth . ν, 43 seq.

(86) Ού διά κατασκευήν , etc. Jactum Ioc con (87) 'Αγα.ιάτε. Ιta colex Bodleianus , Regius
tra Valentinianos. vero , αγαπήσατε.
ht13 ORIGENIS G04

Qui committit peccatum et diabolo est 74 ; de filiis A τους εχθρούς , και προσεύχεσθε υπέρτων διωκόντων ,
vero Dei : Omnis qui nalus est ex Deo , peccatum ο μή ών πρότερον του εν ουρανούς Πατρός ύστερον
non commillit , quoniam semen ipsius in eo manet, αυτού γίνεται υιός. "Οτι δε διά τό (88) : Εν τούτω
el non potest peccare, eo quod ex Deo nalus est ? ', φανερά εστι τα έργα του Θεού , και τα έργα του δια
perspicuum est hominem omnem qui compleverit βόλου , προειρημένον ( 89) περί μεν των του διαβόλου
rationem , vel filium Dei , vel Glium diaboli esse 73. τέκνων , ότι ο ποιών την αμαρτίαν εκ του διαβό
Aut enim commillil peccatum , aut non commillil : λου έστι • περί δε τών του Θεού , ότι Πας ο γεγεν .
cui nihil sit inter commillere peccatum el non νημένος εκ του Θεού αμαρτίαν ου ποιεί , ότι
commillere peccalum ; et si quidem peccatuin σπέρμα αυτού εν αυτώ μένει , και ου δύναται
committit, diaboli est ; sin vero peccalum non αμαρτάνειν , ότι εκ του Θεού γεγέννηται , σαφές ,
commillit, ex Deo nalus est. Conjuncta sunt autem ότι πάς άνθρωπος , συμπεπληρωκώς τον λόγον , ήτοι
enuntiationi horum de filiis Dei el liliis diaboli , τέκνον του Θεού έστιν , ή τέκνον του διαβόλου: ήτοι
quæ in Epistola ipsa dicunlur de his qui sunt in γάρ ποιεί αμαρτίαν , ή αμαρτίαν ου ποιεί , ουδενός
Filio Dei , deque bis qui non viderunt eum : Omnis όντος μεταξύ του ποιείν αμαρτίαν και του αμαρτίαν
enim, inquit, qui in eo manel , non peccal ; el om μή ποιείν : και ει μεν ποιεί αμαρτίαν, εκ του διαβό
B
nis qui peccat, non vidit ipsum : Igitur si omnis λου εστίν · ει δε αμαρτίαν ου ποιεί, εκ του Θεού γε
qui in illo manet, non peccat ; qui peccal, non ma γέννηται. Έχεται δε της εν τούτοις περί τέκνων Θεού
net in Filio : et si omnis qui peccal, non vidil ip και τέκνων διαβόλου αποφάσεως τα εν τη αυτή Έπι
sum ; quividit ipsum , non peccat. Pariter hoc etiam στολή λεγόμενα περί των όντων εν τω Υιό του Θεού ,
nolabis quid sibi velit Ioannes dicens : Omnis φui και των μη έωρακότων αυτόν : Πάς γάρ, φησίν , ο
peccal, non vidit ipsum , quasi his verbis, vidit ip εν αυτώ μένων ουχ αμαρτάνει και πάς (90 ) και
sum " , innuens semper aliquos esse posse qui videant αμαρτάνων ουχ εώρακεν αυτόν. Ουκούν ει πας και
325 Filium Dei, quίque ex ipsius visione partici- εν αυτώ μένων ουχ αμαρτάνει (91 ) , ο αμαρτάνων ου
pent potentiam nunquam peccandi. Prelerea dices μένει εν τω Υιώ και ει πάς ο αμαρτάνων ουχ
hæc verba : Vos facitis opera patris vestri 75 , ali δώρακεν αυτόν, και έωρακώς αυτόν ουχάμαρτάνει."Αμα
quando quidem dici ad filios diaboli , aliquando δε και σημειώσεις (92) τι νοών ο Ιωάννης είπε το :
vero ad filios Dei : qui peccala namque commit Πάς ο αμαρτάνων ουχ εώρακεν αυτόν , διά τό''Eώ
lunt, opera patris sui diaboli commillunt ; at vero ρακεν αυτόν , ώς αεί δυναμένων είναι των ορώντων
qui præclare se gerunt , opera faciunt Patris sui τον Υιόν του Θεού , και εκ του έωρακέναι αυτόν με
Dei . Sed prolabile est futurum ut aliquis ex iis c ταλαμβανόντων δυνάμεως προς το μηδαμώς αμαρ
moveatur, cogitans an faciendo bona et mala seor τάνειν . "Έτι φήσεις, ότι, Υμείς ποιείτε τα έργα
sum , idem propter bona filius Dei , el propter mala του πατρός υμών , ότε μεν λέγοιτ' άν προς τους
filius diaboli esse possit. Sed boc præterquam quod υιούς του διαβόλου , ότε προς τους υιούς του Θεού .
absurdissimum est, non innuitur ex dictis. Enuntiat Οι μεν γάρ αμαρτάνοντες ποιούσε τα έργα του πα
namque Joannes quod unusquisque qui ex Deo nalus τρός αυτών διαβόλου » οι δε κατορθoύντες ποιούσι
est, peccatum non faciat, quod semen illius in seipso τα έργα του Πατρός αυτών Θεού . Είκός δε εκ τού
habeal , nec posse hunc peccare , eo quod ex Deo των τινά κινηθήσεσθαι, μη άρα δύναται( 95 ) και αυτός ,
uatus sit : Omnis igitur, qui ex Deo nalus esi , pec το ποιείν αγαθά και πονηρά έργα ανά μέρος , διά
calum non commillit 76; nec tamen scriptum est μεν τα αγαθά τέκνον είναι Θεού , διά δε τα εναντία
quod omnis natus ex diabolo , justitiam non com τέκνον του διαβόλου. Αλλά τούτο προς τα άλογώ
muillit ; sed : Qui comniillil peccatum , ez diabolo est. τατον είναι ου δηλούται από των ρητών. Αποφαί
Rursus non quemadmodum dictum est : Qui com νεται γάρ ο Ιωάννης, ότι πάς ο γεγεννημένος εκ
millit peccatum , ex diabolo esl 77 , ita scriplum est : του Θεού αμαρτίαν ου ποιεί , ότι σπέρμα αυτού εν αυτώ
Qui commillil justitiani, ex Deo est. Et adhibe μένει, και ου δύναται αμαρτάνειν , ότι εκ του Θεού
animani ad differentias propositionum , quonan D γεγέννηται . Πάς τοίνυν ο γεννώμενος εκ του Θεού
pacio cum omni diligentia a Joanne dictæ fuerint : αμαρτίαν ου ποιεί · ου μην γέγραπται , ότι πάς ο
adeo ut mirelur aliquis quomodo irreprehensibiliter γεγεννημένος εκ του διαβόλου δικαιοσύνην ου ποιεί
el ul quidam dicerent, dialectice , illis usus fuerit , αλλ' Ο ποιών την αμαρτίαν εκ του διαβόλου εστί.
similia non afferens de his qui sunt es diabolo Πάλιν ουχί ώσπερ είρηται• Ο ποιών» την αμαρτίαν
deque bis qui sunt ex Deo : similiter vero estu εκ του διαβόλου έστιν , ούτως αναγέγραπται : “Ο
lisset, si scripsissel, quemadmodum , Qui peccatum ποιών την δικαιοσύνην εκ του Θεού εστι. Και πρόσχες
comniillil, ez diabolo est; ita , Qui justitiam commit ταις διαφοραίς των προτάσεων , τίνα τρόπον μετά

71 Joan . 1 ,8el 30. 72 ibid. 9. 73 ibid . 10 . 14 ibid . 6. 75 ibid . 41. 781 Joan . 111 , 9 . * ibid . 8.

(88)" Οτι δε διά τό, etc. In colice Regio deest ουχ αμαρτάνει • Regius perperam habet ο εν αυτών
δε . Ιbidem non legit Ferrarius έργα, sell τέκνα , ουχ αμαρτάνει .
juxta I Joan, iii , 10, quod reclam videtur. ( 3 ) Σημειώσεις. Sic coter Bodleianus , Regius
(89 ) Codex Regius , male , προειρημένων . vero , σημειώση .
(90) Και πάς. In colice Regio deest και. (95) Δύνηται, Sic codex Bodleianus ; Regias
(91 ) Colex Bodleianus , recle , ο εν αυτώ μένων Vero , δύναται .
605 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 606

πάσης ακριβείας τω Ιωάννη είρηνται ώστ ' αν θαυ- A tit, ex Deo est ; vel si , quemadmodum scripserat :
μάσαι τινά πώς αλήπτως, και , ώς αν είπoιέν τινες , Omnis qui natus est ex Deo , peccatum non commillil,
διαλεκτικώς εξήνεγκεν αυτάς , μη τα όμοια (94) scripsisset : Omnis qui natus est ex diabolo, justi
προσενεγκάμενος περί των εκ του διαβόλου , και των liain non commillit . Annon etiam sapientissime
εκ του Θεού · ομοίως δ' άν εξήνεγκεν, ει επεποιή- admodum posuit verbum est,et vocabulum genitus ;
κει , ώσπερ το · Ό ποιών την αμαρτίαν εκ του verbum est dictum de eo qui ex diabolo est, non
διαβόλου έστιν , ούτως : O ποιών την δικαιοσύνην ponens de his qui ex Deo sunt ; et vocabulum
εκ του Θεού εστιν · η ει (95 ) ώσπερ ανέγραφεν , ότι genitus scriptum de his qui sunt ex Deo , non ponens
Πας ο γεγεννημένος εκ του Θεού αμαρτίαν ου de his qui sunt ex diabolo ? Extulit enim eum qui
ποιεί , επεποιήκει το : Πάς ο γεγεννημένος εκ του ex Deo est, vocabulum genilus ponens de eo ; quod
διαβόλου δικαιοσύνην ου ποιεί. Μήποτε δε και τώ , si etiarn de diabolo posuisset, pejus quiddam oslen
έστιν , ειρημένω επί του εκ του διαβόλου , μη χρη surus erat quam si dixisset , est ex diabolo : atque
σάμενος επί των εκ του Θεού , ή τω, γεγεννημένος, etiam si posuissel verbum est de eo qui est ex Deo ,
αναγεγραμμένη επί των εκ του Θεού , μη συγχρησά- quemadmodum posuit de eo qui ex dialolo , est ,
μενος επί των εκ του διαβόλου , πάνυ σοφώτατα εξέδω minus oslensurus fuerat de eo qui ex Deo nalus
κεν ; Έπήρε γάρ τον εκ του Θεού γεγεννημένον τά- B est , cum Ionge inelius sit genitum fuisse es Deo
ξας επ' αυτού · όπερ , ει και επί του εκ του διαβόλου quam ex Deo esse . 326 Sed dicel aliquis quasdam
είρητο, χείρον άν τι ενέφαινε (96 ) παρά το , Εκ του creaturas esse ex Deo, quæ omnino genitæ non sint
διαβόλου έστίν · αλλά και είπερ ως επί του εκ του ex Deo, hasque omnino inferiores esse omnibus
διαβόλου έταξε το, έστι , έπεποιήκει επί του εκ του quæ a Deo dicantur genila esse. Ac certe cum per
Θεού , έλαττον αν περί τον έκ τού Θεού παρίστη , veneris ad differentiam illam quæ est inter esse ex
πολλώ κρείττονος τυγχάνοντος του γεγεννήσθαι εκ diabolo , et inter genitum esse ex Deo, quieres num
του Θεού παρά το είναι εκ του Θεού . Φήσει δέ τις , forle aliquis sit qui etiam ex diabolo sit nalus, cum
ότι τινά των κτισμάτων εστί μεν εκ του Θεού , ου omnino qui sit ex diabolo, non continuo etiam natus
μην γεγέννηται εκ του Θεού , και πάντως ταύτα ελάτ sit ex diabolo : et rursum num sit aliquis ex Deo,
τονα έχει τάξιν εν τω παντί των γεγεννήσθαι λεγο- qui non etiam omnino ex Deo sit natus ; cum si sit
μένων εκ του Θεού . Και γενόμενος γε κατά την δια aliquis ex Deo, non omnino sit etiam nalus ex Deo.
φοράν , τουτέστιν εκ του διαβόλου , ή γεγεννήσθαι εκ Proinde formatur delinealurque qui natus est er
του Θεού , ζητήσεις μήποτ' έστι τις και γεγεννη Deo , si peccalum non commillal, eo quod semen
μένος εκ του διαβόλου, όστις πάντως και έστιν εκ C Dei in ipso maneat , et a potentia Dei in se exsistente
του διαβόλου , ου πάντως του όντος , εκ του διαβόλου ingenila vim habeat in posterum non peccandi. Di
γεγεννημένου • και πάλιν εστί τις εκ του Θεού , ου cilur eliam in extremo hujus Epistolæ : Omnis qui
πάντως και γεγεννημένος εκ του Θεού · ουκέτι δε natus est ex Deo, non peccat ; sed qui genitus est ex
παντός του όντος εκ του Θεού , γεγεννημένου εκ Deo, serval seipsum , et malus non tangit eum 78.
του Θεού . Χαρακτηρίζεται μέντοι ο γεγεννημένος Γ(98 ) Quod si is qui ex Deo natus est, seipsuin
εκ του Θεού το αμαρτίαν ου ποιείν, διά το σπέρμα luelur et serval , nec improbus , id est diabolus,
του Θεού εν αυτώ μένειν, και από της εκείνου δυ- ipsum altingit , ] qui seipsum non serval , ne malo
νάμεως ενυπαρχούσης αυτώ έγγινομένου του μη illo langatur, non genitus est ex Deo ; et omnis
κέτι δύνασθαι αμαρτάνειν . Και εν τοις τελευταίους quem langit malus , ille non genitus est ex Deo ;
δε λέγεται της Επιστολής, ότι Πάς ο γεγεννημένος tangit autem malus ille eos qui seipsos non servant .
εκ του Θεού ουχ αμαρτάνει , αλλά ο γεγεννη Quoniam vero iis quæ de Abraham dicta sunt, nullo
μένος εκ του Θεού τηρεί εαυτόν, και ο πονηρός facto intervallo , hoc infertur : Vos facilis opera
ούχ άπτεται αυτού . Ει δε και γεννηθείς εκ του Θεού καιris vestri 79 , querebamus num forte proper
τηρεί εαυτόν , και ο πονηρός ούχ άπτεται αυτού , και primum Abrahæ dalum mandalum hoc scriplum
μή τηρών εαυτόν, ίν ' ο πονηρός αυτού μή άπτηται , D sit . Ρrimum namque divinum mandatumn ad eum sic
ου γεγέννηται εκ του Θεού και πάς ου άπτεται και habet : Egredere de lerra lua, et de cognatione lua ,
πονηρός , ούτος ου γεγέννηται εκ του Θεού · άπτεται el de domo patris lui, el vade ad terram quum osten
δε ο πονηρός των μή τηρούντων έαυτούς . Επεί ( 97) dam libi 80. Exivit ergo Abraham de domo patris
δε τοις περί του Αβραάμ, ουδενός γενομένου με sui , quod non fecisse convincuntur hi qui reprehen
ταξύ διαλείμματος, επιφέρεται το Υμείς ποιείτε duntur eo quod non bene dixerint : Pater noster
τα έργα του πατρός υμών , έζητούμεν μήποτε διά Abraham est 81 ; nam si filii Abrahæ faciunt opera
την τώ Αβραάμ πρώτην δεδομένην εντολήν τούτο Abrahæ , ei si primum opus est exire de terra sua ,
αναγέγραπται. Ο πρώτος δε χρηματισμός προς αυ cl de domo patris sui , et proficisci ad eam terram
τον ούτως έχει : "Εξελθε εκ της γης σου, και εκ quam illi ostendit cas, el banc ob causam bi ad
18 1 Joan . v , 18 . 19 Joan . VΙΙ , 45 . 80 Gen. ΧΙΙ, 1 . 81 Joan . VΙΙ , 59.
(94) Codex Bodleianus, και τα όμοια , etc. (97) Colex Bodleianus, Επει δε τοίς περί • Re
(95 ) Ιdem codex Bodleianus εί • Regius, ότι. gius et Barberinus, vale , έπει δε τους περί.
(96) Codex Bodleianus, είρητο , χείρον άν τι ενέ (98) llæc , a Ferrario præternissa, e Perionio supe
φαινε : Regius , είρητο αν, τι ενέφαινε . plevimus.
 (707 ORIGENIS 608
φιος es1 serimo , reprehenduntur Lanquam qui non A της συγγενείας σου , και εκ του οίκου του πα
sint filii Abralıæ , liqnel eos idcirco reprehendi quia τρός σου, και απελθε εις την γην ήν αν σου δεί
non exierint e domo patris sui , tanquam adbuc ad ξω . Εξήλθεν ούν 'Αβραάμ εκ του οίκου του πατρός
malum patrem ( Jiabolum ) pertinentes , atque adhuc αυτού , όπερ ου πεποιήκασιν οι ελεγχόμενοι , επί των
patris illius opera facientes. 327 His a nobis hunc μη υγιώς ειρηκέναι • “ Ο πατήρ ημών Αβραάμ
in contextum dictis , palanı opinor eos convicios , εστιν . Ει γάρ τα τέκνα του Αβραάμ ποιεί τα έργα
qui hinc ostendi existimant filios diaboli ex crea του Αβραάμ , πρώτον δε των έργων εστί το εξει
tione esse .
θείν εκ της γης εαυτού , και εκ της συγγενείας
εαυτού , και εκ του οίκου του πατρός εαυτού , και απελθείν εις την γήν ην δείκνυσιν αυτώ ο Θεός , και
διά τούτο ούτοι προς ούς ο λόγος ελέγχονται ώς ουκ όντες τέκνα του Αβραάμ , δηλον , ότι ουκ εξεληλο
θότες εκ του οίκου του πατρός εαυτών ονειδίζονται, ώς έτι του πονηρού πατρός όντες , και έτι ποιούν
τες τα εκείνου του πατρός έργα . Τούτων ημίν εις το ρητόν ειρημένων , σαφώς oίμαι ελέγχεσθαι τους -
μίζοντας εντεύθεν παρίστασθαι (99 ), ότι εισί τινες εκ κατασκευής υιοί του διαβόλου .
14. Dixerunt ergo illi : Nos ex stupro non sumus B 14. Είπον ούν αυτώ · Ημείς εκ πορνείας ου
nali ; unum patrem habemus Deum 88. Quæro num γεγεννήμεθα, ένα πατέρα έχομεν τον Θεόν . Ζητώ
forte Judaei illi qui dicuntur Domino credidisse , μήποτε , έλεγχθέντες ώς ου τέκνα (1) του Αβραάμ ,
relarguti quod non sint ilii Abraham, acerbius πικρότερον αποκρίνονται οι λεγόμενοι πεπιστευχέ
1100 respondeant illi , tecle innuentes Servalorem ναι αυτή Ιουδαίοι, παρακεκαλυμμένως αινισσόμενες
ex stupro natum fuisse: hoc suspicantes , ut proba- εκ πορνείας γεγεννήσθαι τον Σωτήρα , ώς εικός του
bile est, quod admissus non fuerit celebris atque το υπονοούντες το μή παραδέχεσθαι την διαβόητον
divulgatus illius orlus ex Virgine . Admodum enim και τεθρυλλημένην αυτού γέννησιν (2) εκ της Παρ
præler rationem alque præler rem de qua agitur, θένου . Και γάρ πάνυ μου φαίνεται άλογον ταύτα
videntur mihi hæc verba ipsi elſulisse , cum neque αυτούς απορρίψαι τα βήματα προς έπος : ούτε γάρ
ad superiora , neque consequenter posterioribus προς τα πρότερα , ούτε ακολούθως τους εξής ειρήσθαι
dictum fuisse possit , ac ne simpliciter quidem δύναται , ή απλούστερον νοηθήναι το ( 3): ' Ημείς εα
intelligi illud , nos eg stupro non sumus nati, quod πορνείας ου γεγεννήμεθα,το ειρημένον υπ ' αυτών.
ipsi dixerunt. Quin etiam quoniam patrem suum 'Αλλά και επεί πατέρα ίδιον έλεγε τον Θεόν ο Σω
dicebat Deum Servator, neminern liominem patrem τήρ , ουδένα άνθρωπον πατέρα είναι εαυτού ομολο
sui ipsius confidens, probabile est ipsos illi dicio , G γών διά το · Ημείς εκ πορνείας ου γεγεννήμεθα ,
nos ex stupro non sumus nati , subjungere rursuin εικός αυτούς επιφέρειν πάλιν προσκρούοντας το
in ſensos illud , unum patrem habemus Deum , tan " Ένα πατέρα έχομεν τον Θεόν · οσεί έλεγαν
quam si dicerent : Nos potius quam tu , habemus "Ημείς μάλλον ένα πατέρα έχομεν τον Θεόν ήπερ
unum patrem Deum , qui le orlum dicis ex virgine , σύ , ο φάσκων μεν εκ παρθένου γεγεννήσθαι , εκ
cum nalus sis ex fornicatione ; qui eliam dicis te πορνείας δε γεγεννημένος , και διά το αυχεϊν το εκ
unum solum Patrem habere Deum , quia jactes le παρθένου γεγεννήσθαι λέγων ένα πατέρα έχειν , μό
malum ex virgine ; falenlibus alioqui nobis Deum νον τον Θεόν, των ομολογούντων (4 ) τον πατέρα Θεόν ,
patrem , non tamen negantibus hominem etiam nos ουκ αρνουμένων και άνθρωπον πατέρα . 'Αλλ ' έρεί
habere patrem . Sed dicet aliquis hæc sic intellecla
τις , ότι αυτά ούτω νοούμενα ου δύναται είναι ρή
non posse esse verba eorum Judæorum , qui illi ματα των πεπιστευκότων αυτώ Ιουδαίων . Και προς
crediderant. Ad quod dicendum est quod cum prin- τούτο δε λεκτέον , ότι , ειρημένου εν τη αρχή του προς
cipio dictum ſuisset illis illud : Si vos manserilis αυτούς λόγου , του · 'Εάν υμείς μείνητε εν τω λό
in sermone meo, vere discipuli mei erilis, el agnosce γώ το έμώ , αληθώς μαθηταί μου έστε , και γνώ
lis veritatem 88, perinde ac possent manere in ser σεσθε την αλήθειαν , ώς και δυναμένων αυτών
mone Jesu, et non manere , non ditficillimum factu D
μένειν εν τώ Ιησού λόγω , και μη μένειν, ουκ αδύ
esse quosdam redargulos non mansisse in sermone νατον ήν τινας εκ των ελεγχομένων (3) μή μεμενη
ipsius ; cumque non mansissent, acerbius et repu κέναι αυτού εν τώ λόγω , και μη μείναντας πικρό
gnanter illud dixisse : Nos ex slupro non sumus
τερον και προσκρουστικώς ειρηκέναι το Ημείς ει
nali ; unum palrem habemus Deum. Videntur autem πορνείας ου γεγεννήμεθα (6) , ένα πατέρα έχομεν
mihi contentiosius quoque respondisse : cum eniin τον Θεόν . Δοκεί δέ μοι, ότι και φιλονεικότερον απε
8: Joan . νιι , 41. 88 ibid . 31 , 32.
( 99) Tούς νομίζοντας εντεύθεν παρίστασθαι, ( 1 ) Ως ου τέκνα . In editiolie Huelii deest oυ ,
elc . li erani Valentiniani, qui tous Ülexous diabolo quod legitur in codice Bodleiano.
prognalos fingebant, ad omne bonuni ineplos, ad ( 2 ) Codex Bodleianus , γέννησιν " editio Haetii,
malum propensos, ad peccala nalos el ad interitum ; γένεσιν .
cui docirine parilla ſuit Gallorum quorumdam , qui ( 3) Codex Bodleianus , νοηθήναι • Regius , νοηθείη .
ex male intellectis aliquibus Augustini in libro De (4) Των ομολογούντων . Ferrarius legebat ημών
prædestinatione sanctorum locis , liberi arbitrii ila ομολογούντων .
infringebant vires, el gratis subsidium tani paucis (5) Codex Bodleianus, εκ των ελεγχομένων : Re
largiebantur, ut qiios Deus perditum iri præscive gius et Barberinus , εκ των ελέγχων .
ril, eos etiam ad perditionein prædestinasse ; quos (6) Codex Bodleianus, γεγεννήμεθα• Regius, γε
que ad supplicium , eos etiam ad peccatum præde- ysvhuela.
stinasse vellent. HUETIUS .
609 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 610
κρίναντο · ειπόντες γάρ πρότερον : Σπέρμα Αβραάμ A anlea dixissent : Semen Abrahe sumus 84, et quasi
εσμεν , και οίον τούτο τρανότερον ομολογήσαντες hoc manifestius confessi fuissent per illud : 328
διά του . Ο πατήρ ημών Αβραάμ έστιν , ακούσαντες Pater noster Abraham est 85, cum ad illud respon
προς τούτο το • Eί τέκνα του Αβραάμ έστε , τα deri audivissent : Si filii Abrahæ estis, opera Abra
έργα του Αβραάμ ποιείτε , μείζονα του Αβραάμ he facile , majorem Abrahamo suum ipsorum pa
ομολογούσιν εαυτών είναι τον πατέρα λέγοντες · " Ενα Irem falenlur dicentes : Unum patrem habemus
πατέρα έχομεν τον Θεόν . Τάχα δε διά τό των αν Deum 88. Ac fortassis eo quod aliqui homines sint
θρώπων τινάς μεν είναι εκ του διαβόλου , ετέρους ex diabolo , alii vero orti ex Deo, omnes recte dice
δε γεγεννήσθαι εκ του Θεού , πάντας αν υγιώς λέγοι remus qui genili ex Deo non essent , ex stupro orlos
μεν τους μη γεγεννημένους εκ του Θεού , εκ πορ fuisse . Non enim ex sponsa , sed ex meretrice ma
νείας γεγεννήσθαι. Ου γαρ εκ νύμφης , αλλ' εκ leria gignit, vel creat diabolus eos qui ab ipso sunt :
πόρνης της ύλης ούς γεννά (7) ο διάβολος ή ποιεί φαί etiamimmodice affecti, et affixi rebus corpora
τους εξ αυτού , οίτινες και τοίς σωματικούς προσπεlibus agglutinantur meretrici materiæ , facti cum
πονθότες , και προσηλωμένοι κολλώνται τη πόρνη ipsa unum corpus : cum hi qui ex Deo fuerint
ύλη , γενόμενοι προς αυτήν εν σώμα και των εκ του geniti , a meretrice materia recelait, atque etiam
Θεού γεγεννημένων αφισταμένων της πόρνης ύλης , B agglutinentur Domino, uniti Sermoni illi qui in
και κολλωμένων τω Κυρίω, και ενουμένων τω εν αρχή principio eratapud Deum 87 , et sapientiae ipsius,
προς τον Θεόν Λόγω , και τη σοφία αυτού , ήν έκτισεν quam creavit principium viarum suarum ad opera
αρχήν οδών αυτού εις έργα αυτού , ένα γένωνται προς sua 88 ; ut sint cum ipsa unus spirilus : Qui enim
αυτήν εν πνεύμα : Ο μεν γάρ κολλώμενος τη πόρνη agglutinatur meretrici , unum est corpus ; φui vero
έν σώμα εστιν · ο δε κολλώμενος τω Κυρίω εν agglutinatur Domino , unus spiritus est 89 .
πνεύμα εστιν.
15. Είπεν αυτοίς ο Ιησούς : Ει ο Θεός πατήρ 15. Dixit illis Jesus : Si Deus pater vesler esset,
υμών ήν , ηγαπάτε αν εμέ· εγώ γαρ εκ του Θεού diligerelis utique me ; ego enim ex Deo exivi, et
εξήλθον , και ήκω. Επείπερ οι τάς φύσεις εισά venio % . Quoniam qui naturas introducunt , ulun
γοντες (8) χρώνται τα βήματι τούτο διηγούμενου lur hoc lexli , enarrantes ipsum , [ac si dixisset
αυτό , ότι "Ώς οικείον αν υμών και αδελφόν επέγνωτέ Jesus : ] Tanquam agnatum vobis ac fratrem agno
με , αλλά και ως ίδιον ηγαπήσατε αν εμέ , ει ο Θεός visselis me, alque veluti proprium dilexissetis me,
πατήρ υμών ήν έπαπορητέον ούτως προς αυτούς : si Deus pater vester esset ; movenda sunt contra
"Ην ότε Παύλος εμίσει τον Ιησούν εμίσει δε αυτόν c ipsos dubia hanc in modum : erat quando Paulus
ότε επόρθει , και εδίωκε την Εκκλησίας του Θεού , oderat Jesum ; eumque oderat, cum depopularetur
και αληθεύων γε έλεγεν αυτώ ο πρώτος χρημα el persequerelur Ecclesiam Dei , veraque narrans
τισμός : Σαούλ , Σαούλ , τί με διώκεις ; Είπεν dicebat illi primum Dei oraculum : Saule, Snule ,
ούν (9 ) αληθές το · Ει ο Θεός πατήρ υμών ήν, ήγα- φuid me persequeris 1 ? Si ergo verum est illud :
πάτε αν εμέ - δήλον , ότι και το τούτο αντιστρέφον Si Deus paler vester esset, diligeretis utique me " ,
εστίν υγιές : Ει μη ηγαπάτε με , ουχί ο Θεός perspicum est quoque illud, quod cum hoc con
πατήρ υμών ήν . Ουκούν των μή αγαπώντων τον vertilor, recluin esse : Si me non diligerelis, nequa
Ιησούν ουκ έστιν ο Θεός πατήρ Παύλος δε ήν ότε quam Deus paler vester esset . Ergo Deus paler
ουκ ηγάπα τον Ιησούν: ήν άρα καιρός ότε ο Θεός non est eorum qui non diligunt Jesum : cumque
Παύλου πατήρ ουκ ήν· ου φύσει άρα Παύλος lempus fuerit quo Paulus non diligebat Jesum ,
Θεού υιός ήν , αλλ ' ύστερον γέγονε Θεού υιός : ότε
sequitur quoque tempus fuisse quo Deus paler Pauli
και υγιώς αν προσελάβομεν (10) το ακόλουθον το non eral ; non ergo natura Paulus erat Dei filius,
ηγουμένη του συνημμένου λέγοντος , ότι , 'Αλλά sed postea factus est Dei filius : quando etiam recte
μήν ο Θεός , ώ Παύλε , πατήρ σου εστίν αγαπάς assumeremus id quod sequitur, illud quod præce
άρα τον Ιησούν. Αλλά και προ των χρόνων της D di conjunctum dicens : Αιφui, ο Paule, Deus paler
πίστεως Παύλου αληθούς όντος του Ει ο Θεός πατήρ est luus, diligis ergo Jesum . Quin etiam ante lempora
υμών ήν , αγαπάτε αν εμέ , υγιώς ήν προσλαβεϊν fidei Pauli , cum veruin esset illud : Si Deus pater
οιονεί λέγοντα τον Ιησούν . Αλλά μην εμέ ουκ αγα- 329 vester esset , diligeretis utique me, recle assu
πάς : ουκ άρα ο Θεός πατήρ σου έστιν , ώ Παύλε . mere posset Jesus dicens : Atqui , o Paule , me non
Πότε δε ο Θεός πατήρ γίνεται τινος , ή όταν τηρήση diligis , non ergo pater tuus Deus est . Quando autem
τις τας εντολάςκαι δι ' άς ου πρότερον ών τις υιός του Deus efficitur alicujus paler, nisi quando aliquis ser
εν τοις ουρανούς Πατρός γίνεται αυτού υιός • ότε και vaverit mandata ? quibus, cum antea non esset ali
ο πατήρ εις αναγέννησιν άγων τούτον , ώς υιός αυτού quis filius Patris cælestis , efficitur ipsius filius ;
8. Joan . νΙΙ , 35. 83 ibid . 39. 86 ibid . 41 . 87 Joan. 1 , 2 . 88 Prov . , 22. 891 Cor . 1, 16 , 17.
0 Joan . VΙΙΙ , 42 . 91 Acl . ΙΧ , 4.
(7) Ύλης ους γεννά . Ferrarius legebat , ύλης contrario ; quique homines quosdam ab ortu esse
γεννά ούς γεννά. πνευματικούς , alios ψυχικούς , alios υλικούς doce
(8) οι τας φύσεις εισάγοντες. Valentiniani, quos bant, ut jam sæpe diximus. Huetius.
tain sæpe vexat, quique aliquos Dei filios ila nasci ( 9) Είπεν ούν. Lego είπερούν.
sciscebant, ut filii diaboli fieri non possent, el e ( 10) Legebat Ferrarius προσλάβωμι.ν .
 611 ORIGENIS 612
quando etiam pater lucens hunc ad regeneratio- Α γίνεται , και χρηματίζει ( 11 ) τοιούτου πατήρ. " Έστι
nem , quasi pater ipsius efficitur, el habelur ipsius δε προσαχθήναι εις ταύτα από των ούτως εν τω κατά
pater . His adjungere possumus quæ in Evangelio Ματθαίον Ευαγγελία γεγραμμένων : Ηκούσατε , ότι
secundum Malihæum scripta sunt hunc in moduin " : ερρέθη : 'Aγαπήσεις τον πλησίον σου, και μισή.
Audistis dictum esse : Diliges proximum luum, et odio σεις τον εχθρόν σου. Εγώ δε λέγω υμϊν · 'Aγαπάτε
habebis inimicum tuum . At ego dico vobis : Diligile τους εχθρούς υμών , και προσεύχεσθε υπέρ των
inimicos vestros , el orale pro his qui vos persequuntur , διωκόντων υμάς , όπως γένησθε υιοί του Πατρός
ul silis filii Patris vestri qui in cælis est . Adhibe au . υμών του εν ουρανοίς . Πρόσχες γάρ τω : " Οπως
tem aniinum ad illud : UL silis filii Patris vestri qui γένησθε υιοί του Πατρός υμών του εν ουρανοίς ,
in cælis est , ostendens quod qui antea non est filius εμφαίνονται , ότι ου πρότερόν τις ών υιός του εν ουρα
illius Patris qui est in celis, deinde illius efficiatur fi νούς Πατρός γίνεται αυτού υιός. Επιμελώς δε τηρή
lius . Cumque diligenter observaveris illud vestri, quod σας και περί του προσκειμένου τη , του Πατρός,
addilur vocabulo Palris (sic enim scriptum est, ut όπερ έστιν, υμών (γέγραπται γάρ : " Όπως γένησθε
silis filii Patris vestri) , quæres ulrum simplicius il υιοί του Πατρός υμών ) : ζητήσεις πότερον απλούστε
lud dictum sil , an peccantibus exemplaribus addi ρον είρηται , ή των αντιγράφων ημαρτημένων πρόσ
τη sit illud vestri . Nihil enim quesissemus , si scri- Bκειται το , υμών» ουδέν γάρ έζητήσαμεν άν, ει εγέ
ptum fuisset : Ul sitis filii Patris illius qui in cælis γραπτο : "Όπως γένησθε υιοί του Πατρός του εν
est : et præsertim quoniam videntur hæc repugnare , ουρανοίς · και μάλιστα επεί δοκεί μάχην περιέχειν
ut aliquis sit filius non simpliciter Patris iilius qui το γίνεσθαι υιόν τινα ούχ απλώς του εν ουρανούς Πα
est in celis, sed sui patris : nanm si est paleripsius, τρός, αλλά του ιδίου Πατρός. Ει μεν γάρ αυτού πατήρ
non efficitur postea filius ipsius ; sin vero ipsius έστιν , ουχ ύστερον γίνεται αυτού υιός · ει δε γίνεται
filius efficitur, non erat antea ipsius pater. Illud si αυτού υιός, ουκ ήν αυτού πατήρ. "Αμα δε επιστήσεις
mul observabis , eo quod ex his qui censentur cre διά το τινας μεν των πεπιστευχέναι νομιζομένων λέ
dere , quidam servi Dei , rursum alii dicantur filii γεσθαι δούλους του Θεού , ετέρους δε χρηματίζειν αυ
Dei , an forte non qualecunque mandalum , sed qua του υιούς , μήτιοτε ουχ ή τυχούσα εντολή , αλλά τινα
dam per excellentiam præclare acla faciant aliquem , κατ' εξαίρετον κατορθούμενα ποιούσι γενέσθαι υιόν
qui ea obierit, effici filium Dei. Quamobrem cum Θεού τον κατορθώσαντα . Πολλών γούν εν τω κατά
in Malihæo multa sint dicta , illud observa : Ul sitis Ματθαίον ειρημένων , παρατήρει το : " Οπως γένησθε
filii Patris vestri, qui in cælis est, quod subjungitur υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς , και επιφέ
illis verbis : Ego autem dico vobis : Diligite inimi
C ρεται ( 12) τω : 'Εγώ δε λέγω υμίν 'Αγαπήσατε
cos vestros, el orale pro his qui vos persequuntur. τους εχθρούς υμών , και προσεύχεσθε υπέρ των
Elucet enim similitudo erga Deum , atque imitatio διωκόντων υμάς . Και γάρ εμφαίνεται η πρός Θεόν
ipsius diligentis omnia entia , et nihil abominantis ομοιότης και μίμησις αυτού αγαπώντας τα όντα
eorum que fecit, et omnibus parcentis (quandoqui- πάντα , και μηδέν βδελυσσομένου ών εποίησε , και φει
dem ipsius Domini animarum amantis sunt omnia), δομένου πάντων (επείπερ αυτού του φιλοψύχου δεσπό
in eo qui diligit inimicos suos, el precatur pro his του εστι τα πάντα) , εν τώ αγαπώντι τους εχθρούς
qui persequuntur eum . Verum quomodo convenien εαυτού , και προσευχομένω υπέρ των διωκόντων αυ
Ler subjungeretur illud : Ut sitis filii 330 Patris τόν. Πώς δ' άν άρμοστον ήν επιφερόμενον το: " Οπως
vesiri qui in coelis est , illis verbis : Dictum est : Ne γένησθε υιοί του Πατρός υμών του εν ουρανοίς ,
commillas adulterium : αι ego dico vobis : Quicunque τω: 'Ερρέθη , Ου μοιχεύσεις : εγώ δε λέγω υμίν ,
aspexerit mulierem ad concupiscendam eam, jamı ότι Πας ο βλέπων γυναίκα προς το επιθυμήσαι ,
adulterium commisit in corde suo cum ea 93 , atque ήδη εμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού, και
illis de perditioneunius membrorum ,ne lolum corpus τους περί της απωλείας ενός των μελών, υπέρ του μη
conjiciatur in gehennam ? Quin etiam si post illud : όλον εις γέενναν απελθείν το σώμα ; Αλλά και ει
Dictum est antiquis : Νon pejeratis , sed persolves D έπεφέρετο (15 ) τώ : Ερρέθη τους αρχαίους • Oύκ
Dominojuramenta ιμα ; αι ego dico υobis : Ne jurelis επιορκήσεις , αποδώσεις δε τω Κυρίω τους όρκους
omnino " , subjungeretur : Ul sitis filii Patris vestri σου · εγώ δε λέγω υμίν , μη ομόσαι όλως · όπως
qui in cælis est 88 , mullum profecto offendiculi ex se γένησθε υλοι του Πατρός υμών του εν τοις ουρα
fecissel ; nunc autem , ut ille Pater cælestis exoriri νοίς πολλήν άναύτόθεν ενεποίησε προσκοπήν · νυνί δε
solem facit super malos et bonos 86 , sic unusquis- ώσπερ εν τοις ουρανούς Πατήρ ανατέλλει τον ήλιον επί
que filiorum Dei dilectionem in semelipso veluti so πονηρούς και αγαθούς, ούτως έκαστος των υιών (14)
91 Μatth . V, 43-45. 93 ibid . 27-29 . 96 ibid . 33 , 34. 98 ibid . 43. 96 ibid..

( 11 ) Kαι χρηματίζει. Sic codex Bodleianus ; in
codice autem Regio deest xal .
( 12) Codex Bodleianus , ο επιφέρεται : in codice
Regio deest ő .
( 15) 'Αλλά και ει έπεφέρετο, etc. Hoc est, non
parum apud auditores offendisset Christus, si verba
illa : Ulsiiis filii Patris vestri qui in cælis est , illis
subjunxissel : Dicium est antiquis : Non pejerabis, sed
persolves, etc. Ratio est, quia ea verba similitudi
nem continent Patris et filiorum , Dei et hominum ;
al ea ex parle similes esse non possunt, quia Deus
pejerare non polesl , homines aulem possunt , et
sepe faciunt . HUETIUS.
( 14) Codex Regius, perperam , τον υιόν • Bodleia
nus vero iil in nostro lexlii, et sic legit Ferrarius in
suo codice .
6! COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 614

του Θεού , οιονεί ήλιον εν εαυτό την αγάπην A lein habens, hanc exoriri facit etiam super malos,
έχων, ταύτην ανατέλλει και επί πονηρούς , επάν cum suos ipsius dilexerit inimicos. Ac rursum quem :
αγαπήση τους εαυτου εχθρούς. Και πάλιν ώσπερ admodum pluit Deus super justos et injustos º?, ita
βρέχει επί δικαίους και αδίκους, ούτως οιονεί υετόν sanctus, veluti pluviam quamdam demilit precatio ,
τινα την προσευχήν ο άγιος καταπέμπει επί τους nem super eos qui deorsim degunt, eo quod illu :n
κάτω που τυγχάνοντας , διά το διώκειν αυτόν , και persequebantur, pro talibus etiam orans. Hæc qui
περί των τοιούτων προσευχόμενος . Ταύτα μεν εις το dem in illud, quod mibi explanandum incidit i : Si
υποπεσον ημίν τρανωθήναι , το Ει ο Θεός πατήρ Deus puler vesler essel , diligerelis ulique me 98 .
υμών, ηγαπάτε αν εμέ .
16. "Ίδωμεν δε και το • Εγώ έκ τού Θεού εξήλ { 6. Videamus vero et illud : Ego ex Deo exivi, et
θον , και ήκω " εις και χρήσιμον μου φαίνεται παραθέ venio 99 , com quo conferre illud Michææ utile vide
σθαι το εκ Μιχαίου ούτως έχον · 'Aκούσατε , λαοί , lor sic habens : Audile , populi , sermones, et alten . '
λόγους , και προσεχέτω η γη , και πάντες οι εν dal terra , el omnes qui in ea sunt , et eril Dominus
αυτή , και έσται Κύριος εν υμίν εις μαρτύριον , lestis contra vos , Dominus, inquam , de domn sancta
Κύριος εξ οίκου αγίου αυτού • διότι ιδού Κύριος sua . Ecce egreditur Dominus de loco suo , et descen
εκπορεύεται εκ του τόπου εαυτού, και καταβήσε- B det, et calcabit super excelsa terre , et commorebun
ται , και επιβήσεται επί τα ύψη της γης , και σα lur montes sub illo , el valles liquesceni sicul cera a
λευθήσεται τα όρη υποκάτωθεν αυτού , και αι κοι facie ignis , et sicut aqua quæ descendens per præceps
λάδες τακήσονται ως κηρός από προσώπου πυ deſertur ' ; et vide an forle æquipolleat illud :
ρος , και ως ύδωρ καταφερόμενον εν καταβάσει Exivi a Deo , cum illo : Dominus egreditur de loco
και όρα μήποτε ισοδυναμεί το· 'Εξήλθον παρά suo , quoniani quando Filius in Paire est , in forma
του Θεού , τω · Κύριος εκπορεύεται εκ του τόπου Dei exsistens , antequam scipsum inaniat , veluti
αυτού • επεί ότε ο Υιός εν τω Πατρί έστιν , έν μορφή locus ipsius est Deus ; et si quis consideret ipsum
Θεού υπάρχων , πρίν εαυτόν κενώσαι , οιονεί τόπος exsistentem in principali illa Dei forma, videbit
αυτού έστιν ο Θεός · και εί τις γε νοήσαι τον προ τουnondum egressum a Deo Filium ipsius, el Dominum
κενώσαι εαυτόν εν τη προηγουμένη υπάρχοντα Θεού nondum egredientem de loco suo ; cum vero cum
μορφή , όψεται τον μηδέπω εξεληλυθότα υπό του Θεού hoc slalu conluleril slatum illius qui seipsum inani
Yίον αυτού , και Κύριον τον μηδέπω εκπορευόμενον vit, ex eo quod formam servi assumpserit, intelliget
εκ του τόπου εαυτού · επάν δε εκείνη τη καταστάσει quomodo Filius Dei exierit, et venerit ad nos, ac
του Υιού συγκρίνη την εκ του ανειληφέναι την του 331 veluti extra eum qui misit illum , faclos fue..
δούλου μορφήν εαυτόν κενώσαντα , συνήσει πως ο C rii ; etiamsi alio Imodo non dimiserit illum soluna
Υιός του Θεού εξήλθε , και ήκε προς ημάς, και οιονεί Paler, sed est cum ipso qui e: iam est in Filio, quem
έξω γεγένηται του πέμψαντος αυτόν · ει και κατ' άλ admodum Filius est in Patre, Sin vero non consi
λον τρόπον ουκ αφήκεν αυτόν μόνον ο Πατήρ , αλλά deraveris alio modo esse Filium in Palre quam
μετ ' αυτού έστι, και έστιν εν τω Υιώ, ώσπερ και αυ erat antequam exiret a Deo, videbitur repugnare
τος εν τω Πατρί . Και ει μή κατ' άλλον γε τρόπον egressum esse a Deo, el egressum a Deo esse ad
νοήσαις είναι τον Υιόν εν τω Πατρί , ώς ήν πριν huc in Deo. Cæterum alii illud : Exivi a Deo, ex
εξέλθη από του Θεού , δόξει περιέχειν μάχην το και posuerunt pro eo quod est, Genilus sum ex Deo :
εξεληλυθέναι από του Θεού , και είναι τον εξεληλυ quos sequitur Filium dicere ex substantia genitum
θότα από του Θεού , έτι εν τω Θεώ. "Αλλοι δε το : fuisse Patris , veluti diminuti, el carentis substantia
'Εξήλθον από του Θεού , διηγήσαντο αντί του, Γε Filii quam ante habebat, quando generavit Filium :
γέννημαι από του Θεού · οίς ακολουθεί εκ της ουσίας tanquam si consideraret aliquis hoc etiam in præ
φάσκειν του Πατρός γεγεννήσθαι τον Υιόν , οιονεί gnantibus. Consequitur autem illos dicere Patrem
μειουμένου , και λείποντας την ουσία, η πρότερον είχε , el Filium corpus esse, ac Palrem.dividi : quæ do
του Υιού , επάν εγέννησε τον Υιόν ώσει νοήσαι τις gmata hominum sunt eorum qui ne per somnium
τούτο και επί των εγκυμόνων . Ακολουθεί δε αυτούς D quidem rerum quæ animo cernuntur , et incorpo
και σώμα λέγειν τον Πατέρα και τον Υιόν , και διη ream naturam (que proprie est substantia) imagi.
ρήσθαι τον Πατέρα, άπερ έστι δόγματα ανθρώπων , nali sunt : unde eliam perspicuum est hos in corpo
μηδ' όναρ φύσιν αόρατον και ασώματος πεφαντασμέ rali loco Patrem esse daturos, el Filium immutato
νων , ούσαν κυρίως ουσίαν· ούτοι δε δήλον ότι εν σω loco, ex loco ad hanc vitam devenisse , nec mulasse
ματικό τόπω δώσουσι τον Πατέρα, και τον Υιόν τό slatum ex stalu , ut nos interpretati sumus .
πον εκ τόπου αμείψαντα σωματικώς επιδεδημηκέναι τώ βίω , και ουχί κατάστασιν εκ καταστάσεως , ώσπερ
ημείς εξειλήφαμεν.
17. Ουδε γάρ απ ' έμαυτού ελήλυθα , α.λ.λ ' εκεί 17. Neque enim a memvipso veni, sed ille me mi
νός με απέστειλε . Ταύτα νομίζω λέγεσθαι, ώς τι sit ” llæc arbitror dici perinde quasi a semetipsis
νων αφ' εαυτών έρχομένων , και μη απεσταλμένων veniant quidam , non missi a Paire, doctrinam , vel

7 Matth . V , 45 . 98 Joan . VΙΙΙ , 42. 99 ibid . * Mich . 1 , 2-4 . 2 Joan . Ε11 , 42 .

6 15 ORIGENIS GIG

prophetiam promittentes . Atque de lalibus quidem A από του Πατρός. Περί μεν ούν ανθρώπων τοιούτων,
hominibus docemur a Jeremia, apud quem scriplum διδασκαλίαν η προφητείαν υπισχνουμένων , διδασκό
est : Non mittebam prophetas, el ipsi currebant 3. μεθα και από του Ιερεμίου (15 ), ένθα γέγραπται·
An vero polentiæ eiiam aliquæ non missæ a Patre Ουκ απέστε ...λον τους προφήτας , και αυτοί έτρε
venerint ad homines , nolabis, et an aliquæ inter χον . Ει δε και δυνάμεις τινές μηαποστελλόμεναι από
ipsas egressæ sint a Deo, et idcirco peccarint, quia του Πατρός έρχονται προς ανθρώπους επιστήσεις,
missæ non fuerint ab ipso . Nec prætereundus est lo και εί τινες εν αυταίς εισιν εκ του Θεού εξεληλυθυίαι,
cus absque indagine de sermone animæ ; nam for και τούτω ημαρτηκυίαι , τω μη απεστάλθαι απ' αυ
lassis Jesu anima in sua ipsius perfectione exsistens, του . Ουκ αζήτητον δε εατέον τον τόπον και εις τον
in Deo etin plenitudine erat ; etinde egress , quia περί ψυχής λόγον: τάχα γάρ ή μεν του Ιησού (16)
missa fuerat a Palre , assumpsit corpus ex Maria ; ψυχή εν τη εαυτής τυγχάνουσα τελειότητι , εν Θεό
aliæ vero non sic exierunt a Deo , hoc est non και τα πληρώματι ήν · και εκείθεν εξεληλυθυία τω
a Deo missæ , neque a divina , voluntate præ απεστάλθαι από του Πατρός ανέλαβε το εκ της Μα
Dissæ . ρίας σώμα · άλλαι δε ουχ ούτως εξήλθον από του Θεού,
τουτέστιν ουκ απεσταλμέναι , ουδε υπό του θείου βου
Β λήματος προπεμφθείσαι .
332 18. Quare dicta mea non agnoscitis ? quia 18. Διά τι την λαλιάν την εμήν ου γινώσκετε ;
non poleslis audire sermonem meum " . Vos, inquit , ότι ου δύνασθε ακούειν τον λόγον τον εμόν . Αϊ
non posse sermonem meum audire in causa est, τιον , φησίν , εστί τού υμίν μή γινώσκεσθαι την εμήν
cur dicta mea non agnoscalis. Unde primum com λαλιάν , το μή δύνασθαι υμάς ακούειν του λόγου μου .
paranda nobis est vis audiendi divinum sermonem , Πρότερον ούν δύναμιν περιποιητέον ακουστικής του
ut deinde omnia Jesu dicla agnoscere possimus ; θείου λόγου , ίνα μετά τούτο οίοί τε γενώμεθα και
licet enim illi qui antea non valebat audire sermo γινώσκειν πάσαν την Ιησού λαλιάν : έξεστι γάρ,
nes Jesu , poslea eo pervenire , ut possit audire illos; πρότερον ου δυνάμενον ακούειν των λόγων Ιησού,
quoniam quandia non medicaverit alicujus auditum ύστερον φθάνεινεπί το ακούειν δύνασθαι αυτών · επει
Sermo ac Filius Dei dicens surdo " , Adaperire, non και όσον μεν ουδέπω ιάθη τις τας ακοάς από του Λό
potest ille audire. Simul atque autem solutum fuerit γου του λέγοντας το κωφώ · Διανοίχθητι , ου δύνα
vinculum , quod occasionem præbebat surditatis , ται ακούειν » επάν δε λυθή και αίτιος της κωφότητος
lunc audire quis poteril Jesuin ; quando etiam co σύνδεσμος , τότε ακούειν τις οίος έσται του Ιησού
gnoscere potest ipsius dicta . Alioquin dicant nobis ότε και γινώσκειν δύναται αυτού την λαλιάν. " Η λε .
illi qui existimant hisce verbis constitui dogma de C γέτωσαν ημίν οι νομίζοντες και διά τούτο συνίστασθαι
naluris, ulrum poterant illi quibus medicatus est τον περί φύσεως λόγον (17) , πότερον εδύναντο έτι
postea, surdi adhuc exsistentes audire, an non ? Sed κωφοί όντες ακούειν, ούς ύστερον ιάσατο , ή ούκ εδύ
cum liqueat eos non potuisse, perspicuum est licere ναντο ; Σαφούς δε όντος του ουκ εδύναντο, δηλον, ότι
immulari ab impolentia audiendi sermones Jesu , ad έξεστι μεταβαλείν από του μή δύνασθαι ακούειν των
audiendum illos , et propter naluranı incurabiliter Ιησού λόγων επί το ακούειν αυτών, και ου διά φύσιν
habenlem , quando non potest aliquis audire ; sunt ανιάτως έχουσαν , ότε ου δύναται τις ακούειν » και
que haec potissimum dicenda his qui ab Ecclesie μάλιστα ταύτα προσακτέον τοίς ετεροδόξους, χαίρουσι
decretis dissident , gaudentes allegoriis, et sanatio . ταις αλληγορίαις, και ανάγουσι την περί των ιάσεων
num : historiam reducentibus ad curationem animæ , ιστορίας επί τάς της ψυχής θεραπείας, απολυομένης
quam Jesus liberat ab omni morbo et ab omni molli υπό του Ιησού πάσης νόσου , και πάσης μαλακίας.
tie. Arbitror vero ego vocabulum audire positum Νομίζω δε το μεν ακούειν, νύν επί του συνιέναι τάσ
nunc esse pro intelligere quæ dicuntur ; vocabulum σεσθαι των λεγομένων : το δε γινώσκειν επί του
vero agnoscere, pro eo qui percipiens assentilur, καταλαμβάνοντα συγκατατίθεσθαι τώ φωτί της περί
illustralus lace cognoscendi ea . Sane Heracleon sui D των λεγομένων γνώσεως πεφωτισμένων ( 18) . Ο μεν
spicalur causam reddi cur ipsi audire non possint τουγε Ηρακλέων υπολαμβάνει αιτίαν αποδίδοσθαι
Jesu sermones , neque illius dicta cognoscere , per του μη δύνασθαι αυτούς ακούειν τον Ιησού λόγον,
illud : Vos ex palre diabolo estis , istisque verbis in μηδε γινώσκειν αυτού την λαλιάν εν τω: "Υμείς εκ
3 Jerem . xxiii, 21 . Joan . vii, 43. Marc. vii, 54.
( 15) Codex Regius , Ιερεμία . adhærebat, ut unus cum eo spiritus efficerelur,
(16) Idem cod. Regins, toù lloū . Sæpe animad quemadmodunı ſusius ipse declarat lib . si De prin
vertinus Origenem animas ante corpora conditas cipiis, cap. 6, et nos in Origenianis, lib. 11 , quæsl.
credidisse . Huic doctrinæ conseclarium est animam 3, num . 6 el seq . Huetius.
Christi anle corpus illius conditain quoque fuisse. (17) Τον περί φύσεως λόγον. Legendum for :
lloc dogmate inducium fuisse Eulychem suspicari tasse φύσεων. Supra initio imeri 15 , οι τας φύσεις
se dicit Leo papa epist. 2 ad Julianum Coensem , ut elsayovteç, el ita Ferrarius. Al Origenes tamen in
duas in Christo προ της ενώσεως naturas statueret, Episi. ad Rom . , cap . XXIV Philocaliæ : Käv tiba
quasi animam Christi exstitisse, priusquam carni νώτατα εκράτουν οι παρεισάγοντες τον περί φύσεως
illigaretur, persuasum habuerit. Animam autem άτοπον λόγον. ΙD.
Christi tunc in sua perfectione fuisse dicit Origenes, (18) Πεφωτισμένων . Ιn margine codicis Bodleia
idcirco quod arclissimo amoris viuculo ila Deo lunc ni legitur ex conjectura πεφωτισμένον .
617 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 618
του πατρός του διαβόλου έστε . Αυταίς γούν λέξεσί A quit : Quare autem non potestis audire sermonem
φησι Διά τι ου δύνασθε ακούειν τον λόγον τον εμόν ; meuin, an quoniam vos ex patre diabolo estis ?
ή ότι υμείς εκ του πατρός του διαβόλου εστέ • » (αντί ( pro eo quod est, ex essentia diaboli) manifestans
του , εκ της ουσίας του διαβόλου, ) φανερών ( 19) αυ de cælero naluram ipsorum , cum prædixisset ipsos
τους λοιπόν την φύσιν αυτών , και προελέγξας αυ neque Abraham esse filios , baud enim odio per
τους , ότι ούτε του Αβραάμ είσι τέκνα , ου γάρ αν sequerentur illum ; neque Dei , ex quo non dilige
εμίσουν αυτόν · ουδε του Θεού , διό ουκ ηγάπων αυ bant illum . Cælerum si illud , vos ex palre diabolo
τόν. Και ει μεν το · Υμείς εκ του πατρός του δια estis , exposuissel, ut in superioribus exposuimus
βόλου έστε , εξεδέχετο , ώς εν τοις ανωτέρω διη nos, et dixissel : Quia adhuc ex diabolo estis,
γησάμεθα , και έλεγε : Διά το έτι υμάς είναι εκ non potestis audire sermonem meum , admisis
του διαβόλου , ου δύνασθε ακούειν τον λόγον τον semus etiam illius enarrationem ; nunc 333
εμόν , κάν παραδεξάμεθα αυτού την διήγησιν · νυν autem aperle dicit quosdam homines esse [ouo .
δε δηλός εστιν ομοουσίους τινάς τη διαβόλω λέγων ουσίους, hoc est ] ejusdem substantiae cum dia
ανθρώπους, ετέρας, ώς oύονται οι απ' αυτού , ουσίας bolo, qui alterius est substantiæ , ut existimant
τυγχάνοντι παρ ' ους καλούσι ψυχικούς , ή πνευμα illius etiam seclalores, ab his quos vocant animales,
τικούς. Β vel spirituales.
19. Υμείς εκ του πατρός του διαβόλου έστε , 19. Vos ex patre diabolo estis, et desideria palris
και τας επιθυμίας του πατρός υμών θέλετε vestri vullis facere 6.46. Ambiguus est contextus :
ποιεϊν . 'Αμφίβολος ή λέξις εστί (20 ) : δηλούται γάρ ( proinde quoque duplex ex eo elici polest sensus ; ]
απ' αυτής εν μέν, ώς άρα έχει ο διάβολος πατέρα , Alter , quasi diabolus habeat patrem, ex quo patre,
εξ ού πατρός , όσον επί τω ρητώ , εμφαίνονται είναι quantum ad contextum allinet, ostendantur bi esse,
ούτου προς ούς ο λόγος · έτερον δε , και βέλτιόν έστιν , ad quos est sermo ; alter , qui etiam melior est, Vos
ότι υμείς εκ τούδε του πατρός έστε , καθ ' όν κατη ex hoc patre estis, de quo prædicalır diabolus. At
γορείται το, διάβολος . 'Αμφίβολον μεν ούν αν το λε que ambiguus quidem fulurus erat hic contextus,
γόμενον , και είπερ είρητο το πρότερον άρθρον το, si etiam , omisso primo articulo toū,dictum ſuisset
του πλήν μάλλον ανεφαίνετο σαφέστερον το βούλημα ex patre, el non ex illo palre ; aliamen apertius ap
του ρητού . Μέντοιγε ο συναγορεύων το είναι τινα paruissel voluntas contextus. Et quidem qui fave
του διαβόλου πατέρα , ου υιούς δόξει λέγειν τους προς ret credenti esse aliquem diaboli palrem , cujus fi
ούς ο λόγος εστί , χρήσεται το επιφερομένω ούτως ( 21 ) lios videatur dicere hos ad quos est sermo, verbie
έχoντι : "Όταν λαλή το ψεύδος , εκ των ιδίων c quae subjunguntur usurus est sie se habentibus :
λαλεί , ότι ψεύστης εστί , και ο πατήρ αυτού και Cum loquitur mendacium , ex propriis loquitur, quo
φησί ( 22) ψεύδος μεν είναι τον διάβολον, άλλον δε niam mendax est, el paler ejus *6 ; dicelque menda
παρά τούτον είναι τον του ψεύδους πατέρα· αλλ' ουχ cium esse diabolum , diversum vero ab hoc esse
υγιώς τούτο λεχθήσεται » μάλλον γάρ το ψεύδος εφαρ mendacii patrem : sed non recte hoc dicerelur; nam
μόσει το εναντίω του ειπόντος : Εγώ είμι η αλήθεια magis conveniet mendacium contrario dicentis :
λέγω δε τω εναντίω Χριστού , ώ (23 ) ψεύστης έστιν ο Ego sum veritas“ 7 ; dico autem contrario Christi,
πατήρ , ο διάβολος ών . 'Αλλ' εικός τινα προσκόψεις cui mendax est pater , qui diabolus est. Sed con
το ψεύδος είναι τον αντίχριστον , ουκ έτι ψεκτον sentaneum est aliquem offensum iri , eo quod dixe
εσόμενον , εαν τη υποστάσει έτερον μηδέν ψεύδος ή : rimus Antichristum esse mendaciuin , vituperabilem
προς όν παραθέμενος το • Απώλεια εγένου , και ουκ non amplius futurum , si hypostasi et essentia nil
υπάρξεις εις τον αιώνα , (είρημένον εν τώ Ιεζεκιήλ aliud sit mendacium ; contra quem cum attuleris in
περί τινος διά την κακίαν μεταβεβληκότος εις το medium illud : Perditio factus es , et non eris in
γενέσθαι αυτόν απώλειαν,) καθ' ομοιότητα παραμυ sæculum *8 (quod in Ezechiele dictum est de quodam
θήση (24) και το περί του ψεύδους ουκ είναι τινα(23 ) τη qui propter vitiuin immutatus fuerat, ut essel ipsa
υποστάσει εκ κατασκευής, αλλά εκ μεταβολής , και D perditio), tu similiter etiam proferes aliquein non
ιδίας προαιρέσεως , τοιούτον δε γεγεννημένον , και esse nalura mendaciuin , ex creatione, sed ex mu
ούτως , ένα καινώς ονομάσω , πεφυσιωμένον . Θύ φεύ lalione, et proprio proposito talem factum fuisse,
γων (26 ) γούν τις ως άτοπον το φάσκειν είναι ψεύδος et sic , ut nove dicain , naturatum . Quamobrem non
τον αντίχριστον , έρεί και πάσιν εφαρμόζειν τοις fugiens quis ceu absurdum dicere Aplichristum
ψευδομένους το · " Οταν λαλή το ψεύδος, εκ των mendacium esse, dicet oinnibus etiam congruere

6.45 Joan . νιιι , 44. 66 ibid. Η Joan . Χιν , 6. 48 Ezech. ΧΧνιιι , 19.

(19) Codex Bodleianus , φανερών· Regius, male
φανερόν .
(20 ) 'Αμφίβολος ή λέξις εστί, etc. Ambigua sunt
Greci, εκ του πατρός του διαβόλου εστέ, hoc est ,
a patre diabolo estis, vel,a patre diaboli estis . Latina
autem nullaın babent ambiguitatem . Huetius.
(21) Ούτως . Deest in codice Regio , sed legitur in
Bodleiano .
PATROL, GR . XIV .
(92) φησί . Ferrarius legelal φήσει .
(25 ) Εναντία Χριστού , ώ . Ιta codex Bodleianus ,
et sic legit Ferrarius ; codex vero Regius , αντιχρί
στω , ού.
(24) Codex Regius , παραμυθήσει .
(25) Ούκ είναι τινα. In codice Regio deest
ουκ.
(26) Oů geúrur. In eodem codice Regio deest cio
20
619 ORIGENIS 620

mentientibus hoc dictum : Cum Ioquitur mendacium, και ιδίων λαλεί το γαρ εν εκάστω των ψευδομένων
ex propriis loquitur . Cum enim mendacium , quod ψεύδος επάν λαλή , εκ των ιδίων του ψεύδους λαλεί.
in singulis mentientibus inest , loquitur, ex propriis 'Αλλά και το : Ψεύστης εστίν ο πατήρ αυτού , αν
unendaciis loquitur. Quin etiam si hæc verba : Men ενέγκη (27) επί το έκαστον τον προφερόμενον ψεύδος
dax est, et paler ejus so, eo referas, ut unumquem εκ στόματος εαυτου πατέρα είναι ου λαλεί ψεύδους ,
que proferentem mendacium ex suo ipsius ore , di και ουκ απίθανός τε έσται η τοιαύτη απόδοσις . Και
cas esse patrem ejus mendacii quod loquitur, hu ταύτα μεν ώς παρακείμενα τη αμφιβολία του εκκει
jusmodi sane assignatio absurda non erit. Sed dicta μένου ημίν ρητού (28) ειρήσθω.
hæc 334 sunto veluli adjacentia amphiboliæ con
textus nobis expositi.
20. ( Sequitur ( 26 * ): El desideria patris vestri vultis 20. Επει δε διηγούμενοι το Υμείς ποιείτε τα
facere 81. ] Enarrantes illa verba : Vos facilis opera έργα του πατρός υμών , προλαβόντες και εις τούτο
patris vestri 81, antevertimus etiam in hos disserere , ειρήκαμεν , πολλαχόθεν τα φανέντα ημίν εις την
frequenter alioqui colligentes quae nobis utilia visa διήγησιν χρήσιμα συναγαγόντες , ουκ ευλόγως νυν
fuerant ad enarrationem ; proinde sine causa nunc προσδιατρίψομεν τω τόπω. Πλήν εί τις τό ποιείν την
hoc in loco non immorabimur. Quod si quis ortuς Β αμαρτίαν εκ του διαβόλου γεγέννηται , και μη κατήρ
fuerit ex diabolo , eo quod committat peccatum, et γησε την απ' εκείνου γένεσιν εξ εαυτού , ούτος ου
hunc ab illo ortum non aboleverit , hic non unum , μίαν, αλλά πλείονας επιθυμίας του τοιούτου πατρός
sed plura desideria talis patris vult facere ; cumque ποιείν εθέλει , και των εν παντί υιώ διαβόλου επιθυ
desideria quæ sunt in omnibus filiis diaboli , nascan μιών από των εν τω διαβόλω επιθυμιών γεννωμένων ,
lur a desideriis quæ sunt in diabolo , perspicuum est σαφές, ότι αι εκείνου επιθυμίαι φρόνημα ύλης εισι
desideria illius esse prudentiam materiæ et cor και φθοράς , ας κυρίως έχθρας είπoι τις αν είναι προς
ruptionis, quas proprie inimicas dixerit aliquis esse Θεόν . Φόνους μεν ούν και αδικίας, και πλεονεξίας
adversus Deum. Αtque cedes quidem , et injustitias, φάσκειν (29) είναι τας εκείνου επιθυμίας, γεννώσας
et avaritiam , si quis dicat illius esse desideria , quæ εν υιοίς αυτού παραπλησίας ταύταις επιθυμίας , ουκ
generent desideria his similia in aliis ejus , non dis- απεμφαίνει , αλλά και γενικώς ακαθαρσίας τη φύσει
sentanea Ioquitur ; atque etiam generaliler dicere εναντίας τυγχανούσας τη καθαρότητι λέγειν είναι τάς
immunditias, naluræ illi purissimæ contrarias ex εκείνου επιθυμίας , αφ' ών αι προς τα ακάθαρτα έπι
sistentes , esse illius desideria , a quibus desideria θυμίαι γίνονται τέκνοις του διαβόλου , ου δυσπαρά
ingenerentur diaboli filiis ad res immundas, non C δεκτόν εστι τόδε και πορνείαν λέγειν είναι την εκεί
gravale admittendum est ; dicere etiam fornicatio νου επιθυμίαν, ή μοιχείαν , ή παιδοφθoρίαν , ή μαλα
nem , vel adulteriunt , vel amorem obscenum in pue- κιαν (30) , ουκ ευχερώς άν τις παραδέξουτο . Κάν απορώ
ros , vel molliciem , esse illius desiderium , facile quis πώς αι επιθυμίαι αύται εν ανθρώπους από των εν
etiam admiserit. Quod si dubitet quis quonam pacto εκείνω γίνονται επιθυμιών , όσον επί τη λέξει , οιονεί
hæc desideria in hominibus oriantur a desideriis καθολικού τινος παρισταμένου (51 ) περί των εν ανθρώ
que sunt in illo, quantum ad verba allinet, veluti πoις επιθυμιών, ώς άρα θέλουσιν οι άνθρωποι τάς
quiddam universale doceatur de desideriis quæ sunt επιθυμίας του πατρός αυτών ποιείν , ώστε πάντα και
in hominibus, quod velint homines desideria patris επιθυμούσε παρανόμως , πρότερον επιθυμίας είναι του
sui facere , quia omnia que prelerlegem desiderant, πατρός αυτών· τοιούτον γάρ έστι το : Και τας επι
antea fuerint desiderium patris sui (Lale enim est θυμίας του πατρός υμών θέλετε ποιείν : λεκτέον
quod dicitur : Ει desideria patris vestri suliis facere) , δε προς ταύτα , ότι ο διάβολος επιθυμεί φθαρήναι
ad hæc dicendum est diaboluni desiderare ut cor . τόνδε , φέρε ειπείν , τον παίδα , και μοιχευθήναι τήνδε ,
rumpalur, verbi gratia , hic puer, illa adulterium και πορνεύσαι τούσδε , και τούτων επιθυμών εμπορεί
commillat, hi fornicentur ; et hæc desiderando in τοίς δυναμένους αυτό υπηρετήσασθαι επιθυμίαν του
generare his qui valent illi obsequi , desiderium fa- D ποιήσαι, άπερ εκείνος ενεργήσαι βούλεται· ώστ ' αν
ciendi quæ ille cupiat effici : ut hac rationc dicat κατά τούτο τον ενεργούνται την πορνείαν , ή την μου
aliquis diabolum committentem fornicationem , aut χείαν πρότερον λέγειν του ανθρώπου πορνεύειν και
adulterium , prius fornicari et prius adulterium μοιχεύειν . Το δ ' αυτό και περί πάσης αμαρτίας έρείς :
commillere quam hominem . Idem etiam dices de οίον διάβολος αργυρίων μεν ουκ επιθυμεί , επιθυμεί
omni peccalo : verbi gratia , diabolus argentum non δε φιλαργύρους ποιήσαι » και προσπαθείς τοίς υλικούς
desiderat , al amat argenti cupidos facere, facereque πράγμασι· ταύτην δε την επιθυμίαν αυτού θέλουσι
homines rerum materialium affectibus obnoxios : ποιείν οι ουκ άλλως ή το θέλειν φιλούντες το αργύ

59 Joan . VΙΙ , 44. 60 ibid. 81 ibid . 85 ibid . 41 .

(26*) Uncinis inclusa in Græco non leguntur. Epit.
(27) Codex Bodleianus, recte, αν ενέγκη • Regius,
ανενέγκει.
(28) Codex Bodleianus , optime , ρητού• Regius,
insulse, εκ του.
( 29) Codex Bodleianus , φάσκειν· Regius, φάσκη .
( 30 ) Codex Bodleianus , μαλακίαν · Regius, μαλα
κότητα. Μox pro ούκ ευχερώς legendum ου δυσχε
pūs, vel delenda particula negativa oux .
(31 ) Οιονεί καθολικού τινος παρισταμένου. Ρe
rionius hæc verba sic reddii , Ut si catholicus ali
quis doceret de, etc.
624 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 692
ριον. Διόπερ αναγκαίον έστιν εφιστάνειν ημάς πάσιν Α quodipsius desiderium facere volunt hi qui argene
οίς θέλομεν ποιείν , και εξετάζειν , μήποτε και θέλομεν tum non aliter quam 335 voluntale amant. Quam
ποιείν εκ των του διαβόλου επιθυμιών εστιν · ίνα εκ obrem omnia quæ acluri sumus , inspiciamus opor
του τεθεωρηκέναι τα εκ των του διαβόλου επιθυμιών let et examinemus, ne forte quod facere volumus,
παυσώμεθα θέλειν ποιείν εκείνα , ειδότες πάντα τον sit ex desideriis diaboli : ut cum viderimus diaboli
θέλοντα ποιείν τας του διαβόλου επιθυμίας εκ πατρός desideria , desinamus relle ea facere, scientes om
μεν ουδαμώς είναι Θεού , διαβόλου δε γεγονέναι τε nem qui diaboli desideria facere voluerit, ex Dco
κνον , και από του θέλειν ποιείν τας επιθυμίας του Patre haudquaquam esse posse , sed factum fuisse
χείρονος μορφούμενον, και κατ' εικόνα γινόμενον του diaboli filium , alque eliam formalum et factum ad
πονηρού πατρός , αφ' ου έρχονται , και τυπούνται μεν imaginem mali patris , eo quod velit pejoris deside
εκείνου (32) του χοϊκού εικόνες : πρώτος γάρ χοϊκός ria facere, a quo proficiscuntur formanturque ter
εκείνος το πρώτος αποπεπτωκώς των κρειττόνων, restris illius imagines : primus enim terrenus ille ,
και επιτεθυμηκώς ετέρας παρά την κρείττονα ζωής eo quod primus delapsus fuerit a rebus melioribus,
ζωήν , άξιος γεγονέναι του αρχήν αυτόν είναι ( 55), el desideraverit alteram vitam præler vitam præ
ούτε κτίσματος , ούτε ποιήματος , αλλά πλάσματος B και stantiorem , dignus factus fuit ut esset principium 85
Κυρίου , πεποιημένον έγκατα παίζεσθαι υπό των αγγέ non crealuræ , non operis , sed figmenti Domini, fiic
λων αυτού . Και ήμών δε η προηγουμένη υπόστασίς tus ut illuderetur ab angelis ejus . Nostra vero prin
έστιν εν τω κατ' εικόνα του κτίσαντος · η δε εξ αι cipalis substantia in ea parle est , quæ ad similiti
τίας εν τω ληφθέντι από του χού της γης πλάσματα: dinem esi Creatoris ; altera vero ex culpa in fiy
και ει μεν , ώσπερ επιλαθόμενοι της εν ημίν κρείτ mento , quod e pulvere terræ est sumplum . Atque
τονος ουσίας, υποτάξωμεν εαυτούς το από του χού equidem si obliti veluti substantiæ melioris, quæ in
πλάσματα , και το κρείττον την εικόνα του χοϊκού nobis est , ei figmento quod est e pulvere, subdide
λήψεται · ει δε , συνέντες το ποιηθέν κατ ' εικόνα ( 34 ) , rimus nos ipsos, pars etiam præstantior imaginem
και το ληφθέν από του χού της γης , όλοι προσνεύω lerreni sumet ; sin vero intelligentes quod factum
μεν προς τούτον (55) , ού κατ' εικόνα γεγόναμεν , εσό est ad imaginem , et quod sumptum est e pulvere
μεθα και καθ' ομοίωσιν Θεού , πάσαν την πρός ύλης lerræ, inclinaverimus ad hunc ad cujus imaginem
και σώματα προσπάθειαν , και την πρός τινα των facti sumus, eri.nus etiam ad similitudinem Dei ;
καθ' ομοίωσιν άπoλείψαντες. Επει δε κατά θείας omni affectione erga materiam et erga corpora ,
Γραφάς η επιθυμία (56 ) των μέσων εστίν, ουκ ειδυίας atque etiam erga aliquem eorum qui sunt ad simi
την Ελληνικήν των σημαινομένων παρά τους τα c litudinein , abolita . Quoniam autem επιθυμία [lioc
τοιαύτα διαρθρoύσιν ακρίβειαν , ώς τ' αν το μεν est desiderium ] indifferens est in Scripluris divi .
αστείον βούλησιν ονομάσαι (357), ήν ορίζονται εύλογον nis, non agnoscentibus accuratam vocabulorum si
όρεξιν το δε φαύλον επιθυμίαν , ήν φασιν (58) είναι gnificationem a gentibus , qui diligenter disseruere ,
άλογον όρεξιν, ή σφοδράν όρεξιν , λεκτέον , ότι πάσα Traditam , qui to dotelov i hoc est , quod indluse
γεννητή φύσις τας επιθυμίας του ιδίου πατρός θέλει strium , studiosumque est] noininent Botanua (boc
ποιείν ώσπερ και πάσα ποιεί τα έργα του ιδίου πα est voluntatem) , eam definientes appetitum ration i
τρός , του μεν πρώτως (59) αγίου Πατρός αγεννήτου consentaneum ; quod vero malum est, šttlОuula
τυγχάνοντος · ούτος δε έστιν ο Θεός του δε πρώτως [ hoc est desiderium ,] quod dicunt esse appetituin a
πονηρού πατρός , εξ ουδενός όντος πατρός· ουδέ γάρ rasione alienum , vel vehementem appelilum ; di
υπέστησε τις εν αυτώ πατήρ την πονηρίαν , αλλ' ή cendum est omnem naturam genilam desideria pa
από Θεού εκτροπή γεγέννηκεν αυτήν . Το μεν ούν νυν tris sui velle facere : quemadmodum etiam omnis
εξεταζόμενος κατά το • Και τας επιθυμίας του πα natura facit opera patris sui , in primis quidem il
τρός υμών θέλετε ποιείν , σαφώς , ότι αναφέρεται lius Patris sancti , ingenili exsistenlis, qui est Deus ;
προς τον διάβολον, προειρημένου του Υμείς εκ τού illius vero in primis mali patris , 336 qui ex nul
πατρός του διαβόλου έστε, και επιφερομένου του• Dio est patre , quippe in quo nullus paler effecerit ,
'Εκείνος άνθρωποκτόνος ήν απ' αρχής . Και προς ut subsisteret pravilas, sed aversio a Deo genuerit
έκαστον ουδ' αν ου μόνον τών εκ του διαβόλου, αλλά eam . Quod igitur nunc examinatum a nobis esi ,
και των εκ του Θεού , υγιώς λεχθείη το• Τάς επιθυ nempe : El desideria patris vestri vultis facere 5+,
μίας του πατρός υμών θέλετε ποιεϊν . Λέγονται perspicuum est ad diabolum referri, cum superius
58 Job XL , 14 . 5* Joan . V : 1 , 44.
(32) Codex Regius , τυπούνται οι εκείνου , Bodleia Cupiditati autem contrariam esse dicunt voluntaleni,
nus uit in lexlu . quæ est appelitio rationi consentanea . Huetius.
(37) Iderm codex Regius , αυτού είναι . ( 58) Επιθυμίαν ήν φασιν , etc. Cicero Tuscul .
(34) Του χοϊκού λήψεται· ει δε, συνέντες το lib . u : Aliera cupiditas, quæ recte vel libido dici
ποιηθέν κατ ' εικόνα . Ηec desiderantur in codici polesi, quæ est in moderata appetilio opinali magni
bus Regio et Barberino . boni , ralioni non oblemperans. Laertius in Zenone :
(35) Codex Regins , προσνεύωμεν επί τούτον. Επιθυμία δε έστιν άλογος όρεξις : Cupiditas autem
(36) Codex Regius, ήν επιθυμία , male . est appelilio rationi non corsentiens . Ib.
(57) Βούλησιν ονομάσαι, ήν, ele. Laertius in (59) Πρώτως . In codice Regio hic et infra scri
Zenone de Soieis Ioquens : Τη δε επιθυμία εναν plumest Topūtos, male. Ibidem pro à revátou legitur
τίαν φασίν είναι την βούλησιν, ούσαν εύλογον όρεξιν' αγενήτου ,
623 ORIGENIS 624

dictum sit : Vos ex patre diabolo estis, et subjunga- A γάρ τινες είναι και Θεού επιθυμίαι, ονομαζομένων
kir : Ille homicida erat ab initio . Quin etiam ad ununi αυτού των βουλήσεων. Εν γούν την ψαλμω είρηται :
quemque, sive is fuerit ex diabolo , sive ex Deo , Τα κρίματα Κυρίου (41 ) αληθινά, δεδικαιωμένα
recle dicetur : Desideria patris vestri vullis facere. επί το αυτό επιθυμητά υπέρ χρυσίον και λίθον
Dicuntur enim etiam Dei quaedam esse desideria , τίμιον πολύν » κάν , ώς τινα δε των αντιγράφων
isto modo sic dictis voluntatibus ipsius ; unde in έχει (42) , ή · Τα επιθυμήματα υπέρ χρυσίον και
decimo ociavo psalmo 88 dictum est : Judicia Do λίθον τίμιον πολύν , φήσεις, ότι τα επιθυμητά (45 )
mini vera , justificala in idipsum ; desideria super του επιθυμήσαί τινα αυτών άξιά εστιν , ώς τα ευλο
aurum et lapidem preliosum multum . Quod si legas, γητά του ευλογήσθαι, και τα αγαπητά του αγαπάσθαι .
desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum mul "Ωσπερ ούν τα ευλογητά (44) μάλλον υπό Θεού ευλο
tum , ut quaedam habent exemplaria , dices deside- γείται , και τα αγαπητά μάλλον υπό Θεού αγαπάται ,
rabilia digna esse ut aliquis desideret ea ; sicut lau ούτω και τα επιθυμητά μάλλον αν υπό Θεού ευλογώ
«labilia , ut laudentur; et diligibilia , ut diligantur . τερον επιθυμηθείη (43 ) , ευγνωμονέστερονήμών ακουόν
Ut igitur benedicla magis a Deo benedicuntur, et των , ως προειρήκαμεν , της επιθυμίας και ο Σωτήρ
diligibilia magis a Deo diliguntur, sic etiam desi δέ φησιν: Επιθυμία επεθύμησα τούτο το Πάσχα
derabilia rationabilius multo a Deo desiderantur , Β φαγείν μεθ ' υμών , προ του με παθείν . Περί δε τού
candidius, el in bonam , ut diximus superius , parlem και φαύλην είναι επιθυμίαν αρκεί μέν και το εν
accipientes επιθυμίαν [lioc est desiderium, ] di- χερσί ρητόν · ουδέν δε ήττον παραθετέον και το " Ος
ceple etiam Servalore : Desiderio desideravi hoc αν επιβλέψη γυναίκα προς το επιθυμήσαι αυτήν ,
Pascha manducare vobiscum , antequam paliar 88. ήδη εμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού . Ού
Quod vero etiam in malam partem sumalur deside πάντως δε και επιθυμών απόντος επιθυμεί • ως ουδε και
rivin , eliamsi suflicere polest præsens conlexius , βουλόμενος πάντως τα απόντα βούλεται. Τούτο δε
quem nunc tractamus, nihilominus lamen ille etiam προεθεραπεύσαμεν διά τα επιθυμητά (46) του Θεού ,
addendus est : Qui inspexeril mulierem ad deside και τας των τελείων επιθυμίας. Πάς ούν υιός τινος
rundum eam , jam adulterium in corde suo cum ea τας επιθυμίας του πατρός εαυτού θέλει ποιείν , και
commisit 87. Porro qui desideral, non omnino id πάς υιός τινος ποιεί τα έργα του πατρός αυτού . Ούτου
quod abest desiderat, quemadmodum neque qui νult , γαρ και ο Σωτήρ τας επιθυμίας του Πατρός εαυτού
is omnino absentia vult. Hoc autem præmunivimus, θέλει ποιείν , και ποιεί τα έργα του Πατρός εαυτού . Και
propter desideria Dei et perfectorum desideria . ο άνθρωπος της αμαρτίας , ο υιός της απωλείας
Quisquis ergo alicujus filius fuerit , is etiam patris C , τας επιθυμίας του πατρός εαυτού θέλει ποιείν , και
sui desideria vult facere ; suique patris opera !: ποιεί τα έργα του πατρός εαυτού και εφ' ημών δε
cil. [ (40) Sic enim etiam Servalor , et Patris sui των ανθρώπων πάντως τα έργα ήτοι Θεού έστιν ,
desideria vult perficere , et ejusden opera perfi- ή διαβόλου , και & θέλομεν ποιείν , ήτοι επιθυ
cit . Itemque peccati filius , et perditionis filius μία εστί του αγαθού εν ουρανούς Πατρός ημών , η
patris sui cupiditatibus obedire vult , patrisque του εχθρού αυτώ διαβόλου και ει μεν ποιούμεν τα
sui opera efficit : ) omninoque in potestate nostra έργα του Θεού , και θέλομεν τας επιθυμίας αυτού
est , qui sumus bomines , vel Dei , vel diaboli ποιείν , υιοί εσμεν του Θεού · ει δέ τά του διαβόλου
opera , el ea que volumus , facere , sive desi- πράττομεν , θέλοντες και εκείνος επιθυμεί ποιείν, εκ
der ium sit Patr is nost ri boni cæle stis , sive του πατρός του διαβόλου εσμέν . Επιστήσωμεν ούν
337 diaboli , qui est inimicus illi ; et si quidem μή μόνον οις ποιούμεν, αλλά και οίς θέλομεν. Αύ
facimus opera Dei , voluinusque ejus desideria fa ταρκες γαρ εις το είναι του διαβόλου υιον το κάν
cere, filii sumus Dei ; sin vero quæ diaboli sunt agi θέλειν αυτού ποιείν τας επιθυμίας και τάχα διά
mus vole ntes quæ ille desi dera l face re , ex patr e τούτ ο μετά το Υμείς ποιείτε τα έργα του πατρός
diabolo sumus. Quamobrem inspiciamus non solum υμών, είρηται το Τάς επιθυμίας του πατρός
que agimus , verum etiam qua volumus . Uι eniin D υμών θέλετε ποιεϊν · ίνα μάθωμεν , ότι , ει και μό
aliquis sit diaboli filius, suſficit vel solum velle il νον θέλομεν ποιείν άπερ επιθυμεί ο διάβολος, χρη
a s
lius desideri facere; et fortassi eliam hac de caus a ματιούμεν διαβόλου υιοί . Πιθανώτατα δ' άν τις προς
post illud : Vos facilis opera palris vestri 08, 18, dictum ταύτα λέγοι , ώς άρα αρκεί προς το είναι υιόν (47)
est : Desideriu palris vestri vultis facere 59 ; ut binc Θεού το θέλειν αυτού ποιείν τας επιθυμίας, κάν μη
discamus nos esse diaboli filios, si vel solum veli προσή τούτω ποιείν τα έργα του Θεού · αλλά λε
nus facere que diabolus desiderat. Αι aptissime κτέον , ότι ανάγκη τον θέλοντα ποιείν τας επιθυμίας
58 Vers. 10, 11 . 56 Luc. XXII , 15. 87 Matth . , 28. 88 Joan . VΙΙ , 41 . 59 ibid. 44.

( 40 ) Hæc a Ferrario prælermissa , e Perionio sup
plovimus .
(41 ) Pro Kυρίου codex Regius habet του Θεού.
(49 ) "Ώς τινα δε των αντιγράφων έχει , etc. Ho
die universi των Ο ' codices habeint επιθυμητά , et
interprelationes omnes , una excepta Arabica , quie
cum altera hac lectione consentit. HUETIUS.
(43) Codex Regius , επιθυμήματα , Bodlei us
vero, επιθυμητά .
( 44 ) Ιdem codex Regius, ευλογήματα .
(45) Ιdem codex Regius , επιθυμήματα ,
(46) Ιdem codex Regius . perperam, επιμήματα .
(47) Codex Bodleianus υιόν, Regius, υιοί.
835 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 626

του Θεού και ποιείν τα έργα του Θεού · ου γάρ μό- A quis ad her diceret suficere etiam , ut simus flii
νον το θέλεις , αλλά και το ενεργείν , ώς φησιν και Dei , velle desideria illius facere, etiamsi opera illius
Παύλος , εκ του Θεού εστιν , επομένου πάντως το non faciamus ; sed dicendum est quod necesse sit
καλώ θέλειν του συζύγου αυτώ (48 ) ενεργείν » και ei qui velit desideria Dei facere, ut eliam faciat
γάρ τοις αγαπώσι τον Θεόν πάντα συνεργείϊ (49 ) opera Dei ; non enim solum velle, verum etiam
εις αγαθόν , και ουκ αν καλόν θέλειν ατελές εάσαι perficere, ut inquit Paulus 60, ex Deo est ; cum hoc
ο ποιών πάντα καλά λίαν. 'Αλλ' ουδε επινοηθήναι bonum velle sequatur omnino operatio, veluti sua,
δύναται καλόν θέλειν μή συνεζευγμένης της κατά ut ita dicam , conjux : Diligentibus enim Deum om
το ούτω θέλειν ενεργείας καλής το καλό θέλεις. Η nia cooperantur in bonum 61 ; nec Deus omnino bo
μέντοιγε προς το θέλειν ενέργεια , κάν εμποδίζοιτο num velle , imperfectum sinel , qui facit omnia
υπό της Προνοίας ευλόγως πολλάκις, ότε υπέρ τινος opera valde bona 69. Quin ne excogitari quidem po
καθολικώς χρησίμου , ή όπως ποτέ χρησίμου χρεία lest bonum velle, non conjuncta in tali voluntate
ανακόπτεσθαι το κατά το θέλεις το χείρον έργον. Εις operatione bona bono velle. Sane operatio velle con
ταύτα δε ο Ηρακλέων φησί • • Προς ούς ο λόγος , juncta est, etiamsi plerumque rationi convenienter
εκ της ουσίας του διαβόλου ήσαν » ως ετέρας ού impedialur a Providentia , quando pro aliqua uni
σης (50) της του διαβόλου ουσίας παρά την των αγίων Β versali utilitate , vel pro qualicunque utilitate , opus
λογικών ουσίαν · όμοιον δε εν τούτω μοι πεπονθέναι est interrumpi opus deterius, secundum voluntatem .
φαίνεται τώ ετέραν ουσίαν φάσκοντι οφθαλμού παρ Sed in hæc inquit Heracleon : « Hi , ad quos est
ορώντος , και ετέραν δρώντος και ετέραν ουσίαν sermo, ex substantia diaboli erant ; , perinde quasi
ακοής παρακουούσης, και υγιώς ακουούσης. Ως γάρ diaboli substantia diversa sit ab essentia sanctorum
εν τούτοις ουχί η ουσία διάφορος , αλλά τι αίτιον angelorum rationis compole. Ac mihi simile quid
επισυμβέβηκε του παρακούειν , και του παροράν, dam in loc passus fuisse videtur , atque ille qui di
ούτως παντός του πεφυκότος λόγω παρακολουθείν ή versam essentiam dicit esse oculi sani et oculi per- st
παρακολουθική ουσία και αυτή έστιν , είτε παραδέχε- peram videntis ; et alteram esse essentiam auditus
ται τον λόγον, είτε ανανεύει προς αυτόν · τί γάρ viliati , alleram auditus sani , Ut enim in his non
διαφέρει εφ' ημών των ανθρώπων το παρακολου essentia diversa, sed causa quædam contigit, ut
θησαν του μή παρακολουθούντος , ουκ αν έχουμεν εί audilus oculusque vitiarentur ; sic cujuscunque na
πείν , ει και μετά το συνιέναι των ειρημένων, ο μέν lura apti ad assequendam rationem essentia asse
τις επικρίνας συγκατέθετο τα λεγομένω (31 ) , ο δε cutiva, eadem est ; sive rationem admillal , sive
ανένευσε προς αυτό . Πολλάκις δε είπομεν (52 ) , ότι , eam renuat. Quid enim in pobis hominibus differat
C
εάν συγχωρηθή τούτο το αδύνατον , λέγω δε το είναι vis illa quæ assecula est , ab ea quæ non assequilur ,
ουσίας ετέρας, και ανεπίδεκτον των κρειττόνων τον haud equidem dicere queam ; etiamsi 338 post
διάβολον , περί μεν εκείνου απελογησάμεθα , ώς ου dictorum intelligentiam alter quidem ea laudans
δαμου αιτίου της πονηρίας , το δε έγκλημα το αυτον acquiescal dicto, aller vero illud renuat. At fre
ουσιώσαντι και δημιουργήσαντι προσάψομεν , όπερ quenter diximus , si concessum fuerit essentias
εστί πάντων ατοπώτατον . Πρόδηλον δε το παράλογον esse diversas , quod fieri nequit, minimeque rerum
έσται τα κατανοήσαντι ψυχών ανθρωπίνων ουσίαν, præstantium capacem diabolum esse, futurum esse,
και ενιδόντι , ότι αμήχανόν έστιν , ώσπερ σώματα uit ille a nobis defendatur, perinde quasi pravitatis
παρά σώματα είναι ανθρώπινα ετέρας και ετέρας non sil auctor ; nolam alioquin inusturis ei qui il
ουσίας , ούτω και ψυχάς παρά ψυχάς , και νοητικόν Ιum creavit, quique ipsi essentiam est largilus ; id
παρά το νοητικόν , και το διανοητικών παρά το δια quod omuium absurdissimum est. Manifesta autem
νοητικόν . Το δε όμοιον έρείς και επί του λογικού , erit absurditas intuenti humanarum animarum es
και επί των εν τη ψυχή δυνάμεων , της τε μνημονικής sentiam , et inspicienti quod queinadmodum fieri
και της ούτως φανταστικής ανάγκη γαρ , ει ετε vequit ut corpora humana magis quam alia humana
ροούσιος (53 ) εστιν άνθρωπός τις παρ' έτερον, και D corpora , sint alterius et alterius essentiæ , ila fieri
ετερογενείς είναι τάς της ψυχής δυνάμεις , και έτε non posse ut animæ magis quam aliæ animæ , et res
ρογενή είναι , φέρε ειπείν , την μνημονικήν , και την ad intellectum spectans magis quam res ad intel.
διανοητικήν, παρά την διανοητικήν . Εξεταζέσθω δε lectum spectans, et vis cogitandi magis quam vis
ο λόγος περί τούτων, και ομοίως αν νοήσαι και δια cogitandi , sit alterius essentiæ . Idem dices etiam de
νοηθείη · ώστε και παραπλησίως συγκαταθέσθαι , ή eo quod rationis est compos, el de potentiis quæ
επισχείν , ή ανανεύσαι όν φασιν εκείνοι πνευματικών , sunt in anima ; nempe de polentia memoriæ , et de

60 Philip. 1 , 13 . 6. Rom . VJ11 , 28. 61 Gen. 1 , 31 .

(48) Codices Bodleianus el Barberinus , aŭto .
Regius, αυτό, forte legendum αυτού .
(49 ) Codex Regius , συνεργείν : Bodleianus , συν
εργεί .
(50) Ώς ετέρας ούσης , etc. Ejusdeum ουσίας esse
opinalus est Origenes quæcunque prædita essent
ratione. Corporis soluin discrimen aliquod angelos
inler et dæmones constituit, ut in Origenianis de
monstravimus. Cum ergo lib. III, num . 37 , contra
Celsum haec scripta reliquerit : Οι δε του Θεού θείο :
και άγιοι άγγελοι άλλης εισί φύσεως και προαιρέ
σεως παρά τους επί γης πάντας δαίμονας , νide
lur puoly distinxisse ab ouslą. Huetius.
( 51 ) Codex Bolleianus, ειρημένω .
(52; Codex Regius, eittolev , male.
(53 ) Ιdeo codex Regius, ετερούσιος .
 ORIGENIS 698

polentia sic imaginandi . Si enim homo prie alio A και όν λέγουσιν είναι χοϊκόν (34) • άρα γάρ το παρα
homine alterius est substantiæ, alterius quoque ge πλήσιον εν διαφόρους γέγονεν ουσίαις , ή διά τούτο(55)
neris necesse est esse anime potentias, et generg, παραπλήσιον γέγονε το πάθος , επεί ομοούσιον ήν
ut ita dicam , differre memoriæ potentiam a memo τούτο ( 56 ) ώ συμβέβηκε το πάθος ; Το μεν ούν φάναι
rie potentia et discurrendi potentiam a potentia τους αυτούς τύπους φαντασιών, και συγκαταθέσεων,
discurrendi. Sed certis agamus, exemplo ulentes και διανοήσεων, και μνημονεύσεων γεγονέναι εν τοις
eorum quæ similiter intelligunt et discurrunt : ita ετεροουσίοις ( 57) άλογον · το δε εν τοις ομοουσίους εκ
ut unus spiritualis alter terrestris , ut illi Ioquun- μέρους ως παρά ταύτα είναι τινα και άλλην ουσίαν
tur, similiter assentiantur, vel assensionem inhi εν αυτοίς ηλίθιον . Παραστησάτωσαν γάρ παρά τας
beant, aut albuant; utrum nec similitudo fuit. in δυνάμεις ταύτας ετέραν τινά ουσίαν μη νοούσαν,
diversis essentiis , an potius passio similis fuit, quo- μηδε διανοουμένην, μηδε μεμνημένην , μηδε φαντα
niam id cui contingit passio, erat ejusdem essentice ? σιουμένην, εν οίς φασιν είναι πνευματικούς κρείς
Alque equidem si dixerunt easdem figuras imagi τονα της νοούσης , και διανοουμένης· ή εν τοις χοί
nationum , elassensionum , el recordationum , et κοϊς ήτοι ομοίαν, ή χείρονα• ουδέ γάρ φήσουσι
discursuum faelas fuisse in his que essentia dif- , κρείττονα . ' Αλλ' εικός αυτούς έρείν, ότι, ώσπερ εν
B
ſerant, alienum est a ratione ; sin vero dicent eos δέχεται από της αυτής σφραγίδος ομοίως τυπωθήναι
qui sunt ejusdem essentiæ , quamdam et aliam in se την ανόμοιον ουσίαν χρυσού και αργύρου , και κασ
habere essentiam particularem ab illis diversam, σιτέρου , και μολύβδου , και κηρού , ούτω δυνατόν από
faluum erit . Ostendant enim præter has potentias των αυτών (58) φαντασιών τους παραπλησίους έγ
a !terain quamdam essentiam non intelligenteni, ne γενέσθαι τύπους τοίς εν διαφόρους ουσίαις τυγχά
que considerantein , neque reminiscentem , neque νουσι , και φαντασιουμένοις · το δ' όμοιον και επι
imaginantem , esse in his quos spirituales appellant , διανοίας, και νοήσεως , και μνημονεύσεως φήσουσιν .
el in his quos terrestres, meliorem polentia intelli 'Αλλ ' όρα μήποτε , κάν πάνυ πιθανός είναι ο λόγος
gendi , atque cogitandi , vel similem , vel pejorem ; ούτος δοκή , συναρπάζειν μάλλον , και σοφίζεσθαι
neque enim dicluri sunt meliorem . Sed consenta δύναται αν ομοίως ( 59 ) παραβεβλημένος , ήπερ πεί
bieum est eos dicturos, quemadmodum contingit , at θειν τον ακριβώς τα παραδείγματι επιστήσαντα :
ex eodem sigillo similiter imprimatur dissimilis es επί μέν γάρ της εικόνος έχω δείξαι , ότι ένα χρυσό και
sentia , pula auri, argenti, stanni , plumbi, el ceræ, τύπος (60 ), ο εν αργύρω , ή μεν ο τύπος , παραπλί
sic facile faclu esse ut ex iisdem imaginationibus σιος δείκνυται την ιδιότητα του εν χρυσό γεγονέ
imprimantur figure in diversas 339 essentias ha- c ναι , παρά το εν αργύρω τετυπώσθαι , ή ταϊς λοι
bentibus et imaginantibus, simile etiam de discursu, παίς ύλαις · ούτω τοίνυν ημίν παραστησάτωσαν
de intelligentia et reminiscentia dicturi, At vide ne ιδίωμα του δεξαμένου τύπον μείζονα (61 ) , ή ελάτ
forle, etiamsi admodum persuasibilis hæc videallir τονα, η υποδεέστερον · και πειραθήτωσαν καν περι
Oralio , corrigere magis ac decipere sic collata pos- λαλήσαι τήν τών δεξαμένων την ανάμαξιν των τύ
sit quam persuadere illi qui exemplum accurate πων παραπλησίως διάφορον ουσίαν " μή γάρ παρ
ailnotaril. Ac de imagine illud quidem possum os ιστάντες , αποφανούνται μεν , ουκ αποδείξουσι δε .
tendere quod figura in auro , qua ratione figura est , Τοσαύτα και προς τον Ηρακλέωνος λόγον ειπόντος
similis illi figuræ quæ est in argento , proprietateni το : Έκ του πατρός του διαβόλου , αντί του , εκ
ostendat, cur facia sit potius in auro quam impressa της ουσίας του πατρός του διαβόλου (62 ) ειρήσθω:
sit in argento vel in cæteris materiis. Quare vicis Πάλιν εις το · Τας επιθυμίας του πατρός υμών
sim cobis ostendant illi proprietatem ejus quod ad θέλετε ποιείν , διαστέλλεται λέγων τον διάβολον μη
misit majorem figuram, vel minoreum , vel infimam ; έχειν θέλημα, αλλ' επιθυμίας και εμφαίνεται αυ
ac lentent saltem nugari , ac circumloqui diversam τόθεν το αδιανόητος (63) του λόγου · θέλειν γάρ τα
essentiam figurarum suscipientium similiter im πονηρά πάς άν τις ομολογήσαι εκείνον . Συνάξεις δε
pressionem ; quod cum non exhibuerint , enuntia- D και αυτός , ει και επί του (64) παρόντος εν προχείρω
bunt quidem , sed non demonstrabunt. Hactenus de ουκ έχομεν παραθέσθαι , εί που εν τη Γραφή το θέ
Heracleone, qui exposuit, ex patre diabolo, pro eo λειν επί του διαβόλου τέτακται. Μετά ταύτά φησιν
quod est, ex substantia patris diaboli ; qui rursus in ο Ηρακλέων ως άρα ταύτα είρηται ου προς τους
hoc dictum , desideria patris vestri vultis facere, dis φύσει του διαβόλου υιούς, τους χοϊκούς , αλλά προς
putat dicens diabolum non habere voluntatem, sed τους ψυχικούς θέσει υιούς διαβόλου γενομένους · αφ'
desideria ; cujus dicti absurdilas apparel ex se, dum ών τη φύσει δύνανται τινες και θέσει υιοι Θεού χρη
( 54 ) Χοϊκόν . Quenm et υλικόν appellabant , et σαρ sunt, que sic legisse videtur Ferrarius , " Οτι ο εν
χικόν, et γήϊνον. ΗUETιυς . χρυσώ τύπος, τώ εν αργύρω , ή μέν τύπος , παρα
(55) Διά τούτο . Deest in codice Bodleiano . πλήσιος δείκνυται, etc. , que milii lamen non sa
( 56) Codex Bodleianus habet τούτω. lisfaciunt. Nos locum hunc, dum succurrat OEJipus,
( 57) Codex Regius , ετερουσίοις . non tangemus. HuETIUS .
( 58) Avrür. Deest in codice Regio , sed legitur in (61) Codex Regius, κρείττονα .
Bodleiano .
(62) Του διαβόλου. Deest in codice Regio, sed
( 59 ) "Αν όμοίως . Forte legendum , ανομοίως . Ιegίur in Bodleiano.
Ιbidem, ubi codex Bodleianus habet ήπερ πείθειν, ( 63 ) Codex Regius, διανόητον, male.
legitur in Regio είπερ πείθει .
( 64) Ιdem codex Regius , ει επί του , omisso και.
( 60) "Ότι έγχρυσό ο τύπος , etc. Ηec intricala
629 COMMENT . IN JOIN TOMUS XX. 650
ματίσαι. Και φησί γε , ότι παρά το ηγαπηκέναι τας Α omnibus in confesso est iHum mala velle , Coliges
επιθυμίας του διαβόλου , και ποιείν , τέκνα ούτοι του etiam lu ipse , etiamsi in præsentia non sit nobis ad
διαβόλου γίνονται , ου φύσει τοιούτοι όντες και δια manus quod in medium adducamus , an alicubi in
στέλλεται ώς άρα τριχώς δεί ακούειν της κατά τέκνα Scriptura positum sit vocabulum , relle, de diabolo .
ονομασίας , πρώτον φύσει , δεύτερον γνώμη , τρίτον Inquil etiam post hæc Heracleon bæc dicta fuisse ,
αξία. Και φύσει μεν , φησί , έστι το γεννηθέν υπό non ad terrenos natura exsistentes diaboli filios,
τινος γεννητού , ο και κυρίως τέκνον καλείται • sed ad eos qui sunt animales, faclos diaboli filios
γνώμη δε , ότε το θέλημά τις ποιών τινος διά την positione ; ex quibus possunt quidam nalura el po
εαυτού γνώμην, τέκνον εκείνου ου ποιεί το θέλημα sitione filii Dei esse. Inquit præterea hos fieri dia
καλείται • αξία δε , καθ' ό λέγεται τινες γεέννης boli, eo quod dilexerint faciantque diaboli deside
τέκνα, και σκότους, και ανομίας, και όφεων, και ria , cum natura hujusmodi non sint. Lisputat eliam
έχιδνών γεννή ματα. Ου γαρ γεννα , φησί , τοιαύτά vocabulum filiorum trifariam intelligi debere ; pri
τινα (65 ) τη εαυτών φύσει · φθοροποιά γάρ, και mum natura , alterum voluntate , tertium dignitate .
αναλίσκοντα τους εμβληθέντας εις αυτά · αλλ ' επεί « Natura , inquit, illud est quod genitum est a quo
έπραξαν τα εκείνων έργα, τέκνα αυτών είρηται . » dam genito, quod eliam proprie filius vocalur ; vo
Τοιαύτην δε διαστολήν δεδωκώς , ουδε καθ' οπό B luntate vero , cum quis voluntatem faciens alicujus,
σον (66 ) από των Γραφών παρεμυθήσατο την ιδίαν animi sui judicio , illius filius , cujus facit volunta
διήγησιν. Είποιμεν δ' αν προς αυτόν , ότι , ει μη lem , vocalur ; postremo dignitale, juxta quod di
φύσει , αλλά αξία γεέννης τέκνα ονομάζεται , και contur quidam gehennæ filii , et tenebrarum , et
σκότους , και ανομίας , (φθοροποιά γάρ ταύτα , και iniquitatis , el serpentium , el viperarum progenies .
αναλίσκοντα μάλλον ήπερ συνιστάντα ) πως ο Παυλός Non enim generant hæc, inquit, talia quædam sua
φησί που το · "Ήμεθα φύσει τέκνα οργής , ως και ipsorum natura ; 340 cum potius corrumpant , con
οι λοιποί ; "Η λεγέτωσαν ημίν, ώς ουκ έστιν ανα sumantque eos qui in se conjecti fuerint ; sed quo
λωτικών , και μάλιστα κατ ' αυτόν φθοροποιών ή niam effecerint illorum opera , eorum filii vocantur . ,
οργή, ής οργής (67) τέκνα ήμεθα . Πάλιν φησίν , ότι Hanc aulem differentiam cum dederit, cumque ne
τέκνα του διαβό λου λέγει νύν τούτο υς , ουχ ότι γεννά lantulum quidem suam narrationem ex Scripluris
τινας ο διάβο λος , αλλ' ότι τα έργα του διαβό λου confi rmarit , respondebimus illi : Si non natura ,
ποιούντες ώμοιώθησαν αυτώ . Πόσω δε βέλτιον περί sed dignitate vocantur gehennæ filii el lenebrarum ,
πάντων των του διαβόλου τέκνων τούτο αποφαί et iniquitatis (nam hæc corrumpunt, el consumunt
νεσθαι , ώς όμοιουμένων αυτώ τω ποιείν τα έργα C magis quam confirmant ), quomodo Paulus quodam
αυτού , και ου διά την ουσίαν, και την κατασκευής, loco 63 hoc inquit : Natura eramus filii iræ , sicul et
την χωρίς έργων , τέκνων διαβόλου χρηματιζόν cæleri ? Alioquin dicant nobis iranı illam , cujus
των ; nos natura filii eramus, non consumiere, et ex se
maxime non corrumpere. Rursum inquit diaboli filios a Jesu hoc loco hos dici , non quod diabolus
aliquos generel, sed quod diaboli opera facientes assimilati fuerint ipsi . Al vero quanto melius de
omnibus diaboli filiis hoc censuissel , idcirco eos diaboli filios haberi, quia illi assimiles sint faciendo
opera ejus , non per essentiam , neque per creationem, in qua nulla sunt opera ?
21. Εκείνος ανθρωποκτόνος ήν απ ' αρχής , και 21. Ille homicida eral ab initio, el in veritate non
εν τη αληθεία ουχ έστηκεν , ότι ουκ έστιν αλή- sletit , quia non est veritas in eo ** . Quoniam gene
θεια εν αυτώ . Επεί εστί τις κοινότερον ανθρωπο ratim bonicida est ille qui quomodocunque homi
κτόνος , όπώσποτε απεκτονώς άνθρωπον , όστις εστί nem interfecerit ; qui homicida aliquando etiam est
και μέσος , καθ ' ό και ζήλο Θεού πεποίηκεν ο Φι . indifferens, juxta id quod etiam fecit Phinees, qui
νεες αποκτείνας τον Ισραηλίτην πορνεύοντα , και zelo Dei accensus, Israelilam interfecit fornicanten ,
την Μαδιανίτιν , ανθρωποκτόνος ου ψεκτώς (68) δη D et Madianitain 68 ; juxta quod el David etiam abs
θήσεται και ο Δαυίδ εν ονόματι Κυρίου των δυνά que vituperatione dicetar bomicida, qui in nomine
μεων Θεού επί της παρατάξεως Ισραήλ τον Γολιάθ , Domini Dei virtutum coram acie Israelis interfecit
ζητητέον την αληθινήν ανθρώπου ζωήν , και τον Goliath 66 , quærendum est quænam sit hominis
εναντίον ταύτη θάνατον αυτού· ίνα νοηθή ο ψεκτός vera vila ; et rursum quæ sit hujus mors , verze
ανθρωποκτόνος. Και όσον μεν επί της ιστορίας φή vitæ contraria ; ut intelligamus quisnam sit vitupe
σεις τον ' Αδάμ, και την Εύαν όσον ούχ ήμαρτήκει rabilis homicida . Et quantum quidem ad historiam
σαν μή ανηρήσθαι · η δε ημέρα έφαγον από του pertinet, dices Adam et Evam tandiu interfectos
απαγορευμένου ξύλου, ευθέως και τεθνηκέναι, ουκ non fuisse, quandiu non peccaverunt ; mox vero per
άλλου τινός αποκτείναντος αυτούς ή του ανθρωπο jisse in ea die qua de ligno velito comederunt ;
κτόνου διαβόλου , ότε την Εύαν διά του όφεως ήπά nullo alio interficiente eos , quam homicida iflo dia

63 Ephes. 1 , 3. “ Joan . νιι , 44. 68 Νum . XXV , 6, 8. 66 I Reg . Χνη, 43 , 31 .

(65 ) Codex Regius , ταύτά τινα • Bodleianus vero Regio deest η οργή, et pro ής legitur ή.
vi in lexli . ( 68) Ψεκτώς . Codex Regius, ψεκτός , et nos pro
(60 ) Codex Bodleianus , κατά το πόσον . επί της παρατάξεως habet παρά τάξεως .
(67 ) Φθοροποιόν ή οργή , ής οργής . In codice
 631 ORIGENIS 552
Dolo, quando Evam decepit per serpentem , et Eva A τησε , και η Εύα δέδωκε τώ ανδρί από του ξύλου,
dedit viro de ligno, el comedit vir. Quantum vero και έφαγεν ο ανήρ. Κατά μέντοιγε τα βαθύτερα των
ad profundiora dogmata , si consideraveris dictum δογμάτων , νοήσας το : Ουκ αποθανούμαι , αλλά
illud : Non moriar, sed vivam , et enarrabo opera Do ζήσομαι , και διηγήσομαι τα έργα Κυρίου , και το
mini 67 , et illud a Servatore dictum ad Sadducæos , υπό του Σωτήρος προς τους Σαδδουκαίους , απορρη
occultissime his , qui quod dictum erat intelligere τότατα τοϊς συνιέναι του λεγομένου δυναμένοις εί
quirent , in Evangelio a Matthæo tradilo 68 : De re ρημένον εν τω κατά Ματθαίον : Περί της αναστά
surrectione morluorum annon legistis quod diclum σεως των νεκρών ουκ ανέγνωσε το ρηθέν υμίν
est vobis a Deo , qui ait : Ego sum Deus Abraham , υπό του Θεού λέγοντος · Εγώ είμι ο Θεός 'Αβραάμ,
341 et Deus Isaac , el Deus Jacob ? Deus non est και ο Θεός Ισαάκ , και ο Θεός Ιακώβ ; Ούκ έστιν
Deus mortuorum , sed viventium ; el in Evangelio a ο Θεός Θεός νεκρών , αλλά ζώντων και εν τω
Luca tradito 69 : quod vero resurgant mortui , eliam κατά Λουκάν : " Ότι δε εγείρονται οι νεκροί , και
Moses ostendit juxta rubum , cum dicit Dominum , Μωσής εμήνυσεν , ώς λέγει , επί της βάτου Κύ
Deum Abraham , et Deum Isaac, et Deum Jacob : ριον τον Θεόν Αβραάμ , και Θεόν Ισαάκ , και Θεόν
Deus autem non est mortuorum , sed viventium ; om Ιακώβ · ουκ έστιν ο Θεός νεκρών , αλλά ζώντων :
nes enim visunt illi : adhuc autem et in Evangelio B πάντες γάρ αυτώ ζωσιν · έτι δε και εν τω κατά
secundum Marcum 10 : De mortuis , quod resusci Μάρκον : Περί των νεκρών ουκ ανέγνωσε , ότι
lenlur, non legisiis in libro Mosi, quomodo in rubo εγείρονται εν τη βίβλω Μωσέως , ώς είπεν επί
loculus sit illi Deus dicens : Ego sum Deus Abraham , της βάτου αυτώ ο Θεός λέγων · Εγώ είμαι ο Θεός
et Deus Isaac, et Deus Jacob ? Non est Deus mor 'Αβραάμ , και ο Θεός Ισαάκ , και ο Θεός Ιακώβ ;
tuorum , sed viventium : (si hæc, inquam , conside Ουκ έστιν ο Θεός νεκρών , αλλά ζώντων , όψει,
raveris ,] videbis , si nunc vivil, quia ex mortuis ότι , ει νυν ζη εκ νεκρών αναστάς 'Αβραάμ, και
resurrexerit Abraham , et Isaac, el Jacob, hos fuisse Ισαάκ , και Ιακώβ , νεκροί ήσαν πρίν ζήσωσι · νε.
nortuos , antequam viverent. Nemo autem proprie κρός δε κυρίως ουδείς λέγεται μή πρότερον ζήσας.
dicilur mortuus , qui ante non vixerit. Inspice vero Επίστησον δε και τω · Εν τω Αδάμ πάντες άπο
etiam hoc : In Adani omnes moriuntur, et in Christo θνήσκουσι, και εν τώ Χριστώ πάντες ζωοποιηθή
omnes vivificabuntur ? ! (quibus verbis neque mors σονται : (εν οίς ούτε ο μέσος θάνατος σημαίνεται
inedia significatur hoc diclo : In Adam omnes mo κατά το • Εν τω 'Αδάμ πάντες αποθνήσκουσιν ,
riuntur ; neque indifferens vila , quæ neque bonum ούτε η αδιάφορος ζωή , και μήτε αγαθόν ούσα καθ'
per se est, neque malum , in illo : In Christo omnes
αυτήν μήτε κακόν , κατά το · 'Εν τω Χριστώ πάν
vivificabuntur), el videbis vitam hominis qui est ad C
τες ζωοποιηθήσονται,) και όψει την ζωήν του κατ'
imaginem ; cujus vila considera : a , intelliges quo εικόνα ανθρώπου . Νοήσας δε αυτού τήν ζωήν, συνή
nani pacto homicida ille interfecerit viventem ho σεις τίνα τρόπον ο άνθρωποκτόνος απέκτεινε τον
minenı ; recte dicendus homicida , non quia mpuni ζώντα άνθρωπον , ου διά τινα ένα ιδίως ποιόν , αλλά
quempiam privatim interfecerit, sed propter uni δι' όλον το γένος , και απέκτεινε , καθ' ο εν τω 'Αδάμ
versum genus a se interſeclum ; unde in Adam om πάντες αποθνήσκουσιν , υγιώς λεχθησόμενος άνθρω
nes nioriuntur . Hoc vero homicidium operatus est , ποκτόνος . Ταύτην δε την ανθρωποκτονίαν ειργάσατο ,
cum incæpisset ab initio : propter quod hujus bo αρξάμενος απ ' αρχής · δι ' ήν ανθρωποκτονίαν αυ
nicidium unusquisque rem ipsam considerans , του έκαστος των νοούντων αυτό , και το εαυτού σώμα,
suumque propriuin corpus, et cui accommodalum και τίνι οικείόν έστι, τούτο έρεί ταλανίζων εαυτόν
sil , hoc dicturus est seipsum dicens miserum , eo επί το εν τω Αδάμ αποτεθνηκέναι , το : Ταλαιπω
quod in Adam perierit : Infelix ego homo , quis me ρος εγώ άνθρωπος , τίς με ρύσεται εκ του σώμα
liberabil ex hoc corpore morti obnoxio ?? ? videns τος του θανάτου τούτου και βλέπων και τίνα τρόπον
etiam quonan pacto dictum sit illud 78 : In pulserem είρηται το · Εις χούν θανάτου κατήγαγές με, και
mortis deduxisti me , et illud74 : Humiliasti nos in D το · 'Eταπείνωσας ημάς εν τόπω κακώσεως , και
loco afflictionis, et illud 78 : Corpus nostrum humile. το Σώμα της ταπεινώσεως ήμών. " Έστι δε και
Est etiam occultius quiddam , propter quod homici . απορρητότερόν τι , δι' ο ο απ' αρχής ανθρωποκτόνος
da ille ab initio princeps sit hujus mundi, hoc est, άρχων εστι του κόσμου τούτου , λέγω δε του περι
terrestris loci , ubi sunt homines quos interfecit. γείου τόπου, όπου εισίν ούς απέκτεινεν άνθρωποι.
Aique homicida quidem interfecit nos : nos vero “Ο μεν ούν ανθρωποκτόνος απέκτεινεν ημάς · ημείς
Dei gratia consepulti sumus Christo , et consurrexi δε χάριτι Θεού συνετάφημεν τώ Χριστώ , και συναν
onus illi , conformes facti resurrectioni ejus, et in εστημεν αυτώ, εί γε συμμορφοι γεγόνα μεν τη ανα
Jovitate vitæ ambulantes 76. At vero homicida ille στάσει αυτού , και εν καινότητα ζωής περιπατούμεν .
princeps est interſectorum itemque mortuorum , “Ο δε ανθρωποκτόνος άρχει των ανηρημένων και
nullius viventis valens princeps esse.
Quod si lalius άρχει των νεκρών ζώντος δε ουδενός ηγείσθαι δύνα
consideraveris que scripta sunt de mortuis, veluti ται. Εάν δε επιπλείον επιστήσης και τους περί των

67 Psal . CΧVΙΙ , 17. 68 Matth . ΧΧΙΙ , 51 , 52. 69 I.uc. Xx , 37 , 38. 10 Marc . χυ , 26. 711 Cor. XV, .
18 Rou . VII , 24. 78 Psal . XXI , 16. 14 Psal . XLII , 20. 75
Philip . !11 , 21. 76 Roll . , 4.
635 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XX .
νεκρών γεγραμμένοις , οίον τούτο (69) : Εις τούτο Α Ιιοc 11 : In hoc enim 342 Christus et mortuus est,
γάρ Χριστός απέθανε , και ανέστη , ίνα και νε el resurrexit, ut morluorum uc viventium sit princeps,
κρών και ζώντων κυριεύση, όψει τίνα τρόπον διά videbis quomodo per morlem Jesu ne mortuorum
τον θάνατον του Ιησού ουδέ των νεκρών κυριεύει quidem amplius sit ille princeps. Mortuus est enim
έτι • απέθανε γάρ ο Ιησούς , ίνα και νεκρών κυριεύ- Jesus, ut moriais etiam dominetur : atque quandia
ση : όσον μεν ούν ζη ο άνθρωπος , ού φορεί την του vivit homo, non gerit imaginem terreni ; sed cum
χοϊκού εικόνα: αποθνήσκων δε , και αναιρούμενος moritur , interficiturque ab homicida illo, tum per
υπό του ανθρωποκτόνου , άμα τε ου συνέχει (70) την dit Dei imaginem, turn recipίt imaginem terreni , et
του Θεού εικόνα , και αναλαμβάνει την του χοϊκού nortificatur ; mortuus enim est terrenus, quomodo
και νεκρού νεκρός γάρ ο χοϊκός , ώσπερ ζώων και vivus est superccelestis ; et Deus non est Deuis mor
επουράνιος και ο Θεός ουκ έστι νεκρών, αλλά ζών luorum , scd viventium ; ergo si quidem consurrexi
των Θεός · διόπερ ει μεν συνανέστημεν εν καινότητα mus in novitale vilæ ambulantes, Deus est nosler ;
ζωής περιπατούντες , ο Θεός έστιν ημών · ει δε έτι quod si vero adhuc inter mortuos sumus , cum
εσμεν εν νεκρούς, ο Θεός δε ου νεκρών, και ο ημών Deus non sit mortuorum , ne nostri quidem erit Deus.
ουκ έσται Θεός . Παράκειται δε τώ εξετάζειν τα περί Calerium institute disputationi de eo qui erat ho
του απ' αρχής ανθρωποκτόνου, και το ιδείν τίνας B micida ab initio , proximum est, ut videamus aliquos
νεκρούς μεν , ουκ εν άλλα δε ή εν Χριστώ νεκρούς, quidem mortuos esse, sed. non in alio , pr:elerquam
οι και πρώτον αναστήσονται περί ών εν μέν τη in Clhristo ; qui etiam primum resurrecturi sunt ;
προς Κορινθίους ούτω λέγεται • Σαλπίσει γαρ , και de quibus in Epistola ad Corinthios sic dicitur 78 :
οι νεκροί αναστήσονται άφθαρτοι, και ημείς αλ Clangel enim iuba , et mortui resurgent incorruptibiles ,
λαγησόμεθα · εν δε τη προς Θεσσαλονικείς· Τούτο el nos immutabimur. In Epistola vero ad Thessalo
γάρ υμίν λέγομεν εν λόγω (71 ) Κυρίου , ότι ημείς icenses 79 : Ηoc enim vobis dicimus in verbo Domini ,
οι ζώντες , οι περιλειπόμενοι εις την παρουσίαν φuod nos qui vivemus , qui reliqui erimus in adventu
του Κυρίου, ου μή φθάσωμεν τους κοιμηθέντας : Domini , nequaquam prevenienmus eos qui dormiunt :
ότι αυτός ο Κύριος εν κελεύσματι , εν φωνή αρ- quoniam ipse Dominus cum hortatu, et voce archan
χαγγέλου , και εν σάλπιγγι Θεού καταβήσεται geli, ac tuba Dei , descendet de celo , et mortui in
απ ' ουρανού , και οι νεκροί εν Χριστώ αναστήσον Christo resurgent primum , deinde nos qui vivemus,
ται πρώτον , έπειτα ήμείς οι ζώντες , οι περι.λειπό- φui reliqui erimus , simul cum illis ταμiemur in nubi
μενοι άμα συν αυτοίς αρπαγησόμεθα εν νεφέλαις bus, in occursum Dominiin aera , et sic semper cum
εις απάντησιν του Κυρίου εις αέρα , και ούτω Domino erimus. Itaque arbitror perfectos et qui ne
C
πάντοτε συν Κυρίω εσόμεθα . Και ήγούμαι ζωντας quaquam amplius peccata committant, viventes esse
μεν είναι εν Χριστώ τους τετελειωμένους, και μηδα- in Christo ; mortuos vero in Christo eos esse qui
μως έτι αμαρτίαν εργαζομένους νεκρούς δε εν affecti quidem sint secundum eam fidem quæ est in
Χριστώ τους διακειμένους μεν κατά την εν Χριστώ Christo, φuίque deliberant optime vivere , haud Li
πίστιν , και προαιρουμένους βιούν καλώς, ου μην men illud assecuti jam fuerint , sed adhuc eliams
ήδη κατωρθωκότας , αλλ ' έτι αμαρτάνοντας ήτοι κατ' peccant ; vel propler ignorantiam accuralæ el veræ
άγνοιαν του ακριβούς περί δικαιοσύνης αληθούς λό rationis de justitia , vel propter infirmitatem judi
γου , ή , κατά ασθένειαν νικωμένων των κριμάτων, cioruin quæ vicla fuerunt a carne concupiscente
από της επιθυμούσης κατά του πνεύματος σαρκός. adversus spiritum . Ac profecto his consequens est
Και τούτοις γε ακόλουθόν εστι τον Παύλον , αισθανό Paulum sibimetipsi conscium jam præclare se ges
μενον εαυτού , λέγειν , διά το ήδη κατωρθωκέναι, το • sisse, dicere illud , nos qui vivimus , qui reliqui eri
Ημείς οι ζώντες , οι περιλειπόμενοι (72) . Ούς δε mus . Cælerum , quos diximus mortuos , hi maxime
ειρήκαμεν νεκρούς, ούτοι μάλιστα δέονται της ανα- indigent resurrectione , cum ne viventes quidem
στάσεως , ουδε των ζώντων δυναμένων αρπαγήναι εν rapi possint in nubibus in occursum Domini in aera
νεφέλαις είς απάντησιν του Κυρίου εις αέρα , πρίν , autequam primum resurgaat mortui in Christo ;
πρώτον τους εν Χριστώ νεκρούς αναστήναι · διό γέ- " quocirca scriptum est : Mortui in Christo resurgent
γραπται · οι νεκροί εν Χριστώ αναστήσονται primum , deinde nos qui vivemus , et que sequuntur .
πρώτον , έπειτα ημείς οι ζώντες (73) , και τα εξής. Juspicies autem 343 num etiam propter hoιnici
Επιστήσεις δε ει και διά την ανθρωποκτονίαν αυτού dium suum effecerit, ut essent ea quæ non erant
ουκ αν συστάντα τα επι της επικαταράτου γης, εν super terram maledictam , propter opera ejecti a
τοίς έργοις του εκβληθέντος από του παραδείσου της paradiso deliciarum Adam . Verumlanmen factus fuit
τρυφής 'Αδάμ , συνέστη. Πλήν ανθρωποκτόνος ούτος bomicida bic ab initio rerum exsistentilim ; qui,
από της των ενεστηκότων γέγονεν άρχής · όστις , οί opinor , factis principium figmenti Domini 80, invi
μαι , γενόμενος αρχή πλάσματος Κυρίου , έφθόνησε dit his quæ creata fuere ut essent. Sic invidia mors
71 Rom. XIV, 9. 18 1 Cor . XV , 32. 79 ITliess. 1ν , 14 seq . 80 Job XL , 14.

(69) Codex Bodleianus, toútu . Mox codex Regius ( 72 ) Οι περι.λειπόμενοι . Deest in colice Bod
halet είς τούτο Χριστός , alisque γάρ . lejado.
( 70) Ου συνέχει. In codice Regio deest oυ . (73 ) οι ζώντες. Deest in codice Regio .
( 71 ) Εν λόγω . Ιn eodem codice Regio deest εν .
658 ORIGENIS 656
introivit in mundum 81 και semper homines diabolo A τοις κτισθείσιν εις το είναι . Ούτω φθόνο θάνατος εία
occidente , in quibus viventibus vitam inveneriι , ήλθεν εις τον κόσμον, αεί εν οίς εάν εύρη ζώσιν άν
donec omnibus inimicis posilis sub pedes Filii Dei , θρωποκτονούντος , έως αν πάντων των εχθρών υπε
ultimus hostis ejus mors abolebitur 88. τεθέντων τοις ποσί του Υιού του Θεού , έσχατος εχθρός
αυτού , θάνατος καταργηθή .
22. Videamus vero etiam de hoc , et in reritale non 22. "Ίδωμεν δε και περί του . Και εν τη αληθεία
sletit 88. Atque omnis quidem ac solus ille qui recla ουχ έστηκε . Πάς μεν και μόνος ο υγιή ( 74) βεβαίως
firmiter habet dogmata , et propter firmitatem do- έχων δόγματα, και διά την βεβαιότητα των δογμάτων
gmatum perpetuo constantis est sententiæ , nullo in άσειστος τοϊς κρίμασι τυγχάνων εν παντί καιρώ, και
fortunio , nullo corporali prætextu concussus, is ste υπό μηδεμιάς περιστάσεως, ή τινος σωματικής προ
lit in veritate ; qui vero etiamnum appetitu vehe φάσεως , οιονεί δύο υπομένει , των πόνων (73), ή
mentiore rerum venerearium , vel qualicunque culpa σφοδροτέρας ορέξεως αφροδισίων , η οποίας δήποτε
concutitur, ita ut aliquantulum dimoveatur ab ho αιτίας σαλευόμενος , ώστ ' αν και επί ποσόν μετακινη
neslo , is merito non slelisse existimetur in veritale. θήναι από του καλού , ευλόγως αν έστηκέναι εν τη
Sed hæc oralio perveniat ad eas etiam naturas quæ αληθεία νομίζοιτο . Ούτος δε ο λόγος φθανέτω και
B
sunt extra carnem et sanguinem ; est enim etiam επί τάς έξω σαρκός και αίματος φύσεις : έστι γάρ
in illarum vila necessario dicendum , eas que pre και εν τη εκείνων ζωή τα κατορθoύντα έστηκέναι εν
care se gesserint , stare in veritale ; sin vero ali τη αληθεία δεόντως λέγειν · ει δέ τις μη ούτως βιοι,
quis hunc in modum non vixerit , is non stelit in ουχ έστηκεν εν τη αληθεία . Αλλ ' εφίστημι μήποτε
veritate. Sed observo de forle unum quiddam et εν μέν τι και μονοειδές εστι το έστηκέναι εν τη αλη
uniforme sit , stare in veritate ; varium vero ac mul θεία • ποικίλον δέ τι και πολύτροπον το μή έστηκέναι
liplex , non stare in ea ; quibusdam conantibus in εν αυτή , τινών μεν τρεμούσαις , ίν ' ούτως ονομάσω,
ea stare , sed id assequi non valentibus, quod pe ταις βάσεσι, και σειομέναις βιαζομένων εστάναι εν
des habeant tremebundos , ul ila dicam , et vacil αυτή , και μηδέπω τούτο εχόντων · ετέρων δε τούτο
lantes ; aliis vero, etiamsi hoc modo affecti non μεν ου πεπονθότων , εν κινδύνω δε του εν τούτω γε
fuerint, in periculo lamen constitutis, ne idem sibi νέσθαι καθεστηκότων, οποίος έστιν ο λέγων · 'Εμοί
contingal ; qualis erat qui dicit : Mei aulem pene δε παρά μικρόν εσαλεύθησαν οι πόδες , και άλλων
moli sunt pedes 86 ; rursumque etiam aliis , in peira και πεπτωκότων εν αυτή , περί ών οίμαι λέγεσθαι το
labentibus , de quibus dici opinor 85 : Omnis, qui ce Πας ο πεσών επί τον λίθον τούτον συνθλασθή
ciderit super pelram hanc, conleretur. Ad hoc stare C σεται . Επί τούτο το εστάναι εν τη αληθεία προτρέ
in veritate Dominus adhortans Mosen , dixit ad eum : πως ο Κύριος Μωσέα , είπε προς αυτόν • Ιδού τόπος
Ecce locus apud me , el stabis super petram 86 ; nam παρ' εμοί , και στήση επί της πέτρας ει γάρ ή
si petra Christus eral 87, Christusque inquit : Ego πέτρα Χριστός ήν, Χριστός δέ φησίν : 'Εγώ είμι ή
sum veritas 88, fortassis hoc dictudi, slabis super pe αλήθεια, μήποτε το, Στήση επί της πέτρας , ίσον
Tram , idem est atque hoc : Slabis supra veritatem ; δύναται τώ, Στήση επί της αληθείας. Μόγις δέ ποτε
id quod vix post multa tandem contingit alicui. τούτο και μετά πολλά εγγίγνεται τινι. Μέχρι γούν
Unde ad id eliam usque temporis , quo dicta fuere του . Ιδού τόπος παρ' εμοί , και στήση επί της
hæc verba Mosi : Ecce locus apud me est , el stabis πέτρας , Μωσής ουδέπω εστήκει επί της πέτρας. Και
super pelram , Moses non steleral super pelram.Quod εί τις γε επιμελέστερον ενίδοι τη ανθρωπίνη φύσει ,
si quis diligentius inspexerit naturam humanam non ουκ ευχερώς (76) δυναμένη καθαρεύειν από ψευδών
facile valentem se mundare a 344 falsis dogmali- δογμάτων , όψεται , ότι , ώσπερ πάς άνθρωπος ψεύ
bus, is visurus est quemadmodum omnis homo est στης , ούτως πας άνθρωπος ουχ έστηκεν εν τη αλη
mendax 89 , ita etiam nullum hominem stare in ve θεία · ει γάρ τις εστίν ου ψεύστης (77 ) έτι , ή έστη
ritate ; nam si aliquis non est amplius mendax , aut κεν εν τη αληθεία, ο τοιούτος ουκ έστιν άνθρωπος
stat in veritate , hujusmodi sane non est hono ; al- D ώστ ' αν ειπείν αυτώ, και τους ομοίοις αυτό τον Θεόν :
eo ut Deus illi suique similibus dicat : Ego dixi : Dii 'Εγώ είπα: Θεοί εστε, και υιοί Υψίστου πάντες ,
eslis et filii Excelsi omnes 90 ; nec illud de eo sub ουκ επενεχθησομένου αυτό του . Υμείς δε δή ως
jungelur : Vos aulem sicut homines moriemiri 9 . άνθρωποι αποθνήσκετε . Εί τις oύν και άλλος ουχ
Quod si igitur quisquam etiam alius non sletil in έστηκεν εν τη αληθεία , δηλον ότι και ο διάβολος και
veritate, profecto is fuil diabolus, qui ab initio fuit απ' αρχής ανθρωποκτόνος και η αιτία γε του μη
homicida ; el causa sane cur ipse non slelerit in έστηκέναι αυτόν εν αληθεία τούτον είρηται τον τρό
verilale, dicla est hunc in modum : quia veritas in πον : " Ότι ουκ έστιν αλήθεια εν αυτώ. Διά τούτο
81 Sap. II, 24. 32 I Cor. XV, 25 . 83 Joan . VΙΙ , 44. 84 Psal. LΧΧΙΙ , 2. 88 Μatth . XXI , 44 . 86 Εxod..
ΧΧΧΙΙΙ , 21 . 87 1 Cor . Χ , 4. 88 Joan . ΧΙV , 6. 89 Psal . CXV , 11 . 90 Psal. LXXXI , 6. 21 jid . 7 .
(74) Codex Bodleianus, recte , üyen . Regius , ferius in istis , ευλόγως αν έστηκέναι εν τη αληθεία
υγιής , male . vou !Corto , negandi particula vanilesto desideratur.
( 75 ) Προφάσεως , οιονεί δύο υπομένει , των πό Duetius.
rur , etc. Repræsentamus bona fide codicuin - ( 76) Codex Regius, perpeBam , ευρώς.
l'uscriptorum apices ; quos lamen esse luxalos sa ( 77) Codex Regius , nale , ο ψεύστης.
tis ostendit Ferrariana interprelalio. Sic paulo iu
657 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 638

δ' ουκ έστιν αλήθεια εν αυτώ , επείπερ ήπάτηται, και Aeo non est 1. Ηanc autem ob causanm non est in eo
ψευδή υπολαμβάνει , και ήπάτηται αυτός υφ' εαυτού , veritas, quoniam deceplus est falsaque opinatur ;
τούτων χείρων είναι λογισθείς των λοιπών απατωμέ- ipseque a seipso decepίus est , pejor is celeris de
νων , ότι εκείνοι μενυπό τούτου απατώνται , αυτός δε ceptis habitus, quod illi quidem decipiuntur ab hoc,
εαυτό δημιουργός έστι της απάτης. "Αξιον δε ζητή- ipse autem sibi fabricator et ancior est deceptio
σαι πώς λέγεται το · 'Αλήθεια ουκ έστιν εν αυτώ nis . Sed dignum quæsitu est quomodo dicatur, ve
οίον πότερον ουδέν ( 78) αληθές έχει δόγμα , αλλά ritas in eo non est : utrumne tandem quia nullum
πάντα όσα ποτέ δοξάζη (79) ψεύδη εστίν » ή ότι ου dogma verum habet, sed omnia quæcunque opina
μετέχει (80) Χριστού , ώς οι Χριστού μέτοχοι μετ lur falsa sint ; an polius quia particeps Christi non
έχoυσι του είπόντος : 'Εγώ είμι η αλήθεια. Οι γάρ est, ii qui sunt participes Christi dicentis : Ego
μετέχοντες αυτού μετέχουσιν αυτού , και καθ' ό έστιν sum verilas 93. Qui enim participes sunt illius , illius
αλήθεια (81 ) , και διά τούτο αλήθεια εστιν εν αυτοίς . sunt participes in quantum est veritas, et idcirco
Και τρίτον δ' αν εν τω τύπω τοιούτον (89) προσαπορη veritas in eis est. Rursum lertio addubitabitur hoc in
θείη , επιστησόντων τινών ει χρή λέγειν μή είναι αλή- Ioco , quibusdam adnotaturis num dicere oporteat
θειαν εν τω ότιποτούν ψεύδος υπολαμβάνοντι, κάν non esse veritatem in eo qui qualecunque menda
μετά πολλών άληθών τούτο νομίζη . Ώς γάρ ψεύδος B cium opinatur , etiamsi cum multis verisipsum opi
το εκ μυρίων όσων αληθών, και ενός ψεύδους συμπε netur. Ut enim falsa est complexio ex innumeris
πλεγμένον , ούτως εν τω δοξάζονται μετά πολλών άλη- que valde vera sint , et uno mendacio constans, sic
θών εν ψεύδος , οιονεί το τοιούτόν εστι συμπεπλεγμέ- in eo qui cum multis veris unum mendacium opi
νον , ώστ ' αν ειπείν , ότι εν τώδε ουκ έστιν αλήθεια . natur, talis ferme est complexio et copulatio , ut in
Δείκνυμι δε τον μετά πολλών άληθών εν ψεύδος υπο illo dicamus veritatem non esse. Ostendo autem
λαμβάνοντα • και τα τρία γε δόξει έχειν λόγον , τινός cum multis veris unum mendacium suspicantem ;
μεν φήσοντος κατά τούτο ειρήσθαι το • Ουκ έστιν ac tria sane videbuntur habere rationem : aliquo
αλήθεια εν αυτώ , επεί ου μετέχει Χριστού , ώγε και quidem dicluro propter hoc dictum fuisse : Veritas
προσπολεμεί · ετέρου δε , επείπερ ουδέν αληθες φρο in eo non est , quoniam particeps non sit Christi,
νεϊ, αλλ' εν πάσι διέψευσται και διά τούτο έστι διάβο- φuippe cui etiam inferat bellum ; altero autem , quo
λος, και πονηρός , και χείρων παντός ούτινοσούν niam pil vere cogitel , sed in omnibus mentitus sii ;
πταίοντος , ότι τάχα εν μέν τοις πολλούς εστί τι propler quod etiam diabolus sit, el malus, el pejor
και αληθές μετά πολλών ών σφάλλονται • εν δε τούτω quocunque cadente , quoniam fortassis in multis sit
ουδέν αληθές. Και τρίτος δέ τις συναγορεύσει το C c etiam aliquid veri admistum illis multis , quibus fal
λοιπώ λέγων αμήχανον είναι λογικόν τι τυγχάνον ζώον lunlur, in hoc vero nihil sit verum . Atque etiam ler
περί πάντων ψευδοδοξείν, και περί μηδενός, κάν ασθε lius aliquis patrocinabilur reliquo , dicens fieri non
νως , το αληθές υπολαμβάνειν . Πάντως γούν καν τούτο posse ut aliquod animal rationis compos ita de on
έχει ο διάβολος δόγμα αληθές , περί αυτού εννοών , ότι nibus falsa opinelur , ut de re nulla , sallem imbe
λογικός έστι , και ότι το τοιόνδε μεν άνθρωπός έστι , cilliler , cogitet verum . Nam omnino saltem hoc 345
το τοιόνδε άγγελος , και το τοιόν μεν σώμα , και ποιον diabolus dogma verum habel, quod seipsum rationis
σώμα , άλλο δε τι έτερον σώματος (83) . 'Αλλ' ίνα και compotem esse intelligit ; quodque talis etiam homo
το τελευταίον μη λέγη, και μη εννοή, αλλά γε αυταρ- est, itidemque angelus ; quodque corpus est tale et
κη τα πρώτα προς το μη αν δύνασθαι είναι αληθές quale corpus ; et aliud quiddarm a corpore diversunt .
περί αυτού το: "Οτι ουδέν αληθές φρονεί . Ημείς Sed ut postremum non dical , nec consideret ; al sallen
μεν ούν του . Εν τη αληθεία ουχ έστηκεν , ακούο satis sunt prima, ul verum esse non possit dc eo , quod
μεν ουχ ώς φύσιν τοιαύτην έμφαίνοντες , ούτε το αδύ nihil veri cogitat . Atque nos quidem hoc dicium ,
νατον περί του έστηκέναι αυτόν εν αληθεία παριστάν in verilale non slelii , intelligimus non tanquam
τες · ο δε Ηρακλέων εις ταύτά φησι το « Ου γαρ εκ ostendentes Daluram talem , neque docentes fieri
της αληθείας ή φύσις έστιν αυτού , αλλ' εκ του έναν- D non posse ut ipse slet in verilale . Heracleon vero in
τίου τη αληθεία , εκ πλάνης και αγνοίας · διό φησιν hæc inquit hoc : « Natura enim ipsius ex veritate
ούτε στηναι εν αληθεία , ούτε σχεϊν εν αυτώ αλήθειαν non est , sed ex eo quod contrarium est veritati ,
δύναται , εκ της αυτού φύσεως ίδιον έχων το ψεύδος , nimirum ex errore el ignorantia . Quocirca, inquit,
φυσικώς μη δυνάμενός ποτε αλήθειαν ειπείν λέγω (84) neque stare in veritale , neque veritatem in seipso
δ ' ότι ου μόνος αυτός ψεύστης εστίν, αλλά και ο πα habere potest ; ex natura sua proprium habens
τηρ αυτώ ιδίως ( πατήρ αυτού εκλαμβάνων την φύσιν mendacium ; naturaliter aliquando non valens di
91 Joan . viii, 44. 98 Jean . ΧΙV , 6 .
(78) Co !ex Regius, πότερον ποτε ουδέν. subuli constare ipsos censneril substantia , ut cras .
(79) Ilein codex Regius, όσα δοξάζη . siorum ratione corporum penitus esse videantur
(80) Ου μετέχει. In codice Regio deest oύ . incorporei. Cum ait ergo ejusmodi præditos esse
( 81) Codex Regius male habet και ου καθ' ό έστιν ipsos corpore, quod sit diversum quid a corpore, id
αλήθεια. sibi vult , corpus ipsorum tantæ esse tenuitalis, ut
(82) Τοιούτον . Deest in codice Bolliano . pra lerrenis corporibus spiritus meri corpore ca
(83) Και ποιόν σώμα, άλλο δε τι έτερον σώμα rentes dici possint. Huetius.
toç. Diximus in Origenianis corpus angelis aliquando ( 84) Codex Bodleianus , λέγω: Regius, λέγει.
detrahere visum esse Origenem , quo :l law tenui ac
679 ORIGENIS 64 )

cere veritatem : dico autem quod non solum ipse Α αυτού ): επείπερ εκ πλάνης και ψεύσματος συνέστη . »
mendax est, verum etiam pater ipsius privatim Ταύτα δε όλα δύεται τον διάβολος παντός ψόγου , και
( pater ipsius , exponens , naturam ipsius), quando- εγκλήματος , και μέμψεως : ουδείς γαρ ευλόγως αν
quidem ex errore et falsitale constal. , Quæ omnia ψέξαι, ή εγκαλέσαι , ή μέμψαιτο τω μή πεφυκότι προς
diabolum liberant omni viluperatione, el culpa , et τα κρείττονα . 'Ατυχής ούν μάλλον ή ψεκτός ο διάβο
accusatione : nullus enim jure vel viluperaret, vel λος κατά τον Ηρακλέωνά εστιν . Ιστέον μέντοιγε ,
inculparet , vel accusaret non natum aplum natura ότι , ώσπερ ο διάβολος εν τη αληθεία ουχ έστηκεν, ότι
ad præstantiora . Quamobrem infelix potius quam ουκ έστιν αλήθεια εν αυτώ , ούτως και οι εκ πατρός
viluperabilis est diabolus , judicio Heracleonis . του διαβόλου όντες εν τη αληθεία ουχ εστήκασιν , ότι
Sciendum vero est , quemadmodum diabolus in ve αλήθεια ουκ έστιν εν αυτοίς πάντες δε τοιούτοι οι
ritale non slelit, quoniam non est veritas in eo, sic έτι πoιoύντες αμαρτίας , κάν λέγωσιν είναι Χριστού
etiam qui sunt ex patre diabolo , in veritale non πάς γάρ ο ποιών την αμαρτίαν εκ του διαβόλου γε
stare, quoniam veritas non sit in ipsis : cujusmodi réventai.
sunt omnes etiamnum peccantes , etiamsi Christi se dicant esse ; omnis enim qui committit peccatum ,
ex diabolo est 94 .
23. Cum loquitur mendacium , ex propriis loquitur, B 23. "Οταν λαλή το ψεύδος , εκ των ιδίων λαλεί ,
quoniam mendar est , el paler ejus 98. Quoniam ex. ότι ψεύστης έστι, και ο πατήρ αυτού . Προλαβόντες
ponentes illud, vos ex palre diabolo estis 96 , memo μεν εις το Υμείς εκ του πατρός του διαβόλου
res bujus dicli anticipavimus dicere quæ nobis lum έστε , εμνημονεύσαμεν του ρητού , και τα υποπεσόντα
in hunc textum succurrerunt , querentes quid sit ημίν εις αυτό ειρήκαμεν , ζητούντες τί το ψεύδος , και
mendacium , el quid sit pater ejus ; expendenda quo τον πατέρα αυτού, συνεξετάζεσθαι δεί (85) και τα
que nunc sunt cum illis que a nobis dicentur . Ει λεχθησόμενα νύν εκείνοις . Πάν πνεύμα πονηρόν και
arbitror ego omnem spiritum malu : el fallacem , απατηλόν νομίζω είναι ψεύδος, και έκαστον τούτων
mendacium esse, et unumquemque horum , cum όταν λαλή , εκ των ιδίων , και μηδαμώς εκ των του
loquitur, ex propriis loqui, pon ex his quae Dei Θεού λαλείν τούτων δε ο ψεύστης πατήρ ο διάβολος
sunt : horum autem mendax pater diabolus est . έστι . Πόθεν δε εκινήθημεν εις το παν χείρον πνεύμα
Unde vero moti fuerimus ut diceremus vipnem ma ψευδές ειπείν , νύν παραθησόμεθα . Γέγραπται εν
lum spirituum mendacium esse, nunc in medium τη γ' των Βασιλειών , ώς άρα Μιχαίας κληθείς
adducemus. Scriptum est 346 in libro tertio Re υπό του 'Αχαάβ (86) εις το προφητεύσαι περί
gum 97 : Sic dixit Michæas vocatus ab Achab pro του , πότερον αυτώ καθήκει πορευθήναι εις Ραμ
C
phetandi causa , utrum sibi conducerel ire in Ram μώθ Γαλαάδ (87) εις πόλεμον , ή επισχεϊν , το
moll Galaad ad bellum an non : Vidi Deum Israelis Είδον Θεόν Ισραήλ καθήμενον επί θρόνου
sedentem in solio suo, et omnis exercilus cæli slabut αυτού , και πάσα ή στρατεία του ουρανού ειστή
juxta eum ad dexteram ejus, et ad sinistram ejus : κει περί αυτόν εκ δεξιών αυτού , και εξ ευωνύμων
dixiique Dominus : Quis decipiel Achab regem Israel , αυτού και είπε : Tις απατήσει τον Αχαάβ βασι
cl ascendet , el cadet in Rammoth (Galaad ? Cumque λέα Ισραήλ , και αναβήσεται , και πεσείται ένα
alius aliud dicerel , egrediebatur spiritus , el slelit Ραμμώθ Γαλαάδ ; Και είπεν ούτως εν σοί (88) :
coram Domino , el ail : Ego decipiam eum ; dixitque και εξήλθε πνεύμα, και έστη ενώπιον Κυρίου , και
ad eum Dominus : Qua in re ? et dicit : Egrediar , είπεν : Εγώ απατήσω αυτόν και είπε προς αυτον
et ero spiritus mendacii in ore omnium prophelarum Κύριος : Εν τίνι , και είπεν: Εξελεύσομαι , και
ejus. Et in secundo Paralipomenon 98 ipse Michæas έσομαι πνεύμα ψεύδους εις το στόμα πάντων των
ad Achab et Josaphal inguit : Audile verbum Do προφητών αυτού (89) . Και εν τη δευτέρα των Πα
mini. Vidi Dominum sedentem in solio sun , et omnis ραλειπομένων και αυτός Μιχαίας προς τον Αχαάβ φη
potentia coli stabal ad dextram ejus, et ad sinistram σι , και τον Ιωσαφάτ : 'Ακούσατε λόγου Κυρίου.
ejus ; et dicit Dominus : Quis decipiet Achab regem D Είδον τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου αυτού,
Israel , et ascendet, el corruel in Rammoth Galaad ? και πάσα ή δύναμις του ουρανού ειστήκει εκ δε
Cumque alius aliud dixisset, egressus est spiritus, et ξιών αυτού , και εξ αριστερών αυτού και είπε Κύ
stelit coram Domino, el dixil : Ego decipiam eum ; ριος: Τις απατήσει τον Αχαάβ βασιλέα Ισραήλ,
et dixit Dominus : Qua in re ? et dixit : Egrediar, και αναβήσεται , και πεσείται εν Ραμμώθ Γαλαάδ ;
el ero spirilus mendax in ore omnium prophelarum Και είπεν ούτος και εξήλθε ( 90 ) πνεύμα, και
ejus . Aperle igitur ex his declaralur quod si est έστη ενώπιον Κυρίου , και είπεν : Εγώ απατήσω
aliquis spiritus mendax, spiritus etiam similes, spi αυτόν και είπε Κύριος : 'Εν τίνι ; και είπεν : Εξε
ritus sunt mendaces : quippe qui a palre suo men λεύσομαι , και έσομαι πνεύμα ψευδές έν στόματι
dace acceperint esse spiritus mendaces propter πάντων των προφητών αυτού . Σαφώς oύν διά τού
ο Joan . II , 8. 98 Joan . VII , 44. 96 jbid. 98 Jl Par. XVIII , 18 el seg .
97 III Reg . XXI 20 seq .
(85 ) Codex Regius, oé , male. ( 89 ) Codex Regius, ψευδές εις το στόμα πάντων
( 86) Codex Regius, 'Ayaáge, et sic ubique . των προφητών τούτων .
(87) Ιdem collex Regius, Γαλαάθ . (90 ) Ideau codex Regius, ούτος ούτως, εξήλθε.
( 88 ) Libri antea editi , και είπεν ούτος ούτως εν σοί .
641 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XX . 642
των δηλούται , ότι πνεύμα τι εστί (91 ) ψευδές , και A mendaciam et propter vitium , non quia propter
πνεύματα τα όμοια είη αν ψευδή πνεύματα , από του essentiam el naturam sint tales . Atque Spiritus qui
ψεύστου πατρός ειληφότα το είναι ψευδή πνεύματα , dem sanctus , vel angelicus spiritus cum loquitur,
κατά το ψεύδος και την κακίαν , και ουχ ότι κατ' ου non ex propriis loquitur , sed loquitur a Sermone
σίαν. Το μεν ούν άγιον Πνεύμα , η αγγελικόν πνεύ verilatis et sapientiæ " : id quod etiam manifestat
μα, όταν λαλή , ουκ εκ των ιδίων λαλεί, αλλ' από Joannis Evangelium , in quo de Paraclelo docens
του Λόγου της αληθείας και της σοφίας: όπερ δηλού- inquil 1 : De meo accipiet , et annuntiabit vobis . Qui
ται και εν τώ κατά Ιωάννην, ένθα περί του Παρα vero ex propriis loquitur , mendacium loquitur ; ex
κλήτου διδάσκων ο Κύριός φησιν (92): 'Εκ τού εμού propriis enim locutus est etiam ille in libro tertio
λήψεται , και αναγγελεί υμίν. Το μέντοι ψεύδος Regum spiritus mendas decipiens Achab. Verumta
όταν λαλή , εκ των ιδίων λαλεί εκ των ιδίων γάρ ελά Men observa vocabulum mendax , similiter posilum
λησε και το εν τη γ' των Βασιλειών ψευδές πνεύμα fuisse de diabolo, qui mendacium genuit, el de hu
απατών τον Αχαάβ. Πλήν παρατήρει , ότι , ψεύστης , mine . Atque hoc quidem in loco dicitur de homine
όνομα ομοίως τέτακται επί τε του γεννήσαντος το et de diabolo , quoniam mendax est , et paler ejus ' :
ψεύδος διαβόλου και επί του ανθρώπου · ενθάδε μέν in Psalmis vero de homine solum , ut illud : Ego
γάρ περί του ανθρώπου λέγεται το " Οτι ψεύστης Β dici in excess meo : Omnis homo mendar 2. 347
έστι , και ο πατήρ αυτού περί του διαβόλου λέγων· Verum hæc omnia in medium adduximus, ul quoad
ες δε Ψαλμοίς επί ανθρώπου μόνου , ως το· Ε
' γώ δε fieri potesi , ſugia mus esse homines festinantes filii
είπον εν τη εκστάσει μου : Πάς άνθρωπος ψεύ Dei effici : quoniam quandiu homines sumus, men
στης . Ταύτα δε παρεθέμεθα, ίνα πάση δυνάμει το daces sumus , sicut el paler mendacii mendax est.
είναι άνθρωποι ( 93), και σπεύδωμεν γενέσθαι θεοί: Simile est autem nos unius et ejusdem nominis lieri
επείπερ όσον εσμέν άνθρωποι , ψεύσται εσμεν, ώς και participes, et participare rem ab ipso nomine sigui
ο πατήρ του ψεύδους ψεύστης εστίν . "Ομοιον δε εστι licalam : nos dico, si adhuc manserimus homines,
το μετέχειν ημάς ενός και του αυτού ονόματος , και et diabolum, qui mendax est diclus.
του σημαινομένου υπό του ονόματος πράγματος ημάς λέγω, εάν έτι μένωμεν άνθρωποι , και τον διάβολον ,
ός ψεύστης είρηται (94) .
24. Εγώ δε ότι την αλήθειαν λέγω, ου πιστεύε 24. Ego autem quia verilatem dico, non creditis
τέ μοι . Ει μεμνήμεθα πρός τινας εστίν ο λόγος, ότι mihi . Si memores sumnus ad quos loquitur , nempo
προς τους πε πιστευκότας αυτή Ιουδαίους , επαγγε . ad eos qui crediderant ei Judæos , qui promissio
λίαν λαμβάνοντας , ότι, εάν μένωσιν εν τώ λόγω του nem acceperant, si permansissent in sermone Jesui,
C
'Ιησού , τότε αληθώς αυτού εισι μαθηται , και γνώσον tum vere discipulos ejus futuros, et agnituros ve
ται την αλήθειαν ελευθερούσαν αυτούς · έπαπορήσο rilalem liberantem eos, dubitabimus quomodo tali
μεν πως τοις τοιούτοις φησίν: Εγώ δε ότι την αλή bus dicat : Ego autem quia veritalem dico, non
θειαν λέγω , ου πιστεύετε μοι . Και έπίστησον ει δύ creditis mihi. Proinde vide ne forte juxta unam
ναται τις τώ αυτό κατά τινα μεν επίνοιαν πιστεύειν , considerationem fieri possit , ut quis uni eidemque
κατά δε ετέραν μή πιστεύειν · οίον , παραδείγματος ένε credal, el juxta aliam considerationem eidem non
κεν , οί πιστεύοντες μεν εις τον επί Ποντίου Πιλάτου (93 ) credat : verbi gratia , qui credunt in Jesum cruci

90 Joan . XVI , 13 . 1 ilid . 15. 1 Joan . VΙΙΙ, 44. * Psal . CΧV , 11 . * Joan . viii , 45 . 8 ibid. 31 .

(91) "Ότι πνεύμα τι εστί , etc. Forte scribendum, v, cap. 11 , discrimen aliquod Cerinthi inter et Ebio
ist el Teveüuá tl Èoti.Perperam in antea editis lotus nis heresim inesse docet is verbis : “Ο δε Κήριν
hic locus ita legitur , ότι πνεύμα τι εστί το ψευδές θος τον μεν Ιησούν εξ Ιωσήφ και Μαρίας έφησε
πνεύμα πάντα όμοια είη . γεννηθήναι κατά τον κοινόν των ανθρώπων νόμον ,
( 92) Codex Regius , διδάσκων και φησιν, omisso και άνωθεν δε τον Χριστόν κατεληλυθότα επί τον Ιησούν:
Κύριος . 'Εβιωναίοι δε, και Θεοδοτιανοί , και 'Αρτεμωνιανοί ,
( 95) "Ινα πάση δυνάμει το είναι άνθρωποι . και Φωτεινιανοί , ψιλόν άνθρωπον ειρήκασιν εκ της
Adde φεύγωμεν , vel quid simile : main et id desi- D Παρθένου τον Χριστόν γεγενησθαι. Cerinthus vero
derat loci sensus et habet Ferrarius, ut, quoad Jesum quidem ex Joseph ei Maria communi hominum
fieri potest, ſugianus esse homines. lege genitum dixil , Chrisium autem e superis in Je
(94) Codex Regius, ο ψεύστης είρηται. sum descendisse. Ebionæi rursus , el Theodoliani, et
( 95 ) οι πιστεύοντες μεν εις τον επί Ποντίου Arlemoniani, el Pholiniani , nudum hominem dixe
Tulátov, etc. Eam persiringit seclam , quain infra runt ex Virgine nalum esse. Eamdem hanc Cerintbi
lom . XXXI in Joannem , num . 9, his verbis suggil de Christo sententiam Ophitæ postmoduin , qui et
lat : "Η πάλιν εί τις πιστεύων, ότι επί Ποντίου Πι Sethiani, amplexi sunt. Vide Theodoretum lib . I
λάτου σταυρωθείς, ιερόν τι χρήμα και σωτήριον τω Hærel . Fab . , cap. 14. Quid quod Ebionitis Valenti
κόσμο επιδεδήμηκεν · αλλ' ουκ εκ παρθένου της pianos consensisse prodit Pamphilus in Apologia :
Μαρίας, καιαγίου Πνεύματος την γένεσιν ανείληφεν, Sive secundum eos, inquit, qui dicunt eum ex Joseph
αλλ' εξ Ιωσήφ και Μαρίας, etc. Αb ipsis autem et Maria nalum , sicut sunt 'Ebionilæ el Valentinia
teligionis Christianæ primordiis deducta est hæc ni . Id si verum est, ad Valentinianos , si forle , non
hæresis, eamque sæpe Ignatius 2 ad Trall, el 3 nullos, non ad ipsum Valentinum pertineal, quem
ad Philadelph . carpii. Hujus artifices memorantur demonstramus in Origenianis , corpus spiritale
multi, in quibus præcipuuin est Carpocratis nomen, Chrislo , de cælo delapsum , per Virginem lanquam
Ebionis, Cerinthi, Pauli Saniosaleni, Sabellii, alia per fistulam in terras digressum tribuisse. Hus
ruinque Christianismivibicum . Vide Thendorelim • TIUS.
Hærel. Fabul. lib .11.Ai ibidem cap. 1 et 3 , el lib .
643 ORIGENIS
fixum tempore Pontii Pilati in Julea , non credlunt A 'Ιησούν εσταυρωμένον εν τή Ιουδαία, μή πιστεύοντας
autem in eum qui natus est ex Maria virgine, hi.in
eum credunt et in eum non credunt. Rursumque τοι εις τον αυτόν πιστεύουσι , και ου πιστεύουσι. Και
qui credunt in Jesum , qui fecit in Judza signa et
prodigia quæ scripla sunt, non credunt aulem in
Jesum Filium ejus qui fecit coelum el terram , in
Deum credunt el non credunt. Ac rursus qui credunt
in Patrem Jesu Christi, non credunt autem in Opili
cem Factoremque hujus universi , hi in eum credunt
el non credunt. Aique equidem qui credunt in Fa
clorem cæli el 348 terræ ; non credunt autem in
Patrem Jesu crucifixi tempore Pontii Pilali , in Deum
credunt et non credunt. Ne igitur slatim sil con
1rarietas , verinde quasi qui hoc scribit hujusmodi
Evangelium , non itidem hoc perspexerit , dices quod
dicens eis qui crediderant ei Judæis : Ego autem
quia verilalen dico , non credilis mihi 6 , secundum
unam considerationem credentibus, secundum aliam
considerationem non credentibus hæc dixeril. El
cerle consentaneum est credidisse quidem eos juxta
apparentiam propter prodigia , et non credidisse
dictis ipsius profundioribus . Proinde hoc dictum :
Quia veritatem dico , non creditis mihi, convenit cum
illo , agnoscelis veritatem ; quod perinde est, ac si
Hon agnoscerent veritatem ; tanquam si diceret :
Qualenus prodigia facio , creditis mihi; qualenus
autem veritatem dico , non creditis mihi. Hoc au
lemn nunc etiam in multis cernere possis admiran
libus quidem Jesum , cum illius historia intendunt;
haud ita vero credentibus , simul atque profundior C σι τη περί αυτού ιστορία , μηκέτι δε πιστευόντων ,
ac major, quam pro caplu ipsorum , explicata fuerit
illis ralio , sed suspicantibus illam esse falsam . Quo αναπτύσσεται λόγος , αλλ ' υποπτευόντων αυτών είναι
circa intendamus , ne forte nobis eliam dical
Sermo Dei Filius : Quia veritatem dico , non credilis
mihi.
25. Quis ex vobis arguil me de peccalo ? ? Sermo
Dei Filius , cum aperte voluntatem suam ob oculos
posuisset , ita ut ne unus quidem audientium con
tradicere possel , etiam hæc dicit , visum perstrin
gens eorum qui sibi non assentiebantur : Şi non
ostendilis ea quæ dicuntur peccata esse , jam jure
a vobis exigo consensum . Magnam autem fiduciam
habel Servaloris oratio in hoc diclo, nullo homine
cum ea confidentia quæ nascitur ex non peccasse,
dicere valenle : Quis εε υobis arguit me de peccato ? D ελέγχει με περί αμαρτίας , μόνου δε του Κυρίου
sed solo Domino nostro dicere hæc valente ad om
• Joan. VΙΙ , 45. 7 jbid.
(96) Και πάλιν οι πιστεύοντες μέν εις τον
ποιήσαντα , etc.Inler eos qui Christum rerum
hominem , non Dei Filium , sed viriule divinitus
illapsa pollentem crediderunt , principes fuere Car
pocrales el Cerinthus. His successerunt Ebionile ,
aliique complures , quos loco proxime laudalo con
memoral Theodoretus, sed præcipuie Paulus Samo
salenus , qui cum Christi diviniialem labefactare
conatus esset, Antiochenæ synodi anathemalis ſul
mine percelli meritus est . Huetius .
(97) Εις τον Υιόν . Ιta recle habet codex Bod
leianus, editio Huelii , perperam , εις τον Ιησούν.
( 98 ) Εις τον Θεόν πιστεύουσι . Ιta legit Ferra
rius, etita legendum, vel εις τον αυτόν πιστεύουσι.
Editio Huelii perperam habet εις τον πιστεύουσι .
6
δε εις τον γεγεννημένον εκ Μαρίας της παρθένου, ού
πάλιν οι πιστεύοντες μεν εις τον ποιήσαντα( 96) εν
Ιουδαία τα αναγεγραμμένα τέρατα, και σημεία Ιτ
σούν, μή πιστεύοντες δε εις τον Υιόν (97) του ποιή
σαντος τον ουρανών και την γην, εις τον Θεόν πι
στεύουσι (98) , και ου πιστεύουσι . Πάλιν τε αυ οι πι
στεύοντες μεν εις τον Πατέρα Ιησού Χριστού (99), μη
πιστεύοντες εις τον Δημιουργών και Ποιητήν τούδε παν
τος, ούτοι εις τον αυτόν πιστεύουσι, και ου πιστεύου
σιν. Αλλά και οι πιστεύοντες μεν εις τον Ποιητών(1)
ουρανού και γής, μη πιστεύοντες δε εις τον Πατέρα
Ιησού του εσταυρωμένου επί Ποντίου Πιλάτου , εις
τον Θεόν πιστεύουσι , και ου πιστεύουσιν . "Ιν' ούν μη
B
παρά πόδας εναντίωμα ή , ως μη συνεωρακότος του
γράφοντος το Ευαγγέλιον το τοιούτον , φήσεις, ότι ο
λέγων προς τους πεπιστευκότας αυτή Ιουδαίους το
'Εγώ δε ότι την αλήθειαν λέγω , ου πιστεύετε μοι,
πιστεύουσι κατά τινα επίνοιαν , και καθ' ετέραν μη
πιστεύουσι ταύτα έφασκε . Και είκός, ότι έπίστευαν
μεν αυτοί κατά το ορατόν διά τα τεράστια , ουκ επί
στευον δε τοις βαθύτερον υπ' αυτού λεγομένους και
αρμόζει γε τω: Γνώσεσθε την αλήθειαν , λεγομέ
νω (2 ) μη έγνωκόσι την αλήθειαν, το, " Ότι την αλή
θειαν λέγω, ου πιστεύετε μοι· ώς έλεγε: Καθ' ό μεν
τεράστια ποιώ , πιστεύετε μοι , καθ' όδε την αλήθειαν
λέγω , ου πιστεύετέ μοι . Τούτο δ ' άν και νύν επί πολ
λών ίδοις, θαυμαζόντων μεν τον Ιησούν , επάν ενορώ
επάν βαθύτερος , και μείζων της έξεως αυτών αυτοίς
ψευδή . Διόπερ προσέχωμεν ( 3) μήποτε και ημίν είπη
ο Λόγος: " Ότι την αλήθειαν λέγω, ου πιστεύετε
μοι .
23. Τις εξ υμών ελέγχει με περί αμαρτίας ; Ο
Λόγος επάν τρανώς αυτού παριστάνη το βούλημα , ως
μηδαμώς αντιλέγειν δύνασθαί τινα των ακουόντων,
και ταύτα αν λέγοι δυσωπών τους μη συγκατατιθε
μένους , ότι , Ει μη ελέγχετε τα λεγόμενα ημαρτημένα,
απαιτείσθε αν ευλόγως ήδη την συγκατάθεσιν. "Έχει
δε και κατά το ρητόν παρρησίαν του Σωτήρος η λέξις ,
μηδενός μεν ανθρώπου δυνηθέντος ειπείν μετά πεποι
θήσεως της επί τω μή ημαρτηκέναι τό · Τίς εξ υμών
ημών , ός αμαρτίαν ουκ εποίησε , πεπειραμένος κατά
(99) Πάλιν τε αυ οι πιστεύοντες μέν εις τον
Πατέρα Ιησού Χριστού , etc. i erant Simoniani ,
Sicuruiliani , Cerdoniani , el Marcionilæ , Christi
Pairemn , bonum Deum ; al mundi Opificem , feruni,
el damnorum auctorem stiluentes . Huetius .
( 1 ) 'Αλλά και οι πιστεύοντες μες εις τον Ποιη
tur , elc. Qui Christum prodigiosorum facinorum
aliciorem hominem , at non Dei Filium agnoscebant,
cujusmodi erani Carpocrales, el alii supra nomi
nati, iidem Deum cæli el lerræ conditorem venera
bantur, al pro Christi Patre non habebant. Horum
opinionem de Chrislo supra alligit ; eorum nunc de
Deo mundi Opifice doctrinam declaral. ld.
(2 ) Λεγομένω. Codex Bodleianus, δυναμένω.
(3) Editio Hietii , προσχώμεν .
645 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 646

πάντα καθ ' ομοιότητα, χωρίς αμαρτίας , ταύτα A nes qui unquam illum cognoverunt : qui peccatum
προς πάντας τους πώποτε έγνωκότας αυτόν ειπείν δυ non fecit, per omnia lentatus juxta similirudinem ,
ναμένου . Ακούω δε τού · Τίς εξ υμών , λεγομένου ου absque peccato 8. Quod autem dixit , Quis ex vobis,
προς τους παρόντας μόνον , αλλά και προς όλον το των sic intelligo, ut id non ad præsenles tantum , sed
ανθρώπων γένος , ώς εί ούτως έσαφηνίζετο : Τίς εκ του ad universum hominum genus dictum sil ; lanquam
γένους υμών, ή , Τίς οποίος δήποτε άνθρωπος ελέγξαι si sic explanaretur : Quis ex vestro genere , vel , Quis,
με δυνήσεται περί αμαρτίας και αλλ ' εν οίδ' ότι ουδείς. qualiscunque landent sit ille homo , arguere poterit
Κατά το δυνατόν δε ανθρωπίνη φύσει διά το : Μιμη me de peccalo ? at cerle nemo. Propter autem hoc
ταί μου γίνεσθε , καθώς καγώ Χριστού, παντί τρόπο dictum : Imitalores mei esloie, sicut et ego Christiº.6,
φιλοτιμητέον τοιαύτην αναλαβείν καθαρού συνειδότος omni modo contendendum nobis est, utjuxta vires
παρρησίαν προς πάντας ανθρώπους , ώστ ' ανείπείν humanæ naturæ lalem recipiamus fiduciam mun
ημάς περί των εξής , και μετά την αρχήν της πίστεως dæ conscientiæ erga omnes homines, ut dicamus
χρόνο προς έκαστον των ημάς γινωσκόντων το : 349 in futurum , ac post fidei principium , ad sin
Τίς εξ υμών ελέγχει με περί αμαρτίας ; εί και μή gulos nos agnoscentes : Quis et vobis arguit me de
δυνατόν τούτο, εξ ου τον λόγον συμπεπληρώκαμεν ,
B peccato? etiamsi faciu facile non est ut hoc dic: -
ειπείν . Τούτο δε ου προς ανθρώπους μόνον αν είπεν inus cum complevimus rationem . Cæterum non ad
ο Σωτήρ, αλλά και προς τον διάβολον και τας υπ ' homines lantun Servalor dixit hoc , sed etiam ail
αυτόν δυνάμεις, μηδέν εχούσας ειπείν εις έλεγχος diabolum atque ad Potentias illi subjeclas , nihil
τον περί αμαρτίαν αυτού. Και τούτό γε ακόλουθόν valentes, quod ipse peccaret, ipsi objicere. Et hoc
εστι τω : "Έρχεται ο άρχων του κόσμου τούτου , sane consequens est illi : Venil princeps mundi
και εν εμοί ευρίσκει ουδέν . Δυνατόν δε και ημίν hujus , et in me non habet quidquam , et nihilain me
εκ πολλής επιμελείας την από τινος αναλαβείν χρόνου invenit " . Possumus vero etiam nos ex multa dili
παρρησίαν προς το είπεϊν ημάς το ζητούντι καθ' gentia per aliquod tempus fiduciam recipere ail
ημών αφορμήν διαβόλω, και τους αγγέλους αυτού dicendum diabolo et angelis ejus , quærentibus ad
παρά τον της εξόδου καιρόν : Τίς εξ υμών ελέγχει versum nos occasionem cum animam ellamus :
με περί αμαρτίας ; Quis ex vobis arguil me de peccato ?
26. Ει αλήθειαν λέγω , διά τι υμείς ου πι 26. Si veritatem dico, quare vos non creditis
στεύετε μοι ; "Αξιον ιδείν τι υποφαίνεται εκ του mihi " ? Dignum est ut videamus quid innualue
πύσματος τούτο δε οψόμεθα ει και εκείνοι προς ούς ex hac interrogatione ; at hoc videbimus etiamsi
ο λόγος ουκ απεκρίναντο την δέουσαν απόκρισιν o illi ad quos eral sermo , non responderint profe
εξενεγκόντες . Είπoι γάρ άν τις : Διά τούτο ου πι rentes conveniens responsum . Respondere enim
στεύομεν, επεί ου θεωρούμεν τίνα τρόπον και λέγει posset aliquis : Hanc ob causam non credimus ,
εστίν αλήθεια · ου θεωρούμεν δε το μηδέπω κεκα quoniam non videmus quonam pacto illud quod
θάρθαι ημών τας τη φύσει διορατικές της αληθείας dicit sil verilas : non videmus autem eo quod non
ψεις και επεί τοιούτοί εσμεν , ουκ εσμεν εκ του dum mundali sint in nobis illi oculi qui vim per
Θεού · ει ουδέπω εσμεν εκ του Θεού , αλλά και αι της spiciende veritatis natura habent : et quonian tales
αληθείας όψεις θεωρητικαι ουκ εισί κεκαθαρμέναι, sumus, non sumus ex Deo ; quod si nondum ex
τω επικεκαλύφθαι , ή πεπαχύνθαι , ή τεθολώσθαι Deo sumus , etiam oculi viin perspiciendæ veritatis
αυτάς υπό της κακίας . Κατανοούντες δε τι το κυρίως habentes mundi non sunt, vel quia cooperti sint,
πιστεύεις , καθ' ό : Πώς και πιστεύων , ότι Ιησούς και vel quia sint crassi , vel quia sint turbidi propter
Χριστός εστιν , εκ του Θεού γεγένηται , και αισθα vilium . Ac consideranles diligenter quidem quid
νόμενοι όσο του ούτως πιστεύειν απολειπόμεθα , sit proprie credere, juxta illud dictum : Omnis qui
ταύτα αποκρινώμεθα , παρακαλούντες τον τών της credit quod Jesus Christus est , et Deo genitus est 13,
ψυχής όψεων ιατρών τη εαυτού σοφία και φιλανθρω- sentientesque quantum absinus ab hoc credendi
πία πάντα ποιήσαι τα υπέρ του αποκαλυφθήναι τους D modo , haec respoudeamus, obsecrantes medicun
οφθαλμούς ημών έτι κεκαλυμμένους υπό της διά την oculorum animæ, ut sua ipsius lum sapientia , lum
κακίαν ατιμίας ημών, κατά το ειρημένον που amore , quo genus humanum prosequitur, omnia
Επεκάλυψεν ημάς η ατιμία ημών • επακούσεται facial, quo aperiantur oculi nostri adhuc clausi ab
γάρ ημών ομολογούντων τα αίτια του μηδέπω ημάς ignominia nostra, propter vitium ; juxta illud :
πιστεύειν , και ως κακώς έχoυσι , και χρήζουσιν Cooperuit nos ignominia nostra 16. Exaudiet enim
ιατρού βοηθών συνεργήσει προς το χωρήσαι ημάς το nos si confiteamur causas cur nondum credamus,
εις το πιστεύειν χάρισμα , τρίτον παρά τω Παύλο εν et quasi male affectis atque medico egentibus opem
τω καταλόγω των χαρισμάτων τεταγμένον, μετά ferens Dominus cooperabitur nobis ad percipiendum
τον της σοφίας λόγον , και τον της συνέσεως λόγον , donum credendi, tertio loco apud Paulum positum ,
οίς επιφέρει : Ετέρω πίστις εν τω αυτώ πνεύ dum recenset dona ; nimirum post donum sapientiæ
ματι περί ου χαρίσματος και ένα άλλους φησίν : el post donum scientiæ, quibus subjungil : Alii
"Οτι από Θεού υμίν έχαρίσθη , ου μόνον το είς fides per eumdem spiritum 18 ; de quo dono el alibi
• Hebr. iv , 14. 9.10 1 Cor. 1 , 1 . 11 Joan . Σιν, 30. 11 Joan . VΙΙ , 46 . 13 Joan . V, 1. 16 Jerem . μι , 25 .
15 ) Cor. ΧΙΙ , 9.
647 ORIGENIS 618
inquil : Qui α Deo τobis donatum est, non solum ut A Χριστόν πιστεύειν , αλλά και το υπέρ αυτού
in Christum credalis, verum etiam ut pro ipso patia πάσχειν. Και από της ενεργείας δε επιστήσαντι
mini 16. Atque equidem si quis efficaciam credendi σαφές έσται (4), ότι ουχ ή τυχούσα δωρεά εστι του
notaril, videbit manifesto non vulgare 350 donum Θεού , πλειόνων δογμάτων διαφόρων υπό πολλών
Dei esse , quod quis credat nulli alii, præterquam κηρυσσομένων των διδάσκειν τα αληθή επαγγελλο
soli vero, præsertim cum plura dogmata , eaque μένων , το μηδενί ή μόνω τώ αληθεί πιστεύσαι:
varia divulgentur a multis vera se docere promit τούτο γάρ ήδη και δοκίμου τραπεζίτου έργου
lentibus. Hoc enim jam probali etiam nummularii τυγχάνει , ον τέλειον ονομάζων ουκ άν αμάρτοι (5):
officium est, quem si quis perfectum nominarii, και εν τη προς Εβραίους γεγραμμένου του : Τε
band aberrabit ; cum etiam in Hebræorum Epi λείων δε έστιν ή στερεά τροφή , των διά την
stola scriptum sit : Perſectorum autem est solidus έξιν τα αισθητήρια γεγυμνασμένα εχόντων προς
cibus, nempe horum qui propter assuetudinem sen διάκρισιν καλού τε και κακού .
sus habent exercilalos ad discrelionem boni pariter
el mali 17.
27. Qui ex Deo est , verba Dei audil ; propierea 27. Ο ών εκ του Θεού τα βήματα του Θεού
90s non auditis , φuia et Deo non estis 18. Qui di- Β ακούει · διά τούτο υμείς ούκ ακούετε, ότι εκ του
versarum naturarum introducunt commentum , qui Θεού ουκ έστε. Δοκούσιν οί την περί διαφόρων (6)
que dicunt filios Dei nalura et a prima institutivne φύσεων εισάγοντες μυθοποιίαν, και λέγοντες είναι
tales exsistere, eosque solum capaces esse verborum φύσει και εκ πρώτης κατασκευής υιούς Θεού μόνον
Dei propter cognationem quam cum Deo habent, διά τό προς Θεόν συγγενές δεκτικούς των του Θεού
ex hoc etiam loco existirnant se probare quod ρημάτων, και εντεύθεν αποδεικνύναι το προκείμενον
proposuerint : hoc contextu , quem mordicus etiam αυτοίς . Συναρπάζουσι γέ του και από τούτου του
leneni, in suam opinionem trahentes rudes, et sine ρητού προσδιατρίβοντες αυτό τους ακρίτους και μη
judicio, nec valenles respondere ad probabilitatem δυναμένους προς την πιθανότητα της χρήσεως του
voluntatis contextus, neque videntes ejus solutio ρητου απαντάν , μηδε βλέποντας αυτού την λύσιν
nem hunc in modum se habentem : Si palam est, ούτως έχουσαν : Είπερ όσοι έλαβον το φως το αλη
quotquot receperunt lucem veram , quæ illuminat θινόν, και φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον
omnem hominem venientem in mundum 19, non κόσμον, ου το είναι και εκ του Θεού ειλήφασιν αυτό:
quia sint ex Deo , recepisse eam (nam si eo quod ( εί γάρ τώ είναι εκ του Θεού ειλήφεισαν αυτό, ουκ
essent ex Deo , recepissent illam , haudquaquam de αν περί αυτών ανεγέγραπτο : " Όσοι δε έλαβον αυ
eis scriptum fuissel : Quotquot autem receperunt C τον, έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γε
eum , dedil eis credentibus in nomen ejus, potestatem νέσθαι , τοίς πιστεύουσιν εις το όνομα αυτού · )
ul flii Dei fierent *") , liquet eliam eos qui non sunt δηλον , ότι οι μη όντες εκ του Θεού , πρίν μεν λαβείν
ex Deo, poleslalem non habere aliquo pacto filios το αληθινόν , ουδε εξουσίαν πως έχουσι του τέκνα
Dei fieri , antequam acceperint veram lucem . Imo Θεού γενέσθαι · επάν δε λάβωσιν αυτό, τέκνα μεν
qui acceperint , ne filii quidem Dei adhuc sunt, ουδέπω γίνονται Θεού , αλλ ' εξουσίαν λαμβάνουσι , διά
sed , eo quod acceperint lucem , poleslalem acci του ειληφέναι το φώς, γενέσθαι τέκνα Θεού . Τότε γε
piunt filius Dei fieri, el lunc ex Deo genili , etiain νόμενοι εκ του Θεού , και τα βήματα ακούουσιν αυ
verba Dei audiunt , non amplius tantum simpliciler του, ουκέτι απλούστερον πιστεύοντες μόνον , αλλ '
credenles , sed jam acutius res divini cultus intel- ήδη και διορατικώτερον κατανοούντες τα της θεοσε
ligentes . Porro qui hujusmodi esse non contende βείας πράγματα . Οι μη τοιούτοι φιλοτιμησάμενοι
rint, nec filii Dei fiunt, nec sunt ex eo ; et hanc είναι τέκνα μεν ου γίνονται Θεού , ουδε εκ του Θεού
ob causam neque audiunt verba ipsius, neque in και διά τούτο ουκ ακούουσι τα βήματα αυτού , ουδε
telligunt voluntatem illorum ; sed mavent in slalu συνίασι του βουλήματος αυτών : μένουσι δε εν τη
praecedenti filios Dei ; nempe in statu eorum , qui o πρό των ( 7) τέκνων του Θεού καταστάσεις των πε
tantum crediderunt, servi Dei , eo quod acceperint πιστευκότων μόνον , δούλοι Θεού , τω ειληφέναι το
servisulis spiritum in limore " , nec contenderint της δουλείας εις φόβον πνεύμα , και μη εσπουδα
eo procedere , el proficere, ut etiam adoptionis fi κέναι προβήναι και προκόψαι , ώστε και το της
liorum spiritum acciperent, per quem clamant υιοθεσίας χωρήσαι, εν ώ κράζουσιν οι έχοντες αυτό ,
illum habentes , Abba pater. Quod enim generatin 'Αββά ο πατήρ . " Οτι γάρ καθόλου ουδείς ανθρώπων
nullus bomo ab initio sit filius Dei , palain est lum αρχήθεν υιός έστι Θεού , δηλον μεν και εκ του :
ex hoc diclo : Eramus natura filii iræ, 351 (id "Ήμεθα τέκνα φύσει οργής , Παύλου και περί εαυ
quod Paulus etiam de seipsu dixit) , lum ex eo : του τούτο ειρηκότος : σαφές δε και εκ τού : Εγώ δε
Ego autem dico vobis : Diligile inimicos vestros, et λέγω υμίν » Αγαπήσατε εχθρούς υμών , και

16 Philip. 1 , 29. 17 llebr. v , 14. 19 Joan . 1 , 9. 2010 ibid . 12. 31 Rom. νυα , 15.
18 Joan. VΙΙΙ, 47 .
1 Epies . I , 3.

(4) Codex Regius, perperam , έσεσθαι . licet.

( 5) Codex Regius , male, αμαρτήσατε . (7) Codex Regius , πρώτων, el paulo post , κατα
(6) Οι την περί διαφόρων , etc. Valentiniani sci σταθή pro καταστάσει .
64 ) COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 65 )

προσεύχεσθε υπέρ των διωκόντων υμάς , όπως A orate pro persequentibus υος , ει εitis filii Patris
γένησθε υιοί του Πατρός υμών του εν ουρανοίς . vestri cælestis * 3 ; nam si Paulus Dalura filius irže
Ει γάρ Παύλος φύσει οργής υιός , τις υπέρ Παύλον , eral , quis superior est Paulo, qualenus ad creatio .
όσον επί τη κατασκευή , ουκ οργής υιός, προ του λα nem allinel, et quis non filius irãe , antequam acci
βείν εξουσίαν τέκνα (7 ) Θεού γενέσθαι , και προ του piat polestatem filium Dei fieri, el antequain filius
τέκνον γενέσθαι Θεού ; Και ει ουκ άλλως γίνεται τις Dei efficiatur ? Quod si non aliter efficitur uis
υιός του εν ουρανούς Πατρός , ή εκ του αγαπάν τους filius Patris coelestis, nisi diligendo suos ipsius ini
εχθρούς εαυτού , και προσεύχεσθαι υπέρ των διωκόν micos el orando pro persequentibus se, perspicuum
των αυτών, δηλον, ότι ουδείς τη φύσει είναι εκ του est nullum bominem , eo quod natura sit ex Deo,
Θεού , τα βήματα του Θεού ακούει, αλλά τώ λαβείν verba Dei audire, sed quia acceperit poleslalem ut
εξουσίαν τέκνον Θεού γενέσθαι , και κεχρήσθαι εις filius Dei efficialur, eaque utalur commode, el eo
δέον τη εξουσία , και το ηγαπηκέναι τους εχθρούς , quod dilexerit inimicos, el oraverit pro se læden
και προσεύχεσθαι υπέρ των επηρεαζόντων, γενόμε libus, factus filius Patris cælestis , lunc esse es
νος υιός του εν ουρανοίς Πατρός , τότε εστι και εκ του Deo, el verba Dei audire, intelligens ea , et scientiam
Θεού , και τα βήματα του Θεού ακούει , συνιεις αυτών illorum recipiens : quæ res non propria est servis,
B
και επιστήμην αυτών αναλαμβάνων όπερίδιον ου δού sed bis qui sunt Dei filii, qui oninem quidem ortum
λων (8) , αλλά τέκνων εστι Θεού, των πάσαν μεν καταρ destruxerunt, sed orlum a Deo receperunt, duce
γησάντων γένεσιν , την δε από Θεού ανειληφότων διά spiritu adoptionis. Pariter illud etiam diligenter
του της υιοθεσίας πνεύματος . "Αμα δε επιμελέστε considerandu m est , quomodo accipi opus sit hoc
ρον κατανοητέον πως δεί δέχεσθαι το : Τα ρήματα dictum : Verba Dei audit * ; cui simile est illud :
του Θεού ακούει · ώ όμοιόν εστι και το • Τα εμά Oves meæ vocem meam audiunt 25. Nam si vocabu
lum audit de nudo sumamus consensu , etiam ani
πρόβατα της έμής φωνής ακούουσι. Ει γάρ επί
ψιλής συγκαταθέσεως το , ακούειν (9), λάβουμεν , males ad tempus credentes ex Deo erunt : de qui
και οι ψυχικοί ( 10) προς χρόνος πιστεύοντες έσονται bus Servator inquit 48, quosdam esse qui ad lem
εκ του Θεού , μεμαρτυρημένοι υπό του Λόγου , ότι pus credant . Rursum si verbum audit sumamus
πρός καιρόν τινες πιστεύουσιν · ει δε κατά το, pro eo quod est , servare mandata , perspicuum est
ακούει , εκλάβουμεν επί του τηρείν τας εντολάς, δη vel in uno peccanlern , non fulurum filium Dei :
λον , ότι, καν εν αμαρτάνων , ουκ έσται υιός Θεού : quod quidem non nos premit, qui dicimus ex mu
όπερ ημάς μεν ου θλίψει τους λέγοντας εκ μεταβο latione unumquemque filium Dei fieri ; sed illos
λής γίνεσθαί τινα υιον Θεού, εκείνους δε μη πάνυ C qui neque seipsos, neque iisdem disciplinis imbu
δείξαι δυναμένους αναμαρτήτους εαυτούς , και τους Ios facile Ostendere possunt [ αναμαρτήτους , hoc
εν τοις αυτοίς μαθήμασι . Ει δέ το, ακούει , λαμβά est ] impeccabiles. Quod si audit sumamus pro eo
νουμεν επί του συνιέναι , και νοείν, δεικνύτωσάν τινα quod est intelligere , el considerare, ostendant alja
πάντων ακούοντα ούτως των της Καινής Διαθήκης quem omnes hunc in modum Novi Testamenti ser
λόγων , ίνα εκείνον (11) είπωμεν υιον Θεού, ει μή miones audientem , ut illum dicamus filium Dei , si
επιδέχοιτο ανατροπήν εις τα άγια γράμματα ή εκ expositio illius in sacris Scripturis inversionem non
δοχή αυτού ημείς γάρ και κατά ταύτα μέγαν τινά recipial : nos enim etiam in his magnum quemdam ,
και θαυμαστόν είναι φανταζόμενοι τον ήδη υιον Θεού , et admirandum imaginanles esse eum , qui jam (i
ουκ ελεγχθησόμεθα αναξίως των εκ του Θεού εξειλη lius Dei effectus est , non indigne iis, qui ex Deo
φότες το : Ο ων εκ του Θεού τα ρήματα του Θεού sunt, arguemur accepisse illud : Qui est ex Deo ,
ακούει. " Ήδη δε και εκ των εναντίων παράδοξον άν terba Dei audit . Jam vero paradoxon etiam quid
τι φανεν αποδειχθήναι δυνατόν έσται . Τί δε το παρά piam quod ex contrariis emergere videtur expla
δοξον ή το είναι τινα ετέρου υιού Θεού μάλλον υιόν nari poleril . Quodnamn est autem paradoxon , nisi
Θεού, και διπλάσιον ώς έτερον ετέρου είναι υιόν quod aliquis blius Dei alio sit magis filius Dei , et
Θεού ; πως δε τούτο από του εναντίου δείκνυται, D quod alius filius Dei sit magis alio in duplo filius
ούτω παραστήσομεν. Εν τω κατά Ματθαίον και προς Dei ? 352 quod quomodo ex contrario ostendatur ,
τους γραμματείς και Φαρισαίους δεύτερος ταλανισμός sic proponemus. In Evangelio a Mallhæo tradito
ούτως έχει • Ουαί υμίν , γραμματείς και Φαρισαίοι secunda comminatio ad Pharisæos et scribas sic
υποκριται , ότι περιέγετε την θάλασσαν και την se habet : Væ vobis, scribæ et Pharisæi hypocritæ ,
ξηράν , ποιήσαι ένα προσήλυτον · και όταν quia obilis mare el terrain ul facialis unum proselya
γένηται , ποιείτε αυτόν υιόν γεέννης διπλότερον lum ; el cum ſuerit lactus , facitis illum filium ge
υμών » ουκούν κατά τούτο ούτε φύσει υιοί γεέννης εισί hennæ duplo magis quam vos estis 47 ; igitur hac
τινες, ούτε επίσης οι της γεέννης υιοι υιοί εισιν αυ ratione, neque quidam nalura sunt filii gehennæ ,
της, είγε έτερος ετέρου διπλότερον υιός έστιν αυτής . neque gehennæ filii ex æquo sunt illius filii, si
13 Matth . ν, 44. 21 Joan . vill , 47 . 25 Joan. x ,27 . 26 Luc. VIII, 13. 17 Μatth . XXIII , 15.
(7 ) Leg . τέκνον . ED . PATROL. (10) Και οι ψυχικοί , etc. Secundus hominum ordo
( 8) Codex Regius , ουδ' όλων » Bodleianus οι in juxta Valentinum .
texill . ( 11 ) " Ira éxeiror . Perperam codex Regius habet,
(9 ) Ακούειν». Lego ακούει . είναι κείμενον.
PATROL . GR . XIV. 21
 651 ORIGENIS 639
alius laplo magis quanm alius est gelhenne alius . A Ει δε έτερος ετέρου διπλότερός έστιν υιός της γεέν
Quod si alius duplo magis quam alius est gehennæ νης, διά τι ουχί και της απωλείας , και του θανάτου,
filius, cur non etiam perditionis , el mortis, et tene και του σκότους , και των λοιπών , ών οι διαφόρως
brarium , et celerorum, quorum qui varie peccant αμαρτάνοντές εισιν υιοί ; Ει δε επί τούτων, διά τι
sunt filii ? Quod si in his sic se res habet, cur non και ουχί υιου φωτός διπλότεροι έτεροι ετέρων έσον
etiam filii lucis alii duplo magis quam alii erunt , et ται , και υιοί ζωής , και υιοί σοφίας , ούτω δε υιοί
filii vitæ, et filii sapientiæ, atque eliam hunc in Θεού ; Ει δε διπλάσιον ώς έτερος παρ' έτερον υιός
modum filii Dei ? Quod si duplo alius magis quam γίνεται Θεού , διά τι ουχί και πολλαπλασιόνως , και
alius efficitur filius Dei , cur non etiam multipliciter, τοσαυταπλασιόνως όποσαπλασιόνως άξιον νοείν είναι
el tanto multipliciter, quanto multipliciter dignum τον Πρωτότοκον πάσης κτίσεως Υιον του Θεού παρά
est considerare esse Primogenitum totius creaturæ τους λοιπούς υιούς του Θεού , και τους μηκέτι
Filium Dei super omnes, qui sunt filii Dei , et non πνεύμα δουλείας έχοντας εις φόβον , αλλ' ειληφότας
amplius habent spiritum servitulis in timore, sed πνεύμα υιοθεσίας και Τάχα ούν ούτως πλειόνων όντων
acceperunt spiritum adoptionis 28 ? Fortassis igitur των ρημάτων του Θεού , ου μόνον των αναγεγραμμέ
plura cum sint verba Dei , non solum quæ scripta νων , αλλά και των αρρήτων, όν ( 11 ") ουκ έξον ανθρώπω
sunt, verum etiam inefabilia , el que homini di . Β λαλήσαι , και τούτων περί ών φησιν ο Ιωάννης
cere nelas est , et ea de quibus inqnit Joannes : Ουδ' αυτόν οίμαι τον κόσμον χωρήσαι τα γραφό
Nec ipse opinor mundus caperet eos , qui scriberen μενα βιβλία , πάς μεν οιωντινωνούν ρημάτων
tur, libros so, quilibet qualiacunque verba Dei au ακούων του Θεού , ήδη έστιν εκ του Θεού όσο δε
diens et intelligens, jam ex Deo est ; et quanto πλειόνων ακούει ρημάτων του Θεού, τοσαυταπλειόνως
plura verba Dei audierit, tanto magis efficitur ex γίνεται εκ του Θεού · ώς , ει δει ούτως ( 12) ονομάσαι,
Deo ; quemadmodum , si ila appellandus est, ali πάντων ακούσας τις των ρημάτων του Θεού , εάν γε
quis , auditis omnibus Dei verbis, si modo id cadat τούτο φθάνη επί τινα των λαμβανόντων το της υιοθε
in aliquem eorum qui spiritum adoptionis acci σίας πνεύμα, τελείως και ανυπερβλήτως γίνεται υιός
piunt, perfecte el eximie fit filius Dei , et omnino , Θεού , και πάντη , και εξ όλων , και όλως ( 13) εκ του
et loialiter, et lotus ex Deo. Candidius autem sunt Θεού . Ευγνωμονέστερον δε ακουστέον του εξ όλων και
intelligendæ illæ voculæ lolaliter et lolus, ut re 6.λως , ανάλογον όλους τοϊς δόγμασι , και πάση τη
Epondeant tolis dogmalibus , ιοιί cognitioni et Iotis γνώσει , και πάσι τοις μυστηρίοις , ώστ ' αν ειπείν
mysteriis, adeo ul lolus el tolaliter dicat se geni όλον , και εξ όλων γεγονέναι εκ του Θεού τον ειδότα
lum ex Deo , qui noverit omnia mysteria el omnem πάντα τα μυστήρια , και πάσαν την γνώσιν , και
C
cognitionem , feliciter etiam geslis quæ sunt per μετά τούτων τα της τελείας αγάπης κατορθωκότα.
feclæ dilectionis. Vide vero an is consequenter huic "Ορα δε ει δύναται ( 14) ακολούθως τω: Εκ μέρους
dieio : Εε parte cognoscimus , et ex parte propheta- γινώσκομεν, και εκ μέρους προφητεύομεν , είπείν
mus % s , possil dicere : El ex parle sumus filii Dei ; αν τον τοιούτον : Και εκ μέρους εσμέν υιοί του Θεού
el rursum : Cum advenerit quod perfectum est , et και πάλιν : " Όταν έλθη το τέλειον , και τοεκ μέρους
quod ex parle est eracuatum fueril ; et perfectis καταργηθή , και το τέλειον του γενέσθαι υιός Θεού
sime ratio qua quis esse polest ilius Dei advenier, ελεύσεται , καταργούν το εκ μέρους γεγονέναι υιόν
evacuans i que quis ex parte filius Dei est. Nec hoc τινα του Θεού . Μή αζήτητον δε εάσθω και το περί
sinatur intaclum , num fieri possil ut aliquis ex parle του πότερόν ποτε δυνατόν εκ μέρους μεν είναι
sil lilius præstantioris partis , nempe divinæ , υιόν της διαφερούσης μερίδος της περί τα θεία ,
353 et ex parle sit alterius partis contrariæ ; an εκ μέρους δε της εναντίας και τούτο αμήχανον ού
polius hoc impossibile sit sic se habere. Similiter τως έχειν · συνεξετάσεις πώς λέγονται υιοί πολλοί
inquires quomodo multi unius patris dicantur filii ; ενός πατρός, πότερον διά τους προγόνους , και τους
Irum.propler proavos , el propter successores illo εξ εκείνων , ή κατά ταύτην την υπόνοιαν . Λαβόντες
Furn , an propter talem considerationem . Αι vero D ούν εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι , πάντα πράττω
cum acceperimus potestatem ut efficiamur alii Dei , μεν, ίνα γενώμεθα εκ του Θεού , και τα βήματα αυ
omnia faciamus ut simus ex Deo , el verba ejus au του ακούσωμεν , και προκόπτωμεν και το είναι (15 )
diamus, et .proficiamus etiam quia sumus es Deo , εκ του Θεού , ίνα προκόπτωμεν και εν τω ακούειν
ul proficiamus etiam quia audimus verba Dei , plu- ρημάτων του Θεού , πλείονα εκ τούτων αεί τρανούν
ra ex his verbis semper manifestantes, donec om τες , έως πάντα χωρήσωμεν τα βήματα του Θεού , η
nia perceperimus verba Dei, quæ vel nunc, vel in όσα γε ενδέχεται χωρήσαι , και νύν , και μετά ταύτα
posterum percipere possunt hi qui spiritu adoptio- τους άξιουμένους της υιοθεσίας πνεύματος . 'Οσάκις
nis digni habiti fuerint. Quoties autem verba quæ δε ρημάτων λεγομένων του Θεού ουκ ακούομεν , τους
a Deo dicuntur, non audimus , hoc est, ea non in έστιν , ου συνίεμεν αυτών , τοσαυτάκις νομιστέον
telligimus, lolies consentaneum est nos redargui , ελέγχεσθαι , ώς ουκ όντας εκ του Θεού · διά τούτο

28 Rom. V11 , 15. 29 1 Cor. ΧΙΙ , 4. 30 Joan . XXI , 25 . 31 1 Cor. X11 , 9 , 10.
( 14" ) Leg. Úv , vel potius ő , ut in N. T. ED . Patr . ( 14) Vel legendum δυνατόν , vel paulo post , ειπείν
(12) Ferrarius legebat , ήδη ούτως. αν το τοιούτον .
( 13) Colex Bodleianus , όλος . ( 15) Και τι είναι . Lego εν τω είναι .
 653 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 654
γάρ ουκ ακούει και μη ακούων βημάτων Θεού, επεί- A perinde quasi non simus ex Deo ; nam propter hoc
περ εκ του Θεού ουκ έστι , και εκ του Θεού ουκ non audit , qui non audit verba Dei , quoniam ex
έστι παρ' εαυτόν · καίτοιγε έσθ ' ότε λαβών ήδη εξου Deo non est, et ex Deo non est propter seipsum ;
σίαν τέκνον Θεού γενέσθαι , και δυνάμενος εκ τού etiamsi aliquando acceperit poleslalem fieri filius
αγαπάν τους εχθρούς, και προσεύχεσθαι υπέρ των Dei , possitque diligendo inimicos , el orando pro
επηρεαζόντων , γενέσθαι υιός του εν ουρανούς Πατρός . his a quibus læditur, fieri flius Patris cælestis,
28. Απεκρίθησαν οι Ιουδαίοι , και είπαν αυτό 28. Responderunt ergo Judæi, el dixerunt ei :
Ού καλώς λέγομεν ημείς , ότι Σαμαρείτης ει συ, Nonne bene dicimus nos , quod Samaritanus es lu,
και δαιμόνιον έχεις ; Είκός , ότι ταύτα πολλάκις , et dæmonium habes 3* ? Consentaneum est, propler
κατά το σιωπώμενον , προς αλλήλους έλεγον περί id quod tacelar , frequenter hæc inter se quosdain
του Σωτηρός τινες , Σαμαρείτην μεν αυτόν ονομά de Servalore dixisse , Samaritanum illum appellan
ζοντες , ώς παραχαράσσοντα Ιουδαϊκά , παραπλησίως les , tanquam qui res Judaicas adulteraret, non se
τοίς Σαμαρείταις : Ου γαρ συγχρώνται Ιουδαίοι ciis aique Samaritani : Non enim couruntur Judæi
Σαμαρείταις , εν πολλούς διαφωνούντες δόγμασι παρ' Samaritanis 93, in nullis dogmatibus ab illis dissi
εκείνους άξιον δε εστι ζητήσαι πως (16), Σαμαρει- denles. Sed profecto quaesitu dignum est quomodo ,
των τον μέλλοντα αιώνα αρνουμένων , και μηδε την B Sainaritanis futurum seculum negantibus, el ue
της ψυχής επιδιαμονήν (17) προσιεμένων , τον Σω animæ quidem permanentiam admittentibus, ausi
τηρα ετόλμησαν ειπείν , περί αναστάσεως και κρί- fuerint Servatorem dicere Samaritanum , qui quann.
σεως πλείστα όσα διδάξαντα , Σαμαρείτης είναι ( 18). plurima docuerat et de resurrectione et de judicio.
'Αλλά μήποτε ώς λοιδορούντες αυτόν τούτο λέγουσι , At fortassis hoc dicunt illum mordentes , perinde
και ου πάντως τα αυτά εκείνους δογματίζοντα. Εί quasi non omnino eadem quæ illi decrela poneret.
κός δε και ότι τινές ώοντο αυτόν μή από διαθέσεως Verisimile est etiam aliquos existiinasse eum non
τα περί μέλλοντος αιώνος, και τα περί κρίσεως, και ex affeclu de futuro sæculo, de resurrectione et de
αναστάσεως διδάσκειν, διακείμενον μεν Σαμαρειτι- judicio docere, sed Samaritice affectum, perinde ac
κώς , ως μηδενός μετά τον βίον αποκειμένου τους nibil reliquum forel post hanc vitam , simulationis
ανθρώπους , προσποιήσεως δε ένεκεν, κατά το ένδοξον causa propler opinionem quam habebant Judæi , et
και αρέσκον τοίς Ιουδαίοις , τα περί αναστάσεως και ut illis placeret, de resurrectione deque ælerna
της αιωνίου ζωής προφερόμενον. Και δαιμόνιον δε vila verba facere. Quin dæmonium quoque eum
έχειν έλεγον αυτόν διά τους υπέρ άνθρωπον αυτού babere dicebant, propler 354 ipsius sermones ,
λόγους , δι' ών Πατέρα ίδιον έλεγε τον Θεόν , και εκ του qui hominum captum transcendebant, quibus Pa
ουρανού καταβεβηκέναι , και αυτός είναι ο της ζωής C irem proprium dicebat' Deum , seque e cælo descen
άρτος πολλώ κρείττων του μάννα , ως τον φαγόντα disse , quodque esset panis vilæ longe melior man
τούτον τον άρτον ζήσεσθαι εις τον αιώνα , και άλλα na , adeo ut qui ex boc pane comederel, victurus
μυρία ών πεπλήρωται τα Ευαγγέλια . Δύναται δε και esset in æternum , aliaque innumera quibus Evan
δια την περί τον Βεελζεβούλ υπόνοιαν αυτών εί gelia replela sont 3*. Potest etiam propter suspicio
ρήσθαι: Συ δαιμόνιον έχεις , επείπερ τινές εν nem eorum circa Beelzebul dictum fuisse : Tu dæmo
Βεελζεβούλ το αρχοντι των δαιμονίων ενόμιζον αυ nium habes , quandoquidem quidam in Beelzebul
τον εκβάλλειν τα δαιμόνια , οιονεί έχοντα εν εαυτώ principe demoniorum existimabant eum ejicere lie
τον Βεελζεβούλ . Οι μεν ούν εχθροί είσονται λέγοντες monia 35, tanquam qui in se haberet Beelzebul. Alqne
αυτόν δαιμόνιον έχειν · ημείς δε αυτώ πειθόμεθα inimici quidem dicentes ipsum habere dæmonium ,
φάσχοντι : 'Εγώ δαιμόνιον ουκ έχω · ουδέ γάρ illi viderint : nos vero illi credamus dicenti : Ego
δύναται τυφλών οφθαλμούς ανοίξαι, ή ταύτα τα demonium non habeo 36 : neque enim potest demo .
σημεία ποιείν , και και αναγέγραπται, ών και ίχνη nium cæcorum oculos aperire, vel hæc signa facere
και λείμματα εν ταις Εκκλησίαις ονόματι Ιησού quæ scripta sunt, quorum etiam vestigia et reli
μέχρι νυν γίνεται. Μετά ταύτα ζητήσαι τις άν τι p quie vel usque in presens funt in Ecclesiis , in no
δήποτε, δύο δυσφημίας αυτό προσαψάντων , την τε · mine Domini. Præterea quærat aliquis cur respon
Σαμαρείτης ει συ , και την Δαιμόνιον έχεις , των dentibus Judæis, non illis qui crediderant ei, duo
αποκριθέντων αυτώ Ιουδαίων , ουκ εκείνων των πε que crimina ei impingentibus, nenipe : Samaritanus
πιστευκότων αυτώ, ουχί προς τας δύο απεκρίνετο , es tu, et : Dæmonium habes, non ad duo, sed ad unum ,
αλλά προς μόνην την Δαιμόνιον έχεις, είπών : Εγώ nempe : Dæmonium habes, respondel dicens : Ego
δαιμόνιον ουκ έχω . Και όρα ει δύναται προς τούτο dæmonium non habeo. Et vide an ad hoc applicuri
28 Joan . VΙΙΙ , 48 . 33 Ioan . IV , 9. 34
Joan.si, 31-33 seq . 38 Luc . ΧΙ , 15 . 26 Joan . VΙΙ , 49 .
( 16) Πώς . Deest in codice Regio, sed legitur in επιδιαμονής , oιόμενοι μηδα μου εν τοίς Μωϋσέως
Bodleiano .
γράμμασι σημαίνεσθαιτην της ψυχής μετά
(17) Και μηδέ τήν της ψυχής επιδιαμονήν , etc. ζωήν. Το δε αυτό τοϊς Σαδδουκαίοις δόγμα περίταύτα
της
Origenes in Matth. Iom. Χνι, num. 29 : Οι Σαδ των ανθρώπων ψυχής φρονούσε μέχρι του δεύρο Σα
δουκαίοι μέντοι , λέγοντες μή είναι ανάστασιν , ου Lapsis. Consule observationes in hunc locum .
την εν τη συνηθεία των απλουστέρων ονομαζομένην ( 18) Eajapeltnr elrai. Hicc_desunt in editione
ανάστασιν σαρκός ήθέτουν, αλλά και παντελώς ανή- Hue :ii , sed leguntur in codice Bodleiano .
ρουν την της ψυχής ου μόνον αθανασίαν, αλλά και
 65 ORIGENIS
possit illud illius parabolie, que est apud Evange- Α γενέσθαι το της εν τω κατά Λουκάν Ευαγγελία πα
hium Lucæ 87 ; nempe de eo qui cum descenderet a ραβολής περί του από Ιερουσαλήμ εις Ιεριχώ κατα
Jerusalein in Jericho, incidit in latrones ; quem βαίνοντος , και εμπεσόντος εις τους ληστές: όντινα
cum sacerdos, et Levila præleriissent, Samarita και μεν ιερεύς αντιπαρήλθε , και ο λευίτης: ο δε
nus iter faciens venit ad eum , el viso eo miseri οδεύων Σαμαρείτης , ελθών κατ ' αυτόν , και ιδών
cordia motus est , et cum accessisset, obligavit vul αυτόν έσπλαγχνίσθη , και προσελθών κατέδησε τα
nera ejus , infundens oleum el vinum . Nain si po τραύματα αυτού ( 19) , επιχέων έλαιον και οίνον εάν
1erit quis de hac parabola disputans ostendere ad γάρ δυνηθή τις διαλαμβάνκων περί της παραβολής
nullum alium preterquam ad solum Servatorem , δείξαι επί μηδένα άλλον (20 ) ή επί τον Σωτήρα ανα
reſerri posse quæ de Samaritano dicuntur, qui se φέρεσθαι τα περί του Σαμαρείτου , ός τον ημιθανή
mimortuum el delapsum in latrones curavit , is και εμπεσόντα εις τους ληστές ιάσατο , παραστήσει
ostendet etiam quare Servator non negaril se Sa και διά τι ουκ ηρνήσατο είναι Σαμαρείτης . "Αλλος
maritanum . At vero alius , quia differant apud Pau δε διά την παρά Παύλο διαφοράν Ιουδαίων και του
Jum 38 Judaei ab iis qui sunt sub lege, considerans , [f. τών ) υπό νόμον θεωρήσας , και αναγαγών τους υπό
el sensu anagogico pro his qui sunt sub lege Sama νόμον εις τους Σαμαρείτας, και μάλλον Παύλου κα
ritanos intelligens , inveniensque Servatorem ma- Β ταλαβών τον Σωτήρα τοις πάσι πάντα γενόμενον ,
gis quam Paulum oinnibus omnia faclum fuisse, ut ένα τους πάντας κερδήση , έρεί διά το τοις υπό
omnes lucrifaceret , dice: eo quod faclus sit sub νόμον αυτόν γεγονέναι ως υπό νόμον , οιονεί και
lege his qui sub lege erant, veluti etiain Samari . Σαμαρείτην γεγονέναι, και κατά τούτο μή ηρνήσθαι
lanum fuisse faclum ; el idcirco non negasse eliam το Σαμαρείτης (20' ) . Και τρίτος δέ τις , την ερμηνείαν
se Samaritanum fuisse. Rursus aliquis tertius in του Σαμαρείτου έκλαβών , σημαίνοντας τον φύλακα,
terpretationem Samaritani intelligens significantis φήσει , ότι, ει και κατ' άλλο έλεγον Σαμαρείτην
custodem , dicturus est , quamvis alia consideralio .. αυτόν οι Ιουδαίοι , αυτός το σημαινόμενον από του
ne dixerini Judæi Jesum Samarilanum , ipsum ta ονόματος έκλαβών ουκ ηρνήσατο αυτό · ειδώς , ότι
men , significatione nominis perspecta , illud se esse φύλαξ εστι των ανθρωπίνων ψυχών , και περί ου
non negasse ; scientem se 355 cuslodem anima είρηται · 'Ιδού ου νυστάξει , ουδέ υπνώσει ο φυ
rum hominum , de quo etiam dictum est : Ecce non λάσσων τον Ισραήλ, και το • Φυλάσσων τα νήπια
dormitabit, neque dormiel qui custodit Israel 39 ; el : ο Κύριος . Σωμής μέντοιγε Εβραίοι λέγουσι τον
Custodiens parvulos Dominus 10. Hebrei etiam So- φύλακα, ούτω δε και τους Σαμαρείς πρώτον ωνο
mer dicunt custodem , sicque tradunt Samaritanos. , μάσθαι (21) παραδιδόασι διά το υπό των Ασσυρίων
prinum appellatos fuisse, quod nissi fuerint ab C βασιλέως φύλακας αυτούς πεπέμφθαι της γης του
Assyriorum rege ad custodiam lerra Israel , post Ισραήλ μετά την αιχμαλωσίαν , του ετέρου παρά
captivitatem Israelis " , qui diversus erat a Juda : τον Ιούδαν Ισραήλ διά τάς πολλές αμαρτίας αιχμα
qui eliam Israel propler peccata nulla in captivi λωτευθέντος εις τους 'Ασσυρίους .
Culem deductus fuit Assyriorum .
29. Respondit Jesus : Ego dimonium non habeo , 29. 'Απεκρίθη 'Ιησούς : 'Εγώ δαιμόνιον ουκ
scd honoro Patrem meum , et vos ignominia aficitis έχω, αλλά τιμώ τον Πατέρα μου, και υμείς ατι
ne ; ego non quoro gloriam meam ; est qui querit , μάζετε με : εγώ ου ζητώ την δόξαν μου · έστιο και
et judical " . Si lignum juxta decursus aquarum ζητών , και κρίνων . Ει το πεφυτευμένον ξύλον παρά
plantalum hujusmodi est , ut fructum suum in τας διεξόδους των υδάτων τοιούτον έστιν , ως τον
tempore suo aferat , ita ut ne folium quidem ejus καρπόν αυτού διδόναι εν καιρώ αυτού , και μηδε
deflual , sed cuncla quæcunque feceril , felicem φύλλον αυτού απορρείν , αλλά πάντα όσα αν ποιή
habeant successum , quid existimandum est de κατευοδούσθαι , τι νομιστέον περί του Σωτήρος ημών
Servatore nostro Jesni , nisi quod, cuin sit lignum Ιησού , ή ότι αυτός ών το ξύλον της ζωής , κατά το
vitae quatenus est sapientia , el cum sapientia sit D είναι σοφία, και την σοφίαν είναι ξύλον ζωής πάσι
lignum vitae omnibus recipientibus ean , el frucli τοϊς άντεχομένους αυτής , και καρποφορεί , και τα
fical , el alia folia præler fructus talia babel, ut ne έτερα παρά τους καρπούς φύλλα τοιαύτα έχει, ώς
unum quidem ex ipsis defluat ? Hanc ob causam μηδε εν αυτών αποκλείν ; Διά τούτο ουδένα του Ιησού
37 Luc . Χ, 50 seq . 38 1 Cor. Ix , 20 , 21 . 20 Psal . CΧΧ , 4. 40 Psal . cxiv , 6. 4 IV Reg. xvII , 27 seq.
6 Joan . VH1, 49, 50. 43 Psall . 1 , 3.
(19) Αυτού . Deest in codice Regio. lores legis Judææ facli Samarilæ nuncurati sunt:
(20) "Ά.λ.λον . Deest in eodem codice Regio. quod Latina lingua exprimitur custodes. Sed Orige
(20 ) Buelius addit είναι anie Σαμαρείτης. nem el Eusebium , ipsisque etiam consentientes
(21 ) Ούτω δε και τους Σαμαρείς πρώτον ωνο Epiphaniudi, Sulpitium Severum , et Eucherium
udo Oai, elc. Origenes homil. 9 in Ezech ., num . 1 : coarguunt sacræ litteræ lll Reg. XVI, 24. Emilque
Samaria magis post captivitatem decem tribuum cre . (Amri rex Israel) montem Samariæ a Somer duobus
vil , quando cuslodes ab Assyriis ad Israelis lerram ialentis argenti , el «dificavit eum , el vocaril nomen
missi sunt , qui vocantur Samaritani ; SOMER eniin civilalis quam eastruxeral , nomine Somer domini
custos interpretalur lingua Hebræorum . Eusebius montis, Sumarian . Utramque nolationem profert
ab Hieronymo conversus Chronic . I. 11 , olymp. YHT : Epiphanius hieres. IX, cap . 1. Graeci μυθοπλάσται
Sennacherib rex Chaldæorum ad custodiendam re Σαμάρειαν quasi σάμα "Αρεος dictarm putant, ut it
yionem Judæum incolas misil Assyrios, qui amula Eusebii laudatum locum observat Scaliger. Huetius.
6:57 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX . 035

λόγον , και ταυτα αναγραφής αξιωθέντα υπό των A nullum Jesu verbum , praesertim quod habitum di
αγίων μαθητών αυτού , ώς έτυχεν εκδεκτέον · αλλά gnum fuerit scriptione a sanctis ipsius discipulis,
πάσαν βάσανον και τους νομιζομένους είναι σαφέσι νulgariler intelligendum est. Quin etiam omnis di
προσακτέον , ουκ απογινώσκοντα , ότι και περί τον ligestia adhibenda esl a nobis bis etiam quæ exi
ανυπονόητον και απλούν είναι νομισθέντα λόγον αυ stimantur aperia ; non desperantes in ejus serm one ,
του ευρεθήσεται τους ορθώς ζητούσιν άξιόν τι του eliamsi estemporaneus el simplex esse creda lur,
ιερού στόματος εκείνου . Ει δε που μη ευρίσκομεν , inveniri semper aliquid illius ore sacro dignum a
ημάς , και ο λόγος του Ιησού αιτιατέον, ώς ου recte quærentibus. Quod si aliquando non invenia
πνέοντα των εκ πληρώματος μεστών αληθείας και mus, nos incusandi sumus, nori Jesu sermo, lan
σοφίας δογμάτων . Ταύτα δε μου είρηται βουλομένω quam qui non spiret ex plenitudine dogmala plena
εξετάσαι το • 'Εγώ δαιμόνιον ουκ έχω δι' ού δι veritatis et sapientiæ. Quæ mihi dicta sunt volenti
δασκόμεθα πάντες οι το Ευαγγελία εντυγχάνοντες inquirere de eo : Ego demonium non habeo : per
πράγμα ο ουκ ήδειμεν και πριν έντυχείν τω Ευαγ- quod omnes Evangelium legentes renm doceneur,
γελίω. Τι δε τούτό εστιν ήδη κατανοητέον . 'Αρέσκει quam, antequam Evangelium legeremus , non nove
κατά τας Γραφάς τους αμαρτάνοντας πολλά ποιείν ramus : quæ qualisnam sit jam consideranda est.
παρά τον λόγον , ου δι' άλλο ή το δεκτικούς αυτούς B Convenit juxta Scripturas mulla peccantes facere
γεγονέναι ενεργείας πονηρού πνεύματος , ή θελή- preter rationem , non ob aliud nisi quia facti fue
ματος ακαθάρτου δαιμονίου . Ουκ ώκνησαν ούν και rint capaces operationis mali spirilus, vel volunta
τα νομισθέντα αν ελάχιστα είναι αμαρτημάτων δαι lis immundi dæmonis . Non dubilarunt igitur vei
μονίοις προσάψαι οι φήσαντες την οξυχολίαν δαιμό ea quae existimantur esse levia peccata , dæmoniis
νιον είναι , ομοίως δε και την καταλαλιάν . Είκός δε 356 tribuere illi qui dixerunt repentinam irain
και άλλα μυρία δαιμονίων φαντασιoύντων ημάς , similiterque detractionem demonium esse. Con .
και ενεργούντων , κατά το έκείνων θέλημα ποιείν: sentaneum vero esi , dæmoniis in nobis imagina
και έστιν εν ανθρώπους ώσπερ ουδείς καθαρός από liones imprimentibus , in nosque operantibus innu
ρύπου , και ουδείς δίκαιος επί της γης , ός ποιήσει mera alia , nos juxta illorum voluntatem facere :
αγαθόν , και ουχ αμαρτήσεται » ούτω και ουδείς αει et ut inter homines nullus est absque sordibus " ,
από δαιμονίων καθαρεύσας, και μηδέποτε γενόμενος el nullus justus super terram, qui facial bonum ,
της από τούτων ενεργείας ανεπίδεκτος . Διόπερ , αλ el non peccet " s ; sic etiam nullus est semper a
ληγορούντες τας εν τω Ευαγγελία θεραπείας , εν dæmoniis mundus, et perpeluo factus incapax
αίς είσι και των δαιμονίων απελάσεις , έρούμεν c operationis horum . Quocirca allegorice interpre
πάντων αει απελαύνεσθαι τους δαίμονας υπό Ιησού , tantes curationes in Evangelio positas, in quibus
των παρά το τεθεραπεύσθαι υπό του Λόγου μηκέτι sunt etiam dæmonum expulsiones, dicemus Jesim
παραδεχομένων τας των δαιμόνων ενεργείας . Μόνου ab illis omnibus semper dæmonas expellere , qui
τοίνυν νομίζω είναι Ιησου φωνήν (του μόνου απεκ proplerea quod curati fuerint a Filio Dei , non
δυσαμένου τας αρχάς, και τας εξουσίας , και δειγμα- amplius admittunt demonum operationes : quamob
τίσαντος εν παρρησία , και θριαμβεύσαντος έν ξύλω, rem solius Jesu vocem esse reor (qui solus ex
τρόπαιον κατά πάσης αντικειμένης δυνάμεως τον spoliavil principalus et poleslales , et ostentans pa
σταυρόν στήσαντος ) , ώσπερ το : "Έρχεται ο άρχων lam, et triumplians eas in ligno 66, tropaeum ad
του κόσμου τούτου , και εν εμοί ουκ έχει ουδέν , versus omnem potentiam contrariam staluit cru
ούτως και το Εγώ δαιμόνιον ούτε έσχον , ούτε έχω , cenm) , ita dicere : Ego demonium neque habui ,
ούτε έξω . Την δε φωνήν δυνάμεθα μεν και ημείς neque habeo , ac ne habiturus quidem sum , queen
προενέγκασθαι και λέγειν · Δαιμόνιον ουκ έχω, admodum illud etiam dixit : Venil princeps mundi
αλλ' ελεγχθησόμεθα ομοίως τοϊς άρνησαμένους περί hujus , et in me non habet quidquam 67. Possuinus
του δαιμονών (22 ), και εν αυτοίς τοις πράγμασιν quidem etiam nos proferre et dicere : Damonium
αποδειχθείσιν , ότι εψεύσαντο. " Η ουκ έλεγχος (25 ) D non habeo; sed refellernur perinde atque hi qui
του δαιμονών ημάς , όταν μεμηνότων κατάστασιν cum negaverint se insanire, ipsis factis convincun
έχοντες βοώμεν , από θυμού και οργής φλεγόμενοι , lur mentilos fuisse. Annon inaniſestum argumentum
ή λελυττηκότες , και ώσπερεί χρεμετίζοντες (24 ) nos insanire, quando stalum habentes insanientium
κάν ταις ιδίαις γαμεταϊς δίκην ίππων θηλυμανών clanmamus , excandescentia etira accensi ? Vel cum
επιβαίνομεν, εκβάλλοντες (23) τους περί απαθείας rabie agitati, et tanquam hinnientes proprias etiain
λόγους Θεού εις τά οπίσω ; Αλλά κάν ταπεινοί conjuges instar equorum equarum amore insa
και συννεφείς υπό της λύπης καθελκόμενοι , και το nientium conscendimus , post tergum ejicientes
ίδιον των λογικών γαύρον απολέσαντες επιλανθανό quidquid Deus dixerit de sedandis affectibus ? Quin
μεθα του άνευ Θεού στρουθίου (25) πίπτειν εις παγίδα , etiam quia abjecti, et obscuri a mærore delinea
4* Job XIV , 4 . 45 Eccli . VI, 21 . 46 Coloss. 11 , 15. 67 Joan . ΧΙV, 30 .
(22) Colex Bodleianus , περί του μή δαιμονών . solccismum Origeni condonans , genitivum retinere
(23 ) Colex Regius, έλεγχος, τnsale . velit propter aitraclionem , ut aiunt, articuli toû
( 24 )Ιdem codex Regius, ώσπερ οι χρεμετίζοντες . præcedentis. Ulut sit, deest particula negativa .
(25 )Ιdem colex Regius , εμβάλλοντες . EDIT . PATROL .
(25 ) Leg. otpoublov, in accusativo , nisi forte quis,
659 ORIGENIS 660

imur, propriaque generositate eorum qui rationis Α και του δίκαια είναι τα περί ενός εκάστου των συμ
sunt compotes, amissa , obliviscimur ne unum qui βαινόντων ανθρώποις κρίματα , τι φήσομεν , ή ότι
dem passerem absque Deo in laqueum cadere -8, και του δαιμονίου ημάς νικήσαντος , και το ηγε
justaque esse quarumlibet rerum , quæ hominibus μονικόν ημών θολώσαντος , ταύτα πάσχομεν ; 'Αλ
contingunt, judicia, quid dicluri sumus , nisi nos λά και φόβοι των ου φοβερών , και περιχάρειαι
hæc pati , quia vicerit nos diabolus , et quia etiam επί τοις μηδενός αξίοις , τίνων αν είη ενεργή
animæ partem præstantissimam (principatum quam ματα ή δαιμόνων πληρωσάντων τους μη δυνα
vocant) offuscarit turbidaritque ? Quin etiam limo μένους μετά αληθείας λέγειν · 'Εγώ δαιμόνιον ουκ
res rerum non timendarum , gaudiaque elata de έχω ; 'Αλλ ' εικός τινας τους αγίους πατριάρ
rebus nihili , quorum sunt actiones ? Annon dæmo χας , ή τον ξερον θεράποντα , ή τους θαυμασίους
num , qui impleverunt eos qui cum veritale dicere προφήτας , ή τους δυνατωτάτους του Σωτήρος
nequeunt : Ego dæmonium non habeo ? Sed con ημών Ιησού αποστόλους φέροντας εις την εξέτασιν
sentaneum est futuros aliquos, qui sanctos pa δυσωπήσειν ημάς ώς άρα και ούτοι είπoιεν αν ομοίως
triarchas, vel servum illum sacrum , vel admi το Ιησού : 'Εγώ δαιμόνιον ουκ έχω προς όν έστιν
randos prophetas , vel potentissimos Servaloris B είπεϊν · "Αρα και ούτοι ποτε ήμαρτον , ή ψεύδος το
357 nostri Jesu apostolos in hanc disputationein ” Πάντες γάρ ήμαρτον , και ύστερούνται της δό
afferentes, nos refulent , quasi hi perinde alque Je ξης του Θεού , και ουκ αληθές το : Ουδείς καθαρός
sus dicturi sint: Ego dæmonium non habeo ; ad quos από ρύπου , ουδέ τεθεωρημένως είρηται το: Ούκ
dicere licel : Num hi etiam aliquando peccarunt, an έστι δίκαιος επί γης , ός ποιήσει αγαθόν , και ουκ
falsum est illud : Omnes enim peccaverunt , ac desti- αμαρτήσεται ; 'Αλλά σαφές , ότι αληθείς αί πάσαι
tuuntur gloria Dei *º ? num etiam verum non est il Γραφεί, και ουκ αεί ουδε εξ αρχής εδύναντο λέγειν ,
lud : Nullus mundus est a sorde 50 ? annon dictum ουδ ' οι μεταβάλλοντες επί τον κατά αρετήν βίον, το
est cum consideratione : Non est juslus super ler 'Εγώ δαιμόνιον ουκ έχω · αλλ ' ή μόνου του κατά
ram qui faciat bonum el non peccet 81 ? annon per τον Σωτήρα νοουμένου ανθρώπου αρχήθεν ήν φωνή ,
spicuum est omnes Scripturas veras esse ? Igitur non διά τούτο κυριώτατα και αληθέστατα μόνον τον Πα
semper neque ab initio polerant hi dicere, ac ne bi τέρα τιμήσαντος : ουδείς γαρ, τιμών τι των μη τι
qui transeunt ad vitam virtute constantem : Ego μωμένων (26) υπό Θεού , τιμά τον ατιμάζοντα τα υπ '
dæmonium non habeo ; sed solius hominis , qui con αυτού τιμώμενα: πώς γαρ λεκτέον , ότι τιμά τον Πα
sideritur in Servatore , vox est illa ab initio : quί τέρα ο μηδε την αρχήν το πνεύμα της υιοθεσίας λα
etiam hanc ob causarm propriissime et perfectissime C βών ; Ουδείς δε έχει το πνεύμα της υιοθεσίας αμαρ
solus Patrem honoravit. Nullus enim honorans ali τάνων : “ Ο γάρ εκ του Θεού γεγεννημένος ουχ αμαρ
quid eorum quæ honorantur a Deo , honorat sper τάνει . Και πώς τιμά τον Πατέρα και τιμών δόξαν την
nentem que ile honorel . Alioquin quomodo dicen- παρά ανθρώπων , ή αργύριον , ή τον χοϊκόν πλούτον ,
dus est aliquis honorare Patrem , qui spiritum ado- ή το έκ σαρκών και αιμάτων κάλλος , ή άπαξαπλώς
plionis nullo prorsus modo acceperit ? Nam nullus τι των οικείων τη ύλη και τη φθορά ; Δήλον ούν πως
habel adoptionis spiritum peccans : Qui enim ex του Σωτήρος έστι φωνή : Tιμώ τον Πατέρα , ήντινα
Deo genitus est , non peccat 15. Praeterea quomodo ho- όση δύναμις φιλοτιμητέον , συμμαρτυρούσης ήμίν της
norat quis Patrem , honorans gloriam quæ est ab συνειδήσεως εν Πνεύματι αγίω, ειπείν, αποδιδούσε
hominibus ; vel argentum , vel terrenas divitias , τω Θεώ και Πατρί την τιμήν , και μη έτέρω (27 )
[ aut ( 28) pulchritudinem quae ex carne et sanguine απονέμουσιν αυτήν . Και καλώς γε ο ελθόντος του
constat ] , vel generalim quae sunt propria maleriei , πληρώματος του χρόνου απεσταλμένος υπό του Θεού
etinteritus ? Itaque perspicuum est quomodo Ser- γενέσθαι εκ γυναικός , και γενέσθαι υπό τον νόμον ,
valoris vox illa sit : Honoro Patrem 53 , quam pro ως υπό τον λέγοντα νόμον τυγχάνων το · Τίμα τον
virili contendere nos etiam debemus dicere , tri πατέρα και την μητέρα , ίνα εν σοι γένηται , ού
D
buentes Deo et Patri honorem , nec ulli alii tribuen δένα άλλον έχων πατέρα και τον εν τοις ουρανούς Θεόν
les ipsum , contestante nobis conscientia in Spiritu φησιν · 'Αλλά τιμώ τον Πατέρα μου . Ερούμεν δε
sancio Bt. Ac pulchre profecto cum advenisset lem και ημείς ταύτην την φωνήν , νοήσαντες το της πα
poris pleniludo, missus a Deo ut ex muliere nasce λιγγενεσίας λουτρόν , και λουσάμενοι κατ ' αυτό επι
relur , fieretque sub lege 65 , quasi qui esset sub lege το γενέσθαι υιοί Θεού , και μηκέτι καλούντες πατέρα
dicenle : Honora patrem tuum el matrem tuam , ut επί της γης τώ υιοί γεγονέναι του εν τοις ουρανούς
bene sit tibi 56, pullum alium habens patrem , nisi Πατρός , και αδελφοί του είπόντος : Πορεύομαι προς
Deum cælestem , inquit : Sed honoro patrem meum 66* . τον Πατέρα μου , και Πατέρα υμών , και Θεόν
Dicemus vero etiam nos hanc vocem , si considera μου , και Θεόν υμών . Δήλον ούν , ότι κυριώτατα και
verimus regenerationis lavacrum , lolique in eo , ut τελειότατα ειπόντος του Ιησού . Εγώ δαιμόνιον
68 Matth . x , 29. 69 Rom . III , 23. 5o Job XIV , 4 . 81 Eccl . VΙΙ , 21. 81 Joan . ν, 18. 18 Joan. VΙΙΙ, 49.
8. Rom . IX , 1 . 85 Gal. IV, 4. 86 Εxod . Xx , 12 ; Eplies. VI , 2. δ6 » Joann . VΙΙ , 49.

(26 ) Ferrarius videtur legisse των τιμωμένων , μη έτέρω.

deleta particula negativa n. (28) ' Thec supplevimus e Perionio.
(27 ) Codex Regius, τω την τιμήν την τιμήν , και
661 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 602

ουκ έχω, αλλά τιμώ τον Πατέρα μου : οι μιμηται Α eliciamar flii Dei , non amplius vocabimus palreau
αυτού , έκαστος κατά δύναμιν πάντα ισχύσας εν τω super terram eo quod facii fuerimus ilii Patris
ενδυναμούντι αυτόν Χριστώ Ιησού , και αυτός έρεί celestis 87 , fratresque dicentis : Vado ad Ρatrem
το· 'Εγώ δαιμόνιον ουκ έχω, αλλά τιμώ τον Πα meum , el Patrem vestrum , el Deum meum , et Deum
τέρα μου . Τίς δε νεκρούς συνών , και εν τάφους οι vestrum 68. Quamobrem perspicuum est quod pro- ;
κων δυνηθείη αν ειπείν το : Εγώ δαιμόνιον ουκ primissime , et perfectissiue dicente Jesu : Ego de
έχω ; ή τις άλλο τι παρά τον Θεόν , και τον Λόγον monium non habeo , sed honoro Palrem meum , unus
αυτού , και το υπό του Λόγου προτασσόμενον τιμών, quisque nostrum imitator ejus, quoad fieri potest ,
ετέρω την τιμήν διδούς , δέον την τιμήν αποδιδόναι el omnia polens in Christo Jesu eum corroborante 5 ,Σ
αυτώ, είπoυ (29) άν , ώς Ιησου μαθητής : 'Αλλά τι dicturus etiam est : Ego dæmonium non 358 habeo,
μώ τον Πατέρα μου ; Έξής έστι τούτοις τό : Και sed cohonesto Patrem meum . Cæterum quis inter mor
υμείς ατιμάζετε με , ειρημένον προς τους ατιμάσαν luos versans , in sepulcrisque habitans dicere pole
τας αυτόν , και είπον αυτό το Ού καλώς λέγομεν rit : Ego dæmonium non habeo ? vel quis quidpiain
ημείς, ότι Σαμαρείτης ει συ , και δαιμόνιον έχεις ; aliud honorans præter Deum , Verbumque ipsius ,
οιηθέντες το κακώς ειρημένον καλώς λελαληκέναι : ac præler id quod a Verbo præcipitur alteri hono
κακώς γαρ νοούντες Σαμαρείτης και δαιμόνιον έχοντα B rem tribuens, cum sit necesse honorem illi tribuere,
τον Σωτήρα απεφήναντο. Νομιστέον δε το . Και dicturus est lanquam Jesu discipulus : Sed honoro
υμείς ατιμάζετε με , ουχί και εκείνους μόνους ειρή Patrem meum ? cui dicto proximum est hoc : El vos
σθαι τότε , αλλά και τοϊς αει ατιμάζουσι , δι' ών πράτ- ignominia me aficitis, quod dictum est ad eos qui
τoυσι παρά τον ορθόν λόγον , τον του Θεού , και ατι illum contemplui habebant , quique illi dicebant :
μάζουσι, δι' ών αδικούσι , τον Χριστόν , ός έστι δι Nonne bene dicimus nos, quod Samaritanus es tu, et
καιοσύνη , και ατιμάζουσι , δι' ών κατά αδυναμίαν dæmonium habes ? existimantes , quod male dixe
και ασθένειαν επιτελούσι , την του Θεού δύναμιν, ήτις rant, se bene dixisse : male enim cogitantes enun .
εστίν ο Σωτήρ Χριστός γάρ Θεού δύναμις . Και παν tiarunt Servalorem Samaritanum , et dämonium
τι δε τω εξουδενούνται σοφίαν λεχθείη αν το· : μείς habentem. Nec vero existimandum est illis solis
ατιμάζετε με : επείπερ Χριστός και σοφία εστίν · lunc dictum fuisse : El vos ignominia me afficilis,
αλλά και ει δέον το εξ αυτού τινα μετά πάντων αν sed his etiam qui perpetuo Christum , qui est justi
θρώπων ειρηνεύειν, ώστ' αν ειπείν το προφητικόν tia , ignominia aficiunt per ea que injuste agunt ;
εκείνο : Μετά των μισούντων την ειρήνην ήμην atque etiam his qui ignoninia potentian Dei afti
ειρηνικός , και δέον αναλαβείν την υπερέχουσαν , C ciunt , quae est Servalor (Christus enim est Dei po
Θεού πάντα νούν ειρήνην , φρουρούσαν την καρδίαν tentia 6 ), ex his quæ efficiunt in debilitale et in
και τα νοήματα του ανειληφότος αυτήν. Ει δε πολε firmitate . Quin etiam cuicunque spernenti Dei sa
μικός (30) τις είη , και δάκνων, και καταιτιώμενος , pientiam dicetur : Vos ignominia me aficilis, quan
και κατεσθίων τον πλησίον , και πεπληρωμένος της doquidem Christus etiam est sapientia ** [ atque
εν τώ ηγεμονικό εαυτού στάσεως των παθών , και etiam pax 6* ] . Quod si quispiam est ex ipso, is pa
τούτω αν λεχθείη το Υμείς ατιμάζετε με · Χρι cem etiam cum bominibus omnibus habeal oporlel,
στος γάρ έστιν η ειρήνη ημών. " Έτι δε επείπερ τάς adeo ut dical propheticum illud : Cum his qui ode
ο φαΐλα πράσσων μισεί το φως, και ουκ έρχεται runt pacem , eram pacificus 63' , opus eliam esl ut re
προς το φως, φώς δε έστιν ο είπών: 'Εγώ είμι το cipial pacem superantem omnem Dei intelligen
φως του κόσμου , δηλον, ότι φαύλα πράσσων , ατιμά- tiam 65, corque custodieuleim et sensus ejus qui earm
ζων το φώς , ατιμάζει Χριστόν, και αυτός ακουσόμε- receperit . Quod si quis , Dellandi cupidus , iordeal
νος το • Και υμείς ατιμάζετε με . Και τι με δεί επί etiam incuselque ac devoret proximum , sitque etiam
πλέον μηκύνειν τον λόγον , αναπτύσσοντα , και δει plenus perturbationis , causa seditionis exsistentis
κνύντα τίνες εισίν οι ελεγχόμενοι υπό του Ιησού , in suo ipsius animæ principalu , huic eliam dicelur :
και ακούοντες υπ' αυτού το Υμείς ατιμάζετε με , D Vos ignonminia me affcilis : Christus enim pax nostra
σαφών όντων εκ των αποδεδομένων, και των δυναμέ est 66. Rursus quoniam qui male agit , odil luceni, et
νων τούτοις ακολούθως αυτούς συνάπτεσθαι . non venit ad lucem 66 , luxque est ille qui dixit : Ego
sum lux mundi 67 , perspicuum est quod qui male agil , ignonjinia lucem afliciens , ignominia etiam
Christum afficial; auditurus etiam : Et vos ignominia' me afficitis. El quid opus est in longum pro
trahere sermonem , explicantem et ostendentem quinani sint qui a Jesu redarguantur, et qui sint qui
audiant ab ipso : Vos ignominia me afficilis, cum maniſesti sint ex his quæ explicuimus, et ex his quæ
his consequenter conjungi possunt ?
50. Μετά ταύτα ίδωμεν τι εστι το · 'Εγώ δε ου 359 30. Post hæc videamus quid sil : Ego autem

87 Matth . XXIII , 9. 88 Joan . ΧΣ , 17 . 89 Phili . IV, 15.

p 60 1 Cor. 1, 24 . 61 ibid. 69Ephes. II , 14.
s Psal. CΧΙΣ , 7 . Philip. iv, 7 . 05 Ephes. 11, 14 . 66 Julp . 11 , 20 . 67 Joan . VΙΙ , 12.

(29 ) Colex Regius, male, δέον τώ την τιμήν απο (50) 11em codex Regius , male , Ο δε πολεμι .
διδόναι αυτήν, είποι , etc. κός.
663 ORIGENIS 664

non φuerυ gloriam meam : est qui querit, et judi- A ζητώ την δόξαν μου • έστιν ο ζητών , και κρίνω».
cal 68. Quæfit Deus , qui nobis suum ipsius Filiu ! Ζητεί ο Θεός, δους ημίν τον Υιόν εαυτού , εν εκάστω
dedit, in singulis qui eum receperint, gloriam Chri των ειληφότων αυτών, την δόξαν του Χριστού ήντινα
sti : quam quidem inveniet in his qui sui curain ευρήσει μεν εν τοις επιμελουμένους εαυτών , και εξερ
egerint, quique diligenter excolunt natura sibi in γαζομένους τάς εγκαταφυτευθείσας επ ' αρετή αφορ
genitas ad virtutem causas : alioquin hanc non in μάς ουχ εύρήσει δε εν τοις μή τοιούτοις · και μη
venlurus in his qui bujusmodi non fuerint : et non ευρίσκων κρίνει εκείνους εν οις ουχ ευρίσκει την δό
inveniens , judical eos in quibus non invenit gloriam ξαν του Υιού εαυτού , προς τους ερεϊ* Δι' υμάς δια
Filii sui , ad quos dicel : Per vos jugiter nomer meum παντός το όνομά μου βλασφημείται εν τοις έθνε
male audit inter genles 69. Addubitabil etiam aliquis σιν. Επαπορήσαι δ' άν τις διά το · "Έστιν ο ζήτων ,
propter hoc : Esl yui quæril el judical , num ad Deum και κρίνων, εί χρή τούτο αναφέρειν επί τόν Θεόν,
referri hoc opus sit, cum palam dixerit Servalor : σαφώς του Σωτήρος είρηκότος : Ουδέ γάρ ο Πατήρ
Neque enim Paier quemquam judical , sed omne ju κρίνει ουδένα , αλλά την κρίσιν πάσαν δέδωκε το
dicium dedit Filio suo , ul omnes honorent Filum , Yίω , ίνα πάντες τιμώσι τον Υιόν , καθώς τιμως
sicut honorant Patrem 70. Al vide an ad hoc uli τον Πατέρα . 'Αλλ' όρα ει δύνασαι προς τούτο χη :
possis eo dicto : Non possum ego facere a me ipso B σασθαι τω· Ου δύναμαι εγώ ποιείν απ' έμαυτού
quidquam ; sicut audio , judico : el judicium meum ουδέν » καθώς ακούω, κρίνω " και η κρίσις ή έμή
juslum est : quoniam non quæro voluntatem meam , δικαία εστίν · ότι ου ζητώ το θέλημα το εμόν,
sed voluntatem ejus qui misit me " . Nam si , lil au αλλά το θέλημα του πέμψαντός με . Ει γάρ. καθ..
dita Paire Servator, sic judicat, quærens non suain , ως ακούει ο Σωτήρ ημών από του Πατρός , ούτως
sed Patris, qui eum misit , voluntatemi, el banc ob κρίνει , ζητών ου το ίδιον θέλημα, αλλά του πέμψαν
causam juslum est ejus judicium ; fortassis judicium τος αυτόν Πατρός , και διά τούτο δικαία εστίν η κρί
quod judical qui a Palre audit , non est audientis , σις αυτού · μήποτε κυριώτερον η κρίσις, ήν κρίνει
sed magis proprie ejus qui dicit audienli. Sin vero ο ακούων , ουκ έστι του ακούοντος , αλλά του λέ
etiam dicit : Judicium meum justum est , audi eum γοντος ακούοντι. Κάν λέγη δε , ότι “Η κρίσις ή έμή
in eodem Evangelio dicentem : Omnia mea lua δικαία εστίν , άκουε εν τω αυτώ Ευαγγελίω λεγο
sunt " ; sam si verum est quod a Servalore diclum μένου του : Πάντα τα έμά σα εστιν · ει γάρ αληθές
est : Omnia mea tua sunt , perspicum est judicium υπό του Σωτήρος ειρημένον το: Πάντα τα έμά σα
etiam ipsum, de quo inquit : Judicium meus justum εστι , δηλον, ότι και αυτή η κρίσις, περί ώς φησιν·
est , Patris esse judicium ; quod si Patris est judi “ Η κρίσις ή έμή δικαία εστι , του Πατρός έστιν ή
C
ciui , polest solvi dubium hujus dicti : Ego autem κρίσις · ει δε του Πατρός έστιν η κρίσις, δύναται λε
non quæro gloriam meam ; est qui quæril, el judical. λσθαι το έπη πορημένον περί του ( 31) : Εγώ δε
Slabel autem quamdain modestiä emphasim con ου ζητώ την δόξαν μου έστιν ο ζητών , και κρί
venientem Servatori quod dicitur : Ego autem non νων. "Έχει δέ τινα και άτυφίας έμφασιν πρεπούσης
quæro gloriam meam : neque enim admodum dece τώ Σωτηρι το λεγόμενον εν τω : 'Εγώ δε ου ζητώ
bial illum , ut gloriam exigerel , el ob hoc judicarel την δόξαν μου : ουδέ γάρ πάνυ έπρεπεν αυτόν την
cos qui illi illam non reddidissent ; sed oportebat εαυτού δόξαν απαιτεϊν , και επί τούτω κρίνειν τους
hli Pater, qui gloriam Filio dederal, exigeret earn μή αποδεδωκότας αυτήν · αλλ' έχρήν τον Πατέρα δί
: b his qui eum illa privabaul, judicaretque eos pro ξαν δεδωκότα το Yία απαιτείν αυτήν από των απο
pler illum . Fortassis etiam Servalor , imitator Pa στερούντων , και κρίνειν αυτούς επί ταύτη. Τάχα δε
tris cum esset , gloriam Dei quærit ab his qui didi και ο Σωτήρ, μιμητής ών του Πατρός , ζητεί την δι
cerunt quæ sunt Dei ; et nisi invenerit in aliquibus ξαν του Θεού από των μανθανόντων τα περί Θεού
Patris gloriam , judicabit illos , tanquain qui pole και ει μή εύροι τήν του Πατρός δόξαν έν τισι , κρίναι
statem acceperit faciendi judicium , quoniam Filius αν εκείνους, ώς εξουσίαν λαβών κρίσιν ποιείν , ότι
hominis est 73. Heracleon sane illud : Est qui quærit , D Υιός ανθρώπου εστίν. Ο μέντοιγε Πρακλέων το
el judical , 360 [ (52) ad Patrem nou refert, cum " Εστιν ο ζητών, και κρίνων , ουκ αναφέρει επί τον
bec dical : 1 Qui quærit, et judicar , ] est , qui me Πατέρα , τοιαύταλέγων· : Ο ζητών , και κρίνων ,έστιν,
ε
vindical, minister ad boc ordinalus, qui non lemere ο εκδικών με , ο υπηρέτης και εις τούτο τεταγμένος,
kladium portal, vinilex regis : Moyses autem est ο μη εική την μάχαιραν φορών , ο έκδικος του βασι
hic , quemadmodum superius illis dixit Jesus di λέως · Μωϋσής δέ έστιν ούτος , καθά προείρηκεν αυτοίς
cens : In quem vos speravislis 75. , Postea subjun λέγων : Eίς όν , υμείς ήλπίσατε " ) είτ ' επιφέρει,
git : « Qui judicat, el punil, est Moyses, hoc est ipse ότι « Ο κρίνων, και κολάζων έστι Μωϋσής , τουτέστιν
legislator . » Poslea dubium contra seipsum movet αυτός ο νομοθέτης. 5 Και μετά τούτο προς εαυτόν
Jleracleon dicens : Quomodo igitur dicitone ju- επαπoρεί ο Ηρακλέων λέγων · « Πώς oύν ου (35 ) λέ
diciuiu sibi traditum fuisse ?, el existimans se sol γει την κρίσιν πάσαν παραδεδόσθαι αυτό ; » και να
60 Joan . VΙΙΙ , 50 . 69 Iso . L1, 5 ; Rom. 11 , 24, 70 Joan. V , 22, 23 . 11 jbid. 30. 72 Joan. XVI , 10. 14 Joan.
Y , 27. 7% Ron. ΧΙΙ , 4 . 73 Joan . V , 45.
( 31 ) Περί του . In colice Regio deest του . ( 35 ) Ci redundare videtur, nec etiam legil Fer
(32) liec supplevimus e Perionio. farius,
665 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 666

μίζων λύειν την ανθυποφοράν, ταύτά φησι : « Καλώς A vere objectionem , haec inquit : « Pulchre dicit ;
λέγει ο γάρ κριτής, ως υπηρέτης, το θέλημα τούτου nam Moyses tanquam minister , voluntatem Christi
ποιών κρίνει , ώσπερ και επί των ανθρώπων φαίνεται faciens judicat, quemadmodum apparet etiam in
γινόμενον. 5 Πώς δε άλλα τινί ανατίθησι την κρίσιν, hominibus evenire . » Quomodo vero alii tanquam
ως υποδεεστέρια του Σωτήρος , καθ' ό νομίζει, το Δη inferiori Servatore (nempe, ut ipse pulat , Demiurgo,
μιουργώ , ουδ ' ούτως αποδείξασθαι δύναται , σαφώς γε et mundi Eflectori ) judicium tribual, neque oslene
γραμμένου του : Ουδέ γάρ ο Πατήρ κρίνει ουδέ dere potest, cum aperte sit scriptum : Neque enim
να ' αλλά την κρίσιν πάσαν δέδωκε το Υιώ και Palor judicat quemquam, sed onine judicium dedit
του : 'Εξουσίαν έδωκεν αυτώ κρίσιν ποιείν , ότι Filio 76 : et illud : Poleslalem dedit ipsi judicium
Υιός ανθρώπου εστίν. faciendi, quoniam Filius hominis est 71 .
31. 'Αμήν αμήν λέγω υμίν , εάν τις τον εμόν 31. Amen amen dico vobis , si quis sermonem
λόγον τηρήση , θάνατον ου μη θεωρήση εις τον meum servaverit, mortem non videbit in æternum 78.
αιώνα. "Ωσπερ εστί τις ζωή αδιάφορος , ή μήτε άγα - Quemadmodum est quaedam vita que nobis est in
θόν , μήτε κακόν τυγχάνουσα , καθ' ήν λέγομεν ζήν diferens , neque bonuin , neque malum exsistens ,
και τους ασεβείς, και τα άλογα ζώα · και ετέρα διά- juxta quam etiam impios et animalia bruta vivere
φορος , αλλ’ αγαθόν (34) , περί ης φησιν ο Παύλος : B dicimus ; et altera , quae non est indiferens , non
“ Η ζωή ήμών κέκρυπται συν τω Χριστώ εν τω malum, sed bonum exsisters , de qua inquit Pau
Θεώ και αυτός ο Κύριος ημών περί εαυτού • Εγώ lus 79 : Vila nostra abscondila est cum Christo in
είμ: η ζωή ούτως τον μεν εναντίον τη διαφόρω (35 ) Deo ; et ipse Doininus noster de seipso 80 : Ego sum
ζωή θάνατον αδιάφορον έρείς : τον δε εχθρών τώ εί vila : ila mortem eam , quæ contraria sit indifferenti
πόντι : "Εγώ είμι ή ζωή , πονηρόν τινα και χαλεπόν vitae , indiferentem dixeris ; illam vero que est ini
θάνατον, αν και αποθνήσκων εστιν εν τώ θανάτω : περί mica dicenti : Ego sum vita , malam quamdam et
ου γέγραπται · "Εσχατος εχθρός καταργείται , ο asperam mortem ; qua qui morilur, est in morte ;
θάνατος . Και περί τούτου γε του θανάτου νομιστέον de qua scriptum 81 : Ultimus inimicus bolelur.,
λέγειν τον Απόστολον ταύτα : Διά τούτο ώσπερ δι' nempe mors . Ac profecto de hac morte censendum
ενός ανθρώπου ή αμαρτία εις τον κόσμον εισήλ est Apostolum hæc loqui * : Propter hoc, quemad
θε, και διά της αμαρτίας ο θάνατος, και ούτως modum per unum hominem peccatum intrait in mun
εις πάντας ανθρώπους ο θάνατος διήλθεν , εφ' ώ dum , etiam per peccatum mors , et sic in omnes ho
πάντες ήμαρτον . "Αχρι γάρ νόμου ή αμαρτία ήν mines pertransiii , o φuod omnes μεccaverunt . Usque
εν κόσμω αμαρτία γαρ ουκ έλλογείται μη όντος ad legem enim peccatum erat in mundo : peccatum
νόμου · αλλ' εβασίλευσεν ο θάνατος από 'Αδάμ με- C enim non imputatur, non esistenle lege : sed regna
χρι Μωϋσέως , και επί τούς μή άμαρτήσαντας επίτη vil mors ab Adam usque ad Moysem , etiam in eos qui
ομοιώματα της παραβάσεως 'Αδάμ και μετ' ολίγα: non peccarunt ad similitudinem transgressionis Adam :
Ει γάρ εν ενός παραπτώματι ο θάνατος εβασίλευ el post pauca 83 : Etenim si per unius delictum mors
σε δια του ενός , πολλώ μάλλον οι την περισσείαν regnavit per unum, multo magis hi qui eauberantiam
της χάριτος , και της δικαιοσύνης λαμβάνοντες 361 gratia et justitia accipiunt, in vita regnabunt ,
εν ζωή βασιλεύουσι ( 56) διά του ενός Χριστού auctore uno Jesu Christo . Quænam enim est mors
'Ιησού · τίς γάρ έστιν ο διά της αμαρτίας θάνατος que, per peccatum introivit in mundum , nisi ulti
εις τον κόσμον εισελθών, ή ο έσχατος εχθρός Χριστού mus inimicus Christi abolendus ? et quænam mors
καταργηθησόμενος και και τις και εις πάντας ανθρώπους illa est, que in omnes homines pervasit, eo quod
θάνατος διελθών , τα πάντας ήμαρτηκέναι , και αυτός omnes peccaverint, nisi hæc quæ eliam regnavit
ούτος , ός και εβασίλευσεναπό 'Αδάμ μέχρι Μωϋσέως ; ab Adam usque ad Moysein ? Moyses autem , hoc est
Μωϋσής δε , τουτέστιν ο νόμος , ήν μέχρι της του lex , ſuit usque ad Servatoris nostri Jesu Christi
Κυρίου ημών Ιησού επιδημίας . Και εβασίλευσε γε adventum 84. Ac profecto regnavit unius delicto
έν ενός παραπτώματι , διά του ενός, έως οι την πε per unum , quousque qui exuberantiam graliæ et
ρισσείαν της χάριτος και της δικαιοσύνης λαβόντες Djustitiae accipiunt per vitam, reguent auctore uno
εν ζωή βασιλεύσωσι διά του ενός Χριστού Ιησού . Jesu Christo. Hanc igitur mortem Hon videbis
Τούτον ούν τον θάνατον ου θεωρήσει εις τον αιώνα in æternuin , qui sermonem Unigeniti el Primoge
και τον λόγον του Μονογενούς και Πρωτοτόκου πάσης nili omnis creature servaverit , natura 2ριωτη ad
κτίσεως τηρήσας, πεφυκότα κωλύειν θεωρείσθαι τον prohibenduin ut mors non videatur. Sic igitur in
θάνατον. Ούτω δε ακουστέον του . Εάν τις τον telligendum est : Si quis sermonem meum servaveril,
εμόν λόγον τηρήση, θάνατον ου μη θεωρήση εις morlem non videbit in æternum , perinde ac si bæc

16 Joan. v , 22 . 11 ibid . 27. 18 Joan. VΙΙΙ, 51 . 79 Colos. Ju , 3. 80 Joan . ΧΙ, 25. 81 Cor. XV, 26.
83 Rom. v , 12 seq . 83 Roin . v, 17 . 8+ Luc. XVI , 16 ; Roin. Χ, 4.

(34) Και ετέρα διάφορος , αλλ ' αγαθόν . Ιta co αλλ ' αγαθόν .
dices Regius ei Bodleianus, necnon Perionius, qui (55) Διαφόρω. Ferrarius legebat , αδιαφόρω .
verlit : Et alia differens, sed bonum . At videtur (36) Βασιλεύουσι. Lege, βασιλεύσουσι,
legisse Ferrarius, και ετέρα μή αδιάφορος , ού κακόν ,
567 ORIGENIS 69
Ioquens, quia donasset lucem audientibus, diceret A τον αιώνα, ώς ει χαρισάμενος ο ταύτα λέγων φώς
illis : Si quis meam hanc servaverit lucem , lene τοϊς ακούουσιν , έφασκεν αυτοίς : Εάν τις το εμόν
bras non videbit in alernum . Nam fieri non potest τούτο τηρήση φώς , σκότος ου μη θεωρήση εις τον
ul tenebræ oriantur illi qui servat banc lucem ; αιώνα : αδύνατον γάρ γενέσθαι σκότος τα τηρούντι
atqui si hanc lucem quis perdiderit , fulurum est το φώς · ει μέντοιγε απολέσαι τις τούτο το φως ,
ut mox talis videallenebras. Isto igitur modo etiam έπεται το απολωλεκότι ευθέως ιδείν το σκότος . Ούτω
vila Sacla est in Sermone, qui in principio erat τοίνυν και εν τω Λόγω εν αρχή προς τον Θεόν γέγο
apud Deum 88. Quocirca principium , hoc est Su νεν η ζωή· διόπερ η αρχή , τουτέστιν η Σοφία , η
pientia , quæ dicit : Deus creavil me initium viarum λέγουσα· “ Ο Θεός έκτισε με αρχήν όδου αυτού
suarum ad opera ejus Re, de sermone in seipsa ex εις έργα αυτού , περί του εν αυτή λόγου εν ώ γε
sistente , in quo facta est vita , docebit el dicel : Si γονεν η ζωή , διδάξει, και φήσει. Εάν τις τον έμών
quis sermonem meum servaverit, mortem non vide λόγον τηρήση , θάνατον ου μη θεωρήση εις τον αιώ
bit in æternum : pariter enim servabit quis sermo να · άμα γάρ τηρήση τις τον λόγον , και την αχώ
nem et vitam in ipso faciam, ab ipsoque insepa- ριστον αυτού γενομένην εν αυτώ ζωήν, ήτις άμα
rabilem , quæ etiam vila lux est hominum lucens in και φώς έστι των ανθρώπων , το εν τη σκοτία φαι
Lenebris, el ab ipsis non apprehensa 87. Si igitur B νον , και μη καταλαμβανόμενον υπ ' αυτής. Εάν ούν
veluli percunctans Propheta dical : Quis est homo οιονεί πυνθανόμενος ο Προφήτης λέγη : Τίς έστιν
qui vivet, et non videbit mortem 88 ? respondebimus a άνθρωπος δς ζήσεται , και ουκ όψεται θάνατον ;
Servatore nostro edocli , et dicemus : Ille homo vi αποκρινούμεθα 57) μαθόντες από του Σωτήρος ημών,
vet, et non videbit mortem , qui serval sermonem και ερούμεν , ότι άνθρωπός έστιν , ός ζήσεται , και
dicentis : Si quis sermonem meum servaverit, mor ουκ όψεται θάνατον, ός τηρεί τον λόγον του ειπόντος :
lem non videbil in æternum . Hoc in loco pariter 'Εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση, θάνατον ου μη
quæro num forle vocabulum , in æternum , intelli θεωρήση εις τον αιώνα . "Αμα δε εν τω τόπω ζητώ
gendum sit communiler : ut folum sit hujusmodi : μήποτε το εις τον αιώνα, από κοινού ληπτέον, ώστ '
Si quis sermonem meum servaverit in æternum , αν είναι τοιούτον το όλον: Εάν τις τον εμόν λόγον
mortein non videbit in ælernum . Videtur enim ali τηρήση εις τον αιώνα , θάνατον ου μή θεωρήση.
cliis landiu non videre mortem , quandiu sermonem Και γάρ έoικεν επί τοσούτον τις μη θεωρείν τον θά
serval Jesu ; simul enim atque quis eum perdiderit , νατον , όσον τηρή τον του Ιησού λόγον · άμα γάρ τις
362 mortem etiam vidit . Quod si recurrere quis απώλεσεν αυτόν , και θάνατον εθεώρησεν . Ει δε και
polest ad profundiores rationes , el considerare c ανατρέχειν τις δύναται επί τους βαθυτέρους λόγους ,
quomodo dicatur ab homine : El in pulverem mor και νοείν πώς υπό ανθρώπου λέγοιτ' άν τo : Εις
lis adduxisti me 89, el a Paulo : Quis me liberabit χούν θανάτου κατήγαγές με , και υπό Παύλου
ex corpore hoc mortali * o ? videbit etiam quomodo Τίς με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου
quandiu servatus fuerit sermo, tandiu mors visa τούτου ; θεωρήσει τίνα τρόπον όσον μεν ετηρείτο ο
non fuerit ab eo , φui ipsum servaril:
et quomodo, λόγος , θάνατος ουκ εθεωρείτο το τηρούντι αυτόν
cum quis ægre altendens observationisermonis, et ότε δε τις καμών εν τη προσοχή , και τηρήσει του
circa ejus custodiam negligens faclus ,
eum cessarit λόγου , ή απροσεκτήσας περί το τηρείν , ουκ έτι αυ
custodire , lunc mortem viderit , non
apud alium , τον τετήρηκε , τότε τον θάνατον εθεώρησεν, ου παρ'
quam apud seipsum . Ac profecto dogma legemque άλλον ή παρ' εαυτόν . Και νομιστέον γε τούτο δόγμα
sempiternam censendum est hoc esse , perpeluo είναι , και νόμον αιώνιον , αεί αν ημίν λεχθησομένου ,
dicendum esse his qui receperint Sermonem : Si παραλαβούσι τον λόγον , τού · Εάν τις τον εμόν λό
quis sermonem meum serváveril , morlem non videbit γον τηρήση , θάνατον ου μή όψεται εις τον
in ælernum " . Ut autem , ut ita dicam , diutius visa αιώνα . "Ωσπερ δε , ίν ' ούτως ονομάσω , έπιπλείον
tenebræ aciem illius qui viderit oblundunt, sic θεωρηθεν το σκότος αφανίζει (38 ) τάς όψεις του
niors conspecta ab eo qui sermonem non servarii, D θεωρήσαντος, ούτως θεωρηθείς ο θάνατος από του
interimit, et mortificat, excæcalque aciem contem τον λόγον μή τηρήσαντος θανατοί , και νεκροί την
plationi assuelam , adeo ut opus habeal eo qui cæ θεωρήσασαν αυτόν όψιν , και αποτυφλοί , ως διά τούτο
corum oculos aperit . Αc profecto existimo idcirco δεηθήναι του ανοίγοντος οφθαλμούς τυφλών. Και
cæcos, quorum nota fuerunt cæci , qui in Evan oίμαι γε , διά τούτο οι τυφλοί , ών σύμβολον ήσαν
gelio scribuntur amisisse oculos, eo quod , sermo οι εν τω Ευαγγελία τυφλοί , τάς όψεις απολωλέ
nem cum non servassent , mortem conspexerint. κασιν, επείπερ τον λόγον μή τηρήσαντες τον θάνατον
έθεώρησαν .
32. Dixerunt ei Judæi : Nunc cognovimus quod 39. Είπον αυτω οι Ιουδαίοι: Νύν εγνώκαμεν,
dæmonium habes " . Complures , hique sapientes , ότι δαιμόνιον έχεις . Οι μεν πολλοί και των σο
oinne genus peccati, cujus una eliam species est, φών (39 ) πάν γένος αμαρτήματος , ού εν είδει εστί
88 Joan . 1 , 2. 86 Prov , VII , 22 . 87 Joan. 1 , 5. 88 Psal. LXXXVIII , 49 . 89 Psal . XII, 16. .. Rom . VII,
91 Joan. vii, 51 . 93 ibid. 32 .
(37) Codex Regius , αποκρινόμεθα . lib . 1x De legib. , Plotinus Ennead . ι , lib. 1. Αι που
(38 ) Colex Regius, αφανίζειν, nale. ex perversis solum judiciis, sed ex malo eliamu
( 39) οι μεν πολλοί και των σοφών , etc. Plato recle judicatorum usu peccata oriuntur. Cicero
669 COMMENT , IN JOAN. TOMUS XX. 670

και το εν λόγω αμάρτημα , ουκ άλλοθεν ή από κρι- A peccatum in sermone , non aliunde oriri existimant,
μάτων μοχθηρών οίονται (40) γίνεσθαι · ο δε ταϊς quam a pravis judiciis. At vero qui Scripluris sa
αγίαις Γραφείς , ως θείαις πεπιστευκότες , διαλαμ cris tanquam divinis crediderunt , sic dispulant de
βάνουσι περί των παρά τον ορθόν λόγον υπ ' ανθρώ- hominibus praeter rationem operantibus, tanquam
πων πραττομένων , ώς oύ χωρίς δαιμονίων , ή absque demoniis , vel qualibuscunque potentiis
οποίων δήποτε δυνάμεων αντικειμένων των τοιού contrariis peccata non perſicianlur. Quamobrem
των επιτελουμένων. Και οι Ιουδαίοι τοίνυν κατά Judæi etiam existimabant Jesum juxta dæmonis
(41 ) δαιμονίου ενέργειαν υπελάμβανον ειρηκέναι τον operationem dixisse ® : Amen , amen dico vobis :
Ιησούν το · 'Αμήν αμήν λέγω υμίν . Εάν τις τον Si quis sermonem meum servaveril , mortem non vi
εμόν λόγον τηρήση, θάνατον ου μη θεωρήση εις debit in æternum . Quod passi sunt, quia nec ser
τον αιώνα . Και τούτο επεπόνθεισαν , μήτε τον λόγον monem servaverunt, nec vim dicli viderunt. Nam
τηρήσαντες , μήτε του λεγομένου την δύναμιν θεω mortem quamdam sciens Jesus inimicam esse ra
ρήσαντες · ο μεν γαρ θάνατόν τινα εχθρόν τώ λόγω εiοui, qua moriuntur peccantes , 363 hanc in
επιστάμενος , oν αποθνήσκουσιν οι αμαρτάνοντες , æternum non videri dicebat ab eo, qui sermonem
τούτον έφασκε ( 49) μη θεωρείσθαι εις τον αιώνα ipsius servaverit ; illi autem de communi morie
υπό του τον λόγον αυτού τηρήσαντος : οι δε περί του Β dictum esse existimantes , aberrare arbitrati sunt ,
κοινοτέρου θανάτου νομίσαντες είναι το λεγόμενον cum mortuus fuissel Abraham cæterique prophelæ ,
παραπαίειν ώοντο τον λέγοντα, αποθανόντος 'Αβραάμ , dicentem neminem in æternum mori, qui mandata
και των προφητών, μή αποθανείσθαι εις τον αιώνα sua servarit.
πάντα τον τηρήσαντα αυτού τον λόγον .
53. 'Αβραάμ απέθανε , και οι προφήται, και 33. Abraham mortuis est el prophetæ, el lu di.
σύ λέγεις: Εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση, ου μη cis : Si quis sermonem meum servaveril , mortem
γεύσηται θάνατον (42 ) εις τον αιώνα μή συ μεί non gustabil in æternum ; num tu major es palre
ζων εί του πατρός ημών 'Αβραάμ , όστις απέ nostro Abrahamo, qui morluus esl ? el prophetæ
θανε ; και οι προφήται απέθανον · τίνα σεαυ morlui sunt . Quem leipsum facis 84 ? Etiamsi juxta
τον ποιείς ; Εί κατά (43 ) την απλουστέραν εκδοχήν, simpliciorem intelligentiam , quemadmodum et nos
ως και αυτοί αποδεδώκαμεν , δοκεί είναι σαφές το interpretati sumus, videatur apertum esse id , quod
της υπολήψεως των Ιουδαίων αποκριναμένων προς Judaei suspicati fuerant, respondentes ad Servatoris
τον του Σωτήρος λόγος περί του Αβραάμ , και των sermonem de Abraham , cæterisque prophetis , per
προφητών , ως αποτεθνηκότων , ουδέν ήττον ουκ C inde quasi illi morlui fuissent, nihilominus non
απαρασήμαντον την εξέτασιν μετά συγκρίσεως της " sinenda est disputatio inexplorata cum collatione
προς έτερα παραπλήσια εατέον. 'Αρα γάρ ώοντο Ostendente superiora similia . Utrum existimabant
συν ουδενί λόγω τον Σωτήρα (44 ) ειρηκέναι το Servatorem cum nulla ratione dixisse : Si quis ser
"Εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση , θάνατον ου monem meum servaverit , morlem non videbil in
μη θεωρήση εις τον αιώνα , και διά τούτο σαφές @lernum , et hanc ob causam maniſestum quiddam
τι προς τον λόγον αυτού απεκρίναντο ; ή , καθώς (43 ) adipsius sermonem responderunt ? an potius , sicut
ενοήσαμεν ου περί του κοινοτέρου θανάτου αυτόν λε consideravimus , non de comjauni morle ipsum
λαληκέναι , και διαλαμβάνοντες περί 'Αβραάμ, και locutum fuisse opinabantur , et animo cogitantes
των προφητών , ως και αυτών εν τω χείρονι θανάτω Abraham et prophetas aliquando spiritualiter mor
γεγενημένων ποτέ , τον λόγον αυτού μη παραδεξά luos fuisse , sermone illius sprelo , ut qui ne euin
μενοι , μηδέ υπολαμβάνοντες αυτών είναι τηλικούτον , quidem talem esse, qualem loquens se promittebat ,
οποίον επηγγείλατο ο λέγων · φασί • Νυν εγνώκα- existimarent , inquiunt : Nunc cognovimus quod
μεν , ότι δαιμόνιον έχεις ; Το δε όμοιον και επ ' dæmonium habes 98 ? Simile vero etiam in aliis ip
άλλων αυτού λόγων και των προς αυτούς αποκρίσεων sius sermonibus pluribus verbis in superioribus
επί πλειόνων εν τοις ανωτέρω εξητάσαμεν· οίον επί D exquisivimus , veluti in Samaritida ; quando cum

90 Joan . VΙΙ , 31 . 94 ibid . 52 , 53. 98 ibid . 32.

Parad. lli : Cum quidquid peccalur, perlurbatione
peccelur rationis, atque ordinis. Clemens Alexandr.
Stromat . lib. VΙΙ : Μυρίων γ'ούν όντων κατ' άρι
θμόν, ά πράσσουσιν άνθρωποι , σχεδόν δύο εισίν αρχαι
πάσης αμαρτίας, άνοια και ασθένεια : άμφω δε εφ'
ημίν, των μήτε εθελόντων μανθάνειν, μήτε αυ της
επιθυμίας κρατείν . Τούτωνδε , δι' ήν μεν ου καλώς
κρίνουσι δι' ήν δεουκ ισχύουσι τοϊς ορθώς κριθείσιν
ούτε γάρ, απατηθείς τις την γνώμην, δύναιτο αν ευ
πράττειν, κάν πάνυ δυνατός ή τα γνωσθέντα ποιείν :
ούτε και κρίνειν το δέον ισχύων , άμεμπτον εαυτόν
παράσχοιτ' αν εν τοις έργοις εξασθενών . Cum igitur
infinita sint numeru quré agunt homines, duæ ſere
sunt omnium peccalorum causa , ignorantia , et 'im
becillitas : utraque autem in nosira poteslale est , vel
cum discere nolumus, vel rursum cupiditatem mode
rari . Harum autem rerum alia efficit utmale judice
mus : alia ut recte judicatis uti non valeamus. Nec
enim falsus aliquis animi, recte agere valeat , eliamsi
quα animo decrexit omnino agere queal : nec qui
judicare potest quid facto opus sit , inculpatum se
præslet , si in agendo fuerit imbecillus. Huetius.
(40 ) Codex Regius, male , οίον γενέσθαι .
(41) In eodem codice Regio deest xatá .
(42) Codex Regius, perperain εφάσχομεν .
(421 ) In Evang., ου μή γεύσηται θανάτου .
(43) Ferrarius legit, εί και κατά , etc.
( 44) Codex Bodleianus, συν ουδενί λόγω τον Σω
τήρα Regius, male , ουδενί τώ τον Σωτήρα .
(45) In codice Regio deest καθώς.
671 ORIGENIS

dixisset ei Jesus : Da milhi quod bibam , post alia A της Σαμαρείτιδος , ότι , ειπών αυτή ο Ιησούς: Δες
talia addidit : Si scires donum Dei, et quis sit φui μου πιείν ( 46) , μεθ' έτερα προσέθηκε τοιαύτα : Ε!
dicit tibi : Dα nmihi quod bibam , ιu utique petiisses ήδεις την δωρεάν του Θεού , και τις έστι δ λέγων
ab eo , el dedisset libi aquam vivam . Et dicii illi mu σοι : Δός μοι πιείν , συ αν ήτησας αυτόν , και
lier : Domine, neque hausloriuin habes , el puleus έδωκεν άν σοι ύδωρ ζών . Και λέγει αυτή η γυνή
profundus est '; unde ergo habes illam aquam vivam ? Κύριε , ούτε άντλημα έχεις, και το φρέαρ έστι
et rursus : Domine, da mihi islam aquam vivam , ul βαθύ πόθεν ούν έχεις το ύδωρ το ζων ; και πάλιν
non sitiam , neque veniam huc ad hauriendum 96. Κύριε , δός μοι τούτο το ύδωρ το ζων , ίνα μη
Haud enim probabile est Samarilidem illi respon διψώ , μηδε διέρχομαι ενθάδε αντλείν . Ου γαρ
dere de aqua sub sensum cadente, vel ab ipso pe πιθανόν ήν περί αισθητου ύδατος αποκρίνεσθαι αυ.
Iere corporalem aquam , ne in posterum siliret, vel τώ την Σαμαρείτιν , και ετηκέναι αυτόν σωματικών
ne veniret ad hauriendum ex fonte Jacob sub sene ύδωρ επί το μηκέτι διψήσαι , μηδέ διέρχεσθαι αν
sum cadente . Quin etiam dicente Domino 97 : Panis τλεϊν από της του Ιακώβ αισθητης πηγής. Αλλά
quem ego dabo , caro mea esi 364 pro mundi vila , και ειπόντος του Κυρίου : Ο άρτος όν εγώ δώσω ,
quando pugnabant inter se Judaei dicentes : Quo- , ή σάρξ μου έστιν υπέρ της του κόσμου ζωής ,
B
modo polest hic nobis carnem suam dare ad mandu ότε εμάχοντο προς αλλήλους οι Ιουδαίοι λέγor
candum 98 ? ostendimus non adeo stupidos fuisse, τες : Πώς δύναται ημίν ούτος δούναι την σάρκα
qui audiebant , ut opinarentur Jesum haec Ioquen- φαγείν , αποδείκνυμεν, ότι ουκ αν τοσούτον ανόητοι
tem invitare auditores ut accederent comesturi ήσαν οι ακούοντες , ώς υπολαμβάνειν , ότι προκα
carnem ipsius . Consentaneumque certe est Judæos λείται ο λέγων τους ακροατάς εις το προσελθείν , και
dixisse in presenti contextu , quem nunc examina- εμφαγείν των σαρκών αυτού . Και είκός γε , ότι έλε
nus , nec verba : Abraham mortuus est , et prophe- γον οι Ιουδαίοι επί των νύν ημίν εξεταζομένων ότ
læ , quoniam didicissent quomodo per unum homi των , το · 'Αβραάμ απέθανε , και οι προφήται ,
nem peccatum intravil in mundum , et per peccatum με μαθηκότες τίνα τρόπον δι' ενός ανθρώπου και
mors ; et iια in omnes homines pervasit, eo quod αμαρτία εις τον κόσμον εισήλθε, και διά της
omnes peccaverunt 99. Consentaneum vero etiam est αμαρτίας ο θάνατος και ούτως εις πάντας αν .
eos vidisse morlem regnasse in eos qui peccave θρώπους ο θάνατος διήλθεν , εφ' ώ πάντες ήμαρ
runt ad similitudinem transgressionis Adae , ha τον. "Έβλεπον δε και ότι εβασίλευσεν ο θάνατος επί
buisseque sermonem de morte, que per peccatum τους αμαρτήσαντας επί τω ομοιώματα της παραβά
in omnes homines pervasit, eo quod omnes pecca σεως 'Αδάμ , και ήν αυτοίς ο λόγος περί του διά την
C
verunt. De his autem edocti , Jesu sermones non αμαρτίαν θανάτου εις πάντας ανθρώπους διεληλυ
noverunt, quia que sequuntur non admiserunt ; θότος επί τω πάντας ημαρτηκέναι. Περί τούτων δε
nimirum quod, Non sicut delictum , ila et donum '. μεμαθηκότες τα εξής , άτε μή παραδεξάμενοι τους
Sed ne ratiocinari quidem poterant , quod Si unius 'Ιησού λόγους , ουκ ήδεισαν , και ότι Ουκ ώς το
delicto mulli periere, multo magis gratia Dei , et do παράπτωμα , ούτως και το χάρισμα . Αλλ' ουδε
num per gratiam , quæ fuil unius hominis Jesu συλλογίζεσθαι πως εδύναντο , ότι , Ει τω του ενός
Christi , in multos euberanit 5. Non intellexerunt παραπτώματι οι πολλοί απέθανον , πολλώ μάλ
etiam , quomodo donum non est simile morti quæ λον ή χάρις του Θεού , και η δωρεά εν χάριτι τη
fuit per unum qui peccavit : neque eniin eruditi του ενός ανθρώπου Ιησού Χριστού , εις τους
fuerant aliquando donum ex mullis delictis fuisse πολλούς επερίσσευσεν . Ου συνέεσαν δε και πως
ad justifcationem 6. Sed ne viderant quidem etiam. ουκ ήν το δώρημα όμοιον το δι' ενός αμαρτήσαντος
quod exuberantiam gratiæ et doni accipientes per θανάτω : ουδέ γάρ έπε παίδευντό πως , ότι το χά
vitam , regnabunt auctore uno Jesu Christo 8. Aique ρισμα εκ πολλών παραπτωμάτων εγένετο εις δι
Abrahæ quidem et prophetarum mortem versabant καίωμα . 'Αλλ' ουδε έβλεπον , ότι οι την περισσείαν
animo, audientes quod etiam Samuel , quasi per p της χάριτος και της δωρεάς λαμβάνοντες εν
morlem sub terra exsistens , a pythonissa excitalus ζωή βασιλεύσουσι διά του ενός Ιησού Χρι
fuisset : quæ deos cum existimaret inferne sub υτού . Και ενενόουν μεν τον θάνατον 'Αβραάμ και
lerram esse , dicebal : Ego vidi deos ascendentes e των προφητών , ακούοντες , ότι και Σαμουήλ , ως διά
terrae. At vero vitam Abrahæ et prophetarum non τον θάνατον υπό γην ών , υπό έγγαστριμύθου (47)
apprehenderunt, ac ne apprehenderunt quidem ανήγετο, θεούς οίομένης κάτω που είναι της γης ,
Deum Abrahæ , et Isaac , et Jacob , Deum non esse και λεγούσης: Θεούς εγώ είδον αναβαίνοντας από
ipsorum mortuorum , sed viventium 7 ; ac veluti της γης : την δε ζωήν του Αβραάμ και των προφη
suspicanles mortuos esse prophetas, fabricabantur των ού κατειλήφασιν , ουδ' ότι ο Θεός 'Αβραάμ ,
illorum sepulcra 8 ; hanc etiam ob causam miseri και Ισαάκ , και Ιακώβ Θεός ήν, ου νεκρών αυ
26 Joan . IV, 7, 10 , 11 , 13 . 97 Joan. VI , 32. 98 ibid . 53. 99 Rom . V, 12. 1 ibid . 14. ibid . 15.
Sibid . ibid . 16. 8 ibid . 17. 6 I Reg. ΧΧVΙΙ , 13. 1 Malib . XXII , 32. 8 Μatth . XXII , 29 .
(46) Pro Δός μοι πιείν codes Regius tantum habet ποιείν . - Superiori linea , pro ότι , interpres legit δτε .
Ep. PATROL .
( 47) Codex Regius male, υπό γαστρί μύθου .
673 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XX. 67A

τών , αλλά ζώντων και ως υπολαμβάνοντές τε A liabili . Etiam igitur si Abraham mortuus fuerit , re
νεκρούς είναι τους προφήτας , ώκοδόμουν αυτών vixil in posterum non amplius visurus mortem ; ab
τους τάφους , και διά τούτο ταλανιζόμενοι . Ει και eo enim tempore, quo vidii Jesu diem , exsullavit
απέθανεν ούν 'Αβραάμ , αλλ ' έζησε , και ουκέτι et gavisus est. Atque eliam ob hanc causam arbi
τον θάνατον εθεώρει , αφ' ου ιδών την Ιησού ήμέραν tror Servalorem docentem Abraham vivere, cum
ήγαλλιάσατο , και εχάρη . Οίμαι δε και διά τούτο dixissent : Abraham mortuus est ' , mox intulisse :
προς το · 'Αβραάμ απέθανεν , ειρήσθαι υπό του 365 Abraham paler vesler exsullavit , ut videret
Σωτήρος διδάσκοντος , ότι 'Αβραάμ έζη , το · 'Αβρα diem meum ; el vidit , et gavisus est'o. Quod si nolit
αμ ο πατήρ ημών (47' ) ήγαλλιάσατο, ίνα ίδη την aliquis res Abralie sic se habere , dicit nobis utrum
ημέραν την εμήν , και είδε , και εχάρη . Ει μη βού . qui vidit aliquando Servaloris nostri diem , et hanc
λεται τις ούτως έχειν τα περί του Αβραάμ, λεγέτω ob causam exsultavit et gavisus est, [ (31 ) etiam
ημίν πρότερον πότε ο ιδών τήν του Σωτήρος ημών morlem videat : an qui Servatoris nostri diem vidit,
ημέραν, και επί τούτω άγαλλιασόμενος, και χαρείς, el exsultavit, atque gavisus est ) , dignalus lali vi
έτι θεωρεί τον θάνατον » ή ο ιδών την ημέραν του sione, tanquam ipsa dignus, postea privalus fuil ea
Σωτήρος, και αγαλλιασάμενος , και χαρείς , αξιωθείς se quam videral. Nami si utrumque horum absurdum
τοιαύτης όψεως , ώς άξιος αυτής, ύστερον εστέρηται Β est, cum Abraham vidit Jesu diein , cum ipso pari
ού έθεώρησεν. Ει γάρ εκάτερον τούτων άτοπον έστιν , ler videre audivit etiam sermonem ipsius , el serva
ιδών την ημέραν Ιησού 'Αβραάμ, άμα τω ιδείν vit , nec amplius mortem videl ; nec recle Judæi di
ήκουσε και τον λόγον αυτού , και έτήρησε , και ουκ έτι cebant : Abraham morluus esi , perinde quasi ipse
θάνατον θεωρεί και ουχ υγιώς έλεγον, ώσπερεί έτι elian , tum in morle essel. Simile etiam de prophetis
έν θανάτω ( 48) τυγχάνοντος αυτού , οι Ιουδαίοι το: dices : nam si Deus non est mortuorum , sed viveu
'Αβραάμ απέθανε . Το δ' όμοιον έρείς και περί των lium , el ul est Abraliam , el Isaac, el Jacob Deus " ,
προφητών · ει γάρ ο Θεός ουκ έστι νεκρών , αλλά ζών sic etiam est cælerorum prophielarum Deus, vivunt
των , και έστιν, ώσπερ του Αβραάμ , και του Ισαάκ, etiam prophetæ : ul qui servaverunt etiam sermo
και του Ιακώβ , ούτως και των λοιπών προφητών nem Filii Dei, quando sermo factus est ad Oseam's,
Θεός , ζώσι και οι προφήται και γάρ ετήρησαν τον vel sermo faclus est ad Jeremiam 13, vel serino fa
λόγον του Υιού του Θεού , ότε λόγος Κυρίου εγένετο clus est ad Isaiam " * : ncc enim alius serino ad ali
προς Ωσηέ , ή λόγος εγένετο προς Ιερεμίαν, ή λόγος quein horuin ſaclus est , prælerquam Sermo ille
εγένετο προς Ησαΐαν ου γάρ άλλος λόγος εγένετο qui erat in principio apud Deum 15 , Filius ipsius
τρός τινα τούτων , αλλ' ο εν αρχή προς τον Θεόν Υιός Dei Sermo : quem , si quis alius, prophetæ in primis
C
αυτού Θεός Λόγος και τούτον , ει και τις άλλος , και οι servaverunt, qui etiam , ex quo acceperunt sermo
προφήται τετηρήκασι , και εξ ού ειλήφασι τον λόγον , nem, mortem amplius non viderunt. Æque igitur
θάνατον ουκ έτι εθεώρησαν. Ομοίως τοίνυν ψεύδος falsum est : Nunc cognovianus quod demonium ha
τω· Νύν εγνώκαμεν , ότι δαιμόνιον έχεις, το bes 16, atque hoc : Abraham mortuus esi , el prophe
'Αβραάμ απέθανε , και οι προφήται , ειρημένον υπό læ "?, quod dixerunt Judæi. Neque enim agnoverant
των Ιουδαίων · ούτε γάρ έγνωσαν δαιμόνιον έχειν τον dæmonium habere eum qui imperabat dæmoniis ;
επιτάσσοντα δαιμονίοις ουδείς γαρ γινώσκει το μή nullus enim cognoscit quod non est ; neque Aura
υπάρχον · ούτε 'Αβραάμ και οι προφήται έν θανάτω bain et prophetæ in morte amplius erant, quando
έτι ήσαν, ότε έλεγον οι Ιουδαίοι το 'Αβραάμ απέ dicebant Judæi : Abraham mortuus est , et prophelæ.
θανε, και οι προφήται. Μετά ταύτα ζητούμεν τι Deinde quærimus cur landem , cum dixisset Serva
δήποτε, του Σωτήρος είρηκότος περί παντός του την lor de quocunque qui sermonem ipsius serval : Mor
ρούντος αυτού τον λόγον , ότι Θάνατον ου θεωρήσει lem non videbit in æternum , idque exigeret, uti Ju
εις τον αιώνα, οι Ιουδαίοι μετά τα προεξετασθέν dæi post illa verba quæ antea examinavimus, conse
τα, δέον αυτούς καταλλήλως τω: Θάνατον ου μη quenler his verbis : Morlem non videbil in ælernum,
θεωρήσει εις τον αιώνα , ειρηκέναι. Και συ λέγεις" D dicerent : Ει ιu dicis : Si quis sermonem meum ser
Εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση , θάνατον ου μη υαverit , mortem non videbit in eternum , illi non hoc
θεωρήσει εις τον αιώνα οι δε ου τούτο , αλλά το μη faciant , sed respondeant quod Servator non dixerit.
ειρημένον ( 49) υπό του Σωτήρος φασιν· ου γαρ είπεν: Neque enim dixerat Servator : Si quis sermonem
Εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση, θανάτου ου μη meum servaverit , morlem non guslabit in æternum ,
γεύσηται εις τον αιώνα, όπερ ούτοι προφέρονται ως quod isti preferunt tanquam a Domino nostro di
υπό του Κυρίου ημών ειρημένον. Και όρα ει μή τω clum . El vide an quia differentia sit inler videre
είναι (30 ) διαφοράν του μη θεωρείν θάνατον, και του niorlen , et gustare mortem , a cæteris 366 pariter
• Joan. VΙΙΙ , 32. 10 ibid. 56. 11 Matth . ΧΧιι, 32. 18 Ose. 1 , 1 . 18 Jereum . XIV, 1 . 16 Isa . 1 , 1 .
18 Joal . 1 , 2. 16 Joại. VUI , 52. 11 ibid .

( 47 ) Legit interpres υμών , el inox πότερον
ποτε .... αγαλλιασάμενος : sie elisam scribere amant
recentiores editores . ED . PATROL .
(48) "Ωσπερεί έτι έν θανάτω, etc. Ita recte legit
Perionius, cujus interpretationem adoptamus. At
videtur legisse Ferrarius, ώσπερεί αιτίου θανάτου
τυγχάνοντος αυτού • vertit enim : Perinde quasi mors
Abrahæ in causa essel , ul eriam Christus moreretur ,
(49) Mn eipnuévor. bu editione lluelii deest
uh. quod legitur in codice Bodleiano .
(50) Codex Regius , το είναι , male .
(51 ) Hæc supplevimus e Perionio ,
67) ORIGENIS 676

evangelistis dictum fuerit , eos qui prope Jesu essent A μή γεύεσθαι θανάτου , υπό των λοιπών άμα ευαγγελι
non gustaturos mortem , quoad usque vidissent Fi στών είρηται περί του μή γεύεσθαι θανάτου τους
lium hominis venientem in regno suo. Malthæus εγγύς του Ιησού εστώτας , έως αν ίδωσι τον Υιόν του
quidem sic habet : Amen dico vobis , sunt quidam ανθρώπου ερχόμενον εν τη βασιλεία εαυτού του μεν
hic slantes , qui non gustabunt mortem , donec vide Ματθαίου : Αμήν, αμήν λέγω υμίν , εισί τινες των
rint Filium hominis venientem in regno suo 18. Marcus ώδε εστώτων , οίτινες ου μή γεύσωνται θανάτου,
vero : Amen dico vobis, sunt quidam inter eos qui έως αν ίδωσι τον Υιόν του ανθρώπου ερχόμενη
hic stant, qui non gustabunt mortem , donec viderint εν τη βασιλεία εαυτού του δε Μάρκου : 'Αμήν,
regnum Dei venisse cum potentia 18. At Lucas sic : αμήν λέγω υμίν , ότι εισί τινες των εστηκότων
Vere sunt quidam hic slantes , qui non gustabunl mor ώδε, οίτινες ου μή γεύσωνται θανάτου , έως αν
tem , donec videant Filium hominis venientem in glo ίδωσι την βασιλείαν του Θεού εληλυθυίαν εν δυ
ria sua 30:21 . Ut enim in corpore diversi sunt sensus, νάμει του δε Λουκά: 'Αληθώς εισί τινες των ώδε
gustus et visus, sic juxta sensus qui a Salomone 29 εστώτων , οίτινες ου γεύσονται θανάτου , έως αν
divini dicuntur, alia erit animæ potentia quæ vim ίδωσι τον Υιόν του ανθρώπου ερχόμενον εν τη
videndi liabet el contemplandi ; alia que gustandi δόξη αυτού. "Ωσπερ γάρ επί του σώματος διάφοροι
et adipiscendi qualitatem eorum ciborum qui animo B αισθήσεις εισί, γεύσεις και όρασις, ούτως κατά τας
percipiuntur . Et quoniam quatenus Dominus panis λεγομένας υπό του Σολομώντος θείας αισθήσεις , άλλη
est viνus qui e colo descendit 18 , sub gustum cadit , μέν τις αν είη ορατική της ψυχής δύναμης και θεω
nutriens animam ; cadens etiam sub visum, quatenus ρητική : άλλη δε η γευστική και αντιληπτική της
sapientia est, cujus pulchritudinis amalorem se esse ποιότητος των νοητών τροφών. Και επεί ο Κύριος,
falelur ille , qui dicit ' : Amalor factus sum illius καθ' ό μεν άρτος εστί ζών εκ του ουρανού καταβάς,
pulchritudinis ; nobis etiam illud præcipiens : Ama γευστός έστι , τρόφιμος ών τη ψυχή , καθ ' ό δε σοφία
eam , el servabit le 18 ; hanc ob causam in Psalmis έστιν , ορατός έστιν , ής του κάλλους εραστής ομολογεί
dictum esl 36 : Gustate, el videle , quod suavis est Domi είναι ο λέγων · Εραστής εγενόμην τού κάλλους
nus . Et ut Dominus sub guslum , el sub visum cadit, αυτής και προστάσσει ημίν το Εράσθητι αυτής ,
sic etiam adversaria ejus mors sub gustum et sub και τηρήσει σε διά τούτο εν Ψαλμοίς είρηται το
visum cadit. Mortem sub guslum cadere illud docet : Γεύσασθε , και ίδετε, ότι χρηστος ο Κύριος .
Sunt quidam hic stanles , qui non gustabunl morleni 97 , " Ώσπερ δε ο Κύριος γευστός και ορατός , ούτως και ο
el quæ sequuntur ; quod vero sub visum etiam ca εχθρός αυτού θάνατος γευστός έστι και ορατός. Και
dat , illud : Si quis sermonem meum servaveril , mortem το μέν γευστον αυτού παρίστησι τό Εισί τινες των
non videbit in elernum 29 : proinde gustal mortem , C ώδε εστώτων, οίτινες ου μή γεύσωνται θανάτε ,
nec solum gustat , verum etiam morte, veluti cibo, και τα εξής: το δε ορατόν , τό• Εάν τις τον εμόν 10
explelur qui contraria verbis vitæ æternæ profert. γον τηρήση, θάνατον ου μη θεωρήση εις τον
Promissio eliain est neminem slantem in loco qui αιώνα . Γεύεται δε θανάτου , και ου γεύεται μόνον,
mente cernitur, quem demonstral Jesus , gustalu αλλά και εμφορείται ως τροφής του θανάτου και προ
rum ixorlem . Observa enim tres evangelistas di φερόμενος τα εναντία τοϊς δήμασι της αιωνίου ζωής.
xisse pariler : Sunt quidam hic stanles , vel : Sunt Και επαγγελία εστί μή γεύσασθαι θανάτου τινά των
quidam qui hic elelerunt : de quibus etiam scripse- εστώτων εν τω δεικνυμένο υπό του Ιησού νοττω τό
runt quod guslaluri non essent mortem , donec vi πως παρατήρει γάρ, ότι οι τρεις το Εισί τινες των
dissent Filium hominis venientem in regno suo , vel ώδε εστώτων , ή , Εισί τινες των εστηκότων · ώδε,
in gloria sua , vel donec vidissent regnum Dei adve άμα ειρήκασι περί ών και ανέγραψαν , ότι ου γεύ
nisse cum potentia . Et quoniam quasi feri possil , σονται θανάτου , έως αν ίδωσι τον Υιόν του ανθρώπου
οι qui stat cadal, dictum est : Qui stare se existi- ερχόμενον εν τη βασιλεία αυτού , ή, εν τη δόξη αυ
mat , videal ne cadalas . Hanc ob causam observa non του , ή , έως αν έδωσε την βασιλείαν του Θεού εληλυ
de omnibus stantibus, sed de quibusdam scriptum D θυίαν εν δυνάμει. Και επει , ως δυνατού όντος του τον
fuisse : Amen dico vobis : Sunt quidam hic slantes. εστηκότα πεσείν, είρηται · Ό δοκών εστάναι , βλε
Alque slans quidem aliquis non gustat mortem , ni πέτω μη πέση διά τούτο ού περί πάντων των έστη:
mirum servans illud stare ; 367 qui vero sermo κότων , αλλά περί τινων αναγέγραπται το 'Αμήν λέ
nem perceperit, et servat,mortem non videbit.Quam γω υμίν , εισί τινες των ώδε εστώτων . Έστως μεν
obrem si differentia quædam est gustandi mortem ούν τις ου γεύεται θανάτου , τηρών το έστηκένα: τον
et videndi mortem , Judæi veluti auditores parum δε λόγον παραλαβών, και τηρών , θάνατον ου θεωρήσει.
intelligentes, confundentesque Domini sermonem , Είπερ ούν διαφορά τις εστι του γεύσασθαι θανάτου,
pro eo quod est : Non videbit morlem , dixerunt : Non και του θεωρείν τον θάνατον , ώς oύ συνετοί ακροατα!
gustatit mortem , verbo delapsi in sensum deterio οι Ιουδαίοι συγχέοντες τον του Κυρίου λόγον, αντί
rem . Quæres eliam nunquid quemadmodum dicimus του: Θάνατον ου θεωρήσει , ειρήκασιν: Ου μη γεύ
videre mortem , et gustare morlem , ita etiam sit in σηται θανάτου, επί την υποδεεστέραν αίσθησιν κα
cæteris sensibus, vel audire mortem , vel odorare ταπεσόντες τω λόγω. Ζητήσεις δε εί , ώσπερέστι θεω
18 Matth . XVI ,28. 19 Marc . IX , 1 ; al. VΙΙΙ, 39. 10.21 Luc. 18 , 27 . Sap. vii, 7. 23 Joan . νι, 51.
Sap . viii , 2 . *** Prov . iv , 6. Psil, ΧΧΧΙΙ , 9 . 27 Μatth . Χνι, 28. 28 Joan . Vi, 52. 20 1 Cor. 1, 12
677 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XX . 678
ρείν θάνατον , και γεύεσθαι θανάτου , ούτως και κατά και uorlem , vel tangere mortem : et si inanus aposto
τα λοιπά αισθητήρια , ήτοι ακούειν θανάτου, ή όσ lorum contrectaverunt de verbo vitæ 30 , nunquid
φραίνεσθαι θανάτου , η άπτεσθαι θανάτου · ει γαρ αι manus pseudoapostolorum et operariorum doloso
χείρες των αποστόλων εψηλάφησαν περί του λόγου rum , qui transfigurantur in angelus justitiæ , con
της ζωής , μήτι αι χείρες των ψευδαποστόλων και Irectaverint de verbo mortis : el si oves Christi au
εργατών δολίων, μετασχηματιζομένων εις αγγέλους diunt vocem ejus " , nunquid etiam quæ non sunt
δικαιοσύνης, ψηλαφώσι περί του λόγου του θανάτου ejus oves , ad quos dicitur : Vos non estis ex ovibus
και εί τα πρόβατα Χριστού ακούει της φωνής αυτού , meis 33 , audiant vocem mortis. Proinde vide ne forle
μή ποτε τα μή αυτού πρόβατα προς ούς λέγοι άν : eliain sit odor mortis in his vibicibus,quie ex peccato
Υμείς ούκ έστε εκ των προβάτων των εμών , ακούει proveniunt , de quibus dictum est : Feιuerunt et cor
της φωνής του θανάτου . "Ορα ει μη οσμή θανάτου ruplæ sunl vibices meæ 3* ; et odor mortis in Lazaro ,
έστιν εν τοίς από της αμαρτίας μώλωψι , περί ών antequam a mortuis resurgerel ; quem nolentes
είρηται : Πρoσώζεσαν», και εσάπησαν» οι μώλωπές odorare apostoli dicebant Servatori : Domine , jam
μου και οσμή θανάτου εν τω Λαζάρω, πριν αναστή- fetet ; quatriduamus enim est 85. Αι vero quod ad mor
ναι εκ νεκρών : ης μή βουλόμενοι οσφραίνεσθαι οι tis odorem allinel, qui mente cernitur, et ad odo
απόστολοι έλεγον (52) τώ Σωτηρι τό· Κύριε , ήδη Β rem vitae , apostolicum illud observemus necesse est :
όζει: τεταρταίος γάρ έστιν. Εις δε το περί της Christi bonus odor sumus Deo in omni loco : in his
νοητής οσμής θανάτου , ή οσμής ζωής παρατηρείν φui servantur, et in his qui pereunt : istis quidem odor
δεήσει το αποστολικόν ούτως έχον · Χριστού ευωδία morlis in mortem , illis vero odor vitæ in vilam 36 :
εσμέν τω Θεώ εν παντί τόπω, εν τοις σωζομένους , bonus enim odor Christi sunt in omni loco,et haud .
και εν τοις άπoλλυμένοις , οίς μέν οσμή έκθανάτου quaquam malus odor, homines in Christo . Verum
εις θάνατον , οίς δε οσμή εκ ζωής εις ζωήν ευωδία eniinvero quoniam ut corporalis bonus odor animal a
μεν γάρ Χριστού εισι, και ουδαμώς δυσωδία, εν παν quædam perimere dicitur , sic etiam, propler præce
τί τόπω οι εν Χριστώ άνθρωποι. Αλλ' επεί ώσπερ ή dens vitium , bonus Christi odor his qui suint ex moite,
σωματική ευωδία τινά των ζώων λέγεται αναιρείν , fit in morlem ipsorum , cum interim his qui sunt ex
ούτως διά την προγενομένην κακίαν και η Χριστού vila , flat in vitatm . Ηaec nobis visa sunt esse adjacertia
ευωδία γένοιτο άν τισι τοις εκ θανάτου εις θάνατον disputationi de gustando mortem , vel de vivendo
αυτών, τοϊς δε εκ ζωής αποβαίνει εις ζωήν (53) . Ταύ aut non videndo morlem . Post hæc (Judæi ] non vi
τα παρακείμενα ημίν έδοξεν είναι τη εξετάσει του dentes quantum præstaret Christus patriarchis et
γεύεσθαι θανάτου, και του θεωρείν , ή μη θεωρείν , prophetis, ac ne Messiani quidem esse credenles
τον θάνατον . Μετά ταύτα μη θεωρούντες όσω υπερ- " Ialia tantaque docentem, addubitant dicentes : Num
έχει Χριστός των πατριαρχών και των προφητών , tu major es palre noslro Abraham , qui mortuus est 87 ?
αλλά μηδε πιστεύοντες Χριστόν είναι τον τηλικαύτα Non videit autem, quod qui genitus est ex Virgine ,
διδάσκοντα , επαπoρoύσι λέγοντες: Μή συ μείζων non solum Abrahamo ipso, verum etiani quocunque
ει του πατρός ημών Αβραάμ, όστις απέθανεν ; ex mulieribus genito sil major ; 368 itemque
Ούχ ορώσι δε , ου μόνον του Αβραάμ, αλλά και παν . omnibus prophetis, prophelatus ab ipsis ; atque
της εν γεννητοίς γυναικών και εκ της Παρθένου γεγεν omnibus qui morlui fuerint, quia ipsos vivificave
νημένος , και των προφητών πάντων και προφητευόμε ril : nec hoc, quia seipsum talem fecerit, sed quia
νος υπ' αυτών, και των αποθανόντων ο ζωοποιήσας isthuc a Patre acceperit. Ut enim Paler rilam habet
αυτούς, ουχ εαυτον ποιήσας τοιούτον , αλλ' από του in semetipso , sic dedit eliam Filio , ut vilam habeat
Πατρός λαβών . " Ωσπερ γαρ ο Πατήρ έχει ζωήν εν in semetipso 38 , Filio non valente a seipso facere
εαυτώ, ούτω και το Υιώ ζωήν έδωκεν έχειν εν quidquam , nec quærente voluntatem suanı facere,
εαυτώ, ου δυναμένω ποιείν αφ' εαυτού ουδε έν, και sed ejus qui misit illum 38. Dicunt eliam : Quem
ζητούνται το θέλημα του το εαυτού , αλλά το θέλημα leipsum facis 0 ? quippe qui non viderant
του πέμψαντος αυτόν. Και το Τίνα σεαυτόν ποιείς ; p quoniam non seipsum fecerat Jesus quod est :
μη τεθεωρηκότων ήν φωνή , ότι ουχ εαυτόν ο Ιησούς quam ob causam etiam videtur mihi ad hoc re
πεποίηκεν όπερ εστίν · διόπερ και προς τούτο δοκεί spondere , docens quis ipsum fecisset id quod erat :
μοι αποκρίνεσθαι , διδάσκων τις αυτόν εποίησεν όπερ Si ego glorifico meipsum , gloria mea nulla est ; est
ήν, το Εάν εγώ δοξάσω εμαυτόν, ή δόξα μου ου
Paler, qui me glorificat" . Sed hæc hoc in loco fic
δέν έστιν· έστιν ο Πατήρ ο δοξάζων με . Και ταύ
τα δε , αυτάρκη περιγραφήν ειληφότος του εικοστού nem sumant, cum tomus vicesimus explanationum
Ευαγγέλιον εξηγητικών in Evangelium a Joanne traditum circumscriptionem
των εις το κατά Ιωάννην
τόμου , την περιγραφήν ενταύθα ειληφέτω, ίνα , Θεού sufficientem acceperit, ut, Deo nobis revelanle, quæ
αποκαλύπτοντος ημίν τα εξής , θεωρήσωμεν εν τω restant, consideremus in sequenti lomo, prosequen

30 1 Ioan, 1 , 1 . 35 I Cor. X1, 13, 15 . 35 Joan . Χ , 27 . 38 ibid . 26. 86 Psal. ΧΧΧνιι , 6. 35 Joan . ΧΙ , 59.
16 | Cor. 1 , 15 , 16. 81 Joan. νιι , 33. 28 Joan. v, 26. 39 ibid . 19 , 30 . 40 Joan . vill , 53. 1 ibid. 54.
(32) Οι απόστολοι έλεγον , etc. Apostolis tribuit (53) Codex Regius , male , τοίς εις ζωής αποβαί
Marthæ diclum Joan . X1 , 39. νει η ζωή .
679 ORIGENIS 680

les ab illis verbis : Respondit Jesus : Si ego glorifco A μετά ταύτα από του : 'Απεκρίθη ο Ιησούς : Εάν
meipsum , gloria mea nihil est . εγώ δοξάσω εμαυτόν , η δόξα μου ουδέν έστιν.
Λείπουσιν οι τόμοι είκοστος πρώτος , και είκοστος δεύτερος , και είκοστός τρίτος , και είκοστος τέ
ταρτος , και είκοστος πέμπτος, και είκοστος έκτος, και είκοστος έβδομος .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ ΚΗ '.

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS VICESIMUS OCTAVUS .

369 1. Qui naturas numerorum investigarunt , B 1. Οι φύσεις αριθμών (34) έρευνήσαντες πρώτον
primum quidein perſeclum defiviverunt esse sex , μεν τέλειον τον εξ ειρήκασι , τους εαυτού μέρεσιν
qui ex suis ipsius constal partibus, ex concretione ιστάμενον, έκ τε της συνθέσεως του από μονάδος δι
scilicet duplicati ab unitate, ( id est unius et duo πλασιαζομένου ενός και δύο (έστι τρία αριθμός πρώ
rum , quod est tria , numerus primus), el ex eo in της [ 55 ]) , και του εφ' όν έφθασεν ο διπλασιασμός, λέ
quem pervenit duplicatio , quod est duo : multipli γω δε του δύο γενόμενος γάρ ο δύο επί τόν τρία τ .
calus enim duo per tria , effecit sex . Secundum ποίηκε τον έξ· δεύτερον δε τελειόν φασιν είναι τον
autem perfeclum dicunt esse viginti et octo, con είκοσι και οκτώ, συνιστάμενον έκ τε του συνθέτου των
stantem ex concretione duplicatorum ab unilale, από μονάδος διπλασιαζομένων, έως γένηται πρώτος
donec fiat primus numerus ; el ex eo in quem ter αριθμός , και του εφ' ον έφθασεν ο διπλασιασμός τέσ
uninavit duplicatio : porro quatuor est ille , qui ab σαρα μεν γάρ έστιν και από μονάδος διπλασιαζόμενος
unitale est duplicatus , in hunc modum , unum , duo, εν τώ, έν , δύο, τέσσαρα » επτά δή τούτων σύνθεσις,
qualuor : horum autem concrelio est seplem , qui και αυτος πρώτος αριθμός υπό μονάδος μόνης με
et ipse primus est numerus ab unitate sola dimen- τρούμενος γινόμενος δε και τέσσαρα επί τον επτά,
sus : multiplicatus autem qualuor per seplem , oclo πεποίηκε τόν είκοσι και οκτώ, και αυτόν τους εαυτού
et viginti numerum effecit , qui et ipse par est suis C μέρεσιν ίσον. Διά τούτο δ' , oίμαι , ράδιον διαλαμβάνε
partibus. Hanc ob causam Musen reor in omni ται από του παιδευθέντος εν πάση σοφία Αίγυπτίων(56)
(54) Οι φύσεις αριθμών , etc. Antequam ad ul assumpserunt, prius assumpserunt : vult autem lum
teriora progrediamur, huc referendus est Eusta in superioribus, liim in inferioribus, nil tale prise
Thii Antiocheni locus, in quo profert depromplum cessisse , ut probet verba, sed non lapides assum
ex Origenis in Joannem Commentariis fragmentum , psisse perperam in illum . » Cæterum de numero
jisque adeo , qui hic desiderantur, tonis . Sic ille senario qui perfeclus bic esse dicitur, sic Orige
lilbro De Engastrimytho : Ουκ έλαττον δε και το nes all psalnum Lxvi , 2, in Calena Corderiana :
της λιθοβολίας δράμα θεωρών, επειδή και τούτο πει εν ξς' τέτακται αριθμώ, τελείω τυγχάνονται και εν
ράται τροπολογήσαι, του ευαγγελικού καταψεύδεται μονάσι και ένα δεκάσι. De psalmo sexagesimo sexto
γράμματος: Ου πάνυ τι , λέγων, εύρομεν ζητήσαν- Ioquitur. Ει ad Μatth, x , I, in Calena Possiniana:
τες εν τοις προ τούτου , ότι εβάστασαν οι Ιουδαίοι λί Τέλειος γάρ έστι ο εξ αριθμός . Ει supra Ion. in
θους ένα λιθάσωσιν αυτόν. Είτα μετ ' ολίγα φησίν : Joan., n . 23 , οι δε επιστάται εξακόσιοι τυγχάνοντες
Ει γάρ πάλιν έβάστασαν , πρότερον εβάστασαν: άνω τω του εξ τελείω αριθμώ οιονεί εφ' εαυτόν πολυπλα
δε και κάτω βούλεται κατασκευάσαι, μη προηγεί σιαζομένω συνάπτονται. Ηυκτιυς.
σθαι , και άλλην όμοίως εκδοχήν, ίνα συστήσειεν, ότι (55) Τρία αριθμός πρώτος . Psellus Compend . de
λόγους, αλλ ' ουχί λίθους εβάστασαν αμελητί κατ' Arithmel.:( Primni (numeri) sunt quos sola melilor
autoū . Quorum hanc dedit interpretationem Leo unitas : id genus sunt, iria , quinque, sepiem ( sola
Allatius : « Neque minus his dum lapidationis fa- D quippe unitate meliri eos possumus) eorumque as
clum speculatur, illud etiam ac si per tropos faciun Saniles. » Ila Origenes paulo post : Επτά δή του
in aliam sententiam educere obnilens, in evangeli των σύνθεσης, και αυτός πρώτος αριθμός υπό μονά
cis verbis mire mentiliir. Licet, inquit, multum δος μετρούμενος . Ιo.
perscrutali ſuerimus, nondum invenimus in his, (56 ) Colex Regius, παιδευθέντος πάση σοφία και
quæ scripta sunt, Judæos arripuisse lapides, ut in Aiyuttiwy. Sed Bodleianus lectionem nosiri textus
illum injicerent. El paucis addilis : Nam si iterum exhibel, optime, ita enim Acl . vii , 22.
681 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXVIII. 689
Μωυσέως εις την της σκηνής του μαρτυρίου κατα- Α scientia et disciplina Egypliorum eruditum ,
σκευήν · αι γάρ αυλαι αι είκοσι και οκτώ πηχών το disponere facilius exstructionem tabernaculi tesli
μήκος είσι και έχρήν γε την εις δόξαν Θεού κατα monii : cubitorum enim octo, el viginti longilu
σκευαζομένην σκηνήν του μαρτυρίου μετά των εξαι dine sunt aulæ 68 : oportebatque sane, ut laberna
ρέτων αριθμών έχειν και τον είκοσι και οκτώ εφ' όν, culum Testimonii, quod in Dei gloriam construeba
ξερε αδελφέ Αμβρόσιε , φθάσαντες των εις το κατά tur, cum præcipuis numeris haberel eliam vicesi
Ιωάννην εξηγητικών (ούτος γάρ έσται , Θεού χαρι mum octavum . Ad quem , sacer frater Ambrosi,
ζομένου , εικοστός όγδοος εις το Ευαγγέλιον τόμος) , quia pervenimus (erit enim hic tomus explanatio
επικαλεσάμενοι τον τέλειον και τελειότητος χορηγός num in Evangelium a Joanne (radilum , Deo lar.
Θεόν δια του τελείου αρχιερέως ημών Ιησού Χριστού : giente , vicesimus octavus) , Deuin in primis invo
έν ' ημών τον νούν δω ευρείν την περί των εξετασθη cantes perfectum , ac perfectionem suppedilantem ,
σομένων αλήθειαν, και κατασκευήν αυτών, και ούτως auctore summo sacerdole nostro Jesu Christo, ut
οδεύσωμεν και επί τα εξής . 370 nobis det intelligentiam inveniendi veritalem
rerum exquirendarum , dispositionemque earum,
sic pergemus ad ea quæ sequunlur.
2. « Λέγει ο Ιησούς : "Αρατε τον λίθον. ) Επείπερ B 2. « Dicit Jesus : Tollile lapidem " . Quoniam
ενθάδε μεν τον επικείμενον τω σπηλαίω λίθον , ουκ hoc in loco superimpositum speluncæ lapidem non
αυτός ο Ιησούς αιρεϊ, αλλά λέγει: « "Αρατε τον λί ipse Jesus tollit , sed dicit : « Tollile lapidem : , in
θον εν δε τη Γενέσει , ηνίκα λίθος ήν μέγας επί το Genesi vero 45, ubi lapis eral ingens super ore pu
στόματι του φρέατος , και συνήγοντο εκεί πάντα τα lei , el ubi congregabantur omnes greges, el revol
ποίμνια , και απεκύλιον λίθον από του στόματος του vebant lapidem ab ore pulei , et collecti polum præ
φρέατος, και συνήγοντο, και επότιζον τα πρόβατα , bebant ovibus , et rursum restituebant lapidem i
και αποκαθίστων τον λίθον επί το στόμα του φρέατος super ore pulei in locum suum ; et ubi (quia non
εις τον τόπον αυτού και το μηδέπω τούτο γεγονέναι , dum hoc factum fuisset, proplerea quod nondum
διά το μή συνήχθαι τα κτήνη, ο Ιακώβ ιδών Ραχήλ congregala fuissent jumenta) Jacob intuitus Ra
την θυγατέρα Λάβαν του αδελφού της μητρός αυτού, chelem Gliam Laban fratris matris suæ *6, et oves
και τα πρόβατα Λάβαν του αδελφού της μητρός αυτού , Laban fratris malris suæ, cum accessissel ipse re
προσελθών αυτός απεκύλισε τον λίθον από του στόμα volvit lapidem ab ore pulei , et potum præbuit ovi
τος του φρέατος , και επότισε τα πρόβατα Λάβαν του bus Laban fralris matris suæ, volumus utrosque
αδελφού της μητρός αυτού · βουλόμεθα άμφοτέρους , lapides inter se conferre , αι quod consentaneuni
C
τους λίθους αλλήλοις συνεξετάσαι , ίνα το εύλογον κα est rationi consideremus : nempe quare hoc in
τανοήσωμεν του ενθάδε μεν μη αυτόν τον Ιησούν loco non ipse Jesus suslulerit a spelunca lapidem ,
ήρκέναι τον λίθον από σπηλαίου , αλλ ' ειρηκέναι : sed dixerit : « Tollile lapidem ; , in Genesi vero ipse
« "Άρατε τον λίθον , εν δε τη Γενέσει αυτόν τον Ια Jacob revolverit lapidem ab ore putei. El animum
κωβ αποκεκυλικέναι τον λίθον από του στόματος του adhibe an dicere possimus non oporluisse ut Jesus
φρέατος . Και πρόσχες ει δυνάμεθα λέγειν , ότι του μεν tangeret lapidem spelunca superimpositum , quo
επί τω σπηλαίω λίθου , έπει το σπήλαιον μνημείον ήν, niam spelunca monumentum erat ; sed præcipere
ουκ έχρήν αυτόν άψασθαι τον Ιησούν , αλλά προστάξαι Laulum his qui muneri obeundo præerant, ut tolle
μόνον τους επιτηδείοις προς το έργον αραι τον λίθον: rent lapidem : juslum vero esse, ut ipse Jacob hunc
του δε επικειμένου το στόματι του φρέατος, και εμ- superpositum ori potei , et obstanlem quominus oves
ποδίζοντας τα πίνειν τα πρόβατα, αφ' ών έμελλεν biberent (a quibus futurum erat , ut adjuvarentur
ονήσασθαι (57) τα επίσημα , και η μερίς του Ιακώβ , nobilia , el pars Jacob ) acciperet ; cumque ad hunc
αυτόν έστι δίκαιον λαβέσθαι τον Ιακώβ , και προσελ- lapidem accessisset , revolveret eum ab ore pulei ,
θόντα τω λίθω αποκυλίσαι αυτόν από του στόματος του ul polum daret ovibus Laban fratris matris suæ.
φρέατος , ένα ποτισθή τα πρόβατα Λάβαν του αδελφού η Ae profecto opus erat , ut ad puleumipse accederel
της μητρός αυτού . Και έδει γε επί μέν του φρέατος Jacob ; extra speluncam vero staret Jesus . Vide
αυτόν προσελθείν τον Ιακώβ , έξω δε σπηλαίου στήναι vero an inspicere possis quamobrem superpositus
τον Ιησούν. Ει δε δύνασαι ( 58) επιστήσαι τι δήποτε spelunce lapis non revolvatur, sed tollatur ; a pu
επί μέν του σπηλαίου ού κεκύλισται ο επικείμενος leo autem non omnino tollatur , sed revolvalur .
αυτώ λίθος, αλλά αίρεται επί δε του φρέατος ου Oportebat quidem omnino a monumento lapidem
παντελώς αίρεται , αλλά μόνον αποκυλίεται . 'Εχρήν tolli , liec rursum volvi ; alteruin vero revolvi tan
πάντη μεν αρθήναι τον από του μνημείου λίθον , και lom a puleo : superius enim diclum est 371 quod
μή πάλιν κυλισθήναι» τον δε επί του φρέατος αποκυ
λισθήναι μόνον · (59) προείρηται γάρ, ότι απε...... gloriam Dei , considerantes magnitudinem ejus
» Act . νιι , 22 . 43 Exod . XXVI , 2. 5% Joan. ΧΙ , 39. 55 Gen. ΧΧΙx , 2 , 3 . 66 ibid. 10
( 57) Codex Bodleianus , recte, oνήσασθαι · Regius , (58) Ει δε δύνασαι. Ferrarius Ιegebat ιδε δε ει
male , νεόνασθαι . Ιbidem pro αυτόν έστι δίκαιον λα δύνασαι .
Głogar, quemadmodum legitur in codice Bodleiano, ( 59) Προείρηται γάρ, ότι απε ... Hec in colici
" dex Regius perperam label αυτός έστι λαβέσθαι . bus lum Regio , lum Bodleiano, excipit lacuna ise
PATROL . GR. XIV , 22
 633 ORIGENIS 684
fdei, que est ad justitiam , credamus . Quod si ali- A δόξαν Θεού , νοήσαντες το μέγεθος της εις δικαιοσύνης
quis ex eorum numero qui se credidisse existi λογιζομένης (60) πίστεως πιστεύσωμεν. Ει δέ τις ου
mant, nondum gloriam Dei vidit, is discat se argui δέπω είδε (61 ) την δόξαν Θεού των οιoμένων πετι
non credidisse, eo quod nondum vidit gloriam Dei : στευκέναι , μανθανέτω (62) , ότι ελέγχεται , δι' ών ου
mentiri elenim ille non novit, qui non solum uni δέπω είδε την δόξαν του Θεού , μή πεπιστευχώς
Marthæ, verum etiam cuicunque dicit : « Si credi άψευδής γαρ ο μή Μάρθα μόνη , αλλά και παντί τω
deris , videbis gloriam Dei " . ) λέγων το : Εάν πιστεύσης , οψε την δόξαν του
Θεού . »
3. « Sustulerunt ergo lapidem *8. Ut lapis spe 3. « Ηραν ούν τον λίθον. » Η βραδύτης του άρθη
luncæ imposilus tardius tolleretur , soror defuncli ναι τον επικείμενον τω σπηλαίω λίθον από της αδελ
fecit : quæ veluti his, quibus jusserat Jesus dicens : φής του τετελευτηκότος γεγένηται· οιονεί γάρ ενεπό
Tollile lapidem , , obstilit, cum dixisset : « Jam δισεν οίς προσέταξεν ο Ιησούς, είπών : « "Αρατε τον
fetet ; quatriduanus enim est * ; » et sane ni coer λίθον ,Σφήσασα: " Ηδη όζει: τεταρταίος γάρ έστιο ,
* cita fuisset Marthse infidelitas, dicente illi Jesu : και ει μή εκεκώλυτό γε ή της Μάρθας απιστία , εί
( Nonne dixi tibi , quod si credideris, videbis glo πόντος αυτή του Ιησού : « Ουκ είπόν σοι, ότι, εάν
riam Dei 50.51 ? s haudquaquam qui audierant, « Tol- Β πιστεύσης,όψει την δόξαν του Θεού ; » ουκ αν οι ακού
lite lapidem , » sustulissent lapidem . Age enim po σαντες: • "Αρατε τον λίθον , και ήραν τον λίθον. Φέρε
natur, cum diceret Jesus, « Tollile lapidem , » de γάρ καθ ' υπόθεσιν , ειπόντος του Ιησού : « "Αρατε τον
functi sororem nec respondisse, nec dixisse : 1 Jam λίθον, και μη αποκεκρϊσθαι την αδελφήν του τετελευ
felet, quatriduanus enim est ; • quid secuturum fue- τηκότος , μηδέ ειρηκέναι: « "Ήδη όζει τεταρταίος γάρ
ral, quia scriptum ſuisset : « Dicit Jesus : Tollite έστι , και τί ούν ήκολούθησεν άν τούτο γεγράφθαι, ή
lapidem , » nisi , « suslulerunt igitur lapidem ? , τούτο και λέγει ο Ιησούς : « "Αρατε τον λίθον, ήραν
Nunc autem quæ dicuntur a sorore defuncti, inler ούν τον λίθον (62 ) ; » Νυνί δε μεταξύ του : « " Αοατε τον
hoc dictum , • Tollite lapidem, et inter illud , λίθον, και και του : Ηραν ούν τον λίθον , και τα ειρη
« sustulerunt igitur lapidem , impedimento fuere μένα υπό της αδελφής του τετελευτηκότος ενεπόδισε
quominus tolleretur lapis . Ac ne ullo quidem modo, το άρθήναι τον λίθον . Και ουκ αν ουδε την αρχήν,
etiam si sero, sublalus fuisset , nisi respondens κάν βράδιον , ήρθη , ει μη αποκριθείς ο Ιησούς προς
Jesus ad illius incredulitalem dixisset : « Nonne την εκείνης απιστίαν ειρήκει το « Ουκ είπον σοι, ότι,
dixi tibi, quod si credideris, videbis gloriam Dei ?, εάν πιστεύσης , όψει την δόξαν του Θεού ; Ο Καλών
Quamobrem bonum est, si cum quid cuique jusserit ούν το μηδέν γενέσθαι μεταξύ της Ιησου προστάξεως
Dominus, is nihil interposuerit inter ejus jussio C και του από των προστασσομένων περί ών Ιησούς
nem et operis impletionem ; opinorque sane ei , εκέλευσεν, έργου (63). Και οίμαι γε αρμόσειν τω
φui ejusmodi est , convenire ut se imitatorem Chri- τοιούτω ειπείν , ότι μιμητής γέγονε Χριστού ως γάρ
sti factum esse dicat. Ut enim Christo e dixit Deus , τούτω είπεν ο Θεός , και εγενήθησαν · ενετείλατο ,
et facta sunt ; mandavit, et creata sunt 58 ; » sic και εκτίσθησαν και ούτως το πιστό είπε μεν ο Χρι
fideli cum dixit Christus , fidelis fecit; cum Christus στος, πεποίηκε δε ούτος και ενετείλατο ούτος του
mandat, ille mandalum implevit , nihil more inter Θεού (64), ούτος δε την εντολήν πεπλήρωκε, μηδέν
ponens ; vel sibi damniβcus erit inobedientia , quia υπερθέμενος , μηδε ζημιώσας εαυτόν παρακοή του
intercedat tempus interimperium et imperii exple- μεταξύ της προστάξεως και του έργου χρόνου : νομι
lionem . Existimare enim debemus tempus illud, στέον γάρ τώ ύστερον ποιούνται το προστεταγμένων
quod interponunt aliqui, postea mandata facientes , παρακοής χρόνος είναι περί της εντολής, τον της
tempus esse inobedientiæ præcepti . Hanc etiam ob αναβολής. Διά τούτο δε και ο εν τη παραβολή του
causam qui jubetur a patre in Evangelii parabola 53 Ευαγγελίου προσταχθείς υπό του πατρός πορευθήναι
proficisci in agrum , et operari , quia non confeslim εις τον αγρόν , και εργάσασθαι , μή παραχρήμα ποιή
fecit, sed quando penitentia motus abiit, 372 D σας, αλλ' ότε ύστερον μεταμεληθείς απήλθεν, ουκ
non fecit voluntatem patris per id tempus , quod εποίησε το θέλημα του πατρός εν τω προ της μετα
intercessit, antequam pænitentia moverelur. Quo μελείας χρόνω. Διόπερ μνημονευτέον του : « Μη ανά
circa memores simus necesse est illius dicti : I Ne μενε (65) επιστρέψαι προς Κύριον, μηδε υπερβάλλου
percuncteris reverti ad Dominum , neque diſeras ημέραν εξ ημέρας , και και του : Μή είπης: Επανελ
de die in diem 66 ; et illius : « Ne dixeris : Rediens θών επάνηκε , και αύριον δώσω, δυνατού σου όντος ευ
redi, el cras dabo tibi , cum possis beneficium con ποιείν . ν Xρή τοίνυν κατηγορίαν νομίζειν είναι της
1 Joan. ΧΙ , 40 48 Ibid . 41 . 69 ] bid. 39. 50.31 Ιbid . 40. 82 Psal . ΧΧΧιι , 9 . 58 Μatth . XXI , 28, 29 ,
** Eccli. v, 8.
gens paginas fere duas complexa , quam in codice male , μανθάνεται .
itidem suo reperit Ferrarius ; unde tres illos codi ( 62" , Locus, ut videtur, mendosus, quem vel ali
ces ex uno fonte profectos fuisse perspicuum est. ter legit vel conjecturaliter reddidit interpres
(60) Codex Regius , male , της σης δικαιοσύνης λο Epit. PATROL .
γιζομένης . (63 ) Codex Bodleianus , έργου , Regius, έργων.
(61 ) Codex Bodleianus , optime, είδε · Regius , (64) Ούτος του Θεού . Lege : ο Υιός του Θεού.
male , είν . (65) Codex Bodleianus, ανάμενε: Regius, αναμένα .
(62 ) Codex Bodleianus , recle , μανθανέτω: Regius,
 685 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XXVIII . 686

Μάρθας βραδύτερον γεγραμμένον τό : Ηραν ούν A ferre 88. » Itaque necessario nobis existimandum
τον λίθον ,και δέον εξής αυτό ειρήσθαι τω " « Λέγει ο Ιη est, accusationem esse Marthiæ , quod tardius scri
σούς : "Αρατε τον λίθον. » ptum fuerit : « Sustulerunt igitur lapidem : , cum
alioquin res postularet, ut cum dixisset Jesus, Tollite lapidem , ; deinceps sequeretur, « Tulerunt ergo
lapidem . )
4. « Ο δε Ιησούς ήρε τους οφθαλμούς άνω, και 4. ( Al Jesus sustulit oculos sursum , et dixit ,
είπενταγεγραμμένα. Περί των οφθαλμών Ιησού και quæ scripta sunt 86. De oculis Jesu , deque eorum
της σχέσεως αυτών πρός τινας επιμελώς τηρητέον, habilu erga quosdam , diligens observalio inquisi
και εξεταστέον οίον εν μέν τω κατά Λουκάν, ότε tioque est adhibenda . Verbi gratia , in Evangelio
έμελλε λέγειν τους μακαρισμούς , και την εξής αυτούς Lucæ dicturus beatitudines , hisque conjunctam
διδασκαλίαν , « επάρας τους οφθαλμούς αυτού εις τους doctrinam , ( elevatis oculis in discipulos suos di
μαθητάς αυτού έλεγε και νυνι δε « ήρε τους οφθαλμούς cebat 18 ; , nunc autem ( sustulit oculos suos sur
αυτού άνω , και είπε ο διδασκόμεθα γαρ από μέν του sum , et dixit : ) a primo . namque dicto monemur
προτέρου , ότι μή κάτω εισίν οι του Ιησού μαθηται · Β discipulos suos inferne non esse , quam ob causam
διόπερ επαίρονται οι οφθαλμοί του Διδασκάλου εις αυ elevantur Magistri oculi in eos, in quos dignum
τους , οίς άξιον ήν επάραι αυτόν τους εαυτού οφθαλ erat ut suos ipse oculos allolleret. Hoc autem , quod
μούς . Διά δε του νυν εξεταζομένου, ότι μετέθηκεν nunc tractamus , edocemur Jesum intelligentiam
εαυτού το διανοητικών από της προς τους κάτω όμι- humanam transtalisse a consuetudine quam habe
λίας, και ανήγαγε , και ύψωσε προσάγων αυτό τη πρός bat cum his qui inferne degebant, eamque in su
τον υπεράνω πάντων Πατέρα ευχή . Αλλά και είπερ blime elevasse et exaltasse , evehens eam per pre
μιμητής Χριστού έστι Παύλος , και οι παραπλήσιου cationem ad Ρatrem super omnia exsistentem . Quin
αυτώ , ανάγκη τον κατά ζήλον και μίμησιν της Χρι etiam Paulus cum sui siinilibus, quandoquidem imi
στου ευχής ευξόμενον , άραντα τους οφθαλμούς της Calor Christi est 88 , exemplo et imitatione preca
ψυχής άνω, και αναβιβάσαντα αυτούς από των τήδε ionis Christi precaturus , necessario allollere de
πραγμάτων , και μνήμης, και εννοιών , και λογισμών , bet oculos animz sursum , eosque abducere a rebus
ούτως ειπείν τω Θεώ τους λόγους της ευχής τους presentibus, neinpe a memoria , a considerationi
περί μεγάλων και επουρανίων, μεγάλους και επουρα- bus, atque cogitationibus , sicque Deo dicere pre
νίους. Ει δέ τις πρός ταύτα ανθυποίσει τον μηδε τους calionis verba magna , eaque celestia , de rebus
οφθαλμούς επάραι θελήσαντα τελώνην, και τύψαντα C magnis, deque supercelestibus . Verum si quis op
εαυτού το στήθος , και είπόντα: « Ο Θεός , ιλάσθητί posuerit publicanum , qui ne oculos quidem attol
μοι το αμαρτωλώ , ο λεκτέον προς αυτόν, ότι , ώσπερ lere voluerit, quique percusserit pectus suum di
ου πάσιν , ουδε αει παραληπτέον την κατά Θεόν cens : « Deus, propitius esto mihi peccalori 59, 1
κύπην , μετάνοιαν εις σωτηρίαν αμέλητον (66) έρ- haie est respondendum : quemadmodum neque
γαζομένην, αλλ' ή μόνω , και παντί τω άξια τοιαύ omnibus, neque semper assumendus est dolor, qui
της λύπης ποιήσαντι , και μέγα γινώσκοντι επ ' αυ est secundum Deum , quique operatur pæniten
τοίς και παραληπτέον γε αυτήν αμέτρο και μη tiam ad salutem 60 haud poenitendam , sed ei soli,
περίσση (67 ) , ίνα μή τη περισσοτέρα λύπη κατα et omni qui dignum aliquid tali dolore commise
ποθή υπό του Σατανά : ούτως μήποτε ου παντί rit, ob eumque dolorem resipuerit (isque sane
καθήκει μηδε τους οφθαλμούς επάραι θέλειν, ώς ουδε assumendus est cum mensura , et non exube
rans , ne exuberantiori dolore absorbeatur B1
εστάναι μακρόθεν. "Έκαστος δε εαυτόν περί των
τοιούτων κρινέτω, και δοκιμαζέτω άνθρωπος εαυτόν, 373 a Satana),ita fortassis non convenire , ut ve
και ούτως ου μόνον εκ του άρτου εσθιέτω, και εκ lint omnes semper attollere oculos , ut etiam non
του ποτηρίου πινέτω , αλλά και τους οφθαλμούς και convenit semper stare procul. Ceterum unusquis
D
έπαράτω , και αιρέτω αυτούς άνω κατά της ευχής , que seipsum de rebus hujuscemodi judicet probet.
υποτάσσων εαυτόν Θεώ , και ταπεινών εαυτόν εκείνω que homo 6s, et sic non solum ex illo pane come
λεγέτω (68) . Eί νομίζωμεν τω οπωσποτούν βιoύντι dat , et ex calice bibat, verum etiam oculos elevet ,
καθήκειν ομοίως το τελώνη μηδε τους οφθαλμούς superne eos attollens , precemque fundal subjiciens
επάραι θέλειν, ώρα λέγειν ομοίως τω μή επάραι seipsum Deo , humiliansque illi. Quod si existima
θέλειν τους οφθαλμούς, και από μακρόθεν του ιερού mus quomodocunque viventi licere , perinde ac
εστάναι δείν . Ιερόν δε ποίον αν είη η Εκκλησία publicano , nolle oculos ad celum levare , commoda
του ζώντος Θεού ; ήτις και οίκος Θεού παρά το dicemus volenti levare oculos silos , itidem ei stan
Παύλο ονομάζεται λέγοντι: « Εάν δε βραδύνω, ίν ' duin esse procul a templo , quod quale aliud erit,
ειδής πως δεί εν οίκω Θεού αναστρέφεσθαι , ήτις nisi Ecclesia Dei viventis ? quæ etiam a Paulo dici
εστίν Εκκλησία Θεού ζώντος , στύλος , και εδραίωμα tur domus Dei , dum dicit 63 : Quod si tardius

88 Prov . 11 , 28. 86 Joan. ΧΙ, 41 . 61 Lục. VỊ , 20 . 58 1 Cor. 10, 16 ; XI , 2 . 89 Luc. XVIII , 13. 66 II Cor ,
VII, 10. 61 Η Cor . 1 , 7. 611 Cor. XI , 28. 631 Τim. JJ , 15.
(66) Αμέλητον . Lego cum Ferrario αμεταμέ rario συν μέτρων και μη περισσήν.
λητον . (68) Και ταπεινών εαυτόν εκείνω λεγέτω. Pen
(67 ) 'Αμέτρων και μη περίσση . Lego cuum Fer dula oratio, quæ biulcum locum prodit.
687 ORIGENIS 689

venero , οι noris quomodo oporteal te in domo Dei A της αληθείας και "Ωσπερ ού παντί καθήκει μη
versari, quæ est Ecclesia Dei viventis , columna , et χρήσθαι το άρτω, και μη πίνειν εκ του ποτηρίου, και
basis veritatis. » Ui igitur non decet omnem non uli μή πόρρω είναι τώ οίκω (68') Θεού , και της Εκκλη
illo pane, el non bibere ex illo calice , et esse procul a σίας : ούτως ούν παντί καθήκει το μη θέλειν επάραι
Idomo Dei , et ab Ecclesia ; sic non decet omnem τους οφθαλμούς. 'Αμαρτάνει δε εί τις , καθήκοντος
nolle elevare oculos. Peccal aulem aliquis , si , cum αυτώ επαίρειν τους οφθαλμούς , μή επαίρει και ει
deceat eum levare oculos , non levat eos ; rursum τις, καθήκοντος μη επαίρειν , επαίρει . Ο μεν ούν,
que itidem peccat, si cum eum dedeceat levare ocu . κατά το Ευαγγέλιον, τελώνης ουκ ήθελεν ουδε τους
los , eos levat. Αtque publicanus quidem in Evan- οφθαλμούς επάραι , καθηκόντως ποιών• επάραι δ'
Α4
gelio nec oculos levare volebat, decenter faciens, αν αυτούς ευλόγως ο παρών τώ Ιησου μαθητής ,
quos jare levaret discipulus Jesu assistens , cui προς όν και εντολή δίδοται η λέγουσα : Επάρετε
eliam mandatum dalur dicens : ( Altollite oculos τους οφθαλμούς υμών, και θεάσασθε τάς χώρας, ότι
vestros, el contemplamini regiones , quoniam albze λευκαί εισι προς θερισμόν ήδη . Και ο προφήτης
jam sunt ad messem 68.1 Quin prophela quoque δέ φησιν : Επάρατε εις ύψος τους οφθαλμούς
inquit : « Levate in altum oculos vestros 66 : 1 in υμών , αλλά και ένα εκατοστό εικοστό δευτέρω
psalmo CΧΧιι , qui Graduum est cantus quartus , Β ψαλμώ, όντι ωδή των αναβαθμών τετάρτη , ως καθη
tanquam qui decenter levaverit oculos suos ad Deum κόντως επάρας τους οφθαλμούς προς τον Θεόν
inquit Propheta : Ad le levavi oculos meos , qui φησιν ο προφήτης : « Προς σε ήρα τους οφθαλμούς
habitas in cælo. Ecce sicul oculi servorum ad ma μου τον κατοικούντα εν τω ουρανό . Ιδού ως οφθαλ
nus dominorum suorum ; et sicut oculi ancillæ ad μοί δούλων εις χείρας των κυρίων αυτών , ως οφθαλ
manus dominæ suæ , ita oculi nostri ad Dominum μοί παιδίσκης εις χείρας της κυρίας αυτής, ούτως
Deum nostrum , donec miserealur nostri . , Quod οι οφθαλμοί ημών προς Κύριον τον Θεόν ημών, έως
si apertius etiam docere opus est quem quidem de- ού οικτειρήση ημάς. • Ει δε και σαφέστερον χρή πα
ceal imitari Jesam superne oculos attollentem , dum ραστήσαι τίνι μεν ήδη καθήκει μιμείσθαι τον Ιη
eliam ipse allollit oculos suos ; et quisnam hoc σούν άραντι τους οφθαλμούς άνω, εν τω και αυτόν
facere non debeat , sed publicani imitatione , non επαίρειν εαυτού τους οφθαλμούς, και τίνι τούτο μεν
solum procul a tenplo stare , verum etiam non ου καθήκει , ομοίως δε τώ τελώνη ου μόνον μακρόθεν
velle oculos altollere , in medium adducemus ex Da εστάναι του ιερού , αλλά μη θέλειν επάραι τους
niele quae scripta sunt deiniquis senibus amatoribus οφθαλμούς , παραθησόμεθα εκ του Δανιήλ τα περί των
Susannae , hunc in modum 374 se babentia 67 : ερασθέντων της Σουσάννης ανόμων πρεσβυτέρων,
C
« Et averlerunt mentem suam , et declinarunt ocu ούτως έχοντα: « Και διέστρεψαν τον εαυτών νούν,
los suos , ne in cælum suspicerent, neque memores και εξέκλιναν τους οφθαλμούς αυτών, του μή βλέ
essent judiciorum justorum . » Adducemus etiam in πειν εις τον ουρανόν, μηδέ μνημονεύειν κριμάτων
medium quæ de Susanna scribuntur hoc modo δικαίων » και τα περί της Σουσάννης τούτον είρη
dicta 68 : « At illa flens suspexit in cælum , quoniam μένα τον τρόπον · « Ή δε κλαίουσα ανέβλεψεν εις
cor ejus fidebat Domino . , Observa enim in istis, quod τον ουρανόν , ότι ην η καρδία αυτής πεποιθυία επ .
qui averterani mentem suam , declinarunt oculos Κυρίω , παρατηρει γαρ εν τούτοις , ότι οι μεν
suos , ne in cælum suspicerent; ea vero quæ Do διαστρέψαντες τον εαυτών νούν εξέκλιναν τους
nmino fidebat , consequenter fiducie quam habebat οφθαλμούς αυτών του μη βλέπειν εις τον ουρανόν
in Domino , suspexerit in cælum . Decebat enim 'pre η δε , πεποιθυία επί τω Κυρίω ακολούθως τω τετοι
caluram , ob fiduciam continentiæ suspicere in θέναι επί τω Κυρίω , ανέβλεψεν εις τον ουρανόν.
cælum , superneque oculos altollere ; seniores vero "Έπρεπε τοίνυν τη μεν επί τη περί της σωφροσύνης
decebat nolle oculos levare , atque etiam procul, παρρησία μελλούση εύχεσθαι αναβλέπειν εις τον ου
perinde ac publicanus , stare verberareque pectora ρανόν, και αίρειν τους οφθαλμούς άνω : τοις δε
sua et dicere : « Deus , propitius esto mihi pecca- D πρεσβυτέροις, ει καθ' υπόθεσιν μετά το διαστρέψει
lori 69 ; , si supponatur , postquam averlerant men τον εαυτών νούν, και εκκλίναι τους οφθαλμούς εαυ
1em suam, declinaveranique oculos suos , ne suspi- των , του μη βλέπειν εις τον ουρανόν , μηδε μνημο
cerent in cælum , neque recordarentur justorum νεύειν κριμάτων δικαίων , μετενόουν , πείραν μεν
judiciorum , eos resipuisse, alque post dolum inten προσαγαγόντες τη γυναικι , μη τυχόντες δε του επι
tatum mulieri , impotes facii facios precari . Cele- θυμουμένου και μετά τούτο ηύχοντο , και μη θέλειν
rum erigentis oculos sursum , eosque decenter eri τους οφθαλμούς επάραι , ή και πόρρωθεν ομοίως τα
gentis in cælum officium quoque erit sustollere τελώνη έστηκέναι , και τύπτειν εαυτών τα στήθη ,
manus sanctas , præsertim quando absque ira et και λέγειν · Ό Θεός , ελάσθητί μοι το αμαρτωλώ.»
disceptationibus 70 emillit precem . Sic enim nostris Του δε αίροντος τους οφθαλμούς άνω , και επαί
etiam oculis sursum per cogitationem et contem ροντος αυτούς καθηκόντως εις ουρανόν είη καθήκον
plationem erectis , atque eliam manibus ipsis erectis και το επαίρειν οσίους χείρας , μάλιστα ότε χωρίς
64 Luc . Χν111 , 13. 65 Joan . IV, 35 . 66 Isai . XL , 26. - 67 Dan . Xu , 9. 68 ibid. 55. 60 Luc. 111 , 13.
10 | Tim . 11 , 8.
(68' ) Forte leg. του οίκου , el πιό , ου Ιoco oύν . EDIT . PATROL .
689 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 600

οργής και διαλογισμών (69) αναπέμπει την ευχήν . A per actiones sustollentes atque exaltantes animam,
Ούτω γαρ και των οφθαλμών αιρομένων άνω, διά Moseos more 71 ita sustollentis manus , ut etiam
της εννοίας, και της θεωρίας , και των χειρών επαι diceret : « Elevatio manuum mearum sacrificium
ρομένων έν πράξεσιν έπαιρούσαις , και ύψούσαις την vespertinum "8 ; » Amalecitæ , et omnes invisibiles
ψυχήν , ώς επηρε Μωϋσής τας χείρας, ώστ ' αν εί inimici vincentur ; Israelitæ vero, nempe cogitatio
πείν • • "Έπαρσις των χειρών μου θυσία εσπερινή , και nes nostræ vincent. Hactenus de eo quod est, « sus
'Αμαληκίται μεν και πάντες οι αόρατοι εχθροί ήτ tulit oculos Jesus sursum , et dixit , , in quem lo
τηθήσονται , οι εν ημίν δε Ισραηλίται , λογισμοί νι cum diximus quæ nobis sunt visa conducere.
κήσουσι . Τοσαύτα και εις τό : « ' Ο Ιησούς ήρε τους οφθαλμούς άνω , και είπε , και κατά τούτο φανέντα ημίν
ακόλουθα .
5. « Πάτερ , ευχαριστώ σου, ότι ήκουσάς μου. Εγώ 5. « Pater, gratias ago tibi , quoniam audisti me.
δε ήδειν , ότι πάντοτε μου ακούεις · αλλά διά τον Ego autem sciebam quod semper me audis ; sed
όχλον τον περιεστώτα είπον , ίνα πιστεύσωσιν , ότι propter turbam quæ circumstal , dixi , ut credant
σύ με απέστειλας. » Είπερ τοις αξίοις των εν σαρκί quod tu me miseris 18. Si orantibus viris probis
ζώντων , και μη κατά σάρκα στρατευομένων ευχο- Β in carne viventibus , nec secundum carnem militan
μένους , τοιαύτη τις λέγεται υπό Θεού περί της ευ libus " h, tale quiddam promisit Deus pro eorum
χής αυτών επαγγελία: « Και έτι λαλούντός σου prece : « Eliam adhuc loquente le , dicam : Ecce
ερώ : Ιδού πάρειμι , και τι χρή νομίζειν επί του Σω adsum 78, , quid censendum est de Šervalore et Do
τηρος και Κυρίου ; ή , « Πρίν λαλήσαι σε , ερώ : Ιδού mino ? nonne hoc : « Antequam loquaris tu , dicam :
πάρειμι ; "Αμα γάρ ήρε τους οφθαλμούς άνω, και Ecce adsum ? » Simul enim ( suslulit oculos sursum ,
είπε . » Τι δε είπεν ; Εί οίόν τε έστιν ώς εν τοιούτοις et dixit. , Quid dixit ? Si fieri potest ut conjectemus
στοχάζεσθαι (70) , ακολούθως τω · « Πριν λαλήσαι σε , in talibus, 375 consequenter huic dicto : « Ante
ερώ : Ιδού πάρειμι , και ένα πλείον ή το προς τον Σω quam loquaris lu , dicam : Ecce adsum , , ut majus
τήρα ( 74 ) λεγόμενον παρά το εν τη προς τους δικαίους sit quod dicitur ad Servatorem , quam quod scri
επαγγελία γεγραμμένον · « "Ετι λαλούντός σου έρεί· ριum fuerit in promissione , que est ad sauctos,
Ιδού πάρειμι . Τί ούν είπε ; Προέθετο μεν ειπείν nempe : 1 Adhuc te loquente, dicam : Ecce adsum , e
ευχήν προλαβόντος δε την ευχήν αυτού του ειπόντος Quid , inquan, dixit ? Proposuerat Servator precari,
αν αυτό : « Πριν λαλήσαι σε , ερώ: Ιδού πάρειμι, » sed præoccupaole illius precationem illo qui ei
αντί της κατά πρόθεσιν αν λεχθείσης ευχής λέγει dixeral : « Anlequam Ioquaris 24 , dicam : Ecce ad
την επί τω προλαβόντι την ευχήν ευχαριστίαν · και C sum , pro precatione , quam aninιο conceptain
ας επακουσθείς εφ ' οίς ενενόησε μόνον , ου προήνεγκε dicturus erat Patri , qui præoccuparal preces, gra
δε τώ εύχεσθαι, φησί • Πάτερ, ευχαριστώ σοι , ότι tias agit : et quasi exauditus fuisset propter ea quæ
ήκουσάς μου . » "Έμελλεν ούν εύχεσθαι περί της animo lantum conceperat , non tamen protulerat
Λαζάρου αναστάσεως , και προλαβών αυτού την ευ precando , inquit : « Paler , gratias ago libi , quod
χήν ο μόνος αγαθος Θεός και Πατήρ, ήκουσε των audisti me. , Precaturus ergo erat pro Lazari re
μελλόντων λέγεσθαι εν τη ευχή , εφ' οίς εν επηκόω surrectione , et preoccupans illius precationem S0
του περιεστηκότος αυτόν όχλου αναπέμπει αντί ευ lus ille bonus Deus 76 et Paler, audivit quæ dicenda
χής ευχαριστίαν ο Σωτήρ, δύο άμα ποιών, και ευ erant in precatione , pro quibus in frequenti audi
χαριστών εφ' οίς έτυχε περί του Λαζάρου, και πι Lorio circumstantis ipsum turbæ , precum vice re
στοποιών των περιεστηκότα αυτον όχλον · έβούλετο millit gratiarum actionem Servalor : duo pariler
γάρ αυτούς παραδέξασθαι ώς άρα από Θεού απεσταλ . faciens, et gratias agens pro his que de Jazaro
μένος τω βίω επιδεδήμηκεν. "Έγνω δε επακουσθείς , secutus fueral , et circumstantem sibi turbam con
επείπερ πνεύματι είδεν, ότι αποκατέστη ή του Λα firmans. Volebat enim Jesus , ul hi admillerent se
ζάρου ψυχή επί το σώμα αυτού , αναπεμφθείσα από a Deo missum , ad hanc vilam advenisse . Agnovit
του χωρίου των ψυχών. Ου γαρ νομιστέον , ότι η D autem se exauditum , quoniam spiritu noral Lazari
ψυχή του Λαζάρου παρήν τω σώματι μετά την έξο animam remissam ab animarum loco , corpori ejus
δον, και ως παρούσα ταχέως ήκουσε κράξαντος Ιη restitulam . Nec eniin censendum est quod Lazari
σου , και είπόντος : « Λάζαρε , δεύρο έξω. » "Η είπερ anima adesset corpori post suum excessumn ,
τις τούτο περί της Λαζάρου ψυχής υπολαμβάνει, και quod quasi celeriter præsens , cum clamasset 3e
πρoσίεται το περί της απαλλαγείσης ψυχής του σώ sus , disisselque : « Lazare , prodi foras " , , au
ματος άτοπον, ώς παρακαθεζομένης των νεκρώ , λε dierit , conjunctaque corpori fuerit. Alioquin si quis
γέτω πως ηκούσθη ο Ιησούς από του Πατρός , μέ hoc de Lazari anima suspicatur , absurditatemque
νοντος έτι νεκρού του Λαζάρου σώματος , και της. admittat de anima a corpore liberala , perinde
ψυχής κεχωρισμένης μεν, ώς οιηθείη άν τις (72) quasi mortuo assideal , dical quomodo auditus fue
71 Exod . Χνιι , 11 . 72 Psal . CXL , 2. 73 Joan . ΧΙ , 41, 42 . 76 II Cor. x , 3. 15 Isai . LVΙΙΙ , 9. 76 Malth.
ΣΙx , 17. 71 Joan. ΧΙ , 43 .
(69) Codex Regius, male , διά λογισμού. τον Σωτήρα .
(70 ) Codex Bodleianus, στοχάσασθαι . ( 72 ) Ως οιηθείη άν τις , etc. Theophylactus in
(71 ) Colex Bodleianus , optime, ένα πλείον ή το eumdem hunc Joannis Iocum : Μέγα δε έκραξεν ο
προς τον Σωτήρα : Regius, male, αναπλείου ή προς Κύριος διά τούτο , ίνα τα των Ελλήνων εμφράξη
601 ORIGENIS
ril Jesus a Patre , manente adhuc mortuo Lazari A τούτο λεγόντων , παρακαθεζομένης δε τω σώματι.
corpore , et anima quidem separata , ut aliquis eo
rum , qui hoc asserunt diceret, assidente aulem cor
pori . Ut enim hoc 376 concedatur , non tamen
Jesum auditum esse dicere possumus , si audiendus
erat, quod anima in corpore versaretur. Simile
opinor factum fuisse , quando archisynagogi susci
tavit filiam 78, precibus eliam pro hoc habitis. Pe
tiit enim ut rediret anima , inhabitarelque corpus
rursum. Cæterum an simile sit, necne, quod attinet
ad viduae alium qui eferebatur 19, inquires tu ipse,
ut invenias consequentiam locorum omnium ; nec
enim alioquin tales digressiones decet nos facere .
Fortasse vero cognovit eliam Jesus , talis tantusque,
Lazari animam ipsam , vel adduciam ab his quibus
hoc opus obeundum preceptum fuit , vel ab ipsa B και ιδών αυτήν εισιούσαν διά του τόπου, όθεν ήρθη
Paterna voluntate , quæ Jesum exaudieral ; qui cum
vidisset ipsam ingredientem per locum unde abla
tus erat lapis , dixit : « Pater, gratias ago tibi quod
audisti me. , Sed quoniam antehac alia eliam innu
mera petierat et fuerat consecutus , hanc ob cau
sam non propter Lazarum modo, sed etiam propter
alia priora gratias agit dicens , propter Lazarum
quidem : « Paler , gratias ago libi , quod audisti
me ; propler priora verc : « Ego autem noram
quod semper me audis : id quod lolum dixi , in
quit , turbæ circuinslantis causa , ut credant quod
lu me miseris. » Sed de hoc contextu ac Lazari
78 Luc. VΙΙ , 33. 79 Luc. VΙΙ , 12.
στόματα των μυθολογουμένων εν τω μνήματι είναι C animas esse, sed improborum , que circa illa Ioes
την ψυχήν . Valide autem exclamavit Dominus
idcirco ut Græcorum obturaret ora qui animam in
sepulcro esse fabulantur. , Stephanus Gobarus Tri
theita , apud Pholium cod . ccxxxii, inter quæstiones
utrinque disputatas , quæ fere Origenianis constant
dognialis, illiam poil: "Οτι μετά θάνατον η ψυχή
ούτε του σώματος ούτε του τάφου χωρίζεται. Και εκ
του αντικειμένου , ότι ου παραμένει τω σώματι η
ψυχή, ούτε το τάφω" Animam a morte, neque δυναμένη , τήδε φέρεται και καλινδείται , ή μέν τις
corpore, neque sepulcro excedere . Et e contrario
animam neque corpori assidere, neque sepulcro. 1
Animos, si corporibus puri exierint, ad superiora
loca evadere ; sin polluti et contaminati, circa cor
pora in monumentis versari tradit Plato in Phoe
done : Εμβριθές δέ γε , ώ φίλε , του οίεσθαι χρή εί
ναι , και βαρύ, και γεώδες, και ορατόν · δ δη και
έχουσα η τοιαύτη ψυχή βαρύνεται τε και έλκεται πά
λιν εις τον ορατόν τόπον , φόβω του αειδούς τε και
άδου , ώσπερ λέγεται
καλινδουμένη : περί, περί
α δητακαι
μνήματά
ώφθη τεάττα
και τάφους
ψυχών
σκιοειδή φαντάσματα, οία παρέχονται αι τοιαύται
ψυχαί είδωλα, αί μή καθαρώς απολυθείσαι, αλλά του
ορατού μετέχουσαι · διό και ορώνται. Είκός γε , ώ Σώ
κρατες , εικός μέντοι, ώ Κέβης και ούτε γε τας των
αγαθών ταύτας είναι, αλλά τας των φαύλων, αι περί
τα τοιαύτα αναγκάζονται πλανάσθαι, δίκην τίνουσαι
της προτέρας τροφής , κακής ούσης : « Boc nimirum
puitandum est ponderosum , grave , terrenuin , con
spicabile : quo cum circumvolulus sit animus ejus
modi, gravalur eltrahiturad conspicabilem locum , in
conspicabilis illius et inferni melu : et quemadmodum
dicitur, circa monumenta el sepulcra oberrat :ad quæ
el conspecte sunt quædam tenebrosæ animarum
imagines : quales species repræsentant hujusmodi
animæ , quæ non pure solulæ sunt, sed conspicabilis pienlize Ægyplios ideo condita diutius reservare
illius crassi aliquid adbuc retinent; ideo et conspi corpora , ne anima cilo ad alia Iranseat. Hustiue.
ciuntur . Verisimile est, Socrates , verisimile nimi
rum est, Cebes : nec vero illas bonorum hominum
"Ίνα γάρ τούτο συγχωρηθή , ουκ αν ηκούσθαι είποι
μεν άν τον Ιησούν μέλλοντα ακούεσθαι, ότι η ψυχή
ενωκίζετο τω σώματι . Το παραπλήσιον δ ' οίμαι γε
γονέναι και ότε την του αρχισυναγώγου ανέστησε
θυγατέρα, περί τούτου ευξάμενος · ήτησε γάρ επαν
ελθείν την ψυχήν, και ενοικισθήναι πάλιν τω σώ
ματι . Ει δε και περί του εκκομιζομένου υιού της
χήρας το όμοιόν έστιν , ή μη, και αυτός ζητήσεις, εν
εύρης το ακόλουθον τοϊς κατά τους τόπους όλους :
ημίν γάρ ου καθήκει τηλικαύτας ποιείσθαι παρεκβά
σεις . Τάχα δε και είδεν ο τηλικούτος (73 ) Ιησούς,
και την ψυχήν αυτήν του Λαζάρου , ήτοι αγομένην
υπό τών τεταγμένων επί τούτοις , η υπ ' αυτού του
πατρικού βουλήματος επακούσαντος τώ Ιησού
ο λίθος , είπε : Πάτερ , ευχαριστώ σοι , ότι ήκουσάς
μου . » ' Αλλ' επεί προ τούτου και περί άλλων μυ
ρίων ήτησε , και έτυχε, διά τούτο ου μόνον επί τω
Λαζάρω , αλλά και επί τοις προτέροις ευχαριστεί
φάσκων επί μεν τω Λαζάρω : « Πάτερ, ευχαριστώ
σοι , ότι ήκουσάς μου " ) επί δε τους προτέροις :
« 'Εγώ δε ήδειν , ότι πάντοτε μου ακούεις και τούτο
πάν , φησίν , είπον διά τον περιεστώτα όχλον, ένα
πιστεύσωσιν , ότι συ με απέστειλας. » Ταύτα μεν ως
προς το ρητόν και την ανάστασιν του Λαζάρου απο
δεδώκαμεν. Η δε κατά τον τόπον αναγωγή εκ των
προαποδεδομένων ου δυσχερής : ήτησε γάρ τον μετά
coguntur obversari, pænas pendentes prioris edu
cationis, quippe malü . , Hinc Origenes lib. FII
contr. Cels., num . 3 : 'Αλλά και είπερ πεπίστευται
ου παρά Χριστιανούς και Ιουδαίους μόνοις , αλλά και
παρ' άλλους πολλούς Έλλήνων και βαρβάρων, ότι ζή
και υπάρχει μετά τον από του σώματος χωρισμός και
ανθρωπίνη ψυχή..... ή δε φαύλη και υπό των αμαρ
τάδων καθελκομένη επί την γην,και μηδ' αναπνεύσαι
επί τα μνήματα, ένθα και ώφθη σκιοειδών ψυχών
φαντάσματα, etc. Αι hominum omnium , tum bono
rum tuin malorum , animas corpora post morleih
comitari veleres poetæ crediderunt. Virgilius ir
Æneid.:
Id cinerem et Manes credis curare sepullos.
llein :
Nec palris Anchisæ cineres Manesque revelli.
Ει Ovidius II Fastor . :
Terque vale dixit , cineres ler ad ora relatos
D
Pressil, el est illis visa subesse soror .
El Propertius lib. iv , eleg. 5 :
Nec sedeunt cineri Manes , et Cerberus ullor
Turpia jejuno terreai ossa sono.
Lucanus lib. vul :
Cur obicis lumulum Magno, Manesque vagantes
Includis ?
El lib . IX :
Cineresque in lillore (usos
Colligile, alque unam sparsis dale Manibus urnam .
Servius ad illud Æneid . ili :
Animamque sepulcro
Condimus.
scribit tandiu corpori obnoxiam perseverare ani
mam , quandiu durat el corpus : el peritos sa
(73) Codex Regius , είδεν ότι τηλικούτος .
6403 COMMENT , IN JOAN . TOMUS XXVIII . 694

την προς αυτόν φιλίαν ημαρτηκότα , και νεκρόν γε- A resurrectione hactenus quidem . Ceterum sensus
νόμενον τώ Θεώ , δυνάμει θεία παλινδρομήσαι επί hujus loci anagogicus, ex his quæ explicuimus, haud
την ζωήν, και έτυχε , και είδεν εν τω τοιούτω ζω est difficilis. Petiit enim Jesus ut qui peccaverat
τικά κινήματα, εφ' οίς ευχαριστεί τη Πατρί . Περι- post amiciliam quam erga se habuerat , mortuus
έστηκε δε όχλος τον τοιούτον νεκρόν μηδέπω πιστευ factus Deo , divina virtule rediret denuo ad vitam ;
όντων ότι Ιησουν απέστειλεν ο Θεός, και ότι ο Λό volique compos factus est , viditque in hujusmodi
γος ούτος θεόθεν ανθρώποις επιδεδήμηκε. Και περι bomine vitales molus : pro quibus gratias agit Pa
εστώς γε ούτος ο όχλος θαυμάσοι, ότι ούτω δυσώ tri . Circa hujuscemodi aulem mortuum stabat
δης (74) από των προς θάνατον αμαρτημάτων τις lurba nondum credentium Jesum a Deo missum fuisse,
γεγενημένος , και αποθανών τη αρετή , επαλινδρό nec Sermonem hunc divinitus ad homines accessisse .
μησεν επ' αυτήν και θαυμάσας πιστεύσαι άν ποτε Atque utinam bæc lurba circumstans miretur, quod
το ζωοποιήσαντι αυτόν Λόγω , ως θεόθεν ανθρώποις aliquis adeo felidus factus ob peccata ad mortem ,
επιδημήσαντι . morluusque virtuti , denuo ad vilam redieril ; cum
que mirata fuerit, credat Sermoni ipsam aliquando
vivificaluro , quod divinitus ad homines advenerit.
B
6. « Και ταύτα, είπών , φωνή μεγάλη εκραύγασε : 377 6. « Et hæc cum dixissel, voce magna cla
Λάζαρε , δεύρο έξω» και εξήλθεν ο τεθνηκώς δεδεμένος mavit : Lazare , veni foras : el prodit qui mortuus
τους πόδας και τας χείρας κειρίαις και η όψις αυ fueral, manus el pedes habens revinclos fasciis fu
του σουδαρίω συνεδέδετο . Λέγει ο Ιησούς αυτοίς : nereis ; et facies illius sudario erat obvincia . Dicit
Λύσατε αυτόν, και άφετε αυτόν υπάγειν . » Ιησούς eis Jesus : Solvite eum , et sinite abire 80.5 Preca
ήρε τους οφθαλμούς άνω , και έτι μέλλων εύχεσθαι lurus Jesus cum sustulisset oculos, exauditus fuil,
επηκούσθη , και αντί ευχής ευχαρίστησε κατανοήσας el precum loco gratias egit , quia diligenler per
την Λαζάρου ψυχήν εισελθούσαν εις το σώμα , και spexisset Lazari animam corpus ingressam fuisse ;
δεομένης της από προστάξεως Ιησού γενησομένης αυ- egentem superventura sibi ob jussionen Jesu stre
το εύτονίας προς το εξελθεϊν από του μνημείου . Διό nuitate et vigore ad exeundum e monumento . Quo
μετά την προς τον Πατέρα ευχαριστίαν μεγάλη έχρή circa postquam Patri gratias egissel , voce magna
σατο φωνή , δύναμιν εντιθείση το Λαζάρω , μεγάλης clamavit , robur impositura in Lazaro, magna voce
χρήζοντι , ώς ουδέπω γενομένη οξυηκόω της προκα opus habente, quia nondum acumine prædilus esset
λουμένης αυτόν έξω του μνημείου κραυγής . Και τούτο audiendi clamorem invilantem se extra monumen
δε νομιστέον άξιον είναι του Ιησού έργον, το μή μό- ο tum . Atque hoc sane opus dignum Jesu esse dicen
νον εύξασθαι ένα ζήση ο νεκρός , αλλά και εμβοήσαι dum est, ut non solum pro mortui vita orel , verum
αυτώ, και καλέσαι τον ένδον του σπηλαίου , και του etiain in illo insonel, vocelyue illum in monumento
μνημείου επί τα έξω αυτού. Xρή δε ειδέναι , ότι εισί exsistenteni et in spelunca, ad prodeundum foras.
τινες και νύν Λάζαροι (73) μετά την φιλίαν Ιησού Sed nolemus necesse est aliquos etiamnum Lazaros
ασθενήσαντες , και αποθανόντες , και εν μνημείων και esse, qui post contractam cum Jesu amicitiam in
νεκρών χώρα μείναντες μετά νεκρών νεκροί και firmali sunt el periere : qui eliam in monumento
μετά τούτο τη ευχή του Ιησού ζωοποιηθέντες , και el in mortuorum loco manserunt cum mortuis mor
από του μνημείου επί τα έξω αυτού υπό Ιησού τη ιui , et postea oratione Jesu , qui illos e monumento
μεγάλη αυτού φωνή καλούμενοι και ο πειθόμενος , ad prodeundum foras voce sua magna vocavit, vi
εξέρχεται τους αξίους της νεκρότητος δεσμούς εκ των vificati ; cui qui parel, egredilur, vinculis mortiſi .
προτέρων αμαρτημάτων περικείμενος , και την όψιν calione diguis ob priora peccala circumdalus ; et
περιδεδεμένος έτι , και μήτε βλέπων, μήτε (76) πο faciem cliamnum obvinclam habens, neque videns,
ρευθήναι δυνάμενος , μήτε τι ενεργήσαι διά τους της neque ambulare valens , neque aliquid operari pro
80 Join . ΧΙ, 43 .
( 74) Ιdem codex Regius, ούτως όχλος θαυμάσοι D fetentem e monumento auctoritate evocaverat , et
ούτω δυσώδης . verbi emissione corpora lumeſacta aniinaverat, his
(73) Xρή δε ειδέναι, ότι εισί τινες και νύν Λά omnibus silentio involulis, Lazarum amicum Do
Sapoi, eic . Eustathius Antiochenus De engastrimy mini , quem non abs re propler virtutem diligebat,
ho : Περί δε του Λαζάρου γράφων (neipe Origenes , in peccatis laborantem el mortuum transtulit. Quae
sicenim legendum , μου, μι Allatius , γράφω ) αντί nemo de justo aut dixit , aut dicta scriptis manda
του δοξάσαι την του Χριστού μεγαλουργίαν, και διά vii . Neque enim euin lam valido amore Dominus
τούτων αποδείξαι σαφώς , ότι Θεός έστιν και τον οδω prosecutus fuisset , nisi vitæ ratio quam profiteba
δότα νεκρόν εκ των μνημάτων εξουσία μεταπεμψά iur, divina fuissel. , ln quo sane , ut sæpe in aliis,
μενος , και τη του ρήματος αφέσει τα διωδηκότα σώ Origenem immerito carpit Eustachius ; nam quain
ματα ψυχάσας, ουδέν μεν ένεκα τούτου λέγει, Λάζα vis Lazaro hominem peccatis laborantem significari
ρον δε τον του Κυρίου φίλον , όν ουκ απεικότως docuerit, non ideo Lazarum peccatis laborasse vo
ηγάπα δι’ αρετήν, εις τον ασθενούντα και τεθνεώτα Juil : quemadmodum qui serpentem æneum in soli
ταις αμαρτίαις ανήγαγεν. Ουδείς δε κατά του δι ludine a Moyse Israelitis propositum , dixerit Christi
καίου ταύτα είπεν, ούτ' έγραψεν ου γάρ αν ούτως typum fuisse, non idcirco serpentem aneum Chri
ακρίτως έστεργεν ο Κύριος αυτόν , ει μη θεσπεσίας stum fuisse dixerit. Atque hæc in Origenianis ex
εξηπτο πολιτείας - De Lazaro autem scribens, cum penduntur. Huetius.
debuisset Christi ingens opus magnifacere, illogue ( 76) Codex Regius , male , μήποτε .
palam demonstrare Deum esse , qui mortuum jam
693 ORIGENIS
pler mortificationis vincula , donec Jesus jusserit sol- Α νεκρότητος δεσμούς, έως Ιησούς κελεύση τους λύσα
ventibus eum , penes quos etiam facultas est sinendi σιν αυτόν , δυναμένους και αφιέναι αυτόν απείναι,
eum abire . Et sane quisquis dicere valet : « An er Και πειράσθω γε πάς ο δυνάμενος λέγειν · « Η δοκι
perimentum quæritis in me loquentis Christi 81?, μην ζητείτε του εν εμοί λαλούντος Χριστού , και τοιου
is lenlet lalis fieri, ul sibi Christus voce magna τος γενέσθαι , ένα μεν αυτώ Χριστός φωνή μεγάλη
clamans dical : « Lázare, prodi foras ; , sibi , in είπη κραυγάσας τα μετά το αποθανείν κιρήσαντι
quam , qui posiquam mortuus fuit , invocavit qui μέν (77 ) , ουκ οξέως δέ , και διά τούτο δεομένων της
dein , sed non acute , et idcirco etiam opus habehal Ιησού κραυγής , τό : Λάζαρε , δεύρο έξω . 5 Και νό
Jesi clamore. 378 Proinde cogita eum quia Christo μισον είναι έν άδου μετά των σκιών, και των νεκρών,
recessit , ad gentilem relapsus vitam , post acceptam και έν χώρα νεκρών , ή μνημείοις , τον μετά το λα
veritatis cognitionem , el postquam illuminalus fue βείν επίγνωσιν αληθείας , και φωτισθέντα , γευσάμε
rit, gustaveritque donum superceleste , particeps νόν τε της δωρεάς της επουρανίου , και μέτοχον γε
factus Spiritus sancii , atque gustaverit bonum Dei νόμενον Πνεύματος αγίου , και καλόν γευσάμενον Θεού
verbum , virtutesque fuluri sæculi 82 ; cogita , in δημα , δυνάμεις τε μέλλοντος αιώνος, αποστατήσαντα
quam , talem in inferno esse cum umbris et mortuis , του Χριστού , και επί τον εθνικόν ( 78) παλινδρομή
in loco ac regione mortuorum et monumentis . Si- Β σαντα βίον . Επάν ούν περί του τοιούτου ελθών αυτού
mul atque igitur pervenerit Jesus ad hujuscemodi εις το μνημείον , και έξω αυτού στάς ο Ιησούςεί
hominis monumentum , et extra illud stans pro tali ξηται , και επακούσθη (79) , αιτήσας εγγένεσθαι δύνα
oraverii , et exauditus fuerit , postulans suæ voci μιν τη φωνή και τους λόγους αυτού , φωνή μεγάλη
suisque sermonibus innasci rolur,voce magna clamat κραυγάζει επί τα έξω του των εθνικών βίου , και του
illum quem sic adamabat, ad ea quæ procul absunt μνημείου αυτών , και του σπηλαίου , καλών γενόμενον
a gentilium vita , el a monumento , atque spelunca ούτω φίλον · ότε έστιν ιδείν τον ακολουθούντα τω Ιη
eorum vocans : quando Jesu sectatori licet agno . σου , τίνα τρόπον ο τοιούτος εξέρχεται μεν διά την
scere, quonam pacto talis propter Jesu quidem vo Ιησού φωνήν , έτι δε σειραις των ιδίων αμαρτημά
cem prodeat, sed adhuc suorum peccatorum spiris των δεδεμένος και έσφιγμένος , διά μέν τήν μετά
ligalus et strictus , atque ob poenitentiam quidem , νοιαν , και το ακηκοέναι της Ιησού φωνής ζών , διά
atque quia audierit Jesus vocem , vivens ; sed nec δε το μηδέπωαπολελύσθαι των της αμαρτίας δεσμών,
pedibus, quia nondum liberalus sit peccati vinculis, μηδέ ήδη δύνασθαι ελευθέρους επιβαίνειν τοις ποσίν,
liberis ingredi, nec res eximias libere operari va αλλά μηδε ενεργείν απολελυμένως τα διαφέροντα , δε
lens, manus et pedes revinclas habens vinculis δεμένος τους πόδας και τας χείρας δεσμούς νεκρών
C
mortuorum sepulcralibus. Ac talis profecto propter κειρίαις . Και ο τοιούτός γε διά την εγγενομένην αυ
in se exsistentem mortificationem , præter vincula τώ νεκρότητα , προς τους έτι των χειρών και των πο
etiam manuum et pedum , faciem quoque igno δών δεσμοίς, και την όψιν τη αγνοία κεκάλυπται , και
rantia cooperlam et obvinclam habet. Deinde quo περιδέδεται . Είτ ' επεί μή μόνον ζήσαι αυτόν βεβού
niam non tantum voluit Jesus hunc vivere , nec ληται ο Ιησούς , και εν τω μνημείο μη μένειν (80),
ainplius in monumento manere , extra monumen επί τα έξω του μνημείου ούτος ελθών δέδεται , καθώς
lum cum venisset Lazarus ligatam , ut superius di προείρηται, της ζωής (81 ) , και του εξεληλυθέναι από
clum est , faciem habens, atque impeditus, quatenus του μνημείου μή δύνασθαι , όσον δέδεται, λέγει τοις
ligatus erat , e monumento prodire, dicit illis qui δυναμένους υπηρετήσασθαι αυτό ο Ιησούς : Λύ
huic muneri obeundo idonei erant Jesus : « Solvile σατε αυτόν , και άφετε αυτόν υπάγειν' και νομίζω, ότι
eum et sinite abire; existimo quod non approbans μη συγκαταθέμενος μέν τω περί της επιστροφής μετά
rationem conversionis, postquam peccaverat ; nec το ημαρτηκέναι λόγω · έτι δε ατονών κατ ' αυτόν
adhuc valens juxta illam vivere, quod detinerentur βιούν , τώ κατέχεσθαι αυτού τάς της ψυχής πορευτι
animæ illius polentiæ , nempe eundi, operandi et κάς, και δραστικάς , και θεωρητικές δυνάμεις , ο τοι
contenaplandi , lalis prodiit e monumento , adhuc ρ ούτος εξήλθεν από του μνημείου , και έτι εστί δεδε
manus et pedes revinclos habens fasciis sepulcra μένος τους πόδας και τας χείρας κειρίαις, και η όψις
libus, faciemque suam sudario obvinciam . Sed post αυτού σουδαρίω περιδέδεται . ' Αλλ' επάν , ειπόντος
quam dicente Jesu Christo tanquam Domino : « Sol Ιησού τοϊς λύσαι αυτόν δυναμένους, διά την προστα
vile euin et sinite abire, , his qui solvere illum po ξιν ώς Δεσπότου του Χριστού , τό : Δύσατε αυτόν ,
terant, ob jussionem Jesu solutus fuit pedibus et και άφετε αυτόν υπάγειν , λυθή τους πόδας
81 H Cor . ΧΙΙΙ , 3. 83 Ηebr. VI , 4 , 5.
( 77) Κιρήσαντι μέν . Sic habet codex Regius , Regius quem secutus est Perionius, qui sic habet :
Bodleianus aulem xnpuxavti.Perionius verlit : 1 Cum Deinde quoniam eum Jesus vivere voluit , nec in
post mortem fasciis sepulturæ vinctus est. , Finxit sepulcro manere , cum ad ea quæ extra sepulcruin
sibi verbum Perionius a xelpiai , quod nusquam iuil. sunt prodiit, vinctus est , ut ante diximus, a vita,
Ferrarius videtur legisse καλέσαντι μέν . nec prodire polest e sepulcro , quandiu est ligatus :
( 78) Codex Regius, male , την εθνικήν. tum præcipii, , elc. Hæc parlim e viliosa lectione
(79) Idem codex Regius, male, èraXOÚST . profecia esse, partim male conversa mihi certissi
80) Codex Bodleianus recte habet in dévelv, in τη est . Ferrarius videtur legisse δέδεται, καθώς
Regio perperam omillitur une προείρηται , την όψιν, etc. HuETIUs .
(81 ) Καθώς προείρηται, της ζωής , etc. Ita codex
697 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 698
και τας χείρας , και αποθήται το επικείμενον αυ- A manibus , ac deposit quoil impositum 379 faciei
του τη όψει κάλυμμα αφαιρεθέν , πορεύεται τοιαύτην sua operimentum fuerat, instituit iter tale , ut etiam
πορείαν , ώστε φθάσαι αυτόν επί το ένα και αυτόν γε ipse eo perveniat, ut sit unus ex accumbentibus cum
νέσθαι των συνανακειμένων τώ Ιησού . Jesu .
7. Μετά τούτο διά το · Εξήλθεν ο τεθνηκώς, δε 7. Jam propter illud : « Prodiit qui mortuus ſne
δεμένος τους πόδας και τας χείρας κειρίαις , 5 λε ral , vinclos babens pedes el manus fasciis funereis 88,,
κτέον, ότι διαφορά εστι και των δεδεμένων τους πό dicendum est differentiam esse inter eos qui vin
δας και τας χείρας και ου ταυτόν εστι (82) την αρ ctos habent pedes et manus ; nec idem esse cæpisse
χήν του δεδέσθαι εκ του νενεκρώσθαι ειληφέναι , ώστε ligari ob mortificationem ( nunc namque xeipla.
και τους δεσμούς επιφέρεσθαι το όνομα της νεκρότη vincula morluorum significant) , el ligatum fuisse
τος ( νυν γαρ αι κειρίαι νεκρών εισι δεσμοί ) , τω δε judicio Domini, qui ingressus ut videret accum
δέσθαι (83) κρίσει Κυρίου γενέσθαι , του εισελθόντος benles, cum vidisset non habentem vestem nuplia
θεάσασθαι τους ανακειμένους, και ειδότος τον μή ένδε- lem, de eo dixit : « Ligalis illius pedibus et mani
δυμένον ένδυμα γάμου , και περί αυτού είπόντος : 1 Δή- bus , ejicile eumin tenebras exteriores 8 % . » Insuper
σαντες αυτού πόδας και χείρας εκβάλετε αυτόν εις το hoc in loco est nonnihil quod egeat inquisitione ;
B
σκότος το εξώτερον. » "Έστι δε τι εν τω τόπω δεό nempe dum dicitur Lazari « faciem sudario obvinciam
μενων διακρίσεως ,εν τω Και η όψις αυτού σουδα fuisse 8** , » et velamen impositum faciei Moysis, cum
ρίω περιεδέδετο , ) και εν τω κάλυμμα επικείσθαι το populum alloqueretur 85. Impositum namque Lazari
προσώπω Μωσέως, ηνίκα ελάλει τω λαώ: το μέν γάρ faciei sudarium legebat illius mortificatas visiones ;
επικείμενον τή όψει του Λαζάρου σουδάριον εκάλυ al vero Moysis velamen per economiam faciei illius
πτεν αυτού νενεκρωμένας τάς δράσεις το δε Μω impositum erat, ob illos es populo qui gloriam vul
σέως κάλυμμα κατ' οίκονομίαν ήν τω προσώπω αυ lus ejus intueri non poterant. Sed quæres de eo
του περικείμενον διά τους μη χωρούντας από του qui non indulus erat veste nuptiali, de quo dictum
λαού ενοράν τη δόξη αυτού . Ζητήσεις δε περί του μή es1 : « Ligatis illius manibus et pedibus, ejicile eum
ενδεδυμένου ( 84 ) ένδυμα γάμου , περί ου είρηται· in tenebras exteriores 86, » utrum perpetuo maneal
« Δήσαντες αυτόν ποδών και χειρών, εκβάλετε αυτόν vinctus, et in tenebris exterioribus inon enim ad
εις το σκότος το εξώτερον , και πότερον εισαεί μέ ditur vocabulum illud , r in sæculum , , vel , in
νει (83) δεδεμένος , και εν τω εξωτέρω σκότω (ου srcula s ), an aliquando solvendus sit ; non enim
γάρ πρόσκειται το , • εις τον αιώνα , και ή , • εις τους apparet ex his quæ de ipso dicunlur, scriptum
αιώνας ) , και η λυθήσεται ποτε : ου γάρ εμφαίνεται εκ
C fuisse de futura ejus liberalione ; nec mihi lutum
της περί αυτού λέξεως τα περί απολύσεως έσομένης esse videtur de aliquo pronuntiare quod assecutus
γεγραμμένα περί αυτού · ου δοκεί δέ μοι ασφαλές εί non fueris, præsertim cum lilleris non sit id ex
ναι μη καταλαβόντα ότιποτούν , μάλιστα το μή γε pressum . Quæres prælerea , eo quod dicat Jesus ip
γράφθαι περί αυτού , απoφήνασθαι . Ζητήσεις δε διά sis , « Solvite eum, quina0 sint hi ipsi quibus di
το· Λέγει Ιησούς αυτοίς : Λύσατε αυτόν , και τίσιν , xit : neque enim discipulis, neque circumstanti turbæ,
αυτούς και ούτε γάρ ότι μαθηταίς αναγέγραπται , ούθ ' ac ne Judæis quidem qui cum Maria erant , quique
ότι το περιεστώτι όχλω , αλλ ' ουδε ότι τους μετά Μα eam consolabantur, scriptum est eum dixisse ; sed
ρίας ούσι Ιουδαίοις , και παραμυθουμένοις αυτήν : fortasse aliquis propter contextum illum : « Acces
υπονοήσαι δ' άν τις διά τό : « "Αγγελοι προσήλθον , serunt angeli, el ministrabant ej 87 , , et propter
και διηκόνουν αυτώ, και διά την κατά τον τόπον ανα sensum anagogicum hujus loci suspicabitur illis
γωγήν , ότι μήποτε κακείνοις δύναται ειρήσθαι το etiam dictum videri posse : « Solvite eum , et sinise
« Λύσατε αυτόν , και άφετε αυτόν υπάγειν. ) abire . »
8. "Ετι ζητώ ει πεπλήρωκεν ο Ιησούς το επιφερό 380 8. Adhuc quæro an impleverit Jesus hoc
μενον τω · « Λάζαρος ο φίλος ημών κεκοίμηται , και το dictum : « Sed vado, ut a somno excitem eum 88, )
1 ' Aλλά πορεύομαι , ένα έξυπνίσω αυτόν και έφίστημι D quod illi suljungitur : « Lazarus amicus noster dor
ούν μήποτε εν τω ειρηκέναι αυτόν φωνή μεγάλη mit. Itaque inspicio an forte expletum fuerit hoc
κραυγάσαντα - Λάζαρε , δεύρο έξω • , ή γάρ μεγάλη dictum : « Vado, ut a somno excitem eum , ) cum
φωνή και η κραυγή ουκ άν άτοπως λέγοιτο εξυπνικέ Jesus voce magna clamans dixit : « Lazare, prodi
ναι αυτόν και ει δεί δύνασθαι απoφήνασθαι εν τού foras ; ; nam vox magna, el clamor, non absurde
τω μάλλον πεπληρώσθαι το : Πορεύομαι , ίνα εξυ dicetur excitasse eum . Inspicio eliam an possis
πνίσω αυτόν, ήπερ εν τω της ευχής του Υιού ακού enuntiare in hoc magis implelum fuisse illud : « Vado ,

83 Jon X1 , 44. 86 Μatth . XXII , 13. 84 * Joan . ΧΙ , 44 . 86 Exod . $ XXIV , 33 . 86 Μatth. XXII , 13.
Malib . iv , 11 . 88 Joail . XI , 11 .

(82 ) Codex Bodleianus, recle , και ου ταυτόν έστι :
Regius , ταυτόν έστι , male.
(85 ) Δεδέσθαι. Ferrarius legebat δεδεμένον.
(84) Codex Bodleianus , recle, μή ένδεδυμένου . In
edilione Uvetii deest pn.
(85) Πότερον εισαεί μένει. Sic label codex Bo
dleianus . In editione Huelii deest πότερον , et legitur,
el del uével. Ut ut esl , videtur hoc loco Origenes
aliquantisper recedere a pervulgala sua et absona
sententia, quæ damnatorum pænis finem aliquando
impositum iri decernit. Id ex iustitulo dispulalur
in Origenianis.
699 ORIGENIS 760

υι a sonno excitem eum, quam cum Paler audita A σαντα τον Πατέρα πεποιηκέναι την Λαζάρου ψυχήν
Jesu precatione , Lazari animam ſecit ad corpus επανελθείν επί το εν τω μνημείο αποκείμενον αυτού
ejus redire, quod in monuinento repositum erat. σωμα » είπoι γάρ άν τις, ότι ο μεν ακούσας εύξαμέ
Dicturus est enim aliquis Patrem cum audisset oran νου του Υιού Πατήρ εκ νεκρών τον Λάζαρον ανέστη
lem Filium , Lazari animam ex mortuis excitasse, σεν· ο δε ειπών φωνή μεγάλη, και κραυγάσας : Λά
Jesum vero voce magna cum clamasset , ac dixis- ζαρε , δεύρο έξω , και επλήρωσεν ο προεπηγγείλατο:
sel, « Lazare, prodi foras, , id quod antea promi « 'Αλλά πορεύομαι , ένα έξυπνίσω αυτόν . 5 Και ο
serat implesse, « Sed vado , ul a somno excitem τούτό γε κατασκευάζων διαφοράν διδούς του : « Λά
eum . Αιφue hoc quidem qui astruit, diferre dicens ζαρος ο φίλος ημών κεκοίμηται, και και του : « Λάζα
hoc diclum : Lazarus amicus noster dormit, , ab ρος απέθανεν , και έρεί , ότι πρός μεν το , « κεκοίμη
hoc , « Lazarus morluus est, o dicet ad vocabulum , ται , και επηγγείλατο είπών : « 'Αλλά πορεύομαι, ένα
« dormit, Jesum promisisse , dicenterm : [ ( 86 ) « Sed va εξυπνίσω αυτόν και προς δε το , απέθανεν , ουκ
do, ul a somno excitem eum ; , et ad verbum hoc, αποδέδωκε το : « Πορεύομαι , ίνα αναστήσω αυτόν εκ
( mortuus est, o non respondisse illud : ] « Vado , ut νεκρών. Αλλά ο λύων την εν τούτοις δοκούσαν είναι
suscitem eum ex mortuis. » At vero qui solvit dis διαφοράν , και διδούς τήν του Λαζάρου εκ νεκρών
crepantiam quae in his esse videtur, et dat Lazari B ανάστασιν κοινόν έργον γεγονέναι Υιού του εύξαμε
ex mortuis resurrectionem commune opus fuisse νου και Πατρός του επακούσαντος, χρήσεται και το
lum Filii precantis , lum Patris exaudientis, utelur ειρημένο υπό του Κυρίου προς την Μάρθαν λέγον
testimonio Domini ad Martham dicentis : « Ego sum τος : « Εγώ είμι ή ανάστασης και η ζωή και παρα
resurrectio et vila 89 : ) addetque illud etiam : « Ut θήσεται και το « "Ωσπερ γάρ ο Πατήρ εγείρει τους
enim Paler suscital mortuos et vivifical, sic etiam νεκρούς και ζωοποιεί , ούτως και ο Υιός ους θέλει
Filius, quos vult vivifical'. , ζωοποιεί. )
9. « Multi igitur es Judæis qui venerant ad Ma 9. « Πολλοί ούν εκ των Ιουδαίων οι ελθόντες προς
riam , cum vidissent quæ fecissel Jesus, crediderunt την Μαρίαν , και θεασάμενοι και εποίησεν ο Ιησούς (87),
in eum " . , Et sabe quemnam eorum qui demersi επίστευσαν εις αυτόν . » Και τίνα γε ουκ αν κινήσαι
admodum fuere vitio , tanquam mortificatione el προς το πιστεύσαι τα του Ιησού κηρύγματι , και
felore, quique summa mulatione facta deposuerunt, αληθώς , ώσπερεί εκ νεκρότητος και δυσωδίας , των
imperio et cooperatione Filii Dei, non solum mul πάνυ υπό της κακίας καταβεβαπτισμένων , ακροτάτη
tum felorem ex peccato contractum , verum eliam μεταβολή αποσεισαμένων τη προστάξει και συνεργεία
vincula vires animæ delinentia , nempe vires eundi του Λόγου ου μόνον την από της αμαρτίας πολλών δυσω
C
et operandi, atque etiam præterea vim contemplan δίαν, αλλά και τους κατέχοντας δεσμούς την πορευτι
di ; quemnam , inquam , non moverunt haec ad cre κήν και την δραστικής της ψυχής δύναμιν , έτι δε χωρίς
dendum , atque etiam ad vere credendum prædica τούτων και την θεωρητικήν ; Καταπλαγέντες γάρ οι
tioni Jesu ? Perculsi enim qui glorificabantur se , ιδόντες τον Ιησούν εν τοις τοιούτοις τοσούτον δεδυνημέ
multa diligentia adhibita , exerceri in verbo Dei, νον, οι αυχούντες μεν περί λόγον ασχολείσθαι Θεού,
plenitudinem vero ejus non perceperant, credide το πλήρωμα δε του λόγου μηδέπω παραδεξάμενοι,
runt videntes Jesum in talibus tantum poluisse : και πιστεύσαιεν αν μάλιστα όσοι εληλύθασιν ώς επί
381 presertimque credituri erant qui propter νεκρώ , και πάντη απεγνωσμένω, και αυτοί απογνόν
morluum et omnino desperalum, quem et ipsi de τες τον τοιούτον , παραμυθήσεσθαι την επι τη εκπτώ
ploratum habebant, ad Mariam venerant officii gra σει του αδελφού οδυνωμένην · δι' ους τάχα πλέον και
lia, plorantem ob fratris casum ; quorum etiam διά τον ταύτα παθόντα, ελθών επί το σπήλαιον του
causa potius quam ejus qui mortuus fuerat, cum νεκρού , « ήρε τους οφθαλμούς άνω , και είπε · Πάτερ,
venisset ad defuncti speluncam, « sustulit oculos ευχαριστώ σοι , ότι ήκουσάς μου · εγώ δε ήδειν, ότι
sursum, et dixit : Paler, gratias ago tibi , quod au πάντοτε μου ακούεις . » "Οτι γάρ διά τούτους μάλλον
disti me ; ego autem noveram quod semper me au D ή τον Λάζαρον ταύτην ανεφθέγξατο προς τον Πατέρα
dis 1. Quod enim horun gratia magis quam Lazari , την ευχαριστίαν , δηλον εκ του « 'Αλλά διά τον όχλον
hujuscemodi gratiarum actionem reddiderit, per τον περιεστώτα είπον , ίνα πιστεύσωσιν , ότι συ με
spicuum est ex his verbis : [ (88) « Sed propter po απέστειλας. » 'Επραγματεύσατο ούν περί του Λαζά
pulum , qui circumstat , dixi, ut credant quia lu me ρου διά τον περιεστώτα όχλον , ίν ' οι πολλοί των
misisti 98. , Lazarus ergo ei curæ fuit ,) nempe pro Ιουδαίων, ελθόντες προς την Μαρίαν, και θεασάμε
pler circumstantem turbam ; ul multi Judæorum, νοι & εποίησε , πιστεύσωσιν εις αυτόν.
qui ad Mariam venerant, quique viderunt quæ fe
cisset Jesus, in ipsum crederent.
10. Sed audi etiam de his , verum non tantum 10. Αλλά άκουε και περί τούτων, μή μόνον σωμα
corporaliter. Quidam autem ex eis abierunt ad τικώτερον. « Τινές δε εξ αυτών απήλθον προς τους
Phariseos, et dixerunt illis quæ fecissel Jesus "* , Φαρισαίους , και είπον αυτοίς & εποίησεν ο Ιησούς. »
89 Joan . ΧΙ , 25. 10 Joan . V, 21 . 91 Joan . ΧΙ , 45. 91 Joan. ΧΙ, 41 , 42. 93 ibid. 42 .
(86) Πec supplevimus e Perionio . gitur in codice Bodleiano .
(87 ) Ο Ιησούς. Deest in editione Huetii , sed le (88) Hæc supplevimus e Perionio .
701 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 702

"Έχει μέν τι η λέξις αμφίβολον : πότερον οι απελθόν- Α Νonnihil ambigui habet hic contextus ; utrum qui
τες προς τους Φαρισαίους, και είπόντες αυτούς και inde ad Pharisæos concesserant, dixerantque ipsis
εποίησεν ο Ιησούς, από των πολλών Ιουδαίων ήσαν que fecissel Jesus , essent ex ea Judeorum multi
των θεασαμένων & εποίησε , και πίστευσάντων εις tudine qui crediderant in eum , conspectis his quæ
αυτόν , βουλόμενοι και τους εχθρώς διακειμένους προς fecisset , hoc agentes, ut etiam eos lecterent qui
αυτόν δυσωπήσαι διά της περί του Λαζάρου επαγγε hostili animo erga Jesum erant affecti , nuntiantes
λίας : ή οι λοιποί παρά τους πολλούς , και πιστεύσαν quæ Lazaro evenissent ; an alii, præter illos multos
τες (89), ως μη κινηθέντες εκ του γενομένου εις την φui crediderant , ceu edito miraculo non moti ad
περί Ιησού πίστιν , ότι το όσον εφ' εαυτοίς (90) και credendum in Jesum ; imo potius, quantum in se
κατ' αυτού τους Φαρισαίους τον εν αυτοίς πονηρόν ipsis erat, Phariseos atque zelum malan in seipsis
ζήλον εγείροντες διά της περί του Λαζάρου επαγγε exsistentem excitantes contra Jesum , per ea quæ
λίας . Και δοκεί μοι τούτο μάλλον βούλεσθαι σημαί de Lazaro nuntiabant ; id quod videtur magis mihi
νειν ο Ευαγγελιστής · διό και επιφέρεται το « Συνή
significare voluisse evangelista. Quocirca subjungi
γαγον ούν οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι, και τα
tur 98 : « Collegerunt igitur pontifices et Pharisæi, ,
εξής . Πολλούς μεν ούν είπε , τους διά το θεάσασθαι
τα περί τον Λάζαρον πιστεύσαντας: ώσπερεί δε ολι- Β et que sequuntur . Multos igitur dicens , intellexit
eos qui , conspectis his quæ circa Lazarum egerat,
γωτέρους έφησεν είναι τους μη τοιούτους , είπών :
crediderant, quemadmodum pauciores dixit esse
« Τινές δε εξ αυτών απήλθον, και τα εξής. Πρόσχες
δε και τους λεχθησομένους ει δύναται ημάς κινήσαι qui hujusmodi non essent, dicens: « Quidam autem
ex ipsis abierunt, , et quæ sequuntur. Adhibe vero
προς συγκατάθεσιν , επεί μή είρηται μέν : Πολλοί ούν
εκ των Ιουδαίων των ελθόντων προς την Μαρίαν , animum his etiam quæ dicturus sum ; nempe an
και θεασαμένων & εποίησεν , επίστευσαν εις αυτόν, ad hujus approbationern movere nos possit, quod
γέγραπται δε : Πολλοί ούν εκ των Ιουδαίων οι diclum non fuerit : Multi igitur ex Judæis, nempe
hi qui venerant ad Mariam , el viderant quæ fecis
ελθόντες προς την Μαρίαν , και θεασάμενοι & εποίη
set Jesus, crediderunt in eum ; sed scriptum sit :
σεν, επίστευσαν εις αυτόν , και μάλιστα διά την
Multi igitur ex illis Judæis qui venerant ad Ma
αναγωγήν κινούμαι , μήποτε πάντες οι θεασάμενοι ,
riam , et viderant quæ fecisset Jesus , crediderunt
τουτέστι θεωρήσαντες και συνιέντες ( 91) και εποίησεν
in eum . ) Moveor præsertim ob 382 anagogen , num
ο Ιησούς, επίστευσαν εις αυτόν οι μέντοιγε απελ
forte omnes [οι θεασάμενοι , τουτέστι θεωρήσαντες ,
θόντες προς τους Φαρισαίους, και είπόντες αυτούς και
xal OUVLÉVTES , hoc est] qui viderant el contemplati
εποίησεν ο Ιησούς, επεί μή μεμαρτύρηνται , ότι ο
fuerant, el intellexerant quæ fecissel Jesus, credide
εθεάσαντο , μήποτε το εν επαίνω λεγόμενον περί των
rint in eum , cuin contra de bis qui abierunt ad Pha
πιστευσάντων ουκ έσχον , το · 'Εθεάσαντο · εδύνατο
risæos, et dixerunt illis quæ fecisset Jesus, non dica
γάρ, είπερ και ούτοι εθεάσαντο , γεγράφθαι , ότι τινές
lur quod viderint el contemplati fuerint. Et fortasse
εξ αυτών απήλθον προς τους Φαρισαίους , και είπον
quia laudi dalur his qui crediderunt, vocabulum
αυτοίς & εθεάσαντο πεποιηκότα τον Ιησούν · ή , &
videndi seu contemplandi, hi qui abierunt ad Pha
εθεάσαντο και εποίησεν ο Ιησούς· νυνι δε το: 'Εθεά
risæos, non habent vocabulum videndi seu contem
σαντο , επί τούτων μεν ουδαμώς είρηται· επί δε των
πιστευσάντων, οίτινες και ελθόντες ήσαν προς την plandi. Quandoquidem si etiam hi qui in eum cre
diderunt, contemplati fuissent, scriplum esset quos
Μαρίαν, και θεασάμενοι και εποίησεν ο Ιησούς : δι'
dam ex his ad Pharisxos concessisse , dixisseque
ούς, οίμαι, και είπε το (92) : « 'Αλλά διά τον όχλον
τον περιεστώτα είπον , ίνα πιστεύσωσιν, ότι συ με ipsis que contemplati fuissent fecisse Jesum, vel se
contemplatos fuisse quod fecisset Jesus ; nunc au
απέστειλας. » "Αμα δε και περί τούτου πρόσχες ει
leņi vocabulum contemplandi haudquaquam dictum
δύνασαι τους ελθόντας προς την Μαρίαν, και θεασα
est de hisce , sed de his qui crediderant, et venerant
μένους και εποίησεν ο Ιησούς , και πιστεύσαντας εις
eliam ad Mariam , et viderant quæ fecisset Jesus ;
αυτόν, μόνους λέγειν, άτε και πολλούς όντας , ότι D
propter quos etiam opinor eum dixisse : 1 Sed pro
ούτοι ήσαν ο περιεστώς τον Ιησούν όχλος , δι' όν είπε
pler circumstantem turbam dixi , ut credant quod
το « Πάτερ , ευχαριστώ σοι, ότι ήκουσάς μου · εγώ
tu me miseris 96. ) Pariler etiam luc meulem ad
δε ήδειν , ότι πάντοτε μου ακούεις. » Ει γάρ ταύτα
hibe, num possis eos solos qui ad Mariam venerint,
διά τον όχλον τον περιεστώτα είπεν , ίνα πιστεύσω
σιν, ότι ο Πατήρ αυτόν απέστειλε , και λέγων διά quique contemplati fuerint quæ fecisset Jesus, qui
τούτο είπεν, ίνα και περιεστώς όχλος πιστεύση · ουκ que in ipsum crediderint, dicere (quia mulli essent)
αν δε , μη πιστεύσοντός τινος εξ αυτών, τω Πατρί fuisse turbam circum Jesum slantem ; cujus causa

* Ioan . ΧΙ, 46. 98 ibid . 47. 86 ibid . 42.

(89 ) Και πιστεύσαντες . Scribendum videtur μη αυτοίς . ΗUETIUs .
πιστεύσαντες. (91 ) Codex Bodleianus, recle , συνιέντες • Regius,
(90 ) "Ότι το όσον εφ' εαυτοίς , etc. Persuadet male , συνέντας.
Ferrarii interpretatio ut sic legamus, öte to ögov (92) Codex Bodleianus, recle, είπε το • Regius,
εφ' εαυτοίς κατ' αυτού τους Φαρισαίους και τον εν corrupte, ει περί το.
αυτούς πονηρόν ζήλον εγείροντες. Malim tale», εν
 703 ORIGENIS

dixit illud : « Pater, gralias ago tibi, quonian au- Α έλεγεν, ώς εί τις των το μέλλον αγνοούντων ανθρώ
d'isti me ; ego autem sciebam quod semper me au . πων ( 95): « Αλλά διά τον όχλον τον περιεστώτα είτου,
dis . , Nam si hæc dixit turbæ circumstantis causa , ένα πιστεύσωσιν , ότι συ με απέστειλας " , μήποτε οι
ut crederent quod Pater illum misisset, el propter ελθόντες προς την Μαρίαν, και θεασάμενοι και εποίησε,
hoc loquens dixit ul turba circumstans credat,haud και πιστεύσαντες εις αυτόν , μόνοι ήσαν ο περιεστώς
quaquam ad Patrem loculurus fueral, perinde alque τον Ιησούν όχλος : οι δε λοιποί ούτε εθεάσαντο και
aliquis homo futurorum ignarus , si futurum erat ut εποίησεν , ούτε περιειστήκεισαν αυτόν .
aliquis ex ipsis non crederet : « Sed propter ( urbam circumstantem dixi , ut credant quod tu me misisti. )
Proinde vide ne forle qui venerant ad Mariam , et contemplati fuerant quæ fecerat , et crediderant
in eum , soli sint turba circumstans Jesum ; cæteros vero neque contemplatos fuisse quæ fecerat Jesus,
neque circa eum slelisse.
11. « Collegerunt ergo pontifices et Pharisæi con 11. « Συνήγαγον ούν οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι
cilium , ac dicebant : Quid facimus , quia hic homo συνέδριον, και έλεγον : Τι ποιούμεν, ότι ούτος ο άν
1:nulla signa edit ? Si permiserimus eum sic, omnes θρωπος πολλά ποιεί σημεία ; Εάν αφώμεν αυτόν
credent in eum ; venientque Romani, et tollent ιum B ούτω , πάντες πιστεύσουσιν εις αυτόν · και ελεύσονται
locum nostrum , lum gentem 97 , , Quod attinet ad οι Ρωμαίοι , και αρoύσιν ημών και τον τόπον, και το
contextum , Pharisæi et pontifices videbant facilli έθνος. Ως προς το ρητόν οι Φαρισαίοι και οι αρχιε
num factu esse , ut ob magnitudinem prodigiorum ρείς εώρων, ότι διά το μέγεθος ών επεποιήκει τε
ac virtutum quas fecissel Jesus, tolus Judæorum ραστίων και δυνάμεων (94) ο Ιησούς , δυνατόν ήν
populus 383 traducerelur ad credendum in eum , και πάντα τον λαόν τον Ιουδαίον υπαχθήναι τη εις
et traduclus despiceret cultum illius loci corpora αυτόν πίστει , υπαχθέντα δε καταφρονήσαι της εν τω
lem , tum Leviticum, tum sacerdotalem ; adeo ut τόπο σωματικής Λευϊτικής, και ιερατικής λατρείας
res hujuscemodi prætextus fieret, quia non fove ώστ ' αν πρόφασιν το τοιούτον γενέσθαι τού , άτε μή
rent Judæi locum , ul Romani haberent, causa Ser περιεπόντων Ιουδαίων τον τόπον , Ρωμαίους υπό του
Valoris , tum Iocum dictum , quod ab illis plurimi Σωτήρος γενέσθαι , και τον νομιζόμενον παρ' εκείνος
fiebat , tum gentem Judeorum Iolan , nolentium ειρημένον τόπον , και πάν το έθνος Ιουδαίων, ούα
omnino servare confessionem , quod essent Judæi επί παντί τρόπω τηρείν εθελόντων την περί του Ιου
ipsi . Deinde quoniam cullum divinum , et locum , δαίους εαυτούς είναι ομολογίαν . Είτ' επεί (95) πάν
el gentis multitudinem omnibus præferebant, quæ των προέκρινον την λατρείαν , και τον τόπον , και την
pre his majoris esse momenti censebantur ; hanc C του έθνους σύστασιν,των νομισθέντων αν είναι κρειτ
ob causam consilium agitant contra Jesum , ne si τόνων παρά ταύτα · διά τούτο σκοπούσι κατά του
nant eum vivere. Arbitrorque eos simili modo Ιησού , ένα αυτόν μή εάσωσι ζην . “Ως δ' αυτούς οίμαι
dixisse , « hic homo , 1 tanquam ad destruendam και επί καθαιρέσει της δόξης αυτού ειρηκέναι το
gloriam ejus ; nec enim credebant his quæ superius « Ούτος ο άνθρωπος , ήπίστουν γάρ τοις και άνω
dixerat , nempe quod esset ipse Deus, cum lapidare τέρω ειρημένους περί του (96 ) Θεόν αυτόν είναι , ηνίκα
eum voluerunt, tanquam pro blasphemia ; dicentes λιθάζειν αυτόν εβούλοντο, ώς περί βλασφημίας, λέ
illi : « Tu homo cum sis, facis teipsum Deum "' ; ) γοντες αυτών Συ , άνθρωπος ών , ποιείς εαυτόν Θεόν »
quando etiam sua benignitate respondit , docens ότε κατά την εαυτου φιλανθρωπίαν απεκρίνατο,
omnem ad quem serino Dei factus est , dici Deum a διδάσκων , ότι πας προς όν ο λόγος του Θεού εγένετο,
Deo ; cum non valeal solvi vel dissolvi Scriptura Θεός λέγεται υπό του Θεού · μή δυναμένης λυθήναι
prophetica quæ hoc enuntiat. Licet etiam ex his και καταλυθήναι της αποφηναμένης προφητικής
quæ Pharisæi et pontices dixerunt , considerare Γραφής . "Έστι δε εκ των λεγομένων από των Φαρι
illorum apertam malitiam , ei cæcam ; aperlain qui σαίων και των αρχιερέων κατανοήσαι αυτών και το
dein , quoniam attestabantur illi eum multa fecisse της κακίας ανομολογούμενος και τυφλόν · ανομολο
D
signa, posseque huic, qui lot signa egerat , insidias γούμενον, ότι εμαρτύρουν αυτώ και πολλά πεποιη
strui ; perinde quasi sui causa nihil possel contra κέναι σημεία , και δύνασθαι τα τοσαύτα σημεία πο
faclas sibi insidias ; id quod ipsum etiam nibilomi ποιηκότι επιβουλεύσαι, ώς μηδέν υπέρ εαυτού εν τω
nus cæcilalis erat, cum ejusdem esset, qui multa επιβουλεύεσθαι δυναμένω τυφλόν δε ουδέν (97) ήττον
fecisset miracula , insidias etiam superare nolentium και αυτό τούτο ήν · κατά γάρ τον πολλά ποιούντα
euin sic dimittere . Nisi forte credebant eum facere σημεία ήν και το κρείττον είναι της επιβουλής των
miracula , et ilem suspicabantur ea non fieri virtute αφιέναι αυτόν μή θελόντων · ει μή άρα και επίστευ
divina , ita ut hanc ob causam omnia ipse non pos ον , ότι ποιεί σημεία , και υπενόουν αυτά μή από θείας
set , neque se eripere ex illorum insidis . Atque illi γίνεσθαι δυνάμεως , ώστε διά τούτο μή πάντα αυτόν
97 Joan. ΧΙ , 47 , 48. 98 ibid . 47 . 99 Joan . x , 33 , 55.
(95 ) Codex Bodleianus , recte , των το μέλλον αγνο (96) Codex Bodleianus, reele, TOŪ , Regius, TÓN,
ούντων ανθρώπων · Regius, corrupιe , των το μέλ male, cum Christus secundum Origenem non sila
λον το .. ούντων ανθρώπων . Θεός . Sex abhinc lineis , supple touto anle de To
(9 ) Editio Huelii , τεραστίων δυνάμεων. ηναμένης. EDIT . PATROι..
(95 ) Editio iluetii , male, til . (97) Codex Regius , nale, τυφλώ δε ουδέν .
705 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII. 706
δυνηθήναι , μηδέ αυτόν δύσασθαι από της εκείνων A quidem cogitabant non dimittere eum , existiman
επιβουλής (98) . Εκείνοι μεν ούν εσκόπουν μή αφιέ les futurum ut hanc ob causam impedimento essent
ναι αυτόν , οιόμενοι διά τούτο εμποδίσειν τοϊς πιστεύου credentibus in eum , el Romanis , qui ablaturi erant
σιν εις αυτόν και Ρωμαίους μέλλουσιν αίρειν αυτών ab eis lum locum , lum gentem . Verum quia « Do
τον τόπον , και το έθνος. ' Αλλ' έπει ο Κύριος διασκε minus dissipat consilia gentium , el reprobat cogi
δάζει βουλάς εθνών , και άθετεί λογισμούς λαών , και lationes populorum ' , , nihilominus etiamsi non di
ουδέν ήττον και ουκ αφήκαν αυτόν , και ο Θεός αυτόν miserunt eum , et Deus eum excitavit el dimisit, et
ανέστησε , και αφήκε , και πάντα τα έθνη εδούλευσαν omnes gentes servierunt ei , et Romani venientes
tulerunt illorum locum ( ubi enim quod illi vocanı
αυτώ , και ελθόντες οι Ρωμαίοι ήραν αυτών των
τόπον· ( που γαρ και φασιν εκείνοι αγίασμα; ) ήραν sanctuarium ?) atque etiam tulere gentem, ablatis
δε και το έθνος, εκβάλλοντες αυτούς από του τόπου , illis e 384 loco ; vix concedentes illis slare ubi
και μόγις επιτρέψαντες αυτούς είναι όπου βούλον- vellent, etiam in dispersione. Quod si audere ne
ται (99 ) και εν τη διασπορά . Ει δε χρή τολμήσαι και cesse est in sensum anagogicam borum verborum ,
εις αναγωγήν των κατά τα βήματα ταύτα , φήσομεν, dicemus horum , qui ex circumcisione sunt, locum
ότι τον τόπον των εκ περιτομής έλαβον τα έθνη » gentes accepisse, quia illorum lapsu salus veneric
«τώ γάρ εκείνων παραπτώματι σωτηρία γέγονε Β gentibus , quo ipsis Judai amularentur 1 , et
et
τοις έθνεσιν , εις το παραζηλώσαι αυτούς και εις δε τα pro gentibus Romanos fuisse diclos : hoc est , pro
έθνη Ρωμαίοι παρελήφθησαν, από των βασιλευόν- subditis , eos qui rerum potiebantur ; proinde gens
των οι βασιλευόμενοι ονομασθέντες " και το έθνος δε a gentibus ablata fuit ; qui enim populus eral , ſa
υπό των εξ εθνών ήρθη γέγονε γάρ ο λαός ο λαός ctus est non populus 3 ; et qui ex Israel erant , Πο!.
και οι εξ Ισραήλ ουκέτι εισίν Ισραήλ και το σπέρ- amplius sunt Israelis ; quique semen erant, eo non
ut filii fierent. Quarum rerum causa
μα ούκ έφθασεν επί το γενέσθαι τέκνα . Και τούτων pervenerunt
αίτιον τα πολλά του Ιησού σημεία , και ότι αφήκεν malta fuere Jesu miracula ; et quia dimisil illum
αυτόν ο Πατήρ κρείττονα γενόμενον της των αρχιε Pater superiorem factum pontificum et Pharisäo
ρέων και Φαρισαίων συνεδρευσάντων κατ' αυτού rum , qui concilium adversus eum collegerant , con
επιβουλής. 'Αρχιερείς δε και πάσα ή σωματική εν cilio . At vero pontifices , et lotus Judæorum corpo
Ιουδαίοις λατρεία , Φαρισαίοι τε και πάσα ή κατά το ralis cultus , Pharisæique, et tota Legis doctrina ,
γράμμα του Νόμου διδασκαλία επιβουλεύει Ιησού , juxta litteram insidias molitur Terilati (Jesu) νull
τη αληθεία , και βούλεται ο τύπος ένα ύφεστήκη que figuram subsistere , verilatis manifestationem
εμποδίζων (1) τη φανερώσει της αληθείας και ώσπερ impediens ; el non secus ac caro , etiam hanc ob
C causam concupiscil adversus spiritum *. Sed fortior
ή σάρξ και κατά τούτο επιθυμεί κατά του πνεύμα
τος. Αλλ' ισχυρότερον ον το επιθυμούν κατά της cum sit spiritus concupiscens adversus carnem ,
σαρκός πνεύμα , και η αληθής του Σωτήρος ημών el verus Servatoris nostri principalus sacerdotii
αρχιερωσύνη, και η πνευματική αυτου διδασκαλία , spiritualisque illius doctrina , pontificum Pharisteo
διαλύει το των κατ ' αυτού βουλευομένων (2) αρχιερέων rumque concilium adversus eum insidias struen
και Φαρισαίων συνέδριον . Ταύτα δε υπολη πτέον και lium dissolvit . Hæc autem etiamnum fieri censen
νυν γίνεσθαι , ώσπερ έστιν ιδείν εν τοις του σωματι dum est , il est cernere in his qui spiritualem
κού του Ιουδαϊσμού συστάσεως και καταλύειν έθέ Christi doctrinam per corporalem Judaismi con
λουσι την πνευματικήν Χριστού διδασκαλίαν. spirationem dissolvere volunt.
12. « Είς δέ τις εξ αυτών Καϊάφας, αρχιερεύς ών 12. « Unus autem quispiam ex his, nomine Caiz
του ενιαυτού εκείνου , είπεν αυτοίς : Υμείς ούκ phius , cuno essel pontifex anni illius, dixit eis : Vos
οίδατε ουδέν , ουδέ λογίζεσθε , ότι συμφέρει ημίν ίνα nescitis quidquam , nec perpenditis expedire nobis
εις άνθρωπος αποθάνη υπέρ του λαού, και μή όλον ul unus homo morialur pro populo, ac non loa
το έθνος απόληται . Τούτο δε αφ' εαυτού ουκ είπεν: gens pereat. Hoc autem a semetipso non dixit ; sed ,
άλλ’ αρχιερεύς ών του ενιαυτού εκείνου , προεφήτευ- D cuum essel pontifex anni illius , vaticinatus est Jestern
σεν, ότι έμελλεν Ιησούς αποθνήσκειν υπέρ του έθνους : moriturum esse pro genle ; el non tantum pro gente
και ουχ υπέρ του έθνους μόνον, αλλ' ίνα και τα τέκνα sed ut etiam filios Dei , qui erant dispersi , congre
του Θεού τα διεσκορπισμένα συναγάγη εις έν. » Ουχί garet in unum 3.5 Non , si quis prophetat , ideo pro
εί τις προφητεύει , προφήτης έστιν εκείνος. Ο γούν pheta est. Caiaplhas igitur « pontifex cum essel arini
Καϊάφας , αρχιερεύς ών του ενιαυτού εκείνου , προε illius , prophetavit » quidem « Jesum moriturum pro
φήτευσε μεν, ότι έμελλεν Ιησούς αποθνήσκειν υπέρ genle ; et non pro gente tantum, sed ut filios Dei , qui
του έθνους και ουχ υπέρ του έθνους μόνον, αλλ ' erant dispersi, congregarel in unum ; , haud tamen
ένα και τα τέκνα του Θεού τα διεσκορπισμέ- propheta erat . Quod si etiam Balaain prophetavit
να συναγάγη εις έν, ου μήν και προφήτης quæ in Numerorum libro sunt scripta , dicens : « Vor
ήν. Ει δε και Βαλαάμ προεφήτευσε τα εν τοις bum 385 quod immiserit Deus in os meum , hoc

1 Psal. XXXII , 10 . 2 Rom . XI , H. IPetr , 11, 10. • Galat. v , 17. * Joan. Χι , 49 seq .

(98) Codex Regius , από της εξ εκείνων επιβουλής . ( 1 ) Alem collex Regiuς εμποδίζειν .
(99 ) Codex Regius, βούλεται. (2) Colex Regius, βουλομένων .
 707 ORIGENIS
108
Ioguar , » et quae sunt ab eo loco , « ex Mesopota- Α 'Αριθμούς αναγεγραμμένα (5 ) , φάσκων : « Το δέμα
mia accersivit me , , et sequuntur , perspicuum est και εάν εμβάλη ο Θεός εις το στόμα μου , τούτο λα
quod propheta non erat ; augurem enim fuisse scri- λήσω : και είπών τα από του : « Εκ Μεσοποταμίας
ptum est . Αc profecto si quis prophela est , is quidem μετεπέμψατό με ,και και τα εξής , σαφές , ότι προφή
prophelal ; sin vero quis prophetat , non continuo της ουκ ήν μάντις γαρ είναι αναγέγραπται (4).
etiam est prophela . Tanquam si de re alia quapiam Εί τις μεν ούν προφήτης εστί , πάντως προφητείει :
meliore dicerem : Si quis est juslus, jus etiam per ει δέ τις προφητεύει , ου πάντως έστι προφήτης.
sequitur ; at si quis jus per sequitur , non tam en sta Ωσεί και επι ετέρου τινός των κρειττόνων τοιούτον
tim justus est ; id quod intelliges notans dictum il- έλεγον • Ει μεν τις έστι δίκαιος , το δίκαιον διώχει:
lud :: « Juste quod justum est persequeris 8 ; » quan ου μην εί τις το δίκαιον διώκει, δίκαιός έστιν εκείνο,
doquidem Itec vocula juste non frustra preposita όπερ (5) συνήσεις επιστήσας τω : « Δικαίως το δί
fuerit illis voculis, « quod justum est persequeris. ) καιον διώξη , και είπερ μή μάτην το , δικαίως , προ
Facillimum enim faclu esse reor , ut jus quis per τέτακται (6) του : « το δίκαιον διώξη και δυνατόν γάρ
sequatur , sed non juste. Elenim qui faciunt opus oίμαι το δίκαιον διώχειν, αλλ' ου δικαίως· καί γάρ
aliquod ex se bonum , ut ab hominibus glorificen οι ποιoύντες προς το δοξασθήναι υπό των ανθρώπων
tur , verbi gratia, in pauperes benefci , rem quidenι B
" έργον καθ' αυτό καθήκον, φέρε ειπείν , εις πένητας,
justam fecerunt, haud tamen ex habilu justitiæ, sed δίκαιον μέν τι πεποιήκασιν , ου μήν από έξεως δι
ob vanam gloriam . Ac mea quidem sententia , juxta καιοσύνης , αλλ' από κενοδοξίας . Οίμαι δ' ότι ανά
comparationem dicii hujus : Juste quod justum λογον τω · « Δικαίως το δίκαιον διώξη ,και λέγοιτ' άν.
est persequeris , » dicetur etiam hoc : Modeste id Σωφρόνως το σώφρον διώξη : καί · 'Ανδρείως το
quod modeslum est persequeris ; et : Viriliter id ανδρείον διώξη, και • Σοφώς το σοφόν διώξη , και το
quod virile est persequeris ; el : Sapienter id quod ανάλογον επί των λοιπών αρετών. Ταύτα δ ' είπομεν
sapiens est persequeris ; ac deinde similiter in cæ υπέρ του παραβαλείν όμοιόν τι το προφητεύειν μέν
Teris virtilibus. Hæc autem diximus ut conferre
τινα, ου μην προφήτης είναι. Διά τούτο δ', oίμαι,
mus cum prophela augurem , qui similis illi cum
συνεχώς εν ταις προφητείαις περί των προφητών
sit, non tamen est propheta. Hanc etiam ob causam λέγεται το Είπεν Ιερεμίας και προφήτης , και και
continenter in prophetiis de prophetis dici arbi εί τι τούτοις όμοιον . Οι δε περί τα ονόματα δεινοί
Tror : « Dicit Jeremias propheta , vel si quid his est φασιν, ότι ουχί , εί τις ιατρικόν τι εποίησεν , ή των
simile. Porro qui nominum vim tenent , inquiunt non προς υγίειαν συμβαλλομένων έν , ιατρός έστιν εκεί
continuo si quis quid fecerit quod ad medicinam C νος · ουδε εί τις οικοδομικόν τι πεποίηκεν , οικοδόμος
speciel , vel rem quampiam quæ ad sanitatem con
εστίν εκείνος . Εκ δε τών περί τον Καϊάφαν ανα
ducat, illum medicum esse ; neque si quis quid fe γεγραμμένων , προφητεύσαντα περί του Σωτήρος ,
cerit quod ad artem ædificandi pertineat, domorum έστιν ειπείν , ότι και ( 7) μοχθηρά ψυχή επιδέχεται
fabricalorem esse. Insuper ex his quæ de Caiapha ποτε το προφητεύειν» κατηγορείται γάρ ή του Καϊάφα
scripta sunt, qui de Servatore prophetavit, dicere
μοχθηρία , ός ήν αρχιερεύς του ενιαυτού εκείνου ,
possumus animam quoque pravam suscipere pro ότε ο Σωτήρ ημών την εν τώ πάσχειν υπέρ ανθρώ
phielandi munus . Accusalur eniin ab evangelistis πων επιτελεί οικονομίαν, υπό των ευαγγελιστών
Csiaplie pravitas , quieral pontifex anniillius, quando Ματθαίος μέν γάρ φησι Τότε πορευθείς εις των
Servalor noster, dum pro hominibus paleretur , per- δώδεκα , λεγόμενος Ιούδας Ισκαριώτης , προς τους
fecit economiam . Matthaeus elenim inquit10 : Tunc
αρχιερείς είπε · Τι θέλετε μοι δούναι , καγώ υμίν
profectus unus de duodecim, qui dicebatur Judas παραδώσω αυτόν ; Οι δέ έστησαν αυτό τριάκοντα
Iscariotes , ad principes sacerdotum dixit : Quid αργύρια , και μετ ' ολίγα : « Ιδού Ιούδας , φησίν,
vultis mihi dare, el ego vobis illum lradam ? At illi είς των δώδεκα ήλθε , και μετ' αυτού όχλος πολύς
constituerunt ei triginta argenteos : 1 et paulo post μετά μαχαιρών και ξύλων , από των αρχιερέων και
inquit : Ecce Judas unus ex duodecim venit, el D πρεσβυτέρων
του λαού . Εν τούτοις μεν ούν τους
cum eo furla 386 multa cum gladiis et fustibus, αρχιερεύσι νοούμεν είναι και τον Καϊάφαν , επει
a principibus sacerdotum , et senioribus populi . ) μεμαρτύρηται αρχιερεύς ών του ενιαυτού εκείνου.
Atque in his quidem principibus sacerdotuin intel
Σαφώς δε μετά ταύτα ο Ματθαίος φησιν : « Οι δε
ligimus etiam inesse Caiapham , quod de illo lesla κρατήσαντες τον Ιησούν απήγαγον προς τον Καϊά
lum sit eum pontificem esse anni illius 19. Aperle φαν τον αρχιερέα , όπου οι γραμματείς και οι πρε
autem post hæc Matthæus inquit 13 : « Al illi coni σβύτεροι συνήχθησαν , και μετ' ολίγα επιφέρει:
6 Νum . XXI . , 38. 7 Νum . ΧΧιιι , 7 . 8 Dent . XVI , 20 . 9 Jerem . xxvII, 5 ; vi , 15 ; Xxxiv, 6 ; sul,t .
10 Matth.XXVI , 14. 11 ibid . 47 . 12 Joan . Σι , 49. 13 Matth . ΧΧVΙ , 37.
Jdem codex Regius , γεγραμμένα .
nolationem comprehendit, vulique a Balaamo, qu .
(4 ) Μάντις γαρ είναι αναγέγραπται. Jos. XII , erat in patriam ejus in nonien iraxisse.
22 , ex lebreo Θορπ. Αι Νum. XXII. 6, Βαλαάμ Huetius .
vidy. Bewp Baloupá , ' ex Hebræon , hoc esi, (5) "Όπερ . Videtur παρέλκειν et resecandum.
i de Pelhor, » ut recte vertunt Onkelos, Tawassius (6 ) Codex Regius , προστέτακται.
Persa, Samarit anus el Arabs . Vulgata autem red (7) Ιdem codex Regius , έστιν ότε και , etc. , omis
dit, « hariolum ; Syrus , ( somniorum interpre so ei naiv, quod Bodleianus restituil.
tem , , quasi legerint 70. Jonathan utramque
71.9 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXVIII . 710
• Οι δε αρχιερείς και το συνέδριον (8) εζήτουν ψευ- A prehensium Jesum abduxerunt ad Caiapham princi
δομαρτυρίαν κατά του Ιησού , όπως θανατώσουσιν pem sacerdotum , ubi Scribæ el seniores convene
αυτόν » και ουχ εύρον, πολλών προσελθόντων ψευδο rant ; » post pauca etiam infert 14 : « Principes au
μαρτύρων · ύστερον δε προσελθόντες δύο ψευδομάρ lem sacerdotum et concilium quærebant falsum le
τυρες είπον · Ούτος έφη : Δύναμαι καταλύσαι τον slimonium contra Jesum , ut morti eum traderent ,
ναόν του Θεού , και διά τριών ημερών οικοδομήσαι. et non inveniebant, etiam cum multi falsi testes ac
Και αναστάς και αρχιερεύς είπεν αυτώ: Ουδέν άπο cessissent : postremo autem advenerunt duo falsi
κρίνη ; Τί ούτοι σου καταμαρτυρούσιν ; Ο δε Ιησούς tesles, et dixerunt : Hic dixit : Possum destruere
εσιώπα. Και ο αρχιερεύς είπεν αυτώ : Εξορκίζω σε lemplum Dei , et in triduo ædificare illud . Et sur
κατά του Θεού ζώντος , ένα ημίν είπης εί σύ είο Χρι gens princeps sacerdotum ait illi : Nihil respoudes ?
στος ο Υιός του Θεού . Λέγει αυτώ ο Ιησούς: Σύ Cur isti adversum le testificantur ? Jesus autem ta
είπας. Πλήν λέγω υμίν , απάρτι όψεσθε τον Υιόν του cebat. Et princeps sacerdotum dixit illi : Adjuro le
ανθρώπου καθήμενον εκ δεξιών της δυνάμεως, και per Deum vivum , ut dicas nobis an lu sis Christus
ερχόμενον επί των νεφελών του ουρανού . Τότε ο αρ Filius Dei . Dicit illi Jesus : Tu dixisti . Verumtamen
χιερεύς διέρρηξε τα μάτια αυτού, λέγων· Έβλα dico vobis : jam hinc videbitis Filium hominis se
B
σφήμησε τί έτι χρείαν έχομεν μαρτύρων; Ιδού νύν dentem a dextris polentiæ, el venientem in nubibus
ηκούσατε την βλασφημίαν αυτού · τί υμίν δοκεί ; coeli. Tunc princeps sacerdotum disrupit vestimenta
Οι δε αποκριθέντες είπαν: "Ένοχος θανάτου εστίν . ) sua dicens : Proloculus cst blasphemiam ; quid in
Eτα τάλιν μεθ' έτερα : « Και εν τω κατηγορείσθαι super egemus lestibus ? Ecce nunc audistis blasphe .
αυτόν υπό των αρχιερέων και πρεσβυτέρων ουδέν miam ejus ; quid vobis videtur ? At illi responden
απεκρίνετο . » Και πάλιν μετ' ολίγα : « Οι δε αρχιε les dixerunt : Reus est mortis. 1 Deinde rursuin
ρείς και οι πρεσβύτεροι έπεισαν τους όχλους ϊνα αι posl alia 15 : « Et cum accusarelur a principibus
τήσωνται τον Βαραββάν , τον δε Ιησούν απολέσω sacerdotum et senjoribus, nihil respondit, , Rur
σιν . » Είτα μετά την ανάστασιν του Σωτήρος πο sumque post pauca 16 : « Principes aulem sacer
ρευομένων Μαρίας της Μαγδαληνής, και της άλλης dolum el seniores persuaserunt multitudini, ut pe
Μαρίας , « ιδού τινες της κουστωδίας ελθόντες εις την terent Barabbam , Jesum vero perderent. 1 Poslea
πόλιν απήγγειλαν τους αρχιερεύσι πάντα τα γενό post resurrectionem Servaloris , abeuntibus Maria
μενα και συναχθέντες μετά των πρεσβυτέρων , Magdalena et altera Maria , « ecce quidam ex cu
συμβούλιόν τε λαβόντες , αργύρια ικανά έδωκαν τοίς stodia venerunt in civitatem , ac nuntiarunt princi
στρατιώταις , λέγοντες · Είπατε , ότι οι μαθηταί αυ pibus sacerdotum omnia quæ acciderant : et con
C
του , ελθόντες νυκτός , έκλεψαν αυτόν , ήμών κοιμω gregati cum senioribus , consilio capto, pecuniam
μένων » κάν ακουσθή τούτο επί του ηγεμόνος , ημείς numerosam dederunt militibus dicentes : Dicile :
πείσομεν αυτόν ( 9) , και υμάς άμερίμνους ποιήσο- Discipuli ejus nocte venerunt, et furati sunt eum ,
μεν. » Λουκάς δε ανέγραψεν , ότι , « Εισήλθε Σατανάς nobis dormientibus ; et si hoc auditum fueril sub
εις Ιούδαν επικαλούμενον Ίσκαριώτην , όντα εκ του preside, nos persuadebinmus ei , et securos vos fa
αριθμού των δώδεκα, και απελθών συνελάλησε τους ciemus 17. , At Lucas 18 scripsit quod « ingressus )
αρχιερεύσι και στρατηγούς , όπως αυτόν παραδώ fuerit • Satanas in Judam , cui cognomen eral Isca
αυτοίς. • Είτα μετ' ολίγα: « Είπε , φησίν , ο Ιησούς riotes , qui erat ex numero duodecim , abiitque , et
προς τους παραγενομένους επ' αυτόν αρχιερείς και locutus est cutn principibus sacerdotum , ac magistra
στρατηγούς του ιερού , και πρεσβυτέρους: Ως επί tibus , quomodo eum traderet illis. » Deinde post
ληστην εξήλθετε μετά μαχαιρών και ξύλων και και pauca 19 : « Dixit , inquil, Jesus jis qui venerant
μετ' ολίγα : « Συλλαβόντες αυτόν ήγον , και εισή- 387 ad se, principibus sacerdotum , ac magistrati
γαγον εις την οικίαν του αρχιερέως 5 και έτι μετ' bus templi, el senioribus : Q :: asi ad latronem existis
20
ολίγα: « Ειστήκεισαν οι αρχιερείς και οι γραμματείς cuin gladiis et ſustibus. » Et post pauca : « Com
εντόνως κατηγορούντες αυτού , και πάλιν μετ' ολί- D prehensum autem eum duxerunt , et induxerunt in
γα: « Ως ημέρα (10) εγένετο , συνήχθη το πρεσβυ domum principis sacerdolum ; , el adhuc post
τέριον του λαού, αρχιερείς τε και γραμματείς , και pauca " : « Stabant autem principes sacerdotum et
απήγαγον αυτόν εις το συνέδριον αυτών , και ο δε seribæ acriter accusantes eum ; , rursumque post
Μάρκος φησίν , ότι « Ιούδας Ισκαριώτη , είς των ς pauca " : « Ut illuxit , convenerunt seniores po
δώδεκα, προσήλθε προς τους αρχιερείς , ένα παραδώ pali , principesque sacerdotum , et scribe , duxe
αυτόν » οι δε ακούσαντες εχάρησαν , και επηγγείλαν runtque illum in concilium suum . , Porro Marcus
18
το ( 41 ) αυτώ αργύριον δούναι και και μετ ' ολίγα : « Έτι inquit : « Judas Iscariotes , unus ex numero duo
τουItΙησο ύ λαλο
Mailh . ύντο ς , παρα γίνε ται Ιούδ ας Ισκ αρι ώ- dec im, acce ssit ad summos sacerdotes , ut proderer
XXVI, 59 seq. 18 Matth . ΧΧνιι , 12 . 16 ibid. 20. 17 Matth . XXVIII , 14 seq. 18 Luc. ΧΧΙΙ, 3, 4 ,
19 ibid. 32 . 20 ibid . 54 . 21 Luc . XXIII , 10. 11 Luc . ΧΧιι,66. 28 Marc. ΣΙν , 10.
( 8) οι δε αρχιερείς και το συνέδριον. Sic habet (10) Και πάλιν μετ ' ολίγα : Ως ημέρα, etc. Imc
codex Bodleianus ; Regius vero, ο δε αρχιερεύς και locus ille præcedentem debet præcelere , hic eniin
το συνέδριον .
habelur Luc . XX1 , 66 , ille Lic. XXII, 10. Hur
(9) Aůtór. Deest in codice Regio, sed legitur TIUS .
in Bodleiano..
( 1 ) Codex Regius, male , επηγγείλατο
 711 ORIGENIS 712
eum illis : hoc autem illi audito gavisi sunt , et Α της, είς των δώδεκα , και μετ' αυτού όχλος πολύς μετά
polliciti sunt ei pecuniam se daturos 14 ; » et post μαχαιρών και ξύλων, παρά των αρχιερέων και γραμ
pauca : « Adhuc loquente Jesu , accedit Judas Isca ματέων και των Φαρισαίων, και πρεσβυτέρων και και
rioles, qui eral unus e duodecim , et cum illo lurba μετ' ολίγα: « Απήγαγον τον Ιησούν προς Καϊάφαν
mulla cum gladiis , et ſustibus , a ' summis sacerdo τον αρχιερέα , και συνέρχονται πάντες οι αρχιερείς
libus, et scribis , et senioribus ; ) el post pauca 28 : και γραμματείς και πρεσβύτεροι , είτα πάλιν μετ'
« Abduxerunt Jesurm ad summum sacerdolen Caia- ολίγα : « 'Αναστάς ο αρχιερεύς επηρώτησε τον Ιτ
pham , et convenerunt ad illum omnes summi sa σούν , λέγων · Ουκ αποκρίνη ουδέν; τι ούτοι σου κατα
cerdotes , el scribæ, et seniores ; deinde rursum μαρτυρούσιν ; Ο δε εσιώπα , και ουδέν απεκρίνατο.
post pauca 26 : « Et surgens summus sacerdos in. Πάλιν ο αρχιερεύς επηρώτησεν αυτόν εκ δευτέρου,
terrogavit Jesuin , dicens: Νon respondes quidquam ? λέγων · Συ εί ο Χριστός ο Υιός του Ευλογητού ; Ο
quid isti adversum le testificantur ? Αι ille Lacebat , Ιησούς αποκριθείς λέγει αυτώ . Συ είπας , ότι εγώ
neque quidquam respondebat. Rursum summus sa είμι • και όψεσθε τον Υιόν του ανθρώπου καθήμενον
cerdos interrogabat eum secundo dicens : Es lu ille εκ δεξιών της δυνάμεως, και ερχόμενον μετά των
Christus Filius illius Benedicti ? Αι Jesus respondens νεφελών του ουρανού . Ο δε αρχιερεύς διαρρήξας
dicit illi : Τα dixisti ; ego sum : et videbitis Filium B ευθέως τους χιτώνας αυτού (12 )... ) είτα μετ' ολίγα
hominis sedenlem a dextra potentiæ , et venientem « Πρωί συμβούλιον εποίησαν οι αρχιερείς μετά των
cum nubibus cæli . Al summus sacerdos dilaceralis πρεσβυτέρων και των γραμματέων , και όλον το
slalim vestibus suis [dicit : Quid prælerea opus ba συνέδριον , και δήσαντες ( 13) τον Ιησούν απήγαγαν
bemus testibus ? Audistis blasphemiam .] » Deinde εις την αυλήν , και παρέδωκαν Πιλάτω . » Είτα μετ'
post pauca 27 : « Et diluculo consilio inito summi ολίγα : « Κατηγόρουν αυτού οι αρχιερείς πολλά , αυ
sacerdotes cum senioribus , el scribis , ac lolo con τος δε ουδέν απεκρίνατο. ν Ο δε Ιωάννης φησιν,
sessu , vinclum Jesum abduxerunt in aulam , tradi ότι « "Αγουσι τον Ιησούν από του Καϊάφα εις το
deruntque Pilalo . » Deinde post pauca 28 : « Accu πραιτώριον . » Ταύτα δε επί πλείον ( 14) εξεθέμεθα
sabant eum sunimi sacerdotes de mullis , ipse vero υπέρ του διά πολλών απάντων των ευαγγελιστών
nihil respondit . , Joannes vero inquit 29 : « Addu παραστήναι την χύσιν ( 15) της του Καϊάφα κακίας,
cunt Jesum a Caiapha ili prætorium . » Hæc autem και ότι κατά του Ιησού αγωνιζόμενος ουδέν ήττον
diutius exposuimus, ut multis omnium evangelista προεφήτευσεν· ότι μεν ούν προεφήτευσε , σαφώς
rum lestimoniis ostenderemus effusionem vitiosita έδίδαξεν ημάς ο Ιωάννης .
tis Caiaphae ; et quod adversum Jesum contendens nihilominus prophetarit. Atque quod prophetarit, ma .
niſeste docuit nos Joannes 30 .
388 13. Sed queres an qui prophetat ,is omnino C 13. Ζητήσεις δε ει πάντως, εί τις προφητεύει, εκ
e Spiritu sancto prophelet , etiamsi aliquibus non Πνεύματος αγίου προφητεύει , κάν τισι φαίνεται (10)
videatur hoc dictum quæstionem postulare. Verum μηδεμιάς ζητήσεως έχεσθαι το λεγόμενον. Πώς δε
quomodo non est hoc quæsitu dignum , si David ου ζητήσεως«άξιόν ( 17 ) εστιν , εί γε Δαυίδ μετά την
post peccalum in Uriam commissum , limens ne ab επί του ουρίου αμαρτίαν, ευλαβούμενος αφαιρεθήναι
se auferretur Spiritus sanctus , inquit : « Spiritum απ' αυτού το άγιον Πνεύμα , φησί : ι Το Πνεύμα το
Sanctum fuum ne auferas a me 31 ? » Quod si quis άγιόν σου μη αντανέλης απ' εμού ; Ει δέ τις προ
etiam admiltal illud : « Spiritus sanctus disciplinæ έεται και το "Αγιον Πνεύμα παιδείας φεύξεται
effugiet dolosum , et recedel a pravis consiliis 3 , 1 και δόλον , και απαναστήσεται από λογισμών ασυνέ
aperte videbitur ostendere Spiritum sanclum ani. των , και σαφώς δόξει παρίστασθαι, ότι φεύγει από της
mam dolosam fugere , etiamsi in ea ante dolum et δεδολιευμένης (18) ψυχής , κάν πρότερον τύχη προ
peccatum habitaverit. Sic autem quæsilu dignum δόλου και αμαρτίας γενόμενον εκεί το άγιον Πνεύμα,
est illud de Spiritu sancio , an in peccatrice quoque Ούτω δε ζητήσεως άξιον εστι το περί του αγίου
anima esse possit , ut aliquis dicturus sit in ipsis Πνεύματος , ει δύναται είναι και εν αμαρτωλώ ψυχή ,
quoque peccatoribus esse Spiritum sanctuni, quan ώστ ' άν τινα ειπείν ότι , είπερ « ουδείς δύναται εί
Σ
doquidem nemine valente dicere Dominum Jesum, D πείν , Κύριος Ιησούς , ει μή εν Πνεύματι αγίω ,
nisi in Spiritu sancto 33, , multi tamen peccatores πολλοί δε και των αμαρτωλών διάκεινται προς τον
affecti inveniantur erga Jesum , tanquam erga Do Ιησούν , ως προς Κύριον , και εν αυτοίς αν είη το
minum. Ac forte , quoniam qui peccant , postquam άγιον Πνεύμα . Και τάχα επεί οι μετά το τυχείν αυ
2. Μarc . ιν , 43. 28 ibid . 53 . ibid . 60 seq . 17 Marc . XV , 1 . 28 ibid . 5, 5. 29 Joan . XVIII , 28 .
30 Joan . ΧΙ , 31 . 31 Psal . L, 15. 39 Sap . Ι , 5 . 33 Cor . ΧΙΙ , 3.
( 12) Χιτώνας αυτού. Ρost haec verba videtur le secutus est , quam reddit per dissolutionem . Χύσις
gisse Ferrarius , λέγει · Τί έτι χρείαν έχομεν μαρτύ est cumulus , vel etiam exponi potest hoc loco, effu
ρων ; al Perionius , Ηκούσατε της βλασφημίας. sio, ex sensu quo aliquem in omne vilium effusun
( 13 ) Codex Bodleianus, recle, δήσαντες : Regius dicimus. Vox Origeni aliisyue Græcis Patribus fa'
perperam habet λαλήσαντες . miliaris.
( 14) Codex Bodleianus , πλείστον . ( 16) Codex Regius , φαίνεται .
( 15) Codex Bodleianus, Xúolv , el ita legendum , ( 17 ) ldem codex Regius, inale , bi@log.
non ut Ferrarius " ui codicis Regii lectionem 21564 ( 18) Ιdem codex Regius , δεδολισμένης.
713 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXVIII . 714

του αμαρτάνοντες , ουκ αν τυγχάνοιεν αφέσεως , διά A ipsum acceperint , non assecnturi sunt reinissionem ,
τούτο λέγεται περί των προ του αγίου Πνεύματός hanc ob causam dicitur cuidam de his qui pecca
τινι ήμαρτημένων τό Πάσα αμαρτία και βλασφη verunt ante acceptumn Spirilum sanctum : « Omne
μία αφεθήσεται τους υιούς των ανθρώπων , περί peccatum et blasphemia remilletur filiis homi.
δε των μετά το τυχεϊν αγίου Πνεύματος έπταικότων num 35 ; » at vero de his, qui post acceplum Spiri
το : Ο δε εις το (19 ) άγιον Πνεύμα βλασφημήσας, lum sanctum peccaverint, illud : « Qui vero in Spi
ουκ έχει άφεσιν , ούτε εν τούτω τώ αιώνι , ούτε εν ritum sanctum blasphemiam dixerit , non habet re
το μέλλοντι βλασφημεί γάρ έργους και λόγοις nmissionem neque in hoc seculo , neque in futuro 38. )
αμαρτίας εις το παρόν Πνεύμα το άγιον (215) , o και Blasphemal enim operibus et sermonibus peccati
παρόντος αυτού εν τη ψυχή αμαρτάνων. Ούτω δε τις in præsens in Spiritum sanclumi , qui peccal Spi
φήσει ειρήσθαι και το εν τη προς Εβραίους τούτον ritu sancto presente in ejus anima. Sic autem di .
αναγεγραμμένον τον τρόπον : Αδύνατον γάρ τους cet aliquis dictum etiam illud fuisse, quod in Epi
άπαξ φωτισθέντας , γευσαμένους τε της δωρεάς της stola ad Hebræos hunc in modum scriplum est 36 •
επουρανίου , και μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Impossibile enini est , eos qui semel illuminar
αγίου, καλόν γευσαμένους Θεού ρήμα, δυνάμεις τε fuerint, gustaverintque donum supercceleste, parti
μέλλοντος αιώνος , και παραπεσόντας , πάλιν ανακαι B cipesque facti fuerint Spiritus sancti , et bonum Dei
νίζειν εις μετάνοιαν , ανασταυρούντας εαυτούς τον verbum degustarint potentiasque futuri sæculi ,
Υιον του Θεού , και παραδειγματίζοντας . » Πρόσχες prolapsique fuerint, ab integro renovari ad peni
γάρ εν τούτοις τό : « Μετόχους γενομένους Πνεύ tentiam , crucifigentes sibimetipsis Filium Dei et
ματος αγίου . • Εις δε το εναντίον , ώς , ει και προ infamantes. , Altende enim his verbis , ' participes
εφήτευσεν ο Καϊάφας , ουδέν ήττον ουκ ήν Πνεύμα facti Spiritus sancti . Ex adverso autem quod Caia
άγιον εν αυτώ , λεχθείη αν το ( 21 ) : « Ούπω γάρ ήν phas , etiamsi prophetarii , nihilominus non ha
Πνεύμα , ότι ' Ιησούς ούπω εδοξάσθη και είπερ (22) buerit in se Spiritum sanctum , dici polest illud :
ουκ ήν Πνεύμα ουδέν εν τοις αποστόλοις προ του Ιη « Nondum enim erat Spiritus , quod nondum esset
σου δοξασθήναι, πόσω πλέον ουκ ήν εν τω Καϊάφα ; Jesus glorificatus 37. , Quod si ne in apostolis qui
' Αναστάς δε ο Σωτήρ ενεφύσησε τους μαθηταίς , dem erat Spiritus, antequam glorificaretur Jesus ,
1 και λέγει αυτοίς : Λάβετε Πνεύμα άγιον , και quanto magis non erat in Caiapha ? Proinde
τα εξής . Τολμηρώς μέν ούν τις παραθήσεται τα λε cum surrexisset Servalor , insufllavit discipulis ,
χθησόμενα προς το μή από αγίου Πνεύματος προπε i et dicit illis : Accipite Spiritum sanctum 38, 1 et
φητευκέναι τον Καϊάφαν , όμως δ' ούν ( 23) έρεί, 389 quæ sequuntur. Atque audacter quidem ad
C
det aliquis ad illud, quod ex Spiritu sancto non
ότι δύναται και πονηρά πνεύματα μαρτυρείν τώ Ιη
σου , και προφητεύειν περί αυτού , η μαρτυρείν αυ propbelaverit Caiaphas, quæ dicenda sunt . Similiter
τω (24). ώσπερ το λέγον· « Οίδαμέν σε τίς εί, και igitur dicel iste malos etiam spiritus posse testimo
"Αγιος του Θεού και τα παρακαλούντα αυτόν, ίνα nium præbere Jesu , et prophetare de eo non secus
μή επιτάξη αυτοίς εις την άβυσσον απελθείν , και λέ atque ille qui dixit : « Novimus le quis sis ; nempe
γοντα : " Ηλθες απολέσαι ημάς (25); » Και εν ταις ille Sanctus Dei 39 ; , el ut illi qui rogabant eum ,
Πράξεσι δε των αποστόλων γέγραπται ταύτα : « Εγέ ne præciperet illis in abyssum abire, el dicebant :
νετο, πορευομένων ημών εις την προσευχήν , παιδίσκην Venisti ad perdendum nos * ? » Quin in aposlo
τινά έχουσαν πνεύμα Πύθωνα ύπαντήσαι ημίν , ήτις lorum quoque Aclis hæc scripta sunt " : 1 Contigit
ut euntibus nobis ad precationem , puella quædam
εργασίας πολλών παρείχε τους κυρίους αυτής μαντευο
μένη : αύτη κατακολουθήσασα Παύλο και ημίν , spiritum Pyllionis habens nobis occurreret , que
έκραζε λέγουσα , ότι : Ούτοι οι άνθρωποι δούλοι του Θεού quæstum magnum præstabal dominis suis divinan.
του υψίστου εισιν, οίτινες καταγγέλλουσι ν ημϊν οδόν do : hæc subsecuta Paulum , et nos , clamabat di .
σωτηρίας. » Φήσει ούν και τούτοις συγχρώμενος, ότι cens : Isti homines servi Dei excelsissimi sunt, qui
ουδέν αποδεί προφητείας και του Πύθωνος λόγος , μαρ- D annuntiant nobis viam salutis . » Proinde qui his
τυρών τους αποστόλους , και προτρέπων ως επί οδών σω lestimoniis ulilur, dicet nihil distare a prophelia
τηρίας καταγγελλομένην πιστεύειν τους ακούσαντας. orationem spiritus divinaloris, testimonium præ
"Επει δε και τα τού Βαλαάμ περιεθέμεθα (23*), πρόσ bentis apostolis , et admonentis audientes ut viam
χες ει δύναται και περί αυτού λέγεσθαι, ότι ου θεόθεν salutis, quæ annuntiabalur , crederent. Quoniam
ελάλησεν αλλ' από αγγέλου : « "Έστη και γάρ , φησίν , autem in medium adduximus quæ dixit Balaam ,
38 Joan. 18 , 22. 39 Marc . 1 , 2 .
34 Matth. xii , 31 , 35 ibid . 32. 36 Ηebr. VI , 4-6 . 37 Joan . VII , 39.
** Luc. VΙΙ, 31 ; Marc . I , 24 ; Luc . 1V , 34 . 41 Act. XVI , 16, 17 .
(19) Ιdem codex Regius , έπταικότων · τόδε εις (25) Και λέγοντα : "Ηλθες απολέσαι ημάς
Verbá hæc non hominis hujus sunt, in monumen
το,(20etc.
) Codex Regius , εις το παρόν Πνεύμα άγιον. lis versantis , et legione dæmonum vexati ; de quo
Luc. viii , 27 el seq . , ut hic scribit Origenes ; sed
(21) Ιdem codex Regius, λεχθείη το. hominis illius, qui immundo spiritui erat obnoxius ;
(22 ) Ilein codex Regius, ούπερ , male . de quo Marc. 1 , 23, et Luc . iv, 53 , 34. lluetios,
(24) Ferrari
(23) us legelbaι
" Η μαρτυρ ομοίως
είν αυτώ. δ' ούν . r παρέλκειν .
J.ec videntu (23 ) Περιεθέμεθα . Forte παρεθέμεθα . Εριτ .
23
PATROL . GR. XIV .
 715 ORIGENIS 716

adhibe mentem an de illo quoque dici possit , divi- A « ο άγγελος του Θεού εν τη οδώ ενδιαβάλλειν αυτόν,
nitus eum non fuisse loculum , sed ab angelo : και αυτός επιβεβήκει επί της όνου αυτού , και οι δύο
< Stelit enim, inquit , angelus Dei in via , dum παίδες αυτού μετ ' αυτού . Και ιδούσα ή όνος τον άγ
transiret ipse , ascenditque Balaam super asinam γελον του Θεού ανθεστηκότα εν τη οδώ , και την ρομ
suam , et duo sui pueri secum . Vidensque asina φαίαν αυτού έσπασμένην εν τη χειρί αυτού , και εξ
angelum Dei stanlem e regione in via , gladiumque έκλινεν ή όνος εκ της οδού , επορεύετο δε εις το πεδίου.
districlum in manu ejus , declinavit asina de via , Και επάταξε Βαλαάμ την όνον έν τη ράβδο του εύ
et ivil in campum . Al Balaam verberavit asinam θύναι αυτήν εν τη οδώ και έστη ο άγγελος του Θεού
virga , ut rediret in viam : stetit antem angelus Dei εν ταίς αύλαξη των αμπέλων, φραγμός εντεύθεν , και
in angusta semila vinearum , eratque ex ulraque φραγμός εντεύθεν. » Είτα μετ' ολίγα « Ιδούσα ή όνος
parle maceria . » Deinde post pauca 43 : • Videns τον άγγελον του Θεού συνεκάθισεν υποκάτω Βαλαάμ . )
asina angelum Dei , succubuit sub Balaam , » Dein Και πάλιν μετ ' ολίγα: « Είπεν αυτώ ο άγγελος του
que post pauca * : « Dixit angelus Dei illi : Cur Θεού · Διά τι επάταξας την όνον σου τούτο τρίτον ;
jam ter verberasti asinam luam ? En ego egressus Ιδού εγώ εξήλθον εις διαβολήν σου , ότι ουκ ευθεία ή
sum ut le impedirem ; aberrat enim via lua coram οδός σου εναντίον μου . Και ιδούσα με ή όνος εξέκλι
me : et videns me asina declinavit jam ter ; que si Β νεν απ' εμού τούτο τρίτον · και ει μή εξέκλινεν απ'
non declinasset coram me , nunc le interfecto έμου (26) , νυν σε μεν άν απέκτεινα, εκείνην δ ' αν
ipsam incolumem servassem . El dixit Balaam an περιεποιησάμην. Και είπε Βαλαάμ τω αγγέλω (97) :
gelo : Domine, peccavi , quoniam non novi quod lu Κύριε , η μάρτηκα : ου γάρ ήπιστάμην, ότι συ άνθέ
adversum me in via stares ; et nunc si tibi displi στηκας εις συνάντησίν μοι εν τη οδώ • και νύν ει μη
cet, revertar. Aitque angelus Dei ad Balaam : 390 σου αρέσκει , αποστραφήσομαι . Και είπεν ο άγγελος
Vade cum viris illis ; sed tantummodo verbum του Θεού προς Βαλαάμ : Συμπορεύθητι μετά των αν
quodcunque locutus fuero ad te, Ιιοc observabis θρώπων πλήν το ρήμα και αν είπω προς σέ , τούτο
Ioqui. » Observa enim quod angelus sit , qui dicit : φυλάξη λαλήσαι. » Παρατήρει γάρ , ότι άγγελός εστιν
« Verbum quodcunque locutus fuero ad le, hoc ob ο λέγων · « Το ρήμα και εάν είπω προς σέ , τούτο φυλά
servabis Ioqi. Verum dices paulo post Deum ξη λαλήσαι . » 'Αλλά φήσεις, ότι μετ' ολίγα εφάνη και
ipsi Balaam apparuisse, dixisseque illi Balaam 45 : Θεός τω Βαλαάμ , και είπε προς αυτόν Βαλαάμ:
. Seplem aras paravi , et imposui in unaquaque « Τους επτά βωμούς ήτοίμασα , και ανεβίβασα μόσχον
vilulum et arietem . Et Deus sermonem indidit ori και κριόν επί τον βωμόν . Και ενέβαλεν ο Θεός δημα
Balaam , et dixit : Reversus ad Balac sic loqueris. ) C εις το στόμα Βαλαάμ , και είπεν : Επιστραφείς προς
At vern lu allende quomodo ulraque vera sunt, et Βαλάκ (28) , ούτω λαλήσεις . » Και συ δε πρόσχες πως
quod ab angelo dicitur , nempe : Quodcunque αμφότερα αληθή εστι, και το υπό του αγγέλου λεγό
locutus fuero ad te , hoc observabis loqui* ; ) el μενον εν τω , « "Ο εάν είπω προς σέ, τούτο φυλάξη
quod Scriptura pronuntiat : « Indidit Deus sermo λαλήσαι, και και το υπό της Γραφής απαγγελλόμενον ,
nem ori Balaam , et dixit 47. ) Cæterum veru trans ότι: « Ενέβαλεν ο Θεός βήμα εις το στόμα Βαλαάμ,
fiximus hec verba : Factus est spiritus Dei in και είπε και το δε , « 'Εγενήθη πνεύμα Θεού επ' αυ
ipso, , quod neque his simile quidquam in cæle τω, » ώβελίσαμεν (29), μήτε αυτό, μήτε παραπλή
rorum editionibus invenerimus. Rursumque e di σιόν τι αυτό ευρόντες εν ταις λοιπαις εκδόσεσι . Πά
verso post pauca : « Occurrit, inquit, Deus Balaam , λιν τε αυ μετ' ολίγα, « Συνήντησε , φησίν , ο Θεός
et indidit sermonem in ore ejus , et dixit : Rever το Βαλαάμ, και ενέβαλε ρήμα εις το στόμα αυτού,
lere ad Balac, et hæc loqueris *8 . In hæc autem και είπε : 'Αποστράφηθι προς Βαλάκ ( 50), και τάδε
omnia audens aliquis , dicet de Saule etiam dictum λαλήσεις . » Εις ταύτα δε πάντα και αποτολμών φήσει ,
fuisse : 1 Spiritus Dei malus suffocabat eun " 9.1 ότι και επί του Σαούλ είρηται · « Πνεύμα Θεού πονη
Quin etiam cum exisset spiritus mendax faclus est ρόν έπνιγεν αυτόν. » Αλλά και πνεύμα ψευδές εξελ
in ore omnium prophetarum Achab , dicente Domi- Dθον γέγονεν εν στόματι πάντων των προφητών του
no : « Quis decipiet Achab ? , et exeunte spirilu 'Αχαάβ (51 ) , ειπόντος Κυρίου · « Τις απατήσει τον
mendaci , et dicenle : « Ego decipiam eum *0. » Αι 'Αχαάβ; » και εξελθόντος πνεύματος ψευδούς, και
que hæc quidem his in locis examinala sunt, cum ειπόντος : « Εγώ απατήσω. » Ταύτα μεν ούν εις τους
alioquin valeat unusquisque a semetipso , conse τόπους έζητήσθω , δυναμένου τινός αφ ' εαυτού τα
quenter bis leslimoniis quæ in medium protuli ακόλουθα τους εκτεθείσι ρητούς σκοπήσαι περί του .
mus , considerare quomodo prophelaverit Caiaphas. πώς προεφήτευσεν ο Καϊάφας . Μή ποτε δε και ταύτα

62 Νum . XXI , 22-24 . 43 ibid. 27 . 44 ibid . 32 seq . 45 Num. XIII , 4 , 5. 6 Νum . XXI , 35. 47 Num .
ΧΧΙΙΙ , 5. 68 ibid. 16 . 49 1 Reg . XVI , 14 . 50 III Reg. ΧΧΙΙ , 20-22 .

(26 ) In codice Regio desideratur, τούτο τρίτον ,
και ει μη εξέκλινεν απ' εμού , sed restituitur ex
Bodleiano.
(27) Codex Regius , perperam, το Ευαγγελίω.
(28) Βαλάκ . In cod . Regio perperam legitur Bα
λαάμ.
(29) Το δε . « Εγενήθη πνεύμα Θεού επ ' αυ
τω, και ω6ελίσαμεν . Verba haec reperiuntur in Ale
xandrino codice et Sixtina .editione : desiderantur
in Complutensi, ut in Hebraico archetypo , reliquis
que interpretationibus plane omnibus.
( 30 ) Balär. In codice Regio male legitur Ba
λαάμ.
(51 ) Codex Regius, 'Αχαάμ .
717 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXVIII. 718

εις την προφητείαν αυτού λεκτέον , ότι , επεί μη άγιος A Vide vero an forte haec etiam dicenda sint de pro
ήν, ει και προεφήτευσεν , αλλ ' ουκ από έμπνεύσεως plietia ejus , quoniam non sanctus erat, elianisi pro
Πνεύματος αγίου προεφήτευσεν (32) . "Ωσπερ δε ζη- phetarit , non tamen ex allatu Spiritus sancti pro
τήσεως άξιον εστι , πώς προεφήτευσε Καϊάφας , ούτω phetasse Caiapham. Ut autem quesitu dignum est ,
και εν τη πρώτη των Βασιλειών ζητήσεις , πώς (53) quomodo prophetaverit Caiaphas , sic etiam in pri
προεφήτευσαν οι άγγελοι του Σαούλ σταλέντες επί mo Regum quæres , quomodo propheta rint nuntii
τον Δαβίδ, και μετ' αυτούς ο Σαούλ. Γέγραπται γάρ Saulis missi ad Davidem , et post ipsos Saul . Scri
« Και απηγγέλη τω Σαούλ, λέγοντες : Ιδού Δαυίδ (54) ptum est enim 61 : « Ει nuntiatum est Sauli hisce
εις Αυώθ εν Ραμά. Και απέστειλε Σαούλ αγγέλους verbis : Ecce David est in Avoih , in Rama. El mi
λαβείν τον Δαυίδ , και είδoσαν την εκκλησίας των προ sil Saul nuntios qui adducerent Davidem , et vide
φητών , και Σαμουήλ ειστήκει καθεστηκώς επ ' αυτών : runt cuneum prophetarum , el Samuelem stantem
και εγενήθη επί τους αγγέλους Σαούλ πνεύμα Κυ anlislitem super eos ; factusque est spiritus Domi
ρίου , και προεφήτευσαν και αυτοί . Και απηγγέλη τη ni super nuntios Saulis , ut et ipsi prophetarent.
Σαούλ , και απέστειλεν αγγέλους ετέρους, και προ Nuntiatumque est Sauli , 391 et misit alios nun
εφήτευσαν και αυτοί. Και έθυμώθη οργή Σαούλ, και tios, qui eliam ipsi propbetarunt. Et excanduit ira
επορεύθη εις 'Αρμαθαίμ , και έρχεται έως του φρέα- Β Saul , concessitque etiam ipse in Armalheam, et
τος του μεγάλου , και εν τη οδώ εις Σωφείμ : και επ venit usque ad puteum magnum , et ad viam quæ
ηρώτησε , και είπε: Πού Σαμουήλ , και Δαβίδ ; Και εί est in Sophem ; et interrogans ail : Ubi est Sa
πον (35 ) : Ιδού εις Αυώθ εν Ραμά . Και επορεύθη muel , et David ? Et dixerunt : Ecce in Avoth in
εκείθεν εις Αυώθ εν Ραμά (56) : και εγενήθη επ ' αυ Rama. Et concedit illinc in Avoth in Rama : factus .
τον πνεύμα Θεού , και επορεύετο πορευόμενος , και que est spiritus Domini super eum , et eundo ibal,
προφητεύων, έως ελθών εις Αυώθ εν Ραμά και εξ- atque prophetabat , donec cum venissel in Avoth
εδύσατο τα ιμάτια αυτού , και προεφήτευσεν ενώπιον in Rama , exulis yestimentis suis prophetavit coram
Σαμουήλ και έπεσε γυμνός όλην την ημέραν εκεί Saniuele ; et procidit nudus lola illa die , el lola
νην, και όλην την νύκτα . Διά τούτο έλεγον • Eί και nocle. Hinc dicitur : Num et Saul inter prophe
Σαούλ εν προφήταις ; » 'Αναγκαίως δε νομίζω και tas ? , Hæc vero necessario apposita fuisse reor , ut
ταύτα παρατεθείσθαι υπέρ του φανήναι πως αμαρ- clareret peccatores quoque prophetere ; et utrun
τωλοί προφητεύουσι, και πότερον εξ αγίου Πνεύματος ,
ex Spiritu sancto, an ex alia potentia non men
ή από άλλης δυνάμεως , όσον γε επί τω μαρτυρείν τη iente , quantum ad testiβcandum veritati allinet ,
88 juve
αληθεία, μη ψευδομένης. Πάλιν τε αυ εν τη πρώτη c hi prophelent. Rursumque in primo Reguin
των Βασιλειών ευρίσκονται οι των ειδώλων μάν niuniur idolorum vales, ostendentes de arca , de
τεις υποδεικνύντες τα περί της κιβωτού, και ότι , nuntiantesque Philistheis , quod si bucule lacientes
επάν βόες πρωτοτοκούσαι (57), την οδών Ιησού του in viam ambulaverint Jesu Bethsamusæ, sciant sibi
Βεθσαμεσαίου πορευθώσι , σημαίνουσιν από Θεού γε a Deo factam fuisse plagam . Ac ne illud quidem
γονέναι την πληγήν τοϊς Φυλιστιαίοις . Ουδε τα περί de muliere habente spiritum Pythonis , deque Sa
την εγγαστρίμυθον και τον Σαμουήλ εν τούς τόπους muele in his locis reticendum est : ex quibus didi
τούτοις παρασιωπητέον, αφ' ών έμαθεν ο Σαούλ , ότι cit Saul futurum , ut postero die cun filiis interfi
cerelur 83: quorum locorum accuralain intelligen
τη εξής έμελλεν άμα τοϊς υιούς αναιρεθήσεσθαι ημέ
ρα. Το δε ακριβές εν τοις τόποις όψεται η δυνάμενος tiam is visurus est , qui disserere polest de diversis
διαλαβείν περί διαφόρων δυνάμεων, χειρόνων και polentiis, tum bonis tum malis , atque de his etiam
κρειττόνων, ει δε και είέν τινες μεταξύ , και περί τού quæ inter has mediæ sunt , si quæ sunt. Rursus qui
των . Πάλιν τε αυ ο βουλόμενος από χείρονος δυνά velit Caiapham prophelasse vi potentie malæ ,
μεως προπεφητευκέναι τον Καϊάφαν, φησίν ότι , ου dicturus est pil mirum esse , si mala potentia hæc
δεν παράδοξόν εστι πονηράν δύναμιν ταύτα ειρηκέναι , dixerit, quandoquidem inveniatur diabolus non on
όπου γε ου πάντη αγνοών και ο διάβολος ευρίσκεται D nino ignorare Jesum dictum fuisse in his que ab
τον Υιόν όντα Θεού , εν τοις αναγραφείσιν υπό των evangelistis sunt scripla , Filium Dei esse, cum ipse
ευαγγελιστών ειρήσθαι υπ' αυτού προς τον Κύριον. Ιoqueretur ad Dominum. Dices autem malitian
Φήσει δε , ότι και πονηρία τιςέκκειται (37 *) τη ενεργού etiam quamdam inesse in polentia operante ut hæc
ση δυνάμει ταύτα προφητεύεσθαι περί του Σωτήρος : de Servatore prophetarentur : quippe cui scopes
σκοπός γάρ ήν αυτή ού το πιστοποιήσαι τους ακροω essel non fideles facere auditores, sed summos sa
μένους , αλλ' ερεθίσαι τους εν τη συνεδρίω αρχιερείς cerdotes Pharisæosque, qui convenerant in conci
83
31 I Reg. ΧΙΧ , 19 seq. 69 Reg. vi , 9. I Reg . xxvII, 19.
(32 ) Α.λ.λ ' ουκ από έμπνεύσεως Πνεύματος αγίου Hæc etiam in codice Regio omissa sunt, sed exstant
προεφήτευσεν . Ηaec in codice Regio, ac proinde in in Bodleiano .
edit. Huetii, desiderantur , sed exstant in Bodleiano. (35) Codex Regius, είπεν.
( 53 ) Πώς προεφήτευσε Καϊάφας, ούτω και εν (36) Και επορεύθη εκείθεν εις Αυώθ εν Ραμά.
τη πρώτη των Βασιλειών ζητήσεις πώς. Ηec Hæc desiderantur in editione Huetii .
quoque in codice Regio desiderantur , sed exstant (57 ) Πρωτοτοκούσαι. Sic nos cum Huelio ; alii
in Bodleiano. πρωτοτοκεύουσαι . EDIT.
(34 ) Και μετ ' αυτούς ο Σαού ... Γέγραπται γάρ ( 57 ) "Εκκειται . Legendum videtur esse έγκειται
Και απηγγέλη τη Σαούλ , λέγοντες : Ιδού Δαυίδ. Edit.
 719 ORIGENIS 720

lium adversus Jesum , irritare , ut ipsum interfice- Α και Φαρισαίους κατά του Ιησού , ένα αυτόν αποκτεί
rent : quæ operatio non eral ex Spiritu sancto . νωσιν» όπερ ουκ ήν κατά το άγιον Πνεύμα ενεργήσαι.
14. Vide vero an non concitare velit auditores 14. "Ορα γαρεί μή παροξύναι βούλεται τους ακροω
sive Caiaphas, sive is qui illi vim prophetandi μένους (38 ) είτε ο Καϊάφας , είτε το ενεργούν αυ
suppeditabat, ad interficiendum Jesum bisce ver τον προφητεύειν , προς το αποκτείναι τον Ιησούν , διά
bis : « Vos nescitis quidquam , neque cogitatis quia του : « Υμείς ουκ οίδατε ουδέν (39) , ουδέ λογίζεσθε ,
expedit nobis ut unus homo morialur pro populo , ότι συμφέρει ημίν ίνα είς άνθρωπος αποθάνη, υπέρ
et non 392 lola gens pereat ' . , Virum qui di του λαού , και με όλον το έθνος απόληται .υ 'Αρά γε
cit , expedit nobis ,» que verba sunt prophetie ο λέγων , « Συμφέρει ημίν, όπερ μέρος ήν της προφη
ipsius pars , vera narral an mentitur ? Si vera nar τείας αυτού , αληθεύει , ή ψεύδεται ; Ει μεν γάρ αλη
ral , servalur Caiaphas, cum his qui in concilio θεύει , σώζεται ο Καϊάφας , και οι εν τη συνεδρίω κα
adversus Jesuni contendunt, quia mortuus est Jesus τα του Ιησού αγωνιζόμενοι, αποθανόντος του Ιησού
pro populo , consequunturque omnes hi utilitatem; υπέρ του λαού , και τυγχάνουσι του συμφέροντος· ε !
si vero absurdum est dicere Caiapham , eosque qui δε άτοπον φάσκειν τον Καϊάφαν και τους εν τω κατά
concilio aderant adversus Jesum , servari assecu του Ιησού συνεδρία σώζεσθαι , και του συμφέροντος
1osque eos fuisse utilitatem, quia mortuus fuerit Β τετευχέναι αποθανόντος του Ιησού , δηλον (59 ) ουχ
Jesus, perspicuum est non dici Spiritum sanctum άγιον Πνεύμα ήν το ταύτα ενεργήσαν λέγεσθαι· άγιον
talia operatum fuisse : Spirilus enim sanctus non γάρ Πνεύμα ου ψεύδεται. Ο δε βουλόμενος αληθεύειν
mentitur. Qui vero velil Caiapham , atque poten και εν τούτο το ενεργούν τον Καϊάφαν, λέγω δε τω
liam in ipso operantem vera narrare dicendo : φάσκειν, « Συμφέρει ημίν, ίνα είς άνθρωπος αποθάνη
« Expedit nobis , ut unus homo moriatur pro po υπέρ του λαού , και βαθύτερον εξακούσεται του , « Συμ
pulo, profundius intelliget hoc dictum , « expedit φέρει ημίν , και διά τον περί τέλους λόγον , και συγχρό
nobis, , propter rationem finis, uleturque eo lesti σεται τώ , « "Οπως χάριτι, » ή , χωρίς Θεού , υπέρ
monio : « Ul per gratiam Dei 65 , , vel , sine Deo , παντός γεύσηται θανάτου και και επιστήσει τώ , « Υ .
pro omni gustarei mortem ; • el notabit illud , πέρ παντός, » και τω , « χωρίς Θεού , υπέρ παντός . »
« pro omni , et illud , « sine Deo, pro omni . » Ule- Σγχρήσεται δε και το « "Ος έστι Σωτήρ πάντων αν
lur pariter elianı illo : Qui est Servalor omnium θρώπων , μάλιστα πιστών και ότι [ .έτι] δε , « Ούτός έστιν
hominum, praesertim fidelium 56 ; et illo : « Ηic ο'Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου , και
est ille Agnus Dei , qui aufert peccatum mundi 87 , ιδίως ακούων του αίρεσθαι την αμαρτίαν του κόσμου ,
proprie intelligens auferri peccalum mundi, non και ουχί μέρους αυτού . Ο δε λέγων αληθές είναι το ,
partis ejus . Ceterum qui verum esse dicit : Ex « Συμφέρει ημίν , ίνα είς άνθρωπος αποθάνη , και φήσει
pedit nobis, ut unus homo morialur, ) dicel lotum και όλα τα κατά τον τόπον προφητείαν είναι αληθή ,
præsentem locum veram prophetiain esse, inci αρχομένης από του : « Υμείς ουκ οίδατε ουδέν ου
pientem ab illo : « Vos nescitis quidquam . Nihil δεν γάρ ήδεισαν οι τον Ιησούν μη γνωρίζοντες Φα
enim norant summi sacerdotes et Pharisæi , ριονίου και αρχιερείς , όντα αλήθειαν, και σοφίαν, και
nescientes Jesum veritatem esse , sapientiam , δικαιοσύνην , και ειρήνην· « Αυτός γάρ έστιν ή ειρή
justitiam el pacem : « Ipse enim est pax n0 νη ημών . » 'Αλλά και ουκ ελογίζοντο ούτοι οι μηδέν
stra 38.1 Quin etiam non cogitabant hi nihil ειδότες , τίνα τρόπον συνέφερε και αυτοίς , ίνα ο εις
scientes, quonam pacto conducerel etiam illis , ut ούτος , καθο άνθρωπός έστιν , αποθάνη υπέρ του
unus hic, quatenus homo est, moreretur pro po λαού άνθρωπος γάρ έστιν αποθανών Ιησούς :
pulo. Jesus enim , qui mortuus est , horno est ; quo διό και αυτός φησι : « Νύν δε ζητείτε με αποκτείναι
circa ipse etiam inquil : « Nunc autem querilis άνθρωπον , ός την αλήθειαν λελάληκα . 5 Και επεί άν
me interficere, hominem , qui locutus sum verila- θρωπος μέν έστιν ο αποθανών , ουκ ήν δε άνθρωπος
lemn 69. , Et quoniam homo quidem est , qui mor ή αλήθεια , και η σοφία , και η ειρήνη , και η δικαιο
tuus est ; non eral autem homo verilas, sapientia , η σύνη , και περί ου γέγραπται , « Θεός ην ο Λόγος , και
pax et justitia, et de quo scriplum est : « Deus erat ουκ απέθανεν ο Θεός Λόγος, και η αλήθεια , και η
Sermo B0 ; ) non mortuus est ille Deus Sermo, et σοφία , και η δικαιοσύνη : ανεπίδεκτος γάρ ή εικών
veritas, et sapientia , et justitia : si quidem imago του Θεού του αοράτου , Πρωτότοκος πάσης κτίσεως ,
invisibilis Dei , Primogenitus omnis crealuræ 61 in . θανάτου . Υπέρ του λαού δε απέθανεν ούτος ο άν
capax est mortis . Pro populo autem morilur bic θρωπος , το πάντων ζώων καθαρώτερον, όστις τάς ά
μαρτίας ημών ήρε , και τας ασθενείας , άτε δυνάμε
homo omnibus animantibus purior, qui peccata
νος πάσαν την όλου του κόσμου αμαρτίαν εις εαυτόν
nostra tulit et infirmitales 6s , quia posset univer αναλαβών λύσαι , και εξαναλώσαι , και εξαφανίσαι:
sum totius mundi peccatum in se receplum sol επει « μη αμαρτίαν εποίησε , μηδέ ευρέθη δόλος
vere, el consumere, et delere, quoniam pec εν τω στόματι αυτού , και ουδέ έγνω αμαρτίαν. Κατά
34 Joan . Ι , 49 , 50. 68 Ηebr . 1 , 9. 66 I Tim , IV, 10. 57 Joan . 1, 29. 08 Ephes. 11,14 . 59 Joan . VIII ,
40. 60 Joan . 1 , 1 . 61 Coloss. 1,15. 62 Isai . Lu , 4.
( 8) Enderm Huetii editio , male, ακρομένους . (59 ) Δήλον . Ρac , hanc vocem desideratur ώς,
139) Oudér. Desideratur in editione Huelii. vel ότι , EDIT ,
71 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 732 .
τούτο δ' οίμαι και τον Παύλον ειρηκέναι ούτως : A calum non fecit , neque inventus est in ore
« Τον μη γνόντα αμαρτίαν υπέρ ημών αμαρτίαν ejus dolus 69, neque agnovit peccatum . Ηanc
εποίησεν, ίνα ήμείς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεού εν etiam ob causam opinor Paulum sic dixisse : 393
αυτών αμαρτίαν γάρ αυτόν εποίησεν, είπε , μη « Eum , qui non novit peccatum , pro nobis pec
γνόντα ( 40 ) αμαρτίαν , το μηδέν αυτόν ημαρτηκότα catum fecit, , Deus ; ( ul nos efficeremur justitia
τάς πάντων αμαρτίας ανειληφέναι, και ει δεί τολμή Dei in ipso :: peccatum enim , dixit , ipsum fe
σαντα ειπείν, πολλώ μάλλον των αποστόλων αυτού cit, qui peccalun . ncn novit, quia cum ipse nihil
περικάθαρμα αυτόν του κόσμου γεγονέναι , και πάν . peccali commisisset, omnium in se peccata recepe
των περίφημα των ειπόντων: « Ως περικαθάρματα rit ; et si audacius loqui audendum est , multo ma
του κόσμου εγενήθημεν , πάντων περίφημα έως gis quam cateri sui apostoli , purgamentum mundi
άρτι . » Περί δε του πολλάκις , επικρατούντων τινών faclus fuerit rejectamentaque omnium dicentium :
χαλεπών εν τω των ανθρώπων γένει , οίον λοιμών , ή επι Quasi purgamenta mundi facti sunius ; omnium
βλαβών νηνεμιών , ή λιμών, λύεσθαι τέτοιαύτα, οιονεί rejectamenta usque nunc 68.5 Quod autem frequen
καταργουμένου του ενεργούντος αυτά πονηρού πνεύ ter invalescentibus rebus quibusdam asperis, veluti
ματος , διά το εαυτόν τινα υπέρ του κοινού διδόναι, pesie, vel fame, vel nocuis ventorum agitationibus,
πολλαι φέρονται Ελλήνων , και βαρβάρων ιστορίαι , Β in hominum genere , solvantur haec , abolito , verbi
την περί του τοιούτου έννοιαν ουκ αποπτυόντων , gratia , spiritu illo malo qui hæc operabatur , eo
ουδε αποδοκιμαζόντων: πότερον μεν ούν αληθή εστι quod aliquis seipsum pro communi salute dederit ,,
τα τοιαύτα , ή μή , ου του παρόντος εστί καιρού μετ' multorum auctorum narrant bistoriæ , tum Græco
εξετάσεως διαλαβείν. Πλήν ο δυνάμενος υπέρ όλου ruin , lum barbarorum , hanc nostram intelligentiam
κόσμου , ίνα πάς ο κόσμος καθαρθή , αναδέξασθαι επί neque respuentium, neque reprolbantium : que verse
καθαρσίες αυτού , απολομένου άν, ει μή ανεδέξατο το sint , necne, non est praesenlis temporis accurate
υπέρ αυτού αποθανείν , ούτε ιστόρηται πώποτε, ούτε exquirere. Verumtamen nullibi gentium, nullis hi
ιστορηθήναι δύναται , μόνου Ιησού το πάντων της storiis aliquando mandatum est , ac ne mandari
αμαρτίας φορτίον εν τώ υπέρ των όλων χωρίς quidem potest , fuisse aliφuein qui se reciperet pro
Θεού , σταυρώ αναλαβείν εις εαυτόν, και βαστάσαι tolo mundo mortem obilurum , ut louus mundus pur .
τη μεγάλη αυτού ισχύ δεδυνημένου. Και γάρ ούτος garetur illius sanctitate ; alioquin perdendus , ni pro
μόνος επιστημων ήν του φέρειν μαλακίαν, ώς φησιν eo servando mortem oppelerel : quippe quod solius
ο προφήτης Ησαΐας , λέγων · « "Ανθρωπος εν πληγή sit Jesu posse omnium peccati onus in 80 recipere
ών, και ειδώς φέρειν μαλακίαν . 5 Και ούτός γε τας per crucem pro omnibus e sine Deo 66 > atque in
αμαρτίας ημών έλαβε , και με μαλάκισται διά τάς C gentibus suis viribus illud porlare. Calluit enim liic
ανομίας ημών, και η οφειλομένη ημίν εις το παιδευ solus ferre languorem , ut inquit Isaias propbeta,
θήναι και ειρήνην αναλαβείν κόλασις επ' αυτόν γεγέ dicens : « Homo in plaga exsistens, el sciens ſerre
νηται . Ούτω γαρ ακούω τούτων · « Παιδεία ειρήνης languorem 67. , Atque hic sane peccala nostra ac
ημών επ ' αυτόν, και Τάχα δε και, έπει και το μώλωπι cepit , et egre affectus est propter iniquitates 10
αυτού ημείς ιάθημεν , και είποιμεν αν οι ιαθέντες, εκ stras 68, in seque facta est punitio, quæ nobis debe
του σταυρού ελθόντος αυτό του μώλωπος , τό: « Έμοι balur, ul pacem recipiamus , dum erudimur casti
δε μη γένοιτο καυχάσθαι , ει μή εν τω σταυρό του Κυ gali . Isto namque modo hoc intelligo : « Eruditio
ρίου ημών Ιησού Χριστού , δι' ού εμοί κόσμος έσταύ pacis nostræ super eum 68. , Fortasse autem nos ,
ρωται , καγώ το κόσμο . Τούτον τον Ιησούν παρ quia « livore ejus sanati sumus, , livore ex cruce
έδωκεν ο Πατήρ ταίς αμαρτίαις ημών, και δι' αυτάς illi obveniente sanali dicemus : « Mihi autem absit
ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη , και ως αμνός ενώ gloriari , nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per
πιον του κείραντος άφωνος. » Τούτου εν τη ταπεινώ quem mihi mundus crucifixus esi, et ego njundu 70.,
σει , ήν εταπείνωσεν εαυτόν , γενόμενος υπήκοος Traditus est a Patre propler peccala nostra hic
μέχρι θανάτου , θανάτου δε σταυρού , και η κρίσις η Jesus ; qui etiam propterea al occisionein luctus
ήρθη ούτω γαρ ακούω του : « Εν τη ταπεινώσει η est , ut agnus coram londenle mulus 71. , Hujus in
κρίσις αυτού ήρθη ως είναι τα εξής : Εν τη τα humilitate , qua « humilem præbuit seipsum , factus
πεινώσει αυτού η κρίσις ήρθη ούτως (41 ) δε από obediens usque ad mortem , mortem autem cru
των ανομιών του λαού του Θεού ήχθη εις θάνατον . cis 7 ?, » judicium sublatum est : sic enim hoc in
Ουκούν απέθανεν ο άνθρωπος ούτος υπέρ του λαού ,
telligo : In humilitate judicium ejus sublatum
και διά τούτον ουχί όλον το έθνος απώλετο . Και επί
στησον , ει δύνασαι, το μεν όνομα του λαού λα est 78 ; ' perinde ac diceret : In humilitate ejus ju
βείν εις τους εκ περιτομής, το δε του έθνους εις dicium sublatum est : 394 et ſuit sic , propter
τους λοιπούς · απέθανε γάρ ούτος ο άνθρωπος ου iniquitates populi Dei , ductus ad mortem . Morluus
65 Pelr . τα , 29. 6 II Cor . V , 21 . 65 1 Cor . 1 , 13 . 66 Ηebr . 1 , 9. 67 Isai . Liu , 3. 68 ibid . 4 .
69 ibid . 3 . 10 Galat. VI, 14 . 71 Isai . LΙΙΙ , 7 .
11 Philiρ. ΙΙ, 8. 73 Isai , L1, 8.
(40) Codex Bodleianus , εποίησεν , είπε , τον μη (41 ) Ούτως . Sic codex Regius, Ferrarius vero ,
γνόντα, et sie legisse videtur Ferrarius ; Regius legebaι ούτος, vertit enim, et fuit hic. »
Vero oιnitti , είπε .
725 ORIGENIS T24

e : igitur hic homo pro populo , et propter hunc Α μόνον υπέρ του λαού , αλλ' ίνα και με όλον το έθνος
non lota gens periit. Ac vide num populi nomen απόληται, ωσεί έλεγε , το χρηματίζον το έθνος (19)
referre possis ad eos qui sunt ex circumci και πάντες οι εθνικοί απόλωνται .
sione, gentis vero ad cæleros. Mortuus elenim est hic homo , non tanlum pro populo, sed etiam ne
lola gens pereat ; tanquam si dixisset, ne qui vocantur gens inter Judæos et omnes gentiles pereant,
15. His proximum est : « lloc a semetipso non 15. Έξής τούτω (45) εστι τό : « Τούτο αφ' εαυτού
dixit 7*. » Hoc dicto nos discere opinor , quædam ουκ είπεν. » 'Αφ' ού μανθάνειν οίμαι ημάς, ότι τινά
nos homines a nobismetipsis proferre , nullo spiritu μεν οι άνθρωποι αφ' εαυτών λέγομεν , μηδεμιάς ημάς
nos ad id impellente , alia vero , veluti insonanle ac ενεργούσης εις το λέγειν δυνάμεως , έτερα δε ώσ
suggerente nobis spiritu quopiam quæ dicamus , περει υπηχούσης, και υποβαλλούσης δυνάμεώς τινος
eliamsi omnino a nobis non alienemur , et inconse . ημίν τα λεγόμενα : κάν μή τέλεον εξιστάμεθα , και
quenter afecti erga ipsa quae dicimus, videamur απαρακολουθήτως έχομεν εαυτοίς , αλλά δοκώμεν
illa assequi. Contingit autem , ut assequentcs ea παρακολουθείν οίς λέγομεν, ενδέχεται παρακολου
quæ dicimus, non assequamur voluntatem et con θούντας ημάς εαυτοίς ή λέγομεν , μή παρακολουθείν
B
silium eorum quæ dicuntur ; quemadmodum nunc τη βουλήματι των λεγομένων · ώσπερ νύν Καϊάφας
Caiaphas pontifex , qui nec a semetipso locutus est, ο αρχιερεύς και αφ' εαυτού ουκ είπε , και ουκ είπε
nec sensuin loculus est, ut prophetiam , quia pro τον νούν , ώς προφητείαν , και την προφητείας του
phetiam eorum que loquebatur non intellexit . Quin λεγομένου (44) ουκ εδέχετο. Και παρά Παύλω δε νο
apud Ρaulum etiam sunt quidam legis doctores , μοδιδάσκαλοί τινές εισι « μη νοούντες , μήτε ά λέγουσι,
« neque intelligentes que dicunt, neque de quibus μήτε περί τίνων διαβεβαιούνται . ν 'Αλλ ' ουχ ο σοφός
affirmant 18. » Αt vero sapiens non est hujusmoli , τοιούτος , περί ου φησιν εν Παροιμίαις ο Σολομών :
de quo loquitur in Proverbiis Salomon ille : « Sa « Σοφός νοήσει τα από ιδίου στόματος , επί δε χείλεσι
piens intelliget quæ ex ore suo prodibu nt , et in φορήσει επιγνωμοσύνην . » Δοκεί δέ μοι , ότι και πε
labiis suis portabit agnitionem 78. , Ac meum pro ρίστασις αιτία ποτέ γίνεται του προφητεύειν , ώσπερ
fecio est judicium , casum aliquoties in causa esse και νυν το Καϊάφα , το είναι αυτόν αρχιερέα του
rophetandi, ut nunc Caiaphae in causa fuit quod ενιαυτού εκείνου ώ έμελλεν ο Ιησούς αποθνήσκειν
pontifex esset anni illius , quo moriturus erat Jesus , υπέρ του λαού , ένα μή όλον το έθνος απόληται· όν
non tantum pro populo , sed ne tota gens pereat. των γάρ και άλλων αρχιερέων , ως δήλον εξ ών προ
Cum enim alii quoque pontifices essent , ut perspi- c παρεθέμεθα , ουδείς προφητεύει ή και του ενιαυτού ,
cuum est ex iis quae in medium protulinus , nullus ώ έμελλε πάσχειν ο Ιησούς , αρχιερεύς. Περίστασις δε
prophetat, nisi pontiſex anni illius quo passurus προφητεύειν πεποίηκε και του Σαούλ αγγέλους περ
erat Jesus summus pontiſex. liidem casus fecit φθέντας επί τον Δαβίδ, και αυτόν τον Σαούλ : οιονεί
nuntios Saulis.ad Davidem missos, ipsumque Sau- γάρ το ζητείν αυτούς τον Δαβίδ αίτιον γέγονε προ
lem , prophetare : fere enim quia quesierunt Da- φητείας , αλλά τοιαύτης , οποία αναγέγραπται. Αλλά
vid, obvenit ut prophetarent, sed eo modo quo scri και Βαλαάμ ουκ αν , αναλαβών την παραβολήν (45)
plum est. Quin el Balaam , assumpta parabola sua αυτού , είπε το , Εκ Μεσοποταμίας μετεπέμβατό
non dixisset : « Ex Mesopotamia accersivit me ' ', ) με , ) και τα εξής, μη ιδεών τον Ισραήλ έστρατοπε
el que, sequuntur, ni vidisset Israelem castramela δευχότα , και αεί άλλο μέρος στρατοπέδου βλέπων,
lilm fuisse : et semper aliam partem exercitus από της καινότητος του βλεπομένου εκινείτο προς το
videns, ex novitate rei conspectæ movebatur ad λέγειν περί του Ισραήλ .
dicendum pro Israele.
395 16. Moriturus ergo eral Jesus pro genle , 16. "Έμελλε τοίνυν Ιησούς αποθνήσκειν υπέρ του
que diversa erat a filis Dei dispersis , ut perspi- έθνους , όπερ έτερον ήν των διεσκορπισμένων τεχνων
cuum est hoc dicto : • Futurum erat, ut Jesus mo- D Θεού , ως δήλον εκ τού · ο Ιησούς έμελλεν αποθνή
reretur non tantum pro genle , sed etiam ut filios σκειν ουχ υπέρ του έθνους μόνον, αλλ' ίνα και τα
78
Dei , qui dispersi erant , congregaret in unum τέκνα του Θεού τα διεσκορπισμένα συναγάγη εις έν.»
Quinam vero alii , præter gentes , filij Dei dispersi Τίνα δε τα παρά το έθνος διεσκορπισμένα τέκνα
essent nunc tempus est querere : de quibus , qui Θεού , νύν καιρός ήδη ζητεϊν . Περί τούτων δή οι μεν
naturas introducunt, dicturi sunt illos qui judicio τας φύσεις εισάγοντες (46) , τους κατ' αυτούς πνευ
eorum sunt spirituales, filios esse Dei , spiritualiter ματικούς φήσουσιν είναι τα τέκνα του Θεού , πνευ
non dijudicantes omnia . Hoc enim dicere conse ματικώς ουκ ανακρίναντες πάντας τούτο γάρ ακο
quens esteos qui naturas esse existimant, intelligentes λουθεί λέγειν τοις φύσεις είναι οιoμένοις , και

16 Joan . ΧΙ , 31 . 18 Τim . 1 , 7. 16 Proν . XVI , 23. 17 Νum. XXIII, 7 . 78 Joan . ΧΙ, 51 , 52 .

(42) Editio Huelii perperam in textu habet , έλεγαν
το χρηματίζω έθνος , contra fidem codicis Bodleia
:.
(43) Codex Regius, toūTO, male,
(44 ) Sic habet codex Bodleianus ; in Regio autem
ailummodo legitur, ώς προφητείαν λεγομένου .
(45 ) Παραβολήν . Sic recte codex Regius ; Ferra
rius vero legisse videtur &va6o) úv , vertit enim , ani
recepissel dilationem , dixissel , 1 elc . , ut in nostro
textu ..
( 46 ) οι μεν τας φύσεις εισάγοντες. Valentiniani,
de quibus supra .
723 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 726

παρά το τού (47) 'Αποστόλου βούλημα εννοείν τους A hoc vocabulum spirituales preter voluntatem Apo
πνευματικούς, διδάσκοντος , ότι « Ο πνευματικός stoli dicentis 10 : Spiritualis omnia dijudicat , et
ανακρίνει πάντα , και υπ ' ουδενός ανακρίνεται:) ipse a nullo dijudicatur ; , quibus verbis efficitur ,
του τω δέ ακόλουθεί , τον μή ανακρίνονται πάντα μη ut qui omnia non dijudicet, vel non sit spiritualis,
είναι πνευματικών , ή μηδέπω είναι πνευματικόν , vel nondum sit spiritualis. Quin si quis dijudicatur.
'Αλλά και εί τις υπό τινος ανακρίνεται , επεί ο πνευ ab aliquo, quoniam spiritualis a nullo dijudicatur,
ματικός υπ ' ουδενός ανακρίνεται , ουκ έστι πνευμα vel non est spiritualis, vel nondum spiritualis . Vide
τικός , ή ουκ έστι πω πνευματικός . Μήποτ ’ ούν βέλ vero an non melius dicendum sit eflici aliquem
τιον λέγειν , ότι γίνεται τις πνευματικός , ου πρότερον spiritualem , qui antea non esset , qui proprie jam
ών , όστις ήδη και κυρίως εστιν υιός Θεού. Τίνα ούν filius etiam Dei est. Quinam igitur sint qui nunc
εστι τα λεγόμενα νύν τέκνα Θεού , ει μή εισι κατά dicuntur filii Dei , si non sunt bi qui spirituales sunt
τους εισάγοντας τας φύσεις πνευματικοί, ώρα σκο judicio eorum qui naturas introducunt, tempus est
πείν και όρα ει τέκνα Θεού διεσκορπισμένα έτερα considerare : et vide an ilios Dei dispers0s, alios
παρά το έθνος δύνασαι νοείν τους ήδη , ότε ταύτα a gentibus , intelligere possis eos esse qui jam justi
ελέγετο, δικαίους εν Θεώ , είτε προκεκοιμημένους erant in Deo , cum bæc tantum dicerentur ; sive
πατριάρχας , η προφήτας , ή τινας άλλους εκλε B patriarchas qui jam antea e vila excesserant, vel
κτούς του Θεού , είτε και τους ήδη τότε ισχύον- prophetas , vel quosdam alios Dei eleclos, sive etiam
τας : ως γαρ υπαρχόντων των ισχυόντων , και eos qui per id temporis sani erant ; quasi enim
μηδέ νοσούντων , φησίν : « Ου χρείαν έχουσιν οι aliqui sani essent, et non egrolantes , inquit : « Non
ισχύοντες ιατρού , αλλ' οι κακώς έχοντες και και ως opus habent, qui sani sunt, medico , sed ægre affe
όντων δικαίων λέγει · « Ουκ ελήλυθα καλέσαι δι cti 80 ; » et quasi essent eliam aliqui justi, dicit :
καίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν . » "Έμελλεν « Non veni vocare justos , sed peccatores ad pæni
ούν Ιησούς αποθνήσκειν υπέρ μεν του έθνους , ένα tentiam 84. , Moriturus itaque Jesus erat pro gente ,
μη απόληται υπέρ δέ των τέκνων του Θεού όντων ul non periret ; pro filiis vero Dei , qui in disper
εν διασκορπισμώ, ένα συναχθώσιν εις ένα λόγον , και sione erant, ut congregarentur in unum sermonem ,
γενήσωνται (48) μία ποίμνη , είς ποιμήν: ότε οίμαι ferentque unus grex , unus pastor : quando, nea
πληρούσθαι την του Σωτήρος ευχήν , λέγοντος · « "Ινα sententia , Servaloris precatio implebitur dicentis :
εγώ και συ (49) έν εσμεν, ίνα και αυτοί εν ημίν εν Ul ego et lu unum sumus, ut el ipsi unum sini 88. ,
ώσιν. » Ει δέ τι και βαθύτερον εστι περί Ισραήλ ου Sin vero de Israelis non nalura , sed genere allius
φύσεως, αλλά γένους ειπείν , περί ου γέγραπται , c aliquid dicendum sit; de quo cum in dispersione
Υιός πρωτότοκός μου Ισραήλ έστι, και γενομένου εν esset, scriplum est : « Primogenitus meus filius
διασκορπισμό, και αυτός επιστήσεις, ώς είναι τού Israel est 8) , boc etiam ipse notabis , quasi hi sint filii
τους τα τέκνα του Θεού τα διεσκορπισμένα, υπέρ Dei dispersi , pro quibus moriturus sit Jesus, ut eos
ών έμελλεν αποθνήσκειν Ιησούς, ένα αυτά συναγάγη in unum congregaret.
εις έν.
17. « Απ' εκείνης oύν της ημέρας συνεβουλεύ 396 17. ( Ab illo ergo die consultarunt una , ut
σαντο , ίνα αποκτείνωσιν αυτόν. » Οι αρχιερείς και interficerent eum 84 . Pontifices et Pharisæi , qui con-
οι Φαρισαίοι , συναγαγόντες συνέδριον, και σκευά cilium collegerant, et consideraverant quid facere
μενοι περί του Σωτήρος ημών τι αυτό ποιητέον , deberent Servalori nostro ( cum Caiaplhas pontifex
αυτοίς Καϊάφα του αρχιερέως τα προεκτεθειμένα quæ superius exposuimus dixisset, et hujus sermo
ειπόντος , και (30) υπό των λόγων αυτού παροξυν- nibus fuissent incitati) , consultarunt una ut interfi
θέντες , συνεβουλεύσαντο ένα αποκτείνωσι τον Κύ cerent Dominum . Quocirca quæres quo spiritu pro
ριον . Διόπερ ζητήσεις από ποίου πνεύματος προεφή- phelarit Jesum moriturum pro gente ; et utru
τευσεν , ότι έμελλεν Ιησούς αποθνήσκειν υπέρ του sanctus Spiritus hanc etiam in re operatus sit, auctor
έθνους και πότερον το άγιον Πνεύμα και εν τοιούτω Β que fuerit consilii adversus Jesum ; an ille quidem non
ενήργησε, και αίτιον γεγένηται της κατά του Ιησού fuerit, sed alius spiritus , valens in impio etiam loqui ,
συμβουλής , ή ουκ εκείνο μεν ούν , άλλο δε, το (51 ) δυνά- sibique similes adversum Jesum movere, nihilomi
μενον και εν τώ ασεβεί λαλήσαι, και τους ομοίους nus etiam videret aliquid erga Jesum , ut pro viribus
εκείνη κατά του Ιησού κινήσαι , ουδέν ήττον και superius exquisivimus. Atque omnino qui respon
εώρα (32) τι εις τον Ιησούν , ώς κατά δύναμιν dere voluerit Spiritum sanctum auctorem videri
79 T Cor . 11 , Χν . 80. Μatth . IX, 12. 81 Marc . 1 , 17 ; Matth . IX, 13 . 82 Joan . XVII , 21 . 88 Exod . iv , 29.
* Joan . Χ1 , 33.
(47) Edicio Huelii , τους φύσεις είναι οιoμένοις,. (49) "Ινα εγώ και συ, etc. Lego , ίνα , καθώς εγώ
και κατά το του , etc. Sed codex Bodleianus lectio και συ έν εσμεν, αυτοί εν ημίν εν ώσιν .
nem quam sequimur exhibet, nec aliter legit Fer (50 ) Ειπόντος , και . He due voces in codice Re
rarius. Codex Regius aliter habet, sic nempe, TOŪTO gio alque adeo in editione Huetii desunt, sed resti
γάρ ακολουθείν λέγειν τοϊς φύσεις είναι οιoμένοις , luuntur e codice Bodleiano .
και το του Αποστόλου βούλημά το εννοεϊν τους πνευ (51 ) Codex Regius, αλλ ' ο δε τo, etc.
ματικώς διδάσκοντος, que manifeste corrupta sunt . (52) Ferrarius legebal öpa , vertit enim , ( nihilne
( 48) Και γενήσωνται. Codex Regius , male , το minus vide. » (Hic locus aperle corruplus est inn
γικήσονται. textu, trisi præferatur Ferrarii lectio . EDIT .)
727 ORIGENIS 728
fuisse, ut pontiaces et Pharisei moti ex sermoni- A προεξετάσαμεν. Ο μέντοι βουλόμενος απολογείσθαι
bus Caiaphe una consultarent interficere Jesum , περί του αγίου Πνεύματος, δοκούντος αιτίου γεγονέ
dicet non alienum esse tale opus a sanctitate, quo ναι , ίνα συμβουλεύσωνται αποκτεϊναι τον Ιησούν, εκ
niam ne Jesus quidem rem se indignam fecerit, in των λόγων κινηθέντες του Καϊάφα οι αρχιερείς και οι
ruinam et resurrectionem multarum gentium quæ Φαρισαίοι, φησίν, ότι ουκ αλλότριον εστι το τοιούτο
erant in Israel 88 , veniens et dices : Egoin judi- έργον της αγιότητος , επεί μηδε Ιησούς ανάξιον εαυ
cium in hunc mundum veni , il non videntes vi του πεποίηκεν, εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών
deant, et videntes cæci fianl 86. , Ui enim opus εθνών των εν τω Ισραήλ ελθών , και φάσκων : « Είς
habemus sermone sapientiæ , quo defendamus quo κρίμα εγώ εις τον κόσμον τούτον ήλθον, ίνα οι μη
modo rem se indignam ille non fecerit, qui se huic βλέποντες βλέπωσι, και οι βλέποντες τυφλοί γένων
mundo accessisse in judicium ſalelur ; sic etiam in ται » ως γάρ δεόμεθα λόγου σοφίας εις το απολογή
hoc, ut ostendamus pontifices et Pharisäos ex σασθαι ( 55) , πως ο ομολογων εις κρίμα τω κόσμο
Caiaplice verbis una consultasse ut interficerent τούτω επιδεδημηκέναι, ουκ ανάξιον εαυτου πεποίη
Jesum . Alque de eo quidem quod est : « In judi κεν , ούτως και εις το εκ των διά του Καϊάφα λό
cium ego in hunc mundum veni, , in explanationi γων (54) συμβεβουλεύσθαι τους αρχιερείς και τους
B
bus illius loci pro viribus disseruimus : nunc vero, Φαρισαίους, ένα αποκτείνωσι τον Ιησούν. Περί μεν
quod attinet ad id quo de agitur , hæc dicentur : ούν του , « Εις κρίμα εις τον κόσμον τούτον ήλθον, και
nempe quod quemadmodum sacram Scriplurarum όσα δεδυνήμεθα εν τοίς εις τον τόπον εξηγητικούς
intelligentiam , ob eorum utilitatem dictam qui ex ειρήκαμεν» περί δε του νυν προκειμένου τοιαύτα αν
ea juvari guerunt, calumniantur li qui eam in de- λέγοιτο, ότι , ώσπερ τον ιερόν νούν τών Γραφών, επί
teriorem partem intelligunt , quo ansam habere ωφελεία λεγόμενον τών ζητούντων απ' αυτού ώρε
videantur impiam confirmandi doctrinam eorum qui ληθήναι , οι επί το χείρον παρεκδεχόμενοι, ώστε και
loquuntur in altitudinem injustitiam 81 ; sic ponti- αφορμήν ( 55) έχειν δοκείν προς κατασκευήν ασεβούς
fices etiam et Pharisei, non recte intelligentes διδασκαλίας των αδικίαν εις το ύψος λαλούντων,
faciam a Caiapha de Servatore nostro veram pro συκοφαντούσιν· ούτως τήν τε του Σωτήρος ημών
phetiam , nempe quod expediret nobis ut unus homo υπό του Καϊάφα γενομένην προφητείαν αληθεύουσας
morerelur pro populo et lola gens non perirel , εν το συμφέρειν ημίν , ένα είς άνθρωπος αποθάνη
397 sed aliam intelligentiam esse rali in volun υπέρ του λαού , και μή όλον το έθνος απόληται ,
lale consilii Caiaphæ , ab illo die una consullarunt, ουχ υγιώς ακούσαντες οι Φαρισαίοι και οι αρχιερείς ,
ut Jesum interficerent. Ηaec autem dico sequens c αλλά άλλον νούν νομίσαντες είναι κατά το βούλημα
hanc intelligentiam , ut Spiritus sanctus sit ille της του Καϊάφα συμβουλής (56) , απ' εκείνης συν
qui prophetarit in Caiapha : non omnino confir εβουλεύσαντο της ημέρας, ίνα αποκτείνωσι τον Ιη
inans hoc ita se babere, sed lectoribus judicium σούν . Ταύτα δε φημι κατά το ακόλουθον τη περί του
relinquens utrum admilli oporteat de Caiapha quod άγιον είναι Πνεύμα το διά του Καϊάφα προφητεύσαν
quasi repente Spiritu sancto sit motus. εκδοχή , ου πάντως συνιστών (57) τούθ' ούτως έχειν,
αλλά καταλείπων και τοίς εντυγχάνουσι κρίνειν , οπότερον χρή παραδέξασθαι περί του Καϊάφα , και ως
υπό πόδας του Πνεύματος κεκινημένου .
18. « Jesus ergo jam non propalam ambulabat inter 18. « Ο ούν Ιησούς ουκέτι παρρησία περιεπάτει
Judæos , sed abiit illinc in regionem deserlo vici εν τοις Ιουδαίοις , αλλά απήλθεν εις την χώραν
1ain , in civilalem que dicitur Ephraim, ibique εγγύς της ερήμου , εις Εφραίμ λεγομένην πόλιν, και
versabatur cum discipulis suis 88. , Hæc et bis εκεί έμεινε μετά των μαθητών . Ο Ταύτα και τα
similia scripta fuisse censeo , volente Jesu nos τούτοις παραπλήσια αναγεγράφθαι νομίζω , βουλομέ
adverlere , ne iracundius ac inconsideratius insilia νου του Λόγου επιστρέφειν ημάς από του θερμότερον
mus in certamen mortis , pro verilale lestinsonium και άλογιστότερον επιπηδάν τώ έως του θανάτου (58)
prebituri . Elenim honestum quidem est , si incide - Ο αγωνίζεσθαι περί της αληθείας , και μαρτυρείν» κα
ril certamen pro confitendo Jesum , confessionem λον μέν γάρ , εμπεσόντα τον περί του ομολογείν τον
pon differre, neque tardare mortem pro veritale Ιησούν αγώνα , μη αναδύεσθαι την ομολογίαν (59),
oppetere : ut non minus quam hoc honestum est μηδέ μέλλειν περί το υπεραποθανείν της αληθείας :
tali lantæque lentationi occasionem non dare, sed ουκ έλαττον δε τούτου καλόν , και το μή διδόναι
oninimodo vitare eam , non solum quia lanlæ rei αφορμήν τω τηλικούτω πειρασμό, αλλά παντί τρόπο
exilus incertus sit nobis, verum etiam ne nos occa . περιίστασθαι αυτόν, ου μόνον διά το περί της εν
8ι Luc . 1 , 34 . 86 Joan . 1x , 39. 87 Psil . ΙΧΧΙΙ , 8. 88 Joan . ΧΙ , 34.
( 53) Codex Regius , απολογίσασθαι . εβουλεύσαντο legisse videtur Ferrarius συνεβουλευ
(54 ) Codex Regius, λόγων του αγίου Πνεύμα σαντο. (Reposuiinus Ferrarii lectionem utpote sa
TOS, sicque edilio Huelii habet; sed in codice Bod η Orem. EDIT .).
leiano deest του αγίου Πνεύματος, quod etiam vide (57 ) Codex Bodleianus, συνιστών• Regius , ιστάς.
tur resecandum . ( 58) Codex Regius , male , το εν τω έως θανόν
(53 ) Codex Bodleianus, άφορμάς. του .
( 56) Codex Regius, βουλής. Paulo post pro ούν ( 59) Ιdem codex Regius , αυτήν ομολογίαν.
729 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXVIII . 750

αυτώ εκβάσεως άδηλον ημίν , αλλά και ένα μή (60 ) Asio simus ut imagis peccatores magisque impii eva
ημείς πρόφασις γενώμεθα του αμαρτωλοτέροις γενέ- dant illi , qui nondum sanguinem nostrum quidem
σθαι και ασεβεστέροις τοις ουκ άν μεν το έργο του reipsa effudisse rei sunt facti ; si quæ in nobis sunt
ημών εκκεχύσθαι το αίμα γενομένοις ενόχοις , ει τα facientes , declinaverimus cos qui insidias nobis
παρ' εαυτούς ποιoύντες εκκλίνομεν τους μέχρι θανά vel ad mortem usque moliuntur ; sed puniendi
του ημίν επιβουλεύοντας , έσομένοις δε εν πλείονι , και alioquin majori graviorique pæna nostri causa , si
βαρυτέρα κολάσει παρ' ημάς, ει φιλαυτoύντες και nostri amanies, rebus illorum posthabitis, exposue
μη κατά εκείνων σκοπούντες επιδιδώημεν αυτούς το rimus nos ipsos interficiendo, nulla nos necessitate
αναιρείσθαι , ου της ανάγκης εις τούτο καταλαβού urgente. Nam si etiam qui alicui occasio peccati
σης . Είπερ γάρ και ο πρόφασις τινι γενόμενος αμαρ- factus fuerit , is penas dabit ob ea que sui causa
τίας , τώ αυτός επί ταύτην κεκινηκέναι τον αμαρτάνο- peccaverint aliqui liomines ; quomodo not etiam
ντα , τίσει δίκας επί τοίς δι' αυτόν ανθρώπων τινι ήμαρ panas daturus est , qui cum declinandi facultatem
τημένοις, πώς ουχί και ο παρών [ f. παρόν ] εκκλίναι , habeat, nie proditor ille Christiani sit hominis , et
ένα μή ο δείνα προδότης Χριστιανού γένηται , καιεπί insidialor cullus divini erga Jesum , non declinave
βουλος της κατά τον Ιησούν θεοσεβείας μή εκκλίνας rit ; imo potius concitaverit , etiamsi quod ad
μεν , και προσπαροξύνας δε , ουχί και περί της εκεί- Β promplitudinem allinet fortitudinemque, hac in re
νου αμαρτίας δώσει λόγον , κάν, το όσον επί τη εις το honore ac laude sil dignus apud Deum , quem pie
μαρτυρείν προθυμία και τη εις τούτο ανδρεία, τιμής colit , apudque Servaloreno , quem confessus fuerit ?
και αποδοχής άξιος ή παρά τω ευσεβουμένω Θεώ , Porro quod nostri causa hæc scripta fuerint, quo
και ομολογουμένω υπ' αυτου Σωτήρι ; " Οτι δε ημών Jesum haberemus exemplar , 398 cujus in hujus
ένεκεν τα τοιαύτα γέγραπται , ίν ' ημείς , παράδειγμα cemodi rebus imitalores essemus, docet Scriptura
έχοντες τον Ιησούν , και εν τοις τοιούτοις αυτού μι dicens : « Quærebant igitur eum comprehendere, el
μηται γενώμεθα, παραστήσει η λέγουσα Γραφή : mullus in eum conjecil manum quod nondum
• Εζήτουν ούν αυτόν πιάσαι , και ουδείς επέβαλεν venisset liora ejus 89. , Ui enim , juxta hunc lexlum ,
επ' αυτόν την χείρα , ότι ούπω εληλύθει η ώρα αυ nullus in eum conjecil manum , præsentem , el non
του . » Ώς γάρ , κατά το ρητόν τούτο , διά τούτο, ουδείς fugieulem, quia nonduin venisset liora ejus ; sic
επέβαλεν επ ' αυτόν την χείρα , παρόντα και μη φεύ etiam si non secessisset in eo tempore, quo non
γοντα, επεί μήπω εληλύθει η ώρα αυτού, ούτως και dum instabat hora ejus, eum haudquaquam delen
χωρίς τού αναχωρείν εν τω καιρώ του μηδέπω αυ turi fuissent, el similiter nullus in eum conjecit
του έφεστηκέναι την ώραν , ου κατέσχητο μεν άν, c manum. Quocirca intelligendum est non tantum
όμως δε ουκ επέβαλεν αυτώ ουδείς την χείρα . Διόπερ illud 9 : « Si perseculi vos fuerint in una civilale,
( 61 ) ακουστέον ου μόνον του , « Εάν διώκωσιν υμάς fugite ad alian, ) el ea que sequuntur ; sed etiam
εν τη πόλει ταύτη , φεύγετε εις την ετέραν , και των hoc, quod quando una consultaverunt pontifices et
εξής, αλλά και ότι ηνίκα συνεβουλεύσαντο , ίνα απο Pharisæi ut Jesum interficereni , id quod rationi
κτείνωσι τον Ιησούν οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι , eral maxime consentaneum servans , Servator non
το ευλόγιστον τηρών, ουκέτι παρρησία περιεπάτει amplius propalan ambulabal inter Judeos ; sed
εν τοϊς Ιουδαίοις· αλλ' ουδε εις άλλην πόλιν αν neque in aliam urbem secessil Turbis plenam , sed
εχώρησεν όχλων πεπληρωμένην, αλλά τινα ανακεχω, in quamdan urben georsum positain . Scriptun
ρηκυίαν · γέγραπται γάρ: Ο ούν Ιησούς ουκέτι est enim : « Jesus igitur jam non propalain ambu
παρρησία περιεπάτει εν τοίς Ιουδαίοις , αλλά απήλ labat inter Judæos ; sed abiit illinc in locum de
θεν εκείθεν εις την χώραν εγγύς της ερήμου , εις serto proximun ; nempe in civitatem quæ dicitur
Ephraim . » Nec sane solus en concessit, verum ne
'Εφραίμ λεγομένην πόλιν . 5 Και ου μόνος γε εκεί
απελήλυθεν, αλλά μηδεμίαν αφορμήν διδούς τοίς ζη ullam occasionem se quærentibus daret, discipulos
etiam secum assumpsit , « illicque versabatur cum
τούσιν αυτόν, και τους μαθητές μεθ' εαυτου παρεί
ληφε , « και εκεί έμεινε μετά των μαθητών. » Τοιού- D discipulis. ) Tale quiddann est etiam quod in Evan
τον έστι και το εν τω κατά Ματθαίον γεγραμμένος : gelio a Malthæo tradilo scriptum esi " ; quando
ότε , και ακούσας , ότι Ιωάννης παρεδόθη , ανεχώρησεν ( audiens Joannem traditum esse , secessil in Gali
εις την Γαλιλαίαν , και καταλιπών την Ναζαρέθ, ελ læam , relictaque Nazareth, profectus habitavit
θών κατώκησεν εις Καφαρναούμ την ταραθαλασσίαν , Capharnau civitatem maritimam, in finibus Za-
εν ορίοις Ζαβουλών και Νεφθαλείμ ' ) και επί τον bulon , et Nephithalim ;, el cum tempus appeleret
καιρόν δε φθάσας του συλληφθήναι, έτήρησεν, υπέρ nl comprehenderelur, observavil ne ultro illud
του μή παρ' εαυτόν τούτο παθείν, μήτε εν Ιεροσο palerelur , neque in Hierosolymis inveniretur, vel in
λύμοις ευρεθήναι , μήτε εν τώ ιερώ , ένθα εδίδασκε lemplo , ubi frequenter docuit, neque in ullo alio
πολλάκις , μήτε έν άλλω τοιούτω τόπω · Εξήλθε simili loco : « Exivil enim cum discipulis suis

89 Joan. VII, 30. 90 Μatth . Χ , 25. 21 Μatth . IV , 12 , 13 .

(60) Μή . Deest in codice Regio , sed exstat in hunc locum optime restituit codex Bodleianus. In
Bodleiano .. codice Regio vitiose legitur, κατέσχητο μεν άν ,
(61 ) Ου κατέσχητο μεν αν , όμως δε ουκ επέ ημείς διόπες .
βαλεν αυτώ ουδείς την χείρα διόπερ, etc. Sic
 751 ORIGENIS 139

trans torrentem Cedron , ubi erat Mortus , in quem A γάρ συν τοϊς μαθηταίς αυτού πέραν του χειμάρρου
intravit ipse , et discipuli ejus 9., Sic autem secessit των Κέδρων, όπου ην κηπος, εις ον εισήλθεν αυτός,
per id temporis, et in publico non ambulabat , it και οι μαθηταί αυτού . Ο Ούτω δε ανεχώρει κατ'
pontifices et Pharisæi volentes illum comprehen εκείνο καιρού, και ουκ εδημοσίευεν , ώς δείσθαι τους
dere , egerent Juda, propterea quod discipulusipsius αρχιερείς και τους Φαρισαίους , βουλομένους αυτόν
cum esset, probe scirel loca secessus illius. Quo συλλαβείν , του Ιούδα , διά το μεμαθητεύσθαι αυτό
circa lunc « Judas cum accepisset cohorlem , el ex περιεργαζομένου και τους τόπους της αναχωρήσεως
principibus sacerdotum , ac Pharisæis ministros, αυτού · διό τότε ο Ιούδας , λαβών την σπείραν, και
illuc venit cum laternis, el facibus , et armis 98 , , εκ των αρχιερέων και Φαρισαίων υπηρέτας, έρχεται
Cæterum hoc loco Evangelii declaralur quod siquia εκεί μετά φανών , και λαμπάδων , και όπλων . » Κατά
dem noluisset capi , haudquaquam delentus fuisset : τούτον δε τον τόπον του Ευαγγελίου δηλούται , ότι , ει
detentus autem fuit , cum humilem præbuit seipsum , μεν έβούλετο μή αλώναι , ουκ αν κατεσχέθη κατ
et factus obediens 399 delinentibus vel usque ad εσχέθη δε ταπεινών (62) εαυτόν, και γινόμενος υπ
crucem Quando igitur exivit, et dicit his qui ad ήκοος τους κατέχουσι , και μέχρι του σταυρού . Οπότ'
hortum venerant : « Quem quæritis ? , et responde ούν εξήλθε , και λέγει τους ελθούσιν εις τον κήπον :
runt ipsi :( Jesum illum Nazarenum ; > cum illis dixis B • Τίνα ζητείτε ; και απεκρίθησαν αυτώ ο Ιησούν τον
set : « Ego sum , , virtute sua divina ( abiere retro, Ναζωραίον" και ο μεν είπεν αυτοίς , « Εγώ είμι,και
humique ceciderunt 98.1 Deinde post hoc cum και από της θείας αυτού (63) δυνάμεως τ απήλθον
voluisset recipere dispensationem , atque oecono εις τα οπίσω , και έπεσον χαμαι . » Είτα μετά τούτο ,
miam per passionem , i rursum interrogavit eos : ότι [ ι . ότε ] εβoυλήθη αναδέξασθαι την εν τω πάθει οι
Quem quæritis ? at illi dixerunt : Jesum Nazare κονομίαν , « πάλιν ηρώτησεν αυτούς: Τίνα ζητείτε και οι
num . » Et post pauca 96, ( cohors, et tribunus mili δε είπον , Ιησούν τον Ναζωραίον» και μετ' ολίγα :
tum , et ministri Judæorum comprehenderunt Je • Η σπείρα, και ο χιλίαρχος , και οι υπηρέται των
sum » volentem , ( ei ligaverunt ipsum ) se præben Ιουδαίων συνέλαβαν τον Ιησούν , εκόντα, « και
tem vinculis. Nam si pati noluisset, num rursum έδησαν αυτόν , και παρέχοντα εαυτόν τους δεσμούς και ει
dixisset , « Ego sum , et abiissent hi , ιοι quoι γάρ μή έβούλετο παθείν, είπεν άν πάλιν , « Εγώ
essent, retro , omnesque humi prostrati fuissent ? είμι ; και απήλθον αν οι τοσούτο: είς τά οπίσω ; και
Ut autem lalibus rebus docel nos secedere in per πάντες έπεσον αν χαμαι ; "Ωσπερ δε διά των τοιούτων
secutionibus et in insidiis quæ adversum nos διδάσκει ημάς εν διωγμούς , και ταις καθ' ημών επι
slruunlur ; sic etiam alibi reperias eum secedere βουλαίς αναχωρείν, ούτως έν άλλους εύρους αν και
C
ab his quæ bona mundus ducit, ut per hæc etiam από των νομιζομένων είναι εν κόσμω καλών αναχω
doceal nos mundi dignitales fugere excellentiasque ρούντα, ίνα και διά τούτων διδάξη φεύγειν τα εν κό
in ipso exsistentes . « Jesus enim cum aliquando σμω αξιώματα και τας εν αυτώ υπεροχάς . Ο Ιησούς
cognovisset ſulurum ut venirent , el raperent eum , γάρ ποτε γνούς , ότι μέλλουσιν έρχεσθαι , και αρπά
ut illum regem facerent, secessit in montem , , sed ζειν αυτόν , ένα ποιήσωσι βασιλέα , ανεχώρησεν εις
non cum discipulis, sed , solus 97Σ 5 ne his occasio το όρος , και άλλ' ου μετά των μαθητών, αλλά και μόνος,
nem quidem praebens , tanquam ipsum amantibus , μή παρέχων μηδε τούτοις αφορμήν , ώς φιλoύσιν αυ
et qui voluissent cum cæteris ipsum facere regem , τον , και βουληθείσιν αν μετά των θελόντων ποιήσαι
jam mundane ipsorum etiam rex esset . αυτόν βασιλέα , ίν ' ήδη γένηται και κοσμικώς αυτών
βασιλεύς.
19. Hæc quidem in textum , et in doctrinam , 19. Ταύτα μεν εις το ρητόν, και την από του Ευαγ
quæ est ex evangelica littera , de secessu . At vero γελικού γράμματος περί αναχωρήσεως διδασκαλίαν.
in anagogen talia dicuntur : Jesum olium propalam Εις δε την αναγωγήν λεχθείη αν τοιαύτα : ότι Ιησούς
inler Judæos obambulasse , quando sermo Dei per πάλαι μεν παρρησία τους Ιουδαίους περιεπάτει , ότε
prophetas inter eos versabatur : Jesu enim erat Do λόγος του Θεού διά προφητών αυτοίς ενεπολιτεύε
propalam vox illa : « Hæc dicit Dominus ;) sed nunc το · Ιησού γάρ ήν παρρησία , ή : Τάδε λέγει Κύ
non amplius Jesus inter Judæos propalam obambu ριος και αλλά νύν ουκέτι παρρησία εν τοις Ιουδαίους
lat, sed inde abiit, nec est Dei sermoinler Judeos: Ιησούς περιπατεί , αλλά απήλθεν εκείθεν , και ούν
indeque digressus , nempe a Judæis , venit in locum έστι Θεού λόγος εν Ιουδαίοις και απελθών εκείθεν,
deserto vicinum , de quo dicitur 98 : « Multi filii λέγω δε από των Ιουδαίων , εις την εγγύς της ερή
deserlæ, magis quam ejus quæ virum habet ;) et ad μου ήλθε χώραν , περί ης λέγεται • Πολλά τα τέκνα
quanm dicitur : « Letare , sterilis , que non parisκαι της ερήμου , μάλλον ή της εχούσης τον άνδρα ) και
erumpe, et clama , que non parturis 0.5 Est autem προς ην είρηται · « Ευφράνθητι στείρα η ου τίκτου
deserto vicina civitas Ephraim , ad quam venit σα · ρήξον, και βόησον η ουχ ωδίνουσα . » "Έστι δε η

99 Joan . XVII , 1 . 98 ibid . 3. Philip. 11 , 8. 95 Joan . xviii , 4 seql. 96 ibid. 12. 97 Joan . VI , 15
98 Galat . IV , 27 . 99 ibid..
( 62) Codex Bodleianus , ταπεινώσας .
( 63) Και από της θείας αυτού . Ηec desunt in editione Bueli , sed exstant in codice Bodleiano .
733 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XXVIII. 734

εγγύς της ερήμου πόλις Εφραίμ , εις ήν ήλθεν Ιη- A Jesus , non amplius propalam olhambulans inter
σούς , ουκέτι παρρησία περιπατών εν τοις Ιουδαίους . Judæos. Sonat autem Ephraim , 400 si interprele
Ερμηνεύεται ο Εφραίμ (64 ) καρποφορία , αδελφός ris, fertilitas : fuiίque Ephrain frater Manasse,
ών Μανασσή πρεσβυτέρου του από λήθης λαού ( 63): hoc est populi nalu grandioris, maximeque obli
μετά γάρ τον από λήθης λαών καταλειφθέντα, γεγένη- vioni traditi. Simul atque eniin derelictus est po
ται ή εξ εθνών καρποφορία , ότε « ποταμούς και μεν pulus oblivioni traditus, orta est ex gentibus ferti
τους εν τώ Ισραήλ έθετο ο Θεός εις έρημον , lilas : nempe cum « flumina , quidem , quæ sunt in
και διεξόδους των και εκεί υδάτων εις δίψαν, και Israele, i vertit , Deus < in desertum ; el venas
γην και αυτών καρποφόρον εις άλμην , από κακίας aquarum , illic exsistentium , in loca siliculosa ;
των κατοικούντων εν αυτή και από δε των εθνών et terram ) eorum « frugileram , in sterile solum ,
« έρημον έθετο εις λίμνας υδάτων, και την άνυδρον ) propter incolarum viliositatem ; » gentium vero
αυτών (66) γήν « εις διεξόδους υδάτων και κατ « desertum vertit in slagna aquarum , lerramque ,
ώκισεν εκεί πεινώντας , και συνεστήσαντο πόλιν κατοι eorum < siticulosam , in venas aquarum : ibique
κεσίας, και την Εκκλησίαν · ένθα « έσπειρεν αγρούς και collocavit famelicos , et exstruxerunt urbem cele
κατά τον πεσόντα σπόρον επί την καλήν και αγαθών brem ., , nempe Ecclesiam , ubi « seminavit agros , o
γην , και ποιούσαν εκατονταπλασίονα» και « εφύτευ- Βjuxta semen , quod cecidit in terram preclarata,
σεν αμπελώνας " » κλήματα γάρ εισιν οι Κυρίου μα et bonam , et facientem fruclum centesimum ' ; el
θηται, οίτινες και εποίησαν καρπόν γεννήματος , planlavit vineas, , cujus palmites erant discipuli
και ευλόγησεν αυτούς , και έπληθύνθησαν σφόδρα . » Domini, qui eliani efecerunt fruclum copiosum , el
' Αλλ' ουδε τους εν τούτοις άλογωτέρους μικρούς είναι benedixit eis , et multiplicati sunt valde : . » Quin
ελογίσατο ο δε (66 ) ανθρώπους και κτήνη σώζων Κύ eliam ne hos quidem , qui a ratione alieniores
ριος γέγραπται γάρ : « Και τα κτήνη αυτών ουκ εσ erant, parvos esse cogitavit ille , qui bomines et
μίκρυνε . » Και οι μεν Ιουδαίοι ώλιγώθησαν, και jumenta servat * ; scriptum est enim : « Ει jumenta
έκακώθησαν από θλίψεως κακών , και οδύνης και eorum non minuil . » Ac Judæi quidem « imminuti
εξεχύθη εξουδένωσις επί τους και διά τον Αβραάμ sunt , et afflicti fuere a tribulatione malorum , et
• άρχοντας και επλάνησεν αυτούς έν αβάτω, και dolore ; effuditque ( Deus ) contemplum in princi
ουχί εν οδώ: » μετ' εκείνους δε ο Θεός « εβοήθησε και pes ) propter Abraham ; vel errare fecit eos in invio,
τω από των εθνών « πένητι ο λαώ εκ πτωχείας, και et non in via . ) Deus igitur post Judæos, populum
Εθετο « ως πρόβατα πατριάν, ούς όψονται και ευθύς gentilem pauperen exeniil ex meudicitate , tracta
(67) άγγελοι , « και ευφρανθήσονται , και πάσα ανο C vitque familias velut oves , quos videbunt , mox
μία έμφράξει το στόμα αυτής . Τούτοις δε μυστι- “ angeli , « etletabuntur, et omnis iniquitas obturabit
χώς προφητευομένοις εν εκατοστό έκτο ψαλμω επι os suum . » His in psalmo sexto supra centesimum
φέρεται : « Τις σοφός, και φυλάξει ταύτα , και συν mystice prophetatis subjungitur : « Quis sapiens , et
ήσουσι τα ελέη του Κυρίου ; 'Ελεούντος γάρ του Κυ custodiet hæc, et intelliget misericordias Domini?,
ρίου τους από των εθνών , ο σοφός ταύτα φυλάξει , συν benefico enim exsistente Domino in gentiles, sapiens
ιείς τα ελέη του Κυρίου . Ουκούν ο Ιησούς ουκ έτι bæc cuslodiet, intelligens beneficia Domini. ( Jesus
παρρησία περιπατεί εν τοίς Ιουδαίοις , αλλά απήλθεν igitur non amplius in publico obambulabat inter
εκείθεν εις την χώραν και του όλου κόσμου , ο εγγύς Judeos , sed inde abiil in locum totius orbis , Ec
της ερήμου και Εκκλησίας , « είς Εφραίμ και την καρ clesiæ deserlo vicinum ;, nempe , in urbem
ποφορούσαν λεγομένην πόλιν , « κακεί έμεινε μετά Ephrain , » que dicitur frugifera civitas ; illicque
των μαθητών και έστι μέχρι του δεύρο μετά των versabalur cum discipulis : ) estque ad hunc usque
μαθητών αυτού Ιησούς εγγύς της ερήμου, εις diem Jesus cum discipulis suis in urbe , quam
Εφραίμ λεγομένην πόλιν πάρεστι γαρ τη καρποφο vocant Ephraim , deserlo vicinam : nam adest
ρία, και επί τη γενέσει γε του Εφραίμ τούτου είπoι fertilitati : et in oriu sane hujus Ephraim dicet
αν ο γεννήσας αυτόν σιτομέτρης ημών Κύριος, ο ταπει- D illius genitor Dominus noster frumenti erogator,
γώσας εαυτόν , και γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου , qui seipsum humilern prebuilt factus obediens usque
θανάτου δε σταυρού : Hύξησέ με ο Θεός εν τη γη ad mortem , mortem autew crucis 6 : « Auxil me
της ταπεινώσεώς μου . Deus in lerra afflictionis meæ ?. 1
20. « Ην δε εγγύς το Πάσχα των Ιουδαίων, και 401 20. Instabat autem Pascha Judæorum ,
ανέβησαν πολλοί των Ιουδαίων εις Ιεροσόλυμα εκ et ascenderunt multi Judæorum Jerosolymam ex re
της χώρας προ του Πάσχα , ένα αγνίσωσιν εαυτούς. gione ante Pascha , ut purificarent se. Querebant
'Εζήτουν ούν τον Ιησούν , και έλεγον μετ' αλλήλων ergo Jesum , et colloquebantur inter se in templo,
i Psal. cvi , 33 seq . 1 Luc . VΙΙΙ , 8. 3 Psal . CVI, 37 , 38 . * Psal . XXXV , 7 . * Psal.cνι, 38-43 .
• Philip . 11 , 8. 1 Gen. XLI , 32 .
( 64) Ερμηνεύεται δε Εφραίμ Καρποφορία. « Manasse, ) oblitus , sive necessitas.
Hieronymus De nom . Hebr . , 1 Ephraim , ; frugifer, (66 ) Secundum istud γην videtur παρέλκειν et
sive crescens.A 772 fructum dedit. ) Genes. XL1,52. resecandum .
(65) Τού από λήθης λαού. Manasse enim dictus (66 ) Ο δε . Ηaec verba stare sic non possunt :
est a ΠΩΣ « oblitus fuit, • Genes. XLI , 31. Ιta Ma legendum est vel όγε , quod et unelius , vel όδε οαι
nasse regis Juda nomen a Dei oblivione dictum vo όδε ο . EDIT .
lunt Thalmudici , Hieronymus De nom . llebr. : (67) Codex Bodleianus , ευθύς: editio laetii , ευθείς .
 739 ORIGENIS 140

cem , rerum ratione carentium dantem mandata , A σαίον είναι , και ουκ αγαθόν αρχιερέα , άλλων λόγων
quibus existimat se docere Jesum , ut ipsum sibi διδόντα εντολάς , οίς οίεται διδάξειν αυτόν τα περί
in lica !um comprehendat et contumeliis affectum τον Ιησούν, ίνα μηνυθέντα αυτόν αυτω πιάση , και υβρί
occidal. Verum cum sais aniplitudinis acceperit σας αποκτείνη. Αλλά γαρ , αυτάρκη περιγραφή :
vicesinius octavus tomus explanationum in Evan . ειληφότος και του ογδόου και εικοστού ( 74 ) τών εις
gelium a Joanne traditum , hoc in loco finiemus ora το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον εξηγητικών τόμου ,
tionem , in vicesimo nono quæ sequuntur, Deo dante, αυτού καταπαύσωμεν τον λόγον , εν τώ εννάτω
prosecuturi. και είκοστή (72), Θεού διδόντος , αρχόμενοι των
εξής (73) .
Λείπουσιν οι τόμοι ένατος και είκοστος, τριακοστός , και πρώτος και τριακοστός .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ

ΤΟΜΟΣ ΛΒ' .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

TOMUS TRICESIMUS SECUNDUS .

404 1. Deo nobis per Jesum Christum iter ex B 1. Από Θεού διά Ιησού Χριστού ευοδούμενοι έρ
animi sententia largienle, gradimur per Evangelii χώμεθα (74) την μεγάλην του Ευαγγελίου οδον , και
sancti vian magnaro , eamque viventem, ut ad ipsius ζώσαν ημίν , ει και γνωσθείη , και όδευθείη υφ'
etiam finem pervenianmus , si per eam a nobis agui- ημών , φθάσαι αυτής και επί το τέλος . Νύν μέν
lam ambulaverimus. Atque utinam cum nunc veluti τουγε οιονεί δευτέρας και τριακοστής παρεμβολής
secundam et tricesimam stationem , in his quæ di εν τοις λεχθησομένους επιβήναι πειρώμεθα · και πα
cenda sunt, ingredi conemur, nobis adsit columna ρείη γε ημίν ο στύλος της φωτεινής νεφέλης Ιη
illa lucidæ nubis Jesu , quæ, nos præcedat, cum opus σου , προάγων ημάς ότε δεί, και ιστάς ότε χρή , έως
erit, rursusque slet cum oportebit ; donec , o Am όλον, και τη υπαγορεύσει των εις το Ευαγγέλιον ,
brosi homo sacer, idenique frater , totum copiosis ιερε άνθρωπε και αδελφέ Αμβρόσιε, διεξέλθωμεν (75 )
commentationibus explanaverimus Evangelium ; το Ευαγγέλιον, μή εκκακούντες από του μακρού της
non succumbentes ob longitudinem via prolixa, οδοιπορίας , μηδέ αποκάμνοντες διά την ημετέραν
neque deſaligali ob nostram infirmitatem , sed co ασθένειαν, αλλ' εκβιαζόμενοι κατ ' ίχνη βαίνειν του
nanles iccedere per vestigia columnæ veritatis. στύλου της αληθείας ! Πότερον δε βούλεται τον υμών
Utrum autem velit Deus mentem nostram iter per [1. ημών] , νούν τελέσαι διά των υπαγορεύσεων την
ficere Scripture totius Evangelii a Joanne traditic οδοιπορίαν της όλου [ add. του] κατά τον Ιωάννης
explanationibus , an non , ipse novit . Tantum domi Ευαγγελίου γραφής, ει μη , αυτός αν είδείη ο Θεός .
exsistentes in corpore, et ab ipso peregrinantes, ut Μόνον και ενδημούντες εν τω σώματι , και εκδημουν
presentes adsimus apud Dominum 27, extra Evan τες αυτού , επί τώ ενδημήσαι προς τον Κύριον , έξω
gelium non eamus, ut operibus sermonibusque του Ευαγγελίου μή βαίνουμεν , ίνα και των τους μακα
beatitudines ferentibus , in paradiso deliciarum Dei ρισμούς φερόντων έργων και λόγων εν τω παραδείσω
fruarnur . της τρυφής του Θεού απολαύσωμεν .
27 II Cor . V , 6, 8 .
( 71 ) Codex Bodleianus, τριακοστου πρώτου. Joannem Commentario, ea quoque aliqua ex parte
dex Bodleianus, εν τω a nobis expensa sunt ; quando videlicet illud expo
δευτέρω. piendum nobis propositum eral : In crastinum an
(73 ) Αρχόμενοι των εξης. Tres deinceps deside lem turba multa , quæ veneral ad diem festum (JOGA
ranlur lomi, de quorum aliquo hæc intelligenda x11 , 12 ), el reliqua. )
sunt, quæ habet Origenes in Matth . tom . xvi , num . (74 ) Codex Bodleianus, ερχώμεθα · Regius, εχώ
19 : Πλήν έν τινι των εις το κατά Ιωάννην Ευαγ μεθα • Perionius autem videtur legisse ευχό
γέλιον επί ποσόν κατά ταύτα εξατάσαμεν ότε προ μεθα.
έκειτο διηγήσασθαι το · Τη επαύριον ούν όχλος πο ( 75 ) Codex Regius , ιερέ αδελφέ άνθρωπε 'Αμβρό
λύς ο ελθών εις την εορτήν, και τα εξής: " Verum σιε, διεξέλθωμεν.
tamen in quodam super Evangelium secundum
71 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XXXII . 749
2. « Και δείπνου γενομένου (75 ) , του διαβόλου ήδη Α 2. « El cæna facta, cum diabolus jam immisis
βεβληκότος εις την καρδίαν Ιούδα Σίμωνος του set in cor Jude Simonis Iscariolæ , ut proderel
Ισκαριώτου ένα παραδώ αυτόν , ειδώς , ότι (76) eum , sciens Jesus omnia dedisse sibi Pairem in
πάντα δέδωκεν αυτώ ο Πατήρ εις τας χείρας ,Σ manus, seque a Deo exisse, et ad Deum abire, sur
και ότι από Θεού εξήλθε , και προς τον Θεόν git a cæna, el ponit vestimenta ; cumque accepisset
υπάγει , εγείρεται εκ του δείπνου , και τίθησι linteum, precinxit se : deinde misit aquam in pel
τα μάτια , και λαβών λέντιον διέζωσεν εαυ vim , el corpit lavare pedes discipulorum , et exter
τόν · είτα βάλλει ύδωρ εις τον νιπτήρα , και gere linteo quo præcinctus erat 28. , In homiliis
ήρξατο νίπτειν τους πόδας των μαθητών , και quas in Lucam edidimus, parabolis inter se collatis ,
εκμάσσειν τα λεντίω ώ ήν διεζωσμένος . » Εν inquisivimus quid in divinis Scripturis significarel
ταις εις το κατά Λουκάν ομιλίαις συνεκρίνα- prandium , quidque rursus in his significarel cena .
μεν αλλήλαις ( 77) τάς παραβολάς , και έζητήσα 405 Dicalur ergo etiam nunc quod prandium sit
μεν , τί μεν σημαίνει το κατά τας θείας Γραφάς ille primus cibus qui iis qui introducuntur conve
άριστον , τί δε παρίστησι το κατ' αυτές δείπνον . nit, alque eliam antequam finialur dies spiritualis
Και νύν τοίνυν λελέχθω, ότι άριστον μέν έστιν η πρώ qui lac vila obtingit ; cænam vero esse ultimum
B
τη και προ της συντελείας της εν τω βίω τούτω ημέ illum cibum qui rationabiliter apponitur his qui
ρας πνευματικής τους εισαγομένοις αρμόζουσα τροφή : plus profecerunt. Nisi dical etiam aliquis pran
δείπνον δε , η τελευταία και τους ήδη (78) επί πλείον dium esse intelligentiam veterum Scripturarum , co
προκεκοφόσι παρατιθεμένη κατά λόγον. Και άλλως nam vero mysteria quæ in Novo Testamento sunt
δε είπoι άν τις, άριστον μεν είναι τον νούν των πα recondita . Hæc autem in proæmio dicta mihi fuere
λαιών Γραμμάτων, δείπνον δε τα εναποκεκρυμμένα exquirenti quomodo facta cena surgit Jesus , et
τη καινή Διαθήκη μυστήρια. Ταύτα δε και εν προοι missa aqua in pelvim ecpil lavare pedes discipu
δείπνου εγεί lorum . Arbitror enim ego eos qui cum Jesu ce
μία λέλεκται εξετάζονται , πώς γενομένου
ρεται ο Ιησούς εκ του δείπνου , και βαλών ύδωρ εις nant, cibum cum ipso percipientes in ultimo hujus
τον νιπτήρα άρχεται τους των μαθητών νίπτειν πο vitæ die , purificatione quidem aliqua opus habe
δας: οίμαι γάρ , ότι οι μετά του Ιησού δειπνούντες , re ; cum tamen non opus habeant uit prima par
και εν τη επί τέλει του βίου τούτου ημέρα μεταλαμ les corporis anime, ut ita loquar, illorum laven
βάνοντες συν αυτώ τροφής , δέονται μεν καθαρσίου tur ; sed , ut aliquis diceret, illa illis tantum la
τινός, ου μήν περί τι των πρώτων του της ψυχής, vanda sint quæ sunt ultima et extrema, et quæ in
ίν ' ούτως ονομάσω, σώματος , αλλ' , ώς αν είπoι τις, C lerra necessario versantur ; hancque purificationem
χρήζουσιν αποπλύνασθαι τα τελευταία , και τα έσχατα , primum quidem a nullo prælerquam a solo Jesu
και τη γή αναγκαίως όμιλούντα και τούτο το καθάρ fieri posse ; deinde vero eliain a discipulis suis,

σιον πρώτον μεν υπ ' ουδενός ή του Ιησού μόνου γενέ quibus dixit : « Debetis el vos mutuo lavare pedes :
σθαι δύναται , δεύτερον δε και το ( 78*) υπό των μαθητών exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego
αυτού , προς ους είπε : « Και υμείς οφείλετε τους πό feci vobis, sic el vos facialis 29. ) Quin evangelista
etiam videtur mihi, excitans mentem nostram ad
δας αλλήλων νίπτειν ' υπόδειγμα γάρ έδωκα υμίν, ίνα ,
καθώς εγώ εποίησα υμίν , και υμείς ποιήτε . » Και ο intelligentiam spiritualem praesentis Iori non obser
Ευαγγελιστής γε εν τούτοις μοι δοκεί , διεγείρων ημών vasse hoc in loco corporalem lavandi consequen
τον νούν επί το νοητόν ( 79) των κατά τον τόπον , μή τε liam el ordinem ; quandoquidem qui opus habent
τηρηκέναι μεν σωματικής περί του νίψασθαι την ακο lavari , ante cænam , anleque cænæ accubilum pe
λουθίαν , ότε (80) προ του δείπνου και της επί το δει des lavent ; sed id temporis cum sermone consum
πνείν ανακλίσεως οι δεόμενοι του νίψασθαι τους πόδας psisset , scripsisse Jesum , qui jam accubuerat ce
νέπτονται υπερβάς δε τον καιρόν εκείνον τώ λόγω, nandi causa , a cæna surrexisse, ut discipulorum,
ήδη ανακλιθέντα τον Ιησούν επί το δειπνείν έγηγερ- qui jam ceuarant, Magister et Dominus inciperet
κέναι εκ του δείπνου , ίνα δειπνησάντων άρξηται νί pedes lavare ; namque ante cænam loti erant, et
πτειν τους πόδας των μαθητών και Διδάσκαλος και ο D facii mundi foti , propter illud : « Lavainini, mundi
Κύριος (81): πρό μέν γάρ του δείπνου ήσαν λελουμέ estole, auferle vilia ab animabus vestris, coram
νοι , και γενόμενοι όλοι καθαροί, κατά το « Λούσασθε, oculis vestris 30 , , et quæ sequuntur ; post quod
καθαροί γένεσθε , αφέλετε τας πονηρίας από των ψυ- Iavacrum secunda etiam aqua egebait ad solos pe
χών υμών κατέναντι των οφθαλμών υμών, και και τα des , hoc est ad eas solas corporis partes quæ infi
εξής: μετά δε το λουτρόν εκείνο εδεήθησαν δευτέρου mæ sunt. Nam fieri non posse arbitror, ut anima

28 Joan . Συ1 , 2 seq. 29 Joan . ΧΙΙΙ , 14 , 15 . 30 Isa. 1 , 16 .

(73 ) Γενομένου . Ιta correxinus hic et infra
quod legebatur yuvouévou. Epit .
(76) Codex Regius , εις την καρδίαν, ένα παραδώ
αυτόν Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης, ειδώς, ότι , etc.
(77) Idem codex Regius, aanaas, male.
(78) Η τελευταία και τοίς ήδη, ele . Sie hiaidum
qui in codice Regio comparel replet codex Bod
leianus .
(78 *) Forte legenduin sit sine hoc articulo. Euit ,
(79) Codex Regius, τον νοητόν , male.
(30) "Οτε . Scribendum videtur ότι .
(81 ) Codex Regius, male , και όν Κύριος . (Ilec
Reg . codd . scriptura polest esse, levissima corrie
clione as mutatione , pro, ο διδάσκαλος ών και Κύ
pios, el ideo minus contemnenda. ED.T. )
743 ORIGENIS
nihil sordion contraliat , ne in extremis quidem A ύδατος εις μόνους τους πόδας , τουτέστι τα κατωτάτω
partibus, el quæ infimae sunt, etiamsi quoad homi του σώματος : αδύνατον γάρ οίμαι μηδέν ρυπωθήναι
nes perfectus quis esse videatur. Atque multi qui της ψυχής, μηδε τα τελευταία , και τα κατωτάτω αύ
dem etiam post baptismum peccatorum pulvere ca της, κάν ως εν ανθρώποις τέλειος τις είναι δοκή . Ο!
put replent , vel ea que 406 hoc sunt paulo infe- μεν ούν πολλοί και μετά το λουτρόν κονιορτού των
riora , qui vero germane ipsius Jesu discipuli fue- αμαρτημάτων πληρούνται και την κεφαλήν , ή τα ολίγα
rint , adeo ut en pervenial ut etiam cum eo ipso (81 ) ταύτηςκατωτέρω: οι δε γνησίως τω Ιησου μαθη
cænent, solos pedes habent, qui egeant lavari á td τεύοντες, ώς φθάσαι και επί το συνδειπνείν αυτώ,
του Λόγου [lioc est a Filio Dei et ratione ]. Ει certe μόνους τους πόδας δεομένους έχουσι της από του Λό
qui videt diversitales peccatorum , quique peccata γου νίψεως . Ενορών δε διαφοραίς αμαρτημάτων, και
considerat quantum ad accuratam et constantem κατανοών τά , ως μέν προς το ακριβές και το έρρω
ritionem ( quæ nec peccata existimantur esse apud μένον του λόγου , αμαρτήματα , προς δε τους πολλούς
mullos), is visurus est quænam sint illa ob quæ opus ουδε νομιζόμενα (89) είναι αμαρτήματα , όψει τίνα
habeant pedes lavari a Jesu . Sin vero talia sunt pedum έστιν, εφ' οίς δέονται οι πόδες του νίψασθαι από του
inquinamenta, quid facturi suinis nos qui nunquam Ιησού . Και είπερ τοιαύτά εστι τα κατά τους πόδας
B
ad renandum cum Jesu pervenimus, quique non μολύσματα , τί ποιήσομεν οι μηδέποτε επί το μετά
pedes, tantum habemus inquinatos ? dicenie Jesu του Ιησού δείπνον έφθακότες , μηδε τους πόδας μό
Petro tum nescienti , sed agnituro postea mysterium τους με μολυσμένου , λέγοντος Ιησου τα μη ειδότι
Javalionis peilum qui a Jesu mundantur : « Nisi la τότε Πέτρα, αλλά γνωσoμένω μετά ταύτα το μυστή
vero le, non habebis partem mecum " ; , quod quem ριον της νίψεως των υπό Ιησού καθαριζομένων ποδιών
sensum habeat inquires ; utromne hunc : Nisi la το , « Εάν μή νίψω σε, ουκ έχεις μέρος μετ ' εμου ; »
vero te , nullam omnino bonam partem habiturus όπερ ζητήσεις τί δηλού πότερον, ότι, Ουδ ' όλως έχεις
es ; an illuin : Ne mecum quidem præceptore ac μέρος , εάν μη νίψω σε , αγαθόν, ή : Ού μετ' εμού μεν
Domino habiturus es ' pariem , nisi le lavero , sed του διδασκάλου και Κυρίου , μετά των ελαττόνων δε
cum me inferioribus , inter quos sunt ii qui post μου , εν οίς εισιν οι μετά το λούσασθαι μήτε δειπνή
baptismum nec cænarunt mecum , nec pedes ha σαντες το μετ' εμού δείπνον, μήτε νιψάμενοι υπ' εμού
buerunt a me lotos ; vel si cænarunt , a me lamen τους πόδας , ή δειπνήσαντες μεν , ου νιψάμενοι δε.
loli non fuerunt. Illud autem nolo propter hæc 'Εγώ έφίστημι διά τό: « Ιδού εγώ έστηκα επί την
verba : « Ecce ego sto ad ostium el pulso : si quis θύραν , και κρούω: εάν τις ανοίξη μου την θύραν, είσ
iuili aperuerit ostium, ingrediar ad eum, et cen2 - C ελεύσομαι προς αυτόν , και δειπνήσω μετ' αυτού , και
bo cum eo , et ipse mecum 39 ; » ne forte Jesus cum αυτός μετ ' εμού μήποτε ο Ιησούς ούτε αριστά με
ullo non prandeat ; neque enim egel introductione , τα τινος (ού γάρ δείται εισαγωγής και πρώτων μαθη
et primis disciplinis , neque prandet aliquis cum eo, μάτων ) , ούτε αριστά τις μετ' αυτού , αλλ ' ο μετ' αυ
sed qui cum illo comedit tantum cænat : « Plus του εσθίων δειπνεί μόνον: « Πλείον και γάρ , φησί , « Σολο
quam » enim « Salomon , , inquit 33, « hoc in lo μώντος ώδε , και περί ου γέγραπται · « Και ήν το άρι
ço , , de quo scrip tum est : « El erat prand ium στον Σολομών και τόδε , και κατείλεκται εν τη τρίτη των
Salomonis , hoc, quod in Regum tertio recensilum Βασιλειών . Και τούτο δε τολμήσας είπoιμ' άν, ως
est 34. Ausiin etiam hoc dicere langnam consequens ακόλουθον τώ, « Εάν μή νέψω σε , ουκ έχεις μέρος
huic dicto : « Nisi lavero le , non habebis parlem μετ' εμού , και ότι ουκ ένιψε τους πόδας του Ιούδα , ήδη
mecum , Jesum Juda pedes non lavisse : ni εις την καρδίαν βεβλήκει ο διάβολος να τον διδάσκα
mirum quod illi jam diabolus immisisset in cor, ut λον και Κύριον παραδώ, ευρών αυτόν ουκ ενδεδυμέ
Jesum traderet præceptorem et Doninum , cum in νον την πανοπλίαν του Θεού, και ουκ έχοντα τον της
venissel eum non indutum omnem Dei armaturam , πίστεως θυρεόν , ώ δύναται τις πάντα τα βέλη του
nec haben tem m s
fidei sculu , quo valet quis omne mali πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι γεγραμμένου γάρ
e igo D
illius sagit tas ignit as exsti nguer 55_36 : intell του , « Του διαβόλου ήδη βεβληκότος , και ακούω, ώς
enim hoc quod scriptum est : « Cum jam diabolus και εν έβδόμο ψαλμό της Γραφής περί τούτου διδα
immisissel 37 , , sicut etiam Scriptura hac de re in σκούσης , ώς τοξότου , και βέλη πεπυρωμένα εξεργα
septimo psalmo docel , nimirum feriente diabolo , ζομένου τοίς μη πάση φυλακή τηρούσι την έαυτών καρ
qui veluti sagittarius sagillas ignitas conſecil jis δίαν . "Έχει δε ούτως ή του ψαλμου λέξις: Εάν με
qui omni custodia cor suum non servant. Est au επιστραφήτε , την ρομφαίαν αυτού στιλβώσει , το τόξον
lem psalmi contexliis talis 38 : « Nisi conversi file αυτού ενέτεινε , και ήτοίμασεν αυτό , και εν αυτώ ήτοι
rilis, gladium suun vibrabit , arcum suum lelendil, μασε σκεύη θανάτου , τα βέλη αυτού τους καιομένους
et paravit 407 illum , et in eo paravil vasa mor εξειργάσατο. Ιδού ωδίνησεν αδικίαν , συνέλαβε πόνυν.
lis, sagillas suas ardentibus effecit. Ecce parturiil και έτεκεν ανομίαν. » Πάς μεν ούν ομολογήσει το

31 Joan.ΧΙΙ , 8 . 32 Αpoc. UI, 20. 33 Matili . 31, 12 ; Luc . ΧΙ , 31 . III Reg . iv, 22 . 23_36 Ephes . V.
11 , 16 . 37 Joan . XH1 , 2 . 38 Psal. VΙΙ,13, 15 .

( 81 ) Όλίγα . Forte legendum ολίγω . Ila hunc locum in codice Regio mutilum sanitati
( 82 ) Πρίς δε τους πολλούς ουδε νομιζόμενα . restituit codex Bodleianus.
 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXI .
746
« Ιδού ωδίνησεν αδικίαν , συνέλαβε πόνον , και έτεκεν Α injustitiam , concepit laborem, et peperit iniquita
ανομίαν, και δύνασθαι αναφέρεσθαι επί τον διάβολον » tem .. ) Atque omnis quidem fatebitur verba hæc :
άτοπον δε μή ομοίως τούτω και αυτά νομίζειν λέγε « Ecce parluriit injustitiam , concepit laborem , et
σθαι: Εάν μή επιστραφήτε , την ρομφαίαν αυτού peperit iniquitatem , , referri posse ad diabolum ;
στιλβώσει, το τόξον αυτού ενέτεινε , και ήτοίμασεν ad quorum etiam verborum sirnilitudinem non ex
αυτό, και εν αυτώ ήτοίμασε σκεύη θανάτου και σκεύη istimare dictum fuisse illud : « Nisi conversi fue
γάρ θανάτου άλλως ουδείς εν τω τόξω έαυτού και εν rilis, gladium suum vibrabit , arcum suum telendit ,
έτεινεν ητοίμασεν, ή ού το φθόνο θάνατος εισήλθεν et paravit illum, et in eo paravit vasa mortis , ,
εις τον κόσμον. Από τούτων τοίνυν των βελών & τοίς absurdum est. Nam vasá mortis nemo alius arcu
καιομένους εξειργάσατο ο διάβολος , ενέβαλεν εις την suo quem letendit, paravil , nisi ille cujus invidia
καρδίαν Ιούδα Σίμωνος Ισκαριώτου, ο ήδη (85) βε mors intravit in orbem 38. Ex jis igitur sagittis ,
βλημένου εν τω δείπνο ούτως , ώστε δε και αρέσκε- φuas ardentibus confecerat diabolus , immisit in
σθαι αυτό επείπερ ή του δείπνου τούτου τροφή , και cor Judæ Simonis Iscariotis, jam sic in coena san
ο οίνος ο εν αυτώ , ουκ έδύνατο γενέσθαι εν καρδία cii , ut etiam illi placeret celeriter convivalorein
υπό του διαβόλου βεβλημένη βέλει ( 84) περί του προ prodere : quoniam cænæ hujus cibus , vinumque
δοθήναι τον τάχα εστιάτορα» επεί μη σαφώς εν τού- Β quod in ipsa erat, cor non poleral (dialoli enim
τους φαίνεται τις ήν , υφ' ού το δείπνον εγίνετο , ώς erat sagilla saucium ) penetrare. Nec aperle in his
εν τοις προ τούτων , « Εποίησαν , φησίν , αυτώ δεί apparel quis esset ille a quo cæna fiebal, ut in
πνον εκεί, και η Μάρθα διηκόνει , και ο Λάζαρος εις superioribus : « Fecerunt illic, inquit , cænam illi,
ήν εκ των ανακειμένων συν αυτώ. , 'Επί μεν ούν et Martha ministrabal, eralque Lazarus unus es
του Ιούδα γέγραπται το « Του διαβόλου ήδη βεβλη recumbentibus cum ipso 40. , Atque de Juda quidem
κότος εις την καρδίαν , ένα παραδώ αυτόν Ιούδας Σί scripium est : 1 Cum jam diabolus immisisset in
μωνος Ισκαριώτης και τούτω δε ακολούθως λέγοις αν cor Judæ Simonis Iscariolæ , ut proderet eum
περί εκάστου των υπό του διαβόλου εις την καρδίαν sed huic consequenter dices de singulis cor a dia
τετρωμένων του διαβόλου ήδη βεβληκότος εις την bolo saucium habentibus : cum jam misissel dia --
καρδίαν , ίνα πορνεύση του δείνα , και ένα αποστερήση bolus in cor illius ut ſornicaretur ; el in cor illius
του δείνα , και ένα δοξομανών ειδωλολατρείαν αναδέ
ut fraudaret ; et ul perditæ opinionis admillat ido
ξηται την τών δοκούντων είναι επ' αξιώματος του lolatriam alicujus ex his qui videntur esse in digni
δείνα και ούτως επί των λοιπών αμαρτημάτων , άπερ tale : el islo modo in cæteris peccatis etiam dices,
ο διάβολος βάλλει εις την γυμνήν του θυρεου της πί quæ diabolus millit in cor quod non habet fidei
C
στεως καρδίαν εν ώθυρες πίστεως δύναται τις ουχ έν sculum ; quo fidei sculo non unam , aut duas, sed
ουδε δύο, αλλά πάντα τα βέλη πονηρού τα πεπυρω omnes mali sagillas ignitas exstinguere quis po
μένα σβέσαι . test " .
5. Έγγιζούσης τοίνυν της κατά το πάθος οικονο
3. Appropinquante igitur economia passionis, in
μίας, εφ' και έμελλεν αυτόν παραδιδόναι Ιούδας Σίμω
qua proditurus eum erat Judas Simonis Iscariotes,
νος Ισκαριώτης τετρωμένος υπό του διαβόλου , « Δεί a diabolo saucius facļus ; ( cena jam facta , sciens, 1
πνου ήδη γινομένου , ειδώς , και φησίν , ο Ιησούς , ότι inquit, « Jesus omnia sibi dedisse Patrem in manus,
πάντα έδωκεν αυτώ ο Πατήρ εις τας χείρας , και ότι seque a Deo exiisse , el ad Deum abire, surgit a
από Θεού εξήλθε , και προς τον Θεόν υπάγει , εγείρεται cæna 3. , Igitur quæ antea non erant in manibus
εκ του δείπνου , και Ουκούν τα μή πρότερον όντα εν ταις Jesu , dantur a Patre in manu illius, nec aliqua
χερσί του Ιησού δίδοται υπό του Πατρός εις τας χεί- quidem , et aliqua non , 408 sed omnia : que spi
ρας αυτού , και ου τινά μέν, τινά δ' ού , αλλά πάντα: rilualiter David videns inquit ** ; « Dixit Dominus
όπερ πνευματικώς (85) ο Δαβίδ βλέπων φησι το Domino meo : Sede ad dextram meam , donec ini
• Είπεν ο Κύριος τω Κυρίω μου : Κάθου εκ δεξιών micos luos subdam scabellum pedibus tuis. 1 Ete
μου , έως αν θώ τους εχθρούς σου υποπόδιον των πο- D nim inimici Jesu pars quaedam omnium erant quos
δων σου και γάρ οι εχθροί του Ιησού μέρος τι των
noverat Jesus , quantum ad præscientiam , sibi dalos
πάντων ήσαν , ούς ήδει , όσον έπί τή προγνώσει , δεδο fuisse a Patre . Vi autem videamus apertius quid sit ,
σθαι από του Πατρός αυτώ ο Ιησούς . "Ινα δε σαφέ « Omnia dedit ei Paler in manus 5, » inspiciamus
στερον θεωρήσωμεν τι εστι το , « Πάντα έδωκεν αυτώ
hoc dictum : 1 Quemadmodum enim omnes in
ο Πατήρ εις τας χείρας, και προσχώμεν τώ " Ωσπερ
Adam moriuntur, sic etiam in Christo omnes vivi
γαρ εν τω 'Αδάμ πάντες αποθνήσκουσιν , ούτως
ficabuntur ; ; nam quanivis dederit illi omnia Pa
και εν τω Χριστώ (86 ) πάντες ζωοποιηθήσονται ,
ler in inanus, atque in Chrislo sint omnes vivifi
αλλ' ει και πάντα έδωκεν αυτώ ο Πατήρ εις τας χεί- Candi , non confunditur tamen justitia Dei, quin
ρας , και εν τώ Χριστώ πάντες ζωοποιηθήσονται, ου distributio fiat ex dignitale uniuscujusque ; quod
39
Sap. 11. 24 . 60 Joan . ΧΙΙ, 2. 11 Joan . XIII , 2, Ephes. VI, 16. 43 Joan . XI, 2, 4. ** Psal.
CIX , 1 . 66 Joan . ΧΙΙ , 3. 46 1 Cor. Σv, 22.
(83) Ita hunc locum sanitati restituit codes Bod (83 ) Codex Bodleianus , πνευματικώς : Regitus ,
leianus, viliose enim in codice Regio legitur, βεβλη πνεύματι και .
μένου το δείπνο ουχ ώστε δε αρέσθαι αυτώ, etc. (86) Codex Regius, εν τω Κυρίω, omisso κον,
(84) Codex Regius, géan, male.
PATROL . GR . XIV. 24
747 ORIGENIS 718

declaratur ex his quae mox luie dicto, Sic in A συγχείται η δικαιοσύνη του Θεού , και το κατ' αξίαν
Chrisio omnes vivificabuntur , , subjunguntur , έκαστον οικονομείσθαι · όπερ δηλούται επιφερομένου
nempe, « Unusquisque autem in suo ordine 67 . O τώ , « Ούτως εν τω Χριστώ πάντες ζωοποιηθήσονται, και
Rursusque varie ipsos considerabis ordines eorum του · « "Έκαστος δε εν τω ιδίω τάγματι, ο Πάλιν τε
qui in Christo sunt vivificandi, quando impletur αυτά διαφόρως νοήσεις τάγματα των εν Χριστώ ζων
illud, «1 Omnia dedit ei Paler in nianus 48 , illud ποιηθησομένων , ότε πληρούται το, « Πάντα έδωκεν
notans : « Primitiæ, Christus : deinde hi qui sunt αυτώ ο Πατήρ εις τας χείρας, και επιστήσας των
Christi , in adventu ejus ; deinde finis ; , qui fi « Απαρχή Χριστός, έπειτα οι του Χριστού εν τη παρ .
nis cum Christo in adventu ejus instabit, « cum ουσία αυτού , είτα το τέλος , όπερ τέλος μετά του
tradiderit regnum Deo el Patri ; prius omni prin- Χριστού εν τη παρουσία αυτού ενστήσεται , τότε πα
cipatu , et omni potestate, ac virtute abolitis**. ραδώσει την βασιλείαν τώ Θεώ και Πατρί , πρότερον
[ (87) Hæc autem sunt , ut arbitror, cum quibus lu καταργήσας πάσαν αρχήν, και πάσαν εξουσίαν, και
cla est , ut jam non sit principalus, non potestas, δύναμιν . » Ταύτα δ' , oίμαι, εστί πρός & η πάλη , ένα
non etiam virtus, cum quibus est lucla el collucia μηκέτι ή αρχή , και εξουσία , και δύναμις » προς και η
tio 50 : ob eamque causam jam luctæ nullus erit πάλη , και διά τούτο μηκέτι υπάρχη πάλη , καταργη
relictus locus , omni principatu, potestale et vir- Β θείσης πάσης αρχής τε και εξουσίας , και δυνάμεως.
lule deletis . ] Movet autem me ul credam princi Κινεί δε με εις το την καταργουμένην πάσαν αρχήν,
palum omnem , el potestatem omnem , et virtutem και πάσαν εξουσίαν, και δύναμιν είναι τα προς α ή
omnem quæ destruuntur, ea esse adversus quæ no πάλη, το επιφερόμενον παρά τω Παύλο τούτοις, το
bis sit pugna , eo quod his quæ. Paulus dixit mox « Δεί γάρ αυτόν βασιλεύειν άχρις ου θη πάντας τους
subjungatur : « Oporlet enim eum regnare , donec εχθρούς υπό πόδας αυτού είτα έσχατος εχθρός καταρ
posuerit omnes inimicos sub pedes suos : deinde no γείται ο θάνατος και και συνάδει γε τω: « Πάντα έδω
vissimus hostis abolealur niors 61 ;; ; quod profe κεν αυτώ ο Πατήρ εις τας χείρας αυτού , όπερ σα
clo cum hoc diclo , e Omnia dedit illi Paler in φέστερον εκτιθέμενός φησιν ο Απόστολος " « " Οταν δε
manus ejus 5 , » convenit ; id quod apertius expo είπη , ότι πάντα υπoτέτακται , δηλον , ότι εκτός του υπο
nens Paulus inquit : « Cuin autem dicat omnia illi τάξαντος αυτώ τα πάντα: ει δε άπαντα υπoτέτακται,
subjecta esse , palam est excipiendum esse eum , και τούτο δηλον , ότι υπoτέτακται πάντα εκτός του
qui subjecit illi omnia 83. » Sin vero omnia subjecta υποτάξαντος αυτώ τα πάντα , και ούτος περί ου γέ
fuere præter eum qui subjecit illi omnia , perspicuum γραπται , « Ενώπιον Κυρίου παντοκράτορος ετραχη
est quod el is de quo scriplum est , « Coram Domi C λίασε ,και των υποτασσομένων αυτώ έσται , νικηθείς επί
BO omnipotente collum fregit 64, , erit ex his τω είξαι το Λόγω , και υποταγήναι τη εικόνα του Θεού ,
qui subduntur illi ; viclus ut cedat Sermoni , Fi και γενέσθαι υποπόδιον των Χριστού ποδών . Την τοίνυν
Jio Dei , et ut subdatur imagini Dei , et sit sub οικονομίαν βλέπων επί το χρηστών τέλος όδεύουσαν ήδη,
sellium Christi pedum . OEconomiam igitur as διά το , « Του διαβόλου βεβληκότος εις την καρδίαν,
piciens ad bonum finem jam tendentem , 409 ένα παραδώ αυτον Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης,
propler illud : Cum jam immisisset diabolus ήδει , ότι πάντα έδωκεν αυτώ ο Πατήρ, και έδωκεν
in cor Judæ. Simonis Iscariolis , ut eum prode εις τας χωρούσας τα πάντα χείρας, ίνα ή τα πάντα
ret 85 , » noverat omnia sibi Patrem dedisse , dedisse αυτώ υποχείρια, ή πάντα έδωκεν αυτώ ο Πατήρ εις
que in manus omnia capientes , ut omnia essent illi τας χείρας , τουτέστιν εις τάς πράξεις αυτού , και
mancipia ; vel omnia dedisse sibi Patrem in manus τα ανδραγαθήματα : « Ο Πατήρ μου και γάρ, φησίν,
noverat, hoc est in actiones suas et recte facta ; • έως άρτι εργάζεται , καγώ εργάζομαι. » Διά τα
nam « Paler, inquit , meus ad hoc usque lenmpo- εξελθόντα δε από του Θεού , έξω γενόμενα του Θεού ,
ris operalur, et ego operor 66. 1 Cæterum propter και του μη βουληθέντος προηγουμένως έξελθείν
illa quæ a Deo exierant facta extra Deum , el extra από του Πατρός, εξήλθεν από του Θεού , ένα έλθη
eum qui noluisset principaliter exire a Patre , exi- D τα (88) εξελθόντα εις τας χείρας oδώ και τάξει του
vil a Deo Jesus, ul quæ exierant venirent in manus Ιησού , και οικονομηθή προς τον Θεόν υπάγειν ακο
via el ordine Jesu , et disponerentur ad Deum ire λουθούντα αυτώ, διά το ακολουθείν αυτώ εσόμενα
sequentia Jesum ; et quia sequerentur Jesum , fu προς τον Θεόν : Πέτρο μεν είρηται ποτε : " Όπου
tura apud Deum , ex quo dictum est Petro : « Quo εγώ υπάγω , ου δύνασαί μοι νύν ακολουθήσαι (89) :
ego vado, non potes me nunc sequi ; sequeris aulem ακολουθήσεις δε ύστερον : έτι γάρ είχεν ο Πέτρος το
postea 67 : 1 adhuc enim habebal Petrus quod non μη επιτρέπον αυτώ ακολουθείν τω Λόγω ήδη ποτέ .
perrillerel illum sequi Abyov [et Filium Dei ) . Si Το δ' όμοιον είναι νοείν σε δεί , αλλά κατά τινα δι
mile vero esse , sed juxta quamdam justam analogiam καίαν αναλογίαν λεχθησόμενον προς έκαστον των
1 1 Cor . XV , 25. 48 Joan . ΧΙΙ , 3. 49 Cor . XV , 23 , 24 . 30 Ephes. VI , 12 . 51 1 Cor. XV , 25 , 26.
51 Joan . ΧΙΙΙ , 3. 83 1 Cor. XV, 27 . 35 Job . XV , 25. 85 Joan. ΧΙΙ , 2. 56 Joan . V, 17. 57 Joan . ΧΙΙ , 36.
( 87) Hæc supplevimus e Perionio . Θεού , και του μη βουληθέντος προηγουμένως εξελ .
(88) Sic habet codex Bodleianus ; in codice au θεϊν από του Πατρός ελέη τά, etc.
term Regio legitur : Διά τα έξελθόντα δε από του (89) Codex Regius , niale , ου δύνασαι με νύν , άο
Θεού , εξηλθεν από του Θεού, έξω γενόμενον του λουθήσεις δε , etc.
 749 COMMENT , IN JOAN . TOMUS XXXII . 750
πάντων και έδωκε το Υιώ ο Πατήρ εις τας χείρας : Aet rationem , illud quod diceridum est singulis illis
εκάστω μεν γαρ των πάντων λεχθήσεται το « 'Ακο omnibus quæ Pater Filio dedit in ipsius manus
λουθήσεις δέ μοι ύστερον , αλλ ' ει μή άμα ακολου- (Singulis enim omnibus dicetur illud : « Sequeris
θήσουσιν , ουκ επί τον αυτόν αναφέρεται καιρόν το autem me postea ) ) considerare te oportet : verum
εκάστω των ακολουθησάντων αυτών αρμόζον το si simul non sequantur , cum dicitur , « Sequeris
ύστερον εν τω Ακολουθήσεις δέ μοι ύστερο .) και autem me postea , ) vox postea, singulis qui seculi
τούτό μου νόει και περί πάντων των καταργουμένων, fuerint conveniens , non ad idem tempus refertur ;
είτε όταν καταργήση πάσαν αρχήν , είτε πάσαν εξου id quod etiam mihi considera de his que destruun
σίαν, είτε πάσαν δύναμιν, και άπαξαπλώς άχρις ου lur, sive cum destruxerit omnem principalum , sive
θη πάντας τους εχθρούς αυτού υπό τους πόδας oinnem pulestatem , sive omnem virtutem , et gene
αυτού , έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος . « Εί ralim donec posuerit omnes inimicos suos sub pe
δώς και ούν το 'Ιησούς, ότι πάντα έδωκεν αυτώ ο Πα des suos , atque ultinus hostis abolebitur mors 68 .
τηρ εις τας χείρας , και ότι από Θεού εξήλθε , και « Sciens » igitur « Jesus omnia dedisse sibi Palrem in
προς τον Θεόν υπάγει , και ειδώς όσον εφ' οίς κε manus , seque a Deo exisse , et ad Deum abire 58 , )
κινήμεθα , ως διηγησάμεθα παριστάντες ( 90) το φα et sciens quantum in hæc moti sumus , ut exposue
νεν ημίν εις το , « Από του Θεού εξήλθε , ) και εις β rimus in medium adducentes opinionem nostram in
το , « Προς τον Θεόν υπάγει· εγείρεται , φησίν , « εκ hoc dictum , ( A Deo exivit, » et in hoc, « Ad Deum
του δείπνου , » όπερ κατά τούτο κατανοήσομεν μετά vadit ; surgil , » inquit , « a cana , o quod pariter
των εξής. Και όρα ει δύνασαι εν τούτοις λέγειν , ότι considerabimus cum sequentibus. Et vide an possis
απεριστάτως μεν αυτόν εύφρανε το μετά των μαθη- in his dicere , summopere quidem illum obleclalum
των δειινείν περιστατικώς δε και αναγκαίως διά ſuisse cænando cum discipulis suis ; amictim vero,
τους μαθητές από του δείπνου εγείρεται , και επί el necessario , propter discipulos , a cæna surgere,
ποσόν του δειπνείν παύσεται , έως τους των μαθη- eatenusque a cenando eum cessare , quatenus pe
των καθαρίση πόδας , ου δυναμένων έχειν μέρος μετ ' des mundet discipulorum non valentium habere
αυτού , εάν μή αυτός νέψη . parleni secum , nisi ipse illorum pedes laverit.
4. Τί ούν λέγεται μετά το , « Εγείρεται εκ τού 410 4. Sed diligenter quid dicatur post hæc
δείπνου , και κατανοήσωμεν . Τίθησι , φησί , « τα verba , « Surgit a cena , o consideremus. Ρonit,»
μάτια , και λαβών λέντιον διεζώσατο. 5 Και εν τού inquit , ! vestimenta , cumque accepisset linteum ,
τους δε είποιμεν άν τοις μη βουλομένους από των præcinxit se 60. Dicamus etiam in hoc conlexili
ρητών αναβαίνειν , και νοητώς νοείν τα παρατιθέ ad eos qui nolunt a verbis ascendere, el mente con
C
μενα εν τούτοις της ψυχής βρώματα: Τί γάρ ελύ siderare animæ cibos in his verbis positos : Quid
πει ενδεδυμένον αυτόν νίψαι τους πόδας των μαθη- obstabat quominus indulus ipse discipulorum pe
των ; 'Αλλά μή τιως , εάν ίδωμεν ( 91) αξίως του Ιη des lavarel ? At vero nisi aliquo modo vidierimus, ut
σου τα ενδύματα αυτού και περιέχει το δειπνών , και dignuin est ipsius Jesu , vestimenta quibus circum
ευφραινόμενος μετά των μαθητών, εννοήσωμεν τίνα dabalur conans cum discipulis , el se exhilarans,
κόσμον περίκειται ο γενόμενος σάρξ Λόγος . Τούτον δε considerabimus quod ornamentum circa se habe
έν τινι υφάσματα λέξεων προς λέξεις, και φωνών πρός bat caro factus Filius Dei Serino. Hoc autem for .
φωνάς συνεστηκότα αποτίθεται , κάν γυμνότερος matum in quadam textura et lela dictionum al
μετά δουλικού σχήματος, όπερ δηλούται διά του , dictiones , et vocum ad voces deponit , itque nnlior
« Λαβών λέντιον, διεζώσατο, » γίνεται, ίνα και μη cum figura servili , quod declaralur per illud , « Cum
πάντη γυμνός , και μετά το νίψαι οικειοτέρω υφά- accepisset linteum, precinxit se , ut et non omnino
σματι απομάξη τους των μαθητών πόδας . Και όρα εν nudus esset , et cum lavisset, tela ad id accommoda
τούτοις πώς εαυτόν σμικρύνει ( 92) ο μέγας και δε tiore discipulorum abstergeret pedes. Et vide in
δοξασμένος Λόγος γενόμενος σαρξ , ίνα νιψη τους his, quomodo magnus et glorificatus Sermo factus
πόδας των μαθητών : Βάλλει » γάρ , φησίν , « ύδωρ D caro seipsum nminual , ut la vel pedes discipulorum ;
64
εις τον νιπτήρα . » 'Αβραάμ μεν ούν, ηνίκα άνα « Millils enim , inquit , ( aquam in pelvim
βλέψας τοίς οφθαλμοίς αυτού είδε και ιδού τρείς Αιque Abraham equidem : cum respexisset oculis
άνδρες (93 ) ειστήκεισαν επάνω αυτού · και ιδών suis vidit : et ecce tres viri steterunt juxta eum ,

88 1 Cor. XV, 24-26 . 89 Joan . xiii , 3. 60 Joan . XIII , 4. 61 ibid . 5.

(90) Ιdem codex Regius , male , περιστάντες.
(91 ) 'Αλλά μή πως, εάν ίδωμεν, etc. Viliosa hic
erat Ferrariana interpretatio, quam correximus ;
rectior vero Perioniana, quanquam aliqua etiam in
ea desidero. Talis autem illa est : ( Sed si minus
pro Jesu dignitale vestes vidimus, quibus amictus
cum discipulis lætus cænavit ; certe animis nostris
cernamus quo ornalu Verbum quod caro factum
est, indutuin erat. Hunc, qui ex textura quadam
verborum cum verbis, el vocum cum vocibus con
slabal , detrahit, nudiorque fit cum servili habitu ;
quemadmodum ex illo perspicitur, ) etc. Videntur
legisse Ferrarius et Ρerionius, και γυμνότερος γί
νεται μετά , etc. Habitus autem ille ,verbis constalis,
littera Scripturæ est ; aller aulem , anagoge.
( 92) Codex Bodleianus, σμικρύνει • Regius perpe
ram habet κρύνει .
(95) Codex Regius , ιδού άνδρες, omissa voca
tpeis.
71 ORIGENIS 13

quos cum vidisset occurrit eis de oslio tabernaculi , A προσέδραμεν εις συνάντησιν αυτοίς από της θύ
et incurvavit se versus terram , et dixit : Amabo , ρας (94) της σκηνής και προσεκύνησεν επί την
Domine , si hanc gratiam a le impetrare possuin , γην, και είπε : Κύριε, ει άρα εύρον χάριν εναντίον
ne , quæso , prætereas servum tuum 6. , Non ipse σου , μη παρέλθης τον παϊδά σου , και ουκ αυτος λαμ
accipit aquam , non promittit se pedes eorum , qui βάνει ύδωρ, ουδε επαγγέλλεται νίπτειν τους πόδας
veluti hospites advenerant , larare , sed inquit : των μαθητών, ως ξένων ελθόντων προς αυτόν · αλλά
Sumatur, quæso , aqua , el laventur pedes vestri 68. , φησι • « Ληφθήτω δή ύδωρ , και νιψάτωσαν τους
Sed ne Joseph quidem aquam altulit ul lavarel un πόδας υμών. » 'Αλλ ' ουδε Ιωσήφ ήνεγκεν ύδωρ νύψαι
decim fratrum pedes , sed homo de domo Joseph τους πόδας των αδελφών, αλλ' ο επί του οίκου Ιω
i eduxit ad eos Simeon , et tulit aquam ut lavarent σήφ άνθρωπος « εξήγαγε προς αυτούς τον Συμεών,
pedes suos k . ) Al vero ille qui dixit , « Ego veni , και ήνεγκεν ύδωρ νύψαι τους πόδας αυτών . » Ο δε
non lanquam qui recumbit , sed tanquam qui mi είπών , « "Ηλθον ουχ ώς ανακείμενος ( 96) , αλλ' ώς ο
nistrat 65, » quique dicebat jusle , « Discite a me διακονών, και δικαίως λέγων το , « Μάθετε απ '
quia mitis sum , el humilis corde 68, , ipse millit έμου , ότι πράος είμι , και ταπεινός τη καρδία , και
aquam in pelvim ; norat enim neminem sic posse la αυτός βάλλει ύδωρ εις τον νιπτήρα · ήδει γαρ , ότι
B
vare pedes discipulorum [ (95) ul quod abluerentur, ουδείς ούτω δύναται νίψαι τους πόδας των μαθητών ,
ipsi cum eo parlem haberent, quemadmodum ipse ως διά το νέψασθαι έχειν αυτούς την μερίδα μες'
posset. Aqua autein , mea quidem sententia , lale ver αυτού , ως αυτός. Το δε ύδωρ, κατ ' εμέ , τοιόσδε
bum erat , abluens discipulorum pedes] , qui vene λόγος ήν, νίπτων τους πόδας των μαθητών ελθόντας
rant 411 ad pelvim appositam sibi a Jesu . Deinde επί τόν υπό του Ιησού παρατιθέμενον αυτούς νε
guero cur tandem non scriptum sit : Lavit pedes πτήρα . Είτα ζητώ τι δήποτε ου γέγραπται μεν το
discipulorum ; sed dictum fuerit : « El cæpit lavare "Ένιψε τους πόδας των μαθητών» λέλεκται δε το :
pedes discipulorum 67. , Ulrum enim consuetudo « Και ήρξατο νίπτειν τους πόδας των μαθητών, και
talis est Scriplurarum , juxta quam non jure, con "Αρα γάρ συνήθειά έστι τοιαύτη (97) των Γραφών,
paratione consuetudinis multorum , præponi videtur καθ' ήν δοκεί μή ευλόγως , ως προς την τών πολ
ilind , cepit ? an copii quidem Jesus lavare pedes λών συνήθειαν, προτάσσεσθαι το, ήρξατο ; ή το μεν,
discipulorum , haud tamen lum cessavit illorum "Ήρξατο νίπτειν τους πόδας των μαθητών ο Ιη
pedes lavare ? lavit enim postea , atque ipsum σούς , ου μην επαύσατο τότε νίψας αυτών τους
lavare complevit, quoniam inquinati fuerant, juxta πόδας ; ύστερον γάρ ένιψε , και ετέλεσε το νίπτειν,
Ellud , « Omnes vos offendemini causa mea nocle c επεί εμολύνθησαν , κατά το , « Πάντες υμείς σκαν
hac 68 , » et juxta illud quod Petro est dictum : « Non δαλισθήσεσθε εν εμοί εν τη νυκτί ταύτη , και και το
cantabit gallus , donec ter abnegaris me 69. 1 Cum προς Πέτρον λεγόμενον τό : « Ου μη φωνήσει αλέ
enim hæc peccala commissa fuerunt, lunc opus κτωρ , έως αν άρνηση με τρίς τούτων γάρ γενο
habuerunt discipulorum pedes inquinati ut rursum μένων των αμαρτημάτων, νίψεως πάλιν εδέοντο οι
lavarentur : quos lavare cæpit quando surgil a μολυνθέντες των μαθητών πόδες · ους ήρξατο νίπτειν .
cæna , ac lavare complevit cum eos mundasset non ηνίκα εγείρεται εκ του δείπνου , συνετέλεσε το νίπτειν
amplius inquinandos. Hunc etiam in modum cepίι καθαρίσας αυτούς ουκ έτι μολυνθησομένους · ούτω δε
extergere pedes discipulorum ; illos complens abs και το μεν ήρξατο εκμάσσειν τους πόδας των μα
tergere, cum complevit etiam lavare . θητών, συνετέλεσε δε εκμάσσων , ότε συνετέλεσε και
νιπτων .
5. « Venil ergo ad Simonem Petrum ; et dicit ei 5. « "Έρχεται ούν προ ; Σίμωνα Πέτρον · λέγει
ille : Domine , tu milhi lavas pedes ? Respondit αυτώ · Κύριε , συ μου νίπτεις πόδας ; 'Απεκρίθη
Jesus , el dixit ei : Quod ego facio , tu nunc nescis ; Ιησούς , και είπεν αυτώ : "Ο εγώ ποιώ , συ ουκ
scies aulem poslea . Dicit ei Petrus : Nequaquam οίδας άρτι » γνώση δε μετά ταύτα. Λέγει αυτό και
Javeris pedes meos in æternum . Respondit ei Jesuis : D Πέτρος: Ου μη νίψης τους πόδας μου εις τον αιώνα .
Si non lavero le, non habes partem mecum . Dicit 'Απεκρίθη Ιησούς αυτώ . Εάν μή νέψω σε , ουκ
ei Simon Petrus : Domine, non tantum pedes meos, έχεις μέρος μετ' εμού. Λέγει αυτώ Σίμων Πέτρος "
sed et manus , el capul. Dicit ei Jesus : Qui lolus Κύριε , ου τους πόδας μου μόνον , αλλά και τας χεί
est , nihil opus habet , præterquam pedes lavare, ρας , και την κεφαλήν. Λέγει αυτώ Ιησούς : “Ο λε
Joan .
61 Gen. XVII , 2 , 3. 68 ibid . 4 . 64 Gen. XLIII, 23 , 24. 68 Luc . ΧΧ11 , 27. 66 Μatth . ΧΙ , 29 . 67
XIII , 5. 6 Mall. ΧΧνι , 31 . 69 Joan . ΧΙΙ , 38.
( 94) Θύρας . Deest in codice Regio , sed legitur ( 97) 'Αρα γάρ συνήθειά έστι τοιαύτη , ele . Mein
in Bodleiano . dosa hæc erant in codice Ferrarii , cujus interpre.
(95) Hæc a Ferrario prætermissa, e Perioniana lationem emendamus. Oplime vero codex Regius,
interpretatione supplevimus. quem sic recte interpretalus est Perionius : « Uirum
( 96 ) " Ηλθον , ουχ ώς ανακείμενος , etc. Ηec enim est hæc consuetudo scriptorum , (legebat ypa
αυτολεξεί Jesunm dixisse nullus evangelistarum SÉWV) , ex qua non videtur recie, quod ad multorum
scripsit, sed verborum securus, in sententia , quae norem attinet, præponi illud cæpit : an cæpit ille
Luc. xxii , 27, exstal , acquievii Origenes , ut non quidem cum abluere discipulorum pedes, non tamen
illi solum , sed Patribus etiam fere omnibus usu lum eorum pedes abluere destilil ?
venire solet. HuETIUS.
735 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 754
λουμένος ουκ έχει χρείαν ει μη τους πόδας νίψασθαι , Α sed est mundus totus : et vos mundi estis, sed non
αλλ ' έστι καθαρός όλος " και υμείς καθαροί εστε , omnes : sciebal enim, quisnam esset proditor ipsius:
αλλ' ουχί πάντες · ήδει γάρ τον παραδιδόντα propterea dixit : Νon estis mundi omnes. » His
αυτόν · διά τούτο είπεν : Ουχί πάντες καθαροί que nunc a Petro sunt dicta , oρρortune itemur
εστε .» Τοίς νυν υπό του Πέτρου λεγομένοις εν καιρώ exempli causa , sicubi opus fuerit, propterea quod
χρησόμεθα παραδείγματος ένεκεν , εί που δέοι , ότι facile factu sit, ut aliquis propter imprudentiam
έστι δυνατόν τινα κατά πρόθεσιν βελτίστην λέγειν optimo proposito dical que sibi minime sint utilia.
διά το ανεπιστήμον το μηδαμώς εαυτό συμφέροντα • Νam si Petro utile erat ad habendam partem cum
ει γάρ συμφέρον μεν ήν προς το έχειν μέρος μετά Jesu , ut sui pedes lavarentur ab ipso , et Petras
του Ιησού το νέψασθαι τους πόδας υπ' αυτού , Πέ nesciens utile hoc esse , prius quidem illud , veluti
τρος δε μη επιστάμενος , ότι συμφέρον τούτο ήν, addubitans, dixit verecunde , « Domine , tu mihi
πρότερον μεν είπεν, οιονεί επαπoρών δυσωπητικώς , lavas pedes ? » ac denuo : « Non lavabis mihi pedes
το , Κύριε, συ μου νίπτεις τους πόδας ; » δεύτερον in æternum , » et 412 quæ Petrus dicebat, prohi
δε το , « θύ μή νέψης μου τους πόδας εις τον αιώνα , bebant opus quod eo eum eveheret, ut baberet par
και τα λεγόμενα κωλυτικά ήν έργου του φέροντος cum Servatore , perspicuum est , etiamsi sano
αυτόν επί το έχεις μετά του Σωτήρος το μέρος, δηλον , Β proposito , et venerando ad Preceptorem hoc dixerit ,
ότι, ει και υγιεί προθέσει και σεβασμίω προς τον nocenter sibi dixisse . Itaque bac specie peccatorum
Διδάσκτλον τούτο έλεγεν, επιβλαβώς εαυτώ έλεγε. vita eorum repleta est, qui dum ad fidem veniunt,
Τούτο δε τοιούτου είδους των αμαρτημάτων ο βίος res quidem proponunt sibi præstantes : propter
πεπλήρωται των εν το πιστεύειν , προτιθεμένων μεν ignorantiaim tamen , que in contrarium ducunt di
τα κρείττονα , διά δε άγνοιαν τα επί το εναντίον cunt, vel etiam faciunt. Atque hujusmodi profecto
φέροντα λεγόντων, ή και πραττόντων . Και τοιούτοι sunt qui dicunt : « Ne tetigeris, neque gustaveris,
γέ εισιν οι το , Μή άψη , μη γεύση , μη θίγης, και neque contrectaveris, de omnibus quæ sunt in cor
φάσκοντες , « περί πάντων των εις φθοράν, και από ruptionem et abusum , hominum " , juxta quam .
χρησιν και των ανθρώπων , κατά τινα πολύ της θείας dam divina longe inferiorem doctrinam earum re
υποβεβηκυίαν των ως άνθρωπος αποθάνη διδασκα rum , per quas homo quasi moritur. Quid autem
λίαν (98) . Τι δε δεί περί των εν ταις αιρέσεσι κλυ dicere oportet de his qui in hæresibus flucluant,
δωνιζομένων και περιφερομένων παντί ανέμω επί quique omni vento circumferuntur per versutiam
την κυβείας των ανθρώπων λέγειν , διαλαλούντων (99) hominum divulgantium salutaria esse quæ perni
σωτήρια τα ολέθρια , και ως επί σεβασμό του Ιησού c ciem aferunt , ac tanquam in honorem Jesu falsa de
τα ψεύδη περί αυτού δοξαζόντων ; Πολλάκις δε τον ipso opinantium ? Petrum itaque sepenumero Scri
Πέτρον τοιούτον ή Γραφή έσημειώσατο θερμότερον ptura talem notavit ferventiorem ad promittendum
εις το επαγγέλλεσθαι τα φαινόμενα αυτό κρείτ quæ sibi videbantur meliora ; quemadmodum eliain
τονα : καθάπερ και εν τώ ανεξετάστως ειρημένω in eo quod dixit absque ulla exain examinatione ac veluti
και αθετητικώς της Ιησού περί των μαθητών προ spernens prophetiarn Jesu de discipulis dicentis ,
φητείας ειπόντος , « Πάντες υμείς σκανδαλισθήσεσθε « Omnes vos offendemini mea causa nocte hac 73,1
εν εμοί εν τη νυκτί ταύτη , 5 και την αιτίαν παρ et causam ostendentis in eo quod ait : « Scriptum
ιστάντος ( 1 ) εν τω : « Γέγραπται γάρ Πατάξω est enim : Percutiam pastorem , et dispergenter
τον ποιμένα , και διασκορπισθήσεται τα πρόβατα της oves gregis * ; » absque ulla enim examinatione, et
ποίμνης » ανεξετάστως γάρ προς τούτο, και αθετη- quasi spernens enuntiationem Jesu , dixit ad hoc :
τικώς της Ιησου αποφάσεως είπε το : Εί και πάν « Etiamsi omnes offendantur lua causa , ego lamen
τες σκανδαλισθήσονται εν σοι ( 2), εγώ ου σκανδαλι nunquam offendar 98 ; » id quod tum temporis teme
σθήσομαι και τούτο, έτι τότε προπετες ον εν τη rarium exsistens in animo ipsius , etiam in causa
ψυχή αυτού , αίτιον ή και γέγονε του υπέρ το μέ- fuit ut graviore prae ceteris lapsu peccarit ipse ,
τρον τούτων λοιπών σκανδαλισμού ημαρτηκέναι αυ- D Jesum der negando ante galli cantum . Ηanc ob cau
τον , αρνησάμενον τον Ιησούν τρίς πρίν άλεκτρο sam talem sui ipsius temeritatem priorem diligen
φωνίας · διόπερ , επιστήσας τοιαύτη προτέρα εαυτού lius cum perspexisset, maximum ex ea frucluin
προπετεία , ωφελήθη (5) τα μέγιστα , ως γενέσθαι percepit, adeo ut postea factus sit fortissimus ,
στιβαρώτατος και μακροθυμότατος · όπερ δηλούται , atque ad quidquid accidisset æquanimiter feren
Παύλου μεν ειπόντος αυτώ έμπροσθεν πάντων , « Εί dum paratissimus ; quod declaratur ex eo quoil
συ , Ιουδαίος υπάρχων, εθνικώς και ουκ Ιουδαϊκώς Paulo dicente illi coram omnibus, « Si lu Judæus cum
ζής, πώς τα έθνη αναγκάζεις Ιουδαίζειν ; » και τα sis , gentiliter vivis, et non Judaice , quomodo.geales
εξής , του δε μετά στίβους σιωπήσαντος , περί ου εν cogis Judæorum more vivere 78 ? » et quæ sequun
70 Joan. XIII , 6 seq . 71 Colos . I , 21 , 22 . 79 Ephes. IV , 73 74 jbid. 18 ibid. 33
16 Galat . II , 14 . 14. Mąuth . xxvi , 31 .
(98) Των ως άνθρωπος αποθάνη διδασκαλίαν . ( 1 ) Codex Regius, male , περιστάντος.
Puetius sic intelligii : juxta quamdam divina longe (2 ) Ιdem codex Regius , mendose , σκανδαλισθή
inferiorem doctrinam , quæ res monstral , per quas
hono interil . σεσθαι εν εμοί , εγώ, etc.
(5) Ιdem codex Regius, male, ώφεληθήναι.
(99) Codex Regius , male , διαλαλούντα .
 ORIGENIS 150
733
tur , hic cum fortitudine tacuit , [ et patientissime A τη προς Γαλάτας οικειότερόν τις διαλήψεται . Και εν
quod illo in loco cum ratione factum fuerat non ταϊς Πράξεσι δε των αποστόλων , το καθεστηκός
docuit ,] qua de re accommodalius quis in Epistola αυτού εις την αυτήν (4) εικόνα μεταμορφωθέντος
ad Galatas disputabit. Quin in apostolorum quoque τοϊς εκάστω εφιστάσι και προσέχουσι φανείται . Και
Actis constantia ipsius ad eamdem imaginem trans ενθάδε τοίνυν εγερθέντι τω Ιησού εκ του δείπνου ,
formati patebit singula observantibus et mentem και θέντι τα μάτια , και διαζωσαμένω ο ειληφε λέν .
adhibentibus. Igitur boc eljam in loco, Jesu , qui a τιον , και βάλλοντι ύδωρ εις τον νιπτήρα , και αρξα
cena surrexeral , 413 el posuerat vestimenta , qui- μένω τους πόδας νίπτειν των μαθητών , και εκμάσ.
que præcinxerat se eo linteo quod acceperat , qui σειν τώ λεντίω ώ ήν διεζωσμένος , πάντες μέν παρ
que posuerat aquam in pelvim , atque inceperat είχον τους πόδας ακόλουθον τη περί του Ιησού προ
lavare pedes discipulorum et abstergere linteo quo λήψει, θεωρούντες , ότι ουκ αν ο τηλικούτος αλόγως,
erat precinctus, cum omnes exhibuissent pedes, και , ώς αν οι πολλοί λέγοιεν, βαρεϊν τους μαθητές
consequenter opinioni quam jam anle de Jesu con θέλων , νίπτοι αυτών τους πόδας αλλά τι χρήσιμον
ceperant , videntes quod talis non sine causa , nec, επιτελών , και περιέμενον γνώσεσθαι ύστερον , εννοούν
ut multi dicerent , gravare olens discipulos , lavat τες μήποτε σύμβολόν τινος ταύτα πράττοιτο , μόνος
ipsorum pedes; sed utile aliquid perficiens , quod B δε ο Πέτρος το προχειροτέρω ενιδών ( 4 ") , και ου μόνος
exspectabant in posterum cognoscendum : consi δε ο Πέτρος το προχειροτέρω ενιδών , και ουδένα
derantes ne forte haec agerentur Symbolunm exsi- έτερον λογισμών εκείνω παρατιθείς, ως σέβων τον
stens alicujus rei, solus Petrus id quod in promplu Ιησούν, ου παρείχεν αυτού εις το νίψασθαι τους
erat et aperlum intuitus, nullo alio consilio adhibi πόδας, αλλά πρότερον μεν δυσωπείν αυτόν επειράτο
10, veluti honorans Jesum , non præbuit illi suos εν τω: « Κύριε , συ μου νίπτεις τους πόδας ; » μετά
pedes lavandos , sed primum quidem tentavit illum δε τούτο δέον αυτόν πεισθήναι το , « "Ο εγώ ποιώ ,
pudore perfundere dicens71 : « Domine , tu mihi lavas συ ουκ οίδας άρτι » γνώση δε μετά ταύτα, » φησί το
pedes ? , deinde , cum debuissel parere dicenti , « Ου μη νίψης μου τους πόδας εις τον αιώνα . » " Αλ
• Quod ego facio , lu nescis nunc ; scies autem po λως δε των λοιπών μαθητών εμπιστευσάντων εαυτούς
stea, » inquit : « Non mihi lavabis pedes in æter τώ Ιησού , και περί μηδενός αντιλεγόντων αυτώ,
num . 1 Alioquin eliam cum cæteri discipuli com ούτος ( 5) δι' ών λέγει , ει και υγιώς έδοξε προτί
misissent seipsos Jesu fidei, de re nulla illi contra θεσθαι , ου μόνον του Ιησού κατηγορεί , ώς αλόγως
dicentes, hic ex his quæ dicit, etiamsi recle se verba αρξαμένου νίπτειν τους των μαθητών πόδας , αλλά
facere putabat , non solum Jesum incusat , tanquam ς και των συμφοιτητών · ει γάρ αυτός μεν, ώς φήθη ,
qui sine causa discipulorum pedes lavare incæpe το καθήκον εν τω κωλύειν έθέλειν εποίησεν , εκείνοι
rit, verum etiam condiscipulos . Nam si ipse, opi- δε μή έωράκασιν αυτό , κατηγόρησεν εκείνων παρά
ne sua , dum prohibere vellet , ufficiosum se καθήκον εαυτών τους πόδας έμπαρεσχηκότων τω
præbuit, illis idipsum non considerantibus , etiam Ιησού , και εί φρονείται το ευλόγω μη δείν αντιλέ
illos accusavit qui præler officium pedes suos la γειν , και εύλογον ενόμιζεν είναι το γινόμενον εν τω
vandos Jesu prebuissent . Αtque equidem si cogi- νίπτεσθαι τους πόδας των μαθητών υπό του Ιησού,
lasset , rei quæ cum ratione efficitur , non contradi ουκ αντέλεγε το γινομένω : φαίνεται ούν ακρίτως
cendum , cogitassetque rafonabile esse id quod μή εύλογον νενομικέναι είναι το περί του νέψασθαι
fiebat, dum lavarentur discipulorum pedes a Jesu , τους πόδας των μαθητών το 'Ιησού βούλημα . Ει δε
laudquaquam repugnasset facto . Quamobrem ap- χρή μέχρι των ελαχίστων είναι νομιζομένων ερευνών
parel sine judicio eum cogitasse volunlalem Jesu de την Γραφήν, ζητήσαι τις άν τι δήποτε, πρώτου (6)
lavandis pedibus discipulorum rationi consentaneam κατειλεγμένου του Πέτρου εις τον αριθμόν των δώ
non fuisse . Quod si opus est Scripturam perscrutari δεκα ( τάχα ως των λοιπών τιμιωτέρου , έπει και ο
usque ad ea que minima esse putantur , gueret αληθώς πάντων έσχατος Ιούδας ήν ( 7) υπό της μο
aliquis cur tandem cum in numerandis apostolis pχθηράς διαθέσεως επί τα τελευταία ανταπερριμμέ
primum locum oblineat Petrus ( forlassis quia cik νος [ 8 ] ), ο Ιησούς , αρξάμενος νίπτειν τους πόδας
leris honorabilior, quoniam eliam vere omnium των μαθητών , και εκμάσσειν τώ λεντίω ώ ήν δι
ultimus Judas ob maluni affectum in ultimum locum εζωσμένος , ουκ από Πέτρου ήρξατο (9) · και λεκτέον
77 Joan . ΧΙΙ , 6, 7
( 4) Εις την αυτήν, etc. In codice Regio deest είς . eoinductus est, quod postquam dixit Joannes , " Ήρξα
( 4 ) Και ου μόνος δε ο Πέτρος το προχειροτέρω το νίπτειν τους πόδας των μαθητών, subdit : έρχε
èridur . Hæc ex anterioribus reperila , præmissis lan ται ούν προς Σίμωνα Πέτρον. Αι quanto verisimilius
tum duobus vocabulis ex iis quæ sequuntur, typogra est lavalionem pedum primo generaliter, ut lit,
phorum negligentia irrepsisse videntur , quamvis et enuntiasse evangelistam , quam deinde singulatim
in aliis recentioribus imp . leganlur , Edit . descripsit . 1d videtur insinuare illud , έρχεται ούν.
( 5) Codex Regius , ούτως .
Dixit autem : ήρξατο νίπτειν , pro, ένιψε, ut Luc . 111,
(6) Ιdem codex Regius , προ του . 8 ,Και μή άρξη σθε λέγειν εν εαυτοίς• Πατέρα έχομεν
(7) Illem codex Regius , male, την. τον Αβραάμ, et sepe alias, ut supra ipse aguoscil
( 8) Ιdem codex Regius , mendose , αν τα περριμ Origenes . idem esl sæpenumero vocabuli incipio
μένος , cum omnino legendum sit ανταπερριμμένος. usus apud Latinos auciores, et præsertim apud
( 9) Ουκ από Πέτρου ήρξατο , etc. Uι crederet poelas. Horat. lib. 1 Epist . , 5 :
Origenes a Petro lavandi jpilium ininime factum , ex
Potare ei spargere flores
737 COMMENT . IN JOAN. TOMUS XXXII . 788

προς τούτο , ότι , " Ώσπερ ιατρός , πλείοσιν αρρώστους A projeclus jacet) , cum Jesus incepissel lavare pedes
κατά την ιατρικήν διακονούμενος , από των κατ discipulorum , el abstergere linteo quo erat præcio
επειγόντων και χείρονα πεπονθότων την αρχήν ποι clus, 414 non a Petro incæperit sed ab illo ) .
είται της θεραπείας , ούτως ο έρρυπωμένους τους Ad quod respondendum est : Ut medicus plurimis
πόδας νίπτων των μαθητών άρχεται από τών μάλ infirmis subministrans juxta arlem medicinæ , ini
λον ερρυπωμένων και τάχα επί τελευταίον ήλθε ljum medendi facit ab his qui urgentur quique pejus
τον Πέτρον , ώς έλαττον πάντων δεόμενον της νέψεως affecti sunt, sic discipulorum sordidos pedes lavan
των ποδών · τάχα δε και εις το δοκείν αντιλέγειν ή tem , incæpisse a magis sordidis ; atque equidem
εγγύς καθαρότητος κατάστασης των ποδών αυτού fortassis ad Petrum postremo venit, quia minus
συνεβάλλετο . cæteris indigeret ut sibi lavarentur pedes : fortassis
eliam stalus pedum suorum , qui prosime accedebat ad munditiem ,effecit ut contradicere cogitaret.
6. Βασανιζόμενον δε το υπό του Ιησού ειρημέ 6. Porro si examinemus quod dixit Jesus , nempe ,
νον, το , « Ο λελουμένος ουκ έχει χρείαν νέψασθαι, Qui lolus est, nihil opus habet præterquam pedes
αλλ ' έστι καθαρός όλος και υμείς καθαροί εστε , lavare, sed est mundus Lotus : el vos mundi estis,
αλλ ' ουχί πάντες , και τάχα υποβάλλει νούν τοιούτον , ως sed non omnes 78 , , fortasse talem suggerit intelli
B
ήδη νεψαμένων τους πόδας υπό του Ιησού των μα gentiam , perinde quasi discipuli lotos jam haberent
θητών , και προς το λελούσθαι ουκ έτι εχόντων pedes a Jesu , et quod post illam lavationenm non
χρείαν νέψασθαι · έτι δε και αυτού του Πέτρου ήδη amplius opus haberent lavari ; quodque Petrus etiam
όντος καθαρού , και πριν νίψη τους πόδας αυτού και mundus jam exsisterel antequam illius pedes lavaret
Ιησούς . Εάν δε τις πρός ταύτα ζητή , Τι δήποτ ’ Jesus . Quod si contra liaec querat aliquis , cur cum
ούν , είπών , « Ο λελουμένος ουκ έχει χρείαν νίψα- dixisset , « Qui lotus est , non opus halbet με lave
σθαι , αλλ' έστι καθαρός όλος, και μη χρείαν εχόντων ιur, sed est mundus totus , • lavel tamen Jesus pedes
νέψασθαι των μαθητών , νίπτει τους πόδας αυτών και discipulorum, qui alioquin opus non habebant sibi
Ιησούς ; λεκτέον αυτώ το : Παντί τω έχοντι δο eos lavari ? huic illud dicendum est : « Omni habenti
θήσεται , και προστεθήσεται . » Eπει τοίνυν είχον dabitur , et adjicietur 19 ; » unde habentibus disci
και οι μαθηται το είναι καθαροί, προστίθησιν Ιη- pulis mundiciem, Jesum , ut adjiceret munditiei
σους τη καθαρότητα αυτών και το νίπτειν αυτών illorum , illorum pedes etiam lavare ; illos alioqui
τους πόδας: ούτε τους μη λελουμένους νέψων αν , ούτε non lava lurus, ni loti ſuissent atque omnino mundi :
τους μή όλους καθαρούς · αλλ' ούτως ώστ' αν ειπείν ita lamen ut dicamus neminem ex his qui isto modo
περί των ούτως καθαρών , κάν γάρ τις ή τέλειος έν C sunt mundi , etiamsi perfectus quis sit inter filios
υιούς ανθρώπων, της από σού (10) , ίν' ούτως ονο- hominum, absente mundilia , ut ita loquar, Jesu ,
μάσω, καθαρότητος απούσης , εις καθαρόν ου λογι mundum repulandum esse . Et hæc quidem ultimo
σθήσεται. Και ταύτα δε ύστερον εκτίθεμαι υποπε expono quæ succurrerunt post priora superius di
σόντα μετά το υπαγορευθήναι τα πρότερα , σωζόν cla , servantibus nobis ordinem eorum quæ in
των ημών και την τάξιν των υπεισελθόντων νούν , ώς mentem venerunt el intelligentiam : verbi gratia ,
πρότερον μεν βλέπειν ρυπωθέντας τους πόδας των cum prius conspexerimus sordidalos pedes disci
μαθητών δεδεήσθαι της από του Ιησού νέψεως ,9 pulorum eguisse ut a Jesu lavarentur, 415 nunc
νύν δ' ότι διά τούτ' αυτών ένιψε τους πόδας , επει idcirco illum illorum pedes lavisse dicimus, quia
ήσαν ώς εν ανθρώπους καθαροί , αλλ' ουχί και παρά essent comparalione hominum mundi , sed non
Θεώ χωρίς γάρ Ιησού ουδείς παρά Θεώ καθαρός γί etiam apud Deum ; nec enim sine Jesu aliquis fit
νεται, και προ αυτού (11) νομισθή διά τινος επιμε apud Deum mundus, etiamsi coram se existimelur
λείας αυτών καθαρών πεποιηκέναι . Τοϊς δ ' ώς εν αν aliquis aliqua diligentia seipsum mundum fecisse .
θρώπους καθαρούς ήδη γεγενημένοις , και λουσαμένους Jam in his qui hominum comparatione mundi sunt
το του Ιησού βάπτισμα , και νεψαμένοις υπ' αυτού facti, quique loti sunt Jesu baptismo , quique etiam
τους πόδας , ενοικείν και το άγιον δύναται Πνεύμα , D abipso Iοιος pedes habent, inhabitare potest etiam
19Joan . ΧΙΙΙ , 10. 79 Μatth . ΧΧV, 29.

Incipiam , patiarque vel inconsultus haberi.
Propertius lib. ii Éleg . , 12 :
Fluminaque ad caput incipient revocareliquores .
El Juvenalis sat. 10 :
Eloquium aut famam Demosthenis , aut Ciceronis
Incipit oplare .
Christum itaque verisimile est a Petro lavationem
fuisse auspicalum . lla sentit Augustinus in hunc
locum Joannis , cujus verba referre operæ pretium
est : « Quamvis itaque magnæ fuisset audaciæ con
tradicere servum Domino, hominem Deo , lamen hoc
Petrus fecere maluit, quam perpeli ut sibi pedes
lavarentur a Domino el Deo . Nec putare debemus
hoc Petrum inter cæleros formidasse atque recu
sasse, cum id alii ante ipsum libenter vel æquani
miter sibi fieri permisissent. Facilius quippe sic
accipiuntur isla verba Evangelii , quia cum dictum
essei , Cæpil lavare pedes discipulorum, el extergere
linleo quo erat præcinclus , deinde subjunctum est ,
Venil ergo ad Simonem Pelrum , quasi aliquibus jam
lavissel, et post eos venissel ad Petrum . Quis enim
nesciebat primum apostolorum esse beatissimum Pe
trum ? Sed non ita intelligendum est , quod post
aliquos ad illum venerit, sed quod ab illis cceperit.
Quando ergo pedes discipulorum lavare coepit, venit
ad eum a quo cæpit, id est, ad Petrum . » Ferrarius
Origenem hoc loco interpretatur, quasi a Juda incepis
se Christum scripserit. Hoc si verum est,quod in codice
tamen Regio non comparet, consentientes habueris
Origenes Chrysostomum et Theophylactum . Huetius.
( 10) Ferrarius legit από Ιησού .
(11 ) Legebat Ferrarius κάν προ αυτού.
739 ORIGENIS 760

Spiritus 5inclus, viriusque ex alio, ceu vestimen- A και η ως ένδυμα εξ ύψους δύναμις. Ο μεν ούν Ιέ
tun. Αιφue Petrus quidem , non considerans ratiο- τρος , μη θεωρών τον λόγον του βουλήματος Ιησού
nem voluntatis Jesu , qui inceperat lavare pedes αρξαμένου νίπτειν τους πόδας των μαθητών , και έχ
discipuloruari , et abstergere linteo quo erat pre- μάσσειν το λεντίω, ώην διεζωσμένος , λέγει αυτώ,
cinctus , dicit illi , Domine , tu mihi lavas pedes ? » « Κύριε , σύ μου νίπτεις τους πόδας ; » επαπoρητικώς
dubitative , et veluti pudore illum allicere volens , και δυσωπητικώς τούτο φάσκων· ο δε Ιησούς απεκρί
hoe diceus : at vero - Jesus respondit , et dixit illi , θη, και είπεν αυτώ, διδάσκων , ότι μυστήριον τούτο
Quod ego facio , τα nunc nescis , scies 20 !en ήν , τό: « “Ο εγώ ποιώ , σύ ουκ οίδας άρτι γνώση δε
postea , docens mysterium hoc esse . Sed quid erat μετά ταύτα. . Τί δε ήν ο επoίει νίπτων τους πόδας
illud quod faciebal Jesus lavando pedes discipulo των μαθητών ο Ιησούς ; “ Η ειργάζετο διά του νίπτειν
rum ? An operabatur lavando ipsorum pedes, et αυτών τους πόδας , και εκμάσσειν τα λεντίω ώ ήν
abstergendo linteo quo erat precinclus , ipsos spe- διεζωσμένος, ωραίους αυτούς, μελλόντων αυτών ευαγ
ciosos, cum futurum esset, ut apostoli bona evan γελίσασθαι τα αγαθά ; " Οτε γάρ ένιψε τους πόδας των
gelizarent ? Νam quando lavit pedes discipulorum μαθητών ο Ιησούς , τότε , οίμαι , πεπλήρωται το περί
Jesus, lunc opinor illud prophetice dictum de apo των αποστόλων αυτού προφητικώς ειρημένον : « Ως
stolis suis completum fuisse : Quam speciosi sunι Β ωραίοι οι πόδες των ευαγγελιζομένων τα αγαθά ! »
pedes evangelizantiam bona 80_8 ! ! , Quod si pedes Ει δε πόδας μαθητών νίπτων ωραίους αυτούς ποιεί,
discipulorum lavans , pulchros eos facit, quid dicturi τι φήσομεν από του αληθινού κάλλους εγγίνεσθαι τοις
sumus ingenerari a vera pulchritudine, bis qui toti υπό Ιησού βαπτισαμένους όλους εν Πνεύματι αγίω
sont haplizati a Jesu in Spiritu sancto et igni ? και πυρί ; Ωραίοι δε οι πόδες εγένοντο των ευαγγελι
Proinde pedes evangelizantium bona pulchri fue ζομένων τα αγαθά , ένα , νιψάμενοι , και καθηράμενοι ,
rani , ut loli et mundati et abstersi Christi mani και εκμαξάμενοι από των Χριστού χειρών , επιβίναι
bus, incedere possent per sanctam viam , atque iler δυνηθώσι της αγίας οδού , και οδεύειν τον είπόντα (12)
facere per illum qui dixit : « Ego sum via 61. , Solus τό: « Εγώ είμι ή οδός: ο μόνος γάρ και πάς ο νεμά
enim , et omnis cujus pedes laverit Jesus , viam μενος τους πόδας από του Ιησού οδεύει την οδόν ταύ
peranıbulat hanc viventem et ad Patrem ducen την την ζώσαν, και φέρουσαν προς τον Πατέρα και
lem ; nec capit hæc via pedes inquinatos el pedes ου χωρεί η οδός αύτη πόδας με μολυσμένους , και τους
qui nondum sunt mundi , Atque Moses quidem opus έτι μή καθαρούς . Μωσής μέν ούν εδείτο υπoλύσα
habebat solvere calceamentum ex pedibus suis , σθαι το υπόδημα από των ποδών αυτού, επείπερ εφ'
quoniam is locus ad quem perveneral , el in quo ον εφθάνει τόπον ενώ ειστήκει, γη αγία ην: ομοίως
C
stabat , lerra sancta erat 84 ; similiter et Jesus δε και του Ναυή Ιησούς . Οι δε μαθηταί του Ιησού , ίνα
Nave filius 63. At vero Jesu discipulis , ut per hanc οδεύσωσι την ζώσαν και έμψυχον οδον, ου μόνον αρ
viventem animalamque viam perambulent , non κούνται τα μή έχειν υποδήματα κατά την οδόν , τούτο
solum satis est in via calceos non habere, cum hoc τους αποστόλους αυτού εντειλαμένου του Ιησού αλλά
Jesus discipulis suis preceperit 88 ; sed ad hanc γάρ έδει προς το οδεύσαι την οδόν ταύτην αυτοίς και
ipsam viam conficiendam opus eliam habebant το νίψασθαι από του Ιησού αποθεμένου τα ιμάτια:
lavari a Jesu , qui deposuit vestimenta , fortassis ut τάχα μεν ένα καθαρούς αυτούς ( 13) τους πόδας ποιή
mundos 416 iliorum pedes exsistentes , mundiores ση καθαρωτέρους : τάχα δε να τον εν τοις ποσί των
faceret : fortassis etiam , ut imniunditiam , quam in μαθητών ρύπον αναλάβη εις το εαυτού σωμα διά του
pedibus suis habebant discipuli , in suum ipsius reci- λεντίου, και μόνο περιεζωσμένος ήν αυτός γάρ τάς
peret corpus, mediante lileo eo quo solo precin- ασθενείας ημών φέρει . "Ορα γάρ , ότι , μέλλων νίπτειν
elus erat : fert ipse namque infirmitales nostras 86. τους πόδας των μαθητών , ουκ άλλον καιρόν επελέξα
Vide igitur quod lavaturus pedes discipulorum nul το , ή ότε ο διάβολος ήδη βεβλήκει εις την καρδίαν , ίνα
lum aliud tempus elegerit, nisi quando jam diabolus παραδώ αυτόν Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης, και η
immisisset in cor Simonis Jude Iscariotis ut pro- D υπέρ ανθρώπων έμελλε γίνεσθαι οικονομία: πρό γάρ
deret eum , el quando facienda erat pro hominibus τούτου εύκαιρον ουκ ήν νίψασθαι τους πόδας υπό του
@conomia : ante hanc etenim non opportunum erat Ιησού τους μαθητάς τις γάρ αν τον εν τω μεταξύ
discipulos habere pedes a Jesu lotos : quis enim έως του πάθους ρύπον των ποδών αυτών απένιψεν άν ;
lolurus fuerat pedum illorum sordes intra hoc tem 'Αλλ ' ουδε εν τω καιρώ του πάθους άλλος γάρ Ιη
pus usque ad passionem ? Sed ne lempore quidem σούς ουκ ήν ο νίπτων αυτών τους πόδας . 'Αλλ' ουδε
passionis : neque enim alius erat Jesus qui illorum μετά την οικονομίαν · ήδη γάρ ώρα του αγίου Πνεύ
lavaret pedes. Ac ne post economiam quidem : jam ματος επιδημήσαντος τους μαθηταίς ήν γενομένοις
enim aderat hora Spiritus sancti ad discipulos ven καθαρούς και νιψαμένους τους πόδας , και ήδη έχουσιν
luri jam factos mundos, et lotos habentes pedes , ετοίμους αυτούς και ωραίους προς το εν τω Πνεύματι
80.81 Isa . LII , 7 . 89 Joan . XIV , 6 . 83 Εxod . , 5. 84 Josue v , 36. 88 Malih . I , 10. 86 Isa . LIN , 4 ;
Matih . viii , 17 .
( 12) Οδεύειν τον είπόντα . Origenes Prefat . in πόντα: " Εγώ είμι ή οδός , κήρυγμα νοήσας.
Joannem, 10m. I prefixa , Mum . 10 : Το ωραίον και ( 15) Αυτούς . Scribenduυι αυτών .
εν καιρώ γινόμενον των αποστόλων όδευόντων τον εί
 7C1 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 762
ευαγγελίζεσθαι τα αγαθά. Τοιούτον ούν εστι τό: « "Ο A eosque promptos et pulcliros ad evangelizandum
εγώ ποιώ, συ ουκ οίδας άρτι γνώση δε μετά ταύτα , in Spiritu sancto bona. Tale igitur illud est :
σύμβολόν εστι το νίψασθαι υμών τους πόδας υπ' εμού , « Quod ego facio , lu nunc nescis , scies aulem
του καθαρθήναι τάς βάσεις των ψυχών υμών , ένα γέ postea . , Quod ego lavem pedes vesiros , nota est
νωνται ώραίοι, μελλόντων υμών ευαγγελίζεσθαι τα quod animarum vestrarum purificentur gressus , ut
αγαθά , και καθαρούς τοις ποσίν επιβαίνειν ταις των sint pulcbri, evangelizaturis vobis bona , el mundis
ανθρώπων ψυχαίς . Τούτο δε το μυστήριον σύ νύν μέν pedibus ingressuris in hominum animas . Hoc
ουκ οίδας , άτε μηδέπω χωρών την γνώσιν αυτού ευ aulem mysterium lu nunc quidem nescis, quia non
καιρότερον εσομένην εν σοι , επάν νίψη τους πόδας dum percipis cognitionem ejus opportunius in te
απ' εμού μετά δε ταύτα γνώση εν τω τούτω συνιέ futuram , simul alque ego lavero pedes luos ; postea
ναι, φωτιζόμενος τη περί ουκ ευκαταφρονήτου και vero cognosces dum hoc intelliges illuminalus
βραχέος τινός γνώσει . Ταύτα δε λέγοντος τω Πέτρα cognitione non parva neque facile contemnenda .
του Ιησού , ο μαθητής αποκρίνεται ουκ επιστημονικήν Ceterum haec Ioquente Jesu Petro , discipulus res
απόκρισιν, πλήν φαντασίαν εξαποστέλλουσαν του προς pondet responsum non peritum, sed sententiain
τον Ιησούν τιμητικού και σεβασμίου , φαντασίαν δι- profciscentem quidem ab affectu , et erga Jesuin
εψευσμένην. "Έτι διόπερ, επεί μή συμφέρουσα ήν τω Β lionoris et reverentiae plenam , sed tamen qua falle
Πέτρα ή απόκρισις αυτού , ουκ έα αυτήν γενέσθαι retur. Quocirca quoniam utilis Petro non eral ejus
αληθή και τα επί βλάβη αληθευσόμενα τη τού λέγοντος responsio, non sinil eam ille veram esse , qui nocua
πρεπόντως εαυτού τη χρηστότητι κωλύων . Ο μεν utilitati dicentis et vere eventura prohibel , pro sua
γάρ Πέτρος φησίν , « Ου μη νίψης μου τους πόδας εις bonitate . Alque Petrus quidem inquil , Non lava
τον αιώνα, και και απεφήνατο , κρίναντος του Ιησού bis mihi pedes in æternum ,, enuntiavitque, cum
νίπτειν αυτού τους πόδας , το μή νιφθήσεσθαι υπ ' αυ Jesus illius pedes lavare decrevisset , nunquam
του, και μη νιφθήσεσθαι εις τον άπαντα αιώνα· ο δε, fuiorum ut lavaretur ab ipso , ac ne boc quidem
βλέπων λυσιτελέστερον είναι το εν τούτω ψεύσασθαι ullo unquam sæculo futurum ; sed ille qui videbat
τον Πέτρον του αληθεύσαι αυτόν , υποδείκνυσι το εν Petro conducibilius esse ut hac in re mentirelur
το μη δείν αληθεύειν τούτο ειρηκότα λυσιτελές , φήσας :
quam ut vera dicerel , ulililalem ostendit in eo,
• Εάν μή νέψω σε , ουκ έχεις μέρος μετ' εμού . • Εί quod non opus erat , ut qui hoc dixisset , vera
περ ούν ο Πέτρος έμελλεν, απoφηνάμενος μεν το, loqueretur, dicens : « Nisi lavero le , non 417 ha
• Ου μη νέψης μου τους πόδας εις τον αιώνα, και και bes parlem mecum . ) Alque equidem si Petrus, qui
αληθεύων εν τούτω , μη έξειν μετά του Ιησού μέρος, enuntiaral , « Non lavabis mihi pedes in ælernung)
έμελλε δε έχειν μέρος μη αληθεύων , εφ' ώ φθάσας C vera dicens hac in re non habiturus eratcun Jesu
είπε προπετώς , τι άλλο πράττειν έχρήν, ή μή αλη- partem ( alioqui habiturus mentiens ) , eo quod teme
θεύειν; ένα εκ του αληθεύειν τούτο ποιήσαι αυτόν μη rarie præveniens loculus fuissel , quid aliud agere
έχειν μετά του Ιησού μέρος , ψεύστην αυτόν αποδεί opus erat nisi mentiri ? ne hoc, quod verum Petrus
ξαντος εν τω νίψασθαι τους πόδας αυτού γέγραπται diceret , impedimento ipsi Petro esset , quoninus
γάρ Πάς άνθρωπος ψεύστης. Ο Ευκαίρως δέ ποτε haberel partem cum Jesu , qui ostendit illum men
χρησόμεθα το ρητόεπί των προπετέστερον και ακρί- dacem lavando pedes ejus ; scriptum est enim :
τως ειπόντων ποιήσειν , όπερ ( 14) αυτοίς μη λυσιτελεί « Omnis homo mendax 87,1 Opportune autem ute
εμμένουσι τα κακώς κεκριμένη υποδεικνύντες γάρ mur hoc dicto ad eos qui audacius ac sine delectu
αυτοίς , ότι ουχ εξουσι μεν μετά του Ιησού μέρος, id se facturos dicunt quod minime illis conducat ,,
την προπετή έν επαγγελία τηρήσαντες φωνήν, δυνή- presertim si desistere nolint ab eo quod male pro
σονται δε αθετηθέντος του προειρημένου ελπίδα έχειν miserint : ostendentes enim illis quia nullatenus
αγαθήν, αποστήσομεν αυτούς του εμμένειν τοις κακώς babituri sint parlem cum Jesu , si vocein tenierariam
κεκριμένοις, κάν μετά όρκου διά πολλήν προπέτειαν in promillendo servaverint, futurum vero uι bonam
το τοιούτον ποτε γίνεται και φήσομεν , ότι, " Ώσπερ
D spem liabere possint , si quod prius dixerant spre
ο είπών Πέτρος , « Ου μη νίψης μου τους πόδας εις τον verint, abducemus eos a persistendo in his quæ
αιώνα, και κωλύεται εμμένειν τή του λεγομένου ομολο male judicassent, etiamsi aliquando cum jura
γία , ίνα έχη μετά του Ιησού μέρος : ούτως και συ ο menlo lale liat propter multam lemeritalem : dice.
δείνα αμαρτων την προπέτειαν , και ακρίτως επαγ musque, quemadmodum prohibetur Petrus, qui
γειλάμενος τόδε , βέλτιον αν ποιήση ( 15) μεταθέμε- dixit , « Non lavabis mihi pedes in elernum, 1 per
νος επί τόδε πράξαι ευλογώτερον από του εμμένειν sistere in eo quod dis at , ut habeat partem cum
τα κακώς κριθέντι . Επιστήσαντες δε τω τε, « "Ο Jesu ; sic tu qui peccasti propter temeritatem ,
εγώ ποιώ , συ ουκ οίδας άρτι» γνώση δε μετά ταύτα ,και alque etiam promisisti nullo delectu , melius faclu
και τώ , « Εάν μή νέψω σε , ουκ έχεις μέρος μετ ' rus sis, si desistens a permanendo in hoc quod
εμού , και οι μη βουλόμενοι τούτο , και τα τούτω παρα male judicasti, ad hoc agendum quod magis est
πλήσια τροπολογείν , αιδεσθέντες παραδεξάσθωσαν το consentaneum trapseas. Qui autem hoc dictum
87 Psal . CΧV , 11 .

( 14) Codex Regius , male , επί τον προτέστερον και ακρίτως ειπόντων ποίησον, ώσπερ, etc.
( 15) Idem codex Regius, male, too !ñozi . Ulrunique male : forie rectius legenduni coñoais . Edit.
 ORIGENIS 764
763
observaverunt , Quod ego facio , tu nunc nescis, A τοιούτον είδος των ευαγγελικών εξετάσεων, ή μη
scies aulem postea , ) et illud , « Nisi lavero le, non βουλόμενοι δεικνύτωσαν πως εύλογόν εστι τον (ως αν
habes partem mecum , ) nolentes illud huicque simi εκείνοι λέγοιεν) διά σεβασμός του Ιησού είπόντα,
lia ad tropologiam referre , pudefacti admittant « Ου μη νέψης μου τους πόδας εις τον αιώνα , και το
talem evangelicarum disputationum formam, vel διδασκάλω ακούσαι , ώς άρα ουχ έξει μέρος μετά του
nolentes ostendant qui consentaneuni esset eum Yίου του Θεού , ως δια μέγιστον αμάρτημα, το μη νε
qui propter veneralionero , ul isti dicturi sunt, qua νιφθαι τους πόδας υπ' αυτού . Το μεν γάρ, Έαν τόδε
Jesum prosequebatur, dicebat, « Non lavabis mihi το πταίσμα ποιήσης , ουχ έξεις μέρος μετ' εμού ,
pelesin eternum, a Magistro audire , sic non habi- χώραν είχε λεγόμενον περί των προφανώς αμαρτημά
lurum se partem cum Filio Dei , perinde ac maximo των · το δε , « Εάν μή νέψω σε , ουκ έχεις μέρος μετ'
peccato obnoxiuin , quod sui pedes ab ipso loti non εμού , και ουδαμώς έχει το εύλογον κατά του ισταμένου
fuissent. Nam dicere, Si hoc delictum commiseris , εν τω τους σωματικούς πόδας μή εθεληκέναι νίψα
non habebis partem mecum , locum habet id quod σθαι τον Πέτρον , νίπτοντος (16) αυτού τους πόδας
dicitur, de peccatis apertis ; at vero dicere , « Nisi ημερώτατα , α, όπερ ου θέμις λέγειν , ο διδάσκαλος
lavero le, non habes partem mecum, haudqua- δόξει αποκεκρίσθαι το τιμώντι αυτον μαθητή , όπερ
quam est consentaneum , si , quod nefas est diclu , Β έστιν ατοπώτατον. Διά τούτο παρέχωμεν τώ Ιησού
Magister hæc videtur respondisse , quod est absur τους πόδας ημών και νυν εγειρομένω εκ του δείπνου,
dissimum , discipulo Petro ipsum honoranti , præ και τιθέντι τα ιμάτια, και λαμβάνοντι λέντιον , και
bere nolenti corporeos pedes suos lavandos ab eo διαζωννύντι εαυτόν, και βάλλοντι ύδωρ εις τον νιπτή
qui statuerat lavare pedes ipsius mansuetissime. ρα, και αρχομένω νίπτειν τους πόδας ημών ως μαθη
Hanc 418 ob causam præbeamus pedes nostros Jesu τών , και εκμάσσειν τα λεντίω, ώ δι ' ημάς γενό
etiamdum surgenti a cena , et ponenti vestimenta , μενος εν μέσω ημών ως διακονών διαζώννυται εάν
et linleum accipienti , el præcingenti se , et millenti γάρ μη ποιήσωμεν τούτο, ουχ έξομεν μετ' αυτού
aquam in pelvim , el incipienti lavare pedes nostros, μέρος , ουδέ ώραίοι έσονται οι πόδες ημών , και μά
non secus atque si essemus sui discipuli, el exter λιστα ότε ζηλούντες τα μείζονα χαρίσματα , θέλομεν
gere linteo quo precingitur nostri causa , factus in εγκαταταχθήναι τοίς ευαγγελιζομένους τα αγαθά.
medio nostri , lanquam qui ministrat 88. Nam nisi Πλήν ότε προπετής έστι Πέτρος ακούσας το, « Εάν
hoc fecerimus , non habebimus parlem cum eo , μή νίψω σε , ουκ έχεις μέρος μετ' εμού , και αιτούμενος
neque erunt pulchri pedes nostri , præsertim cum εν τώ παρασχεϊν τους πόδας τώ Ιησού , υπερβάλλειν
amulemur celharismata meliora 89 , volentes inter ο εθέλει τα μέτρα της αιτήσεως αυτού , και παρείχε
eos annumerari qui bona evangelizant % . Cielerum νιφθησομένους υπό του Ιησού ουκέτι τους πόδας
quando liberior est Petrus in loquendo importune, μόνους, αλλ' ήδη και τας χείρας, ας ουκέτι νίπτεσθαι
rogalus pedes suos præbere Jesu , cum audissel, ο Ιησούς ήθελεν, όταν άρτον εσθίωσι , καταφρονών
« Nisi lavero te , non babes parlem mecum " , » men των λεγομένων, ότι « οι μαθηταί σου ου νίπτονται
suras pelitionis ejus vult superare , non tantum τας χείρας, όταν άρτον εσθίωσι και προς ταις χερσί
solos pedes a Jesu lavandos exhibens , verum etiam την κεφαλήν, ήν ουδε καταλύπτεσθαι (16 ) έτι Ιησούς
manus , quas non amplius Jesus lavari volebat , εβούλετο , εφ' ής η εικών και η δόξα ήδη ήν του Θεού
cum panem comederent , despiciens eos qui dice αρκείται γαρ ημίν , επάν έλθωμεν εις τούτο , τοίς του
rent : Discipuli lui non abluunt manus , cum panem 'Ιησού μαθηταίς , καιρού , του τους πόδας αυτό παρ
edunt . , Exhibuit etiam , praeter manus , caput , έχειν νίψοντι και εκμάσσοντι μόνους : ο γάρ λε
quod non amplius volebat Jesus lavari ; quippe quia λουμένος ουκ έχει χρείαν νέψασθαι , αλλ' έστι καθαρός
in eo imago el gloria Dei jam esset ; sufficit enim όλος και ει δέ τις μη έστιν όλος αρός , ουκ ελούσα
nobis, si eo pervenerimus , ut occasionem habeamus το . Ζητήσαι δε τις αν, εί ο λελουμένος ουκ έχει
eque ac discipuli , prebendi illi pedes , quos soloς χρείαν νέψασθαι , αλλ' έστι καθαρός , και ήσαν οι του
Javat et abslergil : nam qui lotus est , non opus D 'Ιησού μαθηται καθαροί, ώς λελουμένοι, πώς βάλλει
habet lavari , sed est muudus lolus 98 : ) si quis ύδωρ εις τον νιπτήρα , και ήρξατο νίπτειν τους πόδας
vero non est mundus lolus , is se non lavit . Sed των μαθητών ο Ιησούς ; Είς τούτο δε και προλαβόν
quærat aliquis, si lotus non opus habet lavari , sed τες μεν εκ μέρους ειρήκαμεν, και νύν εκείνοις ταύτα
est mundus , el erant discipuli Jesu mundi , tanquam προσθήσομεν, το , Χρείαν έχομεν , και επί των αναγ
Ioli , quomodo mittit aquam in pelvim , et cepit καίων, ών άνευ διαζήν τις ου δύναται, τέτακται · ώστ '
lavare pedes discipulorum Jesus ? Celerum hac de αν εν σωματικούς ειπείν χρείαν έχειν τον άνθρωπον ου
re cum supra disseruerimus ex parte anticipantes, πλειόνων , αλλά τούτων μόνων περί ών φησιν ο Παύ
nunc etiam hæc illis addemus, nimirum bæc verba , λος: « "Έχοντες δε διατροφής και σκεπάσματα, τού
. Opus babemus, » posita esse de rebus necessa - τους αρκεσθησόμεθα τα δε εις πλούτος και τρυφής
90 Isa . LII , 7 . 91 Joan . ΧΙΙ , 8. · Matth . 2 . 98 Joan . ΧΙΙΙ , 10.
86 Luc. XXII , 27. 88 1 Cor. ΧΙΙ , 31 .
( 16) Forte scribendum υπό του νίπτοντος . etiam, melius , κατακαλύπτεσθαι , velari, quod et
( 16* ) Καταλύπτεσθαι . Sicimp. nullo sensu . Forte sensuimagis congruil ob ouoc præmissuin . EDIT,
legendum καταλoύεσθαι , vel κατανίτπτεσθαι, vel
765 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 766
συμβαλλόμενα εκ περιουσίας τοις άβροδιαίτοις περι- A riis , sine quibus aliquis vivere non potest ; ut si
γίνεται , ουχ ώς χρειώδη , και ων ουκ άνευ , αλλ ' ώς dicamus in rebus corporalibus hominem non pluri
περισσά ( 17 ) . Ούτω τοίνυν και επί των θειοτέρων χρεία bus opus habere , sed his solum quæ dicit Aposlo
μεν ημίν των εισαγόντων εις ζωήν, και ποιoύντων εί lus "* : « Habentes autem cibum , et operimentum ,
ναι εν τω λέγοντι: « Εγώ είμι η ζωή και τα δε υπέρ his contenti sumus; » quae vero ad divitias et deli
ταύτα, περί ών λέγεται , « Κατατρύφησον του Κυρίου , cias conferunt , ex abundanti mollibus el delicalis
και δώσει σοι τα αιτήματα της καρδίας σου , και superesse , non tanquam necessaria , el sine quibus
όσα νοείται κατά τον παράδεισος της τρυφής , και non possint vivere, sed tanquam superflua. Sic
τον πλούτον , και την δόξαν , τα εν αριστερά της igitur et in divinioribus opus quidem nobis est his
σοφίας, κατά τον ειπόντα , « Μήκος γάρ βίου, και quæ introducunt ad vitam , bisque quæ faciunt in eo
έτη ζωής εν τη δεξιά αυτής • εν δε τη αριστερά αυ nos esse qui dicit : « Ego sum vita 98 ; ) quæ vero sunt
της πλούτος και δόξα , και υπέρ την χρείαν είναι λεχθείη supra haec de quibus dicitur * , « Deliciare in Domino,
άν. Και μη ποτε τοιούτόν εστι το μετά το λούσασθαι 419 et dabit tibi petitiones coridis tui , et quae
νέψασθαι τους πόδας υπό του τηλικούτου διδασκάλου cunque considerantur propter paradisum deliciarum ,
και Σωτήρος : το γάρ χάρισμα του Θεού υπερπαίει el propter divilias, el propier gloriam , quæ sunt
την χρείαν, ώσπερ και το είναι εν δόξη ηλίου, ή σε- Bin sinistra sapientiae, juxta dicentem " : " Longi
λήνης, ή αστέρων εν τη ιερά των νεκρών αναστάσει . ludo enim vitæ , el anni vitæ in dextera ejus ; el in
Ούκ έχει μεν χρείαν και καθαρός, και λουσάμενος , νέ sinistra ejus divitiæ el gloria , » supra necessitatem
ψασθαι · νίπτεται δε κατά το προαποδεδομένον · έπει esse dicentur. Ac forlasse tale est, cum alicujus
« τω έχοντι παντί προστεθήσεται , και ως ο Ιωάννης qui lotus fuerit, lavantur pedes a lali Magistro ac
φησί : « Και ο καθαρός καθαρισθήτω έτι , και ο άγιος Servatore ; nam donum Dei excellit necessilalerm ,
αγιασθήτω.» Το δε , « Υμείς καθαροί εστε , » αναφέ- quemadmodum etiam esse in gloria solis , vel lung ,
ρεται επί τους ένδεκα , και επιφέρεται το , « Ούχι vel astrorum 88 in sacra mortuorum resurra .
πάντες, και διά τον Ισκαριώτης : ήδει γάρ τον παρα ctione ; atque qui mundus est quidem et lolus , opus
διδόντα αυτόν ήδη όντα ου καθαρόν : πρώτον μεν non habet ut lavelur, sed lavalur propter illud
ότι περί των πτωχών ουκ έμελεν αυτώ , αλλ' ότι quod superius assignavimus, nimirum quod omni
κλέπτης ήν , και το γλωσσόκομον έχων τα βαλλόμενα habenti dabitur , et adjicietur 99 ; et inquit
εβάσταζεν : ύστερον δε έπει , δείπνου γινομένου , του Joannes : « El mundus mundetur adhuc, el san
διαβόλου ήδη βεβληκότος εις την καρδίαν, ίνα πα clus sanctilicelur adhuc ' . , Cæterum illud , 1 Vos
ραδώ αυτόν Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης, ουκ απώ mundi estis , 1 refertur ad undecim , cui subjun
σατο το βεβλημένον. Διόπερ οι μεν λουσάμενοι καθα- C gitur illud , • Non omnes , • propter Iscariolem :
ροι ένδεκα , έτι εγένοντο καθαρώτεροι , νιψάμενοι τους noveral enim eum, a quo tradelbatur, non esse
πόδας υπό του Ιησού · ο δε ήδη μη καθαρός Ιού mundum ; primum quidem , quod pauperes illi non
δας ( « Ο ρυπαρός » γάρ , φησί , « ρυπανθήτω έτι ) essent curæ :, fur cum essel, el quod marsupiuin
γέγονε ρυπαρώτερος και ακάθαρτος , ότε μετά το ψω habens, qux inmillebantur auferret ; deinde quod
μίον εισήλθεν ο Σατανάς . cæna facla cum jam diabolus immisisset in cor
ipsius Judæ Simonis Iscariotæ ut proderet Jesum , non repulit ſerientem *. Quocirca loli undecim eliam mun
diores facti fuere, cum illorum pedes lavisset Jesus ; el Judas non mundus ( « Sordidus » enim , inquit, e sor
descat adhuc 5 , ) , factus est sordidior et immundior, quando post buccellam intravil in illum Salanas 6 .
7. • " Οτε ούν ένιψε τους πόδας αυτών, και έλαβε τα 7. « Postquam ergo lavii pedes eorum, receptis
μάτια αυτού , και ανέπεσε , πάλιν είπεν αυτοίς : que vestibus suis ilerum accubuit, dixit eis : Scilis
Γινώσκετε τί πεποίηκα υμίν ; Φωνείτε με, ο Δι - quid fecerim vobis ? Vos vocalis me Magistrum ac
δάσκαλος , και ο Κύριος, και καλώς λέγετε · ειμί γάρ D Dominum, et bene dicitis ; sum elenim : si ergo
ει ούν εγώ ένιψα υμών τους πόδας , ο Κύριος και ο lavi pedes vestros Dominus el Magister, vos quo
Διδάσκαλος , και υμείς οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους que debetis invicem alii aliorum Javare pedes :
πόδας · υπόδειγμα γάρ έδωκα υμίν ίνα καθώς εγώ exemplum enim praebui vobis, ut quemadmodum
εποίησα υμίν , και υμείς ποιήτε . » Eικός τους νοήσαν- ego feci vobis, vos quoque facialis 1.5 Probabile
τας το μέγεθος της Ιησου δυνάμεως , και συνέντας est cos qui considerassent magnitudinem polentiæ
τί πεποίηκε , νίψας τους πόδας των μαθητών, ίνα και Jesu , quique intellexissent quid factum fuisse ! a
τα τελευταία , και τα τυχόντα αυτών καθάρη άπο Jesu , qui lavavit pedes discipulorum , ut ultimas ac
πλύνας , και τα τη γη ομιλούντα σώματα , ών ην τα viles ipsorum parles , ac corpora humi versantia,
σώματα εκείνα σύμβολον , θαυμάσαντας το εν τη νί quorum nota erant illa corpora , mundarei , admi.
ψει έργον, ουκ αν τολμήσαι και αυτούς το τηλικούτο ralos opus e lavatione proveniens , haudquaquam
πράξαι , μικροτέρους είναι νομίζοντας εαυτούς του ausuros fuisse rem talem etiam ipsos facere, le
96 ΙΤim . VI , 8. 23 Joan . Χ1 , 25 . 96 Psal . XXXV!, 4. 97 Proν. 11 , 16. 98 I Cor. xv, 41. 99 Malth . xxv, 29.
1
1 Αpor . ΧΧυ , 11. 2 Joan . ΧΙΙΙ , 10. 3 Joan . ΧΙΙ, 6. και Joan . ΧΙΙΙ , 2. O Αpoc. XXu , 11 . 6 Joan . ΧΙΙ , 27 .
ibid. 12 sself .
( 17) Και ων ουκ άνευ , αλλ' ώς περισσά . Perio possint vivere, sed tanquam superflua ; ) videlur
nius er Regio codice , i el quibus non sine aliis legisse και ών άνευ ουκ άν δύναιντο διαζήν , αλλ ' ώς
abundent. i At Ferrarius , i ei sine quibus non περισσά . ΠυΕτιus .
757 ORIGENIS 768
nuiores se esse existimantes , quam qui possent la- Α νίπτειν τους πόδας του έσω και εν κρυπτώ ανθρώπου,
vare pedes interiores et occulti hominis , vel eorum ή των τα αυτά ασπαζομένων του Θεού δόγματα ( 18) ,
qui hæc amplecluntur Dei dogmata , 420 nisi ει μη ο Ιησούς διά των εκκειμένων επί τούτο αυτους
Jesus per ea quæ exposita sunt, ad hoc adhortatus προετρέψατο , το σχήμα του δειπνούντος , ότε διδάσκειν
fuisset eos , figura cenantis reassumpta , quando αυτούς ήμελλε δειπνήσαντας τα λεγόμενα , αναλαβών
doclurus erat ea quæ dicuntur ad eos qui jam ce δυσωπητικώτατα μέν γάρ , και επί την γνώσιν του
Darant . Αtque summa quidem austeritate , Oralio- γινομένου προτρεπτικώτατα λέλεκται τό : Γινώσκετε
siegue ad admonendum maxime accommodala ( quo τί πεποίηκα υμίν ; » όπερ ήτοι ερωτηματικώς ανα
agnoscerent quod actum fueral ) dictum est : « Sci γνωστέον , ίν' έμφήναιτο του γενομένου το μέγεθος :
tis quid fecerin vobis 8 ? » Verbum autem scilis, η προστακτικώς , ένα αυτών διεγείρη τον νούν εις το
per interrogationem legendum est , ut ostendal rei διά του επιστήσαι το έργο λαβείν αυτού την γνώσιν.
geslæ magnitudinem ; vel imperantis modo, cogno Διδασκαλικώτατα δε μετά του δυσωπητικού λέλεκται
scile, ad excitandum illorum intelligentiam , qua τό : Υμείς φωνείτε με , ο Διδάσκαλος, και ο Κύριος,
illum cognoscerent perpendentes quid gestum και καλώς λέγετε, είμι γάρ ει ούν εγώ ένιψα υμών
fuisset. Summa autem Magistri auctoritate sum τους πόδας , ο Κύριος , και ο Διδάσκαλος , και υμείς
maque animi intentione persuadendi illos , dictum B οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους πόδας . Ο μεν Ιησούς
est : « Vos vocalis me Magistrum ac Dominum, et ένιψε τους πόδας των μαθητών, η Διδάσκαλος αυτών,
bene dicitis ; sum elenim : si ergo ego lavi pedes και τους πόδας των δούλων , η Κύριος ήν. Διδασκαλία
vestros Magister el Dominus , el vos debetis alii γάρο από γης και των κοσμικών πραγμάτων κονιορ
aliorum lavare pedes '. Lavit quidem Jesus disci τος , φθάνων ουκ επί άλλο τι ή επί τα τελευταία και
pulorum pedes, qualenus eorium Magister και pedes- τα κάτω των μαθητών, αποκαθαίρεται• αλλά και τη
que servorum , quatenus Dominus erat . Doctrina κυριότητα του άρχοντος, εξουσιάζοντος των, διά το
enim purgatur pulvis qui ex terra rebusque mun έτι έχειν το της δουλείας πνεύμα , κάν τον τυχόντα
danis contractus, non ad aliud pertingit quam ad μολυσμόν έτι δεχομένων , τα μολύνοντα τους πόδας
extremas infimasque parles discipulorum : domina αποβάλλεται . Και ουκ άν τις ευφρονών λέγοι , ή θύρα
tione vero principalum el polestalem habentis , ab εστί , τον Ιησούν, ή και ποιμήν, ή ή ιατρός, νίπτει
jiciuntur ea que peles inquinant eorum qui adhuc τους πόδας των μαθητών και δούλων . Εγώ δ ' ήγου
vel vulgare ac qualecunque inquinamentum susci μαι , ότι επιδέχονται ( 19) το δείσθαι της από του Δι
piunt , quia etiamnum habeant spiritum servitutis . δασκάλου νίψεως οι πόδες των μαθητών , όσον ουδέπω
Nec ullus cordatus dicturus est Jesum , quatenus ειλήφασι το αρκετόν , αλλ ' έτι λείπουσιν εις το
C
ostium , vel qualenus pastor, vel quatenus medicus • 'Αρκετών το μαθητή , ένα γένηται ως ο διδάσκαλος
est , discipulorum el servorum lavare pedes . Ego αυτού . » Και τούτο τέλος εστί το προς τον μαθητών
vero arbitror, quoniam discipulorum pedes neces του διδασκάλου , ή διδάσκαλος , ποιήσαι τον μαθητών
sitalem recipiunt ut a Magistro lavenlur, nondum ως εαυτόν, ίνα μηκέτι δέηται του διδασκάλου , ή διδά
percepisse quod illis essel salis ; sed etiamnum σκαλος , ει και άλλως (10 ) αυτού δεήσεται . Ως γάρ
procul abesse ab illo dicto : « Sufficit discipulo , si τέλος του ιατρού , ου χρήζουσι μεν οι κακώς έχοντες,
sit similis præceptori ipsius 10. ) Atque hic pro ου χρείαν δε έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού , το παύσαι
fecto finis est magistri erga discipulum (qualenus τους κακώς έχοντας από του κακώς έχειν , ίνα μηκέτι
magister est ) Sacere discipulum sui similem , ne in αυτού χρήζωσιν ούτω τέλος διδασκάλου περιποιήσαι
posterum egeat magistro ; sed ut etiam ipse sit το μαθητή το λεγόμενος αρκετών εντός 'Αρκετον το
magister quo alius egeat. Ut enim fiuis medici μαθητή,ένα γένηται ως ο διδάσκαλος αυτού. Περί δε
( quo egent qui male habent, non qui validi sunt " ' ) του Σωτήρος όντος Κυρίου αυτόθεν πλείον έστιν ιδείν
est sanare male habentes ab egritudine sua , ne in παρά τους άλλους κυρίους, μη βουλομένους ένα γένη
posterum opera ejus egeant ; sic finis magistri est ται ως ο διδάσκαλος (21 ) ο μαθητής , ή , ως ο κύριος
discipulo acquirere illud quod αρκετόν , [ hoc est po δούλος αυτού . Τοιούτος δε και της πατρικής αγαθό
sufficiens ,] dicitur, ut cum discipulus id habuerit τητος και της αγάπης αυτού υιός : Κύριος γάρ ών,
quod sibi su dicit , sit similis praeceptori ipsius. Αι ενειργάζετο τοίς δούλους το γενέσθαι ως ο Κύριος αυ
vero quod ad Servatorein nostrum attinel exsisten των, ότε ουκέτι εξουσι το πνεύμα της δουλείας πάλιν
1em Dominum , cernere est eum ex se Ionge plus είς φόβον , αλλά λήψονται το πνεύμα της υιοθεσίας,
exsistere quam alii domini , nolentes discipulos ενώ κράζουσιν · « 'Αββά , ο Πατήρ. Πρίν ούν γένων
esse sicut magistros suos , vel servos sicut domi ται ως ο Διδάσκαλος, και ο Κύριος , δέονται της νύψεως
nos. Talis igitur est ille 421 filius paternæ boni των ποδών, ως ενδεείς των μαθητών, και ώς έτι το
latis et charitatis ejus. Dominus enim cum sit, ope πνεύμα της δουλείας έχοντες εις φόβον επάν δέ τις
ratus est ut sint servi sicut eorum Dominus ; αυτών κατά το αρκετών το μαθητή , ένα γένηται ως ο

8 Joan. ΧΙΙΙ, 12. 9 ibid. 13, 14. 16 Mauh. , 25 11 Matth . IX , 12.

(18) Codex Regius, δογμάτων . λος, etc.
( 19 ) Codex Regius, επειδέχονται . (21) Codex Regius, και διδάσκαλος , ως ο Κύριος
(20 ) Μss. , άλλος , et sic ipse Ferrarius , qui paulo αυτού. Τοιούτος .
supra legisse videtur, αλλά και αυτός και διδάσκα
769 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 770

διδάσκαλος αυτού , και ο δούλος ως ο κύριος αυτού , Aquando scilicet non amplius habebunt spiritum
γένηται ως ο διδάσκαλος αυτού , και ο κύριος αυτού , servitutis iterum in limore , sed accipient spiritum
τότε μιμήσασθαι δύναται τον νίψαντα τους πόδας των adoptionis, per quem clamabunt ; ( Abba Paler 19. ,
μαθητών, και νίψαι τους πόδας των μαθητών ως Altamen , antequam fiant sicut Magister et Domi
και διδάσκαλος, όν ο Θεός έταξεν εν τη Εκκλησία μετά nus , opus habent, perinde ac discipuli indigi, ut
τους πρώτην χώραν εν αυτη ειληχότας αποστόλους, sui lavenlur pedes, et quasi adhuc servitutis spi
και δεύτερον προφήτας . Ει δέ το , « Το αδελφό σου ritum in timorem habentes. At vero simul atque
δουλεύσεις , και φθάνειν δύναται επί τους υποδεεστέ aliquis ex his habens quæ discipulo sufficiant ut sit
ρους, και το , « Γίνου κύριος του αδελφού σου,και επί sicut magister ejus, et servus sicut dominus, eo
τους ως ο Ιακώβ κρείττονας , δηλον , ότι γενόμενος o pervenerit ut sit sicut magister suns et dominus
δούλος ως ο κύριος, νίπτει τους πόδας των δουλευόν suus, tunc imilari poterit eum qui lavit pedes dis
των τη παρ ' αυτώ διδασκαλία : επεί το , « Υμείς cipulorum ; discipuloruunque pedes lavare, sicut
φωνείτε με , ο διδάσκαλος , και ο Κύριος , και καλώς magister quein Deus in Ecclesia ordina verit post
λέγετε· ειμί γάρ , και ουκ αξιώ μηδέν έχειν βαθύτερον , apostolos , qui in ea primum sortiti suntlocum, ac
και παρά το υπό των πολλών νενοημένον (22) • ου post prophetas, qui secundum 12. Sin vero dictum
πάσι γάρ τοις λέγουσι, « Κύριε, Κύριε , και λεχθήσεται Β hoc , « Fratri tuo servies 14 , referri potest ad eos
υπό του Ιησού το : « Υμείς φωνείτε με , ο Κύριος, φuibus magis deest ; et illud, « Esto dominus fra
και καλώς λέγετε . » Ου καλώς oύν λέγουσι , « Κύριε , οι Iris lui ' 5, , ad eos qui Jacob instar sunt præstan
εν τη ημέρα εκείνη φήσοντες · « Κύριε , Κύριε , ουκ tiores, perspicuum est servum qui factus fuerit si
εν τω ονόματί σου εφάγομεν , και εν τω ονόματί σου cut dominus, lavare pedes eorum qui serviunt doc
επίομεν , και εν τω ονόματί σου δαιμόνια εξεβάλομεν , trinæ quam penes se babel ; quoniam non existimo
και δυνάμεις πεποιήκαμεν ; » Φήσει γούν αυτούς και dictum hoc , « Vos vocalis me Magistrum et Domi
Ιησούς : « 'Αποχωρείτε απ' εμού · ουδέποτε έγνων num , et bene dicitis ; sum elenim , , nihil omnino
υμάς, ότι εργάται έστε αδικίας και ουκ άν δε λέγουσιν habere profundum ac supra multorum intelligent
αυτούς καλώς το, « Κύριε , Κύριε , » είπε το • Απο tiam , quandoquidem non omnibus qui dicunt, « Do
χωρείτε απ' εμού . Αλλά και, « ού πάς ο λέγων μοι , mine, Doinine , » dictum fuerit a Jesu : « Vos voca
Κύριε , Κύριε, εισελεύσεται εις την βασιλείαν των lis me Dominum ac Magistrum , et bene dicitis . )
ουρανών,και παρίστησιν, ότι ου πάς ο λέγων , « Κύριε, Neque enim bene dicunt illi , Domine, qui in
Κύριε , και μαρτυρηθείη αν υπ ' αυτού, ως νύν οι από die illa dicturi sunt : « Domine, Domine, nonne in
στολοι προς ους είπε : « Καλώς λέγετε· ειμί γάρ » c nomine tuo edimus, et in nomine tuo bibimus, et
και γάρ αληθώς κακία μεν αυτών ουκ έτι κυρία ήν , in nomine tuo dæmonia ejecimus, el virlules mul
ο λόγος δε · και άπαξαπλώς Κύριος ή πάσα έμψυχος tas fecimus ? , proinde dicet illis Jesus : « Discedite
και ζώσα αρετή . Αλλά και είπερ « ουδείς δύναται a me ; nunquam vos novi , quia operarii estis ini
ειπείν, Κύριος Ιησούς, ει μη εν Πνεύματι αγίω , και quitatis ' ; ; quæ verba, nempe Discedite a me, oon
και νοούμεν εν τούτω τι εστι το ειπείν , « Κύριος illis dixisset si illi bene dixissent, « Domine, Domine .»
Ιησούς , και ο εν Πνεύματι αγίω λέγων , « Κύριος Quin etiam hoc dictum , « Non quisquis mihi diciι
Ιησούς, καλώς λέγει . Ει δε και και καλώς λέγων Domine , Domine, intrabit in regnum celorum " , O
πάντως εν Πνεύματι αγίω λέγει, ζητήσεις για το palam docet non omnem dicentem , « Domine, De
νύν, « Και καλώς λέγετε, και συνεξεταζόμενον τω: mine , 2 testimonium habiturum ab ipso , sical
« Ούπω γάρ ήν Πνεύμα, ότι 'Ιησούς ούπω εδοξάσθη .» nunc apostoli , quibus dixit : « Bene dicitis, sum
Γνησίως oύν δουλεύοντος το Λόγω, έργον εστί το etenim . , Vere enim vitium non amplius eis domi
καλώς ειπείν , « Κύριος Ιησούς, και του ανάλογον nabatur , sed Λόγος, [ id est ratio ; ] et ut generatim
τούτω μαθητού το καλώς ειπείν τω Σωτήρι το : το dicam , Dominus, hoc est, universa animala el vi
διδάσκαλος , προς όν λέγοιτ ' άν τo , « Ειμι γαρ, και vens virtus. Quin etiam si ( nullus poles: dicere ,
ουκ αν λεχθησόμενον υπό του Λόγου το δουλεύοντι D Dominus Jesus , nisi in Spiritu sancto 18 , » et con
τη αμαρτία, και το μαθητευομένα τους ψεύδεσι . sideremus quid sit dicere in hoc loco, « Dominus
Πλήν και άγιον όντα ενδέχεται δείσθαι της νίψεως Jesus ; » 422 qui dicit , « Dominus Jesus , » in
των ποδών · έπει και η καταλεγομένη εις εκκλησιαστι- Spiritu sancto , bene dicit. An vero qui bene dicit,
χήν τιμήν (23) χήρα εξετάζεται μετά των άλλων is omnino dicat etiam in Spiritu sancto, tu quæres,
καλών και εν τω, ει αγίων πόδας ένιψε » γελοίον γάρ propter illud, « Ει bene dicilis, » quod nunc exa
oίμαι τυγχάνειν το στήναι επί του ρητού , και, φέρε minalur cum illo dicto : « Nondum enim erat Spi
ειπείν , την έχουσαν πάντα τα χαρακτηρίζοντα την ritus datus, quia nondum esset Jesus glorificalus ''. ,
αγίαν χήραν, και τούτω μόνο λείπουσαν , μη κατα Illius itaque qui sincere el ex animo servit Filio
τετάχθαι εις εκκλησιαστικής τιμήν , πολλάκις διά Dei , officium esi bene dicere , « Dominus Jesus, •

15 Rom. VΙΙΙ, 13. 13 1 Cor. III , 28. 16 Gen. XXV1, 80. 18 ibid. 29 . 16 Matth . VII, 22, 23 ; Luc . XII , 26 ,
27. 11 Malib . v15 , 21 . 18 1Cor. ΧΙΙ , 3. 19 Joan . VII , 39.
(29 ) Codex Bodleianus , νενομισμένον. honorem ascitæ , eæ erant quæ diaconissæ diclæ
(23) Και η καταλεγομένη εις εκκλησιαστικής sunt ; cujusmodi erat Phoebe illa Cenchireensi:
reuenr, etc. Viduæ auiem illæ ad ecclesiasticum Ecclesix diaconissa. Huetius.
171 ORIGENIS 772
cum ad discipulum aque pertineat hujus Instar di- Λ παιδισκών και οικετών φιλοφρονησαμένην , ενώ
cere, « Magister ; ) ad quern ipse respondeat , καιρώ ηυπόρει (24) , και είχε τα επιτήδεια , τους ξέ
« Suin elenim , , id quod alioquin dicturus non νους, ή τους απαξαπλώς δεομένους του φιλάνθρωπός
fuerat Jesus servienti peccalo, et discipulo menda τι έργον απ ' αυτής παθείν . Και μή θαυμάσης εί
ciorum . Contingit attamen sanctum quoque opus ανάγειν σε δεί το , « Ει αγίων πόδας ένιψεν , και όπου
habere , at sibi laventur pedes : quoniam requiritur κελεύονται ανάλογον τοίς πρεσβυτέροις πρεσβύτιδες
etiam a vidua 20 , quæ connumeralur in honorem είναι και καλών διδάσκαλοι (95). "Θρα δε ει μή και
ecclesiasticum, an inter alia bona , sanctorum quo- εργώδές εστι το πάνθ ' οντινούν μαθητευόμενον τω
que pedes laverit. Νam ridiculum existimo aftigi Χριστώ, θέλοντα πληρούν την λέγουσαν εντολήν,
litteræ, viduamque hæc omnia, ut ila dicam , ba « Και υμείς οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους πόδας ,
bentem que sanctam delineent viduam , hacque ως όφειλόμενον έργον εθέλειν ποιείν, το νίψαι τους
una re carentem , non conjungi honori ecclesia σωματικούς και αισθητους πόδας των αδελφών , ώστε
stico, cum ipsa frequenter, mediantibus ancillis et τους εν ποιαποτούν υποθέσει βίου τυγχάνοντας
vernis , prudenter egerit tempore quo abundabat , πιστούς τούτο ποιείν , είτε εν εκκλησιαστική δο
habebatque opporluna quibus beneficium conferret κούντας είναι υπεροχή επισκόπους και πρεσβυτέ
hospitibus, atque etiam his, ut generatim dicam , B ρους, είτε και έν άλλοις κοσμικοίς τισιν αξιώμασιν ·
qui opus habebant ut ab ea perciperent aliquid ώστε κατά τούτο και τον δεσπότην ήκειν επί το
officii humani . Nec mireris si tibi exponendum sit νίπτειν τους πόδας του πιστεύοντος δούλου , και
anagogico sensu hoc dictum , « Si Sanctorum τους γονείς του υιού : όπερ έθος ήν , ου γίνεται δε
pedes lavit, » cum anus jubeantur pari ratione cum νύν , ή εις υπερβολήν (26) σπανιότατα, και παρά
presbysteris honesta docere s1 . Vide vero an non τοίς πάνυ απλουστέροις και αγροικοτέροις γίνεται.
elian operosum sit cuilibel Christi discipulo vo Μνημονευτέον δε εις ταύτα και των ειρημένων εις
lenti implere mandatum dicens, Et vos debelis το : Εάν μή νίψω σε , ουκ έχεις μέρος μετ ' εμού ,
alij aliorum lavare pedes " , ) si velit corporales αλλά και του Γινώσκετε τί πεποίηκα υμίν ; Και
ac sensibiles fratrum pedes lavare, ceu opus debi- γάρ πρέπει υπόδειγμα ημίν Ιησούν δεδωκέναι του
lum , ut fideles in quovis vitæ genere exsistentes νίπτειν πόδας ηγουμένους (27 ) , το ανάλογον τους
hoc faciant , sive qui videntur esse in sublimitale τροπικώς υπό της νύμφης.έν τω "Ασματα των ασμά
ecclesiastica episcopi , el presbyteri, sive in quibus των ειρημένοις εν τώ « Ενιψάμην τους πόδας μου,
dam aliis mundanis dignitatibus ; adeo ut hanc ob πως μολυνω αυτούς ; » Πρόσχες δε τω , « "Ινα , κα
causam herus quoque veniat ad lavandos servi C θώς εγώ εποίησα υμίν, και υμείς ποιήτε , και συνεξε
credentis pedes , et parentes filii . Qui rmos quidein τάζων αυτό τω · Εάν μή νίψω σε, ουκ έχεις μέρος
erat, sed nunc non fit, nisi supra modum raris μετ' εμού . 'Εάν δε τις πρός ταύτα λέγη, ότι , κάν
sime, et apud admodum sinsplices rusticioresque . αλληγορήται , ουδέν ήττον γεγονέναι (28 ) κατά το
423 Preler haec autem meminisse debemus eorum δητόν, ακουστέον μετά του τροπικού και της φασκού
que disseruimus in hunc contextum ' , « Nisi lavero σης λέξεως · Ει ούν ένιψα τους πόδας υμών, ο Κύ
le , non habes parlem mecum , , alque etiam illius : ριος , και ο διδάσκαλος , και υμείς οφείλετε αλλήλων
• Scitis quid fecerim vobis ? » Decet enim Jesum de νίπτειν τους πόδας · υπόδειγμα γάρ έδωκα υμίν, ίνα,
disse nobis exemplum de lavandis pedibus principa- καθώς εγώ εποίησα υμίν , και υμείς ποιήτε λεκτέον
libus , quod respondet his que tropice dicta fuerunt προς τον τοιούτον: " Αρ ' επεί κατά το ρητόν γέγονε
a sponsa in Cantico canticorum , dum dicit ( Lavi το ειρημένον προς τον είπόντα Πέτρον , « ου μή νέψης
pedes meos, quomodo inquinabo illos ** ? . , Altende μου τους πόδας εις τον αιώνα, και το , 'Εάν μή νίψει
autem huic diclo, « Ut quemadmodum ego feci vo σε , ουκ έχεις μέρος μετ' εμού , » και ημείς κατά το
bis, ita vos etiam facialis 28 , » cum hoc pariler exa ρητον τοίς κατ' ευλάβειαν μη έμπαρέχουσιν εαυτών
minans : « Nisi lavero le, non habes parlem me τους πόδας ημίν , ίνα αυτούς νέψωμεν, φήσομεν και
cum. Verum si quispiam contra hree dicat, quam . D τολμήσομεν ειπείν τοις τοιούτοις τό : « Εάν μή νέψω
10I Tim. V , 9 , 10. 21 Tit . 1 , 3. 23 Joan . ΧΙΙ , 14. 18 Joan . Χυι , 8, 12. 26 Cant . v , 3. 25 Joan . ΧΙΙ, 15.

(24) Codex Regius , εύπορεί . inusitatum fuisse Origenis temporibus intelligitur

(25) Ιdem codex Regius , πρεσβύτεραι είναι και
καλοδιδάσκαλοι , sed Bodleianus ut in Bostro textu .
(26) Codex Regius, τους πιστεύοντος δούλου , και
τους γονείς του υιού : * όπερ έθος ή ου γίνεται η εις
υπερβολήν, etc. Ceterum ex hocloco discimus ab
oplimalibus ad simpliciores et rusticos hunc mo
rem fuisse traductum ; at ab illis rursum ad Eccle
siæ prinum rectores, deinde etiam ad principes
transiit ; quibus hodieque solemne est ſeria quinta
in Cena Domini pauperum pedes abluere. Hanc
consueludinem priscis temporibus arripuisse Me
diolanensem Ecclesiam , et relinuisse, indeque ad
alias plerasque fuisse propaga lam docent veteres
memoriæ . Morem huic inter Ecclesiæ primores
etiam ex ipsius homil. 6 in Isaiam , num . 3 : Ne
mo quibuscunque venientibus assumens linteum
diaconus , vel presbyter, sive episcopus lavat pedes.
Sed si non intelligas ea quæ scripta sunt , qui vere
beati sunt episcopi servienles Ecclesiä mittunt
aquam de Scripluris in pelvim animæ, quod est
secundum Scripluras, el tentant pedum discipulo
rum sordes lavare , el eluere, et projicere. Et sic
custodiunt episcopi mandatum imitanles Jesuin ;
sic et presbyteri.
(27) Ηγουμένους . Deest in codice Regio, sel
restituitur ex Bodleianu.
(28) Γεγονέναι. Forte scribendum γέγονε.
 775 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXU . 774
σε , ουκ έχεις μέρος μετ ' εμού. » Ει δε ενταύθα ου A vis per allegoriam dicantur, nihilominus juxta
δυσωπεί το δ είπον , επίσκεψαι τι σε χρή λέγειν προς contextum facta fuisse , moraliterque etiam intelli
την περί του εί χρή και την λέξιν πάντως τηρείν genda esse hæc verba : « Si igitur ego lavi pedes
επαπόρησιν . "Ότι μεν ούν ποτε καθήξει τώδε μέν vestros Magister et Dominus, et vos debetis alii alio
νίψαι τους πόδας του δείνα μαθητού Ιησού , τω δε rum lavare pedes : exemplum enim dedi vobis, ut
έμπαρασχεϊν αυτούς νιφθησομένους υπ ' αυτού , ώς quemadmodum ego feci vobis, ita et vos facialis 36 :)
από αγάπης και φιλοφροσύνης τον μεν ποιήσαι , τον ad hujusmodi respondendum est : ergo quoniam
δε παρασχεϊν, και αυτός αν ομολογήσαιμι . Ει δε juxta lextum factum est quod l'etro dicenti , « Non
φήσομεν έκαστον των μή συνειδότων (29) εαυτό lavabis mihi pedes in æternum , » dictum fuit , nem
τούτο πεποιηκέναι , και αγίων ούτω τους πόδας νενι pe , * Nisi lavero le , non habes parlem mecum , )
φέναι , οφειλομένην τινά εντολήν μη αποδεδωκέναι etiam nos, juxta contexlum , ob reverentiam pedes
την , « Οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους πόδας , και ώρα suos lavandos non præbentibus dicemus , audebi -
που (50 ) λέγειν εγγύς που πάντας οφειλέτας είναι musque talibus dicere : « Nisi lavero le , non babes
της εντολής ταύτης. parlem mecum . Quod si hoc in loco tibi non per
suadet quod dixi, perpende quid dicere te oporteat contra dubitationem , an omnino juxta textum bæc
sint servanda. Atque quod huic quidem aliquando conveniat lavare pedes illius discipuli Jesu , illi vero
aliquando suos ab ipso lavandos præbere , ita ut ille ob charilalem el comitalem lavel, bic se lavandum
exhibeal, etiam ipse faleor. Sin vero dicemus unumquemque non conscium sibi hoc fecisse, sancto
rumque islo modo pedes non lavisse , debitum quoddam mandatum non persolvisse , nempe, « Debelis
alii aliorum lavare pedes , s tempus est dicendi omnes aliquo modo hujus mandati debitores esse.
8. « 'Αμήν, αμήν λέγωυμίν : Ουκ έστι δούλος μείζων Β 8. « Amen , amen dico vobis : Non est servus ma
του κυρίου αυτού , ουδε απόστολος μείζων του πέμ jor domino suo, neque legalus major est eo qui
ψαντος αυτόν : εί ταύτα οίδατε , μακάριοι έστε, εάν legavit ipsum : si hæc novistis, beați estis, si ſece
ποιήτε αυτά . Ου περί πάντων υμών λέγω : εγώ οίδα ritis ea . Non de omnibus vobis loquor : ego scio
τίνας έξελεξάμην· αλλ' ίνα ή Γραφή πληρωθή · Οτρώγων quos elegerim ; sed ut implerelur Scriptura : Qui
μου τον άρτον επήρεν (31 ) επ' έμε την πτέρναν αυτού . » edit meum panem , sustulit adversum me calcaneum
"Έτι και ταύτα έχεσθαί μοι δοκεϊ του ιδείν τα περί suum 97.3424 Adhuc et hæc cohærere mihi viden
της των ποδών νίψεως τροπολογείν : το γαρ , « Εί lur , ut sciamus ad mores reducere quæ dicuntur
ταύτα οίδατε , μακάριοι έστε , εάν ποιήτε αυτά, και de lavalione pedum . Hæc enim verba , « Si hæc
ουδενός ποιητέον προειρημένου και περί της νίψεως novistis , beati estis , si feceritis ea 28, cum nihil
των ποδών , επ' εκείνην την αναφοράν έχει. Τα δε antca præscriplum sit quod agere debeamus præ
κατά τον τόπον μαθήματα , πώς τε πόδες μαθητών lerquam de lotione pedum , ad illa habent relatio
μολύνονται , ήδη λουσαμένων, και τίνα τρόπον πλύ neni . Cælerum præsentis loci doctrinas scire ut Ser
νονται , ειδέναι ως ο Λόγος βούλεται, και ποιείν ώς mo vult, et facere ut vult Jesus , nempe quomodo
θέλει ο Ιησούς, αληθώς μακαρίων εστίν ανδρών (32) discipulorum , qui jam laverant, pedes inquinentur,
έργον · ου γάρ το τηλικούτον όνομα, το μακάριον , C el quonam pacio laventur, vere opus est viroruin
εύλογον επί τοις τυχούσι φήσαι παρείναι τισιν , εφ' beatorum : hoc enim tale lantumque nomen , nempe
ώ και οικέτης άν πλύνων τους πόδας του δεσπότου , beatum , consentaneum non est dicere adesse qui
μακάριος αν κατ' αυτό τούτο δοξαι τυγχάνειν , και busdam vulgaribus ; adeo ut vel servo lavanti pedes
κόλαξ , και υποκριτής: ο γάρ ήμείς αποδίδομεν , domini videatur hanc ob causam beati nomen oblin
νίπτειν τους πόδας μαθητών Ιησού , μεγάλου τινός gere , etiamsi adulator et hypocrita fuerit, cum , ul nos
έστι, και Ιησουν εν εαυτώ έχοντος , και άπαξαπλώς explicavimus, lavare pedes discipulorum Jesu magni
μακαρίου . Xρή δε ειδέναι τούτο , ότι παράκειται το cujusdam sit , el Jesum in se babentis, el oinnino beasi.
ρητώ τούτο όμοια , εν μέν τώ κατά Ματθαίον το : Sed sciamus necesse est similia huic lexlui inesse in
« Ουκ έστι μαθητής υπέρ τον διδάσκαλον , ουδε Evangelio a Mallhæo tradilo; sic enim habet ? ' : «Non
δούλος υπέρ τον κύριον αυτού · αρκετών το μαθητή est discipulus supra præceplorem , neque servus supra
ένα γένηται ως ο διδάσκαλος αυτού , και ο δούλος ως doininum suum ; sufficit discipulo ut sit similis præ
ο κύριος αυτού , εν δε τώ κατά Λουκάν το · « Ουκ ceploris ipsius, el ul servus similis domini ipsius . ,
έστι μαθητής υπέρ τον διδάσκαλον ' κατηρτισμένος Lucas vero sic habet : « Non est discipulus supra pre
δε πάς έστω ώς ο διδάσκαλος αυτού . ) Εξής τού D ceptorem suum ; perfeclus autem omnis erit similis
τω (33) έστι ζητήσαι το , Ου περί πάντων υμών præceploris ipsius "0. , Huic proximum est , ut qua
λέγω, και επί τι λελεγμένον ανοίσομεν . Ο μεν ούν τις φή ramus ad quid referemus id quod in fine dicitur :
σει (34) επί το : « Μακάριοι έστε, εάν ποιήτε αυτά και « Non de omnibus vobis dico " . , Alque aliquis
ου γάρ μακάριος Ιούδας . Ου νομίζω δε υγιώς επί quidem dicel dictum hoc referri ad illud : « Beali
26 Joan . Χτι , 14 ,15. 17 ibid . 16 seq . 28 Joan . Χαι , 17. 29 Μatth . , 24, 25. 30 Lục . VỊ, 40. 31 Ioan .
XIII , 18.
( 29) Τών μη συνειδότων . Scribendum videtur (32) 'Ar & pôr. Desideratur in editione Huelii, sed
τον μή συνειδότα . legitur in codice Bodleiano .
} (30) Codex Regius , όρα που . ( 33 ) Codex Regius , τούτο.
(31 ) Codex Regius, τρώγων τον άρτον , επήρεν . (34) Idem codex Regius, orci .
 775 ORIGENIS 176
estis, si feceritis ea 21 ; - neque enim beatus Judas . A τούτο αναφέρεσθαι το λεγόμενον· τούτο γάρ όλον και
At ego non existimo recle hoc dictum eo referri περί Ιούδα και παντός ούτινοσούν, κάν φαυλότατος
ad illud dictum : « Beati estis, si feceritis ea . , ή , αληθές , το · Μακάριος εί ο δείνα , εάν ποιήσης
Ποc enim totum, et de Juda , el de quovis , quamvis τάδε » ως ει λέγοιμι και το ακoλάστη (εί και μη
pravissimus sit , verum est : Beatus es , quisquis ακούσηται των λεγομένων, μηδέ σωφρονήση): Μακά
hæc feceris ; tanquam si dicerem intemperanti ριος εί, εάν σωφρονήσης και τη σοφίαν εξουδε
(etiamsi non audilurus sit quæ dicuntur, neque νούντι , ει και επιβαίνει τη προαιρέσει ταύτη : Μα.
leniperantia usurus), Beatus es , si temperale vi κάριος εί, εάν σοφίαν και παιδείαν αναλάβης . Μή
xeris ; et sapientiam spernenti , etiamsi ingredialur ποτε ούν το , « Ου περί πάντων υμών λέγω, και ανοί
hoc propositum : Beatus es tu , si sapientiam et di σομεν εις το ειρημένον , τό : « Ουκ έστι δούλος κί.
sciplinam susceperis. Proinde vide ne forte hæc ζων του κυρίου αυτού επεί γάρ ι πάς ο ποιών την
verba , Non de omnibus vobis dico 33, ) referenda αμαρτίαν, δούλός έστι της αμαρτίας , και επoίει δε την
sint ad illud : « Non est servus major domino suo 34., αμαρτίαν ο Ιούδας, και μάλιστα του διαβόλου βεβλη
Quoniam enim « quisquis peccatum committit , ser κότος εις την καρδίαν αυτού , ένα παραδώ τον Σω
vus est peccali 36 , » committebat autem peccatum τήρα , δούλος ήν Ιούδας της αμαρτίας. Δούλος δε
Judas , et maxime cum diabolus immisisset in cor B ών της αμαρτίας, ουκ ήν του Λόγου του Θεού δου
ejus ul Servalorem proderel 36 , serius eral Judas λος : ούτω δε ουδε απόστολος του Ιησού έτι ήν ήδη
peccati . Servus autem peccati cuin essel , non erat γάρ του διαβόλου εγεγόνει , βεβληκότος εις την καρ
Verbi Dei servus : istoque modo ne Jesu quidem δίαν αυτού να παραδώ τον Σωτήρα διό αρνούμενος
amplius apostolus erat ; jam enim factus erat dia αυτόν είναι δούλον εαυτού ο Σωτήρ και απόστολον,
boli , qui in cor ejus immiserat ul Servalorem pro είπε και το « Ουκ έστι δούλος μείζων του κυρίου
dere .. 425 Idcirco negans Servator eum esse ser αυτού , ουδε απόστολος μείζων του πέμψαντος αυ
vum suum et apostolum , cum dixissel, Non est τον , και το ( 55 ): « Ου περί πάντων υμών λέγω. » Μετά
servus major domino suo , neque apostolus major τούτο ίδωμεν τό : Εγώ οίδα τίνας εξελεξάμην, και
eo qui misit ipsum 87 , addidit : Νon de omnibus όπερ απλούστερον μεν τοιούτον έστι : Τις έστιν έκαστος
vobis dico 38. , Post hoc videamus hoc dictum , ών εξελεξάμην οίδα : οίδα ούν και τις έστιν ο Ιούδας,
« Ego scio quos elegerim , , quod simplicius tale και ου λανθάνει με , του διαβόλου ήδη βεβληκότος εις
est : Scio qualis sit unusquisque eorum quos elegi : την καρδίαν αυτού τα κατ' εμού . Και τοιούτον δε
quamobrem scio eliam qualis sit Judas, nec me έχει νούν διά τινα της Γραφής περί του οιδα συνή
€lam est que diabolus jarm immiserit in cor ejus c θειαν, και των ομοίων τη λέξει ταύτη · οποϊόν έστι
adversum me. Atque talem habet intelligeutiam και το έγνων. Φησί που ο Σωτήρ έρείν τοις λέξoυσι,
propter quamdam consuetudinem Scripturæ, cum • Τα ονόματί σου εφάγομεν (56) , και επίομεν , και
utilur vocabulo εείο , atque illi similibus; cujus- δαιμόνια εξεβάλομεν, καιτο , « Ουδέποτε έγνων υμάς, και
modi etiam est, novi , Servatore alicubi dicente και τό: « Ουκ οίδα υμάς πόθεν έστε : όπερ εάν
futurum ut dicat dicturis , « In nomine tuo mandu απλούστερον νοηται, παρά το αξίωμα δοξομεν του
cavimus , et bibimus , et demonia ejecimus 89 , hoc, Σωτήρος υπολαμβάνειν. Αλλά μήποτε , επεί ο έγνω
( Nunquam novi vos , et illud : « Nescio vos Κύριος τους όντας αυτού , και τους μη όντας αυτού ουκ
unde silis " : , quod si simplicius intelligatur, vi έγνω " και ώς φησι περί τινων το , « Ουδέποτε έγνων
debimur infra dignitatem Salvatoris cogitare . Proinde υμάς , και ούτω είπoι αν και περί του Ιούδα , ει μεν
vide ne forte , quoniam cognovit Dominus qui sunt μη όντος αυτού • Ουδέποτε (57) έγνων σε · ει δε
ejus " , , non agnoscat etiam qui non sint ejus ; et γενόμενος μεταπέπτωκε , λεχθείη αν προς αυτόν
quomodo de quibusdam inquil, Nunquam novi Ουκ οίδα σε πόθεν ει. Και νύν ούν , του διαβόλου ήδη
vos, , sic dicat eliam de Juda, si non est ipsius : βεβληκότος εις την καρδίαν αυτού τα κατά του Ιη
Nunquam novi te . Quod si cum essel Jesu Judas, σού , ουκ οίδεν αυτόν ο Ιησούς . Διό ούκ είπε : Νυν
postea lapsus fuit, dicturus certe est illi Jesus : D εγώ οίδα πάντας τους παρόντας, αλλ' , « Εγώ οίδα
Nescio te unde sis. Unde etiamnum , quia immiserit τίνας έξελεξάμην, και ως ει έλεγε, τους εκλεκτούς
diabolus in cor ejus hæc adversus Jesum , nescit μου . Ου περί πάντων δε των παρόντων φημι το
illum Jesus ; quamobrem non dixit, Nunc ego scio • Εγώ οίδα τίνας έξελεξάμην , και γίνεται το
43
omnes præsentes, sed : « Ego scio quos elegerim γενόμενον υπό του ενός εξ υμών παραδώσοντός με,
( lanquam diceret, electos meos). Non de omnibus ένα πληρωθή η λέγουσα Γραφή : Ο τρώγων μου
autem præsentibus inquio , « Ego scio quos elege τον άρτον επήρεν επ ' εμέ τήν πτέρναν αυτού . • Πα
88 ibid .
35 Joan . ΧΙΙΙ , 17 . 88 jbid. 18. 86 ibid . 16 . 38 Joan . VIII , 54. 30 Joan . ΧΙΙ , 2 . 37 Joan . ΧΙΙΙ , 16.
18. 39 Malth . VII , 22 ; Luc. XII , 26 . 40 Μatth. VII, 25. , i Luc. XIII , 27 . 52 Ι Τ . , 19. 48 ibid. 18.

(35) Scribendum videlur xal tó.
(36) Τα ονόματί σου εφάγομεν , etc. Ηec ex
Maitheo simul et Luca in unum confudit Origenes.
Ferrarius legisse videtur : Κύριε, ουκ εν τω ονό
ματί σου προεφητεύσαμεν , και εν τω ονόματί σου
dalyóvia , elc ., siquidem interpretatiir : « Domine,
nonne nomine luo prophetavimus, et nopne pomine
tuo dæmonia , , etc., ex Maltbæo solo.
(37) Codex Bodleianus, recle, ει μεν μη όντος αυ
του : ουδέποτε , etc .; Regius, τnale , ει μεν ούν ουδέ
ποτε , etc.
777 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 778

ρομπέφρασται δε το ρητόν από του τεσσαρακοστού Α rim : utque hoc eveniat , quod evenit, unus ex vo
ψαλμού , ούτως έχον : « Και γάρ ο άνθρωπος της bis est causa ; qui me est proditurus, lit implealur
ειρήνης μου , εφ' ον ήλπισα, ο έσθίων άρτους μου , Scriplura dicens : « Qui manducal panem menim ,
έμεγάλυνεν επ ' εμέ πτερνισμός και ουκούν ο Σωτήρ sustulit contra me calcaneum suum **. , Trapsla
το ρητόν τούτο περί του Ιούδα και εαυτού φησιν Lum autem est παραφραστικώς dictum hoc a psalino
ειρήσθαι · εν ώ ζητήσεις πώς άνθρωπος ειρήνης quadragesimo, sic habens : « Elenim liomo paeis
Ιούδας ήν , και επ' αυτόν ο Σωτήρ ήλπισε . Δηλού meæ , in quo speravi , qui edebat panes meos, ma
σθαι ούν διά τούτων νομίζω, ότι γνησίως ποτέ επε gnificavit adversum me supplantationem ; , quod
πιστεύκει· ου γάρ αν, μηδέποτε υιον ειρήνης γενό dictum Servalor de Juda , ac de seipso dictum
μενον αυτόν αποστέλλων μετά των λοιπών αποστό fuisse inquil. In quo quæres quomodo homo pacis
λων(38), έλεγε και αυτό τοϊς γάρ δώδεκα αναγέγραπ Judas fuerit, et quomodo Servalor in eum sperave
ται ειρηκέναι τό: « Είπατε: Ειρήνη τώ οίκω τούτω ril . His verbis ergo declarari arbitror Judam ali
και εάν εκεί η υιός ειρήνης, η ειρήνη υμών επ ' αυ quando sincere credidisse ; neque enim , ni aliquando
τον αναπαύσεται· ει δε μή γε , η ειρήνη υμών εφ' fuisset lilius pacis, misissel eum Dominus cum cæ
υμάς ανακάμψεις και γάρ όρα μεθ' όσα ο διάβολος teris apostolis ; eique dixisset (nam duodecim scri
έβαλεν αυτού εις την καρδίαν τα κατά του Σωτήρος, Β plain est eum dixisse) , « Dicile : Pax huic domui ;
και προ ολίγου κλέπτης είναι με μαρτύρηται · ουκ et si illic 426 fuerit filius pacis , requiescel super
αν δ' , oίμαι , αρχήθεν κλέπτης ών , επιστεύθη το illum pax vestra ; sin minus, ad vos reverlelur pax
γλωσσόκομον · άξιος ούν του πιστευθήναι (39 ) ών vestra 48 ; , proinde vide post quanta diabolus im
( εί και προεγνώσθη μεταπεσούμενος ) , επιστεύθη : miserit hæc in cor ejus adversum Servatorem , el
και τηλικούτος ήν άνθρωπος ειρήνης Χριστού , ως quia dictus est paulo ante far esse. Νon autem opi
ελπίδας αγαθάς ποτε τον Ιησούν επ' αυτώ ως καλώ nor quod marsupium ei concrediium fuissel, si a
αποστόλω εσχηκέναι · άκουε (40) γάρ του : « Εφ ' όν principio far fuissel ; sed dignus cum esset cui il
ήλπισα . Εγώ δ ' οίμαι , ότι και λόγων απορρήτων lud crederetur ( eliamsi eum præscissel lapsuruni
τροφιμωτάτων κεκοινώνηκε τους αποστόλους από Jesus), illius illi cura credila ſuit ; fuitque larlis
Ιησού λαβών , περί ών είπεν · « Ο εσθίων άρτους homo pacis Christi, ut in eo velut bono apostolo
μου και το δε (41 ) : Eμεγάλυνεν επ' έμε την πτέρ bonam spem habuerit aliquando Jesus ; considera
ναν αυτού , και μεταπέφρασται εις τό: « Επήρεν επ' enim illud : « In quo speravi 48. » Proinde meum
έμε την πτέρναν αυτού , και ώστε ταυτόν είναι το, Εμε est judicium sermones eum occullos, el firmissimos ,
γάλυνε , το, Επήρε. Και ει χρή την , « Έπήρεν ac maxime nutrientes, quos a Jesu accepissel, apo
επ' έμε την πτέρνας αυτού , και και, « Έμεγάλυνες C stoliscommunicasse, de quibus dixit : Qui edebat
επ ' εμέ πτερνισμός αυτού , και σαφηνίσαι λέξιν , φήσο panes meos *7 . , Galeruni pro : « Magnificavil ad
μεν , ότι τούτο ποιεί ο λαξ εντείνων τινι: τοιούτος δε versum me supplantationem suam , » fecit evange
και Ιούδας ήν, τον Υιόν του Θεού καταπατών, και lista : Sustulit adversum me calcaneuni suum , ) ut
τρώγων ήν μετά του Ιησού τον άρτον αυτού , ότε idem valeat magnificavit quod suslulit . Quod si
βάψας ο Ιησούς το ψωμίον λαμβάνει , και δίδωσιν contextus hic : « Sustulit adversum me calcaneum
Ιούδα Σίμωνος Ισκαριώτη , επήρεν Ιούδας επί τον suum , et , Magnificavit adversum me supplantatio
Διδάσκαλος την πτέρναν αυτού , ότι (42) μετά το ψω nem suanı **, » necessario nobis explanandus sit,
μίον εισήλθεν ο Σατανάς εις τον Ιούδαν. Ει δε δύνα dicemus hoc fieri a calce intendente plagas alicui ;
ται και τό : « Η ανομία της πτέρνης μου κυκλώσει cujusmodi eliam erat Judas Dei Filium decipiens,
με , και συνεξεταζόμενον τω: 'Επήρεν επ' εμέ τήν manducansque cum Jesu ejus panem , cum (immer
πτέρναν αυτού , και αναφέρεσθαι επί τον Ιούδαν γενό sam buccellam accipiente Jesa , ac Judæ Simoni
μενον εν τή μερίδι του Ιησού , και κτήμα χρηματί- Iscariole porrigente 9 , ) sustulit Judas adversus Pre.
σαντα αυτού , και απόστολος, πτέρναν δε διά το τε ceplorem calcaneum suum , quia post buccellam
λευταίον αυτόν γεγονέναι τροπικώς λεγόμενον, και intravit Satanas in Judam . An vero illud : « Ini
αυτός συνεπισκέψη. D quilas calcanei mei circumdabil me80 ,, una exami
Datum cum eo : « Sustulit contra me calcaneum suum , , referri ad Judam possil , qui fuit in parle
Jesu, et habitus possessio ejus, et apostolus, diclus vero calcaneum Tropice , quod ipse ultimum proditor
fueril, lu ipse etiam considerabis .
9. « 'Aπάρτι λέγω υμίν προ του γενέσθαι , ένα 9. « Nunc dico vobis antequam fiat , ut cum factum
πιστεύσητε , όταν γένηται , ότι εγώ είμι . » Την fuerit, credalis quia ego sum 81. Relationem lia
αναφοράν η λέξις αύτη έχει επί το προειρημένον το bent verba hæc ad id quod superius est dictum :
At ibid . 45 Luc . x , 5, 6 , 45 Psal. XL, 10. 47 ibid .. 48 Joan . Χτι , 18 . 49 Joan . XXVI , 27 . 80 Psal .
XLVIII , 6 . 81 Joan . Χτι , 19 .
(38) Αποστόλων . Editio Huelii perperam liabet (40) Codex Bodleianus , άκουε: Regius, ακούω.
αποστέλλω . (41 ) TO OÉ. Deest in editione Huelii, sed legitur
( 39 ) Πιστευθήναι ών ( εί και προεγνώσθη μετα in codice Bodleiano.
πετούμενος), επιστεύθη . Sic recle label codex ( 42) " Ori. Ferrarius legisce videlur őte , vertit
Bottleianus ; in Regio viliose legitur , πιστευθήναι enim , quando. )
προεγνώσθη μεταπονούμενος, επιστεύθη
PATROL . (GR . XIV. 25
779 ORIGENIS 180
« Non de omnibus vobis dico : ego scio quos elege- Α « Ου περί πάντων υμών λέγω : εγώ οίδα τίνας εξε
rim; sed ut impleatur Scriptura : Qui manducat λεξάμην · αλλ ' ίνα ή Γραφή πληρωθή : Ο τρώγων
panem meum , sustulit adversum me calcaneum μετ ' εμού τον άρτον επήρεν επ' εμέ τήν πτέρναν αυ
suum " ; , hoc enim futurum , ut Scriptura imple του . Ο Τούτο γάρ το εσόμενον, ίνα ή Γραφή πλη
relur de eo qui sustulit adversum me calcaneum ρωθή περί του επαίροντος επ' εμέ τήν πτέρναν
suum (qui est ille, qui manducat panem meum ) ; αυτού ( ός έστι τρώγων μετ ' εμού τον άρτον ),
punc dico vobis, et dico antequam fiat, ut, cum απάρτι λέγω υμίν , και λέγω προ του γενέσθαι,
factum fuerit quod prophetatum in Scriptura ίνα , επάν γένηται το πληρωθησόμενον των προφη
futurum est ut impleatur , credatis me esse eum τευθέντων εν τη Γραφή , πιστεύσητε , ότι εγώ είμι
427 de quo hæc prophelata sunt, propler eum περί ού ταύτα προπεφήτευται , από του τρώγοντος
qui, cum manducaret panem meum , sustulit adver μετ ' αυτού τον άρτον, επάραντος την έαυτού πτέρ
sui me calcaneum suum . Sed quærat aliquis quo ναν κατ' αυτού . Ζητήσει δ' άν τις πώς είρηται τους
molo dictum sit discipulis, quorum laverat pedes μαθηταίς , ών ένιψε τους πόδας ο Ιησούς , ώς μηδέ .
Jesus , perinde quasi nondum credidissent ipsum πω πιστεύσασιν , ότι και αυτός είη ο Χριστός, το
esse Christum : « Nunc dico vobis antequam fial, , « 'Aπάρτι λέγω υμίν προ του γενέσθαι , και και διά
et propter hoc83 dico , e uit cum factum fuerit , cre Β τούτο λέγω, ίνα , όταν ο γένηται, πιστεύσητε, ότι
dalis me esse Christum prophetalum . At vide εγώ είμι και ο προφητευθείς Χριστός. Και όρα ει δυ
num possimus caventes accusare tales , tantosque νάμεθα κατηγορούντες των τηλικούτων Ιησου μαθ-
Jesu discipulos, quasi qui nondum credidissent, con των , ώς ουδέπω πεπιστευκότων , και το βούλημα σώ
silium eliam servare dicentis : « Ut cum factum ζειν του είπόντος : " Ινα πιστεύσητε , όταν γένηται,
fuerit, credatis quia ego sum . » Qui recipit sapien- ότι εγώ είμι . » Παραλαμβάνων σοφίας θεωρήματα
tiæ theoremata , interdum per priora , quibus jam έσθ ' ότε και προτέροις ήδη (43) σοφός εστιν αναλαμ
sapiens est , percipit posteriora , in quibus antea βάνει δεύτερα , εφ' οίς ου πρότερον ήν σοφός, και
non erat sapiens sapientiorque erit : quemadmo- σοφώτερος έσται · καθώς λέγεται και τό Τύνδε
dum illud etiam dicitur : « Hæc enim audiens sa γάρ ακούσας σοφός, σοφώτερος έσται . "Ωσπερ ούν
piens, sapientior erit " . , Ut igitur si sapienti di ει ελέγετο το σοφώ τάδε τινά , και έπεφέρετο· -
cerentur quædam , et subjungeretur : Hæc le fa Ταυτά σε ποιεί σοφών, - ου πάντως αν εκ του μη σορού
ciunt sapientem ; non omnino sapientem conside σοφόν ενοήσαμεν , αλλά και εκ σοφού σοφώτερον, ώς
raremus ex non sapiente, sed ex sapiente sapien- επιγινομένης της προκοπής , και όδευούσης επί της
tiorem , tanquam profectu succedente, et tendenle
C τελειότητα ούτω μου νόει και τον πιστεύοντα δύνα
ad perfectionein : sic mihi considera credentem σθαν πιστότερον γενέσθαι» και γάρ οι απόστολοι, προ
posse magis credentem fieri : apostoli enim cum ελθόντες ποτέ τω Κυρίω , ουχ εαυτών κατηγορούν
aliquando ad Dominum accessissent, non seipsos τες ως απίστων , έλεγον αυτό το· Κύριε, πρόσθες
incusantes tanquam non credentes , dixerunt illi : ημίν πίστιν και γάρ εν τώ, πρόσθες, σαφώς παρ
Domine , adauge nobis fidein 58 : ) siquidem in ίσταται, ότι πίστιν είχον χωρούσαν προσθήκην. Eί.
vocabulo, adauge , aperte ostenditur fidem habuisse περ ούν συνήκαμεν ταύτα , νόει μοι τάς προσθήκες
apostolos capientem additamentum . Quamobrem των πιστοποιούντων , μετά τινα πρότερον πιστοποιή
si hæc intelleximus , mihi considera additamenta σοντα , προστιθέναι τη πίστει · ώστε και τους μαθη
rerum fidem facientium , post quædam quæ antea τας προς οίς είχον πιστοποιητικούς , και τούτο προσει
fidem fecerant , addidisse fidei ; adeo ut discipuli ληφέναι το βλέπειν πληρουμένην την λέγουσαν Γρα
præler ea quæ habebant fidem facientia , etiam hoc φήν: « Ο τρώγων μου τον άρτον επήρεν επ' εμε
assumpserint, ut viderent Scripturam dicentem : την πτέρναν αυτού , και παριστάντος του προφητεν
Qui manducat panem meum , sustulit contra me μένου , ότι αυτός ήν περί ου ταύτα έθεσπίζετο ( 44):
calcaneum suum 56, , impletam , ob oculos ponente και άκουε του , « " Ίνα πιστεύσητε , και ώς ίσον δυναμένου
eo qui proplietabatur se esse , de quo talia predi- D τω, "Ινα ενεργήτε (45), παραμένοντες το πιστεύειν,
cta fuerant : videque ut intelligas hoc vocabulum , και μηδεμίαν αφορμήν προς το μετατίθεσθαι ίσχον
< Ul credatis 87 , , perinde ac sit , Ut operemini , per τες. Και εί τοι μή μεγέθει μεγάλη η πίστις ήν, ή
manentes in credulilale , nullam causam habentes πλήθει πολλή , ουκ αν έλεγεν ο Παύλος το • Κάν
qua mulemini. Ac certe nisi magniludine magna έχω πάσαν την πίστιν , ώσπερ γάρ ο τέλειος , και
fides esset , aut multitudine multa , haudquaquam πάσας έχων τας αρετάς , τελείαν εκάστην αναλαβών,
dixisset Paulus 88 : ( Etiamsi habuero omnem fi τελείαν έχει την σοφίαν , και τελείαν την σωφροσύ.
dem . » Ul enim perfeclus , et omnes habens virlu νην , ούτω δε και την ευσέβειαν, και τας λοιπάς : ού
les , cun singulatim unamquamque virtutem per τως άν τις είπε τη του πιστεύειν αρετή τελείως το
ſeclam perceperil, perfectam habet sapientiam , et πάσαν (46) έχειν την πίστιν. Ταύτα δε φημι ως ου
32 Joan . ΧΙΙ , 18 . 53 Joan . ΧΙΙ , 19 . 5* Proν . 1 , 5. 55 Luc . XVI, 5. 36 Joaυ . ΧΠ:, 18. 57 ibid . 19.
88 1 Cor. x1 , 2.
( 43 ) "Ήδη . Lego οίς ήδη. (46) Τελείως το πάσαν , etc. Legendum fortasse ,
( 44 ) Codex Bodleiannis , έθεσπίζετο ; Regius , τε τελείαν και πάσαν , etc. , vel , τελειωθέντα πάσαι,
θέσπιστη ,. etc.
(45 ) Editio Huetii , το , " Ινα πιστεύσητε , ενεργήτε .
781 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXXII . 780
κυρίως αν λεχθησομένης της ατελούς σοφίας , ή σω- A perfectam modestiam , atque etiam sic pieta lem, et
φροσύνης , η ευσεβείας, ή των λοιπών αρετών , αλλά cæteras virtutes ; sic aliquis diceret perſeclum in
καταχρηστικώς , και των εν εκάστη αρετή προσκο virtute credendi, eum omnem babere fidem. Hæc
πών ομωνύμως τη τελεία ονομαζομένων · ούτω γαρ 428 autem clico, tanquana Sapientia , modestia ,
σοφός λέγεται και αμαρτάνων μέν τινα ως ελέγχου pietas, celeraque virtutes imperfectie non possing
δείσθαι , ου μήν και μισών τους ελέγχοντας , αλλά και a nobis proprie nominari , sed abusive ; cum etiam
μάλλον αγαπών , καθό γέγραπται · « "Έλεγχε σοφών, perfectus qui efficitur in unaquaque virtute , nomi
και αγαπήσει σε · και ούτω δε και σοφός λέγεται , επι nelur æquivoce cum eo qui est virtute perfecla ,
δεκτικός ών ετέρων θεωρημάτων σοφίας , και μηδέπω Nam hunc in modum sapiens dicitur, qui in quis
έχων τα δεύτερα , καθο λέγεται και το Δίδου σο busdam quidem offendit, ut objurgatione « geat ,
φώ αφορμήν , και σοφώτερος έσται . υ'Αλλά γάρ έπι haud tamen odil objurgantes , imo vero diligit.
ταύτα εληλύθαμεν , δεικνύντες , ότι ενδέχεται τον juxta quod scriptum est 89 : « Argue sapientem ,
ήδη πιστεύοντα μανθάνειν τινά, ένα πάλιν πιστεύη , el diliget le ; , bunc etiam in modum sapiens di
και διά της προσθήκης των μαθημάτων προστιθέναι citur ille, qui capax cum sit aliorum speculatio
τη πίστει . Ει δε βουλόμεθα ειδέναι τίς έστιν ο πά num sapientiæ , nondum quæ restant habet, juxta
σαν έχων την πίστιν , λάβωμεν , επί παραδείγματος , Β quod dicitur illud etiam 0 : « Da Sapienti occasio
κεφαλαιωδώς τα εν το πιστεύεσθαι σώζοντα τον πι nem , et sapientior erit . ) Al enim huc devenimus,
στεύοντα , φέρε ειπείν , όντα τον αριθμόν εκατόν , και ostendentes contingere, ut qui jam credit, discat
λέγωμεν , ότι ο μεν τα προειρημένα εκατόν αδιστά- aliqua rursum crediturus , et per additamentulu
κτως παραδεχόμενος , και εκάστω αυτών βεβαίως πι eorum quæ didiceril , alldere fidei. Sin vero videre
στεύων , πάσαν έχει την πίστιν · ο δε λείπων έν τινι volumus quisnam sil qui omnem habeat lidem ,
αριθμό των εν τώ πιστεύεσθαι σωζόντων , και τη προς sumamus, exempli gratia , breviter quæ credentem
τα πιστευόμενα βεβαιότητι , τοσούτον λείπει του πά servant, dum creduntur : sintque, ut ila loquar,
σαν έχεις την πίστιν , όσους αριθμούς πιστεύων ενδεί, numero centum , et dicamus eum quidem qui hæc
ή όσον αφέστηκε της περί των πιστευόντων βεβαιότη centum , que prædiximus, sine ulla hæsilatione
τος, είτε πάντων , είτε τινών · ίν επί του παρόντος accipit , singulis ipsis constainler credens , omnem
δοθή τισι μέν δύνασθαι βεβαίως πιστεύειν τινά · τισι habere Gdem ; deficientem vero in aliquo numero
δε πιστεύειν μεν, ου βεβαίως δε · πλήν ομολογουμέ rerum earum quæ servant , dum creduntur, vel
νως δοθείη αμήχανον αποδείκνυσθαι τον εν ενί ατελή minus firmum exsistentem erga ea quæ creduntur ,
μηδέν (47 ) έχειν βεβαιότητα ότι ου τοϊσον απόστημα c eo magis abesse ab habendlo Onnem fidem, quo
από της προς τα πιστευόμενα βεβαιότητος απέχει plures numeri sibi credenti defuerint : quoque
έκαστος των , ίν ' ούτως ονομάσω κατά την Γραφών, Biagis abfuerit a firmitale eorum que creduntur ,
ολιγοπίστων , και την προς τα πιστευόμενα βεβαιό sive omnium, sive aliquorum ( hl interim demus
τητα ουδέπω ανειληφότων . Τούτοις δε έπεται διά το aliquem aliquibus constanter credere posse , ali .
• Κατά την πίστιν σου γενηθήτω σοι , και διά το : quibus vero credere , sed non constanter ), allamen
« Η πίστις σου (48 ) σέσωκέ σε , και εκάστω απαντη omnium consensu dederis dillicillimum demone
σαι κατά την έν τη δικαία κρίσει του Θεού αμοιβήν, stralu esse, ul cui unus defuerit numerus, nihil
ανάλογον τοιάδε και τοιάδε πίστει , και σωτηρία ( 49): habeat firmitatis : eo quod non æquali distantia di
εί γε εστί τις και εν ταύτη σωζομένων διαφορά , ως slel a firmitate, erga ea quæ creduntur, unusquis
το · " Ω μέτριο μετρείτε , αντιμετρηθήσεται υμίν , και que eorum qui sunt, ut ita loquar juxta Scriplu .
φθάνειν και επί τα μέτρα της πίστεως , και τα μέ ram , exigua fide præditi , el qui nondum recepe
τρα της από Θεού αμοιβής, και σωτηρίας . Ο δε τον runt firmitatem erga ea quæ creduntur. His vero
τούτων κατανοήσας λόγον θεωρήσει πώς ευλόγως ως consequens est , propler illud : « Juxla fidem luan
μη δυναμένους κρίνειν τους ανθρώποις λέγεται : « Μή fiat libi 61 , , et illud : « Fides lua le servavit 69 , ,
κρίνετε , ίνα μή κριθήτε , ») και το : « Μή προ καιρού D ununquerque habere retributionem que est in
τι κρίνετε , έως αν έλθη ο Κύριος , ο Πάλιν εις ταύτα , justo judicio Dei , juxta proportionem alis et talis
έπει έλεγον, ώς (50) επί παραδείγματος , εκατόν όν fidei et salutis : quandoquidem in hac est eorumu
των των σωζόντων εν το πιστεύεσθαι , τον μεν τοίς qui servantar differentia : adeo ut illud : « Qua
εκατόν βεβαίως πιστεύοντα πάσαν έχεις την πίστιν , mensura meliemini, eadent mensura remelielur
τον δε λείποντα τη πρός τινα των εκατόν πίστει , τη vobis 63 , , pertingat etiam ad mensuras fidei, el ad
προς τα πιστευόμενα βεβαιότητι διαφόρως , μή πάσαν mensuras retributionis, el salutis quæ est a Deo.
έχειν την πίστιν · εκθήσομεν σαφηνείας ένεκεν τοιαύ Hanc rationem qui considerarit diligenter, videbit
τα . Πρώτον πάντων πίστευσον , ότι είς έστιν ο Θεός, quomodo merito dicatur hominibus, quasi judicare
39 ProΥ . ΙΧ , 8 . 60 ibid. 9. 61 Matth . 18 , 29. 62 ibid . 22 ; Marc. 3 , 32. 13 Matih , vii , 2 ; Marc. IV, 24 ,
(47) Codex Regius perperam habet, ομολογούμεν ex cod . Reg . restituerelur. Edit . Patrol .
ως δοθείσαν αμήχανον αποδείκνυνται τον ενατέλη (48 ) Eov . Deesl in codice Regio , sed legitur in
τρός μηδέν, etc. " Αι codex Bodleianus lectionen Bodleiano .
nostri textus exhibet, quæ certe vera est. Cer (49 ) Colex Regius habet σωτηρίαν , τnale .
lius forsan ad verum accederet, si após anle per aév (50) Colex Regius, πάλιν ταύταεπειλέγον ώς, etc
 735 ORIGENIS 18 !
non valentibus : « Nolite judicare, 429 ne judice- Aκαι τα πάντα κτίσας, και καταρτίσας , και ποιήσας εν
mini 64, ) et illud : « Ne judicetis quidquam ante του μη όντος εις το είναι τα πάντα . Xρή δε και πι
tempus, donec venerit Dominus 68 , , Rursiis in στεύειν , ότι Κύριος Ιησούς Χριστός , και πάση τη
hæc, quoniam dixi exempli gratia , centum numero περί αυτού κατά την θεότητα και την ανθρωπότητα
exsistentibus his quæ servant dum creduntur, his αληθεία · δεί δε και εις το άγιον πιστεύειν Πνεύμα
centum firmiter credentem , omnem habere fidem ; και ότι αυτεξούσιοι όντες κολαζόμεθα μεν εφ' οίς
non habentem vero fidem erga aliqua eorum cen αμαρτάνομεν , τιμώμεθα δε εφ' οίς εύ πράττομεν.
lum , vel varie affectum firmitale ergo ea quæ cre Φέρε ούν καθ' υπόθεσιν, εί τις, δοκών ( 51) πιστεύειν
duntur, non habere omnem fidem , explanationis εις τον Ιησούν , μή πιστεύουν ότι είς έστιν ο Θεός και
gratia exponemus lilia : Ante omnia credito unum Νόμου και Ευαγγελίου , ού την δόξαν ουρανοί , ώς
esse Deum , qui omnia condidit, et perfecit ; qui υπ' αυτού γεγενημένοι , διηγούνται , και το στερέωμα
que omnia fecit ut essent , ex re non exsistente : αναγγέλλει την ποίησιν των χειρών αυτού , ως έργον
quin etiam credamus necesse est Jesum Christum τυγχάνον αυτών · ούτος αν το μεγίστη λείπου της
esse Dominum , et omni veritati , quæ de ipso dici πίστεως κεφαλαίω (59) : η πάλιν εί τις πιστεύων ότι
lur tum juxta illius divinitatem , tum juxta illius (53 ), επί Ποντίου Πιλάτου σταυρωθείς ιερόν (54 ) τι
B
humanitatem : in Spiritum etiam Sanctum creden . 1 χρήμα και σωτήριον τω κόσμω επιδεδήμηκεν· αλλ '
di necessitatem habemus : et quod l'iberi arbitrii ουκ εκ Παρθένου της Μαρίας, και αγίου Πνεύματος
cum simus, punimur ob ea quæ peccamus, honore την γένεσιν ανείληφεν , αλλ' εξ Ιωσήφ και Μαρίας :
mur vero ob reele facla . Age igitur ponamus, si και τούτο αν λείπoι εις το πάσαν έχεις την πίστιν
quis se credere in Jesum putans, non credat unum τα αναγκαιότατα . Πάλιν τε αν εί την μέν (55) Θεό
esse Deum Legis , et Evangelii , cujus gloriam celi , τητά τις αυτού παραδέχoιτο , τη δε ανθρωπότητι προσ
lanquam ab ipso ſacli, enarrant, et firmamenlum κόπτων μηδέν ανθρώπινον περί αυτόν πιστεύει
annuntiat opera manuum suarum 66, tanquam ea · γεγονέναι , ή υπόστασιν ειληφέναι » και τούτο αν λεί
rum opus ; huic profecto maximum deerit fidei ca ποι προς πάσαν την πίστιν ου τα τυχόντα . "Η ει
pul. Vel rursus si quis credat Jesum sub Pontio ανάπαλιν τα μεν περί αυτον ανθρώπινα προσίοιτο,
Pilato præside cruci affixum , sacram rem quam την δε υπόστασιν του Μονογενούς, και Πρωτοτόκου
dam , et salutarem mundo aliulisse ; non item cre πάσης κτίσεως αθετού · και ούτος ου δύναιτο λέγειν
dens eum ex Maria Virgine, el sancic Spirilu or πάσαν έχεις την πίστιν . Και ούτως καθεξής μου νόει ,
lum assumpsisse , sed ex Joseph et Maria : huic ίνα θεωρήσωμεν όπηλίκον εστί το ανελλιπώς και
etiam deerunt maxime necessaria ad habendam c βεβαίως πάσαν την πίστιν έχειν , τοσούτον δυναμένην,
omnem lidem . Rursus e regione si quis divinilalem ότε πάσα εστιν εν ανθρώπου ψυχή , ώστε ά τινά
illius admillat, humanitateque ejus offensus nibil ποτέ εστι τα όρη , μεθιστάνειν αυτά δύνασθαι · πάν
humani circa cum facluin fuisse credat , vel hypo των μεν των ανθρώπων δυναμένων μεθυστάνειν το
Stasin sumpsisse , linic quoque non νulgaria deerunι δεικνύμενον υπό του Ιησού όρος, και τα δεικνύμενα
ad omnem fidem . Econtrario denuo si quis huma αυτώ· ει δε λείπον τινά τη πάση πίστει , λείπειν τη
nas de eo res admittal , spreta hypostasi Unigeniti δυνάμει του μετατιθέναι όρη . Και χρήσομαί γε και
et Primogenili omnis creaturie ; haudquaquam is τοιούτω και εις ταύτα παραδείγματι · ώσπερ καθέλ
dicere poterit omnem se habere fidem . Sicque mi κουσιν οι τοσούτου , τoιάνδε δύναμιν έχοντες , πρώτως
hi per ordinem considera ; ut videamus quanla res εις θάλασσαν την ναύν · ει δε λείποιεν ούτοι καν εν
sit absque ullo defectu et constanter omnem ha των συνεργών , ή τη δυνάμει τινός, ουκ αν καθέλκοιτο
bere fidem , adeo potentem , quando lota est in ho ή ναύς · ούτως οιονεί πολλοί μετατιθέντες εισί τα
nuinis anima , ut vel montes (qualescunque sintilli) όρη , ή πάσα πίστις · τοσούτον δε λείπει τη δυνάμι
Transferre possit : 430 cum omnes quidem homi της των όρων μεταθέσεως, όσον λείπει προς το πάσαν
nes loco dimovere valeant montem , vel montes την πίστιν έχειν , ο έτι κατ' αυτήν ατελής. Και όρα ει
quos Jesus ostenderit ; sin vero quedarn lefuerint D μή χρησίμως όλα ταύτα εξήτασται διά τους μαθητές,
perfectæ fidei , desit etiam potentia transferendi ών ένιψεν ο Ιησούς τους πόδας , προς ους είπών , ως
montes . Ac profecto tali in hujusmodi rebus ular αν υπολάβοι και μη εξετάσας , ως μηδέπω πιστεύσαν
exemplo : Ul tales, lo que habenles vires , primum τας , τό: « Απάρτι λέγω υμίν προ του γενέσθαι, ίνα
navim deducunt in mare ; sin vero vel unus coope πιστεύσητε , όταν γένηται , ότι εγώ είμι . ο "Αμα δε
rarius, vel vires alicujus rei his defuerint, non de και αναπτυσσόμενος ο λόγος δείκνυσι πηλίκη μέν
64 Maith . vii, 1 . 68 1 Cor . 5 . 66 Psal , XVIII , 2.
(31) Εί τις, δοκών , etc. Quemadmodum Valen clesiæ incunabulis succrevit hæc hæresis, eanique
tiniani eorumque consectanei. jugulat Joannes , I Epist. IV , : Πάν πνεύμα και μη
(52 ) "Αν τώ μεγίστω λείποι της πίστεως κεφα- ομολογεί τον Ιησούν Χριστόν εν σαρκί εληλυθότα ,
dalo . His verbis hialus qui in codice Regio erai , εκ Θεού ουκ έστι . Ηoc erat των φαντασιαστών el
reparatur ex codice Bodleiano. ôoxntūv opinio, quæ in varias sectas dissipala est.
( 53) Η πάλιν εί τις πιστεύων , ότι, etc. Ηec His Simon Magus, Saturninus, Basilides, Valenti
hæresis ad Carpocratianos, Ebionitas, Cerinthia nus, Cerdon , Marcion, Apelles , aliique de se romj.
nos, aliaque Christiani nominis propudia pertinet . na ſecerunt . Vide Theodoretum , Hæretic. Fabul.
(54) Codex Regius , έτερον . lib . V , cap . 11 et 14. HuETIUs .
( 35) Πάλιν τε αυ εί την μέν, etc. In ipsis Ee
 783 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXXII . 786
}
έστιν ή κατά την πάσαν πίστιν αρετή, και ότι σπα- Α ducitur navis ; sic veluti multi transferentes mon
νίως ευρισκομένη : πόσω δ' έκαστος ημών απολείπε les est omnis lides , in qua qui fuerit imperfectus,
ται του την πάσαν έχειν τείστιν , ώστε όρη μεθιστά quo minus habuerit omnem fidem , eo magis aberit
VELY .
Πλήν ουκ ευκαταφρόνητον προς το ποιείν πι a polenlia transferendi montes . Proinde vide an
στεύειν εστι κατά τα νύν προκείμενα , το τους προ non utiliter hæc omnia indagala ſuerint propter
φήτας μεν προτεθεσπικέναι τα περί του Ιησού• κατά discipulos, ad quos (cum lavissel Jesus eorum pe
δε τον λόγον αυτών απηντηκέναι τώ Σωτήρι τα προ- des ) ut suspicari possel negligens lector, quasi ad
ειρημένα . nondum credentes , dixit : « Nunc dico vobis prius
quam fiat , ut cum factum fuerit, credatis quia ego sum 67. , Pariter vero etiam explicala oratio, quan
la res sit virtus omnem continens fidem ostendit, et quod raro inveniatur : ostendil præterea quam
procul absit quivis nostrum , ut habeat illam omnem fidem , qua montes transferat. Caeterum non
contemnenda res est quæ nos ad credendum inducit, juxta ea quæ nunc sunt proposita , quod prophela
vaticinati antea fuerint quæ ad Jesum pertinent, et quod juxta sermonem illorum Servalori acciderint
quae ab ipsis prædicta fuerunt.
10. « 'Αμήν , αμήν λέγω υμίν : Ο λαμβάνων όν- B 10. « Amen , amen dico vobis : Qui recipit quem
τινα πέμψω, εμέ λαμβάνει : ο δε εμέ λαμβάνων cunque misero, me recipit : qui autem me recipit,
λαμβάνει τον πέμψαντά με . Ο Ιησούς πέμπει ου recipit eum qui misit me 68. » Millit Jesus non so
μόνον αγίους, αλλά και αγίους και αγγέλους και lum sancios , verum etiam et sancios et angelos :
πέμπει μεν τους διά το αποστέλλεσθαι υπ' αυτού nominanturque hi quos mittit , eo quod ab ipso
αποστόλους ονομαζομένους. "Ήδη δε τούτων οι μεν millantur , apostoli , [lioc est missi . ] Jam vero ho
άνθρωποι είσιν , οι δε δυνάμεις κρείττους : ου γάρ rum apostolorum alii sunt homines ; alii virlute
αμαρτησόμεθα το , απόστολος , όνομα τάσσοντες και praestantiores : nec enim a vero aberravimus apo
περί τούτων περί ών γέγραπται · ι Πάντες εισί λει sloli' nomen his angelis eliam ponentes , de quibus
τουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμενα διά scriptum est 69 , quod « omnes sint administratorii
τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν · El ydp spiritus , qui in ministerium emittuntur, propter
παρά (56 ) το αποστέλλεσθαι απόστολοι , πάντες δε eos qui hæredes erunt salutis. , Nani si tropa od
εισιν υπό και του ποιoύντος τους αγγέλους αυτού πνεύ αποστέλλεσθαι απόστολοι [lioc est, a nmittendo missi]
ματα , και τους λειτουργούς αυτού τυρός φλόγα, και omnesque ab eo « qui facit angelus suos spiritus ,
εις διακονίας (57) αποστελλόμενοι όντες λειτουργικά el ministros suos ignis flammam 70 , » in ministe
πνεύματα, και ούτοι αν είεν απόστολοι του απο- C rium mittuntur administratorii spiritus, hi etiam
στέλλοντος αυτούς και έκαστός γε των πεμπομέ- apostoli ( lhoc est nmissi ] dicentur ejus a quo fail
νων από τινος απόστολός έστι του πέμψαντος · καθο tuntur . Atque unusquisque profecto qui mittitur
εν τοις ανωτέρω λέλεκται μετά το • Ουκ έστι ab aliquo , apostolus , ( hoc est missus,] est illius qui
δούλος μείζων του κυρίου αυτού , ουδε απόστο misit ; juxta quod in superioribus est dictum post ea
λος μείζων του πέμψαντος αυτόν. » Κατά τούτο δε verba: «Non est servus major doinino suo , neque apo
ουχ αμαρτήσει και τον Ιωάννην απόστολον λέγων stolus 431 major eo qui misit ipsum . ) Hanc ob
Θεού διά το: Εγένετο άνθρωπος απεσταλμένος causani non aberrabit a vero qui Joannem etiam
παρά Θεού , όνομα αυτά Ιωάννης , και τον Ησαΐαν dixerit Dei apostolum propter illud : « Fui homo
διά το : « Τίνα αποστελώ , και τις πορεύσεται προς missus a Deo , cui nomen erat Joannes 71. , Quin
τον λαόν τούτον , ότε απεκρίνατο λέγων · « Ιδού Isaias quoque apostolus crit, propter illud « Quem
είμι εγώ, απόστειλόν με . » Τι δε περί τούτων λέγω, Initiam , et quis ibit ad populum hunc ? , quando.
ότε και εν τη προς Εβραίους Επιστολή (58 ) ο τηλι- respondit dicens : « En ego sum, mille me 11. »
κούτος ημών Σωτήρ απόστολος είρηται του Πατρός και Sed quid de hisce dico , quando el in Epistola ad
γέγραπται γάρ : « "Έχοντες ούν αρχιερέα μέγαν (59) , D Hebreos talis tantusque Servator nosler dictus si
και απόστολον Ιησούν Χριστόν. 5 Και νύν ούν όν εάν apostolus a Patre ? Scriptum est enim : « Habentes
αποστέλλη ο Σωτήρ διακονη σάμενον τη τινων σωτη igitur Pontificem magnum et apostolum Jesum Chris
ρία , και αποστελλόμενος απόστολός εστιν Ιησού Χρι- slum 78. » Quamobrem si Servator aliquem mise
στού . Αλλ ' ο απόστολος , ώσπερ του αποστείλαντός rit qui aliquorum salutem administrarit , is qui
έστιν απόστολος , ούτως τισι προς ούς αποστέλλεται mittitur , apostolus est Jesu Christi. Verum ut
μόνοις ( 60) εστίν απόστολος : όπερ νοών ο Παύλος apostolus apostolus est ejus qui misit , sic quidus
έλεγεν ' « Εί και άλλοις ουκ ειμι απόστολος , αλλά dam solis ad quos millitur , est apostolus . Hanc
γε υμίν είμι ή γάρ σφραγίς μου της αποστολής rem considerans Paulus dicebat : « Eliamsi aliis
υμείς εστε εν Κυρίω . » "Έξεστιν ούν τινα είναι από non sim apostolus , vobis sum lamen ; nam signa
67 Joan . ΧΙΙ , 19. 68 ibid . 26. 69Ηebr . 1 , 14. 70 ibid . 7 el Psal , Cill , 4. 11 Joan . 1 , 6. 74 Isa . VI , 8.
73 Ηebr . II , 1 ; IV , 14 .
(36 ) Παρά. Deest in codice Regio , sed legitur in (59) "Εχοντες ούν αρχιερέα μέγων , etc. Duos
Bodleiaro. locos in unum , memoria lapsus, ut contingere
(57 ) Διακονίας . Forte legendum διακονίαν. festinantibus selet, confudit hic Origenes ; alterum
(58) Επιστολή. Deest in codice Regio , sed est llebr. ii, 1 , et iv, 14, alterum .
iu Bodleiano. (60) Codex Regius, μόνος .
181 ORIGENIS 138

rulum apostolatus mei vos estis in Domino 74; » pro . A στoλον Ιησού Χριστού ένι μόνο εξαποσταλέντα , ει
inde licet alicui esse apostolo Jesu Christi ad unum ένα μόνω , Θεού προνοία, τον λόγον διηκονήσατο. Και
solum misso ; si , Dei providentia , uni soli sermo ταύτά φαμεν ίνα πάλιν βλέπωμεν τήν των χρηματι
nem is administraverit . Quæ quidem diximus , ut σάντων Ιησού Χριστού αποστόλων υπεροχήν Δε
rursus videamus eorum qui Jesu Christi apostoli ξιάς γάρ , φησίν , έδωκαν εμοί, και Βαρνάβα κοινω
figerunt habiti , excellentiam : « Dexteras enim νίας , ίνα ήμείς εις τα έθνη , αυτοί δε εις την περι
societatis mihi, el Barnabæ , inquit , dederunt, τομήν. Ουκούν Παύλος έθνεσι μόνοις απόστολος
uit nos in gentes , ipsi vero in circumcisionein 75. » ήν , και Πέτρος όλη τη περιτομή . Ήμών δε κάν
Igitur Paulus gentibus solis erat apostolus , Petrus αξιωθή τις, ως παρέστησεν ο Απόστολος , του γε
loti circumcisioni. Quod si ex nobis habitus fuerit νέσθαι ενί που , ή ολίγω πλείοσιν, απόστολος γίνε
aliquis dignus , ut ostendit apostolus , eundi ad ali ται . Κάν γένηται δε , μή έπαιρέσθω, μεμνημένος
quem , vel ad paulo plures , apostolus is efficilur. του : " Ο δε λοιπόν , ζητείται εν τοις οικονόμοις ένα
Nec extollatur faclus Apostolus , illius dicti memor : πιστός τις ευρεθή και ου γάρ πάντως εί ζητείται , το
• Quod superest autem, illud requiritur in dispen- ζητούμενον ευρίσκεται . Ταύτα διά το: Ο λαμβά
saloribus, ut fidus aliquis inveniatur 76 ; » non enim νων εάν τινα πέμψω ' όσους ενδέχεται πέμπε
3i queritur aliquid , illud omnino invenilur . Cete- B σθαι ( 61 ) υπό του Ιησού ονομάζει αποστόλους , κάν
rum propler hoc dictum : « Qui recipit si quem mi μή , ώς ειρήκαμεν , τοιούτοι ώσι , και ότι ενδέχεται
sero 77 Σ » quoscunque contigerit a Jesu milli , bos και της ανθρώπων φύσεως κρείττονα όντα πέμπε
Ιησού · ό ούν λαμβάνων όν αν πέμψη και
nominat apostolos , etiamsi tales non sint ut dixi σθαι υπό του
mus. Diximus eliam contingere, ut aliqua præstan Ιησούς, τον εν τω αποσταλέντι Ιησουν λαμβάνει και
λαμβάνει ο άρα
tiora , quam natura sit liominum , millanlur a Jesni ; δε λαμβάνων τον Ιησούν Πατέρα
propterea , qui recipit quem miserit Jesus, Jesim λαμβάνων όν αν πέμψη ο Ιησούς, λαμβάνει τον πέμ
in misso recipit ; qui autem Jesuin recipit , Patreo ψαντα τον Ιησού Πατέρα . Δύναται δε και τοιούτος ο
λόγος είναι : Ο μεν λαμβάνων όν εάν εγώ πέμψω,
recipit : igitur qui recipit quem Jesus miseril , Jesu
Patrem recipit, qui nisit ipsum. Potest etiam Iree εμέ λαμβάνει , και μέχρι του εμέ παραδέξασθαι φθά.
νει · ο δε μή διά τινος εμού αποστόλου έμε λαμβάνων,
Oratio talis esse : Qui recipit quem ego misero , me
recipit , eo usque pertingens υι me recipiat ; qui αλλά χωρών εμέ ουκ απ ’ ανθρώπων , ου δι' ανθρώ
πων διακονούμενον , αλλ' επιδημούντα ταίς των ευτρε
vero me non recipit per aliquem meum apostolum ,
sed 432 me recipit, non ab hominibus, neque per πισάντων εαυτους προς την εμήν παραδοχήν ψυχαίς ,
homines administratum , sed ad animas advenien τον πέμψαντά με λαμβάνει Πατέρα , ώς μή μόνον εμε
C
tem eorum qui se ipsos diligenter præparaverunt τον Χριστόν είναι εν αυτώ , αλλά και τον Πατέρα .
ad mei receptionem ; bi Patrem , qui me misit , re " Έστι δε εκ τούτων και τα κατ’ έναντιότητα νοή
cipiunt, ila ut non solus ego Christus futurus sim in σαι ( 62 ) : ο γάρ λαμβάνων όν εάν πέμψη ο υιός του
ipso, sed ipse quoque Paler. Possumus autem ex his πονηρού , εκείνος τον Αντίχριστον λαμβάνει : ο δε λαμ
repugnantia etiam considerare : qui namque recipit βάνων τον υιόν του πονηρού , και παραδεξάμενος τον
gnem miserit filius mali , ille Antielhristum recipit ; αντίχριστον λόγον , υποκρινόμενον είναι αλήθειαν , και
qui vero recipit filium mali , el admillit sermonem ψευδώς επαγγελλόμενον είναι δικαιοσύνην, ούτος αυ
Christo contrarium ', fingentem se esse veritatem , τον λαμβάνει τον πονηρόν . Διο προσέχωμεν , ίν ' ώς
falsoque promittentem se esse justitiam , is ipsuin καλοί τραπεζίται δοκιμάζωμεν μέν τόν των αληθών
recipit malum . Quamobrem allendamus , ut lan διάκονον , αποδοκιμάζωμεν δε τον των ψευδών.
quam boni numinularii , eorum quidein qua vera 'Ενθάδε μέν ούν « ο λαμβάνων, φησιν , εάν τινα πέμ
sunt , ministrum probemus , falsa vero admini ψω , εμέ λαμβάνει : ο δε εμέ λαμβάνων λαμβάνει τον
Strantem reprobenmus. Αιφue hoc quidem in loco , πέμψαντά με · και ο θεωρών εμέ θεωρεί τον πέμ
« Qui recipit , inquil , si quem misero , mc reci ψαντά με : και ούτε δε είρηται · Ο πιστεύων εις υμάς
pii ; qui autem nie recipit , recipit eum qui me D πιστεύει εις εμέ · ούτε · “Ο θεωρών υμάς θεωρεί εμε :
misil 78 ; i el : « Qui videt me, videl eum , qui misit λαμβάνειν μεν γαρ ημάς βούλεται τους αποστόλους
One 79 : 1 al vero non dictum est : Qui credit in εαυτού , ου μήν και πιστεύειν εις αυτούς . Λαμβάνω
vos, credit in me ; neque : Qui vilet vos , videt me : μεν ούν τους υπό του Λόγου ήμίν αποστελλομένους ,
ut enim recipiamus suos ipsius apostolos vult qui και αυτόν τον λόγον του Θεού · μηδέποτε δε παραδε
dem ille , non tamen ut in illos credanus. Quarm- ξώμεθα απόστολος Αντιχρίστου , και λόγον ψευδή .
obrem recipiamus eos qui a Sermone ad nes milluntur , ipsumque Dei Sermonem ; haudquaquam
tamen recipiamus apostolum Antichristi sermonemque falsum .
11. « Cum hæc dixisset Jesus , turbalus est spi 11. Ταύτα είπών ο Ιησούς εταράχθη το πνεύ
rilu , et testificalus est , et dixit : Amen , amen ματι , και εμαρτύρησε και είπεν : Αμήν, αμήν
dico vobis , quod unus ex vobis me proditurus est 80. ) λέγω υμίν , ότι είς εξ υμών παραδώσει με . » 'Ανω
16 I Cor . 1x , 2. 78 Galat. 11, 9. 76 I Cor . 18 , 2. 17 ibid .. 78 Joan . ΧΙΙ , 20 . 79 Joan . ΧΙΙ , 45. 80 Joan.
XIII , 21 , 22 .
(61 ) Sic codex Bodleianus , Regius vero , εάν δε ( 62) Codex Regius perperam habet κατέναντι ότι
χεται πέμψασθαι . τα νοήσαι .
 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XXXII . 790
τέρω είπε : « Νυν η ψυχή μου τετάρακται , νύν δε A Superius dixerat : Nuncanima mea turbata est 81 ; »
λέγεται , ότι « Ταύτα ειπών ο Ιησούς εταράχθη τω nunc vero dicitur : « Hæc cum dixisset Jesus , lur
πνεύματι » και ζητώ τοιαύτα εις τον τόπον, τι δήποτε balus est spiritu ; ) el quæro hunc in locum talia ;
ουκ είρηται ανάλογον τω: « Νύν η ψυχή μου τετά curnain scilicet dictum non fuerit , Spiritus Jesu
ρακται , και το : « Το πνεύμα και του Ιησού τετάρακται: turbatus est , perinde alque , « Nunc anima mea
η ανάλογον τω: « Εταράχθη το πνεύματι , και το lurbata est ; , vel cur hoc dictum : « Nunc anima
« Νυν η ψυχή μου τετάρακται. 5 Και ταύτα ζητείν mea lurbala est , ., ad similitudinem illius dicti :
ετόλμησα μετρίως , τηρήσας εν πάση (63 ) τη Γραφή ( Turbatus est spiritu , ) pronuntiatum non fuerit.
διαφοράς ψυχής και πνεύματος , και μέσον μέν τι Quæ quærere ausus sum mediocriter , quod per 10
θεωρών είναι την ψυχήν και επιδεχομένην αρετήν και lam Scripturam diligenter observaverim spiritus et
κακίαν · ανεπίδεκτον δε των χειρόνων το πνεύμα του animæ differentiam , mediumque quiddam viderim
ανθρώπου το εν αυτώ τα γάρ κάλλιστα καρποι λέ esse animam , capacemque virtutis el vitii ; spiritum
γονται είναι του πνεύματος , ουχ ώς αν οιηθείη τις vero hominis qui in ipso est , mala recipere minime
του αγίου , αλλά του ανθρώπου προς αντιδιαστολήν posse ; quippe cum res oplimæ fructus dicantur
γάρ τούτου φανερά λέγεται είναι τα έργα της σαρ esse spiritus, et spiritus hominis , non Spiritus
κός, πάντα ψεκτά τυγχάνοντα· έπει μηδέν έργον B sancti , ut arbitraretur aliquis . Νam ad distinctio
σαρκός επαινετόν. "Απαξ δε μέχρι του δεύρο εύρος nem hujus spiritus hominis , manifesta opera car
πνεύμα φαύλου σκληρύνεσθαι λεγόμενον υπό Κυρίου iis nuncupantur ea omnia quae sunt viluperabilia ,
του Θεού · γέγραπται γάρ ούτως εν τω Δευτερονο- quoniam nullum est carnis opus laudabile. 433
μίω · Και ουκ ήθέλησε Σηών βασιλεύς Εσεβών (64) Hactenus autem semel inveni spiritum hominis
παρελθείν ημάς δι' αυτού , ότι έσκλήρυνε Κύριος ο mali indurari dicium a [vonijno Deo. Nunc enim in
Θεός το πνεύμα αυτού , και κατίσχυσε καρδίαν αυτού, modum scriplum est in Deuteronomio : « Noluitque
ένα παραδοθή εις τας χείράς σου , ώς εν τη ημέρα Seon , rex Esebon , prelerire nos per ipsum , quod
ταύτη , αλλά τα περί μεν τούτου οικειότερον εν τοις induraverat Dominus Deus spiritum ejus; el occu
εις το Δευτερονόμιον εξετασθείη άν · νύν δε πρόκει- pavit cor ejus , υι traderetur in manus Iuas , ut in
ται λέγειν πως τα προειρημένα ειπών ο Ιησούς die hac 81 ; » que quiderm accommodatius in Deute
εταράχθη , ου την ψυχήν, ουδε τη ψυχή , αλλ ' ουδε τού ronomio examinabuntur. Nunc autem propositum
πνεύματος , αλλά το πνεύματι. " Ιν' ούν το περί του est nobis dicere , quomodo, quæ superius diximus,
πνεύματος παρατήρημα μη διαπίπτη , λεκτέον, ότι loculus Jesus , lurbalus fuerit ; el cur turbalus non
εν μέν τω : « Νυν η ψυχή μου τετάρακται, και το της fuerit in anima , neque propter animam , neque a
ταραχής πάθος ψυχής ήν εν δε τω· « Εταράχθη το C spiritu , sed spiritu . Ne igitur quod observavimus
πνεύματι ο Ιησούς, και όπερ εστί το ανθρώπινον, το de spiritu prætereal , dicendum est , ubi dicilur :
πάθος ήν ερχόμενον τη επικρατεία του πνεύματος : Nunc anima mea lurbata est , , illam turbationis
ως γάρ ο άγιος ζή πνεύματι προκαταρχοντι των εν affectionem fuisse animæ ; ubi vero dicitur : « Jesus
το ζην , και πάσης πράξεως, και ευχής, και του προς lurbalus est spiritu , , affectionem humanam fuisse vo
Θεόν ύμνου • ούτως πάν ό τι ποτ ' αν ποιή , ποιεί nientem a dominio spirilus . Ut enim sanctus vivil spi
πνεύματι » αλλά κάν πάσχη , πάσχει πνεύματι . Ει δε rilu auspicanle in vita actionem omnem , el volum , et
ο άγιος , πόσω μάλλον ταύτα λεκτέον περί του των laudem ad Deum ; sic quidquid fecerit, id facil spi
αγίων αρχηγού Ιησού , ού το πνεύμα του ανθρώπου , rilu ; atque etiam , si patitur, spiritu patitur. Quod
εν τω ανειληφέναι αυτόν όλον άνθρωπον , το εν αυτώ si sanctus sie se habet , quanto magis dicenda sunt
διέσεισε τα λοιπά εν αυτώ ανθρώπινα ; Και ούτως hæc de Jesu sanciorum principe, cujus spiritus bo
εταράχθη το πνεύματι , ίνα μαρτυρήση , και ένα εί minis qui in eo est , dum ipsum locum hominem as
πη μετά του θείου οιονεί όρκου, του , « Αμήν, και το sumeret , concussit cælera in ipso humana ? Hunc
• Λέγω υμίν , ότι είς εξ υμών παραδώσει με και του que in modum turbalus est spiritu , ut leslarelur ,
γάρ πνεύματος, οίμαι, θεωρήσαντος το ήδη από του el diceret cum divino quasi juramento illud : « Amen
D
διαβόλου βεβλημένον εις την καρδίαν Ιούδα Σίμωνος dico vobis , quod unus ex vobis me proditurus esl 83 ;2
Ισκαριώτου , ένα τον Διδάσκαλον παραδώ, φωτισθείσα cum enim , opinor , spiritus vidisset id quod jam in :
το εσόμενον (65) εταράχθη και έπει η ταραχή από missum Sueral a diabolo in cor Judäe Simonis Isca
της εν πνεύματι γνώσεως γεγένηται , ό και εν ταραχή riots , nimirum ut Praceptorem proderal , futurum
εγένετο , Ιησούς, είρηται , εταράχθη το πνεύματι. praevidens turbatus est ; et quoniam perturbatio
Τάχα δε και κατά μίαν εκδοχήν την , « Η σάρξ illa ex cognitione est orla quæ eral per spiritum ,
ασθενής , ) και η σάρξ τετάρακται " ταύτα δ' ήν ο qui etiam spirilus perturbabatur , dictus est Jesus
Ιησούς , περί ου υπό του Γαβριήλ προς την Μαρίαν turbalus fuisse spiritu . Forlasse vero juxta unam
81 Joan . Χη , 27 . 82 Deut. 11 , 30. 83 Joan . ΧΙΙΙ , 21 .
( 63) Τηρήσας εν πάση , etc. Vide in Matth . futurum eral ; videtur legisse φωτισθείς εις το
Ιοιη . ΧΙΙι , η . 2 . εσόμενον. Εodern redit Ferrarii interpretatio, • fu
(64 ) Codex Regius , Σιών βασιλεύς ευσεβών . lurum prævidens , 1 quem tamen ila legisse non as .
(65) Φωτισθείσα το εσόμενον . Sic hallel colex severarin , HUETIUS .
Regius. Perionius vertit , illustratus ad id quod
791 ORIGENIS

intelligentiam , nempe illam que dicit , « Caro est A είρηται τό : « Και ιδού συλλήψη εν γαστρί , και καλέ
infirma 80, 1 caro etiam perturbata est : haec autern σεις το όνομα αυτού Ιησούν . Ούτος έσται μέγας, και
caro erat Jesus , juxta illud quod a Gabriele Mariæ υιος Υψίστου κληθήσεται . Σημειώση δε τίνα τρί
diclum est : « Ecce concipies in ulero , el vocabis πον εν τοις εξεταζομένους το, εμαρτύρησεν , ανα
nomen ejus Jesum . Hic erit magnus, et filius Allis φέρεται επί (66 ) το : Είς εξ υμών παραδώσει με . »
simi vocabitur 85. , Cælerum nolabis in his quæ in Και τούτο μεν λεγόμενον και προφητευόμενον τους
dagavimus, quomodo vox testatus est referalur ad μαθηταίς περί του Ιούδα του ενός εξ αυτών μαρτυ
ea verba , « Unus ex vobis me prodilurus est. » ρία ήν ομώνυμος , οίμαι , τω παρά το μαρτυρείν,
Hoc etenim dictum discipulis , et prophetatum de και αποθνήσκειν υπέρ θεοσεβείας σημαινομένω · ου
Juda , qui 434 unus erat ex eis , lestimonium erat γάρ ταύτα νομίζω σημαίνεσθαι εν τώ , εμαρτύρησε »,
æquivoce , opinor , cum illa significatione que a le ότε δηλούται το ρήμα παρ' ο μάρτυς εσχημάτιστα :
stando ei morier.do pro Dei cullu deducitur . Nec του Θεού , και του Χριστού αυτού , και νυν ότε ανα
enim eamdem significationem fuisse reor per vocem φέρεται επί (67 ) το : « Είς εξ υμών παραδώσει με . )
lestatus est , quando declaratur verbum illud , a quo " Έτι κατά δύναμιν εγώ έφίστημι και τω : « Είς εξ
ο μάρτυς [ hoc est testis ] Dei et Christi sui figura- . υμών , και αναφερομένω επί τον Ιούδαν , μη ποτε έμ
B
lus est , el nunc quando refertur ad hæc verba , φαίνει το από τάξεως αποστολικής , εν ή και αυτός
« Unus ex vobis me proditurus est . ) Adliuc pro ύψωται (68) τη διάθεσιν ποτε παραπλησίαν τοις λοι
viribus observo , « Unus ex vobis me prodilurus πους αποστόλοις έχειν αυτόν, αποπεπτωκέναι · ούτως
est , » quod refertur ad Judam , ve forte hoc osten γάρ εγώ ήκουσα και του: « Ιδού 'Αδάμ γέγονεν ως
dat eum ab ordine apostolico decidisse, in quo fuit είς εξ ημών και επεί μηδέ εκεί είρηται , ώς ήμείς , ή ,
el ipse sublimalus , quod aliquando æque affectus
ως εγώ , αλλά διά τον ένα εκπεσόντα της μακαριό
fuerit atque alii apostoli . Sic enim ego intelligo et τητος , το : “Ως εις εξ ημών , ώς εις πέπτωκε » και
illud : « En Adam factus est quasi unus ex nobis 88 ; ) συνάδειν μοι δοκεί και μετά του Υμείς (69) δε ώς
quoniam ne illic quidem dictum fuerit quasi nos, άνθρωποι αποθνήσκετε , και ώς είς των αρχόντων πί
vel quasi ego ; sed propter unum qui cecidit a bea πτετε πλειόνων γάρ αρχόντων γενομένων, και εις
tiludine, quasi unus ex nobis , quoniam upus ceci πέπτωκεν , ώ παραπλησίως μιμούμενοι την εκείνου
dit ; quod etiam concinere mihi vijelur cum hoc πτώσιν πίπτουσιν οι αμαρτάνοντες · ώς γαρ εκείνος
Versu : « Vos autem quasi homines moriemini , et εν θεότητι τυγχάνων πεπτωκεν , ούτω και προς ους
quasi unus de principibus cadetis 87, , Plures enim ο Λόγος φησι το Εγώ είπα Θεοί εστε , και υιοί
cum essent principes , unus ruit , cujus ruinarm fere C Υψίστου πάντες και αποπεσόντες δε της μακαριότητος
imitantes peccatores, illius ruina ruunt. Ut enim ου προηγουμένως όντες άνθρωποι , αποθνήσκουσι,
ille in divinitale exsistens ruit, sic et ii quibus sermo και ως είς των αρχόντων πίπτουσι . Νομίζω δε και
ille inquit : « Ego dixi : Dii estis , et filii Excelsi θαυμαστικώς ειρήσθαι τοιούτω να το λεγόμενον : Ο
omnes 88. , Cum autem ceciderint a beatitudine, παραδώσων με ουκ αλλότριος των εμών μαθητών
cum principaliter non essent homines , moriuntur έστιν , αλλ' ουδε είς των πολλών μαθητών, αλλά εις
quasi homines, et quasi unus ex principibus cadunt. των εν εκλογή μοι τετιμημένων αποστόλων . Πολλοί
Existimo vero etiam cum admiratione dicta fuisse μεν ούν καταψηφιζόμενοι του Ιησού φασι : Σταύ
hæc verba lali sensu : Qui me proditurus est , non ρου , σταυρου αυτόν , και καί • « Αίρε από της γης τον
est alienus a discipulis meis, ac ne unus quidem ex τοιούτον , το δε παραδούναι αυτόν έργον ήν του έωρα
multis et vulgaribus discipulis , sed unus ex illorum κότος και νενοηκότος αυτόν · διδάσκαλον γάρ αυτόν
apostolorum numero quos ego mihi honorando de επιστάμενος των τηλικούτων και τοσούτων (70) μα
legeram . Atque multi quidem qui Jesum condemna θημάτων , και κατ' ιδίαν μετά των αποστόλων ήκουσε,
runt , dicunt : « Crucifige , crucifige eum * , ; et , και Κύριον αυτόν ειδώς , παραδούς (71 ) αυτόν, και έγνω
Tolle hunc e. terra 90 ; » al eumi tradere opus il μέγεθος αυτού παρέδωκεν , ουκ αν ποιήσαντος τούτο
Tius fuit qui vidit et cognovit eum : talium eniin D τινος το μέγεθος αυτού μη τεθεωρηκότος : τον μεν
lantarumque disciplinarum , quas seorsim cum apo γάρ μέγαν παραδέδωκεν, ου καθο μέγας έστιν , επει
stolis audierat , cum sciret eum præceptorem , ac μη είδε καθο μέγας εστίν· ο δε και μαθών πως μέ
Dominum cuin agnovissel, prodens eum , magnitu γας ήν , και ακροατής γενόμενος του μεγέθους της
dinem illius, quain noral, prodidit, cum nullus qui εν αυτώ σοφίας , και λόγου , και χάριτος, και προδούς
magnitudinem illius non vidisset, aclurus fuisset hoc . αυτόν προέδωκεν ου καθ' όλον και είδε ( 72) μέγεθος.
Nam prodeus proderet ille quidem magnum ; at non Διά τούτο συνέφερεν αυτώ ει μη εγεννήθη , είτε την
in quantum est magnus , cum Jesuin non nosset in της παλιγγενεσίας γένεσιν , ώς αν βαθύτερόν τις

8. Malih . xxvi , 41 ; Marc. xiv, 3S. 85 Luc. 1 , 31, 32. 86 Gen. III , 02 . 87 Psalm . LΧΑΣΙ , 7. 88 ibid. 6.
89 Luc. XXII , 21 . 90 Act. XXII , 22.

(66 ) 'Επι . Deest in codice Regio.
(67 ) Επι. Deest in codice Regio .
( 68) Codex Regius halbet , εν ή αυτός ύψω , τώ.
(69) Ιdem codex Regius , ώς είς , συνάδειν μοι δο.
κεί και μετά το Υμείς .
(70) Codex Regius , τηλικουτώνδε και τοσώνδε .
171) Ιdem codex Regius , παραδιδούς.
( 72) Pro ου καθ ' όλον και είδε , quod legitur in to :
dice Bodleiano, Regius habet douxă, cije.
193 COMMENT. IN JOAN. TOMUS XXXII . 754
ακούσαι (73) , είτε και την κοινότερον νοουμένην · περί A quantum magnumn . At vero hic qui didicerat , quo
ής και πραγμάτων εαυτόν απαλλάττειν θέλων , και ζη modo sit magnus, auditor factus magnitudinis sapien
τήσας ότι και συμφέρει , όντι συμφέρει , και υπονοήσας liæ, quæ est in eo, el fationis, et gratiæ, et prodidit
ουκ αν μη όντι ( 74) αυτό συνέφερεν , επί την δευτέ eum , el prodidit lolam , quam novit, magnitudinem .
ραν κατελθών (75) διήγησιν , εκείνην μάλλον παρα 435 Hanc ob causam conducebat illi natum non
δέξεται . fuisse " , sive regenerationis ortu , ut profundius quis
intelligeret, sive hoc communiori ortu : de quo orlu molestiis se eximere quis volers, cum inquisierit quod
quidquid utile esl, utile sit ei qui esl, el considerans quod ei qui non sit nihil conferat, et utile sit , ad se
cundam expositionem cum devenerit , illam magis suscipiel.
12. "Έβλεπον δε εις αλλήλους οι μαθηται , απο 12. « Aspiciebant aulem sese muluo discipuli , dubi
ρούμενοι περί τίνος λέγει . Ει μεν προφανής ήν τοίς tantes de quonam dicerel 9. , Equidem si aperta ſuis
"Ιησού μαθηταίς ή του Ιούδα κακία , κάν έγνωστο , set Judæ malitia Jesu discipulis, agnitus etiam luis
ειπόντος του Σωτήρος , ότι , « Είς εξ υμών παραδώσει B set ille qui Magistrum proditurus esset , dicente Ser
με , και τις ήν ο παραδώσων τον Διδάσκαλον · νυνι δε valore : « Unus vestrum me proditurus est 93 ; ; at
βλέπουσιν εις αλλήλους οι μαθηται, απορούμενου περί nunc intuenlur sese muluo discipuli, dubitantes de
τίνος λέγει. Και γάρ Ιούδας τάχα μεν εκ πρότερον quo diceret. Judas elenim fortasse quidem ex his
χρηστοτέρων εδυσώπει τους αποστόλους προς το μη quæ antea recle egeral , persuaserat apostolis ut
δεν υπονοήσαι περί αυτού φαύλον · τάχα δε και του nihil de illo suspicarentur mali : forlasse vero non
διαβόλου ήδη βεβληκότος εις την καρδίαν , ένα παραδώ dum Judas Simon Iscariotes perdite malitiæ erat ,
αυτον Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης , ουκ ήν της πο etiamsi diabolus jam immisisset in cor illius ut
νηρίας έξολών ( 76 ) : λείμματος γάρ προαιρέσεως proderet Jesum , reliquiis etiamnum exsistentibus in
αγαθής υπάρχοντος εν αυτώ , ιδών , ότι κατεκρίθη , ipso boni proposili , quibus cum perspexissel Jesum
ηνίκα δήσαντες αυτόν απήγαγον , και παρέδωκαν Πι condemnalum , quando ligatum eum abduxerunt el
λάτω τώ ηγεμόνι , « μεταμεληθείς έστρεφε τα τριά tradiderunt Pilato præsidi , « pænitudine ducius re
κοντα αργύρια τοίς αρχιερεύσι και πρεσβυτέροις, λέ tulit triginta argenteos principibus sacerdotum , et
γων : "Ήμαρτον παραδούς αίμα αθώον , ότε, είπόν senioribus, dicens : Peccavi Iradens sanguinem in
των αυτών : « Τι προς ημάς και συ όψη : δίψας και ο φι nocentem ; , quando et dicentibus illis : « Quid ad
λάργυρος Ιούδας « τα αργύρια , απελθών απήγξατο , » C nos ? tu videris ; projectis argenteis » Judas, argenti
μηδέ περιμείνας ιδείν του περί τον Ιησούν παρά το ipse cupidus, « abiens laqueo se suspendit " , ) ne
Πιλάτα κρίματος το τέλος. Και γέγονεν αυτώ ούτε videre quidem exspectans judicii finem de Jesu apud
καθαρά από αμαρτίας μετάνοια , ούτε άκρατος προς Pontium Pilatuin . Neque hic sincere a peccato re
τι χρηστότερον ή πονηρία : ει μεν γάρ καθαρώς μετε sipuit, neque ſuit hujus malitia ad aliquid boni im
νόει , και ως ο ληστής είπών: « Μνήσθητί μου , Ιη pos ; si enim sincere resipuisset, etiam perinde ac
σού , όταν έλθης εν τη βασιλεία σου , και προσελθών το latro ille qui dixit : « Memento mei , Domine, dum
Σωτήρι επoίει τα παρ' αυτού , προς το εξιλάσασθαι veneris in regnum luum 95, , ad Servatorem acce
αυτόν επί τη φθασάση γεγονέναι προδόσει. Ει δε dens fecissct quæ ad ipsum pertinebant, ut Jesuim
πάντη την του καλού εύνοιαν εξεληλακώς ήν της εαυ placalum redderet ob proditionem , quæ jam præ.
του ψυχής , ούτ' άν μετεμελήθη ιδών , ότι κατεκρίθη cesserat. Quod si vero omnino expulisset ab anima
ο Ιησούς αλλά και προσετίθει αν λόγους κατηγορών sua boni notionem , haudquaquam resipuisset videns
αυτού συγγενείς τη προδοσία αλλά και απολαύων Jesum condemnalum : imo illum accusans addidis
αν ως φιλάργυρος ών έλαβε τριάκοντα αργυρίων , την sel sermones similes proditioni : quin etiam fruens ,
τιμήν του τετιμημένου , ούτ ' αν έβουλεύσατο απώσα ceu argenti cupidus, argenteis triginta , quos ac
σθαι τα αργύρια , ούτ ' άν έστρεψεν αυτά τους αρχιε- D ceperat pretium appreliati , neque voluisset argei
ρεύσι και πρεσβυτέροις , ούτ' αν επ ' αυτών εκείνων leos projicere; neque retulisset eos principibus 3:1
έξωμολογήσατο , αυτού μεν κατηγορών , τον Διδάσκα cerdolum et 436 senioribus : neque coram illis
λον δε εγκωμιάζων (77 ) εν τω : " Ήμαρτον παραδούς ipsis peccatum suum fassus ſuisset seipsum accu
αίμα δίκαιον . » 'Αλλά και το απάγξασθαι αυτόν ου sans, el Magistrum laudans dicendo : « Peccavi Ira .
δείς άλλος εποίησεν , ή ο βεβληκώς αυτού εις την καρ dens sanguinem justum . » Quin etiam præfocare se
δίαν , ένα παραδώ τον Σωτήρα ( 78) και τόπον γε ipsum laqueo nemo alius fecissel, præter illum qui
κατ' αμφότερα έδωκε το διαβόλω. Ταύτα δε κατά in cor suum misisset lil proderet Servalorem . Ad
δύναμιν επεξεργασάμην, άμα μεν παριστάς τους οιο profecto in utrisque dedii Judas locum diabolo. Cæ

91 Joan. ΧΙΙ , 22. 93 ibid. 21 . of Matth . xvil, 3 seq . 98 l.uc

91 Matth . XXVI , 24 ; Marc. xiv, 21 .
1XII , 42 .

(73) Ακούσαι. Deest in codice Regio.
(74) Editio Huelii , male, όντος .
( 75) Κατελθών . Deest in codice Regio.
(76) Εξολών. Sic videtur legisse Perionius ; ver
lil ' enim , « perditæ comploratæque improbitatis
una cral . » Ferrarius vero legebat, ni fallor, 5
wy, si quidem vertit :( nondum prorsus a mali
tia dependebat, » Neulrum satis placel Huetio ; al
tamen reclius videlur legisse Perionius.
( 77) Codex Regius , και εγκωμιάζων .
( 78) Ιdem codex Regius, Ιησούν.
รูป ORIGENIS 106
1erum hac pro viribus accurate inquisivi : simul A μένους (79) αυτόν φύσει γεγονέναι ανεπίδεκτον σωτη .
ostendens his qui Judam existimabant salutis non ρίας , ότι ου τοιούτος ήν · άμα δε διηγούμενος , ότι
capacem esse natura , talem non esse : simul etiam ευλόγως οι μαθηται επί τω του Κυρίου λόγω έβλεπον,
exponens quomodo merilo intuerentur sese mutuo εις αλλήλους , άπορούμενοι περί τίνος λέγει . Αρκεί
apostoli ob Domini sermonem , Jubitantes de quo δε παραθέσθαι και προφητικήν λέξιν από του τεσσα.
nam diceret : sed suflicial ad ostendendum eum ρακοστού ψαλμού , παριστάσαν , ότι άγιος ών μετα
corruisse , cum sanclis essel , afferre in medium πέπτωκεν , επεί · . Και γάρ ο άνθρωπος της ειρήνης
lectionem propheticam ex psalmo quadragesimo sic μου , εφ' ον ήλπισα , εσθίων άρτους μου έμεγάλυνεν
habentem : « Etenim homo pacis meæ , in quo spe επ' εμέ πτερνισμών και αλλά και το : « Εί εχθρός ωνεί
ravi , qui edevat panes meos mecum , magnificavit δισέ με , υπήνεγκα άν, και επ ' αυτόν αναφερόμενον,
super me supplantationem . » Quin etiam illud : « Si δηλοί , ότι ουκ αρχήθεν εχθρός ήν αλλά και το: « Εί
inimicus meus conviciis me incessisset, sustinuis ο μισών με επ' έμε εμεγαλορρημόνησεν , εκρύβην αν
sem utique 96 ,, quod ad eumdem reſerlur, declarat απ' αυτού , και παρίστησιν , ότι και ηγάπα ποτέ τον
eum a principio inimicum non fuisse . Illud etiam : Ιησούν, φθάσας επί το και ισόψυχος αυτώ τυγχάνειν
« Si is qui me oderal, adversum me mala loculus επει γέγραπται • • Συ δε, άνθρωπε ισόψυχε , και ηγε
fuisset, abscondissem me forsitan ab eo 97, palam B μών μου , και γνωστέ μου . 5 Και άλλα δ' άν εύρους
ostendit hunc aliquando dilexisse Jesum : eo usque μυρία, εξ ών συνήσεις, ότι είκότως οι μαθηται έβλε
eljam amando pervenientem ut esset Jesu unanimis, πον εις αλλήλους , άπορούμενοι περί τίνος λέγει. Ο
juxta illud : « Tu autem homo unanimis, dux meus , δε Λουκάς ανέγραψεν , ότι , ειπόντος του Σωτήρος:
et necessarius meus 98. , Alioqui sexcenta alia inve • Πλήν ιδού η χείρ του παραδιδόντος με μετ' εμού
mias, ex quibus intelliges merito discipulos sese επί της τραπέζης : ο μεν Υιός του ανθρώπου κατά το
mutuo respexisse , dubitantes de quonam diceret . ώρισμένον αυτώ πορεύεται• πλήν ουαι το ανθρώπιω
Porro Lucas scripsit , cum dixisset Jesus : « Verum εκείνω δι ' ού παραδίδοται , και οι μαθηταί ήρξαντο συ
Lamen en manus me tradentis est mecum in mensa : ζητείν προς εαυτούς , τις άρα είη εξ αυτών ο μέλλων
et Filius quidem hominis vadit, juxta id quod sibi τούτο πράσσειν συνεζήτουν γάρ άπορούμενοι περί
definitum fuit , verumtamen væ homini illi , per τίνος λέγει . Αλλά κατά μεν τον Λουκάν ουκ έμφαί
quem tradetur 99 ,, discipulos ccepisse inter se quæ
νεται, ότι έκαστος και εαυτόν υπενόει (80) κατά δε
rere quisnam eorum esset hoc facturus. Quærebant τον Ματθαίον και τον Μάρκον και τούτο παρίσταται
enim inter se dubitantes de quo diceret. Jam vero ο μεν γάρ Ματθαίος φησι : Και λυπούμενοι σφόδρα
secundum Lucam non apparet unumquemque se
C ήρξαντο λέγειν · Μήτι εγώ είμι, Κύριε ; » ο δε Μάρ
suspectum habere, perinde alque apud Mallhæum κος , ότι « "Ηρξαντο λυπείσθαι , και λέγειν αυτώ εις
et Marcum , qui palam hoc ostendunt. Inquit enim καθ' ένα • Μήτι εγώ; και άλλος , Μήτι εγώ ; Εμέ
Matthæus ' : < El valde mæsti ceperunt dicere : μνηντο γαρ , oίμαι , άνθρωποι όντες, ότι τρεπτή έστιν
Nunguid ego sum , Donline ? » Αι Marcus 1 : « Cepe- ή προαίρεσις τών έτι προκοπτόντων , και επιδεχομένη
runt mæsti esse , el dicere illi
illi singulatim
singulatim : Nunquid
Nanquid τα εναντία θέλειν οίς πρότερον (81 ) προέθετο : τάχα
ego ? el alius : Nunquid ego ? » Secum enim repele δε και μαθόντες πρός & ημίν έστιν ή πάλη , ευλα
bant, opinor, se homines esse, et propositum adhuc 6ούντο διά το εν ανθρώποις άδηλον , μήποτε νικηθέν
proficientium mutabile esse , capaxque volendi re τες παραδέξωνται και την του Διδασκάλου προδοσίαν
pugnantia his quæ antea proposuissel, fortassis και γάρ ο Πέτρος πρόθεσιν μεν είχεν , ότε διαβεβαιού
ctiam edocti contra quæ sit nobis lucta, propter μενος έλεγεν: « Εί και πάντες σκανδαλισθήσονται εν
incertum rerum humanarum exilum , 437 verentur σοι , εγώ ου σκανδαλισθήσομαι, και μη αρνήσασθαι τον
ne quandoque victi admillant proditionem de Ma Ιησούν εκνικηθείς δε υπό του της δειλίας πνεύμα
gistro ; namque Petrus propositum quidem habe τος προ άλεκτροφωνίας τρίς αυτόν ηρνήσατο . Εκ
bal, com confirmatus dicebal : « Etiamsi omnes of των τοιούτων δή λόγων διδασκόμεθα, ότι , « Ο δοκών
fendantur tua causa , ego tamen nunquain offendar ”, » D εστάναι (82) βλεπέτω μη πέση , ) και , « Μή καυχώ
non negandi Jesum , at viclus propter limorem spi τα εις αύριον • ου γαρ οίδας τί τέξεται η επιούσα. )
rilus, anile galli cantum ier eum negavil. Istiusmo Τάχα δε και το « " Έβλεπον εις αλλήλους οι μαθηται, και
di igitur rationibus edocemur, ut « qui existimat προς το απλούστερον νοουμένο και τοιούτον τι δηλοί,
se siare, videal ne cadat “, , atque etiam c ne glo ότι έκαστος κατά το δυνατόν ανθρωπίνη φύσει ενεώρα
rieris de die crastino , quando nescis quid super εις την προαίρεσιν του ετέρου , επαπoρών ει δύναται
ventura pariat dies 5. , Fortasse vero etiam illud : ή τοιαύτα πράξασα ψυχή , και ούτω προς τον αψευδή
oluebanlur sese muluo discipuli , , præler id Διδάσκαλον διατεθείσα αληθώς μαρτυρήσαντα εν τω
96 Psal . LΧΙν, 15. 97 ibid . 98 ibid. 14. 99 Luc . XXII , 21 , 23 . 1 Μatth . XXVI , 22. 2 Marc.XIV, 19 .
3 Malib . XXIV , 33 . * T Cor. Χ , 12. 5 Prov. ΧΧVΙΙ , 1 .

( 79) Τοίς οίομένοις . Valentinianis .
(80 ) Codex Bodleianus recte habet υπενόει, pro
quo tantum legitur in Regio, vósi .
(85) Ιdem codex Bodleianus , optime , oίς πρότε..
εον : Regius , nale , εις πρότερον ,
( 82) " Ότι , « Ο δοκών εστάναι , etc. Sic Sanitali
restituitur hic locus ope manuscripli Bodleiani. In
Regio mendose legitur, o στηκων βλεπέτω μη πέ
ση, και μη ου γάρ, etc.
797 COMMENT. IN JOAN , TOMUS XX . 198
ειρηκέναι : « 'Αμήν, αμήν λέγω υμίν , ότι είς εξ υμών Α quod simpliciter intelligitur, tale quiddam declarat ,
παραδώσει με , και επί τοσούτον τραπήναι και επι quod unusquisque juxta vires humanae naturæ in
λαθέσθαι των του Διδασκάλου μαθημάτων , ώς και propositum alterius intueretur , addubitans an possit
επί την προδοσίαν αυτού φθάσαι • εμφαντική γάρ ή anima quæ lalia peregerit , el sic affecta erga ve
περί των μαθητών λέξις ή , « 'Aπορούμενοι περί τίνος racem Magistrum , qui vere leslalus fuerit dicendo :
λέγει · ου γαρ ευπόρουν έννοήσαι περί τίνος το < Amen , amen dico vobis, quod unus ex vobis me
προειρημένον ήν · αλλ' ήσαν περί τούτου απορούμε proditurus est , » in lantum immutari, el oblivisci
ιοι , και ουδέν ούτε νοείν , ούτε λέγειν σαφές ευρί doctrinarum Magistri, ut ad eum tradenduin per
σκοντες . venirent : emphasin enim habel dictio hæc de
discipulis, i dubitantes de quo diceret , non enim habebant copiam cogitandi cui competeret
quod prædictum fuerat , sed de hoc dubitabani, nilil apertun vel cogitare vel dicere invenientes .
13. « Ην ανακείμενος εις εκ των μαθητών αυτού 13. < Erat autem unus ex discipulis Jesu recum
εν τω κόλπο του Ιησού , ον ηγάπα ο Ιησούς . Νεύει beng in sinu ipsius , quem diligebat Jesus . Innuit
ούν τούτω Σίμων Πέτρος , και λέγει αυτώ · Ειπε τις Β ergo huic Sinion Peirus , et dixit ei , ut sciscilaretur
εστι περί ου λέγει . Αναπεσών εκείνος επί το στήθος quis esset de quo loquerelur. Itaque cum recu
του Ιησού , λέγει αυτό · Κύριε , τις έστιν ; 'Aποκρί buissel ille super pectus Jesu , dicit ei : Domine,
νεται ούν ο Ιησούς : 'Εκείνος έστιν ώ εγώ βάψω το quis est ? Respondil Jesus : Ille est cui ego in tinctam
ψωμίον . Βάψας ούν το ψωμίον λαμβάνει , και δίδωσιν offulam porrexero. Et cum intinxisset oftulam , de
Ιούδα Σίμωνι Ισκαριώτη (83)• και μετά το ψωμίον dit illam Judæ Simoni Iscariotæ : et post offulam
τότε εισήλθεν εις εκείνον ο Σατανάς. Λέγει ούν αυτό ingressus est in eum Satanas. Dicit igitur ei Jesus :
ο Ιησούς : “Ο ποιείς , ποίησον τάχιον . Τούτο δε ουδείς Quod facis, lac ocius. Hoc autem nemo discumben
έγνω των ανακειμένων προς τι είπεν αυτώ τινές γάρ lium intelligebat ad quid ei dixisset : quidam enint
έδόκουν, επεί το γλωσσόκομον είχεν Ιούδας , ότι λέγει putabant quia Ioculos habelsat Judas , dixisse ei Je
αυτώ Ιησούς : 'Αγόρασον ών χρείαν έχομεν εις την sum : Eme ea quæ opus sunt nobis ad diem festoni,
εορτήν ή τοίς πτωχοίς ίνα τι δω. Ο εν τω κόλπο aul egenis ut aliquid daret 6. , Ille qui in sinu Jesu
του Ιησού ανακείμενος είς των μαθητών, όν ηγάπα erat recumbens, vnus ex discipulis , quem diligebat
ο Ιησούς, έoικεν ο γράψας το Ευαγγέλιον είναι 'Ιωάν . Jesus , videtur esse Joannes qui Evangelium scri
νης : επί γάρ το τέλει του Ευαγγελίου γέγραπται ως psit , quod in fine Evangelii scriptum sit launc in
• Επιστραφείς ο Πέτρος βλέπει τον μαθητήν ον ηγάπα modum ?: « Conversus Petrus videt illum discipulum
ο Ιησούς ακολουθούντα , ός και ανέπεσεν εν το δείπνο quem diligebat Jesus , sequentem, qui et recubuit
επί το στήθος αυτού , και είπε : Κύριε , τις έστιν ο in cona super peclus ejus, et dixit : Domine, quis
παραδιδούς σε ; Τούτον ούν ιδών ο Πέτρος , λέγει το est ille tui proditor ? Hunc ergo cum vidisset Petrus,
Ιησού : Κύριε , ούτος δέ τι ; Λέγει αυτώ ο Ιησούς : dicit Jesu : 438 Domine, liic autem quid ? Dicit
Εάν αυτόν θέλω μένειν έως έρχομαι, τι προς σέ ; Σύ ei Jesus : Si eum velim manere , donec veniam , quid
μου ακολούθει. Εξήλθεν ούν ο λόγος εις τους αδελφούς , ad le ? Tu me sequere. Exiit ergo sermo ille inter
ότι ο μαθητής εκείνος ουκ αποθνήσκει · ουκ είπε δε fratres, quod discipulus ille non moreretur , et non
αυτώ ο Ιησούς , ότι Ουκ αποθνήσκει, αλλ' : Εάν αυτόν dixeral ei Jesus : Non moritur , sed si velim eum
Θέλω μένειν έως έρχομαι, τι προς σέ ; " Οτι δε ο μα maniere, donec veniam , quid ad le ? , Quod autem
θητής ούτος ο γράψας το Ευαγγέλιον Ιωάννης εστίν , discipulus iste qui scripsit Evangelium , sit Joannes ,
δηλον εκ των επιφερομένων , ούτως εχόντων · ότι « Ού liquet ex his quæ subjunguntur 8 : « Hic est disci
ιός έστιν ο μαθητής και μαρτυρών περί τούτων , και pulus ille qui lestimonium perhibet de his et scripsit
γράψας ταύτα , ο Παρατήρει δε εν αμφοτέροις τοις hæc . ) Observa autem in utrisque Evangelii locis ,
τόπους του Ευαγγελίου τίνα τρόπον ο Πέτρος ως επί p quonam pacto Petrusvelut quamplurimumiilli idens ,,
πλείον αυτώ θαρρών , και ανακεκλιμένος (84 ) όπου el accumbens, aliquando quidem innual Joanni di
μέν νεύει αυτό , και λέγει · « Τις έστι (85) περί ου cens : « Quis est , de quo prodituro Jesus loquilur ! ?,
ο Ιησούς προδώσοντός φησιν ; όπου δε ιδών αυτόν aliquando vero eum intuitus sequentem , veluti il
ακολουθούντα , ώς φροντίζων αυτού μάλλον παρά τους Jius plusquam cæterorum curam babens, dicai Jesu
λοιπους, λέγει τώ Ιησού περί αυτού · Κύριε , ούτος de eo : « Domine, hic autem quid ' ' ? , finem Jo
δε τι ; » βουλόμενος μαθείν και το κατά τον Ιωάν annis discere volens, perinde alque suum agnove .
νην τέλος , ομοίως τω έγνωκέναι τα περί αυτού, ότι , ral , nempe quod cum senuisset , fuiurum erat ut
όταν γηράση , εκτενεί (86) τας χείρας αυτού , και άλ manus suas extenderet , et alius eum cingerel , et
λος αυτόν ζώσει , και οίσει όπου ου θέλει . Είπερ δε και duceret quo non vellet ' 1. Quod si vero verba quæ
ελάλει δήματα ο Ιησούς , πνεύμα εστι , και ου γράμ locutus est Jesus , spiritus sunl " , el non lillera , in
μα , δι' όλων ζωή έστι , και ουδαμώς θάνατος , και μι quibus omnibus vita est , el nusquam mors , et di

6 Joan . XIII , 23 seq . 1 Joan . XXI , 20, seq. 8 ibid . 24. * Joan. ΧΙ : Ι , 24 . 10 Joan . ΧΧΙ,21 . 11 ibid. 18 ,
21 Joan. VI , 64 .

(83 ) Codex Regius , Σίμωνος Ισκαριώτου . (85) Ιdem codex Regius , είπε τις έστι .
(84 ) Codex Regius, προσκεκλιμένος. (86) Ιdem codex Regius, εκτείνει .
7:09 ORIGENIS 80

scipulus quem diligellat Jesus , ipsum imitans , spiri- A μούμενος αυτόν ο μαθητής ον ηγάπα , πνεύμα και
lum el vilam scripsit , intelligendum est iHud : « Erat ζωήν αναγράφει : ακουστέον του : " Ην ανακείμενος
recumbens unus ex discipulis ejus in sinu Jesu ,) pro είς εκ των μαθητών αυτού εν τω κόλπο του Ιησού,
lignilale honoris, quem conveniens est Filio Dei αξίως της τιμής ήν πρέπει ( 87 ) διδόναι τον Υιόν του
dare, et ei quem ipse dilexerit , accipere, et existimo Θεού , και λαμβάνειν τον αγαπώμενον υπ' αυτού · κα :
quod quamvis symbolice recumberei tum temporis νομίζω , ότι, ει και συμβολικώς τότε ανακείμενος
Joannes in sinu Jesu , hoc munere dignalus ceul Ιωάννης ήν εν τω κόλπο του Ιησού , του γέρως
præcipuo amore Magistri habitus dignus, hoc sym τούτου αξιωθείς ώς εξαιρέτου αγάπης κριθείς άξιος
holicum denotare Joannem , addiclum in Sermonem της από του Διδασκάλου , το συμβολικόν τούτο παρ
Filium Dei , propensum , et illi mullum faventem , in ιστησιν, ότι Ιωάννης ανακείμενος τώ Λόγω, και τοις
rebusque secretioribus acquiescentein, recubuisse μυστικωτέρους εναπαυόμενος , ανέκειτο εν τοις κόλ
in sinibus Sermonis ( Filii Dei ] , perinde atque ipse πους του Λόγου , ανάλογον τω και αυτόν είναι εν τοις
Dei Sermo est in sinibus Patris , juxta illud : « Uni κόλπους του Πατρός , κατά το • Ο μονογενής Θεός,
genitus Deus, qui est in sinu Patris , ipse enarra ο ών εις τον κόλπον του Πατρός , εκείνος εξηγήσατο. »
vit ' . , Quin nisi abjectius intelligamus hoc dictum : Eί μή ταπεινότερον δε ακούομεν και του : « Εγένετο
« Evenit autem ut moreretur mendicus , et deduce . Β δε αποθανείν τον πτωχών, και απενεχθήναι αυτόν από
relur ab angelis in sinum Abrahæ " , »lale quiddam των αγγέλων εις τον κόλπον 'Αβραάμ , και τοιούτον τι
de sinu Abrahæ etiam considerabimus, quod hunc και περί του κόλπου Αβραάμ νοήσομεν (88) : όπερ ,
in modum enarrabimus , nos defendentes contra εάν ούτως διηγησώμεθα , απολογησάμενοι προς την
dubitationem ex ignorantia Scripluræ ductam ab eo κατ' άγνοιαν περί της Γραφής επαπόρησιν , λεχθείη
quispernere voluit enarrationem de divite et paupere . αν υπό του βουληθέντος αθετήσαι την περί τον πλού
Nam si recumbebal, inquit, Lazarusin sinu Abralie , σιον και τον πένητα διήγησιν · « Ει γάρ ανέκειτο,
439 alter antequam hic ex hac vila excederel, φησίν , εις τον κόλπον του Αβραάμ ο Λάζαρος ,
eral in Abrahæ sinu, et ante illum alius : quin etiam έτερος προ του τούτον εξελθείν του βίου , ήν εν τω
alio , inquit , justo ex vita decedente , mendicus κόλπο του Αβραάμ , και προ εκείνου άλλος αλλά
assurgel . Sed qui de hisce dubitat, non vidit si - και άλλου , φησί , δικαίου εξελθόντος , ο πτωχός υπανα
rum Abrahæ ; nec facile factu esse vidit , ut innu στήσεται " ου γάρ εώρα τον κόλπον του Αβραάμ
meri in sinu Abrahie una conquiescant, participes και περί τούτων επαπoρών , και ότι δυνατόν έστι μυ
rerum illi relectarum . Sin vero locum alium pro ρίoυς εν τω κόλπο του Αβραάμ άμα αναπαύσεσθαι
sinus nomenclatura in medium proferre opus fuerit c κοινωνούντας των αποκαλυφθέντων αυτώ . Ει δε και
ex Scriptura , age examinemus quonain pacio dise άλλον τόπον περί της του κόλπου ονομασίας δεήσει
rit Dominus Moysi : « Rursus inſer manum luam παραθέσθαι από της Γραφής , φέρε εξετάσωμεν
in sinum tuum ; et intulit manum suam in sinum τίνα τρόπον είπε Κύριος τω Μωϋσή : Πάλιν εισ
suum ; cumque exeruisset eam e sinu suo , eral ένεγκον την χείρά σου εις τον κόλπον σου · και εισ
manus ejus leprosa , velut nix . El dixit : Iusere ma ήνεγκε την χείρα αυτού εις τον κόλπον αυτού · και
num luam in sinum tuum , et inseruil manum suam εξήνεγκεν αυτήν εκ του κόλπου αυτού και εγένετο ή
in sinum suum , et cum exeruisset eam e sinu suo , χείρ αυτου λεπρώσα (89 ) ώσει χιών . Και είπεν :
rursum restituta est in colorem carnis suae 15. Εισένεγκε την χείρα σου εις τον κόλπον σου και εισ .
Αtque difficile quidem est , ac supra capίum nostrum ήνεγκε την χείρα αυτού εις τον κόλπον αυτού και
videre, cujus rei nota possit esse hoc signum. Quo- εξήνεγκεν αυτήν εκ του κόλπου αυτού , και πάλιν
niam vero non oporlel el nos a quærendo dolere απεκατεστάθη εις την χρόαν της σαρκός αι .
quod nobis succurrit iradentes al judicandum le του . » Χαλεπόν μεν ούν ιδείν και υπέρ ημάς τίνος
cluro, dicemus manum plerumque operationum no σύμβολον είναι δύναται το σημείον τούτο. Επειδή
tam esse ; sinum vero Moysis duas potentias habe χρή και ημάς μη αλγείν από του ζητείν το υπο
re : priorem quidem facientem juxta littera sensa D πίπτον εις κρίσιν παραδούναι το εντευξομένω , φή
operantis actionem , liprosam veluti pix , quantum σομεν (90 ) , ότι η χείρ πράξεων πολλαχού συμβολών
ad Hebræorum vocem ; posteriorem vero ostenden έστιν· ο δε κόλπος Μωϋσέως δύο δυνάμεις έχει , την
tem institutum vilæ sincerum , juxta spirilualem le μεν προτέραν και κατά τα του γράμματος κή
gem , restitulum ad volunlalem naturæ et rationis. ματα ποιούσαν την πράξιν του πράττοντος ώσει
El observa quod his subjungatur : « Si non credi χιών , όσον επί τη Εβραίων φωνή , ή και λεπρώ
derint tibi , neque exaudierint vocem primi signi, σαν την δευτέραν και κατά τον πνευματικών νόμον
credent tamen voci posterioris signi 16 ; nam quί καθαράν , αποδεικνύσαν την πολιτείαν , και αποκαθ
non crediderit interpretationi litteræ , is ob animi ιστανομένην εις το βούλημα της φύσεως του λό

13 Jean .1, 18. 16 Luc. XV1 , 22. 15 Εxod . IV, 6, 7. 16 ibid . 8.

(87) Ιdem coder Regius, αξίως τιμής ής πρέ
ε..
( 88) Codex Regius , νοήσωμεν · όπερ εάν ούτως
εσόμεθα , απολογησάμενοι .
(89) Codes Regius , λεπρωσία .
(90 ) και υπέρ ημάς τίνος εις κρίσιν παραδοί -
ναι το εντευξομένω φήσομεν . Sic lunc locus,
qui in codice Regio oninino mancus est, sanilaui
restituil codex Bodleianus .
801 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 800
γου . Και τηρει γε , ότι επιφέρεται τούτοις τό : « Εάν A priestantiam credet spirituali legis enarrationi.
μή πιστεύσωσι σοι , μηδέ εισακούσωσι της φωνής του Quod si quis vero bis duobus signis non credideril,
σημείου του πρώτου, πιστεύσουσι σοι της φωνής του priori quidem , quia leprosam facit actionem ; se
σημείου του δευτέρου και ο γάρ μή πιστεύσας τη εκ cindo autem , quia eam restituit in naturam suam ,
δοχή του γράμματος , διά μεγαλώνοιαν πιστεύσει τη aqua huic efficitur sanguis ; scriptum est enim 17 :
πνευματική του νόμου διηγήσει . Εάν δέ τις μη « Et eril , si non duobus his signis crediderint, ne
πιστεύση τοϊς δυσί σημείοις τούτοις , το μεν προ que audierint rocem luam ; accipies de aquis An
τέρω , ότι λεπράν ποιεί την πράξιν , το δε δευτέρω , minis , el efundes in siccam huium ; eritque aqua
ότι αποκαθίστησιν αυτήν εις το κατά φύσιν , το ύδωρ illa , quam de lumine acceperis , 440 sanguis in
τούτο αίμα γίνεται και γέγραπται γάρ: « Και έσται siccam hunium . » Et mentem adhibe, quod in hoc
εάν μή πιστεύσωσί σοι τοίς δυσί σημείοις τούτοις , signo non amplius dicatur : Credent, vel , Non cre
μηδέ εισακούσωσι της φωνής σου , λήψει από του dent tibi . Innuitur enim , quod non credenti duo
ύδατος του ποταμού , και εκχείς επί το ξηρόν και bus signis , aqua de flumine sumpla fiat sanguis,
έσται το ύδωρ και εάν λάβης από του ποταμού αίμα nequeunti propter infidelitatem frui ratione pola -
επί του ξηρού . 5 Και πρόσχες δε , ότι επί τούτου του bili . Sed redeamus unde aberrarat oratio , cum plura
B
σημείου ουκ έτι λέγεται το , ή), Πιστεύσωσι σοι , ή, quam præsens locus poslulet, de sinu Jesu assumpse
Ου πιστεύσωσι • δηλούται γάρ, ότι το μή πιστεύ rimus; cumque didicerimus eum quem amal Jesus
σαντι τοίς δυσί σημείοις το λαμβανόμενον από του recumbere in sinu Jesu , nihil non agamus, quo præci
ποταμού ύδωρ αίμα γίνεται , δι' απιστίαν ποτίμου puo ipsius amore digni judicemur : hunc enim in mo
απολαύειν ου δυναμένω λόγου . Αλλά γαρ επανέλθω dum recumbemus etiam ipsi in sinu Jesu . At annuit
μεν, πλείονα του δέοντος διά τον κόλπον του Ιησού dilecto discipulo Sinon Petrus, nec annuisse con :
παραλαβόντες εις τον τόπον επί το προκείμενον , και lentus inquit illi : « Sciscitare, quisnam sit ille de
μαθόντες , ότι όν ηγάπα ο Ιησούς , ήν ανακείμενος quo loquitur 18. » Quamobrem quoniam annuere in
εν τω κόλπο του Ιησού , πάντα πράττωμεν προς Proverbiis assumilur in calumniam , nam malus a an
το έγκριθήναι το εξαιρέτω αυτού αγάπη : ούτω γαρ nuit oculo, annuit el pede, docetque nulibus digi
και αυτοί ανακεισόμεθα εν τω κόλπο του Ιησού . lorum , corde perverso mala machinans 19 ; et :
Νεύει δε το αγαπημένο μαθητή Σίμων Πέτρος , και « Qui annuit oculis cum dolo, aggregat viris me
μη αρκούμενος το νεύματι φησι αυτό : « Είπε τις rores ? o , » dicendum est malum non esse annuere,
εστι περί ου λέγει . ) Επεί ούν το νεύειν εν ταις sed oculo annuere,hoc est , oculo transversa lueri , el
Παροιμίαις εις διαβολήν λαμβάνεται ο γάρ φαύλος o non recte videre , et annuere cum lelo , vituperabile
• εννεύει μεν οφθαλμώ , σημαίνει δε ποδή , διδάσκει esse ; at amanter annuere, Peiri officiuin esse, et huic
δε νεύμασι δακτύλων , και διεστραμμένη καρδία consequenter nului dicere condiscipulo , tanquam
τεκταίνεται (91 ) κακάο και: • Ο εννεύων οφθαλ majorem erga Magistrum libertatem babenti : « Sci
μούς μετά δόλου συνάγει ανδράσι λύπας : λεκτέον , scilare, quisnam sit ille, de quo loquitur. » Volebat
ότι φαύλον ού το νεύειν εστίν , αλλά το νεύειν οφθαλ enim fortassis mysterium , quod erat in proditione
μό , τουτέστι , πλαγιάζειν τον οφθαλμών , και μη qua Jesum Judas prodit, nosse ; quod ut discat Pe
ορθά βλέπειν , και το νεύειν μετά δόλου εστί το trus , Joannes qui prius recubueral in sinu Jesu ,
ψεκτόν · νεύειν δε φιλομαθώς Πέτρου έργον ήν , και superascendit et recubuit super pectus. Ει fortas
ακολούθως το τοιούτω νεύματι λέγειν τω συμφοι sis non recumbenti super peclus, sed perseveranti
τητή , ως παρρησίαν πλείονα έχονται προς τον Δι in sinu recumbere haudquaquam reddidisset Jesus ,
δάσκαλον : « Είπε τις έστι περί ου λέγει. » Έβού quem Petrus el Joannes desiderabant, sermonem .
λετο γάρ ίσως το κατά την προδοσίαν ήν προδίδω Quamvis igitur antea recuinberel in sinu Jesu ,
σιν Ιούδας τον Ιησούν μυστήριονιδείν» όπερ ένα μάθη deinde vero recubuerit supra peclus Jesu , lanien
ο Πέτρος , Ιωάννης πρότερον ανακείμενος εν τω per secundum illud , utpote majus et excellentius,
κόλπο του Ιησού επαναβέβηκε , και ανέπεσεν επί D germanus Jesu discipulus in postremis Evangelis
το στήθος . Και τάχα μή αναπεσόντι επί το στήθος , designatur ; scriptum est enim : « Conversus Petrus ,
αλλά μείναντι επί του ανακείσθαι εν τω κόλπω , videt discipulum , quem diligelsat Jesus, Sequentem ,
ουκ αν παρέδωκεν ον επόθει μανθάνειν Ιωάννης ή qui et recubailin cena super pectus ejus, el dixit :
Πέτρος λόγον. Εί και ανακείμενος ούν πρότερον μεν ήν Domine , quis est qui tradet le 11 ? , non enim scri
εν τω κόλπο του Ιησού , ύστερον δε ανέπεσεν επί το plum est, « Qui recubuit in sinu Jesu . )
στήθος του Ιησού , διά του δευτέρου εν τοις τελευταίους Ευαγγελίου χαρακτηρίζεται , ώς μείζονος και
διαφέροντος , και του Ιησού γνήσιος μαθητής · γέγραπται γάρ , ότι « Επιστραφείς ο Πέτρος βλέπει
τον μαθητήν δν ηγάπα ο Ιησούς ακολουθούντα , ός και ανέπεσεν εν τω δείπνο επί το στήθος αυ
του , και είπε · Κύριε , τις έστιν ο παραδιδούς σε ; ου γαρ γέγραπται · « " Ος ήν ανακείμενος εν τω κόλ
πω αυτού (92). »
ibid . 9. 18 Joan . ΧΙΙΙ , 24. 19 Proν. VI , 13, 14 . 20 Proν . Χ , 10 . 21 Joan . XXI , 20 .
(91) Codex Regius , male , τεκτενεύεται.
(921 Pro autor, codex Regius tantum babel coû,Ferrarius legebal 'Ingoū .
305 ORIGENIS 804

441 14. Quid vero etiain respondens Dominus A 14. Τί δε και αποκρινόμενος είπεν ο Κύριος, θεω
dixerit, viileamus. « Ille, inquil, esi , cui ego offu ρήσωμεν. Εκείνος , φησίν , έστιν ώ εγώ βάζω
lam inlingam , et porrexero ?? . , Dixit igitur hoc το ψωμίον , και δώσω αυτώ . » Είπεν ούν τούτο και
Jesus ; ( cumque intinxisset oflulam , , eam sumit, Ιησούς: « και βάψας το ψωμίον , και λαμβάνει , και
et « porrigit Judæ Simoni Iscariolæ , el slalim post « δίδωσιν Ιούδα Σίμωνι Ισκαριώτη (95 ) , και μετά το
offulam intravil in illum Salanas 23 , » qui neque ψωμίον τότε εισήλθεν εις εκείνον ο Σατανάς , και ου δυ
antea valueral intrare, neque etiam mox cum mi νηθείς πρότερον εισελθείν, ουδ' ευθέως άμα τη βε
sisset in illius cor ut eum proderel ? ". Necesse enim βληκέναι εις την καρδίαν , ένα παραδυ αυτόν . Χρήν
erat , opinor , ob dationem offalse , ut Jesus reacci γάρ, oίμαι , διά της δόσεως (94) του ψωμιου αντιλα
peret ab indigno illud præstantius quod habere vi 6είν αυτό από του αναξίου έχειν το κρείττον δ έδόκει
debatur, quandoquidem « ab eo qui non habel, et έχειν: « από γάρ του μη έχοντος , και ο δοκεί έχειν
id quod videtur habere, auferetur ab eo 28. , Priva αρθήσεται απ' αυτού και αφαιρεθείς ούν ο Ιούδας, ως
tus ergo Judas, veluti indignus, ab excellentiori ανάξιος του κρείττονος του ειπόντος (94 ) κεχώρηκε
qui precatus fueral pacem, recepit ingressum S2 - την εις αυτόν του Σατανά είσοδον . Παραδείγματος δε
tanæ iu se. Exempli autem gratia , ut intelligatur ένεκεν , ένα νοηθή πώς ψωμίον μεν έδωκεν ο Κύριος
B
quomodo Judæ quillem dederit Dominus offulam , τω Ιούδα , εκείνος δε τότε απέθετο κρείττον τι ενυπ
ille aulem lunc illud a se repulerit quod in se exi άρχον εν αυτώ, και τάχα την ειρήνην, υποστρέ
miuin habebal, el fortasse pacem revertentem ab eo φουσαν από του ακούσαντος, και μη παραδεξαμέ
qui audivil , el non admisit, ad dicentem : « Si νου επί τον ειπόντα , κατά το λεγόμενον (95) , ότι,
manserit illic filius pacis, pax vestra super illum Εάν μέν ή εκεί υιός ειρήνης και η ειρήνη υμών επ '
requiescel; sin minus, pax vestra ad vos reverle αυτόν αναπαύσεται · εάν δε μή ή εκεί υίος ειρήνης ,
sur 26 , » in medium adducemus quæ in secunda ad η ειρήνη υμών εφ' υμάς ανακάμψει» και παραθησόμεθα
Corinthios Epistola hunc in modum sunt scripla : και από της προς Κορινθίους δευτέρας Επιστολής ταυ
Vestra copia illorum inopiæ succurrat, ut et illo τα ούτως γεγραμμένα: « Το υμών περίσσευμα εις το
rum copia vestræ inopiæ *7 . , Si enim considera εκείνων υστέρημα , ίνα και το εκείνου περίσσευμα
veris retributionem in hisce rebus rerum terrena γένηται εις το υμών υστέρημα και κατανοήσας γάρ την
rum al spiritualia , scire poleris quomodo ei qui εν τούτοις αντίδoσιν χοϊκών προς πνευματικά , δυνήση
indignus erat pane , distribueril offulam , ut per ιδείν πως το μή αξία άρτου ψωμιον επιδέδωκεν ,
eam a Juda auferret pacem , tanquam indigno qui ένα διά του ψωμιου αφέλη αυτού, - ώς αναξίου έτι
amplius audiret : « Elenim homo pacis mese 28 ; » ακούειν : «Και γάρ ο άνθρωπος της ειρήνης μου ,) --
nam « Sordidus sordescat adhuc as ; , qua ablata , την ειρήνην · « "Ο ρυπαρός γάρ ρυπανθήτω έτι ,
ille qui observabal occasionem ingrediendi in ani ής αφαιρεθείσης , ο επιτηρών καιρόν της εις την ( 96)
mam illius , et in dantern sibi ingrediendi Iocum, ψυχήν εισόδου αυτού , και τον διδόντα αυτό τόπον
in Judam ingressus est. Pariter observa Salanam εισελθείν , εις τον Ιούδαν εισήλθεν (97 ) . "Αμα δε
antea non ingressum fuisse in Judam , sed lantuin παρατήρει , ότι πρότερον μεν ουκ εισήλθεν ο Σατα
misisse in cor ejus ut Magistrum proderel 30 ; juxta νάς εις τον Ιούδαν , αλλά έβεβλήκει μόνον εις την καρ
ea vero quæ nunc accurale exquisivimus, post of δίαν αυτού (98 ) ένα παραδώ τον Διδάσκαλον , κατά
fulam introiisse in eum . Quamobrem caveamus et δε τα νύν εξεταζόμενα μετά το ψωμίον εισελθείν εις
nos ne quando diabolus in cor nostrum jaciat qua εκείνον . Διόπερ και ημείς φυλαττώμεθα μη ποτε και
lencunque sagittam sui ipsius ignitam ; nam si je- διάβολος βάλη εις την καρδίαν ημών ότιποτούν τών
cerit, πιox etiam observattempus ingrediendi . Sed πεπυρωμένων αυτού βελών· εάν γάρ βάλη , επιτη
quæral aliquis quare scriptum non fuerit, « Ille est ,
ρεί μετά τούτο και αυτός εισελθείν. Ζητήσαι δ' αν
cui ego offulam dedero ø , , sed cum ailjectione τις διά τι ου γέγραπται · ι Εκείνος έστιν ώ εγώ
hac, intingam : « Cui ego » enim , inquit, i jutin δώσω το ψωμίον , ) αλλά μετά προσθήκης της,
gam offulam et porrexero ; et cum inlinxisset buc- D βάψω" « Βάψω και γάρ , φησί , « το ψωμίον, και δώσω
cellam , » sumil eam , et « porrigit Judæ Simoni και βάψας το ψωμίον, λαμβάνει , και « δίδωσιν
Iscariolæ . , In similibus aulem 442 locis mentem Ιούδα Σίμωνι Ισκαριώτη . » Ως εν τοιούτοις δή
adhibe, an possis dicere sincerum panem non esse τόποις πρόσχες ει δύνασαι τον ειλικρινή άρτον αβα
linctum , sed ex se esse tpooluov , (hoc est nu φή φάσκειν είναι , και καθ' αυτόν τρόφιμον · το δε
triens ] ; illud vero quod Juda dabatur, non fuisse το Ιούδα επιδιδόμενος και ουκ άρτος ήν το ψωμίον,
panem , sed offulam ; et non offulam absque im και ου ψωμίον άβαφές, αλλά βεβαμμένον το δυνα

21 Joan . ΧΙΙ , 26. 23 ibid . 27. 24 ibid . 2. 25 Matth . xxv , 20 ; Marc . iv, 23. 26 Luc. 3 , 6. 27 II Cor.
29 30 Joan . ΧΙΙ , 2. 31 ibid . 26.
VII , 14. 28 Psal . XL, 10. Αpoc . XXI , 11 .

( 95) Codex Regius , Σίμωνος Ισκαριώτου .
194 ) Ideni codex Regius, obons, male.
(94 " ) Lacunam , quam asterisco notavit Rua:us,
obvium est , sequentium ratione habila , sarcire
supplendo elphenv . Epit . PATROL.
( 95 ) Κατά το λεγ. Deest in cod . Bodleiano .
(96) Cod. Reg .,/corruple , και ρευστής εις την, etc.
(97) Εισήλθεν . Deestin codice Regio, sed legitur
in Bodleiano .
(98) Autoū. Deest in codice Regio, in quo mox
legitur : "Ίνα παραδο Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης
τον Διδάσκαλος .
803 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXXII . 806
μένω αποσπάσαι της ψυχής αυτου την από του λό- Amersione , sed tinclaim , et immersam ab eo qui po
γου επί ποσόν εγγενομένην βαφήν , ένα μετά το ψω lerat ab anima ipsius avellere omniem lincluram a
μίου εισέλθη εκείνον ο Σατανάς . Εγώ δε ζητήσαιμ' ratione aliquantulum inſusam , ut post offulam in
αν ως τούτω (99) συγγενές το από του κατά Ματ grederetur in illum Satanas . Al ego adhuc quære
θαίον : Ο εμβάψας την χείρα μετ' εμού εν τω rem quod in Matthæo scribitur huic loco aſline, sic
τρυβλίω , ούτός με παραδώσει και το από του κατά habens : « Qui intinxit mecum manum in calino ,
Μάρκον : Ο εμβαπτόμενος μετ' εμού εις το τρυ liic me proditurus est 3? ; » item illud quod scribit
βλίον " και το από του κατά Λουκάν δε , ει και μη Marcus 33 : « Intingens mecum in calino ; » rursus
ονομάζει το εμβάψας , και άλλ' ή φησί γε : Πλήν etiam quod Lucas 34 , eliamsi non dical , ( intin
ιδού η χείρ του παραδιδόντος με μετ' εμού επί της xit, , sed tantum : « Verumtamen en manus me
τραπέζης . “ Ο μεν ούν περί τούτου αληθής λόγος prodentis est mecum in mensa . , Atque verus qui
παρά τοις εμού ευρεθείη αν πολλώ σοφωτέροις : dem hisce de rebus sermo inveniatur apud eos qui
εγώ δε στοχάζομαι μήποτε και το αναιδές του Ιούδα me longe sapientia præstant, ego autem conjector
και εν τούτω εμφαίνεται μή τιμώντας τον Διδάσκα ne forte impudentia Judæ appareal hac quoque in
λον , εν τω συνεσθίειν , μηδε παραχωρούντος αυτώ re , non honorantis Magistrum in convivio , dum una
της εις το τρυβλίον εμβάψεως , ώς παρεχώρoυν οι B comederel ; neque deferentis illi , dum in casino
λοιποί . Διόπερ εκείνων μεν ουδείς ενέβαπτε την immergerel, ut cæleri deferebant. Hanc ob causam
χείρα εις το τρυβλίον μετ' αυτού ούτος δε , ουκ cum nemo illorum immergeret cum Jesu , ipse qui
αξιών μετ' αυτών εμβάπτειν, μετ' αυτού ενέβαπτε , non dignabalur cum illis immergere, æqualitatem
την ισότητα θέλων έχειν προς αυτόν , δέον αυτώ πα volens cum illo habere, cum ipso immergebat, cum
ραχωρείν της υπεροχής . Τάχα ούν του αυτού έχε cedere debuisset excellentiæ ipsius. Quamobrem
buic fortasse proximum est illud : « Verumtamen
ται και το « Πλήν ιδού η χείρ του παραδιδόντος με
μετ' εμού επί της τραπέζης. » Και χαριεντιζόμενος en manus me prodentis, mecum est in mensa . , Ac
δέ ποτε εις προτροπήν νέους περί της εν εστιάσει profecto quisquis urbane aliquando juvenes admo
τιμής των πρεσβυτέρων , συγχρήση ( 1 ) το ρητώ , nueril, ul senioribus in conviviis deferant, hoc di
ένα μή συνθλίβωσι την χείρα των πρεσβυτέρων . Γέ clo uletur , ne manum comprimant suorum senio
γραπται γάρ και τούτο: « Μή συνθλίβου μετ ' αυτού rum . Scriptum est enim et hoc quoque : « Ne cok
εν τω τρυβλίω . » Ουκ αγνοούντες δε δόξαν περιέργου primaris cuin eo in catiuo 38. » Ceterum non igno
ζητήσεως , και πείθειν μή δυναμένης τον ακροατήν rantes de curiosa quæstione, el de defensione per
απολογίας αποφέρεσθαι (ε ) παρά τοις τούτων ακού suadere audiwri non valenti, gloriam non reportari
C
ουσι , ταύτα ετολμήσαμεν , κρείττον είναι νομίζοντες apud eos qui hæc audiunt, hæc ausi sumus, melius
το πάντα βασανίζειν του παρελθείν τι αβασάνιστον esse rali omnia esplorare quam aliquid quod scri
των γεγραμμένων . plum sil præterire intactum .
15. Εισελθόντος μέντοι του Σατανά εις τον Ιούδαν , 15. Cum vero ingressus fuisset Satanas in Judam ,
« φησίν αυτώ (5) ο Ιησούς : "Ο ποιείς , ποίει τά « dicit illi Jesus : Quod facis, fac ocius 36 i , sed
χιον· και τίνι δε , αυτω, αμφίβολον · έπει δύναται αυτό cui dicat dubium est ; nam vel Judæ vel Salanæ
το Ιούδα ( 4), ή τώ Σατανά ειρηκέναι ο Κύριος : polesl dixisse Doninus : Quod facis, fac ocjus, ,
« “Ο ποιείς , ποίησον τάχιον , και προκαλούμενος τον invilans vel antagonistam ad pugnam ; vel prodilo
ανταγωνιστήν επί την πάλην (3) , ή τον προδότης rem ad subministrandum dispensationi, quæ lo
επί το διακονήσαι τη σωτηρίω κόσμω εσομένη 10 orbi salutifera ſulura erat ; quam non ama
οικονομία: ήν ουκ έτι μέλλειν , ουδέ βραδύνειν , plius relardare , sed pro viribus accelerare
volebal ; non meluens , ut quidam existi -
αλλ' όση δύναμις ταχύνειν ήθελεν (6 ) : ου δειλιών ,
ως οίονται τινες των μη νοησάντων τίνα τρόπον mant , non intelligentes quomodo 443 dixe
είπε : « Πάτερ , ει δυνατόν , παρελθέτω το ποτήριον rit : Pater , si fieri potest , transeal a me
τούτο , » αλλά θαρραλεώτατα επί τον αγώνα , ίν ' ού calix isle 37, , sed confidentissime ad certamen ,
D
τως είπω (7) , αποδυόμενος . Νομίζω δε και τον κς' ut ita loquar, exutus . Proinde arbitror vicesimuin
ψαλμόν εκ προσώπου του Σωτήρος προφητεύεσθαι sextum etiam psalmum ex persona Servaloris pro
παρά τον καιρόν του πάθους , και του πονηρού παν phetalum ſuisse propter leinpus passionis, diabolo
στρατεί αγωνιζομένου κατ ' αυτού ούστιναςιδών οπλι lotis viribus adversus eum contendente ; quos inlui
ζομένους καθ ' αυτού , και κινουμένους , ηνίκας παρέ lus adversum se armatos, alque ad pugnam paralos,
στησαν οι βασιλείς της γης, και οι άρχοντες συνήχθη quando e astilerunt reges terræ , el principes una

31 Malib . XXVI , 23 . 38 Marc. ΧΙV, 20 . 3* Luc . XXI , 21 . 35 Ecali . XXXι , 17, alias XXXIV, 14 , 17. 36 Joan .
XIII , 27. 37 Μatth. XXVI , 19.
(99) Codex Regius, male, την τω pro τούτω . ( 4) Ιdem codex Regius, δύναται τω Ιούδα .
(1 ) Συγχρήση . Deest in codice Regio . 1 ) Codex Bodleianus , optime, táhnu. Regius,
(2) 'Αποφέρεσθαι. Legendum videtur ουκ αποφέ Imale , πόλιν .
ρεσθαι . ( 6 ) Sic optime habet codex Bodleianus ; Regius
( 5 ) Φησιν αυτώ . Codex Regius , λέγει , φησιν autem,pessime, αλλ' ής η δύναμις ισχύνειν ήθελεν.
αυτώ . (7 ) Einw . Deest in codice Regio.
 807 ORIGENS 808

convenerunt adversus Dominum , et adversus Chri- A σαν επί το αυτό κατά του Κυρίου , και κατά του Χρι
stum ejus 38, , inquit 39 : « Dominus lux mca , et sa στου αυτού , και φησί (8 ) : « Κύριος φωτισμός μου , και
lus mea , a quonam meluam ? Dominus protector σωτήρ μου Κύριος , τίνα φοβηθήσομαι ; Κύριος υπερ
vilæ meæ, a.quo expavescam ? Dum appropinquant ασπιστής της ζωής μου , από τίνος δειλιάσω : Έν
super me nocentes, ut devorent carnes meas, tribu τα εγγίζειν επ' εμέ κακούντας , του φαγείν τας σάρ
lanles me, et inimici mei , ipsi infirmati sunt, et ce κας μου , οι θλίβοντές με και οι εχθροί μου , αυτοί
ciderunt . Si aciem struant adversum me castra , non ήσθένησαν και έπεσαν . Εάν παρατάξηται επ' εμε
limebit cor meum ; si insurgat adversum me præ παρεμβολή , ου φοβηθήσεται η καρδία μου : εάν επ
lium , in hoc ego sperabo. , Verumtamen quod di αναστη επ' εμέ πόλεμος, εν ταύτη εγώ ελπίζω . • Πλήν
xit Jesus, sive Judæ , sive Salanæ : « Quod facis , το λεγόμενον είτε τω Σατανά είτε τω Ιούδα υπό του
fac ocius,» nemo agnovit discumbentium ad quid di Ιησού , το · « "Ο ποιείς , ποίησον τάχιον , και ουδείς
xerit ; quidam enim putabant, quod instaret Pascha έγνω των ανακειμένων προς τι είρηται οι μεν γάρ ,
lis dies feslus , Jesum dixisse habenti marsupium διά το επικείσθαι την του Πάσχα εορτήν , ώοντο λέ
expensarum , el eorum quæ dabanlur in usum pall γειν αυτόν τω έχοντι το γλωσσόκομον των αναλωμά
perum , ut emeret ea quibus opus haberent ad diem των , και των εις τήν χρείαν των πτωχών διδομένων ,
festum ; vel ut ex his que collecta fuerant , darel B ότι: "Ωνήσει (9) ούτος ών χρήζομεν εις την εορτής :
pauperibus. At Jesus non hoc dixerat ; sed videns et ή , Εκ των συναχθέντων δός τοϊς πτωχοίς . Ο γάρ
Salanam ingressum , et Judam admillentem eum , Ιησούς ου τούτο έλεγεν · αλλά βλέπων και τον εισελ
omnesque adversus se insidias, ad certamen veluti θόντα , και τον παραδεξάμενον αυτόν , και πάσαν την
exulus , et ad strenue se gerendum pro salute houni καθ' αυτού επιβουλήν, επί τον αγώνα αποδυόμε
num adversum malum , id est diabolum , hoc dixit : νος , και επί το αριστεύσαι υπέρ σωτηρίας ανθρώ
« Quod facis, fac ocius , , των κατά του πονηρού , είπε το « " Ο ποιείς , ποίησον
τάχιον. )
16. « Cum accepisset ergo ille offulam , exivil con 16. « Λαβών ούν το ψωμίον εκείνος , εξήλθεν ευ
tinuo : erat autem nox 40. , Dixerat quidem Serva θύς: ήν δε νύξ . » Ο μεν Σωτήρ έλεγεν · “Ο ποιείς ,
lor Juriæ : « Quod facis, fac ocius ; , at proditor ποίησον τάχιον , και το Ιούδα · ο δε προδότης εν τούτω
hac una in re Magistro nunc paret ; sumpta nam μόνο επί τω Διδασκάλο πείθεται: λαβών γάρ το ψω
que offula non moralur, sed, ul scriptum est, « exi μίον ουκ έμέλλησεν , ουδ' έβράδυνεν, αλλ ' ώς γέγρα
vit continuo , ) ut faceret ocius proditionis opus juxta πται , εξήλθεν ευθύς ποιήσαι τάχιον κατά την πρόστα
jussionem Jesu ; el vere exivit ; nec enim tantum ξιν του Ιησού το της προδοσίας έργον · και αληθώς
C
juxta simpliciorem sensum exivit ex domo in qua εξήλθεν ου γάρ μόνον κατά το απλούστερον εξήλθε
cæna fiebat, sed etiam omnino exivit a Jesu ; non του οίκου , εν ώ το δείπνον εγίνετο, αλλά και τελεον
Secus atque illud : « Exierunt a nobis 61 , Arbitror- εξήλθεν από του Ιησού , ανάλογον τω · Εξηλθον εξ
que Satanam in Judam ingressum post ofulam , ημών . ν 'Εγώ δ' οίμαι , ότι ουδε ο εισελθών μετά το
ferre non potuisse ut essetin eodem loco cum Jesu ; ψωμίον εις τον Ιούδαν Σατανάς εχώρει φέρειν το εί
neque enim ulla convenientia est Christo ad Be ναι εν τω αυτω τόπω μετά του Ιησού ' ουδεμία γάρ
Jiarks , Quæro insuper, nisi id curiosum est , quare συμφώνησις Χριστού προς Βελίαρ εστίν . Ει δε μη
tandem huic voci : « Cum accepissel offulam , ) non περιέργως ζητώ, τί δή ποτε ου πρόσκειται το Λα
addalur, el comedisset ; sed inspicies etiam tu ipse ; βών το ψωμίον , και και φαγών , και αυτός επιστήσεις :
buic enim verbo accipiendi , comedendi verbum ad . όπου γάρ βούλεται , προστίθησι και το φαγείν ο λό
dunt evangeliste, cum volunt; veluti in 444 panis γος τω λαβείν · ώσπερ επί της του άρτου ευλογίας
benedictione scriptum est dixisse Jesum discipulis : γέγραπται , ότι είπε τους μαθηταίς ο Ιησούς : Λά
• Accipite, comedile * 3. » Age igilur, an acceptam βετε , φάγετε . Αρ' ούν λαβών το ψωμίον ουκ έφα .
offulam non comederit Judas ( eliamsi quædam eo γεν ο Ιούδαςκαι φέρε ούν , ει και μή συνάδειν τινά δό
rum quæ dicturi sumus, convenire non videantur cum ξει των λεχθησομένων τοίς προειρημένους , γυμνάσω
superioribus), explanabimus in præsenti loco , judi μεν τα κατά τον τόπον , κρινούντος του εντευξομένου
cante lecturo utrum oporteal admittere quæ dicen D οπότερον ( 10 ) χρή παραδέξασθαι των λεγομένων.
lur, « Cum inlinxisset, , inquil, Jesus offulam ,, « Βάψας, φησί , το ψωμίον και ο Ιησούς , και δη
et dimisisset eam , scilicet in catino , accipit (sic λον, ότι, εάσας αυτό εν τω τρυβλίω, λαμβάνει : (ούτω
enim intelliges illud, « cum , ergo « intinxisset of γάρ νοήσεις τό : Βάψας ούν το ψωμίον , και ένα
fulam , » ne redundel vox accipil) ; deinde dicitur : μή παρέλκη το , λαβείν · ) είτα λέγεται , ότι « Δίδωσιν
« Dat Judä Simoni Iscariotæ , el post offulam , lunc Ιούδα Σίμωνι Ισκαριώτη ( 11 ) , και μετά το ψωμίον
ingressus est in illum Salanas. » Post offolam igi τότε εισήλθεν εις εκείνον ο Σατανάς . . Μετά το ψω
lur , fortasse a Juda non comeslam , anticipante Sa μίον ούν τάχα μη βρωθέν υπό του Ιούδα, προλαβόν
38 Psal. I , 2. 39 Psal . XXVI , 1-5. 40 Joan . ΧΙΙΙ ,30. A
1 Joan . 1,19 . 68 ! 1 Cor . VI , 13. ** Mauh.
XXVI , 26. και Join . ΧΙΙ , 26 .
(8 ) Juem codex Regius pro onoi habelxal , ( 10) Codex Regius , οπότερα .
male . (11) Ιdem codex Regius , Σίμωνος Ισκαριώτου .
( 9) Ιdem codex Regius , ωνήση.
89 COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXXII . 810
της του εισελθόντος εις τον Ιούδαν Σατανά την χρή- A lana , qui ingressus fuerat in Judam, ofulae usum,
σιν του ψωμίου , ίνα μη όνηται ο Ιούδας της από ne Judas adjumentum perciperel ex data a Jesu of
του Ιησού δόσεως του ψωμίου • το μεν γαρ είχε δύ ſula ( habcbat enim hæc quidem vim adjuvaodi ea
ναμιν ωφελητικήν τω χρησομένω · ο δε , άπαξ βαλών usurum , sed acceperat jam semel in suuin cor Ju
αυτού εις την καρδίαν , ίνα παραδώ τον διδάσκαλον , das ut Magistrum proderei) , limens ne telum in
φοβούμενος με το βεβλημένον εκπέση του βληθέντος Judam emissium aberraret, si Judas usus ofula fuis
διά της του ψωμιου χρήσεως , προλαβών άμα τη λα sel , anticipans, mox atque Judas summit offulam , in
βείν τον Ιούδαν, το ψωμίον, εισήλθεν εις αυτόν , ότε gressus est in illuin , tum scilicet, cum dixisset illi
και ειρημένου του : « " Ο ποιείς , ποίησον τάχιον , και λα Servator : « Quod facis, fac ocius, o accepissetque of -
βών το ψωμίον Ιούδας , εξήλθεν ευθύς. Και ούτως fulam Judas , egressus est slatim . Proinde haud ab
δ' αν ουκ απιθανως εις τον τόπον λέγοιτο , ώσπερ ο surdum in præsenti loco diceretur, quod ut qui in
αναξίως εσθίων τον άρτον του Κυρίου , ή πίνων αυτού digne panem Domini comedii, vel calicem ejus bibit ,
το ποτήριον , εις κρίμα εσθίει , και πίνει , της μιάς εν in judicium manducat el bibil * ; in pane el calice
το άρτο κρείττονος δυνάμεως , και εν τω ποτηρίω, una virtule præstantiori operante bonum in bono
υποκειμένη μεν διαθέσει κρείττονι ενεργαζομένης το affectu constituto , in affectu vero malo operante
B
βέλτιον , χείρονο δε έμπoιoύσης το κρίμα ούτω το condemnationem ; sic offulam a Jesu dalam ejusdem
από του Ιησού ψωμίον ομογενές ήν τη δοθέντι (12) generis fuisse cum ea quam Jesus dedit caleris apo
και τους λοιπούς αποστόλοις , εν τω· « Λάβετε , φά- stolis , dum diceret : « Accipile, comedite66 ; sed
γετε :, αλλ' εκείνους μεν εις σωτηρίαν , τώ δε Ιούδα illis quidem ad salutem , Judæ vero ad condemna
είς κρίμα, ως μετά το ψωμίον εισεληλυθέναι εις αυ tionem ; ita ut post offulam ingrederelur in illum
τόν τον Σατανάν. Νοείσθω δε ο άρτος και το ποτήριον Satanas. Ceterum consideretur hic pais et hoc po
τοις μεν απλουστέροις κατά την κοινοτέραν περί της culum a simplicioribus juxta communioreum inteli
Ευχαριστίας εκδοχήν · τοις δε βαθύτερον ακούειν με gentiam de Eucharistia , id est de gratiarum actione ;
μαθηκόσι κατά την θειοτέραν και περί του τροφίμου al qui altius hæc intelligere didicerint, considerent
της αληθείας Λόγου επαγγελίαν · ώς ει εν παραδεί hoc dictum fuisse juxta diviniorem promissionem
γματι (13) έλεγον , ότι και ο κατά το σωματικών τρο etiam de Λόγω , et Verbo veritatis alimentum ube
φιμώτατος άρτος πυρετον μεν υποκείμενον αύξει, εις rius præstante ; tanquam si exemplo dicerem panem ,
υγείαν δε την ευεξίαν(14) ανάγει. Διό πολλάκις λόγος quod ad corpus attinet , alimentum uberrimum prae
αληθής ψυχή νοσούση , ού δεομένη τοιαύτης τροφής Stanlem , febrim subjeclam augere , cum contra bo
διδόμενος , επιτρίβει αυτήν , και πρόφασις (15 ) αυτη c nam corporis Isabitudinem ad sanitatem reducat .
χειρόνων γίνεται και ούτως και τα αληθή λέγειν Quam ob causam plerumque sermo verus agrolanti
κινδυνωδές εστι . Τούτο δε μοι είρηται διά το ψω- anime , non indigenti tali cibo datus, illam conte
μίον ( 16) , ό εμβάψας δίδωσιν Ιούδα Σίμωνι το Ισκα rei , illi ut pejus se babeat causa exsistens : 445
ριώτη ( 17 ) · και κεκινήκαμεν λόγον τον εις εκάτερα , atque etiam sic sequitur, ut vera dicere periculo .
είτε χρή λέγειν αυτόν βεβρωκέναι λαβόντα , είτε κε sum sil . Hoc autem mihi dictum est propter offu
κωλύσθαι από του εισελθόντος εις τον Ιούδαν Σατανά . lam quain intinctam dedil Jesus Judze Simoni Isca
Ει δε χρή ως μη εική παρερριμμένον υπό του ευαγ riotæ : movimusque rationem in utramque partem ,
γελιστού ( 18) εξετάσαι δε το, « "Ην δε νυξ, ο λεκτέον, sive necesse sit dicere Judam acceplam offulani co
ότι συμβολικώς τότε η αισθητή νύξ ήν , εικών τυγχά- medisse , sive a Satana , qui in ipsum ingresers
νουσα της γενομένης εν τη ψυχή Ιούδα νυκτός · fuerat, prohibitum fuisse . Sin vero perpendere etiam
ηνίκα το επιφερόμενον σκότος επάνω της αβύσσου και illud oportet , i erat autem nox “7 , 1 lanquam non
Σατανάς εισήλθεν εις αυτόν • εκάλεσε γάρ ο Θεός το temere assignatum ab evangelista , dicendum est sym
σκότος νύκτα • ώστε νυκτός , φησίν ο Παύλος , ουκ bolice lunc noclem fuisse sub sensum cadentem , quæ
εσμέν τέκνα, ουδέ σκότους , λέγων · "Αρ' ούν, αδελ- image ersisteret noctis faclein anima Jude ; quando
φοι, ουκ εσμέν νυκτός, ουδέ σκότους τέκνα ( 19) , ) και O que ferebantur super abyssum, ille tenebrie , nem
το « Ημείς δε ημέρας όντες νήφωμεν. » Ουκ ήν ούν pe Satanas, ingressæ sunt il. eum ; vocavit enim
νύξ τοις νιπτομένους τους πόδας υπό του Ιησού , Deus tenebras , noclem 68 ; quare noctis , inquit
αλλ' ήμέρα λαμπροτάτη , καθαιρομένους , και απορ Paulus, non sumus filii , neqne lenebrarum , dicens :
ριπτομένους τους εν τοις ποσί της ψυχής αυτών ρύ « Ergo, fratres , non sumus noctis, neque tenebra

• * 1 Cor. XI , 29. 46 Malib . XXVI , 26. 41 Joan. Συμ , 30. 48 Genes . 1, 5.

(12) Ομογενές ήν τώ δοθέντι , etc. In eo erant ( 13) Codex Regius , ώς εν παραδείγματι.

utraque opoyevñ , quod comedenti pro sanctitale
sua vel impietate salubria esse poterant vel noxia .
In aliis discrepabant, el erant étapoyevſ , ac in eo
presertim quod offula Judie porrecta merus erat
panis ; offulae vero dalæ apostolis specie tantum pa
niis erant, revera Christi corpus erant : contra quam
ex hoc loco ratiocinando conclusit Edmundus Alber
linus in opere De sacramento Eucharistiæ , lib. 11 , in
Stamine iestimoniorum Origenis , cap . 2. Huetius .
PATROL . GR. XIV .
( 14) Pro την ευεξίαν codex Regius habet , και
ευεξίαν, nale .
( 15) Codex Bodleianus , πρόφασις · editio Huelii ,
προφάσεις , male .
( 16 ) Codex Regius , ταύτα δέ μοι είρηται ψωμίου .
( 17) Ident codex Regius, Σίμωνος Ισκαριώτη .
(18) Codex Regius , ευαγγελίου .
( 19) Térra . Deest in codice Regio .
26
811 ORIGENIS 819
rum filii 49 και οι illud : « Nos autein quo diei filii A πους και κατ' εξοχήν ουκ ήν νύξ το ανακειμένω
sumus , sobrii simus 80. , Quamobrem nox non erat εν το κόλπο του Ιησού · ηγάπα γάρ αυτόν ο Ιη
his quorum pedes laverat Jesus , sed dies', eaque σούς, και τη αγάπη έλυε πάν το σκότος . 'Αλλ ' ουδε
splendidissima , ut qui jan) mundati essent abjecis- Πέτρο ομολογούντι το : « Συ ει ο Χριστός ο Υιός
sentque sordes quas in pedibus animæ suæ habe του Θεού του ζώντος , και αποκαλύψαντος αυτό του
bant ; excellentiori etiam modo nox non erat re ουρανίου Πατρός , νύξ ήν· αλλά νυξ άμα αυτω (21 )
cumbenti in sinu Jesu , quod Jesus amore quo il και άρνησις ήν. Και νύν τοίνυν ότε λαβών το ψω
lum prosequebatur cunclas solvisset tenebras. Ac μίον ο Ιούδας εξήλθεν ευθύς , τότε εξελθόντι αυτώ
ne Pelro quidem nox erat confitenti id quod sibi coe νύξ ήν · ου γάρ παρήν αυτώ ο ανήρώ όνομα ανατολή ,
lestis ille Pater revelaral, nempe : « l'u es jlle Chri καταλιπόντι εν τω εξεληλυθέναι τον της δικαιοσύνης
stus, ille Filius Dei viventis 81 ; » cui tamen neganti ήλιον. Και εδίωκε μεν τον Ιησούν ο Ιούδας της σκο
nor confestim fuit. Eliam nunc igitur cum egressus τίας πεπληρωμένος · αλλ' η σκοτία , και ο ανειληφώς
est Judas sumpla offula, mox sibi egresso nox ſuit ; αυτήν ου κατείληφε το διωκόμενον φώς . Διό και ότε
nec enim illic ille vir aderat , cui nomen est Oriens?; είπεν ως δικαιοσύνης λόγον το: " Ήμαρτον παραδούς
scilicet reliquerat , dum egrederetur, justitiae So αίμα δίκαιον , και απελθών απήγξατο , τού εν αυτώ Σα
lem 2. Αc Jesum quidem persequebatur Judas le- Β τανά μέχρι της αγχόνης αυτόν χειραγωγήσαντος , και
nebrarum plenus ; sed tenebræ , et qui ipsas rece επί ταύτην αυτόν αναρτήσαντος , ότε και της ψυχής
perat, non apprehenderunt lucem 04quam perseque. αυτού ο διάβολος ήψατο · ου γάρ ήν τοιούτος ώς λε
bantur . Quocirca cum dixisset tanquam justitiae χθήναι περί αυτού υπό Κυρίου , όπερ είρηται περί
sermonem : « Peccavi tradens sanguinem justum 85 ,, του Ιώβ προς τον διάβολος : « 'Αλλά της ψυχής αυτού
profectus laqueo se præfocavil ; Satana nimirum μή άψη. )
qui in ipso erat , eum usque ad laqueum adducente ,'el in hoc ipsum præfocante ; quando et animam
ejus diabolus alligit ; quippe qui talis non esset ut de eo diceretur a Domino, quod de Job est dictum
ad diabolum : At illius animam ne altingas 56
17. « Cum ergo exiisset, Jesus dicit : Nunc glori 17. " Οτε ούν εξηλθεν , ο Ιησούς λέγει: Νύν εδοξά
ficalus est Filius hominis, et Deus glorificalus est σθη ο Υιός του ανθρώπου , και ο Θεός εδοξάσθη εν
per eum . Si Deus glorificaliis est per eum , el Deus αυτώ · ει ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ, και ο Θεός δοξά
glorificabit eum per se ; et continuo glorificabit σει αυτόν εν αυτώ και ευθύς δοξάσει (22) αυτόν .
eum 87. , Tunc gloriari cæpit Filius hominis post 'Αρχή του δεδοξάσθαι τον Υιόν του ανθρώπου μετά
C
gloriam quæ ob signa et prodigia contigerat, el post τάς επί τοϊς σημείους και τερασι δόξας , και την επί
gloriam transfigurationis, 446 cum Judas cum τη μεταμορφώσει , το εξεληλυθέναι τον Ιούδαν μετά
Satana in ipsum ingresso , a loco ubi erat Jesus exi του εισελθόντος εις αυτόν Σατανά από του τόπου ένθα
vit. Quocirca dixit Jesus : « Nunc glorificatus est ήν ο Ιησούς . Διό είπεν ο Κύριος τό : « Νυν εδοξάσθη
Filius hominis 88, , Prælerea illud etiam1 :: 1 Si ego ex ο Υιός του ανθρώπου . » "Έτι δε και το: « Εάν υψωθώ
allalus a terra fuero, omnia traham ad meipsum ,, εκ της γης, πάντας ελκύσω προς εμαυτόν , και είρηται
dictum est a Servalore significante quali morte glo υπό του Σωτήρος σημαίνοντος ποία θανάτω δοξάσει
rificatus esset Deum ; glorificavit enim etiam mo τον Θεόν · εδόξασε γάρ και εν τώ αποθνήσκειν τον
riendo Deum . Hanc ob causam , quoniam inilium Θεόν. Διά τούτο , ότι (25) η αρχή της οικονομίας του
dispensationis morituri Jesu perficiebatur, egresso μέλλειν αποθνήσκειν τον Ιησούν ενηργείτο, εξελθόν
post offulam Juda, ut contra Jesum negotiaretur , τος μετά το ψωμίον του Ιούδα , ένα πραγματεύσηται
dictum est : « Nunc glorificatus est Filius hominis ; ) κατά του Ιησού , είρηται τό : « Νύν εδοξάσθη ο Υιός
deinde quoniam non liceat glorificari Christum , non του ανθρώπου και είτ' επεί ουκ ένεστι δοξασθήναι τον
glorificato per ipsum Patre, propterea his verbis : Χριστόν, μή ένδοξαζομένου εν αυτή του Πατρός, διά
• Nunc glorificatus est Filius hominis, και adduntur p τούτο πρόσκειται τω: « Νύν εδοξάσθη ο Υιός του αν
hæc : « Et Deus glorificatus est per ipsum , , Ve θρώπου , και το « Και ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ . »
ruintamen gloria contingens ob mortem pro homi Πλήν ή διά τον υπέρ ανθρώπων θάνατον δόξα ου του
nibus non pertinebat ad unigenitum Λόγον , seu μή πεφυκότος αποθνήσκειν ήν μονογενούς Λόγου, και
Sermonem, qui nalura mori aptus non erat, neque σοφίας , και αληθείας , και όσα άλλα είναι λέγεται των
ad sapientiam, et pietatem , et quæcunque alia esse εν τώ Ιησού θειοτέρων , αλλά του ανθρώπου , ός ήν
dicuntur in Jesu diviniora ; sed ad hominem , qui και Υιός του ανθρώπου , γενόμενος εκ σπέρματος
erat eliam Filius hominis, genitus ex semine David Δαυίδ το κατά σάρκα . Διόπερ ανωτέρω μεν είπε :
secundum carnem 60. Quocirca superius quidem di « Νύν ζητείτε με αποκτείναι, άνθρωπον ός την αλή
xil : [ ( 20 ) « Nunc quæritis me interficere , bomi θειαν υμίν λελάληκα και εν τοις εξεταζομένους δε λέ
nem , qui veritatem vobis loculus sum ; , in iis au γει το « Νυν εδοξάσθη ο Υιός του ανθρώπου . » Του .
Ma 2. 84 Joan . 1,5. 65 Malih .
" I Thes. v, 5. 80 ibid . 8. 81 Μatth . XVI , 16. 38Zachar. VI , 12. 83 lach .iv ,
87 Joan. ΧΙΙΙ , 31 , 32. 58 Joan. ΧΙΙ , 31 . 8eJoan . ΧΙΙ , 32. 60 Rom. 1, 6.
ΧΧVΙΙ , 4, 5 . 56 Job 11, 6.
( 20) Hæc a Ferrario prætermisso, e Perionio sup (22) Ιdem codex Regius. δοξάζει.
plevimus. (23) " Oti. Sic legil Ferrarius ; codes vero R gius
(21) Codex Regius , άμα τω . ότε .
 813 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXll . 814

τον δ ' οίμαι και ο Θεός υπερύψωσε , γενόμενον υπή- A lein que nunc consideranmus et tractamus,haec ait:)
κουν μέχρι θανάτου , θανάτου δε σταυρού : ο γάρ Λό Nunc glorificalus est Filius hominis . ) lunc etiam ,
γος εν αρχή προς τον Θεόν Θεός (24) ουκ επιδέχεται opinor, Deus exaltavit, factam obedientem usque ad
το υπερυψωθήναι. Η δε υπερύψωσις του Υιού του mortem , mortem autem crucisel . Nam illud Ver buni
ανθρώπου γενομένη αυτή δοξάσαντι τον Θεόν εν τω quod erat in principio apud Deum Deus 60, non re
εαυτού θανάτω , αύτη ήν μηκέτι έτερον αυτόν είναι cipit exallari . Cælerum exallalio Filii hominis sibi
του Λόγου, αλλά τον αυτόν αυτώ · ει γάρ το κολλώ facla glorificanti Deum per suam ipsius moriem ,
μενος τω Κυρίω εν πνεύμα εστι , και ώς και επί τούτου hæc fuit, ut non amplius ipse aliud essel a Verbo,
και του πνεύματος μηκέτι αν λέγεσθαι το : Δύο εισι , sed idem cum ipso. Nam si « qui adhærel Domino ,
πως ουχί μάλλον το ανθρώπινον του Ιησού μετά του unus est spiritus 63, » ul de hoc et de spiritu non
Λόγου λέγουμεν γεγονέναι έν , υπερυψωμένου μέν του amplius dicatur quod duo sint ; quomodo non m2
μη αρπαγμόν ήγησαμένου το είναι ίσα Θεώ, μένοντος gis diceremus id quod de Jesu est humanum , fa
δε εν τώ ιδίω ύψει , ή και (25 ) αποκαθισταμένου επ ' ctum fuisse unum cum Verbo , exaltato quidem illo
αυτό του Λόγου , ότε πάλιν ήν προς τον Θεόν , Θεός qui e non rapinam arbitralus est se esse æqualem
Λόγος ών και (26) άνθρωπος · εν δε τώ θανάτω του Deo 64, , sed Verbu manente in sua altitudine, vel
Ιησού δοξάσαντος τον Θεόν , τότε ο απεκδυσάμενος Β etiam restitulo ad id ubi erat prius , apud Deum,
τας αρχάς , και τας εξουσίας εδειγμάτισεν εν παρόη- Deus Verbum exsistens , et homo ? Altera vero glo
σία θριαμβεύσας εν τω ξύλο , και το « Ειρηνο- rificatio Jesu , Deum per mortein suam glorifean
ποιήσας διά του αίματος του σταυρου αυτού , είτε τα lis , tunc fuit , cum , exspolialos principatus, ac
επί της γης , είτε τα εν τοίς ουρανούς και εν τούτοις polestales ostentavil palam triumphans de illis per
γάρ πάσιν εδοξάσθη ο Υιός του ανθρώπου , και του Θεού ligoun 68 , et cum pacificavit per sanguinem
δοξασθέντος εν αυτώ . Επει δε ο δοξαζόμενος υπό crucis ejus , sive quæ in lerra sunt, sive quæ in
ινος δοξάζεται, ζητήσεις εν τω : « Εδοξάσθη ο Υιός cælis 66. 1 In his enim omnibus glorificalus est Fi
του ανθρώπου , και το , υπό τίνος • ομοίως δε και εν τω lius hominis , Deo etiam glorificato per eum.Ceterum
« Ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ . » Υπέρδε της των ρητών quoniam qui glorificatar , alb aliquo glorificatur, que
σαφηνείας επιμελώς προσχώμεν πρώτο μέν λεγομέ res in his verbis : « Glorificatus est Filius hominis, )
νω τω · « Νυν εδοξάσθη ο Υιός του ανθρώπου, και δευ a quo glorificatus fuerit : similiter etiam in his facies :
τέρω δε τω : « Και ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ, και τρί- 447 « Deus glorificatus est per eum. » Pro quo
τω δε τοιούτω συνημμένα: « Εί ο Θεός εδοξάσθη εν rum verborum explanatione diligenter adhibeamus
αυτώ, και ο Θεός δοξάσει (27) αυτόν εν αυτώ, και τε animum ad primum dictum , scilicet : « Nunc glo .
C
τάρτω δέ • Και ευθύς δοξάσει αυτόν. » Εάν μή άρα rificatus est Filius hominis ;. item ad secundum :
τούτο φάσκη τις αναλαβείν εις συμπλοκήν την εν τω « El Deus glorificatus est per eum ; ) et ad tertium
λήγοντι του συνημμένου , ίνα άρχηται μεν το συνημ hoc conjunclum : « Si Deus glorificalis est per eum ,
μένον από του : « Ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ, και λήγη el Deus glorificabit eum per se ;, demum ad quar
δε εις τό : « Και ο Θεός δοξάσει αυτόν εν αυτώ, και lum : « El continuo glorificabil eum 67. , Nisi forte
ευθύς δοξάσει αυτόν. » Αναγκαίως δε προσχώμεν τώ quis dical hoc repelere Christum ad conjunctionerm ,
της δόξης ονόματι, ου κειμένω επί του παρά τισι των que est in eo quod claudit conjunctum , ut con
"Ελλήνων μέσου πράγματος (28), καθό ορίζονται εί- junctum incipial ab illis verbis : « Ει Deus glorifi
ναι δόξαν (29) τον από των πολλών έπαινον · δηλον, catus est per eum , ) et desinat in ea : « Et Deus
ότι επ' άλλου παρά τούτο κείται όνομα εκ του εν τη glorificabit eum per se , et continuo glorificabit eum.»
'Εξόδω ούτω ειρημένου: « Και δόξης Κυρίου επλήσθη Verum allendamus necesse est gloria: vocabulo,
ή σκηνή και ουκ εδυνήθη Μωϋσής εισελθείν εις την quod apud nonnullos gentiles de re media ponitur,
σκηνήν του μαρτυρίου, ότι έπεσκίαζεν επ ' αυτήν ή ex quo definiunt, gloriam esse laudem a multis pro
νεφέλη και δόξης Κυρίου επλήσθη η σκηνή . ; Και ficiscentem . Perspicuum vero est alia de re hoc no
εν τη τρίτη των Βασιλειών τούτο αναγεγραμμένον D (men etian poni, ex eo quod hunc in modum in
Jo 63 64
Philip. 1 , 8 , 9 . 61 an . 1 , 2. 53 | Cor . VI , 17 . Philip. 11 , 6. 68 Colos. 1 , 15. 66 Colos . 1, 20.
67 Joan . ΧΙΙ , 31, 32 .
(24) Codex Regius, ο γάρ Λόγος εν αρχή προς τον esse , prudentiam , justitiam , fortitudinem , lempe .
Θεόν ο Θεός Λόγος. rantiam , el cælera id genus : mala vero bis oppo
(25) Idem codex Regius , el xai , etc. sila vilia , imprudentiam , injustitiam , el cælera :
(26 ).In eodem coilice Regio deest xai. neutra vero , quæ neque prosunt, neque obsuni, lil
(27) Codex Regius habet δοξάση. esl vita , sanitas, pulchritudo, voluptas , vires, opes,
(28) 'Επί του παρά τισιτων Ελλήνων μέσου gloria, nobilitas ; et quæ eis opposita sunt, , etc.
aparuutos. li erant Stoici . Locus est insignis apud HUETIUs .
Laertium in Zenone : Τών δε όντων φασί τα μεν (29) Καθό ορίζονται είναι δόξαν , ele . Cicero , Η
αγαθά είναι, τα δε κακά τα δε ουδέτερα. Αγαθά μεν Triscul . : « Gloria esl solida quædam res, el ex
ούν, τάς τε αρετάς, φρόνησιν , δικαιοσύνην, άνδρείαν, pressa, ea esl consentiens lalis bonorum , incor
σωφροσύνην, και τα λοιπά • κακά δε , τα εναντία , l'upla vox bene judicantium de excellenti virtute. )
αφροσύνην, αδικίαν, και τα λοιπά ουδέτερα δε , όσα Seneca, ep. 102 : « Gloriam quoque lalius fusam
μήτε ωφελεί, μήτε βλάπτει· οίον ζωή, υγεία, ηδονή, intelligo : consensum enim multoruin exigit . »
κάλλος , ισχύς , πλούτος, ευγένεια , και τα τούτοις Item : ( Gloria multorum judiciis constal, claritas
εναντία , etc. Eorum autem quae sunt , aiunt alia bonoruni. » Quintilianus : 4 Consentienis laus bo
bona , mala alia , alia neutra . Buna quidem virtutes norum , gloria appellatur. » lluetius .
815 ORIGENIS S16

Exodo dicturn sit 68 : « Ει gloria Domini repletum A τούτον τον τρόπον:« Και εγένετο , ώς εξήλθον οι ιε
est lentorium ; nec polerat Moyses ingredi in len ρείς εκ του αγίου , και η νεφέλη έπλησε τον οίκον Κυ
lorium Testimonii , quod obumbrasset illud nubes ; ρίου , και ουκ εδύναντο οι ιερείς στήναι λειτουργίας
el gloria Domini plenum fuit lentoriuin . , In tertio (50) ενώπιον της νεφέλης , ότι έπλησε δόξα Κυρίου
eliam Regum hunc in modum est scriptum 68 : « Et τον οίκον . 5 Και περί της Μωϋσέως δόξης εν τη Εξ
evenil, cum egrederenlur sacerdotes e sancluario , όδω τοιαύτα λέλεκται : « Ως δε κατέβαινε Μωϋσής εκ
ul nubes repleret domum Domini, el non polerant του όρους , και αι δύο πλάκες της Διαθήκης επί των
sacerdotes slare coram nube ad ministrandum , quod χειρών Μωϋσή καταβαίνοντος δε αυτού εκ του όρους,
replessel gloria Domini domum .) Quin de Moysis και Μωϋσής ουκ ήδει, ότι δεδόξασται η όψις του χρώ
gloria scripla eliam sunt talia in Exodo 70 : 1 Ut τος του προσώπου αυτού , εν τω λαλείν αυτόν αυτώ.
autem descendit Moyses de munte, duæque tabulæ Και είδεν 'Ααρών, και πάντες οι υιοί Ισραήλ τον
lestamenti in manibus erant Moysis : cumque e Μωϋσήν , και ήν δεδοξασμένη ή όψις του χρωτός του
monte descenderet Moyses, non noral glorificatum προσώπου αυτού , και εφοβήθησαν εγγίσαι αυτώ. »
ſuisse aspectum culis vullus sui , dum Deus sibi lo Τούτο το περί της δόξης σημαινόμενον και εν τω κα
qucretur. Viditque Aaron el omnes filii Israel Mo τα Λουκάν Ευαγγελία διά τούτων δηλούται Και
B
3sen , ei eral glorificatus aspectus culis vulius sui, και εγένετο , εν τω προσεύχεσθαι αυτόν , η ιδέα του προσ
et limuerunt ci appropinquare . » Hæc gloriæ si ώπου αυτού ετέρα και ήλλοιώθη ο ιματισμός αυ
gnificatio in Evangelio etiam Lucæ his verbis decla του , και εγένετο λευκός εξαστράπτων. Και ιδού άν
ratur ? 1 : « El facta est , dum orarel, species vultus δρες δύο, συνελάλουν αυτώ, οίτινες ήσαν Μωϋσής και
ejus alia : el vestilus ejus candidus , ac refulgens. Ηλίας · οι όφθέντες εν δόξη έλεγον την έξοδον αυτού,
Et ecce duo viri loquebantur cum eo , qui erant Mo ήν έμελλε πληρούν εν Ιερουσαλήμ . Και ο Παύλος
yses ei Elias : qui visi io majestale narrabant ex δε όρα επί τίσι το όνομα της δόξης παραλαμβάνει :
cessum ejus, 448 quem complelurus erat Jeroso όπου μέν γάρ λέγει · « Ει δε η διακονία του θανάτου
lymis. Vide vero in quibus eliam Paulus nomen εν γράμμασιν, εντετυπωμένη λίθοις, εγενήθη εν δόξη ,
gloriæ assumal ; alicubi enim dicit ?? : « Quod si ad ώστε μη δύνασθαι ατενίσαι τους υιούς Ισραήλ εις το
ministratio mortis, in lilleris deformata in saxis, πρόσωπον Μωϋσέως διά την δόξαν του προσώπου αυ
fuil in gloria , adeo ut non possent intendere filii του την καταργουμένην, πώς ουχί μάλλον ή διακο
Israel in faciem Moy -js, propter gloriam vultus ejus, νία του Πνεύματος έσται εν δόξη ; Ει γάρ τη διακονία
que aboletur, cur non potius administratio Spiritus της κατακρίσεως δόξα , πολλώ μάλλον περισσεύει η
erit in gloria ? Νam si administratio condemna- c διακονία της δικαιοσύνης εν δόξη : και γάρ ου δεδόξα
lionis gloria est , multo magis excellit administratio σται το δεδοξασμένον εν τούτω τώ μέρει ένεκεν της
justitiae in gloria : quandoquidem ne glorifeatum υπερβαλλούσης δόξης· ει γάρ το καταργούμενον διά
quidem est , quod claruit in hac parte, propter emi δόξης , πολλώ μάλλον το μένον εν δόξη , όπου δε
nentem gloriam : si enim quod abolelur, in gloria « Ημείς δε τσάντες , ανακεκαλυμμένων προσώπω την
fuit , multo magis id quod manei , est in gloria . » δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι , την αυτήν εικόνα με
Alibi vero 12 : « At nos omnes relecta facie gloriam ταμορφούμεθα από δόξης εις δόξαν , καθάπερ από
Domini in speculo repræsentantes , ad eamdem ima Κυρίου Πνεύματος , και πάλιν μετ' ολίγα : « Εί δε
ginem transformamur a gloria in gloriam , tanquam και έστι κεκαλυμμένον το Ευαγγέλιον ημών , εν τοις
a Domini Spiritu . » Rursumque post pauca 74 : « Quod απολλυμένους εστί κεκαλυμμένον · εν οίς ο Θεός του
si adhuc velatum est Evangelium nostrum : in his αιώνος τούτου ετύφλωσε τα νοήματα των απίστων ,
velalum est qui pereunt : in quibus Deus hujus sæ εις το μη καταυγάσαι τον φωτισμός του Ευαγγελίου
culi excæcavil sensus incredulorum , ne illucesceret της δόξης του Χριστού , ός έστιν ειχών του Θεού ,
illis illuminatio Evangelii gloriæ Christi, qui est και πάλιν μετ' ολίγα : « "Οτι ο Θεός και είπών εκ σκό
inago Dei ; ) el iterum post pauca 78 : « Quoniam τους φώς λάμψαι , ός έλαμψεν εν ταις καρδίαις ημών
Deus , qui Jussit e leneliris lucem illucescere, ipse D πρός φωτισμός της γνώσεως της δόξης του Θεού , εν
luxit in cordibus nostris ad illuminationem cogni προσώπω Ιησού Χριστού. » "Έκαστον δε τούτων
lionis glorie Dei , in facie Jesu Christi.» Quorum ακριβώς νυν διηγήσασθαι ουκ απαιτεί η προκειμένη
singula quamvis accurale nunc enarrare non po της ευαγγελικής λέξεως διήγησις : πλήν ως διά βρα
slulet proposita enarratio lexlus evangelici, iamen χέων τοιαύτα λεκτέον : "Όσον μέν κατά το σωματι
paucis hæc dicenda sunt. Quantum ad sensum hu κον θειοτέρα τις γέγονεν επιφάνεια εν τη σκηνή , και
mileni el corporalem attinel, divinior quædara ma εν τω ναώ συντελεσθείσι , και εν τω προσώπω Μωύ
nifestatio in lentorio, el in templo completo facta σέως τη θεία φύσει ομιλήσαντος · όσον δε κατά την
fuil, el in facie Moysis, qui cum divina natura con αναγωγήν τα περί Θεού ακριβώς γινωσκόμενα , και
versalus fueral , quantum vero ad anagogen , el al το επιτηδείω δε υπερβολήν καθαρότητος να θεωρού
liorem intelligentiam , ea quæ de Deo accurate agno μενα, δόξα αν λέγοιτο είναι Θεού όφθείσα : επεί ο κε
68 Exod . XL , 32, 33 . 69 II Reg. VΙΙ , 10 , 11 . 70 Εxod. XXXIV , 29 , 30. 71 Luc . 18 , 29 , seq . 72 1 Cor .
III , 7; seq . 78 ibid . 18 . 76 II Cor . IV, 3, 4 . 75 ibid . 6. !

(30) Vulgata Graeca , στή κειν λειτουργείν .

 8) COMMENT. IN JOAN , TOJUS XXXII . 818

καθαρμένος , και υπεραναβάς πάντα υλικά νούς , ίνα A sruntur , quaeque acie mentis dispiciuntur , aple pro
ακριβώση της θεωρίας του Θεού, εν οις θεωρεϊ, θεο pler excellentiam puritalis dicentur esse gloria Dei
ποιείται λεκτέον τοιούτον είναι το δεδοξάσθαι το conspecta , quoniam inens mundificata , el quæ ma
πρόσωπος του θεωρήσαντος τον Θεόν , και όμιλήσαν Terialia cuncta transcenderit, ut accurate intuealur
τος αυτώ , και συνδιατρίψαντος τοιαύτη θέα , ώς του visionem Dei , ob ea quæ inluetur, deilicatur. Dicen
το είναι τροπικώς το δεδοξασμένον πρόσωπον Μωυ dum est etiam ejusmodi esse glorificari faciem ejus
σέως, θεοποιηθέντος αυτό του νου . Κατά τούτο δε qui Deum inluilus ſueril, el cum ipso conversatus,
και ο Απόστολος έλεγε το « Ημείς δε πάντες , ανα quique cum hujusmodi visione consueludinem ha
κεκαλυμμένων προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτρι buerit, ut tropice glorificata fuisse Moysis facies
ζόμενου , την αυτην εικόνα μεταμορφούμεθα. . " Ωσ intelligatur, quia mens illius deificata fuerit. lo hanc
περ δε ή του νυκτερινού φωτός λαμπρότης ανατεί sententiam Apostolus quoque dicehal 78 : « Nos au
λαντος του ηλίου αμαυρoύται , ούτω ή υπό Μωϋσέως tem omnes relecta facie gloriam Domini in speculo
δόξα υπό της εν Χριστώ : σύγκρισιν γάρ ουκ είχεν η representantes , ad eamdem imaginem transforma
εν Χριστώ υπεροχή ην γινώσκων (31 ) τον Πατέρα mur . , Ut autem noclurnæ lucis splendor exoriente
εδόξασε περί αυτού προς τα υπό Μωϋσέως γνωσθέν sole offuscalur, sic Moysis gloriæ tenebras offundit
τα, και δοξάσαντα το πρόσωπος της ψυχής αυτου : Β gloria que est in Christo : 449 cum alioqui ex
διό καταργουμένη είρηται η επί Μωϋσέως δόξα από cellentia quæ est in Christo comparationem non
της υπερβαλλούσης εν Χριστώ δόξης. habeal , qua agnoscens Patrem Christus, longe ma
gis glorificatus fuit quam fuerit Moyses ex his quæ a se cognita fuere , et quæ glorificaverunt faciem
animæ ejus. Idcirco gloria in Moyse exsistens dicta est destrui a supereminenti gloria quæ est in Christo.
18. Τούτων δή ήμών κατά δύναμιν εν βραχέσιν , 18. Verum enimvero cum hæc pro virili paucis
εις & παρεθέμεθα , λελεγμένων, επανέλθωμεν επί το : disseruerimus de his quae in medium prolulimus,
• Νύν εδοξάσθη ο Υιός του ανθρώπου, και ο Θεός έδο redeamus ad illud : « Nunc glorificatus est Filius
ξάσθη εν αυτώ . » Γινώσκει ούν τον Πατέρα ο Υιός, hominis, et Deus glorificatus est peripsum ".»Agno
αυτώ τω γινώσκειν αυτόν όντι μεγίστη αγαθώ , και scens Patrem Filius glorificalus est ipsa Patris agni.
οποίον αν ο επί τελείαν γνώσιν ών, ήν γινώσκει (52) lione, quæ est maximum bonum , et lale ut Filius
ο Υιός τον Πατέρα , εδοξάσθη · οίμαι, ότι , και εαυτόν glorificetur in perfecta cognitione exsistens, qua
γινώσκων , (όπερ και αυτό ού μακράν αποδεί (53) του agnoscit Patrem , Arbitror vero etiam quod seipsum
προτέρου,) εδοξάσθη εκ του αυτόν έγνωκέναι . Ει δε C agnoscens (quse ipsa res non procul a priori albest),
και περί των όλων γνώσις (34 ) συμπληροί το μέγε- glorificatus sit , eo quod seipsum agnoverit . An vero
θως της δόξης αυτού , όσα εστί κρυπτά και εμφανή etiam universorum cognitio magnitudinem gloria
γινώσκοντος , ζητήσεις και μήποτε (55 ) τούτο εστι ipsius compleal, quæ sunt occulta , quæque aperta
το είναι αυτοσοφία , ή το λεγομένων αυτουιώ του αν cognoscentis, quæres, el vide ne forte hanc glorifi
θρώπου το δεδοξάσθαι εκ του ηνώσθαι τη σοφία. Ταύ calionem Filius hominis habeat, quia unilus sit Sa
την δε πάσαν την δόξαν , ήν εδοξάσθη ο Υιός του αν pientiæ cum ipse sit aútogogia vel , ul vocant aŮ.
θρώπου , δωρησαμένου του Πατρός εδοξάσθη . Πολλών τουιός [ hoc est Sapientia ipsa , vel Filius ipse.]
δε όντων των συμπληρούντων την δόξαν πάσαν του Hac autem omni gloria , qua glorificalus est Filius
ανθρώπου , το κατ' εξοχήν τούτων απάντων ο Θεός hominis , a Patre, qui hoc illi donavit, glorificalus
έστιν , ός, το γινώσκεσθαι από του Υιού , ουχ απλώς ſuit. Multaque cum sint gloriam omnem hominis
εστι δοξαζόμενος , αλλ' εν Υιώ δοξαζόμενος · καθ ' και quæ compleant, his omnibus præslans est Deus,
και τολμηρον μεν , και μείζον ή καθ ' ημάς εστι το qui non simpliciter a Filio, dum cognoscitur, glori
εις εξέτασιν εαυτούς επιδούναι τηλικούτου λόγου : ficatur; sed per Filium glorificatur . Juxta quod,
όμως δε τολμητέον υποβάλλειν το εν τω τόπω ζητη D audax quidem facinus , supraque caplum nostrum
θήναι δυνάμενον . Ζητώ δε εί ένεστι δοξασθήναι τον nosmelipsos permillere horum inquisitioni , sed la
Θεόν , παρά το δοξάζεσθαι εν Υιό , ώς αποδεδώκαμεν , inen audendum est suggerere quod hoc in loco in
μειζόνως αυτόν (56 ) εν εαυτώ δοξαζόμενον , ότε , εν quæstionem adduci possit. Quæro autem an possit
τη εαυτού γινόμενος περιωπή , επί τη εαυτού γνώσει , gloria afici Deus, praeter gloriam quam habet in
και τη εαυτού θεωρία ούση μείζονι της (37) εν Υιώ Filio, ita ut tradidimus , majori in se ipso gloria af .
θεωρίας, ως επί Θεού χρή νοείν τα τοιαύτα , δεί λέ fectus, cum in sua ipsius est specula , propter sui

16 II Cor . Πι , 18 . 17 Joan . ΧΙΙ , 31 .

(31 ) Codex Regius , ών γινώσκων. (54) Codex Regius , male, γνώσιν .

(32) Ιdem codex Regius , οι επί τελείαν γνώσιν ,
ήν γινώσκει.
(33 ) "Όπερ αυτό και ου μακράν αποδεί , etc. Ano
nymus apud Photium cod . cxvit, hoc nomine ac
cusalom scribit Origenem , quod Filium dixerit, non
noscere Palrem utseipsum . Quod ipsının hic vide
lur significare. Nos rem expendimus in Origenia
nis . BlueTIUS .
(55 ) Και μήποτε , etc. Ita legitur in codice Bod
leianó, rectius, opinor, quam in codice Regio, qui
sic habet : Και μήποτε τούτο εστι το είναι αυτό
σοφία και τα λεγομένων αυτο Υιό του ανθρώπου , το
δεδοξάσθαι εκ του ηνώσθαι τη σοφία .
( 56) Codex Regius , male, μείζον ώς .
(37) Tñs. Deesi in codice Regio .
819 ORIGENIS 821)
cognitionem et sui contemplationem , que major Α γειν , ότι ευφραίνεται άφατόν τινα ευαρέστησιν, και
ezt contemplatione quæ est in Filio , ut de Deo ta ευφροσύνην , και χαράν, εφ' εαυτώ ευαρεστούμενος,
lia intelligere par est : dicendum est perfundi eum και χαίρων. Χρώμαι δε τούτοις ονόμασιν ουχ ώς χυ
neffabili quadam delectatione, et letitia , el gaudio , ρίως αν λεχθησομένοις επί Θεού , αλλά απορών των,
in se ipso sibi placens et gaudens. Quibus vocabulis ίν ' ούτως ονομάσω , αρρήτων ρημάτων , και μόνος αυ
ego quidem utor non tanquam proprie convenien τος δύναται , και μετ' αυτόν (58) ο Μονογενής αυτού
tibus Deo, sed indigus indicibilium , ut ita loquar, εν κυρία λέξει λέγειν, ή φρονείν περί αυτού . Επει
verborum , quæ solus ipse, et Unigenitus Filius ejus δε εν τω τόπω γεγόναμεν του τον Θεόν δοξάζεσθαι εν
cum ipso propria Iocatione efari potest vel cogitare Χριστό, παρακειμένως αν ζητήσαιμεν πως δοξάζοιτο
de eo. 450 Cæterum quoniam in hunc locum de και εν τω αγίω Πνεύματι , και εν πάσιν οίς ώφθη
venimus , ubi Deus per Christum glorificatur , ap δόξα Κυρίου , ή οφθήσεται . "Όλης μεν ούν οίμαι της
posite quæremus quomodo etiam per Spiritum san δόξης του Θεού αυτού απαύγασμα είναι τον Υιόν , κα
ctum glorificelur , et per omnes a quibus conspecia τα τον ειπόντα Παύλον : « "Ος ών απαύγασμα της
fuerit vel conspiciatur gloria Domini . Atque arbi- δόξης ) φθάνειν μέντοιγε από του απαυγάσματος
tror ego quidem totius gloriæ Dei splendorem esse τούτου της όλης δόξης μερικά απαυγάσματα επί την
Filium , ut a Paulo traditum est, dicente : « Qui cum B λοιπήν λογικήν κτίσιν · ουκ οίμαι γάρ τινα το πάν
sii splendor gloriæ 78 ; , pervenire tamen particulares δύνασθαι χωρήσαι της όλης δόξης του Θεού απαύγα
splendores ab hoc splendore lotius gloriæ ad reliquam σμα , ή τον Υιόν αυτού (59) . Νύν ούν , ότε η οικονομία
naturain rationis capacem. Alioqui non arbitror perci- του υπέρ πάντων πάθους ( 40) του Υιού του ανθρώ
pere aliquem posse omnem splendorem lotius gloriæ που γίνεται ου χωρίς Θεού , ( « Διδ ο Θεός αυτόν υπερ
Dei, nisi Filium Dei . Nunc autem quando oeconomia , et ύψωσεν ,» ) εδοξάσθη , φησίν, ο Υιός του ανθρώπου,
mysterium passionis Filii hominis pro omnibus fit ου μόνος και ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ. » Και ού
ron sine Deo , ( Quam ob causam Deus illum su τως δ' αν τα κατά τον τόπον τις διηγήσαιτο. Γέγρα
perexaltavit " ) glorificatus est , inquit 80 , Filius πται : « Ουδείς έγνω τον Υιόν ει μή ο Πατήρ, 5 και
ominis , non solus , « Deus enim per ipsum είρηται · « Και μακάριος εί , Σίμων Βαριώνα , ότι σάρξ
eliam glorificatus est. » Ad hujus loci similitudinem και αίμα ουκ απεκάλυψέ σου, αλλ ' ή ο Πατήρ μου και
Exponere quis poterit illud : Nemo agnovit Filium, ουράνιος. » "Οσον ούν ουκ έγνωστο και Υιός τω κόσμω,
Eisi Pater 81 ; • etillud : « Bratus es, Simon Barjona , ( « Εν τω κόσμω γάρ ήν, και ο κόσμος δι' αυτού εγέ
quia caro, et sanguis non revelavit libi , sed Pater νετο, και ο κόσμος αυτόν ουκ έγνω • ) ουδέπω εν κό
nieus qui in cælis est 89. , Qualenus enim Filius C σμο έδεδόξαστο ( 41 ) , και ήν ή ζημία του με δεδοξά
non eral mundo agnitus ( ( In mundo enim erat, et σθαι αυτόν εν τω κόσμω ου του μή δεδοξασμένου,
miundus per ipsum ſaclus est , et mundus eum non αλλά του μη δοξάζοντος αυτόν κόσμου · ότε δε απε
cognovit 88 , 9 ) nondum glorificalus erat per mun κάλυψεν ο ουράνιος Πατήρ οίς απεκάλυψεν από του
dum, eliamsi , quod per mundum glorificalus non κόσμου ούσε την του Ιησού γνώσιν , τότε εδοξάσθη και
esset, damnum non erat Christi non glorificati, sed Υιός του ανθρώπου εν τοις έγνωκόσιν αυτόν· και δι'
mundi Christum non glorificantis . Cum vero Pater ής έδοξάσθη δόξης εν τοις έγνωκόσιν αυτόν, περιε
ecelestis revelavit his qui e mundo erant Jesu co ποίησε δόξαν τοις έγνωκόσιν αυτόν (42) · οι γάρ ανα
gnitionem , tunc glorificatus est Filius hominis per κεκαλυμμένων προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτρι
illos , qui eum cognoverunt , et per eamdem gloriam ζόμενοι την αυτήν εικόνα μεταμορφούνται . "Ορα δε
qua glorificalus fuit inter eos qui eum cognoverunt , πόθεν από δόξης φησί , και πού εις δόξαν από δόξης
acquisivit gloriam cognoscentibus ipsum . Qui enim της του δοξαζομένου , εις δόξαν την τών δοξαζόντων.
relecta facie gloriam Domini in speculo repræsen Ήνίκα ούν ήλθεν επί την οικονομίαν , αφ' ής έμελλεν
tant, ad illius imaginem transformantur 86. Vide ανατέλλειν τω κόσμω, και γινωσκόμενος δοξάζεσθαι
vero unde a gloria dicat et ubi ad gloriam , nimirum επί δόξη των δοξαζόντων αυτών, είπε το « Νυν εδο
a gloria glorificati ad gloriam glorificantium . Cum D ξάσθη ο Υιός του ανθρώπου και έπει ουδείς έγνω
igitur venit ad economiam , a qua el mundo illu τον Πατέρα ει μή ο Υιός, και η αν ο Υιός αποκαλύ
cescere atque etiam cognitus glorificari debe- ψη , έμελλε δε εκ της οικονομίας αποκαλύπτειν τον
bal, propter gloriam glorificantium eum , dixit : Πατέρα ο Υιός , διά τούτο και ο Θεός εδοξάσθη εν αυ
• Nunc glorificat est Filius homin :) et quo- τω . "Η το : « Και ο Θεός,εδοξάσθη εν αυτώ, και συνεξε
us is
niam nemo cognovit Patrem , nisi Filius , et cui τάσεις τω · « Ο έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα τον
Filius revelaverit 88 , revelalurusque erat Patrem πέμψαντά μεν θεωρείται γάρ εν τω Λόγω όντι Θεώ,
18 Ηebr . 1 , 5 . 79 Philip . 1 , 9. 80Joan. X11 , 31 . 81 Μatth .1, 27 ; Luc. 1 , 22. 82 Μatth.XVI , 17 . 83 Ioan .
1, 10. 86 1 Cor. 1 , 15. 88 Μatth . 1 , 27 ; Luc. Χ , 22.
(38) Μετ ' αυτόν . Ferrarius legebat μετ' αυτού . (40) Codex Bodleianus , πάθους • editio Huetii,
(39) Post verba , ή τον Υιόν αυτού , editio Huelii παθόντος .
habet : ει προσέθου και το πνεύμα το αυτού, άριστά (41 ) Codex Bodleianus, δεδόξασται .
σοι αν εθεολογείτο, και τελεώτατα . Verum haec a (49) Και δι' ής έδοξάσθη δόξης εν τοις έγνω
Ferrario omissa sunt, et in codice Bodleiano est κόσιν αυτόν περιεποίησε δόξαν τοις έγνωκόσιν
Tantum observacio marginalis scribæ in Origenem αυτόν . Ηec desiderantur in codice Regio, sed
animadvertentis . exstant in Bodleiano, eaque viderat Ferrarius
821 COMMENT . IN JOAN . TOMUS XXXII . 829
και εικόνα του Θεού αοράτου και γεννήσας αυτόν Πατήρ, A Filius ex economia , hanc ob causain etiam Ph
του ενιδόντος τη εικόνα του αοράτου Θεού ευθέως ενο ler per Filium glorificatus est. Vel illud : « Et
ραν δυναμένου και το πρωτοτύπο της εικόνος τώ Πα Deus glorificatus est per ipsum , examinabis simul
τρί . "Ετι δε και ούτως σαφέστερον αν τα κατά τον cum illo diclo : Qui vidit me, vidit Patrem , qui
τόπον λαμβάνουτο: Ως διά τινας το όνομα του Θεού 451 misit me 86. ) Videlur enim in Sermone exi
βλασφημείται εν τοις έθνεσιν , ούτω διά τους αγίους, stenli Deo , et imagine invisibilis Dei Paler qui
ών βλέπεται τα καλά έργα λαμπρότατα έμπροσθεν ipsum genuit : cum is qui inspexerit in immagine
των ανθρώπων , δοξάζεται το όνομα του Πατρός του invisibilis Dei , stalim inspicere etiam possil in
εν τοις ουρανούς εν τίνι ούν εδοξάσθη τοσούτον όσον Patre, qui est primum exemplar. Adhuc hunc in
εν τώ Ιησού , επεί « αμαρτίαν ουκ εποίησε , μηδέ modum apertius etiaim interpretari potest hic locus :
ευρέθη δόλος έν τω στόματι αυτού , και μηδε έγνω αμαρ cum enim per sancios, quorum videntur bona opera
τίαν; Και τοιούτος ούν ών ο Υιός εδοξάσθη , και ο splendidissima coram hominibus 87, glorificelur
Θεός εδοξάσθη εν αυτώ . Ει δε ο Θεός εδοξάσθη εν αυ nomen Patris in cælis, quemadmodum etiam nomen
τω, αντιδωρείται αυτό ο Πατήρ το μείζον ού ο Υιός Dei per quosdam blaspbematur inter gentes 88, in
του ανθρώπου πεποίηκε μείζον γάρ τώ δοξάσαντι , quonam perinde glorificatus est Paler , atque in
B
τον Θεόν , ελάττονι τον διαφέροντα, κατά το « Ο Πα Jesu, quandoquidem « peccatum non fecit , nec in
89
τηρ ο πέμψας με μείζων (43) μου έστι , και το δοξα ventus fuil dolus in ore ejus Σ > neque cognovit
σθήναι τον Υιόν του ανθρώπου του (44) τον ελάττονα peccatum ? Talis igitur cum esset Filius , glorifica
εν τω Θεώ (45) κρείττονι . Και πολλά γε υπερέχουσα lus est , el Deus glorificalus per ipsum est . Quod si
η δόξα εν τω Υιώ έστιν , ότε δοξάζει αυτόν ο Πατήρ, Deus glorificatus est per ipsum , Deus illi vicissim
η εν τω Πατρί , ότε εδοξάσθη ο Πατήρ εν τω Υιο. Και donal quod majus est re illa quam fecit Filius
έπρεπέ γε τον μείζονα αμειβόμενον την δόξαν , ήν liominis . Majus enim est quod Filius hominis glo
εδόξασεν αυτόν ο Υιός, χαρίσασθαι το Υιώ το δοξά rilicatus fuerit per Deum , inferior per præstantio
σαι αυτόν εν αυτώ , ίν ' ο Υιός ή εν τω Θεώ δοξαζόμε rem , quam quod inferior glorificaverit Deum præ
νος . Είτ' επεί όσον ουδέπω ταύτα γίνεσθαι έμελλε , stantiorem juxta illud : « Pater qui misit me , major
( λέγω δε το δοξάζεσθαι τον Υιόν εν τω Θεώ), διά τού me est 90. , Alque profecto longe excellentior gloria
το επιφέρει το « Και ευθύς δοξάσει αυτόν . ) Ταύτα est in Filio, quando glorificat ipsum Paler, quam
δε ουκ αγνοούμεν πολλά είναι ελάττονα ών χωρεί και sit in Patre , quando glorificatus fuerit per Filium .
τόπος εξεταζόμενος , αποκαλύπτοντος του Θεού , και Decetbalque profecto , ut major vicissim rependens
επιδημούντος του Λόγου αυτού εις το παραστήσαι την C gloriam , qua glorificarat eum Filius , gratificaretur
δόξαν του Θεού , και η δύναται δωρήσασθαι ο Πατήρ Filio glorificando eum in se Palre . Deinde quoniam
ωρούμενος γνωσθήναι την πάσαν δόξαν του Θεού hæc jam fulura erant ( dico aulem glorificari Fi
διδώς βραχείς και πολλά ταπεινότεροι της αξίας των lium hominis per Deum ) idcirco subjungit : « Et
λόγων , και επί τοις εκτεθείσι χάριτας ομολογούμεν continuo glorificabit eum ". Nec vero ignoramus
τω Θεώ ούσι πολλώ μείζοσι ( 46) της ημετέρας hæc longe inferiora esse bis quæ præsens requirat
αξίας . locus , quem nunc examinamus revelante Deo , et
præsente exsistente Verbo suo ad demonstrandum gloriam Dei : [ (47 * ) cuique Paler dare posset, ut
omnis Dei gloria cognosceretur. ] Quare veluti parvi , et longe abjectiores quam dignitas sermo
uum exigat , gratias Deo agamus pro his quæ exposuimus ; quæ longe sunt majora nostra dignitate .
19. « Τεκνία , έτι μικρόν μεθ 'υμών ειμι · Ζητήσε 19. « Filioli , adhuc paulisper vobiscum sum ,
τε με , και καθώς είπον τοίς Ιουδαίοις , ότι " Όπου Quæretis me, et sicut dixi Judæis : Quo ego abeo,
εγώ είμι, υμείς ου δύνασθε ελθείν , και υμίν λέγω vos non potestis venire ; et vobis dico nunc ^ . ,
άρτι . » Συναγαγών εκ των Ευαγγελίων τάς ως υπό Cum collegeris ex Evangeliis voces quæ dicuntur a
Πατρός του Σωτήρος ημών λεγομένας προς τέκνα φω Servatore nostro , lanquam a patre ad filios, confi
νάς, θάρρει λέγειν , ότι τινών ο Σωτήρ Πατήρ έστιν D dito dicere Servatorem esse aliquorum patrem .
τω μεν γαρ παραλυτικό φησε: Θάρσει , τέκνον, Inquit enim paralytico 88 : « Confide , fili, remittun
αφίενται σοι αι αμαρτίαι τη δε αιμορροούση : « Θύ tur tibi 452 peccala ; » feminæ vero fluxu sangui
γατερ , η πίστις σου σέσωκέ σε . 5 Και νύν τοϊς μα nis laboranti : « Filia , fides tua le salvam fecit. " .,
θηταίς λέγει το « Τεκνία , και εμφαίνοντος , οίμαι , τι Nunc etiam discipulis inquit : « Filioli ; ) osten
και του υποκοριστικού , και διδάσκοντας τηνέτι βρα- dente, opinor , Jesu nonnullum blandientis afe
χύτητα της των αποστόλων ψυχής τότε . Εάν δέ τις ctum , simulque docente apostolos etiam cum animo
ζητή: "Αρ ' ούν και παραλυτικός ακούων, Τέκνον , εντελέ- pusillos esse . Sin vero querat aliquis nunu paraly
στερος ήν τών (47) προς ούς ο Λόγος φησί , « Τεκνία » licus dictus filius, honorabilior sit illis quibus
ακούσει , ότι , εί τις μέν έστι τεκνίον,και πάντως έστι Filius Dei dixil, « Filioli , ) is sciat eum qui sit filio
86 Joan . ΧΙΙ , 43. 87 Matth . V, 16 . 88 Rom . 1 , 24. 89 | Pelr. 11, 22. 90 Joan. ΧΙV, 28 . Joan .
XIr, 32. 91 Joan . ΧΙΙΙ , 33. 38 Malih . ix , 2. 04 Malih . IX , 22 .
(45 ) Coller Regius , male , κατά ο Πατήρ ο πέμ (46) Colex Regius , μείζον .
ψας μείζων , etc. ( 47) Των . Deest in codice Regio.
(44) Tou. Deest in codice Regio . (47 ) Huec supplevimus e Perionio .
(45 ) Θεώ. Deest in eodem codice Regio .
 S25 ORIGENIS 824

Ius, esse etiam omnino filium propter quod nec Α τέκνον · διό ού κεκώλυται τον παραλυτικόν λεγόμενον
para lylicus dictus filius , prohibitus est esse etiam τέκνον είναι και τεκνίον · ώστε ουκ ανάγκη τον ονο
Giliolus : quemadmodum etiam necesse non est ut μασθέντα τέκνον τον παραλυτικών είναι εντελέστερον
paralyticus nuncupatus filius, honorabilior sit his των προς ούς ο Λόγος είπε το τεκνία . Χρη δε είδέναι ,
quos Filius Dei dixit filiolos. Proinde sciamus ότι ουχ ώσπερ επί των ανθρώπων ου δύναται το τε
necesse est, non ut in hominibus evenit , ut qui κνον γενέσθαι ύστερον αδελφός ου έφθασεν είναι τέ
filius alicujus fuerit , is illius poslea esse frater non κνον , ούτως αδύνατον μεταβαλείν εκ τέκνου του Ιη
possit, ita evenire in Jesu ut aliquis ex filio immu σου προς το γενέσθαι αυτού αδελφόν. Ούτοι γούν προς
tari non possit ut sit illius frater. Quamobrem hi ούς είπε, « Τεκνία, και μετά την του Σωτήρος ανάστα
quibus dixit, « Filioli ,, post Servaloris resurrectio σιν, ( ώσπερεί μεταποιηθέντος (48 ) από της αναστά
nem ( tanquam immulalo Jesu ex resurrectione ) σεως Ιησού , ) γίνονται του πρότερον ειπόντος , « Τε
fratres illius eliciuntur, qui antea illis dixerat , κνία , και αδελφοί · διό γέγραπται· « Πορεύου προς τους
• Filioli : unde et scriptum est : Vade ad fratres αδελφούς μου (49) , και είπε αυτοίς: Αναβαίνω πρός
meos , el dic illis : Ascendo ad Patrem meum , et τον Πατέρα μου , και Πατέρα υμών, και Θεόν μου ,
Palrem vestrum ; et Deum meum , et Deum και Θεόν υμών. » Και τάχα ώσπερ έστι μεταβαλείν
vestrum 95. » Ει fortasse quemadmodum licet etian B έκ δούλου Ιησού , δούλοι δε ήσαν οι μαθηται προ του
cx servo Jesu immutari ; nam servi erant etiam είναι τεκνία, ως δήλον εκ του : « Υμείς φωνείτε με ,
discipuli , antequam fierent filioli , ut ex hoc dicto ο διδάσκαλος, και ο Κύριος , και καλώς λέγετε: είμι
perspicuum est : « Vos vocalis me Magistrum et γάρ και το · Ουκ έστι δούλος μείζων του κυρίου
Dominum , et bene dicitis , sum elenim 96 ; » et ex αυτού , και αναγεγραμμένον προ του : « Τεκνία, έτι με
Ellis : « Non est servus major domino suo 97, quod κρόν μεθ' υμών ειμι και επιστήσεις δε ει ο δούλος
Scriptum est ante hac verba : « Filioli , adhuc pau- πρότερον μαθητής γίνεται , είτα τεκνίον , είτα αδελ
lisper vobiscum sum 98; ) inspicies an servus effi φος Χριστού , και υιός του Θεού . Μαθητήν δε εν τού
ciatur priroum discipulus, deinde filiolus, postremo τοις λεκτέον τον εκ του τιαρέχειν αυτόν παραληψό
frater Christi , et filius Dei . Inspicies etiam an disci μενον τήν του Λόγου επιστήμην , μανθάνοντα από του
pulus inter hos dicendus sit, qui percepturus sit , eo τηλικούτου διδασκάλου την σοφίαν του Θεού (50) . Το
quod seipsum exhibuerit, sermonis scientiam ; ad δε · « "Έτι μικρόν μεθ ' υμών ειμι , και κατά μέν τοαπλού
discens a lali lantoquc præceptore sapientiam Dei . στερον , ως προς το ρητόν , σαφές εστιν, επεί όσον ου
Cæterum hoc dictum : 1 Adhuc paulisper vobiscum δέπω έμελλε μηκέτι έσεσθαι μετά των μαθητών προ
sum , juxta simpliciorem quidem sensum , quod ad τερον μεν συλληφθείς υπό της σπείρας, και του χι
C
contextum allinet, aperlum est , quoniam jam futu λιάρχου , και των Ιουδαϊκών υπηρετών , οίτινες δη
riis non erat amplius cum discipulis ; primum qui σαντες αυτόν απήγαγον πρός "Ανναν πρώτον : μετά
δε τούτο το Πιλάτα παραδοθείς , και εξής την επί
dem comprehensus a cohorte , el tribuno , el a Ju
σταυρώ καταδικασθείς : είτα ποιήσας εν τη καρδία
daicis ministris qui eum ligalum abduxerunt ad
της γης τρείς ημέρας, και τρεις νύκτας. Κατά δε το
Annam primum , postea vero Pilato traditus , el
βαθύτερον ζητήσεις μήποτε μετά το μικρόν ουκ έτι
deinceps ad crucem condemnalus , ac demum factus
tribus diebus et tribus noctibus in corde terræ. ήν μετ' αυτών· ου το μή παρείναι αυτούς κατά σάρ
κα, και τα την ψυχήν αυτού εις άδου καταβεβηκέναι :
Juxta profundiorem vero sensum quæres an forle
(τούτου γάρ ένεκεν εκωλύετο (51 ) είναι και μετά των
post illud « paulisper, , jam non fuerit cum illis, μαθητών και είπών : « " Οπου δύο ή τρείς συνηγμένοι
non eo quod illis non adfuerit 453 secundum car εις το εμόν όνομα , και εγώ είμι εν μέσω αυτών, και
nem , el eo quod descenderit cum anima sua ad
και · Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμι πάσας τας ημέρας
inferos ( hujus enim rei causa non prohibebatur έως της συντελείας του αιώνος" » ) αλλά τώ, πληρω
esse etiam cum discipulis ille qui dixerat : « Ubi θέντος του : « Πάντες υμείς σκανδαλισθήσεσθε εν εμοί
duo, vel tres congregati fuerint in nomine meo , εν τη νυκτί ταύτη γέγραπται γάρ Πατάξω τον ποι
eljam ego sum in medio eorum 99 ;, et : « Ecce D μένα, και διασκορπισθήσονται τα πρόβατα της ποι
ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad con μνης , και μηκέτι είναι μετ' αυτών των μετά των αξίων
summationem seculi 1, sed eo quod illud implere- μόνων τυγχάνοντα. Προς τούτο δ ' άν τις ανθυποφέρου
tur : « Omnes vos offendemini mea causa in nocte τό : « Μέσος υμών έστήκει , όν υμείς ουκ οίδατε , και λέ
bac : scriptum est enim : Percutiam pastorem , et γων αυτών είναι και μετά των μή γινωσκόντων αυτόν .
dispergentur oves gregis 1, idcirco non amplius "Oρα δε μήποτε ου ταυτόν εστι το είναι αυτόν μετά
futurus essel cum illis , quia cum dignis est solis . τινος , όπερ έν επαγγελία ως αξίοις δίδοται , το έστη
Verum contra hoc objiciet aliquis illud : « In medio κέναι αυτόν και μη γινωσκόμενον εν μέσω των μη
vestrum stat, quem vos nescitis ,, dicens eum cum γινωσκόντων: έν επαγγελία μεν γάρ τό: "Οπου δύο
95 Joan. ΧΧ , 17 . 96 Joan. ΧΙΙ , 15. 97 ibid . 16. 98 ibid. 33. 99 Μatth . IV , 20. 1 Malth . XXVIII,
20 . * Μatth . ΧΧVΙ , 31. 3 Joan . 1 , 26.
( 48) Codex Bodleianus , μεταποιωθέντος , gio , sed exstant in Bodleiano , eaque viderat Fer :
( 49) Μού . Deest in codice Regio . Tarius.
(50) Μαθητήν δε εν τούτοις .... διδασκάλου την ( 51 ) Εκωλύετο . Scribendum videtur ουκ εκε
anglar toŨ Q80 ū . Hæc desiderantur in codice Re λύετο.
 ε COMMENT. IN JOAN . TOMUS XXXII . 826

ή τρείς συνηγμένοι εις το εμόν όνομα , καγώ είμι εν A his etiam esse a quibus non cognoscitur. Sell ville
μέσω αυτών και και το « Ιδού εγώ μεθ' υμών είμ: ne forte idem non sit esse cuin aliquo , quod in
πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος, και promissione tanquam dignis dalur, el stare in me
ου τοιούτον δε το: Μέσος υμών εστήκει , όν υμείς dio non agnoscentium eum . Cum enim sit in pro
ουκ οίδατε . 5 Και εν τώ προκειμένω τοίνυν ο ειπών : missione illud : « Ubi duo, vel tres congregati fue
« Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμι , » φησί το · τ "Έτι μικρών rint in nomine meo, ego etiam in medio eorum
μεθ ' υμών ειμι . Ο δε λέγων · « "Έτι μικρόν μεθ' sum; • et illud : « Ecce ego volbiscum sum omnibus
υμών ειμι , και ουκ αν παρόντι αισθητως τω Ιούδα , diebus usque ad consummationein sculi , » non
του διαβόλου ήδη βεβληκότος εις την καρδίαν αυτού , ejusmodi est illud : « In medio vestri stat, quem vos
ένα παραδώ τον Σωτήρα , είπεν αν αυτό το · Μετά nescitis. » Proinde qui dixerat : « Ecce ego vobiscum
σου (52 ) είμι · ουκ έτι γάρ ήν μετ' αυτού , ουδ' ότε sum, , in præsenti contextu inquit : « Adhuc pau
βάψας το ψωμίον εδίδου αυτώ· αλλ' ότε μετά το ψω lisper vobiscum sum . , Et qui dicit : 1 Adbuc pau
μίον , ότε ήλθεν εις εκείνον ο Σατανάς , πολλά πλέον lisper vobiscum sum , » haudquaquam praesenti
ουκ ήν ο Χριστός μετά του Ιούδα , μακρύναντος εαυ sensibiliter Judæ , in cujus cor jam immiserat
τον από του Σωτήρος : « Τίς γάρ συμφώνησις Χρι diabolus , ut proderet Servalorem , dixit : Tecum
στού προς Βελίαρ ; • Eί και μικρών δε έτι μετά των B summ ; non amplius enim eral cum ipso , cum inlin
τεκνίων έμελλεν είναι ο πατήρ αυτών Ιησούς , χρή clam offulam ipsi porriyerel . Quindo vero post
ειδέναι το μέγα « το μικρών και εκείνο, ει και μη ήν offulam ingressus est in Judam Satanas, multo minus
μετ' αυτών , ουδέν ήττον εκείνοι ζητείν έμελλον τον erat cum illo Jesus , abducente procul seipsum a
Ιησουν » ώς ο Πέτρος μετά το αρνήσασθαι πικρώς Servatore ; Quæ enim convenientia Christi cum
έκλαιεν, oίμαι , ζητών τον Ιησούν . Νύν μεν ούν το Beliar " ?, Quamvis allamen adhuc paulisper cum
• "Ετι μικρόν μεθ' υμών ειμι , και λέλεκται : ολίγω δε filiolis futurus esset Jesus , ipsorum paler, sciamus
ύστερον , « Μικρόν , φησί , και ουκ έτι θεωρείτε με : oportet illud paulisper, 1 magnum esse. Namn
και πάλιν μικρόν όψεσθέ με " και ότε λεγόντων των μα etiamsi cum illis non erat Jesus , nihilominus quæ, ..
θητών: « Τι εστι τούτο και λέγει, μικρόν; ουκ οίδαμεν siluri erant Jesum ; quemadmodum Petrus post
τι λαλεί γνούς ο Ιησούς και ότι ήθελον αυτόν έρω- negationem amare levit , querens , opinor , Jesun.
ταν , είπεν αυτοίς: Περί τούτου ζητείτε μετ ' αλλήλων , Nunc igitur illud : Filioli , adhuc paulisper vobis
ότι είπον , μικρόν , και ου θεωρείτε με και πάλιν μι cum sum , dictum est : paulo autem post ail :
κρών, και όψεσθέ με : 'Αμήν , αμήν λέγω υμίν, ότι « Pusillum , el jam non videbitis me ; et iterum
κλαύσετε , και θρηνήσετε υμείς: ο κόσμος δε χαρήσε pusillum , et videbitis me : ) quando dicentibus
ται» ύμείς δε λυπηθήσεσθε, αλλ' ή λύπη υμών εις χα C discipulis : « Quid est hoc , quod dicit, Pusillum ?
ραν γενήσεται το γάρ μικρόν εκείνο , εν ώ ουκ nescimus quid loqualur, cum intellexisset Jesus
εθεώρουν αυτόν , εζήτουν Ιησούν· διό έκλαιον, και quia vellent eum interrogare, dixit illis : De hoc
εθρήνουν, της λύπης αυτών εις χαράν μεταβαλλού quæritis inter vos , quod dixi : Pusillum , et non
σης, ότε επληρούτο το : « Και πάλιν μικρόν, και όψε videbitis me ; et iterum pusillum , et videbilis me :
σθέ με. » Εν οίς εξετάσεις ει και μετά μικρόν μη θεω Amen, amen dico vobis : Plorabitis, 454 et lamen
ρών αυτόν , ει μέλλει μετά τούτο όψεσθαι αυτόν, μετ' tabimini vos ; mundus aulem gaudebit ; vos aulem
ου πολύ πάντως όψεται αυτόν, νοούντων ημών το mærore afficiemini, sed mæror vesler verlelur in
« Και πάλιν μικρόν , και όψεσθέ με . » Το δε ζητεϊν gaudium of. , Illo enim pusillo tempore , quo non
τον Ιησούν ζητείν εστι τον λόγον, και την σοφίαν, και videbant eum , quærebant Jesum . Quocirca plora
την δικαιοσύνην , και την αλήθειαν , και την δύναμιν bant, et lamentabanlur , sed mærore commutalo .
του Θεού , άπερ πάντα εστιν ο Χριστός. Τινές δε ζη illis in gaudium , implebalur lunc illud : « El iteruin
τούσιν αυτών των έωρακότων σημεία , και συν τω pusillum , et videbilis me . » In quibus disquires an
έωρακέναι λαβόντών απ' αυτού άρτον , και φαγόντων, is qui post pusillum ipsum visurus non est, si qui
αιτίου του ζητείν αυτοίς γενομένου του τεθράφθαι dem postea illuin visurus est, post tempus non lon
D
από του Λόγου : « Ζητείτε γάρ με , φησίν , ουχ ότι gum ipsum omnino visurus sit ; considerantibus
είδετε σημεία , αλλ ' ότι εφάγετε εκ των άρτων, και nobis illud : « Et iterum pusillum , el videbitisme. )
έχoρτάσθητε . » Είτα επεί πρότερον τοίς Ιουδαίους Cæterum quærere Jesum , est quærere sermonem ,
ειρήκει : « Εγώ υπάγω, και ζητήσετε με , και εν τη sapientiam, justitiam , veritatem et potentiain Dei ,
αμαρτία υμών αποθανείσθε , και, « "Όπου εγώ υπά quæ omnia est Christus. Quærunt vero quidam eum
γω, υμείς ου δύνασθε ελθείν, επ' εκείνο αναφέρων ex his qui signa viderunt , quique cum ipso videre
το προκείμενόν φησι : « Και καθώς είπον τοίς Ιου sumpserunt ab eo paneni, et comedunt : habentibus
δαίοις, ότι "Όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε illis quierendi causam , eo quod nutriti fuerint a
ελθείν, και υμίν λέγω άρτι και ως γαρ εκείνους , φησί , Abyw el Filio Dei : « Quæritis enim me, inquit,
τούτ' είπον , ούτω και υμϊν · αλλά και υμίν τούτο λέ non quia signa videritis , sed quia comederilis ex
γω, ου περί πλείονος χρόνου ούτω γαρ ακούω του panibus, el salurali sitis ? . , Deinde quoniam antea
• 1 Cor . VI , 15. 8.6 Joan . XVI , 16-20 . 1 Joan . VI , 26.

(32 ) Codex Regius , male , μετ' αυτού .

897 ORIGENIS 823
Jadeis dixerat : Ego vado, et queretis me , et in A • Και υμίν λέγω άρτι , όπερ ουκ έστι ταυτόν τον
peccalo vestro moriemini 8 ; ) et : « Quo ego vado , Και υμίν λέγω , χωρίς προσθήκης της, άρτι: Ιου
vos non potestis venire ; , ad illud referens id de δαίοι μεν γάρους προέβλεπεν εν τη εαυτών αμαρτία
quo agimus , inquit : « Ει sicut dixi Judaeis : Quo αποθανουμένους ουκ επί βραχυνόμενον χρόνον ουκ
ego abeo, vos non potestis venire ; ita etiam vobis έδύναντο ήκειν, όπου υπήγεν ο Ιησούς: οι δε μαθη
dico nunc .. Ut enim illis, inquit , hoc dixi , sic ται , μεθ ' ών έμελλε μικρόν χρόνον μηκέτι έσεσθαι
etiam vobis ; sed vobis etiam hoc dico non de μετ' αυτών , διά τα προειρημένα ούκ εδύναντο (55 )
multo lempore. Sic enim ego intelligo illud , reliam έπεσθαι το Λόγω απιόντι επί τας εαυτού οικονο
vobis dico nunc, ) quæ non idem sonant ac si dixis μίας . Και ει μή προετέτακτο του : "Όπου εγώ
sel : Et vobis dico, absque additione vocabuli , nunc. υπάγω , υμείς ου δύνασθε ελθείν, και το « Καθώς
Judæi enim , quos prævideral morituros in peccalo είπον (34) τοις Ιουδαίοις, και κάν απλούστερον έδόκουν
suo , ire non poterant , nec ad breve tempus quo μεν ταύτα ειρήσθαι , αναφερόμενα επί της από του
abibat Jesus ; at vero discipuli post illud pusillum βίου έξοδον της Ιησού ψυχής νύν . Ει δε και οι Ιου
Tempus, in quo non amplius futurus erat cum eis, δαίοι αποθνήσκειν έμελλον , και ο Ιησούς αποθανών ,
propter ea que superius diximus , polerant sequί και καταβαίνων (55) εις άδου, πως όπου ο Ιησούς υπη
Sermonem abeuntem ad suas ipsius dispensationes , B γεν , εκείνοι ουκ εδύναντο απελθεϊν ; Αλλ' έρεί τις,
Et nisi his verbis , ( quo ego vado, vos non potestis έπει και εν τω παραδείσω έμελλε γίνεσθαι του
venire , , præposita fuissent hæc , « sicut dixi Θεού , ένθα οι μεν εν ταίς αμαρτίαις αυτών αποθα
Judais , simplicius existimassemus haec etiam νούμενοι γίνεσθαι ουκ έμελλον , οι δε του Ιησού μα
dicta fuisse , referentes verbum nunc ad id lem θηται τότε μεν ούν ουκ έδύναντο εκεί γενέσθαι , ύστε
poris , quo anima Jesu e vita decedebat . Cæle ρον δε · διά τούτο προς μεν τους εν ταις αμαρτίαις
rum si Judæi periluri erant , el Jesus periturus , αυτών αποθανουμένους Ιουδαίους λέλεκται το · " O
descensurusque ad inferos , quomodo ire non που εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελθείν » ) προς δε
polerant quo Jesus abibat ? Sed dicet aliquis τους μαθητάς : « " Όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνα
455 quod in paradiso Dei etiam futurus erat Jesus , σθε ελθείν άρτι• το γάρ εξής τής λέξεώς έστι τοι
ad quem , qui in peccatis suis moriebantur, proficisci ούτον : Καθώς είπον τοϊς Ιουδαίοις , και υμίν λέγω
non poterant ; discipulos vero Jesu cum lunc ire " Όπου εγώ υπάγω , υμείς ου δύνασθε ελθείν άρτι.
non possent, postea potuisse ; idcirco Judæis in Και ούτω δε ουκ ολίγην έχει ζήτησιν ο τόπος διά τον
peccalo suo morientibus dictum fuisse : ! Quo • Ο Υιός του ανθρώπου εν τη καρδία της γης ποιή
ego abeo, vos non potestis venire 10 ; discipulis ο σει τρείς ημέρας και τρεις νύκτας: πώς γαρ
vero : ! Quo ego abeo , vos non polestis venire " τρείς ημέρας και τρεις νύκτας ποιήσει εν τη καρδία
nune 1 , » Elocutionis enim talis est ordo : Sicut της γης, άμα τη εξόδω εν τω παραδείσω έμελλεν(56)
dixi Judæis , etiam vobis dico : Quo ego vado , vos έσεσθαι του Θεού κατά το · « Σήμερον μετ ' εμού έση
non potestis venire nunc . Quanquam sic etiam non εν τω παραδείσω του Θεού ; » Ούτω δε ετάραξε τι
parum quæstionis habet hic locus , propter hoc : νας ώς ασύμφωνον το ειρημένον , ώστε τολμήσαι αυ
Filius hominis aget in corde terræ tres dies et τους υπονοήσαι προστεθήσθαι το Ευαγγελία από
tres nocles 12. , Nam quomodo tres dies el tres τινων ραδιουργών αυτό το Σήμερον μετ' εμού έση
nocles egit in corde lerræ , qui simul atque cum εν τω παραδείσω του Θεού . 5 Ημείς δε φαμεν
decessisset e vita , futurus eratin paradiso Dei , juxta απλούστερον μεν , ότι τάχα πρίν απελθείν εις την λε
illud : « Hodie mecum eris in paradiso Dei 13 ? , Sic γομένην καρδίαν της γης απεκατέστησεν εις τον πα
autem perturbavit hoc dictum nonnullos, ceu abso ράδεισον του Θεού τον ειπόντα αυτά : « Μνήσθητί
num , ut suspicari ausi fuerint hæc verba : « Hodie μου , όταν έλθης εν τη βασιλεία σου και βαθύτερον
mecum eris in paradiso Dei , » addita fuisse Evange- δε, ότι πολλαχού το , σήμερον , εν τη Γραφή και επί
lio ab aliquibus illud adulterantibus . At vero nos όλον παρατείνει τον ενεστηκότα αιώνα ώσπερ δε και
juxta simpliciorem quidem sensumintelligimus, eum D εν τω Έφημίσθη ο λόγος ούτος παρά Ιουδαίους
fortasse , antequam abiret in cor terræ, ut vocant, μέχρι της σήμερον , και και: « Ούτος πατήρ Μωαβι
restituisse in paradiso Dei dicentem sibi : « Domine, των μέχρι της σήμερον ημέρας, και καί • • Σήμερον
memento mei , dum veneris in regnum tuum "6; ) εάν της φωνής αυτού ακούσητε , και μη απόστητε
juxta vero profundiorem sensum dicimus plerumque από Κυρίου . • Εν τη σήμερον ούν ημέρα επαγγέλ
8 Joan . VΙΙΙ , 21 . 9 Joan. ΧΙΙΙ , 33. 10 Joan . VΙΙ, 21 . 11 Joan . ΧΙΙ , 35. 11 Matth . , 40. 13 Luc ,
XXIII , 45. 1. ibid. 42.
(53 ) Οι δε μαθηται , μεθ' ών έμελλε μικρόν χρό pro καν απλούστερον έδόκουν μεν ταύτα ειρήσθαι ,
νον μηκέτι έσεσθαι μετ' αυτών , διά τα προειρη αναφερόμενα, etc. Ferrarius videtur legisse : κάν
μένα ούκ εδύναντο , etc. Ηec videntur vertenda απλούστερον εδοκούμεν ταύτα ειρήσθαι αναφερό
quemadmodum vertit Perionius, « Discipuli autem , μενοι , etc., quelectio ferri non potest .
cum quibus brevi tempore jam futurus non erat , (55) Και καταβαίνων . In codice Regio deest και.
ob ea quæ paulo ante dicta sunt, non poterant, , Forte legendum αποθανών καταβαίνειν .
etc. Sed aliter fortasse legebat Ferrarius , et re (56 ) "Έμελλεν . Forte scribendum, μέλλων, το
ctius quidem ;ideoque nibit immutamus. legendunι , ός άμα τη εξόδω εν τω παραδείσω έμελ
(54) Codex Regius, Inale, καθώς είπε . Ιbidem , λεν , etc.
829 FRAGMENTA IN ACTA APOST. 850

λεται (57) αυτώ αξιώσαντι μνησθήναι αυτού εν τη Α νοcabulum, hodie, in Scriptura extendere presens
βασιλεία του Θεού το εν τω ενεστηκότι αιώνι προ tempus in totum seculum, ut in illud : Dival
του μέλλοντος ποιήσαι αυτόν γενέσθαι συν αυτώ(58) gatum est hoc verbum apud Judeos usque hodie18;»
εν τη βασιλεία του Θεού. Αλλά τούτο μεν διά μέσου et : « Hic est pater Moabitarum usque in hodiernum
εν παρεκβάσει εις το προειρημένον ειρήσθω· τοις diem 16; et : « Ηodie si vocem ejus audieritis , ne
δε μαθηταίς ακολουθείν βουλομένοις τώ Ιησού , ουχ recedatis a Domino 17. , Ilaque oranti latroni ul
ως αν οι απλούστεροι υπολάβοιεν σωματικώς , αλλ' sui memoria habeatur in regno Dei , promittit Chri
ως δηλοί το : "Ος αν μη άρη τον σταυρόν αυτού , stus in vocabulo hodie se facturum , ut latro ipse
και ακολουθήση οπίσω μου , ουκ έστι μου άξιος είναι secum sit in regno Dei in præsenti sæculo ante fulu
μαθητής , και φησι νύν ο Κύριος ότι, « " Όπου εγώ υπά rum . Sed hoc per digressionem dictum sit in id
γω, υμείς ου δύνασθε έλθεϊν άρτι , ει γάρ έβού quo de agimus. At vero discipulis volentibus sequi
λοντο ακολουθείν τω Λόγω , και ομολογείν αυτόν μή Jesum , non αι simpliciores rentur , corporaliter ,
σκανδαλιζόμενον εν αυτώ, αλλ' ουκ έδύναντο πω sed ut significat illud 18 : « Qui non tulerit crucem
τούτο ποιείν : Ούπω γάρ ήν Πνεύμα , ότι Ιησούς suam , el me subsecutus fuerit, non est dignus meus
ούπω εδοξάσθη . Και ουδείς δύναται ειπείν , Κύριος esse discipulus , , inquit nunc Dominus 19 ; , Quo
Ιησούς, ει μη εν Πνεύματι αγίω. » "Απεισι δε ο Λο- Β ego abeo, vos non polestis 456 venire nunc . » Nam
γος τας εαυτου πορείας και ακολουθεί μεν αυτώ ο etiamsi sequi volebant Verbum Dei Filium , et cor
Λόγω επόμενος · ου δύναται δε ακολουθείν ο μή ευτρε- fiteri eum non offensi causa ipsius , nondum pote
πισμένος αξίως αυτού ως κατ' ίχνη (59) βαίνειν του rant lamen hoc facere : « Nondum enim erat Spi
λόγου οδηγούντος προς τον εαυτου Πατέρα τους ritus, quod nondum essel Jesus glorificatus 10. « Εί
πάντα πράττοντας , ίνα και δύνωνται αυτό έπεσθαι , nullus potest dicere, Dominus Jesus , nisi in Spirilu
και ακολουθώσιν αυτώ , έως αν ( 60) είπωσιν αξίως sancto 91. , Cæterum abit Aéros [ id est Filius Dei , }
το Χριστώ : « 'Εκολλήθη όπίσω σου η ψυχή μου. » pergens ad sua itinera , quem quidem sequitur qui
"Αυτάρκη δε περιγραφήν ειληφότος του λβ' των εις λόγον , [ hoc est rationem, ] sequitur ; non potest
το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον εξηγητικών , αυτού vero sequi, qui seipsum non præparaverit pro digni
που καταπαύσομεν τον λόγον. lale illius, ad suum ipsius Palrem adducenlis eos
qui nihil non agunt ut possint illum sequi , et sequuntur eum , donec , ut Christo dignum est dicant :
« Adhæsit anima mea post te' . , Verum cum secundus el tricesimus lomus Explanationum in Evange
lium a Joanne traditum sufficientem scriptionem acceperit, illius sermonem hic finiemus (61 ).
Λείπουσιν οι τόμοι τριακοστός τρίτος , και τριακοστός τέταρτος , και τριακοστός πέμπτος , και τριακο
στος έκτος , και τριακοστός έβδομος , και τριακοστός όγδοος , και τριακοστός ένατος .

ΕΚ ΤΩΝ

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ .

EX ORIGENIS

HOMILIIS IN ACTA APOSTOLORUM (62) ,

Εκ της εις τας Πράξεις ομιλίας δ' . C E quarta homilia in Acla .

"Εδει πληρωθήναι της Γραφήν , ήν προείπε το 457 Oporlebat impleri Scripturam , quam prædixe
Πνεύμα το άγιον διά στόματος Δαυΐδ περί Ιούδα rat Spiritus sanctus per os David de Juda 98 : in quo
18 Matth . ΧΧVΙΙ , 15. 16 Gen. ΧΙΧ , 37 . 11 Psal . XCIV , 8 . 18 Matth . Χ , 38. 10 Joan. ΧΙΙΙ , 35.
Joan. vii , 39. 21 1 Cor. ΧΙΙ, 3. 25 Psal . LXII , 9. 23 Act . 1 , 16.
(57 ) Codex Regius , από του εν τη σήμερον ημέρα pectum. Tamen omnia judicio subjecta esse velim
επαγγέλλεται . Ιbidem pro αυτώ αξιώσαντι , Torie sanctissimæ matris Ecclesiæ , et quilibet caule ,
Scribendum αυ τώ αξιώσαντι . et cum judicio legal. 1 In qua solemni obtestatione
(58) Συν αυτω. Ιn colice Regio deest σύν. Ferrarii candor, vel intelligentia rerum valde vi
(59) Codex Regius , ευτρεπισμένος, ώστε εντόνως dentur requirenda. Nam præterquam quod panicula
κατ' ίχνη. quædam vel a Græcis dissona, vel cum superiori
(60 ) "Αν αξίως . Deestin codice Regio. bus male cohærentia reperiantur, quæ nonnun
(61 ) Ainbrosius Ferrarius in fine interpretationis quam duximus emendanda , consulto aliqua perver
Sum sic lectorem alloquitur : « Leclor amice, scito sæ doctrinæ labe respersa detraxisse videlor ; nec
me in hoc libro vertendo summa usum esse fide, ac pauciora superesse passus est, quæ ab Ecclesiæ
diligentia, ut nihil prorsus sit immutatum ab eo, decrelis non exiguo recedant intervallo. Hæc vein
quod scribit Auclor. Scilo prülerea me nihil inve suis nolata suni locis , ac præsertim in Origenia
nisse in hoc libro, quod videatur decretis sanclæ nis .
malris Ecclesiæ adversari; nam si invenissem , aut (62) Desumptum est hocce fragmentum ex Phi
librum non vertissem , aut locum signassem sus localiæ capile septimo.
851 ORIGENIS 872

psalmo de Jula scriptum est . Dixerit fortasse quis . A ενώ ψαλμώ τα περί του Ιούδα γέγραπται ( 63 ) . Εί
piain Spiritum sanctum non loqui; manifeste enim ποι τις αν , ότι ου το Πνεύμα το άγιον λαλεί σαφώς
Servatoris sermo est dicentis : Deus , laudem meam γάρ του Σωτήρος εισιν οι λόγοι λέγοντος · Ό Θεός,
ne reticeris ; quia os peccatoris , el os fraudulenti in την αίνεσίν μου μη παρασιωπήσης: ότι στόμα
me apertum est, et que deinceps, usque ad ea αμαρτωλού , και στόμα δολίου , επ' εμέ ήνοίχθη :
verba : et episcopatum ejus accipiat alier 24. Quo και τα εξής έως : Και την επισκοπήν αυτού λάβοι
modo igitur , si Servalor est qui Irec dicit , ait έτερος. Πώς oύν , εί ο Σωτήρ έστιν ο ταύτα λέγων ,
Pelrus : Oportebal impleri Scripturam , quam præ φησίν ο Πέτρος : "Έδει πληρωθήναι της Γραφής ,
digerat Spiritus sanctus per os David ? Forsilan igi- ήν προείπε το Πνεύμα το άγιον διά στόματος
tur quod hic docemur tale est . Personis fingii Spi- Δαυΐδ ; Μήποτε ούν και διδασκόμεθα ενταύθα , τοιούτον
rilus sanctus in prophelis; el si personam induxerit έστι . Προσωποποιεί το Πνεύμα το άγιον εν τοις προ
Dei , non est Deus qui loquitur, sed Spiritus sanctus φήταις · και εάν προσωποποιήση τον Θεόν, ουκ έστιν .
ex persona Dei loquitur. Si Christum induxerit , ο Θεός ο λαλών , αλλά το Πνεύμα το άγιον εκ προσώ
non est Christiis qui loquitur, sed Spiritus sanctus που του Θεού λαλεί · και εάν προσωποποιήση τον
ex persona Christi loquitur. Ita el si personam Χριστόν, ουκ έστιν ο Χριστός ο λαλών , αλλά το Πνεύ
prophetæ exbibuerit , vel hujus aut illius populi , B μα το άγιον εκ προσώπου του Χριστού λαλεί. Ούτω ,
quamcunque tandem personam introducil, Spiritus καν προσωποποιήση τον προφήτην, ή τον λαόν εκεί
sanctus est , qui oinnes illas personas Gingit . νον , ή τον λαόν τούτον , ή ό τι δήποτε προσωποποιεί ,
το άγιον Πνεύμα εστι τό πάντα προσωποποιούν .

RUFINI PRESBYTERI

AD HERACLIUM

Præfatio in Explanationem Origenis super Epistolam Pauli ad Romanos .

458 Volentem nie parvo subvectum navigio oram tranquilli litloris stringere , et minutos de Grecorum
slagnis pisciculos legere, in altum , frater Heracli, laxare vela compellis , relictoque opere , quod in transferendis
fromiliis Adamuniii senis habebam , suades ut nostra voce quindecim ( 64) ejus volumina, quibus Epistolam
Pauli ad Romanos disseruil, explicemus : in quibus ille dum sectatur Apostoli sensum , in lam profundum
pelagus aufertur ( 65) , ul melus ingens sit illuc eum sequenti (66 ) , ne magnitudine sensuum , velut imma
nimte opprimatur undarum . Tum deinde nec illud aspicis , quod tenuis mihi est spiritus ad implendam ejus
iam magnificam dicendi " ubam . Super omnes autem difficultates est , quod interpolati sunt ipsi libri. Desunl
enim fere apud omnium bibliothecas (incerlum sane quo casu) aliquanta ex ipso corpore volumina ; et hæc
adimplere, atque in Latino opere integram ( 67 ) consequentiam dare , non est mei ingenii , sed , ut lu credis
qui hæc exigis, muneris fortasse divini . Addis autem , ne quid laboribus meis desit, ul on.ne hoc quindecim (68)
voluminum corpus, quod Græcus sermo ad quadraginta fere aut eo amplius millia versuum produxerit, abbre
viem , et ad media , si fieri potesi , spalin coarclem . Dura salis imperin , el lanquam ab eo qui pondus operis
hujus scire nolii, imposila . Aggrediar tamen , si forle orationibus tuis, quæ mihi lanquam homini impossibi
lia videntur, aspirante Domino , possibilia fiant. Sed ipsum jam , si videtur, Origenem , qualiter præfationem
suscepti operis dirigat, audiamus.

24 Psal . cylu , 2.

(63) Εν ώ ψαλμώ τα περί του Ιούδα γέγρα-
πται. Νeque in hoc solum psalmo, sed et in XL
eriam el liv Judæ nequitia el crimina produntur.
iJETIUS ..
(64 ) Ila potiores mss . Manuscriplus vero codex
Vallis -claræ , el unus Regius habent dacem . Sed
juxta Cassiodorum legendum videliir viginii.
( 65) Libri antea editi, efferlur. Ms. unus Regius,
aſſeríur, male ,
( 66 ) Ila poliores mss . Editi vero , el mss. qui-
dam, sequi... opprimar (al. opprimamur ) andarum .
Deinde ne illud quidem aspicis , elc .
(67 ) in quibusdam mss . legitur : Desunt enim fere
( al . pene ) apud omniunı bibliothecas. Incertum sane
quo casu aliquanta ex ipso corpore volumina subira
hanti: r , et hæc adimplere in Latino opere , el inle
gram , elc. Sed rectius cæleri mss. el edili ut in
nostro textu ,
(68) Ila mss. plerique, el editi . Cæleri vero mss .,
alius decem , alii duodecim .
SJE COMMENT , IN EPIST . AD ROM . PRÆFATIO . 834

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM S. PAULI AD ROMANOS PRAEFATIO .

Quod cæteris apostoli Pauli Epistolis diflicilior A propositum sequor, ad palmam supernæ vocationis
pulalur ad intelligendum bæc quæ ad Romanos scri
pla est , duabus mihi videtur fieri ex causis. Una,
quod elocutionibus interdum confusis et minus ex
plicitis utilur ; alia , quod quæstiones in ea plurimas
movel, el eas præcipue , quibus innitentes hæretici
astruere solent quod uniuscujusque geslorum causa
non ad propositum debeat , sed ad naluræ diversi
talem referri ; et ex paucis hujus Epistolæ sermoni
bus lolius Scripluræ sensum , qui arbitrii libertalem
concessam a Deo homini docet, conantur everlere.
Propter quod deprecantes prius Deuin , qui docet
hominem scientiam 's , el qui dat per Spiritum ver
bum sapientiæ **, quique illuminat omnem hominem
venientem in hunc mundum " , ut dignos nos facere
B
dignelur intelligere parabolas , el obscuros sermo
nes, dictaque sapientium el ænigmala 38 , ila demum
explanationis Epistolæ ( 69) Pauli ad Romanos con
lingemus exordium , præmillenles hæc quæ ab slu
diosis observari solent, quod videlur Apostolus in hac
Epistola perfectior fuisse quam in cæteris . Etenim
cum primam ad Corinthios scriberet, erat quidem in
magnis profectibus ; aliquid lamen de se velut nula
bundus (70) eloquitur , cum dicit : Sed macero cor
pus meum, et servituti subjicio, ne forte cum aliis præ
dicaverim ,ipse reprobus efficiar " . Sed et ad Philippen
ses 459 scribens, quiddam in se minus adhuc esse
illius , quam postea asseculus est , perfectionis
ostendit , cum dicit conformari se morti Christi , si
quomodo occurral in resurrectionem, quæ est a mor C poris dignos in eo fructus pænitentiæ pervidisset,
luis 30. Non enim diceret, si quomodo, si ei jam tunc
res indubitala videretur. Sed el in consequentibus
ejusdem Epistolæ hæc eadem ostendit , cum dicital :
Non quod jam consecutus sim , aut jam perſeclus sim ;
sequor autem ul comprehendam , in quo el compre
hensus sum a Christo. Fratres, ego me ipse non arbi
Iror apprehendisse (71 ) . Quod si quis putat per hu
militalem dictum , videat in consequentibus quam
magna de profectibus suis memorat, cum dicit 39 :
Unum aulem , ea quidem quit retro sunt obliviscens ,
el ad ea quæ in anle sunt me extendens, secundum
Dei in Christo Jesu ; et post hoc dicit : Quicunque
ergo perſecti sumus , hoc sentiamus. In quo ostendit
duplicem esse perfectionem : unam , quæ est in ex.
plerione virlulum , secundum quam dicit quod non
sil perfeclus; el aliam , cum ita quis proficit, ut
decidere non possil, neque relrorsum aspicere, se
cundum quam dicebat : Quicunque ergo perſecii
sumus, hoc sentiamus. Quomodo ergo docebitur per
ſectior jam secundam ad Corinthios scripsisse quam
primam ? Ex his sine dubio quæ in ea scripla refe
runlur, cum dicit : Tribulationem patimur, sed non
angustiamur ; aporiamur, sed non exaporiamur ; per .
secutionem patimur, sed non derelinquimur ; dejici
mur , sed non perimus ; semper morlem Jesu in cor
pore nostro circumferentes , ul el vita Jesu in corpore
noslro maniſestetur 33. Qui ergo semper mortem
Jesu in corpore suo circumferebat, nunquam vi
que in eo ( 72) concupiscebat caro adversus spiri
tum , sed erat ei subjecta , utpote mortificata ad si
militudinem mortis Christi . Quod si dical nobis ali
quis hæc verisimilia non videri , quia non multum
lemporis inter primam Epistolam ſuerit ac secun
dam , potest et ex eo evidentius noscere , quod in
prima Epistola ejectum eum qui fuerat incesti sce
lere pollulus , et traditum Salanæ in interitum
carnis, ul spiritus salvus fieret in die Domini ** (73),
in secunda 38 jam revocal , el Ecclesiæ membris asso
cial . Quod utique non facerel , nisi processu lem
el quod jam caro interitum , quem designaverat
Apostolus suscepissel , peccalo scilicel et vitiis
mortua , ut ila demum viveret Deo 36. Cum ergo
tanlum spatii fueril, quo peccalor inceslus salutem
spiritus laudabili carnis interilu receperit, quomodo
non putandum est multo velociore cursu A postolum
quæ perfecta sunt asseculum ? Sed in illis quidem
iste ejus fuerit profeclus : quanto (74) autem subli
mior et eminentior sit ad Romanos scribens, ex ipsius
Epistolæ serinonibus colligamus, in qua dicit : Quis
nos separabit a charitate Christi ? Tribulatio ,

25 Psal. XLIII, 10. 26 I Cor.si, 8. 27 Joan . 1 , 9 . 28 Prov . 1 , 6. 39 ] Cor. ix, 27 . 80 Philip . II, 10,
11. ibid. 12, 13 . 39 ibid . 13, 15. 33 II Cor. iv , 8-10. 34 I Cor. v , 5 . 35 II Cor. 11 , 8. 36 Rom . vi , 11 .

( 69) Epistolæ . Deest in editis .
(70) Sic mss. plerique. Editi vero el ms. Regius
num . 1639, de sæculo ul mutabundus , male.
(71 ) Ila poliores mss . et edilj . Mss . vero aliquot
omillunt ipse et postea habent, nondum arbitror
comprehendisse .
(72) Sie mss . plerique. Libri vero edili el mss .
quidam : semper mors Jesu in corpore nostro mani.
festatur. Qui ergo mortem Jesu in corpore suo cir
cum ferebatur, nunquam in eo , elc . Ms. unus habet
utrobique mortificationem , pro inoriem .
( 73) In die Domini. Hæc verba omilluntur in
libris antea editis, el in ms. Regio num . 1639 , sed
reslitinutur ex celeris mss .
( 74) Mss, quidam el editi, quantum . Deinde mis
Regius uum . 1639, colligimus.
835 ORIGENIS 836

angustia, an perseculio, an fames, an nudilas , an A peccati , de interiore el exteriore bomine : quæ sin
periculum , an gladius ? Sicul scriptum est : Quia gula prædixisse sufficiat ; in his enim continentia
propter le morle afficimur (75) lola die , æslimali su baberi videtur Epistolæ. Nunc jaro , prout viam
mus sicut oves occisionis. Sed in his omnibus super nobis Dominus aperire dignatur, ad explanationem
vincimus propter eum qui dilexit nos , Cerlus sum ipsius quantocius (80) properemus.
enim quia neque mors , neque vila , neque angeli, ne Prima nobis quæstio de nomine ipsius Pauli vi
que principalus , neque potestates , neque præsentia , delur exsurgere , cur is qui Saulus dictus est in Acti
neque fulura , neque virtus , neque altitudo, neque bus apostolorum * , nunc Paulus dicatur. Inveniinus
profundum , neque alia ulla creatura , poterit nos in Scripluris divinis quibusdam veterum conmutala
separare a charitate Dei, quæ est in Christo Jesu Do vocabula , ut ex Abram vocalus sit Abrabain , ex
mino nostro 87. Verilatem dico in Christo , non men Sarai Sara * , et ex Jacob Israel 67. In Evangeliis
lior, lestimonium mihi perhibente conscientia mea in quoque - ex Simone Petrus, el filii Zebedæi filii loni
Spirituisancto 38. Nunquid videtur (76) eadem subli trui nuncupati sunt . Sed hæc ex præceplo Dei legimus
milale mentis dixisse : Macero corpus meum , et facla : nusquam vero erga Paulum invenimus lale
servituti subjicio, ne forte cum aliis prædicaverim , aliquid gestum (81 ) . De qua re quibusdam visum
ipse reprobus efficiar 39 , qua et hic dicit : quia in B est, quod Pauli proconsulis, quem apud Cyprum
his omnibus supervincimus ; et : Cerlus sum enim , Christi fidei subjecerat , vocabulum sibi Aposlo
quia neque mors, neque vita, neque angeli , neque lus sumpserit, ut sicut reges solent devictis , verbi
principalus, et cælera quæ descripsit , polerint (77 ) gratia , Parthis Parthici, et Gothis Gothici nomi
nos separare a charilate Dei ? His igitur nobis, prout nari , ita et Apostolus subjugalo Paulo Paulus fuerit
poluimus, de sensu ejus in hac Epistola jam per appellatus . Quod ne nos quidem usquequaque eva
fectiore conceptis, etiam illud haud absurde admo cuandum putamus, Tamen quia nulla talis in Scri
nebimus, quod videtur hanc Epistolam de Corintho pluris divinis consuetudo deprehenditur , magis ex
scribere, et aliis quidem pluribus indiciis , eviden his quæ in exemplo nostris sunt , absolutionem
lius tamen ex eo quod dicit : Commendo autem quæramus . Invenimus igitur in Scripturis aliquan
vobis Phæben sororem nostram ministràm Ecclesice , tos binis, alios etiam iernis usos esse nominibus,
quæ est Cenchris 40. Cenchris enim dicitur locus ut Salomonem , eumdemque Jeddedi (82) ; Sede
Corintho vicinus, imo porlus ipsius Corinthi. Et ex chiam , eumdemque Joachim ; Oziam , eumdemque
hoc ergo apparel de Corintho scripta , elexeo quod et Azariam 50 ; aliosque plurimos in Regum vel in
dicit : Salutut vos Gaius hospes meus " : de quo C Judicum libris, binis nominibus invenies vocitalos .
Gaio scribens Corinthiis commemorat , dicens : Sed nec Evangelia quidem hunc eumdem renuunt
Gratias ago Deo meo , quod neminem vestrum bapti. riorem . Nam et Matthæus ipse refert de se, quort
zavi , nisi Crispum el Gaium ** . Simile et deinde cum transiret Jesus , invenil quemdam sedentem ad
dalur indicium ubi dicit : Salutat vos Erastus ar telonium , Matthæum nomine 31. Lucas vero de eo
varius civilalis (3 (78) : de quo Erasto ad Timotheum dem dicit , quia cum transirel Jesus , vidil publica
460 secundam Epistolam scribens dixit : Eraskus num quemdam nomine Levi , el dixit ei : Sequere
remansit Corinthi " . Ex quibus omnibus colligi cer me 6. Sed et idem Matthæus in calalogo apostolo
lissima videntur indicia quod de Corintho scripla rum dicit post multos ( 83) : Mal ! hæus publicanus,
sit . Illud sane non parum cedit ad intelligentiæ dif el Jacobus Alphæi, el Lebbæus , et Simon Chana
ficultatem , quod multa de Lege Moysi in hac eadem næus ** , Marcus vero ita refert : Malthæus publi
contexuntur ( 79) Epistola , de vocatione gentium , canus , et Thomas, et Jacobus Alphæi , et Thaddæus " .
de Israel secundum carnem , et de Israel qui non Hunc eumdem , quem Mallhæus Lebbæum , Marcus
est secundum carnem , de circumcisione carnis et Thaddæum posuit (84) . Lucas vero ila posuit : Mal
cordis , de lege spirituali et lege litteræ , de lege thæus , Thomas, Jacobus, et Judas Jacobi 36. Igitur
carnis et lege membrorum , de lege mentis el lege D eumdem , quem Mattheus Lebbæum , el Marcus
87 Rom . viii, 35 sqq ., 38 Rom . ix , 1 . 39 I Cor . ix , 27 . 40 Rom . xvi , 1 . 41 ibid . 23. 48 I Cor. 1, 14.
43 Rom . XVI , 23 . II Tim . iv, 20. 48 Act. II , 1 seq . 46 Genl . XVII , 5 , 15 . 47 Gen. xxxv , 10.
48 Marc . III , 16 , 17. ** Act. xii, 9. 60 Jl Reg. x11 , 25 ; TV Reg. xxv , 27 ; XV, 1 , 32. 81 Multh . 18 , 9.
0. Luc. v, 27 . 83 Mal th . x , 5, 4. Bt Marc. 111 , 18. 68 Luc. VI , 15 , 16 .

( 75) Sic ms. Regius num . 1639 et editi . Cæleri
vero ímss. , morlificamur ; et quidam paulo post,
superamus. Deinde edili hic infra habent, angu .
stia pro angeli .
( 76) Mss. plerique, videbitur. Sed ms. Regius
nuin . 1639 ei edili, videlur.
(77 ) Editi, poterit . Ms. unus, poterunt.
178) Genebrardus , hic de suo addidit, & olxovódos
tñs ztóhews : quae verba nec in mss. nec in aliis
edilis reperiuntur. Deinde editi omillunt episto
lam .
( 79) Contexuntur. Libri edili , connecluntur.
(80) Quantocius. Deest in omnibus mss . nostris,
sed exstat in editis .
(81 ) Sic miss . plerique et Rabanus . Edili vero et
mss . quidam , tale quid gestum .
( 82)" la recte ms. Regius num . 1639 , in quo con
venit cum Græco qui habelll Reg. XII , 25 , Jeosol.
Exemplaria tamen quædam Græca habent Eleôtôlá ,
alia ' leðOLOlá et inde fit ut plerique mss . nostri,
Rabanus ei edili habeant, alii Idida , alii Ididam ;
editio Venela Didoa dici ; sed dici omillilur ic ple
risque mss. el apud Rabanum .
( 83) Mss. plures, posl mulia .
(84) Alias , et Marcus Thaddæum posuit .
837 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. I. 838
Thaddæum dixit , Lucas Judam Jacobi scripsit. A Græcis el gentibus leges ac præcepta conscribit.
Certum est autem evangelistas non errasse in no Nam el hoc ipsum quod Scriptura dicit : Saulus au
minibus apostolorum ; sed quia moris erat binis vel lem , qui el Paulus 68, evidenler non ei lunc primum
ternis nominibus uti Hebræos, unius ejusdemque Pauli nomen ostendit impositum , sed veteris ap
viri diversa singuli vocabula posuere (85). Secun pellationis id fuisse designal . Hæc ab ipso auciore
dum hanc ergo consuetudinem videtur nobis et operis omissa , nos quia id dissertationis initium
Paulus duplici usus esse vocabulo ; et donec qui viiebalur ex poscere, puto quod non inconvenienter
dem genti propriæ ministrabat, Saulus esse voca præniisimus. Cælera jam de explanationum corpore,
tus , quod el magis appellationi patriæ vernaculum quibus poterimus compendiis exsequemur ( 87).
videbatur ; Paulus autem appellatus esse (86) , cum
68 Act. x111 , 9 .

(85) Editi, . singuli nominum vocabula posuere.
Sed omnes miss. nostri et Rabanus omillunt nomi
Rum .
186 ) Editi , perperam , Paulum autem appellatum
esse . Deinde ms. Regius num . 1639, Legis ac Evan
gelii præcepta conscribit . Sea culeri mss . , Rabanus
el editi ui in lexlu , nisi quod nis . unus Regius
num . 1641 habeal conscripsit loco conscribil .
(87) Ms. unus Regius num . 1641 , Nunc jam ce
tera de explanationis corpore . . . exsequamur .

ORIGENIS

COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM B. PAULI

AD ROMANOS

LIBER PRIMUS .

461 1. Paulus servus Jesu Christi 57. De Paulo B ejus pronuntiet qui dixeral 69 (91 ) : Ecce ego sum in
jam diximus . Requiramus nunc cur servus dicalor medio vestrum , non sicut discumbens, sed sicut mi .
is qui alibi "s scribit : Non enim accepistis spiritum nistrans ; et ejus qui semetipsum exinanivit formam
servitutis iterum (88) in timore , sed accepistis spi servi accipiens 63, ul sicut iis qui in lege sunt lit
rilum adoptionis , in quo clamamus : Abba Paler ; el ipse sub lege, et iis qui sine lege sunt eſlicilur
et iterum 59 : Quia autem estis filii, misil Deus Spi etiam ipse sine lege 6 , ita et ipse pro his qui adhuc
ritum Filii sui in corda nostra clamantem : Abba servi sunt , et nondum per spiritum adoptionis in
Pater . Itaque jam non est servus , sed filius. Quo libertatem perducti filiorum , servus elliciatur, con
modo ergo , cum eliam his quibus prædicabat, di trarium non videbitur. Ad hoc potest etiam il ! ud
cat quia jam non esl servus , sed filius, ipse se ser addi , quod ad Corinthios scribens idem Apostolus,
vum profitelur ? Sive id secundum illam humilita et de nuptiis vel castilale præcipiens , tanquam
tem dictum pulemus , quam Dominus docuit, di alieno nomine quædam de libertate ac servilite
cens : Discile a me quia milis sum et humilis cor interserit, dicens 68 : Servus vocalus es ? Nihil cu
de, non errabimus. Neque enim per hoc læditur res : sed et si poles liber fieri, magis utere. Qui enim
veritas libertatis in Paulo (89) . Dicit enim et ipse : in Domino vocatus est servus , libertus est Domini :
Nam cum liber sim ab omnibus , omnibus me servum C similiter et qui liber vocatus est, servus est Christi.
feci 69 (90). Servil ergo Christo, non in spiritu ser Prelió empti estis , nolile fieri servi hominum . Quæ
Vilutis, sed in spiritu adoptionis, quia omni liberla- utique nonnullis contra raționem videntur inserla .
te nobilior est servilus Christi. Sive quasi imitator Quid enim ad nupliarum vel castilalis præcepla
87 Rom . 1 , 1 . 88 Rom. vi, 15. 89 Galal. iv, 6,7. 60 Matth . XI 29 . 61 I Cor. ix , 19.69 Luc. 1811 , 27.
68 Philip . II, 7. 64 I Cor. IX , 21 . 68 1 Cor. vu , 21-23 .

(88) Iterum . Deest in pluribus mss. , sicut et
paulo post, accepistis. Deinde mss. fere omnes et
edili , quia eslis' filii..... in corda nostra , etc. , sed
reclius ms. unus ut in nostro textu .
( 89) Ms. Regius num . 1639 , neque enim per hoc
veritas laborat in Paulo . Sed cæleri mss. , el editi
ul in lexiu .
(90) Libri antea editi, et ms . Regius num . 1639,
ab omnibus, hominibus (al . omnium) me servurn ſeci .
( 91) Sic iss . plerique, Salodianus et Merlinus.
Genebrardus vero , sive quia imitalur ejus pronun
lintum qui dixeral. Ms. Regius num . 1636 , sive quis
eum imitaloreni ejus pronuntiet, qui dixeral, etc.
839 ORIGENIS
commemoratio servitutis ac libertatis assuni- A speculum , el in ænigmale " ; et ideo sancti servos
lur (92) ? Sed nos sensum Pauli ita intelligimus, se esse dicunt, ad comparationem illius libertatis,
quod servum dicat eum qui jugali conditione con quæ facie ad faciem tribuitur. Qui etenim potest in
strictus est : quia mulier non habet poleslatem cor carne quis positus adipisci integram libertatem,
poris sui , sed vir ejus ; el vir non habet potestatem ut in nullo jam servial carni ? Sicut nec adoptionem
corporis sui , sed uxor ejus 68. Propter quod et in filiorum quis in corpore positus habere ex integro
aliis dicit de eis , quia non esl servituli subjeclus polest . Atque utinam hoc saltem obtineri possil in
fraler, vel soror in talibus 67, scilicet, quod in aliis vita mortalium , ut servus quis Christi éx integro
eos serviluli sciret esse subjectos. Est ergo servus fiat : et non carni , non sanguini, non vanæ gloriæ,
vocalus , qui in conjugio posilus venit ad Christum , non cupiditati , non avaritiæ, non iracundiæ , non
cui dicitur : Servus vocatus es ? Nihil ad le alii- invidiæ ; sed qui soli Christo , id est omnibus simul
neat : sed et si potes liber fieri, magis ulere 68 ; quia virtutibus servial . Hæc de eo quod scriptum est :
in conjugibus alterius (93) continentiæ libertas al Paulus servus Jesu Chrisir.
leri general periculum castitatis. Non enim debent 2. Vocalus Apostolus 73. Nomen hoc, id est voca
nisi ex consensu ad tempus vacare orationi 69 , et tus , quia ad omnes pertinel qui in Christo credunt,
B
iterum in idipsum est reverlendum , ne eos tentet generale polest videri ; sed unusquisque secundum
Satanas propter incontinentiam suam . Is ergo qui id quod in eo prævidit et elegil (99) Deus , aut apo
pro nexu conjugii servus vocatus est , libertus est slolus vocatur, aut propheta , aut magister, aut
Domini. Liberlus enim neque ex integro liber, ne liber ab uxore, allt servus in conjuge ; et pro di
que ex integro servis est (94) . Si in cæleris vir versitate gratiæ complelur illud quod scriptum
liitibus liber fuerit, si fidei, patientiæ , misericor est ?* : Multi sunt vocali, pauci autem electi ( 1 ).
diæ, jusliliäe lenuerit libertalem , liberlus Domini Sciendum tamen est quod possibile est aliquem
appellatur, lilpole qui pro animi virtutibus liber esse vocalum apostolum , aut vocatum prophelam ,
sit, et pro conjugali necessitate ( 95) sit servus. Li aut vocatum magistrum , et si neglexerit vocationis
ber vero est qui sine uxore per puritatem conti suæ gratiain , decidere ex ea : sicut el Judas, qui
nentiæ venit ad Christuin , qui tamen servus Chri apostolus vocatus est , el negligens vocationis suæ
sti elicitur, dum ex integro virtutibus servit. Pau- gratiam , ex apostolo effectus est proditor (2 ). Et
lus ergo , sicut quidam tradunt, cum uxore vocatus fuit quidem vocatus apostolus, sed non fuil electus
est ; de qua dicit ad Philippenses scribens 70 : Rogn apostolus. Sed et ille prophela qui in tertio Regno
etiam te, germane compar, adjuva 462 illas : qui с rum libro refertur prophetasse de Jeroboam 75 , VO
quoniam ab ipsa ex consensu liber effectus est, calus prophela fuit ; si autem et electus, ipse dis
servuin se (96) nominal Christi . Si vero , ut aliis cutito , quoniam quidem prohibilus panem man
videlur, sine uxore , nihilominus qui liber vocalus ducare in Israel, manducavit , et interemplus est a
est , servus est Christi. Quid est autem servuin leone (3) . Sunt et multi vocali magistri per omnes
esse Christi , nisi quod est servum esse verbi Dei (97 ) , Ecclesias Dei , et vocali ministri ; sed nescio qui
sapientiæ, justitiæ , veritatis, et omnium omnino in his electi magistri sint, el electi ministri. Sic et
virtutum , quæ omuia Christus est ? Sed et illud , si pulo esse quosdam vocalos quidem al patiantur (4)
videtur, in hoc loco addamus, quod sicut scientia , pro Christo, non tamen electos ; id est, vocalos
quæ nunc datur sanctis , per speculuni dalur el in martyres , sed non electos (5) martyres : ul suut illi
ænigmale (98) , et prophelia, et cælera dona Spiri qui post tormentorum agones el carcerum , lion
lus sancti " : ita el libertas, quæ nunc sanctis usque ad finem in confessionis toleranlia perdura
præslatur, nondum plena liberlas est , sed velut per runt. Est el vocala virgo, sed non electa virgo ;
66 I Cor. vii , 4. 67 ibid . 15. 68 ibid . 21. 69 ibid . 5, 70 Pbilip . iv, 3. 71 I Cor. XII , 8 seq. " II Cor.
Xlli , 12. 73 Rom . 1, 1 . 74 Malıb . XXII , 14. 78 III Reg. XII, 24, 25.
( 92) Ms. Regius num . 1639, commemorata servirus D (97) Sic mss . plerique . Cæteri vero el edili,
ac libertas assumilur ? Cæleri mss . el editi ut in Quid est autem servum esse Christi ? Quod est (al.
textu . deest, quod est ) servum esse verbi Dei, elc.
(93) Edili , alteri . Et infra mss. quidam cum edi. ( 98) Editi plerique , est per speculum in ænigma
tis , esse reverlendum . le... , et ul cælera dona, etc.
( 94) Sic mss. nostri , Salodianus et Merlinus. 199) Sic mis . Regius num . 1639, Cæleri vero
Genebrardus vero , servus est appellalus. mss., Rabanus el edili, prævidet el eligil , al . elegil.
(95) lia omnes mss . nostri. Editi vero , pro aclio Deinde ms. upus Regius num . 1641 , uut servus in
ne viriutis . Deinde mss. plures, el pro jugali neces conjugio.
sitale , etc. (1 ) Editi et mss. quidam : Multi vocati, pauci
elecii.
( 96) Mis. codex Ebroicensis, adjuva illas quæ cum
ipsa sunt; quia cum ipse serrus essel , ex consensu (2) Sic mss. et Rabanus. Editi vero, effeclus est
liber effeclus, servum se, etc. Codex autem Vallis prado et proditor .
clara , et unus Regius num . 1659 , adjura illas . Qui (3 ) Ila mss. el Rabanus. Edili vero, el revertendo
cum ipsa ex consensu liber effectus es !, etc. Edili et caplus esl a leone ,
aller ms. Regius num . 1640, adjuva illas quæ cum (4) Sic mss . nostri et Rabanus. Editi , putantur
ipsa sunt. Ex consensu iyilur (al, deest igitur) liber paii .
effectus servum , etc.; sed rectius uis . Regius num . ( 5) Sed non electos . Hæc desiderantur in libris
1641, ul in lexlu . altea cuilis ,
841 COMMENT . IN EPIST . AD RIM . LIB. I. 842

quæ scilicet non fuerit sancta ( 6 ) corpore el spi- A non electus abstinens ( 8) , scilicet qui jejunal iri
rilu 76. El est vocalus pastor, sed non electus pa slis, el exterminans faciem suam ul hominibus pline
slor ( 7) , qui præest quidem gregi , ei lacte ejus ulj ceat 78. Sed et per singulos gratiarum gradus simi
lur, et lanis ejus operitur ; sed infirmum non requi liler invenies multos quidem vocalos , paucos au
ril , el cloudum non colligit , et foriem circunscri tem electos .
bit in labore 71. lia est el vocalus abstinens, sed 3. Segregalus in Evangelium Dei 19 (9) . In Paulo
16 1 Cor . VΙΙ , 34. 71 Ειech . XXXIV, 3, 4. τ8 Malib . VI , 16 . 79 Ronι . 1 , 1 .
( 6) Sic mss. el Rabánus. Edili, sed non electa , τα μέλλοντα , και ούς ούτω προέγνω , και προώρισε
quie scilicet virgo sancta fueril, elc. συμμόρφους έσομένους της εικόνος του Υιού αυτού .
( 7 ) Pastor. Deest in editis. Deinde ms. unus, non " Έστιν ούν τις ο Υιός του Θεού , εικών τυγχάνων του
colligαι . Θεού του αοράτου , και τούτου εικών , και λεγομένη
( 8) Abstinens . Deest in edilis . Deinde mss . qui εικών του Υιού του Θεού · ήν τινα νομίζομεν είναι
dam , et exterminal. Cieleri vero , Rabanus el edili, ήν ανέλαβε ψυχήν ο Υιός του Θεού ανθρωπίνην · γε
el exterminans. Paulo post mis . unus, sic el per sin . νομένην διά την αρετήν της εικόνος του Θεού εικόνα .
gulos , elc . Ταύτης δε, ήν οιόμεθα εικόνος εικόνα είναι του Υιού
( 9 ) Segregatus in Evangelium Dei , etc. Quam του Θεού, συμμόρφους προώρισε γενέσθαι ο Θεός ,
infida sit Rufini interpretatio, liquet ex Griecis ; Βούς διά την περί αυτών πρόγνωσιν προώρισεν. Ού
que Philocalia capite 25 sic representantur : Τρίτον νομιστέον τοίνυν αιτίαν των εσομένων την πρόγνω
έστιν ιδείν το 'Aφωρισμένος εις Ευαγγέλιον Θεού : σιν του Θεού είναι · αλλ' επεί έμελλε γενέσθαι κατ'
και εν τη προς Γαλάτας ο Απόστολος περί αυτού ιδίας ορμές του ποιoύντος , διά τούτο προέγνω ειδώς
τοιαύτά φησιν · "Οτε δε ηυδόκησεν ο Θεός και ας τα πάντα πριν γενέσεως αυτών, τουσδε μέν τινας
ορίσας με έκ κοιλίας μητρός μου , αποκαλύψαι προέγνω και προώρισε συμμόρφους έσομένους της
τον Υιόν αυτού εν εμοί. Επιλαμβάνονται δε των εικόνος του Υιού αυτού , άλλους δε είδεν απηλλοτριω
τοιούτων λέξεων οι μή συνιέντες τον εκ προγνώσεως μένους. Εάν δέ τις ανθυποφέρη πρός ταύτα, ει δυ
Θεού προορισμόν, αίτιον τυγχάνοντα του γίνεσθαι νατόν έστι μη γενέσθαι & τοιάδε έσεσθαι προεγί
τα πρoγινωσκόμενα και οϊονται διά τούτων εισάγειν νωσκεν εσόμενα ο Θεός, φήσομεν ότι αδύνατον μεν μη
τους εκ κατασκευής και φύσεως σωζομένους . Τινές γενέσθαι , ουχί δε ει αδύνατον μή γενέσθαι, ανάγκη μη
δε και το εφ' ημίν εκ των τοιούτων αναιρούσι ρη- γενέσθαι , η γενέσθαι και γίνεται ου πάντως εξ ανάγ
τών, συγχρώμενου και τω, 'Ατη...λοτριώθησαν οι κης , αλλά δυνατού όντος και του αυτά μή γενέσθαι.
αμαρτωλοί από μήτρας, έν Ψαλμοίς ειρημένω. Της δε λογικής έχεται εντρεχείας τε και θεωρίας, και
Προς μεν ούν τούτο έστιν απαντήσει , ερωτώντας περί των δυνατών τόπος , ένα ο σμήξας εαυτού και
περί της εξής λέξεως γέγραπται γάρ : Απηλλο- όμμα της ψυχής δυνηθή τη λεπτότητι των αποδείξεων
τριώθησαν οι αμαρτωλοί από μήτρας : έπλανή παρακολουθήσας , κατανοήσαι πως μέχρι των τυχόν
θησαν από γαστρύς , ελάλησαν ψευδή : θυμός των ουκ εμποδίζεται το είναι τις πολλά δυνατόν,
αυτοίς κατά την ομοίωσιν τού όρεως. Και πευσό ενός εκ των πολλών όντος του εσομένου , προεγνωσε
μεθά γε των ως ασαφεί τη λέξει επιβαινόντων , ει οι c μένου τε ούτωσιν , ότι έσται μεν , ουκ εξ ανάγκης
απαλλοτριωθέντες αμαρτωλοί από μήτρας , άμα δε έσται · αλλ' ενδεχομένου τυγχάνοντος του μη γενέ
τω εξελθείν από γαστρος της μητρός αυτών , επλανή - σθαι , έσται το ού στοχαστικώς ειρημένον, αλλ' αλη
θησαν, και της συζούσης οδού εσφάλησαν , αυτοί είς θώς προεγνωσμένον . Μη νομιζέτω δέ τις ημάς το
τούτο ενεργήσαντες. Πώς δε οι απαλλοτριωθέντες κατά πρόθεσιν σεσιωπηκέναι, ώς θλίβον ημών τον
αμαρτωλοί από μήτρας, από γαστρος επλανήθησαν λόγον : επεί φησιν ο Παύλος: Οίδαμεν δε ότι τους
τε και ελάλησαν ψευδή ; ου γαρ δή δείξουσιν ότι άμα αγαπώσι τον Θεόν πάντα συνεργεί εις αγαθόν,
το γενηθήναι , άναρθρον φωνήν προήκαντο ψευδή τους κατά πρόθεσιν κ.λητοίς ουσιν. Αλλά προσ
τινα τρόφευόμενοι. 'Αλλ ' εί προσέχωμεν τοίς προτε έχετε, ότι του κατά πρόθεσιν είναι κλητους την
ταγμένους του προορισμού εν τη εξεταζομένη επι αιτίαν και ο Απόστολος αποδέδωκεν ευθέως , εί
στολή λεγομένοις , δυνη σόμεθα, τα περισπώντα τους πών , ότι, Ούς προέγνω , και προώρισε συμμόρ
απλουστέρους προς παραδοχήν του αδικίαν κατηγο- . σους της εικόνος του Υιού αυτού και τίνα γε
ρούντος κατά του θείου δόγματος καθελόντες , απολο άλλον έχρήν εγκαταχωρισθήναι εις την δικαιούσαν
γήσασθαι περί του εκ κοιλίας μητρός αφορίζοντος, κλήσιν τη προθέσει του Θεού , ή τους αγαπώντας
και είς Ευαγγέλιον Θεού αφορίζοντας τον δούλον αυτόν ; Πάνυ δε την εκ του εφ' ημών αιτίαν παρ
Ιησού Χριστού , κλητόν απόστολος Παύλον . Ούτω ιστησι της προθέσεως και προγνώσεως, το · οίδαμεν
δε έχει τα ρητά : οίδαμεν ότι τους αγαπώσι τον ότι τοίς αγαπώσι τον Θεόν πάντα συνεργεί εις το
Θεόν πάντα συνεργεί εις αγαθόν , τοίς κατά αγαθόν: σχεδόν γαρ είπεν ότι πάντα τα συνεργούντα
πρόθεσιν κλητοίς ούσιν · ότι ούς προέγνω και εις το αγαθόν διά τούτο συνεργεί , επεί άξιοί είσι
προώρισε συμμόρφους της εικόνος του Υιού συνεργήσεως οι αγαπώντες τον Θεόν . "Αμα δε και
αυτού , εις το είναι αυτόν πρωτότοκον εν πολλοίς D ερωτήσωμεν τους τα εναντία λέγοντας, και αποκρι
αδελφοίς . Ούς δε προώρισε, τούτους και εκά νάσθωσαν ημίν προς ταύτα : έστω καθ' υπόθεσιν εί
λεσε και ούς εκάλεσε , τούτους και εδικαίωσε : ναι τινα εφ ' ημίν, και τούτο ερούμεν αυτοίς αναι
ούς δέ εδικαίωσε, τούτους και εδόξασε. Πρόσχω- ρούσι το εφ' ημίν, έως αν εκ της υποθέσεως ελεγχθη
μεν ούν τη τάξει των λεγομένων δικαιού δε ο Θεός αυτών ο λόγος ουχ υγιής ών . "Όντος δή του εφ' ημίν,
καλέσας πρότερον , ουκ αν δικαιώσας ούς μή έκά - άρα ο Θεός επιβαλών τώ ειρμώ των εσομένων προ
λεσε· καλεί δε προ της κλήσεως προορίσας, ουκ αν γνώσεται τα πραχθησόμενα εκ του εφ' ημίν, εκάστο
καλέσας , ούς μή προώρισε και έστιν αυτών η αρχή της των εχόντων το εφ ' ημίν, ή ού προγνώσεται ; Το μεν
κλήσεως και της δικαιώσεως ουχ ο προορισμός : ούν λέγειν , ου προγνώσεται, αγνοούντός έστι τον επί
ούτος γάρ ει ήν η αρχή των εξης, κάν πιθανότατα πάσι νούν, και μεγαλωσύνην του Θεού · ει δέ δώσου -
έκράτουν οι παρεισάγοντες τον περί φύσεως άτοπον σιν ότι προγνώσεται , πάλιν έρωτήσωμεν αυτούς :
λόγον ανωτέρω δε εστι του προορισμού ή πρόγνω. 'Αρα το έγνωκέναι αυτον αίτιον εστι του έσεσθαι τα
σις : Ούς γαρ προέγνω , φησί, και προώρισε συμ εσόμενα , δεδομένου τι είναι του εφ' ημίν , ή επει
όρφους της εικόνας του Υιού αυτού. Προατενίσας έσται προέγνω , και ουδαμώς έστιν αιτία αυτού ή
ούν ο Θεός το ειρμώ των εσομένων, και κατανοήσας πρόγνωσης των εσομένων εκ του εφ' ημίν εκάστω ;
ροπήν του εφ' ημίν τώνδε τινων επί ευσέβειαν, και Δυνατόν ούν ήν , τώνδε τινων απαντησάντων, μή τόδε ,
ορμήν επί ταύτην μετά την ροπήν , και ώς όλοι εαυ αλλά τόδε ενεργήσαι τον δημιουργηθέντα αυτεξού
τους επιδώσουσι το κατ' αρετήν ζήν , προέγνω αυ σιον είναι . Τούτων ούν τοιούτων ανλεχθησομένων,
τους , γινώσκων μεν τα ενιστάμενα , πρoγινώσκων δε σώζεται και το Εύ , δούλε αγαθέ , και πιστε , επί
PATROL . GR . XIV . 27
 823 ORIGENIS
non sola generalis vocatio ad apostolatum de- A utero matris suæ ob hoc quod in eo naturæ boni -
siguatur, sed et electio protinus secundum Dei
præscientiam subsecuta per hoc quod 463
segregatus dicitur in Evangelium Dei ; sicut
alibi ipse de se dicit : Cum autem complacuit Deo ,
qui me segregavil de utero matris mea , ut revelarel
Filium suum in me 80. Quod tamen hæretici ad ca
lumniam vocant, dicentes eum segregatum esse ab
80 Galat. 1 , 15, 16 . 81 Psal . LVΙΙ , 4 . 82 Dan , ΧΗ ,42 .
844
las ineral ; sicut econtrario de his qui malæ nalu .
ræ sunt, dicitur in Psalmis bl , quia segregati sunt
peccatores ex utero . Nos autem dicimus quod neque
Paulus fortuito aut naturali differentia electus est ,
sed electionis suæ causas in semetipso dedit ei qui
scit cuncta antequam fiant 88 ; neque peccatores qui
separarlur a venire judicis iniquitale separantur ,

ολίγα ής πιστός , επί πολλών σε καταστήσω interrogatione occurrere licet ; scriptum est enim :
είσελθε εις την χαράν του Κυρίου σου και πάς Alienati sunt peccatores ab ulero , erraverunt a
έπαινος · σώζεται δε και το εύλογον του Πονηρέ ventre niatris , locuti sunt falsa : furor illis secun
δούλε και οκνηρέ, έδει σε βαλείν το αργύριον dum similitudinem serpentis. Et quæremus ab iis qui
μου εις τράπεζαν . Ούτω δε σωθήσεται μόνως τα verba illa tanquam aperla accipiunt , an qui alienali
δικαίως λεγόμενα προς μεν τους εκ δεξιών : Δεύτε sunt ab ulero peccatores , simul ac materno ulero
πρός με οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρο- egressi sunt, errauerint , et α υia salutis suo aliquo
νομήσατε την ήτοιμασμένην υμίν βασιλείαν από Β ( acto abducti sint . Quomodo vero abalienati ab alero
καταβολής κόσμου, ότι επείνασα , και εδώκατέ peccatores, a venire malris aberrarunt, et ſalsa locuit
μοι φαγείν , και τα εξής : προς δε τους εξ ευωνύ sunt ? Non enim ostendeni eos , simul ac nati suni,
μων: Πορεύεσθε απ' εμού οι κατηραμένοι εις το veram ac plenam vocem , falsum quid proferentes ,
πυρ το αιώνιον , τό ήτοιμασμένον τώ διαβόλω emisisse . Si vero ea respiciamus, quæ de præfinitione
και τους αγγέλους αυτού· έτι επείνων», και ουκ in hac quam explicamus Epistola dicuntur , poleri
εδώκατέ μοι φαγείν και τα εξής. Αλλά και είπερ mus , destructis iis quæe simpliciores in ejus senlen .
το , 'Aφωρισμένος εις Ευαγγέλιον Θεού , και το , liam pertrahunt qui divinam doctrinam injusliliæ ac
Ο αφορίσας με εκ κοιλίας μητέρας μου , ανάγ cusar , de eo respondere qui ab ulero matris destinci ,
κην τινά περιείχε , πως αν ευλόγως έφασκε το : Yπω quique serrum Jesu Christi vocalum Apostolum Pau
πιάζω μου και δουλαγωγω το σώμα, μήπως άλ luim in Evangelium Dei segregat . Verba hac sunt
λοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένωμαι και το ( Rom . vui, 28, seq .) : Scimus quoniam diligentibus
Ουαί γάρ μοι έστιν, εάν μη ευαγγελίζωμαι . Σα Deum omnia cooperanlur in bonum , iis qui secun
φώς γαρ εκ τούτων παρίστησιν , ότι ει μή υπ dum propositum ipsius vocali sunt, quia quos præ
ωπίαζεν αυτού το σώμα και έδoυλαγώγει, οίόν τε αυ novil, eos et prædestinavit conformes imagini Filii
τον άλλοις κηρύξαντα αδόκιμον γενέσθαι , και ότι sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus.
δυνατόν ήν αυτώ ουαι γενέσθαι , ει μή ευηγγελίζετο. Quos autem prædestinavit, hos el vocavil : el quos
Νήποτε ουν συν τούτοις άφώρισεν αυτόν ο Θεός εκ vocavil, hos et justificavit : quos vero justificavit ,
κοιλίας μητρός, και αφώρισεν αυτόν εις Ευαγγέλιον hos et glorificavit. Dictorum igitur serienm αιuenda
Θεού συν τω έωρακέναι την αιτίαν του δικαίου αφ ο ηιus. Justificat Deus quos prius vocavit : non autem
ορισμού , ότι υπωπιάσει το σώμα και δουλαγωγήσει, “ justificauit quos non vocavit : υocal autem pradesti
ευλαβούμενος μή πως άλλοις κηρύξας αυτός αδόκιμος nalos ante vocationem , quos non vocasset nisi pra
γένηται και ότι ειδώςαυτώ ουαί έσεσθαι,εάν μή ευαγ- destinasset , neque ipsis justificationis et υocationis
γελίσηται, φόβω τω προς τον Θεόν προς το μή γε principium est pradestinatio. Si enim hæc principium
νέσθαι αυτό ουαι , ουκ έσιώπα , αλλ' ευηγγελίζετο ; essel eorum quae sequuntur, haud dubie vincereni qui
Και ταύτα δε εώρα και αφορίζων αυτόν εις το εαυτού absurdum de naluru sermonem introducunt : sed ante
Ευαγγέλιον ότι εν κόποις έσται περισσοτέρως, εν prædestinationem prænotio est : Quos enim , inquil ,
φυλακαίς περισσευόντως , εν πληγαίς υπερβαλλόν prænovil , bos el prædestinavit conformes imaginis
τως , έν θανάτους πολλάκις , υπό Ιουδαίων πεν Filii sui. Deus igitur qui ſulurorum seriem prospe
τάκις τεσσαράκοντα παρά μίαν λήψεται , τρίς ραβ xil , et libertatis nostræ propensionem cognoril , el
δισθήσεται , άπαξ λιθασθήσεται , και τάδε τινά aliquorum ad pietatem impelum aſſeclumque post
πείσεται , καυχώμενος εν ταις θλίψεσι , και ειδώς hanc propensionen , quodque ii se lotus virtuti da
ότι η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται , και υπομέ luri sint , ipsos prænovil : cognoscens quidem præsen
νων προγινωσκόμενα έσεσθαι , και αφοριζόμενος εκ lia , præsciens vero fulura ; el quos ita pranovil , (u -
κοιλίας μητρός , και αφωρίζετο εις Ευαγγέλιον luros conformes imagini Filii sui, prædestinaril. Est
Θεού . Δια ταύτα δε ήν άξιον αυτόν αφορισθήναι igitur Dei Filius imago Dei invisibilis , et hujus
εις Ευαγγέλιον Θεού , ου διά τήν φύσιν έχουσάν τι imago, ea quæ Filii Dei imago dicitur, quam esse ar
εξαίρετον , και όσον επί τη κατασκευή, υπέρ τάς bitramur eam quam Dei Filius assumpsit humanum
των μή τοιούτων φύσεις , αλλά διά τάς προεγνωσ- D animam , per virtutem imaginis Dei imaginem fuciam .
μένας μέν πρότερον πράξεις , ύστερον δε γενομένας Hujus vero , quam imaginis Filii Dei iiaginem esse
εκάστην επί της παρασκευής και της προαιρέσεως pulumus, conformes fieri prædestinavit Deus , quos
της αποστολικής . Νύν δε αποδιδόναι εις το' αυτού per suam de ipsis prænoiionem prædesiinavii. Non
του Ψαλμού ρητον , ουκ ήν εύκαιρον, παρεκβατικών est igitur existimanda ſulurorum causa esse prang
γάρ ήν· διό εις την οικείαν τάξιν , Θεού διδόντος, απο lio Dei : sed quia futurum erul secundum proprios
δοθήσεται,όταν τον Ψαλμόν διηγησώμεθα. 'Αρέσκει impetus et affectus facientis, propterea pranouil, qui
δε και ταύτα πεπλεονασμένα εις το άφωρισμένος . novil omnia alle orlum corum (Dan . xii, 42) ; ali
Tertio loco examinandum est illud : Segregatus in quos prænovil el prædestinavit imagini Filii sui lore
Evangelium Dei ( Rom . 1 , 1 ) : el in Epistola ad Ga conſoimes, alios vidil abalienatos. Ad hæc eulem si
Talas, hæc de se prædicat Apostolus ( Galat . I , 15 ) : quis objicial, fieri ne possil ul non sint qui talia fore
Cum vero placuii ei, qui me segregavit ab utero ma prænovit Deus : respondebimus fieri non posse ut non
Iris nieæ , ut revelarel Filium suum in me. Hæc au eveniant; sed non ideo quia fieri non potesl ut non
tem verba , qui prænotionem non intelligunt, sic in eveniant, necesse est non evenire , vol evenire, Fount
terpretantur, quasi præfinitio causa sit cur eveniant enim haudquaquam ex necessilaie , sed fieri quoque
qui prænola sunl ; ob eamque rem quosdam ex na polesl ul non piani. Sed rationis ac intelligendi ucu
iura el condilione sua salvos introducunt. Nonnulli men el perspicientiam desiderat locus hic de iis quæ
ex illis verbis libertatem nobis arbitrii adimuni , fieri possuni, ut qui mentis suæ oculum absterserit ,
atunturque his etiam psalmi verbis : Alienati suni demons!rationum sublililalem asseculus , intelligere
peccatores a vulva ( Psal. LVII , 4 , 5 ) , quibus cum po.sil quomodo in minimis etiam rebus non impedia
 845 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. I.
846
Denique stalim in consequentibus vide quid de his A hæretici pulant, vel sortis incerlo , vel naluræ me
dical sermo divinus. Scriptum est enim 83 : Segre lioris prærogativa fuisset eleclus , nunquam utique
gali sunt peccatores ab utero , erraverunt a venire , limuisset ne si minus corporis sui frena lenuisset ,
locuti sunt falsa . Si intelligamus quomodo statim evenire posset ut reprobus fieret, vel væ sibi futur.
ut de venire matris procedunt peccalores , errave rum essel si evangelizare cessasset (12) . Denique el
runt, vel locuti sunt falsa , pariter intelligimus quod ipse in consequentibus latius disserens ail , quia
jusli separantur a venire . Ergo et Paulus quod se quos præscivil et prædestinavit conformes fieri ima
gregalus in Evangelium dicitur, et segregatus a ven ginis Filii sui 88, evidenler ostendens, quod eos quos
tre malris suæ, causas in eo el merita quibus in præscivit Deus tales futuros , ut Christo se in pas .
hoc segregari debuerit , vidit ille quem non lalet sionibus conformarent , ipsos etiam conformes ac
mens . Prævidit enim quod abundantius quam cæ similes imaginis ejus prædestinavil et gloriæ. Præ .
teri omnes laboralurus essel in Evangelio 84, quod cedit ergo præscientia Dei , per quam noscuntur qui
in fame et sili , in frigore et nuditate , periculis la in se laborés et virtutes habituri sint , et ita præ
tronum , periculis fluminum , periculis maris 88, præ destinatio sequitur ; nec tamen rursus prædestina
dicalurus essel Evangelium Christi , sciens quod væ tionis causa putabitur præscientia . Quod enim apud
sibi esset si non evangelizarel 86 , el quod macera B
homines uniuscujusque meritum pensalur ex præ
turus esset corpus suum , el serviluli subjeclurus , teritis gestis, boc apud Deum judicalur ex futuris ;
ne forte cum 464 aliis praedicasset ( 10 ), ipse re el valde impius est qui in hoc non credit Deo ,
probus efficeretur 87. Hæc ergo et mulla alia his quoil nos in præteritis videmus , hoc ille videat in
similia ( 11 ) in eo de ventre matris prævidens Jesus, futuris. Seyreyalus, inquit, in Evangelium Dei. In
pro his segregavit eum in Evangel ium . Si enim , ut aliis locis Scripturæ Evangelium Christi esse di
83 Psal . LVII , 1 . 86 I Cor. xv, 10. 88 Il Cor.xi, 26, 27.
86 I Cor . IX , 16. 87 ibid . 27 . 88 Rom . viii, 29.
Cur quominus sit aliquid , quod ad multa esse possil , distis mihi manducare (ibid . 34, 35) , el quæ sequun.
cum unum sil e mullis id quod ſulurum est ; et ita tur : iis autem qui a sinisiris : Discedile a me, ma -
pranolum sit ſore quidem , sed non necessario lore. ledicti , in ignem alernum præparalum diabolo el
Sed cum fieri possil ul non sit, erit non conjeclura angelis ejus ; quia esurivi , el non dedistis mihi
dictum , sel vere prænolum . Neque vero quis putet quod ederem , et cætera . Quin eliam, si illud , De
nos illud, secundum propositum , relicuisse , quasi Stinalus in Evangelium Dei (Rom . 1 , 1 ) , et istud ,
sententiæ nostræ noceat. Ail enim Paulus : Scimus Q :li destinavit me ab utero matris meæ ( Galat . I ,
autem quoniam diligentibus Deum omnia cooperan 15 ), necessitatem aliquam continerent , quomodo recie
tur in bonum , jis qui secundum propositum vocati c dicerel Paulus : Suggillo corpus meum , et in ser
sunt. Sed considerei illius secundum propositum vo virutern redigo, ne cum aliis prædicaverini , ipse
cationis cousum Apostolum slalim reddidisse , cum reprobus efliciar ; el illud : Væ elenim mihi , nisi
dicil : Quos prienovit, eos el prædestinavil contor Evangelium enuntiavero ( 1 Cor. ix , 27 ) ? His enim
mes imagini Filii sui. El quem alium oportebal in aperle declarat , nisi castigarei corpus suum , et in ser
justificantem vocationem proposito Dei secerni el se vitutem redigerel , posse se , postquam aliis prædicas
gregari, præter eos qui ipsum diliguni ? Hujus vero sel , reprobum fieri, el sibi esse væ, nisi Evangelium
præposili el prænulionis causam in nostra tiberlale annuntiassel. Fortussis igitur, cum istis segregavil
esse salis declarat illud : Scimus quoniam diligen illum Deus ex ulero matris, el segregavil in Evange
libus Deum omnia cooperantur in bonum : perinde lium Dei , causam videns justie seyregationis, quod ca.
quasi dixisset , omnia quae ad bonum conducunt, ideo sligalurus esset corpus suum , el in serrilutem reda
conducere, quia auxilio digni sunt qui diligunt Deum. clurus , verilus ne postquam aliis prædicassel , ipse
Sed interrogandi suni , qui contrarium tuentur , ad reprobus fierel , quodque sciens sibi fore væ , nisi
hæc nobis respondeuni. Ponamus in conditione, ali- . Evangelium prædicassel, meluens ne sibi apud Deumi
qua in nostra esse poleslale ; idque adversus eos qui væ essel , non siluit , sed Ev ingelium prædicavit . Al
liberum arbitrium iollunt , donec er conditione eorum que hæc videbat qui eum segregavil in Evangelium
sententia ſalsa jonvincatur . Si ergo in nobis libera silum , ſore eum in ærumnis abundantius , in carce .
voluntas, an igitur Deus futurorum seriem intuitus, ribus supra modum , in plagis plus juslu , in morlia
prænoscel ea quæ ex libertate unusquisque nosirum bus frequenter : a Judæis quinquies quadragies una
liberalis compos aclurus sit ? un nor prænoscel ? minus acceplurun , ter virgis cæsum iri , senel lapi
Qui responderil non prænoturum , ignorei ille necesse D datum iri, et alia ejusmodi perpessurum (IICor. xi ,
est mentem infinitam , el magnitudinem Dei. Si præ 23, seq . ) : glorianiei in angustiis , et scientem tri
no urum agnoscant, rursus quæremus ex ipsis , an ejus bulationem patientiam efficere , el sustinen !em quæ
scientia causa sil cur evenlura sint ſulura, cum con . futura Deus prænoveral, segregalum ex utero matris ,
cedatur aliquid in nostra esse potestate ; an quia fu el segregatum in Evangelium Dei. Propterea autem
lurum est prenovil : neque ullo modo prænolio causa dignus eral qui segregarelur in Evangelium Dei , non
est eorum quæ unicuique nostrum ex liberlale arbi propler excellentem aliquam naturam , el quæ ila es
irii futura juni . Fieri ergo polerat, ul aliquibus oc sel comparala , ul eos qui tales non suni, longe supe
currentibus impedimentis non hoc, sed illud facerel , rarel : sed ob præscilus prius actiones, que poster
qui liber crealus est. Hæc igitur et similia si dican factæ sunt ex apostolica quadam institutione. Neque
lur, id quoque servalur : Euge , serve bone el lide jum Psalmi dictum interpretari lempestivum ¡uii ;
lis , super pauca fuisti fidelis, super multa le consti erat enim extra propositum : quare proprio loco, Deo
luam : intra in gaudium Domini tui ( Math. XXV , dunie, explicabitur , cum Psalmum edidisseremus.
21 ) ; lum et laus omnis ,quæe bonis tribuilur ; ac de Sed hæc copiosius in illud , Segregalus , etc. , dispite
mum ostendilur jure dici : Serve nequam el ignave, Tala sufficiunt.
oportebal le commillere pecuniam meam trapezila ( 10) Al . , prædicaret ; al . , prædicaverit.
(ibid. 26 , 27 ) . Sic etiam slabunt quæ juste dicuntur ( 11 ) Sic inss. Evili vero : Hæc ergo, et his simaja
iis, qui ad dexteram assistent : Venite ad me, be lia, ei alia multa , etc.
uedicii Patris mei ; possidele præparalum vobis ( 12) Edili , cessarel .
reguum a constitutione mundi ; quia esurivi , el des
847 ORIGENIS 848

cunt, sicut et Marcus evangelista scribit 49 : Ini- A paruit positis in carne ( 18 ) , sicut Apostolus dicit ,
lium Evangelii Jesu Christi , sicut scriplum est in quia manifestatus est in carne , justificatus in spiritu
Isaia prophela. Verum quoniam Christus Verbum apparuit angelis , hoc quod apparuit angelis ( 18 ),
est , el in principio erat Verbum , et Verbum eral non eis absque Evangelio apparuit : sicut ne nobis
apud Deum ( 13) , el Deus eral Verbum 90, unum al quidem hominibus, ad quos missum se dicit evan
que idem est dici Evangelium Dei et Evangelium gelizare pauperibus, dimillere captivos in remissio
Christi, vel quia ipse Dominus dicit quod ego el Pue nem , et annuntiare annum Domini acceptum 5. Si
ier unum sumus 91 : et iterum dicit ad Patrem : ergo cum apparuit nobis hominibus, non sine
Omnia mea lua sunt, et tua mea , el glorificalus sum Evangelio apparuit, consequentia videtur ostendere
in his " . Ergo et Evangelium Patris Evangelium quod etiam angelico ordini non sine Evangelio ap
Filii est . Sed et Paulus dicit : Evangelium meum paruerit, illo fortassis quod æternum Evangelium a
93 : qaod fortassis ul hæ Joanne® memoratum supra edocuimus. Si vero
quod prædico inter gentes
res Christi dicit , et tanquam in Evangelio cohæres , etiam in reliquis cælestibus ordinibus tale aliquid
quia et alibi etiam plurimorum dicit esse Evange ab eo gestum esse suspicandum sit, in ea qua sin
lium , sicut ad Galatas : Sed el si velatum est (14) quique sunt forma apparens eis , et annun
8, guli
Evangelium nostrum 9% ; nostrum , id est omnium tians ( 19 ) pacem , quoniam quidem per sanguinem
qui cohæredes sumus Christi. Verum et secundum crucis suæ pacificavit non solum quæ in lerra, sed
hoc quod ipse prædicator ejus est , recte suum di el quæ in cælis sunt , etiam tu apud temetipsum
cil esse Paulus Evangelium . discutilo . Quod promisit per prophelas suos in Scri .
465 4. Quod ante promiserat per prophetas suos pluris sanctis 8. Quæ de Christo.prædicta sunt per
in Scripturis sanctis 95. Utrum simpliciter accipi prophetas, hæc etiam de Evangelio praedicta esse
debeat Evangelium per Scripturas propheticas a sentiendum est , quamvis Marcus evangelista dis
Deo repromissum ; an ad distinctionem ( 15 ) alterius linctionem facere videatur Christi el Evangelii,
Evangelii quod æternum dicit Joannes in Apoca cum dicit ' : Qui dimiseril palrem et mairem , elc .,
lypsi 96, quod tunc revelandum est cum imbra propter me, vel propter Evangelium . Quod et si pro
transieril el veritas veneril, el cum mors fuerit prie Evangelii promissiones requirendæ sunt, in
absorpta et æternilas restituta , considerato etiam prophetis abundanter invenies, ul est illud : Domi
10 qui legis . Cui æterno Evangelio convenire vide nus dabil verbum evangelizantibus virlule multa 19
" ;
buntur etiam illi verni anni de quibus Propheta el : Quam speciosi pedes evangelizantium bona " !!
dicit : Et annos aternos in mente habui 97. Eique c Ad hoc respicil et : In omnem terram erivit sonus
adjungi polest el ille liber vitæ , in quo sanctorum eorum , el in fines orbis terræ verba corum ' ', el :
nomina scripla dicuntur 98 : sed et illi libri qui Velociler currit sermo ejus 13 ; sed el : Ecce ego
apud Danielem ºs , cum judicium consedissel, aperti millo pastores mullos , el venalores nullos, et ca
sunt ; vel qui apud Ezechielem prophielam ' dein pient eos super omnem montem , el super omnem col
Tus el deſoris dicuntur inscripti : quæ omnia ( 16 ) iem 14. Per Jeremiam promittitur de Evangelio ( 20 )
non atrameoso , sed spiritu Dei vivi scripta memo quod nunc Paulus dicit , quia promisit Deus per
rantur De quibus quamvis periculosum videatur prophetas suos in Scripturis sanctis de Filiv suo .
charlulis commillere sermonem ( 17 ) , tamen non 5. (21 ) Qui Filius secundum carnem quideni es
otiose prætereunda sunt dicla sapientium et æni semine factus est David 15. Factus est autein sine
gmala ', sed sublili admodum mentis acie, in quan dubio id quod prius non eral secundum carnem .
Tum res palilur, velut per quoddam speculum con Secundum spiritum vero erat prius, ei non eriul
templanda : ne forte is qui Verbum caro factus ap quando (22) non eral. Observandum est enim quia

89 Marc . 1,1 , 2 . 90 Joan . 1 , 1. gf Joan . x . 30. 92 Joan , xvii , 10. 93 II Tim . : 1 , 8 ; Galat . J1,2. Il Cor.
98
IV, 3. 98 Rom . J. 2, 3. 96 Apoc. XIV , 6 . 97 Psal. LXXVI , 6 , Apoc. XVII , 8 . 99 D., 11 . VII , 10 . · Ezechi.
11, 9. ? || Cor. 111. 3. 3 Prov. I , 6. * I Tim . ill , 16 5 153. LXI , 1 , 2 . • Apoc. xiv, 6 . 7 Colos . ) , 20 .
B Rom . 1 , 2. , Marc. x , 29 . 10 Psal. Lxvi , 12. 11 Rom . x , 15 . 12 Psal . xviii , 5 . 13 Psal . CILVII , 13 .
1 * Jerem . xvi , 16 . 18 Rom . 1 , 2.

( 13) Ila ms. Regius num . 1641. Cir !' ri vero D (18 ) Vide Origenian . lib . 11 , quesi. 3 , num . 25 .
mss. et editi , el in principio era! apud Deum , clc . ( 19 ) Edili, apparuit eis , annuntians , elc .
Deinde editi , unum aique idem dicil , elc . (20) Edili, per Jeremiam promillilur, quod nunc
( 14) Mss. quidam , revelatum est . Deinde mss. ple Paulus dicit de Evangelio , etc. Ms. unus addit quo
rique et edili omillunt secundo loco nostrum , sed que ante promittitur . Caleri mss . all in textu .
restituitur ex ms. Regio num . 1641. (21) Si hunc locum commemoratPampliilus
(15) Sic Rabanus,ms. unus Regius num . 1640 et mariyr in Apologia pro Origene : Quod promiserat
aller Vallis -claræ . Cæleri vero iss. et editi, a Deo per prophelas suos in Scripluris sanctis de Filio suo
repromissum , ad distinctionem , elc . , omisso an . qui factus esl secundum carnem ex semine David .
( 16 ) Ila Rabanus. Omnes vero mss. nostri, om Facius est quod ante non erat. Manifestum enim est
niaque. Edili, omnia quæque. quia secundum carnem non erat prius ; secundum
( 17 ) Sermonem . In editis omillilur et in pluribus spiritun vero ernt unle, el non eral quando non
mss., sed exstat in aliis et apud Rabanum . eral .
( 18) Ms. Regius num . 1639 et Rabanus, posilus in (22 ) Editi, el non erat prius ( nis. unus, lempus)
carne. Caleri miss. el eiliu ul in leslu . quando , etc.
849 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . J. 850
pon dicit : Qui prædestinatus est Filius Dei in vir- A spiritu sanctificationis vel divinæ virtutis substantia
Inte secundum spiritum sanctificationis 16 : sed , Qui nominalur ; de qua alibi ipse Salvator dicil, quia
destinatus est Filius Dei (23) . Et nemo putet nos de tristis est anima mea usque ad mortem ; el : Nunc
hoc sermone curiosius quam res patitur, perscru anima mea lurbala est : quam el a semetipso pu
tari . Quamvis enim in Latinis exemplaribus (24) suil, imo quo. (29 ) usque ad infernum descendii,
prædeslinaius soleat inveniri , tamen secundum quod de qua el dicitur : Non derelinques animum meum
interpretationis veritas liabet, destinalus 'scriptum in inferno 23. Certum est enim quia hæc non de se
est , non prædestinalus. Destinalur enim ille qui mine David generala sil . Dicit enim quia quod
est , prædestinatur vero ille qui nondum est, sicut factum est ex semine David , secundum carnem
hi de quibus (25) dicit Apostolus 17 : Quos autem est ** . Quia ergo neque in eo quod secundum car
præscivil, illos el prædestinavit. Præsciri ergo el nem est , videtur annumerari, neque in co ubi desti
prædestinari possant illi qui nondum sunt ; ille au nalur (30) Filius Dei in virtule secundum spiritum
tem qui est , et semper est, non prædestinalur, sed sanctificationis 25 pulo quod consuetudine sua
destinatur. Hæc dicla sint a nobis propter eos qui Apostolus ulatur etiam in hoc loco, sciens mediam
in unigenituin Filium Dei impietatem loquuntur, et semper esse animam inter spiritum et carnem , et
ignorantes differentiam destinati et prædestinali, B aul jungere se carni, et eſlici unum cum carne ; au !
putanl eum inter eos qui, cum ante non fuerint , sociare se spiritui, el esse unum cum spiritu : ex
prædestinati sunt ut essent, numerandum : qui quo , si quidem cum carne sil, carnales homines
nunquam prædestinalus est ut esset Filius, sed sem fiant ; si vero cum spiritu , spiritales . El idcirco
per fuit et est (26) sicut et Paler. Qui ergo sem extrinsecus eam non nominat, sed carnem tantum ,
per est , destinatur, ul diximus, non prædestinalur ; vel spiritum ; scit enim alteri borum necessario
qui antem prædestinatur, nondum erat lunc cum animam cohærere, sicut el in his ad quos dicit :
prædestinareluir, sed cæpil ex lempore. Necessaria Vos aulem in carne non estis , sed in spiritu 18 ; el :
igitur distinctione Apostolus ulitur, eum qui ex Qui se jungit meretrici, unum corpus est ( ineretri
semine David secundum carnem est, faclum dicens ; cem hic carnem vel corpus vocans), qui autern a ;
euin vero quem Filium Dei in virtute secundum jungil Domino, unus spirilus esi 37. Ita ergo etiam
spiritum sanctificationis 18 nominat, destinatum . nunc sciens de anima Jesu , quia sociala Domino,
Etenim cum dixisset Filium Dei , non superfluo ad el cohærens ei , unus cuin ipso faclus sit spiritus
didil, in virtute, indicans per hoc quod substantia Fi sanctificationis , non eam nominavit extrinsecus,
bus sit secundum spiritum sanctificationis. Christus ne solveret Jesum : Quod enim (31) Deus conjuncil,
с
466 enim Dei virtus el Dei sapientia dicitur ' ' , homo non separet 28. Sanctificationis vero spiritus
qui el vapor virtutis Dei , el manatio gloriæ Omni dicitur secundum hoc, quod præbet omnibus san
potentis purissima, el splendor lucis æternæ , et ctilatem , sicut et alibi 29 de eo scriplum est : Qui
imago bonitatis Dei appellatur 20. (27 ) Sed requiri- factus est sapientia nobis a Deo , el justitia , el san
tur, si id quod de semine David nascitur (28) , se clificatio, el redemptio. Verum occurrunt nobis qui
cundum carnem est , quod vero in virtute destina dam quæstiones acerbissimas comıroventes (32) ,
tur secundum spiritum sanctificationis, Filius Dei quomodo videatur Christus descendere ex semine
et in substantia Dei est , quomodo accipiendum est David , quem constat non esse ex Joseph nalum , in
de anima Jesu , quæ hic nequaquam cum carne et quem Josephi series ex David descendentis genera
26 Rom . 1 , 4 . 17 Rom . vill , 29 . 18 Rom . 1 , 4. 19 I Cor. 1,24 . 20 Sap . vii , 25 , 26. 21 Matth . XXV ) ,
38. 29 Joan , sil , 27 . 23 Psal. xv , 10. 24 Rom . 1 , 3. 25 ibid . 4. 26 Roni. viii , 9 . 27 | Cor. vi , 16 , 17 .
28 Malib . XIX , 6 . 29 I Cor. 1, 30.
(23) Editi, qui destinalus est Filius Dei in vir- D (28) Nascitur. Deest in antea edilis. Paulo pos!
tute. mss, plures : Filius Dei el substantia Dei est .
( 24 ) Edili, in Lalinis codicibus el exemplaribus. (29) Edili el mis. unus, imo qua , elc. Sed cæleri
Deinde omillunt secundum . mss. et Rabanus, imo qua , elc .
(25) Sic ms. Regius num . 1641. Cæleri vero (30) Sic mss. ei Rabanus ; edili vero, neque in eo
mss ., Rabanus , et editi, alii, sicut de his de quibus ubi descendii , de qua dicitur : Non derelingues ani
lil. quibus omisso de) dicil , elc . ; alius, sicut de mam meam in inferno ( Psal. xv , 40) . Destinalur,
quibusdam dicit , etc. elc.
(26) ila ms. Regius num . 1641 ; cæleri vero ( 31) Enim . Deest in editis. Deinde ms. Regius
mss. , Rabanus et editi omitiunt el esi . nuin . 1639, el Raballus, non separat. Cæleri miss.
(27 ) Huc referendum videtur quod Pamphilus el editi , non separel .
martyr in Apologia sua ex libro primo Epistolae ad (32) Editi , et ms. unus, quædam questiones acer
Romanos desumplum commemorat. Quæral forlas bissime (al . acerrime) commoventes. Sed cæteri mss .
sis aliquis si Filius charitas est, præcipue propler el Rabanus , reclius , ul in lexlii . Socrales Hist .
hoc, quod Joannes ad Deum Patrem retulit hanc cccl. lib . vii, cap. 52 , ail : Kad puyévns oè èv tự
l'ocem , dicens : Quia Deus charitas est ( 1 Joan .iv, 8, πρώτο τόμο των εις την προς Ρωμαίους του
16) . Sed rursum ex ipsa ejus Epistola proferemus 'Αποστόλου Επιστολήν , ερμηνεύων πώς θεοτόκος
€l illud quod ait : Charissimi, diligamus invicem , λέγεται , πλατέως εξήτασε . Sed et Origenes in primo
ylioniam charitas ex Deo est ( ibid 7 ) . Qui ergo lomo Commentariorum in Epistolam Pauli ad Ro
dixit : Quja Deus charitas est , ipse ilerum charila manos, exponens qua ralione dicatur Deipara, eam
lem docel esse ex Deo : quam charitatem non credo questionem latissime pertractavit.Quod ab Origene
esse alium , nisi Unigenitum Filium ejus , sicut Deum hoc in loco pertractatum fuisse verisimile est.
et Deo, ila charilalem ex charitale progenilun .
 831 ORIGENIS 832
tionis aılducitur. Quibus occurrere quamvis mole . A lius Dei sit ex resurrectione mortuorum , dificile
sium sit secundum lillere rationem , tamen respon non est advertere ei qui legerit illud quod scriplum
detur a nostris , quod Maria quæ desponsalu Joseph est 36 : Decebat enim eum per quem omnia , et in quo
antequam convenirent inventa est in ulero habens omnia , multos filios in gloriam adducentem , aucto
de Spiritu sancio $0, secundum legem sine dubio rem salutis eorum per passiones consummari (37).
contribuli suo el cognato conjuncta est. Ei quamvis Finis äulem passionum Christi, resurrectio est ; el
clicatur ad eam ab angelo, quia el Elisabeth co quia post resurrectionem ulira jam non moritur ,
gnata lua etiam ipsa pariet filium in senectute sua 31 neque mors ei ultra dominabitur 37.38 ; et iterum dici
( Elisabeth autem ex filiabus Aaron esse dicitur ), tur, quia etsi agnovimus Christum secundum carnem,
tamen affirmatur a nostris (33) quod cognationis sed nunc jam non novimus 39 , ideo omne quod est
pomen non solum ad contribules, sed ct ad omnes in Christo, jam nunc Filius Dei est . Quomodo au
qui sunt ex genere Israel , inter se invicem com
len hoc et ad eum qui Filius Dei in virtute desti
pelenter possil aptari , sicul el idem apostolus de natus est to referatur, coarclat intelligentiam no
omnibus simul dicit 38 : Qui sunt cognali mei se stram , nisi quod per indissolubilem unilalem Ver
cundum carnem . Hæc quidem et alia his simi
bi el carnis , omnia quæ carnis sunt ascribuntur et
lia (34) respondentur ; verum quam sint valida ad- B Verbo, quomodo el quæ Verbi sunt prædicantur in
versum assertiones eorum qui nos de Scripturarum
carne. Jesum vero, et Christum , et Dominum in
Testimoniis perurgent , probalo lu qui legis. Nobis
venimus siepe ad utramique naturam referri, ul est
tamen hæc intelligenda secundum spiritalem vel illud : Unus Dominus noster Jesus Christus , per
allegoricani rationem magis videntur, secundum
quem omnia " ; et iterum : Si enim cognovissent ,
quod nihil obest etiam quod Joseph pater Christi nunquam Dominum majestatis (38) crucifixissent **.
dicitur , cum omnino non sit ejus pater ; quia et Primitivus ergo vel primogenilus ex'morluis dici
in generationibus a Matthæo refertur 33, quod Josa
tur 43 Christus. Sed requirendum nobis est, si so
phat genuerit Joram , et Joram genuerit Oziam ; in lus est primogenitus vel primitivus ex morluis, et
quarto autem Regnorum libro scriptum est non babet aliquos secuin etiam in primitivalu ( 39)
quod Joram genuerit Ochoziam , el Ochozias ge participes, de quibus dicit Apostolus quia suscitavit
nuerit Joas, et Joas genuerit Amasiain , Amasias nos cum Christo , simulque fecil sedere in cælesti
vero genuerit Azariam , ipsum qui interdum Ozias bus * . Ne forte ergo el isti quos dicit excitatos
znominatur ; et Azarias Joatham . Hic ergo Ozias, esse cum Christo, el cum eo sedere ia cælestibus ,
qui et Azarias, cum in quarto Regnorum libro (35) et ipsi primogeniti sint , vel primitivi ex mortuis ,
dicalur Amasiæ esse filius, a Mallhæo Joræ filius C
sicut et illi fuerunil qui cum illo suscitati esse di
scribitur , tribus in medio generationibus præter cuntur , cum monumenta aperta sunt , et multorum
missis. Cujus rei disserlio , cerlum est quod non sanctorum corpora apparuerunt et ingressa sunt (40)
secundum bisloriam , sed secundum spiritalem in in sanctorum civilalem 48. Et de his talibus ſor
telligentiam constel ; quæ non est nobis nunc in Lassis Apostolus dicit 46 esse illam Ecclesiam pri
transilu pulsanda : in suo enim loco tangelur (56). mitivorum , quam ascriptam memorat in cælis.
Interim sufficit nobis ad eos qui adversantur respon 7. Per quem accepimus gratiam et apostolatum
dere, quod sicul Jesus Joseph filius esse dici ad obediendum fidei in omnibus gentibus pro nomine
tur, ex quo non est generatus ; el Ozias genitus ex ejus * 7. Per Christum accepisse se dicit gratiam et
Joram, ex quo non est genitus : ita el ex semine
David secundum carnem Christus potest accipi, ut apostolatum apostolatum
, utpote mediatorem Dei et hominum 48 .
Gratiam et . Gra !ia ad laborum patien
quidquid 467 ralionis vel assertionis in Joram Liam referenda est ; apostolatus ad prædicationis
protulerunt , et in Joseph, hoc et in David susci
auctoritatem , quia et ipse Christus apostolus dici
piendum dicamus.
tur 49 , id est missus a Patre , quippe qui ad evan
6. Ex resurrectione mortuorum Jesu Christi Do- D gelizandum pauperibus missum se dicit *. Omnia
mini nostri 38. Quomodo quidem is qui secundum ergo quæ sua sunt, dat etiam discipulis suis . Gra
carnem factus esse dicitur ex semine David , Fi lia dicitur diffusa in labiis ejus 51. Dal et apostolis

10. Matth . I , 18. 31 Lic . 1 , 36. 39 Rom . vi , 3 . 33 Mailb . 1, 7 . 34 JV Reg. vni , 23 ; 81,2 ; xiv, 1 ; 10, 1 ,
7 , 30 , 32 , 34. 35 Rom . 1 , 4. 36 Hebr. II , 10 . 37.38 Rom . vi , 9 . 39 II Cor . V , 16 . 40 Rom . 1 , 4 . ti Cor.
viu , 6. 49 I Cor. 11 , 8. 43 Colos . I , 18. Ephes. 11 , 6 . 45 Matth . XXVII , 52. 46 llebr . XII , 23 .
47 Rom . 1 , 5. 48 I Tim . 11 , 5. 4° Hebr . III , 1 . Bo Luc . iv ,18 . 31 Psal. xliv , 5 .

(33) Edili, affirmabitur a nostris . Ms. Regius
num . 1639, affirmabitur a nobis ; cæleri vero mss.
ut in textu .
(34) Edili , et alia similiter.
(35 ) Editi et mss. nostri fere omnes habent, in
Tertio Regnorum libro ; sed male, cum coustet non
in tertio hæc , sed in quarto exstare .
( 36 ) Sic recte mis . Regius num . 1659 ; cæteri vero.
mss . el edili, jungelur. Verisimile est Origenen de
his disseruisse lomo 1 Commentariorum in Mal
thæum ; sed hæc modo non exstani .
(37 ) Edili et ms. Unus , consummare.
( 38) Edili et ms . unus , gloria .
( 39 ) Sic mss. plerique ; edili vero el ms . unus ,
primalu .
( 40) Sic mss . At vero editi , et multa sanctoruri
corpora qui dormierant, surrexeruni , el ingresa
sunt , etc.
835 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . I. 851
suis gratiam , cum qua taborantes dicant : Abun- A rinthios quidem in prima et secunda , et ad Galatas,
dannius vero quam omnes illi laboravi : non autem et ad Ephesios , et ad Philippenses similiter scri
ego , sed gratia Dei mecum " . Et quia de ipso di bit 68. Ad Colossenses vero 67 , Gralia vobis el pas
ctum est : Habentes igitur Pontificem el Apostolum a Deo Patre nostro dicit ; et non addit, et Domino
confessionis nostræ Christum , dal discipulis suis nostro Jesu Christo . Ad Thessalonicenses vero pri
apostolatus dignationem , ut et ipsi efficiantur apo ma ita habet 68 : Gralia vobis e! pax, 468 el nihil
stoli Dei . Neque enim gentes, quæ erant alienæ a ulira . lo secunda vero : Gratia vobis , et pax a Deo
Testamento Dei , et conversalione Israel 54 84 , credere Patre nostro , el Domino Jesu Christo 69. Ad Timo
poterant Evangelio, nisi per gratiam quæ apostolis theum prima el secunda : Gratia , misericordia el
fuerat dala , per quam prædicantibus apostolis in pax a Deo Patre, el Christo Jesu Domino nostro no.
ſiden obedire dicilur 88 (41 ) , et in omnem terram de Ad Tilum vero 71 : Gralia , misericordia el pax a Deo
nomine Christi sonus gratiæ eorum commemoralur Patre, el Christo Jesu Salvatore nostro . El quamvis
exijsse 56, ita ut ad eos qui Romæ sunt perveniret , curiosior videatur hujuscemodi observatio, tamen
ad quos ait Apostolus : In quibus estis et vos vocali qui nihil oliosum credil esse in Scripluris divinis ,
Jesu Christi 57. Paulus vocatus apostolus dicitur, etiam horum differentias et diversitates non inanes
el Romani vocali quidem , non tamen apostoli , sed B putabit.
vocali sancti in obedientiam fidei. De diversitate 9. Primum quidem gratias ago Deo meo per Je
autem vocatorum jam superius diximus (41 " ) . sum Christum pro omnibus vobis , quoniam fides
8. Omnibus qui sunt Romæ dilectis Dei , gratia vestra annuntiatur in universo mundo 72. Quoniam
robis et pax a Deo Patre nostro , et Domino Jesu ad quosdam scribens Apostolus, dicit pro omnibus
Christo 88. Benedictio hæc pacis (42) el gratiæ , se gratias agere (46) , sicut et nunc ad Romanos ;
quam dat dilectis Dei ad quos scribit apostolus ad alios vero scribens gratias quidem agil , sed non
Paulus, pulo quod non sit minor quam fuit bene addit (47) , pro omnibus ; observans invenies quod
dictio Noe in Sem et in Japheth " , quæ per Spi . ubi dicit pro omnibus se gratias agere , culpas ali
rilum inpleta est erga eos qui fuerant benedicti : quas graves aut probra in eos non exaggeral (48) ;
similiter el ea in qua benedictus est Abraham a ubi autem notat aliquos vel arguit, non addit ad
Melchisedech 60 9 el Jacob a patre suo Isaac 61 , et gratiarum actionem ( 19 ) , quod pro omnibus gratias
duodecim patriarchæ qua benedicuntur a palre suo agat, sicut et ad Corinthios 73 vel ad Colossenses **,
Israel 6s ; vel benedictio Moysi (43) qua benedixit Ad Galatas vero 75 omnino nec poni ! gratiarum ac
duodecim tribus Israel 63. Non ergo his omnibus lionem , quod eos miralur lam cito transferri ab eo
с
inferiorem duco (44) bavc Apostoli benedictionem , qui vocavit eos , in aliud Evangelium . Prima ergo
qua benedixit Ecclesias Christi. Ait enim et ipse de vox incipit a gratiarum actione (50) . Agere autem
se 64 : Pulo enim quia et ego Spiritum Dei habeo . Deo gratias , hoc est sacrificium laudis offerre ; et
1 :1 Spirilu ergo Dei scribit Apostolus et in Spiritu ideo addit , Per Jesum Christum , velut per Pontili
henedicit. Per ipsum ergo Spiritum benedictiones cem magnum . Oporlel enim scire eum qui vull of
capient hi qui benedicun'ur ab Apostolo , si lamen ferre sacrificium Deo , quod per manus pontificis
digni (15) inveniantur super quos venial benedictio debet offerre 76. Sed et hoc quod dixil , Deo meo ,
ejus. Alioquin fiet illud quod scriptum est 68 : Si non est otiose accipiendum . Non enim vos isla po
fuerit ibi filius pacis , pax vestra veniet super eum ; lest esse nisi sanctorum , quorum Deus dicitur, sic ,
sin autem , pat vestra ad vos reverletur . Quod scri ut Deus Abraham , vel Isaac , vel Jacol) 77. Non po
plum est ergo de pace , hoc el de gratia fiel, quia Test Dominum Deum suum dicere is cui venter Deus
gratiam simul cum pace conjungit. Sciendum tamen est 78, aut cui avaritia Deus est , aut cui gloria sæ
est, quod hæc Apostoli consuetudo scribendi , non culi, el pompa mundi, aut potentia rerum caduca
erga omnes ab eo servatur Ecclesias. Nam ad Co- D rum Deus est . Quidquid enim unusquisque supra
88 I Cor. IV , 10. 63 Hebr . ill , 1 , 4 , 14 . Ephes . !!, 12 . 85 Rom . 1 , 5. 88 Psal . xvill , 5 ; Rom .
X , 18 . 87 Rom .
7 6 . 88 ibid . 7 . 89 Gen. ix , 26, 27 . 60 Gen. xiv, 19, 20 . 61 Gen. xxvII , 28, 29.
62 Gen. XLIX , 3, seg . 63 Deul, XXXII, 6 , seq . 6* I Cor. VII , 40 . 68 Luc. x , 6. 66 I Cor . 1 , 3 ; Il Cor. 1 , 2 ;
Galat. 1 , 3 ; Ephes.1, 2 ; Philip . 1, 2. 67 Coloss . 1 , 3. 68 | Thess. 1 , 2. 69 11 Thess . 1 , 2. 70 I Tim . 1 , 2 ;
II Tim . 1 , 2 . *71 Tit . 1 , 4. 12 Rom . 1 , 8. 73 I Cor. 1 , 4. 7 * Coloss. 1 , 3. 75 Galal . I , 6. 76 Hebr.
VII, 3. 17 Exod, ui, 6. 78 Philip . iv , 19.
(41) Ms. unus Regius num . 1641 , fidei obedireni . Deinde edili, qui benedixit tribus , elc. Sed cæleri
Alter Regius num . 1639, in fidem obedire dicuntur . miss , et Rabanus ut in lexiui .
Cæleri niss. , Rabanus et editi , in fidem obedire di (44 ) Editi et ms . unus , dico , male .
cilur.
(45) Ms. Regius quin . 1639, si non indigni.!
(414) Vide supra , num . 2. (46) Ms. Regius num . 1639, quando. Deinde editi,
(12) Rabanus , el ms. Regius num . 1639, Benedi. semper gratias agere , elc .
clio autem pucis, etc. Deinde idem nis. , pulo quod (47) Edili, agere, sed non addidit .
non sit minor ea quæ fuit benedictio in Sem et in Ja ( 48) Editi, aut probra non exaggerel .
pheth, quoniam per Spiritum , etc. Sed cæleri mss. (49) Edili , non addirit gratiarum aclionem .
el edili ui in textu , nisi quod editi habeant, quæ ( 56) Sic mss. el Rabanus. Al edili , ad gratiarum
datur pro quam dat . aclionem .
(43 ) Ms. Regius num. 1639, benedictione Moysi,
855 ORIGENIS 856
celera colii, hoc illi Deus ( sl. Sed videamus quid A ipse Dominus dicebat ad Samaritanam mulierem :
est pro quo Apostolus gratias agit Deo suo . Quo Venit hora ( 54 ), el nunc est, quando veri adora
niam , inqnil, fides vestra annuntiatur in universo tores adorabunt Patrem in spiriiu el rerilale *9 .
mundo. In universo mundo si simpliciter accipia Sed Paulus non solum adorat in spiritu, verum
mus, hoc videtur designare ( 51 ) , quod in multis el deservit in spirilu . Nam adorare quis po
locis mundi, hoc est terræ hujus, eorum qui Ro test et sine afeclu ; deservire vero ejus est quem
mæ sunt fides et religio prædicelur. Si vero , il in constringil affectus. Deservit ergo Apostolus Deo ,
nonnullis, etiam in hoc loco mundus designatur non in corpore , neque in anima, sed in meliore sui
qui ex coelo constat el terra , alque omnibus quæ parle , id est in spiritu . Hæc enim Iria esse in homine
in eis suni, potest etiam illud intelligi quod virtu designat ad Thessalonicenses scribens, cum dicit se :
ies, de quibus dicitur quia gaudium habeant super Ut integrum corpus veslrum , el anima , el spiritus
uno peccatore pænitentiam agente " ' , ' multo magis in die Domini nostri Jesu Christi servelur . Et Da
de conversione quoque et fide Romanorum lælen niel dicit : Laudale , spiritus el anime justorum ,
tur , nuntiantibus sibi angelis illis qui ascendunt Dominum " . Apostolus ergo ubique spiritum præ
et descendunt ad Filium hominis 79 ' . Et ipsi enim fert, el repudiat carnem vel quæ carnis sunt. De
inirantur de conversione gentium , el quod in om B nique et legis ipsius spiritum laudat ; litteram vero
nem lerram exivit sonus apostolorum Christi Jesti . tanquam carnem spernit , cum dicit ? : Lillera occi
Denique el agones ipsoruin speciantes in hoc mu dil , spiritus vero vivificat. Sed el cum dicit $3 :
da lælanlur, sicut Apostolus dicil 80 : Quia specia- 469 Etenim in quo infirmabatur leg per carnem ,
culum facti sumus huic mundo, et angelis , et homi. Deus Filium suum millens in similirudine carnis
nibus. Potest lanien el ita intelligi, quod fides isla peccali, carnem logis, sine dubio lilleram legis di
quam Romani habent , ipsa eademque sil , el non cil . Per lilieram namque infirmabatur lex , ut non
alia , quam quæ in universo mundo annuntialur el posset impleri. Quis enim implerel vel de Sabbala
creditur, quæ non solum in terra , sed etiam in cæ quod scriplum est ** ; Non le morebis de loco luo in
Jis prædicatur : quia Jesus pacificavil per sangui- die Sabbatorum (quoinodo enim fieri poteral, nt se
bem suum non solum quæ in terris sunt, sed el quæ aliquis penitus non moveret de loco suo in die Sab
in cælis 8 ; el in nomine ejus genu feclunt non balorum ?) , vel de legibus lepræ in stamine, vel in
solum terrestria , sed et cælestia et inſerna 89. Et pariele, vel in pellicula exortæ el mille alia (55 )
toc est in universo mundo lidem prædicari , per in quibus secundum lilleram tanquam secundum
quam omnis mundus sit (52) subditus Deo 83. 01 C carnem in firmala est lex ? Propterea ergo Aposlo
servandum sane est quia ad boc quod dixit , primum lus dicit 96 , quia lex spiritualis est . Qui igitur legem
quidem , non reddidit, verbi gratia , lil diceret : Se- intelligit esse spiritualem , hic spiritu servil Deo.
cundo autem ; sed ut prædiximus de elocutionibus Unde et alias dicit 97 : Si enim secundum carnem vi .
minus finitis ; nisi forte videatur in eo reddi cum teritis , moriemini, hoc est, secundum litteram que
dicit : Yolo autem vos ignorare, fratres 84. occidit ; siaulem spiritu aclus carnis mortificaveritis ,
10. Testis enim mihi est Deus , cui servio in spi- vivetis . Requirendum sane est si el patres antiqui,
ritu meo, in Evangelio Filii ejus 85. Deus testis est patriarchae, vel prophetse , qui etiam ipsi fuerunt
sanctis suis, quia et ipsi testes sunt Dei , secundum perſecti, in spiritu Deo servisse ( 56) credendi sunt,
quod dicit prophela (53) : Erilis mihi testes, et ego quia el Abraham desideraril ut videre diem Domini ,
9R
testis , dicit Dominus 68. Sed el Salvator ad discipu el vidit , el lelalus est ; el Moyses et Elias appa
Jos dicit 87 : Erilis mihi lesles in Jerusalem , et in ruerunt in gloria colloquentes cum Jesu in monte ºs .
Sumaria, el in oninibus finibus terræ, secundum illud In quo ostenditur Legein et Prophetas cum Evange
quod scriptum est 8& : Qui confessus fuerit in me , et liis consonare , et in eadem gloria spiritalis aspe
ego confitebor in eo coram Palre meo . Videamus clus atque intelligentiæ refulgere.
autem quid esi quod dicit, cui servio in spiritu meo . D 11. Quomodo sine intermissione memoriam vesiri
Servire in spiritu simile mihi videtur esse, imo et facio semper in orationibus meis , obsecrans si quo
amplius aliquid quam adorare in spiritu , sicut et modo landem aliquando prosperum iter habeam in

79 Luc. iv, 10. 79* Joan. 1 , 52. 80 I Cor. iv, 9. 81 Colos. 3. 20. 82 Philip . II , 10 . 83 Rom . vi, 19 .
81 Rom . 1 , 15. 88 ibid . 9. B6 Isai. XLIII , 12. 87 Act , 1 , 8. 88 Malih . X, 32 . 8.9 Joan . iv, 23. 90 1 Thess .
v , 23. ei Dan. ii, 86 . 99 II Cor . Mi, 6 . 93 Rom . viii , 3 . 94 Exod . xvi , 29 . 98 Levit , xii, 48 seq .
96 Rom . vii, 14. 97 Rom . viii, 13. 98 Joan . viii , 50. 99Malıb. XVII , 3.

( 51 ) Ms. Regius num . 1639 , hoc vull desi
gnare .
(52) Aljas, sit. Et infra , sed prædiximus, omis
$out .
( 53) Ms. unus, secundum quod dicit per prophe
Lam . Et paulo post alter ms. et ediri , Qui confessus
fueril me , et ego confitebor eum , etc. Sed cæteri
niss . et Rabanuis ul in lexiu .
(54) Mss. aliquot, Veniei' hora, ele . Aller mson
Mulier, venit hora , etc. Sed cateri mss . el edili ut
in textu.
( 55) Sic . mss. plerique. Cæteri vero e: editi , e!
mulla alia , etc. Et paulo post : Unde el ad alios
dicil .
( 56 ) Edili , in spiritu Deo servi esse (ms, unas, in
Spirilu sancto servi esse) el gavisus est, elc . Cæleri
mss. ut in lexlu .
8,7 COMMENT. IN EPIST . AD RON , LIB . I. 858
voluntale Dei veniendi ad ros ' . Quod sine inter- A neque circumferantur omni vento doctrinæ 8. Quod
missione pro his quibus scribii , orare se dicit, man cum fit a Paulo, el ipse consolationem capit , opus
dati sui memor complel opere quod sermone præci suum firmum et stabile videns ; et illi consolantur
pil '. Quia autem dicit obsecrare se si quomodo qui apostolicæ gratiæ participes luni.
tandem aliquando prosperum iter habeat, ut in vo 13. Nolo autem vos ignorare , fratres ', quin sæpe
luntate Dei veniat ad Romanos, considerandum est proposui venire ad vos (el prohibitus sum usque ad
quod apostolus Dei ad opus sanclum , id est opus huc) ul aliquem (ructum habeam el in vobis , sicul ei
Evangelii , proficiscens , exspeclat donec obsecratio in cæteris gentibus . Græcis ac barbaris , sapientibus
nibus impetret non solum (57) prosperum sibi iler el insipientibus debitor sum : ita quod in me esl ,
fieri , sed et in voluntale Dei prosperum fieri. Unde promptus sum (60) et vobis , qui Romæ estis , evan
el multo magis nobis , quibus non est vel operis gelizare. Est quidem et hyperbalon in hoc loco ; est.
lanla vel meriti conscientia , cum aliquid agere et elocutionis defectio . Sed hyperbalon hoc modo
disponimus, a Deo itineris prosperitas postulanda possumus reddere : Nolo autem vos ignorare, fra
est . Pulo tamen quod etiam hoc voluit intelligi Apo tres , quia sæpe proposui venire ad vos , 1it aliquein
stolus, quia non semper itineris prosperitas Dei fructum habeam et in vobis, sicut et in cæteris gen
voluntate perficitur. Denique et Balaam iter habuit tibus, Græcis ac barbaris , sapientibus et insipien
prosperum eundi ad Balach , ul maledicerel populo libus , et prohibitus sum usque adhuc. Defectio vero
Israel ' ; sed non fuit illa ex voluntate divina pro elocutionis hoc modo adimplebitur. In eo ubi dicit :
sperilas. Et mulli in rebus sæculi prosperis utuntur El in cæleris gentibus, Græcis ac barbaris, sapienti
successibus, et exsultant in prosperitatibus suis ; bus el insipientibus , videtur deesse quibus, il ea
sed non est talis prosperitas ex voluntate Dei , nisi quæe subsequuntur sic legantur, quibus debitor sum ;
cum tale est opus itineris nostri , quale hic desi el sil talis consequentia : Sicut fructum habeo in
gnat Apostolus. cæteris gentibus, Græcis ac barbaris, sapientibus et
12. Desidero enim , inquit, videre vos , ut aliquod insipientibus, quibus debitor sum , ita quod in me
Iradam vobis donum spirilale (58) ad confirmandum est , promplus sum eliam vobis , qui Romæ estis,
003 , id est , consolari in vobis per eam , quæ invicem evangelizare . Nunquam enim apud ulam gentem
esi, fidem vestram atque meam * . Primo omnium di erubui 470 praedicare Evangelium , quia virtus Dei
scere debemus opus esse apostolicum desiderare est in eo ad salutem omni credenti, Judæo primum ,
fratres , sed non aliam ob causam , nisi ut vel con et Græco ; quia in Evangelio justitia Dei revelalur 10,
feramus eis aliquid doni spiritalis si possimus, C quæ oblecla prilis velabatur in Lege . Revelatur au
vel si non possumus, ipsi ut accipiamus ab his (59 ) . tem in bis qui ex fide Veleris Testamenti ad Siden
Sine hoc enim non est probabile desiderium cir nuvam Evangelii veninni, sicut et in propheta di
cumeundi fratres. Quod autem dicit , ut aliquod clum est " , quia justus, eliamsi in lege adhuc sil,
Iradam vobis donum spirilale , videtur indicare esse Deo credens et famulo ejus Moysi , ex fide vivil ' ; et
aliquid quod donum quidem sit, non tamen spiritale. cum ad Evangelium (61 ) venit, ex fide Legis in fi
Nam donum fidei sine dubio spiritale est , et donum dem Christi dirigitur, et ita ex fide in fidem profi
sapientiæ , et scientiæ, et virginitatis similiter. Ubi cil. llæc , quantuni ad consequentia verborum ipsius
autem dicit de nuptiis et virginitale loquens : Sed Apostoli pertinel , dicta sint. Nunc aulem quod spe
unusquisque proprium habel donum a Deo, alius sic , Clat ad intelligentiam requiramus. Quoil ait , quia
alius autem sic ) ; donum quidem dicit esse nuptias, sæpe proposui venire ad vos , charitatem suam quam
quoniam , sicut scriptuin est , a Deo apłalur mulier erga Romanos habebat, ostendil ( 62) . Quod vero.
viro 6 ; sed non istud donum est spiritale . Possunt addidit, el prohibitus sum usque adhuc , si quidem
el alia multa dona Dei dici , ut diviliæ et fortitudo prilelur a Deo probibitus, ostenditur per hoc etiam
corporis , ut formæ decor, ut regnum terrestre. A id curæ esse Deo , quo unusquisque apostolorum,
Deu enim etiam bæc donantur, sicut et Daniel di- D vel debeat ire vel non debeat , et quod dispensatione
cit : Quia ipse facit reyes, et commulal ; sed non quadam aliis quidem sinat prædicari ( 65) verbuns
sunt hæc dona spirilalja. Beati sunt ergo illi qui Dei , aliis prohibeat, sicut et alibi dicit 18 : Et cum .
bus spiritalem gratiam tradere vult Apostolus ad lentaremus ire in Bithyniam , prohibuit nos Spiri
confirmationem fidei, ut ultra jam non sint parvuli , lus Jesu ; et in Evangeliis a Salvatore dicitur :

' Rom . 1 , 9, 10. ' I Thes. V, 17 . 3 Num , xxii , 22 , seq . * Rom . 1 , 11 , 12. • Cor . vii , 7 . 6 Prov.
Xl , 14 , * Dan . 11, 21. & Ephes. iv, 14 . 9 Rom . 1 , 13. 15. 10 Rom . 1 , 16-18 . 11 Habac. Ji , 4.
12 Aci. xvi , 7 .

(57) Alja , Quod autem .... considerandum quod
Apostolus Dei ad opus sanctum Evangelii ( al . ad
opus sanctum , opus Evangelii) ... imploret (al . in
plerel ; al . impetraret) non solum , etc.
( 58) Ediii, aliquid imparliar (al . impartintur) vobis
grative spiritualis .
(59) Alias, ut ipsi capiamus ab eis .
( 60 ) Promptus sum . Sic mss .; edili, prompium est .
( 61 ) Ad Evangelium , etc. Sic mss . plerique. Editi
vero , et ms. unus, de Evangelio venit , ex fide legis.
in fide Christi, etc.
(62) Editi, innotuit.
( 63) Mss . plures , prædicari. Alii vero et editi,
prædicare. Paulo post editi , cæteris aulem parabo
lis . Et infra mss. aliquot , ad illud referalur de
quo , etc.
 8.59 ORIGENIS 865
Vobis datum est 13 nosse mysterium regni Dei , aliis au- A liosam , vendidit onines , et emit illam unam " ; ita
tem in parabolis , ul videntes non videant, el audientes quis a pluribus fructibus incipiens , ad unum per
non audiant . Si vero , prohibitus sum usque adhuc, ſectionis lendere debet fructum . Requirendum nunc
ad illum referalur de quo ipse alibi dicit , quia est quomodo Apostolus Græcis et barbaris, sapien
impedivil nos Salanas , compelenler ostendit se in libus et insipientibus debitor est . Quid enim ab
orationibus sine intermissione certare, ul, deviclis ipsis acceperai, unde eis debitor fieret ! Arbitror
Salanze impedimentis, prosperum iter ejus fiat in diversis quidem gentibus inde eum effeclum esse
voluntate Dei videre eos qui Romæ sunt . Desiderat debitorem , quod omnium gentium linguis eloqui ( 68)
enim , et in orationibus obsecrare non cessat fru accepit per gratiam Spiritus sancti, sicut et ipse di
rtum aliquem capere ex ipsis , sicut ex cæteris gen cil : Omnium vestrum magis linguis loquor " . Quia
libus. Unde velut multarum divitiarum cupidus Pau ergo linguarum notitiam non pro se quis ( 69 ),sed pro
Jus, ex multis ralionabilibus possessionibus reditus his quibus prædicandum est accipit, debitor omni
desiderat congregare. Congregat fructus ex Græcis, bus illis efficitur quorum accepil a Deo linguæ noti
congrega! ex barbaris , congregat ex sapientibus, liam . Sapientibus autem efficitur debitor per hoc
aliquid etiam ex insipientibus colligit 15 , dum aliis quod accepit sapientiam in mysterio absconditam ,
tanquam perfectis sapientiam loquitur, aliis tanquam B quam perfectis et sapientibus loquerelur. Quomodo
insipientibus nihil aliud scire se dicit , nisi Chri autem el insipientibus ? In quo patientiæ gratiam
stum Jesum , et hunc crucifixum 16 ; dum alios ex et longanimitatis accepil. Summae elenim patientiæ
Lege et Prophetis docet, alios signis et virtutibus est ſerre insipientium molis . Gratissime autem ad
suadet. Verum hos omnes fruclus affert Paulus , didit in consequentibus : Ila quod in me esl prom
quia tanquam palmes bonus permanet in vile vera , plus sum et vobis evangelizare . Promptım se esse le
quæ est Christus, quem frequentius Pater purgat statur qui (70) et alibi dicit : Si rolens hoc ago,
agricola , el ideo fructum plurimum affert ' 7. Pur mercedem habeo 93. Promplus enim quis est pru
gal autein eum in laboribus, in tribulationibus, in dentibus loqui. De insipientibus vero sentiendum est
persecutionibus. Sunt enim (64) alii palmiles, qui illud quod dicit : Si autem invitus dispensatio mihi
in vite quidem permanent, fructum vero non ferunt, credila est ; et : Væ mihi est si non erangelizavero " .
sed sunt aridi. Ex quibus sunt illi qui nomine qui 14. Non enim erubesco Erangelium . Virius enim
demi permanent in Christo , operibus autem et acli Dei est in salutem omni credenti 25. Mulia 471
bus infructuosi inveniuntur et aridi ; qui dicuntur ex- quidem probra adversus Evangelium in initio pra
cidi a Patre (65) , et in ignem milli. Sicut enim dicalionis exorla sunt : sed Paulus patientiam di
С
primus homo Adam vitis quædam fuit, el radix hu diceral a prophetis dicentibus : Nolile vinci oppro
moni generis, quæ attulit quosdam quidem palmi. briis eorum , neque cedaris sprelionibus ( 71 ) eorum *8 ;
les fructuosos, ut Seth , Enos , Enoch ( 66) , et reli el scieliat quod Evangelium prædicarct non in sua
quos usque ad Noe ; alios autem infructuosos el soriis humanæ sapientiæ verbis, sed in virtute Spiri
inutiles, ut Cain , et omnem quæ ex ipso procreala lus 27. Deliniens ergo quid sit Evangelium , pronun
est stirpem : ita et in Christo , qui est novissimus lial : Virtus enim , inquit, Dei est in salutem omni
Adam , sunt quidam palmiles fructuosi, velul in vile credenti , Judæo primum el Græco 28. Quod dixit,
vera fructificantes ; quidam vero aridi el Patre virtus Dei est in salutem , videtur ostendere quasi
agricola excidendi, Sed et illud observandum est , sit aliqua virtus Dei quæ non sit ad salutem , sed ad
quod singulari numero Apostolus bonorum nomi perditionem . Scit quippe et in propheta scriptum
nal fruc!um , sicut et alibi 18 : Fructus autem Spiri esse : El eruca , virlus (72) mea magna "s; el iterum
us est charitas, gaudium , pax ; opera autem carnis in Psalmis dicit : In virtule lua disperde illos 30 ; et
quæ exprobral, pluraliter profert ' ' . Quod si quis ideo hic dicit : Virtus Dei in salutem . Videndum
objiciat illud quod in Psalmo scriptum esl 20 , Labu est ergo ne forte propler islas virtulum Dei differen
res fructuum luorum manducabis, pro bono et plura D lias dextra et sinistra in Deo appelletur, ut virtus in
liter dictum ; sciendum est quod sicut is qui marga salulein destra ejus, et virtus in qua disperdit , sini
rilas negotiabalur (67) plures, inveniens unam pre sira dicatur . Sed et illud advertendum est , ne forle
13 Luc. viii, 10. 161 Thes, J1 , 18 . 18 I Cor . 11, 2 , 6. 16 Rom . XV , 9 , 16 . 17 Joan . xv , 1 , seq . 18 Gal.
v , 22. 19 joill, 19 . 20 Psal. CXXVII , 2 . 21 Mailb . XIII , 45, 46 . 22 | Cor , XIV , 18 . 23 I Cor. ix, 17.
Hi ibid . 16. 28 Rom . 1 , 16 . 26 Isa . 11 , 7. 27 I Cor . II , 15 . 28 Rom . 1 , 19 . 29 Joel , il , 25. 30 Psal.
LYIII , 12.
(64) Ms. unus , Sunt autem . Cæleri mss. et edili , 1639 , Promplus enim quidem est , etc. El paulo post
Sunt enim . edili ,sciendum est illud .... si aulem invito dispensa
( 65) A Palre. Hæc duo verba desunt in editis. tio ista credita est mihi. Unus e mss . nostris habet
(66) Enoch. In editis desideralur. etiam , sciendum est illud ; sed cæleris mss. ei Ra
167) Editi , negolialur. Deinde pis. unus, vendilis banus ut in lexlu .
ominibus emit , etc. ( 71) Sic mss. el Rabanus. Edili vero , persecutio
(68) Eloqui. Edili , eloquia , male . nibus .
(69) Quis . Deest in editis. (72) Editi el ms. unus , el erit virtus , etc. Deinde
(70 ) Rabanus, qui. Mss. plures, quia . Ms. Regius edili, in Psalmis dicitur. Sed cæleri miss. el Raladie
#viv . 1639 el edi: i , quod . Deinde ins, Regius num . recle ut in lexiu .
 861 COMMENT. IN EPIST, AD ROM . LIB . I. 862

quia Christus virtus Dei dicitur » , el Evangelium A nent quidem , sed in injustitia eam detinent ( 79 ).
virtus Dei " , Chrislus sicut et alia mulla , ita etiam Quibus etiam dicit manifestum esse id quod nolum
Evangelium intelligi debeal, el forle æternum quod est Dei , oslendens esse aliquid Dei quod notum sit ,
dicitur Evangelium " de ipso dici sentiendum sit . et aliquid ejus quod ignotum sit. Dicit ergo revelari
Omni, inquit, credenti, Judæo primum , et Græco 34. iram Dei bis qui veritatem in iniquitaie detinent.
Græci primo (73) duabus appellationibus omne ho Quæ revelantur, de obscuris el reconditis ad noti .
minum censuerant genus, id est , vel Gra :cum di liam proferuntur. Quia ergo et hic non ignoranti
centes esse unuinquenique , vel Barbarum : el di bus veritatem , sed lenentibus eam , licet male tenen
stinctio eorum talis fuerat, ut omnis qui Græcus libus, ira Dei de cælo dicitur revelari, videtur quod
non esset , Barbarus haberelur. Sed multo veriore rationem et scientiam ut iram Dei (80) manifesta
distinctione ntilur Paulus, Judeos primo dicens, el lam dical esse bis quibus veritas nola est , licet
postmodum Græcos, postremo Barbaros. Cum enim eam in iniquitate delineant. Quod quidem , ut ex
Græci , quia ipsi legibus utebantur , omnes reliquos consequentibus declaralır, de sapientibus hujus
tanquam sine legibus viventes Barbaros appellave mundi, et eruditis, vel philosophis dici intelligilur,
rint , merilo Judæi etiam ipsis Græcis ab Apostolo qui cum veritatem et justitiam Dei cognovisseni,
præferuntur, quia et ante ipsos legibus vivere cæpe B non sicut Deum magnificaverunt, aul gratias egeruni,
runt, et leges eorum a Deo, el non ab hominibus, sed evanuerunt in cogitationibus suis , conversi ad
promulgatæ sunt. idola ; el dicentes se esse sapientes, siulli facii suni ,
15. Justitia (74 ) enim Dei revelatur ex fide in quia commularerunt gloriam incorruptibilis Dei in
fidem 38. Justitia enim Dei in Evangelio revelatur similitudinem imaginis hominis, el volucrum , et qua
per id quod a salute nullus excipitur, sive Judæis, drupedum , el serpentium 39. In quibus etiam hoc
sive Græcus , sive Barbarus veniat . Omnibus enim ostendit Apostolus, quod ea quidem quie ad sapien
æque Salvator dicit : Venite ad me omnes qui labo les sæculi de veritatis scientia pervenerunt, Deo
ratis, et onerali estis 38. De fide aulem in fidem jam revelante pervenerunt : sed dum aut vanæ gloriæ
superius diximus ( 75 ) quia et prior populus in fide student, aut adulantur erroribus velustis , aut inelu
eral, quia crediderat Deo et Moysi famulo cjus , ex principum refrenanlur, damnationis suæ ipsi judi
qua fide nunc ad fidem Evangelii transiit. Quod au ces fiunt ; a quibus veritas quam Deo revelanle
iem dicit ex testimonio Habacuc prophetæ , quia cognoverant, aut exclusa libertale contegitur, aut
juslus ex fide mea vivil 37 ; sive is qui in lege est inte: gestorum iniquitale denegatur. Iia ergo Dei ira vi
Jigitur (76) , ut etiam Evangeliis credat , sive is qui delur interdum 472 virtus ipsa , quæ præest pæna
in Evangeliis est, ut ctiam Legi credat el Prophetis. C rum ministris, et quæ supplicia infert peccatoribus,
Allerum enim sine allero integritatem non habet dici; sicut significari existimo in eo quod refertur,
vil:e . quia ira Dei comıroverat (81 ) David ut juberei Joab
16. Revelatur enim ira Dei de cælo ( 77 ) in omnem numerare populum 40. Sed el ministri ejus signifi
impietatem el iniquitatem hominum , qui veritatem in canlır ac socii , in eo quod dicitur . Immisit in eos
iniquilate detinent : propterea quia quod notum est iram furoris sui , tribulationem , el iram per angeles
Dei , manifestum est in illis . Deus enim illis maniſe malos. Interdum etiam ipsius conscientiæ , cum de
slavil 38. De ira Dei plenius a nobis in aliis locis di linquimus, ullores el vindices stimuli ira appellan
clum est ( 78) : paucis tamen etiam in præsenti di lur ( 82) , sicut idem Apostolus dicit "1 : Recondis
celur. Igitur ira Dei nunc revelari dicitur non in libi ipsi iram in die iræ ; et alibi : Inler se invicem
parte aliqua, sed in omnem impietatem et iniquita cogitationibus accusantibus, aut etiam defendentibus ,
lem ; nec tamen in omnes homines , sed in illos in die cum judicabit Deus occulta hominum 6. Sed et
solos qui veritatem Dei in iniquitale detinent : deli tribulationis vel tentationis afflictio jra Dei nomina
31 I Cor. 1 , 24 . 39 Rom . 1 , 16 . Apoc . xiv , 16 . 34 Rom . 1,16. 38 ibid , 17 . 36 Malih . xi , 28 .
37 Rom . 1 , 17 ; Habac. 11 , 4. 38 Rom . 1 , 18. 39 ibid . 21-23. 40 || Reg . xxiv , 1 , 2 . * 1 Rom . 11 , 15.
* ibid . 15, 16 .

(73) Mss . , primo ; Rabanus, primum ; editi, enim . D in iniquilate detinent : quia , elc .
Deinde ms. unus , postremos barbaros; editi, postre
mum vero barbaros ; cæleri vero mss . el Rabanus ut
in textu .
(74) Sic mss . At edili , Justilin enim Dei in Evan
gelio , etc.
( 75) Sic mss . nostri; edili vero , Justitia enim
Dei in eo revelatur ex fide in fidem , sicui scriptum
est: « Justus autemer fide vivit (Rom . I, 17.!. Jam su
perius diximus , etc. Paulo post ms. Regius num .
1639 habet, quando crediderat Deo , etc.
(76) Intelliyitur. Deest in editis et in pluribus
mss ., sed restituilur ex ms. Regio num . 1639.
Alier Regius num . 1641 , habel dicitur pro intelli
gitur ,
( 77 ) Sie mss . ; edili vero, super omnem impiela
lem ei injustitiam hominum corum , qui rerilatem Dei
( 78 ) De ira Dei loquitur Origenes lib . iv Contra
Celsum nuin . 72 , et in psalmum secundum , p : g . 540,
541 , necnon el homilia 22 in Lucam ; sed ad alia
loca hic respicere videtur , quæ modo non exstant.
(79) Detinent quidem, sed in injustitia eam deli
neni . Hæc omissa in editis, restiluuntur ex mss . et
Rabano .
( 80) Sic ms. unus Regius num . 1640. Aller Re
gius num . 1641, secundum rationem el scientiam,
iram Dei , etc. Cieleri mss . el Rabanus, rationem et
scientiam iram Dei , etc. Edili , ratione el scientia .
iram Dei , etc.
(81 ) Mss . quidam , quod ira Dei commoverie, etc.
( 82) Editi , ultores vindices stimuli iræ appel
lantur. i
813 ORIGENIS 861
tur, sicut et Job dicit : Ira autem 'Domini est in A randum videtur ex his quæ a Salvatore dicuntur :
corpore meo 43. Cur autem de coelo nunc ira dicitur quia Filium nemo novit, nisi Paler : neque Palrem
revelari ? Fortassis ad distinctionem alterius iræ, quis novit , nisi Filius , el cui voluerit Filius revela
quæ non est de cælo , nit est illud ( 8.5) : Furor dra re 49. Non enim addidissel (88 ) , Et cui voluerit
conum vinum eorum , el furor serpentium insanabi Filius revelare , nisi sciret aliquos esse quibus reve
lis "'. Ani forte quod ipsi adversum quos sermo diri lare velit .
gilur, non in ignorantia , sed in scientia veritatis 17. Invisibilia enim ejus a creatura mundi, per ea
peccare dicuntur , ideo in eos de cælo pæna dirigi que facta sunt, intellecta conspiciuntur, et sempi
tur : inde enim pænarum minister (84) accipit po lerna ejus virlus ac divinitas , ul sint inexcusabiles :
leslalem . Vel cerle quia spiritalia nequitiæ adver quia cum cognovissent Deum , non sicut Deum magni
sum quæ nobis certamen esl ** , in cælestibus esse ficaverunt, aut gratias cgerunt ; sed evanueruni in
dicuntur, consequenter in eos qui ab his superantur , cogila ! ionibus suis , el contenebratum est insipiens
ira Dei de cælo dicitur jaculari : velut si dicamus cor corum . Dicentes enim se esse sapientes , slulii faci
quia ignila in eos lela inde vibrantur , et vulnera, sunt, el immulaverunt gloriam incorruptibilis Dei in
quibus in peccata currunt ( 85 ) , inde suscipiunt : bi similitudinem imaginis corruptibilis hominis , et voir
B
vero qui totius veritatis expertes sunt, velut qui crum , el quadrupedum , el serpentium 50. Pene jam
nihil habeant commune cum coelo el luce, iram vel de his singulis in superioribus dissertum est (89),
viliorum suorum , passionumque, vel dæmonum , Diximus enim hæc quamvis ad omnes homines qui
quibus se sponte subdiderunt, perferunt . In omnem bus inest ratio naturalis, maxime la men speclare ad
impietatem et iniquitatem hominum , qui veritatem in sapientes hujus mundi, el cos qui philosophi nomi
iniquitate delinent 16. Impietas , in Deum peccare nantur, quibus præcipue creaturas mundi, et omnia
est ; iniquilas, in homines . In Deum ergo el in ho quæ in eo facta sunt, discutere disciplina est , et
mines peccant qui veritatem in iniquitate detinent. per hæc qur videntur, ea quæ non videntur ratione
Quam veritatem agnovisse credendi sunt homines colligere. Sciendum tamen est quod hic invisibilia
hialuralibus ei a Deo animæ insilis rationibus ; qui quæ nominal, de creaturis dicit ; de quibus el in alo
bus lantum prudentiæ ( 86) concessuni est, ut quod loco idem Apostolus scribit : quia omnia per ipsum,
Holum est Dei , id est, quod agnosci de Deo potest id est per Jesum Chrislam , facta sunt , sive quæ in
per conjecturam creaturæ , ex his quæ videri possunt cælo suni, sive quæ in terra , visibilia el invisibilia " .
invisibilia ejus agnoscerent. Hoc ex pacto juslum Et ideo præter ea quæ invisibilia dixit , addit : Et
erit judicium Dei etiam erga eos qui ante adven - C sempiterna ejus virtus, ac divinitas . Virtus ergo
linn Christi, cum potuerint Deum agnoscere , ab ejus Dei quæ sempiterna esl , el divinitas quæ nihilomi.
cultu declinanies, ad imagines hominum adorandas nus sempiterna est, ex conjecturis agnoscitur crea.
el animalium diverierunt. Ut eninn breviter , el Luræ . Virtus est qua regil omnia ; divinitas qua replet
omni in unum collecla definitione dicamus, adorare universa . Ex hoc ergo inexcusabiles fiunt : quia
alium quempiam præter (87) Patrem , et Filium , el cum maniſestante Deo cognoverint (90) Deum , non
Spiritum sanctum , impietatis est crimen . Quia quod ut dignum est coluerunt, aut gratias egerunt; sed
notum est Dei , manifestum est in illis : Deus enin 473 per cogitationum suarum vanitatem , duin
: !!is maniſestavil 47. Jam el superius diximus, quia formas et imagines requirunt in Deo, in semetipsis
notum est Dei hoc quod ex hujus mundi consequen Dei imaginem perdiderunt, et qui jactare se in luce
tia vel rationibus assequi possunt, sicut clipse Apo- sapientiæ videbantur, in profundas stultitiæ tene
stolus ex consequentibus indicat 48 , dicens invisibi bras devoluti sunt. Quid enim lam lelrum , tam
lia ejus per ea quæ facta sunt contemplari. Ignolum obscurum , lamque tenebrosum , quam gloriam Dei
autem Dei intelligendum est ratio substantiæ ejus ad corporalem el corruptibilem humanæ forma
vel naluræ ; cujus quæ sil proprietas , pulo quod non effigiem verlere, ut moris est his qui simulacra ve .
solum nos homines, sed et omnem laleat creatu- D nerantur, el divinæ majestatis eminentiam volucri
ram : aut si aliquando laptus erit naturæ rationa bus, et quadrupedibus, el serpentibus exæquare ?
bili proſectus , ut in hanc quoque possil pervenire 18. Pro quibus causis justissime utique tradidit
notitiam , Dei est nosse. Tale enim aliquid mihi spe eos Deus in desideriis cordis eorum (91 ) in immun
43 Job vi , 4. ** Deut. XXXII , 53. 46 Rom . I , 18 . 47 Rom . 1 , 19. 48 ¡ biil. 20.
45 Ephes.vi, 12 .
6 ? Malth . X1 , 27 . 30 Rom , I , 20. 81 Colos . I , 16.

(83) Ila mss. Edili vero, et venenum aspidum in cui, etc.

sanabile.
( 84) Editi, magister . Paulo post , spiritales nequi
lia .
( 85 ) Editi, el vulnera qui in peccalo currunt, elc.
( 86) Sic omnes mss . Edili vero, quibus tamen id
prudentiæ .
( 87) Ilal editi . Ms. vero Regius num . 1639, alium
quem præler , etc. Cæleri mss ., aliquem præter , etc.
(88) Alias, Non eniin adderet (al . addidil) ; Sed
(89) Sic mss . Edili vero : Pene jam in superiori.
bus de his omnibus dictum est .
(90) Alias, cognoverunt.
( 91 ) Sic omnes mss . , quorum tamen plerique
omillunl ulique, el unus Regius label, in deside
rium cordis eorum . Edili vero , Propter quod tradi
dit illos Deus in desiderin cordis eorum , etc. ,el ad
dunt Amen in line contexins.
863 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB . 1 . 866
diliam , ul contumeliis officiant corpora sua in semel. A ctionis apostolicx, per quam dubize mentes vffendi
ipsis : qui conimutaverunt veritatem Dei in mendi videntur, aperiat. Frequenter in Scripturis inveni
cium , el coluerunt, et servierunt creaturæ potius mus, et a nobis sæpe dissertum est, quod homo
quam Creatori, qui est benedictus in sæcula 52.53 . Qua spiritus, et corpus el anima esse dicatur. Verum
singula , quamvis juxta Ecclesiae fidem consequenter cum dicitur quia caro concupiscit adversus spiritum ,
explanari videantur , quod præcedentibus causis spiritus autem adversus carnem 65 , media procul
culparuin jure et merito deserantur a Deo hi qui dubio ponitur anima , quæ vel desideriis spiritus
veritatem , quam Deo revelante cognoscunt, in ini acquiescat, vel ad carnis concupiscentias incline
quitale delentant, et per hoc quod deseruntur , ira lur : el si quidem se junxerit carni, unum cum ea
duntur desideriis cordis sui; quorum desideria cor corpus in libidine el concupiscentiis ejus ellici .
dis hæc erant , ut immunditia et contumeliis alli lur86 : si vero se sociaveril spiritui, unus cum ea
cerent corpora sua in semelipsis : et quali judicio spiritus erit. Idcirco denique de his quoru : n se
erga divinitatis usi sunt venerationem (92) , dum animæ ex integro cum carne junxerant, dicit Domi
Dei incorruptibilis gloriam ad faedas et indignas de nus in Scripturis : Jam non permanebit spiritus
ducunt hominum vel animalium formas , tali etiam meus in hominibus isiis , quia caro sunt 67 : de his
B
erga semetipsos utanlur vice, ul rationabiles homi autem quorum anima fuerat spiritui sociala , Apo
nes vivant more irrationabilium belluaruin : tamen stolus dicit : Vos autem non estis in carne , sed in
requiramus ab his qui Deum bonum negant etiam spiritu 88. Sunt præterea ( sicut in multis Scripturæ
justum esse judicem , quid respondeant de his quæ locis invenimus) etiam utriusque partis , vel utrius
dicit Apostolus , quod tradidit eos Deus in desideriis que viæ fautores quidam el adjutores angeli ( 95) .
cordis in immunditiam , ut contumeliis afficiant cor Nam carni concupiscenti (96) adversus spirituni
pora sua . Videbitur enim in hoc non solum ipsorum ſavel diabolus , el angeli ejus , et omnes spiritales
ratio, quæ penilus excluditur, sed el nostra respon . nequitiæ in cælestibus 89 , cunctique adversum quos
sio coarctari. Quomodo enim justum erit eum qui liominibus luctamen est, principalus, el porestales,
fraditur, quamvis pro peccatis tradatur, tamen ad et inundi hujus rectores tenebrarum . Econtrario vero
concupiscentias tradi , et ad hoc iradi , ut immundi spiritui adversus carnem decertanti, animamque hu
liis et concupiscentiis afficial corpus suum ? Sicul manam , qu: e media est , id se revocare conami, fa
cnim huic qui, verbi causa , tenebris iradilur add vent et adjuvant angeli boni omnes illi (97 ) de qui
pænam , imputari non potest quod in obscuro sil ; bus Dominus ait , quia angeli eorum semper vident
et qui igni traditur, culpari pro hoc ipso non potest c faciem Patris mei qui in cælis est ; et de quibus Apo
cur uralur , ita his qui desideriis et immunditiis stolusad Hebræos ait 60 : Nonne omnes sunt ministri
traduntur ut contumeliis afliciant corpora sua , non spiritus , ad minis:erium missi propter eus qui hære
digne videbitur imputari, si in desideriis et immun - di!alem capiunt salutis 61 ? Favel ct ipse Dominus,
diliis positi , corpora sua contumeliis maculeni. quippe qui etiam animam suam ponit pro oribus
Marcion ergo , et omnes qui de schola ejus velut suis 62. Sed ex utraque parte favoris disciplina ser
serpentium germina (93) pullularunt, horum abso valur. Non enim vi res agilur (98 ) , neque necessi
lusiones de extremo quidem digilo altingere aude late in alteram partein anima declinalur ; alioquin
bunt : quippe qui propter hujuscemodi quæstiones nec culpa ei , nec virtus possel ascribi ; nec boni
Velus Instrumentum , sicubi forle in eo tale aliquid clectio præmium , nec declinatio mali supplicium
legerant, abjecerunt. Sed quid eis profuit, cum mererelur : sed servatur ei in oninibus libertas sui
similibus nihilominus Novi Instrumenti quaestionibus arbitrii, ut in quod volueril 474 ipsa declinei,
przefocenlur (94) ? Nos lamen qui unum Deum bo sicut scriptum est 63 : Ecce posui ante faciem luam
DUNI el jusium Legis el Prophetarum , el Evange vilam el mortem , ignem et aquam . Vita ergo Chri
lioruin Patrem Christi filemur, eisdem explanatio slus est , et mors novissimus inimicus, qui est dia
nibus et in Novo et in Veleri ulimur Testamento , D bolus. Iabel ergo in arbitrio suo anima, si velit ,
invocantes eum qui posuit in Sion lapidem offen eligere vilam Christum , aut in morlem diabolum (99)
sionis, el petram scandali 5 *, ' l ipse nobis per Spi declinare. Quod si agnoscens anima Deum , Chri
ritum sanctum suum offensionem et scandalum le stum vilam suani amplexata non fuerit , nec sicut
56 37 Gen. vi , 3. 88 Rom .
82.53 Rom . 1 , 24, 25. • Rom, IX , 55. 88 Galat. v ,17. 56 I Cor. vi , 16 , 17 .
vili , 9 . 59 Ephes. V , 12. 60 Malib . XVIII , 10. 61Hebr. 1 , 14 . 62 Joan , x , 15 . 63 Deui , xxx , 15 ;
Eccli. xv, 17, 18.
(92) Mss, venerationem : edili , rationem , male. nus : Nam carnis concupiscentia , etc. Ms. unus lie
(93 ) Alias, genimina. gius num . 1640 , Nam carnali concupiscentiæ , etc.
(94) Ms. unus, prorocentur : edili , præferantur. ( 97) Ita omines mss. , quorum unus golus addit, et
C :rteri miss. rectius , præfocentur . adjuvant. Editi vero el Rabanus, favent angeli ho
(95) Sunt præterea (sicut in multis Scripturæ locis minum omnes illi, elc . Deinde omnes mss . et Ra
invenimus) etiam utriusque parlis vel utriusque viæ banus, faciem Patris vestri, elc. Sed tamen legen
jaulores quidam et adjulores angeli . Alludil mani dum videtur cum ediris, faciem Patris mei, etc.
Seslissime Origenes ad capul 18 epistolæ sancti Paulo post Rabanus el edili omi!luntquippe.
Barnaba de duabus viis el de angelis utrique viæ (98) Ms. Regius num . 1639 , Non enim vires pa
præpositis. tilur.
( 96 ) Ita recte mss . plerique. Edili vero ei Raba (99) Edili , in mortem ad diabolum, liale .
867 ORIGENIS 868

Deum magnificaverit , aut gratias egerit , sed eva- A in omni sanctitate ei puritate servemus, quo non
nuerit in cogitationibus suis, el mutaverit gloriam solum digna angelorum ingressibus liant , verum el
incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis cor habitatione Spiritus sancli, el mansione Patris ac
ruptibilis hominis et volucrum , et quadrupedum , Filii qui dicit de eo qui in mandatis suis permanet:
el serpenlium 64, et in his omnibus declinaverit ad Ego el Pater veniemus, el mansionem apud eum
carnem , alque eos qui carnis desideriis favent : faciemus 66.
vlerelinquelur sine dubio el deseretur ab eis qui 19. Proplerea tradidit illos Deus in passiones igno
eam favore suo ut spiritui jungeretur animabant : minice . Nam et ſemince eorum immulaverunt natura
el concedenl eam , vel tradent ( 1 ) desideriis cordis lem usum , in eum usum qui ( 5) extra naturam est . Si .
sui , quibus carni socialur et adhærel. Neque enim mililer aulem el masculi , relicto nuturali usu ſemine,
obsistentem eam ac reluctantem , ad ea quæ refugit accensi sunt in desiderium sui in invicem , masculi
ac respuit revocabunt. Cujus rei imaginem , si adhuc in masculos Turpitudinem operantes, et mercedem ,
videtur obscura , lali quadam specie maniſestiorem quam oportuil, erroris sui in semetipsis recipientes.
pianioremque reddemus. Ponanius esse aliquod do Ei sicut non probaverunt Deum habere in notitiam ,
micilium , in quo cum corpore et spiritu velut cum tradidit illos Deus in reprobum sensum , ut faciant
duobus consiliariis habilet anima ; pro foribus vero B ea quæ non conveniunt, repletos omni iniquitate , ma
hujus domicilii astare pietatem , omnesque cum litia , fornicatione, nequitia, avaritia ; plenos invidia ,
ea virtutes : ex alia vero parle impietatem , omnes homicidiis, contentione, dolo , malignilale ; susurra
que luxuriarum ac libidinum formas , et exspectare lores , obtrectatores, Deo odibiles , contumeliosos , su
animæ nullum , quem ex duobus pro foribus obser- perbos, elulos , inventores malorum , parentibus non
vantibus chorum introduci ad se desideret, quem re obedientes , insipientes, incomposilos; sine affectioue,
pelli. Nonne si spiritui obtemperans, et meliori usa absque ſædere, sine misericordia . Qui cum jusiiliam
consiliario, pietatis et pudiciliæ ad se evocaveril cho Dei cognorissent, non intellexerunt quoniam qui la
rum , ille alius spreliis repudiatusque ( 2) discedet ? lia agunt , digni sunt morle ; non solum qui faciunt
Si vero carnis usa consiliis, impietatis ad se ei libi. illa , sed el qui consentiunt facientibus 67. Propterea
dinis introduxerit turmam , omnis illa sanctitatis inexcusubilis es, o homo omnis qui judicas : in quo
ei pietatis corona, cui malorum anima concilium enim alium judicas, leipsum condemnus. Eadem eniu :
prætulit ,justa cum indignatione recedet, relinquens agis , quæ judicas 88. Tertio invenimus (6) ab Apo
eam desideriis cordis sui , ul (3) ignominia el conlume slolo posilum : Trudidit illos Deus . Et primæ qui
liis afficial corpus suuni in semetipsa, quirconimulavit с dem traditionis causas dedit 69 , Quia cum cognoris
veritatem Dei in mendacium , el introducens ad se sent Deum , non sicut Deum magnificaverunt , aut gra
impietatis et infidelitatis (4) principem , colit et tias egerunt ; sed evanuerunt in cogitationibus suis , el
servil polius creaturæ quam Creatori , qui est bene contenebratum est insipiens cor eorum .Dicentes enim
diclus in sæcula . Quibus sane ex causis anima hu se esse sapientes , stulliſacli sunt , el immutaverunt glo
mana tanti hujus discriminis iam ancipilem subeat rium incorruptibilis Dei in similirudinem imaginis
slalum , nou est præsentis loci discutere . Eorum corruptibilis hominis , et volucrum , et quadrupedum ,
ergo est contumeliis aflicere corpora sua , qui de el serpentium . Propierea , inquil, tradidit eos Deris
serviunt simulacris : el eorum est colere crealuram , in desideriis cordis eorum in immunditiam , ul con .
qui reliquerint Creatorem . Nos autem qui nullam lumeliis officiant corpora sua in semetipsis. Secundæ
creaturam , sed Patrem , el Filium , el Spiritum san Traditionis causam videlur præmiliere cum dicit 70 ,
clum colimus et adorainus, sicut non erramus in quia commulaverunt veritatem Dei in mendacium , et
cultu , ita nec in aclibus quidem et conversatione coluerunt, el servierunt creaturæ potius quan Crea
peccemus; neque imitemur eos qui contumeliis alli lori . Proplerea , ail , tradidit illos Deus in passiones
ciunt corpora sua in semetipsis : sed aspicientes ignominiæ . Quæ tamen secunda traditio gravio
quod dicit Apostolus 68 : An nescitis quia corpora Dribus flagitiis videtur obnoxia . Etenim feminæ ,
vestra membra Christi sunt ? et iterum : Quia cor 475 inquit, eorum immulaverunt naturalem usum ,
pus vestrum templum est Spiritus sancti : ul membra in eum usum qui exlra naluram est . Similiter
Christi, el templum Spiritus sancti , corpora nostra el masculi, relicio naturali usu ſeminæ , accensi sunt
6%* Rom . 1 , 21-24 . 66 I Cor. vi , 15-19 . 66 Joan . XIV ,
23 . 67 Rom . 1 , 26 sey . 68 Rom . 1 , 1 . 69 Rolll .
1 , 21 seq . To ibid . 25 seq .
( 1 ) Mss . quidam el Rabanus, et concedunt eam , num . 1639 el Rabanus, veritatem Dei mendacio, el
rel iradunt, al . trahunt, elc. Cæleri mss . edili introducens ad se impietatem et infidelitatem (Raba
recle ut in textu . nus , inſelicitatem ) colit , elc . Aller ms. Regius num ,
(2) Ita mss . el Rabanus. Editi vero , alius spiritus 1641, veritalem Dei in mendacio , et introducens ad
repudialus . se impietatis chorum et infelicitatis , colit , etc.
( 3) Sic inss . nostri et Rabanus. Editi vero, præ i (5) Edili el ms. unus hic el in sequentibus hujus
posuit , ista cum indignutione recedet, el membrum contextus Vulgala uluntur ; sed cæleri ns . ut in
Christi, el temp !um Spiritus sancti relinquens , eam lexiu .
in desideriis cordis sui permillel, ul , etc. , nisi quod (6 ) lla omnes mss . Rabanus, el editio Pencia .
plerique omiltani el . Cæleri vero editi , Ter invenimus, elc.
(4 ) lla edi ! i et mss . aliquoi. Ms. vero Peegius
SC COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. I. 870

in desiderium sui in invicem , masculi in masculos A lem sufficere ea quæ de traditionis specie supra di
turpitudinem operantes , el mercedem , quam oporluil, cla sunt, quomodo Deus tradere dicitur eos, quorun
erroris sui in semetipsis recipientes. Tertiä quoque actus et animum a se declinantem el indulgenteni
traditionis causas videlur dare cum dicit 71 : El viliis abhorrescil et deserii, et eadem repelere sue
sicut non probaverunt Deum habere in notitiam , tra perſuum pulo . Duo sunt sane quiz in hoc loco illi
didit illos Deus in reprobum sensum , ut faciunt en dicari reor , quorum alterum designari videlur ex
quæ non conveniuni, replelos omni iniquitale, malia aitero. Certum namque est , quod si quemquam
tia , cæterisque sceleribus, que consequenter enil tradiderit ( 10 ) Deus vel in desideria cordis sui, vel
meral. Verum distinctiones istæ causarum non in passiones ignominiæ , vel in reprobum sensum ,
mihi videntur salis congruere ad ea , que singulis continuo lanquam in terra pessima et reproba ,
quibusque subjecta ( 7 ) sunt , crimina . Quomodo omnis illa in eo qui traditur, seges criminum sure
enim lurpioribus flagitiis traditur is qui creaturæ gal . Et rursuni si quis, cum cognoverit Denin , non
servit, magis quam ille qui gloriam incorruptibilis Dei sicut Deum magnificet, aut gratias agat , sed sit talis
in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et B qualem per singula apostolicus sermo descripsit ,
volucrum , el quadrupedum , et serpentium mula dubium non est hujuscemodi animal derelictam
vil ? Aut quomodo supra utrumque horum velut ( 8) esse a Deo , et traditam . Neque enim possibile est
examini cuidam traduntur malorum hi qui non cum his malis habitaculum esse Deo , aut hæc ma
probaverunt Deum habere in notitiam ? Unde ma la inde procedere ubi habitat Deus . Verum quia in
gis mihi videntur omnes hæ causæ , quæ traditio his tribus universas impietatis species enunierasse
nibus singulis præferuntur, in unum coacervandæ , videtur Apostolus, vel eorum qui idola colunt, vel
el rursus 'Traditionum species in unum , ul (verbi eorum qui creaturæ deserviunt potius quam Creg .
causa) ita dicamus : Quoniam quidem homines mu lori , sed el eorum qui non probaverunt Deum ha
Taverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudi bere in noliliam : in quorum primo lilulo promi.
pem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum , scue pagani, in alio sapientes eorum el pbilosophi
el quadrupedum , el serpentium ; et quia commu • designantur : pulo quod in hoc tertio indicentur
taverunt verilalem Dei in mendacium , et colue hæretici vel creatorem Deum negantes, vel diver
runi , el servierunt creaturæ potius quam Creatori , sas blasphemias in Excelsui loquentes. Igitur si
nec probaverunt Deum habere in notitiam : pro singuli ( 11 ) quique horum , quos supra diximus in
C cullu divinitatis errare, talibus malorum lilulis do
pler hæc omnia tradidit eos Deus in desideriis cor
dis eorum in immunditiam , lit contumeliis alliciant signantur, nos qui videmur in Ecclesia esse ( 12) ,
corpora sua ; el tradidit eos in passiones ignomi et lidem reclam lenere , consideremus nosmel
niæ , ut feminæ eorum immutarent naluralem usum , ipsos, et omni circumspectione pensemus ne ſorle
in eum qui extra naturam est. Similiter quoque el solo ab his veri cultus nomine separati , rebus eis
masculi ( 9) , relicto naturali usu ſeminæ , accenden atque actibus sociemur . Certum est enim quia qui
tur in desiderium sui invicem , masculi in mascu (verbi causa ) repletus est iniquitale, malitia, nequi
los turpitudinem operantes. Sed et tradidit eos tia , avaritia , non probavit ( 13) Deum habere inn
Deus in reprobum sensum , ut faciant ea quae non notitiam , el est de numero eorum quos Tradiilit
conveniunt, quia erant repleti omni iniquitate, ma Deus in reprobum sensum . Et iterum quorum le
litia , nequitiaque et avaritia , plenique erant invi minæ , vel masculi, relicto naturali usu , acrendus
dia , vinicidiis , contentione , dolo , el celeris, quæ lur in eum usum qui contra naturam est, certum est
scripta sunt , malis : quique cum cognovissent quia ex illorum numero sunt qui serviunt creaturze
justiliam Dei , non intellexerunt hanc esse , ut qui potius quam Creatori , et quos tradidit Deus in pas
talia aguril digni sint morte , non solum qui faciunt siones iguominiæ . Sed et si qui in immunditia con
illa , sed el qui consentiunt facientibus . Et ideo pro lumeliis afliciant corpora sua , ex illis sunt qui
his oinnibus malis inexcusabiles erunt , dum alios commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in simi
in his , quæ ipsi agunt , sceleribus et judicant, et litudinem imaginis hominis ; visi quod ( 14) gra
condemnant. De se enim pronuntiat quis, cum de viore sacrilegio is qui jam fidelis est , templum Dei ,
his quæ ipse commillit, aliuin punit. Arbitror au quam profanus adhuc templum contaminat idulo
11 Rom . 1 , 28 , seq .
( 7 ) Subjecta . Editi, objecta . ( 11) Editi et ms. unus, Igitur singuli.
( 8) Velul. Edili, vel. ( 12) Editi, in Ecclesia fidem reclam tenere, etc.
(9) Edili el miss. plerique , similiter autem et ma ( 13) Sic mss. el Rabanus. Edili vero, quia '(verbi
sculi . Sed el tradidit illos Deus , elc . , omissis in causa) replelus .... non probalur , etc.
lermediis, quæ restituuntur es mis . Regio, num . ( 14) lia ms. Regiusnum . 1639. Similiter et Ra
1639 . banus, nisi quod omillat, in similitudinem imagini:
( 10) Ila ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss. hominis . Cæleri vero mss. et ellili , sed et si qui
nostri, et editio Venela Theophili Salo liani, quod immunditia el contumeliis afficiant (ms. unus Re
si quidem Iradideril, elc. Alii edili, quod si quem gius, sed el qui.... afficiunt) corpora sua , ex illis
Pradiderit , etc. Paulo post ms. Regius num . 1641, sunt ( editi omituul sunt) qui commutaverunt gloriam
omnis mala in eo .... seges criminuin , elc . Sed cic incorruptibilis Dei ; nisi quie , in
Icrimss, el edili ulin texlu .
 871 ORIGENIS 872
rum . Non 476 est sane prelereundus ne isra qui. A imagine Dei errant, audiant quem dical esse Apo
dem apostolicus sermo, in quo dicens ( 15) , quoniam stolus hominem qui ad imaginem Dei crealus esi,
commulaverunt gloriam incorruptibilis Dei in si cum ad Colossenses hoc modo scribit : Nolite men
militudinem imaginis hominis, non solum eos qui liri , inquit , spoliantes vos velerem hominem cum
idola coluril arguere , sed et Anthropomorphilas acribus suis , et induentes novum , qui renovatur in
intelligendus est confulare ( 16) , qui in Ecclesia agnitione ( 18 ) secundum imaginem ejus qui crea
positi imaginem corpoream hominis, Dei esse ina ril eum 76. Ex quibus evidenter ostendit, quod inte
ginem dicunt, ignorantes illud quod in Genesi scri . rior homo, qui per agnitionenı renovatur, ipse ad
plum est , ad imaginem Dei factum esse hominem : imaginem Dei crealus est . Qui autem exterioreni
de quo homine quid sentiendum sit , ab Apostolo hominem , id est corporeumi el corruptibilem , ad
interpretatur cum dicit ( 17 ) : Deponentes velerem imaginem Dei esse dicunt, cum liis ab Aposlolo so
hominem cum aclibus suis 79 , et induentes novum , ciantur, qui commutaverunt gloriam incorruptibilis
qui secundum Deum creatus est 73. Audis quia no Dei in similitudinem imaginis . corruptibilis homi
Valm hominem dicit secundum Deum creatum ? nis . Verum oportuit ne hæc quidem in explanatione
Hunc aulen , eumdem novum hominem , alibi 74 in apostolic sermonis omilii, ut el in hoc capitulo
teriorem hominem vocal : corruptibilem vero hunc, w Apostoli sicut et in cæleris plurimiss Anthropo
cujus hic imaginem respuit , exteriorem nominal, morphitæ , id est qui corpoream (19) hominis ima
cum dicit : Nam et si is qui foris est homo noster ginem , Dei esse imaginem dicunt, conviclos se
corrumpatur, sed qui intus est renovalur 18. El ut el confutalos esse cognoscerent. Sed nos jam in
planius adhuc cjus sententiam sciant isti qui de his continentiam primi voluminis concludampus.

LIBER SECUNDUS .

1. Scimus autem quoniam judicium Dei est se- C corda hominum nosse solius Dei est, et mentis sco
cundum veritatem in eos qui talia agunt 77. , Judi crel : dignoscere, idcirco ipse solus est qui secun
cium quidem Dei secundum veritalem , non solum dum veritalem polest habere judicium . Sed requi
in eos qui hæc agunil quæ superius enumerala sunt, ritur, si erga eos (24 ) quorum remissæ sunt iniqui
verum et in omnes qui quoquo modo boni quid ma tales per baptismi gratiam , vel quorum lecta sunt
live ( 20 ) gesserunt, exspectandum est et creden per pænitentiam peccata " , vel quibus imputandum
dum . Sed illud est quod in loco hoc videtur osten
non est peccalum per martyrii gloriam , secundum
di : quia solius Dei sit (21 ) secundum veritatem ju veritatem videatur Deus servare judicium . Veritas
dicium . Sunt enim quædam quæ committuntur quippe judicii hoc postulat, ut malus mala , et bo
opere quidem malo , animo autem non malo : ut si nus recipiat bona : et quamvis dona el largitio Dei
quis , verbi causa , homicidium non voluntate com
nequaquam curiositatem discutientis admillant ( 25 ),
miserit. Et alia fiunt opere quidem bono , sed ani
tamen etiam in hoc quanta sil judicii ejus veritas
mo non bono : ut si quis misericordiam , non pro
ostendamus. Communis professio est bonum non
mandato Dei (22) , sed ut laudetur ab hominibus,
faciat. Alia vero sunt in quibus sive in bono, sive debere puniri , nec malim consequi bona . Si
in malo, animus cum opere (23) concordat. Et quia D quis ergo sit , verbi gratia , qui egerit aliquando
71 Colos. ll, 9. 73 Eplics . IV , 21. 7 * Rom . Vil , 22 . 75 II Cor. iv, 16. 76 Coloss. III , 9, 10.
97 Rom . l . , 2. 78 Psal. xxxi , 1 , 2.
( 15) Sic recte ms . Regius num . 1640 , quibus infra , qui per agnitionem Dei renovatur . Sed et ca
salis consentiunt celeri inss. et Rabanus , nisi leri mss , el edili utrobique omiilunt Dei .
quod alii habeant dicit , alii iticitur pro dicens. Editi ( 19 ) Editi, corporei.
vero, prætereundur , ne istum quidem apostolicum (20) Edili , ' quicunque modo boni quiddam ma
sermonem (editio Veneta, ne iste quidem apostolicus live , í elc . Ms. Regius num . 1659, « qui quidquam
sermo) in quo dicitur, etc. boni quidem ,malive , , etc. Cætcri vero mss. Ulu
¡ 16) Sic miss. plerique el Rabans. Exlili vero, nostro textu ,
sed inier Anthropomorphilus intelligendi sunt compu (21) Sic omnes mss . et Rabanus. Edili vero ,
lari. Ms. Regius sum . 1640 , sed inter Anthropo ( sed illud quid est, quod in hoc loco videtur osteri
morphilas intelligendus est computare. di . Quia solius Dei sil, ) etc.
(17) llams. Regius num . 1639. Cicleri vero (22) Edili , « non pro mandato Dei in bono. 1
miss., Rabanus el editi, de quo homine sentiendum 123 ) Editi, « corpore, » male .
sil ab (edili , el ab ) Apostolo interprelari, cum di (24) Edili , i ergo eis. )
cil , etc. 125) Rabanus ei Salodianus , perperam , e artito
( 18) Ms. Regius num . 1641 , in agnitione Dei ; et lant. )
873 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . II . 874

477 mala , certum est quia malus erat tunc , cum A judicaturos hi qui præesse volunt populis cogita .
agebat mala . Is vero si præteritorum pænitens men rent. Nemo ergo existimet quod effugere possit ju
tem suam corrigat ad bona , el bene agal , bene lo dicium Dei , sicut et Propheta dicit : « Quo ibo a
quatur, bene cogitet , bene velit ; qui hæc agit, non spiritu luo , el a facie tua quo fugiam 81 ? , Et quia
libi videtur bonus, et merilo recipere bona ? Simi hæc ad eos maxime dicuntur qui præsunt judiciis
liter et si ex bono quis convertatur ad malum , non populorum (27 ) , idcirco et alibi dicit , quod « de
jamn bonus, quod fuil, et non est , sed malus judi domo Dei incipiet judicium 89. , Et item alibi Do
cabitur, quod est. Aclus enim sive boni sive mali minus dicit : « In his qui approximant mihi san
prætereunt, sed secundum sui qualitatem agentis cuificabor 88 ; , sicut in Nadab et Abiud gestum est ,
mentem imaginantur, et formant, eamque vel bo cum alienum ignem , id est non sacrum , divinis al
nam relinquunt vel malam , seu pænæ , seu præmiis laribus obtulerunt. Incipit ergo judicium a filiis
destinandam . Erit ergo iniquum vel bonam mentem prius. « Flagellat, enim « Deus omnem quem in nu
pro malis gestis puniri , vel malam pro bonis actibus merum recipit filiorum 86. , Verum , ut ego existimo,
munerari. Verum ut adhuc planius fiat quod dici nec, si possel quis, deberet velle effugere judicium
mus , addamus etiam hæc: ponamus esse animam in Dei . Non venire enim ad judicium Dei , hoc est ad
qua habilet impietas, injustitia, stultitia, luxuria , B emendationem , vel ad sanitatem , et remedium non
et inultitudo omnis malorum , quibus scilicet mi venire.
nistram se famulamque subdiderit. Quod si in se 3. « Aut divitias bonitatis ejus, et sustentationis,
melipsam regressa (26 ) bäc anima, pietati rursus, et palientiæ contemnis ? Ignoras (28 ) quoniam be
et virtutibus mentis suæ januam pandal , nonne in nignitas Dei ad pænitentiam le adducit 86 ? , Divitias
gressa pietas impietatem continuo depellet ? Simi bonitatis Dei ille agnoscere potest, qui considerat
liter el justitia injustitiam Irudet, et sapientia slul quanta in lerris mala quotidie homines gerunt, et
titiam , et sobrietas luxuriam fugabit ; aique ita de quomodo pene omnes declinantes , et simul inutiles
pulsis ex semelipsa habitatoribus barbaris, civile facli 88 , latam et spaliosam perditionis ambulant
et legitimum virtutibus præbebit hospitium . Quo viam , angusio vilæ itinere neglecto 87 , el lamen (29)
modo ergo jam plenam virtutibus animam justum his omnibus Deuin producentem solem suum quo
erit de his arguere quæ gesserit cum nondum esset tidie, et pluvias ministrantem 88 ; et qui conside
amica virtutum , el de impielate piam , de injustitia rat (30) quanti quotidie in Deum blasphemani, el in
justam , de luxuria sobriam condemnare ? Hoc ergo cælum extendunt linguas suas 89. Jam quid de frau
modo etiam in his quorum remissæ sunt iniquitates, dibus , de vi (31),de scelere, de sacrilegiis et pia
el quorum recta sunt peccata 79, 'credendus est C culis dicam ? Quibus tamen omnibus in hoc loco
Deus secundum veritatem servare judicium . illi videntur in scelere præferri, qui alios judicanles,
2. « Existimas autem hoc , o homo omnis qui ipsi committunt quæ in cæleris puniunt. Si quis
judicas eos qui talia agunt, et facis illa , quia lu ef ergo hanc bonilalem Dei , et sustentationem ejus ,
fugies judicium Dei 80 ? , Si omnia quæ Lex loquitur, et patientiam contemnit , ignorat quod per hæc ad
his qui in lege sunt loquitur ; et quæ Evangelium , pænitentiam provocatur. Sustentalio vero a patien
vel Apostolus nunc loquitur, non principibus sæ lia hoc videtur differre, quod qui infirmitate magis,
culi, nec regibus mundi , sed Ecclesiarum rectoribus quam proposito delinquunt, sustentari dicuntur :
et principibus loquitur , his videlicet qui judicant qui vero pertinaci mente velut exsultant (52) in
eos qui intus sunt, id est episcopis , vel presbyteris delictis suis , ferri patienter dicendi sunt. Sed sicut
el diaconibus. His ergo dicit ne existimeni se ef oinnia in mensura fecit Deus, el pondere, el nu
fugere judicium Dei , si ea commillant ipsi , de qui mero 9 , ila eliam palien liæ ejus cerla mensura
bus alios judicant et condemnant. Et ideo oportet est : quam mensuram credendum est esse consum
unumquemque de sua prius conscientia judicare, et malam (33 ) vel ab his qui diluvio perierunt, vel ab
tunc ejus quem judical, gesta disculere. Quod si D his qui in Sodomis cælesti igne vastati sunt. Unde
fieret, omnis penitus adeundi honoris ecclesiastici et de Amorrbæis dicitur : « Nondum enim repleta
abscinderelur ambitio, si se judicandos potius quam sunl (34) peccata Amorrhæorum usque nunc ” . )
79 Psal . xxxi , 1 . 80 Rom . 11 , 3. 81 Psal . cxxxvIII , 7 . 89 | Petr . : v , 17 . *3 Levit . x , 3 . 86 Prov . III , 12 ;
Hebr . xll , 6. 85 Rom . 11 , 4. 86 Psal , Lli , 4 . 87 Matth . v , 13, 14 . 88 Malilh . v, 45. 89 Psal . LXXII ,
9. 90 Sap . X1 , 21. 91 Gen. xv , 16.

(26) Ms. Regius num . 1639, ( reversa ; , alter
Vallis -Claræ, et Genebrardus, « ingressa. ; Cæteri
mss. et editi, regressa . )
(27 ) Rabanus, qui præsunt , et sunt judices
populorum . , Paulo posi ms. Regius num . 1639,
( qui alienum ignem . » Et infra, in fine articuli ,
omnes edili habent, ( non pervenire. »
(28) Mss. duo , ignorans., Cæterimss .,Rabanus
el edili « ignoras, etc. Mox ms. Regius num . 1639 ,
< divitias quippe bonitatis Dei , , etc.
(29) « Tamen. , In antea editis desideratur, el in
PATROL. GR . XIV .
uno ms . Regio, sed restituitur ex cæteris mss .
( 30) Sic ms. Vallis -Claræ . Ceteri vero mss ., Ra
banus el editi « si quis considerel, ) elc .
(31) Sic recte mss. plerique . Edili vero et ms. unus
Regius num . 1640, « de vitiis. » Rabanus( de divitiis. >
(32) Ila mss. plerique el editi. Rabanus vero et
ms. unus Regius num . 1641 , o insultant. )
(33) Sic Rabanus et rectius quidem quam « con
sumpiam , » ut habeni edili el mss. nostri .
(34) Mss. quidam a completa sumi. » Caleri vero
mss . , edili el Rabanus, « replela sunt. )
28
875 ORIGENIS 876

Fert ergo Deus patienter, et exspectat uniuscujus- A omnia quæ agil digna sunt regno cælorum : et iste
que pænitentiam . Sed non nos dissolvat hoc, et talis divitiarum suarum thesauros condit in cælis.
tardos ad conversionem faciat, quia rursus patien Ila igitur uniuscujusque thesauri possessor et con
lie ejus et sustentationis certa mensura est. ditor potest alius quidem carnalis , alius vero ani
4. « Secundum duritiam autem tuam , et cor im malis nomo, alius autem spiritualis appellari . Nunc
pænitens, thesaurizas tibi ipsi iram in die iræ, jam videamus quæ est dies iræ, quam hic Aposto
478 et revelationis justi judicii Dei , qui reddet lus nominat , quæ tamen facilius dignoscelur, si
unicuique sccundum opera ejus 9. » Cor durum in de ea quid etiam reliquæ Scripturæ indicent requi
Scripturis dici videlur, cum mens humana velut ramus . Quæ ergò ad præsens exempla occurrere
cera frigore iniquitatis obslricia signaculum ima poterunt, aplabimus, et ex his quæ sit dies iræ
ginis divinæ non recipit . Hoc idem alibi cor cras monstrabitur. Scriptum est in Amos propheta” .
sum appellatur, sicut cum dicitur ( 35) : < Incrassa « Vize his qui desiderant diem Domini . Ut quid vo
tum est cor populi hujus "9 * . , Contrarium vero est bis diem Domini ? et hæc est tenebræ, et non lux .
duro molle, quod in Scripluris cor carneum nomi Quemadmodum si effugiat homo a facie leonis, et
natur 93 ; et crasso (36) subtile , vel tenue, quod occurrat ei ursus, et intret in domum suam , et ex
B
Apostolus spiritalem hominem vocat "* eum qui lendat manus suas ad parietem , el mordeat eum ser .
esaminat omnia. Igitur cum quis scit quæ bona pens . Nonne tenebræ sunt dies Domini , et non lux
sunt, et non agit bona , per duritiam cordis con et caligo quæ non resplendel ?, Sed et Joel dicit
lemptum omnium bonorum habere credendus est . ad sacerdotes, el eos qui allari deserviunt " : 1 Cla
Crassiludo vero cordis est , ubi subtilis et spiritalis mate ad Dominum sine cessatione: Heu me, heu me
intelligentiæ non recipitur sensus : et ita cor im in diem, quia prope est dies Domini , et sicut miseria
pænitens effectum thesaurizat sibi ipsi iram in die ex miseria veniet ! » Et post pauca ? : « Tuba canite in
iræ, et revelationis justi judicii Dei , dum bonum Sion , prædicate in monte sancio meo, etconſundantur
ори non agitur per duritiam ; intellectus vero bo omnes qui habitant super terram , quia adest dies
nus per crassitudinem cordis excluditur. (37) De ira Domini , quia prope est dies tenebrarum et caligi
autem Dei et superius , quanluin res pati voluit , et nis, dies nubis et nebulæ. Sicut matulinum effun
in aliis locis sæpe dissertum est . Quod vero dicit , delur super montes populus mullus el forlis. Si
« Thesaurizas tibi ipsi iram in die iræ, , conside milis ei non fuit a sæculo , et post ipsum non erit
randum est . Thesaurus appellalur , quo diversi ge usque in annos sæculi sæculorum . Ante ipsum ignis
neris opes , el divitize congregantur. Hujus Scri C consumens, et post ipsum flamma accensa. Sicut
pluris significantiam triplicem legimus. Dicitur paradisus deliciarum erit terra ante faciem ejus, et
enim in Evangelio 95 thesaurus esse quidam in ter post terguin ejus campus exterminii (39), et nullus est
ris, in quo prohibet Dominus thesaurizari : et alius qui evadat eum . Sicut aspectiis equorum facies eo.
thesaurus in cælo , in quo jubet fideles quosque opes rum ; et sicut equites , ila sequentur. Sicut vox cur
suas recondere : et hic nunc Apostolus dicit iræ ruum super vertices montium insilient. Sed et om
thesauros. Omnes ergo homines per hæc quæ agunt nia in consequentibus de cadem scribit usque ad
in hoc mundo , in uno aliquo ex istis tribus con eum locum ubi dicit : « Et Dominus dabit vocem
gregani thesauros. Aut enim infidelis est quis et suam ante faciem virtutis suæ, quia ingens est val
iniquus , et per duritiam cordis , el cor imponilens de multitudo castrorum ejus, et valida opera verbo
in thesauro iræ aclus suos recondit. Aut lerrenus rum ejus. Propter quod magna est dies Domini,
est, et de terra sapil , ac de lerra loquitur 96 , et magna et nobilis valde : et quis erit idoneus ei ?,
cuin ei altulerit ager fructus uberes, destruit hor Sophonias vero ita dicit * : « Revereamini (40) a facie
rea sua , el majora ædifieal ' , et Thesaurizat in terra. Domini Dei , quoniam prope est dies Domini, et præ
Et ille quidem durus, hic autem stultus appellatur. paravit Dominus victimam suam , sanctificavit vo
Dicitur enim ad eum : « Stul !e, hac nocle repelent D catos suos. , Et post pauca 8 : « Prope est dies Do
abs te animam tuam , et quæ parasti , cujus erunt 98 ? ) mini magna, prope est, el velox (41 ) valde. Vor
Aut sapiens est, et in Deum dives , et in terris am diei Domini amara , et dura posita est, et valida.
bulans (78) conversationem habet in cælis, atque Dies iræ, dies illa , dies angustiæ et necessitatis,

°* Rom . 11 , 5, 6. 09 * Matth . XIII , 15 ; Isa. vi, 10. 93 Ezech. xi. 19 ; XXXVI, 26. ** I Cor. 11, 15. 98 Mauh.
vi , 19, 20. 96 Joan. 11 , 31 . 97 Luc , X11 , 16-18 . 98 ibid. 20 . 99 Anos v , 18-20. Joel . 1,14 , 15. Joel.
II, 1-5. 3 ibid . 11. " Sophon. 1 , 7 . s ibid. 14-18 .
(35) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss. , Rabanus vero , « aut si sapiens est in Deum , dives
Rabanus , el editi i dicit, , in terris ambulans, , elc .
(36) « Crasso, ) Deest in editis. Mox ms. unus, (39) Sic omnes inss . Edili vero , « capul extermi
i quia Apostolus, , etc. nii : i male .
(37) Vide supra lib. I , num . 18 , el lib . iv, contra (40) Ila legendum videtur juxta Scripturæ exem
Celsum , num . 72 , et in psalm . ll , necnon et homil. plaria Græca, quæ omnia ferunt sulabsic0s; sed là
22 in Lucam . Sed ad alia loca hic respicere videlur men omnes mss, nostri, el editi habent, i Rever
Origenes quæ nunc non exstant, timini . ,
( 38) Sic ms. Regius num . 1639. Ita etiam cæteri (41) Sic omnes mss . Editi vero, i et velox ni
Mss.eledili;nisi quod omillant octo ante « in Deum . ) mis. ,
877 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . I. 878

dies acerbitatis et perditionis, dies tenebrarum et A ipsius defuncti sunt, ad hunc ultimum diem judio
caliginis, dies nubis el nebulæ , dies lubæ et clan candi reservenlur . Cujus rei interiores cansas cer.
goris super civitates munitas, el super muros ex tum est secretioribus mysteriis conlegi. « Mysle
celsos . Et alliciam homines, el ambulabunt sicut rium » vero regis abscondere bonum est " , , Ta
cæci, quoniam Domino peccaverunt : et effundam men cxplanationis gratia dicemus, in quantum posa
sanguinem eorum sicut pulverem , el carnes eorum sibile est paginis verba commillere. Mului sunt qui
ul stercora . durum eorum , el argentum eorum non ex hac vita abeuntes , vel bonorum vel malorum
poleris liberare eos in die ire Domini . In igne post se quædam semina reliquerunt, ex quibus qui
emulationis ejus consumetur omnis terra , quo supersunt homines , occasiones vel salutis vel per
niam 479 consummationem et ſestinationem faciel ditionis accipiunt : verbi gratia dixerim , ut sunt
super omnes qui habitant lerram . » Isaias quoque si onines qui pravas sectas et alienas a Deo inter phi
militer memorat : « Ecce enim dies Domini veniet losophos condiderunt ; vel qui inagica sacrilegia ,
insanabilis furoris et ira , ponere orbem terræ de aut qui errores astrorum , et decreta finxerunt ;
sertum , et peccatores perdere ex eo 6. » Et post vel (44) ccrle qui apud nos auctores hæreticorum
pauca : « Coelum enim furore accendelur, et terra el pravorum dogmaluin libris editis exslitere ; vel
B
movebitur a fundamentis suis, propter furorem iræ etiam qui schismala in Ecclesiis , et scandala ac
Domini Sabaoth , in die qua supervenerit furor dissensiones operati sunt. E contrario vero aposto
ejus ?. , His lot et talibus de die iræ testimonijs licarum litterarum opus , profectusque per bas uni
congregatis , pulo quod ultra locus hic expositione versæ Ecclesiæ, et conversio ad Deum , atque emen
non egeat . Evidenter enim in his omnibus dies iræ , dalio lotius mundi est (45) . Quorum omnium cau
vindictæ dies et judicii designalur (42 ) . Inde deni sæ non nisi cum ipsius mundi fine claudentur : et
que ad diem iræ addit Apostolus , i et revelatio ideo non esset juslum judicium Dei , donec de bis
nis . , Sic enim dicit : « In die iræ et revelationis singulis vel profectus, vel impedimenta penderent.
justi judicii Dei . » Revelanda namque esse omnia , Quod et Apostolus significare videtur , cum dicitis .
etiam in Evangelio designalur, cum dicitur : « Ni · Quorumdam hominum peccala manifesta sunt
hi ! occultum quod non manifestetur ; nec opertum , præcedentia ad judicium ; quorumdam autem et
quod non revelelur 8. , Sed et Apostolus in conse subsequuntur. , Jam vero si etiam extra corpus
quentibus bujus Epistolæ dicit : « Cogitationibus posili vel sancti , qui cum Christo sunt, agunt alja
accusantibus , aut etiam defendentibus, in die , cum quid , et laborant pro nobis ad similitudinem anges
judicabit Deus occulta hominum '. , In quo utique C lorum , qui salutis nostræ ministeria procurant :
ostendit occulta hominum revelanda non nisi in die vel rursum peccatores etiam ipsi extra corpus po
qua judicalurus est Deus , sicut et ad Corinthios siti agunt aliquid secundum propositum mentis suæ,
evidentius dicit : « Nolite ante lempus, , inquit (45), ad angelorum nibilominus similitudinem sinistro
i judicare, usquequo veniat Dominus , qui et illu rum , cum quibus et in æternum ignem mittendi di
minabit occulta tenebrarum , et maniſestabit con cuntur a Christo 16.18 , habeatur et hoc quoque (46)
silia cordium 10. , Que utique omnia de hac ea inter occulta Dei , nec charlula, commillenda my
dem die dici intelliguntur, in qua tenebræ , el mee steria . Sufficiant ista de die iræ et revelationis.
ror , et tristitia futura dicuntur, propter eos qui Nunc requiramus de justo judicio Dei , in quo reda
mullis peccatoruin vulneribus confossi ignis reme del unicuique secundum opera sua . Et primo qui
diis indigebunt. Quo in tempore dicelur ad san dem excludantur hæretici , qui dicunt bonas vel
malas animarum naluras , et audiant quia non pro
clos : « Perge, populus meus, intra in promptuaria
lua, claude ostium luum , occultare paulisper , do natura unicuique Deus , sed pro operibus suis red.
nec iranseal ſuror iræ meæ . , In quibus sermo det . Secundo in loco ædificentur fideles , ne pulent
nibus quantæ divitia bonitatis Dei occultentur, pro sibi hoc solum sufficere posse quod credunt ; sed
D
pler eos qui patientiam ejus bonitatemque contem sciant juslum judicium Dei reddere unicuique se
nunt, manifestare non opus est, Requiritur sane . cundum opera sua . Sane quoniam dicit in hoc esse
a quibusdam cur dies hic, de quo superius biblio- justum judicium Dei , ut unicuique reddat secundum
thecas propheticas movimus, in fine mundi statulus opera sua (47 ) , videbuntur nequaquam pro hoc ser
sit, ut omnes qui ab initio sæculi usque ad finem mone excludi posse gentiles , si forte et ipsi boni
6 Isa . XIII, 9. 7 ibid . 15. 8 Matth . x , 26. 9 Rom . II , 15, 16. 10 I Cor. iv , 5. 11 Isa. Isyi, 20 .
19 Tob, xn , 7. 13 | Tiin . v , 24 . 14.18 Maith . xxv , 41 .
(42) Sic mss. plerique el Rabanus . Edili vero , et Ms. Regius num . 1639 , « totius mundi manifesla
ms, unus Rcgius num . 1641 , « dies iræ el vindictæ , bitur : quorum , ) elc .
dies judicii designatur.) (46) Ms. unus , habeantur et hæc quoque , )
(43) • Inquit. , Deest in editis, et restituitur ex mss. etc. Sed cæteri mss. , Rabanus et editi ul in lextu .
( 44) Edili, Rabanus et ms. Regius num . 1639 , (47) · Sane quoniam dicit in hoc esse juslum jure
omillant « vel ) . dicium Dei,ut unicuique reddat secundum opera
(45) « Est , post ( folius mundi , ) omillilur in sua . » Hæc desiderantur in libris antea editis , el in
editis, et in plerisque mss . nosiris. Rabanus hanc ms. Regio num . 1639, necnon apud Rabanum ; sed
vocem ponit post « apostolicarum litterarum opus. ) restituuntur ex caeteris mss .
879 ORIGENIS 880
aliquid operentur, et emendatius agant . Sed et'il- A tentione, et qui diffidunt quidem veritati (53) , ob
lud quod in Ezechiele scriptum est , huic sententiæ lemperant autem iniquitali , ira et indignatio : el
videtur adversari . Dicit enim : « Cum averterit se tribulatio et angustia in omnem animam honinis
justus a justitia sua , el fecerit iniquitalem secun operantis malum , Judæi primum , el Græci : gloria
dum omnes iniquitates quas fecit iniquus, omines autem , et honor, et pax omni operanti bonum , lu
justitiæ ejus quas fecit non commemorabuntur in dæo primum , et Græco . Non enim personarum ac
lapsu ejus quo lapsus est ; sed in peccatis (48) suis ceptio est apud Deum 9., Quærentibus, inquit , glo
quæ peccavit, in ipsis murielur 19. » Etenim si nibil riam , et honorem , et incorruptionem , pro boni ope
ex justitia justi , cum lapsus fuerit , memorabitur , ris patientia vita æterna dabitur, non solum Judæis,
quomodo unicuique reddet Deus secundum; opera quibus credita videntur eloquia Dei 23 , sed etiam
sua ? Sed videamus ne forte absolutionem sui in se Græcis , quia justum est Dei judicium ,et non tantum
ipse sermo divinus inveniat , si observemus quo Judæorum Deus est, sed et gentium " . His vero qui
modo scriptum est quod 480 dicit : « Cum aver per contentionem mentis (54) , et animi pravitatem
suis fuerit juslus a justitia sua , , et non suffecerit verilali non credunt , sed iniquitatem sequuntur,
eum dicere : « Cun) aversus fuerit a justitia sua ( 49) ; > redditur ira el indignatio , tribulatio et angustia ,
sed addiderit : « Et fecerit iniquitatem secundum B non solum gentili, sed el Judæo, quia non est per
omnes iniquitates quas fecit iniquus. 1 In quo vi sonarum acceptio apud Deum , Hæc quidem quan
detur lalenler hujusmodi inseruisse intellectum , ut lum ad sermonum ordinem spectat . Sed nunc
si forte non secundum omnes iniquitales quas fecit quæ ad interiorem sensum pertinent requiramus.
iniquus, fecerit justus , non oinnes justitiæ ejus de ( His, inquit , qui per patientiam boni operis . )
Quod dicit : Patientiam boni operis, 1 osten
memoria auſerantur ; si vero omnes iniquitates ſe
cerit quas iniquus agil (50) , tunc demum omnes dit laborem quemdam el agones imminere his qui
honum opus facere volunt. « Luclamen est , enim ,
justitiæ in lapsu ejus de memoria subtrahuntur.
sicut et idem Apostolus dicit 25 , ( non adversus
Hæc quamvis occultaverit in Scripluris Spirilus
sanctus propter hos qui divitias bonitatis et patien carnem et sanguinem , sed adversus principalus, el
liæ ejus contemnunt, non tamen penitus abstulit : poleslales , et mundi hujus rectores ; » quæ omnia
bono operi adversantur : et ideo palientia necessa
quia et thesaurus in agro absconditus non qui
dem ab omnibus invenitur , ne facile diripiatur et ria est, quia scriptum est 26 : Jo vestra palientia
pereat : invenitur tamen a prudentibus, qui possint acquiretis animas vestras . » Videamus autem quod
ire, et vendere omnia quae habent, et emere agrum dicit opus bonum . Dominus in Evangelio de ea mu
C liere, quæe alabastrum vnguenti preliosi effudit su
illum '. Et hæc ergo quamvis abscondita sintin Scria
per caput ejus , pronuntiat quia « Opus bonum ope.
pluris, sicut scriptum est : « Quam magna mul
rata est in me ? , » designans quod qui verbo Dei
Litudo dulcedinis luæ , Domine, quam abscondisti
limentibus le ! , tamen inveniuntur ab his, qui non unguenlum superfuderit, id est , qui opera cum
verbo sociaverit, ille opus bouum operetur. Odora
solum justum , sed etiam bonum esse Deum legis
lus namque eflicilur omni unguentorum suavitale
et prophetarum , ex his ( 51 ) quae in Scripturarum repletus sermo, cum fuerit opere et actibus ( 55)
mysterio sunt occullala , defendunt. Ex quibus ne
exornalus . Nunc quid est gloriam et incorruptio
cessitas exegit pauca patefacere gratia (52) exponendi nem quærere, requiramus ( 56) . Multis in locis Scri
apostolicum sermonem , quo ait : « Justi judicii Dei , pluræ sanctæ de gloria scribunt. Nam in Exodo de
qui reddel unicuique secundum opera sua . 1
Moyse dicitur 28 , quod cum descenderel de monte,
5. « His quidem qui secundum patientiam boni glorificatus sil vullus ejus. Hoc relexens Apostolus
operis , gloriain , et honorem , el incorruptionem ad Corinthios dicit : « Quod si ministerium mortis
quærunt, vitam æternam : his autem qui ex con in litteris formalum in lapidibus, faclum est in glo
19 Ezech . xvin , 24 . 20 Matth . xii, 44. 25 Psal . xxx ,20. 22 Rom . 11 , 7 seq. 98 Rom . III , 2. 24 ibid . 29.
Ephes. vi, 12 . 16 Luc. XX1 , 19. ( 97 Malih . XXVI, 10. 28 Exod . XXXIV , 29 .

(48) Ms. Regius num . 1610 , ( non commemora- D ( 50) « Agil . , Hanc vocem omittunt ms. Regius
buntur ; sed in lapsu ejus quo lapsus est, el in pec num . 1639 et Rabanus. Ms. Regius num . 1641 ha
calis , i elc . Ita etiam edili , nisi quod omillant bei, « facit . , Cæleri cum editis, agil . »
( sed . » Cæleri vero mss . et Rabanus reclius ul in ( 51 ) Sic omnes mss. Editi vero, perperam : « el
textu , quod sequentia monstrant. Deinde mss . ple prophetarum testimoniis ex his, , etc.
rique ; Rabanus et editi, « Dicent enim : Si nihil,, (52) lia editi , el reclius quidem quam mss . nostri,
etc. Sed reclior videtur lectio ms. Regii num . 1639, qui omnes habent, « pauca patefacere exponenti , '
« Etenim si nihil, , etc. unuis, ' exponentibus, , etc.
(49) « Et non suffecerit eum dicere : Cum aver ( 53) Editi , i et qui non acquiescunt veritati . )
sus fuerit a justitia sua. Omissa hæc sunt in ple Sed omnes mss . ut in nostro lexil .
risque editis. Cæteri edili, inss. plerique et Raba (54 ) Ms. Regius num . 1641 , per contemptionem
nus , « el non sufficerel » (Erasmus, ( suffecit) cum mentis. » Cæleri vero miss. el editi ut in lextu .
dicerei..., sed addidit (al. addii), El fecerit omnem ( 55) Sic mss . et Rabanus. Edili vero, ( ut opor
impietatem , , al . « omnem iniquitatem , ) etc. Sed let actibus, , etc.
rectius habere videtur ms. Regius num . 1679 ut in (56 ) la Rabanus et ms. Vallis - Claræ . Sic eliam
dostro texlu , ms. Regius num . 1641 , nisi quod omillal & quærere .)
 1
SS1 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. II. 882
ria ; ita ut non possent intendere filii Israel in fa- A quia « homo , cum in honore esset , non intellexit ;
ciem Moysi , propter gloriam vultus ejus, quæ abo comparalus est jumentis insipientibus, et similis
letur ; quanto magis ministerium Spiritus erit in factus est illis 36. , Quærit ergo illum honorem
gloria ! Si enim in ministerio damnationis glo quem habebat (60) antequam compararelur jumen
ria ( 57 ) est , quanto magis abundabit ministerium lis insipientibus , id est illum quem habebat in pa
justitiæ in gloria ? , Et post pauca addit : « Nos au radiso , antequam peccaret, honorem quo Dei vocem
lem omnes revelata facie gloriam Domini specu merebatur audire, honorem quo paradisi fructibus
lantes, in eamdem imaginem (58) transformamur a et ligno vitæ fruebalur. Sed et illud quod dicit Apo
gloria in gloriam tanquam a Domini Spiritu s. > stolus : « Reddile omnibus debita ; cui honorem ,
Est ergo quaedam gloria secundum Apostolum , quæ honorem 37 , 3 ad hoc mihi respicere videtur . Ego
non glorificatur, ut illa quæ in vultu Moysi fuit, que enim sic intelligo honorem debilum reddi Deo ( 61 ) ,
dicitur esse destructa , quz Legis lillera intelligi si quod debelur justitiæ reddatur, et nihil ex ejus
polest, habens quidam gloriam præceptorum , sed parle injusliliæ concedatur : similiter et veritati si
quæ glorificari non possit. Est et alia gloria, quæ quæ sua sunt ita reddantur , ut nihil ex ejus parti
permanet et glorificatur in Christo . Cum enim bus mendacio relinquatur : sapientiæ quoque, et in
ascendissel in montem cum Pelro , et Jacobo , et B nocentiæ , bonitatique si ita reddamus quæ sua sunt,
Joanne , transformalus esse in gloriam scribitur. ut nihil ex eorum bonis, vel stultitiæ, vel calliditati ,
« Et tunc apparuerunt, , inquit, « Moyses el Elias vel malitiæ permittamus. Cum enim , verbi gratia ,
colloquentes cum eo 30. , Per quod ostenditur, quia in judicando vel personam potentis acceperis, vel
legis et prophetarum gloria tunc apparuit, cum pro amici gratia quæ sunt vera suppresseris, non
Christus fuisset transformalus in gloria , ut illius reddidisti honoreni debilum jusliliæ , nec veritati ,
gloria illuminala prophetia et lex , amoto velamine sed dehonorasti justitiam , el fecisti contumeliam
litteræ , intelligatur in spiritu . Verum quia et in verilati : el cum Christus sit justitia , el sanctifica
Exodo dicitur 31 gloria Dei replesse tabernacu lio , el veritas 38, eris similis illis qui Christum
Jum testimonii ; et iterum in dedicatione templi colaphis ceciderunt, et qui in faciem ejus conspue
481 nibilominus descendisse gloria Dei , et replesse runt, el qui in calamo caput ejus percutientes , ver
domum fumo, caligine , et nube, in quo utique ipsa lici ejus imposuerunt spineam coronam 39. Quis au
adesse Dei præsentia designalur 31 : illa in his pu lem honor ( 62) est qui his omnibus virtutibus ab
Landa est dici (58 *) gloria , de qua Apostolus scribens homine debetur, in Evangeliis edocemur, dicente
ad Hebræos dicit de Filio, quia site splendor glo Domino *0 : « Ut omnes honorificent Filium , sicut
с
riæ, et imago expressa substantiæ ejus 33 . Per quæ honorificant Patreni , , Honoriſicat ergo Patrem el
hoc declaratur (59), ipsum fontem gloriæ Patrem Filium , qui honorem dignum et sludium deſert sa
dici , ex quo splendor gloriæ Filius generalur , cujus pientiae , et justitiæ, el veritati , omnibusque bis quæ
participatione omnes creaturæ gloriam habere di esse dicuntur Christus. Hoc ergo modo quærunt
cuntur : sicut de his qui ex resurrectione suni, gloriam , et honorem , et incorruptionem , qui festi
scribitur : 1 Alia gloria solis , alia gloria luna , alia nant ad æternam vitam . Sed et incorruptio quid
gloria stellarum . Stella a stella differi in gloria 84. ) indicel, cito sciemus, si quod ei contrarium est di
Hanc ergo gloriam , quæ ex resurrectione est , qui scutiamus. Incorruptio contrariam habet corru
requirunt , et honorem , et incorruptionem , illud plionen . Corruptio duobus modis accidere dicitur :
sine dubio invenient quod scriptum est : « Semina corporaliter , et spiritaliter. Corporaliter accidit,
lur corpus in ignominia , surget in gloria ; semina cum evenerit illud quod scriptum est : « Si quis
tur in corruptione, surget in incorruptione 35. , Et templum Dei corruperit, corrumpet illum Deus " . ,
ideo inquisitor hujus glori :e, et honoris, el incor Spiritaliter vero, cum illud acciderit quod nihilo
ruptionis per patientiam boni operis vitam conse minus Apostolus dicit : « Vereor autem ne sicut
quitur æternam . Verum quia de gloria , ul polui- D serpens Evam seduxit aslutia sua , sic corrumpantur
mus, discussimus , videamus quid et honor indicel, sensus vestri a simplicitate fidei, quæ est in Chri
quia qui ad æternam vitam festinant, non solum slo Jesu . , Si quis ergo ab his quæ supra diximus
gloriam , sed et honorem quærunt. Scriptum est manserit corpore ct spiritu incorruptus, iste incor

19 Il tor . iii , 7-9, 18. 30 Malth . XVII , 1-3 . 31 Exod . xL , 32 . 39 || Paral. vii , 1 . 33 Hebr. 1, 3. 34 I Cor.
XV , 41 . 38 ibid . 42 . 36 Psal . xLvIII , 13. 37 Rom . xii, 7 . 38 I Cor. 1 , 30 . 39 Marc. XV , 17 , 18 , 19.
40 Joan . v, 23. 11 Cor . III , 17. 42 II Cor . xi , 3 .

Cæteri vero mss. el editi , « Nunc quidem gloriam
el incorruptionem requiramus . )
( 57) Ms. Regius num . 1641 , « Si enim ministe
sium damnationis in gloria est . )
(58 ) Ms. Regius num . 1639 , ( eadem imagine, velc.
(586) Sic omnes mss . Edili vero , Dei . , Rabanus
el editio Veneta Theophili Salodiani , « diei . )
(59) Ita editi.Mss.vero nostri,« Per quæ hæc ( al. Per
quæ el) declaralur , , Rabanus, « Per quæ declarat ..
(60) « Quem habebal. = Hæc desunt in editis, et
reslituuntur ex omnibus mss.
( 61 ) « Deo . » Omillitur in editis, et in plerisque
mss., sed restituitur ex mss. Regio num . 1639.
(62) Sic mss. nostri. Edili vero , al . , Quem au
lem honorem ; » al. , Quis autem honorem , ) al . ,
« Quia autem honorem . a
883 ORIGENIS 88 :

ruplionem quærere dicilor, quo scilicet per hanc A cusativo protulisset, si id ad reddentis Dei perso
observantiæ incorruptionem , illam quæ ex resur nam referre voluisset. Quod et in aliis Scripturæ
rectione est incorruptionein consequi ( 63) mereatur. locis similiter intelligitur designari , sicut in primo
Quid autem detur hæc requirentibus videamus. libro Regnorum , ubi dicit Dominus : ( Glorificantes
« Vita, , inquit, « Xlerna : 1 illa de qua Salvator me glorificabo, spernentes me speruentur *8 , In
ocel, cum dicit : « Hiec est autem vila alerna, ut quo evidenter ostenditur dicere Dominus eos qui
cognoscant le solum verum Deum , et quem misisti glorificandi sunt, per se glorificandos; de his vero
Jesum Christum 48. , Per quod ostendit in agni. qui spernendi sunt, non retulisse ad se , sed abso
lione Dei, et Christi Jesu , vila, alernæ manere sub lule dixisse , quia spernentur. Si enim ut bona per
stantiam . Agnitio vern Dei quomodo haberi possit, semelipsum präslat , ita el mala per semetipsum rea
docemur in Psalmis , cum dicitur ** : « Vacale , et tribueret Deus , consequens erat, ut quo modo dixil,
agnoscite quoniam ego sum Deus, ) « Glorificanles me glorificabo, ) ita diceret : Et
6. « His autem qui ex contentione, et qui diſlidunt spernenles me spernam . Sed et in alio loco per
quidem veritati , obtemperant autem iniquitati, ira prophetam simile quid videtur ostendi in eo, quod
et indignatio, tribulatio et angustia 5. » Qui sim hi qui eunt in ignem (68) , non a Deo, sed a semel
pliciter hæc accipit , sufficere credit ad intelleclum , B ipsis eum inveniant accensum , sicut dicit Isaias :
secundum (64) ea quæ supra dicta sunt , reddere lle in lumine ignis vestri , el flamma (69) quam
Deum unicuique secundum opera sua : id est, sicut accendistis 49. , Et ut adhuc planior horum liat
illis, qui per patientiam boni operis quærunt glo- dissertio, addentur etiam hæc : Si quis contra pre
riam (65) , et incorruptionem , vitam reddit æternam ; ceplum medici sumplis malorum ciborum succis,
ila et istis qui ex contentione diſlidunt quidem ve et corporis lurbala temperie, vel febres vel quosli
ritati, obtemperant autem iniquitati, iram et indi bel hujuscemodi incurrerit morbos , cerlum est
gnationem , tribulationem et angustiam reddat. Sed quod non per medicum , sed per intemperantiam
qui in apostolicis litteris , per quas (66) Christus lo suam pestem languoris acceperit ; si vero medici
quitur, iola unum , aut unum apicem non credit præcepta custodiens in sospitale perduret , utique
oliosum 6, asseverabit non per errorem Apostolo per medicum dicelur habere gratiam sanitatis. Hoc
contigisse ut tali locutione uleretur, dicens 47 : « Qui ergo modo consequenter videbitur Deus ipse per se
reddet his quidem , qui per patientiam boni operis reddere unicuique secundum opera sua , quæ bona
gloriam et honorem quærunt , vitam 482 æternam . , sun ! : mala autem venire intelligentur non a Deo,
Mis vero qui ex contentione oblemperant iniquitati, sed ex pessimis intemperantiæ succis, et cruda pra
non dixit, iram et indignationem , ut et hoc refera- C vitale gestorum . Verum et hoc ipsum quod dixit :
tur ad e reddet, , quod superius dixerat ; sed ait : Qui ex contentione diffidunt quidem veritati ,
« Ira el indignatio , tribulatio et angustia . » Unde oblemperant autem iniquitati, » indiscussum non
qui spiritalis est , et intelligit quid Spiritus loqua- omiltamus . In his enim singulis languores quidam
lur (67) in Paulo, dicit non hæc Apostolum per im animæ ab Apostolo designantur, quorum medelam
peritiam , sed per divinam peritiam conscripsisse : nullus inveniel, nisi prius morborum cognoverit
scilicet ut per hæc ostenderet ea quidem quæ se causas. Et ideo in divinis Scripluris ægritudines
cundum patientiam boni operis quærentibus glo animæ numerantur el remedia describuntur , ut hi
riam et incorruptionem reddenda sunt, per Deum qui se apostolicis subdiderint disciplinis (70) , es
reddi , id est vitam æternam : ea vero quæ conse his quæ scripla sunt agnitis languoribus suis, cu
quuntur eos qui per contentionem diflidunt quidem rali possint dicere : « Lauda , anima mea , Dominum ,
veritati , obtemperant vero, iniquitati, non a Deo qui sanat omnes languores luos 80. » Unus ergo ex
dari, cujus dona utique permanentia , et ipso digna cæteris animz languor, et quidem pessimus, con
sunt : sed ex consequentia gestorum suorum his tentio esse intelligenda est , per quam omne opus
qui operanlur malum , ira el indignatio, tribulatio pravum geritur. Per hanc hæreses nascuntur, per
el angustia eril , secundum ea quæ thesaurizaverunt D banc schismala , et omnia scandala in Ecclesiis ge
sibi ipsi . Nam utique sicut ibi « vitam æternam » nerantur, dum hi qui apud semetipsos prudentes
casu accusativo prolulerat, ita et hic iram et indi sunt , et in conspectu suo sapientes 81 , quidquid li
gnationem , tribulationemque el angustiam casu ac buerit pro lege defendunt : et inde lit ut dillidalur
43 Joan . XVII , 3. ** Psal. xlv, 11, 48 Rom . II , 8, 9. 46 Matth . v , 18. 47 Rom. 11, 6, 7. 18 | Reg. lle
50. 49 Isa. L , 11 . 80 Psal. cui, 2, 3. 51 Isa. v, 21 .

(63) Ita mss. plerique, edili et Rabanus. Mss.
vero quidam , ( per hanc observantiam , illam , quæ
ex resurrectione est , consequi,, elc.
(64) « Secundum . » Deest in niss . Regio num .
1639 .
(65) Edili , « credunt, vel quærunt gloriam . , Mss.
omnes omillunt, credunt, vel. 1
(66 ) lia Genebrardus. Sed cæleri edili et mss .
nostri omnes , « per quos .
(67)Ms. Regius num . 1639, quod Spiritus loqui
lur , , etc. Aller Regius num . 1640, < qui Spiritus
loquatur, ) etc. Sed cæteri mss . , Rabanus et editi ut
in textu.
(68) Ms. Regius num . 1639, « quod iniqui euntes
in ignem . » Cæleri vero mss., Rabanus ei edili u
in nostro textu ,
(69) lta mss . et editi. Rabanus vero, « lie, ill.
minale ignes vestros , ct Oammam , » elc.
(70) Genebrardus, « discipulis , a male,
885 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. III. 886

quidem veritati , obtemperelur autem iniquitati. A bulat Deus. In peccatorum vero cordibus ubi ani
Dillidere porro, pro non credere , vel non oblempe- gustiæ sunt , quia locum dederunt diabolo ingre
rare, solet in Scripluris sanctis inveniri , sicut et in diendi , ingreditur quidem diabolus ( 76 ), sed non
hoc loco : quod forle aplius Latinus interpres po ut habilet , neque ut inambulet ; angustiæ enim
suissel (71 ) , si dixisset : Qui non obediunt veritati , sunt : sed ut laleal tanquam in caverna ; est enim
sed obediunt iniquitati . Omnis ergo qui alienum a serpens. Sic ergo in se infelix anima quam pessi
veritate iter ingreditur, nec sequitur eum qui dixit , mus hic anguis obsederit, serpentino frigore rigens
« Ego sum veritas 5* , » diffidit veritati, et inobe ali rahitur, et coarctalur, atque in omnes angustias
diens est ei . Sic qui non solum (72) in actibus, scd cogitur : illa vero quæ obtemperat veritati , inslar
el in sensibus et in fide errant ; quod maxime ex coeli dilatatur, atque diffunditur, et solis justitieil
contentione contingit. Sed et qui sapientiæ obsi lustratur radiis , el aula sapientiae ac veritatis effi
stunt, el justitiæ ac sanctificationi, Christo diffi citur.
dunt, qui sicut veritas est , ita et sapientia , ita et 7. Cur tamen ira et indignatio Judæo primum
sanctificatio est 88. Non obtemperare aulem Christo et Græco 61 ? Quia et gloria et honor ipsis primum .
qui justitia est, hoc est oblemperare iniquitati , et Prius enim illis credita sunt eloquia Dei " , et ipsi
B
bis actibus quos (73 ) sine dubio consequuntur illa dicunt : « Beati sumus Israel , quia quæ placent
quæ scripta sunt, rira et indignatio, tribulatio et Deo, nobis nola sunt 63. » Et ideo secundum Evan
angustia 5*, , De ira sæpe jam diximus quod inter- gelii sententiam , « servus, qui cognovit voluntatem
dum ipse qui ex peccali conscientia animæ incutitur domini sai , el non fecit , digne plagis vapulabit
cruciatus, ira appelletur : indignatio autem , ipsius mullis , , hoc est judæus : « qui autem non cogno
iræ lumor quidam significatur ( 74) , el per singula vit, » Græcus , id est gentilis, « vapulabit paucis 6* .
quæque commotio : ut si , verbi gratia , vulnus ali Interest enim cognovisse Deum , et cognovisse vo
quod pessimuin iram ponamus, hujus autem lumor luntatem Dei , quia cognosci Deus e a crealura mundi
el distenlio, indignatio vulneris appelletur. Tribu per ea quæ facta sunt , eliam a gentilibus potuit,
latio vero quam subsequitur angustia , non est simi el e sempiterna ejus virtus ac divinitas 68 : » voluntas
lis putanda illi tribulationi de qua dicit Apostolus, vero ejus non nisi ex Lege cognoscitur , et prophe
quia « tribulatio patientiam operalur 58. , Illa enim tis . Verum quoniam et ad pænam et præmium Ju
talis tribulatio angustiam non habet subsequen dæos præfert, et Græcos postponit Apostolus, re
lem , sicul et ipse Apostolus dicit : « Tribulationem quirendum est quos hic Græcos , quos Judæos velit
patimur , sed non angustiamur 56. , Imo vero с intelligi. Si illos dicit Judæos, qui adhuc sub Lege
483 non solum nullam angustiain tribulatio illa sunt , el ad Christum non veniunt, et Christianos
sanctorum , sed laliludinem habet. Denique sic di Griecus, id est qui ex gentibus credunt , videlur
cit juslus : { In tribulatione dilatasti me 57 , , contra lotius mysterii venire sententiam . Quomodo
Hujus latiludinis ct Apostolus conscius sibi ad Co enim illi primi dicentur de quibus dictum est :
rinthios scribit 58 : « Non angustiamini in me , sed « Ecce erunt primi novissimi 66 ; » et ad quos iterum
angustiamini in visceribus vestris. , Et addidit : dicit : « Ecce relinquetur vobis domus vestra de
, Dilatamini et vos. , Idcirco ergo Deus de sanctis serta 67 ? » Et iterum , cum accessisset ad ficul
suis quos dilatari novit, et habere intra cordis sui neam Salvator, in qua non invenit frucium , dixit ,
domicilium spatia longe lateque diffusa , dicit : quia nunquam ex le fructus nascatur 68. , Et
« Habitabo in eis , et inambulabo 59.1 Hoc munus duo populi in ulero Rebeccæ designabantur , ex
a Deo inter cætera sapientiæj munera accepit et quibus dicitur , quia major serviet minori, » et
Salomon , sicut scriptum est : « El dedit, , inquit, minor accepit benedictionem primatus 69 (77) . Sed
· Dominus Salomoni (75) prudentiam multam valde, et alia secundum hoc innumera in Scripluris inve
el latitudinem cordis 60 , » In hac ergo sanctorum nies. Si vero Judæos nos , id est Christianos ap
cordis latitudine non solum habitat , sed et inam- D pellat , et eos , qui cx omni genere crediderunt ,
62 Joan , xiv , 6 . 89 Cor . 1 , 30 . 34 Rom . 11 , 8, 9. 58 Rom . v, 3 . 86 JI Cor. iv , 8. 87 Psal . IV , 2.
68 ll Cor. vi , 12, 13. $9 Levit. XXVI , 12 ; II Cor. vi, 16 . 6o III Reg. iv, 29 . 61 Rom . 11, 9, 10. 63
Rom , III , 2. 63 Baruch . v , 4. 6. Luc. XII , 47 , 48 . 65 Rom . I , 20. 66 Malth . xx , 10. 67 Math . XXII, 28 .
68 Malih . xxi , 19 . 69 Gen.xxv, 23 ; xxvi , 29.

(71) Sic recte ms. Regius num . 1641. Cæteri vero
mss., Rabanus et edili, i quod forte aplius) ( ms . Re
gius num . 1639, quod fortius) « Latinus interpretari
potuissel, si , , etc. Paulo post ms. Regius num .
1639, Omnis ergo qui alieno a veritate itinere
graditur. » Sed cæleri miss . , Rab. et editi ul in textu .
(72) Ita recte mss. plerique. Cæteri vero mss. ,
Rabanus el editi , « si qui non solum » (al. « qui non
solum , , omisso ( si i vel < sic ; , al. ( sic non so
Jun , omisso e qui ; » al . « sed qui non solum ) in
Lide errat, » al . i errent, , elc.
(73) Sic ms . Regius num . 1640, Merlinus, Era
smusetGenebrardus.Cæleri vero mss . , I et hi suut
quos ; » Salodianus et Rabanus, « et his quos.)
( 74) Sic omnes mss. nostri et Rabanus . Editi
vero, ( lumor qui dictis significatur. 1
( 76 ) Mss. plures, i et dedil ei , inquit , » ell .,
omisso « Salomoni. »
(76) « Diabolus. ) Deest in mss. et apud Rabanum ,
sed exstat in editis .
(77) Sic editi plerique, et ita legendum videtur ,
Aliamen omnes mss . nostri, alii , i el junior acci
piet benedictionis primalus; » al. I el minor acci
piet benedictionis primatum ; » al. , « et minor ac
cepit benedictionis primatus. » Edilio Venela , i el
minor accepta benedictione prælatus , I
887 ORIGENIS 888

quos ipse dicit in occullo Judæos 70, restat ut Græ- A in loco ponuntur hi , « qui ex contentione , 484
cos gentiles illos dicat , qui nondum crediderunt. el qui diſlidunt quidem veritati , obtemperant autem
Sed quomodo Apostolus tantam spem gentibus non iniquitati; » quibus « ira et indignatio , tribulatio
dum credentibus ponit , cum ecclesiastica regula et angustia 80 imminet ; id est , omni animæ ope
videa lur obsistere, quæ staluit ut ( nisi quis rena ranti (81 ) malum , Judæo primum , et Græco. His
ius fuerit ex aqua et Spiritu sancio , non » possit aulem eisdem etiam bonorum retributio lertio in
( introire in regnum cælorum " ; » et iterum Petrus loco pari cum distinctione promillitur, cum dicit :
in Actibus apostolorum de Christo pronuntiat di · Gloria autem , el bonor , et pax omni operanti
cens : « Neque enim est aliud ullum nomen sub bonum , Judæo primum et Græco B1 : , Quod , ut ego
cælo , in quo oporleat nos salvos fieri ?? ? » Quio capere possum , de Judæis , el gentibus dicit , ulris
modo ergo hic gentes gloriæ , et honoris , el pacis que nondum credentibus. Polest enim fieri , ut ve!
secundo post Judæos loco participes facit 73 ? Sed ex his qui in Lege sunt , si quis persuasione qui
videamus ne forle illa quæ solet bonitas et dulcedo dem communi (82) Christo non credit , operetur
Dei abscondi in Scripturis sanctis , aliquid etiam lamen quod bonum est, justitiam teneat , misericor
hic molialur occultum . Tres mihi hoc in loco ordi diam diligat , castitatem et continentiam servel , mo
nes fecisse videlur Apostolus. Primo enim dicit B destiam lenitalemque custodiat , alque omne opus
de his, i qui secundum patientiam boni operis ( 83) bonum operetur, hic etiamsi vilam non habet
gloriam , et honorem , et incorruptionem quærunt, æternam , quia credens soli vero Deo , non credidit
quod ipsis reddit Deus « vilam wlernam ' . , Pa el Filio ejus Jesu Christo quem misit , lamen glo
lientiam autem boni operis in illis esse certum ria operum ejus, et pax , el honor poteril non perire .
est, qui agones , el certamina perſerunt pietatis : Sed el Græcus , id est gentilis , si cum (84) legem
quod supra exposuimus evidenter de Christianis non habeat, ipse sibi est lex , ostendens opus legis
dici (78) , apud quos martyres fiunt. Probatur id in corde suo 89 , el nalurali ratione immolus, sicut
etiam per hoc quod Dominus dicit ad apostolos , videmus nonnullos in gentibus, vel justitiam le
quia « tribulationem habebitis in hoc mundo , el neat, vel castitatem servel, vel prudentiam , tempe
mundus gralulabitur , vos autem lugebitis :) et rantiam , modestiamque custodial : iste licet alie
addidit post pauca : « In patientia vestra acquire nus a vita videatur æterna , quia non credil Christo,
lis animas vestras 70. , Christianorum ergo est el intrare non possit in regnum cælorum , quia re
pressuram pati in hoc sæculo , et lugere , quorum nalus non est ex aqua et Spirilu 83 , videtur la
est vita æterna . El vis scire quod nullius est vila men (85) quod per bæc quæ dicuntur ab Apostolo,
aterna, nisi ejus qui credal in Christum ? Audi C bonorum operum gloriam , el honorem , et pacem
Salvatoris ipsius vocem evidenter in Evangeliis de perdere penitus non possit. Si enim secundum ea
signantem : « Hæc est autem vita æterna , ut co quæ in superioribus disseruimus , videtur Aposto
gnoscant le solum verum Deum , et quem misisti lus condemnare gentiles , ex eo quod naturali in
Jesum Christum ??,, Omnis ergo qui non agnovit telligentia cum cognovissent Deum , non sicut Deum
Palrem solum verum Deum , el Filium ejus, Jesum magnificaverunt , quomodo non putamus quod etiam
Chrislum , alienus est ab ælernilale vitæ. Hæc enim collaudare cos possit , et debeat , si qui in his co
ipsa aguilio et fides vita esse designalur ælerna . Est guoscentes Deum , sicut Deum magnificent ? Dubi
igitur primus (79) hic Christianorum locus, quibus lari igitur non pulo quod is qui pro malo opere
per patientiam boni operis gloriam , et honorem , condemnari meruisset, idem si operalus essel opus
et incorruptionem quærentibus vila æterna redde bonum (86) , remuneratione boni operis dignus ha
tur 78, illa sine dubio qui dicit : « Ego sum via , ve beretur . Vides enim dicentem Apostolum (87 ) , quia
rilas, et vita 79. » In Christo autem , qui vita æterna ( omnes nos slare oportet anle tribunal Christi ,
est, bonorum omnium est plenitudo (80) . Secundo ut reporlet unusquisque propria corporis , prout

70 Rom . II , 29. 71 Joan . 111 , 5. 79 Act . iv , 12 . 73 Rom . 11 , 10 . 7* ibid . 7. 75Joan , xvi , 20. 76 Luc.
XXI , 19. 77 Joan . yvi, 3 . 78 Rom . JI , 7. 79 Joan . xiv, 6 . 80 Rom . 11 , 8, 9 . 81 ibid . 10 . 82 ibid. 14,
15 . 83 Joan . Mi, 3. 84 Rom . 1 , 21 .
(78) Edili , , quod supra diximus et exposuimus ... D Cæleri vero editi el ms. unus ; al . , « commonilus ; :
apud quos mariyres ſuerint : 1 sed omnes mss . al . , ( communitus . )
ei Rabanus ut in lexlu. Deinde mss. plerique, Ra (83) : Opus. ) In editis omittitur.
banus et editi , « Probatur » (al . « Probantur) autem (84 ) Ita ms. Regius num . 1639. Alter Regius
eliam , 1 etc. Sed reclior videtur lectio us. Regii num . 1641 habel, ( sed ei si Græcus .... qui cum ,,
num . 1639, « probatur id etiam , , etc. etc. Cæteri mss ., Rabanus et edili, i sed et Græ
(79) lia ediii, et sic legendum videtur. Omnes cus .... qui cum , : elc .
tamen mss . nostri el Rabanus, « est igitur plurimus (85) « Tamen ., Deest in editis et in plerisque mss ,
hic, i elc. necnon el apud Rabanum ; sed restituilur ex duo .
(80) Alias, « bonorum omnis est plenitudo , , bus mss .
edili omittunt ( esl. ) ( 86 ) Editi , « idem si operalur bonum . , Ita etiam
(81 ) Ms. Regius num . 1639, ( omni homini ope Rabanus, qui omillil « idem . ) Ms. Regius num
ranli , , etc. Sed cæleri miss. el edili ut in lextu . 1639, cidem si operaretur bonum . , Sed cæten
Rabanus, perperam , i omni in me operanti, ) etc. miss. ui in nostro textu .
(82) Sic mss . plerique, Rabanus el Salodianus . (87 ) Ila muss. plerique et Rabanus. Salodianus
889 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB . II . 899

gessit, sive bonum , sive malum 85. , Inde deni- A per hæc evidentior fiat explanatio quomodo Judæi
que est quod et in hoc loco subjungit : « Non enim primo, deinde Græci ponuntur ab Apostolo . Sed
personarum acceptio est apud Deum 86. » Quod si lamen io arbitrio legentis sit probare quæ dicta sunt
adhuc tibi dubium videtur, audi et Petrus quid ( 88) Nos autem plura adduximus in tractatum , ne quid de
in Actibus apostolorum pronuntiel, cum ad gentilem Apostoli sensu indiscussum relinquere videremur .
Cornelium fuisset ingressus : « Comperlum , inquit, 485 8. « Quicunque enim sine lege peccave
habeo quod Deus personarum acceptor non est, sed runt, sine lege el peribuni, el quotquot in lege pec
in omni loco, el in omni gente , qui facit volunta caverunt, per legem judicabuntur. Non enim audi
lem ejus, acceptus est ei 87. » Sed objici nobis po lores legis justi sunt apud Deum , sed factores legis
lest illud quod Dominus in Evangelio dicit : « Om justificabuntur 9.1 Cum dicat Apostolus eos qui
nis qui credit in me, non judicabitur. Qui autem sine lege peccaverunt, sine lege perituros, requiri
non credil, jam judicatus est , quia non credil in ritur utrum de sola Moysi lege intelligendum sit,
nomine unigenili Filii Dei 88 , Sed videamus quo an el de lege Christi, vel etiam de quacunque hu
modo non judicamur qui credimus Christo , ut scia mana lege sub qua utrumquemque mortalium vivere
mus quomodo elille jam judicalis sit qui non contingit, quod secundum ipsam judicari possil qui
credit. Numquidnam putamus qui crediderit in B in ea peccat: an qui extra solam Mo legem est ,
Christo , el post lioc homicidium , vel adulterium eliamsi sub aliqua lege vival , velut extra legem
commiserit, aut falsum testimonium dixerit , aut posiluis, cum peccaverit, pereat . Nam et ipse apo
aliquid hujusmodi gesserit , quæ nonnunquam vide stolus Paulus, cum dicit se his qui sine lege sunt,
mus admiliere etiam fideles, quia pro bis jam non quasi sine lege esse , et addit : « Cum utique sine lege
judicabitur qui credidit in Chrisw ? Certum est non essem , sed in lege essem Christi 93 , , ostendit
hæc omnia venire ad judicium ; et ideo sic intelli se quidem in lege Moysi non esse , esse lamen sub
gendus est Domini sermo quem dicit, « Qui credit lege . Sed el bumanæ , ut diximus, leges , si ad hoc
in me, non judicabitur, » quia secundum hoc quod ipsum reputari debeant, videio (90 ) . Naturalis vero
credidit non judicabitur quasi incredulus et infide lex , quæ communiter omnibus loominibus inest , con
lis : de actibus vero suis sine dubio jndicabitur. siderandum est si omnes pene facial in lege pec
Ita ergo et ille jam judicatus est qui non credit, care, sicut in consequentibus dicit : « Cum enim
secundum hoc quod non credidit ; el sicut cre gentes, quæ legem non habent, naturaliter quæ le
denti, si extrinsecus peccati aliquid commiserit, gis sunt faciunt, hi legem non babentes ipsi sibi sunt
salva fide, judicium manet : ita et non credenti, c lex , qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus
si quid boni operis gesserit , excepla infidelitate , suis 94. , Nisi eos forte dicamus extra legem posilos,
remuneratio non peribit . Nisi forte quis aliquid qui neque scriptis legibus, neque conscientia, el co
grave et intolerabile velit objicere , ut dicat eum gitationibus propriis reprehendentibus se et arguen
qui peccal , computandum non esse inter credentes ; tibus parent . Quomodo autem dicit (91) : « Quotquot
quia si credat quis, non peccal : si vero peccal , ex in lege peccaverunt , per legem judicabuntur ?
hoc ipso arguatur quod non credal . Sed hæc quam Ulique qui in lege Christi est , per legem Christi ;
dura sit sententia nulli ambiguum pulo . Quotus et qui in lege Moysi, per legem Moysi judicabitur ;
enim quisque invenielur in terris , qui ita vitam neque qui sub lege Christi est , quamvis etiam legi
suam libret (89), ut in nullo penitus delinqual ? Sed Moysi subditus videalur, judicari tamen secundum
et Joannes Apostolus in Epistola sua evidenter eam putandus est cur non sit circumcisus, vel cur
etiam opinionem hujusmodi nolat , cum dicit : « Si Sabbatum non servet . Quod et si juxta legem Moysi
quis dicit quia peccatum non habel, hic mendax putandus est judicari, secundum hoc quod lex spi
est , et veritas in eo non est 89.- Si autem confitea ritualis est, judicabitur. Hoc est enim non audito
mur peccata nostra , habemus advocalum apud rem legis, sed factorem justificari . Quod vero gra
Patrem , Jesuni justum , qui exorat pro peccatis no- D viore sententia perculi videtur is qui sine lege pec
stris eo. » Hæc ergo a nobis in hoc loco , prout po- , caverit, quoniam periturus pronuntiatur, cum utique
tuimus, discussa sunt , considerantibus etiam illud et miseratione aliqua dignus videatur , qui adjutorio
quod dicit Apostolus : « An Judæorum Deus tan non usus est legis , videamus ne quid ilerum , ut in
tum ? Nonne et gentium ? Imo el gentium * 1 ; ) ut cæteris docuimus , divinæ bonitatis hic laleal, quam

86 11 Cor . v , 10 . 86 Rom . ii , 11 . 87 Act . X , 34 , 35 . 88 Joan . ii , 18 . 89 ] Joan . 1, 8 . 90 I Joan , 11 , 1 .

" Rom. III , 29 . 99 Rom . 11 , 12 , 13. 03 I Cor . ix , 21 . 94 Rom . ii , 14, 15 .

vero , « videns dicente Apostolo : , cæleri editi, liberet : » male.

Vide dicente Apostolo, i mss. duo , « Vides enim
dicente Apostolo . "
(88) Sic inss . plerique , Rabanuset editio Venela
Salodiani. Cæleri vero editi et ms . unus, ( audi el
Petrum quid , etc. : male.
(89 ) lia ms. unus Regins num . 1640 el plerique
editi . Cæleri vero mss., Rabanus el edilio Vencia,
( 90) Mss. fere omnes et edili, e non video. » So
lus ms. Regius num 1639 , « videlo , ) quod rectius
videtur.
( 91) Ila ms. Regius num . 1639. Alii autem duo
mss. Regii, « Qui autem dicit . , Ms. Vallis -Claræ ,
Quod autem dicit. , Editio Veneta, « Qui autem
diceris ; » cæleri vero edili , i Qui autem dicis . ,
891 ORIGENIS 892

semper alıscondil limentibus se 98. Fortassis enim A terata in eo videatur et abolila , de isto polest videri
ob hoc sibi (92) propensiorem curam pro his qui dictum quod sine lege pereat ; judicandus vero per
pereunt inesse ipse Dominus in Evangelio ostendit , legem dicalur is qui sub lege vivit, quia et Aposto
cum dicit quia venit Filius hominis quærere et lus 10 contestatur omnem circumcidentem se , quod
Silvare quod perierat 96. » Et iterum dicit 97 : « Non debitor sit universæ legis faciendæ.
siun missus nisi ad oves quæ perierunt domus 9. « Cum enim gentes quæ legem non habent,
Israel . , Et vid dicit 98 : « Erravi sicul ovis per naturaliter quæ legis sunt faciunt, hi ( 98 ) legem
dila , require servum tuum . » Sed et in Evangelio non habentes, ipsi sibi sunt lex : qui ostendunt
drachma ( 93) quæ perierat, mundala domo inveni opus legis scriplum ' in cordibus suis , testimonium
tur a muliere ; el gaudel pater super filio juniore reddente eis conscientia , et inter 486 se invicem
pænitente , qui « morluus fueral, el revixit ; perie cogitationibus accusantibus, aut etiam defendenti
Tat, et in ventus est ' ,, magis quam super eo qui non bus (39) , in die cum judicabit Deus occulla homi
perierat nec invenius est (94) . Qui junior filius , ut num , secundum Evangelium meum , per Jesum Chr
ego arbitror, etiam ipsam naturalem jam ſugeral stum " . , Certum est quod genles quæ legem non
legem (95) : hoc enim videtur indicari in eo quod habent, naluraliter quæ legis sunt facere non pro
consumpsit partem paternæ substantiæ quæ eum B Sabbatis vel Neomeniis dicantur, vel sacrificiis quæ
contingebat, vivendo luxuriose. Sed et in Ezechiele in lege scripla sunt. Non enim hæc lex in cordibus
prophela º pastoribus imputatur , quod inlirmum gentium scripla est (1 ) : sed hoc est quod sentire
non colligaverint, el quod perierat non quæsierint; naluraliter possunt : verbi gratia , ne homicidium ,
el post pauca ipse Dominus dicit : « Et quod periit, ne adulterium faciant , ne furentur, ne falsum testi
inquit, « ego requiram '. , Verumtamen observan monium dicant ; ut honorent patrem el matrem , et
dum est quod in bis omnibus nusquam Deus ali borum similia . Fortassis et quod Deus unus creator
quem dicitur perdidisse, sed unusquisque ex se pali sit omnium , scriplum est in cordibus gentium . Ma
hoc quod perit , ut in boc ipso ait : « Sine lege et gis lamen mihi videntur hæc, quæ in corde scripta
peribunt ; ) et : Venit Filius hominis quærere quod dicuntur , cum evangelicis legibus convenire, ubi
perieral *, , non quod perdiderat : et « ad oves cuncta ad naluralem reſeruntur æquitatem . Quid
perditas domus Israel " ,, non quas perdiderat . Et enim ita naturalibus sensibus proximum , quam ut
cum ipse Dominus dicit : « Omnes, 1. inquit, « quos quae nolunt sibi fieri homines, hæc ne faciant aliis ???
dedisti mihi, servavi , et nullus ex eis periit 6 : ) Legi vero Moysi concordare lex naluralis secundum
non dixit : Nullum ex iis perdidi . Sane sicubi Deus spiritum , non secundum litteram polest. Nam quæ
с
perdere dicitur, pro reprobare (96) magis invenies erit in hoc intelligentia naturalis , verbi gratia, ut
dictum , sicut cum dicit : « Perdam sapientiam sa octava die quis circumcidat infantem , aut cum lino
pientium , et intellectum prudentium reprobabo '. ) simul ne lana texatur, vel ne quis in die Novorum
Quod autem dicit, quia « quotquot in lege pecca fermentalum aliquid edat 13 ? Quæ cum aliquoties
verunt, per legem judicabuntur, ) intuere ne forte objecissemus Judæis , el exigeremus (2) ut si quid
secundum vindictas has, quæ in Lcge scriptæ sunt ', in bis utilitatis esset, ostenderent, scimus eos hoc
quibus agebantur judicia, ubi lapidari , vel in ignem solum respondere solitos , quia ita visum sit legis
tradi , vel civitatem refugii adire, vel alia hujusmodi latori . Nos vero qui hæc omnia spiritualiter intelli
pati jubeantur : ita sit et judicium futurum : quoniain genda sentimus, idcirco el non auditores , sed fa
quidem lypo ,el umbræ coelestium deservire dicuntur clores legis justificandos 14 credimus , non legis
hi qui sub lege sunt ; ne forte simili quadam ratione aga secundum lilleram , quæ utique pro sui impossibi
lur etiam futurum judicium in eos qui prævaricati fue litate non potest habere faclorem , sed secundum
rint legem . Cum ergo diversas in Scripluris dici cla- spiritum , per quem solummodo impleri lex polerii.
ruerit leges, si quis in tantum onines bas refugeril, Hoc est ergo opus legis , quod etiam gentes Aposlo
lit etiam naturalis ipsa lex , quæ nulli fere deesi ( 97) , p lus dicit implere naturaliter posse. Cum enim agunt
vel per duritiam , vel per crassitudinem cordis obli quæ legis sunt, 1 scripla » videlur lex in cordibus
95 Psal. xxx , 20 . 98 Luc , six , 10. 97 Malih . xv, 24 . 38 Psal. cxvIII , 176. 99 Luc . xv , 8. 1i ibid . 21 .
? Ezech . xxxiv , 4. ibid . 16. * LIIC.XIX , 10 . 6 Malth . xv, 21. Joan. xvii , 12. 11 Cor. 1 , 19. 8 Exod.
XXI , XXII . 9 Hebr . vill , 5 . 10 Galat . v, 3. 11 Rom . vi , 14-16 . 1. Tob . iv , 16. 13 Levit . XJ , 3 ; Deut . XIII ,
11 ; Exod . XII, 15 , 19. 14 Ruin . Ii , 13.
(92) · Sibi . » In editis omittitur. Turalem jam fuerat legem . )
(93 ) Sic ms . Regius num . 1639 et Rabanus. Cæ (96 ) Ita Rabanus, quod reclius videtur quam
teri vero mss. el editi , i mna pro drachma. ) ( pro bono, » ut ferunt omnes mss . nostri et éditi .
(94) « Magis quam super eo qui non perierat, nec (97 ) Alias , ( defert, » male.
inventus cst., Hæc in antea editis desiderantur,et in (98) Editi, a ejusmodi ; » et poslea, « conscientia
plerisque inss . necnon apud Rabanum , sed resti ipsorum . )
tuuntur ex duobus mss . ( 99 ) Edili , cogitationum accusantium , aut eliam
(95) Sic codex Vallis-Claræ et duo Regii . Salo defendentium . )
dianus pro < fugerat , legit « suggerat ; » cæteri ( 1 ) Sic recle mss . duo Regii . Cæleri vero et editi ,
editi, « fregerat. , Codex vero Ebroicensis et unus e dicilur scripla. )
Regius, ( eliam ipsam naturalem jam adeptus ſuc (2) Ila mss. Edili vero , al . ( urgeremus, , al . in :
rat legem . » Rabanus, , etiam ipse secundum na geremus, » al . « ingereremus, a
893 COMMENT . IN EPIST . AD ROM. LIB . II. 834

eorum a Deo, e non atramento , sed Spiritu Dei A 10. Nunc videamus quod sequitur : « Et inter se
vivi 18. ' Quod autem dicit , « in cordibus , , non invicem cogitationibus accusantibus, aut etiam de
est putandum quia in membro corporis , quod cor fendentibus in die, cum judicabit Deus osculta homi
appellatur , lex scripta dicalur. Unde enim caro num secundum Evangelium meum , per Jesum Chri
aut tantos prudentiæ sensus possit emittere, aut slum " . , Rectum judicium Dei esse quis dubitel,
, el defensores adhibentur et le
lanta memoriæ receptacula continere (3) ? Sed ubi accusatores
sciendum est rationalem animæ virtutem cor so stes ? El quidem de hoc justo Dei judicio nos homi
jere nominari. Alque ( 4) testimonio sanæ conscien nes capiamus exemplum , nec pulemus unquam sine
lije uli Apostolus dicit eos , qui descriplam conti accusante, el defendente, el testibus justum haberi
nent in cordibus legem . Unde necessarium videlur posse judicium . Deinde videndum est quomodo in
disculere, quid istud sit quod conscientiam Aposlo illa die , cum judicabit Deus occulta hominum , cogila
lus vocat : utrumne alia sit aliqua substantia , quam tiones 487 vel accusabunt animam , vel deſene
cor, vel anima. Hæc enim conscientia ( 5) et alibi deni, non utique illæ cogitationes quæ tunc erunt,
dicitur, quia reprehendat , non reprehendatur, et ju sed istæ quæ nunc sunt in nobis . Cum enim sive
dicel hominem , non ipsa judicelur, sicut ait Joan bona, sive mala cogitamus, velul in ceris (9) , ila
lam bonarum quam malarum cogi
nes : « Si conscientia , , inquit , i nostra ( 6 ) non B in corde nostro
lationum role quædam el signacula relinquuntur,
reprehendat nos, fiduciam habemus ad Deum 16.
El ileru :n ipse Paulus alibi dicit " ? , quia « gloria quæ in occullo nunc pectoris posila , in illa die re
tio nostra bæc est, lestimonium conscientiæ no velari dicuntur a nullo alio , nisi ab eo qui solus
stræ . 1 Quia ergo tantam ejus video libertalem , polest occulta hominum scire : quorum signorum ,
vel quarum nolarum causas non latere Deum etiam
quæ in bonis quidem gestis gaudeal semper , el ex
sullet, in malis vero non argualur, sed ipsam ani nostra conscientia contestabilur. Quod tamen ju
mam cui cohærel, reprehendal, el argual, arbitror dicium , secundum Evangelium Pauli ( hoc est , quod
quod ipse sit spiritus , qui ab Apostolo esse cum Paulus adnuntiat) per Jesum Christum fiel. « Pater
anima dicitur, secundum quod in superioribus edo enim neminem judicat, sed omne judicium dedit
cuimus, velut pædagogus ei quidam socialus, et Filio 38. , Marcion tamen , el omnes qui diversis
figmentis varias introducunt animarum naturas,
rector , ut eam de melioribus moneal, vel de colpis
castiget , et argual ; de quo et dicit Apostolus , quia hoc ex loco apertissime confutantur, cum a Paulo
« nemo scit hominum quæ sunt hominis, nisi spi dicitur 26 Deus occulta hominum judicare.per Je
sum Christum : et ostendilur unumquemque non
ritus hominis, qui in ipso est 18 ; » et ipse sit con- c
scientiæ spiritus, de quo dicit : « Ipse Spiritus le naturæ privilegio , sed propriis cogitationibus ac
cusalum , vel excusatum , conscientiæ suæ lestimow
stimonium reddil spiritui nostro ' ' . , Etforte hic ipse
nio judicandum .
spiritus est, qui cohæret animabus justorum , quæ
sibi in omnibus obedientes fuerint ; et ideo, scri 11. « Si autem lu Judæus cognominaris, et re
plum est : « Landale , spirilus et animæ justorum , quiescis in lege , et gloriaris in Deo , el cognoscis
Dominum 20. , Si vero inobediens ei anima el con voluntatem ejus, et probas utiliora , instructus per
lumax fuerit, dividelur ab eo post excessum , et se legem , et conlidis le ducem esse cæcorum , lumen
parabilur. El propler hoc pulo dictum esse in Evan eorum qui in tenebris sunt, eruditorem insipien
gelio de malo villico ( 7) , quia « dividet eum Domi lium , magistrum infantium , habentem formam
nus, et partem ejus cum infidelibus ponet ? . , Ipse scientiæ et verilalis in lege . Qui vero doces alium ,
fortassis est spiritus, de quo scriptum est, quia e in . teipsum non doces : qui prædicas non ſurandum ,
corruptibilis est spiritus in hominibus 33. , Et se furaris : qui dicis non mechandum , mæcharis :
cundum ea quæ superius diximus, quia dividitur ac qui abominaris idola , sacrilegium comiillis : qui
separatur (8) ab anima peccatrice , ut illa cum infi in lege gloriaris , per prævaricationem legis Deum
delibus accipiat partem , polest similiter his aplari | dehonoras. Nomen enim Dei per vos blasphemalur
el illud quod dictum est : « Erunt duo in agro, unus inler gentes , sicut scriptum est 97. , Quemadmo
assumetur, et unus relinquetur : et duæ ad mo dum in Scripluris prophelicis observavimus , non
lam, una assumelur, el una relinquetur 93. , Hæc solum dicentis personam latenter et subito com
de eo quod scriplum est : « Testimonium reddenle mutari, verum et eorum ad quos sermo, vel de
conscientia . ) quibus sermo fit ; verbi gratia , ut nunc ex Patris
15 I Cor. JII, 3. 18 J Joan. III , 21 . 17 II Cor . 1 , 12. 18 I Cor. 11 , 11 . 10 Rom . viii , 16 . 20 Dan . ill ,
86. 91 Luc . xii, 46.99 Job. XXXII , 8. , * 3 Matth . xxiv ,40, 41 . Rom.ji, 15, 16 . 28 Joan . v, 22. 26 Rom .
11, 16. 97 ibid . 17 seq .
(3) Sic editi plerique et mss. duo. Cæteri vero stimonio sane conscientia :, , etc. , omisso e alque .
inss. el editio Veneta , ( aut tanta memoriæ rece (5) «Conscientia ., Deest in antea editis .
placula convenire ?, Rabanus , ( aut lanto memo 16) « Nostra . In editis omillitur.
riæ receptaculo convenire ? » ( 7) Editi, judice : , male .
(4) «Atque. , Restituitur ex ms . Regio num . 1639, (8) Editi, i dividetur ac separabitur, a
qui postea habet sicut et Rabanus, « lestimonia (9) Alias , ( cæleris male .
kanæ conscientiæ , 1 etc. Citleri mss . cl edili, « Te
835 ORIGENIS 896
persona, nunc ex Filii , vel Spiritus sancli, nunc A scriplum est : « Juda, le laudabunt fratres lui :
etiam ex persona prophetæ , aut aliorum quorum manus uue super dorsum inimicorum luorum . Ca.
libet aliqua dicantur ; el nunc quidem sermo ad tulus leonis Juda * , » et cætera , quæ in Salvato
Israeliticam gentem , nunc ad exteras nationes, aut rem Dominum prophetata sunt. Igilur si claruit de
ad reges, et ad mille alios dirigalur : ita mihi vidc differentiis personarum , et quis vere sit Judæus,
tur eliam hæc ad Romanos ( 10 ) scripta esse Epi quis aulem solo nomine cognominetur, videamus
slola , ut interdum el dicentis persona mulelur , et quæ ad hunc qui se jactat esse Judæum , et non est,
aliquando quidem Paulus spiritualis loquatur, sicut sermo apostolicus dicat. Tui , inquit , qui Judæus
in multis Epistolæ locis ; aliquando vero Paulus cognominaris, el omnem tibi requiem in legis lit
carnalis, sicut, verbi gratia , cum dicit : « Ego au lera collocas, et gloriaris in Deo tanquam qui por
tem carnalis sum venundalus sub peccato 28 , ; ut lio ejus sis , et cui concessum sit scire voluntatem
ostendetur ( 11 ) , cum ad ipsum locum , Domino di Dei, et velut probandi gnarus jactas le scire posse
rigente, venerimus. Interduin vero fil et eorum el discernere quæ sint utiliora , et differentia , ita
personæ , ad quos sermo est , commutatio , ila ul ut non solum quæ sint bona scias , verum etiam
nunc ad omnem Romanorum dicatur Ecclesiam : quæ sint meliora 488 et utiliora discernas, con
« Gratias ago Deo meo per Jesum Christum pro B fidis quoque quod dux possis esse cæcorum : nimi
omnibus vobis, quia fides vestra annuntiatur in rum ex illis es ducibus de quibus dicebat Dominus:
liniverso mundo 29 : , in aliis vero non ad omnem « Cæci sunt duces cæcorum , Cæcus autem si cæco
Ecclesiam , sed ad omnem qui judicat alium , et ducatum præstet , ambo in foveam cadunt 33.1
ipse facil ea quæ in aliis condemnal, et est inexcu Confidit ergo ducem se esse cæcorum , lumen eorum
sabilis. Nunc autem neque ad Ecclesiam , neque ad quoque qui in tenebris sunt. Sed et ad istos nihilo
enim qui judicat fit sermo hic , in quo dicit : « Si Joinus Dominus dicit : « Si autem lux , quæ in le
autem lu Judæus cognominaris, et requiescis in est , tenebræ sunt, ipsæ tenebræ quantæ sunt * !,
lege , et gloriaris in Deo , el cognoscis voluntatem Confidunt lamen quod eruditores sint insipientium ,
ejus , ) el cætera , usque ad eum locum : « Et judi el magistri infantium , tanquam qui ex legis litera
cabit quod ex natura est præputium , legem perfi- formain scientize el veritatis acceperint . Et quia
ciens, te , qui per litteram , el circumcisionem hæc profitentur quidem , non tamen vere tenent,
prævaricator es legis . » Sicut in Scripturis prophe dicil ad eos Apostolus : « Qui ergo doces alium ,
licis vigilanter oportet intendere eum qui vnlt in leipsum non doces : et qui prædicas non furandum ,
jelligentiam eorum quæ scripta sunt capere, vel C lu adventum et præsentiam Christi, quæ universo
dicentium , vel ad quos , vel de quibus sermo fil , mundo effulsit, « furaris : qui dicis non mechan
personis ( 12) : ita nunc in Epistola ad Romanos dum , ) in synagogam populi Dei adulterium com
agendum mibi videlur . Sed viileamus jam quæ sunt mittis, sermonem doctrinæ pravum el adulterinom
quæ dicit Apostolus ad eum qui cognominatur Ju ei superducens : el collocas eam cum legis littera
dæus. Primo namque hoc observandum est , quod que foris est , cum scriptum de ea legas , quia
non dixit de eo : « Si autem tu , Judæus es ; sed, ( omnis gloria filiæ regis intrinsecus 35 : » et ad
« Judæus cognominaris : ) quia non idem est esse quam legis per prophetam nihilominus dictum :
Judæum , et cognominari Judæum . Ipse etenim « Nisi occulte audieritis, plorabit aniina vestra 36 , 1
Paulus docel in consequentibus, quod vere Judæus Qui ergo negas mechandum , lam grave adulte
sit ille qui a in occulto , circumcisus est circumci rium committis, ul adulterinum sensum introducas
sione cordis, qui « spirila , non lillera , legem cu ad eam de qua dictum legis a Deo : « Ego le mihi
slodit, « cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo desponsabo in fide el misericordia 87. » Qui abomi
est . » Qui auteni e in manifesto , in carnes circum naris idola , sacrilegium commillis , verum templum
cisus est , legem ad hoc observans ut videatur ab Dei , quoil est Christus Jesus, violans. Solvis ( 13)
hominibus , iste non est vere , sed cognominatur Denim templum Dei quod in tribus diebus resuscita
Judæus. De bis enim et ipse Apostolus dicit 30 : lum est 38 iis qui credunt. Sed el qui ex lege el pro
( Videle circumcisionem : nos eniin sumus cir : phelis sermonem Christum pronuntiantem furatur
cumcisio , qui spiritu Deo servimus . » Sed et Joan et occullat , ne populus audiat el credat, sacrile
nes in Apocalypsi de quibusdam ila dicit : Qui gium committil, et vere Dei templom violat. liem
dicunt se esse Judæos, et non sunt : ) quos etiam quoque hic qui cognominatus Judæus, el gloriatur
« de synagoga Satanæ , » esse pronuntiat. Scien in littera Legis Moysi, prævaricator Legis arguitur
dum tamen est , quod iste qui r in occulto , et vere cum non credil Chrislo . Si enim crederel Moysi,
Judæus est , ab illo Juda vocabulum trahat, de quo crederel utique huic, de quo Moyses scripsit " .
28 Rom . vii , 14. 29 Rom . 1 , 8. 30 Philip. III, 2 , 3 , 31 Apoc . III , 9 . 32 Gen. xlix , 8, 9 . 33 Mallh . IV ,
37 Osee , 11 , 19 , 20. 38 Joan , J., 19.
14 . 34 Malih . v !, 23. 38 Psal . sliv, 14 . 86 Jerem . Xlll , 17 .
19 Joan). V , 46 .
( 10 ) Sic omnes mss . Editi vero, ( hoc modo ad mss . et editi , e personis . )
Romanos . ) ( 13) Ila ms. Regius num . 1639. Cæleri vero miss .
( 11 ) Ila mss . Editi vero, « ostendemus. , et edili, « Solvisti. )
( 12) Ms. Regius nun . 1639 , « personas. » Cæteri
 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . II . 858
897
Propler islos ergo tales qui dicuntur Judæi, et non A res ( 17 ) se esse cæcorum , ei magistros infantium
sunt, nomen Dei blasphematur inter geotes , non profitentur, probantes utiliora quæ latere ab eccle .
solum pro operibus eorum pessimis , sed et propter siasticis dicunt. Sed isti quoniam furantur verba
humilem el dejectam intelligentiam , quam habent Dei , et intellectum eorum perversa expositione
in lege el prophetis. Ridicula namque etiam ipsis subripiunt, et adulterinum Odei sensum ad sponsam
gentibus fiunt, cuin Legis lillerain sequentes di Christi Ecclesiam in regios thalamos inducunt, re
cunt ( 14 ) : « Ne leligeris , ne gustaveris, ne conia cle ad eos ( 18) dicitur : « Qui prædicas non fu
mina veris : quæ sunt omnia in corruptionem se randum , furaris ; qui dicis non mechandum , mæ
cundum mandala el doctrinas hominum * . , Verum charis ; el qui , abominantur « idola , sacrile
hæc Apostolus quidem ad eum qui homine , non gium , commiilunt, pretiosa vasa de templo
opere Judæus est, dicit ; pertinere lamen etiam ad Dci , id est , veræ fidei margaritas de Scriptu
omnem hominem possunt, in quo nomen tantum ris sanctis furantes : per quos et « nomen Dei
religionis et pietatis est , opera autem , el scientia, blasphemalur inter gentes, , dum casta el ho
et fides deest . Et ideo majore cura hæc in nobis nesta Ecclesiie dogmata corruptis ac turpi -
ipsis quam in his qui ad fidem Christi non veniunt, B bus maculant ( 19 ) häerelice pravitatis erro
discutere debemus, ne quis nostrum qui per fidem ribus. 489 Ex illis eniin el infanticidii, et ince
Christi et circumcisionem in baptismo datam verus sti , cæterorumque similium scelerum probra ad
Judeus effectus est , et in lege Christi requiescit, invidiam sanctæ religionis exorta sini. Sciendum
gloriatur quoque se idolorum errore depulso agno tamen est , hæc Apostolum per ironiam dicere ad
visse Deum , el ejus sibi innoluisse voluntatem ( scil Judaeos. Neque enim qui vere requiescit in Lege,
enim probare quod bonum , et beneplacitum est , et et gloriatur in Deo , et probal utiliora, bæc quæ
perfectum " , el eo usque pervenit, ut etiam dux el enumerata sunt facere credendus est . Testimonium
doctor Ecclesiæ sit ad illuminandos (15) eos qui in sane quod posuit, id est , « Nomen enim Dei per
scientia cæci sunt , et instruendos parvulos in vos blasphemalur inter gentes, » de Isaia sumption
Christo ) : ne is , inquam , talis alios quidem velit est 4 .
12. Circumcisio quidem prodest, si legem cu
docere districtius, et de his quos instruil summam
disciplinam castitatis exigere ( 16) , ipse vero intem stodias : si antem prævaricator legis sis, circun
perantiæ vitio et cupiditatis urgeatur, nonnunquam cisio tua præputium facta est . Si igitur præputium
etiam flammis occulta libidinis æstuet. Ad hujus- justitias legis custodial, nonne præputium illius
modi ergo hominem apostolicus hic sermo compe- C in circumcisionem reputabitur , el judicabit id quod
lenler aptalur, dicens ei : « Tu qui doces aliumi, ex natura est præputium , legem perficiens, ie , qui
teipsum non doces : qui prædicas non furandum , per lilleram et circumcisionem prævaricalor es
furaris ; qui dicis non mechandum , mæcharis. ) legis ? Non enim qui in manifesto Juidieus est , ne
que quæ in maniſesto esi in carne circumcisio ;
Quod si etiam , ul nonnunquam fieri solet, munera
oblata Deo , el stipem in usus pauperum datam , ad sed qui in occulto Judæus est ; el circumcisio cor
propria lucra converteril, recle ei dicitur : « Qui dis in spiritu , non lillera ; cujus laus non ex 11o
abominaris idola, sacrilegium facis. , Si vero etiam minibus est, sed ex Deo *8. » Que sit circumcisio
aperta incurrat opprobria, el de avaritia ejus, atque quam prošlesse dicit Apostolus, vel quæ lex prosi,
iniquis judiciis, et temulentia publicam jam teneat si custodialur (20) , diligentius requirendum vide
notam , dehonoralur Deus in actibus ejus : et cum tur ; lit cum hæc intellexerimus, possimus el nos
circumcidi. Quippe si prodest circumcisio , secun
doctor Ecclesiæ lalis esse populis innotuerit, nomen
Dei blasphematur in gentibus. Certi sunt enim ma dum verbum Apostoli dicentis, quia « circumcisio
gistro similes esse discipulos. Possunt tamen hæc prodest , si legem custodias, , ipse Apostolus in
eadem tertio loco etiam hæreticis aptari. Et ipsi consequentibus docet, quia « non illa quæ in ma
enim cognominantur Christiani, el nonnulli eorum D
nifesto est in carne circumcisio , , sed « circumci
eliam Legem lenuere, per quam instructi, ducio sio cordis , per spiritum , non per literam facta ,

40 Coloss. II , 21 . 41 Rom . sii , 2. 49 Isa . Lii , 5. 43 Rom . II , 25-29 .

( 14) Sic mss . Editi vero, ' etiam gentibus ipsis
legis lilleram sequentes dicunt. » Deinde ms. Re.
gius num . 1639, i Ne tetigeritis , ne gustaveritis ,
ne contaminaveritis ; » et postea omnes mss., « in
e )
( 15)ption
corru Mss .. plerique , Rabanus et edili, e ut esset
dux el doctor Ecclesiæ ad illuminandos, , etc. Sed
melior videtur lectio ms . Regii num . 1639, ut in
nostro
( 16) textu
Mss. .duo , summam disciplinæ et castila
lis exigere . » Cæleri vero mss . , Rabanus et edili ut
in texlil .
(17) Sic ms. Regius numi. 1639. Mss . vero duo,
i ctiam legem lenere videntur, ) al . dicuntur, )
Cæteri mss. et Rabanus, etiam legem tenere , ,
omisso e videntur, ) vel < dicuntur ; i et pre ( du
ctores cæcorum , habent, « doctores cæterorum .
Editi vero , ( etiam lege tenus , per quam instructi
doctores, , etc.
(18) Mss. nostri et Rabanus, ( ad eos. 1 Editi,
( de his. )
( 19) Editi, « maculanlır. )
(20 ) Ita editi : Rabanus vero, Vere , inquit ,
prodest lex , si custodialur, ) Ms. codex Ebroicen
sis ; ( vel quid prodest, vel quæ lex prosil , si che
stodialur ; ; mss . Reg ., al . ( vel in quo prodest,
vel quæ lex, si custodiatur ; ; al. vel quid pro
dest, vel que lex , si custodialur. ,
899 ORIGENIS 900

laudem habct non ex hominibus, sed ex Deo : ct A possil. Dignius ergo el evidentius intelligitur, quod
alibi dicit ** : « Videle circumcisionem : nos enim
sumus circumcisio, qui spiritu Deo servimus, et
non in carne confidimus. , IIæc , ut opinor, est
circumcisio quam prodesse dicit Apostolus, si legem
custodias : non legem litteræ, cujus utique circum
cisionem in carne non recipis, sed legem spiritus,
secundum quam circumcideris corde , Lillera enim
occidit, spiritus autem viviſical, » quia ct lex Dei
e non preſerlur« atramento scripla , » sed digilo Dei ,
qui est spirillis ejus , i et non in tabulis lapideis,
sed in tabulis cordis **. , Verum potest nobis objici,
quia si Apostolus circumcisionem prodesse dicit,
quæ utique alia non intelligitur esse quam animæ
purgatio , et abjectio vitiorum : quomodo addit
adhuc, ita demum prodesse hujusmodi circumci- B de spiritali (22) commemoret. Videtur ergo in præ
sioncin si legem custodias, cum hæc ipsa circumci
sio nonnisi ex legis observantia fieri videatur. Sed
inluere ne forte abscindere vitia , et cessare a ma
lis , circumcisionem significet : agere autem quæ
bona sunt, et efficere qnæ perfecta sunt, custodire
sit legem . Neque enim in eo perſectio est si cesse
lur a malis, sed in eo si agantur bona, sicut in
Psalmo evidentius perdocemur, cum dicit : « De
clina a malo , » et non hic stelit , sed addidit : i et
fac bonum * . » Similiter ergo et Apostolus, nipote
in his imbutus, ita demum dicit, prodesse circum
cisionem et abjectionem malorum , si custodias le
gem bonorum . Neque enim perfectus quis esse po cisus est , legem Christi servet , justitias ct mandala
lest si nihil egerit mali , sed si aliquid egeril boni .
Unde et ipsa circumcisio qnæ fiebal in carne, non
absque hujus intelligentie, quam nunc exponimus,
significabilur imagine. Denique octava die parvulis
dabalur 47 , qui nibil ulique adhuc operis egerant .
Quod si quis nobis proferat illud quod in principio
libri Job de laude ejus posilum est , ubi dicitur :
« Et eral Job homo verax , sine querela , justus,
Dei cultor, abstinens se ab omni re mala *8 : ) cur
præcedente boni operis laude, in ullimo mali con
tinentia numeretur : illud quidem arbitror indicari
quod sæpe fieri solet, quia plurimi hominum agunt
quidem quæ bona sunt, miscent tamen aliquid et
operis mali : pauci vero sint sicut Job , qui ita et
veraces el irreprehensibiles, ila justi sint el cul
lores Dei , ut hæc omnia agentes abstineant se ab D crificiis purilicationis $ * fecisse : si forte etiam bic
omni re mala . « Si ergo, inquit, prævaricalor sis
legis , , sicut supra exposuimus, non agendo que
bona sunt, i circumcisio lua przpulium facta est, ,
dum et hoc libi , quod abstinere a malo visus es,
opera fidei et justitiæ non agenti ad infidelitatem
repulatur. Neque enim possibile est alicui carna
lemn circumcisionem rursum in præputium verti,
cum utique abscissa præpulii caro ultra redire non
4* Philip. Ili , 2 , 3. *5 11 Cor . il, 6 , 3. 46 Psal . xxxvI, 27. 17 Gen. xvii , 12 ; Levit . XII , 3. 18 Job . I,
1 . "' Jac.il , 26. 80 Luc. XII , 46. 81 Rom . II , 26 , 27 . 82 Matth . XII , 42 . Ba Act. x , 11 seq. 84 Act .
XXI , 26 .
(21 ) « Sed et in Ecclesia qui per , , etc. Ita mss .
et Rabanus. Editi vero : Sed et si in Ecclesia
per, ) etc.
(22) « De carnali, nunc vero de spiritali. , Narc
continentia mali operis , quæ per circumcisionem
significatur, si opera fidei non habeat, ad immun.
diliam reputetur. Sed et in Ecclesia qui per (21 )
baptismi gratiam circumciditur, si post hæc præva
ricator sit legis Christi , circumcisio baptismi 3 :1
inlidelitatis ei præpulium reputabitur : quia et « fi.
des sine operibus mortua , dicilur 9, et mali vil
lici pars cum infidelibus ponitur 60 .
13. « Si autem præputium justitias legis custo .
diat, nonne judicabit id quod ex nalura est præpu
lium , legem perficiens , le , qui per litteram et cir
cumcisionem prævaricator es legis 51 ? , Superius
diximus quod duos Judæos et duas circumcisiones
discutiat Apostolus, et nunc de carnali, nunc vero
senti loco præputium dicere gentes, quæ in præ
putio 490 carnis ad fidem Christi venerunt : quas
legem spiritalem servantes componit et comparat
Judæis, qui per litteram et circumcisionem carnis
prævaricatores sunt legis , quos el judicandos ab
his dicit in quibus non carnis circumcisio, sed le
gis observatio est . Possumus autem ex hac com
paratione etiam nostros in Ecclesia commonere ;
Verbi causa , si dicamus in præputio adhuc esse ca.
techumenos, aut etiam gentiles ; el circumcisos
esse lideles per gratiam baptismi. Si ergo cate
chumenus qui nondum per gratiam lavacri circum
custodiat , nonne ex lac comparatione judicat
с
eum , qui fidelis dicitur et præcepta non serval, ac
legem Christi, el mandata contemnit ? Denique et
ipse Dominus dicebal 52 : 1 Regina Austri surge
in judicio cum viris generationis hujus, et con
demnabit eos, quia venit a finibus terræ audire sa
pientiain Salomonis. , Hæc quidem ad instruen
dam Ecclesiam nobis dicta sint . Verum considera
si possit in hoc loco et ille intellectus admilli , ut
dicalur etiam post adventum Christi carnalis cir
cumcisio, quæ ex lege observalur (23) , prodesse
aliquid custodientibus legem , secundum hoc quod
in initio fidei nostræ adhuc a credentibus observa
balur : ut in Actibus apostolorum docelur 53 vel
Petrus in discretione ciborum , vel Paulus in sa
hujusmodi circumcisionem proposuisse videatur
Apostolus, quam prodesse dicit ila si etiam lex ser
velur : si minus, circumcisionem hanc in præpu
lium vertendam , hoc est , nihil profuturam : imo
etiam majus ( 24 ) habere judicium eum qui per cir
cumcisionem carnis videalur legis observantiam
profiteri, et prævaricando legem judicari ab eo qui
non susceperit quidem circumcisionem carnis , ju
desiderantur in antea editis.
(23) Sic mss . Edili vero, ( observabalır, ,
( 24) « Majus. » Edili , e in aliis , , male.
901 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . II . 902

slitias lamen servaverit legis . Si ergo el hic sen- A nalis Judæus, perficil aulem spiritalis, et qui in
sus recipi debeat , videlo eliam tu qui legis, quo occullo Judæus est . In quo ille quidem prævarica
niam quidem ipse Apostolus profitetur " se Judæis lor legis , hic autem judex prævaricatoris efficitur.
fieri Judæum , el his qui sine lege sunt, quasi qui Prævaricalor autem eſficitur (28) carnalis Judæus,
sine lege sit (25 ), et omnibus omnia fil, ut omnes quia lex ipsa infirmabalur per carnem . Nisi enim illa
lucrifaciat, ne ſorte propterea hic videatur indul firmata fuisset secundum carnem , non utique dice
gere Judæis ea quæ ad Galatas scribens, his qui relur : 1 Nam quod impossibile erai legi , in quo in
ex gentibus crediderant non indulget. Dicit enim : firmabatur per carnem 68. , Per spiritum autem inlir
« Quia si circumcidamini , Christus vobis nihil mari legem nunquam invenies scriptum , et ideo « qui
proderil 68. , Nihil ergo proderat circumcisio his qui in carne sunt, Deo placere non possunt 59 ; » qui au
ex ea putabant aliquid justificationis assumi ;-pro tem per spiritum actus carnis mortificaverint, non
derat autem his, qui pulabant sibi ad Christum solum vivent , sed judices erunt non tantum homi
non esse veniendum , si eis circumcidere filios ve num , sed et angelorum : quia illius laus ab hominibus
tarelur . Erant enim nonnulli in initiis, qui circum est, hujus a Deo 60. Hæc quidem dicla sint a nobis ad
cisionem veluti insigne vernaculum gentis su :e ni 491 explanationem sermonis apostolici , quem
mio amore servarent : et impediri videbantur a B disserere proposuimus. Non tamen imporlunum
fiile , si hoc (26) eis velarelur quo carere non po videbitur etiam circumcisionis ipsius generalem
lerant. Ergo videtur Apostolus ad hujusmodi ho discutere rationem , quandoquidem de ea locuis
mines dicere , ne eis fidei januam claudat, quia ipse commonuil. Repetamus igitur , et in medium
( circumcisio prodest, si legem custodias : si au proferamus , si qua in lege de ea , vel in Scripturis
tem prevaricator legis sis , circumcisio lua præpu cæteris continentur. Invenimus in Genesi scriptum
lium facta est. 1 E contrario autem si credentes primum de circumcisione inandalum , cum responsa
ex gentibus ad circumcisionem cogerentur, fidei darentur ad Abraham hoc modo 61 : « Et dixit
Christi et prædicationi verbi fieri videretur injuria . Deus ad Abraham : Tu autem testamentum meum
Sed et illud observandum est, quod cum dixerit : servabis , et omne semen tuum post te in genera
« Circumcisio quidem prodest, si legem custodias : 1 tiones suas . Et hoc testamentum ,quod disposui inter
non addidit, Si autem non custodias, sicut conse me et vos, et inter me el inter medium seminis (29 )
quens videbatur , sed ait : « Si autem prævaricator lui post te in generationes eorum : circumcidelor
sis legis . , In quo ostendit aliud esse non custodire omne masculinum vestrum , et circumcidelis carnem
legem , aliud prævaricari legem . Nam et Paulus testamenti inter
с præputii vestri , et erit in signum
ipse non semper legem custodit, nunquam tamen me et vos : et puer oclava die circumcidetur in
prævaricator est legis . Propterea in consequentibus vobis, omnis masculus in generationibus vestris :
dicit : « Si autem præputium justitiam legis custo vernaculus, et pecunia emptus ab omnibus filiis
diat, nonne judicabit quod ex natura est præputium , alienigenarum , qui non est ex semine luo , cireum -
legem perficiens, le, qui per litteram et circumci cisione circumcidetur vernaculus domus tuæ , ei
sionem prævaricator es legis ? , Custodit ergo le pecunia comparatus a le : el eril testamentum meum
gem is qui eam secundum litleram observat ; el super carnem vestram testamentum æternum : et
is prævaricalur eam , qui spiritalem ejus non lenet incircumcisus masculus qui non fuerit circumcisus
sensum . Justitia vero legis, moralis ejus est lo in carne præputii sui die octava , exterminabitur
cuis (27) . Lex enim generale vocabulum est : ju anima illa de genere suo (30) , quia testamentum
slilia vero pars legis est. Continet enim les justi meum dissipavit . , Non nos lamen latere debet ,
tias , et judicia , et mandata , et justificationes , quod in aliis exemplaribus non habetur positum ,
aliasque quamplurimnas species . Si ergo præpu ( octava die, , in hoc duntaxat loco . llem in Levis
tium non ait ipsam legem, sed si justitias legis lico scriptum est 69 : « Et locutus est Dominus ad
cuslodiat, in tantum præferlur circumcisioni præ- D Moysen dicens : Loqacre filiis Israel , et dices ad
varicanti legem , ut etiam judicet eam . Et bene ad eos : Mulier quæcunque susceperil semen , el pepe
didit, « legem perſiciens . . llle enim qui secundum rerit masculum , immunda erit septem diebus ,
litleram vivit , custodire dicitur legem ; iste vero secundum dies purgationis immunda erit , et die
qui secundum spiritum , perficere : perfectio autem oclava circumcidet carnem præputii ejus, et tri
legis in Christo est , qui dixit : « Non veni solvere ginta tribus diebus sedebit in sanguine suo immun
legem , sed adimplere 57. Adimplere autem legem , da . Hæc quidem de lege Moysi testimonia posui
hoc est perficere legem. Custodit ergo legem car mus. Salvator vero in Evangelio ait , circumcisio

86 Galat. v , 2 . 87 Matth . v, 17 . 58 Rom . viii, 3. 59 ¡bid . 8 13. 60 Rom . 1 , 29 .

581 Cor. ix , 20-22.
6 Gen. xvii , 9 seqq . 69 Lev. XII, i seqq .
!
(25) Edili , « quasi sine lege sit. ) (29) « Et inter medium seminis, , etc. Sic edil.
(26 ) Hoc. , Deest in editis . Mss. vero : « cl inter semen tuum posl le in gene
(27) lla mss . nostri . Ast editi , « Justitiae vero le ratione sanctorum . )
gis, moralis est locus. ) (30 ) Edili, ( anima illa de genere suo.1 Mss . ,
( 28) « Ellicitur. , In edilis omittitur. Lille de populo suo. ,
 903 ORIGENIS 904
nem accipere hominem in Sabbalo , el non solvi A est advenis , loquatur, necessario utique obser
legem Moysi ; el dicit eam ex patribus esse, el ante vanda distinctio est : quia sicut in his locis ubi
Aloysen datam 63. Cujus sententis auctoritate , dicitur : « Loquere ad Aaron 69 ;, et alibi 70 : « Lo
simul et legalis præcepli gravitate permoti , etiam quere ad filios Aaron ; o el alibi " : « Loquere ad
post adventum Jesu suasi sunt quidam circumcidi, Levilas, et dices ad eos , ) certum est non subjacere
cum essent es gentibus. Alii vero , horrescentes reliquos filios Israel his legibus , quæ vel filiis
pondus præcepti, refugerunt penitus etiam ab ipsis Aaron , vel Levilis, vel ipsi Aaron promulgatæ sunt :
legibus in quibus hæc scripta videbantur, ita ut pu ita etiam quæ filiis Israel jubentur, nec alienigene
larent hæc non esse boni Dei mandala , nec ejus memoria ulla fit , non est putandum commune in
quæ Dominus el Salvalor noster prædicare venissel. his esse mandalum , vel communem fieri legem,
Et ideo mihi videtur diligentior in talibus locis ubi appellationis habelur exceptio. Pauca tamen
adhibenda discussio, si sit aliquid in hujusmodi ad horum probationem testimonia adhibeamus er
mandato utilitatis etiam secundum lilleram : et si pluribus, per quæ necessariam esse vel adjectio
sint quibus utile sit , vel quem ad finem lendat ejus niem , vel exceptionem hujusmodi nominune com
utilitas , ant si aliquid vtilius figuraliter indicelur. probemus. In primis Levitici partibus 492 ad solos
Igitur repetentes ea quæ ex lege protulimus testi- Bilios Israel fertur hujusmodi lex : i Loquere,i
monia , discutiamus alientius, ulruine soli Judæo inquit Dominus, filiis Israel , et dices ad eos :
rum genti videatur hujusmodi imminere manda Homo ex vobis si offerat dona Deo ex pecoribus " ,,
lum , an et omnes qui ex gentibus crediderunt, el cælera ; et iterum : « Et loculus est rominus ad
æqua sorte constringal. Intueamur ergo illud quod Moysen dicens : Loquere filiis Israel : Anima si
ad Alraham defertur oraculum , quo jussus est peccaverit non voluntate 73, , et cælera . Hæc et
circumcisionis testamenta servare . - Tui , inquit , hujusmodi quis dubitet quod ad solos filios Israel
Testamentum meum servabis , et omne semen tuum mandenlur ? Alia vero non ipsis , sed Aaron , vel
post le per generationes suas . Et hoc est testamen filiis ejus , ut dicit in consequentibus : « Et locutus
tum quod disposui inter me , elle , et ipsos , ut est Dominus ad Moysen dicens : Præcipe Aaron et
circumcidalur omne masculinum eorum , el circum filiis ejus dicens : Hæc est lex holocaustorum " , 1
cidant carnem præpulii sui, ut sit in signum lesta elc.; el rursum : ( Locutus est Dominus ad Moysen
menti inter me, et ipsos ; el omnis masculus nelava dicens : Loquere Aaron el filiis ejus dicens : Ilæc
die circumcidalur 6. , Quos sane (31 ) etiam ex est lex peccati : In loco quo jugulaverint holo
alienigenis, isl est , qui minime ex Abrabam stirpe c caustum , ibi jugulabunt pro peccato in conspectu
dicuntur, circumcidi velit ( 32) , manifeste pronun Domini 75 ; » et iterum ad Aaron : Vinum , inquil,
cial. Ait namque : « Vernaculus luus , et pecunia el siceram non bibelis lui et filii lui tecum , cum
emplus ab omnibus filiis alienigenarum , 11on est introieritis in tabernaculum lestimonii 16. , Alia
ex semine luo , circumcisione circumcidatur 65 . autem neque Aaron , neque filiis Israel mandantur,
Nusquam fecit proselyti , id est adven :e , mentionem ; sed senioribus Israel hoc modo : ( Loquere , inquit,
sed vernaculum servum , profecto gentis illius, domi ad seniores Israel dicens : Accipite hircum ex capris
natum , vel etiam pretio mercalım circumcidi jubet; pro peccato " , 1 elc . Nunquid dubilalur quod hæc
non liberum , non hospitem constringit , non adve lex solis senioribus filiorum Israel præcipitur ? Sed
nam . Perscrutemur nunc etiam Levitici legem , et de mundis et immundis animalibus specialis
quomodo etiam Moysi præcipiat Deus 66 : ( Loquere, nihilominus lex filiis Israel dari videtur. Ila namque
inquit , filiis Israel, el dices ad eos : Mulier si scriptum esl 78 : « El loculus est Dominus ad Moysen
susceperit semen , el per erit masculum . ) El post el Aaron dicens : Loquimini filiis Israel , dicentes
aliquanta : ( Oclava , inquit, die circumcidet carnem ad eos : Hæc sunt animalia quæ manducabitis, , el
præpulii ejus 67. 1 lutuere et hic quemadmodum de reliqua. Sic ergo etiam de circumcisione, vel in his
lege circumcisionis tantum ad filios Israel . Moyscs D quæ ad Abrahan responsa sunt (33) , vel in his
loqui jubetur, et alienigenarum nulla fit mentio . quæ in Levitico continentur, non alius quisquam
Si enin credimus per divinum Spiritum scripta esse circumcisionis lege constringitur, nisi sit vel ex
quæ inferuntur in lege ; utique non frustra aut addi Abraham originem trahens, vel vernaculus eorum ,
aliquid putandum est, aut sileri : et ideo cum in aul precio emplus. Vis autem videre , quia sicubi
quibusdam mamalis dicilur : « Loquere ad filios vuli etiam alienigenas una eademque lege connecti,
Israel , et dices ad eo3 68, , in quibusdam vero addi significanter ostendat ? Audi quid scriptum sit " :
lur, ut non solumn filiis Israel, sed el proselytis , id « El locutus est, inquit , Dominus ad Moysen dicens:
63 Joan. vii , 22, 23 . 61 Gen. xvII , 9 , 12 . 68 ibid . 66 Lev. XII , 2. 67 ibid . 3. 68 Num . vi , 2 e ! alib.
69 Exod . viii , 16 . 70 Nom . vi , 23. '70 Num . XVII,26 . 72 Levit. 1, 2 . 78 Levit . IV , 1 , 2 . 74 Levi .
VI , 8 , 9 . 75 ibid. 24 , 25. 76 Lev . x , 9 . 77 Lev. 1x , 3. 78 Levit. xi , 1 , 2. 79 Levil . xvii, 1 , 2,
10-12 .
(31 ) « Quios sane. Mss. Regius n . 1659 , « quod Quidam tamen , perperam , « circumcidi velle.
save ;s cæleri vero mss . el editi , «quossane, ) quod ( 33 ) « Vel in his quæ ad Abraham re -popsa sunt,
reclius videtur . Hac desunt in editione Genebrardı.
( 32) « Circumcidi velit , 1 Ila edili et inss . plures .
 905 COMMENT. IN EPIST. AD ROM , LIB. II .
900
Loquere al Aaron, et ad olios ejus , et ad omnes A faciat jubet, sed si forte fecerit, quomodo facere
filios Israel , el dices ad eos : lomo ex filiis Israel, debeat docel. Certum est enim , nec dubilari polest ,
vel ex advenis qui fuerint in vobis , quicunque quod dum Jerosolymis templum constaret, el re !i
manducaverit omnein sanguinem , slaluam animam gio patribus tradita vigeret , plurimni eliam
meam super animam illam quæ wanducaverit san gentium veniebant adorare, el offerre sacrilicja .
guinem , et disperdam eam de populo suo , quia Sed hoc quoniam in loco uno tantummodo
anima omnis carnis sanguis illius est : el ego de fieri præceplum est , de quo etiam hic mandat ut
vobis illum, ut ex ipso supra allare propilielur pro ad ostium tabernaculi jugulanda victima delu
animabus vestris , quia sanguis pro anima expiabit . calur (37 ), lamdiu potuit legitime fieri , quandiu
Propterea dixi filiis Israel : Omnis anima ex vobis status loci permansit incolumis. Denique et Sal
non manducabit sanguinem , el advena quicunque valor 493
ad illos decem leprosos quos munda
fuerit in vobis non manducabil sanguinem , Vides veral : « lle, inquit , et ostendite vos sacerdoti :
ergo banc de observatione sanguinis legem , quæ el offerte pro vobis hostias, sicul præcepit Moy
communiter et filiis Israel , el advenis dala est , ses 86 ; 1 ex quibus cum unus regressus ſuisset ad
observari etiam a nobis qui ex gentibus per Jesum Salvatorem gratias agens , ait Dominus : « Nonne
Christum credimus Deo. Nos . enim proselylos et
B decem purgati sunt ? Ubi sunt illi novem ? Non est
advenas Scriptura nominare consuevit, cum dicit 80: inventus qui redirel, el gratias ageret Deo, nisi
Advena qui esl (34) in le , ascendet super le sur
hic alienigena 88. lla ergo constante templi slalu ,
sum ; lu autem descendes deorsum . Ipse eril libi etiam alienigenis offerendi sacrificia moris fuit :
caput ; lu autem eris ejus cauda . , Ideo ergo legem nunc vero quid exposcitur ab advenis, quod exhi
de observatione sanguinis communem cum Oliis bere ne propriis quidem cultoribus licet ? Hæc au
Israel etiam gentium suscepit Ecclesia . llæc nam tem omnia dicta sunt nobis , ut ostenderemus
que ila (35) intelligens in lege scripta, lunc bcalum quanta sit in lege distinctio mandalorum , et præ
illud apostolorum concilium decernebat , dogmata cipue ut de circumcisionis præcepto doceremus,
el decreta gentibus scribens , ut abstinerent se non quod non aliis quam his qui ex Abraham genus
solum ab his quæ idolis immolantur, et a for- ducunt, vernaculisque corum , vel pretio emptis
nicatione, sed a sanguine el a suffocalo % . Verum esset injunclum : liberos vero esse ab hujuscemodi
fortasse requires , si ul de sanguinis observantia legibus eos, qui per Christum Deo ex gentibus cre
claroit , jla etiam de suffocalo doccatur , utrum dunt. Quæ tamen idcirco interim absque ullius
communis filiis Israel cum advenis data sit lex , allegorize adjectione discussimus, ne qua , ut solci,
quia etiam de hoc observare gentes apostolorum C
his qui sunt ex circumcisione, obstrependi adver
statula decernunt. Audi quam observanter etiam Suin veritalem resideret occasio . Sed adhuc valio
super hoc in Dei legibus caulum sit 82 : « Ilomo, dum adversum nos levare poterunt telum , confir
homo, inquit, ex filiis Israel , et ex advenis qui mantes etiam proselylos per legem circumcisioni
sunt in vobis, quicunque venalus luerit feram , aut obnoxios fieri, ex his quæ in Exoilo scripta sunt
avem , quæ manducantur, effundat sanguinem ejus, hoc modo : « Si vero quis accesserit ad vos prose
el coope riat lerra , quia anim a omni s carni s san Tylus , et fecerit Pascha Domino, circumcides ei
guis ipsius est. ) Vide ergo quam observanter omne masculinum , et lunc accedet facere illud, et
legislator in quo mandalum commune vult esse, eril sicul indigena. Omnis incircumcisus non cdel
conjungit advenas filiis Israel : in quo vero specialia ex eo. Lex una crit indigenæ el advenæ qui adve.
dat præcepla , a quibus ea velit observari distin nerit ad vos 86.1 Quic quamvis argula videalur
guil. Verum quoniam inter illa quæ de Lcvilico objeclio , tamen admiranda legislatoris ubique can
superius protulimus, etiam hoc scriplum refertur 83 : tela succurrit . Considera enim quod et bic non
< llomo, homo ex filiis Israel , vel ex advenis qui dixit, quia advena qui venerit ad vos, facial Pa
sunt in eis , quicunque feceril holocaustun aul D scha Domino, el circumcidalur ; sed observantissi
sacrificium , el ad ostium tabernaculi testimonii ina moderatione decernit dicens : « Si accesserit
non adduxerit facere illud Domino, exterminabitur ad vos, el fecerit Pascha . , Nec dubitari enim de
homo ille de populo suo : ) el per hoc videlur etiam hoc potest, quod si quis cum Judæis Judaicum Pa
advenæ et de sacrificiis injungi, ct Ecclesia ex scha ſecerit, et circumcidi debeat : unum hoc in
gentibus offerendis holocaustis (36) obnoxia fieri : Lerim , quo retundantur contradicentes, legislatoris
etiam bæc diligentius verba , el syllabæ , ut ila cautela prospexil. Est et illud præterea ad quod
dicam , observandæ sunt legis. Ait enim , si « lecerit mulire non poterunt. Pascha quod lex fieri præ
holocaustum vel sacrificium ,, ul adhibeat illud cipit, in loco illo fieri jubet quem elegit Dominus
i ad ostium tabernaculi testimonii. , Lex non ut Deus, id est Jerosolymis (38) . In illo elenim tem
80 Deut. xxvII, 43, 44. 81 Act. xv, 20. 88 Levit. XVII , 13 , 14 . 83 jbid . 8 , 9. of Malih . viii , 4.
Luc. XVII , 17 , 18. 88 Exod. xii, 48, 49.
(54) Qui est, Eliti, ' quidem . ) ralur, , male.
( 35 ) lia , Jo editione Genebrardi omiljur .
llolocaustis. Deest in editione Genebrardi. (38) Elili, « Pascha quod lex fieri præcipit in illa
(36) loco quem elegit Dominus Deus, id est, Jerosoly.
(37) Deducatur. In editione Genebrardi, decla wis , celebrandum est, ,
PATROL . GR. XIV .
29
207 ORIGENIS 903

plo tantum offerri sacrificia decernuntur. Recupe- A « qui seipsos castraverunt propter regnum Dei* ;,
rent ergo prius stalum lempli, el tunc de circum et quorum in terris ambulantium in cælis est
cisione contendant : si vero ibi secundum senten conversatio 87 , » quique prospiciunt non ea quæ
Lianı Salvatoris B7 non remansit lapis super lapidem , videntur , sed quæ non videntur, -, et sciunt quia
qui non sit destruclus , superflua (39) est de cir quæ videntur, temporalia sunt ; quæ autem non
cumcisione, causatio , lo tantum autem circumcisio videntur , ælerna sunt 98. , Veruin , ut superius me
vernaculum ipsius, el nullius alterius gentis , insi moravimus , dictum est el ab aliis quod circumcisio
gne est , ut nusquam alius quis in historiis veterum spiritalis sit omnem immundam (12) cogitationem ,
pro hac referalur correplus , nisi filius Moysi, alque impuros sensus abscindere a corde et ab,i
cujus maler Sephora vim angeli comninantis exi cere. Sed occurritur hujuscemodi editionibus er
lium filii circumcisione compescuil 88. Ex his ergo his quæ apud 494 Ezechielem seripta referuntur,
omnibus ostenditur Israel ille, qui secundum car ubi dicit Dominus : « Omnis filius alienigena incir
nem est (40) , solus circumcisioni carnis obnoxius : cumcisus corde , et incircumcisus carne , non in
liber aulem et alienus ab ea populus proselylus Troibit in sancia mea in omnibus filiis alienigena
qui advenit ad eam , qui ascendil , el faclus est sur rum qui sunt in medio domus Israel º . , Evidenter
sum ; ille aulem descendit, et factus est deor B elenin duas circumcisiones hoc in loco ostendit
sum 19 : et per misericordiam Christi factus est isle sermo propheticus dicens : « lucircumcisus corde,
populus in capite, et ille in cauda. Facli suni enim el incircumcisus carne. » Ulde cogimur secundum
( novissimi primi, et primi novissimi * : » et ob allegoricas leges utriusque circumcisionis formas
hoc judicat id quod ex natura est præputium legem ac species assignare, quamvis hoc possit nobis
perſiciens, illos qui per litteram el circumcisionein etiam in illis quas supra exposuimus rationibus
prævaricatores sunt legis. Non enim purifical ani objici. Sed interim nunc persequamur quæ (43)
mam hæc quæ in manifesto fit in carne circumci possil duarum circumcisionum secunduin allego
sio ; sed illa quæ in occullo est circumcisio cordis, riam ligura servari : el videanius ne forte referri
ipsa purificat mentem , el viliorum maculas ab queat ad duo generalia peccata , in quibus incir
scindil 9. Hactenus nobis de circumcisione carnali cumcisos esse non expedit , id est, in fide, et in
pro viribus dictum sit. Age jam secundum eum operibus : ul sil incircumcisus corde qui non habet
qui dixit , « quia lex spiritalis esl ' : , el qui de fidem (44) , et incircumcisus carne qui opera non
his quæ referuntur in lege, dicit quod per allego- habet. Alterum namque sine altero reprobatur,
riam dicta sint 93 : quid etiam allegoricis legibus c quia et fides sine operibus morlua dicitur ', el ex
de ea sentiendum sit videamus. Scio multorum de operibus sine fide nemo apud Deum justificatur .Sic
boc ſerri dicta vel scripla ; sed et nos quæ Doini ergo , ut ego arbitror, dictum propheticum conse
lius dederit, ad ea quæ ab aliis commode composila nienler aptabilur fidelium populo , quibus dicitur :
videnlur addemus. Circumcidere, est ex genitali « Omnis alienigena qui est in vobis in medio do
membro, per quod successio humani generis et mus Israel incircumcisus corde, et incircumcisus
carnalis propago ministralur, amputare aliquam carne , non introibit in sancta mea . , Hoc est
parlem . Per hoc ergo indicari ſiguraliter reor, nimirum quod et Dominus in Evangelio dicit : « Qui
amputandam esse ab anima, si qua illi ex consor credit in me , inandata mea custodil * ; » et iterum :
tio carnis adhæsit impurilas, si quis eam libidinis Qui audit verba mea hæc , el facit ea 8 ; , el ile
malesuade sensus obtexil . lucirco igitur non aliis rum : « Quid autem dicitis mihi : Domine, Donine,
ista deseclio (41 ) , sed genitalibus membris infigi et non facitis qua: dico 6 ?, Vides ergo ubique fidein
llir, ul clareat quod hujusmodi vitia animæ non cum operibus jungi, et opera sociari cum fide.
ex propria substantia, sed ex genuino molu et in Cordis itaque est circumcisio (45 ) , nihil sordidum ,
centivo carnis adveniunt. Quod autem octava die nihil indignum sentire de fide. Carnis circumcisio
circuncisio dalur ® , illud designari arbitror , quod Desi , nihil iromundum , nihil contaminatum in opere
præsenti quidem sæculo septimana deputala est : gestisque commillere . Qui enim in allero horum
oclavus autem dies fuluri sæculi mysterium lenet . incircumcisus fuerit et immundus, Dei vocibus in .
Jllorum ergo est circumcisio spiritalis , qui futuro gredi prohibelur in sancta . Ingreditur tamen el
sirculo militant, in quo e neque nubent, neque nu alienigena in sancia , quo non licebat ingredi se
bentur, sed erunt sicut angeli Dei 98 ; ; el eorum cunduin legem litteræ nisi solis sacerdotibus '.
87 Matth . XXIV , 2 . 88 Exod . iv, 24, 25. 89 Deul. XCVIII , 43 , 44 . 90 Matth. XX , 16. 91 Rom . II , 27-29.
01 Reun . vh , 14. 93 Gilal . iv, 24. 94 Gin . XVII , 12 ; Levit. XII , 3. 95 Malih . XXII , 30 . 96 Mauh . str, 12 .
" Philip . III, 20. 98 II Cor. iv, 18. 99 Ezech . xliv , 9 . · Jac. II , 17. % Galal . 11 , 16. : Ezech. sliv, %.
Joan . xiv , 23 . 3 Matth . vii , 24. 6 Luc. VI, 46. 7 Num. XVIII , 7 .

(39) Genebrardus, e superflue , , male,
(40 ) Ila mss . nostri. Edili vero , e secundum car.
nem , solus, , etc.
( 41 ) Genebrardus, « defeclio , » male.
( 42) Genebrardus, inmunditiam . )
143) Sed interim nunc persequamur quæ , etc. Sic
mss. Edili vero, Sed interim videamus nunc
qux , ) etc.
(44) Edili , sut sil circumcisus corde qui halxd
fidem , » male.
(45 ) Cordis ilaque est circumcisio. Ita mss . 110
stri. Edili vero , Cordis isla circumcisio. )
909 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB . II . 910
Datur vero nunc et alienigenis ut ingrediantur (46), A circumcisione, cum ab eis veleris hominis consacs'
ut sint fidei et acluum circumcisione purgati . Si ludinem , et passiones ac vitia carnis abscidit : el lune
quis autem nos ad superiores quæstiones revocare complelur quod in Jesu Nave scriplum est : « Hodie
contendat, et iterum nobis replicet hoc quod scri a vobis abstuli opprobria Æxypti ... Opprobria
plum est de alienigena , quod ab eo volente ingredi namque Ægypti secum circumfert, si quis in Ecclesia
in sancta , non solum cordis circumcisio, sed el posilus, et sub Jesu duce militans, Ægyptios mores
carnis esigilur : huic ¡ la moleste persistenti obver et molus animi barbaros servet . Marcion sane ,
timus el nos illud quod Jeremias propheta dicit : cui per allegoriam nihil placet intelligi , quomodo ex
Ecce incircumcisæ sunt aures ) vestræ %. Ostendat ponal 495 quod dicit Apostolus 98, circumcisionem
nobis iste carnalis circumcisionis exaclor aurium prodesse , omnino non inveniet. Sed ne de singulis
circumcisionem sensibilem el corporalem , si po quidem quæ inferunlur ullatenus reddere poterit
test : sed certum est quod nullo pacto id facere rationem . Adversari sane, el cum irrisione quadam
queat. Reverleluir ergo ad allegorias necessitale innolare Deum legis qui circumcisionem dederii ,
compulsus, et dicet circumcidi aures, cum, secun solet non solum ipse , sed et omnes hæretici qui
dum Salomonis monita ", non recipiunt auditionem velus Testamentun repudiant, una cum gentilibus,
B
vanam , et cum oppilanlur ne audiant judicium san qui omnes adversum Deum legis lalia quædam ve
guinis, et cuin sepiuntur spinis ne recipiant obtre lut fæderata (47) obtrectatione congeminant. Stoici
clationem , sed ut soli verbo Dei paleant , et his aiunt : Indicel aliquid mysticuin circumcisio , el fi
quæ ad ædificationem diconlur. Sit ergo talis el guram teneat allegoricam ; itane oportuit ut cum
illa cordis, qualis et hæc aurium circumcisio , quæ pæna el periculo parvulorum , cum cruciatibus le
communiter videtur exposila . Hoc autem modo et neræ el adhuc innocentis infantiæ , ſigurarum spe
incircumcisus labiis dicitur, qui non circumciderit cies (48) , el legis ænigmala conderentur ? Sic non
blasphemiam , scurrilitatem , lurpiloquium de ore habebat legislator ubi formas mysticas poneret,
suo , qui non posueril custodiam ori suo, el ostium nisi in dedecoratione (49) verecundorum locorum ;
circumstantiæ labiis suis 10 , qui non eliam a verbo et Dei omnipotentis lex , æternique lestamenti si
olioso circumciderit os suum . Denique ubi dicit gnaculum non potuit nisi in obscenis membroruna
Moyses ad Dominum : « Provide , Domine , alium partibus collocari ? Ilane bonus est Deus iste qui
quem mittas, ego autem lardus lingua, el gracili voce malum hominem statim in primis novæ lucis auspi.
sum " : , ipsi in Hebræis exemplaribus babere se ciis præceperit vulnerari ? Et si , ut vobis videtur,
dicunt :: « Ego autem incircumcisus sum labiis " ., c ipse est el animæ creator et corporis, aut superfluo
Quod si hoc modo, quo superius diximus, potest se plasmasse parlem illam corporis nolat quam
quis incircumcisus videri auribus , et incircumcisus postmodum mandat abscindi , ut per miserorum
labiis , cur non et simili forma incircumcisus præ supplicia proprium emendel (50) errorem ; aut
putio carnis suæ dicatur is qui erga naluralem co quod necessario el utiliter fecit, non recte mandas
iſus motum immoderatius et intemperantius eMuit : auferri. Tum præterea si curæ est Deo plurimos ad
circumcisus vero habeatur, si quis in hujuscemodi cullum suæ religionis adduci , maximum ex circuni
logotio legitimis et quantum posteritati sullicit, cisione obstaculum nascitur. Cum eo enim quod
utatur officiis ? Verum quoniam de circumcisionis supplicium unusquisque declinal, tum etiam irrisio
ratione Tractamus, etiam illud his adjungere non nem turpitudinis refugit : unde magis impedimen
absurdum videlur, quod Jesus filius Nave ex præ tum hoc religionis , quam insigne ducendum es ' .
ceplo Domini filios Israel secundo circumcidisse Hæc et multa bis similia vel gentiles adversum le
căliris saxeis memoralur 18 : quod utique , quantum gislatorem , vel hæretici perstrepunt : quibus re
ad litteram spectat , impossibile factum videtur. spondere necessarium puto , sed primo gentibus.
Semel enim circumcisis in carne præputii, quid Nemo sapiens ea in aliis nolat, quæ apud se hone ·
invenire possel secunda circumcisio quod auferret ? D sla ducit et magna : elenim circumcisio apud vos,
Jesus vero noster , qui vere post Moysen filios o gentiles, ita magni habetur, ut non passiin vulgo
Israel in terram sanctam fluentem lac el mel, in ignobili , sed solis sacerdotibus, et his qui inter ipsos
terram repromissionis inducit, evidens est quomodo electioribus studiis mancipali fuerint , credatur,
non semel, sed secundo cicumcidat credentiuin po Nam apud Ægyplios qui . in superstitionibus vestris
pulum . Prima namque est ejus circumcisio , qua et velustissimi habentur et eruditissimi, a quibus
ab eis vel idolorum cultum , vel commenta philoso- prope omnes reliqui ritum sacrorum el cæremonias
phicæ persuasionis exsecuit . Secunda vero ulitur mutuati sunt ; apud hos, inquam , nullus ant geo

8 Jerem , vi , 10 . • Eccli. XXVIII , 28. 10 Psal. cXL , 3. 11 Exod . iv , 10, 13. 1 : Exod . vi , 30. 13 Josue
V , 2. 15 ibid . 9 . 15 Rom . 11 , 25 .
( 46) Sic edili ; sed mss , omnes , o ingredi tanlum , species. )
ul , ) elc . (49) Iti mss . Editi vero, « decurtatione, i
( 47) Velut (@derala. Editi : « vel fæda . ) (50) Mss . 11osiri , i el per miserorum ... emen
( 48) Innocentis inſanliæ figurarum species. Editi dai, j elc.
perperam : innocentis pariis , in facie figurarum
911 ORIGENIS

metriæ sludebat , aul astronomiæ , quæ apud illos A faclum culpatis , qui et octava die circumcisus
præcipuæ ducuntur ; nullus certe astrologiæ et ge est 18 , et vulnera passionis excepit , et cum cruris
neseos, qua nihil divinius putant , secrela rimaba pæna sanguinem suum fudit. Quod 496 vero cir
tur, nisi circumcisione suscepla . Sacerdos apud cumcisionis horrore difficilis vobis ad religionem
60s , arnspex , aut quorumlibet sacrorum minister, videlur accessus (53) , difficilior mullo videtur in
vel , ut illi appellant, prophela omnis , circumcisus gressiis ad Evangelium , ubi non parlem exiguam
est . Lilleras quoque sacerdotales veterum Ægy corporis , sed ipsam quis animam ponere jubetur " .
pliorum , quas bieroglyphicas appellant , nemo di Sed exempla martyrum , secundum vos , prohibe
scebat nisi circumcisus. Omnis hierophantes, omnis bunt homines accedere ad fidem . An eo magis (54)
vates, omnis cæli , ul putant, infernique mysles et creditur firma religio , quod nihil remissum , nihil
conscius apud eos esse non creditur , nisi fuerit delicalum pollicelur aut mulle ? Quod et si nihil
circumcisus. Hoc igitur apud nos lurpe et obsce aliud sacramenti figuraliter circumcisio tenerel,
num judicatis, quod apud vos ita honestum habe quid esset absurdi, si ad discretionem cælerarum
lur el magnum , ul cælestium infernorumque se gentium populus , qui sub lege Dei instituebatur,
crela nonnisi per bujuscemodi insignia enuntiari proprium aliquod gestaret insigne ? et si necessaria
vobis posse credatis ? Quod si apud vos pro tot el B visa est partis alicujus ampulalio, quid tam con
lantis secretorum vestrorum causis quae ministra veniens fuit, quam eam invenire quæ videbatur ob
circumcisione peraguntur , necessarium erit ratio scena , et illa auſerre quorum diminutio nibil ad
niem quæri , el talem quæ contemni non debeat, ne officium corporis impedirel ? Quod vero dicuat,
cum ea cunctæ pariter vobis cæremoniæ subruan quia si necessaria non erat illa pars membri , lieri
lur (51 ) , cur non id etiam apud nos fieri posse spe a Creatore non debuit : si necessario facta est, non
retis ? Verum si replicelis historias vestras , inve Jebel auferri : interrogeinus eos el nos , si neces.
nielis non solum Ægypliorum sacerdotes el hiero sariam dicant filiorum procreationem . Necessariar
phanlas usos esse circumcisionc , sed el Arabas et sine dubio respondebunt . Erunt ergo culpabiles
Æthiopas , el Phænices , aliosque quorum studia qui, continentiæ et virginitalis oblentu , necessariit
erga bujuscemodi superstitiones nobilius viguere naturæ officiis non ministrant : el erunt cogendi
(52) . llæc suflicienter dicta sint adversum gentiles , ad nuptias omnes qui secundum Evangelii leges
quibus de legis nostræ mysteriis loquendum aper ( semetipsos castraverunt propter regnum Dei?',
lius non erat. Nunc janı nobis ad eos sermo diriga habentes exempli hujus auctorem cum multos alios
lur, qui Christo quidem credunt , sed Legem non sanctorum , tum etiam ipsum Dominum Jesum. In
с
recipiunt et Prophelas. Falemini sine dubio verum summa vero dicendum est quod sicut multa necese
esse quod scriptum est in Epistola Petri : . Quia saria erant baptismata ante baptismum Christi , et
redempli » sumus ( non corruptibili prelio argenti multæ purificationes antequam purificatio per Spi
el auri , sed prelioso sanguine · Unigeniti 18. Si ritum sanctum fieret , et mulla hostiæ antequam
ergo « pretio empti » sumus , ut etiam Paulus asti una hostia Agnus immaculalus semetipsum Patri
pulatur "? , ab aliquo sine dubio empti sumus , cu offerret hostiam Christus ità etiam multis cir
jus eramus servi , qui et pretium poposcil quod vo cumcisionibus opus fuit , usquequo una in Cbrislo
luil, ut de poleslale dimilleret quos tenebal. Te circumcisio omnibus traderelur : et muliorum san
nebal autem nos diabolus , cui distracti fueramus guinis effusio præcessit , usquequo per unius san
peccatis nostris . Poposcit ergo pretium nostrum guinem omnium redemptio fieret. Hæc quidem no
sanguinem Christi . Verum donec Jesu sanguis da bis ad præsens occurrere de circumcisionis ratione
relur, qui lam preliosus fuit , ul solus pro omnium poluerunt : quæ tamen ea lege dicta sint a nobis,
redemptione sufficeret, necessarium fuit eos qui in ul si quis melius et rationabilius dixerit , illa magis
stiluebantur in lege , unumquemque pro se, velul ad quam bæc nostra teneanlur. Verum post excessum
imitationem quamdam futuræ redemptionis, sangui- n justo forsitan largiorem , ad apostolici conclusio
nein suum dare ; el proplerea nos, pro quibus com nein capituli revertamur. Igitur quoniam frequens
pletum est pretium sanguinis Christi , non necesse est Apostolo isle Iractalus , quo per singulos quos.
habemus pro nobis ipsis pretium , id est, sanguinem que (55) binos homines esse designal : quorum
circumcisionis offerre. Si vero culpabile vobis vi allerum exteriorein nominare, alterum interiorem
delur quod Deus legis inferri jubel infantibus vul solel : eoruinque alterum secundum carnem esse,
ex illis
nera , el sanguinem fundi : hoc etiam in Christo alleruin secundum spiritum dicit, (opinor ,

16 Petr. 1 , 18 , 19. 1717 I Cor. vii, 23 . 18 Luc . 11 , 21 . 19 Malih . x , 39 ; xvi , 25. 20 Malih . XIX , 12.
» Hebr. ix , 14 ; 1 Petr. 1, 19.

(51 ) Ne cun ea cuncle pariter vobis cæremoniæ
subruantur. Sic iss. Edili vero, a ne cum eo cuni
cla pariter subruantur. )
(52) Editi, igralia hujuscemodi superstitionis
nobilius vigeni. )
(55) Edili perperam , ascensus. •
(54) An eo magis . Ila habent editi et mss. nostri ;
sed tamen legendum videtur : ( Al eo magis, ) elc.,
vel , « Annon eo magis. )
(55) Singulos quosque. Editi, singula quæque.'
male .
 913 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. II . 01 $

instilulus (56) quæ in Genesi scripla sunt, ubi alius A 497 Deus verax , omnis autem homo mendax :
ad iimaginem Dei faclus , alius de limo lerræ pla sicut scriptuni est : Ul justificeris in sermonibus
Sinalus refertur * ) , et hos ipsos nunc alium in ma luis , el vincas cum judicaris " . , In hac Epistola
nifesto , aliuin in occulio Judæum vocal 28 : scien Paulus velut arbiter quidam inter Judæos residens,
duni est quod horum uterque in quibusdam disso et Græcus, id est eos qui ex gentibus credunt ,
nis, in nonnullis vero communibus utitur institu utrosque ad fidem Christi ita evocat et invitat, ut
lis. Nain sunt quædam quæ ab interiore homine neque Judæos offendat penitus destruendo Judaicos
initium sumunt , et usque ad exteriorem perve ritus , neque gentibus injiciat desperationem con
niunt : alia vero ab exteriore homine inchoata per firmando observantiain legis et lilleræ ; et sive de
veniunt usque ad interioreni . Quod autem dico repromissionibus memorel , sive de pænis , ad
tale est. Si castitas ab interiore liomine surmat ex utrumque populum dividit verbum . Ut, verbi gra
ordium , pervenit sine dubio (57) usque ad exterio lia , cun dicit : 1 His autem , qui ex contentione
rem . Neque enim fieri potest , ul si ante quis non sunt, et qui dillidunt quidem veritati , credunt au
mechelur in corde , mạchari possit in corpore . tem iniquitati, ira , et indignatio : tribulatio, et an
Sed non continuo si quis ab exterioris hominis in gustia in omnem animam hoininis operantis ma
cipiat caslitale , pervenil etiam ad interiorem con B lum , Judæi primum , el Græci 30. Isla de pænis.
tinentiam ; ul si non mæchalur in corpore , nec in De reproniissionibus vero subjungil : Gloria au
corile mecbelur (58). Secundum hæc ergo cir tens, el honor , el pax omni operanti bonum , Judæo
cumcisio interioris et exterioris hominis allegoricis primum el Græco 8. , Rursum de gentibus dicere
legibus intelligatur , cum jam neque interior ille videlur : « Quicunque enim sine lege peccaverunt,
concupiscit in corde , neque exterior isle concupi- sine lege peribunt ..) Et iterum de circumcisis :
scentiæ ministrat in corpore : ut circumcisus di « Et quotquot in lege peccaverunt , per legem judi
calur in carne ille , quem Apostolus dicit ** jam cabunlur 33. , Rursum vero gentes sublevans dicit :
non esse in carne, sed in spirilu , et qui actus car « Cum enim gentes, quæ legem non habent, nalu
nis per spiritum mortiſica 28. Verum quoniam qui raliter quæ legis sunt faciunt, bi legem non haben
circumcisus est , aliquain carnem perditum dedit , les , ipsi sibi sunt lex , qui ostendunt opus legis
aliquam servavit incolumem , in eo quod perditum scriplum in cordibus suis 36, ) elc . El iterum ser
dedit (59) , illam carnem significari puto de qua moneni convertit ad Judæos dicens : « Si autem lu
scriptum est : « Omnis caro fenum , et omnis glo Judæus cognominaris , et requiescis in lege 38 ,
ria ejus quasi flos feni. , Caro autem quæ servalur,
с el reliqua usque ad eum locum ubi dicit : « Nomen
et incolumis permanet , puto quod formam leneat enim Dei per vos blasphemalur inter gentes 30. 1
illius carnis de qua dicitur s' , quia ( omnis caro Et ne videretur nimius esse in increpationibus Ju
videbit salutare Dei (60) . , Sed opus est auribus quæ dæorum , dicit : « Circumcisio quidem prodest , si
audire possint quæ sit caro quæ pereal , el quæ sit legem custodias 87 , Sed iterum ne erigeret eos
caro quæ videbit salutare Dei : quæ post depositio qui nimiam in circumcisione gloriam ponunt, addi
nem carnis præpulii salva permaneat, cum illa ut dit : « Si autem prævaricalor sis legis, circunici
flos feni deciderit. Quod qui intellexerit , inveniet sio lua præputium facta est 88. » Ut autem paulu
Ingentium mysteriorum formas in circumcisionis lum et eorum qui ex gentibus credunt animos alle
ratione præmissas , el inveniet eum qui in occullo varet, subjungit : « Si autem præputium justitias
Judæus est, et qui in interiore homine circumcisus legis custodiat, nonne præputium illius in circum
est, lantum præslare , et eminentiorem esse illo qui cisionem reputabitur 19 7 , Atque ut validius erige
secundum carnem Judæus est , quantum præstal et rel animos gentium, et scirent posse se, si legend
eminet Judas ille , quem collaudant fratres sui , et perfectius observarent, etiam meliores elici Judæis,
40 : « Et judicabit id quod ex natura est præ
qui dormivit ut leo , et ut catulus leonis suscitalus dicit
est 18 , illi Judæ qui ex femoribus Jacob secundum D pulium , legem perficiens , le , qui per litteram et
carnem natus est. circumcisionem prævaricator es legis. · Verum
14... Quid ergo amplius est Judæo ? aut quæ utilitas quoniam sciebat inullas in Lege et Prophetis esse
circumcisionis? Mullum per omnem modum . Primum repromissiones quæ ad Judæos fieri videntur, ne
quidem , quia credila sunt illis eloquia Dei. Quid enim possent (61 ) desperare gentes tanquam quæ nihil
si quidam illorum non crediderunt ? Nunquid incre societatis in conscriptis repromissionibus habeant,
dulitas eorum lidem Dei evacuabit ? Absil ! Fiat autem docet eos quod (62) secundum mysticam rationem
1 Gen. 1x , 6 ; 11 , 7 . 13 Rom . 11 , 28, 29 . 24 Rom . vill, 9. 39 ibid . 13. 28 Isai. IL , 6 . 97 Luc. III , 6.
18 Gen. XLIX , 8, 9 . 29 Rom . 111 , 1-4 . 30 Rom . 11 , 8, 9 . ai jbid . 10. 31 ibid . 12. * ibid. 84 ibid . 14 , 15.
* ibid . 17 . só ibid . 24. 87 ibid. 25. 38 ibid . 39 ibid. 26. 40 ibid. 27.
(56) Editi, o instilulis . I ( 60 ) Editi , hic et paulo infra legunt, Salvato
(57) Sine dubio. Deest in editis. rem Dei. ,
(58) Ul si non mechatur in corpore , nec in corde (64 ) Editi , i repromissiones ad Judæos, ne poso
mechelur. Hæc desiderantur in libris antea editis . sent , , etc.
(59) Editi , perditam dedit , Mss. , al. periit, (62) Al., ( qui , ) male.
al. , i perditum dedit. »
1915
ORIGENIS 910
Pliam ipsi Judæi sini , et habcant circumcisionem . A clum , et prudentem auditórem (65). llis ergo la
Propterea dicit : « Non enim qui in manifesto Ju . libus existimandum 498 est primis eloquia (66)
dæus est, neque quæ in manifesto in carne est cir credita esse divina , et in his fatendum est ſuisse
cumcisio ; sed qui in occulio Judæus est, et cir amplius mullum per omnem modum ; sed et si qui
cumcisio cordis in spiritu , non littera ; cujus laus alii his similes fuerunt, sicut in Regnorum libris
non ex hominibus, sed ex Deo est " . , Verum quo scriptum Apostolus memoral : « Reliqui mibi se
niam in bis omnibus superiorem quodammodo cau plem millia virorum , qui non curvaverunt genua
sam gentium fecerat, rursum velut querelis eorum sua ante Baal 48. , Sed et ipsi apostoli Christi, et
qui ex circumcisione sunt occurrens , proponit sibi ipse vas electionis * Paulus es Judæis el ex cir
ipsi quæ in præsenti capitulo continentur, dicens : cumcisione veniens, amplius habebat his quos doce
« Quid ergo amplius est Judæo ? aut quæ ulilitas bat ex gentibus per omnem moduin . Credila pam
circumcisionis ? Mullum per omnem modum " . 1 que sunt eis eloquia Dei . Sed et hoc ipsum quod
Si ergo , inquit , is « qui in manifesto Judæus est, dicit, « Quia credila sunt illis eloquia Dei * , .COD
el quæ in manifesto in carne est circumcisio , non siderandum est quia non dixerit lilleras esse cre
reputalur, ( sed qui in occulto Judæus est , et cir . dilas, sed , 1 eloquia Dei . , Unde via nobis datur
cumcisio cordis , quæ fit « in spiritu "S , , ipsa est B intelligendi quod his qui legunt et non intelligunt,
vera circumcisio , dices mihi : Quid amplius est in el qui legunt el non credunt, lillera sola sit cre
his Judæis qui hac appellatione censentur ? vel dila , illa de qua dicit Apostolus, quia « littera oc
quæ in corporali circumcisione habetur utilitas ? cidit kl : , eloquia autem Dei illis sint credila, qui
Ad hæc ne videatur inter utrumque populum mi- intelligentes, el credentes his quæ Moyses scripsil,
nus justus arbiter resedisse , pronuntiat (63) quid credunt et Christo , sicut et Dominus dicit :
amplius habeat Judæus , et ea quæ in carne est Quod si credidisselis et ipsi Moysi , crederelis
circumcisio , et dicit eos habere amplius multum utique et mihi : de me enim ille scripsit. Sed
per omnem modum . Quid autem mullo sit amplius esto (67) , habeat amplius Judæus in litleris, habeat
subjungit. « Primo , inquit , quia credila sunt illis aliquid et in eloquiis Dei : nunquid penitus relicti
eloquia Dei * . , Quamvis enim et gentibus nunc sunt hi qui ex gentibus veniunt ad Christum ? an
credantur eloquia Dei , sed illis, ait, primo sunt el ipsis est ubi habeant aliquid amplius ? Audi Deum
credita . Requiro tamen quid est quod dicitur pri minum dicentem ad centurionem ex gentibus cre
mis eis credila esse eloquia Dei : utrumne de lille dentem : « Amen dico vobis, nec in Israel lantam
ris hoc dicat et libris, an de sensu et intelligentia c fidem inveni 63. , Vide ergo ubi venitur ad fidem,
legis. Videmus enim plurimos Judæorum ab infan quantum amplius habeant gentes ; de quibus in
lia usque ad senectutem semper discentes, et nun alio loco Dominus dicit 84 : . Quia venient ab
quam ad scientiam veritatis pervenientes : et quo oriente el occidente, et a qualuor ventis lerræ , et
modo videbitur verum esse quod dicitur , quia am recumbent cum Abraham , et Isaac, el Jacob in re
plius aliquid habeant in eo quod primis eis eloquia gno Dei : filii autem regni ejicientur in tenebras
Dei credita sunt, in quibus non intelligunt ( neque exteriores. » Ubi ergo ad leges venitur et lilleras,
quæ loquuntur , neque de quibus affirmant 48 ? , Si habent Judæi amplius ( nullum per omnem 110
vero sapiens ille dicitur secundum Salomonem , qui dum 68 ; » ubi vero venitur ad lidem , ut ex compa
• intelligit quæ ex proprio ore sunt, et » qui « in ratione dixerim , habent amplius gentes ( multum
Jabiis portat intellectum * : » de Moyse et pro per omnem modum . » Requirendum sane est si
phetis, cæterisque horum similibus hæc intelligenda etiam Samaritis dicendum est primis credila esse
sunt dici , quibus credita sunt eloquia Dei , quia et eloquia Dei , quoniam quidem etiam apud ipsos les
ipsos Judæos fuisse, et habuisse circumcisionem , Moysi servari videtur. Sed illis ego ne ipsam qui .
non potest dubitari : sed et si quis apud eos sa dem litteram que occidere dicitur , credilan dire
piens, et intelligens auditor, et mirabilis consilia- Drim . Dicit enim de eis propheta : « Væ his qui
rius fuit, quos auferre dicitur Dominus a Jerusa spernunt montem Sion , el confidunt in monle Sa
lem offensus impietatibus populi. Sic enim dicit mariæ 66 ; , ipsi quippe se alienos a liueris Dei
Isaias : « Ecce dominator Dominus Sabaoth aufe faciunt, repudiantes prophetas. Sed et hæreticis
ret ab Jerusalem ct a Juda validum et fortem (64) ; , qui iniquitatem loquuntur in Excelsum 67, el qui
el post aliquanta : ( Et prophetam , inquit , et impietale sua dividunt unilatem Deitatis , et qui
æstimatorem , et geniorem , et quinquagenarium , legem ab Evangeliis separant , non dixerim cre
el mirabilem consiliarium et sapientem archite dita esse eloquia Dei , pro eo quod divina apud eos
41 Rom. ii , 28 , 29. 49 Rom. iii , 1 , 2 . 43 Rom . 11 , 28, 29. 4 * Rom . III , 2. 48 I Tim . 1 , 7. *6 Prov.
XVI , 23. Isai . I'l, 1-3 . 48 III Reg. xix, 18 ; Rom . x , 4 . 49 Act . ix , 15. 80 Rom.Jii, 2. 51 || Cor
III , 6. 89 Joan , v, 46. 13 Math . vii , 10 . 84 ibid . 11 . 88 Rom . 1., 2. 86 Amos vi , 1 . 87 Poule
LXXII , 8 .
(63) Edili , i Ad hæc videtur in utroque populo ediuis .
minus justus arbiler resedisse pronuntians, i elc. , (65) Al . , senatorem . )
male . ( 66) Eloquia. Deest in antea editis.
(64) Valid um et fortem . Hæc verba desunt in ( 67) Alias, ( isto modo. · Edili, « istud . ..
017 COMMENT . IN EPIST. AD ROM, LIB. II . 918

volumina relegi videntur ; sed quia nihil in his sen- A ( Animalis homo non percipit quæ sunt Spiritus Dei ;
liunt spiritale, nihil Deo dignum , solam apud eos stultitia est enim illi 67. , Sed horum incredulitas non
locum quæ occidit habere litteram 968) dixcrim . 499 evacuat fidem Dei 68. Fidem Dei vel eam intelli
Verum si forle Judæi nolint recipere Apostoli no gimus, quam fidem habet Deus his quibus credit elo
Siri sententiam , quæ dicit quia « litlera legis e occi quia sua , vel eam fidem qua credunt Deo ii qui ab
dil 58 : ) el injuriain pulent legi fieri, si secundum eo eloquia divina suscipiunt. Comnionemur ergo
litteram sperni videatur : revertamur ad ipsum ul infidelitas (73) eorum qui vel non accedunt ad
Moysen , el videamus ipse quam magni fecerit (69) fidem , vel decidunt ex ea , si forte irrideant nos
Jilleram legis ; qui cum accepissel labulas lapideas opera fidei agenles , vel cum jejunamus, vel cum
inscriplas digito Dei , lanluin honoris delulit lilleræ misericordias facimus , vel cum sludiis (74) , et legi
legis , ut projiceret de manibus suis tabulas , et Dei operam damus, vel etiam cum pro mariyrio
comminuerel quidem digito Dei scriplas" , nec ta Christi tormenta sufferimus , nieminerimus semper
men pro hoc impietatis culpa nolalus sit . Vides quia infidelitas eorum fidem Dei quæ in nobis est
ergo quia non solus Paulus spernit lilleram legis, non evacuat. Post hæc quod sequitur, minus qui
sed multo ante eum Moyses et sprevil, et abjecit, dem composite videlur adjunctum ; dicit enim :
B
el contrivit lilleras legis, boc sine dubio jain lunc ( Fiat autem Deus verax , omnis autem homo men
designans, quod honor, et virtus legis non essel in dax , sicut scriplum est : Ut justificeris in sermoni.
lilleris , sed in spiritu . Sed et Dominus in Evange bus luis , el vincas cum judicaris 69. » Tamen tali
lio cum dicit bo, ad Judæos loquens : « Auferetur a quadam circumflexione superioribus id aplare ten
vobis regnum Dei , el dabitur genti facienti fru Labimus. Licet, inquit, non crediderint quidam Ju
clum ejus : puto quod sensum legis regnum dæorum , de infidelitate lamen eorum dicendum est,
Dei (70) dixerit, qui ablatus est a Judæis, manen quod Deus quidem solus sit verax , omnis aulem
libus apud illos solis lilleris legis , et dalus esl gen hoino sit mendax : quia etiam si quis justus esl (75),
tibus quæ possint per fidem fruclum spiritus facere. necesse est lameu ut in aliquo a veritate decidat,
Quæ cum ila sint , cur lam ignavi el desides sumus , quain in omnibus servare humanæ naturæ pene im
ul non laudem abjecia omui malilia, cum sinplici- possibile est. Quia ergo oninis homo mendax est,
lale el purilale cordis ad suscipienda Dei eloquia propterea Judæorum quidam ut homines mendaces
properemus, el ad capiendum de eis sensum Chri non crediderunt. Nain quia omnis homo mendax
sli , quippe cum audiamus in his esse regnum Dei ? esi , necessario in die illa , cum ad judicium venerit
Gorle unusquisque pro viribus capiat eloquia Dei c Dominus cum hominibus, solus ipse justificabitur in
quæ polest , et si idoneus est ad solidum cibum , verbis suis . Ipsius enim verba in omnibus vera ,
illa suscipiat eloquia Dei (71 ) quæ sunt sapientia quia verba sunt veritatis . Quod autem Dominus ad
quam Apostolus loquitur inter perſeclos 61. Qui judicium veniat cum hominibus , propheta dicit :
vero ad hanc idoneus nondum est, suscipiat eloquia Venile, el dijudicemur,dicit Dominus 70 ; et : « Jpse
Dei in quibus agnoscat nihil amplius quam Chri Dominus ad judicium veniet cum senioribus po
slum Jesum , et hunc cruxifixum 69. Qui nec hoc puli " ; » et iterum : c Memento lu , etjudicemur, dicit
potest, in eo suscipiat eloquia Dei , ut lacle utatur, Dominus 78. , Hæc autem introduxit Apostolus ob
el non cibo forti 63. Si vero adhuc infirmatur in servans illam objectionem quam sibi in alio loco
fide, eloquia Dei in oleribus sumal 64. Tantum est proponit, ubi (76) dicit : « Si autem injustitia no
ut omnes communiter noverimus ( eloquia Dei , stra justitiam Dei commendat 78. » De qua , cum
esse ( eloquia casta , i el ( argenlum igne examina ad locum ejus ventum fueril , requiremus. Nuno
lum , probalom (72) terræ, purgalum septuplum 68:) ergo videamus quid est quod dicit : « Fiat autem
id est, ut in caslitale, et sanctilale cordis el cor Deus verax , omnis autem homo mendax 76. , Ila
poris divina servemus eloquia . Credita sunt ergo enim in Græcis exemplaribus habetur. Nam Latini
prinis illis de quibus supra diximus eloquia Dei ; D sil pro fiat legunt . Primo ergo hoc sciendum est ,
seil quidam , ut dicit 66, non crediderunt sive Deo, quia quod dixit, fiat, non imperativo modo dicil .
sive eloquiis Dei . Vides quia qui non credunt, ipsi Stultum est enim si putetur imperandum esse Deo
sunt secundum carnem , de quibus et alibi dicit : ut verax fial. Sed ut dicimus : « Fiat voluntas tua,

88 || Cor . ill , 6 . 09 Exoil . XXXI, 18 ; XXXII , 19. 60 Matth . XXI , 43 . 61 I Cor . l !, 6. 62 ibid . 2 .
13 Hebr. 1 , 12 . 64 Rom . xiv , 2. 68 Psal . x1 , 7 . 66 Rom . 111 , 3. 67 I Cor. 11 , 14. 68 Rom . 11 , 3. 69 ibid .
70 Michi . vi , 2 . 71 Isai. 111 , 14. 79 Isai . Lill , 26 . 73 Rom . 1 , 5 . 76 ibid . 4.

(68) Editi , e solam apud eos quæ occidit haberi
litteram , , elc .
(69) Editi , i el vidcamus quam magnificave
rii , , etc.
(70) Regnum Dei. In editis omittitur.
(71) Quæ potest , etsi idoneus est ad solidum cibum ,
illa suscipiai eloquia Dei. llæc desiderantur in antea
edilis .
.
(72 ) Probatum omittitur in cditis .
(73) Editi, e incredulitas. ,
(74) Genebrardus, ( custodiis, male .
175) Editi; e quietiam si quid justum est. i Codex
Ebroicensis, « qui etiam si quid quod justum est
agit . » Sed melior videtur lectio cælerorum codi
cum , ( quia etiam si quis justus esl.
(76) Al., ( ibidem , i
919 ORIGENIS 920
sicul in cælo , et in terra 75 ; , vel , ul iterum dici- A sed nomen Domini invocabo 89. , Pretiosa est enita
mus : « Fiat pax in virtute tua 78, , non imperantes, apud te mors , quæ pro pietale ( 81) el veritate susci
sed optantes, imo polius pronuntiantes, etc. , quia pitur. Secundum hoc igitur etiam in apostolicis di
non potest pax fieri nisi in virtute Dei : ita et hic ciis accipiendum est « Oinnis homo mendax , ) sive
velut pronuntiantis sermo accipiendus est : « Fiat is qui in legis lillera sine lide confidit , sive is qui in
autem (77) Deus verax , omnis aulem homo men quibuslibet dogmatibus et litteris gloriatur. Sed obji
dax . , Sed et hoc sciendum est , quod sermo le, citur nobis : Si omnis bomo mendax est, ipse Pau
id est, « Omnis homo mendax , 1 de psalmo cenle lus', 83, quia homo est , erit ergo mendax. Sed
simo decimo quinlo ?' assumplus est , ubi dicit : « Ego David qui bæc dixit, quia homo ſuil, siomnis homo
dixi in excessu meo : 0innis homo mendas. , Hic mendax est , erit et ipse menilax, el hoc ipsum ſal.
vero ad evidentius illuminandum Apostoli sensum sum quod dicit : « Omnis homo mendax , , quia
von videatur ( 78) legentibus onerosum si psalmi mendacem se necessario cum cæteris hominibus
ipsius continentiam , unde assumit testimonium , ipse pronuntiat; et si mendax est, utique non erit
breviler exponamus . Videtur ergo mihi lalen quem verum quod a mendace dicitur, quia « omnis homo
dam Prophela nuntiare sensum . Cum mulla sint, sil mendax. , Videtur ergo sermo ejus incurrisse in
B
incuil, apud homines dogmata, et inulti de verita . syllogismum qui dicitur aporus , id est , insubstan
r
tis inquisitione philosophentu , cumque oporteat in livus (82) , qui et falsas appellalur. Sed si redeamus
his omnibus quæstionibus præcedere Filium Dei : ad interiorem Scripturæ intellectuin , inveniemus
alii quidem qui non prius credentes quæsierunt, non quod omnes prophetæ vel apostoli ex illis sint ad
invenerunt : ego autem quia credidi antequam quos sermo Dei (83) lit, sicut scriptum est : « El
quærerem , idcirco quod quærebam inveni, et non factum est verbum Domini , ad illum , vel illum
solum inveni, sed et locutus sum , et annuntiavi po prophelam . Hos ergo ad quos sermo Dei lit, Domi
pulis quam inveneram veritatein . Nec tamen in venta nus in Evangelio non homines pronuntiat esse, sed
veritate elatus sum in sapientia , neque inflatus in deos. Sic enim dicit : Quod si illos dicit deos ad
scientia mea ; sed eo magis humilialus sum , cum quos sermo Dei ſit, et non polest solvi Scriplura . ,
agnovi el intellexi Dominum esse qui docet omnem Quia ergo et ad David tanquam prophetam , et ad Pag
scientiam 78. Deinde considerans quæ homines et lum lanquam apostolum serino Dei factus est, sine du
quanla vel inter philosophos, vel inter cæteros bar bio non erant homines, sed dii , ad quos sermo Dei la
baros de veritate locuti sunt, et quia cum mullo clus est.Igitur quia non erant homines, sed dii, verum

labore multa dicentes, nihil invenerunt , quia non c est quod de hominibus cæteris pronuntiant ad quos
crediderunt antequam quærerent : considerans om sermo Dei non factus est, quia e omnis hoino mendax )
nia eorum vel dicia , vel scripla , et in excessu men sit. Sed et quod sequitur nihilominus de psalmo quin
tis effectus, id est , stupore cordis allonilus, quod quagesimo assumplum est, id est : « Ut justificeris ii.
oinnia illa philosophorum volumina , quæ splendida sermonibus tuis, el vincas cumjudicaris. » Est autem
et præſulgida videbantur oratione composita , pro in psalmo integer sensus hoc modo posilus : « Tibi sol.
cul a veritate consisterent, in excessu et in stupore peccavi, el malum coram le ſeci , ut justificeris in
mentis elfeclus dixi : « Omnis homomendax79 ., Ego sermonibus luis, et vincas cum judicaris. ) El quo
vero cui hæc oslenderat Deus, ingratus non fui , sed niam grandis excessus est ut ab initio psalmi repe
cogitavi el quæsivi apud memetipsum , quid pro hoc lamus, brevitalis causa hunc tantummodo , quem
quod mibi Dominus præstilit scientiam veritatis , in medio posuimus, discutiamus sermonem ; in quo
Domino rependerem muneris : intellexi lamen quod stalim in primo hæc difficilis videtur explanatio. Si
nalura illa æterna , et omnium domina , nullius indi enim historiam sequamur quæ in prælitulatione
get. Unum ergo inveni solum quod me offerre opor psalmi scripta est , ibi refertur peremplo Uria Etheo
Icret Deo , id est ut crederem de eo quod nunquam uxorem ejus accepisse David 88. Quomodo ergo di
possit ab homine aliquid accipere, sed semper D cil : , Tibi soli peccavi ; , cum utique el in ipsum
dare ; el ideo dixi : « Calicem salutaris accipiam 80 ; » Uriam peccaverit , et in propinquos ejus , sed el
velut si responderem (79) dicenti : Poles « calicem in ipsam Bersabee atque omnem domum ejus, cui
bibere, quem ego bibilurus sum 81 ? , et dice intulisse maculam videlir adulterii, Sed sciendum
rcm (80) : Possum , Domine. Sic ergo aio : Calicem quod non semper pra titulationis historiam psalmi
passionis luæ libenter, et lola voluntate suscipiam ; continentia sequitur, ut in plurimis psalmis qui
et ut calicis tui , id est passionis , gratiam ad finern observabil inveniet. El ut exempli causa dixerim ,
usque conservem , non 500 meis viribus agam , psalıni decimi septimi prælilulatio est : « In finem ,

78 Matth . vi , 10. 76 Psal. CXXI , 7 . 77 vers . 11 . 78 Psal. xcii , 10 . 79 Psal. cxv , 11 . 80 ibid . 13.
* 1 Matth . XX , 22. R3 Psal. cxv, 13. 83 Rom . II , 4. All Joan. X , 55. 88 Il Reg. xi , 26, 27 .
(77) Al . , « Erat autem , , scd mss . nostri ubique, (80) Al. , « diceret ; » deinde « ail ) pro e aic, s malo.
! Fiat, ? 181 ) Al . , « deilale . »
(78) Editi , « Verum 'ad evidentius illuminandum (82) Insubslantivus. Sic. mss . Edili vero , ou
Aposioli sensum , ne vidcatur. , bius. i
( 79) Editi, « responderet, » male. (83. Dei. In editis omnibus omittitur.
 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . III 922
921
inquit, puero Domini David , qui loculus est verba A qui. Illud tamen quod ad rem pertinet , breviter
cantici hujus in die qua liberavit eum Dominus de prosequemur. Cum , inquit, mulla subtilitas sis in
manu omnium inimicorum suorum , et de manu varietale sectarum , et qui sensus secundum Deum
Saul , et dixit . , Continentia vero psalmi longe aliud sit, qui vero alienus a Deo in tractationibus et dis
quam prætitulatio continel. Quæ enim fundamenta putationibus sapientium, nullius sit scire , vel judi
montium commola sunt ? aut quomodo (84) treme care, nisi solius Dei , qui solus potest comprehendere
facta est lerra , cum pugnaret David adversum ini sapientes in astutia sua 90 : ideo « libi soli peccavi ,
micos suos ? Aut ubi refertur caligo sub pedibus el malum coram le ſeci " , , quia cæleri omnes ,
Domini fuisse ? vel ubi indicator ascendisse super utpote animales homines, me, qui spiritalis sum ,
cherubim , el volasse, vel super pennas ventorum , et etiamsi erravi , dijudicare non possunt : quia « spi
cælera pene omnia quæ a prælilulationis historia ritalis judicat omnia , ipse vero a nemine judic:I
omnimode discrepant? Hoc ergo modo et in quin lur 94. , Sed quia addit Paulus e spiritalis, , et dicit :
quagesimo psalmo quæ (85) secundum historiam non i Qui autem judicai me, Dominus est 93 : , hoc
conveniunt. Videndum est ne ſorte mulieris in præ sciens et David quod solus Dominus est qui spi
titulatione per figuram idcirco facta sit mentio , ut ritalem dijudicat , vel prophetam ( 88 ) , idcirco
sub hac appellatione intelligatur aliqua talis mulier, B 501 dicit : « Tibi soli peccavi, , a quo solo pos
vel qualis describitur illa fortis quæ duplices chla sum dijudicari. Nam humana dies dijudicare non
mydes fecit viro suo 86, vel certe huic contraria ( 86 ) polest spiritalem * . Sed el quod sequitur ad hunc
ut fuerunt illæ quæ dicuntur declinasse cor Salonio respicit sensuun : « Ut justificeris ia sermonibus
nis 87 , ut ædificaret aras gentium , et idola . Quæ luis, el vincas cum judicaris 98. , Judicalur namque
ulique in allegoriain sumptæ , non sunt ex divina Deus in disputationibus sapientium , dum alii huc
sapientis , sed ex illis quæ sunt ei contrariæ, id est, modo, alii alio, et diverse singuli de Deo sentiunt.
alienæ a Deo seciæ . Talis ergo el hæc Uriæ uxor Ipse vero vincit eos qui de se judicant, cum erran
Ethei viri alieni ab Israel intelligi potest, quam po libus cunctis suam de se quomodo vel qualiter cre
situs in superioribus David inspexerit lavantem im dendus ac venerandus sit revelat ipse sententiam .
munditias suas in aquis 88, et sordes suas diluere Sed sofficiat hucusqne spalia secundi voluminis esse
volentem , eamque desideraverit el acceperit. Sed producta . Nescio quo etenim pacto , dum piget
quia non fuil voluntas Pomini alienas a veritate Dei omniltere si qua explanationi necessaria suggerun
sectas introduci ( 87) in domum David , prima ejus lur, evolvimur a brevitate : quam , si res palerelur,
nativitas, et primus fructus exstinguilur, ut secunda lectoris fastidio consulentes , magnopere servare
frogenie rex de alienigena sapiens nascerelur 89 cupereinus.
Seid longum est horum liguras , el ænigmala perse

LIBER TERTIUS .

1. « Si autem iniquitas nostra Dei justitiam com- C etiam pro Judæis ponitur : el ex ipsis alios quidem
mendat , quid diceipus ? Nunquid iniquus Deus qui laude dicit dignos , alios viluperat. Quic rursun
infert iram ? Secundum hominem dico. Absit. Alio sensuum varietas extra lineas eum propositæ aclio
quin quomodo judicabit Deus bunc mundum ? Si nis (89) pulabitur abduxisse , veluti cum exclama
enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in lione ulilur illa qua ait : « Fiat autem (90) Deus
gloriam ejus, quid adhuc et ego tanquam peccator rerax , omnis autem homo mendax 97 ;, vel etiam ea
judicor, et non ( sicut blasphemamur, el sicut di quam consequenter adjungit cum dicit : « Si autem
cunt nos quidam dicere) faciamus mala ul veniant iniquitas nostra Dei justitiam commendat, ) et re
bona ? quorum damnatio justa esl 96. , Mullum for liqua, ut per hoc de excessu in excessum videatur
tassis inconsequens videbitur ordo dicendi per elapsus. Sed qui credimus ei dicenti , quia e ido
omnem pene lexlum hujus Epistolæ ab apostolo neos nos fecit ministros Novi Testamenti, non lic
Paulo digeslus , dum sermo ejus nunc adversum lera , sed spirilu 98, ) sensum ejus multo celsiorein
gentes dirigitur, nunc pro gentibus temperatur, et quam humanæ artis ratio habere credilir , inveni
rursum adversum Judæos , et iterum de Judæis, aut mus. Per omnem namque hujus Epistolae lextum du
86 Prov , XXX1, 87 [II Reg. 31 , 3 seq . 88 II Reg. x1 , 21. 89 Il Reg. XII , 19 , 24. 90 Job v , 13; I Cor.
III , 19. 91 Psal . L , 6 . 93 | Cor. iv , 14 , 15 . 93 I Cor. iv, 4 . 9* I Cor . iv , 3 . 90 Psal . L , 6. 96 Rom .
III, 5-8. 97 Rom . III, 4. 98 Il Cor . 11, 6.
( 84) Alias, « quando . )
D (89) Sic recte mss. nostri. Edili vero el irse. qui
(85) Editi , « quod . ) dam perperam habent : « Qui rursum sensuum va
( 86) Alias, « bis contraria , 1 male. rielates extra lineas proposite actionis, » etc.
(87) Al . , « introducere. » (90) Al . , ( cum ail : Sil autcm . ,
(88) Vel prophelam . Deest in antea editis.
 923 ORIGENIS 921

cere vult quæ fuerit vel ante adventum Christi sa- A quae diximus convenire. Secundum hoc vero quod
lus secundum legem viventibus , vel quomodo per in Latinis exemplaribus, el nonnullis Græcorum
Salvatoris adventum , rursum ex incredulitale israel invenimus : « Nunquid iniquus Deus , qui inferi
salus gentibus conferatur ; et rursum quod neque iram ? Secundum hominem dic. Absil ; » ita intel
ex integro gentes, nisi quæ crediderint, veviant ad ligendum videtur. Hoc quod dicitur e iniquus Deus
salutem ; neque ex integro abjiciatur Israel , sed qui infert iram , , pro eo quod « injustitia nostra
reliquiæ » credentium i salva. , fiant 99. El ideo justitiam Dei commendat, non secundum Deum ,
confusus, ut dixi , videtur ordo dicendi, dum diver neque secunduin sapientiam Dei dicitur, sed e se
silales credentium el non credentium partis utrius cuudum hominem , , el secunduin hoc quod dicitur
que prosequitur. In quibus necessario sermonem ( omnis homo mendax . , Hæc autem diximus
convertit et ad Deum ut in his omnibus assumplio ipsum adhuc ordinem sermonum et diciorum con
num repulsionumque differentiis, vera quidem el sequentiam pertractantes , ut divisio ipsa verborum
justa Dei doceat esse judicia, multum autem in ho- apertiorem nobis faceret intelligendi riam . Nunc
minibus abundare mendacii ; et ideo dicit : « Fiat vero jam qualis in his sermonibus habeatur sensus
autem Deus verax , omnis aulem homo mendas ; secundum dignationem apostolicam requiramus.
sicut scriplum est : Ul justificeris in sermonibus B Omnis disciplina ex prosperis , el ex adversis, vel
lvis , et vincas cum judicaris ', , de quibus prout contrariis constäl. Verbi gratia : medicina scientiam
potuimus in superioribus diximus. Ad hæc ergo non solum sanitalis, sed el languoris profitetur:
nunc videns posse sibi e contrario verisimile objici et quamvis sanitatis sludium geral , non potest la
quia si ut Deus verox sil , mendacem esse omnem men nescire quæ langlioris sunt. Similiter el pru
hominem necesse est , et si justitia Dei per homi dentia per boni et mali scientiam constal : el lem
nur injustitiam commendatur , injuslus videbitur perantia quæ eligenda et quæ cavenda sint, novit :
Deus, qui iram hominibus inferat , cum per homi et fortitudo non ignorat que ad formidinem spe.
num injustitiam suam justitiam videat approbari : ciant . Ita el justitia . Si scire volumus quid est justi
si enim nostra , hoc est , hominum injustitia Dei ju lia , necesse est (94) nos scire quid est injustitia : cum
slitiam commendat, non utique pena digni homi autem plenam scientiam injustiliä сeperimus, ex
nes videbuntur per quos justitia Dei probabilior là ipsa quæ sil etiam justitia cognoscemus : cum enim
belur el clarior : Sed absil, inquit, ut hoc ita reci claruerit quid sit injustum , consequenter quid
piamus, iniquum videri Deum qui inducat iram ad etiam justum sit apparebit. Et quoniam justitia in
versum homines. Quomodo enim injustus putabitur Deo est, cujus natura humano sensui inacccssa est :
qui judicat mundum , cum ipso nomine judicis (91 ) C injustitia vero in nobis hominibus , vel etiam in
ostendatur nihil sine judicio l'acere ? Ubi autem ju unaquaque rationabili crealura babelur ; ex hac no
dicium est , constat esse justitiam . A justitia nam stra injustitia quæ nobis nola est , illa quæ nobis
que el judex et judicium nominatur. Si ergo , ut in velut inaccessa est, et incomprehensibilis , Dei ju
justi (92 ) , inquil, 502 nos affirmare confingunt , stitia (95) cognoscitur, et commendalur, et velui es
( veritas Dei in meo mendacio abundavil, , super contrario contrarium proditur. Notat igitur apo
fluo ( ego tanquam peccator judicor. , Sed illud slolus Paulus imperitiam (96) corum , qui inconse
magis videbitur in quo blasphemant nos , inquit , quentem objiciunt quæstionem , pulantes iniquum
quasi hoc videamur dicere , ut si veritas Dei in ho esse Deum qui iram in hominibus inducat , pro eo
minum mendacio magis ostenditur , et justitia ejus quod justitia ejus ex nostra justitia commendelur:
per hominum injustitiam comprobatur, « Faciamus ) ignorantes autem non peccatorum nostrorum bene
ergo nos « mala , ut , ex malis « eveniant bona ; ) ficio , sed ipsius rationis fieri consequentia , ul con
et mentiamur nos , ut ex nostro mendacio Dei veri traria ex contrariis approbentur. Ideo ergo sic di
cas clarescal . Sed hæc quidem de nobis confingunt cil Apostolus : « Si autem injustitia nostra Dei ju
blasphemantes nos , quod quasi ex ipsius assertionis p stitiam commendat , quid dicemus ? Nunquid ini
nostra. ( 93) consequentia hæc dici vel consequi vi quus Deus, qui inſeri iram ? Secundum hominem
deanlur. Quod ralio dogmalis nostri omnino non dico. Absil. Alioquin quomodo judicabit Deus mun.
recipit, qui justum et verum intelligimus judicem dum 3 ? , Non ergo in hoc iniquus approbatur Deus ,
Deum . Sciendum sane est , quod in quibusdam si disciplinæ ratio (97) contraria ex contrariis ap.
etiam Græcis exemplaribus sic invenitur : Nun probal, el ex injustitia justitiam commendat : sed
gilid iniquus Deus, qui infert iram adversum homi cum omni consequentia digne meritoque inimica
nes ? , Et magis secundum hunc sensum videbuntur est et adversalur (98) injustitie justitia, sicut iui

99 Rom . ix , 27. ' Rom . Hi, 4 ; Psal . L, 6. * Psal. cxv, 11 . Rom . 111 , 5 , 6.

( 91 ) Al . , i cum in ipso nomine judicii. ) prehensibilis Dei justitia , , etc.

(92 ) Mss . quidam el editi perperam habent, isti.s (96) Al. , « injuriam . )
( 93) Nostræ . Deest in antea edilis. (97 ) Alias , « ralione .
(94) Al . , « Ila el si justitiam scire volumus, ne ( 98) Editi , « digne merito , quia inimica est que
Co se esi , ) elc . adversatur, ) elc .
(95 ) Editi : 1 vobis vcl inaccessa est , vel incom
 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. III. 926
mica et adversa est vita morti , et lux tenebris. Et A post hæc facere eum deum tunc cum erit , Deus
ideo dicitur Deus in quo est justitia, inferre iram omnia in omnibus 9. 1 Ad hunc autem sensum
hominibus in quibus habitat injustitia . Istæ enim etiam illud applicari potest, quod in Genesi dicitur :
sibi naluraliter adversantur . Et quomodo etiam ex « Tempus omnis hominis venit in conspectu meo 10 : 1
hoc ipso injustus videbilur Deus, qui adversalur in ut non solum de illo tunc diluvii lempore dictum
justitiæ ? Et idcirco fortassis non dixit Apostolus , putelur, sed el de mysterio baptismi; quemadmo
quia nos homines injusti commendamus justitiam dum dicit apostolus Petrus " , quia sicut lunc ex
Dei ; sed ait : « Si injustitia nostra Dei justitiam diluvio salvus factus est Noe, ita et nunc simili
commendat ::) 10 ostenderet non lleum hominibus , forma per baptismum salvi fiant credentes. El ila
sed justitiam injustiliæ esse contrariam : induci au potest hoc quod dicit , « lempus omnis hominis ,
lem hominibus iram pro eo quod in semetipsis lo advenisse, intelligi ad salutem , ut per gratiam ba
cum injustitiæ dederint. Non ergo injustus videbitur prismi credentes intelligantur ex hominibus in su
Deus qui est justitia, cum irascitur adversus inju periorem ordinem commutandi, cum dies resur
stiliara , cui eum non decel esse propitium : sed rectionis advenerit, ubi sancti quique « erunt sic
pervenit ira hæc etiam in homines, qui se mini ul angeli Dei " . , llæc de eo quod dictum est 18 :
siros injustitiæ , cui Deus irascitur , præbuerunt. B « Nunquid iniquus Deus qui infert iram , , vel e ad
Neque enim in ullo polest subsistere injustitia vel versum homines, ) ut in quibusdam exemplaribus
( 99 ) justitia : sed sicut justitia effectus est justilegi diximus, vel , ut nos habemus, ( secundum
rectique operis, qui primo in Deo, luni etiam in bis hominem dico. Apsil, , prout occurrere nobis po
qui imitantur eum , invenitur : ita et injustitia ei tuit, dicta sint. Quod auteni ail : « Alioquin quo
fectus est justi pravique operis , qui priino in dia modo judicabit Deus mundum ' , , in hoc loco
bolo , lum etiam in his qui eum volunt imilari, de i mundum , homines qui in hoc mundo sunt dicit,
prehenditur. Et ideo digne eis ira memoralur in sicut et alibi legimus, i quia omnis mundus in ma
ferri, quamvis ex injustitia eorum velut ex contra ligno positus est 15 ; » quod utique homines qui in
rio videatur Dei claruisse justitia. Poterant namque hoc mundo habitant, in malitia esse posilos osleo
sicut receperunt in se affeclum (1 ) injusli pravi dit . Post hoc jam videamus quomodo dictum sit :
que operis , multo magis justi reclique recipere. « Si eniin veritas Dei in meo mendacio abundavit
Jusie igitur a Deo ira super omnes homines in gloriam ipsius . » Multæ sunt in boc mundo reli
induci dicitur. Illi enim in quibus ira non ha gionum species, mullæ philosophoruin sectæ , mulla
bet locum , jam non homines , sed supra ho - C dogmata falsis assertionibus Traditil , el argumentis
mines 503 appeilandi sunt. Et propterea fortassis conscripta mendacibus, quorum auciores falso licet
idem apostolus Paulus de omnibus hominibus pro sapientiæ nomine, non tamen exiguæ aut contem
nuntial dicens, quia i eramus nalura filii iræ, sic plæ auctoritatis viri habentur : ex quorum præroga
ut et cæleri ". ) Non enim dixit , o Eramus filii tiva falsa pro veris recepla sunt, ut universum pene
iræ, , sed addidit : « Eramus natura filii iræ , sicut mundum mendacibus erga (3) religionem opinioni
et celeri. , Omnes enim homines natura filii iræ bus occuparint, ila ut in errorem inducerentur, si
effecti sunt , ex eo quod erant dii et filii Excelsi , dici potest, etiam elerli '8. Quia ergo veritas Dei ,
ei per hoc homines appellati sunt. Allende enim el sapientia ejus , el Verbum ejus adveniens arguit
diligentius quomodo dicit 8 : « Ego dixi : Dii estis, el el confutavit omne mendacium , atque omnes falso
filii Excelsi ; » et addidit, 1 omnes vos. 1 Quæ rum dogmalum assertiones fide veritatis exsecuil ,
adjectio omne simul sub hoc vitulo humanum si per unumquodque mendacium , quod prius ab ho
gniſical genus connexum (2) . Denique in conse minibus fueral assertum , abundavil veritas Dei
quentibus dicit : « Vos autem ut homines morie . subreptitias verisimilitudines arguendo, et in sin
mini 6. , Unde et illud quod scriplum est ? : « El re gulis quibusque dogmatibus tradendo simplicem
cogitavit Deus quia fecit hominem super terram ; D fidei veritatem : et hoc modo Apostolus dicil verita
el peniluit in corde suo, et dixit Deus : Delebo lem Dei in hominum mendacio abundasse. Verum ,
bominem quem feci a facie terræ : 1 non solumn ut adhuc manifestius fiat quod dicimus, aliqua
pro excidio diluvii diclum puto, sed aliquid ex hoc exempli causa proferamus. Eral in hominibus do
eliam sub mysterio de futuris prædictum : ut eo gma, quod summum bonum pronuntiarel esse vo
modo sentialur quod dictum est, « Delebo honi lup !alem ; in quo el illud consequenter asseritur,
nem , ' quo el per prophetam dicit Deus : « Ecce non esse Providentiam , quippe si non ex legibus ,
enii deleo sicul nubem iniquilales luas 8 ; 1 ui vi sed ex voluptate vivendum : el harc laulo (4) satis
deaiur delens eum secundum hoc quod homo est , ornatoque sermone, et argumentis validissimis per
* Ephes. Ji, 3. Psal. LXXX1, 6 . 6 ibid . 7. ? Genes. vi , 6, 7 . * Isai . xliv , 22. I Cor. xv, 28 . 10 Gen.
vi , 13. 111 Peir. Jil , 20, 21 . 19 Matth . XXII , 30 . 13 Rom . III , 6. 15 ibid. 16 | Joan . v, 19. 16 Matth .
XXIV , 24.
(99) Sic mss . , Rabanus et Salodianus . Cieleri (2) Mss. qnidam habent : « humanum contesuit
editi, « et. )
( al. connexuil) genus . )
(!) Ila mss ., Rabanus , Salo :lianus el Meinus. ( 3) Al . , contra . )
Alii editi , « effectum . ) ( 4 ) Al . , Ilalo . )
 997 ORIGENIS 928
innumera volumina digeruntur. Sed intuere nunc A intellexerit, non utique dicit illud quod in couse
quomodo is qui veritatem Dei defendit, et qui se quentibus stulta objectione profertur : Quid adhuc
cundum Christum , qui est Dei veritas et Dei sa el ego lanquam peccator judicor " ? , sed advertit
pientia ?? , philosophus est , docel homines sum merilo se judicandum , si permaneat in mendacia
mum bonum esse vitam æternam : hanc autem esse hominum : et qui secundum ea quæ supra exposui
alernam vitam , ut cognoscant homines unum so mus ex Dei veritate convictus errasse se sentit, ab
lum verum Deum , et Filium ejus Jesum Christum 18 : errore conversus Deum verum agnila veritale glo
el quomodo cum omni fiducia providentiam Dei as rificat, nec blasphemat ultra eos qui prædicant (7)
serat, quæ dicit : « Nonne duo passeres asse ve . veritatem , lanquam dicentes : « Faciamis mala ut
neuil, el unus ex ipsis non cadit in terraro sine veniant bona * , » sciens in hoc verbo justam esse
Patris voluntale 19 ? , et quia ipse « solem suum blasphemantis damnationem . Observandum quoque
oriri jubet super bonos el malos, et pluit super ju- est , quod eos qui veritatem prædicant, non lam
slos et injustos 20. , Per hæc autem singula dum maledici, quod ad homines, sed blasphemari, quod
illa falsæ scientiæ dogmala confutantur, in homi ad Deum pertinet, posuit.
num mendacio abundat veritas Dei . Sunt item alii 2. « Quid ergo tenemus amplius (8) ? Causali en m
B
qui dicant tres esse species boni : unain erga ani. sumus Judæos et Græcos omnes sub peccato esse.
mam , aliam erga corpora , tertiam extrinsecus. sicut scriptum est : Quia non est justus quisquarul,
Quæ singula cum conducibiliter (5) habeantur, ex non est intelligens, non est requirens Deuin . Om
ipsis summum bonum constare confirmant. Isti nes declinaverunt , simul inutiles facti sunt, non
eliam Dei providentiam resecanles, usque ad luna: est qui facial bonitalem , non est iisque ad unum .
cam globum supervenire contenduni : infra vero, Sepulcrum palens esl güllur eorum , linguis suis
hoc est ad homines, eam minime descendere . dolose agebant, venenum aspidum sub labiis eorum .
Sunt ilem alii qui invisibile et incorporeum nihil Quorum os maledictione et amaritudine plenudi
dicant esse , sed omnia quæ sunt corporibus assi eil : veloces pedes eorum ad effundendum sangui
gnant, unde et Patrem omnium um corpus esse nem . Contritio et infelicitas in viis eorum , et riam
dixerunt. Verum quia urgebat eos rationis suæ pacis non cognoverunt : non est timor Dei ante
consequentia , qua constat omne corpus esse corru oculos eorum * . , Prædiximus jam quod in bac
pribile, ut si etiam Deum corpus esse asserant , sine Epistola Paulus, velul arbiter quidam inter eos qui
dubio el corruptibilem faleantur, 504 verterunt ex circumcisione crediderunt , el eos qui ex genti
stropham verbi , et dixerunt naluræ quidem eum с bus, lemperel sermonem semper et librel , ul nunc
esse corruptibilis, nec tamen corrumpi, pro eo quod hos , nunc illos in quibusdam videatur arguere, et
non sit aliquid ipso superius, a quo corrumpi pos rursum singulas partes certa spe promissionis ani
sit aut solvi . Sunt et alia innumera hominum mare (9) . Quia ergo visus fuerat in superioribus
figmenta dialecticis arguțiis et sophismatum fraude dicere , quoniam si præputium justitias legis cuslo
composita. Quæ cum singula per ecclesiasticos vi diat , judicabit eum qui in circumcisione prævari
ros el divina sapientia eruditos veritas Dei convin calor est legis 98 : rursum ut eos quos humiliaverat
cit , el argumentorum decipulas redarguit, in homi allevarel , addidit : « Quid ergo amplius est Judæo ?
num mendacio Dei veritas dicitur abundare, el allt quæ utilitas circumcisionis ? Multum per om
non solun abundare, sed abundare ad gloriam nem modum . Primo quidem , quia credila sunt illis
ejus " . Quod hoc modo intelligendum pulo : si do eloquia Dei 16.1 Post hæc, cum his consequenter
clor Ecclesiæ simplices quosque auditores doceat, quasi quædam fuissel proseculus, addit nunc, et
et nondum falsis dogmatibus occupatos, atque his dicil : Quid ergo lenemus amplius ? Causali enim
de singulis quibusque rationem divinæ veritatis ape sumus Judæos el Græcos omnes sub peccato esse ", )
riat , in hujuscemodi doctrina Dei veritas videbitur Quod si onnes sub peccalo sunt, ergo non erit ela
abundare. Si vero ad eos sermo sit qui obsistant D tionis causa uni adversum alium , cum uterque non
veritati , qui sanæ doctrinæ sermonibus contradi ex sua justitia , sed ex Dei misericordia veniat ad
cant (6) , et contradicentes conſulentur et convin salutem . Probavil ergo Græcos quidem , id est gen
cantur, ila ut errorum tenebris derelictis ad lucem tiles , esse sub peccato, cum ail 18 : « Dicentes enim
veritatis accedant; lunc non solum abundabil veri se esse sapientes, stulti facti sunt : el mutaverunt
tas Dei, sed el ad gloriam ejus abundabit. Glorili gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem ima
calur enim Deus per eum qui de errore mendacii ginis corruptibilis hominis, et volucrum , el qua
ereplus lumen veritatis aspexit. IIæc ergo qui ila drupedum , el serpentium : propter quod tradidit
17 ] Cor. ) , 24. 18 Joan. xvii , 5. 19 Malih . x , 29 . 30 Malth . v, 45 . si Rom . ni, 7. 99 ¡ bid . 23 ibid. 8.
It ibiil . 9 seq. 28 Rom . 11 , 26, 27 . 26 Rom . 111 , 1 , 2. 97 ibid . 9 . 28 Rom . 1 , 22-24.

(5) Al . , ' cum docibililer ; , editi , « si conduci prædicant. )

bititor. , ( 8) Quid ergo tenemus amplius Bic mss. nostri.
(6) Editi , « Si vero ad omnes sermo sit qui ob Edili vero, « Quid ergo ? l'ræcellimus eos ? Nequia
sistunt ...... contradicunt, » etc. quam . )
(7 ) Alias, é nec blasphemat ultra cos qui non ( 9) Editi , « anircct, male .
929 COMMENT . IN EPIST . AD RON . LIB. III . 930
eos Deus in reprobum sensum , , et reliqua : J1- A labiis eorum 36 > » quod et ipsum ex quodam psalmo
dæos vero, cum dicit : Si aulem lu Judæus co assumplum , immutatis , ut supra diximus , sermoni
gnominaris , et requiescis in lege " , » et reliqua . bus, puto . Quod autem sequitur : « Quorum os ma
Quibus addidit 30 : « Qui ergo doces alium, leipsum ledictione, et amaritudine plenum est 87, , ex nono
non doces : qui prædicas non furandum , furaris, , psalmo videlur acceptum . Tum deinde : « Veloces
etc. Post hæc ergo dicit , quia « causali sumus Ju- pedes eorum ad effundendum sanguinem , , vel in
daeos et Græcos omnes sub peccato esse » . , Post Isaia invenies , vel in Proverbiis 38. Sed et, « Cone
hæc vero , ut ei moris est, de Scripturis sanctis tritio et infelicitas in viis eorum , et viam pacis non
vult affirmare quod dixeral ; simul et doctoribus cognoverunt 39 non quidein ad integrum recor
7
Ecclesiæ præbet exemplum , ut ea quæ loquuntur dor ubi scriptum sit : suspicor lamen in uno pro
ad populum , non propriis præsumpla sententiis, phelarum inveniri posse . In Psalmis autem scriplum
sed divinis munita testimoniis proferant. Si eniin est 40 : « Non est limor Dei ante oculos eorum . )
ipse lanlus ac talis Apostolus auctoritatem diclo Hæc autem omnia testimonia videtur congregare
rum suorum sufficere posse non credit, nisi doceat voluisse ob hoc, ut ostenderet, quia quod causalur
in Lege et Prophetis scripta esse que dicit, i Judros el Græcos omnes sub peccato esse
quanto magis nos minimi hoc observare debemus, B non tam suam , quam sanctæ Scripturæ sententiam
ul non nostras cum docemus, sed sancti Spiritus pronuntiat. Sed requiramus quid est hoc ipsum ( 13)
sententias proferamus ? Illud etiam necessario du sub peccato esse : sine exceptione enim sermo ejus
cirous admonendum , quod in nonnullis Latinorum omnes , sive Judæi sint, sive gentiles , videtur in
ea quæ subsequuntur testimonia in lertio decimo volvere. Sed occurrit nobis alia ipsius sententia ,
psalmo consequenter ex integro posita inveniun- qua dicit : « Ubi autem non est lex , nec prævari
lur ; in Græcis auleni pene omnibus non amplius catio . , Apud Judæos quidem legem Moysi esse
in decimo lerlio psalmo, quam usque ad illum versi manifestum est : apud gentiles vero legem naturæ
culuin , ubi (10) scriplum est : « Non est qui faciat esse confirmat (14 ), quæ lestimonio conscientiæ
bonum , non est usque ad unum . » Sed et quod dixit arguat delinquentem . Ubi ergo quærimus hominem
Apostolus : Sicut scriptum est : Quia non est in quo non sit lex, et qui per hoc non videatur esse
juslus quisquam : non est intelligens , non est requi in prævaricatione peccati , quia et ipse Paulus de
rens 505 Deum , , non eisilem serinonibus inve- semelipso dicit : « Ego autem vivebam sine lege
nitur in psalmo , sed alii perutantur, alii assu • aliquando 48 ?, Quando Paulus sine lege vixit , qui
anuntur, alii relinquuntur. Quod ab sludiosis qui- c rursum de semelipso dicit : « Circumcisus octava
busque si observetur diligentius , puto dari in boc die ( 15 ) Hebræus ex Hebræis ** ?, Quomodo ergo
Epostolicam auclorilalem , ul cum Scripluræ lesti verum erit eum aliquando sine lege vixisse, qui oc
moniis ulendum fuerit , sensum inagis ex ea , quam lava die (16) nativitatis suæ signum circumcisionis
verba capiamus. Hoc enim el in Evangeliis faciun ex lege suscepit ? Unde constat tunc fieri hominem
frequenter invenies. In tertio decimo igilur psalmo sub lege , quando ad id ætatis venerit, ut eligere
ila scripluro est : « Dominus de cælo respexil su possil, et discernere quid sit lex : nec prius legis
per filios hominum , ut videret si est intelligens , illius extrinsecus jugum suscipere , quam internæ ,
aut requirens Deum . » Sed in quinquagesimo se el naluralis legis habere incipiat ( 17) firmitatem .
cundo psalmo ila dicil : « Deus de cælo respexit Denique in eo loco ubi dixit : « Ego autem vivebam
super Glios liominum , ut viderel si est intelligens, sine lege aliquando , , addidit : « Sed ubi venit
aut requirens Deum . , Et videtur idem servari sen - mandalum , peccatum revixit * 5. , In quo hoc qui
sus eliam in eo quod Apostolus posuil : « Non est dem ostendit , quia in pueritia prius quam discre
intelligens, on est requirens Deum 3 * , Et quod di tionem quis habeat boni el mali , sine lege esse di
xit : « Non est justus quisquain ' , , puto quod ex citur ; cum etiam si peccat , quia lex in eo non est,
eo sumpserit quod scriplum est 8+ : « Non est qui D peccalum ei non inputatur * 6. Cum vero discre
faciat bonitalein , non est usque ad unum ( 11 );: 1 in tionein boni malique acceperit, venisse ei dicitur
quo etiam si sermo converli videtur, sensus lamen lex , el dedisse mandala . Ubi aulem inest vis man
unus idemque servalur . Quod vero in consequen dali , hoc est , conscientia redarguens, peccaluin ,
libus dicitur : « Sepulcrum palens est gullur eo quod prius in eo morluum erat, dicitur revixisse .
fum , linguis suis dolose agebant *5 ,, in quinto (12) Ex hoc ergo jain lempore si quis subdat se leg !
psalmio reperies. Post hoc : « Venenum aspidum sub Moysi , ut eam secundum litteram observet, efficitur

» Rom . 11 , 17. 30 ibid . 21 . 31 Rom . III , 9. 82 Rom . III , 11 . 38 ibid. 10. 84 Psal . xii, 2. 35 Rom .
III, 13 ; ksal. v , 11 . 36 ibid . el psal . cxxxix, 4 . 37 Rom , 111 , 14 ; Psal . ix , 7. 38 Rom . ili , 15 ; Isai. Lix,
7 ; Prov . vi , 18 . 39 Rom . Di, 16 ; Isai. Lix , 7 , 8 . 40 Psal. xxxv, 2 ; Rom . III , 17. 41 ibiit. 9. 49 Ruru .
IV , 15. 43 Rom . vii , 9. ** Philip. II, 5. 45 Ruin . NII , 9. 46 Rom . V , 13.
(10) Ubi. In editis omiliiluir.
(15; Sic mss . fere omnes. Quidam vero cum edi
( 11) Edili , e non est usque ad unum qui facial, 1 lis, « circumcisionem accepi octavi diei , , elc .
( 12) Al. , ( secundo . ) ( 16) Die. Deest in antea edilis.
( 13) Editi, « relinquamus quidem hoc ipsum . ) ( 17) Al . , i inciperei. )
( 14) Al. , i firmat (al. affirmat) quo. )
931 ORIGENIS

in manifesto Judæus 67. Si vero secundum spiritum A niam tu scelera mulla commiltis, et talia sunt quæ
eam sequatur, efficitur in occullo Judæus. llæc pro agis, ut omnes supergrediaris in magnitudine pec
eo quod dictum est : « Causati enim sunius Judæos el calorum , ad comparalionem scelerum fuorum jam
Græcos omnes sub peccato esse 68. , Scilicet com Sodoma justificata est. Et hic ergo quod dixit :
nes , intelligatur de illis dictum , quos vel naturali « Non justificabitur in conspectu luo omnis virens,
vel scripta lege ne peccent consial edoceri. Nam et non hoc sentiri voluit quod non justificabitur omis
de gentibus sub peccato factis eodem modo intelli- vivens, sed e in conspectu tuo, , hoc est Dei, non
gimus quo supra diximus : cum cæperint naturali- justilicabitur. Quantumvis enim quis justus, quan
ter quæ legis sunt facere 69 , et ipsi sibi esse lex , lum lumvis sanctus sit, non solum inter homines, sed
redarguuntur a conscientia in his quæ contra le el in supernis alque eminentioribus creaturis, ad
gem facere videntur. Propler quod el consequenter comparationem Dei cerlum est eum justificari non
mihi videntur vere sensisse hi , qui legem naquræ posse. Denique et in Apocalypsi Joannis 55 , ubi li
legem Dei dicunt, legem autem Moysi legem scri ber signalus offertur in conspectu velusti dierum,
plam appellant ( 18 ) . Si ergo Paulus de lege scripta, el quæritur ex omni tribu , lingua, el populis, qui
hoc est de lege Moysi , diceret : « Peccalum autem euin possit aperire, nullus inventus est nisi solus
non imputatur, cum lex non est 80 , , videbitur nec B Agnus de tribu Juda , qui justificatus est in con
Cain reputatum esse peccatum ( 19) , nec illis qui spectu Dei : et ipse solus librum meruit aperire,
diluvio perierunt, nec illis quos in Sodomis ignis qui solus ipse est « qui aperit , el nemo claudit ;
absumpsit. Sed quoniam videmus illis non solum claudit el nemo aperil 86. » Solus ergo Salvator
reputala esse peccata , sed et ultionem in eos datam , noster Dominus Jesus Christus justificatur in con
ostenditur ex his de naturali lege Paulum dicere, spectu Patris, quia « quæcunque facil Paler, hæc
quæ , excepta prima ætale pueriliæ , in omnibus ho et Filius facit similiter 57. , Omnis autem creatura
minibus inest : el per hoc reclissime dicit : « Cau ex comparatione inferiorum justificatur. Ut si , verbi
sali enim sumus Judæos el Græcos omnes sub pec causa , dicamus : ad comparationem reliqui populi
calo esse. » 506 Unde non mihi videtur quidam justa fuit Maria soror Moysi : el rursum ad compa
(20) ex sapientibus contra rationem definisse, quod rationem Mariæ juslus eral Aaron : el iterum ad
in omni mortalium genere, cum ad id ætatis ven comparalionem Aaron , juslus erat Moyses. Bealus
tum fuerit ubi discretionem recti pravique ingressu tamén est qui ex comparatione meliorum justus ap
naturalis legis quis excipiat , priino omnium mali- pellatur, et non ex comparatione pessimorum , sicut
liam suscitari , post hæc jam eruditionibus, institu Sodoma, quæ ex comparatione Jerusalem justifi
tis , monitis paulaliin eam depelli , et ad virtutem C cala memoratur. Unde et ego vereor ne ex nobis
transiri. Consona namque his etiam Paulus mihi qui videmur esse in Ecclesia Dei et legi ejus ope
sensisse videtur in eo quod dicit : « Sed ubi venit ram dare, ac præceptis evangelicis deservire, in
mandatum , peccatum revixit. » Sed el Salvalor cum veniantur aliqui infidelium justificandi. Ut verbi
dicit in Evangeliis : « Nisi venissem , et loculus eis causa dicam , si nos libidini el impudicitiæ servia
fuissem, peccalum non haberent : nunc autem ex mus, el gentilis qui alienus est a fide Christi , cuslo.
cusationem non habent de peccato suo 81 > videbi diat castitatem , ille gentilis justificatur ex nobis.
tur secundum hanc dixisse rationem , quod virtute Similiter et si nos avaritia , rapacilale, superbia,
ea qua replere (21 ) dicitur mundum , ad unumquem el cæleris hujusmodi malis involvamur, abstineat
que hominem veniat , el loqualur in corde ejus, ac autem ab bis omnibus gentilis, et hi qui legem Dei
boni malique judicium doceat. Ideo ergo Paulus nesciunt, illi justificabuntur ex nobis, et nos ex il
scripluin esse dicit : « Quia non est juslus quisquam ; lorum comparatione damnabimur . Quin polius op
non est intelligens, non est requirens Deum : om ram demus, ul sicut fide præcedimus gentes, ila
nes declinaverunt, simul inutiles facti sunt ** ; , sic actibus et operibus præcellamus, ne nala nostra
ut et alibi Prophela dicit : « Quia non justificabi fiant aliena bona, el illorum temperantia nostram
D
lur in conspectu luo omnis vivens *3. , Quod forlas redargual intemperantiam . Polest adhuc et alio
sis contrarium videatur aliis Scripturis , quæ non modo explanari quod dixit : « Non est justus quis
nullis testimonium perbibent quasi justis ; in lantum quam 88 ; , vel quod ait : « Non justificabitur in
ut etiam ad Jerusalem de Sodomis dicatur, quia conspectu luo omnis vivens tº ; 1 quia donec quis
justificata est Sodoma ex le * . » Sed inluere di vivit in corpore , justificari non potest nec pronine
ligentius cautelam Scripturæ divinæ, quomodo non tiari juslus, sed cum exierit de corpore, et de vila
dixil : « Justificata est Sodoma ; sed ail (22) : Quo hujus ayone discesserit, sicut et Scriptura dicit:
47 Rom . 11 , 28 . 48 Rom . iii , 9. 49 Rom . Ji , 14. 80 Rom. v, 13. 81 Joan . xv , 22 . 5* Rom . 111 , 10-12;
Psal. xlil , 1-3. 03 Psal . CXLII, 2. 8 * Ezech . xvi , 51 , 52. 83 Apoc. v. 86 Apoc. III , 7 . 57 Joani. v , 19.
88 Rom . vii, 10. 89 Psal . CXLII , 2.
( 18) Sic recte ms . unus . Edili vero el cæteri mss. ( 20) Alias , , videlar quemdam ; » al . , , videndur
nostri habent, « legem autem scriplam positione quidam . )
(al. posilionis , al . positam ) legem esse appellant. ) ( 21) Al., ' quod virtus ea quæ replere, elc.
( 19) Editi , r non impulabatur, cum lex non esse (22) Edili, 1 ui,1, i male.
videbatur, nec Cain reputatum esset peccatum ,
053 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB . III . 974

« Ne beatificaveris hominem ante moriem , quia A lilis servus , sed servus bonus et fidelis vocabitur.
nescis quæ erunt ejus novissima 60 ; » et iterum di Et iterum præceptum est, ut hi qui Evangelium all
cit Ecclesiastes 61 : « Et laudavi homines defuncios nuntiant, de Evangelio vivant 78. Paulus tamen di
qui jam mortui sunt, magis quam vivos qui adhuc cit, quia e nullo horum usus sum ; el ideo non
vivunt : sed melior super ulrosque qui nondum na inutilis erat servus , sed fidelis el prudens. « Omnes »
lus est , , Alibes adbuc et aliam Scripturæ senten ergo « declinaverunt, simul inutiles l'acti sunt. ,
tiam quæ dicit , quia quicunque minimus est in re Quibus addidil : « Non est qui faciat bonitalem , non
gno Dei , major sit eo qui in corpore est , etiamisi est usque ad unum ?, o Gravis sententia , el que
Joannes ille sit , quo major inter nalos mulierum difficile astrui possit. Quomodo enim videtur fieri
non fuit 68. « Non est , ergo « jusluis quisquam , ) posse, nullum omnino , nullum usque ad unum , vel
Et addidit : « Non est intelligens 68. » Et revera in Judæis , vel in Græcis inveniri potuisse qui face
cuio Apostolus ipse ex parte se dicat agnoscere, et rel bonitatem ? Siccine credimus (26) quod nullus
ex parte intelligere 64, quis erit qui dicalur intel fuerit qui vel hospilem aliquando receperit , vel esu
ligens ? Quantumcunque enim quis intellexerit, in rienti panem dederit, vel nudum lexerit , vel inno .
speculo et in ænigmale videbitur intelligere 66 : quia centem de manibus potentis eripuerit, vel tale
post depositionem terreni corporis referlur ( 23 ) fa- B aliquid boni operis egerit ? Non mihi videtur tam
cie ad faciem intelligere : nunc vero, ul ail Scri incredibilem sermonem voluisse asserere Paulus
plura 66 : « Corruptibile corpus aggravat animam , et apostolus : sed hoc modo intelligendum pulo ; quod
demergi! terrena habitatio sensum nulla cogitan negel quemquam fecisse bonitatem . Verbi gratia ,
tem . ) Unde fit ul non sit intelligens , quis, velut si quis fundamenta jacial domus, elunum aut
nec « requirens Deum 67. , Dum enim corporis sol duos parietes exstrval, aliquid etiam n'aleriæ con
licitudinibus occupamur , el qua : bominum sunt vehal, nunquid dicetur fecisse domum , quamvis
quærimus 68 > Deum quærere , vel quæ Dei sunt co operalus videatur in domo ? Sed ille dicelur do
gilare non possumus. mum fecisse, qui lolius ædificii ad perfectum sin
5.« Оinnes declinaverunt,simulinutilesfacti sunt69 . , gula quæque membra perduxerit. lla arbitror et
507 Mibi videlur quod non dicitur declinasse, nisi Inic Apostolum dicere neminem fecisse bonitalem ,
is qui aliquando in via recta sletit . Unde apparel hoc est, a nullo eam ad perfeclum et ad integrum
primum illud naturæ rationabilis opus , quod a Deo consummalam . Si autem requiramus quis sit vere
factum est , ſuisse rectum , et in via recta Creatoris bonus, el qui perfectam fecerit bonitatem , illuin
ipsius munere collocatum . Sed quia ab hac ad læ inveniemus solum qui dicit : « Ego sum pastor bo
с
vam (24) peccati iter delorsit , merilo nunc dicitur nus ; 1 et ilerum : « Pastor bonus animam suain
declimasse , sicut exemplo esl (25) primus homo ponit pro ovibus suis 78. , Post hæc de quinto , ut
Adam , qui de paradisi via recla malesuadi fraude supra diximus, psalmo sumens (27) , dicit : « Se
serpentis ad pravas el lortuosas mortalis vitæ se pulcrum patens est gullur eorum . ) Diversa in
mitas declinavit. Consequenter ergo omnes qui ex his, ut mihi videtur, humani generis peccata de
ipsius successione in hunc munduni veniunt, decli scribit . Omne sepulcrum immundițiam defuncti ca
Daverunt, el simul cum ipso inutiles facti sunt. daveris conlegil ; unde el Dominus dicebat in Evan
Propter hoc pulo et Dominum in Evangeliis dare gelio de Scribis el Pharisæis, quod essent sepul
mandatum , ut cum omnia præcepla fecerimus, me cra dealbata, « quæ foris quidem speciosa videntur
minerimus lamen quid simus, et dicamus : « Servi hominibus, inlus auiem plena sunt omni immundia
inutiles suinus : quod debuimus facere, ſeciinus 70., lia 76. , Videtur autem Paulus hoc in loco majus
Donec enim quis hoc facit tantum quod debel, id aliquid in istis , de quibus sermo est, ostendere cri
esi, ea quæ præcepta sunt, inutilis servus est. Si minis , cum eos sepulcruin non lectum , neque ( 0
autem addas aliquid præceplis , lunc non jam in operlum , sed « patens :) appellat. Clausa enim se
uulis servus eris, sed dicetur ad le : « Euge, serve D pulcra dicuntur, quos aliquantulum pudor cohibet
boce, el fidelis 71. , Quid auiem sit quod addalur palam delinquere, et proferre ad publicum crimina
præceptis, et supra debilum fial , Paulus apostolus sua. Patens vero sepulcrum dicuntur bi qui immu
dicit : 1 De virginibus autem præceptum Domini non dilias suas el impuritates in propalulo habent :
habeo : consilium autem do , tanquam misericordiam quibus assiduitas et usus scelerum , quod est in ma
consecutus a Domino 7. , Hoc opus super præce lis ultimum , eliani cominissurum verecundiam suis.
plum est . Qui ergo completis præceptis addiderit lulit : ut jam non aperiant os suum , el proferant
etiam hoc , ut virginitatein custodiat, non jam jnu verbum Dei , verbum vivum ; sed (28) aperiant gul
60 Eccli. xi , 30. 61 Eccle. iv, 2, 3.CR 62 Maith . xi , 11 . 63 Rom . II, 10 , 11 . 6 * | Cor . xii, 9. 68 ibid. 12.
Sap . ix , 15. 67 Rom . III , 11 . I Cor. vu , 32 , 33. 69 Rom . III , 12 . 70 Lic. XVII , 10. 71 Mallli.
XXV, 21 . 79 | Cor . vii , 25 . 73 I Cor. ix , 14 , 15 . 74 Rolll. III , 12. 75 Joan , x , 11 . ? • Malih . XXIII , 27 .

(23) Al . , « revelab’lur, » al., i merebitur , » al . , (26) Al . , « Si in eis credimus. )

revertelur. ) (271 Sumens. Deest in antea elitis .
124) Al . , « levum . , (28) Al . , i verbum Dei vivum ; sed , ) elc.
( 25) Al. , 1 exempium ésl. )
935 ORIGENIS 936

tuir suum , el proferant verbum mortuum , verbum A cile , el nolite maledicere ; » et alibi 88 : « Ne qua
diaboli, non de corde, sed de sepulcro. Si quando radix amaritudinis sursum germinans imperliai.
ergo videris hominem lascivo ore impudica verba Additur in consequentibus 84 : Veloces pedes eorum
jactanlem , aut lumido et furibundo contumelias et ad effundendum sanguinem . » Quod tamen crimen
maledicta proferenlem , non dubiles de hoc dicere, non fortassis pluribus aptari posse videbitur eorun
quia « sepulcrum patens est gullur , ejus. i De de quibus dixit : « Causali enim sumus Judæos et
abundantia enim cordis os loquitur71. » Ad hæc ad Græcos omncs sub peccalo esse 85 ; » nisi forte ila
dilur : « Linguis suis dolose agebant. » Dolus est , intelligamus, quia non corporaliter tantum sanguis
cum aliud quis lingua loquitur, et aliud volutat in effunditur eorum quorum corpora trucidantur, sed
corde. Quod crimen nescio si vel justos quosque et bi qui quolibel scandalo animam a Deo separant,
el electos relinquat immunes ; sed polo quod alius viri sanguinum nominantur. Sicut enim homicida
plus, alius autem minus, nemo tamen sit ab hoc ad dicitur ille qui corpus ab anima separat , per quam
perfectum purus, nisi ille solus de quo scriplum vivificalur : ila mulio eliam verius ille homicida
est : « Qui peccatum non fecit, nec dolus inventus dicendus est, qui animam a vera vila separat, quæ
est in ore ejus 78. , Nam et si inveniatur quis dili ( 33) est Deus. Pedes aulem hoc in loco illos intel
gens et caulus, polesl fortassis in gravioribus se Blige de quibus dicit Propheta : « Mei autem pene
observare : quem autem invenias, qui in hac vel moli sunt pedes 86 ; , hoc est, consilium quo agimus
præ verecundia , vel præ negligentia non incurral ? iler vila.
Interdum et per oblivionem omillunlur quæ cu 5. « Contritio, et infelicitas in viis eorum : el viam
randa ſuerant, et ne appareal culpa , excusantur pacis non cognoverunt 87. , Contritionem hic dicit,
aliter quam (29) gesta sunt. Unde et Petrus, sciens non illain qua spiritus peccatis contribulatur pro
istas esse diversitates doli , 508 in Epistola sua poenitentia , unde dicitur in Psalmis 88 : « Cor con
seribil dicens : « Deponentes ergo omnem dolum , trilum et humiliatum Deus non spernit : , sed il
el simulationem , et invidiam , et oblreclationem , lam dicit contrilionem qua peccalores dicuntur
quasi modo genili inſanles, rationabiles, et sine conterere jugum Domini el projicere a cervicibus
delo , lac concupiscile, ut in eo crescalis in salu suis 88. Similiter el o infelicilas , ) vel, sicut alibi
tem 79. , legitur, « miseria o accipienda est , qua miser effe
80
4. « Venenum aspidum sub labiis eorum ctus est homo el infelix, qui e cum in honore essel,
Morsus serpentis veneno corpus (30) interimil : non intellexit, , sed e comparatus est jumentis insi.
morsus verbi venenati fraude animam necal. Potest c pientibus, el similis factus est eis 90. Et viam pacis
accidi hoc et de his qui calumniarum commentis non cognoverunilº . » Pax nostra Christus est. Via
circumveniunt homines : polest et de his, qui per ergo pacis, via Christi est. Sed el si accipiamus
hærelicam doctrinam veneno diaboli infeclam , ani- quod peccatores dum vitiorum bellis semper urgen
mas decipiunt simplicium . « Quorum os maledi lur, viam pacis ignorant, recte intelligimus. Dicit
clione, el amaritudine plenum est 81. • De veneno enim propheta ad Dominum : « Pax inulta diligen
quidem aspiduni non dixit plena esse labia . In illo tibus nomen tuum , et non est illis scandalum " .)
enim vitio plures fortassis inveniantur, non tamen Sed et ille populus qui de Ægypto educlus est, per
plures qui plene, et ad integrum veneni illius virus viam pacis incessit, ut ad terram repromissionis
exerant (31 ) . Malediclione autem et amaritudine veniret, et habitarel in Jerusalem , quae interprela.
repleri os, valde multorum est . Quis enim ila emen tur visio pacis , sicut et Propheta dicit : « Factus
kali oris est (32) , quem non maledicendi consue est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion 9.1
ludo sollicitel, non dicam adversum eos qui male Plenius autem viam pacis agnoscit qui ad coelestis
dictione digni sunt, sed adversum eos quos Domi Jerusalem habitaculum tendit, ut ad sanctam civi
nus non maledixit, id est, justos et innocenles vi lalem Dei viventis ascendal. Post hæc additur : « Non
ros ? Promplum boc el proclive vilium est fragilita- D esi timor Dei ante oculos eorum * . , Si quis sit
lis humanæ erga subjectos præcipue et inferiores : qui semper de timore Dei cogitet, quid ei placeat
ita ut jam appellationem hanc non maledictionem requiral, quidve displiceal , huic timor Dei esse ante
pulent. El ideo plenum esse os eorum , el lanquam oculos dicitur. Sed peritus debet esse, el ex lege
de pleno oris vasculo judesinenler dicitur fluere Domini diligenter erudilus 98, ne forte illic lineal
inaledictio. Huic lamen ct amariludo conjungitur, timore, ubi necessarius non erit limor. Ponendus
quia ex iracundiæ ſelle depromitur. Per iracundiam est ergo semper timor Dei ante oculos : non istos
enim ac furorem ad maledicendum lingua compel oculos carnis ( neque enim visibile aliquid , aut cor
' ilur. Et ideo dicit idem Apostolus 82 : Benedi poreum quæritur ), sed ante oculos mentis ( 34 ); qui
"1 Malih . XII , 34. 78 | Petr. II , 22. 79 ibid . 1 , 2. 80 Rom . III , 15. 81 ibid. 14. 89 Rom . xii , 11.84
83 Hebr. XII , 15. ** Rom . III , 15. 85 ibid . 9. 86 Psal . LxxII, 2. 87 Rom . vi, 16 , 17. 88 Psal. L , 19.
Jerem , li , 20 ; v , 5. 30 Psal. XLVII, 13 , 21 . 81 Rom . III , 17 . 99 Psal. cxviii , 165. 93 Psale lsit, 5.
si Rom . vii , 18. '96 Psal . xiii , 5.
( 29) Al. , i qur. ) (32) Al . , i emendatioris est vilæ .
( 30) Al. , Morsu serpentis venenum corpus, , elc . (33) Eiliti , i qui . )
(31 ) Al . , ( exerceaul. » ( 34) Alias, , sou dicitur de oculis mentis, :
937 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . III. 938

bus timoris Dei et intellectus et doctrina perspici- A Moysi intelligere, quæ illis sine dubio solis loquitur,
lur, per quam , sicul superius diximus, intelligatur quos ex matris utero circumciderit et docuerit,
quid limendum sit , aut quid non sit limendum . Qui quomodo consequens videbitur quod per hanc
Deum timel. polestates sæculi non limel . Et quid legem , quæ unam tantummodo institutis suis con
dico de poleslalibus sæculi ? Nec illos principalus, lingil gentem , omne os obstruatur, et omnis per
et poleslales, et mundi hujus rectores, neqne spiri eam mundus Deo teneatur obnoxius ? Quid enim
talia nequiliæ in cælestibus limet 96. Et ut ipsius commune ad hanc legem gentes omnes, quid lotus
hoc (35) Pauli auctorilale firmemus, audi quomodo habere inundus credendus est ? Quomodo autem et
dicit de humanis poleslatibus : « Vis , inquit , non agnitio peccati per legem Moysi fieri dicitur, cum
timere potestatem ? Fac quod bonum est, et habebis inveniantur plurimi et ante eam agnovisse pecca
laudem ex ea 87. » Et Prophela dicit : « Dominus lum suum ? Cain denique cuin peccasset ita ait :
mihi adjutor est, non limebo quid faciat mihi ho « Majus est peccatum meum , quam ut remillair 6. ,
mo 98. , De adversis vero potestatibus spirituum (41 ) Sed et patriarchæ cum ad Joseph descendissent
idem Propheta sensisse mihi videtur, ubi dicit : in Ægyptum , el simulala ab eo confutatione urge
« Multi qui debellant me de excelso, per diem lime rentur, ita ad alterutrum dicunt : « In peccatis sumus
B
bunt " ; » et iterum : « Si consistant adversum me pro fratre nostro, quia despeximus tribulationem
castra , non timebit cor meum ,, Opus ergo grande ejus animæ cum rogarel nos , et non exaudivinius
est el magnificum semper habere ante oculos cordis eum : propter hoc venit super nos tribulatio hæc ' . ,
509 timorem Dei : illum timorem , qui replevit vir Sed et Job, quem anle legem fuisse constat, ila
gam quæ surrexit de radice Jesse, et florem qui dicit : « Quod et si peccavi invitus, si occnllavi pec
de radice ejus surrexil : de quo dixerat : « Et calum meum , aut confusus sum multitudine populi ,
replebit eum spiritus timoris Domini . , In tantum quominus annuntiarem delictum meum 8. , Qui
autem perfectum reddit hominem Dei timor, ut omnes evidenter docentur agnovisse peccalum
nihil ei desit, ut Propheta dicit (36) , quia nibil suum . Ex his ergo colligitur Paulum apostolum
deest limentibus eum ' . , Hæc, prout poluimus, non de lege Moysi bæc dicere, « Quia lex his qui in
singulis quibusque quæ a Paulo assumpta fuerant lege sunt loquitur ' ,, sed de naturali lege quæ
aplavimus, quomodo convenire viderentur bis de scripla est in cordibus hominum . Hæc ergo lex
quibus dicit : « Causati enim sumus Judæos et quæcunque dicit, his qui in lege sunt dicit. In lege
Græcos omnes sub peccalo esse *. , Que lamen ila autem sunt hi qui id ætatis agunt, quo discretionem
pulo debere intelligi, non ut in singulis hominibus с boni malique jam capiant . Sine lege vero illi sunt
omuia hæc fuisse arguantur, sed aliud in alio (37 ) , quibus nondum hujusmodi discretionis sensus adve
et aliud in alio, ila lamen ut in omnibus impleretur nit , secundum quod et Paulus dicit : « Ego autem
universitas isla vitiorum .
vivebam sine lege aliquando 10.1 Secundum hanc
6. « Scimus autem , quoniain quæcunque lex ergo legem naturalem consequenter Apostolus
loquitur, his qui in lege sunt loquitur, ut omne os dixisse videbitur (42) omne os obstruendum , et
obstruaiur el subdilus fiat omnis mundus Deo . omnem mundum obnoxium Dei judicio futurum .
Propterea (38) ex operibus legis non justificabitur Hujus enim legis quæ ' naturaliter hominibus inest ,
omnis caro in conspectu Dei (59) . Per legem enim nullus est expers, neque Judæorum , neque genti
agnitio peccati 8. , Præfati sumus in principiis (40) liumi : el isleo consequenter dictum videlur etiar .
A postolum in hac Epistola de pluribus legibus illud, quod justificetur Deus in verbis suis , el vin
traclaturum , quarum discretio et distinctio nisi cat cum judicalur " . Ut verbi causa dicamus : si
per loca singula habeatur, confundere poterit sen requiratur quid Deus homini contulerit , et quid
suin legentis. Igitur etiam in præsenti loco quod homo ex his qux a Deo accepit operatus sit, judi
dicit : « Scimus autem , quoniam quæcunque les cari cum hominibus Deus videbitur : et invenietur
loquitur, bis qui in lege sunt loquitur, diligentius D quidem Deus dedisse homini omnes affectus, om
requirere debemus quæ sit lex qua loquatur ad eos nesque motus quibus ad virtutem niti possit el pro
qui in lege sunt, et per hoc quod ad eos loquitur gredi : insuper etiam vim rationis inseruisse , qua
omni eos excusatione denudet , ne peccatorum suo agnosceret quid deberet agere, quid cavere. Hec
runi possint invenire perfugia : hoc enim est quod ergo invenitur Deus communiter omnibus homini
dicit : « Ut omne os obstrualur, et subdilus fiat bus præstitisse. Sed si his acceptis homo neglexerit
omnis mundus Deo. » Quod si velimus de lege iter virtutis incedere , cui ex Deo nihil deruit ,

* Ephes . vi , 12 . 97 Rom. xIII , 3 . 98 Psal . cxvii , 6 . 19 Psal. lv, 3. 1 Psal . xXVI, 3. ? Jsai , xi , 1 , 3.
* Psal . XXXIII , 10. * Rom . III , 9. $ ibid . 19, 20. 7 Gen. XLII , 21 , 8 Job xxxi , 33 .
6 Gen. iv, 13.
• Rom . III , 19. 10 Rom . vii , 9. 11 Psal. L , 6.
(34 ) Huc . In editis omillilor . (40) Vide Præfationein Origenis.
(36) Al . , s 111 cui nihil desil ; 111 Propheta dicat. » (41) Sic mss. fere omnes. Quidain cum cditis,
(37) El aliud in alio . Mirc omillunior in editis . « reinilli possil. )
(38) Propierea . Sic muss. Edili , · quia . ) (42) Al ., « videbatur . ,
(39) Al . , i coram Deo. ,
PATROL . GR . XIV . 30
939 OR GENIS

-invenitur ipse defuisse iis quæ a Deo dala sunt sibi . A mundum ila terrenus hic debere intelligi locus, ut
Merito ergo dicitur in tali judicio Deus vincere et el arbores , et lapides, et herbæ , ac semina, et
justificari in verbis suis. Hæc ergo lex saluralis paleæ quæ in ipso sunt , pariter nominalæ sint!
loquitur omnibus qui in lege sunt : ex cujus præ Parles enim mundi hæc esse singula videntur. Non
ceptis soli mihi immunes fieri videnlur infantes , arbitror ita quempiam ineptum inveniri , ut hæc
quibus nondum inest pravi rectique judicium . Sed possit asserere. Restat igitur ut omnem mundum
his si etiam illi sociandi sint qui quacunque ex omne rationale animal dicat : et sicul omne quod
causa impotes sunt (43) mentis, videlo. Exceptis irrationale est , excipilur ab hoc sensu , ila nulla
vero his nullus hominum mihi effugere videlur mihi videtur ab hac conditione rationalis creatura
hanc legem . Considerandum est autem ne forte secerni . Omnis ergo mundus obnoxius fit Deo per
non solum homines , sed et angelos, el omnem , hoc quod legem naturalem inseruit omnibus : de
quæcunque illa est , rationabilem creaturam lex quibus et in alio loco dicit, quia « in nomine Jesu
ista constringat. Si enim recte a sapientibus defini omne genu flectelur ( 48) cælestium , terrestrium et
lum est, legem esse quæ (44) diciet quod agi debeat , infernorum » 7. , Quod utique si faciat , complesse
et quod agi non debeat velet , quomodo non hujusmodi videbitur legem ; si non facial, esse obnoxius legi :
lex etiam supernis et cælestibus ordinibus inserta B per legem autem consequenter et Deo. Si cui vero
videbitur ; quibus utique et observandi quiddam , de solis hominibus hoc videbitur dictum , quod et
510 et quiddam cavendi disciplina est ? Et nisi legem naluralem ipsis inesse dixeril, el de solis
hac lege lenerentur , nunquam de eis dicerel Scri ipsis scriplum accipiat (49 ) : Ut ompe os obstrua
plura divina : « Angelos quoque , qui non servave tur , et obnoxius fiat omnis mundus Deo 18,, ule
runt principalum suum , sed dereliquerunt proprium tur (50 ) occasione subsequentis sermonis, quo dicit:
domicilium , Deus ad judicium magni diei eternis Quia ex operibus legis non justificabitur omnis
vinculis in lartaro (45) constricios sub caligine caro 1.1 Quod utique dictum videbitur de bis
reservavit 19. , Unde constat inesse eis legem ; tantum qui in carne sunt positi . Sed qui priorem
qua non observala passi sunt hæc quæ superius sensum magis lenere volunt, observabunt diligen
Scriplura testata est. Sed et Paulus cum dicit : tius quomodo Apostolus dixerit ex operibus legis
( An (46) nescitis quia angelos judicabimus 181 ) non justificari omnem ( 51 ) carnem : quia ad eos
quid aliud nisi sub lege scit esse posilos eos quos qui in carne sunt opera legis spectant ; ad eos vero
pronuntiat ad judicium deducendos ? Sed si quis qui in spiritu sunt , id est superiores ordines ce .
nobis occurral ex eo quod supra diximus Deum lestium ministeriorum , sensus pertinet legis. « Ex
с
esse cum hominibus judicandum , quasi etiam ipsum operibus o igitur « legis quod non justificabitur
dicere videamur esse sub lege, audi quanta de hoc omnis caro in conspectu ejus, , hoc modo intelli
cautela in Apostoli Litleris invenitur, qui Christum gendum puto : quia omnis qui caro est , et secum
non in lege esse , sed plenitudinem esse legis com dum carnem vivit , non polest justificari ex lege
memorat : et sicut ipse est justitia ex qua omnes Dei , sicut et alibi dicit idem Apostolus, quia « qui
justi fiunt, et ipse est veritas ex qua omnes in veri in carne sunt , Deo placere non possunt** ; » ilen
lale consistunt, et ipse est vila ex qua omnes vivunt, alibi : « Quia sapientia carnis inimica est Deo, legi
ila et ipse est lex , ex qua omnes in lege sunt. Ve enim Dei non est subjecta : nec enim polest *'; 1
nit ergo ad judicium , non tanquam qui in lege sit , et propheta dicit : « Omnis caro ſenum * ; » et in
sed tanquam qui lex sit . Ego autem pulo quod hi Evangelio scriptum est : Spiritas est qui vivifical;
qui jam perfecti sunt , et Domino conjuncti unus caro autem (52) non prodest quidquam " . , De
spiritus cum ipso effecti sunt " , nec ipsi in lege his ergo dicit, quia ex lege Dei « non justificabilir
sunt, sed magis ipsi sunt lex, sicut et alibi idem omnis caro coram ipso. , Sed et hoc quod addidit
A postolus dicit : Quia justo lex non est posila 15.1 (coram ipso ,, non oliose prætereat , sicut jan:
lla : Quæcunque lex loquitur iis qui in lege sunt D frequentius admonuimus, quia aliud est coram Deo
loquitur , ut omne os obstrualur, ) secundum ea justificari , aliud coram hominibus : hoc est, ad
quæ supra diximus, ( ut subditus fiat, , vel , uit comparationem aliorum hominum polest alius bomo
alibi legimus, cobuoxius fiat omnis mundus Deo 16, ) qui emendatius vixerit , juslus videri ; ad compara
quod et magis cum Græcis exemplaribus convenil . lionem autem Dei , non solum homo non justifica
Sed requiramus omnem mundum (47) hic quid bilur, sed et sicut Job dicit : « Siellæ autem (55)
appellaverit. Nunquidnam pulabilur per omnem non sunt munda coram ipso ? :) quæ ulique coram

19 Jud . 6. 131 Cor. vi , 3. 16 jbid . 17 . 15 | Tim . 1 , 9 . 16 Rom . III , 19 . 17 Philip . II, 10. 18 Rom .
ni, 19. 19 ibid. 20 . 26 Rom . viii, 8. 21 ibid . 7 . 92 Isai . XL , 6 . 23 Joan . vi , 64. 21 Job sxv , 5.
(43) Al . , 1 dementes fiunt. » (48) Al . , ( fleclatur. )
(44) Al. , « dical, 1 (49) al., « accipiatur , ,
( 45) Al . , in tarlarum . ) (50 ) Al . , ( utilur. )
(46) Al . , « Aul , s ( 51 ) Omnem . Deest in antea editis.
(47 ) Genebrardus, omnis mundus ) ; Salodianus (52) Aulem . In editis omittitur .
vero et Merlinus : 1 omnem mundum , , et omillunt ( 53) Autem . Desideralur in edilis.
i per. )
941 COMMENT. IN EPIST . AD ROM. LIB . III. 942
nobis mundæ sunt , hoc est, ad comparalionem A venire posse quo astruamus hic non de Moysi , sed
hominum mundæ habentur el sanctæ (54 ) ; ad de naluræ lege conscripta : ita nec illi quidem in
comparationem vero Dei mundæ esse non possunt. venire aliquid polerunt quomodo quæ superius di
« Per legem enim agnitio peccati 18. , Videamus quo cta sunt , ad Moysi potius, quam ad naturæ legem
modo per legem fit agnitio peccati . Dum per legem respicere videantur : el idro sicut illis non idcirco
discimus quid agendum sit , quid cavendum , simul et priora stabunt , quia videntur posteriora constare ,
quid peccatum sit , et quid non sit agnoscimus. Non ila nec nobis quidem poterunt prima turbari , si sc
ergo , ut hæretici Deum legis accusant, mala radix cunda non eodem currere tramile videantur. Quid
est lex , et mala arbor per quam peccati venit agnitio : igitur ?Contraria sibi scribere dicemus Apostolumı ?
quia non dixit : Ex lege « agnitio peccati, o sed , per Et hæc erit egregii explanatoris assertio ! Quod ac
legem ,, ut scias non ex ipsa orlum , sed per ipsam cidere illis solet qui in diversos seclarum sensiis
agnitum esse peccatum . Ut, verbi gratia , si dicere onum fidei dogma disrumpunt , et illa cantum de
mus : 511 Per arlem medicinæ datur languoris Scripluris divinis testimonia explorant, quibus pro
agnitio , nunquidnam viderelur tibi causa langno prium dogma constituant, earum vero quæ e diver
ris esse medicina , quia per ipsam qualitas languoris so veniunt Scripluræ divinæ sententiarum absolu
B
agnoscitnr ? Sed, sicut constat bonam esse medici tiones ne extremo * , ut ait Dominus , digito contine
nam quæ ægritudinis intelligentiam præslat, qua grint. Sed qui fideliter et integre sacrorum Volumi.
possit vilari (55) infirmitas, ila et lex bona est per num colligit sensum , debet ostendere quomodo ca
quam deprehenditur et agnoscitur peccatum . Ser. quæ videntur esse contraria, non sunt vere contra
vat autem , ut puto , hujusmodi expositio etiam il ria . Tentabimus ergo etiam in præsenti loco ostelle
lius explanationis consequentiam , quam supra eli dere quomodo priori expositioni nostræ hæc subs::
dimus de eo quod scriptum est : « Causati enjin quens non repugnel. Sæpe diximus, et evidentius in
sumus Judæos et Græcos omnes sub peccato esse, præfatione diximus ( 58) , quod ila Apostolus in hic
sicut scriptum est : Quia non est juslus quisquain , Epistola multarum legum facial mentionem , ut cum
non est intelligens , non est requirens Deum 8. , de una ad alteram transit, deprehendi nisi al; in
7. « Nunc autem sine lege justitia Dei manifestala tento satis lectore vix possil. Dixerat in superiori
est, testificala a lege el prophetis. Justitia autein bus, quia « per legem agnitio peccati est; ) el quia
Dei per fidem Jesu Christi in omnes et super omnes sensit posse scilicet responderi : Ergo si ex lege na
qui credunt in eum . Non enim est distinctio. Omnes turali agnitio peccati est, potest ex ipsa el agnino
enim peccaverunt, et egent gloria Dei , justificati ( esse justiliæ , secundum illam scilicet quam supra
gratis per gratiam ipsius, per redemptionem quæ medicinæ artis imaginem dedimus : ut quemadmo
est in Christo Jesu * . » Quod astruximus in supe dum per illam languor agnoscitur ut sanitas inve
rioribus, dicentes non de lege Moysi dictum , « Quia niatur, ita etiam per legem naturæ si polest agnitio
quæcunque lex Joquilur, his qui in lege sunt loqui fieri peccati , similiter possit el justitia fieri. Hoc
lnr 5 , , pritabil aliquis non lam vere, quam violen ergo cum vidisset posse sibi objici , postquam dixit :
ler assertum , cum videat nunc nomen legis non ad Per legem enim agnitio peccati , ) subjungit :
naluræ , sed ad Moysi legem reſerri : el dicet quod Nunc autem , sine lege (59) justitia Dei maniſestala
in præsenti loco justitia Dei pronuntielur ab Apo est . » Tale est ergo quod dicit : Non (60) sicut per
stolo manifestari per legem , et non solum per le legem agnitio peccati , isa et manifestatio justiliæ Dei
gem , sed et per prophetas, ut sine ulla ambiguilale per legem fit ; sed sine lege manifestatur justitia Dei.
de lege Moysi intelligantur dicta esse quæ scripla Poterat enim naluræ lex arguere peccati naturam ,
sunt : ex qua lege justitia Dei per fidem Christi Je et notitiam ejus ostendere : justitia autem Dei super
su manifestelur in omnes qui credunt, sive ex Ju greditur el supereminet hoc quodcunque mens hu
dæis, sive ex gentibus venientes, qui tamen non ex mana solis naturalibus sensibus potest rimari . Ne .
operibus justificentur, sed ex gratia Dei, redemplo D que enim sufficit ad intelligendam et considerandam
re (56) eis effecto ipso Jesu Chrislo "9. Hæc quidem non quaincunqne lumanam , sed ipsam Dei justitiam ,
dicel is qui sensum Apostoli in his quæ supra ex et judicia quæ ex ipsa descendunt, de quibus dici
posuimus, violenter a nobis accusabit inflexum . Sed tur quia sunt « abyssus multa " , ) et quia lam pro •
illud est quod constanter possumus affirmare : quia funda sit justitia Dei et judicia , ut Apostolus dicat :
sicul nos qui hæc asserunt (57) pulant in hoc ser Quam inscrutabilia sunt judicia Dei 38 ! » Sed et
mone Apostoli , quem nunc proposuimus, nihil in Sapientia ila ad homines loquitur, quasi non possit

25 Rom. 111 , 20. 26 Rom . Ju , 9-11 . 17 ibid . 21 seq. 18 jbid . 19 . 29 Tit. I , 5-7. 30 Matth. XXIII , 4.
31 Psal . xxxv , 7. 39 Rom . xi , 33.
( 54) Mundæ sunt, hoc est ad comparationem ( 56) Al . , in redemptionem . )
hominum , mundæ habentur et sanciæ . Sic. mss . et ( 57) Editi, « asserimus, , male.
Rabanus. Editi vero , « munde habentur sane , ad ( 58) Vide præfationem Origenis.
comparationem vero Dei , ) etc. ( 59) In aviea editis deest « subjungit , o el legitur,
(55) Ila ins. unus. Edili vero et cæteri mss . , ( Num autem ait : Sine lege. ,
e vilare quæ velit. ) (60) Editi , « nam , » male.
 943 ORIGENIS 94
justitia Dei naluræ solius molibus sciri , sed per do- A nium legis ; si autem ex lege accipit testimonium .
ctrinæ sludium quæri ; et ideo dicit : 1 Discite ju non ergo sine lege manifestata est. Quod cum inst
slitiam qui judicatis terram " . , Quamobrem ad lubile sit, nec aliqua possit ratione convelli, dicen
Dei justitiam agnoscendam nihil prorsus opitulabi dum esl justitiam quidem Dei manifestari a Christo
lur lex naturæ , etiamsi videatur sentire aliquid de Jesu , præbenle ei testimonium non lege naturæ,
humana justitia . Illa enim lex polest sentire quod quae adbuc est utique exigua et parva ; sed lege
inter homines juslum sit ut quod in se quis pati non Moysi ; non ea quæ secundum lilleram , sed quæ
vult , hoc 512 ne proximo faciat ". Nunquid nalu secundum spirituin est, de qua idem dicit Aposlo
raliter polest sentire (61 ) de illa justitia quæ dicit : lus : « Quia lex spiritalis est * 3. , Similiter autem
Videle ne faciatis justitiam vestram coram homi et prophetæ per eum qui in ipsis loculus est spiri
nibus 38 ; » el, ( ut nescial sinistra lua quid facial lum Dei. Est præterea et illa apud Apostolum de boe
dextra lua »6 ? » Hæc et hujusmodi justa (62) di sermone, si quis diligentius observel , mira distin
clare non potest lex naturæ ; et ideo dicit Aposlo clio. Moris est apud Græcos nominibus ápopa præ
lus : « Nunc autem sine lege , » naluræ scilicet, « ju- poni , quæ apud nos possunt arliculi nominari . Si
slilia Dei maniſeslala est 87 , , lestinionium habens quando igitur Moysi legem nominal, solitum nomini
В
legis Moysi el prophetarum , in quibus sanclus Spiri- B præmillit arliculum ; si quando vero naluralem vult
tus multa per figuras el ænigmata de justitia Dei intelligi, sine articulo nominat legem . Et boc ergo
scripserat. Et nolo mireris quod unum vocabulum in loco ubi dicit , « Nunc sine lege justitia Dei ma
legis secundo in eodem loco positum diversa signifi nifestata est, , articulum non habet ; in sequenti
cel. Invenimus hanc esse Scripturæ consueludinem vero ubi dicit , « Testificala a lege el prophetis, »
et in aliis locis : ut ibi 38 : « Nonne vos dicitis, quia secundo in loco legem cum articulo posuit . Si ergo
adhuc quatuor menses sunt ut veniat messis ? Ele sufficienter patuit de legis appellatione diversitas,
vale oculos vestros , et videle regiones, quia albe videamus nunc quæ justitia sine nalurali lege ma
sunt ad messem . , Nonne et hoc loco messis secundo pifestetur . Idem apostolus Paulus dicit de Christo ,
nominala, primo ad corporalem messem reſerlur , quia • factus est nobis sapientia a Deo, et justitia,
secundo ad spiritalem ? Et iterum in Evangelio ciim et sanctificatio , el redemptio . Hæc ergo justitia
dicit ad Samaritanam mulierem Salvator , Da Dei , qui est Christus , manifestatur sine lege qui
mihi bibere » , » el post responsuro ejus iterum deia naturali, non tamen sine lege Moysi vel pro
dicit ad eam : « Si scires quis est qui dicit tibi : phelis (66) . Dat enim ei testimonium lex sicut et
Da mihi bibere ; lu utique petisses eum , et dedis- c ipse dicit : « Scrulamini Scripturas; ipsæ sunt quæ
set ljbi aquam vivam . » Et iterum addidit ad eam : lestimonium reddunt de me * . , Nam les quidem
« Omnis qui bibit ex aqua hac , sitiet iterum ; qui naturalis potest occasiones præbere, et intellectum
aulem biberit ex aqua quan ego do ci , non sitiet in dare, ut diximus, vel ad ea quæ inter homines agi
æternum * 0. , Vides quomodo et bibere , et aqua , æquilas poscil , vel ad hoc ipsum , ut esse sentiat
punc quidem (63) corporaliter , nunc autem spiri Deum . De Christo autem quod sit Filius Dei , sen
taliter in uno eodemque accipitur loco ? Est et il tire naturaliter quis polest ? Ideo ergo sine hac (67)
lic similiter positum , ubi cæcus a nativitale cura lege, justitia Dei , quæ est Christus, manifestala est,
lur " . Post hoc dicit Salvalor : « In judicium ego testificala ex lege Moysi et prophetis. Verum prius
veni in hunc mundum , ut qui non vident videant , et quam ad consequentia properemus, omittenda non
qui vident cæci fiant". , Nonne etiam hic el videre , videlur ne hæc quidem observatio, quod in peccato
el non videre nunc corporaliter , nunc spiritaliter quidem agnitionem posuit, in justitia vero manife
intelligitur ? Ila ergo etiam in hoc loco Apostolus cum stationem . « Omne enim quod manifestalur , lus
sine lege dicit justitiam Dei manifestari, naluræ lex est66 ; , el si quod manifestalur lux est, peccatum
intelligitur ; cum vero dicit : « Testificata a lege quod lux non est non manifestatur, sed agnoscitur .
el prophetis, » Moysi legem designat. Quod si adhuc D Ego sic accipio el illud : « Nihil occultum quod non
tibi minus planum putatur esse quod diximus, adile manifestelur, nec operlum quod non reveletur ". ,
mus etiam hæc : Si enini videlur quod (64) eadem Sed ad propositum reverlamur . Les ergo et pro
lex sit de qua dicitur : Nunc autem sine lege justi- phetæ lesles sunt justiliæ Dei ; quæ justitia per fi
tia Dei maniſestala est, » quæ est et illa de qua dem Jesu Christi manifestalur in omnes credentes,
ait : « Testificata a lege et prophe!is ; ; si quidem in quibus nulla est distinctio , utrum ex Judæis ,
sinc lege (65) manifeslata est, non accipit lestimo an ex gentibus credant. Vide autem quia manife

s Sap. ! ; 1 ; Psal . 10. 34 Tob. IV , 6. 35 Malih . vi , 1 . 36 ibid . 3. 37 Rom , III , 21 . 38 Joan . IV ,

35 . 19 ibid . 7 , 10. 46 ibid . 13 . m Joall. JX , 1 See ng ibid . 39 . 43 Rom . VII , 14. * I Cor. 1 , 30 .
* Joan . v, 39. ** Ephes . v, 13 . 47 Luc. viii, 17.
(61 ) Al. I sendiri. , (64) Edili , si libi videlur, quod , , etc.
(62) Hæc el hujusmodi justa . Sic mss . et Raba 165) Al. , í Hæc quidem quae siue lege , ý ele. ,
nus. Al editi , « hanc et hujusinodi justiliani . 1 male .
(63) Sic mss. Edili vero , i El bibere ex aqua , nunc (66 ) Al . , e vel prophelarum . )
quidem , , etc. (67) Huc . Deesi in anlea editis .
 945 COMMENT IN EPIST. AD ROM . LIB. III . 946
slandæ justitiæ Dei ('68 ) non unam posuit cau . A 8. « Quem proposuit Deus propitiationem per fi- .
sam tantummodo fidei, sed et legem sociat (69) dem in sanguine ejus, ad ostensionem justitiæ suze,
et prophetas , quia neque lides sola 513 sine per ( 73) remissionein præcedentium delictorum , in
lege et prophetis manifestat justitiam Dei , ne sustentationem Dei , ad ostensionem justitiæ ejus
que rursus lex et prophetæ sine fide : alterum in hoc tempore : ut sit ipse justus, et justificans eum ,
ergo hærel ex altero , ut sit ex ulroque perfe- qui ex tide est Jesu Christi 5. , Cum multa nos et
clio. Nulla, inquit, distinctio est inter Judæos et admiranda docuisset sanctus Apostolus de Domino
Griecos, cum constet ex æquo omnes sub peccato nostro Jesu Christo , quæ per mysterium de eo di
faclos esse , sicut supra claruil , et nunc justitiam cuntur, hoc in loco eminentius aliquid protulit, quod
Dei, legis el prophetarum lestimoniis fullam , per non facile in aliis Scripturæ locis arbitror inveniri .
fidem Jesu Christi ex æquo omnibus datam. Ex eo Nam cum superius dixisset , quod pro omni genere
quod oinnes sub peccalo facti fuerant, alieni sine humano redemptionem semelipsum dedisset, ut eos
dubio effecti sunt etiam a gloria Dei, quod eam nec qui in peccatorum captivilale tenebantur redime
capere ullo genere poterant, nec mereri. Quomodo rel55, duni e sine Deo pro omnibus morlem gustat 6 : 1
enim peccator auderet dare gloriam Deo, ad quem nunc addit aliquid sublimius , el dicit, quia « propo
dicit Propheta : « Peccatori autem dixit Deus : B suit eum Deus propitiationem per fidem in sanguine
Quare tu enarras justitias meas 8 ? » El iterum alia ipsius : 1 quo scilicet per hostiam sui corporis
Scriptura dicit : « Non est speciosa laus Dei in ore propitium bominibus faceret Deuni, et per hoc
peccatoris " . , Idcirco justitia Dei per fidem Jesu ostenderel justitiam suam , dum eis remilleret præ
Christi ad omnes perveniens qui credunt, sive Judæi cedentia delicta , quæ pessimis tyrannis serviendo
sint, sive Græci, purgalos eos a prioribus sceleri contraxerant eo tempore quo sustinebat el patieba
bus justificat, et capaces facit gloriæ Dei : et hoc tur Deus hæc fieri. Sed ad hoc patiebalur, ut post
non ex meritis eorum , nec pro operibus facit, sed hæc , id est in hoc tempore (74 ), ostenderet justitiam
gratis gloriam credentibus (70) præstat. « Per re suam . In consummatione elenim sæculi, in novis
demptionem , inquit, quæ est in Christo Jesu . , Vic simo tempore manifestavit Deus justiljam suam , et
deamus allen tius quid sibi velit redemptio quæ est redemptionem dedit euni quem propitiatoren fecit:
in Christo Jesu . Redemptio dicitur id quod dalur ne forte si prius propitiatorem nisisset , non iam
hostibus pro his quos in captivitale detinent , ut mullos humani generis repropitiasset Deo, quam in
cos restituant pristine libertati. Detinebatur ergo his temporibus quibus jam mundus replelus vide
apud (71 ) hostes bumani generis captivitas peccato lur hominibus. Deus enim justus est, et juslus ju
C
tanquam bello superala : venit Filius Dei « qui factus stificare non poterat injustos (75) : ideo interven
est nobis , non solum « sapientia a Deo, et justitia , tum voluit esse propitiatoris, ut per ejus fidem
el sanctificatio , ) sed et redemplio : 1 et seniele justificarentur qui per opera propria justilicari non
ipsum dedit redemptionem , id est est semetipsum
semetipsum poterant. Hæc, quantum ad sermonis ipsius expla
lioslibus tradidit, ac sitientibus eis suum sangui nationem spectant, præmissa sint, ut apostolica
bem fudit : et hæc est credentibus facta redemplio, leclio evidentior fiat. Nunc autem , ut nobis moris
sicut et Petrus in Epistola sua scribit , dicens : est, quid interior sensus apostolici sermonis conti
Quia non corruptibili argento vel auro redempti neat requiramus ; et primo oinniuin quomodo dictum
estis, sed pretioso sanguine unigeniti Filii Dei " . > sit : « Quem proposuil Deus propitiatorium (sive
Hoc forlassis et Salomon sub mysterio designabal, propitiatorem ) per fidem in sanguine ejus. » Cer
dicens : Redemptio animæ viri propriæ divitiæ luni est in omnibus pene locis Apostoli sensum ex
ejus " . , Si enim requiras quæ sint animæ propriæ legis et prophetarum manare thesauris. Inquira
diviliæ , invenies sapientiam divitias ejus esse, et mus ergo ubi appellationem propitiatorii invenerit ,
justitiam , et sanctificationem . Hæc aulein omnia (72) et unde hoc nomen assumpserit. Memini in Exodo
Christom esse dicit Apostolus 58. Christus ergo est D loquentem Dominum ad Moysen , et præcipientem quæ
animæ divitiæ, et ideo ipse est redemplio ejus. Nam oporteret eum facere, priino quidem mandare are
corporales diviliæ pernicies magis animæ quam cam, et vectes ejus alque annulos per arcæ latera
redemptio ejus esse credendæ sunt, nisi ad bonum fieri " 7 ; post hæc : « Et facies , inquit , propitialo
opus conversa justitiæ et misericordiæ fiani, el rium ex auro puro, duos cubitos et semis longitu
ex corporalibus diviliis ad animæ divitias transſe dinem ejus, et unum cubilum et semis latitudinem
rantur . ejus. Et facies duo cherubin 514 aurea tornata ,
18 Psal. XLIX, 16. 19 Eccli . xv , 9. $0 I Cor. 1 , 30 . 81" I Petr. 1 , 18. 88 Prov . xIII , 8. 83 | Cor. 30 .
** Rom . Ili, 25 , 26. 80 Rom . 111 , 24 ; 1 Tim . 11 , 6 . 88 Hebr. 11 , 9. 67 Exod. xxv, 10 scq.
(68) Editi , i quia manifestat de justitia Dei. ) per lidem in sanguinem ipsius , ad ostensionem ju
(69) Al. , i sed legem posuit. , stiliæ suæ , propter, ) etc.
(70) Credentibus. Deest in anica editis. (74) Editi , « Sed adhuc patiebatur, iil post hæe
171 ) Detinebalur ergo upud . Al . , « Delinebatur idem in hoc tempore , ' etc.
apod . ) (75 ) Injustos. Ms. codex Vallis -claræ habet e nisi .
: 72) Omnia. In editis omittitur. injustos. )
( 73) Alias, quem proposuit Deus propitiatorem
 947 ORIGENIS 948

et superpones ea per singula latera propitiatorii (76) : A supra duos cubitos habere aliquid designatur , licet
unum cherubin ex latere hoc ; et aliud cherubin ex minus tribus. Sed el quod latitudo ejus unum et
latere altero propiliatorii : el facies ut cherubin dimidium memoratur cubilum habere , proplerea
duo sint ex duobus lateribus ejus extendentia alas quidem de nionade ac singulari sua statione deseri
suas, et obumbrantia super propitiatorium : et facies bilur, non tamen ex tolo in dualem numerum , qui
suæ contra se super propitiatorium erunt. Et facies interdum etiam pro immundis ponitur, crevisse ( 80 ).
cherubin, et impones propitiatorium super arcam , Quamvis eniin carnem naturæ nostræ susceperit,
el in arcam milles testimonia quæ dabo tibi : el ex incontaminala tamen Virgine assumpla , el casia
innotescam ( 77) tibi inde, et loquar ad le desursum sancti Spiritus operatione formata est . Propterea
super propitiatorium inter medium duorum cheru ergo et Apostolus de Medialore disserens , evideo
bin quae sunt super arcam testamenti , secundum lem distinctionem signavil , dicens: « Mediator Dei et
omnia (78) quæ præcipiam libi ad filios Israel 08 . hominum bomo ChristusJesus ;) quo scilicet mediato
Evidenter apparet quod nomen propitiatorii Apo rem non ad deitatem Christi, sed ad humanitatem ,quæ
stolus in his locis inventum , in suis nunc Lilleris est ejus anima , referendum doceret. Longitudo ergo
posuit de quo nobis sermo est. El videlur propilia- , ponitur ejus el latitudo. Longitudo illud significat quod
B
torium hoc, de quo scriplum est in Exodo , ad nul tendit ad Deum Trinitatique socialur ; latitudo, quod
Jum nisi ad Salvatorem Dominum relulisse cum inter homines qui lalam spaliosamque viam iocedere
dicit, quia hunc posuit « Deus propiliatorium per solent , conversalur : et ideo Mediatoris recte nomine
fidem " . . Quomodo sane hujus veri propitiatorii nuncupatur , quia , ut diximus , anima bæc sancta
forma el figura fuerit illud quod in Exodo describi media quidem fuit inter divinilalem Trinitatis, et
lur 60 ex auro purissimo factum , operæ pretium est fragilitatem humanitatis. Hæc ergo intelligi potest
investigare. Et primo quidem considerandum est , propitiatorium , secundum ea quæ supra diximus,
quibus in locis aurum quod in opere assumitur, cui superponi dicuntur duo cherubin , unum ex latere
aurum purum dicalur : quibus vero in locis aurum hoc (81 ) , et unum ex latere allero 63. Cujus ergo
tantummodo sine ulla adjectione ponalur. Quod ego formam duo ista cherubin habere existimanda sunt !
in pluribus observans , deprehendisse mihi videor , Cherubin enim in nostram linguam interpretatom
quod sicubi cum adjectione aurum purum dicitur, plenitudinem scientiarum significat . Ubi ergo dici
indicet sanctam illam et puram Jesu animam , quæ mus plenitudinem scientiarum , nisi in eo de quo
$
• peccalum non fecit, nec invenlus est dolus in ore dicit Apostolus : « In quo sunt omnes thesauri sa
ejus 61 : » et ipsi conveniant mensuræ istæ longi- c pientiæ et scientiæ absconditi 6* ? » De Verbo utique
tudinis ac latitudinis propitiatorii : quamvis hæc Dei hæc dicit Apostolus . Sed et de Spiritu sancio
explanare sit arduum , et aplare animæ illi sanctæ similia scribit cum dicit : « Nobis aulem revelavil
singula quæque quæ de propitiatorio referuntur . Deus per Spiritum suum : Spirilus enim omnia scru
Primo ergo videamus quod dicit, longitudinem pro Lalur, etiam alla Dei 65 · Significatur igilur , ut
piliatorii neque duos solum cubitos habuisse, qui ego arbitror, in isto propitiatorio , hoc est in anima
numerus sociandis generandisque aplari corporibus Jesu , Verbum Dei , qui est unigenitus Filius , el Spi .
solet : neque tres integros, qui numerus excedere ritum ejus sanctum semper habitare : et hoc est
appellationem creaturæ consuevit, et paturæ in- quod indicant duo cherubin propitiatorio superpu
corporeæ consecrari . Duos ergo cubitos et dimidium sila . Sed et illud observa , quod non dixit : Che
longitudinem dieit propiliatorii, et unum ac dimi rubin unum ex latere dexiro , el cherubin aliud er
dium latiludinem . Quod si audere in talibus fas est , latere sinistro ; sed ail : « Cherubin unum ex la
quoniam dicit idem Apostolus de Cbrislo , quod lere hoc , el cherubin aliud ex latere altero : > ul
« Dei et hominum mediator est 62 ,', videlur mihi ostenderet in illo propitiatorio , hoc est in anima
inler Deum et hominem media bæc esse anima , Christi, sinistrum nihil fuisse . Sunt autem el pen
quæ inferior quidem sit a Trinitatis natura , minus D nala duo hæc cherubin ; el non solumn pennata ,
aliquid habens , nec tamen cum inde infra sil , duali sed et alas suas paudentia. Si quis sanctorum sum
numero qui in corpore positis deputatur (79 ) , absque mum 515 habere a Deo lestimoniu :n meruit, ili
eximia et præcellenti virtulum suarum eminentia ctum est quod Deus essel cum eo , sicul de Jea
misceatur. lloc enim ostenditur quod mensura ejus Nave dicitur 66 : « El Deus eral cum ipso , sicut ſuit

88 Exod . xxv , 17 seq . 59 Rom . Ill, 25. 60 Exod . xxv , 17. 61 Petr. 11 , 22. 69 I Tim . II , 5 . 63 Evrul
XXV, 18, 19. 6+ Coloss . 11 , 3. €51 Cor, 11, 10. 65 Josue 1 , 3.

(76) Al., « Unum cherub ex latere hoc, el aliud
cherub ex latere altero propitiatorii. , Sed hæc de
sunt in libris aplea edilis .
( 77 ) Alias, ( innolescant, » male.
(78) Alias, ( opera , pro c omnia , ,
179) Sic Erasmus et Genebrardus, el recie qui-
deni. Cæleri vero editi el miss . nostri omnes, i qni
in corpore posilus depulilur, , Deinde ms. unus ,
( pro eximia , , elr.
( 80) Al., i cubiluin habere a prophela , propterea
quidem ( al . , « cubitum habere, prophetia quidem
de monade , ac singulari sua statione ( al , * singu.
laris vastatione , » al . , 1 singulari quid vastius »
describitur , , etc. Deinde mss. nostri omnes per
peram , « corruisse » pro « crevisse . »
( 81 ) Alias, ( unus ex latere hoc, el unus . )
949 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. III . 950

cum Moyse famulo ejus. » Sicubi vero pollicitatio A est : sed de aniina ejus , quae licet inseparabilis sit
majoris a Deo muneris dalur , dicit Deus : « Et a Verbo Dei , creala lamen esl , et Unigenili deitale
ero in eis, el ambulabo inter eos 67. , Nullam vero posterior : nec inconvenienter videbitur de ea
inter homines ita beatam et ita excelsam reperies dictum , quod antequam esset proposita est et præ
animam , nisi hanc solam , in qua tantum latitudinis, ordinata ut esset propiliatoriuin . Quia ergo, secun
laptuin capacitatis invenit Verbum Dei , et Spiritus dum ea quæ supra exposuimus , Jesum Christuin
sanclus, ut non solum habitare, sed et alas pandere, proposuit Deus propitiatorium per fidem in san
el novo sacramenti ritu aliquando eliam volitare guine ejus 78 , , necessarium videlur requirere de
dicatur. Faciem quoque contra se invicem super divinis legibus quæ sil propitiatio quæ per san
hanc bealam animam cherubin utraque babere di guinem fiat, ut ex his colligere possimus quomodo
cuntur , per quod concors ei et consonus a Filio Dei, etiam per sanguinem Jesu propitiatio ſacla sit.
el a Spiritu sancLO divinitatis sensus (82) infundi Scripluin est in Levilico post pontificis hostiam :
tur. Ubi autem superponitur hæc anima Deo plena , · Quod si oninis Synagoga Israel ignoraverit , et la
in qua complacuit babitare omnem pleniludinem luerit sermo ab oculis ejus, et ſecerit unum de man
Deitalis 68 ? « Super arcam , inquit , lestamenti 69,1 dalis Domini quod non fiet , et deliqueril , el inno •
Polesl arca testamenti sancta ejus caro , in qua B luerit eis peccatum quod peccaverunt , adducel Sy
beala hæc anima collocatur , intelligi , habens in nagoga vitulum ex bobus (85) pro peccalo ; i el
se testimonia Dei , quæ intelliguntur Christi quas in post pauca : « Et inſeret sacerdos qui unclus est ,
carne pertulit passiones divinis olim prædictæ (83) ex sanguine vituli in tabernaculum testimonii ; ,
testimoniis. Possunt etiam virtutes cælestes intel et post pauca iterum : « Et faciet, inquit , vi
ligi arca Dei , quæ et ipsæ capaces quidem sunt lulum , quemadmodum fecit vitulum pro peccato,
Verbi Dei , et Spiritus sancti, sed præponitur eis el repropitiabit pro his sacerdos , el remilletur eis 76. ,
anima Jesu , et ipsa quodammodo mediatrice gra Per sanguinem ergo (86) repropiliat sacerdos pro
liam divinæ largitionis accipiunt. Post hæc : « Et omni Synagoga it remillalur cis. Requiramus nunc
innotescam tibi , inquit , inde , et loquar ad te singula quæque nomina quæ de Salvatore scripla
desuper propiliatorio 70. , Non solum Moysi , sed sunt , el in singulis appellationibus quæ sint , quæ
el unicuique sanctorum qui famulus Dei est , non designentur diligentius contemplemur. Invenies igi
aliunde ingolescit Deus , nec aliunde cognoscitur, tur , quoniam quidem in ipso complacuit habitare
nisi de propitiatorio isto quod supra exposuimus, omnem plenitudinem divinitatis corporaliter, esse
et de medio cherubin . Hoc et Habacuc propheta ipsum et propitiatorium , et pontificem , et hostiam
significat ubi dicit : « In medio duorum animalium C que offertur pro populo 77. Et quidem de propitia
cognosceris : dum appropinquaverint anni cognosce lorio jam salis est dictum . Sed el de pontifice evi
ris , el cum adfuerit tempus ostenderis " . Nemo denter David in Psalmo 18, et apostolus Paulus ad
enim scit Patrem nisi Filius , et cui voluerit Fi Hebræos scribit. Quod autem sit et hostia , lesla
lius revelare 78. » Sed et Paulus dicit, quia « nobis tur Joannes, dicens : « Hic est Agnus Dei qui lollit
revela vit Deus per Spiritum suum 78. , Propterea peccata mundi 80. , Secundum hoc ergo quod ho
ergo dicit quod « innotescam tibi inde , et loquar stia est , profusione sanguinis suipropitiatio efficitur
libi desuper propitiatorio inter duo cherubin quz in eo quod dat remissionem præcedentium delicto
sunt super arcam testamenti "*. » Puto autem quod rum : quae tamen propitiatio ad unumquemque
non imporlune ea quæ de Exodo assumpsimus ex credentium per viam fidei venit. Nisi enim daret
planata sint, ut evidens fieret sensus quomodo Apo remissionem præcedentium delictorum , propitiatio
stolus in præsenti loco propitiatorii nomen assumpse non probarelur effecta. Cum vero peccatorum re
rit cum dicit : « Quem proposuit Deus propitiatorium missio iribualur , certum est propitiationem effu
per fidem . » Sed et hoc ipsum quod dixit , propo sione sacri sanguinis adimplelam 61 : { Absque san
suit , , magis de anima Jesu , quam de deilale D guinis » enim effusione , , sicut Apostolus dicit,
ejus diclum sentitur (84) . « Proposuit » enim iui ( non fit remissio , peccalorum . Verum ne Paulus
tellig itur t
quasi prius posui , hoc est prius quam tibi solus præsumpsisse (87 ) 516 propitiationis
esset. Quod enim est ponitur , quod nondum est nomen videatur in Christo , audi quomodo el Joana
proponitur . Non ergo convenil de eo qui semper nes consone (88) de hoc sensu loquatur cum dicit :
eral , id est de Verbo Dei , dici quia propositus « Filioli mei , hæc scribo vobis , ut non peccelis .
67 Levil. xxvi , 12. 68 Coloss . 1 , 19. 69 Exod. xxv , 21 . 70 ibid . 22 . 71 Habac, II, 2. 72 Malih. XI,
27. 73 I Cor . ii , 10 . 7* Exod. xxv, 22. 75 Rom . 111 , 25. 76 Levil . IV, 13, 14 , 16 , 20 . 77 Coloss .
1 , 19 ; II , 9. 78 Psal . cix , 4. 79 Hebr. 11 et seq. 80 Joan . 1 , 29. 81 Hebr. ix , 22.
(82) Alias , « pensas, , male . tatis. )
(83) Al. , ' prædicala, , Deinde , « Possunt etiam ( 81 ) Alias , sentielur . )
virlules cælestes, , etc. Sanctus Basilius , lib . « De (85 ) Alias , į duobus , , male .
Spiritu sancio , » cap. 29 , locum hunc sic comme (86) Ergo . Editi , « vero. )
nioral: Aί ιεραι δυνάμεις χωρητικαι του Μονογενούς, (87) Alias , « proposuisse. )
και της του αγίου Πνεύματος θεότητος . « Sacrae vir ( 88) Alias , « consona, » al. , i conşono . A.
liiles capaces sunt Unigeniti, ci sancti Spiritus dei
9.1 ORIGENIS 959
Sed et si quis peccaverit, advocatum habemus apud A judicium slaluerat , præsens sustentationi et pa.
Patrem, Jesum Christum justum : et ipse est pro lientiæ deputaret . Nam si puniret in hoc tempore
piliatio pro peccatis nostris ; non solum autem pro peccatorem , justum non videretur (92) iterum ad
nostris , sed et pro universi mundi 88. » Uno igitur judicium quem punieral evocare. Si vero sustentet
endemque sensu apostoli propitiatorium ,) vel e pro el patiatur in præsenti sæculo, recte erit justus ju
piliationem , , vel , ut in Latinis codicibus frequen dex in futuro. Justificat ergo eum qui ex fide est ,
tius invenitur, « Propitiatorem » nominant Christum . sicul et « le Abraham scriplum est , quia « credidit
Sed nihil interest sive « propitiator , , sive e pro Abraham Deo, el reputatum est ei ad justitiam *. ,
piliatorium , , sive « propitiatio, , sive etiam , ex Quod si Abraham credidit , el ex fide justificatus
oratio » scriplum sit , cum apud Græcos uno semper est , consequens sine dubio erit ut et nunc qui ere
eodemque sermone proferatur. Nisi forle videatur dil (93) Deo, per fidem Jesu Christi justificetur cum
quibusdam « propitiatio , ipsa ejus divina substan lideli Abraham " .
tia ; propitiator » vero , cum dispensationes in 9. « Ubi est ergo gloriatio lua ? Exclusa est. Per
hominibus explet (89) , intelligi. Sed et quod dixit quam legem ? Operum ? Non : sed per legem fidei.
Joannes, quia « ipse est exoratio (sive o propitiatio , ) Arbitramur enim justificari hominem per fidem
B
pro peccatis nostris ; non solum autem pro nostris , sine operibus legis . , lterum ac sæpius comnio
sed et pro universi mundi , , quædam nobis intu nemus eos qui scripla Pauli diligentius advertere
lisse videlur augmenta mysterii , ul ostendat Jesum cupiunt, distinctionem illani , quam supra diximus,
propitiatorem esse non solum credentium , verum observare lenacius , quomodo (94) nunc circumci
et totius mundi ; non tamen prius mundi , el lunc sionis causam. , nunc præputii, id est Judæorum vel
nostruin ; sed prius nostrum , et ila demum lolius gentilium ,discreto semper tramite prosequatur. Si
mundi. Quamvis enim universa creatura gratiam Re enim paululum quid fugerit legentem , continuo an
demploris exspectel , unusquisque tamen in suo or . gusla bæc el exilis intelligentie semita ( 95) per
dine veniel ad salutem. Hoc indicari arbitror el in lurbabilur . Igitur cum superius 's ostendissel Apo
Levitico 83, ubi repropitiationis hostiæ per pontificem stolus quid esset amplius Judæo , aut que utilitas
mandantur offerri. Nec tamen in his sacrificiorum circumcisionis : et docuissel quia primis illis cre
confusus ordo proponitur; sed primo quidem dicit dita sunt eloquia Dei , et per hæc visus fuissel er
quæ sit propitiatio , el qualis hostia , si sacerdos tollere eorum jactantiam qua adversum gentiles
peccaveril , offeratur 84. Secundo , si omnis Syna- erigi solent : et rursum contra hæc in sequentibus
goga deliquerit per ignorantiam , cujusmodi vicli- c objecissel justitiam Dei per lidem Jesu Christi esse
mis placelur Deus 88. Tertio , si princeps peccave in omnes qui credunt, neque habere aliquam dis
rit, quo ordine purificandus sit scribitur 86. Quarto, Linctionem , sed omnes deliquisse Judæos el Gre
si anima una peccaverit, etiam de hoc quis sit ex cos , et egere gloria Dei , et justificari per gratiain
piandi rilus exponitur 87. Quæ singula mystico in ac redemptionem quæ est in Christo Jesu : ipsum
iellectu futuram Christi (90) propitiationem non que e se propitiatoriam per fidemi, el justificari ab
solum pro peccatis nostris , sed et pro universo eo omnem ( 96 ) qui ex fide est : nunc jain velut
mundo certis quibusque ordinibus , et modis cau conclusionem assertionuin suarum ponens in hoc
sisque designant : si quis tamen hæc secundum il loco dicit : « Ubi est ergo glorialio lua ? , Exclusa
lain revelationem quæ Moysi in monte demonstrala osl. Per quam legem ? Operum ? Non : sed per le
esse dicitur , sanclo Spiritu illuminalus aspicial. gem fidei . Arbitramur enim justificari hominem per
Fit ergo per repropitiationem sanguinis Christi re fidem sine operibus legis 98 : cl dicil sufficere solius
missio « præcedentium deliclorum , in sustentatione fidei justificationem , ila ut credens quis tantummodo,
Dei , ad ostensionem justitiæ suæ 88. , Sustentatio justificelur , eliamsi nihil ab eo operis fuerit exple
Dei est, ubi peccator non statim punitur ut peccal , lum . Imminel igilur nobis qui integram esse Scri
sed secundum quod ibidem Apostolus dixit 88 , per D pluram 517 Apostoli conamur asserere, el ordine
patientiam Dei adducitur ad pænitentiam : et in suo cuncla constare , ut requiramus quis sine (pe
boc ostendere dicitur justitiam suam Deus. Bene ribus sola fide justificatus sil. Quantum igitur ad
autem addidit , « in hoc tempore ; , præsentis enim exemplum pertinet, sullicere arbitror illum latronem
seculi tempore in sustentatione est justitia Dei : qui cum Chrisio crucifixus clamavit ei de cruce :
futuri vero in retributione (91). Justum namque Domine Jesui, memento nei con veneris in re
apud Deum visum est, ut quia futurum sæculum ad gnum luum 96. , Nec aliud quidquam describitur
81 I Joan . II , 1 , 2 . 83 Levil . iv, 20. 84 ibid . 5 seq . 8838 ibid . 13 seq . 86 ibid . 22, seq . 87 ibid . 27,
seq . 88 Rom . III , 25 , 26. 89 Roin . II , 4. 90 Galal. ill , 6. 91 ibid . 9. 99 Rom . III , 27, 28. 93 ibid.
1 , 2 . 94 ibid. 22-26 . 98 ibid, 27 , 28 . 96 Luc. XXIII , 42 , 43.
(89) Dispensationes . . . explet. Sic omnes editi (92) Alias , 1 videtur , , male.
el plerique mss. Ms. lamen unus habet , « cum dis (93 ) Alias , 1 credidit. ,
pensationem humanitatis in hominibus explet ; , (94) Alias, ' quo nunc. )
quæ lectio reclior videtur. 195) Alias , « hac intelligentiic semila , .
(90) Editi , « per liguram Christi . ) (96) Omnem . Deest illi edilis.
( 91) Alias , in retributionem . ,
255 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB . III. 954
boni operis ejus in Evangeliis, sed pro hac sola fide A Dei quæ mihi data est , inanis non fuil . ) Exclu
ait ei Jesus : « Anien dico tibi : Hodie mecum eris ditur ergo omnis gloriatio quæ ex legis operibus
in paradiso. 1 Aptemus nunc, si videlur, causa veoit. El ul adhuc manifestius Gal quod dicimus,
hujus latronis verba apostoli (97 ) Pauli, el dicamus exemplum dabimus ex his quæ in Evangelio scripta
ad Judæum : « Ubi est ergo gloriatio lua º7 ?, Cer sunt, ubi ascendit Phariseus et Publicanus ad tem
tum quia exclusa est ; exclusa aulem non per le plum Dei ; « et stans, inquit, Phariseus in me
gem operum , sed per legem fidei . Per fidem enim dio , dicebat : Deus , gratias ago tibi , quoniam non
justificatus est hic latro sine operibus legis : quia sum sicut cæteri homines, raptores, injusti, adul
super hoc Dominus non requisivit quid prius opera leri , vel il eliam publicanus iste : jejuno bis in
tus esset ; nec exspectavit quid operis cum credidis Sabbalo ; decimas do omnium quæ possideo , , et
set expleret, sed sola confessione justificatum co reliqua. Ei hæc fortassis vere dixerit , sed seculi
mitem sibi eum , paradisum (98) ingressurus, as dum Domini sententiam jactantiæ morbo corruplus
sumpsit. Sed et mulier illa de qua in Evangelio se non descendit justificalus de templo . Talis ergo
eundum Lucam refertur , quia « cum cognovisset gloriatio quæ veniebal ex operibus legis, excludi
quod Jesus recubuit in domo Phariszi, delulit vas tur (1 ) , quia non habet humilitatem crucis Christi ;
unguenti, et slans retro ad pedes ejus, ac flens, B in qua qui gloriatur audi quid dicit : « Mihi autem
lacrymis lavil perles ejus , el capillis capitis sui absit gloriari, nisi in cruce Domini « mei , Jesu
detersit, et osculabalur atque ungebat unguento . Chrisii, per queni mili mundus crucifixus est, et
Videns autem Pharisæus qui eum vocaveral , dixit
ego mundo 8. , Vides Apostolum non glorianteni
intra senielipsum : Hic si essel propheta , sciret super justitia sua , neque super castitate, neque
tiiqne quæ et qualis est mulier qu: e tangil pedes super sapientia , neque super cicleris virtutibus vel
cjus, quia peccatris esi 98. Jesus autem dixit ad actibus suis , sed apertissime pronuntiantem el di
eum parabolam quingentorum vel quinquaginta centein : « Qui glorialiir, in Domino glorielur '. >
denariorum ; el ex nullo legis opere, sed pro sola Et sic exclusa est Judaica gloriatio , non per legem
fide ait ad eam : « Remilluntur tibi peccata liia * ; » operuin , sed per legem lidei 8 quæ est in Christo
el ilerum : ( Fides lua le salvam fecit, vade in Jesu , in cujus cruce gloriatur Apostolus. Quis enim
pace ' . » Sed et in multis Evangelii locis hoc ser recle vel super castitate sua gloriabilur, cum scri
mone isum legimus Salvatorem , ut credentis fidem pium legal, quia « si quis aspexerit mulierem ad
causam dical esse salutis ejus. Ex quibus omnibus concupiscendum eam , jam mạchalus est eam in
claret quod recle arbitratur Apostolus justificari C corde suo ' ? , Unde el propheta dicit : « Quomodo
hominein per fidem sine operibus legis ' . Sed for gloriabitur quis castum se habere cor 10 ? » Aut quis
lassis hæc aliquis audiens resolvalur, et bene agendi gloriabilur super sapientia , cum scriptuin videat,
negligentiam capiat , siquidem ad justificandum quia e mundus per sapientiani non cognovit Deum :
fides sola sufliciat. Ad quem dicemus quia posl el ideo placuit Deo per stultitiam prædicationis sal
justificationem si injuste quis agal, sine dubio vos facere credentes " 1 ? » El iterum : « Quæ suulia
justificationis gratiam sprevil. Neque enim ob hoc siulit mundi elegit Deus, ut confundal sapientes "' ? ,
quis accipit veniam peccatorum , ut rursum sibi Quis autein vel super justilia sua gloriabitur, cum
putel peccandi licentiam datam . Indulgentia nani audiat Deum per prophetam dicentem , quia c omnis
que non futurorum , sed prælerilorum criminum justitia vestra sicut pannus mulieris menstrual 13?,
dalur. Igitur ut ad propositum redeamus, justifica- Sola igitur justa gloriatio est in fide crucis Christi,
lur homo per fidem , cui ad justificandum nihil con quie excludit 518 omnem illam gloriationem , quæ
ferunt opera legis. Ubi vero fides non est quä сre descendit ex operibus legis. Hæc autem a nobis
dentem justificel , etiamsi opera quis habeat ex dicta sunt pro eo quod tanquam interrogantis ser
lege, tamen quia non sunt ædificata supra funda mone dixil (2 ) Apostolus : « Ubi est ergo gloriatio
mentum îdei , quamvis videantur esse bona , tamen D lua ' ' ? » El ad biec sibi ipse respondit : « Exclusa
operatorem suum (99) justificare non possunt, quod est . » El rursum quasi ipse se ( 3) interrogel ail :
eis deest fides, quæ est signaculum eorum qui justi « Per quam legem ? Operum ? » El respondit sibi
ficantur a Deo , sicul superius diximus, quia « cre ipsi : « Nou : sed per legem fidei . Arbitramur enim
didit Abraham Deo , el reputatum est ei ad justi justificari hominem per fidem sine operibus legis 18. ,
tiam , , Tantun est, ut is quijustificatur per gra De his jam superius diximus (4 ) . Quod vero eliana
tiam fidei, dicat secundum Paulum , quia « gratia in præsenti loco duarum legum facit iterum men
97 Rom . 111 , 27 . 98 Liic . vii , 37 seq. 09 ibid . 48. 1 ibill. 50. ; Rom . 111 , 28 . 3 Rom , iv, 3. I Cor.
Xv , 10. * Luc . XVII, 10-14. 6 Galat. VI, 14 . Cor . 1 , 31 . 8 Rou. III , 97 . 9 Matth . v , 28.
" Prov. XX , 9. " I Cor. 1 , 21 . 18 ibid . 27. 13 Isa. Liiv , 6. 1 * Rom . III , 27 , 28. 18 ibid. 29 , 30 .

(97 Edili , “ Aplemus nunc, si videtur, hujus la (1) Excludilur. Desideratur in libris antea edi
Ironis verba cause Apostoli, 1 eir. tis:
( 98) Edili , , comitemque sibi paradisum , , etc. (2) Alias , « interrogans dixit . )
(99) Edili, « bona opera, operatorem suum , ) et (3) Ipse se . Hec verba in editis omilluntur
omillunt « labien , , deinde , i si eis , pro , quod ( 4) Al . , i De his superius dixit. ,
eis. )
955 ORIGENIS 956
tionem , el dicit legem operum el legem fidei (5) , A sapientiæ, alii sermo scientiæ secundum eumdem
considera eliain ipse, qui legis , utrum ad legem Spiritum , alii fides in eodem Spirilu 19. , Et non
Moysi et legem naturalem scrmo bic debeat incli solus Paulus apostolus harum distinctionum obser
nari ; an ad legem litteræ et legem spiritus : quia vantias tenet, sed et Joannes , qui cum de Verbo
lex lilleræ oeeidit , el mortem operatur ; lex autem Dei dicat quia « omnia per ipsum facta sunt ", 1
spiritus vitæ liberat a lege peccati et mortis. vitam non per ipsum , sed in ipso factam esse testa
10. Unde et convenienter in consequentibus po lur, dicens : « Quod factum est, in ipso vita eral " ,
nit : « An Judæorum Deus tantum ? Nonne et gen Et quoniam multum est ut ea quæ nunc exempli
tium ? Imo et gentium . Quoniam quidem unus Deus causa protulimus exponantur , sensum eorum pro
qui justificat circumcisionem ex fide , el præputium caplu nostro breviter colligamus. Cum dicitur, rer
per fidem 18. , lis quidem qui alium volunt esse ipso, , principale aliquid hujus præpositionis indi.
Judæorum Deum , et alium gentium , id est alium cio videtur ostendi . Cum vero e per ipsum dici
Legis, et alium Evangelioruni, salis de hoc erit lur, sequentis cause, id est ejus que post princi
angusta el arcla responsio , apostolo Paulo abun palem est, intelligentia designatur ( 11 ) . Ut verbi
dantius salis danle sententiam suam (6) cum non causa dicamus quod ait, « Ex ipso , et per ipsum , et
solum unuin dicat esse Deum Judæorum el gen- B in ipso sunt omnia " :1— « ex ipso ,» prinæ creatio
tium , sed et adual quod idem atque ipse sit qui nis omnium , et hoc ipsum quod quæ sunt, ex Day
justificat circumcisionem ex fide, et præputium per esse cæperunt , significantiam dedit ; per ipsum ,
fidem . Quod et si circuincisionem per allegoriam quod ea quæ prius facta fuerant, reguntur et dis
suscipere voluerint, ila ut sanctos el spiritales pensanlur per eum a quo subsistendi initium tra
quosque ab eo circumcisionem dicant esse appella - huol; « in ipso, » quod hi qui jam correcti et
tos , statim in consequentibus invenient obicem (7) . emendati sunt, in ipsius perfectione consistunt. Sie
Si enim circumcisionem sanctos, vel , ut illi nomi. ergo hæc plenissimæ rationis tenere differentias
nant, spiritales appellavit, consequens est ut pre edocentur (12) , ut quod subsistinus, « ex Deo »
pulium peccatores dixerit, quos illi animales vo habere dicamur : quod dispensamur et regimur,
cani (8) . Et quomodo conveniel, ut bonus Deus pa ( per ipsum , fieri designelur : quod vero in summa
riter spiritales animalesque justificet ? Ilis ergo perfectionis consistimus, « in ipso » esse declaretur.
in his Apostoli sermonibus nodus inextricabilis Polest el in præsenti loco lalis quædam observari
erit. Secundum nos vero , qui circumcisionem eos differentia , ul circumcisio quæ velut primo loco et or
qui ex Judæis crediderunt, ei præpuljum nihilomi dine justificatur,ex fide, el non per fidem justificanda
nus eos qui ad fidem ex gentibus vocati sunt dici- C memoretur : præputium vero quod secundo loco
mus , plana erit et facilis expositio . Idem enim ipse ad justificationem trahitur , non ex fide , sed
Deus ex utroque populo credentes non circumcisio 519 per fidem justificandum dicatur . Puto autem
ois aut prepulii privilegio , sed solius fidei contem quod et in ea differentia, quam supra diximus :
platione justilicat. Superest el unius syllabæ diffe Sicut enim mulier ex viro, ila et vir per mulie
rentia, in qua variasse videtur Apostolus . Non nos rem º3, plenius isla designentur. Primo elenim
oliose prælereal quod dicit (9) , quia circumcisionem loco vir est, ex quo descendere mulier dicitur, et
ex fide justificet Deus, et non per fidem 16 ; præpu non per virum . Secundo vero in loco per mulieren
lium vero per fidem , el non ex fide. Non enim mih i vir ; quia mulier ministrare quodammodo videlur
videlur superflua apud eum haberi isla præpositio auctori viro, et ideo per mulierem vir dicitur na
num commutatio ( 10) , quia invenimus ab eo el in sci , et non ex muliere . Sed fortassis occurrat aliquis
aliis locis , non ut libel, sed observanter hæc posila , huic de muliere et viro expositioni nostræ , et ob
et necessario differentiam distinctionis hujus esse jiciat illud, quod dixit Apostolus de Christo : ( Fa
servalam , sicut cum de Deo loquens dicit : « Quio clum ex muliere, factum sub lege ** ; » elnon dixit,
niam ex ipso, et per seipsum , et in ipso sunt factum per mulierem . Cui hoc modo respondendum
omnia 17. , Et iterum alibi dicit : « Sicut enim D puto. De omni quidem homine conveniet dici quod
mulier ex viro , sic el vir per mulierem : omnia per mulierem factus sit , quoniam quidem priusquam
aulem ex Dco 18. » Tale est el quod ad Corinthios per mulierem nasceretur, ex viro accepit exordium ;
scribit : « Alii quidem per Spiritum « alur sermo Christus vero, qui non ex semine viri carnis suæ
16 Rom. III , 30. 17 Rom . xi , 36. 18 I Cor . XI , 12 . 19 I Cor . XII , 8, 20 Joan . 1, 3. ibid . 4. 21 Rom .
XI , 36. 23 I Cor . XI , 12. si Galat. iv , 4.
(5) Editi , « Dei . , Rabanius , præpositionis , per « commutatio. )
( 6) Sic omnes mss . nostri. Edili vero, ( satis de (11) Codex Ebroicensis ei Merlinus, ' quæ post
hoc angusta et arcla responsio ab apostolo Paulo principale est , intelligentia designatur; 1 Gene:
præstatur : satis ostendit sententiam suam . ) brardus vero , 'í quæ post principale intelligentia,
(7) Al . , i objicere , , male. designal, , rectius alii mss. nosiri ut in nostro
18) Alias, ' quos ille animales vocal. » textu .
(9) Al . , : Superest ut unius... non nos [al . , ( 12 ) Sic potiores miss. nostri et Rabanus . Al.,
( nec nos » ] oliose prælereal quid dicit. 1 ( edoceniur. )
(10) Al., i præpositionis , nunc « commutatio
957 COMMENT . IN EPIST , AD. ROM . LIB. III. 958
siunpsil originem , merilo « ex muliere , faclus di- A legem . Sed el illa nequaquam nobis prætereunda
citur. Ipsi namque, id est mulieri, et ipsa princi- videtur objectio , quam proferre quis potest , et dicere
palis origo carnis ejus ascribitur, et recte non per quod contraria sibi scribere videatur Apostolus,
mulierein , sed « ex muliere , Cactus ab Apostolo cum in præsenti quidem loco dicit non destrui le
memoratur. Justifical ergo unus atque idem Deus gem , sed confirmari (17) ; in secunda vero ad Co
circumcisionem ex fide, el præputium per fidem 25. rinthios ita scribit : « Quod si ministerium mortis
Quod si ( 13) requirat aliquis curiosius , ii qui ex in litteris formatum in lapidibus , factum est in
fide justificantur, per quem justificentur ; el rursum gloria , ita ut non possent intendere filii Israel in
ji qui per fidem justificantur, ex quo justificentur : faciem Moysi propter gloriam vullus ejus quæ de
licet fortassis multa in hoc curiositas videatur, la struilur, quomodo non magis ministerium Spiritus
men convenienter dicere possumus, quod qui ex eril in gloria 29 ? , Et paulo post : « Si enim quod
fide justificantur, initio ex ſide sumpto per adimple destruitur, per gloriam est ; multo magis quod ma
lionem bonorum operum consummantur, et qui per nel, in gloria est 30. , Dici ergo polesl quia gloria
fidem justificantur, a bonis operibus exorsi ( 14 ) per vultus Moysi quæ destruitur, et hoc quod dicit : « Si
lide summam perfectionis accipiunt. Ita ulrum enim quod destruitur , per gloriain est, » contrarium
B
que sibi adhærens alterum ex altero consum videri huic sententiæ qua pronuntiat : Non destrui
mus legem per fidem , sed staluimus el confirma
malur .
11. Et propterea pulo Apostolum slalim in con mus " . Sed vide si possimus ( 18) hoc modo quod
sequentibus posuisse : « Legem ergo evacuamus per intentatur absolvere . Non est idem quod dixit (19)
Legem destruimus, , el , lex destrulur. Paulus
fidem ? Absil ; sed legem slaluimus 98. , Quoniam
ergo in præsenti loco hoc pronuntiat , quod legeni
in superioribus ad lidem cuncta visiis est revocare ,
ipse non destruat. Nam et si destruitur les per eam
ipse sibi quod ab alio proponi posset obtendit ( 15) ,
quæ supereminet gloriam , non per Paulum , neque
et dicit : Si per fidem justificalur homo, et non ex
operibus legis, el si Deus circumcisionem ex fide per alium aliquem sanctorum destruitur. Unde et

justificat, et præputium per fidem , legem ergo Moysi , ipse Dominus dicebat : « Non veni solvere legem ,
o Paule, destruis per fidem ? Sed ad hoc ipse re sed adimplere 39. , Nullus ergo sanctorum , nec 520
spondens dicit : 1 Absit ; imo legem slaluimus, ) ipse Dominus destruit legem , sed gloria ejus lem
hoc est confirmanius. Sed operæ pretium est videre poralis et pertransiens a gloria æterna et perma
quomodo legem se confirmare pronuntiel, qui in nente destruitur et superalur. Unde vide quam
superioribus dixcrit, quia non justificetur homo es c caule et perspicaciter apostolicæ legendæ sint Lil
operibus legisa7. Salvator in Evangeliis dicit, quia leræ . Non dixit : « Neque enim glorificatum est
« Moyses de me scripsil 28. , Qui ergo non credit quod gloriosum est " , ) et siluit ; alioquin falsum
Christo , de quo Moyses scripsit in lege, destruit videretur ( quomodo enim quod gloriosum est non
legem ; qui autem credit Christo , de quo Moyses essel glorificaluin ? ) , sed addidit : « Propter eam
scripsit , legem confirmat per fidem , quia credit in quæ supereminet gloriam ; , ut ostenderet non
Christum . Fidem autein dicimus in Patrem , et Fi a quocunque destrui gloriam . Moysi , id est legis,
lium , et Spiri!um sanctum integram , plenam , per sed , ut diximus, ex comparatione majoris gloriæ
quæ in Christo est, oblegi el obscurari eam gloriam
ſeclam , quæ ( 16) nihil diversum , nibil discrepans
aut extraneum in Trinitale profitetur . Nam Marcion , quæ in lege esi ; el ideo dicit : « Si enim quod de
qui alium dicit Deum legis , alium Patrem Christi, struitur, per gloriam est ; multo magis quod manel,
per fidem suam non slaluil, neque confirmal, sed in gloria est 3* . , Manere quæ Christi sunt dicit,
destruit legem . Woc el Ebion facit ; hoc el omnes destrui quæ Moysi sunt : sed destrui non per ho
qui in fide catholica aliquid corruptionis interse minem , sed ex comparatione, ut diximus, superve
runt. Ego etiam illud convenienter adjiciam , quod nientis (20) gloriæ ; quoniam quidem « les p:edago
omnis qui credens Christo bene agit , el continet se D gus noster fuit in Christo , donec venirel « pleni
ab omni macula peccali , hic legem Dei recte viven tudo lemporum 38 ; » el , sicut dicimus, necessarium
du confirmat; qui vero præceps peccatorum vitiis esse opus pædagogi, donec parvulus est is qui sub
agitur, et sine ullo pænitendi retinaculo assiduitate pædagogo est , destrui autem el non esse necessa
scelerum maculatur, hic etiam si credere Christo rium ollicium pædagogi , cum ad perfectionem ve
videatur , per lidem suam non slaluil, sed destruit nerit is qui sub pædagogo fuit ; ita dicimus destrui

26 ibid . 31 . 27 Rom . III , 20 . 28 Joan . v , 45 . 29 II Cor. ii, 7, 8. 80 ibid. 11 .

38 Rom . 111 , 30 .
31 Rom . iii , 31 . 32 Malih . v , 17 . 33 || Cor, 111 , 10.
( 13) Quod si , etc. Vide Origenianorum lib. II ,
quiesi. 7 , numi, 11 .
( 14) Genebrardus, ( extorsi , , male.
(15) Idem Genebrardus, e ostendit, » male .
( 16) Sic miss. et Rabanus. Edlili vero , Fidere
antevi dicimus in Patrem et Filium et Spiritum
sanctum , qui integram substantiam , plenani, peric
clam , qui, cic .
3* ibid . 11 . 38 Galat. II, 24.
( 17) Sic mss. At Rabanus, ( eum in præsenti qui
dem non destruere legem , sed confirmare ; ) edili
vero , cum in præsenti quidem loco dicit, non de
struit legem , sed confirmat. )
( 18) Edili, Sed inde possumus, , male .
( 19 ) Alias , « dicit. )
( 20 ) Sic iss , postri omnes. Alias , ( superemi
nentis, » male.
959 ORIGENIS 900

jam opus legis « ubi advenit plenitudo temporis 36, » A quod alibi dicitur : « Illum oportet crescere, me
et filius qui aliquando nihil differebal a servo, hie autem minui 38 ; » el quod ipse Paulus dicit :( Cum
res factus est paternæ substantive . Quod autein hæc autem factus sum vir, destruxi que erant parvo :
ila (21 ) debeant intelligi quæ destruenda appellat li 89. , Hoe ostendit et similitudo pädagogi, crjus
Apostolus, consuelndinem ejus super hoc vocabulo opus destruitur el cessat cum ad perfectam ælalem
etiam in aliis disce, ubi dicit : « Ex parte scimus, venerit parvulus. Propierea ergo cautissime disit
et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod Apostolus : « legem ergo destrnimus per fidem !
perfectum est, destruentur ea quæ ex parle sunt 37. ) Absit *0 ! , et, non dixit : lex ergo destruitur per
Et in hoc loco scientia Pauli vel prophelia destrui fidem , sed : legem ergo destruimus ? » Et rursus
dicitur absque injuria apostolicæ gratiæ : quo sci in sequentibus : « Non ; sed legem statuimus. Nam
licet intelligamus ad comparationem perfeciorum el si destruitur lex , non per fidem destruitor, sed
vacare el oliosa esse ea quæ imperfecta sunt. Ita per supereminentem gloriam . Per fidem autem non
ergo et in præsenti serinone Paulus quidem legeni solum non destruitur lex , sed staluitur per aposto
non destruit, sed confirmai . Gloria autem Christi los el confirmatur : quia Christum quem les et
cum revelata fuerit, eam gloriam quæ apparuit in prophelæ venturum prædixerunt, isti prædicant
Moyse, et ex qua glorificatus fuerat , ipsa compara- B jam venisse : et confirmatio utique prophetiæ vel
lione sui qua supereminel, el confulat, el arguit, legis est, cum quæ prædicia fuerant, monstrantur
et ostendit nec gloriam compilandam . Tale est et implela.

LIBER QUARTUS .

1. . Quid ergo dicemus invenisse Abraham pa Quia < credi :lit Abraham Deo , el reputatum est illi
Irem nostrum secundum carnem ? Si enim Abra ad justitiam * . , Quod si Deus reputavit illi ad ju
bam ex operibus justificatus est , habel gloriam , stiliam , sine dubio el gloria ejus apud Deum esl.
sed non apud Deum . Quid enim Scriplura dicit ? Propterea ergo Apostolus lestimonio huic quod as
Credidit Abraham Deo , el reputalum est illi ad sumpsit ex libro Genesis adjungit et sermonem pro
justitiam . Ei autem qui operatur , merces non im- C prium , et dicit quia « ei qui operatur, merces nou in
pulatur secundum gratiam , sed secundum debilum . pulatur secundum gratiain , sed secundum debitum ;
Ei vero qui non operatur , credit autem in eum qui ei vero qui non operatur, credit autem in eum qui
justificat impium , reputatur fides ejus ad justitiam . justificat impium , reputatur fides ejus ad justi
Sicul et David dicit beatitudinem hominis , cui Deus liam 5. » Per omnem itaque hunc locum Apostolus
acceplo fert justitiam sine operibus, Beati quorum hoc videtur ostendere, quod duæ quædam sint ja .
remissæ sunt iniquitales, et quorum lecta sunt pec stificationes, quarum anam ex operibus nominal ,
cala . Beatus vir cui non imputavit Dominus pecca aliam vero ex fide. Et illam quidem quæ ex operi
tum " ., Cum superius" duas proposuerit leges , qual bus est, dicit habere quidem gloriam , sed in semel
rum unam operum , aliam fidei nominavil, per quam ipsa , el non apud Deum ; illam vero quæ ex fide
legem fidei excludi gloriationem dicit eorum qui in esi , habere gloriam apud Deum , utpole apud inspi
legis operibus gloriantur; et pronuntiaverit fide cientem corda hominum , et scientem quis est qui
521 justificari hominem sine operibus legis : con credit in occullo , et quis est qui non credit. Et
sequenter nunc ut hæc de Scripturis asserantur, ideo merilo apud solum Deum habel gloriam ,
Abrahæ producil exemplum , el dicit quia « Abra - D qui affectum fidei ejus pervidel (24) iu occullis :
ham , si ex operibus justificalus est , habet glo- qui vero justificationem ex operibus sperat , polest
d m
riam (22) , sed non apu Deu *3 . , Quo d qui dem fieri ut opera ejus etiam ab hominibus comproben
non sine arle dialectica disserit . Nam si is qui ex lur. Falam namque est , et videri oculis potest
operibus justificatur, non habet gloriam (23 ) apud quidquid opere manifestum est ; el si fides in oc
Deum , Abraham autem constat habere gloriani culto est , opera autem palam sunt , conveniet in
m
apud Deu , ergo non ex oper ibus, sed ex fide ju hoc assumi illud quod scriptum est : « Quæ occulla
stificalus est Abraham , ut necessario habeat glo . sunt Domino Deo tuo, quæ autem manifesta sunt
riam apud Deum . Sic enim Scriptura pronuntiat : vobis et filiis vestris 46. Sed et illud his aptare

36 Gülal. iv, 4. 87 I Cor. xiii , 9 , 10. 38 Joan . II, 30. 39 Cor . xill , 11 . 40 Rom . 111 , 31. " Rom.
IV , 1 , 8. 49 Rom . 111 , 27, 28. 43 Rom . IV , 2. ** Gell . XV, 6. 45 Rom . iv, 4, 5. Deul. XXIX, 29.

(21 ) « lta , deest in libris antea editis . riam , ; etc.

(22) Edili perperam habent « mercedein . ) ( 24) Alias, « pravidel.
( 23) Editi , Nam si justiticalus non habet glo
961 COMMENT . IN EP.ST. AD ROM . LIB. IV. 962
conveniet quod scriptum est , quia « juslus ex fide A etiam secundum carnem patrem nominare (29)
mea vivet " . , Competenter igitur dicimus quia hi poluit Abraham ; cæleræ vero gentes in spiritu
qui secundum interiorem hominem circumcidun eum patrem , non in carne nominabupt : nisi vipole
lur, et in occullo Judæi sunt , spiritu , non lillera , in locis ila angustis ad allegoricæ intelligentiæ la
horum laus et gloria non apud homines, sed apud liludinem converlamur, ubi pater secundum car
Deum est. Qui vero ex operibus justificantur , quo nem accipi polest is qui doctrinae carnalis, id est
niam palam sunt et maniſesta opera eorum , polest legis secundum litteram prima elemenla tradiderit ,
esse gloria eorum vel apud sanctos quosque el ju et magister in divina lege primæ institutionis ex
slos qui accipiunt a Deo poleslatem de humanis stilerit. Quod aulem magistri eliam patres 522
operibus visibilibus judicandi, vel etiam apud an appellentur et apostolus Paulus dicit , quia e in
gelos, cælerasque virtutum cælestium poleslales, Christo Jesu per Evangelium ego vos genui " .
qui utique glorilicare eum cujus opera probaverunt Sed el lu qui legis , ex divinis Voluminibus ipse tibi
possunt. Occulla vero cordis quoniam solius Dei est lestimonia in hoc aspicientia congregalo . Additur
noscere, ipse pervidet si in unoquoque lidei habitat in consequentibus : « Credidit Abraham Deo , et
aliquis affectus (25 ) : el ideo qui ex fide justifica- reputatum est illi ad justitiam " . » Hic sermo ex
lur, apud solum Deum habel gloriam qui occullo- B libro Genesis suinitur , eo ex loco ubi non Abra
rum notitiam habet (26 ) , el tidei solus inspector ham, sed Abram dicit ad Dominum (30) : « Quoniam
esi. Igitur et « Abraham si ex operibus , inquit , non dedisti mihi semen , hic vernaculus niens hi
justificatus est , habel » quidem « gloriam , ex ope redilabit me. El dixit Dominus ad eumn : Non erit
ribus venientem , i sed non , illam quæ i apud , hieres luus iste , sed qui exierit de le , liic erit hie
solum (27) « Deum » est ; at certum est Abraham res luus. Et eduxit, inquil , eum (31 ) foras , et Ji
apud solum Deum habere gloriam : consequens ergo xit ad eum : Respice ad cælum , el numera stellas,
est ut non ex operibus, sed ex fide justificatus sit. si polueris dinumerare eas . El ait ad eum : Sic
Non aulem pules quod si quis habeat lalem fidem erit semen luun . El credidit Deo , el reputalum est
ex qua justificalus habeat gloriam apud Deum , pos ei ad justitiam " . , Lalius loca ipsa exempli gra
sil simul cum ea habere el injustiliain. Nulla enim lia (32) de libro Genesis repelivimus, ut quæ ju
pars est fidei simul cum infidelitale, nulla justitiae stificationis hujus causa fuerit nosceremus . Unde
cum iniquitate communio, sicut nec luci cum iene el acrius intendendum est, si ob hoc solum quod
bris potest esse socielas 48. Si enim i qui credit dandum sibi credidit filium , et ex eo progeniem ad
quod Jesus est Christus , ex Deo nalus est , i el , с multitudinem siderum propagandam , dicitur quia
( qui ex Deo natus est , non peccat, , manifestum reputala est fides ejus ad justitiam : an pro hoc et
est quia qui credit Jesu Christo, non peccal : quod pro omnibus quæ jam ante credideral. Neque enim
si peccal , cerluin est quia non credit ei. Indicium putandum quod absque fide fuerit illud , ul exiret
igitur veræ fidei est ubi non delinquitur, sicut de lerra sua , et de cognatione patris sui , et veniret
econtra ubi delinquitur infidelitatis indicium est (28) . in lerram quam ei demonstraverat Deus 84; vel illud,
Proplerea ergo el in alio Scripturæ loco 49 dicitur cum separalo a se Lot, dicit ad eum Doininus :
de Abraham , quod ex operibus fidei justificatus < Aspice oculis luis, el vide ex hoc loco in quo slas,
sil : quia cerluin est eum qui vere credit , opus el inluere ad septentrionem , el meridianum , et ad
fidei, et justitiæ , el tolius bonitalis operari , el ca
occidentein , atque ad orientem , quia omnem ter
pacem fieri utriusque glorie, lam ejus quæ apud ranı hanc quam vides li bi dabu eam , el semini luo
Deum in occullo est , quam eiiam ejus quæ palam in æternuni 68. » Sed et illud quis dicat absque fide
est , el non solum apud Deum est. His ita pro viri factum , quod veniens Abraham habitavit apud
bus explanatis, etiam illud prälereundum minime quercum Mambre in Hebron, et ædificavit ibi allare
videlur quod patrem nostrum secundum carnem Domino 06 ? Quomodo aulem et illud non erat fidei
nominavit Abraham 60. Gentium elenim pater Abra- D opus , cum Melchisedech benedixit Abraham , et
ham secundum lidem , non secundum carnem vi ail : « Benedictus Abraham Deo excelso qui creavit
detur . Nam ipsius quidem Apostoli potest el se coelum et terram : et benedictus Deus excelsus ,
cundum carnem dici : ex genere enim Israelitico qui tradidit inimicos ejus in manibus ejus 67 ? » Ex

47 Habac . 11 , 4 ; Hebr. x , 38 . 48 II Cor. vi , 14, 15 . 19 Jac. 11, 21 , 22.
15. 59 Rom . iv , 3. 53 Gen. xv , 3 seq . 55 Gen. NII , 1 .
XIV, 19, 20.
(25) Sic mss. et Rabanus. Edili vero , ipse
enim pravidel quis in unoquoque fidei habitat al
ferlus. )
( 26) Notitiam habet. Hæc desunt in antea editis.
(27) Solum . In editis desideralur.
( 28) Sicul e contra ubi delinquitur infidelilalis in .
dicium est . Sic editi et mss. nostri. Mss . lamen
unus pro his verbis habet ; e infidelitatis indicium
est ubi peccatur . )
80 Rom . iv , 1 . 81 | Cor. iv,
05 Genl . XIII , 14 , 15. 86 ibid. 18 . 87 Gen.
(29) Editi : alii a nominal , 1 alii i nominare,
omisso poluit. , Mss . unus habel ( solet , pro
poluil. » Aller , « nominavit. ,
(30) Edili , « ex libris Genesis sumitur , ex en
loco ubi non Abram , -ed Abraham dicit ad Deuun , '
elc . Male .
(31) Eum . Deest in editis.
(32 ) Gralia . In anlea editis omillilur . Al . ,
( causa . )
963 ORIGENIS 964
quibus omnibus colligitur quod in his singulis fides A et largitione faciamus. Quod ergo erit debitum il
quidem fuerit Abrahæ , sed ex parle ; in eo autem lius, cujus erga nos fenus præcessit (36) ? Et ideo
ubi dicitur , quia fides ejus reputata est ad justi videndum magis est ne forte quod dixil , Ei au
liam 88, fides perfecta declaretur. Sicut enim scien tem qui operatur, merces secundum debitum repu
tiam et prophetiam ex parte dicii esse Apostolus , tabitur, ) sinistri magis operis intelligendum sit
el rursum dicit esse perſectam in eo cum scribi189 : debilum . Debila elenim peccata dici in divinis Vo
· Ex parle scimus, et ex parle prophctamus ; cum luminibus frequenter invenies , ut ipse Dominus
autem venerit quod perfeclum est , destruentur ea in oratione nos docuit 6. dicere : « Dimille nobis
quæ ex parle sunt (33) : 1 ita et fidem possumus 523 debita nostra , sicut el nos dimillimus debi
intelligere esse aliquando ex parle , et aliquando loribus nostris : 1 et iterum cum dicit ipse Domi
perfectam . Ut autem quod dicimus aliis adhuc nus 68 : « Cuidam patriſamilias erant duo debilo
Scripturæ sanctæ testimoniis muniatur, audi in res : unus debebat denarios quingentos, et alius
Evangelio ad Dominum dicentes apostolos : « Do quinquaginta : 1 et hoc de peccatis dici ipse inter
mine, auge nobis fidem 60. , Nonne per hæc eviden prelalus est . Ne forte ergo ei in hoc loco mercedem
ter ostendunt habere se quidem fidem , sed talemn operis quæ secundum debitum redditur , ad hunc
quæ egeret augmento ? Sed et ipse apostolus Pau- R sensum , quem supra diximus, Apostolus traxerit de
lus cum dicit , « Si habeam omnem fidem , ita ul bis qui ita operantur sicut et Cain operatus est
montes Transferam 61 , , omnem cum dicit , ex par terram : et sicut alibi dicit : 1 Discedite a me,
libus lolam docet esse composilam . Neque enim operarii iniquitatis 66 : quibus utique quasi debila
omne potest nominari, ubi aut qualitatis aut quan pæna pro mercede iniquitatis exsolvitur. Unde idem
lilalis diversitas non (34 ) est . Videlur ergo etiam Apostolus in alio loco 67 : Stipendia , inquil, pee
in præsenti loco cum multæ fides Abrahæ præces cali mors ; ) el non addidit ul similiter dicerel:
serint per singula quæque qua ex parte superius Stipendia autem justitiæ vita æterna , sed ail : « Gra
memoravimus, in hoc nunc universa lides ejus esse lia autem Dei vita æterna 68 :) ut stipendium quod
collecta , el ila ei ad justitiam repulata . Jam sane utique debilo et mercedi simile est , retributionem
considerabis, sicut de fide dictum est quia reputata pænæ esse doceret et moriis , vilain vero æternam
est ei ad justitiam , ita et de aliis virtutibus dici soli gratiae consignaret. Secundum hunc sensum et
possil quia , verbi gratia , misericordia unicuique illud quod in Evangelio scribitur , « Qua mensura
reputari polest ad justitiam , aut sapientia, aut scien mensi fueritis , eadem remelielur vobis 69 , » de si
tia , aut mansuetudo, el humilitas, vel cerle si om nistris operibus accipiendum puto. Neque enim
с
ni credenti fides ail justitiam repulelor. Sed cum gratiæ suæ mensuram staluit Deus, cum scriplum
ad Scripluras redeo, non oinnibus credentibus in sil : « Non enim ad mensuram dat Deus spiritum " .)
venio quod fides ad justitiam reputetur. Denique Si ergo hæc pulantur recle discussa , consequenter
scriptum est de filiis Israel , quia « crediderunt Do utique ea quæ cohærent videbuntur intelligenda , ut
mino, et famulo cjus Moysi , 69 » nec tamen additur operanti quidem opera iniquitatis merces secundum
quod de Abraham scriptum est, quia reputala est peccali debitum rependatur ; credenti vero in eum
illis ad justitiam . Ob hoc arbitror, quod non illis qui justificat impium, fides ad justitiam reputelur :
erat, sicut in Abraham docuimus, ex multis parli si quidem bene meminimus superiora , in quibus
bus fidei in unum coacervata perfectio, quæ mere ostendimus non ei qui ex parle , sed qui ex integro,
retur ad justitiam reputari . Quod autem dicit : « Ei el qui perfecte credit , fidem posse ad justitiam re
vero qui operatur, merces non imputatur secun putari : quæ fides lanta est , ut justificel etiam eum
dum gratiam , sed secundum debiliun ; credenti qui impius fuerit, ut ultra jam non sit impius, sicut
autem in eum qui justificat impium , reputalur ſides ille latro qui pendebat in cruce el blasphemaliat,
ad justitiam 63 : , videlor ostendere quasi in fide sed sit sicut ille qui confitebatur et dicebat : « Do
quidem gratia sit justificantis , in opere vero ju- D mine Jesu , memenlo mei cum veneris in regnum
stilia retribuentis ( 35 ) . Sed ego cum considero ser luum " . Post hæc velut ad confirmationem (37)
monis eminentiam , qua dicit operanti secundum sermonis sui quem dixerat : « Ei autem qui nou
debitum reddi, vis mihi suadeo quod possit ullum operalair, credit autem in eum qui justificat impiuin,
opus esse , quod ex debito remunerationem Dei reputalur ſides ad justitiam ? , , assumit lestimo
deposcat, cum etiam boc ipsum quod agere aliquid nium de Psalmis , et dicit : « Sicul et David dicit
possumus, vel cogitare , vel proloqui , ipsius donio beatitudinem hominis, cui Deus acceplo ſert justi

88 Rom , iv , 5. 59 I Cor. XIII , 9 , 10 . 60 Luc. XVI : , 5. El I Cor . sil, 2. 62 Exod . xiv, 31. 63 Ron.
TV, 4, 5. 64 Malih . vi , 12 . 65 Luc. vii , 41 . 66 Luc. xiii , 27 ; Matih . VII , 23. 67 Rom . vi , 25. 68 ibid.
69 Luc. vi , 38 ; Matth . vii , 2 . 90 Joan . III , 54 . 71 Luc. XXII , 42. 73 Rom . iv , 5.

(33) Ms. unus , I evacuabitur quod ex parte ( 36) Sic omnes mss . nostri ; editi vero, , cujus
esi . ) gratia nos præcessit. ,
( 34) Non. In editis prætermillilur. (37 ) Alias, « firmationem , ,
(35 ) Alias, 1 tribuenvis. )
965 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . IV . 966
tiam sine operibus 13 : Beati quorum reinissæ sunt A nequitiæ, ibi jam sumina perfectæ beatitudinis pro
iniqnitates, et quorum lecta sunt peccata : beatus millatur, cum nullum possit Dominus imputare
vir cui non imputavit Dominus peccatum " . , Vides peccatum . Iniquitas sane a peccalo hanc habet dif
per hos sermones consequenter approbari posse quod feremtiam , quod iniquitas in his dicitur, quæ contra
repuletur homini justitia sine operibus. Unde mihi legem committuntur : unde et Græcus sermo dvoulav
videlur hoc intellexisse Apostolus, quia impossibile appellat iniquitatem , hoc est , quod sine lege (43)
sit in bomine, cui jam per ætatem discernendi de committitur ; 524 peccatum vero etiam illud dici
bono el malo adest intellectus, neque injustitiam polest, si contra quam natura docet, el conscientia
inesse , neque justitiam . Quod si ita est , sine allero arguil, delinquatur.
e duobus inveniri anima non potest ; et certum est 2. Beatitudo ergo hæc in circumcisione (44),
si desierit (38) a malis , quod jam inveniatur in bo an etiam in przeputio ? Dicimus enim quia reputala
nis. In malis autem non est illa anima, cujus « re est Abrahæ fides ad justitiam . Quomodo ergo repu
missæ sunt iniquitales, , el cujus < lecta sunt pec Lala est ? Cum in circumcisione esset , an cum in
cala , ) et « cui non imputavit ( 39) Dominus pecca præputio (45 ) ? Non in circumcisione, sed in præpu
tum 76 : ) conveniens ergo est ut sit in bonis . Com lio. Et signum accepit circumcisionem , signaculumn
pelenter igitur ad remissionem iniquitatum el B justitiæ fidei, quæ est in præputio : ul sit pater onr
oblectionem peccatorum , et ad id quod non (40) nium credentium per præputium , ul reputelur et
imputat Dominus peccalum , dicit Apostolus quod illis ad justitiam , el sit pater circumcisionis , non
homini justiliæ reputelur 76 , licet nondum opera ju his lanlui qui sunt in circumcisione, sed el illis
stiliæ egerit , sed pro eo tantum quod credidit in qui sectanlur vestigia ejus quæ est in præputio fidei
eum qui justificat impium . Initium namque justifi- patris nostri Abrabæ 79. , Cum dixisset superius ,
cari a Deo, fides est quæ credit in justificantem . Et quia « credidit Abraham Deo, et reputatum est ei
hæc fides cum justificata fuerit , lanquam radix im ad justitiam 80 , et hujuscemodi fides quid haberet
bre susceplo bærel in animæ solo, ul cum per legem beatitudinis ostendisset ex his quæ in tricesimo
Dei excoli cæperit , surgant in ea rami qui fructus primo (46 ) scripta sunt psalmo, quia ita credenti
operum ferant . Non ergo ex operibus radix justi non reputaret Dominus peccatum øl , proponit nunc
tiæ, sed ex radice justiliæ fructus operum crescit , interrogationem , ex cujus responsione doccal (47) ,
illa scilicet radice justiliæ , qua Deus accepto fert el ex ipsa lemporum ratione, quod beatitudo justi
justitiam sine operibus 77. Unde proplerea pulo et ficationis Abrahæ non in circumcisione, sed adhuc
David tricesimo primo (41 ) psalmo, quem super in præputio posito data est. Quod si Abraham chin
scripsit , « Intellectus David , - dedisse istud initiuin , с esset adbuc in præputio ex fide justificatus est , po
admonens per ipsam superscriptionem altiorem de lest el omnis qui credit Deo justificari per lidem ,
bere requiri intelleclum in his quæ dicturus erat, etiamsi sit in præputio , et pertinere etiam ad ipsum
quia « beati quorum remilluntur iniquitales : » de hæc beatitudo de qua dicitur (48) : 1 Bealus cui non
quibus , prout poluimus , diximus , cum de Psalmis implitavit Dominus peccatum 88. » Ostendit ergo
per ordinem diclaremus. Sed promovet nos ordinis quia non cuilibet Dominus non impulet peccalum ,
ipsius differentia , quod primo dixit, « Beati quorum sed ei qui crediderit propter fidem suam peccala
remissæ sunt iniquitates ; » secundo, - Quorum te non repulet. Sicut enim Abrahæ reputata est fides
cla sunt peccata : ) terlio, « Cui non imputavil (42) ad justitiam , ita el omni credenti cui fides ad justi.
Dominus peccatum 78. , Et vide si forle potest isle Liam reputatur, peccala ulique non impulanlur.
ordo in anima una eademque intelligi : ut quia ini Neque enim de justis dicit quia reputatur eis fides ad
lium est conversionis animæ mala derelinquere, justitiam . Quod si ita pulelur (49) , quæ videbitur
pro hoc iniquitatum remissionem mereatur acci- gralia justo reputari ? Justitia ad justitiam ? Sed
pere : cum aulem cæperit bona facere, velut singula utique illi dicit fidem reputatam esse ad justitiam ,
queque quæ præcesserant mala bonis recentibus p qui antequam haberet hanc lidem , justitiam non
oblegens, el abundantiorem numerum bonorum in habebat ; el iste est utique bealus , cui Deus ac
troducens quam prius fuerat malorum , legere pec cepto fert justitiam sine operibus , et cui non im
cata dicatur : ubi vero jam ad perfectum venerit, pulatur peccatum , cui etiam remissæ sunt iniqui
ita ut omnis de ea malitiæ radix penitus ampuletur, lates , el oblecta si qua antea fuerant peccata 83.
co usque ut nullum in ea vestigium possit inveniri Simul aulem el edocet nos diligentius intendere
73 Rom . iv, 6. Psal , XXXI , 1 , 2. 76 Rom . iv , 7 , 8 ; Psal. xxx1 , 1 , 2 . 76 Rom . iv, 5. 77 ibid . 6.
78 Psal . xxxi , 1 , 2. 79 Rom . IV, 9 seq. 80 ibid . 3 . 81 ibid . 8. 89 Psal . xxX1 , 2 ; Rom . IV , 8.
13 ibid , 6, 7 .
( 58) Alias , i el cum esse desierit. ) tum monel . ,
(39) Alias, « imputabit. ) (45) Editi, in circuincisione, an in præputio !
( 40) Alias, , et aliquid quod non . ) (46) Editi , « septimo. ,
(41 ) Primo. Deest in antea edilis . (47 ) Alias , « docealur, » al . , « deceanlur , )
(12) Alias, c imputabit. ) (48) Sic mss . unus ; cæleri vero mss . el cdili ,
(43) Sic ms . unus. Cæleri vero mss . et editi, ( quæ dicit . )
' quod commilliluir, omnissis vocibus e sine lege . ) (49) Alias , Quoil si reputaretur. , Deinde om
(14) Sic mss. Edili vero , in circumcisione lan nes muss ., mendosc, « Justitiam ad justitiam . ,
967 ORIGENIS 968
lectioni , cum lam vigilanter enarrat ea qur. scri A videatur , id est , « signum , ) et signaculum (54).
pla sunt de Abraham , quia e repulala est ei fides Sed mihi ulerque sermo muliam inter se videtur
ad.justitiam . , Vult a nobis considerari etiam 525 habere differentiam . Signum namque dicitur ,
quando (50) repulala sil , quo et temporis ratio in bis cum per hoc quod videtur aliud aliquid indica
quæ scripta sunt colligatur , uitrumne in præputio lur : sicut cum , verbi gratia , dicit Dominus in
adhuc esset cum isla dicta sunt, au transisset Evangelio : « Generalio hæc signum quærit : el si
jam (51 ) ad circumcisionem ; et ait : ? Quomodo gnum non dabitur ei , nisi signum Jonæ propbeta .
ergo repulata est lides ejus ad justitiam ? Cum esset Sicut eniin luji Jonas in ventre celi tribus diebus
in circumcisione, an cum esset in præputio ** ? » Si el tribus noctibus , ila el Filium hominis oportet
enim fuisset id temporis in circumcisione , videretur esse in cordle terræ (55) tribus diebus el tribus no
utique a fidei hujus gratia exclusum esse præpu clibus 89. , Hoc est ergo signum ubi Jonas videba
lium . Nunc vero ostendit, quod in præputio adhuc lur , el Chrisliis intelligebatur. Similiter et de ipso
posilo reputata est fides ad justitiam , et ideo pro Domino in Evangelio dicitur : « Ecce hic posilus
nuntiat, quia cuin Abraham in præputio positus per est in ruinam el in resurrectionem multorum , et in
lidem justificalis sil , sine dubio princeps el paler siguum cui contradicelur º . , Contradicebatur enim
merito dicilur omnium credentium per præputium . B signo in quo Christus venerat, quia aliud in eo vi
Quod vero post lidem quæ fuit in præputio accepit debatur, el aliud intelligebatur. Caro cernebatur ,
circumcisionem , consequenter causam qua circum et Deus credebatur. Sic ergo accepit el Abraham
cisio ei lata fuerit exponit. Ut essel, inquit , signa signum : el quod esset signum in consequentibus
culum ejus fidei quam habuil in præputio positus, dicit : « Circuimcisionem , , inquit : quæ circum
ut per hoc « sil paler omnium credentium per præ cisio essel signaculum justitie fidei " , quam ha
pulium , ut reputetur illis ad justitiam , et sit pater buit antequam circumciderelur. Bene ergo circum
circumcisionis, non bis tantum qui sunt ex circum cisionem signum appellavit in Abraham , quia et
cisione, sed et illis qui sequuntur vestigia ejus quic ipsa aliud videbalur , el aliud intelligebalur ; et
est in præputio fidei patris nostri Abrahæ 85. , Quod ostendit quia jam lunc carnalis illa circumcisio si
si Abraham cum esset adhuc in præputio, ex fide goum eral spiritalis circumcisionis , quæ non in
justificatus est , potest fieri cliam paler (52) eoruin carne suscipitur , sed in corde. Quod vero dixit
qui in circumcisione nascuntur , si tamen ad illam signaculum , ) ila intelligendum pulo. Signacu -
liilem pertineant quæ in præputio positum justifi lum dicitur cum alicui rei servandæ pro lempore
cavit . Et quoniam in præputio positum justificavit costodia imponitur, quod nemo alius nisi ipsequi
Abrahain , ellicitur ergo utriusque generis pater , his impressit debeat resignare. Per istud ergo signacu
qui sunt in præputio per fidem , et bis qui sunt in lum , ut exponit Apostolus , justitia fidei (56) quam
circuincisione per carnem : et post circumcisionem in præputio posilus Abrahain accipere meruit indi
general primo Isaac , atque ab ipso auspicalur og calur, el paler esse mullarum gentium : quod tunc
doadis initium , id est , octavi diei in ipso conse credimus resignandum cum plenitudo gentium in
crantur prima mysteria, el eximle incipit posteritas troierii , et omnis Israel salvabitur " . Tunc enim
Abrahæ duplici currere sacramento . Sicut enim lives fiel quod dicit Apostolus 98 , non soluin gentium ,
natura sui aliud esse intelligitur, el aliud justitia sed etiam circumcisionis per fidem pater Abraham.
quæ ei per lidem reputata est ; ita et alia ejus esse El adhuc aperlius de signo et signaculo dissera
in præputio, alia in circumcisione posteritas. Nain mus. Cum signum sil, ut diximus, ubi indicatur ali
eos qui incircumcisi sunt , ipsos esse lapides pulo , quid per hoc quod videlur , signaculum vero ubi
de quibus posse dicitur Deus suscitare filios concluditur pro lempore aliquid el non palel, po
Abrabæ 86 , in quibus et illud completur quod scri lest etiam ita intelligi, quod mysteria quæ in lege
plum est : Quia « benedicentur in le omnes tribus el patriarchis adumbrabantur , hujusmodi erant
terræ 87. , Sed repelamus adhuc quod dicit 88 : ( El quæ el signis indicanda essent, el signaculis obser
D
signum accepit circumcisionem , » signaculum justi- vanda . Quod ergo signis indicanda erant in ( 56 )
tiæ fidei, quæ est in prepulio (53) ac profundam his qui credebant ex gentibus, signum cepisse di
in his Pauli sapientiam coolemplemur. Fortassis citur Abraham : quod vero his qui iu circumcisione
enim aliquibus eumdem sermonem secundo dicere non erauit credituri, obseranda erant et oblegenda,
84 Rom . iv , 10. 85 ibid . 12. 86 Matth . III , 9 . 87 Gen. xli , 3. 88 Ruin . iv, 11 . 89 Matth . XII,
59 , 40 . 90 Luc. 11 , 34. 31 Rom . iv , 11 . 93 kvm . XI , 25, 26 . 93 Rom . iv , 12.
(50 ) Alias , i cum tam vigilanter ea quæ scripla lidera pertineant quæ in præputio justificavit Abra
sunt de Abraham ... commendans vult a nobis ( 011 ham . Edicitur ergo utriusque generis paler, 1 elc.
siderari eliam quomodo , ) etc. Al, deest et ( enar ( 53) Alias, circumcisionis . ,
ral, el commendans. ) (54) Editi , « id est signaculum , , omissis his ver
(51 ) Sic mss . nostri ; edit. vero , utrumne in bis, i signum , , etc.
prepulio Abralize isla dicta sunt, an cum transiret (55) Alias , cila erit Filius horvinis in corde
jai , , etc. lerræ , , etc.
(53) Sic ms. unus Regius num . 1639. Cæteri vero (56 ) Alias, « justiliæ fidei , clc .
mss. el edili, ( ut per hoc pater fieret etiam eorum (564) In . Deest in edilis.
qui in circumcisione nascuntur : si lainen ad illam
309 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. IV . 970

signaculum dicitur accepisse. Quod signaculum illo A existimatio potius incerta est quam firina approba
wiique in tempore resignabitur, cum in novissimis lio, nos compendiosius respondeamus quod obser
diebus posiquam plenitudo , ut diximus , genlium vans Apostolus sententiam Dei qui dixit , « Jam non
introierit, omnis Israel salvus fiet. Idcirco denique Abram , sed Abraham erit nomen tuum ,, appel .
ante Abraham justificalur (57 ) in fide dum adbuc lavil nunc eum non 526 ut in loco Genesis scri .
esset incircumcisus, et postea circumciditur , ut plum est, sed ul de eo pronuntiaverit Deus. Que
ostenderetur primo paler futurus multarum gen enim divinitus sanciuntur , observari in posterum
tium , et postea eorum qui ex circumcisione crcdi convenit. Hæc, proul poluimus, in locis tam arduis
turi sunt. Neque enim hi qui secundum carnem na et tam difficilibus prolata (58) , si quis forle animi
scuntur ex Abraham , filii Abraham dicendi sunt , nostri studium consideret, amplecti poterit. Si vero
nisi fidem et opera habeant Abrahæ . Inde denique infirmitatem sensus nostri notare velit, veniam pe
et Dominus in Evangelio dicit ad Judæos, qui se timus, et ei qui melius de his disserere vel expla
jactabant filios esse Abrahæ : « Si Glij Abrahæ es nare poluerit , libenter cedimus. Nos vero ad ea
setis , opera utique Abrahæ faceretis " . , Vis au quæ sequuntur segni licel gressu convertimus pe
len et ex veleri Scriptura perdoceri quod filius dem ,
quis dicitur non tantum ejus de cujus carnali se B 3. « Non enim per legem promissio Abrahæ , aut
mine descendit, sed et ejus cujus actus imitatur ct semini ejus , ul læres esset mundi : sed per justi
opera ? Audi Daniel quid dical ad unum ex illis se tiam idei . , Hoc in loco mibi videtur de lege
nioribus quos arguit adulterii : Semen , inquit , Moysi Apostolus disputare , et asserere quod pro
Chanaan , et non Juda , species seduxit le , et con missio quæ facta est ad Abraham ut hæreditatem
cupiscentia evertit cor lium 98.1 Vides eum qui mundi, id est lerræ lotius acciperet ipse vel semen
carnaliter de genere Juda descenderat, negari ſi ejus , non ex Moysi lege constaret. Ante enim quam
fium esse Juda , sed Chanaan , ejus scilicet cujus Moyses legislator exsisteret, visus est , inquit, Do
aclus et opera sequebatur. Ita ergo et hi qui de minus Abrahæ, et dixit ad eum (59) : < Exi de lerra
Abrahæ semine secundum carnem genus ducunt , tua , et de cognatione lua , el de domo patris tui, et
non dicuntur filii Abrahæ , si ejus non babent li weni in terram quam ostendero tibi : el faciam le
dem . Sic denique et propheta dicit ad eos : « Pater in gentem magnam , et benedicam le , et magniſi
lunis Amorrhæus, et maler lua Cethæa 98, , quibus cabo nomen tuum , et eris benedictus : et benedi
utique non eos necessitudo generis , sed morum si cam benedicentes te, el maledicam maledicentes
militudo jungebat. « Ut essel ergo , inquit, pater le, et benedicentur in te omnes tribus lerræ 8. )
с
omnium credentium per præputium , ui reputelurQuod ergo dicit, « Benedicentur in le omnes tribus
illis ad justitiam , et sit pater circumcisionis , non lerræ , , hoc est bæredem factum esse lotius mundi.
his tantuin qui sunt ex circumcisione , sed et illis Quæ ulique promissio ad Abraham antea facta est,
qui sequuntur vestigia ejus quæ est in præputio fi quam per Moysen de legis observantia mandaretur.
dei patris nostri Abrahæ 07. , In quo evidenler ex Sic ergo non est ex lege promissio Abrahe , neque
utroque populo, sicut superius diximus , pronuntiat semini ejus, ut hæres sit mundi, sed per justitiam
non carnis originem , sed notabilitatem fidei requi fidei . Quæ est ista justitia fidei ? De qua (60) in su
rendam . De circumcisionis autem sacramento latius perioribus scribitur (61 ) , ul sæpe jam diximus, quia
jam in superioribus diximus, sed et in aliis pluri ( credidit Abraham Deo , et reputatum est illi ad
bus locis quæ pro re et pro tempore occurrere visa justitiam *. , Nec immerito : legis enim observane
sunt exposuimus. Sed diligentem leciorem , quem tia penam tantummodo effugit ; fidei veromeritum
jota unum aut unus apex de lege non præleril 88 , ne (62) spem repromissionis exspectat : et præceptum
illud quidem latere debet , quia hoc quod Apostolus servis ponitur, fides quæritur ab amicis . Sed et si
dixit , « Reputala est Abrahæ fides ejus ad justi secundum ea quæ in superioribus disseruimus, de
Liam " , » illo tempore cum de eo scriptum est quod o lege naturali Paulus hæc dicere intelligalur , nor
crediderit Deo, et reputalum sit ei ad justitiam ', erit contrarium rationibus superius redditis . Quam
nondum Abraham vocabatur , sed Abram erat no vis enim lex naturæ de bono et malo testimoniuin
men ejus. Adhuc enim incircumcisus manebat, ut reddat secundum judicium conscientiæ , tamen legi
interpretatur Apostolus ! De quo aliquibus forte fidei non potest exæquari , qua Deo (63) credidit
videbitur error in exemplaribus haberi, quod facile Abraham , el justificari meruit atque amicus Dei
Abraham pro Abram scribi potuerit . Sed quia hæc appellari ?

** Joan . viii , 39. 98 Dan. Xiii , 56. 96 Ezech . xvi , 3. 97 Rom . iv , 11 , 12 . 08 Matth . v , 18 . 39 Rom .
‘v , 9. Gen. xv , 6 . Rom . iv, 10 seq. : Gen. XV11,5 . 5
Rom . iv , 13 . Gen. xII , 1 ,seq . Runi. iv , 5 ;
Gen. xv , 6. ? Jac. ii , 23 .

(57) Alias , « justificatus. i etc.

(58) Alias, probare. » (61 ) Alias, « dixit. »
( 59) Ms. unus, « videns, inquit, Dominus Abra (62 ) Alias , « meritam . »
ham , dixit ad eum , , etc. (63) Alias , i adæquari, quia Deo , » e ! c ,
( 60) Edili : « El est ista justitia fidei , de qua , '
PATROL, GR , XIV ,
071 ORIGENIS 972

4. « Si enim qui ex lege, bi (64) hæredes sunt , A lio 527 erit. » Requiramus ergo ab eis : Si ubi
exinanita est fides, et evacuata (65) est promissio . lex est , et prævaricatio erit transgressæ legis ;
Lex enim iram operatur. Ubi autem non est lex , ergo et ubi fides est , transgressæ fidei prævarica
nec prævaricatio 8. , Si , inquit , non ex lege pro tio erit . Si enim prævaricator efficitur qui declinat
missio data est Abrahæ ut bæres esset mundi , sed a lege, sine dubio el ille prævaricator ( 71 ) est qui
per fidem quæ ei ad justitiam reputala est , conse declinat a Gide : et si prævaricationi illi quæ in lege
quens sine dubio erit, ut et omnes qui sperant sibi est lex ipsa in causa est, etiam prævaricationi huic
a Deo justitiam reputandam , non per legem , sed quæ in fide est fides in causa esse creditur . Si
per fidem sperent. El ut hoc evidentius ostenderet , vero ( 72) absurdum est dicere quia fides in causa
addidit : Si , inquit, hi qui ex lege sunt, ipsi hære est ut quis prævaricelur a fide , et si non accessis
des erunt repromissionis illius quam per fidem me set ad fidem , prævaricator fidei non fuisset; ila
ruit Abraham , evacuabitur illud quod ex fide justi absurdum erit prævaricationem legis ex eo accipere
ficatus est Abraham : cum utique si ex lege futura quod susceperit quis observantiam legis. Sed et
esset hæreditas, oporluerit et Abraham legem prius illud addamus (75). Quid dicent nobis de his qui
implere, et ita hæreditatem justitiæ promereri . Et anle legem Moysi in prævaricatione facti sunt ? Si
ut ostendat nullo modo hoc ita fieri poluisse, dicit B enim nullus ante Moysen prævaricator exstitil ,
quod lex iram operalur. Ubi aulem ira est, hære nemo condeinnalus est, nemo punitus. Quid dicent
ditas non est ; et addidit : « Ubi autem non est lex , de Sodomitis ? quid de his qui in diluvio conden
nec prævaricatio. Sed repelamus paululum (66), nati sunt ? quid de Cain ? quid de ipso Adam ?
et videamus de qua lege ista dicantur . In superio- quid de Eva respondehunt, de qua A postolus dicit :
ribus quidem ubi dicit, « Si enim qui ex lege, bi « Mulier aulem sedacta in prævaricatione facia
hæredes sunt , exinanita est lides, et evacuala est est ?0 ? » Si sine lege Moysi non est prævaricatio,
promissio, ' potest et ad Moysi legem , et ad nalu unde Adam , unde Eva prævaricalores ab Apostolo
ralem referri. Certum est enim quod si ex lege nominantur ? Verum , ut etiam in superioribus sæpe
Moysi præslatur hæredilas, evacuatur (67) illud quod jam diximus , diversas in hac Epistola leges Apo
scribitur, Abraham fidei credulitale meruisse ( 68) : slolus introducit, et nunc de lege Moysi loquitur,
et rursum si ad naturalem legem convertatur in nunc legem fidei nominal, sicut cum dicit : « Ubi
telligentia , hæc dici possunt (69) : Si suflicere po est ergo gloriatio tua ? Exclusa est . Per quam le
luisset lex naturalis ad fidem , superfluum videre gem ? Operum ? Non ; sed per legem fidei " . , In
lur quod dictum est ad Abraham : « Exi de lerra с ducil præterea et alias leges, de quibus dicit : « Con
lua , et de cognatione tua , el de domo patris lui , el delector enim legi Dei secundum interiorem bomi
veni in terram quam ostendero libi '. Ulquid nem : video autem aliam legem in membris meis ,
enim exiret de terra sua, et de domo sua , si ei lex repugnantem legi mentis meæ, et captivum me du
sufficeret naturalis , quam utique el in lerra sua po centem in lege peccati " ; » et ita de una ad alle
silus babere el custodire poluisset ? Sed nunc velut ram legem transit , ut nisi sensus vigilans et in
illa minus sufficiente jubetur legem fidei sequi , sine tenlus sil , deprehendere eum el sequi vix possil.
qua (70) nec bæres esse mundi ipse vel semen suum , Videndum est ergo ne forte illa les quæ est in mem
nec ainicus Dei polerat appellari : sic ergo polest ab bris nostris (74) , el caplivos nos ducit in lege pec
ulraque lege subtractum ad solam fidei legem re cali , ipsa sit lex quam Apostolus iram dicit ope
spicere quod dicit : « Si enim qui ex lege, hi hæ rari . Operalur enim sine dubio iram ei , quem ca
redes sunt, exinanila est fides, el evacuala est pro- plivum duxerit in lege peccali . Ubi aulem les isla
missio . , Jam vero in hoc loco ubi dicit, « Lex eniin non fuerit , certum est quod ibi nec prævaricatio
iram operatur, » diligentius intuendum est ad quam eril. Qui vero sub isla lege ſuerint , consequenter
legem respicere videatur hic sermo ; sed et ille qui nec hæredes erunt. Quod el si de lege Moysi com
sequitur, « Ubi enim non est lex , nec prævarica - D menorari quis velit , et dicere quia iram operatur,
lio . Sed priusquam a nobis plenior explanatio requi pro eo fortassis solo hoc poterit affirmare quod
ratur, ad illa breviter respondeamus, quæ de hoc loco peccantem in se (75) aut lapidari continuo, aut cre
hæretici nobis solent obtendere. Aiunt enim : « Ecce mari ignibus jubet , vel si quod aliud peccantibus
quomodo Apostolus dicit quia lex Moysi iram ope decernitur in lege supplicium : ut pæna ipsa quæ
rauir , ubi vero lex illa non fuerit, ibi nec prævarica peccanti inſerlur ex lege , ira nunc ab Apostolo no

& Rom . iv, 14 , 15. 9 Gen. XII , 1 . 10 I Tim . II, 14. 11 Roni. II, 27 . 19 Rom . vi, 22, 23.

(64) Hi. Deest in antea editis.
(65) Et evacuutu . Al. I et abolita. 1
( 66) Alias , « Sed repelamus Paulum . )
. ( 67) Editi : « ut evacuetur. )
(68 ) Ms. linus : « per fidei credulitatem meruis .
se ; , al . deest « per. ,
(59) Editi : , intelligentia hæc, dici potest. )
(70) Sine qua. Edili , « quasi , , male.
( 71 ) Editi , qui declinat a fide, et si prævarica
tioni, s elc . Mulia ilaque opissa erant quæ ex mss .
codicibus restituuntur.
(72) Alias, « Sicut vero . )
(73 ) Alias , El illud addimus ; » al . , ( adule
mus . )
(74) Alias , « meis . )
( 75) Alias, « peccadlem se . )
975 COMMENT , IN EPIST . AD KOM . LIB . IV. 974

minata videatur . Similiter et de prævaricatione, ut A pulus Deo , et Moysi famulo ejus 16 ; 1 el iterum
non omnem prævaricationem generaliter in hoc Dominus in Evangelio dicat : « Si crederetis Mujsi ,
loco adstruat appellatam , sed ejus qui in lege posi crederetis utique et mihi : de me enim ille scri
lus deliquerit : ut gravius delictum videatur ejus psit ' 7. , Videbitur enim sicut de se dixit, quia « qui
qui per legem prohibitus peccat (76) , quam ejus credit in me , credit et in eum qui misil me 18
qui nulla fuerit lege commonilus. Sed et illud vi ita el de Moyse dicere , quod « si crederelis Moysi ,
dendum est , quia non dixit Apostolus quod ubi lex crederetis ntique et mihi . 1 Ad quod respondebi
fuerit, ibi el prævaricatio, sed ait : « Ubi autem non mus , quia illud quod dictum est in deserlo , Cre
est lex, nec prævaricatio's. , In quo ostendit quod didit populus Deo , el Moysi famulo ejus, » narratio
prævaricatio quidem esse omnino non possit , nisi est , qua ostenditur quod per ministerium Moysi
lex fuerit ; non tamen si lex sit, omni genere etiam quo signa et mirabilia ministravit , populus credi
prævaricatio erit. Potest enim fieri ut sit lex , et dit Deo : in hoc verbo ubi dicit , « Si crederelis
prævaricatio non sit ; non polesl lamer fieri ut Moysi , crederetis utique et mihi ,, arguit infideli
prævaricatio sit , ubi lex non est . Nam et si Moysi talem eorum qui dum sibi non credunt, ostendunt
legem ponamus , non continuo (77) omnes qui sub se nec Moysi lilieris credere in quibus de adventin
Moysi lege vixerunt , in prævaricatione facii sunt : B Christi prophelali sermone comprehensum est : ubi
alioquin simul et prophetas , et omnes justos vide vero dicit, « Qui credit in me, credit in eum qui
mur involvere : nisi forte dicat aliquis justos omnes misit me, » spem credentium elevat usque ad Deum
el prophetas non tam sub lege , quam sub fide vi . Patrem , ut sicut quis cum videt (79) Filium , vidisse
xisse ; peccatores vero et injustos legis vinculis se sciat el Palrem 19 , ila cum credit Filio , credi
fuisse constrictos, sicut et Apostolus dicit : Quia disse se (80) sciat et Palri .
justo lex non est posita , sed injustis et non subdi 5. « Ideo ex fide, ut secundum gratiam firpia sit
tis , impiis et peccatoribus , scelestis et profanis, promissio omni semini, non ei ( 81 ) quod ex leye
patricidis el matricidis , homicidis , fornicatoribus, est tantum, sed et ei (82) quod ex fide est Abrahæ ,
masculorum concubitoribus , plagiatoribus , menda qui est pater omnium nostrum (sicut scriptum est :
cibus, perjuris, et si quid aliud sanæ doctrinæ ad Quia patrem mullarum gentium posui le) anle cum
versalur. » Quod si talibus lex posita est, non tibi cui credidit (83) Deum , qui vivilicat morluos , et
mulio meliores illi videbuntur de quibus dicitur : vocat ea quæ non sunt , tanquam ea quæ sunt " . )
« Cum enim gentes, quæ legem non habent, nalu In superioribus distinctionem dedit mercedis et
raliter quæ legis sunt faciunt, hujusmodi legem non graliæ, dicens mercedem rem debiti esse ; gratiam
C
habentes , ipsi sibi sunt lex , qui ostendunt opus le autem nullius esse debili , sed benevolentiæ benefi
gis scriplum in cordibus suis , testimonium reddenle cium . Et in præsenti ergo loco ostendere volens
eis conscientia 18.1 El staluamus ante oculos , si Deum bæreditatem promissionum non ex debilo,
videtur , duos aliquos , verbi gratia , qui cum ma sed per gratiam dare , dicit quia bæreditas a Deo
sculis non concubuerunt concubitu muliebri (78) ; his qui credunt , non ex mercedis debilo , sed fidei
anum ex bis præcepto legis prohibitum , cujus si munere concedatur. Sicut enim (ut exempli causa
melum non habuisset , fortasse fecisset : et alium dixerim ) hoc quod subsistimus non potest intelligi
qui propriæ mentis judicio hujuscemodi contagio quasi ( 84) ex operis nostri mercede subsistamus,
nem ne cogitationes quidem suas adire permiserit : sed evidenler Dei munus est quod sumus , el gra
nonne mulio illum præferas qui nulla legis inter lia Conditoris , qui esse nos voluit : ita el si hære
minatione delerritus , immunem se a flagitii conta ditatem promissionum Dei capiamus , divinæ gratie
minatione servavit ? Similiter etiam de cæteris est, non alicujus debiti aul operis merces. Quod si
peccatis si habeatur examen . Et ideo sive Moysi lex forle videatur hoc ipsum quod dicitur ex fide , non
intelligatur , sive etiam ea quæ in nostris membris esse gratis , quippe si offerenda sit fides prius ab
est, et iram operalur, non possunt qui ex ipsa sunt, D homine, et ita a Deo gratia promerenda : audi quo
hæredes esse , sed illi qui sunt ex lege fidei : 528 modo in aliis eliam de hoc idem Apostolus docel ,
fidei autem illius ex qua justificalus est Abraham . Etenim ubi enumeral dona Spiritus " , quæ dicit
Sed fortasse requirat aliquis quomodo non et qui secundum mensuram fidei credentibus dari, ibi ini .
sub lege Moysi est , sub lege fidei esse videatur, ler cælera etiam donum fidei asserit per Spiritum
cum scriplum sit in Exodo : « Credidit autem po sanctum tribui . Post mulla namque ila etiain de
13 Rom . iv, 15. 1 * I Tim . 1 , 9 , 10 . 18 Rom . 11 , 14 , 15 . 16 Exod. xiv, 31 . 17 Joan . V, 46 . 18 Joan ,
XII , 44. 19 Joan . XIV, 9 . 20 Pom . iv, 16, 17 . 21 I Cor. XII , 8.

(76) Editi, « prohibetur et peccat. ) ( 79) Alias, ( qui videt. )

(77) Sic omnes mss . Rabanus et Salodianus. (80) Se. Deest in antea editis.
Celeri vero editi , « Non etsi Moysi legem ponamus, (81 ) Alias, 1 qui . )
continuo , 1 elc. ( 82) Alias, i qui . )
(78) Ila Rabanus ; editi vero et mss. quidam , (83) Alias , « ante Deum cui creilidisti ; ) al . , scre
i non pelierint concubitum muliebrem . , Cotter: didit . )
muss. nostri, e non concupiverunl » [al., ! con con ( 84 ) Edili el mss. plures , « quia 1. Rectius ms
cupierintl concubitum muliebrem . » unus, i quasi. ,
 ORIGENIS 976
975

hoc dicit : « Alii fides in eodem Spiritu " : 1 N A corde nostro descripta sunt, sicut idem ipse Apo
ostendal quia etiam fides per gratiam dalur. Sed el stolus minister hujus gratiæ in aliis designal , et
alibi idem Apostolus docet dicens : « Quia a Deo dicit : « Epistola nostra vos estis , inscripta non
vobis dalum est non solum ul credalis in Christum , alramento , sed Spiritu Dei vivi ; non in labulis lapi
sed eliam uit patiamini pro illo 28. , Invenis hoc et deis, sed in tabulis cordis carnalibus * . , deo, ut
in Evangeliis designari , ubi apostoli intelligentes mihi videtur, firmiora dicit ea quip, per gratiam
quod ea quæ ex homine est fides , non potest esse quam ea quæ ex lege sunt, quia illa extra nos sunt,
perfecta , nisi addita fuerit etiam ea quæ ex Deo est, et hæc intra nos : et illa in fragili maleria consi
dicunt ad Salvatorem : « Auge nobis fidem * . , Ex stunt, ita ut facile possint exolescere : hæc vero
quibus omnibus apertissime comprobatur quod hic Dei Spiritu inscripta , et in animæ penetralibus im
dicit Apostolus : « Ideo ex fide, ut secundum gra . pressa , firmitatem perpetuitalis oblineant. Talibus
tiam firma sit promissio 25 : » quia etiam fides ipsa ergo litteris promissionis inscribitur anima quæ fidem
qua credere videmur Deo , dono in nobis gratiæ suam Deo velut ceras obtulerit præparatas (85) , ut in
confirmatur. Hæc autem est gratia quam invenire his Dei gratia dignanter possil inscribi : et ideo hu
sicut thesaurum magnum meretur si quis bealus jusmodi fides reputatur ad justitiam , quæ capax
est 36. Hanc invenit Noe ; et ideo scriptum est de gratiæ cælestis exstilerit . lloc autem contingil se
eo : « Noe autem invenit gratiam in conspectu Do mini Abrahæ , non ei taulum quod ex lege est ( 86 ) ,
mini Dei 97. , Hanc invenerat gratiam et Moyses ; sed el ei quod ex ſide est . Mullo enim Abrahæ no
et ideo dicebat ad Deum : Si inveni gratiain in bilior ex fide est, quam ex carne successio, quia
conspectu tuo 28. , Invenimus tamen aliquos san . non ex carne, sed ex fide justificatus esse memora
ctorum , non solum in conspectu Domini Dei inve lur. Si enim non ex fide, sed ex semine danda suc
nisse gratiam , sed etiam in conspeclu hominum . cessio est , conveniens erit et Ismaelis posteritalem ,
Denique de bealo Joseph scriptum est : « Et inve et eos qui ex Cethura descendunt, ad promissionum
nil Joseph gratiam in conspeclu domini sui ' . , sacramenta perduci. Quod utique non recipitur, sed
Sed ista gralia quæ in conspectu hominum inveni sola legis ac fidei posteritas introducitur. Verum
lur , Deo largiente conceditur . Sic enim scriptum non nos prülereat Apostoli in hoc loco nutaburda
est de eodem Joseph : « Et erat Dominus cuin Jo quædam el ambigue prolata locutio . Quod enim dixit,
seph , et infudit super eum misericordiam , et dedit . « Ut Girma sit promissio omni semini, non ei quod
illi gratiam in conspectu principis carceris so. ex lege est tantum , sed et ei quod ex fide est , , si
Amplius adhuc aliquid de hujusmodi gratia in divi с ita intelligatur quasi aliud ex lege semen , et aliud
nis lilteris memoratur de beata Esther. Sic enim ex fide dixerit, ut lanquanı ab utroque semine pro
ait : Quia « erat Esther inveniens gratiam apud missio hæreditatis (87) debeat exspectari , invenitur
omnes qui videbant eam , , Paulo post dicit Scri contraria dicere his quæ superius scripsit, com
plura : « Invenit gratiam Esther super omnes cä ail 36 : « Non enim hi qui ex lege , hæredes sunt ( 88);»
ieras virgines , et imposuit ei rex diadema mulie item alibi 87 : « Arbitramur enim justificari homi
bre * . » Hæc autem non importune , arbitror , de nem per fidem sine operibus legis ; , el rursum ? :
Scripturis sanctis requisivimus ad confirmationem « Si enim hi qui ex lege , hæredes sunt , evacuata
apostolici dicti , in quo de fide el gratia disputat. est fides. » Etenim si ex fide justificatur homo sine
Ail ergo : « Ideo ex fide , ui secundum gratiam operibus legis, et hæredes non fiunt (89) hi qui ex
firma sit promissio »s. > Sed et hoc notandum lege sunt, quomodo non contrarium videbitur quod
est quod ait , « Ideo ex fide , ut secundum gra in hoc loco dicit, firmam esse promissionem per
ziam firnia sit promissio , ' quasi ostendere vo gratiam , non ei tantum semini quod ex lege est,
lens quod si ex lege essel , el non ex gratia pro sed et ei quod ex fide est ? El cum in superioribus
missio , tirma non esset ; nunc autem idcirco firma eos qui ex lege sunt repulisse videatur, hic eos quo
sit , quia non ex lege , sed per gratiam . In quo D modo exæqual his quos ex fide sperare gratiam di
ego puto quod tale aliquid intelligi velit , quia cit ? Sed mihi videlur quod dicit, « Omni semini,
quæ ex lege sunt, extra nos sunt : quæ aulem non ei quod ex lege est tantum , sed et ei quod ex
per gratiam , intra nos habentur. Verbi causa , fide est 39 , » legem hic , sicut sæpe jam diximus,
529 quæ in lege scripta sunt , calamo et alra indicare naturalem , et hoc asserere , quod non bis
mento in membranis vel chartulis scripta sunt ; quæ qui ex lege naturali solum veniunt, firma sil pro
utem ex gratia descendunt, per Spiritum Dei in missio, sed el bis qui ex fide legi addiderint naturali

28 I Cor . xii , 9 . 13 Philip. 1 , 29. ** Luc. xvii , 5. 95 Rom. iv , 16 . 36 Prov. II , 13-15 . 37 Gen.
VI , 8 . 28 Exod. XXXIII, 13 . 29 Gen. xxxix , 4 . 80 ibid. 21 . 31 Esther li , 15. 39 ibid . 17. 33 Rom .
wv , 16. 34 II Cor. III , 3 . 36 Rom . IV, 16. 36 ibid . 14 . 37 Rom . uu , 28 38 Rom . iv , 14. 39 Rom . iv , 16.

(85) Al . , i ceris obtulerit præparatis. )
(86) Mss . plures, « non ei lantum qui ex lege esl,
sed ei qui ex fide est. )
(87 ) Hæredilalis . Deest in editis.
(88 ) Non enim hi qui ex lege, hæredes suni . Sic
omnes mss . nostri et edili ; allamen regendum vi.
delur, « Non enim per legem promissio Abrahæ ,
aut semini ejus, ut hæres esset mundi ; sed per
justitiam fidei. i
(89) Editi , « pon fuerint , » male .
977 COMMENT . IN EPIST . AD ROM, LIB. IV.
eam fidem quam habuit Abraham pater noster : A bum Dei , neque suavem odorem capiat Cbristi ,
ul non duos populos , unum ex fide , et alium ex neque guslel bonum Dei verbum , neque manus
lege indicare videatur , sed unum atque eumdem ,
qui non solum ex lege naturali qua omnes liomines
uluntur, sed ex ſide cujus Abrahami auctor exstitit,
placeat Deo : quo scilicet ostendal , quod si quis
habeat integra omnia quæ lex edocet naturalis, et
in nullo eum peccati conscientia reprehendal, non
tamen habeat etiam fidei gratiam , non posse eum
justificari. Fides enim est , quæ ad justitiam repula
tur. El hoc modo habita distinctio reddit intelli
gentiam planiorem : atque ea quae contraria putan
tur, consona esse et sibi invicem concordantia depre
henduntur. De diversitale aulem leguin , quod in lac
præcipue Epistola sæpe Apostolus etiam latenter et
subito ab alia ad aliani legem sermonis ordinem mulei, B
frequenter ostendimus, el eadem ilerare superfluum
est . Bene aulem de Abraham nou dixit : Paler om
nium ; sed ait : « Paler omnium nostrum ; , id
est , non qui ex lege descendimus , sed qui ex fide
a lege succedimus (90) . Et quia omnium qui hu
jusmodi sunt pater est, merilo promissionis divinæ
sententiam in consequentibus posuit dicens : « Sicut
scriptum est : Quia patrem multarum gentium posui
le, ante eum cui credidit Deum " . , Si ergo paler
fulurus esse promiuitur mullarum gentium , non
iinnierito paler el eorum qui ex gentibus , et eorum
qui ex circumcisione veniunt , nominalur. Et recte
eddidit ex sua interpretatione Apostolus : 1 Anle
cum cui credidit Deum : , hoc est , pater posilus
est multarum gentium ante ipsum Deum cui credi . C
dil, cujus promissiones , el a quo signaculum fidei
in circumcisione suscepit. Quomodo ergo circumcisio
patrem sibi proprie defendit Abraham (91 ), cum
ille ipse Deus, qui ei circumcisionem dedit, mulla
rum eum gentium posuerit patrem ? Quod si aliquis
hoc ad Ismaelis posteritalem voluerit vel Cethura
converlere, occurrit ei quod scriplum est *' : Quia
s benedicentur in le omnes tribus terræ . Hoc etiam
in Evangelio Joannes dicebat (92) : « Quia polens
est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahæ *3. ,
Addidit autem in subsequentibus * : Qui vivificat
530 mortuos, et vocal ea quæ non sunt, lanquam
ea quæ sual . , Morluos hic secundum animæ pee
caluin intelligimus, quoniara e anima, inquit, quæ
peccat, morietur * . » Sicut enim in morte corpo
rali pereunt sensus , ul ne quis ultra per corpus , ne
que auditum , neque odorem , aut gustum recipiat (93),
vel taclum : ita et qui spiritales sensus in anima
perdiderit, ut non videat Deum , neque audiat ver
4. Rom . iv , 16. 41 ibid . 17 . 42 Gen. XII , 3. **
46 Hebr . vi , 5. 47 | Joan . 1 , 1 . 48 Ephes. 11 , 5.
" I Cor . vi , 17 .
(90) Ita edili . Mss. vero , e sed qui ex fide ac lege
cuccedimus. , Ms. unus, 1 sed qui ex fidei a lege
succedimus ; ) quæ verba sic emendantur in eodem
codice , , sed qui fidei ex lege succedimus. , For
lasse legendulni, «sed qui ex lide legi succedinius. )
( 91 ) Åbraham . Deesi in antea editis , qui postea
habent, « cum ipse Deus qui eam circumcisionem
dedit, elc.
978
ejus pertractent de verbo vitæ " , bujusmodi homi
nes merilo mortui appellantur. Tales invenil nos
adventus Christi, sed vivificavit per gratiam suam ,
sicut et alibi dicit idem Apostolus : « Et nos cum
morlui essemus delictis et peccatis nostris, simul
cum illo resuscitavit nos * 8 . , Vis autem libi et de
Scripturis propheticis approbari quod omnes qui
idola colunt, et confidunt in eis, morlui sunt ? audi
David quomodo dicit : « Simulacra gentium argen
lum et aurum , opera manuum hominum . Os habent,
el non loquentur : oculos habent, et non videbunt :
aures habent, et non audients. , Et post aliquan
la : « Similes, inquit, fiant eis qui faciunt ea , et
omnes qui confidunt in eis . » Vides mortuos esse , et
similes simulacris effectos eos qui colunt ea et qui
confidunt in eis . Unde diligentius intueamur si
forle sicut hi qui colunt idola et confidunt in eis ,
similes eis fieri dicuntur : ila el bi qui verum Deum
colunt, et confidunt in eo, similes ei fiant. Et hoc
est fortassis quod in iniliis homo, cum propositum
fuisset ut ad imaginem el similitudinem Dei fieret,
ad imaginem quidem factus est , similitudo autem
dilala est ob hoc ut prius confideret in Deuni , et ila
fieret similis ei, el ipse audirel quia similis ei tiet
omnis qui confidit in eum . Hæc per excessum
quemdam sociavimus his quæ de mortis genere dis
seruimus , ut manifestius fieret quibus modis Deus
vivificat morluos. Sed et quod in consequentibus
dicit, « Et vocal ea quæ non sunt, tanquam ea quæ
sunt " , » quomodo intelligi debeat , videamus. Fre
quenler el in aliis exposuimus quod Deus solus est
qui dicit : « Ego sum qui sum ; » et una est illa
Dei substantia quæ semper est ; cui si quis se ad
junxerit , unus fil cum eo spiritus " , el per illum
qui semper est, eliam ipse esse dicitur. Qui vero
longe est ab eo, nec participium ejus sumit, ne esse
quidem dicitur, sicut eran:us nos gentes priusquam
ad agnitionem veritatis divinæ veniremus ; et ideo
dicitur Deus vocare « ea quæ non sunt, tanquam ea
quæ sunt. , Inter eos enim qui sunt, id est qui par
ticipationein babent ejus qui esl , Abraham , et Isaac,
et Jacob, et cæleri sancti numerantur. Quod si
genles credendo in lidem veniunt Abrahæ, conse
D
quenter pronuntiat Apostolus quod Deus vocaverit
( ea quæ non sunt, tanquam ea quæ sunt. , Polest
tamen etiam illud adverti, ut in hoc loco erga lau
des Dei Apostolus latius videatur effusus, et initium
primæ ejus creaturæ cum admiratione memorasse ,
Matth . lli , 9. ** Rom . iv, 17. 45 Ezech . XVIII , 4, 20.
" Psal. cxill, 4 seq . 80 Rom . iv, 17. 61 Exod . II, 14.
(92) Sic ms. unus. Cæleri vero miss . et Salodiani
ediiio' habent, Dominus dicebat. » Merlinus, Eras
mus et Genebrardus, « Baptista dicebat. »
( 93) Sic Rabanus. Mss . vero nosiri, , nec quis
[al., et nec quis; al . , et nee guid) ulira per corpus
recipii , ) etc. Edili similiter , i el sec quis; o deinde
onillunt per , ante « corpus, , el habent i odo
ratum , pro < odoremn , 1
979 ORIGENIS 930
cum ex nibilo esse fecit universa , el ea quæ non A arena maris ( 1). Et non infirmatus est fide, nec con
erant, virtule polenliie suæ tanquam quæ essent et sideravit corpus suum jam emorluum , cum fere
subsisterent evocavit : et ita ei in creando nibil centum esset annorum , el emortuam vulvam Sase.
fuisse difficile, ut cum nibil exsisteret, omnia sub In repromissione etiam Dei non hæsilavit diffiden
ito vocata ila adfuissent tanquam quæ semper exsti lia : sed conſortatus est lide , dans gloriam Deo , er
lerint ( 94) . Quod si quis nobis objiciat illum Apo- plenissime sciens quia quæcunque promisil, polens
sloli sermonem , quem ad Corinthios scribit ubi di est et facere. Ideo el reputatum est illi ad justi
cit , quia contemptibilia mundielegit Deus , et quæ tiam $8. , Videlur mihi quod dixit Apostolus ,
non sunt, ut ea quæ sunt destrueret, ut non glo i contra spem , , aspexisse illud quod in Genesi
rielur omnis caro coram Deo 83 : , el dicat secun refertur Abraham dixisse ad Dominuun : « Doni
dum hanc expositionem non convenire ut destrui nalor Domine, quid mihi dabis ? Ego autem dinil
dicanlur quæ sunt cum ea que non sunt electa lor sine filiis : hic autem filius Masech ( 2 ) verna .
sint (95) , dicemus ad hæc quia in illo loco alios culæ meæ Damascus Eliezer. Et dixit Abraham (3) :
dixit eos qui sunt , et alios in hoc capite in Epistola Quoniain mihi non dedisti seinen , hic verpaculus
ati Romanos, Declaravit enim ad Corinthios quia de meus hæres meus erit 58. , Ex quibus utique verbis
bis diceret quos supra enumeraverat, Dixit enim B Abraham de filiis suscipiendis intelligitur despe
superius 84 : Videle enim vocationem vestram , rasse. Quod vero dixit , cin spem credidit , , dalam
fratres , quia non multi sapientes inter vos secundum rursus ei spem , opinor, inde colligit ubi scriplum
carnein , non multi polentes (96) , non multi ni b les : est : « Et vox Donini facta est ad eum dicens : Non
sed quze stulla sunt mundi elegit Deus , ut confun est hic hæres luus : sed qui exierit de le , ipse erit
dal sapientes : et infirma mundi elegit Deus , ut con bæres tuus. Eduxit autem eum foras , et dixit illi :
fundat fortia. , Şicut ergo stulta mundi elegisse Respice ad cælum , el numera stellas, si potueris
dicit Deum , hoc est gentes, ut confunderet sapien dinumerare eas . Et ait ad eum : Sic erit semen
les , sine dubio Judeos ; et in firma mundi, ut con tuum . Et credidit Deo , et reputatum est ei ad ju
fundat fortia, eodem ordine in hoc loco dicit el de stitiam 80. , Ex his ergo verbis et desperatio prius,
his quæ non sunt , ut ea quæ sunt destrual ; et non el postmodum data ei spes Dei promissionibus
esse gentes, esse aulem Judæos ostendil, id est, qui declaratur. Cui quia credidit , scribitur de eo boc
in lege erant, sed legem non implebani , ut destrue quod nunc proponit (4) Apostolus , quia « repula
rentur, et inducerentur (97 ) illi qui non erant in lum est ei ad justitiam 6. , Merilo autem , et more
lege , et Abrahæ fidei credulitatis merilo jungeren- c с (5) sibi solito ubi de fide traclat, Apostolus con
tur. Quod autem dixit : « Ut confundat sapientes : ) jungit et spem , sciens fidei spem inseparabiliter
non quo vere sapientes essent (98) ; alioqui nun cohærere , sicut et in Epistola ad Hebræos iden
quam conſunderet Deus eos qui secundum Dei sa docet dicens : « Est autem fides sperandarum rerum
pientiam sapientes sunt 88 ; sed illos dicit qui se substantia , indicium non apparentium 63. , El
pulanı esse sapientes, el non sunt , sicut et alibi di iterum in hac eadem ad Romanos Epistola in poste
cit; « Ubi sapiens ? ubi scriba ? ubi conquisitor hujus rioribus dicit : « Spe aulem salvi facti sumus , Spes
seculi ? Nonne slultam fecit Deus sapientiam hujus autem quæ videlur, non esl spes . Quod enim videl
mundi 86 ? , Hujus mundi ergo sapientes confundit quis , quid speral ? Si vero quod non videmus spera
eligens stullos, non quia similiter stulti essent et nius, per patientianu exspectamus 68. , Quod ait ,
isti per (99) penuriam sensus , sed secundum illud spe salvi facti sumus, , hoc idem est quod alibi
quod dictum est 07 : « Qui vull sapiens esse, 531 dicit, quia « per fidein salvati sumus 65 :) el , « Fi
stullus, liat in boc mundo , ut sit sapiens apud des lua le salvam fecil ; ) et , Secundum fidem
Deum : quia sapientia hujus mundi stultitia est apud luam contingat tibi 68. , Quæ utique illis dicuntur
Deum .. qui credentes in Jesum spem gesserunt ab eo se
6. « Qui contra spem in spem credidit , ut fierel D possc curari . Sicut autem Abraham « contra spen
pater multarum gentium , sccundum quod dictuin in spem credidit 68 , , ita omnes qui per fidem filii
est ei : Sic erit semen tuuin sicut stellæ cæli , et sunt Abraham , contra spem in spem credunt de
03 I Cor. 1, 28 , 29. 56 ibid . 26 , 27 . B8 Isai . v, 21 . 56 I Cor. 1 , 20 . 37 I Cor. III , 18, 19. 58 Rom . 18,
6
18-22 . 59 Gen. 2 , 3 . 60o ibid . 4-6. 61 Rom . iv , 22. 62 Hebr. 41,1 . 63 Rom . viii , 24, 25 . Ephese
II , 8. 68 Mallh. ix, 22-29. 66 Rom . iv , 18.
(94) Ila ms. unus Regius num . 1639. Rabanus quod vere sapienles essent. 1
vero , editi, et mss. quidam , , ut cum nihil exsiste (99) Sapientes confundil eligens stullos , non quia
rel Cal., exsislerenij omuia subito vocata ilaadfuisse similiier stulli esseni el isti per. Hæc desiderantur
(al . , ila fuisse ; al., ila ui ſuisse ),tanquam quæ sem in antea editis .
per exstilerint. , ( 1 ) Sicut stellæ cæli , et arena maris. Hæc deside
(95) lla omnes mss. nostri et Rabanus. Editi vero, rantur in omuibus mss. nostris ; sed exstant ja
( vocala sunt. ) editis .
(96) Non mulii polentes . Hæc desunt in antea ( 2) Masech . Editi, « manet, » male .
editis . (3 ) Edili , « Eladdidit Abram .,
( 97 ) Alias , « judicarentur, » male. 14) Mss. illus, ( pronuntial, 1
198 ) Sic miss . nostri omnes. Edili vero , non ( 5) Mss. UHUS , ( cd more . ,
981 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. IV. 089
singulis quibusque quæ credunt, sive de resur- A irritatur : omnia tolerat, omnia credil, omnia spe
rectione mortuorum , sive de hæreditate regni coe ral, omnia sustinet, 1 el cætera his similia. Quæ si
lorum . Hæc enim , quantum ad naluram humanam quis babeat , recte mihi videtur dici quod habeat
spectat, contra spem videntur ; quanlum aulem ad omnem charilalem : quæ charitas sine dubio ex his
potentiam Dei , in spem creduntur (6) ; exemplo singulis ab Apostolo supra memoralis partibus
Abraham credentis quia quæcunque promisit constat. Similiter autem et de misericordia , et
Deus, potens est et facere 67 ; i si tamen his qui pielate cæterisque virtutibus arbitror dici posse .
credunt maneat fides, spes, et charitas. Et pulo Et forte per hæc singula sicul de fide dictum est,
quod prima salutis initia , et ipsa fundamenta fides quia « fides repulata est ad justitiam * , » ila el de
est : profeclus vero et augmenta ædificii spes est : charilale dici potest, quia repulala est charitas ei
perfectio autem et culmen lotius operis charitas : ad justitiam (8) , aut pietas, aut misericordia . Sed
et ideo i major omnium » dicitur « charitas 68 videamus jam ea quæ consequuntur . Et non,
Igitur Abraham e contra spem in spern credidit , ut inquit , infirmatus est in fide nec consideravit
pater fieret multarum gentium » quæ futuræ essent suum corpus jam emortuuin , cum fere centum anno
sicut stellæ coeli, non solum multitudine , sed et rum essel, et emortuam vulvam Saræ : in repro
clarilale : quique promittenti (7 ) lideliter credens, B niissione eliam Dei non hæsitavit diffidentia , seit
e non , inquit, inlirmatus est lide., Quod dicit , « von confortatus est lide 78.1 Quantum quidem ad sim
infirmatus est fide, ) ostendere mihi videtur esse plicem pertinet intellectum , evidentem protulit
quamdam infirmilalem in fide . Quod si est infir rationem , quod Abraham cum audiret sibi a Deo
milas, est sine dubio et sanitas , sicut et in aliis sobolem repromilli , non respexit ad emorluas
ostendit, cum dicit : « Increpa illos acriler , ut sani centenarii corporis vires , de quo utique nequaquam
sint in fide 69, » Bealus ergo est qui non infirmatur sperari poterat ulla successio : sed potentiam pro
in tide. Si vero quis infirmetur, curam ejus descri millentis intuitus , nihil difficile esse credidit in his
bit Apostolus cum dicit : « Infirmantem autem in quæ promittebat Omnipolens : sed dedit, inquit,
tide assumite, non in disceptationibus cogitationum . gloriam Deo " , 1 intelligens solius Dei esse mu
Nam alius credit manducare omnia ; qui autem nus, ubi humanæ fecunditalis jura cessa verant.
infirmus est , olera manducet 70. , Per quod utique Merito igitur dedit gloriam Deo, qui naturæ fuerat
designal , verbi olera præbenda esse ei qui infirma deserlus auxiliis. Hæc , ut dixi , quantum ad simpli
tur in fide, ne plena fidei doctrina cunclantibus in , cem intelligentiam pertinet, suflicienter dicla vide
ca et quodammodo aegrotantibus ingeratur. Sana buntur. Si vero quis objiciat nobis : Quomodo
C
autem fides dicitur quæ perfecla esi , et cui nihil poterit Abraham in centenario annorum numero
decst : et ipsa est quæ credit manducare omnia , id positus emortui corporis dici , qui posteaquam sus
est, quæ capere polest omnia : quam qui habet , cepisset Isaac, et defuncta esset Sara , quæ eum
spiritalis appellatur, et dijudicat omnia " 1 , et in nonagenaria conceperat, et vixerat annis centuni
Rullo sermone scandalizari potest. Unde evidenter viginti seplem , postea etiam quam annorum qua
apparet esse augmenta quædam et profectus in lide , draginta factus Isaac accepit Rebeccam , post ista
el aliquos habere partem fidei exiguam , alios omnia scribitur : « Et apponens Abraham accepit
magnam , alios vero habere omnem fidem . Unde et uxorem cui nomen Cethura : el peperit ei Zam
Apostolus dicebat : « Si habeam omnem lidem, ita ram (9) , et Jecsan , et Madan , et Madian , et Jesboch ,
ul montes transferam " . , Sed et in Evangeliis et Sue 78? , Quomodo ergo videbitur emortui corpo
discipuli dicunt ad Dominum , quasi quibus nondum ris, qui mullo senior effectus quam tunc eral , et
plena inesset fides : « Ange nobis fidem 78. , Consi uxorem accipere, et sex liberos (10) poluit pro
dera sane, si secundum ea quæ de fide dicimus , creare ? Quas objectiones ut decenter possimus
etiam de charitatis auginentis similiter possimus excludere , expositionein ' emortui corporis illo
intelligere, ita ut dicainus el de charitale, sicut ille D transferimus, ut dicamus Abraham non infirnilale
dixit, « Si habcam omnem fidem , ) Si habeain om ælatis emortuum , sed secundum illam virtutem
nem charitatem : et illum habere omnem charita quam sancti in semetipsis primo implentes , eliam
lem , qui omnia illa babuerit quæ propria charitatis cæleros habere monent, el dicunt : « Mortificate
532 sunt , sicut dicit Apostolus ** : « Charilas membra vestra quæ sunt super terram 79. Nam et
paliens esi, benigna est , non inflatur, non æmula absurdum pulo si hoc bonum quod in se Paulus
lur, non ambitiosa est, non perperam agil , non habuit ( neque enim aliis imperaret quod ipse non
6 Rom . iv , 21 . 68 I Cor. X 11,13. 69 Til. ), 13. 70 Rom . xiv, 1 , 2. 11 1 Corji, 15. 78 I Cor . XIII , 2 .
7 Luc . XVII, 5. ** I Cor. xii, 4 , 5, 7. 78 Rom . IV , 9. 7& ibid . 19, 20. 17 ibid. 20 . 78 Gen. xxv , 1 , 2,
19 Coloss . 1 , 5.
(6) Alias, sin spe creduntur ; » al. , ein spem (9 ) Mss. nostri el Rabanus habent , Jembram
creiluni, o
(al., Membram ) el Zexan , et Madan, ( al. , Me
(7 ) Edili, i cuique promillenti , o male. dam ) et Madian , el Jesoc ( al. , Jeroch , al . ,
(8)lia et de charitate dici potest , quia repulala Jesboc ) et Soe,, al . « Sue .. )
est charilas ei ad justitiam . Hæc desideranlur apud (10 ) Mss. nostri, alii , « sex liberos, alii, « septem
Genebrardı .
liberos. )
433 ORIGENIS 981

fecerat) , si, inquam , hoc bonum quod Paulus habuit, A ila demum parturiai filios castitatis, sicut et mulier
Abraham tantum patriarcham , quem etiam suum de qua dicit Apostolus : « Salva autem erit per ti.
patrem dicit Apostolus 80, non credamus habuisse . liorum generationem , si permanserit in fide el ca
Fuit ergo etiam in illo mortificatio isla membro slitale ' . , Unde etiam pro bis conveniegler addi
rum : non incitabalur luxuria , non urebalur libi luin puto : « El repulatum est ei ad justitiam . »
dine, sicut illi de quibus Apostolus dicit : « Melius Quomodo enim non ad justitiam reputarelur ei , qui
est nubere, quam uri 8s. , Hoc idem erat et in Sara , non solum in fide , ed el in omnibus virtutibus
quia defecerant Saræ fieri muliebria 89. Non enim perfectionem lenebal ?
eral in illa lascivia muliebris , aut incontinentiæ 7. « Non est autem scriptum propter ipsum tantum ,
dissolutio, neque in usum libidinis præcipitabantur quia reputatum est ei ad justitiam , sed el propler
invili : sed ubi audiunt tanlam posteritatis spem , et nos, quibus reputabitur credentibus in eum qui su
Bobolis suæ gloriam cælo et sideribus exæquandam , scilavil Jesuin Christum Dominum nostrum a mor
ubi hæc audiunt , non aspiciunt ad propria bona , luis, qui traditus est propler delicia nostra , el re
ad continentiæ gratiam , ad membrorum mortifica surrexit propter justificationem nostram " . , Hoc in
jionem , sed hæc omnia quæ sibi lucra ducebant, loco quod dicit, « Non propter ipsum laplam , » in
B
arbitrantur detrimenla , ut Christum lucrifaciant 83. telligendum est de ipso ; el ilerum quod dicit , « Sed
Sed fortassis errasse me credis , quod cum de cl propler nos, , hoc est el de nobis. Manifestum
posteritate Abraham el semine ejus dicere debue namque est quia hoc quod dicitur, « Credidit
rim , de Christo dixerim (11 ) . Non erramus, sed Abraham Deo , et reputatum est illi ad justitiam ,
cum Apostolo loquimur. Ipse enim hæc de Christo non propterea Moyses scripsit ut Abraham legerel,
dicta esse ijilerpretalur cum dicit : « Scriplum est : qui utique olim fuerat defunctis, sed ut nos proſe
Tibi dabo terram hane, el semini luo . Non dixit : ctum fidei ex hujusinodi lectione caperenius ( 16),
Et seminibus, tanquam in multis : sed , Semini luo, intelligentes quia et si nos ita credamus Deo ut ille
tanquam in uno , qui est Christus 84. » Vides ergo credidit, etiam nobis reputabitur fides ad justitiam
quomodo nos Apostolus docel sic Dominum locu e credentibus in eum qui suscitavit Jesum Chri
tum esse ad Abraham , ut in semine suo Christum stum Dominum nostrum a morluis. , Velim sane
intelligeret ( 12) debere sentiri : et ob hoc pulo quod requirere quid est quod in hoc loco Apostolus Deum
adjecerit Apostolus , et dixerit : « Dans gloriam nominans, cui credimus ( 17 ) , el cui Abraham cre
Deo 85. , Non enim tantum gloriæ Abraham poluis- didit, non dixit, « credentibus , in Deum excelsum ,
set offerre de nalivitale Isaac, quantam ( 13) dare c vel , « credentibus in eum » qui fecit cælum el ter
potuit gloriam Deo, si intellexit Christum de suo rani, vel « in eum , qui fecit angelos cælerasque
emorluo jam el viliis defæcalo corpore nascilu cælestis glorie virlules ; sed ait : « qui suscitatil
rum . Sed et lu si mortifices membra lua quæ sunt Dominum Jesum a mortuis. » Qua ergo de causa ad
super terram 88, si , abjecto omni fervore libidinis comparationem fidei Abrahæ litulus iste resurre
emortuum serves el nullis obnoxium vitiis corpus , clionis Domini assumitur requiramus. Nunquid
poles eliam lu fruclus ex eo oplimos generare , Abraham in eum crediderat qui suscilavit Domi
potes generare Isaac, quod est gaudium ; el bic est num Jesum a mortuis , cum Jesus lunc nondum
primus spiritus fructus : potest semen tuum , fuisset resuscitatus a mortuis ? Velim ergo consi
id est , opera lua ( 14) ascendere ad cælum , et derare quid visum sit Paulo promillenti nobis quia
efici opera lucis , el stellarum fulgori splendori sicut Abrahæ repulala est credenti Gides ad justi.
que conferri , ut cum dies resurrectionis adſue liam , ila et nobis reputabilur credentibus in eum
ril, lanquem stella a stella ( 15) differas in cla qui suscitavit Jesum Dominum nostrum a mortuis.
rilate 87. Amplius adhuc dico : potes si tam pu lu quo ego pro paryilale sensus mei illud adverlo,
rus 533 mente, lam sanctus corpore, lam imma quod mullo sil magnificentius in laudibus Dei resu
culatus actibus fueris, etiam ipsum generare Chri.D sciiasse Jesum Dominum nostrum a mortuis, quam
stum , secundum illum qui dicebat : « Filioli mei , fecisse cælum el terram , creasse angelos, el cæle
quos iterum parturio , donec formelur Christus in sles condidisse virtutes. Illud enim fuit facere quæ
vobis 88 · El sic ipse de se Dominus dicit : « Qui non erant, hoc autem reparare quæ perierant. Illud
fecerit voluntatem Patris mei qui in cælis est, ipse fuit nondum deleta instituere, hoc jam delela resti
meus frater, et soror , et maler est 89 , Quæ ergo luere ( 18 ). Illud denique jussione, hoc passione
erit maler Jesu, nisi cujus vulva emortua est ? ut perfeclum est. Sed hujus tanti tamque magnifici
80 Rom. iv , 1 . 81 I Cor . vil , 9 . 82 Geu , XVIII, 11.83 Philip . 111 , 7 , 8. 84 Galat. III, 16. 85 Rom . iv, 20 .
86 Coloss. III, 5 . 87 I Cor. xv, 41 . A8 Galal, iv, 19. 89 Matth . XII , 50 . 90 I Tim . 1, 15. 91 Rom . 18 ,
23-25 . 93 Gen. 1V , 6.

(11 ) Al.,ret seminis ejus ( al., el semine ejus ]
dicerem , non debuerim de Christo dicere. ,
( 12 ) Alias, intelligeres. ) Al., intelligi debere
salitiret. )
( 13 ) Al . , « Non eniin tantam gloriam , quan
Bull, > etc.
( 14) Alias, iet opera lua , ) etc.
( 15) A stella . Hæc verba desunt in editis, el in
pluribus mss.
( 16 ) Editi, « paremus, , male.
( 17 ) Alias, « qui credidit. »
( 18) Edili , « quod perieral. Illud fuil nondum de
985 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . IV, 986

mysterii in fide Abrahæ forma et imago præcesse . A sicut nec lux cum tenebris, nec vila cum morle ” .
rat . Ille evim crediderat cum offerre unicum jube Ila ergo el credentibus quidem Christo , nec tamen
retur, quia et a mortuis eum suscitare polens esset deponentibus veterem hominem cum actibus suis
Deus ; crediderat etiam quod non illi tantum Isaac injustis !, fides reputari non potest ad justitiam .
res lunc gererelur, sed el sentini ejus qui est Chri Simili aulem modo possumus dicere, quia sicut in
stus , plena sacranienti veritas servaretur. Inde de justo non polest justitia repulari , ila nec impu
nique gaudens unicum offerebat, quia in eo non in dico pudicitia , nec iniquo æquitas , nec avaro libe
Leritum posteritatis , sed reparationem mundi, et ralilas, nec impio pialas reputari polest , donec ve
innovationera lotius creaturæ , quæ per resurrectio lusta vitiorum indumenta non abjicit, et « novum )
nem Domini restituta est , cogitabal , el ideo dicit se induil (22) « hominem , qui secundum Deum crea
Dominus de eo , quia « Abraham paler vester exsul lus est, el renovalur in agnitione Dei ad imaginem
tavit ut videret diem meum ; el vidit et gavisus ejus qui creavit eum ' . , Propterea enim et in se
est " 3. , Hoc ergo modo competenter videbitur ha quentibus adjungit el dicit de Domino Jesu : « Qui
bita comparatio fidei Abraham , el eorum qui cre traditus est , inquit , propter peccata nostra , el
dunt in eum qui suscitavit Dominum Jesuin ; quia resurrexil propler justificationem nostrain ; , ut
quod ille fulurum credidit, a nobis creditur factum . ostendat quia ea pro quibus Christus traditus est ,
Simul autein et illud ostenditur quod hæreticis non etiam nos abhorrere debeamus, el abjicere. Si enim
placet , quia Deus cui credidit Abraham , et fidem propter peccata nostra traditum eum credimus , quo
ejus ad justitiam ( 19) reputavit " , ipse est qui et modo non alienum nobis et inimicum ducitur omne
Dominunn Jesum resuscitavil a morluis ; nec relin peccatum , pro quo Redemptor noster iradilus me .
quitur locus ut alius Deus legis , alius Domini nostri moralur. in mortem ? Nam si nobis aliqua rur
Jesu Christi Paler intelligalur. Sed adhuc requi sum societas cum peccato, aut amicitia fial, osteg
ramus , cum sint quamplurima quæ Christus esse dimus quod nihil ducamus mortem Christi Jesu,
dicitur ( nam et sapientia , et virtus , et justitia , et amplectentes et sequentes ea quæ ille expugnavit
verbum , et veritas, et vila ipse appellatur 85) cur el vicit. Idque lolum simul connectens Apostolus,
potissimum de resurrectione ejus in lide nostra tanquam corpus ipsum peccali , indumenluin veleris
Apostolus ( 20) facial mentionem . Dicit in aliis idem hominis appellavit , quod deponiendum suadet his
Apostolus, quia « cum Christo coexcitavit nos Deus, qui credunt ei qui suscitavit Dominum Jesum a mor
el simul cum ipso sedere fecit in ccelestibus 98, luis, ut abjecio indumento injustitiæ induant se Do
lloc est ergo quod admonet : Si creditis Christum a minum Jesum , qui est verum jusliliæ indumen
surrexisse a mortuis, credite etiam vosmelipsos cum lum (23) , ut merito credentibus lides ad justitiam
içso pariter surrexisse ; el si creditis quia sedet ad repnitetur. Traditus est ergo propter peccala
de: Jeram Patris in cælis , etiam vosmelipsos credite nostra , el resurrexil propter juslilicalionein no
jam non in lerrenis , sed in cælestibus collocalos ; stram . , Etenim si consurreximus cum Cbrislo ,
el si creditis vos Christo commortuos, credile quia qui est justitia, el in novilale vitæ ambulamus, et
el conyivelis ei ; el si creditis quia Christus mor secunduin justitiam vivinius, surrexit nobis Chri
tuus est peccato , el vivit Deo, etiam vos mortui stus ad justificationem nostram . Si vero nondum
estole peccato, 534 et vivile Deo º7 . El hoc est deposuimus velerem hominem cum actibus suis,
quod auctorilale apostolica proleslalur , et dicit : « Sised in injustitia vivimus , audeo dicere quod non
consurrexistis cum Christo , quæ sursum sunt quit dum nobis resurrexil Christus ad justificationem ,
vite, ubi Christus est in dextera Dei sedens ; quæ nec traditus est propter peccata nostra . Si enim hoc
sursum sunt sapile, non que super terram **; » quia credo , quomodo illud amo , pro quo ille perlulit
qui bæc agil , hic se ostendit credere in eum qui mortem ? Si hoc credo quod ille ad justificationem
suscitavit Jesum Dominum nostrum a morluis, et meam surrexit, quomodo mihi (24) injuslilia pla
huic vere fides reputatur ad justitiam . Neque enim D cel ? Justificat ergo eos Christus tantummodo qui
possibile est ut habenti in se aliquid injustitiæ pos novam vitam exemplo resurrectionis ipsius susce
sil justitia (21 ) reputari , eliam si credat in eum qui perunt, el velusta injustiliæ atque iniquitatis indu
suscilavit Dominum Jesum a mortuis . Injustitia menta velut causam mortis abjiciunt. Sed illud ve
namque cum justitia nibil polest habere commune , lim requirere, si pro hoc solo dicit Apostolus quia
93 Joan . viii , 56 . 94 Rom . IV , 3. 95 I Cor. 1 , 24 , 30 ; Joan.1, 1 ; xiv , 6. 96 Ephes. II , 6. 97 Rom . vi , 8 , 10,
! 1 . 98 Coloss. II, 1 , 2, " Il Cor. vi , 14 , 15. i Coloss . i11 , 9. ? ibid . 10. * Rom . iv , 25. * Coloss .
III , 9 , 10. * Rom . iv, 25.

jecta instituere , hoc autem dejecia restituere. ,
Sed codices posiri inss. legunt, alii e dilecta ,, sicut
et Rabanus ; alii, « deleta ; , alij vero « dirupla . )
( 19) Ad justitiam . Edili , « Dei justitiam . )
( 20) In fide nostra Apostolus, elc . Sic recle duo
potiores mss. Regii. Alii et edili ,, in fide nunc Apo
slolus, , etc.
(21) Alias, justitiæ. )
(22) Sic mss. nostri, Salodianus et Merlinus. Ge
nebrardus vero , « indumenta abjicial, el novum se
inducal, ) elc . , pro « induat, » ui legunt Salodianus
et Merlinus.
( 23) Alias, · quod est verum justitiæ indumeu
lum . )
( 24 ) Mihi. Desideratur in antea editis.
 187 ORIGENIS SSS

( non propter » Abraham e solum (25) scriptum est , A est ei Dominus " :' quomodo etiam hoc non comum
sed et propler nos * , » quod dixit : « Credidit Abra propter Abraham , sed el propter nos seriplum vi .
ham Deo , el reputatum est illi ad justitiam '. ) deatur, ill ambulemus secundum omnia quæ locu .
Pulasne solus hic sernio ex omnibus quæ dicuntur lus est Dominus. Sed et de Isaac, vel de cæteris
de Abrabam , non solum propter illum , sed et pro quæ similiter scribuntur, quomodo etiam ad nos
pler nos scriplus est ? An el alia aliqua videbuntur pertinere videantur. Non est autem præsenlis tem
non solum propter illum , sed el propter nos scripla ? poris omuia nos adducere in medium, et singula
An certe omnia quæ de ipso dicuntur, non de ipso quæque disculere, quo ordine eliam in nobis qui
solo, sed et pro nobis dicuntur (26) ? El non solum credimus in eum cui credidit Abraham , quæ de
de Abraham , sed vide ne forte hæc eadem etiam Abraham vel de cæleris sanctis in Scripluris divi
de Isaac similiter accipienda sint, ut qu :e de ipso nis dicta vel facta sunt compleanlur : sed in quat
scripta sunt, non ipsum solum , sed el nos aspiciant. luin præsentis operis necessitas palilur, aperui
Similiter et de Jacob et cæteris patriarchis. Nam mus viam qua latius qui in Scripturis exerceri de
quæ ratio videbitur ut de Abraham quidem quze siderat, possit incedere. Haclenus de ratione fidei
scripta sunt, etiam ad nos pertinere dicantur, non ejus quæ ad justitiam reputata esl, el diversarum
autem simili forma eliam de Isaac, el de Jacob, et B legum observantia, ac præputii circumcisionisque
do Juda, vel de Joseph, et cæteris ? Quod si nihil diversitale , disputationis sermo cucurrerit. Nunc
rationis videbitur cur de uno patriarcha hoc ita ac jam qualiter hi qui ex fide, el non ex operibus ju
cipi debeat , et non eliam de cæleris , consequens stificati sunt , informenlur (30 ) ab Apostolo , vi
erit ut de omnibus quæ scripta suni , 110c solum pro deamus,
pler illos qui tunc erant, sed et propter nos scripla 8. Justificali igitur ex fide, pacem habeamus ad
videantur . In quo ( 27) me præcipue suadet ila sen Deum (31 ) per Dominum nostrum Jesum Christum ,
lire ille Evangelii sermo , in quo Dominus et Salva per quem et accessum habemus per fidem in gra
tor noster ad eos qui sibi dixerant, quia « pater tiam islam in qua stamus , et gloriamur in spe glo
noster Abraham est » respondit : « Si semen Abrahæ riæ Dei ' . , Apertissime per hoc eum qui intel
essetis, opera utique Abrahæ faceretis. Nunc autem lexit (32) quid sit ex fide et non ex operibus justi
quæritis me occidere, hominem qui veritatem locu- ficari, ad pacem Dei quir superat omnem men
ius sum vobis , quam audivi a Patre meo : hoc Abra tem 13 , in qua el sumnia perfectionis consistit, in
ham non fecit * . , Per quod utique ostendit , quia vital . Sed ut diligentius sensum perspiciamus Apo
qui faciunt opera Abrahæ , isti sunt filii Abrahæ (28) ; с stoli, quid sibi velit pacis nomen , el ejus pacis quæ
et propter illos scripta sunt, quæ de Abraham scri per Dominum nostrum Christum est , perquiramus.
pla sunt. Hic jain sapientis viri et a Deo illuminati Pax dicitur ubi nemo dissidel, nemo discordal, ubi
est intueri et perspicere quomodo unumquodque opus nihil hosile, nihil barbaruin gerilur. Nos ergo qui
quod de Abraham scribitur, in semetipso videatur ex aliquando fuimus inimici Dei , sequentes hostem el
pleri ; verbi gratia, quod dictum est ad illumº : « Exi de tyrannum diabolum , nunc si illius arma projicimus,
terra tua , et de cognatione tua, el de domo patris tui , et signum Christi et crucis ejus vexilla suscipimus
et veni 535 in (29) terram quam tibi ostendam :) (33), pacem utique babemus ad Deum , sed per
quomodo et is qui de semine Abrahæ esse ex ope Dominum nostrum Jesum Christum qui nos per
ribus vult videri , his debeat obsequi , quæ utique sunt hostiam sanguinis sui reconciliavit Deo, sicut scri
non propier illum tantum scripta, sed et propter ptumest" : « Cum essemus inimici Dei, reconciliati
eos qui credunt in eum qui suscitavit Jesum Domi sumus per sanguinem crucis Filii ejus ( 34 ). , Et
num nostrum a mortuis ; et cum hæc impleverit, alibi idem Paulus addidit bis dicens : « Rogamus
quomodo sperare etiam illud quod subjungitur de pro Christo, reconciliamini Deo 18. , Si quis ergo
beat, id est : « Et faciam te.in gentem magnam et babet pacem ad Deum , el reconcilialus est ( 35) per
benedicam te , et magnificabo nomen tuum , et eris D sanguinem Christi , ultra non contingat (36) ea quæ
benedictus : et benedicam benedicentes te , et male inimica sunt Deo , Vis aulem audire quæ sunl ista
dicam maledicentes te, et benedicentur in te omnes quæ inimica sunt Deo ? Paulus ipse le docel, qui
tribus terræ ; » et iterum cum dicit Scriptura : ail : « Sapientia carnis inimica est Deo : legi enim
Abiit autem Abraham secundum ea quæ loculus Dei non est subjecta 18. » Si ergo carnaliter sapias,
* Rom . iv, 23. ibid . 3. 8 Joan , vill , 39, 40 . : Genes. Xu , 1 . 10 ibid . , 2, 3. 11 ibid . 4. 12 Ron .
V , 1 , 2 . 13 Philip . IV , 7 . 16 Rom . v , 10. 18 Il Cor. v , 20. 16 Rom . viii , 7 .
(25) Solum. In editis omittitur. simne enim per hæc quæ intellexit, , etc.
(26) Al., ( quie dicuntur de ipso solo , sed et pro (33) Mss. nostri : alii , « projicimis ... suscipi
nobis dicuntur . ) mus ; ; alii , projeciinus.. suscepinius .. ) alii, pro
(27 ) Alias, « In quod ; ; al . , idque . ) jiciamus., suscipiainus. )
(28) Ms. unus habel, i juste fiunt filii Abrahe. ) (34) Edili, • reconciliali sumus Deo . Si quis ergo
( 29) In . Merlinus el Genebrardus , ( ad ,, male . habel, · elc. Mss. quidam pro e crucis Filii ejus ,
(30) Ms. codex Vallis-Claræ , et unus Regius,
confirmenlur habente crucis ejus, omissa voce « Filii. !
. ) (35) Ms. unus : « Si quis ergo habebatur inimicus
( 31 ) Alias , « habemus ad Deum , , Dei , el reconcilialus esi, ' elc .
( 32) Editi, « in spe gloriæ filiorum Dei . Aperlis ( 36) Editi , e non cogitat , 1 male ,
989 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. IV 9SC
vel vilam luam cupiditatibus carnis exponas , et A babeamus ad Deum : ) sciens quia bellum contra
fuentia deliciarum resolvaris (37) , aut si de diabolum pacem præstat (41 ) ad Deum , et lunc
legis intelleclu carnaliter et non spiritaliter sentias , magis in pacem Dei venimus, quando adversum
et hæc assertionibus bumana arle quæsilis, magis diabolum persistimus impacali (42) , et quando ad
quam spiritali gratia et intellectu subtiliore de versum carnis vilia dimicamus. Denique et Jacobus
fendas , per sapientiam carnis inimicus efficeris Deo. apostolus ita dicit : « Resislite diabolo, et fugiet a
Nec solus hæc Paulus in suis Litteris scribit : audi vobis : appropinquale Deo, el appropinquabit vo
el Jacobum fratrem Domini similia prolestantem , bis * . , Vides et ipsum ila sensisse, quod lunc ap
cum dicit : « Qui voluerit amicus esse sæculi liue propielur Deo, quando resistilur diabolo. « Pacem »
jus , inimicus Dei constituelur 17. » Sed et Joan ergo « habeamus ad Deum per Dominum nostrum
nes paria leslalur : « Filioli , inquit, nolite amare Jesuin Christum . , Et addidit : « Per quem el ac
mundum , neque ea quæ (38) in mundo sunt : quo cessum habemus in gratiam istam in qua slamus . »
niam omne quod in mundo est, concupiscentia car Quomodo accessum habemus ad gratiam per Domi
bis est , el concupiscentia oculorum , et superbia num nostrum Jesum Christum , ipse Salvator dicit :
vitæ ( 39) , quæ non est ex Deo 18. » Igitur in quo « Ego sum ostium " ; 1 el : Nemo venit ad Pa
hæc suni, non potest habere pacem ad Deuin , sed B irem , nisi per me 23. , Per ipsum ergo qui ostium
rursuin juimicitias suscilat, illas pro quibus sol est (43), accessum habemus ad gratiam . Sed videa
vendis Christus advenil , sicut el idem Apostolus nius quale est ostium , ut sciamus quales esse de
dicit de Christo : ( Ipse est enim pax nostra , qui beant qui intrent per ipsum , et accessuin habeant
fecit utraque unun , el medium parietem sepis ad gratiam . Istud ostium veritas est , et per ostium
solvens, inimicitias in carne sua : legem mandato veritatis non possunt introire mendaces. Et rur
rum in decretis evacuans, ut duos conderet in se sum istud ostium justitia est , et per ostium justi
metipso , in uno novo homine faciens pacem 19. liæ non ingrediuntur injusti. Istud ostium dicit :
Quod si Christus advenit ut inimicitias solveret, « Discile a me quia mitis sum et humilis corde 9h. )
pacem faceret , ac dissidentes nos propter sepemi Per ostium ergo humilitatis et mansueludinis nec
malitie quam peccando lexuimus , reconciliaret iracundus ingreditur, nec superbus. Si quis itaque
Deo peccati sepe resolula : qui iterum ad peccala est qui secunduin a postoli verbum , per Dominum
convertitur, sine dubio rursus inimicitias reparat , nostrum Jesum Christum accessum vult habere in
el sepem dissensionis inlexit , et per hæc opus gratiain Domini, in qua Paulus, ct si qui sunt si
Christi solvit, el crucem passionis ejus evacuat. miles ejus, stare se dicit, oporlel eum ab his omni
с
Sed nose justificati ex fide, pacem habeamus 536 bus quæ supra memoravimus esse purgatum . Alio
ad Deum per Doninum nostrum Jesum Christum . ) quin nou palielur hoc ostium introire eos per se
Habeamus paceni ul ultra non adverselur caro spi- qui ea quæ a se aliena sunt gerunt, sed continuo
ritui , nec legi Dei obsistatur a lege membrorum . clauditur et transire per se non sinit dissimiles si
Non sit in nobis i est et non 90' ,, sed unum dica - bi . Hoc nimirum est quod et illis quinque insipien
mus omnes, eadem sapiamus , nec intra nosmel libus virginibus accidit , quæ quoniam oleum bono
ipsos, nec extrinsecus ad invicem habeatur ulla dis rum operum in vasculis suis non collegerant, ve
sensio , et tunc pacem habebimus (40) ad Deum per nientes post moras, clausum ostium invenerunt 25.
Dominum nostrum Jesum Christum . Illud autem Nec enim polerant insipientes animæ per ostium
certissime sciendum est , quia omnis in quo est ma introire sapientiæ, et accessum habere in gratiain
litiæ vilium , nunquam potest habere pacem . Duin (44 ). Bene autem apostolus Paulus in gratia stare
enim semper cogitat quomodo lædat proximum se dicit, qui et alibi dixil : ( Abundantius autem
suum , dum semper nocendi artes requirit , nunquam quam omnes illi laboravi : non autem ego, sed gra
mens ejus in pace consistit. Quod si requiras a me lia Dei mecum 18. » Unde si quis est alius qui labo
quomodo justus polest habere pacem , qui impugna- prel abundantius, el qui glorietur in infirmitatibus
lur a diabolo, qui tentationum bella sustentat, ego suis, qui in periculis sæpe verselur, « periculis ma
ipsum magis supra omnes cæteros habere dixerim ris , periculis fluminuun (45) , periculis latronum , pe
pacem . Vide enim el Apostolus quam observanter riculis in falsis fratribus 27 , » et in his omnibus slet
scribat. Non dixit : « Justificati igitur ex fide, pa semper in fide, iste similiter stare dicitur in gratia .
cem habeamus, , et siluit ; sed adjungit : « Pacem Sed el quod sequitur, « Et gloriamur in spe gloriæ
17 Jacob. iv , 4. 18 1 Joan . 1!, 15 , 16 . 19 Ephes. II, 14, 15. 30 I Cor. 1, 17-19 . 31 Jacob . iv, 7 , 8.
1 Joan , x , 9. 13 Joan. xiv, 6. ** Matth. xi , 29. 18 Maith . XXV, 8, 10 . I Cor. xv, 10 97 || Cor. xi , 26.
(37) Alias, e resolvas . ) (41 ) Sic omnes mss. nostri . Edili vero , pa
(38) Editi , « pari spiritu altestatur : Filioli , nolite Iral. )
amare ea quæ , i elc. Ms.unus habet, « Filivli mei , o (42) Alias , o contra peccala ; » al. , « in peccatis ,
pro « Filioli , inquit. , Rabanus, ei mss . quidam male .
omillunt et i inquil i el e mei. ) ( 43) Alias , « quia ostium est . »
(39) Et superbia vilæ. Haec verba non comparent ( 44) Alias, in gratiain islam . )
in inss. nostris,nec apud R.ibanum . (45) Periculis puminum . Hæc adduntur verba ab
(40) Alias, « habemus. » uno nis. Regiu el a Rubano,
 SSI ORIGENIS 952

Dei 18 , » quale sit videamus. Movet me cur non di- A riam dicat ; sed hoc inibi videtur ostendere, quod
xerit gloriari se in gloria Dei , sed in spe glorie istæ gloriæ quæ vel per Moysen prioribus , vel nobis
Dei : , in quo deesse quidem aliquid elocutionis vi per adventum carnis Christi delalæ sunt, non fue
detur, ila ut subaudiri debeal , ein spe , videndze runt angelorum , sed bominum ; hominibus enim
s gloriæ Dei . » Edocel autem nos per hæc , sicut et ministratæ sunt, el fuerunt ejus mensuræ quas ca
alibi ipse dicit , quia e quæ sperantur , æterna sunt; pere homines possent : illa vero , in qua Filius bo
quæ autem videntur, lemporalia 9. , Nam vidisse minis ad judicium mundi venlurus esl, gloria Patris
dicitur et Moyses gloriam Dei 30 ; vidisse dicitur et tanla eril, quæ a solis angelis capi possit . Si vero
populus in consecratione domus Domini gloriam eliam sanctorum aliqui capaces illius gloriæ exsti
Dei Israel 31. Sed et de hujusmodi gloria qua, vi terint, illi nimirum erunt de quibus dicitur , Quia
deri poluit , ausus est Paulus, qui erat niysteriorum i erunt sicut angeli Dei " . , Et hoc modo rerte
Dei gnarus , pronuntiare us , quod illa gloria de de futura gloria, quæ speranda est, dictum videtur
struelur, quæ etiam in vultu Moysi videbatur. Hæc quod Filius hominis veniat « in gloria Patris , et
autem gloria quæ speratur, de qua dicit, « lo spe sanctorum angelorum , » id est , quam non jam ho
gloriæ Dei 33,1 nunquam destruetur. Est enim mines terreni , sed sancti angeli capere mereantur .
Talis de qua idem Apostolus dicit loquens de Chri- B Pro capacitate elenim mentium dispensat Deus
slo : « Qui esl , inquit, splendor gloriæ , et figura etiam magnitudines gloriarum . Sed sicut istam glo
expressa substantiæ ejus * , , Mujus ergo gloriæ vi riam quam vidisse se apostoli in Evangeliis dicunt ,
dendæ spem gerunt hi de quibus dictum est : « Beati gloriam tanquam Unigeniti a Patre, plenum gra
mundo corde , quoniam ipsi Deum videbunt 38 , ) liæ et verilatis ** , nec credere quis, nec capere
lunc cum jam aufugerit dolor , el tristitia , et gemi . poluit , nisi et illa gloria quæ per Moysen (50) in
lus, el cum ea quæ in speculo nunc videntur et in lege ministrata est , viam tenuisset intelligentiæ , sic
a :nigmale, destruentur, et manebunt (46) illa quæ ut contestatur ille qui dicebat ad Nathanael :
sunt facie ad faciem 36. Quod si cui forte videbilur Quem scripsit Moyses , el prophelæ, invenimus
huic expusilioni nostræ illud econtrario objici posse Jesum a Nazareth *3 : 1 ( in quo ulique ostendil,
quod ipse Apostolus dicit : « Nos autem revelala quia ex Lege el Propbetis illuminati, hujus gloriæ ,
facie gloriam Domini speculantes, eadem invagine quæ eral languam Unigeniti a Palre, lumen aspe
transformamura gloria in gloriam ,tanquam a Domini xerint) ila el quod Apostolus dixil **, « Nos autem
Spiritu 97; » et dicit : Quomodo adhuc spem glorize revelata facie gloriam Domini speculantes, eadem
gerit ,qui revelata jam facie speculari se dicit gloriam imagine transformamur a gloria in gloriam , lan
Domini, el a gloria in gloriam transformari? vide quam a Domini Spiritu , 1 intelligi debet quod el
537 si possimus hoc modo solvere quod objectum qui istam gloriam Unigeniti revelala facie, hoc est,
esi. Differentias mihi Apostolus videlur ostendere plena fidei intelligentia contemplatur (51 ) , eadem
gloriarum , et aliam fuisse gloriam quæ Moysi mi imagine qua de Lege venit ad Evangelia, el ad
nisterio (47 ) revelata est, de qua jain in superiori. carnalem Salvatoris adventum , illuminalo per fi
bus diximus : aliam fuisse quæ in adventu carnali dem cordis intuitu, in secundum vibilominus glo
Salvatoris ministrata est, de qua dicit ei Joannes riæ adventum aciem mentis intendal , el a gloria
in Evangelio : « Et vidimus gloriam ejus, gloriam præsenti ad futuram quæ speratur gloriam trans
tanquam Unigeniti a Patre , plenum gratiæ el veri . formelur. Unde arbitror nec posse quempiam , nec
latis 38. , De qua gloria non possumus dicere quod mereri futuræ illius gloriæ fieri capacem , nisi jam
ipsa sit quæ speranda est : hanc enim vidisse di hinc usum et meditationem quamdam ejus acci
cunt apostoli ; el vera est illa sententia quæ dicil : piat , secundum quod Apostolus dicit , in speculo
« Quod enim videt quis, quid sperat 39 ? , llla vero eam (52) et in enigmate contuendo, ut ex bac
gloria (48) quæ speranda est, de qua etiam in præ imagine meditationis assiduæ , quam in carne po
senti loco dicit Apostolus gloriari se ( 49 ) in spe D situs de divina gloria gerit , paratior ad capacita
gloriæ Dei , · puiest ipsa intelligi de qua Salvator tem veræ illius gloriæ per virtutem sancti Spiritus
dicit in Evangelio : < Cum venerit Filius hominis transferatur.
in gloria Patris , el sanctorum angelorum *0.1 Quod 9. « Non solum aulem , ' sed et gloriamur in tri
autem dixit , « Patris , el sanctorum angelorum , ) bulationibus, scientes quia tribulatio patientiam
non quod Dei Patris et angelorum unam esse glo operatur, patientia vero probationem , probalio
vero spem ; spes autem non confundil , quia charitas

18 Rom , v , 2. II Cor . iv, 18 . 30 Num , svi , 43. 31 Levit. x , 23 ; III Reg. viii, 11. 32 Il Cor . in , 7.
18 Rom . v , 2. Sap. vii , 26 ; Hebr. 1 , 3. 38 Matth. v , 8 . 36 | Cor. xiii , 12.87 || Cor . II , 18 . 38 Joan.
1 , 14 . 39 Rom . viii , 25 . 40 Luc . IX , 26. * 1 Malth , X311 , 30 . 49 Joan. 1, 14. 43 ibid . 45. ** 11 Cor. Ii, 18.
* 5 | Cor. x111, 12.

(46 ) Alias , aut maneant; ) al . , ( el manent. )
(47 ) Ms. unus, « Moysi in mysterio. ,
( 48) Editi , « quæ speralar, Illa vero gloria , , ete ,
omissis intermediis .
(49) Se . Deest in editis.
( 50 ) Alias , « nisi et in illa gloria quæ per Moy .
seit , » etc.
( 51 ) Alias, plenam ( al., plena) fidei intelligen
liæ conteniplelur, :
(52) Eam . In editis omillilur.
997 COMMENT, IN EPIST . AD ROM . LIB. IV . 994

Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum A divitiis, culpabiliter gloriatur : si quis vero in
Sanclum qui dalus est nobis 46. , Primus statim agnoscendo Dominum gloriatur, et in intellectu ju
sermo capituli hujus ambiguitatis aliquid continet : diciorum ejus, el misericordiæ , el justitie, lauda
non enim habet in consequentibus ad quid referri bililer gloriatur. Cum ergo sermo iste ad utrum
( 53) debeat quod dixit : e non solum autem . » Unde que respiciat, requirendum nobis est in quibus
vide si possimus hoc modo ambiguitalem elocutio recla gloriatio sil , el in quibus minus recla gloria
nis absolvere. Quoniam in superioribus multa no lio. Quod ita demuni polerimus agnoscere, si na
bis per Dominum nostrum Jesum Christum præ luras rerum competenti distinctione leneamus .
stila esse perdocuit, ut cum dicit justificalos nos Quod autem dicimus tale est. Omnia quæ sunt ve !
esse ex fide per Dominum nostrum Jesum Christum , aguntur, aut bona sunt, aut mala , aut indifferen
et per ipsum accessum habere in gratiam istam , lia . De quibus quamvis latior haberi debeat dispu
per ipsum etiam gloriari in spe gloriæ Dei " ; ad talio , lamen quantum ad presentem locum suflicit
hæc omnia quæ dicta sunt, referri puto debere, proferemus. Bona illa cerlum est proprie dici , quæ
( non solum autem : , hoc est, non solum aulem ad virtutes animi pertinent; el mala ea sola deli
quæ supra ( 54) dixi ; sed et hoc quod gloriamur in niri , quæ ad malitiam spectant, el contra legein
tribulationibus nostris , per Dominum nostrum Je- B Dei aguntur ; calera vero indifferentia esse, id est,
sum Christum habemus . Cæteris enim in tribula neque bona , neque mala nominanda (60) , ut sunt
lione iristantibus, nos gratiæ ipsius virtute robo diviliæ, species corporis , et fortitudo vel proceri
rati, in tribulationibus gloriamur. Didicimus nam las , alque ea quæ corporis usibus serviuni. Si quis
que novam ex eruditione ipsius disciplinam , ut per igitur distinctionem diversitatis bujus ignoral , et
tribulationes bonum patientiae capiamus : habentes gloriatur in his quæ non sunt vere bona , nec ad
vero patientiæ bonum probabiles judicemur : et virtutem animi pertinent, culpabiliter gloriatur.
per patientiam multarum tribulationum probali , Paulus vero, qui in his eral perilissimus, cum di
spem futuræ (55) a Deo remunerationis habeamus : xisset, quia « gloriamur iu tribulationibus nostris, )
quæ spes, quia cerla el vera est, non confundit ne forte putaretur in rebus indifferentibus el me
sperantes. Fidem namque 538 el spem consequi. diis gloriari , reddit continuo rationem , el ostendit
lur charitas Dei , quæ omnium major (56) esl ás, et quod gloriatio sua , quam in tribulationibus haber,
sion solum replet mentem nostram , sed et abundat ad virlules animi pertineat. Dicit enim , quia e tri
ac diffunditur in cordibus nostris, pro eo quod non bulatio, » pro qua glorior, « patientiam operatur,
bumana a nobis arte acquiritur (57) , sed per gra- c patientia vero probationem , probatio vero spem ,
tiam sancti Spirilus infunditur. Hæc secundum spes vero non confundit, quia charitas Dei diffusa
sermonis ipsius vel litteræ consequentiam pro ada est in cordibus nostris per Spiritum sanctum ; » et
pertione ( 58) apostolici eloquii explanata sint. Nunc in his edocet quod per succedenles sibi virlules
jam quid interior sensus contineat requiramus. Et gloriatio tribulationun usque ad sancti Spiritus
primo de gloriatione videamus quod dixit : « Glo culmen (61 ) ascendat, sicut et alibi dicit : « Qui
riamur in tribulationibus nostris. , Sermo enjin gloriatur , in Domino glorietur 60. , Neque ergo in
glorialionis (59), interdum laudabiliter in Scriptu- sapientia propria , neque in fortitudine , neque in
ris, interdum culpabiliter ponitur. Etenim cum di divitiis, sed in solo Deo convenit gloriari . Sed for
eit Jeremias : « Hæc dicit Dominus : Non glorietur tasse dicas : Nunquid non sapientia ad virtutes
sapiens in sapientia sua , nec fortis in fortitudine animi spectat ? El cur culpabile ducitur in sapien
sua , neque glorietur dives in divitiis suis : sed in lia gloriari ? Vide ergo quam cautus (62 ) est Scri
hoc glorietur qui gloriatur, intelligere et agnoscere pluræ sermo , qui impolitus videtur et agrestis.
me, quia ego sum Dominus qui slaluo misericor . Non dixit : « Non glorietur sapiens in sapientia, ,
diam , et judicium , et justitiam super terram 69 ; ) el siluit ; sed ait : « Non glorietur sapiens in sa
in uno eodemque capitulo gloriationem et laudabi- D pientia sua " . , Qui enim in sua , el non in Dei sa
liter el culpabiliter posuit. Nam si quis, inquit, glo- pientia gloriatur, culpabililer gloriatur, quia et alibi
riatur vel in sapientia sua , vel in fortitudine, vel in dicit propheta : « Væ his qui sapienles sunt apud

** Rom. v, 3-5 . Wibid ., 1 , 2. 48 I Cor. XIII , 13. 19 Jerem . ix, 23, 24 . 80 I Cor. 1,31 . 81 Jerem . 18 , 23.

(53) Alias, ( aliquid ad quod referri, , etc.
(54) Editi, inoii solum autem hæc : non solum
ali tem quæ supra , , elc. Sed omnes inss . nostri et
Rabanus ut in nostro textu .
(55) Ms. unus, et per patientiam multarum tri
bulationum probationem ; per probationem spem
fuluræ, , etc.
(56) Edili, , quæ est omnium maxima. ,
( 57) Mss. nosiri bic sibi non cohærent. Unus $0 .
lus habet i acquiritur ,, alii , · quæritur : ) deinde
alier itidem solus habet i infunditur, » cæleri vero
sinundalur, , el alius ( mundalur. » Sed tamen
legendum videtur ut in nostro textu , Edili el Ra
banus habent « quæritur ) el i inundatur . )
(58) Edili, i'ad apertionem . ,
(59) Editi plerique, Gloriam in tribulationibus
nostris. Sermo eliami gloriationis, , etc.
160) Sic oinnes mss. nostri el Rabanus. Edili
vero , ( neque bona , nec quæ ad virtutem animi
pertinent , neque mala nominanda , ) elc.
(61 ) Sic omnes mss. nostri ; edili vero , i cul
tui.
(62) Edili, ( astutus. ,
995 ORIGENIS 996
semetipsos, et in conspectu suo eruditi 59. , Dei A pertinet, quia ipsi suntquiarctam el angnslam vian
ergo sapientia est Deum cognoscere , et intelligere incedunt, et propterea tribulari dicuntur. Quod
misericordiam ejus, et judicium , et justitiam quam eliam in ipso Domino, qui vera est via quam saneti
fecit super terram " , in quo qui gloriatur, in Do incedunt , intellexisse apostolos arbitror , cuin ad
mino gloriatur. Humana vero sapientia non potest eum dicerent : « Turbæ le comprimunt et coar
scire et intelligere Dominum , neque agnoscere ju clant, Magister 57 , , Tribulationes ergo justorom
dicia , et misericordiam , et justitiam ejus quam fe non solum eas debemus accipere quæ extrinsecus
cit super lerram ; el ideo indifferens est , et media . veniunt ex istis rebus quas indifferentes vel medias
Potest enim fieri ul ex hac humana sapientia eru supra diximus, id est vel dampis , vel languoribus,
ditus quis, ad intelligentiam divinæ sapientiæ para vel ex quolibet corporis crucialu : sed et in eo
Lior veniat, et in hac exercitatus ad illam capacior quod etiam in requie positi semetipsos alligunt, et
fial. Simili modo qui ulilur cæteris quæ media esse allerunt resistendo voluntatibus suis , refrenando
diximus, fortitudine duntaxat, vel divitiis : qnie libidinem , coercendo licentiam (65 ), et omnia quæ
duin media sunt, hoc est , dum non in opere Dei ad bonum continentiæ pertinent profligando, secun
quis fortis est, neque in misericordiis pauperum dum hunc ipsum qui dixit : « Macero corpus meum ,
dives, gloriari neque in rtitudine, neque in divi et serviluli subjicio , ne forle cum aliis prædica
liis debet . Si vero ista quæ media sunt , ad animi vero, ipse reprobus efficiar 88. , Et hoc modo ju
virtutem , et ad fruclum boni operis convertantur, storum tribulatio non polest indiffereos dici , sed
gloriatione digna efficiuntur : sicut rursum si ad aperte bona, per quam bona virtutis implenlur.
malum opus conferantur , ut per divilias quis op- lujasti vero, eliani si tribulentur , quod magis a
primat pauperem , et per fortitudinem prosternat Scriplura flagella diximus appellari , quoniam w:hil
infirmum , jam non hæc media , sed mala esse in his ipsis flagellis et correptionibus secundum
pulantur. Idcirco igitur nalura sui indifferene virlutein animi gerunt, nihil ad patientiam ducunt,
lia et media dicuntur , quia et ad malum nec probationem per patientiam sperant: idcirco in
opus sociala , mala dici possunt, el bonis operibus illis non tribulatio quæ ad hæc bona pervenit , sed
juncta , bona appellari . Sine hac vero inclina- flagella, ut Scriptura voluit, nominanda sunt, etiam
Lione 539 ad alterum e duobus, qui ea bona di - si abusive aliquando el super injustos dici tribula
cunt, imperiti et ignari rationabilium definitionum tionis nomen invenias. Ut autem scias quia justoruma
appellationumqne credendi sunt. Abusive tamen et tribulatio non angustat animi virtutem , sed potius
fabrum dicimus sapientem , et gubernatorem , el c dilatal, audi el ipse Paulus Corinthiis scribens
architecluin , et mulierem texendi sapientem nomi quomodo isla distinguat; dicit enim ita : 1 In out
uamus. Quod ergo in præsenti capitulo Apostolus nibus tribulationem patimur, sed non anguslamur ;
dicit , « Quia tribulatio palientiam operalur, > si dejicimur, sed non perimus 68. , Vides quoniam se
patientiam unam esse ex animi virtutibus constat, tribulationem pali non in uno , sed in omnibus di
tribulatio sine dubio quæ virlules animi parit , ne cit, hoc est , et in his quæ forinsecus accidunt, el ab
que mala , neque indifferens , sed bona appellanda aliis inferuntur ; et in his quæ ipse intra semet
est. In lantum (63) autem , sicut supra diximus, pa ipsum pro corporis continentia , et optimarum in
cientia virtus animi dicenda est , ut per patientiam sliiulionum laboribus perfert : et propterea dicil,
dicat probationem nostri fieri, et per probationem quia « in omnibus tribulationem patimur, sed non
spem dari : quæ utique quoniam in Deo sila est, anguslamur. » Neque enim angustari potest qui vir
qui virlutum omnium pater est, non confundit spe tutibus dilatalur. Et ut adhuc quod dicimus hoc
rantem . Simul enim cum spe et cbaritatis abun modo clarius fiat, ipse Paulus scribit in conse
dantiam tenet, quæ primo loco, quia « major omnium quentibus : « Scio et humiliari , scio et abundare,
est charitas 5*, , Spiritui copulatur . Quod si quis (in omnibus, et ad omnia imbutus sum) et salurari,
nobis occurrat, et dicat medium esse et indifferens D et esurire, et abundare, el penuriam pati 60. » Igi
tribulationem , quoniam quidem invenimus etiam tur si verum est illud quod superius dixit , « In
malos et impios tribulari (64) , et non continuo quia omnibus tribulationem patimur , certum est hoc
tribulantur pro malis actibus suis , virtus animi ab eo indicari , quia et cum penuriam patitur, tri
tribulatio eorum reputanda est : vide si possimus bulatur ; et cuin abundat (66) , nihilominus tribula
hoc inodo respondere, quod tribulatio quidem pro lur. Tribulatur autem in penuria , quia deest; in
prie sanctorum est ; impiorum autem et injustorum abundantia vero, quia semetipsum refrenat, ne per
tribulatio flagella appellentur . Denique in Psalmo abundantiam resolvatur , vel ne minus compelenter
sic dicit : « Mullæ tribulationes justorum 88. » De ea quæ videntur abundare dispenset. Sic et cum
istis autem ait : « Mulla flagella peccaloris 18. esurit , et cum saluralur, et cum persecutiones pa
fortassis propterea tribulatio et angustia ad sancios tilur, et cum in requie degit . Atque hoc modo qui
82 Isai . v , 21 . 83 Jerem . IX , 21. 84 I Cor. xii, 13. 58 Psal . XXXIII, 20 . ** Psal . xxxi , 10. " Luc.
VIII , 45. 88 | Cor. 11 , 27. 89 II Cor . iv , 8. 6 Philip . iv , 12.
(63) Editi, « interim , » male . (65 ) Ms. unus, ( coercendo lasciviam. )
(64) Ms. unus , i et in aliis impios tribulari . 1 (56 ) Alias, ( abundel. )
997 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB . IV . 448
in his omnibus tribulatur , recle in tribulationibus A impiis mortuus est. Impii namqne eramus antequam
suis gloriatur : ex quibus sine dubio nascitur pa converteremur ad Deum , et Christus utique mor
tientia , quæ probabilis effecta pariat spem , quæ eum lem pro nobis antequam crederemus excepit : quoil
charitati conjuncta Spiritui sancio consociet (67) . procul dubio non fecisset, nisi nimiam erga nos ha
Quod autem dixit, « Charitas Dei diffusa est in cor buisset et abundantissimam charitatem vel ipse
dibus nostris , » diligentius considerandum est in Dominus noster Jesus Christus nioriendo pro im
quorum cordibus Dei charitas diffundalur. Ego pulo piis, vel Deus Pater Unigenitum suum pro impiorum
quod in illorum qui jam non habent « spiritum ser redemptione tradendo. Cum enim vix aliquis pro
vitutis iterum in timore 6s , , sed et illorum in qui. justo moriatur, el dubitet unusquisque mortem sub
bus « perfecta charilas foras millit timorem 68 , ire, etiam si mortis justa sit causa , quanlus est hic,
et quibus spiritus « adoptionis , dalur qui clamet el charitas ejus erga nos quanta pensanda est , qui
in cordibus eorum , « Abba paler 68, , Non est ergo secundum illud tempus quo passus est , pro impiis
cujuscunque hominis nisi perfecti , et talis qualis et injustis mortem perpeli non refugil ? In quo uti
erat Paulus , in cujus corde diffundatur chariļas Dei qne summæ illius divinæ bonitatis indicium est .
+ per Spiritum sanclum . 1 540 Sed et illud mihi Nisi enim esset hic ex illa veniens substantia , et
considerandum videtur , utrunine hic charilalem B illius Patris Filius , de quo dictum est , quia e nemo
iHam dicat qua nos diligimus Deum , an illam qua bonus, nisi unus Deus Pater 71 , , lantam utique
diligimur a Deo , diffusam esse per Spiritum sanctum erga nos bonitatem non potuisset ostendere. Unde
in cordibus nostris. Et si quidem iHa charitas qua quia ex hoc tantæ bonitatis indicio ipse esse hic
Deum diligimus intelligatur, sermo iste assertione agnoscitur bonus , pro hoc bono forsilan quis et
non indiget : si vero quia dixit effusam esse Dei audeat mori . Cum enim cognoverit unusquisque
charitatem in cordibus nostris 6 , isla polius intel tanlam erga se bonitatem Christi, charitatemque
ligenda sit qua diligimur a Deo , certum est quod ejus habuerit in corde diffusam , non solum mori
velut summum et maximum donum sancti Spiritus pro boc bono , sed et audacter mori desiderabil .
charitatem ponal, quo velut munere (68 ) prius su Quod rebus ipsis et operibus sæpe videmus impleri ,
scepto a Deo , per hoc ipsum diligere possimus cum hi in quorum cordibus abundanter diffusa est
Deum , quod diligimur a Deo . Nam et ipse Paulus charitas Christi , sponte etiam et cum omni audacia
nominat spiritum charitatis es , et Deus charitas di semetipsos persecutoribus offerunt, et nomen Chri
cilur 66, et Christus filius charitatis appellatur 67. sli , audiente mundo , coram angelis et hominibus
Quod si et spiritus charitatis, et filius charitatis, et с confitentur , ut non solum (72) injuriam pali pro
Deus charitas (69) invenitur, cerlum est quod ex nomine ejus, sed et mortem pro hoc bono subire
uno Paternæ Deitatis fonte et Filius intelligendus audeant , quam vix (73) pro justo quis perſeri. Ess
est, et Spiritus sanctus, ex cujus abundantia etiam enim amor vitæ hujus tantus, ut etiam cum justa
sanctorum cordibus ad participationem capiendam causa mortis advenerit, vix unusquisque mortem pa
divinæ naturæ , sicut Petrus apostolus edocuit bo, lienler accipiat. Justa autem causa mortis videlur,
abundantia cbaritatis infunditur : ut per istud sancti cum naturæ lege defertur : et quamvis juslum sit
Spiritus donum complealur ille sermo quem Domi conditione mortalitatis, vix tamen amplectitur ani
nus dicit : « Sicut lu Pater in me , el ego in le, et mus ( 74) naturæ legibus cedere . « Vix ergo pro ju
isti in nobis unum sint " : , divinæ scilicet naturæ slo quis morilur 7. , Nam pro bonoaudet quis mori
participes effecti, in abundantia charitatis per Spi el audacter occumbit , præcipue si intellexit , quia
ritum sanctum ministratæ . cum adhuc secundum tempus impii essemus et ini
40. ( Adhuc enim Christus , cum essemus in firmi, ipse prior pro nobis mortuus est. El quomodo
firmi (70) , secundum tempus pro impiis mortuus non qui hæc sibi ab illo præslila prius esse cogno
est. Vix enim pro justo quis moritur. Nam pro bono scil, mortem quam ille malis impendit , hic bonio
forsitan quis audeat mori 70. » Plenius volens vir- D reddat ? Arguitur autem illorum error, qui hunc lo
lules cbaritatis ostendere quam diffusam in cordi cum ita (75) interpretandum putarunt, ut quod
bus nostris dixeral per Spiritum sanclum, quibus dixit , « Vix enim pro justo quis inorilur, » de Dio
hoc causis intelligere deberemus exposuit , edo legis, quem justum , non etiam bonum dicunt, intel
cens pos (71 ) quod Christus non pro piis, sed pro ligi debere confirnient; bonuni aulem Christum ,
" Rom . viii, 15. 69 | Joan . iv, 18. 63 Rom . viii , 15 . 64 Rom . v , 5. 45 Rom . xv , 30. 68 1 Joan .
IV, 8. 67 Coloss . 1 , 13 . 68 || Petr. 1 , 4. 69 Joan . XVII , 21 . 70 Rom . v, 6, 7 . 71 Marc. X , 18 .
18 Roi . V, 7 .
(67) Sic iss.; edili vero , « quæ cum charitati con ( el docet nos, , sed cæteri mss. ut in nostro
juncia sil, Spiritui sancto consocietur. » lexlu .
(68) Alias , ( quod velut munere, , etc, (72) Alias , ( et non solum . )
(69) Deus charitas. Hæc desunt in editione Gene (73) Alias, i audent , quamvis, » male.
brardi. Cæleri vero editi , i et Deus charitatis. , (74) Sic omnes mss . nostri. Rabanus vero,
( 70) Sie mss. nostri . Edili vero , « Viquid enim conditio mortalitatis vix lanien amplectitur ani
Chrisius, cum adhuc essemus infirmi, , etc. mum , velc . Editi, « conditioni, , pro conditione .
(71 ) Editi , e debeinus exposuit. Edoceinur nos, ) (75) lia. Desideratur in libris antea editis.
ele. Ms. upus itidem , i edocemur nos, » Rabanus,
 999 ORIGENIS
tangnam boni Patris Filiam , asseverent. Sed quid A idcirco fil (81 ) , quod relinquentes Deum palrum
agent, quia invenimus et in lege martyres multos ! suorum , deos gentium colunt. Quod vero Paulus se
Legant Machabæorum libros, ubi cum omni inslan . eum peccatoribus numeral » , qui in aliis dicit,
tia beata mater cum seplem filiis martyrium su Nos natura Judæi, el non es gentibus peccato
scipit " , quique non solum mariyrium patienter res " , 1 bumilitatis ejus est virtus . Imitalur enim
excipiunt, verum et contumelias ingerunt in tyrani- illum , « qui cum peccatum non fecisset , peccatum
num : et videant si verum est quod dicunt, quia pro nobis factus est * ; » et cum Deus esset, inter
« vix pro justo quis moritur. , Videant tres pue- bomines conversalus est $ . Commendat eige
ros in camnino ignis ardentis cum omni fiducia pro suam charitatem Deus (82) in nobis . » Hic e colle
firlei libertate conjectos **, et dicant quia « vix pro mendat, , vel confirmat intelligitur, vel amabilem
justo quis moritur. , Sola ergo mors est pro Deo , facit pro beneficiis. Quod enim « Christus, cum ad
541 quæ cum omni audacia (76) suscipitur : omnis huc peccatores essemus , pro nobis moriuus est,
autem reliqua mors vix toleranler subitur etiam si spem nobis dat quod mullo magis nos a peccato
jusla sil , et humanæ conditionis lege descendat ( 77 ). purgalos el justificalos , ab ira quæ imminet pecca
11. « Commendat autem suam charilalem Deus B loribus salvabil per ipsum : el qui alienos el inimi
in nobis : quoniam si cum adhuc peccatores esse cos ila dilexit , ut pro nobis ad mortem Cnicum
mus , Christus pro nobis mortuus est (78) , mullo silum darel , multo magis suos effeclos el reconci
niagis nunc ergo justificati in sanguine ipsius, salvi lialos sibi , æterna salute donabit . Quomodo aules
erimus ab ira per ipsum "5. Cum dixisset in su Christus pro nobis mortuus sit , et quomodo com
perioribus , quia « Christus secundum tempus ad sit Agnus Dei 83 , tulerit peccatum mundi , et infir
hoc pro impiis morluus est, , nunc ostenlere ex mitates nostras portaverit, et pro nobis doluerit ºs,
hoc vult Dei charitatis erga homines magnitudinem , sæpe a nobis in aliis dicta sunt locis , ubi adhibui
quia si erga impios et peccatores tanta exstitit , ut mus et ea quæ in sæcularibus historiis feruntar (83),
pro salute eorum unicum Filium daret , quanto guod etiam apud ipsos nonnulli pestilentias, sel
magis erga conversos, et emendatos , et , til ipse ait, turbines , aliaque his similia perhibentur morti se
suo sanguine redemplos largior et diffusior erit ! objiciendo repulisse , et patriam , vel gentem suam
Non puto sane quod otiosa sit apud Paulum varie imminentis cladis excidio liberasse. Quæ quidem
tas isia verborum , quod aliquando infirmos , ali- quam vere scripla sint , vel quid rationis babeat ,
quando impios , aliquando peccatores nominat, pro si vera sunt , Dei est nosse solius . Nullus tamen
quibus Christum mortuum dicit : et quamvis im - c ipsorum , de quibus isla narrantur, ne ficlo quidem
perilum se fateatur in sermone 16, non tamen arbi sermone totius mundi peccata absolvisse perhibe
tror quod in his ille per imperitiam , sed potius per tur, nisi Jesus solas, « qui cum esset in forma Dei,
profundam scientiam variaverit . Per hæc namque non rapinam arbilralus est esse se æqualem Deo, sed
tria (79) omne peccati colligitur genus. Aut enim semetipsum exinanivit 84, , et secundum voluntatem
ignorans Deum quis , peccat in tenebris, el vocalur Patris , forma servi suscepta , obtulit victimam pro
impius : aut volens servare mandatum , vincitur universo mundo, tradens sanguinem suum principi
fragililate carnis , et illecebris præsentis vitæ deci- bujus mundi , secundum sapientiam Dei ( 84 ),
pitur, et infirmus appellatur : aut sciens volensque i quam nemo principum bujus mundi cognovit :
conlemnit mandatum , et odit disciplinam Dei , ac si enim cognovissent , nunquam Dominum maje
projicit sermones ejus post se ” , el peccator no slalis crucifixissent 85, » nec sanguis ille ( 85) quem
minatur. Atque ila Paulus qui se imperitum , ut sitierant, non tam sitim , quam vires eorum exstin
diximus, in sermone profitetur, in tribus his diver. gueret , regnumque destrueret : nec accideret eis
silalibus universa , pro quibus Christus prædicatur illud quod Dominus in Evangelio dicit : « Ecce
et
mortuus esse , complexus est ( 80) . Quod si inter nunc princeps hujus mundi judicatus est 88 ; )
dum etiam hi qui sub lege sunt , et Deum colere D illud : « Ecce videbam Satanam sicut fulgur caden
videntur , impii in Scripturis divinis nominantur ; tein de carlo 87. — Mullo ergo , inquit, magis

73 || Mach . vii , 1 seq . 7 Dan . Mi , 20 seq . 75 Rom . v , 8 , 9 . 76 II Cor. xi , 6. 77 Psal . IlII, 17.
* Rom . v , 8 . 79 Galat. Ji , 15. 80 JI Cor. v, 21 . 81 Baruch . 111 , 36, 38 . 89 Joan . 1 , 29. 83 Isai. Lili, 4 ;
Matth . viii , 17 . 85 Philip. ji , 6. 85 I Cor . 11 , 8. 86 Joan . xvi , 11 . 87 Luc. x , 18.

( 76 ) Alias , pro e audacia , legilur < fiducia ; )
al ... cum omni fiducia et audacia . ,
(77) Alias , « vix toleratur , vix subitur etiam si
justa sil, el humanæ conditionis legi condescendal. )
( 78) Editi, « Christus pro nobis secundum tem
pus mortuus est. , Sed omnes mss . nostri omilluni,
i secundum tempus. )
(79) Editi, i nomina, » deinde, « Aut enim igno
rans Deum quis, el volens servare , , etc. , omissis
verbis , « peccai in tenebris , el vocatur impius ;
( 80) Sic omnes mss . et Rabanus. Editi vero ,
i prædicatur, et mortuus esse commemoratur,
complexus est, , elc .
( 81 ) Fil . Deest in editis, el apud Rabanum . Alias,
( esi. )
(82) Deus. Desideralur in antea editis.
( 83 ) Ubi adhibuimus et ea quæ in sæcularibus hi
storiis feruntur . Vide librum i contra Celsam ,
mum . 31 , et lom . Vi Commeni. in Joanner
num . 36 , et toni . xxvii etiam in Joan. , num . 15.
(84) Dei . Deest in libris antea edilis ei in pleris
que iss .
( 83) Alias , ne sanguis ille, » elc .
1001 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. IV . 1002

justificati nunc in sanguine ejus , salvi erimus ab A nostrum Jesum Christum , per quem nunc recon
ira per ipsum . In superioribus quidem dixe ciliationem accepimus * . , Quod dicit , « cum ini
sal : 1 Justificati igitur ex fide , pacem habeamus mici essemus, reconciliati sumus Deo , 1 evidenler
ad Deum 89 ; » el nunc dicit : « Molto magis nunc ostendit non esse aliquam substantiam , quæ se
justificati in sanguine ipsius , salvi erimus ab ira cundum definitionein Marcionis vel Valentini nali
per ipsum % . , Ex quu ostendit, quod neqne fides raliter inimica sit Deo : alioquin si quod inimicunt
nostra sine Ciristi sanguine , neque sanguis Christi esi, naluræ esset et non voluntatis, reconciliatio
nos sine fide nostra justificat ; ex utroque lamen nem utique non haberet (90) . Ubi aulem ex iniinico
multo magis sanguis Christi nos (86) , quam fides quis amicus ellicitur , certum est quod dum ea
nostra justifical . Et ideo mihi videtur, cum in sui opera agit quæ non amat Deus , inimicus est Dei ,
perioribus simpliciter dixerit , 542 « justificati el unusquisque lam gravis el lam odibilis inimi
ex fide , , hic addidisse , multo magis ergo nunc cus efficitur, quam (91) multiplicaverit opera inimici.
justificati in sanguine ejus" , » ut doceret , quod liis digna . Sunt ergo mensura el gradus quidam
ab ira ventura etiam si fides nostra nos salvet, in his peccatoruin qualitale vel quantitale distincti,
eliamsi opera justitia. , super hæc tamen omnia qui inimici sunt Deo . Unde et ille qui supra omnes
B
multo magis sanguis Christi salvos nos faciat ab peccavil, a Paulo ultimus inimicus destruendus
ira ventura . Ira vero Dei quomodo intelligi debeat, esse memoratur 96. Versa autem vice el ordine etiam
in secundi a nobis psalmi expositione plenius di eos qui reconciliati sunt per mortem Filii ejus , in
ctum est , et quomodo possit impleri quod scriptum amicis (92) haberi cerlum est : et esse aliquem ila
esi , ut salvi efficiamur fugientes ab ira ventura , el amicum , sicut Moyses amicus Dei appellatus est ®7 :
iram quidem fugientes ita ut non nos comprehen esse quoque alios quibus i93 ) dicit Salvalor : « Jam
dat , seclanles vero justitiam , pietatem , fidem , cha non dicam vos servos , sed ainicos ". , Credo au
ritatem , patientiam , mansuetudinem " , el calera lem esse adhuc magis familiares aliquos in cælesti
bis similia . Ira itaque est (87) , cui traditur unus bus amicos apud Deum , vel illos qui semper vident
quisque pro mensura el merito peccatorum , Deo faciem Dei , vel eos qui semper adstant in con
tamen , secundum quod scriptum est in septuage spectu Altissimi : ut sicut supra diximus essa
simo septimo psalmo , non accendente omnem iram quemdam novissimum inimicum , ita el ibi pro
suam . Quis enim sufferre possel si omnem iram virtulum nieritis babeantur aliqui summi amici.
adversuim peccatores accenderet Dominus , cuni Cum ergo hæc ita sint, nescio si is qui adhuc per
tam (88) terribile sit illud quod in cantico Moysi C manet in his operibus (94) quae odit Deus et pro
pronuntiatur , ubi dicit : Quia « ignis accensus est quibus inimiciliæ sunt inter Deum et homines , re
in furore meo , et ardebit usque ad infernum infe concilialus esse Deo per sanguinem Christi merito
riorem : comedet terram el nascentia ejus, con dicatur. Quomodo enim reconcilialus est , qui quæ
dagrabil fundamenta montiuin %* ? , Intuere ergo inimici sunt geril (95) ? Paulus ergo merito de se
quia ignis iste qui de ira vel de furore Domini ac et sibi similibus dicit, quia « cum inimici essemus ,
cenditur , terram et infernum inferiorem comedit , reconciliati sumus per mortem Filii ejus . , Gran
el opera lerrena consumil : conflagrat etiam non dis pudor est , ubi talis reconciliatio facta est , ubi
excelsa montium , sed ſundanienla , id est non inimicitias inter Deum et hoinines non sermo pec
sublimes animas, neque cælestes sensus, sed humi caloris , sed sanguis intercessoris absolvit, iterum
alqne in lerram dejectos , vel eliam in profundum nos converti ad inimicitias , el agere ea quæ odit
lerræ , ut sunt montium fundamenta , demersos. ille , quem nobis nisi (96) effusio sanguinis sacri
Paululum ergo etiam de ira (89) oportuit disseri , reconciliaverat nemo. Plenius autem etiam al
ul apertius noscerelur a quibus nos inalis Christi Ephesios ipse Paulus scribens de ratione reconci
sanguis eripuit . liationis et inimicitiæ (97) , ac profusione sanguinis
12. « Si enim cum inimici essemus , reconciliati o Christi commemorat : quæ si his jungamus, aperire
sumus Deo per mortem Filii ejus, multo magis re locum præsentis capiiuli facilius possunt. Ail ergo
conciliati, salvi erimus in vila ipsius. Non solum ila : « Propter quod menores estis (98) vos, qui
auleni, sed el gloriamur in Deo per Dominum aliquando gentes in carne dicebawini præputium

68 Rom . v , 9 . 89 ibid . 1 . 90 ibid . 9. o ibid . 1 . 99 jbid . 9. 93 I Tim . vi , 11 . 94 Deut. XXXII , 22.

58 Rom . v, 10 , 11 . 96 I Cor . XV, 26 . 97 Exod . XXXIII , 11 . 98 Joan . iv, 15. 99 Ephes. II, 11 , seq.
(86) Nos . In editis desideratur.
(87) Edili , « Ista itaque. » Ms. unus , « Ira uli
que o
(88) Tam. Deest in editis.
189) Ira . Edili, lerra , ) male.
(90) Sic editi el mss. Rabanus vero, qui inimici
sulit Deo, reconciliationem ulique non haberent. ,
« quantuni, » male .
(92)) Edili
(91 Sic omnes mss. noslri. Salodianus vero et
Nierlinus, « inimicos, Genebrardus, ( amicos. )
(95) Edili , « de quibus, )
PATROL. GR. XIV .
(94) Edili , adhuc in bis operibus est, » elc. Sed
c est , deest in editione Merlini.
(95) Quæ inimici sunt gerit. Merlinus el Gene
brardus perperam habent i causam inimici secuni
gerit . )
(96) Rabanus habet e non nisi , , omisso e nemo
in fine.
(97) Edili, inimicitia ; ) ms. Unus, inimici
tiailm . ,
(98) Alias , « memores sitis vos ; ) al . , ( memores
esse debelis vos. ,
1003 ORIGENIS 1004

ab ea quæ dicitur circumcisio in carne , manu A sanguinem suum homines Deo, eos duntaxat qui
Tacla , quoniam eratis illo tempore sine Christo , inviolatum reconciliationis fo: dus ultra non peccan
alienati a conversatione Israel , et peregrini pro do custodiunt. Igitur mors ejus mortem inimicitiæ
inissionis testamentorum ejus, spem non habentes, dedit ei quæ erat inter nos et Deum , el reconcilia
et sine Deo in hoc mundo. Nunc autem in Christo lionis initium . Resurrectio autem ipsius et vita sa.
Jesli vos, qui aliquando eratis longe, facti estis prope Julem credentibus contulit, sicul el alibi Apostolus
in sanguine Christi. Ipse est enim pax nostra , qui dicit de Christo ? : « Quod , enim e morluus est pec
ſecil utraque unun , et medium parietem maceriæ calo , mortuus est semel; quod autem vivit, vivit
solvens , inimicitiam in carne sua, legem manda Deo . , Peccato inortuus dicitur , non suo : neque
torum in decretis evacuans , ut duos conderet in enim peccalum fecit : : sed ipse peccato morlius
semetipso , in uno novo homine faciens pacem , ut est , id est velut qui morle sua peccalo ipsi intu
543 reconciliaret utrosque in uno corpore (99) lerit (4) morlem . Vivere auteni dicitur Deo, ut et
Deo , per crucem interficiens inimicitias in semel . nos non nobis, neque nostræ voluntati , sed Deo vi
ipso, et veniens evangelizavit pacem vobis ( 1 ) qui vamus ut ita demum in vila ipsius salvi esse pos
longe, et pacem his qui prope, quoniam per ipsum simus, secundum eum qui dixit : « Vivo aulem , jam
B
habemus accessum utrique in uno Spirilu ad Pa non ego ; vivit vero in me Christus *. , Quod vero
trem . Sed præcipue in his illud observa (2) , quod similiter ut in superioribus posuit : « Non solue
Christus medium parielem maceriæ solvit in carne amlem , sed et nunc gloriamur in Deo , ) el nihil ad
sua , id est inimicitiam , et quod reconciliavit utros didit ad non solum autem , » similiter ut superinis
que in uno corpore Deo per crucem , el quod inter intelligendum est de his dictum quæ supra com
fecit inimicitiam in cruce. In quo non sine causa prehensa sunt : id est, quod non solum (5) « cum
mihi Paulus secundo videtur inimicitiam nominasse , inimici essemus , reconciliati sumus Deo per mor
et in uno quidem dixisse quod solverit inimicitiam lem Filii ejus, » et non solum « in vila ipsius salvi
Christus (3) in carne, in secundo vero interfecisse erimus, sed et nunc gloriamur in Deo per Dominuin
cam in cruce. Solvere nanique mihi videlur in his nostrum Jesum Christum , per quem reconciliatio
qui adhuc certamen gerunt adversum peccalum , el nem accepimus. ) Non autem sine causa addidit,
repugnant ei pro viribus : interficere vero in his qui ( nunc, ; cum potuissel dicere : « Sed et gloriamur
peccatum jam nequaquam omnino recipiunt , sed in Deo per Dominum nostrum Jesum Christum (6),
omni ex parte membra sua mortificaverunt pecca per quem reconciliationem accepimus ; » sed us
10 : ex quibus erat et ille qui dicebat : « Christo ostenderel gloriationem nobis non solum in futuro,
с
concrucifixus sum . Vivo aulem , jam non ego ; vivit sed et in præsenti datam de agnitione Dei , et
vero in me Christus ' . , Hoc ergo modo etiam Chri emendatione vitæ, et errorum correctione ( 7), sicut
Blus uccidit inimicitiam in carne sua , cum morle et in aliis idem (8) Apostolus dicit : « Spem haben
suscepia exemplum dedit hominibus usque ad mor les et præsentis vitæ , et futuræ ' : , præsentis, quod
tem resistere adversum peccatum : et ita demum honestior et emendatior est ; futuræ , quod ælerna
resoluta inimicitia in carne sua , reconciliavit per est.

LIBER QUINTUS .

1. « Propterea sicut per unum hominem pecca- D legis, et eorum 544 qui per fidem justificantur,
tum in hunc mundum intravit , el per peccatum atque eorum qui promissiones quæ ad patres faciæ
mors , et sic in omnes bomines mors pertransiit, fuerunt, non possunt sperare per legem : cunque
in quo omnes peccaverunt. Usque ad legem enim aperuisset arcani secreta mysterii , quod cum
peccatum erat (9) in hoc mundo. Peccatum autem inimici essemus Deo, per moriem Filii ejus recon
non imputatur, com lex non est . Sed regnavit mors ciliali sumus , , nunc et causas vel cur inimici fue
ab Adam usque ad Moysen , in eos qui peccaverunt rimus, vel cur morie Filii Dei indiguerit isla re
in similitudinem prævaricationis Adæ , qui est forma conciliatio consequenter exponit : ut intuenles
futuri '. , Posteaquam edocuit differentiam fidei et quanta nobis præstiterit Jesus , imo pro nobis
• Galat. ii, 19 , 20. * Rom . vi , 10. 31 Petr . 21, 22. • Galat. 11 , 20. * I Tim . 1v, 3. Rom . v ,12, 14.
' ibid . , 10.
(99) In uno corpore. Alias , in corpore ; ) al . , non solum . )
oin siio corpore. ) (6) Sed et gloriamur in Deo per Dominum nostrum
( 1 ) Editi , « nobis. ) Jesum Chrisium . Häc desunt in libris antea editis.
(2) Edili , « sed præcipue in his illud , ad Patrem , (7 ) El errorum correctione. Alias, i el morum
observa . ) correctione, » al., et errorum correptione. )
(3) Genebrardus, « Christi , » male . (8 ) Edili, vilem ; , alias deest idem . )
(4) Edili, peccato intulit. ) (9) Erai . Deest in libris antea editis.
(5) Editi , id est, pro non solum ; » al . , , id est ,
1005 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . V. 1006
quanta pertulerit , radicaliore erga elin lide, el in- A sed his qui mullo labore el sudore potuerint quæ
separabili ( 10) charilale leneamur . Ideo ergo licet occulta sunt quærere , pulsare quæ clausa sunt,
non usquequaque patefaclam ( 11 ) , indical lamen desiderare quæ abscondita sunt. Denique et in eo
nobis el alterius secreti rationem diceus : « Pro capitulo, quod pro similitudine horum diclorum in
plerea sicut per unum hominem peccatum introivit medium ( 16) adduximus, id est , « Sicut enim in
in hunc mundum ( 12 ), el per peccalum morse , ) Adam omnes moriuntur , , non dixit, cila el in
et cætera . Sed priusquam ad explanationem folius Christo omnes ) vivificati sunt, aut vivificantur , sed
capituli veniamus, pauca de eo qui videlur in con ( vivificabuntur , lil ostenderet quidem præsens
sequentibus ipsius eloquii defectu dicenda sunt. lempus esse laboris et operis , in quo per bonam
Ubi enim dicitur, « Propterea sicut , , necessarium conversationem merila conquirantur; futurum vero
videtur quod addi debeat adimpletio quædam , ut esse in quo vivificabuntur hi qui in præsenti vita
dicalur. lia et illud vel illud, ut el ipse in nonnul Christo commoriuntur, sicut et alibi 18 dicit idem
lis aliis locis scribil, verbi gratia, cum dicit ' : Apostolus : « Si enim commorimur , et convive
« Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita el in mus. , Et ideo etiam in præsenti loco dissimulat
Christo omnes vivificabuntur. ) Hic autem cum exsequi , el adimplere sermone ea quæ sensu et
dixerit : « Sicut per unum hominem peccatum in- B consequentia videntur intelligi . Alius fortasse dicit ,
troivil in hunc mundum , el per peccatum mors, quia hoc quod videtur deesse in his quæ supra dixi
elila in omnes homines mors pertransiit, in quo mus secundum elocutionis ordinem , tarde quideni ,
omnes peccaverunt, » non relulit ( 13) ut diceret , sed in posterioribus redditur, ubi dicit 16 : « Sed non
verbi causa : [ 1a et per unum hominem justitia in sicul delictum , ila el donalio. Si enim unius deli
troivit in hunc mundum , et per justitiam vita, et clo mortui sunt multi, multo magis gratia Dei , et
sic in omnes homines vila pertransiit, in qua om donum , in ( 17) gratia unius hominis Jesu Christi
nes vivificati sunt : hoc enim videbalur propositi in plures abundavit ; el asserit ex his completa
eloquii sensus expelere , secundum ea quæ in aliis esse quæ defuisse in superioribus videbantur : nec
ipse proloquitur. Neque enim multum differt illud multum interesse quod ibi in omnes homines dixe
quod alibi dicit 10 : « Sicui enim in Adam omnes rit pertransisse peccatum , bic vero donum el gra
moriuntur, , et quod hic dicit : « Propterea sicut liam Jesu Christi in plures abundasse, cum el om
per unum hominem peccatum in hunc mundum in nes bomines plures esse intelligantur, et plures
troivil, el per peccalum mors, et ila in omnes ho omnes intelligi non videatur absurduin , maxime
mines pertransiit, in quo omnes peccaverunt ;) et C cum in subsequentibus " dicat apertius : « Sicut per
iterum quod dixit " : « Ila et in Christo omnes vi unius delictum in omnes homines in condemnatio
vificabuntur, ) nibil differt ab eo sensu , quem supra nem ; ita et per unius justitiam in omnes homines
deesse elocutioni diximus ( 14) , et intelleclui legen ad justificationem vitæ. , Et ut evidentius ostende .
lis reliclum . Sed mihi videlur Paulus qui dicit's ret omnes homines el multos homines idem esse,
quia ( sufficientia nostra ex Deo est, qui el idoneos addidit his 18 : 1 Sicut enim per inobedientiam unius
nos fecit ministros Novi Testamenti ; » et qui ile hominis peccalores consiiluti sunt mulli, ila el per
rum dicit : « An documentuin quæritis ejus qui in unius obedientiam justi constituentur multi. » Et
ne loquitur Christus 18?, non hæc per defeclum ( 15) quod superius omnes dixerat homines, hic eodem
passus eloquii, sed prospexisse per hæc aliquid sensu multos nominavit. Nisi si quis dicat, quod
utilitatis, quo etiamsi intelligi deberent ea quæ magis permiscere el confundere volens Apostolus
deesse elocutioni el subintelligenda diximus, lamen id quod superius aperuerat, ne , ut diximus, dissolo
propter negligentiores quosque qui forte resolvi 545 veret ac relaxarel audientes , eos quos ante
possent, si audirent quod sicut mors in omnes ho ( omnes » dixerat , hic « plures , nominavit, ul et
mines per peccalum , ita et in omnes homines per illud quod omnes » dixii , ad eos tantummodo tra
transiit vila per Christum , consideravit palam hæc d herelur (18) , qui donum Christi gratiæ consecuti
dici el publice non debere : simul et illud uslen . sunt, qui tamen non pauci , sed plures sunt . Etenim
dens, quod etiamsi per unum hominem juslilia in moris est apostolo Paulo , cum de benignitate Dei ,
troivit in hunc mundum , et per justitiam vila , el sic el ineffabili ejus bonitate aliqua patefeceril (19) 1
in omnes homines pertransivil, lamer. non hoc in rursum propter negligentiores quosque auditores
præsenti statim contingere, nec otiosis accidere , paululum velut exasperare quæ dixil , el melum
8 Rom. v, 12. ' 1 Cor. xv, 22. 10 jbid . 11 ibid . 12 II Cor. 111 , 5, 6. 13 || Cor. xiii , 3. 15 I Cor .
IV , 22. 15 il Tim . II , 11 . 16 Roin . v, 15. 17 jbid . 18. 18 ibid . 19.

( 10) Alias , o insuperabili. )
( 11 ) Alias , « patefactum . )
(12 ) Sic recie ms. unus. Cæteri vero el editi ,
Proplerea sicut per unum hominem nors intro
ivil in hunc mundum , el cætera . )
(13) Ila ms. unus Regius. Cüleri vero mss . et
elili,, el ila in omnes homines pertransiil : non
relulit , - elc.
(14) Ejili , e dixi , el ; ) al., « dixi , sed ;; alias
c dixisset. )
( 15) Genebrardus, i per hæc defectum . )
(16 ) Editi , « in medio . )
( 17 ) In . Desideratur in libris antea elitis,
( 18 ) Ms. unus, ( relraheret. ,
(19) Alias, patefacerel ; » al . , ' patefacit . ,
1007 ORIGENIS 1008
aliquem remissioribus intentare , ut cum de fille A manibus, ila quodammodo hæc loqui (25) , velat si
omnium Corinthiis disputans ajl 19 : » Sicil enim quis fidelis famulus et prudens a rege magno el
in Adam omnes (20) moriuntur, ita et in Christo domino suo introducalur ini thesauros regios, et
omnes vivificabuntur ; ; et paulo post : « Deinde ostendanlur ei diversa et magna domicilia , quorum
finis, cum tradiderit regnum Deo el Patri , , el cæ adilus varii sint (26) el incerti , ila ul ei per alium
tera . Pro quibus verens ne quis divitias bonitatis ingressus , et per alium monstrelur (27 ) egressus ;
Dei , et patientiæ , et longanimitatis contemnens , interdum autem ex diversis ingressibus ad unum
secundum duritiam suam et cor impænitens the conclave veniatur, ul sæpe in terris quædaí ( 28)
saurizarel sibi iram in die iræ et revelationis (21 ) videmus exstructa palatia : ostendatur etiam huic
justi judicii Dei 20, addidit post illa quæ de fine ( 22) qui circumducitur fideli famulo thesaurus argenti
dixeral : « Nolite seduci . Corrumpunt mores bonos regii , et alius auri , lapidum quoque el margarita
colloquia mala . Espergiscimini justi , et nolite pec rum , variorumque monilium , purpuræ etiam regia
care. Ignorantiam enim quidam habent , ad confu locus, et alius diadematum : demonstrentur adhue
sionem vobis dico " . , Agit ergo tanquam prudens reginie thalami (29) in multis diversisque mansio
dispensator verbi : el cum venerit ad ea loca in nibus positi , et lamen (30) singula bæc non penitus
quibus de Dei bonitale dicendum est , propler se- B ad integrum palentibus januis reserentur , sed es
gniores quosque et occultius hæc el obscurius pro parte subapertis ita ut agnoscat (31 ) quidem tbe
ſert, ne forle, ut diximus, divitias bonitatis ejus, et sauros dominicos, el regias opes, nec tamen ad li
patientiæ , et longanimnitalis contemnant , et iram quidum et ad perfectum singula quæque cognoscat.
sibi thesaurizent in die iræ , in quam necesse est Post hæc vero iste servus qui lam Gidelis habitus
incurrere omnes qui sibi hujusmodi gesta thesauri est , ul ei rex el dominus opum suarum magnitu
zaverint. Etiam tu post hæc videris quid fiat (23). dinem fecerit innolescere (32 ), millatur ut eserci
Sed et quod ait, « Usque ad legem enim peccalum lum congreget regi (33 ), delectum habeal , milites
erat in hoc mundo (24) : peccatum autem non impu- probel : pro eo quidem quia fidelis est , ut plures
latur cum lex non est , , hoc videtur ostendere, invilet ad militandum , et majorem exercitum con
quod usque ad legem , hoc est , usquequo Christus greget regi, necessitatem patietur proferre (34 ) er
veniret qui lollit peccatum mundi º , peccatum eral parle quæ videril : el rursum quia prudens est , et
in mundo . Manifestum est autein peccatum non scit necessarium esse abscondere mysteriunı regis,
posse imputari, ubi lex non est quæ arguat pecca indiciis quibusdam magis quam relationibus ute
lorem . 1 Regnavit autem mors , » quæ per pecca tur ; ila nit polentia quidem regis non faleal ; or .
C
lum fuerat ingressa , ( usque ad Moysen , , hoc est dinis autein , atque ornatus palatii , et habilus oi
usquequo lex permansit , in eos qui peccaverunt se culla tamen maneat dispensalio ( 35). Ita ergo , e :
eundum similitudinem peccati Adam , , per quem dixi , videlur mibi etiam apostolus Paulus in his
miors ipsa accepit ingressum ; qui » Adam « for sermonibus facere , et non solum pro eo quod et
ma futuri est , , non secundum quod prævaricatus ipse dicit , quia ex parle scial , el ex parte cogno
est, sed secundum hoc quod sicut per ipsum mors, scat sed et propter nos qui nec ea quidem quæ
ita per novissimum Adam vita ingressa est in hunc ex parle scil capere possumus , temperare sermo
mundum * : et sicut per illum in omnes homines nem , et 546 uniuscujusque conclave mysterii (36 )
condemnatio , ita el per Christum in omnes homi singulis aut vix binis perstringere et subaperire
nes justificatio. Hæc de ipsius eloquii apostolici con sermonibus : et nunc per unum adilum ingressus
tinentia dicta sint . Videamus nunc quid etiam in per alium digredi , nunc ex alio ingressus ad aliud
terior habeat intelleclus. Sed et illud primo in loco conclave concurrere , ita ut si requiras eum illo
admonendum pulo, quod videtur mihi apostolus aditu quo ingressus est , non invenias egressum .
Paulus in his præcipue locis quæ nune habentur in Hæc ergo prius de his quæ Paulus scribit, in mente
19 I Cor. xv , 22 , 24. 30 Rom. II , 4, 5. 21 I Cor. xv , 33 , 34 . 21 Joan . 1 , 29 , 18 I Cor. xv, 29 .
14 I Cor. xli, 9, 12.
D (29) Ms. unus, i regii thalami. )
(20) Omnes. Deest in libris antea editis.
(21 ) lræ el revelationis . Hæc desunt in editis et (30) Tumen . Sic recle ms. unus ; cæleri vero
in plerisque mss . mss . et edili, tunc . )
(22) Editi , « fide, , (31 ) Edili , « aut agnoscal, ) male.
(23) Alias , ( omnem qui .... thesaurizavit, etiamsi (32) Alias , « faceret innulescere. »
post hiec Judæus quis fial ; » al., ' omnem qui .... (33) Regi. Deest in editis el in quibusdam mss.
ihesaurizavil , eliamsi post hæc videris quis liat. ) (34) Et majorem , elc. Editi , o majorem exerci
Sed recte ms, unus ul in nostro textu . tuni congregei regni , necessitalem palielur refer
(24) Alias, « usque ad legem aulem peccaluin in re, , elc. Merlinus , o majorem exercitum congre
hoc mundo, ; etc. gel ob regni necessitatem , palielur reſerre , elc .
(25 ) Ediii, « ila et quodammodo hoc loqui. , Sed oinnes mss . ut in nostro textu ,
(26) Sini. Prætermittitur in editis et in plerisque (35) Alias , ordinatio alque ornalus » (al . , ( or
miss. dinis tamen atque ornalus ) palatii el babitus oc
(27) Editi , « ministrelur. , culta maneat dispensatio. ,
(28 ) Alias, quædam ; » al . , 1 quæque; » al. , ( 36) Edili, « conclavis mysterium ; , sed omnes
Juoque ; » al . , 1 inter quæque. , mss , ul in nostro textu .
4009 COMMENT. IN EPIST . AD ROM.LIB . V. 1010

nostra atque animis ordinantes, nunc jam ad inspi- A Adæ , cum adhuc esset in paradiso ; et omnes ho
cienda et contuenda ea quæ in manibus habentur, mines cum ipso vel in ipso expulsi sunt de paradiso ,
pro viribus convertamur. Et primo videamus quo cum ipse inde depulsus est ; et per ipsum mors,
modo < per unum hominem peccatum introivit in quæ ei ex prævaricatione veneral, consequenter et
hunc mundum , et per peccatum mors 28. , Forlas in eos pertransiit qui in lumbis ejus habebantur ;
sis enim requirat aliquis, si ante Adam mulier pec et ideo recte Apostolus dicit : « Sicut im in Adam
cavit, de qua dicitur, quia seducla in prævarica omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivifica
tione facta est * ; » el rursum ante ipsam peccavit buntur 86. , Neque ergo ex serpente qui ante mu
serpens . Peccavit enim cum dixit mulieri : « Ulquid lierem peccaverat, neque ex muliere quæ ante vi
hoc dixit Deus , ut non manducetis de omni ligno rum in prævaricatione facta est 36, sed per Adam
paradisi 7 ? , Et iterum peccavit, cum Deus dixe ex quo omnes mortales originem ducunt , dicitur
rit (37) , quia i quacunque die manducaveritis ex introisse peccalum, el per peccatuin mors . Sed hic
eo , morte moriemini 28, , et ille dixerit ad mulie . nimirum est unus homo per quem peccatum introi
rem : « Non morte moriemini ; sed sciebat Deus vit, et per peccatum mors 37 , quem et alibi ipse
quia quacunque die manducaveritis ex eo , ape Apostolus (40) dicit primum hominem de terra ler
rientur oculi vestri , et eritis sicut dii scientes bo- B renum , secundum vero de cælo cæleslem , cum
num el malum 9. , Si ergo anle Adam mulier pcc exhortatur nos abjecta imagine terreni , imaginem
cavit, et anle mulierem serpens, et in alio loco di portare cælestis 38 ; id est ut secundum verbum
cit Apostolus , quia « Adam non est seductus , mu Dei viventes renovemur, et reformemur secundum
lier aulem seducta est 30 , , quomodo per unum interiorem hominem ad imaginem Dei qui creavit
hominem , et non magis per unam mulierem videbi eum * . Hic ergo homo qui jam reformatur et re
lur introisse peccatum ? A muliere enim initium paratur ad imaginem Dei , neque terrenus , neque
peccati , el anle mulierem a serpente, sive a dia in hoc mundo est , sed in cælis esse dicitur con
bolo, de quo dicitur in Evangelio , quia « ille ho versalio ejus to : et ideo secundum euin qui dixit,
micida erat ab initio 3. , Sed vide in his Aposto « Vos autem non estis de hoc mundo “ , mors
lum naturæ ordinem tenuisse , et ideo quoniam de in eum non potest pertransire. Qui autem adbuc
peccato loquebatur, ex quo mors in omnes homines in hoc mundo est , et terrenus esl, ac lerreni (41 )
pertransierat " , successionem posteritatis humanæ imaginem portat , de ipso dicitur, quod per eum
quæ huic morti succubuit ex peccato venienti, non peccalum in hunc mundum introivit, et per pecca
mulieri ascribit, sed viro. Non enim ex muliere po lum mors " . Quod si peccatum el mors in hunc
с
sleritas, sed ex viro nominatur, sicut et ipse Apo mundum ( 42) introivil , el in hoc mundo habital,
slolus (38) in aliis dicit : « Non enim est vir ex cerlum est alienos a morte el a peccato esse eos
muliere, sed mulier ex viro ; » et iterum : « Sicut qui per Christum vel cum Christo mortui sunt huic
enim mulier ex viro , ila et vir , non ex muliere , mundo, el cum ipso resuscitati , cum ipso eliam se
sed « per mulierem ; » et ob hoc mortalis posle dere in cælestibus meruerunt 68 , conversationem
rilas , el corporalis successio , viro potius tan non jam (43) in hoc mundo , sed in cælis haben
quam (39) auctori , el non mulieri deputatur. Sed les **. Unde el pari consequentia ostenditur, quod
lil adhuc evidentius fiat quod dicimus , addemus omnis homo prinio ( de lerra lerrenus , est, sicut
etiam boc quod idem Apostolus ad Hebræos scri idem Apostolus alibi “ 6 dicit ; cum imaginem ler
bil * : « Sed et Levi qui decimas accepit , decima reni portat , et secundum imaginem lerreni am
tus est. Adhuc enim in lumbis patris eral 1 (Abra . bulat (44) , carnem cogitat , el que carnis sun !
bæ) cum obviavit ei Melchisedech regresso a sapit , et vix aliquando est ut convertatur ad
cæde regum . , Si ergo Levi , qui generatione quarta Dominum , et spiritu Dei agatur , atque effe -
post Abraham nascitur , in lumbis Abrahæ fuisse ctus spiritalis fiat « novissimus Adam in 547
perhibetur, multo magis omnes homines qui in hoc D Spiritum vivificantem 46 ( 45 ) . , Require sane ,
kiundo nascuntur, et vali sunt , in lumbis erant quoniam per unum hominem in hunc mundum di

18 Rom . v , 12. 26 | Tim . 11 , 14 . 17 Gen. iii, 1. 18 Gen. I , 17. $9 ibid . 4 , 5. 30 | Tim. II, 14. a1 Joan .
VIII , 44. 31 Rom . v, 12. 33 i Cor. x1 , 8, 12 . ** Hebr. vii , 1 , 9 , 10. 35 | Cor . iv, 22 . 36 | Tim . II , 14.
3. Rom . v, 12. 38 1 Cor. xv , 47, 49. 39 Coloss. III , 10. * Philip. Iu , 20. 41 Joan . XV, 19. 49 Rom . v, 12.
46 ibid. 45 .
Ephes. II , 5 , 6. ** Philip. 11, 20. 48 ICor. xv , 47 , 49.

(37) Ita mss. nostri et Rabanus, nisi quod primo
habeant alius i dixit, , alius < dixerat ; ; secundu,
alius iterum dixit , » alius « diceret : » sed re
ctius unus codex Regius num . 1639 habet utrobi
que , i dixerit . » Editi vero , i et iterum peccavit
eum dixit : Scil enim Deus quia quacunque man
ducaveritis ex cn , aperientur, , elc . , omissis cie
teris,
(38) Apostolus. Deest in editis.
(39) Tanquum, Desideralur in libris antea edilis.
(40) Alias, « idem Apostolus. )
(41 ) Alias, ( in mundo est , terrenus est, ac ler
reni, 1 elc.
( 42) Ms. unus, ! Quod si peccatum mors, el per
peccatum mors in hunc mundum , » elc .
(43) Jan. Deezl in editis.
(44 ) Alias, « cum in imagine terreni ambulat, et
secundum imaginei terreni ambulat. )
(45) Editi , 1 in Spiritu vivificante . )
 1011 ORIGENIS
cil introisse peccatum , et certam est quia hic A invocat, sed dissimulat el moralur? Etiam si Enoch
e inundum » lerrenam hunc appellat locum isi quo dicas : non scribitur placuisse, usquequo generaret
homines habitant, si in nullo alio loco introivit Mathusalam 58. Matbusalam autem interpretatur
peccatum , neque in illis locis invenitur, ubi spiri emissio mortis. Ex quo ostenditur quia mørs
talia nequitiæ in cælestibus " , nominantur. Sed ista quæ in omnes homines pertransiil, etiam in
el illud apud temetipsum pertracla , unde in hunc ipsum transierit : sed vix aliquando sensit esse in
inundum introivit peccatum , aut ubi erat prius Ira se mortem (50) , el conversus ad Dominum eni
quam huc introirel, aut si omnino erat, vel si fuit sit eam a se, et abjecit per pænitentiam : et ideo
ante illum ad quem dicitur : « Usquequo inventæ Mathusalam dicitur genuisse, quod a se mortem
sunt iniquitates in le, et propter hoc projeci te in quæ eum obsederat abjecisset. Recle ergo quod jam
lerram 48. ) Nobis autem de his non est lutum morti non essel obnoxius, sed abjecisset eam a se
plura disserere, cum videamus Apostolum vix sin el effugassel, dicitur quod translulerit illum Deus,
gulis hæc perstrinxisse sermonibus (46) . « Per uti ne videret mortem " . Sed el de Noe si requiras
unum » ergo « hominem peccatum introivil in hunc allenlius, invenies quod quingentesimo demum
mundum "9. , Mundus autem , ut diximus , intelli anno (51 ) scribitur de eo, quia « Noe invenit gra
gendus est (47) vel locus in quo habitant homines, B liam in conspectu Domini Dei , » et quia « justos
vel terrena et corporalis vita , in qua mors habet erat in generatione sua , , et quia « placuit Deo **;,
locum ; cui mundo , hoc est terrenæ vitæ , cruci quod utique si prius meruissel, nunquam id , opi.
fixos se dicunt sancti 50, et mortuos. < El per pec nor, Scriptura divina siluisset. Sed et si quis velit
calum , , inquit, « mors, » illa sine dubio mors de quod bibit vinum , et inebriatus est ac nudatus “i
qua et propheta dicit, quia « anima quæ peccat repulare, inveniet ex his omnibus non immerito ab
ipsa morietur 51 : 1 cujus mortis hanc corporalem Apostolo dici , « In quo omnes peccaverunt, veliani
mortem umbram merilo quis. dixerit. Quocunque si evigilavit Noe a vino suo . Quid autem dicam ei
enim illa incesserit, hanc necesse est subsequi, de Abraham cui dicitur : « Exi de terra lua, el de
velut umbram corpus. Quod si objiciat quis quia cognatione tua , et de domo patris lui "?? , Quod
Salvator peccalum non fecit, nec mors in eo ſuit utique non dicerelur, si in donio patris Deo placere
animæ per peccatum " , et tamen mortem sustinuit poluisset. Sed non opus est cum ingenti periculo
corporalem , respondebimus ei quia Salvator sicut in his singulos quosque enumerare sanctorum , cum
cum ipse peccatum non fecerit, pro nostra tamen sufliciat et Apostoli sententia quæ mortem dicit in
salule per assumptionem carnis ipse dicitur faclus omnes homines pertransisse, et illius qui disit :
C
esse peccatum 58 : ita et cum mortem islam nulli « Nemo mundus a sorde, etiamsi unius diei fuerit
deberet , nec ei esset obnoxius, pro salute lamen vila ejus 68. , Sed ista mors peccati quæ in omnes
nostra hanc velut umbram illius susceplæ dispensa . pertransiit, cuin venisset ad Jesum , et lenlasses
lionis, quam supra diximus, sponte, nun necessi eum perforare aculeo suo ( « aculeus enim mortis
tale suscepit, sicut ipse dixit : « Poleslalem habeo peccatum est 64 , ) repulsa est et confracta (52).
ponendi animam meam , el potestatem habeo iterum « Vila , enim « erat 68 , » et mors necessario es•
sumendi eam 5. , Sed videamus quomodo e in terminabalur a vila ; et lunc ad eam dicitur : « Ubi
omnes homines pertransiit mors, in quo omnes, 1 est , mors , aculeus tuus ? ubi est , mors, victoria
inquit, « peccaverunt. 1. Absolula sententia pronun lua 66 ? , Idcirco enim quia omnes viceral, hic di
liavit Apostolus in omnes homines, mortem per cilur ad eain : « Ubi est , mors, victoria lua ? , Seu
fransisse peccati , in eo in quo omnes peccaverunt, el quod peccalum quidem non dixit in omnes ho
sicut et alibi. « Omnes enim , , inquit, peccave mines , sed « in mundum , introisse : mortem vero
runt, et egent gloria (48) Dei 65. » Et ideo eliam si non in mundum , sed in omnes homincs, , el non
Abel illuin jusluin dixeris, non potest excusari . introisse , sed pertransisse : non pulo quod frustra
« Omnes enim peccaverunt . , Cur enim « post D hac diversitale usus sit Paulus. Arbitror quod
dies i oblulit, el post Cain (49) obtulit hostiam ex i mundum , hic terrenos quosque , et in terrena
primogenitis 86, et non ante ipsuin, et non slatim ? conversatione permanentes designet ; « humines i
Etiam si Enos dicas , qui e speravit invocare no vero eos dicat qui janu se incipiant agnoscere, et
men Domini 87. , Cur speravit, el cur noni slalim scire quod ad imaginem Dei facti sunt. In illos ergo
Ephes. vi , 12. 48 Ezerh . XXVII, 17 . 49 Rom . v, 12 . 80 Galal. vi, 14. 51 Ezech . XVII , 4.
33
LIII , 9. 3 il Cor. v , 21 . 56 Joail. X , 18. 88 Rom . Jil , 23 . 86 Gen. IV , 3, 4 . 87 ibid . 26. 58 Gen. v, 22.
59 ibid. 24 ; Hebr. XI , 5. 60 Gen. vi, 8, 9. 61 Gen. IX , 21 . 69 Gen. xii , 1 . 63 Job xiv , 6, 5. ** I Cor.
XV, 56. 65 Joan , 1, 4. 66 I Cor. xv, 55.
(46) Sic potiores mss. Rabanus vero, ( vix de (49) Eliti, i et prius Cain . ,
singulis hæc perstrinxisse sermonibus. i Editi et (50) Ms. unus, i sed vix aliquo modo sensit in
ms. unus, « vix singulis hæc pertransisse sermoni trare 'mortem . ; Cæleri vero miss . el editi ul in
bus. Per unuin hominem , , elc . , omisso « ergo , , nostro lexlul .
qui nec in plerisque ms. nec apud Rabanum repe (51) Ms. unus, « quingentesimo decimo anno, s etc.
jur. 152) lia mss. Eliui vero, perperami, aculeus
( 47) Est . In editis omittitur. turu mortis repulsus est el contractus. ?
( 48) Edili el mss . plerique, « gratia , 1 male .
1013 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. V. ton
qui mundus appellantur , id 548 est, terrenos (53) , A lerit sensus . Sed et illud sæpe jam diximus, in hac
intrasse dicit peccatum , et nusquam ejus exilum Epistola Paulum de multis quidem legibus, sed do
ponit. In cos vero quos jam bomines vult intelligi , nalurali lege frequentius disputare, quod et in hoc
dicit pertransisse peccatum , id est ſuisse quidem , loco præcipue deprehenditur. Usque ad legem enim
sed per pænitentiam conversionis (54) depulsum naturalem peccalum morluum est (58) . Ergo cerlo
esse , el pertransisse , nec ullra in eis slelisse . Unde ætatis lempore ubi rationis capax esse quis crepe
apparel, in Litteris Pauli ne unam quidem sylla ril, el justi injustique, æqui et iniqui habere discri
bam vacuam sentiri debere mysteriis. Videamus men , lunc peccalum, quod prius intra hominem
nunc quomodo dictum est : « Usque ad legem enini velut mortuum habebalur, reviviscere dicitur, pro
peccatum in hoc mundo ; peccatum autem non im eo quod est jam intrinsecus lex quæ velet, et ratio
pulatur, cum lex non est. Hoc in loco secundum quæ ostendai non esse faciendum (59). Sed ul aper
eam similitudinem quam supra exposuimus , vide tius intelligatur quod dicimus , evidenti ulamur
lur mihi Paulus per alium aditum ingressus , et exemplo. Scriptum est : « Qui percusserit patrem ,
per alium egressus . Quis enim eum potest sequi vel niatrem , morte morialur 70 ; » et : « Qui male
per istum adilum quo pluribus videtur ingressus, dixerit patri, aut matri , morle moriatur 71 , 1 Puer
ul de lege Moysi dicere intelligatur quia « usque B ergo parvulus quatuor fere aut quinque annorum
ad legem peccatum in hoc mundo : peccatum autem si , ut fieri solet, indignatus virga perculial (60)
non imputatur, cum lex non est ? , quasi ante le patrem aut matrem , quantum ad præceptim mang
gem peccatum non fuerit, et nemo peccaverit , nec dati special mortem debet (61 ) . Sed quia lex in illo
repulalum fuerit ulli peccalum (55 ) antequam lex nondum est naturalis, quæ eum doceat non debere
Moysi daretur, cum legamus et Cain , el Lamech injuriam facere patri aut malri , nec scit in hoc
reputalum esse peccatum , et (ne per singulos im crimen impietatis admitli (62) : est quidem species
moremur) in tantum pro peccatis hominum ex peccati quod facit; quia perculit patrem vel ma
acerbalum esse Deum , ut diluvium mundo introdu trem , aut maledicit (63) ; sed mortuum est in eo
ceret, el diceret : « Delebo omnem carnem quæ peccalum , quia per absentiam naluralis legis , quæ
super terram esl 67 ; » et rursum Sodomitas igneus in eo nondum est , peccatum ei non potest reputa
imber el sulphurea Namma vastaverit 68. Quomodo ri. Nondum est enim intra eum ratio tanla, quæ
ergo in bis, vel in hujuscemodi ( 56 ) peccatis dici eum doceat hoc quod facit, fieri non debere : et
polesl non fuisse peccatum , vel in vindiciis talibus ideo eliam a parentibus non solum non reputatur
negabitur repulalum esse peccalum ? Et ideo oc с ad culpam , sed ad gratiam jucunditatemque susci
culliore aditu digressus nobis requirendus est Pauli pitur. Et hoc modo consequenter , ut ego arbitror ,
in eo quod dicit , « Usque ad legem enim peccalum intelligi potest quod Apostolus dicit : « Usque ad
in hoc mundo : peccatum autem non impulalur , legem enim peccatum in hoc mundo , ) ul subau
com lex non est . , Invenimus eum et in (57) posle diatur, mortuum . « Peccalum autem non imputa
rioribus hujus Epistolæ dicentem hoc modo : Sine lur, cum lex non est. , Convenil enim secundum
lege enine peccatum mortuum eral : ego autem vi hanc expositionem etiam illud intelligi (64) quod
vebam sine lege aliquando 69. o In quo unus mihi dicit Apostolus : « Ego autem vivebam sine lege
atque idem sensus videtur utriusque capituli . Quod aliquando 7. , Nam quomodo Paulus sine lege
enim hic deerat in sermone , ibi adimplevit. « Usque Moysi73invenitur aliquando vixisse , cum ipse de se
ad legem enim peccatum in hoc mundo, » deest dicat quia Hebræus ex Hebræis sil, et octava
( mortuum , , quod ibi evidentius expressit . Si die circumcisus slatim a nativitale in Moysi legis
ergo etiam hic jungamus islum sermonem , et dica observantia fuerit ? Sed constat eum aliquando,
mus : « Usque ad legem enim peccatum erat in hoc hoc est in puerili ætate , antequam rationis capax
mundo » morluum : ( peccaluin autem non imputa fieret, sine nalurali lege vixisse. Nondum enim ci in
lur, cum lex non est , ) vide quia integre stare po- D illa ælate inerat justi injustique distinctio , nec recii
67 Gen. vi , 7. 68 Gen. xix, 24 . 69 Rom . vii , 8, 9. 70 Exod. xxi , 15. 71 ibid . 17. 1: Rom . vii , 9.
Philip. Hi , 5.
( 53) Alias , i lerreni. , fieri solet indignalus virga percutiat. » Editi omil
( 54) Alias , ( conversationis, , male . lunt ( virga. 2
(55 ) Editi, « nec reputalum [al . , ' nec pecca (61 ) lla omnes mss . nostri . Edili vero , i mori
tum ] fuerit illi peccatum . ) debet. ,
(56 ) Alias, « Quomodo ergo vel in hujuscemodi, ) (62) Ita recte ms. unus Regius num . 1639. Alter
etc., absque« vel in his , 1 vero Regius num . 1641 habel, « non est in hoc cri
(57) Edili , « Invenienius eum in , - elc . men impietatis : eminet quia el est quidein species
(58) Sic recte ms . unus Regius num . 1639. Cie peccati , · elc. Cæleri vero miss. et edili habent,
teri vero mss . et editi , perperam , « usque ad legem i vel sciat in hoc crimen impietatis admilli : el est
enim naturalem , quæ certo ætatis tempore , , etc. quidem species peccati, ) elc.
(59) Sic omnes mss. nostri. Editi vero, i pro eo (63) Sic ms. unus Regius num . 1641. Caleri vero
quod est cum intrinsecus les quæ velat, ratio osten mss. el edili , i malrein enim percutit, vel male ,
dal non esse facienda . dicit. 1
(60) Si (ut fieri solel ) indignatus virga percu (64) Intelligi. Deest in editis.
tial. Sic rectems. unus ; cæleri vero , sicut
1015 ORIGENIS 1016
pravique patebat examen . Quod de naturali lege A putatur. Et quomodo ante legem Moysi vel serpens
dici in sequentibus evidenler ostendit , cum di condeninatus est, vel invidia diaboli mors introivit
cil ** : « Sed ubi venit mandalum , peccatum revixit : in orbem terrarum ? Quomodo etiam quod Judas
549 ego autem mortuus sum . , Per quod deela . apostolus in Epistola catholica dicit, poterit expla
rat illius ætatis peccata ſuisse quidem , sed morlua mari ? Ait enim ila : « Angelos quoque qui non ser.
Isabila , quia non reputabantur ad culpam . Ubi vero vaverunt principalum suum , sed dereliquerunt do
cæpi , inquit, scire quid agendum sil , quid caven inicilium suum , in judicium magni diei æternis vin
dom et vitandum (65 ), et mandatum legis intra me culis constrictos sub caligine reservavjl 78, , Es
vigentis accipere ; lunc in me revixit peccatum , quibus omnibus magis ac magis constat de ea lege
quod prius per absentiam legis morluum videbatur, hæc Apostolum dicere, quam unusquisque sive (71 )
et e ego,, inquit, « mortuus som " * : 1 cæpit enim hominum , sive etiam angelorum , divina quadam
jam mihi reputari peccalum . Sed hæc Basilides non dispensatione vel munere intra se naturaliter gerit :
advertens de lege naturali debere intelligi, ad ine cujus tanta vis esi , et lanta polentia , ut etiam an
plas el impias fabulas sermonem apostolicum traxit, gelos arguat, nec personam ullius dignitatis exci
et in hetevowpatúdEWS dogma (66) , id est , quod piat , et ipsa fecerit hoc quod superius apostolus
animæ in alia atque alia corpora transfundan B Judas dicit, ut angeli qui non servaverunt principa
llir, ex hoe Apostoli diclo conatur astruere . « Dixit lum suum , sed dereliquerunt domicilium suum , ad
enim , inquit , Aposlolas, quia « Ego vivebam sine judicium magni diei æternis astricti vinculis serva
· lege aliquando 78 : , hoc est, antequam in istud rentur. Ipsa est lex , quæ etiam diabolum et angelos
corpus venirem , in ea specie (67 ) corporis vixi , ejus in ignem æternum , qui eis præparalus est",
quæ sub lege non esset ; pecudis scilicet, vel avis . ) pertrahil . Et sicut certum esl quia neque illi angeli
Sed non respexit ad id quod sequitur, id est : « Sed alernis astricti vinculis ad judicium servarentur,
ubi venit mandalum , peccatum revixit . , Non enins neque isti in ignem æternum qui eis præparalus est
dixit se venisse (68) ad mandatum , sed ad se ve millerentur, nisi quia posilam sibi a Deo legem non
misse mandalum ; et peccatum non dixit non fuisse servaverunt, neque ad judicium venirent, nisi contra
in se, sed mortuum fuisse, et revixisse . In quo uti- legem aliquid commisissent , ila certum videtur
que ostendit quod de una eademque vita sna utrum quia si custodissent positam sibi legem , neque isti
que loquerelur. Verum Basilides , et si qui cum in ignem æternum , neque illi sub æterna caliginis
ipso (69) hoc sentiunt, in sua impietate relinquan- vincula decidissent. Superest ut etiam illud pro vi
tur. Nos autem Apostoli sensum secundum piela . ribus disculiamus quomodo dictum sil : « Sed re
lem ecclesiastici dogmatis adverlamus . Sed et hoc gnavit mors ab Adam usque ad Moysen in eos qui
ipsum quod dicit , « Peccalum erat in hoc mundo peccaverunt in similitudinem prævaricationis Adæ ,
78, , et non dixil , in hominibus, eum utique sint in qui est forma futuri 80. o Terlio nunc Apostolus de
mundo el pecudes, et cætera animalia , el arbores, porle conmemorat. Primo ail quod per pecca
vel ex quibuscunque hic mundus constat , nec la ium mors introivit in hunc mundum ; » secundo,
men in bis creditur esse peccalum , quale sit re « In omnes homines, , inquit, e niors pertransiit 81. ,
quiranius. Videtur mihi quod hic Apostolus (70) liom Nunc vero , « Regnavit, , inquit, « mors ab Adam
mines illos sential qui jam rationis capaces sunt, usque ad Moysen 88. » El sciens esse per lupe sin
et naturalibus legibus parent : illam vero alaten gula aliquas diflerentias , quando (72) quidem in
quæ nondum ad capacitatem rationis accessil , non troierii , et quando regnaverit, indicavit . Tunc, in
iam homines quam mundum appellaveril , pro eo quil, introivil, cum primus homo deliquit. El quo
quod parles quidein mundi sint, nondum tamen in modo introierit dixil. « Per peccatum (73) , v inquit.
hoc venerint ul imaginem in se Dei , ad quam ho El nunc regni ejus tempus e ab Adani usque ad Moy.
mo factus esse dicitur 77, capacitaie rationis ex sen » designat: quomodo aulein (74) in omnes ho
presserint. Sed et illud velim ( nisi plus justo curio- D mines pertransierit non ostendit. Videlor ergo ali
sum videtur) inquirere, ne forle , secundum eos bi in his describere Apostolus velut tyranni alicu
qui Moysi legem in his intelligi volunt, per hoc jus ingressum , qui voluerit regnum legitimi regis
quod dicit, « Peccatum autem non imputalur, cum invadere, el primo quidem fauces ipsas el aditus
les non est , » videatur etiam diabolus et angeli regni 550 occupaverii prævaricatione custodis :
ejus absolyi , si ubi lex non est, peccatum non re lunc deinde cunciorum animos ad se inclinare len

76 Rom . vii, 9. 74* ibid . 10. 78 ibid . 9. 76 Rom . v , 13. 11 Gen. 1 , 27. 98 Jud. 1, 6. 19 Matth .
XXV , 41 . BO Rom . v , 14 . 81 jbid . 12. 89 ibid . 14.
(65) Et vitandum . In editis omillitur . ( 70 ) Apostolus. Desideratur in libris antea editis.
(66 ) Et in detevow uaTuseusdogma. Sic mss . no ( 71 ) Sive, Deest in edilis.
stri . Editi vero , in Pythagoricum dogma, , omisso (72) lia recte edili . Mss. vero nostri : alii, hic et
celoCodicesquidam perperam habent, i el in alt céus infra . < quoniam ; ) alii, quomodo. )
alatogéus dogma. ) ( 75) Per peccatum . Al . , i Peccatum , , omisso
(67) Editi, ; in eam speciem . , i per. )
( 58 ) Editi e sed advenisse. , ( 74) Alias, e quando auiem . ) Deinde, « in om
(69) Alias,' el qui cum ipso, 1 elc. nes homines , omittuntur in editis .
1017 COMEMNT. IN EPIST. AD ROM . LIB. V. 10 : 8
Laverit, ct maxima ex parle potuerit, et ita inde- A balur per carnem , Deus Filium suum millens in si
bitum sibi vindicaverit regnum . lloc ergo per ly. militudinem carnis peccati, de peccato damnavit
rannidem regnante , militur dus eleclus a rege le peccalum in carne 87 , ) el mundum quidem recon
gitimo Moyses , qui occupalos ab eo populos ad ci ciliavit Deo 88 : exuit autem principatus et potesla
vilis imperii jura revocarel, el veri regis uli legibus les lyranni triumphans eas in semetipso 89. Verum
edoceret. llle lunc tyrannus , id est mors peccati, in hæc per excessum quemdam prolapsi videmur,
qui per prævaricationem primi custodis irrepseral, sed ad proposilum redeamus. Igitur inors peccati
regnabat super omnes illos qui ad eum simili, it regnavit ab Adam usque ad Moysen , id esl usque
ille primus, prævaricatione declinaverant. Sed iste ad adventum Christi. Moyses enim lex appellatur,
legitimi principis dux agit omnia qualenus aliquos el lex, sicut scriplum est, usque ad Joannis bapti
ex peccati el mortis regno diripial ; el obtinuit tan smum habuit locum 90 , ex quo cæpil Jesus regnum
dem ut unam genlem , et si quis se huic voluit so Dei prædicare. Quod autem excepit cerlos quosque
ciare, converterel : el ex præcepto regis primus (75) in quibus mors regnaverit, cum dicit : « Regnavit
sacrificia instituil, quibus certa solempilale oblatis mors in eos qui peccaverunt ( 82) in similitudinem
sicut deceret, remilleretur eis peccatum (76) . Et ita prævaricationis Adæ , , non mihi videtur dici absque
deniuin ex parle aliqua homines cæperunt de regno B mysterii alicujus indicio (83 ). Ne forte ergo fuerint
peccati morlisque liberari . Nam tyrannus ille qui aliqui usque ad illud tempus, quo sub lege velut
dicitur mors, ab Adam qui primus prævaricatione sub pædagogo homines habebanlur, qui tale ali
sui ingressum ei dederat ut in omnes homines per quid egerint quale Adam (81) in paradiso egisse
transiret, regnabal usque ad Moysen istum (77) quem describitur, el contigisse ex ligno sciendi bonum
diximus ducem , qui missus a Deo omnium rege el malum , el erubuisse nuditatem suam , atque ab
regnum ejus coepit infringere, et sub lege (78) justi habitatione paradisi decidisse ” . Aut magis sim
principis revocare . « Regnavit , ergo « mors ab pliciter accipiendum videtur, et similitudo præva
Adam usque ad Moysen 83, , secundum eam speciem ricationis Adæ absque aliqua discussione recipien
quam supra posuimus, non super omnes, sed in da , ul lioc serioone omnes qui ex Adam prævari.
eos qui peccaverunt in similitudinem prævarica calore nati sunt indicari videantur, el habere in
tionis Adæ , , Nam introivit quidem mors in mun semelipsis similitudinem prævaricationis ejus non
dum, et in omnes pertransiit, non tamen in omnes solum ex semine, sed ex institutione susceplam ( 85 ).
regnavit. Aliud est enim pertransire, el aliud re Omnes enim qui in hoc mundo nascuntur , non so
gnare (79) . Peccalum enim pertransiit etiam in lum nutriuntur a parentibus, sed et imbuuntur, el
с
justos (80) , el levi quadam eos contagione perstrin non solum sunt filii peccatorum , sed el discipuli .
xit . In prævaricatoribus vero , id est his qui se ei Ubi vero ætas adoleveril, el agendi quæ sentit liber
lota mente ac devotione subjiciunt, regnuin lenet, las accesserit, ibi jam aut pergit quis in viam pa
el omni potestale dominatur. « Regnavit ; ergo Irum suorum , sicutde nonnullis regibus scribitur " ,
( mors ab Adam , , qui primus transitum peccato aut certe incedit in viam Domini Dei sui . Denique
in hunc mundum prævaricando patefecit, « usque ad de Abel lale aliquid mihi indicari videtur in eo
Moysen ,, id est usque ad legem . Per legem enim quod scriptum est : « Oblulit autem post dies Abel
purificatio peccatorum cæpit aperiri , el ex parte hostiam Deo ex primogenitis ovium , el ex adipibus
aliqua tyrannidi ejus obsisti per hostias, per ex earum ° . , Quod ergo dixit, « post dies, » hoc os
piationes varias, per sacrificia , per præcepta. Sed lendit , quia primis quidem vitæ suæ diebus pa
quoniam tanta ejus erat dominatio, quæ vires legis ternæ prævaricationis institutionibus tenebatur ;
excederet, mittuntur in auxilium legis prophetæ (81 ) . post illos vero dies ubi resipuit, ubi respexit ad
Sed el ipsi pervidentes supra vires suas esse ly Derim naluræ lege commonitus , dicitur lunc ob
ranni potentiam , adventum præsentiamque ipsius lulisse hostiam Deo . Polest ergo vel hoc modo
regis exorant, clamantes ad Deumn 86 : « Emille lu- D locus iste simpliciter exponi , vel occultalum ,
cem luam , el veritatem tuam ; » et iterum 86 : chee 551 in eo quod dicit, in similitudinem præ
clina cælos luos, et descende ; , el rursum 86 : « Ex varicationis Adæ, » sacramentum , et prope ineffa
surge, Domine, fer opem nobis . » Adſuit ergo Je bililer recondilum subtili quadam intelligentiæ li
sus Christus Filius Dei , et « in quo , lex e infirma nea colligi : ut si quis ponat mortem hic (86) , quæ
83 Rom . v, 14. 8* Psal . xli, 3 . B5 Psal. cxlii, 5 . 86 Psal . xLili , 26 . 84 Rom. viii , 3. 88 II Cor. v, 19.
89 Coloss . II , 15 . 90 Luc . xvi , 16. 91 Gen. 111 , 6, 7 , 23. 9* III Reg. xv, 26 seq . " Gen. IV, 4.
( 75 Ms. inus, primis , , editi , « primi. , dentes, i elc.
( 76) Sic ms. unus Regius num . 1641. Cæleri vero (82) Alias, « in eos eliain qui non peccaveruni, ,
mss. el edili habent , i quibus certa solemnitate male.
oblatis, diceret : El remillelur ei peccalum . ) (83) Mss. nostri , « indicio. » Edili, « indicatione , )
( « . al . , į indictione , ) al . , 1 indicione . )
78) Edili, * , et sub legem . (84) Edili , « quod Adam . ,
( 79) Ms. unus, ( aliud est enim transire, aliud (85) Alias , i non solum ex genere, sed ... Sus
pertransire : aliud pertransire , aliud regnare . » cepta .)
(80) In juslos. Edili , « juslos, , onisso « in . ) (86) Sic mss. edili vero, « mortem banc. )
(81) Editi, « regis prophelæ . Sed el ipsi prævi
1019 ORIGENIS 1020

vegnasse dicitur ab Adam usque ad Moysen , id est A nit Christus ad Ecclesiam sibi sociandam . Nescio
usque ad legis finem el principium Christi , illam sane quomodo quis possit et prævaricationem ejus ,
dici (87 ) de qua in prophela scribitur tanquam ex el peccatum , et hoc quod mors per ipsum in omnes
persona Domini dicentis : « De manu inferni eri homines pertransiit, in formann Christi coaptare ,
piam eos, et de morte liberabo eos '* : , aut cerle nisi forte ex contrariis , ut idem Apostolus in supe
quod sint excepti aliqui, et occultiore mysterio de rioribus exponit, eum dicit : « Sicut erim per noum
signali , qui ad similitudinem prævaricationis Adae hominem mors, ila et per unum resurrectio more
peccasse memorantur , in quos solos regnaverit mors. luiorum ' ; , el iterum : « Sicut enim per inobe
Si vero , ut in nonnullis exemplaribus habetur , dientiam unius hominis peccatores constituti sunt
( etiam in eos qui non peccaverunt in similitudinem multi, ita et per unius obedientiam justi constituen
prævaricationis Adæ , v mors ista , id est , quæ in lur multi '. , Si vero intelligamus Apostolum a suis
inferno animas delinebal , regnasse dicatur, intel temporibus quibus hæc scribebat, dixisse Adam
ligimus et sancios quosque sub ista morte , etiam si futuri esse formam , ita magis intelligitur, quod sic
non peccandi , at certe moriendi lege decidisse . ut in hoc sæculo mors regnavit per unum Adam,
Christum vero idcirco in infernum descendisse, non et mortale effectum est omne bominum genus, ila
B
solum ut ipse non tenerelur a morte , sed ut et eos et in futuro sæculo vita regnabit per Christum , et
qui inibi non tam prævaricationis, ut diximus, cri . immortalitate donabitur omne hominum genus.
mine, quam moriendi conditione habebantur, abs Similiter autem ut in hoc ambiguum diximus esse
traherel (88) : sicut scriptum est : quia ( mulla sermonem quo ait, « Qui est forma futuri ”, in
corpora sanctorum dormientium surrexerunt cum veniinus et ad Colossenses ambigue scriptum , ubi
illo, el ingressi sunt in sanctain civitatem 98. , In dicit : « Non ergo vos judicet quisquam in cibo ,
4140 et Prophetæ dicta complentur quibus ait (89) de aul in polu , aut in parle diei ſesti, aut neomeniis ,
Christo : « Ascendens in allum , captivam duxit aut Sabbatis , quæ sunt umbra faturorum *. , Et
caplivilalem ' . , Et hoc modo per resurrectionem item alibi idem Apostolus dicit : « Umbram enim
suam mortis quidem jam regna destruxit , unde el habet lex bonorum ſulurorum '. , In quibus utique
caplivitalem scribitur liberasse . Ipsuni vero inimi similis dubitatio (93) est , utrum cibus, et polus, et
cuin el Tyrannum , cujus regna dissolvil (90) , audi dies festi, el neomeniæ , et Sabbata , ila habeant um
quomodo dical Apostolus destruendum : « Novissi- bram fulurorum , ut in adventu Christi veritas um
mus , » inquil, c inimicus destruelur mors 97. , Re bræ ipsius adimpleta sit ; an in fuluro sæculo sit
gnum vero jam mortis destructum est , el captivitas , implenda. Sed el quod dicit Apostolus, lolam legem
с
quæ sub ea tenebatur abducta est . Sed quia ipse umbram habere futurorum bonorum , utrum in ad
inimicus et lyrannus adhuc in vorissimo et in fine ventu Christi , an in futuro sæculo umbræ istius er
sæculi destruendus est (91 ) , idcirco etiam nunc vi plenda sit veritas, incertum est ; quia el in alio
dlemus eum non tam regnare, quam latrocinari ; et loco scribitur etiam de his quæ sub lege sunt , quod
depulsum regno, per deserla el avia circuineuntem formæ et umbræ deserviant coelestium 6. Qui ergo
quærere sibi infidelium manum ; ei ideo clamabat vult astruere quod in adventu Christi isla com
Apostolus : « Non ergo regnet peccatum in vestro pleta sint, cibi et polus rationes confirmoabit exple
morlali corpore ad obediendum desideriis ejus 88. 1 las in eo ubi Petrus per visionem vidit in linteo
Verum nos contenti perstrinxisse paucis ea quæ omne genus animalium deponi , et audivit vocem :
Apostolus obtecta (92) esse voluit, sequentia requi Quod Deusmuudavil, lu commune ne dixeris ! :)
ramus . Addidit post hæc : « Qui est forma ( uluri.) quod ad diversos utique hominum 552 mores re
Quod quidem ambiguum mihi videtur, utrum ex eo fertur : el poculum dicet esse calicem Novi Testa
tempore quo hæc scribebat Apostolus , Adam futuri menti : diem quoque feslum probabit, ubi « pascha
forma dicitur, quod est sæculi venturi ; an a se nostrum immolatus est Christus 8 , , et diem festum
melipso, id est , ab Adam futuri, ut in Christo ac- D celebramus « non in ſermento veleri , sed in azymis
cipialur : quod lempus Apostolo hæc scribenti fu sinceritatis et veritatis ' . , Similiter el neomnenias,
lurum non erat, sed prælerilum : quamvis et in alio hoc est novos menses fieri ostendet per Christum
loco cum de Adam et Eva loqueretur idem Aposto Solem justiliæ 10 , et apostolos (ejus. Sed et Sabbala
lus, dixerit : « Mysterium hoc magnum est : ego au observari docebit , non portando onera peccati, sed
lem dico in Christo el in Ecclesia " ; s in quo vi . slando unumquemque stabiliter in loco suo , non ac
detur hoc magis nobis ad intelligendum dedisse , cendentem ignem " , de quo per prophelam dicitur:
quod forma ſuluri dicalur Adam in eo quod adve « lie in lumine ignis vestri, el flammæ quam ac
96 Osee Xill , 14 . 95 Malih . xxvii , 52 , 53 . 96 Psal. Lxvii , 19 . 97 I Cor . xv, 26. 98 Rom . vi, 12.
" Ephes. v , 32. ' I Cor.xv, 21 . * Rom . v, 19 . 3 ibul. 14. Coloss . II , 16 . 3 Hebr. X , 1 . 6 febr.
yull , 5. ? Act . x , 15. 8 I Cor. v , 7 . 9 ibid . 8 . 10 Malach. IV , 2. ii Exod. xvi , 29 ; XXXV , 3.
( 87 ) Dici. In antea editis ominidir . « audi quando dicat Apostolus , , etc.
( 88) Abstraheret . Sic rectius Rabanus. Editi vero (91) Esl. Deest in editis.
et mss. nostri, I absolverel. , ( 92) Edili, ( objecta , , male.
(89 ) Edili, qui ail. ) (93) Editi, disputatio . 1
( 90) Edili , « dissolvuntur. , Deinde ms. unus
1021 OMMENT . IN EPIST. AD ROM . L! P. V. 1022
cendistis vobis ' . , Alius vero qui formas islas et A omnes : ut sicut mors per anum regnaveral in de
umbram legis ad futuruin sæculum transfert, et mi. lietis, ita et per urius obedientiam vita regnaret
nisteriorum cælestium has esse ducit (94) imagines per jusliliam . Igitur non sine profunda arle dicendi
in illa cælesti Jerusalem complendas, de cibo et Apostolus forman Christi esse Adam posuit, qux.
polu conabilur assignare secundum ea quæ Domi sit per genus similis , per speciem contraria . Per
nus dicit 18 : « Donec bibam illud novum vobiscuin
genus namque similis est forma in eo quod sicut ab
in regno Patris mei . , Sed et diem festum Jicet se uno Adam in plures homines diffunditur, ita et ab
cundum prophetæ dictum : « Quid facietis in die uno Christo in plures homines diffundatur. Per spe
solennitatis, el in die ſesto Domini " * ?, Neoine ciem vero contraria , quod ex Adam prævaricatione
nias vero, id est novos menses, in illis æternis an: cæpla , ' peccatores constituti sunt multi ; » Chri
mis requirel de quibus dicit Propheta : < Memora sti vero obedientia justi constituentur multi . ,
lus suin annos æternos, el meditatus sum +5 ; » et Quia ergo quatenus forma Christi fuerit Adam , sive
iterum in cantico Deuteronomii : 1 Recordamini in similibus, sive in contrariis, secundum rationem
dies ælernos 16 ; » et de Sabbaio dicitur : « Keline eloquii ipsius explanatum est, nunc etiam quid in
quitur ergo sabbatismus populo Dei ?. , Et astruel , terioris sensus Apostolus indicet in his (99) , vel po
quia sicut hæc singula formam ſuluri seculi tenent, B tins contegat , videamus. Et quamvis periculosum
videatur ea quæ occultius in Apostoli scriptis po
ita potest etiam Adam de quo dicitur, « Qui est
forma futuri 18 , ) conferri ad futuri sæculi ralio sila sunt patefacere, lamen, qua ex parte possibile
est, indicia quædam ex his divinæ bonitatis colli
nem : el proplerea cum præmissum esset de his « qui
gere non puto absurdum videri . Proposuit Aposto
peccaverunt in similitudinem prævaricationis Adæ , )
lus ostendere quid humano generi intulerit « primus
additum est : « Qui est forma futuri. ,
Adam , » qui « factus est in animam vivam ; » quid
2. « Sed non sicut delictum , ita et donum . Si enim etiam < secundus Adam , qui est « in spiritum vi
unius delicto multi morlui sunt , mullo inagis gra viticantem ' . » Ex illius, inquit, prævaricatione pec
lia Dei et donum in gralia unius hominis Jesu Chri calum apparuit , et per peccatum mors ingressa est
sli in plures abundavit. El non sicut per unum pec în omnes homines 23 : imo, ut servemus Pauli Litte
calum ( 95 ), ila el donur . Nam judicium quidem ex ris moderationem suam quam in præsenti loco te
uno in condemnationem : gratia autem ex mullis nuil , in mullos homines mors pertransiit " . Per
delictis in justificationem 15. , Cum in superioribus obedientiam vero Christi justificatio , et per juslili
dixissel Apostolus de Adam : « Qui est forma fu cationem vila multo magis in plures abundavit " .
luri, , videns requiri posse (96 ) , quia si Adam c Et ostendere vult quod mullo sit fortior vita quam
forma Christi est, ergo el in eo quo peccavit ne mors, et justitia quam peccatum : el per hoc edo
cesse est ut formam Christi habuerit, et in eo quo cere quia si ila peccalum et mors ( 1 ) regnare in
regnavit mors ab Adam usque ad Moysen : hoc au omnibus poluit, accipiens ex unius hominis inobe
lem de Cbrislo sentire videbalur absurdum , conti dientia initium , quanto potentius et dignius per ju
nuo subjungit : « Sed non sicul delictum , ila et do sliliam vita regnabit , initium accipiens per unius
num : » et incipit ex hoc sermone veluti semel . 553 obedientiam (2 ) Christi ; Christi, inquam , qui
ipsum explanare quomodo formam Christi dixerit ad hoc opus non conditionis necessitale , sed sola
esse Adam. « Si enim , , inquil, e unius delicio multi miseratione permotus accessit , « In forma , enim
mortui sunt, 1 in Adam videlicet, e mullo magis « Dei , erat , el videus unius bominis delicto mor
gratia Dei et donum in gratia unius hominis Jesu lem regnare per populos , creaturæ suæ non obli
Christi in plures abundavil : » id est, si in uno pec viscitur , ( nec rapinam ducit esse se æqualem
cante locum mors inveniens in plures potuit diſ Deo 25 : , hoc est , non sibi magni aliquid deputat
fundi (97) , multo niagis gratia Dei , quam in Christo quod ipse quidem æqualis Deo et unum cum Patre
copiosius et latius abundavit quam rnors in Adam , est , opus vero suum depascitur mors unius homi
in plures difunditur ; et in tantum non est eademi D nis ingressa delicio. Exinanivil , igitur « se
conditio delicti , quæ et doni, ut cum judicium ha ipsum , de æqualitale el forma Dei , el a servi ,
biluni sil de Adam , ex uno ipso (98) delinquente suscepil « formam 16 1 i et fit homo, ad quem len
condemnatio in omnes homines venerit ; econtrario landum auderet quidem venire ille qui reguabat in
vero per Chrislum ex multis delictis, quibus omne omnibus, sed intrare non possel. Morlem lamen
genus hominum lenebalur , justificatio dala sit in istam communem suscepit, cum illain peccali , quæ
1 lsai . L , 11 . 18 Matth . XXVI , 29 . 1 * Osee 1x , 5. 15 Psal . LXXVI , 6. 16 Deut . XXXII , 7. 17 Hebr. iv, 9.
18 Rom . v , 14 . 19 ibid . 15, 16. 30 ibid . 19. 11 I Cor. xv, 45. 19 Roill . V , 12. 13 ibid . 45 . ibid . 19 .
Philip. II , 6. 96 ibid . 7 .
(94) Alias, « dicil. , (98) Alias , « et ex uno ipso. )
(95) Mss . plures, « El non sicut per unum pec (99) Editi et mss . quidam , « quæ [al., (qui, , al . ,
caniein , > elc. a quid ) interior sensus Apostoli indicel in his ,) elc .
(96) Edili, « quia requiri posset. ) ( 1 ) Alias, « si ita per peccatum mors, ) elc.
( 97 ) Edili, e abundabil, id est , si uno peccante. ) ( 2) Edili , « Christi; Christus , inquam , ad hoc
Deinde, · quæ in Christo est , copiosins et latius opus, » etc. Mss. quidam semel habeni « Cbristi,
abundabit, quam inors Adam in plures diffundalur .)
1023 ORIGENIS 1094
regnabat in omnibus , non receperit : ut sicut « per A cæteris causa exstilit mortis , Christus revocavit ad
hominem mors , ita el per hominem , fieret « re vitam : ul verum sit illud quod in consequentibus
surrectio moriuorum 27 :: el sicut ( unius delicto scribit Apostolus * , quia , sicut per unius homi
multi mortui sunt, multo magis gratia Dei et donum nis delictum in condemnationem mortis in omnes
in gratia unius hominis Jesu Christi in plures , homines , ila et per unius gratiam in omnes homi
abundarel 28. Non autem absque profunda sapien nes in justificationem vitæ (6) . , Homo autem est
lia , quam Paulus inter perfectos loqui se dicit so, cliam Adam : ergo el in ipsum justificatio vila per
in hoc loco sermones suos moderatus est , el quos veniet. Sed dices fortasse : Si uno peccante mors
alibi « omnes » dixeral , hic e mullos , vel « plu- in omnes homines pertransiit, et rursus unius justi
res į appellavit , ubi comparationem diffusi in lia in omnes homines justificatio vitæ pervenit, ne
omnes homines peccati el mortis ab Adam facit, et que ut moreremur aliquid nobis gestum est , neque
justificationis ac vilæ a Christo ; ne forle si abso ul vivamus, sed cst mortis quidem causa Adam ,
lute pronuntiarel quia pari ratione atque eodem or vilæ autem Christus. Diximus quidem jam el in
dine quo ab Adam in omnes homines mors diffusa superioribus, quod parentes non solum generant fi
peccati esl, etiam justificalio el vita , quæ a Chri lios, sed et imbuunt ; el qui nascuntur, non solum
slo est , in omnes homines diffunditur , resolveret B filii parentibus, sed et discipuli fiunt , et non tan
audilores (3) , el segniores fierent erga observan natura urgentur in moriem peccati , quam disci
tiam , certi de securitale vitæ quæ in omnes homi- plina. Verbi causa (7) enim , si quis a Deo recedens
nes per Christi gratiam Iraderetur. Et ideo repri idola colal , nonne continuo etiam filios si genuerit
mit (4) sermonem , et non omnes homines (sicut so . docebit idola (8) venerari , et sacrificia offerre dæ
let in cæteris) ponit, sed mullos , qui unius delicio moniis ? Hoc secundum Adam facit , et in hoc re
peccatores constituti sunt : et rursum in gratia Dei gnat mors ab Adam , hoc est a nativitate, usque
donum per unum hominem Jesum Christum , non ad legis tempus, quo ad discretionem recii pravi
in omnes, sed in plures asseril abundare : quo el que operis veniens , capas Christi gratiæ effici po
negligentiores melu suspendat ac sollicitos faciat, lest : et ibi relinquit Adam qui eum vel genuit, vel
et perfectioribus divinæ bonitatis secrela non clau docuit in moriem , et sequitur Christum , qui eum
dai . Bene autem quia plures posuit ad quos donum el docet , et gignit ad vitam . Vis autem scire quia
gratiæ pertinet, quam eos qui unius delicio consti non solum nativitatis , sed et doctrinæ est, in quo
tuiti sunt peccalores. In quo arbitror quidem ali mors reguavit ab Adam ? Disce hoc ex contrariis .
quid et latentis esse mysterii : quia et alibi sº mor Etenim Dominus Jesus Christus cum venisset quæ
tem dicit regnasse ab Adam usque ad Moysen , non C perperam gesta ſuerant emendare , pro eo quod in
in omnes , sed in cos tantum , qui secundum simili morlem generaret illa quæ ex Adam veniebal prima
Ludinem prævaricationis Adæ peccaverunt. Tamen nalivitas , introduxit secundam nalivitatem , quam
el simpliciore intelleclu polest videri eo plures non lam generationem , 554 quam regenerationem
( lictos, quia quamvis qui ex Adam peccalores facli appellavit (9) , per quam sine dubio vitiam prime
sunt multi sint , lamen qui per gratiam Christi vi nativitatis abolerel : el sicul generationi substituil
vificantur ideo plures dicti sunt (5) , quia eliam ille regenerationem , ita et doctrinæ (10) substituit aliam
ipse ex quo in cæleros mors peccati diffusa est, doctrinam . Millens elenin ad hoc opus discipulos
additur numero eorum , eo quod cum omnibus , slios , non dixit tantum : lie, baptizale omnes gen
quos ipse ſecerat sub delicio , eliam ipse salvelur, les ; sed ail : « lie , docele amnes gentes, baptizan
sicut de Sapientia dicitur : « Hæc, , inquit, « il les eos in nomine Patris , et Filii , et Spiritus san
lum , qui primus factus est , patrem mundi, cum so cli 34. , Sciens igitur utrumque esse in culpa , utri
Jus essel crealus , custodivit , et liberavit eum de que remedium dedit ( 11 ) , ul generatio mortalis
peccalo suo " . , Quæ est autem hæc Sapientia quæ regeneratione baptismi mutarelur , et impietatis
primum hominein liberavil de peccalı suo , nisi doctrinain doctrina pietatis excluderet ( 12). Non
Christus, qui est Dei virtus et Dei sapientia » ? Sic D ergo nibil peccantibus nobis mors regnavit in no
ergo plures Christus reducit ad vitam , quam Adam bis : sicut rursum non oliosis nobis , et nihil agen
duxit ad mortem : quia etiam ipsum Adam , qui tibus vita regnabit in nobis. Sed inilium quidem

?? I Cor. xv , 21. 38 Rom . v, 15. 39 Cor. II , 6. 30 Rom . v , 14. 31 Sap . x , 1. ** I Cor. 1 , 24. 33 Rom .
v , 18 . 3 * Matth. XXVIII , 19.

(3) Editi, e resolverenlur auditores. ) (9 ) Edili , i quam regenerationem appellavit. )

14 ) Editi, ( imprimil. )
(5 ) Alias , « dicti sini. ,
( 6) Sic recte ms. unus . Editi vero el cirleri
iss., « quia primus [al., ( per unius » ) gratiam in
omnes homines justificatione vilæ ; ( al. « in justi
ficationem vitæ ; »al., justificatio est vilæ) , ) omissis
cæleris.
(7 ) Alias , « quam discipulatu . Nam verbi causa ,
si ,, etc.
( 8) Idula. Deest in antea editis .
Mss. quidam , ( quod non tam regenerari, quam re
generari appellavit. ,
( 10) Edili, ! et sicut generationem » [al., i ge
nerationio] substituit, ita el doctrinæ , » elc.
( 11 ) Alias, ( uirumque remedium dedil. ,
( 12) Alias , é el impietatem doctrina pietatis ex
cluderet; , male . Deinde Genebrardus , Tunc
ergo ; » Salodianus el Merlinus , 1 Nunc ergo ; )
sed mss. nostri omnes , « Non ergo. , Postea vero
alii habent, « regnavit, » alii , « regnabil. )
 1025 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. V. 1026
vilæ datur a Chrislo , non invitis , sed credentibus, A putabit ? Igitur ex uno quidem Adam cæpit in hoc
et pervenitur ad perfectionem vitæ perfectione vir mundo regnare peccalum , el regnavit in eos qui
lutum , sicut et in mortem duduin pravaricationis secuti sunt prævaricationis Adæ similitudinem : et
similitudine el vitiorum expletione perventum est . ideo o judicium ex uno in condemnationem ** ; ) et
Et quamvis tanquam prudens dispensator verbi Dei rursum per unum Dominum nostrum Jesum Chri
apostolus Paulus occulta hæc in Lilleris suis esse stum gratia regnare cæpit per justitiam ; quæ et
I voluerit et oblecta , inseruil lamen , nec siluit in eo regnabit in omnibus qui obediunt ei , el custodiunt
t
ubi dici : « Sed regn avit s m
mor ab Ada usqu ad e verba ejus, el per hæc ex multis delictis veniunt au
Moysen in eos qui peccaverunt in similitudinem præ- justificationem vitæ .
varicationis Adæ 38 .. , Videsne ut a peccato nullum 3. « Si enim unius delicto mors regnavit per
Pau lus excu set ? Sed et pecc ati s
genu desi gnat , si unum , multo magis qui abundantiam gratiæ et do
militu din em præv aric alio nis Adæ in unoquo que con num justitiæ accipiunt, in vita regnabunt per unum
slit uens , licet ubi , qua ndo, aut quo mod o ab uno Jesum Christum * ( 17) . » Si esset sicut deliclum ila
quoque similitudo ista prævaricationis admissa sit , el donum , dixisset utique Apostolus , quia sicut
lulum non crediderit apertius proloqui . Sed qui unius delicio mors regnavit per unum , ila el per
cruditus est ex lege Domini, scil intelligere obscu- B unius justitiam vita regnabit per unum Jesum Chri
rum sermonem diclaque sapientium et anigmala 36. slum . Nunc aulein dicit quia « mors i quidem
Ideo denique etiam de salute quæ in Christo est ( 13) , ( unjus delicio regnavit per unum , , Qui autein
occultius loquitur ; et cum dixisset : « Sicut enim abundantiam gratiæ ( 18) , et donum justiliæ acci
in Adam omnes moriuntur 37 , 3 non dixit , cila et piunt , non solum ultra non regnat in eis mors
in Christo omnes , vivificantur, sed , o viviſicabun ( quod et ipsum utique non parvæ est gratiæ ) sed et
lus :) el rursum cum dixisset : « Sicut enim unius alia duo eis conferuntur bona : unum , quod pro
peccato mors regnavit per unum , ita et per unius morte vita in eis regnal Christus Jesus : aliud ,
justificationem 38 , non dixit , regnat vila , sed , quod etiam ipsi regnabunt per unum Jesum Chri .
i regnabit vita per unum Jesum Christum . , Scit slum . Cum ergo necessaria hæc in eos veniant
enim , ut dixi , scriptum esse quia « lidelis spiritu bona , id est , ut regnum mortis elfugiant , et
celat negolia 38 ; » et item alibi : « Quam magna pro morle regnel in eis vila , imo ul et ipsi re
mulliludo dulcedinis lux, Domine , quam abscondi gnent in vita per unum Jesum Christum , mani
sti timentibus le 10. , Si enim interroges quando festum est quomodo , non , sit ( ila deli
vila regnabil per Jesum Christum , el quando justi- c clum sicul et donum " » et quomodo dicatur :
lia ejus in omnes homines in justificationem vitæ 555 ( Mullo magis gratia Dei el donum in gralia
efficietur ( 14 ), quando in omnes isla beatitudo per unius hominis Jesu Christi in plures abundabil : )
veniel : ipsius Domini Jesu Christi sermonib di us el illud : « Gralja autem ex multis delictis in justi
sce , quibus dicit ad discipulos : « Audislis hæc ficationem : » sed et hoc quod dicit in præsenti :
omnia ? Dicunt ei : Etiam , Domine . Ait eis : Beati « Multo magis qui abundantiam gratiæ , el donum
estis , si feceritis ea * . , Tunc ergo beati erimus justiliæ accipiunt, in vila regnabunt ( 19) per ununu
cum verbum Dei non solum audire el intelligere , Jesum Christum » Doininum nostrum *6 . Quod ergo
sed et face re pote rimu s ( 15) . Qua mvi s eni m pro ail , « Unius delicio mors regnavil per unun 57,1
millalur exeundum esse quandoque de carcere , 1a ostendit quia per delictum morti regnum datur, nec
men designatur non inde exiri posse , nisi reddat potest regnare in aliquo, nisi jus regni ( 20) accipiat
unusquisque etiam novissimum quadranlem " . ex delicio. Per quod indicari videlur , quod cum
Quod si etiam quadrans , quod est minimi peccali libera a Deo creala sit anima , ipsa se in servilu
poena, non remillilur (16) , nisi in carcere et per lem redigal per deliclum , et velut chirographa im
supplicia luatur , quomodo quis spe impunitatis re mortalitatis suæ , quæ a creatore suo acceperat ,
solvelur , aut donum gratiæ peccandi libertatem D morti tradat. ( anima enim quæ peccat , ipsa mo
35 Rom. v, 14. 36 Prov . 1 , 6. 87 I Cor. xv , 22. 38 Rom . v, 17 , 18. 39 Prov . XI , 13. 40 Psal. xxx , 20.
+ Malth. xuI, 51 ; Joan . XIII , 17 . 4* Math . v, 26. 43 Rom . v , 16 . ** ibid. 17 . 45 ibid. 15. 46 ibid .
15, 17. 17 ibid . 16.
( 13) Est. Deest in editis. lia et dono justitiæ , accipiunt ut non solum ultra
( 14) Alias, « justificationem vitæ efficiel. ) non regnel in eis mors (quocl el ipsum utique non
( 15) Alias, possimus ; » al., ' possumus. ? parvæ essel gratiæ ), ' etc. Al . , ' Qui autem abu
( 16 ) Sic optime ms. unus Regius num . 1639 . dantiam graliæ el doni justificationem accipiunt,
Edili vero , i quadrantis, quæ esi minima peccati non solum ultra non regnat in eis niors (quod et
pana , pena nun remillitur. , Cæteri mss. , ( qua : ipsuin non parvæ esset gratiæ ), ) elc.
drantis , quod est, ) elc. , ut in lexlu . ( 19) Sic recte ms. unus. Cieleri vero mss. et
(17) Alias, ( multo magis qui abundantiam gra editi, « Mullo magis abundabit gratia, el donuni
liæ et donationis justitiæ accipienles erunt , in vila justitiæ accipitur, in vita regnabit, i etc. Al . ,
regnabunt per Jesum Christum . ) ( Multo magis qui abundal gratia , et donum justi
( 18) Alias, « Omnes aulem abundantiam gratiæ liæ accipit, i elc . Al . , « Multo magis qui abundan
el dona justitiæ accipiunt, ut non soluin ultra non liam gratiæ , el donum justiliz accipit, i elc.
regnet in eis mors ( quod et ipsum utique non parvæ (20 ) Alias, 1 ejus regnum,, male .
esset gratiæ ) , ) elc . Al., Qui autem abundant gra
 1027 ORIGENIS 1039
rielur ". , Ipsa denique anima clamat per Prophe. A vero Christum dicit Apostolus non solum ad mor
tam , dicens : In pulverem mortis deduxisti lém destruendam , sed el ad illum ipsum , qui habe
me *. » Quoi utique ei nisi ex delicto non potuisset bal mortis imperium , id est diabolum , in medio
accidere . Unde evidenter apparet eam per delictum hoc , id (24) est , antequam illud fiat quod scriplum
chirographa sui conscripsisse cum morte, ut et est : « Deinde finis, cum tradiderit regnum Deo el
libertate immortalitatis amissa , jugum peccati , el Pairi 86 : ) ) quis regnat . Si enim dicamus id quod
regnum mortis exciperet. Volens igitur Apostolus consequens videtur , quia vila lregnat morle
ostendere quanto majora per Christum anima reci destructa ; potest nobis occurri : Quomodo ergo
pit , quam amiseral per Adam , frequentat istos peccalur ? El manifestum est mortem regnare per
sermones, ut dicat , Mullo magis , ) el , « abun peccalum . Si vero dicamus in quibusdam regnare
danliam gratiæ , et donum jusliliæ , ) el , regna Chrislum , hoc est vilam , el in quibusdam mortem :
bunt (21 ) per unum Jesum Christum 80. , Quæ om quos, aut ubi inveniemus , in quibus ita regnum sit
nia utique declarant mullo abundantiora esse dona vitæ , ut regnum mortis in eis non habeat polesta
quam damna . Sed requires , isti quos dicit regna tem , hoc est, qui penitus absque peccato sint ?
luros in vita per Jesum Christum , super quos re Quæ mihi videntur magis ad futurum pertinere
gnabunt. Videtur mihi quod sicut mortis regnum in B regnum , et ibi hæc esse complenda , ubi ( 25) di
eos ostendit fuisse quos sibi peccando fecit obnoxios, citur quod « sit Deus omnia in omnibus 57, » Idcirco
ita el eorum qui abundantiam gratiæ, et donum enim et in oratione Dominica dicere docemur,
justitiæ accipiunt, et per unum Jesum Cbrislum Advenial regnum luum 58,, quasi quod nondum
regnaluri dicuntur, regnum ostendat futurum super advenerit : et ipse Dominus in initio prædicationis
illos qui eis in eruditione regni Dei subditi fiunt, suæ non dicit : Venit regnum cælorum ; sed, Ap
el , ut ita dicam , qui sapientiæ , el justitiæ, ac vitæ propinquavit regnum cælorum $9 . , Präsens vero
quae in eis est, et per quam regnant , capaces ſue lempus non tam regui dixerim videri quarn belli :
rint inventi. Unde et non oliose videtur mihi Aposto per quod bellum futurum regnum quæralur ,
lus, qui in cæleris locis dixerat, quia in omnes quamvis hoc ipso belli tempore, quia jam ex aliqua
boinines inors pertransiit ; » et jlerum : « Gralia parle regnum mortis infringilur , el paulatim
Dei (22) in plures abundavit ; » el iterum : « Gra
destruitur, quod prius in omnes homines fueral
tia ex multis delictis in justificationem 51 , , hoc in dilalalum , Christus regnare dicatur, secundum illud
loro neque omnes, neque mullos , neque plures quod scriplum est : « Oporlel enim eum regnare ,
posuisse ; sciens ad paucos pertinere istius beali donec ponat omnes inimicos ejus sub pedibus
tudinis summam , qui abundantiam gratiæ , et C
ejus 60 ; ) et item alibi dicit : « Nunc autem necdum
donum justitiæ accipientes , in vita regnabunt per videmus subjecla esse ei (26) omnia 61. , Unde ap
unum Jesuin Christum 58. , Ipsius autem mortis paret quia hoc quod dicit, Oportet enim eum
hic describitur regnum , quæ alias 58 dicitur (25) regnare, · 556 pro regnum parare, posuerit. Cer
inimicus esse Christi ultimus vel novissimus de lum est enim quia prius (27) pugnandum est , et
struendus. Destruetur aulein in eo , ut ultra non alligandus est fortis, et sic vasa ejus diripienda
regnel. Quod si non regnat, certum esl jam nec sunt 68. Et ideo eliam ipse Salvator dicit : « Nou
delictum ſulurum esse ,
in quo solo mortis est veni pacem millere, sed gladium 68. » Tandiu vero
regnum , tunc sine dubio cum ad eam dicelur : pugnandum est ab his qui regnare volunt in vita
Ubiest,mors,aculeus luus 66 ?, quoniam quidem , per Jesum Christum , donec « novissimus inimicus )
ut ipse A postolus dicit, « aculeus mortis peccalum destruatur « mors 66. » Sed el de abundantia gra
est, virlus aulem peccati lex 18. , Restal ergo lunc liie , et dono justitiæ sciendum est quia ad illud
neque legem fuluram , si quidem peccati virtus regnum , quod diximus præparari per bellum , non
ipsa dicatur, ut peccati virtute sublata , merito venit aliquis qui unam gratiam solum consecutus
possil el regnum mortis aboleri . Sed hæc in exces est, lioc est, qui in uno aliquo opere placuerit ; sed
su nunc dicla sint : suis enim in locis opportunius D abundantia gratiæ ab eo requiritur, secundum eum
requirentur. Velim lamen perconlari ( quoniam qui dicit : 1 Abundantius autem quam omnes illi
quidem mortem regnum usque ad præsentiam laboravi, rion autem ego, sed gratia Dei mecum '. ,
Christi , qui est vila , diximus tenuisse ; venisse Similia quæque (28) etiam his quos imbuil preca
18 Ezech . XVII, 4 . 49 Psal. XXI , 16. 89 Rom . v, 17 . * l ibi . 12 , 15 , 16. 08 ibid . 17. 83 | Cor. xv , 26.
d
84 ¡ bid . 55. 88 ibid . 56. 86 ibid . 24. 87 ibid . 28. $8 Malih.vi, 10. 60 Malih . III , 2. 60 I Cor. xv, 25.
61 Hebr . II , 8. 62 Malih . XII, 29 . $3 Matth . x , 34. 64 | Cor. xv , 26. 68 I Cor. XV , 10.

(21 ) Sic ms. unus Regius. Editi vero, ( Mullo
magis el abundantia graliæ , et donum justitiæ
regnabil , , etc. Aller ms. ( multo magis ei abun
dantiam gratiæ, el doni, el justitiæ , el regnabunt, )
elc . Alius Regius num . 1639 habet lantummodo ,
« regnabunil per unum Jesum Christum , , omissis
celeris .
(22) Gralia Dei , et iterum paulo post, gra
lia , desunt in ediiis , et in plerisurie mss .
( 23) Alias , c hoc describitur regnum , quæ in aliis
dicitur, o elc .
(24 ) In medio hoc , id . Hæc desunt in edilis. Ms.
unus pro e in medio , habel ( moriendo . )
( 25) Ubi . In editis omillilur.
( 26) Ei . Desideratur in editis.
( 27) Prius . Nusquam in edilis comparel.
(28) Alias, similia quoque . I
1029 COMMENT . IN EPIST . AD ROM , LIB. V. 1030
lar, cum dicit : « Gratia vobis el pax multiplice- A peccalores constituti sunt multi, ita et per unius
Ihr 66. , Multiplicatur ergo gratia et abundat , si et obedientiam justi constituentur multi 74.1 Polesi
sermo noster semper in gratia sale sil conditus, et quidem fieri ut secundum ea quæ in superioribus
opus nostrum cum gratia humilitatis el simplicitatis observavimus , Paulus , volens mysteria secretiora
fiat, et omnia quæ agimus ad gloriam Dei agamus. contegere, quos alibi « omnes , dixeral , alibi mul
Similiter etiam de dono justitiæ accipiendum est . los ponat, ne forle si dixissel ( per unius inobe
Nihil enim sine justitia agere debet qui justificalur dientiam peccatores , faclos esse oinnes , el neces.
a Christo , secundum eum qui dicit : « Beati qui sario subjunxisset, cila el per unius obedientiam
custodiunt judicium , et faciunt justitiam in omni justi constiluentur ) onines, videretur ex hujusmodi
tempore 67 ; et secundum quod Sapientia pronun promissionis securitate resolvere animos eorum
tiat dicens, quia i el si perfectus sit quis in filiis quibus expedit esse sub metu . Et ideo nos lidelis e!
hominum , si'non adsit ei justitia a Deo , in nihilum prudentis in verbo Dei dispensatoris consilium
reputabitur 68 ; » et hoc modo qui habuerint abun servantes, pro eo magis salisſacere debemus quo
dantiam gratiæ et donum justitiæ , in vila regnabunt modo per unius inobedientiam non omnes, sed
per unum Jesum Christum 69 . multi sunt peccatores facti. Nam per unius obe
B
4. Itaque sicut per unius delictum in omnes dientiam quomodo non omnes , sed multi consti
bomines in condemnationem , ita et per unius justi tuantur, difficultatem non habebit intelligentiæ ,
liam in omnes homines in justificationem vitæ 70. , secundum illud quod Dominus dicit in Evangelio 75 :
Jam et superius diximus quod per delictum Ada ( Multi enim venient ab Oriente et Occidente , ct
velut aditus quidam dalus est, quo in omnes homi recumbent cum Abraham , et Isaac , et Jacob in
nes vel peccatum , vel mors peccati , vel condemna regno Dei , , et non dixit , Omnes venient. Peccato
tio perveniret. Econtrario ergo Chrislus adilum res aulem quomodo multi el non omnes videantur,
justificationis aperuit , per quem vita ingrederetur cum idem Apostolus dicat quod , omnes peccave
ad homines , et ideo dicebat de semetipso : « Ego runt, » debemus ostendere. Aliud est peccare 78,
suin ostium . Per me si quis ingressus fuerit, salva aliud peccatorem esse. Peccator dicitur is qui
bitur " ,, Sed de his jam in superioribus salis est mulla delinquendo , in consueludinem , et , ut ita
dictum . Illud lamen observandum est, quod non dicam , in studium peccandi jam venit ; sicut
dixit : Sicut in omnes homines in condemnatio econtrario juslus non dicitur is qui semel aut bis
nem , mortis , sed tantummodo, sin condemna aliquid justitiæ fecerit , sed ille qui semper
tionem , , quo scilicet in omnibus probet mulio c juste agendo, in usu et consuetudine justitiam
abundantius donum esse quam delictum . Quomodo 557 habet. Nam si quis in cæleris fere omnibus
sane , vel quæ condemnatio in omnes homines vene injustus sit , semel autem vel bis aliquid justi operis
rit videndum est. Et suſficere forsitan polest secun egerit, iste quidem in eo opere in quo justitiam
dum simplicem expositionem , ut dicamus condem lenuit , juste egisse dicelur, non tamen ex lioc juslus
pationem esse delicti communem hanc mortem , appellabitur. Ila et juslus peccasse quidem dice
quæ omnibus venit, et veniel, etiam si justi videan. lur (30) si aliquid commiserit aliquando quod non
lur. Quod si forle aliquis objiciat de Enoch et Elia licet, non tamen ex hoc peccator appellabitur, qui
qui translati sunt ne viderent mortem 7 : hoc peccandi usum el consuetudinem non lenel : sicut
modo hæc causa salvalur (29) , quod non continuo el medicus ille non dicitur qui aut leviter ruple
falsa videantur ea quæ de omnibus dicuntur, si capitis cuti scil imponere araneam , aut qui lumo
aliqua dispensatio Dei in uno vel duobus hominibus rem vulneris aqua calida foverit, quamvis eliam
facta est . Sed et illud quis competenter , ut arbi hoc medicinæ esse videatur : sed ille dicitur medi
tror, proferet in loco, quia cum deliquisset Adam , cus qui usum , ac sludium , el disciplinam habet
scriplum est 78 quod ejecit eum Dominus Deus de medendi . Ex quibus omnibus pulo sufficienter osten
paradiso, el constituit enm in terra hac contra D di quod aliud sit peccare, aliud peccatorem esse .
paradisum deliciarum ; et hæc fuit delicti ejus con Omnes enim potest fieri ut peccaverint, etiamsi
demnatio , quæ in onines homines sine dubio per sancti fuerint, quia « nemo mundus a sorde , nec si
venit . Omnes enim in loco hoc humiliationis et in unius diei fuerit vila ejus " . , Quis eniin est qui
convalle fletus effecti sunt ; sive quod in lumbis non aut in facto , aut in verbo , aut qui cautissimus
Adæ fuerunt omnes qui ex eo nascuntur, et cum cerle est, vel in cogitalione peccaverit ? El ideo , ut
ipso pariter ejecti sunt: sive alio quolibel inenarra dixi , peccasse quidem omnes merilo dicentur, pec .
bili modo el soli Deo cognito unusquisque de para calores aulem facti non omnes ; sed mulli. Simili
diso trusus videtur, et excepisse condemnationem . quoque forına et justi multi habebuntur, non omnes,
5. « Sicut enim per inobedientiam unius hominis eliamsi onines justi aliquid operis agant. Bene au

66 1 Petr. 1 , 2. 67 Psal . cv , 3 . 68 Sap. 1x , 6. 69 Rom . v , 17. 70 ibid . 18 . 71 Joan . X , 9. 73 Gen.

V , 24 ; IV Reg. 1 , 11 . 73 Gen. III , 23, 24 . 7 * Rom . v , 19. 78 Matth . viii , 11 . 76 Rom. v, 12. 77 Job
xiv, 4, 5.
( 29) Alias, « id quod modo [ al., ' in hoc mun ns . iinus ut in nostro lexlu .
do , » al., hoc modo 1 ) excusabitur. Sed rectius (30) Alias, i dicitur. ,
 1031 ORIGENIS { 032
tem ab Apostolo etiam temporum ratio custoditur . A stituti sunt multi. » Ubi vero < obedientiam , po.
Nam cum multos constituitos esse peccatores ad nil i unius, , non addit, hominis, « per quem justi
præteritum retulerit 18 , justos constituendos esse constituentur multi (35) . , Hic enim per quem justi
mullos ad fulurum transtulit templis, sciens sine fiunt, sine dubio ipsa justitia est, sicut et idem
dubio quod processu prædicationis evangelicæ justo Apostolus dicil de Christo : . Qui factus est nobis
rum multitudo major accresceret. Quod autem justi justitia a Deo 88.1 Dedit ergo Adam peccatoribus
multi fuerint eliain anle Salvatoris adventum idem formam per inobedientiam ; Christus vero econtra
Dominus leslalur in Evangeliis, cum dicit 7. ) : « Multi rio justis formam per obedientiam posuit, sicut et
prophetæ et justi cupierunt videre quæ videtis. » alibi scriptum est 86 : « Obedistis autem ex corde
Sed aliter hic mullos dicit Salvalor justos, et aliier in eam formam doctrinæ, in quam traditi estis. )
Apostolus posuit (31 ) . Nam Salvator apostolorum Propterea enim et ipse < obediens factus est usque
numeruin respiciens, ad ipsoruni comparationem ad mortem 87 , ut qui obedientiæ ejus sequuntur
mullos dixit justos el prophelas : in præsenti vero exemplum , justi constituantur ab ipsa justitia, sicut
loco A postolus mullos ad omnium qui in hoc mundo illi inobedientiä formam sequentes constituti sunt
nati sunt el nascenlur comparationem intelligendus peccatores .
csl revocasse. Igitur e per unius inobedientiam pec B 6. « Lex autem (36) subintravit , ut abundaret
calores constiruti sunt multi 80, » secundum eam ol) -- delictum . Ubi autem abundavit peccatum , supera
servantiam mului peccatores intelligendi, quam su bundavil gratia , ut sicut regnavit peccalum in
pra de peccante et peccatore protulimus. Quod si morlem , ita et gratia regnet per justitiam in vilam
quis nobis objiciat illud quod de se ipso dicit Apo lernam , per Jesum Christum Dominumnostrum ,
slolus : « Quia Christus Jesus venit in hunc inun Si quidem antequam lex per Moysen darelur nemo
dum (32) peccatores salvos facere, quorum primus peccasset, volenles accusare legem ex his A posloli
ezo sum 81 , ) quasi etiam se peccalorem dicere videa . verbis Marcion el cæleri hæretici occasionem ca
lur, dicemus quod aliud est ex persona Scripluræ , pere viderentur, tanquam 558 hæc fuerit causa
vel prophetæ , vel Domini aliquem peccatorem desi dalæ legis, ut peccatum , quod ante legem non fuerat,
finari, aliud est justum ipsum sui fieri accusatorem , aburdarel. Sed nescio quod tempus inveniant va
et humilia re semeti psum ut exaltel ur a Deo ; quam cuum peccatis ante legem . Quando interficiebat Cair.
vis et Paulus in co quod dicit perseculum se esse Abel, el lerram fraterno sanguine polluebat, ita u
Ecclesiam Dei , el expugnasse earn , et traxisse viros dicerelur ad eum , « Maledicta terra in opere luo (37),
ac mulieres, et in vincula conjecisse, licet ignoran quæ aperuit os suum ut susciperet sanguinem fra .
tia hæc fecerit, et misericordiam consecutus sil sa, C Iris lui ® , » non abundabat peccatum ? Abundabat
limen cum hæc facerel lion immerito fortassis pec plane. Quid enim cum (38) et bomines abundarent
ratorem se dici debuisse falealur . Ut autem distin vel tunc cum dicebal Lamech : « Virum occidi in
clionis hujus quam dedimus inter peccantem el vulnere meo, el juvenein in livore meo ? El de Cain
peccalorem esse , evidentior adhuc (33) ralio clare quidem vindicatum esl septies, de Lamech vero
scal, vide Cain , qui cuin manifeste peccalor sit , septuagies septies" . , Noe vero temporibus in lan
fccit tamen aliquid reclum : propter quod Dominus lum abundavit delictum , ut videns, inquit, Domi
ad eum dixit : « Si recle offeras 88 . » El Pharao mus quia multiplicatæ sunt malitiæ hominum super
cum dicit : « Dominus justus ; ego autem el popu terram , et omnis homo cor suum diligenter appo
lus meus impii 66 : » juslum aliquid fecit, sed non suit in malitia omnibus diebus vilæ suæ , recogitavit
ex hoc justus dicitur . Et inulla hujusmodi in Scri Dominus quia lecerat hominem super terrain, el
p !uris divinis invenies, ex quibus el justum pec peniluit in corde suo, et dixit : Delebo hominem
casse aliquid , et peccatorem justi aliquid egisse quem feci a facie terræ , ab homine usque ad pecus,
deprehendas : nec tamen aut juslum (34) , quod in el a reptilibus usque ad aves coli , quoniam pænitet
aliquo peccaverit, peccatorem dictum ; aut pecca me quod fecerim eos " . , Et iterum , cuin dicitur :
lorem , quod aliquid justi egerit , justum invenies « Corrupla est terra in conspectu Domini, et re
appellalum . Verum ne illud quidem intenlum præ plela est lerra iniquitatibus . Et vidit Deus terram ,
lereal auditorem , quod ubi < inobedientiam unius) el eral corrupla valde, quia corruperal omnis caro
dicit, addit el « hominis , per quem peccatores con viam suam super terram " . Quis ergo est ila sio

78 Rom . v , 19. 79 Matth . xiii , 17 ; Luc. x , 24 . 89 Rom . v, 19 . 81 I Tim . 1 , 15. 84 Galat. ) , 13 ; Act. is , 2.
88 Gen. iv , 7 . 86 Exod . 1x, 27 . 88 1 Cor. 1 , 30 . 86 Rom . vi , 17 . 87 Philip . 11 , 8 . 88 Rom . v, 20. $ 9 Gen.
iv , 11 , 12 so ibid . 23, 24. " Gen. vi , 5, 9. ” ibid. 11 , 12.
(31 ) Alias, « dicit. , ( 36) Sic omnes mss. nostri. Editi vero, perperam ,
(32) Editi, e in hoc mundo, , male . a nit qui inobedientiæ formam sequentes constituti
(33) Edili, ( evidenter adhuc. , sunt peccatores, obedientiain Christi inilanles salvi
134) Sic inss. Edili vero , « deprehendes ; nec liant. Lex aulem , » elc .
tamen justum , , elc. (37) In opere tuo. Hæc desunt in editis, el in ple
(35) Ubi vero obedientiam ponit unius, non addit , risque mss.
hominis, per quem justi consiil uentur ( al . , constiluli ( 38) Sic rectius ms. upus. Alii vero , i el quidem
sunt) mulii . llæc desideranlur in libris antea editis . cum , 1 elc .
1073 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . Y. 1024
lidus, qui in his omnibus neget abundasse pecca- A Adam accidisse videntur adversa , et mullo majora
tum ? Vel certe cum de Sodonitis dicitur a Deo : ostendit esse quæ per gratiam Christi ad medium
Descendi il viderem si secundum clamorem So collata sunt : et in præsenti loco cum dixisset abun
domjlarum consummantur iniquitates eorum *3 ; dasse peccatum , sermone dignissimo usus est quo
vel cum circumstelerunt domum Lot, impudicitiæ abundantiam vincerel, et superabundantiam pone
suæ scelus eliam in angelos molientes 94 ? Aut tunc ret. Superabundavit autem gratia Christi in eo ,
fortasse non abundabat peccatum , cum Pharao ut non solum a præteritis peccatis absolveret homi
allligebat filios Israel in luto et latere , el natos nem , verum etiam communirel a futuris . Siquidem
eorum necari jubebat (39 ) in flumine 98 ? Et utique duo quædam regna ostendit in homine : unum quo
nondum Moysi lex subintraverat , cum hæc tantá peccalum in mortem regnavit ; aliud quo gratia per
peccatorum labes diffundebatur in terra . Ex quibus justitiam regnet in vitam . Gratia ergo est quæ de
colligitur, hæreticos quos supra diximus , vel si qui regno suo, id est, de membris nostris peccatum
sunt qui cum illis (40) hæc de Moysi lege dicta suis ejecit et expulit, cum quo necessario etiam mors
cipiant, ne leviler quidem apostolicum sensum exiit pariter et expulsa est (46) , ut ita demum re
poluisse contingere. Magis ergo illud in hoc loco gnum sibi in nobis gratia per justitiam vindicaret,
debet intelligi , esse , ut sæpe jam diximus, legem B et ubi mors fuerat, ælerna vila consisterel. Hoc au .
naluræ quæ scripta » est « non in tabulis lapideis, lem est quod et alibi idem Apostolus dicit : «Non ergo
sed in tabulis cordis carnalibus ; non alramento, jam regnet peccatum in vestro mortali corpore " ; ,
sed spiritu Dei vivi 96 : 1 quæ lex ab illo qui ab ini et idem alibi : ( Sicut enim exbibuistis membra vestra
tio creavit hominem ila in principali cordis ejus arma iniquitatis peccato , ita nunc exhibele membra
ascripta est , ut opporluno tempore, cum jam pa 559 vestra arma justitiæ Deo ' . » Est ergo grandis
ginæ ipsæ inenti (41 ) adoleverint, vel potius, ut superabundantia ex eo quod ubi peccatum fuit et
Scriptura nominavit, ubi labulæ cordis carnales coe mors, ibi nunc est gratia , et justitia, el vila æterna .
perint augmento ætatis aperiri (42) , diffundi inci El hæc omnia sunt quidem supra cælera (47) per
piat per interna conscientiæ , el replere rationibus Dominum nostrum Jesum Christum . Potest autem
sensus . Tunc ergo adversum præcepta quæ ex hu fieri, ut sicut hæc omnia bona dixit exsistere jer
jusmodi lege naturaliter suggeruntur , voluntas Dominum nostrum Jesum Christum (48 ) , ita et illa
carnis exsurgil, et alia suggerit desideria : et hoc mala intelligi voluerit exstitisse per diabolum , sed
est quod ipse Apostolus e legem in membris posi siluisse de auctoris eorum nomine, ut superabuni
lam » nominavil , « resistentem legi mentis 97 (45) . » dantiam gratiæ in omnibus designaret (49). Nam
Hanc ergo nunc legem membrorum posuisse in hoc C sicut Christus unum quidem esl per substantiam ,
loco videlur Apostolus , quam subintrasse dicit ut multa autem virtutibus et operationibus designatur
abundaret peccatum . Nam el ipse sermo quo usus ( nam et gratia ipse esse intelligitur , sicut justitia ,
est, plenissime mihi videtur hæc quæ dicimus in sicut pax , sicut vita , sicut veritas, sicut Verbum ),
dicare. Aliud namque est intrare , aliud subintrare ; ita fortassis et diabolus in diversis significationi
sicul aliud est ducere , et aliud subducere ; aliud bus sæpe polest intelligi (50) . Nain el peccalum
Trahere , el aliud subtrabere. Subintrare namque quod regnare dicirur , ipse putandus est ; el
hoc indical , cum alio ingresso , sub oblentu illius mors ipse credendus est , de quo dicitur , quia
alius ingreditur (44) . In quo ralio , quam supra ex s novissimus iniinicus destruelur mors . ) Sed
posuimus, evidenter ostendit quod sub oblentu legis el perditio ipse intelligitur , secundum illud quod
naturalis , quam legem mentis nominavit Apostolus, dictum est a propheta : « Perditio factus es, et
quæ legi Dei consentit, orta sit lex membrorum quæ non subsistes in æternum tempus 8. , Sed et quoi
desideria carnis susgerens , el captivum hominem dicit Apostolus , Non ergo regnet peccatum in ve
ducens libidini ac voluptatibus inclinalum (45) , facit stro mortali corpore , pulo quod magis de ipso
in eo abundare peccatum . Sic ergo « lex subintravit, dictum sit. Ipse est enim auctor peccati, et mortis ,
D
el it
ut abundar delictum . Sed ubi abundav , inquit, el perditionis ; et consequenter ab inventis rebus
peccatum , superabundavit gratia " . » Sicut in su auctor inventi nominatur . Non ergo polest fieri ut
perioribus docuimus, ubi per singula quæque com sine rege aliquando sit anima; sed hoc providen
parationem facit eorum quæ ex prævaricatione dum est ut Christum regem habeat , cujus jugum
» Gen. xvii, 21 . 94 Gen. xix , 4 . 96 Exod. 1 , 14, 32. 96 II Cor. Ji, 3. 97 Rom . vii , 23 . 08 Rom .
1 , 20. 99 Rom . vi , 12. · ibid . 13, 19. I Cor. xv, 26 . 3 Jerem . Li , 26. * Rom. vi , 12.
(39) Alias , 1 volebat, 1 male, luplatibus inquinatum , * al., deditum .
(40) Edili , « vel si qui cum illis, , elc. (46 ) Edili , « mors pariter exclusa est , ,
(41 ) Alias, ( mentis, , male . (47) Alias, « sunt quod est super cælera . ;
(42) Editi , « augmento lanto aperiri. ) (48) Nostrum Jesum Christum . Desunt in antea
(43) Editi , i quod ait Apostolus, legem in mem editis.
bris positam , resistentem legi mentis. i (49) Alias, e in bominibus assignaret ; » al., ( as
(41) Mss. plerique, « quod cum alio , ingressu signasset ; » al . , 4 commendaret. Deinde edili et
obienio , alius ingreditur . » Deinde edili el mss. ms. unus : ( multis autem virtutibus, elc.
quidam , « In qua ratione , quam supra exposuimus , (50) Alias, « esse polest intelligi; ) al . deesi (
evidenter ostenditur , etc. ) pe , 1 ct, 1 esse. I
( 45) Sic mss . nostri. Editi vero , « libidinc ac vo
PATROL . GR . XIV . 33
1035 ORIGENIS 1036
suave esl , et onus leve 8 ; et non diabolum , cujus A qui « pro impiis morluus est 10 i pæniteal in bis
regnum grave est. Iniquitas enim esl quæ sedel si omnibus, el velut pessimuoi regem regnantem in sila
per talenlum plumbi 6. Christus autem ubi regnat, carne depellat, alienumque se ab ejus desideriis fa
ibi superabundant gratia et justitia in vita æterna. cial ac præceptis, iste vere (54) per mortem Christi
7 , « Quid ergo dicemus ? Permanebimus in pec peccato mortuus esse dicitur. Hic autem peccatum
cato, ut gratia abundet ? Absit . Qui enim mortui ipsum peccati auciorem arbitror nominari. Si ergo
sumus peccalo , quomodo adhuc vivemus in eo ?? , moritur quis peccato, certum est quia per pæniten
Quoniam superius & dixerat, quia ( ubi abundavit Liam moritur . Quomodo ergo quis permanebit in
peccatum , superabundavit gratia , , nascentem ex peccato ut gratia abundet, cum gratia ex eo abun
hoc quxstionem nunc sibi ipse proponit, quia si det, quod peccato quis moritur ? Si enim permanea
abundantia peccati gratiæ superabundantiam parit, mus , ut proponitur, in peccato , certum est quia
ergo peccandum est , ut gratia plus abundet. Sed non morimur, sed vivimus peccato : viventibus au
absolutionem cilam (51 ) quæstionis ostendit cum tem peccato gratia non potest abundare. Requiri
dicit , ( Absit : » et continuo subjecit rationem, lur sane , si in solis hominibus superabundet gra
morluos dicens esse peccato eos in quibus abun lia , in quibus abundavil aliquando peccatum ; et an
B
daverit gralia. Certum est autem mortuum pec in nulio superabundel gratia , nisi in quo abundavit
calo peccalorem esse non posse (52) . Non ergo peccatum ; 560 an el io aliquibus potest super
permanere poterit in peccalo qui mortuus est pec abundare gratia , in quibus nunquam vel abundave
calo. Verum hæc ut apertius clarescant, requira- rit, vel fuerit peccatum . Et si quis illud aspiciat
mus quid est vivere peccato , el quid est mori pec quod dicit Apostolus, quia pacificavit Christus per
calo. Sicut Deo vivere dicitur is qui secundum sanguinem suum non solum qnæ in terris sunt, sed
voluntatem Dei vivil, ila et peccato vivere dicitur et quæ in cælis " ; 1 et illud , « Ul sine Deo pro um
is qui secundum voluntatem peccati vivit, ut idem nibus gustaret mortem " (55) , , putabit et ibi simi
designal A postolus, cum dicil : « Non ergo regnet liter aliquam abundantiam fuisse peccali, ul nibi
peccatum in vestro mortali corpore, ad obediendum lominus etiam gratiae superabundantia fieret. Si
desideriis ejus ,, In quo ostendit quod obedire de vero ad hoc quod superior lectio commemoravit al
sideriis peccati , hoc est vivere peccalo. Quod si fa tendas, ubi peccalum in hunc mundum per unum
cere desideria peccali peccato vivere est ; non fa hominem dicitur (56) introisse , et per peccatum
cere desideria peccati , nec obedire voluntati ejus, mors (57) , et ita in omnes pertransisse 13 ;dices ex illo
hoc est mori peccato : quod tamen peccatum velut с initio prodire etiam ista quæ habentur in manibus,
sedem quamdam et solium regni sui in nostro cor ut de his solis quæ in initio proposuit Apostolus , tra
pore collocatum habere dicit Apostolus . Est enim clare videalur , id est , quæ ad homines tantummodo
familiarior ei pars ista substantiæ et amica quædam speciant. Observandum sane est quam libralo ser
cum carnis voluptatibus societas (53) , ex qua occa mone usus sit Apostolus ut diceret : « Permanebi
sionos incitamenti naturalis assumens, parvo diver mus in peccalo 1 ' ? , Permanere namque , est a
liculo in præcipitium niortis naturæ ordinem vergil . cæplo non desinere . Quod utique si quis facial, cer
Sed ut quod dicimus adhuc apertius explanetur, lum est quod nec initium conversionis acceperit. Illud
exempli causam ponamus . Nalurales appelen tias ha autem interdum accidit , ut non quidem permaneat
bel caro cibi et polus , quæ intra certas mensuras quis in peccato , sed cum desierit, rursum redeat
sullicientiæ continenlur ; quas si quis excedat per ad vomitum , el fiat infelicissimus , ut post depulsum
suasione peccali, jam non cibum et potum qui na a se (58) regnum peccati el mortis , el regnum vilä
luræ suflicit, caro , sed luxuriam lemulentiamque jusliliæque susceplum , iterum se dominationi pec
deposcil. Simili etiam modo inest carni incitamen cati substernal et mortis. El isla sunt quæ naufra
Lum naturale , quo misceri feminæ causa reparandæ gia fidei appellat Apostolus 18. Verumtamen (59)
successionis exposcal ; sed si ex hac occasione per- D quamvis permaneat quis in peccato, quamvis sub
siiadenle peccalo declinelur a lege , et naturalis libi mortis regno el polestale perduret , non tamen ita
dinis motus ad illicita concilenlur, peccalo vivit qui æleruum istud mortis esse arbitror regnum (59"),
in his singulis non Dei legi , sed peccati persuasioni ul est vitæ alque justitiæ ; maxime cum novissimum
bus paret. Si ergo com monilus quis morte Christi inimicum mortem ab Apostolo (60) audiam destruen
* Matth. XI , 30. Zach . v , 7, 8. ? Rom . vi , 1,2. 8 Rom . v , 20 . 9 Rom ., vi, 12. 10 Rom . v , 6.
11 Coloss. 1, 20. 19 llebr. 11, 9. 13 Rom . v , 12. 1. Rom . vi , 1 . 151 Tim . 1 , 19.
(51 ) Editi, eliam , » male . ret mortem . » Cæleri edili , et illud velit quod
(52) Mss. plures, « morluum peccare non posse ; ? sine dubio pro omnibus gustaril moriem . )
al . , « mortuum peccalorem esse non posse. Sed (56) Alias, « dicit , , wale.
rectius ut in nostro textu . (57) Editi , « mortem . )
(53) Societas. Deest in libris antea editis. Ms. ( 58) A se. Alias, c in se . »
unus pro « societas , habel ( obligalio , i el alter (59 ) Vide Origenianorum lib . li , quæst. 11 ,
pro < voluptatibus , habel ( voluntate, i num . 18 .
(54) Vere. In editis omillilur. (59 ) Caule lege.
(55) Sie mss. nostri onines . Salodianus vero, i el (60) Alias , novissimam inimicam .... destruen
illud velut sine Deo sine dubio pro omnibus gusla daw . 1
 10 % 7 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . V. 1668

dom 16. Et revera si eadem æternitas mortis pona- A « An ignóralis quia quicunque baptizati sumus in
tur esse, quæ vitæ est , jam non erit mors vitæ con Christo Jesu , in morle ipsius baptizati sumus ? Con
Iraria , sed æqualis . Æternum namque æterno con sepulti enim sumus ei per baptismum in mortem 10 : 1
Irarium non erit , sed idem . Nunc autem certum docens per hæc quia si quis prius mortuus est pec
est mortem vitæ esse contrariam ; cerlum est ergo calo , is necessario in baptismo consepultus est
quod si vita æterna est ( 61 ) , mors esse non possit Christo ; si vero non ante quis moritur peccalo , non
ælerna : unde et necessarium locum tenet resurrectio polesl sepeliri cum Christo . Nemo enim vivus ali
mortuorum . Cum enim mors animæ, quæ est no quando sepelitur. Quod si non consepelitur Christo,
vissimus inimicus, fuerit destructa , eliam hæc com nec legitime baptizatur . Verum de rationé bapti.
munis mors , quam illius velut umbram esse dixi smatis, cum exponeremus Evangelium secundum
mus , necessario abolebitur ; et lunc consequenter Joannem , ubi ventum est ad eum locum in quo
resurrectioni mortuorum dabitur locus , ubi regnum dicit Joannes de Jesu ( 63 ) : « Ipse vos baptiza
mortis pariter cum morte destructum erit . Sed nos bit in Spiritu sancto 26 ; » et ilem ubi ipse Salvator
non exspectemus quando iste novissimus inimicus dicit : « Nisi quis renalus fuerit denuo ex aqua et
destrualur, « qui semel illuminati , sumus, el guie 561 Spiritu , non potest introire in regnum Dei *** , 1
B
slavimus « donum coeleste, ac participes facti , su pro viribus nostris quæ occurrere potuerunt , imo
muis Spiritus sancli , et bonum , guslavimus « Dei quæ donavit Dominus diximus , ubi et sermonis ip
verbum , virtutes quoque sæculi venturi "? ; ) sed sius vim quo dicitur (64) : < Nisi quis renatus fue
permaneamus in gratia , nec exspectemus ut iterum ril denuo , ) altius aperire tentavimus. Quod enim
post lapsum renoveniur , ad pænitentiam , rursum nos Latini habemus « denuo , , Grieci ávwhey di
crucifigentes , nobis ipsis « Filium Dei , el ostenlui cunt, qui sermo utrumque significat, et « denuio,
habenles, » sed regnum justitiæ in nobis fiat re el e de superioribus. ) In hoc ergo loco, quia qui bir
gnum æternum ; nec iterum confugia mus in regnum ptizatur a Jesu , in Spiritu sancto baptizatur, non
mortis (62) , ex quo liberati ad regnum vitæ ælernæ ila « denuo ( 65) , dicitur, ut de superioribus intel
pervenimus, ut gratia per justitiam regnet , in ligi conveniat : nam « denuo , dicimus , cum eadem
nobis e in vita æterna per Jesum Christum Domi quæ gesta sunt repetuntur': hic autem non eadem
num nostrum ' 8. , Quod ergo dixit : « Mortui sumus nativitas repelitur vel iteratur, sed, terrena hac
peccalo , , hoc est quod alibi ail , conformes nos omissa (66 ) , de superioribus suscipitur nova nati
Christi morti effeclos, qui « semel peccato mortuus vilas ; el ideo rectius legeremus in Evangelio : « Si
est " . , Quod autem dicit « semel, » ex integro signi- c quis non fuerit renatus de superioribus , non potes:
ficat. Ex integro namque Christus peccato morluus introire in regnum Dei : ) hoc enim est in Spiriti
est, « qui pe non fecit , nec inventus est do sanclo baptizari . Cui rationi, ut de superioribus e sc
lus in ore ejus %0 . baptismum confirmetur, non immerito ad sanctum
8. An ignoralis quia quicunque baptizati su Spiritum jungentur eliam , aquæ quæ super coelos
mus in Christo Jesu , in morte ipsius baptizali su sunt , el laudant (67) nomen Domini 97. , Et quam ,
mus ? Consepulti enim sumus illi per baptismum vis secundum typuin Ecclesiis traditum (68) omnes
in mortem ; ut quemadmodum surrexit Christus a baptizati simus in aquis istis visibilibus, et in chri
mortuis per gloriam Patris , ita et nos in novitale smale visibili , lamen qui mortuus est peccalo, et
vitæ ambulemus " . , Observa diligentius ordinem di vere baptizatur in morte Christi , el consepelitur ei
clorum et consequentiam . Comparat enim mortem per baptismum in mortem , iste verc in Spiritu san
qu:e per Adam est, vitæ quæ per Christum est ; et di clo et aqua de superioribus baptizatur . Et intuere
cit : Non sicut delictum , ita et donumº ;, et item post adhuc diligentius myslici ordinis consequentiam .
hæc ail " legem subintroisse ut abundarel peccalum ; Mori prius oportet le peccato , ul possis sepeliri
abundante vero peccato superabundasse gratiam ; et cum Christo . Mortuo enim sepultura debetur. Si
in his solvit quod videbatur esse contrarium , eldicit :Denim vivis adhuc peccalo, consepeliri non potes
I Qui enim mortui sumus peccato, quomodo vive Christo , nec in novo ejus sepulcro collocari , quia
muis adhuc in eo ** ? » Nunc ergo volens rebus ipsis vetus homo luus vivit, el non potest in novitate vi
ostendere quid est mortuum esse peccato , dicit : læ ambulare. Propierea namque curæ fuit Spirilui
16 I Cor. xv , 26. 17 Hebr. vi , 4-6 . 18 Rom . v , 21 . 19 Rom . vi , 2,5 , 10. 20 Petr. 11 , 22. st Roin .
vi , 3 , 4 . 22 Rom , v, 15. 23 ibid. 20. 34 Rom . vi , 2 . 28 ibid. 3. 26 Matih . Ill , 11 . 26* Joan . 11 , 3.
21 Psal . cxLvIII , 4.

(61 ) Sic recte ms. unus Regius num . 1659. Edi.
ti vero , i quia sic vite alernæ mors esse non pos
sit æterna. » Caleri mss. : alius , quia si vilæ
æternæ est mors contraria, esse non possit æterna ;)
alius , « quia si vilæ æternæ mors esse non possit
contraria , mors esse non possit æterna ; » male.
(62) Editi , « lioc interim fugiamus regnuin mor
lis . )
(63) Vide tom . vi in Joannem, num. 26 , ubi hic
Scripturæ locus exponitur.
(64) Alias, ( ubi et sermonis id quod dicitur. »
(65) Ms. unus omittit « denuo . , Deinde mss . plu
res habent i convenit. )
(66) Terrena hac omissa . H.ec desunt in editis et
in plerisque mss.
( 67) Alias , « junguntur.... quæ sub cælo sunt, ut
laudent, , etc.
(68) Edili , < Ecclesiæ traditum . , Al . , « ecclesian
slicæ traditionis. 1
1459 ORIGENIS 1010
sancto tradere per Scripturas quod el sepulcrum A vel Palrem nominaret , vel Spirilum sanctum .
novum fuerit in quo sepultus est Jesus , et quod in ( Verbum , enim caro factum est 38 9 , et merito
sindone munda obvolulus sit 98 : ut sciat omnis qui ubi caro est , ibi de morte tractatur. Nec convenie
consepeliri vult Christo per baptismum , nihil velu bat ut dicerel : « Quicunque baptizati sumus , in
statis ad sepulcrum novum , nihil immunditiæ ad nomine Palris , vel in nomine Spiritus sancti , in
inundam sindonem deferendum . Ista est ergo heala morte ipsius baptizati sumus, » Unde observanda
mors , de qua dicit Apostolus, quia i semper mor est ex hoc loco etiam in cæleris (74 ) consueludo
tem Jesu Christi in corpore nostro , circumferi Apostoli , quod non semper cum aliquid ex Scripto
mus 29 ; et ilerum : « Quotidie morior 30. , Sed et ris assumit, integrum textum verborum , ul in sio
* illud cum dicit : « Omnia vestra sunt, sive Paulus, loco positus est , assumil ; sed ea tantum , quæ præ
sive Apollo , sive Cephas, sive hic mundus, sive vila , sentis causæ requirit assertio , sicut el in præsenti
sive mors 31 i mortem hanc qua peccato morimur, sermone , quia (75) de morte Christi docere cupie
et Christo consepelimur enumerat. Verum potest bat , suffecit ( 76) ei dicere : « Quicunque baptizati
quis in his locis requirere cur Apostolus de 562 sumus in Christo , in morte ipsius baplizati
lismo nostro (69) loquens el de Jesu , dixerit : sumus . ; Mihi vero ne illud quidem otiose præmi.
Consepulti ei sumus per baptismum in mortem 39; , B sisse in hoc capitulo videtur Apostolus quod dicit ·
ct item alibi 35 : « Si commorimur ei, et convive . ( An nescitis (77 ) ? , Per quod ostendit, quia lunc,
mus ; , et item : « Si compatimur , et conregna hoc est apostolorum temporibus, non , ul nunc fieri
bimus ; , el nusquam dixit : Christo conbaptiz:iti videmus , lypus tantummodo mysteriorum his qui ba
sumus ; cum utique sicut mors morti , el vila vilæ , plizabantur, sed virtus eorum ac ratio tradebalur, et
ita et baptismus baptismo conferri debuisse videalur. tanquam scientibus et edoctis quia qui baptizantur,
Sed vide in Apostoli litteris quanta cautela sit ; ait in morle Christi baptizantur , et consepeliuntur ei
cnim : « Quicunque baptizati sumus in Christo per baptismum in mortem ; et quia sicut Christes
Jesu , » Nostrum ergo baptisma in Christo Jesu esse surrexit a mortuis per gloriam Patris , ila in nori
dicit. Ipsc autem Christus a Joanne baptizalus (70 ) lale ( 73) vilæ ambulare debeant hi qui baptizati
refertur, non eo baplismate quod in Christo est , sed sunt 39. Hæc Apostolus scribit. Adhuc fortassis etiam
eo quod in lege esi . Ila enim et ipse ait ad Joan hoc in præsenti capitulo requiratur : Si morlui su
nem : « Sine modo : sic enim decel nos adimplere mus peccalo, el consepulli sumus Christo , el con
omnem justitiam 34. , In quo ostendit, quod bapti surreximus cum eo, necessarium videbitur secun
smus Joannis explelio erat veterum , non inchoatio dum hanc formam ostendi quomodo etiam cum ipso
С
novorum . Denique referlur in Actibus apostolo tres dies, el tres noctes in corde lerræ sepulti fece
rum , quod quidam ex discipulis qui baptismo rimas (79) . Et vide si possimus tres dies consepului
Joannis fuerant baptizati, apostolorum sententia re Christo facere, cum plenam Trinitatis scientiam ca
baplizati sugl in nomine Domini Jesu . « Quicunque ) pimus : lux est (80) enim Pater, et in lumine ejus
ergo e baptizati sumus ( 71 ) in Christo Jesu , in morte qui est Filius lumen videmus Spirilum sanctum.
ipsius baptizati sumus 16. ) Requiras fortassis etiam Facimus autem el tres noctes , cum destruimus le
hoc , quod cum ipse Dominus dixerit ad discipulos 31 nebrarum et ignorantiæ patrem una cum mendacio
ut baplizarent omnes gentes in nomine Patris , et quod ex eo natum est, el « mendax est sicul et pa
Filii , et Spiritus sancti , cur hic Apostolus solius ler ejus, vel cum loquitur mendacium , de suis pro
Christi in baptismo nomen assumpserit (72) dicens : priis loquitur 60. , Sed el lerlio loco spiritum erro
« Quicunque baptizati sumus in Christo , ) cum uti ris destruimus, qui inspirat pseudoprophetas ut di
que non habealur legitimum baptisma, nisi sub no cant : « Hæc dicit Dominus, quos Dominus non mi
inine Trinitatis. Sed inluere prudentiam Pauli , quo sit * 1 . , Destruimus hæc el conculcamus, si conse
niam quidem in præsenti loco non lam baptismatis pulti sumus Christo , etiam secundum illud quol
rationem , quam mortis Christi discutere cupiebal , D ipse dicit : « Ecce dedi vobis potestatem calcandi
ad cujus similitudinem etiam nos suaderei mori de super serpentes et scorpiones , el super omnem
bere peccalo, el consepeliri Christo . El non erat virtutem inimici **. , Quæ singula ila sunt contra
ulique conveniens (75) , ul ubi de morte dicebat , ria Trinitati , ut nox dici, el lenebrae luci , el men
18 Malih . JXVII , 60, 59. 29 II Cor . iv . 10 . 30 I Cor . IV , 31 . 31 1 Cor . Ill , 22. 39 Rom . vi , 4. 38 !!
Tim , 11 , 11 , 12. 34 March . I'I , 15 . 38 Act. xix, 3, 5. 36 Rom . vi , 5. 37 Malih . XXVIII , 19 . se Joa .
1, 11 . 39 Riom , vi , 3, 4 . 40 Joan . viii, 44. * Ezech . 3111 , 6 . 6. Luc . x , 19.

(69) Alias, de baptismo novo [al. , de bapli
smi nomine] loquens et de Jesu , [al. deest i elis,
dixerit : consepulti enim sumus per baptismuni ;
el iterum alibi. ,
1 (70) Baptizatus. Deest in edilione Genebrardi .
(71 ) Sumus. In antea editis desideralur.
172) Editi , « quod ipse Dominus dixit .... nomen
assumpsit . )
(75 ) Edili, , et non utique conveniens . »
( 74 ) Editi , « in hoc loco, et in cæteris. )
175 ) Alias, « sicut in præsenti sermone diximus,
quia , ) etc.
( 76) Alias, ( sufficit. ,
177 ) An nescitis ? Al. , ( aut nescitis, )
(78 ) Mss . plerique, « sicut Christus surgens a
morluis per gloriam Patris , in novilale . »
( 79) Aliis, i sepulti fuerimus . ,
180) Est , Deest in antea editis.
 1041 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . V. 1042
dacium veritati. llæc interim nobis (81 ) in præsenti A mus, el induimus e novum , qui sccundum Deuin
loco occurrere potuerunt . Si quis autem aliquid creatus est * , vel e qui renovalurin agnitione , Dei,
melius senserit, non pigeat his omissis illa recipere . secundum imaginem ejus qui creavit , eum (87). ,
Verumtamen hoc est quod colligitur ex his Apostoli Neque enim putes quod innovatio vilæ, quæ dicitur
dictis per altiorem intelligentiam , quod sicut nemo semel facta, sufficiat ; sed semper , el quotidie (88 ),
vivus polest sepeliri cum mortuo , ila nemo qui ad si dici potest, ipsa novilas innovanda est. Sic enim
luc vivil peccato , potest in baplismo consepeliri dicit Apostolus : « Nam et si is qui foris est homo
Christo qui mortuus est peccalo : et ideo qui festi noster corrumpitur , sed qui intus est renovatur de
nant ad baptismum , hoc prius curare debent ut die in diem $0. , Sicut enim velus semper velera
moriantur ante peccalo, et sic possint consepeliri scit, el de die in diem velustior efficitur, ila (89) et .
Christo per baptismum , ut et ipsi dicant : « Semper novus hic semper innovatur , el nunquam est
mortein Jesu Christi (82) in corpore nostro circum quando non iunovatio ejus augescal, Ioluere deni
ferentes, ut et vita Jesu Christi manifestetur in que 563 eos qui in fide proficiunt, et quotidie in
carie nostra mortali *3. · Quomodo autem maniſe virtutibus enitescunt, quomodo semper bonis ope
sleur vila Jesu Christi in corpore , ipse Paulus ribus adjiciunt meliora, el honestis actibus hone
ostendit cum dicit : « Vivo autem , jam non ego, B stiora conquirunt, quomodo in intellectu, in scien
vivit vero in me Christus * . , lloc idem est quod lia sapientiaque ditescunt, et ea quæ ante minus
apostolus Joannes in Episiola sua scribit , cum di plana au intelligendum videbantur, aperta poslio
cil : « Omnis spiritus qui confitelur Jesum Christum duin dilucidaque perspiciunt (90) . Et vide si non
in carne venisse , ex Deo est *5 . » In quo utique non rebus ipsis hujusmodi hominem quotidie dixeris in
is qui syllabas islas pronuntiaverit et communi novari, sicul econtrario , ut diximus, si quis velus
confessione protulerit (83) , Dei spiritu agi videbitur, effici cæperit, proficiel in pejus, et quotidie velu
sed qui vitam suam ila formaverit , et ila fructus slior el semelipso deterior invenietur. In novilale
operis altulerit, ut Christum in carne venisse , et ergo vilæ ambulemus, ostendentes rosnielipsos ei ,
morlaum esse peccato, ac vivere Deo, ipsa operum qui nos cum Christo suscila vil, quotidie novos, el ,
suorum el sensuum religione monstraverit. Videa ul ila dixerim , pulchriores, decorem vullus nostri
mus nunc , posteaquam quid sit consepeliri Christo in Cbristo tanquam in speculo colligentes , et in
pro viribus aperuimus, etiam hoc quod ait : « Ut ipso gloriam Domini speculantes in eamdem imagi.
sicut surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, liem (91 ) transformemur 8 , quia Christus surgens
ila et nos in novitate vilæ ambulemus 46. ) Si con a mortuis ab humilitate terrena , ad gloriam pite
C
sepulti (84) sumus Christo , secundum ea quæ supra lernæ majestatis ascendit . Sed adhuc quod dixit,
diximus, id est , secundum quod mortui sumus In novilale vilæ ambulemus ss , , vide ne forla
peccato , consequenter utique resurgente Christo a mysterium illud ostendat, quod donec (92) proficial
mortuis, et nos cum ipso simul resurgemus , et illo quis , ambulare dicatur. Nec tamen pulandum est.
ascendente ad cælos , cum ipso simul ascendemus, quod sine fine ambulare dicatur ( 93) , sed venire
et sedenle ipso ad dexteram Patris , cum ipso simul aliquando ad euin locum eos qui in bis profectibus.
in cælestibus sedere dicemur, secundum quod idem ambulant, ubi standum sit . Sic denique prinio
Apostolus in aliis dicit , quia i coexcitavit nos martyri Stephano qui jam ad perfectionis veneral
Christo , simulque fecit sedere in coelestibus *7 . gradum , slans a dextris virtutis apparuit Jesus
Surrexit Christus per gloriam Patris ; el nos si mor Christus 63 ; el ad Moysen , qui el ipse post mullos.
lui sumus peccato , et Christo consepulli , el om profeclus ad perfectionem perveneral, dicit Domi
nes (85) qui vident opera nostra bona, glorificant nus : Tu autem bic sla mecum . , Sed ct Paulus
Patrem nostrum qui in cælis est , merilo Christo ubi in semetipso consummationem perfectionis
consurrexisse per gloriam Patris dicemur (86) , ul in agnovil, dicit : 1 Cursum consummavi 55. His au
novilale vilæ ambulemus . Novitas autem vitæ est , o tem qui se putarent perfectos esse, nec tamen cs
ubi « velerem hominem cum actibus suis ) deposui sent, dicit : « Qui se putat stare , videal de cadal 66. )

43 II Cor . iv , 10. Galal.11 , 20. 45 | Joan . iv , 2 . 46 Rom . vi , 4 . 47 Ephes. Il ; 6. 48 Malth . v, 16.

10 ; Ephes . iv, 24. 50 II Cor. iv , 16 .
** Coloss . 11, 9 , 88 51 II Cor . 111, 18 . 59 Rom . vi , 4 . 63 Aci . vi, 55 .
B* Deut . v , 31 . II Tim . IV , 7 . 36 I Cor. x , 12.

(81 ) Editi , i contraria veritati et Trinitali .... ut
tenebræ luci , ut mendacium veritali . Hæc interim
quæ nobis, i elc.
(82) Editi , mortem Domini nostri Jesu Christi. ,
(83) Ms. unus , « et omnia hæc confessione prolu
lerii, 3
(84) Editi, « Sicut consepulti. )
(85) Alias, « quia omnes. , Deinde editi, glo
rilicent . )
(86) Edili , & dicimur, )
(87 ) Editi , r in agnilione Dei secundum imagi
ne ! Dei, secundum imaginem ejus qui, , etc.
(88 ) Edili , , sed semper quotidie. )
(89) Edili, velustior fit, ita , elc.
(90) Alias , e conquirant.... ditescant..., perspi
ciant. )
(91 ) Editi, gloriamque in ipso Domino specu
lantes eadein iniagine. )
(92) Edili , « videte ne forle mystice illud osten
dai, ul donec. 1
(93): Mss ., i ambulelur ; i al . , ' ambulcnt. a
 ORIGENIS 1044
1043
Imperfectis vero et adhuc inilia habentibus dicitur A si unius diei fuerit vila ejus 86. , Idcirco ergo ipsa
ut ambulent post Dominum Deum suum ; el de aliis quidem morie qua Jesus mortuus est peccato , ut
dicilur : « Dimillere eos jejunos nolo, ne forte deli peccalum omnino non fecerit (99), nos pon possi
ciant in via " . mus mori ut omnino nesciamus peccatum : simili .
9. « Si enim complantali facti sumus similitudini Ludinem tamen habere possumus ( 1 ) , ul imitantes
mortis ejus , eliam resurrectionis erimus (94) , hoc eum , et vestigia ejus sequentes abstineamus nos a
scienles, quia velus homo noster simul crucifixus peccalo . Hoc est ergo quod recipere potest humana
est ei , ut destruatur corpus peccati , ut ultra non palura , ul in similitudinem mortis ejus fiat (?),
serviamus peccalo. Qui (95) enim mortuus esi , dum ipsum imitando non peccat. Nam omnino ex
88
justificatus est a peccato . , Omnia hæc ad illam integro nescire peccatum , solius Christi est. Sed
respiciunt quæstionem , ne videatur locum dedisse hoc non intelligentes quidam hærelicorum , conati
peccandi in eo quod dixit (96) : « Ubi autem abun sunt ex hoc Apostoli loco asserere quod Christus
davil peccalum , superabundavit gratia 69. , ldcirco 564 non vere mortuus sit , sed similitudinem
namque et mortuos nos dicit esse peccato , et mortis habuerit, el visus sit magis mori, quam vere
quicunque baptizali sumus in Christo , in morle morluus sil . Quibus respondere quoniam perfacile
ipsius baptizatos nos dicil 60 : el nunc complantatos B est , non pulo necessarium ex cæteris vel Apostoli,
nos ad mortis ejus similitudinem scribit 661., addens vel Evangeliorum diclis , ubi simpliciter mors ejus,
quod si similitudinem mortis ejus, qua peccato et non similitudo mortis scribitur , testimoniorum
mortuus esl , geramus , etiam resurrectionis simili pondus adhibere , cum possimus ad eos dicere : Si
Ludinem sperare debeamus. Sed hoc quatenus pos similitudo mortis fuit , el non vera resurrectio , et
sit fieri ostendit dicens, quia velus bonio noster nos ergo videbimur resurgere, el non vere resur
cncrucifigi (97) debeat Christo 6 . Velus autem gemus : el videbimur mori peccato , el non vere
homo noster intelligendus est vita prior quam du moriemur. Et omne ergo quod gestum est , el geri
ximus in peccatis , cujus finem el interilum quem lur , visum eşi geri , sed non est geslum . Superest
dain facimus ubi recipimus in nobis fidem (98) cru igitur ut et quod salvati sumus, visi simus salvari,
cis Christi , per quam ita destruitur corpus peccati , sed non vere salvati simus. Undc quoniam bæc lam
ul membra nostra , quæ serviebant peccalo , ultra ei absurda sunt, ut non indigeant probationibus , nos
non serviant, sed Deo . Sed nunc repetentes sermo ad explanationem eorum quæ habentur in sequen
nem , videamus quid est complantari similitudini tibus convertamur. Igitur coinplanlari nos vult
mortis Christi, in quo velut plantam alicujus arbo C mortis ejus similitudini, qua peccato morluus est
ris ostendil morlem Christi, cui nos complantalos semel, ut possimus et resurrectioni ejus esse com
vult esse, ut ex succo radicis ejus radix quoque plantati 67.Ad utrumque enim subaudiri debel com
nostra suscipiens producal ramos justitiæ, et fru plantati . , Et vide quam necessario formam plan
eliis afferat vitæ . Quod si vis de Scripturis agiro . lalionis assumpseril . Omnis etenim planta post
scere quæ isla sit planta cui complantati esse de hiemis morlem resurrectionem veris exspecial. Si
beamus, et cujus generis arbor , audi quid de Sa ergo el nos in Christi morle complantati sumus in
pientia scribitur : « Arbor, inquil, vilæ est omnibus hieme sæculi hujus et præsentis vilä , eliam ad fu
sperantibus in se ; et qui confidunt in ea tanquam lurum ver inveniemur fructus justitiæ ex ipsius ra
in Domino 63. , Chrislus ergo Dei virtus , et Dei dice proferentes ; et si complantali sumus ei , ne
sapientia , ipse est arbor vite, cui complanlari cesse est ut Pater agricola purgel nos lanquam
debemus, el novo quodam alque amabili Dei dono palmites vilis vera, ut cruclum plurimum aflera
mors illius nobis arbor vilæ efficitur. Bene autem mus, sicul el ipse in Evangeliis dicit : « Ego sum
A postolus, sciens se in præsenti loco non de com vitis vera , vos palmiles, el Paler meus agricola esi.
inuni hac , sed de peccati morle tractare , non di Omnem palmitem qui in me non manei, excidet
xil :: . Si enim complantati sumus , morli ejus, sed , p illum Pater meus. Qui autem manel in me, purga
( similitudini mortis ejus. , Christus enim ita sc bit eum , ut fructum plurimum afferal 68. Hoc
mel mortuus est peccato, ut peccatum omnino non ergo modo consplantati sumus similitudini mortis
fecerit , nec dolus inventus sit in ore ejus 68 . ejus, ul et resurrectionis ejus similitudini com
Quod in alio homine ex inlegro inveniri omnino plantati simus . Quid sit autem similitudini resur
non poterit. « Nemo » enim e mundus a peccalo , nec rectionis ejus esse complantalum Joannes aposto
89 Malih . xv , 32. 58 Rom . vi , 5-7. 59 Roni. V , 20 . 6. Rom . vi , 2 , 3 . 61 Rom . vi , 5. 69 jbid . 6.
63 Prov. III , 18. 64 I Cor . 1 , 24 . 68 I Pelr . 11 , 22 . 66 Job xiv , 4, 5. 67 Rom . vi , 5, 10. 68 Joan , xv ,
1 , 2.
(94) Alias , ' simul el resurrectionis erimus. » (99) Ul peccatum omnino non feceril. llæc desunt
( 95) Qui enim mortuus est , justificalus esl a pec in editis, el in plerisque mss .
caio . Hæc verba desunt in omnibus mss. codicibus ( 1 ) Ul omnino nesciamus peccatum , simililudinem
nostris, sed exstant in editis , lamen habere possumus . Hæc desiderançur in libris
( 96 ) Editi , « diximus. , antea editis..
(97) Mss. plures, « crucifigi; » editi , « simul con (2) Editi plerique, ( ut ad similitudinem mortis
conciligi. 1 ejus hoc fiai. ,
198 ) Editi, itinem , , male .
1015 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. V. 1016
lus docet : « Filioli (3), nondum scimus quid futuri A milli polesl , de utroque quid nobis videatur expo
sumus. Si aulem revelalus nobis fuerit, similes illi nemus . Etenim si propriuni corpus ponamus esse
erimus 69. » Et iterum ipse Salvator dicit 70 : Pa peccati , videbitur quod sicut de his qui in novuin
ler, volo ut ubi ego sum , et isli sint mecum (4) ; ) hominem reparati sunt dielum est , quia « vos estis
et iterum : « Sicut ego in le, et lu in me, ut et isti corpus Christi , et membra ex parte 78 (8) , ) ila et
in nobis unum sint ?. , Quod utique de illis dicit , de his qui vetereni hominem nondum crucifixerunt,
qui in præsenti vita complantati fuerint similitu dici posse quod sint corpus peccati el menabra, cu
dini mortis ejus. Pulo autem quod grale hoc et de jus corporis (9) caput sit diabolus, sicut Christus
illo latrone dici possit , qui simul in cruce pependit caput est corporis Ecclesiae non habentis macu
cum Jesu ; el per confessionem suam qua dixit, tam aut rugam *9 . Possunt autem membra ex quibus
« Memento mei, Domine , cum veneris in regnum corpus istud peccali constat, illa videri quæ su
luum ? , , et alium blasphernante m corripuit , com perius 565 enumeravit ( 10) Apostolus membra
plantari per hæc visus sit similitudini mortis ejus: esse super terram , id est fornicationem , immun
seil el resurrectioni ejus complanlatus sit per hoc ditiam , impudicitiain , avaritiam , contentiones ,
quod ei dicitur : « Hodie mecum eris in para iram , dolos, rixas, dissensiones , hæreses , invi
diso 73. » Digna namque eral planta paradisi, quæ B diam , comessationes 80 , et his similia : ex quibus
arbori vilæ sociala est . Proplerea ergo quod dixe omnibus membris digne dicatur corpus constare
ral Apostolus complantari similitudini mortis Chri peccati , et hoc corpus velus homo ( 11 ) appellari .
sti , alia rursus ligura repelit (5 ), et dicit : « Quia ve Quod si quis per crucem Christi destrual ( 12 ) , et
lus homo noster simul crucifixus esl ei , ut destrua in novum bominem qui secunduin Deuni creatus est
tur corpus peccati 7. , In multis, el sæpe jam di coinmutelur 81 , ultra non dicetur servire peccato,
ximus, quid est concruciligi Christo ; el de veleri cui sine dubio servit donec alicui horum subjacet
homine sæpe traclavimus ; unde breviter in præ quæ supra exposuimus membra esse peccati . Si
senti loco velerem hominem dicimus ; qui secun vero magis hoc corpus nostrum dixisse intelliga
dom Adam vixit prævaricationi obnoxius et pec tur Apostolus corpus peccati , secundum illam pro
calo, el cui dominala est niors peccati , de quo fecto accipietur intelligentiam , qua et David de
chirographa peccati tenuit ille qui habebat mortis semetipso dicil , quia « in iniquitatibus conceplus
imperium : quæ quia Christus sanguine suo delens sum , el in peccatis concepit me maler mea 89. , Seif
cruci suæ affixit 75 , etiam nos secundum velerem et ipse Apostolus in aliis dicit Quis nie liberabit
bominem qui peccato 'obnoxius fuil, crucifixi esse de corpore mortis bajus 83 ? , et iterumi « corpus
с
debemus, ( u ! destruatur corpus peccati , et ul humilitatis , nomioat corpus nostrum **. Sed et de
tra (6) non serviamus peccato 76. , Observandum Salvatore quodam loco dicit , quia venerit « in siini
autem pulo quod Apostolus ubi dicit destruendum litudinem carnis peccati, » ut i de peccalo į dain
esse « corpus , ' ponit « peccati : , ubi autem non barel « peccatum in carne 88. , In quo ostendit quod
dicit destruendum , non « corpus peccati , , sed nos nostra quidem caro peccati sit caro , Christi autem
ipsos dicit esse qui non serviamus peccato , ul os caro similis sil carni peccati . Non enim ex semine
lendal quia si destructum fuerit corpus peccati , viri concepta est , sed Spiritus sanctus venit super
jam nos non serviamus peccato , cui seilicet servi Mariam , el virtus Altissimi obumbravit ei, ut quod
vimus donec in nobis non erat destructum , nec nascebatur ex ea , Filius vocaretur Excelsi 86. Sic
erant mortificata meinbra nostra quæ sunt super ergo Paulus per ineffabilem Dei sapientiam , quæ
terr am 77. Sed dili gent ius adh uc rep ete ndu m est data est ei , areanui nescio quid intuens el recone
quomodo dixerit ( corpus peccati . , In quo duplex ditum , corpus nostrum ecorpus peccati ,, el « corpus.
dari videtur intellectus , vel quia nostrum corpus mortis, » et « corpus humilitatis , appellat . Sed et
peccati esse dixerit corpus ( 7 ) ; vel quia peccali David de eodem Spiritu secretorum cælestium gna
us t
ipsi dica esse pro pri um aliq uod corp us , quo d D rus dicebat de corpore : « El in pulverem mortis
destruendum sit his qui non debent ultra servire deduxisti me87 ; » el ilerum : « Humiliala est in pul
peccato . Quia ergo ulerque sensus in hoc loco ad vere anima postra 88. , Jeremias quoque similis

69 1 Joan . ii, 2. 70 Joan , xvn , 24 . 71 ibid . 21 . 79 Lic. XXII, 42. 73 ibid . 43. ** Rom . vi , 6.
78 Coloss. vi , 14 . 76 Rom . vi , 6. 17 Coloss. III , 5. 78 I Cor . xli , 27 . 79 Ephes. V , 27 . 80 Rom , 1,29 ;
Coloss. III , 5. 81 Ephes. iv , 24 . 89 Psal . 1 , 7 . 83 Rom . vii , 24. 84 Philip. III , 2. 88 Rom . vill , 3.
88 Luc . 1 , 35 . 87 Psal . xxi , 16 . 88 Psa l. xLI II , 25.

(3 ) Alias, « Quid est autem similitudini resurre
ctiouis ejus esse complanlalos ? Joannes apostolus
dicit : Filioli , ) elc.
( 4) Sic mss. el editi. Ms. lamen quidam , « illic
sit et minister meus, , male.
(5) Ita recte mss. unus. Cæleri vero mss . et editi ,
( aliam rursus figuram repetit. )
( 6) Alias, 1 etiam nos qui peccato secundum ve
lerein hominem obnoxii fuimus, crucifixi esse debe
mus.... ut u!lra. )
(7) Alias, « vel quia nostrum corpus peceati ip
sius dicat esse, vel proprium aliquod corpus. )
(8) Editi , i vos eslis membra Christi , el corpus
ex parte. )
( 9 ) Corporis . Deest in libris antea editis .
( 10) Alias, « memoravit. )
( 11) Editi , « et hoc corpus peccati velus homo, .
etc .; al., et hoc corpus veleris hominis ) elc .
(12). Editi , « destruatur. »
1047 ORIGENIS 1018
mysterii per Dei Spiritum conscius, in Lamenta- A pleta . Generalis autem illa carnis resurrectio quæ
lionibus suis dicit, quia vincii ( 13) lerræ sint om ad omnes pertinel, adhuc futura est : quia bæc in
nes homines, corporis scilicet causa , et ait : « Ut primo, illa in secundo Domini complebitur ( 18) ad
humiliel sub pedibus ejus omnes vinclos terræ, quia venlu .
declinaverunt judicium viri in conspectu Allissimi , 10. Si autem mortui sumus cum Christo , cre
el condemnaverunt hominem in judicando 89. , Cor dimus quia et convivemus ei ( 19) , scientes quia
puis ergo peccati est corpus nostrum ; quia nec Chrislus surgens a mortuis jam non moritur, mors
Adam scribitur cognovisse Evam uxorem suan et ci jam ultra non dominabitur. Quod enim morlutus
genuisse Cain ” , nisi post peccatum . Denique et est peccalo, mortuus est seniel : quod aulem vivit,
in lege " pro parvulo qui natus fuerit ( 14) jubetur vivit Deo 98. , In omnibus quæ supra dixit Aposto
offerri hostia , par turluruin , aut duo pulli colum lus, hoc ostendere voluit , quia si Christus mortous
bini : ex quibus unus pro peccalo, el alius in holo est prior peccato, el nos mortui sumus peccato cum
causlomate . Pro quo peccato offerlur hic pullus ipso . Et cum dicit : 565 In morle ipsius bapti
mus ? Nunquid nuper editus parvulus peccare jam zati sumus ; » et, « Complantati sumus similitudini
poluit ? Et tamen babel peccatum pro quo hostia mortis ejus 99, , per hæc omnia ostendit quia mor
jubetur offerri a quo mundus regalir quis esse , nec B lui sumus cum Christo peccalo , ex eo quod Chri
si unius diei fuerit vita ejus % . De hoc ergo etiam slus quidem pro peccatis nostris mortuus est se
David dixisse credendus est illud quod supra me cundum Scripturas ; et unicuique credentium mor .
moravimus, quia e in peccatis concepit me mater tem peccati ipsius tanquam munus quoddam fidei
mea 93. , Secundum bistoriam enim nullum mauris ex sua morte donavit, his scilicet qui cum ipso se
ejus declaralur peccatum . Pro hoc et Ecclesia ab mortuos et crucifixos el consepullos ei credunt, el
apostolis traditionem suscepit , etiam parvulis ba per hæc, peccatum in eis tanquam in mortuis non
plismuin dare. Sciebant enim illi quibus mysterio potest operari , atque i'a dicuntur (20) morlui esse
r'um secrela comunissa sunt divinoruin , quod essent peccato . Idcirco ergo præsenti sermone Apostolus
in omnibus genuinæ sordes peccati , quae per aquam conclusionem facit omnium quæ in superioribus
et Spiritum ablui deberent ; propter quas etiam astruxeral , et dicit : « Si aulem morlui sumns
corpus ipsum corpus peccati nominatur, non (ut cum Chrislo, , per hæc scilicel que superius osten
pulant aliqui eorum qui animarum Transmigralio dimus, « credimus quia et convivemus ei ' . , Non
njem in varia corpora introducunt [ 15] ) pro his quæ dixit : el conviximus, sicut dixil, i morlui sumus ; )
in alio corpore posila anima deliquerit , sed pro hoc с sed , i convivemus , » ut ostendai quia mors in præ
ipso quod in corpore peccati el corpore mortis senli operatur, vila autem in futuro , lunc scilicet
atque humili :atis effecta sit ; et sicut ille dixit, quia ( cum Christus manifestalus fuerit, qui est vita no
humiliasli in pulvere animam nostram 94. , llæc stra abscondita in Deo . , Nunc i ergo, » ut ipse
interim ad præsens de corpore peccati nobis oc Paulus docet, « mors in nobis operatur ' . , Sed et
currere poluerunt. Quæ autem e duabus exposi ipsa mors quæ operatur in nobis, videlur mibi ali
lin ( 16) sensui conveniat apostolico , aut si neutra , quas habere differentias . Sicut enim in Christo
probet qui legit . Quod autem in aliis dicit Aposto aliud ſuit tempus mortis, de qua dicitur : « El ex
lus 95 consurrexisse jam nos Christo , el simul co clamans voce magna exspiravil , , et aliud est cum
excitatos , simulque sedere in ccelestibus, el bic in sepulcro posilus clauso oslio jacuit ", aliud vero
dicit : « Si enim complantati sumus similitudini cum requisitus in monumento non est inventus,
mortis ejus , eliam resurrectionis erimus 98, , hoc quia jam resurrexeral, cujus resurrectionis iniljum
est, quod alibi jam factum dixit, bic nunc fularum visibile nulli hominum fuit; ita etiam in nobis qui
el sperandum dicit , illa est causa , quod duplex in credimus ei (21 ) , triplex isla ralio mortis habenda
telligitur resurrectio : una qua mente el proposito est . Et primo quidem confessione vocis oslendenda
ac fide cum Christo a terrenis resurgimus ut cæ . Din nobis est mors Christi, cum corde quidem cre
lestia cogitemus et futura requiramus ; alia quæ ditur ad jusliliam , ore autem confessio fil ad salu
generalis omnium erit in carne resurrectio . Ergo tem 6. , Secundo vero, in mortificatione membro
quæ secundum mentem est ex fide resurrectio , rum quæ sunt super terram ?, cun semper mortili
jam ( 17 ) in his qui « ea quæ sursum sunt sapiunt, calionem Christi in corpore nostro nunc (22) cir
( ubi Christus est in dextera Dei 97 , videlur im cumferimus 8 ; et hoc est quod dicit, quia « mors in
89 Thren . Mi, 34, 36. 90 Gen. iv , 1 . 91 Levit . xii , 8 . 98 Job xiv, 4 , 5. 93 Psal. l . 7 . 95 Psal.
SLII, 25 . 98 Ephes. II , 6 . 96 Rom . vi , 5. 97 Coloss. III , 1 , 2 . 98 Rom . vi , 8-10. 99 Rom . vi, 3-5.
Coloss. u1, 3 , 4 . 3 Il Cor . iv , 12. * Math . XXVII , 50. 5 Luc. XXIII , 46.
9 ibid. 8. * Rom . x , 10.
Coloss. III , 5. 8 II Cor. iv , 10,
( 13) Editi , « juncli, , male . ( 19) Convivemus ei. Sic mss. Edili vero, e simul
(14 ) Alias , perperam , pro illo qui natus fuerit . ) vivemus cum eo ;, al . , ( simul etiam vivemus cum
( 15) Mss. nostri, qui inelensomalosim introdu Christo , :
ciunt . ) ( 20 ) Elili, « dicentur. )
( 16 ) Alias, Quæ aulem e duabus exposilionibus . ) (21 ) Ei. Deest in editis.
( 17 ) Jam . Deest in antea edilis . (22) Mss. plures onillant anunc. a
(18) Mss , aliquot , i completur.
1049 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . V. 1050

nobis operatur , Tertio vero , cuin jam resurgi- A quem qui eum possit in amore Chrisli superare :
mus a mortuis , et in novitale vitæ ambulamus ' o . unde nec putandus est aliquid de eo contra quain
Et ut brevius ac lucidius explicemus, prima dies ipso dignum est prolocutus esse (31 ) . Et ideo indage
mortis est renuntiasse sæculo ; secunda, renun mus subtilius per gratiam sancti Spirilus verbum
Liasse etiam vitiis carnis ; plenitudo vero perfectio- sapientiæ quo sensum Pauli possimus adverlere,
nis in lumine sapientiæ, lertia resurrectionis est imo sensum . Christi qui in eo est , secundum quod ipse
dies. Quas tamen in unoquoque credentium diffe- profitelur 16 : « Nos autem sensum Christi habemus. )
rentias , et profectuum gradus solus ille polest scire 567 Potest ergo ( 32) quis compendiosius in his di
el discernere, cui soli palent cordis occulla . Ve cere quia hic moriem , communem hanc dicit el me
rum lu vide Pauli in scribendo sapientiam , qui ad diam qua « mortuus est, , sicut idem Apostolus di
Timotheum scribens dixit, quia « si commorimur, cil , e secundum Scripturas "? ,, el nihil absurdum
et convivemus "? ; quique commorientibus Christo videri , si is qui formam servi susceperat, domina .
quasi consequens et necessarium cum junxil (23) lym pertulerit mortis, quæ sine dubio dominalur
quod convivant ei , hic addidit, « credimus,, ul osten . omnibus qui in carne positi sub servili forma cen
derei quia quamvis consequens el necessarium sil senlur. Sed et illud assertioni huic adjacet , quod
B
commorienti convivere , fide lamen hoc media el propterea forma hæc servi , id est ipsa (33 ) etiam
credulitate perficitur, certi , inquil, et « scientes nostra caro , seminatur in corruptione, ul surgat in
quia Christus surgens a morluis jam non mori incorruptione, el seminatur in infirmilale, ut sur
llir 13. , Si enim ilerum morerelur, sicut conse gat in virtute, el seminatur in conlumelia , ut sur
quens et necessarium ostendimus quod hi qui com gal in gloria , et seminalur corpus animale, ul re
moriuntur etiam convivent ei , ila sine dubio con surgat corpus spiritale 18, siue dubio ul mors ipsi
sequens videbatur (24 ) , ut si post resurrectioneni ulira non dominelur, quæ dominala est ei dum es
el vilam iterum morerctur , etiam hi qui convivent set in intirmitate , el contumelia , el corruptione . De
ei , iterum morienti commorerentur . Idcirco igitur tali enim carne quæ adhuc in his est passionum vi
absoluta sententia definit Apostolus quod Christus liis , ipse Paulus dicit : « Quia caro el sanguis re
jam non moritur (25) , ut el hi qui convivent ei , de gnum Dei possidere non possunt , neque corruptio
æternitale vilæ securi sint . Post hæc autem (ul et incorruptionem possidebit 19. , Sed et quod alibi
ego ipsius Apostoli verbis ular, quibus ail : « Isaias idein Apostolus corpus « mortis , nominavit, is qui
autem audet et dicit 13 ) , ) el ego dico : Paulus autem bec asseril , hujus mediæ mortis intelligendum di
audet el dicit : « Mors ei ultra non dominab itur ' ., cit, quæ hujuscemodi corpori dominatur donec ani
с
Hoccine ausus es (26) , o Paule, dicere de Christo , male est et corruptibile , et necdum per resurre
Mors ej ulira non dominabitur, ) quasi aliquando ctionis gloriam commutatum , atque ex corruptibili
dominata sil ? Cujus vox Evangelii fertur per omne incorruptibile effectum , et ex ignobili gloriosum .
corpus Ecclesiæ luce clarior (27) , qua dicit : « Ne Illud autem quod huic assertioni (34) valde contra
mo lollit a me animam meam (28) , sed ego pono riuin est (id est , quod mortui sumus cum Christo,
earu, el potestatem habeo ponendi eam , el polesta et consepulli sumus ei ; quod ulique nullo modo de
lem habeo iterum sumendi eam 18.1 Buic ergo communi hac morte potest intelligi), hoc modo ex
mortem dicis esse dominatam , qui animam non planare conabilur (35), ul sicut in superioribus,
solum voluntate posuit, sed et potestate suscepit ( 29)? cum de diversitale legum exponeremus , ostendimus
qui solus ſuite inter morliios liber 18 , el quem so Apostolum in uno eodemque loco legem nunc na
lum murs lenere non potuit ? Hæc, ut opinor, et his luralem , nunc Moysi , nunc etiam peccati nomina
similia movebunt adversus Paulum hi qui (30) le re, et hoc in usu esse Scriptura divinä сliam ex
nero erga Jesuin lenenlur affeclu , et nihil de eo aliis locis adhibitis docuimus lestimoniis, ita et in
hamile, nihil indignum patiuntur audire . Sed et nos præsenti nunc mortem communem , nunc peccati ,
cum respicimus ad Paulum , non putamus esse ali- D nunc etiam ipsum auctorem mortis, qui et novissi -
10 Roni . vi , 4 . 11 II 'Tim , II , 11 . 19 Rom . vi , 9 . 13 Rom . x , 20 . 14 Rom . vi , 9.
Il Cor.lv,
15 oJoan. x , 18.12 . 15 * Psal. LXXXVII, 5. 1• 1 Cor. II , 16. 17 I Cor. xv , 3. 18 I Cor. xv , 42-44 . 19 ibid . 50 .
30 Rom. vii , 24.
( 23) Editi , ret necessarium sil , conjunxit, , etc. leri vero mss . , Rabanus cl editi, e qui eam non son
(24) Editi, « videbitur. ) lum voluntate, sed el potestate suscepit ? .
125) Alias, ( morielur ; ) al . , ( moreretur. i ( 30) Edili, i cos qui, a male.
(26) Sic Rabanus. Editi vero , s llic in eo ausus ( 31 ) Ms. unus Regius, ms. Vallis - Claræ et edilio
es , i elc . Mss . nostri alii , « lloc in eo ausus es ; ) Venela Salodiani, i unde nec pulandum est aliquid
al ., « Hoc adeo ausus es ; » al . , « lloc ausus es . » de eo contra quia ut ipso dignum est prolocutus
( 27) Sic recle ms . unus Regius num . 1639. Cæ ost . , Ila eliaio Merlinus ac Genebrardus, nisi griod
teri vero mss. , Rabanus, Salodianus et Merlinus, in fine habeant, « contra quam eu ipso dignum est,
( cujus vox per Evangelium fertur omni corpore prolocutum esse : Et ideo indagabimus. , Sed re
lucidior ; » al . , « collucidior ; » al . , ' perlucidior. » clius cæteri iuss . ut in nostro lexlu .
Editio vero Genebrardi , ? omni sole lucidior. , Ms. ( 32) Ergo. Desideratur in antea editis.
Regius num . 1641 , omni corusco lucidior. ) (33) Ppsa. Nusquam reperitur in editis.
(28) In edilis onilluntur , meam , sed ego pono (34) Edili , « quod addidit assertioni , i elc .
eam . (35) Alias ,, « conabimur, ,
(29) Sic recle ms . unus Regius num . 1639. Cæ
$ 051 ORIGENIS 102

mus destruendus dicilor inimicus " , nunc etiam A bebat mortis imperium , id est diabolum , utlibera
locum inferni , in quo mortis habere imperium dia ret (46) eos qui lenebantur a inorle . Hic enim alli
bolus dicitur, confirmet ab Apostolo nominari . Et gato forte , et in cruce sua triumphalo, perrexit
hic ergo (36) quod ait : « Mors ei ultra non domi etiam in domum ejus, in domum mortis, in infer
nabitur ' ,, de ista morte dictum confirmabit, qua num , et inde vasa ejus diripuil, id est animas quas
communiter mortuus creditur Christus . Quæ iamen Lenebat abstraxit. Et hoc erat quod ipse per ani
assertio quam sit valida , probel qui legit . Alius vero gmata loquebatur in Evangelio dicens 28 : « Quis po
qui profundiorem in his Pauli sensum in virtute lest introire in domum fortis, el vasa ejus diripere,
Spiritus contuetur, dicel quia mors hic (37) , de qua pisi 568 prius alligaverit fortem ?, Prius ergoeum
dicitur quod ultra non dominabilur Christo, ille alligavit in cruce, et sic ingressus est domuin ejus
ipse intelligendus est novissimus inimicus , qui fi (47 ) , id est infernum , et inde e ascendens (48 ) in al
guram habuit (38) ceti illius qui absorbuerat Jo lum , captivam duxit captivitatem ' ,, eos scilicet qui
nam, de quo in Job scriptum est : « Sed maledicat cum ipso surrexerunt , el ingressi sunt sanctam ci
illam qui maledixit illam diem, ille qui magnum ( 39) vitalem Jerusalem coelestem 30. Unde recle A poslo
celum perempturus est "$. , In quam mortem lan lus in præsenti loco dicit 31 , quia ( mors ei ultra
quam Jonas (40) in ventrem ceti Christus ingres- B non dominabitur. » Non enim dabil ultra semetip
sum in dominationem tyranni, neque iterum esina
sus est, in eum scilicei locum qnem Salvator ipse
cor terræ nominavit " , in quo tres dies el tres no niel se ut formam servi accipial , el fiat obedieus
cies exemplo Jona facturum (41 ) esse Filium homi usque ad mortem ; ne (49 ) rursum in forma servi,
nis dicit, ut eos qui inibi a morte detinebantur quamvis voluntate et non necessitate posilus, do
eximerel. Propterea enim formam servi suscepe Ininalionem tamen lyranni mortisque paliatur.
ral , ut ad ipsum locum , ubi mors regnum tenebat, Unde miror quosdam contra hanc evidentissimam
posset intrare, secundum quod et Propheta ex per Pauli sententiam velle asserere , quod in futuris ile
sona ipsius dicit : « El deputatus sum cum his qui rum sæculis vel eadem vel siinilia pali necesse sit
descendunt in lacum 28 ; et iterum : « Quæ utili Christum , ut liberari possint eliam hi quos in pre
tas in sanguine meo, dum descendo in corruption senti vita dispensationis ejus medicina sanare non
nem 267 , Quod ut adhuc planius possit adverti, lali poluit. Aiunt eniin : « Nunquid potest sæculum
iterum similitudine utemur. Regem ponamus ju esse aliquod in futuro ubi neque boni aliquid , neque
slum ct nobilem , adversum injustum aliqucm ty mali agalur, sed slupeant res , el maneant profunda
rannum ita bellum gerere (42) volentem , ne vio silentia ? » Absurdum hoc videri asserunt, Dabi
с
lento videalur cruenloque vicisse conflictu , quia mus ergo agi aliquid, « Et ubi agatur aliquid, ne
militantes sub lyranno sui erant , quos non perde cesse est , aiunt , ut aliquid recte, aliquid etiam mi
re, sed liberare cupiebat, Consilio igitur meliore nus recte agatur, et in ipso aclu alii proficiant, el
habitum sumit eorum (43) qui apud lyrannum erant, meliores fiant , alii deleriores . Libertas enim arbi
et specie per omnia fit similis eis , donec sub domina - trii semper naturæ rationabili permanebil, el sicul
tione posilus tyranni eos quidem (44) qui ei parebant possibile fuit etiam illum qui pro splendore gloria
saaderet abscedere , et ad regnum legitimum repe Luciſer eral (50 ), el propler lumen scientiæ mane
dare, ipsum vero fortem tempore opportuno alli oriebalur 39 , coinmulari de gloria sua, el effici te
garel (45) , et potestates ejus ac principalus exue nebras propter malitiam quam recepit ; el illum qui
rel , et avulsam captivitatem quæ ab eo tenebatur, fuit immaculatus a nativitale sua , et habilavil cum
abstraheret. lloc ergo modo etiam Christus volun cherubim , et in medio lapidum igneorum conversa
tale quidem i exinanivit , tunc « semetipsum , ) lus est , et indutus est omne ornamenlun virlutum ,
el a formam servi , accepit, passusque est domi nec fuit ulla in paradiso Dei arbor virtutum quæ ei
nalum tyranni, « factus obediens usque ad mor comparari posset, post bæc inventæ sunt iniquilates
ten) 17 : ) per quam mortem destruxit eum qui ha- D in eo, et de coelo in lerram projeclus est ; ila
21 I Cor. xv, 26 . 19 Rom . vi , 9 . 23 Job Ul, 8. 24 Malih . xii, 40. 25 Psal. xxvii , 1 . 26 Psal . IIII ,
10. 17 Philip. 11, 7 . 28 Malih . xii , 29. 29 Ephes. IV , 8 . 30 Matth . XXVII, 52, 53. 31 Ront. vi , 9.5 Isai.
XIV, 12. 33 Ezech . xxvIII , 14-17 .
(36) Editi , i et bæc ergo. 1 Deinde , ( confirma erant . )
bilur. ) ( 44 ) Alias , « donec sub dominatione tyranni pre
( 37) Alias, e continet , dicil quia mors hæc, de silus, eis quidem , ) etc.; al . , « donec sub dom ilia
qua , , etc. ; al . , ( contuelur, intelligit quod mors lione posilos tyranni, eos quidem , » etc. Rabanus,
hoic, ) elc . « donec sub dominatione posili ejus lyranni, et eos
(38) Editi, « habuerat. ) quidem , » etc.
(59) Editi, « sed maledicant illam qui maledicunt ( 45) Edili, ( alligare. )
diei illi qui magnum , , etc. ( 16 ) Mss . quidam et editi , i et liberavit, etc.
(40) Jonas . Deest in editionibus Merlini et Gene (47 ) Mss. plerique el edili omillunt « ejus. , Ms.
brardi . uniis , et sic ingressus domuit infernum ,etiude,
( 41 ) Sic omnes mss . nostri . Edili vero, i futu - etc.
rum ; » Rabanus, « mansurum. ) ( 48) Editi , ( ascendit. »
(42) Edili, « bellum gerentem . ) (49 ) Sic miss. plerique et Rabanus. Editi vero,
(43) Edili, « habito sumil eos, » Deinde ms. unus ( neque . )
Regius num . 1040, habel, « qui a parte tyranni ( 50 ) Erat. In editis omittitur .
1053 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. V. 1054
potest fieri ut in quocunque slalu fuerit anima, et A quia neque vita, neque mors, neque præsentia, ne
in quacunque perfectione virtutum , quoniam virtus que futura , neque angeli , neque virlules, neque alli
mutabilis est, lapsum possit jocurrere, ut sicut a ludo, neque profundum , neque creatura alia poterit
vitiis ad virtutem , ita et a virlulibus inclinelur ad nos separare a charitate Dei , quæ est in Christo
vitia . Quod si est , consequens videbitur requirere Jesu Domino nostro * 3., Ex quibus omnibus evi
medicum ubi languor est, quia , secundum Salvalo denter ostenditur, quia si hæc omnia quæ enu
ris ipsius vocem , opus est medico bis qui male ha meravit Apostolus, separare nos non possunt a
rbent ** , Hæc ergo et his similia proponentes , charitate Dei , cum in illud quis culmen perfe
easdem etiam in futuris sæculis dispensationes a ctionis ascenderit , multo magis libertas arvi.
Christo repetendas esse arbitrantur. Sed ad hæc irii nos ab ejus charitate separare non 569
nos breviter prout possumus respondebimus. Ma poterit. Quamvis enim sit etiam ista ( 54* ) vir
nere quidem naturæ rationabili semper liberum ar lus , et maneal in natura , lamen tanta charitatis
bitrium non negamus ; sed tantam esse vim crucis vis est , ut ad se omnia trahat, omnesque sibi so
Christi, et mortis hujus, quam in sæculorum fine ciel vindicetque virlules , maxime cum charitatis
suscepit, asserimus, quæ ad sanilalem el remedium causas prior nobis dederit Deus , ( qui unico Filio
non solum præsentis et futuri , sed etiam præleri B suo pon pepercit , sed pro nobis oinnibus tradidit il
torum sæculorum , et non solum humano huic no luin , el ( cum illo nobis omnia donavit **. , Unde vel
stro ordini , sed eliam cælestibus virtutibus ordini
ille qui Lucifer fuit , et in cælo oriebatur (55) * , vel
busque sufficial. Secundum sententiam namque ille qui immaculatus eral a nativitate sua *o, el cum
ipsius Pauli apostoli .Christus pacificavit , per san cherubim posilus labi poluit antequam erga bene
guinem crucis suæ non solum « quæ in terra sunt ,, licia Filii Dei charitatis vinculis stringeretur , po
sed et « quæ in cælis 88. Quid autem sit quod in slea vero quam charitas Dei diffundi in cordibus
futuris sæculis leneal arbitrii libertatem , ne (51 ) omnium cæperit per Spiritum sanctum "7 , certum
rursum corruat in peccaluin , brevi nos sermone
erit illud quod pronuntiavit Apostolus , quia e cha
Apostolus docel, dicens : « Charitas nunquam ca rilas nunquam cadet 48. , Hæc prout poluimus
dit " . , Idcirco enim et fide et spe major charitas
ad ea quæ hoc loco commota (56) sunt diximus, ut
dicitur , quia sola erit per quam delinqui ultra non ' manifestius claresceret quomodo semel Christis
poterit. Si enim in id anima perfectionis ascende
morluus est peccalo, et ulira jam non moritur ; el
ril, ut ex lolo corde suo, et ex tota anima sua , et quia quod vivit , vivit Deo. Vivere autem Deo ila
er lotis viribus suis diligat Deum , el proximum c intelligendum est , quasi expleto eo ( 57 ) quod in
suum tanquam seipsam 38 , ubi erit peccati locus ? forma Dei positus exinanivit semetipsum , et formam
Idcirco denique et in lege hoc dicitur primum esse servi accepit , et factus est obediens usque ad mor
mandalom , el in Evangeliis supra cætera omnia tem " , rursum permaneat in forma Dei , atque
de charitate mandalur ; et Petro cum summa rerum æqualis Patri . Unde et merilo in consequentibus
de pascendis ovibus traderetur, et super ipsum vel ponit (58) : « lla et vos existimale vos morluos
ut super terram fundaretur Ecclesia , nullius alle quidem esse peccalo , vivenles autem Deo in Christo
rius ab eo virtutis confessio , nisi charitatis (52) Jesu Domino nostro 80.89 ; , quo scilicet imitatione
exigitur 19 ; et Joannes cum multa de charitale , lum Christi peccato moriamur alieni ab eo effecti , et
etiain hoc dicit, quia « qui manel in charitale , in Deo vivamus jungentes nos ei , et unus cum ipso
Deo manet 40., Et ideo merilo charitas quæ sola spiritus facti (59) . Non sine causa autem hoc dixit :
omnium major est , omnem creaturam continebit a « Existimale vos mortuos esse peccato ; , quod
lapsu. Tunc erit Deus (53) omnia in omnibus " .
melius quidem in Graco habelur : « Cogitale vos
Ad hune namque perfectionis gradum ascenderat mortuos esse peccato . , Res enim de qua sermo
apostolus Paulus, et in hoc slans conſidenter (54) esi, in cogitatione magis, el ratione subsislil , quia
dicebat : « Quis enim nos separabit a charitate Dei D
hujusmodi mors non in effectu , sed in cogitatione
quæ est in Christo Jesu ? Tribulatio ? an angustia ? habenda est . Qui enim cogital vel existimat apud
an persecutio ? an fames ? an nudilas ? an pericu semetipsum mortuum se esse , non peccal, Verbi
lum ? an gladius ** ?, el iterum : « Certus sum enim gralia : si me concupiscentia mulieris trabal ; si
34 Malih . 12. 35 Coloss . 1, 20. 36 1 Cor . xii, 8. 37 ibid . 13. 38 Matth . XXII , 37-39 . 39 Maith . XVI ,
18 ; doon , xxi , 15-17 . 401Joan. iv , 16 . * 1 I Cor. xii, 13 ; 1 Cor. xv, 28 . 42 Rom . viii , 35 . 43 ¡bid , 38 , 39.
4 * ibid . 32. 45 Isai. siv , 12. ** Ezech . XXVIII , 14 . 49
80.88 Rom . vi , 11 . 47 Rom . v, 5. 48 I Cor . XIII, 8. Philip. 11 , 7 .

(51 ) Legendum videtur « nec ; ) allamen omnes
mss, nostri el editi habent, « ne. )
(52) Edili, « charitas. 1
( 53) Editi, maxima est ... tunc cum erit Deus, 1
elc. Ms. unus , i maler est ... cum erit Deus , elc .
(54) Editi , i ascendebat Apostolus, et in hoc stans
confidens, (mş. unus , , et in hoc slans el confidens]
dicebal . )
( 54“) Isla, Desideratur in libris antea editis.
(55) Edili, operabatur. , Deinde « immacula
lus fuit. ,
(56) Eliti , commemorata sunt. 1
(57) Qilasi explelo eo. Hæc desunt in editione
Genebrardi .
(58) Editi , « in consequenti bæc ponit. )
(59) Merlinus el Genebrardus , ( ut unius cam
ipso spirilus facti . ,
1053
argenti , si auri , si prædii cupiditas pulset, el po- A
nam in corde meo quod mortuus sim cum Christo,
el de morte cogitem , exstinguilur continuo con
cupiscentia et effugalur peccatum . Aut si odio vel
ira inflammalus ad necem conciler inimici mei ; si
me existimem mortuum esse cum Christo , et co
gitationes mortis ponam in animo meo , exstingui-
lur sine dubio furor, cessat odium , conquiescit ira ,
peccato non datur locus, et hoc modo peccato quis
mori invenitur, el vivere Deo. Sed et hoc quod ad
ORIGENIS 1050
didit, « Viventes Deo in Christo Jesu, , non
mihi otiosum videlur . Simile enim pulo esse, quasi
dixissel : Viventes Deo in sapientia , in pace , in ju
stitia , in sanctificatione , quæ omnia Christus est.
In his ergo vivere Deo , hoc est in Christo Jesu vi.
vere Deo. Quod si sine justitia , sine pace, sine
sanctificatione cæterisque virtutibus nemo vivil
Deo , certum est quod nemo vivat. Deo , nisi in
Christo Jesu . Amen (60).

LIBER SEXTUS .

1. Non ergo regnel peccatum in vestro mor- B bet, concupiscat (65) « caro adversus spiritum ,et
lali corpore , ad obediendum desideriis ejus (61 ) , spiritus adversus carnem , et hæc sibi invicem ) ad
Bieque exbibeatis membra vestra arma iniquitatis versenlur 59. lllud tamen adverte , quod ostendens
peccato : sed exhibele vos Deo , tanquam ex mor in nostra potestate positum ut non regnet in nostro
luis vivenles : el membra vestra arma justitiæ Deo . mortali corpore peccalum ( 66 ) , præceplum dal
Peccatum enim vobis non dominabilur : non enim Apostolus , dicens : « Non ergo regnel peccalum in
sub lege estis , sed sub gratia " . , In superioribus vestro mortali corpore , ad obediendum desideriis
ait : < Sicul regnavil peccatum in morte 5 . ejus 60. , Nisi enim esset in nostra potestale ul
Nunc autem non dixit : Non ergo regnet peccatum non regnarel in nobis peccalum , præceplum utique
in morle ; sed ait : « Non ergo regnet peccatum in non dedisset. Quomodo ergo possibile est il pec
vestro mortali corpore , ad obediendum desideriis calum in carne nostra non regnet ? Si faciamus il
lud quod idem Apostolus dicit : < Mortificate membra
ejus ; » docens per hoc sedem quamdam el regnum
peccatum habere (62) 570 in corpore. Hoc est quod vestra quæ sunt supra terram , ) el si semper
el alibi dixil 88 : « Prudentia carnis inimica est Deo ; ) C mortem Cliristi in corpore postro , circumfera
et iterum : « Prudentia carnis mors est 56. , Sed mus 6s . Cerlum namque est, quia ubi mors Christi
et omnia peccata Apostolus opera carnis esse pro circumferlur, non polest regnare peccatum . Esi
nuntial 67 , quæ dicit esse fornicationem , immundi enim tanta vis crucis Christi , ut si ante oculos
liam , passionem , concupiscentiam malam , impudi ponatur, et in mente fideliter relineaiur , ita ut in
citiam , idololatriam , maleficia, inimicitias, certa ipsam mortem Christi iolenlus oculus mentis aspi
mina , zelum , furorem , contentiones, dissensiones, ciat , nulla concupiscentia , nulla libido , nullus fo
hæreses, invidiam , ebrietales, comessationes, et his ror, mulla superare possil invidia ; sed continuo ad
Gimilia. Sed si requiras quomodo etiam hæreses ejus præsentiain lolus ille quem supra enumeravi
inter carnis opera numerentur , invenies eas de mus peccali el carnis fugalur exercitus : ipsum
sensu carnis procedere . Sic enim dicit Apostolus vero peccatum nec subsistil , quippe cum nec sub
de quodam : « Frustra , inquil, inflatus a sensu (63) slantia ejus usquam sit nisi in opere et gestis. Est
carnis suæ , et non tenens capul 68. · Hæc autem ergo in nobis el concupiscentia peccali, quæ re
diximus ut manifestior fierel intellectus, quomodo gnum habet in carne ; est et concupiscentia spiri
peccalum regnet in corpore . Omnia namque illa lus, quæ regnum habet in mente, secundum id quod
quæ superius opera carnis esse enumeravimus, vel D supra diximus, quia caro concupiscil adversus
ul exerci liis quid am us
armal est ( 64) sub hoc rege spiri tum , spiri tus aute adversus carnem ,, Cum
m
peccati militans, el legi ejus parens , quie in mem ergo concupiscimus quod non licet , vel quod non
bris carnis inscripta est . Certum est enim , quia ex decet, vel quod non expedit , concupiscentia carnis
co quod desideriis peccati caro obedientiam præ est. Cum vero concupiscit et deficit anima nostra

83 Rom . vi , 12-14 . 84 Rom . v , 21 . 88 Rom . viii , 7. 06 ¡ bid, 6. 87 Galat . v, 19, seq. 88 Coloss.
11 , 18, 19. 69 Galat , v, 17 . to Roin . VỊ , 12 . 01 Coloss. 111 , 5. 62 Il Cor. iv , 10 . 63 Galal . v, 17 .

( 60) Jesu . Amen . Ilzec desunt in libris antea cdi (64) Alias , 1 damnalus est ; , al . , clamalus
est ; i male .
) Siclamen
lis.( 61Mss. Editi veroomillunt
mss. plerique , , ut obe diatis. ,concu
! Amen (65) Editi , « concupiscil , et paulo post , 1 ad
piscentiis ejus . ) versantur. 1
(62 ) Editi , « per hæc sedem quamdam regnum (66) In editione Genebrardi pro peccatum , '
peccati habere, , etc. legitur c ad obediendum ,
(65 ) Edili , i frustra quod amalus de sensu . )
 COMMENT . IN EPIST . AL ROM . LIB. VI . 1058
1057
quando videat (67) salutare Dei " , ista concupi- A lis peccalo ; sed cxhibele vos Deo tanquam ex mor
scentia spiritus est . Unde apparet mediam quodam tuis vivenles, et membra vestra magis arma justin
modo esse animam inter carnem et spiritum ; et liæ Deo . , Intuere per singula sapientiam Pauli ,
si quidem junxerit se ( 68 ) carni ad obedienduin quia ( 76) necessariis discrepationibus utitur . Ubi

desideriis peccati, efficitur cum ea unum corpus ;
si vero junxerit se Deo, ellicilur cum eo unus spi
rilus, secundum illud quod dictum est : « Qui
enim jungit se meretrici , unum corpus est ; qui
autem jungit se Domino , unus spiritus est 65
Nec mireris si carnem meretricem vocet , quæ illis
omnibus quæ supra enumeravimus vitiis atque pec
catis , tanquam turpissinis amatoribus subjacet.
Requiro autem cur addiderit , « in corpore vestro
mortali , , cum utique suffecisset dicere : « Non
ergo regnet peccatum in vestro corpore . 1 Ul
quid additur et o moriali (69) , » quasi dubitaret ali . B quæ ad effundendum sanguinem ministraverini (78):
quis corpus esse mortale ? Sed mihi videtur quod
non sine causa etiam hoc addiderit. Admonuit enim
per hoc quomodo (70) possit in corpore non re
gnare peccatum , secundum quod et alibi ipse dixe
rat : « Corpus quidem mortuum est propter pec
calum , spiritus vero vita est ( 71 ) propter justi-
tiam 66. , Si ergo sciamus quia corpus nostrum
mortificari potest , el morluum esse peccalo , po
lest fieri ut non regnet in eo peccatum . Secundum
hoc namque quod mortuum est , justificatum dici
lur ( 72) a peccato 67. Neque enim mortuus con
cupiscit aut irascitur , aut furit (73) , aut diripit
aliena . Si ergo ab his omnibus concupiscentiis
corpus reprimamus , mortuum pcccalo dicitur esse с minabitur. Non enim sub lege estis, sed sub gra
corpus. Et hoc est quod in præsenti loco ista Apo
stoli commonere videlur adjectio dicentis ( 74) ,
i in corpore vestro mortali . , Alius fortasse dicel,
quia ad distinctionem alterius corporis quod im
mortale est, hoc corpus in quo nunc sumus, mor
lale nominavit. Quid sit autem corpus immor
lale , idem Apostolus docel in aliis 68 , ubi ail :
Necesse est enim ut corruptibile loc induat
571 incorruptionem , et mortale hoc induat im
mortalitatem ; , et dubium non est quin dempla
mortalitate (75) hoc ipsum quod nunc mortale est,
immortale efficiatur corpus. Post hæc sequitur 69 :
Neque exhibeatis membra vestra arma iniquita
dicit arma non esse præbenda peccato vel iniqui
tali , non nos , sed membra nostra ponit : ubi vero
suadet ut Deo nos exhibeamus, non ante inem
bra (77) , quam nos ipsos exhiberi vult Dco , hoc
est animam , vel propositum nostrum , ul cum pios
nos ipsos exhibuerimus Deo, el adhæserimus ei , ila
demum eliam membra nostra efficiamus arma ju
slitiæ Deo. Sicut enim manus sanctæ dicuntur, quæ
sanctis operibus ministraverint , ut Apostolus dicit :
« Levantes puras manus sine ira el disceptatio
ne 70 ; » el rursum manus dicuntur plenæ sanguine,
ila et in præsenti loco membra quæ peccalo deser
viunt el iniquitati , arma iniquitatis appellantur : et
rursum si peccati concupiscentiam mortificemus in
corpore nostro mortali , el in opere justiliæ labore
mus , atque omnibus membris nostris (79 ) justitiæ
ministremus, efficimur lanquam ex mortuis viven
les, peccalo scilicet morlui et justitiæ vivenles ; et
consequenter etiam membra nostra fiunt arma j\
slitiæ Deo. Bene autem metaphoram superius pro
positam custodivit, ut quia regnare dixerat pecca
lum , arma peccati membra nominarel, et rursum
Deo regi arma justitiæ fierent membra nostra (80) .
Sequitur post hæc : « Peccatum enim vobis non do
tia " 1 , 1 Eliam hic intuere miram in Apostoli ser.
mone cautelam . Cum de nobis loquitur, dicit (81 ) :
( Peccatum vobis non dominabitur : ) cum de Sala
valore loqueretur, non dixit : Peccalum non domi
nabitur ( neque enim ita de eo dici decebal ) , sed
ait : « Mors ei ultra non dominabitur 78. , Mortis
enim in eo fuit locus , peccali nullus. At contra de
nobis nec conveniebat dici : Mors vobis non do
minabitur ; hoc enim cavere non possumus ; seu ,
« Peccalum vobis non dominabilur ; » quod sine du
hio sciret vilare nos posse (82) , secundum ea quæ
superius diximus, si mortificemus concupiscentias
carnis, in quibus peccatum poterat dominari . Pro

3 . 65 I Cor. vi , 16 , 17 . 66 Rom . vi, 10. 67 Rom . vi , 7. 68 I Cor. xv , 53. 69 Rom .

66 Psal. LXXXVI ,
19 ¡ bid . 9.
V1, 13. 70 i Tim . 11 , 8 . 71 Rom . vi , 14 .
(67) Alias , « quomodo videal ; » al. , « quando vi- D ( 75) Editi , e adepta immortalitate . ) Mss. quidam ,
( indepla immortalilale , » male . Sed recle mis. Unus
derit . )
ut in nostro textu .
(68) Edili, i junxit se . )
(69 ) Editi , i Cur igitur additur mortali , , etc. (76 ) Alias , qua ; » al. , ' quam . , Et paulo post
edili perperam , i arma nostra præbenda peccato , )
Seð mss. ut in nostro textu .
etc.
(70) Edili , ( quod . ) ( 77 ) Alias , a non lain membra . )
(72)) Edili
(71 Vila , est. Edilimortu
i quod , i vivit
us .est, , justificatus dici ( 78) Editi , « ad effundendum eum ministrave
rint, 3
lur. , Mss. quidam el Rabanus, qui niortuus esl , ) ( 79) Alias perperam , , atque in omnibus mem
etc. Sed rectius ms. unus ut in nostro textu .
(73) Alias, I aut furatur. , bris nostris . )
( 74) Ms. unus, ( in präsenti capitulo Apostolus (80 ) Edili, i vestra , , male.
coinmonere videtur adjicien s elc . Edili , « in (81 ) Edili , « dicens . )
præsenti loco ila Apostolus videlur commonere di (82) Ms. unus , « Quod sine dubio scire et vilare
Cens : In corpore vestro mortuo . Alius fortasse non posse consial.... simortificemus, , etc. Alias ,
diceret quod . i Deinde , i morluum nominavil. ) Quod sine dubio scire el vitare non possumus....
si non mortificemus , » clc.
Sed potiores mss . ut in nostro lexlu .
 1059 ORIGENIS 1060
pterea enim subjungit : « Non enim sub lege estis , A dicat servum . In quo, ut dixi absque ulla cuncla .
sed sub gratia ; » et evidenter ostendit ex his nos lione in nobis esse ostendit arbitrii libertatem . In
non esse sub lege illa quam in membris positam nobis namque est exhibere obedientiam nostram
repugnare dicit legi mentis 73 , quia qui mortificat vel justitiæ , vel peccato. « Nemo , autem polest
membra sua , certum est quod non sit sub lege mem duobus simul dominis servire, , peccalo et justi
brorum , sed- sub gratia Dei . De hac lege et alibi di tiæ. « Aut enim unum odio habebit , peccatum
cil , quia « virtus peccati lex " . , Si quis vero (83) scilicel , « el alium amabit, , id est justitiam : < aut
velit bæc accipere de lege Moysi , illud sine dubio patietur unum , , scilicet peccalum duntaxat , et
dicet, quod non suinus sub lege lilleræ quæ occi alium contemnet 81 , , id est justitiam . Simile ergo
dit , sed sub lege spiritus quæ vivificat" , quam hic est el quod dixit Apostolus : 1 Servi ejus estis cui
gratiam nominavit .
obedistis , sive peccati , sive justitiæ 88. , Sed et
2. « Quid ergo ? Peccabimus, quia non sumus sub quod dicitur : 1 Omnis qui (90) facit peccatum , ser
lege , sed sub gratia ? Absit me . » Simile videtur hoc vus est peccati 83, » ad hoc respicit , quamvis etiain
illi dicto , quod superius exposuimus : « Quid ergo non adjecerit : Et omnis qui fecerit justitiam, ser
dicemus ? Permanebimus in peccato ut gralia abun vus est justitiæ . Quod fortassis pulet alius idcirco
del ? Absit ?? ; ) el ideo una atque eadem utrique B subrelictum , ut quasi ex consequentibus debeat in
loco sufficial explanatio . Hoc solum est quod vide telligi . Mihi tamen videtur (91 ) consulto non ad
lur habere differentiam , quod in superioribus ubi dilum . Neque enim conveniebat dici, quia omnis
dicit : « Quid ergo ? Permanebimus in pcccato ? ) qui facit justitiam , servus est justitiæ. Nam et Deus
quasi his qui nondum discesserint a peccato dici ipse facit justitiam , et non idcirco servus justiliæ
videtur, ne permaneant in eo in quo esse adhuc vi
dici potest , sed justitiæ Dominus ( 92). Non ergo
debantur : hic vero tanquam ab his qui jam (84) ila omnis qui facit justitiam , servus est justitiæ, ut
discesserint a peccato, fieri videtur interrogatio :
omnis qui facit peccalum , servus esi peccati . Nam
et ibi , ut quasi gratia, quæ nondum erat , abunda et ipse diabolus sine dubio peccati servus est ,
ret ; hic autem tanquam præsente jam gratia dicit, quippe qui discessit a servitute justitiæ , el in con
( quia non surnus sub lege , sed sub gratia " . , spectu Domini omnipotentis rebellavit, propter quod
3. « Nescitis quia cui exhiberis vos servos ad obe el apostala appellatus est . Constat ergo ex his ver
diendum , servi estis ejus cui obeditis , sive pec bis quibus Paulus dicit (93) : « Quia cui exbibelis
cati ad mortem , sive obedientiæ ad justitiam (85) ? vos servos ad obediendum , sérvi estis cui obedistis,
Gratias aulem Deo quoniam fuistis servi peccati , C sive peccati , sive justilize 8*, » quia sponte nostra
obedislis aulem ex corde in eam formam doctrinæ , ipsi nos (94) exhibemus , nullo cogente , vel pecealo
in quam traditi estis. Liberali autem a peccalo , servire vel justitiæ per obedientiam nostram : et
servi facti estis justitiæ 79 (86) . » Videlur fortassis ideo semper horum meminisse debemus, ne inanes
minus inlegra elocutio quod ait ; Servi eslis (87) querelas in peccati excusatione proferamus, quod
ejus cui obedistis, sive peccati ad mortein , sive obe diabolas fecerit ut peccaremus, aut naturæ neces
dientiæ ad justitiam ; ) cum ratio poposcerit silas , aut fatalis conditio , aut cursus astrorum (95).
dici : Servi estis ejus cui obedistis, sive peccati , Sed audi aperiam Pauli sententiam , qua dicit :
sive justitiæ per obedientiam . Sed in eo qui se im « Cui vos exhibelis servos ad obediendum , servi
perili sermonis sponte profitelur,80 (88) , arlem com estis cui obedistis, sive peccati , sive justitiæ . 1
positionis verborum requirere superfluum pulo , Post hæc : « Gratias , inquit , Deo , quia fuistis
cum sensus evidens habealur. Hoc est ergo quod servi peccati , obedistis autem ex corde in eam for
in hoc loco Apostolus docet ; quia unusquis - mam doctrinæ , in quam traditi estis 85.86 . , Videtur
que in manu sua habel et in arbitrii potestate , 572 hæc ad eos dicere , de quorum vita profectaque
ul aut peccati servus sit, aut justitiæ . Ad quamcun præsumit, et de quibus jam superius dixerat : « Gra
que enim partem inclinaverit obedientiam (89) , el D tias ago Deo per Jesum Christum pro omnibus vo
cuicunque parti parere voluerit , hæc sibi eum vin bis, quia fides vestra annuntiatur in universo mun .
18 Rom . vii , 23 . 76 I Cor. xv , 56. 15 Il Cor . su
79 ibid . 16 , seq . 80 II Cor . XI , 6. 81 Malh vi, 24 6. 76 Ron) . VI , 15 . 77 ibid . 1 . 78 ibid . 15.
. . 89 Rom . vi, 16. 83 Joan . viii , 31 . By Rom . vi, 16.
89.86 ibid . 17 .
(83) Vero. Desideratur in antea editis. enim partem inclinaverit se homo obedientiæ. )
( 84) Jam. In editis omittitur .
(90) Editi , « Nam omnis qui , , etc. Mss. pleri
( 85) Ms. unus , « sive justitiæ in sanctificatio . que, i Sed et omnis qui, , eic. , absque « quod di
nem . ) citur. )
(86) Editi , i servi autem facti estis justitiæ. ) (91 ) Alias, « Mihi autem videtur. )
(87) Alias , « quia ait : servi estis cui obedistis, (92) Alias , « sed justus Dominus. »
sive peccati, sive obediemie ( al. obeditionis ) (93) Edili, « ex his esse servos (al . ex his ser
ad justitiam , cum ratio posceret : Servi estis (al. vis) quibus Paulus dicit , » al. , , ex his verbis » (al.,
Ergo servi estis ), "elc.
(88) Alias, qui imperitiam sermonis sponte con ex his sermonibus) Pauli, quibus dicit . )
(94) Editi , « quia sponte. Nam ipsi nos. )
fitetur. )
diabolusAlias,
(95) quia
fecit « ul i ( al.
peccato ' ,quod, quam )
» al . « ....
(89) Editi, « Ad quamcunque enim potestatem in rem aut naluræ aut
clinaverit obedientia . , Ms. unus, « Ad quamcunque cursus astrorum efficiat, ) al . ( facial. )
1061 COMMENT , IN EPIST . AD ROM . LIB. VI . 1062
do 87. » Tum deinde et illud ostendit, quod omnes A mam atque umbram virtutum tenere possimus ;
homines primo serviant peccato . Sic enim scriptum ipsas vero virtutes, tunc cum venerint illa quæ
est : Quia non est justus super terram qui faciat perfecta sunt. Et ideo justus nunc (99) magis , ut
bonum , et non peccet 88. , Primo enim necesse est mihi videlur , in umbra virtutum , quam in ipsis
in omni homine illud compleri quod scrip: um est : virtutibus vivil (1 ) . El ob hoc fortassis Jeremias
Sed ubi venit mandatum , peccatum revixit 89. > in Lamentationibus dicit : « Spiritus vultus nostri
Hoc vero quod sequitur ad paucos dicitur , et eos Christus Dominus, cui diximus : In umbra ejus vi
qui jam emendantur, scilicet quod dicit : « Gratias vemus in gentibus 85. , Quod si Christus est justi
autem Deo, quia fuistis servi peccati, obelistis au lia , el sapientia , et veritas, et dicimus, ( in umbra
tem ex corde in eam formam doctrinæ , in quam ejus vivemus in gentibus : » ergo in umbra justitiæ,
Traditi estis 90.91. , Serviergo fuimus omnes peccati ; et in umbra sapientiæ, et in umbra veritatis vivi
sed ubi tradita est nobis forma doctrinæ, et huic mus , etiam si justi , et sapientes (2) , et veritatis
non utcunque, neque solis verbis, sed ex corde, ex amatores esse videamur. Propterea ergo dicitur :
animo, ex lota devotione elegimus obedire , libera ( Si quis se putat cognovisse, nondum cognovit
mur a servilule peccali , et efficimur servi justitiæ. quemadmodum oporteal scire 96. , Fortassis enun
Unde vereor ne forte plures simus qui videamur sus . B etiam ipsum Verbum Dei , secundum boc quod
cepisse formam doctrinæ justitiæ, et verbis qui Verbum caro factum est , et habitavit in no
dem vel professione justitia videamur obedire , corde bis 97, , aliter in præsenti vilæ statu , aliter cum
vero obediamus peccato , carois adhuc in nobis vi venerit quod perfectum est 98 , cognoscetur ; et ali
liis dominantibus. Et ideo ante omnia indigemus illa ler nunc in forma servi, lunc vero aliter in forma
de qua superius docuit mortificatione membrorum . Dei, et in Patris æqualitate sentietur. Pro quibus
Quod autem dixit : « Formam (96) doctrine , in omnibus, vel « in forma doctrinæ , , ut Apostolu3
quam tradili estis , ) requirendum pulo quomodo dicit , et nondum in ipsa doctrina , vel « in umbra
unusquisque tradatur . Invenimus namque quod eos Christi, , ut Jeremias nominavit 99 , et nondum in
qui e non ; probanı « Deum babere in notitian, , ipso Christo , vivere videmur inter gentes . Liberali
Iradat o Deus secundum desideria cordis eorum in
aulem a peccalo, servi facti estis justitiæ ' . » Ex
immunditiam , ut contumeliis aficiant corpora sua positio est in his eorum quæ superius dixit. Si
in semetipsis : ) el alios qui « commutaverunt glo- enim ultra non serviatis peccato , certum est quia
riam incorruptibilis Dei , , tradate in passiones liberati ab eo servi facti estis justitiæ . Sed requi
ignominiæ » , , de quibus in locis suis prout po ritur quis est qui liberat a peccato. Sine dubio
с
luimus diximus. El bos ergo qui semetipsos eshi veritatis agnitio . Sic enim dicebat Jesus ad Jud :eos
beni servos justitiæ per obedientiam (97) , Deus ira qui crediderant ei : « Si credideritis verbo meo ,
didit ut instituantur et imbuanlur secundum for agnoscelis verilalem , et veritas liberabit vos * . ,
mam doctrin æ jusliliæ. Movet autem me etiam hoc, Verilas est ergo quæ liberat a peccato, el veritatis
quod non dixit, « Obedistis (98) ex corde à doctri- agnitio. Certum est autem quod omnis qui liberalus
læ , e in quam traditi estis , » sed « formam doctri . fuerit a peccalo , justitiæ serviat. Quod auiem dici
næ , posuit. Nec pulo quod unum esse senserit Apo mus , justitiæ serviat , quoniam justilia una est ex
slolus doctrinam , et formam doctrinæ ; sed mihi virtulum choro , simile est ac si diceremus, quia
videlur quod formam doctrinæ minus esse scieril , si quis liberalus est a peccato, serviet veritati , et
quam ipsain doctrinam ; et nunc quidem in præ serviel sapientiæ , et serviet pudicitiæ , el serviet
senti vita dum in hoc corpore sumus , et « ag. pietati (3). Sic enim ego audio et illud quod dictum
graval terrenum hoc habitaculum sensum mulia est : « Aperile mihi portas justitiæ , el ingressus in
cogitantemº , forinam doctrinæ habeamus , eas confitebor Domino 3. , Non enim solius justitiæ
non ipsam doctrinam , sicul idem Apostolus in portas ingreditur qui confiteri vult Domino, sed et
573 aliis dicit : « Nunc autem videmus per spe- D veritatis , et sapientiæ , et pietatis , et pudicitiæ .
culum in ænigmate ; , ipsa autem doctrina sit de Omnium namque una est aula virtutum , cujus
qua dicit : « Tunc autem videbimus facie ad fa sibi justilie nomine pandi januas postulat (4) ju
ciem " , Unde et in präsenti vila puto quod for stus .

87Rom , 1,8. 88 Eccli . vii, 21 . 89 Rom . vii , 9. 90.91 Rom . vi , 17 . 99 Rom . 4, 28 ,9824, 23 , 26 .
Sap. 1x , 15. 94 I Cor. x111 , 12. 95 Thren . iv , 20. 98 I Cor.vili , 2. O" Joan . 1 , 14. I Cor. xlll ,
10. 99 Thren , iv, 20 . * Rom . vi , 18. Joan. viii , 31 . 3 Psal. CXVII , 19 .

(96) Editi, « Quam autem dixit formam, , etc.
(97) Alias, El bic ergo qui [al. eo qui) se
melipsos exhibent servos per obedientiam justitiæ ;)
el paulo post edili , secundum formam justitiæ
doctrinæ . )
(98) Editi , cobedientiæ. , Ms. unus. cobedientes. )
(99) Nunc. Deest in editionibus Merlini el Gene
brardi.
( 1 ) Editi, « vixit , » male.
( 2 ) Ms. unus , ( etiam si justitiæ, et sapientiæ , )
elc. Deinde idem ms . , i si quis se putat cognovisse
Deum .... oporteat sciri . » Al. , ( cum scire . )
(3) Editi , « et serviet pudicitiæ , prudentiæ , et
pietali, Sed omnes mss . omillunt prudentiæ. 1
Quidam etiam non habent i serviet i anle « pie
lali . )
(4) Edili, a nomine Paulus 1 (al . , Pauli) janans
postulat aperiri. ,
 1063 OLIGLNIS

4. « llumanum dico propter infirmitatem carnis A dat : quod utique fieri non posset , si aut nalu
vestræ . Sicut enim exhibuislis membra vestra ser ra (12) , ut quibusdam videlur, repugnaret, aut astro
vire immunditiæ , et iniquitati ad iniquitalem (5) , rum cursus obsisteret .
ita nunc exhibele membra vestra servire justitiæ 5. « Cum enim servi esselis peccati , liberi eralis
in sanctificationem *. , Pudorem quemdam per hæc justiliæ . Quem ergo fructum habuistis tune in illis,
incutit Apostolus auditoribus , ut hoc saltein obse in quibus nunc erubescitis ? Nam Ginis illorum mors
quii dependant justitiæ et sanctificationi , quod prius est . Nunc vero liberati a peccalo, servi antem faeti
immunditiæ iniquitatique delulerant. Quid crgo Deo , babetis fructum vestrum in sanctilicationem,
tiim humanum , hoc est , quid lam leve , quid lam finem vero vitam æternam '. , Quomodo ( 13) quis
sine onere , el quod nulla prorsus possit carnis in peccati servus sil , suficienter jam in superioribus
Girmitas excusare (6) ? « Sicut , inquit , exhibuistis dictum est , cum exponeremus illom locum :: Ne
membra vestra servire immunditiæ, el iniquitati ad scilis quia cui vos exhibetis servos ad obediendum,
iniquitatem , ita nunc exhibete membra vestra ser servi estis ejus cui obedistis, sive peccati, sive ju
vire justitiæ in sanctificationem . , Ingloriosum slilix 8 ? , Cuin ergo quis peccalo servit , justitiæ
quidem est ut ita quis virtutibus sicut vitiis servial . liber est, hoc est, alienus a justitia . Hic enim libe
B
Multo cnim amplius el multo intentius honoranda rum alienum dicit , el recle quidem . Nemo enim
justitia est . Sed ego , inquit, humane et communi . polest simul et peccato servire , et justitiæ, sicut et
ler ago : eadem poslulo , similia requiro . Dudum Salvalor dixit, quia « nemo potest duobus dominis
currebant pedes vestri ad dæmonum templa , nunc servire ' . » Sed de his plenius supra diximus, Illud
currant (7) ad Ecclesiam Dei . Currebant prius ad sane nolandum est, esse et libertatem culpabilem ,
effundendum , nunc autem ad liberandum sangui. el laudabilem servitutem . Nam liberum esse justi
nem currani . Protendebantur prius manus ut aliena liæ , crimen est ; servum vero esse, laudabile. Quod
diriperent , nunc protendantur ut propria largian autem dicit justitiæ servum ficri, simul intellige et
lur. Circumspiciebant prius oculi mulierem , aut sapicntiæ, el pielati , el pudicitiæ , et omnibus una
alienum aliquid ad concupiscendum , nunc circum virtutibus : sicutecontrario qui peccata , servus estsi
spiciant pauperes, debiles , egenos ad miserandum . mul el concupiscentiæ malæ , el iræ , et ſuroris,et
Aures delectabantur auditu vano , vel bonorum de impudicitiæ, el rapinæ ; el omnibus simul vitiis ac
rogalionibus, nunc convertantur ad audiendum ver sceleribus servit. Unde nosmetipsos semper discu:
bum Dei , ad explanationem legis , et ad capiendam lere debemus per singula quæque quæ gerimus , et
sapientiæ disciplinam (8 ) . Lingua quæ conviciis , c in unoquoque actu considerare cuinam serviamus,
maledictis , ci lurpiloquiis assueta est (9) , conver peccatone ad iniquitatem , an justitiæ in sanctifica
talur nunc ad benedicendum Dominum in omni lionem . « Quem ergo , inquit , fructum habuistis
lempore 8 : sermonem sanum proferal, et honestum , lunc in illis , in quibus nunc erubescitis ? Nam finis
ul del gratiam audientibus , et veritatem loquatur illorum mors est 10. , Fructum et bonorum el ma
cum proximo suo . Sed quid opus est hæc sin lorum esse docet Scriptura divina , ut ipse Salvalor
gula persequi, cum paleat etiam tibi , uniuscujusque in Evangeliis dicil : « Aut facile arborem bonam ,
membri ministerium , quod exhibuit vitiis , aptare et fruclum ejus bonum ; aut facile arborem malam ,
virtutibus, et actum quem exhibuit immunditiæ , ad el fructum ejus malum " . Non potest arbor bona
castilalem nunc sanctificationemque convertere ? fructus malos facere, neque arbor mala fructus bo
Videtur sane hic justitiam pro omnibus simul vir nos facere " . , In quibus propositum et voluntas
Lulibus nominasse, sicut econtrario iniquitatem pro hominis , arbor dici videlur vel bona , vel mala,
omnibus simul vitiis posuisse . Addidit ( 10 ) sane , fructus vero ejus opera . Si quis converlat animos
( justiliæ in sanctificationem , » quo videlicel casti et propositum ad justitiam , erubescit sine dubio ,
lalis partem el generaliter cum cæleris , et per se et ipse se notat ( 14 ) de prioribus gestis quæ egit
metipsam specialiter commendarel. Sed et illud D posilus sub peccato, quia finis illorum mors est.
aspice , quod ubique per hæc arbitrii libertatem Sed requiro quæ mors ? Certum est quia (15) nou
designat , 574 el ostendit unumquemque habere isla communis. Non enim quis post mortem c07
in sua polestale , ut quæ anle iniquitati ad iniqui vertitur ad justitiam , vel pro male gestis præter
lalem servitia dependebat ( 11 ) , hæc , converso in itis erubescit. Quid ergo est ? Nunquidnam peccali
melius proposito , justitiæ sanctificationique depen morlem dicere videtur, quoniam i anima quæ pec
* Rom . vi , 19. * Psal.xxx111, 2. • Zachar. 1 , 16 ; Ephes, iv, 25. * Rom . vi, 20, 22. & ibid. 16.
Malih . vi , 24. 10 Rom . vi , 21 . 11 Matth . XII , 33. ni Malih . yll , 18.
(5 ) Alias , ( injustitiam . ) (11 ) Edili , « dependebant , , et infra, « depec
(6) Edili , i nulla ratione prorsus possit infir dani .
miialis excusari. , Sed omnes mss . ut in nostro ( 12) Sic mss . el Rabanus . Editi vero, « si neces
textu . silas nalura . )
(7 ) Alias , 1 nunc autem concurrant. » ( 13 ) Alias , « Quoniam ; » al . , ' Quod , 1
( 8) Editi, « sapientiam et disciplinam , , ) ,a , , et ipsa
( 9) Genebrardus, ' erat assueta . ) notal. )
( 10 ) Edili , « Addit quoque, ) mis. unus, addidit ( 15) Quià. Deest in libris antea cditis..
quoque . )
1065 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. VI . 1C66
cat, ipsa morielur 13 ? , An illud magis polest in- A lionem diximus fructuum malorum , el fructuum
telligi quoil istain mortem dical ( 16) qua cum Cbri bonorum fecisse Apostolum ) quod ibi quidem ubi
sto peccato morimur, et vitiis ac sceleribus Onem de malis fructibus dicebat , con dixit : Fructum
damus , ut propter hoc dixisse videatur, quia « linis vestrum habuistis « in quibus nunc erubescilis : 1
illoruin mors est ? Nunc vero liberali a peccalo , sed dixit : « Quem ergo fruclum habuislis ? , ubi
servi autem facti Deo , habelis fructum vestrum in vero de bonis fructibus dicit , addit i vestrum , )
sanctificationem , finem vero vitam æternam . , Sic enim scribit : « Habetis fruclum vestrum in
Fructus fructibus comparat : et peccati quidem sanctificationem : , per quod indicare mihi vide
fructus pro quibus nunc, hoc est, postea quam li lur quod fructus malus, fructus erubescendus et
berali a peccato , et servi facti Deo, sancti erube pænitendus, non est nosler fructus. Non enim ma
scuni, pronuntiat morle finiri : fruclus vero justitiæ lam in nobis arborem Deus plantavil que fructus
qui sunt in sanctiticationem , finem dicit accipere malos proferrel, sicul et ipse dicil per prophetam :
vitam æternam . In quo illud primo non est omil « Ego le plantavi vilem fructiferam lolam veracem ,
lenduin , quod fructus quidem eos pro quibus nunc quomodo conversa es in amariludine vitis alienæ 19 ?,
erubescimus ( 17 ) , in quo sint noluit nominare : 80 Fructus ergo malos etiam si afferamus, non sumi
rum vero fructum qui liberali sunt a peccalo, et B nostri, sed alieni, id est peccati ; fructus vero bo
servi facti sunt Deo, dicit esse in sanctificationem . nos si afferamus in sanctificationem , nostri suut
Bonorum enim frequentius quam malorum habenda fructus. Istos enim fructus ut afferret humana na
memoria est . Quod autem prius de malis fructibus tura a conditore suo suscepil. Nam illi alieni non
el fine eorum , postea vero de fructibus qui in san sunt in nobis seminati a Deo (21 ) . Vis autem scire
cuificationem sunt ( 18) , el de line eorum , quæ est quia Dominus non seminat malos fruclus ? audi eum
vita æterna , memoravil, vide quia simile est hoc in Evangelio dicentem : « Nonne bonum semen se .
diclo prophelico illi quo ipse ail : « Ego occidam , minavimus in agro ? Unde ergo habet zizania ? Et
el ego vivere faciam ; , et iterum : Percu respondens dixit (22) : Inimicus homo hoc fecit ? . ,
liam , et ego sanabo ; , el rursum in Job : « Ipse Ei adhuc vis amplius discere quia isti carnis fru
dolere facit , el remedium dat : percutit, et manus clus non sunt nostri , sed alieni ? Ipse iterum (23 )
ejus sanal 18. , Quæ omnia illuc aspiciunt, quod anle Dominus in Evangelio dicit : « Si in alieno lideles
moriendum est cum Christo , et ila convivendum : non fuistis , quod vestruni esl quis dabit vobis *1 ?,
ei ante compatiendun , el ila conregnandum . Nisi Sic ergo profundæ rationis mysterio in malo qui
enim prius per pænitentiam peccato moriamur, с dem fructu Apostolus non addidit e vestrum ; » de
non possumus per justiliam vivere Deo . Sed et hoc bono autem dicit : ( Habetis fructum vestrum in
quod ( 19) superius dixil 16 : « Liberali aulem a pec sanctificatione m . » Quod autem perfectiores dicat
calo, servi facti estis justitiæ : 1 nunc aulem cum hos ( 24) quos servire Deo nominat, quam illos quos
similiter dixerit : « Liberati autem a peccato 17 1 primo servire justitiæ dixeral, eliam ex hoc pro
non similiter dixit , ( servi facti estis justitiæ , , batur, quod horum fruclum in sanctificationem po
sell , « servi ſacli estis Deo : , non est otiosa dis suit ; qui intelligi possunt hi esse qui se castitati
tinctio . Per hoc enim ostenditur , quod postea . et continentiæ devoveruol ; illi autem quos servos
quam quis liberalus a peccato ſueril, servire debet dixit esse justitiæ , possunt etianı hi videri qui in
primo justitia el omnibus virtutibus simul, ut inde conjugiis positi , justiliæ tamen et omnibus viriuli
per prolecium ascendat ad hoc , ut servus fial Deo, bus operam præbent . De vita autem æterna quam
quamvis et servire justitiæ, servire sit Deo. Chri vis et in aliis locis sæpe a nobis dictum sit , lamen
sluis est enim justitia , ei servire Christo , servire et in præsenti breviter perstringendum est, quod
Deo est . Est lamen ordo profectuum , et sunt älernitas in Scripturis aliquando pro co ponatur ut
575 in virtutibus gradus (20) : et idcirco dicitur finem nescial , aliquando vero ut in præsenti qui
Christus regnare, profecto secundum hoc quod ju- dem sæculo finem non habeat , habeat tamen in fu
slitia est, donec in unoquoque compleatur plenitudo luro . Aliquando temporis alicujus, vel etiam vitae
virlulum , ubi vero mensura fuerit perfectionis unius hominis spatium æternitas appellatur, ut est
explela , lunc dicitur tradere « regnum Deo el Pa illud in lege scriptum de servo Hebræo *: : , Si di
Iri , » ut jam sit « Deus omnia in omnibus 18 , » Sed lexerit , , inquit, ( uxorem suam , et filios suos, et
el illud adhuc observandum pulo (quoniam collan permanere volueril in servilule propter ipsos (25) ,
13 Ezech . XVIII, 4 . 15 Deul. XXX11, 39. 18 Job v, 18 . 16 Rom . vi , 18. 17 ibid. 22. 18 I Cor. xv, 21 , 28.
19 Jerem . 11, 21 . Malih . Xili , 27 . 21 Luc. XVI , 12. 22 Exod. xx1 , 5, 6.
( 16) Editi, « dicil . , Et paulo post , ( ut post hæc) minati a Deo . , Ms. unus , · Nam illi sunt alieni [al . ,
(mis. upus, i ul post hoc , » Rabanus , ( ul Aposio alienati sunt )] non sunt in nobis seminali a Deo . )
lus bæc ) dixisse videatur, ) ele . (22) Edili, i el respondenles dixerunt: , Mss .
( 17) Editi, perperam , e non erubescimus. ) quidaill, « Et respondii.d
( 18) Alias, « in sanctificatione sunt. ) ( 23) Edili, « ipse eliam . )
19) Editi, « quia superius dixerit. ) (24) Mss. plerique, « dicat bic . 1
( 20) Alias, el sunt profectibus gradus ; » al. , , et ( 25 ) Sic ms. unus. Caeteri vero mss . el editi, pro
sunt profectibus el virtutibus gradus. ) pier ipsam . )
(21 ) Editi , « Nam illi alieni sunt in nobis non se
PATROL . GR . XIV . 34
1167 ORIGENIS 1068

subula , inquit , pertundes aurem ejus in poste , el A de qua scriptum est , quia e anima , quæ peccat,
erit libi servus in æternum . , Ælernum bic sine ipsa morielur 35. , Et quamvis de diversitale mortis
dubio lempus vitæ hominis posuit. Et iterum in Ec a nobis sæpe jam dictum sit, tamen quia presens
clesiaste dicitur 23 : « Generatio vadit , el generatio admonuit locus , apertius eadem repelere , et in
venit , terra autem in æternum stat : , hice æter unum quæ sparsim sunt dicta colligere neque mi
num , præsenlis sæculi tempus ostendit . Ubi vero hi pigrum sit , neque legentibus orerosum . Mors in
dicit i vitam æternam , , ad illud aspiciendum est Scripluris unum quidem nomen est, sed mulla si
quod ipse Salvalor dixit : « Hæc est autem vita gnificat. Etenim separatio corporis ab anima mors
ælerna , ut cognoscant te solum verum Deum , et nominatur . Sed hæc neque mala (30) , neque bona
quem misisti Jesum Christum % : 1 et iterum : « Ego dici potest : est enim media, quæ dicitur indifferens.
sum via , et veritas et vila 18.1 Et ipse Apostolus Et rursns separatio animæ a Deo mors appellatur,
in aliis dicit, quia rapiemur in nubibus obviam quæ per peccatum venit. Hæc aperle mala est, quæ
Christo in aera , el ila semper cum Domino erimus 36. , et peccati stipendium nominatur 38. Hanc morlein
Sicut ergo semper cum Domino esse, finem non ha Deus non fecit, neque lætatur in perditione vivo
bet , ita et vita æterna nullum finem habere creden rum : sed invidia diaboli mors hæc introivit (31 ) in or
da est. B
bem terraruin . El iterum ipse auclor mortis hujus
6. ^ Stipendia enim peccati mors : gratia autein diabolus mors appellatur, et ipse est qui dicitur ini
Dei , vita æterna , in Christo Jesu Domino nostro 97. , micus Christi novissimus destruendus 33. Sed et ine
Simile est , hoc quod dixit , « Stipendia peccati ſerni locus in quo animæ detinebantur a morte ,
mors, , illi quod superius dixeral , i Finis autem eliam ipse mors appellatur. Dicitur vero et illa mors
illorum mors 38. , Quorum autem ? Illorum sine du ( 32) laudabilis qua peccato quis moritur, el Christo
bio « pro quibus nunc erubescilis, , quorum fru- consepelitur, per quam emendatio fit animæ et vila
ctus nec nominare quidem æstimat dignum (26) . Et Plerna conquiritur. Cum ergo tanla differentia in
jlerum : « Gratia autem Dei , vita alerna , in Christo hoc uno nomine mortis habealur, si audias Deum
Jesu Domino nostro, è simile est illi quod dixit : dicentem , · Ego occidam , et ego vivere faciam $ , 1
« Habelis fruclum vestrum in sanctificationem , fi intelligere debes quæ sit mors quam decet inferre
nem vero vilam ælernam 29. , Bene autem mela Deum (33 ) : illa sine dubio quæ conferat vitam, id
phoram , id est figuram militiæ ex initio proposi est ut morialur quis peccalo, el vivat Deo . « Cum
tam servat , ul militantibus sub peccato rege (27) , occideret eos , , inquit, i quærebant eum , et rever
imo potius tyrannidi ejus parentibus, stipendia de- lebantur 35.36 . , Apertissime docens per hoc , quia (34 )
bila mortem dicat exsolvi . Deum vero non erat di quem Deus occidit, propterea occidit, ul peccato
gnum militibus suis stipendia quasi debilum ali . morialur , et quærat Deum . Sic ego audio et illud
quod dare, sed donum el gratiam , quæ esi i vita quod scripium est º7 , quja occidit Deus Her filium
alerna in Christo Jesu Domino nostro , , Ego non Judæ , quoniam malignus erat ; et si quid aliud hu
puto etiam hoc vacuum esse , quod ad vitam æler jusmodi de Deo legimus scriptum . Sic et Apostolus
nam addidit o in Christo Domino nostro ; » sed quia peccalorem tradebat in interilum carnis, ut spiri
fortassis sciri voluit aliud esse vilam æternam so tum faceret salvum 38, hoc est , ut morerelur pec
lum , el aliud vitam æternamn in Christo Jesu . Et calo , et viveret Deo. Et in præsenti igitur loco sti
illi enim qui surgent in confusionem et opprobrium pendia quæ dal peccalum , mors esse dicuntur : non
sempiternum 30, habebunt quidem vitam elernam , ista mors quæ separat corpus ab anima , sed illa
non tamen in Christo Jesu , sed in confusione 576 qua per peccatum separalur anima a Deo. El ror
el opprobrio æterno ; justi vero qui surgent (28) in sum nos in morle Christi dicimur baptizati , in illa
vitam æternam in Christo Jesu habebunt vilam sine dubio morle (35 ) qua peccato morluus est se
æternam . Peccatum ergo (29) militibus suis in qui mel , ut el nos separemur a peccalo, el vivamus
bus regnat, stipendia digna largitur mortem . Mor- D Deo 38. Tali namque morte qui moritur (36) justificatus
iem aulein dicimus non hanc corporalem , sed illa in esse dicitur a peccalo *0 . Sic ergo habenda distinctio
38 Eccle . 1, 4. 21 Joan . xvII, 3. 25 Joan , xiv , 6. 26 I Thess. iv, 16 . 27 Rom . vi, 23. 18 ibid . 21 .
19 jbid . 22. 30 Jerem ). xxii, 40. 31 Ezech . XVII, 4. 32 Rom . vi , 23. '38 I Cor . xv , 26. s. Deut . X8811 , 39.
30.86 Psal. LXXVII , 34. 37 Gen. XXXVIII , 7. 38 I Cor . v , 5. 39 Rom . vi , 3 , 9 , 10 . 40 Rom . vii .

( 26) Editi , quorum fructus ne nominare dignum .
El iterum : Gralja autem Dei in Christo , i elc. ,
omissis vocibus, i vila æterna . I
(27) Ms. unus cum editis, e sub peccati rege. »
Alier ms.,« sub peccati lege. » Sed rectius ms . Re
gius num . 1639 ei kabanus ut in nostro lexlu .
( 28) Alias, « surgunt ; » et paulo post , « babent,
male .
(29) Editi , « Peccatuin vero. )
(30) Neque mala. Hæc desunt in editione Gene
brardi . Deinde ms. unus , i alque dicitur indiffe
rens, , quibus verbis addunt editi, « id est com
uunis, » quod omillilur in omnibus mss . nostris.
(31 ) Editi, « invidia diaboli mors introivil , ) etc.,
absque « sed . , Al. , I invidia autem diaboli mors
introivit, » etc.
(32) Edili , i eliam ipsa mors appellatur. Dicitur
etiam illa mors ; ) el postea ms. unus, ' per quam
emundalio fit animæ . 3
(33) Editi etmss. quidam perperam habent, quam
dicit inferre Deum . )
( 34) Aljas, “ Cum occideret eos , inquirebant eum .
Apertissime dicens, quia, » elc.
(35.) Morte. In editis omiltilur.
(36) Ms. unus , « justificatus est a peccalo, ) ma
le.
 1069 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VI . 1070
est, quod Deus etiamsi occidere dicatur et morli A junclæ , ita el homini qui sub lege est , quan liu virit
tradere, talis quædam sit mors quæ a Deo dalur, el valet, dominalur lex (45) . Sed sicut viro, cui legi
ul conferal vilam . Nihil enim mali dalur a bono ( 37) , bus subjuncta fueral mulier , si accidat mori, libera
licet triste sit, licet doloris plenum , prospeclu la - efficitur mulier, et a viri poleslale resolvitur, ila et
men medendi, el contemplatione sanitatis infertur, is qui sub lege est , si accidat legem mori , ab ope
ul animam quam separaverat a Deo illecebra el ribus legis liber efficitur : el sicut mulier quæ prio
dulcedo peccati, severitatis austeritas separei a ris viri legibus absoluta est, habet libertatem ut alii
peccalo. Econtrario vero peccatum quidquid de viro jungatur, ita el is qui sub poleslale legis vixit,
derit , quidquid conlulerit, animæ niors est, etiam ubi mortuam viiel lilleram , habet poleslalem vi .
si stipendia largialur. venti Verbo lanquam viro sociari. Si vero vivenlem
7. « An ignoratis, fratres ( scientibus enim legem adhuc priorem virum voluerit mulier relinqnere, el
loquor) quia lex dominatur in homine, quanto alii sociari , adultera sine dubio appellabitur. Quod
lempore vivit ? Nam quæ sub viro est mulier , vi simili forma etiam in eum cadit qui legem ut virum
venle viro alligata est legi . Si autem mortuus fue viventem ( 46) deserit, et alii jungitur. Hæc aulem
rit vir, soluta est a lege viri . Igitur, vivente viro , lanquam scientibus, » ut dixi , « legem loquor,
cognominabitur adultera, si fuerit cum alio viro . B fratres, ul intelligatis quia el vos legein lanquam
Si autem mortuus fuerit vir, liberata est a lege viri , viruin morluum reliquistis ( 47 ) . Mors autem illius
ut jam non sit adullera si fuerit cum alio viro . lia per adventum Christi el assumptionem corporis
que, fratres mei, et vos mortificati estis legi per ejus esi , per quod vos effecti estis alterius ( 48) , id
corpus Christi, il sitis alterius qui ex mortuis re est juncli alii viro, illi scilicet qui a mortuis resur
surrexit , ut fructificemus (38) Deo . Cum enim es rexit, et ulira mortem non recipit, quam recepit
semus in carne, vilia peccatorum (39), quæ per prior ille vir , id est lex . Vos ergo nunc facti estis
legem erant, operabantur in membris nostris , ut ejus viri qui a morluis resurrexit sponsa : el ideo
fructificarent morti . Nunc aule soluti sumus a lege secundum voluntatem ipsius vivere debetis, quia
moriui, in qua delinebamur, ita ut serviamus in jam non sumus in carne, sed in spirilu " , eliam
novitale spiritus, et non in velustale litteræ . ) La si aliquando in carne posili peccati et carnis pas
tius in superioribus (40) de fide et lege disserens, sionibus urgebamur ; quæ passiones per occasionem
per omnia esse præferendain ostendit fidem eoruin legis in membris noslris fruclilicabant, non Deo , sed
duntaxat qui credunt , in eum qui suscitavit Jesuin mortis , illi morti quam Deus von lecit. Nunc ergo
Dominum nostrum a morluis *8.1 Post hæc qualis sicut cum moritur vir, libera esı el absoluta mulier
с
etiam eorum conversio (41 ) deberet esse subjungit , a lege viri, ila el nos liberi facti sumus a lege quæ
in quibus et de peccato Adam , ac justitia Christi videbatur nobis dominari tanquam vír. Cui legi sine
disseruil : sed de servitute (42) ac libertate qua dubio etiam nos moriui sumus, el alieni a condi
vel justiliæ quis servil et liber est a peccato , vel tione ejus « in qua detinebamur,, ut jam post hæc
peccalo servilet justiliæ liber est , disputavit . Nuncer I serviamus non in velustale litterä , sicut prius,
go post excessum quemdam latius habitum (43) redit sed in novitale spiritus 45 : 1 quem spiritum a
577 denuo ad iractalum legis et Christi, talia sponso nostro tanquam nuptiale pignus accepimus ,
quædam in præsenti disserens loco : quæ paululum sicul et alibi dicit : « Qui dedit nobis pignus Spiri
repelentes, secundum litterae consequentiam prius tus *6. , Hic est ordo eloquii , et hæc apostolici co !ll
aperire lentabimus : tum eliam pro viribus quid pago sermonis. Sed nunc repelentes quæ dicta sunt,
unusquisque sermo virtutis habeat, requiremus. discutiamus per singula . « An ignoratis (49) , in
Loquor, inquit, vobis qui scientiam legis habelis, quil, fratres (scientibus enim legem loquor) quia
el scilis sensum ejus non esse in velustale lilleræ, lex dominatur in liomine, quanto lempore vivit ?
sed in spiritus novitale : hoc est, « scientibus legem Hyperbalon slalim in principio habet , quod ila
loquor 63, ) et appello vos, propter hujus legis scien- D redditur : « Au ignoratis , fratres, fquia lex domi
tiam , « fratres ; 1 el dico : Nunquid ignoratis quia natur in homine quanto tempore vivil ? , et post
lex unicuique mancipalo el servienti sibi domina hæc redditur illud quod in medio insertum est :
lur, sicut vir junclæ sibi (44) mulieri : el sicut « Scientibus enim legem loquor. , Quod autem
in omni vila sua dominalur mulieri legibus sibi dixit : Scientibus legem loquor, , siuile est illi
* Rom . vii , 1-6 . 42 Rom . IV , 24 . 13 Rom . vii , 1 . ** Rom. viii , 9. 48 Rom . vii , 6. 46 JI Cor. v , 5.
(37) Sic potiores mss. nostri. Editi vero, « a bono (45) Habitum . Deest in editis, sed resliluilur ex
Deo . i Ms. unus, « ab illo , » et paulo post Genebrar niss .
dus, « lenitalis ; pro e sanitalis. ) (44) Sibi. Deest in editis.
( 38) Alias, i ui fructificetis, » al . , aut fructilica (45) Alias, , Sed sicul vir (al . , o virum » ) cui legibus
remus . ) subjecla , etc.
( 39) Alias , « passiones peccati , » al . , « vilia pec (46) Viventem . Desideralur in libris antea edilis.
cali , i el postea , . , absolūti sumus a lege mortis, , (47 ) Edili , « lanquam mortuam reliquistis. )
(48) Alierius . Omittitur in edilis et in quibus
ele. Sed potiores mss. ut in textu . dain iss .
( 40) Edili, e in superiore, )
(41) Mss. quidam , ( conversatio. ) (49) Alias, Aut ignoratis , » quod postea repe
tilor.
( 42) Edili , virtule, » male.
1071 ORIGENIS 1072
quod paulo post dicit : « Scimus autem quoniam A soluta est a lege viri . , Quæ tamen si vle aposto
lex spiritalis est . » Legem vero spiritalem esse non lis (54), vel de his qui ex circumcisione crediderunt
solus Paulus sciebal ( 50 ) , sed el hi qui ab ipso im dicta intelligantur, nil commovebitur quæstionis :
buebantur : qui tamen spiritales erant , de quibus clarum namque est quod hi legem velut virum ha
dicit : « Spiritalis aurem esaminat omnia 47 . • Nam buerunt, sub cujus potestate vivebant. Sed ubi venit
de Galatis non possum pronuntiare quod sciant le plenitudo temporum • , lex infirmari cæpil in car
gem spiritalem csse, de quibus dicit : 1 0 insensati ne , et infirmitalem mors consecula est, el si qui (55)
Galatæ ( 51 ) 68 ! , Nisi ſorle tunc scierint cum spi sub potestate hujus viri vixerant tanquam mulier,
ritu cæperanı : sed non permanserunt in hac scien mortua littera spiritui nubunt Christo credentes.
tia, quia carne consummati sunt . Apostolorum vero Hi vero qui ex gentibus Domino crediderunt, non
doctrina (52) , et eorum qui ab ipsis instituebantur videbuntur (56) sub hujus viri , id est sub legis
ad docendum , talis eral , quæ doceret homines ser potestate vixisse, nec habuisse virum legis sermo
vire legi o non in velustate lilleræ, , sed « in novi nem . Testimonium autein hujus rei, id est quod hi
lale spiritus 69.1 Quod non solum apostolos , sed qui ex circumcisione sunt sub viro ſuerint, hi au
et prophetas, et si qui erant lunc sapientes in po lem qui ex gentibus sine viro , Isaias declarat di
B
pelo Dei , sensisse arbitror , quia lex spiritalis est , cens (57) : « Lætare sterilis quæ non paris , erumpe
licet multitudinis causa etiam carnalem viderentur el clama quæ non parluris ; quoniam multi filii de
observantiam custodire. Nec mirum , cum el ipse serläe , magis quam ejus quæ habet virum * . , Mul
Paulus dicat : Quia « factus cum Judæis lanquam los filios dicit deserlæ magis quam ejus quæ habet
Judæus, ut Judæos lucrifacerem *0 . , Ita ergo mulli virum , quod multo plures ex gentibus quam ex cir
in populo priore proficiebant in scientia spiritali, el cumcisione crediderint ; et ostendit eam quæ habet
videbant gloriam Verbi Dei , sicut Isaias vidisse virum , Synagogam esse (58) quæ habet legem ; de
scribitur gloriam Filii Dei , ut testatur Joannes cum serlam vero, et vagam , ac sine ulla poleslale legis
dicit : Hæc autem dixit Isaias , quando vidit gloriam viventem , gentium multitudinem , quæ et sterilis
ejus 01. , Scientibus ergo legem loquitur Paulus, id erat , nullius legitimi verbi proferens germen. Po
est scientibus quæ sit (53) in lege velustas lilleræ , nilur ergo in his ab Apostolo homo qui sub lege
et novilas spiritus; quod qui bene scit, novil sine vivit, tanquam mulier quæ sub viro est. Virum ali
dubio quia ita lex dominalur homini quandiu vivit, lem ponit sermonem legis, quem lamen virum more
sicut vir mulieri ; et sicul morle viri liberalur mu luum dicit (59) , qui est secundum litteram sernio
lier a lege 578 conjugii, et sociandi se viro alii c legis . Sed is quomodo sit morluus , pervidendum
accipit libertatem , ita el anima cujus vir lex est , est . Potest quidem etiam in hoc videri (60) mor
cum vetustatem litteræ in lege deprehenderit, quia iuus, cum spiritalis intelligentia excludit et velut
quod veterascit prope exterminium est , veluti nior interimit corporalem , et ostendit refugiendam esse
lua sibi lege secundum litteram accipit nubendi alii occidentem litleram , et sequendum vivificantem
viro , qui est spiritus legis : « Spiritus autem Domi spirilum . Sed et hoc modo mortuus esse hic vir
nus esi 5. » Quod autem dixit , « Lex dominatur evidentius approbabilur. Elenim donec lex umbram
homini quanto tempore vivit , ) non ad hominem , gerebat fulurorum bonoruin 65, el in Jerusalem ter
sed ad legem refertur . lloc enim et in consequenti . rena (61 ) cælestis culturæ lypus et imago gereba
bus indical, ubi dicit : « Vivente viro alligala est lur, el altare manebat, et sacerdotium , sermo legis,
legi ; » et ipsius exempli quod assumptuni est ple litlera videlicet, vivere (62) videbatur. Nondum
nius idem ordo declarat : legem enim loco viri po enim introieral in sancta non manufacta Christus ,
suit, et de ipsa dicit : « Si autem morluus fuerit vir, nec accesserat ad velamen interius, quod ad He

47 I Cor, i, 15. 48 Galal 1, 3. 49 Rom. vii , 6 . 80 I Cor. ix , 20. 81 Joan . XII , 41 , 58 Il Cor. Jii , 17 .
58 Galat . iv , 4. 54 Isai . Liv , 1 ; Galat. iv , 27 . 88 Hebr. x , 1 . 66 Hebr . 1x , 24 .

(50) Alias, « Legem vero spiritalem non solum D maritaliter spiritui nubent, , Sed rectius mss. no
Paulus sciebat. ) siri et Rabanus, mulier, mortua lillera spirimi
(51 ) Ms. unus Regius num . 1641 sic habet, « qui nubunt. )
lamen spiritales erant. Nam id quidam carnales ne (56) Editi , « Hi vero qui ex gentibus credide
sciebani, de quibus dic1 : 0) insensati Galatä ! , runt, Domino crediderunt, el non videntur, , elc.
Cæteri vero mss. et edili ut in nostro lexlii . (57) Ms. unus , « Isaias dabil dicens. , Rabanus,
(52) Ms. unus, « Apostolorum enim doctrina, 1 ( Isaias clamabat dicens. )
Deinde editi plerique, « instruebantur ad docendum , ( 58 ) Esse . In editis omittitur .
lalis erat, qua docel, i elc . (59) Sic ms. unus. Cæteri vero mss .; Rabanus et
( 53 ) Sic mss. plerique. Editi vero el ms. unus ; edili, a morialem dicit , » male .
Hoc autem dicit Isaiasquod ( al . , « quoniam » ) vidit ,) (60 ) Editi, « providendum est. Polest quidem in
elc. Deinde mss . quidain cum editis , Scientibus hoc videri, ) omisso ( eliam , )
enim (al . , « ergo )) legem loquor , inquit Paulus, id est (61 ) Editi, « et inbiabant in terrena ; » Rabanus,
scientibus quia sit , , etc. ei in Hierusalem terrena . » Mss. quidam alius, ret
(54) Ms. unus, 1 si de populis. ) Al . , « si de apo inhiabat terrenis ; » alius, et « inhiabant terrena. '
stoloruin , , etc. , male . Sed potiores mss . ut in nostro lextu .
(55) Ms. anus, i el sic qui, » etc. Deinde edili, (62) Videlicet vivere. Hiec verba desiderantur in
o mulier , spiritui nubunt. , Mss. quidam , e mulier , editis.
1073 COMMENT . IN EPIST . AD ROM , LIB. VI . 1077
bræos scribens Apostolus 5 carnem Christi esse inter- A corpus Christi , in quo corpore (69) « iniquitates
pretatur. Ubi vero < Verbum caro faclum est, et habia nostras lulii, et peccata nostra portavit 60, , et in
tavit in nobis 38 9pa præsentia ejus Jerusalem lerrena quo exuil principalus et potestates , triumphans
cum templo (63) et altari , atque omnibus quæ ibi eas in semetipso 61. , Festinandum est ergo ad istas
gerebantur, eversa est. Tunc mortuus est vir ejus, id secundas nuptias, quæ beatiores sunt mullo quam
est secundum lilleram lex . An non jure dicitur in hac prime. El vide si forie jam lunc lex tale nescio
parle mortuus sermo legis, cui nulla sacrificia , nul quid adumbrabat in eo cum jubebat ( 70) ul mulier,
lum sacerdotium , nulla Levitici ordinis ministeria mortuo priore viro , de quo semen non susceperat
deſeruntur ? Homicidam punire non potest , nec adul (lalis enim fuerat qui fruclum non posset afferre)
teram (64) lapidare : hæc enim sibi vindicat| Roma- juberetur fratri ejus nubere 6s . Frater enim videtur
norum potestas : el dubilas adhuc si morlua sil se legis litteræ secundum spiritum lex , ut de ipso
cundum litteram lex ? Ter in anno apparere Domino magis mulier afferat fructum . Sed hæc plenius in
omnis masculus non ascendit ( 65) : ovis in festivitate locis suis requirentur. Nunc autem , ut diximus,
Paschæ in civitate quam elegisse putalur Dominus prius moriendum est legi lilleræ , ut sic conjungi
Deus nulla jugulatur ; manipuli primitiarum non of possimus Christo , qui ex mortuis resurrexit . Potest
feruntur, nulla celebratur oblatio ; nulla lepra , nulla B autem fieri ut hoc non solum de lege Moysi que
purgatur immunditia (66 ). El dubitari potest in his est secundum lilleram sentiatur, sed de omni
omnibus mortuam esse litteram legis ? Cum ergo cla homine (71 ) : quoniam certum est quod quibuscun
t
rueri per hæc omnia mortu uni esse viruin priorem , que institutis , quibuscunque moribus agatur, quasi
nulla prævaricatio est Christo tanquam viro alteri sub lege hac qua utitur vivere credendus est : cui
sociari , sicut mulieri crimen non est si viro priore utique vel ipse mori debel , vel ipsa ilii ( 72) , ne
defuncio suscipial secunda connubia . Et propterea forte sub alio viro posita anima ad Christum ve
dicit : « Jgilur vivente viro cognominabitur adultera , niens, non tam nuptias ejus adire, quam aduliera
si fuerit cum alio viro , ) ut ostendat quia et anima bo effici videatur , quippe si prioris ( 73) adhuc viri
minis, si jam venit ad Christum , et Christo velut legibus vivit . Quod tamen Apostolus alia rursum
secundo viro sociata est, nullo genere vivere ei debet figura ad eumdem sensum (74) explanationis audu .
veluslas litteræ , quæ est quasi prior vir, ne ſorte si cit . Subjungit enim : «Cum enim essemus in carne,
579 illum habeat in se viventem , elliciatur adul vilia peccatorum quæ per legem erant , operaban
tera , quæ ita secundo sociala est , ut ei adhuc vive lur in membris nostris ut fructificarent morti.
ret prior (67 ) . Hoc est quod per aliam figuram el Nunc autem soluti sumus a lege niortui , in qua
ia superioribus dixit , quia mori prius oportet , et delinebamur , ita ut serviamus in novilale spiritus,
ila consepeliri Christo . Denique etiam hoc addit in el non in velustate litteræ, 1 Apparel el in his, ut
posterioribus : « Itaque , fratres mei , et vos mortui in superioribus per exemplum cujusdam similitu
estis legi per corpus Christi , ut sitis alterius qui ex dinis diximus (75) , Paulum ex alio in aliud con
mortuis resurrexit , ut fructilicemus Deo 59 ( 68) . , clave incertis et occultis gressibus digredi. Cum
Vides quomodo, licet figurarum diversitas videa enim in superioribus de lege litteræ disputassel,
lur, ad unum lanien sensum cuncta revocantur. quod utique ad eos viderelur lanlum qui ex circumn .
Nam et quod legem nobis morluam dicii , boc idem cisione crediderant, pertinere : nunc latenti qua
vuli intelligi, quod et nos morlui sumus legi per Jain conversione carnis et vitiorum disculit legem ,
87 febr. x, 20. 88 Joan . 1 , 14. 89 Rom . vii , 4. 60 (sai . LII, 4 , 11 . 61 Coloss. Ji , 15. 69 Deut . xxv , 5.

( 63) Sic ms . unus et Rabanus. Edili vero et mss .
quidam , a presentia ejus lex cun lemplo , s elc .
Alter ms. codex , i ac priesentia ejus Jerusalem ler
rena cum templo , selc .
164) Editi , i nec adulterum . 1
(65) Edili, « litlere lex . Deinde ms . unus, « Ter semelipso , o
in anno apparere Domino jubelur omnis masculus;
non ascendit. ,
( 66) Sic nis. linus Regius num . 1659. Rabanos
vero, e manipuli primitiarum efferuntur nulli ....
Diulla expiatur inuounditia , i elc. Cæteri mss . el
editi, i manipuli primitiarum (al . , « de inanipulis
primiliarum )) nulla celebratur oblatio : nulla lpra,
nulla pecoris ( al., ' peccaloris )) immundia , dubitari
polest, , etc.
(67) Alias , quia ila adbuc secundo sociala est ,
ul ei (al . « ui si ») adhuc viveret prior. )
( 68) Edili : « Vides quomodo ligurarum , . esco ,
oniisso « licel. )
( 69) Sic inss . unus Regius num . 1641. Aller
ms. num . 1639: « Nam equidem legem nobis mor
lificalam dicit per corpus Christi , in quo corpore , '
elc . , omissis intermediis . Cæleri vero mss., Rabu
nus , et edili : « Nam et quod legem nobis mortuanı
dicii , hoc idem libet ( al ., . videtur » ) intelligi, quod
el si ( al., ( el sic ) ) mortui sumus ( al., morlilicali
Deinde ,
D sumus ) ) legi per corpus Christi , o elc.
« principaluu ei potesiatem , triumphans eos in
( 70) Sic poliores mss. nostri, el Rabanus, nisi
quod alius pro e jubebal,, habel ( jubeat; o alius pro
( juberelur ,, habele jubealur, ) et alius pro « qui
fructum , habeliquæ fruclun . , Edili vero, cin eo
cum juberel al . < jubeal » ) ui mulier, moriuo
priore viro de quo semen non susceperat, fratri
ejus nuberel. 1 Mss . quidam , . in eo cum conjux ,
norluo priore viro , de quo semen non susceperal,
jubebatur fratri ejus pubere. )
( 71 ) Sic recte ms. unus , el editi ; Rabanus vero
el miss. plerique , ( sed omnis homo. )
(72) Edili plerique , « vel ipsa mori debel , vel
ipse illi . ,
( 73) Merlinus el Genebrardus : « quippe quæ sub
prioris, ) etc.
( 74) Editi plerique , « eum sensuin . )
175) Vide supra lib . v, num . 1 .
1075 ORIGENIS 1076

ob id sine dubio ut etiam ad cæteros homines, A in novilate spiritus , non in veluslate lilleræ. Non
non eos solos qui ex circunícisione sont , Iractalus enim idcirco nos Christus abstraxit a lege peccati ,
Iste pertinere videatur. Ail ergo : « Cuin enim esse ut vetustati litteræ serviamus, id est ut circumci.
mus in carne . ) Et quidem , quantum ad rem sionem recipiamus, et Sabbala vel cætera quæ
special, in carne ulique posilus ista dicebat : sed velustas legis litteræ continet : sed ut legem Dei in
i cum in carne essemus, hoc est cum secundum spiritus novitate servemus , id est ex omnibus
carnem viveremus , « vitia peccatorum quæ per quæ in ea scripta sunt spiritalem sensum Spirilu
legein erant, operabantur in membris nostris . ) donante capiamus, sicut el idem Apostolus in aliis
Quænam lex isla est per quam vilia peecali operan dicit , quia « velamen est posilum in facie Moysi :
lur (76) ? Nunquid lex Moysi etiam si secundum cum autem conversus fuerit quis ad Dominum
lilleram observelur, vitia general peccatorum ? auferelur velamen . Dominus enim spirilus est. Ubi
Sed in aperlo est quod illam legem dicat in mem autem spiritus Domini, ibi libertas 64. , Noviralem
bri ;, quæ resistil ( 77 ) legi mentis, de qua el anle sane spiritus scio quosdam male (83) intelligentes
traclavimus, quomodo « lex subintroivit ut abun illuc traxisse , ut dicerent novum esse Spiritum ,
daret peccatum 68. , Ipsa ergo lex est quæ facit in tanquam qui ante non fuerit , nec veteribus inno
his qui secundum carnem vivuni, vilia peccatorum B luerit : et nesciunt se in hoc gravissime blasphe
abundare it fructilicent morti (78) . Ad hoc nam mare . Ipse enim Spiritus est in lege, ipse in Evan
que est illa lex in membris nostris , ut resistens gelio, ipse semper cum Patre et Filio est, et semi
adversum legem mentis captivos nos ducal peccalo , per est , el eral , et erit, sicut Pater et Filius. Non
el hos fructus offeral morti . Nunc autem soluti ergo ipse novus est, sed credentes innovat , eum
sumus a lege morlui, in qua delincbamur. Ab hac eos a veleribus malis ad novam vitam et novam
ergo lege , in qua delinebamur, nunc soluti sumus. religionis (84) Christi observantiam adducit, el
( Nunc. ) Quando ? Sine dubio quando cum Chris !o spiritales ex carnalibus facit.
mortui sumus, et consepulti ei (79) per baptismum , 8. « Quid ergo dicemus ? Lex peccalum est ? Absit .
el crucifixi cum ipso : et ideo dicit : « Soluti sumus Sed peccalum non cognovi, nisi per legem . Nam
a lege mortui (80) . , Nisi enim quis mortuus fuerit concupiscentiam nesciebam nisi lex diceret : Non
cum Christo, ab ista lege non solvitur. Scio el in concupisces . Occasione autem accepta , peccatum
aliis exemplaribus scriplum : « A lege mortis, in per mandalum operalum est in me omnem concu .
qua detinebamur ;, sed hoc , id est morlui, , et piscentiam . Sine lege enim peccatum mortuum
verilis est el rectius. Quod vero addit in conclusio eral. Ego autem vivebam sine lege aliquando. Sed
ne : olla ut serviainus in novilale spiritus, et non с ubi venit mandalumn , peccalum revixit. Ego autem
in velustale litteræ , , quod sine dubio 580 de lege morluus sum : et inventum est mihi mandatum ,
literæ dictum videtur, lioc modo consequente ( 81 ) quod erat ad vitam , hoc esse ad mortem . Peccatum
intelligi poterit. In carne quidem positi , el secun enim occasione accepta per mandatum seduxit me,
dum carnem viventes , propter peccatorum vitia , el per illud occidit. Itaque lex quidem sanela, et
quæ lex illa , quæ erat in menibris nostris, alebat mandatum sanctum , et juslum , el bonum . Quod
ut fructificarent morti , non poteramus servire ergo bonum est, mihi mors est (85) ? Absit. Sed
novitati spiritus dum illa lex membrorum vivebat peccatum , ut appareat peccatum , per bonum mihi
ini nobis, imo, dum nos secundum illam viveba . operatum est mortem , ut fiat supra modum pecca
mus. Ubi vero Christus pro nobis mortuus esi , et lor ipsum peccalon per mandatum 65. , In lis
nos cum ipso mortui sumus peccalo , liberati suinus locis positos crebro nos necesse est de legum di
(82) per ipsum a lege peccati in qua delivebamur , versitatibus commonere (86 ) . Hoc enim vuli 581
el possumus jam servire legi Dei ; servire autem Paulus qui sub uno legis nomine sensum de una ad
es Rom . v, 20 . 64 || Cor. is, 15-17 . 65 Rom . vii , 7 seqq .
(76 ) Alias : ( operabantur ?, D Rabanus, ' possumus. ) Aller ms. < ul possimus. I
(77) Ms. unus , el editi : « legem dicat membro (83 ) Male. Deest in libris antea editis. Postea
rum , quæ , ) etc. Rabanus : 1 legem dicat in mem vero pro cul dicerent, , editi habent , « ubi dice
bris operari , que resisl : 1, i elc . rent. )
(78) Edili : « vixerint;, el postea : r afferal ( 84) Ms. unus, Christianæ religionis. )
morti. ) 185) Edili , mihi facluni esl oors ? , Nis. ainus,
(79 ) Sic rectius ms. unus Regins num . 1639. c mihi malum est ?, Seil calcri mss . ul in nostro
Cæteri vero mss ., Rabanus, el editi , a lege, i lexiu .
qua mortui ( al . , i a lege mortis, » ) in qua delineba ( 06 ) In his locis posilos crebro nos necesse est de
mur. Ab hac ergo lege nic solui sumus , quando legum diversitalibus commonere, elc . Huc referen
sine dubio cum Christo mortui sumus el consepului dum videtur fragmentum Græcum quod e parte nona
cum eo , » etc. in hanc Epistolam ad Romanos desumplum exhibel
(80) Ediii : « a lege mortis, , male . caput nonum Philocaliæ , unde iteruni discere liiel
( 81 ) Edili , i consequenter, , deinde ms . unus , quam infidla sit Rulini interpretatio : « Ti odv ; 'O vó
quod in carne quidem positi, » etc. , el postea μος αμαρτία ; » Ουχ ώσπερ όνομα έν έστι νόμος.
edili, aut fructificaret morti , non poteramus ser ούτω και εις ο περί νόμου πανταχού της Γραφής λό
vire novitali Spiritus Domini : illa lex membrorum γος . Διό καθ' έκαστον χρή τόπον αυτής επιμελώς
vivebat in nobis, in modum quo bos , ) elc. επιστήσαντα θεωρήσαι, νύν μέν τι σημαίνεται έκ της
(82) Editi , « liberi suinus . i Deinde ms. unus et νόμου φωνής, νυν τι χρή το τοιούτον εννοείν . Αλλά
1977 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VI . 10 78
alteram tacitis indiciis transfert, illo ut arbitror (87) A ea quæ inspirati divinitus (88) proloquuntur, impo
proposito , quo et Scripturæ propheticæ constant, ne litis hominibus et minus adhuc vel fidei vel studii

και περί άλλων πλειόνων , ομώνυμοι γάρ και επί άλ τυφλού θεραπευθέντος , και επιφέρει σωματικώς γενο
λων εισί κατά τηνγραφήν φωναί. Αί τινες συγχέουσι μένω τυφλώ το: « Είς κρίμα εγώ εις τον κόσμον του
τους νομίζοντας, ότι ως όνομα έν έστιν, ούτω και το τον ήλθον , ίνα οι μη βλέποντες βλέπωσι, και οι βλέ
σημαινόμενον έν , όπου αν τούτο ονομαστή . "Οτι δε ή , ποντες τυφλοί γένωνται . Ούτω και Νύν χωρίς μεν
νόμος , φωνή ουκ επί του αυτού , αλλ' επί πλειόνων νόμου του της φύσεως, δικαιοσύνη Θεού πεφανέρωται ,
τέτακται , τα πολλά παραλιπόντες και δεόμενα κατα μαρτυρουμένη δε υπό νόμου του Μωϋσέως και των
σκευής , έχοντα ανθυποφοράν λύσεως δεομένην, εκθη προφητών . » Είπoιμι δ' αν προς τους έτι οκνούντας
σόμεθα τα πάνθ' οντινούν δυσωπήσαι δυνάμενα , ως παραδέξασθαι το διττον σημαινόμενος του νόμου , ότι
της , νόμος , φωνής κειμένης επί πλειόνων, οίον επάν είπερ και αυτός νόμος παρείληπται έν τε τω· Νυνι
εν τη προς Γαλάτας λέγηται · « "Οσοι γάρ εξ έργων δε χωρίς νόμου δικαιοσύνη Θεού πεφανέρωται » και
νόμου είσιν , υπό κατάραν είσί : γέγραπται γάρ επι εν τω - Μαρτυρουμένη υπό του νόμου και των προ
κατάρατος πάς ος ουκ εμμένει εν πάσι τοίς γεγραμ φητών, και ει μεν χωρίς νόμου πεφανέρωται , ουχ
μένοις εν τω βιβλίο του νόμου του ποιήσαι αυτά. ) υπό νόμου μαρτυρείται · ει δε υπό του νόμου
Σαφές ότι νόμος και κατά το γράμμα δηλούται Μωϋσέως μαρτυρείται , ου χωρίς νόμου πεφανέρωται. Τη τοί
το προστακτικών μεν ών ποιητέον, απαγορευτικών δε νυν δικαιοσύνη του Θεού φανερουμένη υπό Ιησού
ών ου ποιητέον τοίς αυτό υποκειμένοις. Το δ' αυτό και Χριστού μαρτυρεί μεν ουδαμώς και της φύσεως νόμος".
δηλούται εν τη αυτή Επιστολή και εν τω Ο νόμος και μικρότερος γάρ έστιν αυτής · ο δε Μωϋσέως νόμος ,
γαρ των παραβάσεων χάριν ετέθη, άχρις ού έλθη το ου το γράμμα, αλλά το πνεύμα , και οι ανάλογον τω
σπέρμα ώ επήγγελται, διαταγείς δι' αγγέλων εν χειρί πνεύματι του νόμου προφήται.Και οι εν αυτοίς πνευ
Μεσίτου και εν τω " Ώστε ο νόμος παιδαγωγός ματικοί λόγοι διο χρή επιμελώς τον αναγινώσκοντα
ημών γέγονεν εις Χριστόν , ένα εκ πίστεως δικαιω την θείαν γραφήν, τηρείν ότι ου πάντως ταίς αυταίς :
θώμεν ελθούσης δε της πίστεως ουκέτι υπό παιδα- λέξεσιν επί των αυτών πραγμάτων χρώνται αι γρα
γωνον εσμεν , πάντες γάρ υιοι Θεού εστε διά της πί φαί • τούτο δε ποιούσιν , ότε μεν παράτην ομωνυμίαν ;
στεως εν Χριστώ Ιησού. Σημαίνεται και η παρά ότε δε παρά την τροπολογίαν, και έσθ' ότε παρά την
Μωύσει αναγεγραμμένη ιστορία από της , νόμος , φω σύμφρασιν απαιτούσαν άλλως τη λέξει χρήσασθαι εν
νής, ώς από της αυτής Επιστολής έστι λαβείνεκ τού : τοϊσδέ τισιν , ή ως κείται εν ετέρους . Και τούτο εάν
1 Λέγετέ μου , οι υπό νόμον θέλοντες είναι, τον νόμον επιμελώς φυλαττώμεθα , πολλών σφαλμάτων απαλ
ουκ ακούετε και γέγραπται γάρ ότι 'Αβραάμ δύο υιούς λαττώμεθα και παρεκδοχών. Xρή ούν ειδέναι ότι το,
έσχεν , ένα εκ της παιδίσκης , και ένα εκ της ελευθέ • εώρακεν,και ουκ επί του αυτού κείται αεί. Αλλ' οτε
ρας · αλλ' ο μεν εκ της παιδίσκης, κατά σάρκα γεγέν- μεν επί του σωματικού οράν , ότε δε αντί του νοείν.
νηται · ο δε εκ της ελευθέρας, διά της επαγγελίας. » Καθόλου γάρ τούτο ιστέον , ότι προκειμένου κρύψαι ,
Οίδα και τους Ψαλμούς ονομαζομένους νόμον, ως δη- και μη φανερώς εκθέσθαι τα νοήματα της αληθείας ,
λον εκ του : « "Ινα πληρωθή ο λόγος ο εν τω νόμω τώ εν τοις προφήταις πνεύματι , και εν τοις αποστό
αυτών γεγραμμένος , ότιεμίσησάν μεδωρεάν. Αλλά λοις Χριστού λόγο , πολλαχού και υπό της φράσεως
και η του Ησαΐου προφητεία νόμος παρά το 'Απο συγχείται, και ουχ ώς υπό μίαν λέγεται ακολουθίαν,
στόλώ λέγεται φάσκοντι ι 'Εν τω νόμω γέγραπται : ένα μή και ανάξιοι εις κρίμα της εαυτών ψυχής εύ
Ενέτερογλώσσους και εν χείλεσιν ετέροις λαλήσω τα ρωσι τα συμφερόντως αυτοίς αποκεκρυμμένα και
λαώ τούτω, και ουδ' ούτως εισακούσονται μου , λέγει τούτο πολλαχού αίτιον εστι του δοκείν μή έχειν συν
Κύριος. Ο Εύρον γάρ τα ισοδυναμούντα τη λέξει ταξιν , μηδέ ακολουθίαν την όλην γραφήν , και μάλι
ταύτη εν τη του 'Ακύλου ερμηνεία κείμενα. Λέγεται στα , ως προείπομεν, την προφητικών και την αποστο
νόμος καιη μυστικωτέρα και θειοτέρα του νόμου εκ λικήν . Και μάλιστα της αποστολικής την προς Ρω
δοχή ώς εν τω οίδαμεν γάρότιο νόμος πνευμα- μαίους Επιστολήν,έν ή τα περί νόμου διαφόρως ονο
τικός έστι. Ο Παρά δε ταύτα πάντα λέγεται νόμος, ο μάζεται , και επί διαφόρων πραγμάτων κείμενα
κατά τας κοινάς εννοίας ένεσπαρμένος τη ψυχή , και ώστε δοκείν ότι ουκ έχεται ο Παύλος εν τη γραφή
ως ονομάζει η Γραφή , εγγεγραμμένος τη καρδία λό της Επιστολής του προκειμένου αυτό σκοπού .«Quid
γος, προστακτικός μεν ών ποιητέον , απαγορευτικός igitur ? Les peccatum est ? ( Rom . νπ , 7. ) Non quo
δε , ών ου ποιητέον και τούτο δε δηλούται εν τω : modo lex unum nomen esi , sic unus est ubique de
«"Όταν γαρ έθνη τα μη νόμον έχοντα φύσει τα του lege Scripturæ sermo. Quare in singulis locis opus
νόμου ποιώσιν , ούτοι νόμον μη έχοντες εαυτοίς εισι est eam accurate persequi ac contemplari, et nunc
νόμος, οίτινες ενδείκνυνται το έργον του νόμου γρα quid significelur legis nomine, nunc vero quid illud
πτόν εν ταις καρδίαις αυτών, συμμαρτυρούσης αυτών sit perpendere. Sed et in aliis compluribus vocibus:
της συνειδήσεως. » Ο γάρ γραπτός εν ταις καρδίαις id lenendum est. Sunt enim in Seriplura aliis signi
νόμος , και εν εθνικούς φύσει τα του νόμου ποιούσιν , ficandis rebus eamdem sortitæ appellationem voces,
ουκ άλλος εστί του κατά τας κουνάς εννοίας φύσει quæ confundunt eos qui existimant, quemadmodum
εγγεγραμμένου τωνηγεμονική ημών, και τρανωτέρου Dina est , ita unum esse significalum, ubicunque
μετά της συμπληρώσεως του λόγου όσημέραι γενο nomen id locum habuerit. Quod autem legis vox
μένου. Τούτο το σημαινόμενον ήν του νόμου και εν non eidem significando, sed pluribus ponatur , mullis
τω : 'Αμαρτία ούκ έλλογείται μη όντος νόμου » prætermissis, quæ ad impeditos sensus quos con!i
και εν τω : « Την αμαρτίαν ουκ έγνων ει μή διά νό nient solvendos, oper: m eum el studium eMagitent,
μου. • Προ γάρ του κατά Μωϋσέα νομου ελλελόγηται exponemus ea quæ sedare quemlibel possunt, ul le
αμαρτία και το Κάϊν, και τους τον κατακλυσμόν πα gis voce pluribus (significandis) posila : veluti cum
θoύσιν , έτι δε' και Σοδομίταις , και άλλοις μυρίους : in Epistola ad Galatas dicitur : Quicunque enim
πολλοί τε έγνωσαν την αμαρτίαν και προ του Μωϋ ex operibus legis sunt, sub maledictione sunt ; scri
σέως νόμου. Και μή θαυμάσης ει δύο σημαινόμενα plum est enim : Exsecrabilis qui non adhærel omni
του ενός ονόματος του νόμου εν τω αυτό παρείληπται bus quæ scripla sunt in libro legis, ut fucial ea (Ga
τόπω. Ευρήσομεν γάρ ταύτην την συνήθειαν και εν lat . III, 10) . Planum est his verbis significari
άλλαις Γραφείς : οίον : « Ουχ υμείς λέγετε ότι τετρά Moysis
μηνός έστι , και ο θερισμός έρχεται και επάρατε τους (87) Sic omnes mss . nostri . Editi vero , « de uno
οφθαλμούς υμών , και θεάσασθε τάς χώρας, ότι λευ ad alterum facilis indiciis transfert, illo ul arbitra .
και είσι προς θερισμόν ήδη . Ο Δις γάρ ο θερισμός
mur , ) elc .
ονομασθείς κατά μέν το πρότερον επί τον σωματικών
αναφέρεται κατά δε τον δεύτερον , επί τον πνευμα (88) Ila mss. omnes . Al edili , , quæ inspirata dia
εικόν.Το δε όμοιον εύρήσεις και επί του από γενετής vinilus proloculus, 1 ele .
1079 ORIGENIS 1680
deferentibus in propatulo ponerentur, el pedibus, ut A Cain peccatum suum et dixit : « Majus est peccatum
ita dixerim , conculcanda traderentur : sed ul , se meum , quam ul relinquar 68 ? , Alit per quam Pha
cundum ea quæ supra per quamdam similitudinem rao cognovil peccatum suum , el dixit : « Dominus
diximus, mysterium suiregis ad paucos et occultius juistus est , ego autem el populus meus impii ** ?,
perveniret . Ait itaque : « Quid ergo dicemus ? Lex Quod si hi omnes , aliique innumeri ante Moysi le
peccatum cst 66 ? , Pulasti , inquit, me de lege gem cognoverunt peccatum suum , non 582 erit
Moysi dicere quia peccatum est ? « Absil , absil. » sine dubio Moysi lex de qua dicit Apostolus, quia
Ad utrumque sufficial quia neque de lege .Moysi lo « peccatum non cognovi nisi per legem ?? ; , et de
quor , neque de ipsa dico quia peccalum est : sed , qua dicit (90) : « Concupiscentiam nesciebim nisi
< Peccatum non cognovi nisi per legem . Nam con lex dicerel : Non concupisces ; » sed est illa lex de
cupiscentiam nesciebam , nisi lex diceret : Non con qua frequenter diximus , quæ in hominum cordibus
cupisces 67. » Intellige , inquit, de qua lege loquar , ( scripta est,non atramento , sed Spiritu Dei vivi "?,,
quæe (89) nisi esset , peccalum nemo cognoscerel . el docei unumquemque quid agendum sit , quid ca
Nunquid Moysi lex est per quam Adam cognovit vendum . Ipsa est ergo per quam cognoscit horno
peccatum suum , el abscondit se a conspectu Do peccatum suum . Aperte bic naturalem legem dicit
mini 68 ? Nunquid Moysi lex est per quam cognovil landiu ignorari a nobis , quandiu ælalis processu

66 Rom . vii , 7 . 87 ibid . 7. 68 Gen. Ui, 8 69 Gen. IV , 13 . 70 Exod . ix , 27 . 11 Rom . vii , 7.

79 Il Cor . 111,3 .

Moysis legem , quae imperat facienda iis qui ipsi menses superesse el messis venit ? Altollile oculos, el
subjacent. Hoc autem declaratur in eadem Epistola ridele regiones, quia jam albæ sunt ad messem
et his verbis : Lex enim propter Transgressiones ( Joan. IV , 35 ) . Bis enim messis nominalur :
posila est , donec renoril semen cni promissum est , prins quidem ad corporea in messem refertur ; posle
ordinata per angelos in manu Mediatoris (Galat. II , rius vero ad messem spirilis. Simile aulein inve
19) ; et his : Adeo ut lex noster pædagogus fue nies in cæco ab ipso balil curato , cui hæc loquitur
rit in Christum , ul ex fide justificemur : al ubi venit corpore cæcutienti : Ego ad judicium in hunc
fides, non jam sub pædagogo sumus. Omnes enim filii B inundum veni , ul qui non videni, videant , el qui ri
Dei estis per fideni in Christo Jesu ibid . 24 seq . ) deni, cæci funi ( Joan . 18 , 39) . Sic et : Nunc
Legis eliam nomine significalur historia apudMoysem sine lege naturæ justitia Dei apparuit , lestimonio le
descripla , quemadniodum ex ea ipsa Epistola disci- gis Moysis el prophetarum prænuntiata ( Rom . 111 , 21 ) ;
mus his verbis : Dicile mihi , qui sub lege vullis dixerim vero iis qui dubiiant duplicem legis sigui
esse, legi non auscultatis ; scriplum est enim : Abra. ficalum recipere, si lex eadem accipitur et in hoc
ham duos filios habuit , unum ex ancilla , et unum loco : Nunc aulem sine lege justitia Dei illuxii , et
er libera ; sed qui ex ancilla , secundum carnem nalus in illo : A lege el prophetis prænuntiata. Si alis
est; qui autem ex libera, per promissionem (Galat. que lege apparuil, 1101 a legis lestimonio prænun
iv , 21 seq . ) Scio el Psalmos legen appellari, ut Tjalur : si vero legis testimonio comprobatur , non
planum est ex iis : t'i implealur sermo qui in sine lege declarata est. Justitiam itaque Dei , quæ a
lege ipsorum scriptus est : Quia oderunt me gratis . Jesu Cliristo declarata est , nequaquam suo lestimo
( Joan . xv , 25 ). Sed et Isaiæ valicinium lex voca nio comprobal naluræ lex : minor enini est ipsa.
tur ab Apóstoló dicente : In lege scriptum est : Et Lex autem Moysis, non lillera , sed spiritus, el spiri
in aliis linguis et labiis aliis loquar populo huic , et lui legis respondentes propbelæ : et qui in ipsis sunt
neque sic audient me, dicit Dominus (1 Cor. xiv , sermones spiritales. Quare diligenter observare
21 ) . Inveni enim in Aquilæ interpretatione, que oporlel eum qui divinas Scripturas pervolutal, non
huic dicio ex æquo responderent. Dicitur et les , eas semper iisdem vocibus , non jistiem rebus uti :
:obstrusior et divinior legis intelligentia , sicuti in hoc quod interdum lacinot per cognominationem , quan
loco : Scimus enim legem esse spiritalem (Rom . , doque per figuralam rationem , aliquando propter
VII , 14) . Ad hæc , lex dicitur , quæ secunduni com . C elocutionis conteatum ,qui exigit ut aliter in aliqui
inuem sensum , animæ insita est, el, ut loquitur bus dictio usurpelur, quam ut in aliis posita est.
Scriptora , inscripta cordi , imperans quæ facienda , Quod si attente observemus, multos lapsus evitabi
el vetans quæ non facienda, quod el his verbis de mus el sinistras interpretationes. Sciendum est
claratur ; Cum enim genies quæ legem non habent, itaquenon eodeni seinper significalu poni , vidit,
nalura, quæ legis suni, faciant : hi qui legem non sed aliquando in visu corporis, idem interdum esse
habent, sibi ipsi sunt lex , qui ostendunt opus legis quod intelligere. Id enim universe sciendum est,
scriplum in cordibus suis , lestimonium perhibente quod cum decrelum sit Spiritui qui in prophetis lo
ipsorum conscientia (Rour . 11 , 14 , 15 ) . Quæ enim quitur , abscondere, neque palain exponere sensa
in cordibus scripta est lex , el in gentibus natura veritatis; quemadmoduni Christi verbo, in aposto
quæ lex jubel facientibus , non alia est ab ea , quit lis ; siepe ei sub locutione permiscetur, neque quasi
secunduni communem sensum nalura inscripta est sub unam seriem orationis contexitur, ne videlicet
princip; parli nostræ , el quæ quotidie cum rationis indigni ad animæ suæ judicium inveniant quæ ule
perfectione ac consummatione adultior fil el soli liter illis abscondita sunt. Quie ut plurimuni causa
dior . Hic eral legis significalus el in hoc loco : Pec est , cur videantur Scripturæ non satis apla come
catum non imputatur cum non est lex (Rom . v , 13) ; positione el consecutione cohærere, maxime vero,
el in hoc : Peccatum non cognovi nisi per legem uli superius diximus, prophetica el apostolica , Epi
(Rom . vii , 7 ) ; ante legem enim Moysis impalaium stola præsertim ad Romanos, in qua quæ de lege
est peccatum et Cain , et qui dilavio absorpti sunt, dicuntur, diversis modis dicuntur, el diversis rebus
• Sodomilis, et aliis innumeris. El multi antc legem D imponuntur, ut videatur Paulus in illa Epistola rem
Moysis peccalum cognoverunt. Nec mireris quod duæ propositam non exsequi . )
legis significationics vocis hujus in eodem loco acci (89) Edili , « quod , » male.
piuntur. Ilunc enim morem el in aliis Scripluris in (90) Edili , « dicebat. )
veniemus ; quemadmodum ; Nonne dicitis qualuor.
1081 COMMENT . IN EPIST. AD ROM. LIB. VI . 1082
noverimus inter bonum et malum discernere, et a A aliquando. Sed ubi venil mandatum , peccatuin re
conscientia nostra ( 91 ) audierimus. Loquitur enim vixit. Ego autem mortuus sum ; et inventum est
nobis intra conscientiam (92) , el dicit : « Non con mibi mandatum , quod erat ad vitam , hoc esse ad
cupisces. » Sed quoniam non semper , nec ex initio mortem 7 *• 78 . » De bis pene omnibus jam in superio
ul nascitur homo, lex ista invenitur in homine, sed ribus plene tractatum est ; unde ne eadem sæpius
aliquandin , dum ætas nondum patitur, sine hac lege revolvamus, breviter quæ dicta sunt in memoriam
vivitur, sicut et ipse Paulus fatetur qui dicit : « Ego revocabimus . Sine lege autem peccatum mortuum
autem vivebam sine lege aliquando , , in illo tem esse in nobis, hoc est antequam per ætalem ratio
pore quo sine lege viximus, concupiscentiam nescie nabilis intra nos sensus vigerel , ostendimus, cum
bamus. Non dixit, non habebam , sed ait, ( nescie etiam exemplum (1 ) pueri percutientis patrem allil
bam , , tanquam quæ essel quidem , ignorarelur la malrem , vel maledicentis adduximus. In quo secun
men quod esset concupiscentia. Ubi aulem venit dum legem quidem prohibentem perculi vel male
ralio , et lex naturalis locum in nobis processu ala dici patrein aut malrem 76 , peccatum fieri videlur :
tis invenit, docere nos coepit quæ essent bona, et sed istud peccatum mortuum esse dicitur, quia lex
prohibere a malis. Hæc ergo dum dicit (93) , « non nondun adest in puero , quæ cum doceat hoc quod
concupisces, , quod ante nesciebamus, ab ipsa di- B facit, fieri non licere. Sine hac aulem lege et Paul
dicimus malam esse concupiscentiam . « Occasione lum el omnes homines certum est aliquamdo visisse ,
allem accepta , peccatum per mandatum operatum hoc est in ætate puerili. Omnes enim similiter per
est in me omnem concupiscentiam . , Lex illa de illud tempus nondum capaces hujus naturalis legis
qua dicit , quia { concupiscentiam nesciebam , nisi exsistunt. Nam utique non viderelur dle hoc Pauli
lex diceret : Non concupisces, ) ipsa etiam manda vera esse professio. Quomodo enim sine lege Moysi
lum appellalır. Ait ergo quia occasione (94) man probabitur Paulus aliquando vixisse, cum ipse se
dati hujus quo concupiscere prohibemur, peccatum Hebræum ex llebræis , el octava die circumcisum
vehementius (98) exarsit in nobis, el omnem opera secundum legis præcepla , falealur ? Sed hoc
lum est in nobis concupiscentiam . In eo ranique (96) modo quo diximus , sine lege naturali vixit etiam
in quo concupiscit caro adversus spiritum , id est , ipse aliquando in pueritia . Quo in tempore non
adversus legem quæ dicit , « non concupisces , ) dixit non fuisse in homine peccalum , sed mortuum
eliam adversalur ei , et certamen quodammodo ge fuisse , et revixisse postmodum ubi lex naluralis
rit , ut non solum concupiscentiæ satisfaciat (97) , adveniens prohibere concupiscentiam coepit : quie
sed etiam adversarium vincal. Hæc est ergo occasio C lex veluti mortuum suscitavit peccatum ( 2 ) . Peccati
quam dicit venire ex mandato . Nescio quo elenim namque Dalura hæc est , si fiat quod lex fieri velal .
pacto ea quae probibentur ardentius desiderantur ; Reviviscente ergo peccato , ( ego , inquit, moriuus
öideo cum mandalum sanclum , et justuin el bonum sui 58. Ego. » Quis ? Anima sine dubio que fecerat
sit (quod enim prohibet malum , necessario bonun 583 quod fieri lex vetabal : « Anima ) enim que
esi ) , dom prohibendo concupiscentiam magis eam peccal, ul prophela dicit (5) , « ipsa morietur i .,
provocat et inflammal , per bonum mihi operalun Tinventum est ergo mandatum quod datum fueral
est mortem . Indicat tamen Apostolus in his, quod ad vitam , animæ scilicel, lil cam docerel opera
prigo peccati ex concupiscentia orta sit, dum pro . vitäe , cessisse ei ad morteni, dum prohibita non tam
libente (98) lege sive Moysi , quæ dicit : « Nou con reľugil, quam ardentius esperit . Movel me lamen
cupisces 78, , sive etiam , ut supra exposuimus, na in bis quomodo dixerit peccatum mortuum esse et
lurali, eo contentiosius quod prohibetur expelitur. revixisse (4). Videlur enim quis non possil dici
Sciendum sane est quod concupiscentia hic culpaa mortuum nisi quod aliquando vixeril , el postno
bilis ponilur . Est autem in multis e: laudabilis, sic dum vita caruerit. Sed et hoc ipsum quod dicit ,
ul supra ostendimus (99) . « Sine lege enim pec « revixit, , non nuper dalam vitam , sed priorem
calum inorluum est. Ego autem vivebam sine lege D redditam docel : ipse enim sermo, « revixit , , rur
73 Exod . xx , 16 . 76.78 Rom . vii , 8-10 . 76 Exod . xxi , 15 . 77 Philip . Ji, 5 . 78 Rom .vii, 19. 79 Ezech .
XVII, 4 .
(91 ) Alias , ( non novimus ; » al. , ( non moveri dianus omillil ( non , ante a salisiacial, sicut
mus. ) Deinde. • et non a conscientia 110sira , 1 el Rabanus el omnes mss . nostri.,
elc . Sed potiores mss . nostri ci Rabanus omillilit ( 98) Edili male, « prohibelir. )
non . ( 99) Edili, ' est autem et in inultis laudabilis,
(92) Sic mss . ct Rabans. Edili vero , « Louilar sicut supra diximus. )
enim intra nos consciencia. ) ( 1) Cum etiam exemplum , etc. Vide supra , lib . v ,
(95 ) Editi, « Hoc ergo est dum dicit, » elc. 1. 1 .
( 94) Alias, « ipsa auieni eliam , ) elc . Mss. qui. (2) Sic mss . et Rabanus, nisi quod habeat quia
dan el edili , ( ipsam autem eliani mandalum ap lex, » pro'r quæ lux . 1 Editi vero , ' probibuit con
pellat, cum ait , quia occasione, » elc. Manifeste cupiscentiam , cuipitque les velutimoriuum suscitare
redundat vox « allem . ) percaliun . )
(95) Editi, « vehementer , , (3) UI prophela dicit. Hæc verba desideraislur inn
(96) Editi, perperam , « Ideo namque . ) edinis .
(97) Edili, Certamen quoddam gerit , ut non ( 4) Editi , « Movel me lamen quomodo dixerit in
solum concupiscentia non satisfacial , » cic . Salu his peccatum morluun revixisse. »
 1083 ORIGENIS 1084

sum vixisse significat. Si ergo in anima dicitur re- A rerelur. Sed ne quis (9) boc mandalo legis aseri
vixisse peccatum , quomodo bi de hoc sermone beret , quod occasione præcepli a peccato ( 10) se
Apostoli quo ait , « Ego autem vivebam sine lege ducta est anima el occisa , subjungit Apostolus, et
aliquando, » dogma METEVOW LATúDeus introducunt, dicit : « Itaque lex quidem sancta , el mandatum
quod animas hominum prius in pecudibus , vel avi sanctum , el justum , et bonum . » Bonum namque
bus , aut piscibus docet fuisse , et sic ad homines est mandalum , el lex sancia est. Bona enim pre
venisse : el propterea (5) dixisse Apostolum , « Ego cipit , et bonorum observantiam mandat. Quod
autem vivebam sine lege aliquando , » quasi qui ergo,, inquit, « bonum est, mibi mors est ? Absit.)
anlequam in hoc corpus veniret humanum , vixerit Objectionem refellil necessario consurgentem , et
in eo ordine ( verbi gratia) aut avium , aut anima dicit : Non quod bonum legis et mandati mortem
lium , ubi lex nulla baberelur. Quomodo , in mihi intulerit ; « sed peccatum , , inquit , ( ut
quanı (6) , ad boc poterunt respondere , cum in quam iniquum sit « appareat , per bonum mibi in
anima non nuper exorlum , sed quod erat mortuum lulit morlem ( 11 ) . , Bonum namque est mandatum
dicat revixisse peccatum ? Et certum est quod is qui cum servatur : si vero non servelur , necessario
reviviscit , vixit aliquando. Nunquam ergo anima malum erit illi qui perdiderit bonum . Fil ergo
in eo ordine fuisse videbitur , ubi peccatum sine B e ipsum peccatum supra modum peccator ) er ec
lege nec fuisse potuit , nec vixisse . Hæc adversum casione mandati . Diximus el superius quod quasi
illos dicla sint , qui Apostoli sermonem ad dogma personam finxerit peccati , el de ipsa dicat supra
impium trahunt . Nos aulem mortem banc peccati modum peccatorem effeclum ipsum peccatum , de
beneficio Dei dalam dicimus tempore eo , quo sine cujus persona loquitur, ex occasione mandati. Mi
lege vivebamus . Quod et si veniente mandalo, quod nus enim peccati est ( 12) , si id quod non prohibe
i el sanctum , et juslum , el bonum est, , reviviscit tur admiltas. Si vero vetita et interdicta commise
in nobis peccalum , el occidit nos ( « peccatum enim ris , supra modum , ul ila dicam , peccalor es : quia
accepla occasione per mandalum seduxit me, el per non solum commisisti quod non debuisti, sed ei
illud occidit » ) non est accusatio mandati per hoc præceplum prævaricatus es. Quod autem diximus
quod occasionem qua occidit me peccatum venisse ( peccatum peccator, 1 maluimus vilium sermonis
dicit ex mandalo , sed hæc est dicti hujus conse recipere , quam sensum Apostoli non integre expri
quentia. Lex dicilur quæ docet quid fieri debeat, mere : quia in Latino sermone anguslavit nos no
quid caveri ; et necesse est ut illud quod caveri di men peccati , quod neutro genere declinatur : 584
cit , edoceat (7) quale sit , quo per hoc caveri faci in Græco vero femininuin est;etideo peccalorem euro
lius possit. Nemo enim polest vilare quod nescil . C nos appellavimus : nam ibi peccatrix appellari po
Si quis ergo edoctus per legem quale sit illud quoil lesi.
cavere debet , non tam caveat , quam faciat illud ; 9. « Scimus enim quia lex spiritalis est : ego au
occasione quidem legis non faciendæ rei scientiam lem carnalis sum , venundalus sub peccato . Quod
videbilur accepisse : sed lex non idcirco eum do enim operor, ignoro : non enim quod volo ( 13), hos
cuerat ut faceret quod non debebat, et moreretur ; ago ; sed quod odi, illud facio. Si autem quod nolo,
sed ut non faceret, et viverel . Sic ergo peccatum illud facio, consentio legi , quoniam bona est. Nunc
occasione accepta per mandalum seduxit me, et per autem jam non ego operor illud , sed quod habitat
illud occidit . » Aut certe quia dixit (8) , « Percalum in me peccatum . Scio enim quia non habitat iu
per mandatum seduxit me , et per illud occidil , ) Je, hoc est in carne mea , bonum . Velle enim ad
polest hic peccatuin ) vel ipsum auctorem dixisse jacet mihi : perficere autem bonum non invenio.
peccati , de quo scriptum est : « Serpens seduxit Non enim quod volo facio bonum ; sed quod nolo
me 80 : , vel etiam personam finxisse peccali , quæ malum , hoc ago . Si autem ( 14) quod nolo, ego fa.
visa sit hominem seduxisse occasione mandali , ul cio , non jam ego operor illud, sed quod babitat in
suavem faceret concupiscentiam , el anima dum sua me peccatuin . Invenio igitur legem , volenti mihi
D
vitate concupiscentiæ delectatur , prævaricando fiicere bonum , quoniam mihi malum adjacet. Cot
mandatum quod dicebat, e non concupisces, » mo delector enim legi Dei secundum interiorem lomi
80 Gen. 111 , 13.
( 5) Sic mss . codices. Edili vero , i quomodo de (9 ) Quis. Deest in editis. Alias , « Sed ne boc
hoc sermone Apostolus ail : Ego autem vivebam mandato legis ascriberetur, » elc.
sine lege aliquando. Respondent Pythagorizantes ( 10 ) A peccalo . Desideralur in antea editis .
} :erelici qui docent animas hominum prius m pe . (11) Alius, «Nou quod bonum legis el mandatum
cudibus , vel avibus , aut piscibus luisse , el sic ad ( al. «Non quod bonum legis mandatum ,, Al. , Quod
homines fluxisse, propterea , elc . non bonum legis etmandatin ) inlulerit; sed pecca
(6) Editi , « inquit, » male. lum , inquit, ut co quod iniquum sil, per bonum , !
(7 ) Sic recte ms. unus Regius num . 1639. Alier al . , aut quia iniquum sil, per bonum .) Al. rit quam
vero Regius num . 1641 , 1 et necesse illud quod ca iniquuni sil cognoscerem , per bonum ,, mibi opera
veri dicit, ut doceal, » etc. Edili el Rabanus, , et lum est mortem , )
pecesse est illud ul caveri dical (Rabanus , aut ( 12) Ms. unus , Minus enim peccator es, 1 elc.
quod caveri dicit » ) el doceat, » etc. ( 13 ) Sic mss. plerique et Rabanus. Edili vero,
( 8) Alias , « Aul cerle quia ( al., quod » ) frequen « quod volo bonum ; deinde, « quod odi walum . ,
tios dixit , ( 14) Edili, « Si enim , ) male .
1085 COMMENT . IN EPIST , AD ROM . LIB. VI. 1C86

nem : video autem aliam legem in membris meis A Quod vero dicit , « Ego autem carnalis sum , ve
repugnantem legi mentis mex , el captivum me du nundalus sub peccalo, , hic jam tanquam ductor
centem in lege peccati , quæ est in membris meis. Ecclesiæ personam in semetipsum suscipit infirmo
Miser ego homo, quis me liberabil de corpore mor sum ; propter quod et alibi dixit : « Faclus suni
tis hujus ? Gratia Dei ( 15 ) per Jesum Christum Do infirmis infirmus , ut infirmos lucrarer 90. , Et hic
minum nostrum 81. ) Si cui forte illa expositio, ergo infirmioribus quibusque , id est carnalibus , et
quam de legum diversitale tenebamus , violenter qui sub peccato venundali sunt , ellicilur Paulus
præsumpta videbatur , adverlal nunc in hoc capi carnalis el sub peccalo venundalus, el loquitur ea
tulo, quomodo ( 16) non solum legum , sed et perso quæ illis loqui moris est vel excusationis vel incu
narum diversitas introducitur. Nam Paulus qui in sationis obten111. Ait ergo de se (26) tanquam ex
aliis dixit 89 , Nos enim in carne ambulantes non persona illorum loquens : « Ego autem carnalis
secundum carnem militamus ( 17 ) , ) in præsenti sum , venundalus sub peccalo : hoc est secundum
loco dicit se esse carnalein : et hic sub peccato carnem vivens , et in peccati poleslalem libidinis et
dicit se esse venundatum , qui in aliis dixit ( 18 ) : concupiscentiæ pretio redartus. Quod enim ope
« Pretio empti estis 83 ; » et iterum : ( Christus ror ignoru . Non enim quod volo l'acio ; sed quod
Bios redemnit ** ; » et rursum in aliis dicit : « Vivo B odi , hoc ago. » Quod ergo ait , quia « ignoro quod
autem , non jam ego, vivil vero in me Christus 85. ) operor, non tamen rem ipsani quam operatúr quis
Ei ilerum qui ail , « Propler inhabitantem Spiritum ignoral, licet carnalis sit , sed causam rei quam agit
ejus in » nobis 86 , nunc dicit : « Quia non habitat dicitur ignorare (27 ) . Quod vero dicit ( 28 ), « Non
in me , hoc est in carne mea , bonum . ) Quod si eniin quod volo ago ; sed quod odi, illud facio , )
non habitat in carne ejus bonum, quomodo dicit 87 , ostendit quod licel carnalis sit, et sub peccato ve
quia corpus nostrum ( 19) templum est Dei , et tem nundatus qui hæc loquitur , tamen etiam resistere
plum Spiritus sancii ? Sed et cætera in quibus (20) aliquantulum vitiis conelur , legis scilicet naluralis
confitetur a lege quæ in membris suis est , el re instinctu , sed vincatur a vitiis el opprimatur invi
pugnat legi mentis suæ , captivum duci se in lege lus (29 ) : ut sæpe accidit ( verbi gratia ) cum pro
peccati 88, quomodo apostolicæ convenient (21 ) di- ponit quis patienter ferre instigantein se, el ad ul
guilali , el Paulo præcipue , in quo Christus et vivit timum vincitur iracundia , et patilur hoc invilus :
et loquitur ? Sed colligamus ex his quomodo moris irascitur ergo etiam cum nolit irasci . Hoc iden
est Scripturæ divinæ el personas latenter , el res , etiam timoris vitio accidere solet, ul contra volun .
" l causas de quibus dicere videlur, et nomina com lalem quis metu el formidine lerreatur ; hoc et
с
mulare, imo polius eisdem nominibus in aliis atque in elatione subiti vel inopinati honoris sæpe
alijs rebus uti , ut in præsenti loco ail Apostolus : 585 contingit, ut arrogantior fiat (29*) et lumidior
« Scimus enim quia lex spiritalis est . » Hoc adhuc quam vult. Vincitur ergo in his singulis qui non
(22) quod dixit : « Scimus quia lex spiritalis est69, 1 dum spiritalis est , etiam contra voluntatem : quia
apostolica auctoritate pronuntiat. Non enim scil voluntas isla nondum ita fortis, et ila robusta est ,
legem spiritalem esse qui carnalis esl , et sub pec ut deliniat apud se usque ad mortem pro veritate
calo venundalus est ; sed qui habet in se Spiritum certandum ; nec talis est quæ dicat , « Est , est ; non ,
Dei , ille scit quia lex (23) spiritalis est : quod de non ; » et ideo non potest operari quæ vult, sed
Moysi lege convenil dictum . Ipsa namque est quæ quæ non vult. Tamen ex ea parte qua non vult nia
ei qui spiritaliter illam intelligil (24) , lex spiritalis lum , consentit legi Dei quia bona est , quæ prohibet
est, et Spiritus vivificans ; qui vero carnaliter , lex malum ; et in consonantiam quamdam ad legem Dei
litleræ et lillera occidens esse memoratur (25) . lex naturalis adducitur (30 ), ut eadem velint, atque
B1 Rom . vii , 14. 82 || Cor . x , 3 . 83 I Cor. vii , 23 . R * Galat. 111 , 13. 86 Galal . Ji , 20 . 86 Roin ,
VII!, 11 . 87 1 Cor. vi , 19 . 88 Rom . vii , 23. 89 Rom . vii , 14. 90 I Cor. ix , 22. 91 Matth. v , 37.
( 15) Editi , « et captivantem me in lege peccati, D (23) Lex . Desideralur in evlilis et in plerisque mss .
etc. Deinde , Infelix ego homo quis me liberabil de ( 24) Sic ms. onus. Alias vero , . quze bis (al.,
corpore mortis hujus ? Gratia Dei, » elc . Ms. unus, e quæ in his , ) qui spiritaliter intelligunt. , Raba
a nisi gratia Dei, , etc. mus, « que hic a quibus spiritaliler intelligitur. ,
( 16 ) Edili, « Si cui (Genebrardus, csicut ) forte.... (25) Alias , « lex lilleræ occidens esse memora
præsumpla videatur , advertal nunc in Apostolo, litr, , Al. , « lex litteræ et lex occidens esse memo
quomodo, ) etc. Tittir. )
(17 ) Sic recte ms. unus Regius num . 1639. Cæ ( 26) De se. Hæc verba destint in libris anlea
ieri vero mss . Rabanus , el edili, perperam , « Non ediris .
enim secundum carnem viximus , nec (al., ( sed ) ) (27) Mss . fere omnes , Rabanus et cliti habent,
secundum carnem militamus. ) ilanı; » sed ms. unus recte legil , « lamen . » Alter
( 18) Edili, 1 qui in alio dixit. , Ms. unus el Ra mus. balrel, inon dicit tanquam semelipsum qui jam
banus, « qui aliis dixerat. ) operatur quis ignorel, ) elc.
( 19) Alias, « inhabitat in carne bonum .... quia (28 ) Edili, Quod enim dicil. »
corpora nostra , , elc . ( 29) Miss. plerique , Rabanus el editi , « in viliis, ,
(20) Edili el 'mss . quidam perperam habent, Sod male .
el certe in quibiis , , elc . ( 294) Alias , « sil ; » al . , e quis fial. » Sed omncs
( 21 ) Alias, « conveniunt. , ss. ei Rabanus omillunt i quis. 1
(22) Edili , « Ilic adhuc. ) ( 50) Edili , « Auducil.
 1087 ORIGENIS 1089
eadem nolint. Quod si secundum voluntatem legi A peccandi peccatum nominavit . « Invenio igitur le
Dei consentimus, malum ergo quod facinius, non gem , volenti mihi facere bonum , quia mihi adjacet
jam nos id, sed peccatum quod in nobis est , opera malum . Condelector enim legi Dei secundum inte
lur, id est les voluntas carnis, quæ caplivos nos rivrem hominem . , Et in his , ut sæpe in superiò.
ducit in lege peccati quæ in membris est (31 ) . Et ribus ( 57) commonuimus, non videntur elocutiones
hic quidem Paulus carnalis dicit, quia « jam noui integre explicari, sed conjunctionum vel abundan
ego operor illud , sed quod habitat in me pecca tia , vel proprietatibus impediri. Tali ergo quodam
lum . , Paulus vero spiritalis in aliis dicit , quia ordine legere debemus , ut intellectus lucidior fiat:
( abundantius quam omnes illi laboravi ; non autem lyitur, quia malum mihi adjacet, volens facere bo
ego , sed gratia Dei mecum " . , Ui ergo iste labo num invenio legem Dei , el condelector ei secundum
res suos non sibi, sed gratiæ Dei , quæ in ipso ope interiorem bominein . Per quod ostendit , quia inte
rabalur, ascribit , ita et ille carnalis opera non bona rior homo , hoc est voluntas et propositum que
non sibi , sed peccato, quod in sc habitat el opera initium accipit converti ad Dominum , legi Dei coo
lur , adnumerat. Ideo ergo dicit : « Non jam ego sentit, et delectalur in ea . Sed , ut superius dixi
operor illud , sed quod habitat in me peccalum . Non mus, non slalim ul voluntalem quis habuerit con
enim habitat in me, hoc est in carne mea , bonum . , B verti ad bona , etiam usus boni operis subseculas
Nondum enini in eo Christus inhabital, neque cor est. Cita enim res est voluntas, el sive impedimento
pus ejus templum Dei est (32 ) . Verumtamen non convertitur ; opus vero tardum est, quia et osum,
usquequaque hic, cujus persona proponitur, alie el arlem , el laborem requirit operandi. Quod at
nus est a bonis, sed proposito quidem el voluntate evidentius fiat, ulamur etiam similitudine exempli.
cæpit bona requirere , nondum tamen polest bona Verbi gratia , vult quis sapiens fieri, nec tamen sia
rebus et operibus obtinere . Est enim talis quædam tim ut voluil , sapiens effeclus est ; sed voluntas qui
infirmitas in his qui initia conversionis accipiunt, ul dem præcessit , nec sine voluntate aliquis fieri sa
cum velit quis (33) stalim facere omne quod bonum piens potest ; sed tamen cum voluntas adfuerit,
est , non statim voluntatem sequatur effectus. Nam adhibendus est labor, studium , sollicitudu , vigilie,
et (34) meditalus apud semetipsum decernit ( verbi doctrina, institutio ; el vix aliquando usu longo el
causa ) ut non irascatur, et hoc in voluniale definit : meditatione continua sapiens ellicitur. Iste ergo ab
sed quoniam longo usu el consuetudine diutina vi initio quidem slalim voluntalem habuit ut esset sa
lium in eo iracundiæ dominalum est , obsistit piens , sed non statim adfuil ei opus sapientize. Sed
etiam voluntati et proposilo ; ac solilo sibi usa ili el in eo 586 ipso cum eruditur ut sapiens fial,
с
nere ( 35) vis ſuroris erumpit. Similiter agit et libi quanta slulie el contra sapientiam gessil (38) ! Qui
dinis vitium . Pari quoque consuetudinis morbo el tamen intelligere quidem poluit quan stulle gesse
mendacium subripit, formido deterret ; el in his rit : babebat enim (39 ) jam studiuin sapientiæ ; nou
singwis iste qui jam inilia conversionis accipit , lamen ila jam sapiens erat, ut cavere possel ne quid
competenter dicit, quia e velle adjacet mihi, pcrfi insipienter admitterel. Iste ordo el de pudicitia ha
cere aulem bonum non invenio . Non enim quod vo bendus est, quod non slalim quis ul volueril pudici
lo bonum , hoc ago ; sed quod odi malum , illud fa tiain profileri, eliam opere implebit ut nullis conca
cio , » Quod si judiciuin de bono habet voluntas , piscentiæ stimulis agiletur. Sic et de mansuelodine,
consueludo aulem carnalium viliorum , quæ lex car el de patientia, el de singulis quibusque virtutibus
nis vel les membrorum appellata est , obsistit el sciendum est. In quibus omnibus dici convenil, quia
subripil, ex eo quod boni voluntatem (36) gero , li ( condeleclor legi Dei , , hoc est virtutibus, « se
cet agam nala , lamen quia invitus ago, consentio cundum interiorem hominem , Video autem aliam
legi Dei quoniam bona est . 1 Odi enim mala , el legem in membris meis, repugnantem legi mentis
cupio agere bona quæ lex jubel. Quod si contra vo meæ , el captivum me ducentem in lege peccali , quæ
Juntalem mala ago , vicluis constieludine vitiorum D est in membris meis. Quod supra dixeral e velle
listique peccandi, , non jam ego, , hoc est, interior enim bonum adjacel mibi, , hic voluntatem boni
homo, ' quod bonum volo , hoc facio ; sed quod ha legeni mentis nominavit ; quæ lex micntis convenit
bitat in me peccalin . 1 Consueludinem namque cum lege Dei , et consentit ei . Sed rursum wolus

91 I Cor . xv , 10 .
(31 ) Quæ in membris . Hæc verba desiderantur in
e litis, qui poslea habent , « Et hic , id est Pau
Tus, , etc.
( 32) Alias , « lemplum est Spiritus sancti. Sed
poliores inss. el Rabanus ut in lexili.
(35) Alias, inilia conversationis accipiunt , ut
cum velint quidem , , etc. , male .
(34) Editi, « mediator apud semetipsum disces
nil ; ms. unus , i medijalur apud semetipsum de
cernil ; » al . , « decernitque. »
(35) Sic ms. unus Regius num . 1639 ac Rabanus.
Edili vero, i el insolita sibi rursus itinera , , Al . ,
( Ac solito sibi itinere, , Al . , ( ac solito sibi el as
suelo ilinere . )
( 36) Editi , « bona voluntale (ms. unus « bonam
voluntatem ) ) gero , )
(37) Editi, i El in bis vero, ut superius, , elc.
Deinde mis . unus, « vel improprietatibus.
( 38) Alias, « sed in eo ipso (al., « sed et in eo ipso :)
erudilus ut sapiens fiat, quod ante slulte ( al ., ' quan
lo stulle ; » al. « quanla slulle » ) el contra sapien.
liam gessit ; quae tamen intelligere poluit quod
slulle gesserit. '
(39 ) Enom . Deest in editis .
1089 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . VI . 1090

corporis el ( 40 ) desideria carnis legem membro- A sirulonus grave gravalx sunt super me . Computrue.
rom dicit , quae caplivam ducit animam , el peccati runt el ercsæ sunt cicatrices meæ a facie insipien
legibus subdil. Certum est nainque quod desideria liæ meæ . Miseriis amictus sum , et curvatus sum
carnis animam trahiant (41 ) ad peccalum , el eam usque in finem (48) , , el cætera quibus pene in
legibus ejus subdant : et sicut lex mentis, quæ con leger hic scribitur Psalmus. Quod si forte alicui
sentit cum lege Dei , sianimam polueril obtinere, all videbitur hæc David magis de semetipso , pro his
ducit eam ad legem Dei , ita el les quæ in membris quæ acciderant ei , dicere potuisse, quam de aliis ,
esi , el concupiscentia carnis , si seduxerit animam , quid eliam de Daniele dicemus, cujus peccatum qui
peccati eam legibus subdel. Sed cum hæc Paulus, dem nullum reſerlur (49) eshomologesis lainen in
assumpta fragiliore persona, intra hominem haberi jejuniis et cilicio el cinere describitur, et oratio bu
certamina ( 42) docuisset, el ostendissel quod etiam jusuiodi, in qua inter cætera etiam hæc dicit : « Pec
cavimus , iniquitatem fecimus, injuste egimus, impie
contra voluntatem per desideria carnis anima usu
ipso peccandi in peccati jura raperetur , exclatha Lalem commisimus, et discessimus, et declinavimus
tione ulilur adhuc ex persona illius quem descri a mandatis luis el a judiciis luis , et non audivimus
psit (43) , el dicit : « Miser ego homo ! Quis me li servos luos prophelas, qui loquebantur nobis in no
berabit de corpore mortis hujus ? , Videl se mise- B mine tuo , el regibus , el principibus nostris (50) , et
rum , intra quem lot leges sibi invicem repugnant, patribus nostris , et omni populo lerræ ? Et libi , Do
lol prælia commoventur : « Pugnal caro adversus mine, justitia, nobis autem confusio faciei 98. , Quis
93 : , lex est qui in his verbis negare possil personam pecca
spiritum , spiritus autem adversus carnem
quæ in membris est repugnat legi mer.lis, et captiva lorum a Daniele esse susceplan , pro quibus lan
ducitur anima in lege peccati, et sub jugo ejus ef quam pro seipso hæc dicere videalur ? Unde con
ficitur, etiam cum interior homo Dei lege delecte veniens est nos legenles dicta sanctorum , cum
lur : quomodo in his lot el talibus malis non mise ab eis tale aliquid dici videmus , intelligere et
rum se dicat homo, el in corpore mortis habitare ? sentire quia nosiras in semielipsis passiones no
Merito nainque corpus mortis appellatur, in quo straque peccata describunt; el propterea 587
habitat peccatum quod mortis est causa . Fil er hæc illi dellent , ut illorum fletibus nos invite
go (44) exclamatio hæc ex persona illius quem ini mur ad lacrymas. Considerabant enim neminem ila
tia quidem conversionis accepisse describit Aposlo durum et ingratum (51 ) posse inveniri, qui cum ab
aliis videat vulnera sua lugeri , ipse nullum
lus, in eo quod voluntas ei (45) adjacet boni, sed
nondum in effectum venerit boni, Non enim inve de suis vulneribus sensum doloris accipiat . lla
с
nil perlicere bonum quia nondum in eo usus inole ergo et in præsenti capitulo Apostolus ne quis no
veral exercitiunique virtulum . Respondetur vero ei strum erubesceret de his quæ intra se geri sentirel,
ad boc quod dixerat : « Quis me liberabit de corpore aut etiam conversus ad Dominum , el mutala jam
mortis hujus ? » jam non ex illius persona (46) , sed voluntale (52) , ne hæc adhuc intra semelipsum
ex apostolica auctoritale : « Gralia Dei per Jesum moveri sentiens desperarel, ipse ea quasi in semel
Christum Dominum nostrum . , Unde apparel quod ipso geri descripsit , ut exemplo Apostoli nec cor
propterea haec omnia descripsit Apostolus, et mala poris naturæ pudeal quemquam , nec pro emenda
quæ intra nos agebantur (47 ) exposuit , ut ad ulti lione desperet , nec malorum suorum mulijaudines
mum ostenderet ei docerel de quantis nos malis, et ignoret, ex quibus per Christi gratiam liberalur.
de quantis mortibus Christus eripuit . Quod autem 10. I ltaque ego ipse menle servio legi Dei ,
divinis sanctos personas as carne allem legi peccati º6 . , Forle aliquis dicet
moris sit in Scripturis
sumere peccalorum , el magistros suscipere in se quod Apostolus, qui nunc usque non quasi ipse,
melipsos infirmitales discipulorum , ex libro quidem sed assumpta alterius persona loculus est, modo
Psalmorum plenissime perdocemur cum dicit : Non velul persone immutationem designans dicat , « Ego
est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum , D ipse, » ut ostendal hæc quæ dicenda simt, ad se
quia iniquitates superpositæ sunt capiti meo , el ipsum idem Apostolus pertinere (53) . Dicit autem

93 Galat. V , 17 . 9 Psal . xxxvII , 4-7 . 95 Dan . IX , 5 seq . 96 Rom . vii , 25.

(40) Et. Desideratur in antea editis. (49) Editi ,« refertur, sed vir desideriorum dicitur,
( 41 ) Alias , « trabuni, , et postea , < subdunt. » tamen in jejuniis. )
(42) Alias, ( certame n habere. ) ( 50) Alias, « Peccavimus, inique fecimus, injuste
(43) Quem descripsit. Hæc verba in editis omit egimus , et impietatem .... el declinavimus a man
datis et judiciis (al . , a mandatis el a judiciis luis » )
luplur . et non obedivimus servis luis prophetis ... et regi
(44) Edili, « Sit ergo . ) bus nostris, el principibus nostris, , etc.
(45) Ei.Deest in editis.
(46 ) Persona . Nullibi in antea editis comparet. (51 ) Edili plerique , « ignarum , , male.
(47) Alias, 1 gerebantur. » ( 52) Alias , , et mulala quis jam voluplale . )
(48) Alias , 1 quoniam
gressæ sunt caprit meum ....iniquitates
Putrueruntmeæ super
el corru plie (53) Alias, ( ut ostendat hæc dixisse (al., dies!
Sillil (al . , exarserunt ) ) cicatrices me: e a facie insi «dixisse »)ad seipsum idem Apostolus pertinerer. »
pientize mea . Miserfactus sum (ail , « Miser allliclus » ) Alias , « lit ostendal hæc qua dicenda sunt, ad sa
ipsum , id est ad Apostolum pertinere . »
el curvalus sum usque in fineni ,
1091 ORIGENIS 1032

quia mente serviat legi Dei , carne autem legi pec- A autem legi Dei , el esse sub lege spiritus, hoc est
cati , quasi lanla sit peccandi vis , tanta carnis ly Christo servire . Christo aulein servire , boc est
rannis, quam nec Apostolus possit effugere ; el pro servire sapientia , hoc est servire (61 ) justitix,
plerea in aliis dixerit , quia ( macero corpus servire veritati , omnibusqne simul servire virtuli
meum (54) , el servituti subjicio , ne forle cum aliis bus . Unde non est putandum quod ad subitum (62)
prædicaverim , ipse reprobus efficiar 87. , Sed hæc quis, el stalim ut volueril, a servitio legis peccati
qui ex persona Apostoli accipit dicta , desperatio translaluz efficiatur in Christo Jesu , ila ut nibil
nem mihi videtur incutere omni animæ , quod ne in eo jam obientu peccati damnationis habeatur.
mo sit prorsus qui non peccet in carne . Hoc est Requirit autem (63) in unoquoque parles suas ju
enim carne servire legi peccati (55) . Mihi ergo ma slilia : probat si ila jam emendatus est el corre
gis videtur illius adhuc tenere personam , quam clus ( 64) , ut nihil in eo injusti operis juvenial er
supra in semetipso descripsit , quasi voluntate jam quo damnatio subsequatur. Similiter el verilas re
el proposito ad meliora conversi, et mente atque quirit in unoquoque parlem suam , si translatus
animo legi Dei servientis , nondum tamen id obli- quis a lege peccati nulla jam ex parte invenialar
nuisse, ut etiam carnis obedientiam in consen obsequia veritatis contaminare mendacio (65). Si
B
sum ( 56) mentis adduceret . Elenim quoniam in su militer et pudicitia parlem suam discutil , si nullis
perioribus de mortificatione corporis disseruerat, ab eo impudicis (66) desideriis maculatur. Sic pie
el Christo commoriendum esse docuerat, in his las , sic sapientia parles suas in unoquoque discu
nunc quam non sit otiosum hoc opus videtur os liunt , quas si recle et integre in eo conslare repe
lendere, et docere quia non slatim ut vult aliquis, rerint , tunc in Christo esse, et nibil damnationis
et ut proposuerit bonum , continuo etiam facto habere putabitur. Quæ 588 utique dubium non
adimpletur, sed vel consuetudinis lanla vis , vel vi est quin usu et meditatione longa et labore pervi
liorum tanta dulcedo est , ut cum animus jam in- gili conquiranlur ( 67) . Et ideo non otiosis hæc ac
lendat ad virtutem , et legi Dei servire decernal ( 57 ) , cidere aul segnibus certum est ; sed paulalim pro
carnis tamen desideria servire peccato, el legibus ficiendo , et primo pauca , lunc deinde minima, ail
ejus parere persuadeant. ultimum , si obtinere poluerint, nulla peccando. Et
11. « Nihil ergo nunc damnationis est his qui hoc sentiens videlur mihi idem Apostolus scripsisse
sunt in Christo Jesu (58 ) . Lex enim spiritus vitæ in in aliis : « Præterita obliviscens, ad fulura me er .
Cliristo Jesu liberavit me a lege peccati et mor lendens 99 :) docens per hæc præterita debere
tis 98. , Quæ esset diversitas in liis qui velul in quo- c esse ea in quibus culpabile aliquid fuerit, et obli
dam certamine positi mente quidem secundum le vione dignum : futura vero esse quæ in Christo
gem Dei vivunt, carnis vero desideriis aguntur in sunt , et hæc esse ad quæ nosmetipsos debemus ex
legem peccati ( 59) , in superiorib us t.
docui Nunc lendere , eaque lola aviditate mentis expetere. Le
vero de his dicit, qui non jam ex parte in carne , gem sane spiritus vitæ quod diximus ipsam debere
ex parte in spiritu , sed ex integro in Christo sunt : intelligi legem Dei , secundum cam videlicet dixi
el pronuntiat in his nihil damnatione esse di mus parlem qua lex dicitur esse spiritalis. Ideo ad
gnum (60) , quia « lex spiritus vitæ in Christo Jesu didit : « Lex spiritus vilæ . , Nam de lege litteræ
libera vit ti
eos a lege pecca et morti s. » Lex aute m dicere hoc non poterat , de qua in aliis pronuntia
spiritus viläe una eademque ést quæ el lex Dei : verat, quia « litlera occidit. » Hæc et in aliis ( mi
sicut rursum una alque eadem est lex peccali et nisterium mortis , dicitur : (68 ). Utrumque ergo
mortis. Nihil ergo damnationis erit his qui a lege continei lex , el litteram occidentem , et spiritum
peccati, quæ est lex mortis, penitus liberanlur, el vivificantem . Unde considera ne forte hujus rei
legi Dei , quæ est lex spiri tus, servi unt. Servi re form am teneal et illud lignum de quo scriptum est:

97 I Cor . ix , 27 . 08 Rom . viii , 1 , 2. 99 Philip . 111 , 13 . 1 Il Cor. 11, 6, 7.

(54) Editi , i el propterea in aliis dixit : Macero D (61 ) Hoc est servire . llæc desiderantur in libris
corpus meum , ) elc .
(55 ) Editi , « Hoc est enim servire carnem legi
percali, i male.
(56 ) Alias, « legi deservientis, nondum tamen ita
oblinuisse .... in consensı , : elc .
(57) « Est el jam i omilluntur in editis . Deinde
mss. quidam , el cditi, « legi deservire decrevil . »
Al . , « legi servire decreveril. ,
( 58) Edili post ( qui sunt in Christo Jesu , , ad
duit ,' < qui non secundum carnem ambulani. » Sed
hæc verba desunt in omnibus mss. nostris el apud
Rabanum .
(59 ) Alias , e aguntur lege peccati . )
160) Genebrardus, ' qui jam non es parle in Spi
rilii , sed ex integro in Christo sunt, pronuntial in
bis nihil damnationis dignum , : elc .
antea editis.
(62 ) Alias, ( subito. » Sed plerique mss . et Ra
banus til in nostro lexiu .
(63 ) Edili , « Requirens autem ; » al . , « Required
autem . )
(64) Ms. unus, i el correptus. , Dcinde, « inve
venialur, , male.
( 65) Alias, o invenianlur obsequia veritatis con
laminari mendacio . )
(66 ) Editi, « impudicitiže . )
(67) Ejili , i comparantur et comparentur. '
(68) Sic ms. unus Regius num . 1641. Edili vero
et ms. quidam , « Lex est sane spiritus viiæ. Nam
de lege litteræ quod diximus ipsam debere intelligi
legem Dei , secundam eam videlicet parlem qua lex
esse dicitur spiritalis . Ideo addidit : ler spiritus
1093 COMMENT. IN EPIST . AD ROM , LIB. VI . 1094
Sciendi bonum et malum ,, Utrumque enim in A berationis eligere . Puto tamen quod legem Moys
uno sicut et in lege continetur (69) . Sed et illud etiam hic, sicut el in aliis sæpe diximus, in duas
non omittamus, quod hic quidem qui liberal a lege parles Apostolus dividal, el aliud in ea carnem ,
peccati et mortis , 1 spiritus vitæ , dicitur ; in aliud spiritum nominet : el illam quidem observan
Evangelio autem secundum Joannem scriplum est tiam quæ secundum litteram geritur, sensum carnis
Domino dicente : « Si manseritis in verbo meo , appellet , siculi dicit de hujusmodi Judæo ' , - Fru
agnoscelis veritatem , et veritas liberabit vos . ) stra inflatus a sensu carnis suæ (74 ) :) illam vero
In quo mihi quidem videlur, quod quamvis opere quæ accipitur spiritaliter, spiritum nominet ( 75),
hæc a se diversa videantur vel nomine , tamen re sicut et alibi dicii 6 : « Littera occidit , spiritus au
ipsa unum sint. Christus enim vila est , el ipse est lem vivificat . 1 El in hoc ergo loco quod dicit
qui liberabit ; el hic spiritus vitæ liberal. Et quo impossibile legi , » et « in quo infirmabalur per car
modo non in utroque una libertas est ? Quæ enim nem , , intellectus qui secundum lilleram est accipi
agit Spiritus, hæc et Christus agit , el quæ Christi polest . Ipse enim et impossibilis erat, et infirmus,
sunt, Spiritus agit (70) . Sicut enim quos sanctili si secundum carnem , id est secundum lilleram
cal Spiritus sanctus , sanctificat Christus : ila et sentiretur. Quid enim lam impossibile quam Sabbati
quos liberal spiritus vitæ, liberat et vila . Tantum B observatio secundum lilleram legis , ut in multis
est ut liberati a lege spirilus vite , in Christo ma sæpe jam diximus ? Jubelur enim non exire ( 76) de
neamus, nec ultra inveniamnur servire legi peccati : domo sua , llon se movere de loco suo , nihil oneris
quia sicut is qui liberatur a lege spiritus vitæ, per levare . Quæ quia impossibilia vident Judai (77)
manet in Christo qui est vita ; ita qui servit legi qui secundum carnem legem observant, inepla
peccati permanel in morte que venit ex condem quædam et ridicula commentantur, quibus im
natione peccati. possibilitatem legis sarcire videantur. Quid 589
12. « Nam quod impossibile erat legi , in quo in autem dicam de sacrificiorum ratione , quæ simul
firmabalur per carnem , Deus Filium suum millens omnis ex integro impossibilis ( 78) facta est ? Quippe
in similitudinem carnis peccati , et de peccalo da ubi nec templum est, nec allare, nec ullus prorsus
mnavit peccalum in carne , ut justificatio legis im sacrificando locus. In quibus singulis lex non dicam
pleretur in nobis, qui non secundum carnem ambu impossibilis et infirma, sed et plane jam mortua esi .
lamus, sed secundum spiritum . Qui enim secundum Nam ante hanc morlem inlirmabatur (79) lunc cuni
carnem sunt, quæ carnis sunt sapiunt : qui vero sanguine vitulorum et hircorum conabatur, nec ta
secundum spiritum , quæ sunt spiritus. Prudentia с men polerat , auferre peccata (80) : et infirmabalur
enim carnis , mors est : prudentia autem spiritus, in legibus lepræ ', quas nec explanare unquam po
vila et pax : quoniam prudentia carnis inimica est tuii, nec implere . In bis ergo omuibus aliisque in
Deo : legi enim Dei non est subjecta : nec enim po numeris et impossibilis erat les , et infirmabalur,
lest. Qui autem in carne sunt (71 ) , Deo placere non quantum ad carnis intelligentiam speclat : el ideo
possunt. Vos autem in carne non estis , sed in spi « Deus Filium suum millens in similitudinem car
ritu : si lamen Spirilus Dei habitat in vobis . ) nis peccati , et de peccalo, , vel, ut verius habetur
Cum in superioribus tot leges nominaverit ( dixit apud Græcos, « el pro peccato damnavit peccalum
enim et legem Dei , el legem mentis , et legem spi. in carne, , Quod dixit , , in similitudinem carnis
ritus vitæ) , econtrario quoque cum legem quæ in peccati , 1 ostendit nos quidem habere carnem pec
membris est , et legem mortis, el legem peccati cati , Filium vero Dei similitudinem habuisse carnis
commemoraverit ( 72) , hic nunc de qua harum lege peccati , non carnem peccati . Omnes enim nos ho
dicat, « Nam quod impossibile eral legi , in quo in mines qui ex semine viri cum muliere convenientis
firmabatur (73) per carnem , » non est parvæ deli concepti sumus, illa necessario utinnur voce qua ( 81 )

* Gen. II, 9. Joan . VUI, 31 , 32. * Rom . vii, 3 seq . Coloss. 11 , 18. 611 Cor. 111 , 6. ' Levit. xii, 14 .

vilæ. Dicere hoc non poterat, de qua in aliis pro - D cognominaverit ; » al . , 1 commemoraverit. )
nuntiaverat , quia litiera occidit. Hoc et in aliis (73) Alias, « legis quæ infirmabatur, , etc.
ministerium mortis dixerat. Alier ms . Regius (74) Sic plerique mss. el Rabanus . Ms. vero
num . 1639 : « Legem sane spiritus vitæ hic nomi unus , ( Judaeos frustra inſlalos a sensu carnis
nat . De lege lilteræ per quam diximus ipsam de suæ. · Edili , « Judæis frustra inflalos sensu caruis
bere intelligi legem Dei, secundum eam videlice: su :e . )
partem quit lex esse dicitur spiritalis . Ideo enim ) Edliti, .)
addit : Lex spiritus vilæ . Dicere hoc non po (78) Belse. nus,* Jubet enim lex non exire, v ele.
terat de qua in aliis pronuntiaverat, quia littera Sed cæleri mss., Rabanus el editi babent ul in no
occidit ; quam et in aliis ministerium mortis dixe stro lextu .
Tal. ) (77) Alias , e videntur, Judei. )
(69) Editi, « Utrumque ergo in uno sicut in lege ( 78 ) Editi, « Quid autem de sacrificiorum ratione,
collinelur , , quæ simul omnis facta est impossibilis ? , Ms. unus ,
(70) Edili , i et quem sibi Christi Spiritus agit. ) i Quid autem dicent, 1 elc.,ut in nostro textu .
(71 ) Alias, « Qui enim in carne sunt. 1 (79) Editi, « Nam ante mortem infirmabalur, ,
(72) Alias, « dixit enim et legem mentis , et le (80) Peccata . Deest in libris antea editis .
gem spiritus vilæ : econtrario quoque legem in (81 ) Edili , necessaria utimur voce qua ; » al .
membris esse, et legem mentis , et legem peccati ( quani. )
1095 OR GENIS 1098

dicit David , quoniam in iniquitatibus concepit me A « Lillera occidil 13 ? » Igitur e prudentia carnis mors
maler mea 8. , Verum qui ex nulla viri contagione, est . » Cui mors est ( 88) ? Animæ sine dubio. Qai
sed solo Spiritu sanclo super Virginem veniente (82) , enim legem sccundum carnemi, id est secundum lit
et virtule Allissimi obumbranle venit ad corpus im leram , intellexerit , non venit ad Christum qui est
maculatum , naturam quidem corporis nostri habuil, vila , et ideo « prudentia carnis, mors est : pruden
pollutionem tamen peccati quæ ex concupiscentiæ lia vero spiritus , vila el pax . , Vilam namque el
molu conceptis traditur, omnino non babuit. Idcir pacem , quia: est Christus ( 89) , habet qui spiritali
co ergo e in similitudinem carnis peccati , venisse ler intelligil legem . ' Quoniam sapientia carnis iui
dicitur Filius Dei . < El pro peccato , , inquit , mica est Deo : legi enim Dei non est subjecia : nec
damnavit peccatum in carne . » Quod lostia pro enim polest. ) Videtur adhuc idem intellectus evolvi.
peccato factus sit Christus, el oblatus sit pro purga Quomodo enim sapientia carnis, hoc est carnalis
tione peccatorum , omnes Scripturæ testantur , et iwelligentia, non sit inimica Deo, quæ adversatur
præcipue Paulus ad Hebræos scribens, cum dicit ' : Christo ; quæ non recipit euin quem arisit Deus ;
« Hoc enim fecit semel , semetipsum offerendo ho quæ dicit : « Nos legem habemus, el secundum le.
stiam ; » et iterum : « Qui proprio Filio non peper gem debet mori, quia Filium Dei se fecit " ? » Quo
cit , sed pro nobis omnibus tradidit illum 20. , Per B modo ergo hæc lalis entia , et talis intelligentia
hanc ergo hostiain carnis suæ , quæ dicitur , pro in lege Deo non dicatur inimica, el legi ejus ? Ei
peccato (83) , • damnavit peccaluin in carne, sicut scilicet quæ secundum spiritum est, non est subjecta,
jilem Apostolus in aliis dicit ' ' , quia « apparuit in nec polest subjici : quia sicul (90) contraria sibi
novissimis diebus ad destructionem peccati : » et sunil mors el vita , ila contraria sunt sibi littera le
iterum propheta dicit : « Ipse peccala nostra lulit, gis occideus (91 ) quæ et sapientia carnis est , el
et iniquitates nostras portavil ' . , Pro peccato spiritus vivificans qui vere lex Dei est . Qui autem
ergo , hoc esl per bostiam carnis sue quam obtulit in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem
pro peccalo , damnavil peccatum in carne sua , in carne non estis , sed in 590 spiritu : si lamen
ut justificatio legis implerelur in nobis , qui non se Spirilus Dei habitat in vobis . ) Eadein perdural in
cundum carnem ambulamus , sed secundum spiri- lelligentia. « Qui in carne sunt, , inquit , hoc est,
lum . , Per hanc ( 84) elenim hostiam carnis, quæ qui secundum lilleram sequuntur legem , Deo
oblala est pro peccalo , el damnavil peccalum , hoc placere non possunt. » Hoc enim el olim per Isaiam
est fugavit peccatum , et abstulit, ut justificatio le pronuntiatum est a Deo, cum dicit : « Jejunia, el fe
gis impleretur in nobis qui legem secundum spiritum c rias, eldiem magnum vestrum non sustineo : neome
custodimus, et non secundum carnem : in qua parte, nias el Sabbata vestra odit anima mea 18. » Sed et
secundum ea quie supra exposuimus , impossibilis ivos, » inquit, in quibuis Spiritus Dei babitat, sitamen
eral les et infirma. Qui enim secundum carnem habital ( 92 ), « in carne nou estis , sed in spiritu ,
sunt, quæ carnis sunt sapiuni : qui vero secun im boc est , non intelligentiam carnalem legis sequi
spiritum , quæ sunt spiritus. , Hic jain apertius mini, sed spiritalem , per quam venistis ad Spiritum
quasi (85) inter nos et Judeos in medio slatuens vivificantem , si lamen actus vestri lales sint el con
legem Moysi dicit , « Qui secundum carnem sunt, versalio, ut Spiritum Dei in vobis habere merea
quæ carnis sunt sapiunt, , hoc est , Judæi, quos di mini. In duas ergo , ut diximus, parles divideos le
cit secundum carnem Israel , quæ (86) carnis legis gem Moysi , id est, in spiritum , et carnem , quae sunt
sunt sapiunt, in eo quod secundum carnem legem spiritus , quam et spiritalem legem appellavit, nobis
intelligunt : 1 qui vero secundum spiritum (de his tradidit : que vero carnis sunt , carnalibus Judæis
dicens quos Judeos dicit spirilli , non lillera ) , « quæ. reliquit. Sic denique el illud interpretatus est de
sunt spiritus (87) . » Et adhuc satial eumdem sen Abrahain cum dixit : « Sed is quidem qui de an
sum , et aperil evidentius , cum dicit : « Prudentia cilla , secundum carnem naliis est : qui autem ex
enim carnis , mors est : prudentia aulem spiritus , D libera , per repromissioneni. Et sicut lunc is qui se
vita et pax. , Nunquid non unum atque idem est cundum carnem natus est , persequebalur eum qui
quod dicit , « Prudentia carnis mors est, , et illud : secundum spiritum ; ita et nunc 16. , Cerlum est

8 Psal . L , 7. Hebr . vii , 27 . 10 Rom . vii, 52. 11 llebr . ix , 26 . 19 Isai , Lili , 4. 13 II Cor . 11 , 6.
16 Joall. xix , 7 . 16 Isai . 1 , 13 , 14 . 16 Galat . iv, 23.

(82) Ms. unus, 1 super virginem descendente, ,
(83) Edili, « æque dicitur, pro peccalo , » etc.
(84 ) Edili, « Post hanc. i
(85) In editis deest « quasi . )
(86) Alias, « quia quæ , : elc . al. , « qui ea quæ, )
etc. Sed utraquc vox dvest in editis ei in mss. ple
risque.
(87 ) Alias , ' quae sunt spiritus sapiuil; , al . ,
suntiunt. 1 Et paulo post alls, unius el editi, i el
sapil evidentius. )
183 ) Alias, « Clijus mors est ? ,
(89) Alias, ( quod est Christus. )
190) Sic ins. unus et Rabanus. Editi vero, , in
lege Dei non dicatur iuimica Deo el legi ejus? Ei
quæ secundum spiritum ejns non est subjecta, nec
possel subjici , quia sicul, , elc. Mss. duo, cin lege
Dei non dicatur inimica Deo el legi ejus, ei scilicet
quæ secundum spiritum est non esse subjecta , nec
posse subjici ,quia sicul, , etc.
(91 ) Legis occidens, Hæc desunt in editis .
(92) Alias, « in quibus habitat Spiritus, si tames
babitat. )
1097 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. VI , 10.98
enim quia illi (93) qui secundum carnem sunt Ju- A hic non est ejus. Si autem Christus in vobis est ,
dæi, persequuntur nos qui suinus non in manifesto , corpus quidem mortuum est propter peccaluin ,
sed in occulto Judæi, et legem secundum spiritumi, spiritus vero vila ( 2) propler justificationem . Quod
non secundum carnem custodimus . Illi ergo qui se si Spiritus ejus qui suscitavit Jesum a morluis ha
cundum carnem sapiun!, consequenter etiam repro bital in vobis ; qui suscitavit Jesum Christum a
missiones legis carnaliter sperant. Nos vero eas morluis vivificabit el mortalia vestra corpora propter
spiritaliter exspectamus secundum sermonem Pauli inhabilantem Spiritum ejus in vobis 19. , Quod
dicentis : « Ut repromissiones Spiritus accipia constantibus el dialectica arle collectis utalur syl
mus ? ; , el ileruin : « Benedictus Deus et Pater logismis apostolus Paulus vel in hoc loco , vel in
Domini nostri Jesu Christi , qui benedixit nos in aliis Epistolis suis, non mibi nunc (3 ) exponendum
omni benedictione spiritali in cælestibus in Chri videlur, ne forte non tam scientiæ (4) ejus , quam
sto 18. , Ex quibus omnibus el quæ sit lex secun sernionis in quo non vult se peritum dici " , asser
dum carnem , et quæ secundum spiritum , vel que lores videamur esse : et ideo propositi magis capi
spes repromissionis carnalis, vel quæ spiritalis (94) tuli sensum discutere properabimus. In superioribus
ostenditur. Potest et secundum aliam expositionem, ubi dixit : « Vos aulem in carne non estis, sed in spiri .
si repetamus ab initio, « Quod impossibile eratlegi, B tu ; si lamen Spiritus Dei liabilat in vobis ? ! : ) duplici
in quo infirinabalur per carnem , i el de lege mentis modo quid est in Spirilu (5) esse explanavimus, id
intelligi , quam supra dixit (95) velle facere bonum, est, vel legem non secundum litteram , sed secunduir.
sed per infirmitatem et fragilitatem carnis implere spiritalem sensum intelligere; vel etiam mortifica's
non posse , et propterea misisse Deum Filium suum corpore, spiritus , el non carnis legibus vivere.
in similitudinem carnis peccati, et de peccalo, bou nunc ergo quod dicit, « Si quis autem Spiritum Christi
est per hostiam pro peccato oblatam , damnasse 591 non habet, hic non est ejus ; » et subjungit ,
peccatum . Data enim nobis remissione (96) pecca « Si autem Christus in vobis est, , requirendum
loruin fugalum est et exterminatura de carne nostra est utruin diversum sit Spiritum Dei esse in aliquo,
peccalum , et cæpit in nobis justificatio legis impleri , an Spiritum (6) Christi : vel eliam ipsum Christum ,
illius duntaxat legis quæ condelectalur legi (97 ) Dei , aut Spiritum ejus qui suscitavit Jesum a mortuis.
quæ implelur cito cum jam non resistit ei lex pec-: Sed quantum vel consequentiam ( 7) loci præsentis
cati quæ erat in membris nostris, si tamen non se intueor , vel illud quod Salvator in Evangelio d .
cundum carnem ambulemus, sed secundum spiri- Spiritu sancto dicil, quia « a Patre procedit, 1 el,
lum . Nam donec in carne est quis , et secundum с « De nieo accipiel ? , , et hujus verbi explanatio
carnem vivit, quæ carnis sunt sapit ; cum vero CON nem in consequentibus jungil, dicens : 1 Paler,
verterit se ad spiritum , et mortuus fuerit legi pec oinnia mea tua sunt, et lua mea : proplerea dixi
cati el carnis, quæ sunt spirilus sapit. Nam secun quia de meo accipiet 38 (8) : ) cum, inquam , lan
dum carnem sapere , mors est animæ ; secundum lam hanc unilatis inter Patrem et Filium aspicio
spiritum vero , vita el pax est : quia « sapientia rationem (9), Spiritus Dei el Spiritus Christi unus
carnis inimica est Deo , , hoc est , dum caro resi alque idem mihi Spiritus dici videtur. PossumIUS
stil spiritui , et non est subjecta legi mentis quæ lex laen el hoc modo intelligere quod dixit , « Si quis
Dei est , inimica est Deo : et ideo qui carnaliter vi autem Spiritum Christi nou habet , hic non est ejus »
vunt , Deo placere non possunt. Sed « vos , , inquit, ( quia et revera abrupte pronuntiatumvidetur ), ul,
( non estis in carne, , hoc est non secundum carnem si quis von lantus el talis esse meruerit qui Spiri
vivilis (98), sed secundum spiritum , ( si tamen Lum Christi habere dignus sil, continuo Christi esse
Spiritus Dei habitat in vobis . Hæc possunt el secun denegelur, cum in Psalmis dicat : Meæ sunt
dum aliam , ut diximus , expositionem in hoc (99) omnes feræ silvarum , jumenta in montibus, et bo
loco coaplari. Eligat lamen qui legit, et quod aplius ves **. , Et si feræ et jumenta ejus sunt, quomodo
probaverit, si lamen probaverit (1 ) , hoc sequatur . D homines non sunt ejus ? Sed polest, ut dixi , hoc sic
13. « Si quis aulem Spiritum Christi non habet, intelligi, ut illud in Evangelio : « Qui non lollit

" Galal . III , 14 . 18 Ephes. I , 3. 19 Rom . vil , 9 seq . 30 II Cor. 1 , 6 . 91 Rom . vill , 9. 22 Joan .
XV, 26 ; vi, 14 . 43 Joan . xvii , 10 ; xvi , 15. 3* Psal . XLIX , 10.

(93) Quia illi. Horc verba desunt in libris editis .
( 94) Vel quæ spiritalis . Hæc desiderantur in antea
editis, et in pluribus mss.
( 95) Ms. unus , « impossibilitas legis , in quo infir
tabalur per carnem , de lege inembrorum intelligi ,
quam supra diximus , » elc .
( 96) Ms. unus , « Tanta enim nobis remissione; »
edili, Tanta enim repromissione.
(97) Editi, « delectalur legi ; val.,( leg .)
(98) Hoc est , non secundum carnem viviris . llæc
in editis omittuntur .
( 99) Deest , hoc , in editis.
PATROL . GR . XIV .
( 1 ) Si lamen probaverit . Hæcdesideranturin editis .
(2) Vita . Alias . ( vivit . )
( 3) Deest , nunc , in editis.
(4) Edili, 1 sententiæ , » deinde, , et ideo propo
siti magis Apostoli sensum discutere properabinius.
Jn posterioribus ubi dixit, » elc.
(5) Alias, « quidem in Spiritu . )
(6) Editi, « ac Spiritum. ,
( 7) Edili, « consequentia . ,
(8) Editi, « Paler omnia lua mea sunt, et mea
tua omnia , propterea dixit quod de meo accipiet. )
( 9) Editi, « hanc audio unitatis inter Patrem et
Filium aspirationem . )
35
 ORIGENIS 1100
1099
crucem suam , et sequitur me , non est me dignus 98. , A vel Spiritus Christi, vel Spiritus Dei , vel etiam
El hic ergo qui non habet Spiritum Christi (10) , ipse Christus in nobis habilare , quale sit inweri(15 ):
hoc est , qui non eodem Spiritu agitur, ut pro justi utrumnam ex initio omnibus iste Spiritus dalur, et
lia , pro verit ale , pro verbo Dei annun tiand o, pro postmodum pessimis et a Deo alienis actibus effu
regno crelorum prædicando , pro lillera legis abji galur, secundum illud quod scriplum est : « Nos
cienda et spiritum ejus aperiendo , pro resistendo permanebit Spiritus meus . (16) in honiinibus istis,
adversum peccatum , pro bis omnibus qui non usque quia caro sunt 28 , , an vitæ merilo , et fidei gratia
ad mortem venire paratus est , non est ejus discipn postinodum dalur, secundum ea quæ in Actibus
Ius (11 ) . Qui ergo non est talis , nec talem in se apostolorum docentur » , quia Spiritus sanctus lan
Spiritum gerit , hic creatura quidem ejus est sicut quam linguæ igneæ venit super unumquemque eo
feræ silvarum , et jumenta in montibus , et boves , rum ; vel certe sicut in Evangelio docemur, cum
sed discipulus ejus non est . Sic ergo , « Si quis ipse Salvator posteaquam resurrexit a mortuis ad
Spiritum Christi non habet , hic non est ejus ; si discipulos dixit : « Accipite Spiritum sanctum , et
autem Christus in vobis est, corpus quidem mor insufllavit in unoquoque eorum * . » Unde mihi vi
tuum est propter peccatum , Spiritus vero vila ( 12) detur quod et meritis conquiralur boc dopum , et
propter justitiam , , Spiritum Christi , et Christum , B vitæ innocentia conservelur , et unicuique secun
in hoc loco unum mihi atque idem dicere videtur . dum profectum fidei augeatur el graliæ ; el quanto
In quo ergo Christus est , ipse dicit, quia « semper purior anima redditur , lanto largior ei Spiritus in
mortem Christi in corpore nostro circumferimus 16. fundatur . Quod autem dixit , Non permanebit
Mors autem corpori peccati causa , id est, ne pec Spiritus meus in hominibus istis, quia caro sunt, )
cel , imponitur . Quod si corpus peccato mortuum illuc respicit ut, quoniam anima eoruin , repudiata
est, necessario spirilus ad faciendam justitiam vi Spirilus servitule , ad carnis servitia se lola con
vit. Qui enim in corpore mortuus est, nec servit vertit, 592 etiam ipsa ejus cui se conjunxit carni,
peccalo , necesse est ut in spiritu vivat et justitiæ et cum qua unum effecla est , nomen accipial ( 17).
serviat . Sic et idem Apostolus in quodam loco 97 Diversis ergo modis haberi potest Spiritus . Vel
dicit tradidisse se quemdam in interitum carnis , Spiritus Christi babetur , secundum id ( 18) quod
ut spiritus salvus fiat. « Quod si Spiritus ejus qui supra diximus , ex inspiratione divina , ubi ait :
suscitavil Jesuin a mortuis , habitat in vobis ; qui « Accipite Spirituni sanclum , el insufflavil in eis :); >
suscitavit Jesum Christum a mortuis , vivificabil et el rursum eo modo quo in Actibus apostolorum di
mortalia corpora vestra propter inhabitantem Spi cilur gestum (19) , 'ut diversis linguis loquerentur
rilum ejus in vobis, » Quoniam supra dixerat de C apostoli 38. Est et ille modus , qui in Regnorum li
his qui ad similitudinem mortis Christi corpora sua bris referlur, cum dicit Scriplura : « El insiluit
mortificant ne peccent, necessario nunc mentio Spiritus super Saul , et cæpil prophetare * . , Est
nem facit ejus qui suscitavit Christum a mortuis , et ille adhuc alius modus , ul, cum Salvator post
ut simili modo el pari ratione qua ( 13) commortui resurrectionem cum Cleopha et alio discipulo iter
sunt et consepulti , sciant se per Spiritum ejus qui agens el aperiens eis Scripluras, ignivit ( 20) eos
suscitavit Jesum a morluis vivificandos esse , el ad spiritu oris sui , ila ut illi dicerent : « Nonne cor
Christi similitudinem resuscitandos a mortuis . Et nostrum erat ardens intra nos , cum aperiret nobis
quatenus id fiat ostendil , dicens : « Propter inhabi Scripturas ** ? » Vis autem scire quia non solum
lantem Spiritum ejus in vobis. ) Si enim Spiri Jesus loquens tradidit audientibus Spiritum suum,
tus Christi habitat in vobis, necessarium videtur sed et qui in nomine ejus loquitur verbum Dei, lra.
Spiritui reddi habitaculum suum , templumque dit audientibus Spiritum Dei ? Vide in Aclibus apo
restitui. Velim lamen hoc ipsum ( 14) quod dicitur stolorum (21 ) quomodo loquente Petro ad Corne

97 1 Cor. v , 5 . 28 Gen. vi , 3, 99 Act . II , 3 . 30 Joan . 18 , 22.

28 Matth . X , 38. 16 II Cor. iv, 10 .
31 ibid . 3: Act. I, 4. 33 | Reg. 8 , 10. 34 Luc. xxiv , 32.
( 10) Ms. unus, « Et hic ergo quod dixit: Qui non D ( 17) Alias , ad carnis servilia lota convertitur,
habel Spiritum Christi. » Deinde editi , « hoc est , (al . , « convertil » ) etiam ipsa ei (al., ( ipsa eis ; !
al . , . ipse ejus ) cui se conjunxit carni » (al . , « carne),
eoilem
(11 ) Sic ) omisso
ms., unus
Spiritu , e qui s.non
el Rabanu . ) vero el ca
Elili el cum qua unium effecla est (al. , ( etřeclus est ;)
leri inss., i el Spiritu ejus amplectendo » ( al . , non accedat , al . , ( non accedit, » al. , ( nomen
( aperiendo ; » al., « appetendo ) , adversum pecca accepit, » al . , ( nomen accipit. )
luni, pro his omnibus qui non usque ad mortem ( 18) Ms. unus , « Diversis ergo modis accipi po
ejus venire paralus, non est ejus discipulus. > test Spiritus Dei , vel Spiritus Chrisli : secundum
id , ) elc .
((12)
13) Alias,
Editi , «« Spiritus autem vivit
ut similitudine el. ,pari ratione , ( 19) Alias, dixit gestum . , Deinde, « Et illo
qua , i etc. ; mss. aliquot, « ul simili el pari ratione modo quo in Regnorum , , elc. , et postea , , et item
qua ; » al. , ( il simili modo quo, ) omissa i et adhuc alio modo, ut cum Salvalor, , elc. Sed niss.
pari ratione . » Sed Rabanus uit in nostro textu . duo ut in nostro lexlu .
( 14) Edili,perperam , « restitui, vel Jesum . Tamen (20 Editi, i alllavil.
29 ) Editie vallevi'salodiani,« Unde in Actibus
hoc ipsum ,) etc. apostolorum conscripsisse. , Merlinus, « Unde in
((1615)
) Spiri intne. re.
Editi,tus« meus » t in libris antea editis .
Desun Actibus apostolorum habetur. , Genebrardus. « la
 1101 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. VI . 1102
lium repletor Spiritu sancto ipse Cornelius, et qui A carnis desideriis indulgere. In hoc ergo negat nos
cum eo erant * . Unde el lu si loquaris (22) verbum esse carnis debitores, sicut et alibi dicit : « Et car
Dei, et loquaris fideliter ex conscientia pura , nec nis curam ne feceritis in concupiscentiis 38 (28) : 1
ipse redarguaris ex verbis luis quasi qui aliter do . non utique negans curam carnis habendam in ne .
ceas et aliter agas, polest fieri ut loquente te audi cessariis , sed in concupiscentiis. Ita ergo et hic,
lorum corda sancti Spiritus ignis inflammet, et con Si enim , inquit , secundum carnem vixeritis,
tinuo concalescant (23) et ardeant ad complenda moriemini. , Et addit : « Si autem spiritu aclus
universa quæ doces , ut rebus impleant quæ sermo carnis morliſicaverilis , vivelis (29) . » Eide hoc
nibus didicerint, et quæ sursum sunt , quærant , jam supra diclum est 39, quoinodo corpus quidem
, ubi Christus est in dexlera Dei, sedens : quæ sur mortuum esse debeat propler peccata , spiritus vero
sum sunt , sapiant, « non quæ super terram 36. vila propter justificationen . Qui ergo secundum
Sed et sic unusquisque habere in se probatur Spi- spiritum agens mortificat actus carnis , vivet propter
ritum Christi . Christus sapientia est : si sit quis inhabitantem in se spiritum vilæ. Mortificat autem
sapiens secundum Christum , et quæ Christi sunt quis aclus carnis hoc modo. Fruclus est Spiritus
sapiat, habet in se per sapientiam Spiritum Christi . charilas * , odium carnis est actus : odium ergo
Christus justitia est : si quis habeat in se justitiam B per charitatem mortificatur et exstinguitur. Gau
Christi, per justitiam habet ( 24) ili se Spiritum dium similiter fructus est spirilus , tristitia vero
Christi. Christus pax est : si quis habeat in se pa hujus sæculi , quæ mortem operatur " , carnis est
cem Christi, per Spiritum pacis habel in se Spiri aclus : hæc ergo exstinguitur, si sit in nobis gau
lum Christi . Sic et charitatem , sic el sanctificatio dium spiritus. Pax fructus est spiritus ; dissensio
nem , sic el singula quæque, quæ Christus esse di el discordia carnis est actus : sed cerlum est dis
citur qui habet, hic Spirilum Cbristi (25) in se ha cordiam mortificari posse per pacem . Sic et patien
bere credendus est, el sperare quod mortale corpus lia spiritus , impatientiam carnis (30 ) exstinguil,
suum vivificabilur propter inbabitanlein in se Spi et bonitas maliliam perimit , el mansuetudo re
ritum Christi. rociam , et continentia intemperantiam ( 31 ) ,
14. Ergo, fralres, debitores sumus , non car 593 el castilas impudicitiam necat, talique ordine
nis, ut secundum carnem viv :imus . Si eniin secun qui per spiritum actus carnis mortificaverit (32) ,
dum carnem vixeritis , moriemini ; si autem spiritu vivet . Intuendum sane est, quod sicut morlem non
actus carnis (26) mortificetis, vivetis 37. , Spiritum islam communem , sed illam peccati dicit, « Si cnim
Christi habitare in nobis, et dona Spiritus nobis secundum carnem vixeritis, moriemini, , ita et
с
collata , superius docuit. Consequenter ergo nunc vilam non hanc cummunem , sed illam dicit æler
addit quia « debitores sumus, , eorum sine dubio nam , ad quam perveniet omnis qui secundum ea
quæ a Spiritu Christi consecuti sumus . « Carnis , quæ supra exposuimus, perfectus spiritu mortifica
autem , inquit, « debitores non sumus. , Non enim verit (33) aclus carnis. Sed et illud scire debemus,
propterea nos fecit Deus ad imaginem suam , ut quod ista mortificatio acluum carnis per patien
carnis servitio essemus obnoxii, sed potius ut crea liai fiat, el non ad subilum , sed paulatim . Primo
tori suo anima deserviens, ipsa servilio ac ministe languescere eos necesse est in his qui incipiunt (34) ;
rio carnis ulerelur . Sed fortasse dicat aliquis : Luin deinde cum ardentius proficere cæperint , et
Quomodo carnis non sumus debitores, cum et vi abundantiore spiritu repleri , aclus carnis non so
clum ei et indumenlum providere nalura necessi lum languescere, sed et labescere incipient : ubi
tate cogamur ? Sed ut ostendat non carni aliquid vero ad perſeclum jam venerint, ita ut nulla in eis
conferre, sed ipsam vitam carni mancipare culpa prorsus vel in facto , vel in dicto , vel in cogilalu
bile haberi , ideo addit : « Si enim secundum carnem peccati oriantur indicia , lunc plane actus carnis
vixeritis , morieinini . , Quid aulem sit ( 27) secun (35 ) mortificasse, et ad integrum morti tradidisse
dum carnem vivere sæpe janı dictum est. Hoc est D credendi sunt.

35 Act. X, 44 . 86 Coloss. III , 1 , 2. 37 Rom . vii , 12 , 13. 38 Rom. XIII, 14. 39 Rom . vill , 10. Galat .
V, 22. 41 || Cor. Vli . 10.

Actibus apostolorum habetur. , Sed reclius mss .
nostri ul in nostro textu .
(22) Edili , loqueris. )
(23 ) Editi, ! convalescant; » lum paulo posi,
i el rebus impleant. )
( 24) Editi, . Si quis habet in se justitiam , per
jusiitiam Christi habel, 1 elc .
( 25) Editi, i el singula quæcunque Christus esse
dicitur, qui habet hæc, Spiritum Christi, ; elc.
( 26) Aclus carnis. Sic mss. Edili vero, facta
carnis. »
(27 ) Alias, « Quid enim sil, , etc.
(28 ) Editi, o ne feceritis in desideriis et in con
cupiscentis. )
(29) Editi, a mortificetis, vivetis. Sed de hoc , ) elc.
( 30) Editi , i violentiam carnis. )
(31 ) Alias , « incontinentiam . ,
(32) Editi , « mortificat. )
( 33) Editi, i mortificet. ,
(34) Alias, e in his quæ incipiunt. )
135) Edili , « landem actus carnis ;) al., atunc
acius carnis ;; al . , 1 lum plane acliis carnis. )
1105 ORIGENIS 1104

LIBER SEPTIMUS .

1. Sicut diversas commemorari leges in hac A spiritus, declarat idem Apostolus ad Hebræos scri
Epistola a Paulo sub uno vocabulo legis ostendi bens et dicens : « Nonne omnes sunt ministeriales
amis, et diversas mortes sub una mortis appellatione spiritus ad ministerium missi propter eos qui bære
nominari, ita et diversos spiritus nunc videmus sub dilalem capiunt salutis 69 ?, Sed et David dicit :
uno nomine Spirilus indicari . Ait ergo in præsenti « Qui facit angelos suos spiritus 30,1 Et Daniel
capilulo : « Quicunque enim Spiritu Dei aguntur, nihilominus leslalur, el dicit : 594 « Benedicile,
hi filii sunt Dei “9 ;, in quo ulique ipsum Dei Spiritum spiritus et animæ justorum , Dominum 51. , Et in
dicit . Et iterum in sequenti : « Non enim accepistis, præsenti loco Paulus, ( Ipse Spiritus, inquit, lesti
inquit, spiritum servitutis ilerum in limore 43. ) monium reddil spiritui nostro ; » et in aliis 58 : 4 Ut
In hoc ostendit spirilum servilulis alium esse quam integer spiritus vester , el anima , el corpus in die
illurn quem supra dixit Spiritum Dei . El proplerea Domini nostri Jesu Christi servetur. , Quæ omuia
subjungit : Sed accepistis spiritum adoptionis dubium non est quin de rationabilibus spiritibus
filiorum , in quo clamamus : Abba ( Paler ) . » In hoc dicta sint. Appellantur præterea spirilus mali el
spirituin adoptionis ostendit ipsum esse quem dixit angeli mali , sicut et David dicit 63 : « Emisit eis
supra Spiritum Dei , de quo el repetil : « Ipse enim iram indignationis suæ, emissionem per angelos
Spiritus testimonium reddit spiritui nostro * , , hoc B malos ; ) el ul (41 ) in Regnorum libris scriptum est
esi, ipse Spiritus Dei , in quo Patrem Deum clama de Saul 54 : « Et Spiriluis Domini discessit a Saul , et
mus, testimonium reddit spiritui nostro. Qui spiri. suffocabat eum spiritus malignus a Domino ; ,
tus noster alius sine dubio est quam vel ille spiritus inque in libro Judicum (42) reſerlor : « Et immisit
servitutis, qui datur in timore, vel hic qui ei de Denis spiritum malignum inter medium Abimelech ,
invocatione Patris testimonium reddit ( 36 ). Omnes el inter medium virorum Sichimorum B5. Hic
ergo homines, ut videtur, aguntur aliquo spirilli , ergo spiritus malignus, qui dicitur vel exisse ut
sicut ipse Paulus scripsit : « Scitis autem el vos, suffocarel Saul, vel Abimelech Sichimosque ut
cum esselis gentes, quomoilo ad idola muta ageba dirimeret, el a Domino exisse ac missus esse me
mini 45. , In hoc ostendit quia etiam gentes ad moratur, tanquam carniſex quidam intelligendus
idola aguntur aliquo spiritul . Est ergo Spiritus est missus ad exigendas de peccatoribus pænas.
Dei idem qui est et Spiritus Christi (37 ), idemque Et quamvis mali propter propositum suum volur
ipse et Spiritus sanclus est . Sed et spiritus adoptio tatemque dicantur, in his tamen qui pæna digni
nis idem dici videlur, sicut præsens apostolicus sunt divinæ voluntati exhibent ministerium , sicut
declarat ( 38) sermo . David quoque qui dicit , « Spi el ille, de quo reſert Michæas propheta , spiritus
ritum sanctum cum ne auferas a me 16 ;, et, C mendax, qui, cum a Deo dictum fuisset, Quis
· Spirilu principali confirma me 47 , 1 de eodem seducet mihi Achab ? , respondit : « Ego seducam .
dicere videtur : quemque principalem Spiritum Et dixit Dominus : In quo ? At ille : Ero , inquit ( 43 ),
proplerea arbitror nominalum , ut ostenderetur esse spiritus mendax in ore omnium prophetarum , , el
quidem multos spiritus , sed in his principatum et dicam ul ascendat in Galaad , et ibi cadet. Et
dominationem hunc Spiritum sanctum , qui et prin dixit Dominus : Vade ; seduces , el quidem pole
cipalis appellatur, lenere. (39 ) Sicut enim multi ris 54. , Sic ergo eliam hi qui dicunlur mali spiri
sunt filii Dei, ut Scriptura dicit : « Ego dixi : Dii lus, oflicium Deo.erga pænarum exlibent ministe
estis, et filii Excelsi omnes « , . unus tamen est ria . Sunt præterea et alii spiritus , de quibus dicit
nalura Filius el Unigenitus de Patre , per quem David : « In spiritu violento (44) couleres uaves
omnes filii appellantur , ita el spiritus multi qui Tharsis 57 ; » et « spiritus procellæ , dicuntur 58, el
dem sunt (40) , sed unus est qui vere ex ipso Deo spiritus ardoris 68. , Quos lamen ego maleriales
procedit, el cæteris omnibus vocabuli ac sanctifi . D magis quam rationabiles spiritus dixerim .
calionis sua gratiam donal . Quod autem plures sint 2. Tali igitur de appellatione spiritus distinctionc
· Roin , viii , 14. 43 ibid . 15. 4* ibid . 16 . 45 I Cor . xli , 2. 46 Psal. 1 , 13. " ibid . 14. 4 * Psal. LIII,
6 . 49 Hebr . 1 , 14 . 80 Psal . cill , 4. 81 Dan . Di, 86. 89 | Thess. v, 23. 83 Psal , LXXVH ,, 49.
Ju
$ * I Reg. xvi , 14. 85 dic . IX , 56 III Reg. XXII , 20. B7 Psal . xLvII, 8. 88 Psal . cv, 25. 59 Isai, 18, 4.
(56) Reddit . Alias, præbet; val . , perhibel. 1 mulli ; ita et spiritus quidem multi sunt; » al. , vila
(57) Sic ms . unus Regius num . 1639. Cæleri vero et spiritus si quidem sunt multi . )
mss., Rabanus el edit , qui idem est et Spiritus ( 41 ) Ut . Deest in editis.
Christi , , etc. (42) Alias , 1 atque in libro Judicu :n . ,
(38) Ms. unus, sicut præsens Aposloli locus (43) Alias, « Ait ille, Ero, inquit, » elc. El poslea
declarat. , edili, i equidem poteris. )
(59) Vide tom. v, in Joannem , pag. 99. (44) Io libris antea editis deest « David , , et
(40) Ms. unus Regius num . 1639, i et Unigenitus violenlo . )
a Patre, per quem omnia , el a quo filii appellantur
 1

1105 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. VII . 1106

præmissa, nunc quod dixit, « Non enim accepistis A mur 68 ( 49). Ipse erge spiritus adoptionis per
spiritum servilutis iterum in limore, sed accepistis quem in filium quis adoplatur (50 ), reddil lestimo
spiritum adoptionis ftiorum , in quo clamamus : nium , et confirmat spiritum nostrum quia sumus
Abba (Pater 6 (45)], quale sit videamus. Scriptum filii Dei , posteaquam a spirilu servitutis in adoptio
est et in Malachia propheta 61 : « Filius honorificat nis spiritum venerimus , cum jam nihil inesl limo
patrem , et servus dominum suum : et si Paler sum ris, id est nihil propler metum pænæ gerimus (51 ) ,
ego, ubi est honor meus ? el si Dominus ego sum , sed propter amorem patris euncla perficimus.
ubi est limor meus ? dicit Dominus omnipotens. » Bene autem non animæ, sed spiritui , qui melior
Certum est autem quod filius quis Dei per adoptiv (52) in homine pars est, dicitur reddere lestimo
nis spiritum fial, servus autem Dei per , spirilum nium 595 Spiritus Dei. Polest autem ad discre
servilutis. luitium ergo serviendi Deo , quia e ini lionem eorum qui spirilu servitulis aguntur in li
lium sapientiæ timor Domini , est ** , per spirilum more , et eorum qui spiritu filiorum , eliam illud as
timoris impletur, cum parvulus adhuc quis dicitur. sumi , quod Abraham hæreditatem quidem suam
El parvulis quidem pædagogus est limor. Unde et dedit Isaac, tiliis vero ancillarum vel concubinarum
Apostolus de tali parvulo dicit : Quandiu hæres non hæreditatem , sed dona dicitur dedisse vel mu
parvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus B nera 87. In quo sine dubio hoc adumbratur (53) ,
omnium ; sed sub tutoribus el procuratoribus est quod nec illi quidem penitus spernuntur qui adhuc
usque ad præfinitum tempus a patre ; ita et nos , in limore serviunt Deo , sed sunt illis dona, sunt et
cum essemus parvuli, sub elementis hujus mundi munera , bæreditas lamen per quam Christo con-,
eramus servientes 68. ) Vides secundum concessam glorilicantur, eorum est qui adoptionis spiritum me
sibi a Deo sapientiam Paulus quomodo spiritus qui rentur accipere. Post hæc jam ex consequentibus
dantur in timore (46) , hic lutores parvulorum ac syllogismum nectit Apostolus, et dicit : Si spiritum
procuratores appellaverit, qui unumquemque no adoptionis accepimus, ergo filii sumus . Quod si fi
strum donec parvulus est, secundum interiorem lii sumus, sine dubio el hæredes (54 ). Mercedem
hominem in timore custodiant (47), usquequo ad id namque servus exspecial, hæreditatem filius speral.
ætatis veniat quo spiritum adoptionis filiorum me El rursus aliud addit ( 55) conclusionis augmentum :
realur accipere, el sit jam filius ac dominus om < llæredes quidem Dei, cohæredes aulem Christi 68. ,
nium . « Omnia enim , inquit, vestra sunt ** ,, el cum Hæres quis efficitur Dei , cum quæ Dei sunt meretur
Christo nobis Deus omnia donavit 68 ( 48 ). Hoc ergo accipere , id est incorruptionis et immortalitatis
est quod docet Paulus, quia posteaquam commorlui C gloriam , thesauros sapientiæ et scientiæ recondi
sumus Cbrislo , et Spiritus ejus factus est in nobis, los 69 : cohæres (56) vero Christi , cum e transfor
non iterum spiritum servilutis accepimus in limore, mabit corpus humilitatis nostræ conforme corpori
hoc est, non rursus parvuli et initia habentes effecti claritatis suæ 70 » sed el ( 57) cum illud adipisci
sumus, sed quasi perfecti semel jam accepimus meruerit quod dicit ipse Salvator : « Pater, volo ut
spirilum adoptionis, « in quo , spiritu « clamamus : ubi ego sum , et isti sint mecum 71. – Est præterea
Abba Paler. ) Neque enim patrem alius quis nisi (58) et illa dignitas cohæredum Christi , quod Pater
filius vocat . Quod vero addit , « Abba, ' ; patriæ lin quidem « omne judicium dedit Filio 78. » Sed el Fi.
guæ vocabulo id ipsum iteravit, velut si dixisset : lius dicit ad cohæredes suos : « Sedebilis el vos
Paler, paler. super duodecim thronos , judicantes duodecim iri .
3. « Ipse enim Spirilus lestimonium reddit spiri bus Israel 73. , Et hoc modo cohæredes suos Chri
lui nostro , quod sumus filii Dei . Si autem filii, et slus non solum in partem hæreditatis, sed etiam
hæredes ; hæredes quidem Dei , cohæredes aulem D in consortium potestatis adducit. « Si lamen , » in
Christi : si lamen compatimur, ut et conglorifice- quil , compatimur , ut el conglorificemur 74. , Com
60 Rom . viii , 15. 61 Malach . 1 , 6. 69 Eccli1.. 1 , 16. 63 Galat. iv , 1-3 . 66 I Cor. Hi , 22. 68 Rom . vill ,
32 . 66 ibid. 16, 1.7. 67 Gen. xxv , 5. 68 Rom . vill', 17. 69 Coloss . II , 3. 70 91 Joan . XVII,
24 . 13 Joan . V , 22 . Philip. III, 21 .
73 Matth . XIX , 28 . 19 Ro01 . VUI , 17 .
( 45) Sed accepistis spiritum adoptionis filiorum , nostris , apud Rabanum el Salodianuni vox o inest a
in quo clamamus : Abba, Paler . Hæc desuni in mss. omillilur. Deinde edili, « propler pænam gerimus. )
codicibus nostris , sed exstant in editis . (52) Alias , quæ melior . » Deinde ms. unus,
(46) Editi, « Vides ( al., Vide ) secundum con c Poslea autem ad discretionem eorum qui....
cessam a Deo sapientiam Pauli , quomodo spiritum eliam illud assumit, quod Abraham , ' etc.
( al., « spiritus ) servitutis qui dalur in timore, , (53) Alias , i obumbrabatur , ( al., adumbraba
etc. lur ), el mox , ( 'spernerentur ; i al . ( spernell
( 47) Editi , i custodiat . ) lur. )
(48) Edili plerique, « Omnia enim nostra sunt , el (54) Quod si filii sumus , sine dubio el hæredes .
cum Christo omnia nobis donavit. ) læc nullibi in editis comparent.
(49) Ipse enim Spirilus testimonium reddil spiri (55) Addil . Deest in libris antea editis . Deinde
lui nostro , etc. usque ad , et conglorificemur. Hæc ms. unus habet « argumentum ) pro e augmentum . )
desunt in mss. codicibus nostris . ( 56) Alias, ( cohæredes. ,
(50) Editi, qui adoplatur,, male. (57) Ei . In editis omillilur.
(51 ) Cum jam rihil inest timoris , id est , nihil (58) Edili , i el ipsi sint mecum ; ) qui poslea ha
propler melum pænæ gerimus . In omnibus mss . belit cum ms , quibusdam , « Est ergo præterea ,. elc .
1107 ORIGENIS 1108
palilur Christo qui dicit : « Cbristo concrucifixus sum ; ) A clis, et his quæ e oculus non vidil, nec auris audi
el :( Vivo auteni, jam non ego ( 59) , vivil vero Chri vit, nec in cor liominis ascendit 81 , , intelligere po
slus in me 78 ; » et iterum qui dicit : « Si commor lest quomodo Paulus altius (65) isla considerans di
lui sumus, et convivemus : si contoleramus ( 60) , et cil : « Existimo enim quoniam non sunt condignæ
conregnabimus 76 ; , vel etiam qui dicere potest , passiones hujus temporis ad futuram gloriam quæ
quia « quod deerat passionum Christi, repleo in revelabitur in nobis 89. , Nihil erim dignum (66)
corpore meo 77. , Sicut autem Christum , quia hu inveniri vel comparari ad futuram gloriam polest.
miliaverat « se faclus obediens usque ad mortem , In quo enim mortale immortalibus conſeras ? aut
mortem autem crucis, superexaltavit Deus , el do invisibilibus visibilia ? aut ælernis temporalia ? aut
78
qavil illi nomen , quod est super omne nomen caduca perpeluis ? Si quæ tamen in præsenti vita
ita et eos qui Christo compatiuntur , et passionum velul quædam possunt semina gloriæ colligi futuræ ,
ejus imitantur exemplum , Deus cum illo exallal in ista , inquam (67) , senijna ex tribulationibus et pas
gloria. Hæc namque via est, quam cohæredibus sionibus colliguntur , 596 sicul el in aliis dicit
suis Christus aperuit, lit neque ex fortitudine, ne idem Apostolus : Quod enim in præsenti (68)mo
que ex sapientia, sed ex humilitate exallentur, et mentaneum esi, el leve tribulationis nostræ , supra
B modum in immensum alernæ gloriæ pondus opera
ex tribulationum patientia æternæ hæreditatis con
sequantur gloriam . tur nobis , non respicientibus. quæ videntur, sed quæ
4. Existimo enim quoniam non sunt condigna . non videntur 83. , Ostendit enim per hæc quod qui
passiones hujus temporis ad superventuram glo . illa respicit quæ non videntur (69) , et ælerna sunt,
riam (61 ) quæ revelabitur in nobis. Nam exspecta omnem tribulationem quecunque acciderit ei ,
110 creaturæ revelationem filiorum Dei exspectat. quamvis sæva ( 70 ) , quamvis longa videatur , mo
Sanitati enim creatura subjecta est non volens , mentaneam ducit et levem : etiam si tormentis subji
sed propter eum qui subjecit eam in spe : quoniam ciatur , et aculeis , et ungulis, eo tempore quo sup
et ipsa creatura liberabitur a servitule corruptionis pliciis corpus aMigitur, si aspiciat ad futuram glo
in libertatem gloriæ filiorum Dei . Scimus enim quo riam que revelanda esl, el consideret quomodo post
niam omnis creatura congemiscil (62) et condolet lanla tormenta (71 ) corpus hoc humilitatis suæ
lisque adhuc 79. ) Si quis intuealur quod pro eo Iransformabitur , ut lial conforme corpori gloriæ
quod quis efficialur filius excelsi Dei , et hæres bo Filii Dei at , tribulationem præsentem momentaneam
nitatis ejus et gloriæ (63 ) , Christique unigeniti Filii ducit, et levem ; pondus aulem futuræ gloriæ grave,
Dei cohæres , eliamsi in omnium mandalorum ob hoc est, magnum deputat , et æternum (72) : el
servantia et justificationibus Domini sine querela с quanto magis multiplicari sibi tribulationum viderit
permaneat, el pervigili in his menle perdurel; si poenas, tanto amplius intelligit ( 73) sibi pondus et
omnia etiam pænarum genera quæ inferri humane magnitudinem gloriæ cumulari . Quod autem ex tri
intrinsecus naluræ vel extrinsecus possunt ; aut bulalionum quantitate mensura quædam et magni
elian si quis illa sustineat quæ de Job scripla esse tudo gloriæ colligatur, pulo etiam David prophelam
memorantur 80 (64) , ubi non solum ea quæ extra indicare cum dicit (74) : « Secundum multitudinem
ipsum in facultatibus ac liberis esse videbantur Sa dolorum meorum in corde meo, consolationes tuæ
tan exstinxil, verum etiam ossa el carnem ipsius con lætificaverunt animam meam 88. » Unde pulo quod
ligit , et pereussit eum vulnere pessimo a pedibus in præsenti . vita consolatio quæ datur justis , secun
usque ad capul, ila ut lestam sumens raderet sa dum mensuram cruciatuum el vulnerum delur : ſu
niem de ulceribus suis fluentem : si , inquam , his lura vero gloria (75) , de qua Apostolus dicit quia
auhuc possunt esse graviora quæ perferat is qui in a revelabitur in nobis , , non secundum mensurain
liac vila brevissima in omnibus tribulationem pati- passionum : 1 non enim condigna sunt passiones
lur , qui animo et corpore crucialur , et conferat hujus temporis ad futuram gloriam quæ revelabi -
bire « ad futuram gloriam quæ revelabitur , in san- p lur in , sanctis 86 : sed sicul (76) ad Corinthios di
78 Galat . Ji , 19, 20 . 76 Jl Tim , ii , 11 , 12. 71 Coloss. 1,24 . 78 Philip. II, 8, 9 . 79 Rom . viii , 18 , seq.
80 Job 1 , 2. 81 I Cor. II , 9 . 89 Rom . viii , 18. 83 1 Cor.lv, 17 . 84 Philip . III , 21 . 85 Psal. Call ,
19 .
86 Rom . viii , 18 .
(59) Alias , 1 compatitur ergo qui dicit : Christo (68 ) Ms. unus, ' in præsenti vila. »
( 69 ) Alias, « vidil ; ; al., o vidit. , Deinde, rac
confixus sum . Vivo, ail , jam non ego, ) etc.
(60) Alias, ( si toleramus. , Rabanus, ( si com cidii ei . )
(70 ) Quamvis sæva . Hæc desiderantur in libris an
patimur. »
( 61 ) Alias, « ad futuram gloriam . » tea editis.
(62) Editi el mss. quidam , < Scimus enim quod ( 71 ) Edili, « lot tormenta . , Ms. unus el Raba
omnis creatura ingemiscil el dolet ; » al . , « pariuril . ) nus, ( isla lormenta . ,
(63) Alias , « quod pro eo ut quis, ) elc. ;et postea ( 72) Edili , deputat in æternum . »
edili , « bonitatis ejus gloriæ . ) 173) Alias , intelliger. >
( 64 ) Intrinsecus. Deest in edilis. Deinde ms. unus, 174) Edili , « pulo allirniet eliam David prophela
( quæ de Job gesta meinorantur. ) cum dicit , i elc .
(65) Allius . Desideratur in antea editis. (75) Alias , ( ſuluræ vero gloriæ . )
166) Alias, « Nihil quidem dignum , ) etc. ( 16) Alias , ( sunt hi passiones ad fuluram glo
(67) Editi, et Rabanus , inquil. Sed omnes riam , sed sicut , » etc.
suss. nostri, « inquam , )
1109 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. VII. 1110
clum protulimus , ex momentaneo el levi tribulatio aliis habetur exemplaribus, « congemiscit et partu
num nostrarum labore 87 semina quædam collecta ril usque adhuc. » Congemiscere autem et condo.
supra moduin in immensum nobis æternæ pondus lere est cum alio dolente vel gemente gemere vel do
gloriæ (77) præparabunt. Quoil vero etiam in præ lere, hoc est , cum ipse quidem causam gemendi
senli vjla justis secundum mensuram passionum non habeat vel dolendi, gemil lamen pro eo qui
suarum etiam consolalio divina tribuatur, confirmat causam habet gemendi vel dolendi. Hoc autem di
idem Apostolus in secunda ad Corinthios scri cil facere creaturam pro eo quod vanitati subjecla
bens 88 : Quia sicut abundant passiones Christi in est, et in servitute corruptionis posita est. Hæc ,
nobis , ila abundat et consolatio nostra , 1 Et non quantum ad ipsius apostolici sermonis ordinem perti
dixit : Supra modum abundat, aut in immcnsum (78) ; nel, explanala sint. Nunc repelentes discutiamus in
sed quantum passiones sunt, lantuin et consolatio lentius quæ est ista vanilas cui creatura dicitur esse
nes. Quod autem dicit, « Ad fuluram gloriam , quæ subjecta , et quæ est ista corruptio de cujus servitute
revelabitur in nobis 89 , » supra jam pulo quod suf liberandam se 597 speral. Mihi videlur quod de bac
ficienter ostendimus de differentia gloriarum , quæ materiali et corruptibili corporis substantia ista di
sit gloria quæ jam revelata esl, el quæ sit quæ re cantur. Neque enim corruptio alii cuiquam ( 82) nisi
velauda sil ; el quomodo quæ nunc videmus , ' per B corpori dominalur. Nam ille interior homo qui secun
speculum videmus el in ænigmale, lunc autem , cum dum Deum crealus est, et ad imaginem Dei factus ,
Yenerit Filius hominis in gloria Patris et sanctorum incorruptibilis est et invisibilis , et secundum pro
angelorum , videbim lise facie ad faciem ' , ; sicut et priam sui rationem (83) eliam incorporeus dici po
Joannes dixit : « Quia videbimus eum sicuti eslº ,, test . Exterior vero homo el corporeus et corrupti
Sed et illa potest videri ( 79) gloria quæ revelanda est , bilis (84) dicitur ; propter quod et Paulus dice
cum de singulis quibusque rationibus mundi, vel eo bal 93 : « Nam el si is qui deforis est homo noster
rum quæ supramundum sunt, coeperit doctrina cogno corrumpitur , sed qui intus est renovatur. , Inle
sci, et thesauri sapientiæ ejus ac scientize revelari 9 . rioris autem hominis renovatio (85) , utpote qui
Post hac dicit : « Nam exspectatio crealuræ revela est rationabilis et (86) mens , in agnitione Dei et:
Lionem filiorum Dei exspectat . » Volens ostendere Apo- capacilale sancti Spiritus constat. Verum ut aliqua
stolus quanla qualisque sit gloria quæ revelanda est de lam profundis rebus breviter ac striclim (87)
in ipso, vel in his qui agones Christi integre desuda eliam chartulis conimillamus , es ipsa interioris
verint, ait eliam creaturam , utpole rationabilem , hominis, hoc est , animæ mentisque substantia col
habere exspectationem quamdam , et spem gerere ligamus imaginem , quomodo e vanitati creatura
lemporis illius quo revelanda est gloria filiorum Dei , C subjecta est non volens, sed propter eum qui subje
hoc est, cum revelabuntur ea quæ præparata sunt cil eam in spe ' ' ; » et ipsum , si videlur, Pauluin
his qui filii Dei esse merebuntur (80) , aut cerle cum ponamus in medio , cujus utique anima vel mens,
ablalo ab his velamine quo obleguntur, manifestali qui est interior ejus homo, supergreditur el ascen
fuerint ipsi quia filii Dei sunt. Quæ aulem est crea dil omne quod corporeum est , quod visibile , quod
Tura quæ « revelationem filiorum Dei exspeclat ? , sensui subjacet el aspectui , el ipsius divinæ naturæ
Hæc, inquit , quæ nunc « vanitali subjecta est : ) efficitur capax . Sed hæc lanla el lalis (88) animæ
subjecta autem , non volens, ) nec sponle propria , ejus substantia quæ rationes el intelligentian: ce
sed voluntate ejus qui dispensat universa . Propter Jestium divinorumque sensuum lenel (quibus ex
ipsum ergo ( 81 ) subjecta est ; subjecta autem non causis, Deus viderit) , subjecta est servituti corporis
ca conditione ut maneat semper subjecta vanitati , corruptibilis , el vanilati ejus devincla est. Consi
sed cuni quadam spe. Quæ autem sit spes ista , dera enim necessitales corporis, appetentiam cibi ,
commemorat, dicens : « Quoniam el ipsa , , inquit,
digestionum pudorem (89) , posteritatis reparandæ
e creatura liberabitur a servitule corruplionis , in
verecundiam , ul seritur soboles , ut edilur, ut nu
libertatem gloriæ filiorum Dei . ) Ait autem Paulus trilur ; et vide in his quanta vanitas habeatur ,
scire se et similes sibi , « quoniam omnis creatura p quania corruptio , cui crealura animæ nobilis et,
congemiscit et condolet usque adhuc, » vel , ut in rationabilis licet non volens subjecta est , subjecta
87 II Cor. iv , 17 . 88 II Cor . 1,5 . 89 Rom . viu , 18 . 90 I Cor . siii , 12. 91 1 Joan . iii, 2. 9 Coloss, vi, 3.
of ll Cor. iv, 16. 95 Rom . VIII , 20 .
(77) Alias, « in immensum nobis xlernum gloriæ Interioris autem hominis in his renovatio . , Mss .
pondus, , etc. quidam , Interioris autem hominis cujus renova
178) Sic recte ms. unus Regius num . 1639. Cæ tio , » male .
leri vero mss . et editi , i aut in mensura . ) (86) El. Deest in editis.
(79) Alias, « Sed eliam illa potest, , etc. , al . , (87) Editi , « stalim , , male. Deinde mss. quidam
( sic etilla polest , ) elc . et Rabanus, i el ipsam interioris hominis, hoc est ,
(80) Edili, , vocari merebuntur. , animæ mentisque substantiæ , , etc. Sed melior vi
(81) Ergo. Edili, « autem . ) delur lectio codicis Regii nuni. 1639 el editorum ,
(82) Edili, ( alicui quidquain , » male . quam in textum retinuimus.
(83) Edili, , sibi raiionem . : (88) Editi , « Sed el lanta et talis, , etc.
lis.( 84) Editi , perperan , i el corpore corruptibi (89) Sic ms. unus Regius num . 1639 et Raba
) nus. Éditi vero ct mss. plerique , « digestionum pu
( 85 ) Sic Rabanus el ms . unus Regius . Editi vero, lorem . )
 1111 ORIGENIS 1112

lamen in spe ; tempus videlicet sperans quo libe- A Eyo etiam de archangelis tale aliquid intelligere
retur , cum filiorum Dei (90 ) lempus libertatis ad propheticis invilor eloquiis. Quid enim tanta ya
venerit. Hoc est ergo quod et in aliis apertius jam nitatis et lanlæ corruptionis invenias , quain bella
de se ipse dicebal Apostolus, quia (91 ) , » dum sumus gerere in hoc mundo, pugnas adversum se regnm
in habitaculo hoc, ingemiscimus 95. , Hoc et Sa et gentium commovere ? Vide ergo quod et in his
pientia per Salomonem dicebat, quia e corrupribile præcipuum archangelici operis habetur oflicium (96),
corpiis aggravat animam , el deprimit terrena ba sicut Daniel propheta testatur cum dicit , quia ar
bitalio sensum multa cogitantem 96 ; 1 et idem changelus loqueretur ad eum , qui diceret ei quod
Paulus : « Dum enim sunius in corpore , peregri- pugnaverit 598 adversum principem Persarum ,
uamur a Doinino 97 , , et cnpil magis peregrinari a i el nemo, , inquit , « fuit mihi adjutorio , nisi (97)
corpore el adesse ad Dominum . Hoc indicat , et Michael princeps vester 8. ) P'er hæc ergo singula
multo apertius exponit etiam in eo loco ubi dicit : deprehenditur rationabilis « crealura vanilati » esse
« Coarctor autem ex duobus ; desiderium habens < subjecta non volens, sed propter eum qui subje
reverli, el cum Christo esse ; mullo enim melius : cil in spe 6 *. , Spes namque est ab his rebus cor
permanere aulem in carne magis necessarium pro poreis et corruptibilibus aliquando cessandum .
98 B
pler vos (92) . , In quo aperte ostendit quod non Hanc enim habet exspeciationem crealura isla ra
volens , quanlıın ad ea special quæ animæ suæ con lionabilis , ut revelatio fiat filiorum Dei propter
scius erat , corruptioni huic vanitatique servirel , quos angeli mjlluntur in ministerium , ul et ipsi
sed propter eum qui hirc ita voluit, et propter nos, cum his quibus ministraverunt hæreditatem capiant
ut salvi esse possimus. Permanet ergo in carne (93) salutis ? , ut terrestrium el coelestium fiat unus grer
propter nos : ul aulen revelati fuerint filii Dei , et el unus pastor 8, el a sit Deus omnia in omni
congregati in unum per Ecclesiam quam slaluil bus ". , Et ut evidentius de his quæ dixeral con
( uni viro, virginem castam exhibere Christo 99 , > firmarèt , addidit : « Scimus enim quoniam omnis
lunc et ipse liberabilur a servitute corruplionis , creatura congemiscit, el condolet usque adbuc 16. ,
sicut et ipse dicit : « Ego autem jam immolor, el Superius dixeral : ( Existimo enim quoniam non
tempus resolutionis meæ instal. Cursum consum sunt condigna passiones hujus temporis ad futuram
mavi, fidem servavi : de cælero reposita est mihi gloriam " ; 1 el cum ibi se existiinare dixerit , in
corona justitiæ ' . » Hoc est liberatum esse a ser his scire se dicit quod omnis crealura congemiscat
vilule corruptionis in libertatem gloriæ filiorum et condoleat (98) , q110 scilicel nihil in loc sensu
Dei . Sed ab his , videlur, exemplis etiam ad su- C dubitationis haliealur. Creatura enim , licet non
periora conscende , et vide ipsius solis , et lunæ , ac volens subjecta sil , lamen quoniam voluntali cedit
slellarum cæli , el totius mundi ministeria quomodo ejus qui subjecit, etiam affectum ( 99) quemdam e:
subjecta sunt vanitati , corruptionique deserviunt. charitatem circa eos exbibet , pro quibus videtur
Ad usus namque hominum alunl segeles , arborum esse subjecta , el pro dolor :bus corum dolel, el pro
fructus (94) producunt , herbamque camporum : gemilibus gemit . Si vero , ut in aliis exemplaribus
atque eosdem in se reverlenles anni circulos vol. invenilur , ita legamus, « congemiscil el parlurit,
vunt. Reparant enim quæ prælereunt , el præterire secundum illum scnsum accipiemus « parturit , 1
rursum quæ reparata sunt, sinuni. Ipsos quoque quo dicit Apostolus genuisse se per Evangelion
angelos , si ad sententiam Pauli respicias quæ di eos quos per fidem Christi produxit ad lucem " ;
cit, quia « omnes ministeriales sunt spiritus ad mi el sicut de aliis alibi ( 1 ) dixit : « Filioli mei quos
nisterium missi propter eos qui hæreditatem ca jierum parlurio , donec formelur Chrislus in vo
piunt salutis ' , , intelliges tale aliquid gerere , et bis 18. » Parturit ergo et creatura eos quos (2) re
huic corruptioni esse subjectos (95 ) : credo eliam 'generat ad salutem . Quod si cliam lioc legentibus
ipsos non volentes, sed propter eum qui subjecit visum fuerit requirendum , cur in superioribus ier
eos in spe . « Voluntati enim illius quis resistil « ?, D lio nominaverit creaturam , el nusquam dixerit olm

95 || Cor, v , 4. 96 Sap. ix , 15 . 97 II Cor. v , 6, 8. 98 Philip . 1, 25 . 99 II Cor. 11 , 2 . Il Tim. iv, 6-8.

· Hebr. 1 , 14 . 3 Rom . viii , 20 . * Rom . ix , 19. 5 D :lll . x , 13. 6 Dill. x , 21 . 6* Roni, viii , 20. ? llelir.
1 , 14 . 8 Joan . x , 16. " I Cor. xv , 28 10 Rom . vii, 22. 11 ibid . 18. 191 Cor . iv , 15 . 11 Galai. iv, 19.

( 90 ) Elili, a quo -liberetur in filiis Dei , cum lem
pas libertatis , » ele.
(91 ) Quia . Desideralur in editis .
(92) Lilili, « permanere in carne magis propter
Vos . )
( 93) Editi , Permanel autem in carne , , etc.
Deinde miss. quidam , ( ut autem revelati sunt ; »
el postea , « liberalur. )
194) Editi, « arbores, fructus . )
(95) Alias, « lale quid gerere, ei huic rationi esse
subjectos ; » male .
(96) Oficium . Deest in libris antea editis.'
(97 ) Editi , i el nemo, inquit, fuit in adjutorium
(al., á fuit mihi adjutor) nisi, » etc.
( 98) Edili , i et in his scire se dixit quod omnis
creatura congeniscit el condolet usque adhuc. )
(99 ) Editi plerique , « qui subjecit eam , alle
clum , etc.
(1 ) Alibi. Desiderator in editis, qui postea naheill,
« Filioli mei quos adhuc parturio , ; sicut el ms.
unus Regius.
(2) Sic os. urus Regius num . 463 ), Rabarius e
edili . Mss. vero duo habent, « Parturit ergo el creat
eus , quos, 1 tle .
1113 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. VI . 1114
nis creatura ; ad ultimum vero dicat : « Scimus A « Sed et nos ipsi primilias Spiritus habentes . »
enim quoniam oniis creatura congensiscil, el con Scimus enim scriplum esse in lege ! ? ( 10 ) :
dolel " * ( 3) : 1 polesl sic intelligi , quia non omnis « Primitias areæ , el primitias lorcula ris non frau
quidem ( 1 ) creatura est quæ ingemiscit el dolet, dabis : » et 18 : « Primitias omnium frugum lua
hoc est quie necessitati corporis corruptibilis sub rum inferes in domum Domini Dei lui. » Quid er
jacet : omnis aulem creatura est quæ dolentibus go ? Sicut primilire areæ el primitiic lorcularis
condolet , et quæ gementibus congemiscit . Omnis ejusilem frugis sunt, cujus est el reliqua arca, vel
autem crealura superior agones el certamina no ejusdem ( 11 ) liquoris cujus et torcular, itane vi .
sira speclat, el dolet cum vincimur, cum vero vin debilir 599 et quod dicit primitive Spiritus ex
cimus gaudel (5) ; et multo plus quam nobis, illis (6) multis reliquis spiritibus sanctis et beatis unus ali
inest gaudere cum gaudentibus et dolere cum du quis esse præcipuis ? An illud potius intelligemus,
leulibus 10. quod , secundum ea ( 12) quæ guperius disseruimus ,
5. « Non solum autem , sed et nos ipsi primitias multi sint spiritus ministeriales ministrantes in
Spiritus habentes , etiam ipsi intra nos gemimus ministerio propter eos qui hæreditatem capiunt
a loptionem filioruin ( 7) exspectantes , redemptio salutis " ' , sub quibus agens unusquisque creden
nem corporis nostri . Spe enim salvi facti sumus. B lium velut sub lutoribus el procuratoribus insti
Spes autein quze videtur, non est spes. Quod enini luitur usque ad prælinitum tempus a Patre so , hoc
videt quis , quid sperat ? Sed si quod non videmus est , usquequo ad legitimam ætatem animæ per
speramus , per palientiam exspectamus 16. , Con fectionis advenerit , ubi quis jam supergressus ( 13)
sileludinem apostolicæ elocutionis esse sxpe docui spiritum servitulis quem acceperat in limore , a
mus, cum dicit , « Non solum aulem , , et nibil sub quo velut pædagogo servarelur , dignus elliciatur
jungit cui aptari debeat , superioribus dictis esse accipere adoptionis spiritum primitias Spiritus ( 14 ) ,
referendum , sicut et in präsenti capitulo intelligi per quem adoplatus in filium possit etiam primili
dalur. Tale namque est quod dicere videtur : Non vorum Ecclesiæ quic in cælis est sociari ? Et sicut
solum omnis crealura congemiscil el condolet ; sed multo differt filium esse quam servum , ila mullo
et nos ipsi primilias Spirilus habentes , intra nos differt a ministerialibus spiritibus Spiritus sanctus,
gemimus. Et nos enim exspeclamus adoptionem fi cujus primitias Paulus cum suis similibus habere
liorum Dei , et redemptionem corporis nostri.Quium se dicit. Vnus hic modus sit quo sermonis hujus
vis hoc ipso jam quod Christo credimus , salutem intelligentiam poluimus indagare. Videamus nunc
nobis præstilam noverimus, tamen in spe adhuc et alium . Legimus apud ipsum apostolumi Paulum
est salus ista , non in aspectu visibilium (8) . Si enin dona vel gratias sancti Spiritus multos spirilus no
jam viderelur, non utique sperarelur. Sperat enim minari, ut cum dicit : « Nunc autem quoniam amu
quis ut videal. Si vero videat quæ sperabat , super latores estis spirituum , ad ædificationem Ecclesize
Muum est ultra sperare quæ videt (9) . Nos autem quærite ut abundelis ' ' ; ) el item alibi : Spiritus
spem non habemus in his quæ videntur, ne inanis prophetarum prophetis subjecti sunt ** ; » subjectos
sit spes nostra , sed in his quæ non videntur. El dicens spiritus ( 15 ) prophetarum , non quasi me
ideo quia quæ non videntur speramus, et lam ma liori inferiores , sed pro co quod habens quis pro
gna sunt tamque gloriosa , ut multis laboribus , phetize spiritum non invitus loqui cogitur , ut illi
multisque tribulationibus el periculis capiantur , qui habent spiritus immundos , sed cum vult et
idcirco ea per patientiam exspectamus, lanquam ratio postulat dicit : cum rero dicere opportunun
vix aliquando ventura . Hivc diximus directum non videbitur , silet , bene sciens quia tempus sit
quemdam , ei lucidiorein sermonibus ipsis apostoli tacendi el lempus loquendi 28. El ideo non ad in
cis ordinem dantes. Nunc, si videtur, quid est quod juriam dicitur , quia prophetis subjecti sunt spiri
novo hoc sermone indicet videamus , quo dixit : D ius , sed ad dispensationem , sicut et illud dictum

1. Rom . vii , 22. 18 Rom . XII , 15 . 16 Rom . vii , 22-25 . 11 Nuin . xvill , 27 . 18 Esod . XXXIV , 26.
Is Hebr. 1, 14. 20 Galal . iv, 2. 21 | Cor. iv , 12. ? ibid . 32. 23 Eccle . 111 , 7 .

( 3) Editi, « congemiscil el parlurit, el condolel, 1
Diale.
(4) Quidem. In editis omislilur .
( 5) Edili, · Cum ergo vincims gaudel. )
(6) In editis deest illis. )
(7) Editi, ( el ipsi intra nos gemimus, adoptio
nem Gliorum Dei , i elc. , et poslea , « Si autein quod
non videmus , , etc.
(8 ) Non in aspectu visibilium . Sic mss. omnes,
Rabanus et editi, nisi quod plerique omillant e in . )
Sed tamen legenduin videtur, ( non in aspectu vi
sibili. ,
(9) Edili , e non est ultra sperare quod videt . )
( 10) Sic omnes mss. nostri el Rabanus. Editi
vero, « Scriptum est enim , ul scimus, in lege. ,
( 11 ) Edili el nis . nus Regius num . 1639, « ejus
dem liquoris est cujus torcular ; itane videbitur, ,
etc. , el deest , i frugis sunt , cujus est et reliqua
area , vel ejusdeni, , cle.
( 12) Editi el moss . quidam , intelligimus quod
cum , secundum ea . , Deinde ms. unus , «ministe
ri: les in ministerium missi. , etc. , el paulo post
edili, instruitur, ) pro instituitur. ,
( 13) Sic editi et inss . ſere omnes. Ms. tamen
unus Regius nuin . 1639 , usquequo ad legitimam
hæreditatem animæ perfectioris advenerit, ut gra
datim supergressus , ) elc.
(14) Primitias Spirilus. llicc verba desunt iu ms.
Regio num . 1639.
( 15) Spiritus. Desideralur iz cditis .
1115 ORIGENIS 1116
accipimus de Salvatore ( 16) , quia « lunc et ipse A rilus , videris si probandus occurril. Adhoc autem
Filius subjectus erit ei qui sibi subdidit omnia ** . , addemus (22) el tertium . Idem ipse Apostolus ile
Et hic enim e subjectus , non quasi inferior dicitur. rum dicii (23) de Domino Jesu Chrislu , quia sit
Quomodo enim inferior dici polest qui Filius est • primogenitus omnis creaturæ 29. „ Ne forte ergo
et omnia est quæ Paler ( 17 ) ? « Omnia enim , , in ut ille « primogenitus (24) · dicitur e omnis crea
quit , « Pater , lua mea sunt 98. , Sed in his quos luræ , , tali quadam ratione etiain multorum spiri
Patri subdit credenles in se, quoniam in unoquoque luum primitiæ dicalur Spiritus sanclus . Sit et iste
eoruin se esse dicit , el se in eis dicit 26 esurire , et expositionis tertius (25) modus . Probet autem qui
silire , et nudum esse , Sique pasci in eis el indui legil , quid horum magis sensui conveniat 600
profitetur, idcirco et in illis ipse dicitur esse sub apostolico. Si vero quod dixit , « Et nos ipsi primi
jeclus ( 18) . Sed hæc per excessum quemdam dicta lias Spiritus habentes , , de omnibus dictum qui
sint. Nunc autem ad propositum quidem redeamus. grallam baptismi consecuti videnlur accipias , spe
Dona ergo diversa Spiritus a Paulo mulli spirilus randum est illud quod idem Apostolus disita :
appellantur. Horum autem multorum donorum Quod si primiliæ sanctæ , et massa : et si radix
quidquid est summum et magnum sine dubio apo sancta , el rami. , Quod et si ila sit , tamen ipsius
sloli consecuti sunt , ut idonei esseni , sicut et ipse B massæ in qua videtur indicari multitudo fidelium ,
Paulus dicit 97 , ministri Novi Testamenti , et ut re primitiæ necessario videbuntur ( 26 ) in apostolis
plere possent Evangelium ( 19) ab Jerusalem in collocalæ . Sic enim scriplum est st, quia « in Ec
circuitu usque ad Illyricum 28. Hoc ergo quod in clesia posuit Deus primo apostolos , secundo pro
eos præ cæteris sublimius el præclarius collatum phetas , tertio doctores. » Isti ergo qui primo loco
est sancti Spiritus donum , merilo primitias sancti constituti sunt , competenter primilias sancti Spi
Spirilus appellavil . Et ideo dicit, « sed et nos ipsi . ) ritus gratiæ spiritalis babere credentur . Nunc jam
In quo specialiter designare videlur apostolicam videamus quomodo adoptionem filiorum exspectare
dignitatem . « Nos ) ergo , inquil , ripsi , , hoc est se dicat qui in superioribus dixit " , quia ipse
apostoli , primiljas Spiritus habentes , . qui electi Spiritus testimonium reddit spiritui nostro , quia
sunius ad hoc ut primitias Spiritus acciperemus, sumus filii Dei ; ) et ilerum quomodo redemptio
eliam ( ipsi intra nos gemimus. , In tantum , in nem corporis sperat qui in aliis dicit : « Christus
quit, nulla crealura est quæ doloribus el gemilibus nos redemit 83. » Sed (27) , ut mihi videtur, ipse hoc
vacet , ut etiam nos ipsi qui summa a Spiritu eo sermone qui in sequentibus habelur , ahsolvil.
sancto et electa dona percepimus , tamen exspe С Ait enim : « Spe salvi facti sumus. » Quod ergo
claules ( 20) adoptionem filiorum , id est , perfectio filii sumus , et redempti sumus , el quod salvati
nem eorum quos docere el instituere missi sumus , sumus, in spe consistit. Nunc enim videmus per
donec videamus eos in tantum proficere, ut adoptari speculum , et in ænigmale ; lunc autem facie ad
inereantur in filios , necessario dolemus et gemi faciem ** : » per speculum ergo et in ænigmate ac
mus. Donec ergo nos , inquam , qui instituimur ab cipimus (28) el adoptionem et redemptionem . Ad
eis (21 ) , negligimus , el moramur , et emendationis venil , enim plenitudo temporum , , et o misit
nostræ tempus longius prolelamus , donec non in Deus Filium suum factum ex muliere , faclum sub
visibilia quærimus , sed visibilibus delectamur , do- lege, ut eos qui sub lege erant redimeret, ut ad
Jores apostolis commovemus , ac luctum , ut ita optionem filiorum reciperemus 25. , Recipimus ergo
dicam , universæ creaturæ et gemilus suscilainus . (29) adoptionem , sed istam quæ est per speculum
Universa namque creatura ingemiscil el condolet et in ænigmale. Cum autem venerint quæ perfecta
duriliæ et dissimulationis nostræ damina suspirans. sunt, lunc adoptionem « facie ad faciem > conse
Alius bic nobis explanationis ordo de primitiis Spi- D quemur . Quod autem dixit , « redemptionem corpo
** I Cor. xv , 28. 25 Joan . xvii , 10. 26 Maith . xxv , 36 seq . 17 II Cor . 111 , 6. 28 Rom . xv, 19. 39 Co
Joss. I , 15 . 30 Rom . xi , 16. 31 I Cor. XII, 28 . 39 Rom . VIII, 16. 33 Galat. vii , 13. 34 I Cor. shl, 12.
38 Galal . iv , 4, 5.
( 16) Editi, ( accepimus a Salvalore . ) ( 24 ) Editi, « Ne forte ergo ubi ille primogenitus.)
( 17) Edili , i poterat qui Filius et omnia est quæ (25) Edili , « Spiritus sanclus. Sit ergo isle es.
Paier , , positionis (Genebrardus , propositionis ») ler
( 18) Subjectus, Deest in editis el in plerisque lius , , etc.
mss ., sed restituitur ex codice Regio num . 1639. (26) Sic editi el ms. unus. Cæleri vero mss. el
( 19) Sic ms. unus Regius num . 1639.et Rabanus. Rabanus, ( videbantur. ,
Cæteri vero mss. el editi , i el ut repleri (al . , ( re (27) Sed . Edili, « Sic. )
plores) possint Evangelio (al . , cab Evangelio, » ) elc . (28) Edili, « Nunc autem videmus per speculum,
(20 ) Editi , « lantum exspectantes. ) viidemus in ænigmate : per speculum et in ænigmale
(21 ) Edili, « ab aliis. ) accipimus, etc. Ms. unus Regius num . 1639 , Nunc
122) Edili , « duritiei dissimulationis nostræ damna enim videmus per speculum in ænigmale, tunc autem
suspirans. Alius hic nobis explanationis ordo de facie ad faciem . Ergo et ænigmata accipimus,i elc.
primitiis spiritus videtur , si probandus occurrit . Alii vero mss . , « Nunc autem videmus per specit.
Adhuc addemus ; » ns. unus , Adhuc lamen adde lum et in ænigmale : per speculum ergo , ) elc. ,
mus , , etc. lit in lexlu .
(23) Mss . plerique, « llem ipse Apostolus dicit, , ( 29) Edili plerique, « Recepimus ergo. 1
etc. , el omillunt iterum , , sicul el editi .
1117 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VII . 1118
ris nostri , » ego arbitror quod lolius Ecclesiæ in- A cum tempore finiuntur, « quæ autem non videntur,
dicel corpus, sicut et alibi dicit : « Vos autem estis ælerna sunt , ) quæ speranda Apostolus docet. Id .
corpus Christi , el membra ex parte 36, , Omue ergo circo namque et ipsa corporis nostri reparatio ex
corpus Ecclesiæ redimenduin sperat Apostolus, nec corruptibili incorruptibilis , et ex mortali immorta
pulat posse quæ perfecta sunt dari singulis quibus- lis, et ex infirmitate in virtute restituitur, et ex ani
que membris, nisi universum corpus in unum fuerit mali corpore corpus efficitur spiritale, ul, cum spiri
congregatum . Polesi aulem el sic intelligi , ut re lale factum fuerit, possit etiam invisibilibus perfrui
deinptionem corporis nostri dical illam quæ in re bonis : quæ bona in præsenti sæculo non videntes,
surrectione futura esi , cum non solum animæ, sed per spem speramus, el per patientiam exspectamus .
el corpora venient i anle tribunal Christi , ut re 6. Similiter et Spiritus adjuvat infirmi
portet unusquisque propria corporis proul gessil87,1 latem nostram . Nam quid oremus secundum
el secundum illud quod dictum est : « Timele ma quod oportet nescimus ; sed ipse Spiritus pro
gis eum qui polest el corpus et aniniain perdere in 601 nobis interpellat gemitibus inenarrabilibus.
gehennam 88. » Et ideo dolendum unicuique est in Qui autem scrutatur corda , scit quid desideret Spi
hoc sæculo el gemendum , ne forte per malos aclus rilus ; quia secundum Deum interpellat pro san
et præsentis vitæ negligentiam non merealur re B clis *B., Cum in superioribus dixissel " , quia omnis
demptionem corporis sui consequi ; sed inveniat creatura his qui in agone hujus vitæ sunt posili
eum ista sententia quæ corpus et animam gehennæ congemiscerel el condoleret , hoc est collaboraret,
ignibus damnal (30 ). Post hæc dicit : « Spe enim viresque conferrel , tum etiam seipsum Paulus ac
salvi facti sumus . Spes autem quæ videtur, non est sui similes proferre gemilus pro laborantibus me
spes. » Sicul superius de creatura dixerat , quia e va morasset " ?, ul per hæc solarelur in certamine po
nitali subjecta est propler eum qui subjecii in silos, cum viderent omnes sancios universamque
spe : , ita et bic de semetipso vel quoscunque creaturam affectu secum laborare, gemilusque (32 )
secum annumerari novil , dicit : « Spe enim salvi conjungere ; addit nunc excelsius aliquid el subli
facti sumus : , sicul et gemilibus creaturæ suos mius. Ne , inquit, parvum (33) pulelis quod omnis
quoque gemilus sociavil . Quomodo autem in spe nobiscum congemiscit et condolel crcatura : ne
sit salus (31 ) : spes vero non sit in his posita quæ parvum vidcatur quod nos ipsi gemimus pro labo
videntur, sed quæ non videntur , jam superius edo ribus vestris . Etiam divinæ ipsi naturæ erga agones
cuimus. Illud solum breviter addemus , quod el ex nostros ( vobiscum enim me quoque conjungo ) inest
his sermonibus , el ex illis in quibus dicit , « Non quidam miserationis affectus, el ipse « Spiritus ad
с
respicientes illa quæ videntur, sed quæ non viden juvat (34) infirmitatem nostram . » Denique quid nos
lur *, , edocel nos in fuluris bonis nihil eorum orare , quid a Deo petere oporteal , ignoramus. In
quæ nunc videntur, vel videri possuni , sperare de Terdum enim quæ contraria saluti sunt cupimus,
bere, etiainsi cælum videas istud visibile, etiamsi infirmilale cogente. Sicut enim quis in ægritudine
lerram. Audi de his, quia « cælum et terra præter corporis positus non ea quæ sanitali congruunt vel
ibnot * ,, visibilia enim sunt ; et quod vides, conducunt, sed ea quæ præsentis infirmitatis desi
quid speras " ? Nihil ergo prorsus sperandum est derium suggesserit, poscit a medico : ita et nos in
in futuro de his quæ videntur. « Oculus , enim e non hujus vila. (35) infirmitate languenles interdum a
vidit quæ præparavit Deus his qui diligunt euni * . , Deo petimus quod non expedit nobis. Denique ego
Videt autem oculus cælum et terram ; non ergo ipse Paulus qui hæc loquor ad vos, cum mihi pro
oportet hoc quod videtur, credi præparatum esse a pler sublimitatem revelationum ne extollerer dalus
Deo his qui diligunt eum ; sed coelum quidem , inio fuisset a Domino ( angelus Satanie qui me , cola
polius cælos multo eminentiores et excelsiores, phizarel, « ler Dominum rogavi ut discederel a
quam est illud firmamentum quod videri oculis po me 48, > nesciens quid orarem : el ideo quia ne
lest. Sed el terra speranda est , non tamen hæc qu:e D sciebam secundum quod oportet orare, non me au
arida dicitur et oculis subjacet, sed illa erit man divit Dominus, sed dixit mibi (30) : « Suflicit libi
suelorum terra quam oculus non vidit . Evidens est gratia mea , nam virtus in infirmitate perficilur *.
enim Apostoli sententia , quæ docel non visibilia el Sic ergo « quid oremus secundum quod oportet ne
corporalia speranda in futuris , sed spirilalia et scimus ; sed ipse Spiritus interpellat pro nobis ge
ælerna : quia « quæ videnlur temporalia sunt, i el mitibus inenarrabilibus. , Magnum nescio quid Pau
36 I Cor . x1 , 27 . 37 11 Cor . v, 10. 38 Malih . X , 28 . 39 Rom . viii , 20. 40 Il Cor . iv , 18 . 41 Malth . XXIV ,
35. * Rom . vii, 24. - I Cor. 11 , 9. ** Rom . viii , 25. 45 Ibid. xxvi , 27 . * Rom . vii , 22. 17 ibid 23 .
48 II Cor . xii , 7 , 8. 49 ibid. 9.
(30) Editi , sed inveniatur cum isla sententia adjuvat, 1 elc.
damnet . ) (35) Alias, ( sanitali conducant al., ( ad sani
(31) Alias, « gemitus sociant. Quomodo aulem in lalem conducunt ; » al. , 1 sanitatem adducunt » ) sed
spe sil (al. , lil » ) salvus , ) elc. ea quæ præsens desiderium suggesserit poscit a
(32) Eiliti , ( secum labores gemitusque, , elc. medico ; ila el nos in hujus sæculi , : elc .
(33) Alias, parum , , sicut et infra. (36) Editi , « me audivit Dominus, et dixit mihi,
(34) Sic omnes mss . nostri et Rabanus. Edili vero , omisso, e non . )
I miserationis affectus. Ipse enim , inquit, Spiritus
1119 ORIGENIS 1120

lus in gemitibus sentit : ecce enim jam tertio gemi- A ster spiritus, si lamen discipulus esse sancti Spiri
tus ponit . Nam et · creatura , , inquit, « rongemi lus desiderat, prosequatur : ipse offert gemilns,
scit , el e nos ipsi gemimus, » et « ipse Spirilus quibus noster spiritus doceatur (41) ingemiscere, ut
gemitibus interpellat Deum pro sanctis . ) Addidit repropitiel sibi Deum . Si vero Spirilus quidem do
sane in his gemitibus quos per Spiritum Deo dicit ceat , et nosler spiritus, id est mens nostra non se
offerri, quod sint inenarrabiles. Hoc autem neque qualur, suo vilio infructuosa ei fil magistri doctri
de folius crealuræ , neque de suis gemitibus dixit . na . Et istud Paulus mysterium (42) intra hominem
El vide si possimus in istis gentilibus multum fidu geri sciens, dicebal 67 : « Nam si linguis loquar,
ciæ el libertatis in conspectu Dei intelligere, quod spiritus meus oral , sed mens mea sine fructu 602
oratio quæ cum dolore et gemitu offertur Deo, ac est : 1 spiritum suum dicens gratiam sancti Spiritus
cipiat fiduciam a Spiritu sancto ascendendi ad quæ a Deo hominibus datur. Unde el cohortans nos
Deuin . Denique Adam cum peccasset , perdidit fidu ut non habeamus infructuosum hoc sancti Spiri
ciam , et abscondit se a facie Dei 50. Sanctus autem lus beneficium , adiit et dicit : « Quid ergo est?
David dicit, quia « gemilus mens a le non est abs Orabo spiritu , orabo et menle : palinum dicam
conditus 61. » Sed videamus quid est quod dicit : spiritu , psalmum dicam et mente 58. , igitur quam
« Ipse Spiritus interpellat pro nobis 69. , Hoc cnim B vis hæc inenarrabilia esse Paulus ipse signarit, et
ei Joannes Jesum facere designat, cum dicit : « Fi inenarrabilibus genitibus geri ( 43 ) , tamen prouit
lioli, la'c scribo vobis , ut non peccelis : si aulem possibile nobis fuit, imaginem quamdam rerum quæ
el peccaverit aliquis nostrum , advocatum habemus divinitus geruntur, quasque ipse oblectius (44) pro
apud Patrem justum Jesum , qui et interpellat pro fert, ellidimus. Qui autem spiritalis est examinei
nobis 63. , El hic , Spiritus interpellat pro nobis " . omnia 59, et si quid his altius investigare poluerit,
Hoc autem facit Spiritus juvans infirmitatem no habeat apud se : « Fidelis » enim « spiritu celal ne
stram . Quæ autem sit infirmitas nostra , ipse Domi gotia 60. » Admonendi tamen sunt qui prosperitatem
nus docel cuin dicit : « Spirilus promptus , caro au sibi præsenlis vitæ , et sapilalem , vel divitias, vel
tem infirma 58. , Igitur infirmitas nostra es carnis honores postulant a Deo , quia quid orent secun
infirmitate descendit . Ipsa est enim quæ concupi dum quod expedit nesciunt 61. Sæpe enim fit ut ad
scit adversus spiritum " ; et dum concupiscentias damnum animæ vel opprobrium ejus sempiternum
svas ingerit, puritalem spiritus impedit , et since cedant (45) præsentia hæc lucra el dignitas sæcularis.
rilalem orationis offuscat. Sed ubi viderit Spiritus Et ideo illud magis tenendum est, quod nos in ora .
Dei laborare spiritum nostrum (37) in adversando lione dicere ( 46) docuit Dominus : « Fiat voluntas
D
carni, et adhærenilo sibi , porrigit marun, el adju lua "9. )
vat infirmitatem ejus : el velul si magister susei Qui autem scrulatur corda , scit quid desideret
piens rudem discipulum ( 38 ), et ignorantem peni. Spiritus, quia secundum ( 47) Deum interpellat pro
liis lilieras , lil eum docere possil el instituere , ne sanctis 63. , ( slendit quidem a Deo non tam verba
cesse habet inclinare se ad discipuli rudiinenta , et nostra in oratione, quam cor mentemque perpendi :
ipse prius dicere nomen lilleræ, ul respondendo ipse evim est qui scrutatur corda el renes 6*. Quod
discipulus discal (39) , el fit quo:lammodo magister autem secundo dicit, quia Spiritus interpellat,
ipse incipienti discipulo similis , ea loquens et ea hoc est quod edocet : non minimani dispensatio
meditans quæ incipiens loqui debeat ac meditari : nem eliam (48) per Spiritum sanctum in hominibus
ila et Spiritus sanctus (40) ubi oppugnationibus geri . Quamvis enim unigenitus Filius Dei pro sa
carvis perturbari nostrum spiritum videril, et ne lule humani generis incarnatus et passus sil, el
scientem quid orare debeat secundum quod oportet , morte sua destruxerit mortem , et resurrectione
ipse velut magister orationem præmillil, quam no- D reddiderit vitam , nihilo segnius (49) Lamen absque
B0 Gen. Jls , 8 . B1 Psal . xxXXVII , 10. 82 Rom . VII, 26. 53 | Joan . 11 , 1 . B * Rom . viii , 26. 86 Matth . XIV,
41 . 86 Galat . v, 17. B7 I Cor . iv , 14. 68 | Cor . XIV , 15. 99 1 Cor. 11 , 15. 60 Prov . xl , 18. 61 Roni.
VIU , 26. 69 Maith . vi , 10. 63 Rom . viii , 27 . 64 Psal . vii , 10.
(37 ) Nostrum . Deest in editis , el in pluribus mss . et Rabanus uit in nostro textil , nisi quod unus ha
(58) Editi , « suscipiens ad rudimenta discipulum . ) bet, « Nam si linguis hominum loquar. )
Mss. quidam , « suscipientem rudimenta discipulum .) (43) Sic recte ins. unus Regius num . 1639. Celeri
Rectius vero ms. unus Regius mum . 1639 ei Raba vero iss. et editi , i et inenarrabilibus gemitibus
pus, e suscipiens rudem discipulum . ) gemere . )
( 39) Ms. unus, « dical . , Deinde edili plerique, ( 44) Edili, ohjectis, , male.
( et sil , , male . (45) Editi perperami, i concedantur. 1
(40) Mss. plerique et Rabanus legunt, ila ergo (46) Dicere. Desideralur in editis.
et sanclus Spirilus, ) elc. Sed redundare videtur (47 ) Editi omillunt e secunduin . , Deinde, « Os.
vox ergo, » quæ proplerea oinillitur ia ms. Regio tendii quidem Deum non lam ... perpendere. , Mss.
num . 1639 el in editis. quidani, « Ostendit quidem ex eo non tain ... perpen
( 41 ) Editi , discal ; ; sed omnes niss. nostri et di . » Sed ms. unus Regius et Rabanus melius ut in
Rabanus, « doceatur. » textu .
(42) Alias, i el istud Paulus in mysterium , , etc. (48 ) Eliam. In editis omillitur.
Drinde vero editi habent : « Nam si linguis loquar , 149) Sic Rabanus et ms, unus Regius num , 1639.
spiritus autem meus non oret , mens mca sine fruclu Cæleri vero mss. et edili , o insignius lamen . )
Csl.... quæ a Deo omnibus dalur. , Sed omnes mss .
1121 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . VII . 1122
incarnalione magnifica geruntur etiam per Spiritum A bono, quod nunquam potest permutationem recipe
sanctum . Tantum est quod ille pro impiis ( 50) mor re , constituant. Quod si alii sunt qui diligunt Deuin ,
luus esi (sic enim et ipse Paulus ostendit cum di et alii qui spiritum servitutis accipiunt, videndum
cit : « Adhuc enim Christus, cum infirmi essemus , est ne forte el hoc quod dicit, « His qui secundum
secundum tempus pro impiis mortuus est 65), » san propositum vocati sunt, » et , « Quos præscivil , et
clus autem Spiritus non pro impiis jam interpellat, prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui , ,
sed « pro sanctis : 1 el interpellal non secundum non conveniat illis qui in spiritu servilulis sunt.
carnem , sed « secundum Deum : 1 Christus autem Possunt enim et illi vocali quidem dici, non lamien
non secundum Deum mortuus dicitur , sed secun secundum propositum » vocali : el pro eo quoil
dum carnem . Ideo non verbis offerre dicitur Spiritus adhuc in spiritu servitulis sint, non possunt stalui
interpellationem pro sanctis , sed « gemitibus :) et inter mullos fratres quorum primogenitus est filius
non communibus istis gemilibus, sed « inenarrabi charitatis, el e imago invisibilis Dei , , ac primo
libus , i Quomodo enim enarrari potest quod Spiri, genilus omnis creaturæ 68. » Sed el hoc quod dixit :
tus Dei loquitur Deo , cum interdum nec ipse qui Conformes 603 imaginis Filii sui , ) volo requirere
dem noster spiritus quod sentit et intelligit sermone cujus formæ conformes fieri dicantur (56) . Legimus
possit exponere ? B enim Filium Dei aliquando in ſorma Dei , aliquando in
7. « Scimus autem quoniam diligentibus Deum forma servi esse positum 6. Cui ergo ſorma harum
omnia cooperantur in bonum , his qui secundum duarum conformes dicat fuluros Apostolus eos qui
propositum vocati sunt sancti. Nam quos præscivit, diligunt Deum , et quibus omnia cooperantur in bo
et prædestinavit conformes fieri (51 ) imaginis Filii num , non oliosi mihi videlur esse discriminis. Ar
sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus 66. , bitror ergo sccundum ea quæ in aliis idem Paulus
Si Spiritus, inquit, interpellat pro nobis gemitibus designat, ubi dicit : « Filioli mei quos ilerum par
inenarrabilibus, et universa creatura congemiscil; lurio, donec formelur Christus in vobis 70, » formari
el condolet usque nunc , quæ liberabitur tunc de in his qui ad perfectioneiu tendunt Chrislum di
mum a servilule corruptionis, cum libertas glo cal (57) , secundum hoc quod Verbum est , ut in eis
riæ filiorum Dei advenerit, quomodo non com Verbi Dei sinceritas ad purum informelur; et se
petenter pronuntiabitur quia (52) « scimus quod cundum hoc quod veritas est, ul veritas in eis absque
diligentibus Deum omnia cooperantur in bo ullius luci admistione consistat; el secundum hoc
num ? , In tantum enim omnia cooperantur in bo quod sapientia est, ut sapientia Dei in eis illa quam
num (53) , et collaborant his qui dilignint Deum , ut inter perſeclos loquilur Paulus , pura el absque
el ipse Spiritus adjuvet, nec dedignetur divina na C ullo erroris diverticulo conservetur. Sic el secundum
tura dux esse ilineris ad bonum . Verumtainen (54 ) omnia quae Christus est , vel justitia , vel sanctilica -
si sunt aliqui habentes spiritum servitutis in limo lio , vel cælerie quæque virtutes ( 58) , si in eis for
re , alii vero sunt superiores his, qui spiritum ad menlur ad liquidum , isli videbuntur ad illam for
optionis accipiunt, ex eo quod non jam limore Deum, mam , qua in forma Dei esl , conformes imaginis esse
sed amore venerantur, et quod « perfecla , in eis effecti. Si vero adhuc in iniliis quis converselur
cliaritas foras millit timorem 67 : , videndum est ( Kinilium » autem « sapientiæ timor Dei (59) » est),
ne forle non omnia cooperentur in bonum his qui et in timore " : adhuc posilus prima cullus Dei ele
adhuc in spiritu permanent servitutis ; sed aliqua menla suscipiat , secundum formam servi , quam
quideni cooperentur etiam ipsis, non lamen omnia ; suscepit ad hoc ul rudes el ignaros (60) liinoremi
et nescio si ad ipsum bonum , seu potius , ut ita di Dei docerel , conformes fieri intelligendi sunt hi qui
xerim , ad januas boni perducant. His vero qui dili prima iniria in Dei timore suscipiunt. Quia , inquit,
fant Deum , et lolo ei inhærent charitatis affectu , « quos præscivil, et prædestinavit conformes fieri
omnia (55) , ut diximus, collaborant et juvant, atque imaginis filii sui . » Non omillainus nec de eo quod
aliquid sui sludii conferunt, quatenus eos in ipso D disit : 1 Præscivit et prædestinavil (61 ). » Pulo enim
65 Rom . v, 6 . 66 Rom . viii , 28, 29 . 67 | Joan . iv, 18. 68 Coloss . 4 , 13, 15. 69 Philip. 11 , 6 , 7, 90 Ga
lat. IV , 19. '71 I Cor . il , 6 . '79 Prov. ix , 10.

( 50) Ila recte ms . unus Regius num . 1639. Cateri
vero inss ., Tamen quia ille pro impiis, ) etc. Ra
banus, (quia el ille pro impiis, , etc. , omisso e la
men .) Editi, « Tamen quia (al., « quod ») et ille pro
impiis, ) etc.
(51) Hic et infra in ms. Regio num . 1659 omilli
lur < fieri . ,
(52) Quia. Deest in editis. Alias , « quoniam . d
(53) in bonum . Hæc verba desunt in edilis et in
quibusdam mss. , necnon apud Rabanum .
(54) Ms. unus Regius habet , verum » pro « ve
rumtamen . )
(55) Omnia . Deest in editis.
(56) Edili, i dicuntur, , ei postea , , in forma servi
esse propositum . )
(57) Edili, « quod formari in his qui ad perſectio
nem iendunt Christus dicatur . , Sed omnes mss .
et Rabanus ut in lextu .
(58) Edili , « vel cerle qua :que vislules . » Deinde
ms. unus, quæ in forma, i elc.
(59) Sic omnes miss . nostri el Rabanus. Editi
vero , i limor dicitur. ) Al . , ( limor Domini, el in
timore , ) etc.
(60) Edili , a ut rudibus el ignaris. » Sed omnes
mss . et Rabanus ut in textu . Deinde nis. unus , o in
lelligi possunt, » etc.
(61 ) Sic ms. upus Regius num . 1639. Cæleri ve.
ro mss . et edili omillunt : « Non omillamus de eu
quod dixit , Præscivil et prædestinavit , ) et vocemi
i enior- Dost Puto. )
1123 ORIGENIS
quod sicut non de omnibus dixit qui prædestinali A
sunt, ila nec de omnibus quos præsciit. Non enim
sccundum communem vulgi opinionem putandum est
bona malaque præscire Deum , sed secundum Scripui-
rasanctz consueludinem sentiendum est (62). Obser
vel enim qui sludiosus est in Scripluris, sicubi invenit
Scripturam dicere, quia malos præscierit Deus, sicut
in præsenli loco de bonis maniſeste dicit, quia « quos
præscivil, et prædestinavit conformes fieri (63) ima
ginis Filii sui . ) Si enim quos præscivit, hos et
prædestinavit conformes esse imaginis Filii sui ,
nullus autem malus conformis potest imaginis esse
Filii Dei , manifestum est quia de bonis tantum di
cit : « Præsciit quos et prædestinavit conformes
fieri imaginis Filii sui ; , cæteros vero non inodo
præscire, sed nescire quidem dicitur Deus. « No- B ficavit , illos et glorificavit ** (69 ) . Supra dixit :
vit ) enim « Deus eos qui sunt ejus 73 ; ) ad eos au
tem qui non sunt digni ut sciantur a Deo , Salvator
dicit : « Discedite a me, quia nunquam cognovi vocavit, illos et justificavit. El si
vos ( 64) , operarii iniquitatis ? * . , Sic ergo etiam in « prædestinavit , communi opinione sentiamus, vi
hoc præsenti loco « quos præscivil · Deus , ipsos i et
prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui . )
Cæleri autem præsciri con dicuntur : non quod
aliquid latere possit illam naturam quæ ubique est,
et nusquam deest ; sed quia omne quod malum est,
scientia ejus vel præscientia habelur indignum .
« Quos » ergo « presciit , el prædestinavit. » Sed et
hoc intuere , si præscire el prædestinare dici polest
Deus de his qui nondum sunt ; an de his (65) qui
sunt quidem , nondum tamen conformes sunt ima с
ginis Filii sui : et si præscientiam in hoc esse ma
gis convenil, quam in eo quod futurum sit quod
nondum est . In hoc enim volunlas magis est quam
præscientia conditoris. Nam præscientia in quo
videbitur, cum id quod fuluram est, pendeat in
factoris arbitrio ? Videbilur fortassis ab attentis
lectoribus etiam hoc requiri, cur non dixerit , con
fornies Filii sui ; sed , « conformes imaginis Filii
sui. » Dicet enim qui hæc excitat, quia sicut ipse
Filius qui imago Dei invisibilis , dicitur , quan
luin ad personam speclat (66 ) , alius est ab illo
cujus imago est : ita et hic quæ dicitur imago Filii
ejus, alia debel esse ab illo (67 ) cujus imago est.
Et quainvis ardua hæc videantur et difficilia , tamen
vide si possunius illud dicere , quia, quamvis omuis D præcogniti. Tum eliam illud aperie nobis adversa
78 || Tim . 11 , 19. Matih . VII , 23. 78 Coloss. 1 , 15. 76 Rom . viii , 30. 71 ibid . 29 . 78 ibid . 30 .
(62) Edili, i scienduin est. )
(63) Fieri. Deest in mss . codicibus nostris, et
apud Rabanum , sed exstat in editis.
(64) Sic mss. et Rabanus. Edili vero, « Discedite
a me vos, operarii iniquitatis, quia non cognovi vos .
Sic ergo el in hoc , ) etc.
(65 ) Editi , alii :« Unde his, , alius, avel his . )
El poslea, « imaginis Filii ejus, el præscientiam in
hoc esse , ) etc.
(66) Sic recte ms. unus Regius num . 1639. Cæ
leri vero mss., quantum ad personam specialius
( editi, e specialis) est ab illo , i cic .
(67 ) Ab illo. Hæc duo verba desunt in libris an
.ea editis .
(68 ) Mss. nostri et Salodianus, ( ad illius se ima
giuem ac similitudinem tendat. , Sed tameu vox
qui se ad eam formam quam supra posuimus ex .
coluerit, imago sit Dei , hoc est inago Filii Dei,la
men specialis ac propria imago ejus quæ eum lolum
alque ex integro suscepit, et in semetipsa formavit,
ipsa Jesu aniina dicenda est , quæ se per omnia
Verbo ac Sapientiæ Dei ila coaplavil, ut in nullo
prorsus ab ejus similitudine decolor haberelor, ila
ut quicunque summam perfectionis ac beatitudinis
consectalur, ad illius se imaginem ac 604 simi
litudinem (68) tendat, quæ primo loco el super omnes
cieleros Filii Dei imago est : ita e ut sit ipse primo
genitus in multis fratribus, » in his videlicet quorun
in conformatione imaginis Filii Dei primatum lenet.
8. Quos autem prædestinavit, illos et vocavit :
et quos vocavit, illos et justificavit ; quos autem justi
Quos præscivit, hos el prædestinavit, vel nunc addit :
Quos autem prædestinavit, illos et vocavit : el quos
præscivit et
debitur utique qui justificatus est , proplerea justi
ficatus esse quia vocalus est ; et qui rocalus est,
propterea justificatus esse ( 70) quia prædestinatus
est ; et qui prædestinalus est , propierea prædesti
natus esse quia præcognitus est. El rursuin ecun .
Irario intelliges (71 ) : si quis autem justificalus non
est , ideo non est justificatus quia non est vocalus;
el qui vocalus non est , ideo vocalus non esl quia
non est prædestinalus; el qui prædestinatus non esi,
ideo non est prædestinalus quia non es ! præcogni
lus. El vide (72) in quam absurdam sententiam
decidant hi qui præscientiam Dei in hoc lanlum
accipiunt, quasi qui ea quæ postmodum fulura sunt,
ante prænoscat. Invenitur enim secundum boc quod
supra exposuimus ( 73 ), non præscisse Deus quos
non prædestinavit. Et rursum si ad communem
referatur intelligentiam hoc quod dicit, quia « quos
vocavit , illos et justificavit 78 , , ingentem fenestram
palefaciemus his qui negant esse in hominis pole
slale ut salvus fiat. Aiunt enim : Si Deus quos
præscivit, illos el prædestinavit ; el quos prædesti
navit , illos el vocavit ; el quos vocavit, illos el ju
stificavit ; nihil culpæ babent hi qui non justifican
lur, quia nec vocali sunt, nec prædestinali , nec
i se vredundare videlor, el eam omittunt cæleri editi:
(69 ) Editi, « magnificavil. )
170) Quia vocalus est; el qui vocalus est , propterea
justificalus esse . Haec desiderantur in antei edilis.
(71 ) Alias , intelligis. » Et poslea editi,ret quia non
esl vocalus , ideo non est prædestinalus ; et quia prire
destinalus non est, ideo non est præcogniius. ) Sic
etiam mss. nostri nisi quod habeant quis pro « quia .)
Sed Rabanus ul in nostru lexiu , el recie quidem .
172) Et vide. Editi, « Vide , , el mox , quasi qui
el quæ , ) elc.
( 73 ) Edili, i secundum hæc poslea quæ supra
exposuimus. ) Ms. unus , ( secundum hæc per ea
quæ supra exposuimus. i Sic etiap Rabanus, nisi
quod omittal ( secundum . » Sed cæleri mss. ut in
nostro lexlu .
1125 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VII . 1126
tur, quod non omnes qui vocantur , etiam justifi- A cundum propositum » vocati sunt 87. Nam hi qui
cantur. Nam et Judas apostolus vocalus est , sed secundum propositum bonum , et bonam volunta
non est justificatus. Quod et si justificatum eum tem quam circa Dei cullum gerunt, vocantur, ipsi
contendat aliquis eo ipso quo vocatus est ; non est sunt qui « secundum propositum » vocali dicuntur,
cer!e glorificatus. Sed et illi de quibus dicit Apo el isti sunt qui vocali justificantur. Bono enini
stolus, quia inaufragaverunt a Gide 79, ) vocati eorum proposito deerat sola vocalio. Hi vero qui
quidem fuerunt, sed non sunt justificati . Et secun 605 non habent bonum fixumque propositum vel
dum Evangelii parabolas 80 , illi ad quos missi fue erga divinum culium , vel erga opus bonum , vocal
rant servi, et excusa verunt se , vocati fuerunt ; sed Lur quidem et ipsi , ne eis excusalio relinqualur, et
non sunt justificati : et ille qui ingressus convivium hæc ipsa possint causari cum judicantur : Quia el
regis non habuit vestem nuptialem 81, vocatus est ; nos si vocali fuissemus, poluissemus utique justifi
sed non est justificalus. Cum ergo hæc singula ita cari ; et non solum justificari, sed et glorificari . Ideo
se habeant, quomodo videbitur verus esse sermo ergo vocantur quidem et ipsi ; sed quasi si in lerra
Apostoli , quem vel de prænoscendo , vel de præ pelrosa seininelur semen , cito quidem exoritur ;
destinando, vel de vocando , vel etiam de justifi increscente autem tribulationum sole , quia non
cando memoravil ? Sed ego secundum ea quæ su- B habent aliam radicem boni propositi , continuo are
pra exposuimus , quomodo noscat vel prænoscat scunt el pereunt 88. Et ipsi sunt de quibus dicit
Deus, ad consueludinem Scriplaræ redeundum pu Apostolus , quia e naufragaverunt a ode 89. , Quos
10 , quæ vernacula quadam appellatione in hoc ser ergo vocavil, id est , quos secundum propositum vo
mone, id est in cognoscendo uli solet : velut cum cavit boni , illos el justificavit. Quod elsi « secun
dicil : « Et cognovitAdam Evam uxorem suam (74) , ) dum propositum ' , ad Deum referatur, hoc est , ut
pro eo ut dical 8s , admistus est uxori suæ. Et secundum Dei propositum , qui sciens in eis reli
iterum de Rebecca dicit : « Virgo erat, vir non co giosam mentem , el salutis inesse desiderium , vocati
gnoverat eam 88. » Sed el de filiis Levi dicitur, cung dicantur, non videbitur bis quæ exposuimus etiain
prævaricatores punirent , quia non cognoverit unus hoc esse contrarium . Hoc ergo pacto neque in præ
quisque patrem suum aut malrem suam 86. In quo scientia Dei vel salutis vel perditionis nostre causa
sine dubio hoc ostenditur , quia non junxit affeclu.nl consistit ; neque justificatio es sola vocatione pen
suum et amorem cum patre vel malre . Sed et mulla debit ; neque glorificari de nostra penitus poteslale
secundum hunc sensum in Scripturis de cogno sublalui est. Nam et si comuni intellectu de
scendo invenies dicta : et ideo etiam in præsenti præscientia sentiamus, non propterea erit aliquid ,
loco constat Apostolum secundum Scripluræ sacræ C quia id scit Deus futurum : sed quia fulurum est,
consuetudinem cognoscendi posuisse sermonem , ut scitur a Deo antequain fiat. Nam et si , verbi gra
illos ostenderet præcognitos à Deo, in quibus, tia, fingeremus ( 76 ) Deum non præno cere aliquid ,
sciens quales essent , amorem suum Deus affectum fulurum sinc dubio erat quod est , ita ut est : ut pu.
que posuissel, secundum quod etiam illud scriplum la , Judas prodilor factus est, et hoc ita fuluruin
est : « Cognovit Dominus eos qui sunt ejus 88 ; , cuin prophetæ prædixerunt. Non ergo quia prophetæ
ulique , quanlum ad islam communem scientiam prædixerunt , idcirco prodidit Judas ; sed quia fu
pertinet, Deus non solum eos qui sui sunt , sed et lurus esset proditor, ea quæ ille ex propositi sui
cos qui errant a se non ignoret. Sed cognovisse nequitia gesturus erat prædixerunt prophetæ : cum
suos dicilur ( 75) , hoc est in dilectione habuisse, utique Judas in poleslale habuisset ut esset similis
sibique sociasse. lla ergo « quos præscivil i Deus, Petro et Joanni , si voluisset : sed elegit pecuniæ cu
illos el prædestinavit : el quos prædestinavit, illos piditatem magis quam apostolici.consortii gloriam :
el vocavit ; et quos vocavit, illos el justificavit. » et hanc ejus voluntatem futuram prævidentes pro
Superest nobis adhuc illius quæstionis absolutio, phela , librorum tradidere monumentis. Ut autem
quomodo « quos vocavit , illos et justificavil, ) cum D scias quia non in præscientia Dei unicuique salutis
Becundum ea quæ supra diximus, conslet multos causa ponilur (77 ) , sed in proposilo el actibus suis,
esse vocalos, paucos autem electos 86. Sed videlur vidle Paulum verenlem ne forte cum aliis prædica
mihi esse quædam vocationis differentia , secundum veril , ipse reprobus efficiatur, macerare corpus
illud quod in superiori capilulo exposuimus, quia suum , el subjicere servituti " . Adhuc adversum
omnes quidem vocati sunt, non lamen omnes e se eos qui nobis bujusmodi quæstiones objiciunt ( 78 ),
Deut. XXXIII ,
19 I Tim . 1 , 19. Lic. XIV , 17 . 81 Matth . XXII , 11 . 89 Gen. IV, 1 . 83 Gen. xxiv, 16. 86
9. 85 || Tim . 11 , 19 . 86 Maith . xx , 16 . 87 Rom. VIII , 28 . 88 Malih . XIII , 5, 6. 89 I Tim . 19. 90 Rom .
vill , 28 . 91 | Cor . ix , 27 .
(74) Sic ms. unus Regius num . 1639. Cæteri ( 76) Alias, fingimus. , Deinde edili, i aliquid ,
Vero mss . et editi omillunt ( Evam . , Rabanus, fulurum sine dubio erat , quod ila , ul puto (al ., ui
« Cognovit aulem Adam uxorem suam , pro eo quod puta ) Judas, , etc.
ou dical , , etc. (77) Edili, « Ut autem scias non in præscientia
(75) Editi et ms. unus , Sed cognovisse eos dici . Dei unicuique salutis causam poni , 1 Sed omnes
tur . ) mss. et Rabanus ui in nostro textu .
( 78) Aljas , 1 et subjicere servituti. Hoc adversus
 1127 ORIGENIS 1128

etiam hæc possumus dicere : Si quos præscivil, il- A Dei habitat in nobis 98 , et quod Spiritus Christi,
los et prædestinavit ; non autem omnes prædesti vel Christus in nobis est " , vel quod Spirilus ejus
navit ; ergo non onines præscivil : el secundum eos qui suscitavit Christum a mortuis 606 babila in
erunt aliqua quæ. ignoret Deus. Si vero prænoscere nobis ? ( 83 ) , vel quod Spiritu Dei agimur, vel quod
secundum hoc accipiatur quod supra diximus, hoc spiritum adoptionis accepimus * ; vel quod sumus
esi , in affectum recipere sibique sociare, verum filii Dei et hæredes el cohereiles Christi : ; vel quod
eril quia sicut non omnes prædestinavil, ila neque primilias Spiritus accipimus * ; vel quod ipse Spie
omnes præcognovit. Sic enim et Jesus (79) dicillir ritus interpellat pro nobis gemitibus inenarrabi
non cognovisse peccatum 9. Nunquidnam dicemus libus ; vel quod universa creatura nobis conge
quia nescierit Jesus quid essel peccatum , hoc est , miscil et condolel ; vel quod omnia nobis co
quia nescierit homicidium peccalum esse, vel adul operanlur in bonum diligentibus Deum ?; vel quod
terium , vel furtum , et his similia ? Au hoc est quod secundum propositum vocali sonius, el præcognici,
dicilor nescire peccatum , quia peccalo se non et prædestinati , et justificati, et glorificati . Horum
miscuil, neque adhæsil ei peccaluni? Sic et alibi (80) elenim omnium veluti epilogum faciens (84), el si
scriptum est 93 : « Qui servat mandatum , non co mul omnia repelens ail : Quid ergo dicemus ad
gnoscet malum verbum , , hoc est non recipiet B hæc ®? , hoc est, ad hæc omnia quæ supra diximus :
verbum malum , non credel, non libenter audiel , quia si sic Deus pro nobis est, ut hæc nobis cuncta
neque admillel ingredi mentem suam . Quos » er concesserit, quis esse adversum nos poterit ? Non
go secundum hunc modum , præscivil , Deus, « il quo oinnino neminem nobis esse dical adversarium :
los et prædestinavit ; et quos prædestinavit, illos et alioquin quomodo stabit illud (85) quod dictum est
vocavil , " ea vocationis distinctione qua diximus : a Petro : ( Adversarius vester diabolus sicut leo
i el quos vocavit , illos et justificavit : et quos ju- rugiens circuit quærens quem transvorel " ? , Sed
slilicavil , illos et glorificavit. De glorificatione pos hoc est quod ostendit, quia Deo agente pro nobis,
sumus et in pra :senti sæculo secundum (81 ) illud contemptibilis el nullus efficitur (86) adversarius
intelligere quod dicit Apostolus " : Nos autem noster. Similiter autem elDavid dicit "! : « Dominus
omnes revelala facie gloriam Domini speculanles , illuminatio me: l, el Salvator meus, quem linjebo ?
eadem imagine transformamur a gloria in gloriam , Dominus protector vitæ meæ , a quo trepidabo ?, Non
tanquam a Domini Spirilli . » Est ergo el hæc gloria ergo nullum dicit esse quem meluat, el qui adver
quam justificati quique in präsenti vila percipiunt: selur ei , sed quamvis, inquit , e appropient super
est et illa quæ speratur in futuro, cum corpus hoc me ut edant carnes meas qui tribulant me inimici
humilitatis nostræ quod « sewinalur in contumelia , C mei " , , Tamen Domino defendente vilain meam ,
surget in gloria #8 : » el cum « sicut alia est gloria o infirmati (87 ) sunt, el ceciderunt. » Dal prælerta
solis , el alia gloria lupie , el alia gloria stellarım , indicium maxinjum ingentis erga nos amoris Dei,
et sicut stella a stella ert in gloria , ita erit et qui in lantuin , inquit ' s, nos dilexit , ut nec i pro
resurrectio morluorum 96 ( 82 ) . ) prio Filio suo ) pepercerit, « sed pro nobis omnibus,
9. « Quid ergo dicemus ad hæc ? Si Deus pro and passionem tradiderit , eum (88;. , Et ut ma
nobis, quis contra nos ? Qui etiam proprio Filio suo jore nos admiratione constringeret, addidil ser
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum , monem ingentis arcani consciuin dicens, quia pro
qnomodo non etiam cum illo onia nubis dona prio Filio suo non pepercil. » Dixerat enim supe
bil 91 ? , Deus quomodo pro nobis sit, manifestum riys , quia etiam nos qui spiritum adoptionis
est ex his quæ supra exposuit , id est quod Spiritus 2ccipimus, filii Dei sumus. Ne ergo communi isla
92 || Cor. v, 21 . 93 Eccle . viii , 5. 94 II Cor. iv, 18 . 95 I Cor. xv , 43.96 ibid . 41 . 97 Rom . 511 , 31,
32. 98 ibid . 9. 99 ibid . 40. ibid . 11 . * ibid . 14 , 15. 3 ibiil. 17. ibid . 27. si id. 20. ibid . 22,
7 ibid . 28 . 8 ibid. 29, 30 . ibid . 31 . 10 1 Petr . V , 8. 11 Pial. XXVI, 1 . 18 ibid. 2. 13 Rom . viii, 32.
16 ibid. 15, 16.
eos, qui nobis hujusinodi quaestiones suscitant, » D (84 ) Epilogum faciens. Omnes mss. nostri el Ra
al., 1 moveni, ) elc. banus, capacephaleosin faciens. » Quod Grære
( 79 ) Sic recte ms . unus Regius num . 1639. Cæteri idem esl ac Latine « epilogum , » seu « rerum col
vero mss ., Rabanus et editi hic et infra habente is, ) lectionem , ) ,
al. , « his, , pro « Jesus, 1 (85) Edili , Quomodo eniin stabit illud, velc.,
(80) Editi, Sicut el alibi. , omissa voce, ( alioquin , » quam præferunt omdés
181 ) Secundum . Deest in libris antea editis . mss . et Rabanus.
(82) Sic recte ms . unus Regius num . 1639 et Ra (86 ) Edili plerique, Sed hoc ostendit, quia.....
banus. Editi vero el miss. alii, « cum corpus hoc el nihil , (al ., i et nihili) ellicitur, , ele.
humilitatis nostrie seminatur in contumelia , el » al., (87) Sic plerique mss ., Rabanus et editi. Ms. la
deesi cel vic surgel in gloria ; et est alia gloria , ( al . , men unus Regius num . 1639 , « sed cum , inquit,
el cum alia gloria ; ; al . , ( el sicul alia gloria ) .... appropiant super menocentes ul edant carnes meas,
el slella a stella differt in claritate , fal . , i a clari qui .... ipsi , meam Domino defendente vilain , infir
Jale) sic erit in resurrectione mortuorum . ) mali, , etc.
(83) Et quod Spirilus Christi , vel Christus in nobis (88) Editi , « tradidit eum . » Deinde mis. unus
esi, vel quod Spiritus ejus qui suscitavit Christum a Regius num . 1639 , « El ut ad majorem nos adui
mortuis, habitat in nobis. llæc nusquam comparent rationem constringeret, addit, , etc. Sed cæteri uis .,
in libris antea editis. Rabanus el edili ul in nostro luxlu.
1129 COMMENT , IN EPIST. AD ROM . LIB . VII . 1130
appellatione filiorum unum aliquem ex his tradi- A nia nobis donabit : , hoc est , ipsi quidem ut hæ
disse pula relur qui in filios videbantur adsciti , ad redi, nobis vero iit cohæredibus ejus pariler cum
didit , proprio Filio , , ul eum qui solus ex ipso ipso perfrui universa dabilur crealura .
Deo ineffabili nativilate generalur, ostenderet. « Pro 10. « Quis accusabit adversus electos Dei ? Deus
nobis ergo omnibus tradidit eum , » non illa tra qui justificat ; quis est qui condemnel ? 607
ditione qua scriptum est : Tradet autem frater Christus Jesus qui mortuus est , imo auten
fratrem in moriem , el parentes Gilios, » sed tradi qui resurrexit, qui est ad dexteram Dei, qui etiam
disse euin dicitur hoc ipso , quod cum in forma Dei interpellat pro nobis 18. , Videtur mihi quod ait :
essel , passus est eum exinanire seipsum , et formam • Quis accusabit adversuselectos Dei ? , de diabolo
servi suscipere, et usque ad mortem crucis perve dicere . Nullus enim ila electus el ila magnus (95),
nire 18 : ut in ipso omnibus exemplum obedientiæ quem ille non audeat accusare , nisi illum solum
ponerel , et viam resurrectionis morluis aperiret (89) . i qui peccatum non fecit 19 , » qui el dicebal (96) :
« Pro omnibus ergo tradidit eum . , Non solum « Nunc venit princeps hujus mundi , et in me nihil
pro sanctis , non solum pro magnis, sed el pro mi invenit 20. , Sed quamvis ille exerat (97) nequi.
nimis, et pro omnibus (90) omnino qui sunt in liam propositi sui , Deo justificante et delente sicut
Ecclesia tradidit Filium proprium Pater : et ideo B nubem iniquitatem electorum suorum " , et sicut
etiam si minimorum aliquem et infirmorum ledat caliginem peccata eorum , et a prioribus deliclis
quis , percutiens ejus infirmam conscientiam , in eos dealbante ut nivem , et sicut lanam candidam
Christum peccare dicitur, quoniam quidem scan faciente "s, quid proficiet accusator ? Sed et cum
dalizal animain pro qua Christus mortuus est. Quia Christus pro eis mortuus sil , imo polius a ' morluis
ergo pro omnibus nobis tradidit Filium Pater, nul resurrexerit , et slet a dextris Patris , et interpellet
lus omnino, ne minimus quidem qui est in Eccle pro his , quis eos poterit condemnare ? In superio
sia , contemnendus est : et ideo Dominus ipse di ribus sanctus « Spiritus interpellat, inquit * , pro
cebat : « Si quis scandalizaverit unum ex pusillis nobis gemitibus inenarrabilibus ' : , hic < Chri
istis minimis, expedit molam (91 ) asinariam ligari sluis Jesus qui mortuus est et resurrexit , , ipse
circa collum ejus, et præcipitari eum in mare, quam < interpellat pro nobis 28. » Deus qui proprium Fi
ut scandalizel unum ex his ' ? . , Deus ergo , qui nos lium tradidit pro nobis , ipse justificat electos :
pretiosos proprii Filii pro nobis pretiosum fun quis erit ultra qui audeat condemnare ? Sed dili.
dendo sanguinem fecit, i quomodo non cum ipso gentius intuere quonodo Apostolus nusquam in
omnia nobis donabil ? , Nihil est enim sive visibi sermonibus suis ab insita sibi cantela discedat.
с
lis, sive invisibilis (92) creaturæ, quod Filio possil Non dixit : « Quis accusabit , adversuin vocalos,
adæquari : nullo enim pacio creatori suo creatura sed < adversum electos ? , Nisi enim fueris electus,
potest conſerri ; et si crcator ipse donatus est nobis, nisi in omnibus le exhibueris probabilem Deo , ha
quomodo non cum ipso nobis omnis (93) creatura bebis accusa lorem . Si enim causa tua mala est,
donabilur ? Quamvis sermo hic dupliciter possit in si te crimen tuum astringit , quid tibi proderit ad
telligi, id est , quod « cum illo nobis omnia donabit . , vocatus , elianisi Jesus sit qui interpellat ? Jesus
Nam et hoc polest videri quod si habeamus in no enim veritas est *6 : non potest ergo pro le veritas
bis Christuin secundum hoc quod Verbum et sa fallere. In boc tibi opitulabitur (98) advocatus , ne
pientia , el veritas , et justilia , et pax est , et cælera accusaloris calumniis involvaris , ne tibi præterita
omnia quæ de eo scripta sunt, cum bac plenitudine peccata, quæ per baplismum deleta sunt , imputen
virtutum nobis omnia donabuntur, ut jam non lur. Si vero post hæc iterum delinquas , nec ullis
unum ex omnibus creaturis, el parvum terræ hunc hæc pænitentiäe lacrymis diluas , accusalori 100
locom quem nunc videmur habitare , teneamus (94) , criminandi le maleriam dabis : et quamvis Jesus
sed omnia quæcunque creavit Deus visibilia et invi interpellet pro nobis, non polest lamen (99) dicere
sibilia , occulla et manifesta, lemporalia et æterna p Jesus lenebras lucem esse, neque amarum dulce 97 .
cum Christo pariler liabeamus. Potest autem el Si ergo vis vincere cum judicaris 28 ( 1 ) , fac quod de
alio modo sic intelligi quod dixit : « Cum ipso om justo scriplum est : « Dispone sermones luos in ju
18 Matth . $ , 21 . 16 Pbilip . JI , 6, 7. 17 Mallh . XVIH , 6 ; Luc . XVII , 2. 18 Rom . viii , 33, 34. 19 | Peir .
11 , 22, 20 Joan . xiv , 30. 91 Isai. XLIV , 22. 12 Isaj . I, 18 . 93 Rom . viii , 26 . 3 * ibid . 34. 28 jbid . 32.
26 Joan. xiv , 6. 37 Isai . v, 20 . 28 Psal . L , 6.
(89) Edili , i el viam resurrectionis a mortuis , , videmus, habilare limeamns . »
etc. Ms. unus , « spem eliam resurrectionis mortuis, , (95) Sic mss . plerique , Rabanus et edili . Ms.
elc . Lamen BIUS , Nullus enim est eleclus ita ma
(90) Et pro omnibus . Hæc verba desunt in pleris gnus , , etc.
que mss. et in editis, el apud Rabanum ; sed resti ( 96) Edili, a nisi ille solus ... qui dicebat hæc, '
luuntur ab uno ms. Regio. etc. Deinde ms. unus, ( el in me iion invenit quid
(91 ) Editi, o melius est molam , , etc. quam . )
( 92) Edili , « dedit. Nihil est visibilis, sive invi ( 97) Exerat. Genebrardus, ( exerceat, , male .
sibilis , , etc. ( 98) Sic onnes mss. el Rabanus. Edili vero , la
(93) Omnis. Omittitur in antea edilis . quo libi opilulabilur, , etc.
(94) Editi , , ut jam non in unum ex omnibus (99) Tamen, Desideratur in editis.
creaturis, el parvum terræ hunc locum quem non ( 1 ) Editi, « quod judicaris. ,
PATROL, GR , XIV . 36
 1131 ORIGENIS U32
dicio : Præpara opera lua ad esili:m : Memento A si patiar, el conſilear Christum meum coram bo
novissimorum tuorum , el in alernum non pecca minibus, cerlus sum quia el ille me confitebitur
bis (2) 29 : » ne tibi contingat illud quod de quo coram Patre suio (7 ) qui in cælis est 36. Fames si
dam scriptum est 30 : Cum judicatur , exeat adfuerit, lurbare me non potest : habeo enim pa
condemnalus . , Vide autem quomodo audias quia nem vitæ qui de cælo descendil 37 et reficit ani
Jesus « interpellat pro nobis. , Ipse est enim de mas esurientes ; nec aliquando polesl panis iste
quo et alibi scriptum est , quia « Paler neminem deficere : est enim perfeclus et ælernus. Nuditas
judical, sed omne judiciuin dedit Filio 81 , , et sicut me non confundil : indutus sum enim Dominum
ipse est hostia el sacerdos , et ipse est in forma Jesum 608 Christum 58 , el habitaculum nostrum
servi et in forma Dei , sic ipse est el advocalus el quod de cælo est , superindui spero » : « Oportet
judex 3 . enim mortale hoc induere immortalitatem , et cor
11. « Quis ergo separabit nos a charilale Dei ? ruptibile hoc induere incorruptionem 40.1 Pericu
Tribulatio ? an angustia ? an persecutio ? an fa lumn non timebo : Dominus enim illuminatio
mes ? an nudilas ? an periculum ? an gladius ? (sicut mea , et salus mea , quem timebo (8)? » et « Dominus
scriplum est : Quia propter te moruficamur lola defensor vitæ meæ , a quo trepidano " ? , Gladius
B
die : æstimali sumus sicul oves occisionis .) Sed in lerrenus lerrere me non potest : habeo enim for
liis omnibus superamus per eum qui dilexit nos 32. 1 liorem mecum « gladium Spiritus, quod est verbum
Pro his, inquit, omnibus quæ supra enumeravimus, Dei * ; » et mecum est « vivens el efficax sermo
id est , quod jam non sumus in carne , sed in spi. Dei , , qui est « penelrabilior omni gladio utrinque
ritu ; el quod Spiritus Dei habitat in nobis ; et quod acuio ( 9) 63. , Si ergo gladius mundi venerit super
Christus in nobis est 33, per quem corpus quidem cervices meas , majorem mihi ad Deum conciliat
mortuum est propter peccatum , spiritus autem charitatem . Dicam namque ad eum , quia , e sicut
vila (3) est propter justificationem ; et quod jam scriptum est : Propter le mortificamur lota die :
non sumus debitores carnis ut secundum carnem astimali sumus (10) utoves occisionis ". , Non enim
vivamus, quia spiritu actus carnis mortificavimus ; mihi sufficit una hora mori pro Christo , vel eru
et quod per spiritum adoptionis filii effecti sumus ciari , sed « lola die, , hoc est omni vitæ meæ tem
Dei , el si filii, etiam hæredes Dei , coheredes au pore. Si enim lolam vitam meam in persecutioni
lem Christi ; el quod universa crcalura congeniscit bus el periculis agam , dicam quia « non sunt con.
nobis et condolel , revelationem filiorum Dei ex dignæ passiones hujus temporis ad futuram gloriam
speclans ; et quod diligentibus nobis Deum omuia c quæ revelabitur in nobis 45. , Breve est enim hujus
cooperantur in bonum ; el quod præscivit el præ vitæ tempus , el exiguum quod in persecutionibus
destinavit nos conformes imaginis Filii sui qui se ducimus ; æternum vero et perpetuum quod ex •
cundum propositum vocati suinus 34 : cum pro his, spectamus in gloria . El ideo e in bis, inquit, omni
inquit, omnibus beneficiis quæ consecuti sumus, bus superamus » non nostra virlute , sed « per eum
lixi et radicali stimus in charitate Dei , quis nos ab qui dilexit nos *6 . , Dum enim in illius amore pen
ea poterit separare ? Tribulatio si venerit, dice demus , sensum doloris non recipimus. Illius enim
mus ad Deum , « In tribulatione dilatasti me (4) 36 . charitas qua nos dilexit , el nostrum ad se rapuit
Angustia si fuerit mundi , et ex necessitate (6) cor affectum , crucialum corporis , el dolorem non sen
poris veniens , sapientiæ Dei , et scientiæ latitudi lire nos facit. Ideo ergo « in bis omnibus supera
nem requiremus , in qua nos angustare non potest mus. , Tale aliquid ei in Canticis sponsa dicit ad
mundus. Redibo enim ad Scripturarum divinarum Verbum , quia « vulnerala , inquil , charitate ego
amplissimos campos : intellectum verbi Dei spirila sum *7 . , Ad hunc ergo moduni et anima nostra a Chri
lem requiram , et nulla me in eo coarclabit an slo vulnere charitatis ( 11 ) acceplo , eliainsi tradat
gustia. Per largissima (6) enim spalia ' intelligen- gladio corpus, non sentiel vulnera carnis præ vul
lize mysticæ el spiritalis equilabo. Persecutionem D nere charitatis .

29 Psal . cxi , 5 ; Prov . xxiv , 7 ; Eccli. VII , 40 . 30 Psal. cviii , 7 . 31 Joan . v , 22 . 3 Pliilipp. 11 , 6. 7.
* Rom . vii, 35-37 . 3. Rom . viii , 9 , 10, 12 , 13, 15 , 17 , 22 , 23 , 28 , 29. 35 Psal . iv , 2 . 36 Milth . x, 32.
37 Joall. vi , 51 . 38 Rom . xull , 14 . 39 11 Cor . v , 2 . 40 I Cor. xv , 53 . 41 Psal. xvi , 1 . " Ephes. vi , 17 .
H Hebr. iv , 12. ** Rom . VIII, 36 ; Psalm . xLUI, 22 . 48 Rom . vii, 18 . 46 ibid . 57 . 47 Canl. 11 , 5 .

(2) Alias , velnon peccabis , , absque « in æter
(5 ) Sic omnes mss . et Rabanus. Edili vero,
< Spirillis autem vivil . ,
(4 ) Editi, ( dilatati sumus. , Ms. unus , « dila
tasti mihi. )
(5) Edili, i necessitatibus. » Deinde mss. pleri
que, Rabanus el edili, « Redeo enim , i elc . Sed
Teclé ms. unus , « Redibo enini. )
( 6 ) Sic ms. unus Regius num . 1659 el Rabanus.
Cæieri vero mss. el edili, latissima. I
( 7) Editi, « coram Patre meo . )
( 8 ) Editi, « Periculum enim non timebo. Domi
nus illuminatio mea , quem limebo ? , omissis ver
bis , i el salus mea , quæ omillunt etiam mss.
plures .
( 9) Mss . duo , gladio ancipiti . » Sed postea
editi, male, « cervices nostras. 1
( 10) Edili , « existimalus sum (al. , æstimalus sum )
ut ovis , , elc .
(11) Omnes miss . el editio Salodiani , « pro vul
nere charilalis; » sed legenduin videtur i præ vul .
nere charitatis , » Deinde editi, « Cer !us sum enim ,
etc. Sed omnes nuss. , « Confido enim , , etc.
1133 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VII .
12. • Confido enim quia neque mors , neque vita , A hyperbolice hec Apostolum dicere, hoc est , non so
neque angeli , neque principatus , neque præsentia , lum per ea quæ accidere possunt , sed ne per ea
neque futura , neque virlules, nequc altitudo, neque quidem quæ evenire omnino non possunt, ullo pacto
profundum , neque creatura alia poterit nos sepa a Dei charitale deflectimur : verbi causa , ut si alia
rare a charitate Dei , quæ est in Christo Jesu Do nobis darelur vita , quam hæc quæ a Deo data est, aut
mino nostro 48. , Duos videlur ordines Apostolus si futuroruni spes alia nobis promilleretur , vel alti
oslendisse eorum quæ hominibus tentationes susci tudo , vel etiam crealura aliit quam est illa quæ pro
tare consueverunt. Et in bis quidem quæ prius dis 609 nobis congemiscit et condoleibt, quod fieri uti
seruimus , humanaruin tentationum intelligitur ordo que non potest , ne hæc quidem a charitate Dei sepa
descriplus : de quibus eliam Corinthiis dicebat, ul rare nos possent . Est ergo hic unus expositionis mo
pole qui majora ferre non poterant : « Tentatio vos dus.Videamus tamen ne forte possit eliam iste intelle
non apprehendat, nisi humana: fidelis aulem Deus, qui clus admilli. « Mors , quam hic dicit ( 16) , ille acci
non permillet vos lentari supra id quod polestis . piendus est quem supra exposuimus inimicum
Nunc vero in his sermonibus quos habemus in ma Christi destruendum novissimum dici "s. Qui utique
nibus, non humanas lentationes indicat, sed majo- propterea mors dicitur , quia sicut hæc communis
res bumanis. Et ideo pulo quod in prioribus cum B mors animam separat a corpore , ita et ille conten
enumerassel singula quæque , ad ultimum dicit : dit animam separare a charitate Dei : el bæc utique
< Sed in his omnibus superamus . , In his vero se est animæ mors. Potest ergo fieri ut sit el aliqua
cundi ordinis tentationibus non ita confidenter di vita de parte illius, quæ cum ipso agit ut nos a
cit , « Superamus , ) sed valde tenuiter ait, quia charitale separet Dei : quæ vita est peccati . Nisi
nihil horum « polerit nos separare a charitate Dei , enim mala esset hæc vita , nunquam nos suaderet
quæ est in Christo Jesu . » De humanis enim tenla Apostolus ut moreremur peccaio , et in morte Christi
tionibus tanquam parvis el levibus confidenter nos baptizaremur, et consepeliremur ei 53. Polest ergo
eas superare pronuntiat : illas vero superiores , et fieri ut hæc vila peccati sil, quæ nos cupit separare
plus quam humanas, etiamsi superare et prosler a charitate Dei . Ego autein pulo quod et singula
nere oon valemus (hoc enim solius Christi opus est, quæque peccata habeant aliquam vitam suam intra
qui exuit principalus et potestates , triumphans nos : nam vnumquodque vitiuin vita peccati est.
eas in semetipso 6o) , ) tamen et hoc in vicloriæ loco Quanto ergo plura intra nos vilia deprehenduntur,
est (12) , si cum omnes in nos impugnationum sua tanio plures esse peccatorum vitæ videburtur in
rum machinas torserint , a charitate tamen Dei nos nobis . Et propterea forte dictum sit : quia e mclior
C
separare non valea nt. Sed jam tenle mus singu la est misericordia lua super vilas St. ,
discutere, el quid de unoquoque sermone Apostoli < Neque angeli , neque principalus, neque vir
sentiendum sit pro viribus aperire . Quamvis altiora lutes 88. , In promplu est illos angelos intelligere,
in his contegisse videatur Apostolus , quam expo quibus ignis æternus a Salvatore cum diabolo di
silionis nostræ ſerre sufficiat virtus , vel ratio brevi citur præparálus 58 : principalus autem et virtutes ,
tatis admillal ( 13) ; requiramus tamen si omnia illas sine dubio adversum quas nobis certamen
isla quæ enumeravit Apostolus, an quædam ex ipsis, est 57 : vel illos principalus el potestates, de quibus
hoc studii vel intentionis gerunt, ut humanas (14 ) dicit : « Cum autem destruxerit omnem principa
animas a charitate Dei separare contendant , et lum , et polestalem ( 17) , el virlulem 68. , Ex quibus
propterea moliantur in nos cuncta quæ patimur ( 15) . el princeps hujus mundi appellatur 59. Post hæc,
Videlur enim posse quidem loc agere , ut a chari « Neque præsentia , , inquil, sive instantia . , k'o
lale Dei separemur , mors fortassis , et angeli , et test hoc de his dicluin videri, quos in aliis 60 idem
principatus, et virlules adversantes nobis sine du- Apostolus e rectores mundi hujus et tenebrarum ,
bio , el præsentia quæ sunt utique lubrica et caduca . nominavit : vel etiam quod präsentium rerum vo
Sed et profundum potest similiter intelligi . Vita D luplas et delectatio , el vana hujus mundi glor :..
aulem , et futura, el altitudo , el crealura alia , quo sludeal nos < a Dei charitate , deducere, « quæ est
modo a Dei cbaritale separare nos certent non in Christo Jesu Domino nostro 61. , Post hæc vi
oliosum videtur exponere. Nisi si quis forte dicat deamus quæ sint futura , , quæ volunt quidem ,

48 Rom . viii , 38, 39. 49 I Cor. x , 13. 80 Coloss . Ji , 15. 81 Rom . VIII , 22. 091 Cor . xv, 26. si Rull .
VI , 2-4 . 84 Psalm . LSII, 4 . 86 Rom . viii , 38. 66 Malib. xxv , 41 . 87 Ephes . vi , 12. 68 l Cor . xv , 21.
89 Joail . Xll , 31 . 60 Ephes . vi , 12 . 61 Rom . viii , 39.
(12) Edliti , et mss . plures , perperam , ( tamen silioni vel mostra sufficit virtus .... admittit . ,
adhuc victoriæ locus est ; , deinde editi , i etiamsi ( 14 ) Edili, « an qnædam ex ipsis ( huc enim stu
omnes in nos .... lorserint , quando a charitale diosi quærunt) humanas. )
Dei nos minime separamur. » Ei postea , ' quam ( 15 ) Ms. Régius num . 1639 , « quæ pluerint. )
vis altiora contigisse » (ms. unus i congessisse » ) , Deinde edili , « hæc agere . )
etc. Sed poliores et Rabanus ut in nostro textu . (16) Sic edili ; at vero mss. omnes , « Mors quod
(13) Sic ms. unus Regius num . 1639. Cæleri vero dicit . )
mss. et Rabanus , i quam expositionis nostræ sul ( 17) Et poleslalem . Hæc desunt in libris anter
ficii virtus .... admittit. Éditi plerique, expo edilise
 1135 ORIGENIS 1136
sed non possunt Paulum el similes ejus ( 18) sep : - A lundis clamavi ad te , Domine 67 : 1 cum ab his qui
rare a charilale Dei . Dupliciter mihi cliam boc in in inferno deputati sunt, et gehennae spiritibus im
telligendum videtur. Possunt enim a futura (19) , pugnaretur. Sed ne bæc, inquit Paulus , separare
intelligi ab eo tempore quo hæc scribebat, ut hoc nos poterunt a charitate Dei . 1 Neque , inquit,
dicere videatur : Si qua lentamenta , si quæ tribu . creatura alia , ) Potest intelligi aliam creaturam
laliones supervenerint, a charitate Dei me separare dixisse præler hanc quam videmus : est enim alia
non poterunt. Vel eliam ( fulura , intellige ea quæ nobis invisibilis nunc. Potest aulem el sic accipi :
de mundo hoc recedentibus (20) occursura sunt , Præter illa quæ superius enumeravi ; boc est, an
cum princeps hujus mundi 6 , aliæque virlules quæ gelos, el virlules , el si qua est alia creatura , ne
sub ipso, sunt, retinere certabunt animam de cor singula per species enumerando longum sermonem
pore proficiscentem (21 ) , sed non polerunt retinere trahere videretur 610 et superfluum . Aut et alio
eas quibus a perfecla charitas, » quæ est in Christo modo . Quoniam quidem sciebat Paulus multas esse
Jesu, i ſoras mitlil timorem 68. , Videbitur (22) aulem et innumeras Dei creaturas, quarum etiam ipse
hunc sensum confirmare et illa Scriptura quæ di non omnem , sed ex parte scientiam ceperat, qua
cit : « Dum enim sumus in corpore, peregrinamur rumque non solum species , sed el nomina in præ
B
a Domino : cupimus enim (23 ) magis peregrinari senti sæculo ignorentur : de quibus et in aliis idem
a corpore, et adesse ad Dominum :) el , « conni . Apostolus (27 ) dicit Salvalorem sedisse ( 28) « super
Timur autem sive absentes, sive præsenles placere omnem principalum , et poleslalem , et virtutem , et
ei ** (24) : 1 absentes nos dicens in corpore positos, dominationem , et omne nomen quod nominatur
præsentes aulein de corpore recedentes : et ostendit non solum in hoc sæculo, sed etiam in futuro 68,1
quod studeant sancti etiam de corpore recedentes propler hæc ergo quæ scit non solum posse in
placere Deo . Si ergo in eis perfecta sit charitas, nec præsenti sæculo, sed etiam in faluro (29) nominari,
ulla quæ futura sunt, in quibus placendum est Deo , disisse videbitur ; ( Neque ulla creatura alia po
polerunt eos ab ipsa separare, cum utique non lerit nos separare a charilale Dei 68. , Verumtamen
placebunt Deo hi qui lam mobiles erunt in chari ex his omnibus ostendit Paulus salutis suæ confi.
Lale Dei , ut possint ab ea separari . Hæc nobis du dentiam , cum jam neque angelis adversantibus,
plici modo dicta sint de futuris. Potest autem fieri, neque virtutibus impugnantibus, neque præsenti.
ut sit et aliquis terlius modus his superior ( 25 ) , bus, neque futuris sibi obluctantibus (30) , neque
quem qui investigare potuerit, dignum judicet his ulla prorsus creatura adversante , a charitate Dei
præferre. Subjungit deinde : « Neque virtutes. » c dicit se posse divelli, nec ullum lot adversariorum
Species videtur esse ma ex pluribus rationabilibus capere melum , ut vere ostenderet (31 ) quod per.
creaturis, non in corpore mortali vitam ducens , fecta charitas el ex ipso (32) foras jam misil timo
sed ul angeli, ex alio lamen ordine quam sunt an rem 70. Habuit enim aliquando etiam ipse melum,
geli . Et ipsæ ergo virlules habent certamen sepa el timuil ne forle caderet : et iste qui modo cæle
rare nos a charitate Dei ; sed nec ipsie , inquit, po scium virtutum adversum se si compioveantur bella
ierunt, si radicala sit et ſundala , Similiter et y alli non limuit, aliquando carnem suain timuil, el er
tudo , ) el profundum impugnat nos , sicut el ea consurgenles insidias formidavil, quando diceba:
David dicil 65 : « Multi qui debellant me de alto , ) scribens ad Corinthios : « Macero corpus meum, ct
sine dubio cum a spiritibus nequiliæ 66 de cælesti serviluli subjicio , ne forte cum aliis prædicave
buis uirgerelur (26) : et sicut iterum dicit : « De pro rim (33) , ipse reprobus efficiar " ., Et ideo præ cæ

62 Joan . XII , 31 . 63 1 Joan . iv , 18. 66 II Cor. v , 6, 8 . 68 Psalm. Lv , 5. 66* Ephes. vi , 12.
68
CXXIX , 1 . Ephes. 1 , 21 . 69 Rom . viii , 39. 70 | Joan. iv , 18. 71 Cor 1x , 27 .
( 18) Editi, eel similem ejus . »
(19) Futura . Desideralur in antea editis.
(20) Sic reclius ms. unus Regius num . 1639 .
Cæteri vero inss . et editi, « Vel etiam futura intel
ligi ea quæ mundum hunc excedentibus, ) elc.
(21) Genebrardus, proficientem , i male.
(22) Editi , « Videbatur aulem . , Ms. unus , « Vide
tur autein . )
(23) Enim . Alias , caulem . )
(24 ) Alias, « con !endimus autem .... placere Deo.
(25) Editi, « ul sit el aliquis alius tertius horum
superior. , Sic etiam inss. quidain nisi quod omil
tanil e alius. , Sed nis . unus Regius num . 1639 recte
addit a modus. )
( 26) Alias , e a spiritalibus nequitia . , al . , cab
spiritibus nequitia , al . , ( a spiritualibus nequitiis. ,
Deinde editi, i et ilerum : De profundis, , elc . Mss.
quidam , i el iterum dicit : De profundis, , etc. Sed
ms. Regius num . 1639, optime ui in nostro textu .
(27) Editi, e multas et innumeras creaturas Dei,
quarum etiam non omnem , sed ex paric scientiam
67 Psalm.
D ceperat, quarumque species el nomina in præserti
loco ignorenlur : de quibus et in aliis item Aposto
Jus , » elc.
(28) Sic ms . Regius num . 1639. Cateri vero inss.
el editi, ( ascendisse ; , al., & andisse . » Deinde
comnem , deest in libris ante editis .
(29) Editi, « Propterea ergo quoniam scit Læc
non posse in præsenti sæculo , sed in futuro, , etc.
Mss . quidam , « Propterea ergo hæc quæ scit non
posse in præsenti sæculo, sed in fuluro, ) elc. Sed
recte ms. unus Regius ul in lextu .
( 30) Edili , oblectationibus. , Mss. quidam ,
oblectantibus, , male .
( 31 ) Edili , i nec ex ullo lot adversariorum capere
melum , 110 verum ostenderet, » elc .
(32 ) El ex ipso . Hæc desideranlur in edilis, sed
restituuntur ex mss .
(33) Sic ms, unus. Editi vero , ( et in servilulem
redigo, ne forle cum aliis prædicaverim , etc. Mas.
alii, rel servituti redigo, ne forle aliis prædi
Colis , » etc.
1137 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VII . 1133
teris omnibus carnis insidiæ formidandæ sunt, el A unus morialur homo pro populo , et non universa
ille qui de nobis procedit hostis ipse cavendus est , gens pereal (39) 78 : ) sed tamen ista veritas non fuit
donec in lantum profectum veniat anima, ut dulce in Christo. Et ideo Apostolus, ad distinctionem verita
dine charitatis Deo astricta , corporis blandimenta tis ejus quæ extra Christum est , se dicit in Christo lo
et carnis illecebras abhorrescat unus cum Deo spi- qui veritatem . Sed et hoc quod dicit : « Testimonium
ritus facta . mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto , » si
13. • Veritalem dico in Christo , non mentior, milem mihi habere videtur intelligentiam . Reddit enim
testimonium mihi perbibenle conscientia mea in 611 testimonium conscientia etiam gentibus ; se
Spiritu sancto , quoniam tristitia est mihi magna, cundum quod in superioribus idem Apostolus ait 79 :
el continuus dolor cordi meo . Optabain enim ana Testimonium reddenle eis conscientia , et inter
thema esse ipse ego a Christo pro fratribus meis, se invicem cogitationum accusantium , aut etiam
qui sunt cognati mei secundum carnem , qui sunt defendentium , , In illis ergo in quibus cogitationes
Israelitæ, quorum adoptio est Gliorum , et gloria , suæ habent aliquid quod accusent, el conscientia
et testamenta , et legislatio, et obsequium , el pro ad testimonium venil, non potest dici quod pro
missiones , quorum patres, el ex quibus (34) Chri malis actibus (40) in Spiritu sancio conscientia
slus secundum carnem , qui est super omnia Deus B lestimonium reddat. In Apostolo vero ubi cogita
benedictus in sæcula " . , Videns Paulus quod si se lio jam non habel quod accuset, recle conscientia
cundum ea in quibus supra exposuit (35 ), nulla vi , in Spiritu sancto testimonium reddit . Vide lamen
cælestibus vel terrestribus, præsentibus vel futuris magnitudinem pectoris apostolici. A Dei charitate
adversantibus sibi , possil a Christi charitate sepa non potest separari : quod loquitur, in Christo lo
rari , contrarium et incredibile viderelur quod nunc quitur (41 ) : quod in conscientia habel , Spiritu
dicere proponebal , oplare se a Christo quem lam sanclo continetur. Qui , quæso, cæli , qui ihroni,
inseparabiliter diligebat, anathenia fieri, hoc est, quæ amplissimæ virtutum cælestium nientes tame
alienum ellici ; ne mendacii nolam (36) subire vide amplis sedibus lotam poterunt capere Trinitatem ?
relur, satisfactionem præmillit, ul nequaquam de Quoniam , inquit, tristitia est mihi magna , et
ejus sermone dubitelur , el dicit : « Veritatem dico continuus dolor cordi meo . » Eslo , habeas tristi
in Christo , non mentior, lestimonium mihi perhi tiam : eslo, dolorem capias de perditione fratrum
benle conscientia mea in Spiritu sancto . » Sed vi . luorum qui sunt cognati secundum carnem : )
deamus quare dixerit , « vcritatem dico in Christo, ) nunquid eo usque ut oples anathema fieri a Chri
quasi ostendens esse aliquam veritatem quæ non C slo ? Et quid tibi prodest illorum salus, si lu a sa
sit in Christo . Et vide si possimus lali quodam lule separeris ? el quid salvabis alios (42) , si ipse
modo veritalem quæ in Christo est, ab ea quæ non pereas ? Non , inquit, ita est (43) : sed ego didici a
est in Christo , distinguere : quia et alibi idem Apo- Magistro el Domino meo , quia « qui vult animam
stolus dicit : « Est veritas Christi in me, quia non suam salvam facere , perdet eam ; et qui perdide
mentior 73. , Veritas ergo Christi esse credenda est rit eam , inveniet eam 80.1 Quid ergo mirum si
ibi , ubi sunt (37) et reliquæ virlutes quae Christus esse Apostolus pro fratribus suis anathema fieri velit ,
describuntur : id est, ubi justitia , ubi pax , ubi est qui scial eum qui erat in forma Dei , exinanisse se
verbum Dei , ibi est et veritas Christi , Est autem de ea , ac suscepisse formam servi 8s , el factum
verilas et in injustitia " : ut si , verbi causa , dica esse pro nobis maledictum 88 ? Quid ergo mirum
mus, dæmonium illud Pythonis, quod in Actibus si cum Dominus pro servis malediclum facius
apostolorum 78 refertur in ancilla quadam babi sit (44) , servus pro fratribus anathema fiat ? Hoc
tasse, et clamasse post apostolos, quia « hi servi autem arbitror esse quod et Moyses , cum peccás .
Dei summi sunt , qui annuntiant hominibus viam sel populus, dicebat ad Dominum 88 : « El nunc si
Dei 78 ,, erat veritas in his verbis : verum enim erat quidem remillis eis peccalum , remitte : sin autem ,
quod dicebatur : sed non erat ista veritas in Chri- D dele me de libro vilæ quem scripsisli . , Quid ergo ?
slo ; et propterea conversiis ad eam Paulus dixit : Inſeriorem vis Moyse Paulum videri ? Me se deleri
Obmutesce, et exi ab ea " . , Sed et illud veritas petit de libro vilæ pro fratribus suis ; Paulus non
fuit quod dixit Caiphas (38) : « Expedit vobis ut debet oplare anathema esse pro fratribus suis ?

"* Rom.jx, 1 seq . 78 11 Cor. x1 , 10. 76

* Rom . I , 18. 75 Act. xvi , 16. , 76 ibid . 17. 71 ibid . 18 . 18 Joan . I!,
50. 19 Rom . II , 15. 80 Marc . viii , 34. 81 Philip . 11 , 6, 7 . 89 Galat. II , 15. 83 Exod . XXXII , 31 , 32.
(34 ) Editi, « et lestamentum , et legislatio, et quidam , lola gens pereat. )
obsequium , et promissa , quorum patres ex quibus. ) ( 40) Editi , « pro quot malis actibus. i
Et post in sæcula , addunt isæculorum . Amen, , . ivero et mss.
quæ postrema verba omilluntur in mss . nostris. plerique perperam habent, · Quod loquor, in Chri
(35) Ms. unus, secundum ea quæ supra posuil . ) sið loquor, i el poslea , 1 in Spiritu sancto conti
Deinde editi perperam , « nulla in cælestibus.... retur. )
adversantibus sibi, creatura possil .... separari,) elc. (42) Editi , « et cur salvabis alios . , Mss. quidam
( 36) Editi, i el mendacii nolam . ) el Rabanus, ' et quod salvabis alios . »
(37 ) Suni. Deest in editis et in plerisque mss. ( 43) Edili , « Nunquid ila est ? , male .
(38) Edlili , « erat quod dixii Caiphas . i ( -Hæc aa
(39) Sic ms . unus, cdili ct Rabanus. Mss. vero leni arbitror quod, etc.
1139 ORIGENIS 1140

Sed fortasse dicat aliquis, quia Moyses hoc ofle A propitialus Deus ( 53) revocavit eos, el in hæredi
rens , salutem populo meruil impetrare : Paulus lalem suæ possessionis adduxil, lolies reparasse
vero optat quidem , sed non est auditus. Quid si testamenta , et hæredes eos scripsisse credendus
ostendam libi magis Paulum auditum esse, quam est . « El obsequium , el promissiones. » Obsequiung
Moysen ? Omnes enim illi qui per Moysen exierant sacerdotalia dicit oflicia : 612 « promissiones, a
de Ægyplo (45) , ceciderunt in deserlo. Posteri quæ , palsibus factie sunt, et sperantur dandæ his
vero eorum qui terram repromissionis acceperunt, qui per fidem filii dicuntur Abrahæ 6o. Certum est
etiam nunc vagantur (46) ab ca exsules et extor tamen quod etiam secundum carnem ex ipso ge
res . Paulus vero audi quid dical de Israel : « Nolo nere, hoc est ex Israelilico, fuerint non solum pa .
vos, inquit, ignorare, fratres, mysterium hoc, quia tres , sed el Christus, sicut el ' per prophetam di
cæcitas ex parle Israeli contigit (47) , donec pleni cit ( 54) : « Væ illis , quia caro mea ex ipsis est .)
Tudo gentium subintrarel, et sic omnis Israel sal Cur autem « və illis ? » Quia natus est Jesus e in
viis fieret 84. , Vides ergo quia exauditus est Pau ruinam et in resurrectionem multorum " , ) et
Jus ei quia se obtulit anathema, salutem meruit quia ab illis quorum caro eral , repudialus est, e!
fratribuis. Et ideo mihi videtur illa omnia præmi a gentibus a quibus ignorabatur , susceplus est,
sisse , quod nulla vi possit a Dei charitate divelli (48) , B sicut et per David dicit : « Populus, quem non co
ul cum se offeri anathema pro fratribus suis, non gnovi , servívit mihi ' . Ex ipsis crgo est et Chri.
lapsum ejus possibilem judices : sed sicut ille qui slus secundum carnem . ' Qui est super omnia
inseparabilis a Patre est per naturam , et immor Deus benedictus in sæcula 93. , Christum aliud se
talis in mortem venil, et in inferna descendit; ila cunduin carnem esse, et aliud secundum spiritum,
et iste imitando magistrum , cum separari a Christi jain et in prioribus hujus Epistolæ partibus desi
charitate non possit , a Christo anathema fiat pro gnavit, ubi dicit : « Qui factus est ex semine David
fratribuis suis, devotione utique, non prævarica secundum carnem , qui destinalus est Filius Dei
lione. Quod autem « cognati secundum carnem 85 in virtule, secundum spiritum sanctificationis $ . )
sint Paulo Israelitæ , expositione non indiget . « Quo Et quomodo secundum spiritum Filius Dei sit, et
rum , inquit, adoptio est (49 ) filiorum 86. , Ad secundum carnem filius David , ibi ( 55 ) plenius pro
oplati eleniin sunt filii Israel a Deo lunce cum divi viribus exposuimus. Quem ergo ibi secundum spi
erel Excelsus gentes, et dispergerel filios Adam rilum Filium Dei dixit, hic procedente doctrinæ
secundum numerum angelorum Dei ( 50) , et facta ordine , proficientibus utpote auditoribus, Deum
est portio Domini Jacob, et ſuniculus bæreditatis ( qui est super omnia benediclus 95 (56) , ipsum
с
jus Israel 87. ) Ista est ergo adoplio filioruin . « Et esse pronuntiat . El miror quomodo quidam legen
gloria , el testamenta (51 ) , el legislatio . ) De gloria les quod idem Apostolus in aliis dicit : « Uuus
latæ legis sæpe jam dicluin esi , sicul el ipse Apo Deus Paler, ex quo omnia : el unus Dominus Jesus
stolus dicit : « Si enim quod evacuatur , per glo- Christus, per quem omnia " , " negent Filium Dei
riam est, , hoc est Velus Testamentum , ( multo Deum debere profileri, ne duos deos dicere vidcan
magis quod manel, in gloria est 88 , » Evangelii lur. Et quid de hoc loco Apostoli facient, in quo
scilicet prædicatio . Sed quod dicit, « Testamenta aperte Christus ( super omnia Deus , esse perhi
et legislatio , , unum fortasse dicere videatur . Lex belur ( 57) . Sed non advertunt qui hæc ila sen
enim quæ lata est, ipsa eliam Testamentum appel . liunt, quod sicut Dominum Jesum Christuin nou
latur. Sed ego hanc esse distinctionem puto , quod ita unum esse Dominum dixit, ut ex hoc Deus Pa
legislatio quidem fuerit una , el semel habita per ter Dominus non dicatur : ita el Deum Patrem non
Moysen ; testamenta vero (52) frequenter slalula ila dixil esse unum Deum , ut Deus Filius non cre
sunt. Quoties enim peccaverunt, el abjecti sunt, dalur. Vera est enim Scriptura quae dicit ; ( Scilole
lolies es hæredali videntur. Et rursum , quoties re quoniam Dominus ipse est Deus 97. » Unus autem
84 Rom , xi , 25, 26 . 88 Rom . ix , 3. 86 ibid . 4. 87 Deul . XXXII , 8 , 9. 88 11 Cor. m , 11 . 89 Galal . ill,
70 90 Ose . IX , 12 . 91 Luc . 11 , 54 . 99 Psal. xyll , 45 . 93 Rom . ix , 5 . 94 Rom . I , 3 , 4 . 95 Rom . II,
5. 96 I Cor . vii, 6 . 97 Psal. xcix , 3.
( 45) De Ægypto. Hæc verba desunt in editis et in D stamenta , cum ms. uno Regio.
plerisque mss ., necnon el apud Rabanum , sed re ( 52) Vero. Deest in editis et in plerisque mss.
stituuntur ex uno ms. Regio num . 1639 . ( 53) Edili, « repropitialus est Deus, » clc. Et po
( 46) Editi, perperam , « jactantur.) slea , < loties reparasse testamentum . , Mss. qui
(47) Ms. Regius num . 1639 et Rabanus, e in Is dam , « loties reparasse lestamento . )
rael contigit, , etc. (54) Sic mss .Edili vero , ( sicut per prophelam
(48) Sic mss. et Rabanus. Edili vero , i quod dicitur. , Rabanus, ( sicui et propheta dicii, , qui
nulla vis possit eum a charitale Dei divellere. ) deinde omilit, « Væ illis, quia caro mea ex ipsis
Deinde omnes mss. , Rabanus, et edili , « passibi est. Cur aulem ,
lem ; , sed tamen legendum videlur « possibi (55) Ibi. Omittitur in editis. Vide lib. 1 in banc
Jem . ) Epistolam , num . 5.
(49) Est . Deest in antea editis. ( 56) lia edili, Mss. vero duo , « Deum qui est su
( 50) Dei . Omillilur in edilis et in plerisque per omnia regnantem , , elc . Alier ms. omillie!
mss ., sed restituitur ex lino ms. Regio . ( benedictus , el « regnantem . I
(51) Editi, « Et gloriae testamentum . , Mss. pleri (57 ) Alias , « perscribitur, )
quc etiam i testamentum ; » sed legendum ile
1141 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VII. 1142

uterque est Deus, quia non est aliud Filio divinita- A in solo Isaac qui erat repromissionis filius , seminis
lis initium quam Pater ; sed ipsius unius Paterni sui posteritas poneretur . Et nunc ergo qui secun
ſontis, sicut sapientia dicit, « purissima est « ma dum Isaac filii repromissionis suni , id est lidei illius
matio 98 > Filius. Est ergo Christus « Deus super per quam promissionem Abraham meruit fuluræ
omnia, » Quæ omnia ? , lilla sine dubio quæ ei hæreditatis accipere , ipsi tantum deputantur in
paulo ante diximus , ( super principalus, et pole semen : in ipsis eniin hæreditatis successio decla.
slales, et virlules, el omne nomen quod nominatur ralur (63) .
non solum in hoc sæculo , sed etiam in futuro 99. 1 15 . ( Promissionis enim verbum hoc est :
Qui aulem super omnia est, super se neminem ha Ad hoc tempus veniam , et erit Saræ filius.
bet. Non enim post Patrem est (58) ipse , sed de 613 Non solum autem , sel et Rebecca ex uno
Patre. Hoc idem autem Sapientia Dei etiam de concubitu babens , Isaac patris nostri (64). Nam
Spiritu sancto intelligi dedil , ubi dicit : « Spiritus eum nondum nati fuissent, aut aliquid egissent boni
Domini replevit orbem terrarum : et qui continet vel mali , ut secundum electionem proposituin Dei
omnia , scientiam habet vocis !,, Si ergo Filius maneat, non ex operibus, sed ex vocanle dictum est
« Deus super omnia » dicitur, et Spiritus sanclus ei , quia major serviet minori , sicut scriptum est :
B
continere omnia memoratur, Deus aulem Paler Jacob dilexi , Esau autem odio habui 6. , Proposuit
est ( ex quo omnia , , evidenter ostenditur naturam Apostolus persequi, quod licel repudiatus sit popu
Trinitatis et substantiam unam esse , quæ est su lus Israel per infidelitalem , non tamen ex promis
per omnia . siones Dei quæ erga eos habitæ fuerani, deciderint
14. « Non autem excidit verbum (59) Dei . Non et frustratæ sint (65) : docetque quod cum multi
enim omnes qui sunt ex Israel , hi sunt Israelitæ : filii fuerint Abrahæ , in solo Isaac sit facta promissio.
nec qui sunt semen Abraham , omnes blii : sed in « Non » enim , inquit, « qui filii carnis sunt , hi sunt
Isaac vocabitur tibi semen : id est, non qui filii filii Dei . » El contendit ostendere, quomodo Isaac
carnis, hi filii sunt Dei : sed qui filii promissionis non sit filius carnis, sed sit filius Dei ; et redit ad ea
sunt , deputantur in semen ' . , Quoniain supra di quæ de ipso in Genesi scripta sunt. « Promissionis ,)
serai ' quod pro fratribus suis, qui sunt cognati inquit, i verbum hoc est : Ad hoc tempus veniam ,
secundum carnem , qui sunt Israelitæ, , optaret et erit Saræ filius ?. , Non ergo, inquit, per ordi
eliam anathema fieri, eo quod ipsorum essel et nem nativitatis carnalis Isaac nascitur ; quippe cum
adoptio filiorum (60 ) , et legislatio, el promissio et Abraham emortui jam corporis haberelur , et
nes ; de his nunc dicit quia verbum Dei non exci vulva Saræ esset jam eroortua , sicut supra dictum
C
dit, hoc est, promissio quæ eis (61 ) facta est , non est ; sed per virlitem ejus qui dixit, « Ad hoc len
evanuit . Qui enim verus fuerit Israel , non ex car pus veniam , et erit Saræ filius '. , Merito igitur non
nali genere tantum de Abraham genus ducens carnis, sed Dei filius dicilur , qui ex adventu el ser
( * Non enim qui filii carnis , sunt, -hi et filii mone nascitur Dei . Hæc ergo, inquit, ralio non so
Dei , suni ) , sed qui secundum repromissionem lum de Isaac , sed et de Jacob recipienda est. Nam
fidei de Abraham descendit, ipse eliam Dei pro et Rebecca , inquit, non secundum carnalis (66) na
missa consequitur. Nam de genere Israel multi livitatis ordinem protulit partum . Cum enim ex uno
sunt, sed non omnes Israel appellantur. Israel concubitu Isaac geminos concepissel , nondum parlu
namque Deum videndo nominatus est. Sic enim et edilo , neque ullis actibus puerorum bonis malisre
ipse Jacob dicit : « Vidi Dominum facie ad faciem , inter homines habitis (67 ), erga Jacob divina babe
el salva facta est anima mea * . , Ergo quia vidit lur electio (68), et dicitur, « quia major serviet ni.
Deum , Israel appellalus est . Qui vero non videt nori, , et, « Jacob dilexi , Esau autem odio habui. .
eum qui dixit, « Qui me videl, videi el Patrem ,, Cur autem hec ita dicla sini, docet (69) : « Ut se
Israel non potest dici . < Nec quia semen sunt Abra cundum electionem , inquit, propositum Dei maneal,
ham , omnes etiam Glii sunt . Hoc videlicet jam D non ex operibus, sed ex vocanle dictum est ; » hoc
lunc ( 62 ) designabalur in Abraham , cum ei mullos est, ut non qui filii carnis, sed qui filii Dei sunt , ipsi
filins habenti, quos Apostolus filios carnis appellat , deputentur in semen . Sicut enim ibi ex multis filiis
98 1 Sap . 1, 7 . 9 Rom . 18 , 6-8 . a ibid . 3, 4. Gen 8X8II 30.
Sap. vii, 25. 99 Ephes. 1, 21. , , & Joail .
Siv, 9. 6 Rom . ix , 9 sey . Genes. xvii , 10. 8 Rom . iv, 19. 9 Rom . IX ,
(58) Omittitur est , in editis. Deinde iidem (63) Edili , i et ipsis hæreditatis successio decla
edili , ' « Hoc autem (id est sapientia Dei ) eliam de ,, ratur. , Ms. unus , « collocatur , pro < declara
etc. lur. )
(59) Editi , i evidenter ostenditur natura Trini ( 64) Ms. Regius num . 1639 , e sed et Rebecca ex
Talis, el substantia una , quæ est super omnia . Non uvo concubitu habens Isaac patri nostro . »
aulein quod exciderit verbum , 1 elc . (65) Edili , i deciderunt ei frustratæ sunt. » Et
(60) Edili, « sed qui filii promissionis æstimantur poslea , « facta est repromissio. ,
in semine. Quoniam supra dixeral pro fratribus.... (66 ) Edili, « non soluni secundum carnalis, , etc.
qui Israelite , oplare se anathema tieri , quorunt (67) Editi,« parlu edili , neque ullis actibus plie
essel adoplio filiorum , , etc. rorum boni walive inter homines habili . ,
(61) Editi , « quæ ex eis. ? (68 ) Editi, dilectio. ,
(62) Editi, llæc discretio jam lunc, » clc. ( 69) Edili, Cur autem ila sint, docel.
1143 ORIGENIS

carnis Isaac eligitur a Deo qui adopletur in filium A et erit Saræ filius ; , vel de boc : « Jacob di
Dei (70 ) , ita et hic ex duobus minor eligi {ur Jacob, lexi, Esau autem odio habui 19.13, , cum in præsenti
qui adopletur in filium Dei ; el sic verum fit quod capitulo introduxisset aliquam personam velut con
promissiones Dei non in filiis carnis, sed in Dei filiis tradicentem sibi et quæstionem moventem , et dice
consteni . Sed hæc omnia eo spectant , ut illud pro ret : « Nunquid iniquitas est apud Deum la respon
bet Apostolus, quod si vel Isaac vel Jacob pro his dissetque, « Absit (77) , » sed e non volentis , neque
meritis electi fuissent a Deo quæ in carne positi 614 currentis , sed inisereulis ( 78) Dei est : 1 el si
acquisierant (71 ) , et per opera carnis justificari me Pharaonem propterea elegit, ut in ipso polentiam suæ
ruissent, posset utique merili eorum gratia ad po virtutis ostenderet : et si ipse cui vult miserelur, et
sleritatem carnis quoque et sanguinis pertinere. quem vult indurat : ut quid de hominibus , inquil,
Nunc vero cum electio eorum non ex operibus fa- queritur (79) ? et cur qui peccal culpatur, cum lalis de
cta sit, sed ex proposito Dei , et ex vocantis arbitrio, unoquoque ipsius voluntas habeatur ? Hæc ergo el his
promissionum gratia non in filiis carnis implelur, similia commoventi, alque in hujus se mysterii cu
sed in filiis Dei , hoc est , qui similiter ut ipsi ex pro biculum prolervius et importunius ingerenti, cum
posito Dei eliguntur, et adoptantur in filios. Comple- increpatione dignissimæ exclamationis occurrit, et
tur pamque etiam in his illud quod jam supra expo B dicit : « O homo : lu quis es qui contra respondeas
suinus quia « quos præscivit , illos et prædestinavit ; Deo ? , Quasi diceret : Tu quis es qui le in aulam
et quos prædestinavit, illos el vocavit : el quos voca regis immergis, et interioris cubiculi ausus es se
vit, illos et justificavit : et quos justificavit, illos et crela penetrare ? Idcirco igitur et nos in talibus sus
glorificavit " O. » Quæcunque autem de his sermonibus penso pede tanquam in aula regia positi , pauca
supra exposuimus , eadem etiam ad præsentis loci sermone, plura silentio transeamus , ipso nobis apo
explanationer salis abundeque sufficiunt, ne ile stolo Paulo magistro et duce hujus itineris facto.
rando eadem fastidium ( 72) legentibus generemus. Igitur ex persona contradicentis sibi dicit Aposto
16. Quid ergo dicemus ? Nunquid iniquitas est lus : « Nunquid iniquitas est apud Deum ? , el stalim
apud Deum ? Absit. Moysi enim dicit : Miserebor in initiis respondet : « Absit ; , ut ad omnia cælera
cujus misereor, el misericordiam præstabo cui mi quæ ex persona contradicentis objicienda sunt, ab
serebor. Igitur non volentis neque currenlis , sed Apostolo semper responderi videatur, « Absit. >
miserentis est Dei . Dicit enim Scriplura Pharaoni : Isle ergo qui contradicit, ulilur et Moysi verbis,
Quia ad hoc ipsum le suscilavi , ut ostendam in le quibus dicit ad eum Dominus : « Miserebor cujus
virtutem meam , et ut annuntietur (73) nomen meum a misereor, el misericordiam præstabo cui misere
in universa terra . Ergo cui vult niiseretur , et quem bor ' *. , Quod si est , inquit, non ergo volentis ne.
vult indurat. Dicis jlaque mihi : Quid ergo adhuc que currentis est salus, sed ejus cui miseretur Deus,
queritur ? Voluntati enim ejus quis resistit " (74) ? ) Nam et Pharaoni (80) , inquit, dicitur, « quia ad
Legenlem hæc meminisse alleolius convenit simili hoc ipsum le suscitavi, ut ostendam in le virlutem
ludinis illius , quam in superioribus libris de apo nieain, et ut annuntielur nomen meum in universa
stolici sermonis dispensatione posuimus, quod tan terra 13 ; , ut ex hoc videatur ostendi , quia si ad
quam in regia quadam domo , quæ multiplicibus sit hoc electus est Pharao, ut per eum virtus Dei homi.
ingressibus egressibusque distincta , ex uno in aliud nibus declaretur, non fuit in sua potestale quod per
conclave ila transealur, ut vix ingredientis indicia , iil. Et addit (81 ) post omnia : « Ergo cui vull nii
aut egredientis appareant : ita etiam Paulus divino serelur, et quem vult indurat. Hoc est, inquit,
rum secreta paululum quidem subaperiens videa quod asseveras tu qui contradicis, quia sine causa
lur, non tamen plane aperteque pandens ( 75). De conqueritur et arguit homines Deus. Si enim ipse
nique cum pro his quæ superius dixeral de Isaac et quem vult eligit , el quem vult abjicit, voluntati il
Jacob , quod per electionem et ex proposito Dei , an lius quis resistit (82) per quem omnia ? Ilud sine
tequam aliquid operis boni malive gessissent, Deus D dubio contradictio isla molitur, quod in homine
dixeril (76) vel de illo : « Ad hoc tempus veniam , non sit libertaz arbitrii , nec habeat unusquisque

10 Rom . vii, 29 , 30 . 11 Rom . ix , 14 seq . 18.13 Genes. xviii , 10 ; Malach . I , 2. 1 * Exod . xxxii, 19 ;
Piom . 1x , 15, 16 . 15 Exod . 1x , 16 ; Rom , ix , 17 .

(70) Ita Rabanus hic et infra . Mss. vero plerique
et edili, in filios Dei . , Ms. Regius num . 1639 ,
& in filio Dei. )
(71 ) Edili , « ad ea quæ in carne posili quæsie
ant. )
( 72) Editi, « dispensationem ..... ne ileralo fasti
dium , , etc.
( 73 ) Editi , « uil ostendam in te virtutem , et an:
nuntietur. , Mss. quidam , ( annuntiem , » elc.
(74 ) Editi , Dicilis itaque mihi : Quid adhuc
quæritur ? Voluntati enim ejus quis resistel ? »
( 75) Edili , ul lanquam regia cujusdam domus
Quæ multiplicibus ingressibus .... el ex uno in aliud
conclave, ila transeal . » Deinde iidem editi et mss.
quidam , « ila eliam Paulum subaperienlem videri....
aperteque pandentem . )
(76) Editi, i dixerat. )
(77) Respondisseique, Absil. Hæc desiderantur in
aniea edilis , et in ms. Regio num . 1639, qui postea
habet, i si non volentis, » etc.
( 78 ) Editi , « misericordia , , el a misericordiæ. 1
(79 ) Editi, « quæritur, , male.
( 80) Editi, « neque currentis salus, sed ejus cui
miserelur. Nam Pharaoni, » clc .
(81 ) Edili , e in ejus potestate .... Et addidit. 1
(82, Ediii, , resistel. »
1145 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. VII . 1146
in sua potestate ut aut salvetur ( 83 ), aut pereal. A sagacitale, contemplabitur quorum ex bis animus
De quibus plenit quidem a nobis in eo libello ubi aplus sit ad rus colendum , el ipsos ruri deputabit ?
de arbitrii libertale disseruimus, pro viribus singula cujus vero ad negotiandum , cujus etiam ad nutrien
quæque discussa sunt (84) , quæ ad instructionem dum pecus (89) , cujus vero ad ministerium , el ob
satis superque sufficiant. Paucis tamen etiam nunc servandi 615 cubiculi sui aplum probabil (90) inge
de his quæ ibi dicta sunt, admonebimus. Quod di nium , et ila unumquemque competentibus officiis ,
xit, « Non volentis , neque currentis, sed miseren ulpole sapiens , mancipabit ? Verum quoniam non
tis est Dei , , ita accipitur , sicut et David dicit in latel eum , sive paterfamilias, sive res iste sit, quod
Psalmo 16 : « Nisi Dominus ædificaverit domum , in necesse est interdum rebellare subjeclos, el disci
vanum laboraverunt qui ædificant eam . Nisi Domi plinæ jura corrumpere , et ob hoc correptione ac
nus custodierit civitatem , frustra vigilat qui cuslo verberibus indigere , necesse est ergo ul eligal ex
dit eam . , In quo ostendit non quia is qui domum omnibus apla et ad hoc ingenia , si qua illa sunt
ædificat, nihil agat , et oliosus sit, et ita eam ædifi atrocius incitala , quæ suis quidem molibus ſeran
cet Dominus ; sed ipse quidem quantum est in ho uur , emendationem lamen delinquentibus necessariamı
mine sollicitudinis et laboris expendat ; Dei aulem conferant. Ponamus ergo vel patremfamilias istum ,
sit , ut obstacolis omnibus amotis, opus perveniat vel regem vidisse lempus , quo emendari debent hi
ad effectuin (85) . Cum ergo per hoc docealur quod qui contra mores, el disciplinam multa commisc
bomo quidem laborem impendal et sollicitudinem , rint, et elegisse dirissimuin (91 ) aliquem , et his ipsis
Deus autem successum operi tribuat et effectum , qui corripiendi sunt multo diriorem (92 ), qui pro
pium utique et religiosum est ideo et bomini quod sceleribus suis jam non sit dignus emendatione , sed
in se est operis, summam Deo magis quam homini morle . Volens vero interitum ejus ad emendationem
deputare ( 86) . Sic et cum Paulus plantabal, et proficere cæterorum , millil cum ad illos quos morle
Apollo rigabal, Deus dare dicitur incrementum 17 : et ejus corrigi cupit, et dicit ei : « Quia ad hoc ipsum
additur : « ltaque neque qui plantat, neque qui ri te suscitavi , ut ostendam in le virlulem meam ,
gat est aliquid , sed qui incrementum dat Deus 18 . > et ut annuntietur nomen mieum in universa
lia ergo etiam in præsenti loco possumus dicere ; lerra 20. , Vide enim quia non dixit : « Quia , ad
itaque neque qui currit est aliquid, neque qui vult ; hoc ipsum le feci : alioquin ad conditorem referri
sed qui effectum dat Deus. Qui enim vult , el qui culpa videretur : sed ail : 1 Ad hoc ipsum le susci
currit , boc videnlur esse quod est ille qui plantal, lavi : » hoc est , ut per animi tui malitiam quain
el ille qui rigat ; sed eum qui plantal (87) et eum libi infrenis (93) et sine Dei timore vivendo quæsi
с
qui rigat nihil dicit esse Apostolus : non quod nihil sti , et in alios irrogelur utilis et frucluosa corre
agant ; sed quod ad comparationem Dei qui incre clio, et in le ipsum ad posteritatis exemplum famo
udentum dal operi , vel effectum , illi nihil esse di sissimus conſeralur interitus. Quod aulem dicit ,
cantur. Sed et hoc quod dicitur ad Pharaonem , « Ergo (94) cui vult miseretur , et quem vult indural, )
Quia ad hoc ipsum le suscilavi , ut ostendam in ex bis quæ in Exodo scripta sunt videlur assumere.
le virtutem meam , , quale sit videamus. Cerlum Ibi enim dicit : ( ludurabo cor Pharaonis , uli no
est Deum non solumn scire uniuscujusque proposi dimillal populum . , Indurabalur autem (95 ) cor
lum ac voluntatem , sed et præscire . Sciens autem Pharaonis hoc modo . Noluit Deus in eumi subitam
cl prænoscens , tanquam bonus dispensalor el el plenam dare vindiclam . Quamvis enim esset con
justus , uniuscujusque motibus el proposito utitur summalæ malitiæ , lamen per patientiam suam
ad ea opera ellicienda (88) quæ uniuscujusque ani Deus (96) nec ipsi facultatem conversionis excluse,
inus ac voluntas eligit. Velut si , verbi causa , dica ral : et ideo primo lenioribus, tum etiam paulatim
mus : Paterfamilias si quis sit sapiens , et juslus, el ingravescentibus in eum verberibus utilur (97 ). Sed
habens mulla servitia , nonne , quanta fieri potest quod Deus gerebat per patientiam , ex hoc ille indue

16 Psal . cxxvi , 1 . 17 Cor . III , 6. 18 ibid . 7. 19 Rom . 1x , 17 ; Exod . 18 , 16. 20 ibid. 21 Exod. iv, 21 .

(83) Alias , ( nec habeal unusquisque sui polesta- D
lem ul salvelur, ) ele .
(84 ) Vide lib. 111 Tlepl åpxôr, cap. 1 .
( 85) Editi, « quantum est in homine, vim sollici
ludinis et laboris expendal ; sicut obstaculis omoi
bus amolis..... ad perſeclum. ,
(86) Editi, « pium et religiosum est , ideo et bo
num quod in se est operis summa.... putare. ) Ms.
unus Regius, • pium utique el religiosum est de eo
el homine quod in se agitur opere, summam Deo
wagis , ) etc. Ms. codex Vallis -Claræ , « Deo et ho
mini quod ini se esl operis summam .... imputare. )
Sed caeteri mss. et Rabamus ut in nostro textu .
( 87) Et ille qui riyal ; sed eum qui plantai . Hæc quidam , el Rabanus , « lenioribus, o pru ( levivo
desunt in editis.
(88) Editi, perficienda . )
189) Editi et miss. plures, « nulriendi pecoris . »
Rabanus, « ad nutriendum pecora . )
( 90) Editi, i cubilis sui aplum probat, » al . ,
< probarit, , etc.
(91 ) Alias , « debuissent.... commiserunt..., du
rissimum . )
(92) Alias, « duriorem . » El postea , « Volens ergo
interitum ejus, » etc.
(93) Edili , ( infrunile ; » sed omnes mss. el Rè
banus, ( infrenis . ,
( 94) Ergo. Non reperitur in antea editis.
(95) Deest « aulem , in editis.
(96) · Dcus , omittitur in editis. Deinde mss .
ribus . )
(97) Alias, ( utebatur. ,
 1:47 ORIGENIS 1148

rabalur ad contemplum , majorem sibi iram recon- A omnibus Dei dispensationibus 616 et judiciis edo
dens, ita ut ad ipsum dici conveniat illud quod scri ceret 26. Et nos ergo si aliquid de secretisDei et re .
bit Apostolus ? ' : . An divitias bonitalis ejus, et pa conditis ( 10) desideramus agnoscere , si desiderio
lientiæ ( 98) , el longanimitatis contennis , ignorans rum et non contentionum (11 ) viri sumus, occulijus
quoniam palientia Dei ad pænitentiam le adducit ? in divinis litteris inserta Dei judicia fideliter el hu
Secundum duritiam autem tuam et cor impoenitens militer requiramus. Propterea namque et Dominus
thesaurizas tibi ipsi iram in die iræ. , Non ergo dicebat: « Scrutamini Scripturas ?? , » sciens hæc noa
quem vult Deus indurat, sed qui patientiæ (99) ob ab his qui in aliis negotiis occupati transitorie vel
temperare nolueril, induratur. Superfluum ergo est audiunt vel legunt , sed his qui recto et simplici
quod dicis Apostolo , o tu qui adversaris (1): Quid corde , jugi labore, continuisque vigiliis altius Seri
ergo adhuc queritur ? Voluntati enim ejus quis resi pturas divinas scrutantur , aperiri : ex quibus me
slil ?, Voluntati quidem Dei certum est quod nullus non esse ego bene novi . Si quis tamen sit qui ila
obsistat; sed voluntatem ejus justam rectamque quæral, inveniet. Verum el nos pro viribus ad ea
esse scire nos convenit (2) . Ut boni enim aul mali quæ habentur in manibus convertamur. « Nunquid
simus nostræ voluntatis est : malus autem ad cujus dicit figmentur , inquit, ei qui ( 12) se finxit :
modi verbera, et bonus ad cujusmodi gloriam desti- B Quid me sic fecisti ? Annon habet potestatem figu
nelur, voluntatis est Dei . lus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas ad
17. « 0 homo, lu quis es qui contra ( 3) respon honorem , aliud vero ad contumeliam ? , Et apud
deas Deo ? Nunquid dicit figmentum ei qui se finxit : Jeremiam prophetam Lale aliquid legimus, ubi jube
Quid me fecisti sic ? Annon habet potestatem fign lur a Deo introire in domum figuli , el videre eum
lus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas in fingentem : utique vas collapsum de manibus suis
honorem , aliud vero in contumeliam * ? , Legimus recolligens rursum finxit illud secundum volunta
el in Evangeliis > eos (4) qui proierve et infideli tem suam . ( Et factus est , inquil, sermo Domini
ler inquirebant a Domino in qua potestate hæc fa ad eum dicens : Nunquid ego non possum facere
ceret quæ faciebal, et quis ei dedisset potestatem domum Israel sicut ligulus iste 28 ? , El Sapientia
hanc, ne responsione quidem dignos habitos . Simi. dicit 29 : - Vasa liguli probal fornax , et homines
liter quoque et in präsenti loco molum quidem (5) justos lentatio. » Kabel ergo nostri Deus polesla
videmus Apostolum el adversum insolenles questio lem sicut et ligulus luti , ut faciat ex massa eadem
pes, ac per ea quæ respondit (6) , proponentis con vasa ad honorem , el vasa ad contumeliam . Tibi
lumaciam confudisse . Ait enim : 10 bomo, tu quis ergo qui insolenter respondes Deo , hæc audisse sufli
с
es qui contra respondeas Deo ? , Hoc est enim homo ciat. Qui vero opera sapientiæ Dei in dispensationi
? pud Deum , quod apud figulum lulum . El sicut ser bus ( 13) ejus desiderat contueri , audiat in alio loco
vais nequam , si forte videbitur domino fieri debere de his ipsis Paulum divinorum secrelorum consciuin
aliquod opus quod et rationis et utilitatis plenum dispulantem . « In domo autem magna non sunt ,
sil , ille autem operari nolens, ea quæ dominus ju- inquit, tantummodo vasa aurea et argentea , sed
het discutere incipiat, et requirere a domino : el lignea el ficlilia , et alia quidem ad honorem ,
Uiquid hoc opus fieri jubes ? Cui prodest ? Cui ne . alia autem ad contumeliam . Si ergo quis emunda
cessarium est ? contumaci servo quæ erit (7) lain veril semetipsum ab his, eril vas ad honorem san
digna responsio , nisi ut dicatur ei : « Tu quis es , Clificatum , et ulile Domino , ad omne opus bonus :
qui contra respondeas » domino ? ila placet ; ita do paratum 30. , Audis Paulus in his in quibus non
mino videtur. Non pulo autem quod si fidelis servus habuit prolervum contradictorem , quomodo vaso
et prudens interroget, volens intelligere el mirari rum diversilates aperuit ? Nam ibi ubi auditor non
sapientiam domini (8) , quod dicatur ei : « Tu quis eral dignus, sed contradictor erat , sola fictilia
es ?, Denique cum Daniel propheta voluntatem vasa commemorat ; hic autem el aurea dicit esse,
Domini desiderassel agnoscere, unde el « vir deside- D el argentea , et lignea , et fictilia : el alia quidem
riorum , appellatus est , non est (9) ei dictum : dicil (14) esse ad honorem , alia vero ad conlume
« Tu quis es ? , sed missus est angelus, qui eum de liam fieri. Similiter et ubi memoravil ( 15 ) rationem
22 Rom . II , 4 , 5. 23 Rom . IX , 20 , 21 . 24 Marc . xi , 28 ; LUC. XX , 2. 25 Dan . ix , 23. 26 ibid . 21 seq .
?, Jo.in. v , 39 . 28 Jerem . XVII, 5 , 6. 19 Eccli . XXVII , li. 30 || Tim , 11 , 20 , 21 .

( 98) Edili pralermillunil e ejus el patientiir. )
(99) Editi, « patienter. 1 Ms. unus et Rabanus,
patientiæ . » Cæteri mss ., ' pænitentiæ . )
( 1) Editi, « quod dicis , lu qui Apostolo adversa
ris. Rabanus, « quod dicit Apostolus, lu qui , ,
elc , Sed cæteri mss . ut in nostro lexlu .
( 2) Edili post ( convenit ) addunt, « Allende quid
dicit. , Sed hæc verba nusquaill compareul iu miss .
nec apud Rabanum .
( 3) Conira . Deest in edius.
( 4 ) Eos. Omillitur in editis .
(5 ) Quidem . Desideratur in antea cililis .
(6 ) Edili , , per ea quae respondet . , Mss . quidam ,
" per eas que responsiones , ) elc.
( 7) Editi, « conlumnacis ergo quæ erit, » ele.
18 ) Edili, , et admirans sapientiam domini. !
( 9) Omillilur est , in edilis.
( 10) Edili , « Si aliquid secreli Dei el recondili . »
( 11 ) Edili , « contemptionum , , male.
( 12) Edili, « ligulus ei inquil qui , , elc.
( 13 ) Editi, « opera Dei sapienter in dispensatio
nibus, , etc.
( 14 ) Dicil . Deest in editis.
(15) Editi, Similiter et hic memoravit, 1 ele .
1149 COMMENT . IN EPIST, AD ROM . LIB . VII . 1150

quare alia ad honorem , alia vero ad contumeliam A 617 hic nihil tale reddit, sed quasi vagam come
liant : ibi siluit, hic aperuit. « Si enim quis emun junctionem istain reliquit ; quæ etiain si non assu
daverit semetipsum , inquit, ab his, , sine dubio matur , lucidior alisque ea dabitur intelleclus :
peccati soruibus , i erit ad honorem vas sanctifica verbi causa , ut ita legamus : « Volens Deus osten -
lum , et utile Domino , ad omne opus bonum para dere iram , el notaui facere potentiam suam , susti
lum * . » Restat igitur ul qui se non emundaverit , nuit in mulla patientia vasa iræ apta in perditio
nec per poenitentiam peccati maculas ablueril ( 16 ) , nem , ul nolas facere divitias gloriæ suæ in vasis
sit vas ad contumeliam . Quod et si auxerit mali misericordiæ . , In quo hoc videtur intelligi, quia
liam , et converti per duritiam mentis el cor impe dum sustinel Deus et patienter fert incredulos el
nilens omnino contempserit, erit jam non solum yas in fideles , notam facit hominibus et patientiam ei
contumeliæ , sed el vas ir . Ita ergo rationem polentiam suam : patientiam , dum diu sustinel, si
quam ibi indigne poscentibus claudit, hic digne de forte resipiscant, el convertantur ; polentiam , dum
siderantibus pandil : per quam etiam illud quod aliquando punit, et flagitia non usquequaque inulla
paulo ante de Jacob et Esau proposuit ( 17) , apertius derelinquit. El rursum « in vasis misericordiæ , ,
explanalur. Ut enim Jacob esset vas ad honorem hoc est , qui senielipsos emundaverunt ab omni
sanctificatum , el ulile Domino , ad omne opus bo- B sorde peccali , ex qua e mundus non est quisquam ,
pum paralum , anima ejus emundaveral semelipsam : etiamsi unius diei fuerit vita ejus 35 (22) , » nolas
ei videns Deus puritatem ejus, et polestalem habens facit divitias gloriæ su:e : quæ vasa non irrationa
es eadem massa facere aliud vas ad honorem , aliud bili aliqua, aut fortuita gratia , sed quoniam ipsa a
ad contumeliam , Jacob quidem qui , ut diximus, supradictis (23 ) sordibus se expurgaverant, præ
emundaveral ( 18) semetipsum , fecit vas ad honorem ; paravil in gloriam . Quod aulem subjungil : . Quos
Esau vero cujus animam non ita puram nec ila sim el vocavit nos (24) ; » pro eo ut si dixisset : Sicut
plicem vidit , ex eadem massa fecit vas ad conlu nos quos vocavit ( non solum ex Judæis, sed etiam
meliam . Ut autem scias quod pro purilale et simpli ex gentibus. , Superiora enim quasi de Pharaone
citale aniinæ Jacob faclus fuerit vas ad honorem , qui fuil vas iræ , el de filiis Israel qui eraul vasa mi.
andi quale ei divina Scriptura simplicitatis testi sericordiæ , prosecutus videtur. llic ergo quoil
monium perhibel. « Et erat , inquit, Jacob liomo subjungit, « Quos el vocavit nos , non solum ex Jii
simplex, habitans domum 38. » Ideo ergo Apostolus dæis , sed etiam ex gentibus, » similitudinem vide
dicit de eis , quia priusquam nascerentur dicitur de lur assumere : hoc est , ut ila dictum vidcalur :
els : « Jacob dilexi, Esau autem odio habui 12 * , Sicut el nos sumus vasa misericordiæ , quos voca
18. « Quod si volens Deus ostendere iram , el no- C vit non solum ex Judæis, sed etiam ex gentibus,
lam facere potentiain suam , sustinuit in mulla pa Hæc, quantum ad ipsius apostolici sermonis ordi..
lientia vasa iræ apla in perditionem , lil notas face nem explanationemque verborum pertinet, dicta
rel Jivitias gloriæ suæ in vasis misericordiæ , quæ sint. Nunc breviter repelentes , aliqua eliam de in
præparavil in gloriam suam : quos et vocavit nos lellectu interiore requiramus. Quomodo ergo Deus
non solum ( 19) ex Judæis , sed etiam ex gentibus, nolam facit (25) iram suam ? Per vasa , inquil , ir
sicut in Osee dicit : Vocabo non plebem meam , plebem aplata in perditionem . Obstupesco ego apud me
meam ; et non dileclam , dileclamı ; elnon misericor metipsum ( 26 ) sancti Spiritus consilium in divinis
diam consecutam , misericordiam conseculam.Eierit : voluminibus contuens . Nam iram quidem Dei que
In loco , ubi dictum est eis : Non plebs mea vos : ibi est a nalura ejus extranea , nolam fieri hominibus
Vocabuntur filii Dei vivi 33. , Sæpe de incompositis dicit, sicul præsens bic Apostoli indicat locus :
elocutionibus Apostoli defectibusque earum commo bonilalem vero ejus , el dulcedinem , quod naluru
ruimus, quod et in praesenti loco nihilominus inve ejus est propriuni, abscondi memoral, el occullari,
bitur. Non enim redditur ad aliquid hoc (20) sicut David dicit : « Quam magna multitudo dul
quod ait in principio capituli : « Quod si volens cedinis luæ, Domine, quam abscondisti limenti
Denis. 1 Verbi causa , ut el in aliis ipse di D bus le 36 ! » Quid ergo causæ dicemus quod Deus
xilas : « Quod si primitiæ sanctæ ,et massa (21 ) : 1 iram manifestat hominibus, et dulcedinem celal ?

31 II Tim . ii , 21 . 32 Gen. xxv, 27 . 39- Malach. 1 , 2; Rom. IX , 13 . 83 ibid . 22 seq . S4 Rom . xi , 16.
35 Job IIV , 4 , 5 . 36 Psal . xxx , 20.

(16) Editi , « maculam abluerit. »
117) Alias , , proponit. )
(18) Alias , i emundavil. )
( 19) Edili, , sustinet in mulla patientia vasa iræ
apta ad interilum , lil ostenderel divitias glorir sure
in vasa .... quæ præparavil in gloriam , quos el voca
vit nou soluin , i elc.
( 20) Sic mss. plerique , Rabanus , el editi . Ms.
vero Regius num . 1639, « Non enim reddidit aliquid
ad hoc, ; etc.
(21 ) Aljas, i el massæ . ?
(22) Eaili post a vita ejus , addunt ( super ler
ram , » quæ verba desunt in omnibus mss . nostris
el apud Rabanum .
(23 ) Edili , ( sed cum ea supradictis, » elc . Ms.
unus, « sed quoniam se supradictis, i elc. Raba
nus, ( sed quoniam ecce quæ a supradictis, » clc.
Sed iiss . duo recle ut in nostro lexlu .
( 24) Deest ( nos , in editis.
( 25) Editi, nolam laciet. )
(26) Edili , jutra menietipsum , )
1191 ORIGENIS 1132
Scil sine dubio fragile esse hominum genus, el ad A misericordiam conseculam . Et erit : In loco ubi
lapsum proclive per negligentiam , quibus expediat dictum est eis : Non plebs mea vos, ibi vocabuntur
magis esse sub melu iræ, quam spe benignitatis filii Dei vivi * . , Testimonium sane hoc quod de
Dei et dulcedinis relaxari , sicut el Sapientia Dei Osee assumit Apostolus, quantum ad locum ipsum
dicit 37 : « Qui parcit baculo, odit filium suum . prophetæ (35) pertinet, non videlur de gentibus,
Si enim percusseris eum virga , non morietur : 618 sed de ipso populo Israel dici . Sed , ut in su
animam autem ejus salvam facies a morte. » No- perioribus diximus, ex simili Paulus sumit exem
tam facil (27) ergo potentiam suam Deus, dum im plum , ut ostendat quia sicut illis quondam cum
pios castigat et corripit, ut secundum Scripturæ abjecti essent et desperati , dictum est primo :
sententiam , dum Nagellatur pestilens, innocens < Vos non populus meus, et ego non sum vesler
astutior fiat *8 . , Notas autem facit etiam , divitias Deus * ; » et additur post hæc (36) : « El erit : In
gloriæ suæ in vasis misericordiæ , quæ præparavit loco in quo dictum est eis : Non mea plebs vos :
in gloriam . , Innolescunt diviliæ (28) Dei cum erga vocabuntur et ipsi filii Dei vivi * ; , ita, inquit, et
eos qui inter homines spernuntur, et humiles sunt, ( nos quos vocavit non solum ex Judæis, sed
misericordia ejus ostenditur , qui non in divitiis etiam ex gențibus, » qui ante non eramus plebs
suis, nec in potentia sua , sed in Domino sperant. B ejus, nunc plebem suam nos (37 ) vocavii, · et non
Sicut el lunc llebræorum gens desperata inter ho dileclam , dilectam ; et in loco ubi dictum est i
mines el abjecia , a Deo misericordiam consecuta nobis , « Non plebs mea vos ; ibi , vocabimur ( filii
est ; ita ergo (29) et nunc populus gentium qui Dei vivi . , Sed fortassis requirant a nobis hi
spernebatur, et desperabatur ab his qui in cir- qui ex circumcisione sunt, el dicant : Ubi enim
cuincisione glorianlur, misericordiain consecuins ad vos dictum est , quia non sitis plebs Dei vos, ut
est. Sed illud est quod acrius debemus intendere , ibi vocemini filii Dei vivi ? Asserent enim quod
quia et illi consecuti sunt misericordiam , el plebs Deus bæc in Judæa loculus est (in ipsa enim tan
Dei appellati sunt, el dilecti Dei ſuerunt ; sed quo tummodo notus est Deus *6 ) , et nihil hæc ad nos
niam servare (30) acceplam gratiam nescierunt, spectant, quia « lex ad eos qui in lege sunt loqui
dicitur ad eos : « In quibus mechabalur commo lur 67. , Imo ego ostendam locum mullo digniorem ,
ratio Israel ( 31 ) , dimisi eam , el dedi ei libellum ubi Deum loqui et decuit et possibile ſuit. Neque
repudii in manus suas 39 ; , et item alibi : « Facli enim consequenter Deus loqui in montibus, ct ru
estis mihi in satietalem (32) , jam non dimillam pibus , el quibuscunque terrenis locis dicetur ( 38) :
peccata vestra. , Et per Jeremiam Dominus dicit : с sed in mente hominis loquitur Deus , in sensu ra
« Sicut spelunca hyænæ facta est mihi hæredilastionabili, et in principali cordis , et ibi cum in
mca 40. , Ne forte etiam nos qui non fuimus digni et alieni a Deo aclus conscientia redarguente
plebs (33 ) Dei, sed per divitias gloriæ suæ voca culpantur, ibi , inquam , pronuntiatur, ibi dicitur
vit nos plebem suam , et qui non fuimus dilecti, ad singulos quosque , quia e non plebs mea vos 8.1
sed facti sumus dilecti , et filii Dei vivi , si non Si vero emundel se quis ab his et purificel, et
uit filii lucis et filii Dei ambulemus, si non ul pax Dei , quæ exsuperal omnem mentem , , cor
plebs Dei ita agamus , ( ut videntes homi ejus incipiat custodire, ibi , hoc esi , in cordis se
nes opera nostra bona , magnificent Patrem no creto, pacificus effectus, filius Dei conscientia
strum qui in cælis est " , ) verendum est ne astipulante vocabitur.
illum sermonem incurramus Apostoli , quo ail : 19. « Isaias aulem clamat pro Israel : Si ſuerit
« Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit , numerus tiliorum Israel tanquam arena maris, re
liec libi parcet **. Sicut in Osee dicit (34) : Vocabo liquiæ salvå fient. Verbum enim consummans el
non plebem meam , plebem meam ; el non dile breviaus in æquitale : quia verbum breviatum fa
clam , dilectam ; et non misericordiam consecutam , ciet Dominus super terram : el sicut prædixit
87 Prov . Xul, 24 ; xxii, 13 , 14 . 33 Prov. xix , 23 . 39 Jerem . II , 8. 40 Jerem . XII , 9. +1 Maltb . v,
16. 49 Rom . xi , 21. ** Rom. IX, 25 . ** Ose . I , 9. 48 ibid. 10. 46 Psal . Lxxv , 2. *7 Rom . m , 19.
13 Rom . ix, 26. - Philip . iv , 7.
(27 ) Sic ms . unus et Rabanus . Edili vero et cæ- D usque ad, < ibi vocabuntur filii Dei vivi , , nec in
ieri mss. ( percusserit .... Notam faciel . ! editis, nec in mss. nostris comparet; sed restiluj
( 28) Ms. Regius num . 1639 , ( ut innoiescant di lur ex Rabano. El restituendum eum esse sequen
vlie , , etc. lia verba indicant, « Testimonium sane hoc quod
( 29) Ergo . Desideratur in libris antea editis. de Osee assumit Apostolus , 1 elc. , quæ verba nul
l'einde ms. Regius num . 1639, « despiciebatur , latenus referri possunt ad præcedentem contexlum
Tro <desperabalur. , « Si enim Deus naluralibus ramis non peper.
(30) Edili, i observare. » cit, , etc.,utpote qui ex Osee minime assumitur.
(31) Editi , « commemoratio Israel , dimisi eam , (35) Editi, « ipsius prophetæ ; , el poslea, ( sed
dedi ei , ) elc. de ipso Israel dici. )
( 32) Facti estis mihi in satietatem , ele . Hunc (36) Sic ms . Regius num . 1639. Editi vero et
Scripíuræ locum nec in Vulgata reperi , nec apud mss. quidam , < Ei addit post hæc, ) etc. Ralia .
Septuaginta . nus , i El addidit propheta, el dicit : Et eril, 1 ele
(33) Edili, « qui non sumus plebs Dei . ) ( 37 ) Nos. Deest in editis .
(34) Ilic Apostoli contextus, i Sicut in Usee dicil, ( 38) Edili , « dicitur . ,
1153 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. VII . 1154
Isaias : Nisi Dominus Sabaoth reliquissel nobis se- A ges Dominum Deum luum ex toto corde luo , et ex
inen, sicut Sodoma facti essemus, et sicut Go lola anima iua , el ex lotis viribus tuis : et proxi .
morrba similes fuissemus. Quid ergo dicemus ? mum tuum sicut teipsum . In his duobus mandatis
Quod gentes, quæ non sectabantur justitiam , com omnis Lex pendel ei Prophelæ 18; , in quo eviden
prehenderunt justitiam ; justitiam autem quæ ex ler Prophelas et Legem duobus his sermonibus
fide est . Israel aulem seclans legem justitiæ, in le breviavil. Potest el verbum breviatum , dici fides
gem non pervenit. Quare ? Quia non ex fide , sed symboli quæ credentibus traditur, in qua totius
quasi ex operibus offenderunt in lapidem offensio mysterii summa paucis connexa sermonibus (43)
nis, sicut scriplum est : Ecce pono in Sion lapi continetur. « Et sicut prædixit, inquit, Isaias :
dem offensionis, el pelram scandali : et qui credit Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen ,
in eum , non erubescet 80. · Posteaquain per Dei sicut Sodoma facti essemus, et sicut Gomorrha si
sapientiam quam loquitur (39) Paulus inter per miles fuissemus. , Quod semen Isaias a Domino dicit
fectos 5s , secrela et abscondita divinæ dispensa derelictum ? Mud sine dubio quod idem Apostolus
lionis exposuit, el ostendit qua ratione quove or exponit in aliis , cum dicit ad Abraham dictum
dine vel iram Deus ostendat in vasis iræ, vel divi esse : « Tibi dabo lerram hanc, et semini luo.
lias gloriæ suæ in vasis misericordiæ : et docuit B Non dixit : El seminibus , quasi in multis ;
quod vas iræ fiat unusquisque ex eo quod per du sed , semini luo , tanquam in uno , qui est Chri
ritiam suam el cor impænitens thesaurizet ( 40) slus 59. » Hoc est ergo quod (44) dicil Isaias : 619
sibi ipsi iram in die iræ " ; vasa autem misericor « Nisi Dominus reliquisset nobis semen , , id est,
diæ sint hi qui se emundaverint ab his, et ad omne nisi dedisset nobis Christum ul ex nobis nasceretur ,
opus bonum præparaverint 83 : nunc ut hæc ipsa sicut Sodoma fuissemus 60,2 , quantum ad impie
majore auctoritate confirmet, eliam in prophetis lalis magnitudinem speclat, nisi quia et gravius
docet hæc esse præscripla (41 ) : « Isaias, inquit, aliquid apud Israelitas gestum est. Nam Sodomite
clamat pro Israel : Si fuerit numerus filioruin in hospites incesti reſeruntnr (45) et impudicias ;
Israel tanquam arena maris, reliquiæ salvæ fient. » populus vero Israel in eum sacrilegus exstitit qui
Providens elenim de futuris prophela, videbat quod cum Dominus majestatis sit, frater eorum (46) et
plurimi ex Israel , et hi maxime qui arenæ maris dici voluit et esse. Nisi ergo semen istud Dominus
comparantur, per duritiam suam el cor impeni reliquisset, per quod reliquiæ salvæ fierent, et vasa
lens 66 futuri erant o vasa iræ aptata ad perditio misericordiæ salvarentur , interissel populus ille
nem , » non credentes vitæ suze, sed Dominum ma ut Sodoma. Et tamen non oliose Isaias e semen ,
с
jestatis crucifigentes 5. Si ergo , inquit, fuerint nominavit quod relictum est. Semen nanque dici
lanquam arena maris, reliquiæ salvæ fient. » Illi qui Tur quod seminalur in terra , el fruclum multipli
non salvanlur , tanquam arena maris sunt ; reli cem reddit : docens per hoc, etiam Christum se
quiæ vero quæ salvæ fient, tanquam stellæ cæli mipandum esse , id esl sepeliendum esse in lerra ,
sunt . Utrumque etenim promissionis , quæ ad el inde resurgentem fructum plurimum totius Eccle
Abraham facta est , continet sermo ( 42) : « Erit , siæ multitudinis prolaturum , sicul et ipse Dominus
inquit, semen luum sicut arena maris , et sicut dicit : «1 Nisi granum frumenti in terram cecideril,
stella cæli 58. , Et hoc est quod dicit : , Verbum et mortuum fuerit, fructum non affert (47) ; si autem
enim consummans et brevians in æquitate : quia mortuum fuerit, fructum plurimum affert 68. »
verbum breviatum faciet Doininus super lerrani, , Quid ergo dicemus ? Quod genles quże non secta .
Verbum breviatum , ubi multi vocati sunt , pauci bantur justitiam , comprehenderunt justitiam (48) ;
aulem electi 57. Possumus aulem el lolius doctrinæ justitiam autem quæ ex lide est 63 · Videalur for
verbum dicere breviatum , ut quod prius Lex et tassis hoc contrarium esse vel illis de quibus supra
Propbelæ continebant in latitudine præceptorum , diximus, quod unusquisque emundet se et expur
venieos Dominus pronuntiaret, et diceret : « Dili- D get, ul lial vas utile, el vas misericordiæ : vel illis

60 Rom . ix , 27 seq. 81s ! Cor. 11 , 6. 52 Rom . II , 5. 83 II Tim.11 , 21 . 84 Rom . 11 , 5. 88 I Cor.

1 , 8. 58 Gen. xxii , 17 . 87 Matth . XXII , 14. 68 Deut. vi , 5 ; Malih . XXI1 , 37, 39, 40. 89 Galal . Mi, 16 .
60 Isai. 1 , 9. 61 Gen. xix , 5. 69 Joan . XII , 24. 63 Rom . ix , 30.
(39) Salodianus, Postea que per Dei sapien continel sermo. )
liam quam loquitur, , etc. Merlinus, « Postea quæ (43) Editi, « paucis nexa sermonibus, , etc.
per Dei sapientiam loquitur , ) etc. Genebrarius, ( 44) Editi , i quod est Christus. Non ergo est
· Posteaquam per Dei sapientiam locuitus, » elc . aliud , quod , > elc .
(40) Eliti, i thesaurizat, , et omillunt cum (45 ) Alias « ſueruni, ,
mss. plerisque, « ipsi , , et , « in die iræ . » Deinde (46) Editi, « pater eorum . )
iidem edili habent , ( sunt hi qui se emundaverunt (47 ) Ms. unus Regius , ( ipsum solum manet . I
ab his, et.... præparaverurit . ) Alier Regius num . 1639, < fruclum non afferet
( 41 ) Ms. unus , ( eliam in prophela docet hoc fructum plurimum aderet. » Sed cæteri mss . , Ra
esse scriplum . » Edili vero, Rabanus et alii mss . banus et edili ut in nostro lexlu .
ulin nosiro lexlu , nisi quod editi habeant« scripta » (48) Mss. duo , i conseculæ sunt justitiani.o Editi
pro præscripla . ) et is. unus , apprehenderunt justitiam . » Sed
(42) Sic mss. et Rabanus. Edili vero, Utrasque Rabauus ut ip nostru lexiu .
enim promissiones quæ ad Abraham factie sunt,
1155 ORIGENIS 1155
que in superioribus disseruimus, quod naturali A in euni, non erubescet 68. , Apostolus autem , i la
kge, in qua sine dubio est et justitia, ulantur etiam pidem offensionis, et petram scandali, , de alio lo
gentes . Quomodo ergo hic dicit quia « gentes quæ co ipsius Isaiæ prophelæ huic lestimonio inseruil,
aon sectabantur justitiam , comprehenderunt ( 49) in quo ila scriptum est : « Et non tanquam lapidi
justitiain ?, Vide ergo si hoc modo possumus re offensionis occurrelis ei , neque ui lapidi ruina ;,
spondere. Aliud est sectari , aliud insilum habe el ex utroque loco excerpens quæ assertionibus
re (50 ) . Seciari dicitur ille qui per doctrinam et sulis commoda videbantur aptavit (56 ). Verum
lectionem mullam assequi aliquid cupit : unde el a tamen Dominus Jesus, quem plurimis, sed bonis et
sectando secie appellatæ sunt hujusmodi doctrinæ salutaribus nominibus compellari invenimus, mi
quæ hominum traditione discuntur. Gentes ergo rum fortasse videatur cur in hoc loco quem de
( 51 ) quia legem tabulis vel libris sic scriplam non Isaia propheta sumpsit Apostolus , lapis offensionis
habuerunt, non dicuntur seclalæ esse justitiam : et pelra scandali nominelur ; cum utique bono Do
habuerunt tamen insitam , quarn lex eos naturalis mino , et boni Patris filio quæcunque bona el sa .
edocuit. Idcirco ergo proximi fuerunt justitiæ ei lutaria ( 57) videntur aplanda sint , ut pax , et ju
quæ ex fide est, id est, Christo . « Israel vero se stilia , et veritas , et ostium quo intratur ad Pa
clans legem justiliæ , in legem non pervenit 64. , B trem , el pastor, et leo de tribu Juda, vel calulus
Et hic locus, sicut supra observandum diximus, leonis qui excitatur a somno , vel sanctificatio , vel
in uno eodemque versiculo diverse nominal legem redemptio , el celera hujusmodi quæ dignationi ejus
( 52) . Certum est enim quia Israel sectabatur legem convenire videantur. Sed vide si possumus etiam
justiliæ secundum lilleram , sed in legem non per ( lapidem offensionis el petram scandali » ostendere
venit . Quam legem ? Sine dubio spiritus . Neque quatenus ei 620 competenter possit aptari. Offen
enim hoc dicerel Apostolus, quia legem quam se sio et scandalum unum prope atque idem signitical.
ciabalur, el quam tenebal, el quam habebal, in Scandalurn elenim dicitur cum in via obex aliquis
hanc non pervenerit. Reddit ergo rationem , cur in invenitur, qui gressum incedentis vel scandentis
legem Israel non potuerit pervenire. Quia non impediat. Inde ergo scandalum (raclum est . Quia
ex fide, inquit, sed (53) quasi ex operibus 68 . igitur hi qui erant in Sion , vias non bonas inceden
He lide Christi et operibus legis, abuede in initiis les , iter perditionis concito pede currebant, malis
hujus Epistolæ disseruimos ( 54) : et ideo ne eadem suis faventes invicem , sicut Propheta dicit ** , quia
säepius iteremus, præsentem locum paucis ipsius « laudatur peccator in desideriis aniinæ suæ , et qui
Apostoli sermonibus explicemus, quibus dicit : с iniquis est (58) benedicitur : ) veniens Dominos
" Ignorantes enim Dei justitiam , et suam quæren el Salvalor noster, arguere cæpit vias eorum , el
les staluere, justitiæ Dei non sunt subjecti . Finis dicere : « Væ vobis Scribie et Pharisæi " ; ) et ile
enim legis Christus, ad justitiam omni credenti 68. , rumi : « Væ vobis divitibus 78 ; , el iterum : « Væ
Quia ergo legem sectabantur non secundum opera libi , Jerusalem , quæ occidis prophetas, et lapidas
justitiæ Dei , sed secundum opera suæ justitiæ , id eos qui ad le missi (59) suül 13. , Sed et mulia his
circo offenderunt in lapidem offensionis, de similia dicens, et arguens eos, impedire cæpit vias
quo scriptum est ( 55) : Ecce pono in Sion lapidem perditionis eorum , el effectus est eis lapis offensio
offensionis , el pelram scandali : et qui credidit nis el petra scandali , non sinens cos ingredi viam
in eum , non erubescet 67. , Sciendum autem latam quæ ducit ad mortem 76. Sic denique el in
est , quod in Isaia propheta hoc testimonium ila Osee propheta scriptum est de his qui peccati iter
scriplum est : « Ecce ego immitto in fundamen incedunt : « Propter hoc, inquit, ecce ego se
la Sion lapidem pretiosum , electum , angularem , piam viam ejus sudibus (69), et obstruam vias
præclarum in fundamenta ejus ; et qui crediderit ejus, el semilam suam non inveniel 15.1 Ponamus
64 Rom . ix , 31 . 68 Rom . ix, 32 . 66 Rom . x , 3, 4 . 67 Rom . 1x , 32, 37. 68 Isaj. XXVII, 16. 6° Isai. viri ,
14. 70 Psalm , 1X , 24 ; alias x , 3. 71 Matth . XXIII, 13. 72 Liic. vi , 24. 73 Malll . XXII, 37 . ** Malih . vil,
13. 78 Ose. II , 6.
(49) Edili , « Quomodo ergo hic dicit gentes D ( 54) Vide supra , lib . III , num . 9 .
comprehendisse, i elc . Mss. duo habent « compre (55) Editi , i Offenderunt enim in lapidem offen
hensas, ' pro comprehendisse. » Sed rectius ins . sionis, sicut scriptum est , , etc.
unus el Rabanus ul in nostro textu . ( 56) Sic inss . duo. Editi vero el ms . unus ,
( 50) Libri antea editi , « Aliud sectari , aliud in « Apostolum .... inseruisse .... excerpenlem que
seclari habere . , Mss. duo omittunt cinsiun ) , ) assertiouibus suis ..., aplasse . » Rabanus , Apo
quod restituunt codex Regius num . 1639 , et Ra stolus inseruisse videlur excerpendo
banus. aplasse. )
( 51) Edili, i vero . » El poslea , « babuerunt ta (97 ) Edili, « et Patris bono Filio quæcunque sa
men insila quæ lex , ) etc. lutaria, , etc.
(52) Sic recte ms. Regius num . 1639. Ita etiam (58 ) In desideriis animæ sure, el qui iniquus esi .
alii duo mss. Regii, nisi quod pro e nominal, Hæc desunt in editis ubi legilur , laudalur pecca
babeant nominari. 1 Edili vero perperam , « El lor , usque benedicelur : veniens ergo Domi
huic locus sicut supra observandus . Diximus enim JUS , 1 elc .
in uno eodemque versiculo diverse : nominari le (59) Ms. Regius num . 1639 , i el lapidas nissos
ges . ) ad le . )
( 53 ) Edili, « Quare ? Quia non ex fide , scil , , etc. (60) Edili, spinis. ,
1157 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VIII . 1159
ergo ilerum , si videtur, in medio ipsum Paulum , A positum spectat quo illuc pergebat ( 61 ) , lapis ol
qui acceptis quondam epistolis a sacerdotibus, Da fensionis et petra scandali, ut illud iter peccati
mascum pergebal ut omnes viros ac mulieres Chri quod tenebal, explere non possel , sed conversus
slo eredentes vinctos perduceret in Jerusalem 78. crederel ei qui viam suam excluseral, et quibusdam
Cum ergo ageret istud iter peccati , occurrit ei Do sudibus (62) comminationis obstruxerat ; et credens
minus Jesus in via , el ad tempus eum cæcitalc per in eum non erubesceret .
cussit : el factus est illi , quanlum ad ipsum pro

LIBER OCTAVUS .

1. « Fratres, voluntas quidem cordis mei , et obse- B crare Deum pro ipsis ( 68 ) , ut vel in fine ali .
cratio apud Deum fit pro illis in salutem . Teslino quando perveniant ad salutem . Habent enim zelum
nium enim perhibeo illis, quod æmulationem Dei 621 Dei , sed non secundum scientiam . El probat
habeant, sed non secundum scientiam . Ignoranles quomodo non secundum scientiam zelum Dei
enim Dei justitiam , et suam justitiam quærentes habeant : quia « ignorantes , inquit 83, Dei jusii
constituere , justitiæ Dei non sunt subjecti ' 7. , Et tiam (69 ) , ) justitiæ suæ obtemperant. Non multum
ex initio , et procedente (63 ) textu Epistolae , dixi- ergo prodest habere zelum Dei , et non habere
mus Paulum nunc pro gentibus , nunc etiam pro scientiam zeli ( 70) . Denique Judæi pulantes se zelo
Israel facere sermonem . Quia ergo in his quæ nuper Dei agere, sacrilegi exstiterunt in Filium Dei : quia
exposita sunt , multis testimoniis adversum Israel non secundum scientiam zelati sunt sicut Phinees
risus est prophetarum , iia ut proferret de Isaia : filius Eleazari , qui secundum scientiam zeləlus
Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen , inleremil Madianitem pariter et Israelitam forni
sicut Sodoma facti essemus , el sicut Gomorrha Cantem cum ea 86 : el sicut Elias qui dixit : « Zelans
similes fuissemus 78 ; , et ilerum 79 : « Si ſuerit nu zelatus sum Domino omnipotenti Deo Israel, quia
merus filiorum Israel tanquam arena maris , reli dereliquerunt le filii Israel ( 71 ) , prophelas tuos
quiæ salvæ fient : » et his addit (64-65), quia « Israel C occiderunt , et altaria lua subverterunt 88 ; » el sicut
sectans legem justiliæ , in legem non pervenit 80 Mathathias , de quo in primo libro Machabæorum ,
propterea nunc consolari rursus populum suum scriptum est 8e , quia « zelatus est in lege Dei , et
volens, et per hoc invitare ad fidem , dicit : « Fra intremuerunt renes ejus , et ascendit furor ejus
lies , voluntas quidem cordis mei , et obsecralio secundum judicium . Horum omnium zelus et æmu
apud Deum fit pro illis in salutem 81. 1 El causam latio secundum scientiam fuit. Jud:eorum vero
cur voluntas sua et obsecratio pro illis apud Deum zelus non erat secundum scientiam , idcirco quia
(66-67) habealur ostendit . ( Testimonium enim , in ignorantes Dei justitiam , propriam conabantur, id
quit, perhibeo illis, quod æmulationem quidem Dei est, quæ hominibusjustitia videbatur , implere; cum
habeant , sed non secundum scientiam 88. » Quam- ulique ipsos magis Dei jusliliæ , quæ est Christus
vis, inquit , lot et lanlis involuti sint peccatorum (72) , convenerit obedire . Sed vide nunc ne forle
suorum malis , lamen est eis ineffabilis zelus et non illis solis dici sermo iste videatur, quia ( 73)
æmulatio Dei . Et hæc me commovit causa obse ( zelum Dei habeant, sed non secundum scien
76 Act . ix , 2 , 3. 71 Rom , x , 1-3. 78 Rom . ix , 29 ; Isai . 1 , 9 . 79 Rom . ix , 27 ; Isai . x , 22. 80 Rom .
IX , 31 . 81 Rom . x , 1 . 89 ibid. 2. 83 Rom . X , 3 . 8* Num . XXV , 7. 8 . 85 III Reg.xix , 10 . 86 | Mach .
II , 24.
(61 ) Sic editi el mss. plerique , nisi quod poste- D lio Dei , hæc me commovil causa , nt obsecratio
riores habeant, « quo illud pergebat . , Ms. Regius fieret pro ipsis ad Deum . » Rabanus , i tamen quia
num . 1639, ( quantum ad illud propositum spectat ineffabilem zelum , el æmulationem Dei habent,
quo pergebal. Deinde editi , « explere non possel . hæc me cominovit causa obsecrasse Deum pro
Sed conversus credidit ei qui , » elc. ipsis . ) Ms. unus Regius num ., 1639 , i lamen inest
(62) Edili , i sentibus ; ; el postea , non eru illis zelus et æmulalio Dei. Hiec me commovet
bescei. )
causa obsecrare Deum pro ipsis. , Czeleri vero
(63) Sic omnes mss. nostri. Editi vero , perpe mss , ut in nostro lexlu .
rain , præcedente. » Loca hic citala ab Origene ( 69) Sic omnes mss . nostri et Rabanus. Editi
reperiuntur supra , lom . ll , num . 1 , 2 , 9, lom . vi , vero, '« habent, dicens : Ignorantes enim Dei justi
Dom . 8. liam , et suam quærentes statuere, justitiae Dei non
(64-65 ) Editi ,, et hic addit . ) Deinde mss . quidam , sunil subjecti. )
editi el Rabanus, « in legem justitiæ non pervenit. ) (70) Édili , ( scientiam Dei , , qui postea cum
Male. Nam supra vox « justitiæ , in oinnibus inss . duobus mss . habent, pulantes zelun se Dei hao
el apud ipsuni Rabanum omillitur , et hic etiam bere. » Sed ms. Regius num . 1639 el Rabanus
deest in ms. Regio uuni. 1639 . reclius ut in nostro lexlu .
(66-67)Apud Deum . Hæc verba desunt in editis, qui ( 71) Editi , quia dereliquerunt pactum Domini
postea babent , i ostendit dicens : Testimonjuin por filii Israel . ,
bibeo illis, quod, » elc . (72) Editi , « qui est Christus. )
(68) Edili, « lamen ineffabilis zelus et emula (73) E- lili , i qui. ,
1159 ORIGENIS
1464
riam 87. , Similiter enim potest dicere Apostolus et A Liam , habeamus et eam quæ est secundum scien
de aliis , quia « lestimonium perhibeo eis , quod Liam . Ilaque (81 ) Judæis testimonium perbibet
cimorem Dei habeant, sed non secundum scientiam : Paulus, quod æmulationem Dei habeant, licet nog
el de aliis , quia (74) charitalem Dei habeanı , sed secundum scientiam . Tamen quia utcunque ha
non secundum scientiam . Si enim habeat quis bent æmulationem Dei, causam dederunt Apostolo
affectum erga Deum , ignoret autem quia charitas qua obsecrationem pro illis offerret Deo . Melius
paliens ( 75) debet esse , benigna, non invidens, non enim est habere zelum Dei , licet non secundum
perperam agens , non inflata, non ambitiosa , non scientiam , quam penitus non habere. Qui enim
quærens quæ sua sunt 89 : el hæc et his similia si habet, , sicut scriptum est, « dabitur ei " , vel in
in charitale non habeat , sed in solo affectu diligat novissimis cum omnis Israel salvus fiet 95 : « qui
Deum , competenter et ad ipsum dicetur quia cha antem non habet, etiam quod habet auferetur ab
ritalem Dei habet, sed non secundum scientiam . eo 96. ,
Similiter autem dici potest el de alio , quia fidem 2. « Finis enim legis Christus , ad justitiam omni
Dei habet, sed non secundum scientiam , si ignorel credenti . Moyses enim scribit , quia justitiam que
quia « fides sine.operibus mortua est 89 : 1 et quia ex lege est qui fecerit homo, vivet in ea . Que
lides Dei non in solis verbis est , quæ interdum ab B autem ex fide est justitia , sic dicit : Ne dixeris in
alio composila vel scripla discuntur, sed in affectu corde tuo : Quis ascendit in cælum ? hoc est,
mentis lali quodammodo (76) , qualem habuit illa Christum deducere : Aut quis descendit in abys
qua dixit intra se : « Si tetigero fimbriam vesti sum ? boc est, Christum 622 a mortuis reducere.
menti ejus, salva ero 90. ) Si quis ergo non ita Sed quid dicit Scriptura ? Prope est verbum in ore
habeat fidem ut ex aclibus suis bonis.cui credit llio , el in corde tuo : hoc est verbum fidei, quo !
ostendal , polest el ad ipsum dici quia fidem Dei prædicamus. Quia si confilearis in ore tuo Domi
habet, sed non secundum scientiam . Polest et de num Jesum , et credideris in corde tuo quod Deus
alio dici quia castitatem Dei habel ( 77) , sed non illum suscitavit a mortuis , salvus eris. Corde enim
secundum scientiam . Et alius curam pauperum creditur ad justitiam , ore autem confessio fit ia
habet, sed non secundum scientiam (78) : quippe si salutem . Dicit enim Scriptura , quia omnis qui cre
ab hominibus laudari vult. Et alius abstinens
dit in eum , non erubescet (82) 99. , Finis enim legis
potest dici , sed non secundum scientiam , si propler Christus : hoc est , perfectio legis , et justitia
ea jejunat ut hominibus pareat " . El sic per singula Christus est , sed credentibus. Non credentes vero,
quæque quæ gerimus , nisi secundum scientiam el quia non habent Christum (83) , perfectionem non
intelleclum geralous ( 79) , potest ad nos dici , quia с habent legis ; el idcirco nec ad justitiam poterunt
habemus zelum operis boni, sed non secundum pervenire. « Moyses enim scribit , quia justitiam quæ
scientiam . Et ideo danda præcipue est opera scien ex lege est qui fecerit homo , vivet in ea . Quæ
liæ, ne res nobis infeliciter accidat, ut in fide positi autem ex fide est justitia , sic dicit . 1 Jam et in
frustremur a fide, el zelum habentes bonorum superioribus Apostolus duarum justiliarum fecerat
decidainus a bonis. Vis autem scire quia potest mentionem , ubi dicit , quia ignorans Dei justitiam ,
quis, si scientiam non habeat (80) , evanescere in suam justitiam staluere quærebat Israel : et bic
fide ? Audi ipsum Paulum quibusdam dicentem : nunc duas iterum justitias dicit, unam que ex lege
« Nisi sine causa credidistis 98.1 Accidit ergo sine est , el aliam quæ ex fide est. Sed mihi videtur
causa credidisse , his qui scientiæ operam non dant, quod illa , quam superius dixit ignorari ab Israel
ut in eo quo crediderunt eliam intellectum veritatis Dei justitiam , ipsa sit justitia hæc quæ ex fide est ;
accipiant. Denique et apostoli hanc esse differen illa vero de qua dicit : « Suam justitiam quærenles
liam fidei simpliciter traditæ , et fidei que est slatuere (84), » ipsa sit de qua et hic Moysi verbis insi
secundum scientiam pervidenles, dicebant ad Sal nual , quia « justitiam quæ ex lege est qui fecerit,
valorem : « Auge nobis fidem $3 ,, hoc est, ut ha- D homo, vivet in ea . ) Sed vide justitiarum differen
bentes eam fidem quæ non est secundum scien tiam, pariter et vilarum . Na enim justitia Dei, id

87 Rom. x, 2. 88 I Cor . viii , 4, 5 . 89 Jacob . II , 20. 90 Maith . 1x , 21.” Matth. vi , 16. " I Cor. xv, 2 .
93 Luc. xvii , 5 . 94 Matth . XIII, 12. 95 Rom . II, 26. 96 Malth. xul, 12. By Rom . x , 4 seqq .

( 74) Editi, i qui. ) C bus Merlini el Genebrardi.

( 75) Editi, « ignorat autem quia charitas paliens
esi, debet esse berigua . )
(76) Sic ms. Regius nun. 1639. Ila etiam cæleri
mss. nostri, nisi quod habeant i quodam , ) pro
( quodammodo. , Editi vero , o sed in affeclu mentis .
Talein quondam habuit illa quæ dixit : Si teligero, 1
etc. Rabanus, rsed in affectu mentis sunt aliquando,
qualem habuil , · elc.
( 77 ) Edili , i charitatem Dei habet, , male . Ms.
Regius num . 1639, « castitatem quidem habet. ,
(78) Et alius curam pauperum habel , sed non
secundum scientiam . Hæc desiderantur in editioni
(79) Editi , « nisi scientiam el intellectum gera
mus . )
(80) Edili , « qui scientiam non habel. )
(81 ) Ms. unus Regius num . 1639 , interim ,,
Rabanus vero , vitaque. , Mss. duo et edili, in
tantum . )
(82) Prope est verbum , etc. usque ad , non erube
scei, desunt in libris antea editis.
(85 ) Edili, « qui non habent Christur . , Deinde
ms. Regius num . 1639, « poluerunt pervenire. »
( 84) Edili , i volentes statuere. )
1161 COMMENT. IN EPIST . AD ROM. LIB . VIII . 1162
est , Christus ( qui factus est nobis justitia a A exalialuni a le, neque longe a le ® (88) , » el cætera
Deo $8 , el pax , vide quomodo dicit i Hæc est quæ sequuntur. Quid ergo est quod per hoc Aposlo
autem vita alerna , ul cognoscani le solum verum lus docel ? Ne scilicet dicamus in corde postro , et
Deum , el quem misisti Jesum Christum 99. , llæc putemus quod Christus in loco aliquo continelur ,
ergo justicia non tantum vitam præbel, sed ieler el non ubique esl , ac per omnia ipse diffunditur :
nam vitam . Illam vero legis justitiain (85) « qui fecerit quippe qui cum esset in terris , dicebat quia esset et
homo, ) non dixit in æternum vivet , sed tantum in cælo . Sic enim loquebatur ad apostolos suos :
modo vivel in ea : , quoniam si linis legis, ut Nemo ascendit in cælum , nisi qui de coelo descen
Apostolus dicit ' , Christus est , nec ipsam quæ ex dil, Filius hominis qui est in cælo ? (89) . » Non dixit,
!cge est justitiam sine Christo adimplere poterit qui qui ſuit, sed , « qui est in cælo . » Et rursus ne putemus
finem legis non suscipit Christum . Dæc ergo quæ eum in cælo esse tantummodo , vacare aulem ejus
ex fide est justitia , quæ est Chrişlus , tanquam præsentia abyssum , ideo justitia quæ ex fide est dicit :
vivens el subsistens , hæc , inquit, dicit : « Ne ( Ne dixeris in corde lilo : Quis ascendit in coelum18& ?,
dixeris in corde lio : Quis ascendit in cælum ? Et quasi simile sit hoc dicenti, Christum de cælo de
hoc est , Christum deducere : Aut quis descendit in ducere , ila addidit Apostolus : « Hoc est, Christuni
abyssum ? hoc est , Christum a mortuis reducere . , B deducere. » Et rursum siquis mente el cogitatione
Nec mireris quod cum Christus ipse sit justitia, descendat in abyssum , pulans ibi tantum contineri
quasi de alio ita de se hæc dicere videatur. In Christum , quasi simile sil Christum revocare a mor
multis enim locis invenies Salvalorem quasi de alio luis, ita subjungit : « lloc est , Christum reducere a
ila de se loqui ; (it in Evangelio dicit :: Et stallet mortuis. » Sed ita , inquit, debes sentire de Christo,
oves a dextris ; hæcos aulem a sinistris (86) : el dicet lanquam de Verbo, el veritate, el sapientia , el justi
his qui a dextris sunt, el ilerum qui a sioistris lia Dei . Hæc autem omnia non in loco quæruntur ,
sunt, » ea quæ scripla sunt. Quod ergo ait : « Ne sed ubique adsunt : neque ab infernis locis (90 )evo
dixeris in corde tuo : Quis ascendit in coelum , aut cantur , 623 sed menle sola intellectuque capiuntur.
quis descendit in abyssim ? , exceptis his quæ Tanquam Verbuin ergo el sapientia prope est in ore
media interserit, « hoc est, Christum deducere, vel luo el in corde 1110. El « hoc est , inquit, verbum
a mortuis reducere : ) sed el , « Prope est verbum in fidei (91 ) quod prædicamus. Quia si confitearis in ore
ore tuo , et in corde tuo , » de Deuteronomio videlur luo Dominum Jesum , el credideris in corde luo quou
assumplum , ubi hoc modo scriptum est : « Manda Deus illum suscitavit a morluis, salvus eris . Gorde
cum boc, quod ego mando libi hodie, non est super C enim creditur ad justitiam , ore aulem confessio fit
exaltatum a le , neque longe a le . Non est in cælo in salutem . , Debemus etiam hoc scire , quoc!
ul dicas : Quis ascendet nobis in cælum ,'et acci aliud est possibilitatem esse in aliquo, aliud effica
piet illud nobis, ut audientes faciamus illud ? Neque ciam vel efficientiam ( 92) , quod Græci dúvayev et
trans mare est , ut dicas : Quis transibit nobis ÈVépre !av ( 95) vocant. Verbi causa : Parvulus nuper
trans mare , et accipiet illud , ul audientes faciamus nalus possibilitate rationabilis homo est : potest eniin
illud ? Juxta te est verbum valde in ore tuo, et in esse rationabilis si adoleveril. El possibilitate eliam
corde tuo , et in manibus tuis , ut faciaz illud , faber , et gubernator, el graminaticus dicitur ; pos
Cum ergo hæc ex Deuteronomio assumpta sint, et sibile enim esl ut horum aliquid sit. Ellicacia vero
Apostolus scribat quia justitia , quæ ex fide est ', vel efficientia , hoc est , re ipsa atque effectu , nihil
ipsa hæc dicit, quæ est Christus ; sine dubio (87) horum est dum est parvulus : seil si cæperit vel ra -
quie in Deuteronomio dicuntur Apostolus a Christo tionis jam capax esse, vel aliquid fabrilis artis , aut
dicia esse pronuntiat. Ipse ese ergo qui dicit : « Man cujuslibel alterius efficere, lunc jam elicacia ralio
daluni hoc, quod ego do tibi hodie, non est super nabilis dicitur, vel faber, vel sicut illud est (94) quod
*8 I Cor. 1 , 30. 99 Joa.. xvii , 3. 1 ibid . 4 . jbid . 6, 7. 3 Matth . xxv , 33, 34, 35 , 41 . Deul. XXX ,
41-14. Rom . x, 6. 6 Deul. XXX , 11. Joan . ii, 13 . 8 Rom . x , 6. 9 Rom . X , 8-10.
(85) Edili , llla vero legis justitia , quam qui D desiderantur in editione Genebrardi.
bycerit homo, non dixit in eternum , sei tanluin (90) Sic ms. Regius num . 1659 et Rahanus. Cæ
modo, vivel in ea : quoil linis legis ( uit Apostolus leri vero mss. et edili , i neque ab inferni locis , ,
elc .
dicit) Christus est , nec ipsa quæ ex lege est juslilia ,
, quia linem , etc. ( 91 ) Edili, Tanquam Verbum ergo el Sapientia .
sine Christo adimpleri polui t
Mss. duo Regii : - la vero legis justitia qui fecerit Prope est verbum in ore luo el in corde luo , el hoc
homo.... quod finis (al ., « quod si finis) legis , ' etc. est verbum fidei , , etc.
Sed ms. Regius num . 1639 et Rabanus recle ut in ( 92 ) Sic edili et ms, Regius num . 1659. Cæleri
nostro textil , nisi quod alius habeat, quoniam finis vero inss . et Rabanus, ' quod aliud est possibilitate
legis ; alius vero , « quod si finis legis, , etc. esse in aliquo , aliud efficacia vel efficientia . ,
( 86) Alias , qui a dextris sunt, et a sinistris, (93) Sic ms. Regius num . 1659 et Rabanus. Editi
ea , » elc. vero , i endelechiam et energiain vocant. ) Mss .
(87 ) Editi , ordine pio , ) male. quidam , i didami, elenergia vocant. )
(88) Ms. Regius num . 1639 , recte, i tibi ; » cæleri (94) Rabanus et edili , vel si quid aliud esi, )
vero ms., Rabanus et editi perperam , i vobis . ) etc. Mss . plerique , « vel si quid illud esi, · elc. Sed
Deinde edili , non est superexaltalum , neque longe, rectius ms. unus Regius nun. 1641 ut in nostro
el cælera quz , » elc. textu .
(89; Non dirit qui fuil , sed , qui est in coelo. Hæc
PATROL . GR . XIV . 37
 1163 ORIGENIS 1161

effectu operis agit . Hoc ergo modo eliam Clirislus, A stum Dominum confessus, nulli horum se servire
? qui est Verbum Dei , possibilitate quidem juxta nos , profilelir. Seil el credens in corde suo quod Deus
hoc est , juxta omnem hominem , esse credendus est illum suscitavit a mortuis , certum est quia suscila
tanquam ratio parvulis : efficacia vero tunc (95) tum eum ad justificationem sui credit ( 99) . Alio
in me esse dicitur, cum in ore meo confessus fuero quin , quid proderil scire me et credere quod Jesum
Dominum Jesum , et in corde meo credidero quod Deus suscitavit a mortuis, si in me ipso eum non
Deus illum suscitavit a mortuis . Vis autem scire habeam suscitalum ? Ergo si non in novitale ( 1 )
quia adest ubique , et medius est etiam eorum qui vitæ ambulo , el velustani peccandi consueludinein
ignorant eum , et non confitentur ? Audi quomodo non fugio, nondum mihi Christus resurrexit a mor
Joannes Baptista de eo hæc ipsa testatur : : Men luis . Ad hunc autem sensum etiam ea conveniunt
dius, inquit (96) , vestrum stat quem vos nescitis, quæ sequuntur, quando ait : « Dicit enim Scriptura ,
qui post me venit 10. » Est ergo medius etiam inter quia omnis qui credit in eum , non erubescel " . >
eos qui cum nesciunt, sed possibilitate eis melius Hoc autem apud Isaiam scriptum est . Quod si on
est , non eßlicacia . Possunt enim eum capere , sed nis qui credit in eum , non erubescel : erubescit
nondum capiunt. Efficacia vero vel eflicientia inter autem omnis qui peccat, sicut Adam peccavit , el
13
illos medius est quibus dicebat : « Ubicunque fue- B erubuit, et abscondit se : qui adhuc ruborem (2 )
rint congregati duo vel tres in nomine meo , ibi sum peccati incurrit , credere non videliis.
in medio eorum " 1. Isti enim confitebantur in ore 3. « Non enim est distinctio Judæi el Græci . Idem
suo Dominum Jesum , et credebant in corde suo enim ipse Dominus omnium ( 3), dives in omnes qui
quod Deus illum suscitavit a mortuis . Alioquin ab) invocant illum . Omnis enim quicunque invocaverit
surdum videtur (97 ) si et inter eos qui in nomine nomen Domini, salvus erit 16. , Quomodo non sit
ejus congreganiur, medius esse dicitur, et inter eos distinctio in fide Judæi el Grxci , supra jam fre
qui eum nesciunt : nisi hujusmodi differentia lenea quenter ostendimus. Quod autem idem sit Dominus
tur, quod inter ignorantes et nondum credentes omnium , secundum bæc accipies que nuper edidi
possibilitate medius dicitur ; inter credentes vero mus ; hoc est , si justitia nobis, et verilas ,624.el
eſlicacia , id est rei ipsius el operis effeclu . Verum sanctificatio, et sapientia , quod totum est Christus
et illud observa quod ait : « Quia si confitearis in Dominus, dominelur. Hæc enim sunt ejus diviliæ (4) ,
ore luo Dominum Jesum , el credideris in corde luo utpote « in quo thesauri sapientiæ et scientize sunt
quod Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris. ) abscondili 18. » Quas tamen divitias non dixit lar
Videbitur
desint alicuienim
boni quibusdam per hoc,
operis privilegia quia viriuli
, eliamsi etiamsi c giri eum omnibus hominibus , sed omnibusquicun
que invocaverint nomen ejus. Sed el in hoc similis
bus operam non dederit, hoc ipso lamen quod cre. videtur quæstio ut in prioribus oboriri. Neque enim
didit, non pereat , sed salvelur, et habeal salutem , omnes qui quoquo modo invocaverint nomen Domi
etiamsi beatitudinis gloriam habere non poterit (98 ) . ni (5) salvi esse possunt, etiainsi non egerint opera
Sed vine ne magis illud intelligi debeat , quod qui invocati nominis digna , maxime cum et Sapientia
vero et non falso confitelur ore Dominum Jesum , Dei in Proverbiis dicat : « Erit enim cum in voca
et corde credit, pariter confitealur se dominatni veritis (6 ) me : ego autem non exaudiam vos 16. ,
subjectum esse sapientiae , et justitiæ , et veritatis , la quo videlur mihi Sapientia cohortari (7 ) et per
et omnibus quæ Christus est : nec sibi ultra esse urgere eos qui salvari volunt , ut citins in vocent
dominum mammonam , id est , neque avaritiam sibi Sapientiam , nec morentur , neque differant : ne
ultra , neque injustitiam , neque impudicitiam , ne forle cum stalulum lempus excesserit , hoc est , in
que mendacium dominari. Semel enim Jesum Chri quo ( 8) pænitendi facultas est , larde post bæc in

10 Joan . 1 , 26. 11 Malih . xvill , 20 . 12 Rom , x , 11 ; Isa . XXVIII , 16.
16 Coloss.si , 3. 16 Prov. 1 , 28 .
( 95 ) Tunc. Deest in editis .
D ( 4) Ms. Regius num . 1639, « Hæ enim sunt ejus
(96) Inquit. Desideralur in elitis,
( 97 ) Videlur. Omillilur in edilis .
( 98) Edili, non poluerii. )
( 99 ) Edili, i certum est quia suscitavil eum ad
justificationem sui , omisso ( credit. , Ita etiam
Rabanus, qui habel ( credit , in fine . Sic etiam
ms. unus, qui habet ( cordis » pro credit . » Sed
cæteri mss . ut in nostro teslu , nisi quod unus ha
beat e suscitantem , pro « suscitalım .
( 1 ) lla edili. Sed omnes mss . nostri el Rabanus,
« Ego si non in novilale, » etc. Deinde mss . duo el edi
li , vel velustalis peccandi consuetudinem ;» sed Raba
bus ei ms. idus Regius num . 163911 in nostro textu .
(2 ) Ms. unus Regius num . 1639 , 1 qui ad hunc
ruborem , ) elc . Rabanus, « qui adhuc cum rubo
rem peccati incurrerit, 1 elc .
( 3) Sic mss . plerique el edili. Ms. vero Regius
num . 1639, « Nanı idem Dominus omnium , , etc.
13 Gen. ill , 8 . 1 * Rom . x , 12.
Deinde, « Quomodo non est distinctio, 1 etc.
diviliæ . » Mss . quidam omillunt ( enim . , Rabanus
omillil i ejus. )
( 5 ) Editi , « Neque enim omnes quicunque invo
caverint nomen ejus. ,
(6) Edili, « Erit enim tempus cum invocabitis,
ele. Sed omnes mss . nostri omittunt « lempus ; » et
alius habet « invocetis ; valii vero omittunt i aulem ..
( 7) Editi, i coarctari, ; alias, « coarctare . » Sed
omnes mss. ut in nostro textu .
(8) Editi, « Ne forle cum slatulum tempus acce
plabileque præterierit , in quo . Colex Vallis
Claræ, « ne ſorle cuin slalutum tempus excesserint
hoc , in quo. , Sed cæteri miss. ul in nostro lestu ,
nisi quoi duo omittant ( est post « hoc ) , Deinde
edili, • tarde hi post hæc ; » et postea mss . quidam
el edili , ( el lunc dicit quia invocabitis, » etc. Seu
ms. Regius num . 1639 , rectius, i el hinc dicit. »
1165 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . VIII . 1166

vocent ubi pænitentiæ locus non est . Et hinc dicit A eos ' , , sine dubio Christum Jesum Dominum in
quia « invocabitis me, et ego non exaudiam vos . ) vocabant : et si invocare nomen Domini, et orare .
Sermo lamen hic quem ponit Apostolus, id est : Dominum , unum atque idem est ; sicut invocatur
« Quicunque in vocaverit nomen Domini , salvus Deus, invocandus est Christus ; et sicut oralur Deus ,
erii , , apud Joel prophelain hoc modo scriplus est : ita et orandus est Christus ; el sicul offerimus ( 16)
« El dabo prodigia in cælo sursum , et in terra Deo Patri primo omnium orationes, ita et Domino
deorsum , sanguinem) , el ignem , et vaporem fumi . Jesu Christo ; et sicut offerimus poslulationes Pa
Sol convertelur in tenebras, et luna in sanguinem , tri , ita offerimus postulationes et Filio ; et sicut
prius quam veniat dies Domini magnus et nobilis ( 9 ). offerimus gratiarum actiones Deo , ita et gratias
Ei erit : Quicunque invocaverit nomen Domini, sal offerimus Salvatori. Unum namque utrique bono
vus erit ' 7. , Videtur tamen mihi grande aliquid in rem deferendum , id est Palri , el Filio, divinus
Scripluris divinis sub hoc invocationis nomine de edocet sermo cum diciỉ : « Ut omnes ( 17 ) honorifi.
signari. Non enim ( 10) de qualibuscunque viris , sed cent Filium , sicul honorificant Patrem 23. » Quod
de ingentibus et præcipuis scribitur quia e Enos pri modo ( 18) autem de Epistola ad Corinthios propo
mus speravit ( 11 ) invocare nomen Domini 18 ; » et suimus, ubi Apostolus primo quidem dicil ; « Ecclr
in Psalmis : « Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus, B siæ Dei , quæ est Corinthi, sanctificatis in Christo
el Samuel in his qui invocant nomen ejus. Invoca Jesni , vocalis sanctis * , , et post hæc, quasi alterius
bant Dominum , et ipse exaudiebat eos : in columna gradus el alterius ordinis sint ( 19) , ila subjungit
nubis loquebatur ad eos 18.1 quosdam , de quibus dicit : « Cum universis qui
5. Quomodo ergo invocabuni, in quem non cre invocant nomen Domini nostri (20) Jesu Christi
diderunt ? Aut quomodo creslent ei , quem non au in omni loco ipsorum et nostro 20 : videbitur
dierunt ? Quomodo autem audient sine prædicante ? fortassis babere aliquid differentiæ , quod illos
Quomodo vero prædicabunt nisi mittantur ? Sicut quidem Ecclesiam Dei nominal, et sancliſicatos.
scriptum est : Quam speciosi pedes evangelizantium et vocalos sanctos : istos aulem lanılım , iqli
bona 20 ( 12) ! , Manifeste in his per hoc quod dicit : 625 invocant nomen Domini nostri Jesu Christi. ,
Quomodo ergo invocabunt, in quem non credide El vide ne forte ista diversitas lale aliquid osten
runt? , illud quod superius posuit de propheta di dai, quale et præsens videtur habere capitulum , in
clum , quia « omnis quicunque invocaverit nomen quo docet non posse invocari (21 ) nomen Domini,
Domini, salvus erit , , ad Christum Dominum do nisi prius credalur in Christum *5* . Cum autem cre :
cuit referendum . Postquam enim dixit : « Omnis diilerit quis Christo , etiamsi nondum sanctificatus
с
quicunque invocaverit nomen Domini , salvus sil , et Ecclesiæ corpori socialus, tamen necesse est
erit ( 13) , ) subjungit : . Quomodo ergo invocabunt, ul jam inyocel eum cui credidit. Christus enim ve
in quem non crediderunt ? , Christo enim Judæi non nit mundum reconciliare Deo , el credentes sibi olm
crediderunt, et ideo nec invocant eum cui non cre ferre Patri. Quos autem ofert Patri , Spiritus san
diderunt . Sed el in principio Episiole quam ad Co clus suscipit, ut sanctificet eos , el languam cæle
rinthios scribit, ubi dicit : « Cum omnibus qui ill stis (22) Ecclesiæ primitivorum 26 membra vivificel,
vocant nomeu Domini nostri ( 14 ) Jesu Chrisii in omni atque in soliditalem tolius corporis perfectionem ,
loco ipsorum et nostro ?, , eum cujus nomen in que reslilual , el ita deinum Ecclesia Dei pon ha
vocalur , Dominum Jesum Christum ( 15) esse pro bens maculam neque rugam "7 (23) appellari me
mmlial. Si ergo et Enos, et Moyses , el Aaroni , et seanlur. Prius ergo quain ad gradum istius perle
Samuel « invocabanı Dominum , et ipse exaudiebat crionis accedant ( 24 ), lanquam mediatoris Dei el
17 Joel. 11, 30- 32. 18 Gen. iv , 26. 19 Psal . xcviii, 6 . 20 Rom . x , 14 , 15 . 21 I Cor.1, 2 . 91 Psal.
97 Ephes. xv, 27,
XCVIII , 6. 23 Joan . v , 23 . 911 Cor. 1 , 2. 25 ibid . 28 * Rom . . , 14 . 26 llebr. 111 , 23.

(9) Sic mss . plerique el editi. Ms. tamen qui- D num . 1639 et Rabanus, i el orare Dominum
dam et Rabanus, « borribilis. Deinde ms. Regius sicut invocalur Chrisliis, ila et orandus Christus. i
num . 1639 et editi, i el omnis quicunque, ! etc. Rabanus tamen omillil « ita , , Sed cæleri mss . ut
( 10 ) Edili et mss. quidam omilluni cenim . , Ms. in nostro textil, nisi quod initio omnes perperam
unus Regius num . 1639 , « Non enim de qualibus habeant « Dominum , i cum necessario legendum
cunque verbis , sed ingentibus et præcipuis Scri sil cum eddilis « Deum . )
pluris , Enos primus, etc. Male. ( 17 ) Omnes. Deest in libris antea editis.
( 11 ) Edili , i prius speravil , » elc. 118) Modo. Restiluilur ex ms. Regio num . 1639 .
( 12) Sic omnes miss. nostri, Edili vero habent , ( 19) Deest ( sint , in editis.
1 evangelizantium pacem , evangelizantium bona ! (20) Nostri. Omiitilur in editis .
Manifeste apparel in his per hoc quod dicit, , etc. ( 21 ) Edili et Rabanus, « invocare, » male.
(13) Ad Christum Dominum docuit referendum . ( 22) Edili, « Spiritus suscipit, ut sanctilicel eos,
Postquam enim dixit : Omnis quicunque invocaverit tanquam cælestis, » elc.
nomen Domini salvus eril . Hæc in edilis nusquam (23) Edili, i ulita demum Ecclesia Dei non ha
reperiuntur. bens inaculam aut rugam , » etc.
(14) Deest o nostri , in antea editis. ( 24) Jla Rabanus. Ms. Regius num . 1659 , « Prius
(15) Editi , « Deum Jesum Christum . ) enim quam .... ascendani, , etc.,ilt in textu. Cæteri
( 16) Editi, r et adorare Deum mum atque idem mss . et edili , Prius ergo ad gradum istius perfe.
est, sicut invocatur Christus, el adorandus est clionis accedant .... in vocent nomen Domini, I
Christus, et sicut offerimus, , elc . Ms. unus Regius etc.
1167 ORIGENIS 1168

homia um invocant nomen Domini nostri Jesu Chri- A piamus quasi dicat Apostolus : Nos præcones et
sti : postea vero quam Spiritus Dei fuerit in corde prædicatores Christi non possemus prædicare , nec
eorum clamans, « Abba pater 28, , ipse Spiritus eos annuntiandi nobis virlus ulla subsisleret, nisi ades
etiam nomen Patris edocet invocare. Ideo ergo set nobis ipse qui misit (32) . Quod si prædicanti
i quomodo , , inquit, « invocabunt (25) , in quem bus nobis audire non vullis , vestra jam culpa est,
son crediderunt? , et in hoc arctissima eos con et si audientes non creditis, el non credentes non
clusione constringil. Salus , inquit, non est nisi in invocatis , et non invocantes salvi esse nequitis.
vocanti, Nemo vero invocal qui non credit . Ergo Quia ergo missi sunt ad prædicationemi, idcirco de
quia non creditis, non invocalis; et quia non invo his qui ab ipso missi simt scriptum est : « Quam
calis , non salvamivi. Sed quomodo,, inquit (26 ), speciosi pedes evangelizantium bona 3* ! , Quod
I credent ei , quem non audierunt ? , Quod non au pedes hic speciosos non corporales , sed spiritales
dieruni possumus sic intelligere, quia vel ipsum in dicat , puto quod quamvis amicus sit quis litteræ ,
carne positum , vel apostolos ejus (27) prædicantes negare non possit. Neque enim in id ridiculi dedu
de eo audire noluerint. Sic enim et ipse Dominus cel apostolicum sensum , ut evangelistarum pedes
dicit : « Qui vos audil, me audit : et qui vos sper- qui corporeis oculis videri possunt, putel (33) ab eo
nil , me spernil. , Poiest autem et loc intelligi , B decoros dici el speciosos ; sed illi sunt decori el
quod etiam el nunc et semper Christus tanquam speciosi pedes, qui ambulant per viam vila . Secun
Verbim ei Ratio unicuique loquatur in corde, el de dum illum enim (34) qui dixit , « Ego sum via 33 ,
pietale doceat , de justilia suadeat, de castitale , de intellige decoros el speciosos evangelizantium pe
pudicilia ei de omnibus simul virtutibus proteste des , qui per talem viam ( 35) merentur incedere.
lur, sicut et ipse dicit 30 : Oves mee vocem meam Isti sunt pedes quibus et Paulus cucurrisse cursum
audiunt. , Sic denique el in corde Pauli loqueba se dixit , et sic currere ut comprehendat ** , id est
lur , ila ut ille diceret : « An experimentum ejus vigor animæ quo lenditur et properatur ad cælum .
quæritis qui in me loquitur Christus 3!? , Sequi Gratiſice aulem pedes istos esse firmabis (36) , quos
Tur : « Quomodo autem audient sine prædicante ? , Jesus discipulis lavat , et linteo quo præcinctus est
In hoc magis per prædicantium sermonem Christum lergii 35. El quamvis corporali tunc specie luerit
ostendit audiri (28) , in quibus, secundum ea qu :e impletum , tamen 626 Petro hoc solum quod fieri
supra diximus , Christus loqui el docere monstra videbat intelligenti (37 ) , el quasi honoris causa ne
lur. Quomodo autem prædicabunt, nisi millan sibi servo pedes lavarel Dominus excusanti , audi
lur ! , Dificultas mihi quædam in hoc sermone vi- c quam profundi mysterii proditur sermo. « Si te, ,
delur exsurgere. Si enim ita intelligamus quod inquit, anon lavero, non habebis partem mecum * ,
propterea non prædicent, quia non milluntur (29) ; El iterum aliain similem huic vocem tanquam de
nullo autem prædicante non audient ; non audien secretis scientiæ profert thesauris s' , et dicit :
les vero non credent (30) ; non credentes autem Quod ego feci vos nescitis modo : scietis autem posl
non invocabunt; non invocantes non salvabuntur : modum ; » et addit , quia « sicut ego Dominus ( 38)
colligitur ex his , ul causa qua non sunt salvati , ad et magister lavi pedes vestros : et vos invicem (39 )
rilium (31 ) redeal auctoris , qui non miserit prædi lavale pedes alterutrum . Exemplum enim dedi vo
canles . Sed magis ad illum nos, qui reclior esl, bis 38. , Videamus ergo quod sit istud exemplum ,
intelligentiæ tramitem deflectainus : et quod dixit, quo magistri discipulorum lavare debeant pedes,
Quomodo prædicabunt, nisimittantur, ) sic acri aut de qua aqua lasare. Si quis inveniat aquam vi

28 Rom. viii , 15. 29 Luc. X , 16 . 30 Joan . X , 27 . 81 || Cor. 3 . 32 Isa . 111, 7. 33 Joan . xiv , 6.
3* I Cor, ix , 24 , 26. 38 Joan. Xili , 5. 36 Joan.XIII, 8. 37 ibid . 7 . 38 ibid . 14, 15 .
(25 ) Mss . quidam , Ideo , inquit : Quomodo D (35) Sic mss . nostri omnes et editi . Rabanus
ergo invocabunt,) elc . Sed ms. Regius num . 1639 , vero ,'« qui per spiritalem viam , i elc. Deinde miss.
Rabanus et edili ut in nostro textu . duo Regii, et editi , « Isti sunt ergo pedes quibus....
(26) Inquit. Deest in editis. sed et sic currere , (edili , « cucurrisse) ul compre
(27 ) Ejus. In editis omittitur. hendat, id est , animæ vigor » ( edili , i animo) quo
(28) Edili , In hoc magis prædicantium sermo lenditur, ! etc. Sed ms. Regius num . 1639 et Ra
nem Christum ostendit audire. » Sed omnes mss . banus ul in nostro textu .
el Rabanus ut in textu . (36) Editi, « Gratifice autem pedes istos esse fir
( 29) Edili , « intelligimus.... quia non milian mavil. , Rabanus vero , 1 Speciosos auleni pedes
lur . ) istos esse firmabilur, , Deinde edili , i el quamvis
( 30) Non audientes vero non credeni . Hæc re corporaliter specie , ) elc. , omisso i lunc , i quod
sijiuuntur ex ms. Regio num . 1639. etiam deest in pluribus mss., sed exstat in ms. Re
(31 ) Sic recte editi . Mss . vero nostri omnes et gio num . 1639 el apud Rabanum .
Rabanus, perperam , ' ad inilium , , Deinde edili, (37) Mss . duo , perperani , « non intelligenti. ,
Sed magis ad illum nos qui rectiorem intelligentiæ (38) Edili , tanquam de se credentis scientiæ
Tramitem continet, deflectamus. ) profert thesaurus , ? (Ms. Regius num . 1639 ,« de
(32) Ms. Regius num . 1639, « non possemus præ iam secretis scientiæ profert thesauris) et dicit :
dicare , nec annuntiare vobis , nisi ipse nos mi Quod ego feci vobis, vescitis modo ; scielis autem
sissel. ) postea : el addit , quia si ego Dominus. , Ms. uuus
(33) Edili, videri possint, putem , , etc. Regins omillil quia , ante sicut . ) ?
134) Enim . Deest in editis. (39) Invicem . Deest in editis.
f16 ) COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. VIII . 1170
vam , et si quis accipiat bibere a Jesu , et aqua illa A tiant , sed bene et integre annuntiant bona . Exem
fiat in eo fons aquæ salientis in vitam æternam 39, plum vero hoc de Isaia (43 ) videtur assumptum :
isle de hac aqua doctrinæ spiritalis polest lavare sed ibi propheta ad ipsum Dominum evangelizandi
pedes discipulorum , et omnes ex anima ipsorum officium retulit . lia enim ait : « Quoniam ego ipse
immunditias sordesque diluere : et hoc faciens da qui loquebar, adsum , tanquam aura in montibus, lit
tum a magistro implebit exemplum . « Speciosi , pedes evangelizantis ( 44 ) auditum pacis , ut evan
ergo « sunt pedes evangelizantium bona . » De ipsis gelizans bona * 8 . , Verum videtur mihi Paulus,
puto pedibus etiam (40) in Canticis canticorum quia propheta dixerat , ( ut pedes evangelizantis
Sponsa dicit ad Verbum Dei : « Lavi pedes meos, audilum pacis , ut evangelizans bona ,, el hoc quasi
quomodo inquinabo eos 46 ? , Et de ipsis nibilomi ex alierius comparatione memorasse ; velul si di
nus dicitur : « Tibiie tuæ sicut columnæ marmorer ceret : Ila adero ut homo qui evangelizat pacem ,
cum basibus argenteis 4. , Et fortassis quia hæc et evangelizat bona . Hoc autem faciunt apostoli :
pulchritudo est in pedibus evangelistarum , propter- idcirco de semetipsis hoc dictum , id est , de aposlo
ea non vult eos Dominus Jesus calceamentis ope lis, accepisse videtur ( 45) , ad quorum comparatio
rire , et occultare speciem pulchram ; sed præcipit nem adfuturum el evangelizalurum bona per pro
B
eis neque calceamentum habere in via " . Quæ au phetas se dixerat Christus .
tem bona sint quæ evangel izant , hoc est , quæ an 6. « Sed non omnes obediunt Evangelio . Isaias
nuntiant, videamus . Quamvis hoc ipsum quod dicit enim dicit : Domine, quis credidit auditui nostru ?
evangelizare , interpretetur « bona annuntiare , ) Ergo fides ex auditu ; audilus aulem per verbum
quæ sint tamen bona quæ bonis addidit , requiramus . Christi. Sed dico : Nunquid non audierunt ? In
Unum et verum bonum est Deus , cujus imago omnem terram exiit sonus eorum ; et in fines orbis
bonitatis est Filius * el Spiritus ejus , qui dicitur terræ verba eorum . Sed dico : Nunquid Israel non
bonus **. Istud ergo (41 ) unum bonum , quia in Deo cognovit ? Primus Moyses dicit : Ego ad æmulationem
Patre, el Filio , el Spiritu sancto est , « bona ) no vos adducam in non gentem , in gentem insensatam ,
minavit. Hoc est enim quod annuntiant evangeli in iram vos inducam . Isaias aulem audet et dicit :
slie , secundum præceptum Domini et Salvatoris luventus sum a non quæren !ibus me : palam ap
nostri dicentis : « lte, docete omnes gentes, bapti. parui inter eos qui me non interrogabant. Ad
zaples eos in nomine Patris , el Filii , et Spiritus Israel autem quid dicit ? Tota die expandi manus
sancti * . » Hæc sunt ergo evangelizantium bona " . meas ad populum non credentem , el contradicen
Sed quoniam et ipse bonus nuntius dicitur, et nun с lem 49 (46) . 1 Neque omnes (47) ex gentibus
liare de bonis , illa sit ratio quod non solum bona Evangelio crediderunt , neque omnes ex Israel :
nuntiant, sed et bene bona nuntiant. Sunt enim 627 plures tamen , et multo plures ex gentibus,
sionnulli qui annuntiant quidem (42) et prædicant quam ex Israel . Quod ergo ponil Apostolus quia
de Patre , et Filio, el Spiritu sancto ; sed non sin Isaias dixerit : « Domine, quis credidit auditui no
cere , non integre : ul sunt omnes hæretici, qui Pa siro 80 ? , Quis, pro raro dictum est : et observare
trem quidem , et Filium , et Spiritum sanclum an debemus quod sermo hic in Scripturis interdum
nunciant; sed non bene, neque fideliter annuntiant. pro raro , interdum pro nullo omnino ponitur ;
Aut enim male separant Filium a Patre , ut alterius verbi gratia , ut cum dicit : « Quis sapiens, et intel
Daluræ Patrem , alterius Filium dicant : aut male liget hæc 61 ? , el , « Quis ascendet in movlem Do
confundunt, ut vel ex tribus compositum Deum , vel mini " * ? , el, « Quis est homo qui vult vitam " ? ,
trinæ tantummodo appellationis in eo esse vocabu in his omnibus rarum quis (48 ) significat . Ubi
lumn rulent. Qui autem bene annuntiat bona, pro vero dicit : Quis ascendit in cælum ? hoc est ,
prietates quidem Patri , et Filio , et Spiritui sancio Christum deducere : vel quis descendit in abyssum ?
suas cuique dabil ; nihil autem diversitatis esse hoc est , Christuin a mortuis reducere : , hic quis
confitebitur in substantia vel nalura . Qui ergo ita nullus intelligitur. Nullus est enim qui ascendit in
annuntiant Evangelium , non solum bona annun cæluin Christum inde deducere. Nunc ergo , « Do.
40 Cant . V , 3. 41 ibid . 15 . 4- Malih. x , 10. 43 Matth . XIX , 17 . Sap. VII , 26.
39 Joan . iv, 14.
* Psal . cxlii , 10. * 6 Matth . XXVIII, 19 . 67 Isa . Lli , 7 . +8 Isa. Lii , 6, 7 . 49 Rom . x, 16 sqq. 60 sa . Lill ,
1 ; Rom . x , 16 . 81 Osee xiv , 10. 82 Psal. xx111 , 3. 53 Psal. xxxii, 13 .
(40) Editi , « De islis , ut pulo , etiam pedibus, , * (45) Videtur deest in omnibus mss. el editis , sed
etc. supplendum videlur. Deinde edili , « luturum . ,
(41 ) Ms. Regius num . 1639, « et qui Spiritus ejus El paulo post ms. Regius num . 1639 , per pro
dicitur. Istud ergo , ) etc. phelall. )
(42) Ms. unus Regius num . 1639 , ( sed et bene ( 46) Domine quis credidit, elc . usque ad , non cre
nuntiant. Bona sunt enim quæ nonnulli annuntiant dentem, et contradicentem , desunt in editis, sed re
quidem . ) etc. Sed cæleri mss . , Rabanus et edili stituuntur ex omnibus mss. nostris .
ut in nostro textu . ( 47) Editi et Rabanus , « Neque enim omnes, )
( 43) Edili , « Exemplum vero de Isaia , » elc. etc. Sed omnes mss . nostri omittant « enim . »
(44) Editi, , tanquam ora in montibus , ut pedes (48) Quis. Ita recte ms. unus Regius num . 1639.
evangelizantium ,) etc. Ms. Regius num . 1639 , ( lari Cæleri vero mss ., Rabanus et edili , « quemque . )
quam bora .... ul pedes evangelizantis .... el evange . Sic et paulo infra.
lizantis, , etc.
1171 ORIGENIS

mine, quis credidit auditui nostro 3* ? , quod dicit A quelæ neque sermones , quorum non audiantnr (55 )
Ísajas, rarum quis significat. Scire lamen nos con voces eorum . In omnem terram exivit sonus eorum ,
venit, quod « Domine, quis credidit andilui nostro ? , et in fines orbis terræ verba eorum . » In quo pro
in Hebræis exemplaribus Domine non habeat, sed linguarum et sermonum varielate gentes sine du
in interpretatione Septuaginta Seniorum sit : et bio intelliguntur : et dicitur quia apostolorum
Apostolus (49) hoc probans quod apud illos est , Christi in omnem quidem terram sonus exierit : in
posuit Domine . Videtur tamen Isaias hæc ex persona fines vero orbis lerræ non sonus , sed verba perve
apostolorum prophetare , quibus creditum fuerat nerint. Quod ita intelligi potest, quia « terram ►
prædicationis oflicium : et ipsi cum rarilatem cre imperitos quosque et indocibiles homines dical (56 ) ,
dentiujn præcipue de populo Israel viderent (50) , ad quos non verba , in quibus ratio fidei continetur
dicunt ad Dominum : « Domine, quis credidit au et explanatio sapientiæ , sed sonus fidei communi et
ditui nostro 58 ? , sicut et illud ex persona ipsorum simplici prædicatione pervenerit : finem vero orbis
dicitur, quia « annuntiavimus ( 51 ) sicut puer ante lerrarum eruditiores quosque et prudentiores ap
ipsum , sicul radix in terra silienti 66. , Et ipsi sunt pellaverit . Finis enim perfectionem indicat rerum .
mihilominus qui dicunt velut cum ipso posili et vi Ac hos ergo tales non sonum vocis, sed (57) verba
B
rentes eum in habitu humano, quia « vidimus eum , et rationem pervenisse pronuntiat, qui utique au
et non habebat speciem neque decorem 87 , , el reli dientes sermonem fidei, etiam perscrutari possunt
qua. Sed et si ad personam ipsorum prophelarum el perquirere Scripturas divinas, ut cognoscant
referantur hæc verba , quasi qui apud Dominum corum verborum , quæ eis per apostolos annuntiala
conquerantur quod his quæ de Chrislo prophetave sunt, veritatem . Et hanc esse in his differentiam
rint, nemo aut admodum pauci ex populo illo ( 52) sciens Apostolus , id est in sono et verbis , quodam
crediderint, non videbitur alienum . Aut non est loco ila dicit : « Et sermo meus, et prædicatio mea
putandum quia Moyses dicat ad Dominum : Domine, non fuit in suasoriis (58) sapientiæ verbis , sed in
memo credidit auditui meo ? Si enim credidissent ostensione Spiritus et virtutis 58 ; » ut ostenderet
litteris meis, credidissent utique et Christo : de ipso verbum quidem esse quo per virtutem Spiritus sa
enim ego scripsi : « Ergo fides ex auditu ; audilus pientia Dei lucidius explanatur : prædicationem
autem per verbum Christi, , Hic e verbum Christi , vero hanc esse de qua dicit Prophela , quia « in
prædicationem de Christo significal. Neque enim omnem terram exivit sonus eorum 60 : , in qua sci
illi soli crediderun : qui verbum ab ipso Christo licet simplex annuntiatio est (59) lidei, et simpli
Jesu ( 53) Domino loquente audierunt ; sed multo c cioribus quibusque sufliciens. Sed et alibi 61 de
plures sunt , qui aliis eum prædicantibus audierunt, semelipso dicit , quia sit « prædicalor el 628 apo
sicut et ipse Dominus prædixerat loquens ad Tho stolus, et magister gentium . » In quo apostolus
mam 58 : « Quia vidisti me, , inquit, « credidisti ; quidem generale indicat nomen officii, qui non so
beati non videntes et credentes (54) . » Omne ergo lum prædicel , sed et doceat : prædicel quidem sim .
verbum quod apostoli , et si qui alii ab ipso ac pliceni fidem , ut illis quibus ail : « Nihil enim ju
cepta gratia de Christo prædicaverunt, verbum dicavi me scire inter vos , nisi Jesum Christum , et
Christi esse pronuntiat . Sed et in Ecclesia si quis hunc crucifixum 6* ; » doceat vero eos quibus dice
sapientiam quæ ex Deo est , et veritatem Dei lo bat : « Sapientiam aulem loquimur inter perfe
qualur, si quis viam Bei , quz Christus est , doceal, clos 68. » In quibus ostenditur quod illis quidem
et justitiam ejus exponat , sine dubio quod loquitur, sonum prædicationis protulit, his vero sapientiam
verbum Christi est. « Sed dico : Nunquid non au Dei per verba disseruil. Sed dico : Nunquid
dierunt ? In omnem terram exivit sonus eorum , et Israel non cognovit? Primus Moyses dicit : Ego ad
in fines orbis terræ verba eorum . , Hæc de psalmo æmulationem vos adducam in non gentem , in gen
octavo decimo assumitur, ubi ait : « Non sunt lo tem insensalam ; in iram vos inducam (60 ). » Vide

It Isa . Li1,1 ; Rom . 6 , 16 . 58 Joan . XII , 38 . $ 6 Jsa . Lili , 2. $7 ibid . 88 Joan, XX , 29 . 89 I Cor.
11, 4. 60 Psal. xvu . 5 . 61 || Tim , i, 11 . 62 I Cor . 11 , 22. 63 ¡bid. 6.

(49 ) Editi , « Domine, non habetur, sed juxta in- D
terprelationem LXX Seniorum : sic et Apostolus, a
etc. Sed omnes mss , el Rabanus ul in nostro textu ,
nisi quod alius habeat , ex interpretatione , » et
alii omittant particulam « in » vel i ex . )
(50) Edili , i vident , i
(51) Editi plerique, « ex persona illorum dicitur ;
qui , (al., « quia ) annutiliamus, 1 elc.
( 52 ) Deest & illo , in libris antea editis .
(55) Christo Jesu . Hæc verba desiderantur in edi
tis .
(54) Sic mss. et Rabanus. Editi vero , « beati qui
foon viderunt el crediderunt. » Deinde ms. Regius
fitom . 1639 et Rabanus, « Omne ergo verbum quod
gostoli, et si qui , 1. etc. Sed cæleri mss . et edili
habent e apostolus , pro ( apostoli . »
(55) Ms. Regius num . 1639, « quibus non au
diantur, , ele .
(56 ) Ms. unus Regius num . 1639 habet indicals
pro dicat . )
(57) Ms. Regius num . 1639 , non solum voces,
sed , í etc. Deinde idem ms . el Rabanus, « qui nti
que. » Cæteri vero mss . et edili, ' quia utique. !
(58) Editi , « non sunt in suasoriis , j etc. Deinde
ms. unus Regius num . 4639 addil « humanæ , anle
( sapientiæ ; ; sed vox « humanæ , deest in reliquis
mss . necnon in editis , et apud Rabanum .'
( 59) Est . Omittitur in editis . Rabanus, ( sit. 1
(60) Editi , « insipientem , in iram vos mittare , A
sed omnes mss, ut in textu ..
1173 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . VII . 1174
lur ea quæ superius dixil, de gentibus proloculus ; A bus , nunc de Israel facere sermonem , nec tamen
nunc vero, ul sibi moris est, eliam de Israel sub. evidenter et palam immutationem declarare perso
jungere : elʻvult quod inexcusabilis sit Israel testi næ (68) ; ita et Isaias in his sermonibus facit , quos
bus idoneis comprobare . Ipse , inquit, Moyses dicit ad exemplum Apostolus protulit ; et primas quidem
ex persona Dei : « Ego ad æmulationem vos addu partes, id est , « inventus sum a non quærentibus
cam in non gentem : ) de Christianis sine dubio me ; palam apparui inter illos qui non interroga
dicens, qui a Deo ad æmulationem prioris populi bant me , , sine dubio de gentibus dicit : et ubi ille
increduli et contemploris assumpti sunt. Sed vi. personam lalenter immulai, Apostolus evidentem
deatur fortassis gentem a Deo fidei merilo et devo distinctionem sermonibus suis dedit in eo quod ad
tionis electam Moyses injuriosius compellasse , cum didit : Ad Israel aulem quid dicit ? , el superiora
dicit, « In non gentem , » et (61 ) ila nihili ducere , quidem ad genies ; sequentia vero exponit ad Israel
ut nec gentem eam appellare diguelur; aut si ap esse referenda, in quibus ail : « Tota die expandi
pellet, insipientem (62) nominare. Sed non est in manus ineas ad populum non credentem, el contra
juriosus Moyses , utpote amicus Dei , erga electos dicentem . » Sed primo omniuni quod ait , « Isaias
ejus : nec contumelia videbitur in sermone, si ra audet et dicit , , videamus quid audeal , vel quæ
lio sermonis appareat. Unaquæque gens , verbi B hic prophetæ doceaiur audacia . Si intendamus (69)
causa , Ægyptiorum , aut Syrorun , aut Moabitarum , verbis beati Stephaui dicentis 67 : · Quem enim pro
pro eo quod propriis terminis, et lingua, et habitu , phelarum non persecuti sunt patres vestri , qui an
et moribus atque institutis discernitur, gens illa nuntiabant de adventu Justi ? » lunc Isaiæ intelli
vel illa appellatur : et neque Syri , Ægyptii ali gimus audaciam , qui persecutionibus el morle pro
quando dicuntur : neque Moabitæ , Idumæi appel posila ausus est tamen de adventu Justi prædicare,
lantur ; au ! Arabes Scythæ ( 63) . Christiani vero el pro bono audet eliam mori 68. In quo tamen si
non est una gens, sed ex omnibus gentibus unus mul et illud ostenditur, quia non , ut aliqui putant,
populus : et ideo Moyses pro summo honore e non prophetæ nesciebant quid dicerent, et quasi aliena
gentem , eam nominavil, quia non erat una gens , lo sensu suo prophetabant. Quod eniin dicit Apo
sed , si ita dici potest, omnium gentium gens (64) . stolus de Isaia , quia e audet el dicit, » hoc indical,
Verum excludi videbimur in his quæ subsequuntur, quia mortem contemnens el persecutiones quæ in
ubi dicit : « In gentem insensalam , in iram vos in ſerebantur, quamvis sciret sibi imminere pericu
ducam : » quod el gentem eam , et insipientem no . lum , audet lamen et prædical verbum Dei , sicut
minaverit. Verum ne in hoc quidem famulus Dei С et ipse Paulus dicebal : « Scio quia vincula el car
Moyses contumeliam facit populo Dei ; sed prævide ceres manent me in Jerosolymis ; sed ego non facio
bal in spiritu quoniam si quis vult sapiens esse in chariorem animam meam mihi 69. ) Sic ergo (70 ) et
hoc mundo , insipiens fieri debel , ut sil sapiens Isaias sciebat quidem secandum se esse el interlicien
apud Deum 64 ; el e quia non cognovit mundus per dum 629 ab impiis , audet lamen , el ex persona
sapientiam Deum , placuit Deo per slultitiam præ Christi dicit : « Inventus sum a non quærentibus
dicationis salvos facere credenles 65 : 1 el quia per me ?0 . , Cerlum est autem quod genles erant quæ
prædicationem crucis Christi, quæ est stultitia gen Christum nec quærere noverant , nec de eo inter
tibus , congregabiur populus qui fiat in boc mundo rogare didicerani . Invenerunt lainen quem non
slullus , ul sit sapiens apud Deum . Irascuntur er . quæsierunt, quia ipse eos prior quæsivi .. Pastor est
79
go (65) Judæi quod ipsis excusantibus et refutanti enim bonus 71 , el ovem quæ perierat requisivit
bus, ad conviv iui o le
regis invita sunt gentes, non et sapien tia est quæ drachm am perdit am quæsivil ,
aspicientes ad ea quæ dudum de loc mysterio et quærens invenil 13. Judæi autem usque adhuc
Isaias audet el dicit : Inventus sum (66) a non quærunt de Christo , et interrogant Scripturas de
quærentibus me : palam apparui inter eos qui me ( 67) eo, el non inveniunt ; quia crus ejus Judzeis est
non interrogabant. Ad Israel autem quid dicit ? Tola D scandalum 7* (71 ) : el ideo dicit ad eos : « Tola die
die expandi manus meas ad populum non creden expandi manus meas ad populum non credentem,
lem el contradicentem . , Sicut in superioribus et contradicentem 78 : , hoc est , cum penderet in
sæpe ostendimus apostolum Paulum nunc de genti cruce , illi non solum non invenerunt euni, sed in
6% I Cor. iii , 18. 65 I Cor. 1 , 21 . 66 ibid . 23 . 67 Act. VII , 52. 68 Roul . V ,
7 . 69 Act. xx , 23 , 24 .
99 Isa . LXV , 1 . 71 Joan . X , 12 Luc. XV, 4 . 73 ¡bid , 8. 76 I Cor , 1 , 23 . 75 Isa . Lxv , 2.

( 61 ) Deest « et , in editis . (67) Edili , « apparui his qui me, , elc .

( 62) Editi, ( insipientes, , male.
(03) Ms. unus Regius num . 1639 habet « Gelæ.
Scil cæleri mss. el Rabanus, « Scythæ . )
( 64) Edili, omnium gentium gentes. "
(65) Sic Ms. Regius num . 1639 el Rabanus. Edili
vero et miss . plerique, ( irascantur ergo, , elc.
(66) Editi , i de hoc mysterio . Isaias aulem aude:
el dicit : Inventus sum , i elc . Sed omnes mss . et
Habanus ut in nostro lexiko
(68) Edili , « il mutationem declinare persona. )
Sed omnes mss. ut in nostro lexlu .
( 69) Sic ins. Regius num . 1639 et Rabanus. Edili
vero et Mss. plerique, i videamus. Quid audet ? vel
quæ hic Prophetæ audacia ? Si intendamus, , etc.
( 70 ) Ms. unus Regius num . 1639, - animam meam ,
quam me. , Deinde editi , « Si ergo, ) elc .
(71 ) Evili , quia crux ejus eis esi scandalum . ?
1175 ORIGENIS 1176
super dixerunt : « Si Filius Dei es , descende nunc A minus Christo crederem , et ex file ejus justifica
de cruce , el credimus tibi 16. , Sed audi quid etiam rer ; certum est quia « non repulit Deus plebem
in Sapientia Salomonis dicatur 7 ?, quia « non inve suain quam præscivil. , Quomodo autem « quos
wielur ab his qui tentant eum : app : rebil vero his præscivit, illos el vocavit ; et quos vocavit, illos et
qui non sunt increduli ad eum . » Sed ne hoc qui justificavit 80 į supra jam dictum est : et quod
dem a nobis convenit ignorari, quod in exemplari . præscire Deus , non tantum ( 78 ) prænoscere fulura
bus Hebræorum non habelur « et contradicentem . ) ( quod nec dubitari potest ) , sed probare, el scientia
Apostolus autem serutus est Septuaginta Interpre sua digna ducere, in Scripturis ponatur. Verum ne
aum veritatem in suis scriptis , et sicut illi inter parvum viderelur quod exemplo sui ( 79) non esse
pretali sunt ponit ( 72) . repulsam plebem Dei docebil Apostolus , validiora
7. Dico igitur : Nunquid repulit Deus plebem requirit exempia , el dicit : « An nescitis in Elia
suam ? Absit. Nam et ego Israelila sum (73) ex se quid dicit Scriptura ? Quomodo interpellat Deum
mine Abraliæ, el tribu Benjamin . Non repulit Deus adversuin Israel ? Domine, prophetas tuos occide
plebem suam quam præscivil. An nescilis in Elia runt , altaria tua suffoderunt , el ego relictus sum
quid dicit Scriplura : quomodo interpellat Deum solus , et quærunt animam meam . Sed quid dicit
B
adversum Israel ? Domine , prophetas luos occide illi responsum divinum (80) ? , In quibus docetur
runt, altaria lua suffoderunt, et ego relielus sum propheta aliquando zelo Dei repletus, cum apud
sulus, et quærunt animam meam . Sed quid dicit Deum ( 81 ) querelam populi prævaricatoris expone
illi responsum divinum ? Reliqui mihi septem mil ret , qui non solum prophetas occidissel, et altaria
lia virorum qui non curvaverunt genua Baal . Sic subvertisset , verum et Eliam qui videbatur solus
igitur et in hoc tempore reliquiæ secundum electio . superesse et prophetis Domini , conarelur exstin .
nem gratiæ salvæ factæ sunt. Si autem gratia , jam guere. Et hoc Elia apud Deum deplorante , audi
non ex operibus : alioquin gratia jam non til gra- quid ad eum oracula divina respondeant : « Reliqui
tia 78. » Quoniam ex his quæ supra dicta sunt, vi mihi (82) septem millia virorum qui nou curvave .
derelur forsitan populus Judæorum repulsus esse a runt genua Baal . » Baal idoli nomen est , ad cnjus
Deo, nec aliquid spei gerere , si quidem in æmula cultum populus ille, relicta Dei lege, deciderat . Hæc
tionem induxerit eum Deus in non genlem , et in sunt quæ Aposwias ad exemplum temporis præsen
iram , in gentem insensatam 79 , et manifestus fa lis adducit. Et addit : « Sic igitur et in hoc tem
rlus ( 74) sit his qui eum non quærebant, et inven pore reliquiæ secundum electionem gratiæ (83) sal
ius sit ab his qui de eo non interrogabant ( 75) :
С væ facta, sunt . Si autem gratia , jam non ex operi
propterea Apostolus , volens ista curare, et osten bus : alioquin gratia jam non fit gratia . 1 Osten
dere quia supersit salutis via populo ( 76) Israel si dendum ergo pro viribus nobis est, quomodo sicut
credant , el quia non idcirco repulsi sunt quia ge factum est sub Elia , ubi omnem populum 630
nus sint Israel (77), sed quia increduli fuerint, ait : propbeta simul pula veral relutalum (84) , inveniun
Non repulit Deus plebem suam quam præscivit. ) lur septem millia viri , qui perinanserint in tesia
El ut hoc præsenti probaret exemplo , subjungit : mento Dei ; sic factum est etiam in adventu Cbristi ,
« Nam et ego Israelita sum ex semine Abrahanı , et his temporibus quibus prædicabat Paulus. Et
el Tribu Benjamin , » et tamen fidem Jesu doceo, et vide si forte possumus Joannem Baptistam , qui Sale
annuntio quia ipse est Chrislus. Quod si mihi non vatoris præcessit adventum , ponere loco Eliæ :
obſuit quia sum Israelita ex semine Abraham , quo quandoquidem et Evangelium (86 ) lale ei testimo
76 Matth . XXVII , 40 , 42 . 77 Sap . 1 , 2. 78 Rom . 81,1 , seq . 79 Rom. x , 19 , 20. 80 Rom . viu , 30.

(72) Editi , { scriptis : sicut illi interpretati sunt,
exponit. )
(73) « Nam et ego Israelita sum , ) etc. , usque
ad , i alioquin gratia jam non fit gratia , ; omit- D mss. nostris non comparent. Deinde mss . plerique,
luntur in editis , sed restiluunlur ex omnibus mss.
( 74) Faclus . Deest in editis, el in pluribus mss .,
sed exslal in ms . Regio num . 1639 el apud Raba
mum .
( 75) Eiliti, « ab eo qui non interrogabat. )
( 76 ) Edisi , quantum supersit salutis populo, 1
etc. Codex vero Vallis-Clarie, « quam supersil salu
lis suæ populo, ( etc. Rabanus ; i quæ supersit sa
luti suže a populo , ) elc . Sed recie ms. mus Regius
num . 1639 , i quia supersit salutis via populo , )
etc. Cæleri mss. habent itidem : quia , , sed e suæ )
pro e via . , Deinde mss . plerique et edili habent,
( et non idcirco , etc. , omisso « quia , i que
vox restituitur ex ms. Regio num . 1639 et Ra
bano .
( 77 ) Editi , « quia gens sit Israel . »
( 78 ) Edili , « Deum , non tantum , selc . Omnes
mes . nostri, « Deus , non lam , » elc .
(79) Editi , ( ne parum videretur quod exemplo
suo , ) etc.
(80) Sed quid dicit responsum divinum ? Hec in
el editi : « In quibus docel quod propheta , rete.
Sed rectius ms. Regius num . 1639 ut in nostro
textu .
( 81 ) Editi , « cum aliquando apud Deum , » ete.
Sed vox ( aliquando , deest in mss . nostris.
( 82) Mss . plerique, « Reliqui mihi, inquit, » ele.
Deinde iidem mss. el editi, « genua sua anle Baal . 1 :
Sed ms. Regius num . 1639 ui in lexiu .
(83) Edili , « secundum electionem gralie Dei , ,
etc. Sed omnes miss . nostri el Rabanus omittant
« Dei. , Deinde iidem edili , et niss . plures , jam
non est gratia, » sed ms . Regius , num . 1639 ubique
habel sil ) pro « est . )
( 84) Rabanus , ( repudiari ; » sed omnes mss.
nostri el editi , « reluiatum . ;
(85) Ila ms. Regius num . 1639 et Rabanus. Cæ
teri vero mss . nostri el editi , i el Evangelista ,
etc.
 1177 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. VII . 1178

nium perhibet, quia e in spiritu el virtute , venerit A per gratiam , sed per electionem gratiæ , salvari
« Eliæ 81 ; » el ipse Dominus dixerit de eo : « Et dicetur ( 92) a Christo. Denique et ipse apostolus
si vullis scire , ipse est Elias . Qui habet aures au Paulus , si quis eum in verbis suis diligenter ob
diendi, audiat 88. , Hic ergo qui in spiritu el vir servet videt quomodo hujusmodi distinctionibus
Lule venerat Eliäe , in tantum desperaveral de populo ulilur ; alibi secundum carnem nominans Israel ,
illo , ut non eos diceret esse generationem Abra alibi super eo carnis omnino non faciens mentio
hæ ( 86 ) , sed generationem viperaruin ; et his ad nem , sicut in præsenti loco , ubi cum diceret , quia
deret : « Nolile dicere quia patrem habemus Abra r non repulit Deus plebem suam , » et nobilitatem
ham . Dico enim vobis , quia potens est Deus de Israeliticæ animæ veliet exponere , ail : « Nam et
lapidibus istis suscitare filios Abrahæ 83. , Huic ego Israelita sum . » In secunda vero ad Corinthios,
ergo isla de populo conquerenti respondealur a ubi quibusdam de Israelitico genere secundum car
Domino el Salvatore nostro : « Ego scio qnos ele nem gloriantibus cogitur respondere, vide quæ prz
gerim ** ; » et iterum : « Oves meæ vocem meam misit : « Quæ loquor, inquit, non secundum Deum
audiunt , et ego præcedo eas , et sequuntur me Joquor, sed quasi in insipientia in hac substantia
inex 85 ; » et iterum : « Habeo alias oves quæ non gloriandi. Quoniam quidem multi gloriantur secun
sunt de hoc ovili : oportet me et illas adducere 86 . ,, B dum carnem ; el ego gloriabor 89 » Et post ali
Quid autem et ipse numerus seplem millia virorum quanta dicit : « Hebræi sunt, el ego ; Israelitæ sunt,
indicet videamus. Seplenarius numerus ( 87 ) ad el ego ; semen Abrahæ sunt , et ego 90. , Sic ergo
requiem pertinet . In septima , enim « die requie ubi de Israel loquebalur, illo interiore homine (ta
vit Deus 87. , Audi ergo et Christus credentes sibi lis enim est plebs illa quam præscivit Deus, el non
quomodo ad requiem invitat , et dicit : « Venile ad repulil ) , non dicit , secundum carnem , Israel ;
me omnes qui laboralis, et onerati cstis : el inve ad cos vero qui in carnis genere gloriabantur præ
nietis requien animabus vestris 88. » Ad islum ergo misit, quod de hujusmodi gloriatione neque c secun
sepienarium numerum pertinet omnis qui veniens dum Deum , loquerelor, neque in sapientia ; sed ,
ad Christum deposuit onera peccati , et requiem ut ipse dicit , « in insipientia . » Tales sunt ergo
salutis invenit (88). Recte ergo Apostolus dicil , ( reliquiæ , quæ , secundum electionem gratie
quia « sie et in hoc tempore reliquiæ secundum salvæ factæ sunt. , Et addidit : « Si autem gratia ,
electionem gratiae salvæ factæ sunt ; , reliquias di jam non ex operibus. , Sciendum est opera quæ
cens eos qui ex circumcisione crediderunt , tam Paulus repudial, el frequenter viluperat, non esse
apostolos cum quibus se quoque annumerat, quam opera justitiæ quæ mandantur in lege , sed ea qui
с
et cæleros qui cum ipsis secuti sunt fidem Jesu dem in quibus hi qui secundum carnem iegem cu
Christi. Sed quod dicit , ( secundum electionem stodiunt, gloriantur, id est , vel circumcisio carnis,
gratiæ , salvas factas esse reliquias, hæc mihi non vel sacrificiorum ritus , vel observatio sabbatorum
videtur superflua esse electionis adjectio (89) . Po el neomeniarum . Hæc el hujusmodi ergo (93) sunt
luit enim dicere : « Reliquiæ , per gratiam ( sal opera ex quibus dicit neminem potuisse salvari , et de
væ factæ sunt ; , sed ostendil per hæc esse gra quibus in præsenti loco dicit , quia e non ex operibus :
tiam et sine electione, et cum electione. Nam om alioquin gratia , jam non fit gratia . , Si enim per
nes quidem qui per fidem salvantur, per gratiam bzec quis justificatur, non gratis justificatur . Qui au
sine dubio salvantur : qui autem per « electionem lem per gratiam justificatur, ista quidem opera ab
gratiæ , salvantur, perfectioris ( 90 ) animæ mihi eo minime quæruntur ; sed observare debet ne ac
videntur ostendi . Sicut enim Israel dicitur omnis cepla gratia inanis fiat in eo , sicut et Paulus dicit ,
qui descendit de genere Israel : ille autem verus 631 quia « gratia ejus in me inanis non fuit, sed
Israel est , qui mente pura et corde sincero videl amplius quam omnes illi laboraviº . , Elilerum addit
Deum : ita el de hoc accipere possumus ( 91 ) , quod tanquain memor gratiæ : « Non ego , , inquit, « sed!
omnes quidem qui ad fidem veniunt Christi , per D gratia Dei mecum . ) Non facit ergo inanem gratiam
gratiam veniunt : qui vero donum gratiie operibus ille qui digna ei opera subjungit, el gratiæ Dei non
virtutis et puritale cordis exornat , isle non solusn exsistit ingralus . Qui enim post conseculam gra
81 Luc. 1 , 17. 89 Malth . xi , 14 , 15 . 83 Matth . 111,7 , 9 . 84 Joan . XIII , 18 . 85 Joan , x , 27 . 86 ibid.
16. 87 Gen. 11 , 2. 88 Malih . xi , 28, 29 . 89 II Cor . xi , 17 , 18 . 90 ibid. 22 . 91 | Cor, xv, 10.
(86 ) Editi , quia in spiritu.... ut non eos dice Czeleri vero mss. Rabanus et edili , perperam ,
rel lilios Abrahæ .... de lapidibus suscitare filios perſectiores . )
Abraham .
(91) Editi , « et hoc accipere possumus , ) elc . ,
(87) Editi, « Septimus numerus. » Deinde, « Se omisso a ila . )
plima enim die , , etc. (92 ) Edili , exornant, isti non solum .... salvari
(88) Sic omnes mss . nostri. Edili vero et Raba dicuntur. , Deinde mss. plerique et Rabanus
Dus , ( inveniel. ) vide » (ms. Regius num . 1639 el edili , videij
(89) Sic recle miss . plerique. Rabanus vero, ms. quomodo hujusmodi distinctionibus, » elc.
unus Regius num . 1641 el edili , « hæc mibi vide (93) « Ergo , omillitur in editis. Deinde jidem
lur superflua esse electionis adjectio, 1 en 2. Deinde edili et mss . quidam , i el de quibus in ipso loco
ins . Regius num . 1639 , i el sine electione esse ele dicit, , etc., sed ms. Regius num . 1639 et Raba
clionem . ) nus, rectius, ut in nostro textu .
(90) Recle nis. Regius num . 1639 , « perfectioris. )
1179 ORIGENIS 1180

tiam peccat , ingratus fit ei qui præstilit gratiam . A pluris divinis , si invenerit manifestet. Pulo lamen
Si autera non inanem feceris gratiam , multiplica hoc modo dixisse Apostolum : « Cæteri vero excæ
bitur libi gratia , el lanquam mercedem boni operis cati sunt ; el sicut scriptum est de eis : Dedit illis
gratiarum muliitudinem consequeris, sicut et ipse Deus spiritum compunctionis ; » ut suis verbis di
scribit , et Petrus in Epistola sua dicit : « Gralia cere videalur dedisse eis Deum (2) spiritum com
vobis el pax multiplicetur (94) in recognitione punctionis, secundum ea quæ de cæcitate oculorum ,
Dei " ; , el iterum alibi : « Ut boni dispensalores el audilu aurium per Isajam dicta sunt. Isaias enim
multiplicis gratiae Dei " . ita dicit : « Vade , et dic populo huic : Audilu au
8. Quid ergo est ? Quod quærebat Israel , hoc dielis , el non intelligetis : et videntes videbilis, et
non est conseculus : electio autem consecuta est : non videbilis . Incrassalum est enim cor populi hu
cæleri vero excæcati sunt ; sicut scriptum est : De jus , el auribus suis graviter audierunt : et oculo;
dit illis Deus spiritum compunctionis ( 95 ) ; oculos suos clauserunt, ne forle videant oculis, et auribus
lit non videant, et aures ul non audiant, usque in audiant, el corde intelligant, et convertantur, et
hodiernum diem . Et David dicit : Fial mensa eorum sanem eos 96. , Nunc ergo (3) sensum Isaiæ videtur
in laqueum , et in captionem , el in scandalum , et Apostolus suis quidem sermonibus prolulisse ; sed
in retributionem illis . Obscurentur oculi eorum ne B quia prophetæ sensum dicebat, addidisse : « Sicut
videant, et dorsum illorum semper incurva " . ) scriptum est . , Similiter aulem el de his facit quæ
In his Apostolus Israel in duas dividit parles : qua per David dicta esse pronuntiat. Ait enim (1) : « Et
rum unam electionem vocat , quæ consecula sit David dicit : Fiat mensa eorum in laqueum , et in
quod quærebal ; aliam cæteros appellat qui non so captionem , et in scandalum , et in retributionem
lum consecuti non sunt quod quærebant, sed excæ illis . Obscurentur oculi eoruin ne videant, el dor
cali sunt spiritu compunctionis. Quibus etiam sum illorum semper incurva. » Quod enim dicit :
Deum dedisse dicit i oculos, ut non videant , el au « Fiat mensa eoruin in laqueum , et in captionem ,
07
res ut non audiant , usque in hodiernum diem , ) el in scandalum ; , in captionem in Psalmo non
hoc est , usque ad consummationem sæculi. Sed habelur scriplum , neque in nostris Septuaginta In
quæstio nobis movelur quomodo de bono Deo digne terpretum exemplaribus, neque in Hebræorum . Et
dictum videatur (96) quod ipse dederil oculos residuo rursum in Psalmo habelur : « Fiat mensa eoruni
Israel quibus non videal, el aures quibus non audial. coram ipsis in laqueum : 1 Apostolus autem nca po
Fa vide ne forte hæc magis retributio sit et merces suit coram ipsis. Hæc de sermonum ordine el as
incredulitatis, secundum ea quæ in superioribus expo suinplorum lestimoniorum qualilale memoravimus,
snimus, ubi dicitur(97), quia non probaverunt Deum Cul ostendamus per singula, quod aucloritas aposto
habere in notitiam , iradidit eos Deus in reprobumi lica nequaquam Hebræorum exeniplaribus fidem
sensum 98. , El hic enim oculos et aures cordis, non facit, nec verbis semper interprelum servit (5) , sed
corporis dicit , quibus excæcali sunil (98) et non Scripturarum sensum verbis quibus compelil ex
aadiunt li utiq e qui Christum videniles in corpore , plicat . Nunc ergo videamus quomodo propositi ca
el audienles doctrinam ejus (99 ) , neque credere pituli sensus debeal explanari. Cæcitalem cordis ,
operibus quæ videbant, neque verbo quod audiebant qua reliquus Israel , hoc est , qui non credidit , ex
obedire voluerunt. Verum de hac ipsa quaestione cæcatus est, duobus propheticis lestimoniis probal,
sufficienter a nobis in primis bujus Epistolae parti vel quod ex Isaia , vel quod ex David videtur 632
bus dictum est. Ubi tamen (1 ) scripluin sit hoc assumptum ; el in utroque unus quodammodo sen
ipsum quod dicit Apostolus : « Sicut scriptuin est : sus exponitur (6) . Nam el hic oculi 98 eis dantur qui
Dedit illis Deus spiritum compunctionis, oculos ut bus non videant, el aures quibus non audiant; et
son videant , el aures ul non audiant, usque in ho illic 99 opłalur ut coram ipsis mensa eorum fial in
diernum diem ; , ego hactenus invenire non potui . laqueum , et in captionem , el in retributionem , et in
Si quis vero diligentius quam nos intendit in Scri D scandalum ; el ul obscurentur oculi eorum ne vi
9 ! Il Pelr. 1 , 2. 93 1 Petr. iv, 10. 9. Rom . xi , 7 sq. 95 Rom . 1 , 28 . 98 Isa . vi , 9, 10 . 97 Psal . LXVIII,
23 , 24. 98 Rom . xi, 8 ; Isai . vi , 10. 99 Rom 1 ,. X1 , 9 , 10 ; Psal. LxvIII , 23 , 24.

(91) Editi, a multiplicabilur. ) (99) Ejus. Deest in editis.

(95) Dedit illis Deus spiritum compunctionis,
etc., usque ad , el dorsum illorum semper incurva,
desiderantur in libris antea edilis, sed restituuntur
ex omnibus niss .
( 96 ) lia ms . Regius num . 1639 , Rabanus el editi,
Celeri vero mss. , Sed quæstio nobis videtur ex
oriri quomodo de bono Deo digne dictum videatur, ,
elt. Ms. Regius num . 1639 el edili omillunt & digne. )
Deinde edil et mss . quidam habent, « quibus non
videant... quibus non audiant. »
( 97) Dicitur. Omituitur in plerisque mss . necnon
apud Rabanum , et in edilis ; sed restituitur ex ms.
Rrgio num . 1639.
(98 ) Editi , « quia excæcali sunlar
( 1 ) Edili, « Ubi vero. )
( 2) Deum . In editis prætermillitur. Deinde ms.
Regius num . 1639, Secunda ea quidem de cæcitale
oculorum , ) elc. Sed cateri miss. Rabanus el edili
ut in nostro textu .
( 3) Sic mss. plerique et Rabanus. Edili vero et
ms. unus Regius , « Slunc ergo , ) elc.
( 4) Edili omilluni, ( Ail enim . , Mss. quidam
omililint, « El David dicit. )
(5) Edili, « nec verbis semper interprelatum ser
vel , » el , ( serval. )
( 6) Editi , « el in utroque quodammodo idem seua
sus exponitur. 2
$ 18 ! COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB . VIII . 1182
ricani. El quomodo hæc digne credantur dici, et A lum , el in retributionem eis , fieri dicitur , videa
maxime ex persona Christi in psalmo, non oliosum nius. Sed primo ad eos pauca dicenda sunt qui al
videtur ostendere (7) . Vide ergo si hoc modo pos legorias in Scripluris divinis refulani, el ridere so
sumus explicare quod quæritur. Sicul oculis corpo lent ( 13) eos qui non in omnibus sequuntur histori
reis utitur unusquisque ad videndum sive bona, cum sensum . Dicant ergo nobis si merrsam hic Ju
sive mala, el in potestale habet vel elevare oculos dæorum illam dicit Propheta in qua prandere vel
ad cælum , el per id quod videt, conditorem ejus canare solent, ut ipsa eis fal in laqueum ui capiat
agnoscere, et collaudare creatorem , vel conferre ad eos : vel si ipsa mensa efficialur eis in retributio
spectacula circi , vel theatri, vel quarumlibet sor nem , ut ab ipsa pro his quæ deliquerunt recipiant
didarum obleclamenta visionum , quibus aut ad ultionem : vel quomodo eis in scandalum sit expo
libidinem , aut ad rapacitatem , vel alia quæque nant. Quod si de bis singulis explicare se non va
vitia animus inflammelur : ita mihi intellige (8) lent ( 14) , el risuin suum in confusionem viderint
etiam animæ oculos, quibus alii utuntur quidem ut versum , lunc nobiscum pariter veniant, el riqui
verbuni Dei et doctrinam veritatis agnoscant, ac rant de Scripturis divinis qualiter mensa hæc Israel
sapientiæ ejus quotidie capiant profectum ; alii vero possit intelligi. Nobis igitur pro caplu sensuis nostri
utuntur his oculis in contrarium , exercentes scilicet B ila videtur, quod omnes Scripluræ quæ ante adven
semetipsos quotidie, et inquirentes (9) quomodo tum Domini erant apud Israel ( primis » enim
dogmala veritatis infringant, el fidem Christi quan « illis credita sunt eloquia Dei , ) , et omne quod
tum ipsis videtur impugnent. Ponamus ergo ali- appellatur Vetus Testamentum , mensa est Israel :
quem orare pro his qui perspicaces et argumentosi in qua mensa si quis volebat edere verbum Dei ,
sont in ſalsa scientia, el dicere : Det illis Deus e ocu appositis sibi legis et prophelarum sermonibus pas
Jos ul non videanı o perversi sensus acumina , ( et cebatur . Et hanc puto esse mensam de qua dicit
aures ut non audiant , mendacii scilicel magistros, Salomon : « Si sederis cænare ad mensam polentis,
et ( obscurentur oculi eorum ne videant; » non intelligibiliter intellige ( 15) quæ apponuntur tibi,
tibi videlur amplectendus is qui hæc oplat eis per et mille manum luam , sciens quia talia le parare
quæ eorum peccata minuanlur ? Mullo enim melius oportel ' . , Sed et Salvator ubi dicit : « Cum man
est non sapere, quam male sapere. Non , inquam, ducaveritis et biberitis ad mensanı meam & ; ; quid
libi videlur quod Marcion , qui adversum creatorem aliud mensam ejus intelligimus , nisi ubi ( 16) di
Deum blaspheina scripta composuit , vel Basilides, gnos, el eos qui capere possunt verbum sapientiæ ,
vel Valentinus , vel cæleri auctores ( 10) pravorum C et rerum scientiam , (locel ( 17) ? lloc et in Prover
dogmalum , beati fuissent, si non illos, quibus male biis Salomon de Sapientia proleslatur dicens :
sapuerunt, cordis oculos habuissent ? De his enim Sapientia ædificavit sibi donium , el supposuit sep
( 11 ) Isajas dicit : « Vie scribentibus! Scribentes enim lein columnas : immolavil victimas suas , miscuit in
nequitiam scribunt '. , Similiter autem et pro luis cratere vinum smum , et paravil mensam suam '. ,
qui male docent, el male loquuntur, oral David in Omnis ergo Scriplura mensa est Sapientiæ . Sed
Psalmis, et dicit ' : Mula efficiantur labia iniqua, videamus quomodo banc mensam oral David fieri
que loquuntur adversus justum , sceluis in superbia Israelitis ( 18 ) incredulis in conspectu eorum
el contemplu . . Sic ergo et de Israel dicitur : , Obs 633 in laqueum , et in captionem , et in scanda
curentur oculi eorum ne videant ;, ; el, Det eis Jum , et in retributionem % . » Fit eis in laqueum
Deus i oculos ut non videant * . » Hæc , quantum Scriptura divina , cum legunt ea quæ de Christo
ad oculorum cæcilalem pertinet que male videnti prophetata sunt : « Hic ædificabit civitatem meam ,
incredulo Israel tanquam pro remedio quodam dari el captivitalem populi mei convertel19 : 1 el dicunt
a Deo videtur ( 12), dicta sint. Nunc eliam de mensa non esse hæc sub Jesu completa ( 19 ) . Neque enim
quæ « in laqueum , et in captionem , et in scanda - D ædificavit, aiunt, civitatem Dei, neque captivitatem

1 Isa . I , 1 . Psal . xxx, 19. o Psal . LXVIII , 24 . * Rom . XI , 8 . * Psal . LXVIII , 23 ; Rom . xi , 9.
& Rom . jui , 2. ? Prov. xxii, 1 , 2 . 8 Luc. XXII , 30. Prov. Ix , i , 2 . 9* Psal. LXVIII , 23. 10 Isa . Älv , 15.

(7 ) Ms. Regius num . 1639, Rabanus et edili , male .

e usiendere . » Cæteri mss . , ( exponere . I
(8 ) Edili, « quibus aut libidinem , aut rapacitatem ,
vel alia quæque vitia amans ) (al . , ( amens) inflam
metur : ita mihi intelligo » (al . , « intelligi : . Ra
Tanus, intelligere » ) ; ms. unus, o ila hic intellige, )
etc.
(9) Edili , semelipsos , quotidie inquirenles , )
omisso i el. )
( 10 ) Editi , « doctores. , Deinde iidem , et mss .
quidam , i si nullos quibus male sapientes erant, ,
elc. Sed ms. Regius num . 1639 reclius ut in postro
textu .
(14 ) Enim . Deest in editis.
(12) Editi , « pertinent ... a viventi.... videntur,
( 13 ) Ms. Regius num . 1639 , « Sed primo pauca
dicenda sunt contra eos qui ... refulanles ridere so
lent, ) elc .
( 14) Editi , « explicare non valeanı . '
( 15) Sic omnes mss . nostri el Rabanus. Editi
vero , < diligenter intellige , , elc.
( 16) « Ubi , deest in editis. Deinde mss. plures
el Rabanus, · Verbum , sapientiam , et rerum scien
tiam , docel . » Sed ms. Regius num . 1639 reclius ut
in nostro textu .
( 17) Editi, « docere , , male.
( 18) Alias, « Israeliticis . )
( 19) Ms. Regius num . 1639 , 1 a Jesu conga
vleta .
1183 ORIGENIS ; 1184
populi revocavit. Sed hæc dicunt , quia sedentes A immundis el sordidis vestimentis, id est, corpore
ad mensam potentis non faciunt illud quod admo aut corde (26) polluto ad mensam sapientiæ consi
nuit (20) Salomon ' , ut intelligibiliter intelligant deamus ; sed speciem futuri in cælis convivii jam
quæ apposita sunt eis . Non enim visibiliter hæc, nunc meditantes , per conversionem et pænitentiam
sed intelligibiliter, hoc est , spiritaliter facturus indumenta quotidie mundiora et nuptialia præpa
prophetalus est Christus (21 ) . Nam ædificavit vere remus, quibus ulentes, aulam sapientiæ, et thala
civitatem Dei , sed ex lapidibus vivis , ex quibus (22) mos filii regis intrare mereamur ' 7.
suscitavit filios Abrahæ, el ex ipsis ædificavit Ec 9. « Dico ergo : Nunquid sic offenderunt ut ca.
clesiam Dei ; et convertit captivitatem populi, derent ? Absit. Sed illorum delicto salus gentibus,
eorum quos in peccatis caplos diabolus detinebat. lit illos amulentur. Quod si delictum illorum divi
Illis ergo non ita intelligentibus, mensa bæc Scri . tiæ mundi, et diminutio eorum divilia : gentium :
puuræ divinæ facta est « in laquelm , el in caprio quanto magis plenitudo eorum 18 ? » Cum expo .
piem , , Potest autem et illa captio mensæ hujus suisset Apostolus ea in quibus repudiatus est Israel ,
videri, qua Dominus eos cepit cum dixit ad eos : el introductæ sunt gentes ; et enumerassel eliai
« Quid vobis videtur de Christo ? Cujus Filius esi ? prophetias quæ de cæcitate ipsorum , et laqueo, et
At illi responderunt : David. Et Dominus : Quo- Bretributione, scandaloque prædixerant (27) : le
modo ergo (23) , inquil, David Dominum eum vo rursum gentibus insultandi causas et elationis ma
cal, dicens : Dixit Dominus Domino meo : Sede a leriam præberet , ipsum Israelis lapsum dicit talem
dextris meis (24 ) ? Et non poterant ei respondere fuisse, non ut illi caderent, sed ut delicto suo sa
verbum " 8. » Fil aulem et c in retributionem , eis lutem gentibus darent : el ail : « Dico ergo : Nun
biec mensa , ut breviter dicam , secundum verbum quid sic offenderunt ul caderent ? Absit . Sed illo
Domini quo ail : Putatis quia ego accusem vos rum delicto , salus gentibus. , Et quomodo ex illo
: pud Patrem ? Est qui vos accuset Moyses 18 ; » el rum delicio salus gentibus delur, ostendil : : Ct
Secundum illud quod Apostolus dicit : « Quotquot illos , ) inquil, « :emulentur (28) : » hoc est , ut con
per legem (25) peccaverunt, per legem judicabun versioneru gentium videntes, el testamentum Dei,
lur, , Fit autem et c in scandalum ) eis mensa hæc quod ipsi prius acceperant , illis traditum , el le.
boc modo. Ex Scripturis didicerant Judæi, quia gem ac prophelas apud eos majore et digniore ha
« Christus in alernum manel " ; , Jesum vero vi beri observantia, zelum capiant eliam ipsi in no
denles in carne, et non solum in carne , sed et in vissimis saltem lemporibus : el sicut nunc illorum
morte , el morte crucis, scandalizabantur in eum lapsus salutem gentibus dedit , ita gentium tides
Descientes quia i elsi passus est ex infirmitate , C et conversatio Israeli æmulationem conversionis
carnis, 1 sed vivil ex virtute Dei 18.1 Haec ergo conferal el salutis . Observandum tamen est, quod
singula quia non intelligibiliter acceperunt , quae aliud ponit Paulus (29) offendere ac delinquere, el
apposita sunt eis ad mensam polentis, scandali aliud cadere : el offensioni quidem vel delicto re
zati sunt, et ipsa mensa Scripturarum divinarum medium ponit : cecidisse autem eos, quasi despe
facla est eis in scandalum , el obscurati sunt oculi ratio in hoc sit aliqua, non recipit . Dicit 634
eorum secundum ea quæ supra diximus, el dorsuin enim : Nunquid sic offenderunt, ut caderent ?
eorum curvatum est semper 16. Neque enim debe Absit. Sed illorum delicio salus gentibus. 1 Ei est
rent ultra cælum aspicere , qui in creatorem cæli mirum quomodo in tot el talibus quæ de eis omnis
peccaverunt, et in Dominum majestatis. Sed el Epistolæ lexlus exponit, cecidisse laillen eos neget
unicuique nostrum verendum est ne forte hæc di Apostolus. Sed videlur mihi quod Paulus cadendi
vinorum verborum mensa , ad quam videmur con differentias bene noveril, el aliud sciat esse ca
sedisse ut cibum verbi Dei pro possibilitate suma dere , secundum illud quod scriplum est : « Seplies
mus, lial in laqueum , vel in retributionem , vel in cadel justus, et resurget 19.30 ; , et iterum : « Noli
scandalum , si non intelligibiliter, et ul dignum est, mihi insultare , inimica mea , quia cecidi : et resur
mundos ex ea , el puros ac spiritales cibos sapien D gam " ; el secundum quod Jeremias dicit : « Nun
liæ capiamus : etiam illud pariler observantes ne quid qui cadil, non adjiciet ut resurgal ? aut qui
11 Prov . xxIII, 1. 19 Matth . xxii , 42 sqq . 13 Joan . V , 45 . 14 Joan . xii , 34 . 18 II Cor. xiii , 4. 16 Psal.
LXVIII , 23 , 24 . 17 Matth . XXII , 12. 18 Rom . X1 , 11 , 12 . 19.20 Prov . xxiv , 16. 21 Micb . vii, 8.
(20) Alias, « commonuit , » ( al . , ( monuit) ; Salo eic. Alias , « Quicunque per legem , ) elc.
mon quod intelligibiliter , , etc. ( 26) Sic ms. Regius num . 1639. Editi vero, i ac
(21 ) Editi, ( hoc est , spiritaliter facturus est corde, , etc. Mss. quidam et Rabanus , i el corde, 1
Christus , el prophetatus est Christus. » Deinde ms. etc. Deinde iidem habent, alius , ( aut speciem ,, alii ,
unus Regius num . 1639 , perperam , « Qui non ædi i el speciem , etc. Male .
ficavit vere , , etc. ( 27 ) Sic omnes mss . nostri . Edili vero , « Prophe
(22) Ms. Regius num . 1639 , omiltit ( ex quibus. ) las qui de cæcitale ipsorum ... el retributione
Eliti vero habeni, ( in quibus; , el poslea , i ul scandali prædixerant. )
converlal captivitatem , ) elc. ( 28) Ui illos , inquit, æmulentur. Hæc desunt in
(23) Ergo . Deest in editis. editis, et in plerisque mss. et apud Rabanuin : sed
(24) Sede a dextris meis , Hæc desiderantur in restituuntur ex ms. Regio num . 1639.
anlea editis . ( 29) Paulus. Deest in antea edilis.
(25) Ms. Regius nuni , 1639, « Quotquot in lege, )
1185 COMMENT , IN EPIST . AD ROM . LIB. VII . 1486

arersas est , non convertelur ? (30 ) ? , Sed el Job A scientiam 30. El propterea dicit Apostolus, quia
de semetipso dicit : « Tempore constituto paralım non ( sic offenderunt ut caderent; , hoc est , ut
esi ei cadere sub aliis, et domum ejus (31 ) diripi ab omni legis Dei observantia , vel meditatione pe
ab alienis * ; , el in quarto Regnorum libro scri nitus (39 ) declinarent. El hujusmodi casuin delictum
plum est : « Cecidit Ezechias ab elatione cordis nominavit. « Illorum » enim , inquit , « delicio salus
sui * . , Et omnes hi casus de quibus in supradictis gentibus . , Propterea ergo et David , sciens bujus
sermonibus Scripturam pronuntiasse memoravi modi esse delicta , in quibus qui ceciderit surgat; et
mus (32 ), babent nlique resurrectionem ; et aversio esse alia , in quibus qui ceciderit (40) non resurgal
corum habet conversionem . In præsenti vero capi nec in consummatione sæculi , dicebal : « Delicta , ,
lulo, quasi sciens Apostolus quia si cecidissent, re sive lapsus, « quis intelligit " 1 ?, Sequitur post hæc :
surgere omnino non possent, ita negat eos cecidisse, Quod si delictum illorum divitiæ mundi, el dimi
el valde excusal in eo quoil dicit : « Nunquid sic mulio eoruin divitiæ gentium ; quanto magis pleni
offenderunt ul caderent ? Absit . , Ne forle ergo ad ludo eorum ? , Considera his Dei sapientiam ,
alium casum respiciens Apostolus , Israel excusel et quomodo apud eun ne ipsa quidem delicia et lapsus
abnegel cecidisse ; illum fortasse (33) de quo dice . inutilitati cedunt : sed cum unusquisque ex propo
B
bat Dominus et Salvator noster 28 , quia , videbam siti sui libertate delinquat, dispensatio divinæ sa ·
Satanam sicut fulgur cecidisse de cælo : , sed et pientiæ hoc ipso in quo illi damno suæ negligentiæ
illom de quo Isaias dicit : « Quomodo cecidit de pauperes fiunt, alios divites facit . Etenim , cum
cælo Luciſer , qui mane oriebalur 36 ? , Hic ergo divideret Deus gentes , et dispergeret filios Adani,
tali casu (31) negat cecidisse Israel . Illorum enim constituil terminos gentium juxta numerum ange
yel in fine sæculi conversio erit lunc cum plenitudo lorum Dei . Facta est tunc pars Domini Jacob , et
jenlium subintraveril, el omnis Israel salvus fiel ?? ; funiculus hæreditatis (41 ) ejus Israel 32.olllis autem
istius autem qui de cælo cecidisse dicitur nec in angelis , quibus pars gentium fuerat (42) distribula ,
line sæculi erit ulla conversio . Hunc ergo casum seducentibus quodammodo singulos quosque de
quem superius dixiinus, id est , in quo qui cadet parte Domini ac depravantibus, fecerunt eos ollen
adjiciet (35) ul resurgal 28, similem esse huic quem dere , ita ut diceret Dominus per prophetam : « Facta
in ipso loco offensionem nominat Apostolus adver est mihi portio mea desiderabilis in exsecratione 33 : 3
lamus, et quem delictum appellat : quod mihi iale necessarium fuit ut illa refutata ac (43) repudiala ,
videtur esse. Si quaudo juslus in uno aliquo victus, esset alia pars Domini super terram , quæ gloriais ,
verbi causa , vel in fragilitale carnis, vel alio quolibet с et testamenta (44 ) , et legislationem , el obse
delicio ceciderit , non tamen ideo ab omni legis ob quia 34 cullus Dei (quæ omnia divitiæ erant par
servantia discesserit (36 ) , sed justitiam teneal, mi lis Domini) susciperel, el pars Domini pro illa
sericordiam colat, fidem , pietatem , inansuetudinem parte que offenderal vocareliir. Idcirco e delictum
servet, el legein Dei meditari non negligat : de loc illorum , lit i divitiæ mundi (45) . » Ninc enim
possumus dicere, quia « Nunquid sic oftendit ut ca jam non una Hebræorum gens , sed lolus mun
deret ? Absit . , lia et Israelil ( 37 ) , quamvis re dus pars Domini effecta est. Si enim ipse
demplorem suum negaverint , et eos qui ab ipso 635 Salvator dicit : Quia ego veuinon ut judicem
missi sunt, lapidaverint el perseculi sint : lamen 33 » Et
mundum , sed ut salvelur miundus per me
habent adhuc aliquid residui. Esi apud illos medita ne ambiguum viderelur mundi nomen , quoniam
to legis , licet non credant (38 ), nec intelligant. quidem sæpe ad cælum et terram , sa:pe ad soları
Est apud illos et æmulatio Dei , licet non secundum lerram , interdum vero eliam (46) ad omnes homi
22 Jeremn.viii , 4 . 23 Job xli , 5. " IV Reg . xx , 17 ; Il Paral. XXX !!, 26. 25 Luc . X , 18. 26 Jsa . xiv , 12 .
* Rom . xi , 25, 26. 28 Jerem . viii, 4 . 29 Malln . xx111 , 37 ; Luc. XIII , 34. 30 Rom . x , 2. 31 Psal. XVIII , 13.
** Deul. xxxii, 8, 9. 33 Jerem . XII , 10. 34 Rom . 1x , 4 . 30 Joan . XII , 47 .

(30) Editi , e non reverietur . ) D ( 39 ) Penitus et paulo post enim desunt in

(31 ) Sic omnes mss . et Rabanus. Editi vero,
'et paratus est ei cadere sub aliis , el donum ejus, ,
c.
(52) Ms. Regius num . 1639, « Et omnes hi casus
quos supradictis sermonibus Scripturarum pronun
tiari memoravimus, , etc. Sed cæteri mss., Raba
nus el editi ut in nostro lexlu . Deinde i ulique ,
deest in editis.
(33) Forlasse. Deest in edilis.
(34) Sic Rabanus. Ms. vero Regius num . 1639,
Hoc ergo lali casu . , Cæteri vero mss . el editi ,
1 lunc ergo talem casum , ) elc.
(35) Edili, non adjiciel, » male.
(36) Edili perpera :11, « ceciderit. »
(37) Sic recte mis. Regius num . 1639. Caeteri
tero mss. Rabanus el editi , « Quia el Israelitæ , ,
cic,
(38) Edili , e non credentes. )
editis .
(40 ) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero
mss., Rabanus et edili omillunt i surgal , et esse
alia , in quibus qui ceciderit . )
(41 ) Juxta numerum angelorum Dei. Facta est
tunc pars Domini Jacob, ei funiculus hæreditatis .
Jæc desunt in editis, et in plerisque mss. niec non
apud Rabanum , ubi pro his verbis legitur : « et re
liqua usque ad , Hæreditas ejus Israel. ,
( 42) Fueral. In editis prælermiilitur ; sed resti .
luitur ex ms . Regio num . 1639. Rabanus habet
fueril. , Cæleri mss ., « fuil . )
(45) Hic verba, reſulala ac , 1 desunt in
edilis .
(44) Editi, i el testamentum , »
(45) Sic mis . Regius num . 1659. Celeri vero
mss., Rabanus el eliti, « fikrnil divitiæ mundi. )
(46) Enam omillitur in editis .
1187 ORIGENIS 1188

nes mundi appellatio refertur : idcirco repetit Apo- A bus crediderant , dicit : « Vobis enim dico gentibus.
slolus, et manifestius in quo dixerit mundum desi Quid ergo dicat gentibus videamus. « Quandiu qui
gnat. Ait enim : « Et diminutio (47) eorum , divilize dem cgo sum , inquit, apostolus gentium , ministe
gentium . , Quod enim illis qui offenderunt dimi rium meum illustrabo , si quo modo in æmulationem
nutum est et ablatum , ad divitias gentium collatum immillam carnem meam , el salvos faciam aliquos
est, qui per fidem pars Domini et hæreditas ejus (48) ex illis. » Dicet aliquis : Quod ait , « Quandiu ego
effecti sunt. Bene autem ad diminutionem reddidit som apostolus gentium , , hoc videtur ostendere ,
plenitudinem , et non sine profundo quodam sensu quod non semper erit apostolus gentium ; sed com
populum Israel Paulus plenitudinem vocal . In quo pleto ministerio, aliorum quorumlibet apostolus sit
ego pro viribus meis lale aliquid intelligo : Nunc futurus . Sed quanlum et ex ipsius sermonibus, et
quidem donec omnes gentes veniunt ad salutem , es rerum gestarum ratione colligitur , quandiu in
congregantur divitiæ Dei ex credentium multitudi. hoc mundo fuit , permansisse in fide et veritate
ne : sed donec Israel in incredulitale persistil , non apostolus gentium comprobatur. Quid ergo dice
dum plenitudo portionis Domini dicelur (49) esse mus ? Nunquidnam , tanquam servus bonus et fidelis,
completa. Deest enim ad integrum populus Israel . qui in paucis fuerat fidelis , sciebal se super
Cum vero plenitudo gentium subintraverit 36 , et Israel B mulla constituendum , et apostolum futurum etiam
in novissimo lempore per fidem venerii ad salutem , post exilum suum non solum gentium , sed et Israeli
ipse erit populus qui prior quidem fuerat ; sed no tarum , et aliorum forla : sis invisibilium , ibi ubi be
vissimus veniens ipsam quodammodo hæreditatis et nedicunt spiritus el animæ justorum Dominum " ,
portionis Domini plenitudinem complebit (50) . Et hymnum dicunt, et superexallant eum in sæcula ?
ideo « plenitudo s appellatur , quia quod deerat in An potius simpliciter dictum (54 ) debemus accipere ,
portione Dei , in novissimis ipse complebit : et ita " Quandiu ego sum apostolus gentium , , sicut et
omnipotentis el boni Dei dispensatio delicta aliorum Dominus ad apostolos dicit : « Et ecce ego vobiscum
fructuosa aliis efficit, sicut in præsenti delicta Israel sum omnibus diebus, usque ad consummationen sæ .
divitias mundi facil, et diminutionem eorum divi culi ** ? , non quod dicat se post consommationem
lias gentium . Jam sane si el ex gentium delictis sæculi non futurum cum eis, sed ut ostenderet se
quæ necessario delinquunt, lale aliquid faciat om nunquam ab eis discessurum , « usque ad consum
nium dispensalor, el aliquibus ex eis divitias conferat , malionem sæculi , dixit ; ita et Apostolus, « Quad
ne hoc quasi speciale solius Israel ſuisse videalur , diu ego sum apostolus, » dixisse (55 ) pro semper et
sed quitas apud justum et bonum Deum super sine fine. Quæ autem ex ulraque recipi debeat er .
с
omnibus habeatur, etiam lu apud lemetipsum qui " positio, relinquimus legentis arbitrio. Igitur quan :
legis , requirito ( 51 ) . diu apostolus est gentium Paulus ministerium suum
10. « Vobis enim dico gentibus : Quandiu quidem illustrare se dicit : el quid tam dignum , quam ul
ego sum apostolus gentium , ministerium meum ile unusquisque ministerium suum (56) , quod per Dei
lustrabo , si quo modo in æmulationem immillam (52) providentiam suscipil, exornet ? Exornal autem et
carnem meam , el salvos faciam aliquos ex illis. Si illustral ministerium suum , qui bene ministral,
enim amissio eorum reconciliatio est mundi, quæ sicul econtrario dehonestal ministerium suum, et
est assumptio, nisi vita es morluis 37 ? , Sicul sæpe nolabile facil, 636 qui negligenter et indigne mi
observavimus in hac Epistola Paulum aliquando nistraverit. Verbi causa , in ministerio Ecclesiæ
pro Judæis, aliquando pro gentibus, interdum vero < diaconus, inquit, qui bene ministraverit, bonum
od allerum borum , vel ad utrumque facere sermo graduin sibi acquirit, et mullam fiduciam in fide
nem , sicut cum dicebat , « Si autem tu Judiciis co Jesu Christi *3 . , Si vero non bene ministraverit;
goominaris 38, » quasi ad Judæum loquens: el ile . hoc est , si non se talem exhibuerit qualem describit
rum , « Judæo primum , el Græco 39 , » loquens (57) Apostolus " , gravem , non bilinguem , non multo
quasi ad utrumqne ; ita nunc vero aperle ad gentes, D vino dedilum , non turpis lucri appetilorem , sed
hoc est ad eos maxime qui in urbe Roma ex genti habentem mysteriuin tidei in conscientia pura : non

36 Rom . xi , 25. 37 jhiil, 13 sell ! 38 Rom . II , 17 . 89 Rom . 1 , 16 . 40 41 Dan . ii, 86,

Malth.xxv, 23.
42 Malth . SxvIII , 20 . 43 | Tim , ni, 15. ** ibid . 8.

(47 ) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss. ,
Rabanus el editi , « Hæc diminutio, etc.
148 ) Editi , i que, , et, a qui per lidem pars
Domini effecla sunt hæreditas ejus . )
( 49) Alias, < dicitur. )
(50) Edili et Rabanus, i compleat, » male .
( 51 ) lia mss . Editi vero, « Jam sane fiet ex gen
lium delictis quæ necessario delinquunt, lale aliquid :
omnium eniin dispensalor, el aliquibus ex eis di
vitias confert : ne hoc quasi spiritale solius Israel ....
isia require., Ms. Regius num . 1639 perperam habel,
& ! on quia specialis alius Israel ſuisse videatur ;
sed ; ) cælera vero ut in lexlì .
( 52) Edili, « bonorificabo, si quo modo ad æmu.
landum provocem , , etc.
( 53) Loquens , nec non et paulo post ila, de
sunt in editis, et in plerisque inss.
(54) Dictum . Desideratur in anlea edilis.
(55 ) Sic mss ., el editio Venela . Ms. tamen Regius
num . 1639 habet ( dixit , pro dixisse . » Cæteri
vero edili , < Sæculi : dicalur ila et Apostolus. ...
dixisse , , etc.
( 56) Suum . Deest in libris antea edius hic el
infra
 1189 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. VIU . 1190

jam bonum gradum , sed malam sibi pænam con- A ( opera , ejus e bona , magnificent Patrem qui in
quirit (57 ) , tanquam qui contumeliam fecerit divino cælis est 52. , Hoc enim faciebat et Paulus docendo
ministerio. Similiter autem et qui presbyterii gra gentes , quorum erat apostolus, et instruendo, in
dum suscipit in Ecclesia , satis agat illustrare mini firmos 68 olere 62), parvulos lacteļalendo " , robustis
slerium presbyterii . Ad ipsum enim pertinent et fortiorem verbi cibum præbendo, errantes , et in fide
illa quæ de presbyteris ad Titum scribit Aposto Litubantes , ac velut in abortivum quoddam reda
lus " : el ea quæ Isaias scribit, cum dicit : « Ipse clos (63) materno affectu rursum parturiendo , donec
Dominus in judicio ( 58) veniet cum presbyteris po Christus formaretur ( 64) in eis 58 : et per hæc om
puli, et cum principibus ejus judicabitur ; » el addit : na illustrando ministerium apostolatus sui, in
Vos autem ulquid succenditis vineam meam , el æmuiationem fidei et zelun bonæ conversationis
direplio pauperum in domibus vestris est ? Ui quid adducebat carnem suam ( 65) , id est , secundum car
injuriam facitis populo meo , et personas pauperum nem cognalos ; ul si non omnes , aliquos tamen sal
confundilis *6 ? , Secundum hæc autem el episcopus vos facerel ex illis . Sic ergo dum pervigilem curam
illustrat ministerium suum in episcopatu , si sil se el jugem sollicitudinem erga declrinam gentium
cundum quod describit Apostolus 7, irreprehensi gerit , et conversationem eorum ac vitam valde pro
bilis , vigilans , prudens, ornatus , hospitalis, doctor, B babilem facil, videntes hæc Israelitas (66) qui erant
non vinolentus, non percussor, sed modestus ; non cognali ejus secundum carnem 86 , ad imitandos eos
litigiosus, non avarus, domum suam bene regens, qui proficiunt in fide Dei invitat, el provocal : el
filios habens in obsequio cum omni gravitate , non est gloria ministerii ejus cum ex eruditione eorum
elalus superbia , ne in judicium incidat diaboli. Qui eliam illis profeclus ( 67) accesserit . Si enim amis
Talis est , illustrat ministerium episcopatus sui , ul sio corum reconciliatio est mundi, quæ est assun
et ipse audiat : « Euge, serve bone et fidelis ; super plio, nisi vita ex mortuis ? » Hoc mibi ostendere in
pauca fuisti fidelis, super multa le constituam 68. his sermonibus videtur Apostolus , quod abjecta
Similiter autem et vidua *9 si permaneat in oratio Israel, el ad gentes necessario prædicatione trans
Aibus et obsecrationibus nocte ac die, illustrat mi lata , mundus (hoc est, universæ gentes [68] ) re
nisterium viduitatis suæ. Si vero sit talis qualem conciliatus est Deo , secundum quod scriptum est :
Apostolus nolal 50 , Oliosa , et verbosa , el non solum « Quia Deus erat in Christo mundum reconcilians
verbosa , sed et curiosa , loquens quæ non oportel ; sibi , non reputans illis delicta ipsorum 57 ; » et ile
aut sit in deliciis degens (59) , et vivens morina ; rum sicut Paulus dicit : « Qui posuit in nobis ver
hæc dehonoravit, el von illustravit ministerium vi ☺ bum reconciliationis ; ' per quod verbum dicebat :
duitatis suæ . Eodem modo etiam virgo consecrala ( Rogamus pro Christo, reconciliamini Deo . , Si
Deo illustrat ministerium virginitatis suæ , si sit ergo , inquit, Israeliticæ gentis hujus abjectio recon
sancta corpore et spiritu , el non cogitet quæ homi ciliationein præstitit mundo, et si tanta fuit erga gen
num sunt, sed quæ Dei , quomodo placeat Deo $ 1. Si lem islam gratia , quæ sublata ab ea ¡ 69 ) universu :
vero aliter agal , non solum (60 ) non illustrat mini mundum Deo reconciliare sufliceret, quantum putas
slerium virginitatis suæ , nec illustrat lampadem lunc merebitur mundus, cum etiam gens ista reconci
suam , sed econtrario lumen ejus exstinguitur , et liari meruerit Deo ( 70) ? Et quid illud sit quod ex
efficitur una de insipientibus virginibus. Hæc eadem 637 reconciliatione Israel mundus acquirat, bre
el unusquisque in Ecclesia posilus apud semetipsum viler ostendit , dicens : « Vita ex mortuis. , Tunc
reputet , ul in quocunque loco slal , sive in clero , enim erit assumptio Israel , quando jam et mortui
sive in plebe , illustrel ministeriuin fidei (61 ) Suð , vilain recipient, et mundus ex corruptibili incor
et tales faciat aclus suos , ( ul videntes , homines ruptibilis fiet, et mortales immortalitate donabuni

45 Tit. 1 , 6 seq . 46 Isai . II , 14, 15. 47 | Tim . III , 2 segl . 48 Matth . XXV , 23 . 49 | Tin . v , 5 .
80 ibid . 6 , 13. B1 ( Cor . VII , 32, 34. B2 Malth . v , 16. 53 Rom . XIV , 2. 5* I Cor. ll , 2 . 08 Galai.
13. di Rom . 18 , 3. 87 Il Cor. v , 19 , 20.
.(57) Ms. unus Regius num . 1641, « sed malum D ( 64) Edili , « formelur, i
sibi acquirit. » Ceteri vero mss . , Rabanus el edili ut ( 65 ) Suam . Deest in libris antea editis.
in textu . (66) Sic mis. Regius num . 1639. Cirleri vero inss.
(58) Ms. Regius num . 1639 , 1 in judicium ; ) et editi , i videntes hæc Israelile. » Rabanus, o vi
cæleri vero mss ., Rabanus el editi, c in judicio. , dens autem Israelitas. »
Deinde edili, « judicabil, , et ita legendum vide (67) Ejili , , cum ex eruditione etiam illis, ) etc,
lur. Mss. tamen nostri omnes el Rabanus habent, Rabanus , ( cum ex eruditione horunt æquus illis
judicabitur. 1 profeclus , , etc. Mss . plerique, cum ex eruditionis
(59) Editi, e sed in deliciis agens . ) honore etiam illis profectus, » etc. Sed rectius ms.
( 60) Illustral ministerium virginitatis suæ , si sit Reginis num . 1639 nt in nostro lexlu .
sancla corpore et spiritu , et non cogitel quæ hominum (68) Hoc est, universæ gentes . Hæc desunt in
sunt , sed quæ Dei, quomodo placeat Deo . Si vero editis, el in plerisque mss . necnon apud Rabanum ;
jaliter agat , non solum. Hæc in editis non compa sed restiluuntur ex ms. Regio num . 1639.
'rent, sed restituuntur ex mss . et Rabano . (69 ) Edili, « erga gentes isla gratia , quæ sublala
(61) Editi , ministerium suum (idei . ) ab eo . )
(62) Edili , e infirmos alere . ) ( 70) Edili, « reconciliari merebitur Deo . , Mss .
163) Editi , el Rabanus, in abortum quemdam Regius num . 1.639, ( reconciliata fuerin yeo . » Sed
redaclos . ) celeri miss, el Rabar.us ul in testu ,
1191 ORIGENIS
lur. Absurdum namque videretur si cum offensio A lem elegerit bona ; aut mala dicalur , si eleger.1
(71 ) ipsorum reconciliationem mundo donaverit ,
assumptio ipsorum non inajus aliquid mundo et
præstantius largiretur.
11. , Quod si delibalio sancta est , el massa : et
si radix sancla , et rami. Quod si aliqui ex ramis
fracti sunt , lu autem cum esses oleasler, insertus
es in illis , el socius factus es radicis el pinguedinis lil ostenderet arborem bonam vel malam non nasci ,
olive, noli gloriari adversus ramos . Quod si gloria
ris , non lu radicem portas, sed radix le . Dicis ergo : bitrii libertatem , quod extrinsecus vel ad mala pro
Fracti sunt rami, ut ego inserar. Bene : propter
incredulitalei fracli sunt. Tu autem fide stas : 110
li superbe sapere (72) , sed lime. Si enim Deus na
luralibus ramis non pepercit, nec tibi parcel. Vide
ergo bonitatem et severitatem Dei : in eos quidern
qui ceciderunt, severitatem ; in le autem bonitatein , B
si permaniseris in bonitale . Alioquin et tu excide
ris , et illi , si non permanseriat in incredulitate , in
serentur. Potens est enim Deus iterum inserere il
lus. Nam si tu ex naturali oleastro excisus es , et
contra naturain insertus es in bonam olivam , quan
lo magis hi secundum naturam , inserentur suæ oli
væ ? « Nescio quomode 18 hi qui de schola Valentini el
Basilidis veniunt, hæc ila a Paulo dicta non au
dientes, putasi esse naluram animarum quæ sem
per salva sil , el nunquam pereal, el aliam quæ sem
per pereal, et punquam salveler : cum aperte Pau
Jus dical fractos esse ramos bone olivæ propler
incredulitatem suam , et divine severilalis ( 75) in
diguisse vindicta : et rursus oleasiri ramos , quæ
apud illos natura perdita ponilur, insertos esse ra
dici et pinguedini olivæ . Sed illis quidem per hæc
facile responsum sit (74) . Nihilominus autem etiam
nobis qui vuam esse naturam omnium hominum ,
imo (75) omnium rationabilium dicimus, et ad sa
fulem æqualiter habilem , el ad perditionem si ne
gligat , occurri potest et dici : Quomodo ergo Paulus
olivam bonam et oleastrum ponil, cum utique si
enam sciret esse naturam omniun, diversi generis
arborum non introduxisset exen:plum ? Dicendum
ergo ad hæc : Sicut omnis maleria corporalis, cum
sine dubio unius naturæ sit, per accidentes sibi
qualitåles diversas species profert vel corporum ,
vel arborum , vel herbarum : ita el cum omnium ra
tionabilium una natura sit, arbitrii proprii qua-
liter libertate donata, uniuscujusque proprii moins
ex arbitrii poleslale prolati , vel ad virtutem , vel ad
libidinan subjectam sibi animam perducentes, vel
in bonæ eam , vel in malæ arboris speciem formant :
ut aut bona arbor dicatur, si per arbitrii polesla
58 Rom . xi , 16 sqq. 59 Malih . x1,33. 60 Rom .viii,
( 71 ) Editi , « sicut offensio , » etc.
(72) Edili, ( noli alium sapere . » Sed ms. Regius
num . 1639 ul in textu .
(75) Sic recle ms. Regius num . 1639. Editi vero,
( el ibi severitatis , , etc. Mss. plerique, i et ibi ne
severitatis, , etc.
(74) Edili, « pinguis olivie . Sed illis per hæc fa
cilis responsio sii. , Mss . quidam , i pinguedinis
olivæ ;, et paulo post omiliunt « quidem , sed ms .
Regius num . 1639 ut in nostro lexiu.
( 75) Sic ms. Regius num . 1639. Edili vero omit
119:
mala : el sic unusquisque secundum propositi sui
molus (76) aui bona oliva , si iter virtutis incedat,
aul si contraria secielur, oleasler nominabilur. Inde
denique et Dominus in Evangelio dicebat : < Aut
facile arborem bonam , et frucliis ejus bonos ; aut
facile arborem malam , el fruclus ejus malos 6 ; 1
sed fieri . Jam vero si accedat (77) aliquid ad ar
vocel , vel horlelur ad bona per ineffabiles quasdam
divinæ Providentiæ dispensationes, in nullo conse
quentiam propositæ absolutionis offendil. Habet
enim in semetipsa (78) nalura rationabilis vigenten
el ad hæc arbitrii libertatem , qua vel obedire, si
velit, provocanti , vel , si nolit , spernere possil hor
lantem . Quod autem diximus, quia maleriæ corpo
rali accedentes extrinsecus qualitates reddunt spe
cies diversas, aliquas quidem ad multum tempus
permanentes, aliquas ad breve, nonnullas vero non
solum annis exiguis, sed interdum etiam mensibus
aut diebus paucis vix durantes, ita intelligitur. Ver .
bi causa : species cæli , et solis , aut lunæ , vel as
Trorum talibus quibusdam formalæ sunt qualitalibus
quæ usque ad sæculi finem perdurare sufliciant, el
usquequo liberentur , a serviliile corruptionis in
libertatem gloriæ filiorum Dei 60. , Aliæ vero sunt
terrenorum corporuin qualitates, et in ipsis est
mulla differentia . Nonnullorum enim aniinalium
corpora , vel arborum , vel avium , multis admodum
с
possunt durare temporibus ; aliorum vero paucis,
aut valde exiguis. Quod si hæc bene intellexisli ,
transeamuis nunc ab exemplis corporer qualitatis a !
naluræ rationabilis qualitatem : el vide quomodo
aliae quidem in qualitatibus beatitudinis sæcula
multa peridurant : el aliæ in qualitale malitiæ ( 79 )
nihilominus 638 secula mulla consumunt; alize
ex ipsis parvo lempore vel in virtutibus, vel in ma
litiis manent ; aliæ perexiguo , aliæ admodum brevi.
Quorum per singula notitiam nos quidem homines ,
utpote corruptibilis corporis (80) pondere prægra
vali , perexiguam , aut etiam nullam capere possile
mus . Qui vero scrutalus omnia , eliam alta Dei 61 ,
Spiritus sanctus universa povil, el nola facil cui
D ipse voluerit revelare. In his etenim præcipue, il
est, in dispensatione rationabilis nalure apostoli
cum illud dicendum est : 10 altitudo divitiarum sa
pientiæ , el scientiæ Dei , quam inscrutabilia sunt
judicia ejus , et investigabiles viæ ejus 69 !, Sic er
go unusquisque ex arbitrii poteslalc aut bona oliva,
21. 61 I Cor. 11 , 10 . 69 Rom . xi , 33 .
lunt, omnium hominum , imo. » Celeri mss. habent
cimo, » sed omittunt ( omnium hominum . )
( 76) Editi , i el unusquisque secundum proposita
suj niolus, , etc.
(77 ) Alias, ( si accidit; » al . , i si accedit. ,
( 78) Alias , o in semetipso. , Deinde edili , a vi
gentem (et hæc arbitrii) libertatem , quæ vel, " clc.
El poslea, ( accidentes extrinsecus, i etc.
( 19) Sic muss . Edili vero, el aliæ qualitate per
fidie vel nualitiæ , , etc.
(80) Editi , enpote corruptibiles corporis, , etc.
1193 COMMENT . IN EPIST AD ROM. LIB . VIII 1194
aul oleaster efficitur, aut Israelitici generis, aut al- A docet nos Apostolus non extolli adversus radicem ,
terius culpabilis gentis, ut dicalor de eo : Quia vel fracios ramos israelitas , neque insultare eis :
( alienati sunt peccatores ab ulero (81 ) , erraverunt quia non nos radicem portamus, sed radix nos .
a ventre : loculi sunt falsa 63 : , ita ut sint pere . Non enim habemus ( 89) quod non accepimus . Si
grini testamentorum , et hospiles promissionin autem accepimus, quid gloriamur quasi non acce
Dei 6. Et alii in Deum jactantur ex utero , el dicunt : perimus 69 ? Tum deinde quasi quibusdam impu
« In le jacialus sum ex ulero , de ventre matris meie dentius insuliantibus et dicentibus : Si cfracti sunt
Deus meus es tu 68. » Sed quoniam , ut diximus, rami (90) : bene : propter incredulitatem fracti
perina nel semper naturæ buic libertas arbitrii , sunt, ut ego insererer , qui credebam : bos ergo
possibile est ut cum sit quis Israeliticæ gentis, et reprimens Apostolus dicit : Illi quidem per incre
bonæ olivæ ramus, decidat in incredulitatem , el dulilalem fracti sunt , et tu insertus es per fidem ,
frangatur : et rursus alius qui elegerat gentis esse et iu lide slas : sed memento quia ( omnis qui se
culpabilis (82) el peccatricis, et per hoc ramus exaltat humiliabitur 70 et ideo ( noli superbe
oleastri dicebatur, si convertatur ad fidem (habet sapere ( 91 ) , ) noli alta et elata proloqui. Quamvis
enim in se arbitrii sui (83) libe em, qua convert enim in radice sles , et bene stes , limelo tamen vi
possit ad bonum [84] ) , inseritur bonæ olivæ per fi- B dens quia et alii quibus insultas ibi steterunt ubi et
dem , el efficitur socius radicis , et pinguedinis oli lu stas : el lu cum ibi non esses , ad olive ( 92) hu
væ 66. Radicem vero banc alii Abraham nominant, jus radicem aliunde translatus es, et possibile est
alii Seth , alij aliquem unum ex patribus bene me etiain te peccare . Nam et hoc ipso quod superbis
rilis ponuut (85). Ego autem radicem aliam quæ el exaltaris , jam peccas : et scilo quoniam ( si Deus
sancta sit, el sanctas primitias nescio nisi Dominum naturalibus ramis non pepercit, nec tibi parcet. )
nostrum (86) Jesum Christum . Ipse est enim pri Post hæc vero isle ( 93) qui superbit et insultat
mitiæ omuium , vel « delibatio, » ut in præsenti lo lapsis , altioribus ab Aposlolo sensibus humilitatis
co habemus Apostoli , secundum id quod alibi de eo imbuitur ; et dicitur ad eun : Tu qui hæc dicis ,
dicitur : « Qui est primogenitus omnis creaturæ 67., a vide bonilalem et severitatem Dei : ) et cum vi
Huic namque radici omnis qui salvalur inseritur, des severitatem ejus erga defractos ramos , melu
et ex hac delibatione sancla omnis massa humani endum tibi est ne forte el tu dum superbis et illa
generis sanctificalur : et vere sicut radix sancla sultas lapsis , severitatem Dei quæ peccalores per
manentibus in se ramis sanctitalis pinguedineni urgel , incurras ipse peccando . Bonitas enim ejus
præbet, dum per Spiritum suum sanctum a hæren- c permanel in his qui in bonitate permanserint. « Alio.
les sibi vivifical, verbo excolit , sapientia foridos quin eodem ordine cellu ,usi in bonitate non perman
reddit, et in omnium virtutum , plenitudine afferre seris , cexcideris : et illi si in incredulitale non per
fructus uberes facit : ita ut et ipsa dicat de eis : inanserint, inserentur.) Deo enim non est impossibi
« Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei 68. , le oilerum inserere illos , si recedantab increduïitate
Etenim si rani qui fracti sunt, propter incredulitatem 639 per quam fracti sunt : quandoquidem facilius
fracti sunt,el qui stanı, fidestant: quis alius erit in quo videlur propria arboris ramos radici suæ reddere,
slant nisi Jesus Christus ? el quis est alius a quo per quam inserere alienos. Quod autem dixit ,, ex naturali
incredulitatem fracti sunt, nisi ipse cui non credide- oleastro, " el iterum :( secunduin naluram inserentur
runt ? Semper ergo quicunque advena: ad fidem , suz olivæ , , naturam olivæ vel oleastri secundum hoc
vel ad conversationem Israel (87) veniebant, Chri debemus accipere quod supra exposuimus, quod (94)
sto qui erat verus Israel inserebantur. Præcipue arbitrii libertas naturam ſeceril unicuique vel oleas
tamen ex tempore adventus ejus mullus oleasler siri , vel bonæ olivæ . Observandum sane est quod
inseritur (88) huic radici, vel ramis ejus, apostolis hi quidem qui ex propria oliva deciderunt, fracti di
scilicet el prophetis Dei : ut qui inseruntur eis, cuntur ; hi vero qui ex oleostro inseruntur, si ile
socii fiant radicis et pinguedinis Christi. Post hæc D rum peccaverint, non frangendi, quod utique esset
63 Psal. LVII , 4 . 6. Ephes. 11 , 12 68 Psal. xxl , 11 . 68 Roin . XI , 17 . 67 Coloss . 1 , 15 . 68 Psal. Li, 10.
** 1 Cor. iv, 7. 70 Luc . XVIII, 14.
(81 ) Editi , « a vulva , erraverunt ab ulero , i ell, teri mss ., Rabanus el editi ut in nostro textu , nisi
(82) Edili, ' genus esse culpabilis, » elc . quod editi omittant « vel , » el Rabanus habeal i el )
(83) Sui. Deest in editis. pro ( vel. )
(84) Edili , e ad fidem boni. , (90) Editi , « impudentibus... Sed fracti sunt ra
(85) Editi, « bonze mentis ponunt. , Ms. uus Re mi,, etc.
gius num . 1639 , « boni merili ponunt. ) Cieleri vero ( 91) Edili, « superba sapere . )
inss. el Rabanus ut in lexiu . ( 92) Ms. Regius num . 1639, « et tu cum ibi sies,
( 86 ) Sic editi et Rabanus. Ms. Regius num . 1639 , ad olivæ , , etc. Sed cæleri mss ., Rabanus et edini
( meum . 1 Cæleri mss . omillunt vel o nostrum , ut in textu .
vel ( meum . ) ( 93) Iste. Omillilur in editis ; qui postea habent,
(87 ) Mss. duo habent , c ad conversionem Israel . rei dicit ad eum . )
(88) Editi , « insertus . ) (94) · Quod , omittitur in editis, sed restituilus
(89) Ms. Regius num . 1639, Post edocet nos ex'ms. Regio num . 1639 et Rabano. Cæleri vero
Apostolus non extolli adversum ramos fractos, iud mss. habenl Ul pro « quod . )
est Israelitas... Nihil enim habemus, , etc. Sed cæ
PATROL . GR . XIV . 38
 1195 ORIGENIS 1196

levius , sed excidendi appellantur. In quo vehemen- A suo , possibile non eral nos, qui eramus gentes, in
lior profecio Dei severitas indicatur, si posteaquam
gnis ( 95) , cum esset oleasler, et ex peccatorum silva
colleclus, ad radicem fidei ac sanctitatis adduclus
est , rursus amaros malitiæ proferat succos. Sed ne
hoc quidem lateat nos in hoc loco, quod non eo
ordine Apostolus olivæ , et oleastri siinilitudinem
posuit, quod apud agricolas habelur. Illi enim ma
gis olivam oleastro inserere, et non olivæ oleastrum
solent : Paulus vero apostolica auctoritate ordine
commulalo res magis causis, quam cansas rebus
aplavil ( 96 ).
12. « Nolo enim (97 ) vos ignorare , fratres, my
sterium hoc, ut non sitis apud vosmetipsos sapien-
tes : quia cæcitas ex parle colligit in Israel , lonec
plenitudo gentium subintraret : et sic omnis Israel B judicium , it donec illi plebem Dei in cæcitalis (6)
salvus fierel, sicut scriptum est : Veniel ex Sion
qui liberet et averiat impietates ab Jacob : et hoc ab initio ex portione Dei et segregala ejus bæredi
illis a me testamentum , cum abstulero peccata eo
rum 7. » Adhuc ad eos qui ex gentibus crediderant,
quasi elatos et superbientes adversum ramos qui
fracti sunt , el portantes quod hoc non Dei boni . a semetipso cæcitalem cordis, et elevatis oculis suis
late (98) el ineffabili dispensatione sapienlie ejus,
sed suis meritis consecuti sunt, ut illis defractis , ipsi
cum essent oleastri , insererentur in bonam olivam ,
dicit : « Nolo vos ignorare, fratres, mysterium hoc,
ui non silis apud vosmelipsos sapientes; » quia in
sullare lapsis, el gloriari adversus ramos qui fra
cti sunt, non fit per Dei sapientiam , sed per hu
manam notabilem (99) , et ignorantem mysterium
C
Dei . Qui enim secundum Deum sapit , in beneficiis
Dei non insultal abjeciis, sed cum timore gratias
agit misericordiæ largientis. Est ergo mysterium
quod ignorabatur ab iis qui insultabant, hujusmodi ;
quomodo in dispersione filiorum Adam cæteris qui
busque gentibus secundum angelorum numerum dis
tribulis , propria quædam pars Dei ( 1 ) facta sil
Israel , sicut el in aliis ubi oportuit, et in his ipsis
paulo superius memoravimus, ad quos el repromis
siones bonorum , et testamenta , et legislatio facta
est 78. Manente ergo parle illa (2) Domini in slalu
Troire in hæreditatem Dei , et in scepuri ejus jura
succedere . Idcirco igitur patilur Deus ex parte ,
id est non omnibus , sed aliquibus ex Israel fieri
cæcitatem , ab illis sine dubio angelis obtentu invi
dæ æmulationis illatam (3) , qui cæterarum gentium
sortiti fuerant principalum . Passus est ergo Deus,
el cum possel prohibere, noluit, ut pro his qui cæ
citate decepti , id est cordis oblusione prolapsi suint,
ipsorum qui istos deceperant portiones suam Dens
faceret portionem , ut quodammodo in eo (4) ipso
quo ceperant, caperentur . Avertentes enim ad se per
peccati (5) illecebras Dei plebem , locum fecerunt
gentibus ingrediendi in hæreditatem Dei , Deo cum
ipsis communi quodam et æquissimo jure habente
captivitate delinerent , quasi ad vicem eorum , quos
late subtraxeranı , gentium numerus redderetur :
cum vero plenitudo gentium fuisset expleta , et
æmulatione salutis eorum coepisset Israel discutere
Christum verum lumen aspicere , ila secundum (7)
præcedentes prophetias salutem quam obcæcalus
amiserat Israel , quæreret instigalus, dicens apud
semetipsum illud propheticum " : « Revertar ad vi
rum meum priorem , quoniam melius mibi eral ante,
quam modo . , Quod autem hæc illis promissa sint
per prophetas , in multis quidem propheticis volu
minibus invenitur : ponemus lamen quod sufficiat
ad præsens, unum de Jeremia testimonium 640
ila continens : « Si exalletur cælum in excelsum , et
terra humilielur deorsum , ego non reprobabo genus
Israel pro omnibus quæ fecerunt ' . , Si ergo pro
eo ul introiret gentium pleniludo, cæcitas facta est
in Israel pro omnibus quæ fecerunt, sine dubio cum
ingressa fuerit gentium pleniludo , cæcitas cessa
bit ( 8 ) . Quod si vis , inquit Apostolus , scire quo
modo etiam post cæcilalem salvandus sit Israel, au
di quomodo scriptum est : « Veniel ex Sion qui li
beret , el averlal impielalein ab Jacob : el hoc illis

71 Rom . xi , 25 seil . 79 Dell. xxxII , 8. 73 Rom . 18 , 4 . 74 Osee 11,7 . 78 Jerem . XXX1 , 37 ; al. xxxvIII , 37.

( 95) Ita legendom videtur. Ms. Regius num . 1639, D ipsis.... el repromissio bonorum , i elc., sed mss . el
« si postea quis quam , cum , , e: c . Cæleri mss . el
Ratinus omilluni « quis. )
( 96 ) Sic mss . fere omnes, Rabanus et edili . Ms.
vero Regius num . 1636 , « Paulus vero apostolica
auctoritate spirituali huic el novæ agriculiuræ no
vum ac spirilualem colendi ordinem posuit. )
(97) Enim . Desideratur in antea edilis. Deinde
jidem edili habent « intrarel » pro subintrarel, ,
et ( eripial ) pro liberel. 1
( 98 ) Éditi , i qui fracti sunt , putantes quod non
Dei bonitale, s elc .
( 99) Editi, « culpabilem . » Rabanus el ms. Regius
nuin . 1639, ( nolabilem ; ) el recie quidem , ball
a nolabilis ) apud Quintilianum idem est ac « re
prehensibilis. , Ms. Regius alter, cuiutabilem ; ) al .
ler a nulabilem . ,
( 1 ) « Dei » omittitur in plerisque mss. et apud Raba
nuni; sed exstat in editis , et in is. Regio num . 1630.
Deinde editi , « sicut in aliis , et sicut oportet in his
Rabanus ut in lexlil , nisi quod quidam omillant
el ante in his ipsis. )
(2) Illa . Omillilur in editis .
( 3) Sic mis. Regius num . 1639. Alter vero Regius
num . 1640 et editi,« oblemli invidit el xmulationis
illatam . Cæteri mss . et Rabanus, a oblenlu invidiæ
emulationis illatam . )
(4) Edili, « portionem suam Deus faceret, quo
duminodo in eo , , elc .
(5) Editi ,« Advertenles enim ad se (mss. quidam ,
« Avertentes enim a se » ) per peccati, 1 elc.
(6) Editi, ( ul donet illis ( al ., ' illi » ) plebem Dei
quain ( Saludianus omillie quam » ) in cæcitalis, » etc.
( 7 ) Mss. plerique et Rabanus , ( aspicerer, ila
secundu , ) etc. Sed ms. Regius num . 1639 el
edili, ut in nostro lexlv . Deinde mss . quidam , 1 quæ
rere instigalus diceret, , etc. , male.
(8) Sic mis. Regius num . 1039. Cæleri vero mass .,
Rabanus el edili, « cessal. )
1197 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . VUI. 11.98

a me testamentum , cum abstulero peccata eorum . » A qua vero tristia , si quidem ae Israel dicuntur, ad
Sciendum sane est , quod in propheta Isaia , unde testi illos sine dubio reliquos qui excæcati sunt referun
monium istud Paulus assumil, pro eo quod dixit Apo tur : si vero de gentibus, illos profecto qui sunt ex
stolus, ( veniet ex Sion , » scriptum est , « veniet propter Ira plenitudinem stringunt. Omnia tamen finis per
Sion ;) el quod ait bic, cum abstulero peccala eorum , ) urgel, el eos quidem qui beati sunt, sive illi ex
ibi omnino scriptum non est , sed nec apud Hebræos Israel , sive etiam ex gentibus veniant , præsentis
quidem : Apostoli tamen auctoritate præsumplum lemporis ( 16 ) evangelicæ doctrinæ sermo purificat,
est. Interim veniens Dominus ex Sion liberal , et aver ul sint tales sicul erant illi ad quos Dominus dice
tit impietates ab Jacob. Avertit autem (9) impie- bal 80 : < Ecce jam vos mundi estis propter sermo
lales ab eo secundum illud quod scriptuin est 76 : nem quem loculus som vobis. » Qui vero verbi Dei
Quia , diluet Dominus sordes filiorum et filiarum et doctrinæ evangelicæ purificatioue'n spreverit ,
Sion , et sanguinem mundabit ( 10) de nicdio ejus in tristibus et poenalibus purificationibus semetipsum
spiritu judicii, et spiritu ustionis ( 11 ) ; el hoc ila reservat , nt ignisgehennæ in cruciatibus purget, quem
fieri testamentum eis eral a Deo , ut sic ab eis a ver nec apostolica doctrina nec evangelicus sermo pur
lerentur impietates , et auferrenlur peccata . Quis gavit, secundum illud quod scriptum est kl : « Et pu
autem sil isle omnis Israel qui salvus fierel, vel B riſicabo le igni ad purum . ) Verum in hac ipsa pur
quæ erit isla plenitudo etiam gentium , Deus solus gatione quæ per pænam ignis adhibetur , quantis
novit , et Unigenitus suus, el si qui forle amici ejus temporibus, quantisve sæculis de peccatoribus ex
sunt ; ad quos dicat "7 : Jam non dicam vos ser igatur ( 17) cruciatus , solus scire polest ille cui « Pa
vos, sed amicos ; quia nota vobis feci omnia quæ ter omne judicium tradidit 8% , » qui ita diligit crea
audivi a Patre. » Hoc tamen potest etiain nostro turam suam , ut pro ipsa evacuaverit semetipsum de
sensui occurrere , quod sicut Israel , quandiu per Dei forma, el servi formain susceperit, humilians
Dapet secundum carnem Israel , el non etiam secun semetipsum usque ad morlem 83 , volens ( omnes
dum spiritum faclus fuerit Israelila verus mente vi homines salvos fieri , et in agnitionein verilatis ve
deus Deum , pertinere (12) non potest ad salutem , ita nire 84. , Verumtamen meminisse semper debemus,
niec gentes quidem omnes omnino salvari possunt, quod præsentem locum Apostolus quasi mysterium
nisi quæ intra plenitudinem fuerint repertæ, quæ baberi voluit ( 18 ) , quo scilicet hujusmodi sensus fi
cunque illa est quæ ab Apostolo plenitudo ( 13) no deles quique et perſecti intra semetipsos velut my
minalur. Ita ergo mysterium Dei ineffabili quadam slerium Dei silentio legant , nec passim imperfectis
sapientiæ ejus dispensatione tractatur , ut etiam et minus capacibus proferant . « Mysterium enim
с
cum sibi anima sorlein malorum ipsa consciverit, regis, , ait Scriptura 85 , « celare bonum est. )
ille qui novit universa disponere, abjectionem ejus 13. Secundum Evangelium quidem inimici
el pænan , aliorum faciat salutem . Sed et illud vi. propter vos : secundum electionem autem charissimi
detur mihi in hoc (14) loco diligentius contuendum , propter patres. Sine pænitentia eniin sunt dona
quod cæcilalem islam non dicit omni Israel conti et vocatio Dei , Sicut enim vos aliquando non cre
gisse, sed « ex parte . Reliquiæ » enim < secundum didistis Deo , nunc autem 641 misericordiam con
electionem graliæ. salva factæ sunt 78. » De quibus secuti estis propter ipsorum incredulitatem : ita
reliquiis et Isaias prophetaverat dicens : « Nisi Do et isti nunc crediderunt in vestri misericordia , ut
minus Sabaoth reliquisset nobis semen 78. , Isiæ et ipsi misericordiam consequantur : conclusit
ergo reliquiæ in beatitudine conferuntur cum ple enim Deus omnes in incredulitate, ut omnibus mi
nitudine gentium : cæteri vero qui excæcati sunt ex serealur . O altitudo divitiarum sapientia et scien
Israel, conferuntur his gentibus quæ non potuerunt tiæ Dei : quam inscrutabilia sunt judicia ejus , et
ad plenitudinem pervenire. Sic ergo ( 15) quæ inve investigabiles viæ ejus ! Quis enim cognovit sen
niuntur in sermonibus prophetarum de repromis sum Domini ? Aul quis illi consiliarius fuil ? Aul
sionibus scripla beatitudinem continentia , si de D quis prior dedit ei , el retribuetur ei ? Quoniam ex
Israel, ad reliquias islas quæ electæ sunt, perti- ipso , el per ipsum , et in ipso sunt omnia : ipsi glo
nent : si de gentibus, ad plenitudinem spectant . Si ria in sæcula sæculorum . Amen 86 ( 19) . » Eadem per
76 Isa . iv , 4 . ! 1 Joan . xv, 15. 78 Rom . x1,5 . 79 Isa . 1 , 9. 80 Joan . xv , 3. 81 Isa . 1 , 23. 82 Joan ,
V, 22. 83 Philip. II , 7 . 86* Tim , II , 4. 85 Tob . XII , 7 . 86 Rom . xi , 28 seq .
(9) Eiliti, « liberel , et avertat impietales ab Ja ( 16) Editi, « sive et es gentibus veniant, præsen
cob . Avertit autem , » etc. lis'teinporis, » etc.Ms. Regius num . 1659, « præ
(10) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss . , senti lempore. ?
Rabanus el editi, i delevit.... mundavit. 1 (17) Ila ms. Regius num . 1639 et Rabanus. Cæ
(11 ) Editi , i et spiritu ultionis . ) teri vero mss. el editi , « Et purificabo le igni ad
(12) Editi, « pertingere, , et ita legendum vide purificationem . Verum hæc ipsa purgatio ....de
tur; Rabanus vero ei mss. nostri omnes , « perti- peccatoribus exigat , » etc. Hæc caute legenda. Vide
nere . ) Origenianor, lib. li , quæst. 11 , num . 16 .
( 13) Plenitudo. Deest in antea editis. (18) Edili , « habere voluit. i
( 14) « Hoc , deest in editis , et restituitur ex (19) Hæc verba, ( conclusit enim Deus, ) elc .,
duobus mss . usque ad , sin sæcula sæculorum , Amen , i desuns
( 15) Editi, « Si ergo . ) in editis, et restiluuntur ex omnibus mss .
5499 ORIGENIS 12CO
sequens adhuc de Israel et gentibus Apostolus, et A dispensatio, etiam ipsi misericordiam consequen
ramis oleasiri qui insultabant ramis olivæ defra lur. In quo volens Apostolus bonitatem Dei ostende
clis (20) impulans etiam hæc addit : Quia Israel re , qua incredulitate aliorum , aliorum salutem facit :
secundum Evangelium quidem inimicus factus est Conclusil , inquil , Deus omnes (20 ) in increduli
Deo , quia non credidit Christo : quanlınm autem lale , ut omnibus miserealur ; , non quo ipse eis in
special ad honorificentiam patrum , electus est , ci jecerit incredulitatis propositum , sed ex ipso rom
charissimus habetur apud Deum . Semel autem do incredulitatis proposito credendi adjluin aliis qui
nala electione semini patrum , et dilectione con ci ipsi (27 ) prius increduli fuerant, patefecit. In his
cessa , servat sine dubio Deus dona et vocationem autem posilus locis Paulus, et alcjus inluens hujus
suam erga semen eorum quorum merilis id ali modi causas, quomodo Deus malum propositum non
quando largitusest : nec pænitudo incurril in Deum , continuo resecet el excidal, sed patialur el reser
etiamsi minus digni videantur exsistere hi erga quos vet (28) : prospiciens quia aliquid boni in aliis fu .
promissa patribus beneficia conferuntur. Veruin , lurum sil per alterius propositum malum : ab his,
ul sæpe commonuimus, etiam in præsenti loco illa opinor, de quibus loquebatur, relulil oculos cordis
est observanda distinctio , quod Israel quidem qui sui ad ipsam malitiæ originem , quod eam Deus ex
inimicus est Deo , ille dicatur qui clamat de Chri- B initio (29) in his quibus oboria est, quicunque illi
sio : « Tolle , lolle , crucilige eun . 87. » Quomodo enim suni, pullulanlem , et arbitrii libertale crescentem
non dicantur inimici Dei (21), qui vel lunc, vel utile non judicaveril resecare ; sed permiserit eos
etiam nunc dixerint isia , vel dicant ? Sed quod di uli proposito suo , sciens el prospiciens quod mullo
cit , propter vos , , hoc est (22) , quorum saluti sci rum ( 30) profectus et ulilitas ex malitiæ illorum
licel invident, prohibentes apostolos gentibus loqui, occasione consurgel, et intanlum apud bonum (31 )
el persequentes eos qui appuntiant Christum . Se Deum virluui locus est , ut el malitiæ opus quan •
cundum reliquias vero quæ salvandie dicuntur, in vis illi perniciosa sit de quo procedii , beneficium
quibus electio credentium secuta est ex Israel , « cha tamen præstare dispenselur cui agones commovel,
rissimi, sunt propier patres :) quorum scilicet Cum fueril superala . Considerans igitur sanctus
fidem sequentes, credunt in elm qui suscilavit Apostolus tantas esse bonitatis Dei (32) divilias , et
Christum (23 ) Jesum a mortui , 89. , Et secundum tantum divinæ sapientiæ opus erga rationabiles
hoc erga hujusmodi semen esine pænitentia sunt agi naluras, el quia tantum « Deus dives est in mi
dona el vocatio Dei . » Post hiec vero etiam (24) la sericordi: 89 , 1 el ( dives in omnes qui invocant
lentes el profundiores incredulitatis corum aperit c eum " ,0 el tanta est bonitatis ejus, et patientiæ , et
causis , el dicit : Quia sicut vos gentes quondam longanimitatis 642 magnitudo, repente interiori
non credebatis Deo, nec tamen idcirco penitus re bus eas cordis oculis (33) intuens, immensitatemque
liquil vos Deus, sed aliquando ad ultimum miseri earum perspiciens, stupore simul el pavore per
cordiam conseculi estis : occasio tamen conferendæ culsus exclamat el dicit : « O altitudo divitiarum
in vos misericordiæ, populi Israel incredulitas ex sapientiæ el scientiæ Dei , quam inscrutabilia sunt
stilit : ita etiam hi qui nunc de populo Israel non judicia ejus , el investigabiles viæ ejus ! » Unde el
crediderunt, el pro incredulitale sua derelicti sunt, enim humanæ mentis sensus isla posset opinari, ul
ul ad vos Dei misericordia flecterelur (25) , non servala vnicuique arbitrii libertale, alterius mali
usquequaque relinquentur in incredulitate sua ; sed liæ opus verteretur alteri ad salutem (34), et vin
posteaquam plenitudinis gentium fuerit impleta centi se malilia palmam conferret, quæ ulenti se
87 Joan . XII , 15. 88 Rom . 11 , 24 . 89 Ephes. II , 4. 9 Rom . x , 12.
(20) Editi, « el rainis ejus oleasiri qui insultabat Rabanus habent i elsi . )
(al . , ( insultabunlı) ramis olivæ fractis. ) (28) Editi, « compatilur et reservat . , Deinde mss.
((21 ) Edili
22) , « Deo.
Hoc est. ,
Kestiuiturex ms . Regio num . 1639. D plerisque, Rabanus et editi, aprospiciens quia ali
quid boni in aliis facturus sit per alterius proposi
Deinde editi, e invidentes prohibent apostolos, , etc. tum mali. , Sed rectius ms. Regius num . 1639 ut
(23 ) Christum . Omiilitur in editis, sed restitui in nostro lexiu .
lur ex omnibus miss . (29 ) Ms. Regius num . 1639 , « quam Deus ex ini
( 24 ) Etiam . Deest in editis. Deinde ms. Regius tio , elc. Cæleri mss ., Rabanus el editi, « quod eam
nuin. 1639, « latentis el profundioris, ) etc. ex initio , » etc.
(25) Sic ins . Regius num . 1639 , Rabanus et edili . (30) Sic ms. Regius num . 1639 et edili. Czeleri
Cæleri veru miss., aut vos Dei misericordia am mss . habent, quain multorum . , Rabanus, quia
plecterelur. , Paulo post Rabanus, . sed posteaquam multorum . » Deinde aller ms. Regius habet « con
pleniludo gentiuni intraverit. » Sed omnes miss. et surgal » pro « consurgel. )
editi ut in textu . (31 ) Bonum . Desideratur in antea editis.
(26) Sic recte ms. Regius num . 1639. Edili vero , (32) Edili, alanlə esse bonitatis Dei , , etc.
( quia incredulitatem illorum salutem facit, inquit : (33) Sic mss. plerique et Rabanus, nisi quod ille
Comelusit enim Deus omnia , , etc. Mss. duo Regii, omillat « magnitudo, i Edili vero , ilanlæ est bo
quia incredulitatem Israel aliorum salutem facit, i witatis, el patientiæ , et longanimitatis, repente
elc . Rabanus, « quia per incredulitatem alioruin interioribus ea in cordis oculis, » elc . Ms. Regius
salutem facit, , etc. , ul in lexlu . pum . 1639, i el lantae sunt diviliä bonitatis, » etc.,
(27) Et ipsi . Omillun !ur in editis , sed restituun omisso i magnimdo. )
tur ex ms. Regio num . 1039. Cæteri vero inss. et ( 34 ) Sic recte ais . Regius num . 1639. Cæleri ve
1201 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . IX . 1202

perniciem præbel ? His igitur generali, quantum vi- A liat. Consilium vero sapienti necessario in sapien
delur , Apostolus ratione perspectis , exclamat el lia sua est , qui est Christus, el in sariclitale, qui
dicit, quia tanta est alliludo divitiarum Dei , ei sa est Spiritus sanctus. Simili aulem modo et « Quis
pientiæ ejus lanla est alliludo, ct scientiæ nihilomi prior ' dedit ei , et retribuetur ei ?, intelligendum
nus lanta est altitudo (ad omnia enim hæc allitu est. Nemo enim aliquid factori suo prior contulit :
Jinis sermo deservit [ 35 ]), ut scrutari judicia ejus, quippe cum cliam hoc ipsum quod est , unusquis
quibus unamiquamque animam atque omnem nalu que a conditore susceperit. Quoniam ex ipso , el
ram rationabilem dispensat, nemo sufficial, nec per ipsum , el in ipso sunt omnia . , Vides quomodo
vias Dei quibus providentia ejus incedit (36) inve in ultimis ostendit , quod in omnibus quæ supra di
sligare aliquis possit. Aliquis autem dicimus non xil , signaverit ( 42) mysterium Trinitatis . Sicut
solum hominum , sed et lolius creaturæ . Neque enim in præsenti loco quod ail : « Quoniam ex ip
enim inscrutabilia judicia ejus (37 ) , el investiga so, el per ipsum , et in ipso sunt omnia , , convenit
biles viæ ejus dicerentur, nisi quia nulla est crea illis dictis quæ idem Apostolus in aliis memoral
lura quæ vel investigare valeat illa , vel scrutari . locis cum dicitº98 : « Unus Deus Pater ex quo on
Solus est enim Filius qui noverit Palremº , el so nia , et unus Dominus noster Jesus Christus per
lus est « Spirilus ) sanclus qui sorulalur omnia , B quem omnia ; ) el ilem in Spiritu Dei dicit revelari
etiam altitudinem Dei " ( 38) . » Et ideo banc allilu omnia 96 , et per hæc designat in omnibus esse pro
dinem Dei , quam et inscrutabilem dicit et investi videntiam Trinitatis ; ita et cum dicit : « Altitudo
gabilem , creaturæ omni inscrutabilem el investiga- divitiarum , , Patrem , ex quo omnia dicil esse, si
bilem dicit . De Filio vero et Spiritu sanclo dicere gnilical : et sapientiæ altiludinem , Christum , qui
ista non poterat , quia Filius in Evangelio dicit ad est sapientia ejus, ostendil : el scientia alliludi
Palrem : « Pater , omnia mea lua suni, el lua mea ” ; nem , Spiritum sanctum , qui etiam alla Dei novil " ,
el de Spiritu sancto ipse Paulus pronuntiat di declarat (43) . Verumtamen quod dicit : « Ex ipso , )
cens * : « Nemo enim scit bominum quæ sunt ho hoc ipsum quod sumus indicat : ( Per ipsum » au
ninis, nisi spiritus hominis qui in ipso est : ita et tem , quod per ejus providentiam dispensamur in
quæ in Deo sunt, nemo cognovit, nisi Spiritus vila : « In ipso » vero, quod perfectio omnium el
Dei ( 39) , ) Vides ergo quod Paulus in præsenti ca finis in ipso eril lunc cum erit Deus omnia in om
pitulo in his quæ dicit : « Quis eniin cognovil sen nibus 98 : et lunc ripsi gloria in sæcula sæculo
sum Domini, aut quis illi consiliarius fuil (40) ? » rum (44) : Amen . In sæcula , , propler hoc quod
de creaturis dicat; naturam vero Trinitatis exci- c perfectio omnium (45) non intra unum sæculum
pial : quippe cui nibil sit cum creatura commune , concluditur, sed in mulla protenditur, et vix ali
nisi beneficentiæ opus . Sed et quod ait : « Quis illi quando adimplenda speratur . Jungit autem et
consiliarius fuit ? , Non quasi minus ipse sufficiens « Amen , , ul intelligamus per illum ad islam bea
consilio indigeret alterius, sed consilii participem titudinem veniendum , de quo scriptum est in Apo
nullum quidem inter creaturas ( 41 ) esse pronun calypsi : Hæc dicit qui est Amen '' . ,

LIBER NONUS .

643 1. Cum per omnem lexlum Fpistolæ in supe gentes, a circumcisione ad fidem , a liltera ad spiri
rioribus docuissct Apostolus quomodo a Judieis ad lum , ab umbra ad verilalem , ab observantia carnali

91 Malih . Ni , 27. 99 1 Cor. 11 , 10 . 83 Joan. xvii , 10 9 * I Cor. 11 , 11 . 98 I Cor. vii, 6. i vor.

99 Apoc. vi, 14 .
II , 10. 97 ibid . 98 ibid . iv , 28.
ro mss . , Rabanus el editi, uncomprehensibilia ...
Unde enim ... ista possit (edili, vila possil ») opi- D strema verba : « aul quis prior dedit illi, et retri
nari ... verteretur ( edili , a vertatur, , Rabanus,
i verterel ) ad salutem , ) ele. »
( 55 ) Editi plerique et ms. unus omil lunt e ad , )
sicut et Rabanus, qui in fine habet « disseruil » pro
« deservil . »
(36 ) Sic ms . Regius num . 1659. Czteri vero
mss ., Rabanus el edili , ( nec vias Domini quibus
providentia incedit, » elc .
(37) Ejus, el paulo post illa , desunt in ple
risque mss. el apud Rabanum , necnon et in editis,
seil restiluuntur ex ms. Regio num . 1639.
(38) Ms. Regius num . 1639, « alla Dej . » Czeleri
vero mss. , Rabanus et editi , i altitudinens Dei. )
(39) Mss . quidam , Rabanus el edili, e nisi Spi
rilus Do :nini. , Sed reclius mss. Regii num . 1639
el 1640 ut in nostro texlu .
( 40) Editi , « aut quis consiliarius fuit, aut quis
prior dedit illi , el retribuelur ei ?, Sed hæc po
buelur ei ? , nec in mss. nostris nec apud Rabanum
reperiuntur.
( 41 ) Sic ms. Regius num . 1639 et Rabanus. Editi
vero , a nullam in crealuris. , Mss. quidam habent
eliami a nullam , » Deinde iidem edili, in sapientia
sua esi quidem Chrisliis , el in sanctitate quidem
Spirilus sanctus. » Sed cæleri uiss. et Rabarus ut
in nostro textu .
(42) Editi , quibus consentiunt omnes noslri mss.
codices, i segregaverit . » Sed reclius Rabanus, « si
guaveril. )
(43) Declaral. Prælermillilur in libris antea edi
tis.
(44) Sæculorum . Deest in editis et in ins. Regio
num . 1639.
(45) Editi , perfectio omnis. )
 ORIGENIS 1204
1203
ad observantiam spiritalem religionis summa ( 46) A in librum Levitici aliqua diceremus (53) , pro viribus
Translata sit , el hæc ita ſulura propheticis ostendis explanare tentavimus quomodo unusquisque ratio
set vocibus designata : jam nunc spiritalis hujus nabili obsequio cultus Dei , si superbiam ( 54 ) cor
observantiæ , ad quam cullus Dei ritum docuit esse poris sui vincat , immolet vitulum ; si iracundiain
Translatum , aggreditur mores el instituta (47) san superel , arielem jugulet; si libidinem vincal, in
cire , et ail : Obsecro ilaque vos , fratres, per miseri holocaustum offeral hircum ; si vagos et lubricos
cordiam Dei , ut exhibeatis (48) corpora vestra ho cogitationum resecel volatus, columbas el lurtures
stiam vivenlem , sanclam , Deo placentem , rationab ile immolel ( 55 ) . Sed hæc , ut dixi , si quis scire dignum
obsequium vestrum. Et nolile conformari huic sa pulat, ibi latius dissertat reperiet. Nunc autem
culo : sed reformamini renovatione sensus vestri : Paulus obsecrat credentes in Christo , ut corpora
ul probelis quæ sit roluntas Dei, quod bonum , et sua exbibeant hostiam viventem , sanclam , placen
lem Deo . Viventem dicit hostiam , que vilam , hoc
beneplacitum , el per ſectum ' Quoniam , inquit,
ostendimus a scriticiis carnalibus recedendum , est , Christum in se geril , el dicil : Jorlem Jesu
secundum quod et Propheta dicit : Hostias el obla in corpore nostro (56) circumſerimus , ut el vila Jesu
tionem noluisti , nec placita sunt libi ? : nunc, ail , Christi in corpore nostro maniſestelur 6. Sanctam
doceo vos quibus hostiis delectetur Deus : et læc B dicit, in qua sanctus Spiritus habitat , secundumi
docco non quasi imperans, nihil eniin proficit legis quod in alio loco dixit 5.6 : An nescitis quia 644
templum Dei estis , el Spiritus ( 57 ) Dei habitat in
imperium , sed quasi qui officium susceperim recon
ciliandi vos Deo , obsecro vos , fratres ; el obsecro vobis ? Placentem Deo, utpole a peccatis et vitiis
non per potentiam , sed per misericordiam Dei . Quia separatam . Bec autem omnia ralionabilis cultus
est Dei . Polest enim pro tali cultu reddi ratio , et
eniin , sicut supra ostendi (49) , omnes conclusi sunt
sub peccato , nunc jam non in merilis , sed in ostendi quia dignum est Deo lales hostias immo
misericordia Dei salus humana consistit . Quid autem lari (58 ) : arieles allem , et hircos, et vitulos im
est quod vos obsecro ? Ul exhibealis corpora vesira moriali et incorporeo Deo offerri nulla ratio recia
hostiam riventem , sanctam , Deo placenlem , il sit et honesta suscipiel. Hæc ergo ila ſacere , et ita
(50) rationabile obsequium vestrum . Obsequium hic colere Deum eos qui Christo crediderunt , non
cultum Dei dicit. Qui cultus quoniam dudum in solum docet Apostolus, sed el obsecrat per miseri .
pecudum mulorum corporibus consistebal , nunc, cordiam Dei : 111 ostendat per hoc humano generi
inquit , in corpore rationabilis bominis offeralur, et ( quoniam proclive est ad delictum ) hujuscemodi
corpora magis vestra quam pecudum fiant sacrifi liostias Dei miseratione provisas : quibus si unquam
с
cium Deo, atque in sacris altaribus collocentur. Hi lapsus acciderit , per rationabile obsequium et
enim qui membra sua mortilicant ab incentivo libi hostias eo modo quo supra diximus immolatas,
dinis el ſuroris, el actus corporis sui Deo placitos reparari possit anima ac reslilui ad salutem . Quod
habent , hostiam viventem , sanctam , placentem , autem mullæ sint misericordiæ Dei , designat Pau
Deo rationabiliter offerunt, et legem sacriliciorum lus in secunda ad Corinthios , dicens : Benedictus
quæ in Levitico lata est ( 51 ) secundum spiritalem Deus et Paler Domini nostri Jesu Chrisii Pater mise
intelligentiam complent. Verbi causa , ut ibi offe ricordiarum " . Audis Deum , sicut ( 59) Christi Pa
rebant vitulum primo loco , vel secundo arielem , ler est , et sapientiæ pater est, el justilize pater
aut tertio hircum , aut quarto lurlures , vel etiam est, quæ omnia Christus esi , ila esse el mise
pullos columbarum , ut in his uniuscujusque anima ricordiarum patrem . Ergo Christus sicul cætera
purificarelur pro qualitale gestorum ; hæc nunc in omnia est , et misericordiæ ipse est , miseri
suo corpore unusquisque purificans , et spiritali cordiæ multæ , non una (60) : hoc est , sicut
sensu discernens , rationabili obsequio viventem thesauri siipientiæ et scientiæ in ipso sunt, sed
hostiam offerl (52) Deo . De quibus singulis , cum sunt absconditi ; ita el inisericordiæ thesaurus
8.66 I Cor . I ,
1 Rom . XII , 1 , 2 . * Psal. XXXIX , 7 ; Hebr. x, 8. 8 Gal . iii , 22. " || Cor. iv, 10.
16. |1 Cor . 1 , 3 . 8 Colos. II , 3.
( 46 ) Edili , religio summa . D (53) Vide homil. ui in Lerilic. , num . 2 .
( 47) Ms. Regius num . 1639, el statuta . (54) Ms. unus, culius Dei faciat ; si superbiam
(48) Hæc verba , ut exhibealis , etc., usque ad , et etc.
beneplacilum , et perfectum , desiderantur in libris (55) Sic ms . Regius num . 1639. Cæleri vero
antea eililis , sed restituuntur ex omnibus mss. mss. , Rabanus et edili, immolaverit .
(49 ) Ms. unus, sicut supra ostendit. ( 56 ) Nostro . Deest in editione Genebrardi .
(50) Ul sit. Hæc verba desunt in libris antea (57) Edili, Spiritus sanclus.
editis ; deinde paulo infra post cultum , vor Dei (58) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero
mmillilur ilideni in editis , el in plerisque mss . nec. mss . él editi, immolare ; et paulo posi , lloc ergo
non el apud Rabanum , sed restituitur ex ms . Regio ita fieri, etc.
num . 1639. (59 ) Edili, Audi Deum sicut, etc.
(51 ) Alias , data est , al . collata est . Deinde mss . 160) Sic omnes mss . nostri. Edili vero , Ergo
quidam , ut ubi offerebant vitulum primo in loco. Christus sicut el cæiera omnia , el misericordia esi :
eic . Ms. Regius num . 1659, ibi offerebant, elc. , ipse est misericordiæ muliæ, non una . Deinde miss
omisso ut. Regius num . 1639, ita et misericordiarum thesau
(52) Mss. plerique, Rabanus el edili , oblulii . rus in ipso est , etc.
Sed recrius nis . Regius num . 1639 , offeri.
1205 COMMENT. IN EPIST , AD ROM . LIB . IX . 1206
in ipso est , sed est absconditus : ne forte si ad A aliam esse sæculi futuri : et si qui sunt qui amant
subitum et ante tempus proferatur, facial me, et si præsens sæculum , el ea quæ sunt in hoc mundo,
quis mili in desidia similis esse voluerit , negligen secundum formam sæculi præsenlis aptantur : qui
lem . Videbitur ergo præcipue hostia vivens , ei vero non respiciuni ea quæ videntur, sed quæ non
sancta , et Deo placens, corpus esse incontamina videntur et elerna sunt 13 , Transformantur et reno
videmus nonnullos sancto vantur ad futuri sæculi formam : et inde lit ut eos
lum . Verum quoniam
film , aliquos etiam apostolorum habuisse conjugia , non agnoscal hic mundus , sed odio habcal, el per
on usquequaque possumus hoc ( 61 ) de sola viigi sequatur ' *. Sed agnoscunil (67 ) istam ſormain angeli
pitale sentire , quamvis in hujuscemodi hostiis habere Dei , qui sunt de illo sæculo venturo . El simile
primum ordinem possil ( 62) : sicul et in lege alia mibi videtur esse hoc illi dicto quo ait : Sicut
eral hostia sacerdotis , alia principis, alia Synago portavimus imaginem terreni , porlemus el imaginem
gæ, et alia unius animæ ' . Et quamvis in Ecclesia cælestis 15. Vide ergo ne forte cum venit ira in cor
prima posi apostolos hostia martyrum , secunda tuum , corſormem te faciat huic sæculo (68) : simi
virginum videatur, leriia continentium ; pulo liter autem et concupiscentia mala , et avaritia , cæ
tamen quod neque illi qui in conjugiis positi sunt, leraque vitia quibus præsens sæculum delectatur ,
el ex consevsu ad tempus vacant orationi 10, velut B formam libi sæculi præsentis imponant. Si vero econ
Nazaræorum voia solventes, si in cæleris sancte trario mansuetudo, patientia , lenitas , continentia ,
agant et juste, negandi sunt corpora sua exbibere fides , veritas , cæleræque virtutes habitent in sensu
posse hostium viveniem , sanctam , Deo placentem ; 645 tuo, conformem le futuri sæculi facient, et ita
nec rursum corpora virginum vel continentium , si pulchram animæ lux speciem reddent, ut Verbum Dei
aul superbiæ macula, aul avariliæ sordibus , aut quod despondit eam sibi in misericordia 16 et lide,
linguæ maledicæ , vel mendacii immunditia polluan dical ad eam : Tota es formosa , proxina mea (69) ,
lur , hostiam sanctam el Deo placentem pulandi et macula non est in te'7 . Intende autem diligentius
sunt ex sola virginitale (63 ) corporis oblulisse : quod ait : Sed reformamini renovatione sensus ve
quia et in lege hostia cum offerrelur, inspiciebatur stri ( 70) , ut ostendat formam quidem culpabilem :
a sacerdote diligentius non solum si ex mundis prius enim formam malitiæ habuit omnis anima .
essel animalibus, sed ne aut in oculo haberel Sed adhortatur ex hoc sermo apostolicus, ui , illa
vitium , aut in auribus, aut in pedibus, ne claudum , abjecta, ad singularum virtutum speciem reforme
re luscum , ne sordum animal (64) divino admove mur, et ita demum possimus revelalo vultu cordis
retur altari " , Sic ergo per omnia membra discu- c gloriam Domini speculari ab hujusmodi imagine
lilur et pertractalur bostia vivens, sancla , Deo Transformati. Quomodo autem in hæc transforme
placens, quæ rationabiliter ofterenda est . El nolite mur ipse edocet dicens : Renovatione sensus ve
conformari huic sæculo ; sed reformamini renova • stri (71 ) . Renovatur autem sensus noster per exer
tione sensus vestri , ul probelis quæ sil voluntas Dei, citia sapientiæ , el meditationem verbi Dei , et legis
quod bonum , el beneplacitum , el perſeclum 1 (65 ) . ejus intelligentiam spiritalem : el quanto quis quo
Sciendum est quod in Græco habetur : Ul probelis lidie ex Scripturarum proficit lectione , quanto
quae sit voluntas Dei bona , el beneplacita, et perfecta . allius intellectus ejus accedit , tan ! o semper novus
Sed nos, quia unus in utroque polest sensus videri, el quotidie novus efficitur (72) . Nescio antem si
consuetudinem sequimur Latinorum . Nolile er potest renovari sensus qui piger est erga Scriptu
go (66 ), inquit , conformari huic sæculo. In quo ras divinas et intelligentiæ spiritalis exercitia ,
ostendit esse quamdam formam hujus sæculi , et quibus possil non solum intelligere quæ scripla

. Levil , iv, 5.13, 22, 27 seq. 10 II Cor. vii , 5. 11 Levit. xxII,21 seqq. 19 Rom . XII , 2. 1911 Cor .
it , 18. 1. Joan . XV, 19, 20. 15 I Cor . xv , 46. 16 Osee 11 , 19. 17 Cant. iv, 7 .

(61 ) Deest hoc in editis. D Rectius ms. unus , agnoscunt .

162) Edili, prius ordinem possil.
( 63) Edili, putanda sunt ex sola virginitate , etc.
(64) Ms. Regius loum , 1639, recte , ne surdum ;
et banc lectionem confirmat quod supra dicitur ,
aut in auribus. Cæteri vero mss. , Rabanus et
editi alii , ne vulsum animal, al. ne avulsum animal,
al . ne evulsum animal. Edili omillunt animal.
(65 ) Sed reformamini in novilate sensus vestri,
ul probetis quæ sil voluntas Dei, quod bonum , ei
beneplacitum , et perfectum . Hæc verba desideran
lur in libris antea editis. Paulo post vero ius. Re
gius num . 1639 habel, Sed nos signamus quidem
quid sit in Græco ; consuetudinem lamen sequi
mur Latinorum .
(66) Ergo. Omilliunr in edilis et in plerisque
mss . , necnon el apud Rabanum , sed restituitur
ex mis. Regio num . 1639.
( 67) Mss. plerique , Rabanus el edili, agnoscant.
(68) Sic onines mss. el Rabanus. Editi vero :
l'idene forte cum venerit ira... conformem te
facias ( editio Veneta facien !; Rabanus faciunt)...
similiter et concupiscentia mala .... el cælera quibus
præsens sæculum , etc.
( 69 ) Editi, amica mea , inale .
( 70) Sic ms. Regius num . 1659. Elili vero et Ra
baisus , in novitate sensus vestri . Cieleri mss . , reno .
valione in novilate sensus vestri . Deinde mss . nosiri
omnes et Rabanus , Ol ostendal quia formam quidem
culpabilem prius formam maliliæ , etc. Rectius vero
edili ut in nostro textu. Genebrardus, pro culpabilem,
perperam habel probabilem .
(71 ) Editi , In renovatione sensus nostri .
( 72) Edili , et quantum quis quotidie .... quanto
aliius intellectus incedil, lanio semper novis magis 1
el quotidie novior efficitur. Deinde mss. quidam , Ne
scio autem si renovari potest sensu qui piger esi , ele .
1207 ORIGENIS 1208

sunt, verum et explicare apertius ( 73) , el manife- A Dei hæc bona est, et beneplacita , atque perſecta ;
stare diligentius. Potest tamen fieri ut non omnis et non lalis quæ magis desideriis nostris indulgeal,
sensus in hoc possit renovari , ut agnitione scientiæ quam utililatibus consulat. Sed jam ad sequentia
dilatelur. Potest enim renovari sensus ad justitiam , convertamur.
ad continentiam , ad misericordiam , fidem , patien 2. Dico enim per gratiam , quæ dala est mihi,
liam . Sed vide quid in sequentibus huic renova omnibus qui sunt inter vos : non plus sapere (79)
lioni sensus adjungat Apostolus . Ut proberis , in quam oportel sapere , sed sapere ad sobrietatem :
quit ( 74) , quæ sit voluntas Dei, quod bonum , el benepla unicuique sicul divisil Deus mensuram fidei. Sicut
cilum , et perfectum . Et utique nisi ad omnein scien enim in uno corpore mulla membra habemus ,
tiam renovalus sit sensus, et lotos Dei sapientia membra autem omnia non eumdem actum habent :
illuminatus, probare non potest quæ sit voluntas ita multi unum corpus sumus in Christo ; singuli
Dei . In multis enim putatur esse voluntas Dei , et aulem cller allerius membra 20. Sciendum primo est,
non est. In quo bi utique qui sensum non habent quod ubi nos liabemus , omnibus qui sunt inter vos, in
renovatum , errant el falluntur. Est autem revera Græco habetur, omni qui est in vobis. Qui sermo
non cujuscunque sensus ( 75) , sed valde renovali , ulique ad eos indicat verbum fieri, qui cum ante
et ( ut ita dicam ) ad Dei jam imaginem reformati , B non fuerint, nunc esse cæperunt. Deus enim , ut
probare in singulis quibusque quæ agimus, quæ idem Apostolus (80) ail" , vocal quæ non suni, lan
loquimur, quæ cogitamus, si sit voluntas Dei ; et quam quæ sunt. 646 Non sunt autem hi qui parti
nihil omnino vel agere , vel dicere , vel cogitare cipes non sunt ejus qui vere est, qui dixit ad
qnod voluntati Dei non senserit convenire. Quce Moysen " : Dic filiis Israel (81 ) : Qui est , misit me
sil , inquit, voluntas Dei , quod bonum , el beneplaci ad vos. Quod ergo ait Paulus : Dico enim omnibus
lum , et perfectum . Si secundum hoc legamus quod qui sunt inter vos ; vel , ut in Græcis haberi dixi
in Lalinis codicibus invenimus, hic erit sensus : mus, omni qui est in vobis , simile est ac si diceret :
Quia voluntas Dei est quidquid bonum , et bene .. Dico enim omni qui in Deo est , non plus sapere
placitum , et perfectum est (76) : nec potest ( 77) aliud quam oportel sapere. Verumlamen videndum est,
velle Deus, nisi quod bonum est : el utique quod quia Paulus, sicut el in aliis dicit, non in suasoriis
bonum est et perfectum , sine dubio hoc Deo pla- Sapientiæ carnalis verbis * , sed per gratiam quæ
cel . Si vero secundum hoc quod diximus apud sibi dala est loquitur. Est enim multa differentia
Græcos haberi , id est ut frobelis quæ sit voluntas per gratiam loquentis , cl per humanam sapientiam .
Dei bona , el beneplacita , el perfecta, polest quidem Denique el rebus ipsis sepe comperlum est, non
C
idem quod supra diximus , videri , quod ( 78) omnis nullos eloquentes el eruditos viros non solum in
voluntas Dei bona sit, el beneplacita , el perſecla. sermone, sed el in sensibus præpolentes com mulla
Polest autem el tale aliquid in bis sermonibus sen in Ecclesiis dixerint, el ingentem plausum laudis
tiri , quia Dei quidem voluntas semper bona est , acceperint , neminem tamen auditorum es his quæ
sed non semper bona ejus voluntale dispensari me dicta sunt compunctionem cordis accipere , nec pro
remur, neque beneplacila et perfecta . Verbi causa , ficere ad fidem , nec ad limorem Dei ex recordatione
ut ungerelur Saul in regem fuit quidem voluntas eorum quæ dicta sunt incitari : sed suavitate qua.
Dei , sed non beneplacila , neque perfecta . Irascens dam , el delectatione sola auribus capla discedi
enim populo , qui refulaverat Deum habere super se lur ( 82) : sæpe autem viros non magnæ eloquentiæ ,
regem , regem eis hominem jussit institui 18. Sed et nec compositioni sermonis sludentes, verbis sim
Prophela ex persona Dei dicit : Dimisi eos secun plicibus et incompositis mullos infidelium ad fidem
dum desideria cordis eorum , ut irent in cupiditati convertere , superbos inclinare ad humilitatem ,
bus suis 19. Sic ergo aliquando fil voluntas Dei in peccantibus stimulum conversionis infigere. Et hoc
his in quibus concupiscimus et desideramus : sed utique signum est , sicut in præsenti Apostolus di
qui renovalus est sensu , probare debet si volontas cit , per gratiam loqui que data est eis (83) . Ego
18 ] Reg . vii , 7 seq . 19 Psalm . Lxxx , 13. 20 Rom . XII , 3 seq . 21 Rom . iv, 17. 2. Exod. III , 14.
I Cor . jl , 4 .
(73 ) Edlili, ea applicare a perlius . D Dei est quidquid bonum , et beneplacitum , el perfeclum
( 74) Inquil. Deest in edilis el in pluribus mss. est . Hæc desunt in libris antea editis .
necnon apud Rabanum , sei restituitur ex duobus ( 77 ) Eliti, non potest , etc.
sss . Regiis . Deinde mss. plerique et edili , Ei uli. ( 78) Rabanus, potest quidem , ut supra diximus,
que nisi ad omnes (Rabanus, ad omnia ) renovatus videri, quod , etc.
sil sensus , el lolus (Rabanus, et 101a) Dei sapientia ( 79 ) Hac verba, non plus sapere, elc. , usque ad,
illuminatus, elc . Sed miss. Regius núm . 1639, ut in alier alterius membra , desunt in editis ; sed resti
nostro textu , nisi quod pro et lotus Dei supientia, luuntur ex omnibus diss .
habeat et ila Dei sapieniia . Paulo post vero idem (80) Edili, cæperint . Deus enim , ut dicit Aposto
ms. Regius et edili habent numero singulari, in quo lus, eic . Ms. Regius num . 1659 itidem cæperint;
is utique qui sensum non habet renovatum , errat, et sed reliqua ipse el cæleri mss . necnon Rabanus
fallilur; scd cæteri mss . et Rabanus pluraliter ui in habent ut in lexlu .
nostro textu . ( 81 ) Editi, Hæc dices filiis Israel, male.
( 75) Editi, non cujusque sensus. 182) Sic ms. Regius num . 1639 el editi . Mss. vero
( 76) Si secundum hoc legamus quod in Latinis plerique, discitur.
codicibus invenimus, hic erit sensus : Quia voluntas (83) Mss. plerique et cditi , signi esl .... quæ dala
1209 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. IX . 1210

autem pulo, non solum in verbo Dei Ecclesiam do- A hac definitione, uit naturam vel causam peccati in
centibus adesøe gratiam , si talis sit sermo qualem eo ponant, si aut addalur aliquid virlulibus, aut
supra diximus, qui auditorem non tam delectet, minualur. Verbi gratia , justitia virtus esl : el si
quam stimulet , et au profectum aliquem virtutis quis minus aliquid facit (93) quam justitia palilup,
adducat; sed el in omnibus fere quæ aguntur in sine dubio injustus est . Si quis vero sub specie justi
vita , ila esse deprehendes (84) . Est enini aliquis tiæ erga vindictas nimius fiäl , et sævius agilet ul
qui et in eo quod agit et in eo quod loquitur, habel liones, in crudelitatem (94) ex justitia devolulus
gratiam ; et alius qui interdum el prudentius loqui est . Unde el Salomon dicil 29 : Noli fieri justus (95)
sur, et diligentius ac laboriosius agit , neque in ver mulium . Similiter et libertas , si intra tempe
bis suis , neque in gestis invenit gratiam . Denique, rantiam suam sil , virtus est ; si minus habeat,
sicut et in aliis jam diximus ( 85 ) , scriptum est quia limiditas : si amplius, temeritas nominatur. Pari
et Joseph invenit gratiam in conspectu principis modo et prudentia si in sua mensura sit, virlus
carcerisas, et Esther invenit gratiam apud regem 28 . est ; si minus habeat, imprudentia ; si plusquam
Reperimus autem nos in quodam secretiore libello oporlel , malitia appellatur. Inde pulo quod el ser
scriptum quasi angelum quemdani esse gratiæ , qui pens 647 in paradiso prudentior dictus sit cæteris
etiam vocabulum ex gratia traheret. Ananehel enim B bestiis ºo, hoc est excedens mensuram prudentir,
dicitur (86) , quod est interpretatum gratia Dei. el in partes malitiae prolapsus. Inde et filii hujus
Hoc ergo scriptura illa continebat , quod missus sæculi prudentiores dicuntur quam filii lucis or ;
esset a Domino iste angelus ad Esther, lil ei gra plus enim sapiunt quam oportel sapere. Et sic in
tiam daret apuil regem . Sic ergo alia virtus est ser singulis quibusque virtutibus potest aliquis plus
monis qui per gratiam dicitur, el alia vis doctrine sapere quam oportel sapere. Potest etiam in casti
polestas. Alius aulem sermo (87 ) est ex eruditione lale aliquis plus sapere quani oporiel sapere , ut
communi , qui quamvis lautus sit et arte compositus, sunt illi qui attendunt spiritibus seductoribus, et
tamen si non per gratiam vel dicitur vel scribitur, doctrinis damoniorum , in hypocrisi falsa loquentes,
delectare fortassis potest legentem , adducere autem cauterialam habentes conscientiam suam , prohiben
ad profectum non potest auditorem . Paulus igitur les nubere , el abstinentes se a cibis quos (96) Deus
non solum ipse quæ dicit (88 ) per gratiam dicit , crearil's . Isti plus sapiunt de castitale quani oportet.
sed et auditoribus suis precatur gratiam dari ; et Minus autem sapit quam oportet luxuriosus el in
non solum gratiam , sed el multitudinem gratiæ . cestus. Ego autem dico quod et hæretici plus sa
Sic enim scribit : Gratia vobis multiplicetur 26 : el piunt de Christo quam oporlel sapere , qui negant
с eum Dei creatoris esse Filium , sed allerins nescio
in omnibus Epistolis suis dicit : Gratia vobis, el
pax. Sed videamus quid (89) est quod per gratiam cujus melioris Dei (97) . Sed et illi plus de Christo
quæ dala est sibi, Apostolus dicit omnibus qui sunt sapiunt quain oportet sapere , qui negant eum in
inter Romanos. Non plus , inquit (90) , sapere quam carne venisse, el natum esse ex Virgine, sed cæleste
oporlel sapere, sed sapere ad sobrielalem . Videtur ei corpus assignant. lo his ergo omnibus Paulus
adhuc ad superbien les ramos oleaslri , el insultantes jos vull non plus sapere quam oporlei snpere, sed
ramis qui de bona oliva defracti sunil 27 , eliam sapere ad sobrielalem , quod in Greco dicitur ow
hunc (91 ) aptare sermonem , et dicere eis , non de sposúvn , in nostris autem codicibus , hoc est in
bere plus sapere quam oportet sapere : quod simile Scripturis divinis, sobrielas a majoribus interpreta
est illi sermoni quem dixit : Noli superbe sapere 98 ; lum est, ab aliis lamen eruditis viris lemperantia
hoc est eniin plus sapere ( 92) quam oportet. Scien ponitur, quæ temperantia una ex quatuor generali
dum tamen est , quod et cæleri erudili viri utuntur bus virtutibus habetur. Et in lioc ergo loco nielius
?" Gen. XXXIX , 21 . 25 Esther. 11 , 17. 26 1 Petr. 1 , 2. 27 Rom . xi, 17. 28 Rom . xi , 20 . 29 Eccle. vii, 17.
30 Gen , 111 , 1 . 31 Luc . XVI , 8 . 39 1 Tim . iv , 1-3.
est ei. Sed rectius ms. Regius num . 1639 ut in D (90) Inquit. Pralermittitur in editis.
110stro lexlii . (91 ) Ediii, et insultantes quidem bonæ olivre, etiam
( 84) Cilili, deprehendet . Deinde iidem et mss . ple hunc, ele .
rique : Est enim qui el quod agil el quod loquitur. (92) Hoc est enim plus sapere. Nec in editis non
Seil ms. Regius num . 1639 ut in lexlu. comparent,
( 85 ) Editi , jam scriptum esse diximus . ( 93) Editi, et si quid minus aliquis facil.
(86) Editi, Reperimus autem in quodam .... quasi (94) Edili et mss . quidam , el sevius ayat, in ul
argelum quemdam gratiæ , qui.... Anahel enim di tionis crudelilale , etc. Sed reclius ins. Regius num .
citur, etc. Mss . etiam plerique habent Anahel : sed 1639 el Rabanus ut in nostro textu .
rectius ms . unus, Ananehel. Ita etiam inter prelatum (95) Edili , in mulio juslus. Et paulo post ms.
reperies Anameeſ filium Salom , in Jerem, cap. XXXII . Regius num . 1639 habel, si minus habeal , formido.
vers. 8, tom . III . (96) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero miss.,
(87) lia omnes mss nostri : ms . tamen Regius Rabanius el edili , loquentium , caulerialam habentes
num . 1639 , onillit vis . Editi vero, el alia vis do (Rabanus, habentium ) ... prohibentium nubere, et
ctrine, quæ potestas vocalur. Alius sermo est , etc. , abstinere a cibis , quos, etc.
omisso autem. (97) Ms. Regius. num . 1639 , minoris Dei ; sed
( 88) Sic omnes mss. nostri . Edili vero, non solum omnes alii mss. , Rabanus el editi reclius ut ja
ista quae dicil , etc. textu .
(89) Edili , quidem .
1211 ORIGENIS 1:12
Apostoli dicta lucerent , si haberenius et nos scri- A latır. El ila invenias unumquemque propensis
plum secundum Græci sermonis virtutem , sed sa erga unum aliquod officium , el specialius operani
pere ad temperantiam : hoc est , ut in omnibus vel dare ; cætera vero sequentia habere. Neque enim
quæ agimus , vel quæ loquimur , vel que sentimus, hoc dicimus quod unum suflicere debeal, sed se
temperantiam teneamus . In his enim quæ supra cundum formam propositi exempli. Sicul, verbi
enumeravimus neque amplius neque minus fieri de gratia , oculus speciale officium habet ut videal,
bere , modum servare novit sola temperantia. Post unum lainen ( 4 ) est ex omnibus et in omnibus
hæc ail : Unicuique sicut divisil Deus mensuram fidei : membris, el cuin singulis agit omnia, et cum ipso
hoc est , ut sciat unusquisque et intelligal quæ in singula quæque agunt omnia ; ita el qui per gratiam
co sit mensura gratiæ Dei, quam'consequi meruit fidei ununi aliquod donum speciale meruerit (5),
per fidem . Interdum enim accipit quis a Deo ut illud quidem principaliter administral ; in omnibus
sapiat in opere ( 98 ) charitatis , aut ut sapiat in of vero actibus socius cum cæteris habelur el parti
Sicio visitandi , aut erga misericordias pauperum , ceps. Quomodo autem corpus istud in Chrislu sil,
aut circa dcbilium curam , aut erga viduarum el id est in veritate , et sapientia , el justitia , el sancii.
pupillorum defensionem , aut erga hospitalitatis solli ficatione , qu:e omnia Christus est , sppe jam dixi
citudinem . Hæc ergo singula divisil unicuique Deus B mus. Jam 648 vero si in hoc corpore , verbi gra
secundum mensuram fidei . Sed si is qui accepit lia , ul sil (6) aliquis oculus , quod est in corpore
gratiam ul de uno aliquo borum saperel , non intel 1olo nobilius ; vel manus , quod sequenti loco ha
ligai mensuram (99) gratiæ sibi datie , sed velit sa beri potest ; aut auris, aut lingua , aut cætera quz
pere de sapientia Dei , de verbo doctrine , de pro que quæ videntur honestiora esse : el rursus ut sit
fundioris scientiæ ratione , in quo gratiam non ac aliquod aliud membrum ex his quæ videntur in
cepil , el non tam discere velit, quam docere quæ honestiora esse ; ipse aliquid causæ præstiteril (7 ),
nescit ; iste cum minus sapiat , plus vull sapere an Dei voluntate absque ullis omnino causis ille
quam oportel. Non enim sapit ad temperantiam ut illud , vel ille (8) illud constitutus sil membrum ,
custodial unicuique sicut divisit Deus mensuram fidei. supra nostram esse intelligentiam pulo . Verum ne
Verum ut evidentius adhuc de lis ( 1 ) Apostolus de hii qui naturas diversas asserunt animarum , el a
signaret, introducil exemplum , et dicit : Sicut enim diversis conditoribus institutas , locum confirmandi
in uno corpore mulla membra habemus , membra dogmatis sui invenire videantur , ea quæ nobis in
aulem omnia non eumdem aclum habent : ita mulii superioribus de vasis honoris el vasis contume
unum corpus sumus in Christo , singuli autem aller liæ 33 disserta sunt, etiam in (9) præsenti sufficiant
C
alterius membra : ordinalissime per hæc compo loco . Nunquam enim concedendum est , ut sive in
nens omne corpus Ecclesiæ ; ut sicut membra cor præsenti, sive in præleritis, sive etiam in fuluris
poris singula quæque proprios habent actus , el sæculis, non ita unumquemque dispenset ( 10) divina
officiis suis unumquodque deservit, nec tamen pos. Providentia , ut uniuscujusque meritum arbitrii liber.
sibile est ul non consensu mutuo sibi invicem ce tale collectum materiain præbueril dispensanti. Ju
dant : ila , inquit , et in Ecclesia quæ est corpus stus est enim Deus , el injustitia non est apud eum *
Christi, diversos singuli babemus actus. Verbi gra 3. Habenles enim ( 11 ) dona secundum gratiam
lia : alius sludium omne erga sapientiam Dei et quæ data est nobis, differentia , sive prophetiam se
doctrinam verbi adhibel , et in meditatione legis cundum rationem fidei , sive ministerium in mini
divinæ die ac nocle persistit ; et est magni hujus strando , sive qui docel in doctrina, qui exhorlalur
corporis oculus. Alius , ul supra diximus, erga mi in exhortando, qui tribuit in simplicitate , qui præest
nisterium fratrum , et indigenlium cural (2) ; el est in solliciludine, qui miserelur in hilarilale 35. Cum
sancti hujus corporis manus. Alius studiosus audi dixissel singulos quosque credentium membra esse
tor est verbi Dei ; el auris est corporis . Alius ad unius corporis Christi; nunc quasi diversorum
visendos decumbentes, el requirendos tribulantes , D membrorum diversitatem operis enumeral ; el verbi
et positos in necessilalibus eruendos est impiger ; causa , velul oculo visum , ila menti , quæ est inte
qui pes sine dubio (3) ecclesiastici corporis appel rior oculus , prophetia assignal oflicium ; et alii
33 Rom . ix , 21 . 31 Joan . vii , 18 . 38 Rom . x11,6-8
(98) Edliti , accidit , ut quis a veo supial in opere, etc. (6) Ms. Regius num . 1639 el edili , recle , ut sil,
(99) Edili, non intelligit mensurum , elc. el paulo posi, el rursus ul sit aliquod aliud. Cæleri
( 1) De his. Deest in editis. Deinde mss . plerique mss . utrobique omillunt ul.
el Rabanus pro designarel habent assignaret. Sed ( 7) Sic ms. Regius num . 1639. Ms. codex Vallis
ms. Regius num . 1639 el edili ut in lexiu . Claræ addit an post ipse. Cæleri vero miss . el edili :
(2) Sic nis . Regius num . 1639. Cieleri vero miss . ipse aliquid causæ præstilil.
et edili, el indigentium curam . Rabanus, et indiyen (8) Deest ille in editis.
lium curam habel . 19) Editi el mis . Regius num . 1639 omittunt in.
(3 ) Edili , el pes sine dubio , etc. Deinde, et ita 110) Ms. Regius num . 1639 , in præsentibus ...
invenies unumquemque pro posse erga unum aliquod aul non uniuscujusque .... materiam præbuerit dis
officium spiritale operam dare. pensandi. Cæleri vero mss . ut in lexiu . lia etiam
( 4) Edili , sprrilale officium habet ut videat, verum edili , præter præbeat pro præbuerit.
tamen , elc. ( 11 ) Enim . Deest in libris antea editis. Alias,
( 5) Edili , unum aliquod bonum spiritale meruit. autem pro enim .
1
1215 COMMENT , IN EPIST . AD ROM . LIB. IX. 1214

tanquam manui ministerium adscribit ; et alii tan- A ne videatur de homine arbitrii poleslas auſerri.
quam linguæ doctrinam tribuit : similiter etiam Verumtamen ex hoc quod ail dari gratiam ad id
cælera . Illud quoque quod nobis in superioribus quod expedil , polest fieri ut etsi sil ( 18) in alique
ambiguum videbatur , absolvit , ubi quærebamus mensura fidei tanta , quæ excelsiorem gratiam me
ulrum unumquodque membrum ad hone- la , vel mi reatur accipere, si sanctus Spiritus futura prospi
nus honesta corporis officia aliquid ex se causa ciens expedire accipienti non judicel , necessario
præbendo veneril : an nullis ex causis , sed sola dividal unicuique prout vult el expedit. Denique
Dei voluntale honestuin , vel minus honestum esse nonnullos videmus accepisse gratiam doctrinæ
membrum unicuique delegatum sit ( 12) . Quod ergo vel exhortationis ad plebem , el ex boc ipso elu
ibi nobis minus clarum ſuit , hic Apostolus eviden los atque in superbiam versos in judicium inci
ler aperuit dicens, sive prophetiam ( 13) , sive mini disse diaboli : alius accepisse quidem graliam , sed
sterium, sive reliqua dona gratiarum secundum ra 649 negligentia animi et vitæ desidia (Grupisse :
tionem fidei dari : quamvis sermo iste , hoc eşl , unde éral et ille qui acceplum denarium in suda
secundum (14) rationem fidei , apud Latinos minus rio colligavil , nec operari ex eo aliquid voluit 39 .
proprie Translatus videatur. 'Avaloyla enim in Propterea denique et Apostolus scribit ad charis
Græco, non tam ratio quam mensura competens B simum sibi filium dicens : Noli negligere gratiam
dici potest , ut quia uno non potest , duobus sermo quæ in le est *) ; tanquam sciens posse gratiam per
pibus explicelur. Secundum ( 15) mensuram ergo negligentiam deperire. Quod autem dixit : Secundum
fidei uniuscujusque diversitates dari pronuntiat gra rationem vel mensurum fidei " , pulo jam plene in
tiarum , ut , verbi causa , accepla quis gratia , illud superioribus espositum quæ sit fides quæ a nobis
vel illud membrum in Christi corpore fiat. Et hic requiralur , ei quæ sit quæ a Deo per gratiam da.
quidem mensuram fidei causam capiendarum posuit tur secundum hoc quod idem Apostolus dicit : Alis
gratiarum ; ad Corinthios vero scribens ail : Uni- fides in eodem Spirilu 4* : el ilem ubi ( 19 ) apostoli
cuique autem datur manifestario Spirilus ad id quod ad Dominum dicunt : Auge nobis fidem 43 : quod
expedil 36 ; el post pauca aduit : Omnia autem ope fides quidem quæ speret el credat , et absque ulla
ratur unus atque idem Spiritus, dividens unicuique dubitatione confidal , in nobis est : ratio vero fidei
(16) proul vuli 37. Unde mihi videtur , tam ad Ro ipsius , el scientia , el perfecliis eorum quæ credi
manos quam ad Corinthios scribens, tres capiendae mus intelleclus, donatur a Deo . Sed et illud in loco
graliæ modos docere , ut ex nobis in eo agi ali non omillamus quod videlir secretioris esse mysle .
quid estendal, plurimum tamen in Dei largitione rii . Si enim in presenti seculo dat Deus unicuique
с
consistere. Ponit ergo et mensuram fidei esse , per gratiam secundum mensuram fidei, sine dubio e! iu
quam quis gratiam capit ; ponit et ad id quod ex futuro dabii unicuique gratiam pro mensura meri
pedil dari ; et Spirituin dividere proul vult . Vi ergo lorum ; el si in präsenti sæculo talis est Dei dis
lanta in nobis lides inveniatur, quanta possit sub pensalio, et talis erit eliam in futuro ; quomodo
limiorem gratiam promereri, nostri operis videtur non el in præterilis sæculis ( 20) , quæ fuerunt ante
el studii : ut autem ad id detur quod expedit , et nos, similis Dei dispensatio erga omnem rationabi
utile sit accipienli, Dei judicium est ; vel omnino si lem creaturam fuisse credelur ? Sed jam videamus
dari velit, in ipso est . Ideo et in aliis idem Aposlo quæ sint (21) dona quæ enumeral secundum gra
lus dicit : Nunc autem Deus posuit in corpore tiam dala . Prophetia , inquit, et ministeriun , el
unumquodque membrum prout voluit 38. Voluil autem doctrina, et exhortatio , el tributio , hoc est præsta
Deus secundum rationem vel mensuram fidei quæ tio , el præesse, et misereri. His jungil et charita
est in nobis ( 17 ) ; vel voluit ad id quod expedit . lem , el cælera. De quibus dicat fortasse aliquis :
Nisi forle ila aliquis et hoc velit intelligere , Deus Si bæc omnia per gratiam « anlur (22), non erit in
posuit in corpore unumquodque membrum proul vo culpa si quis non prophelet, aut non ministrel, aut
luit , ut voluit ad membrum magis referatur , hoc d non doceat, aut non exborletur , aut non tribuat,
est, prout roluit , prout elegit, proul operam dedit ; aut non præsit, aut non miserealur, aut non dili
36 I Cor . XII, 7 . 37 ibid . 11. 38 ibid . 18. 39 Luc . XIX , 20 , 21 . 40 | Tim , iv, 14. 41 Rom.x11,3. " I
Cor . Luc . xvii , 5.
X11,9 .
(12) Ms. Regius num . 1639 , unusquisque derelictus (19) Ms. Regius num . 1639 , alibi . Deinde Apo
sil . Sed cæleri miss . el editi ut in lextu . stoli desideratur in antea editis.
( 13) Edili perperam , sive prophetia . (20 ) Editi , lalis erit eliam ... quomodo non præler
(14) Secundum . Omittunt in editis. itis sæculis , etc. Mss . plerique omillunt utrobiyue
(15) Editi , secundum ergo fidei mensuram uni el ; sed ms. Regius muin . 1639 ut in textu .
cuique diversilales duri , etc. (21 ) Edili, crederetur. Sed jam videamus quue
(16) Alias, singulis , sed ms. Regius num . 1639 et suni, etc. Deinde, Prophetia , inquil , est ininisterium ,
editi, unicuique . etc. Et paulo post ms. Regius num . 1639, sed Iri.
( 17) Edili , secundum fidei mensuram quæ est in buere, hoc est , præstare , el præesse , elc . Sed cüleri
nobis .
miss . ut in nostro lexiu .
( 18) Ms. plures , ut si sit , etc. Deinde edili , tan (22 ) Edili, dal pro dantur. Deinde ms. Regius
logue excellentiorem gratiam , etc. Paulo post vero nun . 1639, non erit in culpa si quidem non prophe
ms. Regius num . 1639 omillil necessario dividal , lel... qui horum omnium gratiam non accipit. Sed
el habei, unicuique prout vult expedial. cæteri mss. , Rabanus et cditi ut in nostro lexlll .
1215 ORIGENIS
gat ; quia horum omnium gratiam non accepit. Sed A
ait hæc dicemus : Sicut est fides quam docuimus
esse in nobis, et rursus est fides quæ per gratiam
datur, sicut supra diximus scriptum esse : Alii fides
in eodem Spiritu * : ila etiam in unoquoque horum
qux supra enumeravimus a Deo per gratiam dari,
est ( 23) et in nobis aliquid, ad cujus unusquisque
mensuram vel rationem gratiam promerelur. Ne
que enim de sola sapientia accipiendum illud quod
scriptum est , quia elsi sil (24 ) aliquis perfeclus in
filiis hominum, si desil ei sapientia quæ ex le esi ,
ad nihilum reputabitur 18. Eodem namque modo
possumus dicere : Etiamsi sit aliquis per l'ec! us in
lide (25) in filiis hominum , si desil ei fides quæ ex
lua gratia est , in nihilum reputabitur. Ita eisi
perfectus sit quis in ministerio, si desit ei a Deo В
ministerii gratia , in nihilum reputabitur ( 26) . lia
elsi perfectis sit in doctrina quis, el desil ei do-
clrina gratia ( 27) quæ ex Deo est , in nihilum rc
putabitur. Et ita in oinnibus his que enumerata
suill, est quædam perfectio inter filios hominum
quam labore et sludiis propriis assequuntur, sive
in sapientia , sive in doctrina , sive in aliis officiis :
qui tamen si non habeant a Deo gratian dalam ,
nibil erunt : quia si desit eis gratia Spiritus, nec
membra esse Christi corporis possunt. Sed in his
quæritur si potest esse aliqua in nobis vel ex nobis
prophetiæ species , quæ non lolum habeat ex Deo,
seil aliquantulum etiam (28) ex humanis studiis melipsum conscientia stimulatur, recognoscentis
capiat. Hoc quidem apud cæleros valde impossi
с
bojle videbitur ; apud Paulum tamen evidenter pro
balur dicentem : Æmulam ini aulem dona majora,
magis autem ul prophelelis 46. In quo sicut æmula
tur quis ministerium (29) , el doctrinam , et exhor
lationem , el cetera , per hoc quod adhibel erga hec
studium ac laborem , ita el erga prophetiam fieri
debere ostendit Apostolus. . Unde propliecia intelli
4. Cor. xii, 9. 48 Sap. ix , 6 . 46 I Cor. xii , 31 ; XIV, 1 .
V , 24 , 25 . 50 I Cor . ii , 10. 81 Hebr. iv , 12.
( 23) Sic ms. Regius num . 1639. Rəbaills el cdi.
ii , qui edili solummodo perperam habent erit pro
esi . Mss. vero duo Regii habent, est et in nobis ali
quid ad cujus merilum unusquisque mensuram vel
rationem gratiæ (al., gratiam ) promeretur .
(24) Editi, quia si sil , etc. Deinde iidem editi, et
mss. quo bis, quæ ex Deo est . Sed ms. Regius num . D
1659 et Rabanus, quæ ex te est , sicut el infra , quæ
ex lua gratia est.
( 25) In fide. llæc duo verba desiderantur in edi
lis . Ms. Regius num . 1639, in fide el in filiis homi
num ; sed celeri muss . et Rebanis ul in lexlıl.
( 26 ) Ita el si perſecus sit quis in ministerio, si
disil ei a Deo ministerii gratia , in nihilum reputabin
eur. llæc nec in editis, nec apud Rubanum compa
rent.
(27 ) Edili, doctrina gratiæ , male.
(28) Etiam . Prætermillilur in editis.
( 29) Editi , in quo quis æmulatur in ministe
rium , elc .
(30) Slelit, secundum quod in Evangelio scriptum
esi : Lex et Prophetæ usque ad Joannem . Hec ini edi
lis frustra requiras, sed restiluuntur ex omnibus
mss. et Rabanio .
(31 ) Edili, sed illam , elc . Omnes vero mss . el
Rabanus, sed illa , etc.
1216
genda esi hæc quam docet Apostolus, non illam esse
per quam dicitur : fæc dicit Dominus; illa enim
usque ad Joannem stetit , secundum quod in Evan
gelio scriptum est *7 : Lex et Prophetæ usque ad
Joannem ( 30) : sed illam (31 ) de qua idem Aposlo.
lus ail 48 : Qui prophetal, hominibus loquitur (32 ) ad
ædificationem , el exhortationem , et consolationem.
Prophetia ergo dicitur apud Paulum cum quis lo
quitur hominibus ad ædificationem , el cum loqui
tur ad exhortationem et consolationem ; el idea
adhibere studium ad hujuscemodi 650 prophe.
liam possibile nobis est , et est in nostra potestate
ul nobis in hæc operam dantibus, si secundum ra .
lionem vel mensuram fidei huc facimus, addatur et
illa quæ ex Deo est prophetia (33) . Est autem se
cundum Apostolum etiain alia species prophetiæ,
de qua dicit : Si vero propheleris , inlret autem
quis infidelis, vel idiola , arguitur ab omnibus, judi
catur ab omnibus, occulla quoque cordis ejus mani
festa fiunt (34) , el lunc cadens iz: faciem pronuntia
bil quià vere Deus in vobis est (35) . Sicut enim
Spiritus Dei omnia scrutatur 80 , ita el verbum Dei
omnia eliam quæ in occuíto sunt perscrutatur :
maxime cum verbum vivens sil , el efficar, el pene
Irabilius omni gladio utrinque aculo , penetrans usque
ad divisionem animæ el spiritus , compagum quoque
ac medullarum $ 1 . Elenim cum moralis in Ecclesia
sermo iraclalur ( 36) , lunc uniuscujusque intra se
ex his quæ dicuntur propria peccata , el recordan
tis si qua forle in occulto commiserit. Interdum
autem el æstimatio ipsa prudentium , vel ex vultu,
vel ex moribus, vel ex molu uniuscujusque con
scientiam (37 ) colligentium , propbeliæ speciem le
nel . Näc nobis de prophetiæ gratia dicta sint. Post
hec sequitur : Sive niinisterium in ministrando.
Possumus hæc omnia ad illam regulam revocare
47 Luc. XVI , 16. 48 I Cor . xiv , 3. 19 I Cor.
( 32) Edili, omnibus loquitur, etc. Deinde : Pro .
phelia autem , etc. Ms. Regius num . 1639 , homini
bus loquitur ædificationem , et consolationem . Pro
phetia ergo , etc. Sed cüleri mss . el Rabanus ut in
textil .
( 33) Sic ms. Regius num . 1639 el Rabanus. Eili
ti vero, et in nostra potestate, ut nobis in Dei opere
suduntibus secundum rationem et mensuram fidei, si
hac ſucimus, addal et illam quae ex Deo est prophe
liam . Duo miss. Regii itideni, ut nobis in Dei opere
sudantibus ; sed cætera ut in lexiu ,
(34) Sic inss . plerique el edili. Mss. vero qui
daill, occulta quæque cordis ejus muniſesta fiunt;
edili, suni.
( 35) Edili, in nobis est .
( 36) Sic recle ms. Regius num . 1639. Cæleri
vero mss. et edili : Elenine cum oramus in ecclesia,
et sermo tractatur . Deinde edili, perperam , tunc
unusquisque... stimulatur, recognoscenie ex his quæ
dicuntur propria peccata , recordante si qua , elc. Sed
omnes ass. ul in nostro textu , nisi quod alii lia
beant, si quæ ; alius, si quid, et plerique omillant
el anle recordantis.
( 57 ) Conscientiam . Deest in editis el in plerisque
mss ., sed restituitur ex ms. Regio num . 1639.
 1217 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB . IX .
quæ superius dicta est ; hoc est : Non plus sapere A forlasse opus esse , non tamen et operis ipsius unis
quam oporlel sapere : Il, verbi causa , dic :mus non affectus . Aliud est enim dare indigen.li, el aliud est
debere eum qui ministrat , in ministrando plus sa
pere quam oporlel sapere : el qui docet, in doctrina
non plus sapere quam oportet sapere : ct qui ex
horlalur, in exhortatione non plus sapere ( 38 ) quam
oportet sapere . Multi enim accepto ministerio , vel
accepla doctrina plus sapuerunt quam oporluit sa
pere (39) : el elati in arrogantiam , vel in delicias
resoluti, præcipites corruerunt. Qui exhortatur in
exhorlando. Exhortalio (40) species est doctrinæ el
verbi , quo afflictæ animæ Scripturarum divinarum
prudenter aplatis el in unum collectis sernionibus
relevanlır. Accidit enim sæpe animæ tribulatio
num nimietale desperatio ; nec facile reparari, aut
B
refici quibuscunque verbis polest, quamvis polita
illa sint el plausibilia. Si vero sermo babens virlu
lem gratie Dei fuerit adhibitiis, lunc cor ejus pene
trat, el consolationem præbel, ac spem revocil
desperatione subinola , secundum illud quod per
prophetam dictum est a Domino (41 ) : Sacerdotes,
loquimini in corde Jerusalem 08 .
5 Qui tribuit in simplicitate, qui praesi in sollici
Indine, qui miseretur in hilaritale 53. Qui tribuit el
præstat indigentibus, oportet, inquit, lil in simpli
cilate cordis hoc facial (42 ) ; hoc est , ne videatur fide non ficla 58
quidem benefacere indigentibus, corde vero laudery
quærat ab hominibus. Non est ergo simplicitas (15 )
si aliud agi videatur in manibus, el aliud quæralor
in corde. Qui vero præest fratribus, vel qui præest с Apostolo ( 50) ponitur. Unde certum est inesse ani
Icclesiæ, in sollicitudine esse debel non humana
fum causarum , nec sæcularium rerum ( hæc enim
sollicitudo aliena debt esse ab his qui Ecclesiæ
præsunt) : sed talem recipial ( 44) sollicitudinem qua
lem Apostolus dicit : Concursus in me quotidianus,
sollicitudo omnium Ecclesiarum . Quis infirmglur, et
ego non infirmor ? Quis scandalizntur, el ego non
uror 56 ? Qui ergo præest Ecclesiis talem sollicitu
dinem habere debel, et illam aliam sæcularem ha
bere omnino non debel. Qui miseretur in hilarilale.
Videalur ( 15) fortassis unum atque idem esse quod
supra dixit : Qui tribuit in simplicilale, el hoc : Qui
miscrclur. (46) in hilarilale . Sed mihi videtur unum
83 Isa . « L ,2. 83 Rom . XII , 8. 5 * II Cor . xi , 28 , 29 . 88 Rom .xli, 9. 85* I Tim . 1 , v .
(38) Alias , in exhortando non plus sapere , clc .
( 39) Editi, perperam , quam oportel sapere . Ms.
uus, quam oporlerel sapere .
( 40) Exhortalio . Deest in editis.
(41 ) Ms. Regius num . 1639, dicit Dominus. Sed
aleri mss . , Rabanus el edili ilin lexiu .
( 42) Edili, oportet , inquit, in simplicitaie cordis
læc facere.
( 43) Mss . duo, Non est ergo bona simplicilas, etc.
sed bona anilliiur in alitea editis, et in plerisque
nss. et apud Rabanum . Deinde ms. Regius num .
639 omillil præest fratribus, vel.
(44) Recle ms. Regigs num . 1639 , recipial . Cæ
eri miss ., Rabanus el edili , recipiani.
( 45) Sic ms. Regius num . 1639. Cætcri vero mss.
I edili , Videlur. Deinde editi, dixeral.
(46) Ms. Regius num . 1639 , et hic , Qui misere
ur, etc. Edili , el hoc , id est , qui miserelur, elc. Sed
æteri mss . ut iu textu .
1218
affectu wisericordiæ cum indigente partiri : et ideo
non vull in tali opere esse tristitiam . Qui enim
prærogal (47) pecuniam suam , si infidelis sil , et
recepturum se desperet , necessario lanquam qui
eam perdiderit contristalur. Qui vero cum fide et
spe boc agil, in hilaritate et laplitia agil (48 ) , cerlus
quod parva hitc quae pro mandato Dei expendii,
ingentes sibi opes celestium divitiarun ), insuper
aulem el ælernam conferant vitam .
1. Charitas sine simulatione 58. Ego pulo quod
Omnis charitas que non est secundum Deum , simula
la sil , el vera non sil . Etenim creator animæ Deus
idcirco ei cum cæteris virtutibus etiain affectum cha
651 ritatis inseruit, lil diligat Deum , cl ea que
vult Deus. Cum ergo opus hoc in animam dederit
charitatis , quicunque aliud aliquid (49) dilexerit
quam Deum , el que Deo placent , charitas in eo fi
cla el simulata dicenda est . Sed et si quis proxinium
suum diligal , el cum errantem eum viderit non com
moneal, non corrigal, simulala charitas isla dicenda
est. Et ideo nihil habere adulatorium , nibil ſuca
cum charitas debet, sicut ci alibi idem Apostolus
dicit : Charitas de corde puro , et conscientia bona , et
5. Odienles malum , adhærenles bono 56. Mirum
fortasse sil , quod inter cælera bona virlutum assul
milur etiam odium , el tanquam necessariui ab
mæ odii affectum : est enim laudabile odisse vilja ,
odisse peccala . Nisi enim quis odio habeat vilia ,
non potest amare , nec conservare virtutes. Verli
gratia, si quis pudicitiam custodire proponal , non
potest eam lulo servare , nisi odium quoddam et
exsecralionem adversum impudicitiam sumal. Dif
lcilis enim , et valde difficilis est illa continentia ,
ubi desideratur illud a quo abs: inetur , el cupidilas
animi solo melu ſuuri judicii refrenalur . Periculosa
hæc , el valde periculosa sunt , nisi secundum con
silium Apostoli odientes mala , el impacala quodam
modo (5 ! ) adversum ea odiorum bella peragentes ,
sic adhæreamus bono . Observandum eliamı hoc,
86 Rom . x11 , 9.
D (47) Sic omnes ass . nosiri. Rabanus vero el
edili , eroyal.
( 48 ) Mss. duo, hoc agit ; el postea edili. certus et
quod , etc. Deinile iidem edili el lliss . plerique, el
pendil indigentibus, sibi opes , elc . Sei ms . Regius
mum . 1659 el Rabanus ul in nostro textu .
( 49 ) Sic ms, Regins num . 1639. Cæieri vero mss .
et edili , hoc opus anima dederil (edili , dedil! chari
tali , quicunque aliud aliquid , elc. Rabanus, hoc opus
in anima dederit , charitate quicunque aliud , elc. ,
omisso aliquid , quod etiam omiuit ms. Regius num .
163 9.
( 50) Editi , Mirum fortasse siquidem inter cætera ...
necessario ab Apostolo, elc.
( 51 ) Editi, odientes malum , et peccata , el quodam
modo , elc. Rabanus , in peccala , pro impacitu .
Deinde ms. liegius num . 1639 audit sic aute adha
reamus .
1319 ORIGENIS 1220

quod sicut in aliis dicit : Qui adhæret Domino, unus A tur. Scio autem in nonnullis Latinorum exemplari
spiritus est 87 , ita et hic dicit : Adhæreamus bono, bus haberi, lempori servientes , quod non mihi vide
sine dubio ut contingat nobis unum esse cum tur convenienter insertuin , nisi si (57) quis forte
bono . ita dictum putet , ut in aliis idem Apostolus ait :
6. Charilalem fralernitatis invicem diligentes 58 . Tempus breve est , superest ut qui habent uxores, lan
Hoc mandatum , ut diligamus invicem , sicut et Deus quam non habentes sint 70 ; vel ut illud dictum est :
dilexit nos 69 , cum sit primum post primum ( primum Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt " .
namque est diligere Deum ; et inter hoinines iterum 11. Spe gaudentes , in tribulatione patientes " .
hoc primum esl , ut invicem diligamus), nescio quo Spe gaudet qui non respicit ea quæ videriur, sed ea
modo quasi ultimum et minus necessarium inter quae non videntur exspectat 73 ; et qui scil quia non
bolnines spernitur , el odium quod nobis insilum sunt condignæ passiones hujus temporis ad futuram
esse diximus ad hoc ul mala odio habeamus, præ gloriam quæ revelabilur in nobis 76. Idem ipse et in
postero ordine exercemus in bonis ( 52 ) , et vitia tribulatione patiens erit ; quia tribulatio patientiam
carnis ac peccala diligentes fratres odio habemus. operalur, palientia probationem , probatio vero spen " ,
Nec aliter accidit odisse nos quæ non oportel (53) , si lainea sermonem qui subsequitur impleamus, id
B est orationi instantes 78, In quo enim non sufficit
nisi quia diligimus quæ non oportet . Fratres ergo
jubemur diligere , non judicare (54) . Si enim polas humana fragililas , auxilium Dei orationibus iinplo
aliquem impium esse, et ideo eum non judicas dili randum est .
gendum , audi quod Christus pro impiis mortuus 12. Usibus ( 58) sanctorum communicanles 77. Me
est 60. Aut si quia peccator est frater tuus , ideo mini in Lalinis exemplaribus magis haberi : 652
eum non putas diligendum , audi quia Christus Je Memoriis sanctorum communicantes : verum nos nec
sus in hunc mundum venit peccalores salvos facere 61 . consuetudinem turbamus , nec veritati præjudica
Si vero juslus est , multo magis dilectione dignus mus, maxime cum utrumque conveniat ædificationi.
est, Dominus enim diligit juslos 69 . Nam usibus sanctorum honeste et decenter , non
7. Honore invicem prævenientes 63. Hoc est quod quasi (59) stipem indigentibus præbere, sed censum
et Dominus docuit , cum nolaret Scribas et Phari nostrum cum ipsis quodammodo habere communem,
sæos prima sibi loca in conviviis vindicantes 65, el meminisse sanctorum sive in collectis solempi
el doceret, ut cum vocalus fueris lu ad coenam , in bus, sive pro eo ut ex recordatione eorum proficia
novissimo loco recumbas (55) . mus, aplum el conveniens videtur.
8. Sollicitudine non pigri 68. Superius eum qui 13. Hospitalitatem sectantes 78. Quam digne hospi
с
præest , in sollicitudine debere esse coinmonuil : talitem sectantis munilicentiam (60) uno sermone
nunc vero omnibus dat boc in commune mandalum , comprehendit ! Dicens enim sectandam esse hospi
ne quis nostrum audial a Domino : Serve male el talitalem , non illud solum ostendit, ut venientem al
piger 66. nos hospitem suscipiamus ; sed el requiramus, et
9. Spiritu ſervenles 67. Et hoc ad impigrum el sol solliciti simus, et sectemur , ac perquiramus ubique
licitum special. Vuli enim ( 56) ut nus, qui sub lege hospiles , necubi forte in plateis sedeant (61 ) , ne
spirilus vivimus, nihil remissum , nihil tepidum ha extra teclum jaceant. Recordare Lot 79 , el invenies
beamus in nobis, sed cum fervore spiritus, el calore quod non illum hospiles, sed ipse quæsierit hospi.
fidei cuncta peragamus. les ; et hoc erat hospitalitatem sectari.
10. Domino servientes 68. Ille Domino servit , oni 14. Benedicite persequentibus vos , benedicile , el
polesl dicere : Nobis unus Dominus Jesus Christus, nolile maledicere (62) . Moralem locum latius Apo
per quem omnia , el nos per ipsum 69 > nec ullra ci stolus exsequens , actus , mentem , propositum , os
aut libido , aut avaritia , aut inanis gloria domina quoque ipsum discipulorum , linguamque componil .

87 | Cor. vi , 17 . 18 liom . xi , 10. 89 Joan . XV , 12 . 60 Rom . v , 6 . 61 | Tim . 1 , 15. 68 Psal . cxlv, 8.

63 Ron ). $ 11 , 10 . 6 * Luc . xiv , 7 , 10. 68 Rom . XII 11 . 66 Malib.xxv , 26 . 67 Rom . XII , 11 . +8 ibid.
69 | Cor . viii , 6 . 70 | Cor . VII , 29 . 41 Ephes. V , 16 . 79 Rom . xii , 12. 73 || Cor . IV , 18 . 76 Rom .
VIII , 18 . 75 Roin . v , 3 , 4 . 76 Ron ). XII , 12. 71 ibid. 13. 78 Rom . xll , 13. 79 Gen , XIX , 1 .

( 52) Sic recie Rabanus el editi . Mss . vero nostri, D et infra habel necessitatibus pro usibus .
in nobis.
(53) Editi , quem non oportet.
( 54) Fratres ergo jubemur diligere, non judicare.
Hæc desiderantur in libris editis.
( 55 ) Edili, et docet , ul cum voca!us fueris ad cæ
nam , in novissimo recumbas. Mss. quidam et Raba
nus itidem el docel . Ms. Regius num . 1639 , edocens.
Sed celeri mss . , rectius, el docerel .
(56) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss.
et'edili , Et hoc ad integrum spectat . Vull enim ,
etc.
(57) Deest si in editis. Mss. quidam , si qui .
( 58) Sic odines mss . el edili . Rabanus vero bic
(59) Rabanus, nec consueiudine turbamur... Nam
necessitatibus sanctorum honeste dicil , non quasi ,
etc. Paulo infra ms. Regius num . 1639 , quoquo
modo habere communem . Deinde Rabanus, id apluir
el conveniens videlur,
(60) Ms. Regius num . 1639 , hospitalitatis muni
ficentiam . Cæleri moss , el edili , hospitalitatem seclair
lis magnificentiam .
(61) Edili, ne ſorte in plateis sedeant .
(62) Sic edili el Rabanus. Mss . vero nostri omnes
habent lantummodo , Benedicile , el nolile maledi
cere .
 1221 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. IX .
Non vull cre lentes Christo de ore suo proferre ma- A qui flent, quoniam ipsi consolabuntur 87. Si quis flet
lediclum , sed bene loqui , bene dicere, bene precari ,
ut ex hoc et boni domini servi , el boni magistri
credantur esse discipuli. Sciendum tamen est quod
sermo hic benedictionis in Scripluris diverse posilus
invenitur . Nam et Deus benedicere vel hoinines, vel
cætera quæ creaveral, invenitur 80 ; et homines (63) ,
vel cæteræ crealuræ Deum benedicere jubentur 81 .
Sed Dei quidem benedictio aliquid muneris (64) sem
per bis qui ab eo benedicuntur impertil : homines
vero Deum benedicere , pro eo quod est laudare, et
gratias referre, dicuntur. Hic tamen Apostolus di
cens (65) , Benedicile, et nolite maledicere, quasi cum
provocamur ab inimicis, vel cum instigamur injuriis,
monet ne pro maledictis maledicta reddamus ; sed
faciamus quod ipse de semetipso scribit, ubi dicil 82 : B facile itlis so
Maledicimur, el benedicimus (66) .
15. Gaudere cum gaudentibus , pere cum flenti
bus 83. Habenda est etiam in hoc compelens (67 ) el les ' s . Superbiam per omnia (72) refugiendam do
apta distinctio . Non enim quibuscunque gaudiis
Christianorum gandia socianda sunt , nec quibus-
cunque fletibus lacrymæ nostru jungendæ sunt .
Neque enim si videam gaudere aliquem super qu.e
slu pecuniæ , aut possessionum latitudine, aut sæcu
laris honoris eminentia , congratulari debeo talibus,
qui sciam quod hujusmodi gaudia luctus sequan
luir et lacrymæ . In tantum etenim (68) non est gau
dendum de talibus , ut Dominus discipulis suis ne
inde quidem gaudere concesserit quod dæmonia sibi
videbant esse subjecta , sed ait eis : Nolite gaudere
quia dæmonia vobis subjecta sunt ; sed gaudele , in
quit, quia nominu vestra scripta sunt in libro vitæ 8 .
El nos ergo si videamus ab aliquo tale opus geri,
quod in cælo scribi dignum sit , sive justitiæ opus,
sive charitatis , sive pacis , sive misericordiæ ; el ila
gestum , ut in libro vilæ referri merealur, debemus
gaudere cum talibus (69) . Sed et si quem videamus
ab errore conversum , et relictis ignorantiæ tenebris
ad lucem veritatis venisse , et remissionem pecca
lorum , et gratiam sancti Spiritus meruisse , debe-,
mus gaudere cum talibus. Similiter autem flere cum
flentibus, non cum illis qui flent niortuos suos 85, ju
bemur, aut qui flent damna sæcularia , scientes quia
hujus sæculi Irislilia morlem operalur 86. Non surt
ergo lacrymæ nostræ jurigendä сum talibus ; sed
cum illis flendum est de quibus dicit Dominus : Beati D
30 Gen. 1 , 22. 81 Dan . 11 , 57 sey . 82 I Cor . iv , 12 . B3 Rom . vii , 15. Br Luc , x , 20 . 85 Matth . viii ,
22. 86 || Cor. vi, 10 . 87 Malth . V , 5 . 88 || Cor. VII , 10 . 89 Rom.811, 16. 90 Mallh . vii , 12 . 91 Rom .
XII, 16. 9 ' Eccli . x , 14. 93 Philip . 11 , 6. 95 Rom . x11,16.
( 63) Edili , quæ creavil , invenitur, item homi
nes , etc.
( 64) Ms. unus el Rabanus, aliud muneris.
(65) Dicens . Deest in antea editis, el in plerisque
mss. Rabalius habel ail pro dicens.
(66) Edili, sed benedicimus .
167) Editi, etiam hic competens, etc.
(68) Etenim . Deest in libris antea edilis .
(69) Ms. Regius numi. 1639 , hic el infra , de la
libus .
( 70) Sic recle ms. Regius num . 1639. Cüteri vero
niss. et edili , el secundum desiderium lacrymarum
profusione lavalur. Rabanus, et sanctum desiderium ...
1224
pro peccatis suis , si quis post delictum convertitur
ai pænitentiam , et errorem stium lacrymis laval, si
quis ingemiscit etiam in habitaculo islo positus, el
ad Christum redire desideral , el sanclum deside .
rium lacrymarum profusione solatur (70), jungamus
cum talibus lacrymas nostras , el gemitus sociemus ;
nain (71 ) iristilia quæ secundum Deum esl , salutem
stabilem per pænitentiam operatur 88.
16. Idipsum invicem sentientes 89. Sermo iste non
natura sui , sed interpretatione obscurior factus est.
Hoc est enim quod dicit , ut ita de fratre sentiamus,
ul de nobis ipsis ; et ila velimus proximo , sicut et
nobis volumus : ut et Dominus in Evangelio dicit :
Quæ vultis ut faciant vobis homines , eadem et vos
. 17. Non alta senlientes , sed humilibus consentien
cet ; boc enim dicit alta sentire . 653 El merilo
superbia fugienda est, cum Scriptura dicat, quia
initium discedendi a Deo , superbia est 9. Bene au
lem uno sermone institutionem humilitatis exposuit ;
consentire enim humilibus, el amare humiles , al
que inclinare se ad eos , hoc est consuescere imi
lari eum qui cum in forina Dei esset, formam
servi suscepii , et bumiliavit se usque ad mor
lem 93.
18. Nolite esse prudentes apud vosmetipsos 9*. Qui
sibi ipsi prudens esse videtur , hic cum arrogantia
slullus est ; nec potest veram sapientiam Dei scire,
C
qui suam stullitiam quasi sapientiam colit. Denique
in superioribus hanc fuisse incredulitatis causam
Judæis, ipse Paulus edocuit, dicens de eis, quia igno
rantes Dei justitiam , et suum justitiam quærentes
staluere, justitiæ Dei non sunt subjecti 98. Sic ergo et
qui apud semetipsum sapiens est, non potest esse
sapiens apud Deum .
19. Nulli malum pro malo reddentes 96. Si malum
inferre peccare est, et reddere nialum non , ut qui
busdam videtur, justum est , sed simile peccatum est ,
aut, ut ego arbitror,eliam gravius . Nam ille qui maluin
prior intulit , forte (73) non sensil malum esse quod
l'ecil. Qui autem reddidit malum , eo ipso quo ad uicis
cendum est molus, confessus est sensisse malum esse
quod reddidit . Et ideo respiciendum semper est ad
95 Rom . X , 3. 96 Rom . XII , 17 .
laval ,
( 71 ) Nam . Deest in editis el in plerisque mes . ,
se:i restituitur ex Rabano. Ms. Regius num . 163 : ,
habel, Tristia enim pro Nam tristitia .
( 72 ) Sic ommes mss. el Rabanus. Edili vero, Su
perbiam super omnia ... hoc enim beneplacitum est
Deo . El merito superbia fugienda est , cum scriplum
sil , Quia initium discedendi a Deo superbia esl Unde
Apostolus in uno (Rabanus, in primo) sermone into
slilulionem humiliiaiis commendat.
( 73) Forte . Deest in editis et in plerisque mss.
necnon et apud Rabanum . Sed restituitur ex uno
1 ms. Regio num . 1610.
1223 ORIGENIS 1224
eum qui dixit : Mihi vindiciam , ego retribuam , dicit A relribuam , dicit Dominus . Di qui scipsos non vin
Dominus 97 . dicant, quomodo ire locum dent, dupliciter mihi
20. Providentes bonn coram omnibus hominibus 98. videlur intelligi. Nam et hoc ipso quod verbi causa
Coram omnibus hominibus providet quis bona , si manum manui non referunt (79) , aut convicio
non placeat singulorum vel vitiis , vel moribus . convicium non reddunt , iræ illius qui fecit inju
Alioquin contraria eril (74) illa Apostoli ipsius riam pertranseundi el evanescendi locum dederunt.
sententia quae dicit : Ego si hominibus placere vel Nemo enim ila rabidus invenietur, qui, illata inju.
lem , Christi servus non essem 99. Sed qui vilæ sua , ria, si vicem non recipiat , iterum sævial; sed
ci morum , atque actuum lenel libram , ut non pos quasi etso ac digesto furore, necessario milescit.
sit ab ullo hominum reprehendi, iste bona coranı Est ergo el grande lucrum ubi et peccantis mulli
omnibus hominibus providet. Sed et boc adverta ludo compescilur peccalorum , el injuriam passi
mus, quomodo non dixit Apostolus, ut omnibus patientia (80) probabilis fit apud Deum . Est autem
place : mus ( 75) , sed, lit provideamus bona coram el hoc modo iræ locum dare , quando pro his quie
omnibus hominibus, hoc est ul agamis nos bonit inferuntur injuriis qui peccant , secunduin ipsius
coram omnibus hominibus sive illis placeant quie Pauli sententiam , irain sibi thesaurizant in die
bona sunt, sive non placeant. E iræ , lunc cum rediel Deus unicuique secundum
21. Si possibile est , quod ex vobis est , cum omnibus opera sua " . Si ergo posmetipsos vindicemus, non
hominibus pacem habentes ". Sciens Apostolus pacem est magnum quod pro injuria suscepla reddimus,
inter quos pax habetur, non ex una parte, sed ex verbi causa , aut palmam pro palma, 654 aut
ulraque constare , ne nos alterius animus, si forte saxum pro saxo , aul pro contumelia sermonis (81 )
impacatus evenerit , a bono pacis impedire videretur, sermonis nihilominus contumeliam . Si vero reserie
moderatissimum dedit præceptum : ut interim (76) mus ea vindictæ Dei , in eo (82) qui litsil nos lucem
nosier animus semper sit paralus ad pacem , el damus irãe , illi sine dubio quam sibi ipse suis malis
discordiæ culpa non penes nos, sed penes alterum actibus ihesaurizat, quæ de eo in judicio Dei mullo
constel. Sed fortasse dicat aliquis : Q :10modo po graviores quam nos inferre possumus , exigat
test fieri ut pacem cum omnibus hominibus habea panas.
mus ? El quid faciemos de Scriplura quæ dicit : 23. Sed si esurieril inimicus tuus , ciba il.am ; si
Furem videbas , el concurrebas cum illo , el cum silierii, pólum da illi : hoc enim faciens carbones
adulteris portionem tuan ponebas ? ? Ideo ergo bene ignis congeres super caput ejus * (83).Hæcquidem
Apostolus addidit : Quod ex vobis est ; hoc est , c et Dominus in Evangeliis præcipit 6. El quamvis in
quod proposito vestro et fidei vestræ convenit. propalulo sit intellectus iste , quo secundum ea quæ
Cum malis enim habere pacem el societatem , fidei supra diximus, in quantom inimicis el lædentibus
nostræ ( 77 ) propositoque non convenit, quamvis non solum vicem non reddimus, sed el bona pric
el alia in loco possil haberi distinctio . Aliud est stamus, in tantum poenas eorum in Dei judicic
enim homines amare, aliud crimina diligere . Qui cumulamus (esi enim vere justa damnatio si ar
homines amal, arrat creaturam Dei : qui crimina guantur anle Deum his intulisse iala a quibus per
diligil , diaboli secialur inventa (78) . Qui ergo perfecti ceperint bona ), tamen videamus ne forte dignius
sunt, ipsos in quibus oderunt crimina homines aliquid mandati hujus contineal intellectus. Dicit
amant : et odio habentes in eis illud quod percant, enim et Jeremias propheta (84 ) ad peccatricem
illud quod Deus creavil amare non desinunt. filiam Balıylonis : llabes carbones ignis, sede super
22. Non vos vindicantes, charissimi, sed ante lo eos , hi erunt tibi in adjutorium '. Forlassis ergo et
cum iræ . Scriptum esl enim : Mihi vindicium , ego hic isti carbones ignis qui congregantur super ca

97 Dent. XXXII , 35. 98 Rom . XII , 17 . 99 Galal. t , 10 . " Rom . xii . 18. 2 Psal. xlix , 18. 3 Rom .
XII , 19. 4 Rom . II , 5, 6. 8 Rom . XII , 20. 6 Mall . v ,42 ; Luc . Vi , 27 seq . ? Isa . XLVII , 14 .

( 74 ) Sic omnes mss . et Rabanus . Editi vero , Dipsum quod oderint crimina , etc. Sed reclius mss.
Providentes bona , non tantum coram Deo , sed eliani duo uit in nostro textu .
coram omnibus hominibus . Coram hominibus, con (79 ) Sic omnes mss . Editi vero, manum manu
lraria eril , etc. , omissis intermediis , omnibus ho non referunt, Genebrardus, referiuni,
minibus providel quis bona, si non placeat singulo (80 ) Alias , et injuriæ (al, injuriarum ) passio pa
rum vel vitiis , vel moribus. Alioquin , elc. , miss . ple . tieniia , etc. ; alias, el injuriam passus patientia , etc.
rique , non ut placeat ( al . , utnon placeat ) etc. Sed Deinde ins. Regius num . 1639 el Rabanus omillunt
rectius ms. Regius num . 1659 , ui in lexiu . quando , sed restituunt cæleri mss. el edili .
( 75) Edili, quomodo non dixit Apostolus , homi ( 81 ) Sermonis . Omillitur in editis, et in ms. Regio
nibus placeamus, sed , etc. num 1639, el apud Rabanum ; sed restituilur ex
(76) Sic ins. Regius num . 1639 et Rabanus. Cie . cæteris mss .
leri vero mss. el edili, ul inter inimicos, etc. (82) Alias, Si vero servemus ea vindictæ.... qui de
(77 ) Edili , vestræ , male . Deinde iidem et mss. eo , elc .
plerique, quamvis et alio in loco , etc. Sed recle ms. (83 ) Sic ms. Regius . num . 1639, Rabanus, el
Regius num . 1659 et Rabanus uit in lexiui. edili. Cæleri vero miss . congregas super capul rjus.
(78) lia ms. Regius num . 1639 et Rabanus. Cieteri (84) Dicil enim et Jeremias prophela. Vel Orige
vero mss . el edili, Diaboli sectator invenitur. nes, vel Rufinus, vel fortassis ulerque memoria
Deinde mss. plerique, Rabanus et esliti, hoc ipso lapsus est Jeremiæ ascribendo quod ex Isaia de
quo ( al . , quod ) oderunt crimina, elc . Ms. unus, hoc promitur.
 1225 COMMENT . IN EPIST . AD ROM , LIB . IX . 1226
puit inimici, in adjutorium ipsius congregantur. A ipso sibi datam gratiam confitentur ; sed aut pro
Polest enim fieri ul animus ferus ac barbarus ini . priæ industria ascribunt, aut super magistris et
mici (85 ) , si senliat beneficium nostrum , si huma instiluloribus glorianlur. Nobis aulei ostendit
nilatem , si affectum , si pielalem videat , com Apostolus omne quod bonum esi , a Deo esse , et
punctionem cordis capiat , commissi peenitudinem per Spiritum sanctum dari, sicut el Jacobus apo
gerat, el ex boc ignis in eo quidam succendatur, stolus dicit : Omne dalum bonum et omne donum
qui eum pro commissi conscientia (86) Lorqueal , et perſeclum desursum est descendens a Paire lumi
adura .; et isti erunt carbones ignis qui super ca num " ; ut qui glorialur, in Domino glorietur 13.
pul ejus ex nostro misericordiæ et pietatis opere 25. Videamus ergo nunc quid etiain in conse
congregantur. Caput vero , principale cordis appel- quentibus ailjungai A postolus : Omnis anima po
Jalur : et merito caput dicitur, cujos intellectu et testatibus sublimioribus subjaceat 14 (91 ) . Videlur
prudentia membra reguntur universa . mihi in hoc valde laudabiliter animam nominasse,
24. Noli rinci a malo , sed vince in bono malum 8 . quam subjacere potestatibus jubet . Nunquam enim
Vincitur a malo , qui malis provocalus reddit ma dixisset , omnis spiritus subjaceat polestati, sed ,
lum . In bono autein vincit malum qui acceptis omnis anima . De qua differentia sæpe jam diximus,
B
malis restiluit bona , Cerlum est enim hanc esse quod interdum per animam , interdum per car
mali naturam , ut ex similibus suis augealur el nem , interdum per spiritum , homo nominatur .
crescat ; sicut igni si ignem jungas ; sicut si noctis Sed cum a parte meliore nominandus est, quasi
tenebris aeris (87) nubilum societur. Bonum vero qui spiritalis intelligi debeat , spiritus dici
si adhibeas , exterminatar malum . Contraria nam lur : quando ab inferiore , anima : cum vero a
que contrariis perimuntur, sicut per aquam ignis 655 deteriore nominatur, caro dicitur : et horum
exstinguitur, et per lucem tenebræ fogantur. Sed testimonia de Scripturis sæpe prolulimus. Nunc ergo
fortasse dicat aliquis Paulum per imperitiam ser quoniam præcepta credentibus ponit Apostolus , vult
monis a proposito decidisse ; proposuit enim loqui nos quietem , quantum in nobis esi , præsentis vitæ
de donis gratiarum quæ per Spiritum sanctum pacemque servare. El si quidem tales sumus qui
dantur. Et quidem quod ait : Sive prophetia , sive conjuncti Domino unus cum eo spiritus simus 18 ,
ministerium , sive doctrina, sive exhortatio ', possunt Domino dicimur esse subjecti . Si vero nondum lales
hæc ad dona spiritalia pertinere. Forlassis el hoc sumus, sed communis adhuc anima est in nobis quæ
quod sequitur: Qui tribuit in simplicilale, qui præest habeat aliquid hujus mundi , quæ sit ei aliquo alli
in sollicitudine , qui miseretur in hilaritute 10, su- a gala negotio ( 92) , huic præcepta Apostolus ponit, et
perioribus possit adjung! : ea vero quæ post hæc dicit ul subjecta sit potestatibus mundi : quia et
enumerat , ut sit charitas sine simulatione , odientes Dominus dixit, ut hi qui habent in se superscri
malum , adhærenles bono , charitate fraternitatis in prionem Cæsaris , reddant Cæsari quæ suni Cæsaris 16.
vicem diligentes , honore invicem prævenientes , et Petrus et Joannes nihil habebant quod Cæsari red
cælera hujusmodi, præcepta polius dicat esse quam derent; dicit enim Petrus : Aurum el argentum non
dona . Sed consideremus diligentius ne ſorte quo habeo ' 7. Qui hoc non habet, nec Cæsari habet quod
niam quidem in his omnibus moralem locum tra reddal, nec unde sublimioribus subjaceal polesla
clare instituit, et non solum in fide veritatis stabi libus. Qui vero habet aut pecuniam , aut possessio
lem et immobilem , verum et in moribus orna nes , aut aliquid in sæculo negotii (93) , audial :
lum (88) facere Christianum , ideo ad munera gra Omnis anima poleslatibus sublimioribus subjaceal 18.
liarum etiam moralia præcepta conjungal (89), it 26. Non esl enim , inquit (94) , potestas nisi a Deo " 9 .
ostendat Christianis etiam hæc per Dei gratiain Dicit fortasse aliquis : Quid ergo ? Et illa potestas
dari . Sunt enim et nonnulli gentilium compositis quæ servos Dei persequilur , fidem impugnat, reli
moribus et honeste institutis (90) , qui tamen hoc gionem subvertit, a Deo est ? Ad hoc breviter re
ipsum quod babent, non ad Deum referunt, nec ab D spondebimus. Nemò est qui nėsciat quod el visus
& Rom . XII , 21. ibid . 6, 8 . 10 ibid . 8. 11 ibid . 9 et 10 . 12 Jacob . I , 17 . 18 ( Cor . I , 31 .
15 Rom . xill , 1 . 18 I Cor. 11, 17 . 16 Mauh . XXII , 21 . 19 Act . III , 6. 18 Rom . XIII , 1 . 19 ibid.
( 85) Editi, ul amens , ferus , el barbarus inimicus . neste instiluli .
(86 ) Sic reclius ms. Regius num . 1659. Cikleri (91) Elii, videamus ergo nunc quid in conse
vero mss. el editi, pro commisso (al., pro commis quentibus dicat Apostolus. Omnis anima ... , subdila
sis) conscientice, etc. sil . Videtur mihi in hoc valde laudabiliter, etc. Sed
( 87 ) Alias, sicut ignis ( al . , igni) si ignem jungas : omnes mss . nostri et Rabanus ut in lextu , nisi
sicut noilis lenebræ si aeris, etc. quod habeant, Videtur mihi in hoc non valde lau
( 88) Mss. plerique el edili, stabilem , verum et dabililer, etc. ; sed vox non redundare videtur.
immobilem , in moribus ornalum , elc. Ms. Regius (92) Editi, in aliquibus alligata negotiis. Rectius
num . 1639, stabilem, verum et in omnibus orna ms. Regius num . 1639, ei aliquo alligala negotio .
lum , etc. , omisso immobilem . Rabanus , stabilem et Cæteri mss. et Rabanus, in aliquo alligata negotiis.
immobilem , moribus ornatum , elc. , omisso verum . (93) Negotii. Omittitur in edilis et in plerisque
Sed legendum videtur ut in nostro lextu . mss ., sed restituitur ex ms. Regio pum . 1639 et
(89 ) Edili, conjungil . Rabano .
(90) Edliti , honestis institulis ; sed omnes mss. et (94) Enim , inquit . Hæc verba desunt in editis.
Rabanus ui in lexlu . Fortasse legenduw , el ho
PATROL . GR . XIV. 39
1227 ORIGENIS 1928

nobis a Deo donatus est , et audillis , et sensus. Cum A vos ab his quæ idolis immolantur , et sanguine, et
ergo a Deo habeamus hæc, in potestate tamen no suffocalis, el fornicatione, a quibus custodienles vos
sira est ut visu vel ad bona vel ad imala utamur ; melipsos bene agelis . Valele º7 . In his ergo præce
similiter (95) el audill , et molu manuum , et cogi plis in quibus dicit nihil amplius imponendum esse
talione sensus : el in hoc est justum judicium Dei oneris his qui ex gentibus credunt, nisi ut absti
quod his quæ ille ad usus bonos dedii, nos abuti neant se ab his quæ idolis immolanlur, et sanguine,
mur (96) ad impia et iniqua ministeria. Ita ergo et et suffocalis, el fornicatione , neque homicidium pro
potestas omnis a Deo dala est ad vindiciam quidem bibelur, neque adulterium , neque furtum , neque
malorum , laudem vero bonorum " , sicut idem Apo masculorum concubilus, neque cælera crimina qux
stolus in subsequentibus dicil ? ' . Erit autem juslum divinis et humanis legibus puniuntur. Quod si illa
judicium Dei erga eos qui acceptam poleslalem se sola quæ supra memoravii ( 1 ) , observanda dicit esse
conduin suas impietales, et non secundum divinas Christianis, videbitur eis de cæteris dedisse liceri
temperant leges . tiam . Sed vide ordinationem Spiritus sancti : quo
27. Et ideo dicit : Itaque qui resistit potestali, Dei niam quidem cælera crimina sæculi legibus vindi
ordinationi resistit ; qui aulem resistunt , ipsi sibi cantur, et superfluum videbalur esse ea nunc divina
damnationem acquirunt ? (97) . Non hic de illis po- B lege prohiberi, quæ sullicienter humana lege ple.
lestatibus dicit qui persecutiones inferunt lidei ; ibi cluntur ; 656 illa sola de quibus nihil humana lex
enim dicendum est : Deo oportel obtemperare magis dixeral el quæ religioni videbantur convenire, de
quam hominibus a3 , sed de istis communibus dicit cernil ( 2 ). Ex quo apparel judicem mundi parlem
quæ non sunt limori boni operis , sed mali ?* : quibus maximam Dei legis implere. Omnia eniin crimina
utique qui resistit , ipse sibi damnationem pro ge quæ vindicari vult Deus, non per antistites et prin .
storum suoruin qualitale conquirii. cipes Ecclesiarum , sed per mundi judicem ( 3) voluit
28. Vis autem , inquit, non limere potestatem ? fac vindicari ; et hoc sciens Paulus , recte eum mini
quod bonum est , et habebis laudem ex illa ; Dei enim sirum Dei nominal et vindicem in eum (4) qui quod
minister est libi in bonum . Si autem quod malum est malum est agil . Quod autem dicit de potestale : Fac
feceris, lime : non enim sine causa gladium porial : quod bonum esl, et habebis laudem ex ea , altius re
Dei enim minister est : vindex in ira ei qui quod ma quirendum mihi videlur. Non enim consuetudo est
lum est agie 98. Movet me in his sermonibus Paulus, potestatibus sæculi laudare hos qui non fuerint
quod potestatem sæculi ei judicem mundi Dei mi criminosi. Nam peccantes quidem puniunt , non pec
nistrum dicit ; et hoc non semel , sed secundo et calles vero laudare eis mos nullus est . Sed videa
с
tertio repetit . Velir ergo requirere quomodo judex mus ne forte Paulus etiam cum moralia videlor do
mundi Dei minister sil . Invenimus scriplum in Ac cere, inserere semper etiam de mysteriis aliquid
tibus apostolorum , quia convenientes in unum apo non omillat. Etenim sciens (5) quod omnes qui in
stoli staluerunt decreta quæ observare deberemus lege peccaverunt , per legem judicabuntur 28 : unun
nos qui ex gentibus credidimus Christo (98) , in quemque autem in judicio illa lex sine dubio arguet
quibus hæc continentur : Apostoli el presbyteri fra secundum quod vixit (ostendimus autem sanctum
tribus qui sunt apud Antiochiam , el Syriam , et Cili - Spiriluo in multis humanæ legi locum dedisse ) cer
ciam , omnibus qui ex gentibus crediderunt, salutem . Tum est ergo ( 6) quia in die jndicii babebit eliam
Quoniam quidem audivimus quosdam exisse a nobis ex istis legibus laudem apud Deum is qui nihil con
el perturbare vos, quibus non mandavimus 16. Et tra slalulas commiserit leges, cum dicelur ei a Do
post aliquanta additur : Placuit ergo ( 99) sancto mino : Euge, serve bune el fidelis , super pauca ſui
Spiritui el nobis , nihil amplius superponi vobis pon sli fidelis , super mulla le constiluam 29. Sciendum
deris, præter ea quæ necessaria sunt , ut abstinealis tamen est quod justo lex non esl posila , sed injustis
20 Petr. i , 14. 31 Rom . xii, 3 , 4. 29 jbid . 2. 13 Act . v , 29 . 2* Rom . xIII , 3 . 98 ibid. 3 et seq.
36 Act. xv ,23 , 24 . 17 ibid . 28, 29. 28 Rom . 11 , 12. 39 Matib . XXV, 21 .
(95 ) Sic nis. Regius num . 1639. Cateri vero mss . D ( 1 ) Edliti , memoravi .
et Rabanus, cum ergo hæc a Deo sint , in potestale (2) Edili , quoniam quidem cætera crimina sæculi
lumen nostra isi uti visu vel ad bona , vel ad mala ; legibus judicantur, el superfluum videbatur ea nunc
simililer, elc. Edili , Cum hæc ergo a Deo in pole divina lege prohibere, quæ sufficienter humana lege
slate nostra sint ; lamen uti visu vel ad bona vel ad plectuntur ; illa sola de quibus nihil humana ler di.
mala possumus. xeral, religioni (ms. Regius num . 1639 bic audit
(96) Editi , his quos ad usus ille bonos dedit , nos lamen ) videbulur convenire decernere ( Rabanus, de
abulimur, etc. Mss . quidam babent abulamur. cerni) .
( 97 ) Qui aulem resisiunt , ipsi sibi damnationem (3 ) Alias , judices.
acquirunt. Hæc neque in mss. neque apud Rabanun 14) Editi, et judicem in eum , etc. Deinde ijdem
reperiuntur ; sed exstant in editis. Deinde mis. Re edili el miss . quidam , Et hoc quod dicit de poleslale,
gius now . 1639, Non hoc de illis, etc. etc. Sed ms . Regius num . 1639 el Rabalius ut in
(98) Edili, credimus Christo . Deinde iidem edili nostro textu .
el mss. quidam , qui sunt Antiochiæ , el Syriæ , el ( 5) Sic omnes mss . nostri el editi . Rabanus vero ,
Ciliciæ . Sed ms. Regius num . 1639 et Rabanus ait etiain sciens, elc.
in nostro lexlu , nisi quod Rabanus habeat per pro ( 6) Ergo . Deest in edilionibus Erasmi et Gene
apud . brardi. Cæteri edili habent enim . Sed omnes mss . el
( 99) Editi , autem . Sed omnes mss . et Rabanus , Rabanus , ergo .
ergo .
 1229 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. IX . 1230
el non subditis, scelestis , homicidis , contaminalis, A mundo 3*, ait etiam hoc : Nos autem non spiritum
perjuris, el cæteris qui hujusmodi sunt 30. Ipsi enim hujus mundi accepimus , sed spiritum qui ex Deo est s .
sunt qui liment legem . Qui autem facit bonum , hoc Qui autem adhuc de mundo est , et quæ inundi suat
est qui non metu legis, sed amore boni facit quod sapil, el quæ carnis sunt quærit , necessario subje
bonum est , iste jam non sub lege lilleræ , sed sub clus est ministris mundi ; subjectus autem propler
lege spiritus vivit . iram , quam sibi thesaurizavit ex peccatis. El ob hoc
29. Ideo necesse est subditos esse , non solum pro mihi videtur ( 12) dicere : Ideo necesse esl subjectos
pter iram, sed et propter conscientiam (7) . Ideo enim esse , non solum propter iram , sed el propler con
et tribula pendilis, Ministri enim Dei sunt , in hoc scientiam 36 ; quoniam qui subditur, habet ( 13 ) in se
ipsum instantes 31. Ordinat quidem per hæc Paulus quod accuselur a conscientia . His ergo eliam tri
Ecclesiam Dei , ut nihil adversi principibus et po bula quædam pendimus, dum adhuc secundum car
lestatibus sæculi gerens, per quietem et tranquilli nem vivimus, et quæ carnis sunt cogitamus. Nam
talem vilæ, opus justitiæ ei pietatis exerceat . Si si vineam Domini colamus , et vitem veram , quæ est
enim ponamus , verbi gratia , credenles Christo po Christus ( 14) , exerceamus in nobis, de isla vinea 1.on
teslalibus sæculi non esse subjeclos , tribula non ministris sæculi pendemus tribula , sed ipsi Domino
B
reddere, nec vectigalia pensitare , nulli timorem , fructus in tempore reddemus : secundum quod ipse
nulli honorem deferre , nonne per hæc rectorum Salvator in Evangeliis 87 dicit, quia colonis malis lollet
et principum merilo in semetipsos arma converte 657 vineam , el dabit eam aliis colonis qui reddant
rent , et perseculores quidem suos excusabiles , se ei fruclus in tempore . Sed et hoc ipsum quod di
melipsos vero culpabiles facerent (8) ? Non enim jam cit : Reddile omnibus debila ; cui tribulum , tribu
filei , sed contumaciæ causa impugnari viderentur : tum ; cui vectigal, vectigal : ab eo quod in sequen
el essel eis causa quidem mortis digna, meriluma libus additur : Cui limorem , timorem ; cui honorem ,
vero (9) mortis indignum . honorem , divisum ( 15) mihi videtur : et ad eos qui
30. Hæc ergo Paulus per iinmensam sapientiam dem quos supra diximus ministros , pertinere tri
providens dicit : Reddile omnibus debilum : cui iri buta et vectigalia . Exigunt enim de nobis tribula
bulum , tributum ; cui vectigal , vectigal ; cui timo lcrræ nostræ , et vectigalia negotiationis nostræ. Et
rem , timorem ; cui honorem , honorem . Nemini quid quid dico , de nobis ? Exactus est tributum eliam
quam debeatis , nisi ut invicem diligatis 32. Pulo la . Dominus noster Jesus Christus in carne positus ( 10) :
men quod etiam hæc Paulus non absque solitis ser quod idcirco se dicit exsolvere , non quod debilor
monum suorum proferat sacramentis. Etenim om - c sit , sed ne scandalizet eos 38. Quod si ille qui nihil
nem creaturam , omnesque spiritus sive bonos et habebal in se Cæsaris ( 17) , et in quo princeps bu
rectos , sive etiam pravi malique propositi ( 10) , Deo jus mundi veniens non invenit quidquam de suis " ,
ministrare el exhibere unumquemque ad quod aptum cum liber esset, solvit lamen tribulum ( venil enim
se prăbuerit ministerium in superioribus jam doa et in mortem ut esset et inter mortuos liber 40).
cuimus. De omnibus enim simul pronuntiavit Apo quanto magis nos necesse est ista tribula carnis
stolus ubi dixit : Nonne omnes sunt ministeriales expendere , et negotiationis nostræ , si tamen ne
spiritus, in ministerium missi propler eos qui hæredi goliamur margaritas regni cælorum , per diversas
talem capiunt salutis 33 ? Ministrant ergo omnes tentationes exigentibus nos ( 18) spiritibus vectigalia
spiritus hominum vitæ ; unusquisque tamen , ut di pensilare ? Timorem vero et honorem ad illum po
ximus, pro dignitate el merito sui : nam ( 11 ) et illi tius referre debemus qui dicit per prophetam :
ministri dicuntur quorum ministerio quæ ad mun Nonne et Dominum , el Patrem vocalis me ? Et si
dum pertinent peraguntur. Unde et Apostolus, qui Dominus sum ego , ubi esl limor meus ? et si Pater sum
dixerat de se, quia mihi mundus crucifixus est , el ego ego , ubi est honor meus ( 19) *1.45 ? Posteriora sane
30 I Tim . 1 , 9. 31 Rom . xii, 5, 6. 39 Rom . xii, 7 , 8 . 39 Hebr. 1 , 14. 34 Galat. vi , 14 . 38 I Cor. 11, 12.
36 Ron . XIII , 5 . 37 Matth. XII, 41 . 38 Malth . xvii , 23 , 26. 39 Joan . XIV, 30. no Psal . LXXXVII , 6 .
41-45 Malach . 1 , 6.
( 7) Sic omnes mss. nostri . Editi vero et Rabanus, D ( 14 ) Edili, qui est Christus .
Ideoque necessitate subditi eslote ... sed etiam propter ( 15) Editi , diversum . Sed omnes mss. et Rabanus
conscientiam , etc. uit in nostro textu . Deinde ms . duo , Exigunt enim
(8 ) Edili , redderent, male . nos tribula , etc. Ediij plerique el ms. Regius num .
( 9) Eliti , et esse eis causa quidem mortis , meritum 1639 , Exigunt enim a nobis (Rabanus , de nobis ;
vero, elc. , omissa voce digna, quam omillunt eliam e lilio Veneta, nobis) tribula , elc.
plerique mss . ( 16) Sic omnes mss. nostri, quibus consentire
(14 ) Sic mss . Editi vero, omnesque spiritus sive videtur Rabanus , licet in hoc loco filiosus . Edili
recti sive etiam pravi malique proposili . vero : El quid dico , de nobis ? Exsolvit tribulum
( 11) Nam deest in editis et in plerisque mss ., sed etiam Dominus noster Jesus Christus in carne posi
restituitur ex ms. Regio num . 1659. Deinde editi , lus , elc .
quorum ministeria quemadmodum perrinel peraguntur. ( 17) Ms. Regius num . 1639 , Quod si ille in quo
(12) Editi, et hoc mihi videtur, etc., omisso ob . nihil habebat Cæsar, etc.
Deinde iillem editi , ideo necessilale subjecii eslole, ( 18) Ms. Regius num . 1639, a nobis.
etc. Sed omnes mss . ut in nostro textu . ( 19) Sic mss . el Rabanus ; editi vero, ubi est amor
( 15) Sic recle ms . Regius num . 1659. Cæleri vero meus , el honor ? Deinde mss . plerique , Rabanus et
miss. et edili, conscientiæ quoque subdilur, cum ha edili, ul nemini quidquam debeamus ; sed ms. Re
bel , etc. gius num . 1639 rectius ut ia nostro lexlu.
1231 ORIGENIS 1232

quæ addidit, id est : Vemini quidquam debeatis ; cer- A ac Veteris Testamenti ad nostre curæ concessit
dum est ad ministros referri , quibus debitor quis expensas. Hunc ergo proximum si diliganius, omnem
efficitur cum peccaverit . Debitum enim peccatum legem el universa mandata in ipsius amore come
esse in multis et (20) frequenter ostendimus. Vult pleinus (28) . Finis enim legis Christus ad justitiam
ergo Paulus peccati quidem omne debitum solvi , omni credenti 68 : nec fieri ullo pacio potest , ut qui
ex loco corde , et ex louis visceribus suis diligit
nec remanere omnino apud nos debitum peccati ,
permanere lamen el nunquam cessare a nobis de Christum , faciat aliquid quod non placeat Christo .
bilum charitatis : hoc enim et quotidie solvere, et muni enim qui diligil , non solum non occidit, quod
semper debere expedit nobis (21 ) . prohibet lex ; sed nec irascilur fratri suo (29 ) . Quii
31. Denique quantæ virtutis sit charitas , in ita delectatur illo quem diligit, non solum non facit
consequentibus ponit. Qui enim , inquit (22 ), dili adulterium , sed nec mulierem respicit ad concu
git proximum , legem implevit. Nam non adulterabis, piscendum ; sed dicit ad ipsum magis : Concupiscit
non occides , non furtum facies , non falsum teslimo el deficit anima mea in Deum vivum "9. 658 Qui dili
nium dices ; non concupisces , et si quod est aliud git Christum , quomodo de ſurto cogitel , qui eliam
mandalum , in hoc verbo restauratur : Diliges proxi sua omnia quæcunque habet relinquit (30) ut se
B quatur Christum ? Qui Christum diligit, quando
mum luum lanquam leipsum 46. Et ad ultimum ratio
nem tanti hujus boni (23) breviter colligens ait : falsum lestimonium dicit , cum sciat ipsum quem
Dilectio proximi malum non operatur : plenitudo diligit falso testimonio proditum (31 ) ? Necessario
ergo legis est dilectio . Supra dixerat qnia qui diligit autem qui diligit Christum , diligit el proriinuza
proximum , legem implevit; et quia difficile videba suum 80. Hoc enim solo indicio Christi esse disci
tur quomodo possit quis omnem legem in (24) uno pulus designatur , si charitatem cum proximis ha
sermone complere, plenissimam reddit rationem beat 58. Certum est enim quod qui non diligil pro
dicens : Dilectio proximi malum non operalur , et ximum , nesciat Christum $9 .
ideo plenitudo legis est dilectio . Pone enim per sin 32. El hoc scientes tempus , quoniam hora esi jam
gula mandala legis dilectionem , et vide quam fi de somno surgere . Nunc enim propior esi nosira sa
cile cuncta complentur . Nunquid qui diligit proxi lus , quam cum credidimus . Nox præcessit , dies au
mum , occidere eum polest ? Certum est quod nemo tem appropinquavit. Abjiciamus ergo opera tenebra .
quem diligit interficial. Est ergo dilectio per quam rum , induamus autem arma lucis , sicut in die ho .
impleatur mandalum quo præcipitur (25) : Non nesle ambulemus 18 Cum post illas dissertiones
occides. Et iterum , nunquid ( 26) qui proximum suum c quas vel de gentibus , vel de Judæis Apostolus pro
diligit, in uxorem ejus adulterium commillit ? Nun secutus est , introduxisset etiam moralem locum ,
quam profecto. Si ergo diligas proximum , nec quo magis ac magis auditores incilet ad conversio
adulterium commilles. Similiter et qui diligil pro nem , introducit nunc etiam perurgenlem (32) lem
ximum , quæ ejus sunt non furalur ; et qui diligitporis rationem , quod est in rebus omnibus summum .
proximum , falsum adversus eum testimonium non Nemo enim ila somnolenlus et piger esl , quein
dicit. Similiter et cælera mandata legis, si sit erga advenientis diei non excilet claritas , et cui sol
proxiinum dilectio , absque aliquo labore servantur. oculis infusus non aperiat aspectum . Est ergo etiam
Pulo tamen quod et in boc voluit nos Apostolus animæ somnus quidam . Si enim sunt ei , ul sape
aliquid compendiosius discere (27 ). Nam si diligen- jam diximus , proprii oculi, et aures propriæ , et
tius requiras quis sit proximus noster , disces in manus el pedes ; quæ singula non lam membra cor
Evangelio *7 illum esse proximum nostrum qui ve poralia inesse ei , quam virsules quibus ad unum
nil, et jacentes nos vulneralos a latronibus , et nu quodque movelur et incitatur reputandae sunt, ac
dalos a dæmonibus jumento corporis sui superpo cidit sine dubio ei secundum oculos suos elian
suit, et ad slabulum Ecclesiæ delulit , et stabula somnus . Si enim non agat lempore opportuno quæ
rio.pro cura nostra el diligentia ( vel ipsi Paulo, D Dei sunt , sed desidia lorpescal, merito dormire di
vel omni qui Ecclesiæ præest) duos denarios Novi celur (33) . Idcirco igitur Paulus præco Christi cir
46 Rom . XIII , 8 , 9.47 Luc. x , 29 seq. 48 Rom . x , 4. 49 Psal. LxxxIII , 5. 80 Joan. iv, 20, 21 . 51 Joan .
will , 35. 89 1Joan . iv , 8. 83 Rom . xi , 11-13 .

(20) Deest et in editis. 1639 , Pulo lamen quod el in hoc, etc.

(21 ) Mss. quidam , el quotidie debere expedit
nobis .
(22) Inquit. Deest in editis.
(23) Sic ms. Regius num . 1639 et Rabanus. Cie
Ieri vero mss . el editi , tanti hujus præcepti . Editi
smillunt hujus.
( 24) In . Omittitur in editis.
(25) Editi , quod præcipitur, male.
( 26) Nunquid. Desideratur in libris antea editis.
(27) Edili , pulo etiam quod et in hoc voluit nos
aliquid compendiosius docere. Mss. aliquot , Pulas
nun et aliud in hoc voluit nos Apostolus , elc. , ut in
leilu . Sed reclius Rabanus el ms. Regius , num .
(28) Sic ms. Regius num . 1639 el Rabanus. Editi
vero , el plerique niss., el universa mandala ipsius
complemus.
(29) Sic recle ms. Regius num . 1639 ; cæleri
vero mss. Rabanus el editi, quia (Rabanus, qui) ila
delectatur ille (al. , illo ) quen diligil , el non 80
lum , elc.
( 30) Alias , cogitat .... reliquit ..
(31 ) Editi, perdilum . Male.
(32) Edili , quo magis auditores .... introducit
modo perurgentem , etc.
(33) Edili, sed desideriis (Rabanus, desiderio ) loro
pescui , merito dormire dicitur, Mss. plerique labeut
1253 COMMENT. IN EPIST , AD ROM . LIB . IX. 1234

cuiens mundum in somno desidiæ positum , annuntial A bilia appellata sunt, quæ non lam rationabilibus
adesse jam lucem , et tempus esse ut surgalur e (40) videantur hominibus, quam feris et belluis con
svinno ; noclemque , hoc est tempus illud quo venire. Non in contentione et æmulatione. Illa quie?
ignorantia hominibus dominala est, præcessisse ( 34) , supra dixit (41 ) carnis suntvilia : hæc jam et animi:
et proximante justiliæ solis adventu , rarescentibus quamvis omnia simul (42) carnis opera dicanlur,
tenebris , imminere jam agnitionis diem : atque et opera lenebrarum , quia revera contentio et æmu
ideo clamat expergiscendum esse , ne per segnitiem lalio in animis eorum est qui (43 ) secundum carnem
quis noctem palialur in luce ; el abjicienda esse vivunt , el qui in tenebris ambulant. Qui aulein in
opera tenebrarum , atque arma lucis induenda . luce est , et sicut in die honeste ambulat , nibil per
Opera tenebrarum sunt actus illi qui a Deo alieni contentionem , nihil per inanem gloriam gerit (44 ) .
(35) sunt ; arma vero lucis, assumplio virtutum . Et lloc ergo modo abjicit quis (quod ail supra) opera
sicut diximus dedecorosum esse die jam perurgente lenebrarum .
dormire , multo est dedecorosius sub (36) tempore 659 34. Quod vero dixil : Indramus arma lucis ,
diei et lucis opera gerere tenebrarum . Verum scien quomodo debeat fieri nunc exponit. Sed induile ,
dum est , adventum lucis hujus el diei duplici modo inquit, Dominum Jesum Christum , el carnis curam
accipiendum : et generalem omnibus, el unicuique B ne fecerilis in concupiscentiis (45) . Frequenter dixi
specialem ( 37) . Generalis omnibus aderit Jux et mus Christum sapientiain esse, et justiliam , et san
djes , cum fuluri sæculi lempus adveneril : ad co clificationem , et veritatem , et omnes simul viri
jus comparationem præsentis hujus mundi spatium tes : quas utique qui assumpserit , Cbrislums dicitur
lenebræ appellantur. Quod tempus labascentibus induisse. Si enim bæc omnia Christus est, necessa
quotidie diebus appropiat , et spatia quæ præterilis rio qui hæc habet , habet el Christum . Qui enin .
augenlur , futuris sine dubio minuunlur : et ideo hæc habel , caruis curam (46) in concupiscentiis
propior est ( 38) , inquit, nunc nostra salus , quam cum non facit. Moderatione solita Apostolus ulitur, cum
credidimus , et quotidie al propior : sicut el Domi non per omnia carnis curain negal babendam . Cer
nus cum consummationis sæculi signa distingueret , lum est enim quod in necessariis habenda est ; in
dixit 54 : Cum aulem viderilis hæc omnia , allevate deliciis vero, et luxuria , atque omni concupiscen
capila vestra , quoniam appropiat redemptio vestra . lia, pemilus excludenda.
Fil autem el per singulos diei hujus adventus. Et 35. Infirmum autem in fide assumile , non in di
nobis enim si Christus in corde sit (39) , diem nobis sceplationibus cogitationum . Alius quidem credit
facit : si ignorantias nostras scientiæ ratio fugel , с manducare se omniu : qui autem infirmus est , oleru
el indignos actus declinan les pia quzeque et honesta manducel *6 . Et in superioribus de fidei infirmitate
sectemur , in luce sumus positi , el quasi in die bo mentionem fecit (47 ) Apostolus , ubi ait de Abra
neste ambulamus. ham : Cum fere centum annorum essel , non infirma
33. Quæ sint autem opera tenebrarum quæ abji lus est fide 87. De qua intirmitate fidei in illis locis
cienda sunt , consequenter enumerat, et dicit : Non quæ occurrere poluerunt exposuimus. Sed et nunc de
in comessationibus et ebrielalibus ; non in cubilibus infirmo in lide commemorat (48) , quem in eo dicit
et impudicitiis ; non in contentione et æmulatione 55 infirmum , quia non credit manducare omnia , sed
Ista sunt opera tenebrarum , quæ el caruis opera lam exigua est fides ejus, ut sola olera compelen
appellantur, in his qui carnem suam luxurie el im lemn sibi esse existimet cibum . Quod potest qui
pudicitiæ , non sanctitati neque Domino mancipa - dem (49) videri dictum ad eos qui ex gentibus cre
runt . Comessationes enim , hoc est inhonesta ac diderunt , extollenles se in libertalem fidei , quia
luxuriosa convivia , quibus necessario comes est nihil commune aut immundum esse crederent (50)
turpissima temulentia, quid aliud subsequetur, nisi adversum eos qui ex circumcisione crediderunt ,
cubilia el impudicilix ? A fædis cubitationibus cu observantes adhuc secundum traditionem legis ci
** Luc. XX1 , 28. 88 Rom . xii, 13. 86 Rom . xiv , 1 , 2. Rom . iv , 19.
etiam dicilur , sed ms. Regius num . 1639 , el Raba- D gloriam geril. Ms. Regius num . 1639 , neque per in
rius , dicelur. unen glorium geril, al . quæril.
(34) Edili, processisse, male . (45 ) Editi , exponitur. Sed induimnini.... in desi
( 35) Mss . quidam , alienali. deriis.
(56) Deest sub in libris antea editis. ( 46 ) Editi , si enim hæc omnia Christus, necessa
( 57 ) Ms. Regius num . 1639 , Esi el generale omni rio qui hæc habel, habet Christum . Qui habet, carnis
bus, el unicuique speciale . curam , etc. Deinde miss . plerique , Rabanus et edili,
(38) lia Ms. Regius num . 1639. Cæleri veromss ., Moderatione sollicita Apostolus utilur, non per on
Rabanus, ei edili, el ideo propior est (editi omil nia, elc . Sed reclius ms. Regius num . 1639 ut in
luni est) nostra salus , elc . , omisso inquil. nostro lexlu .
(39) Edili , fil autem ei per singulos dies hujus ( 47 ) Edili , de fidei firmilale mentionem fecit ,
modi adventus nobis : elsi Christus in corde sil , elc . etc.
(40) Ms. Regius num . 11139 , d fædis cogitationi (48) Editi , de infirmitate in fide commemorat.
bus . Deinde editi, cum non tam rationabilibus, elc. Male.
(41 ) Edili , supra dixi. (49) Sic recte ms . Regius num . 1639. Cieleri vero
(42) Deesi simul in libris antea editis. mss. et editi, Quia potest quidem , elc.
( 43) Alias , in malis eorum est qui, elc . (50) Edili , esse credunt.
(44) Sic miss. plerique . Edili vero , el inanem
 ORIGENIS 1236
1235
borum differenliam : ul eos reprimere videatur el A care omnia. Denique et apostolis, antequam Spiri
monere ne insultent eis quibus longa consueludo tum sanctum acciperent , dicebalur a Domino :
in observandis cibis discretionem adhuc aliquam Mulla adhuc habeo quæ loquar vobis ; sed non pole
slis illa modo audire. Veniet autem Paracletus Spi
et cunclationem movebat . Jubet ergo eum qui ita
in hac fide infirmus est, assumi magis, et non abji ritus veritatis, el ipse vos docebil omnia 64. Ista sunt
ci , nec quasi infidelem judicari . Aliud est enim ergo omnia quæ credit manducare is qui pro fidei
perfectione per gratiam sancti Spiritus capax verbi
infidelem esse, aliud infirmari ju fide. Nam infidelis
dicitur qui non habet fidem ; infirmus autem in fide, secretioris exstilerit . Habet tamen el infirmus quod
sumal es verbo Dei , el est species quædam verbi
qui dubitat in parte aliqua fidei.
quam hic Apostolus olera appellavit, quæ audientis
36. Componens igitur Apostolus in pace corpus sensum non tam robuslum reddat et fortem , quam
Ecclesiæ , dicit (51 ) : Qui manducal , non mandu 660 suslentel el interire non faciat (57) . In inul.
canlem non spernal : et qui non manducat, mandu
lis etenim de interioribus animæ sensibus Scriptura
cantem non judicel ; Deus enim illum assumpsil. Tu
divina quasi de exterioribus corporis loquitur men
quis es (52) , qui judicas alienum servum ? Suo do
bris ; et sicul sæpe docuimus interiorem hominem
mino slat , aut cadit : stabil autem : potest enim
B vel videre , vel audire , vel ambulare nominari , ila
Deus slatuere illum $8 ; quo scilicet per hæc nulla el nunc ipse interior homo aut omnem cibum di
esset inter credentes ciborum causa dissensio . Sed
citur posse percipere si perfectus est , aut si infir
videtur hæc Paulus profundiore magis sensu elo
mus est olera manducare. Sed ut perfectorum in
culus. Neque enim es circumcisione venientibus de
Ecclesia concordiam et imperfectorum (58) , lan
edendis oleribus lex aliquid mandaverat , ut ipsis quam in honestorum in corpore membrorum hone
convenire videatur quod ait : Qui autem infirmus slorumque componat , nec habeatur in eis ulla dis
esi , olera manducet . Unde constal eum de cibo verbi sensio , dicit 68 : Qui manducat , non manducantem
ista tractare , et infirmum dicere esse (53) in fide non spernal : el qui non manducat , manducantem
eum qui non ita perfectus est sensibus ul possit non judicet . Hoc est quod el alibi dicit : Quia non
omnem cibum verbi Dei sumere , sicut et ipse Apo potest dicere oculus manui : Non es mihi necessaria ;
stolus in aliis dicit : Perfectorum aulem est cibus el caput pedibus : Non desidero operam vestram . Sed
solidus , eorum qui pro possibilitale sumendi exerci multo magis quæ videntur membra corporis inhone
lalos habent sensus ad discrelionem boni el mali 59 stiora esse , necessaria sunt **. Et his ergo quorum
Et iterum ad alios dicit : Lac vobis polum dedi , non dides tanta est ut omnia possint manducare, et om
escam : nondum enim poleralis 60. Et nunquid ita C nem verbi speciem capere ne superbiant et sper
inepli erimus , ut pulemus Apostolum qui missus nant eos qui inferiores sunt præcipit ; el rursum
est prædicare verbum Dei , lac portasse secum quod his qui incapaces sunt perfectioris doctrinæ man
Corinthiis polum darel (54) ? Sed manifestum est dal ne judicent eos quorum sensus capacior est, et
hæc eum de qualitate verbi proloqui, el propierea intellectus eminentior. Solent enim perverso ordine
dicere : Si quis infirmior est sensibus , el non est imperiti peritos judicare, et desides studiosos . In
ita perfectæ fidei , ut de secretioribus mysteriis ca lerdum lamen el hi qui scientiae aliqua initia cepe
pial verbum , non debere ei per ea quæ intelligere rint, inflantur et extolluntur adversum eos qui vi
non potest , disceptationes cogitationum moveri (55 ) . dentur minus capaces esse. Idoirco igitur increpa
Alius enim , inquit , credit manducare omnia . Non lione apostolicæ auctoritatis Paulus utriusque partis
per hæc Paulus ad omnia comedenda discipulos insolentiam reprimens dicit : Tu quis es , qui judicas
horlalur ; nec gulæ et gurgilis est magister : sed alienum servum ? Suo domino stal , aul cadit . Quod
de illis sine dubio dicit, quorum fides perfecta est , dicit , slat , aut cadil , secundum sensum ejus quem
et nullis in verbo Dei discretionibus impeditur (56) : increpat (59) dicit . Nam et imperitior si videat
quos idem Apostolus in aliis spiritales appellat cum D quempiam profundius aliquid , et ut ipse capere non
dicit 61 : Spiritalis autem examinat omnia . Ipse est potest (60 ), senlientem , cecidisse euin judicat a fidei
ergo de quo hic dicit : Alius autem credit mandu slalu ; et rursum qui inflantur ex scientia , et non

88 Rom . xiv, 3 , 4 . 59 Hebr. v, 14 . 60 I Cor. ill , 2. 61 I Cor. Ji, 15. 62 Joan , xvi , 12, 13. 63 Rom .
xiv, 3 . I Cor . xli , 21 , 22 .

(51 ) Sic recte mss . Regius num . 1659. Cæteri
vero inss., in pace corda ex his dicit . Ita etiam edi
ti , nisi quod omillant ex his , et habeant , is qui
manducat, etc.
(52) Hæc verba , Tu quis es , etc. , usque ad , sla
luere illum , omiltuntur in editis ; sed restiluuntur
ex omnibus mss.
(53) Esse. In editis prætermillitur .
( 54 ) Sic mss. Regius num . 1639, Rabanus, Salo
dianus et Merlinus . Mss. vero quidam , lac portasse ,
secundum quod ait ad Corinthios , ut polum daret .
Genebrardus, lac portasse secundum quod Corinthiis
polum daret .
(55) Edili , non debere eum per ea quæ intelli
gere non potest , disceplationibus cogitationum mo
veri.
(56) Editi , impedita .
( 57 ) Edili , non sinat.
( 58) Editi , sed ut perfectorum et imperfectorum ir
Ecclesiu concordiam , ei imperfectorum, elc .
( 59) Editi, increpabal, male.
160) Et ut ipse capere non polest, etc. Sic omnes
mss . nostri ei Rabanus. Euiii vero , quod ipse ce
pere non polesl, elc.
1 257 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. IX . 1258
cui charitate, sicut Paulus commonel, agunt (6 ! ) , A que capitulum in quo dogma pielalis et fidei conti
similiter de imperitioribus quibusque opinantur : et helur, dies dicalur . Vere enim dies est ( 68 ) qui illu
ideo potestatem fratri judicandi fratris exemit. Bene minat mentem , qui ignorantiæ tenebras fugat , qui
autem alienum servum ait , quia Dominus dicit : Vos Christum , qui sol est justitiæ ? , babel in sese. Si
aulem omnes fratres estis 68. Omnes , hoc est uni quis ergo sit qui jla divinis lilleris operam inn
versa creatura , et unus est solus Dominus Jesus pendat ac studium , ut omnem diein et omnem
Christus, qui est Dominus omnium , dives in omni seusui Scriplura: divinæ discutiat et dijudicel, ila
bus 66. Simul et bonilalem Dei ineffabilem mani. ut non eum transeat de lege iola unum vel unus
festat, cum dicit de eo qui cecidisse videtur, etiainsi apex " , hic omnem diem videbilur judicare. Qui
vere ceciderit , quia polens est Deus (62) slaluere autem non est lantus ingenio , alternos, id est paucos
illum 67. Dominus enim erigil elisos 68.. 661 ex multis capiet sensus, qui si non ad pieni
37. Aller judical alternos dies ; aller aulem (63) Ludinem scientiæ suſiciant, al cerle qui ad summan!
judical oninem diem . Unusquisque in suo sensu abun fidei satis sint (69) . Ulerque ergo secunduin ape
del 69. Diximus superius secundum litteræ aposto slulicum consilium gratias agat Deo (70) ; ille qui
licæ consequentiam videri hæc de ciborum (64 ) sapit omnem diem , et qui manducat omnia , id est
continentia , vel libertate tractari : quoniam vocatio B qui agnoscit et intelligit omnia ; et ille qui liceu
quidem quæ in Christo est , nibil commune aut im non omnia manducel, et non universorum intelli
mundum ponil in cibis , sed continentiæ ratio sua gentiam capial, brevi tamen fidei confessione sal.
del etiam a licitis abstinere. Non enim , ut el ipse vatur. Et ideo eliam non manducans omnia , nec
in aliis dicit , quia omnia licent , idcirco etiam omnium scientiam sumens, agere lamen etiam ipse
ompja expediunt , vel omnia ædificant 68 * . Ipsa la gratias dicitur Deo.
men abstinentiæ ratio diversa est pro volo et pro 39. Nemo enim nostrum sibi vivil , et nemo sibi
posilo voventis (65) . Alius namque hoc judicat , et moritur ; sive eliam vivimus , Domino vivimus ; sive
ila apud animos suos decernit , ut omnem diem , morimur, Domino morimur . Sive igitur vivimus, sive
hoc es : continuum vilæ suæ lempus exigat in ab morimur, Domini sumus . In hoc enim Christus et
siinentia . Alius vero tempus aliquod velut votiva morluus est , et vixit , ut et mortuorum et vivorem do
professione decernil. In quo sive ut jugem , sive ut minetur 78. Quid sit vivere in Chrisio , el quid sit
temporalem suscipiat continentiam , uniuscujusque mori in Christo , dictum sæpe a nobis est in hujus
sensibus dat liberam facultatem . Utrumque tamen Epistolæ expositione, et præcipue in eo loco ubi
acceplum fieri (66) apud Dominum pollicetur, et explanare tentavimus sermonem Apostoli quo ail :
proplerea subjungil : с
Si autem morlui sumus cum Chrislo , credimus quia
38. Qui sapil diem , Domino sapit ; el qui mandu el convivemus ei's . Si ergo meminimus quæ in hoc
cal , Domino manducal : gratias enim agit Deo : el loco dicta sunt, ex ipsis etiam propositus in præ :
qui non manducal , Domino non manducal , el gra senti sermo Apostoli apertior et lucidior fiet, quo
tias agit Deo 70. Gratiæ ergo (67) Deo ab utroque modo nemo (71 ) nostrum sibi vival , et nemo sibi
referuntur : ab illo quidem pro fructu continentiae ; moriatur . Non enim unusquisque ipse sibi dat, sed
ab hoc vero pro libertale vescendi . Sed quoniam , a Christo sumit mortis exemplum , qui solus pec
uit in anterioribus ostendimus, profundior invenitur calo mortuus est (72) , ul el ipse imitatione ejus
Apostoli sensus , quam ciborum carnalium ratio possit alienus et mortuus eflici a peccaio . Sed el
continel , in spirituali expositione , secundum ea vitæ exemplum non ipsi ex nobis habemus, sed ex
quæ supra disseruimus de his quorum alius omnem Christi resurrectione suscipimus, ut idem Aposio
diem , alius vero alternos judicat dies, possumus lus dicit : Ut sicul Christus resurrexit a morluis per
illud sentire , quod in Scripluris divinis unumquod- gloriam Palris , ila et nos in novitale vilæ ambule
68 Malib . XXII, 8 . 68 Rom . X. 12. 69 Rom . xiv, 4. 68 Psal. CXLIV , 14. 69 Rom . xiv , 5. 69* I Cor .
VI , 12 ; I Cor. x , 23 . 10 Rom) . XIV , 6. 71 Malach , iv , 2 . 19 Matth . v, 18. 73 Rom . xiv, 7-9 . 7 * Rom .
VI , 8.
(61 ) Agunt . Deest in libris anlea edilis. D (68) Ms. Regius num . 1639, quia illuminal....
(62) Edili , quia potens est enim Deus , etc. quia ignorantiæ.... quia Christum , etc. Sed cüleri
(63) Sic mss. Edili vero et Rabanus, Nam alius Mss.. Rabanus et edili ut in nostro lexlu .
judical diem inter diem ; alius aulem, elc. (69) Sic ms. Regius num . 1640. Cæleri vero mss . ,
( 64) Edili, videri hic de ciborum , etc. Rabanus el edili , capial (al . , capiet) sensus, el si noi
(65) Ms. Regius num . 1639 , volentis, male. Dein qui ad plenitudinem scientice sufficiant, al certe qui
de editi, et apud animum suum decernit. Sed omnes ad summam fidei salis sini, edili, fiunt.
mss . el Rabanus ut in lextu . ( 70 ) Editi, secundum apostolicum sensum el con
(66) Ulrumque lamen acceplum fieri, eic. Sic mss . silium gratias agil Deo. Ms. Regius num . 1639 , se
Regii num . 1639 et num . 1640 , el edili. Rabanus cundum Apostoli consilium , gracias agat Deo . Cüleri
vero el cæleri mss . , Virumque tamen in acceplum vero mss . et Rabanus ut in nostro lexlu .
ferri, al . fieri. ( 71 ) Editi, in præsenti sermone Apostolus aperlior
(67 ) Ergo . Deest in editis. Deinde ms. Regius et lucidior fiel : quomodo nemo , eic. Mss . quidam ,
nuin . 1639, restituit quidem ; et postea habel , sed in præsenti sermo Apostoli videtur apertior, el luci
quoniam in anterioribus ostendimus quod proſun dior fet , etc. Sed ms. Regius num . 1639 et Raba
dior, elc . Al celeri mss ., Rabanus el editi ut in nus .ut in nostro textu .
lexlu . (72) Edili , qui soli ( al . , solo) peccato mortuus est.
1239
mus 78. Novitas ergo vitæ qua in Christo per fidem A perando, invitando potius quam extorquendo per
resurrectionis ejus vivimus, Domino deputatur,
quia non a nobis, sed ab ipso sumit exordium ; et
ideo : Sive vivimus (73) , Domino vivimus ; sive mo
rimur, Domino morimur . Sive igitur vivimus , sive
morimur, Domini sumus 76. Morlem etenim appellai
jilam , qua Christo , ut diximus, consepulti, et in
morle ipsius baptizali 47 , peccato morlui sumus, et
vitam qua alieni effecli ab hoc mundo, et , ut ipse
ail , ex mortuis viventes 78 (74) , non nobis, id est
non carni vivimus, sed Deo, secundum ea quæ in
subsequentibus jungit. In hoc enim , inquit , Christus
mortuus est et vixit (75) , ut et mortuorum et vivo
rum dominetur. Morluum dicit esse Christum dis
pensatione sine dubio passionis ; vixisse autem per
sacramentum resurrectionis. Unde el nobis prime
passionis et mortificationis, postea eliam resurre
clionis et vitæ novitatis reliquit exemplum . Sed
moveat aliquem fortassis quod dicit Apostolus, id
circo moriuum esse et vixisse , ut mortuorum et
vivorum dominetur ; quasi qui hoc dederit intelli
gendum , quod nisi mortuus fuissel, morluorum
dominalum non habuissel ; el nisi post mortem
rursuin vixissel , non tenuissel dominationem vivo
rum . Sed ad hæc ita respondendum puto. Duobus
ex modis constal in omnem creaturam Christi
dominatio. Uno, per quem ui Crealor omniurn et
polestalem gerens universorum , vi majestatis et
necessitale polentiæ ( 76) habet cuncta subjecta ,
per quem modum non solum bonis et sanctis men- c parle nascenten , illis quidem præcipit, ne inferio
tibus ac spiritibus dominalur, verum et nequam , et
refugis, el his quos Scriptura divina 79 malignos
angelos appellavit. Jdcirco enim et omnitenens, vel
omnipotens (77) dicitur, secundum quod Joannes
designat in Apocalypsi , dicens : Hæc dicit qui est , judical superiorem , lamen ut ostenderet illum gra
et qui eral , et qui venturus est , omnipotens 80. Hic vius in judicando, quam hunc in spernendo fra
ergo unus est modus quo Christus omnibus domi
nalur . Alius vero est, quo tanquam bonus el boni
Patris Filius non vult ralionabiles spiritus ad obe
dientjain legis suæ violenter inflectere , sed exspe
ctat ut sponte venjant , ut voluntate et non neces
silale bonum quærant , el docendo magis quam im
ORIGENIS 1240
suadeat ( 78) . Inde denique est, quod usque ad mor
tem dignatur accedere, ut exemplum obedienti:e,
el moriendi formam volentibus peccato el vitiis
emori derelinquat. Et propter hoc in præsenti loco
Apostolus scribit idcirco eum mortuum esse et vi
xisse , ut el vivorum et mortuorum dominetur ; vivo .
rum , profecto illorum qui resurrectionis ejus exem
plo novam et cælestem in lerris exigunt vitam ;
morluorum , illorum ( 79) sine dubio qui mortifica
tionem Christi in corpore suo circumierunisi, et
mortificant membra sua quæ sunt super lerram **
662 40. Quod si hæc ila se habent : Tu , inquit,
quare judicas (80) fratrem tuum ? Aut lu quare
spernis fratrem luum 53, cum sive mortificatio sit
B
in le carnis el viliorum , non ex le orla sit , sed
Christi morle donata : sive libi novilas vilæ est ºt,
et in terris ambulans conversationem habes in
colis 85, Christi hoc resurrectione merueris ? Bene
autem utriusque vilii notam vernacula appellatione
signavit , illi quidem dicens ( 81 ) : Quare spernis !
Et huic : Quare judicas fratrem tuum ? Solent enim
hi qui aliquantulum videntur in scientia ( 82) pro
fecisse , spernere el nihili dicere eos qui altioris
intelligentiæ minus capaces sunt ; econtrario autem
imperiti et indociles judica re, hoc est incusare et
condemnare eos qui alliora el profundiora perqui
runt , quam ipsi capere aut assequi possunt (83) . Ei
ideo Apostolus , resecare culpam volens ex utraque
res spernant alque despiciant ; his vero, ne supe
riores se judicent, cum peritiam non habeant jadi
candi . Quamvis ergo (84 ) utrumque reprehendal,
el eum qui spernil fratrem inferiorem , el eum qui
trem peccare, omissa sprelionis culpa, præsum
ptionem judicantis (85) fratris exaggeral, el ideo
in consequentibus jungit :
41. Omnes enim slabimus ante Tribunal Dei. Scri
plum est enim : Vivo ego , dicit Dominus, quoniami
mihi flecletur omne genu, el confitebitur omnis lin

78 Rom . vi , 4 . 76 Rom . xiv , 8. 77 Rom . vi , 3. 78 ibid . 13. 79 Luc, viii , 2. 80

Apoc. 1 , 8. 81 II Cor.
IV , 10 . 89 Coloss . III , 5 . 83 Rom . xiv ,10. 84 Rom . vi , 4. 86 Philip . Di, 20 .

(73) Editi , sive enini vivimus, elc.
(74) Ms. Regius num . 1639 , velut mortui viven
tes . Sed cæleri mss ., Rabanus et edili ut in lexiu .
( 75 ) Sic omnes mss . nostri , edili vero et Raba
nus. In hoc enim Christus mortuus est , et resurre
xil, etc.
(76) Ms. Regilis num . 1639 , Unus esi , per quem ...
sud majestati ex necessitale potentiæ , etc. Sed cæ
teri mss ., Rabanus el editi ut in nostro textu , nisi
quod posteriores babeant calera subjecia .
( 77 ) Editi , idcirco igilur el omnilenens, el omni
potens, etc. lia etiain ins. Regius num . 1639, nisi
quod omillal igitur . Sed cæteri mss . el Rabanus ut
in textu .
( 78 ) Ms. Regius num . 1639, Alius vero est lan
guam bonum ei boni Patris Filium non ultra ... sed
exspeclare... quam extorquendo persuadere . Sed cæ
leri miss. , Rabanus et edili ut in nostro lexlu .
D ( 79) Illorum . Deest in antea editis .
(80) Edili, iu autem quid judicas, etc. Deinde
iidem editi el mss . quidain , et in terris ambulas con
versalionem habens, etc. Sed ms. Regius num . 1659
et Rabanus ul in nostro textu .
(81 ) Edili , vernacula appellatio signavit, illi di
cens, elc., omisso quidem , quod etiam omittitur i!!
mis. Regio num . 1639 el apud Rabanum ; sed resti .
luitur ex cæleris mss.
(82) In scientia. Desideralur in eililis.
(83) £diti , condemnare et incusare eos qui... quæ
ipsi capere aut assequi non possunt . Sic etiam Raba
nus, nisi quod habeal, incusare el contemnere, Seil
omnes mss . ut in nostro lexlu , nisi quod quidam
habeant accusare , pro incusare.
(84) Ergo . Prætermillitur in editis .
(85) Sic is. Regius num . 1639. Edili vero, judi
candi. Caleri mss . el Rabanus, judicali , male.
1241 COMMENT. IN EPIST. AD ROM . LIB. IX. 1242

gun Deo. Itaque (86) unusquisque nostrum pro se A altior et eminentior cæleris qui judicandi sunt, fial,
rationem reddet Deo. Non ergo amplius invicem ne conspectum ejus lateant vel reorum (92) supplicia ,
judicemus : sed hoc judicale magis, ne ponatis offen vel allegationes innocentium ; ita intelligamus et
sionem fratri, vel scandalum 86. Assumens Aposlo judicem omnium Christum natura et majestate cun
corda el conscientias
lus (87) causas ex his in quibus non recte judicant ctis eminentem introspicere
bi qui judicant fratres , recti et justi introducit di singulorum , maniſestare occulta , et oblecta revela
vini judicii formam , et ail : Omnes enim nos slare re, ut el bonis aclibus laudern tribual, el mali pe
oportel ante tribunal Dei ; quo scilicet noverit is qui nam quam merentur excipiant (93) . Quod si ma
judicat fratrem , lantum se crimen elationis incur nel 663 futurum judicium Dei , el tale judicium in
rere , ut tribunal Dei sibi videatur assumere , el Uni quo non solum unusquisque recipiel pro actibus
geniti judicium prævenire. Verum quid sibi velit hoc suis, sed et pro omni olioso verbo reddet rationem,
ipsum quod Apostolus Tribunal Dei memoral , el secundum sententiam Domini 80 : cogitationes
quomodo intelligendum sit videamus. Non solum quoque malæ ( 94 ) confutabuntur redarguente
enim (88) in hoc loco, sed et ad Corinthios scri conscientia, et in omnibus unusquisque noslrum pro
bens, tribunalis facil nihilominus mentionem , ubi se rationem reddet Deo . Non ergo , inquil , amplius
ait : Propter quod sludemus sive præsentes , sire B invicem judicemus , sicut el in aliis dicit : Ilaque
absentes placere illi . Omnes enim nos (89) maniſe nolite anle tempus quid judicare, usquequo veniul
stari oportel anle tribunal Christi , ut recipial unus Dominus qui illuminabit occulta tenebrarum , el ma
quisque per corpus prout gessil , sive bona , sive ma niſestabil consilia cordium ; el lunc laus erit unicui .
la 87. Sed et apud Danielem prophetam invenimus que a Deo " (95) . Nudabitur enim universe, ut
ego arbitror, creaturæ rationabili cor nostrum , et
lalia quædam de judicandi specie descripta . Vide
bam, inquit, el ecce sedes positæ erani, el Velustus revelabuntur occulla , vel etiam manifestabuntur .
dierum sedebat , et indumentum ejus sicul niz candi. Est enim differentia . Videntur enim ea quidem
dum , el capilli capitis ejus sicut lana munda. Thro que revelanlur, ad malos pertinere , de quibus
nus ejus flamma ignis , rotæ ejus ignis inflammans, dicitur : In igne enim revelabilur 92 ; ea vero quæ
fluvius ignis currebat ante ipsum . Millies millia mi manifestantur, ad bonos ; et ideo dicitur : Omne
nislrabant ei, et decies millies dena millia assiste enim quod manifestatur, lux est 98 ; et tanquam libri
bant ante eum . Judicium constituil (90) , et libri quidam descripti , vel labulæ incisæ continentes
aperti sunt 88. In duodecim quoque prophetarum litteras acluum cogitationumque nostrarum , ab
libro , sub mysterio dicitur 89 quia in valle Josa omni , ut diximus , crealura ralionabili relegentur.
с El boc est quod arbitror indicari per Danielem ubi
pbat Dominus judicet populum suum : ipsam autem
vallem Josaphat paulo post vallem judicii nominal. dicit : Ei libri aperti sunt " , qui scilicet in corde
Sed de his nunc singulis, quæ similitudinis causa nunc involuti sunt et obtecti , continentes quidem
prolulimus, disserere longum videlur. Ea lamen scripla quæ gerimus (96 ) , et notis quibusdam
quæ ad Corinthios scripsisse Apostolum diximus, conscientiæ sulcali , nec tamen ulli nisi soli Deo
conferentes cum præsenti loco , vel cæteris quæ cogniti . Isti ergo libri animæ nostræ , vel hæ cordis
apud prophetas (91 ) scripta memoravimus, decla nostri pagine aperientur in conspectu throni
rari videmus ex omnibus certissime fulurum esse flammei, el rotarum ignis ardentis, et fluminis
judicium Dei ; cujus species ut nolior hominibus ignei ac percurrentis ante Velustun) dierum 98. Vi
fieret , judicandi forma ex his quæ inter homines debunt hæc , el legent etiam angeli, el illa millies
geruntur assumpla est, quo scilicet posceremus, millia angelorum , el decies millies dena millia mi
quia sicut judex iste terrenus celsiorem quemdam nistrorum 96 , el ila criminum nostrorum in quibuis
locum quod tribunal appellalur, ascendit , ut ex eo nunc unum saltem lesiem pati confuudimur, cæ
86 Rom . xiv, 10-13. 87 II. Cor. v , 9 , 10. 88 Dan . vii , 9 , 10 . 89 Joel. 111 , 2, 12. 90 Malih . XII , 36,
93 96 ibid. 10
9 1 Cor. iv , 5. 99 | Cor. 111,13. Ephes. v , 13. 94 Dan . vii, 10. 98 ¡ bid. 9.
( 86) Itaque unusquisque nostrum pro se rationem D cia , etc. Deinde edili omillunt ila ante intelligamus;
reddei Deo. Non ergo amplius invicem judicemus, el paulo post habent, cæteris eminentem .
sed hoc judicate magis , ne ponatis offensionem fratri, ( 93) Sic Rabanus, ms. Regius num . 1639 el edili .
vel scandalum . Hæc, quæ resliluunt mss . el Raba Mss. vero plerique , el malos pænu quum merentur
nus , in libris antea editis non compareni. excipial.
(87) Apostolus . Deest in omnibus mss . nosiris, et (94 ) lla ms. Regius num . 1639. Edili vero , reci..
apud Rabanum , sed exstat in edilis . piel pro actibus , sed pro omni verbo olioso redderur
( 88) Deest enim in libris antea editis. ralio .... cogitationesque malæ , etc. Cæteri muss . et
(89) Enim nos. Hæc verba desiderantur in editis . Rabanus, redditur ratio.... cogitutiones quæque
(90) Edili, rotæ ejus ignis accensus, fluvius igneus . i Rabanus, quoque ) malæ, etc.
Millies millia ministrani ei... assistebant ei , et ante (95) Siculel in aliis dicit : Itaque nolite anle 1em
eum judicium conslitulum , etc. Deinde iidem edili pus quid judicare, etc. , usque ad , el lunc laui erit
el miss. quidam , In duodecimo quoque , etc. unicuique a Deo . Hæc desiderantur in edilis ; sed
(91 ) llà is. Regius num . 1639 el Rabanus. Cæ restituiur ex mss . nostris. Ms. tamen unus pro
leri vero miss. et editi , prophelam . his verbis habet, sed hoc judicule mayis , ne ponel18
( 92) Edili, ne conspectui ejus laleant vel malorum , offendiculum ' ralri, vel scandulum , quod mimme
etc. Ms. Regius num . 1639, ne conspectus ejus lu. cobærei cum sequentibus .
leal vel reorum (Rabanus, laleant vel rerun ) suppli ( 96) Editi , quiedam scripla qua gerimus.
1243 ORIGENIS 1214

lestium tunc virtutum lestes catervas innumera- A Apostolus. Quod tamen non est carnaliter accipien
biles paliemur. Cum autem Paulus dicat , quia duin , ut putemus quod etiam coelestia , quæ dicit
omnes stabimus ante tribunal Dei, et dum (97 ) se genu flectere, carnalibus membris facere hæc cre
cum his sociel qui slabunt ante tribunal Dei , dantur (2) : verbi causa , ut putetur vel sol , vel
quisnam est qui semetipsum ila decipiat et fallal, luna , vel stellæ, vel etiam angeli , et quæcunque
ut ad judicium se Christi, et ad tribunal cognitio- sunt quæ cælestia nominantur, corporalibus inflexa
nis ejus non pulel esse venlurum , aut manifestan genibus adorare, aut etiam lingua carnali , el lali
dum se non putet in his quæ sive recte, sive etiam membro quali nos homines loquimur, pulenlur con
minus recle commiserit ? Quod vero in præsenti fiteri Deum , de quibus dicitur quia sint spiritus et
97
quidem loco tribunal Dei , ad Corinthios vero ignis , secundum quod Propheta dicit : Qui facit
tribunal Christi posuit , ego quidem nullam pulo angelos suos spiritus , 664 el ministros suos ignem
esse (98) differentiam quominus unum atque idem urenlem. Et quæ genua in spiritibus esse credentur ?
Tribunal Christi el tribunal Dei nominelur, secun aut quæ lingua in igois specie requiretur ? Sed genu
dum quod ipse Salvalor in Evangelio dicit : Omnia flectere, subjecta esse cuncta , et cultui Dei obedire
quæ habel Pater , mea sunt 98 ; el iterum : Paler, declarat (3) . Movet me (4) adhuc ex his quæ de
B
omnia mea lua sunt, el lua mea " . Si quis tamen Epistola ad Corinthios assumpsimus , ubi dicit : Ut
putat in sermonibus Pauli , quia nulla in ejus lille- recipiat unusquisque propria corporis proul gessil,
ris otiosa vel syllaba est , causas varietatis hujus sive bona , sive mala ? , ulrum quia in omnibus ho
esse requirendas, poterit fortassis tale aliquid minibus necesse est aliquid boni esse , et aliquid
dicere : Christi vocabulum , quantum ad proprie mali ; nec ullum in bonis inveniri , qui non aliquid
lalem appellationis ipsius pertinet , Verbi in carne habuerit etmali ; vel ilerum aliquem in malis, qui
positi el munduin Deo reconciliantis indicium est, non habuerit aliquid et boni , propter Scripturam
sicul el idem Paulus dicit, quia Deus eral in Christo quæ dicit : Spiritus enim incorruptibilis in homini
mundum reconcilians sibi " ; sed reconciliationis bus est ® (5) , propterea dixerit ut unusquisque et
hujus spalia conversionis nostræ dilatio et emen pro bonis suis bona , el pro inalis suis recipiat
dalionis negligentia distendil , et longiora consti mala ; an bonos illos dicat quibus nihil mali ascri
tuit ; et donec evacuet omnes principalus et pole bendum sit , et illos malos quibus boni nihil omnino
stales, et ponat omnes inimicos sub pedibus suis, debeatur . Sed si hoc novissimum putemus, videbi
ac novissimum inimicum destruat mortem , ita eum mur contra evidentem venire rationem . Nullus enim,
regnare oportet ' , ut mysterium ( 99 ) susceplæ in C ut dixi , ila bonus invenielur, cui non aliquid insi .
carne dispensationis exerceat , et bonos quidem lum sit mali (6) , ui ex multorum sanctorum perla
manifestel, culpabiles autem recipiant unusquisque cile colligi videtur exemplis ; et rursus nemo est
secundum opera sua : ubi vero : tradiderit re um pessimorum , eliamsi ipse Judas ponatur qui supra
Deo et Patri , id est conversos et emendatos om omnem impietalem ( 7 ) impius fuit , ul nou aliquid
pes obtulerit Deo , el ad integrum mysterium mundi eliam ipse boni habuisse videalur. Nam ut illa
reconciliationis expleveril , lunc ait ante tribunal omillam , quæ cum apostolis posilus quasi unus ex
Dei astare omnes ( 1 ) , it impleatur hoc quod sequi- ipsis gerebat, quamvis el ibi jam bonis ejus misce
lur : Vivo ego , dicit Dominus, quia mihi flectetur renturel mala (8 ) (erat enim pecuniæ cupidus) lamen
omne genu , et confitebitur omnis lingua Deo . Fleclel hoc ipsum quod pænitentia ductus reportavit tri
aulem genu omnis creatura Deo in nomine Jesu , ginia argenleos ad sacerdotes , el dixit : Peccavi ira
per quem reconciliala esi ei , secundum quod idem dens sanguinem justum °, luit aliquid boni. Ex
Apostolus dicit, quia in nomine Jesu omne genu quibus omnibus videtur mihi, quoniam non potest
flectetur cælestium , terrestrium , et infernorum unus atque idem bona simul recipere el mala
Fleclere sane genu , et omnein linguam confiteri (neque enim simul el in paradisum quis, aut in
Deo , de Isaiæ propheta sermonibus assumpsit D regna coelorum , el in gehennam milli potest ) in
97 Il Cor. v , 10 . 98 Joan . xvi , 15 . 99 Joan . xvii, 10.1" II Cor. v , 19. I Cor. xv , 24-26 . & ibid ,
24. 4 Philip . 11 , 10. o Isai. xlv, 24. 6 Psal. cui, 4. i ll Cor. V , 10. 8 Job XXX11,8 . 9 Malih. XXY11,
3, 4 .
( 97) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero mss . , cie requirentur ? Sed genufleclere... et cultu Dei
Rabanus, et edili omilluni dum . obedire declarat .
(98) Ms. Regius num . 1659 , nullam causam puto (4 ) Ms. Regius num . 1639 , Movent me, elc. Deinde
esse . Sed cæleri mss ., Rabanus el editi ul in textu . mss. plerique et edili, necesse est esse aliquid boni,
(99) Editi et Rabanus, ul ministerium , etc. Omnes esse ei (al . , et esse) aliquid mali . Sed rectius miss.
vero mss. nostri, ut mysterium , etc. Deinde edili , Regius num . 1639 et Rabanus lit in textil, nisi
accipiant unusquisque secundum opera suu . Ubi quod Rabanus in fine habeat, aliquid el mali .
ergo , elc . ( 5) lia edili ; mss . vero nostri omnes et Raba
( 1 ) Ms. Regius num. 1639 , tunc jam ante tribunal nus, Spiritus enim incorruptibilis in omnibus est.
Dei astare dicantur. Rabanus, lunc , ait , anie tri ( 6 ) Ms. Regius num . 1639 , inuslum sit mali,
bunal Dei aslare dicitur. Sed cæleri mss. el editi ( 7) Edili , eliamsi ipse Judas ponitur, qui super
rectius ul in nostro textu . impietatem , etc.
(2) Credanlur. Deest in libris antea edilis . (8) Editi , quamvis et ibi jam bonis misceret et
(3) Ecrido, creduncursa aut que tinguæ in ignis spe. mala,
1245 COMMENT. IN EPIST. AD RONI , LIB . IX . 1246

illis tantummodo rationem boni non haberi , in qui- A labantur, ad horum autem distinctionein ( 16) reli •
bus valde præponderant mala (9) ; et in illis ratio qua vasa communia dicebantur ; ita et ad ciborum
nem mali non accipi, in quibus præponderant bona, distinctionem , eorum quos quasi mundos el secun
et in quibus malorum vestigia pænitentia conver dum legem edendos Scriptura segregavit , reliqui
sionis abolevit. Ut autem ad propositi capituli finem omnes communes appellati sunt. Sed Judæi vim ver
conclusionemque redeamus , cum , inquit, tanla sit bi ignorantes (17), onde communis diceretur homo ,
apud Deum et apud Christum ejus judicii veritas, quem 665 communem appellabant, sermonis usum
tanta fuluræ examinationis indago , non ergo , ait, sine significationis intelligentia tenuerunt. Neque
amplius invicem judicemus. Sed hoc judicate magis, enim ( 18) cibi quos Deus creavit, aut ignoranter
ne ponalis offensionem fralri , vel scandalum . Hoc aut simpliciter sumpli communem facere hominein
judicale, id est hoc slatuite ne per observantiam polerant et immundum ; sed mens illa hominis quæ
ciborum offensiones fratribus vel scandala genere Deo soli segregata est, merito munda appellatur :
tis. De offensione vel scapdalo jam supra diximus quæ vero aliena a Deo est , quoniam non ab uno
quod scandalum sit cum in via qua inceditur aliquid spirilu immundo, sed a plurimis possidetur, idcirco
invenitur objectum , in quo offendant ( 10) scanden talis homo communis appellatur, quasi qui mullo
lium vel incedentium pedes. Hoc est ergo quod B rum sil ( 19) vel viliorum , vel dæmonuin servus,
paliuntur hi qui viam fidei nuper ingressi , priorum secundum illum qui interrogatus, Quod tibi nomen
vel contentionibus, vel negligentiis , vel contemplu est ? respondit , Legio : Mulli enim sumus 18 : el se
et elationibus offenduntur, atque exemplis eorum cundum illud quod a Salvatore dicitur, quia cum
recussi ( 11 ) avertuntur a fide . exierit immundus spiritus ab homine , circuit locu
42. Scio et confido in Domino Jesu , quia nihil est arida , quærens requiem , el non inveniens redil : el
commune per ipsum , nisi ei qui existimal quid com inveniens domum vacantem el scopis mundatam , as
mune esse, illi commune est . Si enim propter cibum sumit secum seplem alios spiritus nequiores se ; el
fraler tuus contrislatur, jam non secundum charita intranles habitant in eo (20) "". El sine dubio iste
lem ambulas . Noli cibo tuo illum perdere , pro quo talis homo communis dicitur, eorum videlicet ser
Christus mortuus est 19 ( 12) . Diximus et in aliis , vus effeclus omnium spirituum malignorum qui ha
quod in Scripturis sanctis vernacula quadam appel- bilant in eo . Merilo ergo sciens sermonis bujus
latione quod sanctum vel mundum non est , com banc esse rationem Paulus, dicit : Scio el confido
mune nominelur ; quæ tamen appellatio in Novo in Domino Jesu, quia nihil est commune per ipsum .
Testamento frequentius invenitur (13) , in Veleri Nibil enim in creaturis Dei nalura sui (21) immun
с
vero non recordor sicubi nominala est , ut in Evan dum est (omnia namque a bono Deo creala , bona
gelio Salvator dicit , quia de corde procedunt cogi esse constat el munda) sed ei, inquit, qui existimat
lationes malæ , homicidia , fornicationes , adulterin , aliquid esse commune, ipsi commune est ; hic est,
ſurta , falsa testimonia : el isla sunt quce communi qui intentione cordis immundum aliquid cogital , el
canı (14) hominem . Non loiis autem manibus man observantiam diversitatis admillit, sicul ei in con
ducare, non communicat hominem " . Quamvis in sequentibus dicit : Qui autem discernit , si mandu
nonnullis exemplaribus Lalini pro communicani , caverit , damnatus est ; quia non ex fide. Omne enim
coinquinant posuerint, et licet eadem virtus sit, quod non est ex fide, peccalum esl 18. Nec tamen in
proprielas tamen sermonis communicat habet ( 15) . his distinctionem legis exclusit , ut absolute diceret
Sed et in Actibus apostolorum Dominus dicit ad nihil esse commune aut immundum eorum quæ lex
Petrum : Quod Deus mundavil , lu commune ne dire . definivil immunda . Præmisit enim causam cur per
ris " . Pulo ergo inde usum bujus sermonis as semetipsum nihil commune dicatur. Scio , inquit,
sumplum , ut quia , verbi gratia , vasa templi mi el confido in Domino Jesu . In Domino ergo Jesu
nisterio segregala , vasa sine dubio Domini appel- D nihil commune per semetipsum , hoc est , natura sui

19 Rom . xiv , 14, 15. 12 Malih . xv , 19 , 20. 19 Act. I , 15 . 13 Luc . vill, 30. 14 Malih . xii , 43.45.
15 Rom . xiv , 23.

(9) Editi , ex quibus omnibus videtur mihi , quia
non potest unus atque idem bona simul recipere et
mala. Neque enim simul aut in paradisum quis , aut
in regna cælorum , aut in gehennam milli potest .
Respondemus llis tantummodo rationem vile bonce
non haberi , in quibus valde præponderant mala , etc.
Sed mss. nostri el Rabanus ut ju lexlu .
(10) Editi, in quo offendenlur. Rabanus , in quod
offendant, etc.
( 11 ) Editi et ms. unus, repercussi . Sed rectius
Pleri mss. nostri , et Rabanus , recussi.
(12) Si enim propter cibum frater tuus contrista
lur, jam non secundum chariialem ambulas . Noli
cibo tuo illum perdere , pro quo Christus morluus
?sl . llæc desiderantur in edilis . Mss plerique coq
lexlum Apostoli prosequuntur, alter usque ad ver
sum 19 inclusive , alter usque ad medium vers . 20.
Sed cum tomus decimus incipiat a versu 16, recte
usque ad hunc versuin laulummodo prosequilar is.
Regius num . 1639.
( 13) Invenitur. Deest in antea editis.
( 14) Alias, coinquinant, male .
( 15) Editi , et licet eadem istic sil proprietas ,
tamen sermo communicant habet .
( 16) Editi , definitionem , male.
( 17) Edili, vim verbi Dei ignorantes .
( 18) Enim, Desideratur in editis.
( 19) Deesl sit in edilis.
( 20) Edili , el intrant in eum . Rabanus, el ir
trantes habitant in ea . Sed omnes mss. ul in textu .
(21 ) Edili , de natura sui .
1217 ORIGENIS 1:45

dicitur ; sed illi , inquit, qui existimal , et qui putat A sunt omnia in corruptionem ipso usu, secundum præ
aiiquid esse commune, ipsi commune est . El ne mi cepla el doctrinas hominum : quæ sunt rationen
reris quod cogitatio mentis cibum qui natura sui quidem habentia sapientiæ in observatione religionis,
communis vel pollutus non esi , facial pollutum , et humilitale per vexationem corporis , non in honore
cum econtrario cibum vere pollutum ( vere enim aliquo ad saluritatem carnis 17. De quibus per sin
pollutus est qui idolis immolatur) simplicitas men gula disserere non est præsentis operis ; de bis
tis, et nulla cogitationis scrupulositas injecta (22), eniin nunc quæ ad Romanos scribit Apostolus co
omni suspicione contaminationis absolvai . Et rur namur exponere (27). Hoc est tamen quod etiam
sum etiamsi mundus sit cibus, suspicionem tamen præsenti asseritur exemplo : ne in ciho, vel in po
aliquis patiatur quasi quod idolis immolaliis sit, lu , vel in hujusmodi observantiis , quæ apud Ju
pollui dicitur pro conscientiæ scrupulo. Si enim dæos velut 666 angelorum religio putatur, judice
propter cibum frater luus contristalur (23) , non jam mur ab aliquo. Extollunt enim se in his quæ viden
secundum charitalem ambulas. Noli cibo luo illum tur, et inflati sunt de visibilibus rebus. Quæ lamen
perdere, pro quo Christus mortuus est . Cuin definis elatio non est secundum sapientiam spiritus, sed
sel apostolico dogmale per Dominum Jesum nihil secundum sensum carnis. Non autem de carnalibus
commune aut immundum natura sui putandum , et B rebus præceptum est : Ne tetigeris, ne allaminave
dedisset erga usus ciboruni fidelibus quibusque ris, ne guslaveris ( 28 ) 18. Hæc enim omnia , hoc est
absolutissimam libertalem , rursus ad ædificationen carnalia , ad usum hunc corruplibilem dala sunt;
fraterni amoris licentiam resecat libertatis , et di el qua. polesl esse in corruplione observantia puri
cil : Eliamsi commune nihil est , et usus omnium latis ? Sed cum lex hæc de rationabilibus præcipii,
ciborum licenler admillilur, tamen lu si propler quæ , si immunda sunt, vere tangenda non sunt ,
cibum quem licito putas sumendum , fratrem fuum , neque guslanda, ne participes nos faciant peccati
qui nondum scientia hujus capax est , scandalizas, el immunditiæ suæ , præcepla hominum et doctrinas
jam non secundum charitatem ambulas, nec affe relinquentes, bunc spiritalem (29) sensum ad car
clum in le fralerni amoris ostendis. Quid enim le nalia hæc et corporalia transtulerunt, qu:e rationem
deris , si lit fratrein luum non contristes , etiam a sapientide habent in observatione religionis et hu
licitis abstineas ? Tibi enim abstinere a licitis cri militale corporis, non tamen ut occasione hujus
men nulluin est ; illi vero in quibus discernil et modi observantiæ bonor (30 ) aliquis apud homines
pulal non licere , condemnabilis usus est (24) . Qui el carnis deliciæ requirantur, dum pro paucorum
enim discernil, si manducaverii, dumnalus est . Quod abstinentia multi cibi requiruntur et electi. Vera
с
si facias, tu utique fratrem luum perdis pro quo autem observantia est ubi ila sumitur cibus, et ila
Chrislus morluus est , et lu ei causas perditionis aguntur omnia, ut non de lalibus dicalur : Quorum
acquiris. Magnificentius autem de bis idem Paulus Deus venter est 18. Abstinere enim ( 31 ) convenii ah
ad Colossenses scribens, dicit : Neno ilaque vos ju omni cibo quem concupiscentia el libido præsumil,
dicet in esca , aut in potu, aut in parle diei festi, aut quem deliciæ parant, quem luxus excogital. Vi
neomeniis, aut Sabbato, quæ sunt umbra ſuturorum , dendum namquc est (32) non solum quali , sed et
corpus aulem Christi . Nemo vos seducat volens in quanto cibo , el quo in tempore , el quam parco
humililate cordis el religione angelorum quam non utamur. Sic enim omnia munda mundis mentibus
vidit extollens se, frustra inflatus a menle carnis fiunt ; contaminatis aulem , ui dicit Aposlolus, el
suæ (25) , el non lenens capul iN ; et post pauca : infidelibus nihil mundum 20. In quo ostendit, quia
Si ergo mortui estis cum Christo ub elementis mun. etiam ea quæ apud Judæos munda nominantur in
di, quid velul viventes in hoc mundo decernilis ? Ne cibis , si quis contaminatus sit el infidelis, munda
leliyeris , ne gustaveris, ne atlaminaveris ( 26 ) : quæ ei esse non possunt. Consequens igitur eril, ui si
16 Coloss . II , 16-18 . 17 ¡bid , 20 seq . 18 Coloss. 11 , 21 . 19 Philip . 11 , 19 . 20 Tit. 1, 15.

(22) Sic ms. Regius num . 1639 et Rabanus . Mss . D) omisso enim . Edili omillunt nunc, et habenl eliam
vero plerique, et nulla cogitatione scrupulosilas in cum plerisque mss . conemur exponere . Sed recrior
jecta . Edili , et in cogitatione nulla scrupulositas in videtur lectio ms. Regii num . 1640 , conamur expo
jecia . nere . Deinde editi, lloc esl tantum , elc .
(23) Editi, fraler luus scandalizalur vel contrista (28) lla onnes mss . nostri. Edili vero , ne leti
lur , cle . Deinde, cum enim definissel... per Chri gerilis, ne altaminaverilis, ne gustaveritis.
slum Jesum , elc. Sed omnes mss. el Rabanus ut in (29) Editi , et doctrinæ (mss. plerique ,et doctrinas )
textu . relinquentes, hunc spiritalem , elc . Ms. tamen unus
(24 ) Mss . plerique , Rabanus et editi, contamina Regius num . 1640 habet observantes , pro relin
bilis usus est : sed reclior videtur lectio codicis Re quentes.
gii num . 1639 , condemnabilis usus est . ( 30) Editi, non lanium vero occasione hujus obser
(25) Sic ms. Regius num . 1639. Ita etiam cæleri rantiæ honorabilis, etc. Sed omnes mss . ut in nostro
mss ., omisso a . Edili , inflalus sensu carnis suæ . textu .
( 26 ) lia mss. plerique. Edili vero el ms. Regius (31 ) Enim . Deest in libris antea editis .
nuin . 1639 , Ne ierigerilis , ne gustaveritis , ne attu (32) Edili , Videndum , sane est . Deinde , Sic enim
minaveritis , elc . omnia mundis munda fiunt . Mss . plerique, Sic enim
(27 ) Ms. Regius num . 1639 , non est præsentis omnia munda mundis fiunt. Sed 'mus . Regius num .
lemporis. De his nunc.., conemur exponere , etc. , 1639 ut iu postro lextu .
1219 COMMENT. IN EPIST , AD ROM . LIB. X. 1250

ea quæ munda sunt, contaminatis immunda efli- A ruptionis explebit. Et nihil mirum si sanctus cibum
riantur, etiam ea quæ dicuntur iminunda, sanctis quem sumit , verbo Dei , el oratione sanctifical,
el lidelibus munda fiant. Sanctificantur enim per cum etiam ipsa quibus induilur sancta sint vesti .
cerbum Dei (33) el orationem , quia omnis creatura menta . Sudaria denique Pauli " el semicinclia
Dei bona, el nihil abjiciendum quod cum gratiarum lanlum ex ipsius puritate sanctificationis accepe
actione percipilur " . Per oraticnem autem non cu rant, ut ægris adhibita corporibus ( 36) lugarent
juscunque sanctificantur, sed eorum qui levant pu morbus, el redderent sanitatem . Nam de Peiro
ras manus sine ira el disceplalione 29. Vis autem quid dicam , cujus etiam umbra corporis tantuin
magnificentius adhuc de mundis et immundis, quod sanctificationis gerebat * , ut quoscunque præler
non de corporibus, sed de animis dicantur et men iens non ipse, sed sola ejus umbra letigisset , con
libus, edoceri (34) ? Audi ipsius Domini et Salvato linuo ab omni ægritudine levarentur ? Sed paulo
ris in Evangelio sententiam dicentis : Non quæ in lalius excessimus de mundis cibis el cominonibus
Irani in os , communicani (35 ) hominem , sed quce ex disserentes , ut Apostoli sensum , quantum possibile
ore procedunt ; quoniam ab intus de corde exeunt esi , consideraremus excelsius . Sed memores pro
cogitationes malæ, homicidia , adulteria 28, etc. Co posila brevitalis , in his noni voluminis conclu
gilatio ergo est et mens non recle sentiens quæ B sione facta , decimi ejusdemque ultimi aggrediamur
polluit hominem , non ciborum qualitas , quæ cujus exordium (37) .
cunque modi fuerit, pari eodemque exilu usum cor

LIBER DECIMUS .

667 1. Non blasphemelur ergo bonum no qui suillis vescalur carnibus , vel aliis hujusmodi
strum (38 ) . Non enim regnum Dei est esca el polus, sed communibus et indifferentibus cibis . Addit autem
justicia , et pax , el gaudium in Spiritu sancto. Nam qui his : Non enim regnum Dei esca el potus est , sed ju
in hoc servit Chrislo , placel Deo , el probalus est homi stilia , el pax, el gaudium in Spiritu sancio . In quo
nibus " (39) . Requiro quomodo blasphemari possit iterum vehementer admiror sapientiam Pauli , qui
bonum nostrum (40) . Bonum est legem spiritualiter C præsentis temporis culpas futuri sacramenti aucio
intelligere, el impia alquo inepla hæreticorum , vel rilate compescit, et ut Ecclesiæ formam slalual ,
falsæ philosophiæ studentium dogmata tanquam im regni cælorum mysterium prodil. Ait ergo : Quid
mundos cibos pollutosque vitare. Hoc enim est quod opus est lantopere pro cibis et escarum qualitatibus
spirituali lege sancitur. Tamen si quis ex Judæis , fraternam pacem charitatemque turbare ,cum regnum
verbi causa , aut ex his qui Encratiæ appellantur ( 41 ) , Dei propter quod laboramus et currimus, neque per
velit Christo credere , putet tamen non parum inesse escas constel, neque per potum : sed alieva hæc sint
momenti in observantia continentiae , vel eorum cibo a regno Dei (43) , el ab illa conversatione fulura ?
rum qui lege prohibentur, vel quos quasi castitati ad Ibi enim sicut neque nubunt, neque nubuntur , sed
versantes estimant nonnulli etiam Scriplurarum au sunt sicul angeli Dei ” ; sic neque escam neque po
cloritate declinandos : hujusmodi hominem si perur lumn sumunt, sed sunt sicut angeli Dei . Igitur abso
geas ad communes omnium cibos, nec dicaseum aliter Jutissimo dogmale et evidenti ab Apostolo senlen
posse salvari, vel ad fidem Christi et gratiam per. tia (44) terminalum est in regno Dei neque escas
venire, nisi sumptis his quos reſugil cibis , lunc corporales neque polum habere locuni, sed justitiam
vere bonum spiritalis sententize ( 42 ) blasphema el pacem in Spiritu sancto ; et ideo hortalur ut in
lur, pulante eo quem perurges hanc apud nos ha illis nos exerceamus , et illa bona jam hic habere
beri lidem , ut salvum fieri nullum credamus, nisi D meditemur, atque illam substantiam possidere, quæ
?' I Tim . jv , 5 , 4. I Tim . ii , 8 . 13 Matth . xv , 11 , 19 . 24 Act. xix , 12. 28 Aci. v, 15. 36 Rom . xiv ,
15-18 . 27 Malih . xx11 , 30. *
(33) Dei. Desideratur in antea editis. textil .
(34) Edoceri . Omiuitur in editis, et in plerisque (42) lia mss . plerique et edili . Ms. vero Regius
mss., sed restituilur ex ms. Regio num . 1639 . num . 1639, scientiæ. Rabanus , graliæ ; qui paulo
(33) Editi , coinquinunt , male. post habet, suilla vescalur carne.
(36) Corporibus. In anlea editis prælermillitur. ( 43) Editi, sed aliena hæc sunt a regno Dei, etc.
(37) Ediii, decimi ejusdem aggrediamur exordium. Deinde jidein edili, Rabanus et mss . plerique, neque
Sed omnes mss. ut in nostro textu . nubent, neque nubentur... , neque porum sument ,
(38) Edili, bonum nomen . etc. Sed rectius ms. Regius num . 1639 ut in nostro
(39) Nam qui in hoc servit Christo, placet Deo, el lestu .
probatus est hominibus . Hæc in editis non compa. (44) Sic recle ms . Regius num . 1639 et Raba
reut; el restituuntur ex mss . nostris . nus. Ita etiam cæleri mss. nisi quod habeant, ab
(40) Edliti , bonum nostrum nomen . Apostoli sententia. Edili vero , igiiur absolutissimo
( 41 ) Edili plerique, lamen si quis Judæus , verbi el evidenci dogmale ab Apostoli sententia .... neque
causa , aut ex his qui Severiani Talianique appellan escas carnales .
lur, one. Sed omnes wiss . el Rabanus ut in nostro
1251 ORIGENIS 1251
nobiscum transire possit (45) ad regna cælorum . A el hic qualiter pax sectanda sil intelligamus , quia
Pax ergo , et justitia, et si qua hujusmodi sunt, quæ el David similiter dicit 34 : Inquire pacem , et sectare
per Spiritum sanctum conquiruntur, ipsa nobis eam . Licet in Latinis codicibus habeatur, sequere
erunt cibus et substantia in regno Dei : et ideo eam , seclare tamen etiam ibi scriplum est. In quo
per hæc docet non escarum corporalium rationes , hoc mihi videtur ostendi : quoniam quidem a mul
quæ nullæ erunt in futuro , sed virtutum curam ge lis , inquit, inquiete et insolenter agentibus lur
rendam , quæ nobiscum et in præsenti vita , el in bata est ( 52) pax , et effugala velul subierfugit
fuluro permaneant in regno Dei. Et ideo dicit, quia ab hominibus; econtrario ab his qui Christum
qui in hoc servit Christo , placet Deo , et probatus didicerunt et ipsi serviunt , etiam fugitans con
est ( 46 ) hominibus 28. Hoc est quod et de seipso in sectanda est , et modis oninibus revocanda . Secialur
aliis dicit : Sicul ei ego , inquit , omnibus per omnia autem pacem , qui ea quibus pax conslare potest,
placeo, non quærens quod mihi utile sit , sed quod eliam cum labore suo , cum damno, cum opprobrio
multis 39. Ideo enim et cum essel apostolus Christi, quoque , et si ila necesse sil , etiam cum periculo
liebat Judæis Judæus, sine dubio ul placens Judæis vitæ famæque custodit. Hæc enim non solum pacem ,
salvaret eos : el his qui sine lege erant fiebal et ipse verum et ædificationein ad invicem servant (53).
sine lege , lil placens 668 eis salvos faceret eos 30. B Ædificatur enim is qui viderit te non quæ libi soli,
Placere autem se hominibus ita dicit , non obse sed et quæ aliis expediunt requirenlem ; et sic cre
cundando vitiis , sed (47 ) infirmitates eorum per pa scit ædificium fidei (54) , ac templum Dei ex lapi
lientiam sustentando. Sed ne illud quidem oliose dibus vivis per constructionem charitatis assurgit ;
prætereamus quod ail : Nam qui in hoc , hoc est , et ideo addit : Nolite propter cibum solvere opus Dei.
in Spirilı sancio , servit Christo , placet Deo , et pro Solvit enim opus Dei , el ædificium destruil charita
batus est hominibus (48 ). In Spiritu sancto Christo lis, qui propler ciborum intemperantiam scandalum
servire secundum hoc dicit quod et alibi ait : fratribus ponit.
Nemo dicit Dominum Jesum (49) , nisi in Spiritu 3. Omnia quidem munda sunt , sed malum est ho
sancto . Servit ergo Christo in Spiritu ipse Paulus, mini qui per offensionem manducat. Bonum est non
qui accepta gratia sancti Spiritus servil verbo Dei , manducare carnem , et non bibere vinum , neque in
servit sapientiæ , servit justitiæ , et omnibus simul quo frater luus offenditur 35 (55) . Quod dixit , Om
virtutibus , qua: Christus esse memoralur. El ideo nia quidem munda , sed malum est homini qui per
placere in bis dicitur Deo qui implet voluntatem offensionem manducat , simile est illi quod superius
Dei , secundum verbum quod ipse pronuntiavil, di dixit 36, quia nihil commune per seipsum , nisi ei qui
с
ccns : Hic esi Filius meus dilectus in quo bene com existimal quid commune esse , illi commune est . Igitur
placui (50) , ipsum audile 34. Qui ergo audit Deum , secundum naturam sui el rationem creaturze , qua
et servit Christo in quo complacuit Deus , placet cuncta quæ sunt , a Deo facta sunt , omnia munda
Deo, et probatus est hominibus. sunt (56) ; el immundum , vel quod commune dici
2. Itaque quæ pacis sunt sectemur , el quæ ædifica lur, nihil est . Duas lamen causas posuit , quibus
tionis sunt in invicem . Nolite propler cibum (51 ) vel quæ munda sunt , immunda fiant , vel quæ bona
solvere opus Dei 33. Supra 33 * dixit : Hospitalitatem sunt, mala. Ait enim in præsenti quidem loco :
sectantes ; et hic similiter, quæ pacis sunt , inquit, Sed malum est homini qui per offensionem manducai.
sectemur , el quæ ædificationis in invicem : el sicut Quod ergo sui natura bonum est, ex offensione elli
ibi ostendinus qualiter sectanda sit hospitalitas, ita cilur malum , id est in eo quod offenditur fraler le

28 Rom. xiv, 18. 29 I Cor . x , 33, 30 I Cor. x , 20, 21. 34 I Cor. xii , 3 . 32 Malih . ju , 17 ; Luc. 11 ,
35 . 38 Roin , xiv, 19, 20. 33. Rom . Xll , 13. 3* Psal . xxxIII , 15. 38 Rom . xiv , 20 , 21 . 36 ibid . 14.

(45) Edili , nobiscum transferri possil, etc. Deinde D ( 51 ) Editi et Rabanus, et que (edificationis sunt
iidem edili, Rabanus et mss . plerique , pacem ergo , invicem custodianus. Noli propter cibum , etc. Sed
et justiliam , elc . Sed reclius nis . Regius num . 1639 omnes mss . ul in nostro textu , nisi quod plerique
ut in lexlu . relineant custodiamus, quam vocem recte omiilit
(46 ) Sic editi et ms . Regius num . 1639 , in sin ms . Regius num . 1639, utpote quæ paulo infra
gulari numero. Mss. vero pleriqne, quia qui in hoc omillalur in omnibus inss. et edilis , necnon ci
serviunt ... , placenl .... probali sunt , etc. apud Rabanum .
(47) Sic ms. Regius num . 1639. Cæteri vero (52) Inquir el est post lurbata , desunt in plerisque
mss ., Rabanus et edili , placere autem hominibus mss. et in editis, necnon et apnd Rabanum , sed
ila dicit , non obseclando vitia (al., non obseclanda restiluuntur ex ms. Regio num . 1639.
vitia ; al. , non obleclando viliis) sed, elc. ( 55) Edili, Hic enim non solum pacem , verum
( 48) Edili , Nam qui in hoc esl , in Spiritu sancio ædificationem .... servat.
servit, placet Deo, probalus hominibus . ( 54) Edili, ædificium Dei. Deinde iidem editi ac
(49 ) Ms. Regius num . 1639 , quod et alibi dixit : mss . quidam , ci per construccionem , etc. Sed recle
Nemo dicit, Dominus Jesus, etc. Deinde editi, ser ms. Regius num . 1639 et Rabanus omillunt el .
vit autem Christo in Spirilu ipse Paulus, quia , etc. (55) Edili , offendiculum .... frater tuus scandali
( 50) lia ms. Regius num . 1659. Rabanus addit zalur. Sed oinnes mss. et Rabanus hic el infra ut
mili, sicut el edili . Cæteri vero mss. habent, in in nostro textil ,
quo mihi bene complacuil, nec male . Deinde ergo (56) Edili, ei rationem creature cuncia que a Deo
deest in edilis. Mss. quidam babent autem pro facia sunt, omnia munda sunt, Rabanus, omnia .
ergo. Deo munda sunt
1253 COMMENT . IN EPIST . AD ROM, LIB . X. 1254

utente his cibis (57 ) in quibus ille scandalum pali. A quentibus posuit, in quo fraler offenditur, non man
tur . Alia vero causa est qua commune vel immun
dum efficitur quod nalura sui immundum non est,
si existimet quis , et apud se ita habeat quod com
mune sit. Illi ergo ipsi tantummodo qui hoc ita
existimal , commune efficitur vel immundum . Ex
quibus evidenter (58) Apostolus edocet non in rebus
vel in substantiis , sed in actibus et cogitationibus
minus reclis immunditiam pollutionemque consiste
re ; quamvis Moysi lex quædam munda, el quædam
immunda signaverit : in quibus distinctiones quas
dam ponere voluit, ut populus qui sub lege cense
balur , discerni per bujusmodi observantias a cæteris
gentibus videretur . Et quandiu quidem populus ille
sanclus el segregalus a cæteris nationibus habebalur,
etiam discretio de mundis et immundis necessaria vi B dicant, cogatur ille ad manducandum qui in hoc
debatur, 669 quæ segregaret el secerneret specia
lem populuin Dei a nationibus quas ignorantia
Dei el idolorum cullus faciebat immundas : ubi vero
janua fidei gentibus aperitur , et in vitantur omnes
ad Denm , ostenduntur Petro omnia quadrupedia,
el repentia, et volatilia exposita in linteo quod coe
litus fuerat deductum , et dicitur ei : Surge, Petre,
occide et manduca 38. Curnque legalis observantiæ
meinor respondissel ad Dominum et dixisset : Ab
sit, Domine, quia nunquam commune aut immundum
introivit in os meum , cælesti sententia pronuntia
tur : Quod Deus mundavil , lu commune ne dixeris.
Ubi ergo omnes gentes per agnitionem fidei a con
laminatione mundantur, ibi et omnis cibus verbo C
Domini et oratione purgatur : el ob hoc Apostolus
dicit quia omnia munda sunt , tantum ut illud vite
tur quod in sequentibus ponit, ne per offensionem
fralris manducanti rursum liant immunda quæ mun
da sunt. Jam vero quod subjungit , Bonum est non nihil immundum sit . Sed (63) sufficit tibi , inquit,
manducare carnem , et non bibere vinum , nisi addi
disset , neque in quo frater luus offenditur, contra
rium fortassis prioribus videretur. Manducare enim
carnein et non manducare, vel bibere vinum aut
non bibere, neque malum , neque bonum , sed ne
dium haberi docuit et indifferens. Polest enim non
manducare carnem et non bibere vinum etiam ma
lus homo et a fide alienus , ut sæpe etiam nonnullos
idolorum causa facere hoc certuin est. Interdum
eliam malarum artium fertur lalis haberi observa- D autem coram Deo habere probabilem fidem . Apud
lio. Ha:relicorum certe non paucis observare hec
moris est (59) ; el tamen non continuo dicimus
Bonum est eis quia non manducant carnem , neque
bibunt vinum . Sed illo plane modo quo in conse
37 Levil . Xl, 2 seg. 38 Act . x , 13-15. 39 I Cor.
ducare carnem el non bibere vinum , non jam me
dium alll indifferens, sed vere bonum est . Bonuin
est (60) enim non ponere offensionem fratri vel
scandalum . Propter hoc enim et in aliis dicit : Sine
ofensione estole et Judæis et Græcis , el Ecclesiæ
Dei 39. El ideo videant si recte faciunt hi qui qua
libet ex causa continentes a carnibus et vino , co
gunl omnimodis degustare, quo scilicet per hoc ( 61 )
ab eis videatur auferri suspicio , qua superstitiose
pulantur ciborum discretionibus inhærere. Consi
derent namque Apostolum non dixisse : Bonum est
manducare et bibere vinum ; sed , non manducare
carnem , et non bibere vinum , si in eo fraler offen
ditur. Noluit ergo ut pro his qui manducandum ju
offenditur ; sed pro illo qui non putat manducan
dum , abstinere præcipit etiam bis qui judicant man
ducandum . Verendum namque est ne forte abruplo
semel muro continentiæ, ct accepta licentia , in gu
lze procellam ac profundum luxuriæ decidalur, et
pariler subsequantur naufragia castilatis . Omnia
igitur fieri oportet ob hoc ne destruatur opus Dei :
el ideo el manducandum ( 62) esl , si in hoc f'rater
ædilicalur; el non est manducandum , si per hoc
non crescit opus Dei ; el bibendum est , si per hoc
proficil frater ad fidem ; et non est bibendum ,
si per hoc frater damnum fidei, aut lu detrimentum
charitatis incurras.
4. Post hæc dicit : Tu fidem quam habes apud te
metipsum , habe coram Deo *0 . Fidein hic illam dicit
qua credit quis manducare omnia , sicut supra di
xit : Alius credil manducare omnia 1 , ille sine dubio
qui credit quod nihil in creaturis Dei commune,
habere coram Deo hujusmodi fidem , non tamen
idcirco cogendus est et ( 64) alius ut omnia mandu
cel , qui nondum habet talem fidem ul credal oinnia
esse manducanda . Quod autem dixit , habes apud
temetipsum, jactantiam resecat , ne magis in osten
latione sit quod credimus, quam in virlule. Addidit
aulem (65) , habe coram Deo , ut doceret satisagen
dum nobis , non ut apud homines fides nostra dif
fametur, sed ut apud Deum probelur . Mullum est
Deum enim etiam apostolorum fides parva (66) ju
: dicalur , unde dicitur ad Petrum : Modicæ fidei,
quare dubitasti ** ? Idcirco ergo vere magnus est qui
coram Deo habet probabilem fiden) .
x , 32. 40 Rom . xiv ,22. * 1 ibid. 2. ** Matth . xiv, 31 .

(57 ) Editi , super te utente his cibis , etc. Deinde ,
qua commune et immundum .
(58) Editi , qui hoc existimat ila commune efficitur
et immundum . Quibus evidenter, elc. Sed omnes
mss, et Rabanus ut in textu .
(59) Edili , hoc certum est : interdum etiam mala
rum artium . Ferlur talis quoque haberi observalio
hæreticorum , et non paucis observare hæc moris est ,
elc. Sed omnes mss. el Rabanus ut in lexlu : qui
omnes paulo post habent, el non continuo dicimus
(al . , dicemusi omisso lamen , quod pricferunt editi .
(60) Esi. Omillilur in editis.
161 ) Edili, omnimode deguslare , quo scilicet per
hæc, etc.
(62) Edili, eliam munducandum est , etc. Deinde
ms. Regius num . 1639 , aul detrimentum charitatis
incurrai. Sed cæleri mss ., Rabanus, el edili ut in
nostro textu .
(63 ) Sed omittiturin editis.Rabanus habet etpro sed.
(64 ) Deest et in editis .
(65) Autem . Prætermittitur in antea editis.
(66) Parva . Omillitur in edilis.
1255 ORIGENIS 1956

5. Beatus qui .non judicat semetipsum in eo quod A sive locutus fueris, sive etiam cogitaveris , peccas.
probat . Qui autem discernit , si manducaveril, da Hoc idem est quod et in aliis dicit : Sive mandu
mnatus est , quia non ex fide. Omne autem quod non catis , sive bibitis , sive aliud quid facitis, omnia ad
est ex fide, peccalum est ** (67 ) . Bealus quis dicitur gloriam Dei facite *6. Sed requirat aliquis si el hie
non solum si faciat ea qua, competit, sed et si non retici quæ faciunt, quia secundum hoc quod cre
faciat ea quæ non competit ; ut ille bealus dicitur dunt faciunt , ex fide facere credantur : an quia fi
qui non abiit in consilio im um **, et ille nibilo des apud illos mala est ( 75 ), omne quod faciunt
minus beatus qui ambulat in lege Domini * . 670 peccatum pronuntiandum sit , quia non fit ex fide .
Ille ergo , quia non ambulat in via peccatorum ; Ego pulo illorum credulitalem appellari magis quam
hic, quia arnbulat in lege Domini , beatus est (68 ) . esse fidem . Sicut enim pseudoprophetæ falso no
Jia et in præsenti loco Apostolus : Beatus , inquit, qui mine interdum prophelæ appellantur ; et falsa scien
non judicat semetipsum in eo quod probat . Sed cujus lia , scientia dicitur ; et falsa sapientia, sapientia
operis sit ista beatitudo videamus (69) . Mulli enim abusive nominalur : ita et hærelicorum credulitas
sunt qui probant aliquid boni facere , verbi gratia , falso nomine fides appellatur. Unde videndum est
qui audientes de præmiis castitatis probant el sla ne forte eliam si quid boni operis apud illos geri
tilunl caste re ; sed processu temporis , vel sub B. videlur, quia non fit ex fide, convertatur in pec
ripiente negligentia, vel superante libidine, id quod catum , sicut el de quodam dictum est : Fial oratio
observandum probaverant maculatur et corrumpi- ejus in peccatum 67. Est interdum et castilas quæ
tur : el est infelix iste , qui in eo quod observare non est ex fide , eorum duntaxat qui altendunt spi
decreverat victus, semelipsum judicat el condemnal. rilibus seductoribus el doctrinis dæmoniorum in hy
Bealiis vero ille est , qui in eo quod probal et sla pocrisi ſulsa loquentium , cauterialam habentium
luit, ita permanet fixus et stabilis, ut in nullo se conscientiam , prohibentium nubere, el abstinentium
metipsum judicet, in nullo reprehendat. Hoc autem se a cibis quos Deus creavil " . Est ergo el falsa fides
el ( 70) in observantia ciborum , secundum eam re ( 76) eorum qui circa fidem naufragarerunt ** ; est
gulam quam superius texuit, habendum dicit , ut si et falsa sapientia , hujus scilicet mundi, et principum
quis est qui per scientiam spiritalis legis probat hujus mundi Þo, quæ destruelur. Sicut enim piralæ
omnia manducanda, et omnia esse munda , non soleni in mari in locis vadosis occultisque scopulis,
rursum judicet semetipsum , et dubitationem capiat per obscurum noctis lumen accendere , quo navi
utrum sumere debeat, necne : quia qui hoc modo gantes sub spe confugiendi ad portum salutis, ad
discernit , hoc est (71), qui dubilat utrum vere mun paufragia perditionis invitent ; ita et istud lumen
dum sit an immunduin quod sumil, isle ex ipsa C falsæ sapientiæ vel falsæ fidei a principibus mundi
animi sui dubitatione conscientia arguente damna et spiritibus aeris hujus accenditur, non per quod
lur. Causam quoque bojus damnationis exponil, di evadant, sed per quod pereant homines mundi hu
cens : Quia non ex fide sumitur ( 72) , sed ulique ex jus fluctus et vitæ pelagus navigantes. De his, opi
dubitatione . El post hæc generalem super omnibus nor, piratis dicebat et Job : Sagiuæ piralarum ejus
sententiam proponil ( 73) , dicens : Omne autem quod super me venerunt 81. El ob hoc nimirum etiam
non est ex fide, peccatum est . In hoc sermone cre ipse Paulus apostolus dicit , quia et ipse Satanas
dentium quorumque negligentes et desides animas transfigural se in angelum lucis 08 (77 ) . Propterea
vinculo arctiore constringit (74) , ut nihil sine lide ergo navigantes vitæ hujus undas, non omni lumini,
agant, nihil absque fide dicant, nec absque fide id est non omni sapientiæ credere debemus ; sed
aliquid cogitent : quia sive quid gesseris sine fide , sicut monet Apostolus , probare spiritus , qui ex

** Rom . xiv . 22 , 23. ** Psal . 1 , 1. 48 Psal . CXVIII, 1. 46 I Cor. x , 31. *7 Psal . cviii , 7 , 48 I Tim . iv , 2, 3.
I Tim . 1 , 19. 80 I Cor . 11 , 6. 81 Job vi , 4. 82 || Cor . al , 14.

(67) Omne autem quod non esl ex fide, peccatum D ms. Regius num . 1639 et Rabanus rectius ut in
esi. Hæc desiderantur in editis, et restiluuntur ex nostro textu .
NISS . ( 72) Edili et mss. plerique, quoniam non ex fide
( 68) Ille ergo, quia non ambulal in via peccatorum : dicitur. Ms. vero Regius num . 1659 reclius ul in
hic, quia ambulai in lege Domini, beatus est . Hæc lextu , Deinde Rabanus restituit utique, quod omil
prætermilluntur in edilis. Rabanus perperam habet, titur in editis et in omnibus miss .
inutile bealus est qui non stat in via peccatorum , sic (73) Edili alii , super omnia sententiam exponit;
ut ille qui meditalur quotidie in lege Domini bealus alii , super omnium scientiam exponit. Mss. vero alii,
esl . Ms. Regius nuin . 1639, hic quia ambulat in via super omnes (alii, super omnium ) sententiam ponil.
Dei. Sed cæleri mss . recie it in nostro lextu . Sed rectius mis . Regius num . 1639 ul in nostro
( 69) Ms. Regius num . 1639, Rabanus et edili ha lexiu .
bent, Mulii sunt qui probant , omisso enim , quod (74 ) Editi , quorumdam .., animos vinculo acricre
ferunt mss. plures. constringit .
(70 ) Deest el in editis. ( 75) Ms. Regius num . 1639 , nulla est . Paulo post
171 ) Hoc est. Omillilur in libris antea edilis. edili, Et pulo... quam fidem.
Deinde iidem editi , iste ex animi sui dubilatione (76) Merlinus ei Genebrardus, et illa fides, male.
conscientia urgente damnalur. Causam vero, etc. ( 77 ) Edili, sicul angelum lucis . Paulo post omil.
Mss. quidam habent etiam , conscientia urgente , sed lunt ergo.
1257 COMMENT. IN EPIST . AD ROJ . LIB . X. 1258
Deo sunt 68 (78) . Et ideo debemus indesinenter pre- A ventu fratrum et Ecclesiæ societale depellant. Qui
cari auxiliuin Domini, et sperare quod ipse eripiel enim hoc facit, non est invitator illius de quo Isajas
nos de laqueo venantium , ut et nos dicamus : Quia dicit : Ipse infirmitates nostras portat , et pro nobis
anima nostra sicut passer erepta est de laqueo ve dolet (83 ) ; et nos putabamus eum in dolore esse, et in
nantium : laqueus contritus est , et nos liberali sumus . plaga , et in afflictiones . Quod si Christus portal in
Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit firmitates nostras , et Deus atienter ſert delicia
cælum el terram (79 ). nostra, quomodo el nos eorum qui paulo inferio
6. Debemus aulem nos firmiores imbecillita res (84) videntur nequaquam delicta el negligentias
les 67 [ infirmorum sustinere, et non nobis pla toleramus ? lloc est nimirum ipsum Christum aver
cere. Unusquisque vestrum proximo placeat in bo lere ab hoc allecili, ne portare velit infirinilates
no (80) ad ædificationem . Nam et Christus non sibi nostras . Nemo enim ila perſecuus est , qui apud
placuit ; sed sicut scriptum est : Improperia impro Deum in aliquo non inveniatur infirmus, el portelur
perantium tibi ceciderunt super me . Quæcunque enim a Christo ; et ideo sympathiam magis in hoc docel ,
scripta sunt, ad nostram doctrinam scripla sunt, ut id est compati invicem (85 ) el condolere, sicut et
per palientiam el consolationem Scripturarum spem in aliis scribit : Donantes vobis invicem delicia ve
B
habeamus 88. Videlur in bis Paulus firmum semel stra , sicut el Deus in Christo donavil vobis 60. lloc
ipsum pronuntiare, sicut et in prima ad Corinthios autem non idcirco præcipit, ul delinquentes nutriat,
dicit , quia factus sum infirmis infirmus, ut infirmos el infirmantes indulgentia laxiore (86) dissolval ;
lucrarer 56. El ibi enim non se dicit infirmum esse, sed sciens quoniam si porietur infirmus , aut eru
sed fieri infirmum : et non utique, si infirmus fuis bescit diutius portari, el corrigit vitium delinquen
set , fieri poluisset inlirmus. Sed non ex hoc acci . di; aut si emendare se non valel, eril cerle fruclus
pias ( 81 ) eum quasi immemorem mandati illius loci iste portantis eum , quod non proficii in pejus , nec
quo dicilur : Laudel le proximus tuus , et non luum senelipso deterior eflicitur , sicut illi de quibus di
os ; extraneus , el non tua labia 7. Non ergo pro cit Apostolus 61 : Nequam aulem homines el seducio
laude propria , seii pro rerum consequentia firmum res proficient (87) in pejus, seducerles el erranies.
semetipsum pronuntial. Si eniin ipse humilitatis Debemus autem ad id quod infirmitates porlamus
specie inter firmos vilasset enumerari, quis ex his infirmorum , addere ellam hoc, ut non nobis ipsis
qui aliorum infirmitates porlare deberent , auderet placeamus, sed proximo, in bono tantum , el ad vear -
Bubire istud officii, ut quasi firmus ipse fragilita les ficationem 69. Philautiže vitium , id est sibi ipsi plat .
infirmorum ferre niterekir ? Sed ideo commune fa . с cendi et in aliis culpat propheta cum dicit : Ve
eit istud officium , ut unusquisque nosirum in quo his qui apud semetipsos sapientes sunt, et in conspe •
polest, etiamsi non in omnibus, tamen in quo vide clu suo eruditi 63. Similiter ergo et iu hoc possumus
tur lirinior proximo suo esse , portet infirmitatem dicere : Ve bis qui sibiipsis piaceil, el in conspe
ejus ; sicut et in aliis dicit : Invicem onera vestra clu suo boni videntur . Oportet enim in conspectu
portale 58. Sed videtur onera bic pro corporeis neces Dei primo placere, secundo etiam proximis. Sicut
sitalibus nominasse, ut si quis in facultatibus opu enim primuin est diligere Dominum Deum , el se
lentior est , onus pauperioris poriel , el penuriam cundo proximum , ita el primum (88) placere Deo,
solelor abundantia . In eo vero ubi dicit , ut firmio secundo etiam proximis. Sed fortasse dical aliquis
res infirmorum sustineant infirmirales, non aliud contraria sibi Paulum dicere in eo quod jubel nos
intelligi potest, quant ut ea in quibus alii per inlir- placere proximis, qui in aliis dixerit : Eyo si homi
mitalem delinquunt, robustiores quique patienter nibus placerem , Christi servus non essem 66. El uii
ſerant, el non continuo spernant eus , abjiciant, ab que huic sententiæ videtur esse contrarium , ut unus .
forrescant, si forle in aliquo infirmiialis vilio vin quisque nostrum proximo placeal , el quod in aliis
cuntur, neque sub (82) specie purioris vitæ, a con dicit : Sicut el ego omnibus per omnia pluceo (89),
33 1 Joan . iv , 1 . 5* Psal. cxxII, 7 , 8. 65Rom . sv , 1 seg. 86 I Cor. ix , 22. 57 Prov . XXVII , 2. 58 Galai.
VI, 2 . 89 Isa. Lill , 4. 60 Epbes. iv, 32. 61 || Tim . 11 , 13. 62 Rom . xv , 2. 63 Isa . v , 21 . Bi Galat . I, 10.
( 78) Editi, probate spiritus quod ex Deo sunt. Sed D mss. et Rabanus ul in nostro lexlii .
omnes mss . lil in nostro textu , nisi quod unus ha (85 ) Sic mss . et Rabanus. Edili vero , el ideo ina -
beat , si ex Deo sunl. gis in hoc decei itidem compali invicem , etc.
( 79) El nos liberali sumus. Adjutorium nostrum (80) Laziore. Sic wss. ei Rabanus. Eliti, largiore.
in nomine Domini, qui fecit cælum el lerram . Hæc Deinde iidem editi , si non (mss. quidanı, quod si
desiderantur in editis et restituuntur ex mss . 11on ) proficit in pejus. Sel rectius nis . Regius num .
(80) Unusquisque vestrsum (al. nostrum ) proximo 1639 el Rabanus ut in lexiu .
placeat in bono , elc . , usque ad spem habeamus, de (87) Edili , Nequuquam aulein homines seductores
sunt in antea editis, sed restituantur ex mss . proficient , etc. Ms. Regius num . 1639 ct Rubanus ,
(81 ) Edili, uspicias . Deinde ms . Regius num . 1639 , proficiuni.
mandali illius el eloquii quo dicitur , elc . Sed cæ (88) Editi, Sicut primo est diligere.... ita el pri
leri mss . , Raballis ei edili, ul in textu . mo , elc .
(82) Sub . Deest in editis. (89) Eliti, unusquisque proximo suo placeat, quod
(83) Editi, dulens . in aliis dicit : Sicui el ego per omniu hominibus picomo
(84) Edili, infirmiores. Deinde , lloc enim nimirum ceo, etc.
ipsum Christum averlere est ab hoc , clc . Sed omnes
PATROL . GR . XIV . 40
 1259 ORIGENIS 1260

non quærens quod mihi utile est, sed quod multis, ut A ceciderunt super me " . Quod evidenlius fiel si ea
salvi fant 68. Dicendum ergo ad hæc , quia aliud est quæ in Evangelio scripta sunt recolamus, quomodo ,
studium habere placendi hominibus ut laudem ab ut prodesset hominibus, et salvos faceret eos, cum
eis quæral , el aliud est sludium habere placendi bo peccatoribus el publicanis manducabat el bibebat,
minibus in eo ut vita sua irreprehensibilis sit apud et ad hæc improperantes Judæi dicebant : Quare
homines, et proficiant ex eo omnes qui vel vident magisler vester cum publicanis el peccatoribus man
Lalem vel audiunt. Ibi ergo placendum non est ho ducal 18 ? vel iterum cum peccatricem mulierem
minibus, ubi contra fidem (90) , contra honestaleni, non prohibebat contingere pedes suos , el lacry
contra religionem est in quo placeatur ; et ideo di. mis suis ( 96 ) rigare , vel capillis detergere , ac
cit , Quia si hominibus placerem , hoc est incredulis et myrrha perungere ; el pro hoc improperantes et
infidelibus 672 Judæis, Christi servus non essem 66. exprobranies Judæi dicebant , quia si hic prophela
Si enim voluisset Paulus placere Judæis, Damascum essel , sciret utique quæ el qualis est mulier que lan
cum epistolis missus traxisset utique viros et mu git eum , quia peccatrix est " . Quod si requiras cur
Jieres vinclos Jerosolymam , et visioni delatæ sibi exemplum quod de Psalmo prolulil (97) , ila habeat
in via 67 , cælestique voci (91 ) minime credidisset. quasi improperia quæ improperentur Deo , cecide
Sed et si quis nos aliquid agere exigit contra justi- B rint super Christum ; ita possumus explanare ;
liam , contra sanctitatem , contra regulam Christia quia sicut dixit : Qui me recipit , recipit eum qui
nam , et nisi hoc agamus odia et inimicitias minila me misii78, ila et lioc accipi potest : Quia qui mibi
luir, lunc oportet nos meminisse hujus sermonis qui improperat, improperat ei qui misit me ( 98) . Esen
dicit : Si hominibus placere vellem , Christi servus non plum ergo quod assumpsit , in sexagesimo octavo
essem 68. Cum autem dicitur : Unusquisque vestrum psalmo hoc modo scriptum est : Alienus factus sum
proximo placeat 69, necessaria distinctio sociatur, fratribus meis , el hospes filiis mauris meæ . Quia ze
quæ in quo (92) placendum sit proximo evidenter lus domus tuæ comedit me, el improperia imprope.
ostendit cum dicit : In bono ad ædificationem . Cum ranlium libi ceciderunt super me.
ergo bene agimus, et bene docemus , placemus pro Quæcunque enim scripta sunt , ad nostram dociri
ximo , el ædificamus eum . Non enim gloriam ab bo . nam scripta sunt 76. Simile est hoc illi quod ipse in
minibus quærendam monet , sed ædificationem de aliis dicit : Scripta sunt autem propler nos, in quos
actu el sermonie nostro proximis dandam ; sicut el fines sæculorum devenerunt?. Quod si requirilur quo
in eo quod dicit Salvalor70 , ut luceat lux vestra coram modo propier nos scripta sint (99) quæ scripla
hominibus , el videntes (93) opera vestra bona , glorifi siint, vide quia propter nos scriplum est : Non ob
cent Patrem vestrum qui in coelis est . Per quod non с lurabis os bovi trituranli ; non enim de bobus cura est
utique ad quærendam ab hominibus gloriam discipo- Deo , seit de nobis dicit 78 ; el propter nos scriptum
los adhortatur, sed ul recte honesteque viventes est, quia Abraham duos filios habuit , unum de asa
ædificationem videntibus præbeant (94) , el glorifice- cilla , el unum de libera , ut nos sciamus quia hæc
lur Deus qui hominibus viam emendationis et salu sunt allegorica , et hæc sunt duo lestamenta "9. Pro
lis aperuit. Nam et Christus non sibi placuil , sed sic pler nos el illud scriptum esi 80 , quia populus man
ut scriptum est : Improperia improperantium tibi ce ducavit manua in deserlo , el bibit aquam de pelra
ciderunt super me. In hoc videlur ostendere, quia ul nos intelligeremus quia spiritalem escam manda
ei Chrislus non sibi placens, nec rapinam arbitrans caverunt , et spiritalem porum biberunt , bibentes de
esse se æqualem Deo, semelipsum exinanivit " ; sequenti pelra , quæ petra eral Christus 61. ( 1 ) Et hæc,
sed volens hominibus placere , boc est bomines sal atque alia hujusmodi erant mysteria, quæ occullit
vare , improperia improperantium pertulit, sicut la sunt temporibus ælernis 62 , manifestala autem
scriptum est : Improperia improperantium tibi (95) nunc per Scripturas propheticas, el adventum Do
68 I Cor . x , 33. 66 Galat , 1 , 10 . 67 Act . ix , 2 sey . 68 Galal. 1 , 10. 69 Rom . xv, 2. 70 Matth . v , 16.
11 Philip. II , 6 . 72 Psal . Lxviii , 10 . 73 Marc . II , 16. 7 * Luc. vii , 39. 75 Luc. ix , 48 . 76 Rom . XV ,
4. 77 ] Cor. x , 11 . 78 Deul. xxv, 4 ; 1 Cor. 1x , 9 . 79 Galat . iv , 22 . 80 Exod . xvi , 55 ; XVII , 6. 61 I Cor.
X, 4. 89 Rom . XIII , 25 , 26 .

(90) Edili, Deum pro fidem . Deinde ms. Regius D placeant.

num . 1639 et Rabanus , in quo placetur. Sed cæteri (95 ) Tibi. In antea editis prætermittuntur.
mss. el editi ut in texlu . (96) Suis . In editis omittitur.
( 91) Edili, coleslique vilæ. Deinde, Sed et si quis ( 97) Prolulit . Desideralur in libris antea editis
nos aliud agere. Et paulo post ms. Regius num . 1639 , ( 98) Sic onines niss. el Rabanus. Editi vero , es
lunc oportet nos meminisse sermonis hujusquo dici emplum enim , etc. , deinde omillunt oclavo , quod re
lur : Si , elc. Sed cæleri mss . et edili ut in lexlu , stituunt omnes mss.
nisi quod editi habeant, Quia si, etc. (99) Sic recie ms. Regius num . 1639. Cæleri ve
(92) Ms. Regius num . 1639, alque in quo, etc. ro mss., Rabanus el edili omilluut , quæ scripta
Paulo postRabanus, evidenter oslendal. Deinde editi , sunt .
in bonum , etc. ( 1 ) Edili , Hæc atque alia hujusmodi erant my
(93) lla omnes mss ., Rabanus, et edilio Venela . sleria , quæ occulla sunt temporibus æternis : sed
Cæleri editi , ut videntes, etc. mss . el Rabanus ut in nostro textu , nisi quod alius
(94) Sic ms . Regius nuin . 1839 et Rabanus. Cæ Label occulla suni ; alius, occulta ſuerunt; et alii,
teri vero miss. el editi , ad ædificationem videntibus temporibus præteritis .
1261 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. X.
mini el Salvatoris nostri Jesu Christi 88. Sed ut ad . A est, unum atque idem sentientes in nomine Jesli
huc manifestius fiat quomodo quæ scripta sunt, pro
pter nos scripta sunt, de priori populo dicit prophe
ta , quia aure audietis, et non audietis ; et videntes vi
debilis, et non intelligetis 84. De nobis autem dicitur ,
quia quibus non est nuntiatum de eo , videbunt; et
qui non audierunt, intelligent 85. Considera ergo ex
hoc propter quod quæ scripta sunt scripla videan
tur (2) . Que enim scribuntur, sine dubio propter
eos scribuntur qui visuri et intellecturi sunt, non
propter eos qui neque visuri neque intellecluri di
cuntur . Qui autem intelligunt quæ scripta sunt, illud
sine dubio invenient quod consequenter adjungitur :
$6 Ut per patientiam , et consolationem Scripturarum ,
spem habeamus ad Deum (5) . 673 Consolationem
namque ex Scripturis non ille qui neque credit, ne
que intelligit , sed ille qui et credit et intelligit, capit.
7. Deus autem patientiæ el consolationis del vobis
id ipsum sapere in alterutrum secundum Jesum Chri
slum : ul unanimes (4) uno ore honorificelis Deum ,
el Patrem Domini nostri Jesu Christi . Propler quod
suscipite invicem , sicut et Christus suscepit vos in
honorem Dei 89. Si patientia virtus est , omuis autem
virtus a Deo est ; et patientia a Deo est . Cum ergo
dicitur Deus patientiæ , hoc est quod videtur osten
di, quia Deus cuni his est qui habent in se virtutem
patientize : sicul cum dicitur Deus justitiæ , osten
ditur in his esse Deus qui servant justitiam . Simi
liter ei Deus veritatis , el. Deus sapientiæ (5) intelli
gilur. Sed et Deus consolationis cum dicitur, cum C
illis esse ostenditur Deus qui ex divinis Scriplur's
per intelligentiam spiritalem consolationem Spiritus
capiunt. Deus ergo patientia (6 ) et consolationis del
vobis, inquit, idipsum sapere in alterutrum secundum
Jesum Christum . In hoc Paulus patriarcharum more
el prophetarum , quorum benedicciones scriplu le
feruntur, benedictiones tribuit Romanis , exoraus
eis dari a Deo ut id ipsom sapiant in alterutrum .
Grandis est isla benedictio ( 7) , ul unum sapiant
omnes atque sentiant , et sicut sibi , ila ( 8) unus
quisque velit et proximo suo. Vis autem scire quan
furo valeat unanimitatis gratia ? Salvalor in Evan
geliis 88 pronuntiat, quia si duo vel tres in unum con
senserint, de omni re quamcunque perierint a Deo (9) ,
fiel illis ; el ilerum de semelipso dicit 89 , quia ubi D os dicitur, ubi unus atque idem per diversorum ora
fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, hoc
83 [] Tims, 10. 84 Isa . vi , 9 . 85 Rom . xv, 21 ; Isa . LII , 15 . 86 Rom . xv , 1. 87 Rom . xv , 5 sq . 88 Matth .
TVIII, 19. 89 ibid . 20. 90 Acl . I , 11. 91 Exod . vi , 24. 99 Num , xvi , 1 sq. 93 | Cor . 1 , 1 . 94 I Thes . 1 , 1 .
(2) Sic mss . et Rabanus . Editi vero , Considera
ergo ex hoc propter quod scripta sunt , videlicet ut
scripta videanlur .
(3) Ad Deum . Desiderantur hæc in antea editis.
(4) Ut unanimes, elc ., usque ad, in honorem Dei,
desiderantur in editis ; sed restiluuntur ex omni
bus mss .
( 5) Editi, et Deus patienlice , male .
(6 ) Edili, Deus aulen patientiæ , etc.
(7) Sic mss. el Rabanus. Edili vero, Grulia Dei
est benedictio isia .
( 8) Itu . Deest in edilis .
(9 ) A Deo . Omillitur in libris antea editis.
( 10) Ibi , inquit. Hæc duo verba desiderantur in
1262
Christi , ibi , inquit ( 10) , ero in medio eorum . Vis et
aliud accipere exemplum , quomodo unum sentien
libus Christus medius fiat ? Viile in Actibus aposto
Jorum quomodo post ascensionem Domini, cum ele
vassent, inquil, undecim ( 11 ) apostoli cum cæteris
vocem , el unanimiter orassent , molus est locus in
quo siabant, el præsentiam sancti Spirilus merue
runt % . Vi anteni adhuc quanta sit unanimitatis
virlus , et quanta gratia clarius fiat , non pulo ab
surdum videri , si ea quæ nobis de bis etiam in Ve
Teri Testamento a patribus rationabiliter tradita
sunt, his scilicel qui ex Hebræis ad Christi fidem
venerunt , in medium proferamus. Aiebant' ergo
tres ( 12) illos filios Core quorum nomina invenimus
B
in Exodo 9 , id est , Aser qui interprelatur eruditio ,
et Elchana qui in nostra lingua dicitiir possessio
Dei, el Abiasaph qui in Latino sermone indical con
gregationem patris , cuir pater eorum Core peccas ·
set una cum Daihan el Abiron " , et omnibus qui
consenserunt eis , el divinie ultionis in eos pararelur
excidium , islos segregasse se a coelu nefario ( 13),
et ab impia conspiratione sequestralos unanimiter
ad Deum precem pænitentiæ profudisse : atque
exauditos a Deo non solum veniam pænæ , sed et
prophetiæ gratiam meruisse ; el hoc quoque eis a
Deo poscentibus esse præstilum , ne quid triste aut
exiliabile prophelare juberentur : et ob hoc omnes
Psalmos quicunque nominibus eorum allilulali re
feruntur , nihil triste adversum peccatores aut aspe .
rum continere . Hoc autem protulimus , lil quanta
sil unanimiralis virtus , et unuin sentire, alque unum
invicem sapere , magnificentius nosceretur. Ego
eliam illud , quod Paulus in quibusdam Epistolis
aliorum vocabula secam jungil , el dicii , Paulus, el
Sosthenes fraler 93 ; et alibi , Paulus, et Sylvanus, et
Timotheus 94 ; pulo non inaniter factum ; sed per
hoc ostendi , quia duobus vel tribus in uno positis
Spiritus sanclus unum de eis sensium atque unum
elicuerit :serinonem : ut qui Ecclesias ( 14) docere
cupiebant unum dicere omnes atyue unum sapere,
ipsi prius unum se dicere alque unum sapere de.
monstrarent, el uno ore honorificarent Deum , el
Palrem Domini nostri Jesu Christi . Unum namque
sensus el sermo procedil. Bene aulem Apostolus
editis , et in pluribus mss. , sed restiliruntur ex
ms. Regio num . 1639 el Rabano , qui tamen omil
til ibi .
( 11 ) Libri antea edili habent duodecim ; Rabanus
vero el omnes mss . nos ri , undecim .
( 12) Edili , hi. Mss. vero , ires, qui paulo post ha
bent, Asyr...Helchana (unus, Helchan )... ei Abiası ,
al., Abysa, al., Abyssa.
(13) Édili , ab aciu nefario.
( 14) Edili , Ecclesian , male. Deinde omiltuni,
omnes : et paulo post habent, el uno ore honoriſia
celis Deum , etc. Sed ones mss. ut in nostro
Textu .
 1203 ORIGENIS 1264
ubi ait , idipsum sapere in alterutrum , addidit , se . A quo nunc eos qui ex circumcisione crediderant,
cundum Jesum Christum . Posset enim fieri ut et in nunc etiam eos qui ex gentibus adversum se invi
inalitia aliqui unanimiter consentirent , et unum cem superbientes erant refrenat ac reprimii, doce
saperent in pejus . Ob hoc ergo addidit , secundum rei non esse penitus judicandos eos qui in legis ob
Jesum Christum . Qui autem secundum Jesum Chri servationibus demorantur ; quandoquidem etiam
slum sapil , sine dubio omne quod bonum est sapit . Christus in carne sua circumcisionis minister essti
Post hæc ait : Propter quod suscipite invicem , sicut lerit : sive alio modo, ut illius circumcisionis Chri
et Christus suscepit vos in honorem Dei . Quod dicit, slus minister (20) fuisse dicatur, de qua idem Apo
suscipite invicem , ad illud referendum est quod pri stolus dicit 99 : Non enim qui in manifesto Judæus
mo proposuerat ( 15) , ubi occasione mundorum vel est , neque quæ maniſesta in carne est circumcisio, sed
immundorum ciborum 674 diversa senlientes ab qui in occulto Judæus est , (21 ) et circumcisio cordis in
invicem discrepabanl ; et ait : Suscipite invicem , spirilu , non lillera , cujus laus non ex hominibus,
sicut et Christus suscepil vos , qui nullius horruil im sed ex Deo est ; el secundum quod idem Apostolus in
munditias , nec reputavit alicui delicta sua . Nilil aliis dicit ? : (22) In quo etiam circumcisi eslis circum
ergo de immunditia ( 16) animalium judicetis , sicut cisione non manufacta in exspoliatione corporis car
B
nec ille immunditias credentium repritavil. El qui in nis , sed in circumcisione Christi , consepulli ei in
superioribus dixerat : Qui autem monducal , non baptismo . Per hujusmodi ergo circumcisione:
manducantem non judicel ; Deus enim illum assum certum est Patrum promissiones esse completas.
psit 98 , hic dixit : Sicut Christus ( 17) suscepil vos : Quæ autem fuerint promissiones, subditis declarat
ut ostenderet unum atque idem esse a Deo suscipi, exemplis quibus dicit : (23 ) Propterea confitebor tibi in
et a Christo. Addit autem el hoc , quod honor Dei gentibus , et nomini luo cantabo . Quod ex sepli
sit suscipi a Christo . Quos enim suscipit Christus, mo (24 ) decimo psalmo videtur assumplum , parva
docet eos ita agere debere, ut videntes homines ope immulatione habita , non sensus , sed sermonum . Ibi
ra eorum bona , glorificent Patrem eorum qui in cælis enim dicit Prophela : Propterea confiebor libi in gen
est 96. tibus , Domine, et psallam nomini tuo . Quod autem
8. Dico enim Christum ministrum ſuisse circumci ait : Lætamini, genles, cum populo ejus, eisdem ver
sionis propter verilalem Dei , ad slubiliendus promis bis in Deuteronomii cantico scriplum esl ' : Laudale
siones Patrum . Gentes autem pro misericordia hono vero Dominum , omnes gentes , et magnificale eum,
rare ( 18) Deum, sicut scriptum est : Propterea confi omnes populi , in centesimo sexto decimo psalmo le
tebor tibi in gentibus , et in nomine luo cantabo . El с gitur ; tantum est quo :1 ibi pro magnificale, collau
iterum dicil : Lætamini, genles , cum populo ejus . Et dale posilum est . Ulimum vero exemplum ipse
ilerum : Laudate Dominum , omnes gentes , el magni Paulus de Isaia dicit esse assumplum , in cujus cor
ficale eum , omnes populi. Et Isaias rursum dicit : pore ita scriptum est (25) : El erit in die illa radis
Eri: radix Jesse, et qui exsurgel regere gentes, in eo Jesse ; el qui etsurgel regere genles, in eo genles spe
genles sperabunt 97. Quomodo Christus minister fue rabunt. Et erit requies ejus honor 4. Omissis autore
rit circumcisionis ad stabiliendas promissiones Pa in primo quidem duobus sermonibus, id est , in die
Lium , duplici modo intelligi polest . Sive pro eo quod illa ; et in ultimis, et erit requies ejus honor, celera
circuincisionem in carne sua ipse suscepit , ut mani eisdem verbis posuit quibris Septuaginta Interpretes
festissime nosceretur quod ex semine Abraham ve ediderunt. Unde sciendum est quod in omnibus
niens, cui promiserat Deus quod in semine suo be pene Apostolus editionem Septuaginta Interpretums
nedicerentur ( 19) omnes gentes 98 , complere ! in se tenel , nisi si qua forte ei quam exsequitur assertioni
melipso quæ Patribus fuerant repromissa : et ut per minus necessaria videntur (26 ) , aut si quando non
hoc , secundum propositum lotius Epistolae ordinem , lam verbis Interpretum , quam sensibus Scripluræ
98 Rom . xiv , 3. 96 Malih , v , 16. 97 Rom . xv , 8 sq . 98 Gen.XXII , 18. 99 Rom . II , 28 , * Coloss.
ll , 11 . * Psal . xvii , 50. Deul. XXXII, 43 . - Isil. xi , 10 .
(15) Ms. unus , posuerat . Sed cæleri mss . , Raba- D leri vero mss. et editi , et circumcisione cordis quæ
nus el editi proposuerat . (al ., qui) spirilu , etc.
( 16 ) Edili, Nihil enim de immunditia , etc. (22) Edili , sed in circumcisione corporis Christi,
( 17) Mss. plerique, Rabanus et edili, hic dixit ( al . , consepulli ei in baptismum .
dicii) quia Christus , Plc . Sed rectius ms. Regius ( 23) Sic msa . codices nostri ; erlili vero , quibus
num . 1639 ut in nostro textu . Deinde mss . quidam ), dicit : gentes aulem super misericordia honorare
Addit et hoc, ut honor sit Dei , elc . Sed melius ms. Deum , sicut scriptum est. Proplere , etc.
Regius num . 1639 et Rabanus ut in textu . Editi (24) Edili , oclavo ; mss ., septimo , el recie qui
omillunt autem , sed habent quod pro ut. dem .
( 18) Gentes autem pro misericordia honorare , elc. , (25) Ultimum vero exemplum ipse Paulus de Isaia
usque ad , in eo genles sperabunt , desiderantur in dicil esse assumplum , in cujus corpore ila scriptum
antea editis, et restiluuntur ex mss., quorum unus est . In editis hæc prætermissa suot , quorum loco
habet, in eum pro in eo . legitur , Et rursus Isaias ail : El erii in die illa,
( 19 ) Edili, quia in semine luo benedicentur , etc. elc.
(20) Exstileril : sive alio modo , ut illius circumci ( 26) Sic ms. Regius num . 1659. Cateri vero
sionis Christus minister. IIæc prætermittuntur in li mss. él edili , nisi quia fcrle ... videlur , edili , vi
bris antea edilis . deniur.
(21) Sicms.Regius num . 1639 et Rabanus. Ca
1265 COMMENT , IN EPIST. AD ROM . LIB . X. 1 266

oti vult sua enuntiatione prolatis . Hunc autem ser- A sociantur cum se emendaverint ab omni inquina
monem de radice Jesse melius quidem in explana- . mento, el effecti ſuerint vasa sancia , ut ita demum
tione ipsius prophetæ Isaiz visum est disseri . Et in quis repletus videalur omni pace, si in plenitudine
præsenti tamen loco dicetur (27 ) , quoniam Jesse in crediderit Trinitatis. Propter hoc denique subjun
terpretatur in nostra lingua , est mihi . In adventu git Apostolus et dicit : Repleal vos omni gaudio et
ergo Christi omnis qui credidit ei,convenienter dixit : pace in credendo, ut abundetis in spe et virtute Spi
Est mihi. Ille enim , de quo Moyses dixit , qui est ritus sancti. Si enim qui crecil , virlule sancti Spie
misit 675 me ad vos , ipse est mihi, hoc est, in ipsum riius munitur (32) , certum est quod plenitudinem
credo qui est , non qui ex nihilo factus est , ut im gaudii semper habeal , el plenitudinem pacis.
piis placel (28) , sed qui est, et semper est , et hoc 10. Certus sum aulem , fratres, el ego de vobis ,
ei nomen est ; el ipse est qui surrexil ex radice quoniam et ipsi pleni estis bonitale , repleli omni
Jesse, et in ipso genles sperabunt. Pro qua miseri scientia, ila ut possilis el alios monere ' (33) . Eadem
cordia , quam ab eo consecuti sunt, ut is qui semper ratione qua supra diximus repleri omni gaudio et
erat nasceretur ex radice Jesse ad salutem genti omni pace credentes 13, etiam bic plenos esse boni
bus dandam , pro hac, inquam , sibi collala miseri lale et omni scientia eos ad quos fil sermo confir
cordia genles honorant et magnificant Deum . B mal . Similiter autem et Corinthiis scribens dicit :
9. Deus aulem spei repleat vos omni gaudio el pace In omnibus divites facii eslis in illo , in omni verbo
in credendo, ut abundelis in spe et virlule Spiritus et in omni scientia " " ; qui, ut superius diximus,
sancli Qui superius dixeral quod in Isaia scriplum etiam de semetipso pronuntiat quod non omneni
est : El in eo gentes sperabunl ' gratanter adjecit, scientiam , neque omnem propheliam habeat, sed ex
Deus autem spei ; il si scriptum fuisset, in ipso parte 18 ; de quo et in aliis quidem sæpe nos dixisse
gentes credent, adjecisset sine dubio, Deus autem memini. El nunc nihilominus dicemus quod Paulus,
fidei , ut nunc a sperando gentes Deum spei invocat el si qui sunt lales , ad comparationem cæterorum
super eos qui sperant in euin , a qu eis benedi- perſecti dicuntur ; ad illam autem summam scien
crionis niunus precatur augeri. Est autem benedictio tiam , vel ad illam perfectionem quæ in cælestibus
hujusmodi : Ct repleantur omni gaudio, et omni est ordinibus, nullus potest inter homines vel dici
pace. Similiter autem et Propheta in quodam loco vel esse perfectus . Ut si dicamus : In puerilibus
dicit : Et erit in diebus ejus justitia et multi!udo sludiis , ad comparationem illius qui nuper imbui
pacis , usquequo auferatur lunak . Sed quia hæc de tur, et prima litterarum suscipit elementa , magister
Christo dicuntur, in illo recte possumus multitudi ipse librarius perſeclus appellatur ; sed non est ita
с
nem pacis advertere , pro eo quod pacificavit per perſectus, ut est ille qui grammaticam docet . Ipse
sanguinem crucis suæ non solum quae in terra suni, vero granimaticus quamvis sit perfeclus, superior
sed etiam quæ in cælis sunt '. In omnibus aulem est tamen perfectio rhetoris (34) ; et liis omnibus
quomodo possil impleri (29) loc quod preca- longe eminentior philosophicæ doctrinæ perfectio.
tur Apostolus, ut repleantur omni gaudio el omni Cumque in his omnibus Jilleraturæ doctrina ( 35)
pace , difficile mihi videtur exponi, maxime cuni sit, diversus lamen gradus perfectionis el magiste
etiam ipse Apostolus in his quae per gratiam Spi rii in unoquoque habetur. Ita ergo potest fieri ut
rilus conseculus est , ex parle se dicat scire, el ex et Paulus cum dicit : Non quod jam asseculus sim,
parte prophetare ''. Sed ego puto in co posse ha uul perfectus sim 6, ad illum apicem cælestis per
bere credentes plenitudinem pacis (30) , cum recon ſectionis aspiciens videalur hæc scribere . Cum vero
cilianlur Deo Patri per fidem , secundum verbum dicit : Quicunque ergo perſecti sumus , hoc sentia .
Pauli dicentis : Rogamus pro Christo , reconciliamini mus (36) , ad humanæ lanlum perfectionis respicil
Deo " l ; et cum in pacem redeunt (31 ) cum Filio Dei gradum . Sic ergo et in præsenli loco intelligendi
per sanguinem crucis ejus, el cum sancto Spiritui sunt vel pace, vel gaudio , vel etiam bonitate , vel
$ Exod . jii , 14. Rom . xv , 13 . ? ibid . 12 ; Isa . xi , 10 . 8 Psal . Lxxi , 7. Colos. 1 , 20 . 10 I Cor . XIII,
9. 11. Il Cor . V , 20. 12 Rom . xv , 14. 13 ibid . 13. 14 I Cor.1 , 5 . '15 I Cor . x111 , 9. 16 Philip . III , 12 .
17 ibid . 15.
(27) lia ms. Regius num . 1659 et Rabanus. Cie - D (50) Ms. Regius num . 1639, Rabanus et edili ,
leri vero mss . el editi, visum est disseruisse . In præ plenitudinem pacis. Mss . duo, mulliludinem pacis .
senti tamen (editi, lantum ) loco dicitur, elc , Origenes (31 ) Edili , in pace redeunt , etc.
homil. 3 in Isaiam , tom . III, p. 110, de radice Jesse (32 ) Sic mss. plerique el edili . Ms. vero Regius,
Susius quidem disseril ; sed non in hunc Isaiæ con num , 1639, Si enim credit quis , el virtule Spiritus
textum , quem videtur Commentariis suis in hunc sancli muniatur. Rabanus, Si enim qui credit , ex
prophelam explanasse. Sed hæc modo non ex virtute ..., muniatur.
Slani, (33) Editi el Rabanus, dilectione .... alterutrum
(28) Sic ms . Regius num . 1639 el Rabanus. Editi monere. Mss. vero ut in iextu .
vero, qui non ex nihilo , ut impiis placet, elc. Mss. (34) Sic mss. el editio Venela Salodiani : Merli
quidani, qui est , non ex nihilo facius est , ut impiis nus vero el Genebrardus , superior est , el lamen
placel , elc . perfectior rhelor.
(29) Ila recie ms . Regius num . 4639 et Rabanus . ( 35) Editi , lilleralura doctrina .
Cileri vero miss . el edili , sed etiam quæ in cælis ( 36) lla joss. Edili vero, Quicunque ergo. perfecti
sunt in omnibus . Quomodo possil (al . , Quomodo vero sentiamus .
Possil) invleri, elc .
 1207 ORIGENIS 1268
etiam scientia (37) repleti sive Romani, sive Corin- A scire falealur, plura tamen et multo plura scie
thii, in quantum possibile est repleri eos qui do ril , quam scripserit. Tanquam enim (43) qui
centur in Ecclesia , el sub perfectis doctoribus ipse multa sciret, nec tamen auderel mulla pro
agunt (38) . Designat autem et scientiæ ipsius men ferre, audaciain sibi fuisse dicit ut aliqua sallem
suram , cum dicit : lla ut possitis et alios monere. scripluræ committeret. Quod vero ait, commemorans
In quo ostendit , quia in eo quod didicit ( 59) unus vos per gratiam dalam mihi, indicat ſuisse quidem
quisque, debet etiam alium monere , et hujusmodi sibi jam sermonem de talibus, et disseruisse se
cum condiscipulis habere colloquia , quibus se el sæpe de mysteriis ; sed quoniam quæ solo sermone
mioneant invicem , 676 et ædilicent . Potest enim dicta sunt facile (44) intercipere possel oblivio, per
conferre plurimum eruditionis allerna collatio si hæc, inquit, pauca quæ scripsi per gratiam dalain
cum charitate habeatur (40), et de profundioribus mihi, illorum vobis memoriam revoco , quæ a me
quibusque vel obscurioribus exspectel eruditorum latius sæpe disserta sunt. De gratia autem quam
perfectorumque sententiam , secundum quod , et sibi datam Paulus commemorat, supra jam dixi
Moyses dicit : Interroga palres tuos , el annuntiabunt mus . Quam gratiam ob hoc sibi dalam dicit , ut
tibi ; presbyteros luos , et diceni tibi '8 . sim , inquit, ministrans Christo Jesu in gentibus,
11. Audacius autem scripsi vobis ex parte, lanquam B sanctificans Evangelium Dei. Quod nos babemus,
commemorans vos per gratiam dalam mihi a Deo , sanctificans Evangelium Dei , Græci magnificentius
ul sim ministrans Christo Jesu in gentibus, sanctifi- dicunt , le poupYOūvTa tÒ EvayyéĀLOV TOŪ DEOū , quod
cans Evangelium Dei , ul sit oblatio gentium accepla , licet non plene a nobis (45) , posset tamen dici sa
sanctificala in Spiritu sancto " . Tanquam qui con crificans Evangelium Dei ; per quod ostenditur sa
scius sit sibi in omni lexia Epistolæ, dum ad eos crificale opus esse annuntiare Evangelium . Idcirco
interdum qui ex circumcisione sunt, interdum vero denique subjungit : Ui fiat oblatio gentium accepla ,
ad eos qui ex gentibus crediderunt faceret verbum , sanctificata in Spiritu sanclo . Sicut ergo pontifices
quod nonnulla etiam de secrelioribus mysteriis et cum offerebant, necessario eis erat providendum
profundioribus contigerit ( 41 ) , el studio reddenda ne macula inessel hostiæ , ne vituperatio , ne vi
rationis plura quie habebantur in occultis paleſece lium (46) , ut posset accepta esse Deo ct grata " ' ;
ril, licet in singulis dispensationem verbi cauta mo ita el qui Evangelium sacrifical, el verbum Dei an
deratione servaverit , el ex aliqua parte indicans, nuntiat , curare omnimodis debet, ne qua in prædi
ex mulla rursum parle contexerit, idcirco dicit : cando macula , ne quod in docendo vitium, ne qua
Audacius aulem scripsi vobis ex parle, tanquam in magisterio culpa nascatur ; sed , ut ita dixerim ,
с
commemorans vos per gratia :n quæ data est mihi. si fieri potest , semetipsum prinio immolet, se pri
Audis (42) Apostolum dicentem : Ex parle scripsi ? mum viliis jugulet , sua prius peccato membra mor
Unde neque nobis aliquis succenseal, si mysterio- tificet, ut non solum doctrina, sed et vitæ exemplo
rum divinorum rationem explanare ad liquidum discipulorum salutem oblationem suam (47) acce
non valemus , cum audiat eain qui nobis hæc ipsa plam faciat Deo . Sanctificala , inquit, in Spiritu
tradidit, ex parte tradidisse : neque quisquam sub sancio , Sanctificationis fons Spiritus sanctus est ,
scientize titulo ila inflatus incedal, tanquam uni et ideo oblatio gentium quæ Paulo sacrilicante (48)
versa cognoverit, cum ipse Paulus a quo scientie offertur, non per observantiam legis , sed per Spi
nobis seruo transfusus est , ex parle se dical scri ritum sanctum accepta fieri dicitur Deo.
bere, el ex parte cognoscere 20. Ego tamen arbi 12. Habeo igitur gloriam in Christo Jesu ad Deum.
tror quod quamvis etiain ipse Paulus ex parle se Non enim audeo aliquid toqui eorum quæ per me

18 Deut. XXXII , 7. 19 Rom. xv. 15. 16. 30 ibid. 15 ; I Cor. xii, 12. 31 Levil. XXII , 21 ; Deut. xv ,21 .

(37) Sic mss. Editi vero, vel bonilale, vel scientia, D Paulo infra edili loco proferre babent reſerre. Ms.
omisso bis etiam . unus, ſerre. Et post paucams. Regius num . 1639 ,
(38 ) Edili , aguntur . indicat ſecisse quidem se jan sermonem , elc.
(39) Ouines mss., dicit ; Rabanus, didicit ; editi , ( 44 ) Edili, de facili. Mss. et Rabanus, facile.
discit . 145) Sic Rabanus el editi. Omnes vero mss . nostri
(40) Mss. quidam , si cum hilarilale habeatur, habent tantummodo ispouprūv , quod licet non plane
Deinde ms. Regius num . 1639 , exspectatur erudilo a nobis. Deinde niss. duo, possel ; Rabanus el edili,
rum perfectorumque sententia . El paulo post mss. pussit ; ms. Regius num . 1639, polesl . Et paulo posi
aliquot, Interroga patrem fuum , elc. Sed poliores mss. el Rabanus, alii , sacrificale opus ; alii, ponii.
Mss . Rabanus et edili ut in nostro textu . ficale opus. Edili, sanctificaie opus.
(41 ) Ms. Regius num . 1639 , conlexeril . Paulo (46) Editi el mss. quidair , ne vituperationis vilium .
post editi, patefecerit, lical in singulis dispensatione · Male . Deinde editi, ul possil, elc. Sed mis. Regius
verbi moderationem servaverii , ex aliqua parte in mum . 1639 et Rabanus recte ut in nostro textu . El
dicans, ex mulia rursum parte contegens, etc. Sed paulo post editi , sanctifical : al omnes miss. et la
omnes mss . et Rabanus uit in lexiu ; nisi quod bamus, sacrifical.
quidam perperam habeant cum Rabano, patefeceril (47) Sic iss. plerique el edili , Ms. vero Regius
luce , al. lucere. num . 1639, discipulorum salule oblationem suam , elc.
( 42 ) Sic ms. unus et Rabanus. Cöleri vero mss. Rabanı: s, discipulorum salutem oblatione sua , elc.
nostri el editi, Audi. (48) Edili sanctificante . Mss. omnes el Rabanusa
( 45) Enim . Restituitur ex mis . Regio, numi. 1639. sacrificaule,
1269 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. X. 1270

non efficit Christus in obedientiam gentium , verbo el A ricum replevit Evangelium Christi. Moysi ei ' Aaron
factis, per polestalem signorum et prodigiorum ( 49) dederat Deus potestatem signorum et prodigiorum ,
in virtute Spirilus Dei ; ita ut ab Jerusalem in cir sicut scriptum est 2* : Posuit in eis verba signorum
cuitu usque ad Illyricum repleverim Evangelium el prodigiorum in terra Cham, ut filios Israel casli .
Christi. Sic autem hoc prædicavi Evangelium non gata Ægypto liberarent : sed illi vix rarumque po
ubi nominatus est Christus , ne super alienum ſunda luerunt (55) ex Ægyptiorum gente convertere. Pau
mentum ædificarem : sed sicut scriptum est : Quibus Jus , accepta potestate signorum et prodigiorum
non est annuntialum de eo , videbunt , el qui non au non unam gentem , neque duos aul ires populos (56) ,
dierunt, intelligent " . Vera quidem gloriatio ad Deum sed omnes ab Jerusalem usque ad Ilyricum natio.
non est , nisi illa quæ est in Cliristo Jesu . Sine Cbri nes ac populos prædicatione verbi et operum vir
slo autem gloriari in Deo tale est , quale si quis lutumque potentia ad Christi sacramenta conver
677 dical posse se habere gloriam apud Deum sine tit (57) . Sic autem prædicavit hoc Evangelium , ut
justitia , sine sapientia , sine veritate. Hæc enim non alienis laboribus, neque alienæ prædicationi
omnia Christus est ; et ideo in solo Christo vera additamentum suis sermonibus insereret , ne ab alio
gloriatio est ad Deum . Simile est hoc illi quod in positis fidei fandamentis ipse ædificium propriæ
B
aliis ipse dicit : Qui aulem glorialur , in Domino glo prædicationis imponeret, et alieni operis subripere
rielur 23. Quomodo autem culpabilis sit gloriatio gloriam videretur. Observanda hæc sunt Ecclesia
omnis quæ extra Christum est , verbi causa , in di rum rectoribus (58), et diligenti intentione servanda ,
viliis , vel honoribus sæculi (50) , vel sapientia ut neque loqui aliquid videantur eorum quæ per
mundi , vel cæleris artibus quæ extra Christum ipsos non effecerit Christus , neque alienos labores
sunt, supra jam latius disseruimus ( 51 ) . Sciendum el sludia decolorent . Loquitur autem quis ea quæ
sane est quod hic Lalini gloriam (52) pro gloria per se non efficit Christus hoc modo ; si loquatur
lione posuerunt . Non enim , inquit, audeo aliquid de continentia et doceat , cum ipse contineris non
loqui eorum quæ per me non efficit Christus in obe sit ; vel si loqualur de sobrielale , vel de justitia ,
dientiam gentium , verbo et factis , per potestatem si vel de largiendis opibus , el contemnendis faculta
gnorum et prodigiorum in virtute Spiritus Dei . Quæ libus pro regno Dei , et in ipso qui hæc docet , nihil
loquor, inquit , non sunt alieni operis verba , nec borum effecerit ( 59) Christus . Et ideo formam sui
alienorum gestorum laudator efficior ; sed quæ scio Apostolus ponit , el dicit ea se loqui , el ea cæteris
Christum per me eſſecisse , hæc vobis scribo , quæ prædicare , quæ per ipsum Christus prius impleve
per obed ient iam gent ium o
verb in me el opere ex C rit. Sed sicut scriptum est , inquit , Quibus non est
plevit , verbo prædicationis, opere signorum el pro annuntiarum de eo , videbunt , et qui non audierunt ,
digiorum . Quæ autem sit differentia inter signa el intelligent. Observavit ergo diligenter Apostolus , ut
prodigia , el in aliis jam latius diximus ( 53) , el in secundum propheticuin eloquium illis nuntiaret
presenti loco compendiosius explicabimus. Signa Christum , quibus a nullo fuerat nuntiatus , el ut
appellantur, in quibus cum sit aliquid mirabile , in illi de eo intelligerent, qui a nullo ante didicissent.
dicalur quoque aliquid fulorum ; prodigia vero, in Et ista , ut opinor , causa fuit , quæ eum frequenter
quibus tantummodo mirabile aliquid ostenditur . proponentem Romam pergere prohibebat, sicut di
Signa vero (54) et prodigia quasi quä ulrumque cil : Propter quod impediebar plurimum venire ad
contineant dixit . Scriptura tamen divina interdum vos (60) ; non , ut in aliis dicit 25, impedilus a Sa..
tenet istas propriela les , interdum autem abusive lana , sed fundandi Ecclesias occupatione delenlus ,
et prodigia pro signis , et signa pro prodigiis ponit . et in his locis fundandi, ubi nullum fidei præcesse
Paulus ergo per potestatem signorum et prodigio r : t fundamentum . Exemplum autem de Isaia sum
rum , quæ tamen signa el prodigia in virtute Spi plum est 86 , et iisdem ex integro verbis quibus
ritus sancti faciebat , ab Jerusalem usque ad Ily- apud prophetam legitur , posilum .
29 Rom . xv , 17 seq . 33 I Cor. 1,31 , 2 * Psal . civ, 27. 28 | Thess. 11,18 . 2€ Isa . Lii , 15.

( 49) In obedientiam gentium verbo et factis per D ubi nominatus est Christus , ne super alienum fun
poleslalem signorum et prodigiorum , etc. , usque ad , damentum ædificarem , sicul scriptum est ; sed bic
el qui non audierunt, inielligent, nusquam reperiun A postoli contextus in mss . nostris codicibus non
tur in editis, sed resti luuntur ex mss . reper itur.
(50) Editi , et honoribus hujus sæculi . (58) Sic omnes mss. el Rabanus . Editi vero ,
(51 ) Vide supra , lib. iv , num . 9. Ecclesiarum principibus el rectoribus , ele .
( 52) Editi , gloria . (59) Editi , et ipse qui docel hæc, nihil horum effe
(53) Vide tom . Xui, in Joan . , num . 60 . cerit . Deinde ms. unus, et ideo formam sui aposto
(54) Rabanus , signa ergo , etc. Paulo post mss. lalus ponit , etc. Sed cæleri mss., Rabanus el edili
quidam , Paulus aulem per poleslalem, elc. ut in textu .
(55) Editi , sed illi rix rarumque aliquem polue ( 60) Editi post hæc verba , Propter quod impedie
runi , ' elc. Ms. Regius num . 1639 , sed illi vix ra bar plurimum venire ad vos , adduni, el prohibitus sum
rum quemque potuerunt, elc. Cæteri mss. et Raba usque adhuc . Sed hæc posteriora Apostoli verba
mus ut in textu . neque in mss . nostris, neque apud Rabanum com
(56) Edili, aut duos aut tres populos. parent , el desunt etiam in plerisque Scripluræ
( 57) Edili post hæc verba , sacramenta convertit , exemplaribus Græcis.
addunt : Sic aulem prædicavi Evangelium hoc 1022
1271 ORIGENIS 1272

13. Nunc vero ulterius locum non habens in his A lantum autem erga se Romanorum nutrit affectum,
regionibus, desiderium aulem habens venire ad vos el remorationem suam in ipsorum arbitrio collocal ,
jam ex multis præcedentibus annis , cum in Hispaniam ut dical se ab ipsis deducendum ad Hispaniam , et
proficiscar , spero quod prætergrediens videam vos , lunc deducendum , cum ipsis prius in amore satis
el a vobis deducar illuc , cum primo ex parte fruilus fecerit : in quo ulique si propensiores exstite
fuero vobis *7 . Videtur hæc in Achaia posilus dicere rint , demorandi diutius causas ipsi Apostolo da
apud Corinthum , sicul et in primis Epistolæ parti buni.
bus jam pro viribus demonstravimus (61 ) : quæ 14. Nunc vero proficiscar in Jerusalem ministrare
utique Achaia vicina et cohærens est Macedonia . sanctis . Placuit enim Macedoniæ el Achaiæ ( 68) col
In quibus locis degens , cum singula quæque per lationem aliquam facere in pauperes sanctorum qui
agrasset Evangelium prædicans in his duntaxat fini sunt in Jerusalem . Complacuil enim , et debitores
hus in quibus Christus ante non fuerat prædica surl eorum ( 69) : quoniam si spiritualium eorum
tus (62) , et agnitione Dei replesset universa, dicit participes facta sunt genles , debent et in carnalibus
nierius se locum non habere in his regionibus, ministrare eis . lloc ergo cum consummåvero , el as
hoc est , locum nullum 678 sibi superesse Christi signavero eis fructum hunc , proficiscar per vos in
prædicationis vacuum , et lempus jam adesse desi B Hispaniam . io enim quoniam veniens ad vos , in
gnat quo desiderium suum videndi eos qui Roma abundantia benedictionis Christi veniam 28. Quoniam
sunt debeat adimplere : quod conceplum ex multis placueril Macedoniæ et Achaize collationem aliquam
annis gerebat, dilarum autem fuerat et dissimula facere in pauperes sanctorum qui sunt in Jerusa
tum , donec omnem locum in quo Christus non fie lem , possumus et de secunda Epistola ad Corin
rat prædicatus , agnitione Evangelii ejus repleret. thios plenius discere, in qua hoc modo scribit (70 ) :
Quod autem dixit , Cum in Hispaniam proficiscar, Nolam autem facio vobis , ſrolres, gratiam Dei que
spero quod prælergrediens videam vos, non ita acci data est mihi in Ecclesiis Macedoniæ , quia in multa
piendum est quasi tam parvo amore Paulus erga probatione tribulationis abundantia gaudii eorum , et
Romanos teneretur, ut eos in Transilu tantummodo profunda pauperlas eorum abundavil ad divilias sim
et aliorsum pergens judicarel visendos. Vide enim plicitatis eorum : quoniam secundum virtutem ( resti
in subsequentibus quid adjungit. Cum primo, in monium perhibeo eis) el supra virlulem sua sponte ,
quit, ex parle fruitus ſuero vobis . In quo utique in mullis precibus ( 71 ) obsecrantes nos gratiam el com
ipsorum videtur ponere potestate , quando ab eis munionem quæ fit in sanctos 29 , el reliqua. Et sicut
jier propositum debeat relaxari : et per hoe quo- c in his testimonium reddit Macedonibus, ila rursum
dam modo amorem ipsorum erga se invitat et 1111 cohortatur et Corinthios , dicens : Sed sicut in om
irit , ut si ipsi insatiabiliter erga affectum tenean nibus abundatis fide, el verbo, el scientia , el nostra
tur Apostoli , sciant (65) etiam ipsum id habere in ros charilale , ila et in hac gralia abundelis 30,
propositi non prius ab eis discedere , neque alio el reliqua. Sed et in aliis collaudans Corinthios
proficisci ( 64 ) , quam charitatis ipsorum gratia per- quia erga communionem pauperum qui sunt in Je
frualur. Quam tamen charitatem tantam præsentit rusalem prompti fuerint, dicit : Et consilium in hoc
futuram , cui nec possit ex integro satisfieri , sed do : hoc enim vobis expedit , qui non solum facere ,
ex parte, inquit. Præmonet (65 ) enim quod in om sed et velle coepistis ab anno priore : nunc autem et
nibus evangelizandi necessitas præferenda sit. Bene facto perficile " . Sed et in reliquis de hac eadem
autem his quos nondum secundum carnem vide sanctorum (72) communione prosequitur , et post
ral , el ad quos nondum in corpore adveneral (66) , aliquanta addit : De ministerio autem quod sil in
præsentiam sui el remorationem moderatius polli sancios , superfluum est vobis scribere. Scio enim
celur, Desiderabilius enim suscipimus bona quæ promplam voluntatem vestram , pro qua gratulor de
cilo meluiinus auferenda : securius vero negligi vobis Macedonibus , quia Achaia parata est ab anno
mus quod relenluros (67) nos diutius credimus , In- D priore , et vestra æmulatio provocavit multos " .
87 Rom . xv , 23, 24. 28 Rom . xv, 25 , sq. 19 II Cor . il , sq . 30 ibid . 7 . 31 ibid . 10. 39 II Cor . ix , 1 , 2.
( 61 ) Vide Præfat . in hanc Epist. Male .
(62) Ms. Regius num . 1639 , in quibus Christi ( 68) Edili , Probaverunt enim Macedonia et Achaia,
ante non ſuerai prædicatio . Sed cæleri mss . Raba etc.
mos el editi ut in textu . ( 69) Hæc verba , Complacuit enim , et debitores
(63 ) Ms. Regius num . 1639, ut sint ipsi insatiabi. sunt eorum , etc. , usque ad, possumus et de secunda
les erga affectum Apostoli, scianl , elc. Sed cæleri Epistola ad Corinthios, elc., desiderontur in editis,
mss. , Rabanus, et edili ut in lexla . sed restituuntur ex mss .
(64 ) lia edili el plerique mss . Ms. vero Regius ( 70) Sic omnes mss. et Rabanus. Editio autem
nuin . 1639 , neque alias (Rabanus , neque ad alios) Veneia , in qua hæc ibi scribit. Cæteri edili, in qua
proficisci. hæc scribit.
(65) Sic editi , ei Rabanus. Mss , vero nostri alii , ( 71 ) lia mss . plerique, Rabanus et editi . Ms. vero
Præmunit ; alii, Proponit . Regius num . 1639 , et supra virtutem suam sponla
( 66) Editi, in carne advenerat. nei fuerunt , mullis precibus, elc . , quod rectius vie
( 67) Edici , securius vero et negligentius quod re delur; sed nihil immuto.
lenturos, etc. Mss. duo, relentaluros, pro retenturos . ( 72) Sanctorum . Deest in libris antea editisa
Ei paulo post editi, ul morationem suam ... collocel.
1273 COMMENT . IN EPIST. AD ROM . LIB. X. 1274

Quod autem post hujusmodi' Macedoniæ et Achaia A appellavil ; reliquos vero qui in omni terra sunt,
ministerium ( 73) , quod fit in sancios qui sunt in gentes dixerii , qui habitantibus Jerusalem tanquam
Jerusalem , proposuisse ! Apostolus elianı Romam solis spirilualibus ministrare in carnalibus debeant :
videre , indicatur in Actibus apostolorum hoc modo : cum utique liceat et extra Jerus: lem spirituales in
Cum aulem expleta essent hæc , posuit Paulus (74) veniri , quos non locus, sed conversatio sancta , et
in Spiritu sancto , ut cum perambulassel Macedonian fidei ac scientiæ perfectio fecerit spirituales, sicut
el Achaiam , proficisceretur Jerosolymam , dicens : et ipse Paulus scribens dicit (80) : Fratres , et si
Quia postquam fuero ibi , necesse est me el Roman præoccupatus fuerit quis in aliquo delicio , ros qui
videre 33. Ex his autem omnibus verbis colligitur, spiritales estis , instruile hujusmodi in spiritu mansue
quia non solum prima ad Corinthios, sed et secun ludinis 38. Quid ergo est quod in his sentire nos
da anle scripla est , quam hæc ad Romanos quam convenit ? Quod omnis qui spiritalis est , id est qui
habemus in manibus ; simulque illud advertitur, spiritu Deo servit , et qui non secundum carnem
quod quanto posterior Paulus in unaquaque in vivit , sed secundum spiritum , iste in Jerusalem ,
venitur Epistola, lanto el perfectior : ut verus sit hoc est , in loco pacis habital, et in pacis visione ,
ille ejus sermo quem dixit, quia præterila oblivi. consistit : et iste est pauper sanctorum , ex illis sci
B
scens, ad furura me eviendo , ad perfectum sequens licet beatis pauperibus ad quos dicilor : Beali pau
palmam superna vocationis . Quod autem dicil , peres spiritu , quoniam ipsorum est regnum cælorum 36.
Placuit Macedoniæ et Achaiæ ( 75 ) collationem ali lia est ergo beala paupertas quæ dicit : Aurum et
679 quam facere in pauperes sanctorum , subliliter argentum non habeo ; sed quod habeo, hoc libi do (81 ) .
et verecunde dum Corinthios laudai, hortalur Ro in nomine Jesu Christi Nazareni surge el ambulas .
manos . Facilius eniin devotæ mentes ad beneſacien Isle talis pauper in Jerusalem semper habitat, divi
duin exemplis, quam sermonibus in vilanlur. Sed ei tias possidens spirituales. Aurum ejus sapientia est
in eo quod addit : Placuil enim , et debitores sunt ( 82 ) , argerilum sermo scientiæ : indumenta ejus
eorum , quid aliud sentire vult Romanos, nisi ut si Chrislis esl , dapes ejus et deliciæ mensa est sapien
Achivi (76) el Macedones debitores sunt pauperibuis tiæ, et cibus allluens in verbo Dei : vinum lætitiae
sanctorum qui sunt in derusalem , eadem ratione bibit, quod in cratere siio miscuit Sapientia 38, el de
qua unam eamdenique, quam illi , fidem ( 77 ) Christi intelligentiæ ejus victimis eilii (83) cibos solidos, et
etiam Romani tenent, advertant et semetipsos his Verbuni carnem factum . Istæ suni spiritales divi
eisdem factos esse debitores ? Neque enim soli Ma tiæ (84) , quibus gentes in carne adhuc positze com
cedones et Achivi in spiritalibus participes sunt municare festinant. Videtur ergo mihi bis quos no
facii sanctis qui sunt in Jerusalem , vi et in carna minat genies, imperfectiores quasque animas indi
libus eis debeant ministrare ; sed et Romani; et care , quæ perfectorum magisterio indigeant : et si
ideo pari conditione debitores sunt : sed de illis forte dignæ habitæ fuerint ul participes eis fiant
lanlam pronuntiat, nit el isli se noverint simili sen (85) in intellectu et scientia spiritali, ipsæ debeant
Tentiæ subjacere ( 78) . Hæc quidem secundum con in carnalibus ministrare eis : hoc est , cum spirilus
munem lilleræ dicta sint intellectum . Verum ma eorum imbui cæperit ad scientiani celsiorem (86) ,
gnificentiam solitam requiramus in litleris Pauli. debet etiain caro continentia et castitatis frena
Non enim puto quod ila senserit, ut intra solam Je suscipiens spiritalibusministrare præceptis ; ne forte
rusalem , unam duntaxat Palæstinæ urbem , paupe si adhuc in carnalibus lascivial, sessorem suum Dei
res sanciorum concluserit ( 79) , quos et spirituales Verbum incauta el effrenala dejiciat. Sed et ipsa
38 Malth. , v, 3 . 37 Act . III , 6 . 38 Prov . 18 ,2 , 5.
38 Act xix , 21. 36 Philip. Jii , 13. 14 . 35 Galat . vi , 1 .

(73) Edili , post hujus et Achaiæ ministerium , D mss . duobus.

elc . (79) Sic recte ms. codex Regius num . 1639. Cæ
(74) Edili , Cum autem expleta essel hæc , propo leri vero mss. collegeril : editi, collocet.
suil Paulus , elc . (80) Ms. Regius num . 1639, scribens Corinthiis
(75) El Achaiæ . Hæc duo verba desiderantur in dicil . Et paulo post, Id ergo est quod in kis sentire
editis , et in plerisque mss .; sed restituuntur ex ms . nos convenil.
Regio num . 1639 el Rabano. (81 ) Edili, hoc dabo libi.
( 76 ) Sic omnes mss . nostri . Editi vero , nisi 1 (82) Edili, Aurum enim (ms. unus , aurum ei) sa
Achaii. Rabanus , nisi ul si Achaici , etc. pientiæ esl, etc. Deinde omnes miss. el edili, dapes
( 77) Ita legendum videtur . Sed ms . codex Vallis ejus et divitiæ : sed tamen legendum videtur deliciæ
Clarze , ei unus Regius num . 1640 , endeni ratione qua pro divilice
unamquamque illi fidem , elc . , lilin lexlı . Edili, 'ea (85) Edit , et de intelligentiis ejus victimis edit,
Hem ratione qua unam fidem , elc . Ms. Regius num , etc.
1641 , eadem ratione qua unam quam fidem , etc. Ra (84 ) Ila edili el ms. Regius num . 1639. Cæteri
banus habel , eadem ratione etiam Romani, qui fidem vero 11.ss., deliciæ . Deinde editi, Videtur ergo mihi
Christi lenent, advertant el semetipsos, etc. Ms. Re hic.. , indicare imperſecciones quasque animas in car
gius, num . 1639 , eadem ratione qua unam eamdem ne, quæ, etc. Editio Venela omilit indicare. Sie
que fidem Christi quam Romani lereant, advertant el etiam mss. plerique, nisi quod habeant esse pro in
semetipsos, etc. dicare , el indigent, pro indigeant . Sed reclius nis .
( 78) Edili, ubi (al . , uli) ei isti se norunt sententia Regius num . 1639 nit in nostro lexiu .
subjacere ; omissù simili, quæ vox deest etiam in ( 85) Edili, ul participes ejus fiant , etc.
plerisque mss. et apud Rabanum ; sed restituilur ex ( 86) Ms. Regius num , 1039, a scien !iu çelsiore,
 4975 ORIGENIS 1276
differentia sermonum qua erga utramque parlem A Deus * ?. El calera his similia qui observat in opere
usus est (87 ) Paulus, non mihi videlur oliosa . In Dei , opus suum signaculo divinæ imaginis signat.
spiritalibus enim communionen , vel participationem Cum ergo , inquit, hoc consummavero , lunc per vos
posuit ; in carnalibus vero ministerium ; et hoc de ad Hispaniam proficiscar. Promillit sane grande
bitum esse , illud vero communicari dicil : ut osten munus Romanis, el dicit : Scio enim quoniam re
dat quia perfectiora quæque tanquam cælestia ter niens ad vos , in abundantia benedictionis Christi
renis non lam debeollir, quam commodanlur ; ler veniam : quod non nisi per Spiritum sanctum et
rena vero et carnalia (88) tanquam pro debilo exi prophetiæ gratiam pollicelur. Supra hominem nam
guntur. Debitores enim effecti sumus secundum il que est hæc scire de fuluris , quod non solum in
Jum qui primilus acceptum immortalitatis et incor benedictione Christi, verum eliam et in abundan
ruptibilitatis censum in paradiso perdidit persua tia benedictionis venlurus sit ad eos . In quo el
sione serpentis ; et ideo debitores efficimur omnes venientis gratia , el suscipientium pariter merita
quotquot in similitudinem Adæ sorte prævaricatio designantur.
nis astringimur. Idcirco ergo et precepla donantur, 15. Deprecor igilur vos, fralres, per Dominum
uit debita persolvamus . Denique et in Evangelio nostrum Jesum Christum , et per charitatem Spiritus
B
Salvator ita dicit : Cum autem fecerilis omnia quae (93) , ul adjuvelis me in oralionibus ad Deum , ut
præcepi vobis (80) , dicile quia servi inutiles sumus ; liberer ab incredulis qui sunt in Judæa, el ministe
quod debuimus facere, fecimus 39. Ea vero quæ sil rium hoc meum acceplum fial sanctis in Jerosolyma ,
pra debitum facimus , non facimus ex præceptis. ul veniens ad vos in gaudio cum voluntale Dei , re
Verbi causa , virginitas non ex debito solvitur : ne quiescam vobiscum * 3 . Licel in superioribus dixeril,
que enim per præceptum expetitur, sed supra debi Scio enim quoniam veniens ad vos , in abundaria
Tum offertur . Andi denique Paulum 680 dicentem : benedictionis Christi veniam **, nihilominus tanien
De virginibus autem præceptum Domini non habeo *c . sciebat etiam in his quæ manifeste futura cognove
Sic ergo de spiritalibus el perfectioribus commu rai , orationem esse necessariam : que utique si ,
nionem (90 ) , dixit : de inferioribus vero el carna verbi causa , non fuissel adhibita, sequerelur sine
libus debilum ministerium nomina vil . Ego autem dubio non impleri quod ſueral prophetalum . Quis
per hujusmodi ministerium etiam illud advertendum ergo est qui hæc legens, quod Paulus deprecelur
pulo quod est in Psalmis : Qui facil angelos suos eos qui Romæ sunt fratres orare pro se , contemnal
spirilis , el ministros suos flammam ignis , ut sci vel despicial orationes Ecclesiæ postulare, etiamsi
licel angelos bonos, spiriliis appellaverit tanquam C inferiores merilis esse videantur hi a quibus oratio
spiritales , eos vero qui præsunt ministeriis pæna- postulatur ? Ecce enim Paulus apostolicis præditus
rum , el flammas peccatoribus parant, ministros meritis non solum Romanos orare pro se, sed et
Sammæ ardentis norninaveri : (91 ) . Hæc quamvis Corinthios adhortatur. Vide aulem el quam validis
per excessum quemdam dicta esse videantur, lamen eos astringil religiosisque sacramentis. Per Domi
.quia locus admonuit, non omisimus. Post hæc dicit : num , inquit, nostrum Jesum Christum , el per chari
lloc ergo cum consummavero el assignavero eis ſru talem Spiritus deprecor vos ut adjuvelis me in ora
clum hunc, proficiscar per vos in Hispaniam . Scio lionibus ad Deum (94) . Quod nostri posuerunt ,
enim quoniam veniens ad vos , in abundantia benedi adjuvetis me in orationibus, magnificentius legilur
ctionis Christi veniam . Vide cum (92) quanta cautela apud Græcos , ouvaywvisaslai (95) : in quo hoc est
consignaturum se fructum offerentium repromittit. quod indicalur, ul adjuvelis me in agone oralionum
Quo pulas signaculo fructum sancti operis consi ad Deum , ostendens quasi agonem habeat ipse et
gnat Apostolus ? No puto quo imago Dei exprimitur, certamen orationis, adversantibus sibi sine dubio
hoc est , ut in complendo opere nulla sit alienæ co illis de quibus dicebat : Non enim nobis certamen
gitationis admistio , non laus ab hominibus quara est adversus carnem et sanguinem , sed adversus prin
tur, sed ul in simplicitate cordis qui tribuil tribuat, D cipatus el polestates , adversus mundi hujus rectores
el non ex iristilia : hilaren . enim datorem diligit Tenebrarum , adversus spiritalia nequiliæ in cælesti
39 Luc. xvii , 10 . 40 I Cor. vi, 25 . 61 Psal . cui, 4 ; Hebr. 1 , 7 . 12 ] I Cor. 15,7 . * Rom . sv, 30 sq .
** Rom . xv, 29.
(87) Ms. Regius num . 1639 , erga utrumque usus bis utuntur, quemadmodum et Rabanus.
esi, etc. ( 94) Edili, Per Dominum nostrum , et per charita
(88) Edili, lerrena vero et temporalia, sive carna tem Spiritus, ul adjuvelis me in orationibus ad Do
liu . Sed omnes mss . ut in nostro textu . minum . Sed mss . et Rabanus ut in textu ; nisi quod
(89) Mss . plures, quæ præcipio vobis . quidanı omittant, inquil , et plerique omillant eliam
(90) Editi. commune. Paulo post ms. Regius num . deprecor vos, quæ verba restiluuntur ex ms . Regio
1639, Ergo per hujusmodi ministerium , etc. num . 1639 .
(91 ) Editi, nominavit, male . ( 95) Mss. nostri, Rabanus el Genebrardus babent
(92) Sic Rabanus. Mss . yero el editi omitiuni cum . lantummodo ouvayovioagoai , licet corrupte. Sed
J'aulo post Rabanus, nulla sit alienæ conversalionis editio Venela Salodiani et Merlinus, ejus sequx,
admislio . omisso hocce verbo , babent, év tais atposeuyais unto
( 93) Sic miss. nostri tex!um Apostoli exhibent. Èuoū . Deinde editi el mss . quidam quando roc est
Edili 'vero hunc tantummodo prosequuntur usque quod indicatur.
ad, el per charitatem Spiriivs, el ipsis Vulgalæ ver
1277 COMMENT . IN EPIST . AD KOM . LIB. X. 1278

bus *. Et certum est quod isti omnes sicul adver- A ut Deus pacis sit cum eis, id est , ul pax Dei , que
santur fidei el resistunt pielali , sicut contrarii sunt exsuperat omnem mentem , custodiat corda eorum in
justitiæ , et veritati , et omnibus bonis, ita sine dubio Christo Jesu ( 4 ) qui pax est nostra 80
resistunt et adversantur orationi. Et ideo ostendit 17. Commendo autem robis Phæben sororem no
Paulus esse non minimum etiam ( 96) in oratione stram , que est in ministerio Ecclesiæ quæ est in Cen
certamen , si quidem in hoc certamine etiam auxi is , 51 ut eam suscipialis in Domino digne salis , el
Jium eorum qui Romæ sunt crediderit inplorandum . assistalis ei in quibuscunque indigueril vestri. Nam
Obsistunt enim vere dæmones et contrariæ potes- , ipsa quoque astilit mullis el mihi ipsi (5) . Et hic
lates in oratione primo per illud , ne lalis invenialur locus apostolica auctoritale docet etiam feminas in
is qui in orationis agone desudat , ul level puras ministerio Ecclesiæ constilui. In quo oflicio posi -
manus sine ira “ 6. Quod etsi hoc quis obtinere po tam Phæben apud Ecclesiam quæ est in Cenchris, Pau
tuerit (97 ) ut sine ira sit , vix est ut effugiat esse lus cum laude magna el commendatione prosequitur,
sine disceptatione , hoc est sine superfluis el va enumerans etiam gesta ipsius præclara, et dicens :
nis cogitationibus. Vix enim invenies ut oranti Quia in tantum omnibus astitit, hoc est, in neces
cuiquam non aliquid inanis el alienæ cogitationis Latibus præslo fuit, ut etiam mihi ipsi in necessi
occurrat , et intentionem qua in Deum mens diri- B talibus meis apostolicisque laboribus lola devotione
gitur , declinet ac frangat , atque eam per ea mentis astileril. Simile aulem opus ejus dixerim (6)
quæ non competit rapiat (98) . Et ideo agon ma hospitalitati Lol , qui dum semper hospites susce
gnus 681 est orationis , ut obsistentibus inimicis, et pil, meruit aliquando el angelos hospilio suscipere 6 .
orationis sensuni in diversa rapientibus, fixa ad Similiter et Abraham , dum semper occurrit hospi
Deum semper mens stabili intentione contendat, libus, mervil ul el Dominus cum angelis diverle
lil merito possit etiam ipse dicere (99) : Certamen ret ad tabernaculum ejus 63. Ila el hæc religiosa Phie
bonum ceriavi, cursum consummavi 67. Nunc ergo be dun aslat omnibus et omnibus obsequitur, assi
orat Apostolus adjuvari se in agone orationum , ut slere et obsequi eliam Apostolomeruit. El ideo
liberelur ab incredulis qui sunt in Judæa, a quibus locus hic duo pariter docel , et haberi, ut diximus,
non tam pali timel, neque perſerre ea quæ ad apo feminas ministras in Ecclesia , el laies debere as
stolatus ejus gloriam pertineni, quam impediri vere sumi in ministerium , quä astilerint multis, el per
lur ne diutius obstaculis eorum relentlis, vel minus bona oficia usque ad apostolicam laudem meruerint
gratum exbibeal sanctis ministerium , quod el ip pervenire. Horlalur etiam illud , ut qui bonis ope
sum orationibus indiget ut fial acceplum ( 1 ) : vel ribus in Ecclesiis dant operam , vicem recipiant a
с
ne desiderium ejus quod erga Roinanos habet vi fratribus el honorem , ut in quibuscunque neces
sendos, diutius differatur. Si, inquit, hoc ila cesse sarium ſuerit sive carnalibus officiis, honorifice
rit ul et ministerium meum acceptum fiat sanctis habeantur,
in Jerosolyma (2) , et liberalus ab incredulis qui 18. Salutale Priscam et Aquilam , adjulores meos
sunt in Judea , venire ad vos non impediar, pro in Christo Jesu (qui pro anima mea suas cervices po
bene gestis rebus g.iudens profecio ad vos veniam suerunt : quibus non solum ego gratias ago, sed el
cum voluntate Dei , et requiescam vobiscum . Non universæ Ecclesiæ gentium ) 5 * , el domesticam eorum
corporalem utique requiem quærit Paulus, sed il Ecclesiam (7) . Videntur mihi ipsi esse , de quibus
lam quæ consolationem habel ex Deo, sicut et ipse in Actibus apostolorum ita scriplum est : Posl hic
in primis Epistola bujus partibus dixit *8 : Con autem discedens Paulus ab Athenis , venil Corinthum ;
solari in ( 3 ) vobis per eam quæ invicem est fidem ve el invento ibi quodam Judæo nomine Aquila , Pontico
stram atque meam . genere , qui nuper veneral de Italia (8) , el Priscilla ,
16. Deus autem pacis sil cum omnibus vobis . uxore ejus, propter quod præceperat Claudius disce
Amen 49. Ingenti benedictione muneratur Romanos , D dere Judæos omnes a Roma, accessit ad eos ; el quia
46 Ephes. vi , 12 . *6 | Tim . 11 , 8. 47 || Tim . iv , 7. 48 Rom. 1 , 12. 49 Rom . xv, 53. 50 Philip . IV, 7.
s ! Rom . xvi , 1 , 2. 31 Gen. XIX . 83 Gen. XVIII. 06 Rom . xvi , 3 , 4, 5.

(96) Etiam . Deest in antea editis.
( 97) Edili , Quod el si quis oblinere potueril ul ,
etc.
(98 ) Edili, neque eam per quæ (al. , per quam ) non
competit rapiat. Deinde ms. Regius num . 1639 , El
ideo quia agon magnus est oralionis, obsistentibus,
elc . , omisso ut . Sed cæteri mss ., Rabanus et editi
ul in textu .
(99) Ms. Regius num . 1639 , etiam ipsa dicere, elc.
( 1 ) lia niss. nostri. Edili vero, quod et ipsis ora
lionibus indigenlium fial acceptum .
(2) Ei . Omillilur in editis , qui postea habent in
Jerosolymis .
(3) In . Desideratur in editis , et paulo post Amen
omiúitur in omnibus mss . nostris , sed exstat in
edilis et apud Rabanum ,
( 4) In Christo Jesu . Hæc prætermilluntur in edi
lis, qui postea legunt pux restra.
(5) Oi eam suscipialis in Dominy digne satis, el
assisialis ei in quibuscunque indiguerii vestri. Nam
ipsa quoque adstitit mullis , el mihi ipsi. Haec deside
rantur in antea editis , et restituuntur ex mss . el
Rabano .
(6) Mss. plerique, Rabanus et editi, dizil ; se:
reclius ms. Regiis num . 1639, dixerim .
( 7 ) Ms. Regius na !!!. 1639 et Rabanus, et domes
lica eorum Ecclesia . Sed cæleri mss . el edili ut in
lexlu ; el ita legendum esse demonstrat conclusio
hujus articuli.
( 8) Ms. Regius num . 1639 , et invenit ibi quemdam
Judrum nomine Aquilun , Ponticum genere, qui
nuper veneral ab lluiru ; et Priscilla, uxor ejus , cic .
1279 ORIGENIS 1980

erant consimilis artificii, mansit apud eos , et opera- A laborare pro Ecclesiis Dei . Nam et laborant cutu
bantur simul. Erant enim artifices tabernaculorym 65, docent adolescentulas sobrias esse , diligere viros,
hoc esl , sutores. Nec mirum si Priscam Paulus in filios enutrire, pudicas esse , castas , domuin bene
Epistola scribit , quæ in Actibus Priscilla scripla regentes, benignas , subdilas viris suis 60, hospitic
cst , cæleris concordantibus. Polest aulein fieri ut recipere, sanctorum pedes lavare 61 , el cælera om
quia (9) illo tempore, pulsis ex urbe Judæis per nia quæ de officiis mulierum scripla referuntur , in
præceplum Cæsaris, Corinthum venerant, rursus omni gerere castilale ( 15) .
edicti cessante sævitia , Romam regressi ( 10) salu 21. Salutale Andronicum et Juniam , cognalos
teptur a Paulo . Quos lamen apparel Judæorum in meos el concaptivos meos , qui sunt nobiles in aroslo
sidiis Paulo periclita nte semeti pso s objeci , ut ille lis , qui et anle me fuerunt in Christo 69. Polest qui
sse
liber abscederet : hoc autem et Jason quidam fecis dem fieri ul et secundum carnem isti cognali fue
se in Actibus apostolorum refertur 86 : el banc e0 rint Pauli, et ante ipsum crediderint, el nobiles ha
rum laudem Apostolus non silei , sed omnibus eam biti sint in apostolis Christi ; de quibus possibile
Ecc les iis adm ira nda m trad it , et ide o dici t : Qui bus csi el illud intelligi, quod fortassis ex illis seplua
us
Hon sol ego gra tia s ago , sed el uni ver se Ecc les iæ ginia duobus qui et ipsi apostoli nominati sunt ,
gentium . Unde apparel cos officiosos el hospitales B fuerint, el ideo nobiles eos in apostolis dical, et in
exstilisse erga omnes fratres fideles , non solum qui his apostolis qui ante eum fuerunt. Sed et illud
ex Judæis, sed etiam qui ex gentibus credid iss ent. me movet quod ail ; concaptivos meos . Quæ eniin
Magna enim gratia in hosp ital itat is ofli cio non so era t Pauli captivitas, in qua sibi eliam Andronicum
lum apud Deumi, sed et apud homines invenitur. el Juniam concaplivos esse leslalur ( 17 ) ? nisi forie
Quæ tamen res quoniam non solum in voluntale et profundiore mysterio ad illam respiciamus captivi
proposito 682 domino rum , sed el grato ac fideli talem , quam Christus venit absolvere , de qua seri
cons titi t ( 11 ) min ist eri o fam ulo rum , idc irc o omn es pli ni es ! 63 , venire el dare eum captivis remissionem ,
qui ministerium istud cum ipsis fideliter adimple czecis visum . In qua captivitale videntur una alque
bant, domesticam eorum nominavit Ecclesiam . cadem ratione isti esse , qua et Paulus eral. Verbi
19. Salulaie Ephenelum dileclum meum , qui est enim gratia si dicamus : Cum captivus esset popu
initium Asiæ in Christo 57. Hic Ephenelus videlur Jus Israel apud Assyrios vel Babylonios, omnes qui
mihi omnium primus ex Asia credidisse ; unde et dem videbantur esse captivi ; sed alia ratio in cæ
jeilium eum Ecclesiæ appellavil, vel , ul in Græco teris captivitalis ( 18) , alia in Daniele , et Anania ,
habeatur, primitias Asiæ : nisi aliquid profun С alque Azaria vel Misael. Illi enim captivi erant pro
dius ( 12) sermo iste signilicel, ut intelligamus ano peccatis suis ; isti vero pro consolatione captivo
gelos Dei , qui Ecclesiis præsunt, offerre singulos rum erant etiam ipsi captivi : et ideo si diceret
quosque primitias Deo ex his qui credunt ; primitiæ Daniel de aliquo uno ex plebe : Concaptivus meus ,
autem apud illos judicentur non in his qui tempore non ita convenienter dici videbatur, ut si diceret
primi sunt, sed qui virtuvibus et merilis præcellunt. de Anania , et Azaria , et Misael , concaptivi mei. In
Quorum sciens per Spiritum Paulus electionem er istis enim una captivitatis est ratio , quæ longe :
ga Epienelum , el quod ( 13) ipsum ex omni fide reliqui populi ratione diversa est ( 19) . Ita ergo el
lium numero , qui erant in Asia , electio invenerit Paulus tale aliquid de se el Andronico , ac Junia ,
angelorum , appellavit eum primitias Asiæ. Sed et in secunduin occultioris sacramenti inluens rationem ,
alia Epistola 68 dicit de quibusdam , Quia sint primi concaptivos eos sibi in hoc mundo nominal, el no
liæ dchuiæ ; eamdem sine dubio sacramenti ralio biles in apostolis .
nem etiam in illis aspiciens. 22 Salulate Ampliatum dileclum meum in Domi
20. Salutale Mariam , quæ multum laborovit in no 64. Huic quamvis nihil egregium præ cæteris in
tobis 69 ( 14) . Docet et in hoc debere eliam feminas D laude videatur ascribere , tamen hoc ipso quod di

88 Act . XVIII , 1-3 . 86 Act. XVII, 5 sq. 87 Rom . xvi . 5 . B8 I Cor. xvi , 15. 89 Roin , fvI , 6 . 60 Tit .
!! , 4. 61 | Tim . v, 10. 69 Rom . xvi , 7 . 63 Luc . iv , 19 . 64 Rom . AVI , 8.

(9) Rabanus, ut qui, male .
( 10 ) Edili, Romam ingressi, male .
(11) Ms. Regius num . 1639, consistil . Paulo post
editi, adimpleveril, el , adimpleveruni. Deinde eorum
restituitur ex ms. Regio mum . 1639.
( 12) Ms. Regius num . 1639 , nisi si aliquid pro:
fundius. Deinde omnes mss. el editi, sermo iste si
gnificat; sed rectius Rabanus, significet. Paulo post
edili , judicentur (ms. Regius nuni. 1639 , judican
dur) non hi qui tempore primi sunt.
(13) Sic omnes niss. el edili . Rabanus vero , eo
quod , etc.
(14) Edili elms. Regius num . 1639 , in nobis.
( 15 ) lla ms. Regius num . 1039. Sed cætcri mss . ,
Rahanus tl edili , in omni yenere castitalis ,
( 16) Sic mss. Regius num . 1639. lia etiam editi
plerique, qui habent in line , in Christo Jesu . Sed
cæleri mss., el qui ante ſuerunt in Christo , omissis
me el Jesu, quæ voces omilluntur etiam a Rabano
el in editione Veneta .
( 17 ) Elili, cognatos et concaprivos esse testatur ?
(18) Edili, Verbi enim gratia sic dicamus quod cum
captivus esset populus Israel apud Assyrios vel Bu
bylonios , omnes quidem erant caplivi, sed alia ralio
in cæleris captivis , etc. Sed mss., Rabannis, el edi
lio Veneta bunc locum restilliunt it in nostro textu .
Ms. lamen Regius num . 1639 et Rabamus habent ut
in edilis, sed alia ralio in cæteris caplivis , elc .
(19) Edili , quae longe a reliquis ratione diverse
EST ,
1281 GOMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB. X. 1282
lectus est Pauli , laudabilis el salulatione dignus el- A 29. Salutale Persidam charissimam , quæ multum
ficitur. luboravil in Domino 73. Videlur hæc magis laudari
23. Salulale Urbanum adjulorem meum (20) in quam Tryphæna el Trypliosa , quoniam quidem il
Christo, el Slachyn dileclum meum 65. Stachyn in las laborasse dicit in Domino, banc autem laborasse
salutatione conjungit, sed Urbanum in laudibus mulluin in Domino, cui addidit et charissimam .
prætulit. Illum enim adjutorem in Christo ; Stachyn 30. Salulale Rufum electum in Domino , el matrem
vero dilectum tanlummodo sibi , sicut Amplialım ejus et meam 74. Non puilo in istis salutationibus
nominavit . Adjulor autem Apostoli in Christo , non inaniter fieri per singulos quosque laudis et saluta
aliud intelligitur quam apostolici operis particeps. lionis differentiam . Qui enim scil quia Christus lo
23. Salulale Apellem probum in Christo 66 (21 ) . quitur in Paulo 15 , cerlus est quod pro merito alius
Pulo hunc Apellem per multas tribulationes trans quidem probus dicitur ab eo , alius charissimus,
isse patienter et fortiter sustentatas , et ideo pro alius laborans in Domino, alius multum laborans in
nuntiari ab Apostolo probum , secundum ea quæ Domino (23 ) , alius eleclus, sicut el hic Rulus, de
ipse in aliis dixit , quia tribulatio patientian opera . quo nunc nobis sermo est , electus in Domino salu
int , patientia vero probationem , probatio vero lalur. Credlo quod sciret Paulus esse eum de nu
spem 67. Videndum sane est ne forle ipse sil hic qui B mero non multorum qui vocali sunt, sed paucorum
in Acribus apostolorum Apollo nominatur, Alexan qui electi suni 76 : cujus et maler tantum merili
drinus, in Scripturis erudiliis . habuit , ut eam Paulus suam nominaverit maliem ,
25. Salutale eos qui sunt ex Aristobuli domo 69 . cum quo eliam ipse , sicut Jesus cum Joanne ?? ,
Quonjam nihil oriose in lilleris Apostoli vel addi unum partiluir matris affectum ( 24) .
lur vel minuitur, istos qui 683 sunt vel de donio , 31. Salutale Asyncretum , Phlegontan , Hermem ,
vel de familia Aristobuli, non frustra neque dilectos, Patrobam , Hermam , et si qui sunt cum eis fratres 78.
neque probos , neque adjutores in Christo nominal : De istis simplex est salutatio , nec aliquid eis insi
sed forle quia nihil tale habebant in meritis, idcir gne laudis adjungitur. Pulo ļamen quod Hermas
co eos solo litulo salutationis honoravi!. iste sit scriptor libelli illius qui Pastor appellatur,
26. Salulale Herodionem cognalum meum 70. Et que scriptura volde mihi utilis videtur , el lil pulo
hic, similiter ul Andronicus el Junias, cognalus divinitus inspirala. Quod vero nihil ei laudis (25)
Pauli dicilur : sed neque concaptivas ut illi , le ascripsil, illan , opinor, esi causa , quia vivelur, sicut
que nobilis in apostolis , in his qui ante Paulum scriplura illa declarat, post multa peccata ad pee
fuerunt in Christo , nominatur. Unde intelligendum nitentiam fuisse conversus : et ideo neque oppro
с
est etiam in his quod cognalos suos Paulus appel brium ei aliquod scripsit : didicerat enim a Scri
lat , esse mullam differentiam , secundum illam , ut plura non improperare homini convertenti se a
79
ego arbitror, rationem , quam perius aperire len peccato : neque laudis aliquid tribuit, quia adhuc
la vimus . positus erat sub angelo pænitentiæ ( 26 ), a quo
27. Salutate eos qui sunt ex Narcissi domo, qui tempore opportuno Christo rursuni deberel offerri.
sunt in Domino 71. Videntur quidem plures fuisse Intelligitur autem quod simul babitaverint hi quo
ex domo vel familia Narcissi, sed non omnes in rum salutalio sociala est .
Domino fuisse : et ideo addidit eos salutandos esse 32. Salutale Philologum et Juliam , Nereum et
qui sunt in Domino, sororem ejus , el Olympiadem , el omnes sanctos qui
28. Salulale Triphænam , el Tryphosam , quce la cum eis sunt 80. Potest fieri ut Philologus el Julia
borant in Domino 79. Bonum de his dat testimo conjuges fuerint; cæleri domestici eorum , ad quos
nium , quarum laborem non hujus mundi (22) , ne simplex salutatio dirigitur.
que communis vitæ , sed in Domino esse leslalur . 33. Salutale invicem in osculo sancto 81. Ex hoc
Mulli enim laborant , sed non omnium laborem sermone , aliisque nonnullis similibus, mos Eccle
constat esse in Domino. D siis traditus est ul post orationes osculo se invice:
65 Rom . xvi . 9. 66 ibid . 10. 67 Rom . v , 3, 4. 68 Act, XVUI, 24. 69 Rom . xvi , 11. 70 ibid . xvi , 11. 71 ibid ,
71 ibid . 12. 73 ibid . 74 jbiil. 13. 75 II Cor. xii, 3. 76 Malih . xxii , 15 . 17 Joan . xix , 26 . 78 Rom .
XV , 14. 79 Eccli.viii , 6. B0 Rom . xvi , 15 . 81 ibid . 16.
(20 ) Edili , adjutorem nostrum . Deinde mss. pleri. dam viliose habeant palilur pro parlilur ; deinde in
que, Rabanus et edili , El istos in saluralione con hæc verba , Salutate Asyncrelum , Pilegonlam , Her
jungil ; sed reclius ms. Regius num . 1639 ut in mem , Parrobam , Hermam , non concordant inter se
nostro textu . miss. nostri, Rabanus el editi. Alii habent Assyn
(21 ) Ms. unus, in Domino . Paulo post editi , sus cretum ; alii Phlegoniam , Phlegonam , el Phlegonia ,
tentatum : mss. plerique, sustenlaius ; Rabanus, alii Hermen , Patrobum , Herman . Sed seculi sumus
sustinuisse. Deinde iidem habent, pronuntiatum ; ms. Regium num . 1639 et Rabanum .
sed reclins ms. Regius num . 1639 ut in lexlii . (25 ) Edili , Quod vero nihil eis laudis , etc. Deinde
(22 ) Mundi . Omillilur in libris antea editis . mss . plerique, illa opinor ex causn . Ms. lllus, illa ut
(23) In Domino, Prälermittitur in editis. Deinde opinor causa . Seu Rabanus el edili ut in nostro
iidem edili, Rabanus et miss. plerique, Et hic Ru textu .
fus, etc., omisso sicut , quod restituit bis . Regius (26) Sic ms. Regius num . 1639 et edili . Rabanus,
num , 1659. viliose, posita eral sub arigelo pænitentia. Cæleri vc
( 24, Editi, pariter haberet matris affectum . Sed ro viss. , posilus erat sub angelo in pænitentia.
omnes mss . el Rabanus ul in call , nisi quod qui
1283 ORIGENIS 123 ;

suscipiant fratres. Hoc autem osculum sanctum ap- A nebras lucem ; dulce amarum , el amarum dulce s
pellat Apostolus . Quo nomine illud docet (27) pri el in bis seducunt corda innocentium . Et ideo dili.
mo, ut casla sint oscula quæ in ecclesiis dantur ; genter oportet intendere quo prospectu doceat ille
tum deinde ut simulata non sint, sicut fuerunt Ju qui docel ; utrum gratiam et honorem ab auditori
dæ , qui osculum labiis dabal, el proditioneni corde bus quærens , an mercedem a Domino pro instru
tractabat. Osculum vero fidelis (28) primo, ut dixi clione et profeciii discentium sperans. Subtiliter
mus, castum sit ; lum deinde pacem in se simplici sane Paulus indiscretam et facilem Romanorum
taleinque habeat in charitate non ficta . obedientiam notal , eamque asserit ubique non lau
34. Salutant vos omnes Ecclesiæ Christi 89. Nune datam , seu pervulgatam . Sed ne eos rursum , si
quid non in una Ecclesia positus Paulus hic scri . pro hoc apertius castigaret , inobedientes elliceret,
bil (29) ? Et quomodo verum est quod omnium simul addil : In vobis ergo gaudeo . Sed dices : Quomodo
Ecclesiarum salutes Romanä millal Ecclesiæ ? Sed vulgarem in eis notat obedientiam , cum dical se
pro eo intelligere debemus vel quod unus spiritus gaudere in eis ? Primo quidem aliud est notare vi
erat in Paulo atque omnibus Ecclesiis Christi, vel tiuni ; aliud homines. Potest enim fieri ut gaudeat
salutare dicat per fidem , et per spiritum jungi. in his in quibus mulla alia bona deprehenderat ;
634 35. Rogo autem vos , fratres , ul observetis B vitium autem quod ei displicuerat notei, ne puteti
eos qui dissensiones et offendicula præler doctrinam ei etiam ipsum cum cæteris placuisse. Polest autem
quam vos didicistis faciunt , el declinate ab illis . Hu el pro eo dixisse Apostolus gaudere se in eis , quod
jusmodi enim Christo Domino nostro (50) non ser qui inobediens est , neque ad malum , neque ad bo
viunt , sed suo veniri : et per dulces sermones et be nom trahi polest : qui vero obediens est , si qui
nedictiones seducunt corda innocentium . Vesira enim dem ad inutilia Irahialur, imperitiæ culpa sit . Igno
obedientia ubique pervulgata est . In vobis ergo gau rat eniin inutilia esse ea quibus obedientiam sui
deo 83 (31 ) . llæc el ad eos qui Ecclesiis præsunt, et præbet : cum vero didicerit quæ sunt utilia , habens
ad omnes credenles per Spiritum sanctum scri paralum obedientiæ bonum , continuo iter per eam
bere credendus est Paulus, ut diligentius conside virlulis ascendit. Gaudel ergo Paulus super obe
reni , et perspieiant qui sint qui dissensiones el of . dientes, cerlus quod cum docuerit eus non vulgari
ſendicula in Ecclesiis generent, el alieni sint ab okredientia , quam incaute omnibus præbent , ud
illa beatitudine quam Dominus repromisit dicens : debere , sed illa sola qua obedire oportet Deo magis
Beati pacifici, quoniam ipsi filii Dei vocabuntur (32). quam hominibus 86, relictis cæleris illa sola ulen
lloc enim , inquit, ut pacifici sitis , a Domino per c lur (53) . Nain et revera non est parvæ discretionis .
Evangelium didicistis ; dissensiones vero commo sed probabilis el exercitatissimi judicii , scire cui
vere vel scandala, præler doctrinam est quam vos verbo, cuive operi obediendum sit , et cui renilen
didicistis ; et ideo alienus a vobis sit , nec omnino dom . Denique ipse Dominus in Evangelio dicit 87 :
recipialur inter vos qui certamina commovel, qui Allendite vobis ab his qui veniunt ad vos in vesti
seril jurgia , qui lites escital , el sluia contentionis meniis ovium , intus autem sunt lupi rapaces . Et
exercet . Qui enim tales suul, Christo Domino 10 ideo vigilans sensus et intenta mens requiritur, que
stro , qui est pax nostra , non serviunt, sed suo ven probare noverit vel ovis in propatulo simplicitatem ,
tri. Sed el quid causæ sit qua jurgia in Ecclesiis vel lupi latentem rapacitatem . Unde vide quam
suscitantur, et lites , divini Spiritus instinctu aperit. proximi periculo (34) fiant hi qui exerceri in divi
Ventris, inquil, gratia ; hoc est , quæslus et cupidi. nis litteris negligunt, ex quibus solis hujusmodi
talis . Inde est unde nonnulli circumeunt domos lo examinationis agnoscenda discretio est . Continuo
quentes ad gratiam cum omni adulatione et dece ergo in brevi speciem propositæ distinctionis osten
plione, non ut in verbo Dei ædificent animas ad dit , et dicit : Quoniam quidem facilis et indiscreta
virlulem , sed ul adulatorjis dulcibusque sermoni est vestra obedientia, accipite quid servare , quid
bus permanere, vel etiam proficere eas horlentur d cavere debeatis .
in viljis , laudantes et bona dicentes ea quæ cor 36. Volo, inquit, vos sapientes esse in bono , et
replione digna sunt ; ponentes lucem tenebras, el le simplices in malo 88. Simile est hoc illi dicto quod
8 Rom . xvi , 16. 83 Rom . xvi , 17-19. 84 Malih. v, 9. 85 Isa . v, 20. 86 Act . v , 29. ô7 Mallh . vii , 15.
88 Rom . xvi , 19.

(27) Rabanus, dicit. Ms Regius num . 1639 , doce
tur. Cüteri mss . el editi, docet .
( 28 ) Sic mss. Edili vero e : Rabanus , Osculum
vero fidele, elc.
(29) Ila ins. Regius num . 1659 et Rabanus. Ce
Teri vero mss . et editi, Nunquid non in una æde po
silus erat (editi , stat positus) Paulus hæc scribens ?
Deinde mss. quidam el editi, millit Ecclesiæ.
(30) Rabanus omilli !, nostro . Deinde edili , in omni
loco divulgata est .
(31) In vobis ergo gaudeo . Hæc desunt in editis,
el reslituuntur ex mss .
(32) Sic ms . Regius num . 1639. Cæleri vero mss.,
Rabanus el editi, quam Deus repromisi! (Rabanus,
promiserat) : Beali pacifci , quoniam filii Dei uoca
buntur, omissis vocibus dicens, el ipsi ; quam tamen
postremam vocem addit etiam Rabanus.
(33 ) Sic ms. Regius num . 1639. Ila eliam Kaba
nus nisi quod in line habeat, ipsa sola ulantur.
Edili vero et mss. plerique, uti eos debere præ illa
sola ... ul relictis cæteris ipsa laudelur.
(34) Alias , periculis ; alias , periculi ; sed ms Re
gius num . 1639 rericulo.
1285 COMMENT. IN EPIST . AD ROM . LIB . X.
128G
ad Corinthios scribit dicens : Malilin parvuli estoie, A nent , esse insipientem . Sciendum sane est quod
ut sensibus perfecti silis 89. Sed et illud quod Domi ibi ail : Hujusmodi enim Christo Domino nostro (59 )
nus ait : Quia filii sæculi hujus prudentiores sunt non serviunt ; non quod ipsi se profileantur Christo
quam filii lucis in generalicne sua % , huic convenit Domino non servire , sed quod discrepantes a ser
dicto . Filii enim sæculi hujus prudentiores sunt in vitutis cjus regula, rebus ipsis ostendant se Christo
malitia, pro eo quod semper aliquid profundius et Domino non servire . Non enim videlur simul quis
subtilius inveniant in ea unde plus noceant, el ve et Christo servire posse el ventri ; ac voluplalis
hementius lædant. Jo bono autem slulli sunt : vix pariter amator esse , el Dei ; sicut (40) nec Deo
enim inveniunt quid faciant boni (35) . Econtrario quis simul servire polest el mammonæ 9 .
vero Paulus vult nos sapientes esse in bono , hoc est 37. Deus autem pacis conlerei Satanam sub pedes
semper aliquid plus invenire, plus exquirere, et pro vestros velociter 96. Quæritur in hoc loco quem
fundius cogitare quid faciamus boni : ita ut etiamsi dixerit Satanam sub pedes eorum quibus scribit, a
impediamur per alicujus malitiam ab opere bono, Deo conterendumi velociter . Si enim ad unam per
685 nos , si sapientes sumus , excogitemus ( 35 ) sonam referatur , illam scilicel de qua in Evangelio
quomodo si opus bonum non possumus, vel ser dicitur : Ecce video Salanam sicut fulgur (41 ) de
B
monem bonum proferamus : quod si nec hoc licel , coelo cadentem 87 , quique Satanas humani generis
votum saltem bonum et animuju demonstremus . indicalur adversarius (42) , videbitur ulique, si vere
Sic ergo sapientes esse debemus in bono, simplices dicit Paulus quæ dicit , quod sub pedes cerum
vero in malo , ut si pulsamur malitia , pulsamur quibus lunc scribebat velociter conteralur , ultra
injuria , non simus callidi el versuti (36) , artes et jam non esse Salanas qui agones et certamina et
argumenta quærentes, quibus reddere malum pro persecutiones credentibus excitet : quod utique non
malo , et nequitiam pro nequilia debeamus. Sed in admittit fides rerum . Sed videtur mihi in hoc loco
tali loco meminisse debemus illius sententiæ quæ Satanam dixisse omnem spiritum qui credentibus
dicit : Si quis vull sapiens esse apud Deum , stullus allversalur. Satanas enim in lingua nostra adver
fat in hoc mundo " . Simus ergo stulti accipientes sarius interpretatur. Quidquid ergo animæ lendenti
injuriam el non reddentes, ut sapienles simus apud ad Deum resistit et adversatur , et quidquid paci
Deum qui dixit : Mihi vindictam , ego retribuam , ejus contrarium est , hoc ei satanas esse nomina
dicit Dominus 92 (37 ) . Nam de impiis el Jeremias lur ( 43) . Ideo denique præmisit, dicens : Deus pa
dicit : Sapientes sunt ad malefaciendum ; bene au cis , hoc est , Deus cui pax placel , conteret eum qui
tem facere nesciuni 88. Ad hoc respicil el illud c contrarius est paci el dissensiones operalur. Sic
quod Dominus dixit , simplices debere nos esse denique et in Regnorum libris ( 44 ) legimus, quia
sicut columbas , el pruilentes sicut serpentes " . suscitavit Deus Salomoni Satanam Ader Idu
Quod si aliquis nobis ex infidelibus argiile occur пит 98 : hoc est Salomoni qui erat pacificus ,
ral , et dical : Quomodo polest idem ipse el sapiens suscitavit Satanain qui est contrarius paci . Sed
esse et slullus (38 ) ? dicemus ad eum : Respice and sicut his quos Apostolus docet, si sic agant 145 ) ,
artes istas quæ in usu hominum babentur, quo el lales se exhibeant, quales ejus sermo descripsit,
modo ille qui, verbi causa , sapientissimus est pro emendatione vitæ promillit sub pedibus eorum
granimaticus, in arle fabrili insipientissimus inve a Deo pacis Satanam velociter conferendum : ita
nilur ; vel rursum sapientissimus gubernator, quo nihilominus Deus pacis ei qui pacem ejus . non in
modo in arle medicina invenitur insipiens. Sic corde puro et conscientia munda servaverit , suf
ergo possibile est in his quæ ad Deum pertinent, cilat Salananı , hoc est adversarium ; ul qui bon
esse sapientem ; et in his quæ ad sæculum perti num pacis neglexerit, impugnationen amaritudinee
89 1 Cor . xiv , 20 . 90 Luc. XVI , 8. 91 I Cor. III , 18 . 92 Deul. XXXII , 35. 93 Jerem.sv , 22. 94 Milili .
X , 16. 98 Mailh . vi, 24. 36 Rom . xvi , 20. 97 Luc . x , 16 . 98 [ ll Reg . xi , 14 .
(35) Sic omnes mss. et edili. Rabanus vero , vix D ( 40) Sicut. Omillilur in omnibus editis . Mss. Re
enim inveniunt unde proficiant in bono . Deinde editi gius num . 1639 , si .
omillunt vero post econirario . (41 ) Sicul ſulgur . Hæc duo verba desunt in editis
(35*) Editi, sic (al . , sed ) nos sapienies simus, et el restituuntur ex mss . el Rabano .
excogitemus, elc . (42) Sic mss . plerique Ms. vero Regius num ,
(36) Sicomnes mss. nostri . Ita etiam editi , nisi quod 1639, humano generi indicalur adversari. Rabanus
habeant, non simus callidi , non simus versuli , etc. el edili, humano generi indicalur adversus .
Rabanus vero , non simus callidi, et perversulæ erlis ( 43) Editi, commemoralur.
argumenta quærentes, elc , (46) Editi, in Regnorum libro. Deinde mss . ple
(57) Dicii Dominus. Hæc desunt in editis et in rique et edili, Salanam adversus eum . Rabandis,
ms. Regio num . 1639 , sed exstant in cæleris mss . Salanam ad deridendum eum . Sed recle ms. Re
el apud Rabanum . gius num . 1639 ut in lexlu .
(38) Editi , idem esse sapiens et stullus . ( 15) Editi , Sed sicut his quoque Apostolus docet ,
(39) Editi , esse sapientem : in his quæ ad sæcu si agant , elc . Ms. Regius num . 1639, Sed sicut his
lumi perlinent, insipientem . Sciendum sane est quod Apostolus, si ila agant, elc. Cæleri vero mss. et
ubi ail : Hujusmodi enim non serviunt Christo Do Rabanus ut in lexiu , nisi quod unos omillal ila
mino nostro. Sed omnes mss . nostri, et Rabanus uit vel sic ; el Rabanus habeat, si saiagant pro si sic
in lexiu , nisi quod quidam habeant ilidem , ubi ail , aguni .
el omillant nostro post Domino .
1287 ORIGENIS 1288

perferat, et ita demum pacis quam temeravit, dul- A motheum adjutorem suum dicit , et omnes simul
cedinem in oppugnatione positus recordetur. Ex cognatus suos. Et quidem de Timotheo plenissime
utroque igitur ædificemur Scripturæ divinæ loco, refertur in Actibus apostolorum quod fuerit
quo vel suscitare (46 ) Deus Satanam dicitur ne Derbæus civis , filius mulieris viduæ fidelis , er
gligentibus, vel conterere ac subdere sludiosis, ut patre gentili : de quo et ipse Paulus dicit , quia
illos ad agones concitel, islis de prostrato adver propterea rogaveril ( 51 ) eum permanere Ephesi ,
sario palmam victoriæ tribuat, et virtutis præmia ut denuntiel quibusdain ne aliter doceant, neque
largiatur. Possumus autem (47 ) et per singulos allendant fabulis et genealogiis infinitis 6. Sed et
quosque agones , si legilime certemus, dicere quia Lucium quidam ipsum ( 52) perhibent esse Lu
Deus conlerel Salanam sub pedes nostros veloci cam qui Evangelium scripsit, pro eo quod so
ter . Verbi causa , si quis agonem susceperit casti leant nomina interdum secundum patriain decli
talis , si usque ad finem immaculata 686 con nationem , interdum eliam secundum Græcam ,
scientia perdurarit, dici de eo potest quia Deus ( 48 ) Romanamque proferri. Jason vero ille est de quo
contrivit Satanam sub pedes ejus , id est spiritum eliam in Actibus apostolorum ? scribitur quod
qui erat contrarius castilati . Similiter el qui ago Thessalonicam pro Paulo et Sila seditionem com
nem fidei suscipit, si slans ante reges et præsides B moventibus lorbis, semetipsum dederit, ut apostolis
cum fiducia conſilealur Dominum Jesum Christum , discedendi ( 53) faceret libertatem . Sosipaler quo
et usque ad linem in confessione permaneat, Deus que qui his jungitur, suspicor quod ipse sit qui in
contrivit Satanam sub pedes ejus , cum per fidem Actibus apostolorum 8 scribitur Sosipaler Pyrrhi
constantem ( 49) infidelitatis spiricum vicit . Sic el Beroensis. Sed qui Pauli Lilleras curiosius tanquam
qui concordiam perseveranter culil, dissensionis Christo in eo loquente considerat, movebilur sine
demonem sub pedibus conterit : qui mansuetudi dubio quomodo Paulus qui se Tharso Giliciæ pa
vem servat, iracundiæ Satanam palientiæ vestigiis tim professus est ° Hebræum ex llebræis , nunc vel
calcat. lloc est nimirum quod Dominus in Evan Timoshei Derbensis civis ex patre gentili cognatus
gelio dicit " : Ecce dedi vobis poleslalem calcandi vel consanguineus esse dicatur, vel Jasonis Thes
super serpentes el scorpiones , el super omriem viriu: salonicensis, vel Sosipatris Pyrrhi Beroensis. Quod
lem inimici. si pro eo aliquis dicat quia etiam ipsi qualibel ex
38. Gralia Domini nostri Jesu Christi vobiscum ' . parte ex circumcisione veniebant : non ergo opor
Gratia Dei , el gratia Domini nostri Jesu Christi luil de his specialiter dicere, sed el de omnibus qui
una alque eadem gratia accipienda est. Sicul enim ex Judæis erant, quod essent cognati Paulo . Nunc
с
Paler quos vuli vivificat, el Filius quos vull viviſi vero cum cæleris nequaquam hoc nomen indulgeal,
cal ; el sicul Paler habel in se vitam , e! Filio (50) his vero el aliis nonnullis ascribal, cerluni est eum
dedil habere in semetipso vitum ? , ita el gratiam aliam quamdam cognationem nominare, quæ sibi
quam dat Paler, hanc et Filius dal. Sciendum sane cum Timotheo, et Luca ( 54) , aliisque paucis liorum
cst , quod omne quod habent homines a Deo , gratia similib ! is communis habeatur : quani cognationeix
est . Nihil enim ex debito habent. Quis eniin prior vel consanguinitatem ex illa sine dubio srjat sibi
dedit illi, el retribuetur ei ? Gralia ergo est quid cum lis paternitate descendere, de qua in alio loco
quid habet is qui non fuit, el esl , accipiens ab eo dicit : llac enim causa curvo genua mea ad Pa
qui semper fuil, et esi , el erit in æternum . trem ( 55) Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis
39. Saiutalvos Timotheus adjutor meus, et Lu palernitas in cælo el in terra nominalur 10. Sciens
cius , et Jasun , et Susipaler cognali mei ". Videlur igitur esse aliquam paternitatem in cælo sicut est
mihi de istis quos sequestra vil ab omni calalogo el in terra, certum est quod istos qui sibi nequa
salulantium , plus aliquid sensisse. Denique el Ti quain secundum cognationem paternitatis terrenze
99 Liic . x , 19 . 1 Rom . xvi , 20. · Joan . v , 21 , 26. 3 Rom . xi , 35. * Rom . xvi , 21 . 8 Act . XVI , 1 .
6 l 'Um . 1 , 3 , 4 . 7 Act . xvii , 5 sq . 8 Aci . XX , 4 . 9 Act. XXII , 3 . 10
Ephes. III , 14 , 15 .
( 46 ) Edili, quod suscilare . D Sed cæleri mss ., Rabanus et edili ut in textu .
(47 ) Aułem . Omillilur in editis, qui postea ha (53) Sic mss . et Rabanus. Edili auleni , ut Apo
bei cum mss . quibusdam videre pro dicere. Sed ms. stolo dicendi, elc .
Regius num . 1639 el Rabanus reclius ut in lexiu . (54) la ms. Regius num . 1039. Cæteri vero mss.
(48) Deus . Omillilur in plerisque mss. et apud et edili, quæ, isti Sosipalro , Timotheo (editi , cum 71
Rabanum , sed exslit in editis el in ms. Regio num . motheo) et Luca , etc.
1639 . (55) Sic recte ins. Regius num . 1639 restituil
(49) lla edili . Rabanus vero et mss. nostri omnes hunc locum ab his verbis, ex illa sine dubio sciai,
omillunt per fidem constantem . Deinde mss. duo et sibi , etc. , usque ad Gratias ago Deo, etc. Cateri
editi , Sed et qui, elc. Cæteri mss. et edili , Sic el vero mss. nostri habent tantummodo, quam cogna
qui, etc. lienem ejus vel consanguinitatem ejus 'ex illa sine
(50) Mss . duo Regii , sic et Filius ... et sicut Pa dubio social sibi . Grutias ago Deo , etc. , omissis
ter...., ita et Filio , etc. Sed mis . Regius num . 1639 omnibus intermediis. Edili , "quam cognationem rel
et edili reclius uil in nostro textu . consanguinitatem arbitror esse ex taprismo contra
(51 ) Sic ms. Regius num . 1659 et Rabanus . Cæ clam . Šalulo vos ego Terlius qui scripsi Epistolam
leri vero mss . el editi, rogaverat. in Domino. Salului vos Caius hospes meus universe
( 52) Ipsum . Desideralur in editis . Deinde ms. Ecclesiæ . Ilic est Cuius de quo alibi dicit : Gulius
Rogius num . 1639, pro eo quod soleat nominari, etc. ago Deo meo , etc., cæteris prætermissis.
 1289 COMMENT . IN EPIST . AD ROM . LIB. X. 1290
jungunlur, jungi sibi noverat secundum cognatio. A et ideo nec nomen posuerit cujus civitatis, sed
nem paternitatis cælestis. Et ideo eos cognalos, tantummodo eum arcarium nomicaverit civila
et concaptivos vocal , el ailjutores ; alpole cum lis (60) . Ulrum ergo tali modo aliquo , an vero
quibus unam ad evangelizandum cognationem na simpliciter magis accipiendum sit , el nihil profun
scendi sorte susceperit , et captivitalem mundi dius in Pauli Lilleris requirendum , considerato qui
bujus Babylonie perferendi. Aut si quis hæc non legis.
tali quadam tropologia palilur explanari, exponat 43. Ei autem qui polens est vos confirmare secun
nobis quoinodo Timotheus, et Lucius, el Jason, et dum Evangelium meum , et prædicationem Jesu Chris
Sosipaler longe diversarum non solum urbium , sed sli, secundum revelationem sacramenti temporibus
el provinciarum cives , Paulo secundum carnem sæculorum in silentio habili , manifestati autem modo
cognali et consanguinei esse potuerunt : et non per Scripturas propheticas secundum præceptum
solum isti , sed el Andronicus, el Junias, et Hero ælerni Dei ad obedientiam fidei in omnes gentes mu
dion , quos omnes el 687 cognatos suos, et con nifestati, soli sapienti Deo per Jesum Christum cla.
captivos appellat. ritas in sacula sæculorum . Amen " 7 (61 ) . Caput hoc
40. Saluto vos ego Terlius , qui scripsi Epistolam Marcion , a quo Scripturæ evangelicæ atque aposto
in Domino " . Tanquam qui dignus habitus sit Epi- B licæ interpolatae sunt , de hac Epistola penitus abs
slolam Romanis Paulo dictanle perscribere , inse tulit ; et non solum hoc, sed et ab eo loco (62)
ril ei etiam suum nomen , non lemeritale usus aut ubi scriptum est , omne autem quod non est ex fide,
jactantia , sed quia sciebat se non solum præstitisse peccalum est 18, usque ad finem cuncta dissecuit. In
seriptoris officium , sed scripsisse in Domino : quo aliis vero exemplaribus, id est in his quæ non
niam quidem justus omnia quæ facit, ad gloriam sunt a Marcione temerata , hoc ipsum caput diverse
Dei facil" . El si scribit ergo, ad gloriam Dei scribit, positum invenimus. In nonnullis elenim codicibus
el ideo in Domino scribit : propter quod est dignum post eum locum quem supra diximus, hoc est, om
ul Epistolæ sui quoque nominis inderet mentionem . ne aulem quod non est ex fide, peccatum est , slalim
Vel certe quoniam vim sensuum Pauli diclantis cohærens habelur, ei aulem qui polens est vos con
exceperat, et intellexerat non bominis, sed Domini firmare. Alii vero codices in fine id , ut nunc est
quæ scribebat, idcirco euin in Domino scripsisse positum , continent (63) . Sed jam veniamus ad ca
commemoral. piluli bujus explanationem. Duas mihi causas Pau
41. Salutat vos Gaius (56) hospes meus , el Tolius lus videtur ostendere, quibus roboranlur hi qui in
Ecclesiæ 13. Intelligitur Gaius hic esse de quo ad lide Evangelii confirmantur : unam qua eis prædi
C
Corinthios scribens commemorat, dicens : Gralias catio Pauli, quæ est et Chrisli prædicatin , innote
ago Deo, quoniam neminem vestrum baptizavi, nisi scit (64) ; et aliam qua revelatur eis sacramentum
Crispum et Gaiun 1. Videlur ergo indicare de eo quod omnium temporibus sæculorum in silentio
quod vir fuerit hospitalis, qui non solum Paulum habitum est, nunc vero , boc est in adventu Chri.
ac singulos quosque adventantes Corinthum (57) sli präsentia corporali manifestatum est et aper
hospilio receperit , sed Ecclesiae universæ in domo luin , et quantum spectat , non sine idoneis lestibuss
sua conventiculum ipse præbuerit. Ferlur sane sed Scripturis propheticis astipulantibus declara
traditione majorum , quod hic Gaius primus episco lum . lla enim præceplum exstitit æterni Dei , ut
pus fuerit Thessalonicensis Ecclesiæ. per prædicationem quidem (65) Evangelii gentes ad
42. Salutal vos Erastus, arcarius civitatis, el obedientiam fidei vocarentur : ex revelatione vero
Quarlus (58) ( raler 18. Ipsum puto esse Erastum sacramenti agnita Dei sapientia, gloria et claritas
quem dicit 16 quia remansit Corinthi , quique videtur soli sapienti Deo redderelur in sæcula sæculorum .
dispensalor civitatis ostendi (59). Sed non pulo quod Sed iterum recurramus, et consideremus quomodo
ex hoc oficio magnopere Paulus mentionem in dicluin est : Ei aulem qui potens est vos confirmare
Epistola sua feceril, nisi forte aliquid in eo amplius D secundum Evangelium meum , et prædicationem Jesu
senserit, et arcarium eum , id est dispensatorem Christi, secundum revelationem sacramenti lempori
illius civitatis dixerit cujus artifex et condilor Deus ; bus sæculorum in silentio habili. Non mihi videtur
" Rom . xvi , 22. 12 I Cor . x , 31 ; Coloss. III, 17. 13 Rom . xvi , 23. 1 * I Cor. 1 , 14. 18 Rom . XVI , 23 .
II Tim. iv, 20. 17 Rom . xvi , 25-27. 18 Rom . xiv, 23 .
( 55) Gaius . Sic ubique mss. nostri , Rabanus et (60) Civitatis . Restituitur ex ms. Regio num ,
edilio Venela . Cæteri editi, Caius. 1639. Deinde mss . quidam el editi habent viden
(57) Editio Veneta, adversantes Corinthum . Cæteri dun pro accipiendum , quod præferunt ms. Regius
edili , ' diversantes Corinthi. Deinde iidem editi et pum . 1639 et Rabanus.
mss. plerique, hospilio reciperet , et paulo post omil (61) In sæcula sæculorum . Amen. Hæc verba de
lunt primus. Sed ms. Regius num . 1639 ut in nostro sunt in editis , et restituunlır ex mss . codicibus.
textu . (62) Ms. Regius num . 1639 , sed el in eo loco, etc.
(58) Mss. et edili plerique babent Marcus ; sed Edili omittunt loco .
ms. Regius num . 1639, Rabanus et Genebrardus, (65) Edili, in fine, id est, ut nunc est posilum , con
Quartus. tinent . Deinde ms. Regius num . 1639, ad capituli
(59) Sic ms . Regius num . 1639 et Rabanus. Cie ipsius explanationem .
leri vero niss. et editi , Corintho ( al . , Corinthi) qui (64) Editi, innolescal.
que evidenler designalo civilatis officio ostenditur. (65) Editi , ut prædicatione quidem. elc.
PATROL . GR. XIV.
 ORIGENIS. FRAGMENTA

quod ad omnes pertinealista utriusque generis con- A lest et in hoc loco dictum videri sacramentuin
firmatio ; sed ad omnes quidem pertinet credentes temporibus sæculorum in silentio habitum , quod
duntaxat Evangelium Pauli, et prædicatio Christi : scierint quidein prophelc (ex Scripturis enim pro
revelatio vero sacramenti temporibus sæculorum in pheticis manifestalur [71 ] ), sed hominibus, id est
silentio habili, non ad plures, sed ad paucos et ele vulgo non manifestaverint nec paieſecerint, sed
clos qui capaces esse possint sapiencie el scientiæ silentio lexerint secundum præceptum alerni Dei ,
Dei , de quibus dicitur 19 : Mulii 688 vocali , pauci usquequo tempus adesset ut Verbum caro fierel, 61
vero elecli. Sed et de eo quod ail, sacramenti in si habitaret in nobis 9s , et manifestarelur omnibus
: lentio habili , requirendum est utrum ila (66) id di gentibus ad obedientiam fidei . Quod vero ail , soli
cat in silentio habitum , ut omnino nullus agnove. sapienti Deo , sapientem Deum non ita accipias,
rit , ne ipsi quidem qui annuntiabant prophetæ : an quasi quem sapientia fecerit sapienten ), ul inter
allior aliqua silentii intelligenda est ratio. Mihi homines habelur. Sapiens enim inter homines dici
quidem valde absurdum videtur ut dicamus pro lur unusquisque ex participatione sapientiæ ; Deus
phelas ita scripsisse de sacramentis divinis ( 67) , ut vero non quasi qui ex sapientia sapiens ſaclus sit,
non intellexerint ea ipsa quæ dicebant, cum Scri sed quasi qui ipse auctor sit et genitor sapientiæ,
plura dicat : Sapiens intelligit quæ de ore ejus proce- B Sapiens appellatur. Non enim , ut diximus, ex sa
duni , et in labiis portal intellectum 20. Si ergo pientia sapiens Deus , sed ex sapiente Deo sapientia
prophetæ non intellexerunt quæ de ore proprio pro procedit . Merito ergo dicitur : Soli (72) sapieni
ſerebant, non erant sapientes. Verum si stullum Deo . Solus est enim ila sapiens Dens, ut sapien
est prophetas confiteri , et negare eos sapientes tiam ipse magis genuerit , quam ex sapientia sa
fuisse, reslat ut sapientes fuerint, et intellexerint (68) piens factus sil. Et recte ei clarilas per Jesum
quz ex ore proprio proferebant, et habuerint in Christum refertur, quia ila sapientem esse solum
tellectum in labiis suis. Quæ ergo silentii ratio ? Deum , ut ipse sapientiam genueril " ( 73) , Christus
Videamus ne illa sit quam et ipse Paulus sibi (ra Jesus, qui est Dei virtus et Dei sapientia 5 , decla.
dilam pro sacramentorum dispensatione (69) per ravit . In sæcula vero sæculorum quod ait, moris
docuit , ubi dicit abductum se esse in tertium coe est Scripluræ divinæ immensitatem per hoc leni
jum , et inde in paradisum , el audisse non edicen porum designare . Amen autem quasi ad conGrma
da verba , quæ non licet homini loquial. In quo lioneni omnium que superius scripta sunt, in One
utique ostendit non quod ipse ignoret quod audi posuit , per quod vernaculo Hebræorum sermone
erit , sed quod proferre, el aliis hominibus pandere C vera et fidelia esse quæ sunt scripla signarel.
quæ sibi sunt indicala non liceat (70) . Ita ergo po

RUFINI PRESBYTERI

AD HERACLIUM

Peroratio in Explanationem Origenis super Epistolam Pauli ad Romanos .

Hactenus nobis in Epistolam ( 74 ) ad Romanos , prout poluimus, dictantibus , plurimo et labore et less
pore desudatum sit . Faleor namque , Heracli ſraler amantissime, quod dum luis desideriis salisſacere cupio .
oblitus sum pene mandati quo præcipitur : « Onus supra vires ( uas ne levaveris 16; , quamvis nobis nec in
cæleris que le insistente, imo porius pensum diurni operis exigente, in Latinum vertimus, deſuerit plurimus
tabor, dum supplere cupimus ea quæ ab Origene in auditorio Ecclesive ex tempore, non tam explanntionis,
19 Malih . XXII , 14 . 20 Prov. xv , 23. 21 11 Cor . xll , 2-4 . 3 Joan, 1 , 14. 13 Eccli . 1 , 1. ** Eccli . iv ,
10. 35 I Cor. 1 , 24. 26 Eccli . xii, 2.
( 66) lia . Prætermillilur in editis. D ex Scripturis quidem propheticis maniſestalur, etc. ,
(67) Editi, de leslamentis divinis. ut in lexlii. Edili vero, quod ul scirent quidem per.
(68 ) Ms. Regius num . 1639, restat ut quia sa fecii, ex Scripturis prophelicis maniſestatur : sed
pientes ſuerunt intellexerint. Deinde idem ms. et Ra hominibus, id est vulgo non manisſestaverunt nec
banus, Quæ ergo sil silentii ratio videamus, ne illa palefecerunt, sed silentio tererunt, etc.
( 72) Ms. Regius num . 1639, Merito aulem soli , elc.
sil , etc.
(69) Ila mss . nostri omnes el Rabanus . Edili vero, Cæleri vero mss. et editi, Merilo ergo soli, etc. Ra
binus, Merilo soli , etc.
per sacramentorum dispensationem .
( 70) Edili, non quod ignorel ipse quod (mss. qui (73) Edili , qui ila sapientem esse solum Deur
dam , quid) uudierit , sed quod proferre non licebul, ostendit, ut ipse sapienliam genuerit Jesus Christus,
aliis,
el (71 .
eicRabanus qui est Dei virlus el Dei sapientia . Sed oinnes mss.
) Sic et Ms. Regius num . 1659, qui el Rabanus ut in nostro textu .
bus salis consentire videlor codex ms. Valis Clara , ( 74) Omnes mss . nostri, in Epistola .
Cæteri vero inss ., quod ut scirent quidem prophoice
1233 IN EPISTOLAM AD GALATAS . 1294

quam ædificationis intentione perorala sunt : sicut in homiliis sive in oraliunculis (75) in Genesim el in
Exodum fecimus , et præcipue in his quæ in librum Levitici ab illo quidem (76) perorandi stylo dicia, a nobis
vero explanandi specie translata sunt . Quem laborem adimplendi quæ deerant idcirco suscepimus, ne pulsalæ
quæstiones et relictæ, quod in homilialico dicendi genere ab illo 689 sæpe fieri solei , Latino leciori fasti
dium generareni . Nam illa quæ in Jesum Nave, el in Judicum librum (77) , et in tricesimum sextum , et in
Tricesimum septimum , el tricesimum oclavum psalınum scripsimus, simpliciter ul invenimus ( 78) , el non
multo cum labore transtulimus. Quamvis ergo et in cæleris quæ supra diximus laboralum nobis sil in sup.
plendis his quæ omiseral, in hoc lamen opere Epistolæ ad Romanos pro his causis quas in Præfatione
comprehendimus, immensus nobis et inextricabilis (79) incubuit labor. Sed delectavil indulsisse laboribus ;
si modo non , ut in aliis experii sumus, malevolæ mentes vigiliis nostris contumelias reddant , si non studia
obtrectationibus, et labores remunerentur insidiis . Novum quippe apud eos culpæ genus subimus. Aiunt
enim mihi : In his quæ scribis, quoniam plurima in eis lui operis habentur, da titulum nominis qui , et
scribe : Rufini ( 80) , verbi gratia , in Epistolam ad Romanos Explanationum libri, sicul et apud auclores ,
inquiunt, si culares non illius qui ex Graeco Iranslatus est, sed illius qui transtulil nomen tilulus lenel . Iloc
aulem locum mihi donant non amore mei, sed odio auctoris (81 ) . Verum ego qui plus conscientiæ meæ ,
quam nomini deſero etiam si addere aliqua videor el explere qure desuni, aut breviare quæ longa sunt,
ſurari lamen lilulum ejus qui fundamenta operis jecil , el consiruendi ædificii materiam præbuit , rectum
non pulo . Sil sane in arbitrio legentis cum opus probaveril , operis meritum cui velit ascribere. Nobis enim ( 82 )
propositum est non pláusum legenlium , sed fructum proficientium quærere . Post hoc sane vocal nos opus
quod olim quidem injunctum est , sed nunc a bealo Gaudentio episcopo vehementius perurgelur , Clementis
scilicet Romani episcopi apostolorum comitis ac successoris de Recognitione libri ul in Latinum verlan
tur (83) . In quo opere bene novi quod laborem labor multiplicat, si sorlem suscipiul (84) . Satisfaciam sane
in eo amicis meis : dabo lilulo nomen meum , aucloris nihilominus rocabulo permanente . Nam Rufini Cle..
mens scribelur (85) . Quod si me Dominus implere permiserit, redibo rursus el ad lua desideria , ul vel in
Numerorum , vel in Deuteronomii libros , Deo permillente, aliqua dicamus (hoc enim solum nobis de Epla
leucho deest) vel de reliquis apostoli Pauli Epistolis quæ possumus, Domino dirigente, diciemus (86) .

(87) EX LIBRIS ORIGENIS IN EPISTOLAM AD GALATAS

Ex initio libri primi.
690 Ex eo quod dixit Apostolus : l'aulus apo
stolus non ab hominibus , neque per hominem , sed
per Jesum Christum ?? , manifeste dalur intelligi
quia non erat homo Christus Jesus, sed eral divina
nalura . Non enim si homo esset , dixisset Paulus
hoc quod ait : Paulus apostolus non ab hominibus,
37 Galat. 1 , 1 .
(75) Mss. duo , vel oraliunculis , etc.
( 76 ) Mss . duo omillunt quidem ; et habent cuni
edilis, diclala.
(77) Librum. Omittitur in omnibus mss . nostris,
sed exstat in editis.
(78) Editi , simpliciter expressimus ut invenimus. B ut in lexiu .
Seil omnes mss. omituint expressimus.
(79) Edili , inæstimabilis . Deinde ms. Regius num .
1639 , el laborem remunerent insidiis.
( 80) Sic omnes mss . Eilili vero , el scribe Hiero
nymi. Deinde omnes mss . habent, in Epistola ad
Rumanos , etc.
(81 ) Ms. unus habet , auctoritalis ; alter , actoris. sideria , ut in Numerorum , et in , eic . Sed rectius
(82) Ms. Regius num . 1639, Nobis autem , etc.
( 83) Sic recte ms. codex Regius num . 1639 .
Edili vero , apostolorum comilis, quorum (al., quod)
ul successoribus darem cognitionem libri a nobis in
Latinum verluntur. Coites ms. Ebroicensis , et
unus Regius num . 1640 , apostolorum comilis el
(al., ul), successorum , dare cognitionem libri , ut in
Larinum veriuntur. Ms. Regius num . 1641 , aposto
lorum comitis el successoris dare cognitionem libri
ul in Latinum verlalur. Ms. cudex Vallis- claræ ut Painphilii mariyris pro Origene.
in lexlu, nisi quod babeal dare intentionem, pro de
A neque per hominem . Si enim homo fuit Jesus , et
per ipsum assumplus est in apostolatum Paulus ,
utique per hominem factus erat apostolus. Si autem
per lionzinem erat apostolus , nunquam dixissei ,
quia neque per hominem : sed maniſeste separat ab
humana nalura Jesum Paulus per bæc verba . Nou
eniin suflicil ei dixisse : neque per hominem ; sed
Recognitione. Recognitionum libri eliamnum exstant
ex interpretatione Rulini; sed Clementi Romano ab
judicantur.
(84) Ms. Regius num . 1639 , quod laborem labor
multiplicula sorle suscipiel . Sed cæteri mss. el editi
( 85) Sic ms. codex Vallis- claræ et ms, Regius num .
1639. Edili vero , Nam Hieronymi ne puletur , Cle
mens scribelur. Cæleri vero mss ., Nam putamus Cle
mens scribetur. Deinile cdili , et mss. plerique :
Quod si hæc mihi (editi, Quoil si me) Dominus in
plere permiserii, redibimus ad illos , el ad lua de
ms. Regius num . 1639 ut in nostro lexlu .
(86) Sic ms. Regius num . 1639. Editi autem ,
hoc enim solum vobis de Pentateucho rel de reliquis
apostoli Pauli Epistolis que possumus Domino pro
legenle debemus. Cereri inss ., hoc enim solum vobis
de Heptateucho deest , vel de reliquis apostoli Pauli
Epistolis quæ possumus (al . , quce si possumus) Du
mino dirigente dictabimus.
(87) Desumpla sunt haec fragmenta ex Apologia
 1295 ORIGENIS FRAGMENTA 1296

adjecit dicens : sed per Jesum Christum . Quem utique A propensius appelens . Si autem quis violen :jus velit
quia sciebat excellentioris esse naturæ , propterea affirminre ideo hæc dicia esse, quia per phantasiam
se dixit non assumpiu esse per hominem . manducabat , et illi quomodo id fierel nesciebant,
Ex sequentibus libri ipsius in illum versiculum : respondendum est ad ea ex his quæ ipse Dominus
« Norum autem vobis facio , fratres , Evangelium dixit "* : Venit Joannes Baptista neque manducans,
quod prædicavi vobis, quoniam non est secundum neque bibens , el dicunt : Dæmonium habet. Venit
hominem : neque enim ab homine accepi illud ,
sed per revelationem Jesu Christi 28. , Filius hominis manducans et bibens , et dicunt :
Ecce homo devoralor el rinum bibens . Ipso enim
Adverte ergo quid scribit , quia convenienter
Salvatore dicente quia venit Filius hominis marito
quis et bæc adjungens prioribus intelligere poterit,
cans el bibens , quomodo ausus est aliquis dicere
et ostendere his qui negant deitalein Jesu Christi,
neque manducasse eum , neque bibisse ? Quæ utique
sed hominem eum solum pronuntiant, quod non est
manifesta incredulitas est doctrinæ ejus. Si autem
homo, sed Deus, Dei Filius Jesus Christus. Sic eniin
manducabat el bibebat, el substantia vini alque escu
dicit Apostolus : Quia Evangelium quod evangeli
in carnem ejus elliciebatur, sine dubio per on.nes cor
zavi vobis , non est secundum hominem , sed secun
691 poris ejus compages ac membrorum perplexio
dum Jesum Christum . Evidenter ergo ostendit quia B
nes diffundebatur. Spiritalem enim naturam ( sicut
Christus Jesus non est homo : si autem non est
quidam de ejus corpore sentiunt, quod imperiie
homo, sine dubio Deus est ; imo non aliud erit nisi
salis et absurde faciunt) impossibile est vini alque
Deus et homo. El iterum si verum est quod dicit
escæ recipere substantiam . Si vero quis indignas
Paulus , quia non ab homine accepit Evangelium , obscenasque ad hæc proferat inquisitiones , requi.
sed per revelationem Jesu Christi , certum est quia
rens si eliam digestiones in corpore fiebant ; ohit
Jesus Christus qui revelavil , plus quam homo ess .
absurdum videtur fateri secundum consequentiam
Alienum est enim ab homine revelare quæ in oc
naturæ corporee . Si vero etiam exemplis a nobis
cullo sunt, el velata sunt : quod etiam si aliquardo hoc exigant affirmari, ostendendum est illos salis
per hominem fiat , non tamen ab homine sit , sed ab hæc insipienter inquirere. Ubi enim isla vel de
eo qui in hominc loquitur Christus. apostolis, vel de cæteris sanctis facta esse rele.
Et in alio loco . runlur, vel etiam de impiis el peccatoribus, ex
Adjungendum est etiam illud his quæ sopra dixi abundanti de eo requiritur. Sed el circumcisionis
mus , quoniam corpus Christi non erat alienuin a ejus ratio nobis quidem non generabil angustiam ,
lerrena substantia secundum hoc quod filius est c dicentibus eum consequenter humano corpore et
David , el filius Abraham , sicut scribit Matthæus : circuincisum esse , el præpulium ejus terræ manda
Liber generationis Jesu Christi filii David , filii Abra tum fortassis usque ad lempus ; aut si aliter esl,
ham 19 : el sicul Paulus dicii , Christum esse ex se in alia disputatione requiretur. Hæc lamen ejus
inine Abraham el ex semine David secundum car circumcisio satis coangustabit eos qui ex diverso
nem 50. Quod ergo dictum est , quia consummatis sunt. Spiritale enim corpus quomodo polerat cir
quadraginta diebus jejunii, el quadraginta noclibus, cumcidi ferro lerreno ? Propler quod non erubue
postea esuriit , sine dubio hoc indicat, quod eva runt quidam ex ipsis de præputio circumcisionis
cuari et repleri similiter ut corpora nostra solent, ejus etiam libros e lere, quibus ostendere conareg
eliam illius poterat corpus . Si vero quis objicial tur quod in substantiam cesserit spiritalem . Non
nobis hujus niiraculi rationem de quadraginta die minus aulem angustabunlur etiam illi qui animaie
rum jejunio , facile solvi polest cum adhibetur etiam corpus dicunt esse corpus Christi. Sed et de sani
illud exemplum de Moyse et Elia " , qui similiter guine ejus el aqua quæ processil de latere ejus
pertalisse jejuniuin referuntur. Sed et illud , quod hasta compuncto a milile " , eadem sentienda sunt.
itineris et æstus labore fatigalus sedens super pu Sed his qui sciunt quid audiatur per hoc quod
leum requiescit el silil s3, quid aliud indicat nisi D dicitur, quia fixur: e clavorum erant in ejus cor
nervorum fatigatione, et solis ardore nimio ele pore 36, manifeste declaralur quia caro eral ter
mentum corporei humoris absunplum ? Quod vero rena , id est humanæ naturæ : quz ulique non eral
in melioribus occupatus hoc quod bibere voluerat talis , ut recipiendorum vulnerum sublerſugerit
distulit nec bibit, non propierea dicendum est quia qualitatem. Quid , si non etiam mulla humanæ infir
neque passus est sitim . Sed et illud quod frequen milalis in ipsa morte sensissel, anima perturbalur,
ter per cænas vocalur , et in conspectu omnium et tristis est pro ea usque ad morlem 37 ? Quæ
manducat el bibit, non decipiens vel fallens oculos omnia evidenler ostendunt quod non falso , sed quasi
videntium facit , neque putative , ut quidam arbi homo dixerit : Spiritus quidem promplus est , caro
irantur, hæc gerit, maxime cuin ita sumerel cibum aulem infirma 38. Eadem nihilominus ostendil etiam
ac polum , ut a quibusdam etiam quasi pro præ somni ratio , cum dicitur, quia erat in puppi super
sumplione nimia culparetur , velut cibum ac polum cervical dormiens 39 , sicut Marcus refert, el alı

28 Galat. 1, 11 , 12. 39 Matib , 1 , 1 . 30 Galat , ui, 16 ; Rom . v . 3 . 31 Malth . iv , 2. 38 Exod. sXIT ,

28 ; III Reg . xix , 8 . 88 Joan . iv, 6. 7. 84 Maith . xi, 18, 19 . 35 Joan . xix , 34 . 36 Joan. 18 , 25 sey .
$7 Joan. Sii, 27 ; Malih . XXVI, 38. 38 Marc . xiv , 38 . 39 Marc. IV , 38.
1237 IN EPISTOLAM I AD TAESSALONICENSES . 1238
homine suscitatur a somno . Hæc enim licel habeant A lainen certum est etiam lunc gesla esse quæ per
spiritalem intellectum , lamen manente prius histo historiam referuntur. Sic ergo sanum est sensum
riæ veritate , etiam spiritalis recipiendus est sensus . Scripturæ recipere, nec oportet inclinare aurem
Licet enim cecos semper curet secundum spirita his qui dicunt per Mariam , et non ex Maria eum
lem intelligentiam , cum ignorantia excæcalas illu natum ; quod Apostolus præsciens ila prædixit :
minat mentes ; tamen el corporaliter tunc cæcum Cum autem venit plenitudo temporum , misit Deus
sanavit. Et mortuos semper suscitat; fecil tamen Filium suum factum ex muliere, factum sub lege ,
el lunc hujuscemodi mirabilia , sicut filiam principis ul eos qui sub lege erant redimeret " . Vides quia
Synagogæ , et filium vidua , el Lazarum susci non dixit, faclum per mulierein , sed, factum ex
tando * . Et quamvis semper cum excitatur a disci muliere,
ulis compescat Ecclesiæ turbines, vel procellas,

EX LIBRO TERTIO ORIGENIS IN EPISTOLAM AD EPHESIOS (88 ).

la illud : Qui uxorem suam diligit, seipsum diligit. Nemo enim unquam suam carnem odil , sed nulrit et foret
eam, sicut el Christus Ecclesiam "s.

Dicanius quod illam carnem quæ visura sil Salu- B corruptivum hoc indual incorruptionem * , et ala
lare Dei , anima diligal el putrial, et foveat eam rum levicale suspensum , in aerem facilius subleve
disciplinis erudiens , el cælesti saginans pane , et lur. Foveamus igitur el viri uxores nostras, et
Christi sanguine irrigans, ul reſecta et nitida possit animæ nostræ corpora , ut et uxores in viros , et
libero cursu virum sequi, et nullo debilitatis pon corpora redigantur in animas, et nequaquam sit
dere prægravari . Pulchre etiam in similitudinem sexuum ulla diversitas : sed quoinodo apud angelos
Cbristi nutrientis et foventis Ecclesiam , et diceulis non est vir et mulier , ila et nos , qui similes ange
I Jerusalem : Quolies volui congregare filios luos , lis futuri sumus , jam nunc incipiamus esse quod
ul! gallina congregal pulios suos sub alas suas , et nubis in cælestibus repromissum est.
voluisti ? animæ quoque ſovent corpora sua , ut

EX LIBRO TERTIO ORIGENIS IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES (89).

692 Data est aulein lex Moysi per angelos in c Christus, sed anle bunc manifestum in carne
manu el virtute mediatoris Christi " , qui cum esset adventum mediator quidein erat hominum , sed
n principio Verbum Dei , el apud Deum essel , el nondum erat homo. Erat lamen el lunc mediator
Deus esset Verbum " , Patri in omnibus ministra Dei et hominum ; unde et data lex per angelos , sine
vil . Omnia enim per ipsum facta sunt * , id est ipsius Mediatoris manibus data esse non dicitur,
ion soluin creaturæ, sed et lex , et prophelæ ; et ut essel lex sancla, el mandatum sanctum , el justum,
pse est mediator Dei et hominum ** . Quod Verbum el bonum 50 ; et omnia hæc sanctificarentur a
n line quidem sæculorum homo factus est Jesus Christo.

EX LIBRO TERTIO ORIGENIS E : HEUMATIKAN IN EPISTOLAM AD THESSALONICENSES

PRIMAM (89*) .

De eo quod « omnes quidem non dormiemus ' ' ,, etc.

Quid est ergo quod scribunt Thessalonicensibus D Nos qui vivimus, qui residui sumus, in advenlu Do.
rerbo Dei Paulus , et Sylvanus, ét Timotheus : mini non præveniemus eos qui dormierunt "a ? Qui

* Luc .vii, 55 ; Joan . XI , 44. " Galat. iv, 4. " Ephes. V, 28, 29. 43 Matth . XX111, 37 . ** I Cor .
iv , 53 . 45 Malih . xx01 , 30 ; Marc.xii , 25 ; Luc . xx , 35 . ** Gal al. iii , 19. 17 Joan . 1, 1 . 48 ibid . 2 .
i Tini, 11 , 5. 50 Rom . vii , 12 . I Cor. XV, 51 . 82 I Thess. iv, 14.
( 88 ) Ex Hieronymi libro primo Apologize adver gene.
huis Kirlinum .
( 89) Ex epistola Hieronymi ad Minervium et
( 89) Es Apologia Pamphili martyris pro Ori Alexandrum
 ORIGENIS FRAGMENTA 1500
1299
sunt isti vivenles qui loquunlur talia ? Ulique Pau- A qui non curvaverunt genu Baal 6. In: Joannis quoque
lus non ab hominibus, nec per homines apostolus 53 Evangelio vivorum el non vivorum duplex ordo
et charissimus ejus filius in fide Timotheus ; et Syl describitur : Omnis qui credit in me , etiamsi mor
vanus qui illis erat et affectione et virtutibus copu tuus fuerit, vivet ; et omnis qui vivil el credil in me,
lalus. Et hoc non solum illi , sed quicunque Pauli non morielur in ælernum 69. Si vivos ita intelligi.
et scientia el conversatione similis est, dicere po mus ut jam a nobis dictum est , dormientes et in
test : Nos qui vivimus 6k ; quorum corpus morluum Christo mortuos illos esse credamus, qui cum velint
m
est propler peccatu , spiritus aulem vivit propler in Christo vivere, tamen peccato morlui sunt. Sin
justitiam 58 ; et quorum mortificata sunt membra aulem reliquiæ et eleclio secundum gratiam " , ap
super terram 86 , ila ut nequaquam concupiscat caro pellantur viventes; qui non ita credunt, nec de Israe
contra spiritum 57. Si enim adhuc desiderat caro, lilica nobilitate generali sunt, dormientes et moriui
vivit ; et quia vivit, desiderat ; et non sunt mortifi appellantur in Christo .
cala membra illius super terram . Quod si mortifi Sunt qui hunc locum ila edisserant : Vivi appel
cala sunt, nequaquam contra spiritum concupiscunt lantur qui nunquam peccato mortui sunt ; qui ac
quæ niortificatione sui hujuscemodi desiderium tem peccaverunt, et in eo quod peccaverunt, mor
perdiderunt. Sicut igitur qui vita caruere præsenti , B lui sunt , et postea conversi ad pænitentiam pur
et ad meliora translati sunt , magis vivunt , depo- gant antiqua delicia , mortui appellantur, quia pec
silo mortis corpore et vitiorum omnium incentivis ; caverunt ; in Christo autem mortui, quia plena ad
sic qui mortificationem Jesu in corpore suo cir Deum mente conversi sunt . Porro qui vivunt et
cumferunt 58 , nequaquam vivunt juxta carnem , sed babent lestimouium fidei, et necdum receperunt
juxta spiritum ; vivunt in eo qui vita est, et vivit promissionem Dei , qui et de aliis melius quiddam
in eis Christus de quo scriptum est : Vivens est cogitant, ut non absque his qui justi sunt coronen
sermo Dei, el efficat *, qui est Dei virtus, Deique tur, in eo habent beatitudinem quod fruuntur bono
a
sapienti 60. Vivunt enim in quibus vivit virtus conscie ntiæ , et vivunt, el relicti sunt in adventu
Dei , omni humana fragilitale deposita , et in quibus Domini Salvatoris. Sed quia clemens est Deus, et
vivit sapientia quæ est abscondita in Deo 61 , et in vult salvare eliam eos qui dormierunt , et in Chri
quibus vivit et operatur justitia . Christus enim sto mortui sunt , non prævenient illos, neque soli
factus est nobis non solum justitia ex Deo , sed et rapientur in nubibus ; sed, juxta exemplum evan
sapientia 69 , et omne quod virtus est. Et si quidem gelicæ parabolæ 7 , unum denarium unamque mer
in præsenti loco se a dormientibus et in Christo cedem el undecimæ horæ operarii , et primæ, qui
с
mortuis , qui hanc scribunt Epistolam separarent, in vineam missi sunt, salutis pretium accipient.
videbalur superflua adnotatio, et ex uno loco as Nec hoc alicui videatur injustum , ut dispar labor
sumplum testimonium non valerel : nunc vero unum præmium consequatur. Magna quippe diver
eodem sensu , quia et eodem spiritu , in priina ad sitas est eorum qui post vuluera sunt sanali , el eo
Corinthios loquitur : Omnes non dormiemus, omnes rum qui nunquam viderunt mortis errorem. De bis
autem immulabimur, in momento , in motu oculi , in puto dictum : Quis est homo qui vivat el non videat
novissima luba. Canel enim tuba , el mortui resur moriem ? redimet de morle animam suam ? ? Neque
goni incorrupli, el nos immutabimur 63. Hoc quod in enim , ut quidam putant, quis, pro eo quod est nul
präsenti loco scriptum est : In luba Dei descendet lus accipitur : sed quasi dixerit : Quis putas ? juxta
de cælo 64., compara illi quod ad Corinthios dicitur : illud quod scriplum est : Quis sapiens , el intelliget
In novissima luba : canet enim luba, etc .; illi autem hæc 73 ? et in alio loco : Domine , quis habitabil in
quod ad Thessal onicens es legilur : El morlui in taberna culo luo " * ? el iterum : Quis cognovil sen
Chrislo resurgent primi 68 , hoc ynod ad Corinthios sum Domini 78 ? Residui ergo crunt de credentibus
scriplum est : Et morlui resurgent incorrupli . Porro pauci qui adventum Domini videant secundum id
quod sequitur : Deinde nos qui vivimus, qui residui D quod Deus Verbum factum est, nequaquam in vili
sumus 6s, illi respondet : Et nos immutabimur. tale carnis, sed in gloria triumphantis. El consi
Quorum utrumque sic intelligi potest : Nos qui vivi derandum quomodo primum dormientes appellave
mus, qui residui sumus in adventu Domini, et nos rit : deinde in Christo mortuos, quos viventes præ
qui immutabimur, et non suinus ex his qui appel venire non poterunt . Qui enim non custodierit hoc
lantur mortui , sed vivimus , idcirco præsent iam quod scriplum est : Ne dederis somnum oculis luis,
Domini non in morte, sed in vita prästolamur , neque palpebris luis dormilationem , ut salvus fias
quia de Israelitico genere sumus , 693 et electæ sicul caprea de vinculis, et sicut avis de laqueis " ,
sunt de nobis reliquiæ 67 , de quibus olim Dominus dormiel et culpabili sopore. torpescel ; cumque
loquebatur : Dereliqui mihi septem millia virorum dormierit, transibit in mortem . Sicut enim move

83 Galat . 1 , 1 . Bb I Thess. iv, 14.
10.89 Hebr. iv, 12. 60 I Cor. 1, 24.
IV, 15 . 68 1 Thess. iv, 15. 66 Ibid .
X1 , 5. Malih . XX , 1 seq. 19 Psal
19 Prov. vi, 4.
58 Rom . viii , 10 . 56 Coloss. III , 5. 07 Galal . v , 17. 08 II Cor. iv,
81 I Cor. ii, 7 . 69 (Cor. 1 , 30 . B3 Cor. xv , 51 , 52. 66 Thess.
67 Rom . xi , 4 , 5. 68 III Reg. xix , 18. 69 Joan . xi, 25, 26 . 70 Roni.
1. LXXXVIII, 49 . 93 Osee . Siv , 10. 7 * Psal . xiv , 1 . 18 Rom. 31 , 34.
1301 IN EPISTOLAM TAD THESSALONICENSES. 1302

tus qui vigilai, sic qui dormit jacet immolis, el A venienti , sed ei qui est apud Patrem Verbum Deus .
mortis torpet similitudine. Quod aulem dormilatio El lunc quidem egrediebantur in desertum , ut au
nem sequatur mors , el prima ad Corinthios Epi dirent assumpti hominis præcursorein , et viderent
slola docere nos poterit , in qua ita scriptum est : arundinem vento agilalam88, de qua factæ sunt
Nunc autem Christus surrexit ex mortuis, primirice
dormientium : quia per hominem mors , el per homi.
nem resurrectio ' morluorum ; et post paululum :
Non omnes dormiemus, sed omnes immutabimur,
in momento , in ictu oculi, in novissima luba. Canet
enim iuba , el mortui resurgenl incorrupti , et nos
immutabimur 77. Cum ergo hac de dormilione di
canlur el morte, et illud legamus in Apostolo, Surye
qui dormis, el exsurge de morluis , et illuminabil le
Chrislus 78, juremus Domino, et volum faciamus
Deo Jacob, unusquisque dicens in corde suo : Si as
B mortuorum in Chrislo , deinde eorum qui vivunt,
cendam super stralum meum , si dedero soninum
oculis meis et palpebris meis dormilationem , donec
79 :
inrenianı locum Domino haud dubium quin in
anima sua tabernaculum Deo Jacob , ut Deus in illo
ælerna sede requiescat.
Sequitur : Quia ipse Dominus in jussu 80, et reli
qua . Descendet enim missus a Patre , non diversi
lale virtutis , sed dispensacione judicis ; et descen
det ad eos qui deorsum sunt Verbum Dei, et sa
pientia , et veritas, atque justitia . Et quanquam
mortui sint ad quos dignalur descendere, non la
men sunt ab eo alieni : morlui enim vocantur in
Christo Bl . Qui auteni vivunt, hoc habent privile
gium , quod eliguntur e pluribus. Allamen utrum
que agmen , et mortuorum in Christo , et viven C
lium , rapientur pariter in nubibus obviam Chri
sto , ut non eum exspectent donec ad terrena de
scendat, sed præsentia illius et contubernio in sub
Jimibus perfruantur. Quantaque clementia Chri
sti , ut pro salule nostra non solum caro factus sit ,
sed ad mortuos usque descenderit , et in ipsa morte in cælum assumplos legimus. Paulus autem vas
habeat signa viventium ! aqua enim et sanguis de
latere ejus egressa sunt 83. Descendit igitur sermo
divinus voce archangeli præcedenle, et præparante
sibi viam in his qui ejus possunt ferre præsen
diam ,
Quod ut queamus intelligere, primi adventus niy
sleria cognoscamus . Scriptum est de Joanne qui
præcursor ejus fuit, quod in erenio dixerit : Ego
vox clamantis in deserto 84 ; et reliqua . Quid cla- D pbelə usque ad Joannem Baptistam * . Et quia
mavit vox in deserto : Parale viam Donini , reclas
facile semilas ejus 88 ? Ob quod prædnium quamve
mercedem : Omnis vallis implebilur, el omnis mons
el collis humiliabilur : et erunt prava in directa , et
aspera 694 in vias planas ; et videbit omnis caro
Salutare Dei 86 ? Hoc auten ideo, quia Verbum caro
et habilavil in nobis 87. Nunc autem ne
quaquamest ,vox
factum
prophetæ in deserlo. erit, sed vox
archangeli parantis vias non in carnis humilitate
tibiæ, el vocalis calamus qui in ore puerorum dulci
sonat modulamine, canentium in plaleis alque di
centium : Cantavimus vobis , et non sallaslis " .
Nunc autem in voce archangeli præcedentis Do
minum descendentem de cælis, et in clarissima
luba , unusquisque credentium vel ad præliuin , vel
ad sacerdotalia ministeria provocatur. Legimus in
Numerorum libro 9 sacratas Deo cubas , quæ ante
hostias personent. Sin autem magna est vox an
geli , et tuba , el archangeli , quanto magis erit
lubæ Dei quæ paral vias primum dorinientium et
el residui sunt, el sermonis Dei præstolanlur ad
ventum ? Forsitan simplicis lubæ clangor dormien
tibus et mortuis in Christo necessarius est ; vox
autem archangeli et luba: Dei bis qui vivunt et in
præsentia Dei reservantur.
Videamus quid possil intelligi et id quod sequi
lur : Simul cum illis rapiemur " . Quo verbo ostendi
pulo subitum ad meliora transcensum , et idcirco
raplum se voluisse dicere, ut velocilas transeuntis
sensuni cogitantis excederet. Quod et in alio loco
ejusdem verbi proprietale signavit : Scio hominem
in Christo ante annos qualuordecim , sive in corpore,
nescio, sive extra corpus , nescio, Deus scil, raplunt
istiusmodi usque ad tertium cælum . El scio hujus
modi hominem , sive in corpore, sive extra corpus ,
nescio , Deus scil , quia raplus est in paradisum, et
audivit verba ineffabilia quæ non licet hominiloqui" .
Alii enim proficientes, el, ulila dicam, gradientes
ad majorà crescebant, donec fierent , juxta id quod
scriptum est, magni valde nimis " ; el quosdam
electionis in tertium coelum raplus ascendit, et id
circo audivit verba ineffabilia . Quomodo aulem hi
qui rapiuntur in nubibus , rapiantur obviam Chri.
slo " , diligentius contemplandum est. Scimus nu
bes prophetas , quibus præcepit Deus ® ne pluerent
super Israelem imbrem , quando impleverunt men
suram patrum suorunı 96 , el facta est lex et pro
Deus posuit in Ecclesia primum apostolos, secundo
prophetas 98, non solum prophelæ, sed el apostoli
nubes intelligendi sunt. Si quis igitur rapitur ad
Christum , ascendit super nubes legis et Evangelii,
super prophetas et apostolos ; et assumptis alis co
lumbä , eorumque doctrina ad excelsa sublatus ,
occurrit, non deorsum , sed in aere, et spirituali
intelligentia Scriplurarum . Occurrens auleni in
spiritualibus, et terrena dimillens, sive ille si

80 ] Thess. vi , 15. 81 ibid .

I Cor. xv, 20, 21 , 51 , 52. 78 Ephes. v , 14. 79 Psal . cxxX1 , 2 , 4, 5.
81 ibid . 16. 88 Joan . XIX , 34 . 86 Malth . 111, 3 ; Marc. I , 3. 85 Luc. 11,4 ; Joan . 1, 23 . 86 Isa. XL , 3, 4 ;
Luc . III , 5 , 6. 81 Joan . 1 , 14. 88 Luc. vii , 24. *89 Malih . si , 17 ; Luc. VII, 32 . 90 Num. X , 10 ; XXXI , 6.
Malth . Islll,
• Thess. tv, 16. ºll Cor. XI , 2 seq .. 98 Gen. XXVI , 13. " I Thes.iv , 16 . 98 Isai. v , 6. 96
32. 97 Malib . II , 13 . Ephes. iv , 11 .
 1303 ORIGENIS FRAGMENTA 130 $

dormiens, sive in Christo mortuus, sive vivens el A eril , et perfruelur Verbo Dei, et sapientia , veri .
jo illius præsentiam reservatus, semper cum illo lale, atque justilia .

EX LIBRO ORIGENIS IN EPISTOLAM AD TITUM .

De eo capitulo in quo dicit Apostolus : « Hæreticum hominem post unam correptionem devila, scions quia
perversus est, el peccal, quiest a semelipso damnalus ( 90 ) ,

Nomen hzeresis, quantum ego deprehendere po- B eum fecerat, ul milteret Filium suum ad mundi
ini, eliam in Epistola ad Corintbios designalur hoc
miodo : Oportel enim hæreses esse, ul probali manifesti
fiant inler vos ' . Et iterum ad Galalas , inter opera
carnis hæresis quoque nomen ascribilur, sicul ail : que quod superius dictum est . Sed nune unum
Maniſesta aulem sunt opera carnis , quæ sunt forni
calio, immunditia, impudicilia, idololatria, veneficia ,
inimicitiæ , contentiones, amulationes, iræ , rice ,
discordiæ, hæreses , ebrielates , comessaliones , el his si nalum , sicut sunt Ebionitæ et Valentiniani; sive
milia , quæ prædico vobis , quoniam qui talia agunt , re
gnum Dei non possidebunt. Per quæ cognoscimus
quoniam , sicut hi qui fornicationibus, vel immun
ditiis, alque impudieitiis, et idolorum cultibus macu
.ali sunt, regnum Dei non possidebunt, ita et bi qui
In hæresim declinaverint. Neque enim putandum
est lanti Apostoli lam absolutam sententiain posse C
ullo genere vacillare. Apostolus enim est omnium
Ecclesiarum Christi, non ab homine, neque per ho
minem , sed per Jesum Christum , et Deum Patrem
eleclus a . 695 Propterea ergo, secundum auclo
rilalem sententiæ ipsius, oportet nos , sicut reliqua
mala quæ numeravit, ila eliam nomen hæresis devi.
tare , neque cum talibus orationis societale misceri.
El post hæc paucis quibusdam per medium inserlis
adjecit.
Quid vero sit hæreticus homo, pro viribus no
stris secundum quod sentire possumus , describa
mus. Omnis qui se Christo credere confitetur, et
tamen alium Deum legis et prophetarum , alium
Evangeliorum Deum dicit, el Patrem Domini no
D
stri Jesu Christi non eum dicit esse qui a lege et
prophetis prædicatnr, sed aliui nescio quem igno
lum omnibus alque omnibus inauditum , hujusmodi
homines hæreticos designamus, quamlibet variis ac
diversis el fabulosis concinnent isla figmentis, sicut
seclalores Marcionis, el Valentini, et Basilidis , et
hi qui se Techianos appellant. Sed et Apelles, licet
non omnibus modis Dei esse deneget legem vel
prophetas, tamen et ipse hæreticus designalur,
quoniam Dominum hunc qui mundum edidit, ad
gloriam alterius ingenili et boni Dei eum con
struxisse pronuntiat : illum autem ingenitum Deum
in consummatione sæculi misisse Jesum Christuin
ad emendationem mundi, rogalam ab eo Deo qui
sui correctionem . Et si quidem hic solummodo
qui de Deo Patre aliter sentit quam regula pietatis
exposcil , bæreticus habendus essel , suficeret uti
atque idem credendum est etiam de eo qui de Do
mino nostro Jesu Christo falsi aliquid senseril , sire
secundum eos qui dicunt eum ex Joseph et Maria
secundum eos qui primogenitum euin negant, et
lolius creaturæ Deuin , et Verbum , el Sapientiam
quæ est initium viarum Dei antequam aliquid fie
ret, ante sæcula fundatam , alque anie omnes colles
generalanı " ; sed hominem solum eum dicentes :
vel secundum eos qui Deum quidem eum falentur,
1101 lamen assumpsisse animam corpusque terre
num : qui sub specie quasi amplioris gloriæ Do
mino Jesu deferendæ, omnia quae ab eo gesta sunt,
visa geri magis quam vere gesta esse testantur :
quique nec de virgine nalumn falenlur, sed triginta
annoruin virum euin apparuisse in Judæa. Alji
vero ex virgine quidem eum credunt esse progeni
lum ; sed pulasse se magis virginein peperisse, noo
lamen vere peperisse confirmant. Laluisse quippe
etiam virginem putativæ generationis asserunt sa
cramentum . Qui quomodo non ab Ecclesia longe
ponendi sunt, cum philarchie morbo languenles
dogmala staluerint, quibus ad suum nomen disci
pulos declinarent ? Sed el eos qui hominem (91 )
dicunt Dominum Jesum præcognitum et prædesti
nalum , qui ante adventum carnalem substantiali
ler et proprie non exstiteril, sed quod homo nalus
Patris solam in se habuerit deilalem , ne illos qui
demi sine periculo esse Erclesiæ numero sociari :
sicut et illos qui superstitiose magis quam reli
giose, uti ne videantur duos deos dicere, neque
Tursuin negare Salvatoris deilalem , unam eamdein
que subsistentiam Patris ac Filii asseverant, id est
duo quidem nomina secundum diversitatem causa -
rum recipientem , unam tamen UTOOTAGLV subsistere,
id est, unam personam duobus nominibus subja
centem , qui Latine Patripassiani appellantur. Sed
et si qui sunt qui Spiritum sanctum alium quidem
dicani esse qui fuit in prophetis, alium autem qui

3. Tit. jii , 10, 11. I Cor. xi , 19. 2 Galat. v , 19-21 . 3 Galat. 1 , 1 . • Prov. mn ., 22, 23, 26 .

( 90) Ex Apologia Pamphili martyris pro Ori Bestrenorum episcopi hic designat Origenes. De
gene. bacce bæresi vide quod diximus Origenianor, lih.l,
(91 ; Sed et eos qui hominem . Errorem Berylli cap . 3, art. 8. .
 IN EPISTOLAM AD PHILEMONEM. 1306
1305
fuit in apostolis Domini nostri Jesu Christi, unum A bonum est et poluit el debuit. Quod etiarn de ipso
atque idem delictum impietatis admittunt, quod diabolo sentiendum est , qui in conspectu Domini
illi , qui, quantum in se est , naluram Deitalis se omnipotentis describitur restitisse ! , et deseruisse
cant , et scindunt unum legis et Evangeliorum slalum suum in quo fuerat immaculatus : qui ulique
Deum . Sed et illi qui non omnes humanas animas poluissel in hoc stalu in quo ab initio fuit, usque
vnius ejusdemque naturæ dicunt esse vel subslan ad finem perseverare si voluisset. Designalus, ut
lie , sed diversas naturas animarum , inter eas ha arbitror, nobis est , proul poluimus, el descriplus
reses numerandi sunt quæ iniquitatein in Excelsum quis et qualis esset hæreticus, et quæ , vel in qui
loquuntur, et injustitiam iniquitatemque ejus accu bus cjus dogmata, ſalsaque opiniones habeantur,
el quæ sit ecclesiasticæ observantiae puritas.
sant. Necnon el illi qui liberi arbitrii polestalem
velut perniciosa do El post pauca .
ex animabus auferre nituntur
gmala , coinmuni humanæ vitæ , et virtuti conti Requisierunt sane quidam utrum hæresiin , an
nentiæ labem quamdam inferre judicandi sunt, ne schisma oporteat vocari eos qui Caraphryge nomi
humani propositi res puletur bonum quid vel fa nantur, observantes falsos prophetas , et dicentes :
cere , vel dicere, vel sentire, ex quo ad conlemplum « Ne accedas ad me, quoniam mundus sum : non
ac negligentiam divini judicii niens humana forma- Benim accepi uxorem , nec est sepulcrum patens gille
bitur. Sit autem in ecclesiastico ordine etiam de liir meum , sed sum Nazaræus Dei , non bibens vi
num sicut illi . ,
peccalorum suppliciis fides , et de his qui præmia
bonæ conversationis et vilæ in regno Domini justo Poslea autem .
ejus judicio recepturi sunt. Si quis ergo borum Sunt vero et alia quædam dogmata quæ in apo
aliquid quae supra exposuimus, commutare vel stolicis traditionibus non habentur , de quibus re
subverlere conatur, velut perversus, el a semetipso quires si oportet eos qui quodlibel de his sentiunt
damnalus : secundum sententiam Apostoli , eliam vel pertractant, hæreticos putandos ; ut puta , verbi
a nobis præcepto obsequentibus ejus similiter ba causa dixerim , si quis rationem humanæ animæ
bendus est . Designet autem ecclesiasticum virum inquiral, cum de ea neque quod ex seminis Traduce
cum bis omnibus quæ supra exposuimus, etiam de ducatur , neque quod lionorabilior el antiquior cor
mortuorum resurrectione fides, de qua sanctus porum compage sit, iradiderit ecclesiastica regula.
apostolus Paulus ita pronuntiate, quia , si quis negal Propler quod multi nec comprehendere poluerunt
resurrectionem morluorum , consequens estul qualiter sentiri oporterel de animæ ratione : sed et
Christi resurrectionem neget. Habeatur 696 nihilo- , qui aliquid sentire vel disserere visi sunt , a non
с
minus in ecclesiastico ordine etiam de diabolo nullis in suspicione habentur velut novi aliquid
ralio, el de omni ejus exercilu , quod agones quos introducentes.
dam et certamina adversuni omnes liomines, præ Deinde pust pauca ail :
cipue tamen adversus eos qui credunt in Cbristum Sed el tu ipse apud temelipsum discutiens consi
Dominum Jesum , movent ; et quod necessitatem dera si oporlel eum qui quolibel niodo de his opi
quidem imponere peccandi per agones el certamina nalur, vel hæreticuni, vel ecclesiasticum temere
non valent, persuadere tamen el decipere a 1 sub . definiri ; aut si non est periculosum de eo pronun
versionem possunt eos qui non omni custodia sua lia re quoniam et ipse perversus sil et peccel, et sil
corda præmuniunt. Habendum est autem in eccle a semetipso damnatus 8 , quod de hæreticis dicitur,
siasticis observationibus, quod neque hominum si quis forte ex his quæ supra diximus, quamlibet
quis a Deo in perditionem traditus est , sed unus opinionem , licet novam el quamplurimis peregri
quisque pereuntium sua negligentia pereal et nam , videalur inducere .
culpa , qui habens arbitrii libertatem , eligere quod

EX COMMENTARIO ORIGENIS IN EPISTOLAM AD PHILEMONEM (92) .

Sed et de singulis sanctorum qui in Scriplura D la ejus vera esse susceperit, credit et hoc , quod
sancla conscripti sunt, quosque justos el elecios Adain quidem primus homo formalus est ; credit et
Dei esse Scriplura lestalur, debet esse fides ab bis de Eva , quod unam a costis Adam sumens Deus.
qui salvari cupiunt. Non enim polest esse perfecta ædificaverit eam ut esset ejus mulier : credit et
in Deum lides , nisi quis habeat et hanc fidem qua quod Enos vere speraverit inzocare nomen Domini
de sanctis quod sancti sunt creditur. Quod autem Dei , et quod Enoch , quia in annis ducentis pla
dicimus lale est. Qui crediderit iu Deum , el dogma cuerit Deo, poslea quam Mathusalem genuil, Trans

. Tit. 111, 11. I Cor . XV, 13. ? Dan. x , 13 ; Apoc. XII , 7 ; Jud . 6. & Til. iii , 11 . Gen. iv , 26 .
( 92) Ex Apologia Pamphili martyris pro Origene.
1307 ORIGENIS FRAGMENTA IN EPISTOLAM AD HEBR.EUS . 1308
latus est : et de Noe , quia responsa accepit ut fa- A perit : et de David quem assumpsit Dominus ab
bricaret arcam , et solus salvalus est ex diluvio cum ovibus ut regerel Jacob puerum suum , et Israel
his tantummodo qui secum arcam fuerant ingressi. hæreditatem suam : el de Nathan , quod propheta
Similiter et de Abraham , quod merueril testimo veril , necnon el Gad : sed et de Salomone , quod
nium Dri, et quod susceperit hospitio, cum esset sub apparuerit ei in visu Dominus : et de Elia , quod
ilice Mambre , tres viros ex quibus unus Dominus assumptus est per ascensionem in coelum , effectis
erat . Credit el de Isaac vel quomodo natus est , vel illis omnibus, quae scripla sunt , signis et prodigiis :
quomodo oblatus est a patre , vel quomodo responsa sed et de Eliseo , quoniam non solum resuscitavit
Dei audire meruerit : sed et de Jacob quod , mu filium Sunamitis , sed et mortuum super ossa sua
lalo nonine, Israel a Deo cognominatus est : et de projectuin ? Oportet ergo unumquemque fidelium
697 Moyse , quod per signa et virtules ministra credere et omnibus quæ scripta sunt de Ezechia ,
verit Deo . Credit el quod Jesus Nave exaudilus a quod in diebus ejus retrorsum repeda verit umbra
Deo , stare fecerit solem super Gabaon , et lunain solis. Est ergo lides nostra primo quidem omnium
super vallem Ilelon , Quid autem dicendum est de in Dominum nostrum Jesum Christum , consequenter
fidelibus judicibus , et de his quæ per eos gesta re vero etiam in oinnes sancios patriarcbas , vel pro
feruntur : vel in Regnorum libris de Samuel , quod B phelas, vel apostolos Christi, eo ordine quo supe
messium tempore pluvias a Deo poposcerit et acce rius diximus.

EX LIBRIS ORIGENIS IN EPISTOLAM AD HEBRÆOS (93).

Lex aulem ælerna quid aliud est sentiendum ,
quam Deus Pater, qui nunquam fuit quando lux
quidem essel , splendor vero ei oon adessel ? Neque
enim lux sine splendore suo unquam intelligi polesi .
Quod si verum est, nunquam est quando Filius non
Filius fuil. Erit autem non sicut de ælerna luce di- .
ximus inualus, ne duo principia lucis videamur in
ducere, sed sicut ingenitæ lucis splendor , ipsam C
illam lucem initium habens ac fontem , nalus qui-
dem ex ipsa , sed non erat quando non erat.
Deinde probans Filium unius cum Patre esse sub
slantiæ , alienum vero a substantiis crealuræ ,
ail .
lulerrogamus igitur eos quos piget confiteri Deum
esse Filium Dei , quomodo polerat sola humana na
túra nihil in se habens eximium , neque aliquid di
vinæ substantiæ , hæreditatem capere omnem prin
cipatum , et omnem potestatem , et virtutem , et liis
omnibus præferri ac przeponi a Palre. Unde rectum
videtur quod præstantior esse debeat is qui hære
ditatem capil, el genere ulique , et specie , el sub-
slantia , el subsistentia vel natura , atque omnibus
quibusque modis debet esse pra:stantior.
El post pauca .
Cum autem discutitur hoc quod dictum est de
Filio Dei , quod sit splendor glori:e, necessario vide
tur simul disserendum et illud quod dictum est,
non solum quod splendor est lucis æternæ , sed et
quod huic simile in Sapientia Solomonis refertur ,
in qua seipsam Sapientia describit dicens : Vapor
enim est virtutis Dei , el aporrhæa gloriæ Omnipolen
lis purissima ' ' .
Et post aliquanta .
Oportet autem scire nos quia per ineffabilia quæ
dam , et secrela , ac recondita quemdam modum sibi
faciens Scriplura sancta conatur hominibus indi
care , et intellectum suggerere subtilem . Vaporis
enim nomen inducens , hoc ideo de rebus corpora
libus assumpsit, ut vel ex parle aliqua intelligere
possimus quomodo Christus qui est sapientia , se
cundum similitudinem ejus vaporis qui de substan
tia aliqua corporea procedit, sic etiam ipse ut qui
dam vapor exoritur de virtute ipsius Dei : sic et
sapientia ex eo procedens , ex ipsa Dei substantia
generatur. Sic nihilominus et secundum similitudi
nem corporalis aporrhææ , esse dicitur aporrbæa
gloriæ Omnipolentis pura quædam el sincera. Quæ
ulræque similitudines maniſestissime ostendunt
D communionem substantive esse Filio cum Patre.
Aporrhoa enim ouoouolos videtur, id est unius
substantiæ cum illo corpore ex quo est vel aporrbicea,
vel vapor.

EX ORIGENIS HOMILIIS IN EPISTOLAM AD HEBRÆOS ( 94 ) .

698 Stylns Epistolæ , quæ inscribitur ad lle
oreon , caret illa sermonis rusticitale , que propria
10
Sap. vii , 25 .
(93 ) Ex Apologia Pamphili martyris pro Ori
gene .
"Ο χαρακτήρα της λέξεως της προς Εβραίους επι
γεγραμμένης Επιστολής ουκ έχει το εν λόγω ιδιωτι
( 94) Desumpla sunt hæcce fragiñenta ex Eusebio
lib. vi Histor. eccles ., cap . 25 .
 1309 INDEX ANALYTICUS. 1310
κον του Αποστόλου, ομολογήσαντος εαυτόν ιδιώτην Aest Apostoli , quippe qui rudem atque imperium
είναι το λόγο, τουτέστι, τη φράσει . Αλλά εστίν η sese confitetur in sermone " , id est in forma ac
Επιστολή συνθέσει της λέξεως ελληνικωτέρα , πάς ο ratione dicendi. Verum Epistola illa et in verborum
επιστάμενος κρίνειν φράσεων διαφοράς , ομολογήσαι compositione majorem prefert Greci sermonis ele
άν πάλιν τε αυ ότι τα νοήματα της επιστολής θαυ gantiam , ut fatebitur quisquis de styli ditferentia
μάσιά έστι , και ου δεύτερα των αποστολικών ομολο- perite judicare potest ; et praeterea sententias con
γουμένων γραμμάτων , και τούτο αν συμφήσαι είναι tinet admirabiles , nec scriptis apostolicis ullatenus
αληθές πάς ο προσέχων την αναγνώσει την αποστο inferiores. Arquie id verissimum esse assenlientur
λική . quicunque apostolorum scripla allenle perlege
rint .
Τούτοις μεθ ' έτερα επιφέρει λέγων · Paucis deinde interjectis hæc subjungit.
Εγώ δε αποφαινόμενος είπoιμ ' άν, ότι τα μεν νοή Ego vero ila censeo : sententias quidem ipsas
ματα του Αποστόλου έστιν , ή δέ φράσις , και η σύν Apostoli esse ; dictionem autem et compositionem
θεσις, απομνημονεύσαντός τινος τα αποστολικά , και verborum esse alterius cujusdam qui dicta Apostoli
ώσπερεί σχολιογραφήσαντος τα ειρημένα υπό του δι commemorare et quasi in commentarios redigere
δασκάλου . Εί τις oύν Εκκλησία έχει ταυτην την Επιτ Β voluerit ea que a magistro audiveral. Proinde si
στολήν ώς Παύλου , αύτη ευδοκιμείτω και επί τούτω , quæ Ecclesia hanc Epistolam pro Paulina habel, to
ου γάρ εική οι αρχαίοι άνδρες ως Παύλου αυτήν πα nomine laudetur. Neque enim leniere majores eam
ραδεδώκασι . Τίς δε ο γράψας την Επιστολήν , το μεν Pauli esse tradiderunt. Quis autem revera illam
αληθές Θεός οίδεν . Η δε εις ημάς φθάσασα ιστορία, scripserit , soli Deo notum esse opinor . Sed scripto
υπό τινων μεν λεγόντων , ότι Κλήμης και γενόμενος res quorum monumenta ad nos risque pervenerunt,
επίσκοπος (93 ) Ρωμαίων έγραψε 'Επιστολήν υπό partiin Clementi Romanæ urbis episcopo eam
τινων δε, ότι Λουκάς ο γράψας το Ευαγγέλιον, και τας ascribunt; partim Lucæ , qui Evangelium et Aclus
Πράξεις. apostolorum lilleris prodidit.
31 II Cor. 1, 6.
(93) "Οτι Κλήμης ο γενόμενος επίσκοπος, etc. bio lib ju Aist . , cap . 38. Salius fuerit dicere a
A Clemente Romano pontilice scriptam non esse , Paulo Hebraice primum fuisse scriplam ; a Luca ,
vel ex eo liquet quod in Epistola sua ad Corintbios vel a Clemente fuisse interpretalam , ut mullos
plurima ex ea αυτολεξεί depromal , Teste ipso Euse existimasse tradit ibidem Eusebius . Huetius.

ORIGENIS PHILOCALIA

SUMMATIM EDITA.
Lemmala capitum damus, cum indicatione loci , juxta editionem nostram , unde hausere collectores.

Περί του θεοπνεύστου της θείας Γραφής, και πως C προ προσώπου του Θεού . "Οτι ο Θεός εν τω ουρανό
ταύτην αναγνωστέον και νοητέον , τίς τε και της εν
αυτή ασαφείας λόγος, και του κατά το ρητόν έν
τισιν αδυνάτου ή αλόγου .
Κεφάλαιον πρώτον .
'Εκ του τετάρτου του Περί αρχών, και διαφόρων
άλλων συνταγμάτων Ωριγένους .
Επειδή περί τηλικούτων , ele. En lib . 1ν Περι
έρχών , Op. 1. 1 , numn . 1-23, ή αναρίθμητος . Tum
pergii Philocalia :
" Ωσπερ δε πάντα τα του Θεού δωρήματα είς υπερ-
βολήν μείζoνά εστι της θνητης υποστάσεως ούτω
και ο ακριβής λόγος της περί πάντων τούτων σοφίας ,
παρά τω Θεώ, τώ και οικονομήσαντι ταύτα γραφήναι ,
τυγχάνων , θέλοντος του Πατρός του Λόγου , γένοιτο
αν εν τη άκρως μετά πάσης φιλοτιμίας και συναι
σθήσεως της ανθρωπίνης ασθενείας τη περί την κατά
ληψιν της σοφίας κεκαθαρμένη ψυχή. Ει δέ τις προ
πετέστερον εαυτόν επιδώ , μή συνιδών το απόρρητον
D
της σοφίας του Θεού, και του εν αρχή προς τον Θεόν
Λόγου , και αυτού Θεού όντος και ότι κατά τον Λό
γον και Θεόν , και κατά την παρ' αυτώ σοφίαν , ταύτα
και ζητητέον , και ευρετέον και ανάγκη τον τοιού
τον
αναπλασμούς, γίας
, εις μυθολοτα καιασεβείας
περί ς εκπίπτοντα και
φλυαρίαεαυτόν υποβαλείν
κινδύνω. Διόπερμνημονευτέον και της παρά τω Σο
λομώντι εν τω Εκκλησιαστή περί των τοιούτων εν
τολής , λέγοντι • • Μή σπεύσης του εξενεγκείν λόγον
άνω, και συ επί της γης κάτω · διά τούτο έστωσαν οι
λόγοι σου ολίγοι. Πρέπειδε τα άγια γράμματα πι
στεύειν μηδεμίαν κεραίαν έχειν κενήν σοφίας Θεού :
ο γάρ εντειλάμενος έμοί των ανθρώπω, και λέγων ·
« Ουκ οφθήση ενώπιόν μου κενός , πολλώ πλέον
αυτός ουδέν κενών ερεί. Εκ γάρ του πληρώματος
αυτού λαβόντες οι προφήται λέγουσι Διό πάντα
πνεί τών από πληρώματος. Και ουδέν έστιν εν
προφητεία , ή νόμω, ή Ευαγγελίω , ή 'Αποστόλω , και ουκ
έστιν από πληρώματος . Διά τούτο επεί έστιν από
πληρώματος , πνεϊ του πληρώματος τους έχουσιν
οφθαλμούς βλέποντας τα του πληρώματος , και ώτα
ακούοντα των από πληρώματος , και αισθητήριον της
ευωδίας των από πληρώματος πνέον. Εάν δέ ποτε
αναγινώσκων της Γραφήν προσκόψης νοή ματι , όντι
καλώ λίθω προσκόμματος και πέτρα σκανδάλου ,
αιτιώ σεαυτόν. Μή απελπίσης γάρ τον λίθον τούτον
του προσκόμματος , και την πέτραν του σκανδάλου
έχειν νοήματα , ώστ ' αν γενέσθαι το ειρημένον :
« Και ο πιστεύων ού καταισχυνθήσεται » Πίστευσον
πρώτον, και εύρήσεις υπό τον νομιζόμενον σκάνδα .
λον πολλήν ωφέλειαν αγίαν .
Έκ των εις τον πεντηκοστόν ψαλμόν εξηγητι
κών . Εν μέρει της κατά τον Oιρίαν ιστορίας
την αρχην άλληγορήσας , επιφέρει :
Ει δε τω βίαιον είναι δοκεί, etc. Opp . 1. ΙΙ , col .
1453-1456 . Des . άσειστος ή .
1311 ORIGENIS PHILOCALIA.
Από της εις το Λευϊτικόν ομιλίας δευτέρας , Α 'Εκ της τριακοστής ενάτης ομιλίας των εις τον
ευθύς μετά την αρχήν .
Μη νοήσαντες, etc. Τom. Ι. οι. 491 .
“Ότι κέκλεισται και εσφράγισται η θεία Γραφή .
Κεφάλαιον δεύτερον .
Από τού εις τον πρώτον ψαλμόν τόμου .
Κεκλείσθαι , etc. Ομω . ι . ΙΙ , col . 176, 1077. Des.
εισελθείν .
Και μεθ ' έτερα.
Μέλλοντες, etc Opp . 7. ΙΙ , col. 1080 , συγκρίνοντες .
Και μετά πολλά συγκρίνων τους ενικώς κειμένους
μακαρισμούς προς τους πληθυντικώς ειρημέ
νους, φησίν .
Ει δε τα λόγια Κυρίου , etc. Ιbid. , col. 1080 , 1081 ,
Θεού .
Διά τι είκοσι δύο τα θεόπνευστα βιβλία .
Κεφάλαιον τρίτον.
'Εκ του αυτού εις τον πρώτον ψαλμόν τόμου .
Επει δε , etc. Ιbid . , col. 1084 , βιβλία.
Περί σολοικισμού και ευτελούς φράσεως της Γραφής . Β
Κεφάλαιον τέταρτον .
'Εκ του τετάρτου τόμου των εις το κατά Ιωάν
νην , μετά τρία φύλλα της αρχής .
“ Ο διαιρών παρ' εαυτώ φωνήν , etc. Opp. Orig . 1.
IV , col 184. Des. δυνάμεως .
Είτα, είπών των του Ευαγγελίου σολοικισμός,
επάγει .
"Ατε δε ουκ , etc. Ιbid ., col. 185 , προσειληφέ
ναι .
Τίς ή πολυλογία , και τίνα τα πολλά βιβλία και ότι
πάσα ή θεόπνευστος Γραφή ένα βιβλίον εστίν.
Κεφάλαιον πέμπτον.
Εκ του πέμπτου τόμου των εις το κατά Ιωάν .
νην , εις το προοίμιον .
Επεί μη αρκούμενος , etc. Ιbid ., col . 183-188 ,
καταλελοιπέναι .
Είτα, απαριθμησάμενος προφήτας και αποστό
λους, ολίγα εκάστου, ή ουδέ ολίγα γραψαντος,
επάγει μετά ταύτα
"Ιλιγγιάν μοι , etc. Ιbid ., col. 189-196 , επιδίδω
μι.
" Οτι εν όργανον Θεού τέλειον και ήρμοσμένον ή θεία
Γραφή .
Κεφάλαιον έκτον .
Εκ του δευτέρου τόμου των εις το κατά Ματθαίον ,
εις τό: « Μακάριοι οι ειρηνοποιοί. »
Τούτω δε τώ εκατέρως, etc. Op. ι . ΙΙΙ , col. 832,
833 , φιλοκρινούσιν .
Περί του ιδιώματος των προσώπων της θείας Γρα-
φής .
Κεφάλαιον έβδομον .
Εκ του εις το Aσμα μικρού τόμου , όν εν τη νεό
τητι έγραψεν "Ωριγένης.
Τα μη εξειληφότι, etc. Τom. ii, col . 35 .
Και πάλιν εκ της εις τας Πράξεις ομιλίας τετάρ-
της.
Εδει πληρωθήναι της Γραφήν, etc. Opp. 1. IV ,
col . 829-839.
Περί του μη δείν τα σολοικοειδή , και μη σώζοντα την
κατά το ρητόν ακολουθίαν ρητά της Γραφής, επι
χειρείν διορθoύσθαι, πολύ τους συνιέναι δυναμένους
το της διανοίας ακόλουθον σώζοντα.
Κεφάλαιον όγδοον.
Εκ των εις τον Ωσηε εξηγητικών .
Επειδή τα σολοικοειδώς , etc. Opp . ι . ΙΙ , col. 825
828, η Γραφή .
Τίς ο λόγος του την θείαν Γραφήν κατά διάφορα ση
μαινόμενα τω αυτώ ονόματι κεχρήσθαι πολλάκις ,
και εν τώ αυτό τόπο .
Κεφάλαιον έννατον .
Εκ του εις την προς Ρωμαίους τόμου εννάτου ,
εις τό : « Τί ούν ; ο νόμος αμαρτία ; »
Ουχ ώσπερ όνομα έν έστι νόμος, etc. Opp. 1.1V ,
col . 1016-1078 in nolis.
Περί των εν τη θεία Γραφή δοκούντων έχειν τι λίθου έστι λευκά, ουκ έστιν ώς το φώς ·εάν αναβή εις το
προσκόμματος , ή πέτραν σκανδάλου .
Κεφάλαιον δέκατον .
1312
Ιερεμίαν εξηγητικών , είς τό : « Ουκ ήδύνατο
Κύριος φέρειν από προσώπου πονηρίας υμών. )
Εάν ποτε αναγινώσκων, etc. Τom . ΙΙ, col. 341-544.
“Οτι χρή πάσης της θεοπνεύστου Γραφής το τρόφ:
μον διώκειν , και τα υπό των αιρετικών ταρασσό
μενα ρητά δυσφήμοις έπαπορήσεσι μη αποτρέπε
σθαι, μηδε υπερηφανείν , αλλά και αυτών μετα
λαμβάνειν της εν απιστία ταραχής εκτός .
Κεφάλαιον ενδέκατον .
"Εκ του εικοστού τόμου των εις τον Ιεζεχιήλ .
Τάδε λέγει Κύριος Κύριος, etc. Opp. ι. iii , co!.
664 , 665 .
Προς το μη εκκακείν εν τη αναγνώσει της θείας
Γραφής τον μή συνιέντα το σκοτεινόν των εν αυτή
αινιγμάτων και παραβολών.
Κεφάλαιον δωδέκατον.
Από της εικοστης ομιλίας των εις τον Ιησούν
τον Ναυή .
Η μεν άκρα ωφέλεια, etc. Opp. 1. , col.917-999.
Πότε καιτίσι τα από φιλοσοφίας μαθήματα χρή
σιμα εις την των ιερών Γραφών διήγησιν μετά
γραφικής μαρτυρίας.
Κεφάλαιον τρισκαιδέκατον .
Χαίρε εν Θεώ, etc. Est epistola Origenis ad Gre
gorium , quæ exstal Opp . Orig . 1.1 , inizio.
" Οτι τοίς θέλουσι μή σφάλλεσθαι περί την αλήθειαν
εν τω νοείν τας θείαςΓραφάς, αναγκαιότατον έστι
τα αρμόζοντα εις την χρήσιν ειδέναι λογικά μα
θήματα, ήτοι προπαιδεύματα , ών άνευ ακρίβειαν
σημαινομένων ου δύναταιόν δεί τρόπος παρίστασθαι.
Κεφάλαιον τεσσαρακαιδέκατον .
'Εκ του τρίτου τόμου των εις την Γένεσιν.
Και εποίησεν ο Θεός , etc. Opp. ι . ΙΙ , col. 87-89,
της νυκτός.
Προς τους Ελλήνων φιλοσόφους το ευτελές της των
θείων Γραφών φράσεως διασύροντας , και τα εν
Χριστιανισμό καλά βέλτιον παρ' "Έλλησιν ειρήσθαι
C φάσκοντας και προσέτι δυσειδές το του Κυρίου
σώμα λέγοντας και τις ο λόγος των διαφόρων του
λόγου μορφών.
Κεφάλαιον πεντεκαιδέκατον .
'Εκ των κατά Κέλσου, του κατά Χριστιανών γρά
ψαντος , τόμου έκτου και έβδόμου .
"Εκτον τούτον , etc. Opp. ι . , col. 1288-89, αλλ '
εν δυνάμει Θεού, lin. 6 a fine . Tum interserii Philo
calia :
" Έστι γάρ τις οικεία απόδειξις του λόγου , θειοτέρα
παρά την από διαλεκτικής Ελληνικήν ην ο 'Από
στολος ονομάζει απόδειξιν πνεύματος και δυνάμεως :
πνεύματος μεν, διά τάς προφητείας, ικανάς πιστο
ποιήσαι τον εντυγχάνοντα , μάλιστα εις τα περί
Χριστού · δυνάμεως δε, διά τάς τεραστίους δυνάμεις ,
ας κατασκευαστέον γεγονέναι και εκ πολλών μεν
άλλων, καιεκ ίχνη αυτών έτι σώζεσθαι παρά τοις
κατά βούλημα του λόγου βιoύσιν . "Έτι δε και τούτο
φησιν ο θείος λόγος · ουκ αυταρκες, etc. , col. 1989 ,
D lin. 6 a fine, usque ad col. 1297 , πέντε παρθένοις.
Μετά ταύτα δε ίδωμεν , etc. Τom . Ι , col . 1501- '
1508. τα ειρημένα, lin. 7 a fine .
Και εν τω έκτο τόμω πάλιν, προς τον δυσειδές
το σώμα του Κυρίου λέγοντα Κέλσον ούτως
Έξής τούτοις λέγει, etc. Opp . ι. 1 , col . 1409 .
1416, παραδόξων, lin . 3 .
Προς δε τούτο λεκτέον, ότι σχεδόν το πάσαν ιστο
ρίαν, etc. Opp. ι. Ι, col . 757. Des. γέγραπται .
"Έοιχε μεν ο Κέλσος, etc. Opp. ι . Ι , col. 777,
θειοτέρων .
Ει γάρ μή ήσαν φιλαλήθεις , etc. Tomo eodem,
col 825 , lin. 18. Des. lin . 30, αρνήσεως.
Έχει δέ τι και μυστικόν ο λόγος , etc. Opp . ι . Ι ,
col . 1416, lin . 7, usque ad verba βροντής είναι, lin .
35. Tum pergit Philocalia :
Και τα ιμάτια δε αυτου κάτω άλλα έστιν , ουκ
όρος το υψηλόν, όψει αυτού το φώς , και τα ιμάτια.
Ιμάτια τα του λόγου αι λέξεις εισί της Γραφής,
1313 ORIGENIS PHILOCALIA .
ένδυμα των θείων νοημάτων τα βήματά εστι ταύτα. Α
“Ως ούν αυτός κάτω αλλοίος φαίνεται , και αναβάς
μεταμορφούται , και γίνεται το πρόσωπον αυτού ως
ο ήλιος ,ούτω και τα ενδύματα , ούτω και τα ιμάτια
αυτού · όταν δε ής κάτω, ουκ έστι λαμπρά , ουκ έτι
λευκά εάν δε αναβής, όψει το κάλλος και το φώς
των ιματίων, και το πρόσωπον θαυμάσεις του Ιη
σου μεταμορφωθέν . "Ορα δε , ειμή όμοιόν εστι και
εν τοις Ευαγγελίοις περί του Σωτήρος μαθείν. Τα
μεν γάρ περί της γενέσεως αυτού γενεαλογουμένου
έξ 'Αβραάμ, και γεννωμένου εκ σπέρματος Δαβίδ
κατά σάρκα, βίβλος εστί « γενέσεως Ιησού Χριστού και
τα δε θειότερα και μείζονα των περί αυτου λεχθησο
μένων , αν και υπ' αυτού απαγγελλομένων , φησίν ο
Ιωάννης, ώς άρα μηδέ τόν κόσμον οίμαι χωρείν τα
γραφόμενα βιβλία. Το γάρ μή χωρείν τον κόσμον τα
γραφόμενα βιβλία, ου διά το πλήθος των γραμμάτων,
ώς τινες , εκδεκτέον , αλλά διά το μέγεθος των πρα
γμάτων του μεγέθους των πραγμάτων ου μόνον ού
δυναμένου γράφεσθαι, και ουδε διά γλώσσης σαρκί- Β
νης απαγγέλλεσθαι, ουδε εν διαλέκτους και φωναίς
ανθρωπίναις σημαίνεσθαι. "Οθεν και Παύλος , επάν
μανθάνειν μέλλη τα θειότερα , έξω του καθ' ημάς
περιγείου κόσμου γίνεται, και εις τρίτον ουρανόν
αρπάζεται· ίνα τα ενθάδε άρρητα ρήματα ακούσαι
δυνηθή . Τα γάρ ενθάδε λαλούμενα , και λόγος είναι
Θεού νομιζόμενα του Λόγου σαρκωθέντος, και καθώς
Θεός έστι προς τον Θεόν εαυτόν κενούντος , απαγγέλ
λεται. Διόπερ τον του Θεού Λόγον επί γής , επεί άν
θρωπος γέγονε , ανθρώπινον βλέπομεν· αεί γάρ εν
ταις Γραφείς ο Λόγος σαρξ γίνεται, ένα κατασκηνώση
εν ημίν · αλλ', εάν εις το στήθος του σαρκωθέντος
Λόγου ανακλιθώμεν, και ανιόντι αυτώ εις το υψηλών
όρος ακολουθήσαι δυνηθώμεν, έρούμεν το Ειδομεν
την δόξαν αυτού • τάχα μέν τινων και ετέρων περί
τους ανακλιθέντας επί το στήθος αυτού , και ακολου
θήσαντας αυτώ εις το όρος το υψηλόν , λεξόντων το :
• Είδομεν την δόξαν αυτού και ουκέτι δε προσθησόν
των το · Δόξαν ώς Μονογενούς παρά Πατρός, πλή
ρης χάριτος και αληθείας. Ιωάννη γάρ και τοις C
ομοίους πρέπουσα αύτη ή φωνή. Καθ ' ετέραν δε υψη
λοτέραν διήγησιν οι δυνηθέντες τοίς ίχνεσιν Ιησού
κατακολουθείν αναβαίνοντος , και μεταμορφουμένου
από της επί γης όψεως , όψονται αυτού της, μετα
μόρφωσιν καθ'εκάστην Γραφήν , οιονεί του μεν τοις
πολλούς φαινομένου Ιησού της προχείρου λέξεως
όντος του δε εις όρος υψηλών ανιόντος και μεταμορ
φουμένου , σφόδρα ολίγοις των μαθητών και τους
ακολουθήσαι εις τα υψηλά δεδυνημένους, του ανωτά
του και υψηλοτάτου νου περιέχοντος λόγια της εν
μυστηρίων αποκεκρυμμένης σοφίας , ήν και προώρισεν ο
Θεός προ των αιώνων εις δόξαν και των δικαίων αυτού .
'Αλλά πόθεν Κέλσω, etc. Rursus ed . Tom . et col.
cit .. lin . 55.
Περί των διαβαλλόντων τον Χριστιανισμόν διά τας εν
τη Εκκλησία αιρέσεις.
Κεφάλαιον εκκαιδέκατον.
Εκ του κατά Κέλσου τόμου τρίτου.
Είτ' έπει, ως κατηγορών του λόγου , etc. Opp .
ι . Ι , col . 933-936. Χριστιανών λόγον.
"Έστωσαν ούν εν ημίν , etc. Op. ι . Ι , col. 1277 ,
lin . 11, usque ad Χριστιανοί, lin . 30.
Και βλασφημούσι δε , etc. Opp. ι. Ι, col . 1984,
lin . 15 , usque ad Χριστιανισμού, lin. 38 .
Προς τους λέγοντας των φιλοσόφων μηδεν διαφέρειν
τω παρ' " Ελλησι φερομένω ονόματι τον επί πάσι
Θεόν καλείν ή Δία, ή το δείνι , φέρ' ειπείν , παρ'
Ινδοίς , ή το δείναι παρ' Αίγυπτίοις.
Κεφάλαιον επτακαιδέκατον .
'Εκ του τρίτου και πέμπτου τόμου των κατά
Κέλσου .
Μετά ταύτά φησιν , etc. Opp. 1. Ι , col. 701-708 ,
του παντόςΔημιουργώ.
Και εν τω πέμπτο τόμο τάδε περί του αυτού
φησιν
' Αλλ', επεί Κέλσος oίεται , etc. Opp. 1. 1 , col.
1949 1955, αμαρτήσεται .
1314
Ουδε Απόλλωνα δε τον ήλιον, etc. Τom. Ι, col.
1108 , lin. 7-18 .
προς τους Ελλήνων φιλοσόφους πάντα επαγγελλο
μένους ειδέναι, και αιτιωμένους το ανεξέταστον
της των πολλών εν Χριστιανισμώ πίστεως και
ως προτιμώντων της εν βίω σοφίας την μωρίαν ·
και ότι ουδείς σοφός ή πεπαιδευμένος με μαθήτευ
ται τώ Ιησού · αλλ' ή ναύται και τελώναι πονηρό
τατοι ηλιθίους και αναισθήτους, ανδράποδά τε και
γύναια και παιδάρια υπάγοντες τα κηρύγματι .
Κεφάλαιον οκτωκαιδέκατον .
Εκ των κατά Κέλσου τόμου πρώτου και τρίτου .
Μετά ταύτα προτρέπει, etc. Opp . ι. Ι , col . 672
677 , fin . 2. σωτηρίας .
Λεγέτω δή ήμίν , etc. Opp. ι . Ι, col. 693 C, 696
€ 7 , δοκεί .
Είτ' επεί φησιν ο Κέλσος, etc. Opp. ι. Ι, col.
677-680 , και Θεού σοφίαν .
και προς το τέλει του αυτού τόμου πρώτου, περί
του μηδένα σοφόν ή πεπαιδευμένος μεμαθη
τεύσθαι τώ Ιησού , ταύτα:
"Οτι τοίς δυναμένοις , etc. Opp. ι.Ι , col. 175 ,
lin . ult., 777 C , lin . 4 , είμι εγώ.
Τί ούν άτοπον . 1bid ., col . 780, lin. 4, omissis in
termediis , ουκ οίδα του Θεού . Des . col . 781 Β,
lin . 11 .
Τι δε και σε νήπιον, elc. Ιbid . col . 784 , Tin . 4.
Des . tin . 10 , ουκ έδύνατο .
"Ημείς δ' αυτώ πιστεύοντες , etc. Col. cit . B. Des.
Β , 11, οικονομουμένων .
Τί ούν άτοπον , etc. bid . col . cit . C9, 783, τον
τόπον .
"Ομοιον δε , etc. Τom. cit. , col. 781 Β 11 , C 9,
ασεβήσωσιν .
Και εν τω τρίτο τόμο της κατά Κέλσου πραγμα
τείας τάδε φησίν :
Είθ' εξής τούτοις ο Κέλσος, etc. Opp. 1. 1, col.
976 0 , 987 in . , έπταικέναι .
" Ορα δε μετά ταύτα , etc. Τom . cit. , col. 989 Β,
999 , πάντα Θεώ.
"Ομοιον δε ποιεί εν τω φάσκειν μηδένα φρόνιμον
πείθεσθαι το λόγο , περισπώμενος υπό του πλήθους
των προσερχομένων αυτώ , το φάσκοντι διά το πλή
θος των κατά τους νόμους αγομένων ιδιωτών, etc.
Op. 1. Ι , col. 1016,lin, 12 ,1017 ,lin. 5 , γραψάντων ,
"Οτι η εις τον Κύριον ημών πίστις μηδέν κοινών
έχουσα προς την άλογον των εθνών δεισιδαιμονα
πίστιν, επαινετή τε εστι και ταϊς αρχήθεν κοιναΐς
εννοίαις συναγορεύει. Και προς τους λέγοντας , πώς
εκ θνητου σώματος όντα τον Ιησούν Θεόν νομίζο
με .
Κεφάλαιον εννεακαιδέκατον
Και πάλιν εν τοις προ τούτων του αυτού τόμου .
Περί μεν ούν του Αντινόου, etc. Opp . ι . 1 , col .
969 A , 973 C , την κακίαν.
Προς τους λέγοντας , μή δια τον άνθρωπον , αλλά διά
τα άλογα ζώα γεγονέναι τον άπαντα κόσμον, και
τους ανθρώπους : επεί απονώτερον ημών τα άλογα
D ζή , και ότι σοφώτερα ημών όντα , θεοφιλή τε έστι,
και έννοιαν έχει Θεού , και προγινώσκει τα μέλ
λοντα . Εν οίς και κατά μετεμψυχώσεως, και περί
οιωνιστικής , και της κατ' αυτήν απάτης.
Κεφάλαιον εικοστόν .
'Εκ του τόμου τετάρτου κατά κε.ίσου ,
Μετά ταύτά φησιν , etc. Opp . ι . Ι , col . 1144 C,
1118 ( 14 , ώστράκωται.
Έξής δε τούτοις εαυτώ ανθυποφέρει, etc. Tom.
cit . , col . 1149 Β , contra Celsum lib . iv , numnm . 78-99 .
Περί αυτεξουσίου , καιτων δοκούντων αναιρεϊν τούτο
γραφικών ρητών λύσεις και ερμηνεία.
Κεφάλαιον εικοστον πρώτον .
'Εκ του Περί αρχών τρίτου τόμου .
Επει δε εν τω κηρύγματι , etc. Opp. ι . 1, Περί
αρχών lib . IV, ηumm. 1-22 , αυτεξουσίου .
Τις ή των επί γης λογικών ήτοι ανθρωπίνων ψυχών
διασπορά επικεκρυμμένως δηλουμένη εκ της οικο- ,
δομής του πύργου , και της κατ' αυτήν συγχύσεως
 115 INDEX ANALYTICUS . 1510

των γλωσσών • εν ώ και περί πολλών κυρίων επι- Α 'Εκ της Ευσεβίου Ευαγγελικής Προπαρασκευής
τεταγμένων τοϊς διασπαρείσι κατά αναλογίαν της λόγου εβδόμου .
καταστάσεως . " Οτι μεν υπάρχειν αδύνατον αγέννητα δύο άμα , etc.
Κεφάλαιον είκοστον δεύτερον . Opp. I. 1,col . 1812 C , l. 13 seq . Addit Philocalia :
'Εκ του πέμπτου τόμου του κατά Κέλσου . Ταύτα υπό του εβδόμου λόγου της Ευσεβίου του
"Ίδωμεν δε και την εξής του Κέλσου λέξιν, etc. Παμφίλου ευαγγελικής Προπαρασκευής παρεκβεβλη
Οpp. 1. Ι , col . 1215 D , 1224 Α ,ατοπώτερον . ται . Μαξίμου δε εισιν , ώς φησιν ο αυτός Ευσέβιος ,
Διά τούτων δε οδεύειν δοκεί τω Κέλσω ο λόγος , etc. ουκ ασήμου εν τούς Χριστιανούς συγγραφέως. Αυτο
Οpp . ι 1, col . 1253 D , 1236 D , εμφαγείν. λεξει δ' εύρηται ταύτα κείμενα και εν τω Ωριγένους
"Απλούστερον μεν ούν, etc. Τom . cit ., col. 1924 προς Μαρκιωνιστός και άλλους αιρετικούς διαλόγο ,
A , 1229 C , Πατέρα αυτού . Ευτροπίου δικάζοντος , Μεγεθίου δεν αντιλέγοντος .
Περί ειμαρμένης , και πώς προγνώστου όντος του "Οτι ο εκ προγνώσεως αφορισμός ουκ αναιρεί το
Θεού των υφ' εκάστου πραττομένων, το εφ' ημίν αυτεξούσιον .
σώζεται και τίνα τρόπον οι αστέρες ουκ εισί Κεφάλαιον εικοστον πέμπτον .
ποιητικοί των εν ανθρώπους , σημαντικοί δε μόνον 'Εκ του πρώτου τόμου των εις την πρός Ρω
και ότι άνθρωποι της περί τούτων γνώσιν ακριβώς μαίους εξηγητικών , είς τό: « 'Αφωρισμένος εις
έχειν ου δύνανται , αλλά δυνάμεσι θείαις τα ση Ευαγγέλιον Θεού. »
μεία έκκειται και τίς η τούτων αιτία. Εν ώ και Τρίτον έστιν ιδεϊν, etc. Opp. 1. IV, col. 841 Β,
Κλήμεντος επισκόπου Ρώμης , εν τω προς πατέρα 843 D.
εν Λαοδικεία λόγω , αναγκαιότατόν τι θεώρημα εν Β Περί του : Τίνα τα αγαθά, και τίνα τα κακά, και ότι
οίς δοκεί αληθεύειν αστρολογία . εν προαιρετικούς ταύτα, και εν απροαιρέτους κατά
Κεφάλαιον εικοστον τρίτον. την του Χριστού διδασκαλίαν · αλλ' ουχ ώς 'Αρι
'Εκ του τόμου τρίτου των εις την Γένεσιν . στοτέλης oίεται .
« Και έστωσαν εις σημεία , και εις καιρούς , και εις Κεφάλαιον είκοστον έκτον .
ημέρας, και εις ενιαυτούς. » Περί τους εις σημεία Εκ του τόμου των εις τον τέταρτον ψαλμών,
γεγονέναι τους φωστήρας, etc. Opp . ι . Ι , col . 49 D, εις τό : « Πολλοί λέγουσι: Τίς δείξει ημίν τα
69 Β , πάντως . αγαθά ; »
" Ετι περί του αυτού εν τω δευτέρω τόμο των Πολλής παρά τους ανθρώπους ζητήσεως , etc. Opp .
κατά Κέλσου . 1. ΙΙ , col. 1149 D , 1164, lin. 8 , διδάσκοντι.
Ο μεν Κέλσος oίεται etc. Opp . 1. 1 , col . 836 Β, Εις τό : Έσκλήρυνε Κύριος την καρδίαν Φαραώ . »
840 C, παραδώσει . Κεφάλαιον εικοστον έβδομον .
Φέρε δε , αγωνισώμεθα και περί του τους αστέρας « Εσκλήρυνε δε Κύριος την καρδίαν Φαραώ , και
μηδαμώς είναι ποιητικούς των εν ανθρώπους, σημαν ουκ ήβουλήθη εξαποστείλαι αυτούς. Πολλάκις εν τη
τικούς δε μόνον . Σαφές δε , etc. Opp . ι . ΙΙ, col . 69 Εξόδω , etc. Ομω . ι . ΙΙ , co !. 263 A,281 Β , φύσιν .
C. 88 Α , είπεν . Και πάλιν εκ του δευτέρου τόμου των εις το
Περί της ύλης, ότι ουκ αγέννητος, ουδε κακών αιτία . Ο * Ασμα των ασμάτων .
Κεφάλαιον είκοστον τέταρτον. Πρόσχες δε και τούτοις , etc. Opp. ι .ΙΙΙ, col.112, 113.

INDEX ANALYTICUS .

A ham a Noe quot sint generationes, 309 et not. , 310 et

A et a , Christus, et quatenus, 21 , 23, 34, 35, 36 et
alibi passim .
Aaronis ordo, 7. Juxta Aaronis ordinem quinam sint
εεcerdotes , 3.
Abel quare post dies , oblulerit hostiam Deo, et quid
intelligatur per hæc verba , post dies, - 550 .
Abiasaph interpretatur congregatio patris, 673 .
Abraham ex semine justorum , 311. Ante omne opus
creatus, 81. Eum prius fuisse angelum contendit Orige
nes, 81, 85. Quomodo contra spem in spem credidit, 531
et seq. Adhuc in præputio juslilicatus est ex fide , et non
operibus, 521 et seq ., 521 et seq . Ejus fides primum erat
ex parie , sed actibus sæpius repetita , perfecta evasil, et
universa collecta ei ad justitiam reputata est, 322, 323.
Quorum pater sit secundum carnem, et secundum lidem ,
$ 21, 52 i et seq ., 525, 529 et seq . Quomodo pater omnium
credentium , 103, 521 , 521 et seq ., 525, 529 et seq. Ejus
filii, filii sunt actionum et scientiæ ejus, 104. Abrahæ qui
non est filius, vel nullius justi semen , is culpa vacare
peccans posset, juxta Origenem , 309 et not . Abrahæ se
men Christus, 532 el seq ., 533. In semine Abrahæ qui
nam depulentur, 612. Abrahæ ex semine qui non est, an
Abrahæ similis fieri possit , 311. Abrahæ qui fuerit se
men , diligentia potest fieri filius ejus, vel negligentia
hoc etiam perdere quod semen Abrahæ erat, 315 , 314,
311. Abraham quomodo hæres mundi , 526. Abrahæ suc
cessio ex lege et ex fide, 529. Quae nobilior ejus succes
sio, el unde, 529. Abraham quatenus corpus emortuum
habuerit , 532. et seq. Post mortem Saræ Cethuram uxo
rem accepit, ex qua sex babuit Glios, 532 et seq. De
Abraham et cæteris patriarchis quomodo quæ scripta sunt,
propier nos scripta sint, 534 et seq ., 535 et seq. Ad Abra
not.
Abstinentia superstitiosa ciborum damnatur, 665, 666 ,
669. Abstinentia ciborum qualis esse debeat Christianis,
666 , 669 .
Achaia , provincia vicina et cohærens Macedoniæ ,
677 .
Acta et alia scripta apostolorum an dici possint Evan
gelium , 4, 5, 7. In Acta apostolorum homilias scripsit
Origenes, cujus fragmentum Græcum exslal ex homilia
quarta , 457.
Acta Petri , liber apocryphus, 322 not. Acta Pauli , liber
apocryphus, 322 et not .
Actione et contemplatione via Domini dirigitur , 119.
Actio quævis bona a nobis in proximum collata ad Evan
gelium refertur, 14. Actionem omnem bonam erga Jesum
faciam continet Evangelium , 13. Et accusationem eorum
qui deliquerunt, 14.
Adam a Deo genitus, vel creatus , 310 not . Perfectus
crealus, 247. Ab Adamo ad Abrahamum quomodo inter
sint generationes viginlì, 310 not. Adam elEva si non
peccassent, Christus mortuus non fujssel, 22. In Adam
quomodo omnes peccaverint, 516 et seq. Ab Adam usque
ad Moysen quomodo regnaverit mors, 545, 550 el seq .,
551. Ab Adamo quomodo in omnes homines mors per
transiit, 545, 550 et seq., 551 et 547 et seq . Adam quo
modo forma futuri, 515, 551 et seq. Quomodo forma Chri
sti , 545, 552 et seq. Adam ultimus ;eo nomine Christus
vocalus , 20, 36, el alibi passiin. Adam quo sensu dicalur
agnovisse Evam conjugein suam, 285 .
Adoptionis spirilus, qualis, 593, 594 et seq. , 595 et
seq ., 602. Adoptionis spiritum qui acceperint , Olii Dei
vocantur, 606. Adoptionis filii cuinam formæ Christi siat
conformes, 603.
1317 INDEX ANALYTICUS .
Adorare quempiam præter Patrem, Filium , et Spiri
tum sanctum , impietatis est crimen , 472.
Adventus Christi in terram , duplex , 693 et seq. , 694.
Adventus Christi duplex in urbem Canam , geminum ip
sius in terram adventum notat , 271 , 277. Adventum
Christi Valentiniani negabant fuisse prænuntiatum a pro
phelis, quorum lestimonja subvertere conabantur, 86,
87 et seq., 88. Adventus Christi , antequam corpore in
terram descenderet, intelligibilis multo ante factus fuit
perfectioribus, 9, 16. Adventum Christi in corpore ex
spectantes sancti Veteris Testamenti, a signis et prodi
giis eum manifestandum exspectabant , 273. Adventus
spiritualis Christi nunquam defuil sanctis , 323. Adventu
rum Christum circa tempus, quo et ipse in terram adve
nit, ex Scripluris sacris collegeraot Scribæ et legispe
riti , 111. Adventum Christi primum quare præcesserit
Joannes Baptista, 91 , 92. Adventum Christi secundum
præcedent Joannes Baptista aut Elias , el quare, 92. Ad
ventus diei et lucis tropice duplex , 658.
Advocatus posler quatenus dicalur Christus, 24 , 39, 41 ,
43 el alibi passim .
Ægritudines animæ numerantur in Scripturis divinis,
et earum remedia describuntur, 482.
Ægyptii in superstitionibus vetustissimi et eruditissi
mi , 495. Ab iis reliqui omnes fere legislatores ritum
sacrorum et cæremonias mutuati sunt, 493. Apud ipsos
omnis sacerdos, aruspex, aut quorumlibet sacrorum mi
nister, omnis hierophantes, vates, cæli infervique my
sles ; quisquis litteras sacerdotales, seu hieroglyphicas
discebat ; quisquis astrologiæ aut geneseos secreta rima
batur ; quicunque geometrice et astronomiiæ studebat,
circumcidebalur , 493. Ægyptii commemorant quatuor
præstites deos nascentibus hominibus adesse , saigova,
Thymy, éputa, Áváyzqu, 227 not. Ægyplii et Chaldæi velustis
simi asirologi sortes omnium rerum asiris deputabant,
226 not. , 227 not. Ægypti regem et regnum symbolice
exprimit crocodilus, 148 not. Ægyptii cur corpora condire
solili sint, 376 nol. In Ægypto , lempore Origenis, non
leve jam incrementum cæperatres Christiana , 268 not. In
Ægyplo propbetæ et ipse Christus bonorati tempore Ori
genis, 268 not. Ægyptii monacbi corpus Deo aflingebant,
230 not.
Æman pro tham habent Hebræi codices, Numerorum
XXXill, 6. Græca vero exemplaria mendose hoc loco ha
bent Buthan , 141 et not.
Æones e Platonicis idæis et Græcorum theologia Valen
tiniani confinxerunt, 77 et not. Suggillaolur, 77 et not. et
221, 229 el alibi sæpius .
Æternum in Scripturis non semper significat quod fi
nem nescial, sed varie accipitur, 575. Ejus diversæ signi
ficalionas, 575. Æterna vita est, non vero mors, 560.
Ælbam. Vide Æman , vel Butban.
Æthiopum sacerdotes, aruspices, hieropbantæ , vales,
myslæ, geometri, astronomi, astrologi, et quorumlibet
sacrorum ministri circumcidebantur, 495 .
Etius Anomoeorum antesignanus primariam causam
esse Patrem , instrumentum Filium credidit, 61 not.
Ayiwmgog et Ayeuntos quid differant, 61 not. Vocis Ayiventos
mulirplex significatio, 61 not. Áybvintos solus Paler, 61
not . Aydvvr,pos Spiritus sanctus , 60. Et quatenus Ayiversos di
ci possil, 60 not. Quo sensu Pater etiam dicatur Áytintos,
61 not.
Agere juste , et justus esse, quid differant, 550, 557 ,
Ayral, vox æc unde oriatur, et quid significet, 319 et
not.
Agnitio peccati quomodo per Legem fiat, et per quam
Legem , 510, 511 et seq .
Agnoscere, hujus verbi diversæ sunt significationes,
284 et seq . , 332. Agnoscere et noscere quid dillerant,
516 not. Agnoscere Deum , et illi credere, differunt,284
et seq. , 293. Agnoscere Deum quomodo possil quis , 481.
Agnoscere potest aliquis Deum ,et Patrem non agnosce
re , 283. An agnoverint Patrem Moyses et propheta , 285,
286 et seq. Agnoscens Patrem , a cognitione Filii ad ayni
tionem Patris ascendit , 287. Non agnoscebant Pha
risæi Patrem quatenus Deum et quatenus Patrem Jesu ,
287. Agnovit Adam Evam conjugem suam, de Dei agni
tione interpretatur, 283.
Agnus symbolice quid significet, 152. Agnus quatenus
dicatur Christus, 23, 24 , 38 et seq. , 288 et alibi sæ
pius.
Agon et difficultas orationis, 680, 681.
Albani deos colebant Solem, et Jovem , et Lunam , maxi
me vero Lunam , 227 not. In Albanis templum erat proxi
mum Iberiæ , Lunæ , et Meni, seu Soli consecratum , 227
bot.
Albertinus (Edmundus) refellitur, 444 not.
Alexandriæ Scripturam Commentariis illustrare exor
1318
sus est Origenes , 4 et not . Ac primum ibi in Evangelia
scripsit, et ab Evangelio Joannis exordium fecit, 4 et not. ,
5, 6 et not. Hujus Evangelii Commentaria usque ad tom
mum sexlum Alexandriæ prosecutus est, cujus tomi ini.
tium , persecutiones Demetrii episcopi fugiens, ibi reli .
quit, 101 el not., 102.
Allegorias Legis, Moyses , Josue , et Prophetæ intelli
gebant, 104 , 105. Per allegoriam nihil in Scripturis san .
clis Marcionitæ volebant intelligi , 494. Allegorias in
Scripturis sanctis refutantes , et historicum sensum solum
modo sequentes perstringuntur, 632 et seq. Allegorias
quæ destruunt litteram improbat Origenes, 352. Allego
ricis lamen Scripturæ interpretationibus nimium tribuit
Origenes, 162 et not.
Amarós Sol . Unde facta vidcalur hæc vox , 227 not. Aparat
templa posuerunt Persæ in Hircauia et Cappadocia, 227
not .
Ambrosius Origenis amicus, 3, 48 , 101 , 160, 212, 307,
369 , 40% el alibi. Ejus laudes, 5, 48, 101 , 160 , 212, 507,
369. Ab hæresi Valentiniaua , Origenis opera , ad catholi
cam fidem conversus, 99 et not Origenis ipyod:úxong, 94 et
not., 101. Ambrosii jusso Origenes Scriplurain commen
tariis illustrare aggreditur, 4 et not. Ac primum in Evan
gelia, primoque in Evangelium Joannis , ejus hortatu ,
scripsii Origenes, 4, 5 , 6 et not. Ab eo sejunclus erat
Origenes ul Alexandriam migraret, cum in Evangelium
Joannis scribere exorsus est, 3 , 4, et not., 6. Ipsi nuncu
pantur singuli Commentariorum in Joannem tomi, 3, 48,
101 , 160, 161, 212, 307, 369, 404.
Amici Dei plures, et in diverso gradu, 512 et seq . Ami
cus Dei quatenus dicalur Israel, 6t1 et seq. Amicus pec
ca i vihil ducit mortem Cbrisli , 534 et seq .
Amor erga mundum el amorerga Deum simul exsistere
nequeunt , 304.
A »26dugtalyety; quid , 48 not.
Anagoge. Per anagogen solvitur dissonantia apparens
Evange jorum , 162, 163, 164, 167 el seq , 168, 179 et
seq . 180, 181 , 182, 183, 184, 185 et seq ., 193 et seq .
Ávalresos, seu Lunæ,lempla posuerunt Persæ in Hircania
et Cappadocia, 227 not.
Avaloyía quid significet, 618 .
Anameel quid interpretelur , 646 not.
Ananebel, Anahel , quid interpreletur, 646 et not. Ana
nehel angelus a Deo missus ad Esther, ut ei gratiam da
ret apud regem Assuerum , juxta quemdam librum apo
cryphum , 616 .
Angæ . Vide åyrai.
Angeli, sic vocati propter officium , 75. Quando creati
sint non satis liquido cognoscere se profitetur Origenes,
18 et seq . el not . Angelis corpus admodum tenue ar
subtile afringit Origenes, 315 ei not. Angelos inter et
dæmones corporis solum discrimen aliquod constituit,
337 not. Aliquando angelis corpus et materiam delrahere
videtur, 18 not. Angeli vilam immaterialem et incorpo
ream in beatiludine degunt, 18. Angeli facti a Deo spiri
tus, exsistentes ignis flamma, et ministri Palris universo
rum, 14, 15. Præter eos angelorum ordines qui in Scri
plura nominantur, alios esse numero infinitos, et homini
bus ignotos, opinali sunt Origenes, Chrysostomus, Theo
doretus, Oecumenius, et Theophylactus, 34 et not., 35.
Angelorum prior et excellentior ordo , eorum est qui
vocantur Dii. 34, 35. Angelicus quidam ordo vocatus Sa
ba , unde nomen Sabaoth , juxta Hebræum quemdam , 31.
Angelus Uriel (de quo in Precalione Joseph, libro He
bræorum apocrypho), qualis, 81. Angeli ei homines ejus
dem naturze, 75 et seq . et not. Angeli et hominis vocabula
in Scripturis confunduntur, 75 et not. Angeli omnes
homines sancti vocali, 75 el seq. et not. Angeli an homi
nes fieri possint, 81 et not. , 83 et not., 84, 85, 91. Angeli
prius erant ones homines sancti , 81 et not., 83 el not.,
81, 85, 91. Angeli in bealorum ministerium missi, 191.
Angeli apostoli, 430. Angeli evangejslæ , 14, 15, 16, 17.
Angeli verba ell'ecli sunt in prophetis, Christum inilan
tes, 83 et not. Angelus qui in veteri Lege mandata Dei
obiisse legilor, el quasi ex persona Dei sæpe esse locutus,
Deus ne esset , an angelus, 226 not. Sub angeli forma
patriarchis et prophetis apparuit, ac locutus est Christus,
35 et not. Sicut hominibus hominem , ila angelis ange .
lum factum , et in fornia angeli apparuisse Cbristum , nec
non eis Evangelium prædicasse , et pro iis mortem subiis
se dicere videntur Origenes, et alii ante eum , 35 et seq.
et not. , 463, 468, 516. Angeli et cæleræ ralionabiles
creaturæ an naturali lege constringantur, 509, 510 et seq .
Angeli boni et mali, 593, 594 et seq. Angeli boni , vel
mali, quibus officiis præsint, 680. Angeli boni nostram
salutem adjuvant, 479. Angeli utriusque viæ fautores,
juxla sancti Barnabæ epistolam , id est, boni et mali, 473
et not . Angelus gratiæ , Ananehel nomine, missus ad
 1319 INDEX ANALYTICUS.
Esther, juxta libellum quemdam apocryphum ,646. An
gelus pænitentiæ , e libro Pastoris, 683. Angelos nullos
admiliebant Sadducæi, eos agnoscebant Pharisxi, 226
not. Angeli indigent cibis intelligibilibus, 244. Angeli
aliquando cibos intelligibiles præbent discipulis Jesa ,
214. Angeli yozaywood et fuqorojkol, qnorum ministerio ani
mas corporibus illigari, cururi dum corpori illigalæ sunt,
nec non e corporibus solvi, et post mortem in statutum
locum deduci docent Origenes, Clemens Alexandrinus, et
Philaslrius, 261 et not., 262 , 263, 297 et pol., 298 , 376 .
Angelis serviebant Judæi , 226 et not. Unde cultus ille
ortus sit, 226 el not. Angelis damnosum et vetitum cul
tum exhibentium hæresis florebat apud Phrygas Pauli
temporibus, et a synodo Laodicena damnata est , 226 et
not Angeli et archangeli quomodo vanilati subjecti, 597,
598 el seq. Angeli in singulas quasque nationes potesta
tem tenebant, 762 et not. lo adventu Christi potestatem
hanc amiserunt, 262 et not. Boni, prædicantibus aposto
lis . sibi subdilos ad fidem Christi adduxerunt, 262 el not. ,
263. Mali ad iracundiam concitati sunt, ideoque etiam
nunc adversantur et bonis angelis, et illorum custodiæ
traditis hominibus, 262 et not., 263 not . Ab angelis, qui
cælerarum gentium sorlili fuerant principatum , cæcitas
invida æmulatione facla est in Israel , 639 et seq . Angeļi
mai an post peccatum primi omnium creaturarum in ma
teria el corpore alligali, 18. Angeli mali saluti nostræ
obsistunt , 479, 480. Angeli mali proposito et voluntale
mai, 594. Angeli maliministri Dei sunt ad esigendas de
pecealoribus poenas , 594.
Angustiam el tribulationem , iram et indignationem si
bimetipsis contrahunt peccatores, non vero eis retribuit
Deus, 482 et seq. Angustiæ peccanlium , quæ , 483. Angu
slias peccantium quinam effectus sequatur, 483. Angustia
sequitur Ir bulationem , 483.
Anjma. De anima ex professo scribere meditatur Ori
gepes, nec tamen quidquam de ea nisi transitorie scri
psisse novimus, 116. De animæ ratione nihil tradidit ec
clesiastica regula , 696. Animarum diversas esse naturas
* statuebant Valentiniani et Ebionitæ . Vide Naturæ vel
Valentiniani. Animarum una eademque natura , dogma fi
dei , 695. Anima capax vilji et virtutis, 432. Ánima me
dium quid inter spiritum et carnem , 112, 113, 432, 466,
473 , 570. Anima et spiritus quid differant, 112, 113, 432,
466 , 473, 570. Ab anima et spiritu quid differat virtus,
112, 113. Anima secunda pars hominis inferior spirila,
654. Animæ pars præstantissima, principatus dicta, 157,
189, 235, 236, 265, 356. Ea pars animæ in medio totius
corporis, id est in corde consistit, 137. Animas hominum
de cælo peti credidit Origenes, 81 et not., 85 et nol., 81.
Lapsas esse de cælo senserunt Pythagoras, Platonici, et
Origenes, 233 not. Cas esse ex propria Dei substantia
opinati sunt Stoici , Manichæus et Priscillianus, 235 not.
Animarum açouzapis, seu præexsistentia, 81 , 82, 83, 84,
233 , 316 not. , 351 el not Animæ Joannis præexsistentia,
81 , 82 , 83, 81, 83. Animæ Christi præexsistentia , 351 et
not . Animæ ex traduce non propagantur, 83. Animæ im
mortalitatem in dubium revocai Heracleon , 276. Contra
statuit Origenes, 276 et seq. De animæ immortalitate
quænam sit Valentini sententia, 275 et not. , 276 , 277 .
Animam corporatam esse decrevit Origenes, 235 not.
Animæ permanentiam et futurum sæculum non admille
baot Sadducæi et Samaritani, 353 et not. Animas bomi
dum sanctorum ipsos esse angelos crediditOrigenes, 81 et
nol., 83 etnot.,86. A nimam astris tribuit, 18 et not., 42 Eam
esse corpoream decernit. 18 et not. Animas ad resagendas
excital et movet sol, 226 not. Animas propter recte vel
male ante vitam gesta , variis variisque corporibus immilli
docel Origenes 85 not. Docet et Hieronymus,316 not.Ani.
marum ενσωμάτωσις et μετενσωμάτωσης quiddiferant; 116. Anima
an semel tantum corpore induatur, 116 et not. Animæ, an
cum corpus subierint , reminiscantur earum rerum quæ in
cælestibus in præcedenti vita didicerant, 316 et nor: Ani .
mas a Deo corporibus iimilii docuit aliquando Origenes,
261 not. Sæpius vero eas ministerio angelorum corporibus
inseri , alque, dum corpori illigalæ sunt, ab angelis cu
razi ; ab illis dissolvi corporibus hominum , et in statutum
locum deduci docet, nec non Clemens Alexandrinus, et
Philastrius, 261 et nol., 262, 263, 297 et nol. 298, 376.
Idem munus animarum , dum corpori conjunctæ essent,
curandarum , in statuta loca deducendarum , et inde evo
candarum , dæmonibus ac Mercurio assignabant Plato,
Plotinus, Plutarchus, alii ethnici, et vetusti fabulatores,
297 not. Animam corpori post mortern adsidere plerique
philosophi et poetæ ethnici crediderunt, 376 not . Anime
Lazari, arcbisynagogi filiæ , et viduæ fiii , corpori morluo
non assidebant, 375 et not. , 576. Animos puros ad supe
riora evadere, impuros circa monumenta versari credidit
Plåto, 375 nut.
1520
Animis rationes quædam feminales insitæ sunt, juxta
Origenem , et quænam sint rationes illæ , 308 et not., 313
Animæ generosiores divinioresque, montes tropicediclæ ,
215. Anima rationalis naturaliter est templum Dei , 185
Animæ intelligibilis ascensus et descensus, qualis, 304,
305. Anima non potest esse siue rege Deo, vel diabolo ,
559. Animi morbus omnis, dæmonium vocatur, 355 , 356 et
seq . Animæ morbi numerantur in Scripturis sacris, et
reiredia describuntur, 482. Animäe somnus, qualis, 658
et seq. Animæ languor pessimus, contentio , 482. Animam
in judicio futuro quomodo cogitationes accusabunt vel de
fendent, 486, 487. Anima Christi medium quid inter Deum
et hominem , 511, 515. Beatissima el excelsissima omnjum
animarum , 515. Creala , et Unigeniti deitate posterior,
515. Ei Divinitatis sensus a Verbo Dei , et Spiritu sancto
infundilur, 513. Anle corpus illius condita , ut et reliqua
animæ , 331 et not. Missa a Patre corpus assumpsit ex
Maria , 351 et not . Inseparabilis a Verbo Dei , 515. Verbo
arctissimo amoris vinculo conjuncta antequam corpori
ejus adjungeretur, 38 et not., 331 et not . Anima Christi
descendit ad iuferos , 466. Anima Christi ultra omnes ca
los transiliit, et usque ad ipsum Deum pervenit, 365.
Propitialio, propitiatorium nuncupalur, si é et seq. Ad
animam Chris'i referuntur propitiatorii mensurze , 514 et
seq . In anima , vel propter animam quare non turbatus
Christus, 433 et seq . Non animam Elit, sed ejus spiritum
et virlulem habebat Joannes Baptista , 112, 113 et seq.
Animam , corpusque terrenum non ex Maria assumpsisse
Chrislum , sed phantası icum corpus per Mariam, ac tri
ginta annorum virum eum in Judæa apparuisse , et quæ
gesta ab eo dicuntur, visa geri magis, quam vere gesta
esse contendebant Simon Magus , Saturnilus, Basilid s.
Valentinus, Cerdon, Marcior, Apelies, et alii davraciásta!
et soxmrai vocati , 429 el not. , 690, 691 et seq ., 695 et alibi
passim . Animas ad res gerendas excital et movel sol, 226
not.
Animalia quinque offerebantur a Judæis super altare,
150, 151. Animalia quædam bono odore corporali perimi
dicuntur , 367. Animalium omnium prudeotjor quare
dicalur serpens, 647 .
Animata. Ab animatis abstinendum censebant Encrati
täe , 667.
Annuere oculis, in malam partem sumitur, 440.
Árulev quid signilicet, 561.
Ávquia, quid , 523.
Anomai et Ariani vocis ayevuntos significatione varia
abusi diu simplices homines ludilicati sunt, 61 not.
Anthropomorphitarum pater Audius , 230 not . Anthro
pomorphilæ , qui, 230 noi . Celsus Epicureus opinabalur
Christianos omnes esse Anthropomorphilas, 230 not .
Confutalur ab Origene, 230 not . Anthropomorphitarum
hæresis quæ , 230 not. el 476. Confutatur , 476.
Antidicomarianitæ , qui, 6 not. Eorum hæresim contri
vit Hieronymus, 6 not .
Å tapza?, quid , 4 not. Árepet et susopivropa quid diſſerant,
4 et not . Árapii post omnes fructus veicatur, 4 et not
Arapti tolius Scripturæ est Evargelium , 4, 5.
A pelles hæreticus Christum non in carne venisse doce
bat , 429 et not. A pelles non omnibus modis negabat Dei
esse Legem et Prophelas; sed Dominum hunc qui mun
dum edidit, ad gloriam ailerius ingeniti el boni Dei eum
construxisse fingebat : illum autem ingenilum Deum in
consummatione sæculi misisse Jesum Christum ad emen
dationem mundi, rogatum ab eo Deo, qui eom fecerat, ut
milleret Filium suum ad mundi correctionem , 695 .
Appellationes ( hristi diversas non proprie , sed iropice
intelligebant Valentiniani, Marcosii , et Colarbasii, in sola
Verbi appellatione insistentes, veluti solum Verbum
astruerent esse Christum , 22, 23, 26, 29 , 30, 45 et not.
Appellatio Verbi Christo tributa allegorice explicanda
est, 29, 30 et seq. Explicatur, 22, 23 , 26 et seq ., 43 , 44
et seq. Appellationem Verbi non magis Christo convenire
quam alias plerasque appellationes perperam censuit
Origenes, 22, 23, 26 et seq., usque ad pag. 15. Appella: jo
Christi quatenuis Jesu conveniat , 31 , 32. Appellationes
humanæ quomodo Deo conveniant, 45.
Aphrodisæus (Alexander) quintæ essentiæ Peripaleti
corum a Xenarcho impugnalæ patrocinatus est, 231 not.
Aqpw ex IV Reg. 11, 14 , quid , 146 not.
Apocalypsim Joanni apostolo abjudicabant Marcionitæ ,
16 not. Apocalypseos auctor Joannes Evangelista . 16, 95.
Apocalypseos locus unus ex cap . xix , 11 , 12, 13, 14, expo
nilur, 55 , 56, 57 , 58 .
Apocrypbi libri Hebræorum , 81, 297. Apocryphorum
librorum duplex erat ordo apud Hebræos, irridoyoutuw seu
fextūv, et voBowv, 226 et nok .
Apollinarius beatamMariam post partum Josepho jun
ctam fuisse censebal, 6 not.
 1521 INDEX ANALYTICUS.
Apopbibegmata innumera veterum prophetarum memo
riæ , non lilleris, mandalu, scriptores sacri prophetis illis
recentiores usurparunt, 289 not.
A porrhoa glorie omnipotentis Dei purissima, quomodo
Filius, 697.
Aporus syllogismus, qualis, 500.
Apostolus est omnis qui millitur, illius qui mittit , et
aliquando illius ad quem mittitur, 430, 431 et seq. Apo
stoli vocantur Christus, angeli, Isaias, et Joannes Bapti
sla , 130 , 131 et seq., 467. Apostoli et prophetæ quare dii
appellentur, 500. Apostoli sapientiores non fuerunt qu m
prophetæ , 106. Apostolis que manifestala sunt, prophela
inte lexerunt, 105. Apostoli messores , prophetæ salores,
257. Apostoli et eorum imitatores non poterant evange
lizare bona , hoc est Christum , nisi ea Christus prius ipsis
evangelizasset , 13 Quare , 13. Apostoli nonnisi per gra
tiam ipsis dalam gentes ad fidem Christiadduxerunt, 467 .
Apostoli lux mundi vocali, 27. Apostoli idiote locutione ,
non intellectu , 93. Inter apostolos primum_locum tenet
Petrus, 413 Cæteris apostolis honorabilior Petrus , 413.
Apostolorum cur ultimus Judas traditor, 413 , 414. Apo
solus esse quando desierit Judas, 424, 425 A postola Sa
maritarum Samaritis mulier, 238. Apostolorum scripta an
dici possint Evangelium , 4 , 5, 7 , 15. Apostolica scripta
reliquæ Scripturæ sacræ paria non sunt, 4. A postolicorum
scriptorum et Evangeliorum interpolator Marcion dicitur,
98 et not. , 165 et not. , 697 .
Aqua qua Christus lavit pedes discipulorum , tropire
quæ , 410 .
Aquilæ , Theodotionis et Symmachi editiones nondum
depravatæ erant tempore Origenis, 141.
Arabes Meneth seu Meni Deum colebant, 227 not.
Arabum sacerdotes, aruspices, hierophantæ , vates,myslæ ,
fpometri, astronomi, astrologi, etc. , circumcidebantur,
* 93 .
Arbitri et principes Judaicæ religionis , Pharisæi, 226
nut .
Arbitrij libertatem tollunt Valentiniani naturis suis di
Versis, 4 : 8, 463 not . Refeliuntur, 463 , 164 et not. Arbitrii
libertas statuitur, 473, 474 el seq ., 571, 572, 573, 574
tt seq .,614 et seq ., 615, 637, 638, 618 , 649 , 650, 693,
696 et alibi passim. Arbitrii libertatem non tollit pre
scientia Dei , 46 i pot. Arbitrii libertas etiam in futuro sa
culo manebit, 568. Arbitrii libertas quid in causa erit ne
corrual, 568 et seq .
Arbor vitæ , Christus , 563.
Arca Testamenti tropice quid, 515.
Archangelus potentiæ Domini dictus Jacob , 84.
Ariani et Anomeri vocis dykumtoz varia significatione
abusi diu simplices homines ludificati sunt, 6t pot.
Aristoteles corpor:: lia esse omnia , ipsumque Deum cor
pus esse dicebat, 230 et not . , 231 , 503. Deos animantes
esse putabal, 230 not . Quintam essentiam admittebat,
231 not .
Arma iniquitatis aut justitiæ quatenus sint membra no
stra, 571 et seq .
Armienia a Meni nomen traxit , 227 not. Armeni cum
Syris lingua et moribus muitum cognationis habebant,
227 not . Årmenis et Romanis solilum eratjurare per for
tunam etgenium priocipis, 227 nol. In Armenia templum
Fortunæ et Meni seu genio Pharnacis consecratum, 227
not.
Arrogantior el tumidior a'iquando etiam invitus fit, qui
subitum et inopinatum bonorem adipiscilur, 581, 585.
Quare, 584, 585.
Artemoniani Jesum merum nominem ex Joseph et Ma
ria natum dicebant, 347 not., 429 el not.
Aruspices circumcidebantur apud Ægyptios, Arabes,
Æthiopes, Picnices, et alios superstitiosos populos, 495.
Áprome.. Hujus verbi usus notalur, 414 vot
Ascæi templum apud Antiochiam , quæ est ad Pisidiam ,
Lunæ , et Meni seu Soli consecratum , 227 not.
Aser interpretatur eruditio, 673 .
Asiæ pleræque gentes a Persis Lunæ et Solis cultum
videntur accepisse , 227 not .
Asiois Judæi ad gravia onera porlanda utebantur, 190.
Asina quam couscendit Christus , ejusque pullus, tropice
quid significent, 189, 190, 191 el seq. Asinamn solventes
duo discipuli, tropice quid significent, 189.
Ástitor, quid , 335.
Astris animam tribuunt Origenes, Valentiniani, et multi
alii , 18 et nol., 28 et not., 42 el not. Ea esse peccato ob
noxia , el pro ipsis Christum morluum fuisse censet Ori
genes, 42. Astra corpus æthereum habere censebant Va.
lentiniani, quæ si terrenum suscepissent, a periculis om
nivo el a peccando non immunia fore opinabantur, 28 et
Dot. Astra gentibus colenda dedisse Deum , ut per eorum
cultum ad Deuin assurgerent opinatur Clemens Alexan
PATROL . GR . XIV .
1322
drinus, 52 et not . Astris sortes omnium rerum depg a
bant veteres astrologi Chaldæi et Ægyptii, 226 not., 2: 1
not: Astra lux sunt sub sensum cadens , sed non sunt lux
vera, 47.
Astrologi et astronomi circumcidebantur apud Ægy
ptios , Arabes, Ethiopes, Phænices, et alios superstitiosus
populos, 495. Astrologi veteres Chald :ei et Ægyptii sor
ies omnium rerum astris depulabant , 226 not . , 227 not.
Atticus Platonicus philosophus, apud Eusebium , negat
Platoni cognitam fuisse quintani essentiam , seu naturam ,
231 not.
Auctor spiritus, caloris, et luminis, sol , 227 not.
Audire duplici modo dicitur, 103 .
Audius Audianorum et Anthropomorphitarum paler,
230 not . Corpus Deo affingebal , 230 not.
Augmenta sunt el profectus virtutum omnium , 522,
528 , 531 , 552.
Augur et propheta quid differant, 386, 385. Auglir erat
Balaam , non pruphela , 584, 385.
Augusti nummis appiclus est crocodilus, 148 not.
Aunan , sic a Græcis appellatur Onan , 141. Quid hæc
vox significet, 141 et not.
Auris Ecclesiæ, quinam sit , 647 .
Aurum purum quid siguiticet in Scripluris sacris, 514.
Allroaylaorós, Christus, 12.
Autoacia, Christus , 107.
Aéronkohúrpusia , Christus, 12.
AUTOduelarim , Christus,12, 107, 108 .
Aůzoduvayıs , Cbrislus , 39 .
Aůróntas eorum quæ sunt in Patre, Filius, 215.
Avtopopia, Christu , 449.
Aúróbeos , Deus Pater, 50.
Avtoulos, Christus , 419.
Azarias etiam Ozias dictus, 460, 466. Azarias , qui et
Ozias, an Amasiæ, an Joræ filius, 466 .
Azyma Judæi aliquando faciebant ex novo frumento,
428 .
B
Balaam propheta non erat, sed augur, vel ariolus, seu
somniorum interpretator , 385 et not. Balsam filius Leor,
385 not. Patria ejus Pellior, 385 not.
Balnea Gadarena tempore Origenis celeberrima, 141 .
Baptismus Joannis interior erat baptismo Jesu , 153.
Baptismi Joannis , quæ utilitas, 133. Baplismus Joannis
expletio erat veterum , pon incho.itio noiorum , 561. Ad
baptismum Joannis veniunt Pharisæi, 123, 124 et seq .
Baptismus sanguinis, qualis, 143. Baptismus aquæ infe
rior erat baptismo spiritus, 134. Baptisinus aquae symbu
Jum ablulionis animæ , 133 et not . Principium ac fons mu
nerum divinorum , 133 el not. Baptismus in Christo Jesu ,
561 et seq . Baplisma legitimum non habetur, pisi in no
mine Trinitatis, 561 et seq. Baplismala veteris legis en
necessaria erant usque ad baptismum Christi , 196 Bapli
zandis non solum mysteriorum typus, sed et virtus ac ra
lio tradebatur lemporibus apostolorum , 562.
Baptizari in Spiritu sancto , quid , el quis baptizetur,
560, 561 .
Barbaros quosnam appellaverint Græci, 471. Barbaros
cur Græcis postpouat Apostolus, 471. Barbari et Græci
quid differant, 471. Barbaris et Græcis quomodo debitor
Paulus , 470.
Barnabæ ( S. ) epistolam inter libros sacros reponere
videtur Origenes, 473 el nol.
Basilides Christum non in carne venisse docebat, 429
et not. Nec vere mortuum esse , sed similitudinem auriis
habuisse fingebat , 563, 564. Corporum resurrectionem
negabat, 275 not. Metiyopitwowy admittebat, 519. Arguitur,
549. Triplicem bominum naturam fiogebat, Ilverpetuxūv, ¥v
χικών , et ' hura seu Xeinw quorum priores peccare el perire
non possint, postremi ai exilium conditi sint, medii pro*
recle vel male gestis consequi salutem , vel exilium pro
mereri possint, 637 et seq ., 618. Confulatur, 648. Basili
des alium Deum Legis et Prophetarum , alium Evangelio
rum Deum fingebat , per Patrem Christi eum esse dicebaº
qui a Lege et Prophetis predicatur , sed alium nescio
quem omnibus ignolum et ipauditum , 15 et not. , 695. Con
futatur, 15 et pot . , 16. Joannem Baplistam neg. bat cogao
visse Christi deitatem , 15 el not., 16.
Basilidiani, Basilidis seclalores. Vide Basilides.
Bealus, quis, 669 , 670 .
Beeri, vox hæc unde facta, 48 not. Beeri, vel Reori, in
terpretatur Puteus, 48 et not.
Benedictionis vocabulum diverse in Scripturis positum,
652. Benedictio Jacob ad Joseph, et benedictio Moysis ad
Judam, an ad Christum referri possint, 236, 237. Bene
dictiones, quas dat Paulus Ecclesiis Christi , non semper
eædem sunt, 467 , 468 Benedictio qua Paulus benedixit
Ecclesias Christi, inferior ea non est, qua patriarchæ be
42
 1323 INDEX ANALYTICUS.
Hedixerunt filios suos, 467. Benedicendi mos tribus pri
moribus digilis erectis, quo etiamnum utuntur episcopi,
unde profluxerit, 96 not.
Berillus Bostrenorum episcopas, et post eum Sabellius,
docebat Christum , antequam humano sese illigarel cor
pori, nihil habuisse proprium , sed Deum divinitale pa
lerna tantum , non vero propria ac sua fuisse , 695.
Beroææ habitantes Judæi facultatem Hieronymo conces
1321
Caiphas quomodo prophetaverit , 388, 389 et seq .
Caiphus co quod prophetaverit, non proplerea propheta ,
1588 , 389 et seq.
Caius, seu Gaius, de quo Paulus in Epistola ad Romanos
XVI, 23, fertur primus ſuisse Thessalonicensis Ecclesia
episcopus , 687.
Calceamenta Jesu , ipsorumque corrigia, tropice quid,
134, 135 et seq . , 159 ei seq . Calceamentor