‫ّ‬ ‫ٰ‬

‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫اامجیل رہفضق ‪4 ................ ................................ ................................ ................................‬‬

‫پیشلفظ ‪5 ................. ................................ ................................ ................................‬‬

‫ٰ‬
‫فتاویرضویہجلدششه ‪6 ........................... ................................ ................................‬‬
‫ٰ‬
‫فتاویرضویہکیعلنیقدروقینت ‪8 ......................................... ................................‬‬

‫رپؿرسیف ڈارٹک وہظٓ ادمح ارہظ رئیچنیم ہبعش رعیب اجنپف ویوینٓیٹ ‪8 .............................. ................................‬‬

‫فہرستمضامیً ‪31................................. ................................ ................................‬‬

‫فہرستضنيیمسائل ‪55....................... ................................ ................................‬‬
‫ّ ٰ‬
‫بابشروطالصلوۃ(امنٓ یک رشوطُ اک ایبُ) ‪59........... ................................ ................................‬‬

‫بابالقبل ِۃ(ہلبق اک ایبُ) ‪51............................... ................................ ................................‬‬

‫ابقتسل ہلبق یک نییعت ںیم اﷲ اعتیٰل لج شاہن یک ٓامنہیئ) ‪63............................‬‬

‫ِ‬ ‫ھدایۃالنتعالفیحداالستقبال‪۴۶۵۷‬ھ (ا‬

‫باباماکًالصلوۃ(اقمامف امنٓ اک ایبُ) ‪313 ............ ................................ ................................‬‬

‫ّ ٰ‬
‫صف ِۃ الصلوۃ (رط ٔ‬
‫ہقی امنٓ اک ایبُ) ‪341 ................ ................................ ................................‬‬ ‫باب ِ‬
‫ِ‬
‫بابالقرأۃ(غٕا ٔف اک ایبُ) ‪519 ........................... ................................ ................................‬‬
‫ّ‬
‫رسالہ ِىعهالزاد ِلرووالضاد(اضڈ ڑپ ھٌْ اک رتہبنی رطہقی) ‪581 .............................. ................................‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫الجاوالصادعًسيًالضادۺ‪۴۶۴‬ھ(اضڈ ےک رطوقیُ ےس ٓؿےنک ؿاےل طيہ ںیم اگلس ڈانی) ‪101 .....................................‬‬

‫باباالمامۃ(اامصۃ اک ایبُ) ‪179 ........................... ................................ ................................‬‬

‫ّ‬ ‫ّ‬
‫اليھیاالکیدعًالصالۃوراءعدیالتقلید ‪۴۶۳۸‬ھ(ڈنمشِ دیلقت ےک ےھچیپ امنٓ اڈا رکلا تخس عنم ےہ) ‪647 ........................‬‬

‫مآخذومراجع ‪751 ....................................... ................................ ................................‬‬

‫‪Page 1 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫عم۽ زٔجی۽ؿ۽رتہمج۽رعَیب۽ابعٓاف‬

‫اامس۽ادمح۽ٓاض۽مٔولیی۽دقس۽رسہ‬
‫ٓاض۽افؿلڈنشی‬
‫اجہعم۽اظنہیم۽ٓوضہی‬

‫ادنٓؿُ۽ولاہٓی۽ڈٓؿآہ۽الوہٓ۽ربمن۽ۻ‬
‫لااتسکُ۽(‪)۸۷۳۳۳‬‬

‫‪Page 1 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫الد ْی ِ ْ‬
‫ن(ادحلمك)‬ ‫ْْ ُہ ِْف ْْ ّ ِ‬ ‫یاْ ُّی َق ِِّ‬ ‫َم ْنْ ُّی ِر ِدْا ُْ‬
‫لل ِب ٖہْ َخ ْ رْ‬
‫ض ِو َّی ِۃْ ْ‬ ‫ایاْال َّن َب ِو َّیۃْ ِْفْا ْلْ َق َتاوی ِّ‬
‫ْالر ْ ْ‬ ‫ا َ ْلْ َع َط َ‬
‫و‬
‫عم۽ زٔجی۽۽ؿ۽رتہمج۽رعیب۽ابعٓاف‬

‫دلجمشش‬

‫اقیقحتف۽لاڈٓہ۽رپ۽ لمتش۽دوڈوہ ں۽یدی۽اک۽ میظ۽اشُ‬

‫یہقف۽انساولکیئڈیپلا‬

‫اامس۽ادمح۽ٓاض۽مٔولیی۽دقس۽رسہ۽ازعلمٔ‬
‫‪۵‬ۺ‪۴۵‬ھ_________‪۴۶۷۳‬ھ‬
‫‪۸۹‬ۻ‪۴‬ء_________‪۵۴‬ۼ‪۴‬ء‬

‫ٓاض۽افؿلڈنشی‪،‬اجہعم۽اظنہیم۽ٓوضہی‬
‫ادنٓؿُ۽ولاھٓی۽ڈٓؿآہ‪،‬الوھٓربمنۻ لااتسکُ(‪)۸۷۳۳۳‬‬
‫وفُ۽ربمن‪۶۴۷‬ۺ‪۹۸‬ۺ‬

‫‪Page 2 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫الر ْح ٰم ِنْا ْل َّر ِح ْیم‬

‫لل َّ‬
‫بِ ْس ِمْا ِْ‬
‫اتکف____________________اتفؿی۽ٓوضہی۽دلج۽مشش‬
‫فینصت___________________خیش۽االشالس۽اامس۽ادمح۽ٓاض۽اقڈٓی۽مٔولیی۽دقس۽رسہ۽ازعلمٔ۽‬
‫رتہمج۽رعیب۽ابعٓاف___________ رضحف۽ىالہم۽یتفم۽دمحم۽اخُ۽اقڈٓی‪،‬الوہٓ‬
‫شیپ۽ظفل___________________ رضحف۽ىالہم۽یتفم۽دمحم۽اخُ۽اقڈٓی‪،‬الوہٓ‬
‫و‬
‫زٔجی۽ؿ۽حیحصت________________ ‪__۴‬وماللا۽ریظن۽ادمح۽دیعسی ۽ ۽‪__۵‬وماللا۽دمحم۽رمع۽ہٖآؿی‬
‫لاامتہس۽ؿ۽رسرپیتس_____________ وماللا۽یتفم۽دمحم۽دبع۽اویقلس۽لامظ۽ایلع۽میظنت۽ادملآس۽اہلسٍق۽لااتسکُ‬
‫رتبیتِ۽۽رہفضق_______________وماللا۽احظف۽دمحم۽دبع۽ااتسلٓ۽دیعسی‪،‬لامط۽امیلعتف۽اجہعم۽اظنہیم‪،‬الوہٓ‬
‫اتکمك____________________۽دمحم۽رشفی۽لگ‪،‬کٔلال۽کالُ(وگرجاوناال)‬
‫رپؿف۽ٓلڈلگ_______________ (‪)۴‬وماللارسڈآ۽ادمح۽نسح۽دیعسی(‪)۵‬وماللا۽ریظن۽ادمح۽دیعسی ۽ ۽‬
‫ن‬
‫گنٹسیپ____________________وماللا۽دمحم۽ ٰسٍِ۽اقڈٓی۽اطشٓی‬
‫احفصف____________________‪۶۹‬ۺ‬
‫اشاًق۽____________________ٓعیب۽االؿل۽‪۴۷۴۸‬ھ‪/‬اتسگ۽‪۷‬ۼۼ‪۴‬ء‬
‫عبطم______________________ویفس۽رمع۽۽رپرٹن۽یب‪-12 /‬۽ادنٓؿُ۽اھبیئ۽ٹیگ۽الوہٓ‬
‫لارش______________________۽ٓاض۽افؿلڈنشی۽اجہعم۽اظنہیم‪،‬ادنٓؿُ۽ولاہٓی۽ڈٓؿآہ‪،‬الوہٓ‬
‫تمیق_____________________‪۵۸۳‬‬
‫ےنلم۽ےک۽ےتپ‬
‫* ہبتکم۽اقڈٓہی۽اجہعم۽اظنہیم۽ٓوضہی‪،‬ادنٓؿُ۽ولاہٓی۽ڈٓؿآہ‪،‬الوہٓ۽‬
‫*۽ہبتکم۽میظنت۽ادملآس۽اجہعم۽اظنہیم۽ٓوضہی‪،‬ادنٓؿُ۽ولاہٓی۽ڈٓؿآہ‪،‬الوہٓ‬
‫* ہبتکم۽ایضہیئ‪،‬وبہٖ۽لآآ‪ٓ،‬اؿڈنپلی‬
‫*۽ایضء۽ارقلآُ۽زنشیکیلبپ۽‪،‬۽جنگ۽شخب۽ٓؿڈ‪،‬الوہٓ‬

‫‪Page 3 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫اامجیل۽رہفضق‬
‫شیپ۽ظفل____________________________________________‪۸‬‬
‫ْالصلوة__________________________________ ۼ‪۵‬‬
‫ٰ‬ ‫بابْشروط‬
‫ْالصلوةْ___________________________________ ‪۴۷۶‬‬
‫ٰ‬ ‫بابْصقۃ‬
‫بابْالِرأة ْ________________________________________ ۼ‪۵۶‬‬
‫بابْاالمامۃْ_______________________________________ ۼۺ‪۶‬‬

‫رہفضق۽ٓشالئ‬

‫‪ O‬ھدایۃْالمتعال_________________________________________ ‪۹۴‬‬
‫‪ O‬نعمْالزادْ_____________________________________________ ‪۶‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ O‬الجامْالصاد___________________________________________ ‪۶۳۶‬‬
‫‪ O‬النہیْاال کیدْ__________________________________________ ۺ‪۹۷‬‬

‫‪Page 4 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫پیشلفظ‬
‫امٓچ ۽ۻۻۼ‪۴‬ء ۽ںیم ۽ٓاضافؿلڈنشی ۽ےک ۽ٓریاامتہس ۽اتفؿٰی ۽ٓوضہی ۽یک ۽جڈلڈ ۽اشاًق ۽ےک ۽سج ۽ میظ ۽اشُ ۽وصنمےب ۽اکآ اغٓ ۽وہااھت ۽اس۽‬
‫و‬
‫ںیم ۽ زٔجی ۽وحاہل ۽اجف‪ ،‬۽رعیب ۽ؿافٓیس ۽ابعٓاف ۽ےک ۽رتہمج ۽اؿٓ ۽ریپادنبی ۽اکازتلاس ۽ایکایگاھت ۽ہی ۽وکیئ ۽ ٓا شاُ ۽اکس ۽ہن ۽اھت ۽ویکہکن ۽اس ۽ںیم۽‬
‫دنمٓہج۽ڈلی۽نھٹک۽اؿٓ۽ڈمرآ الح۽ےس۽زگٓلا۽الٓیم۽اھت؛‬
‫(‪)۴‬۽الک۽ایسی۽الربئریی۽اکایقس۽سج۽ںیم۽فنصم۽یک۽ڈرکرکڈہ۽امتس۽بتک۽وموجڈ۽وہُ۔‬
‫و‬
‫(‪)۵‬۽ زٔجی۽وحاہل۽اجف۽ےک۽ےئل۽ضعب۽لالاف۽وطخمفاف۽یک۽لالس۔‬
‫و‬
‫(‪ )۶‬۽اےسی ۽الہ ۽ملع ۽رضحاف ۽یک ۽یٹیمک ۽اکایقس ۽وج ۽اہنمك ۽تنحم ۽ےس ۽بتک ۽یک ۽اھچُ ۽نیب ۽رکےک ۽ زٔجی ۽وحاہل ۽اجف ۽اکاکس ۽رساماجس ۽ڈّ۽‬
‫ںیکس۔‬
‫(‪)۷‬۽اُ۽رضحاف۽یک۽تلا ك۽اکا ماظس۽ؿاماراس۔‬
‫(‪ )۸‬۽رتہمج ۽ےک ۽ےئل ۽اےسی ۽الہ ۽ملع ۽رضحاف ۽ےس ۽ٓاہطب ۽وجہن ۽رصف ۽رعیب‪ ،‬۽افٓیس ۽اؿٓ ۽آڈؿ ۽ٓلاُ ۽ںیم ۽اکلم ۽اہمٓف ۽اؿٓ ۽ىلـس ۽نؼليہ۽‬
‫ؿًؼليہ۽ںیم۽ؿعیس۽رظنٓےتھک۽وہُ۽ہکلب۽فنصم۽ےک۽ضٕاچ۽انشس۽یھب۽وہُ۔‬
‫(‪)۹‬۽اےسی۽وخونشسی۽یک۽لالس۽وجرعیب‪،‬۽افٓیس‪،‬۽اؿٓ۽آڈؿ۽رصف۽انھکل۽یہ۽ہن۽اجاتنوہ۽ہکلب۽اس۽نف۽اکااتسڈ۽وہ۔‬
‫(ۺ)۽اُ۽ہٖآاہاحفصف۽یک۽اتکمك۽ےک۽دعب۽اس۽یک۽رپؿف۽ٓلڈلگ۽ےک۽ےئل۽ یتنح۽اؿٓ۽ صلخ۽ارٕاڈ۽یک۽لالس۔‬
‫ٓاضافؿلڈنشی۽ےک۽رسمٔاہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اعمؿنین۽القئ۽ید۽ربتلک۽ںیہ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽لضف۽ؿرکس۽اؿٓ۽یبن۽رکمی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽یک۽انعمك ۽ؿتقفش۽ےس۽اوہـُ۽ےن۽اُ ۽ الح۽وک میظ۽ااقتسطق ۽ےک۽شاھت۽وبعٓایکاؿٓ ۽ااہتنیئ۽لیلق۽رعےص۽ںیم۽اتفؿٰی۽‬
‫ٓوضہی۽(جڈلڈ)۽یک۽ھچ۽دلج ں۽شیپ۽رکےن۽ںیم۽اکایمف۽وہےئگ۽ہکبج۽شاوت ں۽دلج۽ٓریاتکمك۽ےہ۔‬

‫‪Page 5 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٰ‬
‫فتاویرضویہجلدششه‬
‫ہی۽دلج۽اتفؿٰی۽ٓوضہی۽دلجوسس۽دقمی۽ےک۽ ٓا اغٓ۽ےس۽ےل۽رک۽لاف۽االامصۃ۽ےک۽ ٓا ر۽لک۽ۺ‪۷۸‬۽وساولُ۽ےک۽وجالاف۽رپ لمتش۽ےہ۽اؿٓ۽ےب۽‬
‫امشٓ۽ینمض۽وفادئلاہعف۽ےک۽ىالؿہ۽اچ‪ٓ۷‬لقتسم۽اوباف۽وکطیحم۽ےہ‪:‬‬
‫ْالصلوة‬
‫ٰ‬ ‫(‪ )۴‬بابْشروط‬
‫ْالصلوة‬
‫ٰ‬ ‫(‪)۵‬صقۃ‬
‫(‪ )۶‬بابْالِرأة‬
‫(‪ )۷‬بابْاالمامۃ‬
‫اس۽ںیم۽ہی۽اچٓاومنل۽یتمیق۽ٓشالئ۽ںیہ‪:‬‬
‫(‪ )۴‬ھدایۃْالمتعالْفْحداالستِبال(‪۴۶۵۷‬ھ)‬
‫تمس۽ہلبق۽ےک۽ایبُ۽ںیم‬
‫(‪ )۵‬نعمْالزادْلرومْالضاد(ۺ‪۴۶۴‬ھ)‬
‫رحف۽اضڈ۽یک۽قیقحت‬
‫(‪ )۶‬الجامْالصادْعنْسننْالضاد (ۺ‪۴۶۴‬ھ)‬
‫رحف۽اضڈ۽ےک۽ااکحس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽اڈا۽رکےن۽اکرطہقی‬
‫(‪ )۷‬النیھْاال کیدْعنْالصلٰوةْوراءْعدیْالتِلید (‪۴۶۳۸‬ھ)‬
‫ریغدلقمنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلااجمٔ۽وہےن۽اکایبُ‬
‫ف‪:‬۽دنمٓہج۽ڈلی۽ٓشالئ۽ڈایتسف۽ہن۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽اتکف۽ںیم۽شالم۽ہن۽وہےکس‪:‬‬
‫(‪ )۴‬الطرةْفْسرتالعورة ْ‬
‫(‪ )۵‬ازینْکافلْبحکمْالِعدةْفْالمکتوبۃْوالنوافل ْ‬
‫(‪ )۶‬جمالْاالجمالْلتوقیفْحکمْالصلٰوةْفْالنعال ْ‬
‫رپؿرسیف۽ڈارٹکوہظٓادمح۽ارہظ۽اصخق۽رئیچنیم۽ہبعش۽رعیب۽اجنپف۽ویوینٓیٹ۽اکولعمامیت۽اقمہل"اتفؿٰی۽ٓوضہی۽یک۽یملع۽دقٓؿتمیق"وج۽‬
‫ۺ‪/۵‬اوتکمٔ۽‪۶‬ۼۼ‪۴‬ء۽وک۽ ٓا ؿآی۽وہلل۽الوہٓ۽ںیم۽اتفؿٰی۽ٓوضہی۽یک۽الک۽اعتٓیف۽رقتبی۽ےک۽ومعق۽رپڑپاھایگ‪،‬۽اقمہل۽یک۽یملع۽اتیمہ۽ےک۽‬
‫شیپ۽رظن۽دلجمشش۽ںیم۽شالم۽ایکاجٓاہےہ۔‬
‫الحمدْلل۽اس۽ہصح۽یک۽رعیب۽ؿافٓیس۽ابعٓاف۽اکرتہمج۽رکےن۽یک۽اعسڈف۽اس۽ریقح۽وکاحلص۽وہیئ۽ےہ‬

‫‪Page 6 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫سج۽رپ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽لآاگہ۽ںیم۽دجسہ۽رکشاجباللاوہُ۽ہک۽اس۽ےن۽لیمکت۽یک۽وتقیف۽یشخب‪،‬۽اُ۽ڈونُ۽دلجمتفہ۽اکرتہمج۽اجٓی۽ےہ۔۽‬
‫اقٓنیئ۽ےس۽اامتلس۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اینپ۽یتمیق۽ ٓا ٓاء۽ےس۽ونآ ں۽اؿٓ۽ڈاعرک ں۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽اےنپ۽ایپّٓ۽بیبح۽یلص۽اﷲ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ےک۽ؿہلیس۽ہلیلج۽ےس۽ٓاضافؿلڈنشی۽وک۽اس۽وصنمہب۽ںیم۽اکایمف۽رٕامےئ۔‬
‫‪O‬۽ارقح۽االلاس۽دمحماخُ۽اقڈٓی۽یفع۽ًيہ‬ ‫مکی۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۷۴۷‬ھ‬
‫اجہعم۽اشالہیم۽الوہٓ‬

‫‪Page 7 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٰ‬
‫فتاویرضویہکیعلنیقدروقینت‬
‫رپؿرسیف۽ڈارٹک۽وہظٓ۽ادمح۽ارہظ۽رئیچنیم۽ہبعش۽رعیب۽اجنپف۽ویوینٓیٹ‬
‫ضہً‬
‫اشالس۽ںیم۽وتفی۽ونیسی۽الک۽ڈینی۽رٕہضی۽یھب۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽ ش۽لاشُ۽نف۽یھب‪،‬۽نکیل۽ہی۽رٕہضی۽انتج۽لآک۽اؿٓ۽امہ۽ےہ۽ہی۽نف۽ایس۽دقٓ۽‬
‫)۽ہی۽لاف۽‬ ‫لکشم۽اؿٓ۽دیچیپہ۽ےہ۔۽اتکف۽اﷲ ںیم۽اِاتفء۽ےک۽بصنم۽یک۽تبسن۽اﷲ ٓف۽ازعلف۽ےس۽ایبُ۽وہیئ۽ےہ۽(‬
‫یھب ۽الہ ۽ملع ۽ےس ۽وپدیشہ ۽ںیہن ۽ہک ۽وتفٰی‪ ،‬۽اِاتفء ۽اؿٓ ۽یتفم ۽ےک ۽اافلؿ ۽ٓلاُ ۽وبنف ۽رپیھب ۽اجٓی ۽وہےئ‪ ،‬۽ایس ۽رطچ ۽دہعوبنی ۽ےک ۽شاھت۽‬
‫شاھت ۽افلخےئ ۽ٓادشنی ۽ےک ۽دہعابمٓک ۽ںیم ۽اطعےئ ۽وتفی ۽لاااتفء ۽اکبصنم ۽تہب ۽امہ ۽اؿٓ ۽اؿاچن ۽بصنم ۽اھت ۽لآسا ۽اشالس ۽ےک ۽فل۽‬
‫اڈؿآ۽ںیم۽وتف۽ی۽ونیسی۽لا۽ااتفء۽اؿٓ۽یتفم۽اک۽بصنم۽ہشیمہ۽اہنمك۽امہ۽اؿٓ۽دنلب ۽وصتمٓوہلآاہ۽ےہ۽نکیل۽ہی۽ضق۽لاںیت۽الک۽امہ۽وموضه۽اؿٓ۽‬
‫ڈپسچل۽اطمہعل۽یہس۽رگماُ ۽ضق ۽لاوتُ۽یک۽لیصفت۽اکہی۽ومعق۽ںیہن‪،‬۽لامہ۽اس۽لاف ۽یک۽رطف۽الک۽رصتخماشآہ۽رکےن۽ںیم۽وکیئ۽‬
‫اضمہقئ۽ںیہن۽وہاگ۽ہک ۽زگہتش۽لآہ۽ریتہ۽یدویُ۽ےک۽ڈؿٓاُ ۽ںیم۽مٔ میظ۽لاک۽ؿدنہؿاتسُ ۽ےک۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽وتفی۽ونیسی ۽ےک۽‬
‫دیماُ۽ںیم۽وج۽ میظ۽جڈامف۽اماجس۽ڈی۽ںیہ۽اؿٓ۽بصنم۽ااتفء۽ےن۽تلم۽اشالہیم۽وکوج۽ٓامنہیئ۽ایہمیک۽ےہ۽ؿہ۽اہجُ۽اقلل۽دقٓ۽ےہ۽ؿاہُ۽‬
‫لاًق۽رخف۽یھب۽ےہ۔‬
‫مٔ میظ۽لاک۽ؿدنہ۽اُ۽اشالیم۽خنـُ۽ںیم۽شالم۽ٓاہےہ۽اہجُ۽اامس۽امظع۽اوبہفینح۽امعنُ۽نب۽لامك۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽ہقف۽اکڈؿٓڈؿٓہ۽‬
‫ٓاہ‪،‬۽اہیُ۽ےک۽نلعےئ۽ہیفنح۽ےن۽ہقف۽اشالیم۽یک۽ میظ۽اشُ۽جڈطق۽اماجس۽ڈی۽ےہ۔۽ریسف۽وبنی۽یک۽رطچ۽ىلـس۽رشتعی۽یھب۽اس۽ خنْ۽‬
‫ضہً‬
‫ےک۽الہ۽ملع۽ےک۽مٔڈلک۽الک۽ ش۽لاشُ۽اؿٓ۽اہنمك۽ وغف۽وموضه۽ٓاہےہ۔۽اہیُ۽ےک۽نلعء۽ےن۽ىلـس۽فؽہيہ۽ینعی۽ہقف‪،‬۽اوصل۽ہقف۽‬
‫اؿٓ۽اتفؿٰی۽ونیسی۽ےک۽ىالؿہ۽رش ی۽ىلـس۽ےک۽ڈبرگےب۽امشٓ۽ؤولہؿُ۽وک۽اےنپ۽اطمہعل۽ؿ۽وتہج۽اک کٔ۽ئانےئ۽ٓ۔اھ۔۽رعیب‪،‬۽افٓیس‪،‬۽آڈؿ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽‬
‫ىالاقیئ۽ٓلاونُ۽ںیم۽رش ی۽ىلـس۽اکاانتؿعیس۽ڈریخہ۽ایتٓایکےہ۽وج۽تلم۽اکاہنمك۽یتمیق۽رسامہی۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اکااحفہ۽رکلا۽یسک۽ومٓچ۽ےک۽‬
‫ےئل۽ ٓا شاُ ۽ںیہن۽وہاگ۔۽مٔ میظ ۽لاک۽ؿدنہ۽ےک۽ااکمٔاک فف۽ےک۽اس۽ میظ۽العرٓیملع۽ؿیہقف۽رسامہی۽رخفںیم۽اامس۽اہلسٍق ۽رضحف۽‬
‫العطایاالنبویۃْفْالقتاویْالرضویۃ ۽وج ۽اتفؿٰی ۽ٓوضہی ۽ےک۽‬
‫ٰ‬ ‫وماللا ۽ادمحٓاضاخُ ۽افلض ۽مٔولیی ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽اتفؿٰی۽‬
‫لاس۽ےس۽وہشمٓ۽اؿٓ۽دتماؿل۽ںیہ۽لالہبش۽الک۽رفنمڈ۽اؿٓ۽یتمیق۽رسامہی۽ےہ۔‬
‫مٔ میظ۽ونجیب۽اایشی۽لالاک۽ؿدنہ۽ےک۽نلعےئ۽اشالس۽ےن۽ہقف۽اشالیم۽ےک۽اتفؿٰی۽اکوج میظ۽العرٓ۽ڈریخہ‬

‫‪Page 8 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رعیب۽ٓلاُ۽ںیم۽ مك۽ایکےہ۽اس۽یک۽رہفضق۽تہب۽وطلی۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽دعتڈؿونته۽یھب۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽نسح۽ؿوخیب۽ےک۽انعرص۽‬
‫یھب۽وموجڈ۽ںیہ۔۽ایس۽رطچ۽اشالیم۽دنہیک۽رساکٓی۽ٓلاُ۽افٓیس۽وہےن۽ےک۽لاًق۽اس۽ٓلاُ۽ںیم۽یھب۽الدعتاڈ۽ٹوھ ے۽مّٔ۽اتفؿٰی۽‬
‫مك۽وہےئ۽نج۽ںیم۽تہب۽ےس۽ایھب۽لک۽ٓویٓابطًق۽ےس۽ ٓا ٓاہتس۽یھب۽ںیہن۽وہےکس۔۽یہی۽احل۽اُ۽اتفؿٰی۽اکیھب۽ےہ۽وجآڈؿ۽رعیب۽‬
‫لا۽آڈؿافٓیس۽اکازتماچ۽شیپ۽رکےت۽ںیہ۔۽ہی۽امہٓی۽تہب۽مٔی۽دبیتمسق۽ےہ۽اؿٓ۽اوسفس۽لاک۽وکلایہ۽ہک۽مہ۽اےنپ۽مٔٓوگُ۽یک۽ثاراف۽‬
‫وکیھب ۽ںیہن ۽اھبنسل ۽ےکس۔ ۽ضق ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽اوسفس ۽الہ ۽ڈؿ ك ۽ؿرثؿف ۽املسمونُ ۽رپےہ ۽وجاینپ ۽ڈؿ ك ۽اک۽ریقحشاہصح۽یھب ۽اکٓوثاف۽‬
‫ھجمس ۽رک ۽یہ ۽ؿفق ۽رکےن ۽ےس ۽اقرص ۽ںیہ ۽رگم ۽اس ۽ےس ۽ںیہک ۽ٓلاڈہ ۽اوسفس ۽اُ ۽الہ ۽ملع ۽رپےہ ۽وجادتبایئ ۽دقس ۽ااھٹےن ۽لا ۽یلمع ۽رحتلک۽‬
‫رکےن۽ےس ۽یھب۽اعزج ۽ںیہ۔۽ملع۽وکاھبنسےنل۽اؿٓ ۽یملع۽ثاراف ۽وکوفحمؿ ۽رکےن۽اک۽الص۽اکس۽ ٓا راملسمُ ۽نلعء۽اک۽ےہ۔۽ہی ۽رضحاف ۽ہن۽‬
‫رصف۽ہی۽ہک۽اس۽یملع۽ؿٓےث۽یک۽ونک۽کلپ۽ڈٓضق ۽رکےک۽املسمُ ۽الہ۽ڈؿ ك ۽ؿرثؿف ۽وکرسامہی۽ رچ ۽رکےن۽یک۽رحتلک۽یھب۽‬
‫دیپارک شکٌْ۽ںیہ۽ہکلب۽ؿہ۽اُ۽یملع۽اکؿمرُ۽رپااضےف۽اؿٓ۽رتیق۽اکاکس۽یھب۽اماجس۽ڈّ۽ شکٌْ۽ںیہ۔۽اس۽یک۽ٓؿ ن۽طيال۽امہّٓ۽ڈؿضق۽ؿرکس۽‬
‫رٕام ۽رضحف ۽وماللایتفم ۽دبعاویقلس ۽ہٖآؿی ۽یک ۽ےہ۔ ۽ ٓا ف ۽ضعب ۽اابحف ۽ےک ۽وشمّٓ ۽اؿٓ ۽اعتؿُ ۽ےس ۽الوہٓ ۽ںیم‬
‫"ٓاضافؿلڈنشی"اسیج میظ۽اڈآہ۽اقمئ۽رکےن۽یک۽اعسڈف۽احلص۽رکےکچ۽ںیہ۽وج"اتفؿٰی۽ٓوضہی"یک۽ابطًق۽ؿاشاًق۽اکرٕہضی۽اماجس۽‬
‫ڈّ ۽ٓاہےہ‪،‬۽ںیم ۽میمص ۽بلق ۽ےس۽رضحف ۽وماللا ۽وکدہہی۽ربتلک ۽شیپ ۽رکےت۽وہےئ ۽اُ ۽یک ۽اکایمیب ۽ےک ۽ےئل ۽ڈاعوگ ۽وہُ ۽ےھجم ۽نیقی۽‬
‫ےہ۽ہک۽ؿہ۽اےنپ۽اس۽ميک۽دصقمںیم۽رضؿٓ۽اکایمف۽وہُ۽ےگ۽اِنْشاءْالل!‬
‫"اتفؿٰی۽ٓوضہی"یک۽وبطمہع۽دلجماف ۽رپالک۽اامجیل۽رظنڈاےنل۽ےس۽وجومجم ی۽لارثاتلمےہ۽ؿہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽افلض۽مٔولیی۽ڈبرگایتفمُ۽‬
‫مٔ میظ۽لاک۽ؿدنہںیم۽الک۽اہنمك ۽دنلب۽اؿٓ۽رفنمڈاقمس۽ٓےتھک۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ہی۽اتفؿٰی۽اینپ۽ میظ۽رتاافڈمك۽ےک۽شاھت۽شاھت۽الک۽‬
‫ایسی ۽ارفناڈمك ۽یھب ۽ٓےتھک ۽ںیہ ۽وجونته‪ ،‬۽ااجیڈ‪ ،‬۽اجتیعم ۽اؿٓ ۽لآلک ۽ینیب ۽ےک ۽ىالؿہ ۽الک ۽فنصم ۽ےک ۽امکل ۽نف‪ ،‬۽ؿتعس ۽رظن‪ ،‬۽قمع۽‬
‫ریصبف‪ ،‬۽رظاتف ۽عبط ۽اؿٓ ۽زجایئف ۽ںیم ۽ایلکف‪ ،‬۽اؿٓ ۽ایلکف ۽ںیم ۽زجایئف ۽وکالک ۽اخص ۽ٓلگ ۽ںیم ۽شیپ ۽رکےن ۽یک ۽فؾًہاہن ۽اہمٓف۽‬
‫ےس۽اقٓی۽یک۽وقف۽ہلصیف۽اؿٓ۽بلق۽ؿٓؿچ۽وکاتمرثرکیت۽رظن ٓا یت۽ےہ۔۽ہی۽ؿہ۽ارفناڈمك۽ؿاصٍيآ۽ےہ۽وج۽مٔ میظ۽لاک۽ؿدنہ۽ےک۽ایتفمُ۽‬
‫ًلاس ۽ےک ۽ےصح ۽ںیم ۽تہب ۽مک ۽مک ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽رگماتفؿٰی ۽ٓوضہی ۽ےک ۽فنصم ۽ےک ۽اہُ ۽ثَٖف ۽ؿادقا ِٓ ۽ؿارٕ ۽ےک ۽شاھت ۽ہرسیےہ۔‬
‫رضحف۽وماللا۽ادمحٓاضاخُ۽مٔولیی۽ٓہمح۽اﷲ ےک۽اہُ۽الک۽ارفناڈمك۽ہی۽ےہ۽ہک۽اوہـُ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ےک۽فل۽اوباف۽فؽہيہ۽ںیم۽‬
‫ےس ۽ضعب ۽وموضاعف ۽بختنم ۽رٕامےئ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ںیم ۽ےس ۽ہٖوموضه ۽رپالک ۽اگل ۽اؿٓ ۽لقتسم ۽ٓشاہل ۽فینصت ۽ایکےہ‪ ،‬۽ہی ۽ٓشالئ۽‬
‫اہجُ ۽دنلب۽ڈٓہج۽قیقحت۽ؿدتقیق۽ےک۽ ٓا ہنیئ۽ڈآ۽ںیہ۽ؿاہُ۽امتس۽دتماؿ۽ل۽؛۽یہقف۽اصمڈٓ۽ؿآمجڈ۽اکوچنٓ۽یھب۽شیپ۽رکےت۽ںیہ۔فنصم۽یک۽ہی۽‬
‫وکشش ۽القئ ۽نیسحت ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽اُ ۽فل ۽ؿونتمه ۽اصمڈٓ ۽یک ۽رصتخمرتنی ۽ابعٓاف ۽ہکلب ۽ولمجُ ۽وکبختنم ۽رکےت۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اںیہن ۽امکل۽‬
‫اہمٓف۽ےس۽اجکیرکےک۽ویُ۽وجٓڈےتی۽ںیہ۽ہک۽ؿہ۽الک۽ لسلس۽ابعٓف۽نب۽اجیت۽ےہ۔۽ویُ‬

‫‪Page 9 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طؽٌ‬
‫اتگلےہ۽ےسیج۽ہی۽ابعٓاف۽ےک۽ڑکٹّ۽لاےلمج۽فل۽ فٍِ۽ےن۽ایس۽رغص۽ےس۽قیلخت۽ےئک۽ےھت۽ہک۽ؿہ۽اُ۽یہقف۽وموضاعف۽رپ۽ لمتش۽‬
‫ٓشالئ ۽یک ۽ابعٓاف ۽یک ۽ٓتنی ۽ںینب۔ ۽ہی ۽اکس ۽اہجُ ۽ڈغّك ۽رظن ۽اؿٓ ۽امکل ۽اڈٓاک ۽ؿااختنف ۽اکیضتقم ۽ےہ ۽ؿاہُ ۽وقف ۽احہظف ۽اؿٓ ۽ٓلاُ ۽رپ۽‬
‫اکلم ۽وبعٓ ۽اکیھب ۽اقتاضرکلاےہ۔اُ ۽رصتخمرگماجعم ۽ٓشالئ ۽اکالک ۽ارفناڈی ۽اصٍيآ ۽ہی ۽یھب ۽ےہ ۽ہک ۽افلض ۽مٔولیی ۽ےن ۽اُ ۽ےک ۽ہیمست۽‬
‫ن‬
‫ںیم۽مّٔ۽ فٍِّ۽عبط۽اؿٓ۽فؾًہاہن۽ریصبف۽ےس۽اکس۽ایلےہ۔۽اتکوبُ۽ےک۽ہیمست۽ںیم۽مٔاتک۽ؿرظاتف۽یک۽ہی۽ٓؿس۽مٔ میظ۽ےک۽نلعےئ۽‬
‫اشالس۽اک۽رطہ۽اصٍيآ۽ٓاہےہ۽اؿٓ۽وماللا۽ادمحٓاضاخُ۽اس۽دیماُ۽ںیم۽اامطق۽ؿاہمٓف۽اکرشف۽ٓےتھک۽ںیہ۔‬
‫اتفؿٰی۽ٓوضہی۽یک۽الک۽ارفناڈمك۽ہی۽یھب۽ےہ۽ہک۽اُ۽اکافلض۽فنصم۽وکیئ۽اعس۽اعمل۽ڈنی۽لاضحم۽یتفم۽ؿہیقف۽ںیہن۽ہکلب۽الک۽ریثک اوجلامك۽رقبعی۽‬
‫خيٍ‬
‫ینعی۽ؿٓاٹسلئ۽ يٍس۽(‪)VERATILE GENIUS‬۽ےہ‪،‬۽اس۽ےئل۽ہن۽وت۽اُ۽یک۽رظن۽ضحم۽یہقف۽ؤولہرپدحمؿڈؿ وکٓ۽ٓیتہ۽ےہ۽اؿٓ۽ہن۽اُ۽یک۽لاف۽‬
‫ںیم۽یسک۽ؤولہ۽یک۽یگنشت۽لااےس۽رظنادنآ ۽رکےن۽اک۽ااسحس۽وہلاےہ۽ہکلب ۽اُ ۽ےک۽ادنآ ۽ایبُ ۽ےس۽وقنمالف ۽اؿٓوقعمالف ۽ےک۽ہٖملع۽ؿنف۽ےک۽‬
‫نس‬
‫اقتوضُ ۽یک ۽ کٍِ ۽وہیت۽ےہ‪ ،‬۽افلض۽مٔولیی۽ٓہمح۽اﷲ آشاڈ ۽وبنی۽العلمْعلمانْعلمْاالدیانْوعلمْاالبدان ۽یک ۽تقیقح ۽ےس ۽ہن۽‬
‫رصف ۽ ٓا اگہ۽ےھت۽ہکلب ۽اس ۽رپلمع ۽ریپا ۽یھب۽ےھت‪ ،‬۽ؿہ ۽ملع ۽اڈلاُ ۽ینعی ۽رش ی ۽ىلـس ۽اؿٓ ۽ملع ۽ادباُ ۽ینعی ۽شایسنئ۽ىلـس ۽رپاسکیُ۽وبعٓ ۽ےک۽اقلئ۽ےھت‪،‬۽‬
‫رشتعی ۽ےک ۽ىلـس ۽غٕ ٓا ُ ۽ؿ ۽دحمك ۽ےس ۽رشؿه ۽وہےئ ۽اؿٓ ۽رعیب ۽ٓلاُ ۽ؿاڈف ۽یک ۽زجایئف ۽ےس ۽وہےت ۽وہےئ ۽ہقف ۽ؿکالس ۽اؿٓ ۽جڈل ۽ؿانمرظہ ۽لک۽‬
‫ےچنہپ۽ںیہ۽ایس۽رطچ۽شایسنئ۽ىلـس۽اکڈامٔہ۽یھب۽ؿتعس۽لڈری۽اؿٓ۽الدحمؿڈ۽ےہ۽اس۽ےئل۽رشتعی۽اُ۽انو ۽ؿلاول۽ىلـس۽ےس۽ارعاص۽ںیہن۽تیت۽ہکلب ۽‬
‫اُ۽ںیم۽امکل۽دیپارکےن۽یک۽ڈوعف۽ؿ نیقل۽اس۽رشتعی۽اکاصٍيآ۽ےہ۔‬
‫ؿغك۽یک۽ٓاتفٓ۽ریغتمٔی۽زیتےہ۽وج۽اس۽ٓاتفٓریغت۽اکشاھت۽ہن۽ڈّ۽ےکس۽اےس۽ؿغك۽یک۽ولتآاکف۽رکٓ ھ۽ڈ یت۽ےہ‪،‬۽وجرشتعی۽لااقونُ۽‬
‫ؿغك۽یک۽اس۽ٓاتفٓ۽نغَّٖ۽اکاقمہلب۽ہن۽رکےکس۽اس۽اکلاوبڈ۽وہلاینیقی۽ےہ۽نکیل۽اشالیم۽رشتعی۽وتٓامُ۽ؿاکمُ۽یک۽دیق۽ےس۽ ٓا ٓاڈ۽ؿامؿٓاء۽ےہ۽‬
‫اس۽ےئل۽ہی۽رشتعی۽ہٖٓامُ۽ؿہٖاکمُ۽ےک۽ےئل۽ےہ‪،‬۽ایس۽وحاےل۽ےس۽اشالیم۽رشتعی۽ےک۽امہٖہیقف۽ےک۽ےئل۽یھب۽رضؿٓی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽‬
‫اینپ۽رکفی۽طالوتیحُ۽ےس۽ؿغك۽یک۽ٓاتفٓریغتاکرصف۽شاھت۽یہ۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽اکاقمہلب۽یھب۽رکےکس۔۽ہی۽رکف۽ی۽طالںیتیح۽ڈؿ‪۵‬زیچؿُ۽یک۽‬
‫اتحمچ ۽وہیت ۽ںیہ ۽اُ ۽ےس ۽الک ۽جڈا ۽ڈاڈرقبعمك ۽اؿٓ ۽ڈؿرسّ ۽ملع ۽اڈلاُ ۽ےک ۽شاھت ۽ملع ۽ادباُ ۽ینعی ۽شایسنئ ۽ىلـس ۽اکامہٖوہلاےہ۔ ۽اامس۽‬
‫ادمحٓاضمٔولیی۽ںیم۽ہی ۽ڈؿونُ۽طالںیتیح۽مامتس۽ؿامکل۽وموجڈ ۽ںیہ۽ہکلب ۽ہٖٓامُ ۽ؿاکمُ ۽ےک۽ہیقف۽ںیہ۔۽سج۽رطچ ۽اشالیم۽رشتعی۽‬
‫ٓامُ ۽ؿاکمُ ۽یک ۽دیق ۽ےس ۽ ٓا ٓاڈ ۽ےہ ۽ایس ۽رطچ ۽اس ۽اکامہٖہیقف ۽وججڈاڈاڈ ۽رقبعمك ۽اؿٓ ۽شایسنئ ۽ىلـس ۽وصخاصً ۽بط ۽ؿٓلاتض ۽اؿٓ ۽ہفسلف۽‬
‫ؿتئیہ ۽ےک ۽یھب ۽اامس ۽ںیہ ۽ؿہ ۽یھب ۽ٓامُ ۽ؿاکمُ ۽یک ۽دیق ۽ےس ۽ ٓا ٓاڈ ۽ںیہ۔ ۽ؿہ ۽جڈلڈٓدنک ۽ےک ۽لئالئ ۽وکاشالیم ۽ہقف ۽یک ۽ٓؿم ی ۽ںیم ۽اس۽‬
‫رطچ ۽لح ۽رکےت ۽ںیہ ۽ہک ۽لقع ۽ڈلگ ۽ٓہ ۽اجیت ۽ےہ۔"اتفؿٰی ۽ٓوضہی"اس ۽ڈوعٰی ۽رپشادہاعڈل ۽ںیہ۔ ۽امتس ۽وصفل ۽اؿٓ ۽اوباف ۽ںیم ۽ؿہ۽‬
‫یہقف ۽لئالئ ۽وکرصعاحرض ۽یک ۽ٓلاُ ۽ںیم ۽لح ۽رکےت ۽ںیہ‪ ،‬۽اُ ۽ےک ۽امتس ۽اتفؿٰی ۽یلقع ۽ؿیلقن ۽ادتسالل ۽رپینبم ۽وہےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽لامك۽‬
‫وہلاےہ۽ہک۽ہی‬

‫‪Page 10 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشتعی۽ہن۽رصف۽ہی۽ہک۽لقع۽ےک۽جالف۽ںیہن۽ہکلب۽لقع۽ےک۽ےئل۽وشنؿامن۽اکشاامُ۽یھب۽رکیت۽ےہ۔۽ااہظٓؿایبُ۽اکؿہلیس۽ٓلاُ۽وہیت۽‬
‫ےہ‪ ،‬۽ہقف ۽اؿٓ ۽یتفم ۽ےک ۽ےئل ۽ااہظٓؿایبُ ۽یک ۽دقٓف ۽الک ۽الٓیم ۽اؿٓرضؿٓٓی ۽تفص ۽ےہ ۽ؿٓہن ۽لئالئ ۽ؿاشملغ ۽یک ۽میہفت ۽ ٓا شاُ ۽ہن۽‬
‫وہک ۔۽رضحف۽وماللا۽ادمحٓاضاخُ۽مٔولیی۽ٓہمح۽اﷲ اس۽دیماُ۽ےک۽ ڈدیماُ۽یہ۽ںیہن۽سہشآ۽یھب۽ںیہ۔۽رعیب‪،‬۽افٓیس۽اؿٓ۽آڈؿ۽‬
‫رپاںیہن۽وجاکلم۽وبعٓاھت۽اس۽اکالک۽وبثف۽وت۽اُ۽نیت۽ٓلاونُ۽ںیم۽اُ۽ےک۽شارعاہن۽امکالف۽ںیہ۽وجتعن۽ؿدمچ۽ٓوسل۽ےک۽ےئل۽ؿفق۽‬
‫ںیہ۽رگم"اتفؿٰی۽ٓوضہی"ںیم۽یھب۽ؿہ۽ااہظٓؿایبُ۽ےک۽ؿشالئ۽ینعی۽ٓلاُ۽ےک۽اڈیب۽اولسف۽ےس۽اقٓی۽ےک۽ڈنہ۽یک۽ایکٹچُ۽ےتیل۽وہےئ۽‬
‫رظن ٓا ےت۽ںیہ۔۽اافلؿ۽وک۽ےئن۽ینعم۽انہپلا۽اؿٓ۽ ابکف۽ؿکالس۽وکنیمضت۽ےک۽وطٓ۽رپویُ۽اامعتسل۽رکلا۽ہک۽ؿہ۽ارتشگنی۽ںیم۽ہنیگن۽ڑجڈےنی۽اک۽‬
‫رظنم۽شیپ۽رکےت۽وہےئ۽ ٓا ںیئ‪،‬۽ہی۽رصف۽اقڈٓ۽ا کالس۽شارعاؿٓ۽لاامکل۽اڈبی۽یہ۽رکاتکسےہ۔‬
‫ااصتخٓ۽ےس۽اکس۽ےتیل۽وہےئ۽اہیُ۽رصف"اتفؿٰی۽ٓوضہی"یک۽دلج۽اؿل۽ےک۽ڈؿدیہمتی۽ونعالاف۽ینعی"خطبۃْالکتاب"اؿٓ"صقۃْ‬
‫الکتاب"ےک۽ىالؿہ۽لقتسم۽یہقف۽وم۽وض۽ه۽رپےھکل۽اجےن۽ؿاےل۽ےلہپ۽ٓشاےل"اَج ََلْاالِعالمْانْالقتویْمطلِاْعَلْقولْ‬
‫االمام"ےک۽ےبطخ۽یک۽رطف۽اشآہ۽اکیف ۽وہاگ۔۽خنيۃ۽ااتکلف۽ںیم۽ہقف۽یفنح۽یک۽اُضّہاف۽ابتکل۽ےک۽اامسء۽اؿٓ۽ینف۽احلطصمف۽وک ۽وطبٓحیملت۽‬
‫ؿمٔاًق۽ا۽ضًہالل۽اامعتسل۽رکےک۽وجامسُ۽لادناھ۽ےہ۽ؿہ۽ھچک۽ایہن۽اک۽امکل۽ےہ‪،‬۽اافلؿ۽رپاےن۽ںیہ۽رگموطبٓ۽حیملت۽اامعتسل۽وہرکےئن۽اعم۽ین۽‬
‫اکابلس ۽نب ۽ےئگ ۽ںیہ ۽الحمدللْھوالقِہْاْالْکربْوالجا معْالکبی‪ْ،‬لْزیادات‪ْ،‬فیضہْالمؽسوط‪ْ،‬الدررْالغرر‪ْ،‬‬
‫بہ ْال دایۃ ْو ْمنہ ْالبدایۃ ْوالیہ ْالن ایۃ ۽(ینعی ۽ضق ۽دمح ۽اﷲ ےک ۽ےئل ۽ےہ‪ ،‬۽یہی ۽ضق ۽ےس ۽مٔی ۽ھجمس ۽اؿٓ ۽ااضوفُ۽‬
‫و‬
‫وکاجکیرکےن۽ؿایل۽لاف۽ےہ‪،‬۽اس۽اکضیف۽ےہ۽وج ھيالوہاےہ۽ےسیج۽ےتکمچ۽وہےئ۽ومیت۽وہُ‪،‬۽ایس۽ڈاف۽ےس۽دہامك۽ؿاہتسب۽ےہ‪،‬۽ؿیہ۽اؿل۽‬
‫اؿٓ۽ؿیہ۽ ٓا رےہ)ہی۽وت۽ؿہ۽ےئن۽ینعم۽ںیہ۽وجاُ۽رپاےن۽اافلؿ۽ےک۽ابلس۽ںیم۽اہیُ۽ؿآڈوہےئ۽ںیہ۽رگماُُ۽ےک۽اعمین۽ہقف۽یفنح۽یک۽ااہمف۽‬
‫ابتکل۽ےک۽لاس۽ںیہ۔۽ہقف۽اربک۽اامس۽امظع۽اوبہفینح۽یک۽فینصت۽ےہ‪،‬۽اجعم۽ریبک‪،‬۽ٓلاڈاف‪،‬ضیف‪،‬۽وسبمؿ‪ُ ،‬۽ڈٓٓ‪،‬۽يُٕٓ‪،‬۽دہاہی۽اؿٓ۽دباہی۽ؿاہنہی۽‬
‫ہی۽ضق۽بتک۽ہقف۽ںیہ۽رگمٓلاُ۽رعیب۽رپوبعٓٓ ےنھ۽ؿاےل۽ےن۽اُ۽رپاےن۽اافلؿ۽ےس۽ڈؿہٖااکس۽ےل۽رک۽اینپ۽اہمٓف۽ؿرقبعمك۽اکوبثف۽‬
‫ڈّ۽ڈلاےہ۔‬
‫ایس۽دیہمتِاتکف ۽ںیم۽عفۃ۽ااتکلف ۽ےک۽ونعاُ۽ےس ۽اتکف۽اکاعتٓف۽رکاےت ۽وہےئ۽غٕآ ین۽اافلؿ۽ؿرتابیک۽ےس۽مٔتک۽ؿ ۽اعسڈف۽اکوجامسُ۽لادناھ۽‬
‫ایگےہ۽ؿہ۽یسک۽انفیف۽ارعلہیب۽اؿٓ۽امہٖکالس۽ٓلاین۽اکداتپڈہاتےہ۔۽ٓشاہل۽ا یل۽االىالس۽ںیم۽یہی۽ٓل ِگ۽امکل۽رظن ٓا لاےہ‪،‬۽اہیُ۽رپ۽فنصم۽رعیب۽ٓلاُ۽ےک۽‬
‫اشابیل ۽اگنٓس۽رپوبعٓٓ ےنھ۽ےک۽ىالؿہ۽ج ّڈف ۽ریبعت۽ےس۽اکس۽ےنیل ۽ںیم۽یھب۽اللاین ۽رظن ٓا ےت۽ںیہ‪ ،‬۽ہقف ۽ےسیج ۽کشخ۽ومضمُ ۽ںیم۽اس ۽ج ّڈف ۽ریبعت۽‬
‫ےن ۽وجٓلگ ۽دیپاایکےہ ۽ا ۽س ۽ےن ۽ڈیپسچل ۽ںیم ۽ااضہف ۽رکڈلاےہ۔ ۽یہقف ۽وصنص ۽ےک ۽حیحص ۽اڈٓاک‪ ،‬۽ڈغّك ۽رظن ۽ؿلآلک ۽ینیب‪ ،‬۽دباہق ۽وقل ۽ؿاحرض۽‬
‫وجایب‪،‬۽یقطنم۽ؿؤمرث۽رطہقی۽ادتسالل۽اؿٓ۽نسح۽اابنتسؿ۽ؿاشٍٍياچ۽ںیم۽افلض۽مٔولیی۽اکوکیئ۽وجاف۽ںیہن۔۽اہیُ۽رپںیم۽الک۽اخص۽لاف۽اکلڈرکہ۽‬
‫رضؿٓی۽اتھجمسوہُ۽وجںیم۽ےن۽وسحمس۽یک۽ےہ۽ویُ۽وتمٔ میظ۽لاک۽ؿدنہ۽ےک۽لاومٓ۽رعیب۽ڈاونُ۽اؿٓ۽ىلـس۽اشالہیم۽ےک‬

‫‪Page 11 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫امہٖنی۽ےک۽یملع۽اکٓلاومُ۽ےس۽اےنپ۽اؿٓاگیبےن۽یھبس۽لا ٓا انش۽اؿٓ۽مک۽ ٓا اگہ۽ںیہ۽رگم۽اُ۽ںیم۽ےس۽ضعب۽الہ۽ملع۽وتےب۽دقٓی۽اؿٓ۽ااسحُ۽‬
‫لاانشیس ۽یک ۽دح ۽لک ۽انمگس ۽ےلچ ۽ ٓا ےت ۽ںیہ ۽اؿٓولگ ۽اُ ۽ےک ۽یقیقح ۽اقمس ۽ؿ ےبت۽ےک ۽طيکٔڈ۔اھیئ ۽ڈےتی ۽ںیہ۔ ۽مٔ میظ ۽یک ۽نج ۽ویتسہُ۽‬
‫وکڈاہتسن۽لالاڈاہتسن۽وطرپ۽رٕاومیش۽ؿےب۽دقٓی۽اکقحتسم۽رگڈالا۽ایگ۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽ےس۽الک۽اکقلعت۽رسٓنیم۽اجنپف۽ےس۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽‬
‫اکقلعت۽ملع۽ؿاقثتف۽ےک۽ خنْ۽وییپ۽ےس۽ےہ۔۽اجنپف۽یک۽لاڈٓلہ۽ٓؿٓاگٓیتسہ۽اؿٓ۽مًميال۽رقبعی۽وتوماللا۽دبعازعلمٔ۽رپاہٓؿی۽(ٓہمح۽اﷲ)‬
‫ک‬
‫ےھت۽وجوہشمٓرعف۽شارعاوبااقلمس۽اشیب۽اؿٓ۽الک۽ارگنمٔ۽شارع۽ يٍس۽یک۽رطچ۽وجاین۽ںیم۽یہ۽ڈاین۽ےس۽وکچ۽رکےئگ۽رگمیملع۽اکٓلاومُ۽‬
‫ےک۽احلؿ۽ےس۽اُ۽یک۽رصتخمرمعیھب۽وطلی۽دمف۽لامك۽وہیئ۔۽وماللارپاہٓؿی۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽سج۽رہشف۽اؿٓ۽زعف۽ےک۽قحتسم۽ےھت۽ؿہ۽‬
‫ہن۽وتاںیہن۽ٓدنک ۽ںیم۽لم۽یکس۽اؿٓ۽ہن۽ومف۽ےک۽دعب۽انمگیم۽اکرپڈہ۽اچک۽وہاکس۔۽اجنپف۽ےک۽اس۽ میظ۽رقبعی۽اؿٓاعمل۽ڈنی۽وکامکہقح‪،‬۽‬
‫اعتمٓف ۽رکاےن ۽اکرشف ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽ےھجم ۽اشخب ۽ےہ‪،‬اُ ۽ےک ۽قلعتم ۽وخڈیھب ۽اھکلےہ ۽اؿٓ ۽ڈؿ‪۵‬اقمےل ۽یپ ۽اچی ۽ڈی ۽ےک ۽یھب ۽ثاری۽‬
‫رگناین۽ںیم۽وہٓےہ۽ںیہ۔‬
‫خ ّلہ ۽ملع ۽ؿاقثتف ۽وییپ ۽ےس ۽اُےنھٹ ۽ؿایل ۽یتسہ ۽افلض ۽مٔولیی ۽وماللا ۽ادمحٓاض ۽(ٓحمۃ ۽اﷲنیلع) ۽ںیہ ۽نج ۽ےک ۽یملع ۽اکٓلاومُ ۽ےس۽‬
‫دشلڈاامغص۽مٔلاایگ۽ہکلب۽اُ۽ےک۽لضف۽ؿامکل۽ےس۽ااکنٓایکایگ‪،‬۽یہی۽ںیہن۽ہکلب۽دبلایم۽یک۽اسجٓںیت۽یھب۽وہیت۽ٓںیہ‪،‬۽اظبہٖ۽اس۽ےک۽نیت۽‬
‫اابسف۽رظن ٓا ےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الہپشٍق۽وتوخڈاُ۽ےک۽لاس۽ویلاؿُ۽یک۽زمکؿٓی۽ےہ۽وج۽اُ۽ےک۽یملع۽اکٓلاومُ۽وکاعس۽رکےن۽یک۽ہدیجنہ۽وکشش۽ہن۽رکےکس‪،‬۽االماشاءْ‬
‫الل!‬
‫ً‬‫ن‬‫ٌ‬‫م‬
‫ڈؿرسی ۽ؿہج ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽اعیمل ۽اڈآّ ۽لا مٍِ ۽وجمٔ میظ ۽ںیم ۽الہ ۽ملع ۽وکاعتمٓف ۽رکاےن ۽ےک ۽ڈہم ۽ڈآ ۽ےھت ۽ؿہ ۽رضحف ۽افلض۽‬
‫مٔولیی۽یک۽دقٓانشیس۽اؿٓ۽اارتاف۽لضف۽ےس۽رگمٔاُ۽ٓےہ۔‬
‫ثارّ۽ایخ۽ل۽ںیم۽ا ۽س۽اکشیتاشٍق ۽دسحؿٓاقمك ۽ےک۽جڈلاف ۽وہ شکٌْ ۽ںیہ‪،‬۽ومعمیل۽ ٓا ڈویمُ۽وکاےسی۽احڈےث۽مک ۽شیپ۽ ٓا ےت۽ںیہ۽‬
‫رگمریغومعمیل۽ڈاہمك۽ؿاقتیلب۽ےک۽امکل۽انساونُ۽ےک۽ےئل۽اخمتفل۽ؿدعاؿف۽اؿٓ۽دسح۽ؿٓاقمك۽یھب۽ریغومعمیل۽ونتیع۽یک۽شاےنم۽‬
‫ٓا یت ۽ےہ۔اامس ۽ادمحٓاضٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ریثکاوجلامك ۽رقبعمك ۽ےک ۽امکل ۽ےھت ۽اغابلً ۽اس ۽ؿہج ۽ےس ۽اُ ۽ےک ۽یملع ۽اکٓلاومُ ۽وکرپڈہ ۽افخ۽‬
‫ںیم۽ٓ ےنھ۽اؿٓ۽اُ۽رپاخک۽ڈاےنل۽یک۽وکشش۽یھب۽وہ یتک۽ےہ۔‬
‫رہباحل ۽ہی ۽لاف ۽لاًق ۽اانیمطُ ۽وہین ۽اچےئہ ۽ہک ۽اف ۽مٔ میظ ۽لاک ۽ؿدنہ ۽ںیم ۽اےسی ۽ارٕاڈ ۽ؿاڈآّ ۽ؿوجڈ ۽ںیم ۽ ٓا ےکچ ۽ںیہ ۽وجرضحف۽‬
‫افلض۽مٔولیی۽ےک۽اعتٓف۽ےک۽نمض۽ںیم۽لالیف۽امافف۽ےک۽ےئل۽وکشاُ۽ںیہ۔‬

‫__________________‬

‫‪Page 12 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫فہرستمضامیً‬
‫ۺ‪۷‬‬ ‫تین۽ڈل۽ےس۽وہین۽اچےئہ۽ٓلاُ۽ےس۽رضؿٓی ۽ںیہن‪،‬یبلق۽تین۽یک۽‬ ‫‪۸‬‬ ‫شیپ۽ظفل۽‬
‫دحایکےہ۔‬
‫‪۸۸‬‬ ‫امتس۽لالڈ۽ےک۽ےئل۽تہج۽ہلبق۽اکالک۽اخص۽ہنیمخت۽نکمم۽ںیہن۔‬ ‫ۻ‬ ‫اتفؿٰی۽ٓوضہی۽یک۽یملع۽دقٓؿتمیق۽‬
‫ۺ‪۸‬‬ ‫ہطقن۽رغمف۽ےس۽‪۷۸‬ڈٓےج۽ےک۽ادنٓارحناف۽دسفمٰولصہ۽ںیہن۔‬ ‫ۼ‪۵‬‬
‫بابْشروطْالصلٰوةْ ْ‬
‫‪۹۴‬‬ ‫ٓشالۃ۽ھدایۃْالمتعالْفْحدْاالستِبال(تمس۽ہلبق۽ےک۽ایبُ۽‬ ‫ۼ‪۵‬‬ ‫اےسی ۽لآلک ۽ڑپکؿُ ۽ںیم ۽نج ۽ےس ۽اًػا ۽فاہٖ ۽وہُ ۽امنٓ ۽ںیہن۽‬
‫ںیم)۽‬ ‫وہیت۔‬
‫‪۹۷‬‬ ‫تہج۽ہلبق۽ےس۽ارحناف۽دسفمطالہ۽ےہ۔‬ ‫ۼ‪۵‬‬ ‫ڈؿُ۽ےک۽وناًػاےئ۽وعٓف ۽اکامشٓ ۽اؿٓ ۽فنصم۽نیلع۽ارلحمۃ۽یک۽‬
‫قیقحت۔‬
‫‪۹۷‬‬ ‫ٓا افیق۽اکہلبق۽تہج۽ےہ۔‬ ‫‪۶۳‬‬ ‫اہچٓس۽وضع۽ےنلھک۽یک۽فل۽وصٓںیت۔‬
‫‪۹۷‬‬ ‫رتک۽بحتسم۽زلتسمس۽رکاہق۽زنتوہيہ۽یھب۽ںیہن۔‬ ‫‪۷۳‬‬ ‫وعٓوتُ۽ےک۽سیت۽اًػاےئ۽وتسم۽ٓ۽اکامشٓ۽‬
‫‪۹۸‬‬ ‫دعب۽لئاتف۽ےک۽دعب۽الک۽اخص۽دح۽ےک۽ادنٓارحناف۽یھب۽تہج۽‬ ‫‪۷۹‬‬ ‫"ںیم ۽امنٓجڈاےئ ۽اعتیٰل ۽ےک ۽ےئل ۽ڑپاتھوہُ"اس ۽رطچ ۽تین۽‬
‫ہلبق۽ےس۽ارحناف۽ہن۽وہاگ۔‬ ‫رکےن۽ےس۽تین۽وہک ۽لاںیہن۔‬

‫‪Page 13 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۹‬ۺ‬ ‫اافڈہ۽اؿیٰل‪:‬۽تہج۽ہلبق۽یک۽دحایکےہ۽اس۽ےک۽لآّ۽ںیم۽فل۽‬ ‫‪۹۸‬‬ ‫ریغصکہ۽ہمظعم۽ںیم۽اانت۽ارحناف۽ہک۽تہج۽ےس۽لاہٖ۽ہن۽وہ۽رضمںیہن۔‬
‫اوقال۽اؿٓ۽فنصم۽یک۽قیقحت۔‬
‫‪۴۵۸‬‬ ‫اافڈہ۽لاہین‪:‬۽یلع۽گٔھ۽ںیم۽انؼالنیب۽یک۽ضغۃ۽اغمبٕف۽ہ ین۽ےہ۔‬ ‫‪۹۸‬‬ ‫تمس ۽ہلبق ۽ںیم ۽ملع ۽ہياف ۽ؿارطصالف ۽ؿریغہ ۽ ٓا الف ۽ؿایقشاف۽‬
‫اکاابتعٓںیہن۔‬
‫‪۴۵۸‬‬ ‫اافڈہ۽لاہثل‪:‬۽یلع۽گٔھ۽یک۽دیعاگہ۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽زک۽دقٓرحنمف۽‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫یلع ۽گٔھ ۽اک ۽ظح ۽ہلبق ۽ہطقن ۽رغمف ۽ےس ۽شآےھ ۽ڈس ۽ڈٓےج ۽اجمك۽‬
‫ےہ۔‬ ‫ونجف۽اکھجوہاےہ۔‬
‫‪۴۵۹‬‬ ‫اافڈہ۽ٓاہعب‪:‬۽یلع۽گٔھ۽اکہلبق۽رقتیبی۔‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫احصہب۽رکاس ۽ےن ۽لالڈ ۽اقتمٓہب۽ہکلب ۽كلم ۽رھب ۽ےک ۽ےئل ۽الک ۽یہ ۽ہلبق۽‬
‫غٕآڈلا۔‬
‫غ‬
‫ۺ‪۴۵‬‬ ‫اافڈہ۽اخطسہ‪:‬۽یلع۽گٔھ۽اکہلبق۽یقیقحت۔‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫رٕامُ۽افٓؿیق۽ںیم۽رعاط۽اکہلبق۽امنیب۽ا مضٖط۽ؿاغمبٕف۽غٕآلالا۔‬
‫‪۴۷۶‬‬
‫بابْصقۃْالصلٰوةْ ْ‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫اخبٓا‪،‬رمسدنق‪،‬نصف‪،‬رتذم‪،‬رسسخ ۽اکہلبق ۽ٓا ٔس ۽ا عؽٕف ۽اکطقسم۽‬
‫ےہ۔‬
‫‪۴۷۷‬‬ ‫وعٓںیت۽شٌٍْ۽رپاہھت۽لادنںیھ۽ہی۽یہ۽اُ۽ےک۽ےئل۽ابسن۽ےہ۔‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫تیب ۽ادقملس‪،‬بلح‪،‬ڈقشم‪ٓ،‬صلہ‪،‬لاسلب‪،‬اؿٓ ۽امتس ۽كلم ۽شاس۽‬
‫اکہلبق۽ بط۽لآّ۽وک۽ س۽ تش۽ انی۽ےہ۔‬
‫ۼ‪۴۷‬‬ ‫اایحتلف۽ںیم۽اتشگن۽اہشڈف۽ےس۽اشآہ۽رکےن۽اک۽وبثف۔‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫وکہف‪،‬دغباڈ‪،‬دمہاُ‪،‬غٕؿنی‪،‬ربطاتسُ‪،‬رجاجُ ۽ںیم ۽رہنشاس۽‬
‫لک ۽ بط ۽وک ۽ڈےنہ ۽اکُ ۽ےک ۽ےھچیپ‪،‬كلم ۽رعاط ۽ںیم ۽دیسےھ۽‬
‫شاےن‪،‬كلم ۽رصم ۽ںیم ۽لاںیئ‪،‬كلم ۽نمی ۽ںیم ۽طيہ ۽ےک ۽شاےنم۽‬
‫لاںیئ ۽وک ۽اٹہوہاہلبق ۽ےہ۔ راشاُ‪،‬دنہؿاتسُ ۽ؿریغہ ۽ل ِ‬
‫الڈ ۽رشہیق۽‬
‫اکہلبق۽نیب۽اغمبٕنیب۽ےہ۔‬
‫‪۴۸۶‬‬ ‫وضحٓادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ہشیمہ۽ٓول۽لڈنی۽ںیہن۽‬ ‫‪۴‬ۺ‬ ‫ہلبق۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اشمخئ۽رکاس۽ےک۽ھچ۽اوقال۽‬
‫رٕاملا ۽ہکلب ۽لعف۽ؿرتک۽ڈؿونُ۽دحوثیُ۽ںیم۽ؿآڈ ۽ںیہ۽اؿٓ ۽رتک۽‬
‫ٓاحج۔‬
‫‪۴۸۸‬‬ ‫امنٓ ۽ںیم ۽ایقس ۽یک ۽اح ك ۽ںیم ۽ڈؿونُ ۽لاؿُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اچٓالگن۽‬ ‫‪۸‬ۺ‬ ‫دنہؿاتسُ۽ںیم۽ بط۽لآاڈےنہ۽شاےن۽رپ۽ویکُ۽ایلاجلاےہ۔‬
‫اکافہلص۽ٓانھک۽ونسمُ۽ےہ۔‬
‫گ‬
‫ۺ‪۴۸‬‬ ‫لًٍھ۽رک۽امنٓڑپ ھٌْ۽ںیم ۽ٓوکه۽ںیم۽لٍساین۽ ھٌٍـُ۽ےک۽اقملل۽‬ ‫‪۸‬ۺ‬ ‫دنہؿاتسُ ۽اکرعص ۽امشیل ۽ۻڈٓےج ۽ےس ۽‪۶۸‬ڈٓےج ۽اؿٓ ۽وطل۽‬
‫ٓینھک۽اچےئہ۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اکھجلا۽ثبع۽ےہ۔‬ ‫رشمیق۽‪۹۹‬۽ےس۽‪۵‬ۼ۽لک۽ےہ۔‬

‫‪Page 14 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۳‬ۼ‪۴‬‬ ‫اایحتلف۽ںیم۽اشآہ۽رکےن۽اکرطہقی۔‬ ‫ۻ‪۴۸‬‬ ‫رصف ۽ریبکت ۽رحتہمی ۽یک ۽دقٓف ۽وہوت ۽اس ۽رپرٕص ۽ےہ ۽ہک ۽ڑھکّ۽‬
‫وہرک ۽ریبکتےہک ۽رھپ ۽لًٍھ ۽اجےئ ۽ؿٓہن ۽امنٓ ۽ںیہن ۽وہک ‪،‬اس ۽ےک۽‬
‫لآّ۽ںیم۽فنصم۽یک۽قیقحت۔‬
‫‪۴‬ۼ‪۴‬‬ ‫ہعمج۽یک۽تین۽رکےن۽اکرطہقی۔‬ ‫‪۴۹۵‬‬ ‫ادتباےئ ۽وسٓف ۽ںیم ۽مسب ۽اﷲ رشفی ۽ڑپانھبحتسم ۽ےہ ۽اخيالف۽‬
‫رصف۽اس۽یک۽ونسمتین۽ںیم۽ےہ۔‬
‫‪۴‬ۼ‪۴‬‬ ‫وسٓوتُ۽یک۽ادتباء۽ںیم۽مسب۽اﷲ رشفی۽صاللا۽الضف۽ےہ۔‬ ‫‪۴۹۵‬‬ ‫اہیُ۽وسٓف۽ےس۽ایک اڈ۽ےہ۔‬
‫کع‬
‫‪۴‬ۼ‪۴‬‬ ‫ےب ۽امنٓویُ ۽وکاھجمسےن ۽اکرطہقی ۽اؿٓ ۽ہن ۽امںین ۽وتاُ ۽ےس ۽عطق۽‬ ‫ۺ‪۴۹‬‬ ‫ااصلط۽ يٍِ۽یک۽قیقحت۔‬
‫قلعت۽رکایلاجےئ۔‬
‫‪۶‬ۼ‪۴‬‬ ‫امنٓ۽ںیم۽غٕآ ُ۽رشفی۽ڑپانھرٕص۽ےہ۽وصتٓ۽اکیف۽ںیہن۔‬ ‫‪۳‬ۺ‪۴‬‬ ‫وقہم ۽ؿہسلج ۽ےک ۽اڈاکٓ ۽وطہلی ۽ونالف ۽رپومحمل ۽ںیہ ۽رٕاضئ ۽ںیم۽‬
‫ونسمُ۽ںیہن۔‬
‫غ‬
‫‪۶‬ۼ‪۴‬‬ ‫وبسمط۽اایحتلف۽وکرتلیت۽ےس۽ڑپےھ۽لاہک۽اامس۽ےک۽شالس۽ےک۽ؿغك۽‬ ‫‪۵‬ۻ‪۴‬‬ ‫انثڑپانھ۽شٍق۽ےہ۽اؿٓ۽اامس۽ےک۽غٕا ٔف۽لا رہٖ۽ےس۽ےلہپ۽ڑپیھ۽اج یتک۽‬
‫متخ۽وہ۽ؿٓہن۽اہشڈنیت۽یک۽رکتآرکّ۔‬ ‫ےہ۔‬
‫‪۶‬ۼ‪۴‬‬ ‫لًٍھ ۽رکامنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم ۽دجسّ ۽رکےن ۽ںیم ۽لاؿُ ۽ےس ۽رسنی۽‬ ‫‪۵‬ۻ‪۴‬‬ ‫امہلل۽ارفغیل۽انہک۽اامس‪،‬دتقمی۽اؿٓ۽رفنمڈ۽ضق ۽ےک۽ےئل۽بحتسم۽ےہ۽‬
‫وکجڈارکلا۽اچےئہ۽لاںیہن۔‬ ‫اؿٓوطلی۽ڈاعضق۽ےک۽ےئل۽رکمؿہ۔‬
‫‪۵۳۵‬‬ ‫ٓوکه۽ںیم۽دقومُ۽رپرظنوہ۔‬ ‫‪۶‬ۻ‪۴‬‬ ‫ڈٓؿڈرشفی۽ڑپ ھٌْ۽یک۽فؽيلق۽الضف۽ڈٓؿڈاکایبُ۔‬
‫غ‬
‫‪۵۳۵‬‬ ‫اہھت ۽ااھٹرک ۽ڈاعامانگن ۽اؿٓ ۽اہوھتُ ۽وکطيہ ۽رپریھپلا ۽ونسمُ ۽ےہ۽‬ ‫‪۶‬ۻ‪۴‬‬ ‫دتقمی۽وکغٕ ٓا ُ۽دیجم۽ڑپانھ۽اجمٔںیہن‪ٓ ،‬ا نیم۽لا رہٖرکمؿہ۽ےہ۔‬
‫رگماہوھتُ۽وکدوانم۽لامك۽ںیہن۔‬
‫‪۵۳۵‬‬ ‫ؿالا ػآنیل۽ےک۽دعب۽ ٓا نیم۽انہکونسمُ۽ےہ۽رسی۽امنٓؿُ۽ںیم۽یھب۽‬ ‫‪۸‬ۻ‪۴‬‬ ‫‪ٓ۵۳‬تعک۽رتاؿحی۽شٍق۽ؤمدکہ۽ےہ۔الک۽ٓتعک۽امنٓؿرت۽وخاہ۽لفن۽‬
‫ارگومسمه۽وہ‪ٓ ،‬ا نیم۽ےس۽دجسہ۽وہسںیہن۔‬ ‫لالط۽ضحم۽ےہ۔‬
‫‪۵۳۵‬‬ ‫رہھٹی۽وہیئ۽ٓلی۽ںیم۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽اکرطہقی۔‬ ‫ۺۻ‪۴‬‬ ‫اایحتلف۽ںیم۽اشآہ۽ہب۽ابسہب۽ونسمُ۽ےہ۔‬
‫‪۵۳۶‬‬ ‫امعہم۽لادنھ۽رک۽امنٓڑپ ھٌْ۽یک۽فؽيلق۽ںیم۽ااحڈمك۽رکہمی۔‬ ‫ۼۻ‪۴‬‬ ‫شالس ۽ےک ۽دعب ۽اامس ۽یک ۽افاًق ۽دتقمی ۽ےس ۽متخ ۽وہاجیت۽‬
‫ےہ‪،‬ریبکتاف۽ااقتنہیل۽ےنہک۽اک۽رطہقی۔‬
‫‪۵۳۷‬‬ ‫شالس۽ےک۽دعب۽ہلبق۽ٓؿےھٹیب۽ٓانہ۽اامس۽ےک۽ےئل۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۳‬ۼ‪۴‬‬ ‫شالس۽ےک۽دعب۽اامس۽وکہلبق۽ٓؿےھٹیب۽ٓانہرکمؿہ۽ےہ۔‬

‫‪Page 15 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۵۸۶‬‬ ‫یسک۽رحف۽ےک۽اکنےنل۽رپوجاقڈٓہن۽وہ۽اس۽ےک۽ےئل۽مکح۔‬ ‫‪۵۳۸‬‬ ‫تحص۽ٰولصہ۽ےک۽ےئل۽مہف۽ینعم۽رضؿٓی۽ںیہن۔‬
‫‪۵۹۹‬‬ ‫ہٖٓتعک۽ںیم۽الک۽وسٓف۽یک۽رکتآرٕص۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۵۳۹‬‬ ‫امنٓ۽ےک۽دعب۽طػلْ۽اکا ك۽ڈانیشیکےہ۔‬
‫ۺ‪۵۹‬‬ ‫الک۽ٓتعک۽ںیم۽دنچ۽وسٓنیت۽لاالک۽وسٓف ۽لاالک۽ ٓا مك ۽دنچ‬ ‫ۺ‪۵۳‬‬ ‫رشؿاین‪،‬رکےت ۽ؿریغہ ۽رپامنٓڑپےھ ۽وترگابیُ ۽رپڑھکا ۽وہ ۽اؿٓ ۽دجسہ۽‬
‫لآ ڑپانھ ۽لاالک ۽مٔی ۽وسٓف ۽یک ۽دنچ ٓا ںیتی ۽الک ۽ٓتعک۽ںیم۽اؿٓ۽‬ ‫ڈانم۽رپرکّ۔‬
‫دنچ ٓا ںیتی۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽ڑپانھ۽شیکےہ۔‬
‫‪۳‬ۺ‪۵‬‬ ‫وسٓوتُ۽وکوکعمس۽ڑپانھلااجمٔےہ۔‬ ‫ۺ‪۵۳‬‬ ‫شالس۽ےک۽دعب۽رصف۽اامس۽وکاماراف۽اکمکح۽ےہ۽دتقمویُ۽وکںیہن۽ہی۽‬
‫ویکُ؟۽‬
‫و‬
‫‪۴‬ۺ‪۵‬‬ ‫ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽ ہلی۽ےس۽وطلی۽غٕا ٔف۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۻ‪۵۳‬‬ ‫امعہم۽یک۽فؽيلق۽ںیم۽سیب۽ااحڈمك۽رکہمی۔‬
‫‪۵‬ۺ‪۵‬‬ ‫اضڈ۽وکفاڈ۽لا ُڈؿاڈ۽ڑپانھ۽طلغ۽ےہ‪،‬اضڈ۽ےک۽رخمچ۽اکایبُ۔‬ ‫ۻ‪۵۳‬‬ ‫اامعتسیل۽ؿریغاامعتسیل۽وجوتُ۽اکمکح۔‬
‫‪۷‬ۺ‪۵‬‬ ‫امنٓ۽ںیم۽۔اھےنسن۽اؿٓ۽اکنھکٓےن۽اکمکح۔‬ ‫‪۵۵۴‬‬ ‫وضحٓ۽ےک۽لاس۽ادقس۽رپڈؿٓؿڈرشفی۽ڑپانھؿاخق۽ےہ۔‬
‫‪۸‬ۺ‪۵‬‬ ‫رحف۽اضڈ۽اؿٓ۽ؿ۽ہبتشم۽اہ تف۽ںیہ۔‬ ‫‪۵۵۴‬‬ ‫ٰولصہ۽رتیض۽ؿریغہ۽وکٓضٕ۽ںیم۽انھکل۽اجمٔںیہن۔‬
‫‪۸‬ۺ‪۵‬‬ ‫رتلیت۽یک۽نیت۽دح ں۽ںیہ۔‬ ‫‪۵۵۶‬‬ ‫وجؿہفیظ۽ڑپےھ۽اؿٓ۽امنٓ۽ہن۽ڑپےھ۽ؿہ۽افقس۽ےہ۔‬
‫‪۶‬ۻ‪۵‬‬
‫رسالہْنعمْالزادْلرومْالضاد(لاصق)۽‬ ‫‪۵۵۷‬‬ ‫امنٓ۽ےک۽دعب۽ڈاعامےنگن۽اکوبثف۔‬

‫(رحف۽اضڈ۽یک۽قیقحت)‬
‫‪۶۳۶‬‬
‫رسالہْالجامْالصادْعنْسننْالضاد‬ ‫‪۵۶۶‬‬ ‫۽دنلب۽ ٓا ؿآ۽ےس۽ڈٓؿڈرشفی۽ڑپانھاجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اافخالضف۔‬

‫(اضڈ۽ےک۽ااکحس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽اڈارکےن۽اکرطہقی)‬
‫‪۶۵۵‬‬ ‫وجتلڈ۽ےس۽ااکنٓرفکےہ۔‬ ‫‪۵۶۶‬‬ ‫امنٓ۽ےک۽دعب۽ڈاعںیم۽لاریخیسیک۔‬
‫‪۶۵۶‬‬ ‫ریغرعیب۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓںیہن۽وہک ۔‬ ‫ۼ‪۵۶‬‬
‫بابْالِرأةْ ْ‬
‫‪۶۵۷‬‬ ‫رضحںیم۽ادقآغٕا ٔف۽اکایبُ۔‬ ‫ۼ‪۵۶‬‬ ‫غٕ ٓا ُ۽دیجم۽وکرتبیت۽ےس۽ڑپانھؿاخق۽ےہ۔‬
‫‪۶۵۹‬‬ ‫امنٓںیم۽یسک۽ےن۽اقل۽ٓوسل۽اﷲ ہہک۽ڈلا۽امنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۵۷۳‬‬ ‫وہمجٓاحصہب ۽ؿلانیعب ۽ےک ۽مٔڈلک ۽غٕاہ ۽جلف ۽االامس ۽ونممه ۽ےہ۽‬
‫ااحڈمك۽ےس۽اس۽اک۽وبثف۽اؿٓ۽اخمنیفل۽ےک۽ڈاللئ َ۽اکٓڈ۔‬
‫ۺ‪۶۵‬‬ ‫ظفل"اﷲ"ےک ۽افل ۽وک ۽جڈف ۽لا ۽ ُمٔرکےن ۽ےس ۽امنٓوہیت ۽ےہ۽‬ ‫‪۵۸۴‬‬ ‫غٕا ٔہ۽ںیم۽یطلغ۽رکےن۽اکمکح۔‬
‫لاںیہن۔‬
‫‪۵۸۴‬‬ ‫رسی ۽امنٓؿُ ۽ںیم ۽حہٖ ۽ےس ۽دجسہ ۽وہس ۽ؿاخق ۽وہلاےہ‪،‬ادقآ۽‬
‫حہٖاکایبُ۔‬

‫‪Page 16 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۶۷۷‬‬ ‫دنچ ٓا وتیُ۽یک۽غٕا ٔف۽ےک۽قلعتم۽وسال۽ؿوجاف۔‬ ‫ۻ‪۶۵‬‬ ‫یسک ۽ےن ۽اچٓٓتعک ۽ؿایل ۽امنٓںیم ۽وسٓہٰ۽سیۤ ۽رھپڈاخُ ۽رھپزنتلی۽‬
‫رھپ۽وسہ۽كلم۽ڑپیھ۽اخل۽‬
‫‪۶۷۷‬‬ ‫ٓا مك۽اموجیٓ۽ہب۽اٰولصلہ۽یک۽ادقآ۽ایکےہ۔‬ ‫ۼ‪۶۵‬‬ ‫غٕ ٓا ُ ۽دیجم۽یک۽الک۽ ٓا مك ۽ڑپانھ۽رٕص ۽ےہ۽وسٓہ۽افہحت۽یک۽وہ۽وخاہ۽‬
‫یسک۽اؿ۽ٓ۽وسٓف۽یک۔‬
‫‪۶۷۹‬‬ ‫ہٖ ٓا مك۽رپؿفق۽اجمٔ۽ےہ۽ارگہچ۽ ٓا مك۽‪۸‬۽ال۽وہ۔‬ ‫‪۶۶۴‬‬ ‫وطال ۽لصفم‪،‬اؿشاؿ ۽لصفم‪،‬اصقٓ ۽لصفم ۽نک ۽امنٓؿُ ۽ںیم ۽ڑپیھ۽‬
‫اجںیئ۔‬
‫ۺ‪۶۷‬‬ ‫غٕ ٓا ُ۽لاک۽رتبیت۽ےس۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽ااٹلڑپانھ۽رحاس۔‬ ‫‪۶۶۵‬‬ ‫ٓا نیم۽ ٓا یتسہ۽انہکاچےئہ۔‬
‫ۺ‪۶۷‬‬ ‫امنٓ۽ںیم۽الک۽ ٓا مك۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۔‬ ‫‪۶۶۵‬‬ ‫طيہ۽ںیم۽دبوب۽وہےن۽یک۽اح ك۽ںیم۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہک ۔‬
‫ۻ‪۶۷‬‬ ‫ہمقل۽ڈانی۽اجمٔےہ۔‬ ‫‪۶۶۶‬‬ ‫الک۽ ٓا مك۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽دعب۽ڈؿرسی۽ ٓا وتیُ۽یک۽رطف۽لقتنم۽وہلالاچیب۽‬
‫ےس۽ٹوھٓڈانی۽ارگوبجمٓی۽ےس۽وہامنٓ۽وہاجےئ۽ک ۔‬
‫ۻ‪۶۷‬‬ ‫قلْھواللْاحد‪o‬۽ںیم۽امدعب۽ےس۽۽ؿلص۽اجمٔ۽ےہ۔‬ ‫‪۶۶۸‬‬ ‫وسٓہ۽ےک۽اریخوک۽ریبکت۽ٓوکه۽ےس۽صاللا۽اہکُ۽اہکُ۽بحتسم۽ےہ۔‬
‫ۻ‪۶۷‬‬ ‫رتاؿحی۽ںیم۽وسٓہ۽ٓنمح۽ڑپ ھٌْ۽اکرطہقی۔‬ ‫‪۶۶۹‬‬ ‫حبص ۽یک ۽امنٓ ۽ںیم ۽اچسیل ۽ےس ۽شاھٹ ۽ ٓا مك ۽لک ۽ڑپانھ ۽اچےئہ ۽اؿٓ۽‬
‫ؿغك۽مک۽وہ۽وتدقبٓ۽اجنگشئ۔‬
‫ۼ‪۶۷‬‬ ‫امنٓںیم ۽ہ ین ۽ ٓا ںیتی ۽رٕص ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ہ ین ۽ؿاخق ۽اؿٓ ۽ہ ین ۽شٍق ۽اؿٓ۽‬ ‫‪۶۶۹‬‬ ‫ال۽ َّرپؿفق۽رکےن۽ےس۽امنٓ۽وہاجیت۽ےہ۔‬
‫وسٓہ۽اشعلںیم۽ہملک۽ا ْ‬
‫ہ ین۽بحتسم۔‬
‫ۼ‪۶۷‬‬ ‫امنٓ۽ںیم۽مسب۽اﷲ رشفی۽اہکُ۽اہکُ۽ڑپانھ۽اچےئہ۔‬ ‫‪۶۶۹‬‬ ‫ص۽وک۽ؿ۽ےک۽اشمہب۽ڑپ ھٌْ۽اکمکح۔‬
‫‪۶۸۳‬‬ ‫امنٓ ۽ںیم۽سج۽وسٓہ ۽اکالک۽ہملک۽طيہ۽ےس۽لکن۽ ٓا ےئ۽ایس۽اک۽ڑپانھ۽‬ ‫ۻ‪۶۶‬‬ ‫دنچ ٓا ڈویمُ ۽اک ۽الک ۽ہگج ۽ ۽دنلب ۽ ٓا ؿآ ۽ےس ۽غٕآ ُ ۽دیجم ۽ڑپانھ ۽ونممه۽‬
‫رٕص۽ےہ۔‬ ‫ےہ۔‬
‫‪۶۸۴‬‬ ‫اسفڈینعم۽ارگہچ۽ہٖآآ مك۽ےک۽دعب۽وہ۽امنٓ۽اجیت۽ٓےہ۽ک ۔‬ ‫ۼ‪۶۶‬‬ ‫تحص۽ٰولصہ ۽ےک۽ےئل۽نف۽اخمٓچ ۽اجانن۽رضؿٓی۽ںیہن۽رحؿف۽حیحص۽‬
‫اڈاوہےن۽اچںیئہ۔‬
‫‪۶۸۴‬‬ ‫دتقمی۽وکغٕا ٔف۽لااجمٔےہ۔‬ ‫ۼ‪۶۶‬‬ ‫دبتلی۽رحؿف۽ینعی۽الک۽رحف۽وک۽ڈؿرسّ۽رحف۽ےس۽دبےنل۽ےس۽‬
‫امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ‪،‬دبتلی۽یک۽نیت۽وصٓںیت۔‬
‫‪۶۸۵‬‬ ‫اﷲ اربک۽یک۽ٓاء۽وکڈال۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہک ۔‬ ‫‪۶۷۵‬‬ ‫ہمقل۽ڈےنی۽یک۽الک۽وصٓف۔‬
‫‪۶۸۵‬‬ ‫جالف۽رتبیت۽ےس۽قلعتم۽دنچوسال۔‬ ‫‪۶۷۶‬‬ ‫غٕ ٓا ُ ۽لاک ۽وکاینت ۽وجتلڈ ۽ےس ۽ڑپانھ۽سج ۽ےس۽رحؿف ۽یک ۽حیحصت ۽وہ۽‬
‫رٕص۽نیع۽ےہ۔‬

‫‪Page 17 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۳‬ۼ‪۶‬‬ ‫وبسمط۽یک۽ادتقا۽حیحص۽ںیہن۔‬ ‫‪۶۸۶‬‬ ‫لالؿہج۽ہمقل۽ڈانیاجمٔ۽ےہ۽لاںیہن۔‬
‫‪۳‬ۼ‪۶‬‬ ‫وسڈوخٓ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۶۸۸‬‬ ‫ڈٓایمُ۽وسٓف۽ےس۽ھچک۽ٹوھف۽اجےئ۽وتامنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬
‫‪۵‬ۼ‪۶‬‬ ‫اامس۽وک۽ڈٓںیم۽ڑھکّ۽وہےن۽اکمکح۔‬ ‫‪۶۸۸‬‬ ‫وھبےنل۽یک۽اح ك ۽ںیم۽الک۽ظفل۽وک۽لآلآ ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ ۽افدس۽‬
‫ںیہن۽وہیت۔‬
‫‪۵‬ۼ‪۶‬‬ ‫الک۽صخش۽طيلًا۽ہی۽ےہک۽وجاینپ۽یب۽یب۽ےس۽غٕمك۽رکّ۽اؿٓ۽اخل۽‬ ‫‪۳‬ۺ‪۶‬‬ ‫ؿفق ۽ؿؿلص ۽ںیم ۽اابته ۽رتہب ۽ےہ ۽رگماس۽ےک ۽رتک ۽رکےن ۽ےس۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽للخ۽ںیہن۽ ٓا لا۔‬
‫ۺۼ‪۶‬‬ ‫ریباےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۴‬ۺ‪۶‬‬ ‫چیب۽ںیم۽ٹوھیٹ۽وسٓہ۽ٹوھٓ۽رکڑپانھرکمؿہ۽ےہ۔‬
‫ۻۼ‪۶‬‬ ‫اک فف۽وکڈٓلۃ۽ا سٍلاُ۽ؿریغہ۽ےنہک۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫‪۴‬ۺ‪۶‬‬ ‫اامس ۽ےس ۽اہجُ ۽یطلغ ۽وہ ۽دتقمی ۽ہمقل ۽ڈّ ۽اتکسےہ ۽ارگہچ۽‬
‫ہٖآ ٓا مك۽ےک۽دعب۽وہ۔‬
‫‪۷۳۶‬‬ ‫یفنح۽ہلئسم۽حسم۽ںیم۽اامس۽شایعف۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےک۽رطہقی۽رپلمع۽رکّ۽‬ ‫‪۶‬ۺ‪۶‬‬ ‫دنچ ٓا وتیُ۽یک۽غٕا ٔف۽ےک۽قلعتم۽وسال۔‬
‫وتایکمکح۽ےہ۔‬
‫‪۷۳۸‬‬ ‫لاچ۽ؿریغہ۽ڈےنھکی۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۽‬ ‫ۼۺ‪۶‬‬ ‫بابْاالمامۃْ ْ‬
‫غ‬
‫‪۷۳۹‬‬ ‫ےب۽ٓؿٓہ۽ڈآ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۼۺ‪۶‬‬ ‫اُ ۽لالڈ ۽ںیم ۽ ٓا نیم ۽لا رہٖؿ ۽ٓول ۽لڈنی ۽رکےن ۽ؿاےل ۽ومعص ًا ۽ریغدلقم۽‬
‫ںیہ۔‬
‫ۺ‪۷۳‬‬ ‫یفنح۽یک۽امنٓ۽شایعف۽ےک۽ےھچیپ۽بک۽اجمٔےہ۔‬ ‫ۼۺ‪۶‬‬ ‫ٓا ڈاھ۽ہملک۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬
‫‪۷۴۹‬‬ ‫ادنےھ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۳‬ۻ‪۶‬‬ ‫وپٓا۽اﷲ اربک۽دنلب۽ ٓا ؿآ۽ےس۽انہک۽ونسمُ۽ےہ۔‬
‫ۻ‪۷۴‬‬ ‫لاچ ۽ڈےنھکی ۽ؿاےل‪،‬ڈویلاؿُ ۽رپٹنیھب ۽ڑچاھےن ۽ؿاےل‪،‬تیغ ۽رکےن۽‬ ‫‪۳‬ۻ‪۶‬‬ ‫اچٓٓتعک۽ؿایل۽امنٓ۽ںیم۽اریخ۽یک۽الک۽ٓتعک۽یسک۽وک۽یلم۽وت۽ؿہ۽اامس۽‬
‫ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫ےک۽شالس۽ےک۽دعب۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽دعقہ۽رکّ۔‬
‫‪۷۵۵‬‬ ‫وخنتاہ۽ڈآاامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۔‬ ‫‪۴‬ۻ‪۶‬‬ ‫لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ےس۽وجٓلاڈہ۽ؿافق۽وہ۽ؿہ۽قحتسم۽اامطق۽ےہ۽‬
‫ارگہچ۽لاانیبوہ۔‬
‫‪۷۵۵‬‬ ‫وجتلڈ۽ےس۽قلعتم۽دنچااکحس۔‬ ‫‪۶‬ۻ‪۶‬‬ ‫اامس۽وک۽ڈٓںیم۽ڑھکا۽وہلارکمؿہ۽ےہ‪،‬رحماف۽اؿٓ۽ڈٓ۽اکرٕط۔‬
‫ۺ‪۷۶‬‬ ‫اامس۽ےک۽ہٖلعف۽ؿرتک۽اکاابته۽دتقمی۽رپ۽ؿاخق۽ںیہن۔‬ ‫‪۷‬ۻ‪۶‬‬ ‫وجتلڈ۽وکہن۽اجےنن۽ؿاال۽اامس۽ںیہن۽وہاتکس۔‬
‫ۼ‪۷۶‬‬ ‫ؿاہہیب‪ٓ،‬ؿاضف ۽اؿٓ ۽وجلئالئ ۽امنٓ ۽ےس ۽ؿافق ۽ںیہن ۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ۽‬ ‫‪۹‬ۻ‪۶‬‬ ‫اامس۽دقمی۽وکقح۽اامطق۽احلص۽ٓےہ۽اگ۽ارگہچ۽دجسم۽ںیم۽وکیئ۽اعمل۽افلض۽‬
‫امنٓاجمٔںیہن۔‬ ‫ٓا اجےئ۔‬
‫ۺۻ‪۶‬‬ ‫وعٓوتُ۽وکہلیم۽ںیم۽ےل۽اجےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬

‫‪Page 18 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۸‬ۼ‪۷‬‬ ‫نک۽نک۽ولوگُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔےہ‪،‬ادنےھ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ اجمٔ‬ ‫‪۷۸۵‬‬ ‫سج۽اکاہھت۽وٹلاوہ‪،‬سج۽یک۽وعٓف ۽ےب۽رپڈہ ۽لاہٖ ۽نکلًی ۽وہ‪،‬ہکال‪،‬‬
‫ےہ۽لاںیہن۔‬ ‫وتلال‪،‬اویفین‪،‬اخنئ‪ٓ،‬مرف ۽ےنیل ۽ؿاےل ۽لاےسج ۽مٔص ۽وہ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓڑپ ھٌْ۽اکمکح۔‬
‫‪۸‬ۼ‪۷‬‬ ‫اامطق۽ےس۽قلعتم۽الک۽وسال۔‬ ‫‪۷۸۸‬‬ ‫شالس۽ےک۽دعب۽ڈےنہ۽لاںیئ۽رھپےن۽اکایبُ۔‬
‫ۻۼ‪۷‬‬ ‫دنؿویُ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬ ‫‪۷۹۳‬‬ ‫ؿدلارحلاس‪ٓ،‬این‪،‬رہبّ‪،‬رکہہی۽اہ تف‪،‬اویفین۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫ۼۼ‪۷‬‬ ‫ریغدلقمؿُ۽یک۽اامطق۽لااجمٔےہ۔‬ ‫‪۷۹۸‬‬ ‫اؿیٰل ۽اامطق ۽زک ۽یک ۽ےہ‪،‬ؿدلارحلاس ۽اؿٓ ۽سج ۽اامس ۽ےس ۽ولگ۽‬
‫لآاص ۽وہُ‪،‬اُ ۽یک ۽اامطق ۽اکمکح‪،‬اامس ۽ایحل ۽ےس ۽ےس ۽الضف ۽وکُ۽‬
‫ےہ۔‬
‫‪۸۳۴‬‬ ‫رعیف۽رشفی۽ؿریغرشفی۽ںیم۽اامس۽وہےن ۽اکٓلاڈہ۽خؼڈآوکُ۽‬ ‫ۺۺ‪۷‬‬ ‫وجاےنپ۽وکلاغل۽وہلا ۽فاہٖرکّ۽اس۽ےک۽وقل۽وک۽وبقل۽رکلاؿاخق۽‬
‫ےہ۔‬ ‫ےہ۔‬
‫‪۸۳۵‬‬ ‫طيالڈ ۽ںیم ۽رشلک ۽ہن ۽وہےن ۽ؿاےل ۽لاایقس ۽وکمٔا ۽ےنہک ۽ؿاےل ۽یک۽‬ ‫ۼۺ‪۷‬‬ ‫افقس۽وک۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽رکلاؿاخق۽ےہ۔‬
‫اامطق۽اکمکح۔‬
‫‪۸۳۶‬‬ ‫رقمٓہ۽اامس۽یک۽ااجٓف۽ےک۽ریغب۽ڈؿرسااامطق۽ںیہن۽رکاتکس۔‬ ‫‪۴‬ۻ‪۷‬‬ ‫قسف۽یک۽الک۽وصٓف۔‬
‫‪۸۳۶‬‬ ‫ا ڈؿُ۽ےس۽لااجمٔقلعت۽ٓ ےنھ۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽لااجمٔےہ۔‬ ‫‪۶‬ۻ‪۷‬‬ ‫سج۽یک ۽وعٓف ۽ےب۽رپڈہ ۽لاہٖنکلًی۽وہ ۽لاوسڈ ۽۔اھلا ۽لا ڈہ ۽وہالےن۽‬
‫اکہشیپ۽رکلاوہ۽اُ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫‪۸۳۷‬‬ ‫تحص ۽طالہ ۽ےک ۽ےئل ۽وجتلڈ ۽یک ۽ادقآ‪،‬یفنح ۽یک ۽امنٓ ۽شایعف ۽ےک ۽ےھچیپ۽‬ ‫‪۹‬ۻ‪۷‬‬ ‫ومولی ۽دمحم ۽الیعٰمس ۽ڈولہی ۽وک ۽قح ۽رپاجےنن ۽ؿاےل ۽ےک ۽ےھچیپ۽‬
‫حیحص۽وہےن۽یک۽رشاطئ۔‬ ‫امنٓرکمؿہ۽ےہ۔‬
‫ۼ‪۸۳‬‬ ‫شٍق۽ؤمدکہ۽ٹوھٓےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۺۻ‪۷‬‬ ‫وفوٹرگارٕ‪،‬وباریسؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓڑپ ھٌْ۽اکمکح۔‬
‫‪۸۴۳‬‬ ‫ڈن ّـف۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۼۻ‪۷‬‬ ‫وجتلڈ ۽ہن۽اجےنن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽وجتلڈاجےنن۽ؿاےل۽یک۽امنٓ ۽وہک ۽‬
‫لاںیہن۔‬
‫‪۸۴۳‬‬ ‫ولکچ۽ےس۽ااجنتس۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫‪۳‬ۼ‪۷‬‬ ‫ادقہم۽زلےن۽ؿاولُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لاںیہن۔‬
‫‪۸۴۳‬‬ ‫یفنح۽ارگیلبنح۽وہاجےئ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽حیحص۽ےہ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۵‬ۼ‪۷‬‬ ‫الک۽طػلْ۽رپایمُ۽یب۽یب۽امنٓڑپںیھ۽اؿٓ۽مرہٖاامس۽وہ۽اخل۔‬
‫‪۸۴۴‬‬ ‫رش ی۽وتفؿُ۽یک۽وتنیہ۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽لااجمٔےہ۔‬ ‫‪۷‬ۼ‪۷‬‬ ‫وسڈوخٓ۽لاسج۽یک۽وعٓف۽ےب۽رپڈہ۽نکلًی۽وہاخل۽‬
‫‪۸۴۴‬‬ ‫لعف۽رحاس۽ںیم۽یعس۽رکےن۽ؿاال۽افقس۽ےہ۔‬

‫‪Page 19 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۻ‪۸۶‬‬ ‫لالؿہج۽رش ی۽املسمونُ۽وکاگیل۽ڈانیتخس۽رحاس۽ےہ۔‬ ‫‪۸۴۶‬‬ ‫اامطق ۽ںیم ۽ؿٓامك ۽ںیہن ۽یتلچ‪،‬قح ۽اامطق ۽زک ۽وک ۽احلص ۽ےہ‪،‬‬
‫اعمل۽ےک۽اقمےلب۽ںیم۽اجلہ۽وکاامس۽ئانلالااجمٔےہ۔ ہعمج‪ ،‬دیعنی‪،‬‬
‫کصـف ۽ؿریغہ ۽ںیم ۽اامس ۽وکُ ۽وہاتکسےہ۔"صلواخلف ْک لْ‬
‫بروفاجر"ےس۽ایک اڈ۽ےہ۔‬
‫ۼ‪۸۶‬‬ ‫ارگںیہک۽ؿدلارحلاس۽اامس۽یک۽ؿہج۽ےس۽امجًق۽ںیم۽یمک۽وہ۽وت۽اس۽یک۽‬ ‫‪۸۵۳‬‬ ‫ادنےھ۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫‪۸۷۴‬‬ ‫ط‬
‫ملع۽بیغ‪،‬افہحت۽ؿریغہ۽ےک۽ يکٔیک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫‪۸۵۴‬‬ ‫وسڈ۽ےک۽اکسمتف۽وھکلاےن۽ؿاال۽افقس۽ےہ۔‬
‫‪۸۷۵‬‬ ‫ینغ ۽اامس ۽یدہق ۽رطفےل ۽لاغٕ ٓا ُ ۽دیجمطلغ ۽ڑپےھ ۽لاافقس ۽طغلِ۽‬ ‫‪۸۵۵‬‬ ‫ٓا مك۽ںیم۽دقتمی۽ؿلاریخ۽وہسًا۽وہےن۽رپرحچ۽ںیہن‪،‬‬
‫وہاس۽یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬دتقمویُ۽ےک۽گياہ۽ےک۽شٍق ۽رتک۽‬
‫امجًق۽اجمٔںیہن‪،‬اامس۽وہےن۽یک۽رشاطئ۔‬
‫‪۸۷۷‬‬ ‫ڈآیھ۽رتمرالا‪،‬امنٓاضقرکلا۽قسف۽ےہ۔‬ ‫‪۸۵۶‬‬ ‫ےب۽امنٓی۽اؿٓ۽ٓؿاضف۽ےس۽لیم۽وجل۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽افقس۽ےہ۔‬
‫‪۸۷۸‬‬ ‫وخوصبٓف۽ا ڈ۽یک۽اامطق۽جالف۽اؿیٰل۽ےہ۔‬ ‫‪۸۵۶‬‬ ‫ٓاین۽افقس۽وہلاےہ۽اؿٓاس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۔‬
‫‪۸۷۸‬‬ ‫رش ی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽مٔاہ۽اسفنتین۽امنٓہن۽ڑپانھ۽گياہ۽ےہ۔‬ ‫‪۸۵۷‬‬ ‫لالذعٓ۽امجًق۽ٹوھٓےن۽ؿاالافقس۽ےہ۔‬
‫‪۸۷۹‬‬ ‫وسڈی۽ڈاتسؿمٔاھکلےن۽ؿاالافقس۽ےہ۔‬ ‫‪۸۵۸‬‬ ‫ڈاحب۽ارقبل۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۔‬
‫‪۸۷۹‬‬ ‫صالٓامُ ۽وگٓٹنم‪،‬طيال ۽اھت ۽دینآ ۽ؿریغہ ۽اؿٓ ۽صالٓامُ ۽دویگن ۽یک۽‬ ‫‪۸۵۸‬‬ ‫ایحف۽ایبنل۽ےک۽طيکٔ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫اامطق۽اکمکح۔‬
‫ۺ‪۸۷‬‬ ‫اامس۽اؿٓ۽امجًق۽ےک۽امنیب۽افہلص۽یک۽ادقآ۔‬ ‫‪۸۵۹‬‬ ‫ڈویف۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫ۺ‪۸۷‬‬ ‫اعط۽اؿٓ۽سج۽ےس۽اچٓہعمج۽ٹوھف۽ےئگ۽وہُ۽اس۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫‪۸۵۹‬‬ ‫املسمونُ۽ےس۽لالؿہج۽رش ی۽ضغب۽ؿہنیک۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽افقس۽ےہ۔‬
‫ۺ‪۸۷‬‬ ‫ؿدلاسللا۽ےک۽زلےک۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫ۺ‪۸۵‬‬ ‫وجٓافؽٌـُ۽ںیم۽ٓایضف۽اؿٓ ۽وینسُ۽ںیم۽ینس۽ےنب۽ؿہ۽انمقف۽ےہ۽‬
‫اس۽رپڈاللئ۔‬
‫ۻ‪۸۷‬‬ ‫لالرضؿٓف۽رشہیع۽وسڈی۽غٕص۽ےنیل۽ؿاال۽افقس۽ےہ۔‬ ‫‪۸۶۸‬‬ ‫لا غٍِ۽اکاامس۽لالاغل۽ںیہن۽وہاتکس۔‬
‫ۻ‪۸۷‬‬ ‫طيالڈرشفی۽لامتخ ۽رتاؿحی۽یک۽ریشینی ۽میسقت۽رکےن۽وک۽دبًق۽ےہک۽‬ ‫‪۸۶۸‬‬ ‫ینس۽ریغافقس۽وکاامس۽ئانلااچےئہ۔‬
‫اس۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫‪۸۸۴‬‬ ‫ٓمرف۽ےنیل۽ؿاےل‪،‬وھج ے۽ادقےم۽رکےن۽ؿاےل۽افقس۽ںیہ۔‬ ‫‪۸۶۹‬‬ ‫جڈایم۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫‪۸۸۵‬‬ ‫وجاےنپ ۽رجامئ ۽ےس ۽وتہب ۽رکےل ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽اجمٔےہ۔اف ۽اس۽‬ ‫‪۸۶۹‬‬ ‫ٓافؽٌـُ۽ںیم۽ایبہ۽شاڈی۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫رپاارتاص۽رکلاگياہ۽ےہ۔‬

‫‪Page 20 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۸‬ۺ‪۸‬‬ ‫سج۽ےک۽اہھت۽ںیم۽جنشت۽وہ۽ؿہ۽اامس۽وہاتکسےہ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۸۸۶‬‬ ‫ااہتس۽اؿٓ۽دبامگین۽لااجمٔےہ۔‬
‫‪۹‬ۺ‪۸‬‬ ‫الک۽اعمل۽رشفی۽ےہ۽دیس۽ںیہن۽ےہ۽لارصف۽اعمل۽ؿہ۽اجلہ۽لامک۽‬ ‫‪۸۸۷‬‬ ‫ڑگنلّ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫بیجن۽ارطلنیف۽ض ّيڈ۽یک۽وموجڈک ۽ںیم۽اامس۽وہاتکسےہ۽لاںیہن۔‬
‫ۺۺ‪۸‬‬ ‫الک ۽اامس ۽اکدلقم ۽ڈؿرسّ ۽اامس ۽ےک ۽دلقم ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپھ۽‬ ‫‪۸۸۸‬‬ ‫امنٓارگ۽الک۽تہج۽ےس۽افدس۽وہوت۽ؿہ۽افدس۽یہ۽وہک ۽ارگہچ۽ڈؿرسی۽‬
‫اتکسےہ۽لاںیہن۔‬ ‫وتہجُ۽ےس۽حیحص۽وہ۔‬
‫ۺۺ‪۸‬‬ ‫یفنح۽یک۽اخرط۽شایعف۽اامس۽ٓول۽لڈنی۽ؿریغہ۽ٹوھّٓ۽لاںیہن۔‬ ‫ۺ‪۸۸‬‬ ‫قسف۽یک۽الک۽وصٓف۔‬
‫ۻۺ‪۸‬‬ ‫ڈہ۽وہالےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۽لاںیہن۔‬ ‫ۻ‪۸۸‬‬ ‫یفنح۽شافعٌـُ۽یک۽امجًق۽ںیم۽رشلک۽وہ۽لاںیہن۔‬
‫ۼۺ‪۸‬‬ ‫ؿاہہیب۽یک۽اامطق۽لااجمٔ۽ےہ۔‬ ‫ۻ‪۸۸‬‬ ‫سج ۽زلےک ۽ےس ۽اس ۽ےک ۽ؿادلنی۽ےن ۽ہہک ۽ڈلا ۽وہہک ۽ثارّ ۽انجٓہ۽‬
‫رپہن۽ ٓا لا۔‬
‫‪۴‬ۻ‪۸‬‬ ‫سج۽یک۽ ٓا ھکن۽ںیم۽یلھپ۽وہ۽ؿہ۽اامس۽وہاتکسےہ۽لاںیہن۔‬ ‫ۼ‪۸۸‬‬ ‫اامس ۽یسک ۽ےس ۽ڈوینی ۽دکؿٓف ۽ٓکھياوہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓحیحص۽‬
‫ےہ۔‬
‫‪۵‬ۻ‪۸‬‬ ‫جڈاےئ۽اعتیٰل۽وکمسجم۽امےنن۽ؿاےل۽یک۽ادتقا۽رحاس۽ےہ۔‬ ‫ۼ‪۸۸‬‬ ‫ولیط۽افقس۽ےہ۔‬
‫‪۵‬ۻ‪۸‬‬ ‫لالؿہج۽رش ی۽اامس۽وکزعمؿل۽رکلارحاس۽ےہ۔‬ ‫‪۸۹۵‬‬ ‫ذعمؿٓ۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫‪۶‬ۻ‪۸‬‬ ‫ڈن ّـف۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۵‬ۺ‪۸‬‬ ‫دجسمرپؿفق۽دشہ۽اجےئ۽امنٓؿُ۽رپامنٓڑپ ھٌْ۽اکمکح۔‬
‫‪۸‬ۻ‪۸‬‬ ‫وسڈوخٓاؿٓ۽وسڈڈےنی۽ؿاےل۽ڈؿونُ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۶‬ۺ‪۸‬‬ ‫ڈویدنبویُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلالط۽ےہ۔‬
‫‪۹‬ۻ‪۸‬‬ ‫طيالڈرشفی۽وکدبًق۽ےنہک۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔےہ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۷‬ۺ‪۸‬‬ ‫یدہق‪،‬رطف‪،‬امل۽ٓوکٰہ‪،‬ربقاتسُ۽ںیم۽ہلغ۽وکٓی ۽ؿریغہ۽ انی ۽سج ۽اک۽‬
‫ہشیپ۽وہ۽اس۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫ۺۻ‪۸‬‬ ‫اصنٰٓی۽یک۽لادعبآی۽رکےن۽ؿاےل‪،‬املسمونُ۽ںیم۽افنط۽ڈاےنل۽‬ ‫‪۷‬ۺ‪۸‬‬ ‫اقعدئ ۽ڈٓلاتف ۽رکےن ۽رپوجہن ۽اتبےئ ۽لارقمٓہ ۽ؿغك ۽اکلادنبہن ۽وہ۽‬
‫ؿاےل‪،‬دوٓی ۽رکےن۽ؿاےل ۽اؿٓ ۽ریغدلقمنی ۽اُ ۽یک ۽اامطق ۽یسیک۽‬ ‫لاسج ۽یک ۽اامطق ۽ےس ۽ھچک۽ولگ ۽لآاص ۽وہُ ۽لا ۽سج ۽اکڈانہ ۽اہھت۽‬
‫ےہ۔‬ ‫اکیبٓ۽وہ۽اےسی۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬

‫‪Page 21 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۹۳۴‬‬ ‫افقس۽ؿافرج۽یک۽رعتفی۽اؿٓ۽مکح۔‬ ‫ۻۻ‪۸‬‬ ‫ٓلڈی۽ٓاڈہ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫‪۹۳۵‬‬ ‫ومیتیُ۽وکاتسلا‪،‬تیغ۽رکلا‪،‬وھجیٹ۽مسق۽۔اھلا۽قسف۽ںیہ۔‬ ‫ۻۻ‪۸‬‬ ‫اکٓدنؿُ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫‪۹۳۵‬‬ ‫ٓاین۽اؿٓ۽رشایب۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۼۻ‪۸‬‬ ‫ڈویدنبی۽دمٓوسُ۽ںیم۽ڑپ ھٌْ۽ؿاولُ۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫‪۹۳۶‬‬ ‫ڈآیھ۽رتمراےن۽ؿاالافقس۽ےہ۔‬ ‫‪۳‬ۼ‪۸‬‬ ‫دبذموبہُ۽یک۽مٔاف۽ؿریغہ۽ںیم۽رشلک۽وہےن۽اکمکح۔‬
‫‪۹۳۶‬‬ ‫امنٓرجفسج۽یک۽اضقوہیئگ۽وہ۽ؿہ۽رہظؿریغہ۽یک۽اامطق ۽رکاتکسےہ۽‬ ‫‪۴‬ۼ‪۸‬‬ ‫دوٓی۽انہپےن۽لاابطمك۽اکہشیپ۽رکلاوہ۽اس۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫لاںیہن۔رہبّ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۔‬
‫فٍ‬
‫‪۹۳۶‬‬ ‫اگیل۽ولگچ۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫‪۶‬ۼ‪۸‬‬ ‫رحنیم۽ يٍِ۽ےک۽نلعوکدبیتع۽ےنہک۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔںیہن۔‬
‫‪۹۳۷‬‬ ‫اصقف۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫‪۷‬ۼ‪۸‬‬ ‫وجوسٓںیت ۽ہتخپ ۽لاڈوہُ ۽اامس ۽اںیہن ۽وکڑپےھ‪،‬رطشجن ۽انلیھکقسف۽‬
‫ےہ۔‬
‫‪۹۳۷‬‬ ‫ٓاین۽وتہب۽رکےل۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگولگ۽اس۽‬ ‫‪۸‬ۼ‪۸‬‬ ‫ےب۽رضؿٓف ۽وسال ۽رحاس۽ےہ۔انجٓہ۽یک۽امنٓڑپاھلا ۽اامس۽رپالٓس۽‬
‫یک۽وتہب۽رپاابتعٓ۽ہن۽رک ں۽ےگ۽وتاگہنگٓوہُ۽ےگ۔‬ ‫ںیہن۔‬
‫‪۹۳۷‬‬ ‫رشریدبٓلاُ۽وعٓف۽وہوتمرہٖرپاےس۽فالط۽ڈانیؿاخق۽ںیہن۔‬ ‫‪۹‬ۼ‪۸‬‬ ‫امنٓڑپ ھٌْ ۽ےک ۽ےئل ۽اامس ۽ےک ۽قلعتم ۽قیقحت ۽رکلا ۽رضؿٓی۽‬
‫ںیہن‪،‬ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ےہ۔‬
‫‪۹۳۸‬‬ ‫ڈویف ۽یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬وجریپلعف۽رحاس۽اک۽ بکت۽وہ۽اس۽‬ ‫‪۹‬ۼ‪۸‬‬ ‫اعط۽یک۽رعتفی۽اؿٓ۽مکح۔‬
‫ےس۽تعیب۽رکلاطيالڈڑپوھالا۽لااجمٔےہ۔‬
‫‪۹۳۹‬‬ ‫اویفین۽اؿٓ۽ٓؿٓہ۽ٹوھٓےن۽ؿاےل۽افقس۽ںیہ۔‬ ‫‪۹‬ۼ‪۸‬‬ ‫ضٕاثاررحاس۽ںیہ۽اُ۽اکشٍياقسف۔‬
‫ۻ‪۹۳‬‬ ‫ضٕاثاررحاس۽ںیہ۔‬ ‫ۺۼ‪۸‬‬ ‫ؿاہہیب۽یک۽مٔایئ۽ایبُ۽رکلارٕص۽ےہ۽وییہن۽افرجؿریغہ۽یک۔‬
‫ۼ‪۹۳‬‬ ‫وعٓف ۽ےک ۽ااعفل ۽ہحیبق ۽ےس ۽مرہٖٓایض ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽لآٓ ےنھ ۽یک۽‬ ‫ۻۼ‪۸‬‬ ‫لالؿہج۽رش ی۽املسمونُ۽ےس۽دعاؿف۽ٓانھک۽قسف۽ےہ۔‬
‫وکشش ۽یھب ۽رکلاوہ ۽اؿٓ ۽وعٓف ۽لآہن ۽ ٓا یت ۽وہوتمرہٖرپہن ۽وکیئ۽‬
‫اسلاس۽ہن۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۔‬
‫‪۹۴۳‬‬ ‫ہنیس۽لک۽لال۽ٓانھک ڈ۽وکرحاس۽ےہ۔‬ ‫‪۹۳۳‬‬ ‫اہجُ۽ںیہک۽افقس۽ےک۽ىالؿہ۽وکیئ۽ڈؿرسا۽امنٓڑپاھےن۽ؿاالہن۽وہ۽وت۽اس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓڑپھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽لاںیہن۔‬
‫‪۹۴۴‬‬ ‫اامس۽ےک۽شاھت۽الک۽دتقمی۽وہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽ ٓا ےئ۽وتاامس۽ ٓا ےگ۽مٔےھ۽‬ ‫‪۹۳۳‬‬ ‫امیہ۽ریگ۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬
‫لادتقمی۽ےھچیپ۽ےٹہ۔‬

‫‪Page 22 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۹۵۵‬‬ ‫ہیلیضفت۽دتبمه۽ؿدبذمہق۽ںیہ۔‬ ‫‪۹۴۴‬‬ ‫ا ڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔےہ۽لاںیہن۔‬
‫‪۹۵۶‬‬ ‫ڈاکدنآ۽اامس۽وہاتکس۽ےہ۽لاںیہن۔‬ ‫‪۹۴۶‬‬ ‫قسف۽یک۽الک۽وصٓف۔‬
‫‪۹۵۶‬‬ ‫وجدنتٓضق ۽وہےت ۽وہےئ ۽كیھب ۽امےنگن ۽اکہشیپ ۽رکّ ۽اس ۽یک۽‬ ‫‪۹۴۶‬‬ ‫ہبش۽ےس۽دوٓی۽لامك۽ںیہن۽وہیت۔‬
‫اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫‪۹۵۸‬‬ ‫دوڈہ۽مٔس۽اکزلاک۽اےنپ۽وکلاغل۽فاہٖرکّ۽اےس۽لاغل۽املااجےئ۽اگ۔‬ ‫‪۹۴۶‬‬ ‫فالط ۽ڈّ ۽رکیب ۽یب ۽ٓ ھ ۽ےل ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس ۽زلاک ۽دیپاوہ ۽اس ۽زلےک ۽یک۽‬
‫اامطق۽اجمٔےہ۽لاںیہن۔‬
‫‪۹۵۸‬‬ ‫دبذموبہُ۽ےک۽شاھت۽۔اھلا‪،‬لیم۽وجل۽ٓانھک۽قسف۽ےہ۔‬ ‫‪۹۴۷‬‬ ‫اامس۽زعمؿل۽رکےن۽یک۽الک۽وصٓف۔‬
‫‪۹۵۸‬‬ ‫نک۽نک۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۽اؿٓ۽نک۽یک۽لااجمٔ۔‬ ‫‪۹۴۷‬‬ ‫ااتسڈ۽اکوصقٓرکےن۽ؿاےل۽شارگڈ۽یک۽اامطق۽حیحص۽ےہ۽لاںیہن۔‬
‫‪۹۵۹‬‬ ‫اامس۽اکؿطس۽دجسمںیم۽ڑھکاوہلا۽شٍق۽ےہ۔‬ ‫‪۹۴۸‬‬ ‫لالؿہہج۽اامس۽وک۽زعمؿل۽رکلا۽اجمٔ۽ںیہن۽‬
‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫طلغ۽ہلئسم۽اتبےن۽ؿاےل۽اقلل۽اامطق۽ںیہن۔‬ ‫‪۹۴۹‬‬ ‫رہبّ۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ںیہن۽‬
‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫ڈآیھ۽ڈنماےن۽ؿاولُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓرکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۺ‪۹۴‬‬ ‫رفس۽ںیم۽اامس۽ےک۽اقعدئ۽ڈٓلاتف۽یک۽رضؿٓف۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‬
‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫اامطق۽رپوخنتاہ۽ینیل۽اجمٔےہ‪،‬غٕآ ُ۽وخاین۽ارجف۽رحاس۽ےہ۔‬ ‫ۺ‪۹۴‬‬ ‫ریغدلقمنی ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لالط ۽ےہ۔امجًق ۽ںیم ۽ریغدلقم۽‬
‫رشلک۽وہ۽وت۽امنٓلاصق۽وہک ۔‬
‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫لآک۽امجًق۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬ ‫ۼ‪۹۴‬‬ ‫وجدمآس۽اہلسٍق ۽ےک۽جالف۽ںیہ۽اُ ۽ےک۽ہبلط۽وک۽اامس۽ئانلااجمٔ۽‬
‫ںیہن۔‬
‫ۻ‪۹۵‬‬ ‫ذعمؿٓ۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫ۼ‪۹۴‬‬ ‫وجرشاطئ ۽اامطق ۽اکاجعم ۽وہ ۽اےس ۽اامس ۽ئانلااجےئ ۽ارگہچ ۽ؿہ ۽اےنپ۽‬
‫وکلاالہ۽ےہک۔‬
‫ۼ‪۹۵‬‬ ‫اامس ۽ےک ۽ےئل ۽طػلْ ۽وہ ۽اؿٓ ۽دتقمی ۽ےک ۽ےئل ۽ہن ۽وہ ۽وتامنٓںیم ۽رحچ۽‬ ‫ۼ‪۹۴‬‬ ‫کہٍياُ۽یلھک۽ٓںیہ۽وتامنٓرکمؿہ۽وہیت۽ےہ۔‬
‫ںیہن۔‬
‫‪۹۶۳‬‬ ‫ریغدلقمؿُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ایسی۽ےہ۽ےسیج۽وہیڈی۽ےک۽ےھچیپ۔‬ ‫‪۹۵۳‬‬ ‫ؿاہہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔںیہن۽وخاہ۽یلفن۽امنٓوہ۔‬
‫‪۹۶۳‬‬ ‫رقمٓہ۽اامس۽یک۽ااجٓف۽ےک۽ریغب۽ڈؿرساامنٓ۽ںیہن۽ڑپاھاتکس۔‬ ‫‪۹۵۳‬‬ ‫امنٓانجٓہ ۽ںیم ۽وعٓف ۽اامس ۽اؿٓ ۽ ڈدتقمی ۽وہُ ۽وترٕص۽‬
‫اڈاوہاجےئ۽اگ۔‬
‫‪۹۶۴‬‬ ‫دتقمی۽ےک۽رسرپامعہم۽وہ۽اؿٓ۽اامس۽رصف۽وٹیپ ۽ےنہپ۽وہ۽وتامنٓ۽ںیم۽‬ ‫‪۹۵۵‬‬ ‫وجنیم‪ُٓ ،‬صّال ۽اؿٓ ۽افانلومُ ۽ےک ۽ےنچیب ۽ؿاےل ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓاجمٔ‬
‫رحچ۽ےہ۽لاںیہن۔‬ ‫ںیہن۔‬

‫‪Page 23 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۼ‪۹۶‬‬ ‫اامطق ۽یک ۽اُرجف ۽ڈاللۃً ۽لارصاجۃً۽ےط ۽وہیئگ۽وہ۽وت۽اُرجف ۽ےنیل۽اؿٓ۽‬ ‫‪۹۶۶‬‬ ‫ؿاہیب ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓلااجمٔےہ ۽ارگہچ ۽ااتسڈ ۽وہ ۽ہکلب ۽اےس ۽ااتسڈ۽‬
‫اامطق۽رکےن۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۔‬ ‫ئانلاگياہ۔‬
‫‪۹۷۳‬‬ ‫امنٓےک۽دعب۽اصمہحف۽رکلا۽اجمٔےہ۔‬ ‫‪۹۶۶‬‬ ‫ٓاین۽افقس۽ںیہ۽اںیہن۽اامس۽ئانلارکمؿہ۔‬
‫‪۹۷۳‬‬ ‫اامطق۽یک۽وخنتاہ۽ینیل۽اجمٔےہ۽رگمانچبرتہب۔‬ ‫‪۹۶۷‬‬ ‫میظعت۽ؿوتنیہ۽اکدمآرعف۽ےہ۔‬
‫‪۹۷۴‬‬ ‫شالس ۽ےک ۽دعب ۽اامس ۽ڈاعںیم ۽لاریخرکّ ۽وتدتقمی ۽رپرضؿٓی ۽ںیہن۽‬ ‫‪۹۶۸‬‬ ‫ےسج۽رصف۽ہعمج۽اکاامس۽ئانلاایگوہ۽ؿہ۽رصف۽ہعمج۽ڑپاھےن۽اکلادنبےہ۽‬
‫ہک ۽اھٹیبٓےہ ۽رضؿٓف ۽وہوتجالاجےئ‪،‬شالس ۽ےک ۽دعب ۽اامس ۽یک۽‬ ‫ڈؿرسی۽امنٓؿُ۽اکںیہن۔‬
‫ؿالمك۽متخ۽وہاجیت۽ےہ۔‬
‫‪۹۷۴‬‬ ‫رٕص‪،‬ؿاخق‪،‬شٍق۽ؤمدکہ‪،‬بحتسم‪،‬ابمچ۽ےک۽ااکحس۔‬ ‫‪۹۶۸‬‬ ‫امنٓوکیئ۽اخیگن۽اعمصلہ۽ںیہن۽ےسج۽اچاہ۽اامس۽ئانایل۔‬
‫ضً‬
‫‪۹۷۵‬‬ ‫وسٓف ۽وسےنچ۽ںیم۽اینت۽ڈریوہاجےئ۽ہک ۽نیت۽لآ۽ زِٰ۽اﷲ ہہک۽‬ ‫ۺ‪۹۶‬‬ ‫لاانیب۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۔‬
‫ایلاجےئ۽وتدجسہ۽ؿاخق۽ےہ۔‬
‫‪۹۷۵‬‬ ‫رصف۽لااجئہم۽نہپ۽رکامنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ۔‬ ‫ۻ‪۹۶‬‬ ‫ینس۽ؿاہیب۽نلعوکاسکیُ۽اجےنن۽ؿاالاکرٕ۽ےہ۔‬
‫ۺ‪۹۷‬‬ ‫رسالہ ْالنیھ ْاال کید ْعن ْالصالة ْوراء ْعدی ْالتِلیدْ‬ ‫ۻ‪۹۶‬‬ ‫ثَٖف ۽اخيالس۽لایسک۽ڈؿرسّ۽ا اص ۽ےک۽شٍق ۽اجبےئ۽لسغ۽‬
‫(ریغدلقمنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلااجمٔوہےن۽ےک۽ایبُ۽ںیم)‬ ‫ےک۽ممیت۽رکّ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۽لاںیہن۔‬

‫‪Page 24 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫فہرستضنيیمسائل‬
‫ۼ‪۹۶‬‬ ‫اامطق۽یک۽اُرجف۽ڈاللۃً۽لارصاجۃً۽وہیئگ۽وہ۽وت۽ارجف۽ےنیل۽اؿٓ۽اامطق۽‬ ‫ْالصلوة ْ‬
‫ٰ‬ ‫اما کن‬
‫رکےن۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۔‬
‫‪۹۷۳‬‬ ‫اامطق۽یک۽وخنتاہ۽ینیل۽اجمٔےہ۽رگمانچبرتہب۔‬ ‫‪۴۶۴‬‬ ‫۽دنلب۽ہگج۽رپاامس۽ڑھکاوہ۽وت۽امنٓلالط۽وہک ۽لارکمؿہ۔‬
‫خنٕؿالاخق‬ ‫‪۴۶۴‬‬ ‫عطق۽فص۽رحاس۽ےہ۔‬
‫‪۵۵۴‬‬ ‫ٰولصہ۽رتیض۽ؿریغہ۽وک۽ٓضٕںیم۽انھکلاجمٔںیہن۔‬ ‫‪۴۶۹‬‬ ‫رٕص‪،‬ؿاخق ۽اؿٓ ۽رجف ۽یک ۽ںیتنس ۽یتلچ ۽ٓلی ۽ںیم ۽ںیہن ۽وہںیتکس ۽اؿٓ۽‬
‫ارگؿغك۽لکن۽ٓاہوہوت۽ڑپھ۽ےل۽رھپااعڈہ۽رکّ۔‬
‫‪۵۵۶‬‬ ‫وجؿہفیظ۽ڑپےھ۽اؿٓامنٓہن۽ڑپےھ۽ؿہ۽افقس۽ےہ۔‬ ‫‪۴۷۴‬‬ ‫وبجمٓی ۽ےک ۽شٍق ۽وجامنٓ ں ۽لًٍھ ۽رکڑپیھ ۽یئگ ۽وہُ ۽اُ ۽اکااعڈہ۽‬
‫ںیہن۔‬
‫‪۵۵۷‬‬ ‫امنٓےک۽دعب۽ڈاعامےنگن۽اکوبثف۔‬ ‫دحؿڈ‬
‫‪۵۶۶‬‬ ‫۽دنلب۽ ٓا ؿآ۽ےس۽ڈٓؿڈرشفی۽ڑپانھ۽اجمٔےہ۽اؿٓ۽اافخالضف۔‬ ‫‪۹۴۶‬‬ ‫ہبش۽ےس۽دوٓی۽لامك۽ںیہن۽وہیت۔‬
‫‪۵۶۶‬‬ ‫امنٓ۽ےک۽دعب۽ڈاعںیم۽لاریخ۽یسیک؟۽‬ ‫ؿفق‬
‫‪۳‬ۺ‪۵‬‬ ‫وسٓوتُ۽وکوکعمس۽ڑپانھلااجمٔےہ۔‬ ‫‪۵‬ۺ‪۸‬‬ ‫دجسم۽رپؿفق۽دشہ۽اجےئ۽امنٓؿُ۽رپامنٓڑپ ھٌْ۽اکمکح۔‬
‫‪۷‬ۺ‪۵‬‬ ‫امنٓںیم۽۔اھےنسن۽اؿٓ۽اکنھکٓےن۽اکمکح۔‬ ‫ااجٓہ‬
‫‪۶۶۵‬‬ ‫طيہ۽ںیم۽دبوب۽وہےن۽یک۽اح ك۽ںیم۽امنٓرکمؿہ۽وہک ۔‬ ‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫اامطق۽رپوخنتاہ۽ینیل۽اجمٔےہ۔غٕآ ین۽وخاین۽یک۽اُرجف۽رحاس۽ےہ۔‬

‫‪Page 25 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۹۳۴‬‬ ‫افقس۽ؿافرج۽یک۽رعتفی۽اؿٓ۽مکح۔‬ ‫ۻ‪۸۶‬‬ ‫لالؿہج۽رش ی۽املسمونُ۽وک۽اگیل۽ڈانی۽تخس۽رحاس۽ےہ۽‬
‫‪۹۷۴‬‬ ‫رٕص‪،‬ؿاخق‪،‬شٍق۽ؤمدکہ‪،‬بحتسم‪،‬ابمچ۽ےک۽ااکحس۔‬ ‫‪۸۸۶‬‬ ‫ااہتس۽اؿٓ۽دبامگین۽لااجمٔےہ۔‬
‫غ‬
‫ٓمس۽ا مفًی‬ ‫‪۹‬ۼ‪۸‬‬ ‫ضٕاثاررحاس۽ںیہ۽اُ۽اک۽شٍيا۽قسف۔‬
‫‪۵‬ۼ‪۶‬‬ ‫الک۽صخش۽طيلًا۽ہی۽ےہک۽وجاینپ۽یب۽یب۽ےس۽غٕمك۽رکّ۽اخل۽‬ ‫‪۹۳۸‬‬ ‫ڈن ّـف ۽یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬وجریپلعف۽رحاس۽اک بکت۽وہ۽اس۽‬
‫ےس۽تعیب۽رکلا۽طيالڈ۽ڑپوھالا۽لااجمٔےہ۔‬
‫ۺ‪۹۵‬‬ ‫طلغ۽ہلئسم۽اتبےن۽ؿاےل۽اقلل۽اامطق۽ںیہن۔‬ ‫‪۹۳۹‬‬ ‫اویفین۽اؿٓ۽ٓؿٓہ۽ٹوھٓےن۽ؿاےل۽افقس۽ںیہ۔‬
‫اقعدئ۽ؿکالس‬ ‫ۻ‪۹۳‬‬ ‫ضٕاثاررحاس۽ںیہ۔‬
‫‪۵۵۴‬‬ ‫وضحٓ۽ےک۽لاس۽ادقس۽رپڈٓؿڈ۽رشفی۽ڑپانھ۽ؿاخق۽ےہ۔‬ ‫‪۹۴۳‬‬ ‫ہنیس۽لک۽لال۽ٓانھک ڈ۽وکرحاس۽ےہ۔‬
‫‪۶۵۵‬‬ ‫وجتلڈ۽ےس۽ااکنٓرفکےہ۔‬ ‫‪۹۷۳‬‬ ‫امنٓ۽ےک۽دعب۽اصمہحف۽رکلااجمٔےہ۔‬
‫غ‬
‫ۼۺ‪۶‬‬ ‫اُ ۽لالڈ ۽ںیم ۽ ٓا نیم ۽لا رہٖ ۽ؿٓول ۽لڈنی ۽رکےن ۽ؿاےل ۽ومعص ًا۽‬ ‫دماانیف‬
‫ریغدلقمںیہ۔‬
‫ۻۼ‪۶‬‬ ‫اک فف۽وک۽ڈٓلۃ۽ا سٍلاُ۽ؿریغہ۽ےنہک۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اکمکح۔‬ ‫ۻ‪۸۷‬‬ ‫لالرضؿٓف۽رشہیع۽وسڈی۽غٕص۽ےنیل۽ؿاالافقس۽ےہ۔‬
‫ۻ‪۸۵‬‬ ‫وجٓافؽٌـُ۽ںیم۽ٓایضف۽اؿٓوینسُ۽ںیم ۽ینس۽ےنب۽ؿہ۽انمقف۽ےہ۽‬ ‫نفؼاف‬
‫اس۽رپڈاللئ۔‬
‫‪۶‬ۺ‪۸‬‬ ‫ڈویدنبویُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلالط۽ےہ۔‬ ‫‪۷‬ۻ‪۸‬‬ ‫وعٓف۽اکلاُ۽ؿہقفن۽مرہٖ۽ےک۽ڈہم۽ےہ۽لاف۽رپںیہن۔‬
‫ۼۺ‪۸‬‬ ‫ؿاہہیب۽یک۽اامطق۽لااجمٔےہ۔‬ ‫وفادئ۽فؽہيہ‬
‫‪۵‬ۻ‪۸‬‬ ‫جڈااعتیٰل۽وکمسجم۽امےنن۽ؿاےل۽یک۽ادتقارحاس۽ےہ۔‬ ‫‪۸۸‬‬ ‫امتس۽لالڈ۽ےک۽ےئل۽تہج۽ہلبق۽اکالک۽اخص۽ہنیمخت۽نکمم۽ںیہن۔‬
‫‪۹۵۸‬‬ ‫دبذموبہُ۽ےک۽شاھت۽۔اھلا‪،‬لیم۽وجل۽ٓانھک۽قسف۽ےہ۔‬ ‫‪۳‬ۺ‪۴‬‬ ‫وقہم ۽ؿہسلج ۽ےک ۽اڈاکٓ ۽وطہلی ۽ونالف ۽رپومحمل ۽ںیہ ۽رٕاضئ ۽ںیم۽‬
‫ونسمُ۽ںیہن۔‬
‫ۻ‪۹۶‬‬ ‫ینس۽ؿاہیب۽نلعوک۽اسکیُ۽اجےنن۽ؿاال۽اکرٕےہ۔‬ ‫‪۸‬ۻ‪۴‬‬ ‫‪ٓ/۵۳‬تعک ۽رتاؿحی ۽شٍق ۽ؤمدکہ ۽ےہ‪،‬الک ۽ٓتعک ۽امنٓؿرت ۽وخاہ۽‬
‫لفن۽لالط۽ضحم۽ےہ۔‬
‫‪۹۸۹‬‬ ‫ریغدلقمنی۽ےک۽دنچاقعدئ۽اکایبُ۔‬ ‫‪۵۳۸‬‬ ‫تحص۽ٰولصہ۽ےک۽ےئل۽مہف۽ینعم۽رضؿٓی۽ںیہن۔‬

‫‪Page 26 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۺ‪۳‬ۺ‬ ‫دیلقت ۽وکرشک ۽ؿرفکےنہک ۽ےس ۽ریغدلقمنی ۽ےک ۽مٔڈلک ۽ااکمٔاک‬ ‫‪۹۸۹‬‬ ‫وخآچ۽دبرتنی۽ولخمط۽ںیہ۔‬
‫اکرٕؿرشمک۽وہلاالٓس۽ ٓا لاےہ۔‬
‫ۼ‪۳‬ۺ‬ ‫طيکٔنی ۽دیلقت ۽ےن ۽اطق ۽ وحہم ۽ےک ۽ڈس ۽وصحُ ۽ںیم ۽ےس۽‬ ‫‪۹۹۷‬‬ ‫الہ۽رعف۽ہٖزگاطیشین۽رپشتس۽ںیم۽صٍيال۽ہن۽وہُ۽ےگ۔‬
‫ونوکیلع۽االىالُ۽اکرٕؿرشمک۽رہھٹالا۔‬
‫وجتلڈ‬ ‫‪۳‬ۺ‪۹‬‬ ‫ریغدلقمنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓہن۽وہےن۽ےک۽ڈاللئ۔‬
‫‪۵‬ۺ‪۵‬‬ ‫اضڈ۽وکفا۽لا ُڈؿاڈ۽ڑپانھ۽طلغ۽ےہ‪،‬اضڈ۽ےک۽رخمچ۽اکایبُ۔‬ ‫‪۳‬ۺ‪۹‬‬ ‫ریغدلقمنی۽دبرتنی۽الہ۽دبًق۽ےس۽ںیہ۔‬
‫‪۸‬ۺ‪۵‬‬ ‫رحف۽ص۽اؿٓ۽ؿ۽ہبتشم۽اہ تف۽ںیہ۔‬ ‫‪۳‬ۻ‪۹‬‬ ‫ریغدلقمنی۽افقس۽طغلِ۽ںیہ۔‬
‫‪۸‬ۺ‪۵‬‬ ‫رتلیت۽یک۽نیت۽دح ں۽ںیہ۔‬ ‫‪۳۶‬ۺ‬ ‫ریغدلقمنی ۽رصحی ۽نیبصعتم ۽ںیہ ۽نج ۽اکالص ۽وصقمڈ ۽ریفکت‬
‫طسل‬
‫مٍِ۽ےہ۔‬
‫ۼۼ‪۵‬‬ ‫افصف۽الٓہم۽ؿریغالٓہم۽ںیم۽رٕط۔‬ ‫ۼ‪۳‬ۺ‬ ‫وجصخش۽الک۽املسمُ۽وکیھب۽اکرٕےہک۽ؿہ۽وخڈاکرٕےہ۔‬
‫‪۶۳۸‬‬ ‫ص‪،‬ؿ‪،‬ڈ‪ ٓ،‬۽رحؿف ۽ابتمہنئ ۽اغتممٔہ ۽ںیہ ۽ڈؿٓاُ ۽لالؿف ۽دصقًا ۽الک۽‬ ‫ۼ‪۳‬ۺ‬ ‫وجصخش۽یسک۽ہملک۽وگوکاکرٕےہک۽وتاُ ۽ڈؿونُ۽ںیم۽ےس۽الک۽رپہی۽‬
‫یک۽ہگج۽ڈؿرساا۽ڑپانھ۽گياہ۽ میظ۽اؿٓ۽رحاس۽یعطق۽ےہ۔‬ ‫لالرضؿٓڑپےھ۽اگ۔‬
‫‪۶۳۹‬‬ ‫اقٓی ۽ےس ۽ےب ۽دصق ۽دبتلی ۽ارگص ۽اشمہب ۽ڈ ۽ہکلب ۽نیع ۽ڈ ۽وہ ۽وت ۽اس۽‬ ‫ۻ‪۴‬ۺ‬ ‫اہلسٍق ۽وکاچےئہ ۽ہک ۽اُ ۽ےس ۽رپزیہ ۽ٓںیھک ۽اُ ۽ےک ۽اعمصالف ۽ںیم۽‬
‫رپطللؼًا۽اسفڈامنٓ۽اک۽مکح۽طلغ۽ؿافدس۽ےہ۔‬ ‫رشلک۽ہن۽وہُ۽اےنپ۽اعمصالف۽ںیم۽اُ۽وک۽رشلک۽ہن۽رک ں۔‬
‫ۺ‪۶۳‬‬ ‫اضنیل ۽یک ۽ہگج ۽ڈانیل ۽ہب ۽ڈال ۽ہلمہم ۽ڑپےھ ۽وت ۽امنٓ ۽ہن ۽اجےئ ۽ک ۽‬ ‫ۼ‪۴‬ۺ‬ ‫ارشآ۽ےک۽لاس۽ےنھٹیب۽ےس۽ ٓا ڈیم۽اصقنُ۽یہ۽ااھٹلاےہ۔‬
‫طب‬
‫اؿٓڈانیل۽ہب۽ڈال۽ رمہ۽ڑپےھ۽وت۽اجیت۽ٓےہ۽ک ۔‬
‫ۻ‪۶۳‬‬ ‫وجلادصقل ۽وضغمف ۽یک ۽ہگج ۽طعنـف ۽ؿزغمؿف ۽ڑپےھ ۽اس ۽یک۽‬ ‫‪۵۳‬ۺ‬ ‫دبذموبہُ۽ےس۽تبحم۽ٓہ ِٖ۽اقلل۽ےہ۔‬
‫امنٓافدسوہک ۔‬
‫‪۶۵۳‬‬ ‫رخمچ۽اضڈ۽اکایبُ۽‬ ‫ہلئسم۽دیلقت‬
‫‪۶۵۳‬‬ ‫رحؿف۽وہجمٓہ۽ؿومہمہس۽اکایبُ۽‬ ‫‪۳۷‬ۺ‬ ‫وجلاہی۽ااہتجڈ۽ہن۽ٓکھياوہ۽ہن۽فشک۽ؿؿالمك۽ےک۽ٓہبت۽یٰمظع۽لک۽اچنہپ۽‬
‫اس۽رپدیلقتِ۽اامس۽نیعم۽ؿاخق۽ےہ۔‬
‫‪۶۵۳‬‬ ‫ص۽وک۽ؿ۽ےک۽اشمہب۽ڑپ ھٌْ۽اک۽مکح۽‬ ‫‪۳۸‬ۺ‬ ‫رٕہق ۽لاہیج ۽اہلسٍق ۽اُ ۽اچٓذماہق ۽(یفنح‪،‬شایعف‪،‬امیکل‪،‬یلبنح)۽‬
‫ںیم۽رصحنموہایگ۔‬
‫ۼ‪ْ ۶۶‬‬ ‫دبتلی۽رحؿف۽ینعی۽الک۽رحف۽وک۽ڈؿرسّ۽رحف۽ےس۽دبےنل۽ےس۽‬ ‫ۺ‪۳‬ۺ‬ ‫رت۽ک۽دیلقت۽یصخش۽گياہ۽ریبکہ۽ےہ۔‬
‫امنٓافدس۽وہیت۽ےہ۽دبتلی۽یک۽نیت۽وصٓںیت۽‬

‫‪Page 27 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وفادئاوصہیل‬ ‫‪۷۵۵‬‬ ‫وجتلڈ۽ےس۽قلعتم۽دنچااکحس۽‬
‫‪۹۷‬‬ ‫رتک۽بحتسم۽زلتسمس۽رکاہق۽زنتہی۽یھب۽ںیہن۔‬ ‫َٓ ِڈ۽دبذمابہُ‬
‫‪۹۶۷‬‬ ‫میظعت۽ؿوتنیہ۽اکدمآرعف۽ےہ۔‬ ‫ۺ‪۹۴‬‬ ‫ریغدلقمنی ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓلالط ۽ےہ ۽امجًق ۽ںیم ۽ریغدلقم۽‬
‫رشلک۽وہ۽وت۽امنٓ۽لاصق۽وہک ۔‬
‫ٓلایض‬ ‫ۼ‪۹۴‬‬ ‫وجدمآس۽اہلسٍق ۽ےک۽جالف۽ںیہ۽اُ ۽ےک۽ہبلط۽وکاامس۽ئانلا اجمٔ‬
‫ںیہن۔‬
‫‪۹۸‬‬ ‫تمس ۽ہلبق ۽ںیم ۽ملع ۽ہياف ۽ؿارطصالف ۽ؿریغہ ۽ ٓا الف ۽ؿایقشاف۽‬ ‫‪۹۵۵‬‬ ‫ہیلیضفت۽دتبمه۽دبذمہق۽ںیہ۔‬
‫اکاابتعٓںیہن۔‬
‫‪۸‬ۺ‬ ‫دنہؿاتسُ ۽اکرعص ۽امشیل ۽ۻڈٓےج ۽ےس ۽‪۶۸‬ڈٓےج ۽اؿٓ ۽وطل۽‬ ‫اضفلئ‬
‫رشمیق۽‪۹۹‬ےس۽‪۵‬ۼ۽لک۽ےہ۔‬
‫رفتماقف‬ ‫‪۶‬ۻ‪۴‬‬ ‫ڈٓؿڈرشفی۽ڑپ ھٌْ۽یک۽فؽيلق۽اؿٓ۽الضف۽ڈٓؿڈ۽اک۽ایبُ۔‬
‫کع‬
‫ۺ‪۴۹‬‬ ‫ااصلط۽ يٍِ۽یک۽قیقحت۽‬ ‫‪۵۳۶‬‬ ‫امعہم۽لادنھ۽رکامنٓڑپ ھٌْ۽یک۽فؽيلق۽ںیم۽ااحڈمك۽رکہمی۽‬
‫ۻ‪۵۳‬‬ ‫اامعتسیل۽ؿریغاامعتسیل۽وجوتُ۽اکمکح۔‬ ‫ۻ‪۵۳‬‬ ‫امعہم۽یک۽فؽيلق۽ںیم۽‪۵۳‬۽ااحڈمك۽رکہمی۽‬

‫‪Page 28 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫بسمْاللْالرحمنْالرحیمْط ْ‬

‫ّ ٰ‬
‫بابشروطالصلوۃ‬
‫(امنٓ۽یک۽رشوطُ۽اک۽ایبُ)‬

‫‪۸‬۽‪/‬۽ٓخق۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫آہتکلک۽ڈرھس۽ميلہ۽ربمن۽‪۹‬۽ ہلس۽انجف۽ ٓا۽ىالس۽اقڈٓ۽گیب‬ ‫ہلئسم۽ۼۻ‪: ۶‬‬

‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دنبہت۽ارگ۽اےسی۽لآلک۽ڑپکّ۽اک۽ےہ۽ہک۽اس۽ںیم۽ےس۽دبُ۽یک۽رسیخ۽لا۽ایسیہ۽امنلاُ۽ےہ۽‬
‫وت۽اُس۽دنبہت۽ےس۽امنٓ۽وہ۽اجےئ۽ک ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ف ْالدرالمختار ْساتر ْال ْیصف ْما ْتحتہ ْ‪ْ 1‬فْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ ۽اپھچےن ۽ؿایل ۽زیچ ۽ؿہ ۽ےہ ۽وج ۽اےنپ ۽ادنٓ ۽یک ۽زیچ ۽وک۽‬
‫غ‬
‫فاہٖ۽ہن۽رکّ۔۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽لا ں۽وطٓ۽رپ۽ہک۽اس۽ےس۽مسج۽‬ ‫ردالمحتارْبانْالیریْمنہْلونْالبشرة‪2‬۔ ْ ْ‬
‫اک۽ٓلگ۽ڈ۔اھیئ۽ہن۽ڈّ۔۽(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم)‬
‫اہیُ۽ےس۽ولعمس۽ ُہـا۽ہک۽وعٓوتُ۽اک۽ؿہ ُ۽ڈؿميّہ۽سج۽ےس۽لاولُ۽یک۽ایسیہ۽ےکمچ۽دسفمِامنٓ۽ےہ۔۽(واللْ ٰ‬
‫‪۵۶‬رحمس۽ۺ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫وئسمہل۽ ٓا۽لایق۽گیب۽اصخق‬ ‫ہلئسم۽‪۳‬ۼ‪: ۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلع۽ےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ ڈ۽ےک۽دبُ۽ںیم۽ َکْ۽وضعِ۽وعٓف۽ںیہ؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الل مْھدایۃْالحقْوالصواب۔ ْ‬
‫ہی۽وت۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ ڈ۽ےک۽ےئل۽لاف۽ےس۽ٓاون۽لک۽وعٓف۽ےہ۔‬

‫ڈٓاتخمٓ۽لاف۽رشؿؿ۽ا ّػلـہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵۵/۴‬‬
‫‪1‬‬

‫‪ 2‬غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽ا ّػلـہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪۶۳۵/۴‬‬
‫‪Page 29 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لاف۽اخٓچ۽ےنٹھگ۽ڈالخ۽رگم۽جڈا۽جڈا۽اًػاء۽ایبُ۽رکےن۽ںیم۽ہی۽عفن۽ےہ۽ہک۽اُ۽ںیم۽ہٖ۽وضع۽یک۽دواھتیئ۽رپ۽ااکحس۽اجٓی۽ںیہ‪،‬۽‬
‫طيلًا‪۴ :‬۔۽ارگ۽الک۽وضع۽یک۽اہچٓس۽لھک۽یئگ۽ارگ۽ہچ۽اس۽ےک۽لال۽دصق۽یہ۽یلھک۽وہ۽اؿٓ۽اس۽ےن۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ٓوکه۽لا۽وجسڈ۽لا۽وکیئ۽ٓنک۽‬
‫اکلم۽اڈا۽ایک۽وت۽امنٓ۽لاال۽افتط۽اجیت۽ٓیہ۔‬
‫‪۵‬۔۽ارگ۽وصٓف۽ذموکٓہ۽ںیم۽وپٓا۽ٓنک۽وت۽اڈا۽ہن۽ایک۽رگم۽اینت۽ڈری۽زگٓ۽یئگ۽سج۽ںیم۽نیت۽لآ۽ ُسبحانْالل ہہک۽اتیل۽وت۽یھب۽ذمہق۽۽اتخمٓ۽رپ۽اجیت۽ٓیہ۔‬
‫‪۶‬۔۽ارگ۽امنٓی۽ےن۽لادصقل۽الک۽وضع۽یک۽اہچٓس۽لال۽رضؿٓف۽وھکیل۽وت ً‬
‫۽وفٓا۽امنٓ۽اجیت۽ٓیہ۽ارگہچ۽طغ ًا۽اپھچےل۽‪،‬۽اہیُ۽اڈاےئ۽ٓنک۽لا۽اُس۽‬
‫دقٓ۽ڈری۽یک۽ھچک۽رشؿ۽ںیہن۔‬
‫‪۷‬۔۽ارگ۽ریبکت۽رحتہمی۽اُیس۽اح ك۽ںیم۽یہک۽ہک۽الک۽وضع۽یک۽اہچٓس۽یلھک۽ےہ۽وت۽امنٓ۽رسّ۽ےس۽دقعنم۽یہ۽ہن۽وہ۽ک ۽ارگہچ۽نیت۽وحیبستُ۽یک۽‬
‫ڈری۽لک۽وشکمف۽ہن۽ٓےہ۔‬
‫‪۸‬۔۽اُ۽ضق۽وصٓوتُ۽ںیم۽ارگ۽الک۽وضع۽یک۽اہچٓس۽ےس۽مک۽فاہٖ۽ےہ۽وت۽امنٓ۽حیحص۽وہ۽اجےئ۽ک ۽ارگہچ۽مٌّق۽ےس۽شالس۽لک۽ااشکنف۽ٓےہ۽‬
‫ارگہچ۽ضعب۽وصٓوتُ۽ںیم۽گياہ۽ؿ۽وسےئ۽اڈف۽كشیب۽ےہ۔‬
‫ک‬
‫‪۹‬۔۽ارگ۽الک۽وضع۽ڈؿ‪۵‬۽ہگج۽ےس۽ ھال۽وہ۽رگم۽عمج۽رکےن۽ےس۽اس۽وضع۽یک۽دواھتیئ۽ںیہن۽وہیت۽وت۽امنٓوہ۽اجےئ۽ک ۽اؿٓ۽دواھتیئ۽وہ۽اجےئ۽وت۽‬
‫مٌفالیص۽ذموکٓہ۽ہن۽وہک ۔‬
‫ک‬
‫ۺ۔۽دعتمڈ۽وضعؿُ۽طيلًا۽ڈؿ‪۵‬۽ںیم۽ےس۽ارگ۽ھچک۽ھچک۽خ ّػہ۽ ھال۽ےہ۽وت۽ضق۽مسج۽وشکمف۽صالےن۽ےس۽اُ۽ڈؿونُ۽ںیم۽وج۽ٹوھلا۽وضع۽ےہ۽ارگ۽‬
‫اس۽یک۽دواھتیئ۽لک۽ہن۽ےچنہپ۽وت۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽ؿٓہن۽لیصفتبِ۽شاقب۽لالط۽طيلًا۽ٓاُ۽ؿ۽ٓریِ۽لاف۽ےس۽ھچک۽ھچک۽ڑپکا۽اگل۽ےہ۽وت۽ڈؿونُ۽یک۽دقٓ۽‬
‫فشکنم۽ارگ۽ٓریِ۽لاف۽یک۽اہچٓس۽وک۽ےچنہپ۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽ومجمہع۽ٓاُ۽یک۽دواھتیئ۽وک۽یھب۽ہن۽ےچنہپ۽ہک۽اُ۽ڈؿونُ۽ںیم۽ٓریِ۽لاف۽ٹوھلا۽‬
‫وضع۽ےہ۽اؿٓ۽رسنی۽اؿٓ۽ٓریِ۽لاف۽ںیم۽ااشکنف۽ےہ۽وت۽ومجمہع۽رسنی۽ےک۽ٓعب۽لک۽انچنہپاچےیہ۽ارگ۽ہچ۽ٓریِ۽لاف۽یک۽دواھتیئ۽ہن۽وہ۽ہک۽اُ۽‬
‫ںیم۽رسنی۽وضع۽ارغص۽ےہ۽ایس۽رطچ۽نیت۽لا۽اچٓ۽لا۽ٓلاڈہ۽اًػا۽ںیم۽ااشکنف۽وہ۽وت۽یھب۽اُُ۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٹوھ ے۽وضع۽یک۽اہچٓس۽لک۽‬
‫انچنہپ۽اکیف۽ےہ۽ارگہچ۽اربک۽لا۽اؿطس۽لا۽فیفخ۽خ ّػہ۽وہ۔‬
‫ھذاْالصحیحْالذیْنصْعلیہْمحمدْفْالزیاداتْ ہی۽ؿہ۽حیحص۽ےہ۽سج۽رپ۽اامس۽دمحم۽ےن۽ٓلاڈاف۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ‪،‬۽‬
‫فال ْعلیك ْمن ْبحث ْالتبینی ْوان ْتبعہ ْالقتحْ ےھجت۽نییبت۽یک۽ثحب۽یک۽رطف۽وتمہج۽وہےن۽یک۽رضؿٓف ۽یہ۽‬
‫والبحر ْواختارہ ْالربھان ْالحلیب ْف ْالصغی ْوْ ںیہن ۽ارگ ۽ہچ ۽حتف ۽العرری ۽اؿٓ ۽ارحبلارلاقئ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽اابته ۽یک‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫مٔاہُ ۽یبلح ۽ےن ۽اےس ۽ریغص ۽ںیم ۽اتخمٓ ۽غٕآ ۽ڈلا‪ ،‬۽اﷲ اعتیٰل ۽امکل۽‬
‫تمامْالکالمْبتوفیقْالملكْالعالمْف ْ‬
‫ؿ الس۽یک۽وتقیف۽ےس۽اس۽یک۽وپٓی‬ ‫ى‬

‫‪Page 30 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رسالؾناْالطرةْفْسرتْالعورةْالیتْالقت اْبعدْورودْ لیصفت۽امہّٓ۽ٓشاےل۽ارطلہ۽یف۽رتساوعلٓہ۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ۽ےسج۽ںیم۽‬
‫ھذا ْالسؤال ْالزاحۃ ْماف ْالمسائل ْمن ْوجوہْ ےن ۽اس ۽وسال ۽ےک ۽وجاف ۽ںیم ۽اس ۽ےک ۽ہقلعتم ۽لئالئ ۽ںیم ۽ؿآڈ۽‬
‫وہےن۽ؿاےل۽ااکشالف ۽وک۽ٓالئ ۽رکےن ۽ےک ۽ےئل ۽اھکل۽ےہ۽اؿٓ ۽امتس۽‬
‫االشکالْوالحمدللْالم یمنْالمتعال۔ ْ‬
‫رعتفی۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽ےئل۽وج۽احمظف۽ؿ۽دنلب۽ےہ۔۽(ف)۽‬
‫ْ‬
‫غ‬
‫ہی۽ضق۽لئالئ۽ڈٓ۽اتخمٓ۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغ۽امہ۽اافسٓ۽ےس۽افتسمڈ۔‬
‫وھذاْنص ماْملتِطاومختلطاْوْیمنعْکشفْربعْ اُ۽ڈؿونُ۽اتکوبُ۽ےک۽دیچہ۽دیچہ۽ولخمؿ۽وطٓ۽رپ۽اافلؿ۽ہی۽ںیہ‪:‬۽اڈاء۽‬
‫عضوْقدراداءْرکنْ(بسنتہْمنیۃْقالْشارح اوْ ٓنک ۽یک ۽ادقآ ۽دواھتیئ ۽وضع ۽اک ۽ اگن ۽ٓانہ ۽امنٓ ۽ےس ۽ام ع ۽ےہ ۽( ۽ینعی۽‬
‫ذالك ْقدر ْثلث ْتسؽیْـحات ْواعؾرب ْمحمد ْاداءْ اڈاءِ ۽ٓنک ۽وج ۽شٍّق ۽ےک ۽اطمقب ۽وہ ۽‪ ،‬۽صٍيہ۔ ۽اس ۽ےک ۽شآچ۽ےن ۽اہک۽‬
‫ہک۽ہی۽نیت۽احیبستف۽یک۽ادقآ۽ےہ۔۽اؿٓ۽اامس۽دمحم۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫الرکن ْحِیِۃ ْواالول ْالمختار ْلالحؾیاط ْشر حْ‬
‫ےن۽ ٌؼۃً۽ٓنک۽یک۽اڈایگیئ۽اک۽اابتعٓ۽ایک۽ےہ۽اایتحؿ۽ےک۽شیپِ۽رظن۽الہپ۽‬ ‫خؾ‬
‫المنیۃ ْواقلْمنْقدرْرکنْفالیقسدْاتقاقاْالنْ‬
‫وقل ۽اتخمٓ ۽ےہ ۽رشچ ۽اغمٍيہ ۽اؿٓ ۽خق ۽ٓعب ۽وضع ۽اک ۽اڈاء ۽ٓنک ۽یک۽‬
‫ک‬ ‫االنکشاف ْالکثیف ْالزمان ْالِلیل ْعقوْ‬
‫اڈایگیئ ۽ےس ۽ ۽مک ۽ ھال ۽ٓےہ ۽وت ۽لاال۽افتط۽امنٓ ۽افدس ۽ںیہن ۽وہک ‪،‬۽‬
‫لِلی‬
‫کاالنکشاف ْا ل ْف ْزمان ْالکثی ْ‪ْ ،‬وھذا ْفْ ویکہکن ۽لیلق ۽ؿغك ۽ںیم ۽ااشکنف ۽ریثک ۽اعمف ۽ےہ‪ ،‬۽ہی ۽اس۽‬
‫االنکشاف ْالحادث ْف ْالصالة ْاما ْالمِارنْ ااشکنف ۽اک ۽اعمصلہ ۽ےہ ۽وج ۽ڈؿٓا ُِ ۽امنٓ ۽اعٓص ۽وہ‪ ،‬۽ارگ ۽ؿہ ۽ااشکنف۽‬
‫ادتباء۽امنٓ۽ےس۽اعٓص۽وہ۽اؿٓ۽ےنلھک۽ؿایل۽ہگج۽وضع۽یک۽دواھتیئ۽وہ۽وت۽‬ ‫البتداءْھاْفیمنعْانعِادْھاْمطلِاْاتقاقاْبعدْانْ‬
‫ااسی۽ااشکنف۽لاالافتط۽طللؼًا۽ااقعنڈِامنٓ۽ےس۽ام ع۽ےہ۽ہی۽اس۽ؿغك۽‬ ‫یکونْالمکشوفْربعْالعضو)ْبالْصنعہْ(ْفلوبہْ‬
‫ط‬
‫ےہ ۽ہکبج ۽ہی ۽فشک ۽وعٓف۽دصق ۽ ػلی۽ےک ۽ریغب۽وہ ۽( س ۽ارگ ۽ااسی۽‬ ‫فسدتْفْالحالْعندھمْقنیۃْقالْحْایْوانْکانْ‬
‫ط‬
‫فشک۽وعٓف۽دصق۽ ػلی۽ےک۽لاًق۽وہ۽وت۽اہقفء۽ےک۽اہُ۽امنٓ۽یف۽‬ ‫اقل ْمن ْاداء ْرکن ْااللحاجۃ ْکرفع ْنعلہ ْلخوفْ‬
‫اوفلٓ۽افدس۽وہ۽اجےئ۽ک ۽عٍيہ‪،‬۽یبلح۽ےن۽اہک۽ینعی۽ارگہچ۽ؿہ۽اڈاء۽ٓنک۽‬
‫ط‬ ‫الضیاعْمالمْیؤدْرکناْکماْفْالخالصۃ)ْاوْتجمعْ‬
‫یک ۽اڈایگیئ ۽ےس ۽مک ۽ںیم ۽وہ‪ ،‬۽رگم ۽ہی ۽ہک ۽ؿہ ۽لعف ۽ ػلی ۽یسک۽‬
‫ط‬ ‫باالجزاء ْ‬
‫رضؿٓف۽یک۽ئان۽رپ۽وہ۽ےسیج۽ ّػلی۽اک۽اےنپ‬

‫‪Page 31 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(ویھ ْالنصف ْوالربع ْوالثلث) ْلو ْف ْعضو ْواحدْ وجوتُ۽وک۽اضظئ۽وہےن۽ےک۽وخف۽ےس۽اُاھٹ انی۽ےنتج۽ؿغك۽ںیم۽ؿہ۽‬
‫واال ْفبالِدر ْ(ای ْالمساحۃ) ْفان ْبلغ ْ(المجمو عْ ٓنک۽امنٓ ۽اڈا ۽ہن۽رکےکس۽۔۽جالہص۽ںیم۽اےسی۽ےہ۔)۽اؿٓ ۽وشکمف۽‬
‫بالمساحۃ) ْربع ْادناھا ْ(ای ْادین ْاالعضاءْ ازجاء۽وک۽عمج۽ایک۽اجےئ۽اگ۽(اؿٓ ۽ؿہ۽ازجاء۽طيلًا ۽فصن‪،‬۽دواھتیئ۽اؿٓ۽‬
‫اہتیئ۽ںیہ)۽ارگ۽الک۽وضع۽ںیم۽یئک۽فشک۽وہُ۽ؿٓہن۽ادقآ۽ینعی۽‬
‫المنکشف ْبعض ا) ْمنع ْ(کمالو ْانکشف ْنصفْ‬
‫امیپشئ۽ےک۽شاھت۽ادنآہ۽ایک۽اجےئ۽اگ۽رھپ۽ارگ۽(ؿہ۽امیپشئ۽ےک۽شاھت۽‬
‫ثمن ْالقخذ ْو ْنصف ْثمن ْاالذن ْمن ْالمرأة ْفانْ‬
‫ومجمہع۽)۽اڈین۽وضع۽ےک۽ٓعب۽وک۽چنہپ۽اجےئ۽(ینعی۽ؿہ۽اًػاء۽وج۽زجؿی۽‬
‫مجموع ما ْبالمساحۃ ْا کثر ْمن ْربع ْاالذن ْالیتْ‬
‫وطٓ۽رپ۽وشکمف۽ںیہ۽اُ۽ںیم۽ہک۽اڈین۽وضع۽ےک۽ٓعب۽وک۽چنہپ۽اجےئ)۽‬
‫وت ۽ااسی ۽فشک ۽امنٓ ۽ےس ۽ام ع ۽ےہ‪ ،‬۽(طيلًا ۽وعٓف ۽یک ۽ٓاُ ۽ےک۽‬ ‫یھْادینْالعضو ینْالمنکشقنی‪ْ )1‬‬

‫ٓا وھٹ ں۽خ ّؽْ۽اک۽فصن۽اؿٓ۽اکُ۽ےک۽ ٓا وھٹ ں۽ےصح۽اک۽فصن۽ارگ۽لھک۽‬

‫ضر‬
‫اجےئ۽وت۽امیپشئ۽ےک۽اابتعٓ ۽ےس۽اُ ۽ڈؿونُ۽اک۽ ممـہع۽اُ ۽ڈؿونُ۽‬
‫ےنلھک ۽ؿاےل ۽اًػاء ۽ںیم ۽ےس ۽ٹوھ ے۽وضع ۽اکُ ۽ےک ۽دواھتیئ۽ےس۽‬
‫ٓلاڈہ۽لٍيا۽ےہ)۽(ف)۽‬
‫ںیم۽ےن۽اُ ۽لئالئ۽ںیم۽ہٖ ۽ہگج۽اوقی۽آحج۽ؿ ۽اوحؿ۽وقل۽وک۽اایتخٓ ۽ایک۽ہک۽لمع۽ےک۽ےئل۽سب۽ےہ۽اماذکرْالخالفْوْبسطْ‬
‫التعلیلْفداعْاٰلْتقصیلْیقیضْاٰلْالطو یل(ڈرک۽اخيالف۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ڈاللئ۽یک۽لیصفت۽ےک۽ےئل۽وطلی۽ثحب۽ڈٓاکٓ۽ےہ۽۔۽‬
‫ف)لاہلمجل۽اُ۽ااکحس۽ےس۽ولعمس۽وہ۽ایگ۽ہک۽رصف۽اامجل ًا۽اس۽دقٓ۽ھجمس۽ انی۽ہک۽اہیُ۽ےس۽اہیُ۽لک۽رتسِوعٓف۽ےہ۽ہٖزگ۽اکیف۽ںیہن۽ہکلب۽‬
‫ض‬
‫اًػاء۽وک۽جڈا۽جڈا۽اچہپانن۽رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ىالہم۽یبلح۽ؿ۽ىالہم۽قزلاؿی۽ؿ۽ىالہم۽شایم۽ زصيا ُِ۽ڈٓاتخمٓ۽ٓحمۃ۽اﷲ ویلع۽ےن۽ ڈ۽ںیم۽ ٓا ھٹ۽‬
‫ےنگ۽‪)۴(:‬۽ڈرک۽عم۽اےنپ۽ضق۽رپٓؿُ۽ینعی۽ہفشح۽ؿہبصق۽ؿ۽ہفلق۽ےک۽الک۽وضع۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽طيلًا۽رصف۽ہبصق۽یک‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽رشؿؿ۽ا ػلـہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪،۹۹/۴‬۽ٓڈا مزيآ۽ لاف۽رشؿؿ۽ا ػلـہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم‪۶۳۳/۴‬‬
‫غ‬
‫ونف۽‪ :‬وقنیس۽ےک۽ڈٓایمُ۽ؿایل۽ابعٓف۽ٓڈا مزيآ۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽لاہٖ۽ؿایل۽ڈٓاتخمٓ۽یک۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 32 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دواھتیئ۽لا۽طقف۽ہفشح۽اک۽صن۽انلھک۽دسفم۽امنٓ۽ںیہن۽‪،‬۽ارگ۽لاؿوجڈ۽ملع۽ؿ۽دقٓف۽وہ۽وت۽گياہ۽ؿےب۽اڈیب۽ےہ۽اؿٓ۽ڈرک۽ےک۽رگڈ۽ےس۽وکیئ۽لآہ۽مسج۽‬
‫اس ۽ںیم ۽شالم ۽ہن ۽ایک ۽اجےئ ۽اگ‪ ،‬۽یہی ۽حیحص ۽ےہ ۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽رصف ۽ڈرک ۽یک ۽دواھتیئ ۽ینلھک ۽دسفم ۽امنٓ ۽ےہ‪ ،‬۽وسریْذالكْوتمامْ‬
‫التحِیقْفْرسالؾناْالمذکورة۽(اس۽رپ۽یلیصفت۽وگتفگ۽اؿٓ۽یقیقحت۽ٓآ۽امہّٓ۽ذموکٓ۽ہ۽ٓشاےل۽ںیم۽ںیہ۔ف)۽‬
‫لٍ‬
‫(‪)۵‬۽ا يٍِ۽ینعی۽مٌؽْ۽ہک۽ڈؿونُ۽لم۽رک۽الک۽وضع۽ےہ۽یہی۽قح۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اُ۽ںیم۽الک۽یک۽اہچٓس۽ہکلب۽اہتیئ۽ینلھک۽یھب۽دسفم۽‬
‫ںیہن‪،‬۽وقدْزلتْھناْقدمْالعالمۃْالربجندیْفْشر حْالنِایۃْکماْنب ناْعلیہْفْالطرةفلیتنبہ۔‬
‫اس۽اقمس۽رپ۽رشچ۽اقنہی۽ںیم۽ىالہم۽مٔدنجی۽ےک۽دقس۽لسھپ۽ےئگ۽اسیج۽ہک۽مہ۽ےن"الطرةْفْسرتْالعورة"ںیم۽اس۽رپ۽ہیبنت۽یک۽ےہ۽‬
‫اس۽اک۽اطمہعل۽ےئجیک۔۽(ف)‬
‫رھپ ۽اہیُ ۽یھب ۽حیحص ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽اُ ۽ےک ۽شاھت ۽اُ ۽ےک ۽وحل ۽ےس ۽ھچک ۽مض ۽ہن ۽ایک ۽اجےئ ۽اگ‪،‬ہی ۽ڈؿونُ ۽اہنت ۽وضع ۽لقتسم ۽ںیہ۔‬
‫(‪ُ )۶‬۽ڈمٔ۽ینعی۽لااخہن۽یک۽ہگج۽‪،‬اُس۽ےس۽یھب۽رصف۽اس۽اک۽ ہقل۽ اڈ۽یہی۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽ادامتڈ۔‬
‫لٍ‬
‫(‪۷‬ؿ‪)۸‬۽ا يٍِ۽ینعی۽ڈؿونُ۽ ُخـڑت‪،‬۽ہٖ۽دوڑت۽ذمہق۽حیحص۽ںیم۽جڈا۽وعٓف۽ےہ۽ہک۽الک۽یک۽دواھتیئ۽ینلھک۽لاًق۽اسفڈ۽ےہ۔‬
‫ط‬
‫(‪۹‬ؿۺ)۽رذڈنی۽ینعی۽ڈؿونُ۽ٓاںین۽ہک۽ہٖ۽ٓاُ۽اینپ۽ڑج۽ےس۽ےسج۽رعیب۽ںیم۽ٓبک۽ؿ۽ٓول۽ؿ غٍِ۽اؿٓ۽افٓیس۽ںیم۽مٌعـہل۽ٓاُ۽اؿٓ۽آڈؿ۽ںیم۽‬
‫گ‬
‫ج ّڈاھ۽ےتہک۽ںیہ۽ےنٹھگ۽ےک۽ےچین۽لک۽الک۽وضع۽ےہ‪،‬۽ہٖ۽ ھٍيا۽اینپ۽ٓاُ۽اک۽لاعب۽اؿٓ۽اس۽ےک۽شاھت۽لم۽رک۽الک۽وعٓف۽ےہ‪،‬۽اہیُ۽لک۽ہک۽‬
‫ک‬
‫ارگ۽رصف۽ےنٹھگ۽وپّٓ۽ ُھلْ۽وہُ۽وتحیحص۽ذمہق۽رپ۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽ہک۽ڈؿونُ۽لم۽رک۽الک۽ٓاُ۽ےک۽ٓعب۽وک۽ںیہن۽ےتچنہپ۽‪،‬۽اہُ۽ج ِ‬
‫الف۽اڈف۽‬
‫ؿ۽رکاہق۽وہلا۽جڈا۽لاف۽ےہ۔‬
‫(ۻ)رمک۽لادن ھٌْ۽یک۽ہگج۽لاف۽ےس۽اؿٓ۽دیسھ۽ںیم۽ ٓا ےگ۽ےھچیپ۽ڈےنہ۽لاںیئ۽اچٓؿُ۽رطف۽ٹیپ۽رمک۽وکوہلُ۽اک۽وج۽ڑکٹا۽لایق۽ٓاتہ۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫ضق۽لم۽رک۽الک۽وعٓف۽ےہ۔۽ٓڈااتخملٓںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اعضاءْعورةْالرجلْثمانیۃْاالولْالذکرْوماحولہْالثاینْ ڈ ۽اک ۽رتس ۽ ٓا ھٹ ۽اًػاء ۽ںیہ‪ )۴(:‬۽وضع ۽وصخمص ۽اؿٓ ۽آڈ ۽رگڈ ۽(‪)۵‬۽‬
‫االنؿیان ْو ْماحول ما ْالثالث ْالدبر ْوما ْحولہ ْالرا بعْ نیتیصخ ۽اؿٓ ۽اُ ۽اکا ۽آڈ ۽رگڈ ۽(‪ُ )۶‬۽ڈمٔ ۽اؿٓ ۽آڈ ۽رگڈ ۽(‪۷‬ؿ‪)۸‬ڈؿونُ۽‬
‫گ‬
‫والخامس ْااللؼتان ْالسادس ْوالسا بع ْالقخذان ْمعْ رسنی۽اکےصح۽(‪۹‬ؿۺ)۽ڈؿونُ۽ٓاںین۽ ھٌٍـُ۽تیمس۽(ۻ)۽لاف۽لا۽‬
‫الرکبتنی ْالثامن ْمابنی ْالسرة ْاٰل ْالعانۃ ْمع ْمایحاذیْ ٓریِ۽لاف۽تیمس۽ تش۽ٹیپ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ؤولہؿُ۽ےک۽اس۽ہصح۽ےک۽‬
‫وج۽اس۽ےک۽اقملل۽ؿ۽احمڈی۽ےہ۔۽(ف)‬ ‫ذلكْمنْالجنبنیْوالظ رْوالبطنْ‪ْ 1‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۳۴/۴‬‬
‫‪Page 33 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوقل‪ :‬وْباللْالتوفیق(ںیم۽اﷲ یک۽وتقیف۽ےس۽اتہک۽وہُ۔۽ف)۽اہیُ۽ڈؿ۽‪۵‬اقمس۽قیقحت۽بلط۽ںیہ‪:‬‬
‫اقمس۽اؿّل‪:‬۽ ٓا لا۽وعٓف۽متشہ۽ںیم ۽ٹیپ۽اک۽ؿیہ۽ مس۽ہصح۽وج۽لاف۽ےک۽ےچین۽ؿاعق۽ےہ۽ےسج۽دنہی۽ںیم۽ وڑؿ۽ےتہک۽ںیہ۽لٌٍـُ۽رطف۽ینعی۽‬
‫رکؿوٹُ۽اؿٓ۽لًٍھ۽ےس۽اےنپ۽احمڈی۽دبُ۽ےک۽شاھت۽رصف۽ایس۽دقٓ۽ڈالخ۽ےہ۽ڈرک۽ےک۽لصتم۽ؿہ۽تخس۽دبُ۽وج۽لال۽اُےنگ۽اکاقمس۽ےہ۽‬
‫ےسج۽رعیب۽ںیم۽اعہن۽ےتہک۽ںیہ۽اس۽ںیم۽شالم۽ںیہن۽اہیُ۽لک۽ہک۽رصف۽ادقآ۽اؿل۽یک۽دواھتیئ۽ینلھک۽دسفمِ۽امنٓ۽ہن۽وہ۽ارگ۽ہچ۽اعہن۽ےک۽‬
‫شاھت۽صال۽رک۽ڈںیھکی۽وت۽اہچٓس۽ےس۽مک۽ٓےہ۽لا۽اعہن۽تیمس۽لاف۽ےس۽ےچین۽سج۽دقٓ۽مسج۽ٓاونُ۽اؿٓ۽ڈرک۽اؿٓ۽دوڑتؿُ۽ےک۽رشؿه۽لک۽لایق۽‬
‫اسفڈ۽امنٓ۽ےک۽ےئل۽اس۽ومجمه۽یک۽دواھتیئ۽ڈٓاکٓ۽وہ۽اؿٓ۽ادقآ۽اؿل۽اک۽ٓعب۽تلامك۽ہن۽‬
‫ٓاہ۽ضق۽لم۽رک۽الک۽وعٓف۽ےہ۔۽اہیُ۽لک۽ہک۽ا ِ‬
‫رکّ۽ینتج۽بتک۽ہقف۽اس۽ؿغك۽ریقف۽ےک۽شیپ۽رظن۽ںیہ۽اُُ۽ںیم۽ںیہک۽اس۽حیقنت۽یک۽رطف۽وتہج۽اخص۽ہن۽لایئ۽اؿٓ۽رظنبِ۽فاہٖ ِ‬
‫۽املکف۽نلع۽‬
‫فل۽ےس۽رظن۽ ٓا ےت۽ںیہ۽رگم۽دعب۽وغٓ۽ؿ۽قمعت۽ارہظ۽ؿ۽اہبش۽ا ۽لاین۽ےہ۽ینعی۽ہی۽ضق۽دبُ۽لم۽رک۽الک۽یہ۽وعٓف۽ےہ۽‪،‬۽وت۽ویُ۽ےئھجمس۽ہک۽‬
‫اچٓ۽ارطاف۽دبُ۽ںیم۽اس۽ےس۽ےلم۽وہےئ۽وج۽وضع۽ںیہ۽طيلًا۽ٓاُ۽ؿرسنی۽ؿڈرک‪،‬۽اُُ۽اک۽ ٓا اغٓ۽وت۽ولعمس۽یہ۽ےہ۽اُ۽ےس۽اُؿرپاُؿرپ۽لاف۽ےک۽‬
‫انکٓہ۽ٓری ں۽اؿٓ۽شآّ۽ڈؿٓ۽ںیم۽اس۽انکّٓ۽یک۽دیسھ۽لک۽مسج۽لایق۽ٓاہ۽اس۽ضق۽اک۽ومجمہع۽وضع۽ؿادح۽ےہ۽اؿٓایس۽رطف۽ىالہم۽یبلح۽ؿ۽‬
‫ىالہم۽قزلاؿی۽ؿ۽ىالہم۽شایم۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽کالس۽ذموکٓ۽لارظ۽ہک۽اوہـُ۽ےن۽اعہن۽وضع۽جڈااگہن۽ہن۽رہھٹالا۽ؿٓہن۽دقتری۽اؿّل۽رپ۽اس۽دقٓ۽‬
‫ڑکٹا۽اس۽ںیم۽ڈالخ۽ہن۽اھت۽اؿٓ۽اس۽اک۽ٓاُ۽ؿ۽ڈرک۽ںیم۽ڈالخ۽ہن۽وہلا۽وخڈ۽فاہٖ۽‪،‬۽وت۽ؿاخق۽اھت۽ہک۽اس۽لآہ۽مسج۽ینعی۽اعہن۽وک۽وناُۼ۽وضع۽امشٓ۽‬
‫رٕامےت۽‪،‬۽اس۽اقمس۽یک۽قیقحت۽اکلم۽دقبٓ۽دقٓف۽ریقف۽رفغاﷲ اعتایٰل۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽ذموکٓہ۽ارطلہ۽یف۽رتس۽اوعلٓہ۽ںیم۽ڈرک۽یک۽اہیُ۽‬
‫اُ۽شاء۽ا۽ﷲاعتیٰل۽ایس۽دقٓ۽اکیف۽ہک۽اعہن۽اؿٓ۽اعہن۽ےس۽اؿرپ۽لاف۽لک۽شآا۽مسج۽مسجِ۽ؿادح۽ےہ۽خؾٌؼۃً۽ؿہ۽خ ًسا۽ؿ۽جکم ًا۽ضق۽رطچ۽لصتم‪،‬۽وتا۽‬
‫ےس۽ڈؿ۽وضع۽لقتسم۽رہھٹاےن۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن۽۔دہاہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عندناْھماْ(یعینْاللحینیْوْھماْالعظمانْالذانْ امہّٓ۽مٔڈلک۽ہی۽ڈؿونُ۽(ینعی۽ڈؿونُ۽ڑبجّ۽‪،‬۽ہی۽ؿہ۽ڈؿونُ۽‬
‫علیہماْمنابۃْاالسنانْ)ْمنْالوجہْالْتصال مابہْ ڈہلاُ ۽ںیہ ۽نج ۽رپ ۽ڈامك ۽اقمئ ۽ںیہ) ۽رہچہ ۽یہ ۽اک ۽ہصح ۽ںیہ ۽ویکہکن۽‬
‫اُ۽ڈؿونُ۽اک۽رہچّ۽ےک۽شاھت۽ااصتل۽ریغب۽افہلص۽ےک۽ےہ۔۽(ف)‬
‫منْغیْفاصلۃ۔‪ْ 1‬‬

‫‪ 1‬ادہلاہی۽اتکف۽ادللاف۽لصف۽یف۽ا شذاه۽ وبطمہع۽عبطم۽وی یف۽ؤنھک۽‪/۷‬ۻۻ‪۸‬‬

‫ف‪ :‬وقنیس۽ےس۽لاہٖ۽یک۽ابعٓف۽دہاہی۽یک۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی۽‬
‫‪Page 34 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہی۽وت۽دمحب۽اﷲ ڈلیل۽یہقف۽ےہ۽اؿٓ۽اخص۽زجہیئ۽یک۽رصتحی۽ؿہ۽ےہ۽ہک۽وجاہٖاالجالیط۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫اذاانکشف ْمابنی ْسرتہ ْو ْعورتہ ْان ْکان ْربعاْ ارگ۽امنٓی۽یک۽لاف۽اؿٓ۽رشہاگہ۽اک۽ڈٓایمُ۽لھک۽ایگ۽(فشک۽وہایگ)۽‬
‫فسدت ْصلوتہ ْالن ْما ْبؼن ما ْعضوکامل ْاریدْ ارگ ۽ؿہ ۽دواھتیئ ۽وہ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہ ۽اجےئ ۽ک ۽ویکہکن ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽اک۽‬
‫منہ ْحول ْجمع ْالبدن ْفاذا ْانکشف ْربعہ ْکانْ ڈٓایمین۽ہصح۽وضع۽اکلم۽ےہ۽اس۽ےس۽ اڈ۽امتس۽دبُ۽اک۽آڈ۽رگڈ۽‬
‫ایل۽ےہ‪،‬۽ س۽خق۽اس۽اک۽دواھتیئ۽لھک۽اجےئ۽وت۽ہی۽فشک۽شحف۽وہاگ۽‬
‫فاحشاْ‪ْ1‬اھ ْ‬
‫اھ۽(ف)‬
‫ڈوھکی۽لاف۽ےک۽ےچین۽ےس۽ڈرک۽ےک۽ ٓا اغٓ۽لک۽شآّ۽دبُ۽وک۽الک۽وضع۽رہھٹالا۽‪،‬۽ہی۽صن۽ یل۽ےہ۽اؿٓ۽لایق۽ابعٓاف۽نلعء۽لمتحم۽‪،‬۽وت۽ایس۽رپ۽‬
‫ادامتڈ۽‪،‬۽ایس۽رپ۽لمع‪،‬۽مالمْیظ رْاالقویْفْالمحلْوالعلمْبا لحقْعندْالملكْاالجل۽(خق۽لک۽اس۽لآّ۽ںیم۽اس۽‬
‫ےس۽وقی۽ڈلیل۽فاہٖ۽ںیہن۽وہک ۽‪،‬۽لایق۽یعطق۽ملع۽اس۽ڈاف۽ےک۽لاس۽ےہ۽وج۽امکل۽ؿ۽مٔٓگ۽ےہ۔ف)‬
‫اقمس ۽ڈؿس‪ :‬۽ریقف ۽رفغاﷲ ہل ۽ےن ۽اس ۽ہلئسم ۽ےک ۽قیقحت ۽ےک ۽ےئل ۽اجعم ۽ریغص ۽‪ ۴‬۽اامس ۽دمحم ۽ؿ ۽دقؿٓی‪ ۵‬۽اامس ۽اوبانسحل ۽ؿ‪ ۶‬۽ؿایف ۽‪ ،‬۽اامس ۽احظف۽‬
‫غم‬ ‫ن‬
‫ادلنی۽ صفی۽ؿ‪۷‬زنک۽ادلاققئ۽ؿ۽‪۸‬ؿاقلۃ۽ارلؿاہی۽اامس۽لاچ۽ارشل۽نغۃ۽ؿ۽‪۹‬اقنہی۽اامس۽یدٓ۽ارشلنغۃ۽ؿۺصٍيۃ۽ا ػلی۽ؿۻاطالچ۽انب۽امکل۽لاشا۽ؿۼصلٌؽی۽‬
‫االرحبىالہم۽امٔامیہ۽یبلح۽ؿ‪۴۳‬اابشہ۽ىالہم۽ٓنی۽ااعلدبنی۽رصمی۽ؿ‪۴۴‬۽ونتری۽االاصبٓ۽ىالہم۽دبعاﷲ دمحم۽نب۽دبعاﷲ زغی۽ؿ‪۴۵‬۽ونٓ۽االاضیچ۽ىالہم۽‬
‫نسح۽رشميالیل۽ؿ۽‪۴۶‬دہاہی۽اامس۽یلع۽نب۽ایب۽رکبمٔاہُ۽ادلنی۽رٕاغین۽ؿ‪۴۷‬اکیف۽اامس۽اوب۽اربلاکف۽دبعاﷲ نب۽ادمح۽ضغڈی۽ؿ‪۴۸‬۽رشچ۽ؿاقہی۽اامس۽‬
‫دیبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽وبحمیب۽ؿ‪۴۹‬نییبت۽اغزؼاقئ۽اامس۽رخفادلنی۽ٓللبی۽ؿۺ‪۴‬۽حتف۽العرری۽اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽دمحم۽نب۽اغہماس۽ؿۻ‪۴‬۽ہیلح۽اامس۽دمحم۽‬
‫شلً‬
‫نب۽دمحم۽نب۽اثار۽ااحلچ۽یبلح۽ؿۼ‪۴‬ااضیچ۽ىالہم۽ادمح۽نب۽ مِٰ۽ؿٓری۽ٓؿیم۽ؿ‪۵۳‬ڈریخہ۽ا عؾًٰی۽ىالہم۽ویفس۽نب۽دینج۽جلًی۽ؿ‪۵۴‬۽ىٍيہ۽ىالہم۽مٔاہ۽ُ۽‬
‫غم‬
‫ادلنی۽یبلح۽ؿ۽‪۵۵‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃا ػلی۽ؿ‪۵۶‬رشچ۽اقنہی۽ىالہم۽دبعایلعل۽مٔدنجی۽ہٖؿی۽ؿ‪۵۷‬۽اجعم۽ارلومٓ۽ىالہم۽سمش۽ادلنی۽دمحم۽غہصياین۽‬
‫ؿ۽‪۵۸‬رحبارلاقئ۽ىالہم۽ٓنی۽نب۽امٔامیہ۽رصمی۽ؿ‪ ۵۹‬ایق۽ا فالچ۽ىالہم۽اوباالجالص۽انب۽امعٓ۽رصمی۽ؿ۽ۺ‪۵‬ڈٓاتخمٓ۽ققحم۽دمحم۽نب۽یلع۽ڈیقشم۽ؿ۽‬
‫ۻ‪۵‬زمغا عٌـُ ۽ىالہم ۽دیسی ۽ادمح ۽ومحی ۽ؿ ۽ۼ‪۵‬عمجم ۽االرہن ۽ىالہم ۽یخیش ۽ٓاڈہ ۽اقیض ۽ٓؿیم ۽ؿ ۽‪۶۳‬احہیش ۽ ایق ۽للغالصۃ ۽ادیسل ۽ادمح ۽اغمؾٖی ۽ؿ‪ ۶۴‬۽احہیش۽‬
‫غ‬
‫ڈٓاتخمٓ۽للغالصۃ۽ادیسل۽ا مزلاؿی۽ؿ۽‪ٓ۶۵‬ڈا مزيآ۽ىالہم۽ققحم۽دیسی۽انیم۽ادلنی۽دمحم۽نب۽اعدبنی۽شایم۽ؿ۽‪۶۶‬اتفؿٰی۽اخہین۽اامس۽الج۽اوبااحملنس۽‬
‫رخفادلنی۽اؿٓدنجی۽ؿ‪۶۷‬۽جالہص۽اامس۽فاہٖنب۽ادمح۽نب۽دبعارلدیش۽اخبٓی۽ؿ۽‪۶۸‬وجاہٖ۽االجالیط۽ىالہم۽مٔاہُ۽ادلنی۽امٔامیہ۽نب۽ایب۽رکب۽دمحم۽‬
‫غمف‬
‫ینیسح۽ؿ۽‪۶۹‬زخالۃ۽ا يٍِ۽ؿۺ‪۶‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ؿۻ‪۶‬وقعڈ۽ادلٓہی۽ؿ۽ۼ‪۶‬اتفؿٰی۽ٓحماہین۽دنہہی۽ؿریغاہ۽بتک۽ہقف۽وتمُ‬

‫‪ 1‬وجاہٖ۽االجالیط۽ لصف۽یف۽ارفلاضئ۽ااخلٓخيۃ۽نع۽ا ػلٰـہ۽ یملق۽ہخسن۽ ص۽‪۵۳‬‬

‫‪Page 35 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿ۽رشؿچ۽ؿ۽اتفؿٰی۽سج۽دقٓ۽ریقف۽ےک۽لاس۽ںیہ۽ضق۽یک۽ ا تع۽یک۽وسا۽ڈؿ۽احہیش۽قزلاؿی۽ؿ۽شایم۽ےک۽اس۽دعتاڈ۽ہصق۽ںیم۽ رص۽اک۽نساُ۽‬
‫ںیہک۽ہن۽لالا۽‪،‬۽نلعء۽رکاس۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽دبامك۽ؿاہنمك۽وعٓف۽یک۽دح ں۽اتب۽ےئگ۽اؿٓ۽ضعب۽ضعب۽اًػاء۽وک۽ ُجڈا۽ ُجڈا۽یھب۽ڈرک۽رٕام۽ےئگ۽‬
‫رھپ۽یسک۽اتکف۽ںیم۽رصف۽ڈؿ۽نیت۽وضع۽ڈرک۽ےئک‪،‬یسک۽ںیم۽اچٓ۽لا چ۽‪،‬۽یسک۽ںیم۽وکیئ۽‪،‬۽رگم۽اباعیتف۽ہن۽رٕاملا‪،‬۽ہن۽وپٓا۽امشٓ۽اتبلا۔۽اہُ۽‬
‫اس۽دقٓ۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽رفتمط۽اتکوبُ۽ےس۽ضق۽وک۽عمج۽ےئجیک۽وت۽ایبُ۽ںیم۽یہی۽ ٓا ھٹ۽ ٓا ےئ۽ںیہ۽‪،‬اغ ًيا۽ایس۽رپ۽رظن۽رٕام۽رک۽ىلّاہم۽یبلح۽ٓحمۃ۽‬
‫اﷲ نیلع۽ےن۽ ٓا ھٹ۽ںیم۽ رص۽رٕامڈلا۽اؿٓ۽دیسنی۽افطلٍِ۽ےن۽اُ۽اک۽اابته۽ایک۽وخڈ۽ابعٓف۽ىلّاہم۽شایم۽دقس۽رسہ۽اصلیم۽ڈلیل۽ےہ۽ہک۽ہی۽‬
‫دعتاڈ ۽ىلّاہم ۽یبلح ۽یک ۽ارختساچ ۽یک ۽وہیئ ۽ےہ ۽ینعی ۽اُُ ۽ےس ۽ےلہپ ۽نلعء ۽ےن ۽ڈرک ۽ہن ۽رٕامیئ‪ ،‬۽حیثْقالْبعدْتمامْالکالمْبتعدادْ‬
‫اعضاءْالعورةْفْاالمۃْوالحرة‪ْ1‬کذاحررہْحْاْھ(ویکہکن۽اوہـُ۽ےن۽وللڈی۽اؿٓ۽ ٓا ٓاڈ ۽وعٓف۽ےک۽اًػاء۽رتس۽یک۽دعتاڈ۽رپ۽‬
‫وگتفگ۽یک۽لیمکت۽ےک۽دعب۽ہی۽اہک۽ےہ۽ایس۽رطچ۽اس۽دعتاڈوک۽ىلّاہم۽یبلح۽ےن۽رحتری۽ایک۽ےہ۽‪۴‬ھ۽۔۽ف)۽رگم۽ریقف۽رفغاﷲ اعتیٰل۽ہل۽وک۽اس۽امشٓ۽‬
‫لٍ‬
‫ںیم۽کالس۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽دبُ۽وج ُ۽ڈمٔ۽ا ُ يٍِ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ےہ۽اس۽یتنگ۽ںیم۽ہن۽ ٓا لا۽اُےس۽وعٓف۽متشہ۽ےک۽وتاعب۽ےس۽غٕآ۽ڈّ۽ شکٌْ۽ںیہ۽ہک۽‬
‫لٍ‬
‫چیب۽ںیم۽ڈؿ۽لقتسم۽وعٓںیت۽ینعی۽ڈرک۽ؿ۽ا ُ يٍِ۽افلض۽ںیہ‪،‬۽دہاہی۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫الوجہْاٰلْانْیکونْ(یعینْالساعد)ْبتعالالصابعْ اس۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽(ڈلیل)۽ںیہن۽ہک۽(لآؿ)اویلگنُ۽ےک۽لاعب۽وہ۽‬
‫ویکہکن۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽الک۽وضع۽اکلم۽ےہ۽(ف)‬ ‫النْبؼن ماْعضواکامال۔‪ْ 2‬‬
‫ن‬
‫اامس۽ صفی۽ےن۽اکیف۽رشچ۽ؿایف۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫اماالساعد ْفال ْیؾبع ا(یعین ْاالصابع) ْالنہ ْغیْ لآؿ۽اُ۽(ینعی۽اویلگنُ۽)ےک۽لاعب۽ںیہن۽وہ۽اتکس۽ویکہکن۽ؿہ۽اُ۽ےک۽‬
‫شاھت۽لصتم۽ںیہن۽ےہ۽(ف)‬ ‫متصلْب ا۔‪ْ 3‬‬
‫لٍ‬ ‫لٍ‬
‫ہن۽ہی۽حیحص۽ہک۽اےس۽ڈؿ۽‪۵‬۽ےصح۽رکےک ُ۽ڈمٔ۽ؿ۽ا ُ يٍِ۽ںیم۽شالم۽ام مٌْ۽ہک۽ذمہق۽حیحص۽رپ۽اہنت۽ا يٍِ۽وضع۽اکلم۽ںیہ۽وییہن۽رصف۽ ہقل ُ۽ڈمٔ۽‬
‫وضعِ۽لقتسم۽ےہ۽ہک۽اُُ۽ےک۽رگڈ۽ےس۽وکیئ۽مسج۽اُ۽ےک۽شاھت۽ہن۽صاللا۽اجےئ۽اگ۽‪،‬۽صلٌؽی۽االرحب۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کشف ْربع ْعضوھوعورة ْیمنع ْکالذکر ْبمقردہْ ااسی ۽وضع ۽وج ۽رتس ۽اگہ ۽ںیم ۽ڈالخ ۽ےہ ۽اس ۽اک ۽دواھتیئ ۽لھک ۽اجلا ۽امنٓ ۽ےس۽‬
‫ام ع۽ےہ۽طيلًا۽وضع۽وصخمص۽اہنت‪،‬اہنت۽نیتیصخ۽اؿٓ۽اہنت۽ ہقل ُ۽ڈمٔ۔(ف)‬ ‫واالنثینیْوحدھماوحلِہْالدبرْبمقردھاْ‪ْ 4٤‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ لاف۽رشؿؿ۽ا ػلـہ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۳۴/۴‬‬
‫‪ 2‬ادہلاہی۽اتکف۽ادللاف۽لصف۽یف۽ڈلۃ۽ااصعب۽ادیل۽ؿریغاہ۽ وبطمہع۽وی یف۽ؤنھک۽ ‪/۷‬ۼۻ‪۸‬‬
‫‪ 3‬اکیف۽رشچ۽ؿایف‬
‫‪ 4‬صلٌؽی۽االرحب۽لاف۽رشؿؿ۽ظذۃ۽ا ػلٰـہ۽ وبطمہع ومضسۃ۽ارلشاہل۽ریبؿف۽ ‪۹۹/۴‬‬
‫‪Page 36 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غمف‬
‫زخالۃا يٍِ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الذکر ْعضو ْبانقرادہ ْوکذااالنؿیان ْو ْھذا ْھوْ ڈرک ۽اہنت ۽وضع ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ایس ۽رطچ ۽نیتیصخ ۽یھب ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽یہی ۽حیحص۽‬
‫ےہ۔(ف)‬ ‫الصحیح‪ْ 1‬‬
‫ریغصی۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انکشاف ْربع ْالذکر ْوحدہ ْاو ْربْع ْاالنثینیْ اہنت۽ڈرک(وضع۽وصخمص)۽یک۽دواھتیئ۽لا ۽اہنت۽نیتیصخ۽یک۽دواھتیئ۽اک۽‬
‫لھک۽اجلا۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےس۽ام ع۽ےہ۔(ف)‬ ‫بمقردھما ْیمنعْجوازھا‪ْ 2‬‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ ہقل۽ڈمٔ ۽اہنت۽وضع۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽امتس۽اک۽امتس۽دقٓ ۽ڈٓمہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫ُ‬ ‫حلِۃ ْالدبر ْعضو ْبمقردھاوکل ا ْالتزید ْعَلْ‬
‫ںیہن۽ےہ۔(ف)‬ ‫قدرالدرھم ‪ْ 3ْ٣‬‬
‫ىٍيہ۽رشچ۽ریبک۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ُک‬
‫الِبلْوالدبراذاانکشفْمنْاحدھماْربعہْوانْکانْ لبق۽اؿٓ ُ۽ڈمٔ۽ںیم۽ےس۽یسک۽الک۽اک۽خق۽دواھتیئ۽ہصح۽ ھل۽اجےئ۽ارگ۽‬
‫اقلْمنْقدرالدرھمْیمنعْجوا زْالصلٰوةْ‪ْ4‬اھْملخصا۔ ْ ہچ۽ؿہ۽دقٓ۽ڈٓمہ۽ےس۽مک۽وہ۽وجآ۽۽امنٓےس۽ام ع۽وہاگ۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬

‫اکیف۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کشف ْربع ْساق ا ْیمنع ْجواز ْالصالة ْوکذاالدبرْ وعٓف ۽یک ۽ڈنپیل۽اک۽دواھتیئ ۽ہصح ۽لھک۽اجلا ۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےس۽ام ع۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫والذکر ْواالنؿیان ْحکم ا ْکحکم ْالساق ْوالکریخْ ایس۽رطچ ُ۽ڈمٔ۽ؿ۽ڈرک۽اؿٓ۽نیتیصخ۽ںیہ۽اُ۽ںیم۽ےس۽ہٖ۽الک۽اک۽مکح۽ڈنپیل۽‬
‫اعؾرب ْف ْالدبر ْقدر ْالدرھم ْوالدبر ْالیکونْ یک ۽رطچ ۽ےہ ۽۔اامس ۽رکیخ ۽ےن ۽ڈمٔ ۽ںیم ۽دقٓ ۽ڈٓمہ ۽(ےک ۽ااشکنف) ۽اک۽‬
‫اابتعٓ ۽ایک۽ےہ۽احالہکن ۽ڈمٔ۽دقٓ ۽ڈٓمہ۽ےس۽ٓادئ۽ںیہن۽وہلا۽وت۽اس ۽وقل۽اک۽‬
‫ا کثرمنْقدرالدرھمْف ذاْیِتیضْجوازالصلوةْوانْ‬
‫اقتاض۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ہچ۽امتس۽ڈمٔ۽یگنن۽وہ۽رھپ۽یھب۽امنٓ۽وہ۽اجےئ۽ک ۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫کانْکلْالدبرْمکشوفاْوھوتناقض‪ْ5‬اھْملتِطا ْ‬
‫انتضق۽ےہ۔ا۽ھ۽صلٌؾلا۽(ف)‬

‫غمف‬
‫‪ 1‬زخالۃ۽ا يٍِ۽لصف۽یف۽رتساوعلٓہ۽ یملق۽ہخسن۽‪۵۵/۴‬‬
‫غم‬
‫‪ 2‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ ارشلؿ۽ااثل ك۽ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ص۽ۼ‪۴۴‬‬
‫غم‬
‫‪ 3‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ ارشلؿ۽ااثل ك۽ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ص۽ۼ‪۴۴‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 4‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ ص‪۵۴۶‬‬
‫‪ 5‬اکیف۽رشچ۽ؿایف‬
‫‪Page 37 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫غلطوہ ْبان ْھذا ْتغلیظ ْیؤدی ْاٰل ْالتخقیفْ اوہـُ ۽ےن ۽طلغ ۽اہک ۽ےہ۽ہک۽ہی ۽ظیلغت۽فیفخت ۽لا ۽ااقسؿ ۽اک ۽شٍق ۽ےہ۽‬
‫اواالقساط ْالن ْمن ْالغلیظۃ ْما لؼس ْبا کثر ْمنْ ویکہکن۽ضعب ۽وعٓف ۽ہظیلغ ۽ایسی۽ںیہ۽وج ۽دقٓ ۽ڈٓمہ ۽ےس ۽ٓلاڈہ۽‬
‫قدرالدرھمْفیؤدیْاٰلْانْکشفْجمیعہْالْیمنعْ ںیہن۽وتاس۽ےس۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽ہک۽اےسی۽وضع۽اک۽امتس۽اک۽امتس۽ اگن۽وہلا۽‬
‫امنٓ۽ےس۽ام ع۽ہن۽وہاگ‪،‬۽اس۽اک۽وجاف۽ہی۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽الک۽وقل۽ہی۽ےہ۽‬
‫وْقدْاجیبْعنہْبانہْقدْقیلْبانْالغلیظۃْالِبلْ‬
‫ہک۽ػُيل ُ۽‪،‬ڈمٔ۽اؿٓ۽اُ۽ڈؿونُ۽اک۽آڈ۽رگڈ۽(ضق۽لم۽رک۽)۽ہظیلغ۽ےہ۽‪،‬۽‬
‫والدبر ْمع ْحول ما ْفیجوز ْکونہ ْاعؾرب ْذلك ْفالْ‬
‫ض‬
‫ س۽اامس۽رکیخ۽ےک۽وقل۽دقٓ۽ڈٓمھ۽اک۽اابتعٓ۽ڈٓ ق۽وہاگ۽اؿٓ۽اہقفء۽‬
‫یرد ْعلیہ ْما ْقالوا ْویدفعہ ْما ْتِدم ْمن ْانْ‬
‫ےن۽وج۽اارتاص۽ایک۽ےہ۽ؿہ۽ؿآڈ۽ہن۽وہ۽اگ۔۽اس۽اک۽ڈافه۽زگہتش۽وگتفگ۽‬
‫م‬ ‫الصحی‬
‫ح ْان ْکال ن ْالذکر ْوالخصیتنی ْعضوْ ےس ۽وہ ۽اجلا ۽ےہ ۽ہک ۽حیحص ۽وقل ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽ڈرک ۽(وضع ۽وصخمص)۽‬
‫مستِل ْوکذالك ْالصحیح ْان ْکال ْمن ْااللیتنیْ اؿٓ ۽نیتیصخ۽ںیم۽ےس۽ہٖ ۽الک۽لقتسم۽وضع۽ےہ۽اؿٓ ۽ایس۽رطچ۽‬
‫والدبرْعضوْمستِلْفالْیتمْذالكْاالعؾبار ْاھْ حیحص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽ڈمٔ ۽اؿٓ ۽رسنی۽ںیم۽ےس۽ہٖ ۽الک۽لقتسم۽‬
‫‪1‬‬

‫وضع ۽ےہ ۽اف ۽ؿہ( ۽دقٓ ۽ڈٓمہ ۽اک) ۽اابتعٓ ۽ڈٓضق ۽ہن ۽وہاگ ۽اھ۽‬ ‫مختصرا۔ ْ‬
‫رصتخمًا(ف)‬
‫ایس۽رطچ۽نییبت۽ؿریغہ۽ںیم۽رصتحی۽رٕامیئ‪،‬۽ریقف۽رفغاﷲہل۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽ذموکٓہ۽ںیم۽اس۽ثحب۽یک۽دمحباﷲ حیقنت۽لاغل۽امبال۽ضٕلڈ۽‬
‫لٍ‬
‫نیلع۽ڈرک۽یک۽اؿٓ۽اُس۽ںیم۽لامك۽رکڈلا۽ہک۽اافلض۽ہثلث۽دقضق۽ارسآ۽مہ۽اک۽ڈرک۽ؿ ُ۽ڈمٔ۽ا ُ يٍِ۽ےک۽شاھت۽ظفل۽وحل۽ٓادئ۽رکلا۽اکیبٓ۽ہکلب۽وممہ۽‬
‫لٍ‬
‫ؿاعق ۽وہا ۽خق ۽لامك ۽وہایل ۽ہک ۽ہی ۽مسج ۽ینعی ۽امنیب ۽ادلمٔؿ ۽ا ُال يٍِ ۽اُُ ۽ ٓا وھٹُ ۽وعٓوتُ ۽ےس ۽یسک ۽ںیم ۽شالم ۽اؿٓ ۽یسک ۽اک ۽لاعب ۽ںیہن۽‬
‫وہاتکس۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽ػنغ ًا۽رتسِ۽وعٓف۽ںیم۽ڈالخ۽وت۽ؿاخق۽ہک۽اُےس۽وضع۽جڈااگہن۽امشٓ۽ایک۽اجےئ۔۽ ڈ۽ںیم۽دعڈاًػاےئ۽وعٓف۽ونۼ۽غٕآ۽‬
‫ڈلا۽اجےئ۽اؿٓ۽بتک۽ذموکٓہ۽ںیم۽اُس۽اک۽دعس۽ڈرک۽ڈرکِ۽دعس۽ںیہن۽ہک۽ ٓا ر۽اُُ۽ںیم۽ہن۽اباعیتف۽یک۽رطف۽اامیء۽ہن۽یسک۽دعتاڈ۽اک۽ڈرک۽‪،‬۽ؿہ۽رتس۽‬
‫و‬
‫وعٓف۽یک۽ڈؿونُ۽دح ں۽ڈرک۽رٕامےکچ۽اؿٓ۽اےنت۽اًػا۽ےک۽اشٍؼالل۽ؿ۽ارفناڈ۽رپ۽یھب۽رصت ذٍِ۽رک۽ےئگ۽وت۽وج۽لایق۽ٓاہ۽الرجس۽وضع۽لقتسم۽غٕآ۽‬
‫لاےئ۽اگ‪،‬‬
‫فلیق مْولؼتا ملْلعلْاللْیحدثْبعدْذلكْامراْ دنع ۽ٓهّی۔ ۽وھجمس ۽اؿٓ ۽وغٓ ۽رکؿ ۽شالڈ ۽اﷲ اعتیٰل ۽اس ۽ےک ۽دعب ۽یسک۽‬
‫ٓا شاُ۽ا ۽وک۽دیپا۽رٕام۽ڈّ‪،‬۽ہی۽ثاری۽قیقحت۽ےہ۽اؿٓ‬ ‫ھذاْماعندیْوالعلمْبا لحق ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 38 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قح۽اک۽ملع۽ثارّ۽ٓف۽ےک۽لاس۽ےہ۽(ف)‬ ‫ْرّب۔ ْ ْ‬
‫عند ّ‬
‫ریقف۽رفغاﷲ ہل۽ےن۽وہس ك۽ظفح۽ےک۽ےئل۽اس۽بلطم۽وک۽اچٓ۽رعش۽ںیم۽مظن۽ایک۽اؿٓ۽ڈرک۽اًػاء۽ںیم۽رتبیت۽یھب۽ؿیہ۽وحلم۽ؿ۽ٓیہ۔۽اُ۽‬
‫ااعشٓ۽ںیم۽ ڈ۽ےک۽ےئل۽رتسِوعٓف۽یک۽دح ں۽یھب۽اتبیئ۽ںیئگ۽ؿہ۽یھب۽اس۽رصتحی۽ےس۽ہک۽لا۽ف۽اخٓچ۽اؿٓ۽ٓاون۽ڈالخ۽اؿٓ۽ؿہ۽ادقآ۽یھب۽‬
‫۽وفٓا۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽اؿٓ۽لال۽دصق۽ںیم۽‬
‫اتب۽ڈی۽یئگ۽سج۽دقٓ۽اک۽انلھک۽ذمہق۽اتخمٓ۽رپ۽دسفم۽ےہ۽رھپ۽ہی۽رفتہق۽یھب۽ہک۽لادصقل۽وھکےنل۽ںیم ً‬
‫ادقآ۽اڈاےئ۽ٓنک۽لک۽انلھک۽اچےئہ۽اس۽ںیم۽ہی۽یھب۽اتب۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽ذمہق۽اتخمٓ۽رپ۽خؾٌؼۃً۽اڈاےئ۽ٓنک۽رشؿ۽ںیہن۽رھپ۽اس۽ذمہق۽حیحص۽یک۽‬
‫ُگ‬ ‫لٍ‬
‫رطف۽اامی۽ےہ۽ہک۽ڈرک۽ؿ۽ا ُ يٍِ۽ؿ ُ۽ڈمٔ۽ؿ۽ہٖ۽رسنی۽اہنت۽اہنت۽وضع۽اکلم۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽ذمہق۽حیحص۽یھب۽فاہٖ۽رک۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽ہٖ۽ ھٍيا۽اینپ۽ٓاُ۽اک۽‬
‫لاعب۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽وج۽وضع۽ریقف۽ےن۽ٓادئ۽ایک۽اُس۽ںیم۽ہی۽اشآہ۽یھب۽رکڈلا۽ہک۽اس۽زجہیئ۽یک۽رصتحی۽ہن۽لایئ۽اؿٓ۽وعٓف۽ٓریِ۽لا۽ف۽ںیم۽ہی۽یھب۽‬
‫رصمچ۽وہایگ۽ہک۽ضق ۽وجامك ۽دبُ ۽ےس۽ اڈ ۽ےہ۽اؿٓ ۽زین۽ہی۽یھب۽ہک۽اعہن۽اس۽ںیم۽ڈالخ۽ےہ۽ؿغہ ٰڈا ۽اےس۽یھب۽ظفل۽فاہ ًٖا ۽ےک۽ےچین۽‬
‫ٓ۔اھ۔دمحباﷲ رصتخم۽رحب۽یک۽اچٓ۽وتیبُ۽ںیم۽اس۽دقٓ۽وفادئ۽ریثکہ۽ےک۽شاھت۽فطل۽ہی۽ےہ۽ہک۽نعيامك۽اغہٰی۽وکیئ۽رحف۽وشح۽ؿ۽رصمه۽رپ۽نک۽‬
‫ںیہن۽ہن۽ںیہک۽اڈاےئ۽بلطم۽ںیم۽ااجیٓ۽لخم۽ؿاعق۽وہا۽ؿادمحلﷲ ٓف۽انیملٰعل۽ؿہ۽ااعشٓ۽ ٓا دبآہی۽ںیہ‪؎ :‬‬
‫آ۽ہتِ۽۽لاف۽۽لا۽ہتِ۽۽ٓاون‬ ‫رتسِ۽وعٓف۽رمبڈ۽ہن۽وضع۽ضق۽‬
‫لا۽کصـ۽ڈّ۽ڈےم۽امنٓ۽وجم‬ ‫ہٖہچ۽ٓنعس۽دقبٓ۽ٓنک۽کصـڈ۽‬
‫لٍ‬
‫ڈؿرس ں۽ہٖرذڈ۽مٔاونےئ۽اؿ‬ ‫َڈرک۽۽ؿا يٍِ۽ؿ۽ ہقل۽سب۽‬
‫لٍ‬
‫لایق۽ٓریِ۽لاف۽آ۽ہٖ۽طُـ‬ ‫فاہ ًٖا۽لصف۽ا۽ُ يٍِ۽ؿ ُ۽ڈمٔ۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫وگلا۽ہی۽شآا۽وتفٰی۽اُ۽اچٓ۽رعش۽یک۽رشچ۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ۻ‪۵‬۽ڈدعقی۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫وئسم۽ہل۽ ٓا۽لایق۽گیب۽اصخق۽ٓاوپمٓی۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۼ‪: ۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وعٓف۽ ٓا ٓاڈ۽ےک۽دبُ۽ےک۽وضعِ۽وعٓف۽ںیہ؟۽بؼنواْتوجروا۔۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓ ُِ۽ ٓا ٓاڈ۽اک۽شآا۽دبُ۽رس۽ےس۽لاؿُ۽لک۽ضق۽وعٓف۽ےہ۽رگم۽طيہ۽یک۽نِکلی۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ایلیھتہُ۽ہک۽ہی۽لاالامجه۽اؿٓ۽ابعٓف۽جالہص ےس۽‬
‫افتسمڈ ۽ہک ۽لانخ ۽لا ۽ےس ۽ونخٹُ۽ےک ۽ےچین۽وجٓ ۽لک ۽ تشِ ۽دقس۽یھب ۽لاالافتط ۽وعٓف ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ولتؿُ ۽اؿٓ ۽ تش ۽فک ۽ڈضق۽ںیم ۽اخيالف۽‬
‫حیحصت۽ےہ۽الص۽ذمہق۽ہی۽ہک۽ؿہ۽ڈؿونُ۽یھب۽وعٓف۽ںیہ۽وت۽اس۽دقتری۽رپ۽رصف۽لا چ۽ڑکٹّ۽یٰنثتسم۽وہےئ‪،‬۽طيہ۽یک۽یلکٹ۽‪،‬۽ڈؿونُ۽ایلیھتہُ۽‬
‫‪،‬۽ڈؿونُ۽ تشِ۽لا۽۔۽اُ۽ےک۽وسا۽شآا۽دبُ۽وعٓف۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽سیت‪۶۳‬۽وضعؿُ۽رپ۽ لمتش۽ہک۽اُُ۽ںیم۽سج۽وضع۽یک۽دواھتیئ۽ےلھک۽ک ۽امنٓ۽اک۽‬
‫ؿیہ۽مکح۽وہاگ۽وج۽مہ۽ےن۽ےلہپ۽وتفّ۽ںیم‬

‫‪Page 39 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اًػاء۽وعٓف۽ ڈ۽یک۽تبسن۽اھکل۽ؿہ۽سیت۽وضع۽ہی۽ںیہ‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽رس۽ینعی۽وطل۽ںیم۽لٍساین۽ےک۽ا ُؿرپ۽ےس۽رگڈُ۽ےک۽رشؿه۽لک۽اؿٓ۽رعص۽ںیم۽الک۽اکُ۽ےس۽ڈؿرسّ۽اکُ۽لک۽ینتج۽ہگج۽رپ۽اعڈہً۽‬
‫لال۽ےتمج۽ںیہ۔‬
‫(‪)۵‬۽لال۽ینعی۽رس۽ےس۽ےچین۽وج۽ےکٹل۽وہےئ۽لال۽ںیہ۽ؿہ۽جڈا۽وعٓف۽ںیہ۔‬
‫(‪۶‬ؿ‪)۷‬۽ڈؿونُ۽اکُ‬
‫(‪)۸‬۽رگڈُ۽سج۽ںیم۽گال۽یھب۽شالم۽ےہ۔‬
‫(‪۹‬ؿۺ)۽ڈؿونُ۽شاےن۽ینعی۽اجمك۽ تش۽ےک۽وجٓ۽ےس۽رشؿه۽لآؿ۽ےک۽وجٓ۽لک۔‬
‫(ۻؿۼ)۽ڈؿونُ۽لآؿ۽ینعی۽اُس۽وجٓ۽ےس۽کہٌٍـُ۽تیمس۽کالیئ۽ےک۽وجٓ۽لک۔‬
‫(‪۴۳‬۽ؿ۽‪)۴۴‬۽ڈؿونُ۽کالایئُ۽ینعی۽ینہک۽ےک۽اُس۽وجٓ۽ےس۽گٌّـُ۽ےک۽ےچین۽لک۔‬
‫(‪۴۵‬۽ؿ‪)۴۶‬۽ڈؿونُ۽اہوھتُ۽یک۽ تش۔‬
‫(‪)۴۷‬۽ہنیس۽ینعی۽ےلگ۽ےک۽وجٓ۽ےس۽ڈؿونُ۽نصياُ۽یک۽ٓری ں۽لک۔‬
‫(‪۴۸‬۽ؿ‪)۴۹‬۽ڈؿونُ۽نصياںین۽ہکبج۽ایھچ۽رطچ۽اُھٹ۽یکچ۽وہُ۽ینعی۽ارگ۽ونہٓ۽لالکل۽ہن۽اُںیھٹ۽لا۽فیفخ۽وناخہتس۽ںیہ۽ہک۽وٹف۽رک۽ہنیس۽ےس۽ ُجڈا۽‬
‫وضع۽یک۽وصٓف۽ہن۽ینب۽وہُ۽وت۽اس۽ؿغك۽لک۽ہنیس۽یہ۽ےک۽لاعب۽ٓںیہ۽ک ۽اگل۽وعٓف۽ہن۽ینگ۽اجںیئ۽ک ۽اؿٓ۽خق۽اُاھبٓ۽یک۽اُس۽دح۽رپ۽‬
‫ٓا اجںیئ۽ہک۽ہنیس۽ےس۽جڈا۽وضع۽غٕآ۽لاںیئ۽وت۽اس۽ؿغك۽الک۽وعٓف۽ہنیس۽وہاگ۽اؿٓ۽ڈؿ۽‪۵‬وعٓںیت۽ہی۽‪،‬۽اؿٓ۽ؿہ۽ہگج۽ہک۽ڈؿونُ۽نصياُ۽ےک۽چیب۽‬
‫ںیم۽اخیل۽ےہ۽اف۽یھب۽ہنیس۽ںیم۽شالم۽ٓےہ۽ک ۔‬
‫(ۺ‪)۴‬۽ٹیپ۽ینعی۽ہنیس۽یک۽دح۽ذموکٓ۽ےس۽لاف۽ےک۽انکٓہ۽ٓری ں۽لک۽‪،‬۽لاف۽ٹیپ۽یہ۽ںیم۽شالم۽ےہ۔‬
‫(ۻ‪)۴‬۽لًٍھ۽ینعی۽ٹیپ۽ےک۽اقملل۽ےھچیپ۽یک۽اجمك۽احمڈاف۽ہنیس۽ےک۽ےچین۽ےس۽رشؿه۽رمک۽لک۽ینتج۽ہگج۽ےہ۔‬
‫(ۼ‪)۴‬۽اُس۽ےک۽اُؿرپ۽وج۽ہگج۽ےھچیپ۽یک۽اجمك۽ڈؿونُ۽شاونُ۽ےک۽وجٓؿُ۽اؿٓ۽لًٍھ۽ےک۽چیب۽ہنیس۽ےک۽اقملل۽ؿاعق۽ےہ۽فاہ ًٖا۽جڈا۽وعٓف۽ےہ‪،‬۽‬
‫ور‬
‫اہُ۽لغب۽ےک۽ےچین۽ہنیس۽یک۽ٓری ں۽دح۽لک۽ڈؿونُ۽رکؿوٹُ۽ںیم۽وج۽ہگج۽ےہ۽اُس۽اک۽اگال۽ہصح۽ہنیس۽ںیم۽شالم۽ےہ۽اؿٓ۽ ھال۽ایس۽رتسوھ ں۽‬
‫ور‬
‫وضع۽لا۽شاونُ۽ںیم۽اؿٓ۽ٓریِ۽ہنیس۽ےس۽رشؿه۽رمک۽لک۽وج۽ڈؿونُ۽ؤولہ۽ںیہ۽اُ۽اک۽اگال۽ہصح۽ٹیپ۽اؿٓ۽ ھال۽لًٍھ۽ںیم۽ڈالخ۽وہاگ۔‬
‫(‪۵۳‬ؿ۽‪)۵۴‬۽ڈؿونُ۽رسنی۽ینعی۽اےنپ۽لاالیئ۽وجٓ۽ےس۽ٓاونُ۽ےک۽وجٓ۽لک۔‬
‫(‪)۵۵‬۽رٕچ۔‬
‫(‪ُ )۵۶‬۽ڈمٔ۔‬

‫‪Page 40 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪۵۷‬ؿ‪)۵۸‬۽ڈؿونُ۽ٓاںین۽ینعی۽اےنپ۽لاالیئ۽وجٓ۽ےس۽ٓاونؿُ۽ےک۽ےچین۽لک۽ڈؿونُ۽ٓاون۽یھب۽ٓاونُ۽ںیم۽شالم۽ںیہ۔‬
‫(‪)۵۹‬۽ٓریِ۽لاف۽یک۽ مس۽ہگج۽اؿٓ۽اس۽ےس۽لصتم۽ؿ۽اقملل۽وج۽ھچک۽لایق۽ےہ۽ینعی۽لاف۽ےک۽انکٓہ۽ٓری ں۽ےس۽الک۽دیساھ۽ڈامٔہ۽رمک۽رپ۽ےچنیھک۽‬
‫ور‬
‫اس۽ڈامّٔ۽ےک۽اؿرپ۽اؿرپ۽وت۽ہنیس۽لک۽اگال۽ہصح۽ٹیپ۽اؿٓ۽ ھال۽لًٍھ۽ںیم۽شالم۽اھت۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےچین۽ےچین۽ڈؿونُ۽رسنی۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ٓاونُ۽‬
‫ےک۽رشؿه۽وجٓ۽اؿٓ ُ۽ڈمٔ۽لاالیئ۽انکّٓ۽لک۽وج۽ھچک۽خ ّػہ۽لایق۽ےہ۽ضق۽الک۽وضع۽ےہ۽اعہن۽ینعی۽لال۽ےنمج۽یک۽ہگج۽یھب۽ایس۽ںیم۽ڈالخ۽ےہ۔‬
‫(ۺ‪۵‬۽ؿ۽ۻ‪)۵‬۽ڈؿونُ۽ڈنپایلُ۽ینعی۽ٓری۽ٓاون۽ےس۽ونخٹُ۽لک۔‬
‫(ۼ‪۵‬ؿ‪)۶۳‬۽ڈؿونُ۽ولتّ۔۽یف۽ونتری۽االاصبٓ۽ؿادلٓااتخملٓ۽(ونتری۽االاصبٓ۽اؿٓ ُ۽ڈٓاتخمٓ)۽‬
‫عورة(للحرة) ْولوخنثی ْ(جمیع ْبدن ا) ْحیتْ ٓا ٓاڈ ۽وعٓف ۽ارگ۽ہچ۽جًٍی۽وہ۽اس۽اکرتس۽امتس۽دبُ ۽ےہ۽یٰتح۽ہک۽‬
‫شعرھا ْالنازل ْف ْاالصح ْ(خالالوجہ ْو ْالکقنی)ْ اےکس ۽ےکٹل ۽وہےئ ۽لال ۽یھب ۽احص ۽ذمہق ۽رپ ۽‪،‬رگم ۽رہچہ ۽‪ ،‬۽ڈؿونُ۽‬
‫فظ ر ْالکف ْعورة ْعَل ْالمذھب(والِدمنی)عَلْ ایلیھتہُ ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽دقس ۽دمتعم ۽وقل ۽ےک ۽اطمقب ۽رتس ۽ںیہن۔۽‬
‫یلیھتہ ۽یک ۽ تش ۽حیحص ۽ذمہق ۽رپ ۽رتس ۽ںیم ۽شالم ۽ےہ ۽ا ۽ھ۽‬
‫المعتمد‪1‬اھوفْالخالصۃْالمرأةْاذالمْتسرتْظ رْ‬
‫جالہص ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽وعٓف ۽ےن ۽اینپ ۽ تش ۽دقس ۽وک ۽ہن ۽ڈاھاپ۽‬
‫قدْم اْتجوزْصالت اْوبطنْالکفْوالوجہْعَلْھذاْ‬
‫م‬
‫وت ۽اس ۽یک ۽امنٓ ۽اج ٔ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽یلیھتہ ۽ےک ۽ادنٓؿین ۽ےصح ۽اؿٓ ۽رہچّ ۽اک۽‬
‫الن ْھذاالثلثۃ ْمن ا ْلؼست ْبعورة ْوبطْن ْقدم اْ‬
‫یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽ویکہکن۽وعٓف ۽یک۽ہی۽لٌٍـُ۽زیچ ں۽رتس۽ںیم۽‬
‫ب‬ ‫ھ‬
‫ل ْیھ ْعورة ْفیہ ْروایتان ْوالتِدیر ْفیہ ْبر عْ شالم۽ںیہن‪،‬وعٓف۽ےک۽لاؿُ۽اک۽ادنٓؿین۽ہصح۽رتس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫بطن ْالِدم ْف ْروایۃ ْاالصل ْوف ْرویۃ ْالکریخْ اس۽ںیم۽ڈؿ۽ٓؿاںیتی۽ںیہ۽‪،‬۽ٓؿامك۽الص۽ںیم۽ولتؿُ۽یک۽دواھتیئ۽‬
‫لؼسْبعورة ْاھْملخصاوب ذاْالتقصیلْبنیْظ رْ ےنلھک۽وکام ع۽امنٓغٕا ۽ٓڈلا ۽اؿٓ ۽اامس۽رکیخ۽یک۽ٓؿامك ۽ںیم ۽ےہ ۽ہی۽‬
‫‪2‬‬

‫الِدم ْوبطن ا ْجزم ْالمحِق ْعَل ْاالطالق ْفْ شالم ۽رتس ۽ںیہن ۽ےہ ۽ا ۽ھ ۽صلزػا‪،‬فاہٖ ۽دقس ۽اؿٓ ۽لانط ۽دقس ۽ےک۽‬
‫مِدمتہْزادالقِیْوقالْالعالمۃْالغزیْصاحبْ ڈٓایمُ۽ایس۽لیصفت۽رپققحم۽یلع۽االفالط۽اامس۽نب۽امہس۽ےن۽اےنپ۽‬
‫غ‬
‫الؾنویر ْف ْشرح ااعانۃ ْالحِی ْاقول ْفاستقیدْ ادقہم۽ٓاڈا فؼَٖ۽ںیم۽زجس۽ایک۽ےہ‪،‬۽اس۽یک۽رشچ۽ااعلۃ۽ا زؼَٖ۽ںیم۽‬
‫اصخق۽الٌٍـری۽ىالہم۽زغی۽ےن۽اہک۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽جالہص۽یک۽وگتفگ۽‬
‫منْکالمْالخالصۃْانْالخالفْانماْھوْفْ ْ‬
‫ےس۽داتپ۽اتلچ۽ےہ۽ہک۽وعٓف۽ےک۽‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتری۽االاصبٓ۽ لاف۽رشؿؿ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪۹۹/۴‬‬

‫‪ 2‬جالطۃ۽ااتفلؿٰی۽ الصفل۽اصلڈس۽یف۽رتساوعلٓہ۽ وبطمہع۽ون۽لکصـ۽ؤنھک۽ ‪۷/۴‬ۺ‬
‫‪Page 41 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫باطنْالِدمْوْاماْظاھرہْفلؼسْبعورةْبالخالف‪ ْ1‬لاؿُ۽ےک۽ولتّ۽ںیم۽اخيالف۽ےہ‪،‬۽ٓاہ۽اعمصلہ۽فاہٖ ۽دقس۽اک۽وت۽ؿہ۽‬
‫الخ ْوف ْال ندیۃ ْعن ْالخالصۃ ْثدی ْالمرأة ْانْ لاالافتط۽رتس۽ںیم۽شالم۽ںیہن۽اخل۽ اؿٓ۽اتفؿٰی۽دنہہی۽ںیم۽جالہص۽‬
‫کانتْصغیةْناھدةْف وْتبعْلصدرھاْوانْکانتْ ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽ہک۽ارگ۽زلیک۽ٹوھیٹ۽وناخہتس۽نصياونُ۽ؿایل۽وہ۽‬
‫وت ۽اس ۽ےک ۽نصياُ ۽شٌٍْ ۽ےک ۽لاعب ۽وہُ ۽ےگ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽مٔی ۽وہوت۽‬
‫کبیةْف وْعضوْعلیحدة‪2٢‬اھ ْ‬
‫نصياُ۽اگل۽اگل۽لقتسم۽وضع۽وہُ۽ےگ۔‬
‫اقول‪ْ :‬امامابنی ْالثدینی ْفِد ْکان ْھو ْو ْموضعْ‬
‫اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽ؿہ ۽وج ۽نصياونُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ہگج ۽ےہ ۽وت۽‬
‫الثدینی ْجمیعا ْمنْالصدر ْقبل ْانکسارھماْاماْ‬
‫اس۽لآّ۽ںیم ۽ہلئسم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽نصياونُ۽ےک۽ڈےنکلھ ۽ےس ۽ےلہپ۽‬
‫فب‬
‫ھما ْفِد ْانحازتا ْباالنکسار ْ یق ْما ْبؼن ماْ نصياونُ ۽یک ۽ہگج ۽اؿٓ ۽نصياُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽یک ۽ہگج ۽شٌٍْ ۽یہ ۽اک ۽ہصح۽‬
‫داخال ْف ْالصدر ْکما ْکان ْوھوظاھر‪ْ ،‬اماتبعیۃْ ےھت۽۽رھپ۽نصياُ ۽ڈےنکلھ۽ےس۽جڈا ۽وضع۽نب۽ےئگ ۽وت۽نصياونُ۽ےک۽‬
‫السرة ْللبطن ْفالنا ْنرھاتؾبعہ ْف ْشمول ْحکمْ ڈٓایمُ۽یک۽ہگج۽سج۽رطچ ۽ےلہپ۽ہنیس۽ںیم۽شالم۽یھت۽ؿےسی۽یہ۽‬
‫السرتْوعدمہ‪ْ،‬فبطنْالرجلْلمالمْیکنْعورةْلمْ ہنیس۽ںیم۽ڈالخ۽ٓےہ۽ک ۽ہی۽لاف۽وت۽فاہٖ۽ےہ‪،‬۽لایق۽لاف۽نطب۽ےک۽‬
‫تکنْعورة‪ْ،‬منْاالمۃْمعْظ رھاْوبطن اْمانصہْ لاعب۽اس ۽ےئل۽ےہ ۽ہک۽ؿہ ۽رتس۽اؿٓ ۽دعس ۽رتس۽ےک۽مکح ۽ںیم۽شالم۽‬
‫(الشایم)البطن ْما ْالن ْمن ْالمِدم ْوالظ رْ وہےن ۽ںیم ۽ٹیپ ۽ےک ۽لاعب ۽ےہ‪ ،‬۽وت ۽نطب ۽ ڈ ۽خق ۽رتس ۽ںیم۽‬
‫شالم ۽ںیہن ۽وت۽ ڈ۽یک ۽لاف ۽یھب۽رتس۽ںیم ۽شالم ۽ہن ۽وہ ۽ک ۽نکیل۽‬
‫مایِابلہ ْمن ْالموخر ْکذا ْف ْالخزائن ْوقالْ‬
‫ول ڈی۽یک۽ تش۽اؿٓ ۽نطب۽ڈؿونُ۽رتس ۽ںیم۽شالم۽ںیہ۽اسیج۽ہک۽‬ ‫ل‬
‫الرحمیت ْالظہرماقابل ْالبطن ْمن ْتحت ْالصدرْ‬
‫اس۽لآّ۽ںیم۽شایم۽ےن۽رصتحی۽یک۽ےہ۽نطب۽(ٹیپ)۽ؿہ۽ےہ۽وج۽‬
‫اٰلْالسرة"جوھرة"ایْفماْحاذیْالصدرْلؼسْمنْ‬
‫ٓا ےگ۽یک۽رطف۽ مس۽ہصح۽ےہ۽اؿٓ ۽رہظ( تش)۽اس۽ےک۽اقملل۽‬
‫ور‬ ‫الظہر ْ‬
‫ھال۽ہصح۽ےہ۽ذکایف۽ازخلانئ۽۔خیش۽ٓیتمح۽ےن۽اہک۽رہظ۽( تش)۽‬
‫ےس۽ اڈ۽مسج۽اک۽ؿہ۽‬

‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽۽ااعلۃ۽ا زؼَٖ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽اابلف۽ااثل ك۽یف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۴‬ۼ‪۸‬‬
‫‪Page 42 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الذی ْھو ْعورة‪1‬اھ ْوف ْحاشیۃ ْالطحطاوی ْعَل ْمرایقْ ہصح ۽وج ۽شٌٍْ ۽ےس ۽ےچین ۽لاف ۽لک ۽ٹیپ ۽ےک ۽اقملل ۽ےہ‪ ،‬۽وجہٖہ۔ ۽ینعی۽‬
‫القالح ْاما ْالجنب ْفانۃ ْتبع ْللبطن ْکذاف ْالِنیۃْ مسج۽اک۽ؿہ۽ہصح ۽وج۽شٌٍْ ۽ےک ۽اقملل ۽وہ۽ؿہ۽اس ۽ تش۽اک۽ااسی ۽ہصح۽ںیہن ۽وج۽‬
‫واالوجہ ْان ْمایَل ْالبطن ْتبع ْلہ ْکما ْف ْالبحر ْیعینْ رتس ۽ںیم ۽شالم ۽ےہ ۽اھ۔ ۽احہیش ۽قزلاؿی۽یلع ۽ ایق ۽ا فالچ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫اجمك ۽ؤولہ ۽نطب ۽ےک ۽لاعب ۽ےہ ۽عٍيہ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اؿہج۽‬
‫وماْیَلْالظ رْتبعْلہْکماْفْتحقۃْاالخیارْ‪ْ 2‬اھْوفْطْ‬
‫(رتہب) ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽وج ۽ہصح ۽ؤولہ ۽اک ۽نطب ۽ےک ۽شاھت ۽لصتم ۽ےہ ۽ؿہ ۽نطب۽‬
‫عَلْالدرالمختارْانْکانتْامۃْفاعضاءْعورت اْثمانیۃْ‬
‫ےک۽لاعب۽ےہ۽امک۽یف۽ارحبل۔۽ینعی۽وج۽ تش۽ےک۽شاھت۽ےنلم۽ؿاال۽ہصح۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫ایضا‪ْ ،‬القخذان ْو ْااللؼتان ْوالِبل ْوالدبر ْوماْ‬
‫ تش۽ےک۽لاعب۽ےہ۽امک۽یف۽وزفۃ۽االایخٓاھ۔قزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽ںیم۽‬
‫م‬ ‫لبط‬
‫حول ما ْوا ن ْو ْالظ ر ْومایلی ما ْز ن ْالجنبنی ْوْ ےہ ۽ارگ ۽اخوتُ ۽وللڈی ۽وہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽یھب ۽اًػا ِء ۽رتس ۽ ٓا ھٹ ۽ںیہ ۽ڈؿونُ۽‬
‫یزاد ْف ْالحرة ْالساقان ْمع ْالکعبنی ْوالثدیانْ ٓاںین۽‪،‬۽ڈؿونُ۽رسنی۽‪،‬۽ػُيل۽‪ُ ،‬۽ڈمٔ۽اؿٓ۽اُ۽اک۽آڈ۽رگڈ۽‪،‬۽ٹیپ۽‪،‬۽ تش۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫المنکسران ْواالذنان ْوالعضدان ْمع ْالمرفِنیْ اُُ۽ڈؿونُ۽ےس۽لصتم۽ؤولہ۽۔۽اؿٓ۽ ٓا ٓاڈ۽وعٓف۽ںیم۽اُ۽اًػاء۽اک۽ااضہف۽‬
‫والذراعان ْمع ْالرسغنی ْوالکتقان ْوبطناقدمی ا ْفْ ےہ۽ڈؿونُ۽ڈنپایلُ۽ونخٹُ۽تیمس۽‪،‬۽ڈےکلھ۽وہےئ۽ڈؿونُ۽نصياُ ۽‪،‬‬
‫روایۃ ْاالصل ْو ْالصدر ْوالراس ْو ْالشعر ْوالعنق ْوْ ڈؿونُ۽اکُ ۽‪،‬۽ڈؿونُ۽لآؿ ۽کہٌٍـُ۽تیمس۽(وملڈےھ۽لک)۽ڈؿونُ۽‬
‫ظ رْالکقنیْفیھْثمانیۃْوْعشرونْعضواْ‪3‬اھْقالْشْ کالایئُ۽ینعی۽ینہک۽ےک۽وجٓ۽ےس۽وٹگُ۽ےک۽ےچین۽لک۽‪،‬۽ڈؿونُ۽اکدنےھ‪،‬۽‬
‫اؿٓ۽ٓؿامك۽الص۽ےک۽اطمقب۽وعٓف۽ےک۽ڈؿونُ۽دقومُ۽ےک۽ولتّ۽‬
‫کذاحررہْحْ‪ْ4‬اھ ْ‬
‫‪،‬۽ہنیس۽‪،‬۽رس۽‪،‬۽لال۽رگڈُ۽ڈؿونُ۽اہوھتُ۽یک۽ تش۽ہی۽امتس۽ااھٹسیئ۽اًػاء۽‬
‫تعاٰل ْعضوان ْاالولْ‬
‫اقول‪ْ :‬فات م ْرحم م ْالل ْ ٰ‬
‫ںیہ۽اھ۽شایم۽ےن۽اہک۽ہک۽اامس۽یبلح۽ےن۽ایس۽رطچ۽رحتری۽ایکےہ۽اھ۽‬
‫ماتحت ْالسرة ْاٰل ْالعانۃ ْومایحاذیہ ْمن ْکل ْجانبْ‬
‫(ف)‬
‫اوقل‪ :‬۽( ۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽اُ ۽اشالف ۽ٓمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽ڈؿ ۽اًػاء ۽اک۽‬ ‫فانْ ْ‬

‫ڈرک۽ںیہن۽ایک۽الہپ۽مسج۽اک۽ؿہ۽ہصح ۽وج۽لاف۽ےس۽ٓریِلاف۽لک۽اؿٓ ۽ہٖ۽‬

‫اجمك۽ےس۽اس۽ےک۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ ‪ ،‬وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬احضيۃا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽اغمٌغلؼاف۽ارشلؿچ۽اخل۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رھگ۽رکایچ۽ص۽‪۴۶۴‬‬
‫‪ 3‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ڈآارعملہف۽ریبؿف۽ ‪۴/۴‬ۼ‪۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ ‪۶۳۴/۴‬‬
‫‪Page 43 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ھذا ْغیداخل ْف ْالبطن ْوالظ ر ْالنہ ْعورة ْمنْ دمِاقملل۽ےہ‪،‬۽اس۽ےئل۽ہک ۽ہی ۽ہصح ۽نطب۽اؿٓ۽ تش ۽ںیم۽شالم ۽ںیہن۽‬
‫الرجلْدون ماْ‪ْ،‬والفْالقرجنیْوااللیتنیْلکنہْ اس۽ےئل۽ ڈ۽اک۽ہی۽ہصح۽رتس۽ںیم۽شالم۽ےہ‪،‬۽ہکبج۽نطب۽ؿ۽ تش۽ڈؿونُ۽‬
‫اس۽ےک ۽رتس۽ںیم۽شالم۽ںیہن۽‪،‬۽اؿٓ ۽ہی۽ہصح۽ڈؿونُ۽رٕوجُ۽(لبق۽‬
‫عورةْبحیالہْفْالرجلْفکیفْفی اْف ذاْفات مْ‬
‫ؿڈمٔ) ۽اؿٓ ۽رسنی ۽ےک ۽ڈؿونُ ۽وصحُ ۽ںیم ۽یھب ۽شالم ۽ںیہن ۽نکیل۽‬
‫ہٖاحل۽ںیم۽ ڈ۽اک۽رتس۽ےہ۽وت۽وعٓف۽اک۽رتس۽ویکُ۽ہن۽وہاگ۽الک۽وضع۽ہی۽‬
‫فْاالمۃْوالحرةْجمیعا‪ْ،‬واالٰخرمایحاذیْالصدرْ‬
‫نْخلفْاٰل ْمبدأْالظ رْفانْالظ رْکما ْعلمتْالْ ےہ ۽سج ۽اک ۽ڈرک ۽وللڈی ۽اؿٓ ۽ ٓا ٓاڈ ۽وعٓف ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫ٰ‬ ‫م‬
‫یشملہ ْوال ْالکتقان ْوال ْالعنق ْکما ْال ْیخیف ْوالْ اشالف۽ےس۽ٓہ۽ایگ۔۽ڈؿرسا۽وضع۽مسج۽اک۽ؿہ۽ہصح۽وج۽شٌٍْ۽ےک۽اقملل۽ےھچیپ۽‬
‫شكْانہْعورةْمنْالحرةْةْفوجبْانْیکونْعضواْ ےس۽ادتباےئ۽ تش۽لک۽ےہ۽ویکہکن۽آ ف ۽وک۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ہی۽ہصح۽‬
‫ تش۽ںیم۽شالم۽ںیہن۽اؿٓ ۽ہن۽یہ۽ڈؿونُ۽اکدنوھُ۽اؿٓ ۽رگڈُ ۽ںیم۽‬
‫مستِالْمن اْفتمتْل اْثلثونْوْباللْالتوفیق۔ ْ‬
‫شالم۽ےہ۽‪،‬۽اسیج۽ہک۽یفخم۽ںیہن۽‪،‬۽اس۽ےک۽لاؿوجڈ۽لالكش۽ ٓا ٓاڈ۽وعٓف۽‬
‫ےک۽مسج۽اک۽ہی۽ہصح۽رتس۽ںیم۽شالم۽ےہ۽ذہلا ۽اس۽وک۽یھب۽وعٓف ۽اک۽‬
‫لقتسم ۽وضع ۽امشٓ ۽رکلا ۽لامك ۽وہ ۽ایگ ۽وت ۽اف ۽اُ ۽اًػا ۽یک ۽دعتاڈ ۽سیت‪۶۳‬۽‬
‫وہیئگ۽وْباللْالتوفیق۔۽(ف)‬
‫غ‬
‫ہیبنت۽اؿّل‪:‬۽صالہظح۽ہیلح۽ؿىٍيہ۽ؿ۽رحب۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغاہ۽ےس۽فاہٖ۽ہک۽دقس۽رحہ۽ںیم۽امہّٓ۽نلع۽ٓیض۽اﷲاعتیٰل۽ مہن۽وک۽اخي ِ‬
‫الف۽دشلڈ۽عم۽‬
‫اخيالف۽حیحصت۽ےہ‪،‬۽ضعب۽ےک۽مٔڈلک۽طللؼًا۽وعٓف۽ےہ۽‪،‬اامس۽اعطق۽ےن۽رشچ۽دقؿٓی۽اؿٓ۽اامس۽اقیض۽اخُ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽یک۽‬
‫حیحصت ۽اؿٓ ۽ہیلح ۽ںیم ۽دبلیل ۽ااحڈمك ۽ایس ۽یک ۽رتحیج ۽یک ۽اامس ۽ا ۽شًٍذایب ۽ؿ ۽اامس ۽ ىٍياین ۽ےن ۽ایس ۽وک ۽اایتخٓ ۽رٕاملا۔ ۽ضعب ۽ےک ۽مٔڈلک ۽اطلًا۽‬
‫ن‬
‫وعٓف۽ںیہن۔۽اامس۽مٔاہُ۽ادلنی۽ےن۽دہاہی۽اؿٓ۽اامس۽اقیض۽اخُ۽ےن۽رشچ۽اجعم۽ریغص۽اؿٓ۽اامس۽ صفی۽ےن۽اکیف۽ںیم۽ایس۽یک۽حیحصت۽رٕامیئ‪،‬۽‬
‫م‬
‫ایس۽وک۽طیحم۽ںیم۽اایتخٓ۽ایک۽اؿٓ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽دمتعم۽اؿٓ۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽احص۽ارلؿا يٍِ۽اہک‪،‬۽زنک۽ؿریغہ۽اثَٖ۽وتمُ۽اتکف۽اٰولصلہ۽ںیم۽ایس۽‬
‫رطف۽لارظ۽ںیہ۔ضعب۽ےک۽مٔڈلک۽ریبؿ ُِ۽امنٓ۽وعٓف۽ںیہ۽امنٓ۽ںیم۽ںیہن۽‪،‬۽ینعی۽ایبنج۽وک۽ااکن۽ڈ انھک۽رحاس۽رگم۽امنٓ۽ںیم۽لھک۽اجلا۽دسفم۽‬
‫ںیہن‪،‬۽اایتخٓ۽رشچ۽اتخمٓ۽ںیم۽ایس۽یک۽حیحصت۽رٕامیئ۔۽رھپ۽کالس۽جالہص۽ؿریغاہ۽ےس۽افتسمڈ۽ہک۽ہی۽اخيالافف۽رصف۽ولتؿُ۽ںیم۽ںیہ۽ تشِ۽‬
‫دقس ۽لاالافتط ۽وعٓف ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽رگم ۽کالس ۽ىالہم ۽اقمس ۽ؿ ۽ہیلح ۽ؿىٍيہ ۽ؿریغاہ ۽ےس ۽فاہٖ ۽ہک ۽ؿہ ۽یھب ۽فل ۽ہیف ۽ےہ ۽اؿٓ ۽كش ۽ںیہن ۽ہک ۽ضعب۽‬
‫ااحڈمك۽اس۽ےک۽وعٓف۽وہےن۽یک۽رطف۽لارظ۽کماْیظہرْبمراجعۃْالحلیۃْوغیھا۽(اسیجہک۽ہیلح۽ؿریغہ۽ےک۽اطمہعل۽ےس۽ہی۽‬
‫فاہٖ ۽وہ ۽اجےئ ۽اگ۔ف) ۽وت ۽ارگ ۽ٓلاڈف ۽اایتحؿ ۽یک ۽رطف ۽رظن ۽اجےئ ۽وت۽ہن ۽رصف۽ولتؿُ ۽ہکلب ۽ونخٹُ ۽ےک ۽ےچین ۽ےس ۽لانخِ ۽لا ۽لک ۽شآّ۽‬
‫۽امشٓ۽اًػا‬
‫لاؿُ۽وک۽وعٓف۽اھجمس۽اجےئ۽‪،‬۽ویُ۽یھب ِ‬

‫‪Page 44 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫سیت‪۶۳‬۽یہ۽ٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽ارگ۽ ٓا شاین۽رپ۽لمع۽رک ں۽وت۽شآّ۽لاؿُ۽وعٓف۽ےس۽اخٓچ۽وہرک۽اًػاء۽ااھٹسیئ۽ۻ‪۵‬۽یہ۽ٓںیہ۽ےگ۔ ٓا ڈیم۽اُ۽‬
‫اعمصالف۽ںیم۽اتخمٓ۽ےہ۽سج۽وقل۽رپ۽اچےہ۽لمع۽رکّ۔‬
‫ہیبنت۽ڈؿس‪:‬۽ تشِ۽ڈضق۽ارگ۽ہچ۽الص۽ذمہق۽ںیم۽وعٓف۽ےہ۽رگم۽نم۽ثیح۽ادللیل۽یہی۽ٓؿامك۽وقی۽ےہ۽وٹگُ۽ےس۽ےچین۽لانخ۽لک۽‬
‫ڈؿونُ۽اہھت۽اطلًا۽وعٓف۽ںیہن۔‬
‫یظ رذلك ْبمراجعۃ ْالحلیۃ ْوالغنیۃ ْوغیھماْ ىٍيہ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽ےک۽اطمہعل۽ےس۽ہی۽لاف۽فاہٖ۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ونصْفیہْماعندْاّبْداؤدْمرسالْمنْقولہْصَلْاللْ ہلسلس۽ںیم۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽ؿہ۽آشاڈ۽یھب۽وطبٓ۽‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْان ْالجاریۃ ْاذاحاضت ْلمْ صن۽ڈرک۽ایک۽ایگ۽ےہ۽وج۽اامس۽اوب۽ڈاؿڈ ۽ےک۽مٔڈلک۽ شلًا ۽ ؿی۽‬
‫ٰ‬
‫‪ 1‬ےہ‪:‬۽خق ۽زلیک۽احنػہ۽وہاجےئ۽وت۽اس۽ےک۽رہچّ۽اؿٓ ۽کالویئُ۽‬
‫یصلحْانْیریْمن اْاالوج اْویدی اْاٰلْالمقصل ْ‬
‫م‬
‫لک۽اہھت۽ےک۽ الؿہ۽اس۽ےک۽مسج۽ےک۽یسک۽ہصح۽وک۽ڈ انھک۽اج ٔ۽‬ ‫ى‬
‫قال ْف ْالغنیۃ ْوکذلك ْاالٰیۃ ْالن ْالمراد ْمْن ْالزینۃْ‬
‫ںیہن۔ىٍيہ ۽ںیم ۽اہک ۽ ٓا مك ۽غٕ ٓا ین ۽ےس ۽یھب ۽یہی ۽لامك ۽وہلا ۽ےہ۔۽‬
‫بالنظرْاٰلْالیدْھوالخاتمْوھوْغیمختصْبباطنْ‬
‫ویکہکن۽ٓتنی۽اہھت۽ےک۽اابتعٓ۽ےس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اوگنیھٹ۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫الکف ْبل ْزینتہ ْف ْالظاھر ْاظ ر ْالنہ ْموضعْ‬
‫ؿہ۽لانط۽فک۽ےک۽شاھت۽یہ۽صتخم۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽یک۽ٓتنی۽یلیھتہ۽‬
‫‪2‬‬
‫لنِ‬ ‫لق‬
‫ا ص ْوا ش ْقال ْوالن ْالضرورة ْ ْف ْابدائہْ ےک۽اؿرپ۽ںیم۽ٓلاڈہ۽وہک ۽ویکہکن۽فاہٖیہ۽ہنیگن۽ؿ۽شقن۽اک۽لحم۽ےہ‪،‬‬
‫اشد قالْفکانْھذاْھوْاالصحْوانْکانْغیْظاھرْ اؿٓ۽ہی۽یھب۽اہک۽ہک۽اس۽ےک۽ااہظٓ۽ںیم۽دشلڈ۽رضؿٓف۽ےہ‪،‬۽رھپ۽اہک۽‬
‫‪3‬‬

‫الروایۃ الخ ْ ْوکذلك ْقال ْف ْمرایق ْوحاشؼت اْ ہی۽ارگ۽ہچ۽ریغ۽فاہٖ ۽ارلؿلۃ۽ےہ۽رگم۽احص۽یہی۽ےہ۽اخل۽ایس۽رطچ۽‬

‫‪4‬‬

‫للطحطاوی ْ(جمیع ْبدن ْالحرة ْعورة ْاالوج اْ ایق ۽ا فالچ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽احہیش ۽قزلاؿی ۽ںیم ۽ےہ(احص ۽ذمہق۽‬
‫وکقی ا ْباطن ما ْو ْظاھْرھما ْف ْاالصح ْو ْھو ْالمختار)ْ ےک ۽اطمقب ۽ ٓا ٓاڈ ۽وعٓف ۽اک ۽امتس ۽دبُ ۽اموساےئ ۽رہچّ ۽اؿٓ۽‬
‫ویلیھتہُ۽ےک۽وخاہ۽اُ ۽اک۽لانط۽وہ۽لا ۽فاہٖ ۽وعٓف ۽اک۽رتس۽ےہ۽یہی۽‬ ‫وانْکانْخالفْظاھرْالروایۃ‪ْ5‬اھ ْقالْالشایمْ ْ‬
‫اتخمٓ۽ےہ)۽ارگ۽ہچ۽ہی۽فاہٖارلؿالۃ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اتکف۽ارملالیس۽ اماجء۽یف۽اللياس۽دحمك۽ۺۼ‪۶‬۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽ا مکٍيۃ۽ا غلميۃ۽الوہٓ۽ ص‪۸‬ۺ‪۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬اتکف۽ارملالیس۽ اماجء۽یف۽اللياس۽دحمك۽ۺۼ‪۶‬۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽ا مکٍيۃ۽ا غلميۃ۽الوہٓ۽ ص‪۸‬ۺ‪۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬اتکف۽ارملالیس۽ اماجء۽یف۽اللياس۽دحمك۽ۺۼ‪۶‬۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽ا مکٍيۃ۽ا غلميۃ۽الوہٓ۽ ص‪۸‬ۺ‪۴‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 4‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ ارشلؿ۽ااثل ك۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۵۴۴‬‬
‫‪ 5‬قزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽ لصف۽یف۽اقلعتمف۽ارشلؿؿ۽اخل۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحماکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۴۶۴‬‬
‫‪Page 45 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وکذاْایدہْفْحلیۃْوقالْمیشْعلیہْفْالمحیطْوْ ےک۽جالف۽ےہ۽اھ۽اامس۽شایم۽ےن۽رٕاملا۽اس۽رطچ۽ہیلح۽ںیم۽اس۽‬
‫یک۽لادیئ۽یک۽ےہ۽اؿٓ ۽اہک۽ےہ۽ہک۽طیحم۽اؿٓ ۽اقیض۽اخُ ۽ےن۽رشچ۽‬ ‫شر حْالجا معْلِایضْخان‪ْ1‬اھ ْ‬
‫ااجلعم۽ںیم۽ایس۽یک۽اابته۽یک۽ےہ۽اھ(ف)۽‬
‫طؼر‬
‫وت۽ٓؿامك۽وقی۽رپ۽ڈؿ۽ تشِ۽ڈضق۽اکنل۽رک۽ااھٹسیئ۽یہ۽وضع۽وعٓف۽ٓےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽رظنب۽ ٓا شاین۽اُس۽وقل۽ ح۽رپ۽لمع۽رکےک۽ولتّ۽یھب۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬ ‫اخٓچ۽ٓںیہ۽وت۽رصف۽سیبھچ۽یہ۽ںیہ۽اؿٓ۽الص۽ذمہق۽رپ۽سیت‪ ۶۳‬واللْسبحنہ‬
‫‪۵۴‬امجڈ۽ی۽اال ر۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۼ‪ : ۶‬آہتکلک۽لن۽ومیت۽یلگ۽ۻ‪ ۴‬ہلس۽انجف۽ ٓا۽ىالس۽اقڈٓ۽گیب۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہی۽انہک۽ہک۽امنٓ۽جڈا۽ےئ۽اعتیٰل۽یک۽ڑپاتھ۽وہُ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽الک۽اصخق۽اس۽ےنہک۽وک۽عنم۽‬
‫رکےت۽ںیہ۔۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫لال ۽ہبش ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اُ ۽اصخق ۽ےک ۽عنم ۽رکےن۽ےک ۽ارگ۽ہی ۽ینعم۽ںیہ ۽ہک ۽تین ۽رکےت۽ؿغك ۽ٓلاُ۽ےس ۽ہی ۽اافلؿ ۽ہن ۽ےہک ۽اجںیئ۽وت ۽الک ۽وقل۽‬
‫امیئ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫فیعض۽ؿ۽لا۽دمتعم۽ےہ‪،‬۽اعہم۽بتک۽ںیم۽وجآ۽للفّـ۽ہب۽تین۽ہکلب۽اس۽ےک۽اضًزياف۽یک۽رصتحی۽رٕ‬
‫التلقظْب اْمستْحبْھوْالمختارْوْقیلْسنۃْیعینْ تین ۽ٓلاُ ۽ےک ۽شاھت ۽رکلا ۽بحتسم ۽ےہ ۽اتخمٓ ۽وقل ۽یہی ۽ےہ ۽ضعب۽‬
‫ےن۽شٍّق۽اہک۽ینعی۽اےس۽اشالف۽دنسپ۽رکےت۽ےھت۽لا۽امہّٓ۽نلعء۽اک۽‬ ‫احبہْالسلفْاوْسنۃْعلمائنا‪2‬۔ ْ‬
‫رطہقی۽ےہ۽(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ اڈ۽امنٓ۽وک۽اﷲ زعّؿلج۽یک۽رطف۽ااضتف۽رکلا۽عنم۽ےہ۽وت۽تخس۽لہج۽اشٍو۽ےہ‪،‬۽ہی۽اصخق۽یھب۽ہٖ۽امنٓ۽ںیم۽ا ًز ّياف۽ﷲ‬
‫ؿا ػلـاف۽ےتہک۽وہےگن۽(ہک۽ضق۽رجمّ۽اؿٓ۽ضق۽امنٓ ں۽اﷲ یک۽ںیہ)۽رپ۽فاہٖ۽ہک۽اہیُ۽ااضتف۽یھب۽الہیم۽ےہ‪،‬۽لاہلمجل۽اس۽عنم۽یک۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬ ‫وکیئ۽ؿہج۽اطلًا۽ںیہن۽واللْسبحنہ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶‬ۼ‪: ۶‬۽آدباویُ۽اقیض۽ہلحم۽اکمُ۽ومولی۽اقبء۽اﷲ ٓسیئ۽ ہلس۽ومولی۽دبعادیمحل۽اصخق۽‪ٓ۷‬خق۽ارملخق۽‪۴۶۴۵‬ھ‬
‫ٰ‬
‫انجبف۽طغلی۽ااقلف۽دخمؿس۽ؿ۽مظعم۽دنبہ۽انجف۽وملٍٰيا۽اصخق۽ڈاس۽ویفہض۽اخڈس۽ےب۽ٓلا۽دبعادیمحل۽دعب۽اجب ٓا ؿٓی۽ ٓا ڈاف۽زگآس۽رکلا۽ےہ۽‬
‫ہک۽الک۽وتفٰی۽اانپ۽اھکل۽وہا۽خص ِق۽دہامك۽اےنپ۽ااتسڈ۽انجف۽وماللا۽احظف۽شخب۽ےک‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪/۴‬ۻۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺ‪۹‬‬
‫‪Page 46 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿاےطس۽دصتقی۽انجف۽ؿاال۽وک۽اتجیھبوہُ۽صالہظح۽رٕام۽رک۽ضُہٖےس۽ضٕنی۽رٕامڈےئجی‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽یطلغ۽صالہظح۽ےس۽زگّٓ۽وت۽ڈٓضق۽رٕام۽‬
‫رک۽ونممُ۽رٕام مٌْ‪،‬۽ٓلاڈہ۽اڈف۔‬
‫وسال‪:‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽۽رشچ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽رٕاضئ۽اؿٓ۽ؿاابجف۽یک۽تین۽ںیم۽ظفل" ٓا چ"لا"اس"اک۽ااضہف۽‬
‫رکلا۽اچ ہٌٍْ۽لا۽ںیہن؟۽طيلًا۽ویُ۽انہک۽ہک۽تین۽رکلا۽وہُ۽رٕص۽ ٓا چ۽ےک۽رہظ۽لا۽رصع۽لا۽اس۽رہظ۽لا۽رصع۽یک۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ںیہن۽رکّ۽اگ۽وت۽امنٓ۽اڈا۽‬
‫وہک ۽لا۽ںیہن؟‬
‫الہص۽وجاف‪:‬‬‫ج ٔ‬

‫وصٓف ۽رسفتسمہ ۽ںیم ۽اہقف ۽اک ۽اخيالف ۽ےہ ۽انچہچن ۽اقیض ۽اخُ ۽ےن ۽لال ۽ظفل" ٓا چ"لا"اس"ےک ۽تین ۽وک ۽اجمٔ ۽یہ ۽ںیہن ۽ٓ۔اھ ۽ےہ ۽کماْفْ‬
‫فتاواہْوھکذاْفْالعلمگییۃ (اسیج۽ہک۽اُ۽ےک۽اتفؿٰی۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ۔۽ف)۽اؿٓ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‬
‫ہک۽نیعت۽رضؿٓی۽ںیہن۔ س۽ومبخق۽وقنیل۽اؿنیل۽ےک۽لال۽ظفل" ٓا چ"لا"اس"ےک۽قلطم۽تین۽ےس۽امنٓ۽اڈا۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ومبخق۽وقل۽‬
‫اصخق۽ڈٓاتخمٓ۽ےک۽اڈا۽وہ۽اجیگیئ۽نکیل۽دوہکن۽ رؿچ۽نع۽اغذالف۽لاالامجه۽بحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ایس ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽تبسن۽نیعت۽یک۽اؿولمك۽‬
‫فاہٖ۽رٕامیئ۽ےہ۽اؿٓ۽ظفلب۽ؿوہااتخملٓآشاڈ۽اہک۽ےہ۽ س۽اؿیٰل۽اؿٓ۽اتخمٓ۽ہی۽یہ۽ےہ۽ہک۽نیعت۽ؿغك۽یک۽ظفل" ٓا چ"لا"اس"ےس۽رضؿٓ۽رکےل۽‬
‫ؿٓہن۽لآک۽اؿتیل۽وہاگ۽اؿٓ۽خق۽انشخق۽ؿغك۽یک۽ںیہن۽ٓکھيا۽اؿٓ۽ہی۽لاومعلس۽ےہ۽ہک۽اس۽دہع۽ںیم۽اثَٖ۽ولگ۽ؿغك۽وھک۽رک۽امنٓ۽ڑپےتھ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔ب ّؼنواْتوجروا۔‬
‫ںیہ۽وت۽دنعاﷲ وماجڈہ۽ڈآ۽ٓےہ۽اگ۔والل ٰ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تین۽دصقِیبلق۽اک۽لاس۽ےہ۽ظفلت۽اطلًا۽رضؿٓی۽ںیہن۽اہنمك۽اکٓ۽بحتسم۽ےہ۽وت۽ظفل۽اسؔ۽لا۽ ٓا چؔ۽ڈٓانکٓ۽رسّ۽ےس۽وکیئ ِ‬
‫۽رحف۽تین۽ٓلاُ۽رپ۽‬
‫ہن۽اللا۽وت۽ہٖزگیسک۽اک۽رحچ۽یھب۽ںیہن۽دصقِیبلق۽یک۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽ہی۽دحتلڈ۽رٕامیئ۽ہک۽تین۽رکےت۽ؿغك۽وپاھچاجےئ۽ہک۽وکُ۽یس۽امنٓ۽‬
‫۽وفٓا۽ےب۽لالم۽اتبڈّ۽کماذکرہْاالمامْالزیلیعْفْالتبینیْوغیہْفْغیہ(اسیج۽ہک۽اامس۽ٓللبی۽ےن۽‬ ‫ڑپانھ۽اچاتہ۽ےہ۽وت ً‬
‫اےس۽نییبت۽اغزؼاقئ۽ںیم۽اؿٓ۽ڈبرگ۽نلعء۽ےن۽اینپ۽بتک۽ںیم۽ڈرک۽ایک۔ف)اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽وجصخش۽امنٓ۽ؿیتق۽ںیم۽ہی۽اتبڈّ۽اگ۽ہک۽طيلًا۽‬
‫امنٓرہظ۽اک۽آاڈہ۽ؿہ۽ہی۽یھب۽اتب۽ڈاگی۽ہک۽ ٓا چ۽یک۽رہظ۽شالڈ۽ہی۽وصٓف۽یھبک۽ؿاعق۽ہن۽وہ۽ہک۽تین۽رکےت۽ؿغك۽ڈٓلاتف۽ےئک۽ےس۽ہی۽وت۽اتب۽ڈّ۽ہک۽‬
‫ِ‬
‫رہظ۽ڑپاتھ۽وہُ۽اؿٓ۽ہی۽وساتچ۽ٓےہ۽ہک۽بک۽یک۽وت۽دصق۽بلق۽ںیم۽نییعت۽ون ی۽امنٓ۽ےک۽شاھت۽نییعت۽یصخش۽یھب۽رضؿٓی۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ایس ۽دقٓ ۽اکیف ۽ےہ‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽وکیئ ۽صخش ۽لادصقل ۽رہظ ۽ریغ ۽نیعم۽ےک ۽تین ۽رکّ۽ینعی ۽یسک ۽اخص ۽رہظ ۽اک ۽دصق ۽ںیہن ۽رکلا ۽ہکلب ۽قلطم ۽رہظ۽‬
‫ڑپاتھ۽وہُ۽اچےہ۽ؿہ۽یسک۽ڈُ۽یک۽وہ۽وت۽لال۽ہبش۽اُس۽یک۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽فانْالتعینیْفْالقرضْفرضْبالوفاقْوانماْالخلفْ‬
‫فْعدمْاللحاظْالْلحاظْالعدم(رٕاضئ۽ںیم۽نییعتِ۽ؿغك۽لاالافتط۽رٕص۽ےہ ِ‬
‫۽دعس۽احلؿ۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽احلؿِ۽دعس۽ںیم۽وکیئ۽‬
‫اخيالف۽ںیہن۽ےہ۔ف)اس۽وطٓ۽رپ۽وت۽ہی۽لئالئ۽اطاللحمِ۽جالف۽ںیہن۔ؿذہلا۽ققحم۽المک۽ادلنی‬

‫‪Page 47 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لامٔیت۽ےن۽انعہی۽رشچ۽دہاہی۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫اقول‪ْْ :‬الشرطْالمتِدمْوھوانْیعلمْبِلبہْایْ ںیم۽اتہک۽وہُ۽رشؿِ۽ادقس۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓی۽ڈل۽ےس۽ہی۽اجاتن۽وہ۽‬
‫صالة ْیصَل ْیحسم ْمادة ْھذہ ْالمِاالت ْوغیہاْ ہک۽ؿہ۽وکُ۽یس۽امنٓ۽اڈا۽رک۽ٓاہ۽ےہ۽ہی۽رشؿ۽اُ۽اارتااضف۽ؿریغہ۽یک۽‬
‫ یت۽ےہ۽ویکہکن۽وصحل ۽زیمت۽ےک۽ےئل۽امنٓی۽رپ۽‬
‫ِ‬ ‫فان ْالعمدة ْعلیہ ْلحصول ْالتمیز ْبہ ْوھوْ اینبڈ ۽وک۽متخ۽رک۽ڈ‬
‫مغ‬
‫دصق۽ؿ ۽تین۽رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ ۽یہی۽وصقمڈ ۽ےہ۽اھ۽ٓڈا زيآ ۽ےن۽‬
‫المِصود‪ْ 1١‬کماْنِلہْفْردالمحتارْواقرہْھ ناْوفْ‬
‫اہیُ۽اےس۽لقن۽رک۽ےک۽رقمٓٓ۽۔اھ۽ےہ۽اؿٓطًذۃ۽ااخل۽قل۽ںیم۽اےس۽‬
‫منحۃ ْالخا لق ْوایدہ ْالعالمۃ ْا ٰ‬
‫سمعیل ْمقیتْ‬
‫لقن ۽ایک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽زین ۽ایکس ۽لادیئ ۽یتفم ۽ڈقشم ۽خیش ۽الیعٰمس ۽ےن ۽یک۽‬
‫دمشقْکمافْالمنحۃ۔ ْ‬
‫‪،‬صالہظح۽وہ۽طًذۃ۽ااخلقل(ف)‬
‫۽وصخطا۽ثَٖف۽یک۽اح ك۽ںیم۽ہی۽وصٓف۽رضؿٓ۽وہ یتک۽ہکلب۽تہب۽وعاس۽ےس۽ؿاعق۽وہیت۽ےہ۽ہک۽رہظ۽یک۽تین۽رکیل۽اؿٓ۽‬ ‫اہتبل۽دعتڈ۽وفامك ً‬
‫ہی۽نییعت۽ھچک۽ںیہن۽ہک۽زک۽ڈُ۽لآسا۽یک۽رہظ۽اہیُ۽لاؿفص۽اخيالف۽حیحصت۽ذمہق۽احص۽ؿاوحؿ۽یہی۽ےہ۽ہک۽ڈُ۽یک۽ صیصخ۽ہن۽یک۽وت۽امنٓ۽اڈا۽‬
‫یہ۽ہن۽وہک ۽رگم۽وطل۽دمف۽لا۽ثَٖف۽دعڈ۽ںیم۽نییعت۽ٓؿٓ۽اہکُ۽لاڈ۽ٓیتہ۽ےہ۽ذہلا۽نلعء۽ےن۽اس۽اک۽لہس۽رطہقی۽ہی۽ٓ۔اھ۽ےہ۽ہک۽ضق۽ےس۽‬
‫و‬ ‫و‬
‫ہلی۽لا۽ضق۽ےس۽یلھچپ۽رہظ۽لا۽رصع۽یک۽تین۽رکلا۽ٓےہ۽خق۽الک۽ڑپھ۽ےل۽اگ۽وت۽لایق۽ںیم۽وج۽ضق۽ےس۽ ہلی۽لا۽یلھچپ۽ےہ۽ڈہ۽اڈا۽وہک ۽ؿیلع۽‬
‫ھڈااایقلس۽ ٓا ر۽لک۽۔‬
‫فْالؾنویرْالبدْمنْالتعینیْلقرضْولوقضاءْقالْفْ ونتری۽االاصبٓ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽رگ۽رٕص۽امنٓ۽ںیم۽نییعت۽رضؿٓی۽ےہ۽‬
‫الدرلکنہْیعنیْظ رْیومْکذاْعَلْالمعتمدْواالس لْ وخاہ۽ؿہ۽اضق۽یہ۽ویکُ۽ہن۽وہُ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽اہک۽دمتعم۽وقل۽ےک۽‬
‫نیۃ ْاول ْظ رعلیہ ْواٰخر ْظہر ْوف ْالِ ستاین ْعنْ اطمقب۽نییعت۽ہی۽ےہ۽ہک۽فالُ۽ڈُ ۽یک۽رہظ۽اڈا ۽رک۽ٓاہ۽وہُ۽اس۽‬
‫و‬
‫المنیۃْالْیشرتطْذلكْفْاالصحْوسییجْآخرْالکتاب‪ ْ2‬ہلئسم۽ںیم۽ ٓا شاُ۽رطہقی۽ہی۽ےہ۽ہک۽ویُ۽تین۽رکےل۽ہک۽ ہلی۽رہظ۽‬
‫قال ْالشایم ْ‪ْ ،‬نِل ْالشارح ْھناك ْعن ْاالشباہ ْانہْ وج۽اس۽رپ۽الٓس۽ےہ۽ؿہ۽ڑپاتھ۽ےہ۔لا۽ہی۽ہک۽ ٓا ر۽رہظ۽وج۽اس۽رپ۽الٓس۽‬
‫ےہ۽ؿہ۽ڑپاتھ۽ےہ۽۔۽غہصياین۽ںیم۽صٍيہ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽احص۽ہی۽‬ ‫مشک‬
‫ل ْو ْمخالف ْلماذکرہ ْاصحابنا ْکِایض ْخانْ‬
‫ےہ۽ہک۽ہی۽انہک۽رشؿ۽ںیہن۽‪،‬۽اؿٓ۽رقنعبی۽اتکف۽ےک۽ ٓا ر۽ںیم۽اس۽‬ ‫وغیہْواالصحْاالشرتاطْقلتْوکذاْ ْ‬
‫اک۽ڈرک۽ ٓا ےئ۽اگ۔‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اانعللۃ۽عم۽حتف۽العرری۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪ٓ،۵۶۶/۴‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ ‪/۴‬ۻ‪۶۳‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽اخل۽ وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺ‪۹‬‬
‫‪Page 48 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫صححہ ْف ْمنت ْالملتیق ْھناك ْفِد ْاختلفْ اامس ۽شایم ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ہک ۽شآچ ۽ےن ۽اہیُ ۽اابشہ ۽ےس ۽لقن ۽ایک ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫‪( 1‬نییعت ۽رشؿ ۽ہن ۽وہلا)لااقلل ۽مہف ۽اؿٓ ۽امہّٓ ۽نلعء ۽اقیض ۽اخُ ۽ؿریغہ ۽یک۽‬
‫التصحیحْواالشرتاطْاحوطْوْبہْجزمْفْالقتح ْ‬
‫رصتاحیف ۽ےک۽جالف ۽ےہ۔ہکلب ۽رشؿ ۽وہلا ۽احص ۽ےہ‪ ،‬۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽ ِ‬
‫نتم۽‬
‫صلٌؽی۽ںیم۽اس۽اقمس۽رپ۽ایکس۽حیحصت۽یک۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽حیحصت۽ںیم۽اخيالف۽ؿاعق۽وہا۽‬ ‫ھنا کماالْیخیف۔ ْ‬
‫ےہ ۽رگم ۽رشؿ ۽وہلا ۽اوحؿ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ایس ۽رپ ۽حتف ۽العرری ۽ںیم ۽اہیُ ۽زجس ۽ایک ۽ےہ۔۽‬
‫(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽افہتئ۽الک۽یہ۽ےہ۽وت۽تین۽افہتئ۽رکےن۽یہ۽ںیم۽نییعت۽ویس۽وخڈ۽یہ۽ ٓا یئگ۔‬
‫مغ‬
‫ف ْردالمحتار ْعن ْالحلیہ ْ‪ْ ،‬لوکان ْف ْذمتہ ْظہرْ اسیج ۽ہک ۽ٓڈا زيآ ۽ںیم ۽ہیلح۽ےس ۽ےہ۽ہک ۽ارگ ۽یسک ۽صخش۽ےک۽‬
‫واحدْفائتْفانہْیکقیہْانْینویْماْفْذمتہْمنْ ڈےم۽الک۽رہظ۽یک۽امنٓ ۽اضق۽الٓس۽ےہ۽وت۽اس۽ےک۽ےئل۽اینت۽تین۽‬
‫الظ رْالقائتْوانْلمْیعلمْانہْمنْایْیوم‪ْ2٢‬۔ ْ رک انی۽اکیف۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اینپ۽وفف۽دشہ۽رہظ۽اڈا۽رک۽ٓاہ۽ےہ۽ارگہچ۽ہی۽ہن۽‬
‫اجاتن۽وہ۽ہک۽ؿہ۽وکُ۽ےس۽ڈُ۽یک۽وفف۽دشہ۽ےہ(ف)‬
‫لاہلمجل۽امنٓ۽ؿیتق۽ںیم۽وصٓ۽ؿاہعق۽ولعمصۃ۽اولوقه۽ومعق۽جالف۽ؿ۽مٔاه۽ںیہن‪،‬۽جالہیف۽نلعء۽اُس۽وصٓف۽رفمؿہض۽ںیم۽ےہ۽ہک۽وکیئ۽صخش۽‬
‫امنٓ۽ا ؿٓہ۽ںیم۽نییعتِ۽ون ی۽وت۽رکےل۽اؿٓ۽نییعت۽یصخش۽ےس۽اطلًا۽ڈالہ۽ؿاغلف۽وہ۽ہک۽احب ك۽وعشٓ۽‪،‬۽دصق۽حیحص۽نییعت۽یصخش۽اک۽زلمؿس۽اؿٓ۽‬
‫دعس۽احلؿ۽وقفمڈ۽ؿ۽دعمؿ۽س۽اؿٓنؾػڈ۽جالف‪ِ ،‬‬
‫۽دعس۽احلؿ۽ںیہن۽‪،‬احلؿِ۽دعس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽لالہبش۽لایف۽امنٓ۽ؿ۽انمیف۽وجآ‪،‬۽وت۽تلفغ۽ؿ۽ےب۽ربخی۽ایسی۽‬
‫اچ ہٌٍْ۽ہک۽وسال۽رپ۽ہی۽وت۽اتبڈّ۽ہک۽طيلًا۽رہظ۽ڑپاتھ۽وہُ۽اؿٓ۽ےب۽لالم۽ؿ۽رکف۽ہن۽اتبےکس۽ہک۽ ٓا چ۽یک۽رہظ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽اس۽وسال۽اک۽لحم۽‬
‫ںیہن۽ہک۽ےھجم۽تین۽ںیم۽ایک۽مٔاھلا۽اچےیہ۽ہک۽ؿہ۽وت۽احل۽ڈوہل۽ؿدعس۽وعشٓ۽ںیم۽ےہ۽ہکلب۽ثحب۽ہی۽وہک ۽ہک۽ایسی۽امنٓ۽وہیئگ۽لا۽ںیہن‪،‬۽اس۽‬
‫غ‬ ‫نؼ‬
‫ںیم۽نیت۽وصٓںیت۽ںیہ۽ارگ۽ؿغك ۽لایق۽ےہ۽وت۽ٓؿالاف ۽فل۽ زًذاف ۽فل۽امک۽ہنیب۽یف۽ٓڈا مزيآ ۽ؿریغہ۽نم۽االافسٓ(اسیج۽ہک۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽دمتعم۽بتک۽ںیم۽اس۽اک۽ایبُ۽ےہ۔ف)۽رغص۽وتعیس۽ملسم۽اؿٓ۽اایتحؿ۽املس۽‪،‬وییہن۽ارگ۽ؿغك۽اجلا۽ٓاہاؿٓ۽اُےس۽ولعمس۽‬
‫ںیہن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اخيالف۽حیحصت۽ےہ۔‬
‫فْالبحرْالرائقْشملْمااذانویْالعصرْبالْقیدْوفیہْ ارحبل۽ارلاقئ۽ںیم۽ےہہک۽ہی۽اس۽وصٓف۽وک۽یھب۽شالم۽ےہ۽خق۽‬
‫خالف ْفیف ْالظ ییۃ ْلونوی ْالظ رالیجوز ْو ْقیلْ وکیئ ِ‬
‫۽امنٓ ۽رصع ۽یک ۽تین ۽ ۽ریغب ۽یسک ۽دیق ۽ےک ۽رکّ ۽وت ۽اس ۽ںیم۽‬
‫اخيالف۽ےہ‪،‬۽ریہظ۽ہی۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽یسک۽ےن‬ ‫یجوزْوھوْالصحیحْھذا ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۶۳‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۶۳‬‬
‫‪Page 49 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اذاْکانْمودیافانْکانْقاضیافانْصَلْبعدْخرو جْ رہظ۽یک۽تین۽یک۽وت۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽ضعب۽ےک۽مٔڈلک۽اجمٔےہ۽اؿٓ۽یہی۽‬
‫الوقت ْوھوالیعلم ْال ْیجوز ْو ْذکر ْشمس ْاالئمۃْ حیحص۽ےہ۔نکیل۽ہی ۽اس ۽ؿغك ۽ےہ ۽خق ۽ؿہ ۽امنٓ ۽اڈا ۽رک ۽ٓاہ ۽وہ ۽(ینعی۽‬
‫۽امنٓاضق۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽وہوت۽ارگ۽ؿغك۽ےک۽نکلٌْ۽ےک۽‬ ‫ینویْصالةْعلیہْفانْکانت ْوقؾیۃْفیھْعلیہْوانْ اضقؿاال۽ہن۽وہ)۽ارگ ِ‬
‫دعب۽اس۽احل۽ںیم۽ڑپیھ۽ےہ۽ہک۽اےس۽ رؿچ۽ؿغك۽اک۽ملع۽ںیہن۽وہا۽‬
‫کانتْقضاءْفیھْعلیہْایضاْاھْوھکذاْصححہْفْ‬
‫م‬
‫وت۽امنٓ۽اج ٔ۽ہن۽وہک ۔۽اؿٓ۽سمش۽اال ہم۽ےتہک۽ںیہ۽اینت۽تین۽اکیف۽ےہ۽‬
‫فتحْالِدیرْمعزیاْاٰلْفتاویْالعتاّبْلکنْجزمْفْ‬
‫ہک۽ںیم۽ؿہ۽امنٓ۽ڑپاتھ۽وہُ۽وج۽ھجم۽رپ۽ؿاخق۽ےہ۽اف۽اڈا۽وہ۽لا۽اضق۽‬
‫الخالصۃ ْبعدم ْالجواز ْوصححہ ْالسراجْ‬
‫ؿہ۽نؼٍيا۽ا۽س۽رپ۽الٓس۽یھت۽اھ۽ایس۽رطچ۽حتف۽العرری۽ںیم۽اتفؿٰی۽اتعیب۽‬
‫ال ندی ْف ْشرح ْالمغین ْفاختلف ْالتصحی‬
‫ح ْکماْ ےک۽وحاےل۽ےس۽اس۽یک۽حیحصت۽یک۽ےہ۽‪،‬نکیل۽جالہص۽ںیم۽دعس۽وجآ۽‬
‫تری ْ ْاھْملخصاوفْردالمحتارْفْالن رانْظاھرْ رپ ۽زجس ۽اک ۽ااہظٓ ۽ایک ۽ایگ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽رساچ ۽دنہی ۽ےن ۽رشچ ۽اینغمل۽ںیم۽‬
‫‪1‬‬

‫ایس۽وک۽حیحص۽اہک۽اسیج۽ہک۽ ٓا ف۽صالہظح۽رک۽ٓےہ۽ںیہ۔حیحصت۽ہلئسم۽ںیم۽‬ ‫ج ‪٢‬‬

‫ح‪ْ2‬اھْ ْ‬ ‫مافْالظ ییۃْانہْیجوزْعَلْاالر ْ‬
‫غ‬
‫اقول‪ْ ْ :‬بل ْلعل ْظاھر ْمافی ا ْانہ ْال ْیجوز ْعَلْ اخيالف۽ےہ۽اھ۽للزٌ ًػا۽۔۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽رہن۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽‬
‫االرجح ْحیث ْجزم ْبہ ْولم ْیذبل ْماذکر ْعنْ ہک۽ریہظ ۽ہی۽یک۽ابعٓف ۽ےس۽فاہٖ ۽یہی۽وہلا ۽ےہ۽ہک۽آحج۽وقل ۽رپ۽‬
‫شمسْاالئمۃْبماْیدلْعَلْترجیحہْوانتْتعلمْ وجآ۽یہ۽ےہ۔اھ(ف)‬
‫اوقل‪(:‬ںیم ۽اتہک۽وہُ) ۽ہکلب ۽وہ۽اتکس۽ےہ ۽فاہٖ ۽امیف ۽ا مہَٖلۃ ۽ےک۽‬
‫ان ْاماما ْمن ْاالئمۃ ْاذاقال ْالیجوز ْذلك ْوقالْ‬
‫ہ‬‫و‬
‫اطمقب ۽آحج ۽وقل ۽رپ ۽دعس ۽وجآ ۽وہ ۽ہک ۽ا ـُ ۽ےن ۽اس ۽رپ ۽زجس ۽ایک۽‬
‫فالن ْیجوز ْفان ْالمؾبادر ْمنہ ْان ْمختارنقسہْ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽سمش۽اال ہم۽ےس۽اس۽یک۽وج۽رتحیج۽ڈرک۽یک۽یئگ۽ےہ۽اس۽وک۽ٓڈ۽‬
‫االول ْبل ْالظاھر ْانہ ْالذی ْعلیہ ْاال کثر ْخالْ‬
‫ںیہن۽ایک۽ویکہکن۽ ٓا ف۽اجےتن۽ںیہ۽ہک۽خق۽وکیئ۽اامس۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ہی۽‬
‫لاف۽اجمٔ۽ںیہن۽اؿٓ۽فالُ۽اس۽ےک۽وجآ۽اک۽اقلئ۽ےہ۽وت۽اس۽ابعٓف۽‬ ‫فا لمنْذ کر۔ ْ‬

‫وقل ۽اؿّل۽ےہ ۽ہکلب ۽فاہٖ۽‬

‫ےس۽ابتمڈٓ ۽یہی۽وہلا۽ےہ۽ہک ۽اُ ۽اک ۽اانپ ۽اتخمٓ ِ‬
‫ؿیہ۽ےہ۽وج۽اتخمٓ۽ؿ۽اثَٖ۽یک۽ٓاےئ۽ےک۽اطمقب۽ےہ۽وذالف۽اس۽ےک۽‬
‫وج۽اوہـُ۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ےہ۔(ف)‬

‫‪1‬البحرالرائقشرحکيزالدقائق بابشروط ٰ‬
‫الصلوۃمطبوعہایچایهسعیدکنپيیکراچی‪٩٧٢/١‬‬
‫‪2‬زدالنحتاز بابشروط ٰ‬
‫الصلوۃمطبوعہمصطفیالبابیمصر‪٨٠٣/١‬‬
‫‪Page 50 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ض‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ہی۽یھب۽ رؿچ۽ؿغك۽رپ۽علطم۽ےہ۽وت۽فاہٖ۽وجآ۽ےہ۽ زصيا ُِ۽ڈٓاتخمٓ۽شاڈاف۽امٔآ۽یبلح۽ؿ۽قزلاؿی۽ؿ۽شایم۽ٓمہمح۽ازعلمٔ۽اسغلٓ۽ےن۽‬
‫اس۽ہلئسم۽ںیم۽ٓؿامك۽ہن۽لایئ۽ىالہم۽چ۽ےن ِ‬
‫۽دعس۽وجآ۽اک۽ایخل۽اؿٓ۽ىالہم۽ؿ۽ےن۽اُ۽ےک۽جالف۽اؿٓ۽ىالہم۽س۽ےن۽ااکن۽ؿافط۽ایک‪،‬۽‬
‫قالْطْْالظاھرْالصحۃْعندالعلمْبالخروجْالنْنؼتہْ اامس۽قزلاؿی۽ےن۽اہک۽ارگ۽اےس۽ رؿ ِچ۽ؿغك۽اک۽ملع۽وہ۽وت۽تحص۽امنٓ۽‬
‫حینئذْالِضاءْخالفاْلمافْالحلیبْ‪1١‬اھْوقالْشْبحثْ فاہٖ۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽ؿغك۽تین۽اضقیک۽وہک ۽وذالف۽اےکس۽وج۽یبلح۽‬
‫حْانہْالْیصحْوْخالقہْطْقلتْوھواالظ رْلماْمرْمنْ ےن۽اہک۽اھ۽شایم۽ےن۽اہک۽یبلح۽ےن۽ثحب۽رکےت۽وہےئ۽اس۽یک۽دعس۽‬
‫العنایۃْ‪ْ2‬اھْاقولْنعمْھواالظہرلماْمرعنْالبحرْعنْ تحص۽اک۽وقل۽ایک۽ےہ۽اؿٓقزلاؿی۽ےن۽اُ۽یک۽اخمتفل۽یک‪،‬۽ںیم۽اتہک۽‬
‫الظہییۃْمنْتِؼیدْعدمْالجوازْبِولہْوھوالیعلمْ وہُ ۽یہی ۽ارہظ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽انعہی ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽زگٓاےہ ۽اھ۽‬
‫اماْاالسؾنادْبماْمرْعنْالعنایۃْفعندیْغیْواقعْفْ اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ)اہُ ۽یہی ۽ارہظ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ارحبلارلاقئ۽‬
‫۽دعس ۽وجآ ۽یک ۽نؼٍيڈ ۽اس ۽ےک۽‬
‫محلہْلماْعلمتْانْمحلْھذہْالمِاالتْماْاذاْذھلْوْ ےس ۽ریہظہی ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ِ‬
‫غقلْوکالمْالعنایۃْفیماْھوْالمعتادْوْالمع ودْمنْانْ وقل"وھوالیعلم"ےک۽شاھت۽زگٓی۽نکیل۽اس۽لاف۽یک۽دنس۽‬
‫من ْشعر ْبا لتعینی ْالنویع ْشعر ْایضا ْبا لشخیص ْوْ ڑکپلا۽اس۽ےک۽شاھت۽وج۽انعہی۽ےس۽زگٓا۽ثارّ۽مٔڈلک۽اس۽اقمس۽‬
‫ےک ۽انمضق ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ویکہکن ۽اس۽امتس۽وگتفگ ۽اک ۽لحم ۽ؿہ ۽ےہ۽ہک ۽خق۽‬ ‫رأیؾینْکؾبتْھ ناْعَلْھا مشْالشایمْمانصہ ْ‬
‫ْاقول‪ْ:‬مامرْعنْالعنایۃْفیماْاذاْعلمْبِلبہْالتعینیْ انساُ ۽اغلف ۽وہاجےئ ۽اؿٓ ۽وھبل ۽اجےئ ۽اؿٓ ۽انعہی ۽یک ۽وگتفگ۽‬
‫والینبیغ ْالحد ْان ْیخالف ْفیہ ْوھوجارف ْکل ْصورةْ رعمؿف ۽وہشمٓ ۽رطہقی ۽(ینعی ۽دعس ۽تلفغ) ۽رپ ۽ےہ ۽ویکہکن ۽وج۽‬
‫صخش ۽نییعتِ ۽ون ی ۽اک ۽اڈٓاک ۽ٓکھيا ۽ےہ ۽اےس ۽نییعت ۽یصخش ۽اک۽‬ ‫تس‬ ‫لؾس ب‬
‫عْ لْالْ عْعلیہْوالثمانْانماْیھْ‬ ‫م‬ ‫نْالصورْا‬
‫صورة ْواحدة ْالغی‪ْ ،‬وانما ْالکالم ْفیما ْاذانوی ْذ لكْ اڈٓاک ۽یھب ۽ٓےہ ۽اگ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ےھجم ۽ؿہ ۽لاڈ ۽ ٓا لا ۽وج ۽احہیش ۽شایم ۽ےک ۽اس۽‬
‫اقمس۽۽رپ۽ںیم۽ےن۽اھکل۽ےہ۽اس۽ےک۽اافلؿ ۽ہی۽ںیہ۽اوقل‪(:‬ںیم۽‬ ‫ذاھالْعنْتعینیْالیومْوالوقتْو ْ‬
‫اتہک۽وہُ۽)۽انعہی۽یک۽وج۽ابعٓف۽زگٓی۽ےہ۽ؿہ۽اس۽وصٓف۽ےس۽‬
‫قلعتم۽ےہ۽خق۽ڈل۽ےس۽اس۽ےک۽نیعت‬

‫‪1‬حاشیہالطحطاویعلیالدزالندتازبابشروط ٰ‬
‫الصلوۃ مطبوعہدازالنعرفۃبیروت‪١٢١/١‬‬
‫‪2‬زدالنحتاز بابشروط ٰ‬
‫الصلوۃ مطبوعہمصطفیالبابیمصر ‪٨٠٣/١‬‬
‫‪Page 51 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وک۽اجاتن۽وہ۽‪،‬۽اس۽ںیم۽اخمتفل۽یسک۽وک۽انمضق۽ںیہن۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽‬ ‫حْالستظ ارْبمامرعنْالعنایۃ‪ْ 1‬‬
‫ونۼ ۽وصٓوتُ۽ںیم۽ےس۽ہٖ ۽وصٓف ۽ںیم۽اجٓی۽وہک ۽ہکلب ۽ہی۽ونۼ۽‬
‫ںیہ۽ہن۽ ٓا ھٹ۽ہی۽وت۽رصف۽الک۽یہ۽وصٓف۽ےہ۽اےکس۽ىالؿہ۽ھچک۽ںیہن۽‬
‫‪،‬۽اہیُ۽وگتفگ۽اس۽وصٓف۽ےس۽قلعتم۽ےہ۽خق۽یسک۽انساُ۽ےن۽‬
‫امنٓ۽یک۽تین۽ڈُ۽اؿٓ۽ؿغك۽ےک۽نیعت۽ےس۽اغلف۽وہ۽رک۽یک۽وہ۽‪،‬۽اف۽‬
‫وت۽انعہی۽یک۽وگتفگ۽ےس۽لادیئ۽ںیہن۽الیئ۽اج یتک۔(ف)‬
‫رغص ۽اس ۽وصٓف ۽رفمؿہض ۽یک ۽لٌٍـُ ۽ولکشُ ۽ںیم ۽وجآ ۽یک ۽رطف ۽ٓاہ ۽ےہ۔ولذاارسل ْف ْالدر ْارساال ْوقال ْانہْ‬
‫االصح(ایس۽ےئل۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽اس۽وک ۽ شلًا ۽ڈرک ۽ایکےہ۽اؿٓ ۽اہک۽یہی۽احص۽ےہ۔ف)۽اؿٓ ۽ا ۽ابعڈاف ً‬
‫۽وصخطا ۽امنٓ ۽ںیم ۽مکح۽اایتحؿ۽‬
‫عاٰل ْاعلم(قیقحت ۽اقمس ۽ےک۽‬ ‫رعمؿف ۽ؿ ۽ولعمس ۽ھکذاْینبیغْالمِامْواللْوٰلْالقضلْواالنعامْواللْ ٰ‬
‫سبحنہْوت ٰ‬
‫ےئل۽یہی۽انمضق۽اھت۽‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽لضف۽ؿ۽ااعنس۽اک۽امکل۽اؿٓ۽ؿیہ۽لاک۽اؿٓ۽رتہب۽اجےنن۽ؿاال۽ےہ۔ف)‬

‫___________________‬

‫‪1‬جدالننتازبابشروط ٰ‬
‫الصلوۃ النحنعاالسالمیمبازكپوز(ہيد) ‪٩١٣/١‬‬
‫‪Page 52 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫بابالقبل ِۃ‬
‫(ہلبق۽اک۽ایبُ)‬

‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷‬ۼ‪ :۶‬۽آریخ۽ ٓا لاڈ ۽ؿعلض۽اتیسوپٓ ۽ہلحم۽امہمُ ۽رساےئ ۽ڈٓاگہ۽رضحف ۽دخمؿس۽اصخق ۽وخٓڈدقس۽رسہ ہلس ۽ومولی۽دیس۽‬
‫ میظ۽ادلنی۽اصخق۽اخڈس۽ ٓا اتسہن۽ادقہس۽ ‪۵۸‬رحمس۽ارحلاس۽ ‪۴۶۶۵‬ھ‬
‫ہچ۽یم۽رٕامدنی۽نلعء۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشچ۽نیتم۽ادنٓ ں۽ہلئسم۽‪،‬ہشقن۽رظنی۽لاال۽ڈٓاگہ۽رضحف۽دخمؿس۽دیس۽اظنس۽ادلنی۽اصخق۽‬
‫اہل۽ڈلا۽ریخ۽ ٓا لاڈی۽رعف۽رضحف۽ٹوھ ے۽دخمؿس۽اصخق۽دقس۽رسہ۽اک۽ےہ۽اس۽ااحفہ۽ںیم۽الک۽دجسم۽صہہ۽ڈٓی۽ریمعت۽دشہ۽‪۴۳۸۹‬ھ۽ےہ۽‬
‫سج ۽ےک ۽ادنٓ ۽ڈؿ ۽فص ۽یک ۽اجنگشئ ۽یھت ۽اُ ۽وفصف ۽اکتہج ۽ہلبق ۽وماقف ۽ٓچ ۽دجسم ۽غٕبی ۽ثلث ۽امشیل ۽نیب ۽اغمبٕنیب ۽اھت ۽اؿٓ ۽انیمختً ۽ ٓا ر۽‬
‫س۽دجسم۽ؿ۽نحصِ۽دجسم۽وک۽وبہج۽ہتسکش۽وہاجےن۽ےک۽ طّق۽وہیئ۽دوہکن ُ۽ٓچ۽‬‫یدی۽ڈؿ۽آڈمہ۽لک۽ایس ُ۽ٓچ۽امنٓاڈا۽وہیت۽ٓیہ۽دعب۽آاُ۽رٕ ِ‬
‫ٓؿہض۽رشفی۽اک۽وج۽ریمعت۽رکڈہ۽انصاعُ۽ڈیلہ۽ریمعت۽دش۽ہ۽‪۷‬ۼۼھ۽ےہ۽ااسی۽اھت۽سج۽اک۽تہج۽ہلبق۽ؿطس۽رغمنیب۽وہلا۽اھت۽رٕس۽جڈلڈ۽ںیم۽نساُ۽‬
‫وفصف۽ںیم۽وماقف۽ٓچ۽ٓؿہض۽اقمئ۽وہرک۽اف۽لک۽امنٓ۽اس۽ٓچ۽اڈا۽وہیئ۽اس۽اکٓٓؿایئ۽ےس۽ادنٓ۽دجسم۽ےک۽اجبےئ۽ڈؿ۽وفصف۽اکلم۽یک۽‬
‫اجنگشئ۽ٓیہ۽اؿٓ۽ؿغك۽رضؿٓف۽ارگ۽ادنٓ۽دجسم۽فص۽ڈؿمی۽اقمئ۽یک۽یئگ۽وت۽اکلم۽ہن۽وہیکس۽لاصق۽ٓیہ۽اف۽رھپ۽رٕس۽ذموکٓہ۽ راف۽وہ۽رک۽‬
‫طق۽وہ۽ٓاہ۽ےہ۽وصبٓف۽رضؿٓف۽نسالاف۽وفصف۽جڈلڈ۽اقمئ۽ےئک۽اجںیئ۽ےگ۽‪،‬۽دوہکن۽اثَٖ۽لئاجڈ۽لالڈؿااصمٓ۽دنہ۽ بط ُ۽ٓچ۽ںیہ۽‬
‫نج۽اک۽تہج۽ہلبق۽ثلث۽ونجیب۽رغمف۽ںیم۽ےہ‪،‬۽زین۽ابعٓف۽بتک۽ہقف۽ےس۽اس۽یک۽لادیئ۽خصق۽ڈلی۽ولعمس۽وہیت۽ےہ۔‬

‫‪Page 53 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فْتجنؼسْالملتِطْالِبلۃْفْدیارناْبنیْمغربْ سینجت ۽صلٌؾـ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽امہّٓ ۽ىالےق ۽اک ۽ہلبق ۽وممس ۽رسام ۽ےک۽‬
‫الشتاء ْومغرب ْالصیف‪ْ ،‬فان ْصَل ْاٰل ْجہۃْ رغمف ۽اؿٓ ۽وممس۽رگام۽ےک۽رغمف ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ےہ۽ارگ۽یسک۽‬
‫خرجتْمنْالمغربنیْفسدتْصالتہْقالْاالمامْ ےن۽ایسی۽تہج۽ںیم۽امنٓاڈا۽یک۽وج۽ڈؿونُ۽رغمف۽ےس۽اخٓچ۽وہ۽وت۽‬
‫امنٓ ۽افدس ۽وہک ۽‪ ،‬۽اامس ۽اوب ۽وصنمٓ۽ےن ۽رٕاملا ۽وممس ۽رسام ۽ےک ۽ضق۽‬
‫ابومنصورینظرْاٰلْاقصرْایامْالشتاءْواٰلْاطولْ‬
‫م‬ ‫ض‬
‫ےس۽ٹوھ ے۽ڈونُ۽اؿٓ ۽وممس۽رگام۽ےک۽ ق ۽ےس۽ ّٔ۽ڈونُ۽‬
‫ایام ْالصیف ْفؼتعرف ْمغرب ما ْثم ْیرتكْ‬
‫وکڈاھکی۽(وغٓ ۽ایک۽)۽وت۽اُ ۽ڈؿونُ۽ےک۽رغمف ۽یک ۽اچہپُ ۽وہ۽اجےئ۽‬
‫الثلثنی ْعن ْیمؼنہ ْوثلثا ْعن ْیسارہ ْو ْیصَلْ‬
‫ک ۽۔رھپ ۽اےنپ ۽ڈاںیئ ۽رطف ۽ےس ۽ڈؿاہتیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽رطف ۽ےس۽‬
‫ی‬
‫مابنی ْذلك ْ‪ْ ،‬قال ْاالمام ْالسید ْناصر ْالد نْ الک ۽اہتیئ ۽ٹوھٓ ۽رک ۽اےکس ۽ڈٓایمُ ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکّ۔ ۽اامس ۽ادیسل۽‬
‫االول ْللجواز ْوالثاین ْلالحؾساب ْکما ْف ْجا معْ لارصادلنی ۽ےن ۽رٕاملاالہپ ۽وقل ۽وجآ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسا ۽اضًزياف ۽ےک۽‬
‫غ‬
‫ےئل۽ےہ‪،‬۽ایس۽رطچ۽اجعم۽ا مؼمٕاف۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫المضمرات۔‪ْ 1‬‬
‫‪١‬‬
‫ن‬
‫ف۽لاال۽ےک۽قلعتم۽وت۽ہی۽لاف۽ڈٓلا۽تف۽بلط۽ےہ۽ہک۽ہغیص۽اضمٓه۽مٌنٕ۽‪،‬فٌٍبٕف‪،‬لَٖک‪ ،‬ػلی۽رعمؿف۽لا۽وہجمل۽اؿٓ۽افلع۽لا۽‬ ‫ابعٓ ِ‬
‫ط‬ ‫ش‬‫ن‬
‫وعفمل۽اممل۽ ش۽افىلہ۽وکُ۽ےہ؟اؿٓ۽ظفل۽نع۽ومٍيہ۽ؿ۽نع۽اسیٓہ۽یک۽امضمٔ۽اک۽ عج۽ ػلی۽ےہ۽لا۽ہلبق؟۽ذہلا۽ابعٓف۽رعہیب۽رپ۽ارعاف۽اقمئ۽‬
‫رٕام۽ےئ۽اجںیئ۽اؿٓ۽افلع۽ؿریغہ۽ عج۽امضمٔ۽یک۽رشتحی۽اؿٓ۽دہاہاتً۽اومٓ۽ڈلی۽یک۽دہامك۽ولطمف۽ےہ۔دجسم۽وموجڈہ۽ذموکٓہ۽وصخمہص۽اک۽‬
‫تہج ۽ہلبق ۽دجسم ۽یہ ۽ےک ُ۽ٓچ ۽ٓےنہ ۽ڈانی ۽اؿٓ ۽ہٖ ۽ڈؿ ۽وفصف ۽اکلم ۽یک ۽دبوتسٓ ۽اجنگشئ ۽اقمئ ۽ٓانھک ۽الضف ۽ؿاؿیٰل ۽ےہ ۽لا ۽نسالاف ۽اقمئ ۽رکےک۽‬
‫تہجِ۽ہلبق۽دبل۽ڈانی۽الضف۽ےہ۽وت۽ بط۽ٓچ۽ںیم۽فص۽ؿادح۽یھب۽اکلم۽ںیہن۽ٓیتہ۽ےہ۽الضف۽ؿ۽اؿیٰل۽ےہ۽لآؿہض۽ےک۽اطمقب۽سج۽ےس۽‬
‫الک۽فص۽اکلم۽اقمئ۽ٓہ۽ یتک۽ےہ۽دح۽اکمُ۽اس۽دجسم۽اخص۽ںیم۽احلؿ۽لیمکت۽وفصف۽یک ۽رصتحی۽بحتسم۽ےہ۽لا۽دبت یل۽تہج۽ہلبق۽یک۽‬
‫رغمنیب۽سمش۽ؿ۽رغمنیب۽رمق۽الک۽یہ۽ںیہ۽لا۽ ُجڈااگہن۽؟وجاف۽ااتفتسء۽ذہا۽یک۽اہنمك۽تلجع۽ےہ۽ طق۽غٕبی۽االاتتخس۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽وپدیشہ۽‬
‫ںیہن ۽ہک۽احب ك ۽رتی ۽رٕس۽ےک۽نسالاف۽ےسیج ۽لادئآ ۽اقمئ ۽وہ ۽ںیکس ۽ےگ ۽دعب ۽یکشخ۽نکمم ۽ہن ۽وہاگ۽ذہلا ۽وتہج ۽اخص ۽اک ۽اتحمچ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ویکہکن۽‬
‫ااتفتسء۽اخص۽دعتمڈ۽ىلـس۽ؿ۽ونفُ۽ےس۽قلعت۽ٓکھيا۽ےہ۽دب ں۽ؿہج۽لاؿوجڈ۽آ یہگ۽دعمی۽ارفلیتص۽دنباگُ۽ڈاف۽لامٔاکف۽ےس۽ٓوجه۽یک۽یئگ۽‬
‫ہک ۽خصق ۽ اڈ ۽ڈؿرسّ ۽یک ۽‪ ،‬۽ڈؿرسی ۽ہگج ۽وصحل ۽وجاف ۽یک ۽وپٓی ۽ادیم ۽ہن ۽یھت ۽ذہلا ۽اس ۽فیلکت ۽ڈیہ ۽اخص ۽یک ۽تبسن ۽رتمید ۽اعمیف۽‬
‫وہرک۽وتہج۽اخص۽ےس۽دیفتسم۽وہےن۽اک۽وبایسپ۽ادیمؿآ۽وہُ‪،‬۽جزاكْاللفْالدارینْخیا۔‬

‫‪ 1‬سینجت۽اغملٌؾـ‬
‫‪Page 54 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫نلعےئ۽رکاس۽ےن۽وج۽اخص۽ےنیمخت۽تہج۽ہلبق۽ےک۽ےئل۽آشاڈ۽رٕامےئ۽ؿہ۽اخص۽اےنپ۽لالڈ۽ےک۽ےئل۽ںیہ۽ہن۽ہک۽مکح۽اعس۽‪،‬۽ؿ۽ذہلا۽ؿہ۽ےنیمخت۽تہب۽‬
‫فل۽ ٓا ےئ۽ںیہ۽نج۽اک۽ایبُ۽امہّٓ۽ٓشاہل۽ھدایۃْالمتعالْفْحداالستِبال۽ںیم۽ےہ۽۔‬
‫ىالہم۽مٔدنجی۽ےن۽رشچ۽اقنہی۽ںیم۽ایس۽ابعٓف۽سینجت۽اغملٌؾـ۽یک۽تبسن۽رٕاملا۽انماْیصحْفْبعضْالبِاع‪1‬۽(۽ہی۽اقدعہ۽ضعب۽‬
‫مً‬
‫وہگجُ۽ںیم۽حیحص۽ؿ ۽ڈٓضق ۽ےہ۔ف)ریخ ٓا لاڈ ۽سج۽اک۽رعص ۽امشیل۽اتسسیئ۽ۺ‪ ۵‬۽ڈٓےج۽اسیتک‪ ۶۴‬۽ڈےقیق۽اؿٓ ۽رگ ح ۽ےس۽رشمیق۽ایس۽‪۳‬ۻ۽‬
‫ڈٓےج۽آلاسیل۽ڈےقیق۽ےہ۽اس۽اک۽ہلبق۽رقتابیً۽كی۽ہطقن۽رغمف۽االدتعال۽ےہ۽ینعی۽ؿطس۽رغمنیب۽فیص۽ؿ۽اتش۽ؿطس۽یقیقح۽ےس۽ونجف۽‬
‫یک۽رطف۽الک۽فیفخ۽ادقآ۽اکھج۽وہا۽لاؿ۽ڈٓہج۽لک۽یھب۽ںیہن۽یتچنہپ۽ہن۽ؿہ۽وسحمس۽وہےن۽ےک۽اقلل۽ےہ۔‬
‫تعاٰلْکاحہْ ہی ۽اس ۽ےئل ۽ےہ ۽ہک ۽صکہ ۽رکمہم ۽( ۽اﷲ ایکس ۽مٔٓک ۽ںیم ۽ااضہف۽‬
‫وذلكْالنْعرضْمکۃْالمکرمۃْشرف اْ ْاللْ ٰ‬
‫ال ٰہْوطول اْمحہْیْفماْبنیْالطولنیْمْحہْ ْلحْ‪.:‬لوظلْ رٕامےئ)اک۽رعص ۽طي ًال ۽اکہح۽اہلٰ۽وہـ ۽اؿٓ ۽ااکس۽وطل۽س۽ہح۽ی۽وہ۽وت۽‬
‫عرض ْمکۃ‪۶۸۷۵۶‬ۼ‪۸‬ءۼ‪-‬لوجم ْمابنی ْالطولنی ڈؿونُ ۽وطولُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽س ۽ہح ۽حل ۽وہاگ ۽ہک ۽‪ .:‬۽ارگ ۽لظ ۽رعص۽‬
‫‪۳۵‬ۻ‪۳۴‬ۻۻءۼ=‪۴۶۶۹۵۳‬ۺءۼقوسہ ْف ْجدول ْالظل ْحہْ صکہ‪۶۷۸۵۶‬ۼ‪۸‬ءۼ‪-‬ول۽مج۽وج۽ڈؿونُ ۽وطولُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ےہ‬
‫لطْنہْلوْجم ا ‪۹‬ۼۻ‪۸‬ۻ‪۷‬ۼءۼ‪،-‬محقوظْاولْ‪،‬ثمْفضلْ ‪۳۵‬ۻ‪۳۴‬ۻۻءۼ=‪۴۶۶۹۵۳‬ۺءۼےہ ۽سج ۽اک ۽وقس ۽جڈؿل ۽ںیم۽‬
‫عرض ْالبلد ْعَل ْھذہ ْالِوس ْماقہ ْلوجم اْ ہح ۽ ـ ۽ہن ۽وہ ۽ا ۽ااکس ۽ولمج ۽‪۹‬ۼۻ‪۸‬ۻ‪۷‬ۼءۼ ۽ےہ ۽ہی ۽وفحمؿ ۽اؿل ۽ےہ۔۽‬
‫بالتدفیقۻ‪۸‬ۼ‪۶‬ۻ‪۸۳‬ءۺ‪-‬محوظ ْثاین‪ْ ،‬فلوظل ْمابنیْ رھپ۽اس۽وقس۽رپ۽رعص۽دلب۽ٓادئ۽وہاگ۽وج۽امہن۽ےہ۽سج۽اک۽ولمج۽لا يڈ۽‬
‫الطولنی ‪۶۶۸۷۷۹‬ۼءۼ‪ +‬محقوظ‪-‬محقوظ ْثانیا ْ= قیق۽ۻ‪۸‬ۼ‪۶‬ۻ‪۸۳‬ءۺےہ۽ہی۽وفحمؿ ۽لاین۽ےہ‪ ،‬۽ س۽ارگ۽لظ"وج۽‬
‫‪۷‬ۻ‪۵‬ۺ‪۶‬ۺء‪ْ ۴۵‬قوس ْھذاالظل ْفسط ْحہ ْمہ ْالو‪ -‬ڈؿونُ ۽وطولُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ےہ"‪۶۶۸۷۷۹‬ۼءۼ‪+‬وفحمؿ۽‬
‫ھواالنحراف ْاٰل ْنِطۃ ْالمغرب ْمن ْنِطۃ ْالجنوبْ اؿل‪-‬وفحمؿ ۽لاین ۽=‪۷‬ۻ‪۵‬ۺ‪۶‬ۺ‪۶‬ء‪ ۴۵‬۽ےہ ۽اس ۽لظ ۽اک ۽وقس۽‬
‫فصـ۽ہم۽ہح۽ول۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽ہطقن۽ونجف۽ےس۽ہطقن۽رغمف۽یک۽رطف۽‬ ‫النْعرضْالبلدْالشماٰلْا کثرْمنْالِوسْالمذکورةْ‬
‫۽وقس۽ذموکٓہ۽ےس۽ٓادئ۽ےہ۽‬
‫ارحناف۽ےہ۽ویکہکن۽دلب۽امشیل۽اک۽رعص ِ‬ ‫فاالنحرافْمنْالمغربْاالعتدالْاٰلْالجنوبْمدقہْ‬
‫۽رغمف۽ادتعال۽ےس۽ونجف۽یک۽رطف۽ارحناف۽دمہق۽حل۽ےہ۽‬
‫ س ِ‬ ‫لحْوھوالمِصود۔ ْ‬
‫اؿٓ۽یہی۽وصقمڈ۽ےہ۔ف‬

‫‪ 1‬رشچ۽ا ٌؼاہی۽للَٖدنجی۽ اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽لکصـٓ۽ؤنھک۽ ‪/۴‬ۼۻ‬

‫‪Page 55 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسال۽ںیم۽ؿطس۽رغمنیب۽وک۽تہج۽ہلبق۽ٓؿہض۽ٓ۽چ۽اھکل۽اس۽ےس۽ولعمس۽وہا۽ہک۽ضٕآ۽ابمٓک۽اک۽طيہ۽حیحص۽اجمك۽ہلبق۽یقیقحت۽ےہ۽وت۽الٓس۽اھت۽‬
‫ػن‬
‫ہک ۽رساہلا ۽رقتابیً۽دیساھ ۽اجمك۽ بط۽وہ۽ہک ۽ؿطس ۽رغمنیب ۽ؿ ۽ؿطس ۽ يٍِ ۽ضًی ۽ؿادح ۽ےہ ۽رگم ۽ہشقن۽ںیم ۽ بط ۽امشیل ۽اک ۽ ط۽ڈویآ ۽ٓؿہض۽‬
‫ابمٓہک۽یک۽اجمك۽رغمف۽رحنمف۽ئانلا۽ےہ۽ارگؿایعق۽اانت۽ارحناف۽ےہ۽وت۽ؿطس۽رغمنیب۽اک۽ہٖ۽زگ۽تہج۽ہلبق۽ٓؿہض۽ٓچ۽وہلا۽وصتمٓ۽ںیہن۽رھپ۽‬
‫اہیُ۽ا امہ۽اس۽یک۽رعمتف۽ےہ۽ہک۽ڈویآ۽رحما ِف۽دجسم۽وک۽ہلبق۽یقیقحت۽ےس۽انتک۽ارحناف۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽ارحناف۽نمث۽ڈؿٓ۽ینعی۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽‬
‫ےک ۽ادنٓ ۽ےہ ۽وت ۽امنٓ ۽رحماف ۽یک ۽اجمك ۽لال ۽فلکت ۽حیحص ۽ؿ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اس ۽ارحناف ۽لیلق ۽اک ۽رتک ۽رصف ۽بحتسم ۽ےہ ۽وخڈ ۽وسال ۽ںیم۽‬
‫سینجت۽صلٌؾـ۽ےس۽زگٓا۔۽‬
‫و‬
‫قال ْاالمام ْالسید ْناصر ْالدین ْ‪،‬االول ْللجوازْ اامس۽لارص۽ادلنی۽ےن۽اہک۽‪:‬۽ ہلی۽وصٓف ۽ںیم۽وجآ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی۽‬
‫ںیم۽اضًزياف۽ےہ۽۔(ف)‬ ‫والثاینْلالحؾساب۔‪ْ ْ1‬‬
‫ایس ۽رطچ ۽اُس ۽ےس ۽اؿٓ ۽زین ۽صلٌؾـ ۽ےس۽ہیلح ۽اامس ۽انب ۽اثار ۽ااحلچ ۽ںیم ۽ےہ‪:‬۽رشچ ۽زاد ْالقِی ْللعالمۃ ْالغزی ْو ْشر حْ‬
‫غ‬
‫الخالصہْللِ ستاین۔۽رھپ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ؿیہ۽ڈؿ۽ثلث۽اجمك۽ٓاضق۽اؿٓ۽الک۽ثلث۽اجمك۽خق۽ٓانھک۽ایبُ۽رکےک۽رٕاملا۽‪:‬‬
‫ولولم ْیقعل ْھکذا ْوصَل ْفیما ْبنی ْالمغربنیْ ارگ۽یسک۽ےن۽اس۽رطچ۽ہن۽ایک۽اؿٓ۽رغمنیب۽ےک۽ڈٓایمُ۽امنٓ۽ڑپھ۽‬
‫یل۽وت۽اجمٔ۽وہک ۔(ف)‬ ‫یجوز۔‪ْ ْ2‬‬
‫وت۽الک۽ا ۽بحتسم۽ےک۽ےئل۽املسمونُ۽وک۽رتڈڈ۽ںیم۽ڈاانل۽اؿٓ۽وفصف۽دجسم۽وک۽لاصق۽ؿ۽لا۽امتس۽رک۽ڈانی۽ہٖ۽زگ۽انمضق۽ںیہن۔رشه۽رہطم۽‬
‫ضہً‬
‫ںیم۽لیمکت۽اہنمك۽ا ۽ ش۽لاشُ۽ےہ۽سج۽اک۽داتپا۽س۽دحمك۽ےس۽اتلچ۽ےہ۽ہک۽ٓوسل۽اﷲرٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫منْوصلْصقاوصلہْاللْومنْقطعہْقطعہْالل‪ ْ ْ 3‬سج۽ےن۽فص۽وک ۽صاللا ۽اﷲ اعتیٰل۽اےس ۽صالےئ۽اگ۽اؿٓ ۽سج۽ےن۽‬
‫فص۽وک۽عطق۽اﷲ اعتیٰل۽اےس۽عطق۽رٕامےئ۽اگ(ف)‬
‫اہیُ۽ارگ۽عطق ۽فص۽وموجڈ ۽ںیہن۽فص۽مٔؿہج۽عطق۽ےہ۽ہک۽ڈویآ ں۽احلئ ۽وہرک۽لیمکت۽ہن۽رکےن۽ڈ ں۽ک ۽فکانْکالصفْبنیْ‬
‫کماْذکرْنافْفتاونا ۽(ہی۽اس۽فص۽یک۽رطچ۽ےہ۽وج۽وتسونُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽وہ۽‬
‫ٰ‬ ‫السواریْوقدْنیھْعنہْبنحوْذلكْ‬
‫)ایبُ‬
‫احالہکن۽اس۽ےس۽اؿٓ۽اس۽رطچ۽یک۽ڈؿرسی۽وصٓوتُ۽ےس۽عنم۽ایک۽ایگ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اےس۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽ایبُ۽ایک۔(ف ِ‬

‫‪ 1‬سینجت۽اغملٌؾـ‬
‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽ ‪۶۴۹/۴‬‬
‫‪ 3‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ لاف۽وستلۃ۽ا ؽفـف۽ وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ ‪/۴‬ۺۼ‬
‫‪Page 56 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسال۽ارگ۽حیحص۽ےہ۽وت۽ہی۽ارحناف۽لامك۽رک۽ےکچ۽ںیہ۽ہک۽خق۽لک۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽ارحناف۽ہن۽وہ۽امنٓ۽لال۽ہبش۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽ہک۽ہلبق۽یقیقحت۽وک۽‬
‫ط‬
‫طيہ ۽رکلا ۽ہن ۽رٕص ۽ہن ۽ؿاخق ۽رصف ۽شٍ ِق ۽ صًزيہ ۽ےہ ۽ذہلا ۽دجسم ۽ںیم ۽امنٓ ۽لال ۽ہبش ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ںیم ۽اط ًال ۽اصقنُ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ہن ۽ڈویآ۽‬
‫غ‬
‫دیسیھ۽رکلا۽رٕص۽اہتبل۽رتہبؿ۽الضف۽ےہ‪،‬۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽۽ےہ‪:‬۽‬
‫لو ْانحرف ْعن ْالعنی ْانحرافا ْال ْتزول ْمنہْ ارگ۽نیع۽ہبعک۽ےس۽اانت۽رحنمف۽وہا۽ہک۽اس۽ےس۽لاہیلکل۽اقمہلب۽متخ۽‬
‫ق‬
‫المِابلۃْبا لکلیۃْجازْویؤْیدہْماقالْفْالظ ییۃْ ہن ۽وہ ۽وت ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اس ۽یک ۽لادیئ ۽ ھَٖہی ۽یک ۽اس ۽ابعٓف ۽ےس۽‬
‫وہیت ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽ؿہ ۽وھتٓا ۽ڈاںیئ ۽لالاںیئ ۽وہ ۽اجےئ ۽وت ۽امنٓ ۽اجمٔ۽‬ ‫اذاتیاْمنْاوتیاْسرتجوز‪1‬۔ ْ‬
‫وہک ۔(ف)‬
‫ہیلح۽ںیم۽صلٌؾـ۽ےس‪:‬‬
‫ھذاْاستحبابْواالولْللجوازْاھْیریدْانْعدمْ ہی۽اضًزياف۽ےک۽ےئل۽ےہ۽اؿٓ۽الہپ۽وجآ۽ےک۽ےئل۽ےہ۽اھ۽اس۽ےس۽‬
‫اڈ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽یسک ۽دقٓ ۽یھب ۽ارحناف ۽ہن ۽وہ ۽ہی ۽بحتسم ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬ ‫االنحرافْمعْعدمْالخروجْعنْالج ۃْبا لکلیۃْ‬
‫اس۽رطچ۽اک۽ارحناف۽ہک۽تہج۽ہبعک۽ےس۽لالکل۽ رؿچ۽ہن۽وہ۽ہی۽یھب۽‬ ‫جائز‪2‬۔ ْ‬
‫اجمٔ۽ےہ۔۽(ف)‬
‫رھپ۽ارگ۽اس۽الضف۽وک۽اایتخٓ۽رکلا۽اچںیہ۽وت۽ڈویآ۽دیسیھ۽ بط۽ےس۽رشمط۽وک۽یٹہ۽وہیئ۽ئانںیئ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ؿہ۽رطہقی۽سج۽ںیم۽ٓاؿہی۽لاےنپ۽یک۽احخق۽‬
‫ہن۽ڑپّ۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽ڈویآ۽ہلبق۽اک۽ونجیب۽وگ ہ۽سج۽رپ۽رحف"ب"اھکل۽ےہ۽اقمئ۽ٓںیھک۽اؿٓ۽حیحص۽ بط۽امن۽ےس۽الک۽ ط۽ف۽ےس۽دیساھ۽ بط۽‬
‫وک۽اانت۽مٔا۽ںیچنیھک۽سج۽اک۽وطل۽اس۽ڈویآ۽ےک۽مٔامٔ۽وہ۽الک۽ٓیس۽ںیل۽اؿٓااکس۽الک۽رسا۽رحف۽ب۽رپ۽وخف۽امجےئ۽ٓںیہ۽ہک۽رسےک۽ںیہن۽اؿٓڈؿرسا۽رسا۽‬
‫رحف۽چ۽ےس۽صالرک۽رشمط۽یک۽رطف۽اس۽رطچ۽ںیچنیھک۽ہک۽ٓیس۽ںیم۽وھجل۽ہن۽ڑپےن۽لاےئ۽‪،‬۽اس۽یک۽ےس ۽ےس۽امکُ۽یک۽یم ۽ںیم۽ٓنیم۽رپ۽نب۽‬
‫اجےئ۽اؿٓ۽رھپ۽الک۽دیسیھ۽ڑکلی۽وسا۽ھچ۽ہضبق۽یک۽لاف۽رک۽اس۽اکالک۽رسا۽رحف۽چ۽رپ۽ٓںیھک۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽اس۽امکُ۽ےس۽صالڈ ں۽اہجُ۽ےلم۽اس۽ےنلم۽‬
‫یک۽ہگج۽اک۽لاس۽رحف۽ء۽ٓںیھک۽۔ء۽ےس۽ف۽لک۽دیساھ۽ ط۽صال۽ڈ ں‪،‬۽ہی۽كی۽ڈویا ِٓ۽ہلبق۽وہ۽ک ۔‬
‫و ٰذلك ْالن ْف ْمثلث ْح ْب ْع‪ْ،‬ساقا ْح ْب‪،‬ع ْب‪-‬کل اؿٓ ۽ہی۽اس۽ےئل۽ہک۽ثلثم۽حْبْء ۽ںیم۽حْبْ‪ْ،‬ءْب ۽یک۽ڈؿ۽‬
‫‪۴۳۹‬۔ْوزاویۃْب=ْمحْالحْفکلْمنْزوا ییتْالِاعدةْ شاںیق۽ےہ۽لک۽‪ ۴۳۹‬۽وہےئ۽اؿٓ ۽ٓاؿہی۽ب=حْصہ ۽احل۽ےہ۽وت۽‬
‫اقدعہ۽ےک۽ڈؿونُ۽ٓاؿویُ۽اک۽محْحْل‬ ‫محْحْلْفلوجؼب ا ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۴۸/۴‬‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 57 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۺ‪۴۳‬ۻۼۼۼءۼ ولو ْجیب ْح ْصہ ْالح ۺۼ‪۹‬ۼ‪۳‬ۺۺءۻ وہاگ۽ااکس۽ارگخٌق ۽ۺ‪۴۳‬ۻۼۼۼءۼ ۽وہا ۽اؿٓارگ۽خٌق ۽چ۽ہص۽احل۽اک۽‬
‫ولو‪=۴۳۹‬ۼ‪۳۵۸۳۶۳۸‬ء‪۵‬مجمو ع ْھذین ْ= ۺۼ‪۹‬ۼ‪۳‬ۺۺءۻ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ول ۽‪=۴۳۹‬ۼ‪۳۵۸۶۳۸‬ء ۽‪ ،۵‬۽اُ ۽ڈؿونُ۽‬
‫اک ۽ومجمہع ۽=‪۸۹‬ۺ‪۹۵‬ۼۺء‪-۴۳‬ۺ‪۴۳‬ۻۼۼۼ=ۼ‪۹۷۹۷‬ۼۺء ۽‪۳‬۽‬ ‫‪۸۹‬ۺ‪۹۵‬ۼۺء‪-۴۳‬ۺ‪۴۳‬ۻۼۼۼ=ۼ‪۹۷۹۷‬ۼۺ۔ء۽‬
‫عددہ‪=،‬ۻ‪۵۸‬ء‪۹‬ھذہ ْقبضات ْخط ْح ْء ْوذلكْ سج ۽اک ۽دعڈ=ۻ‪۵۸‬ء‪ ۹‬۽ےہ ۽ہی ۽ ط ۽چء ۽ےک ۽ےضبق ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽یہی۽‬
‫امہٓی۽ اڈ۽ےہ(ف)۽‬
‫مااردناہ۔‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ےلہپ۽حیحص۽اج چ۽رک۽یل۽وہ۽وت۽ڈؿلآہ۽ بط۽امن۽اگلےن۽اؿٓ۽چیب۽اک۽ ط۽ینعی۽چ۽ف۽ئانےن۽یک۽احخق۽ںیہن۽ہکلب۽ڈویآ۽ےک۽لاف۽یک۽ٓیّس۽ںیل۽‬
‫اؿٓ۽اس۽اک۽الک۽رسا۽رحف۽ف۽یک۽ہگج۽وخف۽امج۽رک۽ٓیس۽ںیم۽ےب۽ م۽ڑپّ۽ڈؿرسا۽ِِٖا۽ڈویآ۽ےک۽رحف۽اؿ۽رپ۽ٓ ھ۽رک۽ڈؿرسا۽رسا۽اہجُ۽ےلم۽‬
‫امکُ۽ےس۽صال۽ڈ ں۽‪،‬۽اس۽ےنلم۽یک۽ہگج۽ڈویآ۽ےک۽انکٓہ۽ف۽لک۽دیساھ۽ ط۽چنیھک۽ڈ ں۽ڈویآ۽ہلبق۽اس۽ ط۽رپاُاھٹںیئ۽ہک۽حیحص۽وہک ۔‬
‫النْزاویۃْاْبْء = وصہْلرکماتِدمْفکلْزاویۃْ ویکہکن۽ٓاؿہی۽ا۽ف۽ء۽=ؿہص۽رل۽ےک۽ےہ۽اسیج۽ہک۽زگٓا۽وت۽اقدعہ۽ےک۽‬
‫الِاعدة ْو ْصہ ْمال ْجؼب ا ۺ‪۸‬ۺ‪۶‬ۼۼۼءۼوجیب ْؤْ ٓاؿٓہی۽اک۽لک۽ؿہص۽امل۽وہاگ۽سج۽اک۽خٌق ۽ۺ‪۸‬ۺ‪۶‬ۼۼۼءۼ ۽اؿٓ۽‬
‫صہ ْلر ۼ‪۳۹۴۸۸۳‬ء ۽فاذاجمع ْفیہ ‪ ۴۳۹‬صار خٌق۽ؿہص۽رل۽اک۽ۼ‪۳۹۴۸۸۳‬ء۽ےہ۽وت۽خق۽اس۽ںیم۽ارگ۽‪۴۳۹‬۽وک۽عمج۽‬
‫ایک۽اجےئ۽وت۽ہی۽ۻ‪۸۹‬ۻ‪۹‬ۻ‪۳‬ء‪-۴۴‬ۺ‪۶۳۸‬ۼۼۼءۼ=‪۴۴‬ۻ‪۸‬ۻ‪۳‬ء‪۴‬۽‬
‫ۻ‪۸۹‬ۻ‪۹‬ۼ‪۳‬ء‪-۴۴‬ۺ‪۶۳۸‬ۼۼۼءۼ=‪۴۴‬ۻ‪۸‬ۺۻ‪۳‬ء‪۴‬‬
‫وہ۽اگ۽سج۽اک۽دعڈ۽=‪۵۶۷‬ء‪۴۵‬۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽امہٓی۽ اڈ۽ےہ(ف)‬
‫عددہ=‪۵۶۷‬ء‪ ۴۵‬وذالكْماْاردناہ۔‬
‫رگم۽اُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽الک۽احلؿ۽الٓس۽ےہ۽ہکبج۽املسمُ۽اُےس۽دجسم۽رکےکچ۽وت۽ہی۽یلگ۽وج۽ڈویآ۽دیسیھ۽رکےن۽ںیم۽ٹوھ ے۽ک ۽اےس۽اضظئ۽‬
‫ٹوھٓ۽ڈانی۽اجمٔ۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽دجسم۽یہ۽اک۽ڑکٹا۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽ےب۽رحیتم۽رحاس۔۽وت۽لا۽وت۽دیسیھ۽ڈویآ۽یہ۽اؿٓ۽نچ۽رک۽اس۽ےس۽صال۽ڈ ں۽ہک۽ٓنیم۽‬
‫ٹوھیٹ۽ہن۽ٓےہ۽لا۽نکمم۽وہ۽وت۽ڈویآ۽اک۽وگ ہ۽افل۽مٔغٕآ۽ٓںیھک۽اؿٓ۽وگ ہ۽ف۽ےس۽وسا۽لآہ۽ہضبق۽ٓنیم۽رغمف۽وک۽رحف۽ٓ۽لک۽مٔاھ۽رک۽ا۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اؿٓ۽ر۽ںیم۽ ط۽صال۽رک۽ڈویآ۽جڈلڈ۽ااھٹںیئ۽ہک۽ایلگ۽ڈویآ۽یک۽ٓنیم۽شالم۽دجسم۽ٓےہ۔۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪۸‬ۼ‪ :۶‬۽آایحف ۽رگن ۽ڈااخکہن ۽رساےئ ۽رتنی ۽علض ۽ اڈ ۽ ٓا لاڈ ۽ ہلس ۽دیس ۽بیبح ۽شاہ ۽اصخق ۽ۻامجڈی ۽اال ری ۽‪۴۶۶۹‬ھ ۽اہڈی۽‬
‫ک‬
‫الحؔ۽قیقحت۽انجف۽وملٍٰيا۽اصخق۽ڈاطق۽مٔاکل ش۽‪،‬۽اشالس۽مکیلع۽ؿٓحمۃ۽اﷲ انجف۽اعیل۽اس۽ہبصق۽ایحف۽رگنیک۽دجسم۽تمس۽رغمف۽ےس۽‬
‫اجتمؿٓ۽ےہ۽ااکس۽ہشقن۽دحیلعہ۽الک۽رپہچ۽اکذغ۽یک۽ تش۽رپ۽اؿٓ۽امتس۽احل۽اکذغ۽یک۽لٍساین۽رپ۽ھکل۽رک۽وضحٓ۽ےک۽صالہظح۽ےک۽ؿاےطس۽آشال۽رکلا۽‬
‫وہُ ۽لاًق ۽اس ۽اک ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اہیُ ۽دنچ ۽ااخشص ۽اےسی ۽ںیہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ہک ۽اس ۽دجسم ۽ںیم ۽دیسےھ ۽دجسم ۽ےک ُ۽ٓچ ۽امنٓ ۽ںیہن ۽وہیت۽‬
‫رتمکنی۽ےن۽الک۽اصخق۽ےک۽لاس۽دجسم۽اک‬

‫‪Page 58 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ہشقن۽جیھب۽رک۽اُُ۽ےس۽ڈٓلاتف۽ایک۽اھت۽اوہـُ۽ےن۽ٓڈا مزيآ۽ےس۽ہی۽نساُ۽ڈّ۽رک(جْاْص‪)۷۷۹‬۽ھچک۽رعیب۽یک۽ابعٓف ۽ھکل۽رک۽اُس۽‬
‫ط ٰ‬
‫اکجالہص ۽آڈؿ۽ںیم ۽ایک ۽اھت۽ہک ۽اس ۽ارحناف۽لیلق ۽اجمك ۽ہبعک۽ےس ۽ ػلی ۽وک۽رضم ۽ںیہن ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ارحناف۽لیلق۽یک ۽دح۽ہی۽ےہ۽ہک ۽رہچہ ۽اؿٓ۽‬
‫رہچّ۽ےک۽ارطاف۽ںیم۽وکیئ۽زجؿ۽ہبعک۽ےک۽اقملل۽لایق۽ٓےہ۽اس۽رطچ۽ہک۽رہچہ۽لا۽اُس۽ےک۽ضعب۽ارطاف۽ےس۽ہبعک۽لک۽ طِ۽میقتسم۽اچنیھک۽‬
‫اجےکس ۽اؿٓ ۽ہی ۽رضؿٓی ۽ںیہن ۽ےہ ۽ہک ۽ہی ۽ ط ۽میقتسم ۽لٍساین ۽ےس ۽یہ ۽اخٓچ ۽وہ ۽ہکلب ۽اعس ۽ےہ ۽وخاہ ۽لٍساین ۽ےس ۽اخٓچ ۽وہ ۽لا ۽اس ۽ےک ۽ڈؿونُ۽‬
‫رطف۽ںیم۽یسک۽رطف۽ےس۽اخٓچ۽وہا۽وہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽تہب۽مٔی۽ؿتعس۽ےہ‪،‬۽وج۽ہشقن۽دجسم۽اک۽ ٓا ف۽ےن۽اجیھب۽ےہ۽اس۽دجسم۽ےک۽‬
‫ُٓچ۽رپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽ےب۽ہبش۽اجمٔ۽ےہ۽ذہلا۽دجسم۽ےک ُ۽ٓچ۽رپ۽امنٓ۽ڑپاھ مٌْ‪،‬۽ضعب۽اصخق۽اس۽وجاف۽وک۽مٔریا۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ۽ؿہ۽وضحٓ۽یہ۽رپ۽‬
‫ااکس۽ااصحنٓ۽ٓےتھک۽ںیہ۽ذہلا۽زگآس۽ہی۽ےہ۽ہک۽وضحٓ۽اس۽اکذغ۽وک۽سج۽رپ۽دجسم۽اک۽ہشقن۽ےہ۽ہٖ۽ڈؿ۽اجمك۽ےس۽صالہظح۽رٕامرک۽ارگ۽نکمم۽وہ۽وت۽‬
‫اکذغ ۽ذموکٓےک ۽ڈلی ۽یہ ۽ںیم ۽وج ۽ڈٓلاتف ۽بلط ۽زگآںیش ۽اکذغیک ۽لٍساین ۽رپ ۽رعص ۽یک ۽یئگ ۽ںیہ ۽اُ ۽اکوجاف ۽آاقس ۽رٕام ۽رک ۽رتمکنی ۽وک۽‬
‫زعمٓ ۽رٕاملا ۽اجےئ۔ ۽ؿاابجً ۽زگآس ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽دجسم ۽اک ُ۽ٓچ ۽ہشقن ۽ذموکٓ ۽ےس ۽وخبیب ۽امنلاُ ۽ےہ‪ ،‬۽ہی ۽ہبصق ۽ایحف ۽رگن ۽ۻ‪ ۵‬۽ڈٓےج ۽‪۶۳‬۽‬
‫ڈےقیق ۽رعص ۽امشیل ۽رپ ۽ؿاعق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽صکہ ۽ہمظعم ۽‪۵۴‬ڈٓےج ۽‪۷۳‬ڈےقیق ۽رعص ۽امشیل ۽رپ ۽‪ ،‬۽ذہلا ۽ڈٓلاتف ۽بلط ۽ا ۽ہی ۽یہ ۽ہک ۽اس ۽دجسم ۽ںیم۽‬
‫امجًق۽دیسیھ۽دجسم۽ےک ُ۽ٓچ۽رپ۽یک۽اجےئ۽لا۽دجسم۽اک۽ایخل۽ٹوھٓ۽رک۽ہبعک۽رشفی۽اک۽ایخل۽رکےک۽ڑیٹیھ۽اؿٓ۽ارگ۽دجسم۽ےک ُ۽ٓچ۽رپ۽دیسیھ۽‬
‫امجًق۽یک۽اجےئ۽وت۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ط‬
‫اْبْء۽ثلثم۽اقمئ۽اسلاؿہی۽ےہ۽ب۽ومعض۽ایقس۽ ػلی۽ء۽تمس۽ہطقن۽رغمف۽ےک۽اتمس۽ بط۽امشیل۽ےہ۽ہطقن۽ب۽ےس۽دجسم۽یک۽ڈویآ۽ہلبق۽اء۽‬
‫رپ۽ومعڈ۽بْح۽اقمئ۽ایک۽وت۽ثلثم۽ا۽ف۽ء۽اک۽اشمہب۽وہ۽اُس۽اک۽ٓاؿہی۽ب۽اُس۽ےک۽ٓاؿہی۽ا۽ےک۽لئاؿی۽ےہ۽ہک۽ہٖ۽الک۽ٓاؿہی۽ء۽ےس۽لم۽رک۽ا۽اق ہم۽‬
‫ےک۽مٔامٔ۽ےہ۽وت۽ٓاؿہی۽ا۽ٓاؿہی۽ارحناف۽ینعی۽اس۽ےک۽لئاؿی۽وہا‪،‬۽ہی۽ؿہ۽ادقآ۽ےہ۽ہک۽دجسم۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽سج۽دقٓ۽امشل۽وک۽یکھج۽وہیئ۽‬
‫ےہ۽ہی۽ٓاؿہی۽امیپشئ۽ںیم۽ۻ‪۴‬۽ڈٓےج۽ےہ۔اف۽ہی۽ولعمس۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ایحف۽وپٓ۽ںیم۽ہلبق۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽انتک۽جڈا۽ےہ۽اس۽ےکےئل۽‬
‫رصف۽رعص ۽دلب۽اکیف۽ںیہن۽وہلا ۽وطل۽یھب۽ڈٓاکٓ ۽ےہ۔۽ؿہ۽وسال۽ںیم۽ہن۽اھکل۽ہن۽اہیُ۽افاشل۽ںیم۽ایحف ۽وپٓ ۽اک۽لاس۽نکال۽رگم۽علض۽‬
‫اڈ ٓا لاڈ۽یک۽اعس۽ ٓا لاڈلاُ۽ۼۺ‪،‬ۻۺ۽ڈٓےج۽ےک۽ادنٓ۽ںیہ۽ۻ‪۵‬ڈٓےج۽رعص۽رپ۽ارگ۽وطل۽ۻۺ۽ڈٓےج۽وہ۽وت۽ومعڈ۽ہلبق۽تمس۽ارل۽اس۽ےس۽‬
‫ح‬
‫ونجف۽وک۽نیت۽ڈٓےج۽ ُھکْ۽اگ‪،‬ڈؿرسی۽ںیم۽ڈؿ‪۵‬۽ڈٓےج۽‪،‬اتسسیئۺ‪۵‬ڈٓےج۽‪،‬۽رہباحل۽ایحف۽وپٓ۽ںیم۽ہلبق۽ونجف۽وک۽رقتابیً۽‪۵‬۽ڈٓےج۽‬
‫املئ۽ےہ۽اؿٓ۽دجسم۽ۻ‪۴‬ڈٓےج۽امش۽لل۽وک۽ےہ۽وت۽دجسم۽ہلبق۽ؿاہعق۽ایحف۽وپٓ۽ےس۽اسیک۽ڈٓےج۽مک۽امشل۽وک۽یکھج۽وہیئ۽ےہ۽اؿٓ۽مہ۽ےن۽اےنپ۽‬
‫ٓشاہل۽ھدایۃْالمتعالْفْحدْاالستِبال۽ںیم۽لامك۽ایک۽ےہ۽ہک۽خق۽لک۽ميٍياسیل۽‪۷۸‬ڈٓےج۽ارحناف۽ہن۽وہ۽تمس۽ہلبق۽لایق۽‬
‫غ‬
‫ٓیتہ ۽ےہ۔ابعٓف ۽ٓڈا مزيآ ۽ؿریغاہابعٓاف ۽ریثکہ ۽ہفلتخم ۽ایس ۽رطف ۽ٓاحج ۽ںیہ۽ہن ۽ؿہ ۽افالط ۽ہک۽وسال۽ںیم ۽یسک۽ےس ۽اکحمك ۽ایک ۽وت ۽ہی۽‬
‫دجسم۽رضؿٓ۽دحِ۽ہلبق۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽ہکلب۽اس۽ےس۽ڈؿدنچ۽یکھج۽وہیت۽مك۽یھب۽دح۽ےس‬

‫‪Page 59 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہن۽نکلًی۽‪،‬۽وت۽دجسم۽یہ۽ےک ُ۽ٓچ۽رپ۽امنٓ۽ڑپیھ۽اجےئ۽رضؿٓ۽حیحص۽وہ۽اجےئ۽ک ۽رگم۽دعب۽افاله۽ہلبق۽ےس۽اانت۽ارحناف۽رکمؿہ۽ؿ۽جالف۽شٍق۽ےہ‪،‬۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ذہلا۽تمسِ۽دجسم۽اک۽ایخل۽ہن۽رک ں۽ہکلب۽تمسِ۽ہلبق۽اک۽‪،‬۽ینعی۽ ط۽بْء۽یہ۽یک۽دیسھ۽رپ۽ڑپںیھ۽رحچ۽ںیہن۔۽واللْ ٰ‬

‫__________________‬

‫‪Page 60 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪۴۶۵۷‬ھ‬
‫ھدایۃالنتعالفیحداالستقبال‬
‫ابقتسل۽ہلبق۽یک۽نییعت۽ںیم۽اﷲ اعتیٰل۽لج۽شاہن۽یک۽ٓامنہیئ)‬
‫ِ‬ ‫(ا‬

‫‪۵۷‬ڈی۽اہجحل۽‪۴۶۵۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹‬ۼ‪ : ۶‬آیلع۽گٔھ۽رعمتف۽ومولی۽ریشب۽ادمح۽اصخق۽دمٓس۽دمہس۽اہلسٍق۽‬

‫رہش۽یلع۽گٔھ۽یک۽دیع۽اگہ۽ہک۽ید۽اہ۽شال۽ےس۽ینب۽وہیئ۽ےہ۽اؿٓرضحاف۽نلعء۽دقتمنیم۽ںیم۽لالرکاہق۽اس۽ںیم۽دیعنی۽یک۽امنٓ ں۽ڑپےتھ۽‬
‫ڑپاھےت۽ٓےہ‪،‬۽ ٓا چ۽لک۽یئن۽ٓؿم ی۽ؿاولُ۽ےن۽اےنپ۽ایقشاف۽اؿٓ۽زین۽ ٓا الف۽ارگنمٔ۽ےس۽ہی۽قیقحت۽ایک۽ےہ۽ہک۽تمس۽ہلبق۽ےس۽رحنمف۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ بط۽امشیل۽ڈاےنہ۽وکےن۽یک۽ تش۽رپ۽ؿاعق۽ےہ۽سج۽ےس۽ونّّ۽ٹف۽ےک۽غٕبی۽رغمف۽ےس۽رھپی۽وہیئ۽ےہ۽ذہلا۽اس۽وکوتٓ۽رک۽تمس۽‬
‫كی۽رکلا۽املسملا ُِ۽رہش۽رپ۽مٔدقتری۽اک تعًق۽ےک۽الٓس۽اؿٓ۽رٕص۽ےہ۽ؿٓہن۽امنٓ۽اس۽ںیم۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ‪،‬۽اؿٓ‪۴۳‬۽ڈربمس۽‪۳۹‬ۼ‪۴‬ء۽وک۽‬
‫اس ۽ںیم ۽الک ۽وتفٰی ۽اھچلا ۽سج ۽یک ۽ابعٓف ۽وجاف ۽ہی ۽ےہ‪":‬ارگ ۽ؿاہُ ۽ےک ۽املسمونُ ۽ںیم ۽اس ۽دقٓ ۽امیل ۽فاغك ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽وک ۽دیہش۽‬
‫رکےک ۽كی ۽تمسِ ۽ہلبق ۽رپ ۽ئان شکٌْ۽ںیہ ۽وت۽اُ ۽ےک ۽ڈ ضّْ ۽رٕص۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ااسی ۽یہ ۽رکّ ۽ارگ ۽اُ۽ںیم ۽كی ۽تمس ۽ہلبق ۽ئانےن ۽یک ۽فاغك۽‬
‫ںیہن۽وت۽اُ۽ےک۽ڈہم۽رٕص۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اس۽دجسم۽لا۽دیع۽اگہ۽ںیم۽كی۽تمسِ۽ہلبق۽یک۽خنـؿ۽چنیھک۽ںیل۽اؿٓ۽اُُ۽خنـؿ۽رپ۽ڑھکّ۽وہرک۽امنٓ۽ڑپاھ۽‬
‫رک ں‪،‬انچہچن۽دہاہی۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ‪:‬‬
‫ومنْکانْغائبافقرضہْاصابتہْج ت اْھوالصحیحْ وجصخش ۽ہبعک ۽ےس ۽ڈؿٓ ۽وہ ۽اس ۽رپ ۽امنٓ ۽ےک ۽ڈؿٓاُ ۽تمسِ ۽ہبعک ۽یک۽‬
‫رطف۽ٓچ ۽رکلا ۽رٕص ۽ےہ۽یہی۽حیحص۽ےہ۽ویکہکن۽فیلکت۽خص ِق۽‬ ‫ُ‬ ‫النْالتکلیفْبحسبْالوسعْ‪1‬ا نت ْہی ْ‬
‫فاغك۽وہیت۽ےہ۽امًہی(ف)‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ادہلالۃ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارعلہیب۽رکایچ۽‪۴۳۳/۴‬‬
‫‪Page 61 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بتکِ۽ربتعمہ۽ےس۽ہی۽آشاڈ۽وہ۽ہک۽اف۽دنہؿاتسُ۽اک۽ہلبق۽امنیب۽اغمبٕنیب۽وہلا۽اچ ہٌٍْ۽لا۽ایک؟۽اؿٓ۽ااکس۽تمسِ۽ہلبق۽ڈٓضق۽رکلا۽رضؿٓی۽ےہ۽‬
‫لا۽ایک؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫بسمْاللْالرحمنْالرحیم ْ‬
‫الحمدلل ْالذی ْجعل ْلنا ْالکعبۃ ْقبلۃ ْواماناْ امتس ۽رعتفی ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽ےئل ۽سج۽ےن ۽ہبعک ۽وک ۽امہٓا ۽ہلبق ۽اؿٓ۽‬
‫لْقبلۃْوالناْ‪ ْ،‬انپہ ۽اگہ ۽ئانلا ۽اؿٓ ۽ٰولصہ ۽شالس ۽اُ ۽رپ ۽ہک۽سج۽ےن ۽ںیمہ ۽اےھچ ۽ہلبق ۽یک۽‬
‫ّ‬ ‫والصلوةْوالسالمْعَلْمنْاٰلْافض‬
‫ٰ‬
‫رسول ْالثِلنی ْوامام ْالِبلتنی ْجعل ْالل ْتعاٰلْ رطف ۽ریھپا ۽نج ۽ؿ ۽اسن ۽ےک ۽ٓوسل ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽ںولبُ ۽ےک ۽اامس۽‬
‫ٰ‬
‫نج ۽ےک ۽لازعف ۽ڈٓؿآّ ۽وک ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽ںیہنج ۽ڈاین ۽ؿ۽‬
‫بابہْالکریمْفْالدارینْقبلۃْامالناْوکعبۃْمناناْ‬
‫ٓا رف ۽ںیم ۽امہٓی ۽امتس ۽ادیمؿُ ۽اک ۽ہلبق ۽اؿٓ ۽ ٓا ٓٓؿُ۽اک ۽ہبعک ۽ئانلا۽‬
‫وعَل ْ ٰا لہ ْوصحابتہ ْو ْسائر ْاھل ْقبلتہ ْالذینْ‬
‫ك۽‬ ‫ِ‬ ‫۽اح‬ ‫ےن‬ ‫۽‬ ‫ُ‬‫۽وہنج‬ ‫رپ‬ ‫۽‬ ‫ہلبق‬‫۽‬ ‫لہ‬ ‫۽ا‬ ‫ےک‬‫۽‬ ‫ُ‬‫ُ‬ ‫۽ا‬ ‫ٓ‬‫ؿ‬‫۽ا‬ ‫احصف‬‫۽ا‬ ‫‪،‬‬‫ل‬ ‫ا‬
‫ٓ‬ ‫۽‬ ‫یک‬‫۽‬ ‫ف‬ ‫ا‬
‫ٓ‬ ‫‪،‬‬
‫ولواالیہْوجوھ مْتصدیِاْوْایماناْاٰمنیْالل مْ‬
‫اامیُ ۽ؿ ۽دصتقی ۽ںیم ۽اس ۽ہبعک ۽یک ۽رطف ُ۽ٓچ ۽ایک ۽ ٓا نیم‪:‬اّ۽‬
‫اﷲ!قح۽ؿ۽وصاف۽یک۽دہامك۽رٕام(ف)‬ ‫ھدایۃْالحقْوالصواب۔ ْ‬
‫ُک‬
‫وتفاےئ۽ذموکٓہ۽ضحم۽لالط۽اؿٓ۽ہیلح۽یدط۽ؿ۽تحص۽ےس۽اعلط۽اؿٓ۽بصنم۽ااتف۽رپ۽ ما۽ارتجا۽ہکلب۽رشتعی۽رہطمہ۽رپ۽ ھال۽ارتفاء۽ےہ۔‬
‫اؿال‪:‬ارگ۽رفبص۽لالط۽ہی۽دیع۽اگہ۽تہج۽ہلبق۽ےس۽لالکل۽اخٓچ۽وہیت۽ہکلب۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽دبل۽ےئگ۽وہےت۽خق۽یھب۽ہی۽ربجؿیت۽مکح۽ہک۽‬
‫احب ك۽اک تعًق۽اےس۽وتٓ۽رک۽كی۽تمس۽ہلبق۽ئانلا۽رٕص۽ےہ‪،‬۽ڈل۽ےس۽یئن۽رشتعی۽ااجیڈ۽رکلا۽اھت۽‪،‬۽اس۽اح ك۽رپ۽اغمك۽ہی۽ہک۽ارگ۽ےب۽‬
‫ادہناس۽وکیئ۽اچٓہ۽اکٓنکمم۽ہن۽اھت۽دہنمس۽رکلا۽ولطمف۽وہلا۽كی۽‪،‬تمس۽رپ۽ئانلا۽زک۽ےن۽رٕص۽املا۽‪،‬۽دیع۽اگہ۽ںیم۽وکیئ۽امعٓف۽وہلا۽یہ۽‬
‫رسّ۽ےس۽جڈا۽اؿٓ۽ٓوسل۽لج۽جالہل۽ؿ۽یلص۽اﷲ۽اعتیل۽نیلع۽ؿملس ۽ےن۽رٕص۽ایک۽ہن۽ؿاخق۽ہن۽شٍّق‪،‬۽ٓامہن۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽ںیم۽طػالےئ۽دیع۽فکِ۽ڈضق۽دیماُ۽اھت۽سج۽ںیم۽اطلًا۽یسک۽امعٓف۽اک۽لاس۽ہن۽اھت‪،‬۽خق۽وضحٓ ُمٔونٓ ۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫امنٓ۽دیع۽وک۽رشتفی۽ےل۽اجےت۽وماہج۽ادقس۽ںیم۽ ُشَٖہ۽ےک۽ےئل۽الک۽زینہ۽بصن۽رکڈلااجلا۽‪،‬۽ٓامہن۽افلخےئ۽ٓادشنی۽ٓیض۽اﷲ مہن۽‬ ‫ِ‬
‫انیعمج۽ںیم۽یھب۽ویُ۽یہ۽ٓاہ۔رمع۽نب۽دبعازعلمٔ۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےن۽خق۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽‬
‫ضق ۽وماعض ۽ںیم ۽ربتک۽ےک ۽ےئل۽دجسم ں ۽ئانںیک ۽فاہ ًٖا ۽اُںیہن ۽ےک ۽ؿغك ۽ںیم ۽طػالےئ ۽دیع ۽ںیم۽یھب ۽امعٓف ۽ینب ۽کماْاستظْ رہْ‬
‫ص‬
‫السیدْنورالدینْالسم ودیْقدسْسرہْفْتاریخْالمدینۃ(اسیج۽ہک۽ض ّيڈ ۽ونٓادلنی۽ مہـڈی۽دقس ۽رسہ۽ےن۽اینپ۽‬
‫اتکف۽لآسا۽ادملہنی۽اغمٌـٓہ۽ںیم۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۔ف)۽حیحص۽اخبٓی۽رشفی۽ںیم۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےس۽ےہ‪:‬‬

‫‪Page 62 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫انْالنیبْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْکانْترْکزلہْ یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽وماہہج۽ادقس۽ےک۽شاےنم۽‬
‫الحربۃْقدْامہْیومْالقطروالنحرثمْیصَل‪1‬۔ ْ دیع ۽ارطفل ۽ےک ۽ومعق ۽رپ ۽زینہ ۽بصن ۽ایک ۽اجلا ۽رھپ ۽ ٓا ف ۽امنٓ۽‬
‫ڑپاھےت۔(ف)‬
‫اُںیھن۽یک۽ڈؿرسی۽ٓؿامك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْکانْالنیبْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْیغدوْاٰلْ وضحٓ۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽دیع۽اگہ۽یک۽رطف۽رشتفی۽‬
‫المص َّل ْوالعزنة ْبنی ْیدیہ ْتحْمل ْو ْتنصبْ ےل ۽اجےت ۽وت ۽ ٓا ف ۽ےک ۽ ٓا ےگ ۽زینہ ۽اُاھٹ ۽رک ۽اللا ۽اجلا ۽اؿٓ ۽دیع ۽اگہ ۽ںیم۽‬
‫س۽یک۽رطف۽ٓچ ۽رکےک۽‬
‫ُ‬ ‫ٓا ف ۽ےک۽شاےنم۽اگٓ ۽ڈلا ۽اجلا ۽اھت‪،‬رھپ۽ا‬ ‫با لمص َّلْبنیْیدیہْفیصَلْالی ا‪2‬۔ ْ‬
‫امنٓڑپاھےت۽ےھت۔(ف)‬
‫صمع‬
‫ننس۽انب۽امہج۽ںیم۽ؿ۽حیحص۽انب۽زخہمی۽ؿ۽رختسمچ۽ا ٰ يلی۽ںیم۽ٓادئ۽ایک‪:‬‬
‫وذلك ْان ْالمصَل ْکان ْفضاء ْلؼس ْفیہ ْیشءْ ہی ۽اس ۽ےئل ۽ایک ۽اجلا ۽اھت ۽ہک۽دیع ۽اگہ ۽اضفء۽ںیم ۽یھت ۽ؿاہُ ۽وکیئ ۽ایسی۽‬
‫زیچ۽ہن۽یھت۽ےسج۽ ُشَٖا۽ئانلا۽اجےکس۔(ف)‬ ‫یسؾرتبہ‪3‬۔ ْ‬
‫اوسفس۽ہک۽یئن۽ٓؿم ی۽اک۽ہی۽رٕص۽‪،‬۽ٓامہن۽ٓشا ك۽ؿ۽ٓامہن۽جالتف۽ؿ۽ٓامہن۽ٓشا ك۽ضق۽ںیم۽رتمؿک۽ٓاہ۔‬
‫لام ًيا اس۽دیع۽اگہ۽یک۽امعٓف۽وموجڈہ۽ےس۽ڈنی۽اغہٰی۽وک۽وکیئ۽ااسی۽رضٓ۽دشلڈ۽اتچنہپ۽ےہ۽سج۽ےک۽شٍق۽اس۽اک۽ڈاھلا۽رٕص۽وہ‪،‬۽لا۽ںیہن۽ارگ۽‬
‫ںیہن ۽وت ۽احبل ۽اک تعًق ۽امیل ۽اُس ۽اک ۽دہس۽ویکُ ۽رٕص ۽وہا ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اہُ ۽وت ۽احبل ۽دعس ۽اک تعًق ۽امیل ۽ویکُ ۽رٕص ۽ںیہن‪ ،‬۽اک تعًق ۽امیل۽‬
‫ئانےن۽وک۽اچ ہٌٍْ۽‪،‬ڈاھےن۽ںیم۽ااسی۽ایک۽ڈٓاکٓ۽ےہ۽سج۽ےس۽املسملا ُِ۽رہش۽اعزج۽وہُ۔‬
‫لا يًا۽خنـؿ۽تمس۽ہلبق۽ڈال۽ےنیل۽ےس۽اکٓ۽مٔآی۽نکمم۽اؿٓ۽ؿہ۽رضٓ۽دنمول۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬۽ارگ۽ںیہن۽وت۽احبل۽دعس۽اک تعًق۽ہی۽وغل۽رحتک۽‬
‫ویکُ۽رٕص۽وہیئ۽اؿٓ۽زک۽ےن۽رٕص۽یک‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽اہُ۽وت۽احبل۽اک تعًق۽ویُ۽اکٓمٔآی۽زک۽ےن۽رحاس۽یک۽ہک۽لانییعت۽ڈاھ۽ڈانی۽یہ۽رٕص۽‬
‫وہایگ‪،‬۽ایک۽اہیُ۽دعتمڈ۽رضٓ۽رتفمص۽االٓاہل۽فل۽ااحلہل۽ںیہ۽ہک۽وتٓعی۽نکمم۽وہ۔‬
‫ٓانغ ًا ہی۽دیع۽اگہ۽تمس۽ےس۽رسکی۽اخٓچ۽ےہ۽لا۽دحؿڈ۽تہج۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽ارگہچ۽نیع۽احمڈاف۽ےس۽رحنمف۽ےہ۽مٔ۽دقتری۽اؿل۽اس۽ںیم۽امنٓ۽‬
‫رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ویکُ۽وہیئ۽لالط۽ضحم۽وہین۽الٓس۽یھت۽‪،‬۽مٔ۽دقتری۽لاین۽اس۽اک۽ڈاھلا۽ویکُ۽رٕص۽وہا۽ہکبج۽ؿہ۽دحؿڈ۽رشمؿه۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۔‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽اٰولصلہ۽ایل۽ارحللۃ۽ویس۽ادیعل۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽ ‪۴۶۶/۴‬‬

‫ح‬
‫‪ 2‬حیحص۽اخبٓی۽ لاف۽ مل۽ا غَٖہ۽اؿارحللۃ۽اخل۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽ ‪۴۶۶/۴‬‬
‫‪ 3‬ننس۽انب۽امہج۽ لاف۽اماجء۽یف۽ارحللۃ۽ویس۽ادیعل۽ وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽‪۶‬ۼ‬
‫‪Page 63 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خامسا نلعء۽رکاس۽اک۽مکح۽وت۽ہی۽ےہ۽ہک۽تہج۽ےس۽لالکل۽ رؿچ۽وہ۽وت۽امنٓ۽افدس۽اؿٓ۽دحؿڈ۽تہج۽ںیم۽لالرکاہق۽اجمٔ۽ہک۽ ٓا افیق۽اک۽ہلبق۽یہ۽‬
‫رْ‬
‫تہج۽ےہ۽ہن۽ہک۽ااصمك۽نیع۽۔دباظئ۽اامس۽كلم۽ااملعلء۽اوبرکب۽وعسمڈ۽اکشاین۽رھپ۽ہیلح۽اامس۽انب۽اثار۽ااحلچ۽یبلح۽ںیم۽ےہ۔‬
‫قبلتہ ْحالۃ ْالبعد ْجہۃالکعبۃ ْویھ ْالمحاریبْ ہبعک ۽ےس ۽ڈؿٓی ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽تہجِ۽ہبعک ۽یہ ۽ہلبق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ۽‬
‫رحما ِف۽دجسم۽ےہ۽ہن۽ہک۽نیع۽ہلبق۔(ف)‬ ‫العنیْالکعبۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫اجعم۽ارلومٓںیم۽اامس۽ٓدنؿیسی۽ےس ۽ےہ ‪:‬الجہۃْقبلۃْکالعنی‪ 2‬۽(تہج۽ہبعک۽نیع۽ہلبق۽یک۽رطچ۽ےہ ۽۔ف)۽اہُ۽یتح۽اولعس۽‬
‫ااصمك۽نیع۽ےس۽غٕف۽بحتسم۔۽اس۽لآّ۽ںیم۽صلٌؾـ۽ؿ۽ہیلح۽ؿریغامہ۽ےک۽وصنص۽وعبہن۽اعتیٰل۽ ٓا ےگ۽ ٓا ےت۽ںیہ‪،‬۽اؿٓ۽ریخہی۽ںیم۽رٕاملا‪:‬۽‬
‫غ‬
‫ھوافضلْبالریبْوالمنی‪3‬اخل(ہی۽ریغب۽یسک۽ہبش۽ےک۽الضف۽ےہ۔ف)ڈٓٓوماللارسخؿ۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫لوانحرف ْعن ْالعنی ْانحرا ْفاالتزول ْمنہْ ارگ۽نیع۽ہبعک۽ےس۽لاہیلک۽ارحناف۽ہن۽وہ(۽ینعی۽ومعمیل۽ارحناف۽‬
‫المِابلۃْبا لکلیۃْجازْویؤیدہْماقالْفْالظ ییۃْ وہا)وت۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۔۽ایکس۽لادیئ۽ریہظہی۽ےک۽اُ۽اافلؿ۽ےس۽وہیت۽‬
‫ےہ‪:‬خق ۽امنٓی ۽ڈٓا ۽ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ ۽وہایگ ۽وت ۽امنٓ ۽اجمٔ۽‬ ‫اذاْتیا منْاوتیاسرتجوز‪4‬۔ ْ ْ‬
‫وہک ۔(ف)۽‬
‫اؿٓ۽رتک۽بحتسم۽زلتسمس۽رکاہق۽زنتہی۽یھب۽ںیہن۽رکاہق۽رحتمی۽وت۽مٔی۽زیچ۽‪،‬۽رحب۽ارلاقئ۽لاف۽ادیعلنی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫الیلزم ْمن ْترك ْالمستحب ْثبوت ْالکراھۃ ْاذالْ رتک۽بحتسم۽ےس۽رکاہق۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا یت۽ویکہکن۽اس۽ےک۽وبثف۽‬
‫ےک۽ےئل۽لقتسم۽ڈلیل۽اک۽وہلا۽رضؿٓی۽ےہ۽۔(ف)‬ ‫بدل ا منْدلیلْخاص‪5٥‬۔ ْ‬
‫وت۽اس۽ںیم۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽رہھٹالا۽یئن۽ٓؿم ی۽یک۽ضحم۽املظیت۽شاخق۽ےہ۔‬
‫شاڈ ًشا ‪:‬۽ابعٓف۽دہاہی۽ہک۽وتفٰی۽ذموکٓہ۽ےن۽لقن۽یک۽ایکس۽صُڈاع۽ےس۽اطلًا۽سم۽ںیہن۽ٓیتھک۽ہکلب۽خؾٌؼۃً۽ؿہ۽اس۽اک۽ٓڈ۽ےہ۽‪،‬۽ابعٓف۽اک۽بلطم۽‬
‫ہی۽ےہ۽ہک۽ریغ۽یکم۽وک۽ہٖ۽زگ۽رضؿٓ۽ںیہن۽ہک۽اس۽یک۽وتہج۽نیع۽ہبعک۽طع ّممہ۽یک۽رطف۽وہ۽ہکلب۽اس۽تہج۽یک۽رطف‬

‫‪ 1‬دباظئ۽ا ؽياظئ۽ لصف۽یف۽رشاطئ۽االٓاکُ۽ وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ ‪/۴‬ۻ‪۴۴‬‬

‫ونف۽‪:‬۽دباظئ۽ںیم۽ہی۽ابعٓف۽طع ًيا۽ذموکٓ۽ےہ۽اافلؿ۽ہنیعب۽وموجڈ۽ںیہن۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ۽ لصف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽ ‪۴۶۳/۴‬‬
‫‪ 3‬اتفؿٰی۽ریخہی۽ اتکف۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ڈآارعملہف۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‬
‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽‪۶۴۸/۴‬‬
‫‪ 5‬ارحبل۽ارلاقئ۽ لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ ‪۴۹۶/۵‬‬
‫‪Page 64 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طيہ۽وہلا۽سب۽ےہ۽سج۽ںیم۽ہبعک۽ؿاعق۽ےہ۽فیلکت۽دقبٓ۽ؿتعس۽اؿٓ۽فاًق۽بسحبِ۽فاغك۽ےہ۽اس۽ےس۽وخڈ۽لامك۽وہا۽ہک۽ریغ۽صکہ۽رکمہم۽‬
‫ںیم۽اانت۽ارحناف۽ہک۽تہج۽ےس۽اخٓچ ۽ہن۽رکّ۽رضم۽ںیہن۽اؿٓ ۽ایکس۽رصتحی۽ہن۽رصف۽دہاہی ہکلب ۽اعہم۽بتک۽ذمہق ۽ںیم۽ےہ۽۽رھپ۽‬
‫لئاتفِ ۽دیعبہ ۽ںیم ۽الک ۽دح ۽لک ۽ریثکارحناف ۽یھب ۽تہج ۽ےس ۽لاہٖ ۽ہن ۽رکّ ۽اگ ۽اؿٓ ۽ڈٓ ۽قح ۽امنٓ ۽لیلق ۽یہ ۽کہالےئ ۽اگ ۽اؿٓ ۽انتج ۽نُغڈ ۽مٔاتھ۽‬
‫اجےئاگ۽ارحناف۽ٓلاڈہ۽اجنگشئ۽لاےئ۽اگ۔۽رحبارلاقئ۽ؿ۽قزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المسامتۃْالتِریؽیۃْھوانْیکونْمنحرفاْعنْالِبلۃْ لئاطٌق۽رقتیبی۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارحناف۽نع۽ا ؾيلہ۽اس۽رطچ۽وہ۽ہک۽‬
‫انحرافاالتزول ْبہ ْالمِابلۃ ْبا لکلیۃ‪ْ ،‬والمِابلۃ ْاذاْ تہج ۽ہبعک ۽ےس ۽اقمہلب ۽لا کليۃ ۽متخ ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽اقمہلب ۽خق ۽لئاتفِ۽‬
‫وقعت ْف ْمسافۃ ْبعیدة ْالتزول ْبما ْتزول ْبہ ْمنْ دیعبہ ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽وہ ۽وت ۽ؿہ ۽اےنت ۽ارحناف ۽ےس ۽متخ ۽ںیہن ۽وہلا۽‬
‫ےنتج۽ےس۽لئاطق۽غٕہیبی۽ںیم۽اقمہلب۽وہ۽وت۽متخ۽وہ۽اجلا۽ےہ۔(ف)‬ ‫االنحرافْلوْکانتْفْمسافۃْقریبۃ‪1١‬۔ ْ‬
‫رعماچ۽ادلٓاہی۽ؿحتف۽العرری۽ؿ۽ہیلح۽رشچ۽صٍيہ۽ؿ۽رحب۽رشچ۽زنک۽ؿ۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۔۽‬
‫ویتقاوت ْذلك ْبحسب ْتقاوت ْالبعد ْو ْتبیقْ ارحناف۽نُغڈ ۽ےک۽اابتعٓ ۽ےس۽طٌفاؿف ۽وہلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽نُغڈ ۽ےک۽‬
‫المسامتۃْمعْانتِالْمناسبْلذلكْالبعد‪2‬۔ ْ انمضق ۽ااقتنل ۽ےک ۽شاھت ۽لئاطٌق ۽(تمس) ۽لایق ۽ٓیتہ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫ف ۽دہاہی ۽ےس ۽اشٍياڈ ۽ےک ۽ےئل ۽ہی ۽وبثف ۽ڈانی ۽ہک ۽صکہ ۽طع ّممہ ۽ےس ۽یلع ۽گٔھ ۽وک ۽ہی ۽ہٖآؿُ ۽لیم ۽اک ۽نُغڈ ۽‪ ،‬۽ہطقن ۽رغمف ۽ےس۽‬
‫وتفٰی ۽ںیم ۽ابعٓ ِ‬
‫سیت‪۶۳‬۽زگ۽ارحناف۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۽ٓکھيا۽اانت۽افتؿف۽تہج۽ےس۽لاہٖ۽ےل۽اجےئ۽اگ۽ےب۽اس۽وبثف۽ےک‪،‬۽ڈرک۽ابعٓف۽ضحم۽ع طیل۽وعاس۽‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽تقیقح ۽ا ۽ڈےئھکی ۽وت ۽ابعٓف ۽دتسمل ۽ےک ۽ےئل ۽رصف ۽لاانو ۽یہ ۽ںیہن ۽ہکلب ۽اصف ۽رضم ۽ےہ‪ ،‬۽مہ ۽رقنعبی ۽وعبہنٖ ۽اعتیٰل ۽لامك۽‬
‫رک ں۽ےگ۽ہک۽دیع۽اگہ۽ذموکٓہ۽رضؿٓ۽دحؿ ِڈ۽تہج۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۔‬
‫شانغ ًا‪ :‬۽امہّٓ۽ضعب۽نلعء۽وت۽اہیُ۽لک۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽اس۽لاف۽ںیم۽ہياف۽ایقشاف۽ؿ۽ ٓا الف۽اک۽اابتعٓ۽یہ۽ںیہن۽‪،‬۽اجعم۽ارلومٓ۽ےن۽ایس۽‬
‫ثحب۽تمسِ۽ہلبق۽ںیم۽اھکل‪:‬‬
‫ممھن ْمن ْبناہ ْعَل ْبعض ْالعلوم ْالحکمیۃ ْاالانْ اہقفء ۽ںیم ۽ےس ۽ضعب ۽ےن ۽اس ۽ہلئسم ۽یک ۽اینبڈ ۽ضعب ۽ىلـ ِس ۽جکميہ ۽رپ۽‬
‫العالمۃ ْالبخاری ْقال ْف ْبحث ْالِیاس ْمن ْالکشفْ ٓیھک ۽ےہ ۽رگم ۽ىلّاہم ۽اخبٓی ۽ےن ۽فشک ۽االرسآ ۽ںیم ۽ایقس ۽یک۽‬
‫ثحب۽ےک۽تحت۽اھکل۽ےہ۽ہک۽امہّٓ۽نلعء۽ےن‬ ‫انْاصحابناْ ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺۼ‪۴‬‬

‫‪ 2‬ارحبلارلاقئ۽رشچ۽زنک۽ادلاققئ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۷/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 65 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لمْیعؾربوہْوبہْیشعرکالمْقایضْخانْ‪ْ1‬اھْوایدہْ اس ۽اک ۽اابتعٓ ۽ںیہن ۽ایک ۽‪ ،‬۽اقیض۽اخُ ۽یک۽وگتفگ ۽یھب ۽ایس ۽رطف ۽ٓامنہیئ۽‬
‫و‬
‫ف ْالن ر ْبان ْعلیہ ْاطالق ْالمتون‪ْ 2‬اھ ْوردہ ْفْ رکیت۽ےہ۽اھ۽ ھٕ۽ںیم۽اس۽یک۽لادیئ۽ویُ۽یک۽ےہ۽ہک۽ایس۽رپ۽وتمُ۽اک۽افالط۽‬
‫غ‬
‫ےہ۽اھ۽ٓڈا مزيآںیم۽ہی۽ےتہک۽وہےئ۽اس۽اک۽ٓڈایک۽ہک۽ںیم۽ےن۽وتمُ۽‬
‫ردالمحتارْقائاللمْارفْالمتونْمایدلْعَلْعدمْ‬
‫ںیم ۽ایسی۽وکیئ۽ڈلیل۽ںیہن۽ڈ یھک۽وجاُ ۽ےک۽دعس۽اابتعٓ ۽رپ۽ڈال۽وہ۽‪،‬۽‬
‫نغل‬
‫احالہکن ۽مہ ۽رپ ۽اس ۽زیچ ۽اک ۽ ش ۽ےہ ۽سج ۽ےک ۽شاھت ۽اتسٓؿُ ۽ےک ۽ڈٓےعی۽‬
‫اعؾبارھاْولناْتعلمْمان تدیْبہْعَلْالِبلۃْمنْ‬
‫ْتعاٰل ْوالنجوم ْلت تدوا ْب ا ْالخْ مہ ۽ہلبق ۽رپ ۽ٓامنہیئ۽احلص ۽رکےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽ہی ۽آشاڈ ۽یھب۽‬
‫ٰ‬ ‫النجوم ْوقال‬
‫ً ً‬
‫واستظہر ْان ْالخالف ْف ْعدم ْاعؾبارھا ْانما ْھوْ ڈلیل ۽ےہ ۽ؿا زـس ۽ ھيڈؿ ۽ااھب ۽اخل(اس ۽ےن ۽اتسّٓ ۽اس ۽ےئل ۽ئانےئ۽‬
‫عندْوجودْالمحاریبْالِدیمۃْاذالیجوزْالتحریْ لاہک۽مت۽اُ۽ےس۽ٓامنہیئ۽احلص۽رکؿ)۽اس۽ےس۽فاہٖایک۽ہک۽اُ۽ےک۽دعس۽‬
‫اابتعٓ ۽ںیم۽اخيالف۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽ےہ۽خق ۽ؿاہُ۽دقمی۽رحماف۽‬
‫مع ا ْکما ْقدمناہ ْلئالیْلزم ْتخطئۃ ْالسلفْ‬
‫وموجڈ ۽وہُ ۽ویکہکن ۽اُ ۽ےک۽وہےت ۽وہےئ۽رحتی ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽اسیج ۽ہک۽‬
‫الصا لحْوجماْھیْالمسلمنیْبخالفْماْاذاکانْفْ‬
‫مہ۽ےلہپ۽ڈرک ۽رک۽ ٓا ےئ ۽‪،‬۽لاہک۽فلس ۽اصنیحل۽اؿٓ۽وہمجٓ۽املسمونُ ۽وک۽طلغ۽‬
‫المقازةْفینبیغْوجوبْاعؾبارْالنجومْوْنحوْھاْفْ لامك۽غٕآ۽ڈانی۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽وذالف۽اس۽وصٓف۽ےک۽خق۽ ػلی۽لگنج۽‬
‫ط‬

‫المقازةْلتصر یحْعلمائناْوغیھمْبکون اْعالمۃْ اؿٓ ۽ؿریاُ ۽ہگج ۽ںیم ۽وہ ۽وت ۽ؿاہُ ۽اتسٓؿُ ۽ؿریغمہ ۽ےن ۽اُ ۽زیچؿُ ۽ےک۽‬
‫نییعت۽‬ ‫معؾربة ْفینبیغ ْاالعتماد ْف ْاوقات ْالصالة ْوفْ ىالط ِق ۽ربتعمہ ۽وہےن ۽یک ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ‪ ،‬۽ذہلا ۽اؿ ِ‬
‫اقف ۽امنٓ ۽اؿٓ ۽ ِ‬
‫ہلبق۽ےک۽قلعتم۽ہقث۽نلعء۽ےک۽بتک۽وماتیق۽ںیم۽ایبُ ۽رکڈہ۽وقادع۽ؿ۽‬
‫الِبلۃ ْعَل ْماذکرالعلماء ْالثِات ْف ْکتبْ‬
‫وضاطب۽رپ۽ادامتڈ ۽رکلا ۽انمضق ۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ ۽ ٓا الف ۽طيلًا ۽ٓعب‪،‬۽ارطصالف۽‬
‫المواقیت ْوعَل ْماوضعوہ ْل ا ْمن ْاالالت ْکالربعْ‬
‫ؿریغہ۽وج۽اؿاقف۽یک۽اچہپُ۽ےک۽ےئل۽ا ںوُ۽ےن۽ئانےئ۽ںیہ۽اُ۽رپ۽یھب۽‬
‫واالصطر ْالب ْفان ا ْان ْلم ْتقد ْالیِنی ْتقیدْ ادامتڈ۽ایک۽اجےئ۔۽ویکہکن۽ارگ۽اُ۽ ٓا الف۽ےس۽نیقی۽اک۽ڈٓہج۽احلص۽ہن۽وہ۽‬
‫غلبۃ ْالظن ْللعالم ْب ا ْ‪ْ ،‬وغلبۃ ْالظن ْکا ْفیۃ ْفْ وت۽مک۽آ۽مک۽ہبلغ۽نظ۽وت۽ایس۽صخش۽وک۽وجاُ۽ ٓا الف۽ےس۽قلعتم۽ولعمامف۽‬
‫ٓکھيا ۽وہ ۽احلص ۽وہ ۽اجےئاگ۔ ۽اؿٓ ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ ِ‬
‫نظ ۽اغ ك ۽یہ ۽اکیف۽‬ ‫‪3‬ل‬ ‫ذلک ْا خ۔ ْ‬
‫‪٣‬‬
‫ےہ۽اخل(ف)۽‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۴۶۳/۴‬‬
‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽ارہنل۽ ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽ وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺ‪۶۴‬‬
‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽ارہنل۽ ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽ وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺ‪۶۴‬‬
‫‪Page 66 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقول‪ْ ْ :‬وھوکالم ْنقؼس ْوا ین ْتحری ْجزاف ْالیکادْ اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ہی۽سیفن۽وگتفگ۽ےہ۽ملع۽ےک۽یسک۽ؤولہ۽وک۽‬
‫یرجعْاٰلْاثارةْعلمْمنْالظنْالغالبْالحاصلْبتلكْ ہن ۽ٹوھےن ۽ؿاےل ۽ےب ۽الص ۽ادنآّ ۽وک ۽اُ ۽ ٓا الف ۽ےس ۽احلص۽‬
‫الِواعدْولوْالْمکانْاطوالْالبالدْوْعروض اْفْامرْ دشہ ۽نظِ ۽اغ ك ۽ےس ۽ایک ۽قلعت ۽‪ ،‬۽ارگ ۽نییعت ۽ہلبق ۽ےک ۽اعمصلہ ۽ںیم۽‬
‫تعینی ْالِبلۃ ْومجال ْالظنون ْف ْا کثرھا ْلکانْ وطل۽ا دلب۽اؿٓ۽رعص۽ا دلب۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اثَٖ۽اعمصالف۽ںیم۽نظ۽اک۽‬
‫مایحصلْب اْقطعیاْالمساغْلریبۃْفیہْبلْلوْحِِتْ ڈلخ ۽ہن ۽وہلا ۽وت ۽اُ ۽ ٓا الف ۽ےس ۽احلص ۽دشہ ۽ملع ۽یعطق ۽وہلا ۽سج۽‬
‫اللقیت ْجل ْالمحاریب ْالمنصوبۃ ْبعد ْالصحابۃْ ںیم ۽كش ۽یک ۽اجنگشئ ۽ہن ۽وہیت۔ہکلب ۽ارگ ۽نُـ ۽قیقحت ۽رکّ ۽ےھجت۽‬
‫والتابعنیْریضْاللْعنہمْانماْبنیتْبناءْعَلْتلكْ ولعمس۽وہاگ۽ہک۽ؿہ۽مّٔ۽مّٔ۽رحماف ۽وج۽احصہب۽ؿ ۽لانیعب۽ٓیض۽‬
‫الِواعد ْو ْعلی ا ْا ُسست ْل ا ْالِواعد ْفکیف ْیحلْ اﷲ مہن۽ےک۽دعب۽ئانےئ۽ےئگ۽ںیہ۽اؿٓ۽ایہن۽وقادع۽یک۽ئان۽رپ۽اؿٓ۽اںیہن۽‬
‫ّ‬
‫ض‬
‫اعتماد ْتلك ْالمحاریب ْدون ْالذی ْبنیت ْعلیہ ْنعمْ وضاطب۽رپ۽اُ۽لئاجڈ۽ےک۽وتسُ۽ئانےئ۽ےئگ۽‪،‬۽وت۽ہی۽ےسیک۽ڈٓ ق۽وہاگ۽‬
‫عندالتعارض ْترجح ْالِدیم ْخالفاللشا ْفعیۃْ ہک ۽اُ ۽رحماوبُ ۽رپ ۽وت ۽ادامتڈ ۽ایک ۽اجےئ ۽رگم ۽اُ ۽وقادع ۽رپ ۽ہن۽ایک ۽اجےئ۽‬
‫لئالیلزم ْتخطئۃ ْالسلف ْالصا لح ْو ْجماھیْ نج۽یک۽ئان۽رپ۽ؿہ۽رحماف ۽رعمص ۽ؿوجڈ ۽ںیم۽ ٓا ےئ۽ںیہ۔۽اہُ۽ہی۽‬
‫ڈٓضق۽ےہ۽ہک۽اہجُ۽(اقدعہ۽ؿ۽رحماف۽)۽دقمی۽ںیم۽اعتٓص۽وہاگ۽‬
‫المسلمنی‪ْ١ 1‬کما ْذکرہ ْالشایم ْوغیہ ْوالن ْعلمْ‬
‫ؿاہُ۽رحماف ۽دقمی۽وک۽رتحیج۽وہک ۽وذالف۽مراول۽ےک۽لاہک۽فلس۽‬
‫الجمیع ْاقوی ْمن ْعلم ْاآلحادو ْللسلف ْمزیۃ ْجلیۃْ‬
‫اصنیحل۽اؿٓ۽وہمجٓ۽املسمونُ۽وکطلغ۽لامك۽غٕآ۽ڈانی۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽‬
‫عَلْالخلف‪ْ،‬ولرْبماْیخیطْالنظرْفْاستعمالْالِواعدْ‬
‫اسیج۽ہک۽اامس۽شایم۽ؿریغہ۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ےہ۔۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽یھب۽ےہ۽‬
‫واالٰالتْکماْھومرئیْمشاھدْفہوْاوٰلْبالخطاءْممھنْ‬
‫ہک۽امجًق۽اک۽ملع۽ااحڈ۽ےک۽ملع۽ےس۽ٓلاڈہ۽وقی۽وہلا۽ےہ۔۽اؿٓ۽فلس۽‬
‫ولذاقالْفْالقتاویْالخییۃْواماْاالجتہادْفی اْایْ‬
‫ٰ‬
‫وک ۽جلف ۽رپ ۽ؿاحض ۽فؽيلق ۽احلص ۽ےہ ۽زینضعب ۽ڈہعف ۽ا ِ‬
‫امعتسل۽‬
‫فْمحاریبْالمسلمنیْبالنسبۃ ْاٰلْالج ۃْفالْیجوزْ‬
‫وقادع۽ؿ۽ ٓا الف۽ںیم۽رظن۽ےس۽خلا۽یھب۽وہ۽اجیت۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اشمدہہ۽‬
‫حیث ْسلمت ْمنْالطعن ْالن ا ْلمْتنصبْاالبحضرةْ‬
‫ؿ ۽صالہظح۽ںیم۽ ٓا لا ۽ےہ۽ذہلا ۽ؿادح۽اک۽اخیط۽وہلا ۽امجًق ۽ےک۽اخیط۽‬
‫جمع ْمن ْالمسلمنی ْاھل ْمعرفۃ ْبسمت ْالکوا کبْ‬
‫وہےن۽ےس۽ٓلاڈہ۽غٕبی۽ےہ‪،‬۽ایس۽ےئل۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽اہک۽ہک۽‬
‫واالدلۃْفجریْذلكْمجریْالخیْفتِلد ْ‬
‫تہجِ۽ہلبق۽یک۽نییعت‬

‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺ‪۶۴‬‬
‫‪Page 67 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےک ۽اعمصلہ ۽ںیم۽املسمونُ ۽ےک ۽دقمی ۽رحماوبُ۽ںیم۽ااہتجڈ۽اؿٓ ۽وغٓؿ۽رکف۽‬ ‫المحاریب‪ْ1‬اھ۔ْ ْ‬
‫‪١‬‬ ‫تلكْ‬
‫اس۽ےئل۽اجمٔ۽ںیہن۽لاہک۽نعط ۽ےس۽وفحمؿ ۽ٓاہ۽اجےکس۽ویکہکن۽ہی ۽رحماف۽‬ ‫اقول‪ْ ْ :‬وبہ ْظ ران ْالحکم ْالیْختص ْبالمقاوزْ‬
‫املسمونُ ۽یک ۽اُُ ۽امجوتعُ ۽ےن ۽اقمئ ۽ےئک ۽ںیہ ۽وج ۽وکابک ۽یک ۽تمس ۽اؿٓ۽‬
‫و‬ ‫فان م ْانما ْنصبوا ْف ْاالمصار ْبناء ْعَل ْتلكْ‬
‫ڈاللئ ۽یک ۽رعمتف ۽ٓیتھک ۽ںیھت ۽‪ ،‬۽وت ۽دوہکن ۽ریخؿ ۽ ھالیئ ۽ایس ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫ذہلا۽اُ۽رحماوبُ۽یک۽دیلقت۽یک۽اجےئ۽اھ(ف)۽‬
‫االدلۃ ْالجرم ْان ْقال ْالعالمۃ ْالربجندی ْفْ‬
‫شرحْالنِایۃْانْامرالِبلۃْانماْیتحِقْبِواعدْ اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اس۽ےس۽ہی۽یھب۽آ اکشٓا۽وہایگ۽ہک۽ہی۽مکح۽ضحم۽‬
‫ال ندسۃْوالحسابْبانْیعرفْبعدْمکۃْعنْخطْ ؿریاےن ۽اؿٓ ۽لگنج۽ےک ۽شاھت۽یہ۽وصخمص۽ںیہن ۽ویکہکن ۽رہشؿُ۽ںیم۽‬
‫االستواء ْوعن ْطرف ْالمغرب ْثم ْبعد ْالبلدْ یھب۽املسمونُ۽ےن۽ایہن۽وقادع۽ؿ۽وضاطب۽یک۽ئان۽رپ۽رحماف۽اقمئ۽ےئک۽ںیہ‪،‬۽‬
‫انچہچن ۽ىالہم ۽مٔدنجی ۽ےن ۽رشچ ۽اقنہی ۽ںیم ۽اہک ۽ہک ۽ہلبق ۽اک ۽اعمصلہ ۽وقا ِ‬
‫دع۽‬
‫المقروض ْکذلك ْثم ْیِاس ْبتلك ْالِواعدْ‬
‫دنہہس۽ؿ۽اسحف۽یک۽ئانء۽رپ۽لح۽وہلا۽ےہ۽لا ں۽وطٓ۽ہک۽ےلہپ۽ ط۽اوتسا۽ےس۽‬
‫رغمف ۽یک۽اجمك۽ےس ۽ص ّکہ۽اک۽نُغڈ۽اچہپلا۽اجےئ ۽رھپ۽رفمؿص ۽رہش ۽ےک ۽دعب۽‬
‫لتحِیق ْسمت ْالِبلۃ ْونحن ْقدحِِنابتلكْ‬
‫‪2‬‬
‫اٰل ْاٰخرْماسیأیتْونِلہْ وک۽ایس ۽رطچ۽اچہپلا ۽اجےئ۽۽رھپ۽اُ ۽وقادع۽ےک۽اطمقب۽ایقس۽ایک۽اجےئ۽‬
‫الِواعدسمتْقبلۃْھرْاةْ ْ ٰ‬
‫لاہک۽تمسِ۽ہلبق۽ولعمس۽وہ۽ےکس۽اؿٓ۽مہ۽اُ۽وقادع۽ےک۽ڈٓےعی۽ہلبق۽ہٖاف۽‬ ‫القتالْفْحاشؼتہْمِراْعلیہ۔ ْ‬
‫یک۽تمس۽وییہن۽لامك۽رک۽ےکچ۽ںیہ۽ ٓا ر۽لک۽سج۽اک۽ایبُ۽ ٓا اگیئ‪،‬۽اؿٓ۽اس۽وک۽‬ ‫ْ‬
‫م‬
‫ىلّاہم ۽اتفل ۽ےن ۽اےنپ ۽احہیش ۽ںیم ۽لا ك ۽ٓےتھک ۽وہےئ ۽لقن ۽ایک۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫طسل‬
‫اؿٓ۽اانت۽وت۽ااکمٔ۽ےن۽یھب۽رٕاملا۽ہک۽وج۽دجسم۽دموتُ۽ےس۽ینب۽وہ۽اؿٓ۽الہِ۽ملع۽ؿ۽اعہم۽ مٍِ۽اس۽ںیم۽لال۽ریکن۽امنٓ ں۽ڑپےتھ۽ٓےہ۽وہُ۽اسیج۽‬
‫ہک۽دیع۽اگہ۽ذموکٓہ۽یک۽تبسن۽وسال۽ںیم۽وطسمٓ۽ےہ۽ارگ۽وکیئ۽یفسلف۽اےنپ۽ ٓا الف۽ؿ۽ایقشاف۽یک ُ۽ٓؿ۽ےس۽اس۽ںیم۽كش۽ڈاال۽اچےہ۽اُس۽یک۽‬
‫طسل‬
‫رطف۽اافتلف۽ہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽ہک۽ید۽اہ۽شال۽ےس۽نلعء۽ؿشامٔ۽ مٍِ۽وک۽یطلغ۽رپ۽امُ۽ انی۽اہنمك۽تخس۽لاف۽ےہ‪،‬۽ہکلب۽رصتحی۽رٕامےت۽‬
‫ںیہ۽ہک۽ایسی۽دقمی۽رحماںیب۽وخڈ۽یہ۽ڈلیلِ۽ہلبق۽ںیہ۽نج۽ےک۽دعب۽رحتی۽رکےن۽اؿٓ۽اانپ۽ایقس۽اگلےن۽یک۽رشى ًا۽ااجٓف۽ںیہن۽‪،‬۽ایسی۽كیکشت۽‬
‫۽دمایعُ۽ہياف۽ےن۽ضعب۽رحمالاف۽بصن۽رکڈہ۽احصہب۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ مہن۽ںیم۽یھب۽شیپ۽یک۽احالہکن۽لا ٌؼٍِ۽احصہب۽رکاس۽اک۽ملع۽‬ ‫ِ‬ ‫ضعب‬
‫ً‬‫م‬
‫ٓادئ۽اھت۽اُس۽ےک۽دعب۽یفسلف۽اڈاع۽اک۽شٍيا۽یھب۽جالل۽ںیہن۽‪،‬اہُ۽ زؾٌظ۽ولعمس۽وہ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ریخہی۽ اتکف۽اٰولصلہ۽۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽ ‪/۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬رشچ۽ا ٌؼالۃ۽للَٖ۽دنجی۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یشنم۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۼۻ‬
‫‪Page 68 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک۽فالُ۽رحماف۽یسک۽اجلہ۽لا۽ؿافق۽ےن۽نُـیہن۽زجاف ًا۽اقمئ۽رکڈی۽ےہ۽وت۽اہتبل۽اُس۽رپ۽ادامتڈ۽ہن۽وہاگ۔۽ىلّا۽ہم۽ریخادلنی۽ٓیلم۽ا ِ‬
‫اتسڈ۽اصخ ِق۽‬
‫حم‬
‫ُڈٓاتخمٓ۽ٓ ھما۽اﷲ اعتیٰل۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫نحنْعَلْعلمْبانْالصحابۃْریضْاللعنہمْاعلمْ ںیمہ۽نیقی۽ےہ۽ہک۽احصہب۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ مہن۽ڈبرگ۽امتس۽ارٕاڈ۽‬
‫من ْغیھم ْفاذاعلمنا ْان م ْوضعوا ْمحراباْ اطّق ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽ملع ۽ٓےتھک ۽ےھت۔ ۽خق ۽ںیمہ ۽ہی ۽ولعمس ۽وہا ۽ہک ۽ہی۽‬
‫الیعارض مْمنْھودون مْواذاعلمناْانْمحراباْ رحماف۽احصہب۽ےن۽اقمئ۽ےئک۽ںیہ۽وت۽اُ۽ےک۽اقملل۽یسک۽ڈؿرسّ۽‬
‫یک۽لا ۽ف ۽وک۽میلست۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس(ذہلا ۽اس۽رحماف ۽رپ۽ادامتڈ ۽ایک۽‬
‫وضع ْمن ْغیھم ْبغی ْعلم ْالنعتمدہ‪ْ ،‬واذالمْ‬
‫ى‬ ‫خ‬
‫اجےئ۽اگ)۽اؿٓ ۽ ق ۽ںیمہ۽ہی۽ولعمس۽وہاجےئ۽ہک۽احصہب۽ےک۽ الؿہ۽‬
‫نعرف ْشؼئا ْوعلمنا ْکثرة ْالمارین ْو ْتو ْاٰلْ‬
‫یسک ۽اجلہ ۽لاؿافق ۽ےن ۽ہی ۽رحماف ۽ئانیئ ۽وت ۽اس ۽رپ ۽مہ ۽ادامتڈ ۽ںیہن۽‬
‫المصلنی ْعَل ْمرور ْالسننی ْعلمنا ْبالظاھرْ‬
‫رک ں ۽ےگ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽یسک ۽رحماف ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽ںیمہ ۽ھچک۽‬
‫ولعمامف ۽ہن ۽وہُ ۽رصف ۽اانت ۽اجےتن ۽وہُ ۽ہک ۽اہیُ ۽یئک ۽شاولُ۽‬ ‫وھوالصحۃ‪1‬۔ ْ‬
‫‪١‬‬

‫ےس۽ریثک۽ٓاریگہ۽اؿٓ۽امنٓی۽ لسلس۽امنٓ۽ڑپےتھ۽ٓےہ۽ںیہ۽وت۽مہ۽ایس۽‬
‫فاہٖ۽وصٓف۽رپ۽لمع۽رک ں۽ےگ۽اؿٓ۽یہی۽ڈٓضق۽ےہ۔(ف)‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫مذھبْالحنقیۃْیعملْبالمحاریبْالمذکورةْوالْ اک فف۽اک۽كلسم ۽یہی۽ےہ۽ہک۽اُ ۽احمٓبی۽ذموکٓہ۽رپ۽لمع۽ریپا۽‬
‫وہُ۽اؿٓ۽اخمفل۽ےک۽نعط۽ؿ۽اارتاص۽ذموکٓہ۽یک۽رطف۽وتہج۽ہن۽یک۽‬ ‫یلتقتْللطعنْالمذکورة‪2‬۔ْ ْ‬
‫اجےئ۔(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ن ایۃ ْالقلیک ْالمذکوران ْیطعن ْباالنحرافْ وقل ۽یکلف(امہٖ ۽ایکلفف ۽) ۽ذموکٓ ۽یک ۽اہنلۃ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ا ۽س۽‬
‫الؼسی ْالذی ْال ْیجاوز ْالحد ْالمذکور ْوھوعَلْ وھتّٓ۽ارحناف۽ےک۽شاھت۽وجدح۽ذموکٓےس۽اجتؿٓ ۽ہن۽رکلا ۽وہ۽‬
‫تِدیرْصدقہْالیمنعْالجوا زْول ذاْقالْالشارح ْ نعط۽(اارتاص)۽رکاگی۽احالہکن۽ارگ۽ااکس۽وقل۽صذّا۽یھب۽وہ۽۽لامہ۽وجا ِٓ۽‬
‫امنٓ۽ےک۽انمیف۽ںیہن۽اس۽ےئل۽شآچ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽ اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽ اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۻ‬
‫‪Page 69 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اامس ۽ٓللبی ۽ےن ۽رٕاملا ۽احمٓبی ۽ےک ۽وہےت ۽وہےئ ۽ااہتجڈ ۽اؿٓ۽‬ ‫الزیلیعْالْیجوزْالتحریْمعْالمحاریب‪1‬۔ ْ‬
‫وغٓؿرکف۽یک۽رضؿٓف۽ںیہن۔(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫حِق ْذلك ْ(یعین ْاالنحراف ْالکثی)ْ نکیل۽کالس۽ارحناف۽ریثک۽یک۽قیقحت۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽‬ ‫الکالم ْف ْت ْ‬
‫والیِع ْعَل ْوجہ ْالیِنی ْمع ْالبعد ْباخبارْ لاف ۽نُغڈ ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽امہٖ ۽ایکلفف ۽یک ۽ٓاےئ ۽ےس ۽ینیقی ۽وطٓ۽‬
‫رپاحلص۽ںیہن۽وہ یتک۽اسیج۽ہک۽اہقفء۽رپ۽یفخم۽ںیہن۔(ف)‬ ‫المیِایتْکماْالْیخیفْعندالقِہاء‪2‬۔ ْ‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المحراب ْف ْحق ْالمصَل ْقد ْصارکعنی ْالکعبۃْ امنٓی۽ےک۽ےئل۽رحماف ۽نیع۽ہبعک۽یک۽رطچ۽ےہ۽ایس۽ےئل۽یسک۽‬
‫ول ذاالْیجوزْللشخصْانْیجتہدْفْالمحاریبْ صخش ۽وک ۽ٓؿا ۽ںیہن ۽ہک ۽ؿہ ۽احمٓبی ۽ںیم ۽ااہتجڈ ۽لا ۽وغٓ ۽ؿ ۽رکف ۽رکّ۽‬
‫فایاكْانْتنظرْاٰلْماْیِالْانْقبلۃْامویْدمشقْ اس ۽لاف ۽ےس ۽وت ُ۽ڈؿٓ ۽ٓہ(وج ۽اہک ۽اجلا۽ےہ) ۽ہک ۽اجعم ۽اومی ۽ڈقشم۽‬
‫اؿٓ ۽ایکس۽اثَٖ ۽ڈبرگ۽لئاجڈ ۽وج۽ایکس۽تمس۽رپ۽ئانیئ۽یئگ۽ںیہ۽اُ ۽یک۽‬
‫ن‬ ‫وا کثر ْمساجدھا ْالمبنیۃ ْعَل ْسمت ْقبلۃ ْفی اْ‬
‫تمس ۽ہلبق ۽ھچک ۽رحنمف۽ےہ۽ویکہکن ۽اجعم ۽اومی ۽ےک ۽ہلبق ۽اک ۽ غٍِّ۽‬
‫ًًھ‬ ‫بعضْانحرافْاذالْشكْانْقبلۃْاالمویْمنْحنیْ‬
‫اس ۽ؿغك ۽وہا ۽خق ۽احص ۽ہب ۽رکاس ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ ش ۽ےن ۽اس۽‬
‫فتح ْالصحابۃ ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعمھن ْومن ْصَلْ‬
‫یس۽ٓچ ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکےت۽‬‫ىالہق۽وک۽حتف۽ایک۽اھت۽احصہب۽رکاس۽وخڈ ۽یھب۽ا ُ‬
‫ث م‬ ‫م‬ ‫م‬
‫مھن ْالی ا ْوکذا ن ْبعدھم ْاعلم ْو ْاو ق ْ نْ ٓےہ۽اؿٓ ۽اُُ ۽ےس۽دعب۽ےک۽ولگ۽یھب۽اؿٓ ۽ؿہ۽رضحاف ۽اس۽یکلف۽‬
‫فلیکْالندریْھلْاصابْامْاخطأبلْذلكْیرجعْ ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽اؿٓ ۽ہقث ۽ےھت۽اس۽یکلف ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ںیمہ ۽ایک۽‬
‫ولعمس۽ہک۽ایکس۽ٓاےئ۽ڈٓضق۽ےہ۽لاطلغ۽ہکلب۽اس۽اک۽اخیط۽وہلا۽یہ۽‬ ‫خطأہْوکلْخیْمنْاتباعْمنْسلفْ‪3‬۔ ْ‬
‫ٓاحج۽ےہ۽اؿٓ۽امتس۽ریخ۽اشالف۽یک۽اابته۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬
‫رھپ۽نلعء۽ےک۽ہی۽آشاڈاف۽اس۽لآّ۽ںیم۽ےھت۽وج۽نفِ۽ہياف۽اک۽امہٖ۽اکلم۽اعلم۽افلض۽ہقث۽اعڈل۽وہ۽ہی۽یئن۽ٓؿم ی۽ؿاےل۽ہن۽ہقف۽ےس۽‬
‫سم۽ہن۽ہٍياف۽ےس۽ربخ۽‪،‬۽اؿٓ۽ڈنی۽ؿ۽ڈلامك۽اکاحل۽ٓؿ ن۽رت۽‪،‬۽اُ۽یک۽لاف۽ایک۽اقل ِل۽اافتلف‪،‬‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽‪ ،‬اتکف۽اٰولصلہ ‪،‬۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف‪،‬۽‪/۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽ اتکف۽اٰولصلہ وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف ‪/۴‬ۼ‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 3‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 70 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ۽یک۽ہياف۽ڈاین۽اس۽اارتاص۽یہ۽ےس۽دیپا۽ےہ۽ہک۽ بط۽امشیل۽شاہن۽ٓاضق۽ےس۽اجمك۽ تش۽املئ۽وہےن۽وک۽ڈلیل۽ارحناف۽اتبلا۽اؿٓ۽‬
‫ف۽ بط۽ںیم۽ئانلا۽اچےتہ۽ںیہ۽‪،‬۽ملع۽ہياف۽نیم۽اڈٓاک۽تمس۽ہلبق۽ےکےئل۽ڈؿرطےقی۽ںیہ‪:‬۽الک۽رقتیبی۽ہک۽‬
‫ڈویآ۽وتٓ۽رک۽كی۽احمڈا ِ‬
‫اعہم۽بتک۽دتماؿہل۽ںیم۽ذموکٓ۽‪،‬۽ڈؿرسا۽یقیقحت۽ہک۽ٓاجیف۽ںیم۽وطسمٓ۔۽اہیُ۽ےس۽ؿاحض۽ہک۽ہی۽رضحاف۽اُُ۽ڈؿونُ۽ےس۽وجحمٓ۽‪،‬۽ارگ ُ۽ؿہ۽‬
‫رطہقی ۽رقتیبی ۽اجےتن ۽اُُ ۽رپ ۽رتعمص ۽ہن۽وہےت ۽ہک ۽اُس۽یک ۽ٓؿ۽ےس ۽تمس ۽ہلبق ۽یلع ۽گٔھ ۽اکنںیل ۽وت ۽رضؿٓ ۽ بطِ۽امشیل ۽شاہن ۽ٓاضق ۽ےس۽‬
‫ك۽ونجف۽ح ُھکا۽ ُہـا۽ےہ۔۽‬ ‫گ‬
‫ك۽ تش۽یہ۽رھپا۽ٓےہ۽اگ۽ہک۽اس۽رطہقی۽رپ۽یلع۽ ٔھ۽اک۽ ط۽ہلبق۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽شآےھ۽ڈس۽ڈٓےج۽اجم ِ‬ ‫اجم ِ‬
‫فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ہطقن۽رغمف۽یک۽رطف۽طيہ۽رکےت۽وت۽ بط۽احمڈاف۽شاہن۽رپ۽ٓاتہ۽اف۽ہک۽رغمف۽ےس۽ڈس۽ڈٓےج۽ونجف۽وک۽رھپّ۽‪،‬۽ بط۽‬
‫ك ۽ تش ۽طيالُ ۽رکّ ۽اگ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽رطہقی ۽یقیقحت ۽ےس ۽ ٓا اگہ ۽وہےت ۽ہٖ ۽زگ ۽ڈویآ ۽جڈلڈ ۽احمڈی ۽ بط ۽ئانین ۽ہن ۽اچےتہ ۽ہک ۽رطقی۽‬
‫رضؿٓ ۽اجم ِ‬
‫یقیقحت۽ںیم۽یھب۽ ط۽ہلبق۽یلع۽گٔھ۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽ونجف۽یہ۽وک۽املئ۽ےہ۽ارگہچ۽ہن۽اُانت۽ہک۽مہ۽ڈؿونُ۽رطقی۽رقتبی۽ؿ۽قیقحت۽اُ۽شاء۽‬
‫ا۽ﷲ ٓا ر۽کالس۽ںیم۽ڈرک۽رک ں۽ےگ۔‬
‫ھ‬‫ح‬
‫لاانم‪ :‬۽احمڈاف۽ بط۽اچانہ۽یھب۽اُ۽اصوبحُ۽ےک۽ایخل۽ںیم۽نلعےئ۽اشالس۽ٓ ش۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽یدہق۽ےہ۽نج۽اک۽اشنم۽ارگاُ۽ےک۽ایخل۽‬
‫ںیم۽وہلا۽‪،‬دجسم۽اک۽ڈاھلا۽رٕص۽ہن۽رکےت۽‪ٓ،‬امہن۽ادقس۽احصہب۽رکاس۽ہکلب۽وضح۽ ُمٔ۽ونٓ۽دیس۽االلاس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽ےس۽ریغ۽ص ّکی۽‬
‫ًًھ‬
‫ےئلیک۽تہجِ۽ہبعک۽ہلبق۽غٕآ۽لایئ۽ےہ۽ااصمك۽نیع۽یک۽ہٖ۽زگ۽فیلکت۽ںیہن۽ؿ۽ذہلا۽احصہب۽ؿلانیعب۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ ش۽ےن۽ل ِ‬
‫الڈ۽اقتمٓہب۽ہکلب۽‬
‫كلم۽رھب۽ےئلیک۽الک۽یہ۽ہلبق۽غٕآ۽ڈلا‪،‬۽كلم۽رعاط۽ےک۽ؿاےطس۽لاابته۽آشا ِڈ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽ؿ۽رٕ ِ‬
‫امُ۽افٓؿ ِط۽‬
‫غ‬
‫امظع۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽احصہب۽ےن۽نیب۽ا مضٖط۽ؿاغمبٕف۽ہلبق۽رقمٓ۽رٕاملا‪،‬۽ا ہم۽رکاس۽ےن۽اخبٓا‪،‬۽رمسدنق۽‪،‬نصف‪،‬رتذم۽‪،‬۽خلب۽‪،‬۽ ؿ۽‪،‬۽رسسخ۽‬
‫ؿریغاہ ۽اک ۽ہلبق ۽طقسم ۽ٓاس ۽ا عؽٕف ۽ئانلا‪ ،‬۽تیب ۽ادقملس ۽‪،‬بلح‪ ،‬۽ڈقشم‪ ،‬۽ٓصلّہ‪ ،‬۽لاسلب ۽ؿریغاہ ۽امتس ۽كلم ۽شاس ۽اک ۽ہلبق ۽اتسٓہ ۽ بط ۽وک ۽ س۽‬
‫ تش۽ انی۽رھٹالا۔۽وکہف۽‪،‬دغباڈ‪،‬۽دمہاُ۽‪،‬۽غٕؿنی‪،‬۽ربطاتسُ۽‪،‬۽رجاجُ۽ؿریغاہ۽ںیم۽رہن۽شاس۽لک۽ بط۽وک۽ڈاےنہ۽اکُ۽ےک ۽ےھچیپ۽ہلکہ۽رعاط۽‬
‫ںیم۽دیسےھ۽(ڈاںیئ)۽شاےن۽‪،‬كلم۽رصم۽ںیم۽لاںیئ۽دنکےھ۽‪،‬۽كلم۽نمی۽ںیم۽طيہ۽ےک۽شاےنم۽لاںیئ۽وک۽اٹہ۽ ُہـا ۽رٕاملا۔۽اامس۽ہیقف۽اوب۽‬
‫رفعج ۽دنہؿاین ۽ےن ۽دغباڈ ۽ادقس ۽ؿ ۽اخبٓا ۽رشفی ۽اک ۽ہلبق ۽الک ۽اتبلا۔ ۽نلعء ۽ےن ۽ راشاُ ۽ؿ ۽رمس ۽دنق ۽ؿریغاہ ۽لالڈِ۽رشمہیق ۽ےکےئل ۽نج ۽ںیم۽‬
‫دنہؿاتسُ۽یھب۽ڈالخ۽نیب۽اغمبٕنیب۽ہلبق۽رہھٹالا۔۽اامس۽الج۽ہیقف۽اسفنل۽اقیض۽اخ۽ُ۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽اشمخئ۽رکاس۽ٓمح۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ےس ۽ڈٓلآہ ۽ہلبق ۽ھچ ۽‪ ۹‬۽وقل ۽لقن ۽رٕامےئ ۽‪ :‬۽ئانف ۽ا ٌعس‪۴‬رغصی ۽وک ۽سج ۽یک ۽شعن ۽اک ۽ضق ۽ےس ۽ٓؿ ن ۽اتسٓہ ۽ بط ۽ےہ ۽ڈےنہ ۽اکُ ۽رپ۽‬
‫ےلرک۽دقّٓ۽لاںیئ۽وک۽رھپلا۔‪۵‬اتسٓہ۽ بط۽وک۽دیسےھ۽(ڈاںیئ۽)۽اکُ۽ےک۽ےھچیپ۽ انی‪۶،‬طقسم۽ٓاس۽ا عؽٕف۽یک۽رطف۽طُيہ۽رکلا۽ ٓا اتفف۽‬
‫‪۷‬خق۽مٔچ۽وجٓا۽ںیم۽وہ۽ ٓا ر۽ؿغك۽رہظ۽ںیم۽ایکس۽تمس۽ڈھکی۽رک۽وحلمؿ۽ٓانھک۽‪،‬طقسم۽ڈؿ‪۸‬رسن۽فامٔ۽ؿ۽ؿاعق۽ےک۽ڈٓایمُ۽نیب ۽‪۹‬اغمبٕنیب۽ےک۽‬
‫افےلص۽ےس۽ڈؿ ۽ثلث۽ڈےنہ۽الک۽لاںیئ۽وک۽ٓانھک۔۽اؿٓ ۽رٕاملا ۽ہک۽ہی۽ضق ۽ا ۽وقال۽لامہ۽غٕبی۽ںیہ۽اُ ۽امتس۽ااکحس۽اک۽صًٍٰی۽ؿیہ۽ےہ۽ہک۽‬
‫ابتعٓتہج۽ںیم۽مٔی۽ؿتعس۽ےہ۽یفسلف۽اچیبٓا‪ٓ ،‬ا الف۽اک۽اٹپٓا‪،‬ایخالف۽اک۽نصيآا۽وھکل۽رک۽ےھٹیب۽وت۽ہٖزگ‬
‫ا ِ‬

‫‪Page 71 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہن۽اُُ۽رہشؿُ۽اک۽ہلبق۽الک۽لااتکس۽ےہ۽ہن۽كلم۽رھب۽یک۽الک۽تمس۽رہھٹا۽اتکس۽ےہ۽رگم ُ۽ؿہ۽ںیہن۽اجاتن۽ہک۽ہی۽ڈنی۽دتیقیق۽ ٓا الف۽رپ۽ینبم۽ںیہن۽ہی۽‬
‫صم‬
‫دمحم۽ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽اک۽ڈنی۽ ح ۽لہس ۽ےہ۔ ۽الحمدللْربْال ٰعلمنیْقالْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ‬
‫وسلمْاِ نَّاا ُ ّمۃْاُمیۃْالْنکتب ْوالْنحسبْ‪1‬۔(امتس ۽وخایبُ ۽اﷲ ےئلیک ۽وج ۽امتس ۽اہجونُ ۽اک ۽لاےنل ۽ؿاال ۽ےہ‪،‬یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ‬
‫اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽‪:‬مہ۽اُضّی۽اطّق۽ںیہ۽ہن۽ےتھکل۽ںیہ۽ہن۽اسحف۽ٓےتھک۽ںیہ۔ف)اتفؿٰی۽اخہین۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫جہۃْالکعبۃْتعرفْبالدلیلْوالدلیلْفْاالمصارْ تہج ۽ہبعک ۽ڈلیل ۽ےک ۽ڈٓہعی ۽اچہپین ۽اج یتک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ڈلیل ۽رہشؿُ۽‬
‫والِری ْالمحاریب ْالیت ْنصؽت ا ْالصحابۃْ اؿٓ ۽ڈاہیوتُ۽ںیم۽ؿہ۽رحماف ۽ںیہ۽وج۽احصہب۽رکاس۽ؿ ۽لانیعب۽ٓیض۽‬
‫ًًھ‬
‫والتابعونْریضْاللْعمھنْفحنیْفتحواْالعراقْ اﷲ ش ۽انیعمج۽ےن ۽اقمئ ۽ےئک ۽‪،‬۽احصہب۽ےن ۽خق ۽رعاط ۽اک ۽ىالہق۽‬
‫حتف۽ایک۽وت۽اُوہـُ۽ےن۽ؿاہُ۽ےک۽ولوگُ۽ےکےئل۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽ےک۽‬
‫جعلوا ْقبلۃ ْاھل ا ْبنی ْالمشرق ْوالمغرب ْلذلكْ‬
‫ڈٓایمُ ۽تہج ۽ہبعک ۽رقم ۽ٓ ۽یک ۽اس ۽ےئل ۽اام ۽س ۽اوب ۽ہفینح ۽ٓیض ۽اﷲ‬
‫قال ْابو ْحنیقۃ ْریض ْالل ْعنہ ْان ْکان ْبالعراقْ‬
‫ًيہ ۽ےن ۽رٕاملا ۽رعایق ۽رغمف ۽وک ۽اینپ ۽ڈاںیئ ۽رطف ۽اؿٓ ۽رشمط ۽وک۽‬
‫جعل ْالمغرب ْعن ْیمؼنہ ْوالمشرق ْعن ْیسارہْ‬
‫اینپ۽لاںیئ۽رطف۽رک۽ےل۔۽ایس۽رطچ۽اامس۽دمحم۽ٓہمح۽اﷲ ےن۽‬
‫تعاٰلْوانماْقالْذلكْ رٕاملا۽‪،‬۽ہی۽ا ںوُ۽ےن۽رضحف۽رمع۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےک۽اس۽وقل۽یک۽‬ ‫وھکذاْقالْمحمدْرحمہْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہْاذاْجعلتْالمغربْ اابته۽ںیم۽اہک۽ےہ۽سج۽ںیم۽ےہ۽ہک۽خق۽مت۽رغمف۽وک۽اینپ۽ڈاںیئ۽‬ ‫لِولْعمرْریضْالل ٰ‬
‫عن ْیمؼنك ْوالمشرق ْعن ْیسارك ْفما ْبؼن ماْ اؿٓ ۽رشمط۽وک۽اینپ۽لاںیئ۽رطف۽رکےل۽وت۽اُ ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽الہ۽‬
‫قبلۃ ْالھل ْالعراق ْوحنی ْفتح ْخراسان ْجعلواْ رعاط۽اک۽ہلبق۽ےہ۔۽اؿٓ۽خق۽احصہب۽ےن۽ راشاُ۽حتف۽ایک۽وت۽ؿاہُ۽ےک۽‬
‫قبلۃْاھل اْمابنیْمغربْالصیفْومغربْالشتاءْ ٓےنہ۽ؿاولُ۽ےک۽ےئل۽وممس۽رگام۽ےک۽رغمف۽اؿٓ۽وممس۽رسام۽ےک۽‬
‫فعلؼناْاتباع مْوعنْاّبْیوسفْرحمہْاللْتعاٰلْ رغمف ۽ےک۽ڈٓایم۽ُ ۽وک۽غٕآ ۽ڈلا۔ س۽مہ۽رپ۽اُ ۽یک۽اابته۽الٓس۽‬
‫ٰ‬
‫عــــہ ع ےہ۔۽اامس۽اوب۽ویفس۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےس۽ہی۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽اُوہـُ۽‬
‫ی ْ ْ َلْ‬‫لْالج َد َّ‬
‫ُ‬ ‫انہْقالْفْقبلۃْاھلْالریْاجع‬
‫ےن۽الہ۽ّٓ۽ےک۽ےئل۽ہلبق۽اک۽نیعت۽رکےت۽وہےئ‬
‫منکبک ْ‬

‫حْالدالْوْتشدیدْالیاءْایْج َد َّیْ میج ۽رپ ۽شیپ ۽‪ ،‬۽ڈال ۽رپ ۽ٓمٔ‪،‬لا ۽طس ّڈڈ ۽ےک ۽شاھت ۽ ُج َڈ َ ّی ۽ارفلدقہی ۽اس۽‬
‫ُ‬ ‫عـــہْبضمْالجیمْوْفت‬
‫القرقداسم ْالنجم ْالثاقب ْالسا بع ْف ْاٰخرالنعشْ شاوت ں۽لاغك۽اتسّٓ۽اک۽لاس۽ےہ۽وج۽شعن۽رغصٰی۽ےک۽ ٓا ر۽ںیم۽ےہ۔‪۴۵‬۽‬
‫الصغری ‪ ۴۵‬العالمۃْحامدْرضاْخانْرحمۃْاللْعلیہ۔ ْ ىالہم۽احدم۽ٓاضٓحمۃ۽اﷲ نیلع۔(ف)‬ ‫ْ‬
‫ٰ‬

‫االیمن ْواختلف ْالمشائخ ْرحم م ْالل ْ ٰ‬

‫تعاٰل ْفیماْ رٕاملا۽‪:‬۽ج ّڈی۽(اتسٓہ)۽اک۽اےنپ۽لاںیئ۽اکدنےھ۽رپ۽رکؿ۔۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ؿوجف۽وصس۽ٓاضمُ۽ارلؿلۃ۽اغہالل۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۴‬ۺ‪۶۷‬‬
‫‪Page 72 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫فتاوی ِرضویہ‬
‫حمھ‬
‫سوی ْذلك ْمن ْاالمصار ْ‪ْ ،‬قال ْبعض م ْاذا ْجعلتْ ڈبرگ۽رہشؿُ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اشمخئ۽رکاس۽ٓ ش۽۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽‬
‫ْالصغری ْعَل ْاذنك ْالیمین ْیمؼنكْ اخيالف۽ےہ۔۽ضعب۽اک۽وقل۽ہی۽ےہ۽ہک۽خق۽ئانف۽شعن۽رغصٰی۽وک۽‬
‫ٰ‬ ‫بنات ْنعش‬
‫وانحرفت ْقلیال ْاٰل ْشمالك ْفتلك ْالِبلۃ ْ‪،‬وقالْ اےنپ۽ڈاںیئ ۽اکُ۽رپ۽رکےت۽وہےئ۽وھتٓا ۽شا۽اینپ ۽لاںیئ۽رطف۽رھپ۽‬
‫ْالج َد ّی ْخلف ْاذنك ْالیمین ْفتلكْ اجؿ ۽یہی ۽اہمتٓا ۽ہلبق ۽ےہ۔ ۽اؿٓ ۽ضعب ۽اک ۽وقل ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬‫بعض م ْاذاجعلت ُ‬
‫الِبلۃ ْوعن ْعبدالل ْالمبارك ْو ْاّب ْمطیع ْو ْاّب ْمعاذْ ج ّڈی(اتسٓہ)۽وک۽خق۽اےنپ۽لاںیئ۽اکُ۽ےک۽ےھچیپ۽رکےل۽وت۽ہی۽ریتا۽‬
‫وسلمْبنْسالمْوْعَلْا بنْیونسْرحم مْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ ہلبق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽رضحف ۽دبعاﷲ انب ۽ابمٓک ۽‪،‬اوب ۽عیطم ۽‪،‬اوب۽‬
‫حمھ ًً‬
‫ھ‬
‫ان م ْقالوا ْقبلؾنا ْالعِرب ْوعن ْبعض م ْاذاکانتْ اعمڈ‪،‬ملس۽نب ۽شامل۽اؿٓ۽یلع۽نب۽ویسن۽ٓ ش۽اﷲ ش۽رٕامےت۽‬
‫الشمس ْف ْبرج ْالجوزاء ْفیف ْاٰخر ْوقت ْالظ راذاْ ںیہ۽ہک۽امہٓا۽ہلبق۽رقعف(اتسٓہ)۽ےہ۔۽اؿٓضعب۽اک۽انہک۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫استِبلتْالشمسْبوج كْفتلكْالِبلۃْوعنْالقِیہْ وسٓچ ۽ ُمٔچ ۽وجٓا ۽ںیم۽وہ۽وت۽رہظ۽ےک۽ ٓا ری۽ؿغك ۽ںیم۽خق ۽وت۽‬
‫و‬
‫وسٓچ ۽یک۽رطف۽اےنپ۽رہچّ۽وک۽ریھپ۽ےل۽وت۽یہی۽ مھآا ۽ہلبق۽‬ ‫تعاٰل ْانہْقالْاذاْقمتْمستِبلْ‬
‫اّبْجعقرْرحمہْاللْ ٰ‬
‫ےہ۔۽اؿٓ ۽ہیقف۽اوب ۽رفعج ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽خق ۽مت۽رہچہ۽‬
‫و‬ ‫المغارب ْفالنسر ْالواقع ْبسِوطہ ْیکون ْبحذاءْ‬
‫م‬
‫اغمٓف۽ےک۽شاےنم۽یک۽رطف۽رکؿ۽وترسن۽ؿاعق۽ ھآّ۽ڈاںیئ۽اکدنےھ۽‬
‫و‬ ‫منکبك ْاالیمن ْوالنسر ْالطائر ْسِوطہ ْف ْوج كْ‬
‫ےک ۽مٔامٔ ۽اؿٓرسن ۽فامٔرہچّ ۽ںیم ۽ مھآی ۽ڈاںیئ ۽آ ھکن ۽ےک ۽اقملل۽‬
‫بحذاء ْعؼنك ْالیمین ْفالِبلۃ ْمابؼن ما ْ‪،‬قال ْقبلۃْ‬
‫وہاگ۽وج۽اُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽وہ۽ؿہ۽ہلبق۽ےہ۔رٕاملا۽اؿٓ۽اخبٓا۽اک۽ہلبق۽امہّٓ۽‬
‫بخارا ْیھ ْعَل ْقبلؾنا ْ‪ْ ،‬وعن ْالِایض ْاالمامْ‬
‫یہ۽ہلبق۽رپ۽ےہ۽اؿٓ۽اامس۽اقیض۽یدٓاالشالس۽اک۽وقل۽ےہ۽ہک۽ہلبق۽ڈؿونُ۽‬
‫صدراالسالم ْقال ْالِبلۃ ْمابنی ْالنسر ین ْ‪ْ ،‬وعنْ رسنؿُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ےہ۔۽خیش۽االشالس۽اوبوصنمٓ ۽امرتلڈی۽ٓہمح۽اﷲ‬
‫الشیخْاالمامْاّبْمنصورْالماتریدیْرحمۃْاللْعلیہْ اعتیٰل۽نیلع۽ےن۽رٕاملا ۽ہک۽مت۽شال۽ےک۽مّٔ۽ڈونُ۽ںیم۽وسٓچ ۽ےک۽‬
‫ا نْظرْاٰلْمغربْالشمسْفْاطولْایامْالسنۃْثمْفْ رغمف ۽یک ۽رطف ۽ڈوھکی۽اس ۽رطچ۽شال ۽ےک۽ٹوھ ے۽ڈونُ ۽ںیم۽ڈوھکی۽‬
‫اقصرْایامْالسنۃْدعْالثلثنیْعنْیمؼنكْوالثلثْعنْ رھپ ۽اینپ ۽ڈاںیئ ۽اجمك ۽ےس ۽ڈؿ ۽اہتیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽اجمك ۽ےس ۽الک ۽اہتیئ۽‬
‫یسارك ْفالِبلۃ ْعند ْذلك ْوھذہ ْاالقاو یل ْبعض اْ ٹوھٓ۽ڈؿ۽وت۽ہی۽تمس۽ہلبق۽ےہ۔۽ہی۽امتس۽اوقال۽الک۽ڈؿرسّ۽ےک۽غٕبی۽‬
‫غٕبی۽ںیہ۽اھ۽رصتخمًا(ف)‬ ‫قریبْمنْبعض‪ْ1‬اھْمختصرا۔ ْ‬

‫اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک۽‪۶۶/۴‬‬
‫‪1‬‬

‫‪Page 73 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رعماچ۽ادلٓاہی۽ؿ۽حتف۽العرری۽ؿ۽ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ولذاْوضعْالعلماءْقبلۃْبلدینْوْبالدْعَلْسمتْ ایس۽ےئل۽نلعء۽ےن۽الک۽رہش۽‪،‬۽ڈؿ ۽رہش۽ہکلب ۽دعتمڈ ۽رہشؿُ۽اک۽ہلبق۽‬
‫واحد ْفجعلوا ْقبلۃ ْبخاری ْوسمرقند ْونسفْ الک۽یہ۽تمس۽رقمٓ۽ایک۽ےہ۽طيلًا۽اخبٓا‪،‬۽رمسدنق۽‪،‬۽نصف۽‪،‬۽رتذم‪،‬۽خلب۽‪،‬۽‬
‫وترمذ ْوبلخ ْو ْمرو ْو ْسرخس ْموضع ْالغروبْ ؿ۽‪،‬۽رسسخ۽اک۽ہلبق۽ومعض۽رغؿف۽(طقسم۽ٓا ٔس۽ا عؽٕف)۽غٕآ۽‬
‫ڈلا ۽ہکبج ۽سمش ۽ ٓا ر ۽زیماُ ۽اؿٓ ۽اؿّل ۽رقعف ۽ںیم ۽وہ ۽اسیج ۽ہک۽‬
‫اذاکانت ْالشمس ْف ْاٰخرالمیزان ْوأول ْالعِربْ‬
‫رعمتف۽ہلبق۽ےک۽ےئل۽ؿعض۽رکڈہ۽ڈاللئ۽ایس۽اک۽اقتاض۽رکےت۽ںیہ۽‬
‫کما ْاقتضتہ ْالدالئل ْالموضوعۃ ْلمعرفۃ ْالِبلۃْ‬
‫اؿٓ۽ہٖ۽رہش۽ےک۽ےئل۽اگل۽اگل۽تمس۽رقمٓ۽ہن۽یک۽ویکہکن۽اس۽دقٓ۽اؿٓ۽‬
‫ولم ْیخرجوا ْلکل ْبلد ْسمتا ْلبِاء ْالمِابلۃْ‬
‫ایس ۽یسیج ۽لئاتف ۽ںیم ۽اقمہلب ۽اؿٓ ۽وتہج ۽ایل ۽اہبعکل ۽لایق ۽ٓیتہ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬ ‫ْ‬ ‫۔‬ ‫‪1‬‬
‫والتوجہْفْذلكْالِدرْوْنحوہْمنْالمسافۃْ‪١‬‬
‫غ‬
‫صٌٍبی۽اؿٓ۽ہیلح۽ؿ۽رحب۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫ی ْاذا ْاجعلہ ْالواقف ْخلف ْاذنہ ْالیمین ْکانْ خق ۽ڑھکا ۽وہےن۽ؿاال۽ج ّڈی۽( بط۽اتسٓہ)۽وک۽اےنپ۽ڈاںیئ۽اکُ۽‬ ‫لج َد َّ‬
‫ُ‬
‫مستِبلْالِبلۃْانْکانْبناحیۃْالکوفۃْوْبغدادْوْ ےک۽ےھچیپ۽رکےل۽وت۽اف ۽اس۽ےک۽شاےنم۽تہج۽ہلبق۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽‬
‫ھمدان ْو ْقزو ین ْو ْطربستان ْو ْجرجان ْوماْ وکہف‪،‬۽دغباڈ‪،‬۽دمہاُ ۽‪،‬۽غٕؿنی۽‪،‬ربطاتسُ‪،‬۽رجاجُ ۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽‬
‫ع غٕف ۽ؿ ۽وجآ ۽رہن ۽شاس ۽لک ۽ےک ۽ىالےق ۽ںیم ۽ٓےنہ ۽ؿاالوہ ۽(امتس۽‬
‫واالھااٰل ْن ر ْالشاش ْو ْیجعلہ ْمن ْبمصر ْ َلْ‬
‫الوقُ۽اک۽ہلبق۽یہی۽ےہ)۽رصم۽ںیم۽ٓےنہ۽ؿاال۽ج ّڈی(اتسٓہ۽ بط)۽‬ ‫ى‬
‫عاتِہ ْالؼسر ْومن ْبالعراق ْعَل ْعاتِہ ْاالیمنْ‬
‫اےنپ۽لاںیئ۽اکدنےھ۽رپ۽رکےل۽‪،‬۽رعایق۽ڈاںیئ۽اکدنےھ۽رپ۽رکےل۽‪،‬۽‬
‫وبا لیمنْقبالۃْالمستِبلْممایَلْجانبہْاالیسرْ‬
‫ینمی ۽اےنپ ۽شاےنم ۽یک ۽اس ۽اجمك ۽رکّ ۽وج ۽لاںیئ ۽اجمك ۽ےس۽‬
‫لصتم۽ےہ۽اؿٓ۽شایم۽اےنپ۽ےھچیپ۽یک۽رطف۽رکےل۔(ف)‬ ‫وبالشامْوراءْہ‪2‬۔ ْ‬

‫اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وذکر ْبعض م ْان ْاقوی ْاالدلۃ ْالِطب ْفیجعلہْ ضعب۽نلعء۽ےن۽رٕاملا ۽ہک۽ضق ۽ےس۽وقی۽ڈلیل۽ بط۽(اتسٓہ)۽‬
‫ےہ۽وت۽الہِ۽شاس۽اےس۽ تش۽یک۽رطف۽رک ں۽۔ٓصلہ۽‪،‬لاسلب‪،‬‬ ‫منْبالشامْورائہْوالرملۃْونابلس ْ‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽رشؿؿ۽ا ػلـہ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۵۶۸/۴‬‬
‫‪ 2‬ارحبلارلاقئ۽لاف۽رشؿؿ۽ا ػلـہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ ‪۸/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 74 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وْبیتْالمِدسْمنْجملۃْالشامْکدمشقْوحلبْ تیب۽ادقملس۽ضق ۽كلم ۽شاس۽ےک۽ےصح۽ںیہ۽اسیج۽ہک۽ڈقشم۽اؿٓ۽‬
‫وْجوزْللکلْاالعتمادْعَلْالِطبْوْجعلہْخلقہْوالْ بلح۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽ضعب۽رضحاف ۽ےن۽اُ ۽امتس۽ےک۽ےئل۽ بط۽‬
‫بد ْف ْذلك ْمن ْنو ع ْانحرافْالھل ْناحیۃ ْمن اْ اتسّٓ۽رپ۽ادامتڈ ۽وک۽اجمٔ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ۽ہکبج۽ؿاہُ۽ےک۽ٓےنہ۽ؿاال۽‬
‫اےس۽اےنپ۽ےھچیپ۽رکّ۽احالہکن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اہیُ۽ےس۽الک۽‬
‫لکنہْالْیضرْکماْقررناہْ‪1‬۔ ْ‬
‫اجمك۽ٓےنہ۽ؿاولُ۽ےئلیک۽ھچک۽ہن۽ھچک۽ارحناف۽رضؿٓ۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽‪،‬۽نکیل۽‬
‫ہی۽ارحناف۽اصقنُ۽ڈہ۽ںیہن۽ےسیج۽ہک۽مہ۽اس۽وک۽ایبُ۽رک۽ ٓا ےئ۽۔(ف)‬
‫ایس۽مکح۽یک۽ئان۽رپ۽دنہؿاتسُ۽ںیم۽اتسٓہ۽ بط۽ڈاےنہ۽شاےن۽رپ۽ایل۽ایگ۽ےہ۽اؿٓ۽دقمی۽ےس۽اعس۽لئاجڈ۽ایس۽تمس۽رپ۽ںینب۽ہک۽نیب۽اغمبٕنیب۽اک۽‬
‫اؿطس۽رغمف۽ادتعال۽اھت۽اؿٓ۽اس۽یک۽رطف۽وتہج۽ںیم۽ بط۽دیسےھ۽یہ۽شاےن۽رپ۽وہلا۽ےہ۽اس۽یک۽اچہپُ۽ ٓا شاُ۽اؿٓ۽اُس۽ںیم۽ارحناف۽‬
‫دقبٓ عـــہ(دقّٓ۽ارحناف)۽رضم۽ںیہن۽ؿ۽ذہلا۽ایس۽رپ۽اعتلم۽وہا‪،‬‬
‫الڈ ۽دنہہی ۽شالڈ ۽اخص ۽یلع ۽گٔھ ۽اک ۽یہی ۽ہلبق۽یقیقحت ۽ےہ ۽احالہکن ۽ؿہ۽ضحم ۽لاؿاػفی ۽ےہ۔ ۽دنہؿاتسُ ۽ ٓا ھٹ۽‬
‫ہی ۽دمایعُ ۽ہياف ۽ےھجمس ۽ہک ۽اعس ۽ل ِ‬
‫۽وطل ۽رشیق ۽ایھچھٹس ۽‪ ۹۹‬۽ڈٓےج۽ےس ۽لاونّ ۽‪۵‬ۼ ۽لک ۽۔ہی۽یھب۽دنہؿاتسُ ۽یک۽‬ ‫‪۶۸‬‬
‫ڈٓےج ۽رعص ۽امشل ۽ےس ۽سیتنیپ ۽ ۽ڈٓےج ۽لک ۽ ٓا لاڈ ۽ےہ ِ‬
‫ن‬
‫وخس۽ ػًٍی۽ےہ۽‪۹۹‬۽دعڈ۽ںیہ۽امسِ۽جال ك۽اﷲ ےک۽اؿٓ۽‪۵‬ۼ۽لا ِس۽لاک۽دمحم۽ےک۽لج۽جال۽ہل۽ؿیلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽۔مہ۽ےن۽اےنپ۽‬
‫ٓشاےل۽کشفْالعلۃْعنْسمتْالِبلۃ (‪۴۶۳۷‬ھ)۽ںیم۽مٔانیہِ۽دنہہیس۽ےس۽لامك ۽ایک۽ےہ۽ہک۽رشؿه۽ونجیب۽دنہ۽زجریہ۽‬
‫م‬
‫رسدنمك ۽ؿریغاہ ۽ےس ۽ يٍس ۽‪۵۶‬ڈٓےج ۽دوسیتن‪۶۷‬ڈےقیق ۽رعص ۽لک ۽ےنتج ۽لالڈ ۽ںیہ ۽نج ۽ںیم ۽دمٓاس‪ ،‬۽احفہ ۽یئبمب ۽‪،‬دیحٓ ٓا لاڈ ۽اک ۽ىالہق۽‬
‫ؿریغاہ۽ڈالخ۽ںیہ‪،‬۽ضق۽اک۽ہلبق۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽امشل۽وک۽اکھج۽وہا۽ےہ۽اتسٓہ۽ بط۽ڈاےنہ۽شاےن۽ےس۽شاےنم۽یک۽اجمك۽املئ۽وہاگ۽اؿٓ۽‬
‫الٍٍصـ ںۼ‪ ۵‬۽ڈٓہج ۽رعص ۽ےس ۽اریخ ۽امشیل ۽دنہ ۽لک ۽سج ۽ںیم ۽ڈیلہ ۽‪ ،‬۽مٔ یل ۽‪ ،‬۽ اڈ ۽ ٓا لاڈ‪ ،‬۽ثارھٹ ۽‪ ،‬۽اجنپف ۽‪ ،‬۽ولباتسچُ‪ ،‬۽اکشٓ ۽وپٓ ۽‪ ،‬۽عالف ۽‪،‬۽‬
‫اشپؿٓ ۽‪ ،‬۽ریمشک ۽ؿریغاہ ۽ڈالخ ۽ںیہ ۽ضق ۽اک ۽ہلبق ۽ونجف ۽وک ۽اکھج ۽وہا ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ بط ۽دیسےھ ۽دنکےھ ۽ےس ۽ تش ۽یک ۽رطف ۽طيالُ ۽رکّ ۽اگ۔۽‬
‫ڈلیل ۽یک ۽ٓؿ ۽ےس ۽ہی ۽اعس ۽مکح ۽شآےھ۽سیتب ۽ڈٓےج ۽ےس ۽وہلا ۽اھت ۽رگم۽ۻ‪۵‬ےک۽دعب ۽‪ ۶۵‬۽لک ۽دعس ۽ارحناف۽ےک۽ےئل ۽انتج۽وطل ۽ڈٓاکٓ ۽ےہ۽‬
‫دنہؿاتسُ۽ںیم۽اُس۽وطل۽ؿ۽رعص۽رپ۽ ٓا لاڈی۽ںیہن۔‪۶۷-۵۶‬ےس۽ۻ‪۵‬۽لک۽ےنتج۽لالڈ۽ریثکہ۽ںیہ۽اُُ۽ںیم۽یسک۽اک۽ہلبق۽رغمیب۽ونجیب‪،‬۽یسک۽‬
‫اخص۽ہطقن۽رغمف۽یک۽رطف۽‪،‬یلع۽گٔھ۽ایس۽مسقِ۽ڈؿس۽ںیم۽ےہ۽سج۽اک۽ہلبق۽ونجف۽وک۽املئ۽ےہ۔۽مہ۽ےن۽اس۽ٓشاےل۽ںیم۽رعص۽الحْ‬
‫ل۽ےس۽‬
‫عـــہْھ ناْسِط ‪ْ١٢‬العالمۃْحامدْرضاْرحمہْاللْتعاٰلْ ْ ْ اہیُ۽ھچک۽ابعٓف۽شاطق۽وہیئگ۽‪۴۵‬۽ىالہم۽احدم۽ٓاض۽ٓہمح۽اﷲ اعتیل۽(ف)‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺ‬
‫‪Page 75 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رعص۽احل۽اہلک۽الک۽الک۽ڈےقیق۽ےک۽افےلص۽ےس۽الک۽جڈؿل۽ڈی۽ےہ۽ہک۽اےنت۽رعص۽رپ۽خق۽اانت۽وطل۽وہ۽وت۽ہلبق۽كی۽رغمف۽ادتعال۽‬
‫یک۽رطف۽وہ۽اگ۽اس۽ےک۽صالہظح۽ےس۽ؿاحض۽وہاتکس۽ےہ۽ہک۽دنہؿاتسُ۽ںیم۽ےنتک۽رہشؿُ۽اک۽یقیقحت۽ہلبق۽اس۽مکح۽وہشمٓ۽ےک۽اطمقب۽ےہ۽لا۽‬
‫امًہمہ۽اعس۽دلمعٓ ٓا دم۽اُیس۽مکح۽ؿادح۽رپ۽ےہ ۽اؿٓ۽ھچک۽رضم۽ںیہن۽ہک۽دحؿڈ۽رشه۽ےس۽لاہٖ۽ںیہن۽‪،‬لاہلمجل۽ہی۽لاؿافق۽ولگ۽ارگ۽تمس۽یقیقح۽‬
‫اچےتہ۽ںیہ۽وت۽احمڈاف۽ بط۽اچانہ۽لالط۽اؿٓ۽تہج۽رپ۽اق ع۽ںیہ۽وت۽تہج۽اف۽یھب۽احلص‪،‬رہباحل۽دجسم۽دیہش۽رکےن۽یک۽رٕتیض۽لالط۽‪،‬۽‬
‫اُس۽ںیم۽امنٓ۽یک۽رحت‪،‬ےہ۽رکاہق۽لالط۽۔۽رغص۽اُس۽ےب۽ینعم۽وتفّ۽یک۽اہج ك۽اہکُ۽لک۽ےئنگ۽مہ۽الص۽مکحِ۽رشه۽وتبقیف۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ؿاحض۽رک ں۽ہک۽دیع۽اگہ۽ذموکٓرضؿٓ۽دحؿ ِڈ۽رشہیع۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽اس۽اک۽ایبُ۽دنچ۽اافڈؿُ۽رپ۽وموقف۽‪،‬۽افوقل۽ؿاموتیقیف۽ال ّا۽لاﷲ نیلع۽وتکّلق۽‬
‫ؿاہیل۽ابین(ںیم۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽وتقیف۽ےس۽اتہک۽وہُ۽ایس۽رپ۽رھبؿہس۽اؿٓ۽ایس۽یک۽رطف۽ولانٹ۽ےہ۔ف)۽‬
‫اافڈہ ۽اؿیٰل‪ :‬۽تہج ۽ہلبق ۽یک ۽دح ۽ایک ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽اس ۽ےس ۽لاہٖ ۽وہ ۽تہج ۽ےس ۽لاہٖ ۽وہ ۽‪ ،‬۽اس ۽لآّ ۽ںیم ۽ابعٓا ِ‬
‫ف ۽نلعء ۽دعتمڈ ۽ؿوجہ ۽رپ ۽لایئ۽‬
‫ںیئگ‪:‬‬
‫مغ‬
‫اؿّل ۽خق ۽اشمٓط ۽اغمٓف ۽ہن۽دبںیل۽تہج ۽ہن ۽دبےل ۽ک ۔ ۽حتف ۽العرری ۽ؿ ۽رحبارلاقئ ۽ؿریخہی ۽ؿ ۽قزلاؿی ۽ؿ ۽ٓڈا زيآ ۽ؿریغاہ ۽کٌُق ۽ریثکہ۽ںیم۽‬
‫اہیُ۽اؿٓ۽زین۽ہلئسم۽ادتقاء۽لاشیعف۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االنحراف ْالمقسدان ْیجاوز ْالمشارق ْاٰلْ دسفم۽امنٓ ُ۽ؿہ۽ارحناف۽وجاشمٓط۽ےس۽اغمٓف۽یک۽رطف۽اجتمؿٓ۽وہ۽‬
‫المغارب ْ‪ْ 1١‬وف ْالخییۃ ْبعد ْما ْقدمنا ْعنہ ْفْ اؿٓ ۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽اس۽یک۽وگتفگ۽ےک۽دعب۽وج۽ےلہپ۽اریاڈشاعب۽‬
‫االیرادالسا بع ْوعند ْتحِِنا ْبالخطاء ْزالْ ںیم۽ایبُ۽رکےکچ۽)۽ےہ۽۔۽خق۽ںیمہ۽خلاء۽اک۽یقیقحت۽وبثف۽لم۽ایگ۽‬
‫وت۽رپڈہ۽اُھٹ۽ایگ۽ینعی۽وکیئ۽ااکشل۽ہن۽ٓاہ۽‪،‬۽ؿہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽تہج۽ہلبق۽‬
‫الغطاء ْوھو ْف ْاختالف ْالج ۃ ْبحیث ْیکونْ‬
‫فل ۽وہاجیت ۽ےہ ۽خق ۽اشمٓط ۽ؿ ۽اغمٓف ۽ےس ۽اجتمؿٓ ۽وہُ۽‬
‫متجاوزْالمشارقْاٰلْالمغارب‪2٢‬۔ ْ‬
‫(ینعی۽اشمٓط۽اغمٓف۽دبل۽اجںیئ)۽۔(ف)۽‬
‫اؿٓ۽ایکس۽لادیئ۽اُس۽دحمك۽ےس۽یک۽یئگ۽ہک۽رتذمی۽ؿ۽انب۽امہج۽ؿ۽احمک۽ےن۽اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽یک۽ہک۽رتذمی۽ےن۽اہک۽نسح۽‬
‫حیحص۽ےہ۽احمک۽ےن۽اہک۽مٔرشؿ۽اخبٓی۽ؿ۽ملسم۽حیحص۽ےہ۽ہک۽ٓوسل۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽‪:‬ماْبنیْالمشرقْ‬
‫والمغْربْقبلۃْ‪ْ3‬رشمط۽ؿ۽رغمف۽ےک۽ڈٓایمُ۽ہلبق۽ےہ۽۔اامس۽كلم۽ؤمفا۽اؿٓ۽اوب۽رکب۽انب۽ایب۽ہبیش۽اؿٓ۽دبعارلٓاط۽افنصمف‬

‫‪ 1‬ارحبل۽ارلاقئ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۸/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ 3‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽اُ۽نیب۽ا مضٖط۽ؿاغمبٕف۽ػيلۃ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽ ‪۷۹/۴‬‬
‫‪Page 76 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ ۽یقہیب۽ننس۽اؿٓ ۽اوبابعلس۽امص۽اےنپ۽ ُخٔءِ۽دحمًی۽ںیم۽ٓاؿی۽اثار۽اوملنینم۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےن۽رٕاملا ۽‪:‬مابنیْ‬
‫المشرقْوالمغربْقبلۃ‪ 1‬۽(رشمط ۽ؿ ۽رغمف ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ہلبق۽ےہ۔ف)اجعم۽رتذمی ۽ںیم ۽ہی۽وقل۽دعتمڈ ۽احصہب ۽رکاس۽لثم۽‬
‫اثاراغمـنینم۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہہج۽‪،‬۽ؿ۽رضح۽ف۽دبعاﷲ نب۽ابعس۽ؿریغامہ۽ٓیض۽اﷲ امہنع۽ےس۽ ؿی۽وہلا۽ایبُ۽ایک۽اؿٓ۽اہک۽دبعاﷲ‬
‫نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽رٕامےت۽ںیہ۔۽‬
‫اذاجعلت ْالمغرب ْعن ْیمؼنك ْوالمشرق ْعنْ خق۽وت۽رغمف۽وک۽ڈاےنہ۽اہھت۽رپ۽ےل۽اؿٓ۽رشمط۽وک۽لاںیئ۽اہھت۽رپ‪،‬۽‬
‫وت۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک۽ادنٓ۽ہلبق۽ےہ۔اس۽ؿغك۽ٓؿنؾيلہ۽وہایل۔‬ ‫یساركْفماْبؼن ماْاذاْاستِبلتْالِبلۃ‪ْ 2‬‬
‫اوقل‪ :‬۽ابعٓف۽ذموکٓہ۽نلعء۽ےس۽فاہٖ۽ًاہی۽ولعمس۽وہلا۽ےہ۽ہک۽خق۽لک۽طيہ۽رکےن۽ےک۽وعص۽لًٍھ۽رکلا۽ہن۽وہ۽ہک۽ہلبق۽رغمف۽وک۽ےہ۽ہی۽‬
‫رشمط۽وک۽طيہ۽رکّ ۽لا۽لاسکعل ۽‪،‬۽اُس۽ؿغك۽لک۽اابقتسل۽وفف۽ہن۽وہاگ‪،‬۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽رغمیب۽ہلبق۽ؿاال۽ونجف۽لا ۽امشل۽وک۽طيہ ۽رکےک۽‬
‫ڑھکا۽وہ۽ینعی۽ہبعک۽ہمظعم۽وک۽كی۽ڈینہ۽لا۽لاںیئ۽رکؿف۽ڑپّ۽وت۽تہج۽ونہٓ۽لایق۽ٓیہ۽اؿٓ۽ہی۽فاہٖ۽ا فساڈ۽ےہ۽ؤولہ۽رکےن۽وک۽وکیئ۽طيہ۽رکلا۽‬
‫ک(اانپ۽ؤولہ۽ابمٓک۽ریھپےی۔ف)۽ٓےہ۽اگ۽‬ ‫نب َ ْ‬
‫ْج َ‬‫ک( س۽اانپ۽رہچہ۽ادقس۽ریھپ۽ےی۔ف)۽ےک۽وعص۽ َو ِ ّل َ‬ ‫لْ َوج َ َ ْ‬
‫ہن۽ےہک۽اگ۔ہی۽ف ََّو ِّْ‬
‫۽وقل۽ریہظہی۽اذاْتیاْمنْاوتیاْسرْتجوز‪( 3‬ارگ۽ڈاںیئ۽لا۽لاںیئ۽وہایگ۽وت۽اجمٔ۽ےہ۔ف)۽یک۽لاؿلی۽‬ ‫اؿٓ۽ؿہ۽لاالامجه۽لالط۽ےہ۽ذہلا ِ‬
‫غ‬
‫یک۽رطف ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽اشآہ۽رٕاملا۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ایکس۽رشچ۽یک‪:‬‬
‫ایْلؼسْالمرادْمنہْانْیجعلْالکعبۃْعنْیمؼنہْ ینعی ۽اس ۽ےس ۽ اڈ ۽ہی ۽ںیہن ۽ہک ۽ؿہ ۽ہبعک ۽وک ۽ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ ۽رکّ۽‬
‫اویسار ٖہ ْاذالْشكْحینئذْفْخروجہْعنْالج ۃْ ویکہکن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽لال۽كش۽تہجِ۽ہبعک۽ےس۽لکن۽اجےئ۽اگ۽‬
‫با لکلیۃ ْبل ْالمراداالنتِال ْعن ْعنی ْالکعبۃ ْاٰلْ ہکلب۽اس۽ اڈ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽نیع۽ہبعک۽ےس۽ڈاںیئ۽لا۽لاںیئ۽رطف۽‬
‫لقتنم۽وہاجےئ۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬
‫ْملخصا۔ ْ‬
‫رْ‬ ‫الیمنیْاوالؼسار‪ْ4‬اھ‬
‫۽اہجف۽آہعب۽ےک۽اابتعٓ۽ےس۽اقف۽دلب۽ےک۽ڈؿ۽فصن۽ےئک۽اجںیئ۽‪،‬۽ہلبق۽ارگ۽ؿاہُ۽‬ ‫ارگ۽ہچ۽ہی۽ اڈ۽ںیہن۽وہ۽ یتک۽ہک۽اےنپ۽اہیُ۽ےک۽اقنؿِ۽آہعب ِ‬
‫ےس۽ونجف۽لا۽امشل۽وک۽ےہ۽(ےسیج ۽دمہنی۽ک ہب۽ہک۽اس۽اک۽ہلبق۽زیما ِف۽ٓحمق۽ےہ)وت۽ونجیب۽امشیل ۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽رشط۽لا۽رغف۽وکےہ۽(ےسیج۽‬
‫لٍ لً‬
‫۽اقمس۽امٔامیہ۽نیلع۽اٰولصلہ۽ؿا س ش۽ےہ)۽وت۽رشیق۽رغیب‪،‬‬
‫دنہؿاتسُ۽ںیم۽اس۽اک۽ہلبق۽لا ِف۽ہبعک۽ؿ ِ‬

‫‪ 1‬۽ننس۽اربکلی۽۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽۽وبطمہع۽ڈآ۽اصڈٓ۽ریبؿف۽‪/۵‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارتلذمی۽ لاف۽اماجء۽اُ۽نیب۽ا مضٖط۽ؿاغمبٕف۽ػيلۃ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۷۹/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۴۸/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۴۹/۴‬‬
‫‪Page 77 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ط‬
‫رھپ۽سج۽فصن۽ںیم۽ہبعک۽ےہ۽ ػلّی۽اس۽ںیم۽یسک۽رطف۽طيہ۽رکےل۽اابقتسل۽وہ۽اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽فصن۽یک۽رطف۽طيہ۽ایک۽وت۽تہج۽ےس۽لکن۽‬
‫اجےئ۽اگ۽ہی۽ےلہپ۽ےس۽یھب۽ٓلاڈہ۽فاہٖ۽ا ٌلالُ۽ےہ۽ہک۽اس۽رپ۽اابقتسل۽ہلبق۽ںیم۽امنٓ۽افدس۽اؿٓ۽ادتسلآ۽ہلبق۽ںیم۽حیحص۽رہھٹیت۽ےہ۔رٕص۽رکؿ۽اف۽‬
‫چء۽رہشی۽اک۽ڈامٔہ۽اقف۽ےہ۽‬

‫ط‬
‫۽وقس۽رغیب۽وہیئ۽ٓ۽ہبعک۽طع ّممہ۽ایس۽فصن۽ںیم۽ؿاعق۽وت۽ ػلی۽ہطقن۽ؿ۽یک۽رطف۽طيہ۽رکّ۽وت۽ایکس۽‬
‫سج۽ںیم۽ا۽ہطقن۽رغمف۽ء۽ہطقن۽رشمط۽وت۽ف۽ا۽چ ِ‬
‫وتہج۽ایس۽فصن۽یک۽رطف۽ؿاعق۽وہیئ۽رگمػنغ ًا۽اُس۽یک۽ تش۽ہبعک۽وک۽ےہ۽اؿٓ۽چ۽یک۽رطف۽اابقتسل۽رکّ۽وت۽امنٓ۽ہن۽وہ۽ہک۽فصن۽دبل۽ایگ۽اح۽الہکن۽ؿہ۽‬
‫م‬ ‫ط‬
‫لحم۽ہبعک۽ںیم۽ؿلص۽ایک۽اجےئ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽ ط۽ہک۽اس۽رپ۽ومعڈ۽وہ۽اج يٍِ۽‬
‫ ط۽میقتسم۽ومعض۽ ػلی۽ؿ۽ ِ‬
‫ػنغ ًا۽اابقتسل۽ںیم۽ےہ۽ہکلب۽ینعم۽ہی۽ںیہ۽ہک۽الک۽ ِ‬
‫ںیم۽ڈامٔہ۽اقف۽لک۽صال۽ڈلا۽اجےئ۽‬

‫اس۽ومعڈ۽ےس۽وج۽اقف۽ےک۽ڈؿ۽فصن۽وہےئ۽اُُ۽ںیم۽ہلبق۽اُس۽ہصح۽ںیم۽ےہسج۽ےک۽كی۽ؿطس۽ںیم۽ہبعک۽ےہ۽ س۽وصٓف۽رفمؿہض۽ںیم۽وصتری۽‬
‫تمس۽ہی۽ےہ۽ ط۽ی۽ک۽ ط۽ہلبق۽یقیقحت۽اؿٓ۽چ۽ؿ۽اُس۽رپ۽ومعڈ۽وقس۽چ۽ک۽ؿ۽ںیم۽ہلبق۽ےہ۽چ۽ؿ۽ےس۽ؿہ۽ااحتسےل۽وت۽اُھٹ۽ےئگ۽رگم۽اریاڈ۽اؿّل۽ونہٓ۽لایق۽‬
‫نؾن‬
‫ےہ۽ہک۽فاہٖہی۽ہک۽ يٍِ۽چ۽ؿ۽ےک۽ادنٓ۽ادنٓ۽شآی۽وقس۽تہج۽ےہ۽اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽چ۽ؿ۽ڈٓانکٓ۽ال۽یک۽رطف۽طيہ۽رکلا۽یھب۽نؼٍياایتنم۽ایت۽رس۽‬
‫ےہ ۽ہن ۽اابقتسل ۽ؿ ۽ذہلا ۽نلعء ۽ےن ۽اےس ۽لکشم ۽اجلا ۽اؿٓ ۽لاؿلی ۽ؿ ۽دیلقت ۽یک ۽رطف ۽وتمہج ۽وہےئ ۽ہک ۽اس ۽ےس ۽ اڈ ۽رصف ۽ؿہ ۽ہصح ۽وقس ۽ےہ ۽سج ۽یک۽‬
‫رطف ۽وتہج ۽ںیم ۽وہاےئ۽ہبعک۽ےس ۽ھچک ۽یھب۽احمڈاف۽ؿ ۽لئاطٌق ۽لایق ۽ےہ۽ارگ۽ہچ ۽رقتم ًيا ۽ہن۽ہی۽ہک۽سج۽ےطقن ۽وک ۽اچوہ ۽طيہ۽رک۽ول ۽۔طًذۃ ۽ااخلقل۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬‬
‫قولہ ْوف ْالقتاوی ْاالنحراف ْالمقسد ْان ْیتجاوزْ اس۽اک۽وقل۽اتفؿٰی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽دسفم۽امنٓؿہ۽ارحناف۽ےہ۽وج۽اشمٓط۽‬
‫المشارق ْاٰل ْالمغارب ْ‪،‬کذانِلہ ْف ْفتح ْالِدیرْ ےس ۽اغمٓف ۽یک ۽رطف ۽اجتمؿٓ ۽وہ‪ ،‬۽حتف ۽العرری ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽وقنمل۽‬
‫وھومشکلْفانْمِتضاہْانْاالنحرافْاذالمْیوصلہْ ےہ ۽احالہکن ۽ہی ۽وصٓف ۽لکشم۽ےہ ۽ویکہکن۽اس۽اک۽اقتاض۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫ارحناف۽اس۽وک۽خق۽لک۽اس۽ادقآ۽لک۽ہن۽اچنہپےئ۽ؿہ۽دسفمِامنٓ۽ہن۽وہ۽‬
‫اٰلْھذاالِدرالْیقسدْ‪ْ1‬الخ۔ ْ‬
‫اگاخل۔(ف)‬
‫ہیلح۽ںیم۽رٕاملا‪:‬۽‬
‫قبلۃ ْاھل ْالمشرق ْالمغرب ْعندنا ْ‪ْ ،‬ش ْھذافْ س۽(نتم)۽الہ۽رشمط۽اک۽ہلبق۽امہّٓ۽مٔڈلک۽رغمف۽ےہ۽س(رشچ)۽‬
‫ہی۽ڈریخہ۽ںیم۽ےہ۽(آ ےگ۽لچ۽رک۽اہک۽)۽رھپ‬ ‫الذخیةْ(اٰلْانْقال)ْثم ْ‬

‫الظاھرْانْھذاْانماْیستِیمْفیماْاذاْکانْالتوجہْمنْ فاہٖ۽ہی ۽ےہ۽ہی۽اس ۽وصٓف ۽ڈٓضق ۽وہاگ۽خق۽وتہج۽رشمط۽ےس۽اجمك۽‬

‫‪ 1‬طًذۃااخلقل۽احضيۃ۽ارحبل۽ارلاقئ۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۸/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 78 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫المشرقْاٰلْالمغربْوبا لعکسْمسامتاْل واءْالکعبۃْ رغمف۽لا۽لاسکعل۽وہاےئ۽ہبعک۽یک۽تمس۽خؾٌؾيًا۽لا۽رقتم ًيا۽لایق۽ٓےہ۽ےسیج۽‬
‫اماْتحِیِاْاوْتِریباْعَلْماذکرناْالعَلْایْوجہْکانْ ہک۽مہ۽ےن۽ڈرک ۽ایک۽ہی۽ںیہن۽ہک۽ہٖ ۽وصٓف ۽ںیم ۽ڈٓضق۽وہاگ۽ینعی۽خق۽‬
‫ذلكْالتوجہْمنْاحدیْالج تنیْاٰلْاالخریْفتنؽیہْ ڈؿونُ ۽وتہجُ ۽ںیم ۽ےس ۽الک ۽یک ۽وتہج ۽ڈؿرسی ۽یک ۽رطف ۽وہ۔ ۽ہی ۽اس۽‬
‫ےک۽ےئل۽ہیبنت۽ےہ۽اؿٓ ۽وگلا ۽اس۽لاف ۽اک۽ملع۽اھت۽اس۽ےئل۽اُ ںوُ۽ےن۽‬
‫لہْوکانْللعلمْبہْلمْیقصحواْبہ‪1‬۔ ْ‬
‫ؿاضخق۽ںیہن۽یک۔(ف)‬
‫غ‬
‫ویُ۽یہ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اےس۽ومؿل۽ایک۽کماْسیأیتْوللعبدْالضعیفْفیہْکالمْستعرْفہْانْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫تعاٰل۽(ےسیج۽ہک۽‬
‫تعاٰل۽ ٓا اگیہ۽وہک ۔ف)۽‬
‫رقنعبی۽ ٓا اگیئ۽اؿٓ۽دبعفیعض۽وک۽اس۽ںیم۽کالس۽ےہ۽سج۽ےس۽انْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫‪۵‬ڈؿس۽ہک۽اعہم۽کٌُق۽ںیم۽رہشف۽ؿاہیف۽ٓکھيا۽ےہ۽ہک۽اانت۽رھپ ۽اتکس۽ےہ۽سج۽ںیم۽طيہ۽ینعی۽ؿہج۽اک۽وکیئ۽ہصح۽اقملل۽ہبعک۽ہمظعم۽ٓےہ۽ڈؿ۽‬
‫حطسم۽زیچؿُ۽ںیم۽اقملال۽وھتّٓ۽ارحناف۽ےس۽ٓالئ۽وہاجلا۽ےہ۽رگم۽وقس۽اک۽اقمہلب۽ےب۽ارحناف۽ریثک۽ٓالئ۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽قح۽لج۽ؿ۽ىال۽ےن۽‬
‫انساُ ۽اک ۽رہچہ ۽وقمس ۽ئانلا ۽ےہ ۽خق ۽لک ۽وکیئ ۽ہصح ُ۽ٓچ ۽اقملل ۽ٓےہ ۽اگ ۽اابقتسل ۽لاولہج ۽احلص ۽ٓےہ ۽اگ ۽اؿٓ ۽‬
‫‪‬۽( س۽اانپ۽رہچہ۽ادقس۽دجسم۽رحاس۽یک۽رطف۽ریھپ۽ول۔ف)اک۽اصٍيال۽وہ۽اجےئ۽اگ۔‬
‫اوقل‪:‬۽اُس۽یک۽ؿہج۽ہی۽ےہ۽ہک۽حطس۽وتسمی۽رپ۽ےنتج۽ ط۽ومعڈ۽وہُ۽ےگ۽ضق۽یک۽تمس۽الک۽یہ۽وہک ۽خق۽اُ۽ںیم۽الک۽اقمہلب۽ےس۽رحنمف۽‬
‫وہا۽ضق۽رحنمف۽وہےئگ۽وذالف۽وقس۽ہک۽اُس۽ےک۽ہٖ۽ہطقن۽ےک۽ طِ۽ضماس۽رپ۽ہطقن۽امتس۽ےس۽وج۽ومعڈ۽اقمئ۽وہاگ۽ ُجڈا۽تہج۽ٓگ ے۽اگ۽وت۽اُس۽اک۽‬
‫اقمہلب۽ٓالئ۽وہا۽ڈؿرسّ۽اک۽وہاگ۽اُس۽اک۽ہن۽ٓاہ۽اؿٓ۽اک۽وہاگ۽اہیُ۽لک۽ہک۽وقس۽متخ۽وہ۽اجےئ۔‬
‫غ‬
‫رعماچ۽ادلٓاہی۽ؿ۽حتف۽العرری۽ؿ۽ٓاڈا فؼَٖ۽ؿ۽ہیلح۽ؿ۽ىٍيہ۽ؿ۽رحبارلاقئ۽ؿ۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۔‬
‫وھذاْلقظْاالخیْثمْاعلمْانہْذکرْفْالمعراجْعنْ ٓا ری۽اتک۽ف۽ےک۽اافلؿ۽ہی۽ںیہ۽‪:‬۽رھپ۽اجُ۽ےل۽ہک۽رعماچ۽ادلآہی۽‬
‫شیخہ ْان ْجہۃ ْالکعبۃ ْیھ ْالجانب ْالذی ْاذا ْتوجہْ ںیم۽اےنپ۽خیش۽ےس۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک۽تہجِ۽ہبعک۽ےس۽ اڈ۽ؿہ۽اجمك۽‬
‫الیہ ْاالنسان ْیکون ْمسامتا ْللکعبۃ ْاو ْھوا ْئ اْ ےہ۽ہک۽انساُ ۽خق ۽اس۽یک۽رطف۽وتہج۽رکّ۽وت۽انساُ ۽اک۽رہچہ۽‬
‫ہبعک۽لا۽وہاےئ۽ہبعک۽یک۽اجمك۽وزؾٌؼًا۽لا‬ ‫تحِیِاْاوْتِریباْوْمعین ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 79 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫التِریب ْان ْیکون ْمنحرفا ْعن ا ْاوعن ْھوائ اْ رقتم ًيا ۽لایق ۽ٓےہ ۽رقتبی ۽اک ۽ینعم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہبعک ۽لا ۽وہاےئ ۽ہبعک۽‬
‫بما ْالتزول ْبہ ْالمِابلۃ ْبا لکلیۃ ْبان ْیبیق ْشئیْ ےس ۽وھتٓا ۽رحنمف ۽وہ ۽سج ۽ےس ۽لاہیلکل ۽اقمہلب ۽ٓالئ ۽ہن ۽وہ ۽لا ں۽‬
‫وطٓ۽ہک۽رہچہ۽یک۽حطس۽ہبعک۽لا۽وہاےئ۽ہبعک۽یک۽تمس۽لایق۽ٓےہ۔ (ف)‬
‫منْسطحْالوجہْمسامتاْل اْول وائ اْملخصا‪1‬۔ ْ‬
‫اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫البأسْباالنحرافْانحرافاْالتزولْبہْالمِابلۃْ اےسی۽ارحناف۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽سج۽ےس۽اقتلل۽لاہیلکل۽متخ۽ہن۽‬
‫با لکلیۃْبانْیبیقْشئیْمن ْسطحْالوجہْمسامتاْ وہ ۽لا ں ۽وطٓ ۽ہک ۽حطسِ ۽رہچہ ۽اک ۽ھچک ۽ہصح ۽ہبعک ۽یک ۽اجمك ۽لایق۽‬
‫ٓےہ۔(ف)‬ ‫للکعبۃ‪2‬۔ ْ‬
‫ڈٓٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فیعلمْمنہْانہْلوْانحرفْعنْالعنیْانحرافاْالْ وت ۽اس ۽ےس ۽ولعمس ۽وہلا ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽نیع ۽ہبعک ۽ےس ۽اانت ۽وھتٓا۽‬
‫یزولْبہْالمِابلۃْبا لکلیۃْجازْیؤْیدہْماقالْفْ رحنمف۽وہ۽سج۽ےس۽لاہیلک۽اقمہلب۽متخ۽ہن۽وہلا۽وہ۽وت۽امنٓ۽اجمٔ۽وہ‪،‬۽‬
‫الظہییۃ ْاذاتیا ْمن ْاوتیاسر ْیجوز ْالن ْوجہْ ریہظہی۽اک۽ہی۽وقل۽یھب۽اس۽یک۽لادیئ۽رکلا۽ےہ‪:‬۽خق۽انساُ۽صٍيانم۽‬
‫صٍيا ۽رس ۽وہایگ ۽وت ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽ویکہکن ۽انساُ ۽اک ۽رہچہ ۽امکُ ۽یک ۽رطچ۽‬
‫االنسانْمِوسْفعندالؾیاْمنْاوْالؾیاْسریکونْ‬
‫وگل۽ےہ۽وھتٓا ۽شا ۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽وہےن۽ےس۽اس۽یک۽وکیئ۽الک۽‬
‫احدْجوانبہْاٰلْالِبلۃ‪3‬۔ ْ‬
‫اجمك۽ہلبق ُ۽ٓچ۽لایق۽ٓےہ۽ک ۔(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈ۽ا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فعلم ْان ْاالنحراف ْالؼسی ْالیضر ْوھوالذی ْیبیق ْمعہْ وت۽اس۽ےس۽ولعمس۽ ُہـا ۽ہک۽وھتٓا۽ارحناف۽اصقنُ ۽ڈہ۽ںیہن ۽ؿہ۽وھتٓا۽ارحناف۽ہی۽‬
‫الوجہْاوْیشءْمنْجوانبہْمسامتاْلعنیْالکعبۃْاول وائ اْ ےہ ۽ہک ۽رہچہ ۽لا ۽رہچہ ۽یک ۽وکیئ ۽الک ۽اجمك ۽نیع ۽ہبعک ۽وہاےئ ۽ہبعک ۽ےک ۽اقم ۽لل۽‬
‫بانْیخر جْالخطْمنْالوجہْاومنْبعضْجوانبہْویمرْعَلْ لایق ۽ٓےہ ۽لا ں ۽وط ۽ٓ ۽ہک ۽رہچّ ۽اس ۽یک ۽یسک ۽الک ۽اجمك ۽ےس ۽نکلٌْ۽ؿاال ۽ ط۽‬
‫ہبعک۽لا ۽وہاےئ۽ہبعک۽یک۽رطف۽میقتسم۽(دیساھ۽)۽وہ۽رک۽زگّٓ۽ہی۽رضؿٓی۽‬
‫الکعبۃ ْاوھواء ْھا ْمستِیما ْوال ْیلزم ْان ْیکون ْالخطْ‬
‫ںیہن۽ہک۽نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽دیساھ‬
‫الخار جْعَلْاستِامۃْخارجاْمن ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ‪ ،‬ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈ۽یلہ‪/۴ ،‬ۺۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽ ‪۴۶۳/۴‬‬
‫‪ 3‬ادلٓٓ۽اغزکاس۽رشچ۽رغٓاالاکحس لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ وبطمہع۽عبطم۽ادمح۽اکلم۽ااکلميۃ۽یف۽ڈآ۽ا صغاڈف۽ریبؿف ‪۹۳/۴‬‬
‫‪Page 80 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫جب ۃ ْالمصَل ْبل ْمن ا ْاومن ْجوانب ا ْکما ْدلْ امنٓی۽یک۽لٍساین۽ےس۽اخٓچ۽وہ۽ہکلب۽لٍساین۽لا۽لٍساین۽ےک۽یسک۽الک۽ہصح۽‬
‫علیہ ْقول ْالدررمن ْجبنی ْالمصَل ْفان ْالْجبنیْ ےس۽اخٓچ۽وہ۽ےسیج۽ہک۽اس۽رپ۽ڈٓٓ۽ےک۽ہی۽اافلؿ۽ڈال۽ںیہ۽‪،‬۽ؿہ۽ ط۽امنٓی۽‬
‫ےک ۽نیبج ۽ےس۽اخٓچ ۽وہ‪،‬۽ویکہکن ۽نیبج۽لٍساین ۽یک۽الک ۽رطف ۽وک ۽ےتہک۽‬
‫طرفْالجب ۃْوھماْجبؼنانْوعَلْماْقررناہْیحملْ‬
‫ںیہ۽اؿٓاس۽ےک۽ڈؿونُ۽رطف۽ڈؿ۽ںینیبج۽وہےئ۔۽ہی۽وج۽مہ۽ےن۽وگتفگ۽‬
‫ْالقتاوی ْمن ْانْ‬
‫یک۽ےہ۽ایس۽رپ۽اس۽وک۽ومحمل۽ایک۽اجےئ۽وج۽حتف۽العرری۽اؿٓ۽رحبارلاقئ۽ںیم۽‬ ‫ٰ‬ ‫ماف ْالقتح ْوالبحر ْعن‬
‫االنحرافْالمقسدانْیجاوزْالمشارقْاٰلْالمغاربْ اتفؿٰی۽ےس۽وقنمل ۽ےہ۽‪:‬۽ینعی۽ ِ‬
‫دسفم ۽امنٓ ۽ؿہ۽ارحناف۽ےہ ۽سج۽ےس۽‬
‫‪1‬‬
‫اشمٓط۽اغمٓف۽دبل۽اجںیئ(ف)‬ ‫ْ‬
‫ُک‬
‫اوقل‪ :‬وباللْالتوفیق۽(ںیم۽اﷲ یک۽وتقیف۽ےس۽اتہک۽وہُ۔ف)۽امتس۽بتک۽ذموکٓہ۽ںیم۽شئیْمنْسطحْالوجہ( ِ‬
‫حطس۽رہچہ۽اک۽ زھ۽ہصح۽‬
‫حطس۽ؿہج۽ےہ۽ؿ۽ذہلا۽امنیب۽ا غڈآؿ۽االڈُ۽(ٓاسخٓ۽اؿٓ۽اکُ۽اک۽ڈٓایمین۽‬ ‫۔ف)۽اک۽ظفل۽ےہ۽اؿٓ۽امہّٓ۽ذمہق۽ںیم۽الک۽اکُ۽ےس۽ڈؿرسّ۽لک۽ضق۽ ِ‬
‫ہصح۔ف)۽اک۽ڈوھلا۽یھب۽ؿوض۽ںیم۽رٕص۽ ُہـا۽اؿٓ۽ػنغًا۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽خق۽وکیئ۽یسک۽ہطقن۽اقف۽یک۽احمڈاف۽رپ۽ڑھکا۽وہ۽وت۽اس۽یک۽حطس۽ؿہج۽یک۽احمڈاف۽‬
‫گ‬
‫فصن ۽ڈامٔہ ۽اقف ۽وک ۽ ھَٖ ۽ےل ۽ک ۽وت ۽ٓعب ۽ڈؿٓ ۽لک ۽رھپلا ۽ٓؿا ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽كی ۽ونجف ۽لا ۽امشل ۽وک ۽طيہ ۽ےئک ۽ےس ۽لبقتسم ۽ہبعک ۽غٕآ ۽لاےئ ۽اگ ۽ہک ۽اکُ ۽ےک۽‬
‫حطس۽ؿہج۽ینعی۽یٹپنک۽اک۽ہصح۽ےہ۽رضؿٓ۽احمڈی۽ہبعک۽ےہ۽احالہکن۽ؿہ۽دباہ ًۃ۽صٍيانم۽لا۽صٍيارس۽ہن۽ہک۽لبقتسم۽‪،‬۽وت۽اس۽وقل۽ےک۽فاہٖ۽رپ۽یھب۽ؿیہ۽‬
‫لصتم۽وج۽ ِ‬
‫مغ‬
‫اعبتسڈ۽دشلڈ۽الٓس۽وج۽ابعٓف۽اؿیٰل۽رپ۽اھت۽اؿٓ۽ہیلح۽ؿ۽ٓڈا زيآ۽ےک۽اؿل۽وک۽ڈؿس۽ےک۽شاھت۽لاؿلی۽رکلا۔‬
‫ا ِ‬
‫حیث ْقال ْف ْالحلیۃ ْاو ْتِریبا ْعَل ْما ْذکرناہْ اہجُ۽ہیلح۽ںیم۽اہک‪:‬۽لا ۽ؿہ۽رقتم ًيا ۽احمڈی۽وہ۽ےسیج۽ہک۽مہ۽ڈرک۽رک۽‬
‫وماذکر ْھو ْھذا ْالِولْالثاینْمن ْبِاء ْشیئ ْمنْ ٓا ےئ۽‪،‬۽اؿٓ۽وج۽ا ںوُ۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ؿہ ِ‬
‫۽وقل۽لاین۽یہی۽ےہ۽ہک۽حطسِ۽ؿہج۽‬
‫سطحْالوجہْمسامتا‪ْ،‬وسمعتْ ٰا نقاقولْالشایم۔ ْ اک۽وکیئ۽ہصح۽تمسِ۽ہبعک۽ںیم۽لایق۽ٓےہ۔اؿٓ ۽شایم۽اک۽وقل ۽ایھب۽‬
‫ٓا ف۽ےن۽ ُضيا۔(ف)‬
‫۽وقل۽اؿّل۽اھت۽اؿٓ۽ہی۽ٓاہنٓ۽ہن۽اقل ِل۽اابتعٓ۽ہن۽ ا ِڈ۽نلعء۽وہےن۽اک۽زسا۽ؿآ۽‪،‬۽طيلًا۽اہجُ۽‬
‫اطلًا۽لاول۽ہن۽وہا۽ہک۽کالس۽یھب۽اےنپ۽فاہٖ۽رپ۽اُانت۽یہ۽ؿعیس۽ےہ۽انتج ِ‬
‫ہبعک۽اخص۽تمس۽ہلبق۽رغمف۽وہ۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽كی۽ہطقن۽ونجف۽ؿ۽امشل۽وک۽طيہ۽رکّ۽لا۽ہن۽یہس۽ہکلب۽ڈؿ۽نیت۽ڈٓےج۽رغمف۽وک۽رھپا۽یہ۽ام مٌْ۽ہک۽‬
‫لئاافف۽دیعبہ۽ںیم۽اانت۽ارحناف۽رٕط۽وسحمس۽ںیہن۽ڈہات۽وت۽نؼٍيا۽یہی۽اہک۽اجےئ۽اگ۽ہک۽اُس۽اک۽طيہ۽ونجف۽لا۽امشل۽وک۽ےہ۽ہن۽ہک۽ہبعک۽ہمظعم۽وک‪،‬۽احالہکن۽اُس۽‬
‫یک۽حطس۽یک۽ؿہج۽ےس۽ضعب۽ ُخٔ۽لال۽ ُضيہ۽لئاطق۽ہبعک۽ےہ۔‬
‫اہُ۽ںیم۽ےن۽ڈؿٓ۽امثعین۽ےک۽نلعء۽ںیم۽ےس۽دبعامیلحل۽ٓؿیم‬ ‫نعمْرأیتْالقاضلْعبدالحلیمْالرویمْمن ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ‪ ،‬ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ‪ ،‬وبطم۽ہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫‪Page 81 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫علماء ْالدولۃ ْالعثمانیۃ ْذکر ْف ْحاشؼتہ ْعَلْ وک۽ڈاھکی۽وہنجُ۽ےن۽ڈٓٓ ۽رپ۽اےنپ۽احہیش۽ںیم۽اُ ۽یک۽ابعٓف ۽وک۽‬
‫الدررْتِؼیدْعبارت اْحیثْقال(قولہْیکونْاحدْ دیقمڈرک۽ایک۽اُ۽یک۽ابعٓف۽ہی۽ےہ۽وقہل۽یکونْاحدْجوانبہْ‬
‫جوانبہ ْاٰل ْالِبلۃ ْ)ال ْیرید ْبہ ْزوال ْالطرفْ اٰلْالِبلۃ(وکیئ۽الک۽ہلبق۽یک۽رطف۽وہ)۽اس۽ےس۽اُ۽یک۽ ا۽ڈ۽‬
‫االخر ْعن ْالمِابلۃ ْبا لکلیۃ ْکماظن ْبل ْالمرادْ ہی ۽ںیہن ۽ہک ۽ڈؿرسی ۽اجمك ۽لالکل ۽لئاطٌق ۽ہلبق ۽ےس ۽متخ۽‬
‫مِابلۃْطرفْبکلہْمِابلۃْشئیْمنْسطحْاالخرْ وہاجےئ۽اسیج۽ہک۽امگُ۽ایک۽ایگ۽ےہ‪،‬۽ہکلب۽اس۽ےس۽ اڈ۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫الک۽رطف۽کليۃً۽احمڈی۽وہ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی۽یک۽حطس۽اک۽ھچک۽لئاطق۽‬
‫مسامتاْکماھوْالمقہومْمنْالمنبع ْ‪ْ 1‬اھْاقولْلمْ‬
‫ٓےہ۽اسیج۽ہک۽عبنم۽ےس۽یہی۽وہفمس۽وہا۽ےہ۽اھ‬
‫یذکر ْعبارة ْالمنبع ْحیت ْینظر ْفی ا ْوھو ْمعْ‬
‫اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽) ۽اوہـُ ۽ےن ۽عبنم ۽یک ۽ابعٓف ۽ڈرک ۽ںیہن۽‬
‫مخالقتہْلظاھرْالدررْالیالئمہْنصْعامۃْالکتبْ‬
‫یک۽لاہک۽اس۽رپ۽وغٓ۽ایک۽اج۽ےکس۽اؿٓ۽ااکن۽ہی۽وقل۽فاہٖ۽ڈٓٓ۽ےک۽اخمفل۽‬
‫شئ م سط‬ ‫م‬
‫المذکورة ْ ن ْاالجتزاء ْببِاء ْ ی ْ ن ْ حْ ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽انمشٍق۽یھب۽ںیہن۽ٓکھيا۽زین۽اعہم۽بتک۽ذموکٓہ۽‬
‫الوجہ ْمسامتا ْفانہ ْصر یح ْف ْعدم ْالحاجۃ ْاٰلْ ےک۽وصنص۽ےک۽یھب۽جالف۽ےہ۽ویکہکن۽بتک۽ذموکٓہ۽ےن۽حطسِ۽‬
‫مسامتۃ ْما ْف ْالبایق ْاصالبل ْاقول‪ْ :‬لعلك ْانْ ؿہج۽ےک۽یسک۽خ ّػہ۽ےک۽تمس۽ہلبق۽ںیم۽وہےن۽وک۽اکیف۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽‬
‫امنعت ْالنظرلم ْترہ ْیرجع ْاٰل ْصحۃ ْفانْ ہی۽اس۽لاف۽یک۽رصاخق۽ےہ۽ہک۽لایق۽ہصح۽اک۽لئاطق۽ؿ۽احمڈی۽وہلا۽‬
‫المسامتۃ ْال ْبدل ا ْمن ْمِابلۃ ْحِیِیۃ ْفْ ػنغ ًا ۽رضؿٓی ۽ںیہن۔لل ۽ا ۽وقل۽(ہکلب ۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽ارگوت ۽وغٓ۽‬
‫حِیِیۃ ْلوسط ْالجب ۃ ْوف ْالتِریؽیۃ ْشئی ْمنْ ؿرکف ۽رکّ ۽وتنُـاس ۽وقل ۽وک ۽حیحص ۽ںیہن ۽لاےئ ۽اگ ۽ویکہکن ۽لئاطٌق۽‬
‫یقیقح ۽ےک ۽ےئل ۽خؾٌؼۃً ۽ؿطس ۽لٍساین ۽اک ۽اقملل ۽وہلا ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫االطراف ْامااذا ْفاتت ْمِابلۃ ْالحِیِیۃ ْاصالْ‬
‫ل‬
‫لئا ق۽رقتیبی۽ےک۽ےئل۽رہچّ۽یک۽یسک۽الک۽رطف۽اک۽اقم ل۽‬ ‫ٌ‬ ‫ط‬
‫فالمسامتۃْفالْاستِبالْفالْصلوةْوالمِابلۃْانماْ‬
‫ٰ‬
‫وہلا ۽اکیف۽ےہ۔ س۽خق ۽‪،‬اقمہلب ۽یقیقح۽اطلًا ۽متخ۽وہ۽ایگ۽وت ۽اف ۽ہن۽‬
‫تکون ْباتصال ْالخط ْقوائم ْ‪ْ ،‬اال ْتری ْاِ ِح ْہِ ْانْ‬
‫لئاطٌق ۽ٓیہ ۽ہن ۽ا ِ‬
‫ابقتسل ۽ہلبق ۽ٓاہ ۽ہن ۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽وہک ۔ ۽اؿٓ۽‬
‫سط‬
‫ح ْایِابل ْب ْو ْح ْیواجہ ْء ْاماہ ْفال ْیسامتْ اقمہلب۽اقومـُ۽رپ۽ ط۽ےک۽ااصتل۽ےس۽لٍيا۽ےہ۔۽ ٓا ف۽ںیہن۽ڈےتھکی۽ا۽ ِ‬
‫ِچ۽ہِ۽ںیم۽ہک۽حطس۽ا۽اقملل۽ےہ۽ف۽ےک۽اؿٓ۽چ۽ء۽ےک۽ومہج۽ےہ۽نکیل۽‬ ‫رلعدمْاالتصالْعَلْقوائم ْ‬
‫۽دعس۽ااصتل۽یک۽ؿہج۽ےس۽ٓ۽ےک۽‬ ‫۽ف۽ءَ َ۽ٓ۽ےک۽اقومـُ۽رپ ِ‬ ‫ہ۽ِ َ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ادلٓٓیلع۽رغٓدبعل۽امیلحل۽ارلؿیم لاف۽رشؿؿ۽ٰولصہ وبطمہع۽عبطم۽امثعہین۽ڈآ۽اعسڈف۽ریبؿف۽‪۸۵/۴‬‬

‫‪Page 82 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫َب ْ َء َْر ْوھوْالیکونْلمِوسْقطْمعْمسطحْاالمنْ لئاطق ۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽لاف ۽حطسم۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽وقمس۽‬
‫نِطۃْواحدةْتحِیِاْوْبعضْنِاطْمجاورةْاخریْ ںیم ۽ػنغ ًا ۽ںیہن ۽وہک ۽رگم ۽ہطقن ۽ؿادحہ ۽ےس ۽وزؾٌ ًؼا ۽اؿٓ ۽ضعب۽‬
‫ڈؿرسّ۽اقنؿِ۽ہلصتم۽ےس۽رقتم ًيا۽۔‬ ‫تِریبا۔ ْ‬
‫ل‬‫ک‬‫ُ‬
‫ س۽اؿّل ًا۽وت۽ہی۽ےہ۽ہک۽الک۽رطف۽اک۽اقمہلب۽ ی۽وطٓنکمم۽یہ۽ںیہن۽‬
‫ال ْ‪ْ :‬الْامکانْلمِابلۃْطرفْبکلہْاْالْمجازا۔ ْ‬‫فاو ر ْ‬
‫ّ‬
‫۽اجمٓا۽وہ۽اتکس۽ےہ۔‬
‫اہتبل ً‬
‫ثانیا ْ‪ْ :‬اذتِابل ْطرف ْمن ْقوس ْمسطحاْ‬ ‫و ْ رْ‬
‫ؿلام ًيا ۽خق ۽الک ۽رطف ۽وقس ۽حطسم ۽ےک ۽اقملل ۽وہ ۽وت ۽اس ۽یک۽‬
‫استحال ْان ْیِابلہ ْشیئ ْمن ْطرف ا ْاآلخر ْلماْ‬
‫ڈؿرسی۽رطف۽ےک۽یسک۽ےصح۽اک۽اس۽ےک۽اقملل۽وہلا ۽احمل۽ےہ۽‬
‫م‬
‫ف ۽وقس۽ےس۽وج۽نکلٌْ۽‬ ‫قدمناْانْاالعمدةْالخارجۃْ نْمماساتْالِوسْ اسیج۽ہک۽مہ۽ےھچیپ۽ایبُ ۽رک۽ ٓا ےئ۽ہک۽ضماشا ِ‬
‫ال ْیکون ْاثنان۔ ْمن ا ْاٰل ْج ۃ ْواحدة ْقط ْالمْ ؿاےل ۽اخٓیج ۽ومعڈ ۽ںیہ ۽اُ ۽ںیم ۽ےس ۽طقف ۽ڈؿ ۽تہج ۽ؿادحہ ۽یک۽‬
‫تعلمْانْتلكْاالْعمدةْکل اْیھْالخطوطْالخارجۃْ رطف۽لصتم۽ہن ۽وہُ۽ےگ‪،‬۽ ٓا ف ۽وک۽ہی۽ولعمس۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽امتس۽‬
‫منْالمرکزْاٰلْنِاطْالِوسْاوعَلْسموت اْوکل اْ ےک۽امتس۽ومعڈ۽ کٔ۽ےس۽اقن ِؿ۽وقس۽یک۽رطف۽لا۽اُ۽یک۽ںوتمُ۽رپ۽‬
‫تلتیقْعَلْالمرکزْفانْا تصلْاثنانْمن اْبمِابلْ نکلٌْ۽ؿاےل۽خنـؿ۽یہ۽ںیہ۽اؿٓ ۽امتس۽ےک ۽امت۽س۽ کٔ ۽رپ۽لم۽ٓےہ۽‬
‫کالکعبۃْاوْالخطْالمارب اْعرضاْاٰلْاالفقْواحدثْ ںیہ‪،‬۽اُ ۽ںیم۽ےس۽ارگ۽ڈؿ ۽اقملل۽ےک۽شاھت۽لصتم۽وہ۽اجںیئ۽‬
‫۽رعطا۽اقف۽یک۽رطف۽زگٓ۽ٓاہ۽‬ ‫ےسیج۽ہبعک۽لا ُ۽ؿہ۽ ط۽وج۽ہبعک۽ےک۽شاھت ً‬
‫کلْعلیہْقائمتنیْووصلناْبؼن ماْاجتمعْفْمثلثْ‬
‫م‬‫و‬ ‫ل‬ ‫ہ‬
‫ےہ ۽اؿٓ ٖا ک ۽اس ۽رپ ۽ڈؿ ۽اق ْ ۽دیپا ۽رکڈّ ۽اؿٓ ۽مہ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫قائمتانْوھومحالْفؾبصر۔ ْ‬
‫ڈٓایمُ ۽ااصتل ۽رکڈ ں ۽وت ۽الک ۽ثلثم ۽ںیم ۽ڈؿ ۽اقومـُ ۽اک ۽اامتجه۽‬
‫الٓس۽ ٓا اگیئ۽وج۽احمل۽ےہ۽ س۽دتمّٔ۽رکؿ(ف)‬
‫‪۶‬وسس‪ :‬ؿطس۽ٓاس۽اقملل۽ہٖ۽ڈؿ۽مشچ۽ےس۽الک۽ٓاؿہی۽ئان۽ےت۽ ٓا وھکنُ۽رپ۽زگٓےت۽ڈؿ۽ ط۽ںیلکن۽ہی۽اہجُ۽لک۽ںیلیھپ۽ہبعک۽خق۽لک۽اُ۽‬
‫ےک۽ادنٓ۽ٓ۽ےہ۽تہج۽لایق۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ےس۽لاہٖ۽ؿاعق۽وہ۽وت۽ںیہن۔۽ہی۽اامس۽حذۃ۽االشالس۽زغایل۽دقس۽رسہ۽ااعلیل۽رھپ۽ىلّاہم۽اتفتٓاین۽ےن۽‬
‫رشچ ۽اشکف ۽رھپ ۽ىلّاہم ۽ومیٰل ۽رسخؿ ۽ےن ۽ڈٓٓ ۽ںیم ۽اافڈہ ۽رٕاملا ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽ےن ۽اُس ۽ٓاؿہی ۽یک ۽ادقآ ۽ہن ۽اتبیئ ۽وج ۽ؿطسِ ۽رس ۽ںیم ۽ا ٌؼاےئ۽‬
‫خلٍِ۽ےس۽ےنب۽اگ۽اؿٓ۽اامس۽حذۃ۽االشالس۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽اق ہم۽وہ۽‪،‬ڈٓٓ۽ںیم۽ااصمك۽تہج۽یک۽الک۽ؿہج۽ایبُ۽رکےک۽رٕاملا‪:‬‬
‫اونِول ْھوان ْتِع ْالکعبۃ ْفیما ْبنی ْخطنیْ لا۽مہ۽ےتہک۽ںیہ۽تہج۽ہلبق۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہبعک۽ؿاعق۽وہ۽ڈٓایمُ۽اُ۽ڈؿ۽‬
‫خنـُ۽ےک۽وج۽ؿطس۽ٓا ٔس۽(ڈامه)۽ںیم۽ےتلم۽وہےئ۽۔‬ ‫یلتِیانْفْالدماغ ْ‬

‫‪Page 83 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فیخرجان ْاٰل ْالعیننی ْکسایق ْمثلث ْکذا ْقالْ ڈؿونُ ۽ ٓا وھکنُ ۽رپ ۽زگٓ ں ۽ےسیج۽ثلثم۽یک ۽ڈؿ‪ ۵‬۽شاںیق ۽وہیت۽ںیہ۽‬
‫ایس ۽رطچ ۽ىلّاہم ۽اتفتٓاین ۽ےن ۽رشچ ۽اشکف ۽ںیم ۽ایبُ۽‬ ‫النحریرْالتقتازاینْفْشر حْالکشاف‪1١‬۔ ْ‬
‫ایکےہ۔(ف)‬
‫رشچ۽اقنہی۽ىالہم۽مٔدنجی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫معینْالتوجہْاٰلْج ۃْالکعبۃْھوانْتِعْالکعبۃْبنیْ تہج۽ہبعک۽یک۽رطف۽وتہج۽(طيہ)۽رکےن۽اک۽طعًٰی۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہبعک۽اےسی۽ڈؿ۽‬
‫خطنیْیخرجانْمنْالعیننیْوْیلتیقْطرفاھماْداخلْ خنـُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽ؿاعق ۽وہ۽وج۽ڈؿونُ۽آ وھکنُ۽ےس۽ںیلکن۽اؿٓ۽اہجُ۽‬
‫الرأس ْبنی ْالعیننی ْو یلتیق ْطرفاھما ْداخل ْالرأسْ اُ ۽یک ۽ڈؿونُ ۽رطفٍِ ۽ؿطس۽ٓاس۽ںیم۽ڈؿونُ ۽ ٓا وھکنُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽‬
‫ٓاؿلۃ۽اق ہم۽رپ۽صالیق۽وہُ۔اامس۽زغایل۽ےن۽اایحء۽اولعلس۽ںیم۽اےس۽ایس۽‬
‫بنی ْالعیننی ْعَل ْزاویۃ ْقائمۃ ْکذاذکرہ ْاالمامْ‬
‫کلٌ‬ ‫ن‬ ‫م‬
‫رطچ۽ڈرک۽ایک۽رھپ۽ىالہم۽ ٔدنجی۽ےن۽اہک۽اس۽ئان۽رپ۽ارگ۽ ٓا وھکنُ۽ےس۽ ْ۽‬
‫الغزاٰل ْف ْاالحیاء ْثم ْقال ْالربجندی ْفعَل ْھذا ْلوْ‬
‫ؿاال ۽ ط ۽ہبعک ۽یک ۽ڈویآ ۽یک ۽اجمك ۽ےلم ۽اگ ۽وت ۽ٓاؿہی ۽احڈہ ۽لا ۽ٓاؿہی ۽رفنمہج ۽رپ۽‬
‫وصل ْالخط ْالخارج ْمن ْالعیننی ْاٰل ْجدار ْالکعبۃْ‬
‫ؿاعق۽وہاگوت۽ہی۽ہبعک۽ےک۽اقملل۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ ۽ؿہ۽دعب۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽اھ‬
‫یک‬ ‫یِ ع‬
‫عْ َلْحادةْاوْمنقرجۃْلمْ نْمِابالْللکعبۃْوھوْ اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽ونفُ ۽دنہہس ۽ےک ۽اےسی ۽ میظ ۽اؿٓ ۽امہٖ ۽صخش۽‬
‫ال ْیخلو ْعن ْبعد‪ ٢‬اھ۔اقول‪ْ ْ :‬ھذا ْعجیب ْمن ْم ْثلْ ےس ۽ااسی ۽وقل ۽مٔا ۽بجعت ۽زیخ ۽ےہ۔افؿّلًا‪ :‬۽اس ۽ےئل ۽ہک ۽اامس ۽زغایل ۽ےن۽‬
‫‪2‬‬

‫فاو رال‪ْ:‬انماْ رصف ۽ہی ۽اہک ۽ہک ۽ہبعک ۽ڈؿخنـُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ؿاعق ۽وہ‪ ،‬۽ہی ۽ںیہن ۽اہکہک۽‬
‫ذلكْالج بذْالمربزْفْالقنونْال ندسیہ۔ ّ‬
‫قالْاالمامْانْتِعْالکعبۃْبنیْالخطنیْالْانْیصلْ ٓا وھکنُ۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال ط۽ڈویا ِٓ۽ہبعک۽ےس۽لصتم۽وہ۔لا۽م ًيا۽اس۽ےئل۽ہک۽‬
‫وثانیا ْانما ْقالْ اوہـُ ۽ےن ۽ہی ۽اہک ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽خنـُ ۽اک ۽ااصتل ۽ڈؿونُ ۽آ وھکنُ ۽ےک۽‬ ‫شیئ ْمن ما ْاٰل ْجدار ْالکعبۃ۔‬
‫ر‬
‫یلتِیان ْبنی ْالعیننی ْعَل ْقائمۃ ْال ْعَل ْان ْیتصلْ ڈٓایمُ۽ٓاؿہی۽اق ہم۽رپ۽وہ‪،‬۽ہی۽ںیہن۽اہک۽ہک۽اُ۽ںیم۽ےس۽الک۽اک۽ااصتل۽‬
‫ہبعک۽ےک۽شاھت۽وہرھپ۽ؿاہُ۽ےس۽ڈؿ۽ٓاؿےی۽اق ومْ۽‬
‫احدھما ْبالکعبۃ ْفیحدث ْھنالك ْقائمتنی ْولذلكْ‬
‫افرد ْ‬

‫‪1‬الدززالحکاوشرحغرزاالحکاو بابشروط ٰ‬
‫صلوۃ مطبوعہاحندکاملالکائيہدازسعادتبیروت‪٠٠/١‬‬
‫‪2‬شرحاليقایۃللبرجيدیبابشروط ٰ‬
‫صلوۃ مطبوعہاحندکاملالکائيہدازسعادتبیروت‪٣٢/١‬‬
‫‪Page 84 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دیپا۽وہُ‪،‬۽ایس۽ؿہج۽ےس"اق ہم"وطبٓ۽رفمڈ۽ڈرک۽ایک۔‬ ‫الِائمۃ۔ ْ‬
‫اقول‪ْ :‬وبما ْقررنا ْظ رقلق ْما ْقال ْالقاضلْ اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽امہٓی ۽اس ۽رقتری ۽ےس ۽ؿہ ۽ارطضاف ۽اؿٓ۽‬
‫الحلییمْافندیْفْحاشؼتہْالدررْانْحاصلہْانْ دیچیپک ۽یھب۽فاہٖ ۽وہ۽یئگ۽وج۽ہک۽افلض۽یمیلح ۽ ٓا ےن ی۽ےن۽اےنپ۽‬
‫احہیش۽ڈٓٓ۽ںیم۽دیپا۽یک۽ےہ۽اوہـُ۽ےن۽ایک‪:‬۽اس۽اکاحلص۽ہی۽ےہ۽‬
‫تِع ْالکعبۃ ْبنی ْخطنی ْیخرجان ْمن ْالعیننیْ‬
‫ن‬ ‫خ‬
‫ہک۽ہبعک۽اےسی۽ڈؿ۽ ـُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ؿاعق۽وہ۽وج۽ڈؿونُ۽ ٓا وھکنُ۽‬
‫وان ْکان ْاحد ْالخطنی ْطویالکماھوالمشاھدْ‬
‫ےس۽نکلٌْ۽وہُ۽ارگ۽ہچ۽اُ۽ڈؿخنـُ۽ںیم۽الک۽وطلی۽وہ۽اسیج۽ہک۽‬
‫غ‬ ‫عندانحراف ْالتوجہ‪ْ 1١‬اھ ْفان ْالخطنی ْیمتدانْ‬
‫ارحناف ۽وتہج ۽ےک ۽ؿ ك ۽اشمدہہ ۽ںیم ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽۔اھ ۽ویکہکن ۽ڈؿونُ۽‬
‫ف‬
‫اٰلْاال قْفالمساغْثمہْلطولْوْقصرْوالدْایعْاٰلْ ط۽خق۽اقف۽یک۽رطف۽ضميڈ۽وہےت۽ںیہ۽وت۽ؿاہُ۽ہن۽وطل۽ؿرصق۽ٓاتہ۽‬
‫قطع ماْعَلْحدْوْانماْالنظرْاٰلْالقضاءْالحاصلْ ےہ۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽یسک۽دح۽رپ۽ڈؿونُ۽ےک۽عطق۽اک۽وکیئ۽ڈا ی۽اتلم۽ےہ۽اس۽‬
‫وصٓف ۽ںیم۽اُ ۽ڈؿونُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽احلص۽وہےن۽ؿایل۽اضف۽ںیم۽‬ ‫بؼن ماْانْتِعْالکعبۃْفیہ۔ ْ‬
‫رظن۽اس۽رطچ۽وہیت۽ےہ۽وگلا۽ہبعک۽ایس۽اضفء۽ںیم۽ؿاعق۽ےہ۔(ف)‬
‫ىٍيٍ‬
‫اوقل‪ :‬۽اس۽وقل۽رپ۽ہی۽ ط۽وج۽ؿطسِ۽ڈامه۽احمڈی۽ ِ۽ےس۽ٓاؿہی۽اق ہم۽ئانےت۽ےلکن۽اُ۽ےک۽ادنٓ۽ہبعک۽یسک۽رطچ۽ؿاعق۽وہلا۽طلل ًؼا۽ ِ‬
‫وصحل۽‬
‫تہج۽وک۽اکیف۽ےہ۽ارگہچ۽الک۽ ط۽ہبعک۽ےس۽صال۽وہا۽زگّٓ۽‪،‬۽اف۽ارگ۽ہی۽ینعم۽ےئل۽اجںیئ۽ہک۽ہی۽ڈؿونُ۽ ط۽اہجُ۽لک۽ںیلیھپ۽اُ۽ےک۽ادن۽ٓ۽‬
‫ادنٓ۽وج۽ھچک۽ےہ۽تہجِ۽ہبعک۽ےہ۽ا۽س۽یک۽رطف۽وتہج۽وتہج۽تہجب۽ہبعک۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اایحء۽اامس۽حذۃ۽االشالس۽ےس۽لقن۽ایک۽ایگولمْارہْفیہْ‬
‫والْفْشرحہْاتحافْالسادةْفْکتابْاسرارْالصالة(احالہکن۽ہی۽لاف ۽ےھجم۽اایحء۽اولعلس۽اؿٓ ۽اس۽یک۽رشچ۽اتحافْ‬
‫السادہ ۽یک ۽اتکف ۽اسرارْالصالة ۽ںیم ۽ںیہن ۽یتلم۔ف)ہک ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽خنـُ ۽اک ۽ایبُ ۽رکےک ۽رٕاملا۔ ۽فماْیِعْبنیْالخطنیْ‬
‫الخارجنی ْمنْالعیننیْف ودْاخلْفْالج ۃ( س ۽وج ۽ڈؿونُ ۽ ٓا وھکنُ ۽ےس ۽نکلٌْ ۽ؿاےل ۽خنـؿ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ؿاعق ۽وہاگ ۽ؿہ۽‬
‫تہج۽ہلبق۽ںیم۽ڈالخ۽ےہ۔ف)وت۽اس۽دقتری۽رپ۽ہی۽وقل۽یھب۽لثم۽ڈؿ۽وقل۽ںیشیپ۽اُینت۽یہ ُ۽ؿتعسِ۽دیعبہ۽ٓگ ے۽اگ۽خق۽ٓاؿلۃ۽اق ہم۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽اُس۽ےک‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ادلُٓٓ۽ایل۽ارغل۽ٓافلللض۽ایمیلحل۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽امثعہین۽ڈآاعسڈف۽ریبؿف ‪۸۵/۴ ،‬‬

‫‪Page 85 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الک ۽ ط ۽ےس ۽ہبعک ۽لصتم ۽وہ ۽اتکس ۽ےہ ۽وت ۽ڈؿونُ ۽رطف ۽رقتم ًيا ۽ونّّ ۽ڈٓےج ۽ارحناف ۽اجمٔ ۽ ُہـا ۽اؿٓ ۽ؿیہ ۽الک ۽فیفخ ۽لااقلل ۽ااسحس۽‬
‫و‬
‫ادقآ۽مک۽الک۽وس۽ایّس‪۳‬ۻ‪۴‬۽ڈٓےج۽لک ۽تہج۽ ھيل۽یئگ۽اؿٓ۽ؿیہ۽اخمتفل۽صن۽ؿ۽اامجه۽الٓس۽ ٓا یئ۽ہی۽ال۽رجس۽ اڈ۽ےہ۽ہک۽ؿغك۽امنٓ۽خق۽‬
‫لک۽ہبعک۽ہمظعم۽اُ۽ڈؿونُ۽خنـُ۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽ؿاہُ۽لک۽ارحناف۽ںیم۽تہج۽لایق۽ےہ۽وت۽ہی۽ہن۽وہاگ۽رگم۽نیع۽ہبعک۽ےس۽ڈؿونُ۽رطف۽‬
‫‪۷۸-۷۸‬۽ڈٓےج۽ارحناف۽لک۽كی۽تہج۽وتہج۽اک۽ ط۽اس۽ٓاؿہی۽اق ہم۽یک۽فیصنت۽رکلا۽ےہ۽وت۽ارگ۽فصن۽اق ہم۽ےس۽ٓلاڈہ۽ارحناف۽وہا۽‬
‫و‬
‫ہبعک۽ڈؿونُ۽خنـُ۽ےس۽لاہٖ۽وہ۽اجےئ۽اگ۽امکال۽ زفی۔۽(اسیج۽ہک۽فاہٖےہ۔ف)۽لاہلمجل۽احلص۽ہی۽ہک۽ ٓا ڈیم۽كی۽احمڈی۽ہبعک۽ڑھکا۽وہ۽اُس۽‬
‫ؿغك ۽وج ۽ہی ۽خنـؿ ۽لکن ۽رک ۽ںیلیھپ ۽اُُ ۽ےک ۽ادنٓ ۽ادنٓ ۽ڈؿونُ ۽رطف ۽وک ۽ارحناف ۽ٓؿا ۽ےہ ۽اف ۽ہی ۽ابعٓف ۽ ٓا دنئہ ۽مجنپ ۽یک ۽رطف ۽ٓاعج ۽وہ۽‬
‫اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽رطنیف۽ںیم۽ميٍياسیل۽‪۷۸‬۽ميٍياسیل‪۷۸‬۽ڈٓےج۽لک۽ارحناف۽اجمٔ۽وہاگ۽اؿٓ۽ہی۽اصف۽ؿحیحص۽ےب۽ةغٓ۽ےہ۔‬
‫‪۷‬اہچٓس۽ہک۽اہنمك۽قیقحت۽بلط۽ےہ‪:‬‬
‫قال ْف ْالدرر ْج ت ا ْان ْیصل ْالخط ْالخارج ْمنْ ُڈٓٓ۽ںیم۽اہک۽ےہ۽ہک۽ہبعک۽یک۽تہج۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓی۽یک۽نیبج۽ےس۽‬
‫جبنی ْالمصَل ْاٰل ْالخط ْالمار ْبالکعبۃ ْعَل ْاستِامۃْ نکلٌْ ۽ؿاال ۽ ط ۽ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽زگٓےن ۽ؿاےل ۽ ط ۽ےس ۽دیساھ ۽اس۽‬
‫رطچ۽ےلم ۽ہک۽اس ۽ےس۽‪ ۵‬۽ٓاؿےی۽اق ومْ۽احلص۽وہ۽اجںیئ۽اھ‪،‬۽‬ ‫‪1‬‬
‫یحص‬
‫ل ْقائمتان ْ ْاھ ْوھذا ْھوالوجہ ْاالولْ‬ ‫بحیث ْ‬
‫و‬
‫واختلف ْاالنظار ْف ْمحلہ ْفحملہ ْالعالمۃ ْالشایم ْفْ اؿٓ۽ہی۽ ہلی۽ؿہج۽ےہ۔۽اؿٓ۽اس۽لمحم۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽ىلّا۽ہم۽شایم۽‬
‫غ‬
‫ردالمحتارْعَلْبیانْالمسامتۃْالحِیِیۃ ْحیثْذکرْ ےن۽ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽اس۽وک۽یقیقح۽تمس۽رپ۽ومحمل۽ایک ۽ےہ‪،‬۽اہجُ۽‬
‫اوالْعنْالمعراجْعنْشیخہْانْمعینْالتحِیْقْانہْلوْ اس۽ےن۽اؿّل ًا۽رعماچ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اُ۽ےک۽خیش۽اک۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک۽‬
‫فرضْخطْمنْتلِاءْوجہہْع َٰل ْزاویۃْقائمۃْاٰلْاالفقْ یقیقحت ۽اک ۽طعًٰی ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓی ۽ےک ۽رہچّ ۽یک ۽رطف ۽ٓاؿہی ۽اق ہم ۽رپ۽‬
‫دیساھ ۽ ط ۽اُقف ۽یک ۽رطف ۽رٕص ۽ایک ۽اجےئ ۽وت ۽ؿہ ۽ہبعک ۽لا ۽وہاےئ ۽ہبعک ۽رپ۽‬
‫یکون ْمارا ْعَل ْالکعبۃ ْاھوائ ا ْ‪ْ 2‬اھ ْثم ْنِل ْکالمْ‬
‫ےس۽زگّٓ۽اھ۔ ۽رھپ ۽ىلّاہم ۽شایم۽ےن۽ڈٓٓ ۽اک۽کالس۽لقن۽رکےت ۽وہےئ۽‬
‫الدرثمْقالْقولہْفْالدررْعَلْاستِامۃْمتعلقْبِولہْ‬
‫یص‬
‫اہک ۽ہک ۽ڈٓٓ ۽اک ۽وقل"یلع ۽ااقتسصۃ"اک ۽قلعت ۽اس ۽ےک ۽وقل" ل"ےس۽‬
‫یصل ْالنہ ْلو ْوصل ْالیہ ْمعوجالم ْتحصل ْقائمتانْ‬
‫قلعتم ۽ےہ‪ ،‬۽اس ۽ےئل ۽ہک ۽ارگ ۽ؿہ ۽ ط ۽ڑیٹاھ ۽وہ ۽رک ۽ےبعک ۽وک ۽ےلم ۽وت۽‬
‫بلْتکونْاحدھما ْحادةْواالخریْمنقرجۃْکماْبؼناْ‬
‫رھپ"قائمنی"(ڈؿ ۽اق ومْ)۽احلص۽ہن۽وہُ۽ےگ۽ہکلب ۽اُ ۽ںیم۽ےس۽‬
‫ثمْانْالطریِۃ ْ‬
‫الک۽احڈہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽رفنمہج۽وہاگ۔‬

‫‪ 1‬ادلٓٓ۽اغزکاس۽رشچ۽رغٓاغزکاس۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ادمح۽اکلم۽ااکلہنئ۽ڈآ۽اعسڈف۽ریبؿف۽‪۹۳/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽ ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺۻ‪۵‬‬
‫‪Page 86 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الیتْفْالمعراجْیھْالطریِۃْاالوٰلْالیتْفْالدررْ ےسیج۽مہ۽ایبُ ۽رک۽ ٓا ےئ۽۽رھپ۽رعماچ ۽ؿاال ۽رطہقی۽ہی۽ڈٓٓ ۽ںیم۽ڈرک۽‬
‫اال ْانہ ْف ْالمعْراج ْجعل ْالخط ْالثاین ْمارا ْعَلْ رکڈہ۽الہپ۽رطہقی۽ےہ‪،‬۽رگم۽اانت۽رٕط۽ےہ۽ہک۽رعماچ۽ںیم۽ڈؿرسّ۽‬
‫المصَل ْعَل ْماھو ْالمؾبادر ْمن ْعبارتہ ْوف ْالدررْ ط۽وک۽امنٓی۽رپ۽ےس ۽زگٓےن۽ؿاال۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ۔اسیج۽ہک۽ایکس۽‬
‫ابعٓف ۽ےس ۽اھجمس ۽اج ۽ٓاہ ۽ےہ۔ ۽اؿٓ ۽ڈٓٓ ۽ںیم ۽اس ۽وک ۽ہبعک ۽رپ ۽ےس۽‬
‫جعلہ ْماراعَل ْالکعبۃ‪ْ 1‬اھ ْثم ْصور ْالذی ْفْ‬
‫زگٓےن۽ؿاال۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽اھ۽اس۽ےک۽دعب۽ىلّاہم۽شایم۽ےن۽(ڈؿونُ۽‬
‫المعراجْھکذا‪ْ ْ:‬‬
‫ےک ۽رٕط ۽وک ۽ؿاحض ۽رکےت ۽وہےئ ۽) ۽الک ۽رعماچ ۽ؿایل ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی۽‬
‫ُڈٓٓ۽ؿایل۽وصتری۽ئانیئ‪(:‬ف)‬

‫ح‬
‫قلت ْوقد ْیؤ یّد ْھذاالمحمل ْان ْاصل ْالکالمْ ںیم۽اتہک۽وہُ ۽ىلّاہم۽شایم۽ےک۽اس ۽یقیقح ۽تمس۽رپ مل۽یک۽لادیئ۽‬
‫لالمام ْحجۃ ْاالسالم ْوھو ْکماف ْشرح ْالنِایۃْ ویُ۽وہیت۽ےہ۽ہک۽اامس۽حذۃ۽االشالس۽یک۽الص۽کالس۽وجہک۽رشچ۽‬
‫ھکذا‪ْ،‬معینْالتوجہْاٰلْعنیْالکعبۃْھوْانْیِفْ ا ٌؼاہی ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽نیع ۽ہبعک ۽یک ۽رطف ۽وتہج ۽اک ۽طعًٰی ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫امنٓی۽ویُ۽ڑھکا۽وہ۽ہک۽ارگ۽ایکس۽ڈؿونُ۽ ٓا وھکنُ۽ےس۽الک۽دیساھ۽‬
‫المصَلْبحیثْلوْخرجْخطْمستِیمْمنْعینیہْ‬
‫ ط۽اس۽رطچ۽ےلکن۽ہک۽سج۽اک۽دعب۽ڈؿونُ۽ ٓا وھکنُ۽ےس۽ڈویآِ۽‬
‫بحیثْیؾساویْبعدہْعنْالعیننیْاٰلْجدار ْالکعبۃْ‬
‫م‬
‫ہبعک۽ ک۽اس۽رطچ۽ستمؿی۽وہ۽ہک۽امنٓی۽یک۽ڈؿونُ۽اج ك ۽ڈؿ۽‬ ‫ل‬
‫تحصلْمنْجانؽیہْزاویتانْمؾساویتانْ‪ْ2‬اھ۔ ْ‬
‫ستمؿی۽ٓاؿےی۽نب۽اجںیئ۽اھ۔۽اےکس۽دعب۽ا ںوُ۽ےن۽تہج۽ہبعک۽یک‬

‫‪1‬زدالنحتاز مبحثاستقبالالقبلۃمطبوعیمحتبائیدہلی‪٩٣٧/١‬‬
‫‪2‬شرحاليقایۃللبرجيدیبابشروط ٰ‬
‫الصلوۃمطبوعہميصیىولکصولکھيؤ ‪٣٣/١‬‬
‫‪Page 87 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽وتجہ۽اک۽ینعم۽ؿیہ۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽وج۽مہ۽وقل۽لا ك۽ںیم۽ڈرک۽رک۽‬ ‫ثم ْذکر ْمعین ْالتوجہ ْاٰل ْالج ۃ ْبما ْقدمنا ْفْ رطف ّ‬
‫ٓا ےئ۽ںیہ۔‬ ‫الِولْالثالث۔ ْ‬
‫ح‬
‫ال ْلکن ْیلزم ْالعالمۃ ْالمحیش ْب ذاْ اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اؿّل ًا۽نکیل۽ىلّاہم۽یشحم۽ےک۽اس۽ مل۽ںیم۽‬ ‫اقول‪:‬او ر ْ‬
‫ّ‬
‫( ساین)ےک۽ینعم۽ںیم۽‬ ‫ٍ‬‫ل‬ ‫ۃ‬ ‫الجب‬ ‫الحملْحملْالجبنیْفْعبارةْالدررْعَلْالجب ۃْ ڈٓٓ ۽یک۽ابعٓف ۽ںیم۽نیبج۽وک۽‬
‫ انی ۽الٓس ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽اس ۽ںیم ۽وکیئ ۽اضمہقئ ۽ںیہن ۽ویکہکن ۽لاچ۽‬
‫وال ْغرو ْفیف ْتاج ْالعروس ْعن ْشیخہ ْقدوردْ‬
‫ٍ‬‫ل‬
‫ارعلؿس۽ؿاےل۽ےن۽اےنپ۽خیش۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اہک۽ہک۽نیبج۽ ساین۽‬
‫الجبنی ْبمعین ْالجب ۃ ْلعال ْقۃ ْالمجاورة ْف ْقولْ‬
‫ےک۽ینعم۽ںیم۽اامعتسل۽وہلا ۽ےہ ۽ویکہکن۽اُ ۽ڈؿونُ۽ںیم۽غٕبی۽‬
‫زھیکما ْصرحوابہ ْف ْشرح ْدیوانہ‪1١‬ثم ْذکرْ‬
‫اک ۽قلعت ۽ےہ ۽ٓریہ ۽ےک ۽وقل ۽ںیم ۽ہی ۽اامعتسل ۽لالا ۽ایگ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک۽‬
‫لمح‬ ‫للمتن لک‬
‫شعرا ْمثلہ ْ یب ْ ن ْالعالمۃ ْا یش ْرحمۃْ ٓریہ۽ےک۽ڈویاُ۽ےک۽شآنیح۽ےن۽رصتحی۽یک۽ےہ۽رھپااسی۽یہ۽الک۽‬
‫ہم۽یشحم۽ےن۽ڈٓٓ ۽یک۽‬
‫ُ‬ ‫تعاٰلْعلیہْقدْاستدلْبوقو عْلقظْالجبنیْفْ رعش۽یبنتم۽اک۽اُ ںوُ۽ےن۽ڈرک۽ایک۔۽نکیل۽ىلّا‬
‫اللْ ٰ‬
‫عبارة ْالدرر ْعَل ْانہ ْال ْیلزم ْخروج ْالخط ْمنْ ابعٓف ۽ںیم۽نیبج۽اک۽یقیقح۽طعًٰی۽ اڈ ۽ےتیل۽وہےئ۽اس ۽ےس ۽ہی۽‬
‫وسط ْالجب ۃ ْفان ْالجبنی ْطرف ا ْو ْھما ْجبؼنانْ ادتسالل۽ایک۽ےہ ۽ہک۽ظفل ۽نیبج ۽ےس۽لامك ۽وہلا ۽ےہ ۽ہی۽رضؿٓی۽‬
‫ںیہن ۽ہک ۽ ط ۽امنٓی ۽یک ۽لٍساین ۽ےک ۽ؿطس۽ےس ۽ےلکن ۽ویکہکن ۽نیبج‪،‬۽‬ ‫کماْتِدمْفیکونْھذاْمناقضاْلذاک۔ ْ‬
‫لٍساین ۽یک ۽الک ۽رطف ۽وک ۽ےتہک ۽ںیہ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽ڈؿونُ ۽ارطاف۽‬ ‫واقول‪ْ ْ :‬ثانیا ْزاد ْف ْالتصویر ین ْمصلینی ْعنْ‬
‫ڈؿ‪ ۵‬۽نیبج۽ںیہ۽‪،‬۽اسیج۽ہک۽ےلہپ۽زگٓ ۽اکچ۽ےہ۽‪،‬۽ذہلا ۽ىالہم۽یک۽ہی۽‬
‫یمنیْوْشمالْغیْمحاذینیْللجدارْالذیْبازائہْ‬
‫ٍ‬‫ل‬
‫ادتسالل۽ؿایل۽ابعٓف ۽نیبج۽وک۽ ساین۽ےک۽ینعم ۽ںیم۽ےنیل۽ؿایل۽‬
‫المصَل ْالوسطاین ْواقام ْاعمدت ا ْف ْالتصویرْ‬
‫ابعٓف۽ےک۽انمضق۽ےہ۔‬
‫االولْعَلْالمارْبذاكْالمصَلْعرضاْ‬
‫اوقل‪ :‬لااین ۽ذموکٓہ ۽ڈؿونُ ۽وصتریؿُ ۽ںیم ۽ہبعک ۽یک ۽ڈویآ ۽ےک۽‬
‫وتمآی۽ڈٓایمےن۽امنٓی۽ےک۽ڈاںیئ۽اؿٓ ۽لاںیئ۽ضٕلڈ ۽ڈؿ ۽امنٓی۽‬ ‫ْ‬
‫و‬
‫ٓںیھک ۽ےئگ ۽ںیہ ۽وج ۽اس ۽ڈویآ ۽ےک ۽وتمآی ۽ںیہن ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ہلی۽‬
‫وصتری۽ںیم۽اُ۽ڈؿونُ۽امنٓویُ۽ےک۽خنـؿ۽وک۽ڈٓایمےن۽امنٓی۽رپ۽‬
‫ےس۽رعص۽ںیم۽ذگٓ۽ےن۽ؿاےل۽ ط۽‬

‫‪ 1‬تاجالعروس مً جواہرالقاموسفصلالحیه مًباباليوٌ مطبوعہدازاحیاءالتراثالعربیبیروت‪۹۵۹/۹‬‬

‫‪Page 88 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫والشكْان ماْالینت یانْاٰلْالکعبۃْبلْیتزورانْ رپ ۽صاللا ۽ہکبج ۽نؼٍيا ۽ہی ۽ڈؿونُ ۽خنـؿ۽ہبعک۽ےک۽وتمآی۽ںیہن۽وہےت ۽ہکلب۽‬
‫عن ا ْذات ْالیمنی ْو ْذات ْالشمال ْکما ْصور ْوانماْ ہبعک ۽ےس ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽رگےت ۽ںیہ ۽اسیج ۽ہک ۽وصتری ۽ےس ۽ؿاحض ۽ےہ۽‬
‫(احالہکن۽ہی۽وصتری۽رعماچ ۽ؿایل۽ےہ)۽ہکبج۽رعماچ ۽ںیم۽ ط۽اک۽ہبعک ۽رپ۽‬
‫کانْشرطْفْالمعراجْانْیمرالخطْبالکعبۃ‪ْ،‬وفْ‬
‫ؿاعق۽وہلا ۽رشؿ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ایگ۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽ڈؿرسی۽وصتری۽ںیم۽اُ ۽ڈؿونُ۽‬
‫امنٓویُ۽ےک۽خنـؿ۽وک۽ہبعک۽رپ۽ےس۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽ےس۽صاللا۽وج۽نیع۽‬
‫التصویرْالثاینْاقام ماْعَلْالخطْالمارْفْامتدادہْ‬
‫بالکعبۃ ْغی ْواقعنی ْعَل ْنقس ْالؽیت ْبل ْمتزاْ ہبعک ۽رپ ۽ںیہن ۽ہکلب ۽ہبعک ۽ےس ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽زگٓاجےت ۽ںیہ ۽اسیج ۽ہک۽‬
‫۽احالہکن۽ڈٓٓ ۽ےن ۽ہبعک ۽ےس ۽زگٓرک ۽اس۽ےک۽ڈؿونُ ۽اجمك ۽ےس۽‬
‫ُ‬ ‫ورین ْعن ا ْکما ْمرولم ْیرم ْالدرر ْخطا ْیمر ْعَلْ زگٓا‬
‫الکعبۃْممتداْعنْجنؽی اْاٰلْاالفقْانماْارادْخطاْ اُقف۽یک۽رطف۽لکن۽اجےن۽ؿاےل۽ ط۽وک۽ڈرک۽ںیہن۽ایک۽اس۽ےن۽رصف۽ؿہ۽‬
‫ ط۽ اڈایل۽ےہ۽وج۽ہبعک۽رپ۽متخ۽وہلا۽ہک۽امنٓی۽یک۽نیبج۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاےل۽‬
‫مِتصراْعلی اْلیِعْمرورْخطْالجبنیْعَلْنقسْ‬
‫ ط۽اک۽زگٓ۽سفن۽ہبعک۽رپ۽ؿاعق۽وہ۽اسیج۽ہک۽رعماچ۽ںیم۽ےہ۽‪،‬۽ؿٓہن۽امنٓی۽‬
‫ےک ۽وتمآی ۽ہن ۽وہےن۽ےک۽لاؿوجڈ ۽یقیقح۽تمس ۽ےسیک۽وہ۽ یتک۽ےہ‪ ،‬۽ س۽‬
‫الکعبۃْکماْفْالمعراجْواال کیفْتکونْمسامتۃْ‬
‫حِیِیۃ ْمع ْکون ْالمصَل ْبمعزل ْعن ْمحاذات اْ ولعمس ۽وہاہک ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽اجمك ۽ؿاےل ۽ڈؿونُ ۽امنٓویُ ۽اک ۽یقیقح۽‬
‫ف ذان ْالمصلیان ْال ْمدخل ْل ما ْف ْتصویرْ تمس۽یک ۽وصتری۽ںیم۽وکیئ ۽ڈلخ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽اس۽ےئل۽ولعمس ۽وہلا ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫وگلا۽یشحم۽ٓحمۃ۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ےن۽تمس۽یقیقح۽ےک۽شاھت۽شاھت۽غٕیبی۽‬ ‫الحِیِۃْوکانہْرحمۃاللْعلیہْارادْانْیزیدْمعْ‬
‫تمس ۽یک ۽وصتری ۽یھب ۽ٓادئ ۽ئانیئ ۽ےہ‪(،‬غٕیبی ۽تمس ۽ئانےن ۽ےکےئل)۽‬
‫تصویر ْالحِیِیۃ ْتصویرالتِریؽیۃ ْوقد ْکانْ‬
‫ںیمہ ۽ہی ۽ہہک ۽ڈانی ۽ ٓا شاُ ۽اھت ۽ہک ۽(یقیقح ۽تمس ۽ؿاےل ۽امنٓی ۽) ۽ےک ۽ىالؿہ۽‬
‫س العلؼنا ْان ْنقرض ْالمصلنی ْالمزیدینْ‬
‫مہ۽ڈؿ۽امنٓی۽اس۽ےس۽دنچ۽رٕخس۽ےک ۽افےلص ۽رپ۽اس۽رطچ۽رٕص۽رکںیل۽‬
‫منتِلنی ْبعدة ْفراسخ ْبحیث ْالتزول ْالمِابلۃْ ہک۽ہبعک۽ےس۽اُ ۽اک۽اقتلل۽ٓالئ۽ہن۽وہ۔۽نکیل۽اﷲ اعتیٰل۽اُ ۽رپ۽ٓمح۽‬
‫تعاٰل ْسبقْاٰلْخاطرہْانْالشرطْ رکّ ۽یشحم ۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع ۽ےک۽ڈل ۽ںیم ۽ہی ۽لاف۽آ یئ۽ہک۽غٕیبی۽‬
‫لکنہْرحمہْاللْ ٰ‬
‫فْالتِریبْانْیِفْالمصَلْعَلْذلكْالخطْالمارْ تمس ۽ےکےئل ۽ہی ۽رشؿ ۽ےہ ۽ہک ۽ڈٓایمےن ۽یقیقح ۽تمس ۽ؿاےل ۽امنٓی ۽رپ۽‬
‫رعص۽ںیم۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽رپ۽وکیئ۽امنٓی۽ڑھکا۽وہ۽لا۽ویُ۽ںیہک۽ہک۽‬
‫عرضا ْبا لمصَل ْالوسطاین ْاو ْنِول ْیِوم ْبحذاءْ‬
‫ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽زگٓےن ۽ؿاےل۽رعیض ۽ ط ۽ےک ۽وتمآی ۽نُـُ ۽ڑھکا ۽وہ ۽ہک۽‬
‫ذلك ْالخط ْالعریض ْالمارف ْامتدادہ ْبالکعبۃْ‬
‫اس۽یک‬
‫بحیثْیکونْخطْجب ۃْعمودْاعَل ْ‬

‫‪Page 89 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫احدھما ْای ْف ْالتصویر ْوعلی ما ْجمیعا ْفْ لٍساین۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال ط۽ومعڈ۽ےنب۽وخاہ۽ؿہ۽امنٓی۽لا۽ہبعک۽رپ۽ےس۽زگٓےن۽‬
‫التِدیر ْوبعد ْتحِیق ْھذا ْالشرط ْال ْتِدیرْ ؿاےل۽الک۽ ط۽رپ۽ینعی۽وصتری۽ںیم۽ےنب۽‪،‬۽لا ۽اُ ۽ڈؿونُ۽رپ۽ومعڈ ۽ےنب۽‬
‫رٕیض ۽وطٓ ۽رپ۽‪،‬۽اس۽رشؿ ۽ےک۽لاےئ۽اجےن۽ےک ۽دعب ۽لئاتف۽رٕص۽‬
‫بمسافۃ ْفلیحقظا ْجہتہما ْوینتِال ْما ْبدال ماْ‬
‫رکےن ۽یک ۽رضؿٓف ۽ںیہن‪ ،‬۽ؿہ ۽ڈؿونُ ۽امنٓی ۽اینپ ۽تہج ۽وک ۽وفحمؿ۽‬
‫ٓںیھک ۽اؿٓ ۽سب۽‪،‬ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ۽انتج ۽اچںیہ ۽ؿہ۽لقتنم۽وہ ۽اجںیئ ۽‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫فاذنْیکونْالخطْالِائمْعلیہْاوالیہْالمصلیانْ‬
‫ع‬
‫غیمحدودْ َلْماْزعمْکمایایتْتنصیصہْوھاتانْ سج۽رپ۽ ط ۽اقمئ ۽ےہ ۽لا ۽سج۽ ط ۽یک۽رطف۽ڈؿونُ ۽امنٓی ّ‬
‫۽وتمجہ ۽ںیہ۽‬
‫زلتانْعظیمتانْیجبْالتنبہْل ماْفانْاالمردینْ ایکس ۽یشحم۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک۽ایخل ۽ںیم ۽وکیئ۽دح۽ںیہن ۽(رشبہکیط۽ؿہ۽‬
‫اُ ۽خنـؿ۽رپ۽اقمئ۽ٓںیہ۽)۽اسیج۽ہک ۽وخڈ ۽اُ ۽یک۽صن۽اس۽رپ۽ ٓا ےئ۽ک ۽‬ ‫وحاش ْلل ْالیزری ْبالعلماء ْوقو ع ْبعض ْزالتْ‬
‫احالہکن ۽(غٕیبی ۽تمس ۽یک ۽ایبُ ۽رکڈہ ۽رشؿ ۽اؿٓ ۽اےکس ۽دعب ۽ذموکٓہ ۽خنـؿ۽‬
‫من ْاقالم م ْال ْسیما ْمثل ْھذا ْالمحِق ْالذیْ‬
‫یک۽لئاتف۽وک۽ریغ۽دحمؿڈ۽ٓ ھ۽رک۽ڈؿونُ۽امنٓویُ۽اکاُ۽خنـؿ۽رپخصق۽‬
‫وخاشہ۽لقتنم۽وہلا)۽ہی۽ڈؿونُ۽ میظ۽ایطلغُ۽ںیہ۽اُ۽رپ۽ہیبنت۽رضؿٓی۽‬
‫اسؾنارْمشارقْاالرضْومغارب اْبنورتحِیِاتہْ‬
‫السنیۃ ْو ْتطقل ْالوف ْمثَل ْعَل ْموائد ْعوائدْ ےہ۽‪،‬۽ویکہکن۽ہی۽ڈینی۽اعمصلہ۽ےہ‪،‬۽احس ۽ہلل!۽نلعء۽وک ۽اُ ۽وملقُ۽یک۽‬
‫ْجزاءْ ایطلغُ ۽ٓبی ۽ںیہن ۽ڈںیتی‪ً ،‬‬
‫۽وصخطا ۽ہی ۽ققحم ۽سج ۽یک ۽یتمیق ۽اقیقحتف۽‬ ‫تعاٰل‬
‫فوائدھ ْال نؼئۃ ْجزاہلل ْ ٰ‬
‫ےک۽نُـٓ۽ےس۽ٓنیم۽ےک۽رشمط۽ؿرغمف۽ونمٓ۽وہ۽ٓےہ۽ںیہ۽اؿٓ۽ھجم۽ےسیج۽‬ ‫العزواال کرام ْجمع ْبیننا ْو ْبؼنہ ْف ْدارالسالمْ‬
‫ہٖآؿُ۽ولگ۽اس ۽ےک ۽ےب ۽لثم۽اؿٓ ۽امہ ۽وفادئ۽ےک ۽ڈرتسوخاُ ۽ےک۽‬
‫بقضل ْرحمتہ ْبہ ْو ْبسائر ْالعلماء ْالکرام ْعَلْ‬
‫وخ ہ۽ںیچ۽ںیہ‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽اس۽وک۽زعف۽ؿ۽ارکاس۽یک۽زجا۽اطع۽رٕامےئ۽‪،‬۽‬
‫سیدھمْوْموالھمْوْعلمھیْوْعلیہْوعلؼناْالصلوةْ‬
‫ٰ ںیمہ ۽اؿٓ ۽ا ُےس ۽خٌّق ۽ںیم ۽عمج ۽رٕامےئ ۽اینپ ۽ٓحمق ۽ےک ۽لضف ۽ےس ۽وج۽‬
‫عْالسمواتْواالرضْ اُُ۽رپ۽اؿٓ۽امتس۽نلعء۽رکاس۽رپ۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽اُ۽ضق۽ےک۽ومیٰل۽ؿ۽ ٓا اق۽رپاؿٓ۽اُ۽رپ۽‬
‫ٰ‬ ‫واالسالمْاٰمنیْاٰمنیْیاْبدی‬
‫یاْذاْالجاللْوْاال کرامْفاناْاذکرفْسیاقْذلكْماْ اؿٓ۽مہ۽رپ۽ٓحمق۽ؿ۽شالس۽وہ۽‪،‬۽آ نیم۽ ٓا نیم!۽اّ۽ ٓا امسونُ۽اؿٓ۽ٓونیمُ۽وک۽‬
‫ادتباء ۽دیپا ۽رکےن ۽ؿاےل! ۽لا ۽ڈاغذالل ۽ؿاالرکاس ۽! ۽ںیم ۽وت ۽ا ۽س ۽ایبُ ۽ےک۽‬ ‫عرض ْللمحشنی ْمن ْالوھم ْواالی ام ْف ْفہمْ‬
‫ایسط ۽ںیم ۽ىلّاہم ۽ىالیئ ۽ےک ۽کالس ۽وک ۽ےنھجمس ۽ںیم ۽احہیش ۽ےنھکل۽ؿاولُ ۽وک ۽وج۽‬
‫کالمْالمدققْالعالئیْالعالمْلؼتضح ْ‬
‫ؿمہ۽اؿٓ۽اامہس۽ؿاعق۽وہا۽ےہ۽وک۽ڈرک۽رکؿُ۽اگ۽لاہک۽وصقمڈ۽ؿاحض‬

‫‪Page 90 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وہ ۽ےکس ۽اؿٓ ۽لاڈل ۽ےک ۽ےچین ۽ےس ۽ڈٓیگتس ۽اک ۽ٓؿ ن ۽اچدن ۽ومنڈآ ۽وہےکس ۽۔۽‬ ‫المرام ْو ینجَل ْبدر ْالسداد ْمن ْتحت ْالغمامْ‬
‫ؿاحض۽وہ۽ہک۽ؿہ۽امہٖ۽‪،‬۽دمػظ۽نج۽یک۽لثم۽اتم رنی۽ںیم۽ٓامےن۽ےن۽ہن۽‬ ‫فاعلم ْان ْالج بذ ْالمدقق ْالذی ْقلما ْا کتحلْ‬
‫خ‬
‫لایئ‪،‬۽ثاری۽ اڈ۽ىالہم۽ىالء۽ادلنی۽دمحم۽ ػکفی۽ںیہ۽‪،‬اُُ۽ےس۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫طً‬ ‫عنی ْالزمان ْبمثلہ ْف ْاالخر ین ْاعین ْالعالمۃْ‬
‫اےنپ۽اکلم۽فطل۽ؿ ۽رکس۽اک ۽اعمصلہ۽رٕامےئ‪ ،‬۽ےن۽اہیُ۽رپ ۽ ح۽ےس۽الک۽‬
‫ایسی۽کالس۽لقن۽یک۽وج۽رصتخم۽ےہ۽اؿٓ ۽ااکس۽ینعم۽یفخم۽ےہ۽۔ س۽اہک۽ہک۽‬ ‫عالء ْالدین ْمحمد ْالحصْکیف ْعاملہ ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫بلطقہْالوفْاثرْھ ناْعنْالمنحْکالماْقصرمؽناہْ تہجِ ۽ہبعک ۽وک۽لاےن ۽اک ۽بلطم ۽ہی۽ےہ ۽ہک ۽امنٓی ۽ےک ۽رہچّ۽یک۽حطس ۽اک۽‬
‫واسؾرتمعناہْفِالْاصابۃْج ت اْبانْیبیقْشیئْ وکیئ۽ہصح۽ہبعک۽لا۽ایکس۽اضفء۽یک۽تمس۽ںیم۽اس۽رطچ۽وہ۽اجےئ۽ہک۽ہبعک۽‬
‫من ْسطح ْالوجہ ْمسامتا ْللکعبۃ ْاول واء ْھابانْ اک۽یقیقح۽اابقتسل ۽رکےن۽ؿاےل ۽ےک۽رہچہ ۽ےس۽الک۽دیساھ ۽ ط۽ٓاؿہی۽‬
‫اق ہم ۽رپ ۽اقف ۽یک ۽رطف ۽اس ۽رطچ ۽ےلکن ۽ہک ۽ضعب ۽لالڈ ۽ںیم ۽ؿہ ۽ہبعک ۽رپ۽‬
‫یقرض ْمن ْتلِاء ْوجہ ْمستِبل ا ْحِیِۃ ْفْ‬
‫ےس۽زگّٓ۽اؿٓ۽الک۽ڈؿرسا۽ ط۽اس۽رطچ۽رٕص۽ایک۽اجےئ۽وج۽ےلہپ۽ ط۽‬
‫وک۽عطق۽رکےت۽وہےئ۽ڈؿ۽ٓاؿےی۽اق ومْ۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽رطف۽ئانےئ۽‬
‫بعضْالبالدْخطْعَلْالکعبۃْوخطْاٰخرْیِطعہْعَلْ‬
‫زاویتنی ْقائمتنی ْیمنۃ ْو ْیسرة ْمنح ْقلت ْف ذاْ ‪ ،‬ح۔۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽ہک ُ۽ڈٓٓ۽ںیم۽ذموکٓ۽ااتیلنم۽ؿاایتلرس۽اک۽یہی۽ینعم۽‬
‫طً‬

‫معینْالؾیا منْوالؾیاْسرْفْعبارةْالدررْفؾبصرْ ےہ۽وغٓ۽رک‪،‬اھ‬

‫اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ىلّاہم۽زغی۽(اینپ۽ابعٓف)"منْتلِاءْ‬ ‫‪1‬اھ ْ‬
‫اقول‪ْْ:‬ارادْالعالمۃْالغزیْمنْتلِاءْوجہْمستِبل اْ وجہ ْمستِبل ا ْحِیِۃ ْف ْبعض ْالبالد"ںیم "بعضْ‬
‫البالد"ےس ۽وکیئ ۽یھب ۽دلب ۽وہ ۽‪ ،‬۽ اڈ ۽ایل ۽ےہ ۽اؿٓاس ۽ریکنت ۽وک۽‬
‫حِیِۃ ْف ْای ْبلدکان ْفعرب ْھذا ْالؾنکی ْبؾنکیْ‬
‫ظفل"ضعب ۽یک ۽ریکنت"ےس ۽ریبعت ۽ایک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽رعماچ ۽ےک ۽وقل ۽یک۽‬
‫بعضْولوقالْکِولْالمعراجْفْھذا ْالبلدْایْالبلدْ‬
‫رطچ۽ہی۽یھب"ھذاْالبالد"ہہک۽رک۽ؿہ۽ىالہق۽ اڈےتیل۽سج۽یک۽تہج۽‬
‫والمطلوب ْالج ۃ ْلکان ْاوٰل ْ‪ْ ،‬قال ْالعالمۃ ْالسیدْ‬
‫ولطمف ۽وہیت ۽وت ۽رتہب ۽وہلا۔ىلّاہم ۽دیس ۽ادمح ۽رصمی ۽ا مزلاؿی ۽ےن۽‬
‫غز‬ ‫احمدْالمصریْالطحطاویْفْحاشؼتہْقولہْ ْ‬
‫(ىلّاہم۽ا ػکفی۽یک۽ابعٓف۽یک)رشتحی۽رکےت۽وہےئ۽اہک۽ہک۽اس۽اک۽‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 91 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طً‬ ‫طً‬
‫منح ْاختصر ْعبارت ا‪ْ ،‬ویھ ْفلو ْفرض ْخط ْمنْ وقل" ح"ىلّاہم۽ےن۽ ح۽یک۽سج۽ابعٓف ۽اک۽وحاہل۽ڈلا ۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫خ‬
‫تلِاء ْوجہ ْالمستِبل ْللکعبۃ ْعَل ْالتحِیق ْفْ ابعٓف ۽لصفم۽ےہ۽سج۽وک۽ىلّاہم۽ ػکفی۽ےن۽رصتخم۽رکےک۽اھکل۽‬
‫بعض ْالبالد ْوخط ْاٰخر ْیِطعہ ْعَل ْزاویتنیْ ےہ۽ایکس۽ابعٓف۽ویُ۽ےہ۽ضعب۽لالڈ۽ںیم۽ہبعک۽یک۽رطف۽یقیقحت۽‬
‫وطٓ۽رپ۽رہچہ۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽لٍساین۽ےس۽الک۽ ط۽رٕص۽ایک۽اجےئ۽‪،‬۽‬
‫قائمتنی ْمن ْجانب ْیمنی ْالمستِبل ْو ْشمالہْ‬
‫اؿٓ۽ہبعک۽اک۽اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽ڈاںیئ۽ؿ۽لاںیئ ۽الک۽اؿٓ۽ ط۽‬
‫التزول ْتلك ْالمِابلۃ ْباالنتِال ْاٰل ْالیمنیْ‬
‫رٕص ۽ایک۽اجےئ۽وج۽ےلہپ۽ ط۽وک۽ڈؿاق ہم۽ٓاؿویُ۽رپ۽عطق۽رکےت۽‬
‫والشمال ْعَل ْذلك ْالخط ْبقراسخ ْکثیة ْول ذاْ‬
‫وہےئ۽یئک۽رٕخس۽لک۽اس۽رطچ۽ڈٓآ ۽وہ۽ہک۽اس۽ ط۽رپ ۽ےس ۽یئک۽‬
‫ع‬ ‫ی‬ ‫ض‬
‫و عْالعلماءْقبلۃْبلدْْوبلد نْوْبالدْ َلْسمتْ رٕخس۽لک۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽ااقتنل۽رکویناےل۽اک۽ہبعک۽ےس۽اقتلل۽ٓالئ۽‬
‫واحد۔اھ ْ(قولہ ْقلت ْف ذا ْمعین ْالخ)لؼس ْکماْ ہن۽وہ۔۽اس۽ئانء۽رپ۽نلعء۽ےن۽الک۽یہ۽تمس۽رپ۽یئک۽لالڈ۽ےک۽ےلبق۽ؿعض۽‬
‫خ‬
‫ف مہ ْفان ْالمؾیا ْمن ْو ْالمؾیاسرف ْعبارتہ ْھوْ ےئک۔ىلّاہم۽ ػکفی۽اک۽وقل"تلق۽رھڈاینعم۽اخل"ىالہم۽اک۽ہی۽مہف۽‬
‫الخط ْوف ْعبارة ْالدر ْالشخص‪ْ 1‬الخ ْوعزاہْ ڈٓضق۽ںیہن۽ےہ۽ویکہکن۽اُ۽یک۽ابعٓف۽ےس۽ولعمس۽وہلا۽ےہ۽ہک۽‬
‫ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽وہےن۽ؿایل۽زیچ۽ ط۽ےہ۽‪،‬احالہکن ُ۽ڈٓٓ۽یک۽ابعٓف۽‬ ‫للعالمۃ ْالسید ْابراہیم ْالحلیب ْمحیش ْالدرر‪ْ،‬‬
‫ںیم ۽ؿہ ۽صخش ۽ےہ ۽اخل۔ىلّاہم ۽قزلاؿی۽ےن ۽اس ۽ایبُ ۽وک۽یشحم ُ۽ڈٓ۽‬ ‫وقال ْالسید ْالعالمۃ ْمحمد ْالشایم‪ْ ،‬فیہ ْانْ‬
‫خ‬
‫ىلّاہم۽ض ّيڈ۽امٔامیہ۽یبلح۽یک۽رطف۽وسنمف۽ایک۽ےہ۔۽ىلّاہم۽ ػکفی۽‬
‫طً‬ ‫عبارة ْالمنح ْیھ ْحاصل ْماقدمناہ ْعن ْالمعراجْ‬
‫یک۽ابعٓف۽رپ۽ىلّاہم۽شایم۽ےن۽اہک۽ہک۽ ح۽یک۽ابعٓف۽ہی۽رعماچ۽یک۽‬
‫و لؼسْفی اْقولہْماراعَلْالکعبۃْبلْھوْالمذکورْ‬
‫ابعٓف ۽(وج ۽مہ ۽ڈرک ۽رک ۽ ٓا ےئ) ۽اک ۽جالہص ۽ےہ ۽احالہکن ۽رعماچ۽‬
‫فْصورةْالدررْو یمکنْانْیرادْانہْمارْعلی اْطوالْ‬
‫ماراعَلْالکعبۃ"(ہبعک۽رپ۽ےس۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽)۽اک۽‬
‫ںیم" ّرْ‬
‫العرضا‪ْ ،‬فیکون ْھوالخط ْالخارج ْمن ْجبنیْ‬
‫ڈرک۽ںیہن۽ےہ۽‪،‬۽ہکلب۽ہی ُ۽ڈٓٓ۽یک۽وصتری۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ۔نکمم۽ےہ۽‬
‫لمص‬
‫ا َلْوالخطْاالخرْالذیْیِطعہْھوْالمارْعرضاْ اس۽ےس۽رعص۽یک۽اجبےئ۽وطل۽ںیم۽زگٓےن۽ؿاال۽ ط۽ اڈ۽وہ۽وت۽‬
‫ہی۽الک۽امنٓی۽یک۽نیبج۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽ ط۽وج۽ےلہپ۽وک۽‬ ‫عَلْالمصَلْاوْعَلْالکعبۃ ْ‬
‫عطق ۽رکےک ۽ؿہ ۽امنٓی ۽رپ ۽ےس ۽رعص ۽(دوٓایئ) ۽ںیم ۽زگٓےن ۽ؿاال۽‬
‫وہاگ۽لا۽ہبعک۽رپ۽زگٓےن۽ؿاال۽وہاگ‪،‬‬

‫غ‬
‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺۼ‪۴‬‬
‫‪Page 92 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫فیصدقْبماْصورناہْاوالوثانیاْ‪ْ،‬ثمْانْاقتصارہْ وت ۽اس ۽ےس ۽امہٓی ۽ ہلی ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی ۽ڈؿونُ ۽وصتری ں ۽(اُ ۽یک۽‬
‫طً‬
‫عَل ْبعض ْعبارة ْالمنح ْادی ْاٰل ْقصر ْبیانہ ْعَلْ دصتقی۽وہک )۽ڈٓضق۽وہُ۽ک ‪،‬۽رھپ۽ىالہم۽اک ح۽یک۽ھچک۽ابعٓف۽‬
‫المسامتۃ ْتحِیِا ْو ْیھ ْاستِبال ْالعنی ْدونْ رپ۽ااصحنٓ۽رکلا‪،‬۽یقیقح۽تمس۽رپ۽ااصحنٓ۽وک۽فاہٖ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽نیع۽‬
‫ہبعک۽یک۽رطف۽اابقتسل۽ےہ۽ہن۽ہک۽رٕیض۽تمس۽رپ۽ااصحنٓ۽ویکہکن۽ؿہ۽‬
‫المسامتۃ ْتِدیرا ْویھ ْاستِبال ْالج ۃ ْمع ْانْ‬
‫ر‬
‫تہج۽ہلبق۽یک۽رطف۽اابقتسل۽ےہ۽احالہکن۽تمس۽ ٕیض۽ینعی۽ہبعک۽‬
‫المِصودْالثانیۃْفکانْعلیہْانْیحذفْقولہْمنْ‬
‫یک۽تہج۽یک۽تمس۽اابقتسل۽رکلا ۽یہ۽وصقمڈ ۽ےہ۽اس۽ےئل۽اُ ۽وک۽‬
‫ٍ‬‫ل‬ ‫تلِاءْوجہْمستِبل اْحِیِۃْفْبعضْالبالد‪ْ 1‬اھْ‬
‫ل‬
‫ابعٓف ۽ےس"ضعب ۽ الڈ ۽ںیم ۽یقیقح ۽وطٓ ۽رپ ۽ہبعک ۽وک ۽ ساین۽‬
‫رکےن"وک۽جڈف۽رکلا ۽رضؿٓی۽اھت۽اھ‪،‬۽ہی۽ىلّاہم۽شایم۽یک۽لمکم۽‬ ‫ف ذاکلْماْاوردہْوتمامْماْارادوہ۔ ْ‬

‫اقول‪ْ ْ :‬و ْبالل ْالتوفیق ْشرح ْنظم ْالدرھکذاْ ابعٓف۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽اُ۽یک۽ اڈ۽ےہ۔‬

‫(یقرض ْمن ْتلِاء ْوجہ) ْای ْوسط ْجب تہْ اوق۽ل‪ :‬۽اﷲ یک۽وتقیف۽ےس۽‪ُ ،‬۽ڈٓاتخمٓ۽یک۽ابعٓف۽یک۽رشچ۽ویُ۽ےہ۽‬
‫(مستِبل ا ْحِیِۃ) ْبحیث ْلورفعت ْالحجبْ (ؿہج ۽یک ۽رطف ۽ےس) ۽ؿہج ۽ےس ۽ اڈ ۽ؿطسِ ۽لٍساین ۽ےہ ۽(خؾٌؼۃً۽‬
‫لرئیت ْالکعبۃ ْبنی ْعینیہ ْ(ف ْبعض ْالبالد) ْایْ ہبعک ۽اک ۽اابقتسل ۽رکےن ۽ؿاےل) ۽ اڈ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽رطچ ۽دیساھ۽‬
‫ای ْبلد ْیراد ْ(خط) ْمستِیم ْقائم ْ(عَل) ْالخطْ اابقتسل ۽وہ ۽ہک ۽ارگ ۽ڈٓایمُ ۽ےس ۽رپڈّ ۽اُاھٹ ۽ڈےئ ۽اجںیئ ۽وت ۽ہبعک۽‬
‫ڈؿونُ ۽ ٓا وھکنُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽رظن ۽ ٓا ےئ ۽‪(،‬ضعب ۽لالڈ ۽ںیم) ۽ےس۽‬
‫المار ْبجب ۃ ْمعرتضا ْمن ْوسطہ ْاٰل ْیمؼنہ ْاوْ‬
‫ر‬ ‫ى‬
‫اڈ ۽وکیئ ۽یھب ۽ الہق ۽وہ ۽( ط ۽ ٕص ۽ایک۽اجےئ) ۽ےس ۽ اڈ ۽دیساھ۽‬
‫شمالہ ْبحیث ْیحدث ْمعہ ْ(زاویۃ ْقائمۃ) ْعندْ‬
‫ ط۽اقمئ۽ایک۽اجےئ‪،‬۽الک۽ڈؿرسّ۽ ط۽رپ۽وج۽اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل۽‬
‫الجب ۃ ْولم ْیِل ْقائمتنی ْالْنہ ْال ْیجب ْفرضْ‬
‫یک۽لٍساین۽رپ۽رعیض۽(دوٓایئ)۽وطٓ۽رپ۽اس۽ےک۽ڈٓایمُ۽ےس۽ڈاںیئ۽‬
‫ب یک‬
‫المعرتضْماراْاٰلْالج تنیْ لْ یفْادینْخطْاٰلْ اؿٓ۽لاںیئ۽ ھيال۽وہا۽وہ۽‪،‬۽الک۽ ط۽ڈؿرسّ۽ےس۽اس۽رطچ۽ےلم۽ہک۽‬
‫و‬

‫اس۽ےس۽ؿطسِ۽لٍساین۽رپ۽ٓاؿہی۽اق ہم۽دیپا ۽وہ‪،‬۽اہیُ۽الک۽ٓاؿہی۽‬ ‫ایۃْجہۃْمن ما۔ ْ‬

‫و‬
‫اق ہم۽وک۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ویکہکن۽لٍساین۽رپ۽ ط۽اک۽ڈؿونُ۽رط۽ف۽ ھيليا۽‬
‫رضؿٓی۽ںیہن۽ہکلب۽ ط۽اُ۽ےس۽یسک۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫‪Page 93 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فال ْیحدث ْبا لقعل ْاال ْقائمۃ ْواحدة ْوذلك ْمنْ الک۽رطف۽یھب۽فاہٖ۽وہ۽وت۽اکیف۽وہ۽اگ‪،‬۽ذہلا۽لالعفل۽ڈؿونُ۽خنـُ۽‬
‫ایجازات ْھذاالقاضل ْالمدقق ْفان ْزاویۃ ْقائمۃْ ےس ۽الک ۽یہ ۽ٓاؿہی ۽اق ہم ۽دیپا۽وہاگ ۽ایس۽ےئل ۽اہیُ ۽ڈؿ ۽ٓاؿویُ ۽وک۽‬
‫اخصر ْمن ْزاویتنی ْقائمتنی ْوفی ا ْالکقایۃْ ڈرک۽ںیہن۽ایک۔۽اس۽افلض۽دمػظ۽اک۽ہی۽الک۽ااصتخٓ ۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫الک ۽ٓاؿہی ۽اق ہم ۽ڈؿ ۽اقمئ ۽ٓاؿویُ ۽ےک۽اقمہلب ۽ںیم۽رصتخم ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫فاختارْماقلْوکیفْ(اٰلْاالفق)ْمِابلْمنْفْقولہْ‬
‫م‬
‫اس ۽الک ۽ٓاؿےی ۽ےس ۽ولطمف ۽ںیم ۽تلا ك ۽یھب ۽لایئ ۽اجیت ۽ےہ۽‬
‫من ْتلِاء ْوجہ ْای ْیؽتدئ ْمن ْوسط ْالجب ۃْ‬
‫اس۽ےئل۽ا ںوُ۽ےن۽رصتخمًا ۽اؿٓ ۽اکیف۽وک۽دنسپ۽ایک۽ےہ۔(اقف۽یک۽‬
‫و ینتیھ ْاٰل ْاالفق ْویکون ْف ْامتدادہ ْھذاْ‬
‫رطف۽)۽ہی۽ظفل"نم۽للؼاء۽ؿہج"ںیم۽طِِ ۽اک۽اقملل۽ےہ۽‪،‬۽ینعی۽‬
‫ع نق‬
‫(مارا َل) ْ س(الکعبۃ) ْاٰل ْھ نا ْتم ْبیانْ لٍساین۽ےک۽ؿطس۽ےس۽لکن۽رک۽اقف۽یک۽رطف۽اچنہپ۽وہ۽سج۽ںیم۽‬
‫المسامتۃْالحِیِۃْثمْشر عْفْبیانْالتِریؽیۃْ ابملیئ ۽وہ ۽( ۽ؿہ ۽زگٓ ۽ٓاہ ۽وہ) ۽سفن ۽(ہبعک ۽رپ ۽ےس) ۽اہیُ ۽لک۽‬
‫فِال ْ(و) ْیقرض ْ(خط ْاٰخر) ْمستِیم ْ(یِطعہ)ْ لئاطٌق ۽یقیقح۽اک۽ایبُ ۽لاس۽وہایگ۽‪،‬اس۽ےک۽دعب۽تمسِ۽رقتیبی۽اک۽‬
‫عند ْجب ۃ ْالمستِبل ْ(عَل ْزاویتنی ْقائمتنی ْ)ْ ایبُ ۽رشؿه۽وہا‪،‬۽وت۽اہک۽اؿٓ ۽ڈؿرسا ۽دیساھ۽ ط۽رٕص ۽ایک۽اجےئ۽وج۽‬
‫ماراْبالعرضْ(یمنۃْویسرة)ْایْیمنیْالمستِبلْ اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽لٍساین۽رپ۽ےلہپ۽ ط۽وک۽اس۽رطچ۽عطق۽‬
‫ویسارہْولمْیکتفْبالخطْاالخرْالمشارْالیہْفْ رکّ ۽ہک ۽اس۽ےس ۽ڈؿ ۽ٓاؿےیئ ۽اق ومْ۽دیپا ۽وہُ ۽اؿٓ ۽ہی ۽ڈؿرسا ۽ ط۽‬
‫و‬
‫لٍساین۽رپ۽رعص۽ںیم۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽ ھيال۽وہا۽وہ۽ اڈ۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫قولہ ْعَل ْزاویۃ ْقائمۃ ْالن ْثمہ ْکان ْیکیف ْادینْ‬
‫ہبعک ۽اک ۽اابقتسل ۽رکےن ۽ؿاےل ۽ےک ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽ڈٓآ ۽وہا ۽وہ‪،‬۽‬
‫ماینطق ْعلیہ ْاسم ْالخط ْف ْاحد ْالجانبنی ْوانْ‬
‫اؿٓ۽اہیُ۽ےلہپ۽یک۽رطچ۽الک۽ٓاؿہی۽اق ہم۽رپ۽اافتک۽ںیہن۽ایک۽ہکلب۽ڈؿ۽‬
‫لمْیستوعبْنصفْجبنیْذلكْالجانبْوالربعہْ‬
‫ٓاؿویُ۽وک۽ڈرک۽ایک‪،‬۽ویکہکن۽ؿاہُ۽رپ۽لٍساین۽رپ۽فاہٖ ۽ؿاےل۽ ط۽اک۽‬
‫واآلن ْیحتاج ْاٰل ْخط ْممتد ْیمؼناوشماال ْاٰلْ لٍساین ۽ےک ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽ڈؿونُ ۽رطف ۽ ھيليا ۽رضؿٓی ۽ںیہن۽‬
‫و‬

‫فراسخْکثیةْلیکونْمحلْاالنتِالْیمنۃْویسرةْ اھت۽ہکلب۽ؿاہُ۽مٔاےئ۽لاس۽وہلا۽اکیف۽اھت۽سج۽رپ۽ابمل۽ ط۽ ٓا رگّ‪،‬۽ارگ۽‬

‫گ‬ ‫ولذاْایتْھ ناْبتثنیۃْالِائمۃ ْ‬
‫ہچ ۽اس ۽اجمك ۽لٍساین ۽ےک ۽فصن۽ہکلب ۽دواھتیئ ۽وک ۽یھب ۽ہن ۽ ھَٖا ۽وہ۽‬
‫نکیل۽اہیُ۽لٍساین۽رپ۽فاہٖ۽وہےن۽ؿاےل۽ ط۽اک۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽یئک۽‬
‫رٕخس۽لک۽مٔاھ۽وہلا۽رضؿٓی۽ےہ۽لاہک۽تمسِ۽ہبعک۽ےس۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽‬
‫لاںیئ۽ااقتنل۽اک۽لحم۽نب۽ےکس‪،‬۽ایس۽ےئل۽اہیُ۽ڈؿ۽اقومـُ‬

‫‪Page 94 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فاذاْا نتِلْالمصَلْعَلْھذاْالخطْفْایْجہۃْاٰلْ وک۽ڈرک۽ایک۽‪،‬۽ س۽خق ۽امنٓی۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽مٔ ھٌْ۽ؿاےل۽ ط۽رپ۽‬
‫فراسخ ْکثیة ْحسب ْمایِتضیہ ْبعد ْالبلد ْمنْ لقتنم۽وہ۽وخاہ۽یئک۽رٕخس۽ڈاںیئ۽لا ۽لاںیئ ۽سج۽دقٓ ۽یھب ۽ہبعک ۽ےس۽‬
‫الکعبۃ ْال ْیخرج ْعن ْالج ۃ ْواشار ْاٰل ْذلكْ رہش۽اک۽نُغڈ ۽وہ۽اس ۽ےک۽اطمقب۽لقتنم۽وہےن ۽ےس۽تہجِ ۽ہبعک ۽ےس۽‬
‫اخٓچ ۽ہن ۽وہاگ‪ ،‬۽اس ۽یک ۽رطف ۽اشآہ ۽رکےت ۽وہےئ ۽اصخق ۽ادلٓ۽‬
‫بِولہ(قلت ْف ذا ْمعین ْالؾیا من ْوالؾیاسر)ْ‬
‫ےن۽اہک۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽(ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ۽رطف۽وہےن۽اک۽یہی۽‬
‫المسوغنی ْللمصَل(ف ْعبارة ْالدرر) ْفان ْالدررْ‬
‫طعًٰی۽ےہ۽ہک۽)۽ڈؿونُ۽ ط۽امنٓی۽یک۽ڈؿونُ۽اجمك۽ںینب۽ےگ۽(۽وج۽‬
‫انماذکرتیاْمنْالمصَلْوْتیاسرہْوکانْیحتملْانْ‬
‫ذموکٓ ۽ےہ ُ۽ڈٓٓ ۽ںیم) ۽ویکہکن ُ۽ڈٓٓ ۽ےن ۽امنٓی ۽ےک ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ۽‬
‫لؼ‬ ‫ع‬ ‫یجع‬
‫معناہ ْ ل ْالکعبۃ ْ َل ْیمؼنہ ْاویسارہ ْو سْ لاںیئ ۽وہےن ۽اک ۽ڈرکایک ۽ےہ۔ ۽اؿٓ ۽ہی ۽اامتحل ۽یھب ۽وہاتکسےہ ۽ہک۽‬
‫مراداقطعا ْفرسم ْالخط ْیمنۃ ْویسرة ْواشارْ امنٓی۽ہبعک۽وک۽اےنپ۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽رکّ‪،‬نکیل۽ہی۽اامتحل۽ػنغ ًا۽‬
‫تعاٰل ْف ْغایۃْ اڈ ۽ںیہن ۽وہ ۽اتکس۔اس۽ےئل ۽اوہـُ ۽ےن ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽ ط ۽ئان۽‬ ‫خیف ْکعادتہ ْرحمۃ ْالل ْ ٰ‬ ‫بطرف ْ ْ‬
‫االیجازْاٰلْانْ ٰذلكْالؾیا منْللمصَلْانماْھوْعَلْ رک ۽الک ۽یفخم ۽اشآہ ۽ڈلا ۽اسیج ۽ہک ۽اُ ۽ٓحمۃ ۽اﷲ نیلع ۽یک ۽ااصتخٓ ۽یک۽‬
‫ھذا ْالخط ْالمخرج ْیمنۃ ْو ْیسرة ْالما ْیتوھمْ اعڈف۽ےہ۽امنٓی۽ےک۽ایتنم۽ؿ۽ایت۽رس۽ںیم۽یھب۽ااصتخٓ۽ےس۽اکس۽ایل۽‬
‫(فؾبصر‪ْ)1١‬کیالْتزلْوقدْظ رلكْمنْھذاالشرحْ ےہ۽ؿہ۽ویُ۽ہک۽امنٓی۽اک۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽ےنلیھپ۽ؿاےل۽ ط۽رپ۽اقمئ۽‬
‫۽ےہ‪،‬۽ہن۽ؿہ۽ہک۽وج۽‬
‫ُ‬ ‫ٓےتہ۽وہےئ۽ےس۽ڈاںیئ۽لا ۽لاںیئ۽وہلا ۽ اڈ‬
‫بتوفیقْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل‪ْ :‬‬
‫ضعب۽وک۽ؿمہ۽وہا۽‪،‬۽( س۽وغٓ۽رک)۽لاہک۽نُـ۽ےلسھپ۽ںیہن۽۔اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ال ْسِوطْمازعمواانْبیانہْقاصرْعَلْالحِیِۃْ‬ ‫او ر ْ‬
‫ّ‬
‫یک۽وتقیف۽ےس۽ھجت۽رپ۽اس۽رشچ۽ےس۽دنچ۽اومٓ۽فاہٖ۽وہےئ‪؎:‬‬
‫خ‬ ‫کیفْولوْکانْکذلكْلماْاحتاجْاٰلْقولہْوخطْ ٰاخرْ‬
‫اؿّل ًا‪ :‬۽ہی ۽ہک ۽ضعب ۽یشحم ۽رضحاف ۽اک ۽ہی ۽ایخل ۽ہک ۽ىلّاہم ۽ ػکفی ۽ےن۽‬
‫رصف ۽تمس ۽یقیقح ۽وک ۽یہ ۽ایبُ ۽ایک ۽ےہ‪ ،‬۽ہی ۽ایخل ۽شاطق ۽وہا ۽‪،‬۽‬ ‫الخْ ْ‬

‫ویکہکن۽ارگ۽ااسی۽وہلا۽وت۽رھپ۽ىلّاہم۽وک"ؿ ط۽ ٓا ر"اخل۽‬

‫‪ 1‬ف۽‪:‬۽اہیُ۽لک۽ڈؿ۽وقوسُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽وج۽ابعٓف۽ےہ۽ؿ۽ہ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽یک۽ےہ۽لایق۽ابعٓف۽رشچ۽وصٓف۽ںیم۽ایٰلع۽رضحف۽یک۽اینپ۽ےہ۔‬
‫‪Page 95 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الن ْبیان ْالحِیِۃ ْقدتم ْاٰل ْقولہ ْمارا ْعَلْ ےنہک۽یک۽رضؿٓف ۽ہن۽یھت۽ویکہکن۽یقیقح ۽تمس۽اک۽ایبُ"ماراْعَلْ‬
‫الکعبۃ"رپ۽لاس۽وہ۽اجلا۽ےہ۔‬ ‫الکعبۃ۔ ْ‬
‫ثانیا‪ْ ْ :‬سِوط ْما ْاعرتض ْبہ ْالعالمتان ْالحلیبْ لام ًيا ۽ہی۽ہک ۽ىلّاہم ۽یبلح ۽اؿٓ ۽ىلّاہم ۽قزلاؿی۽اک ۽ہی ۽اارتاص ۽یھب ۽شاطق۽‬
‫رْ‬
‫ط‬ ‫ػ‬‫خ‬
‫دلّٓ ۽ینعی ۽ کفی ۽اک ۽کالس ۽ایتنم ۽اؿٓ ۽ایترس ۽ےک ۽ عًٰی ۽ےک۽‬
‫وہ ۽ایگ ۽ہک ۽ا ُ‬
‫والطحطاویْمنْالتخالفْبنیْکالیمْالدرْوالدررْ‬
‫غٍ‬‫ن‬
‫ِّ ۽ںیم ُ۽ڈٓٓ ۽ےک ۽کالس ۽ےک ۽اخمفل ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ںیہمت ۽ولعمس۽‬
‫ى خػکف طً‬ ‫فْمعینْالؾیا منْوالؾیاسرْکماْعلمت۔ ْ‬
‫ى‬
‫ےہ۔لا يًا ‪:‬۽ہی۽ہک۽ الہم۽شایم۽اک۽ہی۽ایخل۽ہک۽ الہم۽ ی۽اؿٓ۽ ح۽‬
‫وثالثا‪ْ :‬سِوط ْمازعم ْالعالمۃ ْالشایم ْمنْ‬
‫یک ۽وصتری ۽ںیم ۽اغتری ۽ےہ۔ ۽ہی ۽ایخل ۽شاطق ۽وہا۔ ۽اؿٓ ۽بجعت۽ےہ۽ہک۽‬
‫طً‬ ‫التغایرْفْتصویرہْوتصویرالمنحْوْمنْالعجبْ‬
‫ىالہم ۽شایم ۽وخڈ ۽رتعمف ۽ںیہ ۽ہک ۽ ح ۽یک ۽ابعٓف ۽رعماچ ۽یک ۽ایبُ۽‬
‫لمن‬
‫انہ ْرحمہ ْالل ْتعاٰل ْمعرتف ْبان ْعبارة ْا حْ دشہ۽ابعٓف ۽اک۽اماحلص۽ےہ۽‪،‬ہکبج۽رعماچ ۽یک۽زگہتش۽ابعٓف۽‬
‫حاصل ْماقدمناہ ْعن ْالمعراج ْوقد ْتِدم ْفْ ںیم ۽ ط ۽اک ۽ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽زگٓلا ۽ذموکٓ ۽ےہ ۽رھپ ۽اغتری ۽اہکُ ۽دیپا ۽وہا۽‬
‫المعراجْمرورہْعَلْالکعبۃْفمنْا ینْنشأْالتغایرْ احالہکن ۽اُُ ۽یک ۽اؿٓ ۽رعماچ ۽یک ۽ابعٓف ۽الک ۽ےہ‪ ،‬۽ڈؿونُ ۽ےک۽‬
‫وانما ْعبارتہ ْعنی ْعبارة ْالمعراج ْال ْتقاوتْ ڈٓایمُ ۽رصف ۽اانت ۽رٕط۽ےہ۽ہک ۽رعماچ ۽ےن۽ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽ ط۽‬
‫بؼن ماْاالبانْالمعراجْذکرْالمرورْعنْالکعبۃْفْ زگٓےن ۽وک ۽وطبٓ ۽زجاء ۽ڈرک ۽ایک ۽ےہ ۽اؿٓ ُ۽ڈٓٓ ۽ےن ۽اس ۽وک ۽وطبٓ ۽احل۽‬
‫الجزاءْوالدررْاوردہْحاالْالنہْکانْبصددْبیانْ ڈرک۽ایک۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽رصف۽تمس۽رقتیبی۽وک۽ایبُ۽رک۽ٓےہ۽ںیہ۽‬
‫اؿٓ۽یقیقح۽تمس۽اک۽ااہظٓ۽اوہـُ۽ےن۽رصف۽رٕیض۽وطٓرپ۽اؿٓ۽وصتری۽‬
‫التِریؽیۃْفاخذْالحِیِۃْفْالقرضْوالتصویر۔ ْ‬
‫ن‬
‫ںیم۽ایک۽ےہ۔ٓا غ ًا اس۽ےس۽یھب۽بیجع۽اُ ۽اک۽ہی۽وقل۽ےہ۽ہک۽‬
‫خ‬ ‫ورابعا ْ‪ْ :‬اعجب ْمنہ ْقولہ ْکان ْعلیہ ْان ْیحذفْ‬
‫رْ‬
‫ىلّاہم۽ ػکفی ۽ےکےئل۽رضؿٓی۽اھت ۽ہک۽ؿہ ۽ہبعک ۽ےک ۽یقیقح۽اابقتسل۽‬
‫ْاٰل ْاٰخر ْالخ ْوالادری ْکیفْ‬
‫قولہ ْمن ْتلِاء ْوجہ ٰ‬
‫رکےن۽ؿاےل۽یک۽لٍساین۽ےس۽اخل۽ؿایل۽ابعٓف ۽وک۽جڈف۽رکےت۽‬
‫م‬ ‫ل‬
‫یتم ْبیان ْالتِریب ْباسِاط ْھذہ ْا کلمات ْ عْ (لاہک ۽تمسِ ۽رقتیبی ۽اک ۽ایبُ ۽ڈٓضق ۽وہلا) ۽ےھجم ۽ولعمس ۽ںیہن ۽ہک۽‬
‫عدم ْذکرہ ْعندکم ْاالنتِال ْعَل ْذلك ْالخطْ اُ۽املکف۽ےک۽جڈف۽ےس۽تمسِ۽رقتیبی۽اک۽ایبُ۽ےسیک۽لاس۽وہ۽اتکس۽‬
‫اھت‪ ،‬۽ہکبج ۽ ٓا ف ۽ےک ۽ایخل ۽ںیم۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽نکلٌْ ۽ؿاےل ۽ ط ۽رپ۽‬ ‫یمؼناْوشماالْوانْاستنبط ْھذا ْ‬
‫ااقتنل۽وک۽‬

‫‪Page 96 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫من ْقولہ ْف ذا ْمعینْالؾیا ْمن ْکما ْفعلت ْشعریْ اوہـُ ۽ےن ۽ڈرک ۽ںیہن ۽ایک ۽ارگ ۽ہچ ۽ہی ۽ینعم ۽اُ ۽ےک ۽وقل"رھڈا۽‬
‫ماذایضرہ ْذکر ْاالخراج ْمن ْتلِاء ْوجہْ ینعم"اخل"ایتنم ۽ؿایترس ۽اک ۽ہی ۽طعًٰی ۽ےہ"ےس ۽احلص ۽ایک ۽اجاتکس۽‬
‫المستِبل ْحِیِۃ ْفلؼس ْاالبقرض ْالتحِْیقْ ےہ۔لامہ۽ےھجم ۽ولعمس ۽ںیہن"یقیقح۽لبقتسم ۽ہبعک ۽یک ۽لٍساین ۽ےس۽‬
‫ ط۽نکال"ےک۽ڈرک۽ےس۽اُ ۽وک ۽ایک۽اصقنُ ۽وہ ۽ٓاہ۽ےہ ۽رصف ۽یہی۽ہک۽اس۽‬
‫ن‬ ‫اوالثمْتِدیرْاالنتِالْعنہ۔ ْ‬
‫تمس۽یقیقح۽ےک۽ غٍِّ۽ےک۽دعب۽تمس۽رقتیبی۽اک۽ایبُ۽وہ۽ٓاہ۽ےہ۔‬
‫ےس۽ ِ‬
‫وخامسا ْلئن ْاسِط ْھذا ْکلہ ْلبیق ْمخرج ْالخطْ‬
‫رْ‬
‫اخط ًسا‪ :‬ارگ ۽وقبل ۽ىلّاہم ۽شایم ۽اس ۽کالس ۽وک ۽جڈف ۽رکڈلا ۽اجےئ ۽وت۽‬
‫م مال ْلم ْیتبنی ْولم ْیتعنی ْفال ْتِریب ْوالْ رھپ ۽ ط ۽اک ۽رخمچ ۽ایک ۽وہاگ۔خق ۽رخمچ ۽ذموکٓ ۽ہن ۽وہا ۽وت ۽ہن ۽ایبُ۽حیحص۽‬
‫تحِیق ْوالل ْال ادی ْاٰل ْسواء ْالطر یق۔ ْ وہاگ۽ہن۽یہ۽ہبعک۽اک غٍِّ ۽وہ۽ےکس۽اگ۽۔اس۽رطچ۽ہن۽تمس۽رقتیبی۽‬
‫ن‬

‫قالْالشایمْقولہ ْقلتْالخْقدْعلمتْانہْلوْفرضْ لامك ۽وہک ۽اؿٓ ۽ہن۽یہ۽یقیقحت۽لامك ۽وہک ۽۔۽اؿٓ ۽اﷲ اعتیٰل۽یہ۽‬
‫شخص ْمستِبال ْمن ْبلدہ ْلعنی ْالکعبۃ ْحِیِۃْ دیسےھ۽ٓاےتس۽اک۽اہڈی۽ےہ۔ىالہم۽شایم۽ےن۽اہک۽وقہل۽‪،‬قلت۽اخل۽‬
‫بانْیقرضْالخطْالخارجْمنْجبؼنہْواقعاْعَلْ ٓا ف ۽وک ۽ولعمس ۽وہ ۽اکچ ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽یسک ۽صخش ۽وک ۽اےنپ ۽ىالہق ۽ےس۽‬
‫عنی ْالکعبۃ ْف ذا ْمسامت ْل ا ْتحِیِا‪ْ ،‬ولو ْانہْ نیعِ ۽ہبعک ۽یک ۽رطف ۽اابقتسل ۽یقیقح ۽رکےت ۽وہےئ ۽نُـُ ۽رٕص ۽ایک۽‬
‫ا نتِل ْاٰل ْجہۃ ْیمؼنہ ْاو ْشمالہ ْبقراسخ ْکثیةْ اجےئ۽ہک۽اس۽یک۽لٍساین۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽نیعِ۽ہبعک۽رپ۽ؿاعق۽وہ۽ٓاہ۽‬
‫ےہ‪ ،‬۽وت ۽ہی ۽یقیقحت۽تمس ۽وہک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ؿہ۽صخش ۽ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ ۽یئک۽‬
‫وفرضنا ْخطامارا ْعَل ْالکعبۃ ْمن ْالمشرق ْاٰلْ‬
‫رٕخس۽لقتنم۽وہاجےئ۽اؿٓ۽مہ۽الک۽ ط۽رٕص۽رک ں۽وج۽ہبعک۽رپ۽ےس۽‬
‫المغرب ْ‪(ْ 1‬قلت ْقالہ ْبالنظر ْاٰل ْبلدہ ْالشایمْ‬
‫رشمط۽ےس۽رغمف۽یک۽رطف۽زگّٓ۽۔(قلت۽ىالہم۽شایم۽اک۽ہی۽‬
‫الجنوبْویِالْمنْالشمالْاٰلْالجنوبْوبالجملۃْ‬
‫وقل ۽اُ ۽ےک ۽اےنپ ۽ىالہق ۽شاس ۽ےس۽قلعتم ۽ےہ۽ویکہکن ۽ؿاہُ ۽تمسِ۽‬
‫المرادْالخطْالمعرتضْ‬
‫ہلبق۽ونجلا ۽ےہ۽(۽اس۽ےئل۽ہبعک۽رپ۽رعص ۽ںیم۽رٕص ۽رکڈہ۽ ط‪،‬۽‬
‫رشمط ۽ےس ۽رغمف ۽ںیم ۽زگّٓ ۽اگ) ۽امہّٓ ۽ىالہق ۽ںیم ۽ویُ ۽اہک۽‬ ‫ْ‬
‫اجےئ۽ہک۽امشل۽ےس۽ونجف ۽یک۽رطف۽مٔ ھٌْ۽ؿاال۽ ط(۽ہبعک۽رپ۽‬
‫رعص۽ںیم۽زگٓےن۽ؿاال۽وہاگ)۽رغہکیض۽رعص۽ںیم۽ےنلیھپ۽ؿاال۽ ط۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ ‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫‪Page 97 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اڈ ۽ایل ۽ےہ ۽ىلّاہم ۽شایم۽ےن۽اہک)۽ہک۽امنٓی ۽یک ۽نیبج۽ےس ۽نکلٌْ۽ؿاال ۽ ط۽‬ ‫قالْوکانْالخطْالخارجْمنْجبنیْالمصَلْیصلْعَلْ‬
‫استِامۃ ْاٰل ْھذاالخط ْالمار ْعَل ْالکعبۃ ْفانہ ْب ذاْ دیساھ ۽ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽زگٓےن ۽ؿاےل ۽ ط ۽وک ۽ےلم ۽اگ ۽وت ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫االنتِال ْالتزول ْالمِابلۃ ْبا لکلیۃ ْالن ْوجہْ ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽ااقتنل۽رکےن۽رپ۽امنٓی۽اک۽ہبعک۽ےس۽اقتلل۽کلي ًۃ۽ٓالئ۽ہن۽‬
‫وہاگ۽ویکہکن۽انساُ۽اک۽رہچہ۽امکُ۽یک۽رطچ۽وگل۽ےہ۽ذہلا۽ؿہ۽انتج۽یھب۽نیع۽‬
‫االنسانْمِوسْفم ماْتاخرْیمؼناْاویساراْعنْعنیْ‬
‫ہبعک ۽ےس ۽ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ ۽رھپّ ۽اگ ۽اس ۽ےک ۽رہچّ ۽اک ۽ھچک ۽ہن ۽ھچک ۽ہصح۽‬
‫الکعبۃْیبیقْشیئْمنْجوانبْوجہہْمِابالْل اْاھْ‪1‬۔ ْ‬
‫ل‬
‫رضؿٓ۽ہبعک۽ےک۽اقم ل۽ٓےہ۽اگ۽اھ۔‬
‫تعاٰل ْان ْوصول ْخط ْالجب ۃْ‬
‫اقول‪ْ ْ :‬ف م ْرحمہ ْالل ْ ٰ‬
‫اوقل‪:‬۽ ۽ىلّاہم۽شایم۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےن۽ہی۽اھجمس۽ہک۽ڈاںیئ۽لا ۽لاںیئ۽‬
‫ع‬
‫عمود ْا َل ْالخط ْالمعرتض ْالمار ْبالکعبۃْ لقتنم۽وہےت۽ؿغك۽امنٓی۽یک۽لٍساین۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاےل۽ ط۽اک۽ومعڈی۽یم ۽‬
‫عنداالنتِال ْللیمنی ْوالشمال ْشرط ْبِاء ْالج ۃْ ںیم۽ہبعک۽رپ۽ےس۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽ےس۽عک ا۽ہبعک۽یک۽تہج۽ےک۽اقبء۽ےک۽‬
‫عندھم ْوقد ْافصح ْعنہ ْ ُب َعیدھذاحیث ْقال‪ْ ،‬بلْ ےئل۽اُ ۽ےک۽اہُ۽رشؿ ۽ےہ‪،‬۽اس۽ےک۽ھچک ۽دعب۽ا ںوُ۽ےن۽اس۽لاف ۽وک۽‬
‫المق ومْمماقدْمناہْعنْالمعراجْوالدررمنْالتِؼیدْ ؿاحض۽رکےت۽وہےئ۽اہک‪،‬۽ہکلب ۽ ُڈٓٓ۽اؿٓ ۽رعماچ۽ےس۽نیع۽ہبعک۽اک۽اابقتسل۽‬
‫بحصول ْزاویتنی ْقائمتنی ْعند ْانتِال ْالمستِبلْ رکےن۽ؿاےل۽اک ۽ڈاںیئ ۽لا ۽لاںیئ۽ااقتنل۽رکےت ۽وہےئ۽ڈؿ ۽ٓاؿےئ۽اق ومْ۽‬
‫لعنی ْالکعبۃ ْیمؼنا ْاویسارا ْانہ ْالیصح ْلوکانتْ احلص۽وہےن۽یک۽وج۽مہ۽ےن۽دیق۽ڈرک۽یک۽ےہ۽اس۽ےس۽ہی۽اھجمس۽اجلا۽ےہ۽‬
‫و‬
‫احداھما ْحادة ْواالخری ْمنقرجۃ ْب ذہ ْالصورة ْاھْ ہک۽ارگ۽ااقتنل ۽رکےت۽وہےئ۽ڈؿ۽اق مـُ ۽یک ۽اجبےئ۽الک ۽ٓاؿہی ّ‬
‫۽احڈہ۽اؿٓ۽‬
‫ڈؿرسا ۽رفنمہج۽اس ۽وصٓف۽رپ ۽احلص ۽وہا۽وت ۽تہج۽ہبعک۽اک۽اابقتسل ۽حیحص۽‬
‫وفیہ‪ْ :2‬‬
‫ہن۽وہ۽اگ۽اھ۔اس۽ایبُ۽ںیم۽دنچ۽ااکشل۽ںیہ‪:‬‬

‫ْ‬
‫ال ْلؼس ْف ْعبارة ْالدرر ْذکر ْاالنتِال ْھ نا ْاصالْ‬
‫او ر ْ‬
‫ّ‬
‫اؿّل ًا ‪:‬۽ہی۽ہک ُ۽ڈٓٓ۽یک۽ابعٓف۽ںیم۽رسّ۽ےس۽ااقتنل۽اک۽ڈرک۽یہ۽ںیہن۽ےہ۽‬
‫ع‬
‫فضال ْ ن ْحصول ْقائمتنی ْبعد ْاالنتِال ْوماذکرْ ہچ۽اجہکیئ۽ااقتنل ۽ےک ۽دعب۽ؿاہُ ۽ڈؿ‪۵‬۽اقومـُ ۽ےک۽وصحل۽اک ۽ڈرک ۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫اس۽ےن۽دعب۽ںیم۽رفتعی۽‬ ‫بعدْفْالتقر یعْ ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫‪Page 98 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫منْالؾیا منْوالؾیاسرْفلؼسْفیہْا یضْاثرْمنْ ےک ۽وطٓ ۽ڈاںیئ ۽اؿٓ ۽لاںیئ ۽وہےن ۽اک ۽وج ۽ڈرک ۽ایک ۽ےہ ۽اس ۽ںیم ۽یھب۽‬
‫ذلكْوالْھوْیستلزمْاالنتِالْبلْوْالْیحصالنْ اس۽اک۽وکیئ۽نساُ۽ںیہن۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽ؿہ۽ااقتنل۽وک۽زلتسمس۽ےہ۽ہکلب۽خق۽‬
‫لك ْباالنحراف ْعن ْالمحاذات ْوانت ْقائمْ وت۽اینپ۽ہگج۽ڑھکا۽ٓہ۽رکاحمڈاف۽ےس۽ارحناف۽یھب۽رکّ۽مك۽یھب۽‬
‫ڈؿ ۽اق ومْ۽احلص ۽ںیہن ۽وہ شکٌْ ۽۔ ۽ایس ۽لاف ۽وک ُ۽ڈٓٓ ۽ےن ۽ریبعت۽‬
‫مِامك ْوبہ ْعرب ْف ْالدررحیث ْقال ْفیعلم ْمنہْ‬
‫رکےت۽وہےئ۽اہک۽ـ" س۽اس۽ےس۽ولعمس۽وہا ۽ہک۽نیع۽ہبعک۽ےس۽‬
‫ا نہْلوْانحرفْعنْالعنیْانحرافا‪ْ1‬الخ۔ ْ‬
‫ھچک۽ارحناف۽رکّ۔اخل‬
‫ْثانیا ْ‪ْ :‬المعراج ْوکل ْمن ْذکرنا ْمن ْمتابعیہْ‬
‫و رْ‬
‫لام ًيا ہی۽ہک۽رعماچ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ذموکٓہ۽نیعبتم۽رضحاف۽ےن۽نیع۽‬
‫انما ْفرضوا ْخطا ْمن ْجبنی ْمستِب‬
‫ل ْالعنیْ ہبعک۽اک۽اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽نیبج۽ےس۽ ط۽لکن۽رک۽ہبعک۽یک۽‬
‫مارااٰل ْالکعبۃ ْواٰخر ْقاطعالہ ْعَل ْقائمتنی ْثمْ رطف۽اجےئ۽اؿٓ۽ڈؿرسا ط۽وج۽اس۽وک۽ڈؿ۽اقومـُ۽ٓاؿویُ۽رپ۽عطق۽‬
‫فرضوا ْاالنتِال ْیمؼنا ْویسارا ْبقراسخ ْکثیةْ رکےن۽وک۽ڈرک۽ایک۽ےہ ۽اؿٓ ۽رھپ۽اُ ۽ولوگُ۽ےن۽اس۽اقعط۽ ط۽رپ۽‬
‫عَل ْھذا ْالِاطع ْولم ْیشرط ْھو ْوال ْاحد ْممھنْ ڈاںیئ ۽لاںیئ ۽یئک ۽رٕخس ۽لک ۽ااقتنل ۽وک ۽رٕص ۽ایک ۽ےہ‪ ،‬۽اس ۽ےک۽‬
‫لاؿوجڈ۽رعماچ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽نیعبتم۽ےن۽ااقتنل۽ےک۽دعب۽‪۵‬ڈؿ۽اق ہم۽‬ ‫حدوثْالِائمتنیْبعدْاالنتِال۔ ْ‬
‫وثالثرا‪ْ :‬لو ْشرط ْذلك ْلم ْیصح ْالن ْاالنتِال ْالْ ٓاؿویُ۽یک۽رشؿ۽ںیہن۽اگلیئ۔‬
‫لا يًا ہی ۽ہک ۽ارگ ۽ہی ۽رشؿ ۽اگلیئ ۽اجےئ ۽وت ۽ڈٓضق ۽ںیہن ۽وہک ۽ویکہکن۽‬
‫یمکنْعَلْخطْمستِیمْفانْالِاطعْانماْیمرْفْ‬
‫ااقتنل۽ ط۽میقتسم۽رپ۽نکمم۽ںیہن۽ےہ۽اس۽ےئل۽ہک۽عطق۽رکےن۽ؿاال۽ ط۽‬
‫جا نیب ْالمستِبل ْبعد ْموضع ْقدمہ ْف ْال واءْ‬
‫ہبعک۽اک۽اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽ڈاںیئ۽اؿٓ۽لاںیئ۽ڈؿونُ۽رطف۽‬
‫لکون ْاالرض ْکرة ْوانما ْینتِل ْالمنتِل ْعَلْ‬
‫اضف۽ںیم۽الک۽دقس۽ےک۽افہلص۽ےس۽زگّٓ۽اگ۽ویکہکن۽ٓنیم۽رکؿی۽‬
‫دائرة ْف وان ْحقظ ْتوج ہ ْحنی ْاستِبالہ ْعنیْ ینعی ۽وگل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ااقتنل ۽رکےن ۽ؿاال ۽رصف ۽الک ۽ڈامٔہ ۽رپ ۽ااقتنل۽‬
‫وشماالْ رکّ۽اگ۽‪،‬۽اف۽ارگ۽ؿہ۽نیع۽ہبعک۽اک۽اابقتسل۽رکےت۽وہےئ۽اینپ۽تہج۽‬ ‫ر‬ ‫الکعبۃ ْوا نتِل ْعَل ْتلك ْالدائرة ْیمؼ رْنا ْ‬
‫وک۽وفحمؿ۽ٓےتھک۽وہےئ۽اس۽ڈامٔہ۽رپ۽ڈاںیئ۽لا۽لاںیئ۽ااقتنل۽رکّ۽وت۽‬ ‫فالْشكْانْالخطْالخار جْمنْجب تہْ ْ‬
‫نؼٍيااس۽یک۽لٍساین۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال‬

‫‪ 1‬ادلٓٓ۽اغزکاس۽یف۽رشچ۽رغٓ۽االاکحس۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ادمح۽اکلم۽ااکلہنئ۽ڈآا صغاڈف۽رصم۽‪۹۳/۴‬‬
‫‪Page 99 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الیِطع ْالخط ْالمار ْبالکعبۃ ْعرضا ْعَل ْقائمتنیْ ط۽ہبعک۽رپ۽ےس۽رعص۽ںیم۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽وک۽ڈؿ‪۵‬۽اقومـُ۽رپ۽عطق۽‬
‫ںیہن۽رکّ۽اگ‪،‬کماْالْیخیف۔‬ ‫یخ‬ ‫کماْالْ یف۔ ْ‬
‫ٓانغ ًا ۽ہی ۽رشؿ ۽حیحص ۽وہ ۽لا ۽ہن ۽وہ ۽رگم ۽شایم ۽اک ۽ہی ۽انہک ۽ہٖ ۽زگ ۽ڈٓضق ۽ہن ۽وہاگ۽‬
‫ورابعا‪ْْ:‬یصحْذلكْاوالْیصحْفنلْیصحْقولہْم ماْ‬
‫رْ‬
‫ہک"انتج۽یھب ۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽ہق ۽اجےئ"رعماچ ۽اؿٓاس ۽ےک ۽نیعبتم۽‬
‫تاخرْیمؼناْاوْیساراْوانماْذکرالمعراجْومنْمعہْ‬
‫ےن۽رصف۽ہی۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽یئک۽رٕخس۽لک۽لقتنم۽وہےن۽‬
‫س‬
‫بِاءْالج ۃْباالنتِالْعلیہْبقرا خْکثیةْوھذاْ ؿاےل۽یک۽تہج۽لایق۽وہک ۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽حیحص۽ےہ‪،‬۽ویکہکن۽اوہـُ۽ےن۽ہی۽‬
‫صحیح ْولم ْیدعواانہ ْم ما ْا نتِل ْلم ْیؾبدلْ ڈوعٰی ۽ںیہن ۽ایک ۽ہک ۽انتج ۽یھب ۽لقتنم ۽وہاجےئ ۽مك ۽یھب ۽تہج ۽ہن ۽دبےل۽‬
‫کیف ْوالواغل ْف ْاالنتِال ْعلیہ ْال ْیبیق ْمواج اْ ک ۔۽ہی۽ےسیک۽وہ۽اتکس۽ےہ۽خق۽ااہتنیئ۽وطٓ۽رپ۽ااقتنل۽وہاگ۽وت۽نؼٍ ًيا۽ ُؿہ۽ہبعک۽یک۽‬
‫تہج۽رپ۽ہن۽ٓےہ۽اگ۽‪،‬۽اؿٓ۽رقنعبی۽ہی۽ھجت۽رپ۽ؿاحض۽وہ۽اجےئ۽اگ۔‬
‫للکعبۃْالشكْوْسؼستبنیْلک۔ ْ‬
‫اخط ًسا۽ہی۽ہک۽خق۽یشحم۽ٓحمۃ۽نیلع۽ےک۽ڈنہ۽ںیم۽ہی۽لاف۽ وکٓ۽وہ۽یکچ۽‬
‫تعاٰل ْانْ‬
‫وخامسا ْلما ْارتکز ْف ْذھنہ ْرحہ ْالل ْ ٰ‬
‫رْ‬
‫ےہ۽ہک۽ہبعک۽یک۽تہج۽یک۽اقبء۽ےک۽ےئل۽ہی۽رشؿ۽ےہ۽ہک۽امنٓی۽یک۽لٍساین۽‬
‫شرط ْبِاء ْالمواج ۃ ْوصول ْخط ْالج ۃ ْاٰل ْذلكْ ےس۽نکلٌْ۽ؿاال ۽ ط۽‪ ،‬۽ہبعک۽رپ۽ےس ۽رعص ۽ںیم۽زگٓےن۽ؿاےل ۽ ط ۽وک۽‬
‫الخطْالمعرتضْبالکعبۃْعموداْتوھمْانْلوْتركْ ومعڈی۽یم ۽ںیم۽عطق۽رکّ ۽وت ۽اُ ۽وک ۽ؿمہ ۽وہا ۽ہک ۽ارگ۽لقتنم ۽وہ ۽ےن۽‬
‫المنتِل ْتلك ْالو ْج ۃ ْوانحراف ْقلیال ْیمؼنا ْاوْ ؿاےل۽ےن۽ذموک۽ٓہ۽ایعمٓ ۽ؿایل۽تہج۽وک۽ٹوھٓ ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽وھتٓا ۽شا ۽یھب۽‬
‫ڈاںیئ ۽لاںیئ۽اس۽ےن۽ارحناف ۽ایک۽وت۽اابقتسل۽حیحص ۽ہن ۽وہ۽اگ ۽‪ ،‬۽ویکہکن۽اس۽‬
‫شماال ْلم ْیصح ْلکون ْالزاویتنی ْاذ ْذاك ْحادة ْوْ‬
‫وصٓف۽ںیم۽(ذموکٓہ۽ڈؿونُ۽خنـُ۽ےک۽ےنلم۽ےس۽)۽ڈؿ۽اق ہم۽ٓاؿےی۽‬
‫منقرجۃ ْکما ْقدم ْفزعم ْان ْکالم ْالمعراجْ‬
‫ںیہن۽ہکلب۽الک۽احڈہ۽اؿٓ۽الک۽رفنمہج۽احلص۽وہُ۽ےگ۽‪،‬۽اسیج۽ہک۽لبق۽‬
‫والدرر ْھذا ْمخالف ْالجازة ْاالنحراف ْالِلیلْ آ ں۽ؿہ۽ڈرک۽وہ۽ےکچ۽ںیہ۔۽اؿٓ۽اوہـُ۽ےن۽ہی۽امگُ۽رکایل۽ہک۽رعماچ۽اؿٓ۽‬
‫المصرح ْب ا ْف ْغی ْما ْکتاب ْوصرح ْبہ ْاذقال‪ُ ْ،‬ڈٓٓ ۽اک۽ہی۽کالس۽اس۽لیلق۽ارحناف۽یک۽ااجٓف ۽ےک۽جالف۽ےہ۽سج۽اک۽‬
‫والحاصل ْان ْالمراد ْبالؾیامن ْو ْالؾیاسر ْاالْ رصاجۃً۽دعتمڈ ۽بتک ۽ںیم ۽ڈرک۽ےہ۔اؿٓ ۽اُ ںوُ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽ہی ۽ہہک ۽رک۽‬
‫رصتحی ۽رکڈی ۽ہک ۽ڈاںیئ ۽لاںیئ ۽وہےن ۽ےس ۽ ا ۽ڈاک ۽احلص ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫نتِالْعنْعنیْالکعبۃْٰلْج ۃْالیمنیْاوالؼسا رْ‬
‫نیع۽ہبعک۽ےس۽ڈاںیئ۽لا۽لاںیئ۽تہج۽ااقتنل۽رکلا۽ےہ۽ہن۽ہک۽‬
‫الْاالنحراف‪ْ ،‬‬

‫‪Page 100 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لکن ْوقع ْف ْکالم م ْما ْیدل ْعَل ْان ْاالنحرافْ ارحناف ۽رکلا ۽ اڈ ۽ےہ ۽نکیل ۽اس ۽ےک ۽لاؿوجڈ ۽اہقفء ۽یک ۽بتک ۽ںیم۽‬
‫الیضرثم‪ْ1‬نِلْکالمْالِ ستاینْوْشرحْالعالمۃْ ااسی۽کالس۽ےہ۽سج۽ےس ۽ولعمس۽وہلا ۽ےہ۽ہک۽ارحناف۽لیلق۽رضم۽‬
‫الغزی ْلزاد ْالقِیومنیۃ ْالمصَل ْعن ْاماٰلْ ںیہن۽ےہ‪،‬۽اس۽رپ۽رھپ۽اوہـُ۽ےن۽غہصياین۽ٓاڈا فؼَٖیک۽رشچ۽ىلّاہم۽‬
‫غم‬
‫م زغی۽اؿٓ ۽اامیل۽ااتفلؿٰی۽ےک۽وحاہل۽ےس ۽صٍيۃ ۽ا ػلی۽یک۽ابعٓاف۽‬
‫القتاوی ْوالعجب ْان ْنیس ْما نِل ْبنقسہ ْ نْ‬
‫ٰ‬
‫ح‬ ‫ى‬
‫لقن۽ںیک۔۽ ّق ۽ےہ۽ہک۽ الہم۽شایم۽(یشحم)۽ٓ مۃ۽اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫ز‬‫ب‬‫ن‬
‫الدررْفانْالذیْنِلْھ ناْعنْالِ ستاینْعنیْماْ‬
‫ُڈٓٓ ۽ےس ۽وخڈ ۽اینپ ۽لقن ۽رکڈہ ۽لاف ۽وک ۽وھبل ۽ےئگ ۽‪ ،‬۽ویکہکن ۽اُ ںوُ۽‬
‫قدم ْعن ْالدررمن ْان ْاالنحراف ْالؼسیالذیْ‬
‫ےن ۽اہیُ ۽غہصياین ۽ےس ۽وج ۽ہی ۽لقن۽ایک۽ےہ ۽ہک ۽ااسی۽لیلق ۽ارحنا ۽ف۽‬
‫ل‬
‫التزولْبہْالمِابلۃْبا کلیۃْالْیضرْفکیفْیکونْ سج۽ےس۽ہبعک۽اک۽اقمہلب۽کليۃً۽ٓالئ۽ہن۽وہ۽رضم۽ںیہن۽ےہ۔۽ہی۽ہنیعبٖ۽‬
‫ؿیہ ۽زیچ ۽ےہ ۽سج ۽وک ُ۽ؿہ ۽وخڈ ۽ےلہپ ُ۽ڈٓٓ ۽ےس ۽ایبُ ۽رک ۽ےکچ ۽ںیہ ۽‪ ،‬۽وت۽‬ ‫کالمْالدررْمخالقالہ۔ ْ‬
‫سادسا‪ْ :‬لؼس ْاالمرکما ْف م ْبل ْانحراف ْوسطْ ُڈٓٓ۽اک۽کالس۽غہصياین۽ےک۽جالف۽ےسیک۽وہ۽اگ۔‬ ‫رْ‬
‫جب ۃ ْالمستِبل ْعن ْمسامتۃ ْالکعبۃ ْالزمْ شاڈ ًشا۽ہی ۽ہک ۽اعمصلہ ُ۽ؿہ ۽ںیہن ۽اسیج۽ہک ۽اوہـُ ۽ےن ۽اھجمس ۽ہکلب ۽ہبعک ۽اک۽‬
‫االنتِال ْوالخروج ْعن ْسطح ْالجدار ْالشریفْ اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل ۽یک۽ؿطس۽لٍساین۽اک۽تمسِ۽ہبعک ۽ےس۽ارحناف۽‬
‫ولوحقظ ْف ْانتِالہ ْتلك ْالوجہۃ ْالیت ْعَل ْماْ ڈاںیئ۽لاںیئ۽ااقتنل۽اؿٓ۽ہبعک۽یک۽ڈویآ۽یک۽حطس۽ےس۽ رؿچ۽وک۽الٓس۽‬
‫ےہ‪،‬۽اف۽ارگ۽یشحم۽ٓحمۃ۽نیلع۽امنٓی۽ےک۽ڈاںیئ۽لاںیئ۽ااقتنل۽ںیم۽‬
‫یخرجہْعنْالجہۃْبا لکلیۃْولوْانحرفاْانْتلكْ‬
‫اس۽ٓاؿلۃ۽اق ہم۽ؿایل۽وتہج۽رپ۽اقمئ۽ٓےتہ۽ںیہ۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫وجہۃ ْانحرافا ْمناسبا ْلحقظ ْالتوجہ ْاٰل ْالکعبۃْ‬
‫اُ ۽ےس۽امنٓی۽وک۽تہجِ۽ہبعک۽ےس۽لاہیلکل۽اخٓچ ۽رکڈےنی۽ؿایل۽‬
‫فکالمہْمنِوضْطرداوعکسا‪ْ،‬و لیکنْلؽیانْذلكْ‬
‫لاف ۽اصڈٓ ۽وہ ۽ٓیہ ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓارگ ۽ؿہ ۽لقتنم ۽وہےن ۽ؿاےل ۽ےک ۽ےئل۽‬
‫م‬ ‫ض‬
‫مو عْشریقْمکۃْالمکرمۃْبنیْطولی ماْنحوْ نْ (اس۽اق ہم۽ؿایل۽لاف)۽ےس۽ارحناف۽رکےک۽ہبعک۽یک۽رطف۽وتہج۽‬
‫یک ۽افحتظ ۽ےک ۽ےئل ۽(لقتنم ۽وہےن ۽ؿاےل ۽ہبعک ۽یک رطف)‬ ‫ثالثمائۃْ ْ‬
‫ارحناف۽ اڈ۽ںیل۽وت۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽اابقتسل۽ا ؾيلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫‪Page 101 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وخمسنی ْمیال ْاعینْخمْس ْدرج ْو ْعرض ا ْکاحہْ اس۽وصٓف۽ںیم۽اُ۽اک۽کالس۽اجعم۽اؿٓ۽ام ع۽ہن۽ٓےہ۽اگ‪،‬۽اس۽اک۽ایبُ۽‬
‫الط ْنحو ْامن ْعرض ْمکۃ ْالمکرمۃ ْعَل ْماثبتْ ہی ۽ےہ۽ہک ۽صکہ ۽رکمہم ۽ےس ۽رشمط۽ںیم ۽ؿاعق ۽ااسی ۽اقمس ۽ہک ۽اس ۽ےک۽‬
‫بالِیاساتْالجدیدةْکاحہْالہْفاذنْتکونْقبلتہْ اؿٓ۽صکہ۽رکمہم۽ےک۽ڈؿونُ۽وطولُ۽ںیم۽شآےھ۽نیت۽وس۽لیم۽ینعی۽‬
‫یخ ع لا چ۽ڈٓےج۽وہ‪،‬۽اؿٓ ۽اس۽اقمس۽اک۽رعص ۽اکہح۽ا ـ ۽صکہ۽رکمہم۽ےک۽‬
‫نِطۃ ْالمغرب ْسواء ْبسواء ْکماال ْ یف ْ َلْ‬
‫م‬
‫رعص۽انتج۽وہاگ۽اسیج۽ہک۽جڈلڈ۽وقانین۽ںیم۽لا ك۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اکہح۽‬
‫الم ندسْوذلكْالنْفْاللوغارْثمیاتْظلْعرضْ‬
‫ا ـ۽ےہ۽‪،‬۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽اقمس۽اک۽ہلبق۽كی۽ہطقن۽رغمف۽‬
‫مکۃ‪۶۸۷۵۶‬ۼ‪۸‬ءۼجیب ْتمام ْما ْبنی ْالطولنی‬
‫وہاگ۽وج۽ہک۽ٓلایض۽ڈاُ ۽رضحاف ۽رپ۽یفخم۽ںیہن‪،‬۽ہی۽اس۽ےئل۽ہک۽‬
‫ق‬ ‫ظ‬
‫‪۶۷۷۵‬ۻۼۼءۼ = ‪۴‬ۻ‪۸۴۸‬ۼ‪۸‬ء ۼ ل ْعرض ْمو عْ ولاگٓمث ۽ںیم ۽رعص ۽صکہ ۽رکمہم ۽اک ۽لظ۽‪۶۸۷۵۶‬ۼ‪۸‬ءۼ ۽ڈؿونُ۽‬
‫العمودْالواقعْمنْنِطۃْالمغربْعَلْنصفْن ارْ وطولُ۽ںیم۽لمکم۽خٌق۽‪۶۷۷۵‬ۻۼۼءۼ = ‪۴‬ۻ‪۸۴۸‬ۼ‪۸‬ءۼ۽ےہ۽‬
‫البلدْماراْبسمتْراسْمکۃْالمکرمۃْقوسہْکاحہْ ہطقن۽رغمف ۽ےس۽رگےن۽ؿاےل۽ومعڈ ۽ےک۽اقمس۽اکلظ۽‪،‬۽فصن۽‬
‫غ‬
‫الطْمساویۃْلعرضْالبلدْفیکونْالعمودْنقسہْداْ ااہنلٓ۽ےک۽ؿغك۽نیع۽صکۃ۽ا مکٔہم۽یک۽تمس۽رپ۽ےس۽زگّٓ۽‪،‬۽وت۽اس۽اک۽‬
‫سمؾیۃْمرتْسمیتْراسْالبلدومکۃْثمْنِولْظلْ وقس ۽اکہح ۽ا ـ ۽وہ ۽اگ ۽وج ۽رعص ۽دلب ۽ےک ۽لئاؿی ۽وہاگ ۽اس ۽رطچ ۽وخڈ۽‬
‫ما ْبنی ْالطولنیۻ‪۸۴‬ۼ‪۷۴‬ۼءۻ‪+‬جیب ْتمام ْعرضْ ومعڈ۽الک۽ڈامٔہ۽یتمس۽وہ۽اگ۽وجٓ۽ا ٔس۽ا دلب۽اؿٓ۽صکہ۽رکمہم۽یک۽ڈؿونُ۽‬
‫ںوتمُ۽ےس۽زگّٓ۽اگ۔۽رھپ۽مہ۽ںیہک۽ےگ۽ہک۽ڈؿونُ۽وطولُ۽اک۽‬
‫موقعْالعمود ‪۹‬ۺ‪۹+۵‬ۼءۼ= ‪۷‬ۼۺ‪۹۳۹‬ۼءۻ‪ ۴‬نجعلہْ‬
‫ٌ‬‫خ‬
‫لظ۽ۻ‪۸۴‬ۼ‪۷۴‬ۼءۻ‪+‬ومعڈ ۽ےک۽ومعق۽ےک۽امتس۽رعص ۽اک۽ ق۽‬
‫محقوظا ْوننتِل ْعَل ْنصف ْالن ار ْھذا ْیمؼنا ْوْ‬
‫‪۹‬ۺ‪۹+۵‬ۼءۼ =‪۷‬ۼۺ‪۹۳۹‬ۼءۻ‪ ۴‬۽ےہ ۽سج ۽وک ۽مہ ۽وفحمؿ۽‬
‫شماالْمعْحقظْالوجہْاعینْبِاءْالِطبْالشماٰلْ‬
‫رکںیل ۽ےگ ۽اؿٓ ۽مہ ۽ڈاںیئ ۽دنکےھ ۽رپ ۽ بط ۽امشیل ۽وک ۽لایق ۽ٓ ھ ۽رک۽‬
‫اےنپ۽تہج۽وک۽وفحمؿ ۽ئان۽رک۽اس ۽فصن۽ااہنلٓ ۽رپ۽ڈاںیئ۽اؿٓ ۽لاںیئ۽‬ ‫عَلْمنکبْاالیمنْفلیکن‪ْ :‬‬

‫ال ْموضع ْعَل ْخط ْاالستواء ْفعرض ْالموقعْ لقتنم۽وہُ۽وت‪:‬‬ ‫او ر ْ‬

‫ّ‬
‫ھوالقضل ْبؼنہ ْو ْبنی ْعرض ْالبلد ْالنتقائہْ اؿّل ًا۽ ط۽اوتساء۽رپ۽الک۽ومعض۽وہ۽وت۽ومعڈ۽ےک۽ؿوقه۽یک۽ہگج۽اک۽رعص۽‬
‫یفنم۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽اس۽ےک۽اؿٓ ۽رعص ۽ا دلب۽ےک۽ڈٓایمُ۽‬ ‫جؼبہ ‪۸۷۹‬ۺ‪۸۹۶‬ءۼ و یبیقْبتقریِہْمن‬
‫ٓادئ ۽وہاگ‪،‬سج ۽اک ۽خٌق ۽‪۸۷۹‬ۺ‪۹۶‬ۻءۼوہاگ ۽اس ۽وک ۽وفحمؿ ۽ےس۽‬
‫رفتقی۽‬

‫‪Page 102 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫المحقوظْظلْاالنحرافْالشماٰل ۻ‪۵۷‬ۼ‪۶۷۹‬ءۼ قوسْ رکےن۽رپ۽امشیل۽ارحناف۽اک۽لظۻ‪۵۷‬ۼ‪۶۷۹‬ءۼ۽لایق۽ٓےہاگ۽سج۽اک۽‬
‫ہحہ ْل ْتمام ا ْعہحہ ْالح ْفمن ْحقظ ْالوج ۃ ْفِدْ وقس۽حہل۽لمکم۽رعہح۽احل۽وہ۽اگ‪،‬۽ س۽اف۽سج۽ےن۽اینپ۽تہج۽وک۽‬
‫انحراف ْعن ْالِبلۃ ْا کثر ْمن ْسبع ْوسبعنی ْدرجۃْ وفحمؿ ۽ٓ۔اھ۽اس۽اک۽ہلبق۽ےس۽ۺۺ ۽ڈٓےج۽ےس۽ٓادئ۽ارحناف۽وہاگ۽‬
‫وھو ْبان ْیسیم ْمجانبااحق ْمن ْان ْیسیم ْمواج اْ وت۽اوکس۽ہلبق۽ٓؿ۽غٕآڈےنی۽یک۽اجبےئ۽ہلبق۽تمس۽ےس۽ؤولہ۽ریھپےن۽‬
‫اذلمْیبقْجنبہْالحِییقْوْبنیْالکعبۃْاالْاقلْمنْ ؿاال ۽غٕآ ۽ڈانی ۽رتہب۽ےہ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک۽یقیقح ۽ؤولہ ۽اؿٓہبعک۽ےک۽‬
‫ثلث ْعشرة ْدرجۃ ْو ْبؼن ا ْو ْبنی ْوج ہ ْا کثر ْمنْ ڈٓایم۽ُ۽رصف۽‪۴۶‬ڈٓےج۽ےس۽یھب۽مک۽لایق۽ٓےہ۽اگ‪،‬۽اؿٓ۽ہبعک۽اؿٓ۽‬
‫‪٧‬درجۃْوانْانحرفْعنْتلكْالوج ۃْاٰلْیمؼنہْاعینْ اس۽ےک۽رہچّ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ۺۺ ۽ڈٓےج۽ےس۽ٓادئ۽وہاگ۽‪،‬۽اف۽‬
‫الشمال ْا کثرمن ْ‪ْ ٧‬درجۃ ْفِد ْاصاب ْالِبلۃ ْب ذاْ ارگ ۽ؿہ ۽اس ۽تہج ۽ےس ۽اےنپ ۽ڈاںیئ ۽ینعی ۽امشل ۽یک ۽رطف ۽ۺۺ۽‬
‫ڈٓےج۽ےس۽ٓلاڈہ۽ارحنا۽ف۽رکّ۽وت۽مك۽یھب۽اس۽ میظ۽ارحناف۽‬ ‫نتِ‬
‫ض ْذلك ْطردا ْو ْعکسا ْفْ‬ ‫االنحراف ْالعظیم ْفا‬
‫ےس ۽ہبعک ۽یک ۽تہج ۽وک ۽لاےئ ۽اگ‪ ،‬۽وت ۽ویُ ۽‪ ۵۵‬۽ڈٓےج ۽ےس ۽مک ۽ااقتنل۽‬ ‫انتِالْاقلْمنْاثنتنیْوْعشر ینْدرجۃ۔ ْ‬
‫ےہ۽ایکس۽اجتیعم۽اؿٓ۽امنعٌق۽متخ۽وہ۽اجیگیئ۔‬ ‫ثانیا ْموضعْعرضہْمْحہْنحْشمالیاْلیکونْ‬
‫و لیکنْ رْ‬
‫لام ًيا ۽الک ۽ااسی ۽ومعض ۽سج ۽اک ۽رعص ۽حم ۽ہح ۽حن ۽امشیل ۽وہلا ۽ہک ۽امشیل۽‬
‫انتِالْالشماٰلْمثلْذلكْجنوّبْفتقاضلہْمعْعرضْ‬
‫ق اؿٓ ۽ونجیب۽ااقتنل۽الک۽اسیج۽وہ۽اجےئ۽وت۽اس۽اک۽افتلض ۽ومعڈ ۽ےک۽‬
‫الموقع ْمثل ْذلك ْجنوّب ْفتقاضلہ ْمع ْعرضاالمو عْ‬
‫م‬ ‫م‬
‫ومعق۽ےک۽رعص۽تیمس۽ایس۽ےک۽ ٔا ٔ۽وہاگ۽وت۽ڈؿونُ۽اکخٌق۽اؿٓ۽‬
‫مثلہ ْفجؼبہ ْجؼبہ ْوالعمل ْالعمل ْیکون ْانحرافْ‬
‫لمع ۽الک ۽یہ ۽وہاگ ۽وت ۽اہیُ۽ےس ۽ہلبق ۽اک ۽ارحنا ۽ف ۽رغمف۽ےک۽ہطقن۽‬
‫الِبلۃْھناْمنْنِطۃْالمغربْاٰلْالجنوبْعرضْالحْوْ‬
‫م‬
‫ےس ۽ونجف۽یک ۽اج ك ۽رعہص ۽احل۽وہ ۽اگ ۽اؿٓ ۽ؿیہ ۽ رایب ۽الٓس ۽ ٓا یگیئ۽‬
‫لزمْماْلزم۔ ْ‬
‫وج۽ ٓا یئ۽۔‬
‫و لیکنْثالثرْا ْعرضہْالجنوّبْمْحہْنحْفمجموعہْمعْ‬
‫لا يًا ۽الک ۽ااسی ۽ومعض ۽وہ ۽سج ۽اک ۽ونجیب ۽رعص ۽ہم ۽ہح ۽حن ۽وہوت ۽اس۽‬
‫عرضْالموقعْسلصہْالْرجؼبہ ‪۶‬ۺ‪۸۸۶۳‬ۼءۼ نقروقاْ‬
‫اک۽ومجمہع۽ومعڈ۽ےک۽ومعق۽ےک۽رعص۽تیمس۽لس۽ہح۽ارل۽وہ۽اگ۽سج۽‬
‫منْالمحقوظ = ‪۵۴‬ۺ‪۸۸۶‬ۼءۻ قوسْفا نظلْالحہْطْ‬
‫اک ۽خٌق ۽‪۶‬ۺ‪۸۸۶۳‬ۼءۼ ۽وفحمؿ ۽ےس ۽رفتقی ۽دشہ ۽=۽‬
‫تمام اْقدصہْناْفِدْانحرفْ ْ‬
‫‪۵۴‬ۺ‪۸۸۶‬ۼءۻوقس۽وہ۽اگ۽ہی۽لظ۽ال۽ہح۽ؿ۽سج۽اک۽لک۽دقلاہح۽‬
‫وہاگ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽‬

‫‪Page 103 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الِبلۃْمنْنِطۃْالمغربْخمسْوْثماننیْدرجۃْ ہطقن۽رغمف۽ےس۽ہلبق۽اک۽ارحناف۽‪۸‬ۻڈٓےج۽وہاگ‪،‬۽اؿٓ۽ہطقن۽امشیل۽‬
‫ولم ْیبق ْاٰل ْنِطۃ ْالشمال ْاالخمس ْدرج ْفانْ یک ۽رطف ۽رصف ۽لا چ ۽ڈٓےج ۽لایق ۽ٓےہ ۽اگ ۽‪ ،‬۽ س ۽ارگ ُ۽ؿہ ۽اینپ ۽ایس۽‬
‫حقظ ْالوج ۃ ْبطلت ْصالتہ ْقطعا ْوان ْتوجہ ْاٰلْ وتہج۽وک۽وفحمؿ۽ٓگ ے۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽الٓیم۽وطٓ۽رپ۽لالط۽وہک ۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫ارگ۽ؿہ ۽ بطِ۽امشیل۽یک۽رطف۽رھپ ۽ایگ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ ۽نؼٍيا ۽ڈٓضق۽‬
‫الِطب ْالشماٰل ْصحت ْیِؼنا ْوان ْاخذنا ْمابنیْ‬
‫وہک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽مہ۽ڈؿونُ ۽وطولُ ۽ںیم ۽اس ۽ےس۽یھب ۽مک ۽افہلص۽‬
‫الطولنیْاصغرْمنْذلكْیظ رْالتقاوتْا کربْمنْ‬
‫رٕص۽رک ں۽وت۽افتؿف۽اس۽ےس۽یھب۽مٔھ۽اجےئ۽اگ۔۽جالہص۽ہی۽ہک۽‬
‫ذلك ْوبالجملۃ ْفتلزم ْاستحاالت ْالتحیصْ‬
‫اس ۽ےس ۽ےب ۽امشٓ ۽ راایبُ ۽الٓس ۽ ٓا ںیئ ۽ک ۔ ۽وت ۽قح ۽ہی ۽ےہ۽ہک ُ۽ڈٓٓ۽‬
‫شی‬ ‫لؼ‬ ‫لح‬
‫فا قْانْ سْفْعبارةالدررْوالْالمعراجْ ئْ اؿٓ ۽رعماچ ۽یک ۽ابعٓف ۽ںیم ۽یشحم ۽ٓحمۃ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽ڈرک ۽رکڈہ۽‬
‫مماْذکرْوالْماف مْمنْجوازْاالنتِالْعَلْذلكْ اومٓ۽ںیم۽ےس۽ھچک۽یھب۽ںیہن۽‪،‬۽ہن۽اس۽ ط۽رپ۽خص ِق۽وخاشہ۽ااقتنل۽‬
‫الخط ْم ما ْشاء‪ْ ،‬وال ْماف م ْمن ْمخالقت ماْ اک۽وجآ ۽‪،‬۽اؿٓ ۽ہن۽یہ۽ومعمیل۽ارحناف۽ےک۽وجآ ۽یک۽اُ ۽ڈؿونُ۽ےس۽‬
‫لتجو یزاالنحرافْالؼسیْوالماف مْمنْاشرتاطْ اخمتفل۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽اقبء۽تہج۽ےک۽ےئل۽وتہج۽ہک۽وفحمؿ۽ٓےنہ۽یک۽رشؿ۽‬
‫حقظ ْالوج ۃ ْلبِاء ْالج ۃ ْ‪،‬وال ْما ْف م ْمنْ اؿٓ۽ہن۽یہ۽فل۽ٓاؿےی۽ؿاےل۽ڈؿ۽خنـُ۽ےک۽دیپا۽وہےن۽ےس۽اُ۽‬
‫افادت ما ْفسادالصلوة ْان ْاحدث ْالخطانْ ڈؿونُ ۽رضحاف ۽یک ۽رط ۽ف ۽ےس ۽امنٓ ۽ےک ۽اسفڈ ۽اک ۽اافڈہ ۽‪ ،‬۽رغہکیض۽‬
‫رھ‬ ‫ّ ٰ‬
‫یشحم۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽ ش ۽رکڈہ۽اُ ۽ذموکٓہ۽زیچؿُ۽ںیم۽وکیئ۽‬
‫زاویتنی ْمختلقتنی ْبل ْاالمر ْفیہ ْکما ْاقولْ‬
‫یھب ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽رضحاف ۽یک ۽ابعٓف ۽ںیم ۽وموجڈ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ہکلب۽‬
‫ان م ْانما ْفرضوا ْاالنتِال ْعَل ْالِاطع ْلہ ْعَلْ‬
‫اعمصلہ ۽ویُ ۽ےہ ۽ےسیج ۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽(اوقل) ۽اوہـُ ۽ےن ۽ڈؿ۽‬
‫قائمتنی ْای ْعَل ْنصف ْن ار ْالموضع ْالمقروضْ‬
‫اقومـُ۽یک۽یم ۽ںیم۽اس۽وک۽عطق۽رکےن۽ؿاےل۽ ط۽رپ۽ےس۽ااقتنل۽‬
‫المسامت ْحِیِۃ ْلیحص‬
‫ل ْباالنتِال ْاالنحرافْ رٕص۽ایک۽سج۽اک۽بلطم۽ہی۽ےہ۽ہبعک۽ےس۽یقیقح۽تمس۽ؿاےل۽اقمس۽‬
‫عَل ْعکس ْماف م ْالعالمۃ ْالمحیش ْرحمۃ ْاللْ رفمؿص ۽رپ ۽اخص ۽فصن۽ِاہنٓ ۽وہ ۽سج ۽ےس ۽تمس ۽ںیم ۽ھچک۽‬
‫تعاٰلْوذلكْالنہْلوْجعلتْالکعبۃْمرکزاْورسمتْ ارحناف۽احلص۽وہےکس۽لاسکعل۽اس۽ےک۽وج۽ىلّاہم۽یشحم۽ارلحمۃ۽‬ ‫ٰ‬
‫ببعد ْمستِبل ا ْدائرة ْوا نتِل ْھو ْعلی ا ْحیتْ ےن۽اھجمس‪،‬۽ہی۽اس۽ےئل۽ہک۽ارگ۽ہبعک۽وک۽ کٔ۽غٕآ۽ڈّ۽رک۽اس۽یک۽‬
‫رطف۽اابقتسل۽رکےن۽ؿاےل‬ ‫طافْالدنیا ْ‬

‫‪Page 104 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وعاد ْاٰل ْمِامہ ْاالول ْای ْعَل ْالقرض ْلم ْیزلْ ےک۽افہلص۽وک۽وحلمؿ۽ٓےتھک۽وہےئ۽ڈامٔہ۽ئانلا۽اجےئ‪،‬۽اؿٓ۽امنٓی۽اس۽‬
‫االستِبال ْالحِییق ْولم ْیحصل ْانحراف ْماْ ڈامٔہ۽رپ۽ااقتنل۽رکلا۽جالاجےئ۽یٰتح۽ہک۽شآی۽ڈاین۽اک۽جکّٔ۽یھب۽اگلےئ۽‬
‫اصالْوْمِصودْھمْانْینب واْعَلْجوازْاالنحرافْ اؿٓ ۽ےلہپ ۽اقمس ۽رپ ۽ولف ۽ ٓا ےئ ۽مك ۽یھب ۽اس ۽اک ۽اابقتسل ۽یقیقح ۽لایق۽‬
‫ٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽ڈٓا۽یھب۽ارحناف۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ذموکٓہ۽ارحناف۽ڈرک۽ےس۽‬
‫الؼسیْفقرضواالخطْکماْمروذکرواانہْالیجاوزْ‬
‫اُ۽اک۽دصقم۽ومعمیل۽ارحناف۽ےک۽وجآ۽رپ۽ہیبنت۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽ےئل۽‬
‫الج ۃ ْباالنتِال ْعلیہ ْاٰل ْفراسخ ْکثیةْ‬
‫ا ںوُ ۽ےن ۽ذموکٓہ ۽ ط ۽رپ ۽یئک ۽رٕخس ۽لک ۽ااقتنل ۽رکےن ۽ؿاےل ۽یک۽‬
‫وقدصدقوا ْف ْذلك ْولم ْیِدروالقراسخ ْالن اْ‬
‫تہج۽دبتلی۽ہن۽وہک ۽اؿٓ ۽ہی ۽لاف ۽ا ںوُ۽ےن۽ڈٓضق ۽رٕامیئ۽‪،‬۽‬
‫تؾبدل ْبؾبدل ْالبعد ْکما ْتِدم ْولو ْرامواْ شاھت۽یہ۽اُ ںوُ۽ےن۽رٕخس۽یک۽دعتاڈ۽نیعم۽ہن۽رٕام۽رک۽ہی۽ؿاحض۽ایک۽‬
‫تسو یغْاالنتِالْمطلِاْلماْقیدوْبقراسخْوقالوْ ہک۽ہی۽دعتاڈ۽ہبعک۽ےک۽ڈامٔہ۽ؿاےل۽ ط۽ےک۽نُغڈ۽رپ۽وموقف۽ےہ۽ینعی۽‬
‫الیزولْباالنتِالْکمْماْکانْقلتمْف ذاْماکانْ نُغڈ۽یک۽دبت یل۽ےس۽رٕخس۽یک۽دعتاڈ۽دبل۽اجےئ۽ک ۽ےسیج۽ہک۽زگٓ۽اکچ۽‬
‫یجب ْالتنبہ ْلہ ْو ْبالل ْالتوفیق ْولیجمع ْاٰلْ ‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽اعس۽ہٖ۽رطچ۽اک۽ااقتنل۽ اڈ۽ےتیل۽وت۽رھپ۽ایبُ۽ںیم۽رٕاخس۽‬
‫یک ۽دیق ۽ڈرک ۽ہن ۽رکےت ۽ہکلب ۽ویُ ۽ےتہک"انتج ۽مت ۽اچوہ ۽ااقتنل ۽رکؿ ۽اس۽‬ ‫ما کناْفیہ۔ ْ‬
‫فاقولْثالثا‪ْْ:‬بیقْفْشرحہْعبارةْالدررْشیئْوھوْ ےس۽تہج۽ںیم۽دبت یل۽ہن۽وہک "ہی ُ۽ؿہ۽ےہ۽سج۽رپ۽ہیبنت۽رضؿٓی۽‬
‫یھت‪،‬۽ہکبج۽وتقیف۽رصف۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽رطف۽ےس۽ےہ۽اف۽ںیمہ۽‬
‫جعل"عَل ْاستِامۃ"متعلِا"بیصل"وانت ْتعلمْ‬
‫ٌ‬ ‫ٍ‬‫ہ‬
‫اینپ۽ثحب۽ںیم۽ؿا س۽ولانٹ۽اچ ْ۔‬
‫انہ ْکما ْیجب ْاالستِامۃ ْب ذاالمعین ْف ْالخطْ‬
‫افوقل۽‪،‬۽لااثل (ونف‪):‬ہی۽لااثل۽اس۽اؿال۽ےس۽قلعتم۽ےہ۽وج۽ہ۽ۻۻ۽رپ۽زگٓا)۽‬
‫الخارجْمنْالجب ۃْکذلكْفْالخطْالمارْبالکعبۃْ‬
‫ُڈٓٓ ۽یک۽ابعٓف ۽یک۽رشچ۽رکےت۽وہےئ ۽یشحم۽نیلع۽ٓحمۃ ۽ےن۽وج۽‬
‫رٕاملا ۽اس ۽ںیم ۽ایھب ۽ھچک ۽ا لایق ۽ےہ ۽ؿہ۽ہی۽ہک ۽اوہـُ ۽ےن ۽رٕاملا۽‬ ‫عرضاْوعَلْجعلہْمتعلِا‬

‫ہک ُ۽ڈٓٓ ۽یک ۽ابعٓف ۽ںیم"عَلْاستِامۃ"اکقلعت"یصل"‬ ‫ْ‬

‫ےک ۽ظفل ۽ےس ۽ےہ ۽احالہکن ۽ ٓا ف ۽وک ۽ولعمس ۽ےہ ۽ہک ۽ہبعک ۽اک ۽اابقتسل۽‬
‫رکےن۽ؿاےل۽امنٓی۽یک۽لٍساین۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاےل۽ ط۽ںیم۽سج۽ینعم۽‬
‫ںیم۽ااقتسطق۽رضؿٓی۽ےہ۽‬

‫‪Page 105 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بیصل ْال ْیبیق ْایماء ْاٰل ْاستِامۃ ْالمار ْو ْیبصرْ ایس۽ینعم۽ںیم۽ہبعک۽رپ۽ےس۽رعیض۽وطٓ۽رپ۽زگٓےن۽ؿاےل۽ ط۽ںیم۽‬
‫قولہ ْبحیث ْتحصل ْقائمتان ْمجرد ْبیان ْلِولہْ یھب ۽ااقتسطق ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽اؿٓ"عَل ْاستِامۃ"اک ۽قلعت‬
‫عَل ْاستِامۃ ْفاالصوب ْعندی ْجعلہ ْمتعلِاْ "یصل"ےس ۽رکےن ۽ںیم ۽ہبعک ۽رپ۽ےس۽دیسےھ ۽زگٓےن ۽ؿاےل۽‬
‫بالمار ْلؼتم ْالؽیانان ْولیصیتاسؼسا ْو لؼتعلقْ ط۽یک۽رطف۽اشآہ۽لایق۽ہن۽ٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ ُ۽ڈٓٓ۽یک۽ابعٓف۽‬
‫بالِریبْھذاماکانْیتعلقْبالحمدْاالولْوحملہْ ںیم"بحیثْتحصلْقائمتان"وک۽ڈاھکی۽اجےئ۽وت۽ؿہ۽رصف‬
‫القاضل ْالحلییم ْف ْحوایش ْالدرر ْعَل ْبیانْ "عَلْاستِامۃ"اک ۽ایبُ ۽نب ۽رک ۽ٓہ ۽اجاگیئ ۽ذہلا ۽ثارّ ۽مٔڈلک۽‬
‫التِریؽیۃ ْحیث ْقال ْ(قولہ ْبحیث ْیحصلْ رتہب ۽ہی ۽وہاگ ۽ہک"عَلْاستِامۃ"اک ۽قلعت"یصل"یک ۽اجبےئ۽‬
‫قائمتان) ْاطلِہ ْفشمل ْان ْتؼنك ْالِائمتنیْ ظفل"المار"ےس ۽ایک ۽اجےئ ۽لاہک ۽ڈؿونُ ۽ایبُ ۽لاس ۽وہ ۽اجںیئ ۽اؿٓ۽‬
‫یؾساوی ْبعد ْھماعن ْالعیننی ْاٰل ْجدارالکعبۃْ لاسیس ۽ینعی ۽افدئہ ۽یھب ۽احلص ۽وہ ۽اجےئ ۽زین ۽اس ۽اک ۽قلعت ۽غٕبی۽‬
‫ےس۽یھب۽وہ۽اجےئ۽اگ۽‪،‬۽ہی۽ذموکٓہ۽شآی۽وگتفگ۽ےس۽ےلہپ۽لمحم۽ےس۽‬
‫اوالفاالولْھوالمرادْفْالتوجہْاٰلْالعنیْ‪ْ،‬والثاینْ‬
‫قلعتم ۽ےہ۔ہکبج ۽افلض ۽یمیلح ۽ےن ُ۽ڈٓٓ ۽یک ۽رشچ ۽رکےت ۽وہےئ۽‬
‫ف ْالتوجہ ْاٰل ْالج ۃ ْوھوالمراد ْھنا ْفِط"ثمْ‬
‫اس۽یک۽ابعٓف۽اک۽لمحم۽تمسِ۽یقیقح۽یک۽اجبےئ۽تمس۽ِرقتیبی۽غٕآ۽‬
‫قال"حاصلہْانْتِعْالکعبۃْبنیْخطنی‪ْ 1١‬اٰلْ ٰاخرْ‬
‫ڈلا۽(ینعی۽نیع۽تمسِ۽ہبعک۽یک۽اجبےئ۽ا ںوُ۽ےن۽اس۽وک۽تہج۽ہبعک۽‬
‫ص‬ ‫جع‬
‫ماقدمنا ْعنہ ْفصرح ْبالمراد ْو ْ ل ْحا لْ رپ ۽ومحمل ۽ایک ۽اہجُ ۽اوہـُ ۽ےن ۽اہک"قولہ ْبحیث ْتحصلْ‬
‫قائمتان"اس۽وک۽اعس۽ٓ۔اھ۽ےہ۽ذہلا ۽ؿہ۽ڈؿونُ۽اق ومْ۽نج۽اک۽‬ ‫الوج نیْواحدا۔ْ ْ‬

‫افہلص ۽ڈؿونُآوھکنُ ۽ےس ۽جڈا ۽ہبعک ۽لک ۽لئاؿی ۽وہ ۽اگ ۽لا ۽ہن ۽وہاگ‪،‬۽‬ ‫ْ‬
‫لئاؿی ۽وہوت ۽اس ۽ےس ۽نیع ۽ہبعک ۽یک ۽رطف ۽وتہج ۽ اڈ ۽ےہ ۽‪،‬۽‬
‫اؿٓاہیُ۽یہی۽ ٓا ری۽ینعی۽طقف۽تہج۽یک۽رطف۽وتہج۽ اڈ۽ےہ‪،‬۽رھپ۽‬
‫اوہـُ۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽اس۽اک۽احلص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہبعک۽ڈؿونُ۽خنـُ۽‬
‫ےک۽ڈٓایمُ۽ؿاعق۽وہ۽اخل۽اہجُ۽لک۽مہ۽ےن۽ےلہپ۽اُ۽ےس۽ڈرک‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ادلٓٓ۽للمـیٰل۽دبعامیلحل۽لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽امثعہین۽ڈآ۽اعسڈف۽ریبؿف۽‪۸۵/۴‬‬
‫‪Page 106 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقول‪ْْ:‬وھذااوٰلْبوجوہْلِولہْفْصدرہْاستِبالْعنیْ رک۽ڈلا۽ےہ۽رغہکیض۽اوہـُ۽ےن۽ اڈ۽یک۽رصتحی۽رکڈی۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽‬
‫الکعبۃ ْللمیک ْوج ت الغیہ ْان ْیصل‪1١‬الخ ْفافاد ْانہْ ؿحہـُ۽اک۽اماحلص۽اوہـُ۽ےن۽الک۽یہ۽غٕآ۽ڈلا۔‬
‫اآلن ْبصددبیان ْالتِریؽیۃ ْالالحِیِۃ ْالواقعۃ ْعَلْ اوقل‪ :‬اُ ۽اک ۽ہی ۽ایبُ ۽یئک ۽رطچ ۽ےس ۽رتہب ۽ےہ ۽الک ۽ؿہج ۽وت ۽امنت ۽اک ۽ہی۽‬
‫العنیْوالنہْقالْبعدہْاونِولْھوانْتِعْالکعبۃْاٰلْ وقل۽ےہ۽ہک۽صّکی۽ےکےئل۽نیع۽ہبعک۽اک۽اابقتسل۽اؿٓ۽ریغ۽صّکی۽ےکےئل۽تہج۽‬
‫ہبعک۽اک۽اابقتسل ۽ےہ۽اخل۔ذہلا ُ۽ؿہ۽اتبٓےہ ۽ںیہ۽ہک۽اف۽تمس ۽رقتیبی۽وک۽‬
‫اٰخرماْتِدمْفْالِولْالثالثْوالشكْانہْللتِریبْ‬
‫ایبُ ۽رک۽ٓےہ۽ںیہ(ینعی۽وج ت اْلغیہ ۽اخل)۽ہن۽ہک۽تمسِ۽یقیقح۽‬
‫وظاہرْقولہْاونِولْانْمحصل ماْواحدْوالنْالجبنیْ‬
‫سج۽اک۽ؿوقه۽نیع۽ہبعک۽رپ۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽اشلٌٍْ۽یھب۽ہک۽ا ںوُ۽ےن۽دعب۽ںیم۽‬
‫یکونْعَلْھذاْبمعناہْالحِییقْوکذلكْف مْالعالمۃْ‬
‫ہی ۽اہک"لا ۽مہ۽ویُ ۽ںیہک ۽ہک ۽اُ ۽نؾو ۽الکعيۃ ۽اخل"اسیج ۽ہک ۽شیتّ ۽وقل۽‬
‫الطحطاویْفصورْبیانْالددْھکذ۔ ْ‬
‫تمس۽‬
‫ںیم۽زگٓا ۽ےہ‪،‬۽اس۽ایبُ ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽كش ۽ںیہن۽ہک۽ہی۽ ِ‬
‫رقتیبی۽ےس۽قلعتم۽ےہ‪،‬۽زین۽امنت۽اک۽وقل"اونِول"فاہًٖا۽اتب۽لا۽ےہ۽‬
‫ہک۽ڈؿونُ۽اک۽اماحلص۽الک۽ےہ۽اؿٓ۽زین۽اس۽ اڈ۽رپ۽نیبج۽اک۽یقیقح۽ینعم۽‬
‫اڈ۽وہاگ۔۽ىالہم۽قزلاؿی۽ےن۽اوکس۽ایس۽رطچ۽اھجمس۽اؿٓ۽اوہـُ۽ےن ُ۽ڈٓٓ۽‬
‫اقول‪ْ ْ :‬و لؼس ْالمراد ْحدوث ْالخطنی ْف ْحالۃْ‬
‫ےک۽ایبُ۽ےک۽اطمقب۽وصتری۽نُـُ۽ئانیئ۔‬
‫واحدة ْحیت ْیرد ْعلیہ ْانہ ْمع ْحمل ْالجبنی ْعَلْ‬
‫طرف ْالجب ۃ ْعدل ْاٰل ْجعلہ ْلؽیان ْالتحِیقْ‬
‫حیثْاوصلْالخطنیْاٰلْالکعبۃْعمودینْوانہْقدْ‬
‫اوقل‪ :‬ىلّاہم۽قزلاؿی۽ےک۽ایبُ ۽ںیم ۽‪،‬ڈؿونُ۽خنـُ۽اک۽الک۽یم ۽رپ۽‬
‫علمتْمماْقدْمناْان‬
‫وہلا ۽رضؿٓی۽ںیہن ۽‪،‬۽ؿٓہن ۽ہی۽اارتاص۽دیپا ۽وہاگ۽ہک۽اوہـُ۽ےن ۽نیبج۽اک۽‬
‫ْ‬
‫یقیقح۽ینعم۽ینعی۽لٍساین۽یک۽ڈؿونُ۽رطفٍِ۽(ؤولہ)۽ اڈ۽ےنیل۽ےک۽لاؿوجڈ۽‬
‫نیبج ۽ےس ۽نکلٌْ ۽ؿاےل ۽خنـُ ۽وک ۽نیع ۽ہبعک ۽رپ ۽وصبٓف ۽ومعڈ(دیساھ)۽‬
‫تمس۽یقیقح۽وک۽ایبُ۽ایک۽ےہ۽احالہکن۽امہّٓ۽ےلہپ‬
‫رگا۽رک۽ ِ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ادلٓٓ۽للمـیٰل۽دبعامیلحل۽ لاف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽امثعہین۽ڈآ۽اعسڈف۽ریبؿف۽‪۸۵/۴‬‬
‫‪Page 107 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الخطْالخارجْمنْالجبنیْالْیخرجْعَلْاستِامۃْ ایبُ ۽ےس۽آ ف ۽ولعمس۽رکےکچ ۽ںیہ ۽ہک۽ ۽نیبج۽(لٍساین۽ےک۽ؤولہ)۽ےس۽‬
‫الجب ۃ ْبل ْمنحرفا ْمن ْالجبنی ْاالیمن ْیمؼناْ نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽لٍساین۽ےک۽ؿطس۽ےس۽دیساھ۽ںیہن۽نکليا ۽ہکلب ۽ڈاںیئ۽نیبج۽‬
‫ےس۽نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽ڈاںیئ۽رطف۽اؿٓ۽لاںیئ۽نیبج۽ےس۽نکلٌْ۽ؿاال۽ ط۽لاںیئ۽‬
‫ومن ْاالیْسر ْیسارا ْوانہ ْالیمکن ْان ْیکون ْکالْ‬
‫رطف۽ےلکن ۽اگ۔اؿٓ ۽ہی ۽ہٖزگ ۽نکمم ۽ںیہن ۽ہک۽ڈؿونُ ۽ونیبجُ ۽ےس ۽نکلٌْ۽‬
‫ؿاےل ۽خنـؿ ۽ومعڈی ۽وطٓ ۽رپ ۽ ط ۽میقتسم ۽رپ ۽ںیلکن ۽ہکلب ۽ثاری ۽ٓاےئ ۽ںیم۽‬
‫الخطنیْالخارجنیْمنْالجبیننیْعمودْاعَلْخطْ‬
‫مستِیم ْبل ْالمراد ْعندی ْتصویر ْالؾیا منْ اُ ۽اک ۽ہی ۽ایبُ ۽اایتلنم ۽اؿٓاایتلرس ۽یک ۽وصٓف ۽اک ۽ایبُ ۽ےہ۔ہک ۽طيلًا۽‬
‫ْمثالْ ْجبنی ْالمصَل ْاالیمنْ اایتلنم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓی ۽ڈاںیئ ۽نیبج ۽اک ۽ہبعک ۽ےس ۽لاںیئ ۽رطف۽‬
‫ر‬ ‫والؾیاسرفاالول‬
‫ہ‬
‫عندانحرافہ ْعن ْالکعبۃ ْیساراوالثاین ْجبؼنہْ ارحناف۽وہاجےئ۽اؿٓ ۽اایتلرس۽ہی۽ يکہ۽اس۽یک۽لاںیئ۽نیبج۽اک۽ہبعک۽ےس۽‬
‫ڈاںیئ ۽رطف ۽ارحناف ۽وہ ۽اجےئ ۽وت ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ڈؿونُ ۽ونیبجُ۽‬
‫االیسرحنی ْانحراف ْیمؼنا‪ْ ،‬وایضاح ْتصویرہْ‬
‫ےک۽ ط۽میقتسم۽یم ۽ںیم۽ہبعک۽یک۽رطف۽وہُ۽ےگ۔اُ۽یک۽وصتری۽وک۽ویُ۽‬
‫انھجمس۽انمضق۽ےہ‬
‫ھکذاْ ْ‬

‫اہیُ۽اجیم۽ئانین۽ےہ۽دلج۽‪۹‬۽ص۽ۻ‪۴۳‬‬
‫ْ‬
‫اےسی۽لکشم۽اقمس۽وک۽نُـُ۽اھجمس۽اج۽اتکس۽ےہ۔نکیل۽ىلّایم۽قزلاؿی۽ٓحمۃ۽‬
‫یغْانْیق مْھذاْالمِامْ‪ْ،‬اماقولہْرحمۃْاللْ اﷲ نیلع۽اک ُ۽ؿہ۽وقل۽وجاوہـُ۽ےن۽اینپ۽ئانیئ۽وہیئ۽وصتری۽ےک۽لآّ۽ںیم۽‬
‫ینب‬
‫علیہْفْبیانْتصویرہْنِالْعنْبعضْاالفاضل‪ ْ،‬الک ۽افلض ۽ےس ۽لقن ۽رکےت۽وہےئ ۽رٕاملا ۽ہک ۽ہبعک ۽رپ ۽ےس ۽زگٓےن۽‬
‫فِد ْحصل ْمن ْالخط ْالمار ْبالکعبۃ ْقائمۃ ْومنْ ؿاےل۽ ط۽ےس۽ٓاؿہی۽اق ہم۽احلص۽وہا۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽امنٓی۽یک۽نیبج۽‬
‫ےس۽نکلٌْ۽ؿاےل۽ ط۽ےس۽ڈؿرسااق ہم۽احلص۽ ُہـا۽اؿٓ۽اُ۽ڈؿونُ۽خنـُ۽‬
‫الخط ْالخارج ْمن ْجبنی ْالمصَل ْقائمۃ ْاخریْ‬
‫ےس۽ڈؿ۽لئاؿی۽ٓاؿےی۽دیپا۽وہےئ۔اھ۔‬
‫وحدثْمن ماْزاریتانْمؾساویتانْ‪ْ1‬اھ۔ ْ‬
‫افوقل؛(وت۽ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ارگ۽ہچ۽اُ۽ےک۽اس۽فلکت۽‬
‫ْفاقول‪ْ :‬ھذاْوانْکانْ ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽رشؿ۽ؿ۽ٰولصہ۽وبطمہع۽ڈآارعمفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺۼ‪۴‬‬
‫‪Page 108 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فْحکایتہْغینْعنْنکایتہْلکنْالازراءْفیہْب مْ یک۽رضؿٓف۽ہن۽یھت۽‪،‬نکیل۽اس۽ےس۽اُ۽رپ۽نعط۽وہىُآلا۽ویکہکن۽‬
‫تعاٰل ْلم ْیکن ْل م ْاشتعالْ اُ۽رضحاف۽اک۽اس۽نف۽ےس۽اخص۽لغش۽ںیہن۽ےہ ُ۽ؿہ۽رصف۽اےنپ۽‬
‫فان م ْرحم م ْالل ْ ٰ‬
‫بتلكْالقنونْوقدْکانوامعتننیْبمای مْوْیعینْ دصقم۽اؿٓ۽رضؿٓی۽ اڈ۽وک۽ایبُ۽رکےن۽اک۽اامتہس۽رکےت۽ںیہ۽‪،‬۽اﷲ‬
‫تک اعتیٰل۽اُ ۽رپ۽اؿٓ ۽مہ۽رپ۽اینپ۽تلامك ۽رکےن۽ؿایل۽ٓحمق ۽رٕامےئ‪،‬۽‬
‫تعاٰل ْورحمنا ْب م ْرحمتہ ْ یفْ‬
‫فرح م ْالل ْ ٰ‬
‫ٓا نیم!‬
‫وتغینْاٰمنی! ْ‬
‫رھپ ۽ؿاحض ۽وہ ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽ںینیبج ۽ڈؿونُ ۽امٔؿؿُ ۽ےک ۽مٔامٔ۽‬
‫ثمْاعلم ْانْالجبیننیْمنت یانْفْالجانبنیْاٰلْ م‬
‫اج يٍِ۽رپ۽متخ۽وہیت۽نیہ۽۔اقومس۽ںیم۽ےہ۽‪":‬ںینیبج"لٍساین۽‬
‫محاذاة ْالحاجبنی‪ْ ،‬قال ْف ْالِاموس ْالجؽیانْ وک ۽ڈؿونُ ۽رطف۽ےس ۽ ھَٖ ۽اؿ ۽رکےن ۽ؿایل ۽ڈؿ ۽رطفٍِ ۽ںیہ ۽وج۽‬
‫گ‬

‫حرفان ْمکؾنقا ْالجب ۃ ْمن ْجانؽی ا ْفیما ْبنیْ ڈؿونُ۽امٔؿؿُ۽ےس ۽دنلب ۽وہ۽رک۽لٍساین۽ےک۽لاولُ۽لک۽یتچنہپ۽ںیہ۽‬
‫اھ۽۔(ف)‬ ‫الحاجبنیْمصعدْاٰلْقصاصْالشعرہْ‪1‬۔ ْ‬
‫لاہلمجل۽امہٓی۽قیقحت۽رپ۽وقل۽رپ۽اہچٓس۽اکاحلص۽ہی۽وہا۽ہک۽احمڈاف۽خؾٌؾيہ۽ےس۽ڈؿونُ۽رطف۽كھج۽اتکس۽ےہ۽ہک۽نیبج۽ینعی۽انکٓہ۽لٍساین۽‬
‫احمڈی۽انکٓہ۽ریبؿین۽امٔؿ۽ےس۽وج۽ ط۽اُس۽یک۽ااقتسطق۽رپ۽اُقف۽یک۽رطف۽اجےئ۽حطس۽ہبعک۽طعممّہ۽رپ۽ٓاؿہی۽اق ہم۽ئانلا۽زگّٓ۽اوقل(ںیم۽‬
‫اتہک۽وہُ)۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽اس۽ینعم۽رپ۽نیبج۽ےس۽ڈؿرسی۽لک۽ینعی۽امنیب۽ڈؿ۽امٔؿ۽ارگ۽رس۽وک۽دمؿّٓ۽رٕص۽ایک۽اجےئ۽رقتم ًيا۽ٓعب۽ڈؿٓ۽وہاگ۽وت۽‬
‫ؿطس۽ہہبج۽ےس۽ہٖ۽رطف۽نمث َ۽ڈؿٓ۽ےہ۽تفصِ۽ذموکٓہ۽رپ۽ ط۽ارگ۽ؿطس۽لٍساین۽رپ۽اجلا۽وت۽احمڈاف۽خؾٌؾيہ۽وہیت‪،‬۽اف۽اُس۽ےس۽نمث َ۽ڈؿٓ۽رھپلا۽‬
‫م‬
‫حیحص۽ ُہـا۽وت۽ؿیہ۽اج يٍِ۽ہبعک۽ںیم۽‪۷۸-۷۸‬ڈٓےج۽ ٓا ےئ۽وقل۽وسس۽اک۽یھب۽یہی۽لصحم۽اھت‪،‬۽اؿٓ۽ویکُ۽ہن۽وہ۽ہک۽ابعٓف۽ ُِڈٓٓ۽ےس۽اُُ۽اک۽الک۽‬
‫لصحم۽وہلا۽فاہٖ۽کماْقدمناْوباللْالتوفیق۔‬
‫مجنپ‪۸‬۔الہ۽رشمط۽اک۽ہلبق۽رغمف۽ےہ۽‪،‬۽الہ۽رغمف۽اک۽رشمط۽‪،‬۽الہ۽ونجف۽اک۽امشل۽‪،‬۽الہ۽امشل۽اک۽ونجف۽۔۽وت۽خق۽لک۽الک۽تہج۽ڈؿرسی۽‬
‫ےس۽ہن۽دبےل۽طيلًا۽ٓعب۽رغمف۽ںیم۽ہلبق۽ےہ‪،‬۽ہی۽ٓعب۽امشل۽لا۽ٓعب۽ونجف۽یک۽رطف۽طيہ۽رکّ۽تہج۽ہلبق۽لایق۽ٓےہ۽ک ۔۽اوقل‪:‬۽اس۽‬
‫ط‬
‫وقل۽اک۽احلص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ومعض۽ ػلی۽ےس۽احمڈاف۽خؾٌؾيہ۽اک۽ ط۽ہبعک۽ہمظعم۽رپ۽زگٓلا۽وہا۽ڈؿونُ۽رطف۽ےک۽اقف۽لک۽صال۽ڈ ں۽اؿٓ۽ؿںیہ۽‬
‫ےس۽ڈؿرسا ط۽اُس۽رپ۽ومعڈ۽رپ۽رگا۽ڈ ں۽ہک۽اقف۽ےک۽اچٓےصح۽لئاؿی۽وہاجےئُ۽‪،‬۽رھپ۽ہٖ۽ےصح۽یک۽فیصنت۽رکےک۽ہٖ۽ڈؿ۽فصن۽اجتمؿٓ۽ںیم۽‬
‫ ط۽ؿلص۽رکڈ ں۽اُ۽اریخ۽خنـؿ۽ےس۽وج۽اچٓ۽ٓعب۽اقف۽احلص۽وہُ ےگ۽ؿیہ۽آلاه۽اہجف۽آہعب۽ںیہ۽اُ۽ںیم ُ۽ؿہ۽ٓعب۽سج۽ےک۽صٌٍؽف۽‬
‫رپ۽ہبعک۽ہمظعم۽ےہ۽تہجِ‬

‫غً‬ ‫غ‬
‫‪ 1‬ااقلومس۽ا مزٌـ۽لصف۽ا ز ش۽لاف۽اونلُ۽وبطمہع۽طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪۵۴۳ / ۷‬‬
‫‪Page 109 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ط‬
‫تہج ۽ادتسلآ ۽اؿٓ ۽لایق ۽ڈؿ ۽ٓعب ۽اہجف ۽نیمی ۽ؿ ۽امشل ۽لا ں ۽وصٓف ۽ہ ۽ ػلی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽رْم ۽ہبعک ۽طعممّہ ۽‪ ،‬۽ا ۽ف ۽ ط۽‬
‫اابقتسل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُس ۽ےک ۽اقملل ۽ ِ‬
‫احمڈاف۽خؾٌؾيہ۽حْء۽ا۽س۽رپ۽ومعڈ۽‪،‬۽اُ۽اقنؿ۽آہعب۽ےن۽رتعیب۽اقف۽یک۽‪،‬رھپ۽ٓعب۽اْح۽وک۽چ۽اؿٓ۽ٓعب۽اْء۽وک۽ؿ۽رپ۽فیصنت۽‪،‬۽رکےک۽ ط۽حْط۽صال۽ڈلا۽‪،‬۽وییہن۽‬
‫طْک=كْی۔یْح۽وت۽وقس۽چ۽ا۽تہج۽ہلبق۽ےہ۽اؿٓ۽ی۽ف۽ک۽تہجِ۽ادتسلآ‪،‬۽ی۽چ۽چ۽تہجِ۽نیمی۽‪،‬۽ک۽ء۽ؿ۽تہجِ۽امشل۽۔ہ۽ارگ۽ا۽یک۽رطف۽طيہ۽‬
‫رکّ۽نیع۽ہبعک۽یک۽رطف۽وتمہج۽ےہ۽اؿٓ۽ٓؿا۽ےہ۽ہک۽ڈینہ۽اجمك۽ح۽لا۽لاںیئ۽رطف۽ط۽ےک۽غٕبی۽لک۽رھپّ۽تہجِ۽ہلبق۽لایق۽ٓےہ۽ک ۽۔‬

‫خق۽وقس۽حْاْط۽ےس۽لاہٖ۽ایگ۽تہج۽ہن۽ٓیہ۽وت۽ؿیہ۽ڈؿونُ۽اجمك۽‪۷۸-۷۸‬۽ڈٓےج۽لک۽ارحناف۽ٓؿا۽وہا۔ہی ِ‬
‫۽وقل۽سیفن۽وخڈ۽اامس۽ذمہق۽‬
‫دیسلا۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲاعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽وقنمل۽‪،‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عن ْاّب ْحنیقۃ ْرحمۃ ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْالمشرق ْقبلۃ ْاھلْ اامس۽اوب۽ہفینح۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽رغمف۽ؿاولُ۽اک۽ہلبق۽‬
‫المغربْوالمغربْقبلۃْاھلْالمشرقْوالجنوبْقبلۃْ رشمط ۽ےہ۽اؿٓ ۽رشمط۽ؿاولُ۽اک۽رغمف ۽‪ ،‬۽امشل۽ؿاولُ۽اک۽ونجف ۽اؿٓ۽‬
‫ونجف۽ؿاولُ۽اک۽امشل۽ےہ۔(ف)‬ ‫اھلْالشمالْوْالشمالْقبلۃْاھلْجنوب‪1١‬۔ ْ‬
‫رشچ۽اقنہی۽ىالہم۽غہصياین۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قال ْالزندو ییس ْان ْالمغرب ْقبلۃ ْالھل ْالمشرق ْوْ ٓدنؿیسی۽ےن۽اہک۽ہک۽رشمط۽ؿاولُ۽اک۽رغمف۽ہلبق۽ےہ۽اؿٓ۽اےکس۽مٔسکع۽‪،‬۽‬
‫با لعکسْوالجنوبْالْھلْالشمالْوبا لعکسْفالج ۃْ اؿٓ ۽امشل ۽ؿاولُ ۽اک ۽ونجف ۽ہلبق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اےکس ۽مٔسکع ۽۔ س ۽تہج ۽یھب۽‬
‫نیع۽ہبعک۽یک۽رطچ۽ہلبق۽ےہ۔(ف)‬ ‫قبلۃْکالعنیْ‪2‬۔ ْ‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ۔‬
‫قدْقطعْالزندو ییسْفْروضتہْبالتقر یعْالمذکورْ‪ٓ ْ3‬دنؿیسی۽ےن۽اینپ۽اتکف"ٓؿہض"ںیم۽ذموکٓہ۽رفتعی۽رپ۽نیقی۽اک۽ااہظٓ۽‬
‫الخْقالہْبعدْماذکرْانہْبناہْعَلْکونْالکعبۃْوسطْ ایک ۽ےہ ۽اخل‪ ،‬۽ا ںوُ ۽ےن ۽ہی ۽لاف ۽ہبعک ۽وک ۽ؿطسِ ۽ٓنیم ۽رپ ۽غٕآ ۽ڈےنی ۽ےک۽‬
‫دعب۽یہک۽اؿٓ۽اس۽ےک۽اابثف‬ ‫االرضْوتر ّدد ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽ ‪/۴‬ۺ‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽رشؿؿ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۴۶۳/۴‬‬
‫غم‬ ‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 3‬ا ٌغلٌظ۽ا ذلی۽امل۽یف۽صٍيۃ۽ا ػلی۽عم۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ارشلؿ۽ارلاعب۽وبطمہع۽ہبتکم۽اقڈٓہی۽اجہعم۽اظنہیم۽الوہٓ۽ص۽‪۹‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 110 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْثبوتہ ْثم ْایدہ ْبکالم ْاالمام ْالرازی ْفْ ںیم ۽ا ںوُ ۽ےن ّ‬
‫۽رتڈڈ ۽ایک ۽ےہ‪ ،‬۽رھپ ۽ا ںوُ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽لادیئ ۽اامس۽‬
‫التقسی ْوانہ ْمن ْالِضایا ْالمتلِاة ْبؼنہمْ ٓآی۽ےک۽کالس۽وج۽اُ۽یک۽ریسفت۽ںیم۽ےہ۽ےس۽رٕامیئ۽ہی۽لاف۽طسلّمہ۽‬
‫رتڈڈ ۽یک۽اجنگشئ۽‬‫بالِبول ْاقول‪ْ :‬ال ْمحل ْلرتدد ْفان ْاالرض ْکرةْ اضق۽لا ۽ںیم۽ےس۽ےہ۔ںیم۽اتہک۽وہُ ۽اس۽ںیم ۽ ّ‬
‫ںیہن ۽ویکہکن ۽ ٓا ف ۽ٓنیم ۽ےک ۽سج ۽ہطقن ۽وک ۽ؿطس ۽غٕآ ۽ڈ ں ۽ؿہ ۽ہبعک۽‬
‫فلكْانْتِدرایۃْنِطۃْمن اْشئتْوسطاوالکعبۃْ‬
‫ےہ۽اس۽ےئل۽ہک۽ٓنیم۽وگل۽ےہ۽ایس۽ےئل۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ہبعک۽‬
‫احقْبذلكْفانْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْجعل اْمثابۃللناسْثمْ‬
‫وک"مثابۃ ْللناس"رٕاملاےہ‪،‬رھپ ۽ہی ۽رفتعی ۽ہبعک ۽ےک ۽ؿطس۽‬
‫القر عْالیتوقفْعلیہْاالتریْاناْصورناہْبقرضْ‬
‫وہےن۽رپ۽وموقف۽ںیہن۽ےہ۔۽ ٓا ف۽ےن۽ایخل۽ںیہن۽ایک۽ہک۽مہ۽ےن۽‬
‫موضعْالمصَلْوسطا۔ ْ‬
‫امنٓ ۽یک ۽ہگج ۽وک ۽ؿطس ۽رٕص ۽رکےت ۽وہےئ ۽اس ۽یک ۽وصتری ۽ئانیئ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫مظن۽ٓدنؿیسی۽رھپ۽ڈریخہ۽رھپ۽ہیلح۽ںیم۽‪:‬‬
‫قبلۃْاھلْالمشرقْاٰلْالمغربْعندناْوْقبلۃْاھلْ امہّٓ۽اہُ۽رشمط۽ؿاولُ۽اک۽ہلبق۽رغمف ۽اؿٓ ۽رغمف ۽ؿاولُ۽اک۽‬
‫لْالمدینۃْاٰلْیمنیْ رشمط۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ ۽دمہنی۽ؿاولُ۽اک۽ہلبق۽رغمف ۽یک۽رطف۽وتمہج۽‬
‫ٰ‬ ‫المغربْاٰلْالمشرقْوقبلۃْاھ‬
‫منْتوجہْاٰلْالمغربْوْقبلۃْاھلْالحجازْاٰلْیسا رْ وہےن۽ؿاےل۽یک۽ڈاںیئ۽رطف۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽اجحٓ۽ؿاولُ۽اک۽ہلبق۽رغمف۽‬
‫یک۽رطف۽وتمہج۽وہےن۽ؿاےل۽یک۽لاںیئ۽اجمك۽ےہ۽اھ‪(،‬ف)۽‬
‫منْتوجہْاٰلْالمغربْ‪ْ1١‬اھ ْ‬
‫اوقل‪ :‬۽ا ںوُ۽ےن۽اجحٓ ۽ےس۽وگلا ۽ڈالاُ۽ہصح۽ اڈایل۽ےہ۽ؿٓہن۽‬
‫اقول‪ْ :‬کانہ ْاراد ْبا لحجاز ْنحو ْالیمنی ْواالْ‬
‫۽ونمٓہ ۽اجحٓاک ۽ کٔ ۽اؿٓ ۽رسڈآ ۽ےہ ۽ہکلب ۽وپّٓ ۽اعمل ۽اک۽‬
‫دمہنی ّ‬
‫فالمدینۃْالسکؼنۃْسیدةْالحجازْوْسیدةْالبالدْ‬
‫رسڈآےہ۔۽رھپ۽ػنغ ًا۽ہی۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽دمہنی۽ونمٓہ۽اک۽ہلبق۽رغمف۽‬
‫۽وتمجہ۽وہےن۽ؿاےل۽یک۽لاںیئ۽اجمك۽ینعی۽ونجف۽ےہ‪،‬۽‬ ‫العالمْثمْمنْالمعلومْقطعاْانْقبلت اْاٰلْیسا رْ‬
‫یک۽رطف ّ‬
‫منْتوجہْاٰلْالمغربْاعینْالجنوبْفکانہْانِلبْ وگلا۽اوہـُ۽ےن۽ایبُ۽ںیم(۽یطلغ۽ےس)۽نمی۽یک۽ہگج۽اسیٓ۽وک۽الک۽‬
‫فْالؽیانْالیمنیْوالؼسارْاوْتبدلْالمشرقْبالمغربْ ڈؿرسّ۽ےس۽دبل۽ڈلا‪،‬۽لا۽رھپ۽رشمط۽اؿٓ۽رغمف۽وک۽الک۽ڈؿرسّ۽‬
‫تعاٰل ْاعلم ْما ْوقع ْمنْ ےس۽دبل۽ڈلا۽ؿاﷲاعتیٰل۽املع۽‪،‬۽وہاتکس۽ےہ۽ہک۽وج۽اخہین۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ۽‬
‫و لعل ْمن ْھذاالِؽیل ْوالل ْ ٰ‬
‫ؿہ۽یھب۽ایس۽رطچ۽یک۽دبت یل۽رپ۽ینبم۽وہ۽ہک۽دنہ۽ؿاولُ۽اک۽‬ ‫الخانیۃْمنْانْالِبلۃْالْھلْال ندماْبنیْالرکنْ ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬ ‫غم‬

‫‪ 1‬ا ٌغلٌظ۽ا ذلی۽امل۽یف۽صٍيۃ۽ا ػلی۽عم۽صٍيۃ۽ا ػلی۽وحباہل۽ارشلؿ۽ارلاعب۽وبطمہع۽صکيہ۽اقڈٓہی۽اجہعم۽اظنہیم۽الوہٓ۽ص‪۹‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 111 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الیماین ْاٰل ْالحجر ْ‪ْ 1‬وکؾبت ْعلیہ ْاقول ْھذاْ ہلبق۽ٓنک۽امیین۽اؿٓ۽رجح۽ےک۽امنیب۽ےہ۔۽اؿٓ۽ںیم۽ےن۽اس۽رپ۽احہیش۽اھکل۽‬
‫ج ۃالجنوب ْوالیصح ْااللبعض ْبالد ْال ند ْاٰلْ ہک۽ہی۽ونجیب۽تہج۽ےہ ۽‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽رصف۽ضعب۽دنہ۽وج۽ہک ۽رعص۽احل۽ہص۽‬
‫رقتم ًيا ۽ےہ۽اک۽ہلبق ۽وہ۽اتکس ۽ےہ۔۽اہُ۽ارگ۽رجح ۽یک۽اجبےئ۽رجحرسکہ ۽(ٓری)۽‬
‫عرضْالحْصْتِریباْاالْانْیِرأْالحجربالکسرْ‬
‫ےک ۽شاھت ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽ینعی ۽میطح ۽ہبعک ۽ اڈ ۽ایلاج ۽ےئ۔ ۽اؿٓ"ٓنک۽‬
‫امیین"ےس۽ اڈ ۽شآی۽امیین۽ڈویآ ۽ اڈ ۽یل۽اجےئ۽اؿٓ ۽رھپ۽(اخہین۽یک۽‬
‫وھوالحطیمْویرادْبالرکنْالیماینْالجدا رْالیماینْ‬
‫تماما ْو ْیخرج ْالغایتان ْفؼبیق ْالجدار ْالشریقْ ایبُ۽رکڈہ۽ابملیئ۽ںیم۽ےس۽)۽ڈؿونُ۽ااہتنؿُ۽ینعی۽امیین۽ڈویآ‪،‬۽اؿٓ۽میطح۽‬
‫الذیْفیہْالبابْالکریمْاوْیِرأْالرکنْعَلْمعناہْ وک۽اخٓچ ۽رکڈلااجےئ۽اؿٓ ۽رصف۽اُ ۽ڈؿونُ۽دحؿُ۽اک۽ڈٓایمین۽ینعی۽‬
‫ویدخلْالغایتانْویرادْالتوزیعْایْقبلۃْال ندْ ہبعک۽یک۽رشیق۽ڈویآ۽سج۽ںیم۽ہبعک۽اک۽ڈٓؿآہ۽ےہ۽ اڈ۽ایل۽اجےئ۽‪،‬۽لا۽رھپ۽‬
‫ویُ۽اہک۽اجےئ۽ہک ُ۽ٓنک۽امیین۽اےنپ۽ایلص۽طعًٰی۽رپ۽لایق۽ٓےہ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽‬
‫متوزعۃ ْبنی ْالجنوب ْوالشرق ْوالشمال ْوھذاْ‬
‫دح ں۽ینعی۽ٓنک ۽امیین۽اؿٓ ۽میطح۽وک۽امشٓ ۽ںیم۽ڈالخ۽امُ ۽رک۽دنہ۽ےک۽‬
‫ہلبق۽وک۽ ھيال۽ڈلا۽اجےئ۽اؿٓ۽ویُ۽اہک۽اجےئ۽ہک۽دنہ۽اک۽ہلبق۽ونجف۽رشمط۽‬
‫و‬ ‫لبعیدْبعدْْقولہْثمْتعنیْلکلْقومْمن اْای"منْ‬
‫الکعبۃ"مِام ْفالھل ْالشام ْالرکن ْالشایمْ اؿ ۽ٓامشل ۽ںیم ۽ ھيال ۽وہا ۽ےہ ۽نکیل ۽ہی ۽اامتحل ۽اُ ۽ےک ۽ا ۽س ۽ایبُ ۽ےک ۽دعب۽‬
‫و‬

‫والھلْالمدینۃْموضعْالحطیمْوالمیزابْوْالھلْ دیعب۽ےہ۽ہک۽رھپ۽ہبعک۽اک۽ہٖ ۽ہصح۽الک۽وقس۽ےک۽ےئل۽نیعتم۽ےہ‪،‬۽شاس۽‬

‫الیمنی ْالرکن ْالیماین ْوال ْھل ْال ند‪ْ 2‬الخْ ؿاولُ۽ےک۽ےئل۽ٓنکِ۽شایم۽اؿٓ۽دمہنی۽ؿاولُ۽ےکےئل۽میطح۽اؿٓ۽زیماف۽‬
‫اکہصح ۽‪،‬۽نمی ۽ؿاولُ۽ےک ۽ےئل ۽ٓنک۽امیین ۽اؿٓ ۽دنہ ۽ؿاولُ۽ےک ۽ےئل ۽اخل۽‬
‫فلؼتا ملْواللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ذموکٓہ ۽ینعی۽ٓنکِ ۽امیین۽اؿٓ۽رجح۽اک۽ڈٓایمُ ۽ےہ‪،‬۽وغٓ۽ےس۽اکس۽ول ۽‪،‬۽ؿاﷲ‬
‫ْ‬
‫اعتیٰل۽املع۔(ف)‬
‫اوقل‪:‬۽یہی۽وقل۽لقن۽ؿ۽لقع۽ؿ۽رشه۽ؿ۽رعف۽ضق۽ےس۽ؤملڈ۽اؿٓ۽یہی۽اطبض۽االوقل۽ؿادعال۽ؿاحص۽ؿ۽ارہظ۽ؿ۽ادس۔‬
‫اؿّل ًا ہی۽وخڈ۽اام۽س۽ذمہق۽ےس۽وقنمل۽ؿکالس۽االامس۽اامس۽ا کالس۽(اامس۽اککالس۽‪،‬۽کالس۽اک۽اامس۽)۽؎‬
‫اذقالْاالمامْفصدْقرہْ ْ‬
‫فانْالِولْماقالْاالمام ْ‬
‫(خق۽اامس۽رٕامےئ۽وت۽اس۽یک۽دصتقی۽رکؿ۽ویکہکن۽حیحص۽وقل۽ؿیہ۽ےہ۽وج۽اامس۽ےن۽رٕاملا۽ےہ)‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک۽‪۶۶/۴‬‬
‫‪ 2‬وحایش۽ااتفلؿٰی۽ااخلہین‬
‫‪Page 112 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لام ًيا۽اامس۽ادمح۽ؿ۽اخبٓی۽ؿ۽ملسم۽ؿ۽اوبڈاؿڈ۽ؿ۽رتذمی۽ؿ۽نسایئ۽ؿ۽انب۽امہج۽ؿریغمہ۽رضحف۽اوب۽انّـف۽ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽‬
‫ٓوسل۽اﷲؐ رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاایت ْاحدکم ْالغائط ْفال ْیستِبل ْالِبلۃ ْوالْ خق ۽مت ۽ںیم ۽ےس ۽وکیئ ۽صخش ۽لااخےن ۽وک ۽اجےئ ۽وت ۽ہن ۽ہلبق ۽وک ۽طيہ۽‬
‫ورھ‬
‫رکّ۽ہن۽لًٍھ۽اہُ۽نُـٓف۽ ش۽طيہ۽رکؿ۔‬ ‫یول اْظ رہْو لکنْشرقوْاوغربوا‪1ْ١‬۔ ْ‬
‫ك ۽ونجف ۽ےہ۽ذہلا ۽رشع ًا ۽رغلًا ۽طيہ ۽رکلا ۽رٕاملا‪ ،‬۽امہّٓ ۽لالڈ ۽ںیم ۽ونجلًا ۽امشل ًا ۽وہاگ۔ ۽دحمك۽ںیم۽ونجف ۽امشل ۽ےک۽‬
‫دمہنی ۽ک ہب ۽اک ۽ہلبق ۽اجم ِ‬
‫یسک۽ےصح۽وک ُ۽ٓؿ۽لا۽نُصق۽رکےن۽یک۽ااجٓف۽آشاڈ۽ہن۽وہیئ۽اؿٓ۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽ےک۽یسک۽خ ّؽْ۽اک۽اانثتسء۽ہن۽رٕاملا۽وت۽ڈامٔہ۽ی۽اُقف۽ےک۽اصف۽‬
‫اچٓ‪۷‬۽ےصح۽فاہٖ۽ ُہـےئ۽نج۽ںیم۽الک۽تہج۽اابقتسل۽ےہ۔‬
‫۽دبُ۽انساُ۽یھب۽اچٓ۽یہ ُ۽ٓچ۽ؿ۽ؤولہ۽ٓکھيا۽ےہ۽‬
‫ثال ْثرا۽رعف۽اعس۽ںیم۽یھب۽ہی۽ڈامٔہ۽اچٓ۽یہ۽ٓعب۽رپ۽مسقنم۽رشط۽رغف۽ونجف۽امشل‪،‬۽اؿٓ ِ‬
‫دقاس۽‪،‬۽جلف۽‪،‬۽نیمی۽‪،‬امشل۽۔ایہن۽ںیم۽وفط۽ؿ۽تحت۽صال۽رک۽امتس۽اہجُ۽ںیم۽اہجف۽ض ّيہ۽وہشمٓ۽ںیہ۽‪،‬۽اُ۽اچٓؿُ۽ںیم۽الک۽ڈؿرسی۽رپ۽وکیئ۽‬
‫رتحیج ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽وکیئ ۽ؿہج ۽ںیہن ۽ہک ۽طيلًا ۽الک ۽اک ۽انساه ۽‪ ۴۷۳‬۽ڈٓےج ۽لک ۽ایل ۽اجؿّ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی ۽اک ۽رص ۽ف ۽‪ ۷۳‬۽لک‪ ،‬۽وت ۽ڈامٔہ ۽اقف ۽اچٓ ۽ٓعب۽‬
‫ستمؿی۽یہ۽رپ۽میسقت۽وہلا۽اچ ہٌٍْ۔‬
‫رابعا ‪:‬۽ڈامٔہ۽اقف۽ںیم۽اچٓ۽ےطقن۽رفمؿص۽وہےئ۽اُُ۽ںیم۽الک۽ہطقن۽ی۽اابقتسل۽یقیقح۽ےہ۽‪،‬۽ڈؿرسا۽ادتسلآ۽یقیقح‪،‬۽ڈؿ۽لایق۽نیمی۽ؿ۽امشل۽‬
‫رْ‬
‫یقیقح‪،‬۽وت۽وجاُ۽ںیم۽یسک۽ہطقن۽اک۽كی۽احمڈی۽ہن۽وہ۽اُس۽یک۽رقتبی۽الرجس۽ٓاعج۽رقببی۽وہک ۽دیعب۽یک۽رطف۽تبسن۽مٌعيڈ۽ےہ۽ہن۽ہک۽‬
‫رقتبی۽‪،‬۽الرجس۽ہٖ۽الک۽ؤولہ۽رپ۽ؿیہ۽نمث۽نمث۽ڈؿٓ۽اُس۽اک۽ہصح۽ڑپّ۽اگ۔‬
‫خامسا‪ :‬امتس۽اوقا ِل۽ذموکٓہ۽ںیم۽ہی۽ااسی۽صن۽ےہ۽ہک۽ڈؿرسی۽رطف۽ٓاعج۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ہیقب۽اوقال۽ضق۽اس۽یک۽رطف۽ٓوجه۽رک۽ شکٌْ۽‬‫رْ‬
‫ںیہ۽اؿٓ۽افدئہ۽رمتسمہ۽ےہ۽ہک۽وتقیف۽ااقبےئ۽جالف۽ےس۽اؿیٰل۽ےہ۽اؿٓ۽لمحتم۽اجمك۽رسفم۽ٓڈ۽ایک۽اجلا۽ےہ‪،‬۽وقل۽وسس۽ؿ۽اہچٓس۽اک۽یہی۽لصحم۽‬
‫ف ۽صٍيہ ۽قبلۃْاھلْالمشرقْوالمغربْعندناْ‪2‬امہّٓ ۽مٔڈلک ۽الہ۽‬ ‫۽وقل۽اؿّل ۽ںیم ۽ابعٓ ِ‬
‫وہلاوت ۽مہ ۽اؿرپ ۽ایبُ ۽رکےکچ۽ںیہ ۽اؿٓ ِ‬
‫رشمط۽ؿ۽الہ۽رغمف۽اک۽ہلبق۽ف)یک۽رشچ۽اام۽س۽انب۽اثار۽ااحلچ۽ےن۽ایس۽ابعٓ۽ف۽ڈریخہ۽نع۽مظن۽اسلدنؿیسی۽ےس۽رٕامیئ۽سج۽ںیم۽میسقت۽‬
‫ٓلا ی۽ذموکٓ۽وقل۽ڈؿس۽ںیم۽ؿہج۽ےس۽ہہبج۽ اڈ۽ انی۽اچ ہٌٍْ۽ہک۽ومعض۽وجسڈ۽وہےن۽ےک۽شٍق۽ارشف۽ازجاےئ۽ؿہج۽ےہ۽اُؿرپ۽زگٓا۽ہک۽ؿہج۽‬
‫وک۽قلطم۽ٹوھٓ۽ ں۽۔‬

‫‪1‬صحیحالبدازیبابالتستقبلالقبلۃبغائطالذمطبوعہقدینیکتبخاىہکراچی‪،٩٠/١‬سيًابوداؤدبابکراہیۃاستقبالالقبلۃالذ‬
‫مطبوعہآفتابعالهپریسالہوز‪٨/١‬‬
‫‪2‬ميیۃالنصلیشرطالرابعاستقبالالقبلۃمطبوعہمکتبہقادزیہجامعىظامیہالہوزص‪١٣١‬‬
‫‪Page 113 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وت۽ںیتہج۽نیمی۽ؿ۽امشل۽یھب۽ڈالخِ۽اابقتسل۽وہ۽اجیت۽ںیہ۽ہک۽اکُ۽ےک۽مٔڈلک۽ویٹپنکُ۽یک۽تہج۽نؼٍ ًيا۽تہجِ۽خق۽ؿ۽ٓاضق۽ےہ‪،‬۽ڈؿصخش۽ہک۽‬
‫مٔامٔالک۽تمس۽وک۽اجٓےہ۽وہُ۽وکیئ۽ہن۽ےہک۽اگ۽ہک۽اُُ۽ںیم۽الک۽اک۽طيہ۽ڈؿرسّ۽یک۽رطف۽ےہ۔رغص۽ےبعک۽وک۽اینپ۽ڈاینہ۽لا۽لاںیئ۽یٹپنک۽‬
‫رپ۽ انی۽ غۃً۽رعف ًا۽رشى ًا۽یسک۽رطچ۽اابقتسل۽ںیہ۔‬
‫سادسا‪:‬رْہی۽وت۽ػنغ ًا۽ولعمس۽ہک ِ‬
‫۽وقل۽اؿّل۽ڈؿس۽اؿٓ۽الک۽وتمہ۽رپ۽وسس۽اک۽وج۽ا۽ٓشال۽ؿ۽افالط۽ےہ۽ہٖ۽زگ۽ اڈںیہن۽وہ۽اتکس‪،‬۽اف۽ارگ۽نؼٍيڈ۽ںیم۽‬
‫ط‬
‫ایس۽رتعیب۽اہجف۽یک۽رطف۽ٓوجه۽ےئجیک۽وت۽نیع۽ولطمف۽ےہ۽ؿٓہن۽چیب۽صىُکـیئ۽دحِافلص۽ غٍِّ۽ؿ۽ حج۽لالابتعٓںیہن۽اؿٓ۽رتحیج۽لال۽ چ۽‬
‫لالط۽وتدح۽ہن۽دنبھ۽ےکس۽ک ۽ہک۽اہیُ۽لک۽ارحناف۽ٓؿ۽اء۽اؿٓ۽اُس۽ےک۽دعب۽اسفڈ۽وت۽یہی۽وقل۽اطبض۽اوقلال۽ےہ۽وت۽ایس۽رطف۽ٓوجه۽ہکلب۽اُ۽‬
‫ضق۽اک۽یھب۽آاجه۽انمضق۔‬
‫سابعا‪ْ:‬اس۽ںیم۽ؿتعس۽تہج۽اُ۽ضق۽ےس۽گنت۽رت‪،‬۽وت۽یہی۽اوحؿ۽ےہ۽ہک۽اہجُ۽لک۽اُس۽اک۽افم۽ڈےہ۽ؿہ۽امتس۽اوقا ِل۽ذموکٓہ۽رپ۽نؼٍيا۽‬ ‫رْ‬
‫تہجِ۽ہلبق۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽اس۽ےک۽افمڈ۽ےس۽لاہٖ۽ؿہ۽فل۽ہیف۽ؿ۽وکشمک۽ؿ۽لا۽طبضنم۽ےہ۽وت۽ادح۽قفتم۽ؿ۽رتک۽ ُضيہ۽ؿ۽اخيالف۽یہ۽انمضق۽‪،‬ال۽رجس۽‬
‫اشالیم۽نلعےئ۽ہيٍياف۽ےن۽یھب۽رشه۽ےس۽اجڈ۽رکےک۽تہج۽ہلبق۽ےک۽ےئل۽یہی۽اضہطب۽لادناھ۽‪،‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽ےک۽الک۽وسال۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫من ْالِواعد ْالقلکیۃ ْاذکان ْاالنحراف ْعنْ یکلف۽وقادعںیم۽ےہ۽ہک۽خق۽ڈاللئ۽ےک۽طؾٌؼٰی۽ےس۽ارحناف۽‪۷۸‬۽‬
‫مِتیض ْاالدلۃ ْا کثرمن ْخمس ْو ْاربعنی ْدرجۃْ ڈٓہج۽ےس۽ٓلاڈہ۽ڈاںیئ۽لا۽لاںیئ۽وہ۽اجےئ۽وت۽امنٓی۽ےکےئل۽طسلّمہ۽‬
‫یمنۃ ْاویسرة ْیکون ْذلك ْاالنحراف ْخارجاعنْ اچٓ ۽تہج ۽ںیم۽ےس‪ ،‬۽ؿہ ۽الک ۽دواھتیئ ۽تہج ۽سج ۽ںیم ۽صکہ ۽رکمہم۽‬
‫ش ع ؿاعق۽ےہ۽ریغب۽یسک۽ااکشل۽ےک۽ہی۽ارحناف۽اس۽ےس۽اخٓچ ۽غٕآ۽‬
‫الربعْالذیْفیہْمکۃْالمشرفۃْمنْغیا کالْ َلْ‬
‫لاےئ۽اگ۔(ف)‬
‫انْالج اتْبالنسبۃْاٰلْالمصَلْاربعۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫اوقل‪:‬۽اؿٓںیہی۽ےس۽فاہٖ۽ ُہـا۽ہک۽ہی۽وقل۽اامس۽ٓدنؿیسی۽ہٖ۽زگ۽ایسی۽ؿتعس۽ںیہن۽ٓکھيا۽ہک۽اےس۽وقل۽ڈؿس۽ےس۽دیقم۽ےئجیک۽ہکلب۽ؿیہ۽اانت۽‬
‫ؿعیس۽ےہ۽ہک۽اےس۽اس۽ےس۽دیقم۽رکلا۽اچ ہٌٍْ۔‬
‫فما ْوقع ْمن ْاالمام ْالحلیب ْف ْحلیۃ ْمماقدمناْ س ۽اامس ۽یبلح ۽اک ۽ؿہ ۽کالس ۽وج ۽ہیلح ۽ںیم ۽ؿاعق ۽ےہ ۽سج ۽وک ۽مہ ۽ےلہپ۽‬
‫نِلہ ْلؼس ْف ْموضعہ ْوھذاتمام ْانجاز ْماْ لقن۽رکےکچ۽ںیہ ُ۽ؿہ۽انمضق۽لحم۽ںیہن۽ےہ‪ِ ،‬‬
‫۽وقل۽اؿّل۽ںیم۽وج۽مہ۽‬
‫ےن۽ؿدعہ۽ایک۽اھت۽ہی۽ایکس۽لیمکت۽ےہ(ف)‬ ‫ْالِواالول۔ ْ‬ ‫وعندناكْف‬
‫ّ‬
‫ٓیہ۽دحمك۽ وفه۽مابنیْالمشرقْوالمغربْقبلہْ‪(2‬رشمط۽اؿٓ۽رغمف۽ےک۽ڈٓایمُ۽ہلبق۽ےہ۔ف)‬

‫‪ٰ 1‬‬
‫فتاویخیریہکتاب ٰ‬
‫الصلوۃمطبوعہدازالنعرفۃبیروت‪٢/١‬‬
‫‪2‬جامعالترمذیبابماجاءاٌبیًالنصرقوالنغربقبلۃمطبوعہامیًکنپيیدہلی‪١٠/١‬‬
‫‪Page 114 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ًًھ‬
‫اؿٓ۽اُس۽ےک۽لثم۽آشاڈاف۽ِ۽اثار۽اغمـنینم۽افٓؿ ِط۽امظع۽ؿ۽دبعاﷲ نب۽رمعؿریغامہ۽احصہب۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ ش‬
‫و‬ ‫لٍ لً‬ ‫طسل ّ‬
‫اوقل‪:‬۽اُس۽اک۽ہی۽افمڈ۽وہلا۽ہٖ۽زگ۽ ش۽ںیہن۽ہن۽نکمم۽ا س ش۽ہک۽رشط۽ےس۽رغف۽لک۽فصن َ۽ڈؿٓ۽ںیم۽ہلبق۽ ھيال۽وہا۽ےہ۽ؿٓہن۽الٓس۽ہک۽‬
‫گ‬
‫فصن۽ڈبرگ ۽صىُادتسلآ ۽ےلیھپ۽ہک۽اابقتسل۽ؿ ۽ادتسلآ ۽ڈؿ ۽تہج۽اقملل۽ںیہ۽شآا ۽ڈامٔہ۽ایہن۽ڈؿ ۽وتہجُ۽ےن۽ ھَٖ ۽ایل‪،‬۽اف ۽آشاڈ ۽ادقس۽‬
‫نؾن‬ ‫ورھ‬
‫و لکنْشرقواْاوْغربوا۽(۽نکیل۽وپٓف۽اؿٓ۽ ش۽یک۽رطف۽طيہ۽رکؿ۔ف)۽اک۽ایک۽لحم۽ٓےہ۽اگ‪،‬۽رگم۽ہی۽ںیہک۽ہک۽اخص۽ يٍِ۽رشمط۽‬
‫ؿ۽رغمف۽یٰنثتسم۽ںیہ۽وت۽الٓس۽وہ۽اگ۽ہک۽ہٖ۽صخش۽وج۽لٍساف۽وک۽ےھٹیب۽لا۽لااخےن۽وک۽اجےئ۽حیحص۽ ٓا الف۽رعمتف۽اقنؿ۽شاھت۽اتیل۽اجےئ۽احالہکن۽‬
‫ٓا الف ۽یھب ۽یقیقح ۽نییعت ۽اقنؿ۽ےس ۽اقرص۽ںیہ ۽‪ ،‬۽ارگ۽فرع ۽رعف ًا ۽اہجُ ۽لک ۽تہج۽رشمط ۽ؿ ۽رغمف ۽ےلیھپ۽ک ۽ؿہ ۽ضق۽یٰنثتسم۽ےہ ۽فانْبنیْ‬
‫اذااضیفْاٰلْغیْاالعدادْلمْیدخلْفیہْالغایتانْکماْفْالقتح۽(ظفل"بنی"خق۽ریغ۽دعڈ۽یک۽رطف۽اضمف۽وہ۽وت۽‬
‫ادتباء۽اؿٓ۽ااہتن۽ڈؿونُ۽اغںیتی۽اس۽ںیم۽ڈالخ۽ہن۽وہُ۽ک ۽اسیج۽ہک۽حتف۽ںیم۽ےہ۔ف)‬
‫اوقل‪:‬۽اف۽اکھٹےن۽ےس۽آ ےئگ۽رعف۽ںیم۽ںیتہج۽اچٓیہ۽یھجمس۽اجیت۽ںیہ۽اؿٓ۽وج۽الک۽ےس۽غٕبی۽ےہ ُ۽ؿہ۽ؿہ۽ایس۽یک۽رطف۽وسنمف۽وہلا۽ےہ۽وت۽اس۽‬
‫فصن۽ڈؿٓ۽ےک۽‪۳‬ۻ ‪۴‬ڈٓےج۽ےس۽‪۷۸-۷۸‬۽ڈٓےج۽ہک۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽ےس۽غٕبی۽ںیہ۽اُ۽ےک۽ےصح۽ںیم۽ٓہ۽رک۽یٰنثتسم۽وہُ۽ےگ۽چیب۽ےک۽‪۳‬ۼ۽ڈٓےج۽‬
‫و‬
‫نج۽یک۽ؿطس۽ںیم۽ہبعک۽ؿاعق۽ےہ۽تہجِ۽ہلبق۽ٓںیہ۽ےگ۽ؿوھاغمللـف(اؿٓ۽یہی۽ولطمف۽ےہ۽۔ف)۽طبہڈا۽الک۽امجً ِق۽نلعء۽ےن۽اہیُ۽نیب۽ معًٰی۽‬
‫ؿطس۽ایل۽ینعی۽رشم۽ط۽ؿ۽رغمف۽ےک۽ادنٓ۽وج۽وقس۽ونجیب۽ےہ۽اُس۽ےک۽ؿطس۽ؿ۽صٌٍؽف۽یک۽رطف۽ہلبق۽دمہنی۽ہنیکس۽ےہ۔۽‬
‫اوقل‪:‬۽اؿٓ۽اُس۽ےک۽ؤملڈ۽وقل۽ذموکٓ۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ امہنع۽ےہ۽ہک۽خق۽وتُ۽رغمف۽وک۽اےنپ۽ڈےنہ۽لآؿ۽اؿٓ۽رشمط۽وک۽لاںیئ۽لآؿ۽‬
‫رپ۽ےل۽وت۽اُس۽ؿغك۽ریتا۽طيہ۽ےلبق۽وک۽ےہ‪،‬‬
‫وہ ۽اتکس ۽ےہ ۽ہک ۽دبعاﷲ نب ۽رمع ۽ےن ۽اےنپ ۽وقل"فما ْبؼن ماْ‬ ‫وکانہ ْریض ْالل ْعنہ ْلذازاد ْقولہ ْاذرا ْاستِبلت ْبعدْ‬
‫قبلۃ"ےک۽دعب"اذراْاستِبلت"اک۽ظفل۽ایس۽ےئل۽مٔاھلا ۽وہ۽ہک۽امف۽‬ ‫قولہ ْفما ْبؼن ما ْقبلۃ ْلکون ْھذا ْمحتمال ْلخالفْ‬
‫لًٍ‬
‫ھما ۽ػيلۃںیم اس ۽ےس ۽ اڈ ۽ےک ۽جالف ۽اک ۽اامتحل ۽اھت۔ ۽اامس ۽دبعاﷲ‬ ‫المرادْھذاْوْحملہْاالمامْاالجلْعبداللْبنْالمباركْ‬
‫غ‬
‫نب۽ابمٓک۽ےن۽امنیب۽ا مضٖ۽ؿاغمبٕف۽ؿایل۽دحمك۽وک۽الہ۽رشمط۽ےک۽‬ ‫عَلْانْھذاْالھلْالمشرقْوکذاقالْالشیخْالبغویْفْ‬
‫المعالم ْانہ ْصَل ْالل ْعلیہ ْوسلم ْاراد ْبِولہ ْبابنیْ ےئل۽غٕآ۽ڈلا ۽ےہ۔۽اامس۽وغبی۽ےن۽اس۽وک ۽ویُ۽ایبُ۽ایک۽اؿٓ ۽اعممل۽ںیم۽‬
‫رٕاملا ۽ہک ۽وضحٓ ۽ےن ۽اانپ ۽وقل"رشمط ۽ؿ ۽رغمف ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ہلبق۽‬
‫المشرقْوالمغربْقبلۃْفْحقْاھلْالمشرقْ‪1١‬اھْوالْ‬
‫ےہــ"الہ۽رشمط۽ےک۽قح۽ںیم رٕاملا ۽اھ۽ےھجم۽ولعمس۽ںیہن۽ہک۽اُ۽‬
‫ادریْماالحا ملْ ْ‬
‫رضحاف‬

‫ٰ‬
‫‪1‬تفسیرالبغویالنعروفمعالهالتيزیلمعالدازٌزیرآیۃومااىتبتابعمطبعہمصطفیالبابیمصر‪١٩٩/١‬‬
‫‪Page 115 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ذلكْبلْاالظ رْکماْافاداالمامْالحلیبْفْالحلیۃْ ےن۽ہی۽ویکُ۽رٕاملا________۽ہکبج۽ٓلاڈہ۽فاہٖ۽ؿہ۽طعًٰی۽ےہ۽سج۽‬
‫وعَلْالِاریْفْالمرقاةْانْالمرادْالھلْالمدینۃْ اک۽اافڈہ۽اامس۽یبلح۽ےن۽ہیلح۽ںیم۽اؿٓ ۽صلّا ۽یلع۽اقٓی۽ےن۽ اقف۽‬
‫ںیم۽رٕاملا ۽ہک۽اس۽ےس۽دمہنی۽ونمٓہ۽اؿٓ ۽اےکس۽آڈرگڈ ۽ؿاولُ۽اک۽‬ ‫وماْوافقْقبلت ا۔ ْ‬
‫ع ہلبق۽ اڈ۽ےہ۔‬
‫اقول‪ْ :‬ومعلوم ْان ْالمدینۃ ْالسکؼنۃ ْ َلْ‬
‫ص‬
‫اوقل‪:‬۽(۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽)۽دمہنی۽ونمٓہ۽اک۽ کہ۽رکمہم۽ےس۽امشل۽ںیم۽‬
‫شمالؼت ا ْمن ْمکۃ ْالمکرمۃ ْمائلۃ ْقلیال ْاٰلْ‬
‫وھتٓا۽شا۽رغمف۽یک۽رطف۽املئ۽وہلا۽ؿاحض۽وطٓ۽ولعمس۽ےہ۽ہن۽ہک۽‬
‫المغربْدونْالمشرقْثمْانْالبغویْفْالتقسیْ‬
‫رشمط۽یک۽رطف۽‪،‬۽رھپ۽اامس۽وغبی۽ےن۽اینپ۽ریسفت۽‪،‬اامس۽ٓآی۽ےن۽‬
‫والرازی ْف ْالکبیوالمناوی ْف ْالتؼسی ْحملواْ ریسفت ۽ریبک ۽ںیم ۽اؿٓ ۽اامس ۽انمؿی ۽ےن ۽الٍٍسَٖ ۽ںیم ۽رشمط ۽ےس ۽ اڈ۽‬
‫المشرقْعَلْاقصریومْفْالشتاءْقالْفْالمناویْ رسڈویُ۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٹوھ ے۽ڈُ۽اک۽علطم۽ اڈ۽ایک۽ےہ‪،‬۽اامس۽انمؿی۽‬
‫ےن۽ویُ۽رٕاملا۽ہک ُ۽ؿہ۽رقعف۽ےک۽بلق۽اک۽علطم۽ےہ۔(ف)‬ ‫وھوْمطلعْقلبْالعِرب‪1١‬۔ ْ‬
‫اقول‪ْ :‬وال ْیستِیم ْاالبقرق ْعدة ْدرج ْوال ْفْ اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ)ہی ۽ایبُ ۽دنچ ۽ڈٓوجُ ۽ےک ۽رٕط ۽ریغب۽‬
‫ڈٓضق ۽ںیہن ۽وہ۽اتکس ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽اُ ۽ےک۽ٓامےن ۽ںیم۽ہی ۽ڈٓضق۽‬
‫زمانہ ْاذکان ْاذذاك ْبعد ْالِلب ْ ْعــــہ ْالہصــہ ْلوْ‬
‫اھت۽ویکہکن۽اُس۽ؿغك ۽بلق۽اک۽نُغڈ ۽اہل۽ہص۽ول۽ونجیب۽اھت۽‪،‬۽اؿٓ ۽اُ۽‬
‫جنوبیاْوالمغربْعَلْمغربْاطولْیومْفْالصیفْ‬
‫رضحاف۽ےن۽رغمف۽وک۽رگویمُ‬
‫قال ْ‬

‫عــــہْطولْالِلبْفْزمانْالمناویْحْصہْہْتِریباْفالبعدْعنْ ىلّاہم۽انمڈی۽ےک۽ٓامہن۽ںیم۽وطل۽ابلقل۽رقتم ًيا۽چ۽ہص۽اھت۽وت۽ادتعا ِل۽‬

‫االعتدال ْاالقرب ْسہصہ ْجؼبہ ْف ْاللوغارثمیاتْ اغٕف ۽ےس ۽اس ۽اک ۽نُغڈ ۽صہػہ ۽سج ۽اک ۽خٌق ۽ولاگٓمث ۽ۺ‪۸‬ۺ‪۵‬ۺ‪۸‬ۼیۼ‪x‬۽‬
‫ْتِریبا اس ۽ےک ۽لیم ۽یلک ۽اک ۽لظ ۽احل ۽ا ـ ۽رقتم ًيا ‪۸۹۶‬ۼ ۺ‪۹۶‬یۼ =‬
‫ر‬ ‫ۺ‪۸‬ۺ‪۵‬ۺ‪۸‬ۼءۼ‪ x‬ظل ْالمیل ْالکَل ْذاك ْالح ْالط‬

‫‪۸۹۶‬ۼۺ‪۹۶‬ءۼ=‪۸۵۶۵۳‬ۼ‪ ۸‬ءۼ قوسہ ْکا ْالط ْل ْھوالمیل ْالثاینْ ‪۸۵۶۵۳‬ۼ‪۸‬یۼ۽وہاگ۽اس۽ےک۽وقس۽اک۽ا ـ۽ل۽وہاگ۽وج۽ہک۽بلق۽ےک۽ےئل۽‬

‫للِلبْثمْ ُبعدْدرجۃْالِلبْعنْاالنِالبْاالقربْالہ ْجؼبہْ‬
‫لیم۽لاین۽ےہ۽رھپ۽انؼالف۽اغٕف۽ےس۽بلق۽ےک۽ڈٓہج۽نُغڈ۽اہل۽وہاگ۽سج۽‬
‫‪۶‬ۻ‪۷‬ۼ‪۹۵۸‬ءۼ‪+‬جیب ْالمیل ْالکَل ْالح ْالط ‪۳‬ۼ‪۹۳۳۷۳‬ءۼ‬
‫اک۽خٌق۽‪۶‬ۻ‪۷‬ۼ‪۹۵۸‬یۼ‪+‬۽لیم۽یلک۽اک۽خٌق‬
‫=‪۶‬ۺ‪۵۹۶۸‬ءۼ قوسہْطْصہْما محْالمیلْالکَل‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ا يَٖ۽رشچ۽ااجلعم۽اریغصل۽دحمك۽امنیب۽ا مضٖف۽احل۽ےک۽تحت۽ہبتکم۽اامس۽شایعف۽ارللاص۽‪۶۷۸/۵‬‬
‫‪Page 116 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےک۽وطلی۽رتنی۽ڈُ۽اک۽رغمف۽غٕآ۽ڈلا۽اؿٓ۽اامس۽انمڈی۽ےن۽رٕاملا۽‬ ‫وھوْمغربْالسماْالرامح ْ‬
‫اقول‪ْ :‬ھذا ْابعد ْوابعد ْفان ْعـــہ ْبعد ْالسماكْ ہک۽ؿہ"سماكْرامح"اک۽رغمف۽ےہ(ف)‬
‫اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ہی۽لاف۽تہب۽دیعب۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽‬ ‫اذاذاكْلوصہْكْشمالیاْ ْ‬
‫ؿغك"سما ک"اک۽نُغڈ۽ول۽ہص۽ک۽‬
‫ہص۽‬ ‫(ہیقب۽احہیش۽ہ۽زگہتش)‬
‫احل ۽ا ـ ۽‪۳‬ۼ‪۹۳۳۷۳‬ءۼ=‪۶‬ۺ‪۵۹۶۸‬یۼوہاگ ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽وقس ۽ؿ‬
‫م‬ ‫الح ْالط ‪۳‬ۼ‪۹۳۳۷۳‬ءۼ=‪۶‬ۺ‪۵۹۶۸‬ءۼ ۽ؿ‬
‫ما ح ھوْ ما مح ۽وہاگ‪ ،‬۽یہی ۽اس ۽اک ۽وکنمس ۽لیم ۽یلک ۽وہاگ ۽سج ۽اک ۽رعص ۽ء ۽ہص ۽ل۽‬
‫ہص‬

‫المکیلالمنکوس ْلہ ْوعرضہ ْء ْل ْکمیلہ ْالثاین ْجنوّبْ وہاگ۽وجاےکس۽ونجیب۽لیم۽لاین۽اسیج۽وہاگ۽ س۽اُ۽اک۽ومجمہع۽اہل۽ہص۽ا ـ۽ل۽وج۽‬

‫ہص‬

‫فمجموعہما ْالہ ْ ْنط ْل ْحصۃ ْالبعد ْجؼبہ ْ‪۴۵۷‬ۺ‪۹۷۴‬ءۼ نُغڈ ۽اک ۽ہصح ۽وہاگ ۽اس ۽اک ۽خٌق ۽‪۴۵۷‬ۺ‪۹۷۴‬ءۼ‪+‬لیم ۽وکنمس ۽ےک ۽لک ۽اک۽‬
‫ہص‬

‫‪+‬جیب ْتمام ْالمیل ْالمنکوس ‪۸۵۷‬ۺ‪۶‬ۼۼءۼ= خٌق ۽‪۸۵۷‬ۺ‪۶‬ۼۼءۼ=ۻ‪۹۶۸۷۹۷‬ءۼ ۽وہاگ ۽سج ۽اک ۽وقس ۽اہل ۽ہص۽‬
‫ۻ‪۹۶۸۷۹۷‬ءۼ قوسہْالہْصہْلوْبعدْالِلبْایْمیلہْاالولْوْ ول ۽نُغڈِ ۽بلق ۽ینعی ۽ااکس ۽لیم ۽اؿل ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ہی ۽لاف ۽ولعمس ۽ےہ ۽ہک ۽لیم۽‬
‫معلوم ْان ْالمیل ْاالعظم ْکان ْاصغرمنہ ْبا کثر ْمنْ امظع۽اس۽ےس۽ڈؿ ۽ڈٓےج۽مک۽وہاگ۽‪،‬وت۽اس۽ےس۽ڈؿونُ۽رشموقُ۽یک۽‬
‫ؿتعس۽ےسیک۽لئاؿی۽وہک ‪۴۵‬طيہ۽(ف)‬ ‫درجتنیْفکیفْیؾساویْسعتامشرق ماْ‪۴۵‬منہ(م)‬
‫عـــہْطولْالسماكْاذذاكْونطْتِریباْبعدہْعنْاالعتدالْ امسک۽اک۽وطل۽اس۽ؿغك۽ؿنـ۽رقتم ًيا۽وہ۽وت۽اس۽اک۽ادتعال۽اغٕف۽ےس۽نُغڈ۽‬
‫فل‬
‫االقرب ْنط ْجؼبہ ۼ‪۸۴۵۹۷۴‬ءۼ‪+‬ظل ْالمیل ْاالعظم= نـ۽وہاگ۽سج۽اک۽خٌق ۽ۼ‪۸۴۵۹۷۴‬ءۼ‪ِ +‬ميل۽امظع۽=‪۵‬ۻۼ‪۴۸۳۸‬ءۼ۽‬
‫‪۵‬ۻۼ‪۴۸۳۸‬ءۼقوسہْحْصہْحْھومیلہْالثاینْوبعدْدرجتہْعنْ وہاگ ۽سج ۽اک ۽وقس ۽چ ۽ہص ۽وج ۽اس ۽اک ۽لیم ۽لاین ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ٓ ۽اس ۽جڈی ۽ےس۽‬
‫راس ْالجدی ْعا ْصہ ْجؼبہ ۽ا‪۳‬ۺ‪۸۹‬ۺۼءۼ جیب ْالمیلْ اےکس ۽ڈٓےج ۽اک ۽نُغڈ ۽اعہص ۽سج ۽اک ۽خٌق ۽= ۽‪۳۴‬ۺ‪۸۹‬ۺۼءۼ ۽‪+‬لیم۽‬
‫االعظم‪۴ +‬ۼۺ‪۹۳‬ۺ‪۸‬ءۼ قوسہ ْال ْح ْمیلہ ْالمنکوسْ امظع۽اک۽خٌق۽‪۴‬ۼۺ‪۹۳‬ۺ‪۸‬ءۼوہاگ۽سج۽اک۽وقس۽ال۽چ۽ااکس۽لیم۽وکنمس۽‬
‫وعرضہْالْصہْلحْشمالیا‪+‬حْصہح= لطْموْحصۃْالبعدْ وہ۽اگ۽اؿٓ۽ااکس۽امشیل۽رعص۽ال۽ہص۽حل۽‪+‬چ۽ہص۽چ۽= ـ۽وم۽نُغڈ۽اک۽ہصح۽وہاگ۽‬
‫جؼبہ ‪۸۴۳‬ۼ‪۳۸‬ۻءۼ‪+‬جیب ْسرنب ہص‪۸۹۵‬ۺ‪۹۹‬ۼ ۽ءۼ= سج۽اک۽خٌق ۽رسمك ۽ہص۽‪۸۹۵‬ۺ‪۹۹‬ۼء۽ۼ=‪۵‬ۺ‪۳‬ۺ‪۵‬ۺۺیۼوہاگ۽‬
‫سج۽اک۽وقس۽ول۽ہص۽ک۽امسک۽اک۽نُغڈ۽وہاگ۽‪۴۵‬طيہ۽(ف)‬ ‫‪۵‬ۺ‪۳‬ۺ‪۵‬ۺۺء۽ۼ قوسہْلوْہصْكْبعدْالسما ک‪۴۵‬منہْ(م)ْ‬

‫‪Page 117 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫زائدا ْعَل ْالمیل ْالکَل ْبنحو ْ‪١٣‬درجۃ ْقال ْالبغویْ امشیل۽اھت۽‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽نُغڈ"لیم۽یلک"ےس۽رقتم ًيا ‪۴۶‬۽ڈٓےج۽ٓادئ۽اھت۔۽‬
‫فمنْجعلْمغربْالصیفْفْھذاالوقتْعَلْیمؼنہْ اامس۽وغبی۽ےن۽رٕاملا۽‪:‬۽سج۽ےن۽اس۽ؿغك۽رگویمُ۽ےک۽رغمف۽‬
‫وْمشرقْالشتاءْعَلْیسارہْکانْوج ہْاٰلْالِبلۃْ‪ ْ1‬وک ۽اینپ ۽ڈاںیئ ۽رطف ۽اؿٓ ۽رسڈویُ ۽ےک ۽رشمط ۽وک ۽اینپ ۽لاںیئ۽‬
‫رطف۽ایک۽وت۽اس۽صخش۽اک۽طيہ۽ہلبق۽یک۽رطف۽وہ۽اگ۽اھ اؿٓ ۽اامس۽‬
‫اھ ْ ْ ْقال ْالرازی ْوذلك ْالن ْالمشرق ْالشتویْ‬
‫ر‬
‫ٓآی ۽ےن ۽ ٕاملا ۽ہی ۽اس۽ےئل ۽ےہ ۽ہک۽رسڈویُ ۽اک ۽رشمط ۽ونجیب۽‬
‫جنوّب ْمؾباعد ْعن ْخط ْاالستواء ْبِدرالمیلْ‬
‫وہلاےہ۽اؿٓ۽ طِ۽اوتساء۽ےس۽لیم۽یک۽ادقآ ُ۽ڈؿٓ۽وہلا۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽‬
‫والمغرب ْالصییف ْشماٰل ْمؾباعد ْعن ْخطْ‬
‫رگویمُ۽اک۽رغمف ۽امشیل۽وہلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽ طِ۽اوتساء۽ےس۽لیم۽یک۽‬
‫لمی‬
‫االستواء ْبمِدارا ل ْوالذی ْبؼن ما ْھو ْسمتْ ادقآ ۽ڈؿٓ ۽وہلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وجاُ ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ےہ ۽ؿہ ۽تمسِ۽‬
‫ص ّکہ۽ےہ۽اھ(ف)‬ ‫مکّۃ‪ْ2٢‬اھ ْ‬
‫اقول‪ْ:‬والْادریْکیفْیحملْالمطلِانْعَلْھذینْ اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ولعمس۽ںیہن۽قلطم۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽وک۽‬
‫المِیدین ْوای ْقرینۃ ْعلیہ ْبل ْوای ْحاجۃ ْالیہْ ویکرکن ۽دیقم ۽رک ۽ڈلا ۽ایگ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽رپ ۽غٕہنی ۽ایک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ہکلب ۽اس ۽یک۽‬
‫فان ْالظاہر ْمن ْاالطالق ْارادةمغرب ْاالعتدالْ رضؿٓف ۽یہ ۽ایک ۽ےہ ۽ویکہکن ۽رشمط ۽ؿ ۽رغمف ۽ےس ۽ادتعال ۽اک۽‬
‫ومشرقہ ْوالشك ْان ْبؼن ما ْقبلۃ ْالمدینۃْ رشمط۽ؿ۽رغمف۽یلع۽االفالط۽ اڈ۽ےہ۔۽اؿٓ۽نؼٍيا۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک۽‬
‫ڈٓایمُ۽دمہنی۽ونمٓہ۽اؿٓ۽اےکس۽آڈ۽رگڈ۽اک۽ہلبق۽ےہ۽ہکلب۽(نیع۽ہلبق۽‬
‫السکؼنۃ ْومایلی ا ْبل ْان ْارید ْزیادة ْالتِریبْ‬
‫یک۽اجبےئ)۽رصف۽رقتیبی۽تمس۽ اڈ۽وہ۽وت۽رھپ۽اس۽ایبُ۽اک۽سکع۽‬
‫کانْالعکسْاوٰلْوھواخذْمغربْالجدیْوْمشرقْ‬
‫الجدی"اک ۽رغمف ۽اؿ ۽ٓ"السرطان"اک۽‬ ‫ّ‬ ‫"‬‫۽ہک‬ ‫۽ہی‬ ‫ہ‬‫۽ؿ‬
‫ُ‬ ‫۽ےہ‬ ‫رتہب‬
‫ع‬
‫السرطانْالنْقبلۃْالمدینۃْالکریمۃْ َلْجنوبؼت اْ‬
‫رشمط۽ایل۽اجےئ۽ویکہکن۽دمہنی۽ونمٓہ۽اک۽ہلبق۽اس۽ےس۽ونجف۽ںیم۽‬
‫میالْماعنْنِطۃْالجنوبْاٰلْالشرقْبعدةْدرج۔ ْ‬
‫وھتٓا ۽شا ۽ہطقن ۽ونجف ۽ےس ۽رشمط ۽یک ۽رطف ۽دنچ ۽ڈٓےج ۽ہق ۽رک۽‬
‫ثم ْاقول‪ْ :‬ف ْقول ْاالمام ْالرازی ْمؾباعد ْعن ْخطْ‬
‫ےہ۽۔(ف)۽مث۽اوقل‪ :‬۽ہک۽اامس۽ٓآی۽ےک۽وقل"ہک۽رگویمُ۽اک۽‬
‫االستواءْ ْ‬
‫رغمف۽اؿٓ۽رسڈویُ۽اک۽رشمط۽‪،‬۽ ط۽اوتساء۽ےس۽‬

‫‪1‬تفسیرالبغویالنعروفبنعالهالتيزیلمعالدازٌزیرآیتومااىتبتابعمطبوعہمصطفےالبابیمصر‪١٩٩/١‬‬
‫ّ‬
‫‪2‬التفسیرالکبیرزیرآیتفولوجھكالذمطبوعہالنطبعۃالبیہۃالنصریۃمصر‪٩٩٩/١‬‬
‫‪Page 118 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ُک‬
‫بمِدارالْمیل ْتسامحاظاہرا ْفان ْذلك ْانما ْھوفْ لیم ۽یک ۽ادقآ ُ۽ڈؿٓ ۽وہلا ۽ےہ ۽ںیم ۽ ھال ۽نساحم ۽ےہ ۽ویکہکن ۽ہی۽‬
‫االفق ْالمستوی ْاما ْف ْغیہ ْفسعۃ ْالمشرقْ وتسمی۽اقف۽ںیم۽ےہ۽نکیل۽اےکس۽ریغ ۽صىُمضٖط۽ؿ ۽رغمف ۽یک۽‬
‫والمغرب ْلرایس ْالجدی ْوالسرطان ْا کربْ ؿتعس۽ٓاس۽جڈی۽اؿٓ۽ٓاس۽رسفاُ۽رپ۽ہشیمہ۽لیم۽یلک۽ےس۽مٔی۽‬
‫م وہیت۽ےہ۽‪،‬۽اُ ۽اک۽وقل۽ےسیک۽حیحص۽وہ۽اتکس۽ےہ۽ہکبج۽ہی۽ؿتعس۽‪،‬۽‬
‫دائما منْالمیل ْالکَل ْکیف ْویھ ْوتر ْالِائمۃ ْ نْ‬
‫ی۽ےک۽اق ہم۽اک۽ؿرت ۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽ثلثم۽رکؿی۽اقف۽اؿٓ۽‬
‫َ‬ ‫ثلثم۽رکؿ‬
‫مثلث ْکروی ْیحدث ْمن ْقوس ْالمعدل ْبنیْ‬
‫طيليۃ۽ےک۽ڈٓایمُ۽دعمل۽ےک۽وقس۽اؿٓ۽طيليۃ۽ےک۽وق۽س۽اؿٓ۽الک۽‬
‫االفق ْوالمیلیۃ ْوقوس ْمن ْالمیلیۃ ْواخری ْمنْ‬
‫ڈؿرسّ‪ ،‬۽وجہک ۽اُقف ۽اک ۽وقس۽ےہ ۽‪،‬ےس ۽دیپا ۽وہیئ ۽۔ہی ۽ڈؿونُ۽‬
‫۽احڈہ۽‬ ‫االفق ْکلتاھما ْبنی ْالمعدل ْوالجزئ ْوزاویتاہْ‬
‫دعمل۽اؿٓ۽زجء۽ےک۽ڈٓایمُ۽ںیہ۽اس۽ےک۽لایق۽ڈؿونُ۽ٓاؿےی ّ‬
‫الباقؼتانْحاتانْاما کونْھذہْقائمۃْفالْن اْمنْ ںیہ‪،‬۽اس۽اک۽اق ہم۽وہلا۽وت۽اس۽ےئل۽ےہ۽ہک۽ہی۽طيليۃےس۽دعمل۽رپ۽‬
‫میلیۃْوقعتْعَلْالمعدلْواماحدةْالبوایقْفالنْ رگی۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽ڈؿرسّ۽ٓاؿویُ۽اک۽احڈہ۽وہلا ۽اس۽ےئل۽ےہ۽ہک۽‬
‫وتر ْالِائمۃ ْویھ ْالسعۃ ْوالمیل ْکالھما ْاقل ْمنْ اق ہم ۽اک َ۽ؿرت ۽وج ۽ہک ۽ؿتعس ۽اؿٓ ۽لیم ۽ےہ ۽ہی ۽ڈؿونُ ۽دواھتیئ ۽ےس۽‬
‫ہی۽وجہک۽ریغ۽احڈہ۽ےہ۽وت۽اس۽رطچ۽رکؿُ۽‬
‫ّ‬ ‫الربع ْواحدی ْالزاویا ْغیحادة ْفتمت ْشرائطْ مک۽ںیہ۽اؿٓ ۽الک۽ٓاؿ‬
‫امنْاوٰلْا کُروْجبْاْعظیمۃْوترالعظیمْبالسا بعْ ںیم ۽ےس ۽ےلہپ ۽یک"ا"ےک ۽رشاطئ ۽لمکم ۽وہےئگ ۽وت ۽اف ۽اُ ۽ےک۽‬
‫ٰ‬ ‫ّ‬
‫شاوت ں۽یک۽ؿہج۽ےس۽ؿرت۽یٰمظع۽یک۽مٔاھین۽رضؿٓی۽وہیئگ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫من ا ْویھ ْالسعۃ ْفیھ ْاعظم ْمن ْالمیل ْاالعظمْ‬
‫ؿیہ۽ؿتعس۽ےہ۽وت۽ہی۽لیم۽امظع۽ےس۽اؿٓ۽لایق۽دعمل۽ےک۽وقس۽‬
‫ومن ْقوس ْالمعدل ْالباقیۃ ْایضااماف ْافقْ‬
‫ےس۽یھب۽مٔی۽ےہ۽وتسمی۽ےک۽اقف۽ںیم۽طيليۃ۽اقف۽رپ۽قبطنم۽‬
‫المستوی ْفؾنطبق ْالمیلیۃ ْعَل ْاالفق ْفالمثلثْ‬
‫وہاجیت۽ےہ۽اس۽ےئل۽ؿاہُ۽ثلثم۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ ۽زجء۽اؿٓ ۽ہطقن۽‬
‫یک‬
‫ولم ْ ن ْبنی ْالجزء ْونِطۃ ْاالعتدال ْحینئذْ ادتعال ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اف ۽رصف ۽اس ۽اک۽لیم ۽ےہ ۽اؿٓ ۽یہی ۽امہٓی۽‬
‫اڈ۽ےہ‪،‬۽اﷲاعتیٰل۽رتہب۽اجاتن۽ےہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫االمیلہْوذلكْمااردناہْواللْ ٰ‬
‫لڈميل۽بتک۽ذمہق۽ںیم۽ہی۽لا چ۽ابعٓںیت۽ںیہ۽ہک۽اافڈہ۽مکح۽اعس۽رکیت۽ںیہ۽اؿٓ۽اہیُ۽الک۽ابعٓف۽اؿٓ۽ےہ۽ےسج۽ضعب۽بتک۽ںیم۽وصٓہً۽‬
‫وطبٓ۽ومعس۽فاہٖ۽ایک۽اؿٓ۽خؾٌؼۃً۽اطالاصحل۽ومعس۽ںیہن۽ہکلب۽اںیھن۽ىالامف۽ِاخہص۽ےس۽ےہ۽وج۽ل ِ‬
‫الڈ۽وصخمہص۽ےک۽ےئل۽اوقال۽ہیقف۽اوب۽رفعج۽‬
‫ؿریغہ۽اشمخئ۽ےس۽زگٓ ں۽ؿہ۽ہی۽ہک۽نیب۽اغمبٕنیب۽ہلبق۽ےہ۽ینعی۽رگویمُ۽ںیم۽ضق۽ےس۽مّٔ۽ڈُ۽طيلًا ‪۵۵‬وجُ۽اؿٓ۽اجٓؿُمٍِ۽ضق۽‬
‫ےس۽ٹوھ ے۽ڈُ۽طيلًا ‪۵۴‬ڈربمس۽ںیم۽ ٓا اتفف۽اہجُ۽ڈؿےب۽اُُ‬

‫‪Page 119 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ڈؿونُ۽ومعض۽رغؿف ۽ےک۽ادنٓ ۽تمسِ۽ہلبق۽ےہ۔۽ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽وحباہل۽رشچ۽ٓاڈا فؼَٖ ۽للغالصۃازغلی۽ضعب۽بتکِ۽دمتعمہ۽ےس۽رشچ۽‬
‫اغذالہص۽للغالصۃ۽ا ؽہصياین۽ںیم ےہ‪:‬۽‬
‫ینظر ْمغرب ْالصیف ْف ْاطول ْایامہ ْومغربْ رگویمُ ۽ےک ۽وطلی ۽رتنی ۽ڈُ ۽ےک ۽رغمف ۽اؿٓ ۽رسڈویُ ۽ےک۽‬
‫الشتاءْفْاقصرایامہْفلیدعْالثلثنیْفْالجانبْ ٹوھ ے۽ڈُ ۽ےک۽رغمف ۽وک۽وحلمؿ ۽ٓ ھ۽رک۽ڈاںیئ۽اجمك ۽‪ ۶۳‬۽اؿٓ۽‬
‫االیمن ْوالثلث ْف ْاالیسرو ْالِبلۃ ْعند ْذلكْ لاںیئ۽اجمك۽‪۶‬۽ڈٓےج۽ٹوھّٓ۽وت۽ہی۽امنٓی۽اک۽ہلبق۽وہاگ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽‬
‫ولولمْیقعلْھکذاْوصَلْفیماْبنیْالمغربنیْیجوز‪1‬۔ ْ ؿہ۽ہی۽اایتحؿ۽ہن۽رکّ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽رغمف۽ےک۽ڈٓایمُ۽دیساھ۽امنٓ۽‬
‫ڑپھ۽ےل۽وت۽امنٓ۽اجمٔ۽وہک ۔(ف)‬
‫ہیلح۽ںیم۽صلٌؾـ۽ؿ۽سینجت۽صلٌؾـ۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫وقال ْابومنصورینظر ْاٰل ْاقصر ْیوم ْاطول ْیومْ اؿٓ۽اوب۽وصنمٓ۽ےن۽اہک۽ضق۽ےس۽ٹوھ ے۽اؿٓ۽ضق۽ےس۽مّٔ۽ڈُ۽‬
‫فیعرفْمغربی ماْثمْیرتكْالثلٰثنیْعنْیمؼنہْقالْ ےک ۽رغمف ۽وک ۽ولعمس ۽رکےک ۽رھپ ۽‪ ۶۳‬۽ڈٓےج ۽ڈاںیئ ۽رطف۽‬
‫صاحب ْالملتِط ْھذا ْاستحباب ْواالول ْللجواز‪2‬اھْ ٹوھّٓ۽۔اصخ ِق۽صلٌؾـ۽ےن۽اہک۽ہک۽الہپ۽ایبُ۽وجآ۽ےک۽ےئل۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫ڈؿرسا۽اضًزياف۽ےہ۽اھ۽اؿٓ۽یہی۽یدٓ۽کالس۽ںیم۽لاوچن ں۽اارتاص۽‬ ‫م‬ ‫ل‬
‫وھذاماوعدناكْصدرا کالمْفْاالیرادْالخا س۔ ْ‬
‫ںیم۽امہٓا۽ؿدعہ۽اھت۔(ف)‬
‫الڈ۽صکہ۽طع ّممہ۽ےس۽اخص۽ونجف۽لا۽امشل۽وک۽ںیہ۽ہی۽ایبُ۽اُ۽ےس۽وت۽اطلًا۽قلعتم۽ںیہن۽وہاتکس۽ ٓا ر۽ہن۽ڈاھکی۽ہک۽ہلبق۽دمہنی۽‬ ‫فاہٖ۽ےہ۽ہک۽وج۽ل ِ‬
‫ہنیکس ۽ہلبق ۽ہیعطق ۽نؾيٍيہ ۽ےہ ۽نیب ۽اغمبٕنیب ۽ڈٓانکٓ ۽جڈ ۽عیمج ۽تہج ۽رغمف ۽ےس ۽تہب ۽دیعب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لالڈِ۽رشہیق ۽ؿ ۽رغہیب ۽وک ۽یھب ۽اعس ۽ںیہن۽‬
‫وہ یتک۽‪،‬۽ ٓا ر۽ہن۽ڈاھکی۽ہک۽ایھب۽ثحب۽اہچٓس۽اکم ہم۽ىلّاہم۽شایم۽ںیم۽وج۽رہش۽صکہ۽ہمظعم۽ےس۽لا چ۽ڈٓےج۽وطل۽رشمیق۽ٓادئ۽اخص۽ طِ۽اوتساء۽‬
‫رپ۽ایل۽اُس۽اک۽ہلبق۽نیب۽اغمبٕنیب۽ےس۽دوُّ۽ڈٓےج۽امشل۽وک۽اٹہ۽وہا۽ےہ‪،‬‬
‫النْالسعۃْالعظیمْفْاالفقْالمستویْالحْصہْالرْوْ ویکہکن۽وتسمی۽اقف۽ںیم۽مٔی۽ؿتعس۽احل۽ارل۽ہص۽ےہ۽ہکبج۽ہطقن۽‬
‫قدکانْانحرافْقبلۃْعنْنِطۃْالمغربْعرصہْالح۔ ْ رغمف۽ےس۽ہلبق۽اک۽ارحناف۽ي ُٕ۽ہص۽احل۽اھت۔(ف)‬
‫وت۽ہلبق۽رقتیبی۽ۼۼاننؿّ۽ڈٓےج۽رغمنیب۽ےس۽لاہٖ۽وہاگ۽وج۽ٓعب۽ڈؿٓ۽ےس۽یھب۽ٓلاڈہ۽ےہ۔۽الرجس۽اامیل۽ااتفلؿی۽ںیم۽اس۽وقل۽وک۽اےنپ۽‬
‫الڈ۽رمسدنق۽ؿریغہ۽ےس۽اخص۽ایک‪،‬۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ۔‬
‫ل ِ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽ثحبم۽یف۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻۻ‪۵‬‬
‫غم‬ ‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬ا ٌغلٌظ۽ا ذلی۽امل۽یف۽صٍيۃ۽ا ػلی۽عم۽صٍيۃ۽ا ػلی۽وحباہل۽ہیلح۽ارشلؿ۽ارلاعب۽وبطمہع۽ہبتکم۽اقڈٓہی۽اجہعم۽اظنہیم۽الوہٓ۽ص‪۹‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 120 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ذکرْفْاماٰل ْالقتاوی‪ْ،‬حدالِبلۃْفْبالدناْیعینْ اامیل۽ااتفلؿٰی۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ہک۽امہّٓ۽رمسدنق۽ےک۽ىالہق۽‬
‫ف ْسمرقند ْما ْبنی ْالمغربنی ْالمغربنی ْمغربْ ںیم ۽ہلبق ۽یک ۽دح ۽رگویمُ ۽اؿٓ ۽رسڈویُ ۽ےک ۽ڈؿونُ ۽رغموبُ ۽ےک۽‬
‫ڈٓایمُ۽ےہ۔(ف)‬ ‫الشتاءْومغربْالصیف‪ْ 1‬‬
‫اںیھن۽لالڈ۽رشہیق۽ےس۽ہٖاف۽ےہ‪،‬۽ىلّاہم۽مٔدنجی۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽مہ۽ےن۽ااکس۽ہلبق۽قیقحت۽ایک‪،‬۽نیب۽اغمبٕنیب۽ےس۽لاہٖ۽ونجف۽وک۽اٹہوہا۽‬
‫لالا۔۽اؿٓ۽ایس۽ےک۽اطمقب۽اامس۽دبعاﷲ نب۽ابمٓک۽ ؿٓی۽ؿاامس۽اوبعیطم۽یخلب۽اک۽آشاڈ۽ ٓا لا‪،‬رشچ۽اقنہی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫نحن ْقد ْحِِنا ْبتلك ْالِواعد ْقبلۃ ْھراة ْفظ رْ مہ ۽ےن ۽اُ ۽وقادع ۽ےس ۽ہٖاف ۽ےک ۽ہلبق ۽یک ۽تمس ۽قیقحت۽یک ۽ےہ ۽وت۽‬
‫لناانہ ْیِع ْعن ْیسار ْمغرب ْاقصر ْایام ْالسنۃْ ںیمہ۽ولعمس۽وہا۽ہک۽شال۽ےک۽ٹوھ ے۽ڈُ۽ےک۽رغمف۽ےس۽لاںیئ۽‬
‫حیث ْیغرب ْکوا کب ْالعِرب ْوھوالموافقْ اجمك ۽اہجُ۽رقعف ۽ےک۽اتسّٓ۽رغؿف ۽وہےت۽ںیہ۽اہیُ۽اک۽‬
‫ق ہلبق۽ےہ۽‪،‬۽دبعاﷲ نب۽ابمٓک۽اؿٓ ۽اوب۽عیطم۽ےک۽ایبُ ۽ےک۽یہی۽‬
‫لماذکرہْعبداللْبنْالمباركْوابومطیعْفماْو عْ‬
‫غ‬
‫اطمقب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وجسینجت ۽ا ملٌؾـ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽امنٓی ۽ےن۽‬
‫ف ْتجنؼس ْالملتِط ْانہ ْلوصَل ْاٰل ْج ۃ ْخرجتْ‬
‫رگویمُ۽ےک۽رغمف ۽اؿٓ ۽رسڈویُ۽ےک ۽رغمف ۽ےس۽اخٓچ ۽یسک۽‬
‫ممابنی ْمغرب ْالصیف ْومغرب ْالشتاء ْفسدتْ‬
‫تہج ۽ںیم ۽امنٓ ۽ڑپیھ ۽وت ۽ایکس ۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽‪ ،‬۽وت ۽ہی ۽لاف ۽ضعب۽‬
‫ز‬ ‫صل‬ ‫ض‬
‫الوقُ۽ںیم۽ڈٓ ق۽وہ یتک۽ےہ۽ ًػا(ف)‬ ‫ى‬ ‫ْ‬ ‫ْ)۔‬‫ا‬ ‫(ملخص‬ ‫ْ‬‫‪2‬‬
‫صالتہْانماْیصحْفْبعضْالبِاعْ‬

‫اوقل‪:‬۽تقیقح۽ا ۽ہی۽ےہ۽ہک۽مظعم۽ومعمٓہ۽ںیم۽اثَٖ۽لالڈ۽ِرشہیق۽اک۽ہلبق۽یقیقحت۽رغمف۽رسفاُ۽ےس۽رغمف۽جڈی۽لک۽ےہ۽اؿٓہب۽تبسن۽‬
‫ڈٓاجف ۽اڈٓاک ۽رغمنیب ۽ہٖ ۽صخش ۽رپ ۽ ٓا شاُ ۽اؿٓ ۽اُُ ۽لالڈریثکہ ۽ںیم ۽ارگ۽ہچ ۽تہج۽ہلبق ۽رغمنیب ۽ےس ۽لاہٖ ۽لک ۽ضميڈ ۽رگم ۽ا ۽دحمؿڈ ۽لہس۽‬
‫االڈٓاک۽یک۽نییعت۽وج۽دحؿڈ۽ہلبق۽ےک۽ادنٓ۽ڈالخ۽ےہ۽اضمہقئ۽ںیہن۽ٓیتھک۽ہکلب۽لآاہ۽اُس۽ںیم۽ٓلاڈہ۽رقتبی۽ےہ۽سج۽ےس۽وہس ك۽ؿ۽‬
‫و‬
‫غٕف۽ زؾٌؽق۽‪،‬۽ڈؿونُ۽انمول۽احلص۽‪،‬۽ذہلا۽نلعء۽ےن۽اُ۽لالڈ۽ںیم۽اعہم۽وک۽امنیب۽اغمبٕنیب۽یک۽دحتلڈ۽اتبیئ۽اُس۽ےک۽ینعم۽ہی۽ہن۽ےھت۽ہک۽اس۽‬
‫ےس ۽لاہٖ ۽تہج ۽اطلًا ۽ںیہن۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽رغمنیب۽ےس ۽اجتؿٓ ۽وہےت ۽یہ ۽امنٓ ۽افدس ۽وہ‪ ،‬۽رگم ۽رشچ ۽جالہص ۽غہصياین ۽اؿٓ ۽رشچ ۽زادالقِی ۽ںیم‬
‫وحباہل ۽ضعب۽بتک۽دمتعمہ۽ہک ۽شالڈ ۽ؿیہ۽رشچ ۽جالہص ۽وہ۽ہک ۽ؿہ ۽امتس ۽ابعٓف ۽نغًٍہا ۽ریقف۽ےن ۽اس ۽ںیم ۽لایئ ۽‪ ،‬۽دعب ۽ابعٓف۽ذموکٓ ۽ےہ‪:‬۽‬
‫واذاوقعْتوج ہْخارْجاْمن اْالیجوزْباالتقاق‪3‬۽(ارگ۽اس۽یک‬

‫‪1‬ميیۃالنصلیالصرطالرابعاستقبالالقبلہمطبوعہمکتبہقادزیہجامعہىظامیہزضویہالہوزص‪١٣١‬‬
‫الصلوۃمطبوعہميصیىولکصوزبالسروزلکھيؤ‪٣٢/١‬‬‫‪2‬شرحاليقایۃللبرجيدیبابشروط ٰ‬
‫‪3‬زدالنحتاز‪،‬بابشروط ٰ‬
‫الصلوۃمبحثفیاستقبالالقبلۃمطبوعہمطبعمحتبائیدہلی‪٩٣٣/١ ،‬‬
‫‪Page 121 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نؼ‬
‫وتہج۽ایس۽ہگج۽ےس۽اخٓچ۽وہاجےئ۽وت۽ایکس۽امنٓ۽لاالافتط۽اجمٔ۽ہن۽وہک ۔ف)ڈؿونُ۽اتکوبُ۽ںیم۽ہی۽ابعٓف۽ظفلب۽اھنم۽ مَٖ۽وممك۽ےہ۽‬
‫طً نؼ‬
‫ہن۽ ھما۽ مَٖ۽ہینثت۽ہک۽اجمك۽رغمنیب۽ٓاعج۽وہ۽اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽تہج۽ےس۽ رؿچ۽دسفم۽ٰولصہ۽ےہ۽اؿٓ۽ظفل۽لاالافتط۽اس۽ینعم۽رپ۽رصحی۽‬
‫ڈال ۽ہک ۽ رؿچ ۽نع ۽اغرہيہ ۽یہ ۽اک ۽دسفم ۽وہلا ۽قفتم ۽نیلع ۽ےہ ۽ہن ۽ہک ۽ہی ۽دحتلڈ ۽اخص ۽وج ۽اوقا ِل ۽ہسمخ ۽ذموکٓہ ۽ا ہم ۽وہشمٓہ ۽ڈؿٓاہ ۽یف ۽بتک۽‬
‫اغمڈہق۽ضق۽ےک۽جالف۽ےہ۽نکیل۽صٍيہ۽ںیم۽اامیل۽ےس۽نُـُ۽ےہ۽‪:‬‬
‫فانْصَلْاٰلْج ۃْخرجتْمنْالمغربنیْفسدتْ ارگ ۽امنٓی ۽ےن ۽یسک ۽ایسی ۽تہج ۽ںیم ۽امنٓ ۽ڑپیھ ۽وج ۽رغمنیب ۽ےس۽‬
‫اخٓچ۽وہ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہ۽ک ۔(ف)‬ ‫صالتہْ‪1‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽سینجت۽اغملٌؾـ۽یک۽لقن۽زگٓی‪،‬۽ىلّاہم۽مٔدنجی۽اک۽آشاڈ۽نس۽ےکچ۽ہک۽ا ںوُ۽ےن۽ہٖاہ۽ےک۽ےیل۽ہی۽مکح۽ہن۽املا۽ہکلب۽اس۽اک۽یقیقحت۽رغمنیب۽‬
‫ےس۽لاہٖ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽مکح۽وک۽رصف۽ضعب۽اقمامف۽ےس۽وصخمص۽اہک۽اوقل‪ :‬ہکلب۽اطلًا۽ںیہک۽اصڈط۽ہن۽ ٓا ےئ۽اگ۽وسا۽یتنگ۽ےک۽ڈؿاچٓ۽لاڈٓ۽‬
‫اقمومُ۽ےک۽وج۽شالڈ۽ ٓا لاڈ۽یھب۽ہن۽وہُ۽ہکلب۽اغ ًيا۽دنمسٓ۽ںیم۽ڑپ ں۽نج۽اک۽ہلبق۽ہطقن۽ادتعال۽وہ۽اؿٓ۽رعص۽رقتم ًيا۽نپھچ‪۸۹‬۽ڈٓےج۽ہک۽اُ۽‬
‫یک۽ضغۃ۽اغمبٕف۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽وہک ۽ؿٓہن۽ارگ۽رعص۽اس۽ےس۽مک۽وہا۽وت۽ضغۃ۽اغمبٕف۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽ےس۽مک۽وہک ۽اؿٓ۽لاامجه۽اوقال۽ہسمخ۽نیب۽‬
‫صع‬
‫اغمبٕنیب ۽ےس ۽مک ۽ؿ ۽شیب ۽ رؿچ ۽ٓؿا ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ہلبق ۽ادتعال ۽ےس ۽اٹہوہا ۽ےہ ۽وت ۽رضؿٓ ۽ادحا يٍِ ۽یک ۽رطف ۽ےکھج ۽اگ ۽وت ۽سج ۽ےس ۽انتج۽‬
‫و‬
‫غٕبی ۽ےہ ۽اُس ۽ےس ۽اُیس ۽دقٓ ۽لاہٖ ۽اجلا ۽یھب ۽ٓؿا ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽سج ۽ےس ۽دیعب ۽ےہ ۽اُس ۽ےک ۽ادنٓ ۽یھب ۽ضعب ۽ارحناف ۽دسفم ۽امنٓ ۽وہاگ ۽امکال ۽ زفی۽‬
‫ف۽اعس۽ںیم۽‬ ‫(اسیج۽ہک۽فاہٖ۽ےہ۔ف)رھپ۽ہی۽یھب۽ٓلاڈہ۽نیب۽ا فساڈ۽رھپ۽امتس۽ڈاین۽ٹوھٓ۽رک۽یتنگ۽ےک۽دنچ۽وماعض۽اک۽مکح۽ انی۽اؿٓ۽اُےس۽وصٓ ِ‬
‫۽وصخطا۽ؿہ ۽وماعض ۽یھب ۽اےنت ُ۽ڈؿٓ ۽ڈٓآ ۽رعص۽ےک ۽وج ۽ارگ ٓا لاڈ ۽یھب ۽لامك ۽وہُ ۽وت ۽كش۽ںیہن ۽ہک۽ُاس۽‬
‫ایبُ ۽رکلا ۽ویکرکن ۽ٓؿتحصب ۽وہاگ ً‬
‫ٓامےن۽ںیم۽ومعمٓہ۽ےس۽لاہٖ۽ےھجمس۽اجےت۽اؿٓ۽اخٓچ۽االاقمیل۽کہالےت۽ےھت۽ہک۽اُُ۽یک۽میسقت۽ںیم۽شاوتُ۽ایلق ںیم۽َ‪۸۳۳ْ۵۳‬۽لک۽متخ۽وہ۽‬
‫طٌ‬
‫ںیئگ۽۔۽امہٓی۽اس۽رقتری۽ےس۽ فنِ۽اکنل۽اتکس۽ےہ۽ہک۽اس۽وقل۽رپ۽ےنتک۽ضقن۽ؿآڈ۽ںیہ۔‬
‫اؿّل ًا رعف۽ؿ۽مجع۽ؿ۽دنہ۽ؿدنسھ۽رغص۽اایشی۽ارٕہقی۽ےک۽اعس۽رہش۽ہکلب۽امتس۽تفہ۽امیلق۽ںیم۽ںیہک۽ضعيہ۽اغمبٕف۽‪۷۸‬ڈٓےج۽ںیہن۽اؿٓ۽اؿرپ۽‬
‫ؿاحض۽وہاکچ۽ہک۽اہیُ۽لک۽ارحناف۽لاامجه۽عیمج۽اوقال۽ذموکٓہ۽ٓؿا۽ےہ۽ہک۽یہی۽ضق۽ےس۽گنت۽رت۽وقل۽ےہ۽وت۽اعہم۽ومعمٓہ۽ےک۽ہلمج۽لالڈ۽‬
‫نج۽اک۽ہلبق۽ہطقن۽رشمط۽لا۽رغمف۽وہ۽لاافتط۽اوقال۽ضٕوبٓہ۽اُ۽ںیم۽امنیب۽اغمبٕنیب۽ےس۽یھب۽ارحناف۽ٓؿا۽وہاگ۽اؿٓ۽امتس۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽‬
‫وہ یتک۽خق۽لک۽‪۷۸‬ڈٓےج۽ےس۽ٓادئ۽ہن۽وہ۔‬
‫لام ًيا ۽ؿہ ۽لالڈ ۽مک ۽ںیہ ۽نج ۽اک ۽ہلبق ۽اخص ۽ہطقن ۽ادتعال ۽وہ‪ ،‬۽اثَٖ ۽ںیم ۽مک ۽لا ۽ٓلاڈہ ۽ارحناف ۽ےہ ۽اف ۽نیت ۽احل ۽ےس ۽اخیل ۽ںیہن ۽لا ۽وت ۽ارحناف۽‬
‫اعینْتمامہْایْمنْنِطہْاالعتدالْاٰلْالجنوبْاوشمال(ثاری۽ اڈ‬

‫‪1‬ميیۃالنصلیالصرطالرابعاستقبالالقبلۃمطبوعہمکتبہقادزیہجامعہىظامیہزضویہالہوزص‪١٣١‬‬
‫‪Page 122 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽اک۽امتس۽ےہ۽ینعی۽ہطقن۽ادتعال۽ےس۽ونجف۽ؿامشل۽یک۽رطف۔ف)۽ضغۃ۽اغمبٕف۽ےس۽مک۽وہاگلا۽مٔامٔ۽لا۽ٓادئ۽مٔ۽دقتری۽اؿل۽سج۽تمس۽‬
‫ارحناف۽ےہ۽اُڈرھ۽یک۽ضغۃ۽اغمبٕف۽ےس۽اؿٓ۽یھب۽لاہٖ۽اجلا۽ٓؿا۽وہاگ۽طيلًا ‪۶۷‬ڈٓےج۽تعس۽ےہ۽ارگ۽ارحناف۽ہن۽وہلا۽وت۽اُس۽ےس۽‪۵۴‬۽ڈٓےج۽‬
‫غ‬
‫ رؿچ۽اجمٔ۽وہلا‪،‬۽اف۽رٕص۽ےئجیک۽‪۶۳‬ڈٓےج۽ارحناف۽ےہ۽ہی۽وت۽نیب۽ا مضٖنیق۽‪۷۴‬ڈٓےج۽دعؿل۽حیحص۽وہاگ۔‬
‫ثال ْثراسج۽تمس۽ےس۽ارحناف۽وہ۽ارگ۽ارحناف۽ؿتعس۽اک۽ومجمہع۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽ےس۽ٓادئ۽ےہ۽وت۽نیب۽اغمبٕنیب۽یہ۽ؿہ۽ہگج۽لایئ۽اجےئ۽ک ۽خق۽‬
‫لک۽ارحناف۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۽احالہکن۽اس۽وقل۽رپ۽وجآ۽وہاگ۔‬
‫رابعا۽رٕص۽ےئجیک۽‪۵۳‬۽ڈٓےج۽اجمك۽ونجف۽ارحناف۽ےہ۽اؿٓ۽ؿتعس۽ْ‪۵۷‬۽وت۽اس۽وقل۽رپ۽ہلبق۽یقیقحت۽ےس۽ونجف۽وک۽رصف۽اچٓ۽ڈٓےج۽‬ ‫رْ‬
‫ارحناف۽اجمٔ۽وہاگ۽ہک۽نیب۽اغمبٕنیب۽ےس۽ رؿچ۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽امشل۽وک۽‪۷۷‬۽ڈٓےج۽لک۽ارحناف۽ٓؿا۽وہاگ۽ہی۽دبیہی۽ا ٌلالُ۽اؿٓ۽لاالامجه۽طلغ۽‬
‫ےہ۽ہلبق۽یقیقح۽ےس۽سج۽دقٓ۽الک۽رطف۽رھپےن۽ںیم۽وماہہج۽ںیہن۽اجلا۽ؿاخق۽ہک۽ڈؿرسی۽رطف۽یھب۽اُس۽دقٓ۽ںیم ٓؿال۽ہن۽وہ۽ہک۽‬
‫رہچہ۽انساُ۽ےک۽ڈؿونُ ُ۽ٓچ۽اسکیُ۽ںیہ۽ہی۽اچٓ۽دواسیل۽اک۽رفتہق۽دکرھ۽ےس۽ ٓا لا۔‬
‫روْسادساْمٔدقتری۽لاین۽ااحتسےل۽فاہٖ۽رت۽ںیہ۽رٕص۽ےئجیک۽تعس۽ؿ۽ارحناف۽ونجف۽ڈؿونُ ُ۽ٓچ۽اسکیُ۽ںیہ۽(اؿٓ۽ہی۽وکیئ۽رٕص۽‬ ‫رْ‬ ‫خامساْ‬
‫نغ‬
‫لاؿایعق۽ںیہن۽ہياف۽ڈاُ۽وک۽لمع۽ کٍس۽اک۽ارجا۽اتبڈاگی۽ہک۽فالُ۽فالُ۽اقمس۽اےسی۽ںیہ)۽اف۽اس۽وصٓف۽ںیم۽مکح۽ِرش ی۽وت۽ہی۽ےہ۽ہک۽نیب۽‬
‫اغمبٕنیب ۽ےس ۽اجمك ۽ونجف ۽‪۷۸‬ڈٓےج۽لک ۽لاہٖ ۽اجلا ۽ٓؿا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اجمك ۽امشل۽تعس ۽ےک ۽رصف ۽لک ۽كھج۽اتکس۽ےہ۽فصن ۽امشل۽یک۽‬
‫ح‬
‫رطف۽ ُھکيا۽دسفم۽امنٓ۽وہاگ۽اؿٓ۽اس۽وقل۽رپ۽اےکس۽مٔسکع۽مکح۽ہی۽ےلکن۽اگ۽ہک۽الک۽ؤولہ۽رپ۽وت۽شاھٹ۽‪۹۳‬ڈٓےج۽لک۽ارحناف۽ٓؿا۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽‬
‫ؤولہ۽رپ۽دقس۽رھب۽اٹہ۽اؿٓ۽امنٓ۽یئگ۽ایک۽ہی۽مکح۽رشتعی۽رہطمہ۽اک۽وہاتکس۽ےہ۽؟۽ہٖ۽زگ۽ںیہن۔‬
‫سابعاْدقتریِلا ك۽وت۽جڈ۽ااحتسہل۽احرضہ۽ےہ۽ہک۽خق۽ارحناف۽تعس۽ےس۽ٓادئ۽ےہ۽وت۽وج۽ہلبق۽یقیقح۽اچےہ۽ؿاخق۽ےہ۽ہک۽نیب۽اغمبٕنیب۽‬ ‫رْ‬
‫ےس۽لاہٖ۽اجےئ۽اس۽وقل۽رپ۽وخڈ۽اابقتسل۽یقیقح۽دسفم۽امنٓ۽وہا۔‬
‫ثام رْناْڈاین۽ںیم۽وکیئ۽تعس۽ےس۽ٓادئ۽ےہ۽رطنیف۽اک۽ومجمہع۽ْ‪۸۷َ ۷۹‬وہا۽وت۽نیب۽اغمبٕنیب۽نؼٍ ًيا۽ؿہ۽ارحناف۽ےہ۽ےسج۽ہلبق۽یقیقح۽ےس۽‪۷۸‬۽‬
‫ڈٓےج۽ٓادئ۽اخيالف۽ےہ۽وت۽وج۽اسفڈ۽ِامنٓ۽یک۽وصٓف۽یھت۽ؿہ۽اس۽رپ۽وجآ۽یک۽وہیئ۽اؿٓ۽وج۽وجآ۽ہکلب۽ایلع۽اضًزياف۽یک۽یھت۽ؿہ۽اسفڈ۽رھٹی۽اس۽‬
‫ےس۽مٔھ۽رک۽اؿٓ۽ایک۽ااحتسہل۽وہاگ۔‬
‫تاسعا ْرٕص ۽ےئجیک ۽الک ۽رہش ۽صکہ ۽طع ّممہ۽ےس ۽غٕبی ۽اؿٓ۽ریثک ۽ارعلص ۽ےہ ۽اؿٓ ُ۽ڈؿرسا ۽تہب ۽دیعب ۽اؿٓ ۽لیلق ۽ارعلص ۽لا ۽ےب۽رعص ۽‪،‬وت ۽ػنغ ًا۽‬
‫رْ‬
‫اؿّل۽یک۽ضغۃ۽اغمبٕف۽ڈؿس۽ےس۽ٓادئ۽وہک ۽سج۽یک۽ٓلاڈف۽ایھچھٹس‪ ۹۹‬ڈٓےج۽لک۽چنہپ۽ یتک۽ےہ۽وت۽اس۽وقل۽رپ۽الٓس۽ہک۽غٕبی۽رہش۽یک۽‬
‫تمسِ۽ہلبق۽تہب۽ڈؿٓ۽ؿاےل۽رہش۽یک۽تمس۽ےس۽ہٖآاہ۽لیم۽ٓلاڈہ ُ۽ڈؿٓ۽لک۽یلیھپ۽وہ‪،‬۽ہی۽سکع۽ہیضق۽وقعمل۽ؿ۽وقنمل۽ےہ۔‬

‫‪Page 123 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ن‬
‫اعرشًا۽لاؿافق۽امگُ۽رکّ۽اگ۽ہک۽اس۽وقل۽ںیم۽ہب۽تبسن۽ڈبرگ۽اوقال۽ےک۽ ػٌٍظ۽ےہ۽مظعم۽ومعمٓہ۽ںیم۽تعس۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽ےس۽یھب۽‬
‫مک۽ےہ۽رگم۽ہی۽ایخل۽لالط۽ےہ۽مہ۽ایھب۽لامك۽رک۽ ٓا ےئ۽ہک۽اس۽ںیم۽ہلبق۽یقیقح۽ےس۽شاھٹ۽ڈٓےج۽ارحناف۽ٓؿا۽رھٹلا۽ےہ۽اؿٓ۽حیقنت۽ےئجیک۽وت۽‬
‫ضع‬
‫اس۽یک۽ؿتعس۽فاہٖ۽وقنیل۽اؿنیل۽ےس۽ھچک۽مک۽ںیہن۽ہکلب۽ٓادئ۽ےہ۽‪۹۹‬ہص۽‪۶۶-‬ےک۽رعص۽رپ۽ومجمه۽ يٍِ۽ےک۽نُـّٓ۽الک۽وس۽ایس‪۳‬ۻ‪۴‬۽‬
‫ڈٓےج۽ںیہ۔‬
‫اقول‪ْ :‬والربھانْعلیہْتساویْالمیلْالکَلْوتمامْ اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)اس۽رپ۽ڈلیل۽لیم۽یلک۽اؿٓ۽امتس۽رعص۽دلب۽‬
‫عرض ْالبلد ْفؾساوی ْجیوب ما ْوف ْالمثلثْ اک۽ستمؿی۽وہلا۽ےہ۽وت۽اس۽رطچ۽اُ۽ڈؿونُ۽یک۽ںیبیج۽یھب۽ستمؿی۽‬
‫الکروی ْنسب ْجیوب ْالزاویا ْاٰل ْجیوب ْاوتارھاْ وہُ ک ۽اؿٓ ۽ثلثمِ ۽رکؿی ۽ںیم ۽ونجف ۽ٓؿالا ۽وک ۽اس ۽ےک ۽ویجف۽‬
‫اؿلآ ۽یک ۽رطف ۽ستمؿی ۽وسنمف ۽ایک ۽ایگ ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽رطچ ۽ویجف۽‬
‫خب‬ ‫مؾسایۃ ْفیؾساوی ْجیوب ْالسعۃ ْوالِائمۃ ْوبہْ‬
‫ً‬‫مٍ‬
‫يہ۽ؿاق ہم۽ڈؿونُ۽ستمؿی۽وہُ۽ےگ۽اؿٓ۽ایس۽ےس۽رشچ۽ ی۽‬ ‫ع‬‫ض‬
‫یظ رْفْکالمْالمدققْالرویمْفْشرحْالچغمؼینْ‬
‫ںیم ۽افلض ۽ٓؿیم ۽ےک۽ڈقیق ۽کالس ۽ںیم۽وج ۽ااہبس ۽ےہ ۽ؿاحض ۽وہاجلا۽‬
‫حیث ْقال ْسعۃ ْالمشرق ْوالمغرب ْتزید ْبزیادةْ‬
‫ےہ۽اسیج۽ہک۽اُ ںوُ۽ےن۽رٕاملا۽‪:‬۽ضغۃ۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽رعص۽ےک۽‬
‫یبل‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫تبل‬
‫العرضْاٰلْانْ غْقریباْ نْالر عْمالمْ غْ مٔ ھٌْ۽ےس۽مٔیتھ۽ٓیتہ۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ضغۃ۽غٕبی۽ٓعب۽وک۽‬
‫چنہپ۽اجےئ۽ہکبج۽رعص۽دلب۽ٓعب۽وک۽ہن۽یچنہپ۽وہ۽اھ(ف)‬ ‫العرضْربعا‪1١‬اھ ْ‬
‫خش‬
‫ہکلب۽ ش۽انمہشق۽ےک۽ےئل۽شاھٹ‪۹۳‬۽یہ۽ڈٓےج۽اک۽رعص۽ےئجیل۽ہک۽ؿاہُ۽تعسْ‪۷۷َ ۸۵‬وہا‪،‬۽رٕص۽ےئجیک۽ہک۽ارحناف۽ونجیب۽ْۺۺ َۺ‪۴‬۽وہ۽ہک۽‬
‫ط‬
‫اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اک۽ارحناف۽مہ۽اؿرپ۽لامك۽رک۽ ٓا ےئ۽ںیہ۽‪،‬۽اف۽ارگ۽ ػلی۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽ْ‪۷۶َ ۸۵‬۽امشل۽وک۽رھپ۽رک۽ڑھکا۽وہ۽اس۽وقل۽رپ۽امنٓ۽‬
‫حیحص۽وہک ۽ہک۽ہلبق۽نیب۽اغمبٕنیب۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽احالہکن۽ہلبق۽یقیقح۽ےس۽نُـٓا۽الک۽وس۽سیت۽ڈٓےج۽رھپا۽وہا۽ےہ۽وقنیل۽اؿنیل۽ےک۽فاہٖ۽رپ۽وت۽‬
‫ےلبق۽وک۽رکؿف۽یہ۽وہیت۽یھت۽اہیُ۽اس۽ےس۽یھب۽زگٓ۽رک۽لًٍھ۽اک۽ہصح۽ےہ۽اؿٓ۽اابقتسل۽وموجڈ۽‪،‬۽لاہلمجل۽اس۽رپ۽ؿہ۽ااحتس۽الف۽اہہلئ۽ؿآڈ۽‬
‫ںیہ۽نج۽اک۽امشٓ۽ڈمرآ۽وت۽ہی۽وقل۽اس۽وقل۽رپ۽نؼال۽ًؼال۽اطال۽اقلل۽وبقل۽ںیہن۽اؿٓجڈ۽ایس۽دقٓ۽اُس۽یک۽رغامك۽ؿ۽لاومسم ی۽وک۽سب۽اھت۽ہک۽امتس۽‬
‫وزً‬
‫بتک ۽دمتعمہ ۽ےک ۽لاوچنُ ۽اوقال ۽ےس ۽رصحی ۽انمصق ۽ےہ‪ ،‬۽اہُ ۽اُس ۽ؿہج ۽رپہک ۽ریقف ۽ےن ۽رقترییک ۽‪،‬رضؿٓ ۽حیحص ۽ؿ ح ۽ےہ۽‬
‫وباللالتوفیق‪،‬الحمدلل ہک۽تہجِ۽ہلبق۽اک۽یہ۽اکیف۽ؿایف۽شایف۽اصیف۽ایبُ ۽اُس۽جال ِ‬
‫ك ۽شاُ ۽ؿ ۽ااضیچ۽وصاف ۽ؿ ۽ااحفہ۽ؿقیقحت۽‬
‫ؿفشک۽ؿ۽اجحف۽ےک۽شاھت۽ؿاعق۽ ُہـا۽ہک۽اس۽رحتری۽ےک۽ریغ۽ںیم۽ہن۽ےلم۽اگ۽ذلكْمنْفضلْاللْعلؼناْوعَلْالناسْو لکنْا کثرْ‬
‫الناسْالْیشکرونْربْاوزعینْانْاشکرْنعمتک‬

‫‪1‬شرحچغنیيیالبابالثالثمًالنقالۃاالولفیالدوائرمطبوعہىولکصوزلکھيؤص‪٠٢‬‬
‫‪Page 124 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فْالصلحنیْاٰمنیْوْصَلْ‬
‫ّٰ‬ ‫لحاْترض ُہ ْواجعلینْمنْالتائبنیْوادخلینْبرحمتكْ‬
‫ٰ‬ ‫الیتْانعمتْعَلْوعَلْوالدیْوانْاعم ٰ‬
‫لْص‬
‫اللتعاٰلْعَل ّ‬
‫ْسیدناْمحمدْو ٰا لہْٖوصحبہْٖاجمعنیْاٰمنی۔ ْ‬
‫افَاڈہ۽لاہین‪ :‬یلع۽گٔھ۽ںیم۽انؼالنیب۽یک۽تعس۽اغمبٕف۽ایک۽ےہ۔الحمدلل۽ہک۽تہج۽ہلبق۽ےک۽ینعم۽آ اتفف۽یک۽رطچ۽ؿاحض۽وہےئگ۽اؿٓ۽ولعمس۽وہایل۽‬
‫ہک۽خق۽لک۽دحؿڈ۽تہج۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽وجآ۽ؿ۽الا۽خق۽ےہ۽یتح۽اولعس۽ااصمك۽نیع۽رصف۽بحتسم۽ےہ۽اف۽ہی۽ڈ انھک۽ٓاہ۽ہک۽اقمس۽اڈاغ۽اتممٔہع۽ہیف۽اک۽‬
‫طٌؽ‬
‫ارحناف۽ےہ۽دحؿڈ۽تہج۽ےک۽ادنٓ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬۽اس۽ےک۽ےئل۽اُس۽فاہٖی۽ؿتعس۽اوقال۽شاہقب۽یک۽فیلکت۽ڈینی۽ڈٓانکٓ۽وقل۽مجنپ۽ےسج۽مہ۽ققحم۽ؿ۽ ح۽‬
‫رک ٓا ےئ ۽اُس ۽ےس ۽یھب ۽زنتل ۽رک ں ۽اؿٓ ۽اس ۽ںیم ۽نیب ۽اغمبٕنیب ۽یہ ۽یک ۽دحتلڈ ۽وک ۽ںیل ۽ہک ۽امہّٓ ۽لالڈ ۽ںیم ۽ؿایعق ۽یہی ۽ضق ۽ےس ۽گنت ۽رت ۽ےہ ۽لاہک۽‬
‫لاؿافق۽وتفٰی۽ڈدنہؿُ۽وک۽وکیئ۽اکشمك۽ہن۽ٓہ۽اجےئ۽اس۽ےئل۽اؿّل ًا۽یلع گٔھ۽ںیم۽ٓاس۽اغذڈی۽ؿ۽ٓاس۽ارسلفاُ۽یک۽ضغۃ۽اغمبٕف۽ولعمس۽رکین۽رضؿٓی۽‬
‫ےہ۽‬

‫فنِول‪ :‬اْبْحْء۽اقف۽یلع۽گٔھ۽ےہ۽ا۽ء۽وقس۽دعمل۽‪،‬۽ہ۽ بط۽امشیل۽چ۽ٓاس۽اغذڈی۽‪،‬۽ؿغك۽رغؿف۽ہْح‪،‬۽ڈامٔہ۽طيليہ۽رح۽لیم۽یلک۽ْ‪َ ۵۶‬ۺ‪۵‬۽اچ۽ضغۃ۽اغمبٕف۽‬

‫ثلثم۽اْر ح۽اقمئ۽اسلاؿہی۽ںیم۽ٓاؿہی۽ا۽امتس۽رعص۽ا دلب۽ینعی۽ْ‪۷َ ۹۵‬۽ےہ۽ہک۽ٓاؿہی۽اقتعط۽دعمل۽ؿ۽اقف۽ہشیمہ۽امتس۽رعص۽دلب۽وہ۽لا۽ےہ۽االتریْانْقیاْس ا۽‬
‫وقس ۽طْحْوْی ۽تمس ۽ٓاس ۽ا دلب ۽اکفُ ۽یْط ۽رعہض ۽وْط ْرعہض ۽وْطْحْامتہم ۽مکحب ۽یم ۽ینغم ۽خٌق ۽لیم ۽‪ :‬۽خٌق ۽امتس ۽رعص ۽‪ :‬۽خٌق ۽اح ۽وہجمل۽‪ :‬۽ه‪.:‬۽‬
‫ولباگٓمث۽خٌق۽اؿل۽‪۳‬ۺ‪۴‬ۻۼۼ‪۸‬ءۼ‪-‬خٌق۽ڈؿس۽‪۷۹۵۳۶۵‬ۼءۼ۽=۽خٌق۽وسس۽ۻ‪۹۸۶۹۵۶‬ء۽ۼ۽وقہس۽اولوم۽ہص۽۔۽ولعمس۽وہا۽ہک۽یلع۽گٔھ۽ںیم۽ٓاس۽ارسلفاُ۽‬
‫ہطقن۽رغمف۽ےس۽‪۵۹‬۽ڈٓےج۽‪۷۹‬ڈےقیق۽امشل۽وک۽اؿٓ۽ٓاس۽اغذڈی۽ایس۽دقٓ۽ونجف۽وک۽اٹہ۽وہا۽ڈؿاتبےہ۔‬
‫اافڈہ۽لاہثل‪ :‬ہی ۽دیع ۽اگہ ۽ہطقن ۽رغمف ۽ےس ۽زک ۽دقٓ ۽رحنمف ۽ےہ۔ ۽اف ۽ؿ ِ‬
‫وضچ ۽دصقم ۽ںیم ۽رصف ۽اینت ۽یہ ۽لاف ۽اک ۽ڈٓلاتف ۽رکلا ۽ٓاہ ۽‪ ،‬۽ارگ ۽لامك ۽وہہک ۽اس ۽اک۽‬
‫ارحناف۽وپےن۽اتسسیئ۽ڈٓےج۽ےس۽مک۽ےہ۽وت۽نؼٍيًا۽ؿہ۽اس۽ضق۽ےس۽گنت۽رت۽وقل۽رپیھب۽تہج۽ہلبق۽یک۽رطف۽ےہ۽اؿٓاُس۽ںیم۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اتبلا۽اؿٓ۽اےس۽‬
‫ڈاھلا۽رٕص۽رھٹالا۽ضق۽لہج۽ؿارتفاء۽‪،‬۽اس۽ےک۽اڈٓاک۽وک۽دیع۽اگہ۽ذموکٓ۽یک۽ڈویا ِٓہلبق۽اک۽ونجلًا۽امشلًا۽وطل۽ڈٓاکٓ۽اھت۽‪،‬۽ڈٓلاتف۽ےئک۽رپ۽رحتری۽ ٓا یئ۽ہک۽شآےھ۽ایبیس۽‬
‫وعی ۽ہک ۽ڈویآ ۽احمڈاف ۽ بط ۽امشیل ۽ےس ۽ونّّ ۽ٹف ۽اجمك ۽رغمف ۽یٹہ ۽وہیئ ۽ےہ ۽حیحص ۽ےہ ۽وت ۽ٓاؿہی ۽ارحناف ۽رکلا۽‬ ‫زگ ۽ےہ‪ ،‬۽ارگ ۽ہی ۽امیپشئ ۽اؿٓ ۽رتعموضُ ۽اک ُ۽ؿہ ۽ڈ ٰ‬
‫لکشم۽ںیہن۽فاقول‪ :‬ء۽ہطقن۽ بط۽اؿٓ۽اْب۽ڈویا ِٓہلبق۽‪،‬۽احب ك۽وموجڈہ۽ب۽ےس۽كی۽تمس۽ء۽رپ۽ ط۽بْح۽ریغ۽دحمؿڈ۽اچنیھک۽اؿٓ۽ب۽وک۽ کٔ۽رٕص۽رکےک۽ا۽ےک۽‬
‫دعب۽رپ۽وقس۽اْرْح۽ٓمس۽یک۽سج۽ےن۽ ط۽وک۽ہطقن۽ح۽رپ۽عطق۽ایک۽وت۽بْح۽اُس۽اح ك۽رپ۽ڈویآ۽وہک ۽سج۽رپ۽رتعم نی۽اُےس۽اللا۽اچےتہ۽ںیہ‪،‬‬

‫‪Page 125 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿرت۽اح۽ؿلص۽ایک۽ہک۽خص ِق۽ایبُ۽رتعم نی۽‪۳‬ۼ۽ٹف۽ینعی۽شاھٹ‪۹۳‬۽ڈٓاه۽رش ی۽ےہ۽اؿٓ۽ا۽ف۽‪،‬چ۽ف۽ڈؿونُ۽ےعلض۽ینعی۽فصن۽رطق۽ہک۽الک۽ وفه۽‬
‫ےہ ۽خص ِق ۽ایبُ ۽شالالُ ۽الک ۽وس ۽ھٹسنیپ ۽‪ ۴۹۸‬۽ڈٓاه ۽رش ی ۽‪ .:‬۽‪ ۹۳ :: :۴۹۸‬۽‪ :‬۽ڈٓاجف ۽ؿرت ۽اچ‪ .:‬۽‪= ۴۹۸÷ ۶۹۳۳= ۹۳ x۹۳‬ۻ‪۴‬ۻ‪۴‬ۻ‪۴‬ۻءْ‪۵۴‬۽‬
‫ینعی۽اک۽ہص۽طـ۽ہ۽ارل۽ادقآ۽ؿرت۽وکیئ۽اس۽اک۽فصن۽نػہ۽دن۽ہل۽دم۽جڈؿل۽خٌق۽ںیم۽اس۽وقس۽نػہ۽ا ـ۽وت۽وقس۽اچ۽ینعی۽ٓاؿہی۽ا۽ف۽چ۽=۽ک۽ہص۽حن۽ینعی۽‬
‫اس ۽یک۽تمس۽ہلبق ۽ بط۽امشیل۽ےس۽ڈؿ۽ڈےقیق۽مک۽اسیک‪۵۴‬۽ڈٓےج۽اجمك۽رغؿف۽ےہ َ۽ؿ َوبہجٍ۽ا َٰخ َٔ۽ہک۽ایبُ۽ںیم۽ٓمس ۽وقس ۽یک ۽احخق ۽ہن۽وہ ۽ف۽ےس۽‬
‫تمس۽ء۽رپ۽ ط۽ریغ۽دحمؿڈ۽اچنیھک۽اؿٓ۽ف۽چ۽لئاؿی۽اف۽عطق۽رکےک۽اؿٓ۽مکحب۽یم ۽متشہ۽ہکلب۽مجنپ۽اؿٓ۽اہچٓس۽اقمہل۽اؿیٰل۽‪،‬۽ٓاؿہی۽ف۽اک۽فصنم۽وہا۽اؿٓ۽مکحب۽‬
‫دحؿڈ ۽اچ ۽رپومعڈ ۽اہ ۽خصق ۽ایبُ ۽رتعماضُ ۽‪ ۶۳‬۽ڈٓاه ۽رش ی ۽ےہ ۽وت ۽مکحب ۽یم ۽لاول ۽ول ۽‪x۶۳‬ه= ۽‪۴۵۴۶‬ۺۺ‪۷‬ی‪-۴۴‬ول ۽‪ ۴۹۸‬۽ینعی۽‬
‫ۼ‪۶‬ۻ‪۷‬ۺ‪۵۴‬ء‪۷=۵‬ۺ‪۹۶‬ۼ‪۵۸‬ءۼ۽ول۽خٌق۽ٓاؿہی۽اف۽ہ۽ینعی۽ی۽ہص۽دنہل۽ ‪ْ1‬مد۽۔۽وقس۽ی۽ہص۽ا ـ۽وتلک۽ٓاؿہی۽ؿ۽یہ۽َۻ‪۵۳ْ۸‬۽وہا۽اؿٓ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽‬
‫انتج۽ارحناف۽اس۽ڈویآ۽وک۽ بط۽امشیل۽اجمك۽رغف۽ےس۽ےہ۽اانت۽یہ۽اس۽یک۽تمس۽ہلبق۽وک۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽اجمك۽ونجف۽وہاگ۽ہک۽ڈویآ۽طيلًا‬
‫اہیُ۽اجیم۽ئانین۽ےہ۽دلج ‪۹‬۽ص۽‪۴۵۹‬‬

‫وم‬
‫ا۽ف۽رپ۽اس۽ےک۽تمس۽چ۽ف۽اؿٓ۽چ۽ف۽ ط۽ونجف۽ؿ۽امشل۽رپ۽ٓ۽ف۽ ط۽ادتعال۽ومعڈ۽ےہ۽وت۽ا۽ف۽چ۽چ۽ف۽ٓ۽اق يٍِ۽ےس۽ا۽ف۽ٓ۽رتشمک۽شاطق۽ایک۽چ۽ف۽ٓ۽مٔامٔ۽ا۽‬
‫ف۽چ۽ےک۽ٓاہ۽‪،‬۽ س۽ڈاللئ۽ہیعطق۽ےس۽لامك۽وہا۽ہک۽ضق۽ےس۽گنت۽رت۽وقل۽رپ۽یھب۽دیع۽اگہ۽ذموکٓہ۽وپےن۽ھچ۽ڈٓےج۽ےس۽ٓلاڈہ۽دحؿڈ۽ہلبق۽ںیم۽ڈالخ۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫طٌؽ‬
‫وقل ۽ققحم ۽ؿ ۽ ح ۽رپ ۽‪ ۵۹‬۽ڈٓےج ۽ےس ۽ٓادئ ۽ادنٓؿ ُِ ۽دح ۽ےہ ۽کماْسیظ رْانْشاءْاللْ ٰٔ‬
‫تعالی(اسیج ۽ہک ۽اُ ۽شاء ۽اﷲ اعتیٰل ۽فاہٖ ۽وہ ۽اجےئ ۽اگ۔ ۽ف)ینعی۽‬ ‫ِ‬
‫رشىًا۽اہجُ۽لک۽ارحناف۽یک۽ااجٓف۽ےہ۽اُس۽اک۽فصن۽یھب۽اس۽ںیم۽ںیہن۽اانت۽یہ۽ارحناف۽اؿٓ۽وہلا۽خق۽یھب۽شاف۽ڈٓےج۽ٓادئ۽ںیم۽یہ۽ٓیتہ۽وت۽ٓؿ ن۽ ُہـا۽ہک۽یئن۽‬
‫ٓؿم ی۽ؿاولُ۽ےک۽ایبُ۽ؿ۽وتفّ۽ضق۽املظف۽لہج۽ؿ۽اوہا۽ںیہ۽ؿاایعل۽لاﷲ اعتیٰل۔‬
‫م‬‫غ‬
‫اافڈہ۽ٓاہعب‪:‬۽یلع۽گٔھ۽اک۽ہلبق۽رقتیبی۔۽بتک۽دتماؿہل۽ہياف۽ںیم۽وج۽رطہقی۽رعمتف۽تمس۽اک۽اھکل۽ےسج۽دیس۽ا زؾؼٍِ۽ىلّاہم۽دیس۽رشفی۽دقس۽رسہ۽ارشلفی۽ےن۽‬
‫یقیقحت۽امگُ۽رٕاملا۽اؿٓ۽دنعاقیقحتل۽قیقحت۽ںیہن۽رقتبی۽ےہ۽اُس۽رطہقی۽رپ۽اہیُ۽رعمتفِ۽تمس۽نُـُ۽ےہ۽‬

‫ہ ۽ کٔ ۽ڈامٔہ ۽دنہہی ۽ےہ ۽اقف ۽یلع ۽گٔھ ۽ںیم ۽اْح ۽ ط ۽ادتعال ۽لْب ۽ ط ۽ونجف ۽ؿ ۽امشل ۽اْر ۽ ٓا ماج ۽ہک ۽ڑگیلعھ ۽صکہ ۽ہمظعم ۽ےس ۽رشط ۽امشیل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وطل ۽صکہ ۽ہمظعم۽‬
‫نؾن‬
‫رصیہح۽وطل۽ڑگیلعھ۽عْح۽ہص۽ومابنیْالطولنی۽رلونہص ۽رعص۽ص ّکہ۽اک۽ہص۽اہل۽رعص ۽ڑگیلعھ۽ارلہص۽ون۽امنیب۽ارعل نی ۽ؿہح۽ال۽ذہلا۽ يٍِ ۽ونجف۽ؿ۽امشل۽‬
‫ےس۽ہطقن۽رغمف۽یک۽رطف۽لْءْبْحْا۽دقبٓ۽رل۽ون۽ؿلص۽ایک۽اؿٓ۽نؾلٍِ۽رشمط۽ؿ۽رغمف۽ےس‬

‫‪ٓ 1‬ریا۽ہک۽وحتلی۽ولاگٓ۽مث۽ذموکٓ۽بیجب۽ایلص۽رشعی ۽‪۵‬ۻۻ‪۴‬ۻ‪۴‬ۻ‪۴‬ء‪۳‬۽ؿ۽وحتلی۽ہب۽شًٍٍی۽ی ہص ندْلْمد ‪۴۵‬۽طيہ(س)‬

‫‪Page 126 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہطقن ۽ونجف۽یک۽رطف۽ا۽س۽چ۽دقبٓ۽وْالْرْح۽صاللا ۽سج۽ےن ۽ءْح۽وک ۽ط۽رپ ۽عطق ۽ایک۽ہ ۽ےس۽ط۽رپ۽زگٓلا۽ ط ۽ہْسہ ۽اچنیھک۽ہک۽تمسِ ۽ہلبق۽ےہ۽ینعی ۽ہطقن۽‬
‫ك۽ونجف۽رھپّ۽وت۽وماہج۽ہبعک۽ہمظعم۽وہ۽بتکم۽ہياف۽اک۽لمع۽اہیُ۽لک۽امتس۽وہا۽ہک۽اُُ۽اک۽وصقمڈ۽ڈامٔہ۽دنہہی۽‬ ‫رغمف۽ےس۽دقبٓ۽وقس۽اسہ۽اجم ِ‬
‫ںیم۽ ط۽ہلبق۽اکنانل۽اھت۽ؿہ۽اس۽دقٓ۽ےس۽احلص۔۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽خق۽ہْسہ۽تمسِ۽ہلبق۽ ُہـیئ۽ہْف۽اس۽رپ۽ومعڈ۽رگالا۽ہی۽شاہن۽ٓاضق۽یک۽تہج۽وہ۽ک ۽وت۽ہع۽‬
‫صر‬
‫یک۽ بط۽امشیل۽ےہ۽ڈےنہ۽شاےن۽ےس۽اجمكِ۽ تش۽یہ۽ام۽لئ۽وہاگ۽لا۽ویُ۽س۽ ھٌٍْ۽ہ۽ہق۽ڈویآ۽ہلبق۽احب ك۽ِ۽وموجڈہ۽ےہ۽اؿٓ۽ہق۽ہص۽احمڈافِ ۽ بط۽‬
‫ےس۽افتؿف۽ےک۽فٌق۔۽ریخ۽ہی۽وت۽ارختساچ۽ ط۽اھت۽رگم۽مہ۽وک۽ہی۽ولعمس۽رکلاےہ۽ہک۽ڈٓوجُ۽ڈوقیقُ۽ںیم۽اس۽ارحناف۽یک۽ادقآ۽ایک۽وہیئ۔۽اوقل۽ٓ۽ک۽‬
‫ینعی۽مکحب۽وتآی۽رصؿ ۽خق۽افتلض ۽رعص ۽ےہ۽اس ۽یک ۽ادقآ۽ؿ۽ہص۽حم ۽دل ۽ؿ۽ عب۽وم۽الـــــــ ماْبْالحْل ‪ -‬حْی۽ ہ۽خٌق۽افتلض ۽وطٓ۽‬
‫ادقآ۽ول۽ہص۽حن۽ء۽دم۽ عب۽الـــــ۽ه۽ ۽احل۽حل۽ی۽ؿاذلون۽ومجمه۽ نیعب۽احل۽ه۽اولہب۽طـ۽حم۽ف۽ٓ۽اس۽اک۽جڈٓ۽رلہص۽ل۽ ـ۽ہک۽مکحب۽رعؿیس۽ثلثم۽‬
‫اقمئ۽اسلاؿہی۽ہ۽ہص۽ؿ۽ںیم۽ادقآ۽ؿرتہ۽ؿ۽ےہ۽اف۽مکحب۽یم ۽لاول۽ہْط‪ :‬ع‪::‬۽ ۽ط۽خٌق۽ ہ۽ط۽وہجمل۽‪.:‬۽وہص۽حص۽دل۽ؿ ـ÷۽ہل۽لْالح۽ ـ۽طًزـ۽=۽‬
‫یہص۽حن۽دل۽ہل۽وقہس۽یْالح۽ینعی۽ڈس‪۴۳‬۽ڈٓےج۽ااھٹسیئ۽ڈےقیق۽اجمك۽ونجف۽رھپلا۽اچےہ۽ؿ۽لاولل۽اغٓ۽ومياف۽ ط۽ ہ۽ینعی۽رٕط۽وطل۽‪ْ۸۹‬ۺ‪۶‬یک۽‬
‫و‬
‫خٌق۽ولاگ می۽‪۷۷‬ۼ‪۹‬ۻۻۺءۼ‪.:‬۽ول۽ عب۽ۻۻۻ‪۶‬ۺۺ‪۸‬ءۼ۽ینعی۽ۻۻۻ‪۶‬ۺۺ‪۸‬ءۼء‪T‬۽‪.:‬۽ عب۽‪۴۶۶‬ۼۺۺ‪۶‬ء۽ ط۽دْط۽ینعی۽رٕط۽رعص۽‪۴۹‬‬
‫و‬
‫‪۶‬یک۽خٌق ۽ولاگٓ می‪۹۹۴‬ۼ‪۳۸۷‬ءۼ ۽‪.:‬۽ول۽ عب۽‪۶۶۵۵‬ۼۼ‪۴۳‬ء۽ۻینعی۽‪۶۵۵‬ۼۼ‪۴۳‬ء‪.:۵‬۽ عب۽‪۳۸‬ۻۻ‪۳۴۵‬ء ۽ومجمه ۽ نیعب۽ۻ‪۶‬ۼۺ‪۳‬ۼ‪۶‬ء۽‪،‬۽‬
‫ولاگٓمث۽‪۹‬ۺ‪۷‬ۼ‪۴‬ۼ‪۸‬ء‪T‬ولجڈٓ۽ۻ‪۶‬ۺۼ‪۸‬ۼۺء‪.:T‬۽ول۽طـ۽‪۹۹۴‬ۼ‪۳۸۷‬ءۼ‪ -‬ۻ‪۶‬ۺۼ‪۸‬ۼۺءۼ=‪۵۶‬ۼۼۻ‪۵۸‬۽ءۼ۽وقس۽ؿیہ۽‪۴۳َ۵‬ۻ۔‬
‫اافڈہ۽اخطسہ‪ :‬یلع۽گٔھ۽اک۽ہلبق۽یقیقحت۽‬

‫اوقل‪:‬۽ا۽ف۽چ۽ء۽اقف۽امشیل۽یلع۽گٔھ۽ف۽ہطقن۽رغمف۽ء۽دعمل۽ااہنلٓچ۽ بط۽امشیل۽ؿ۽تمس۽ٓاس۽صکہ۽رکمہم۽حْطْكْصن۽اہنٓ۽اہ۽چ۽ٓ۽فصن۽اہنٓ۽‬
‫یلع ۽گٔھ ۽ہْتمس ۽ٓاس ۽ڑگیلعھ ۽ہ ۽لط ۽ ط ۽تمس ۽ہلبق ۽یلع ۽گٔھ ۽لْب ۽امتس ۽ارحناف ۽ینعی ۽ارحناف ۽آ ۽ہطقن ۽رغمف ۽ونجبف ۽اس ۽یک ۽رعمتف ۽ادقآ۽‬
‫ےکےئل۽اؿال ۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽تمس۽ٓاس۽صکہ۽ہمظعم۽رپ۽زگٓلا ۽وہا ۽فصن۽ااہنلٓ ۽یلع ۽گٔھ ۽رپ۽ومعڈ ۽ف ۽ؿ۽س۽ڈاال۽ہک ۽تمس ۽ٓاس۽ےس ۽یلع۽گٔھ۽ہ۽ےس۽‬
‫تعاٰل۽س۽ٓ۽رعص۽ومعق۽اومعلڈ۽وہا۽ثلثم۽طْكْب۽اقمئ۽اسلاؿہی۽ےہ۽دحلؿف۽ک۽نیب۽طيلٍيہ۽ؿاغمغڈل۽‬ ‫ونجف۽ذگٓا۽لماْستعرفہْانْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫اؿٓ۽ضق۽طلغٍِ۽ٓعب۽ےس۽مک۽ںیہ۽النْکالْقطعۃْمنْبْرْبْمْحْكْاالرباع۽اؿٓ۽ٓاؿہی۽ف۽اک۽ایقس۽وقس۽م ر۽ےہ۽فانْکلْزاویۃْعَلْ‬
‫کرةْمنْعظیمتنیْقساْس اْقوسْغایۃْالقصلْبؼن ما۽اؿٓ۽طْكْرعص ۽ص ّکہ۽بْكْامتس۽رٕط۽وطل۽ےہ۽وت ۽مکحب۽فلی ۽لظ۽ب ۽وہجمل۽‬
‫‪:‬ظلْطْكْ‪ ::‬ع‪:‬۽خٌق۽بْكْ‪.:‬۽ول۽لظ۽رع۽ص۽صکہ۽‪۶۸۷۵۶‬ۼ‪۸‬ءۼ۽ول۽مح۽امنیب۽الکنـنیل۔‬

‫‪Page 127 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رلہص۽ون۽‪۵۹۸‬ۼ‪۹‬ۼۻءۼ=ۻ‪۹۹۴۸‬ۼ‪۹‬ءۼ۽وقس۽ا ں۽لظ۽اولہص۽اول۽احل۽رعص۽ومعق۽اومعلڈ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ڑگیلعھ۽ارلون۽ےس۽دقبٓ۽اہص۽ا ـ۽ل۽مک۽ےہ۽‬
‫ذہلا۽تمس۽ٓاس۽ےس ۽ونجف ۽وک۽ؿاعق ۽وہا۽ال ۽رجس۽ہلبق۽رغمف۽ےس ۽ونجف۽وک۽ےٹہ۽اگ۽اؿٓ۽آ۽اماجہک۽یلع۽گٔھ۽یھب۽امشیل۽ارعلص۽ےہ۽ول ۽خٌق۽افتلض۽‬
‫ںیل۽اؿٓ۽آاماج۽ہک۽اینت ۽ٹوھیٹ۽وقوسُ ۽ںیم ۽افتلض۽ولاگٓمث۽نسڈف۽ےہ ۽ضحم ۽دعتلی۽امنیب۽ا صنٕنی ۽لئاہلق ۽ریثکہ۽الیت۽ےہ۽اُےس ۽رطبقی۽ڈقیق۽‬
‫اکنںیل۽ۻ‪۷۴۸۹۹۴‬ء۽ۻ‪۴‬۽لا۽اےس۽وفحمؿ۽ٓںیھک۔‬
‫ص‬
‫ثانیاْثلثم۽چ۽طـ۽اقمئ۽اسلاؿہی۽ںیم۽ٓاؿہی۽چ۽اک۽ایقس۽وقس۽ک۽ٓ۽امنیب۽ا نـنیل۽ےہ۽اؿٓ۽چ۽س۽امتس۽رعص۽ومعڈ۽ ح۽حل۽ ك۽‪.:‬۽لظ۽چ‪:‬۽لظ۽ؿ۽س۽‬
‫رْ‬
‫وہجمل۽‪::‬۽ه‪:‬۽خٌق۽چ۽س۽‪.:‬۽ول۽لظ۽افتلض۽وطل۽ۼۺ‪۹‬ۺ‪۴‬ۼۻءۼ‪+‬۽ولمح۽رعص۽ومعڈ۽‪۸۵۳۴۶۷‬ۼءۼ= ‪۴۶‬ۻۺ‪۷‬ۻءۼ۽=لظ۽ؿ۽س۔‬
‫ثال ْثراْثلثم۽ؿ۽س۽ہ۽اقمئ۽اسلاؿہی۽ںیم۽ٓاؿہی۽ہ۽اک۽ایقس۽وقل۽ال۽ےہ۽ہک۽ادقآ۽ارحناف۽ےہ۽ہطقن۽ونجف۽ےس۽رغؿف۽وک۽اؿٓ۽لظ۽ٓاؿہی۽ہ۽وہجمہل۽‪:‬لظ۽‬
‫ؿ۽س۽‪::‬۽ه۽‪:‬۽خٌق۽ہ۽س۽وفحمؿ۽‪.:‬۽‪۴۶‬ۻۺ‪۷۶‬ۻءۼ‪ -‬ۻ‪۷۴۸۹۹۴‬ء۽ۻ = ‪۸‬ۼ‪۴۴‬ۻ‪۷۵‬ء‪۴۴‬۽جڈؿل۽ڈلی۽ںیم۽اس۽یک۽وکس۽ م۽ہح۽ہص۽اس۽اک۽امتس۽ف۽ہح۽‬
‫چ۽ہک۽ادقآ۽وقس۽ف۽ل۽ولطمف۽وہیئ۽ینعی۽ڈؿ۽ڈٓےج۽آ ھٹ۽ڈےقیق۽ہطقن۽رغمف۽ےس۽اجمك۽ونجف۽ںیکھج۽وت۽نیع۽ہبعک۽ہمظعم۽ےک۽وماہج۽وہُ۔‬
‫ص‬
‫ؿوبہج۽ا ر۽رٕط۽وطل۽رل۽ہص۽ونیک۽خٌق۽‪۷۷‬ۼ‪۹‬ۻۻۺءۼ‪+‬۽ولمح۽رعص۽رحس۽رتحمس۽ ح۽ہص۽ہل۽‪۵۹۵‬ۼۻ‪۹‬ۼءۼ = ‪۹۵۳۹‬ۺ‪۸‬ۺءۼ۽وقہس۽رلدن۽حل۽‬
‫خ‬
‫امتس۽ضھا۽وہػہ۽الــــ۽وفحمؿ۽اؿل۽ يٍس۽‪۷‬ۻ‪۶‬ۻ‪۴۶‬ۼءۼ‪.:‬۽ولچ۽رعص۽صکہ۽رکمہم۽‪۸‬ۻ‪۸۹۵۷۹‬ءۼ‪-‬ولچ۽وفحمؿ۽اؿل=۽‪۹۶۳۴‬ۻ‪۹۷‬ءۼ۽وقہس۽اول۽‬
‫اول۽احل۽وفحمؿ۽ڈؿس۽‪+‬۽امتس۽رعص۽یلع۽گٔھ۽ہس۽ہص۽ء۽=۽حم۽ل۽حل۽وفحمؿ۽وسس۽خيٍيہ۽‪۸۵۹‬ۻۼۼۼءۼ۽‪+‬۽ول۽چ۽وفحمؿ۽اؿل۽=۽‪۴‬ۼ‪۴۶۹‬ۼءۼ۽وقہس۽ہن۽ہص۽‬
‫چ ۽ہہ ۽وفحمؿ ۽اہچٓس ۽امتہم ۽ول ۽ہح ۽ونحل ۽دعب ۽ڑگیلعھ ۽آ ۽صکہ ۽ہمظعم ۽ینعی ۽رقتم ًيا ۽ڈؿ ۽ہٖآ ۽اچٓوس ۽لیم ۽اک ۽افہلص ۽ےہ ۽اس ۽لئاتف ۽یک ۽خٌق۽‬
‫ۼ‪۵۵‬ۼۺ‪۸‬ۺءۼ‪.:‬ولمح ۽وفحمؿ ۽اؿل ۽‪۹۵۳۹‬ۺ‪۸‬ۺءۼ ۽‪ -‬۽ولچ ۽دعب ۽= ۽ۺۺۼ‪۹‬ۼۼۼءۼ ۽وقہس ۽رٕ ۽ہص ۽ہن ۽امتاہم ۽ف ۽چ ۽ؿیہ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ڈٓےج ۽ ٓا ھٹۻ ۽ڈےقیق۽‬
‫ونجف۽وک۽آ ےئ۽ؿڈکل۽ام۽آڈلاہ۽الکـ۽ارحناف۽ڈویآ۽ک۽ہص۽حن۽ےس۽رفتقی۽ایک۽وت۽ہلبق۽یقیقح۽ےس۽رصف۽حل۽ہص۽?۽اماراف۽ٓاہ۽اےس۽ْ‪۷۸‬۽ےس۽مک۽ایک۽‬
‫لایق۽اولی۽ینعی۽ایھب۽سیبھچ۽ڈٓےج۽ےس۽یھب۽ھچک۽ٓلاڈہ۽اؿٓ۽ارحناف۽وہلا۽ےہ۽خق۽یھب۽دحؿڈ۽ہلبق۽ےک۽ادنٓ۽یھت۽لا۽ویُ۽ےئھجمس۽ہک۽ہلبق۽یقیقح۽ بط۽‬
‫امشیل ۽ےس ۽‪ ۵‬۽ڈٓےج ۽ۻ ۽ڈےقیق ۽رغف ۽وک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہلبق ۽یقیقح ۽ےس‪ ۷۸‬۽ڈٓےج ۽لک ۽ارحناف ۽ٓؿا ۽وت ۽ بط ۽ےس ۽ْۺ‪َ ۷‬ۻ ۽وہاگ ۽ۻ ۽ڈےقیق ۽ٹوھٓ ۽رک ۽ۺ‪۷‬۽‬
‫ک‬
‫ڈٓےج۽یہ۽ارحناف۽ٓ ھٌْ۽‬

‫ںیم۽ؿرت۽ا۽چ۽یک۽ادقآ۽‪۶‬ۻۻۻۼ‪۷‬ۻءْۺ‪۷‬۽ہک۽َ‪۵۶ْ۶۳‬۽یک۽خٌق۽ہن۽ا ـ۽ ۽ون۽اہاشعٓہی۽ںیم۽کصـٓ۽ڈٓہج۽یک۽وحتلی۽ےس۽‪۷۷۴۷‬ۼ‪۵۷‬ۼءْ‪۵۶‬۽وہیئ۽‬
‫سج۽اک۽ڈؿ۽دنچہی۽ؿرت۽ےہ۽اؿٓ۽علض۽ا۽ف۽یک۽‪۴۹۸‬۽ڈٓاه۽رش ی۽ےہ=۽ْ‪۹۳‬۽ س۽انتضق۽ہی۽وہا‪۶::۹۳ْ:۴۹۸‬ۻۻۻۼ‪۷‬ۻءۺ‪:۷‬۽وہجمل۽‪.:‬۽حطس۽ؿضلٍِ۽‬
‫‪۸‬ۼ‪۵۶۴۸۹‬ء‪۸‬ۼۻۺ÷‪=۹۳‬ۺۻ‪۸‬ء‪۴۶۴‬۽ہی۽اچ۽ےک۽ڈٓاه۽رش ی۽وہےئ۽ا۽‪۴ /۵‬۽ںیم۽رضف‬

‫‪Page 128 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈےئ۽ےس۽‪۷‬ءۺۼ‪۴‬۽ٹف۽ ٓا ےئ۽ینعی۽ونّّ۽ٹف۽ہی۽اؿٓ۽ۺ‪۴۳‬۽ٹف۽اؿٓ۽ہی۽ہلمج۽ۺۼ‪۴‬۽ٹف۽یھب۽ارگ۽ہی۽ڈویآ۽ بط۽امشیل۽ےس۽رھپی۽وہیت۽دحؿڈ۽‬
‫تعاٰلْوٰلْالتوفیق۔‬ ‫ےس۽لاہٖ۽ہن۽یھت۽ھکذاْینبیغْالتحِیقْواللْ ٰ‬
‫طٌؽ‬
‫ہیبنت‪:‬۽وقل۽ققحم۽ؿ ح۽ہک۽ہبعک۽ہمظعم۽ےک۽ڈؿونُ اجمك۽‪۷۸‬۽ڈٓےج۽لک۽ارحناف۽ٓؿا۽ےہ۽اس۽رپ۽لمع۽ہلبق۽یقیقحت۽مٔاہین۽اکنل۽رک۽رکلا۽‬
‫اچ ہٌٍْ ۽ہک ۽رطقی ۽رقتیبی ۽ںیم ۽وخڈ ۽یئک ۽یئک ۽ڈٓےج ۽اک ۽افتؿف ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽۔ ۽اف ۽ںیہی ۽ڈےئھکی ۽ہک ۽ۻ ۽ڈٓےج ۽‪ ۵۳‬۽ڈےقیق ۽اک ۽افتلض ۽ےہ ۽واللْ‬
‫ال ادیْاٰلْالصواب‪،‬۽الحمدْلل۽ہک۽اس۽رحتری۽ںیم۽اافڈہ۽اؿیٰل۽اغمك۽عفن۽ؿ۽اافتض۽رپ۽ؿاعق۽وہا۽انمضق۽اُس۽ےک۽احلؿ۽ےس۽اس۽اک۽‬
‫ميٍ‬
‫لآیخی۽لاس۽ھڈالۃ۽ااعتملل۽یف۽دح۽االابقتسل۽وہ۽ہک۽اس۽یک۽فینصت۽اؿا رڈلاہجحل۽‪۴۶۵۷‬ھ۽ںیم۽وہیئ۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽احلؿ۽رک ں۽ہک۽ ٌض۽ںیم۽‬
‫تعاٰلْعَلْسیدناْوْ‬
‫اؿالئ۽رحمس۽‪۴۶۵۸‬ھ۽یک۽لآںیخی۽ ٓا ںیئ۽ک ۽وت۽دح۽االابقتسل۽ےک۽وعص۽ ھۃ۽االابقتسل۽انہک۽انمضق۽‪،‬۽وصَلْاللْ ٰ‬
‫ح‬

‫تعاٰلْاعلمْوْعلمہْجلْمْجدہْاتمْواحکم۔۽‬
‫موالناْمحمدْوْ ٰا لہْوصحبہْاجعنیْاٰمنیْواللْ ٰ‬

‫___________________‬

‫‪Page 129 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪Page 130 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫باباماکًالصلوۃ‬
‫(اقمامف۽امنٓ۽اک۽ایبُ)‬

‫ۺ‪۵‬۽ٓعیب۽اال ری۽رشفی‬ ‫آ۽رہش۽ہنہک۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۼ‪:۶‬‬

‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اتہک۽ہک۽امنٓ۽دجسم۽ےک۽ڈٓ۽ںیم۽اجمٔ۽ںیہن۽ےہ۽اچےہ۽اکيال۽وہ۽اچےہ۽اامس۽وہ۽۔۽رمعؿ۽اتہک۽‬
‫ےہ۽ہک َ۽ڈٓ۽ںیم۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽اکيال۽وہ۽لا۽اامس۽‪،‬۽اہتبل۽وفصُ۽اک۽ڈٓؿُ۽ںیم۽اقمئ۽رکلا۽رکمؿہ۽ےہ۽اچےہ۽دجسم۽ےک۽رحماف۽ںیم۽اکيال۽وہ۽‬
‫لا۽اامس۽۔۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ٓلڈ۽اک۽وقل۽صذّا۽ےہ۽لا۽رمع۽اک۽؟۽ب ّؼنواْتوجرواحکمْالل۽اؿٓ۽ہشقن۽دجسم۽اک۽ؿاےطس۽صالہظح۽ےک۽ھکل۽ڈلا۽ےہ۔ْ‬

‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽یف۽اولاعق۽اامس۽اک۽ےب۽رضؿٓف۽رحماف۽ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽ہک۽لاؿُ۽رحماف۽ےک۽ادنٓ۽وہُ۽ہی۽یھب۽رکمؿہ۽(اہُ۽لاؿُ۽لاہٖ۽اؿٓ۽دجسہ۽رحماف۽ےک۽‬
‫ادنٓ۽وہ۽وت۽رکاہق۽ںیہن)۽اؿٓ۽اامس۽اک َ۽ڈٓ۽ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽یھب۽رکمؿہ۽رگم۽اُیس۽رطچ۽لاؿُ۽لاہٖ۽اؿٓ۽دجسہ۽ڈٓ۽ںیم۽وہ۽وت۽رکاہق۽ںیہن۽رشبہکیط۽‬
‫ڈٓ۽یک۽رکیس ۽دنلب ۽ہن۽وہ۽ؿٓہن۽ارگ۽دجسہ۽یک۽ہگج۽لاؿُ۽ےک۽ومعض۽ےس۽اچٓہ۽رگہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽اؿیچن۽وہیئ۽وت۽ِِّٖ۽ےس۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۽وہک ۽‬
‫اؿٓ۽اچٓہ۽رگہ۽لا۽مک ۽دنلب۽ی۽اتممٓ۽وہیئ۽وت۽رکاہق۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽‪،‬۽اؿٓ۽ےب۽رضؿٓف۽دتقمویُ۽اک َ۽ڈٓ۽ںیم۽فص۽اقمئ۽رکلا۽ہی۽تخس۽رکمؿہ۽ہک۽‬
‫لاًق ۽عطقِ ۽فص ۽ےہ ۽اؿٓ ۽عطق ۽فص ۽لااجمٔ ۽‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽ثَٖف۽ِامجًق ۽ےک ۽لاًق ۽ہگج ۽ںیم ۽ یگن۽وہ ۽اس ۽ےئل۽دتقمی َ۽ڈٓ ۽ںیم ۽اؿٓ ۽اامس۽‬
‫رحماف۽ںیم۽ڑھکّ۽وہُ۽وت۽رکاہق۽ںیہن۔۽وییہن۽ارگ۽ہنیم۽ےک‬

‫‪Page 131 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لاًق۽یلھچپ۽فص۽ےک۽ولگ۽ڈٓؿُ۽ںیم۽ڑھکّ۽وہُ۽وت۽ہی۽رضؿٓف۽ےہ۽والضروْراتْتؽیحْالمحظورات(۽تخس۽رضؿٓف۽‬
‫ونمماعف۽وک۽ابمچ۽رکڈ یت۽ےہ۔ف)ٓاہ۽اکيال۽‪،‬۽اےکس۽ےئل۽رضؿٓف‪،‬۽ےب۽رضؿٓف۽رحماف۽ںیم َ۽‪،‬ڈٓ۽ںیم۽دجسم۽ےک۽یسک۽ہصح۽ںیم۽ڑھکا۽‬
‫وہلا۽اطلًا۽رکاہق۽ںیہن۽ٓکھيا۽۔ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کرہْقیامْاالمامْفْالمحرابْالسجودہْفیہْوقدْ اامس ۽اک ۽رحماف ۽ںیم ۽ڑھکا ۽وہلا ۽رکمؿہ ۽ےہ‪ ،‬۽ارگ ۽دقس ۽لاہٖ ۽وہُ ۽اؿٓ۽‬
‫دجسہ۽رحماف۽ںیم۽وہ۽وت۽ہی۽رکمؿہ۽ںیہن۽ویکہکن۽اابتعٓ۽دقومُ۽اک۽ےہ۔‬ ‫ماہْخارجہْالنْالعربةْللِدمْ‪1‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽رحبارلاقئ۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫فْالولوالجیۃْوغیھاْاذالمْیضقْالمسجدْبمنْ ؿول ۽اغزيہ ۽ؿریغاہ ۽ںیم ۽ےہ ۽خق ۽اامس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ؿاےل ۽امنٓویُ ۽ےک۽‬
‫خلفْاالمامْالینبیغْلہْذلكْالنہْیشبہْتباینْ ےئل ۽دجسم ۽گنت ۽ہن ۽وہ ۽وت ۽اامس ۽وک ۽رحماف ۽ںیم ۽ایقس ۽ںیہن ۽رکلا۽‬
‫المکاننی ْا نتیھ ْیعین ْوحِیِۃ ْاختالف ْالمکانْ اچ ہٌٍْ‪ ،‬۽ویکہکن ۽ہی ۽ڈؿ ۽وہگجُ ۽ےک ۽اگل۽اگل ۽وہےن ۽اک ۽ہبش ۽دیپا۽‬
‫رکّ۽اگ۽امًہی۽ینعی۽اکمُ۽اک۽خؾٌؼۃً۽اخيالف۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےس۽ام ع۽ےہ۽‬
‫تمنع ْالجواز ْفشب ۃ ْاالختالف ْتوجب ْالکراھۃْ‬
‫ہ‬
‫الف۽اکمُ۽اک۽ہبش۽وہ۽ؿاہُ۽رک ق۽وہ۽ک ۽اؿٓ۽رحماف۽‬ ‫ي‬‫خ‬
‫اؿٓ۽اہجُ۽ا ِ‬
‫والمحراب ْوان ْکان ْمن ْالمسجد ْفصوورتہ ْوْ‬
‫ارگہچ ۽دجسم ۽یہ ۽ےس ۽ےہ ۽رگم ۽رحماف ۽یک ۽وصٓف ۽اؿٓ ۽تئیہ۽‬
‫ز‬‫صل‬ ‫ُ‬ ‫خ‬ ‫ھیأتہْاقتضتْشب ۃْاالختالفْاْھْملخصاْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ض‬
‫الف۽اکمُ۽اک۽ يہ۽دیپا۽رکیت۽ےہ۔۽اھ۽ ػا۽(ف)‬ ‫ا ِ‬ ‫ي‬
‫ایس۽ںیم۽رعماچ۽ادلآہی۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫حیکْالْحلواینْعنْاّبْاللیثْالْیکرہْقیامْاالمامْفْ جلـاین ۽ےن ۽اوب ۽اثیلل ۽ےس ۽لقن ۽ایک ۽ہک ۽رضؿٓف ۽ےک ۽ؿغك ۽اامس ۽اک۽‬
‫الطاقْعندْالضرورةْبانْضاقْالمسجدْعَلْالِومْ‪3‬۔ ْ رحماف ۽ںیم۽ڑھکا ۽وہلا ۽رکمؿہ۽ںیہن۽ہکبج۽امنٓویُ۽رپ۽دجسم۽گنت۽وہ۔۽‬
‫(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽اتکف۽ذموکٓ۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫االصحْمارویْعنْاّبْحنیقۃْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہْ احص ۽ٓؿامك ۽ےک ۽اطمقب ۽اامس ۽اوب ۽ہفینح ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس۽‬
‫یہ۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽اامس۽اک۽ڈؿ۽وتسُ۽ےک۽ڈٓایمُ‬ ‫انہْقالْأکرةْلالمامْانْیِوم ْ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺۺ‪۷‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻۺ‪۷‬‬
‫‪Page 132 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڑھکا۽وہلا۽رکمؿہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫بنیْالساریتنیْ‪1‬۔ْ ْ‬
‫ونتری۽االاصبٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوْکانْموضعْسجودہْارفعْعنْموضعْالِدمنیْ ارگ۽امنٓی۽ےک۽دجسہ۽یک۽ہگج۽دقومُ۽یک۽ہگج۽ےس۽ڈؿ۽ڑھکی۽الٌٍـُ۽ےک۽‬
‫بمِدا رْالبنتنیْمنصوبتنیْجازْوانْا کثرالْ‪2‬۔ ْ مٔامٔ ۽دنلب ۽وہ۽وت۽امنٓ۽اجمٔ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ا۽س۽ےس۽ٓلاڈہ ۽دنلب ۽وہ۽وت۽امنٓ۽اجمٔ۽ہن۽‬
‫وہک ۔(ف)‬
‫ُڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫مِدارْارتقاْع ماْنصفْذراعْثنتاعشرةْاصبعاْ اُ۽ڈؿونُ۽اک ۽دنلب ۽وہلا۽فصن۽ڈٓاه۽ےہ۽وج۽ہک۽لآہ‪۴۵‬۽اویلگنُ۽یک۽‬
‫ادقآ۽ےہ۽یبلح۽ےن۽اےس۽ڈرک۽ایک۽۔(ف)‬ ‫ذکرہْالحلیبْ‪3‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہ ْجاز ْسجودہ ْالظاھْر ْانہ ْمع ْالکرھۃ ْلمخالقتہْ وقہل ۽اجٓ ۽وجسڈہ ۽ینعی ۽دجسہ ۽وت ۽اجمٔ ۽وہاگ ۽رگم ۽اظبہٖ ۽رکاہق ۽وہک ۽‬
‫ویکہکن۽وضحٓ۽ےک۽لعفِ۽وقنمل۽ےک۽جالف۽ےہ۔(ف)‬ ‫للماثورْمنْفعلہْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلم‪4٤‬۔ ْ‬
‫ننس۽انبِ۽امہج۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عن ْمعویۃ ْبن ْقرةعن ْابیہ ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہ ْقالْ ینعی۽غٕہ۽نب۽الاس۽ضٕین۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ٓوسل۽اﷲیلص۽‬
‫کنا ننیھْانْنصفْبنیْالسواریْعَلْع دْرسولْاللْصَلْ اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس ۽ےک۽ٓامہن۽ںیم۽ںیمہ۽ڈؿ۽وتسونُ۽ےک۽چیب۽فص۽لادن ھٌْ۽‬
‫ےس۽عنم۽رٕاملا۽اجلا۽اؿٓ۽ؿاہُ۽ےس۽ڈےکھ۽ڈّ۽رکاٹہےئ۽اجےتّ۽ےھت۽(ف)‬ ‫تعاٰلْعلیہْوسلمْْونطردْعن اْطرداْ‪5٥‬۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫دنسم۽اامس۽ادمح۽ؿ۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽ؿ۽اجعم۽رتذمی۽ؿ۽ننس۽نسایئ۽ؿ۽حیحص۽احمک۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ینعی ۽الک ۽لایعب ۽ےتہک ۽ںیہ ۽مہ ۽ےن ۽الک ۽اثار ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپیھ۽‬ ‫عنْعبدالمجیدْبنْمحمودْقالْصلؼناْخلفْامیمنْاالمراءْ‬
‫فاضطرناْالناسْٖصلؼناْ ْ‬
‫ولوگُ۽ےن۽ںیمہ۽وبجمٓ۽ایک۽ہک۽ںیمہ۽ڈؿ۽وتسونُ۽ںیم۽امنٓ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا۽ مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻۺ‪۷‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتری۽االاصبٓ۽‪،‬۽لصف۽ؿاڈآاڈارشلؿه۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۴‬ۺ‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتری۽االاصبٓ۽‪،‬۽لصف۽ؿاڈآاڈارشلؿه۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽‪،‬۽لصف۽ؿاڈآاڈارشلؿه۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪۵/۴‬ۺ‪۶‬‬
‫‪ 5‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽ا ّػلـٰہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽افصل۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽‪۴‬ۺ‬
‫‪Page 133 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بنیْالساریتنیْفلماْصلؼناْقالْا نسْبنْمالكْریضْ ڑپینھ۽وہیئ۽(خق۽مہ۽امنٓ۽ڑپھ۽ےکچ۽وت)۽اسن۽نب۽امکل۽ےن۽رٕاملا۽‬
‫الل ْعنہ ْکنا ْنتیق ْھذا ْعَل ْع د ْرسول ْالل ْصَلْ مہ ۽ٓ ٔ‬
‫امہن ادقس۽وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس ۽ںیم۽‬
‫اس۽ےس۽ےتچب۽ےھت۔‬ ‫اللعلیہْوسلمْ‪1‬۔ ْ‬
‫احمک۽ےن۽اہک۽ہی۽دحمك ۽حیحص۽ےہ‪،‬رتذمی۽ےن۽اہک۽ہی۽دحمك ۽نسح۽ےہ‪،‬۽دمعہ ۽ااقلٓی۽رشچ۽حیحص۽اخبٓی۽ںیم ۽لیبق۽لاف ۽اٰولصلہ ۽ایل۽‬
‫ارلاجلۃ۽دیسلا ۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ ۽ٓیض۽اہلل۽اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ےہ۽ہک۽اوہـُ ۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽التصقواْبنیْاالساطنیْواتمواْ‬
‫الصقوف‪2٢‬۔وتسونُ۽ےک۽چیب۽ںیم۽فص۽ہن۽لادنوھ۽اؿٓ۽ںیفص۽وپٓی۽رکؿ۽۔۽‬
‫اؿٓ ۽اس ۽یک ۽ؿہج ۽عطق ۽فص ۽ےہ ۽ارگ ۽لٌٍـُ ۽ڈٓؿُ ۽ںیم ۽ولگ ۽ڑھکّ ۽وہےئ ۽وت ۽الک ۽فص ۽ےک ۽نیت ۽ڑکٹّ ۽وہےئ ۽اؿٓ ۽ہی ۽لااجمٔ ۽ےہ۽‬
‫ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت ۽ںیہ‪ :‬۽منْقطعْصقاْقطعہْاللْ‪3‬۔وج ۽یسک۽فص ۽وک ۽عطق ۽رکّ ۽اﷲ اےس ۽عطق۽‬
‫رکڈّ۽۔اؿٓ۽ضعب۽ڈٓؿُ۽ںیم۽ڑھکّ۽وہےئ۽ضعب۽اخیل۽ٹوھٓ۽ڈّ۽خق۽یھب۽عطق۽فص۽ےہ۽فص۽لاصق۽ٹوھٓ۽ڈی۽‪،‬۽اکف۽ڈی۽نُـٓی۽‬
‫ہن ۽یک ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽نُـٓا ۽رکلا ۽الٓس ۽ےہ ۽۔ ۽ٓوسل ۽اﷲیلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽‪ :‬۽اتمواالصقوفْ‪4‬۔(وفصُ ۽وک ۽لمکم۽‬
‫رکؿ۔ف)اؿٓ ۽ارگ ۽اس ۽ؿغك ۽ٓادئ ۽ولگ۽ہن ۽وہُ ۽وت ۽ ٓا ےن۽ےس ۽وکُ ۽ام ع۽ےہ ۽وت ۽ہی۽ونممه ۽اک ۽شاامُ ۽ایہم ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ُ۽ؿہ ۽یھب۽ونممه ۽ےہ۽‬
‫‪5‬۔(۽اﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ۽ہی۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽دحؿڈ۽ںیہ۽ س۽اُ۽وک۽وتٓےن۽ےک۽غٕبی۽‬ ‫۔اقل۽اﷲ اعتیٰل۽‪‬‬
‫طق ۽اجؿ۔ف) ۽اؿٓ ۽ڈٓؿُ ۽ںیم۽دتقمویُ ۽ےک ۽ڑھکّ ۽وہےن ۽وک ۽عطق ۽فص ۽ہن۽انھجمس ۽ضحم ۽خلاےہ۔نلعےئ ۽رکاس ۽ےن۽اصف ۽رصتحی۽‬
‫رٕامیئ ۽ہک ۽اس۽ںیم ۽عطق۽فص ۽ےہ۔حیحص ۽اخبٓی ۽ںیم ۽ےہ ۽‪ :‬۽بابْالصالةْبنیْالسواریْفْغیْجماعۃْ‪6‬۔ ۽(لاف ۽امجًق۽‬
‫ےک۽ىالؿہ۽وتسونُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽۔ف)اامس۽ىالہم۽ومحمڈ۽ینیع۽ہک۽ا ہل۽ا ہم۽ہیفنح۽ےس۽ںیہ۽اُس۽رشچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫قید ْبغی ْجماعۃ ْالن ْ ٰذلك ْیِطع ْالصقوف ْوْ ریغب۽امجًق۽یک۽دیق۽اس۽ےئل۽ےہ۽ہک۽ہی۽(امنٓی۽اک۽ڈؿوتسونُ۽ےک۽‬
‫ڈٓایمُ۽رھٹلا)۽وفصُ۽وک۽وتٓلا۽ےہ۽احالہکن۽وفصُ۽اک‬ ‫تسویۃْالصقوفْفْالجماعۃْمطلوبۃ ْ‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽رکاہيۃ۽افصل۽نیب۽اوسلآی۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۶۴/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬دمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽اٰولصلہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽وبطمہع۽اڈآہ۽ا نياىۃ۽ا ميَٖہی۽ریبؿف۽‪۹/۷‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 3‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽وستلۃ۽ا ؽفـف۽اخل۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۺۼ‬
‫‪ 4‬حیحص۽ملسم۽لاف۽وستلۃ۽ا ؽفـف۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵/۴‬ۻ‪۴‬‬
‫‪ 5‬ارقل ٓا ُ۽‪/۶‬ۺۻ‪۴‬‬
‫‪ 6‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽اٰولصلہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵/۴‬ۺ‬
‫‪Page 134 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لمکم۽ؿ۽مٔامٔ۽وہلا۽امجًق۽ںیم۽ولطمف۽ےہ۔(ف)‬ ‫بعؼنہْ‪1‬۔ ْ‬
‫ایس۽رطچ۽حتف۽اابلٓی۽اامس۽انب۽رجح۽ًصؼالین۽‪،‬۽رھپ۽آشاڈ۽اصلٓی۽اامس۽ادمح۽ػصلالین۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ۽زین۽حتف۽اابلٓی۽ںیم۽ضز ِق۽ربطی۽ےس۽‬
‫ےہ‪:‬‬
‫خق۽ یگن۽ہن۽وہ۽وت۽رھپ۽رکمؿہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫محلْالکرھۃْعندْعدمْالضیقْ‪2‬۔ ْ‬
‫دمعہ۽ااقلٓی۽ںیم۽انب۽بیبح۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫لؼس ْالنیھ ْعن ْتِطیع ْالصقوف ْاذاضاقْ خق ۽دجسم۽گنت۽وہ۽وت۽اس۽ؿغك ۽وفصُ۽وک۽وتٓلا ۽عنم۽ںیہن‪،‬۽ہی۽‬
‫المسجدْوْانماْنیھْعنہْاذکانْالمسجدْواسعا‪3‬۔ ْ اوسغك۽عنم۽ےہ۽خق۽دجسم۽اشکڈہ۽وہ۔(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قال ْمالك ْف ْالمدونۃ ْالباس ْبالصالةبؼن ما ْلضیقْ اامس ۽امکل ۽دمؿّہن ۽ںیم ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽خق ۽دجسم ۽گنت ۽وہ ۽وت ۽ڈؿ ۽وتسونُ۽‬
‫المسجد ْ‪ْ 4‬اھ ْثم ْذکر ْقول ْا بن ْحؽیب ْاقول‪ْ :‬والْ ےک۽ڈٓایمُ ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽رحچ ۽ںیہن۽اھ۔۽رھپ۽ا ںوُ۽ےن۽انب۽‬
‫بیبح۽اک۽وقل۽لقن۽ایک۽ےہ۔۽اوقل‪ :‬۽یفخم ۽ہن۽ٓےہ۽ہی۽امہّٓ۽ذمہق۽‬ ‫یخیفْانہْمستِیمْعلْقواعدْمذھؽنا۔ ْ‬
‫ےک۽وقادع۽رپ۽ڈٓضق۽ےہ۔۽(ف)‬
‫ُڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذاْکلہْعندعدم ْالعذرْکجمعۃْوعیدْفلوقامواْ ہی۽امتس۽(ینعی۽رکہق)۽اس۽ؿغك۽ےہ۽خق۽ذعٓ۽ہن۽وہ۽ذعٓ۽یک۽وصٓف۽‬
‫و‬
‫ںیم۽طيلًا۽ہعمج۽اؿٓ۽دیع۽ےک۽ ِھَٖ۽ےک۽ومعق۽رپ۽یھب۽ارگ۽دجسم۽گنت۽وہ۽اؿٓ۽‬ ‫ع‬ ‫ع‬
‫َل ْالرفوف ْواالمام ْ َل ْاالرض ْاوف ْالمحرابْ‬
‫ف‬
‫ضعب۽امنٓی۽ٓوفف۽ ۽(ڈٓؿآّ۽ےک۽ےتخت۽)۽رپ۽ڑھکّ۽وہُ۽اؿٓ۽اامس۽‬
‫لضیقْالمکانْلمْیکرہْ‪5٥‬۔ ْ‬
‫ٓنیم۽رپ۽لا۽رحماف۽ںیم۽وہ۽وت۽رکاہق۽ںیہن۽۔(ف)‬

‫غ‬
‫‪ 1‬دمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽ا ػالہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽وبطمہع۽اڈآہ۽ا نياىۃ۽ا ميَٖہی۽ریبؿف۽‪۷/۷‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬حتف۽اابلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽ا ػالہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽وبطمہع طؽنفْ۽اابلیب۽رصم۽‪۴۵۷/۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬دمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽ا ػالہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽اڈآہ۽ا نياىۃ۽ا ميَٖہی۽ریبؿف۽‪۹/۷‬ۻ‪۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 4‬دمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽ا ػالہ۽نیب۽اوسلآی۽یف۽ریغ۽امجىۃ۽اڈآہ۽ا نياىۃ۽ا ميَٖہی۽ریبؿف۽‪۹/۷‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 5‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽امنفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۼ‬
‫ف‪ :‬رفوف۽عمج۽رف۽یک۽ےہ۽اس۽ےک۽یئک۽اعمین۽ںیہ‪،‬۽الک۽ینعم۽ہی۽ےہ"ؿہ۽ڑکلی۽سج۽ےک۽ڈؿونُ۽انکّٓ۽ڈویآ۽ںیم۽اگلرک۽اس۽رپ۽رھگ۽اک۽شاامُ۽ٓےتھک۽‬
‫ںیہ"اہیُ۽ اڈ۽ڈٓؿآّ۽ےک۽ڈٓایمُ۽دنلب۽ہگج۽یھب۽وہ۽ یتک۽ےہ۽اؿٓ۽ٓنیم۽ےس۽دنلب۽اقمس۽یھب۽وہاتکس۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 135 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دمعہ۽ااقلٓی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اذکان ْمنقردا ْالباس ْف ْالصالة ْبنیْالساریتنیْ خق ۽اہنت ۽امنٓ ۽اڈا ۽رک ۽ٓاہ ۽وہ ۽وت ۽ڈؿ ۽وتسونُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽امنٓ ۽اڈا۽‬
‫رکےن۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ہکبج۽ؿ۽ہ۽امجًق۽ںیم۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫اذاْلمْیکنْفْجماعۃ‪1‬۔ ْ‬
‫اس۽ایبُ۽ےس۽ؿاحض۽وہ۽ہک۽ٓلڈ۽ؿ۽رمع۽ڈؿونُ۽ےک۽کالس۽ںیم۽ڈؿ۽ڈؿ۽ایطلغُ۽ںیہ۽ٓلڈ۽ےن۽ڈٓ۽ںیم۽امنٓ۽لااجمٔ۽اتبیئ۽ہی۽ٓلاڈف۽ےہ۽‪،‬۽لااجمٔ۽‬
‫ںیہن۽‪،‬۽اہُ۽اامس۽وک۽رکمؿہ۽ےہ۔۽وییہن۽رفنمڈ۽وک۽اس۽مکح۽ںیم۽رشلک۽رکلا۽كی۽ںیہن۽‪،‬وخڈ۽وضحٓ۽ارکس یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس ۽خق۽‬
‫ہبعک۽ہمظعم۽رشتفی۽ےل۽ےئگ۽‪،‬۽ڈؿوتسونُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽امنٓ۽ڑپیھ‬
‫کما ْف ْثبت ْف ْالصحاح ْعن ْا بن ْعمرعن ْباللْ اسیج۽ہک۽احصچ۽ںیم۽رضحف۽انب۽رمع۽ےن۽رضحف۽لالل۽ٓیض۽اﷲ‬
‫ًًھ‬
‫اعتیٰل۽ ش۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْعمھن۔ ْ‬ ‫ریضْاللْ ٰ‬
‫رمع۽ؿ۽اک۽اامس۽وک۽ڈٓ۽ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽امانن۽حیحص۽ںیہن‪،‬۽وییہن۽رفنمڈ۽اک۽رحماف۽ںیم۽ایقس۽رکمؿہ۽اجانن۽ہک۽اہیُ۽وج۽ؿوجہِ۽رکاہق۽نلع۽‬
‫ےن۽ےھکل۽ںیہ۽ینعی۽ہبش۽اخيالف۽اکمُ۽اامس۽ؿ۽امجًق۽لا۽اشٍياہ۽احل۽لا۽نصيہ۽الہ۽اتکف۽اُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽ؿہج۽رفنمڈ۽ےک۽ےئل۽ققحتم۽ںیہن۽‬
‫ْتعاٰلْاعلمْوعلمہْجلْمجدہْاتمْوْحکمہْعزشانہْاحکم۔‬ ‫سبحنہْو ٰ‬ ‫واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻۼ‪ :۶‬آڈیلہ۽رٕاس۽اخہن۽دمٓہس۽امعنہین۽اشالہیم۽وئسمہل۽دمحم۽امٔامیہ۽االدمح۽ ٓا لاڈی۽رفغ۽ہل۽ااہلڈی۽ۺ۽ةعشُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلی۽رپ۽امنٓ۽زک۽رطچ۽اڈا۽یک۽اجےئ۽ک ۽الک۽صخش۽ےن۽وسال۽ایک۽ہک۽یتلچ۽ٓلی۽اؿٓ۽اہجٓ۽رپ۽‬
‫امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ومولی ۽تلامك ۽اﷲ اصخق ۽ےن ۽میلعت ۽اشالس ۽ربمن ۽‪ ۷‬۽ےک۽ہ ۽‪۸‬۽رپ ۽وج ۽وجاف ۽وقنمہل ۽ڈلی ۽اھکل ۽ےہ ۽حیحص ۽ےہ ۽لا۽‬
‫ںیہن۽؟۽اؿٓ۽اہجٓ۽لا۽یتشک۽اؿٓ۽ٓلی۽اک۽الک۽یہ۽مکح۽ےہ۽لا۽ریغ۽ریغ۽؟۽ںیم۽اس۽ںیم۽یلیصفت۽ثحب۽اچاتہ۽وہُ۽ ٓا لکج۽اس۽ےک۽ہلمج۽لئالئ۽یک۽‬
‫الہ۽اشالس۽وک۽تخس۽رضؿٓف۽ےہ‪،‬۽وجاف۽ومولی۽اصخق۽وموصف۽اک۽ہی۽ےہ۽۔‬
‫ج۽۔یتلچ۽ٓلی۽اؿٓ۽اہجٓ۽رپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽ارگ۽ڑھکّ۽وہ۽رک۽ڑپھ۽ےکس۽جکّٔ۽۔اھےن۽لا۽رگےن۽اک۽ڈٓ۽ہن۽وہ۽وت۽ڑھکّ۽وہرک۽ڑپانھ۽رضؿٓی۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ڑھکّ۽وہرک۽ہن۽ڑپھ۽ےکس۽وت۽لًٍھ۽رک۽ڑپھ۽ےل۽اؿٓ۽ارگ۽ڈٓایمُ۽امنٓ۽ںیم۽ٓلی۽لا۽اہجٓ۽وھگس۽اجےن۽ےس۽امنٓی۽اک۽طيہ۽ہلبق۽یک۽رطف۽ہن۽‬
‫۽وفٓا ہلبق۽یک۽رطف۽رھپ۽اجلا۽اچےئہ۽ؿٓہن۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽للفلہٖ۽‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽یھب۽رٕاملا۽اجؿّہک۽رٕص۽لفن۽ضق۽اک۽مکح۽الک۽یہ۽ےہ۽لا۽‬
‫ٓےہ۽وت ً‬
‫رٕط۽ےہ؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫رٕص۽اؿٓ۽ؿاخق۽ےسیج۽ؿرت۽ؿ۽لڈٓاؿٓ۽قحلم۽ہب۽ینعی۽شٍّ ِق۽رجف۽یتلچ۽ٓلی۽ںیم۽ںیہن۽وہ شکٌْ۽ارگ۽ٓلی۽ہن۽رہھٹّ۽اؿٓ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬دمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽ااخبلٓی۽لاف۽اٰولصلہ ۽نیب۽وسلآی۽احل وبطمہع۽اڈآہ۽ا نياىۃ۽ا ميَٖہی۽ریبؿف۽‪۷/۷‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 136 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿغك۽نکليا۽ڈےھکی ۽‪،‬۽ڑپھ۽ےل۽رھپ۽دعب۽ںیم۽ارارقآ۽ااعڈہ۽رکّ۽‪،‬۽قیقحت۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارارقآ۽لاہیلکل۽ؿول۽لاولشاطئ۽ٓنیم۽لا۽لاعب۽ٓنیم۽رپ۽ہک۽‬
‫ٓنیم۽ےس۽لصتم۽لا۽اصتل۽غٕآ۽وہ‪،‬۽اُ۽امنٓؿُ۽ںیم۽رشؿ۽تحص۽ےہ۽رگم۽ہب۽ذعتٓ۽‪،‬۽ؿذہلا۽ڈاہب۽رپ۽لال۽ذعٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽ارگہچ۽ڑھکا۽وہہک۽‬
‫ڈاہب۽لاعب۽ٓنیم۽ںیہن۽‪،‬۽ؿذہلا۽اگٓی۽رپ۽سج۽اک۽ ُخـا۽ولیبُ۽رپ۽ٓ۔اھ۽ےہ۽اؿٓ۽اگٓی۽رہھٹی۽وہیئ۽ےہ۽اجمٔ۽ںیہن۽ہک۽لاہیلکل۽ٓنیم۽رپ۽ارارقآ۽ہن۽ ُہـا۽‬
‫الک۽ہصح۽ریغ۽لاعب۽ٓنیم۽رپ۽ےہ۽ؿ۽ذہلا۽یتلچ۽یتشک۽ےس۽ارگ۽ٓنیم۽رپ۽ارتلا۽صٍضّٖ۽وہ۽یتشک۽ںیم۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ںیہن۽ہکلب۽دنعاقیقحتل۽ارگہچ۽یتشک۽‬
‫انکّٓ۽رپ۽رہھٹی۽وہ۽رگم۽لاین۽رپ۽وہ۽ٓنیم۽لک۽ہن۽یچنہپ۽وہ۽اؿٓ۽انکّٓ۽رپ۽اُرت۽اتکس۽ےہ۽یتشک۽ںیم۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽اس۽اک۽ارارقآ۽لاین۽رپ۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫لاین۽ٓنیم۽ےس۽لصتم۽لااصتل۽غٕآ۽ںیہن۽خق۽ارارقآ۽یک۽احوتلُ۽ںیم۽امنٓ ں۽اجمٔ۽ںیہن۽وہںیت۽خق۽لک۽ارارقآ۽ٓنیم۽رپ۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽‬
‫لاہیلکل۽ہن۽وہ۽وتےنلچ۽یک۽اح ك۽ںیم۽ےسیک۽اجمٔ۽وہ۽ یتک۽ںیہ۽ہک۽سفن۽ارارقآ۽یہ۽ںیہن۽وذالف۽یتشکِ۽ٓؿاُ۽سج۽ےس۽مٔؿل۽صٍٍضٖ۽ہن۽وہہک۽‬
‫اےس۽ارگ۽ٓؿںیک۽ےگ۽یھب۽وت۽ارارقآ۽لاین۽رپ۽وہاگ۽ہن۽ہک۽ٓنیم۽رپ۽‪،‬۽ذہلا۽ریس۽ؿؿوقف۽مٔامٔ‪،‬۽نکیل۽ارگ۽ٓلی۽ٓؿک۽یل۽اجےئ۽وت۽ٓنیم۽یہ۽رپ۽‬
‫رہھٹّ۽ک ۽اؿٓ۽لثم۽تخت۽وہ۽اجےئک ‪،‬۽ارگنمٔؿُ۽ےک۽۔اھےن ۽ؿریغہ۽ےک۽ےئل۽ٓؿیک۽اجیت۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ےک۽ےئل۽ںیہن۽وت۽عنم۽نم۽حہيہ۽‬
‫اابعلڈ۽ ُہـا۽اؿٓ۽اےسی۽عنم۽یک۽اح ك۽ںیم۽مکح۽ؿیہ۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ڑپھ۽ےل۽اؿٓ۽دعب۽ٓؿال۽ام ع۽ااعڈہ۽رکّ۽۔‬
‫ُڈٓ۽اتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوصَل ْعَل ْدابۃ ْف ْشق ْمحمل ْوھویِدر ْعَلْ ارگ۽یسک۽ےن۽ڑھکّ۽اچٓلاےئ۽رپ۽اجکؿّ۽ںیم۽امنٓ۽اڈا۽یک۽احالہکن۽‬
‫الزنول ْبنقسہ ْال ْتجوز ْالصالة ْعلی ا ْاذاکانتْ ؿہ۽اُرتےن۽رپ۽اقڈٓ۽اھت۽وت۽امنٓ۽ہن۽وہک ‪،‬۽اہتبل۽اس۽وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽‬
‫واققہ ْاال ْان ْتکون ْعیدان ْالمحمل ْعَل ْاالرضْ وہاجےئ ۽ک ۽خق ۽اجکؿّ ۽یک ۽ڑکللاُ ۽ٓنیم ۽رپ ۽وہُ ۽لا ں ۽وطٓہک۽‬
‫اس۽ےک۽ےچین۽ڑکلی۽یک۽اگٓی۽وہ۔۽ٓاہ۽اعمصلہ۽اگٓی(طيلًا۽لیب۽اگٓی۽‬
‫بانْرکزْتحتہْخشبۃْواماالصلوةْعَلْالعجلۃْانْ‬
‫ٰ‬
‫سج۽وک۽اجونٓ۽ےتچنھک۽ںیہ)۽رپ۽امنٓ۽اک۽وت۽ارگ۽اگٓی۽اک۽الک۽ہصح۽دولاےئ۽‬
‫کان ْطرف ْالعجلۃ ْعَل ْالدابۃ ْویھ ْتسیا ْوال ْتسیْ‬
‫ےک ۽اؿرپ ۽ےہ ۽وخاہ ۽ؿہ ۽یتلچ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽وت ۽ہی ۽دولاےئ ۽رپ ۽امنٓ ۽یھجمس۽‬
‫فیھْصالةْعَلْالدابۃْفتجوزْفْحالۃْالعذرالمذکورْفْ‬
‫اجےئ۽ک ۽وت۽ممیت۽ںیم۽ایبُ۽رکڈہ۽ذعٓ۽یک۽ؿہج۽ےس۽امنٓ۽اڈا۽وہاجےئ۽‬
‫الؾیمم ْال ْف ْغیھا ْوان ْلم ْیکن ْطرف ْالعجلۃ ْعَلْ‬
‫ک ۽‪،‬۽اےکس۽ىالؿہ۽ںیم۽ںیہن۽۔۽اؿٓ۽ارگ۽اگٓی۽اک۽وکیئ۽ہصح۽اچٓلاےئ۽رپ۽‬
‫الدابۃ ْجاز ْلو ْواققۃ ْلتعلیل م ْبان ا ْکالسریرھذاْ‬
‫ںیہن ۽وت ۽امنٓ ۽وہاجےئ ۽ک ۽ارگ ۽لیب ۽اگٓی ۽ڑھکی ۽وہ ۽ویکہکن ۽فؽھا ۽ےن۽‬
‫اکلہْفْالقرضْوالواجبْبانواعہْوسنۃْالقجرْبشرطْ‬
‫اےس ۽تخت ۽یک ۽لثم ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ ۽۔ ۽ہی ۽امتس ۽وگتفگ ۽رٕاضئ‪ ،‬۽ؿاابجف ۽یک۽‬
‫م‬
‫ایِاف اللِبلۃ ْان ْامکنہ ْواال ْفبِدراال کان ْلئالْ امتس۽اوناه۽اؿٓ۽رجف۽یک۽وتنسُ۽ںیم۽ےہ۽رشبہکیط‬
‫یختلفْبسیھاْالمکانْوْاماْف ْ‬

‫‪Page 137 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلبق ُ۽ٓچ۽ڑھکی۽یک۽وہ۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ااسی۽نکمم۽ہن۽وہ۽وت۽دقبٓ۽االاکمُ۽ہلبق ُ۽ٓچ۽‬ ‫النقلْفتجورعَلْالمحملْوالعجلۃْمطلِا‪1‬۔ ْ‬
‫ڑھکا۽رکلا۽رشؿ۽ےہ۽لاہک۽اےکس۽ےنلچ۽ےس۽اکمُ۽ںیم۽دبت یل۽ہن۽وہ۽اجےئ۽‬
‫لایق۽ونالف۽اجکؿّ۽اؿٓ۽لیب۽اگٓی۽ںیم۽ڑپانھ۽طللؼًا۽اجمٔ۽ںیہ۔(ف)‬
‫غ‬
‫وخڈ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الحاصل ْان ْکالمن ْاتحاد ْالمکان ْواستِبالْ احلص ۽ہی۽ےہ۽ہک۽اہجُ ۽لک۽نکمم ۽وہ ۽ونالف ۽ےک ۽ىالؿہ۽امنٓ۽ںیم۽ا ِ‬
‫داحڈ۽‬
‫الِبلۃْشرطْفْصالةْغیْالنافلۃْعندْاالمکانْالْ اکمُ۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫ابقتسل۽ہلبق۽ڈؿونُ۽رشؿ۽ںیہ۽وت۽رشؿِ۽ذعٓ۽ےک۽ریغب۽شاطق۽ہن۽‬
‫وہک ۽‪،‬۽ س۽ارگ۽وسآی۽وک۽ہلبق ُ۽ٓچ۽ڑھکا۽رکےکس۽وت۽رکّ۽لایق۽ٓاہہی۽ہک۽‬
‫یِسطْاالْبعذرْفلوْامکنہْایِاف اْمستِبالْفعلْ‬
‫ارگ ۽ڑھکا ۽رکاتکس ۽ےہ ۽رگم ۽ہلبق ۽ٓچ ۽ڑھکا ۽ںیہن ۽رکاتکس ۽وت ۽ڑھکا ۽رکلا ۽الٓس۽‬
‫ب‬
‫یقْلوْامکنہْاالیِافْدونْاالستِبالْفالْکالمْفْ ےہ۽اسیج۽ہک۽شآچ۽ےن۽ایکس۽تلع۽ڈرک۽یک۽ےہ۽(ینعی۽لاہک۽اداحڈ۽اکمُ۽‬
‫ضق۽امنٓ۽ںیم۽احلص۽ٓےہ) (صلز ًػا)۽۔(ف)‬ ‫(ملخصا) ْ‬
‫رْ‬ ‫‪2‬‬
‫لزمہْلماذکرہْالشار حْمنْالعلۃْ‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫القرض ْوالواجب ْبانواعہ ْالیصح ْعَل ْالدابۃ ْاالْ رٕص۽اؿٓ۽ؿاابجف۽یک۽امتس۽اوناه۽وک۽ریغب ۽رضؿٓف۽ےک۽اچٓلاےئ۽‬
‫لضرورةْ‪ْ،‬فیویمْعلی اْبشرطْایِاف اج ۃْالِبلۃْانْ رپ۽اڈا ۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽اہُ۽ارگ۽رضؿٓف ۽ؿ ۽ذعٓ ۽ےک۽ؿغك ۽اس۽رپ۽‬
‫امکنہْ‪ْ،‬واذاکانتْتسیالتجوزْالصالةْعلی اْاذاقدرْ اشآّ ۽ےس ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکّ ۽رشبہکیط ۽ااکمین ۽دح ۽لک ۽ڈاہب ۽وک ۽ہلبق۽‬
‫عَل ْایِاف ا ْواالبان ْکان ْخوفہ ْمن ْعدو ْیصَل ْکیفْ ُٓچ۽ڑھکا۽رکّ۽خق۽ڈاہب۽ڑھکا۽رکےن۽رپ۽اقڈٓ۽وہ۽وت۽ایسی۽وصٓف۽‬
‫قدرکماف ْاالمدادوغیہ ْاھ‪ْ 3٣‬اقول ْفؿبت ْان ْالما نعْ ںیم ۽ےتلچ ۽وہےئ۽ڈاہب ۽(اجونٓ) ۽رپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽اہتبل ۽ڑھکا ۽رکلا۽‬
‫شیأانْاالولْکونْالصالةْعَلْدابۃْولوْبواسطۃْعجلۃْ نکمم ۽ہن ۽وہ ۽طيلًا ۽ارگ ۽اےس ۽ڈنمش ۽اک ۽وخف۽ےہ ۽وت ۽سج ۽رطچ ۽نکمم۽‬
‫طرف ا ْعَل ْدابۃ ْالثاین ْالسی ْواختالف ْالمکان ْاالْ وہ۽امنٓ۽اڈا۽رکّ۽۔۽ادماڈ۽ؿریغہ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اھ۽ںیم۽اتہک۽‬
‫و‬
‫وہُ۽ہی۽لامك۽وہا۽ہک۽ام ع۽‪۵‬ڈؿ۽زیچ ں۽ںیہ‪،‬۽ ہلی۽زیچ۽امنٓ۽اک۽اجونٓ۽‬ ‫تریْان مْاوجبواْاالیِافْوابطلو ْ‬
‫ےک۽اؿرپ۽ڑپانھ۽ارگہچ۽وبضلہ۽لیب۽اگٓی۽ےک۽سج‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف‪ ،‬وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪/۴ ،‬ۻۼ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵ / ۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 3‬لاف۽اولرت۽ؿاونلالف‪ ،‬وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳ / ۴‬ۺ‬
‫‪Page 138 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بالسی ْااللمن ْیخاف ْ‪ْ ،‬فلولم ْیکن ْالما نع ْاالْ سج ۽یک۽الک۽رطف۽دولاےئ۽رپ ۽وہ‪ ،‬۽ڈؿرسی۽زیچ۽دولاےئ۽اک۽انلچ۽اکمُ۽‬
‫االول ْفِد ْوجد ْعذر ْیؽیح ْالصلوة ْعَل ْالدابۃْ اک ۽فل ۽وہلا‪ ،‬۽ایک ۽آ ف ۽ےن ۽صالہظح ۽ںیہن ۽ایک ۽ہک ۽اہقف ۽ےن ۽دولاےئ ۽ےک۽‬
‫ٰ‬
‫ڑھکا۽رکےن۽وک۽الٓس۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽اؿٓ۽ےنلچ۽یک۽اح ك۽ںیم۽اس۽رپ۽امنٓ۽وک۽‬
‫لکان ْواجبا ْان ْتجوز ْمن ْدون ْفرق ْبنی ْسیوْ‬
‫لالط۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽وساےئ۽اس۽ےک۽ےسج۽ڈنمش۽ؿریغہ۽اک۽وخف۽وہ‪،‬۽ س۽‬
‫وقوف ْلکمھن ْفرقو ْافتبنی ْان ْالسی ْبنقسہْ و‬
‫ہلی ۽زیچ ۽ےک ۽ىالؿہ ۽وکیئ ۽ام ع ۽ںیہن ۽وت ۽رھپ ۽ااسی ۽ذعٓ ۽وموجڈ ۽ےہ ۽وج۽‬
‫مقسداال ْبعذریمنع ْاالیِاف ْوال ْیکیف ْمجردْ اچٓلاےئ ۽رپ۽امنٓ ۽وک۽ابمچ ۽ئانڈّ ۽وت ۽اف ۽ےنلچ ۽اؿٓ ۽ڑھکّ ۽وہےن۽ےک۽‬
‫عذرْیمنعْالزنولْالْاالیِافْ‪ْ،‬فانْکانتْالعجلۃْ رٕط۽ےس۽لاال۽رت۽وہرک۽امنٓ۽ےک۽وجآ۽وک۽امانن۽الٓس۽وہاگ۽نکیل۽اہقف۽ےن۽اُ۽‬
‫کل ا ْعَل ْاالرض ْوجرت ا ْدابۃ ْبحبل ْف نا ْانماْ ےک۽ڈٓایمُ۽رٕط ۽ایک۽وت۽ؿاحض۽ایگہک ۽انلچ۽لڈا ِ‬
‫ف۽وخڈ ۽دسفم۽امنٓ ۽ےہ۽رگم۽‬
‫اس۽وصٓف۽ںیم۽خق۽ڑھکا۽رکلا۽نکمم۽ہن۽وہ۽‪،‬۽ضحم۽اانت۽ذعٓ۽اکیف۽ںیہن۽‬
‫فِد ْالما نع ْاالول ْدون ْالثاین ْفوجب ْالقسادْ‬
‫وج ۽مٔؿل ۽ےس ۽ام ع ۽وہ ۽ہکلب ۽ ُؿہ ۽ذعٓ ۽وج ۽ڑھکا ۽رکےن ۽ےس ۽ام ع ۽وہ‪،‬ربتعم۽‬
‫ےہ‪،‬۽اف۽ارگ۽لیب۽اگٓی۽یلک۽وطٓ۽رپ۽ٓنیم۽رپ۽وہ۽اؿٓ۽اجونٓ۽اےس۽ٓیّس۽ےک۽‬
‫االبعذر ْفال ْنظْر ْاٰل ْماارادش ْاستنباطہ ْمنْ‬
‫مق وم ْلؼس ْعَل ْعادة ْذلك ْالزمان ْبمق ومْ ڈٓےعی۽ےل۽اجٓاہ۽ےہ۽وت۽اف۽اہیُ۽الہپ۽ام ع(امنٓ۽اک۽اچٓلاےئ۽رپ۽وہلا)۽‬
‫وموجڈ ۽ںیہن۽اہتبل۽ڈؿرسا ۽ام ع۽(ہگج۽یک۽دبت یل) ۽وموجڈ ۽ےہ۽ذہلا ۽اس۽‬ ‫فاف مْوتؿبت۔ ْ‬
‫وصٓف۽ںیم۽ذعٓ۽ےک۽ریغب۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽ س۽اےس۽ںیہن۽ڈاھکی۽اجےئ۽‬
‫اگ ۽ہک ۽وج ۽شآچ ۽ےن ۽وہفمص ًا ۽اابنتسؿ ۽رکایل ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ڈؿٓ ۽یک ۽اعڈف۽‬
‫وہفمس۽وک۽وبقل۽ںیہن۽رکلا۽‪،‬اےس۽ھجمس۽ےل۽اؿٓ۽اس۽رپ۽اقمئ۽ٓہ۽۔(ف)‬
‫زین۽ایس۽ںیم۽ىٍيہ۽ےس۽ےہ۔‬
‫ھذابناء ْعَل ْان ْاختالف ْالمکان ْمبطل ْمالمْ ہی۽اس۽ئان۽رپ۽ےہ۽ہک۽ہگج۽اک۽فل۽وہلا۽(امنٓوک)۽لالط۽رکےن۽ؿاال۽‬
‫ےہ۽ہکبج۽ہی۽اس۽یک۽اطالچ۽ےک۽ےئل۽ہن۽وہ(ف)‬ ‫یکنْالْصاالْح اْ‪1‬۔ ْ‬
‫اُیس۽ۺۼۺ۽ںیم۽وحباہل۽رحبارلاقئ۽اتفؿٰی۽ریہظہی۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫انْجذبتہْالدابۃْحیتْازْالتہْعنْموضعْسجودہْ ارگ ۽اجونٓ ۽ےن ۽اےس ۽اانت ۽اچنیھک ۽ہک ۽اس ۽ےک ۽دجسہ ۽یک ۽ہگج ۽دبل ۽یئگ ۽وت۽‬
‫امنٓ۽افدس۽وہک ۔(ف)‬ ‫تقسد‪2‬۔ ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷۵۴/۴‬‬
‫‪ 2‬لاف۽امنفسڈ۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷۵۵/۴‬‬
‫‪Page 139 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ظاہرماف ْال دایۃ ْوغیھا ْالجواز ْقائما ْمطلِا ْایْ دہاہی ۽ؿریغاہ ۽ےس ۽فاہٖ ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽یتشک ۽ںیم ۽ڑھکّ ۽وہ ۽رک ۽طللؼًا ۽امنٓ۽‬
‫استِرتْعَلْاالرضْاوالوْصر حْفْاالیضاحْبمنعہْ اجمٔ ۽ےہ ۽ینعی ۽وخاہ ۽ؿہ ۽ٓنیم ۽رپ ۽رقتسم ۽وہ۽لا ۽ہن ۽وہ۔۽ااضیچ ۽ںیم۽رصتحی۽‬
‫ف ْالثاین ْحیث ْامکنہ ْالخروج ْالحاقال ا ْبالدابۃْ ےہ۽ہک۽خق۽ٓنیم۽رپ۽رقتسم۽ہن۽وہ۽وت۽امنٓ۽ںیہن۽وہک ۽ہکبج۽اس۽ےس۽ارتلا۽‬
‫نکمم۽وہ۽ہک۽اس۽اک۽مکح۽ڈاہب۽(اچٓلاہی)۽یک۽رطچ۽وہاگ۽‪،‬۽رہن‪-‬رحب۽ںیم۽ےہ۽‬
‫ن رو ْاختارہ ْف ْالمحیط ْوالبدائع ْبحر ْوعزاہ ْفْ‬
‫ہک۽طیحم۽اؿٓ۽دباظئ۽ےن۽اےس۽اتخمٓ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽۔۽اؿٓ۽ادماڈ۽ںیم۽یھب۽ےہ۽‬
‫االمدادایضاْاٰلْمجمعْالروایاتْعنْالمصیفْوجزمْ‬
‫ہک ۽اےس ۽عمجم ۽ارلؿلاف ۽ںیم ۽یفصم ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ایبُ ۽ایک ۽ایگ ۽ےہ۔۽‬
‫بہْفْنوراالیضاحْوْعَلْینبیغْانْالْتجوزْالصالةْفی اْ‬
‫اؿٓ۽ونٓ۽االاضیچ۽ںیم۽ایس۽رپ۽زجس۽ےہ۔ایس۽ئان۽رپ۽یتلچ۽یتشک۽رپ۽امنٓ۽اجمٔ۽‬
‫ل‬ ‫م م‬
‫سائرة ْ ع ْا کان ْالخروج ْا ے ْالرب ْوھذہ ْالمسألۃْ ںیہن۽وہین ۽اچےئہ ۽ہکبج ۽یکشخ۽رپ۽ارتلا۽نکمم ۽ےہ۔۽اس ۽ہلئسم۽ےس۽ولگ۽‬
‫اغلف۽ںیہ۽رشچ۽اغمٍيۃ۔(ف)‬ ‫الناسْعن اْغافلون‪1‬۔ْشر حْالمنیۃ۔ ْ‬
‫حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ف ْاالیضاح ْفان ْکانت ْموقوفۃ ْف ْالشط ْویھ ْعَلْ ااضیچ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽یتشک ۽ڈٓلا ۽ےک ۽انکّٓ ۽ڑھکی ۽وہ ۽اؿٓ ۽ٓنیم۽‬
‫قرار ْاالرض ْفصَل ْقائما ْجاز ْالنہا ْاذا ْاستِرتْ رپ ۽رقتسم ۽وہ ۽اؿٓ ۽امنٓی ۽ےن ۽امنٓ ۽ڑھکّ ۽وہرک ۽اڈا ۽یک ۽وت ۽اجمٔ ۽ےہ۽‬
‫عَل ْاالرض ْفحکم ا ْحکم ْاالرض ْفان ْکانتْ ویکہکن۽ارارقآ ۽یک۽وصٓف ۽ںیم۽ااکس۽مکح۽ٓنیم۽ؿاال۽یہ۽ےہ۽ارگ۽‬
‫یتشک۽لادنیھ۽وہیئ۽وہ۽‪،‬۽اؿٓ۽اس۽ےس۽نکليا۽نکمم۽وہ۽وت۽اس۽ںیم۽امنٓ۽‬
‫مربوطۃْوْیمکنہْالخروجْلمْتجزْالصلوةْفی اْالْ‬
‫ٰ‬
‫خ‬
‫اج ٔ ۽ںیہن ۽وہک ۽ویکہکن ۽ ق ۽لقتسم ۽ںیہن ۽وت ۽ؿہ ۽اچٓلاےئ ۽یک۽‬ ‫م‬
‫ن ا ْاذالم ْتستِرفیھ ْکالدابۃ ْا نتیھ ْبخالفْ‬
‫رطچ ۽ےہ ۽امًہی ۽وذالف ۽اس ۽ےک ۽خق ۽رقتسم ۽وہ ۽ویکہکن ۽اس۽‬
‫مااذاْاستِرتْفان اْحینئذْکالسریر‪2‬۔ ْ‬
‫وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽ہتخت۽یک۽رطچ۽ےہ(ف)‬
‫طیحم۽اامس۽رسخشی۽رھپ۽اتفؿٰی۽دنہہی۽ںیم۽ےہ۔‬
‫لوصَلْفی اْفانْکانتْمشدودةْعَلْالجدْمستِرةْ ارگ ۽یتشک ۽وبضمؿ ۽لادنیھ ۽وہیئ ۽وہ ۽اؿٓ ۽ٓنیم ۽رپ ۽رقتسم ۽ےہ ۽وت ۽ایسی۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽ارگ۽یسک۽ےن۽ڑھکّ۽وہ۽رک۽امنٓ۽اڈا۽یک۽وت۽اجمٔ۽‬ ‫عَلْاالرضْفصَلْقائماْاجزاہْوانْلم ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸۴۵/۴‬‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری‪،‬۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓ۽ہی۽ٓوضہی۽رھکس ‪۷۹۵/۴ ،‬‬
‫‪Page 140 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تکنْمستِرةْویمکنہْالخروجْعن اْلمْتجزْالصالةْ وہک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽رقتسم ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس ۽نکليا ۽یھب ۽نکمم ۽وہ ۽وت ۽اف۽‬
‫فی اْ‪1‬اھْاقولْواطالقْال دایۃْواجبْالحملْعَلْھذہْ اس۽ںیم۽امنٓ۽حیحص۽ہن۽وہ۽ک ۽اھ۽اوقل۽دہاہی۽ےک۽افالط۽وک۽اُ۽رصحی۽‬
‫النصوص ْالصریحۃ ْالمِیدة ْوکم ْلہ ْمن ْنظی ْکماْ دیقم ۽وصنص ۽رپ ۽ومحمل ۽رکلا ۽ؿاخق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽تہب ۽یس۽‬
‫طياںیل ۽یتلم ۽ںیہ ۽اسیج ۽ہک ۽مج ۽ریفغ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ ۽۔‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫صر حْبہْالجمْالغقی۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫واللْ ٰ ْ‬
‫‪ٓ۵۷‬عیب۽االؿّل۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۼ‪: ۶‬‬
‫ك۽وبجمٓی۽ؿ۽ذعمؿٓی۽ںیم۽لًٍھ۽رک۽ڑپیھ۽ںیئگ۽ےسیج۽رفسِجح۽ںیم۽اہجٓ۽‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وج۽امنٓ ں۽اح ِ‬
‫ےک۽ادنٓ۽ہک۽تخس۽اح ك۽ایغطین۽ںیم۽اھت۽اؿٓ۽نیت۽ڈُ۽لک۽مٔامٔ۽ایغطین۽ میظ۽ںیم۽ٓاہ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ایقس۽اہنمك۽ڈمرآ۽اؿٓریغ۽نکمم۽‬
‫ك۽غٕآ۽ؿااقطق۽ںیم۽ؿاخق۽ؿالٓس۽ؿرضؿٓی۽‬ ‫۽وخف۽اجُ۽اھت۽ س۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ینتج۽امنٓ ں۽ڑپیھ۽یئگ۽ںیہ۽اُُ۽اک۽ااعڈہ۽اح ِ‬
‫اھت۽اؿٓ۽زین ِ‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن؟۽زین۽ؿہ۽امنٓ ں ہک۽اؿمك۽رپ۽ضغڈف۽ؿریغہ۽ںیم۽اقہلف۽ےک۽ےنلچ۽یک۽اح ك۽ںیم۽لًٍھ۽رک۽ڑپیھ۽یئگ۽ںیہ۽ویکہکن۽ ُلڈےھ۽ ٓا ڈیم۽‬
‫۽وخف۽اجُ۽ؿامل۽وہلا۽ےہ۽‬ ‫وک۽اُلآےن۽ڑچاھےن۽ؿاال۽ہن۽اھت۽اؿٓ۽اُرتےن۽یک۽وصٓف۽ںیم۽اقےلف۽ےس۽ےھچیپ۽ٓہ۽اجےن۽اک۽ادنہشی۽اھت۽سج۽ےس ِ‬
‫ف۽‬ ‫ س۽اُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽وج۽امنٓ ں۽اؿمك۽یک۽وسآی۽رپ۽اؿٓ۽اح ك۽ایغطین۽ںیم۽اہجٓ۽رپ۽لًٍھ۽رک ً‬
‫۽وبجمٓا۽ڑپیھ۽ںیئگ۽اُُ۽ضق۽اک۽ااعڈہ۽وصبٓ ِ‬
‫ااقطق۽ؿ۽اانیمطُ۽رکلا۽اچےئہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اُ۽اک۽ااعڈہ۽ںیہن‪،‬۽واللْ ٰ‬

‫___________________‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽ؿضمامٌػل۽لڈکل۽اٰولصلہ۽یلع۽ادلالۃ۽ؿا صفٍيۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴۷۶/۴‬‬
‫‪Page 141 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪Page 142 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ّ ٰ‬
‫صف ِۃالصلوۃ‬
‫باب ِ‬
‫ِ‬
‫(رطہقی۽امنٓ۽اک۽ایبُ)‬
‫ٔ‬

‫ۼ‪ٓ۵‬خق۽‪۴۶۳۸‬ھ‬ ‫آریخ۽ ٓا لاڈ۽ ہلس۽خیش۽نیسح۽شخب۽اصخق۽ٓوضی۽اقڈٓی۽‬ ‫ہلئسم‪:۷۳۳‬‬

‫ن‬
‫ہچ۽رٕامدنی۽اعاملُ۽رشه۽رشفی۽ؿاحامکُ۽یدٓ سٍِ۽ڈآفیطل۽ نلعء ۽رشتعی ۽اؿٓ ۽ڈآ ۽ٓؿاحتین ۽ےک ۽رسمٔاہ ۽اس ۽طصيال ۽ںیم ۽ایک۽‬
‫ڈٓ ں ۽ا ہک ۽ومڈہق ۽ہیفنح ۽ہفیطل ۽ ڈامُ ۽مکحب ۽دحمك ۽ ۽ےم۽ رٕامےت ۽وج ۽نلعء ۽اک فف ۽ےن ۽اتبلا ۽ےہ ۽ہک ۽ ڈ ۽لاف ۽ےک ۽ےچین ۽اؿٓ۽‬
‫دنبؿٓلاُ۽لاالےئ۽لاف۽یم۽دنبدن ٓا لا۽ا ں۽لمع۽ڈضق۽دنبی۽ٓلاُ۽ وخانیت ۽لاف ۽ےک ۽اؿرپ ۽اہھت ۽لادنےھ ۽‪ ،‬۽وخانیت ۽اک ۽اس ۽رطچ ۽اہھت۽‬
‫نیح۽امنٓ۽وماقف۽رشه۽وبنی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اضق۽لا۽ہن۽ لادنانھ ۽وماقف ۽رشه ۽وبنی ۽یلص ۽اللْنیلع ۽ؿملس ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽؟ ۽لا۽‬
‫نلعء۽رکاس۽لا۽ایتفمُ۽ًلاس۽اک‬ ‫اافتط۽نلعےئ۽رکاس۽ؿ‬

‫‪Page 143 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ایتفمُ ۽ًلاس ۽اضق ۽ارگ ۽آ ۽ااحڈمك ۽ٓوسل ۽الاس ۽نیلع ۽اٰولصلہ۽ اافتط۽ےہ۽ہی۽طصيال۽ایس۽رطچ۽ےہ؟۽ارگ۽ااحڈمك۽ٓوسل۽الاس۽یلص۽‬
‫ؿا سالس ۽لامك ۽اضق ۽لا ۽لاافتط۽اامامُ ۽ایفنحُ ۽ٓاعج۽اضق ۽مٔا ں۽ اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿ ٓا ہل۽ؿملس۽ےس۽لامك ۽ےہ۽لا ۽ا ہم۽اک فف۽ےک۽‬
‫اافتط۽یک۽ئان۽رپ۽طصيال۽اس۽رطچ۽ےہ۽وج۽یھب۽وہ۽اس۽ااتفتسء۽رپ۽اتکف۽‬ ‫ااتفتس۽ضُہٖ۽ؿڈطختس۽وحباہل۽اتکف۽اوجلاف۽اہ تاف(ف)‬
‫ؿشٍق۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اینپ۽رہم۽ؿڈطختس۽تبث۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اﷲ‬
‫اعتیل ۽ےس ۽ارج ۽ؿ ۽وثاف ۽لاںیئ ۽اتکف ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ڈٓضق۽‬
‫وجاف۽ڈ ں۔۽(ف)۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫يمہ‬
‫ٓلاُ۽ٓامٔڈ۽ہیفنح۽رکاس۽ ش۽اﷲ لاللنف۽ؿاالرکاس۽مکح۽ ٓا تسن۽ہک۽ نلعء۽اک فف۽(۽اﷲ اعتیٰل۽اُ ۽رپ۽فطل۽ؿ ۽رکس۽اعس۽رٕامےئ۽)ےک۽‬
‫ڈضق۽ڈٓامنٓ۽مٔ۽ہنیس۽دنب۽دنؿا ں۽ہلئسم۽لاافتط۽ا ہم۽املامك۽اضق۽ مٔڈلک ۽مکح ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽وخانیت ۽امنٓ ۽نیم ۽شٌٍْ ۽رپ ۽اہھت ۽لادنںیھ ۽‪،‬۽‬
‫مٌؽ‬
‫مج۽ریفغ۽آ۽نلعء۽ڈٓ۽اصتخ ف۽وخڈاہ۽مٔؿ۽ےب۽اکحمك۽جالف۽ ٌض۽ اس۽ہلئسم۽رپ۽امہّٓ۽ا ہم۽اک۽اافتط۽ےہ۔۽نلعء۽اک۽مج۽ریفغ۽ےن۽ہی۽‬
‫غ‬
‫رکڈہ ۽ادن ۽ىالہم ۽دمحم ۽انب ۽دمحم ۽انب ۽دمحم ۽ا شہَٖ ۽لانب ۽اثار ۽ااحلچ ۽ا ذلًی۽ لاف۽اینپ۽اینپ۽بتک۽ںیم۽ریغب۽اخيالف۽لقن۽یک۽ےہ‪،‬۽انچہچن۽ىلّاہم۽‬
‫ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽ڈٓ ۽رشچ ۽صٍيہ۽رٕ ۽ومڈ‪:‬۽الموضعْالثالثْفْ دمحم۽نب۽دمحم۽نب۽دمحم۽ارعملؿف۽انب۽اثار۽ااحلچ۽یبلح۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫محلْالوضعْفِالْاصحاْبناْمحلہْتحتْالسرةْفْ ےن ۽صٍيہ ۽یک ۽رشچ ۽ںیم ۽رٕاملا ۽‪ :‬۽شیتا‪۶‬اقمس ۽اہھت ۽ٓ ےنھ ۽ےک۽‬
‫حق ْالرجل ْوالصدر ْف ْحق ْالمرأة ْاھ ْمخلصا‪ْ 1‬وْ لآّ۽ںیم۽امہّٓ۽نلع۽ےن۽رٕاملا ۽ہک۽ ڈ ۽لاف۽ےک۽ےچین۽اؿٓ۽‬
‫وعٓف ۽ہنیس۽رپ۽اہھت۽لادنےھ۽اھ۽صلز ًػا ۽۔۽اؿٓ ۽ہی۽یھب۽رٕاملا ۽ہک۽‬
‫نْیزْفرمودْ‪ْ:‬المرأةْتضع ماْعَلْصدرْھاْکماْقالْ‬
‫وعٓف ۽اےنپ۽ڈؿونُ۽اہھت۽ہنیس۽رپ۽ٓگ ے۽اسیج۽ہک۽مجِ۽ریفغ۽ےن۽‬ ‫الجمْاغقی‪2‬۔الرجس ۽ىلّاہم ۽امٔامیہ۽نب ۽دمحم ۽نب ۽ام‬
‫۽‬‫یبلح‬‫۽‬ ‫میہ‬‫ا‬‫ٔ‬
‫رصتحی۽یک۽ےہ اؿٓ ۽ىلّاہم۽امٔامیہ۽نب۽دمحم۽نب۽امٔمیہ۽یبلح۽ٓحمۃ۽‬
‫ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ڈٓىٍيہ ۽ا ں ۽ہلئسم ۽ٓا ۽قفتم ۽ىلًھا ۽تفگ ۽ؿ ۽دحمك۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ىٍيہ۽ںیم۽اس۽ہلئسم۽رپ۽اافتط۽نلع۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽‬
‫ارگ۽ومبافق۽ولعمس۽تسین۽‬
‫اؿ۽ٓارگ۽وکیئ۽دحمك۽اس۽ےک۽وماقف۽ںیہن۽یتلم۽وت۽اس۽یک‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 144 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وعی۽رکلا۽ےہ۽ف۽ڈلیل۽شیپ۽‬ ‫مذافل ۽مہ ۽ؿآڈتسین ۽ؿنم ۽اڈ ی ۽فغليہ ۽اایبلُ ۽ؿذہلا ۽ققحم ۽یبلح۽ اخمتفل۽ںیم۽یھب۽ؿآڈ۽ںیہن۽س۽ارگ۽وکیئ۽ڈ ٰ‬
‫و‬
‫ڈٓ ۽ہیلح ۽رٕومڈ‪ْ :‬ثمْانماْقلناْانْالمرأةْتضعْیمناْھاْ رکّ۽‪،‬۽ایس۽ےیل۽ققحم۽یبلح۽ےن۽ہیلح۽ںیم۽رٕاملا۽‪:‬۽مہ۽ےن۽وج۽ہی۽اہک۽ہک۽‬
‫وعٓف۽اانپ۽ڈالاُ۽اہھت۽لا ں۽اہھت۽رپ۽اےنپ۽شٌٍْ۽رپ۽لادنےھ۽ہی۽اس۽ےیل۽‬ ‫ع‬ ‫ع‬
‫َلْیسرْھاْ َلْصدرھاْالئہْاسرتْل اْفیکونْذلكْ‬
‫ہک ۽وعٓف ۽ےک ۽ےئل ۽اس ۽ںیم ۽ٓلاڈہ ۽رتسےہ ۽ذہلا ۽ہی ۽اس ۽ےک ۽قح ۽ںیم۽‬
‫فْحِ اْاوٰلْلماْعرفْمنْانْاالوٰلْاخؾیارْماھوْ‬
‫اؿیٰل۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽لاف۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽وعٓف۽ےک۽قح۽ںیم۽ےنتج۽یھب۽‬
‫اسرتل اْمنْاالمورْالجائزةْکلْمن اْل اْمنْغیْ اومٓ ۽اجمٔ ۽ںیہ ۽اُ ۽ںیم ۽ےس ۽ایس ۽وک ۽اایتخٓ ۽رکلا ۽رتہب ۽ےہ ۽وج ۽ضق ۽ےس۽‬
‫ك۽امنٓ۽ںیم۽ٓلاڈہ۽ایخل۽ٓانھک۽اچےئہ۽‪ ،‬۽‬ ‫۽وصخطا۽اح ِ‬
‫‪1‬‬
‫عْشریعْعنہْوخصوصاْفْالصلوةْ ْا ں ۽اضق ۽ ٓا ہچن۽ ٓلاڈہ۽رتس۽اک۽شٍق۽وہ ً‬
‫ٰ‬ ‫من‬
‫ڈٓلآی۽ارظنل۽ٓؿامن۽لڈؿ ۽اامن۔اقول‪ْ :‬وباللْالتوفیقْثار۽ ہی۽وت ُ۽ؿہ۽ےہ۽وج۽فاہٖ۽رظن۽ںیم۽ ٓا لا۽ےہ‬
‫دس ۽ہک ۽الُمصيلہ ۽ٓا ۽دحب مٌْ ۽دیج ۽االانسڈ ۽ٓل ِگ ۽اابثف ۽ؿمیہ۽ اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اﷲ یک۽وتقیف ۽ےس۽ہک۽اس ۽ہلئسم۽رپ۽الک۽‬
‫دحمك ۽دیج ۽االانسڈ ۽شیپ ۽رکؿُ ۽اس ۽یک ۽رقتریویُُ ۽ےہ ۽ہک ۽وضحٓ ۽یلص۽‬ ‫غمػل‬
‫رقتریس۽ ٓا انچنُ۽ہک۽ڈٓ۽لحم۽ؿعض۽آ۽دیس۽اع ی۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع ۽ؿملس ۽ےس ۽اہھت ۽لادن ھٌْ۽یک۽ڈؿ ۽وصٓںیت۽ ؿی ۽ںیہ۽‬ ‫ن‬
‫ؿملس ۽ ۽ڈؿ ۽وصٓف ۽ ؿی ۽اضق ۽ےکی ۽ٓریِلاف ۽ سٍِ ۽ؿڈٓؿّ۽‬
‫الک۽وصٓف۽ٓ ِری۽لاف۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽لآّ۽ںیم۽دعتمڈ۽ااحڈمك۽ؿآ۽‬
‫ااحڈمك ۽دعلڈہ ۽ؿآڈاضق ْاجل اْمارویْابوبکرْبنْاّبْ‬
‫ڈ۽ںیہ۽ضق۽ےس۽امہ ۽ٓؿامك۽ؿہ۽ےہ۽ےسج۽اوب ۽رکب۽نب۽ایب ۽ہبیش۽ےن۽اےنپ۽‬
‫کی‬
‫شؼبۃْفْمصنقہْقالْحدثناْو عْعنْمویسْبنْ طؽٌّف۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ہک۽ںیمہ۽ؿکٌو۽ےن۽ومیس۽نب۽ریمع۽ےس۽ہمقلع۽نب۽‬
‫عمیْعنْعلِمۃْبنْوائلْبنْحجرْعنْابیہْریضْ ؿالئ ۽نب ۽رجح ۽ےن ۽اےنپ ۽ؿادل ۽رگایم ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽دحمك۽‬

‫اللْعنہْقالْرأیتْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ ایبُ ۽یک۽ےہ ۽ہک۽ںیم ۽ےن۽ڈؿٓا ُِ ۽امنٓ ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽۽وک۽ڈاںیئ۽اہھت۽وک۽لاںیئ۽اہھت۽رپ۽لاف۽ےک۽ےچین۽لادنےھ۽ڈاھکی۽‬
‫وسلم ْ ْوضع ْیمؼنہ ْعَل ْشمالہ ْف ْصالة ْتحتْ‬
‫ػلل‬
‫ےہ۔ ۽اامس۽ىالہم ۽اقمس ۽نب ۽ ـ ۽اغبیفنح ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽اایتخٓ ۽رشچ۽‬
‫ر‬ ‫ز‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫السرہ ْ۔‪ْ 2٢‬اامس ۽ىلّاہم ۽اقمس ۽نب ۽ػللـاغب ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ڈٓ۽‬
‫اتخمٓ ۽یک۽ااحڈ ك ۽یک۽ ٔجی ۽رکےت۽وہےئ۽ ٕامےت۽ںیہ۽ہک۽اس ۽یک۽دنس۽‬
‫ز‬ ‫و‬
‫ٔجی ۽ااحڈ ك ۽اایتخٓ ۽رشچ ۽اتخمٓ ۽ ٕاملڈ ۽سندہ ْجیدْ خ ّيڈ۽اؿٓ۽امتس۽ٓاؿی۽ہقث۽ںیہ۽۔ڈؿرسی۽‪۵‬۽وصٓف۽شٌٍْ۽رپ۽اہھت۽لادن ھٌْ۽‬
‫ر‬ ‫م‬
‫‪3‬‬
‫ورواتہْکل مْثِاتْ ڈؿس۽مٔ۽ہنیس۽اہنڈُ۽ؿ۽ڈٓ ں۽لاف۽انب۽ یک۽ےہ۽اس۽لآّ۽ںیم۽‬
‫زخہمی۽ٓا۽‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫ً‬
‫‪ 2‬فنصم۽انب۽ایب۽ہبیش۽ؿعض۽ا مٍِ۽یلع۽اامشل۽نم۽اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اڈٓہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۳/۴‬ۼ‪۶‬‬
‫و‬
‫‪ 3‬زٔجی۽ااحڈمك۽رشچ۽اتخمٓ۽اقللمس۽نب۽ػللـئان‬
‫‪Page 145 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دح مٌْ۽اضق۽ڈٓحیحص۽وخڈس۽مہ۽آ۽ؿالئ۽انب۽رجح۽ٓیض۽اﷲ ًيہ‪:‬۽ انب۽زخہمی۽اےنپ۽حیحص۽ںیم۽رضحف۽ؿالئ۽نب۽رجح۽ٓیض۽اﷲ اعتیل۽‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْْ ًيہ۽ےس۽یہ۽ٓؿامك ۽الںیئ۽ےہ۽ہک ۽ںیم۽ےن۽یبن۽ارکس ۽یلص۽اﷲ‬ ‫قالْصلیتْمعْرسولْاللصَلْاللْ ٰ‬
‫فوضع ْیدہ ْالیمؼین ْعَل ْیدہ ْالؼسرے ْعَل ْصدرہ ْ‪ 1‬اعتیل ۽نیلع ۽ؿملس ۽یک ۽تیعم ۽ںیم ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽اک ۽رشف ۽لالا ۽وت ۽ ٓا ف۽‬
‫ؿآاماجہک ۽لآسا ۽وہجمل ۽اضق ۽ؿہٖ ۽ڈؿٓ ۽ٓؿامك ۽لامك ۽ؿ ۽وبقمل۽ ےن۽اانپ۽ڈالاُ۽اہھت۽لاںیئ۽رپ۽ٓ ھ۽رک۽شٌٍْ۽رپ۽اہھت۽لادنںیھ۽دوہکن۽‬
‫لااچٓاکٓ ۽رتب۽حیج۽ااتفڈ ۽دوُ۽ميک۽رگنمی۽انبمےئ۽ا ں۽ا ۽ہکلب ۽امتس۽ اس ۽یک ۽رعتفی ۽اک ۽ملع ۽ںیہن۽ہک ۽وکُ ۽یس۽ٓؿامك ۽ےلہپ ۽یک ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫ااعفل۽طالہ۽مٔ۽میظعت۽اضق۽ؿ۽وہعمڈ۽ؿ۽ولعمس۽دنعامیظعتل۽ڈضق۽ٓریِ۽ وکُ۽یس۽دعب۽یک۽‪،‬۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ٓؿالاف۽لامك۽ؿ۽وبقمل۽ںیہ۽وت۽الرجس۽‬
‫لاف۽نسٍِ ۽اضق‪،‬۽ؿذہلا ۽اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ڈٓ ۽حتف۽رٕاملڈ‪:‬۽ ڈؿونُ ۽ںیم ۽ےس ۽یسک ۽الک ۽وک ۽رتحیج ۽وہک ۽خق ۽مہ ۽امنٓ ۽ےک ۽اس۽‬
‫فیحالْعَلْالمع ودْمنْوضع ا ْحالْقصدْالتعظیمْ لعف۽ہکلب۽امنٓےک۽امتس۽ااعفل۽رپ۽رظن۽ڈاےتل۽ںیہ۽وت۽ؿہ۽امتس۽ےک۽امتس۽‬
‫فْالِیامْوالمع ودْفْالشاھدْمنہْتحتْالسرہْ‪ 2‬س۽ میظعت۽رپ۽ینبم۽رظن۽ ٓا ےت۽ںیہ۽اؿٓ ۽ملسم۽ؿرعمؿف۽میظعت۽اک۽رطہقی۽‬
‫ڈٓلآہ ۽ ڈاُ ۽ٓؿامك ۽انب ۽ایب ۽ہیبش ۽ٓاجح ۽رت ۽ ٓا دم ۽ؿ ۽ڈٓا ٓلاُ۽ لاف۽ےک۽ےچین۽اہھت۽لادنانھ۽ےہ۽ذہلا۽اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ےن۽‬
‫رشه ۽رہطم ۽ٓاامکل ۽رظن ۽مٔرتسؿاجحف ۽اضق ۽ؿ ۽ذہلا ۽رٕومڈدن ۽‪ :‬حتف۽ںیم۽رٕاملا۽ےہ۽‪:‬۽ایقس۽ںیم۽نؾػڈ۽میظعت۽اہھت۽لادن ھٌْ۽اک۽اعمصلہ۽‬
‫خی ْصقوف ْالرجال ْاول ا ْوشرھا ْاٰخر ْھا ْوْ رعمؿف۽رطےقی۽رپ۽ٹوھٓا ۽اجےئ۽اؿٓ ۽ایقس۽ںیم۽امیظعت۽لاف۽ےک۽‬
‫خیصقوف ْالنساء ْاٰخرھا ْوشر ْھا ْاول ا ْ‪ْ 3‬اخرجہْ ےچین۽اہھت۽لادنانھ۽یہ۽رعمؿف۽ےہ۽۔۽ذہلا ڈؿُ۽ےک۽لآّ۽‬
‫انب۽ایب۽ہبیش۽یک۽ٓؿامك ۽ٓاحج۽ےہ۽اؿٓ ۽دوہکن۽وخانیت۽ےک۽اعمصلہ۽‬ ‫ْوالطربےن ْفْ‬ ‫الستہ ْاالالبخاری ْعن ْاّب ْھریرة‬
‫ٰ‬
‫الکبیْعنْاّبْامامۃْوعنْا بنْعباسْریضْاللْتعاٰلْ ںیم۽رشه۽رہطم۽اک۽اطمہبل۽امکل۽رتس۽اجحف ۽ےہ‪،‬اس۽ےئل۽اہقفء۽‬
‫و‬ ‫ٰ‬
‫فض م ےن۽رٕاملا۽ ڈؿُ۽یک۽ ہلی۽فص۽الضف۽اؿٓ۽ ٓا ری۽ریغ۽الضف۽اؿٓ۽‬
‫عمھن ْوفرمودند ْصالة ْالمرأة ْف ْبؼت ا ْا ل ْ نْ‬
‫م‬ ‫ہل‬‫و‬
‫م وخانیت ۽یک ۽ ٓا ری ۽فص ۽الضف ۽اؿٓ ۽ ی ۽ریغ ۽الضف ۽ہی ۽دح ك۽‬
‫صالت ا ْفْحجرت اْوصالت اْف ْمخدع اْافضل ْ نْ‬
‫احصچ۽ہتس۽یک۽امتس۽اتکوبُ۽ںیم۽ےہ۽وساےئ۽اخبٓی۽ےک۽۔۽‬
‫صالت اْفْبؼت اْ‪ْ4٤‬۔اخرجہْابوْداؤدْعنْا بنْمسعودْ‬
‫والحا کمْعنْ ْ‬

‫ً‬
‫‪ 1‬حیحص۽انب۽زخہمی۽لاف۽ؿعض۽ا مٍِ۽یلع۽ا شمال۽یف۽ا ػلـہ۽وبطمہع۽اغمکٌق۽االشالیم۽ریبؿف‪۵۷۶ / ۴‬‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری۽لاف۽تفص۽ا ػلـہ۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪ / ۴‬ۼ‪۵۷‬‬
‫‪ 3‬ننس۽انب۽ڈاؿڈ۽لاف۽فص۽ااسنلء۽ؿ۽ااتل ر۽نع۽افصل۽االؿل۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۴‬ۼۼ‬
‫‪ 4‬ااضی۽اتکف۽ا ػلـہ۽لاف۽الٍسڈلڈ۽یف۽ڈاکل۽‪۷ / ۴‬ۻ‬
‫‪Page 146 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غمبر‬
‫رضحف۽اوبہٖریہ۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽اؿٓ۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽اریبکل۽ںیم۽‬ ‫ام ْسلمۃ ْریض ْالل ْتعاٰل ْعنہا ْبسند ْصا لح ْؿدبع۽اﷲ‬
‫ًًھ‬
‫رضحف۽اوب۽اامہم۽اؿٓرضحف۽دبعﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ ش۽‬ ‫نب۽وعسمڈ ۽رٕومڈہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیل ۽ًيہ ْاخروھنْمنْحیثْ‬
‫ےس ۽ٓؿامك ۽ایکےہ ۽‪ ،‬۽ہی ۽یھب ۽رٕاملا ۽وعٓف ۽یک ۽امنٓ ۽رمکّ ۽ںیم۽‬ ‫اخرھن‪1‬الل ْاخرجہ ْعبدالرزاق ْف ْالمصنف ْو ْمنْ‬
‫رھگ ۽ےک ۽نحص ۽ںیم ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽ےس ۽الضف ۽اؿٓ ۽اخص ۽ٹوھ ے۽‬‫طریِہ ْالطرباین ْفع ْالمعجم ْؿٓلاُ ۽ٓا ۽مکح ۽دش ۽ہک ۽ڈٓ۽‬
‫دجسمہ ۽مٔ ۽ٓنیم ۽خصيڈ ۽لادن ۽ ٓا ہکن ۽شٍق ۽ڈٓ ۽ ڈاُ ۽جالف ۽ ٓا تسن۽ رمکّ۽ںیم۽اس۽ےس۽یھب۽الضف۽ےہ۔اےس۽اوب۽ڈاؿڈ۽ےن۽رضحف۽‬
‫اوبڈاؿڈ ۽یف۽ارملالیس ْعنْیزیدْبنْحؽیبْانْرسولْاللْ انب ۽وعسمڈ ۽ےس۽احمک۽ےن ۽رضحف ۽ا ِ ّس ۽ ہمل۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےس۽‬
‫دنس ۽اصحل ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽۔رضحف ۽دبعاﷲ نب ۽وعسمڈ ۽ٓیض۽‬ ‫ع‬ ‫ص‬
‫َلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلم ْمرْ َلْامرأتنیْتصلیانْ‬
‫فِالْاذاْسجدتماْفضماْبعضْاللحمْاٰلْبعضْاالرضْ اﷲًيہ۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽اںیھن۽ایس۽رطچ۽ےھچیپ۽ٓوھک۽ےسیج۽اںیھن۽اﷲ‬
‫فان ْالمرأة ْلؼست ْف ْذالك ْکرجل‪ْ 2‬ویروی ْموصوالْ ےن۽ےھچیپ۽ٓ۔اھ۽ےہ‪،‬۽اےس۽اامس۽دبعارلٓاط۽ےن۽فنصم۽ںیم۽اؿٓ۽‬
‫بوجہنی ْقال ْالب یق ْھو ْاحسن ْمن ما ْوسنتْ ایس۽دنس ۽ےس۽ربطاین ۽ےن ۽مجعم ۽ںیم۽ڈرک ۽ایک۽ےہ۽زین۽وخانیت ۽ےک۽‬
‫ك ۽دجسہ ۽ٓنیم ۽ےک ۽شاھت ۽ٹمچ ۽اجںیئ۽‬ ‫ےئل ۽مکح ۽ےہ ۽ہک ۽وبغ ِ‬ ‫مرایشاں ْراتورك ْشد ْرواہ ْاالمام ْابو ْحنیقۃ ْعنْ‬
‫ع احالہکن۽ ڈؿُ ۽ےک ۽ےئل ۽اس ۽ےک ۽جالف ۽رکلا ۽شٍّق ۽ےہ ۽اوب ۽ڈاؿڈ۽‬
‫نافعْعنْاّبْعمرْریضْاللْتعاٰلْعن ماْوْفْالبابْ َلْ‬
‫م‬ ‫ل‬ ‫م‬
‫ےن۽ارملالیس۽ںیم۽ ٔ ڈ ۽نب۽بیبح۽ےس۽ٓؿا ك ۽ایک۽ہک۽ٓوسل۽‬
‫تعاٰل ْوجہہ ْقال ْاذا ْصلت ْالمرأٰة ْفلتحتقرْ‬
‫کرم ْالل ْ ٰ‬
‫اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽۽ڈؿ۽وخانیت۽ےک۽لاس۽ےس۽زگّٓ۽‬
‫قالْالجوھریْتتضامْاذاْجلستْواذاْسجدت‪ْ 3‬ؿارگ۽‬
‫وج۽امنٓ۽اڈا۽رک۽ٓیہ۽ںیھت۽رٕاملا۽خق۽مت۽دجسہ۽رکؿ۽وت۽اےنپ۽مسج۽اک۽ھچک۽‬
‫امجًق۽وخادنھ۽اامس۽آ اہن۽ایمُ۽ ٓا اہن۽انصيڈ‪ْ،‬قالْاالمامْمحمدْ‬
‫ہصح۽ٓنیم۽ےک۽شاھت ۽صالؿ ۽ویکہکن۽دجسہ۽یک۽اح ك ۽ںیم۽وعٓف۽‬
‫فْاالثارْاخربناْابوْحنیقۃْعنْحمادْبنْاّبْسلیمنْ‬
‫ڈ۽یک۽رطچ۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽ہی۽ٓؿامك۽ڈؿ۽دنسؿُ۽ےس۽لصتم۽ ؿی۽‬
‫عنْابراھیمْالنخیعْانْعائشۃْریضْاللْتعاٰلْعنہاْ‬
‫ےہ ۽۔ ۽یقہیب ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ہی ۽دنس ۽ڈؿونُ ۽ےس ۽انسح ۽ےہ ۽‪،‬اخص۽‬
‫کانتْتؤمْالنساءْفْالش رْرمضانْ ْ‬
‫ك ۽دعقہ ۽ںیم ۽ٓنیم ۽ےک ۽شاھت۽‬
‫رک ۽وعٓوتُ ۽ےک ۽ےئل ۽وتٓک ۽(اح ِ‬
‫ٹمچ۽رک۽انھٹیب)۽‬

‫‪ 1‬اغمٌؽف۽دبعل۽ارلٓاط۽لاف۽وہشڈ۽ااسنلء۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽اغمکٌق۽االشالیم۽ریبؿف۽‪/۶‬ۼ‪۴۷‬‬
‫‪ 2‬اتکف۽ارملالیس۽الیب۽ڈاؿڈ۽لاف۽اماجء۽یف۽نم۽لاس۽یلع۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽ا غلميۃ۽الوہٓ۽ص‪۸۸‬‬
‫‪ 3‬ااحصلچ۽لاف۽اسلاء۽لصف۽ااحلی۽وبطمہع۽ڈآاملعل۽للماللٍِ۽ریبؿف۽‪۷/۶‬ۺۻ‬
‫‪Page 147 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فتوم ْوسطا ْ‪ْ 1‬عبدالرزاق ْف ْالمصنف ْو ْالدا رْ شٍّق ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اس ۽وک ۽اامس ۽اوب ۽ہفینح ۽ےن ۽لاول ۽ےس ۽اوہـُ ۽ےن۽‬
‫قطینْثمْالؽی یقْفْسنن ماْواللقطْبعدْالرزاقْ رضحف۽انب۽عبمٕ۽ٓیض۽اﷲ مہن۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽اس۽ہلئسم۽‬
‫عن ْریطۃ ْالحنقیۃ ْان ْعائشۃ ْریض ْالل ْعن اْ ںیم ۽رضحف ۽یلع ۽رکس ۽اﷲ ؿہہج ۽ےس۽ہی ۽ ؿی ۽ےہ۽ہک ۽خق۽‬
‫وعٓف ۽امنٓ ۽ڑپےھ ۽وت ۽ؿہ ۽ٓاونُ ۽رپ ۽رسنی ۽ےک ۽لل ۽ےھٹیب ۽۔ ۽وجہٖی۽‬
‫امت ن ْوقامت ْبؼن ن ْف ْصالة ْمکتوبۃ ْ‪ْ 2‬وفْ‬
‫ےن۽ااکس۽ینعم۽ہی۽ایک۽ےہ۽ہک۽دجسہ۽یک۽اح ك۽ںیم۽ٓنیم۽ےس۽ٹمچ۽‬
‫البابْعنْامْسلمۃْوْا بنْعباسْریضْاللْعمھنْوْ‬
‫رک ۽ےھٹیب ۽‪ ،‬۽ارگ ۽وخانیت ۽امجًق ۽رکؿالا ۽اچںیہ ۽وت ۽اُ ۽یک ۽اامس ۽اخوتُ۽‬
‫یرویْفیہْحدیثْمرفو عْلؼسْبذلكْلاہلمجل ۽ٓلاُ۽‬
‫اُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ڑھکی۽وہ۽اجےئ۔اامس۽دمحم۽ےن۽اتکف۽االلآ۽ںیم۽‬
‫ٓؿوعےت ۽وتسمٓہ ۽ڈاہتش ۽ادنؿانبمےئ ۽اکٓ ۽ ٓا اہن ۽مٔرتس ۽اہنڈہْ‬
‫اہک۽اامس۽اوبہفینح۽ےن۽حماڈ۽نب۽ایب۽ایفسُ۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽امٔامیہ۽‬
‫حس ع ب‬
‫الرتمذیْبسندْ نْ نْا نْمسعودْریضْاللْ یعخن ۽ےس۽ںیمہ۽دحمك ۽ایبُ ۽یک۽ہک۽ض ّيڈہ۽اعہشئ۽ٓیض۽اﷲ اہنع۽‬
‫تعاٰلْعنْالنیبْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْْٰالمرأةْ ٓاضمُ۽ےک۽ےنیہم۽ںیم۽وعٓوتُ۽یک۽امجًق۽رکؿاںیت۽وت۽ؿطس۽ںیم۽‬
‫نصيٍ‬
‫عورةْ ْؿكش۽تسین۽ہک۽ڈٓقح۽ ٓا اہنڈضق۽مٔ۽ہنیس۽ ِ۽ارتسؿ۽ ڑھکی۽وہںیت۽‪،‬۽اامس۽دبعارلٓاط۽ےن۽فنصم۽ںیم۽اؿٓ۽ڈآػنًی۽ؿ۽‬
‫‪3‬‬

‫و‬
‫اغٕف۽وزياضق۽آڈضق۽ٓریِلاف۽اہنڈُ۽ؿ۽میظعت۽زین۽ڈٓاانیُ۽مہ۽ ہؽی۽ےن۽ننس۽ںیم۽ہی۽ٓؿامك۽یک‪،‬۽اافلؿ۽دبعارلٓاط۽ےک۽ںیہ۽ہک۽‬
‫ًً‬
‫لٍسَٖؿ ۽ااجتحف ۽لادش ْاذ ْال ْتعظیمْاال ْباالدب ْوالدبْ ٓنلہ ۽ہیفنح ۽ایبُ ۽رکیت ۽ںیہ ۽ہک ۽ض ّيڈہ ۽اعہشئ ۽ٓیض ۽اﷲ ھما۽‬
‫بالحیاء ْوالحیاء ْاالبالؾسرت ْ س ۽ڈٓلاف ۽ٓلاُ۽ وخانیت ۽یک ۽اامطق ۽رکؿاںیت ۽وت ۽رٕاضئ ۽یک ۽امنٓ ۽ںیم ۽اُ ۽ےک۽‬
‫دحمك ۽انب ۽زخہمی ۽آحج ۽مٔ ٓا دم ۽ؿ ۽لامك ۽دش ۽ہک ۽ہٖ ۽ڈؿ ۽ہلئسم۽ ڈٓایمُ ۽ڑھکی۽وہںیت۽‪،‬اس۽لآّ۽ںیم۽رضحف ۽اس۽ ہمل۽اؿٓ۽‬
‫دحب مٌْ۽خيڈ۽اشٍياڈ۽ڈآؿ۽ااحصف۽امہٖ۽ڈؿاج۽دحبمك۽ؿ۽رتخًرْ۽لمع۽ رضحف۽انبِ۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ مہن۽ےس۽یھب۽ ؿی۽ےہ۽وج۽اس۽‬
‫ّ‬
‫ف۽وتسمٓہ۽یک۽امکل۽وہیت۽‬
‫رٕومڈہ ۽ادنٓ ۽ٓحمۃ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ویلع ۽انیعمج ۽ریظنس ۽ہلئسم ۽وعقڈ۽ یک۽رطچ۽ںیہن۽ےہ۽لاہلمجل۽وخانیت۽وعٓ ِ‬
‫اضق۽ہک۽رہب۽ڈؿ۽ؿہج۽آ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽۽وقنمل۽اضق۽ ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽امتس۽ااعفل۽یک۽ئانء۽رپ۽ؿہ۽اجحف۽رپ‬
‫ؿ۽نلعےئ۽دمٓ۽ ڈاُ۽بصن۽ینمی۽ؿ۽ولجس۽یلع۽رسییْ ْ‬

‫‪ 1‬اتکف۽االلآ۽للسٍياین۽لاف۽ارملا ٔہ۽وتضی۽ااسنلء۽اخل۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽ص‪۷۷‬‬

‫‪ 2‬اغمؽٌف۽دبعلارلآاط۽لاف۽ارملا ٔہ۽وتضی۽ااسنلء۽اخل۽وبطمہع۽اغمکٌق۽االشالیم۽ریبؿف۽‪۴۷۴/۶‬‬
‫‪ 3‬اجعم۽ارتلذمی۽اوباف۽ارلاضه۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۴۷۳/۴‬‬
‫‪Page 148 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اایتخٓرکڈدن النہ ْاشق ْو ْافضل ْاالعمال ْاشِ ا۽ ٓیھک ۽یئگ ۽ےہ۔رتذمی ۽ےن ۽دنس ۽نسح ۽ےک ۽شاھت ۽رضحف ۽دبعاﷲ نب۽‬
‫وعسمڈٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایکہک۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ل‬
‫ؿڈٓلاُ ۽وتبٓک ۽ٓفٍيڈ النہ ْاسرتوالؼسرومؽینْ‬
‫ر‬
‫ؿملس ۽ےن ۽ ٕاملا‪:‬وعٓف ۽امتس۽یک ۽امتس۽یک۽امتس۽اق ل۽ِرتس۽ؿاجحف ۽ےہ۔۽اؿٓ۽‬
‫ع‬
‫امرھن ْ َل ْالسرت ْوالؼسر ْبخالف ْمسلكْ اس ۽ںیم ۽وکیئ ۽كش ۽ںیہن ۽ہک ۽وعٓوتُ ۽ےک ۽قح ۽ںیم ۽شٌٍْ ۽رپ ۽اہھت ۽لادنانھ‪،‬۽‬
‫شافیعۃ ْومن ْوافِ مکہ ْدست ْبرشکم ْبسنتْ ٓریِلاف۽لادن ھٌْ۽ےس۽ٓلاڈہ۽اجحف۽اؿٓ۽ایح۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ےہ۽۔اؿٓ۽وخانیت۽‬
‫اک۽میظعت۽رکلارتس۽ؿاجحف۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ےہ۽ویکہکن۽میظعت۽اڈف۽ےک۽ریغب۽اؿٓ۽‬
‫است ْنہ ْبرسؼنہ ْکما ْف ْالمن اج ْوالمیزانْ‬
‫اڈف ۽ایح ۽ےک ۽ریغب ۽احلص ۽ںیہن ۽وہلا ۽ذہلا ۽وخانیت ۽ےک ۽قح ۽ںیم ۽دحمك ۽انب۽‬
‫زخہمی ۽ٓلاڈہ ۽ٓاحج ۽لامك ۽وہیئ ۽اؿٓ ۽لامك ۽وہایگ ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽لئالئ ۽ںیم۽ایسی۽‬
‫وغیھما ہک۽ہٖزگ۽ڈٓ ں۽لاف۽دح مٌْ۽لاہتف۽یمن۽مر۽ڈوخ۽ڈا ہم۽‬
‫ح‬
‫ااشیُ۽ٓ مۃ۽اﷲ۽اعتیٰل۽ویلع۽ڈٓجالہص۽ؿ۽اہنمچ۽اامس۽ؿولبه۽ارملاس۽ دحمك ۽وموجڈ ۽ےہ ۽سج ۽یک ۽دنس ۽خ ّيڈ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امہٖ ۽نلعء۽ِ ۽دحمك ۽ےن ۽ڈؿونُ۽‬
‫دح مٌْ ۽وملڈ ۽ذمہق ۽وخڈشاُ ۽این ۽ؿٓڈ ۽دن ۽زج ۽ثیح ۽انب ۽زخہمی۽ اقمامف ۽رپ۽دحمك ۽ؿ ۽رتحیج۽رپ ۽یہ ۽لمع۽رٕاملا ۽ےہ۽ٓحمۃ ۽اﷲ ویلع ۽انیعمج۔۽‬
‫ؿنم۽ریقف۽مجع۽آادتسالل۽ااشیُ۽لاہچن۽لئاےس۽دنآڈ ۽ؿومڈہق۽ اس ۽یک ۽الک ۽ریظن ۽ہلئسم ۽وعقڈ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ےک ۽ڈؿونُ۽رطےقی۽یبن۽ارکس ۽یلص۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽وقنمل۽ںیہ۽امہّٓ۽نلعء۽ےن۽ ڈؿُ۽ےک۽ےئل۽‬
‫ااشیُ ۽ہک ۽ڈٓتحت ۽ادصلؿٓ ۽یلع ۽ادصلٓ ۽رٕےق ۽ہصق ۽ہک ۽دیپاضقْ‬
‫ڈالاُ۽لاؿُ۽ڑھکا۽رکلا۽اؿٓ۽لاںیئ۽رپ۽ےنھٹیب۽وک۽اایتخٓ۽ایک۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽شاط۽ےہ۽‬
‫وقد ْفصلنا ْالکالم ْف ْمحل ْاخروف ْماذکرناْ‬
‫اؿٓ۽رتہب۽لمع۽ؿیہ۽وہلا۽ےہ۽سج۽ںیم۽تقشم۽وہ۽اؿٓ۽وخانیت۽ےک۽ےئل۽وتٓک۽‬
‫ْوتعاٰلْ اک ۽وقل ۽ایک ۽ویکہکن ۽اس ۽ںیم ۽ٓلاڈہ ۽رتس ۽اؿٓ ۽ ٓا شاین ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وخانیت ۽اک ۽اعمصلہ ۽رتس۽‬
‫ٰ‬ ‫کقایۃ ْلمن ْام ْعن ْالنظر ْوالل ْ ٰ‬
‫سبحنہ‬
‫اؿٓ۽ ٓا شاین ۽رپ۽ینبم۽ےہ۽وذالف۽مراول۽اؿٓ۽اُ۽ےک ۽ومانیقف۽ےک۽ہک۽اُ۽ےک۽اہُ۽‬ ‫اعلم۔‬
‫وعٓف ۽مکش ۽رپ ۽اہھت ۽لادنےھ ۽ہن ۽ہک ۽ہنیس ۽رپ ۽اسیج ۽ہک ۽اہنمچ‪،‬زیماُ ۽ؿریغامہ۽‬
‫ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽لآّ۽ںیم۽وکیئ۽دحمك۽ںیہن۽یلم۽‪،‬۽وخڈ۽اُ۽ےک۽ا ہم۽ٓمہمح۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ےن۽جالہص‪،‬اامس۽ونی۽یک۽اہنمچ۽اؿٓ۽ولبه۽ارملاس۽ںیم۽اےنپ۽ذمہق۽‬
‫یک ۽لادیئ ۽ںیم ۽وساےئ ۽دحمك ۽انب ۽زخہمی ۽ےک ۽وکیئ ۽دحمك ۽ڈرک ۽ںیہن ۽یک ۽ھجم۽‬
‫ریقف۽وک۽اُ ۽ےک۽ادتسالل۽رپ۽بجعت۽ےہ۽ہک۽ہی۽دحمك ۽اُ ۽ےک۽‪،‬ذمہق ۽یک۽‬
‫ڈلیل۽ےسیک۽نب۽ یتک۽ےہ۽!۽ویکہکن۽تحتْالصدر(شٌٍْ ۽ےک۽ےچین)۽اؿٓ۽عَلْ‬
‫الصدر(شٌٍْ۽ےک۽اؿرپ)۽ںیم۽امنلاُ۽رٕط۽ےہ۽مہ۽ےن۽ڈؿرسّ۽اقمس۽رپ۽اس۽‬
‫رپ ۽یلیصفت ۽وگتفگ ۽یک ۽ےہ‪ ،‬۽امہٓی ۽ہی ۽ذموکٓہ۽وگتفگ ۽ہٖ ۽اس ۽صخش ۽ےک ۽ےئل ۽اکیف۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۽۔(ف)‬
‫ٰ‬ ‫ك۽رظن۽ٓکھيا۽ےہ۽واللْسبحانہ‬ ‫ےہ۽وج۽ڈغ ّ ِ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۳۴‬۽۔۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اتشگنِ۽اہشڈف۽ےس۽اایحتلف۽ںیم۽اشآہ۽شیک۽ےہ۽اؿٓ۽امہّٓ۽اہقف۽ےس۽‬
‫لامك۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽بؼنوْاْتجروا‬

‫‪Page 149 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْعن ماْقالْفیہْکانْاذاجلسْےفْ‬
‫اخرجْمسلمْفْصحیحہْعنْسیدناْعبداللْبنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫الصلوةْوضع(ریلڈ ۽ٓوسل۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽)۽کقہْالیمینْعَلْفخذہْالیمینْوقبضْاصابعہْکل اْواشارْ‬
‫ٰ‬
‫باصبعہْالیتْتَلْاالب امْ‪1‬۔ینعی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽دہشت۽ںیم ۽اانپ۽ڈانہ۽اہھت۽ڈینہ۽ٓاُ۽رپ۽ٓ۔اھ۽اؿٓ۽ضق۽‬
‫انگلياُ۽دنب۽رکےک۽اوگنےھٹ۽ےک۽لاس۽ایلگن۽ےس۽اشآہ۽رٕاملا۔واخرجْا بنْالسکنْفْصحیحہْعنہْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْقالْ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْاالشارةْباالصبعْاشدْعَلْالشیطانْمنْالحدید‪2‬۔ینعی ۽رٕاملا ۽ٓوسل۽‬
‫قالْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽ایلگن ۽ےس ۽اشآہ ۽رکلا ۽اطیشُ ۽رپ ۽ڈاھٓ ۽ڈآ۽ایھتہٓ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽تخس ۽ےہ۔ؿًيہ ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْقالْیھْمذعرةْللشطانْ‪3‬۔۽ینعی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬ ‫ایضاعنْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫ےن ۽رٕاملا ۽ؿہ ۽اطیشُ ۽ےک ۽ڈل ۽ںیم ۽وخف ۽ڈاےنل ۽ؿاال ۽ےہ۔واخرجْاباداؤدْوالؽی یقْوغیھماْعنْسیدناْوائلْبنْحجرْ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْعِدْفْجلوسْالتش دْالخنصرْوالؽنصرثمْحلقْالوسیطْ‬
‫ریضْاللْعنہْانْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫باالب امْوْاشارْبالسبابۃْ‪4‬۔ ۽ینعی۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع ۽ؿملس۽ےن۽اےنپ ۽ہسلج ۽دہشت۽ںیم۽ٹوھیٹ ۽ایلگن ۽اؿٓ ۽اُس ۽یک ۽مٔامٔ۽‬
‫ؿایل۽وک۽دنب۽ایک۽رھپ۽چیب۽یک۽ایلگن۽وک۽اوگنےھٹ۽ےک۽شاھت۽ ہقل۽ئانلا۽اؿٓ۽اتشگن۽ِاہشڈف۽ےس۽اشآہ۽رٕاملا۔وبمعناہْاخرجْا بنْحیانْ‬
‫فْصحیحہ۽(انب۽ابحُ۽ےن۽یھب۽اینپ۽حیحص۽ںیم۽ایس۽رطچ۽یک۽دحمك۽ڈرک۽یک۽ےہ۽۔ف)اؿٓ۽اس۽لاف۽ںیم۽ااحڈمك۽ؿ۽ ٓا لآ۽رثکبف۽‬
‫ؿآڈ‪،‬۽امہّٓ۽نیققحم۽اک۽یھب۽ذمہق۽حیحص۽ؿ۽دمتعم۽نیلع۽ےہ۽ریغصی۽ںیم۽صلٌؾـ۽ؿرشچ۽دہاوہصْ۽اس۽یک۽حیحصت۽لقن۽یک۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽ىلّاہم۽ہماہم۽‬
‫و‬
‫ققحم۽یلع۽االفالط۽وماللاامکل۽ادلنی۽دمحم۽نب۽اغہماس۽ؿ۽ىالہم۽انب۽اثارااحلچ۽یبلح۽ؿافلض۽ ہٍسٍـلایق۽ؿ۽صالرسخؿ۽ؿىالہم۽رشميالیل۽ؿافلض۽‬
‫خ‬
‫امٔامیہ۽رطایسلب۽ؿریغمہ۽ااکمٔ ۽ےن۽ادامتڈ ۽رٕاملا ۽اؿٓ ۽اںیھن۽اک۽اصخق ۽ڈٓاتخم‪،‬افلض۽دمػظ۽ىالء۽ادلنی۽ ػکفی۽ؿافلض۽الج۽ض ّيڈ ۽ادمح۽‬
‫قزلاؿی ۽ؿافلض ۽انب ۽اعدبنی ۽شایم ۽ؿریغمہ ۽اجلّہ ۽ےن ۽اابته ۽ایک ۽‪،‬ىلّاہم ۽دبٓادلنی ۽ینیع ۽ےن ۽ہفحت ۽ےس ۽اس ۽اک ۽اضًزياف ۽لقن ۽رٕاملا ۽اؿٓ۽‬
‫اصخق۽ِطیحم۽ؿ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽عفۃ۽اغذلـس۽یف۽ٰولصہ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵۴۹/۴‬‬
‫‪ 2‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آدنسم۽دبعاﷲ انب۽رمع۽وبطمہع۽ڈآرکفل۽ریبؿف۽‪/۵‬ۼ‪۴۴‬‬
‫للًٍ‬
‫‪ 3‬اننسل۽اربکلٰی۽ ہؽی۽لاف۽نم۽ٓؿی۽اہن۽اشآاہب۽اخل۽وبطمہع۽ڈآ۽اصڈٓ۽ریبؿف۽‪۴۶۵/۵‬‬
‫و‬ ‫للًٍ‬
‫‪ 4‬اننسل۽اربکلٰی۽ ہؽی۽ لاف۽امٓؿی۽یف۽ ذلٌظ۽اولیطس۽لاالاہبس۽وبطمہع۽ڈآ۽اصڈٓ۽ریبؿف ‪۴۶۴/۵‬‬
‫‪Page 150 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫صلّا۽غہصياین۽ےن۽شٍّق۽اہک فیفْالدرالمختار(ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽۔ف)‪:‬‬
‫لکن ْالمعتد ْماصححہ ْالشراح ْوالسیماْ نکیل ۽دمتعم ۽ؿیہ ۽ےہ ۽ےسج ۽شآنیح ۽ےن۽حیحص۽ایک ً‬
‫۽وصخطا۽اتم رنی۽‬
‫و‬
‫المتاخرون ْکالکمال ْوالحلیب ْوالب نیس ْوالبایقْ نلعء ۽امکل‪،‬یبلح‪ ،‬۽ ہٍشی‪،‬لااقین ۽اؿٓ ۽خیش ۽االشالس ۽اغذڈ ۽ؿریغمہ ۽ےن۽‬
‫و‬
‫وژیخ ْاالسالم ْالجد ْوغیھم ْانہ ْیشی ْلقعلہْ اشآہ ۽رکےن ۽وک ۽حیحص ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ویکہکن ۽ ہًٍی ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽اک۽لمع۽ےہ۽اؿٓ۽ا ںوُ۽ےن۽اس۽وقل۽یک۽تبسن۽اامس۽دمحم۽‬
‫علیہْالصلوةْوالسالمْونسبوہْلمحمدْوالمامْبلْ‬
‫ٰ‬
‫ً‬
‫اؿٓاامس ۽اصخق ۽یک ۽رطف ۽یک ۽ےہ‪ ،‬۽ہکلب ۽نتم ۽ڈٓٓا ذآ ۽اؿٓ ۽ایکس۽‬
‫فْمنتْدررالبحارْوشرحہْغرراالذکارْالمقیتْبہْ‬
‫رشچ۽رغٓاالڈاکٓ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اشآہ۽رکلا۽امہّٓ۽مٔڈلک۽یتفم۽ہب۽‬
‫عندنا ْانہ ْیشی ْالخ ْاف ْالشرنباللیۃ ْعنْ‬
‫وقل ۽ےہ ۽اخل ۽اؿٓ ۽رشميالہیل ۽ںیم ۽مٔاہُ ۽ےس ۽وقنمل ۽ےہ ۽ہک ۽حیحص۽‬
‫ل‬ ‫الربھان ْالصحی‬
‫ح ْانہ ْیشی ْا خ ْواحتزرْ یہی۽ےہ۽ہک۽امنٓی۽اشآہ۽رکّ۽اخل۽ظفلِ۽حیحص۽ہہک۽رک۽وتمہج۽ایک۽ےہ۽‬
‫با لصحیح ْعماقیل ْالیشی ْالنہ ْخالف ْالدرایۃْ ہک۽ؿہ۽وقل۽ہک۽اشآہ۽ہن۽ایک۽اجےئ۽ویکہکن۽ؿہ۽ڈٓامك ۽ؿ ۽ٓؿامك۽‬
‫والروایۃْالخْوفْالعؼینْعنْالتحقۃْاالصحْان اْ ڈؿونُ۽ےک۽جالف ۽ےہ۽اؿٓ ۽ینیع۽ںیم ۽ہفحت۽ےک۽وحاےل ۽ےس۽ےہ۽‬
‫ہک۽اشآہ۽رکلا۽بحتسم۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽طیحم۽ںیم۽ےہ۽ہک۽شٍّق۽ےہ۽امًہی۽‬ ‫مستجۃْوفْالمحیطْسنۃْا نتیھْملتِطاْ‪1‬۔ ْ‬
‫صلٌؾلا۔(ف)‬
‫اؿٓ ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽امہّٓ۽لٌٍـُ۽ا ہم ۽رکاس۽ےس۽ٓؿاميىُـآڈ ۽سج۽ےن۽اامس۽امظع۽اوب ۽ہفینح۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےس۽اُس۽ںیم۽دعس۽‬
‫غ‬
‫ٓؿامك۽لا۽ٓؿامك۽دعس۽اک۽ٓمع۽ایک۽ضحم۽لاؿاػفی۽لا۽خلاےئ۽رشبی۽رپ۽ینبم۽اھت۽اامس۽دمحم۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽اتکف۽ا مصًذۃ۽ںیم۽ڈٓلآہ۽اشآہ۽الک۽‬
‫دحمك۽ٓوسل۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽ٓؿامك۽رکےک۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬فنقعلْمافعلْالنیبْصَلْاللعلیہْوسلمْ‬
‫ونصنعْماصنعہْوھوْقولْاّبْحنیقۃْوقولناْ‪2٢‬۔ذکرہْالعالمۃْالحلیبْفْالحلیۃْعنْالبدائع ینعی۽ س۽مہ۽‬
‫رکےت۽ںیہ۽وج۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ایک۽اؿٓ۽لمع۽رکےت۽ںیہ۽اس۽رپ۽وج۽وضحٓ۽اک۽لعف۽اھت۽اؿٓ۽ؿہ۽ذمہق۽ےہ۽اامس۽اوب۽‬
‫ہفینح۽اک۽اؿٓ۽امہٓا۔اس۽وک۽ىلّاہم۽یبلح۽ےن۽ہیلح۽ںیم۽دباظئ۽ےس۽لقن۽رٕاملا۽ےہ۔‬
‫تعاٰلْثمْقالْھذاْقوٰلْوقولْاّبْحنیقۃْ‪3٣‬۔اثرہْالعالمۃْعنْالذخیةْ‬
‫ویرویْعنہْرحمۃْاللْ ٰ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽طنٌغہ۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺۺ‬
‫‪ 2‬دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽ننس۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽‪۵۴۷/۴‬‬
‫غ‬
‫ونف‪ :‬اتکف۽ا مصًذہ۽ڈایتسف۽ہن۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽دباظئ۽ا ؽياظئ۽ےس۽وحاہل۽لقن۽ایک۽ےہ۔‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 3‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی‬
‫‪Page 151 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿرشچ۽اسلاھڈی۽اصخق۽ا ؼٍيۃ۽اؿٓ۽ایہن۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽رھپ۽اامس۽دمحم۽ےن۽رٕاملا۽اشآہ۽رکلا۽ثارا۽وقل۽ےہ۽اؿٓ۽وقل۽ایب۽ہفینح۽ٓہمح۽اﷲ اک۽‬
‫غ‬
‫۔ىالہم۽یبلح۽ےن۽ڈریخہ۽اؿٓ ۽رشچ۽اسلادہی۽اصخق۽ِ۽عٍيہ۽ےس۽اےس۽لقن۽ایک۔۽ؿہ۽ذموکٓہ۽اؿٓ ۽ریبکی۽اؿٓ ۽ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽اےس۽اامس۽اوب۽‬
‫ویفس۽ٓہمح۽اﷲ ےس۽ٓؿامك۽ایک۽اہیُ۽لک۽ہک۽شایم۽ےن۽اس۽احہیش۽ںیم۽رصتحی۽یک‪:‬‬
‫(ہی۽امہّٓ۽لٌٍـُ۽ا ہم۽ےس۽وقنمل۽ےہ۔ف)‬ ‫ھوْمنِولْعنْائمؾناْالثلثلۃ۔‪1‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ایس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذاْماْاعتمدہْالمتأخرونْلؿبوتہْعنْالنیبْصَلْ ایس۽رپ۽اتم رنی۽ےن۽ادامتڈ۽ایک۽ویکہکن۽لٍيارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ظ‬
‫الل ْتعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْباالحادیث ْاصحیحۃْ ؿملس ۽ےس ۽ااحڈمك ۽ زًذہ ۽ےک ۽شاھت ۽لامك ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امہّٓ۽‬
‫والصحۃ ْنِلہ ْعن ْائمؾنا ْالثلثۃ ْفلذا ْقال ْفْ لٌٍـُ۽ا ہم۽ےس۽اس۽اک۽وقنمل۽وہلا۽حیحص۽ےہ۽ایس۽ےئل۽حتف۽ںیم۽اہک۽‬
‫الہپ(ینعی ۽اشآہ ۽ہن ۽رکلا) ۽ؿٓؿامك ۽ےس ۽ےہ ۽ہک ۽امہ ۽ّٓ ۽امتس۽‬
‫القتح ْان ْاالول(یعین ْعدم ْاالشارہ) ْخالفْ‬
‫م‬
‫اک فف۽ےک۽ ٔڈلک۽ہی۽شٍّق۽ےہ۽ذہلا۽ڈاںیئ۽اہھت۽ےک۽اوگنےھٹ۽اؿٓ۽‬
‫الدرایۃ ْوالروایۃ ْ‪ْ ،‬وفیہ ْعن ْالِ ستاین ْوعنْ‬
‫ص‬
‫ڈٓایمُ ۽ایلگن۽ےک۽رسؿُ۽وک ۽ ال۽ےک۽ ہقل۽ئانرک۽ابسہب۽ےس۽اشآہ۽‬
‫اصحابناْجمیعاْانہْسنۃْفیحلقْاب امْالیمینْوْ‬
‫رکّ۽(ف)‬
‫وسطاھاْْملصِاراس اْبراسہاْویشیْبالسبابۃ‪ْ2‬۔ ْ‬
‫ریبکی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قبضْاالصابعْعندْاالشارةْالمرویْعنْمحمدْفْ اشآہ۽ےک۽ؿغك۽انگليا۽دنب۽رکےل۽‪،‬۽رطہقی۽اشآہ۽ںیم۽اامس۽دمحم۽ےس۽‬
‫کیقیۃ ْاالشارة ْوعن ْکثی ْمن ْالمشائخ ْ(انہ)ْ یہی ۽ ؿی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دعتمڈ ۽اشمخئ ۽اک ۽وقل ۽ےہ ۽ہک ۽اشآہً۽اطلًا ۽ہن ۽ایک۽‬
‫الیشی ْاصال ْوھوخالف ْالدریۃ ْوالروایۃ ْفعنْ اجےئ۽ہی۽ڈٓاری۽ؿ ۽ٓؿامك ۽ےک۽جالف۽ےہ۔اامس۽دمحم۽ےس۽وقنمل۽‬
‫ےہ۽ہک۽تیفیکِ۽اشآہ۽ںیم۽ھچک۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہی۽اُ ۽اک۽اؿٓ ۽اامس۽اوب۽‬
‫محمد ْان ْما ْذکرہ ْف ْکیقیۃ ْاالشارة ْھو ْقولہْ‬
‫جٌٍفہٖحمہاﷲ اعتیٰل۽اک۽وقل۽ےہ۽صلز ًػا(ف)‬
‫ْملخصا‪3ْ٣‬۔ ْ‬
‫رْ‬ ‫تعاٰل‬
‫وقولہْاّبْحنیقۃْرحمۃْاللْ ٰ‬

‫‪ٓ 1‬ڈااتخملٓ۽‪،‬۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ ‪ ،‬وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۷۵/۴‬‬

‫‪ٓ 2‬ڈااتخملٓ۽‪،‬۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ ‪ ،‬وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۷۵/۴‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 3‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی ‪ ،‬عفۃ۽اٰولصلہ ‪ ،‬وبطمہع۽لیہس۽اڈیک‪،‬ےہ۽الوہٓ۽ص۽ۻ‪۶۵‬‬
‫‪Page 152 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽ایس۽رطچ۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ےن۽حتف۽العرری۽ںیم۽رٕاملا۔۽لاہلمجل۽اشآہ۽ذموکٓہ۽یک۽وخیب۽ںیم۽ھچک۽كش۽ںیہن۽‪،‬۽ااحڈلَِٖوس۽ل۽اﷲ یلص۽‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اؿٓ ۽اوقال ۽امہّٓ ۽دہتجمنی ۽رکاس ۽ےک ۽ایس ۽وک ۽انو ۽‪ ،‬۽دعب ۽اس ۽ےک ۽ارگ ۽بتکِ ۽اتم رنی ۽لثم ۽ونتری ۽االاصبٓ ۽ؿ۽‬
‫غ ط غ‬ ‫غ وز‬
‫ؿولا زًہـ يٍصـجالظہـمٔآہی۽ؿ ۽ؿااعقف ۽ؿ ۽دمعہا مفًی۽ؿ يًٍی۽ا مفًی۽ؿنییبت۽ربکٰویرمضماف ۽ؿ ۽دنہہی ۽ؿریغاہ۽اعہم۽اتفؿٰی۽ںیم۽دعس۽‬
‫اشآہ ۽یک ۽رتحیج ۽حیحصت ۽وقنمل ۽وہ ۽وت ۽اقل ِل ۽ادامتڈ ۽ںیہن ۽وہ یتک ۽نلعء ۽ےن ۽اُ ۽اوقال ۽رپ ۽اافتلف ۽ہن ۽رٕاملا ۽اؿٓ ۽ج ِ‬
‫الف ۽لقع ۽ؿ ۽لقن ۽رہھٹالا ۽کماْ‬
‫سمعتْمرارا‪ْ،‬والحمدْللْلیالْوْن اراْوج راْواسرارا وللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫رحماس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪: ۷۳۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽لآّ۽ںیم۽ہک۽ٓول۽لڈنی۽رضحف۽ٓوسل۽وبقمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ایکلا۽ںیہن۽اؿٓ۽بک۽‬
‫لک ۽ایک ۽؟ ۽ہی ۽لاف ۽لامك ۽ےہ ۽ہک ۽ہشیمہ ۽ ٓا ف ۽ےن ۽ایک ۽؟ ۽املسمونُ ۽وک ۽رکلا ۽اچےئہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽لمکم ۽آشاڈ ۽رٕام ۽رک ۽وکشمٓ ۽ؿ ۽ونممُ۽‬
‫رٕام مٌْ‪،‬طقف۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےس ۽ہٖ ۽زگیسک ۽دحمك ۽ںیم ۽لامك ۽ںیہن ۽ہک ۽ٓوسل ۽اﷲیلص ۽اﷲاعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽ہشیمہ ۽ٓول ۽لڈنی۽‬
‫رٕاملا۽ہکلب۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽ےس۽اس۽اک۽جالف۽لامك۽ےہ۔ہن۽ااحڈمك۽ںیم۽ایکس۽دمّف۽ذموکٓ۽۔۽اہُ۽دحںیثی۽اس۽ےک۽لعف۽ؿ۽رتک۽‬
‫ڈؿونُ ۽ںیم ۽ؿآڈ ۽ںیہ‪،‬ننس ۽ایب ۽ڈاؿڈ ۽ؿننس ۽نسایئ ۽ؿ ۽اجعم ۽رتذمی ۽ؿریغاہںیم ۽ایسی ۽دنس ۽ےس ۽سج ۽ےک ۽ٓاجل ۽حیحص ۽ؿملسم ۽ںیہ ۽رطبقی ۽اعمص ۽نب۽‬
‫کلٌق نع دبعارلنمح۽نب۽االوسڈنع ہمقلع۽‪،‬رضحف۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽‪:‬‬
‫قلْاالاخربْکمْبصالةْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ ینعی۽اوہـُ۽ےن۽رٕاملا۽ایک۽ںیم۽ںیہمت۽ربخ۽ہن۽ڈؿُ۽ہک۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽‬
‫علیہْوسلمْقالْفِامْفرفعْیدیہْاولْمرةْثمْلمْ یلص ۽اﷲاعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽امنٓ ۽زک ۽رطچ ۽ڑپےتھ ۽ےھت‪ ،‬۽ہی ۽ہہک ۽رک۽‬
‫امنٓ۽وک۽ڑھکّ۽وہےئ۽وت۽رصف۽ریبکت۽رحتہمی۽ےک۽ؿغك۽اہھت۽اُاھٹ۽‬ ‫یعد‪1‬۔‬
‫ےئ۽رھپ۽ہن۽اُاھٹےئ(ف)‬
‫رتذمی۽ےن۽اہک۽‪:‬‬
‫حدیثْا بنْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہْحدیثْ ینعی۽دحمك ۽انب۽وعسمڈ ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽یک۽دحمك ۽نسح۽‬
‫طً‬
‫ےہ۽اؿٓ۽یہی۽ذمہق۽اھت۽دعتمڈ۽نلعء۽ رملہ‬ ‫حسنْوبہْیِولْغیْواحدْمن ْ‬

‫‪ 1‬ننس۽ااسنلیئ۽لاف۽ٓول۽ادیلنی۽للٔوکه۽اخل۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیفلس۽الوہٓ۽‪،۴۵۶/۴‬۽اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽ٓول۽ادیلنی۽دنع۽ارلوکه۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۸/۴‬‬
‫‪Page 153 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫اھلْالعلمْمنْاصحابْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ ااحصف ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽ؿ ۽لانیعب۽ِ۽رکاس۽ؿ ۽اامس۽‬
‫وسلمْوالتابعنیْوھوْقولْسقیانْواھلْالکوفہ‪ْ1‬۔ ْ ایفسُ۽ؿنلعےئ۽وکہف۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽اک(ف)‬
‫دنسم۽اامس۽اال ہم۽امکل۽االٓہم۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫حد ْثنا ْحماد ْعن ْابراہیم ْعن ْعلِمہ ْواالسودْ ںیمہ۽حماڈ۽ےن۽امٔامیہ۽ےس۽ہمقلع۽ؿاوسڈ۽ےس۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽‬
‫عنْعبداللْبنْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہْانْ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ایبُ۽ایک۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫رسولْاللْصَلْاللْتعاٰل ْعلیہْوسلمْکانْالیرفعْ نیلع۽ؿملس۽رصف۽امنٓ ۽ےک۽رشؿه۽ںیم۽ٓول۽لڈنی۽رٕامےت۽رھپ۽‬
‫ٰ‬
‫لشی م یسک۽ہگج۽اہھت۽ہن۽اُاھٹےت۔‬
‫ْالصلوة ْوالیعود ْ ئ ْ نْ‬
‫ٰ‬ ‫یدیہ ْاالعندافؾتاح‬
‫ذلک‪2‬۔ ْ‬
‫اامس۽اوب۽رفعج۽احطؿی۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽رشچ۽اعمین۽االلآ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫حدثناْاّبْبکرةْقالْثناْقالْسقیانْعنْالمغیةْ اوب۽رکبہ۽ےن۽ںیمہ۽دحمك۽ایبُ ۽یک۽اہک ۽ںیمہ ۽وملم۽ےن۽دحمك۽ایبُ۽‬
‫قالْقلتْالبراہیمْحدیثْوائلْانہْرأیْالنیبْ یک۽اہک ۽ںیمہ ۽ایفسُ۽ےن ۽دحمك۽ایبُ۽یک ۽ےہ۽ریغمہ ۽ےس۽اؿٓ ۽ریغمہ۽ےتہک۽‬
‫ںیہ۽ہک۽ںیم۽ےن۽اامس۽امٔامیہ۽یعخن۽ےس۽دحمك۽ؿالئ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْیرفعْیدیہْاذاافؾتحْ‬
‫صَلْاللْ ٰ‬
‫ًيہ ۽یک ۽تبسن۽ڈٓلاتف۽ایک۽ہک۽ا ںوُ۽ےن ۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽یلص۽اﷲاعتیٰل۽‬
‫م‬ ‫ف‬ ‫ک‬
‫الصالةْواذار عْواذار عْرأسہْ نْالرکو عْفِالْ نیلع۽ؿملس۽وک۽ڈاھکی۽ہک۽وضحٓ ۽ےن۽امنٓ ۽رشؿه۽رکےت۽اؿٓ ۽ٓوکه۽ںیم۽‬
‫انْکانْوائلْرأہْمرةْیقعلْذلكْفِدْرأہْعبداللْ اجےت ۽اؿٓ ۽ٓوکه ۽ےس ۽رس ۽اُاھٹےت ۽ؿغك ۽ٓول ۽لڈنی ۽رٕاملا ۽امٔامیہ ۽ےن۽‬
‫رٕاملا ۽ؿالئ ۽ےن ۽ارگ ۽الک ۽لآ ۽وضحٓ ۽ادقس ۽یلص ۽اﷲاعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬ ‫خمسنیْمرةْالْیقعلْذلكْ‪3‬۔ ْ‬
‫وکٓول۽لڈنی۽رکےت۽ڈاھکی۽وت۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیل۽ےن۽وضحٓ۽ادقس۽‬
‫یلص۽ا۽ﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽اچپس۽لا۽ڈاھکی۽ہک۽وضحٓ۽ےن۽ٓول۽لڈنی۽ہن۽‬
‫ایک۔‬
‫حیحص۽ملسم۽رشفی۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽ٓول۽ادیلنی۽دنع۽ارلوکه۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۸/۴‬‬
‫‪ 2‬دنسم۽االامس۽امظع۽اامتجه۽االؿٓا ی۽ؿ۽ایب۽ہفینح۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽ص‪۸۳‬‬
‫‪ 3‬رشچ۽اعمیف۽االلآ۽لاف۽ا يکيَٖ۽دنع۽ارلوکه۽ وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس‪۴‬۽ ‪۴۸۷/‬‬
‫‪Page 154 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ماٰل ْارا کم ْرافیع ْایدیکم ْکان ا ْاذناب ْخیلْ ایک۽وہا۽ہک۽ںیم۽ںیہمت۽ٓول۽لڈنی۽رکےت۽ڈاتھکی۽وہُگـلا۽اہمتّٓ۽‬
‫اہھت۽لچنچ۽وھگٓؿُ۽یک ُ۽ڈںیم۽ںیہ۽غٕآ۽ےس۽ٓوہ۽امنٓ۽ںیم۔‬ ‫شمسْاسکنواْفْالصالة‪1‬۔ ْ‬
‫للً‬
‫اوصل۽اک۽اقدعہ۽قفتم۽هیلع۽ےہ۽ہک۽اابتعٓ۽ومعس۽ظفل۽اک۽ےہ۽ہن۽وصخص۽شٍق۽اک۔۽اؿٓ۽احرظ۽ ح۽رپ۽ادقس۽ےہ۔۽امہّٓ۽ا ہم۽رکاس۽ٓوضاُ۽‬
‫اﷲ اعتیل۽ویلع۽انیعمج۽ےن۽ااحڈمك۽رتک۽رپ۽لمع۽رٕاملا۽ہیفنح۽وک۽اُ۽یک۽دیلقت۽اچےئہ‪،‬۽شاہیعف۽ؿریغمہ۽اےنپ۽ا ہم۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽‬
‫ریپؿی۽رک ں۽وکیئ۽لحمِ۽مٔاه۽ںیہن‪،‬۽اہُ۽ؿہ۽رضحاف۽دیلقت۽ِ۽ا ہم۽ڈنی۽وک۽رشک۽ؿ۽رحاس۽اجےتن۽اؿٓ۽لا۽ ٓا ہکن۽نلعےئ۽دلقمنی۽اککالس۽ےنھجمس۽یک۽‬
‫مٍ‬‫طسل‬
‫ایلغك۽بیصن۽ادعاء۽اےنپ۽ےئل۽بصنمِ۽ااہتجڈ۽امےتن۽اؿٓ۽وخایہ۽وخنایہ۽رفتقی۽ہملک۽ ِ۽ؿ۽الآف۽ہنتف۽نیب۽اوملنینم۽رکلا۽اچےتہ۽ہکلب۽‬
‫ایس۽وک۽اانپ۽ڈٓہعی۽رہشف۽ؿ۽لاومٓی۽ےتھجمس۽ںیہ۽اُُ۽ےک۽ٓاےتس۽ےس۽املسمونُ۽وک۽تہب۽ڈؿٓ۽ٓانہ۽اچےئہ۽۔۽املا۽ہک۽ااحڈمك۽ٓول۽یہ۽ عج۽‬
‫وہُ۽لامہ۽ ٓا ر۽ٓول۽لڈنی۽یسک۽ےک۽مٔڈلک۽ؿاخق۽ںیہن۽‪،‬۽اغمك۽ڈٓہج۽ارگ۽رہھٹّ۽اگ۽وت۽الک۽ا ِبحتسم۽رہھٹّ۽اگ۽ہک۽ایک۽وت۽ااھچ‪،‬۽ہن۽ایک۽‬
‫وت۽ھچک۽مٔایئ۽ںیہن۽‪،‬۽رگم۽املسمونُ۽ںیم۽ہنتف۽اُاھٹلا۽ڈؿ‪۵‬۽رگؿہ۽رکڈانی۽‪،‬۽امنٓ۽ےک۽ادقےم۽ارگنمٔی۽وگٓٹنمن۽لک۽اچنہپلا۽شالڈ۽امہ۽ؿاابجف۽‬
‫ےس۽وہ۽اگ۔۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫ہنتف۽لتق۽ےس۽یھب۽تخس۽رت۽ےہ۔‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫وخڈ۽اُ۽اصابحُ۽ںیم۽تہب۽ولگ۽ید۽اہ۽گياہ۽ِ۽ریبکہ۽رکےت۽وہُ۽ےگ۽اںیھن۽ہن۽ٹوھٓلا۽‪،‬۽اؿٓ۽ٓول۽لڈنی۽ہن۽رکےن۽رپ۽ایسی۽مرٓںیش۽رکلا۽ھچک۽‬
‫و‬
‫ھال۽ولعمس۽وہلا۽وہاگ(ہٖ۽زگ۽ںیہن۽)۽اﷲ ضًزي ٰہ۽ؿاعتیٰل۽دہامك۽رٕامےئ۽ ٓا نیم۽‪،‬۽ؿاﷲ ضًزي ٰہ۽ؿاعتیٰل۽املع۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪: ۷۳۶‬۽آاُنیج۽اکمُ۽ثاراخڈس۽یلع۽اصخق۽اٹنٹسس۽ شلہذایج۽وقعیف۽یلع۽اخُ۽اصخق۽ۼ‪۵‬۽امجڈی۽ا ُال ری۽‪۴۶۴۵‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽شاہیعف۽الک۽اہھت۽ےک۽رٕط۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽لاؿُ۽اشکڈہ۽ٓےتھک۽ںیہ۽‪،‬۽ہی۽ںیم۽ےن۽ۃبعک۽اﷲ‬
‫ںیم۽ڈاھکی‪،‬۽اس۽یک۽ایک۽ؿہج۽ےہ؟۽اؿٓ۽ذمہق۽ہیفنح۽ںیم۽اچٓ۽اتشگن۽ےک۽افےلص۽رپ۽الک۽لاؿُ۽ےس۽ڈؿرسا۽لاؿُ۽ٓےتھک۽ںیہ۽زک۽رطچ۽رکلا۽‬
‫اچےئہ؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اچٓ۽یہ۽الگن۽اک۽افہلص۽ٓانھک۽اچےئہ۽یہی۽اڈف۽اؿٓ۽یہی۽شٍق۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽امہّٓ۽اامس۽ِ۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽اال ۽لا سکـُ۽یف۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۴/۴‬ۻ‪۴‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۴/۵‬ۼ‪۴‬‬
‫‪Page 155 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وقنمل۽ےہ۔‬
‫غ‬
‫قالْفْردالمحتارْینبیغْانْیکونْبؼن ماْمِدارْاربعْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽دقومُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اہھت ۽یک ۽اچٓ۽‬
‫اصابعْالیدْالْنہْاقربْاٰلْالخشو عْھکذاْرویْعنْ اویلگنُ۽یک۽ادقآ۽افہلص۽وہلا۽اچ ہٌٍْ۽ویکہکن۽ہی۽وشخه۽ےک۽ٓلاڈہ۽غٕبی۽‬
‫اّبْنصرْالدبویسْانہْکانْیقعلہْکذاْفْالکربی‪1‬۔اھْ ےہ۔اوب ۽مار ۽ڈوبیس۽ےس۽ایس۽رطچ۽وقنمل ۽ےہ۽ہک۽ؿہ ۽یہی۽رکےت ۽ےھت۽‬
‫ٰ‬
‫ذکا ۽یف ۽اربکلٰی ۽اھ وقل‪(:‬ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽) ۽ہکلب ۽ونٓاالاضیچ ۽اؿٓ ۽ایکس۽‬
‫اقول‪ْ :‬بل ْف ْنوراالیضاح ْو ْشرحہ ْمرایق ْالقالحْ‬
‫ك ۽ایقس۽ںیم۽‬ ‫ِ‬ ‫رشلئانالیل۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اح‬ ‫الصۃ۽ا‬‫غ‬‫لل‬‫الچ۽‬‫ف‬ ‫یق۽ا‬ ‫ا‬ ‫رشچ۽‬
‫ک‬ ‫للعالمۃ ْالشرنبال ْٰل ْیسن ْتقر یج ْالِدمنی ْفْ‬
‫ّ‬ ‫شٍ‬ ‫ھ‬
‫ڈؿونُ ۽دقومُ ۽وک ۽اچٓ ۽اویلگنُ ۽ےک ۽افہلص ۽رپ ۽ ال ۽ٓانھک ۽ ق ۽ےہ۽‬
‫ق‬ ‫غ‬ ‫الِیامْقدرْاربعْاصابعْالنہْاقربْاٰلْالخشو ع‪2‬۔اھْ‬
‫ز‬
‫ویکہکن۽ہی۽وشخه ۽ےک۽ٓلاڈہ ۽ ٕبی۽ےہ۽اھ دیس۽ لاؿی۽ےن۽اےکس۽‬
‫ن‬
‫قالْالسیدْالطحطاویْفْحاشیۃْ صْعلیہْفْکتابْ احہیش۽ںیم۽رٕاملا۽ہک۽اتکف۽االرث۽ںیم۽اامس۽اصخق۽ےن۽اس۽رپ۽صن۽یک۽‬
‫ےہ‪،‬۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽اخيالف۽ایبُ۽ںیہن۽ایک۽اھ(ف)‬ ‫االثرعنْاالمامْولمْیحكْفیہْخالفاْاھ‪3٣‬۔ ْ‬
‫اامس۽ىالہم۽امجل۽ادلنی۽ویفس۽آڈیلیب۽شایعف۽ےن۽یھب۽اتکف۽االونآ۽ںیم۽ہک۽الج۽دمتعماف۽ذمہق۽شایعف۽ےس۽ےہ۽ایس۽اچٓ۽الگن۽لصف۽‬
‫ےک۽بحتسم۽وہےن۽یک۽رصتحی۽رٕامیئ؛‬
‫حیث ْقال ْیکرہ ْالصاق ْالِدمنی ْویستحبْ دقومُ۽وک۽صال۽رک۽ٓانھک۽رکمؿہ۽ےہ۽اُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽اچٓ۽اویلگنُ۽یک۽‬
‫ادقآ۽افہلص۽ٓانھک۽بحتسم۽ےہ۔(ف)‬ ‫التقر یقْبؼن ماْبِدرْاربعْاصابع‪4٤‬۔ ْ‬
‫ک‬
‫اہُصيڈ۽ىلّاہم۽خیش۽ٓرکلا۽ااصنٓی۽شایعف۽دقس۽رسہ‪،‬۽ےن۽رشچ۽ٓؿص۽الاط ك۽ںیم۽لا تش۽رھب۽اک۽افہلص۽رحتری۽رٕاملا۔۽احہیش۽ال مَٖی۽یلع۽‬
‫االونآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہ ْبِدر ْاربع ْاصابع ْلعل ا ْمتقرقۃ ْالن ْفْ اس۽اک۽وقل"اچٓ ۽اویلگنُ۽یک۽ادقآ"شالڈ ۽رفتمط۽وطٓ ۽رپ۽ اڈ ۽وہُ۽‬
‫ویکہکن۽رشچ۽ٓؿص ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽افہلص۽الک۽لا تش۽وہلا ۽اچےئہ۔‬ ‫شر حْالروضْبِدرْشرب‪5‬۔ ْ‬
‫(ف)‬

‫‪ 1‬غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۼۼ‪۵‬‬
‫ایق۽ا فالچ۽ؿ۽احضيۃ۽ ایق۽لصف۽یف۽ایبُ۽ننس۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽آ ٓس۽لاه۽رکایچ۽ص۽‪۴۷۶‬‬
‫‪2‬‬

‫ایق۽ا فالچ۽ؿ۽احضيۃ۽ ایق۽لصف۽یف۽ایبُ۽ننس۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽آ ٓس۽لاه۽رکایچ۽ص۽‪۴۷۶‬‬

‫‪3‬‬

‫ب‬
‫االونآ۽ا مل۽االمٔآ۽ویلفس۽ااتکلف۽اٰولصلہ۽اغمنٌغۃ۽اامجل يۃ۽رصم۽‪۹۴/۴‬‬
‫‪4‬‬

‫لک‬
‫احہیش۽ا مَٖی۽یلع۽االونآ۽اٰولصلہ۽اغمنٌغۃ۽اامجل يۃ۽رصم‬
‫‪5‬‬

‫‪Page 156 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫رگم۽الک۽اہھت۽اک۽رٕط۽ہن۽یسک۽ذمہق۽یک۽اتکف۽ںیم۽رظن۽ےس۽زگٓا۽ہن۽یسک۽رطچ۽اقل ِل۽وبقل۽وہاتکس۽ےہ۽ہک۽دہالۃً۽رطٓ۽ؿ۽ٓؿس۽اڈف۽‬
‫ؿوشخه ۽ےس ۽ ُجڈا ۽ےہ ۽‪ ،‬۽نج ۽شاہیعف۽ےن ۽ااسی ۽ایک ۽اغ ًيا ۽وکیئ ۽ذعٓ ۽وہاگ ۽لا ۽شالڈ ۽لاؿاػفی۽یک ۽ئان ۽رپ ۽ہک ۽صکہ ۽ہمظعم ۽اک ۽ہٖ ۽سفنتم ۽وت ۽اعمل۽ںیہن ۽اابتعٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اعفل۽نلعء۽اک۽ےہ‪،‬۽واللْ ٰ‬‫اوقال۽ؿ۽ا ِ‬
‫ہلئسم ۽ربمن‪ :۷۳۷‬ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعء ۽ڈنی ۽اس۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽لفن ۽امنٓ ۽لًٍھ ۽رک۽اڈا ۽رکّ ۽وت ۽ٓوکه ۽زک ۽رطچ ۽اڈا ۽رک ں۽ینعی ۽رسنی۽‬
‫وہ‬
‫اُںیھٹ۽لا۽ںیہن۽؟۽ڈٓوصٓف۽اخمفل۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽لا۽زنت می۽لا۽افدس۽؟۽بؼنوْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓوکه۽ںیم۽دقٓ۽ؿاخق۽وت۽ایس۽دقٓ۽ےہ۽ہک۽رساکھج۽ےئ۽اؿٓ۽لًٍھ۽وک۽دقّٓ۽ م۽ڈ۽ّ۽رگم۽لًٍھ۽رک۽امن۽ٓ۽ڑپےھ۽وت۽ااکس۽ڈٓہج۽امکل۽ؿ۽رطہقی۽‬
‫گ‬
‫ادتعال۽ہی۽ےہ۽ہک۽لٍساین۽كھج۽رک۽ ھٌٍـُکْ۽اقملل۽ ٓا اجےئ۽اس۽دقٓ۽ےک۽ےئل۽رسنی۽ااھٹےن۽یک۽احخق۽ںیہن۽وت۽دقٓ۽ادتعال۽ےس۽سج۽‬
‫دقٓ۽ٓادئ۽وہاگ ُ۽ؿہ۽ثبع۽ؿ۽اجیب۽ںیم۽ڈالخ۽وہ۽اجےئ۽اگ۔‬
‫ف ْالحاشیۃ ْالشامیۃ ْف ْحاشیۃ ْالقتال ْعنْ احہیش۽شاہیم۽ںیم۽ےہ۽مٔدنجی۽ےک۽وحاےل۽ےس۽احہیش۽اتقل۽ںیم۽‬
‫گ‬
‫الربجندیْولوکانْیصَلْقاعدا ینبیغْانْیحاذیْ ےہ۽ارگ۽وکیئ۽لًٍھ۽رک۽امنٓ۽اڈا۽رکلا۽وہ۽وت۽اینپ۽لٍساین۽وک۽ ھٌٍـُ۽ےک۽‬
‫جب تہ ْقد ْا ْم ْرکبؾیہ ْلیحصل ْالرکو ع ْاھ ْقلتْ مٔامٔ۽حُھکاےئ۽لاہک۽ٓوکه۽احلص۽وہاجےئ۽اھ۽تلق۽شالڈ۽ہی۽امتس۽‬
‫ٓوکه۽رپ۽ومحمل۽وہ۽ویکہکن۽ ٓا ف ۽اجُ ۽ےکچ۽ںیہ۽ہک۽ٓوکه۽رسوک۽‬
‫ولعلہْمحمولْعَلْتمامْالرکو عْواالْفِدْعلمتْ‬
‫ح‬ ‫ً‬‫ٍ‬‫ل‬ ‫ح‬
‫رصف ۽ ُھکا ۽ڈےنی ۽ےس ۽ینعی ۽شاھت ۽ھچک ۽ ھ ۽وک ۽ ُھکاےن ۽ےس ۽اڈا۽‬
‫حصولہْباصلْطأطأةْالراسْایْمعْانحناءْالظ رْ‬
‫وہاجلا۽ےہ‪،‬۽وغٓ۽رکؿ۽امًہی۔‬
‫‪1‬تا ملْا نتیھ۔ ْ‬
‫اؿٓ۽امنٓ۽ںیم۽وج۽ااسی۽لعف۽ایک۽اجےئ۽اگ۽الالق۽لادنسپ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وہاگ۔‬
‫وف ْالدرالمختار ْویکرہ ْترك ْکل ْسنۃ‪ْ 2‬ا نتیھْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽ہٖ ۽شٍق ۽اک ۽رتک ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽امًہی۽‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔(ف)‬ ‫صلٌؾلا۔واللْ ٰ‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ ْ‬ ‫ملتِطا۔ْوالل ٰ‬
‫‪۸‬رحمس۽ۻ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫۽ ہلس ومحمڈ۽نیسح۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۳۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽الک۽صخش۽امنٓ۽ڑھکّ۽وہرک۽وبہج۽ذعٓ۽امیبٓی۽ےک۽ںیہن ڑپھ۽اتکس‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۺۺ‪۷‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽امنفسڈ۽اٰولصلہ۽ؿام۽رکیہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۼ‬
‫‪Page 157 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نکیل۽اس۽دقٓ۽فاغك۽اس۽وکےہ۽ہک۽ریبکت۽رحتہمی۽ڑھکّ۽یہ۽وہ۽رک۽لادنھ۽ےل۽اؿٓ۽لایق۽لًٍھ۽رک۽ٓوکه۽ؿوجسڈ۽ےک۽شاھت۽اڈا۽رک۽اتکس۽ےہ۽وت۽‬
‫اس۽وصٓف۽ںیم۽ ٓا لا۽اس۽وک۽رضؿٓی۽ےہ۽ہک۽ریبکترحتہمی۽ڑھکّ۽یہ۽وہرکےہک۽اؿٓ۽رھپلًٍھ۽اجےئ۽لا۽رسّ۽ےس۽لًٍھ۽رک۽امنٓ۽رشؿه۽‬
‫رکّ۽اؿٓ۽اڈا۽رکےل‪،‬۽ڈؿرسی۽قش۽ںیم۽امنٓ۽اس۽یک۽اڈا۽وہاجےئ۽ک ۽لا۽ںیہن۽؟۽بؼنوْاْتوجروا۔۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف۽ِرسفتسمہ۽ںیم۽كشیب۽اُس۽رپ۽الٓس۽ہک۽رحتہمی۽ڑھکّ۽وہرک۽لادنےھ۽خق۽دقٓف۽ہن۽ٓےہ۽لًٍھ۽اجےئ۽۔یہی۽حیحص۽ےہ‪،‬۽ہکلب۽ا ہم۽‬
‫ٓوضاُ۽اﷲ اعتیٰل۽انیعمج۽ےس۽اس۽اک۽جالف۽اطلًا۽وقنمل۽ںیہن۽۔ونتری۽االاصبٓ۽ؿڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ان ْقدرعَل ْبعض ْالِیام ْولومتکأا ْعَل ْعصا ْاوْ ارگ۽امنٓی۽ایقس۽رپ۽اقڈٓ۽وہ۽ارگ۽ہچ۽ؿہ۽اصع۽لا۽ڈویآ۽ےک۽ڈٓےعی۽وہ۽وت۽‬
‫حائط ْقام ْلزومابِدر ْمایِدر ْولوقدر ٰا یۃ ْاوْ اس۽رپ۽خص ِق۽فاغك۽ایقس۽رکلا۽الٓس۽ےہ۽وخاہ۽ؿہ۽الک۽ ٓا مك۽لا۽ریبکت۽‬
‫تکبیةْ ْعَلْالمذھبْالنْالبعضْمعؾربْبا لکل‪1‬۔ ْ یک۽ادقآ۽وہ۔۽اتخمٓ۽ذمہق۽یہی۽ےہ۽ویکہکن۽ضعب۽اکلک۽ےک۽شاھت۽‬
‫اابتعٓ۽ایک۽اجلا۽ےہ۔(ف)‬
‫نییبت۽اغزؼاقئ۽رشچ۽زنکادلاققئ۽للغالصۃ۽اسلللبی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ولو ْقدر ْعَل ْبعض ْالِیام ْدون ْتمامہ ْبان ْکانْ ارگ ۽ھچک ۽ایقس ۽رپ ۽اقڈٓ ۽وہ ۽امتس ۽رپ ۽ہن ۽وہ‪ ،‬۽طيلًا ۽ڑھکّ ۽وہرک ۽ریبکت ۽لا۽‬
‫قدر ْعَل ْالتکبی ْقائما ْاوعَل ْالتکبی ْوبعضْ ریبکت۽اؿٓ۽ھچک۽غٕا ٔف۽رپ۽اقڈٓ۽وہ۽وت۽اےس۽ایق۽س۽اک۽مکح۽ڈلا۽اجےئ۽اؿٓ۽ؿہ۽‬
‫الِراءْةْفانہْیؤمرْبالِیامْوْیأیتْبماقدرْعلیہْ خص ِق ۽فاغك ۽ایقس۽ےک۽شاھت۽اجب۽الےئ۽‪،‬۽رھپ۽خق ۽اعزج۽ ٓا ےئ۽وت۽‬
‫لًٍھ۽اجےئ۔(ف)‬
‫ثمْیِعدْاذاعجز‪2٢‬۔ ْ‬
‫اخہین۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ولوْقدرْعَلْانْیکربْقائماوالیِدرْعَلْا کثرْمنْ ارگ۽ڑھک۽ّ۽وہرک۽رصف۽ریبکت۽ےنہک۽رپ۽اقڈٓ۽ےہ۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽رپ۽‬
‫اقڈٓ۽ںیہن۽وت۽ڑھکّ۽وہرک۽ریبکت۽ےہک۽رھپ۽لًٍھ۽اجےئ۔(ف)‬ ‫ذلكْیکربْقائماْثمْیِعد‪3٣‬۔ ْ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتریاالاصبٓ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۷/۴‬‬
‫‪ 2‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽طنٌغۃ۽اثارلۃ۽ربکٰی۽رصم۽‪۵۳۳/۴‬‬
‫اتفؿیٰ۽اقیض۽اخُ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽طنٌغۃ ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫‪3‬‬

‫‪Page 158 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ىٍيہ۽رشچ۽اغمٍيہ۽للغالہم۽امٔامیہ۽یبلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوْقدرْعَلْبعضْالِیامْالْکلہْلزمہْذلكْالِدرْ ارگ۽ھچک۽ایقس۽رپاقڈٓ۽ےہ۽امتس۽رپ۽ںیہن۽وت۽اس۽رپ۽اس۽یک۽ادقآ۽ایقس۽‬
‫حیتْلوکانْالیِدرْاالعَلْقدرْالتحریمۃْلزمہْانْ الٓ۽س۽ےہ۽یٰتح۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽رصف۽ریبکت۽رحتہمی۽ےک۽ادقآ۽رپ۽اقڈٓ۽‬
‫وہ۽وت۽ڑھکا۽وہرک۽ریبکت۽رحتہمی۽ےہک۽رھپ۽لًٍھ۽اجےئ۔(ف)‬ ‫یتحرمْقائماثمْیِعد‪1‬۔ ْ‬
‫جالہص۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْسراجْاالئمۃْالحلوائیْھوالمذھبْالصحیح‪ْ2٢‬۔ ْ رساچ۽اال ہم۽جلـایئ۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽یہی۽حیحص۽ذمہق۽ےہ۔(ف)‬
‫رحبارلاقئ۽رھپ۽احہیش۽قزلاؿہی۽یلع۽ادلٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫امہّٓ۽ااحصف۽ےس۽اس۽ےکجالف۽ ؿی۽ںیہن۔(ف)‬ ‫الْیرویْعنْاصحابناْخالفہ‪3٣‬۔ ْ‬
‫رھپ۽ارگ۽اس۽اک۽جالف۽ایک۽ینعی۽لاؿوجڈدقٓف۽رحتہمی۽یھب۽لًٍھ۽رک۽لادنیھ۽امنٓ۽ہن۽وہیئ۔‬
‫لِول ْالغنیۃ ْلزمہ ْوقول ْالدر ْلزوما ْمع ْقولْ ویکہکن۽ىٍيہ۽ںیم۽اس۽رپ۽الٓس۽ےہ۔۽ڈٓ ۽ںیم۽ےہ ۽‪:‬الٓس۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ھت۽ےہ‪،‬۽ؿہ۽ےتہک۽‬
‫ُ‬ ‫العالمۃْالشرنبالٰلْعربتْبا للزومْلکونہْاقویْ ىلّاہم۽رشميالیل۽یک۽رصتحی"باللزوم"ےک۽شا‬
‫الن ْھذایقوتْالجواز ْبقوتہ ْالخ ْلِول ْالمحِقْ ںیہ ۽ںیم ۽ےن"باللزوم"ےس ۽ریبعت ۽اس ۽ےئل ۽ایک ۽ےہ ۽ہک ۽ہی۽‬
‫اوقٰی ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک ۽وفف ۽وہےن ۽ےس ۽وجآ ۽یہ ۽وفف ۽اہاجلا۽‬ ‫العالئیْوغیہْانْالبعضْمعؾربْبا لکل۔ ْ‬
‫ےہ۽اخل۽اؿٓققحم۽ىالیئ۽ےن۽اہک۽ہک۽ضعب۽اک۽لک۽ےک۽شاھت۽اابتعٓ۽ایک۽‬
‫اجلا۽ےہ۔(ف)۽‬
‫ریقف۽رفغاﷲ ہل۽وک۽اﷲ اعتیٰل۽قیقحتِ۽قح۽ااقل۽رکّ۽نلع۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽رحتہمی۽ےک۽ےیل۽ایقس۽رشؿ۽ےہ۽ارگ۽لًٍھ۽رک۽ہکلب ۽اانت۽حُھکا۽‬
‫گ‬
‫ےہ ۽ہک ۽اہھت ۽ ھٌٍـُ ۽لک ۽ںیچنہپ ۽رحتہمی ۽لادنےھ ۽ہٖزگ ۽حیحص ۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽رحتہمی ۽رش ِؿ ۽امنٓ ۽ےہ ۽ہک ۽ےب ۽اس ۽ےک ۽امنٓ ۽لالط ۽‪ ،‬۽وتہکبج۽‬
‫رحتہمی۽ےک۽ےئل۽ایقس۽رکاتکس۽اؿٓ ۽ہن۽ایک ۽رش ِؿ ۽رحتہمی۽وفف ۽وہیئ۽وت۽رحتہمی۽حیحص۽ہن۽وہیئ۽وت۽امنٓ ۽اڈا ۽ہن۽وہیئ۽اذافاتْالشرطْفاتْ‬
‫المشروط(خق۽رشؿ۽وفف۽وہیئگ۽وت۽رشمؿؿ۽آ۽وخڈ۽وفف۽وہاجےئ۽اگ۔ف) ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽رشچ۽اولاہہین۽للغالصۃ۽نسح۽نب۽امعٓ۽ےس۽ےہ‪:‬‬

‫غم‬ ‫غمصيل‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا می۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی۽ااثلین۽اایقلس۽‪ ،‬وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ ‪،‬۽ ص‪۵۹۵‬‬
‫‪ 2‬جالطۃ۽ااتفلؿٰی۽ااحلڈی۽ؿا عضٖؿُ۽یف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہٹئ۽‪۷/۴‬ۼ‪۴‬‬
‫‪ 3‬احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ااتخملٓ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽ارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۻ‪۶۴‬‬
‫‪Page 159 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شروط ْلتحریم ْحظیت ْبجمع ا ْ‪ْ ::‬م ذبۃْ ریبکت۽رحتہمی۽ےک۽ےئل۽ھچک۽رشںیط۽ںیہ۽ںیم۽اُ۽وک۽ااٹھک۽رک۽ڈےن۽‬
‫حسنامدیْالدھرتزھرْ‪ْ::‬دخولْلوقتْواعتِادْ ّ۽رہبہ۽ؿٓ ۽وہا‪،‬۽احالہکن۽ؿہ۽رشںیط۽وخف ۽ ٓا ٓاہتس۽ؿ ۽ٓامہن۽رھب۽‬
‫ك ۽رٕص ۽اک ۽ڈالخ ۽وہلااؿٓ ۽دبُ ۽اکمُ۽‬‫یتکمچ ۽ںیہ(ؿہ ۽ہی ۽ںیہ) ۽ؿغ ِ‬ ‫دخولہْ‪ْ::‬وسرتط روالِیامْالمحرر‪ْ ْ::1‬‬
‫اؿٓ۽ڑپکّ۽ےک۽اہطٓف۽اؿٓ۽ایقس۽رحمٓ۔(ف)‬
‫ٓڈااتخملٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫گ‬
‫المحررْبانْالْتنالْیداہْرکؽیۃْکماْمرْفلوْادركْ ایقس۽رحمٓہی۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽اہھت۽ ھٌٍـُ۽لک۽ہن۽چنہپ۽ںیکس۽اسیج۽‬
‫االمامْرا کعافکربمنحنیالمْتصحْتحریمتہ‪2ْ٢‬اھ ْ ہک۽زگٓ۽اکچ۽‪،‬۽ارگ۽امنٓی۽ےن۽اامس۽وک۽ٓوکه۽ںیم۽لالا۽اؿٓ۽ح ُھک۽رک۽‬
‫ریبکت ۽رحتہمی ۽ہہک ۽رک ۽شالم ۽وہا ۽وت ۽اس ۽یک ۽رحتہمی ۽حیحص ۽ںیہن ۽ےہ۽‬
‫اھ(ف)‬
‫رشچ۽الٌٍـری۽للغالیئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫منْفرائض االیتْالْتصحْبدون اْالتحریمۃْقائماْ اُ ۽رٕاضئ ۽ںیم ۽ےس ۽نج ۽ےک ۽ریغب ۽امنٓ ۽ںیہن ۽وہ ۽ یتک ۽الک۽‬
‫ڑھکّ۽وہرک۽ریبکت۽رحتہمی۽انہک۽یھب۽ےہ۽(ف)‬ ‫‪3‬۔ ْ‬
‫احہیش۽ىالہم۽انب۽اعدبنی۽ںیم۽ےہ‬
‫قائما"ہی۽اُ۽سیب‪۵۳‬۽رشؿؿ۽ںیم۽ےس۽الک۽ےہ۽نج۽‬
‫اس۽اک۽وقل" رْ‬ ‫قولہْقائماْاحدْاْشروطہاْالعشر ینْاآلیتہ ‪ْ 4ْ٤‬‬
‫اک۽ڈرک۽ ٓا ٓاہ۽ےہ۔(ف)‬
‫ٓا چ۽لک۽تہب۽ح ّہال۽ڈٓا۽یس۽لا۽فایتق۽ ص۽لا۽ربک۽نس۽ںیم۽رسّ۽ےس۽لًٍھ۽رک۽رٕص۽ڑپےتھ۽ںیہ۽احالہکن۽اؿل ًا۽اُ۽ںیم۽تہب۽اےسی۽ںیہ۽ہک۽‬
‫ہمّق۽رک ں۽وت۽نُـّٓ۽رٕص۽ڑھکّ۽وہرک۽اڈا۽رک۽ شکٌْ۽ہىُاؿٓ۽اس۽اڈا۽ےس۽ہن۽اُ۽اک۽ ص۽مٔےھ۽ہن۽وکیئ۽این۽ ص۽القح۽وہ۽ہن۽رگ۽ڑپےن۽‬
‫یک ۽اح ك ۽وہ ۽ہن ۽ڈؿٓاُ ۽رس ۽ؿریغہ ۽وکیئ ۽تخس ۽امل ۽دشلڈ ۽وہ ۽رصف ۽الک ۽وگہن ۽تقشم ۽ؿ ۽فیلکت ۽ےہ ۽سج ۽ےس ۽ےنچب ۽وک ۽رصاجۃً ۽امنٓ ں۽‬
‫ہ‬
‫وھکےت ۽ہىُ ش۽ےن۽اشمدہہ۽ایک۽ےہ۽ؿیہ۽ولگ۽وھنجُ۽ےن۽وذليہ۽فعض۽ؿ ۽ ص ۽رٕص ۽لًٍھ۽رک۽ڑپےتھ۽اؿٓ ۽ؿیہ۽لاوتُ۽ںیم۽اینت۽ڈری۽‬
‫ڑھکّ۽ٓےہ۽ہک۽اُینت۽ڈری۽ںیم۽ڈس۽لآہ۽ٓتعک۽اڈا۽رکےتیل۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ہٖ۽زگ۽وعقڈ۽یک‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ّػلـٰہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۺ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طنفی۽اابلیب۽رصم۽‪۶۶۷/۴‬‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽طنفی۽اابلیب۽رصم۽‪۶۵۹/۴‬‬
‫‪Page 160 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ااجٓف۽ںیہن۽ہکلب۽رٕص۽ےہ۽ہک۽نُـّٓ۽رٕص۽ایقس۽ےس۽اڈا۽رک ں۔۽اکیف۽رشچ۽ؿایف۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ٰ‬
‫ارگ۽اڈهی۽تقشم۽القح۽وہ۽وت۽رتک۽ایقس۽اجمٔ۽ہن۽وہاگ۔(ف)‬ ‫انْلحِہْنو عْمشِۃْلمْیجزْتركْالِیامْ‪1‬۔ ْ‬
‫ف‬
‫لام ًيا۽املا۽ہک۽اںیھن۽اےنپ۽رجتہب۽شاہقب۽وخاہ۽یسک۽بیبط۽املسمُ۽احڈط۽اعڈل۽وتسمٓااحلل۽ریغ۽فاہٖ۽ا صظ۽ےک۽اابخٓ۽وخاہ۽اےنپ۽فاہٖ۽احل۽‬
‫ےک۽رظن۽حیحص۽ےس۽وج۽مک۽یتمہ۽ؿ۽ ٓا ٓاس۽یبلط۽رپ۽ینبم۽ہن۽وہ۽ننِ۽اغ ك۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ایقس۽ےس۽وکیئ۽ ص۽جڈلڈ۽لا۽ ص۽وموجڈ۽دشلڈ۽ؿ۽‬
‫دملڈ ۽وہاگ ۽رگم ۽ہی ۽لاف ۽وطل ۽ایقس ۽ںیم ۽وہک ۽وھتٓی ۽ڈری ۽ڑھکّ ۽وہےن ۽یک ۽نؼٍ ًيا ۽فاغك ۽ٓےتھک ۽ںیہ ۽وت ۽اُ ۽رپ ۽رٕص ۽اھت ۽ہک ۽ےنتج ۽ایقس ۽یک۽‬
‫فاغك۽یھت۽اُانت۽اڈا۽رکےت۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽رصف۽اﷲ اربک۽ڑھکّ۽وہ۽رک۽ہہک۽ شکٌْ۽ےھت۽وت۽اانت۽یہ۽ایقس۽ںیم۽اڈا۽رکےت۽خق۽ؿہ۽ہبلغ۽نظ۽یک۽‬
‫اح ك۽شیپ۽ ٓا یت۽وت۽لًٍھ۽اجےت۽ہی۽ادتبا۽ےس۽لًٍھ۽رک۽ڑپانھ۽یھب۽اُ۽یک۽امنٓ۽اک۽دسفم۽ ُہـا۔‬
‫لا يًا۽ااسی۽یھب۽وہلا۽ےہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽اےنپ۽آ ف۽دقبٓ۽ریبکت۽یھب۽ڑھکّ۽وہےن۽یک۽وقف۽ںیہن۽ٓکھيا۽رگم۽اصع۽ےک۽اہسّٓ۽ےس۽لا۽یسک۽ ٓا ڈیم۽‬
‫وخاہ۽ڈویآ ۽لا ۽ہیکت۽اگل۽رک۽ ُکل۽لا ۽ضعب۽ایق ۽س۽رپ۽اقڈٓ ۽ےہ۽وت۽اس ۽رپ۽رٕص ۽ےہ ۽ہک ۽انتج۽ایقس۽اس۽اہسّٓ۽لا ۽ہیکت۽ےک ۽ڈٓےعی ۽ےس۽رکےکس۽‬
‫اجبالےئ ۽‪ ،‬۽ ُکل ۽وت ُکل ۽لا ۽ضعب ۽وت ۽ضعب ۽ؿٓہن ۽حیحص ۽ذمہق ۽صىُاس ۽یک ۽امنٓ ۽ہن ۽وہک ۔فِد ْمرمن ْالدر ْولو ْمْتکأا ْعَلْ‬
‫عصااوحائطْ‪2‬۔(ڈٓ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽زگٓا۽ارگہچ۽اصع۽لا۽ڈویآ۽ےک۽اہسّٓ۽ےس۽ڑھکا۽وہےکس‪،‬ف)نییبت۽اغزؼاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوقدرعَل ْالِیام ْمتکأا ْ(قال ْالحلواین) ْالصحیحْ ارگ۽اہسّٓ۽ےس۽ایقس۽رکاتکس۽وہ۽(جلـاین۽ےن۽اہک۽)۽وت۽حیحص۽یہی۽ےہ۽‬
‫انہْیصَلْقائماْمتکأاْوالْیجزیہْغیذلكْوکذلكْ ہک ۽اہسّٓ ۽ےس ۽ڑھکّ ۽وہرک ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکّ ۽اس ۽ےک ۽ىالؿہ۽‬
‫لوقدران ْیعتمد ْعَل ْعصا ْاوعَل ْخادم ْلہ ْفانہْ تلامك۽ہن۽رکیگی۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽ارگ۽اصع۽لا۽اخڈس۽ےک۽اہسّٓ۽ےس۽‬
‫ڑھکا ۽وہاتکس ۽ےہ ۽وت ۽ایقس ۽رکّ ۽اؿٓ ۽اہسّٓ ۽ےس ۽امنٓ ۽اڈا۽‬
‫یِومْو یتکیئْ‪3٣‬۔ ْ‬
‫رکّ۔(ف)‬
‫ہی۽ضق۽لئالئ۽وخف۽ھجمس۽ےئل۽اجںیئ۽لایق۽اس۽ہلئسم۽یک۽لیصفت۽لاس۽ؿ۽قیقحت۽امہّٓ۽اتفؿٰی۽صىُہْ۽سج۽رپ۽افاله۽اہنری۽رضؿٓؿامہ۽ہک۽‬
‫۽دمایعُ۽ملع۽یھب۽اُ۽ااکحس۽اک۽جالف۽رکےک۽لاقح۽اینپ۽امنٓ ں۽وھکےت۽اؿٓ۽رصاجۃً۽ بکت۽گياہ۽ؿ۽‬
‫ِ‬ ‫ٓا لکج۽لاؿاػفی۽ےس۽اجلہ۽وت۽اجلہ۽ضعب‬
‫نہْوتعاٰل ْاعلمْوْعملہْ‬
‫ٰ‬ ‫لآک ۽ٰولصہ ۽وہےت ۽ںیہ۔وباللالعصمۃْوالْحولْوالقوةْاالْباللْالعَلْالعظیمْ ْواللْ ٰ‬
‫سبح‬
‫جلْمجدہْاتمْواحکم۔‬

‫‪ 1‬اکیف۽رشچ۽ؿایف‬
‫‪ُ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۷/۴‬‬
‫‪ 3‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽ٰولصہ۽ارملضی۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽اثارہی۽ربکٰی۽رصم۽‪۵۳۳/۴‬‬
‫‪Page 161 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۴۴‬رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪: ۷۳۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الحمدلل۽ےک۽دعب۽وج۽وسٓہ۽ڑپیھ۽اجےئ۽اُس۽رپ۽یھب۽مسب۽اﷲ رشفی۽ڑپینھ۽اچ ہٌٍْ۽لا۽‬
‫ںیہن؟۽ضعب۽ولگ۽ےتہک۽ںیہ۽ہی۽لااجمٔ۽ےہ۽اس۽ےئل۽ہک۽مض۽ِ۽وسٓف۽ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽مسب۽اﷲ رشفی۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽مض۽ہن۽وہا۽لصف۽وہایگ‪،‬۽‬
‫ہی۽وقل۽اُ۽اک۽شیک۽ےہ؟۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫و‬
‫امہّٓ ۽نلعےئ ۽نیققحم ۽ٓمہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ویلع ۽انیعمج ۽بتک ۽دمتعمہ ۽ںیم ۽ٓؿ ن ۽رصت ذٍِ ۽رٕام ۽ٓےہ ۽ںیہ ۽ہک ۽ادتباےئ ۽وسٓف ۽رپ ۽یھب ۽مسب ۽اﷲ‬
‫رشفی ۽ڑپینھ ۽اچےئہ ۽طللؼًا ۽بحتسم ۽ؿ ۽نسحتسم ۽ےہ‪ ،‬۽وخاہ ۽امنٓ ۽ِِٖہی ۽وہ ۽لا ۽حہٖہی ۽۔ ۽اؿٓ ۽اصف ۽آشاڈ ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ہک ۽اس ۽اک ۽لااجمٔ ۽وہلا ۽ڈٓانکٓ۽‬
‫امہّٓ۽ا ہم۽ذمہق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ںیم۽وکیئ۽اس۽یک۽رکاہق۽اک۽یھب۽اقلئ۽ںیہن۽ہکلب۽ضق۽ا ہم۽رکاس۽لاالافتط۽اےس۽وخف۽رتہب۽اجےتن۽ںیہ۽‬
‫اخيالف ۽رصف ۽شٌٍّق ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽سج ۽رطچ ۽رسِّافہحت ۽رپ ۽مسب ۽اﷲ رشفی ۽لال ۽ضًہہ ۽شٍق ۽ےہ ۽وییہن ۽رسِّ ۽وسٓف ۽رپ ۽یھب ۽شٍّق ۽ےہ ۽لا۽‬
‫طسٍ‬
‫بحتسم۔اامس۽دمحم۽ےک ۽مٔڈلک ۽ِ ِ ّٖہی۽ںیم۽شٍّق ۽ےہ‪،‬۽طیحم ۽ؿرمضماف ۽ؿاتعہب ۽ؿ ؽفی ۽ؿریغاہںیم ۽ایس ۽یک۽حیحصت ۽رٕامیئ ۽اؿٓ ۽ذمہق ۽اامس ۽‪،‬یفن۽‬
‫اشٍياُ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽رپ ۽وتفٰی ۽اؿٓ ۽یہی ۽املکف ۽وتمُ"الیایت"ؿ"الیمیس"(ہن ۽الےئ ۽اؿٓ ۽ہن ۽مسب ۽اﷲ ڑپےھ ۽۔ف)ےس ۽ اڈ ۽رہباحل ۽اس ۽یک۽‬
‫خص‬
‫افتط۽ا ہم۽رکاس ۽ےک۽جالف۽ااہتجڈ۽رکےن ۽یک۽‬ ‫ُخـیب۽ؿ۽ ُ ِ۽رپ۽امہّٓ۽ضق۽ا ہم۽اک۽اافتط ۽ےہ ۽رھپ۽اس ۽ےک ۽دعب۽ٓلڈ۽ؿ۽رمعؿ ۽وک۽اینپ۽ٓاےئ ۽اگلےن۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫مض۽وسٓف۽وج۽‬ ‫اجنگشئ۽‪،‬۽اؿٓ۽ؿہ۽لاف۽یھب۽ھچک۽اکھٹےن۽یک۽وہ۽سج۽ےن۽دنچ۽رحؿف۽ہقف۽ےک۽ڑپےھ۽لا۽یسک۽اعمل۽یک۽تبحص۽لایئ۽ؿہ۽وخف۽اجاتن۽ےہ۽ہک۽ ِ‬
‫ؿاخق ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ہی ۽ینعم ۽ںیہن ۽ہک ۽اخص ۽وسٓف ۽یہ ۽صالین ۽ؿاخق ۽ےہ ۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽دعب ۽افہحت ۽ؿطس ۽وسٓف ۽ےس ۽یسک ۽ٓوکه ۽اک ۽ڑپانھ ۽لااجمٔ ۽ؿ۽‬
‫ومخق۽رتک۽ؿاخق۽رہھٹّ۽ہک۽وسٓف۽ینعمب۽رعمؿف۽اک۽صاللا۽اُس۽رپ۽یھب۽اصڈط۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽ےس۽ اڈ۽غٕ ٓا ُِ۽ میظ۽یک۽ضعب۽آ لاف۽صاللا۽ےہ۽‬
‫ہک۽وخاہ۽وسٓف۽وہ۽لا۽ہن۽وہ۽بسمْالل۽رشفی۽وخڈ۽الک۽ ٓا مكِ۽غٕآ ُ۽ میظ۽ےہ۽وت۽اس۽اک۽صاللا۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽یہ۽اک۽صاللا۽ ُہـا۽ہن۽یسک۽ریغ۽اک۽‪،‬۽وج۽اصخق۽اانت۽‬
‫۽‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬ ‫یھب۽ایخل۽ہن۽رٕامںیئ۽اُںیھن۽ااکحس۽رشتعی۽ںیم۽ٓاےئ۽ٓین۽ایک۽انمضق۽ےہ‪،‬۽اف۽رصتاحیف۽ِ۽نلعےئ۽رکاس۽شٌٍْ ُ‬
‫ْسر یۃْ (ںیہن ۽ےہ)مسب ۽اﷲ ڑپانھ ۽شٍق(افہحت ۽اؿٓ ۽وسٓف ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽‬‫(ال) ْتسن ْ(بنی ْالقاتحۃ ْوالسورة ْمطلِا)ولو ّ‬
‫طللؼًا)ارگہچ۽امنٓ۽رسی۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽ہن۽رکمؿہ۽ےہ۽اافتع ًا۔ (ف)‬ ‫والْتکرہْاتقاقا‪1١‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ض‬
‫ڈریخہ۽اؿٓ۽ ذًٍٰی۽ںیم۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽افہحت۽اؿٓ‬ ‫صر حْفْالذخیةْوالمجؾیبْبانہْانْسیم ْ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضزيایئ۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۺ‬
‫‪Page 162 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بنیْالقاتحہْوالسورةْالمِروئۃْسراْاوج راْکانْ اس ۽ےس ۽صالیئ ۽اجےن ۽ؿایل ۽وسٓف ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽مسب ۽اﷲ ٓا ہتسہ ۽لا ۽‬
‫حسنا ْعند ْاّب ْحنیقۃ ْورجحہ ْالمحِق ْا بنْ دنلب ۽ڑپانھ۽اامس۽اوب۽ہفینح۽ےک۽مٔڈلک۽نسح۽ےہ۔اامس۽انب۽اغہماس۽‬
‫ال مامْوتلمیذہْالحلیبْالشبہۃْاالختالفْفْکوْ اؿٓ۽اُ۽ےک۽شارگڈیبلح۽ےن۽ایس۽وک۽رتحیج۽ڈی۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽ؿہج۽ہی۽‬
‫ایبُ ۽یک۽ہک ۽مسب ۽اﷲ ےک ۽ہٖ ۽وسٓف ۽اک ۽زجء ۽وہےن۽ںیم ۽اخيالف ۽اک۽‬
‫ن اْاٰیۃْمنْکلْسورةبحر‪1‬۔ ْ‬
‫ہبش۽ےہ۔رحب۽(اس۽ےئل۽ڑپھ۽ انی۽یہ۽رتہب۽ےہ۔ف)‬
‫قزلاؿی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قولہْوالْتکرہْاتقاقابلْالْخالفْفْانہْلو ْسیمْ اس ۽اک ۽وقل ۽ہک"لاالافتط ۽رکمؿہ ۽ںیہن"ہکلب ۽ارگ ۽مسب ۽اﷲ ڑپیھ ۽وت۽‬
‫اس ۽ےک ۽نسح ۽وہےن ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽وکیئ ۽اخيالف ۽ںیہن‪،‬۽‬ ‫لکانْحسنان ر‪2٢‬۔ ْ‬
‫رہن۔(ف)‬
‫اامس ۽انب ۽اثارااحلچ ۽ےن ۽ہیلح ۽ںیم ۽عنْالذخیةْعنْالمعَلْعنْاّبْیوسفْعنْاّبْحنیقۃْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہ۽‬
‫(ڈریخہ۽ےس۽طغلّی۽ےس۽اوبویفس۽ےس۽اامس۽اوب۽ہفینح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ضق)۽ٓؿامك۽رٕاملا‪:‬‬
‫ارگ۽امنٓی۽ہٖ ۽وسٓف ۽ےک۽شاھت۽مسب۽اﷲڑپاتھ۽ےہ۽وت۽ہی۽نسح۽‬ ‫انہْاذاقرأھاْمعْکلْسورةْفحسن‪3‬۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫التسن ْالؾسمیۃ ْبنی ْالقاتحہ ْوالسورة ْمطلِاْ نیخیش۽ےک۽اہُ۽افہحت۽اؿ ۽ٓ ۽وسٓف ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽مسب۽اﷲ ڑپانھ۽‬
‫عندھماْوقالْمحمدْتسنْاذاْخافتْالْانْج رْ طلل ًؼا ۽شٍّق ۽ںیہن۽۔اامس۽دمحم۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽رسّی۽امنٓ ۽ںیم۽شٍّق۽‬
‫وصححْفْالبدائع ْقول ماْوالخالفْفْاالسؾنانْ ےہ۽رگم۽حہٖی۽ںیم۽شٍّق ۽ںیہن‪،‬۽دباظئ۽ںیم۽نیخیش۽ےک۽وقل۽‬
‫وکحیحص۽اہک۽ایگ۽نکیل ۽ہی۽اخيالف۽شٍّق ۽وہےن۽ںیم۽ےہ‪،‬۽ڑپھ۽ انی۽‬
‫اماعدم ْالکرھۃ ْفمتقق ْعلیہ ْل ٰ ذا ْصرح ْفْ‬
‫رکمؿہ۽ںیہن۽اس۽رپ۽اافتط۽ےہ‪،‬۽ایس۽ےیل۽ڈریخہ‬
‫الذخیةْوْ ْ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طنفی۽اابلیب۽رصم۽‪۶۹۵/۴‬‬
‫‪ 2‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‪۵۴‬‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 3‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 163 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ض‬
‫اؿٓ۽ ذًٍٰی۽اس۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽سج۽اک۽ڈرک۽وہاکچ۽ےہ۽(ف)‬ ‫اٰلْاٰخرمامر۔ ْ‬ ‫والمجؾیبْ ٰ‬
‫‪1‬‬

‫ىلّاہم۽نسح۽رشميالیل۽ىٍيۃ۽ڈؿی۽االاکحس۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫المراد ْنیف ْسنیۃ ْاالکاتیان ْب ا ْبعد ْالقاتحہ ْوْ اس۽ےس۽ اڈ۽افہحت۽ےک۽دعب۽مسب۽اﷲ ڑپ ھٌْ۽یک۽شٌٍق۽یک۽یفن۽ےہ۽‬
‫ھذاعندھما ْوقال ْمحمد ْیسن ْاالتیان ْب افْ اؿٓ ۽ہی۽نیخیش۽ےک۽مٔڈلک۽ےہ۔اامس۽دمحم۽اک۽وقل۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽‬
‫السریۃ ْبعد ْالقاتحہ ْایضا ْللسررة ْواتقِواعَلْ رسّی۽ںیم۽افہحت۽ےک۽دعب۽وسٓف ۽ےک۽ےئل۽مسب۽اﷲ ڑپانھ۽یھب۽‬
‫شٍق۽ےہ۽نکیل۽ارگ۽وکیئ۽ڑپھ۽اتیل۽ےہ۽وت۽اس۽ےک۽رکمؿہ۽ہن۽وہےن۽رپ۽‬
‫عدمْکرھۃْاالتیانْب اْبلْانْسیمْبنیْالقاتحہْ‬
‫ق۽اک۽اافتط۽ےہ‪،‬۽ہکلب۽افہحت۽اؿٓ۽وسٓف۽ےک۽ڈٓایمُ۽ارگ۽ڑپھ۽اتیل۽‬‫ض‬
‫والسورة ْکان ْحسنا ْسواء ْکانت ْالصالة ْج رةْ‬
‫ےہ۽وت۽ہی۽نسح۽ےہ۽وخاہ۽امنٓ۽حہٖی۽وہ۽لا۽رسّی۔(ف)‬
‫ج ریۃْاوْسریۃ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الْکراھۃْفی اْانْفعل اْاتقاقاْللسورةْسواءْج راْ وسٓف ۽ےس ۽ےلہپ ۽مسب ۽اﷲ ڑپھ ۽ انی ۽لاالافتط ۽رکمؿہ ۽ںیہن ۽وخاہ۽‬
‫وسٓف۽حہ ًٖا۽ڑپےھ۽لا۽رسًاا ٔ(ف)‬ ‫وخافتْبالسورةْ‪3٣‬۔ ْ‬
‫ٓحماہین۽ؿ۽مٔدنجی۽ؿریغامہ۽صىُمزٌـ۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫ذکر ْالقِیہ ْابو ْجعقر ْعن ْاّب ْحنیقۃ ْریض ْاللْ ہیقف۽اوب۽رفعج۽اامس۽اوب۽ہفینح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽‬
‫تعاٰلْعنہْانہْاذاْقرأھاْمعْکلْسورةْفحسنْ‪4‬وھوْ رکےت۽ںیہ۽ہک۽خق۽ہٖ۽وسٓف۽ےکشاھت۽مسب۽اﷲ ڑپاتھ۽ےہ۽وت۽ہی۽‬ ‫ٰ‬
‫قولْمحمدْرحمہْاللْتعاٰل‪،‬واللْتعاٰلْاعلم۔ ْ نسح۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽اامس۽دمحم۽اک۽وقل۽ےہ‪،‬ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۔(ف)‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ٌ‬‫ط‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪ :۷۳‬آالاؿہ۽لصتم۽رہچکی۽ ؽفًمٕہلس۽ومولی۽دمحم۽بیبح۽یلع۽اصخق۽ىلـیۼٓاضمُ۽اابملٓک۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬
‫ط‬
‫احدمًا۽ؿ۽طػل ًيا۽ صلخ۽ونٓٓاڈمک۽اﷲ دجم۽مک۔۽اشالس۽مکیلع۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿمٔاکہت‪،‬۔اس۽رطف۽وج۽ٓشالئ۽رشہفی۽ ٓا انجنف۽ يلزياف۽اوملاف۽‬
‫ؿ۽شاچ۽اغزيڈ‪،‬ا ًہی۽ااحلرج‪،‬آالۃ۽ااعلٓؿریغاہ۽ےک۽اطمہعل۽ےس۽رشف۽ادنؿٓی۽احلص۽وہیئ۽۔رکشہی‬

‫‪ 1‬ارحبلارلاقئ۽لضف۽ؿاڈاآاڈادلوخل۽اخل۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۴۵/۴‬‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ڈؿی۽االاکحس۽احہیش۽ڈٓٓاغزکاس۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽ادمح۽اکلم۽ااکلہنئ۽ڈٓ۽اعسڈف۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‪۹‬‬
‫‪ 3‬ایق۽ا فالچ۽عم۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽لصف۽یف۽کٌفيۃ۽رتبیک۽ااعفل۽اٰولصلہ۽وبطمہ۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۴۸۷‬‬
‫‪ 4‬رشچ۽ا ٌؼالۃ۽للَٖدنجی ‪،‬اتکف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽لارسلؿٓ۽ؤنھک ‪۴۳۷/۴ ،‬‬
‫‪Page 164 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽اک۽وحاہل۽ملق۽ںیہن۽وہاتکس۽ےہ۽ؿایعق۽ ٓا ف۽اکرطٓ۽اےسی۽لئالئ۽ںیم قیقحت۽اک۽اؿٓؿُ۽ےس۽ ماال۽ےہ۽اؿٓ۽وہمہ۽ؿوجہ۽ضق۽ےس۽ایٰلع۽ےہ۽‬
‫ك ۽اعہیل۽وک۽اچنہپ۽ڈلا ۽ےہ۽جزا کمْاللْخیاْالجزا۔اس۽رعہضی۽یک۽ریطست۽یک۽‬ ‫م‬
‫ٓا ف ۽ےن۽لاہی۽قیقحت۽لئالئِ۽ ٔاہیع۽ںیم۽ ام ِ‬
‫کع‬
‫لالعفل ۽ہی ۽رضؿٓف ۽ڈٓشیپ ۽ےہ ۽ہک ۽ؿغك۽ِٓوکه ُ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ااصلط ۽ يٍِ ۽وک ۽ونسمُ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽اقمس ۽رپ ۽رحتری ۽ایک ۽ےہ ۽شایم ۽ےن ِ‬
‫۽وبثف۽‬
‫ونسمتین۽ںیم۽وکیئ۽دحمك ۽رحتری۽ںیہن۽یک۽ہکلب ۽ھچک۽ٓلاڈہ۽رعتص ۽اؿٓ ۽احلؿ ۽ںیہن۽رٕاملا‪،‬۽اصخ ِق اتفمچ۽اٰولصلہ ۽ےن۽ااحڈمك ۽اؿٓ۽‬
‫فاہٖارلؿالۃ۽ںیم۽ؿآڈ۽وہلارحتری۽رکےک۽ااصلط۽وک۽ینعمب۽غٕوب۽ااصتل۽رصتحی۽رکےک۽ٓلاڈہ۽قیقحت۽اک۽وحاہل۽اےنپ۽وحایش۽رپ۽ھکل۽ڈلا‪،‬۽ڈٓلاف۽‬
‫کع‬
‫ومٓ۽ڈلی۽ںیہ‪)۴(:‬۽ونسمتین۽ااصلط۽ يٍِ۽یف۽ارلوکه۽اہکُ۽لامك۽ےہ‪،‬۽وکُ۽دحمك۽ڈلیل۽وقل۽اصخق۽ڈٓاتخمٓ۽‬ ‫بلط۽ا ۽رصف۽ا ِ‬
‫و‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽اہکُ ۽لک ۽اقل ِل۽لمع ۽اؿٓ ۽ادامتڈ ۽ےہ‪ ،‬۽اصخ ِق ۽اتفمچ ۽اٰولصلہ ۽اک ۽ایبُ ۽لٍسٍق ۽اس۽ہلئسم۽ےک ۽ رمٌغہ ۽حیحص ۽ےہ ۽لا۽ایک۔۽ڈبرگ ِ‬
‫۽وتمُ۽‬
‫دمتعمہ۽ہقف۽ذمہق۽یفنح۽ںیم۽اس۽شٍّق۽ٓوکه۽اک۽ایبُ۽ویکُ۽ںیہن۽ڈٓچ۽وہا۽ےہ۽نسالہ۽ضعب۽اہقف۽ےن۽ویکُ۽وگآا۽رٕاملا۔۽ابعٓف۽اتفؿٰی۽‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ہٖ۽ڈؿ۽اقمس۽ےس۽اؿٓ۽ابعٓف۽اتفمچ۽اٰولصلہہیقب۽ہ۽ڈلی۽ںیم۽ڈٓچ۽ےہ‪،‬۽اغلۃ۽االؿفآ۽رتہمج ُڈٓاتخمٓہ۽‪،۵۶۳‬ۼ‪۵۴‬۽ننس۽امنٓ۽‬
‫ؿ ۽رطقی ۽اڈاےئ ۽امنٓ ۽وتکبیْالرکو عْوکذاالرفعْمنہْبحیثْیستویْقائماْوْالؾسؽیحْفیہْثالثاوالصاقْکعؽیہْوْ‬
‫ینصبْساقیہ(ریبکت ۽ٓوکه ۽اؿٓ ۽ایس ۽رطچ ۽ٓوکه ۽ےس ۽دیساھ ۽ڑھکا ۽وہلا‪ ،‬۽اس ۽ںیم ۽نیت ۽ڈہعف ۽حیبست ۽ڑپانھ‪ ،‬۽ونخٹُ ۽اک ۽لصتم ۽وہلااؿٓ۽‬
‫ڈنپویلُ۽وک۽ڑھکا۽رکلا۔(ف)اتفمچ۽اٰولصلہ۽ہ۽‪۷‬ۼ‪:‬‬
‫ض‬
‫اقمہلب ۽بعک ۽لکعق ۽زین ۽آاڈہ ۽یم ۽وتاُ ۽ومنڈ ۽انچہکن ۽قیقحت ۽ا ں ۽ہلئسم ۽ڈٓ۽‬ ‫ذًٍٰی۽ہک۽فینصت۽اامس۽ٓادہی۽اضق ۽آ ۽ونسملاف ۽ٓوکه۽ا ػۤظ۽‬
‫کع‬
‫وحایش۽رحباارلاقئ۽اکمك۽لیصفتب۽ذموکٓہ۽ومنڈہ۔۽واللْاعلم۔۽اامس۽‬ ‫يٍِ ۽لاشٍؼالل ۽ااتشگنُ ۽وسبےئ ۽ہلبق ۽ونسمُ ۽ہتفگ ۽اضق ۽نکیل۽‬
‫وم‬
‫ٓادہی ۽یک ۽اتک ذًٍٰی۽ںیم ۽ننس ۽ٓوکه۽یک۽ثحب ۽ںیم۽ونخٹُ۽وک۽لصتم۽‬ ‫ڈٓ۽دحمك۽ِحیحص۽ؿ۽ڈٓ۽بتک۽فاہٖا۽رلؿلۃ۽فاہٖ۽یمن۽مرڈ۽فاہٖ۽ اڈ۽اامہل۽‬
‫رکلا۽اؿٓ۽لاؿ۽ُ۽یک۽اویلگنُ۽وک۽ہلبق ُ۽ٓچ۽رکلا۽شٍّق۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽نکیل۽‬ ‫بعک ۽وسبےئ ۽بعک ۽ڈبرگ ۽لادش ۽حذاہکن ۽اصخ ِق ۽اقومس ۽ینعم۽‬
‫دحمك ۽حیحص۽اؿٓ ۽بتک۽فاہٖارلؿلۃ۽ںیم۽ہی۽ؿآڈ ۽ںیہن۽ےہ۽ٓلاڈہ۽ےس۽‬ ‫ہ تط۽ہتفگ۽اضق۽ٓریاہک۽ارگ۽ااصلط۽ڈٓ۽ؿغك۽ِ۽ٓوکه۽دنک۽رحتک۽‬
‫ٓلاڈہ ۽اانت ۽اتلم ۽ہک ۽الک ۽ےنخٹ ۽اک ۽ڈؿرس ۽ےنخٹ ۽یک ۽رطف ۽طيالُ ۽وہ‪،‬اسیج ۽ہک۽‬
‫ریثک ۽الٓس ۽ےم ۽ ٓا لڈ ۽لا ٓا ہکن ۽اابقتسل ۽ااتشگنُ ۽یمن ۽امدن ۽ؿشٍق ۽ایقس۽‬
‫اصخق۽اقومس۽ےن۽اس۽اک۽طعًٰی۽ہ تط۽ایبُ۽ایکےہ۽ؿٓہن۽ٓوکه۽ںیم۽‬
‫ےم ۽ٓؿڈ ۽ہک ۽رٕ ۽ہج ۽اہچٓ ۽اتشگن ۽ونسمُ ۽اضق ۽ؿؤملڈ ۽اامہل ۽وقل۽‬
‫ااصتل۽یک۽وصٓف ۽ںیم ۽رحتک۽ریثکہ ۽الٓس ۽آ ےئ ۽ک ۽لا ۽ ٓا ہکن ۽اس۽ےک۽‬
‫وحنلٍِ۽اضق۽اابلء۽لالاصلػًی۽ینعی۽ارقلف۽ؿ۽ڈٓدحمك۽زین۽ااصلط۽‬
‫شاھت ۽اویلگنُ ۽اک ۽ٓچ ۽ہلبق ۽یک ۽رطف ۽ںیہن ۽ٓےہ ۽اگ‪ ،‬۽اؿٓ ۽شٍق ۽اقمئ ۽ہن۽‬
‫الکعق۽ینعمب۽ارقلف۽ؿااقملہلب۽ؿاعق۽اضق۽ س‬
‫ك ۽ایقس ۽ںیم ڈؿونُ ۽دقومُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اچٓ ۽اویلگنُ۽‬
‫وہک ۽ہک ۽اح ِ‬
‫یک۽ادقآ۽اکافہلص۽شٍّق۽ےہ۽‪،‬۽اہیُ‬

‫‪Page 165 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٍٔ۽اقمہلب۽بعک۽لکعق۽زین۽آاڈہ۽یم۽وتاُ۽ومنڈ۽انچہکن۽قیقحت۽ا ں۽ہلئسم۽ الصاق ےک۽ینعم۽اامہل۽رپ۽وحنویُ۽اک۽وقل۽یھب۽لادیئ۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ےتہک۽‬
‫ڈٓ۽وحایش۽رحباارلاقئ۽اکمك۽لیصفتب۽ذموکٓہ۽ومنڈہ۔۽ؿاﷲ املع۔۽ ںیہ۽لاااصلط۽ینعی۽غُٕف ۽ےک۽ےئل۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽دحمك ۽ںیم۽یھب۽ااصلط۽‬
‫الکعق ۽اک ۽ینعم ۽غُٕف ۽اؿٓ ۽اقمہلب ۽ؿاعق ۽وہا ۽ےہ‪،‬ذہلا ۽اہیُ ۽بعک ۽اک ۽بعک۽‬
‫ےک۽اقملل۽وہلا ۽ اڈ ۽ایل۽اجاتکس۽ےہ۔۽انچہچن۽اس۽ہلئسم۽یک۽لیصفت۽ؿ۽‬
‫قیقحت۽ٓامق۽ےن۽ارحبل۽ارلاقئ۽یک۽وحایش۽ںیم۽ڈرک۽ےہ۔ؿاﷲ املع(ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽رکمیم۽رکس۽رٕاملا۽ارکاس۽اﷲ اعتیٰل۽ا سالس۽مکیلع۽ؿٓحمۃ۽اﷲ مٔاکہت‪،‬۔۽اخمت۽ادملػؼٍِ ىالہم۽ىالیئ۽ڈیقشم۽‪،‬۽اصخ ِق۽ڈٓاتخمٓ۽ایلع۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫اقمہم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽رفتمڈ ۽ںیہن۽اُُ ۽ےس۽یھب۽ےلہپ۽نلع۽ےن۽اس۽یک۽رصتحی۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽دعب۽لاعلٍِ ۽ؿ ۽لارظنی۽ےن۽رقتری۽ؿوتحیض۽‬
‫رٕامیئ۔ىالہم ۽امٔامیہ ۽یبلح ۽ىٍيۃ ۽رشچ ۽صٍيہ ۽ںیم ۽رٕامےت ۽ںیہ‪ :‬۽السنۃ ْایضاف ْالرکو ع ْالصاقْالکعبنی ْو ْاستِبالْ‬
‫ویلگنُ۽اک۽ہلبق۽ٓچ ۽وہلا ۽یھب۽شٍّق ۽ےہ۔(ف)رشچ۽اقنہی۽للغال ۽صۃ۽اسمشل۽‬
‫ُ‬ ‫الصابعْالِبلۃْ‪1‬۔۽ٓوکه۽ںیم۽ونخٹُ۽اک۽ااصتل۽اؿٓ ۽ا‬
‫ا ؽہصياین۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫ینبیغ ْان ْیزاد ْمجافیا ْعضدیہ ْملصِا ْکعؽیہْ اہیُ۽اس۽لاف۽اک۽ااضیف۽رکلا۽انمضق ۽ےہ۽ہک۽لآؿ۽ٹیپ۽ےس۽جڈا۽‬
‫مستِبالْاصابعہْفان اْسنۃْکماْفْالزاہدیْ‪2‬۔ ْ اؿٓ ۽ےنخٹ ۽لصتم ۽اؿٓ ۽لاؿُ ۽یک ۽اویلگنُ ۽اک ۽ہلبق ُ۽ٓچ ۽وہلا ۽شٍق ۽ےہ۽‬
‫اسیج۽ہک۽ٓادہی۽ںیم۽ےہ(ف)‬
‫غم‬ ‫غ‬
‫ہنیعبٖ۽ایس۽رطچ۽ىالہم۽دیس۽اوب۽ا مصعـڈ۽آہٖی۽ےن۽حتف۽اﷲ ا غٍِ۽ںیم۽ىالہم۽دیس۽ومخی۽ےس۽لقن۽ایک۽ىالہم۽رحب۽ا فؼہ۽ٓنی۽ا فؽہا۽رحبارلاقئ۽‬
‫ںیم۽رشچ۽دقؿٓی۽ےس۽لقن۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫والسنۃ ْف ْالرکو ع ْالصاق ْالکعبنی ْواستِبالْ ٓوکه ۽ںیم ۽ونخٹُ ۽اک ۽لصتم ۽وہلا ۽اؿٓ ۽اویلگنُ ۽اک ۽ہلبق ُ۽ٓچ ۽وہلا۽‬
‫شٍّق۽ےہ۔(ف)‬ ‫االصابعْللِبلۃ‪3٣‬۔ ْ‬
‫قزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶۴۸‬‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ ‪،‬۽لصف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۴۸۵/۴‬‬
‫‪ 3‬ارحبل۽ارلاقئ۽لصف۽ؿاڈاآاڈادلوخل۽ وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۴۸/۴‬‬
‫‪Page 166 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسن ْابعاد ْمرفِیہ ْعن ْجنؽیہ ْوالصاق ْکعؽیۃْ ٓوکه۽ںیم۽کہٌٍـُ۽اک۽ؤولہؿُ۽ےس ُ۽ڈؿٓ۽وہلا۽اؿٓ۽ونخٹُ۽اک۽لصتم۽‬
‫ویلگنُ۽اک۽ہلبق۽ٓچ ۽وہلا ۽شٍّق ۽ےہ۔غہصياین۽‬
‫ُ‬ ‫فیہ ْواستِبال ْاصابعہ ْالِبلۃ ْای ْاصابع ْرجلیہْ وہلا ۽اؿٓ ۽لاؿُ۽یک۽ا‬
‫ںیم۽ٓادہی۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ایس۽رطچ۽ےہ۔(ف)‬ ‫کذافْالِہستاینْعنْالزاھدی‪1‬۔ْ ْ‬
‫قزلاؿی۽یلع۽ادلٓںیم۽ےہ‪:‬‬
‫والصاق ْکعؽیہ ْحالۃ ْالرکو ع ْھذا ْان ْتؼسر ْلہْ اح ك۽ٓوکه۽ںیم۽ارگ۽ ٓا شاین۽وہ۽وت۽ونخٹُ۽وک۽صال۽ایل۽اجےئ۽ؿٓہن۽سج۽‬
‫رطچ۽ ٓا شاین۽وہ۽ؿےسی۽رکایلاجےئ۽فاہٖ۽ارلؿالۃ۽رپ۔(ف)‬ ‫وال کیفْتؼسرلہْعَلْالظاھرْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ونخٹُ۽وک۽صاللا۽اس۽ؿغك۽ےہ۽خق۽وکیئ۽ذعٓ۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫والصاقْکعؽیہْایْحیثْالعذر‪3٣‬۔ ْ‬
‫لئالئ۽فاہٖ۽ارلؿالۃ۽ںیم۽وصحمٓ۽ںیہن۽ہن۽فاہٖ۽ارلؿالۃ۽وخاہ۽وتمونُ۽ںیم۽دعس۽ڈرک۽ڈرک۽دعس۽وتمُ۽رصتخماف۽ںیہ۽اؿٓ۽اغ ًيا۽لقن۽وظاہٖ۽رپ۽‬
‫طؾٌؾٖ ۽ٓلاڈف۔رشچ ۽دمتعمنی ۽ارگ ۽ملسم ۽ہن ۽وہُ ۽وت ۽ذمہق ۽اک ۽الک ۽خ ّػہ ۽عليلہ ۽اہھت ۽ںیم ۽ٓہ ۽اجےئ ۽عبتت ۽اتبےئ ۽اگ ۽ہک ۽نن ۽ڈٓانکٓضعب۽‬
‫ؿاابجف۽ؿ۽رٕاضئ۽ؿدسفماف۽ؿوناصق۽لک۽اعہم۽وتمُ۽ںیم۽ںیہن۽‪ٓ،‬یہ۽ڈلیل۽ؿہ۽دہتجم۽ےک۽لاس۽ےہ۽‪،‬ہن۽امہٓا۽دعس۽ؿجڈاُ۽ؿجڈاُ۽دعس۽‬
‫‪،‬امہّٓ۽ےئل۽وصنص۽فؾًہيہ۽سب۽ںیہ۽اؿٓ۽وصنص۽یتح۽االاکمُ۽فاہٖ۽رپ۽ومحمل۽‪،‬۽اؿٓ۽خق۽لک۽خٌؽق۽ےنب۽ےہ۽‪،‬ہن۽رجم۽ڈ۽احمڈاف۽لااامہل۽‬
‫(ضحم۽اقملل۽لا۽املئ۽وہلا۽ںیہن)اقومس۽ںیم۽ریقف۽ےن۽اس۽طعًٰی۽اک۽نساُ۽ہن۽لالا‬
‫ان ْکان ْف و ْمن ْالمجاز ْوقد ْعدوا ْمن ْعیوبْ اؿٓ۽ارگ۽ہی۽طعًٰی۽اقومس۽ںیم۽ےہ۽وت۽ہی۽طعًٰی۽اجمٓی۽وہاگ۔۽الہ۽ملع۽ےن۽‬
‫اقومس۽ےک۽ویعف ۽رحتری۽ےئک۽ںیہ۽طيالٓٓاقین۽ےن۽رشچ۽اوملاہق۽‬ ‫نی‬
‫الِاموس ْکماذکرہ ْالعالمۃ ْالزرقا یف ْعدةْ‬
‫ںیم۽دعتمڈ۽ہگج۽رپاؿٓ۽ڈبرگ۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽اینپ۽بتک۽ںیم۽رصتحی۽یک۽‬
‫مواضع ْمن ْشرح ْالمواھب ْوغیہ ْف ْغیہ ْانہْ‬
‫ےہ ۽ہک ۽اصخق ۽اقومس ۽اافلؿ ۽ےک ۽اجمٓی ۽‪ ،‬طعٌْ ۽ڈرک ۽رکےت ۽ںیہ ۽سج۽‬
‫ےس ۽ااکن ۽یقیقح ۽وہےن ۽اک ۽ؿمہ ۽وہلا ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اُ ۽تغل ۽یک ۽بتک ۽اک۽‬
‫یذکرْالمعاینْالمجازیۃْایْفیوھمْالوضعْل االنْ‬
‫کانْموضو عْکتبْاللغۃْبیانْالمینْالموضو عْلہْ وموضه ۽اافلؿ ۽ےک ۽اُ ۽اعمین ۽اک ۽ایبُ ۽رکلا ۽سج۽ےک ۽ےیل ۽اُ ۽یک ۽ؿعض۽‬
‫ےہ۔(ف)‪.‬‬ ‫اللقظ۔ ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽ایبُ۽ننس۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۴۷۸‬‬

‫‪ 2‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓٓااتخملٓ۽لاف۽عفۃاٰولصلہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۶۴۶/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽طنفی۽اابلیب۽رصم۽‪۵۸۵/۴‬‬
‫‪Page 167 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓلاُ ۽رعف ۽ںیم ۽اامعتسل"ف"وماعض ۽ااصلط ۽یقیقح ۽ےس۽صتخم ۽ںیہن ۽ؿہ۽سج ۽رطچ ۽ؿاوحسما ۽مٔؿمکس ۽ںیم ۽اینپ ۽تقیقح ۽رپ۽ےہ۽‬
‫ح‬
‫وییہن" ٓف۽مٔلڈ"ںیم۽وت۽اابلء۽لالاصلط۽اک۽رطبقی۽ومعس۽اجمٓ۽ینعم۽غٕف۽رپ۽ مل۽ؿاخق۽‪،‬ویُ۽یہ۽دحمك۽حیحص۽امعنُ۽نب۽ریشب۽ٓیض۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽امہنع‪:‬‬
‫ںیم۽ےن۽ڈاھکی۽ہک۽مہ۽ےس۽وکیئ۽صخش۽اےنپ۽ےنخٹ۽وک۽ڈؿرسّ۽ےک۽‬ ‫رأیتْالرجلْمناْیلزقْکعبہْبکعبْصاحبہ‪1١‬۔ ْ‬
‫ےنخٹ۽ےک۽شاھت۽صال۽رک۽فص۽ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽ےہ۔(ف)‬
‫ؿدحمك۽احص۽اسن۽نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع‪:‬‬
‫کان ْاحد ْنایلزقْمنکبہ ْبمنکب ْصاحبہ ْوقدمہْ مہ۽ںیم۽ےس۽ہٖ۽الک۽اےنپ۽اکدنےھ۽وک۽ڈؿرسّ۽ےک۽اکدنےھ۽ےس۽‬
‫اؿرپ۽اےنپ۽دقس۽وک۽ڈؿرسّ۽ےک۽دقس۽ےس۽صاللا۽اھت۔(ف)‬ ‫بِدمہ‪2‬۔ ْ‬
‫ںیم ۽ڈٓلاہ ۽اعکف ۽ؿ ۽ادقاس ۽آاڈہ ۽ینعم ۽یقیقح ۽رپ ۽ادقاس ۽ںیہن ۽وہاتکس ۽ہک ۽ایقس۽ںیم ۽شٍّق ۽رقتبی ۽دقنیم ۽ےہ‪ ،‬۽وخڈ۽اصخق ۽اتفمچ ۽ٓہمح۽‬
‫طسل ّ‬
‫ااتفلچ۽وک۽ ش۽ہک۽رٕہج۽اہچٓ۽اتشگن۽ونسمُ۽اضق(اچٓ۽الگن۽اک۽افہلص۽ونسمُ۽ےہ۽۔ف)۽‬
‫ارگ۽ہچ۽اس۽دجتلڈ۽یک۽یھب۽دنس۽نُـےئھچ۽وت۽اتکف۽االرثںیم۽اامس۽ےس۽ٓؿامك۽ےلم۽ک ۽لا۽اامس۽اعطق۽اک۽وقل۽‪،‬۽ہن۽لاسخلص۽دحمك۽حیحص۽لا۽فاہٖ۽ارلؿالۃ۽ؿ۽‬
‫وتمُ۽یک۽رصتحی۽رہباحل۽ایسی۽رفتجی۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽بعک۽اِڈرھ۽رمعؿ۽اُڈرھرکب۽ےک۽بعک۽ےس۽صلؽظ۽وہ۽رصاج ًۃ۽شا ُِ۽اڈف۽ےک۽یھب۽جالف۽ؿ۽عینش۽ےہ۽وت۽‬
‫ح‬
‫ایقس۽یک۽ڈلیل۽ےک۽لاًق۽اجمٓ۽رپ۽ مل۽ہٖ۽زگ۽وجتٓ۽ےب۽ڈلیل۽ےک۽ڈاتسؿمٔ۽ںیہن۽وہ۽اتکس۽اہیُ۽رجمڈ۽احمڈاف۽ اڈ۽ےنیل۽اک۽وت۽وکیئ۽لحم۽ںیہن۽ہی۽نلع۽اےس۽‬
‫اخص ۽شٍّق ۽ٓوکه ۽اتبےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽احمڈاف ۽ہٖ ۽زگ ۽اس ۽ےس ۽اخص ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ایقس ۽وخاہ ۽وجسڈ ۽ںیم ۽بک ۽اچےئہ ۽ہک ۽الک ۽آ ےگ ۽لا ۽ےھچیپ ۽وہ ۽اؿٓ ۽اامہل ۽ اڈ۽‬
‫وہےن۽رپ۽یھب۽اطلًا ۽وکیئ۽ڈلیل۽ںیہن‪،‬۽ااصلط۽وک ۽زلتسمس ۽رحتک۽ریثکہ۽امانن ۽تخس۽بجع ۽ےہ۽لارفلص۽ارگ ۽ایقس ۽ںیم ۽رفتجی۽لاس۽ونسمُ۽وہیت ۽خق۽‬
‫یھب۽ااصلط۽ںیم۽ریثکہ۽ہن۽یھت۽۔۽نلعء۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽الک۽فص۽یک۽دقٓ۽انلچ۽یھب۽رحتکِ۽عليلہ۽ےہ۽ہن۽ہک۽رصف۽دقنیم۽اک۽صال انی۽ریثکہ۽وہ۽‬
‫ھڈا۽بیجع۽جڈا۽(ہی۽اہنمك۽یہ۽بیجع۽ےہ۔ف)۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫میش ْمستِبل ْالِبلۃ ْھل ْتقسد ْ‪ْ ،‬ان ْقدرصفْ امنٓی ۽ارگ ۽ہلبق ُ۽ٓچ ۽جال ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہک ۽لا ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ارگ ۽ؿہ ۽فص۽‬
‫ثمْوقفْقدرْرکنْثمْمیشْوْوقفْکذلكْوْھکذاْ یک ۽ادقآ ۽جال ۽رھپ ۽ٓنک ۽یک ۽ادقآ ۽ڑھکا ۽ٓاہ ۽اؿٓ ۽رھپ ۽جال ۽اؿٓ ۽ٓنک ۽یک۽‬
‫الْتقسدْوانْکثرْمالمْیختلفْالمکانْالخْ‪3‬۔ ْ ادقآ۽ڑھکا۽ٓاہ۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽ہی۽لمع۔‬

‫‪1‬صحیحالبدازیبابالزاقالنيکببالنيکبالذمطبوعہاصحالنطابعقدینیکتبخاىہکراچی‪١٠٠/١‬‬
‫‪2‬صحیحالبدازیبابالزاقالنيکببالنيکبالذمطبوعہاصحالنطابعقدینیکتبخاىہکراچی‪١٠٠/١‬‬
‫ٰ‬
‫‪3‬دزمدتازبابیفسدالصلوۃالذمطبوعہمحتبائیدہلی‪۹۹/۹‬‬
‫‪Page 168 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ریثک ۽ ہبت ۽رکّ ۽خق ۽لک ۽ہگج ۽دبتلی ۽ہن ۽وہ ۽اخل ۽اؿٓ ۽اس ۽ہلئسم۽‬ ‫وتمامْتقصیلہْوْتحِیِہْفْردالمحتار۔ ْ‬
‫غ‬
‫یک۽امتس۽لیصفت۽ؿ۽قیقحت۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ریثکہ۽ےس۽ریثکہ۽فؽہيہ۽ اڈ۽ہن۽ےئجیل۽وت۽ؿاہُ۽ہٖ۽زگ۽ریثکہ۽وغلہی۽یھب۽ںیہن۽اؿٓ۽وہیت۽یھب۽وت۽یفنِ۽شٌٍق۽رپ۽اس۽ےس۽ادتسالل۽آ۽لیبقِ۽‬
‫اصمڈٓ ۽وہاگ ۽ہک ۽ِلیصحِ ۽شٍّق ۽ےک ۽ےئل ۽رحتک ۽عليلہ ۽ػنغ ًا ۽ولطمف ۽‪ ،‬۽ارگہچ ۽لاالاضتف ۽ غۃً ۽ریثکہ ۽وہ‪ ،‬۽وت ۽اس ۽لعف ۽رپ ۽وبوجہ ۽سلؿس ۽رحتک۽‬
‫اارتاص ۽اس ۽رپ ۽وموقف ۽ہک ۽شٌٍّق ۽رصمہح ۽فؽ ًہا ۽لالط ۽وہ ۽رک ۽لعف ۽ثبع ۽ؿ ۽اخٓچ۽نع ۽ااعفل ۽ا ػلٰـہ ۽غٕآ ۽لاےئ ۽اؿٓ۽تقیقحِ ۽ا ۽رپ ۽رظن۽‬
‫ےئجیک ۽وت ۽ہن ۽اہیُ ۽ادقاس ۽وک ۽اُ ۽ےک ۽وماعض ۽ےس ۽رحتلک ۽یک ۽رضؿٓف ۽وہیت ۽ےہ ۽ہن ۽اویلگنُ ۽ےک ۽اابقتسل ۽ںیم ۽رٕط ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽ہن ۽رٕہج ۽اچٓ۽‬
‫اتشگن۽اہھت۽ےس۽اجلا۽ےہ۽ہی۽وت۽ہٖزگ۽ہن۽ونسمُ۽ہن۽ولطمف۽ہک۽لاؿُ۽اینپ۽ؿعض۽قلخ۽ےک۽جالف۽ٓگ ے۽اجںیئ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽حطس۽وطل ًا۽ہٖ۽زگ۽‬
‫ومہآ۽ںیہن۽وت۽وجنپُ۽ےس۽امٔویُ۽لک۽ہٖ۽ہگج۽اچٓ۽اتشگن۽اک۽رٕہج۽وہلاریغ۽وصتمٓ۽ہکلب۽ػنغ ًا۽وصقمڈ۽ہی۽ےہ۽ہک۽یدؿٓ۽ادقاس۽ںیم۽اانت۽رٕہج۽‬
‫ٓگ ے۽اؿٓ۽لاؿُ ۽وک۽اےنپ۽احل۽رطفی۽رپ۽ٹوھّٓ۽ہن۽ہی۽ہک۽امٔویُ۽ںیم۽یھب۽اس۽دقٓ۽رٕہج۽احلص۽رکےن۽ےک۽ےئل۽اںیہن۽ڈےنہ۽لاںیئ۽‬
‫اٹہےئ ۽‪ ،‬۽لاؿُ ۽یک ۽قیلخت ۽اس ۽رطچ ۽ؿاعق ۽وہیئ ۽ےہ ۽ہک ۽یدؿٓ ۽ینعی ۽وجنپُ ۽ںیم ۽لصف ۽ٓادئ ۽اؿٓ ۽ااقعف ۽ینعی ۽امٔویُ ۽ںیم ۽مک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽انتج۽‬
‫کع‬ ‫ک‬
‫لصف۽وجنپُ۽ںیم۽ٓ ھٌْ۽اؿٓ۽لاؿُ۽ؿعض۽رطفی۽رپ۽ٓےنہ۽ڈےئجی۽وت۽امٔویُ۽ںیم۽نؼٍيا۽اس۽ےس۽لصف۽مک۽وہاگ۽اؿٓ۽ يٍِ۽ںیم ۽دنلب ۽ؿ۽مٔ ٓا دمہ۽‬
‫کع‬
‫ںیم۽اؿٓ۽یھب۽مک۽وہاگ۽وت۽ڈؿونُ۽ولتّ۽اجبےئ۽وخڈ۽ےمج۽ٓےنہ۽ےک۽شاھت۽الک۽فیفخ۽اامہل۽ يٍِ۽ںیم۽ےنخٹ۽لال۽فلکت۽لم۽اجںیئ۽ےگ۽‬
‫کع‬
‫سج۽رپ۽مک۽آ ۽مک۽ہٖ ۽ٓؿٓ ۽سیتب۽‪ ۶۵‬۽لا ۽ٓاک ۽رجتہب۽شادہ۽ےہ۽ہک۽ ٓا ر۽رصتاحیف ۽ذموکٓہ۽نلعڈےئھکی۽ہک۽ااصلط۽ يٍِ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽شاھت۽یہ۽‬
‫ف‬
‫اابقتسل۽ااصعب۽یک۽شٌٍق۽ھکل۽ٓےہ۽ںیہ۽اُ۽ںیم۽انتیف۽وہیت۽وت۽ایک۽صٍيا يٍِ۽وک۽طغ ًا۽ونسمُ۽اتبےت‪،‬۽اہُ۽ےسج۽رٕیہب۽رفمؿ۽ؿریغہ۽وکیئ۽ذعٓ۽‬
‫ااسی ۽وہ ۽ہک ۽رسّ ۽ےس ۽وجنپُ ۽یہ ۽ںیم ۽اچٓ ۽الگن ۽لصف ۽ہن ۽ٓ ھ ۽ےکس ۽ہکلب ۽دتعمہب ۽ٓلاڈف ۽رپ ۽وبجمٓ ُہـا ۽طيلًا ۽لا تش ۽رھب ۽اک ۽افہلص ۽وت ۽ؿہ ۽كشیب۽‬
‫کع‬
‫يٍِ ۽ہن ۽صالےکس ۽اگ ۽خق ۽لک ۽وجنپُ ۽وک ۽ڈےنہ ۽لاںیئ ۽اؿٓ ۽امٔویُ ۽وک ۽ادنٓ ۽یک ۽اجمك ۽رحتک ۽ہن ۽ڈّ ۽اؿٓ ۽اف ۽ےب ۽كش ۽رحتلک ۽یھب ۽لایئ۽‬
‫ابقتسل۽ااصعب۽یھب۽ہن۽ٓےہ۽اگ۽اغ ًيا۽یہی۽وصٓہ۽اخہص۽اس۽ؿغك۽اصخق۽اتفمچ۽ےک۽ایخل۽ابمٓک۽ںیم۽وہک ۽‪،‬۽ااسی۽صخش۽ہن۽‬ ‫اجےئ۽ک ۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫ع‬‫ک‬
‫اس۽شٍق۽ایقس۽ینعی۽رٕہج۽اچٓ۽اتشگن۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽مہ۽اس۽ےک۽ےئل۽ااصلط۽ يٍِ۽ونسمُ۽ںیہک۽۔ىلّاہم۽قزلاؿی۽اک۽آشاڈ۽نس۽ےکچ۽ہک۽ھڈا۽‬
‫اُ ۽شیت ۽(ہی ۽ ٓا شاین ۽ےک ۽ؿغك ۽ےہ ۽۔ف) ۽ىالہم ۽شایم ۽اک ۽اافڈہ ۽زگٓا ۽ہک ۽ای ۽ثیح ۽ال ۽ذعٓ ۽(ینعی ۽اہجُ ۽ذعٓ ۽ہن ۽وہ۔ف) ۽اس ۽دقٓ ۽کال ۽س ۽اک۽‬
‫وجاف۽وت۽ہی۽وتبہقیفٖ۽اعتیل۽اگنبہ۽اؿّںیل۽طغ ًا۽ ۤاحرض۽اخرط۽ ُہـا۽لایق۽اُ۽اک۽احہیش۽رحب۽ارگ۽ےلم۽ڈ انھک۽ٓاہ۽رگم۽وعبہنٖ۽اعتیٰل۽ادیم۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽ایبُ۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحنہْوْ ٰ‬‫دعب۽یسک۽اارتاص۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۽وباللْتوفیقْواللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمنۻ‪:۷۳‬آوگلڈھ۽كلم۽اؿڈھ۽دمٓہس۽اشالہیم۽ ہلس۽احظف۽دبعازعلمٔ۽اصخق۽دمٓس۽دمٓہس۽ذموکٓہ۔۽‪۴۶‬۽امجڈی۽اال ری۽‬
‫ضعب۽دلقمنی۽ؿریغ۽دلقمنی۽ومعص ًا۽وقہم۽ؿ۽ہسلج۽ںیم۽ڈری۽لک۽رہھٹےت۽ںیہ‪،‬۽ہی۽شیک۽ےہ؟‬ ‫ۻ‪۴۶۴‬ھ۔‬

‫‪Page 169 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اکٓ۽وطہلی۽ونالف۽رپ۽ومحمل۽ںیہ۽ؿ۽ذہلاامہّٓ۽ا ہم۽رٕاضئ۽ںیم۽اںیھن۽ونسمُ۽ںیہن۽اجےتن۽اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽رٕاضئ۽‬ ‫وقہم۽ؿ۽ہسلج۽ےک۽اڈ ِ‬
‫ںیم۽وطتلی۽افشح۽جالف۽شٍّق ۽ےہ۽اؿٓ ۽اامس۽ےک۽ےئل۽وتػنغ ًا ۽ونممه۽ہکبج۽دتقمویُ۽ںیم۽یسک۽رپ ۽یھب ۽رگاُ۽وہ‪،‬۽اہُ ۽رفنمڈ ۽ضعب۽‬
‫املکف۽اموثٓہ۽مٔاھےئ۽وت۽رحچ۽یھب۽ںیہن۽‪،‬۽وییہن۽اامس۽یھب۽ہکبج۽دتقمی۽وصحمٓ۽اؿٓ۽ضق۽ٓایض۽وہُ۽‪،‬۽ٓاہ۽دتقمی۽ؿہ۽ ٓا ف۽یہ۽ا ِ‬
‫ابته۽اامس۽‬ ‫ِ‬
‫رکّ۽اگ۽‪،‬۽ارگ۽اامس۽ےہک‪،‬۽ےہک۽ؿٓہن۽ںیہن۔‬
‫وفْالدرالمختارْیجلسْبنیْالسجدتنیْمطمػناْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽امنٓی ۽ڈؿ ۽دجسؿُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ہسلج ۽ںیم۽‬
‫و لؼسْبؼن ماْذکرْمسنونْوْکذالؼسْبعدْرفعہْ اانیمطُ ۽ےس ۽ےھٹیب ۽‪ ،‬۽ڈؿ ۽دجسؿُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽وکیئ ۽ڈرک ۽شٍق۽‬
‫من ْالرکو ع ْدعاء ْوکذا ْالیایتْف ْرکوعہ ْوسجودْ ںیہن۔ایس ۽رطچ ۽ٓوکه ۽ےس ۽ڑھکّ۽وہےن ۽ےک ۽دعب ۽وقہم ۽ںیم۽‬
‫ع وکیئ ۽ڈاع ۽ونسم ۽ُ ۽ںیہن ۽۔ ۽ایس ۽رطچ ۽ٓوکه ۽ؿوجسڈ ۽ںیم ۽حیبست ۽ےک۽‬
‫بغی ْالؾسؽیح ْعَل ْالمذھب ْوماورد ْمحمول ْ َلْ‬
‫ىالؿہ۽وکیئ۽ڈاع۽ہن۽رکّ۽‪،‬۽حیحص۽ذمہق ۽یہی۽ےہ۽اؿٓ ۽وج۽ٓؿالاف۽‬
‫النقْلْ‪1‬۔ ْ‬
‫ںیم۽ ٓا لا۽ےہ۽ؿہ۽ونالف۽رپ۽ومحمل۽ےہ۽(ف)‬
‫رحمٓ۽ذمہق۽دیسلا۽اام۽س۽دمحم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽اجعم۽ریغص۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫قالْابویوسفْسالتْاباْحنیقۃْعنْالرجلْیرفعْ اامس ۽اوبویفس ۽ایبُ ۽رکےت ۽ںیہ ۽ہک ۽ںیم ۽ےن ۽اامس ۽اوب ۽ہفینح ۽ےس ۽اس۽‬
‫صخش۽ےک۽لآّ۽ںیم۽نُـاھچ۽وج۽رٕاضئ۽ںیم۽ٓوکه۽ےک۽دعب۽رس۽اُاھٹےن۽‬ ‫راسہ ْمن ْالرکو ع ْف ْالقریضۃ ْویِول ْالل مْ‬
‫ےک۽دعب۽ہی۽اتہک۽ےہ۽الل مْاغقرٰل ۽(اّ۽اﷲ ےھجم۽اعمف۽رٕام)۽‬
‫اغقرٰل ْقال ْیِول ْربنا ْلك ْالحمد ْو ْیسکتْ‬
‫۔آ ف ۽ےن ۽رٕاملا ۽‪:‬ؿہ ۽رصف ۽ٓئان ۽کل ۽ادمحل ۽(اّ ۽ٓف ۽امہّٓ ۽!۽‬
‫(کذلک)ْبنیْالسجدتنیْیسکتْ‪2‬۔ ْ‬
‫ریتّ۽ےئل۽دمح۽ےہ)ےہک۽رھپ۽اخومس۽وہاجےئ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽ڈؿونُ۽‬
‫دجسؿُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ہسلج۽ںیم۽یھب۽اخومس۽ٓےہ۽(ف)‬
‫ہیلح۽ںیم۽ٓری۽وقل۽نتم۽والْیزیدْعَلْھذا۽(اس۽رپ۽ااضہف۽ہن۽رکّ۽۔ف)۽رٕاملا۔‬
‫انْارادالزیادةْماوردْفْالسنۃْفینبیغْانْیکونْ ارگ ۽ٓلاڈیت ۽ےس ۽ اڈ ۽اڈاکٓ ۽ںیہ ۽وج ۽شٍق ۽ںیم ۽ؿآڈ ۽ںیہ ۽وت ۽ہی ۽قحِ۽‬
‫اامطق۽ےک۽لآّ۽ںیم۽وہاگ۽ہکبج۽دتقمی۽وبھج‬ ‫ھذاْفْحقْاالْمامۃْاذاخافْالؾثِیل ْ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہیع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹ /۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬ااجلعم۽اریغصل۽اامس۽دمحم۽نب۽انسحل۽ا سٍياین۽لاف۽یف۽ٓریبک۽ارلوکه۽ؿا شزـڈ۽وبطمہع۽عبطم۽وی یف۽ؤنھک۽ص‪۴۵‬۔‪۴۴‬‬
‫‪Page 170 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَلْالِومْوفْحقْالمِتدیْاذالمْیقعلْاالمامْ وسحمس۽رک ں۽اؿٓ۽دتقمی۽ےک۽قح۽ںیم۽اس۽ؿغك۽ےہ۽خق۽اامس۽‬
‫ذلك ْاماالمنقرد ْاو ْاالمام ْاذاکان ْالیثِل ْعَلْ ہی ۽ہن ۽ڑپھ ۽ٓاہ ۽وہ ۽‪ ،‬۽ٓاہ ۽اعمصلہ۽رفنمڈ ۽لا ۽ؿہ ۽اامس ۽سج۽ےک۽دتقمی ۽اس۽‬
‫الِومْاتیانہْبذلكْاوالمِتدیْاذاکانْامامہْقدْ ےک۽ڑپ ھٌْ۽وک۽وبھج۽وسحمس۽ہن۽رک ں۽لا۽ؿہ۽دتقمی۽سج۽اک۽اامس۽ڑپھ۽‬
‫ع ٓاہ ۽وہ ۽وت ۽ایسی ۽وصٓف۽ںیم ۽اُ ۽ےک۽ےئل ۽اُ ۽اڈاکٓ ۽اک ۽ااضہف ۽ونممه۽‬
‫ایت ْبہ ْفلؼسوا ْبممنوعنی ْمن ْزیادت م ْبہ ْ َلْ‬
‫۽‪،‬وصخطا۽ؿہ۽رفنمڈ۽وج۽ونالف۽ڑپھ۽ٓاہ۽وہ۽اؿٓ۽وج۽ااکس۽دم ی۽وہ۽‬
‫ً‬ ‫ںیہن‬
‫ذلكْوالْسیماالمنقردْفْالنوافلْومنْادیعْذلكْ‬
‫ؿہ۽اس۽رپ۽ڈلیل۽الےئ۔(ف)‬
‫فعلیہْالؽیانْ‪1‬۔ ْ‬
‫ایس۽ںیم۽ڈؿ۽ؿٓط۽دعب۽ےہ‪:‬‬
‫صرح ْمشائخنا ْیحمل ْماف ْحدیث ْعَل ْریض ْاللْ امہّٓ۽اشمخئ۽ےن۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽ہک۽رضحف۽دیسلا۽یلع۽‬
‫تعاٰل ْعنہ ْعَل ْالنوافل ْعَل ْانہ ْثبت ْف ْالمکتوبۃْ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽دحمك ۽وک ۽ونالف۽رپ ۽ومحمل۽ایک۽اجےئ۽‬ ‫ٰ‬
‫غ‬ ‫م‬ ‫ر‬
‫فلیکن ْف ْحالۃ ْاالنقراد ْوف ْحالۃ ْکونہ ْاماماْ اگ ۽ىالؿہ ۽آ ں۽ ٕاضئ۽ںیم ۽ہی ۽لا ك ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ؿ ك ۽خق ۽امنٓی ۽اہنت۽‬
‫رٕاضئ ۽اڈا ۽رک ۽ٓاہ ۽وہ ۽لا ۽اامطق ۽یک ۽اح ك ۽ںیم ۽اس ۽ؿغك ۽خق ۽دتقمی۽‬
‫والمامومونْمحصورونْالْیثِلونْبذلكْکماْنصتْ‬
‫وصحمٓ ۽وہُ ۽وج ۽وبھج ۽وسحمس ۽ہن ۽رک ں ۽اسیج ۽ہک ۽مراول ۽ےن ۽رصتحی ۽یک۽‬
‫علیہْالشافعیۃْوالْضیْفْالتزامہْ ْالخْواللْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫سبحنہْ‬
‫سبحنہْ‬ ‫ےہ ۽اؿٓ ۽اس۽ےک ۽ازتلاس۽ںیم ۽وکیئ ۽اصقنُ ۽ںیہن ۽اخل ۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫وتعاٰلْاعلم۽(ف)‬ ‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪ :۷۳‬آدمٓہس۽ابصمچ۽ا ًہڈبی۽وئسمہل۽ومولی۽دمحم۽اطلسُ۽اصخق۽اگنبیل ‪۶‬۽امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۵۳‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ادنٓ ں۽ہلئسم۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽ڈؿونُ۽دجسّ۽رٕص۽ںیہ۽لا۽الک۽رٕص۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽ؿاخق؟۽‬
‫ارگ۽ہی۽ہلئسم۽اخيالہیف۽ےہ۽وتوقل۽وقی۽اؿٓ۽ٓاحج۽وکُ۽ےہ۽اؿٓ۽ایکس۽ڈلیل۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽ےک۽ وجچ۽ؿ۽فیعض۽وہےن۽یک ۽ایک۽ڈلیل۽‬
‫ےہ؟۽عم۽ڈاللئ۽ربتعمہ۽وحباہل۽بتک۽ایبُ۽رٕاملا۽اجےئ۽بؼنواْتوجرواْعندالجلیل‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ط‬
‫امجه۽اطق۽ڈؿونُ۽دجسّ۽رٕص۽ںیہ۽‪،‬۽اطلًا۽اس۽ںیم۽یسک۽اعمل۽اک۽جالف۽ںیہن۽ہک۽وقی۽ؿ۽ٓاحج۽اتبلا۽اجےئ‪،‬۽اس۽اک۽ يکٔ۽ا ِ‬
‫امجه۽اطق۽اک۽‬ ‫لا ِ‬
‫طيکٔ۽ےہ‪،‬۽ڈؿ‪۵‬۽ٓؿٓ۽وہےئ۽الک۽فا ك۽ملع۽ےن۽ریقف۽ےس۽ہی۽ہلئسم۽وپاھچ۽اھت۽ریقف۽ےن۽رعص۽یک‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 171 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈؿونُ۽رٕص۽ںیہ‪،‬۽ٓاف۽ومسمه۽ ُہـا۽ہک۽دمٓنیس۽دمٓنیتس۽ابصمچ۽ا ًہڈبی۽ؿاشاًق۽اولعلس۽ےس۽ومولی۽دمحم۽امثعُ۽اصخق۽ؿال یت۽وت۽‬
‫ااسی۽یہ۽اتبےت۽ںیہ۽لایق۽ضق۽جال۽ف۽رپ ۽ںیہ۽دجسہ۽اؿیٰل۽وک۽رٕص ۽اؿٓ۽لاہین۽وک۽ؿاخق۽ےتہک۽ںیہ۽اس۽یک۽دنس۽رشچ۽ؿاقہی۽ؿدہاہی۽یک۽ابعٓف۽‬
‫اتبےت۽ںیہ۽ہکلب۽الک۽ےئن۽ومولی۽اصخق۽ومحمڈ۽لاس۽ہک۽ڈویدنبی۽میلعت۽ےک۽افلض۽ںیہ۽ریقف۽ےک۽وقل۽وک۽ضحم۽ےب۽ڈلیل۽‪،‬۽ریقف۽رفغہل۽‬
‫املکف۽نلعء۽رکاس۽ےس۽اس۽یک۽دنس ں۽شیپ۽رکاتکس۽ےہ۽نج۽ےس۽لامك۽وہ۽ہک۽اخمنیفلِ۽ہلئسم۽وک۽ہقف۽ےس۽زک۽دقٓ۽‬
‫اﷲ لال۽ابمہغل۽ڈؿوس‪۵۳۳‬۽ ِ‬
‫تلفغ۽ےہ۽رگم۽ہلئسم۽اہنمك۽ؿوضچ۽ےس۽ؿاحض۽ےہ۽اؿٓ۽افا ك۽ومخق۽صالطق۽ذہلا۽رصف۽ڈس۽وصنص۽رصپ ہ۽رپ۽تعاًق‪:‬‬
‫صن۽اؿّل‪:‬۽رحبارلاقئ۽ںیم۽زنک۽ادلاققئ۽ےک۽وقلْفرض اْالتحریمۃْوالِیامْوالِراءْةْوالرکو عْوالسجودْ‪1‬۔(امنٓ۽‬
‫ےک۽رٕاضئ۽ریبکت۽رحتہمی۽‪،‬۽ایقس‪،‬۽غٕا ٔ۽ف۽‪،‬۽ٓوکه۽اؿٓ۽وجسڈ۽ںیہ۽۔ف)۽یک۽رشچ۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫ولالجماع ْعَلْ اس۽یک۽ڈلیل۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ‪:‬آکعـا۽ؿادجسؿا۽(ٓوکه۽رکؿ۽‬ ‫ْتعاٰل)‬
‫ٰ‬ ‫(لِولہ‬
‫اؿٓ۽دجسہ۽رکؿ۔ف)۽زین۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک۽رٕص۽اؿٓ۽ٓنک۽وہےن۽رپ۽اامجه۽‬
‫فریضت ما ْورکنؼت ما ْوالمراد ْمن ْالسجودْ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽وجسڈ۽ےس۽ڈؿونُ۽دجسّ۽ اڈ۽ںیہ۽اؿٓ۽دجسہ۽یک۽الص۽اتکف۽ؿ۽‬
‫السجدتان ْفاصلہ ْثابت ْبالکتاب ْوالسنۃ ْوْ‬
‫شٍق ۽اؿٓ ۽اامجه ۽ےس ۽لامك ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دجسہ۽اک ۽ہٖ ۽ٓتعک۽ںیم ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ڈہعف۽‬
‫وہلا۽شٍّق۽اؿٓ۽اامجه۽ےس۽لامك۽ےہ۔(ف)‬ ‫االجماعْ‪2‬۔ ْ‬
‫صن۽لاین‪:‬۽اامس۽دمحم۽دمحم۽دمحم۽انب۽اثار۽ااحلچ۽ہیلح۽رشچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫م ْوالخامسۃ ْالسجدة ْش ْای ْوالقریضۃْ نتم۽‪،‬۽لاوچناُ۽رٕص۽دجسہ۽ےہ۽‪،‬۽رشچ۽‪،‬ینعی۽ؿہ۽ھچ۽رٕاضئ۽نج۽رپ۽‬
‫الخامسۃ ْمن ْالقْرائض ْالست ْالمشتمل ْعَلْ امنٓ۽ لمتش۽ےہ۽اُ۽ںیم۽لاوچناُ۽رٕص۽دجسہ۽ےہ۽اؿٓ۽(اناتدلاُ۽‬
‫فریضت ا ْالصالة ْ‪ْ ،‬السجدة ْواالوٰل ْالسجدتانْ یف ۽لک ۽ٓکغۃ) ۽انہک ۽رتہب ۽اھت ۽ینعی ۽ہٖ ۽ٓتعک ۽ںیم ۽ڈؿ ۽دجسّ ۽رٕص۽‬
‫ںیہ ۽رھپ ۽دجسہ ۽یک ۽الص ۽اتکف ۽‪ ،‬۽شٍق ۽اؿٓ ۽اامجه ۽ےس ۽لامك ۽ےہ۽‬
‫ف ْکل ْرکعۃ ْثم ْاصل ْالسجدة ْثابت ْبالکتاب ْوْ‬
‫‪۵‬‬ ‫ہ‬
‫اؿٓ ۽اس ۽اک ۽ ٖ ۽ٓتعک ۽ںیم ۽ڈؿ ۽ڈہعف۽وہلا ۽شٍق ۽اؿٓ ۽اامجه۽ےس۽‬
‫السنۃْوْاالجماعْوکونہْمؿینْفْکلْرکعۃْبالسنۃْ‬
‫لامك ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ٓنکِ ۽امنٓ ۽وہےن ۽ںیم ۽وکیئ۽‬
‫خ‬ ‫واالجماعْوالْخالفْفْکون ماْمنْارکانْصالةْ‪3‬۔ ْ‬
‫ا الف۽ںیہن۔(ف)‬ ‫ي‬

‫ٰ‬
‫‪1‬کيزالدقائقبابصفۃالصلوۃمطبوعہایچایهسعیدکنپيیکراچیص‪۰۹‬‬
‫ٰ‬
‫‪2‬البحرالرائقبابصفۃالصلوۃمطبوعہایچایهسعیدکنپيیکراچی‪۳۹۰/۹‬‬
‫‪3‬حلیۃالنحلیشرحميیۃالنصلی‬
‫‪Page 172 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ان ًػا۽اہیُ۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽رٕتیض۽ڈٓانکٓ۽ڈؿونُ۽دجسّ۽لاالامجه۽ٓنکِ۽امنٓ۽ںیہ۔‬
‫صن۽لا ك‪:‬وسبمؿ۽اامس۽خیش۽االشالس۽رھپ۽جليۃ۽ںیم۽ڈؿونُ۽دجسّ۽رٕص۽وہےن۽یک۽تمکح۽ایبُ۽رٕامیئ‪:‬‬
‫تعاٰل ْلما ْاخذْ ہی۽اس۽ئان۽رپ۽ےہ۽وج۽ٓؿالاف ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽خق۽‬ ‫ھذا ْماروی ْف ْاالخباران ْالل ْ ٰ‬
‫الڈ ٓا ڈس۽نیلع۽ا ػلٰـہ ۽ؿا سالس۽ےس۽دہع۽ایل۽سج۽اک۽ڈرک۽اﷲ ےن۽‬
‫المؼثاق ْمن ْذریۃ ْاٰدم ْعلیہ ْالصالة ْوالسالمْ اؿ ِ‬
‫حیثْقالْعزوجلْواذْاخذْربكْمنْبینْاٰدمْمنْ اس ۽ ٓا مك ۽ںیم ۽ایک ۽ےہ ۽‪:‬اؿٓ ۽لاڈ ۽رکؿ ۽اس ۽ؿغك ۽وک ۽خق ۽اّ۽‬
‫بیبح! ۽ ٓا ف ۽ےک ۽ٓف ۽ےن ۽ینب ۽ ٓا ڈس۽ےس ۽اُ ۽یک ۽وتشپُ ۽ںیم ۽اُ۽‬
‫ظ ورھم ْذریمھت ْاالٰیۃ ْامرھم ْبالسجودْ‬
‫یک۽اؿالڈ۽ےس۽دہع۽ایل۽الآلۃ۽‪،‬۽وت۽اںیھن۽وطبٓ۽دصتقی۽دجسّ۽اک۽مکح۽ڈلا۽‬
‫تصدیِا ْلما ْقال ْفسجد ْالمسلمون ْکل م ْوبیقْ‬
‫وت۽اﷲ ےک۽مکح۽ہٖ۽امتس۽املسمُ۽دجسہ۽ٓمٔ۽وہےئگ۽نکیل۽اکرٕ۽ڑھکّ۽‬
‫الکقار ْفلما ْرفع ْالمسلمون ْرؤس م ْورأو ْالکقارْ‬
‫رحمؿس۽ٓہ۽ےئگ۽خق۽املسمونُ۽ےن۽دجسّ۽ےس۽رس۽اُاھٹلا۽اؿٓ۽ڈاھکی۽‬
‫لمْیسجدواْفسجدواْثانیاْشکرالماْوفِ مْاللْ ہک۽تلآ۽ےن۽دجسہ۽ںیہن۽ایک۽وت۽ؿہ۽ڈؿلآہ۽اﷲ اعتیلٰ۽اک۽رکش۽اڈا۽رکےت۽‬
‫تعاٰل ْعَل ْالسجود ْاالول ْفصار ْالمقروضْ وہےئ۽دجسہ۽ٓمٔ ۽وہےئگ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽اںیھن۽دجسہ۽اؿّل ۽یک۽‬
‫ٰ‬
‫وتقیف۽ڈی۽‪،‬۽ذہلا ۽امنٓ ۽ںیم۽ڈؿ‪ ۵‬۽دجسّ۽رٕص ۽ؿالٓس۽وہےئگ۽اؿٓ۽‬ ‫سجدتنیْل ذاْوالرکو عْمرةْ‪1‬۔ ْ‬
‫ٓوکه۽الک۽یہ۽ٓاہ۔(ف)‬
‫صن ٓاعب‪ :‬ایق ۽ا فالچ ۽ںیم ۽اھت‪:‬یقرتض ْالسجود‪ 2‬۽(دجسہ ۽رٕص ۽ایک ۽ایگ ۽ےہ۔ف)ىالہم ۽قزلاؿی ۽ےن ۽احہیش ۽ںیم۽‬
‫رٕاملا‪:‬المرادْمنہْالجنسْایْالسجدتانْ‪3‬۔( اڈ۽اس۽ےس۽سنجِ۽دجسہ۽ینعی۽ڈؿ۽دجسّ۽ںیہ۔ف)‬
‫صن۽اخسم‪:‬۽ڈٓٓاغزکاس۽رشچ۽رغٓاالاکحس۽للغالہم۽ومیل۽رسخؿ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فانْقیلْفرضیۃْالرکو عْوالسجود ْثؽتتْبِولہْ ارگ ۽ہی ۽وسال ۽وہ ۽ہک ۽ٓوکه ۽ؿ ۽وجسڈ ۽یک ۽رٕتیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽اس۽‬
‫ْواالمرالیوجبْالتکرار ْ رٕامُ۽ےس۽لامك۽ےہ۽آکعـ۽اؿادجسؿا۽(ٓوکه۽رکؿ۽اؿٓ۽دجسہ۽رکؿ)‬ ‫تعاٰلْ‬
‫ٰ‬

‫‪1‬حلیۃالنحلیشرحميیۃالنصلی‬
‫ٰ‬
‫‪2‬مراقیالفالحمعحاشیۃالطحطاویبابشروطالصلوۃمطبوعہىوزمحندتحازتکتبکراچیص‪۹۳۵‬‬
‫ٰ‬
‫‪3‬حاشیۃالطحطاویعلیمراقیالفالحبابشروطالصلوۃمطبوعہىوزمحندتحازتکتبکراچیص‪۹۳۵‬‬
‫‪Page 173 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ولذالمْیجبْتکْرارْالرکو عْفبماذاثبتْفرضیۃْ ہی ۽ا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ا ۽رکتآ ۽اک ۽اقتاض ۽ںیہن ۽رکلا ۽۔ ۽یہی ۽ؿہج ۽ےہ ۽ہک ۽ٓوکه۽‬
‫ںیم۽رکتآ۽لامك۽ںیہن۽وت۽رکتآ۽رکتآ۽وجسڈ۽زک۽ےس۽لامك۽ےہ‪،‬۽خق۽‬ ‫تکرار ْالسجود ْ(ولما ْاذاتکرر) ْقلنا ْقد ْتِررانْ‬
‫رکتآ ۽لامك ۽وہایگ ۽وت ۽مہ ۽وجالًا ۽ںیہک ۽ےگ ۽ہک ۽ہی ۽یھب ۽لامك ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ۽‬
‫آیۃ ْالصالة ْمجملۃ ْوبیان ْالمجمل ْقد ْیکونْ‬
‫ؿایل۽ ٓا مك ۽لمجم۽ےہ۽اؿٓ۽لمجم۽اک۽ایبُ ۽یھبک ۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس ۽ےک ۽لمع ۽ےس ۽وہلا ۽ےہ ۽یھبک ۽وقل ۽ےس ۽‪ ،‬۽رکتآ ۽وجسڈ ۽یک ۽رٕتیض۽‬ ‫بقعل ْالرسول ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْوقدْ‬
‫یکون ْبِولہ ْوفرضیۃ ْتکرارہ ْتؿبت ْبقعلہْ وتمارتًا۽ ٓا ف۽ےک۽لمع۽ےس۽لامك۽ےہ۽ویکہکن۽سج۽ےن۽یھب۽وضحٓ۽یلص۽‬
‫المنِولْعنہْتواترااذکلْمنْنِلْصالةْالرسولْ اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽امنٓ۽وک۽لقن۽ایک۽ےہ۽اس۽ےن۽ہی۽رضؿٓ۽ایبُ۽ایک۽‬
‫ےہ۽ہک۽وضحٓ ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ہٖ ۽ٓتعک۽ںیم۽ڈؿ ۽دجسّ۽‬ ‫‪1‬‬ ‫ص‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْنِلْتکْرا رْسجودہ ۔ ْ‬
‫َلْاللْ ٰ‬
‫رٕامےت۽ےھت۔(ف)‬
‫صن۽شاڈس‪:‬۽اقنہی۽ںیم۽اھت‪:‬‬
‫امنٓ ۽اک ۽رٕص ۽ریبکت ۽رحتہمی ۽ےہ ۽( ٓا ےگ ۽لچ ۽رک ۽اہک) ۽اؿٓ ۽دجسہ ۽یھب۽‬ ‫فرض اْالتحریمۃ(اٰلْقولہ)ْوالسجودْ‪2‬۔ ْ‬
‫۔(ف)‬
‫اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ای ْسجدتان ْفان ْاسمْالجنس ْیدل ْعَل ْالعددْ ینعی ۽ڈؿ ۽دجسّ ۽ویکہکن ۽امس ۽سنج ۽دعڈ ۽رپ ۽ڈال ك ۽رکلا ۽ےہ۽‬
‫اخل(ف)‬ ‫‪3‬الخ ْ‬
‫صن۽شاعب‪:‬۽ایس۽ےک۽ؿاابجف۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫(ورعایۃْالرتتیب)ْبنیْارکانْکلْرکعۃْفوجبْانْ (اؿٓ۽ٓاعمك۽رتبیت)۽ہٖ۽ٓتعک۽ےک۽آاکُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ س۽اس۽‬
‫یکون ْالسجود ْبعد ْالرکو ع ْوالسجدة ْالثانیۃْ ےس ۽لامك ۽وہا ۽ہک ۽دجسہ ۽ٓوکه ۽ےک ۽دعب۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسا ۽دجسہ ۽ےلہپ۽‬
‫ےک۽دعب۽وہاگ۔(ف)‬ ‫ْاالوٰلْ‪4‬۔ ْ‬ ‫بعد‬
‫ٰ‬
‫اہیُ۽ےس۽یھب۽فاہٖ۽ہک۽ڈؿونُ۽دجسّ۽ٓنک۽ںیہ۔‬

‫‪ 1‬ڈٓٓاغزکاس۽رشچ۽رغٓاالاکحس۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ادمح۽اکلم۽ااکلہنئ۽ڈٓاعسڈف۽رصم۽‪۶ /۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬رصتخم۽اولاقلۃ۽یف۽لئالئ۽ادہلالۃ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽لآآ۽رکایچ۽ص۽‪۴۶،۴۷‬‬
‫‪ 3‬اجعم۽ارلومٓ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽لآآ۽رکایچ۽‪۴۷۳ /۴‬‬
‫‪ 4‬اجعم۽ارلومٓ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽لآآ۽رکایچ۽ ‪۴۷۵ /۴‬‬
‫‪Page 174 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬ ‫غم‬
‫صن۽لانم‪:‬حتف۽اﷲ ا غٍِ۽للغالصۃ۽ا ص ّيڈ۽ایب۽ا مصعـڈ۽االٓہٖی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ویکہکن ڈؿ‪۵‬دجسّ ۽ہٖ ۽ٓتعک ۽ںیم ۽ڈؿونُ ۽دجسّ ۽رٕص ۽ںیہ۔‬ ‫السجدتان(الن ما)ْفرضانْفْکلْرکعۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫(ف)‬
‫صن۽لاعس‪:‬۽ىالہم۽رشميالین۽اےنپ۽نتم۽ونٓ۽االاضیچ۽اؿٓ۽ایکس۽رشچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫(و) ْیقرتض(العود ْاٰل ْالسجود) ْالثاین ْالنْ (اؿٓ)۽رٕص ۽ےہ(۽ولانٹ۽دجسہ۽یک۽رطف)۽ینعی ۽ڈؿرسّ ۽دجسّ۽‬
‫السجود ْالثاینْکاالولْفرضْباجماعْاالمۃْ‪2‬۔ ْ یک۽رطف۽ویکہکن۽ڈؿرسا۽دجسہ۽ےلہپ۽یک۽رطچ۽یہ۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫رپ۽اطق۽اک۽اامجه۽ےہ۔‬
‫ض‬
‫صن۽اعرش‪:‬۽ ذًٍٰی۽رشچ۽دقؿٓی۽رھپ۽دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫السجودْالثاینْ(فرض)ْکاالولْباجماعْاالمۃْ‪3‬۔ ْ اس ۽رپ ۽اامجه ۽اطق ۽ےہ ۽ہک ۽ڈؿرسا ۽دجسہ ۽ےلہپ ۽یک ۽رطچ ۽رٕص۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫دہاہی۽یک۽رطف۽اس۽ٓمع۽لالط۽ؿؿمہ۽اعلط۽یک۽تبسن۽وت۽ضحم۽طلغ۽ؿ۽ےب۽اشنم۽ےہ۽رشچ۽ؿاقہی۽ےس۽ہی۽بلطم۽انھجمس۽دعس۽دتمّٔ۽ؿ۽وسءِ۽مہف۽‬
‫ےس۽دیپا۽وہ۽ا۽اامس۽یدٓ۽ارشلنغۃ۽یک۽ابعٓف۽ہی۽ےہ‪:‬‬
‫ف ْال دایۃ ْو ْمراعاة ْالرتتیب ْفیما ْشر ع ْمکرراْ دہاہی۽ںیم۽ےہ۽اُ ۽ااعفل۽ںیم۽ٓاعمك ۽رتبیت۽ؿاخق ۽ےہ ۽نج۽‬
‫من ْاالفعال ْ‪ْ ،‬وذکر ْحوایش ْال دایۃ ْنِال ْعنْ ںیم۽رکتآ ۽رشمؿه۽ ُہـا ۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ ۽وحایش۽دہاہی۽ںیم۽وسبمؿ۽ےک۽‬
‫المؽسوطْکالسجدةْفانہْلوقامْاٰلْالثانیۃْبعدْماْ وحاےل۽ےس۽ذموکٓ۽ےہ۽طيلًا۽دجسہ۽ س۽ارگ۽امنٓی۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽‬
‫یک۽رطف۽رصف۽الک۽دجسہ۽ےک۽دعب۽ڑھکا ۽وہا ۽اؿٓ ۽ڈؿرسا ۽دجسہ۽‬
‫سجد ْسجدة ْواحدة ْقبل ْان ْیسجد ْاالخریْ‬
‫ںیہن۽ایک۽وت۽اس۽دجسہ۽یک۽اضق۽رکّ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ایقس۽ربتعم۽وہاگ۽ویکہکن۽‬
‫یِضی اْویکونْالِیامْمعؾرباالنہْلمْیرتكْاالْ‬
‫امنٓی۽ےن۽رصف۽ؿاخق(ینعی۽رتبیت)۽وک۽ٹوھٓا۽ےہ۽(ف)‬
‫الواجبْ‪4‬۔ ْ‬
‫قلت۽مہف۽ےن۽ہی۽اھجمس۽ہک۽لمْیرتكْاالالواجب۽(اس۽ےن۽ؿاخق۽یہ۽رتک۽ایک۽ےہ۔ف)۽ںیم۽ؿاخق۽ےس‬

‫ٰ‬
‫‪1‬فتحاﷲالنعیًبابصفۃالصلوۃمطبوعہایچایهسعیدکنپيیکراچی‪۹۶۹/۹‬‬
‫ٰ‬
‫‪2‬مراقیالفالحمعحاشیۃالطحطاویبابشروطالصلوۃمطبوعہىوزمحندتحازتکتبکراچیص‪۹۳۷‬‬
‫‪ٰ 3‬‬
‫فتاویہيدیۃالفصلاالولفیفرائضمطبوعہىوزاىیکتبخاىہپصاوز‪۷۹/۹‬‬
‫ٰ‬
‫‪4‬شرحالوقایۃبابصفۃالصلوۃمطبوعہالنکتبہالرشیددہلی‪۹۶۹/۹‬‬
‫‪Page 175 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دجسہ ۽لاہین ۽ اڈ ۽ےہ ۽احالہکن ۽ہی ۽ؿاحض ۽ا فساڈ ۽ےہ ۽دجسہ ۽لاہین ۽وک ۽وت ۽رٕام ۽ڈلا یِضی ا ۽(اس ۽دجسہ ۽لاہین ۽یک ۽اضق ۽رکّ۔ف) ٓا ےگ ۽رٕاملا۽‬
‫ویکونْالِیامْمعؾربا(اس۽اک۽ایقس۽ربتعم۽ےہ۔ف)۽خق۽دجسہ۽لاہین۽ اڈ۽وہ۽احالہکن۽اس۽یک۽وت۽اضق۽رکاکچ۽رھپ۽دجسہ۽رتمؿک۽بک۽‬
‫وہا۽وم ر۽وہا‪،‬۽رتک۽ؿ۽لاریخ۽ںیم۽وج۽رٕط۽ےہ۽ہٖ۽اعیم۽رپ۽ٓؿ ن۽ےہ۽رتک۽رٕص۽طٌلل۽طالہ۽ےہ۽اؿٓ۽لاریخ۽ومخق۽وجسڈ۽وہس۽‪،‬ہکلب۽ؿاخق۽‬
‫ےس۽ اڈ۽رتبیت۽ےہ۽ہک۽وبہج۽لاریخ۽دجسہ۽لاہین۽ؿ۽دقتمی۽ایقس۽رتبیت۽رتمؿک۽وہیئ۽ہی۽وخڈ۽سفن۽کالس۽ےس۽ؿاحض۽ےہ۽ہک۽اہیُ۽وگتفگ۽ؿاخق۽‬
‫رتبیت۽ںیم۽ےہ۽ادتباء۽ںیم۽نشمآ۽ؿاابجف۽رٕاملا۽اھت"ورعایۃْالرتتیبْفیماْتکرر"کالس۽ذموکٓ۽ےک۽دعب۽رٕاملا‪:‬‬
‫اقول ْقولہ"فیما ْتکرر"لؼس ْقیدایوجب ْنیفْ ںیم۽اتہک۽وہُ۽اس۽اک۽وقل۽امیف۽رکتٓ(ؿہ۽ااعفل۽نج۽ںیم۽رکتآ۽‬
‫الحکمْعماعداہْفانْمراعاةْالرتتیبْفْاالرکانْ ےہ)۽ہی۽ایسی۽دیق۽ںیہن۽وج۽ڈؿرسؿُ۽یک۽یفن۽رکّ۽ویکہکن۽ٓاعمك۽‬
‫الیت ْالیتکرر ْف ْرکعۃ ْواحدة ْکالرکو ع ْو ْنحوہْ رتبیت۽اُ۽ااعفل۽ںیم۽یھب۽ؿاخق۽ےہ۽وج۽الک۽ٓتعک۽ںیم۽دعتمڈ۽‬
‫ںیہن۽وہےت۽طيلًا۽ٓوکه۽ؿریغہ(ف)‬
‫واجبۃْایضا‪1‬۔ ْ‬
‫اریخ۽ںیم۽اس۽امتس۽کالس۽رپ۽رفتعی۽رٕامیئ۽فعلمْانْرعایۃْالرتتیبْواجبۃْمطلِاْ‪ (2‬س۽ؿاحض۽وہایگ۽ہک۽ٓاعمك۽رتبیت۽طللؼًا۽‬
‫ؿاخق۽ےہ۽۔ف)ڈبرگ۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽ اڈ۽وک۽وخف۽ؿاحض۽رکڈلا۽ہک۽رتبیت۽یہ۽وک۽ؿاخق۽اہک۽ایگ۽ہن۽ہک۽دجسہ۽لاہین۽وک۽ىالہم۽المک۽ادلنی۽‬
‫لامٔیت۽رشچ۽دہاہی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫(مراعاةْالرتتیبْفیماْشر عْمکْررا)ْیعینْفْالرکعۃْ (طيکٔٓااعفل ۽ںیم ۽ٓاعمك ۽رتبیت ۽طلل ًؼا ۽ؿاخق ۽ےہ) ۽ینعی ۽ٓتعک۽‬
‫و‬
‫ْاالوٰل ْفانْ ؿادحہ ۽ںیم ۽طيلًا ۽ ہلی ۽ٓتعک ۽اک ۽ڈؿرسا ۽دجسہ ۽‪ ،‬۽سج ۽ےن ۽اےس ۽وھبل ۽رک۽‬
‫ٰ‬ ‫الواحدة ْکالسجدة ْالثانیۃ ْمن ْالرکعۃ‬
‫ترک اْساھیاْوقامْواتمْصالتہ ْثمْتذکرفانْعلیہْ ٹوھٓ۽ڈلا۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽یک۽رطف۽ڑھکا۽وہایگاؿٓ۽امنٓ۽وپٓی۽رکےن۽‬
‫ےک ۽دعب ۽رتمؿہک۽دجسہ ۽لاڈ۽ ٓا لا۽وت۽اس۽رپ۽الٓس ۽ےہ۽ہک ۽ےلہپ ۽رتمؿہک ۽دجسہ۽‬
‫ان ْیسجد ْالسجدة ْالمرتوکۃ ْویسجد ْللس و ْلرتكْ‬
‫رکّ۽رھپ۽دجسہ۽وہس۽رکّ۽ویکہکن۽رتبیت۽لایق۽ہن۽ٓیہ۔(ف)‬
‫الرتتیب‪3‬۔ ْ‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫و‬
‫ارگ۽وھبل۽رک۽ ہلی۽ٓتعک۽اک۽ڈؿرسا۽دجسہ۽ٹوھٓ۽رک۽ڈؿرسی‬ ‫ْاالوٰلْ ْ‬
‫ٰ‬ ‫لوْتركْالسجدہْالثانیۃْمنْالرکعۃ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬رشچ۽اولاقلۃ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارلدیش۽ڈیلہ۽‪۴۹۴ /۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬رشچ۽اولاقلۃ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارلدیش۽ڈیلہ۽‪۴۹۵ /۴‬‬
‫‪ 3‬اانعلميۃ۽عم۽حتف۽العرری۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۵۷۴ /۴‬‬
‫‪Page 176 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫س و ْاوقام ْاٰل ْالرکعۃ ْالثانیۃ ْثم ْتذکرھا ْف ْاٰخرْ ٓتعک۽اک۽ایقس۽ایک۽رھپ۽ ٓا ر۽امنٓ۽ںیم۽(رتمؿہک۽دجسہ)۽لاڈ۽ ٓا ایگ۽وت۽اس۽‬
‫صالتہ ْلم ْتسدصالتہ ْبل ْیسجد ْالمرتوکۃ ْثمْ یک ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽ہکلب ۽ےلہپ ۽ٹوھٓا ۽وہا ۽دجسہ ۽رکّ ۽رھپ ۽رتک۽‬
‫یسجد ْللس ولرتك ْالرتتیب ْالن ْترك ْالواجبْ رتبیت۽یک۽ؿہج۽ےس۽دجسہ۽وہس۽رکّ۽ویکہکن۽ؿاخق۽الص۽وک۽وھبل۽‬
‫رکٹوھٓےن۽ےس۽لاالافتط۽دجسہ۽وہس۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۔(ف)‬ ‫االصَلْساھیاْیوجبْسجودْالس وباْالتقاق‪1‬۔ ْ‬
‫وجہٖہ۽لَّٖہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫و‬
‫لو ْترك ْالسجدة ْالثانیۃ ْمن ْالرکعۃ ْاالوٰل ْساھیاْ ارگ۽ ہلی۽ٓتعک۽اک۽ڈؿرسا۽دجسہ۽وھبل۽رک۽ٹوھٓ۽ڈلا۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ےک۽‬
‫وقام ْوصَل ْتمام ْصالتہ ْثم ْتذکرھا ْفعلیہ ْانْ ےئل ۽ڑھکا ۽وہایگ ۽آ ر۽ںیم ۽امنٓ ۽وپٓی ۽رکےن۽رپ۽رتمؿہک۽دجسہ۽لاڈ ۽آ لا ۽وت۽‬
‫یسجدالمرتوکۃْویسجدْللس وْلرتكْالرتتیبْفیماْ اس۽رپ۽الٓس۽ےہ۽ےلہپ۽رتمؿہک۽دجسہ۽اڈا ۽رکّ۽رھپ۽دجسہ۽وہس ۽رکّ۽‬
‫ویکہکن۽اُ۽ااعفل۽ںیم۽رتبیت۽رتمؿک۽وہیئگ۽وج۽طيکٔٓ۽رشمؿه۽وہےئ۽‬
‫شر عْمکررا‪2‬۔ ْ‬
‫ےھت۽(ف)‬
‫ص‬
‫حتف۽العرری۽ؿىٍيۃ۽رشچ۽صٍيۃ۽ؿ۽رحبارلاقئ۽ؿ۽احضيۃ۽ا يلی۽یلع۽نییبت۽اغزؼاقئ۽ؿریغاہ۽بتک۽ریثکہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وھذاْلقظْالغنیۃْمختصرا‪ْ،‬اعلمْانْالمشرو عْفرضاْ ہی۽ا ً‬
‫اصتخٓا۽ىٍيۃ۽ےک۽اافلؿ۽ںیہ۽امنٓ۽ںیم۽رشمؿه۽رٕاضئ۽اچٓ۽اوناه۽‬
‫فْالصالةْاربعۃْانواعْمایتحدْفْکلْالصالةْکالِعدةْ ےک۽ںیہ۽الک۽ؿہ۽وج۽وپٓی۽امنٓ ۽ںیم۽الک۽وہ۽طيلًا ۽دعقہ‪،‬لا ۽وپٓی۽‬
‫اوْفْکلْرکعۃ ْکالِیامْوْالرکو عْوماْیتعددْفْکل اْ ٓتعک۽ںیم۽الک۽ےسیج۽ایقس۽ؿ۽ٓوکه۔اؿٓ۽ھچک۽ؿہ۽ںیہ۽وج۽وپٓی۽امنٓ۽‬
‫کالرکعات ْاوف ْکل ْرکعۃ ْکالسجود ْفالرتتیب ْشرطْ ںیم۽دعتمڈ۽وہُ۽ےسیج۽وجسڈ‪،‬۽رہباحل ُ۽ؿہ۽رٕص۽وج۽نُـٓی۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫بنیْمایتحدْفْکلْالصالةْوبنیْجمیعْماْسواہْمنْ الک۽وہ۽اؿٓ۽اےکس۽اموسا۽ذموکٓہ۽لٌٍـُ۽اوناه۽ےک۽ڈٓایمُ۽رتبیت۽‬
‫الثلثۃ ْاالخری ْحیت ْلوتذکر ْبعد ْالِعدة ْقبلْ رشؿ۽ےہ۽یتح۽ہک۽دعقہ۽ےک۽دعب۽شالس۽ےس۽ےلہپ۽لا ۽دعب۽رشبہکیط۽‬
‫السالمْاوْبعدہْقبلْانْیایتْبمنافْرکعۃْاوْسجدةْ ایھب۽اس۽ےن۽امنٓ۽ےک۽انمیف۽وکیئ۽لمع۽ہن۽ایک۽وہ۽یسک۽وک۽رتمؿہک۽‬
‫صلؽیۃ ْاو ْسجدة ْتالوة ْفعل ٰ ا ْواعادالِعدة ْوسجدْ ٓتعک۽لا۽ٹوھٓا۽وہا۽دجسہ۽امنٓ۽لا۽دجسہ۽لالؿف۽لاڈ۽ ٓا ایگ۽وت۽ےلہپ‬
‫للس وْ‪ْ3‬والرتتیبْبنی ْ‬

‫‪1‬حلیۃالنحلیشرحميیۃالنصلی‬
‫ٰ‬
‫‪2‬الحوہرۃاليیرۃبابصفۃالصلوۃمطبوعہمکتبہامدادیہملتاٌ‪۵۹/۹‬‬
‫ٰ‬
‫‪3‬غيیۃالنستنلیشرحميیۃالنصلیواجباتالصلوۃسہیلاکیڈمیالہوزص‪۳۹۷‬‬
‫‪Page 177 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ما ْیتکرر ْف ْکل ْرکعۃ ْکالسجود ْوبنی ْمابعدہْ اےس ۽اجبالےئ ۽رھپ ۽دعقہ ۽وللاےئ ۽اؿٓ ۽دجسہ ۽وہس ۽رکّ(اس ۽رطچ۽‬
‫واجبْحیتْلوتركْسجدةْمنْرکعۃْثمْتذکرھاْ امنٓ ۽وہ۽اجےئ۽ک )۽اؿٓ ۽وپٓی۽ٓتعک۽ںیم۽وج۽طيکٔٓ ۽ااعفل۽ںیہ۽‬
‫فیما ْبعدھا ْمن ْقیام ْاو ْرکو ع ْاوسجود ْفانہْ طيلًا۽وجسڈ۽ںیم‪،‬۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽دعب۽ؿاےل۽ااعفل۽ںیم۽رتبیت۽الٓس۽ےہ۽‬
‫یٰتح۽ہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽الک۽ٓتعک۽اک۽دجسہ۽رتک۽رکڈلا۽اؿٓ۽دعب۽ںیم۽‬
‫یِضی ا ْوالیِیض ْما ْفعلہ ْقبل ْقضائ ا ْمما ْھوْ‬
‫ایقس ۽‪ ،‬۽ٓوکه ۽لا ۽دجسہ ۽ںیم ۽لاڈ ۽ ٓا لا ۽وت ۽دجسہ ۽وک ۽اضق ۽رکّ۽ایکس ۽اضق۽‬
‫بعد ْرکعت ا ْمن ْقیام ْاو ْرکو ع ْاوسجود ْبلْ‬
‫ےس۽ےلہپ۽اس۽دجسہ۽ؿایل۽ٓتعک۽ےک۽دعب۽وج۽ھچک۽ایقس۽‪،‬۽ٓوکه۽لا۽‬
‫یلزمہْسجودْالس وْفحسبْلکنْاختلفْفْلزومْ‬
‫دجسہ ۽رکایل ۽ےہ ۽اس ۽اک ۽ااعڈہ ۽ہن ۽رکّ۽ہکلب ۽ ٓا ر ۽ںیم ۽رص ۽ف ۽دجسہ۽‬
‫ک‬
‫قضاءْماْتذکرْفِضاھاْفیہْکماْلوْتذکروھوْرا عْ وہس۽رکّ۽اکیف۽ےہ۽نکیل۽ ُھـلا۽وہا۽دجسہ۽لاڈ۽ ٓا لا۽وت۽ؿاہُ۽اس۽ےن۽ؿہ۽‬
‫ح‬

‫اوْساجدْانہْلمْیسجدْفْالرکعۃْالیتْقبل اْفانہْ دجسہ۽اضق۽رکایل۽وت۽ایک۽ہی۽ٓوکه۽لا۽دجسہ۽اضق۽رکلا۽ڑپّ۽اگ۽لا۽ںیہن۽اس۽‬

‫یسجدھاوْھلْیعیدْالرکو عْاوالسجودْالمتذکرْ ںیم ۽اخيالف ۽ےہ‪ ،‬۽وتدہاہی ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ٓنک ۽اک ۽ااعڈہ ۽ؿاخق۽‬
‫فیہ ْفیف ْال دایۃ ْانہ ْال ْیحب ْاعادتہ ْبلْ ںیہن ۽ےہ ۽ہکلب ۽بحتسم ۽ےہ ۽اوہـُ ۽ےن ۽ؿہج ۽ہی ۽ایبُ ۽یک ۽ہک ۽رکتآ۽‬
‫تستحسبْمعلالبانْالرتتیبْلؼسْبقرضْبنیْ ؿاےل۽ااعفل۽ںیم۽رتبیت۽رٕص۽ںیہن۽ےہ۔اؿٓاتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽‬
‫ماْیتکررْمنْاالفعالْوفْفتاویْقایضْخانْانہْ ںیم ۽ےہ۽ہک ۽اس ۽ٓنک ۽اک ۽ااعڈہ ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ارگ ۽ااعڈہ ۽ہن۽ایک ۽امنٓ۽‬
‫ٰ‬
‫افدس۽وہاجےئ۽ک ۽۔۽ا ںوُ۽ےن۽ؿہج۽ہی۽ایبُ۽یک۽ےہ۽ہک۽اس۽ٓنک۽‬
‫یعیدہ ْولو ْلم ْیعدہ ْفسدت ْصالتہ ْمعلال ْبانہْ‬
‫وک ۽ٹوھٓ ۽رک ۽املبق ۽یک ۽رطف ۽ولےنٹ ۽ےس۽ؿہ ۽ٓنک ۽(ڈٓایمُ ۽ںیم۽‬
‫ارتقضْبالعودْاٰلْماقبلہْمنْاالرکانْالنہْقبلْ ح‬
‫ُھـف ۽ایگ ۽اؿٓ ۽لمکم ۽ہن ۽وہا) ۽ویکہکن ۽ٓنک ۽لمکم ۽رکےک ۽اُےنھٹ ۽ےس۽‬
‫الرفع ْمنہ ْیِبل ْالرفض ْبخالف ْمالو ْتذکرْ‬
‫ےلہپ۽ؿہ۽لمکم۽ںیہن۽وہلا ۽وذالف۽ہکبج۽ٓنک۽وک۽لمکم۽رکےک۽اُےنھٹ۽‬
‫ف م‬
‫السجدةْبعدْماْر عْ نْالرکو عْالنہْبعدْماتمْ ےک ۽دعب ۽ ُھـلا ۽وہا ۽دجسہ ۽لا ۽ڈ ۽ ٓا ےئ ۽اؿٓ ۽اضق ۽رکّ ۽وت ۽ٓوکه ۽اک ۽ااعڈہ۽‬
‫ح‬

‫رضؿٓی۽ںیہن۽ویکہکن۽ٓوکه۽ےس۽اُےنھٹ۽رپ۽ٓوکه۽لمکم۽وہایگ۽وت۽‬ ‫بالرفعْالْیِبلْالرفضْ‪1‬۔ ْ‬
‫اف۽ٓوکه۽ےک۽ٹوھےنٹ۽اک۽اامتحل۽ہن۽ٓاہ۔(ف)‬
‫اف۽اُ۽ابعٓاف۽ںیم۽اُس۽افدئّ۽ےک۽ىالؿہ۽ڈؿ۽افدئہ۽ٓادئہ۽ںیہ۽الک۽دجسہ۽وک۽رٕص۽رکمٓ۽انہک‪،‬ولعمس۽وہا۽ہک۽ڈؿونُ۽دجسّ۽رٕص۽ںیہ۽‪،‬۽‬
‫و‬
‫ڈؿس۽لیلعت۽ہک۽خق۽ ہلی۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽دجسہ۽وھبل۽ایگ۽اؿٓ۽طيلًا۽ڈؿرسی۽ےک۽ٓوکه۽ںیم۽لاڈ۽ ٓا لا۽ہک۽طغ ًا۽اس۽یک‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ؿاابجف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۺۼ‪۵‬‬
‫‪Page 178 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اضق۽رک۽یل۽وت۽اس۽ٓوکه۽اک۽رھپ۽ااعڈہ۽رکّ۽ہک۽ٓنک۽شاقب۽یک۽رطف۽وعڈ۽رکےن۽ےس۽ہی۽ٓوکه۽کانْلمْیکن۽ینعی۽اکدعلس۽وہایگ۔۽ولعمس۽‬
‫وہا۽ہک۽دجسہ۽لاہین۽رصف۽رٕص۽یہ۽ںیہن۽ہکلب۽ٓنک۽ےہ۽اؿٓ۽دہاہی۽ںیم۽وج۽اس۽ٓوکه۽اک۽ااعڈہ۽رصف۽بحتسم۽اجلا۽اؿٓ۽یہی۽ٓاحج۽ےہ۽اس۽یک۽‬
‫ؿہج۽ہی۽رٕامیئ۽ہک۽وج۽رٕص۽الک۽ٓتعک۽ںیم۽رکمٓ۽ےہ۽ینعی۽دجسہ۽اُس۽ںیم۽اؿٓ۽اےکس۽دعب۽رٕاضئ۽طيلًا۽ایقس۽ؿٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ٓتعک۽ ٓا دنئہ۽‬
‫ںیم ۽رتبیت ۽رٕص ۽ںیہن ۽رصف ۽ؿاخق ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ےک ۽رتک ۽یک ۽لالیف ۽نشذڈہ ۽وہس ۽احلص ۽‪ ،‬۽رغص ۽ہلئسم ۽ ٓا اتفف ۽یک ۽رطچ ۽ٓؿ ن ۽ےہ۽‬
‫ادقس۽دمٓنیس۽ےس۽رظنبِ۽ریخ۽وخایہ۽زگآس۽ہک۽رٕص۽یعطق۽ؿ۽ا ِ‬
‫امجه۽اطق۽اک۽ااکنٓ۽لہس۽ںیہن۽ذہلا۽ارگ۽انمضق۽اجںین۽ہملک۽ؿ۽اشالس۽ؿ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫اکنچ۽یک۽دجتلڈ۽رٕام۽ںیل۽ ٓا دنئہ۽اایتحؿ۽وماالتوفیقْاالْباللْالعزیزْالغقار۔ْواللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ : ۷۴۳‬ہلس۽رہظم۽نیسح۽اامس۽دجسم۽وگل۽لآآ۽علض۽لالوپسٓ۔یس۔یپ۽۔ڈاکُ۽خیش۽امیلسُ۽رمع۽اصخق۽رنجل۽ ٹنچ۽ۺ‪۵‬۽‬
‫رحمس۽‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫کع‬
‫ٓلڈ۽امنٓ۽ںیم۽رصف۽احب ك۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ااصلط۽ يٍِ۽رکلا۽ےہ۽رمعؿ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽لعف۽ؿاہویبُ۽اک۽ےہ۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿاخق۽ارتلک۽ےہ۽‬
‫یفنح۽ولگ۽اس۽لعف۽وک۽اجمٔ۽ںیھجمس۽لا۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ض‬ ‫ع‬‫ک‬
‫اصلط۽ يٍِ ۽ىٍيۃ ۽رشچ ۽صٍيہ ۽ؿ ۽اجعم ۽ارلومٓ ۽ؿ ۽ ذًٍی ۽رشچ۽‬
‫احشاﷲ ہن ۽ہی ۽لعف ۽ؿاہہیب ۽اک ۽ےہ ۽ہن ۽رحاس ۽ہن ۽ؿاخق ۽ارتلک ۽ہکلب ۽ٓوکه ۽ںیم ۽ا ِ‬
‫غم‬
‫دقؿٓی۽ؿ ۽ڈٓاتخمٓ ۽ؿ ۽احہیش۽ومحی۽ؿ ۽حتف۽اﷲ ا غٍِ ۽ؿ ۽قزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽ؿ ۽یلع۽ڈٓاتخمٓ ۽ؿریغاہ۽ںیم۽شٍّق ۽اھکل۽۔۽وقد ذکرىا‬
‫ً‬
‫)ڈٓ۽اتخمٓ۽ںیم۽ےہ۔‬ ‫ىصوصھاجنیعافیفتا ٰوىا(مہ۽ےن۽اُ۽ضق۽یک۽ابعٓاف۽ؿ۽وصنص۽وک۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ےہ۔ف ُ‬
‫سنن ا ْتکبی ْالرکو ع ْوالؾسؽیح ْفیہ ْثالثاْ امنٓ۽یک۽ںیتنس۽ریبکت۽ٓوکه۽اس۽ںیم۽نیت۽ ہبت۽حیبست۽اؿٓ۽ونخٹُ۽اک۽‬
‫لصتم۽رکلا۽ےہ۔(ف)‬ ‫والصاقْکعؽیہ۔‪ْ ْ1‬‬
‫ایس۽یک۽عفۃ۽ا ػالہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انگلياُ۽ ُکساڈہ۽ٓگ ے۽‪،‬اؿٓ۽ونخٹُ۽وک۽صاللا۽شٍق۽ےہ۔(ف)‬‫یقر جْاصابعہْو یسنْانْیلصقْکعؽیہْ‪2‬۔ ْ‬
‫کع‬
‫اؿٓ۽دجسہ۽ںیم۽ااصلط۽ يٍِ۽وک۽ىالہم۽ض ّيڈ۽اوب۽وعسمڈ۽االٓہٖی۽ےن۽وحایش۽زنک۽ںیم۽شٍّق۽اتبلا۔۽ننس۽ںیم۽رٕاملا‪:‬الصاقْکعؽیہْفْ‬
‫السجودْسنۃْ‪3‬۔(وجسڈ۽ںیم۽ونخٹُ۽وک۽صاللا۽شٍق۽ےہ۽۔ف)‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶ /۴‬ۺ‬

‫‪ُ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪۸ /۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪ 3‬حتف۽اﷲ ا مغٍِ۽ثحبم۽ننس۽ا ػالہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪ /۴‬ۺۺ‪۴‬‬
‫‪Page 179 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عفۃ۽ا ػالہںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫کما ْیسن ْالصاق ْالکعبنی ْف ْالرکو ع ْفکذا ْفْ اسیج۽ہک۽ٓوکه۽ںیم۽ونخٹُ۽اک۽صاللا۽شٍق۽ےہ۽ایس۽رطچ۽دجسہ۽ںیم۽‬
‫یھب۽شٍق۽ےہ۔(ف)‬ ‫السجودْایضا‪1‬۔ ْ‬
‫اہُ ۽ڈٓلآہ ۽وجسڈہی ۽رصف ۽اںیھن ۽اک ۽ایبُ۽ےہ ۽ارگ ۽ہچ ۽ىالہم ۽قزلاؿی ۽ےن ۽اُُ ۽اک ۽اابته ۽ایک ۽اؿٓرشچ ۽ىالیئ ۽اک ۽وحاہل ۽وہسًا ۽ؿاعق۽وہا ۽اس۽ںیم۽‬
‫رصف۽ڈٓلآہ۽ٓوکه۽ذموکٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ىالہم۽شایم۽ےن۽وج۽اس۽یک۽وتہیج۽رٕامیئ۽لحمِ۽کالس۽ےہ۔قزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہْیسنْانْیلصقْالخْایْفْالرکو عْوالسجودْ اس۽اک۽وقل"یسنْانْیلصق"اخل۽(ااصلط۽شٍّق ۽ےہ۽ینعی۽‬
‫ٓوکه۽اؿٓ۽دجسہ۽ںیم‪،‬اوب۽ا صعـڈ۔۽(ف)‬ ‫ابوالسعودْ‪2‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْالسیدْابوالسعودْوکذاْفْالسجود(ایضا)ْوسبقْ ض ّيڈ۽اوب۽ا صعـڈ۽ےتہک۽ںیہ۽ایس۽رطچ۽وجسڈ۽ںیم۽یھب‪،‬۽اؿٓ ِ‬
‫۽ایبُ۽ننس۽‬ ‫ّ‬
‫فْالسننْایضاْاھْوالذیْسبقْھوقولہْالصاقْکعؽیہْ ںیم۽یھب ۽زگٓ ۽اکچ ۽ےہ ۽اؿٓ۽زگّٓ ۽وہےئ ۽وقل۽ےک ۽اافلؿ۽ہی ۽ںیہ۽‬
‫کع‬
‫فْالسجودْسنۃ‪ْ،‬درْاھْوالْیخیفْانْھذاْسبْقْنظرفانْ ہک ۽دجسہ ۽ںیم ۽ااصلط ۽ يٍِ ۽شٍّق ۽ےہ ۽ڈٓاھ ۽ؿاحض ۽ٓےہ ۽ہک ۽اُ۽‬
‫شارحنا ْلم ْیذکرذلك ْال ْف ْالدرالمختار ْوالفْ ےک۽اس۽وقل۽(وج۽ےھچیپ۽زگٓ۽اکچ۽ےہ۽)۽ںیم۽رظن۽یک۽خلا۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫امہّٓ۽شآچ۽ےن۽اےس۽ہن۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽ڈٓصٌٍؽی۽‬ ‫الدرالمنتیق ْولم ْارہ ْلغیہ ْایضا ْفاف م ْ‪ْ ،‬نعمْ‬
‫ربمایق م ْذلك ْمن ْانہ ْاذکان ْالسنۃ ْف ْالرکو عْ ںیم ۽‪،‬اؿٓ ۽ںیم ۽ےن ۽یسک ۽ریغ۽یک ۽ابعٓف ۽ںیم۽یھب ۽ہی ۽ںیہن ۽ڈاھکی۽‬
‫الصاق ْالکعبنی ْولم ْیذکروا ْتقریج ما ْبعدہْ اےس۽وھجمس۽‪،‬۽اہُ۽اثَٖ ۽اؿاقف ۽اس۽ےس۽ہی۽وہفمس۽وہلا ۽ےہ۽ہک۽‬
‫فاالصل ْبِاء ْوھما ْملصِنی ْف ْحالۃ ْالسجود ْایضاْ خق ۽ٓوکه۽ںیم۽ونخٹُ۽اک ۽صاللا ۽شٍّق ۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽دعب۽اُ ۽اک۽‬
‫اشکڈہ۽ٓانھک۽اوہـُ۽ےن۽ایبُ۽ںیہن۽ایک۽وت۽الص۽یہی۽ےہ۽ہک۽اح ك۽‬ ‫تأمل ْ ْاھ ْماف ْالشایم ْورأیؾین ْکؾبت ْعلیہ ْمانصہْ‬
‫‪3‬‬

‫ْوافیا ْفان ْالحرکۃْ وجسڈ۽ںیم۽یھب۽ےنخٹ۽لصتم۽یہ۽ٓںیہ۽‪،‬وغٓ۽ےس۽ھجمس۽ول۽اھ۽شایم۽اک۽‬

‫رْ‬ ‫(اقول) ْتاملنا ْفلم ْنجدہ‬
‫احہیش۽متخ۽۔اؿٓ۽ےھجم۽لاڈ۽ڑپلا۽ےہ۽ہک۽ںیم۽ےن۽یھب۽شایم‬ ‫االنتِالیۃ ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬حتف۽ا مغٍِ۽لصف۽ؿاڈاآاڈادلوخل۽یف۽ا ّػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪ /۴‬ۼۻ‪۴‬‬
‫‪ 2‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈادلوخل۽یف۽ا ّػلٰـہ۽اخل۽ڈآ۽ارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۵۳ /۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۹۷ /۴‬‬
‫‪Page 180 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اٰل ْالسجود ْان ْخَل ْفی ا ْالطبع ْبالتقر یج ْاال ْانْ رپ۽ھچک۽اھکل۽ےہ۽سج۽ےک۽اافلؿ۽ہی۽ںیہ(اوقل)۽مہ۽ےن۽لالم۽ایک۽رگم۽مہ۽‬
‫یحافظ ْعَل ْااللصاق ْبالِصد ْالخاص ْومثلْ اک۽صلًا۽اس۽ہلئسم۽وک۽ہن۽لاےکس۽ویکہکن۽رحتک۽ااقتنل۽دجسہ۽یک۽رطف۽ارگ۽كٌغًا۽‬
‫ھذاالیحتاج ْاٰل ْالؽیان ْبل ْاالختصار ْعَل ْذکرہ ْفْ ؿ ۽رطفلًا ۽وہ۽وت۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽اشکڈک ۽وہک ۽رگم۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫خق۽ااصتل۽اک۽وصخیص۽اامتہس۽ایک۽اجےئ۽اؿٓ۽اس۽رطچ۽ےک۽لئالئ۽ےک۽‬
‫الرکو عْد لیلْعَلْانہْالیطلبْاالْفیہْواالذکروہْفْ‬
‫ایبُ۽یک۽اایتحیج۽ںیہن۽ہکلب ۽رصف۽ٓوکه ۽ںیم۽اس۽اک۽لڈرکہ ۽وہلا ۽ڈلیل۽‬
‫السجودْایضافاعرفہْفانْاالمرْواضح‪1‬۔ ْ‬
‫ےہ۽ہک۽رصف۽ایس۽ںیم۽اس۽اک۽اطمہبل۽ےہ۽ؿٓہن۽اس۽اک۽لڈرکہ۽دجسہ۽ںیم۽‬
‫یھب۽ایک۽اجلا‪،‬۽اےس۽اجُ۽ےل۽ویکہکن۽اعمصلہ۽ؿاحض۽ےہ۽(ف)‬
‫اؿٓ۽ضعب۽اتم رنی۽نلع۽ےن۽ڈٓلآہ۽ٓوکه۽یھب۽شٌٍق۽ںیم۽کالس۽ایک‪:‬‬
‫ولہْفْ ٰذ لكْرسالۃْعندیْواقیصْمایِالْھناْانْعامۃْ اس۽ہلئسم۽ےس۽قلعتم۽ثارّ۽لاس۽الک۽ٓشاہل۽ےہ‪،‬۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫وج۽اہکاجاتکس۽ےہ۽ؿہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽اعہم۽بتک۽ذمہق ۽اس۽ےس۽اخیل۽ںیہ۽‬
‫ُ‬ ‫کتب ْالمذھب ْخالیۃ ْعنہ ْوانما ْانہ ْبؼنہ ْالزاھدیْ‬
‫والباقونْانماْتبعوہْوْقدْبؼنتْفْکتاّب"کقلْالقِیہْ رصف۽ٓادہی۽ےن۽اےس۽ایبُ۽ایک۽اؿٓ۽لایق۽اہقفء۽ےن۽اُ۽یک۽اابته۽یک۽ےہ۽‬
‫اؿٓ ۽ںیم ۽ےن ۽اینپ۽اتکف"کقْلْالقِیہْالقاھم"ـ ۽ںیم۽ہی ۽ایبُ۽‬
‫القاھم"ان ْالغرابۃ ْالتندفع ْبکثرة ْالناقلنی ْاذالمْ‬
‫م‬ ‫علٍ‬ ‫َ‬‫ث‬
‫ایک۽ےہ۽ہک۽ ٖف۽لا ِ۽یک۽ؿہج۽ےس۽رغا ك۽متخ۽ںیہن۽وہاجیت۽ہکبج۽‬
‫یکنْمرجع مْاالْواحداْالسیماْمثلْالزاھدی۔ ْ‬
‫اُ۽ضق۽اک۽ عج۽الک۽وہ ً‬
‫۽وصخطا۽ٓادہی۽اسیج۽ ٓا ڈیم۽(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔۽‬
‫رہب۽احل۽اےس۽رحاس۽ؿ۽لعفِ۽ؿاہہیب۽انہک۽لاڈاین۽ےہ۽‪،‬۽واللْ ٰ‬
‫ۺ۽ڈی۽اہجحل۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫وئسمہل۽آبیجن۽ ٓا لاڈ۽ؿ۽علض۽ونجبٓ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۴۴‬‬
‫امنٓ۽ںیم۽سبحانكْالل م۽ڑپانھ۽رٕص۽لا۽ؿاخق‪،‬۽دتقمی۽احبسُ۽متخ۽ہن۽رکےن۽لالا۽اھت۽ہک۽اامس۽ےن۽غٕا ٔف۽رشؿه۽رکڈی۽اس۽وک۽لاامتس۽ٹوھٓ۽رک۽‬
‫۽وفٓامتخ۽رکےک۽اخومس۽وہاجلا۽اچےئہ۽‪،‬۽الک۽ؿاہیب۽ؿاظع۽ےن۽سبحانكْالل م۽ےک۽لآہ۽ںیم۽الک۽صخش۽ےس۽ہی۽ہلئسم۽‬ ‫اخومس۽وہاجلا۽ڑپّ۽لا ً‬
‫ایبُ ۽ایک ۽ہک ۽ارگ ۽اامس ۽ےن ۽غٕا ٔف ۽رشؿه ۽رکڈی ۽وہ ۽اؿٓ ۽اف ۽وکیئ ۽صخش ۽ارگ ۽امجًق ۽ںیم ۽شالم ۽وہ ۽وت ۽اس ۽وک ۽اچےئہ ۽ہک ۽سبحانكْالل م ۽اس۽‬
‫رطچ ۽ڑپےھ ۽ہک ۽اہجُ ۽اہجُ ۽اامس ۽شاسن ۽ےنیل ۽یک ۽رغص ۽ےس ۽ڈٓا ۽یھب ۽ٓےک ۽اس ۽ؿغك ۽الک ۽الک ۽ہملک ۽وبل ۽رکےک ۽سبحانكْالل م ۽ڑپھ ۽ایل۽‬
‫وفٓا۽ےہک۽سبحنكْالل م۽رھپ۽خق۽ڈؿرسی۽ ہبت۽رہھٹا۽وت۽ےہک۽ؿدمحبک۽رھپخق۽شیتی۽لآ۽شاسن۽ےل۽وت۽انہک۽‬ ‫اجےئ۽طيلًا۽خق۽اؿّل۽ ہبت۽ٓاک۽وت۽ ً‬
‫و‬
‫اچےئہ ۽وتباركْاسمكْرغص ۽ایس ۽رطچ ۽متخ ۽رکایل ۽اجےئ ۽ااسی ۽ہٖ ۽امنٓ ۽ںیم ۽رک شکٌْ ۽ںیہ ۽رگم ۽رغمف ۽ںیم ۽وخاہ ۽ ہلی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽شالم ۽وہ ۽لا۽‬
‫ڈؿرسی۽ںیم۽سبحانكْالل م۽شیتی۽ٓتعک۽ںیم۽اؿٓ۽اشعء‬

‫غمر‬
‫‪ 1‬جڈ۽ااتمملٓ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ا مو۽االشالیم۽ابم۽ٓک۽وپٓ۽دنہ۽‪۵۷۶ /۴‬‬
‫‪Page 181 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽شیتی۽لا۽دویھت۽ٓتعک۽ںیم۽یھب۽ڑپھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽وخاہ۽ڈؿرسی۽یہ۽ٓتعک۽ںیم۽شالم۽وہُ‪،‬۽ایک۽ہی۽رطہقی۽كی۽ےہ۽؟۽ریغب۽احبسلک۽‬
‫للھ‬
‫ا ش۽ےک۽امنٓ۽وہ۽اجیت۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سبحانكْالل م ۽ایس۽ؿغك۽ڑپھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽ہک۽اامس۽غٕا ٔف۽لا۽ ٓا ؿآرشؿه۽ہن۽رکےل۽خق۽غٕا ٔف۽حہٖی۽رشؿه۽رکڈی۽اف۽اخومس۽‬
‫ٓانہ۽اؿٓ۽شٍيا۽رٕص۽ےہ‪،‬۽ؿہ۽وج۽ؿاہیب۽ےن۽اتبلا۽ہک۽اامس۽یک۽رہھٹےن۽یک۽ہگج۽الک۽الک۽ڈؿ۽ڈؿ۽طفل۽ہہک۽رک۽وپٓا۽رکّ۽فیعض۽ؿ۽ریغاتخمٓ۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫ےسیج۽اانثتسء۽ایک۽ہک۽ااسی۽ہٖ۽امنٓ۽ںیم۽رک شکٌْ۽ںیہ۽رگم۽رغمف۽ںیم۽ںیہن۽ہی۽ضحم۽لالط۽اؿٓ۽ایکس۽اینپ۽ااجیڈ۽ےہ۽سج۽ٓؿامك۽ہفیعض۽ںیم۽ہی۽‬
‫رطہقی۽ےہ۽اس۽ںیم۽رغمف۽ںیم۽یھب۽ااسی۽یہ۽ےہ۽اؿٓ۽ذمہق۽حیحص۽ںیم۽ہک۽اس۽یک۽ااجٓف۽ںیہن۽رجف۽ؿ۽رغمف۽ؿ۽اشع۽یسک۽ںیم۽ااسی۽ںیہن۽‬
‫اؿٓ ۽اس۽اک۽ہی۽انہک ۽یھب ۽ضحم۽طلغ۽ےہ ۽ہک ۽وج۽ڈؿرسی۽ٓتعک ۽ںیم۽شالم۽وہا ۽ؿہ ۽شیتی۽لا ۽دویھت۽ٓتعک ۽ںیم ۽احبسلک ۽ڑپھ ۽اتکس۽ےہ۽‬
‫للھ‬
‫‪،‬احبسلک۽ا ش۽یک۽ہگج۽ادتباےئ۽امنٓ۽ےہ۽خق ُ۽ڈؿرسی۽ںیم۽صال۽وت۽شیتی۽لا۽دویھت۽ادتباےئ۽امنٓ۽بک۽ےہ۽ہک۽اس۽ںیم۽ڑپےھ۽ہک۽اس۽ںیم۽‬
‫و‬
‫الس۽اامس۽خق۽اےس۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽ڑھکا۽وہ۽اس۽یک۽ادتباء۽ںیم۽ڑپےھ۽ہک۽ہی۽اس۽یک۽ ہلی۽‬
‫احبسلک۽ڑپےھ‪،‬۽اہُ۽ؿہ۽وج۽الک۽ٓتعک۽ٓہ۽یئگ‪،‬۽دعب۽ش ِ‬
‫ٓتعک۽ےہ۽سبحانكْڑپانھشٍق۽ےہ۽ریغب۽اس۽ےک۽امنٓ۽وہاجیت۽ےہ۽رگم۽لال۽رضؿٓف۽رتک۽شٍق۽یک۽ااج۽ٓف۽ںیہن۽اؿٓ۽اعڈف۽ڈاےنل۽‬
‫و‬
‫ےس۽گياہگآ۽وہاگ۽اؿٓ۽وج۽طيلًا۽ ہلی۽ٓتعکِ۽حہٖہی۽ںیم۽صال۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽رشؿه۽وہاجےن۽ےک۽لاًقْسبحانكْہن۽ڑپھ۽اکس۽اس۽رپ۽وکیئ۽اسلاس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ںیہن۽ہک۽اس۽ےن۽ہی۽رتک۽اڈاےئ۽رٕص۽اخومیش۽ےک۽ےئل۽مکحب۽رشه۽ایک۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۴۵‬آ ۽وموضه۽وصنمٓ ۽وپٓ ۽لصتم۽ڈااخکہن۽ہبصق۽ شی۽گٔھ۽ِلیصح۽وہَٖی۽علض۽مٔ یل۽ ہلس۽دمحم۽شاہ۽اخُ ۽ۼ‪ ۵‬۽رحمس۽‬
‫لل ّ ٰ‬ ‫ارحلاس‪۴۶۶۵‬ھ‬
‫ح‬ ‫ھ‬
‫۽ایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽لاف ۽ںیم ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽دجسؿُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ںیم ۽اَ ُ َ ّش ۽اًْف ِ ْٕ ِی َْ۽ؿا ْٓ َم ْ ًِ ْی َ۽ؿاھْڈ ِه ْی۽‬
‫ِ‬ ‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿ‬
‫(اّ۽اﷲ! ےھجم۽شخب۽ڈّ۽ھجم۽رپ۽ٓمح۽رٕام۽اؿٓ۽ےھجم۽دہامك۽رٕام۔ف)ڑپانھ۽اچ ہٌٍْ۽اامس۽وک۽لا۽دتقمی۽وک۽لا۽ڈؿونُ۽وک۽لا۽اامس۽ؿدتقمی۽‬
‫لال۽اس۽ےک۽ڑپےھ۽ڈؿونُ۽دجسّ۽اڈا۽رک ں۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ا َلل َّ ُ َّمْاغ ِقرٰل۽انہک۽اامس۽ؿدتقمی۽ؿ۽رفنمڈ۽ضق۽وک۽بستحم۽ےہ۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽وطلی۽ڈاع۽ضق۽وک۽رکمؿہ۽اہُ۽رفنمڈ۽وک۽ونالف۽ںیم۽اضمہقئ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ںیہن۔والل ٰ‬
‫ۺ‪۵‬رفصاغمنفٕ‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫آا رست۽ڈرتف۽وپسیل۽ ہلس۽دبعازعلری۽ڈیہ۽اکلبیٹسن۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۷۴۶‬‬
‫دعبشالس۽كیلع۽وضحٓ۽یک۽جڈطق۽ںیم۽ثاری۽رعص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ےھجم۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽وج۽امنٓ۽ںیم۽ڑپاھ۽اج۽لاےہ‬

‫‪Page 182 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽یک۽لا۽یسک۽ڈؿرسّ۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽یک۽وج۽ضق۽ڈٓؿڈؿُ۽ےس۽الضف۽وہ۽ااجٓ۽ف۽رٕامںیئ۽ےھجم۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽لا۽ہملک۽رشفی۽لا۽اافغتسٓ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽‬
‫اہنمك۽مرط۽ےہ۽جڈا۽وضحٓ۽وک۽ارجڈّ۽اگ۽اعس۽وطٓ۽رپ۽ٓاہتس۽اتلچ۽وہُ۽ؿ۽ڈبرگ۽لآآ۽ؿریغہ۽ہگج۽ںیم۽یھب۽ڑپاتھ۽وہُ۽ےھجم۽اعس۽وطٓ۽رپ۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽ہٖ۽‬
‫ہگج۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ااجٓف۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬۽وضحٓ۽مٔاےئ۽رہملاین۽رحتری۽رٕامںیئ۽ںیم۽ہٖ۽ؿغك۽ؿہفیظ۽ٓانھک۽اچاتہ۽وہُ۽لا۽ ٓا مك۽رکہمی۽اک۽لا۽وکیئ۽ڈؿرسا‪،‬۽ہی۽‬
‫اس۽ےئل۽ہک۽تبحم۽جڈا۽ؿ۽ٓوسل۽یک۽نُـّٓ ۽وطٓ۽رپ۽احلص۽وہاجےئ۽‪ ،‬۽انجف۽رہملاین۽رکےک ۽رضؿٓ۽لارضلؿٓ ۽دلج۽ےھجم۽ ٓا اگہ۽رکڈ ں۽‪ ،‬۽ڈٓؿڈ۽رشفی ۽لا۽‬
‫تعاٰل۽رحت ِری۽وضحٓ۽رپ۽دلمعٓ ٓا دم۽وہاگ۔‬
‫ہملک۽رشفی۽اؿٓ۽اافغتسٓ۽یک۽تبسن۽رضؿٓ۽لارضلؿٓ۽رحتری۽رٕامںیئ‪،‬۽انْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ضق۽ڈٓؿڈؿُ۽ےس۽الضف۽ڈٓؿڈ۽ؿہ۽ےہ۽وج۽ضق۽اامعل۽ےس۽الضف۽ینعی۽امنٓ۽ںیم۽رقمٓ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽ٓاہ۽ےتلچ۽یھب۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ااجٓف۽ےہ۽‬
‫اہجُ ۽ماجضق ۽ڑپی ۽وہ ۽ؿاہُ ُ۽ٓک ۽اجےئ ۽رتہب ۽ہی ۽ےہ ۽الک ۽ؿغك ۽نیعم ۽رکےک ۽الک ۽دعڈ ۽رقمٓ ۽رک ۽ےل ۽اُس ۽دقٓ ۽لاؿوض ۽ڈؿ ۽ٓاون ۽اڈف ۽ےک ۽شاھت۽‬
‫دمہنی۽ک ہب۽یک۽رطف۽طيہ۽رکےک۽ٓؿٓاہن۽رعص۽ایک۽رکّ۽سج۽یک۽ادقآ۽طَـ۽لآ۽ےس۽مک۽ہن۽وہٓلاڈہ۽سج۽دقٓ۽اھبن۽ےکس۽رتہب۽ےہ۽‪،‬۽ىالؿہ۽اس۽اُےتھٹ۽‬
‫لًٍ‬
‫ھٌْ۽‪،‬۽ےتلچ۽رھپےت۽لاؿوض۽ےب۽ؿوض۽ہٖ۽احل۽ںیم۽ڈٓؿڈ۽اجٓی۽ٓگ ے‪،‬۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےئل۽رتہب۽ہی۽ےہ۽ہک۽الک۽ہغیص۽اخص۽اک۽لادنب۽ہن۽وہہکلب۽ؿػ ًيا۽وفػ ًيا۽‬
‫فل ۽وغیصُ ۽ےس ۽رعص ۽رکلا ۽ٓےہ ۽لاہک ۽وضحِٓ۽بلق ۽ںیم ۽رٕط ۽ہن ۽وہ ۽‪ ،‬۽ڈٓؿڈ ۽رشفی ۽اؿ ۽ٓہملک ۽ک ہب ۽اؿٓ ۽اافغتسٓ ۽اُ ۽ضق ۽یک ۽ثَٖف ۽اہنمك۽‬
‫وبحمف۽ؿ ۽ولطمف۽ےہ‪،‬۽ہملک ۽ک ہب ۽وک۽الضف۽اذلرک ۽رٕاملا۽اؿٓ ۽ہی۽ہک۽اﷲ زعّؿلج۽لک۽اُس ۽ےک۽ےنچنہپ۽ںیم۽ٓؿک ۽ںیہن۽اؿٓ۽اافغتسٓ ۽ےک۽ےئل۽رٕاملا۽‬
‫شاڈامین ۽ےہ ۽اُےس ۽وج ۽اےنپ ۽لاہم ۽اامعل ۽ںیم ۽اافغتسٓ ۽رثکبف ۽لاےئ ۽اؿٓ ۽اےنپ ۽امتس ۽اؿاقف ۽وک ۽ڈٓؿڈ ۽رشفی ۽ںیم ۽رصف ۽رکڈےنی ۽وک ۽رٕاملا ۽ہک ۽ااسی۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫رکّ۽اگ۽وت۽اﷲ ریتّ۽ضق۽اکس۽ئانڈّ۽اگاؿٓ۽ریتّ۽گياہ۽اعمف۽رٕام۽ڈّ۽اگ۔واللْ ٰ‬
‫آاکونہٓ۽علض۽ٓؿكتہ۽ہلحم۽امیسُ۽ ہلس۽وھبّٓ۽اخُ۽‪۴۵‬۽امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۴۷‬۽لا۽ۺ‪:۷۴‬‬
‫(‪ )۴‬اامس۽ےک۽ےھچیپ۽دتقمی۽وسٓہ۽افہحت۽ڑپےھ۽لا۽ہن۽ڑپےھ؟‬
‫(‪ )۵‬آ نیم۽لا۽ ٓا ؿا ِٓ۽دنلب۽انیک۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن‬
‫(‪)۶‬۽اجبےئ۽سیب۽ٓتعک۽رتاؿحی۽ےک۽ ٓا ھٹ۽ٓتعک۽ڑپےھ۽وت۽ڈٓضق۽ےہ؟‬
‫(‪ )۷‬اجبےئ۽نیت۽ؿرت۽ےک۽الک۽ؿرت۽ڑپانھ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽دتقمی۽وک۽غٕآ ُ۽دیجم۽ڑپانھ۽طللؼًا۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫اؿٓ۽خق۽غٕ ٓا ُ۽ڑپاھ۽اجےئ۽وت۽اےس۽وغٓ۽ےس۽ونس۽ اؿٓ‬ ‫‪‬‬

‫‪Page 183 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪1‬‬
‫اخومس۽ٓوہ۽لاہک۽مت۽رپ۽ٓمح۽ایک۽اجےئ۔(ف)‬ ‫‪‬‬
‫یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انما ْجعل ْاالمام ْلیؤتم ْبہ ْفاذا کربفکربوا ْاذاْ اامس۽اس۽ےئل۽ئانلا۽اجلا۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽اابته۽یک۽اجےئ۽خق۽ریبکت۽‬
‫رحتہمی۽ےہک۽مت۽ریبکت۽وہک۽خق۽غٕا ٔف۽رکّ۽اخومس۽ٓوہ۔(ف)‬ ‫قرأْفانصتوا‪2‬۔ ْ‬
‫دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعت۽یٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫"ےھجم۽انمت۽ےہ۽ہک۽وجاامس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپےھ۽اس۽ےک۽طيہ۽ںیم۽ ٓا گ۽وہ"۔‬
‫ًً‬
‫دبعاﷲنب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ ھما۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫"دقٓف۽لالا۽وت۽ایکس۽(اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽یک)۽ٓلاُ۽اکف۽ڈہات"واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫(‪ٓ )۵‬ا نیم۽لا۽ ٓا ؿآ۽دنلب۽انہک۽امنٓ۽ںیم۽رکمؿہ۽ؿ۽جالف۽ِشٍق۽ےہ‪،‬۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫مت۽اےنپ۽ٓف۽وک۽اعزجی۽اؿٓ۽وتاعض۽ےس۽ ٓا ہتسہ۽ ٓا ہتسہ۽اکپٓؿ۔(ف)‬ ‫‪3 ‬۔‬
‫یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫واذقال ْوال ْالضالنی ْفِولوا ْاٰمنی ْفان ْاالمامْ خق۽اامس۽والْالضالنی۽ےہک۽وت۽مت۽آمنی۽وہک۽ویکہکن۽اامس۽اےس۽‬
‫ہہک۽ٓاہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫یِول اْ‪4‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۵۳۷ /‬‬

‫ن‬
‫‪ 2‬طؽٌّف۽انب۽ایب۽ہبیش۽یف۽االامس۽ ػلی۽اجصل۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۶۵۹ /۵‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۸۸ /‬‬
‫غ‬
‫‪ 4‬ننس۽انسایئ۽حہٖ۽االامس۽لآنیم۽وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا سلفيۃ۽الوہٓ۽‪۴۴۶ /۴‬‬
‫ونف۽‪:‬۽دحمك۽رشفی۽ےک۽اافلؿ۽ننس۽نسایئ۽ںیم۽اوب۽ہٖریہ۽ےک۽وحاہل۽ےس۽ویُ۽وقنمل۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاقالْاالمامْغیالمغضوبْعلیہمْوالالضالنیْفِولواْاٰمنیْفانْالملٰئکۃْتِولْاٰمنیْوانْاالمامْیِولْاٰمنی۔‬
‫اؿٓ۽حتف۽اابلٓی۽دلج۽ڈؿس۽وبطمہع۽ریبؿف۽ہ۽ۼ‪۵۴‬۽ںیم۽ویُ۽وقنمل۽ںیہ‪:‬‬
‫اذقالْاالمامْوالالضالنیْفِولوْاٰمنیْفانْالملٰئکۃْتِولْاٰمنیْوْانْاالمامْیِولْاٰمنیْ۔الحدیث۔لڈری۽ادمح۽دیعسی۔‬
‫‪Page 184 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۶‬رتاؿحی۽سیب۽ٓتعک۽شٍق۽ؤمدکہ۽ںیہ۽شٍّق۽ؤمدکہ۽اک۽رتک۽دب۽ےہ۔یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫علیکمْبسنیتْوْسنۃْالخلقاءْالراشدینْعضواْ مت ۽رپ ۽ثاری ۽اؿٓ ۽ثارّ ۽افلخءِ ۽ٓادشنی ۽یک ۽شٍق ۽الٓس ۽ےہ ۽اےس۽‬
‫اینپ۽ڈآوھُ۽ےک۽شاھت۽وبضمیط۽ےس۽اھتس۽ول‪(:‬ف)‬ ‫علی اْبالنواجذْ‪1‬۔‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انہْسیحدثْبعدیْاشیاءْوانْمنْاحب اْاٰلْلماْ ثارّ۽دعب۽تہب۽یس۽اایشء۽ااجیڈ ۽وہُ ۽ک ۽اُ ۽ںیم۽ےس۽ےھجم۽ؿہ۽‬
‫ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽دنسپ۽ںیہ۽وج۽رمع۽ااجیڈ۽رک ں۽ےگ۔(ف)‬ ‫احدثْعمرْ‪2‬۔ْواللْتعاٰلْاعلمْ۔ ْ‬
‫(‪)۷‬۽الک۽ٓتعک۽ؿرت۽وخاہ۽لفن۽لالط۽ضحم۽ےہ۔۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽ ٓا ری۽لعف۽نیت۽ٓتعک۽ؿرت۽ےہ‪:‬‬
‫وانما ْیؤخذ ْباالٰخر ْفہو ْاالخر ْمن ْفعل ْرسولْ ٓا ف ۽ےک ۽ ٓا ری ۽رمع ۽ےک ۽اامعل ۽رپ ۽لمع ۽ایک ۽اجلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ٓا ف ۽یلص۽‬
‫اﷲ نیلع۽ؿملس۽اک۽ ٓا ری۽لمع۽یہی۽ےہ۽(ف)‬ ‫اللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلم۔ ْ‬
‫اانت۽لاڈ۽ٓےہ۽ہک۽اہیُ۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽اخمتفل۽رکےن۽ؿاےل۽ریغ۽دلقمنی۽ؿاہہیب۽ںیہ۽نج۽رپ۽وبوجہ۽ریثکہ۽اُ۽ےک۽اضہل۽ےک۽شٍق۽رفک۽‬
‫الٓس۽‪،‬۽سج۽یک۽دقّٓ۽لیصفت۽امہّٓ۽ٓشاہل۽اوکلکيۃ۽ا شھاميۃ۽ںیم۽ےہ۽ؿہ۽ہک۽املسمُ۽یہ۽ںیہن۽اُںیھٹ۽اےسی۽رٕؿ ی۽لئالئ۽اشالیم۽ںیم۽‬
‫این۽ڈلخ۽ڈےنی۽اک۽ایک۽قح۽‪،‬۽اُُ۽ےس۽وت۽اوصل۽رپ۽رگتف۽یک۽اجےئ۽ک ۽ہک۽دتقمی۽افہحت۽ڑپےھ۽ہن۽ڑپےھ۽ ٓا نیم۽حہٖ۽ےس۽ےہک۽لا۽ ٓا ہتسہ‪،‬۽رتاؿحی۽‬
‫ٓا ھٹ۽ٓتعک۽وہُ۽لا۽سیب۽‪،‬۽ؿرت۽الک۽وہ۽لا۽نیت۽ہی۽وت۽ضق۽اس۽رپ۽وموقف۽ںیہ۽ہک۽امنٓ۽یھب۽حیحص۽وہ۽سج۽اک۽اشال۽س۽حیحص۽ںیہن۽اس۽یک۽امنٓےسیک۽‬
‫حیحص۽وہ۽ یتک۽ےہ۽ؿہ۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽اِس۽رطف۽لمع۽رکّ۽وت۽اُس۽یک۽امنٓ۽لالط۽‪،‬۽اُس۽رطف۽لمع۽رکّ۽وت۽لالط۽‪،‬۽رھپ۽الینعی۽وضفل۽‬
‫ٓط۽ٓط۽ےس۽ایک۽افدئہ۽!۽اؿٓ۽املسمُ۽وک۽وہایشٓ۽ٓانہ۽اچ۽ےئہ۽ہک۽ہن۽اُ۽ےس۽عک ااجمٔ۽‪،‬۽ہن۽اُُ۽یک۽لاف۽شًٍی۽اجمٔ۽‪،‬۽ہن۽اس۽ےک۽لاس۽انھٹیب۽‬
‫اجمٔ۽۔۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬

‫‪ 1‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽یف۽سلؿس۽اۃنسل۽وبطمہع۽آ اتفف۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۵‬ۼۺ‪۵‬‬

‫‪ 2‬زنکا بمال۽یف۽ننس۽االوقال۽ؿاالاعفل‪،‬۽اضفلئ۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‪،‬۽ہبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽ؤمضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪ /۴۵‬ۺۻ‪۸‬‬
‫ونف‪:‬دحمك۽ےک۽اافلؿ۽زنکا بمال۽ںیم۽ویُ۽وقنمل۽ںیہ‪:‬‬
‫انْرسولْاللْصَلْاللْعلیہْوسلمْقالْسیحدثْبعدیْاشیاءْفاحب اْاٰلْانْتلزموْاماْاحدثْعمرْریضْاللْعنہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 185 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫اؿٓ۽خق۽ںیہک۽ےھجت۽اطیشُ۽ ھال۽ڈّ۽وت۽لاڈ۽ ٓا ےئ۽رپ۽فاوملُ۽ےک۽‬ ‫‪‬‬
‫لاس۽طق۽لًٍھ۔(ف)‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ایا کمْوْایاھمْالْیضلوْنکمْوالْیقؾنونکمْ‪2‬۔ ْ مت ۽اُ ۽ےس ۽تخس ۽وچب۽ہک ۽ہن ۽ؿہ ۽ںیھمت ۽رمگاہ ۽رک ں ۽ہن ۽یہ ۽ہنتف۽ںیم۽‬
‫ڈاںیل۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪ :۷۴‬آ۽ مضيگڈھ۽رٹنسل۽الڈلا۽مٔاہ۽ضًہـٓ۽ اہلس۽ثارٓادمحم۽گیب۽رعف۽ایمُ۽دمحم۽اصخق۽ؿ ۻ۽ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ح‬
‫مسب۽اﷲ ارل مِٰ۽ارلمیح۽‪،‬۽احدمًا۽ؿطػل ّ ًيا۽ؿ۽املسم۔دہہی۽میلست۽لاولف۽امیظعتل۽وبقل۽وہ!‬
‫ضٕاچ ۽اعیل! ۽ادمحل ۽ﷲ یٰلع ۽ااسحہنٖ۽ٓامق۽ریخبمك ۽ڈاعوگےئ ۽اعتیف ۽ضٕاچ ۽شایم ۽ مضيگڈھ ۽ںیم ۽ارگنمٔی ۽میلعت ۽ےک ۽دحلماہن ۽ارث ۽وک ۽مٔاتھ ۽وہا۽‬
‫ڈھکی۽رک۽اینٓ۽دنم۽ےن۽اؿٓ۽اہیُ۽ےک۽املسمونُ۽ےن۽الک۽دمٓہس۽اشالیم۽اجٓی۽ایک۽ےہ۽یف۽ااحلل۽سیب۽ٓؿےپ‪۵۳‬۽اموہآ۽اک۽الک۽دمٓس۽ونرک۽‬
‫ٓ۔اھ۽ےہ۽سج۽ؿغك۽تہب۽ےس۽ولوگُ۽یک۽ڈٓوخاضق۽ ٓا یئ۽یھت۽ںیم۽ےن۽ڈویدنب۽ےک۽قلعتم۽ڈٓوخاضق۽لالکل۽لاوظنمٓ۽یک۽‪،‬۽الک۽اصخق۽‬
‫ومولی۽افشًق۽ٓوسل۽جلف۽ومولی۽انعمك۽ٓوسل۽وج۽وخڈ۽وک۽انجف۽اک۽شارگڈ۽اؿٓ۽ لڈ۽ےتہک۽ںیہ۽رصف۽انجف۽ےس۽تبسن۽ٓ ےنھ۽ےک۽‬
‫ض‬
‫شٍق ۽اہیُ ۽رقمٓ ۽ےئک ۽ےئگ ۽ںیہ ۽رگم ۽ریحف ۽ےہ ۽اُ۽یک۽ضعب ۽لاوتُ۽رپ۽غٕ ٓا ُ ۽رشفی ۽لالکل ۽حیحص ۽ںیہن ۽ڑپھ ۽ شکٌْ ۽اؿٓ ۽ ُزھ۽ےس ۽رٕامےن۽‬
‫ےگل۽ہک۽ںیم۽ےن۽ ُضيا۽ ٓا ف۽اشآہ۽ہب۽ابسہب۽اایحتلف۽ںیم۽ںیہن۽رکےت‪،‬۽ںیم۽ےن۽اہک۽اہُ۽اشآہ۽ںیہن۽رکلا۽وہُ‪،‬۽رٕامےن۽ےگل۽ہک۽ومولی۽‬
‫ادمح۽ٓاضاخُ ۽اصخق ۽دمہلظ۽ااعلیل۽وت۽اشآہ۽رکےت۽ںیہ۽‪ ،‬۽ںیم۽ےن۽اہک۽ھجم۽وک ۽نیقی۽ںیہن۽ ٓا اتکس ۽ویکہکن۽اوکلکيۃ۽ا شھاميۃ۽ںیم۽اس ۽یک۽‬
‫لصفم ۽ثحب ۽وحباہل ۽بتک ۽اامس ۽ٓلّاین ۽وموجڈ ۽ےہ ۽انچہچن ۽انجف ۽ؿاال ۽ھجم ۽وکخق ۽ںیم ۽ۼۼۻ‪۴‬ء ۽ںیم ۽احرضِ ۽جڈطق ۽وہا ۽اھت ۽‪ ۵‬۽ٓشاےل ۽اطع۽‬
‫رٕامےئ۽ےھت۽اؿٓ۽ںیم۽ےن۽ؿہ۽ٓشاہل۽ومولی۽افشًق۽ٓوسل۽وک۽ڈ۔اھلااقیض۽ٓلاص۽ادلنی۽وج۽امٓہٖہ۽رشفی۽ےک۽ٓےنہ۽ؿاےل۽ںیہ۽ےنہک۽‬
‫ےگل۽مٔی۽ریحف۽یک۽لاف۽ےہ۽ارگ۽ومولی۽ادمح۽ٓاض۽اخُ۽اصخق۽دمہلظ۽ااعلیل۽ایلگن۽ےس۽اشآہ۽رکےت۽وہُ۽انچہچن۽انجف۽ؿاال۽یک۽جڈطق۽‬
‫ادقس۽ںیم۽فلکم۽وہُ۽ہک۽اس۽لاف۽ںیم۽انجف۽ؿاال۽اک۽ایک۽ومعمل۽ےہ۽وبایسپ۽دیفتسم۽رٕامںیئ۽ںیم۽ےن۽اس۽لاف۽ںیم۽ومولی۽دبعایحل۽‬
‫غ‬
‫وحس ۽اک ۽ٓشاہل ۽عفن ۽ا مفًی ۽ؿااسمللئ ۽اؿٓ۽ڈبرگ ۽بتک ۽ ۃٰوکہ ۽رشفی ۽ؿ ۽دہاہی ۽ضق ۽وک۽ڈاھکی ۽ےہ ۽نکیل۽ںیم ۽وت۽دلقم ۽وہُ ۽اؿٓ۽وہمجٓ ۽اطّق ۽اک۽‬
‫سج۽رپ۽اامجه۽ؿ۽اافتط۽ےہ۽ؿیہ۽ثارا۽ہلئسم۽اتخمٓ۽ےہ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۹‬ۻ‪۹‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ا ًہی۽نع۽ارلؿالۃ۽نع۽ا ؽعفاء۽اخل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۴۳ /۴‬‬
‫‪Page 186 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نؾٌ‬
‫انجف ۽ؿاال ۽ےک ۽آشاڈ ۽ےس ۽اؿٓ ۽وبضمیط ۽وہاجےئ ۽ک ۽اؿٓ ۽ہی ۽بجعت ۽وج ۽اامتجه ۽ ػٍِ ۽ےک ۽لیبق ۽ےس ۽ےہ ۽ٓول ۽وہ ۽اجاگیئ ۽ہک ۽انجف ۽ؿاال۽‬
‫اتکوبُ۽ںیم۽ااسی۽ںیھکل۽اؿٓ۽لمع۽اےکس۽جالف۽وہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ؿمکیلع۽ا ّسالس۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿمٔاکہت۔۽اشآہ۽رضؿٓ۽شٍّق۽ےہ۔رحمٓ۽ذمہق۽دیسلا۽اامس۽دمحم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلمْ ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اشآہ۽رٕاملا۽وت۽مہ۽یھب۽‬ ‫صنعہ ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ اشآہ۽رکےت۽ںیہ۽سج۽رطچ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬ ‫فنصنعْکماْصنعہْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫ؿملس۽ےن۽ایک۽اؿٓ ۽یہی۽ذمہق ۽اامس۽امظع۽اوب۽ہفینح۽اؿٓ ۽امہّٓ۽‬ ‫وسلمْوھوقولْاّبْحنیقۃْوْاصحابنا‪1‬۔ ْ‬
‫ااحصف۽اک۽ےہ۔‬
‫اامس۽كلم۽ااملعلء۽ےن۽دباظئ۽اؿٓاامس ۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ےنحتف۽العرری۽اؿٓ۽ڈبرگ۽ا ہم۽ابکٓ۽ےن۽اس۽یک۽قیقحت۽رٕامیئ۔ریقف۽اؿٓ۽ریقف۽ےک۽‬
‫ٓا لاء۽ؿ۽اشالڈہ۽ؿ۽اشمخئ۽رکاس۽دقضق۽ارسآمہ۽ضق۽اس۽رپ۽اعلم۽ٓےہ‪،‬۽امٓہٖؿی۽اصخق۽ےن۽ٓلاہ۽ںیہن۽وترضحف۽شاہ۽اوبانسحل۽ونٓی۽‬
‫ایمُ۽اصخق۽دقس۽رسہ۽وک۽رضؿٓ۽ڈاھکی۽وہاگ۔وککيہ۽اہشہیب۽ںیم۽ہلئسم۽اشآہ۽یک۽ثحب۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽لاف۽یک۽الیعٰمس۽ڈولہی۽ےن۽اعمڈ۽اﷲ‬
‫رضحف ۽خیش ۽دجمّڈ ۽وک ۽یھب ۽رشمک ۽رہھٹاڈلاےہ ۽وج ۽ؿوجہ ۽ا ںوُ ۽ےن ۽اہیُ ۽ےھکل ۽اامسلیع ۽اتہک ۽ےہ ۽ہک ۽اُ ۽اک ۽اقلئ ۽رشمک ۽ےہ ۽اس ۽وک۽‬
‫انتضق۽ےس۽ایک ۽ىالہق‪،‬ومولی۽افشًق ۽ٓوسل ۽ثارّ ۽الک ۽اخصل ۽ڈؿضق ۽ وحس ۽ؿ ۽وفغمٓ ۽ےک ۽اصدَٖاڈّ ۽ںیہ ۽اُُ ۽وک۽اہیُ ۽تعیب۽‬
‫یھب۽ےہ۽ثارّ۽دمٓہس۽ںیم۽ڑپاھ۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽ھجم۽ےس۽ہن۽ڑپاھ۽ہن۽ںیم۽ےن۽اُ۽اک۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ ُضيا‪،‬۽نکمم۽ہک۽سج۽رطچ۽آ لکج۽اثَٖ۽نلعء۽ؿ۽‬
‫افحؿ۽طلغ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اُُ۽رپ۽یھب۽ایس۽اعریگمل۽لال۽اک۽ارث۽وہ۽وحسؽنااللْوْنعمْالوکیلْواللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ۼ۽ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ڈیلہ۽اہپٓ۽جنگ۽دجسم۽رغبی۽شاہ۽ ہلس۽دیس۽دمحم۽دبعامیرمی۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۷۴‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽الک۽شیپ۽اامس۽اصخق۽امنٓ۽یک۽اح ك۽ںیم۽خق۽ٓوکه۽ےس۽افٓه۽وہرک سمعْاللْلمنْ‬
‫حمدہ۽وک۽دجسہ۽ےک۽غٕبی۽اجرک۽متخ۽رکےک۽وبلص۽اللْا کرب اتہک۽ےہ۽اؿٓ۽ہگج۽وج۽اامومُ۽وک۽ڈاھکی۽ےہ۽ؿہ۽سمعْاللْلمنْحمدہ۽وک۽‬
‫ایقس۽ںیم ۽متخ۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ ۽ؿاہُ۽ےس ۽اللْا کرب ۽ےتہک۽وہےئ۽دجسہ۽رکےت ۽ںیہ۽۔اف ۽وج۽اامس۽دجسم۽ےک۽غٕبی۽سمعْاللْلمنْ‬
‫حمدہ۽وک۽متخ۽رکلا۽ےہ۽وت۽دتقمی۽ربناْلكْالحمد۽اہکُ۽رپ۽ںیہک۽‪،‬۽ڑھکّ۽ٓںیہ۽لا۽اامس۽ےک۽شاھت۽دجسّ۽ںیم۽اجرک۽ںیہک‪،‬۽ارگ۽ایس۽‬
‫رطچ۽رک ں۽ےگ۽وت۽اُ‬

‫‪ 1‬دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽ننس۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۵۴۷ /۴‬‬

‫‪Page 187 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اجولہُ۽وک۽اعڈف۽ڑپاجےئ۽ک ۽‪،‬۽اؿٓ۽اف۽وسال۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽اصقنُ۽ںیہن۽وہاگ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫شٍّق۽ہی۽ےہ۽ہک۽عمس۽اﷲ اک۽نیس۽ٓوکه۽ےس۽رس۽اُاھٹےن۽ےک۽شاھت۽ںیہک۽اؿٓ۽حمدہ۽یک"ہ"دیساھ۽وہےن۽ےک۽شاھت۽متخ‪،‬۽ایس۽رطچ۽ہٖ۽‬
‫ریبکتِ ۽ااقتنل ۽ںیم ۽مکح ۽ےہ ۽ہک ۽الک۽لعف۽ےس ۽ڈؿرسّ ۽لعف ۽وک ۽اجےن ۽یک ۽ادتباء۽ےک ۽شاھت ۽اللْا کرب اک ۽افل ۽رشؿه۽وہ ۽اؿٓ ۽متخ ۽ےک۽‬
‫الف۽شٍق۽رکلا۽ےہ۔۽سمعْاللْلمنْحمدہ۽اک۽دجسہ۽وک۽اجےت۽وہےئ۽‬ ‫شاھت۽متخ۽وہ‪،‬۽اامس۽ذموکٓ۽وج۽اس۽رطچ۽رکلا۽ےہ۽ڈؿ۽لاںیت۽ج ِ‬
‫متخ۽رکلا۽اؿٓ۽دجسہ۽وک۽اجےن۽یک۽ریبکت۽دجسہ۽وک۽ےنکھج۽یک۽ادتباء۽ےس۽رشؿه۽ہن۽رکلا‪،‬۽اُ۽ؿوجہ۽ےس۽امنٓ۽ڈؿ۽رکاہٌـ۽ُ۽ےس۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ‪،‬۽‬
‫اےس۽اھجمس۽لا۽اجےئ۽ہک۽جالف۽ِشٍّق۽ہن۽رک۔ارگ۽ہن۽امےن۽اؿٓ۽اس۽ےس۽رتہب۽اام۽س۽ ُضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽ارقلا ٔہ۽حیحص۽ا مہآہ۽لم۽ےکس۽وت۽اس۽‬
‫الف۽شٍّق۽ںیم۽ایکس۽ریپؿی۽ہن۽رک ں۽ہکلب۽ٓوکه۽ےس۽رس۽ااھٹےن۽ےک۽شاھت۽الل مْربناْلكْالحمد۽اک۽‬
‫وک۽دبل۽ڈلااجےئ۽دتقمی۽ج ِ‬
‫افل۽اؿٓ۽وج۽رصف۽ربناْلكْالحمد۽ڑپاتھ۽وہ۽ؿہ۽ٓئان۽یک۽ٓ۽رشؿه۽رک ں۽اؿٓ۽دیسےھ۽وہاجےن۽ےک۽شاھت۽دمحہ۽یک۽ڈال۽متخ۽وہاجےئ۽وت۽‬
‫رھپ۽دجسہ۽وک۽اجےن۽ےک۽شاھت۽اللْا کرب۽اک۽افل۽رشؿه۽رک ں۽اؿٓ۽اْلل۽ےک۽الس۽وک۽مٔاھںیئ۽خق۽رس۽ٓ ےنھ۽ےک۽غٕبی۽ںیچنہپ۽وت۽اﷲ یک۽‬
‫ہ۽اؿٓ۽نیع۽رس۽ٓنیم۽رپ۽ےتچنہپ۽ؿغك۽ا کرب۽یک۽ٓمتخ۽رک ں۔۽الس۽وک۽مٔاھلا۽اس۽ےئل۽ہک۽ہی۽ٓاہتس۽ےط۽رکےن۽ںیم۽ارگ۽الس۽وک۽ہن۽مٔاھلا۽وت۽اربک۽‬
‫الف۽شٍق۽ےہ۽لا۽ٓاہتس۽وپٓا۽رکےن۽وک۽اربکاک۽ا۽فل۽لا۽ف۽مٔاھںیئ۽ےگ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽امنٓ۽‬ ‫دجسّ۽ںیم۽ےنچنہپ۽ےس۽متخ۽وہاجےئ۽اگ۽اؿٓ۽ہی۽ج ِ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫الف۽شٍق۽واللْ ٰ‬ ‫افدس۽وہیت۽ےہ۔۽لا۽ٓمٔاھںیئ۽ےگ۽اؿٓ۽ہی۽طلغ۽ؿ۽ج ِ‬
‫‪۵۹‬۽ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۵۳‬آ۽ومعض۽ومیملڈی۽مٔٓگ۽وئسمہل۽ض ّيڈ۽اثار۽اعمل۽نسح۽اصخق۽‬
‫۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽رٕہضی۽امجبًق۽وج۽صخش۽اڈا۽رکےل۽وت۽اس۽رپ۽‬ ‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫الٓس۽ےہ۽ہک۽خق۽لک۽اامس۽دعب۽شالس ُ۽ڈاع۽ہن۽امےگن۽مك۽لک۽دتقمی۽یھب ُ۽ڈاع۽ہن۽امےگن۽ارگ۽ہچ۽شیک۽یہ۽رضؿٓی۽اکس۽وخاہ ِ‬
‫۽امنٓ۽رجف۽وہ۽لا۽رہظ۽‬
‫وہ۽لا۽رصع۽وہ۽لارغمف۽لا۽اشعء‪،‬۽ارگ۽اامس۽ےس۽ےلہپ ُ۽ڈاع۽املگ۽رک۽دتقمی۽اُھٹ۽اجےئ۽اگ۽وت۽ؿہ۽گياہگآ۽وہاجےئ۽اگ۽اؿٓ۽اامس۽یک۽افاًق۽ےس۽لکن۽‬
‫اجاگیئ۽۔رمعؿ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اامس۽ےن۽شالس۽ریھپ۽ڈلا۽وت۽دتقمی۽اامس۽یک۽افاًق۽ےس۽لکن۽ایگ۽اف۽دتقمی۽وک۽اایتخٓ۽ےہ۽ہک۽ا ماظٓ ُ۽ڈاعےئ۽‬
‫اامس۽رکّ۽لا۽ہن۽رکّ۽ارگ۽ا ماظٓ۽ایک۽وت۽اہبف۽ؿٓہن۽ےلچ۽ ٓا ےن۽ےس۽گياہگآ۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ہن۽افاًق۽اامس۽ےس ُ۽ڈؿٓ۽۔اف۽نلعےئ۽ڈنی۽یک۽جڈطق۽‬
‫ںیم۽رعص۽ےہ۽ہک۽ااکس۽نُـٓا۽نُـٓا۽وبثف۽ویکُ۽ہن۽ڈلا۽اجےئ۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽وقل۽لامك۽ےہ۽لا۽رمعؿ۽اک۽‪،‬۽اؿٓ۽اس۽اک۽یھب۽وبثف۽ڈلا۽اجےئ۽ہک۽۔اھےن۽‬
‫رپافہحت۽ڑپانھ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽ریغ۽دلقم۽ؿؿاہمٔا۽ؿ۽میلعت۽لاہتف۽دمٓہس۽ڈویدنب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽بؼنواتؤجروا۔‬

‫‪Page 188 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رمعؿ۽اک۽وقل۽حیحص۽ےہ۽اہُ۽امجًق۽ےک۽شاھت۽ڈاع۽ںیم۽مٔتک۽ےہ۽اس۽ےئلیک۽ا ماظٓ۽رتہب۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽رضؿٓف۽دلجی۽یک۽وہ۽وت۽اجاتکس۽‬
‫ےہ ۽وکیئ ۽رحچ ۽ںیہن ۽ؿٓہن ۽املسمونُ ۽یک ۽امجًق ۽ےک ۽جالف ۽لاف ۽دنسپلڈہ ۽ںیہن‪ ،‬۽۔اھےن ۽رپ ۽افہحت ۽ڑپانھ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽اس ۽ںیم ۽اتکںیب۽‬
‫فینصت۽وہیکچ۽ںیہ۽‪،‬۽وج۽لاڈٓضق۽ےہک۽ؿہ۽اتبےئ۽ہک۽اﷲ ؿٓوسل۽ےن۽اےس۽عنم۽رٕاملا۽لا۽مت۽عنم۽رکےت۽وہ۽ارگ۽اﷲ ؿٓوسل۽ےن۽عنم۽رٕاملا۽‬
‫وت۽اتبؿ۽اؿٓ۽ارگ۽مت۽عنم۽رکےت۽وہ۽وت۽مت۽شآه۽ںیہن۽اانپ۽رس۽۔اھؿ۔۽ریغ۽دلقم۽ؿاہیب۽ڈویدنبی۽ضق۽اشالس۽ےس۽اخٓچ۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫لالط۽ضحم۽والتقصیلْفْحسامْالحرمنیْوالنیھْاال کیدْوغیھما(اؿٓ۽اس۽ہلئسم۽یک۽لیصفت۽اسحس۽ارحلنیم۽اؿٓ۽ا ًہی۽‬
‫ْتعاٰلْاعلم۔‬‫سبحنہْو ٰ‬ ‫االدیک۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽وعٓوتُ۽وک۽تین۽امنٓ۽ںیم۽اہھت۽‬ ‫۽ایتفمُ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۵۴‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫ہنیس۽رپ۽لادنانھ۽اچےئہ۽اؿٓ۽وبغك۽دعقہ۽اایحتلف۽ںیم۽ڈؿونُ۽لاؿُ۽اھچب۽رک۽انھٹیب۽اچےئہ۽اؿٓ۽لاؿُ۽یک۽رگہ۽یھب۽ڈیکھ۽ٓانھک۽اچےئہ۽اؿٓضعب۽‬
‫ےتہک۽ںیہ۽ہک۽رگہ۽ہن۽ڈیکھ۽اجےئ۽۔اف۽نلعء۽ڈنی۽رٕامںیئ۽ہک۽وعٓوتُ۽وک۽تین۽امنٓ۽ںیم۽ہنیس۽رپ۽اہھت۽لادنانھ۽اؿٓ۽دعقہ۽اایحتلف۽ںیم۽لاؿُ۽‬
‫اھچب۽رک۽انھٹیب۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬۽ضعب۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽ ڈؿُ۽یک۽رطچ۽وعٓوتُ۽وک۽یھب۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽سج۽رطچ۽ ڈ۽الک۽لاؿُ۽اھچب۽رک۽‬
‫لًٍ‬
‫دعقہ ۽ںیم ۽ ھٌْ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ٓریِ۽لاف ۽اہھت۽لادنےتھ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽لاؿُ ۽یک ۽رگںیہ ۽یلھک ۽ٓےتھک ۽ںیہ ۽ایس ۽رطچ ۽وعٓوتُ ۽وک ۽یھب ۽اچےئہ ۽ینعی ۽وج۽‬
‫اقدعہ۽ ڈؿُ۽یک۽امنٓ۽اک۽ےہ۽ؿیہ۽وعٓوتُ۽اک۽ےہ۔اف۽وضحٓ۽ےس۽ادیم۽ؿآ۽ںیہ۽ہک۽اس۽اک۽نُـٓا۽وپٓا۽وبثف۽وحاہل۽بتک۽ؿ ٓا مك۽ؿ۽دحمك۽‬
‫ےک۽ویکُ۽ہن۽ڈلا۽اجےئ۽ہک۽وعٓوتُ۽وک۽زک۽رطچ۽اؿٓ۽زک۽اقدعّ۽ےس۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓلڈ۽اک۽وقل۽حیحص۽ےہ۽ضق۽اتکوبُ۽ںیم۽اس۽رطچ۽ےہ۽اُُ۽ضعب۽اک۽وقل۽ضحم۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽وعٓف۽ےک۽ گٌّْ۽رتسِ۽وعٓف۽ںیہ۽اُ۽اک۽انلھک۽‬
‫اجمٔ۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ہلئسم۽ربمن‪ :۷۵۵‬آ ۽وگزلہ۽علض۽ٓاؿڈنپلی۽اکمُ ۽رضحف ۽ریپ۽اصخق ۽ ہلس۽دیمحاﷲ اصخق ۽‪،‬ریپ۽ارعملؿف۽ہب۽امعنُ ۽صال۽‪۴۵‬رفص۽‬
‫ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ٓول۽ابسہب۽ےک۽لآّ۽ںیم۽انجف۽اک۽ایک۽لمع۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ریقف۽اؿٓ۽ریقف۽ےک۽ ٓا لاےئ۽رکاس۽ؿ۽اشمخئ۽ًلاس۽ؿ۽اشالڈہ۽اىالس۽دقضق۽ارسآمہ۽اک۽ہشیمہ۽ومعمل۽لاابته۽ااحڈمك۽وتمارتہ۽ؿ۽آشاڈاف۽بتک۽‬
‫طٌکارثہ۽ٓول۽ابسہب۽ٓاہ۽اؿٓ۽اےس۽شٍّق۽اجاتن۽ےہ۽لیصفت۽کالس۽دباظئ۽اامس۽كلم۽ااملعلء۽ؿحتف۽العرری۽اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ؿریغامہ۽املکف۽‬
‫رشاچ۽نیققحم۽ؿاتفؿٰی۽ریقف۽ںیم۽ےہ۽والل‬

‫‪Page 189 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫‪۴۷‬رفص۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۵۶‬آمٔ یل۽دمٓہس۽رظنماالشالس۽وئسمہل۽ومولی۽دبعاﷲ اصخق۽اگنبیل۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽امنٓ۽ےک۽دعب۽اچٓؿُ۽اہجف۽ںیم۽یسک۽الک۽تہج۽وک۽وتمہج۽وہ۽رک ُ۽ڈاع۽رکلا۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽‬
‫ںیہن؟۽اؿٓدنہؿاتسُ۽ےک۽ےئل۽اُ۽اچٓ۽وتہجُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽تہج۽وصخمص۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تہج۽ہلبق۽ہٖ۽ہگج۽الضف۽ےہ۽رگم۽اامس۽ےک۽ےئل۽ہک۽دعب۽شالس۽اےس۽ہلبق۽ٓؿ۽ٓانہ۽رکمؿہ۽ےہ۽ڈےنہ۽لا۽لاںیئ۽رھپ۽اجےئ۽لا۽دتقمویُ۽یک۽رطف۽‬
‫طيہ۽رکےل۽ارگ۽شاےنم۽وکیئ۽امنٓ۽ہن۽ڑپاتھ۽وہ۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۵۷‬آ۽ہعلق۽ڈنلی۽وکلل۽ڈااخکہن۽اخص۽علض۽اشپؿٓ۽ومبٕتف۽ریشاجُ۽وصدیبآ۽رجیم۽ربیخ۽ٓالفئ۽ ہلس۽اڈاخُ۽ونشآی۽‬
‫‪۵۷‬رفص۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫دخبطق۽انجف۽ومولی۽اصخق۽ڈاس۽اابقہل‪،‬۽اشالس۽مکیلع۽ؿ۽ٓحمۃ۽اﷲ اایحتلف۽ںیم۽ایلگن۽اک۽اشآہ۽رکلا۽عنم۽ےہ۽لا۽اجمٔ۽‪،‬۽ ٓا ف۽رہملاین۽رٕام۽رک۽‬
‫دنبّ۽وک۽رحتری۽رک ں۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽ایلگن۽اک۽اشآہ۽رکلااجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽زک۽زک۽رطہقی۽رپ۽اجمٔ۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اایحتلف۽ںیم۽ایلگن۽اک۽اشآہ۽شٍّق۽ےہ۽خق۽اش د۽رپےچنہپ۽ایلگنھچ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽مٔامٔ۽یک۽ایلگن۽یک۽رگہ۽لادنےھ۽اؿٓ۽اوگنےھٹ۽اؿٓ۽چیب۽یک۽ایلگن۽اک۽‬
‫ ہقل۽ئانےئ۽اؿٓ"ال"رپ۽ےملک۽یک۽ایلگن۽ااھٹےئ۽اؿٓ"اال"رپ۽رگا۽رک۽اہھت۽وھکل۽ڈّ۽رحمٓ۽ذمہق۽ض ّيڈلا۽اامس۽دمحم۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫صنعہ ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلمْ ہی۽اشآہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ایک۽وت۽مہ۽رک ں۽‬
‫تعاٰل ْعلیہْ ےگ۽سج۽رطچ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ایک۽اؿٓ۽‬ ‫فنصْنعْکماْصنعْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫یہی۽ذمہق ۽اامس۽اوب۽ہفینح۽اؿٓ ۽امہّٓ۽ااحصف ۽اک۽ےہ۽ٓیض۽اﷲ‬ ‫وسلمْوھوقولْاّبْحنیقۃْواصحابنا‪1‬۔ ْ‬
‫اعتیٰل۽ مہن۽انیعمج‪،‬۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۔‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪ :۷۵۸،۷۵۹‬ہلس ۽دیس ۽ادمح ۽نیسح ۽اصخق ۽آاقمس ۽دیس ۽وپٓ ۽ڈااخکہن ۽ؿٓری ۽جنگ ۽دباویُ ۽اتبٓسا ۽ۼ ۽امجڈی ۽اال ری ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ٓا ف۽اُ۽ولئسمُ۽ںیم۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫‪ 1‬دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽ننس۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۵۴ /۴‬‬

‫‪Page 190 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۴‬ہعمج۽ےک۽رٕص ۽یک۽مٌّق ۽زک۽رطچ۽رکلا ۽اچےئہ۽اؿٓ ۽دعب۽امنٓ ۽ہعمج۽ڈؿ‪ ۵‬۽ٓتعک۽ےک۽ایک۽ایک۽ڑپانھ۽اچےئہ ۽لک۽لصفم۽امنٓ ۽انھکل۔‬
‫(‪ )۵‬اؿٓ۽ڈٓایمُ۽امنٓ۽ںیم۽ہٖ۽الحمد۽رشفی۽ےس۽ےلہپ۽اؿٓ۽قلْھوالل۽رشفی۽ےس۽ےلہپ۽مسب۽اﷲ رشفی۽ڑپانھ۽اچےئہ۽؟الحمد۽‬
‫رشفی۽ےس۽ےلہپ۽مسب۽اﷲ اکیف۽وہک ۽لا۽قلْھوالل۽ےس۽ےلہپ۽یھب۽ڑپانھ۽اچےئہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ص۽ہعمج۽اؿٓ۽اچےہ۽ڈؿ‪ٓ۵‬تعک۽یھب۽ےہک۽اؿٓ ےضع۽ہی۽یھب۽مٔاھےت۽ںیہ۽ہک۽ؿاےطس۽شاطق۽رکےن۽رہظ۽ےک۽‪،‬۽‬ ‫اینت۽تین۽اکیف۽ےہ۽ہک۽ ٓا چ۽ےک۽رٕ ِ‬
‫اس۽ںیم۽یھب۽وکیئ۽رحچ۽ہن۽احخق۽‪،‬رٕ ِ‬
‫ص۽ہعمج۽ےک۽دعب۽ھچ‪۹‬۽ٓتعک۽امنٓ۽شٍّق۽ڑپںیھ۽‪،‬اچ‪۷‬۽رھپ۽ڈؿ‪،۵‬اؿٓ۽اُ۽ںیم۽شٍّق۽دعب۽ہعمج۽یک۽مٌّق۽‬
‫شٍ‬ ‫و‬
‫رک ں۽اؿٓ۽ ہلی۽اچٓ۽ںیم۽لبق۽ہعمج۽یک۽۔دعب۽یک۽ ُ يٍِ۽ڑپھ۽رک۽‪۵‬۽لا۽ےنتج۽اچںیہ۽لفن۽ڑپںیھ‪،‬اُ۽ےس۽ٓادئ۽اعس۽ولوگُ۽یک۽احخق۽ںیہن۔‬
‫(‪ )۵‬وسٓہ۽افہحت۽یک۽ادتباء۽ںیم۽وت۽ہیمست۽ڑپانھ۽شٍّق۽ےہ۽اؿٓ۽دعب۽وک۽ارگ۽وسٓف۽لا۽رشؿه۽وسٓف۽یک۽ ٓا ںیتی۽صالےئ۽وت۽اُ۽ےس۽ےلہپ۽ہیمست۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ڑپانھ۽بحتسم۽ےہ۽ڑپےھ۽وت۽ااھچ۽ہن۽ڑپےھ۽وت۽رحچ۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمنۺ‪ :۷۵‬آ۽رہشیلگ۽صاللاُ۽ضذلّہ۽ڈریخہ۽وئسمہل۽دیس۽اتشمط۽یلع۽اصخق۽‪۴۸‬ڈی۽اہجحل۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽مہ۽ہلمج۽الہ۽اشالس۽ضذلّہ۽ڈریخہ۽شاانکُ۽مٔ یل۽یلگ۽صاللاُ۽ےن۽لآ ِ‬
‫اکُ۽طالہ۽یک۽دہتلڈ۽ؿ۽لادیک۽‬
‫اکُ۽طالہ۽ےک۽شاھت۽اُ۽ےک۽ذعٓاف۽وت۽نُـٓا۽رکےن۽ےک۽دعب۽یسک۽‬ ‫ےک۽ےئل۽ااحصف۽ڈلی۽وک۽بختنم۽ایک۽اؿٓ۽ربمم۽ئانلا۽ےہ۽اس۽رضحاف۽وک۽لآ ِ‬
‫مسق۽یک۽اکٓٓؿایئ۽آ ُٓؿےئ۽رشه۽رہطم۽لمع۽ںیم۽اللا۽اچےئہ۔اامسےئ۽رگایم۽ربمماُ۽اہڈی۽نیسح۽‪،‬خیش۽اتخمٓ۽ادمح۽‪،‬۽غٕف۽دمحم‪،‬۽وبحمف۽نسح۽‬
‫‪،‬اتشمط۽یلع‪،‬۽دیس۽نیسح‪،‬۽انعمك۽نیسح‪،‬۽دیس۽ارہظ۽یلع۽ہٖ۽صخش۽ےک۽لاس۽ےک۽ےچین۽اوگنےھٹ۽اک۽نساُ۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہب۽ میم۽اھجمسںیئ۽رتک۽امنٓ۽ؿرتک۽امجًق۽ؿ۽رتک۽دجسم۽رپ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ؿ۽ااحڈمك۽ںیم۽وج۽تخس۽ؿدیع ں۽ںیہ۽لآلآ۽ ُضياںیئ۽نج۽ےک۽‬
‫ڈولُ۽ںیم۽اامیُ۽ےہ۽اںیھن۽رضؿٓ۽عفن۽ےچنہپ۽اگ۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ۔‬
‫اؿٓ۽اھجمسؿ۽ہک۽اھجمسلا۽املسمونُ۽وک۽افدئہ۽ڈہات۽ےہ۽(ف)‬ ‫‪1‬۔‬
‫اﷲ ےک۽کالس۽ؿ۽ااکحس۽لاڈ۽ڈالؿ۽ہک۽كشیب۽اُ۽اک۽لاڈ۽ڈاللا۽اامیُ۽ؿاولُ۽وک۽عفن۽ڈّ۽اگ۔اؿٓ۽وج۽یسک۽رطچ۽ہن۽امںین۽اُس۽رپ۽ارگ۽یسک۽اک۽ڈلاؿ۽ےہ۽‬
‫اس۽ےک۽ڈٓےعی۽ےس۽ڈلاؿ۽ڈاںیل۽اؿٓ۽ویُ۽یھب۽لآ۽ہن۽ ٓا ےئ۽وت۽ا۽ےس۽شالس۽ؿکالس۽‪،‬۽لیم۽وجل۽لک۽تخل۽رتک۽رک۽ڈ ں۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ ‪۸۸ /۸۴‬‬

‫‪Page 191 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫اؿٓ ۽خق ۽یھبک۽ےھجت ۽اطیشُ ۽ ھُال۽ڈّ۽وت۽لاڈ ۽ ٓا ےئ۽رپ۽فاوملُ۽ےک۽‬ ‫‪‬‬
‫لاس۽ہن۽لًٍھ۔(ف)ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۻ‪ :۷۵‬آ ۽ضیف ۽ ٓا لاڈ ۽ہلحم ۽وکیک ۽یلع ۽گیب ۽وئسمہل ۽ض ّيڈ ۽دبعاﷲ اصخق ۽ضق ۽ارٹکپسن ۽‪ ۴۶‬۽رحمس ۽‪۴۶۶۴‬ھ‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿ ۽ایتفمُ۽رشه ۽نیتم ۽اس۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک ۽ٓلڈ ۽اینپ۽جنپ ۽ؿیتق ۽امنٓ ۽ؿ ۽ڈبرگ ۽ونالف ۽لثم ۽و دج ۽ؿریغہ ۽ںیم ۽ٓلاُ۽‬
‫ےس۽غٕا ٔف۽ںیہن۽رکلا۽ہکلب۽اینپ۽لک۽امنٓؿُ۽ںیم۽ٓلاُ۽لاول۽ےس۽اگل۽رک۽ڈیل۽ایخل۽ےک۽شاھت۽اڈا۽رکلا۽ےہ۔غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ؿ۽اتکف۽ؿڈٓؿڈ۽‬
‫رشفی۽ؿریغہ۽ضق۽ڈایھُ۽ےس۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽بلق۽رپ۽ااقل۽وہا۽اھت۽لا ں۽‬
‫ؿہج۽اقمبہلب۽ٓلاین۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽ڈل۽ںیم۽ایخل۽رکلا۽ٓلاڈہ۽الضف۽ؿ۽ومخق۽ضٕلڈ۽وثاف۽ےہ۽ٓلڈ۽اینپ۽ٓلاُ۽وک۽لاول۽ےس۽اگل۽رک۽لالکل۽لطعم۽اؿٓ۽‬
‫اکیبٓ۽رکڈہات۽ےہ‪ٓ،‬لڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ہی۽لئالئ۽الہ۽ڈؿط۽اؿٓ۽اایفصء۽رکاس۽ےک۽ںیہ۽۔فاہٖنی۽اُ۽لئالئ۽وک۽ںیہن۽ھجمس۽ شکٌْ۽۔۽اف۽ڈٓلاتف۽‬
‫بلط ۽ہی ۽ا ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽رطہقی ۽ذموکٓہ ۽لاال ۽رپٓلڈ ۽یک ۽امنٓ ۽حیحص ۽اؿٓ ۽ایلع ۽ڈٓےج۽یک ۽وہیئ ۽لا ۽ںیہن‪ ،‬۽ارگ ۽ایٰلع ۽ڈٓےج ۽یک ۽وہیئ ۽ےہ ۽وت ۽مہ۽‬
‫ولگ ۽یھب ۽ایس ۽رطہقی ۽ےس۽ویکُ ۽ہن ۽ڑپںیھ ۽ہک ۽قحتسم ۽وثاف ۽ میظ ۽ےک ۽وہُ ۽۔ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ٓلڈ ۽یک ۽امنٓ ۽اس ۽رطہقی ۽ذموکٓہ۽رپ ۽حیحص۽ںیہن۽‬
‫وہیئ۽ےہ۽وت۽ٓلڈ۽وک۽اینپ۽اُ۽امنٓؿُ۽یک۽لامك۽نج۽وک۽ؿہ۽اڈا۽رکاکچ۽ےہ۽ایک۽رکلا۽اچےئہ‪ٓ،‬لڈ۽ارگ۽اامطق۽یھب۽رکلا۽ےہ۽سب۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽‬
‫ٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽ ٓا دنئہ۽ٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽وج۽دتقمی۽ٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپھ۽ےکچ۽ںیہ۽اُ۽وک۽‬
‫اینپ۽امنٓؿُ۽یک۽لامك۽ایک۽رکلا۽اچےئہ؟۽ایک۽وللالا۽ؿاخق۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓلڈ ۽ےن ۽رشتعی ۽رپ ۽ارتفا ۽ایک‪ ،‬۽وصہیف ۽رکا ۽س ۽رپارتفا ۽ایک‪ ،‬۽اینپ ۽امنٓ ں ۽ضق ۽مٔلاڈ ۽ںیک ۽‪ ،‬۽اُس ۽یک ۽الک ۽امنٓ ۽یھب ۽ںیہن ۽وہیئ ۽ہن ۽اےکس ۽ےھچیپ۽‬
‫ڈؿرسؿُ۽یک۽وہیئ‪،‬۽اس۽رپ۽رٕص۽ےہ۽ہک۽ینتج۽امنٓ ں۽ایسی۽ڑپیھ۽وہُ۽ضق۽یک۽اضق۽رکّ۽اؿٓ۽ینتج۽امنٓ ں۽اؿٓ۽ؿُ۽ےن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫ڑپیھ۽ںیہ۽اُُ۽رپ۽یھب۽رٕص۽ےہ۽ہک۽اُُ۽یک۽اضق۽رک ں۔غٕ ٓا ُ۽ میظ‪،‬وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽رضؿٓ۽بلق۽ابمٓک۽‬
‫رپ۽لآل۽وہا۽رگم۽ڑپ ھٌْ۽ےئلیک۽۔قالْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫اس ۽غٕ ٓا ُ ۽وک ۽وھتٓا ۽وھتٓا ۽رکےک ۽الآا ۽ہک ۽مت ۽ولوگُ ۽رپ ۽رہھٹ ۽رہھٹ۽‬ ‫‪2‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫رک۽ڑپوھ۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۹‬ۻ‪۹‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۴۳۹ /۴‬‬
‫‪Page 192 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫امنٓ۽ںیم۽غٕ ٓا ُ اک۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽اقل۽اﷲ اعتیٰل‪:‬‬
‫امنٓ۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽ڑپوھ۽انتج۽ ٓا شاُ۽وہ۔‬ ‫‪1‬۔‬
‫اس۽اک۽لاس۽لاک۽یہ۽غٕ ٓا ُ۽ےہ۽غٕ ٓا ُ۽غٕا ٔف۽ےس۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽ڑپانھ۽اؿٓ۽ڑپانھ۽ہن۽وہاگ۽رگم۽ٓلاُ۽ےس‪،‬۽ڈل۽ںیم۽وصتّٓ۽رکےن۽وک۽ڑپانھ۽ںیہن۽‬
‫طسل‬
‫ك۽انجمك۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽ڑپانھ۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽وصتّٓ۽عنم۽ںیہن۔امنٓ۽ںیم غٕا ٔ ِ‬
‫ف۽کالس۽دیجم۽رپ۽اامجه۽ مٍِ۽اک۽جالف۽منہج۽اک۽ایخل۽‬ ‫ےتہک۽اح ِ‬
‫ےہ۔اقل۽اﷲ اعتیٰل‪:‬‬
‫وج۽صخش۽دہامك ۽ےک۽ؿاحض۽وہاجےن۽ےک۽دعب۽ٓوسل۽ارکس۽یلص۽اﷲ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬۔‪ ْ 2‬اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽اخمتفل۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ومنینم۽یک۽ٓاہ۽ےک۽ىالؿہ۽ٓاہ۽رپ۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اتلچ۽ےہ۽مہ۽ریھپ۽ڈ ں۽ےگ۽اےس۽اس۽ٓاہ۽رپ۽سج۽رپ ُ۽ؿہ۽جال۽اؿٓ۽اےس۽منہج۽‬
‫ںیم۽ڈال۽ڈ ں۽ےگ۽اؿٓ۽ؿہ۽تہب۽ ُمٔی۽ہگج۽ےہ۔(ف)‬
‫‪۵۹‬۽رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہلحم۽ولم۽وپکٓ۽وئسمہل۽قیفش۽ادمح۽اخُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۷۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دتقمی۽وک۽ ٓا ری۽ٓتعک۽ےک۽دعقہ۽ںیم۽ایک۽ڑپانھ۽اچےیہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اایحتلف۽‪،‬ڈٓؿڈ ُ۽‪،‬ڈاع۽ارگ۽اےس۽اؿّل۽ےس ۽امنٓ ۽یلم۽وہ۽اؿٓ۽ارگ۽یسک ۽ٓتعک۽ےک۽ڑپ ھٌْ ۽ےک ۽دعب۽شالم ۽وہا۽وت۽اامس ۽ےک ۽شاھت ۽دعقہ۽اریخہ۽ںیم۽اایحتلف۽‬
‫رہھٹ۽رہھٹ۽رک۽اس۽دقٓ۽رتلیت۽ےک۽شاھت۽ڑپےھ۽ہک۽اس۽یک۽اایحتلف۽اامس۽ےک۽شالس۽ؿغك۽متخ۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽اایحتلف۽ڑپھ۽اکچ۽اؿٓ۽اامس۽ےن۽ایھب۽شالس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫ص‬
‫ہن۽ریھپا۽وت۽ےلھچپ۽ڈؿونُ۽ہملک۽ ھاف۽لآ۽لآ۽ڑپاتھ۽ٓےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اامس۽شالس۽ریھپ۽ّ۽‪،‬۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن‪ :۷۶۳‬آڈوھ۽ٓایج۽اکایھٹ۽ؿآ۽دمٓہس۽رسامہی۽رخف۽اعمل۽ ہلس۽وملٍٰيا۽ومولی۽ىالس۽گيالین۽اصخق۽ۺ۽رفص۽ۼ‪۴۶۶‬ھ ْ‬
‫بسمْاللْالرحمنْالرحیم ْ‬
‫االستقتاء‬
‫۽امنٓ۽رٕص۽لا۽لفن۽لًٍھ۽رک۽ڑپےھ۽اجںیئ۽وت۽دجسّ۽ںیم۽لاؿُ۽ےس۽ ُِٖنی۽وک۽ہن۽‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلع۽ےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ارگ ِ‬
‫اُاھٹےئ۽ؿٓہن۽امنٓ۽وٹف۽اجےئ۽ک ۽‪،‬۽انچہچن۽احطؿی۽ؿ۽ینیع۽ؿ۽دہاہی۽ؿوجاہٖہسیفن۽ؿ۽زنک۽اابعلڈ۽ؿ۽انعہی۽ؿ۽تلاہی۽ےن۽اس۽وک۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽بؼنواْتوْجروا۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۵۳ /۶‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۸ /۷‬‬
‫‪Page 193 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ابْوالیہْالمر ِج ُع َْوالْماٰب ْ‬
‫ْوالص َو ِ‬
‫دق َّ‬ ‫الجواب‪ْ ْ:‬وھوالموفقْل ِ‬
‫ِلص ِ‬
‫احطؿی۽ؿ۽ینیع‪،‬۽دہاہی۽ؿتلاہی۽ؿانعہی۽ںیم۽وت۽ہی۽ہلئسم۽لالکل۽ںیہن۽طلغ۽وہشمٓ۽ےہ۽لالق۽رپ۽حیحصت۽لقن۽رضؿٓی۽ےہ۔وجاہٖ۽ہسیفن‪،‬۽ؿزنکاابعلڈ۽‬
‫ڈؿونُ۽فیعض۽اتکںیب۽ںیہ۽اؿٓاؿّل۽ریغ۽وہشمٓ۽یھب۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽فنصم۽تہب۽یہ۽مک۽ملع۽وہا۽ےہ۽انچہچن۽اس۽ےک۽ڈےنھکی۽ےس۽نُـٓااحل۽‬
‫الف۽قیقحت۽ؿ۽طلغ۽لئالئ۽ںیہ۽الک۽یہ۽ہگج۽ںیم۽لال۽ؿہج۽رتحیج"وجیٓ"ؿ"الوجیٓ"وک۽‬‫اس۽اک۽ولعمس۽وہلاےہ۽اس۽ںیم۽مّٔ۽فیعض۽ؿ۽ج ِ‬
‫عمج۽ایک۽وہا۽ےہ۽ہی۽ٹوھلا۽شا۽ٓشاہل۽ےہ۽رعیب۽ٓلاُ۽ںیم۽انجٓہ۽ےک۽لسغ۽ؿ۽نفک۽ڈنف۽ربق۽ؿریغہ۽ےک۽قلعتم۽لئالئ۽ایبُ۽ےئک۽ںیہ۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫غ‬
‫ڈؿرسی ۽اک ۽فنصم ۽یلع ۽نب ۽ہمقل ۽وغٓی ۽ےہ ۽اس ۽وک ۽فیعض ۽اہک ۽ےہ۔ ۽ىالہم ۽صُلّا ۽یلع ۽اقٓی ۽ےن ۽ؿامجل ۽ادلنی ۽ دشی ۽ےن ۽انو ۽ا مفًی۽‬
‫ہ۽‪۷‬ۼ‪۴‬۽اؿٓ۽ىالہم۽شایم۽ےن۽یھب۽اس۽وک۽فیعض۽اہک۽ےہ۔۽ضعب۽اتکوبُ۽ےک۽ایبص۽لا۽ؿاقہی۽رپ۽ہی۽ابعٓف۽اس۽وطٓ۽رپ۽ےہ‪:‬‬
‫من ْصَل ْقاعد ْافسجد ْالیرفع ْالیؾیہ ْوان ْرفعْ وج ۽صخش ۽لًٍھ ۽رک ۽امنٓ ۽اڈا ۽رک ۽ّ ۽ؿہ ۽دجسہ ۽ےک ۽ؿغك ۽رسنی۽ہن۽‬
‫الیؾیہْفسدتْصالتہْفکذارجلیہْکذافْالمحیطْ اُاھٹےئ۽ارگ۽اس۽ےن۽رسنی۽وک۽اُاھٹلا۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہاجیگیئ۽‪،‬۽‬
‫الچلپیْواالصلْانْالمر یضْاوْغیہْاذاصَلْقاعدْ ایس۽رطچ۽ڈؿونُ۽لاؿُ۽اک۽مکح۽ےہ۽طیحم۽جلًی۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽‬
‫الص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ ضی۽ؿریغہ۽خق ۽لًٍھ۽رک۽امنٓ ۽ڑپےھ۽وت۽ؿہ۽‬
‫ا ْال ْیرفع ْالیؾیہ ْکما ْال ْیرفعْرجلیہ ْف ْالسجودْ‬
‫خ‬
‫رسنی۽ہن۽اُاھٹےئ۽اسیج۽ہک۽دجسہ۽ںیم۽لاؿُ۽ںیہن۽ااھٹلا ۽اؿٓ ۽ ق۽‬
‫واذارفع ْرجلہ ْواحداوالیؾیہ ْواحدة ْالتقسدْ‬
‫یسک ۽ےن ۽الک ۽لاؿُ ۽اؿٓ ۽الک ۽رسنی ۽ااھٹلا ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ‪،‬۽‬
‫کذاف ْچلپی ْا بن ْالملك ْوالمختار ْان ْیِعد ْکماْ‬
‫جلًی ۽انب ۽اكلم ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ‪،‬اؿٓ ۽اتخمٓہی ۽ےہ ۽ہک ۽ایس۽‬
‫یِعد ْف ْحالۃ ْالتش د ْوھوالذی ْاختارہ ْفِیہْ رطچ ۽لًٍھ ۽اجےئ ۽سج ۽رطچ ۽دہشت ۽ںیم ۽اتھٹیب ۽ےہ۔ ۽اےس ۽ہیقف۽‬
‫ابواللیث ْو ْشمس ْاالئمۃ ْالسرخیس ْوقال ْابوْ اوبثیلل۽ؿسمش۽اال ہم۽رسخشی۽ےن۽اایتخٓ۽ایک۽ےہ‪،‬اامس۽اوب۽ویفس۽‬
‫یوسفْرحمہْاللْاذاحانْوقتْالرکو عْوالسجودْ ٓہمح۽اﷲ ےن۽رٕاملا ۽خق ۽ٓوکه۽ؿ ۽وجسڈ ۽ےک۽ؿغك ۽ےکھج۽وت۽اس۽‬
‫ویِعدْکماْیِعدْفْالتش دکذاْفْالعؼینْشر حْ رطچ۽ےھٹیب۽سج۽رطچ۽دہشت۽ںیم۽اھٹیب۽اجلا۽ےہ۔۽ینیع۽رشچ۽دہاہی۽‬
‫ہ۽‪۴۹‬۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اھ۔(ف)‬ ‫ال دایۃْصْ‪ْ۶۱‬اھْ ْ‬
‫احالہکن۽ینیع ۽ؿجلًی۽ںیم ۽اس ۽ابعٓف ۽اک۽داتپ ۽یھب ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽طیحم ۽دعتمڈ۽ںیہ ۽ولعمس۽ںیہن ۽وکُ ۽یس ۽طیحم۽ےہ ۽ؿہ ۽وخڈ ۽وموجڈ۽ںیہن ۽وج ۽ڈ یھک۽‬
‫اجےئ۔ ۽ولعمس ۽وہا ۽ہک ۽ہی ۽ابعٓںیت ۽ونصم ی ۽ںیہ ۽نج ۽اتکوبُ ۽اک ۽ڈرک ۽رکےت ۽ںیہ ۽اُُ ۽ںیم ۽اُُ ۽اک ۽نساُ ۽لک ۽ںیہن۔‬
‫ان ًػاہی ۽ابعٓف ۽ارگ ۽یسک ۽ربتعم ۽اتکف ۽ںیم ۽لم ۽یھب ۽اجےئ ۽وت ۽اس ۽بلطم ۽ےس ۽اُس ۽وک ۽لئاس ۽یھب ۽ںیہن ۽ویکہکن ۽ابعٓف۽‬
‫اؿیٰل۽ںیم۽وج۽ڈلیل۽ایبُ۽یک۽ےہ۽النْالیؾیہْفْصلٰوةْالِاعدہ۽اخل۽(اقدعیک۽امنٓ۽ںیم۽اےکس۽رسنی۽اخل۔ف)‬

‫‪Page 194 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿہ ۽ڈوعی ۽ذموکٓ ۽رپ ۽قبطنم ۽ںیہن ۽وہیت ۽ارگ ۽ہی ۽اح ك ۽دجسہ ۽اک ۽ایبُ ۽وہلا ۽وت ۽ڈلیل ۽ںیم ۽اجبےئ ۽واذارفع ْقدمیہ ْف ْصالةْ‬
‫الِائم(خق ۽اقمئ۽ےن۽امنٓ ۽ںیم۽ڈؿونُ۽دقس۽اُاھٹ۽ےئل۔ف)ےک۽رفعْقدمیہْفْالسجود ۽(ڈؿونُ۽دقس۽اح ِ‬
‫ك ۽دجسہ۽ںیم۽‬
‫اُاھٹےئل۔ف)۽وہلا۽ؿٓہن۽دیقْفْصالةْالِائمْےس۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽ہک۽طالہ۽اقدع۽ںیم۽رفعْقدمنیْفْالسجود۽دسفمِطالہ۽ہن۽وہ۽‬
‫اؿٓ۽طالہ۽اقمئ۽ںیم۽وہ۽احالہکن۽افالط۽ڈاللئ۽طٌلل۽افتؿف۽ےہ۽اس۽ےس۽اغ ك۽نظ۽ہی۽وہلا۽ےہ۽ہک۽اس۽ابعٓف۽ںیم۽ظفل۽فشذڈ۽لالق۽لا۽‬
‫لٍ‬
‫ك۽ایقس۽یمکح۽ںیم۽ٓول۽ا يٍِ۽ہن۽‬
‫اکمك۽یک۽یطلغ۽ےہ‪،‬۽ س۽ہکبج۽اس۽ظفل۽وک۽طلغ۽املا۽اجےئ۽وت۽اس۽ابعٓف۽اک۽بلطم۽ہی۽وہلا۽ےہ۽ہک۽اح ِ‬
‫رکّ۽ؿٓہن۽ؿہ۽ااسی۽وہاگ۽ےسیج۽ایقس۽یقیقح۽ںیم۽وکیئ۽صخش۽ٓول۽دقنیم۽رکّ۽ہک۽ؿہ۽دسفم۽طالہ۽ےہ۔۽ س۽اس۽رقتری۽رپ۽ہی۽ابعٓف۽شالئ۽‬
‫ےک۽بلطم۽ےس۽ےہ۽اؿٓ ۽ابعٓف ۽لاہین ۽ںیم۽الْیرفعْالیؾیہ ۽(رسنی۽وک۽ہن۽اُاھٹےئ۽۔ف)ےک۽شاھت۽دیق۽فْالسجدہ ۽یک ۽یھب۽‬
‫ذموکٓ۽ںیہن۽ذہلا۽اس۽ےس۽یھب۽ؿیہ۽ اڈ۽وہک ۽ہک۽الیرفعْالیؾیہْفْالِیامْالحکیم(ایقس۽یمکح۽ںیم۽رسنی۽ہن۽اُاھٹےئ۔ف)۽‬
‫اؿٓ۽ ٓا ےگ۽وج۽طصيہ۽ہب۽ےک۽شاھت۽فْالسجدة۽ذموکٓ۽ےہ۽وس۽ؿہ۽لمتحم۽ےہ۽ہک۽رصف۽الْیرفعْرجلیہ۽(لاؿُ۽ہن۽اُاھٹےئ۔ف)ےک۽‬
‫شاھت ۽قلعتم ۽وہا ۽اؿٓ ۽ہیبشت ۽ضحم ۽اسفڈ ۽ںیم ۽وہا ۽ارگ ۽ہی ۽اامتحل ۽نیعتم ۽یھب ۽ہن ۽وہلا ۽مہ ۽دتسمل ۽وک ۽رضم ۽ےہ ۽النہْاذاْجاءْاالحتمالْ‬
‫بطلْاالستدالل(ویکہکن۽خق۽اامتحل۽ ٓا ایگ۽وت۽ادتسالل۽لالط۽وہایگ۔ف)‬
‫ان ًػا وتمُ۽ؿرشؿچ۽ؿ۽اتفؿٰی۽وہشمٓ۽دتماؿہل۽نیب۽الڈی۽ااملعلء۽ںیم۽وج۽طللؼًا۽دجسہ۽ٓاجل۽یک۽تئیہ۽یھکل۽ؿہ۽اس۽ےک۽جالف۽‬
‫غ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽اقبدعہ۽ٓمس۽ا مفًی۽ؿہ۽ادقس۽ںیہ۔۽اس۽دقٓ۽بتک۽اکاخیل۽وہلا۽ایس۽رپ۽رعشم۽ےہ۽ہک۽ہی۽ہلئسم۽دعس۽اولوجڈ۽ےہ۽لا۽ریغ۽ربتعمےہ۔شایم۽‬
‫دلج۽اؿل۽ص۽‪۴۸۵‬۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫دعس۽ڈرک۽ؿاحض۽رکٓاہ۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اتخمٓ۽ںیہن۽اھ(ف)‬ ‫عدمْالذکرْیشعرْباخؾیارْعدمہْاْھ ْ‬
‫اُیس۽دلج۽ص۽ۺ‪۴‬۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ِ‬
‫دعس۽ڈرک۽‪،‬۽ڈرکِدعس۽یک۽امدننےہ۔(ف)‬ ‫عدمْالذکرْکذکرالعدم۔ ْ‬
‫ان ًػا فلس۽اکلمع۽اس۽رپ۽ںیہن۽لالا۽ایگ۽ذہلا۽ارگ۽ہچ۽حیحص۽یھب۽وہ۽اس۽رپ۽لمع۽ہن۽وہاگ۔شایم۽دلج۽اؿّل۽ص۽ۻ‪۶۳‬۽عبط۽وخٓڈ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذا ْیعلم ْوال ْیعمل ْعلیہ ْلما ْفیہ ْمن ْمخالقۃْ ہی۽ولعمس۽رک۽ایل۽اجےئ۽اؿٓ۽اس۽رپ۽لمع۽ںیہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽ویکہکن۽اس۽‬
‫ںیم۽فلس۽یک۽اخمتفل۽ےہ۔(ف)‬ ‫السلف۔ ْ‬

‫‪Page 195 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ان ًػا۽وجاہٖ۽ہسیفن۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ضعب۽اتکوبُ۽ںیم۽وج۽ہی۽ہلئسم۽اتبلا۽اجلا۽ےہ۽بتک۽ریغ۽ربتعمہ۽وہجمہل۽ںیہ۽اؿٓ۽وج۽ربتعمہ۽ںیہ۽اُ۽اک۽وحاہل۽طلغ۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ملعِ۽ہقف۽اک۽اےسی۽ریغ۽وہشمٓ۽ؿ۽وہجمل۽وحایش۽ؿ۽اتفؿٰی۽ےس۽ںیہن۽ایل۽اجلا۽اُیس۽شایم۽اُیس۽دلج۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫القِہْالینِلْمنْال وامشْالمج ولۃْوْانْقالْ لئالئ۽ہقف۽وحایش۽وہجمہل۽ےس۽لقن۽ںیہن۽ےئک۽اجےت۽ارگ۽ہچ۽وکیئ۽‬
‫دمتعمہی۽ےہک۽ہک۽ہی۽ہقث۽یک۽رحتری۽ےہ۔اھ۽(ف)‬ ‫معتمدانہْبخطْثِۃْ‪1‬۔اھْ ْ‬
‫مٔ۽جالف۽اشٍؼذاف۽ےک ُ۽ؿہ۽لقن۽رکلا۽وحایش۽وہجمہل۽ےس۽یھب۽ڈٓضق۽ےہ‪،‬‬
‫النہْلتائیدْابِاءْماکانْعَلْماکانْفیکیفْالمدفعْ ویکہکن۽ہی۽یسک۽ےش۽وک۽اینپ۽ایلص۽اح ك۽رپ۽لایق۽ٓ ےنھ۽یک۽لادیئ۽ےک۽‬
‫وانْلمْیکفْالمرفعْفانْالرفعْاس لْمنْالدفعْ ےئل۽وہلا۽ےہ۽وت۽ڈاول۽وک۽تلامك۽رکّ۽اگ۽ارگ۽ہچ۽ٓاول۽وک۽تلامك۽ہن۽‬
‫رکّ ۽ویکہکن ۽ٓول ۽ڈول ۽ےس ۽الہس ۽ےہ ۽وت ۽وغٓ ۽رک ۽لامك ۽دقس ۽ٓہ۽‬ ‫فاف مْوتؿبتْوالت بت۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ ٔڈل۽ہن۽نب۔(ف)‬ ‫م‬
‫ضز‬
‫ان ًػا ہی ۽وقل ۽ ؽض ۽اک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽ربتعم ۽ںیہن ۽شایم ۽دلج ۽اؿل ۽ص ۽‪ ۸۴۸‬۽ںیم ۽ےہ۔ ۽تخصیص ْالِول ْیقید ْانہ ْخالفْ‬
‫المعتمد‪2‬۽اھ۽( صیصخ۽وقل۽انو ۽ےہ۽اس۽لاف۽ےک۽ہک۽ہی۽دمتعم۽ےک۽جالف۽ےہ۽اھ۽۔ف)‬
‫ان ًػا اس۽رطچ۽دجسہ۽رکےن۽ےس۽دعتمڈ۽ ُشٌٍـُ۽اک۽رتک۽الٓس۽وہلا۽ےہ۽ س۽منْحیثْالدلیل۽یھب۽فیعض۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽اس۽رپ۽لمع۽ؿ۽‬
‫وتفٰی۽یھب۽وہ۽ہن۽الک۽ہیقف۽ؿ۽اامس۽ہکلب۽تہب۽اامومُ۽اک۽اُیس۽شایم۽دلج۽اؿل۽ص۽‪۴۴۷‬۽ںیم۽المرجحْبِوةْالدلیلْھواالرجحْوانْ‬
‫صرحْبانْالقتویْعَلْغیہ۽اھ۽(وج۽وقل۽وقف۽ڈلیل۽یک۽ئان۽رپ۽رتحیج۽لاےئ۽ؿہ۽یہ۽آحج۽وہلاےہ۽ارگ۽ہچ۽اس۽لاف۽رپ۽رصتحی۽وہ۽ہک۽‬
‫ٰ‬
‫وتفٰی۽اس۽ےک۽ریغ۽رپ۽ےہ۽اھ۽۔ف)ص۽‪۴۹‬ۻ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لؼسْللمقیتْاالفتاءْبالضعیفْوالینتیفْالضعفْ یتفم ۽ےک ۽ےئل ۽فیعض ۽رپ ۽وتفٰی ۽اجٓی ۽رکلا ۽ڈٓضق ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽اثَٖ۽‬
‫ا ہم۽وخآٓس۽ےک۽ااتفء۽ےس۽فعض۽متخ۽ںیہن۽وہ۽اتکس۔(ف)‬ ‫بافتاءْکثیمنْائمۃْخوارزمْ‪3‬۔ ْ‬
‫ان ًػا اس۽ںیم۽اامتحل۽ےہ۽ہک۽ہی۽ا ۽دبًق۽وہ۽اذاْترددالحکمْبنیْسنۃْوبدعۃ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۴۷ /۴‬‬
‫‪ 2‬غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۴۷ /۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم‪۴‬۽ ‪۵۴۷ /‬‬

‫‪Page 196 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ْاوٰل ۔(خق ۽یسک ۽مکح ۽ےک ۽شٍّق ۽اؿٓ ۽دبًق ۽وہےن ۽ںیم ّ‬
‫کان ْترکہ ٰ ْ‬
‫‪1‬‬
‫۽رتڈڈ ۽وہ ۽وت ۽اس ۽اک ۽رتک ۽اؿیٰل ۽وہلا ۽ےہ ۽۔ف)۽‬
‫۽شایم۽دلجاؿّل۽ص‪۳‬ۺ‪،۶‬۽رحبارلاقئ۽دلج۽ڈؿس۽ص۽ۻۺ‪۴‬۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ماترددْبنیْبدعۃْوواجبْیؤیتْبہْاوبنیْسنۃْوْ خق۽یسک۽زیچ۽ےک۽دبًق۽اؿٓ۽ؿاخق ۽وہےن ۽ںیم۽رتڈڈ ۽وہ۽وت۽اس۽زیچ۽رپ۽‬
‫لمع ۽ایکاجےئ ۽اگ ۽اؿٓ ۽خق ۽شٍّق ۽لا ۽سج ۽زیچ ۽ےک ۽شٍّق ۽ؿ ۽ؿاخق ۽وہےن۽‬ ‫‪2‬‬
‫بدعۃْفالیؤیتْبہْ ۔ ْ‬
‫ںیم۽رتڈڈ۽وہ۽وت۽رھپ۽لمع۽ںیہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽اھ(ف)‬
‫اؿٓ۽فاہٖ۽ہک۽اس۽وطٓ۽رپ۽دجسہ۽رکلا۽ریغ۽ربتعم۽ےہ۽ س۽ارگ۽ہی۽ہلئسم۽ڈٓضق۽وہےن۽یک۽دقتری۽رپ۽ہکبج۽ولوگُ۽ےس۽ہن۽وہےکس۽اگ۽ولگ۽گياہگآ۽‬
‫وہُ۽ےگ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽رحچ۽ میظ۽ےہ۔۽شایم۽دلج۽لا ك۽ص۽ۼ‪۵۶‬ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فیہْحرجْعظیمْالنہْیلزمْمنہْتاثیمْاالمۃْ‪ ْ3‬اس۽ںیم۽رحچ ۽ میظ۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽ےس۽اطق ۽اک۽گياہگآ ۽وہلا۽‬
‫الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽اھ۽(ف)‬ ‫اھ۔ ْ‬
‫ولوگُ۽ےک۽شاھت۽یہی۽آقف۽ؿاؿقف۽ےہ۽ہک۽دجسہ۽ںیم۽رسنی۽وک ۽دنلب ۽رک ں۽لاہک۽دجسہ۽ ٓا شاین۽ےس۽اڈا۽وہاجےئ۔شایم۽دلجمجنپ۽ص۽‪۶۷۹‬۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وھو ْارفق ْباھل ْھذا ْالزمان ْلئالیِع ْف ْالقسقْ یہی ۽الہ ۽ٓامہن ۽ےک ۽ےئل ۽ ٓا شاُ ۽ےہ ۽لاہک ۽ؿہ ۽قسف ۽اؿٓ ۽ایصعُ۽‬
‫(لارٕامین)۽ںیم۽ؿاعق۽ہن۽وہُ۽اھ۽(ف)‬ ‫والعصیان‪ْ4‬اھ ْ‬
‫ایس۽ہگج۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لکنْاطالقْالمتونْموافقْالطالقْاالدلۃْولکونہْ وتمُ۽ےک۽افالط۽وک۽ڈاللئ۽ےک۽افالط۽ےک۽شاھت۽وماتقف۽یک۽ؿہج۽ےس۽‬
‫دقتمی۽احلص ۽وہک ۽اؿٓ ۽اس۽ےئل۽یھب ۽ولوگُ۽ےک۽ےئل۽ہی۽اہنمك ۽یہ۽‬ ‫‪5‬‬
‫ارفقْباھلْھذاالزمانْ ْاھ۔ ْ‬
‫ٓا شاُ۽ےہ۽اھ(ف)‬
‫ہقف۽یک۽ربتعم۽اتکوبُ۽ںیم۽ہی۽ہلئسم۽لالک۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓوصتف۽ؿاؿٓاڈ۽یک۽اتکوبُ۽ںیم۽ےس۽لالق۽ےن۽لقن۽ایکےہ۽ویکہکن۽زنکاابعلڈ۽اؿٓاڈؿ۽‬
‫ؿفافئ۽یک۽اتکف۽ےہ۽اؿٓ۽نکلٌفيہ۽اک۽لحم۽ؿ۽لاف۽بتک۽ہقف۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽اقدعہ۽فؾًہہ۽ےہ۔‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽بلطم۽اڈرتڈؿامکحل۽نیب۽ۃنس۽ؿدبىۃ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۸ /۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 2‬رحبارلاقئ۽ ٓا ر۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۴۹۸ /۵‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽اتکف۽ادحلؿڈ۽بلطم۽نمیف۽ؿكًی۽نم۽ٓتف۽اہیل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۳ /۶‬ۺ‪۴‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽اتکف۽ا زنٕ۽ؿااللاجۃ۽لصف۽یف۽اللٍس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۸‬ۼ‪۵۷‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 5‬ڈا مزيآ۽اتکف۽ا زنٕ۽ؿااللاجۃ۽لصف۽یف۽اللٍس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۸‬ۼ‪۵۷‬‬
‫‪Page 197 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ب‬
‫ہک۽وج۽ہلئسم۽ذموکٓ۽وہ۽یف۽لاہب۽ؿ۽ہ۽اؿیٰل۽لا مل۽وہلا۽ےہ۽اس۽ےس۽وج۽ہک۽ذموکٓ۽یف۽ریغلاہب۽وہ۔شایم۽دلج۽لا ك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ب‬
‫ْاوٰل ْمن ْالمذکورة ْفْ اےنپ ۽لاف ۽ؿ ۽لصف ۽ںیم ۽ذموکٓہ ۽ہلئسم ۽اس ۽ےس ۽اؿیٰل ۽لا مل ۽وہلا۽‬
‫المسئلہ ْالمذکورةف ْبابہ ٰ‬
‫ےہ۽وج۽ہقلعتم۽لاف۽ےک۽ریغ۽ںیم۽ذموکٓ۽وہا۽اھ(ف)‬ ‫غیْبابہْ‪1‬اھ۔ ْ‬
‫لئالئِ۽ہقف۽ےک۽ےئل۽زنکاابعلڈ۽یک۽نیت۽اتکںیب۽ریغ۽طنيہ۽ںیہ‪:‬‬
‫قال ْالحموی ْما ْف ْغی ْالمظنہ ْوالکتب ْالغریبۃْ اامس۽ومحی۽ےتہک۽ںیہ۽وج۽ریغ۽طنيہ۽اؿٓبتک۽رغہبی۽ںیم۽وہ۽اس۽ےک۽‬
‫قلعتم۽ؿمہ۽وہلا۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽فیعض۽وہ۽اھ۽(ف)‬ ‫یتوھمْانْیکونْضعیقا‪ْ2‬ص‪ْ ۱۶‬‬
‫لٍ‬
‫کالس۽ا ہم۽یھب۽ایس۽اک۽یضتقم۽ےہ۽ہک۽دجسہ۽ںیم۽ٓول۽ا يٍِ۽ہن۽ایک۽اجےئ۽اوب۽ا صعـڈ۽احہیش۽صال۽نیکسم۽یلع۽الکَٖ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫مایِضیہْکالمْاالئمۃْیوخذبالْتوقفْ‪3‬اھْصْ‪ ْ ۱۲۳‬کالس ۽ا ہم ۽سج ۽اک ۽اقتاض ۽رکّ ۽اس ۽رپ ۽لال ۽وتفق ۽لمع ۽ایک ۽اجےئ ۽اگ۽‬
‫اھ(ف)‬
‫ہی۽ہلئسم۽ہیقف۽اک۽وقل۽ںیہن۽ارگ۽وہ۽یھب۽وت۽ومؾٌػاےئ۽کالس۽ا ہم۽رتمؿک۽وہ۽اجےئ۽اگ۔۽اغمسلک۽اغمٌؾصـ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫مِتیض ْکالم ْائمۃ ْالمذھب ْاوٰل ْباالعؾبار ْمنْ ا ہم۽ذمہق۽ےک۽کالس۽اک۽طؾٌؼٰی۽لاابتعٓ۽ضعب۽اشمخئ۽ےک۽کالس۽ےس۽‬
‫اؿیٰل۽وہلا۽ےہ(ف)‬ ‫کالمْنعضْالمشائخْ‪4‬۔ ْ‬
‫ہی ۽ہلئسم ۽یسک ۽وصٓف ۽ےس ۽لامك ۽ںیہن ۽وہلا ۽اؿٓ ۽خق ۽لک ۽لامك ۽ہن ۽وہےکس ۽لمع۽الص ۽یہ ۽رپ ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽یفن ۽ےہ ۽ینعی ۽یفن ۽لمع‪ ،‬۽ایس۽‬
‫كلسم۽اغمٌؾصـ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫وج۽زیچ۽لامك۽ہن۽وہ۽اس۽یک۽الص۽یفن۽ےہ۔اھ۽(ف)‬ ‫االصلْھوالنیفْحیتْیتحِقْالؿبوت‪ْ5‬اھ۔ ْ‬
‫رغص۽ہی۽ہلئسم۽طلغ۽ےہ۽ ٓا ڈا ِف۽امنٓ۽ےس۽یھب۽ںیہن۽وہاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽ڈرک۽یھب۽ںیہن۽وہ۽اتکس۽ےہ۽اس۽اک۽الک۽ ٓا ڈھ۽ٓشاہل۽ےب۽رسؿلا۽ںیم۽ےہ۽‬
‫ارگ۽میلست۽یھب۽ایک۽اجےئ۽ہک۽تہب۽یس۽وہگجُ۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ۽وت۽یھب۽ثَٖف۽وقنل۽زلتسمس۽تحص۽وک۽ںیہن۽ےلہپ۽الک‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽اولؿء۽اذلی۽ویخق۽ادحلؿاذلی۽ویہبج۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۴۸۵ /۶‬‬
‫‪ 2‬احہیش۽ومحی۽عم۽االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽ادقصۃ۽ااتکلف۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽رکایچ۽‪۴۹/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬حتف۽ا مغٍِ۽لاف۽ا ػلٰـہ۽ادیعلنی۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکای۽‪۶۵۷ /۴‬‬
‫‪ 4‬اغمسلک۽اغمٌؾصـ۽عم۽آشاڈ۽اصلٓی۽لصف۽یف۽عتمت۽ایکمل۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلميۃریبؿف۽ص‪۳‬ۼ‪۴‬‬
‫‪ 5‬اغمسلک۽اغمٌؾصـ۽عم۽آشاڈ۽اصلٓی۽ لصف۽یف۽ٓیتعک۽ا نـاف۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلميۃریبؿف ص‪۴۴۳‬‬
‫‪Page 198 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫صخش۽وک۽یطلغ۽وہاجیت۽ےہ۽اؿٓ۽دعب۽ےک۽ولگ۽اس۽یک۽یطلغ۽نن ِِ۽تحص۽لقن۽رکےت۽ےلچ۽اجےت۽ںیہ۽۔شایم۽دلج۽‪۷‬۽ص۽‪۶۸۴‬۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قدْیِعْکثیاانْمؤلقایذکرْشؼ ر ْ‬
‫ئاخطا ْفؼنِلونہْ اثَٖ ۽ااسی ۽ؿاعق ۽وہا ۽ےہ ۽ہک ۽ؤمفل ۽ےس ۽وکیئ ۽یطلغ ۽وہیئگ ۽وت ۽ولگ۽‬
‫بال ْتنؽیہ ْفلیکثرالناقلون ْواصلہ ْلواحدمخطئْ اےس۽لال۽ہیبنت۽لقن۽رکےت۽ٓےتہ۽ںیہ۽یتح۽ہک۽اس۽ےک۽لاعلٍِ۽ریثک۽‬
‫ض‬
‫وہاجےت ۽ںیہ ۽احالہکن ۽الص ۽ےک ۽اابتعٓ ۽ےس ۽الک ۽ زمی ۽وہلا۽‬ ‫‪1‬۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽دم ی۽اس۽ا ۽اک۽دعب۽رعط۽ٓمٔی۽ےک۽لامك۽یھب۽رکڈّ۽ہک۽ہی۽یہ۽بلطم۽ےہ۽اؿٓ۽فالُ۽فالُ۽اتکف۽ںیم۽اس۽وک۽اھکل۽ےہ۽وت۽ئان۽‬
‫ض‬
‫مٔمیلست۽ہی۽وجاف۽ےہ۽ہک۽ہی۽وقل۽ زمی۽اک۽ےہ۽ہکبج۽رشچ۽ؿاقہی۽ےک۽رفتمط۽اوحلایش۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْالشیخْاالمامْالقاضلْالمحِقْابوْعؽیداللْفْ خیش۽افلض۽ققحم۽اوب۽دیبعاﷲ ےن۽اہک۽ہک۽لًٍھ۽رک۽ونالف۽اڈارکےن۽ےک۽‬
‫صالةْالنافلۃْقاعداْثلثۃْاقوال‪ْ،‬قولْالروافضْ‪،‬وقولْ لآّ۽ںیم۽نیت۽اوقال۽ںیہ۽‪،‬۽ٓؿاضف۽اک۽وقل۽‪،‬۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽اک۽‬
‫اھل ْالسنۃ ْوالجماعۃ ْ‪ْ ،‬وقول ْالمخیط ْاما ْقولْ وقل۽اؿٓ۽خلا۽رکےن۽ؿاےل۽اک۽وقل۽۔۽(لیصفت)۽ٓؿاضف۽اک۽وقل۽ہی۽ےہ۽‬
‫الروافض ْف م ْیِولون ْان ْالمصَل ْاذاصَل ْالنافلۃْ ؿہ۽ےتہک۽ںیہ۽امنٓی۽خق۽ونالف۽لًٍھ۽رک۽اڈا۽رکّ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽اقمئ۽‬
‫قاعداْفصالتہْکصالةْالِائمْاالْاذاْرکعْوسجدْیرفعْ یک۽رطچ۽یہ۽ےہ۽اہتبل۽ؿہ۽ٓوکه۽ؿ۽دجسہ۽ےک۽ؿغك۽رسنی ۽دنلب ۽رکّ۽۔۽‬
‫االلیتنی ْف ْالرکو ع ْوالسجود ْوالن م ْقالواصالتہْ اؿٓ۽ؿہ۽ہی۽یھب۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽اس۽یک۽امنٓ۽(اک۽ڈٓہج)۽اقمئ۽یک۽امنٓ۽یک۽رطچ۽‬
‫عَلْصالةْالِائمْواماْقولْالمخیطْف وْیِولْالْیرفعْ ےہ۔خلا ۽رکےن ۽ؿاےل ۽اک ۽وقل ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽اتہک ۽ےہ ۽ٓوکه ۽اؿٓ ۽وجسڈ۽‬
‫ڈؿونُ ۽ؿغك ۽رسنی ۽ہن ۽اُاھٹےئ ۽ویکہکن ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع۽‬ ‫ن ص‬
‫االلیتنیْالْفْالرکو عْوالفْالسجودْالنْ یبْ َلْاللْ‬
‫ْکذلك ْواماقول ْاھل ْالسنۃْ ؿملس ۽ےن ۽ااسی ۽یہ ۽ایک ۽ےہ۔ ۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽ےتہک ۽ںیہ ۽اح ك ۽ٓوکه۽‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْفعل ٰ‬
‫ٰ‬
‫والجماعۃْف وْیِولونْبعدمْالرفعْفْحالْالرکو عْوْ ںیم۽رسنی۽ہن۽اُاھٹےئ۽نکیل۽اح ك۽وجسڈ۽ںیم۽اُاھٹےئ۽‪،‬اؿٓ۽خلا۽رکےن۽‬
‫بالرفعْفْحالْالسجودْوالمخیطْرأیْالنیبْصَلْاللْ ؿاےل ۽ےن۽وضحٓ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽وک ۽ڈؿٓ ۽ےس ۽ڈاھکی۽ذہلا ۽ؿہ۽‬
‫اکلم۽وطٓ۽رپ۽ ٓا ف۽نیلع۽ا ػلٰـہ۽ؿا ّسالس۽ےک۽احل۽ےس۽ ٓا اگہ۽ہن۽وہاکس۽لا۽ہی۽‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْمن ْبعید ْولم ْیِف ْبحالہ ْعلیہْ‬
‫ٰ‬
‫یھب۽ااکمُ۽ےہ۽ہک۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽ےن‬
‫الصلٰوةْوالسالمْاوْلعلہْصَلْفْحالۃْالمرضْباالیماءْ‬
‫کماْھوشانْالرکو عْوالسجودْللمویمْفْالصالةْوسجد ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽اغمٌفٕاقف۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۸۵ /۷‬‬
‫‪Page 199 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ك ۽ ص۽ںیم ۽اس ۽رطچ ۽اشآہ ۽ےک۽شاھت ۽امنٓ ۽اڈا ۽رٕامیئ ۽وہ۽‬ ‫اخقضْقریباْمنْالرکو عْقریبا منْاالرضْولمْ اح ِ‬
‫یرفعْالیؾیہْالنْفْھذہْالصالةْالْیحتاجْالمصَلْ سج ۽رطچ ۽اشآہ ۽ےس ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکےن ۽ؿاال ۽امنٓی ۽ٓوکه ۽ؿوجسڈ ۽اڈا۽‬
‫اٰلْرفع ماْفظنْالرائیْانہْعلیہْالصالةْوالسالمْ رکلا۽ےہ۽ ٓا ف۽ےن۽دجسہ۽ٓنیم۽ےک۽غٕبی۽ٓوکه۽ےس۽ٓلاڈہ۽ح ُھک۽‬
‫رک۽ایک۽وہاؿٓ ۽ےلھچپ۽ےصح۽وک۽ہن۽اُاھٹلا ۽وہ۽ویکہکن۽اس۽اح ك ۽ںیم۽‬
‫صَلْفْحالۃْالصحۃْقاعداْوسجدْبوضعْالجب ۃْ‬
‫امنٓی۽رسونیُ۽وک۽اُاھٹےن۽اک ۽اتحمچ ۽یہ ۽ںیہن۽وہلا ۽وت۽ڈےنھکی۽ؿاےل۽‬
‫عَلْاالرضْولمْیرفْعْالیؾیہْفحکمْعَلْاالطالقْ‬
‫ك ۽تحص۽‬ ‫ےن۽امگُ ۽رکایل۽ہک۽ ٓا ف ۽نیلع۽ا ػلٰـہ ۽ؿا سالس۽ےن۽اح ِ‬
‫کما ْف ْمسح ْالعمامۃ ْاخطأ ْالرائی ْحیث ْمسحْ‬
‫ںیم۽لًٍھ۽رک۽امنٓ۽اڈا۽رٕامیئ۽ےہ۽اؿٓ۽دجسہ۽ےک۽ؿغك۽لٍساین۽ٓنیم۽‬
‫ع‬ ‫النیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْ َل ْرأسہ ْثمْ رپ ۽ٓیھک ۽اؿٓ ۽مسج ۽ےک ۽ےلھچپ ۽ےصح ۽وک ۽ہن ۽اُاھٹلا ۽وت ۽اس ۽ےن ۽طللؼًا ۽مکح۽‬
‫وضعْالعمامۃْعَلْالرأسْوظنْانْمسحْالعمامۃْ اجٓی ۽رکڈلااسیج ۽ہک ۽امعہم۽رپ ۽حسم۽ےک۽اعمےلم ۽ںیم ۽ڈےنھکی ۽ؿاےل۽‬
‫تجوز ْبدال ْعن ْمسح ْالراس ْوالحال ْانہ ْعلیہْ ےس ۽خلاوہیئ ۽ہک۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رسِ۽‬
‫الصالةْوالسالمْلمْیمسحْعَلْالعمامۃْھذاْکؾبہْ ادقس ۽رپ ۽حسم ۽رٕاملا ۽رھپ ۽امعہم ۽رپ۽حسم ۽رس ۽ےک ۽حسم۽ےک ۽دبہل۽ںیم۽‬
‫العبدْالمذنبْالجاینْالِایض ْغالمْییالینْالسینْ اجمٔ۽ےہ۽احالہکن۽ ٓا اقےئ۽ڈؿ۽اہجُ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽‬
‫الحنیف ْالنِشؽندی ْالرضوی ْکان ْالل ْلہْ امعہم ۽رپ ۽حسم ۽ںیہن ۽رٕاملا ۽اھت ۽ہی ۽اافلؿ ۽الک ۽گياہگآ ۽دنبّ ۽اقیض۽‬
‫ىالس ۽خيالین ۽ضًّی ۽یفنح ۽دنبشقنی ۽ٓوضی ۽ےن ۽ےھکل ۽ںیہ ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ولمشائخہْاٰمنیْبحرمۃْالنیبْاالمنْاالمنی۔ ْ‬
‫یبن۽انیم۽ےک۽یدےق۽ااکس۽اؿٓ۽اےکس۽اشمخئ۽اک۽وہاجےئ۔(ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الحمدْلل۽ؿدحہ۽(امتس۽رعتفی۽اﷲ ےک۽ےئل۽ےہ۽وج۽وحدہْالْشریكْےہ۔ف)۽افلض۽ ہمل۽ارقلبی۽ابیجمل۽ےن۽وج۽مکح۽قیقحت۽‬
‫لٍ‬
‫رٕاملا ۽ؿیہ ۽حیحص ۽ؿ ۽قح ۽رصحی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دجسہ ۽اقدعہ ۽ںیم ۽ٓول ۽ا يٍِ ۽دسفم ۽طالہ ۽وہلا ۽ٓمع ۽لالط ۽ؿ ۽ ڈؿڈؿحیبق۽ےہ ۽اؿٓ ۽نج۽ربتعم ۽دمتعم۽‬
‫اتکوبُ۽اک۽دم ی۽ےن۽لاس۽ایل۽اُ۽ضق۽رپ۽ضحم۽ارتفا۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽ڈمہ۽ڈلیل۽ئانس۽ڈلیل۽ڈرک۽ایک۽رسکی۽لاڈٓ۽وہا۽ےہ‪،‬حیحص۽اخبٓی۽ؿ۽حیحص۽ملسم۽ؿ۽‬
‫ننس۽ایب۽ڈاؿڈ ۽ؿ ۽نسایئ۽ؿ ۽انب۽امہج۽ںیم ۽دبعاﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲاعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك ۽ٓوسل۽اﷲ لص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫ثارّ۽ٓف۽ےن۽ےھجم۽مکح۽رٕاملا۽ہک۽شاف۽اضًزـاونُ۽رپ۽دجسہ‬ ‫امرتْانْاسجدْعَلْسبعۃْاعظم ْ‬

‫‪Page 200 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَل ْالجب ۃ ْوالیدین ْوالرکبتنی ْواطرافْ رکؿُ ۽لٍساین ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽اہھت ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽ٓاون ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽لاؿُ۽‬
‫ےک۽ےچین۔‬ ‫الِدمنی‪1‬۔ ْ‬
‫اُ۽ںیم۽ڈؿونُ۽رسنی۽صاللا۽ٓلاڈف۽یف۽ارشله۽ےہ۽اؿٓ۽ٓلاڈف۽یف۽ارشله۽رحاس‪،‬‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْمنْاحدثْفْامرناْ یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا ۽سج۽صخش۽ےن۽‬ ‫قالْصَلْاللْ ٰ‬
‫ھذا ْما لؼس ْمنہ ْف ورد ْ‪ْ 2‬اخرجہ ْالبخاریْ امہّٓ۽اس۽ا (رشه)۽ںیم۽دبًق۽ااجیڈ۽یک۽وج۽رشتعی۽ےس۽ہن۽‬
‫ومسلم ْوابوداؤد ْوا بن ْماجۃ ْعن ْام ْالمؤمننیْ وہ۽وت۽ؿہ۽ ڈؿڈ ۽ےہ۔اخبٓی۽ؿ ۽ملسم۽ؿ ۽اوبڈاؿڈ ۽اؿٓ ۽انب۽امہج۽ےن۽‬
‫اےس ۽رضحف ۽اس۽اوملنینم۽دیسہ۽اعہشئ ۽یدہقی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫الصدیِۃْریضْاللْعن ا۔ ْ‬
‫اہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ٓلاڈف۽یھب۽اس۽اڈاع۽ےس۽ہک۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽ااکس۽رتک۽دسفم۽امنٓ۽اس۽ےک۽وبثف۽وک۽وت۽ااحڈمك۽ااحڈہ۽یھب۽لااکیف۽وہںیت۽کماْتِررْ‬
‫فْمِرہْوعلمْمن ْصنیعْصحابناْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعمھن ْفْسورةْالقاتحہْو ْغیھا (اسیج۽ہک۽اےنپ۽اقمس۽رپ۽ایکس۽‬
‫رقتریوہیکچ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وسٓہ ۽افہحت ۽ؿریغاہ ۽ےس ۽قلعتم ۽امہّٓ ۽ااحصف ۽اک فف ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽ےک ۽رطہقی ۽ےس ۽ولعمس ۽وہاکچ ۽ےہ۽‬
‫۔ف)۽ہن۽ہک۽ؿہ۽ہک۽سج۽اک۽داتپ۽ہن۽دحمك۽ںیم۽ہن۽ہقف۽ںیم۽سج۽رپ۽ڈلیل۽ڈٓانکٓ۽ضًہہ۽لک۽ںیہن۽ایسی۽ہگج۽ریغ۽رٕص۽وک۽رٕص۽اتبلا۽تہب۽‬
‫لٍ‬
‫تخس ۽مکح ۽ٓکھيا۽ےہ۽‪(3ْ   ‬ایکمت ۽لآ ۽ںیہن ۽ ٓا ؿ ۽ےگ۔ف) اؿل۽وت ۽ا يٍِ ۽یک ۽اجبےئ ۽دقنیم ۽وہےن۽رپ۽ایک۽ڈلیل ۽اؿٓ۽‬
‫لٍ‬
‫رفبص۽طلغ۽وہ۽یھب۽وت۽وعقڈ۽ںیم۽ہک۽طالہ۽ااقلدع۽ںیم۽اجبےئ۽ایقس۽ےہ۽اؿٓ۽وہفمس۽وعقڈ۽ںیم۽ااصلط۽ا يٍِ۽ڈالخ۽امک۽یف۽دباظئ۽كلم۽ااملعلء۽‬
‫(اسیج۽ہک۽دباظئ۽كلم۽ااملعلء۽ںیم۽ےہ۔ف)۽وجسڈ۽ہک۽ہن۽ایقس۽ےہ۽ہن۽وعقڈ۽ہن۽ااصلط۽ذموکٓ۽اس۽ےس۽وہفمس۽ہن۽اُس۽ںیم۽وصقمڈ۽ہکلب۽دجسہ۽‬
‫ٓاجل۽ںیم۽ااحڈمك۽وتمرتہ۽وقہیل۽ؿ۽فغليہ۽ؿ۽وصنص۽طٌلارٕہ۽وتمُ۽ؿ۽رشؿچ۽ؿ۽اتفؿٰی۽فؽہيہ۽ںیم۽رصاجۃً۽اس۽یک۽یفن۽وموجڈ۽اس۽ںیم۽ااصلط۽‬
‫ذموکٓ۽ےس۽یفن۽رکاہق۽ؿ۽اخمتفل۽شٍّق۽یھب۽ػنغ ًا۽ ڈؿڈ۽ہن۽ہک۽اڈاعےئ۽رٕتیض۽ہک۽اشٍو۽لالط۽ؿ۽اخٌو۽رطمؿڈ۽ ونسألْاللْالعقوْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ْاالْباللْالغقورْالودودْواللْ ٰ‬
‫والعافیۃْوالْحولْوالْقوہ ّ‬
‫ۼرفص۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ومولی۽دبعاﷲ اصخق۽دمٓس۽دمٓہس۽رظنم۽االشالس۽ہلحم۽وسڈارگاُ۽مٔ یل۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۷۶۴‬‬
‫ٓوکه۽رکےت۽ؿغك۽رظن۽زک۽ہگج۽ٓانھک۽اچےئہ؟‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽ا شزـڈ۽یلع۽االفن۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴۴۵ /۴‬‬

‫ع‬
‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽اڈ۽ا للزـایلع۽حلص۽وجٍٓ۽وہف ڈؿڈ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴ /۴‬ۺ‪۶‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪۴ /۸‬ۼ‬
‫‪Page 201 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلمْبالصواب‬ ‫ٓوکه۽ںیم۽دقومُ۽رپ۽رظن۽وہ۽۔واللْ ٰ‬
‫للگ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۶۵‬آہتکلک۽ رھيا۽دمٓہس۽ًنًميہ۽وئسمہل۽دصتط۽نیسح۽اصخق۽ ‪۴۳‬۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ہک ۽رٕہضی۽امنٓؿُ ۽ےک ۽دعب ُ۽ڈاع ۽املگ ۽رک ۽اہوھتُ ۽وک ۽طيہ ۽رپ ۽ےتلم ۽وہےئ ۽ٓؿٓ ۽یک ۽ ٓا ؿآ ۽ےک ۽شاھت ۽دوانم ۽شیک۽‬
‫ےہ؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽ےک۽دعب ُ۽ڈاع۽امانگن۽شٍّق۽ےہ۽اؿٓ۽اہھت۽اُاھٹ۽رک ُ۽ڈاع۽امانگن۽اؿٓ۽دعب ُ۽ڈاع۽طيہ۽رپ۽اہھت۽ریھپ۽ انی۽ہی۽یھب۽شٍّق۽ےس۽لامك۽ےہ۽رگم۽دوانم۽ںیہک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫لامك۽ںیہن۽۔واللْ ٰ‬
‫‪۶‬مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽دمٓہس۽رظنم۽االشالس۽مٔ یل۽وئسمہل۽ومولی۽دبعاﷲ اہبٓی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۶۶‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ہک ۽الْحمد ۽رشفی ۽ےک ۽دعب ۽ ٓا نیم ۽آ ہتسہ ۽ڑپانھ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اامس ۽وسٓہ ۽افہحت ۽ڑپھ ۽رک ۽ ٓا نیم ۽ےہک ۽لا ۽ںیہن ۽؟اؿٓ۽‬
‫امجًق ۽ےک ۽شاھت ۽دتقمی ۽یھب ۽ےہک ۽لا ۽ںیہن ۽؟ ۽رفنمڈ ۽وک ۽شیتی ۽دویھت ۽ٓتعک ۽ںیم ۽ ٓا نیم ۽انہک ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽ارگ ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ٓلاُ ۽ےس ۽لکن۽‬
‫اجےئ۽وت۽دجسہ۽وہس۽وہاگلا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫امنٓ۽یک۽ہٖٓتعک۽ںیم۽اامس۽ؿ۽رفنمڈ۽وک۽والْالضالنی۽ےک۽دعب آمنی۽انہک۽شٍّق۽ےہ۔۽حہٖی۽امنٓ۽ںیم۽دتقمی۽یھب۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽ںیہک۽اؿٓ۽ریغ۽‬
‫حہٖی۽ٓتعک۽لا۽رسی۽امنٓ۽ںیم۽والالضالنی۽ایسی۽خفی۽ ٓا ؿآ۽ںیم۽اہک۽ہک۽اس۽ےک۽اکُ۽لک۽یچنہپ۽وت۽اس۽ؿغك۽یھب۽ہی۽ ٓا نیم۽ےہک۽ؿٓہن۽ںیہن۽اؿٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٓا نیم۽ےس۽دجسہ۽وہس۽یسک۽ؿغك۽ںیہن۔۽واللْ ٰ‬
‫ۺ‪۴‬۽ڈی۽اہجحل۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہلحم۽گٔایھ۽وئسمہل۽ومولی۽تمشح۽یلع۽اصخق۽مٔولیی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۶۷‬‬
‫اعیل۽اجہ۽ڈاس۽مکلظ۽۔اشالس۽مکیلع۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿ۽مٔاکہت۔۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽رہھٹی۽وہیئ۽ٓلی۽ںیم۽ہلبق ُ۽ٓچ۽وہ۽رک۽اس۽رطچ۽امنٓ۽ڑپےھ۽ہک۽ٓلی۽یک۽‬
‫ڈؿونُ۽لَٖویُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽وج۽ہگج۽اخیل۽ےہ۽اس۽ںیم۽ڑھکا۽وہرک۽ٓوکه۽رکّ۽اؿٓ۽وکلایہ۽ہگج۽ےس۽الک۽لَٖی۽رپ۽رسنی۽ٓ ھ۽رک۽ڈؿرسی۽لَٖی۽‬
‫رپدجسہ۽رکّ۽اؿٓ۽لاؿُ۽ایس۽اخیل۽ہگج۽ںیم۽اقمئ۽ٓںیہ۽وییہن۽ےھچیپ۽یک۽لَٖی۽رپ۽لًٍھ۽رک۽اؿٓ۽آ ےگ۽لاؿ۽ُ۽اکٹ۽رک۽ہسلج۽دعقہ۽رکّ۽وت۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽لا۽‬
‫ںیہن۽بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫صک‬
‫وم ٰياارک ش۽اﷲ ؿمکیلع۽ا ّسالس۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿمٔاکہت۔۽اس۽رطچ۽دجسہ۽ہٖ۽رگ۽اڈا۽ہن۽وہاگ۔امنٓہن۽وہک ۽اؿٓااسی۽دعقہ۽یھب۽ضحم۽ج ِ‬
‫الف۽شٍّق۽اؿٓایکس۽‬
‫رضؿٓف۽یھب۽ںیہن۔دعقہ۽ںیم۽لاؿُ۽ٹیمس۽رک۽ایس۽اخیل۽ہگج۽ںیم‬

‫‪Page 202 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لًٍھ۽اتکس۽ےہ۽اؿٓ۽دجسہ۽ےئلیک۽رسڈٓا م۽رکےک۽شاےنم۽یک۽لَٖی۽ےک۽ےچین۽ڈالخ۽رکےک۽وخبیب۽اڈا۽رکاتکس۽ےہ۽ںیم۽ےن۽لآاہ۽اس۽رطچ۽اڈا۽یک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےہ۔خق۽وماللا۽دبعااقلڈٓ۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽رمہایہ۽ںیم۽شیتّ۽ڈٓےج۽ںیم۽رفس۽رکلا۽وہلا۽اھت۽۔واللْ ٰ‬
‫‪۶‬امجڈی۽الآ رہ۽ۻ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلس۽ومولی۽دیس۽ىالس۽اامس۽اصخق۽ضًہصـاین۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۶۸‬‬
‫غ‬
‫دخبطق ۽ومولی۽اصخق ۽رس۽عیمج۽الہ۽لضف۽ؿامکل۽ملسم۽ارشل۽ف۽ؿا غال۽ااقبمھ۽اﷲ ڈامئ۽ااقبل۽یلع۽ارطلقی۽ا مسٍـُ ۽۔۽ا سالس۽مکیلع۽ؿ۽‬
‫رطبےقی۽ؿ اڈّ۽ہٖآؿُ ُ۽ڈاع۽ؿ۽انث۽ےئ۽قلخ۽اعمل۽ونآہ۽ؿشالس۽اصلخمہن۽ےک۽دعب۽ھچک۽دصتقی۽ےہ۽ ٓا ف۽ےک۽ٓؿمٔؿ۽الک۽ہعمج۽یک۽امنٓ۽ےک۽‬
‫دعب۽ںیم۽ڈرک۽تیلضفِ۽امعہم۽اک۽وج۽ ٓا ف۽ےس۽ایک۽وت۽ ٓا ف۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽ااسی۽یہ۽ےہ۽اؿٓ۽ھچک۽رعیب۽ہرقہ۽یھب۽ڑپاھ۽اھت۽ذہلا۽ںیم۽اچاتہ۽وہُ۽ہک۽‬
‫ارگ۽ثاری۽لاڈ۽حیحص۽ےہ۽وت۽اُس۽وک۽ھکل۽رک۽انعمك۽رٕامںیئ۽ںیم۽اہنمك۽ونممین۽ومٓؿیث۽ےک۽شاھت۽رکش۽انعمك۽اعیل۽وک۽ااھچ۽ہمیمض۽رکؿُ۽‬
‫اگ۔طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫طک‬
‫انجف ۽نم ۽اڈاس ۽اﷲ اعتیٰل ۽رک ۽ا ي ش ۽ؿ ۽ٓحمۃ ۽اﷲ ؿ ۽مٔاکہت‪،‬لضف ۽طالہ ۽لا بما ۽صۃ ۽ںیم ۽ااحڈمك ۽ ؿی ۽ؿہ ۽ارگ ۽ہچ ۽اعضف ۽ںیہ ۽رگم ۽ڈٓلآہ۽‬
‫ِ‬
‫اضفلئ۽اعضف۽وبقمل۽اؿٓ۽دنعاقیقحتل۽اُ۽رپ۽مکح۽لاولعض۽لحم۽کالس۽۔‬
‫تعاٰلْعلیہْ‬ ‫دحمك۽اؿّل‪:‬اخرجْالطرباینْفْالکبیْعنْاّبْالدرداءْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْقالْقالْرسولْاللْ ٰ‬
‫وسلمْانْاللْعزوجلْوْملٰئکتہْیصلونْعَلْاصحابْالعمائمْیومْالجمعۃْ‪1‬ینعی۽كشیب۽اﷲ زعؿلج۽اؿٓ۽اےکس۽‬
‫رٕےتش۽ہعمج۽ںیم۽امعہم۽لادنےھ۽وہؿُ۽رپ۽ڈٓؿڈ۽ےتجیھب۽ںیہ۽۔‬
‫و‬
‫اقتصرالحافظانْالعرایقْوالعسِالینْفْتخر ییجْ ڈؿ ۽افحؿ ۽دحمنیث۽رعایق۽اؿٓ ۽ًصؼالین۽ےن۽ زٔجی۽ااحڈمك ۽اایحء۽ىلـس۽‬
‫و‬
‫ادلنی۽اؿٓ۽ زٔجی۽ااحڈمك۽ارلایعف۽اریبکلںیم۽اس۽یک۽نؽعٌف۽رپ۽ااصتقٓ۽‬ ‫احادیث ْاالحیاء ْوالرافیع ْعَل ْتضعیقہ ْقالہْ‬
‫ایکےہ۽ہی۽لاف ۽ویسیط۽ےن۽الل ٓایل۽ںیم۽ایبُ ۽یک۽ےہ۽اؿٓ ۽اینپ۽اتکف۽‬
‫السیویط ْف ْالالٰٰل ْواورد ْالحدیث ْف ْجامعہْ‬
‫اجعم۽ریغص۽ںیم۽اےس۽لقن۽ایک۽ےہ۽احالہکن۽اوہـُ۽ےن۽اس۽اتکف۽اجعم۽‬
‫ریغص ۽ںیم ۽اس ۽لاف ۽اک ۽ازتلاس ۽رک۽ٓ۔اھ۽ےہ۽ہک ۽وکیئ ۽وموضه۽ٓؿامك۽‬
‫الصغیْملتزماْانْالْیوردْفیہْموضوعا۔ ْ‬
‫اس۽ںیم۽ڈرک۽ہن۽یک۽اجےئ۽ک ۔(ف)‬

‫لل‬
‫‪ 1‬عمجم۽اسلؿادئ۽لاف۽اللياس۽ رمغۃ۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽‪۹ /۵‬ۺ‪،۴‬ااجلعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽العرری۽دحمك۽ۺ‪۴‬ۻ‪ ۴‬وبطمہع۽ڈآارعلفۃ۽ریبؿف۽‪۳ /۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪Page 203 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫دحمك۽ڈؿس‪ :‬ا بنْعسا کرْوالدیلیمْوا بنْالنجارْعنْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬

‫تعاٰلْعن ماْقالْسمعتْرسولْ‬
‫اللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْیِولْصالةْتطو عْاوْفریضۃ ْبعمامۃْتعدلْخمساوْعشر ینْصالةْبالْ‬
‫عمامۃْوْجمعۃْبعمامۃْتعدلْسبعنیْجمعۃْبالْعمامۃْ‪1‬۔ینعی۽الک۽امنٓ۽لفن۽وہ۽لا۽رٕص۽امعہم۽ےک۽شاھت۽سیچپ۽امنٓ۽‬
‫ےب۽امعہم۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽ہعمج۽امعہم۽ےک۽شاھت۽شَّٖ۽ہعمج۽ےب۽امعہم۽ےک۽رسمہ۔‬
‫فیہْمجاھیلْقلت ْو لؼسْفمھیْکذابْوالْوضاعْ اس۽ںیم۽وہجمل۽ٓاؿی۽ںیہ۽قلت۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اُ۽ںیم۽ےس۽‬
‫والممھت ْبہ ْوال ْفیہ ْما ْیردہ ْالشر ع ْاور ْیحیلہْ وکیئ ۽یھب ۽ذکاف ۽اؿٓ ۽ؿ ّطاه ۽(دحمك ۽ڑھگےن ۽ؿاال) ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ہن۽‬
‫طًہ‬
‫العِلْوقدْاوردہْالسیویطْفْالجا معْالصغی۔ ْ یہ۽وکیئ۽ ش۽لاولعض۽ےہ۽اؿٓ۽ہن۽اس۽ںیم۽وکیئ۽ایسی۽زیچ۽ےہ۽سج۽‬
‫وک ۽رشتعی ۽ٓڈ ۽رکیت ۽وہ ۽لا ۽اےس ۽لقع ۽احمل ۽وصتٓ ۽رکیت ۽وہ ۽‪ ،‬۽اےس۽‬
‫اامس۽ویسیط۽ےن۽اجعم۽ریغص۽ںیم۽لقن۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫تعاٰل ْقالْقالْرسولْاللْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْالصالةْفْ‬ ‫دحمك ۽وسس‪ :‬۽الدیلیمْعنْا نسْریضْاللْ ٰ‬
‫العمامۃْتعدلْبعشرةْاٰالفْحسنۃْ‪2‬۔۽ینعی۽امعہم۽ںیم۽امنٓ۽ڈس۽ہٖآ۽ویکینُ۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۔‬
‫سبحنہْ ہی ۽اہنمك ۽یہ ۽فیعض ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ںیم ۽الاُ ۽رتمؿک ۽ےہ۔‬
‫ھذا ْضعیف ْجدافیہ ْابان ْمرتوك ْوالل ْ ٰ‬
‫ف‬ ‫وتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫‪۴۹‬ڈی۽اہجحل۽‪۴۶۵۳‬۽ھ‬ ‫آ۽ہنٹپ۽ ہلس۽اوبااسملنیک۽ومولی۽ایضء۽ادلنی۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۶۹‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعء ۽ڈنی ۽ؿ ِ‬
‫ایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽دعب ۽شالس ۽اامس ۽وک ۽وجنپ ہت ۽امنٓ ۽ںیم ۽ڈاےنہ ۽لاںیئ ۽رھپ ۽ےک ُ۽ڈاع ۽امانگن۽‬
‫اچےئہ۽لا۽رصف۽رجف۽ؿ۽رصع۽ںیم۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫یسک۽امنٓ۽ںیم۽اامس۽وک۽ہٖزگ۽ہن۽اچےئہ۽ہک۽ؿہ۽ٓؿنؾيلہ۽اھٹیب۽ٓےہ۽اماراف۽طلل ًؼا۽رضؿٓ۽ےہ۽صر حْبہْفْالذخیة‬

‫‪ 1‬اقف۽وحباہل۽انب۽اسعرک۽الصفل۽ااثلین۽نم۽اتکف۽اللياس۽وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ۽ۻ‪ ۵۸۳ /‬زنک۽ا بمال۽ وحباہل۽انب۽اسعرک۽رٕه۽یف۽ا بمامئ۽وبطمہع۽‬

‫ۃبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪۶۳۹ /۴۸‬‬
‫‪ 2‬ارفلڈؿس۽امب۽وثٓ۽اغزلاف۽دحمك۽‪۳۸‬ۻ‪ ۶‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۷۳۹ /۵‬‬
‫ونف‪:‬سج۽اتکف۽ےس۽وحاہل۽ڈلا۽ایگ۽ےہ۽اس۽اتکف۽ےک۽اافلؿِ۽دحمك۽ںیم"تعدل"اک۽ظفل۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽اجبےئ"االف"ےک"الف"ےہ۽‪،‬۽اافلؿِ۽دحمك۽‬
‫ویُ۽ںیہ‪":‬الصلٰوةْفْالعمامۃْعشرةْالفْحسنۃ"۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی۽‬
‫‪Page 204 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿاغذليۃ۽ؿریغھما(اس۽رپ۽ڈریخہ۽اؿٓ۽ہیلح۽ؿریغہ۽ںیم۽رصتحی۽ےہ۔ف)۽اہتبل۽رہظ۽ؿرغمف۽ؿاشعء۽ےک۽دعب۽ڈاع۽ںیم۽ٓلاڈہ۽افا ك۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽‬
‫ہکبج ۽ومعمل ۽دتقملاُ ۽ےہ ۽ہک ۽لارٕا ِه ۽ڈاع ۽لادنبِ ۽اامس ۽ٓےتہ ۽ںیہ ۽ایسی ۽وطتلی ۽ہک ۽یسک ۽دتقمی ۽رپ ۽لیقث ۽وہ ۽طلل ًؼا ۽عنم ۽ےہ ۽وتحِیقْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫تعاٰلْلہ۔ْواللْ ٰ‬ ‫المسألۃْفْفتاویْالقِیْغقراللْ ٰ‬
‫ٓعیب۽الآ ر۽ۻ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آ۽مٔ یل۽ہلحم۽ڈریخہ۽ ہلس۽خیش۽دمحم۽نیسح۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۷۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ہٖ۽الک۽املسمُ۽ ڈ۽ؿوعٓف۽اعلق۽ؿ۽لاغل۽رپ۽ےسیج۽ہک۽‬
‫امنٓ۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽ؿےسی۽یہ۽امنٓ۽ےک۽ینعم۽اینپ۽ٓلاُ۽ںیم۽لاڈ۽رک انی۽یھب۽رٕص۽ےہ۽رھپ۽ؿغك۽امنٓ۽ےک۽وج۽ظفل۽ٓلاُ۽رعیب۽ںیم۽ڑپاھ۽‬
‫ض‬
‫اجےئ۽اُس۽ےک۽ینعم۽وغبٓ۽ڈل۽ںیم۽ھجمس۽ انی۽یھب۽رٕص۽ےہ۽ س۽لاؿوجڈ۽فاغك۽وہےن۽ےک۽ےنھکیس۽تےن۽ںیم۽ ُ صًی۽رکّ۽لا۽ینعم۽اجاتن۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽ؿغك۽رپ۽ےب۽وغٓی۽رکّ۽اےسی۽صخش۽یک۽امنٓ۽اک۽لھپ۽ایک۽وہاگ۽ڈاین۽ؿ ٓا رف۽ںیم؟۽بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اُ۽ڈؿونُ۽لاوتُ۽ںیم۽ھچک۽رٕص۽ںیہن۽ریغب۽اُ۽ےک۽یھب۽رس۽ےس۽رٕص۽اُرت۽اجےن۽اک۽لھپ۽احلص۽ےہ۔‬
‫فْاالشباہْالتحسبْاعادت اْلرتكْالخشو ع‪ْ 1‬وْفْ اابشہ۽ںیم۽ےہ۽رتک۽وشخه۽یک۽ئان۽رپ۽امنٓ۽اک۽ااعڈہ۽بحتسم۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫الغمزْعنْالملتِطْقولْبعضْالزھادْمنْلمْیکنْ زمغ۽ںیم ۽صلٌؾـ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽ہک۽ضعب۽ٓادہؿُ۽ےک۽اس۽‬
‫قلبہْفْالصالةْ(معْالصلوة)ْالْقیمۃْلصالتہْلؼسْ وقل ۽یک ۽وکیئ ۽تقیقح ۽ںیہن ۽ہک ۽سج ۽اک ۽ڈل ۽امنٓ ۽ںیم ۽احرض ۽ہن ۽وہ۽‬
‫ٰ‬
‫اس۽یک۽امنٓ۽یک۽وکیئ۽تمیق۽ںیہن۽اخل(ف)‬
‫بشیئْ‪2‬الخ ْ‬
‫اہُ۽امنٓ۽اک۽امک۽ل۽امنٓ۽اک۽ونٓ۽امنٓ۽یک۽ ُخـیب۽مہف۽ؿدتمّٔ۽ؿ۽وضحٓ۽بلق۽رپ۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۻ‪ :۷۶‬۽آاغٓی ۽وپٓ ۽ہلحم ۽ایمُ ۽وپٓہ ۽ ہلس ۽یشنم ۽یلع ۽شخب ۽اصخق ۽رحمٓ ۽ڈرتف ۽یجج ۽اغٓی ۽وپٓ ۽ۺ‪۴‬ڈدعقی ۽‪۴۶۵۵‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽امتس۽رٕاضئ۽مًزگاہن۽ےک۽دعب۽اامس۽وک۽امشل۽لا۽ونجف۽یک۽رطف۽رھپ۽‬
‫اجلا ُ۽ڈاع۽ےک۽ؿاےطس۽ؿاخق۽لا۽بحتسم۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽وساےئ۽رصع۽ؿ۽رجف۽ےک۽رٕاضئ۽ہس۽اگہن۽ےک۽دعب۽ارگ۽ہن۽رھپّ۽وت۽اگہنگٓ۽وہاگ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دعب۽شالس۽ہلبق ُ۽ٓؿ۽اھٹیب۽ٓانہ۽ہٖ۽امنٓ۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۽ؿہ۽امشل۽ؿ۽ونجف۽ؿ۽رشمط۽ںیم۽اتخمٓ۽ےہ۽رگم۽خق۽وکیئ۽‬

‫‪ 1‬االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽اتکف۽ا ّػلـٰہ۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۵۴۵ /۴‬‬

‫‪ 2‬زمغ۽ویعُ۽ا ٌػامٔ۽عم۽االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽اتکف۽ا ّػلـٰہ۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۵۴۵ /۴‬‬
‫‪Page 205 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ك ۽دتقملاُ ۽طيہ۽ہن۽رکّ۽‪،‬رہباحل۽رھپ۽‬‫وبسمط۽اس۽ےک۽احمڈاف ۽ںیم۽ارگ۽ہچ۽اریخ۽فص۽ںیم۽امنٓ ۽ڑپھ۽ٓاہ۽وہ۽وت۽رشمط۽ینعی۽اجم ِ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫لاولطمف۽ےہ۽ارگ۽ہن۽رھپا۽اؿٓ۽ہلبق ُ۽ٓؿ۽اھٹیب۽ٓاہ۽وتصٍيالےئ۽رکاہق۽ؿ۽لآک۽شٍّق۽وہاگ۔واللْ ٰ‬
‫ح‬
‫ہلئسم۽ربمنۼ‪ :۷۶‬اقٓآؿہ۽ ہلگ۽ڈااخکہن۽ا ھيَٖہ۽علض۽ ٓا رگہ۽وئسمہل۽انجف۽دمحماصڈط۽یلع۽اصخق۽ٓاضمُ۽رشفی‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫ط‬
‫اثَٖ۽ڈاہیف۽ںیم۽امنٓ۽ڑپھ۽رک۽خق۽اُےتھٹ۽ںیہ۽وکلا۽ ػلّی۽اک۽ا ُ ك۽ڈےتی۽ںیہ۽اس۽اک۽رشىًا۽وبثف۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫انب ۽اسعرک ۽ےن ۽لآسا ۽ںیم ۽اجمٔ ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽ٓؿامك ۽یک ۽ےہ ۽ہک ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الشیاطنی ْیستمتعون ْبؿیابکم ْفاذانز عْ اطیشُ۽اہمتّٓ۽ڑپکّ۽اےنپ۽اامعتسل۽ںیم۽الےت۽ںیہ۽وت۽ڑپکا۽الآ۽‬
‫احدکم ْثوبہ ْفلیطوہ ْحیت ْترجع ْالی ا ْانقاس اْ رک ۽ہہت ۽رک ۽ڈلا ۽رکؿ ۽ہک ۽اس ۽اک ۽ڈاس ۽ٓاضق ۽وہاجےئ ۽ہک ۽اطیشُ ۽ َوہہ۽‬
‫ےئک۽ڑپکّ۽ںیہن۽اتنہپ۔‬ ‫فانْالشیطانْالیلؽسْثوباْمطویا‪1‬۔ ْ‬
‫مجعم۽اؿطس۽ربطاین۽ےک۽ظفل۽ہی۽ںیہ‪:‬‬
‫أطووا ْثیابکم ْترجع ْالی ا ْارواح ا‪،‬فانْ ڑپکّ ۽ٹیپل ۽ڈلا ۽رکؿ۽ہک ۽اُ ۽یک۽اجُ۽ںیم ۽اجُ ۽ ٓا اجےئ ۽اس ۽ےئل۽‬
‫الشیطانْاذاْوجدْالثوبْمطویاْلمْیلؽسہْ‪ْ،‬وانْ ہک۽اطیشُ ۽سج ۽ڑپکّ ۽وک ۽لٍيا ۽وہا ۽ڈاتھکی۽ےہ ۽اےس ۽ںیہن ۽اتنہپ ۽اؿٓ۽‬
‫و‬
‫ےسج۽ ھيال۽وہا۽لالا۽ےہ۽اےس۽اتنہپ۽ےہ۔(ف)‬ ‫وجدہ ْمنشوراْلؽسہْ‪2‬۔ ْ‬
‫انب۽ایب۽ادلاین۽ےن۽سیق۽انب۽ایب۽احٓس۽ےس۽ٓؿامك۽یک‪:‬‬
‫قال ْما ْمن ْفراش ْیکون ْمقروشا ْالینام ْعلیہْ رٕاملا ۽اہجُ۽وکیئ۽وھچبلا ۽اھچب۽وہ۽سج۽رپ۽وکیئ۽وسلا ۽ہن۽وہ۽اس۽رپ۽‬
‫اطیشُ۽وسلا۽ےہ۔(ف)‬ ‫احدْاالْنامْعلیہْالشیطان‪3‬۔ ْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اُ۽ااحڈمك۽ےس۽اُس۽یک۽الص۽لکن۽ یتک۽ےہ۽اؿٓ۽وپٓا۽ٹیپل۽ڈانی۽رتہب۽ےہ۔واللْ ٰ‬

‫‪ 1‬زنک۽ا بمال۽وحباہل۽انب۽اسعرک۽نع۽اجمٔ۽اابلف۽ااثل ك۽یف۽اللياس وشنمٓاف۽ۃبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪ /۴۸‬ۼۼ‪۵‬‬

‫بر‬
‫‪ 2‬ا ش۽االؿطس۽دحمك۽ربمن۽ۻۼ‪ ۸۹‬ہبتکم۽ااعملٓف۽‪،‬۽ارللاص۽‪ /۹‬ۻ‪۶۵‬‬
‫‪ 3‬انب۽ایب۽ادلاین‬
‫‪Page 206 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آ۽ڑجؿڈہ۽علض۽ثارھٹ۽ ہلس۽ض ّيڈ۽اصمٔ۽خيالین۽اصخق‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۳‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽ریپؿُ۽ےک۽ےچین۽ڑپکا۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽رصف۽ٓاون۽اؿٓ۽دجسہ۽یک۽ہگج۽وہ۽وت۽امنٓ۽وہ یتک۽ےہ۽لا۽‬
‫ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ۽رتہب۽اس۽اک۽سکع۽ےہ۽لاؿُ۽یک۽اایتحؿ۽لٍساین۽ےس۽ٓلاڈہ۽ےہ۽ؿ۽ذہلا۽ارگ۽ارگن۽۔اھلا۽ ُکٔلا۽اھچب۽رک۽امنٓ۽ڑپےھ۽وت۽اچےئہ۽ہک۽‬
‫رگابیُ ۽یک ۽اجمك ۽لاؿُ ۽ٓگ ے ۽اؿٓ ۽ڈاونمُ ۽رپ ۽دجسہ ۽رکّ ۽ہک ۽رگابیُ ۽ہب ۽تبسن ۽ڈانم ۽اامتحل ۽ماجضق ۽ےس ۽ڈؿٓ ۽ےہ۔‬
‫‪۶۸‬۽ةعشُ۽‪۴۶۵۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۴‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽اہڈلا ُِ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽وک۽ہلبق۽یک۽رطف۽ڈاع۽امانگن۽طللؼًا۽رکمؿہ۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽رکاہق۽اک۽‬
‫ایک۽ارث۽ڑپلا ۽اچےئہ۽اؿٓ ۽ڈٓاحےتل۽ہک۽‪ ۴۳‬۽ڈس۽ ٓا ڈیم۽ےس۽ٓلاڈہ۽وہُ۽دتقمی۽ںیم۽ےس۽ارگ۽اریخوفصُ۽لک۽وکیئ۽امنٓںیم۽ہن۽وہ۽رشبؿ۽‬
‫احمڈاف‪ ،‬۽وت ۽اامس ۽وک ۽اچےئہ ۽ہک ۽دتقمویُ ۽وک ۽لًٍھ ۽ہن ۽رکّ ۽نکیل ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ارگ ۽دتقمویُ ۽یک ۽دتقمویُ ۽وک ۽لًٍھ ۽وہ ۽وت ۽اس ۽اک ۽ایک۽‬
‫وجاف۽ےہ۽اؿٓ۽ااضی۽طللؼًا۽رکمؿہ۽ےک۽ایک۽ینعم۽ںیہ؟۽بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رکاہق۽اک۽ارث۽لا۽دنسپی۽اؿٓ۽اُس۽اک۽اؿطس۽ڈٓہج۽اشاء۽ف۽ےہ۽ینعی۽ ُمٔا۽ایک۽اؿٓ۽ایٰلع۽ڈٓہج۽رکاہق۽رحتمی۽اُس۽اک۽ارث۽اگہنگٓ۽ؿ۽قحتسم۽ذعاف۽وہلا‪،‬۽‬
‫قلطم۽رکمؿہ۽اغ ًيا۽رحتمی۽اک۽اافڈہ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ہکلب۽اخص۽ینعم۽رکاہق۽زنت۽ہی۽یھب۽لمعتسم۽وہلا۽ےہ۽دتقمویُ۽ےک۽ےئل۽رشى ًا۽اانت۽بحتسم۽‬
‫ےہ۽ہک۽ضقن۽وفصف۽رک ں۽اؿٓ۽امنٓ۽ےک۽دعب۽اُس۽ا ماظس۽رپ۽ہن۽ےھٹیب۽ٓںیہ۽ےسیج۽امنٓ۽ںیم۽ےھت۽رھپ۽یھب۽ضق۽وک۽رھپ۽رک۽ےنھٹیب۽اک۽مکح۽ںیہن۽ہک۽‬
‫اُس۽ںیم۽رحچ۽ےہ۽اؿٓ۽دتقمی۽ضق۽الک۽اح ك۽رپ۽رشلک۽امنٓ۽وہےئ۽ےھت۽اُُ۽ںیم۽ےس۽یسک۽اک۽ ٓا ےگ۽ےھچیپ۽وہلا۽وکیئ۽لاسخلص۽وصقمڈ۽ؿ۽‬
‫و‬
‫ولطمف۽ؿ۽الٓس۽ہن۽اھت۽ہکلب۽اافتیق۽وطٓ۽رپ۽ؿاعق۽وہا۽وج۽ےلہپ۽چنہپ۽ایگ۽اس۽ےن۽ ہلی۽فص۽ںیم۽ہگج۽لایئ۽اؿٓ۽وج۽دعب۽ںیم۽ےچنہپ۽ا ںوُ۽ےن۽دعب۽یک۽‬
‫و‬
‫فص۽ںیم۽‪،‬۽ارگ۽ہی۽دعب۽ؿاےل۽ےلہپ۽ےتچنہپ۽وت۽یہی۽ ہلی۽ںیم۽وہےت۽اؿٓ۽ؿہ۽ہک۽ایلگ۽فص۽ںیم۽ںیہ۽دعب۽وک۽ ٓا ےت۽وت۽دعب۽یک۽فص۽ںیم۽وہےت‪،‬۽‬
‫اُ۽اک۽انھٹیب۽ااسی۽ےہ۽اسیج۽سلجم۽ریثک۽ںیم۽ولوگُ۽اک۽انھٹیب۽ہک۽الک۽ڈؿرسّ۽یک۽رطف۽لًٍھ۽وہیت۽ےہ۽رگم۽ؿہ۽ضق۽الک۽اح ك۽ںیم۽ںیہ۽‬
‫دصقًا۽ؿ۽ازتلاص ًا۽اُُ۽ںیم۽الک۽ڈؿرسّ۽رپ۽دقتس۽ںیہن۽وذالف۽اامس۽ہک۽ؿہ۽لادصقل۽ ٓا ےگ۽وہلا۽اؿٓ۽اںیھن۽لًٍھ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽ؿاخق۽ؿ۽الٓس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اؿٓ۽نیعتم۽ےہ۽وت۽اےس۽اس۽دصقی۽ تش۽رکےن۽ےس۽ارحناف۽اک۽مکح۽وہا‪،‬۽واللْ ٰ‬

‫‪Page 207 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آیلیپ۽تیھب۽ ہلس۽انجف۽وماللا۽ومولی۽دمحم۽ؿیص۽ادمح۽اصخق۽دحمف۽وسٓیت۽‪۷‬ڈی۽اہجحل‪۴۶۵۵‬ھ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۵‬‬
‫دحمك ۽صالةْتطو عْاوفرْیضۃْبعمامۃْتعدلْخمساْوعشر ینْصالةْبالْعمامۃْوجمعۃْبعمامۃْتعدلْ‬
‫سبعنیْجمعۃْبالْعمامۃ ‪(1‬امعہم۽ےک۽شاھت۽لفن۽لا۽رٕص۽امنٓؿُ۽اک۽ڑپانھ۽ریغب۽امعہم۽یک۽امنٓ۽ےس۽سیچپ۽گيا۽الضف۽ےہ۽اؿٓ۽امعہم۽‬
‫ےک ۽شاھت ۽ہعمج ۽ڑپانھ ۽ریغب ۽امعہم ۽ےک ۽ہعمج ۽ےس ۽رتس ۽گيا ۽الضف ۽ےہ۔ف) ۽دحمنیث ۽ےک ۽مٔڈلک ۽وموضه ۽لا ۽فیعض ۽ےہ؟ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽وکیئ۽‬
‫صخش۽ببسب۽سفن۽رپؿٓی۽ےک۽اس۽دحمك۽وک۽وموضه۽ےھجمس۽اؿٓ۽بتک۽ربتعمہ۽فؽہيہ۽یک۽ابعٓف۽وج۽امعہم۽لادنھ۽رک۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽وثاف۽‬
‫ىل‬
‫رپ۽ڈال۽ںیہ۽طيلًا۽ ٰمگَٖہی۽ؿزنکؿاتفؿٰی۽حذہ۽ؿ ٓا ڈاف۽اللياس۽ؤمہفل۽خیش۽دحمف۽ڈولہی۽ؿعٍيہ۽ؿریغاہ۽میلست۽ہن۽رکّ۽اؿٓ۽اس۽دحمك۽ےک۽ایبُ۽‬
‫رکےنؿاےل ۽رپ ۽نعل ۽نعط ۽رکّ ۽اؿٓ۽رتفمی۽یلع ۽االاحڈمك ۽وصتّٓ ۽رکّ ۽اؿٓ۽ولوگُ ۽وک ۽لادیک ۽اس ۽ا ۽یک ۽رکّ ۽ہک ۽امع ۽ہم ۽لادن ھٌْ ۽یک۽‬
‫وکیئ۽رضؿٓف۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽دصقًاامعہم۽ارتؿا۽ڈاےل۽اؿٓ۽امعہم۽لادن ھٌْ۽وک۽لاؿوجڈ۽لادیک۽ااحڈمك۽وثاف۽ہن۽اجےن۽وت۽ؿہ۽صخش۽اقلل۽اسلاس۽‬
‫رش ی۽وہاگ۽لا۽ںیہن؟۽اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽اافلؿ۽یک۽دحمك۽یلم‪:‬‬
‫ونص ْعبارتہ ْتنبیغ ْان ْیصَل ْمع ْالعمامۃ ْفْ اس ۽یک ۽ابعٓف ۽ہی ۽ےہ ۽امعہم ۽ےکشاھت ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکین ۽اچےئہ۽‬
‫الحدیث ْالصالة ْمع ْالعمامۃ ْخی ْمن ْسبعنیْ ویکہکن۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽امعہم۽ؿایل۽امنٓ۽ریغب۽امعہم۽ؿایل۽امنٓ۽ےس۽‬
‫شَّٖ۽گيا۽الضف۽ےہ۔ایس۽رطچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ۔‬ ‫صالةْبغیْعمامۃْکماْفْالمنیۃْ‪2‬۔ ْ‬
‫غم‬
‫اس ۽دحمك ۽ےک ۽احل ۽ےس ۽ ٓا اگہ ۽رٕامےیئ ۽اؿٓ ۽ہی ۽صٍيہ ۽اک ۽وحاہل ۽اجعم ۽ارلومٓ ۽ےن ۽ڈلا ۽ےہ ۽یہی ۽صٍيۃ ۽ا ػلی ۽ ؿچ ۽ےہ ۽لا ۽اؿٓ ۽وکیئ ۽صٍيہ ۽ےہ؟۽‬
‫بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امعہم۽وضحٓ۽ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽شٍّق۽وتمارتہ۽ےہ۽سج۽اک۽وتارت۽نؼٍيا۽رسدح۽رضؿٓلاف۽ڈنی۽لک۽اچنہپ۽ےہ۽ؿ۽ذہلا۽‬
‫نلعےئ ۽رکاس ۽ےن ۽امعہم ۽وت ۽امعہم ۽آشا ِل ۽ذعہب ۽ینعی ۽ہلمش ۽ٹوھٓلا ۽ہک ۽اُس ۽یک ۽رٕه ۽اؿٓ ۽شٍق ۽ریغ ۽ومدکہ ۽ےہ ۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽ اقہ ۽ںیم۽‬
‫رٕاملا‪:‬‬

‫مً‬
‫‪ 1‬اقہ اافمل ح۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ااصملحیب الصفل۽ااثلین۽نم۽ااتکلف۽اللياس وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ۽ۻ‪۵۸۳ /‬‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽امنفسڈ۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۶ /۴‬ۼ‪۴‬‬
‫‪Page 208 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ظ‬
‫قدْثبتْفْالسیْبروایاتْصحیحۃْانْالنیبْصَلْاللْ بتک ۽ ِشَٖ ۽ںیم ۽ٓؿالا ِ‬
‫ف ۽ زًذہ ۽ےس ۽لامك ۽ےہ ۽ہک ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْکان ْیریخ ْعالمتہ ْاحیانا ْبنیْ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽یھبک ۽امعہم ۽اک ۽ہلمش ۽ڈؿونُ ۽اکدنوھُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽‬
‫ٰ‬
‫کتقیہْوْاحیاناْیلؽسْالعمامۃْمنْغیْعالمۃْفعلمْ ٹوھٓےت ۽یھبک ۽ریغب ۽ہلمش ۽ےک ۽لادنےتھ۔ ۽اس ۽ےس ۽ہی ۽ؿاحض ۽وہاجلا ۽ےہ۽‬
‫ہک۽اُ۽اومٓ۽ںیم۽ےس۽ہٖ۽الک۽وک۽اجب۽اللا۽شٍق۽ےہ۽(ف)‬
‫انْاالتیانْبکلْواحدْمنْتلكْاالمورْسنۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫اس ۽ےک۽شاھت۽ازہتسا ۽وک ۽رفک۽رہھٹالا ۽کما نصْعلیہْالقِ اءْالکرامْوامروابرتکہْحیثْیست زئْبہْالعوامْکیالْیِعواْ‬
‫فْال الكْبسوءْالکالم(اسیجہک۽اہقفء۽رکاس۽ےن۽اس۽رپ۽رصتحی۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽ؿاہُ۽اےکس۽رتک۽اک۽مکح۽ڈلا۽اہجُ۽وعاس۽اس۽رپ۽ذماط۽رکےت۽وہُ۽‬
‫لاہک۽ؿہ۽اس۽کالس۽دب۽ےس۽ہالتک۽ںیم۽ہن۽ڑپ ں۔ف)۽وت۽امعہم۽ہک۽شٍق۽الٓہم۽ڈا ہم۽اہیُ۽لک۽ہک۽نلعء۽ےن۽اخیل۽وٹیپ۽ےننہپ۽وک۽رشمنیک۽یک۽ؿعض۽غٕآ۽‬
‫ح‬
‫ڈلا۽اؿٓ۽دحمك۽آ یت۽ٓاکلۃ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وکاس۽رپ۽ مل۽ایک۔ىلّاہم۽یلع۽اقٓی۽ےن۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ںیم۽رٕاملا؛‬
‫عاٰل ْعلیہ ْوسلم ْلؽسْ ینعی۽اطلًا۽ ؿی۽ہن۽وہا۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬ ‫لم ْیرو ْانہ ْصَل ْالل ْت ٰ‬
‫الِلنسوة ْبغی ْالعمامۃ ْفؼتعنی ْان ْیکون ْھذاْ ےن۽یھبک۽ریغب۽امعہم۽ےک۽وٹیپ۽ینہپ۽وہ۽‪،‬۽نیعتم۽وہا۽ہک۽ہی۽اکرٕؿُ۽یک۽‬
‫ؿعض۽ےہ۽(ف)‬ ‫زیْالمشرکنیْ‪2‬۔ ْ‬
‫ایس۽ںیم۽دعب۽ڈرک۽ضعب۽ااحڈمك۽فؽيلق۽امعہم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذا ْکلہ ْیدل ْعَل ْفضلیۃ ْالعمامۃ ْمطلِا ْنعم ْمعْ ینعی۽اُ۽ضق ۽ےس۽امعہم ۽یک۽فؽيلق ۽طللؼًا۽لامك۽ ُہـیئ۽ارگ۽ہچ ۽ےب۽وٹیپ۽‬
‫الِلنسوةْافضلْفلؽس اْوحدھاْمخالفْللسنۃْکیفْ وہ‪،‬۽اہُ۽وٹیپ۽ےک۽شاھت۽الضف۽ےہ۽اؿٓ۽اخیل۽وٹیپ۽جالف۽شٍّق۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫ویھْزیْالکقرةْوکذاْالمؽتدعۃْفْبعضْالبلدانْ‪3‬۔ ْ ویکرکن ۽ہن ۽وہ ۽ہک ۽اکرٕؿُ ۽اؿٓ ۽ضعب ۽لالڈ ۽ےک ۽دب ۽ذموبہُ ۽یک ۽ؿعض۽‬
‫ےہ(ف)‬
‫اس۽اک۽ااکنٓ۽زک۽ڈٓہج۽ادش۽ؿ۽اربک۽وہاگ۽اس۽اک۽شٍّق۽وہلا۽وتمارت۽ےہ۽اؿٓ۽شٍّ ِق۽وتمارت۽اک۽اافختسف۽رفک۽ےہ۔ؿدَٖ۽رکڈٓی۽رھپرہنااقلقئ۽رھپ۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫ارگ۽وکیئ۽صخش۽شٍق۽وک۽قح۽ؿ۽چس۽ںیہن۽اجاتن۽وت۽اس‬ ‫لولمْیرالسنۃْحِاْکقرْالنہ ْ‬

‫مً‬
‫اقہ۽اافمل ح۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽ؿالصفل۽ااثلین۽نم۽اتکف۽اللياس۽وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ ۻ‪۵۸۳ /‬‬ ‫‪1‬‬

‫مً‬
‫اقہ۽اافمل ح۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽ؿالصفل۽ااثلین۽نم۽اتکف۽اللياس۽وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ ۻ‪۵۸۳ /‬‬ ‫‪2‬‬

‫مً‬
‫اقہ۽اافمل ح۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽ؿالصفل۽ااثلین۽نم۽اتکف۽اللياس۽وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ ۻ‪۵۸۳ /‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪Page 209 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےن۽رفک۽ایک۽ویکہکن۽ہی۽ااکس۽اافختسف۽ےہ۔(ف)‬ ‫استخقاف‪1‬۔ ْ‬
‫امعہم ۽یک ۽فؽيلق ۽ںیم ۽ااحڈم ِ‬
‫ك ۽ریثکہ ۽ؿآڈ ۽ںیہ ۽ضعب ۽اُُ ۽ےس ۽ہک ۽اس ۽ؿغك ۽شیپِ ۽رظن ۽ںیہ ۽ذموکٓ ۽وہیت ۽ںیہ‪:‬‬
‫دحمك۽اؿّل‪:‬۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽ؿ۽اجعم۽رتذمی۽ںیم۽ٓاکہن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫فرق ْما ْبیننا ْو ْبنی ْالمشرکنی ْالعمائم ْعَلْ مہ۽ںیم۽اؿٓ۽رشموکُ۽ںیم۽رٕط۽وٹویپُ۽رپ۽امعےم۽ںیہ۽۔(ف)‬
‫الِالنسْ‪2‬۔ ْ‬
‫ىالہم۽انمؿی۽لٍسَٖ۽رشچ۽اجعم۽ریغص۽ںیم۽اس۽دحمك۽ےک۽ےچین۽ےتھکل۽ںیہ‪:‬‬
‫فالمسلمون ْیلؽسون ْالِلنسوة ْوفوق ا ْالعمامۃْ املسمُ ۽وٹایپُ۽نہپ۽رک۽اؿرپ۽ےس۽امعہم۽لادنےتھ۽ںیہ۽اہنت۽وٹیپ۽‬
‫اما لؽس ْالِلنسوة ْوحد ْھافزی ْالمشرکنی ْفلؽسْ اکرٕؿُ۽یک۽ؿعض۽ےہ۽وت۽امعہم۽لادنانھ۽شٍّق۽ےہ۔‬
‫العمامۃْسنۃْ‪3‬۔ ْ‬
‫یہی۽دحمك۽لاؿٓڈی۽ےن۽اُ۽وظفلُ۽ںیم۽ٓؿامك۽یک۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫العمامۃ ْعَل ْالِلنسوة ْفصل ْما ْبیننا ْوبنیْ وٹیپ۽رپ۽امعہم۽امہٓا۽اؿٓ۽رشمنیک۽اک۽رٕط۽ےہ۽ہٖ۽چیپ۽ہک۽املسمُ۽اےنپ۽‬
‫المشرکنیْیعیطْیومْالِٰیمۃْبکلْکورةْیدروھاْعَلْ رس۽رپ۽ڈّ۽اگ۽ا۽س۽رپ۽ٓؿ ِٓ۽ایقطق۽الک۽ونٓ۽اطع۽ایک۽اجےئ۽اگ۔‬
‫راسہْنوراْ‪4‬۔ ْ‬
‫دحمك۽‪۵‬۽ؿ۽‪ :۶‬اضق ی۽دنسم۽اہشف۽ںیم۽اثار۽اوملنینم۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہہج۽امیرمی۽ےس۽اؿٓ۽ڈیملی۽دنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽ومیٰل۽یلع۽ؿ۽‬
‫دبعاﷲ نب ۽ابعس ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن ۽ےس ۽ٓاؿی ۽ہک ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽رٕامےت ۽ںیہ‪:‬العمائمْتیجانْ‬
‫العربْ‪5‬۔(امعےم۽رعف۽ےک۽لاچ۽ںیہ)۔‬
‫دحمك۽‪ :۷‬دنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽اسن۽انب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫‪ 1‬ااتفلؿی۽الَٖآلۃ۽عم۽ااتفلؿی۽ادنہللۃ۽ونه۽یف۽اننسل۽نم۽اتکف۽اٰولصلہ۽ وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪ /۷‬ۻ‪۵‬‬

‫‪ 2‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ا بمامئ۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۵‬ۻ‪۵۳‬‬
‫‪ 3‬الٍٍسَٖ۽رشچ۽ااجلعم۽اریغصل۽تحت۽دحمك۽رٕط۽امميٍيا۽احل۽ہبتکم۽االامس۽شایعف۽ارللاص۽‪ /۵‬ۼ‪۴۹‬‬
‫‪ 4‬زنک۽ا بمال۽وحباہل۽لاؿٓڈی۽نع۽ٓاکلۃ۽رٕه۽یف۽ا بمامئ وبطمہع۽وشنمٓاف۽ہبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽ریبؿف۽‪۶۳۸ /۴۸‬‬
‫‪ 5‬ارفلڈوسس۽امب۽وثٓ۽اغزلاف۽دحمك۽‪ ۷۵۷۹‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۺۻ‬
‫‪Page 210 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫العمائم ْتیجان ْالعرب ْفاذا ْوضعواالعمائمْ امعےم۽رعف ۽ےک۽لاچ ۽ںیہ۽خق ۽امعہم۽ٹوھٓ ۽ڈ ں۽وت۽اینپ۽زعف ۽اُلآ۽‬
‫ڈ ں ۽ےگ۽۔اؿٓ۽الک ۽ٓؿامك ۽ںیم ۽ےہ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽اُ ۽یک۽زعف۽الآ۽‬ ‫وضعواعزھمْ ْوفْلقظْوضعْاللْعزھمْ۔ ْ‬
‫‪1‬‬

‫ڈّ۽اگ۔‬
‫دحمك ۽‪ :۸‬انب ۽دعی ۽اثار ۽اوملنینم ۽ومیٰل ۽یلع ۽رکس ۽اﷲ ؿہہج ۽امیرمی ۽ےس ۽ٓاؿی ۽ہک ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت۽‬
‫ںیہ‪:‬‬
‫ْح ّس رْراومِنعنی ْ‪،‬فان ْالعمائمْ دجسمؿُ۽ںیم۽احرض۽وہ۽رس۽مٔہنہ۽اؿٓ۽امعےم۽لادنےھ۽اس۽ےئل۽ہک۽‬
‫ایتواالمساجد ُ‬
‫امعہم۽املسمونُ۽ےک۽لاچ۽ںیہ۔‬ ‫تیجانْالمسلمنیْ‪2‬۔ ْ‬
‫دحمك۽‪ :۹‬ربطاین۽مجعم۽ریبک۽اؿٓ۽احمک۽دتسمٓک۽ںیم۽رضحف۽دبعاﷲ انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی‪،‬۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫امعہم ۽لادنوھ ۽اہمتٓا ۽ملح ۽مٔےھ ۽اگ۔(احمک ۽ےن ۽اےس ۽حیحص ۽غٕآ۽‬ ‫اعتمواْتزدادواْحلما‪3‬۔ْصححہْالحا کم۔ ْ‬
‫ڈلا۔ف)‬
‫دحمكۺ‪ :‬انب۽دعی۽اکلم۽ؿ۽یقہیب۽بعش۽االامیُ۽ںیم۽اشاہم۽نب۽ریمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اعتمواتزدادواحلماوالعمائمْتیجانْالعربْ‪4‬۔ ْ امعہم۽لادنوھ۽ؿاقٓ۽ٓلاڈہ۽وہاگ۽اؿٓ۽امعےم۽رعف۽ےک۽لاچ۽ںیہ؛‬
‫ورویْعنہْالطرباینْصدرہْواشا رْالمناویْاٰلْتِویتہ۔ربطاین۽ےن۽اس۽اک۽ادتبایئ۽ہصح۽ٓؿامك۽ایک‪،‬اامس۽انمؿی۽ےن۽اس۽اک۽وقی۽وہلا۽‬
‫ایبُ۽ایک۽ےہ۽(ف)‬
‫دحمك۽ۻ‪ :‬ڈیملی۽رمعاُ۽نب۽نیصح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وانْاسلمْحصنیْفعن ما۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫امعےم۽املسمُ۽ےک۽ؿاقٓ۽اؿٓ۽رعف۽یک۽زعف۽ںیہ۽وت۽خق‬ ‫العمائمْوقارْالمؤمنْوعزْالعربْفاذاوضعت ْ‬

‫‪ 1‬ااجلعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽العرری۽وحباہل۽دنسم۽رٕڈؿس۽نع۽انب۽ابعس۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵ /۷‬ۼ‪۶‬‬
‫غ‬ ‫طًہ‬ ‫ض‬
‫‪ 2‬ااکللم۽یف۽افعضء۽ارلاجل۽اشایم۽ضًٰی۽ مِ۽ادتباء۽اشا ش۽میم ا مکٍيۃ۽االرثہی۽شا ہلگ۽لہ۽وخیشوپٓہ۽‪۵۷۴۶ /۹‬‬
‫ٖ‬ ‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 3‬ا ش۽اریبکل۽لاف۽اماجء۽یف۽لٍس۽ا بمامئ۽اخل۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ا فٌػليۃریبؿف۽‪۷ /۴‬ۼ‪۴‬‬
‫‪ 4‬بعش۽االامیُ۽دحمك‪ ۹۵۹۳‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ارعلميۃ۽ریبؿف۽‪۹ /۸‬ۺ‪۴‬‬
‫‪Page 211 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رعف۽امعےم۽الآ۽ڈ ں۽اینپ۽زعّف۽الآڈ ں۽ےگ۔‬ ‫العربْعمائم اْوضعتْعزھا‪1‬۔ ْ‬
‫دحمك۽ۼ‪ :‬ؿیہ۽ٓاکہن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫التزالْامیتْعَلْالقطرةْمالؽسواالعمائمْعَلْالِالنس‪2‬۔ ْ ثاری ۽اطّق ۽ہشیمہ ۽ڈنیِ ۽قح ۽رپ ۽ٓےہ ۽ک ۽خق ۽لک ۽ؿہ ۽وٹویپُ ۽رپ ۽امعےم۽‬
‫لادنںیھ۔‬
‫دحمك۽‪:۴۳‬۽اوبرکب۽انب۽ایب۽ہبیش۽طؽف۽اؿٓ۽اوبڈاؿڈ۽ایطیسل۽ؿ۽انب۽صٌٍو۽لئادین۽اؿٓ۽یقہیب۽ننس۽ںیم۽اثار۽اوملنینم۽ومیٰل۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽‬
‫ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫خ‬
‫انْاللْامدینْیومْبدروحننیْبملٰئکۃْیعتمونْھذہْالعمۃْ كشیب ۽اﷲ زعؿلج۽ےن۽دبٓؿ يٍِ ۽ےک۽ڈُ ۽اےسی۽صالہکئ۽ےس۽ثاری۽دمڈ۽‬
‫رٕامیئ۽وج۽اس۽رطٓ۽اک۽امعہم۽لادنےتھ۽ںیہ۽كشیب۽امعہم۽رفک۽ؿ۽اامیُ۽ںیم۽افٓط۽‬ ‫وقالْانْالعمامۃْحاجزةْبنیْالکقرْواالیمانْ‪3‬۔ ْ‬
‫ےہ۔‬
‫دحمك‪:۴۴‬۽ڈیملی۽دنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽دبعاالیلع۽نب۽دعی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫ھکذا ْفاعتموافان ْالعمامۃ ْسیماء ْاالسالم ْویھْ ایس۽رطچ۽امعےم۽لادنوھ۽ہک۽امعہم۽اشالس۽یک۽نساین۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽املسمونُ۽‬
‫اؿٓ۽رشموکُ۽ںیم۽افٓط۽ےہ۔‬ ‫حاجزةْبنیْالمسلمنیْوالمشرکنی‪4‬۔ ْ‬
‫دحمك ۽‪ :۴۵‬انب۽شاڈاُ۽اینپ۽طصًزق۽ںیم۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہہج۽امیرمی۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽امعہم۽یک۽‬
‫رطف۽اشآہ۽رکےک۽رٕاملا‪:‬‬
‫رٕوتشُ۽ےک۽لاچ۽اےسی۽وہےت۽ںیہ۔‬ ‫ھکذاْتکونْتیجانْالملٰئکۃ‪5‬۔ ْ‬
‫دحمك۽‪۴۶‬۽ؿ۽‪ :۴۷‬ربطاین۽ریبک۽ںیم۽دبعاﷲ نب۽رمع۽اؿٓیقہیب۽بعش۽ںیم۽ابعڈہ۽نب۽اصطق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫علیکم ْبالعمائم ْفان ا ْسیماء ْالملٰئکۃ ْوارخوا ْل ا ْخلفْ امعےم ۽اایتخٓ ۽رکؿ ۽ہک ۽ؿہ ۽رٕوتشُ ۽ےک ۽اعشٓ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽ےلمش ۽اےنپ ۽ ِ‬
‫ س۽‬
‫نُصق۽ٹوھٓ۽ؿ۔‬ ‫ظ ورکم‪6‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬ارفلڈؿس۽امب۽وثٓاغزلاف۽وحباہل۽نع۽انب۽ابعس۽دحمك۽ۺ‪ ۷۵۷‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ارعلہیب۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۻۻ‬

‫‪ 2‬ارفلڈؿس۽امب۽وثٓاغزلاف۽وحباہل۽نع۽انب۽ابعس۽دحمك۽ۼ‪۸۹‬ۺ وبطمہع۽ڈآابتکل۽ارعلہیب۽ریبؿف ‪۶ /۸‬ۼ‬
‫للًٍ‬
‫‪ 3‬اننسل۽اربکلٰی۽ ہؽی۽لاف۽ارحتلضی۽یلع۽ارلیم۽وبطمہع۽ڈآ۽اصڈٓ۽ریبؿف۽‪۴۷ /۴۳‬‬
‫‪ 4‬زنکا بمال۽وحباہل۽ادلیملی۽دحمك‪۴۴‬ۼ‪ ۷۴‬وبطمہع۽وشنمٓاف۽ۃبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪۶ /۴۸‬ۻ‪۷‬‬
‫ط‬
‫‪ 5‬زنکا بمال۽وحباہل۽انب۽شاڈاُ۽یف۽ صًزيہ۽دحمك۽‪۴۶‬ۼ‪ ۷‬وبطمہع۽وشنمٓاف۽ۃبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪۷ /۴۸‬ۻ‪۷‬‬
‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 6‬ا ش۽اریبکل۽دحمك۽ۻ‪ ۴۶۷۴‬وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف۽‪۶ /۴۵‬ۻ‪۶‬‬
‫‪Page 212 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دحمك۽‪ :۴۸‬اوب۽دبعاﷲ دمحم۽نب۽ؿاضچ۽لضف۽ابلس۽ا بمامئ۽ںیم۽اخدل۽نب۽دعماُ۽ےس۽ شلًا۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫تعاٰل ْا کرم ْھذہ ْاالمۃ ْبالعصائبْ كشیب۽اﷲ زعؿلج۽ےن۽اس۽اطّق۽وک۽امعومُ۽ےس۽رکمس۽رٕاملا۽‪،‬۽‬ ‫ان ْالل ْ ٰ‬
‫ادحلمك‬ ‫الحدیث‪1‬۔ ْ‬
‫دحمك۽‪ :۴۹‬یقہیب۽بعش۽االامیُ۽ںیم۽ایہن۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫امعےم ۽لادنوھ ۽ایلگ ۽اوتمُ ۽ینعی ۽وہیڈ ۽ؿ۽اصنٰٓی ۽یک ۽اخمتفل ۽رکؿ ۽ہک۽‬ ‫اعتمواخالقواعَلْاالممْقبلکمْ‪2‬۔ ْ‬
‫ؿہ۽امعہم۽ںیہن۽لادنےتھ۔‬
‫دحمك۽ۺ‪ :۴‬مجعم۽ریبک۽ربطاین۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫حدثنا ْمحمد ْبن ْعبدالل ْالحضریم ْحدثنا ْالعالءْ ایبُ ۽ایک۽دمحم۽نب۽دبعاﷲ رضحیم۽ےن‪،‬۽ایبُ ۽ایک۽ا غالء۽نب۽رمعؿ۽‬
‫غ‬
‫بن ْعمرو ْالحنیف ْحدثنا ْایوب ْبن ْمدرك ْعنْ ا زٌفی ۽ےن‪ ،‬۽ایبُ ۽ایک ۽اویف ۽نب ۽دمٓک ۽ےس ۽وحکمل ۽ےس۽‬
‫مکحولْعنْاّبْالدرداءْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْقالْقالْ اوبادلٓڈاء ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ہک ۽رٕاملا ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْانْاللْعزوجلْ اﷲاعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽ےن۽ہک ۽كشیب ۽اﷲ اعتیٰل ۽اؿٓ ۽اےکس ۽رٕےتش۽‬
‫رسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫وملٰئکتہ ْیصلون ْعَل ْاصحاب ْالعمائم ْیوم ْالجمعۃْ ڈٓؿڈ۽ےتجیھب۽ںیہ۽ہعمج۽ےک۽ٓؿٓ۽امعہم۽ؿاولُ۽رپ۔‬
‫‪3‬۔ ْ‬
‫دحمك۽ۻ‪ :۴‬ڈیملی۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الصالة ْف ْالعمامۃ ْتعدل ْبعشراٰالف ْحسنۃ ْ‪4‬۔ْ امعہم۽ےک۽شاھت۽امنٓ۽ڈس۽ہٖآ۽یکین۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۔(اس۽یک۽دنس۽‬
‫ںیم۽الاُ۽ٓاؿی۽ےہ۔ف)۽‬ ‫فیہْابان۔ ْ‬
‫دحمك۽ۼ‪َٓ :۴‬اض َ ْہ ُٖضْٕی۽اتکف۽االطيال۽ںیم۽اعمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل‬

‫‪ 1‬زنک۽ا بمال۽یف۽ننس۽االوقال۽ؿاالاعفل۽دحمك۽‪ ۷۴۴۷۸‬وبطمہع۽وشنمٓاف۽ۃبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪ /۴۸‬ۺ‪۶۳‬‬

‫‪ 2‬بعش۽االامیُ۽دحمك۽‪ ۹۵۹۴‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۹ /۸‬ۺ‪۴‬‬
‫لل‬
‫‪ 3‬عمجم۽اسلؿادئ۽وحباہل۽مجعم۽ریبک۽لاف۽اللياس۽ رمغۃ۽ وبطمہع۽ڈآ۽ابتکل۽ریبؿف۽‪۹ /۵‬ۺ‪۴‬‬
‫‪ 4‬ارفلڈؿس۽امبوثٓ۽اغزلاف۽دحمك۽‪۳۸‬ۻ‪ ۶‬وبطمہع ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۷۳۹ /۵‬‬
‫ونف‪:‬۽سج۽اتکف۽ےس۽دحمك۽اک۽وحاہل۽ڈلا۽ایگ۽ےہ۽اس۽ںیم"دعتل"اک۽ظفل۽ںیہن۽ےہ۽۔لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 213 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫العمائم ْتیجان ْالعرب ْفاعتموا ْتزدادواحلماْ امعےم۽رعف۽ےک۽لاچ۽ںیہ۽وت۽امعہم۽لادنوھ۽اہمتٓاؿاقٓ۽مٔےھ۽اگ۽اؿٓ۽وج۽‬
‫ومنْاعتمْفلہْبکلْکورحسنۃْفاذاْحطْفلہْبکلْ امعہم۽لادنےھ۽اس۽ےک۽ےئل۽ہٖ۽چیپ۽رپ۽الک۽یکین۽اؿٓ۽خق(لال۽رضؿٓف۽‬
‫لا ۽رتک۽ےک۽دصق۽رپ)۽الآّ۽وت۽ہٖ ۽الآےن۽رپ۽الک۽خلا ۽ےہ۽لا ۽خق۽‬ ‫‪1‬‬
‫حطۃْحطْخطؼئۃ ۔ ْ‬
‫(نؾٖؿٓف ۽لال۽دصق۽رتک۽ہکلب ۽لا ۽آاڈہ۽اعمؿڈف)۽الآّ۽وت۽ہٖ ۽چیپ۽‬
‫الآےن۽رپ۽الک۽گياہ۽ارتّ۔‬
‫تعاٰل ْاعلمْوالحدیثْاشدْضعقافیہْثلثۃْمرتکونْمت مونْعمروْبنْالحصنیْعنْاّبْ‬ ‫ڈؿونُ۽لمتحم ۽ںیہ۽واللْ ٰ‬
‫ضہً‬
‫عالثۃْعنْثویر(اﷲ اعتیٰل ۽یہ ۽رتہب ۽اجاتن ۽ےہ۔ ۽اس ۽دحمك ۽ںیم ۽دشلڈ ۽مسق ۽اک ۽فعض ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک ۽نیت ۽ٓاؿی ۽رتمؿک ۽ؿ ش ۽ںیہ۽‬
‫ا ںوُ۽ےن۽اوب۽ىالہث۽ےس۽اؿٓ۽اوہـُ۽ےن۽وثری۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۔ف)‬
‫دحمك‪ :۵۳‬دنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ ؿی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫رکعتانْبعمامۃْخیمنْسبعنیْرکعۃْبالْعمامۃْ امعہم۽ےک۽شاھت۽ڈؿ‪ ۵‬۽ٓںیتعک۽ےب۽امعےم۽یک۽شَّٖ ۽ٓوتعکُ۽ےس۽‬
‫الضف۽ںیہ۔‬ ‫‪2‬۔ ْ‬
‫۽ذموکٓ۽وسال۽‪:‬اےس۽انب۽اسعرک۽ےن۽لآسا۽ڈقشم۽اؿٓ۽انب۽ااجنلٓ۽ےن۽لآسا۽دغباڈ۽اؿٓ۽ڈیملی۽ےن۽دنسمارفلڈؿس۽ںیم۽رطبقی۽دعلڈہ۽‬‫ِ‬ ‫ٓیہ۽دحمك‬
‫دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک‪:‬‬
‫ا بن ْعسا کر ْبطر یق ْاحمد ْبن ْمحمد ْالریق ْثناْ انب۽اسعرک ۽ےن۽رطبقی ۽ادمح۽نب۽دمحم ۽آىٍشٰی۽نب ۽ویسن ۽آ ۽ابعس ۽نب۽‬
‫ص ب‬
‫عؼیس ْبن ْیونس ْحدثنا ْالعباس ْبن ْکثی ْحْ ریثک۽دحمك۽ایبُ۽یک۽چ۽اؿٓڈیملی۽ےن۽رطبقی۽نیسح۽نب۽ا زٰظ۽ا ذلی۽آ۽‬
‫غم‬ ‫ض‬ ‫ص‬
‫ا زٰظ ۽نب ۽وقعیف ۽اطقُ ۽آ ۽ فٍِ ۽نب ۽ٓلاڈ ۽ا زٔیم ۽آ ۽ابعس ۽نب ۽ریثک۽‬
‫سحقْبنْیعِوبْ‬‫والدیلیمْبطر یقْالحسنیْبنْا ٰ‬
‫ارقلیش۽آ۽مٔلڈ۽نب۽ایب۽بیبح۽آومیمُ۽نب۽رہماُ۽دحمك۽ایبُ۽یک۽اہک۽‬
‫ب‬
‫الِطان ْحدثنا ْسقنی ْ ن ْزیاد ْالمخریم ْحدثناْ ںیم۽شامل۽نب۽دبعاﷲ نب۽رمع۽یک۽جڈطق۽ںیم۽احرض۽وہاوت۽اوہـُ۽ےن۽‬
‫دحمك۽اصالء۽رکایئ۽رھپ۽ثاری۽رطف۽وتمہج‬ ‫العباسْبنْکثیْالِریشْحدثناْیزیدْبن ْ‬

‫‪ 1‬زنک۽ا بمال۽وحباہل۽ارلارہمضٕی۽یف۽االطيال۽دحمك۽‪ ۷۴۴۷۹‬وبطمہع۽وشنمٓاف۽ۃبتکم۽االشالیم۽بلح۽ریبؿف۽‪ /۴۸‬ۻ‪۶۳‬‬

‫‪ 2‬ارفلڈؿس۽امبوثٓاغزلاف۽دحمك۽‪ ۶۵۶۶‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۵۹۸ /۵‬‬
‫ونف‪:‬۽سج۽اتکف۽ےس۽وحاہل۽لقن۽ایک۽ایگ۽ےہ۽اس۽ںیم۽ظفل"خی"یک۽اجبےئ"افضل"ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 214 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اّب ْحؽیب ْعن ْمیمون ْبن ْم ر ْان ْقال ْدخلت ْعَلْ وہ ۽رک ۽رٕاملا ۽اّ ۽اوب ۽اویف ۽!۽ایک۽ےھجت ۽ایسی۽دحمك ۽ہک ۽ربخ۽ہن ۽ڈؿُ۽وج۽‬
‫تعاٰل ْعنہمْ ےھجت ۽دنسپ ۽وہ‪ ،‬۽ثاری ۽رطف ۽ےس ۽ٓؿامك ۽رکّ ۽اؿٓ ۽اےس ۽ایبُ۽‬ ‫سالم ْبن ْعبدالل ْبن ْعمر ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫فحدثین ْملیا ْثم ْالتقت ْاٰل ْفِال ْیا ْابا ْایوب ْاالْ رکّ۔ ۽ںیم۽ےن ۽رعص ۽ایک۽ویکُ۽ںیہن___۽وت ۽شامل۽نب ۽دبعاﷲ نب۽‬
‫رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽رٕامےت۽ںیہ۽ںیم۽اےنپ۽ؿادل۽امجڈدبعاﷲ‬
‫اخیكْبحدیثْتحبہْوتحملہْعینْوتحدثْبہْفِلتْ‬
‫نب ۽رمع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےک ۽وضحٓ ۽اح ۽رض ۽وہا ۽اؿٓ ُ۽ؿہ ۽امعہم ۽لادنھ۽‬
‫بَلْقالْدخلتْعَلْعبداللْبنْعمرْبنْالخطابْریضْ‬
‫ٓےہ۽ےھت۽خق۽لادنھ۽ےکچ۽ثاری۽رطف۽اافتلف۽رکےک۽رٕاملا۽مت۽امعہم۽‬
‫تعاٰل ْعن ما ْوھویتعمم ْفلما ْفر غ ْالتقت ْفِالْ‬
‫الل ْ ٰ‬
‫وک۽ڈؿضق ۽ٓےتھک۽وہ؟۽ںیم۽ےن۽رعص ۽یک۽ویکُ۽ںیہن!۽رٕاملا ۽اےس۽‬
‫ب‬
‫اتحب ْالعمامۃ ْقلت ْ َل ْقال ْاحب ا ْتکرم ْوال ْیراكْ ڈؿضق ۽ٓوھک۽زعّف ۽لاؿےگ۽اؿٓ ۽خق ۽اطیشُ ۽ںیہمت۽ڈےھکی۽اگ۽مت۽ےس۽‬
‫الشیطانْاالوٰلْ(ھارباْاین)ْسمعتْرسولْاللْصَلْاللْ لًٍھ۽ریھپ۽ےل۽اگ۔۽ںیم۽ےن۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْیِول ْصالة ْتطو ع ْاو ْفریضۃْ رٕامےت۽انس۽ہک۽امعہم۽ےک۽شاھت۽الک۽لفن۽امنٓ۽وخاہ۽رٕص۽ےب۽امعہم۽یک۽‬ ‫ٰ‬
‫بعمامۃ ْتعدل ْخمسا ْوعشر ین ْصالة ْبال ْعمامۃْ سیچپ۽امنٓؿُ۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۽اؿٓ۽امعہم۽ےک۽شاھت۽الک۽ہعمج۽ےب۽امعہم۽‬
‫وجمعۃْبعمامۃْتعدلْبسبعنیْجمعۃْبالْعمامۃْایْ ےک۽شَّٖ ۽حمعـُ ۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۔ ۽رھپ۽انب۽رمع ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےن۽‬
‫ب ّین ْاعتم ْفان ْالملئکۃ ْیش دون ْیوم ْالجمعۃْ رٕاملا ۽‪ :‬۽اّ ۽رٕٓدن! ۽امعہم ۽لادنھ ۽ہک ۽رٕےتش ۽ہعمج ۽ےک ۽ڈُ ۽امعہم۽‬
‫ٰ‬
‫ش‬
‫لادنےھ ۽آ ےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽وسٓچ ۽ڈؿےنب ۽لک ۽امعہم ۽ؿاولُ ۽رپ ۽ الس ۽ےتجیھب۽‬
‫معتمنی ْفؼسلمون ْعَل ْاھل ْالعمائم ْحیت ْتغیبْ‬
‫ٓےتہ۽ںیہ۔‬
‫الشمس‪ْ1‬۔ ْ‬
‫طًہ‬ ‫طًہ‬
‫قح۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہی۽دحمك۽وموضه۽ںیہن۽اس۽یک۽دنس۽ںیم۽ہن۽وکیئ۽ؿاضه۽ےہ۽ہن۽ ش۽لاولعض۽ہن۽وکیئ۽ذکاف۽ہن۽ ش۽لاذکلف۽ہن۽اُس۽ںیم۽لقع۽لا۽‬
‫لقن۽یک۽اطال۽اخمتفل۽الرجس۽اُےس۽اامس۽لیلج۽اخمت۽اغزفاؿ۽جالل۽اغملۃ۽ؿادلنی۽ویسیط۽ےن۽اجعم۽ریغص۽ںیم۽ڈرک۽رٕاملا۽سج۽ےک۽ہبطخ۽ںیم۽آشاڈ۽ایک‪:‬‬
‫ترکتْالِشر‪ْ،‬واخذتْاللباب‪ْ،‬وصنتہْعما ْتقرد ْبہْ ںیم۽ےن۽اس۽اتکف ۽ںیم۽وپضق ۽ٹوھٓ۽رک۽اخصل۽زغم ۽ایلےہ۽اؿٓ۽اےس۽‬
‫ہٖ ۽ایسی ۽دحمك ۽ےس ۽اچبلا ۽ےسج ۽اہنت ۽یسک ۽ؿاضه ۽لا ۽ذکاف ۽ےن ۽ٓؿامك۽‬ ‫وضاعْاوکذاب‪2‬۔ ْ‬
‫ایک۽ےہ۔‬

‫غ‬
‫‪ 1‬صلُ۽ا مَٖاُ۽رحف۽انیعل۽رتہمج۽اابعلس۽نب۽ریثک۽ وبطمہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ااظنلہیم۽دیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽‪۵۷۷ /۶‬‬
‫ىلًٰ‬
‫ونف۽‪ :‬نج۽اتکوبُ۽اک۽ا زؾٖف۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ؿہ۽ہن۽ےنلم۽یک۽ؿہج۽ےس۽اس۽اتکف۽اک۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۽۔لڈری۽ادمح۽دیعسی۔‬
‫‪ 2‬ااجلعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽العرری۽ڈٓہبطخ۽اتکف۽وبطمہع۽ڈآارعملہف۽ریبؿف۽‪۵۳ /۴‬‬
‫‪Page 215 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫اماْاْبنْالنجارْفاخرجہْمنْطر یقْمحمدْبنْم دیْ انب۽ماجٓ۽ےن۽ایکس۽ زٔجی۽اس۽دنس۽ےس۽یک۽ےہ۽ہک۽دمحم۽نب۽دہمی۽‬
‫المروزی ْانبانا ْابوبشر ْبن ْسیار ْالریق ْحدثناْ ؿٓی۽ایبُ ۽رکےت۽ںیہ۽ہک۽ںیمہ۽اوبرشب۽نب۽ایسٓٓیق۽ےن۽ربخ۽‬
‫العباسْبنْکثیالریقْعنْیزیدْبنْاّبْحؽیبْقالْ ڈی۽ؿہ۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽ںیمہ۽ابعس۽نب ۽ریثک۽ٓیق۽ےن۽مٔلڈ ۽نب۽ایب۽‬
‫قال ْٰل ْم دی ْبن ْمیمون ْدخلت ْعَل ْسالم ْبنْ بیبح ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽دحمك ۽ایبُ ۽یک ۽اہک ۽ےھجم ۽دہمی ۽نب۽‬
‫عبدالل ْبن ْعمر ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعمھن ْوھویعتمْ ومیمُ۽ےن۽اتبلا۽ہک۽الک۽ڈہعف۽ںیم۽شامل۽نب۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽‬
‫فِال ْٰل ْیا ْاباایوب ْاال ْاحدثك ْبحدیث ْتحبہْ اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽ےک ۽لاس ۽ایگ ۽وت ۽ؿہ ۽امعہم ۽لادنھ ۽ٓےہ ۽ےھت ۽ا ںوُ۽‬
‫وتحملہْوترویہْفذکرمثلہْوقالْالْیزالونْیصلونْ ےن۽ےھجم۽رٕاملا۽ہک۽اّ۽اوب۽اویف۽!ںیم۽ےھجت۽الک۽دحمك۽ہن۽ایبُ۽‬
‫عَل ْاصحاب ْالعمائم ْحیت ْتغیب ْالشمس ْ‪ْ 1‬قالْ رکؿُ۽ےسج۽وت ۽وبحمف ۽ٓگ ے۽احلص۽رکےن۽ےک۽دعب۽اےس۽ایبُ۽‬
‫رکّ ۽‪ ،‬۽رھپ ۽اوہـُ ۽ےن ۽ایس ۽رطچ ۽یک ۽دحمك ۽ایبُ ۽یک ۽اؿٓ ۽رٕاملا۽‬ ‫الْحافظْفْاللسانْھذاْحدیثْمنکرْبلْموضو عْولمْ‬
‫ارللعباسْبنْکثی ْذکرا ْفْالغرباءْالبنْیونسْوالْ ہک ۽رٕےتش ۽امعہم ۽لادن ھٌْ ۽ؿاولُ ۽رپ ۽رغؿ ِف ۽ ٓا اتفف ۽لک ۽ٰولصہ۽‬
‫ےتجیھب ۽ںیہ ۽احظف ۽ےن ۽صلُ ۽ںیم ۽رٕاملا ۽ہی ۽دحمك ۽طيکٔ ۽ہکلب۽‬ ‫ف ْذیلہ ْالبن ْالطحان ْواما ْابو ْبشر ْبن ْسیار ْفلمْ‬
‫وموضه ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ںیم ۽ےن ۽ابعس ۽نب ۽ریثک ۽اک ۽ڈرک ۽انب ۽ویسن ۽یک۽‬
‫یذکرہْابواحمدْالحا کمْفْالکینْوماعرفت ْمحمدْ‬
‫رغلاء۽ںیم ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽احہیش ۽ال ۽نب۽احطُ ۽ںیم ۽ںیہن ۽لالا ۽اؿٓ۽‬
‫بن ْم دی ْالمروزی ْوال ْم دی ْبن ْمیمون ْالراویْ‬
‫اوبرشب۽نب۽ایسٓ۽اک۽لڈرکہ۽اوبادمح۽احمک۽ےن۽اینکل۽ںیم۽ںیہن۽ایک۽اؿٓ۽ہن۽‬
‫ل ذاالحدیثْمنْسالمْو لؼسْھوالبصریْالمخر جْ‬
‫م‬
‫یہ۽ںیم۽دمحم۽نب۽دہمی۽ ؿٓی۽اؿٓ۽اس۽دح ك۽ےک۽ٓاؿی۽دہمی۽‬
‫ف ْالصحیحنی ْوذاك ْیکین ْابایحیی ْوال ْادری ْممنْ‬
‫نب ۽ومیمُ ۽وک ۽اجاتن ۽ ُہـُ ۽اؿٓ ۽ہی ۽ؿہ ۽رصبی ۽یھب ۽ںیہن ۽وج ۽ملسم۽‬
‫االفۃْ‪ْ2‬اھ ْ‬
‫ؿاخبٓی ۽ےک ۽ٓاؿی ۽ںیہ ۽اُ ۽یک ۽تینک ۽اوب ۽ییحی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہن ۽ںیم ۽اس۽‬
‫اقول‪ْ:‬رحمْاللْالحافظْمنْا ینْیاتیہْالوضعْو لؼسْ‬
‫یک۽ ٓا تف۽ےس۽ ٓا اگہ۽وہُ۔(ف)‬
‫فیہْمایحیلہْعِلْوال ْ‬
‫اوقل‪ :‬۽احظف ۽رپ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ٓمح ۽رکّ ۽اس ۽ٓؿامك ۽ںیم ۽ؿعض ۽وک۽‬
‫اہکُ۽ےس۽الےئ۽ںیہ؟‬

‫غ‬
‫‪ 1‬صلُ۽ا مَٖاُ۽رحف۽انیعل۽رتہمج۽اابعلس۽نب۽ریثکہ۽ وبطمہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ااظنلہیم۽دیحٓ۽ ٓا لاڈ۽ڈنک۽‪۵۷۷ /۶‬‬
‫غ‬
‫ونف‪ :‬ہی۽وحاہل۽یھب۽الص۽اتکف۽ہن۽ےنلم۽یک۽ؿہج۽ےس۽صلُ۽ا مَٖاُ۽ےس۽ڈرک۽ایک۽ایگ۔لڈری۽ادمح‬
‫غ‬
‫‪ 2‬صلُ۽ا مَٖاُ۽رحف۽انیعل۽رتہمج۽ابعس۽نب۽ریثک۽وبطمہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ااظنلہیم۽دیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽‪۵۷۷ /۶‬‬
‫‪Page 216 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شر عْوالْفْسندہْوضاعْوال کذابْوالممھتْومجردْ احالہکن۽اس۽ٓؿامك۽ںیم۽ایسی۽یسک۽زیچ۽اک۽ایبُ۽ںیہن۽ےسج۽لقع۽ؿ۽‬
‫ج ل ْالراوی ْالیِیض ْبالسِوط ْحیت ْالیصلحْ رشه ۽احمل ۽رگڈاےن ۽اؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽اس ۽یک ۽دنس ۽ںیم ۽ؿاضه‪ ،‬۽ذکاف۽‬
‫طًہ‬
‫للتمسكْبہْفْالقضائلْفضالْعنْالوضع‪ْ،‬ولمااوردْ اؿٓ ۽ ش ۽ےہ ۽ضحم ۽ٓاؿی ۽ےک ۽وہجمل ۽وہےن ۽ےس ۽اس ۽دحمك ۽وک۽‬
‫الحافظ ْابو ْالْقرج ْا بن ْالجوزی ْحدیث ْقزعۃ ْبنْ ٹوھٓےن ۽اک ۽ہلصیف ۽ںیہن ۽ایک ۽اجاتکس ۽یتح ۽ہک ۽اضفلئ ۽ںیم ۽اقل ِل۽‬
‫سویدْعنْعاصمْبنْمخلدْعنْاّبْاالشعثْالصنعاینْ ادتسالل۽یہ۽ہن۽ٓےہ۽ہچ۽اجہکیئ۽ؿہ۽وموضه۽وہ۽۔احظف۽انب۽ارفلچ۽‬
‫ك ۽غٕہع۽نب۽وسلڈ‪،‬۽اعمص۽نب۽دلخم۽ےس۽‬ ‫عن ْشداد ْبن ْاوس ْریض ْالل ْتعاٰل ْعنہ ْقال ْقالْ انب۽اوجلٓی۽ےن۽دحم ِ‬
‫ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْمنْقرضْبیتْ ا ںوُ۽ےن۽اوباضعق۽اعنصین۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽رضحف۽دشاڈ۽نب۽‬ ‫رسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫شعر ْبعد ْالعشاء ْاالخرة ْلم ْتِبل ْلہ ْصالة ْتلكْ اؿس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽وموضاعف۽ںیم۽ایبُ۽یک۽ےہ۽ہک۽‬
‫اللیلۃ‪ْ 1‬ف ْالموضوعات ْواعلہ ْبان ْعاصما ْف ْعدادْ یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا ۽سج۽ےن۽ ٓا ری۽‬
‫المج ولنی ْو ْقْزعۃ ْقال ْاحمد ْمضطرب ْالحدیث ْوْ اشعء۽ےک۽دعب۽رعش۽اک۽الک۽تیب۽ڑپاھ۽اس۽یک۽اس۽ٓاف ۽یک۽امنٓ۽‬
‫قالْا بن ْحبانْکان ْکثیْالخطا ْفاحشْالوھمْ‪،‬فلماْ وبقل۽ہن۽وہک ۽‪،‬۽اؿٓ۽تلع۽ہی۽ایبُ۽یک۽ہک۽اعمص۽اک۽امشٓ۽وہجمنیل۽ںیم۽‬
‫وہلا ۽ےہ۔غٕہع ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽اامس ۽ادمح ۽اکوقل ۽ےہ ۽ہک ۽ہی۽‬
‫کثرْذلكْفْروایتہْسِطْاالحتجاجْبخربہْ‪ْ 2‬اھْقالْ‬
‫رطضمف ۽ادحلمك ۽ےہ۔انب۽ابحُ ۽ےن۽اہک ۽ہک۽ہی۽ریثک۽اغزلا ۽اؿٓ۽‬
‫الحافظْنقسہْفْالِولْالمسددْلؼسْفْشیئْمنْھذاْ‬
‫افشح ۽اولمہ ۽ےہ‪ ،‬۽ ٓا ر ۽ںیم ۽رٕاملا ۽خق ۽اس ۽یک ۽ٓؿامك ۽ںیم۽‬
‫ىل‬ ‫ماْیِیضْع َٰل ْھذاالحدیثْبالوضع‪ْ 3‬الخْ‪،‬ولماْحکمْ‬
‫ِ۽ا ۽س۽دقٓ ۽ریثک۽وہںیئگ۽وت۽اس۽یک۽ٓؿامك ۽ےس۽ادتسالل۽‬ ‫ٍ‬ ‫ي‬
‫ا بن ْالجوزی ْعَل ْحدیث ْاّب ْعِال ْعن ْا نس ْا بنْ‬
‫شاطق ۽وہایگ ۽اھ ۽اؿٓوخڈاحظف ۽ےن ۽اوقلل ۽ادسملڈ ۽اہک ۽اہیُ ۽رپ ۽وکیئ۽‬
‫تعاٰلْعنہْقالْقالْرسولْاللْصَلْاللْ‬
‫مالكْریضْاللْ ٰ‬
‫م‬
‫ایسی۽زیچ۽ںیہن۽وج۽اس۽دح ك۽ےک۽وموضه۽وہےن۽اک۽ہلصیف‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْالعسِالن ْاحدالعروسنی ْیبعثْ‬
‫ٰ‬
‫من اْیومْالِیامۃْ ْ‬

‫‪ 1‬اتکف۽اوملوضاعف۽الیب۽ارفلچ۽دحمك۽یف۽انساڈ۽ارعشل۽دعب۽اسعلء۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۹۴ /۴‬‬
‫‪ 2‬اتکف۽اوملوضاعف۽الیب۽ارفلچ۽دحمك۽یف۽انساڈ۽ارعشل۽دعب۽اسعلء۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۹۴ /۴‬‬
‫‪ 3‬اوقلل۽ادسملڈ۽ادحلمك۽ااثلین۽ضمامل۽لڈرکہ۽دحمك۽دشاڈ۽نب۽اؿس۽اخل۽وبطمہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ا عًماہین۽دیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽ص‪۶۹‬‬
‫‪Page 217 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫سبعونْالقاالحسابْعلمھی ْ‪ْ،‬ویبعثْمن اْخمسونْ رکیت۽وہ۽اخل خق۽انب۽وجٓی۽ےن۽وموضاعف۽ںیم۽اس۽دحمك۽‬
‫القاش داء ْوفودا ْاٰل ْالل ْعزوجل ْ‪ْ ،‬وب ا ْصقوفْ ایب ۽اقعل ۽وک ۽وموضہع ۽غٕآ ۽ڈلا ۽وج ۽ہک۽رضحف ۽اسن ۽نب ۽امکل۽‬
‫الش داء ْ ْر ْء ْوس م ْمِطعۃ ْف ْایدی م ْتثج ْاوْ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫داج م ْد رْما ْیِولون ْربناو ٰا تنا ْماوعدتنا ْعَل ْرسلكْ نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪ً:‬صؼالُ ۽اُ ۽وخس ۽بیصن۽رہشؿُ۽ںیم۽‬
‫وال ْتخزناْیومْالِٰیمۃْانكْالتخلفْالمیعادْفیِولْ ےس ۽الک ۽ےہ ۽نج ۽ےس ۽ٓؿِٓ۽ایقطق ۽شَّٖ ۽ہٖآ ۽اےسی ۽ارٕاڈ ۽اُاھٹےئ۽‬
‫صدق ْعؽیدی ْاغسلوھم ْبن رالؽیضۃ‪ْ ،‬فیخرجونْ اجںیئ۽ےگ۽نج۽اک۽اسحف۽ںیہن۽وہاگاؿٓ۽اس۽ںیم۽اچپس۽ہٖآ۽دہشاء۽‬
‫من ا ْنِیابیضا ْفؼسرحون ْف ْالجنۃ ْحیث ْشاءْ اُاھٹےئ۽اجںیئ۽ےگ۽وج۽ؿدف۽یک۽وصٓف۽ںیم۽فص۽ہتسب۽اےنپ۽ٓف۽‬
‫وا‪،1‬بالوضع ْمحتجابان ْجمیع ْطرقہ ْتدور ْعَل ْاّبْ ےک۽اہُ۽احرض۽وہےگن۽احالہکن۽اُ۽ےک۽رس۽ےٹک۽وہےئ۽اہوھتُ۽ںیم۽‬
‫اُ۽یک۽ؿڈچ(ؿہ۽ٓگ۽ےسج۽وبغ ِ‬
‫ك۽ڈحب۽اکلا۽اجلا۽ےہ)۽ےس۽وخُ۽ہہب۽‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ب‬
‫عِالْواسمہْھاللْ نْزید ْ ْ نْیسارْقالْا نْحبانْ‬
‫یروی ْعن ْا نس ْاشیاء ْموضوعۃ ْماحدث ْب ا ْا نسْ ٓاہ ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽اﷲ ےک ۽وضحٓ ۽ہی ۽رعص ۽رک ں ۽ےگ‪:‬اّ ۽امہّٓ۽‬
‫ٓف!۽ںیمہ۽اطع۽رٕام۽سج۽اک۽نُـ۽ےن۽اےنپ۽ٓوسولُ۽ےک۽ڈٓےعی۽مہ۽ےس۽‬
‫قطْالیجوزْاالحتجاجْبہْبحال ْ‪2‬اھْوقالْالذھیبْفْ‬
‫ؿدعہ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ ۽ںیمہ۽ٓؿ ِٓ ۽ایقطق ۽ڈ ك ۽ےس۽وفحمؿ ۽رٕام۽لال ُضيہ۽نـ۽ُ‬
‫المیزانْباطلْ‪3‬قالْالحافظْنقسہْفیہْوھوْفْفضائلْ‬
‫ؿدعّ۽ےک۽جالف۽ںیہن۽رکلا۔۽اﷲ اعتیٰل۽آشاڈ ۽رٕامےئ۽اگ۽ثارّ۽‬
‫االعمالْوالتحر یضْعَل ْالرباطْفْسؽیلْاللْو لؼسْ‬
‫دنبؿُ۽ےن۽چس۽اہک۽اُ ۽وک۽دیفس۽رہن۽ںیم۽لسغ۽ڈؿ ۽وت۽ؿہ۽اس۽رہن۽ےس۽‬
‫لعِ‬
‫فیہ ْمایحیلہ ْالشر ع ْوال ْا ل ْفالحکم ْعلیہْ اصف۽افشف۽اؿٓ ۽ادکمآ ۽وہ۽رک۽ںیلکن۽ےگ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽خٌق ۽ںیم۽خص ِق۽‬
‫بالبطالنْبمجردْکونہْمنْروایۃْاّبْعِالْالْیتجہْوْ وخاشہ ۽ےلچ ۽اجںیئ ۽ےگ ۽اؿٓ ۽۔اھںیئ ۽ےگ ۽ يٍِ ۽ےگ۔ ۽اس ۽ٓؿامك ۽ےک۽‬
‫م‬

‫طریِۃ ْاالمام ْاحمد ْمعروفۃ ْف ْالؾسامح ْف ْروایۃْ وموضه۽وہےن۽رپ۽ہی۽ڈلیل۽ڈی۽ہک۽اس۽یک۽امتس۽اانسڈ۽اک۽ کٔ۽اوب۽اقعل۽‬

‫احادیثْالقضائلْدونْاحادیثْاالحکامْ‪4‬اھْْفلیتْ ےہ ۽سج ۽اک۽لاس ۽ہالل۽نب۽ٓلڈ ۽نب۽اسیٓ ۽ےہ‪ ،‬۽انب ۽ابحُ ۽ےن۽اہک ۽ہک۽ہی۽‬
‫شعریْلمْالیِالْمثلْھذاْفْحدیثْالعمامۃْمعْانہْ رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ایسی۽ٓؿالاف‬
‫ایضاْفْفضائلْ ْ‬

‫‪ 1‬اتکف۽اوملوضاعف۽النب۽وجٓی۽لاف۽یف۽لضف۽ًصؼالُ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۸۶ /۵‬‬
‫‪ 2‬اتکف۽اوملوضاعف۽النب۽وجٓی۽لاف۽یف۽لضف۽ًصؼالُ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۸۷ /۵‬‬
‫‪ 3‬زیماُ۽االدتعال۽رتہمج۽ربمن۽ۺ‪۵۹‬ۼ وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۶۴۷ /۷‬‬
‫‪ 4‬اوقلل۽ادسملڈ۽وجاف۽ا کالس۽یلع۽ادحلمك۽ااثلنم۽وبطمہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ا عًماہین۽دیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽دنہ۽ص‪۶۵‬‬
‫‪Page 218 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫االعمالْوالتحر یضْعَلْالتأدبْفْحضرةْاللْو لؼسْ وموضہع۽لقن۽رکلا۽ےہ۽وج۽رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽‬
‫فیہْماْیحلہْالشر عْوالْالعِلْبلْوالفیہْاحدْریمْ لالکل ۽ایبُ ۽ںیہن ۽ںیک ۽ذہلا ۽یسک ۽وصٓف ۽ںیم ۽یھب ۽اس ۽ےس۽‬
‫بروایۃ ْالموضوعات ْکاّب ْعِال ْفکیف ْیتجہ ْالحکمْ ادتسالل۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽اھ۽اؿٓاامس۽ڈیبہ۽ےن۽زیماُ۽ںیم۽اہک۽ہی۽‬
‫علیہْبالبطالنْبلْالوضعْبمجردْکونْبعضْروایۃْ لالط۽ےہ۽اؿٓ ۽وخڈ ۽احظف۽انب۽رجح۽ےن ۽اس۽ٓؿامك ۽ےک۽لآّ۽‬
‫ممن ْلم ْیعرف م ْالحافظ ْاولم ْیذکرھم ْفالنْ ںیم ۽اہک ۽ہی ۽ٓؿامك ۽اضفلئ ۽اامعل ۽ےس۽قلعتم ۽ےہ ۽اس ۽ںیم ۽اﷲ‬
‫یک۽ٓاہ۽ںیم۽اہجڈ۽یک۽رتبیغ۽اؿٓ۽مرط۽ڈاللا۽ایگ۽ےہ۔اس۽ںیم۽ایسی۽‬ ‫وفالن ْ‪،‬عال ْان ْم دی ْبن ْمیمون ْعندی ْوھم ْمنْ‬
‫وکیئ ۽لاف ۽ںیہن ۽ےسج۽لقع ۽ؿ ۽رشه ۽احمل ۽غٕآ ۽ڈ یت ۽وہ ۽ذہلا۽ضحم۽‬ ‫بعضْرواةْا بنْالنجارْالنْعؼیسْبنْیونسْعندْاّبْ‬
‫اس ۽ےئل ۽اس ۽لالط ۽غٕآ ۽ڈانی۽ہک ۽اس ۽اک ۽ٓاؿی ۽اوباقعل ۽ےہ ۽اقلل۽‬ ‫نعیم ْو ْسقنی ْبن ْزیاد ْعندالدیلیم ْانما ْیرویانہْ‬
‫ك ۽ااکحس ۽ںیم ۽وت ۽ںیہن ۽نکیل۽‬ ‫حزّق ۽ںیہن۔ ۽اؿٓ ۽اامس ۽ادمح ۽ااحڈم ِ‬ ‫عن ْالعباس ْعن ْیزید ْعن ْمیمون ْبن ْم ران ْکماْ‬
‫ك ۽اضفلئ۽ںیم۽نساحم۽ےس۽اکس۽ےتیل۽ںیہ۽اُ ۽اک۽ہی۽رطہقی۽‬ ‫ااحڈم ِ‬ ‫تِدمْوْمیمونْھوْابوایوبْالجزریْالریقْثِۃْفِیہْ‬
‫رعمؿہف۽ےہ۽اھ ثاری۽ھجمس۽ےس۽لاہٖ ۽ےہ۽یہی۽وقل۽امعہم۽ؿایل۽‬ ‫من ْرجال ْمسلم ْواالربعۃ ْکما ْقالہ ْالحافظ ْفْ‬
‫دحمك ۽ںیم۽ویکُ۽ںیہن ۽ایک۽ایگ ۽احالہکن ۽ہی۽دحمك ۽یھب۽اضفلئِ۽‬
‫التِریب ْالجرم ْلم ْیمنع ْکالم ْالحافظ ْھذا ْخاتمْ‬
‫ہ‬‫غ‬
‫ع اامعل ۽ےس ۽قلعتم ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس ۽لآاگہ ۽ا ٰی ۽ےک ۽اڈف ۽رپ ۽مرط۽‬ ‫ع‬
‫الحافظْالسیویطْ نْایرادہْفیماْوعدْبتزنی ہْ نْ‬
‫ڈاللا۽ایگ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽یھب۽ایسی۽لاف۽ںیہن۽ےسج۽رشچ۽ؿ۽‬
‫الموضو عْاماقولْتلمیذہْالحافظْالسخاوی ْحدیثْ‬
‫غ‬
‫لقع ۽احمل ۽ ٕآ ۽ڈ یت ۽وہ ۽ہکلب ۽اس ۽ںیم ۽وکیئ ۽ٓاؿی ۽یھب ۽ااسی ۽ںیہن۽‬
‫صلٰوة ْبخاتم ْتعدل ْسبعنی ْصلٰوة ْبغی ْخاتم ْھوْ‬
‫ےسج۽اوباقعل۽یک۽رطچ۽وموضاعف۽اک۽ٓاؿی۽غٕآ۽ڈلا۽ایگ۽وہ‪،‬۽وت۽اس۽‬
‫موضو ع ْکما ْقال ْشیخناوکذامارواہ ْالدیلیم ْعنْ‬
‫ل‬‫ن‬ ‫م‬
‫ٓؿا ك ۽رپ ۽ الُ۽ہکلب ۽وموضه ۽وہےن ۽اک۽مکح ۽(ضحم ۽اس ۽ئان ۽رپ ۽ہک۽‬
‫حدیث ْا بن ْعمر ْمرفوعا ْبلقظ ْصلٰوة ْبعمامۃْ‬
‫ضعب۽ٓؿالاف ۽اک۽اےسی۽ٓاؿویُ۽ےس ۽وہلا ۽نج۽وکاحظف۽انب۽رجح۽‬
‫الحدیثْالمذکورْومنْحدیثْا نس ْمرفوعاْالصلٰوةْ‬
‫ںیہن ۽اجےتن ۽لا ۽فالُ ۽فالُ ۽ےن ۽اُ ۽اک ۽ڈرک ۽ںیہن ۽ایک) ۽ےسیک ۽ڈٓضق۽‬
‫م‬ ‫فْالعمامۃْتعدلْبعشرةْاالفْحسنۃ‪ْ 1‬اھْفلمْیذکرْ‬
‫وہاتکس۽ےہ‪،‬ىالؿہ۽آ ں۽ثارّ۽ ٔڈلک۽انب۽ماجٓ۽ےک۽ضعب۽ٓؿاہ۽‬
‫وج ہ ْ‬
‫ںیم۽ےس‬

‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ 1‬ااقملید۽ا زصيہ۽تحت۽رحف۽ااصلڈ۽ا مہملۃ۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ریبؿف۽ص‪۵۹۶‬‬
‫‪Page 219 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دہمی۽نب۽ومہمُ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ؿمہ۽وہا۽ےہ۽‪ ،‬۽ویکہکن۽اوب۽میعن۽ےک۽مٔڈلک۽ىٍشٰی۽‬ ‫وانماْتبعْشیخہْوقدْعلمتْمافیہْوکذاْحدیثْ‬
‫نب۽ویسن۽اؿٓ۽ڈیملی۽ےک۽مٔڈلک۽ایفسُ۽نب۽ٓلاڈ۽ڈؿونُ۽ےن۽ابعس۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽‬
‫مٔلڈ ۽ےس ۽ا ںوُ ۽ےن ۽ومیمُ ۽نب ۽رہماُ ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽زگٓ ۽اکچ ۽اؿٓ۽‬
‫ا نسْانماْفیہْابانْمرتوكْمرتوكْوتركْالراویْ‬
‫ومیمُ۽ےس۽ اڈ۽اوب۽اویف۽زجٓی۽ارلیق۽ےہ۽وج۽اہنمك۽ہقث۽اؿٓ۽ہیقف۽ےہ۽اؿٓ۽ملسم۽اؿٓ۽‬ ‫الیِیضْبوضعْالحدیثْکماْبینتہْفْال ادْالکافْ‬
‫اچٓؿُ۽ننس۽ےک۽ٓؿاہ۽ںیم۽ےس۽ےہ۽اسیج۽ہک۽احظف۽ےن۽ہی۽لاف۽رقتبی۽ںیم۽یہک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫فْحکمْالضعافْواللْ ٰ‬
‫ےہ‪،‬۽لال۽ہبش۽احظف۽انب۽رجح۽یک۽ہی۽وگتفگ۽اخمت۽ااحلظف۽ویسیط۽یک۽اس۽ٓؿامك۽وک۽ااجلعم۽‬
‫اریغصل۽(۽سج۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ا ںوُ۽ےن۽ؿدعہ۽ایک۽اھت۽ہک۽اس۽ںیم۽وموضه۽ٓؿامك۽‬
‫ڈرک۽ںیہن۽رکؿُ۽اگ)۽ںیم۽لقن۽رکےن۽ےس۽ام ع۽ںیہن۽ٓاہ۽اُ۽ےک۽شارگڈ۽ٓدیش۽احظف۽‬
‫اخسؿی۽اک۽وقل۽ہک۽دحمك"اوگنیھٹ۽ےک۽شاھت۽امنٓ ۽شَّٖ ۽ڈؿرسی۽ریغب۽اوگنیھٹ۽ؿایل۽‬
‫امنٓؿُ۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ"۔۽ہی۽وموضه۽ےہ۽اسیج۽ہک۽امہّٓ۽ا ِ‬
‫اتسڈ۽رتحمس۽ےن۽رٕاملا‪،‬۽‬
‫اؿٓ ۽ایس ۽رطچ ۽ؿہ ۽دحمك ۽سج ۽وک ۽ڈیملی ۽ےن ۽رضحف ۽انب ۽رمع ۽یک ۽دحمك ۽ےس۽‬
‫وفى ًاٰولصہ ۽نبماہم۽دحمك ۽ذموکٓ ۽ےک۽اافلؿ ۽ےک۽شاھت۽ڈرک۽ایک۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽رضحف۽‬
‫اسن ۽ےس ۽ وفى ًا ۽دحمك ۽ےک ۽اافلؿ ۽ہی ۽ںیہ‪":‬امعہم ۽ںیم ۽امنٓ ۽ڈس ۽ہٖآ ۽ویکینُ ۽ےک۽‬
‫مٔامٔ ۽ےہ"اھ۽وت۽اوہـُ۽ےن۽اےکس۽وموضه۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ایبُ ۽ںیہن۽یک۽رصف۽‬
‫اےنپ۽خیش۽ےک۽اابته۽ںیم۽ااسی۽ہہک۽ڈلا۽ےہ۽احالہکن۽ ٓا ف۽اس۽ےک۽لحمِ۽رظن۽وہےن۽رپ۽ ٓا اگہ۽‬
‫ك ۽اسن۽ںیم۽رصف۽الاُ ۽ٓاؿی۽رتمؿک۽ےہ۽اؿٓ ۽الک۽‬ ‫وہےکچ۔ایس۽رطچ۽دحم ِ‬
‫ٓاؿی۽اک۽رتمؿک۽وہلا ۽دحمك ۽ےک۽وموضه۽وہےن۽اک۽ہلصیف۽ںیہن۽ڈّ۽اتکس۔ہی۽‬
‫یلیصفت ۽وگتفگ ۽ںیم ۽ےن"ااہلڈ ۽ااکلف ۽یف ۽مکح ۽ا ؽغاف"ںیم ۽یک ۽ےہ ۽ؿاﷲ اعتیٰل ۽املع۽‬
‫۔(ف)‬
‫اجلہ۽ارگ ۽دحمك ۽وک ۽ضحم۽وہباےئ۽سفن۽وموضه۽ےہک ۽ؿاخق۽ا ٌبٕریےہ۽اؿٓ ۽بتک۽دمتعمہ۽فؽہيہ ۽وک۽ہن۽امانن۽اہج ك ۽ؿ۽طال ك۽اؿٓ۽اس۽دحمك۽ےک۽ایبُ۽رکےن۽‬
‫ؿاےل۽رپ۽تنعل۽اک۽افالط۽وخڈ۽اس۽ےک۽ےئل۽تخس۽آ تف۽ہک۽مکحب۽ااحڈمك۽حیحص۽وجتنعل۽ریغ۽قحتسم۽رپ۽یک۽اجیت۽ےہ۽رکےن۽ؿاےل۽رپ۽ٹلپ۽ ٓا یت۽ےہ۽ؿاایعلڈ۽لاﷲ اعتیٰل۽‬
‫اؿٓ۽املسمونُ۽ےک۽امعےم۽دصقًا۽ارتؿا۽ڈانی۽اؿٓ۽اےس۽وثاف۽ہن۽اجانن۽غٕبی۽ےہ۽ہک۽رضؿٓلا ِ‬
‫ف۽ڈنی۽ےک۽ااکنٓ۽اؿٓ۽شٍّ ِق۽ہیعطق۽وتمارتہ۽ےک۽اافختسف۽یک۽دح۽لک۽ےچنہپ۽‬
‫اےسی ۽صخش ۽رپ ۽رٕص ۽ےہ ۽ہک ۽اینپ ۽اُ ۽رحاکف ۽ےس ۽وتہب ۽رکّ ۽اؿٓ ۽آ ۽رسون ۽ہملک ۽اشالس ۽ڑپےھ ۽اؿٓ ۽اینپ ۽وعٓف ۽ےکشاھت ۽دجتلڈ ۽اکنچ ۽رکّ‪،‬دحمك ۽ہک ۽اجعم۽‬
‫غم‬
‫ارلومٓ۽ںیم۽ےہ‪،‬۽ؿہ۽دحمك۽متسب۽ذموکٓ۽ےک۽غٕبی۽غٕبی۽ےہ۽اؿٓ۽دعتہی۽نؾػڈ۽دحتلڈ۽ہن۽وہ۽وت۽ایس۽یک۽لقن۽لاینعم۽۔ہی۽صٍيہ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ںیہن۽ہکلب۽رخف۽ادلنی۽دبعی۽‬
‫سبحنہْوتعا ٰٰلْاعلم۔‬ ‫ف‬
‫انب۽ایب۽وصنمٓ۽رعایق۽ااتسڈٓادہی۽یک۽صٍيۃ۽ا ؽہا۽سج۽یک۽صیخلت۽عٍيہ۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫شگً‬
‫‪۵۹‬ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آاک۽ ح۽ہلحم۽لاوھت۽ٓاس۽یلگ۽دوٓانم۽ ہلس۽دمحم۽یفطصم۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۶‬‬
‫م‬ ‫ح‬ ‫ي‬‫سٍ‬‫سل‬ ‫و‬
‫اعلم ۽لیبن ۽افلض ۽لیلج ۽ ميانغۃ ۽ض ّيڈ ۽االلٍياء ۽اصخق ۽اوکلرث ۽ؿا ل ۽‪ ،‬۽ا ّسالس ۽مکیلع ۽ؿٓ مۃ ۽اﷲ ؿ ٔاکہت۔ ۽رعمؿص ۽جڈطق ۽ےہ ۽ہک ۽لبق ۽ا ۽ےکس ۽الک ۽رعہضی۽‬
‫ڈٓلآہ۽وصحل۽وتفی۽ہلئسم۽ڈلی۽ٓؿاہن۽ایک۽اھت۽وجاف۽ےس‬

‫‪Page 220 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشمف۽ںیہن۽وہا۽ومغمس۽وہُ۽ادیم۽رکلا۽وہُ۽ہک۽ا ۽قح۽فاہٖ۽رکےن۽ںیم۽وتفق۽ہن۽رٕام مٌْ۽اگ۽اؿٓ۽دنبہ۽ےک۽ااقتسطق۽ؿ۽نسحِ۽اخہمت۽یک۽‬
‫ؿاےطس۽دبٓاگہِ۽جڈا۽وہ۽ےیج۽اگ۔ہلئسم۽‪:‬لاک(سج۽یک۽اہطٓف۽ںیم۽عطق۽نیقی۽احلص۽وہاجےئ۽ےسیج۽این)۽ ُخـ۽لا۽نہپ۽رک۽وکیئ۽یس۽امنٓ۽ونالف۽‬
‫لا۽رٕاضئ۽اڈا۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽ہقف۽ؿ۽دحمك۽ےک۽وطمالف۽اک۽وحاہل۽ڈ ں۽وت۽تہب۽وخف۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫شگً‬
‫ف۽ڈبرگ۽ لس۽ابعڈاﷲ اخُ۽اک۽ ٓا لا۽اؿٓ۽وجاف۽ڈلا۽ایگ۽‬ ‫انجف۽نم۽!۽ؿكیلع۽ا ّسالس۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿمٔاکہت۔۽اس۽ےس۽ےلہپ۽ہک۽اک ح۽ےس۽ہی۽وسال۽وصبٓ ِ‬ ‫ِ‬
‫اف۽اس۽وسال۽اک۽وجاف۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ ُخـلا۽لالکل۽ریغ۽اامعتسیل۽وہ۽ہک۽رصف۽دجسم۽ےک۽ادنٓ۽انہپ۽اجےئ۽اؿٓ۽ہجنپ۽اانت۽تخس۽ہن۽وہ۽ہک۽دجسہ۽ںیم۽اویلگنُ۽اک۽‬
‫ور‬
‫ٹیپ۽ٓنیم۽رپ۽ہن۽ ھٌْ۽ڈّ۽وت۽اس۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽ہکلب۽رتہب۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽یہی۽اثار۽اوملنینم۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ اعتیٰل۽ؿہہج۽یک۽شٍّق۽ےہ۽‬
‫ہک۽ڈؿ‪۵‬۽وجےت۽ٓےتھک۽الک۽ٓاہ۽ںیم۽ےتنہپ۽اؿٓ۽خق۽انکٓہ۽دجسم۽رپ۽آ ےت۽اُےس۽الآرک۽ریغ۽اامعتسیل۽وک۽نہپ۽ےتیل۽اؿٓارگ۽اامعتسیل۽وہوت۽اُےس۽نہپ۽رک۽دجسم۽‬
‫ور‬
‫ںیم۽اجلا۽ےب۽اڈیب۽ےہ۽اؿٓریغ۽دجسم۽ںیم۽یھب۽امنٓ۽ںیم۽الآ۽ڈلا۽اجےئ۽اؿٓاؿٓ۽ارگ۽ہجنپ۽اانت۽تخس۽ےہ۽ہک۽یسک۽ایلگن۽اک۽ٹیپ۽ٓنیم۽رپ۽ہن۽ ھٌْ۽ڈّ۽اگ۽وت۽‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔‬
‫امنٓ۽ہن۽وہ۽ک ۽امک۽خؾؾياہ۽یف۽اتفؿٰلا(اسیج۽ہک۽اس۽یک۽قیقحت۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿی۽ںیم۽یک۽ےہ۔ف)۽والل ٰ‬
‫‪۵۹‬۽ڈدعقی۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫آ۽ٓاس۽رگنعلض۽ینین۽لال۽انعمك۽اﷲ اخُ۽ڈیٹپ۽وپضق۽امرٹس۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۷‬‬
‫ہلبق۽ؿ۽ہبعک۽ڈآنی۽ؿڈاس۽مکلظ!۽ہملک۽ک ہب۽رشفی۽خق۽ؿٓڈ۽رکےک۽ڑپاھ۽اجےئ۽وت۽اس۽ںیم۽ہملک۽رپ۽خق۽لاس۽لایم۽وضحٓ۽ادقس۽(معلص)۽‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽ ٓا ؿّ۽ڈٓؿڈ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽الک۽ ہبت۽ہکبج۽ہسلج۽متخ۽رکّ؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وجا ِف۽ہلئسم۽ےس۽ےلہپ۽الک۽تہب۽رضؿٓی۽ہلئسم۽ولعمس۽ےئجیک۽وسال۽ںیم۽لا ِس۽لاک۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽شاھت۽‬
‫اجبےئ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽(معلص)۽اھکل۽ےہ۽۔ہی۽اہج ك۽ ٓا چ۽لک۽تہب۽دلج۽لآؿُ۽ںیم۽ٓاجئ۽ےہ۔۽وکیئ۽معلص۽اتھکل۽ےہ۽وکیئ۽مع۽‬
‫وکیئ۽ص‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽ضق۽وہیبڈہ۽ؿ۽رکمؿہ۽ؿ۽تخس۽لادنسپ۽ؿومخق۽رحمؿیم۽دشلڈ۽ےہ۽اس۽ےس۽تہب۽تخس۽ارتحآ۽اچ ہٌٍْ۽ارگ۽رحتری۽ںیم۽ہٖآ۽‬
‫ہگج۽لا ِس۽لاک۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ ٓا ےئ۽ہٖ۽ہگج۽وپٓا۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اھکل۽اجےئ۽ہٖزگ۽ہٖ ۽زگ۽ںیہک۽معلص۽‬
‫ؿریغہ۽ہن۽وہ۽نلعء۽ےن۽اس۽ےس۽تخس۽ضماتعن۽رٕامیئ۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ضعب۽اتکوبُ۽ںیم۽وت۽تہب۽ادش۽مکح۽ھکل۽ڈلا۽ےہ۔ىالہم۽قزلاؿی۽‬
‫احہیش ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ْبالصل ٰوة ْوالرتیض ْبالکتابۃ ْبلْ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽ہگج۽(ص۽)۽ؿریغہ۽اؿٓ ۽ٓیض۽اﷲ‬
‫ْ‬ ‫ویکرہ ْالرمز‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽یک۽ہگج۽(ٓص)۽انھکل۽رکمؿہ۽ےہ۽ہکلب۽اےس۽اکلم۽وطٓ۽رپ‬ ‫یکتبْذلكْکلہْبکمالہْوفْبعضْالمواضع ْ‬

‫‪Page 221 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫منْالؾتارْخانیۃْمنْکتبْعلیہْالسالمْبال مزةْ اھکل۽ڑپاھ۽اجےئ۽لالآ۽اخہین۽ںیم۽ضعب۽ہگج۽رپ۽ےہ۽سج۽ےن۽ڈٓؿڈ۽ؿ۽‬
‫والمیم ْیکقر ْالنہ ْتخقیف ْو ْتخقیف ْاالنؽیاءْ شالس۽زمہہ(ء)۽اؿٓ۽میم(س)۽ےک۽شاھت۽اھکل۽اس۽ےن۽رفک۽ایک۽ویکہکن۽‬
‫کقربالشك ْولعلہ ْان ْصح ْالنِل ْف و ْمِیدْ ہی۽لمع۽فیفخت۽ےہ۽اؿٓ۽الٍياء۽ویلع۽ا سالس۽یک۽لآاگہ۽ںیم۽ہی۽لمع۽‬
‫لال۽ہبش۽رفک۽ےہ۔۽ارگ۽ہی۽وقل۽تحص۽ےک۽شاھت۽وقنمل۽وہ۽وت۽ہی۽دیقم۽‬
‫بِصد ْواالفالظاھر ْانہ ْلؼس ْبکقر ْوکون ْالزمْ‬
‫وہاگ۽اس۽لاف ۽ےک۽شاھت۽ہک۽ااسی۽رکےن۽ؿاال۽دصقًا ۽ااسی۽رکّ۽‪،‬۽‬
‫ْمذھبا ْمختاراْ‬
‫رْ‬ ‫الکقر ْکقرابعد ْتسلیم ْکونہ‬
‫ؿٓہن۽فاہٖ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اکرٕ۽ںیہن۽لایق۽سلؿ ِس۽رفک۽ےس۽رفک۽اس۽ؿغك۽‬
‫محلہ ْاذاکان ْاللزوم ْ َب ّؼ رْنا ْنعم ْاالحؾیاط ْفْ‬
‫لامك۽وہاگ۽خق۽اےس۽ذمہق۽اتخمٓ۽میلست۽ایکاجےئ۽اؿٓ۽اس۽اک۽لحم۽‬
‫ُؿہ۽وہلا ۽ےہ۽اہجُ۽سلؿس۽ایبُ ۽دشہ۽اؿٓ ۽فاہٖ ۽وہ۽اہتبل۽اایتحؿ۽اس۽‬ ‫االحتزا رْعنْاالی امْوْالشب ۃْ‪1‬۔ ْ‬

‫ںیم۽ےہ۽ہک۽ااہیس۽اؿٓ۽ہبش۽ےس۽ادَٖآ۽ایک۽اجےئ۔(ف)‬
‫اف۽وجا ِف۽ہلئسم۽ےئجیل۽لا ِس۽لاک۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽ض ّيڈ۽ؿڈاعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽فل۽وسلجُ۽ںیم۽ےنتج۽لآ۽ےل۽لا۽ےنس۽ہٖ۽لآ۽ڈٓؿڈ۽‬
‫رشفی۽ڑپانھ۽ؿاخق۽ےہ۽ارگ۽ہن۽ڑپےھ۽اگ۽اگہنگٓ۽وہاگ۽اؿٓ۽تخس۽ؿدیعؿُ۽ںیم۽رگاتفٓ۽‪،‬۽اہُ۽اس۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽ہک۽ارگالک۽یہ۽ہسلج۽‬
‫۽وقل۽اؿل۽یک۽رطف۽ےئگ۽ںیہ۽اُ۽ےک۽‬ ‫ںیم۽دنچ۽لآ۽لا ِس۽لاک۽ایل۽لا۽ ُضيا۽وت۽ہٖ۽لآ۽ؿاخق۽ےہ۽لا۽الک۽لآ۽اکیف۽اؿٓ۽ہٖ۽لآ۽بحتسم۽ےہ‪،‬۽تہب۽نلع ِ‬
‫ض‬
‫مٔڈلک ۽الک ۽ہسلج ۽ںیم ۽ہٖآ ۽لآ ۽ہملک ۽رشفی ۽ڑپےھ ۽وت ۽ہٖ ۽لآ ۽ڈٓؿڈ ۽رشفی ۽یھب۽ڑپاتھ ۽اجےئ ۽ارگ ۽الک ۽لآ۽یھب ۽ٹوھٓ ۽ا۽اگہنگٓ ۽ ُہـا ۽ ذًٍٰی۽‬
‫ؿ ُڈٓاتخمٓ۽ؿریغامہ۽ںیم۽اس۽وقل۽وک۽اتخمٓ۽ؿاحض۽اہک۔‬
‫ف ْالدرالمختار ْاختلف ْف ْوجوب ا ْعَل ْالسا ْمعْ ُڈاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽لآّ۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽ہک۽خق ۽یھب۽‬
‫والذا کر ْکلما ْذکر ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْوْ وضحٓ ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽امس۽رگایم۽ڈرک۽ایک۽اجےئ۽وت۽‬
‫المْختار ْتکرار ْالوجوب ْکلماذکر ْولو ْا تحدْ شاعم۽اؿٓ۽ڈارک۽ڈؿونُ۽رپ۽ہٖ۽لآ۽ڈٓؿڈ۽ؿ۽شالس۽رعص۽رکلاؿاخق۽ےہ۽‬
‫لا ۽ںیہن۽احص۽ذمہق ۽رپ۽اتخمٓوقل۽یہی۽ےہ۽ہک۽ہٖ ۽لآ ۽ڈٓؿڈؿشالس۽‬
‫المجلسْفْاالصحْ‪ْ2‬اھْبتلخیصْ۔ ْ‬
‫ؿاخق۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽سلجم۽الک۽یہ۽وہ۽اھ۽جالطۃً(ف)‬
‫۽وقل۽ڈؿس۽اایتخٓ۽ایک۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽الک۽ہسلج۽ںیم۽الک۽لآ۽ڈٓؿڈ۽اڈاےئ۽ؿاخق۽ےک۽ےئل۽تلامك۽رکّ۽اگ۽‬
‫ڈبرگ۽نلعےن۽رظنب۽ ٓا شاینِ۽اطق ِ‬
‫ٓلاڈہ۽ےک۽رتک۽ےس۽اگہنگٓ۽ہن۽وہاگ۽رگم۽وثا ِف۽ میظ۽ؿ۽لضفِ۽میسج۽ےس۽كشیب۽رحمؿس۽ٓاہ‪،‬۽اکیف۽ؿعٍيہ۽ؿریغامہ۽ںیم۽ایس۽وقل۽یک۽حیحصت۽یک۔‬

‫‪ 1‬احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽ادقصۃ۽ااتکلف۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۹ /۴‬‬

‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈ۽ارشلؿه۽اخل۽ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪ /۴‬ۻۺ‬
‫‪Page 222 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ف ْردالمحتار ْصححہ ْالزاھدی ْف ْالمجؾ ٰیب ْلکنْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽اےس ۽ٓادہی ۽ےن ۽ایٰبتجمل ۽ںیم ۽حیحص ۽غٕآ ۽ڈلا۽‬
‫صححْفْالکافْوجوبْالصلٰوةْمرةْفْکلْمجلسْ ےہ۽نکیل۽اکیف۽ںیم۽ہٖ۽سلجم۽ںیم۽الک۽یہ۽ڈہعف۽ڈٓؿڈ۽ےک۽ؿوجف۽‬
‫کسجود ْالتالوة ْللحرج ْاال ْانہ ْیندب ْتکرا رْ وک۽حیحص۽اہک۽ےہ ۽اسیج ۽ہک۽دجسہ۽لالؿف ۽اک۽مکح۽ےہ۽لاہک ۽لکشم۽اؿٓ۽‬
‫ یگن ۽الٓس ۽ہن ۽ ٓا ےئ‪ ،‬۽اہتبل ۽سلجم ۽ؿادح ۽ںیم ۽رکتا ِٓ ۽ڈٓؿڈبحتسم۽‬
‫الصلٰوة ْف ْالمجلس ْالواحد ْبْخالف ْالسجود ْوفْ‬
‫عٍ‬ ‫ل‬ ‫ذ‬‫و‬
‫ؿدنمؿف ۽ےہ ۽ الف ۽دجسہ ۽ الؿف ۽ےک ۽۔ يہ ۽ںیم ۽ےہ ۽الک۽‬
‫الِنیۃْقیلْیکیفْالمجلسْمرةْکسجدةْالتالوةْوْ‬
‫سلجم ۽ںیم ۽الک ۽یہ ۽ڈہعف ۽ڈٓؿڈ ۽ڑپانھ ۽اکیف ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽دجسہ۽‬
‫بہ ْیقیت ْوقد ْجزم ْب ذا ْالِول ْالمحِق ْا بنْ‬
‫لالؿف ۽اک۽مکح۽ےہ۽اؿٓ ۽ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہ۔انب۽امہس۽ےن۽ٓاڈا فؼَٖ۽‬
‫ںیم۽ایس۽وقل۽رپ۽زجس۽ایکےہ۽اھ۽صلٌؾلا(ف)‬ ‫ال مامْفْزادالقِی‪1‬اھْملتِطا۔‪ْ ،‬‬

‫رہب۽احل۽انمضق۽یہی۽ےہ۽ہک۽ہٖ۽لآ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اتہک۽اجےئ۽ہک۽ایسی۽زیچ۽سج۽ےک۽رکےن۽ںیم۽لاالافتط۽مٔی۽مٔی۽ٓںیتمح۽‬
‫مٔںیتک ۽اؿٓ ۽ہن ۽رکےن ۽ںیم ۽لال ۽ہبش ۽مّٔ ۽لضف ۽ےس ۽رحمؿیم ۽اؿٓ ۽الک ۽ذمہق ۽وقی ۽رپ ۽گياہ ۽ؿطعؽٌق ۽اعلق ۽اک ۽اکس ۽ںیہن ۽ہک ۽اُےس ۽رتک۽‬
‫رکّ۽وباللْالتوفیق۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ ۹:۷۷۸‬امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۵۳‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ؿہفیظ۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ںیہن۽ڑپاتھ۽ہی۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽لااجمٔ؟۽ونیبا۽وترجؿا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وج۽ؿہفیظ۽ڑپےھ۽اؿٓ۽امنٓ۽ہن۽ڑپےھ۽افقس۽ؿ۽افرج۽ بکت۽ابکمٔ۽ےہ۽ا ُس۽اک۽ؿہفیظ۽اس۽ےک۽طيہ۽رپ۽امٓا۽اجےئ۽اگ‪،‬۽اوسیُ۽یہ۽وکدحمك۽ںیم۽‬
‫رٕاملا۽‪:‬‬
‫کمْمنْقارئْیِرأنْوالِراٰنْیلعنہْ‪2‬۔ْوالعیاذْباللْ ریتہبّ۽غٕ ٓا ُ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽اںیھن۽تنعل۽رکلا۽ےہ۔‬
‫تعاٰل۔ ْ‬
‫ٰ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈارشلؿه۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴ /۴‬ۻ‪۶‬‬
‫‪ 2‬ادمللخ۽للعيڈٓی۽ا کالس۽یلع۽عمج۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽ وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلميۃ۽ریبؿف۽‪۸ /۴‬ۻ‬
‫‪Page 223 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۼ‪۴‬رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫آكلم۽اگنبہل۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۷۹‬‬
‫حمنْالرحیمْنحمدہْوْبصَلْعَلْرسولہْالکریم‬‫بسمْاللْالر ٰ‬
‫۽ایتفمُ۽رشچ۽نیتم۽ادنٓ ں۽ہلئسم۽ہک۽ نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿ ۽ایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽یک ۽اس ۽لآّ ۽ںیم ۽ایک ۽ٓاےئ۽‬ ‫ِ‬ ‫ہچ۽یم۽رٕامدنی۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫ڈٓكلم ۽اگنبہل ۽لک ۽رگؿہِ ۽وندیپا ۽دشہ ۽ہک ۽ ٓا ُ ۽ٓااہجُ ۽ڈؿیم۽ ےہ ۽ہک ۽اگنبہل ۽ےک ۽ىالےق ۽ںیم ۽الک ۽این ۽رگؿہ ۽دیپا ۽وہا ۽ےہ ۽ںیھنج۽‬
‫وگدنیؿااشیُ ۽لک ۽شاچ ۽ریغ ۽دلقمنی ۽ادن ۽نکیل ۽آاُ ۽فاہفئ۽ اہجڈؿ۽اہک۽اجلا۽ےہ۽ہی۽ریغ۽دلقمنی۽یک۽الک۽شاچ۽یہ۽ےہ۽نکیل۽دنچ۽‬
‫ڈٓدنچاومٓ ۽ٓادئ ۽ادنےکی ۽اہکنی ۽یم ۽وگدنی ۽ہک ۽دعب ۽امنٓ ۽انماجف۽ اومٓ ۽ںیم ۽اُ ۽ےس ۽ ٓا ےگ ۽مٔھ ۽ےئگ ۽الک ۽ہی ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ےک۽‬
‫ىٍ‬
‫وخانیتس۽ڈٓضق ۽تسین ۽ہکلب ۽تبسن۽دب س ۽یم۽دننک۽ملع۽ہقف۽ؿ۽ دعب ُ۽ڈاع۽رکلا۽ڈٓضق۽ںیہن۽ہکلب۽دبًق۽ےہ‪،‬۽ہی۽ملعِ۽ہقف۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫وصل۽‬
‫و‬
‫اوصل۽ؿریغہ۽ا ں۽وقس۽میلست۽یمن ۽دننک ۽ہکلب ۽ڈانشس۽یم۽ڈدنہ۽ؿشحف۽ ہقف۽ؿریغہ۽وک۽میلست۽ںیہن۽رکےت۽ہکلب ۽اےس۽مٔا۽ ھال۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫لازسایم ۽وگدنیؿیم ۽ہک ۽دیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽اگےہ۽ ےتہک ۽ںیہ۽ہک ۽وضحٓ ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع۽ؿملس ۽ےن ۽یھبک ۽ڈاع ۽ںیہن۽‬
‫ڈاع ۽ہن ۽رکڈہ ۽ س ۽ارگ ۽ااشیُ ۽آغٕ ٓا ُ ۽رشفی ۽ؿ ۽احصچ ۽ض ّيہ ۽ارختساچ۽ یک۽ارگ۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ؿاحصچ۽ہتس۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اس۽ہلئسم۽ےک۽‬
‫ارختساچ۽رپ۽ڈاللئ۽رٕامہ۽رٕامںیئ۽وت۽تہب۽وخف۽وہاگ۔ؿا سالس‬ ‫لئالئ۽رکڈہ۽رٕشٍيڈ۽اہنمك۽وخف۽وخادہ۽دش۽ؿا سالس۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫حمنْالرحیم‬
‫بسمْاللْالر ٰ‬
‫حمدالكْالل مْیاعظیمْصلْعَلْنؽیكْالکریمْو ٰا لہْ اّ۽اﷲ! دمح۽ریتی۽ےہ‪،‬۽اّ۽ میظ!۽اےنپ۽رکمی۽یبن۽رپ۽ٓںیتمح۽‬
‫وصحبہ ْاوٰل ْالتکریم ْو ْمجت دی ْدینہ ْالِویمْ لآل ۽رٕام ۽اُ ۽یک ۽اصخ ِق ۽رشف ۽ ٓا ل ۽ؿ ۽ااحصف ۽اؿٓ ۽ڈنیِ۽وقمی ۽ےک۽‬
‫اٰمنی ادمحل ۽ﷲہلسلس ۽نخس ۽ڈٓاضق ۽ؿ ۽ڈٓ ۽ضیف ۽اغہٰی ۽لآ ۽اخہم ۽ارگ۽ دہتجمنی۽رپ۽یھب۽‪ٓ ،‬ا نیم۽۔۽ادمحل۽ﷲ ارگ ۽اس۽رپ۽یلیصفت۽وگتفگ۽یک۽‬
‫لیصفتب۽رگالڈ ۽امہلاُ۽لاہم۽رگڈ ۽ ٓا ڈٓڈُ ۽لالڈ ۽ال۽رجس۽الک۽ ٓا مك۽ اجےئ۽وت۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽لضف۽ؿرکس۽ےس۽لاف۽مٔی۽وطلی۽وہک ‪،‬۽‬
‫رہباحل۽اس۽ہلسلس۽ںیم۽اہیُ۽الک۽ ٓا مك۽اؿٓ۽شاف۽ااحڈمك۽عم۽‬ ‫ؿتفہ۽دحمك۽نصيڈ۽ؿیم۽امنلڈ۽ ٓا ہی۽قالْاللْع ّزوجل‬
‫دنس ۽ڈرک ۽یک ۽اجںیئ ۽ک ۽ ٓا لۃ ۽اﷲ اعتیٰل۽اک ۽آشاڈ ۽ےہ ۽‪ :‬۽ س ۽خق ۽مت۽‬ ‫‪ ‬‬
‫‪1‬۔۽‬
‫امنٓ۽ےس۽افٓه۽وہ۽وت۽ڈاع۽ںیم۽تنحم۽رکؿ۽اےنپ۽یہ‬ ‫غ‬
‫وقل۽ا۽حص۽ڈٓ۽ریسفت۽ ٓا لۃ۽رکہمی۽وقل۽اطلسُ۽ا مفضٖنی۽نب۽مع۽یلص۽‬
‫اﷲ نیلع۽‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۷‬ۼ‪ /‬ۻ‬

‫‪Page 224 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿملس ۽دبعاﷲ نب ۽ابعس ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ضق ۽ہک ۽رٕاه۽ ٓف ۽یک ۽رطف ۽ٓتغ ۽رکؿ۔اس ۽ ٓا لۃ ۽رکہمی ۽یک ۽ریسفت ۽ںیم ۽ٓاحج۽‬
‫رٕاه ۽آ ۽امنٓ ۽ؿ ۽بصن۽بصن۽ڈٓ ُڈاعضق ۽ینعی۽دوُ۽آامنٓ ۽افٓه۽ وقل۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽اچچ۽ٓاڈ۽رضحف۽دبعاﷲ‬
‫مری۽ڈٓ ۽ڈاع۽دہج۽ؿ ۽تقشم۽امن۽ؿ ۽وسبےئ۽رپؿٓڈاگٓ ۽وخڈمٔآی۽ؿ۽ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽اک۽ےہ۽ہک۽رٕاه۽رٕاه۽امنٓ۽ؿ۽بصن۽‬
‫رضته ۽رگا ْف ْتقسی ْالجاللنی ْفاذا ْفرغت ْمنْ بصن۽ڈٓ۽ڈاعضق۽ینعی۽خق۽مت۽امنٓ۽ےس۽افٓه۽وہاجؿ۽وت۽ڈاع۽ںیم۽‬
‫وخف ۽تنحم۽رکؿ ۽اؿٓ ۽لآاگہِ ۽جڈاؿدنی ۽ںیم۽ ٓا ہ۽ؿ ۽ٓآی۽ےک۽شاھت۽‬ ‫الصلٰوةْفانصبْاتعبْفْالدعاءْ ْ‬
‫ٓتغ۽رکؿ۔۽جالنیل۽ےک۽ہبطخ۽ںیم۽ہی۽یھب۽ےہ۽ہک۽جالل۽ادلنی۽‬
‫‪ْ 1‬دمہٓڈ ۽ہبطخ۽اڈضق ْھذاْفْتکملۃْ‬
‫یلحم ۽یک۽ریسفت ۽اک ۽ہلمکت ۽ایہن ۽ےک۽رطہقی ۽رپ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽اک ۽رطہقی ۽ہی۽‬
‫االمام ْجالل ْالدین ْالمحَل ْعَل ْنمطہ ْمنْ‬
‫ےہ۽ہک ُ۽ؿہ۽اتخمٓ۽ؿ۽ٓاحج۽رپ۽ادامتڈ۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اےسی۽اوقال۽اک۽ڈرک۽وج۽‬
‫االعتماد ْعَل ْارجع ْاالقوال ْو ْترك ْالتطو یلْ‬
‫اتخمٓ ۽ہن۽وہُ۽‪،‬رتک۽رکےت۽ںیہ۽اھ۽للزٌ ًػا ۽۔ىالہم۽ٓٓاقین۽ےن۽‬
‫‪2‬‬
‫۔ْاھْملخصا ْ۔عالمہْ‬
‫رْ‬ ‫بذکراالقوالْغیْمرضیۃْ‬
‫رشچ۽وماہق۽ںیم۽رٕاملا۽یہی۽حیحص۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽رپجالل۽ادلنی۽‬
‫زرقاین ْدرشرح ْمواہب ْلدنیہ ْفرماید ْھوْ ےن ۽ااصتقٓ ۽ایک ۽اؿٓ ۽اوہـُ ۽ےن ۽اتخمٓ ۽ؿ ۽ٓاحج ۽وقل ۽ےک ۽ڈرک ۽اک ۽ازتلاس۽‬
‫الصحیح ْفِد ْاقتصرعلیہ ْالجالل ْوقد ْالتزمْ رک۽ٓ۔اھ۽ےہ۔(ف)‬
‫و‬
‫ہلی ۽دحمك‪ ۴ :‬۽ملسم‪ ،‬۽‪۵‬اوبڈاؿڈ ۽‪۶،‬رتذمی ۽‪ ،‬۽‪۷‬نسایئ ۽‪ ،‬۽‪۸‬انب ۽امہج‪،‬۽‬ ‫االقتصارْعَلْارجحْاالقوال‪3‬۔ْ ْ‬
‫حدیثْاول‪ْ ْ:‬ملسم۽‪،‬اوبڈاؿڈ ۽ؿرتذمی۽ؿنسایئ۽ؿ ۽انب۽امہج۽ؿ۽ ‪۹‬ادمح‪،‬ۺ ۽ڈآیم‪،‬ۻمٔآ‪،‬ۼربطاین ۽اؿٓ ۽‪۴۳‬انب ۽ا صًی ۽اُ ۽امتس ۽ےن۽‬
‫ّ‬
‫ً‬ ‫صً‬
‫ادمحؿڈآیم۽ؿ۽مٔآ۽ؿ۽ربطاین۽ؿ۽انب۽ا ی۽ہٖ۽ہمہ۽آوثلاُ۽ٓیض۽اﷲ رضحف۽وثلاُ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽اخڈس۽ٓوسل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫اعتیٰل ۽ًيہ ۽ومالےئ ۽ادقس ۽دیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲاعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽ نیلع ۽ؿملس ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽وضحٓ ۽دیس ۽ارملنیلس۽‬
‫تعاٰل ْعلیہْ ولصاف ۽اﷲ ؿشالہم۽ویلع۽انیعمج۽امنٓ ُ‬
‫۽ےس۽ٓچ ۽اونٓ ۽ریھپےت۽‬ ‫ٓؿامك ۽دننک ْقالْکانْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫(شالس۽ےتہک)۽وت۽نیت۽ڈہعف۽اﷲ اعتیٰل۽ےس۽اافغتسٓ۽رکےت۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫وسلمْاذاْانصرفْمنْصالتہْاستغقرْثالثاْوقالْ‬
‫الل مْانتْالسالمْتبارکتْ‬

‫‪ 1‬ریسفت۽جالنیل۽ٓری ٓا لۃ۽اغمڈوکٓ۽وسٓہ۽امل۽رشنچ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ہصح۽ڈؿس۽ص۽‪۸۳۳‬‬
‫‪ 2‬ریسفت۽جالنیل۽ہبطخ۽اتکف۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ہصح۽اؿل۽ص‪۵‬‬
‫‪ 3‬رشچ۽اوملاہق۽اللڈہین۽للٔٓاقین۽اغمؾػڈ۽ااثلین۽ثٍيۃ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽ ‪۴ /۶‬ۺ‪۴‬‬
‫‪Page 225 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یاْذاالجاللْوال کرامْ‪1‬ینعی۽دوُ۽دیس۽ارملنیلس۽ولصاف ۽اﷲ ڈاع۽رکےت۽الل مْانتْالسالمْومنكْالسالمْتبارکتْ‬
‫ؿشالہم۽ویلع۽انیعمج۽آ۽امنٓ۽مٔگسٍْ۽ؿشالس۽ڈاڈّ۽ہس۽لآ۽آقح۽احبسہن‪،‬۽ یاْذاالجاللْواال کرام ۽۽اّ۽اﷲ! نُـ ۽شالس۽ےہ۽(ینعی۽ریتی۽‬
‫گ‬
‫ؿاعتیٰل ۽رفغمف ۽وخاےتس ۽ؿا ں ُ۽ڈاع ۽ فٌْ ۽جڈالا ۽وتیئ ۽شالس ۽(ہک ۽چیہ ۽بیع ۽ؿ۽ ڈاف ۽لج۽دجمہ۽یک۽رطف۽وکیئ۽بیع۽لا ۽صقن۽ٓاہ۽ںیہن۽لااتکس)۽اؿٓ۽‬
‫نؾ‬
‫ؽْ ۽ٓارگڈ ۽رسارپڈہ ۽زعؿجالل ۽وت ۽لآتسین) ۽ؿآنصق ۽شالس ۽(ہک۽ ریتی ۽رطف ۽ےس ۽شالس ۽(ہک ۽مہ ۽دنبؿُ ۽یک ۽امتس ۽وتبیصمُ ۽اؿٓ ۽ایلبف۽‬
‫شالطق ۽ام۽دنباگُ ۽آہمہ۽ ٓا افف ۽ؿ ۽ایلبف ۽ںیمہ۽دقبٓف ۽ؿ ۽آاڈف ۽ؿ۽ ےس ۽شالیتم ۽ریتی ۽دقٓف‪ ،‬۽آاڈّ‪ ،‬۽رہملاین ۽اؿٓ ۽رکس ۽ےس ۽ےہ)۽‬
‫فطل ۽ٓحمق ۽نصق) ۽مٔتک ۽ؿ ۽تمظع ۽ انصق ۽اّ ۽اصخ ِق ۽مٔٓک ۽ؿ۽ مٔتک۽ؿتمظع۽ریتّ۽یہ۽ےئل۽ےہ۽اّ۽اصخ ِق ۽مٔٓک ۽اؿٓ ۽مٔٓک ۽‬
‫مٔٓک ۽ڈےہ۽لا۽ٓف۽رگم۽ا ں۽دحمك۽ڈٓ۽احصچ۽وہشمٓ۽ؿ۽دتماؿل۽تسین۽ اطعرٕامےن۽ؿاےل۽لآف۔۽ایک۽ہی۽دحمك۽احصچ۽ںیم۽وہشمٓ۽ؿ۽دتماؿل۽‬
‫لا ۽آ ۽جڈابلط ۽رفغمف ۽ؿ ۽وسال ۽شالطق ۽ڈاع ۽ابندش ۽ ٓا ّٓ ۽لہج۽ ںیہن۽لا۽رفغمف۽یک۽بلط۽اؿٓ۽شالیتم۽اک۽وسال۽ڈاع۽ںیہن۽وہلا۽۔۽اہج ك۽‬
‫لاللٍصق ۽ہن۽لہس۽ؿدوُ۽ بک۽مرڈ ۽ڈؿاےئ۽دنآڈ ۽والعیاذْباللْ ایسی۽ ص ۽ےہ۽ہک۽اس۽اک۽ىالچ ۽آ شاُ ۽ںیہن۽اؿٓ ۽خق ۽ہی۽ بک۽وہ۽‬
‫اجےئ ۽وت ۽اس ۽اک ۽وکیئ ۽ىالچ ۽یہ ۽ںیہن ۽والعیاذ ْبالل ْتربك ْوْ‬ ‫وتعاٰل۔‬
‫ْٰ‬ ‫تباركْ‬
‫تعاٰل۔(ف)‬
‫ْٰ‬ ‫دحمك ۽ڈؿس ۽ؿ ۽وسس ۽ؿ ۽اہچٓس‪ :‬۽اخبٓی‪ ،‬۽‪۵‬ملسم ۽‪ ،‬۽‪۶‬اوب ۽ڈاؿڈ‪۷،‬نسایئ‪،‬۽‬
‫دحمك ۽ڈؿرسی ۽‪ ،‬۽شیتی ۽اؿٓ ۽دویھت ۽‪۴:‬اخبٓی‪ ،‬۽‪۵‬ملسم ۽‪ ،‬۽‪۶‬اوب۽‬ ‫‪۸‬اوبرکب۽انب۽ا صًی‪،‬۽اؿٓ۽‪۹‬اوبااقلمس۽ربطاین۽آ۽ریغمہ۽انب۽ہبعش۽ٓیض۽اﷲ‬
‫ڈاؿڈ‪۷،‬نسایئ‪،‬۽‪۸‬اوبرکب۽انب۽ا صًی‪،‬۽اؿٓ ۽‪۹‬اوبااقلمس۽ربطاین۽ےن۽رضحف۽‬ ‫اعتیٰل۽ًيہ۽ؿ۽مٔآ۽ؿ۽ربطاین۽آ۽دبعاﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ؿ۽‬
‫ریغمہ ۽نب ۽ہبعش ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽اؿٓ ۽مٔآ ۽ؿ ۽ربطاین ۽ےن۽‬ ‫زین۽مٔآ ۽آاجمٔ ۽نب۽دبعاﷲ ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ٓؿامك۽‬
‫رضحف ۽دبعاﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽زین۽مٔآ ۽ےن۽‬ ‫دننک۽وھذاْحدیثْالمغیةْواللقظْللنسائیْقالْکتبْ‬
‫معویۃْاٰلْمغیةْبنْشعبۃْاخربینْبشیئْسمعتہْمنْ رضحف ۽اجمٔ ۽نب ۽دبعاﷲااصنٓی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽یھب۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْفِالْکانْرسولْ ٓؿامك ۽ایک۽ےہ۽ہی۽دحمك ۽ریغمہ۽یک۽اؿٓ ۽اافلؿ ۽نسایئ۽ےک۽ںیہ۽ہک۽خق۽‬
‫رسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫اللْصَلْاللْتعاٰل ْعلیہْوسلمْاذاقیضْالصالةْقالْالْ رضحف۽اثار۽اعمؿہی۽ےن۽ریغمہ۽نب۽ہبعش۽وک۽اھکل۽ہک۽ےھجم۽اس۽لاف۽ےس۽‬
‫ٰ‬
‫ٓا اگہ۽رکؿ۽وج۽مت۽ےن۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽ینس۽وہ۽‪،‬۽‬
‫الہ‬
‫ا ںوُ۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اموقیل۽اڈاملس۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۷۳ /۴‬حیحص۽ملسم۽ لاف۽اضًزياف۽اذلرک۽دعب۽ا ػالہ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪ /۴‬ۻ‪۵۴‬‬

‫‪Page 226 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫االْ ْاللْوحدہْالْشریكْلہْلہْالملكْولہْالحمدْوھوْع َٰلْ نیلع۽ؿملس۽اک۽ہی۽ومعمل۽ابمٓک۽اھت۽ہک۽خق۽امنٓ۽ےس۽افٓه۽وہےت۽‬
‫کلْشیئْقدیرْالل مْالْما نعْلماْاعطیتْوالْمعیطْلماْ وت۽ہی۽ڑپےتھ۽ال۽اہل۽اال۽اﷲ ؿدحہ۽ال۽رشلک۽ہل۽ہل۽اكلمل ۽ؿہل۽ادمحل۽‬
‫ط‬ ‫للھ‬
‫منعتْوالْینقعْذاالجدْمنكْالجدْ‪1‬۔ ۽ینعی۽اثار۽اعمؿہی۽ ؿوھیلع۽لک۽ضًی۽دقری۽ا ش۽الام ع۽امل۽اًنٌق۽ؿال۽ عمی۽امل۽طٌعق۽‬
‫م‬
‫ً ض ؿال ٌفو۽ڈااغذڈطيک۽اغذڈ(اﷲ ےک۽وسا۽وکیئ۽وبعمڈ۽ںیہن۽ؿہ۽اہنت۽ؿ۽اتکی۽‬ ‫ً‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽ ۽ریغمہ۽نب۽ہبعش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽ٓا۽ون ق۽‬
‫و‬
‫ہک ۽رہما ٓا یہگ ۽ڈہ ۽ ذَّٖ ۽لایش ۽ریغمہ ۽تفگ ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل۽ ےہ ۽ااکس ۽وکیئ ۽رشلک ۽ںیہن ۽كلم ۽ؿ ۽لاڈشایہ ۽اؿٓ ۽دمح ۽ایس ۽ےک ۽ےئل۽‬
‫ہً‬
‫ہ ضً‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽ ٖ ۽ ی ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ےہ ۽اّ ۽اﷲ! وج ۽وت ۽اطع ۽رکّ ۽اےس۽‬ ‫نیلع۽ؿملس۽دوُ۽امنٓ ۽متخ۽ومنڈّ۽انچُ۽رٕومڈّ۽ ذکس۽زساےئ۽‬
‫رپشتس۽تسین۽زج۽جڈاےئ۽اتکیےئ۽ےب۽اتمہ‪،‬۽ اڈ ۽ٓاضق ۽لاڈشایہ۽ؿ۽ وکیئ ۽ٓؿک ۽ںیہن ۽اتکس ۽‪،‬ےسج ۽وت ۽ٓؿک۽ےل ۽اےس ۽وکیئ ۽ڈّ ۽ںیہن۽‬
‫م ہ‬
‫اڈ۽ٓاضق۽اتسشئ۽ؿاؿ ٔ۽ ٖ۽ہچ۽ہک۽وخادہ۽وتالاضق ۽جڈالا۽چیہ ۽لآڈآدنہ۽ اتکس۽یسک۽اک۽تخب۽ؿڈؿ ك۽ریتّ۽رہق۽ؿ۽بضغ۽ےس۽اےس۽عفن۽ںیہن۽‬
‫للھ‬
‫خل۽ہی۽املکف ُ۽ڈاع۽ںیہن۽وت۽ایک۽‬
‫ِ‬ ‫تسین۽زیچّ۽ٓا۽ہک۽وت۽ڈیہ۽ؿچیہ۽ڈدنہہ۽تسین۽زیچّ۽ٓا۽ہک۽وت۽لآڈآی۽ ڈّ۽اتکس۽ا ش۽ال۽ام ع۽امل۽اًنٌق ۽ا‬
‫ؿوسڈ ۽دندہ ۽جڈاؿدن ۽تخب ۽ؿڈؿ ك ۽ٓاآ ۽رہق ۽ؿ ۽ذعاف ۽وت ٓا ُ ۽تخب ۽ؿ۽‬
‫ںیہ؟ ۽ہکلب ۽ہل ۽ادمحل ۽وخڈ ۽رتہبنی ۽ڈاع ۽ےہ ۽۔ ۽رتذمی ۽‪،‬نسایئ‪،‬انب۽‬ ‫للھ‬
‫ڈؿلٍس‪،‬۽ا ش۽الام ع۽امل۽اًنٌق۽اخل۽ارگ۽ڈاع ۽تسین۽ ٓا ر۽جٍصق ۽ہکلب۽ہل۽‬
‫ابحُ۽اؿٓ۽احمک۽ےن۽اؿل۽وطبٓ۽نیسحت۽اؿٓ۽ ٓا ری۽وطبٓ۽حیحصت۽رضحف۽‬
‫ادمحل ۽وخڈرتہبنی ۽ڈاعضق ۽رتذمی ۽ؿ ۽نسایئ ۽ؿ ۽انب ۽ابحُ ۽ؿ ۽احمک ۽اؿل۽‬
‫اجمٔ ۽نب ۽دبعاﷲ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ہک ۽ض ّيڈ۽‬ ‫مٌؼزً‬ ‫مًز‬
‫سٍِ۽ؿ۽ ٓا ر۽ ح۽آ۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ ٓا ؿٓڈدن۽‬
‫اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽ضق۽ےس۽الضف۽ڈرک۽ال۽‬
‫ہک۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع۽ؿملس۽رٕومڈہ۽الضف ۽ڈرک۽الْالٰہْاالْ‬
‫اہل۽االاﷲ ےہ۽اؿٓ۽ضق۽ےس۽الضف ُ۽ڈاعادمحلﷲ انہک۽ےہ۽۔(ف)‬
‫اللْوْافضلْالدعاءْالحمدْلل ‪2‬۔رتہبنی۽ڈرک۽الْالٰہْاالْ‬
‫لاوچن ں۽دحمك‪:‬۽ننس۽نسایئ۽ںیم۽اطعء۽نب۽ ؿاُ۽ےس۽اُ۽ےک۽‬
‫الل ۽ؿ ۽رتہبنی۽ڈاع۽الحمدلل ۽نتفگ۽ضق۔دحمك ۽مجنپ‪ :‬۽ڈٓ ۽ننس۽‬
‫ؿادل ۽رگایم ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ ؿی ۽ےہ ۽ہک ۽رضحف ۽بعک ۽اابحٓ۽‬
‫نسایئ۽آ۽اطعء۽انب۽ایب۽ ؿاُ۽آ۽لڈٓس۽ ؿی۽ضق۽انْکعباْحلفْ‬
‫ےن۽اوب ؿاُ۽ےک۽شاےنم۽مسق۽اُاھٹیئ۽‬
‫باللْالذیْفلقْالبحرْلمویسْانالنجدْفْالتوراةْانْ‬

‫‪ 1‬ننس۽نسایئ۽ونه۽آ ر۽نم۽اوقلل۽دنع۽ااضقنء۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیفلس۽الوہٓ۽‪ /۴‬ۺ‪۴۸‬‬

‫غمسل‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽اُ۽ڈوعہ۽ا ش۽اجتسملۃ۽ وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۷ /۵‬ۺ‪۴‬‬
‫‪Page 227 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْکان ْاذاْ اس۽اﷲ یک۽مسق ۽سج۽ےن۽رضحف ۽ومصٰی ۽نیلع۽ا سالس ۽ےک۽ےئل۽دنمسٓ۽‬ ‫داؤد ْنیب ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫انصرفْمن ْصالتہ ْقالْالل مْاصلحْٰلْدیینْالذیْ وک ۽اھپٓ ۽ڈلا ۽ہک ۽نؼٍيا ۽مہ ۽ےن ۽وتٓاف ۽ادقس ۽ںیم ۽ہی ۽رحتری ۽لایئ ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫جعلتہ ْٰل ْعصمۃ ْواصلح ْٰل ْدنیای ْالیت ْجعلت ْفی اْ اﷲ ےک۽یبن۽رضحف ۽ڈاؿڈ ۽نیلع۽ا ػلـہ ۽ؿا سالس۽خق ۽امنٓ ۽ےس۽افٓه۽‬
‫وہےت ۽وت ۽ہی ۽ڈاع ۽ڑپےتھ ۽ےھت۔ ۽الل م ْاصلح ْٰل ْدیین ْالذیْ‬
‫معایش ْالل م ْاین ْاعوذ ْبرضاك ْمن ْسخطكْ‬
‫جعلتہ ْٰل ْعصمۃ ْواصلح ْٰل ْدنیای ْالیت ْجعلت ْفی اْ‬
‫واعوذیعین ْبعقوك ْمن ْنِمتك ْواعوذبك ْمنك ْالْ‬
‫معایش ْالل م ْاین ْاعوذ ْبرضاك ْمن ْسخطك ْو ْاعوذْ‬
‫ما نعْلماْاعطیتْوالْمعیطْلماْمنعتْوالْینقعْذاالجدْ‬
‫یعینْبعقوكْمنْنِمتكْوْاعوذبكْمنكْالما نعْلماْ‬
‫منك ْالجد ْقال ْوحدثین ْکعب ْان ْص ؼبا ْحدثہ ْانْ‬
‫اعطیت ْوال ْمعیط ْلما ْمنعت ْوال ْینقع ْذاالجد ْمنكْ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْکانْیِول نْعندْ‬ ‫محمداْصَلْاللْ ٰ‬
‫الجد ۽(اّ۽اﷲ! ثارّ۽ڈنی۽وک۽ثارّ۽ےئل۽رتہب ۽ئان۽ےسج۽وتےن۽‬
‫انصرافہْمنْصلٰوتہْ‪1‬ینعی۽بعک!۽اابحٓ۽شیپ۽ایب۽ ؿاُ۽وذلف۽‬
‫ثارّ۽ےئل۽احمظف۽ئانلا۽ےہ۽اؿٓ۽ثارّ۽ےئل۽اس۽ڈاین۽وک۽رتہب۽رٕام۽سج۽‬
‫تفگ۽ہک۽وسدنگ۽دخبا۽ہکیئ۽ڈٓلآا۽رہب۽ومیس۽نیلع۽اٰولصلہ۽ؿا سالس۽اگشتف۽‬
‫وک۽ ـ۽ےن ۽ثاری ۽اعمس۽اک ۽ڈٓہعی۽ئانلا ۽ےہ۽‪،‬۽اّ۽اﷲ! ںیم۽ریتی۽ٓاض۽‬ ‫ُ‬ ‫ن‬
‫ہٖ ۽آ ہنیئ۽ام۽وتبٓامك ۽ادقس۽یم ۽لا ۽ می۽ہک۽ڈاؿڈ ۽یبن۽اﷲ نیلع۽اٰولصلہ۽‬
‫ےک ۽شاھت ۽ریتّ ۽بضغ ۽ےس ۽انپہ ۽اماتگن ۽وہُ ۽اؿٓ ۽ںیم ۽(اس ۽ہگج ۽وج۽‬
‫ؿا سالس۽دوُ۽آامنٓ۽مٔگسٍْ۽ا ں۽ڈاع۽رکڈّ۽اغہٰی۽ایبٓا۽رہبنم۽ڈنی۽ ا۽‬
‫ہملک۽اہک۽ےہ۽اس۽اک۽ینعم۽ہی۽لٍيا۽ےہ)۽اّ۽اﷲ! ریتی۽اعمیف۽ےک۽شاھت۽‬
‫اؿ ۽ٓاہ ۽انپہ۽نم۽رکڈہ ۽ؿ ۽ایبٓا ۽رہب ۽نم ۽ڈاینےئ ۽ اہک ۽ڈٓؿشاامُ ۽ٓدنک ۽‬
‫ریتی۽تخس۽رگتف۽ےس۽انپہ۽اماتگن۽وہُ‪،‬۽اؿٓ ۽ںیم۽ریتی۽ڈاف ۽ےک۽‬
‫نم۽اہنڈہ۽جڈا۽لا۽انپہ۽یم۽مٔس۽وخبونشڈی۽وتآ۽مشخ۽وت۽ؿ۽انپہ۽ےم۽مٔس۽(ؿااجنی۽‬
‫شاھت ۽ھجت ۽ےس ۽انپہ ۽اماتگن ۽وہُ۽‪ ،‬۽ریتی ۽اطع۽وک۽وکیئ ۽ٓؿک۽ںیہن۽اتکس۽‬ ‫طع‬
‫ہملک۽تفگ۽ہک۽ يٍس۽نینچ۽لادش)۽ہب۽ڈٓزگٓ۽ت ن۽وتآ۽تخس۽رگت ن۽وت۽‬
‫اؿٓےسج ۽وت ۽ٓؿےک ۽اےس ۽وکیئ ۽اطع ۽ںیہن۽رک۽اتکس ۽اؿٓ ۽یسک ۽اتخبؿٓ ۽وک ۽ااکس۽‬
‫ؿ ۽انپہ ۽یم ۽مٔس ۽وتبآ ۽وت ۽چیہ ۽لآ ۽ڈٓادنہ ۽تسین ۽ڈاڈہ ۽رتاؿہن ۽ڈدنہہ ۽لآ ۽ڈاہتش۽‬
‫تخب ۽ھجت ۽ےس ۽عفن ۽ںیہن ۽ڈّ ۽اتکس ۽اؿٓ ۽رھپ ۽رضحف ۽اوب ۽ ؿاُ ۽ےن ۽اہک۽‬ ‫و‬
‫ؿوسڈ۽لکيڈ۽وتخبٓ۽ٓا۽آوت۽تخب۽اؿاوب ؿاُ۽وگلڈ۽بعک۽ مِ۽دحمك۽تفگ۽‬
‫بعک۽ےن۽ےھجم۽دحمك۽ایبُ۽ہک۽ظہٌق۽ےن۽اُ۽وک۽ربخ۽ڈی۽ہک۽یبن۽ارکس۽‬
‫ہک۽ظہٌق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽اؿ۽ٓا۽دحتمك۽رکڈؿ۽ربخڈاڈ۽ہک۽دمحم۽یلص۽‬
‫یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽یھب ۽امنٓ ۽ےس ۽افٓه ۽وہےن ۽ےک ۽دعب ۽ہی ۽ڈاع۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽زین۽ا ں۽ڈاع۽مٔ نتش۽آامنٓ۽ےم۽رکڈ۔‬
‫ڑپاھ۽رکےت۽ےھت۔(ف)‬

‫‪ 1‬ننس۽ااسنلیئ۽ونه۽آ ر۽نم۽ادلاعء۽دنعاالماراف۽نم۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیفلس۽‪ /۴‬ۻ‪۴۸‬‬

‫‪Page 228 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دحمك ۽مشش ۽‪ :‬۽ڈٓحیحص ۽ملسم ۽آ ۽مٔاء ۽نب ۽اعٓف ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل۽ یٹھچ۽دحمك ۽‪:‬حیحص۽ملسم۽ںیم۽رضحف ۽مٔاء۽نب۽اعٓف ۽ٓیض۽‬
‫امہنعٓؿامك۽اضق۽تفگ۽کناْاذاْصلؼناْخلفْرسولْاللْصَلْ اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽خق ۽مہ۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْ‪ْ،‬احبؽناْانْنکونْعنْیمؼنہْ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپےتھ۽وت۽ںیمہ۽ ٓا ف ۽ےک۽ڈاںیئ۽‬
‫اللْ ٰ‬
‫یِبل ْعلؼنا ْبوجہہ ْقال ْفسمعتہ ْیِول ْرب ْقْینْ رطف۽ڑھکا۽وہلا۽ٓلاڈہ۽وبحمف۽وہلا۽اھت۽لاہک۽ ٓا ف۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫عذابكْیومْتبعثْاوْتجمعْعبادک‪1‬۔ ۽وب۽ڈمی۽ہک۽دوُ۽ نیلع۽ؿملس۽شالس۽ےک۽دعب۽رہچہ۽اونٓ۽امہٓی۽رطف۽ریھپ ں۽‪،‬۽اہک۽رھپ۽‬
‫ س۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽امنٓ۽یم۽زگآڈمی۽ڈؿضق۽یم۽ڈا۽شًٍش۽ ںیم۽ےن۽ ٓا ف۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽ہی۽املکف۽ےتہک۽وہےئ۽‬
‫ور‬
‫ہک ۽آ ۽ڈضق ۽ٓاضق ۽اؿ ۽لامیش ۽لا س ۽آ ۽شالس ۽ڈاڈُ ۽ٓؿےئ ۽ابمٓک۽ انس۽ٓف ۽ػًی۽ذعالک۽ویس۽مٌعق ۽اؿ ۽ مو۽ابعڈک۽(اّ۽ثارّ۽‬
‫وسبےئ۽امدنک۽ س۽دینشس۽اؿٓ ۽ٓاہک۽ےم۽تفگ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ ٓف!۽ےھجم۽اےنپ۽اس۽ڈُ۽ےک۽ذعاف۽ےس۽وفحمؿ۽رٕام۽سج۽ڈُ۽وت۽‬
‫اگٓ ۽نم ۽اگندہآ ۽ اآذعاف ۽وخڈف ۽ٓؿٓہکی۽ اےنپ ۽امتس ۽دنبؿُ ۽وک ۽اُاھٹےئ ۽اگ ۽لا ۽عمج ۽رکّ ۽اگ)۔(ف)‬ ‫ؿملس ۽اّ ۽رپؿٓڈ ِ‬

‫شاوت ں۽دحمك‪۴ :‬مٔآ۽ےن۽دنسم۽‪۵،‬ربطاین۽ےن۽مجعم۽اؿطس۽‪۶،‬انب۽‬ ‫مٔازیگنی۽لا۽رٕومڈرگڈ۽ ٓا ٓی۽دنباگُ۽وخڈٓا۔‬

‫صً‬ ‫۽‬‫نب‬ ‫ا‬‫‪۶‬‬
‫طس۽‪،‬‬‫ؿ‬‫ین۽ےن۽مجعم۽ا‬‫ربطا‬‫‪۵‬‬
‫۽ےن۽دنسم۽‪،‬‬ ‫ٓ‬ ‫ا‬‫ٔ‬‫دحمك ۽متفہ۽‪۴ :‬م‬
‫‪۷‬‬ ‫لل‬
‫ا ی۽اتکف ۽لمع۽اویلس۽ؿا يلۃ۽ؿ ۽ بیطخ۽دغباڈی۽ےن۽لآسا۽ںیم۽‬
‫‪۷‬‬ ‫لل‬ ‫صً‬
‫ا ی۽اتکف ۽لمع۽اویلس۽ؿا يلۃ۽ؿ ۽ بیطخ۽دغباڈی۽ڈٓلآسا۽آ ۽اسن۽ رضحف ۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ہک۽یبن۽ارکس۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ٓؿامك ۽ڈآدن۽کانْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽خق۽امنٓ۽ےس۽افٓه۽وہےت۽وت۽اانپ۽ڈالاُ۽‬
‫سحْبیمؼنہْ‬
‫علیہْوسلمْاذاْصَلْوفر غْمنْصلٰوتہْم ْ‬
‫اہھت۽اےنپ۽رس۽رپ۽ریھپےت۽اؿٓ۽ڑپےتھ۽بسمْاللْالذیْالْالٰہْ‬
‫عَلْرأسہْوقالْبسمْاللْالذیْالْالٰہْاالھوْالر ٰ‬
‫حمنْ‬
‫حمن ْالرحیم ْالل م ْاذھب ْعین ْال مْ‬
‫اال ْھو ْالر ٰ‬
‫الرحیمْالل مْاذھبْعینْال مْوالحزنْ‪2‬۔۽یبن۽یلص۽اﷲ‬
‫والحزن(اﷲ ےک۽لاس۽ےس۽سج۽ےک۽ىالؿہ۽وکیئ۽وبعمڈ۽ںیہن۽ؿہ۽‬
‫اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽دوُ ۽آ ۽امنٓ ۽افٓه ۽دشّ ۽ڈضق ۽ٓاضق ۽مٔ ۽رس۽‬
‫ح‬
‫ٓ مِٰ۽ؿ۽ٓمیح۽ےہ۽اّ۽اﷲ ھجم۽ےس۽مغ۽ؿ۽زحُ ُ۽ڈؿٓ۽رٕام۽ڈّ)۽۔‬
‫ابمٓک۽وخڈس۽وسڈّ۽ؿا ں۽ڈاع۽ومنڈّ‬

‫ً‬ ‫ؼزً غمسل‬

‫‪ 1‬ا ح۽ا ش۽لاف۽وجآ۽االماراف۽نم۽اٰولصلہ۽نع۽ا مٍِ۽ؿا شمال۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪ /۴‬ۺ‪۵۷‬‬
‫‪ 2‬لآسا۽دغباڈ۽للزنٌق۽لاف۽ااکلف۽نع۽اہمس۽ریثک۽دحمك۽‪۸۶‬ۼ‪ ۹‬ڈآااتکلف۽ارعلميۃ۽ریبؿف۽‪۳ /۴۵‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 229 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہً‬
‫ئانس ۽جڈاہکیئ۽زجا۽ؿ۽ ذکس۽زساےئ۽رپشٍيڈُ۽تسین ۽اشخبدنئہ۽رہملاُ۽ اؿٓ ۽رطہف۽رت۽ہی۽ہک۽اُ ۽دنملقعؿُ۽وک۽اےنپ۽اامس۽ؿغك ۽اےنپ۽ڈؿٓ ۽اؿٓ۽‬
‫ٓامےن ۽ےک ۽دہتجم ۽یک ۽ربخ ۽لک ۽ںیہن ۽ہچ ۽اجہکیئ ۽ہی۽‬ ‫جڈالا۽رپاشیین۽ؿ۽مغ۽آ۽نم۽ڈؿ۽ٓنک‪،‬‬
‫رطہف۽رت۽آ ہکن۽ا ں۽وہدنمشاُ ۽ٓا ۽آ ۽وقل۽اامس۽ؿغك ۽ؿ ۽دہتجم۽اشعل۽ؿ۽ ااحڈمك ۽اؿٓ ۽ڈاللئ ۽ےس ۽ ٓا اگہ ۽وہںیکس ۽ومولی ۽دبعایحل ۽ونھکلی ۽ےن۽‬
‫اصخق ۽اسلامُ ۽وخڈشاُ ۽ربخّ ۽تسین ۽لا ۽دبٓک ۽ااحڈمك ۽ؿ ۽اڈٓاک۽ رصف ِ‬
‫۽وبثف۽ڈاع۽یہ۽ںیہن۽ہکلب۽امنٓ۽ےک۽دعب۽اہھت۽اُاھٹ۽رک۽ڈاع۽رکےن۽رپ۽‬
‫ڈاللئ۽ہچ۽ٓدس۽ومولی۽دبعایحل۽اصخق۽ونھکلی۽ہن۽ںیمہ۽ڈٓ۽وبثف۽ڈاع۽ وتفٰی۽اجٓی۽ایک۽اُ۽ےک۽اامس۽ایمُ۽لڈری۽نیسح۽ڈولہی۽(نج۽ےک۽وقل۽رپ۽‬
‫نی ۽اغہٰی ۽ےک ۽ا ہم ۽وک ۽یسک ۽امشٓ ۽ںیم ۽ںیہن۽‬
‫ہکلب۽ڈٓ۽اابثف ۽ٓول۽لڈنی۽آ۽مٔاےئ ۽ڈاع ۽دعب۽آ۽امنٓ۽وتفاےئ۽ونضق۽اامس۽ اامیُ ۽ٓےتھک ۽ںیہ ۽احالہکن ۽ؿہ ۽ڈ ِ‬
‫اانیُ۽ایمُ۽لڈری۽نیسح۽ڈولہی۽ہک۽مٔ۽وقشل۽اامیُ۽ ٓا ؿٓڈہ۽ا ہم۽ڈنی۽جڈا۽ اللا ۽‪،‬ہقف۽اؿٓ ۽اہقف۽وک۽اگایلُ۽ڈہات ۽ےہ)۽ا ںوُ۽ےن۽وتفٰی ۽ںیم۽بیجم۽‬
‫ن‬
‫ٓا۽وجبےئ۽ شمٕ۽دن۽ؿ۽ہقف۽ؿ۽اہقفٓا۽ڈانشس۽ڈدنہ۽دصتقی۽ؿ۽لادیئ۽اؿرک۽دح مٌْ۽ ونھکلی ۽یک۽دحمك ۽الرک۽ونھکلی ۽یک۽لادیئ۽ؿ ۽دصتقی ۽یک ۽ےہ۽ڈؿرسی۽‬
‫وتفی۽ہی۽ےہ۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽‬ ‫بیجم۽ونھکلی۽اؿٓڈہ۽وب۽دح مٌْ۽ڈرگ۽ا ں۽زک۽ارفؿڈ‪،‬۽وتفی۽الٍصق۔۽ہچ۽ دحمك۽اک۽اس۽ےن ۽وخڈ۽ااضہف ۽ایک ۽ےہ‪،‬۽ؿہ ۽ ٰ‬
‫یم۽رٕامدنی۽نلع۽ےئ۽ڈنی۽ادنٓ ں۽ہلئسم۽ہک۽ٓول۽لڈنی۽ڈٓ ُ۽ڈاع۽دعب۽امنٓ۽ نلعےئ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک ۽امنٓ ۽ےک۽دعب۽ڈاع ۽ےک ۽ےئل ۽اہھت ۽اُاھٹ۽لا۽‬
‫انچہکن۽ومعمل۽ا ہم۽ڈلآاضق۽ہٖ۽دنچ۽اہقف۽نسحتسم۽یم۽ون۽دنس۽ؿ۽ااحڈمك۽ سج ۽اک ۽اس ۽ىالےق۽ےک ۽ا ہم ۽ںیم۽ومعمل۽ےہ ۽شیک ۽ےہ؟ ۽ارگ ۽ہچ ۽اہقف۽‬
‫ڈٓ ۽قلطم ۽ٓول ۽لڈنی ۽ڈٓ ۽ڈاع ۽زین ۽ؿآڈ‪ ،‬۽ڈٓ ں ۽وصخص ۽مہ ۽دح مٌْ۽ ےن ۽اےس۽نسحتسم۽اھکل ۽اؿٓ ۽قلطم ۽اہھت ۽اُاھٹےن ۽اؿٓ ۽ڈاع۽ںیم ۽ٓؿالاف۽‬
‫ؿآڈضق ۽لا ۽ہن۽ونیبا ۽وترجؿا۔وھ۽اوصملف ۽ڈٓ ں۽وصخص ۽زین۽دح مٌْ۽ وموجڈ۽ںیہ۽ایک۽اس۽لمع۽اخص۽(ٓول۽لڈنی۽)۽رپ۽یھب۽وکیئ۽دحمك۽ےہ؟۽‬
‫ص‬
‫ؿآڈضق۽احظف۽اوبرکب۽ادمح۽نب۽دمحم۽نب۽ا زٰظ۽انب۽ا صًی۽ڈٓاتکف۽لمع۽ وجاف ۽انعمك ۽رکؿ ۽ارج۽لاؿ ۽ےگ‪،‬۽ؿیہ۽وصاف ۽یک۽وتقیف۽ڈےنی۽ؿاال۽ےہ۽‬
‫اویلس۽ؿالليلہ۽ےم۽وندنسی‪،‬۽حدثینْاحمدْبنْالحسنْحدثناْ ۔اخص۽اس۽لآّ۽ںیم۽یھب۽دحمك ۽وموجڈ ۽ےہ۔۽احظف۽اوبرکب۽ادمح۽‬
‫ص‬
‫ابو ْیعِوب ْاسحاق ْبن ْخالد ْبن ْیزید ْالبا لیسْ نب۽دمحم۽نب۽ا زٰظ۽انب۽ا صًی۽ےن۽اینپ۽اتکف۽لمع۽اویلس۽ؿالليلہ۽ںیم۽اھکل۽‬
‫حدثنا ْعبدالعزیز ْبن ْعبدالرحمن ْالِریش ْعنْ ےہ۽ےھجم۽ادمح۽نب۽نسح۽ےن۽اںیھن۽اوب۽وقعیف ۽ااحسط۽نب۽اخدل۽نب۽‬
‫ٰ‬
‫مٔلڈ ۽اابلیسل ۽ےن ۽اںیھن ۽دبعازعلمٔ ۽نب ۽دبعارلنمح ۽ارقلیش ۽ےن۽‬
‫خصیف ْعن ْا نس ْعن ْالنیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ‬
‫ؽٌف ۽ےس ۽ا ںوُ ۽ےنرضحف ۽اسن ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ایبُ۽‬ ‫خ‬
‫وسلم ْ‪ْ ،‬انہ ْقال ْما من ْعبدبسط ْکقیہ ْف ْدبر ْک لْ‬
‫ایک ۽ہک ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رٕاملا ۽سج ۽صخش ۽ےن۽‬
‫و‬
‫یھب۽ہٖ ۽امنٓ ۽ےک۽دعب۽ڈاعےئلیک۽اہھت۽ ھيالےئ۽اؿٓ ۽رعص ۽ایک۽اّ۽اﷲ‬
‫سحقْوْ‬‫صلٰوةْثمْیِولْالل مْالیھْوالہْابراہیمْوْا ٰ‬
‫فی‬ ‫ئی می ئی‬
‫یعِوب ْوالہ ْجرب ل ْو کا ل ْو ْاسرا ل ْعلیہمْ ثارّ۽وبعمڈ!۽اّ۽امٔامیہ۽‪،‬ا زٰظ‪،‬‬
‫ص‬
‫السالمْاسئلكْانْتستجیب‬

‫‪Page 230 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دعویتْفاینْمضطرْ‪ْ،‬وتعصمینْفْدیینْفاینْمؽتَل‪ ْ،‬اؿٓ ۽وقعیف ۽ےک ۽وبعمڈ! ۽اّ ۽ربجالیئ ۽‪ ،‬۽اکیملیئ ۽اؿٓ ۽ارسالیف۽‬
‫وْتناٰلْبرحمتكْفاینْمذنبْ‪ْ،‬وتتیق ْعنْالقِر‪( ْ،‬ویلع۽ا سالس)۽ےک۽وبعمڈ!۽ثاری۽رعص۽ےہہک۽ثاری ُ۽ڈاع۽وبقل۽‬
‫فاینْمتمسکنْ‪،‬االکانْحِاْعَلْاللْعزوجلْانْالْ رٕام۽ہک۽رپاشیُ ۽وہُ۽ثاری۽ڈنی۽ںیم۽افحتظ۽رٕام۽ںیم۽اميالء۽‬
‫ّ‬
‫ںیم۽وہُ۽ےھجم۽اینپ۽ٓحمق ۽ےس۽ونآ ۽ںیم۽اگہنگٓ ۽وہُ۽ھجم۽ےس۽‬ ‫‪1‬‬
‫تعاٰلْاعلمْ ْ‬
‫یردیدیہْخائبتنیْ ْواللْ ٰ‬
‫ثارّ۽ہرق۽وک۽ڈؿٓ ۽رٕام۽ںیم۽نیکسم۽وہُ۽۔وت۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽‬
‫اےنپ۽ڈہم۽رکس۽ایل۽ےہ۽ہک۽اےکس۽اہھت۽اخیل۽ںیہن۽وللا۽اگیئ۽‪،‬۽ؿﷲ۽اعتیٰل۽‬
‫احلص ۽ا ں ۽دحمك ۽ہک ۽دحمك ۽متشہ ۽‪ :‬۽لادش ۽آ تسن ۽ہک ۽وضحٓ ۽ٓحمق۽‬
‫املع۽۔‬
‫اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اطق۽ٓا۽ڈاعےئ۽یم۽ ٓا ومٓڈہک۽ہٖ۽ہک۽دعب۽‬
‫ہٖ ۽امنٓ ۽ہٖ ۽ڈؿڈضق ۽وخڈ ۽مٔڈاہتش ۽ا ں ُ۽ڈاعدنک ۽مٔ ۽رضحف ۽لج ۽ؿىال ۽قح۽‬
‫لادش ۽ڈاہتسےئ ۽اؿ ۽ٓا ۽وندیم ۽لآ ۽ہن ۽رگڈادن ۽لآدصتقی ۽اامس ۽الاطہفئ ۽وخڈ۽ ٓا وھٹ ں ۽دحمك‪ :‬۽ ٓا وھٹ ں ۽دحمك ۽اک ۽احلص ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽وضحٓ ۽ٓحمق۽‬
‫ميٍيڈیم ۽رسالڈ الجوابْصحیحْوْیؤیدہْمارواہْابوبکرْبنْ اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽اطّق ۽وک ۽يملًا ۽ڈاع ۽یک ۽میلعت ۽ڈی ۽ےہ۽‬
‫اّبْشؼبۃْفْالمصنفْعنْاالسودْالعامریْعنْابیہْقالْ اؿٓ۽رٕاملا"وج۽صخش۽اس۽رطچ۽اہھت۽لادنھ۽رک۽ ِ‬
‫دعب۽امنٓ ُ۽ڈاع۽رکّ۽اگ۽اﷲ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْالقجرْ اعتیٰل۽لج۽ؿ۽ىالےن۽اےنپ۽ڈہم۽رکس۽ںیم۽ایل۽ےہ۽ہک۽اُےس۽لاادیم۽ںیہن۽وللا۽‬ ‫صلیت ْمع ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫فلماْسلمْانصرفْورفعْیدیہْودعاْالْحدیث‪ْ2‬فؿبتْبعدْ ےئ۽اگ"۔رھپ۽اےنپ۽اامس۽یک۽دصتقی۽یہ۽ڈھکی۽ےتیل۽وت۽لاف۽ؿاحض۽وہاجیت‪،‬۽‬
‫ؿہ۽ےتہک۽ںیہ۽ہی۽وجاف۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽لادیئ۽اس۽ٓؿامك۽ےس۽وہیت۽‬ ‫ف‬
‫الصلٰوة ْالمقروضۃ ْر ع ْالیدین ْف ْالدعاء ْعنْ‬
‫السیداالنؽیاْوْاسوةْاالتِیاءْصَلْاللْتعاٰل ْعلیہْوسلمْ ےہ۔_______ےسج۽اوب۽رکب۽نب۽ایب۽ہبیش۽ےن۽فنصم۽ںیم۽اوسڈ۽اع ی۽‬
‫ٰ‬
‫ےس ۽اؿٓ ۽اوہـُ ۽ےن ۽اےنپ ۽ؿادل۽رگایم ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ایبُ۽‬
‫کماْالْیخیفْعنْالعلماءْاالذکیا‬
‫ایک ۽ہک ۽ںیم ۽ےن ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےک ۽شاھت ۽رجف ۽یک۽‬
‫امنٓ۽اڈا۽یک۽خق۽آ ف۽ےن۽شالس۽‬
‫نکیل۽ا ں۽دحمك۽مہن‪:‬۽ہک۽اوب۽رکب۽نب۽ایب۽ہبیش۽ڈٓ۽‬

‫‪ 1‬اتکف۽لمع۽اویلس۽ؿالليلۃ۽لاف۽اموقیل۽یف۽ڈمٔ۽اٰولصلہ۽وبطم۽ہع۽ڈامٔہ۽ااعملٓف۽ا عًماہین۽دیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽ ‪ /۴‬ۻ‪۶‬‬

‫مً‬
‫‪ 2‬فنصم۽انب۽ایب۽ہبیش۽نم۽اکُ۽نصًزق۽اڈاملس۽اُ۽وقیس۽اؿ۽ زٔف۽اخل۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿ۽اولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۶۳۵ /۴‬‬
‫ونف‪:‬۽اس۽وحاےل۽ےک۽ےئل۽مٔی۽وکشش۽یک۽ےہ۽نکیل۽وج۽وحاہل۽صال۽ےہ۽اس۽ےک۽اافلؿ۽اےنت۽ںیہ۽ہک۽تیلص۽عم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ارجفل۽املف۽‬
‫ملس۽ارحنف۔۽اہیُ۽رپ"ؿ۽ٓول۽لڈہی۽ؿڈاع"ےک۽اافلؿ۽ںیہن۽۔لڈری۽ادمح۽دیعسی۔‬

‫‪Page 231 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فنصم۽آا۽وسڈ۽اع ی۽آ۽لڈٓاؿٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ٓؿامك۽رکڈہ۽ اہک ُ۽‪ٓ،‬چ ۽اونٓریھپا ۽‪ ،‬۽اہھت ۽ااھٹےئ ۽اؿٓ ۽ڈاع ۽یک ۽(ادحلمك) ۽اس۽‬
‫اضق۽ہک۽نم۽اموضحٓ۽ ُمٔ۽ونٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ دحمك۽ےک۽قلعتم۽اُ۽اک۽اامس۽اتہک۽ےہ۽ہک۽اس۽ےس۽رٕص۽امنٓ۽ےک۽‬
‫دعب۽ڈاع۽ںیم۽اہھت۽اُاھٹلا ۽وخڈ ۽دیس۽االلٍياء۽اوسہ۽االایقت۽یلص۽اﷲ‬ ‫ُ‬ ‫امنٓ ۽رجف ۽زگا ۽ٓڈس ۽دوُ ۽شالس ۽ڈاڈمٔتشگ ۽ؿہٖ ۽ڈؿ ۽ڈضق ۽لاک۽‬ ‫ِ‬
‫مٔڈاہتش ۽ڈاع۽رٕومڈ ۽اامس۽اانیُ۽وگلڈ ۽ہک۽ س۽وخڈآ ۽ض ّيڈ ۽االلٍياء۽ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےس ۽لامك ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽نلع ۽ءِ ۽اڈایک ۽رپ ۽یفخم ۽ںیہن۽‬
‫و‬
‫یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽دعب ۽امنٓ ۽رٕہضی ۽ڈضق ۽رہب ۽ڈاع۽ دیس ۽دمحم ۽لڈری ۽نیسح۔ ۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽رگم ۽ مھآّ ۽دہتجمؿُ ۽یک۽‬
‫مٔڈات ن۽لٌٍـف۽ویپضق۽انچہکن۽مٔ۽نلعےئ۽اڈایک۽وپدیشہ۽تسین۽‪،‬۽ امیبٓی ۽اک ۽ىالچ ۽ایک ۽وہ ۽اتکس۽ےہ ۽! ۽امتس ۽رعتفی ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽ےئل۽‬
‫نم۽وگیممی۽رگم۽دہتجمنی۽اىٍيا ۽امشٓ ۽اڈٓ ۽امُ۽جٍصق ۽الحمدللْ وج۽الہ۽شٍق۽وک۽زلایئ۽ےک۽ےئل۽اکیف۽ےہ۽ںیم۽ےن۽شاف۽ااحڈمك۽اک۽‬
‫کیفْاللْاھلْالسنۃْالِتال۽تفہ۽دحمك۽ٓاؿدعہ۽رکڈس۽ؿ۽ ؿدعہ۽ایک۽اھت۽وج۽ںیم۽ےن۽وپٓا ۽رکڈلا ۽‪،‬اس۽ےئل۽ہک۽شاف ۽اک۽دعڈ۽‬
‫اجب۽ ٓا ؿٓ ۽ڈمی۽ہک۽تفہ۽آ ۽الضف۽ادعاڈ ۽وبڈ ۽احال۽رقتببی۽ڈرک۽ا ں۽ الضف ۽ادعاڈ ۽ںیم۽ےس۽ےہ ۽اؿٓ ۽ذموکٓہ۽وتفٰی ۽ےک ۽وحاےل۽ےس ۽ڈؿ۽‬
‫وتفی ۽ڈٓدحمك ۽ڈبرگ ۽ذموکٓ ۽دشیم ۽وخامہ ۽ہک ۽دحمك ۽ڈرگ ۽وخامین۽ ااحڈمك۽اک۽ضٕلڈ۽ڈرک۽ ٓا ایگ۽اف۽ںیم۽اچوہُ۽اگ۽ہک۽الک۽اؿٓ۽دحمك۽اک۽‬
‫ڈرک ۽رکڈؿُ ۽لاہک ۽اس ۽شاھت"تلك ْعشرة ْکاملۃ"اک ۽دعڈ۽‬ ‫ؿدعڈہب۽كلت۽رشع۽اکصلۃ۽ٓشامینْوباللْالتوفیق۔ ْ‬
‫دحمك ۽ڈمہ‪:‬اامس۽ادمح۽ڈٓ ۽دنسم۽ؿ ۽نسایئ ۽ڈٓ ۽ٰیبتجم۽ؿ ۽انب۽ابحُ ۽ڈٓ۽ لمکم۽وہاجےئ۽وباللْالتوفیق۔(ف)‬
‫ض‬
‫حیحص۽آ ۽احٓف ۽نب۽ملسم۽ؿ ۽اوبڈاؿڈ ۽ڈٓ ۽ننس۽آ ۽لڈٓس ۽ملسم۽نب۽ ڈوس ں ۽دحمك‪ :‬۽اامس ۽ادمح ۽ےن ۽دنسم ۽‪،‬نسایئ ۽ےن ۽ ذًٍٰی ۽‪،‬انب۽‬
‫احٓف ۽ٓیض ۽اﷲ ًيہ ْوھوالصواب ْکما ْافاد ْالحافظْ ابحُ‪،‬حیحص۽ںیم۽احٓف ۽نب۽ملسم۽ےس۽اوب۽ڈاؿڈ ۽ےن۽ننس۽ںیم۽‬
‫المنذری ْف ْالرتغیب ْٓؿامك ۽دننک ۽ضيڈ ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اس ۽ےک ۽ؿادل ۽احٓف ۽نب ۽ملسم ۽ٓیض ۽اﷲ ًيہ ۽ےس ۽(اؿٓ ۽یہی۽‬
‫ّ‬
‫وصاف۽ےہ۽اسیج۽ہک۽احظف۽ذنمٓی۽ےن۽رتبیغ۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ےہ)۽‬
‫اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ اؿ ۽ٓارٕومڈ ْاذا ْصلیت ْالصبح ْفِلْ‬
‫ٓؿا ك ۽ایک ۽ہک ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽اُ ۽ےس۽‬‫م‬
‫قبلْانْتتکلمْاحداْمنْالناس‪ْ،‬الل مْاجرینْمنْ‬
‫رٕاملا"خق ۽مت۽رجف۽یک۽امنٓ ۽اڈا ۽رکول۽وت۽ولوگُ۽ےس۽ہمکالس۽وہےن۽‬
‫النار ْسبع ْمرات‪ْ ،‬فانك ْان ْمت ْمن ْیومك ْذلكْ‬
‫ےس۽ےلہپ۽شافۺ۽ ہبت۽ہی ُ۽ڈاع۽ڑپوھ۽الل مْاجرینْمنْالنار۽‬
‫کتبْاللْلكْجواراْمنْالنارْواذاْصلیتْالمغربْ‬
‫(اّ ۽اﷲ! ےھجم ۽ڈؿٓچ ۽یک ۽ ٓا گ ۽ےس ۽ ٓا ٓاڈ ۽رٕام) ۽اف ۽ارگ ۽وت ۽اس۽‬
‫م‬ ‫ت‬ ‫فِ قب‬
‫لْ لْانْ کلمْاحداْ نْالناسْالل مْاجرینْ ڈُ۽وفف۽وہ۽ایگ۽وت۽اﷲ اعتیٰل۽ےھجت۽ ّش۽ےس۽ ٓا ٓاڈی۽اطعرٕامےئ۽اگ۽‬
‫حہً‬

‫اؿٓ۽خق۽رغمف۽یک۽‬ ‫منْالنار ْ‬

‫‪Page 232 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫سبعْمراتْفانكْانْمتْلیلتكْکتبْاللْلكْجواراْ امنٓ۽ڑپھ۽ول۽وت۽ولوگُ۽ےس۽وگتفگ۽ےس۽ےلہپ۽شاف۽ڈہعف۽ہی۽ڈاع۽ڑپھ۽ول۽‬
‫منْالنارْ‪1‬دوُ۽امنٓلا ۽دماڈ ۽اڈ ۽اینک۽شیپ۽آآ ہکن۽لا ۽ کصْ۽نخس۽وگیئ۽ الل مْاجرینْمنْالنار(اّ۽اﷲ!ےھجم۽منہج۽یک۽ ٓا گ۽ےس۽‬
‫تفہ ۽لآا ں۽ڈاع ۽نک ۽جڈا ۽لا۽ ا۽آ ۽ڈؿٓچ۽انپہ۽ڈہ۽ہک۽ارگ ٓا ُ۽ٓؿٓ۽ثاری۽ اچبےل۽)۽ارگ۽اس۽ٓاف۽ےھجت۽ومف۽آ یئگ۽وت۽اﷲ اعتیٰل۽ےھجت۽منہج۽ےس۽‬
‫قح۽لج۽ؿىال۽مٔاےئ۽وت۽انپہ۽آ ۽ڈؿٓچ ۽وننسڈ ۽ؿدوُ۽امنٓ ۽شاس۽زگآی۽ ٓا ٓاڈی۽اطع۽رٕامےئ۽اگــ"اّ۽اﷲ! ںیمہ۽یھب۽اینپ۽ٓحمق۽ےس۽منہج۽‬
‫ہ‬ ‫ہ‬
‫مزياُ۽نک۽ارگ ٓا ُ۽ضق ۽ثاری۽ مزياُ ۽مرڈ الل م ْاجرنا ْمنْ ےک۽ذعاف۽ےس۽ ٓا ٓاڈ۽رٕام۽لا۽عزیزْیاْغقارْوصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫تعاٰل ْعَلْ عَلْنؽیہْالمختارْو ٰا لہْاالط ارْوباركْوسلمْ۔واللْ‬
‫النار ْبرحمتك ْیا ْعزیز ْیاغقار ْوصَل ْالل ْ ٰ ْ‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫ٰ‬ ‫نؽیہ ْالمختار ْو ٰا لہ ْاالط ار ْوبارك ْوسلم ْ۔ ْواللْ‬
‫ْتعاٰلْاعلم۽۔‬
‫سبحنہْو ٰ‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۺ‪ :۷۷‬آ ۽دنی ۽لآ ۽یتب ۽ىالہق ۽ٓلاضق ۽وگاایلٓ ۽وگلالاؿٓ ۽ٓولیّ ۽ڈاک ۽اخہن ۽دنی ۽ذموکٓ ۽ ہلس ۽دیس ۽رکاطق ۽یلع ۽اصخق‪ ،‬۽رحمٓ ۽یشنم۽‬
‫دمحمانیم۽اصخق۽دیکیھٹآ۽ٓولیّ۽ذموکٓ۽‪ٓ۷‬اضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۵۸‬ھ‬
‫دخبطق۽ضیف۽ڈٓخق۽وملٍٰيا۽ؿ ۽ دش ۽لا۽ومولی۽ادمح۽ٓاضاخُ ۽اصخق ۽ڈاس۽اابقہل‪،‬۽ا سالس ۽كیلع۽ؿاحض۽ٓاےئ۽رشفی۽وہ۽ہک۽وبہج ۽دنچ۽رضؿٓلاف۽‬
‫ےک ۽ ٓا ف ۽وک ۽فیلکت ۽ڈہات ۽وہُ ۽ہک ۽رظنب ۽وتہج ۽مٔٓاگہن ۽وجاف ۽ےس ۽زعمٓ ۽رٕاملا ۽اجؿُ ۽۔ؿہفیظ ۽لا ۽ڈٓؿڈ ۽رشفی ۽دنلب ۽ڑپانھ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽اُ۽‬
‫اعمصالف۽ںیم۽ھچک۽ہبش۽ےہ۽اؿٓ۽ھچک۽ڈلیل۽یھب۽وہیئ۽ےہ۽ذہلا۽ڈٓلاتف۽یک۽رضؿٓف۽وہیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رکمیم!۽ا سالس۽مکیلع۽ؿٓحمۃ۽اﷲ ؿ۽مٔاکہت۽۔۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽وخاہ۽وکیئ۽ؿہفیظ۽لآؿآ۽ہن۽ڑپاھ۽اجےئ۽ہکبج۽اُس۽ےک۽لاًق۽یسک۽امنٓی۽لا۽وسےت۽ ضی۽یک۽‬
‫الڈا۽وہ۽لا۽ٓلا۽ ٓا ےن۽اک۽ادنہشی۽اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽ذحمؿٓہن۽وموجڈ۽وہ۽ہن۽ونظمُ۽وت۽دنعاقیقحتل۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽لامہ۽اافخ۽الضف۽ےہ۽لماْفْالحدیثْخیْ‬

‫الذکرْالخیفْ (اسیج۽ہک۽دحمك۽رشفی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ڈرک۽ ی۽رتہب۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬

‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬ ‫سبحنہ‬ ‫خف‬ ‫‪2‬‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمنۻ‪ :۷۷‬آ۽ثارھٹ۽ڈرتف۽پ یمس۽رپسی۽ ہلس۽ومولی۽دمحم۽نیسح۽اصخق۽لارج۽پ یمس۽رپسی۽‪۴۶‬۽ٓاضمُ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک۽اڈرھ ۽ےک۽ولگ۽حبص۽اؿٓرصع ۽ںیم ۽دعب۽شالس ۽‪،‬اؿل۽احیبستف۽ڑپھ ۽رک۽ڈاع۽امےتگن۽اؿٓ۽ؿاہُ۽دعب۽شالس۽‬
‫وفٓا۽ڈاع۽‪،‬۽اُ۽ںیم۽وکُ۽شا۽رطہقی۽شٍّق۽ےہ۽اؿٓ۽ایک۽وبثف۽ےہ؟‬
‫ً‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽ےک۽دعب ُ۽ڈاع۽لامك۽ےہ۽اؿٓ۽حیبست۽رضحف۽وتبل۽ٓہٖا۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽یھب۽حیحص۽دحوثیُ۽ںیم۽ ٓا یئ۽ےہ۔‬

‫‪ 1‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽اموقیل۽اڈ۽احبص۽ وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۵‬ۺ‪،۶۶‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽یف۽اڈاکٓ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۳۷ /۴‬‬

‫‪ 2‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽دعس۽نب۽ایب۽ؿاقص۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵ /۴‬ۺ‪۳-۴‬ۻ‪-۴‬ۺۻ‪۴‬‬
‫‪Page 233 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شٍّ‬
‫حبص۽اؿٓ۽رصع۽ےک۽دعب۽ يٍِ۽ںیہن۽اُ۽ےک۽دعب۽ڈرک۽وطلی۽اک۽ومعق۽ےہ۽رگم۽املسمونُ۽ںیم۽ٓمس۽ہی۽ڑپ۽یئگ۽ےہ۽اؿٓ۽رضؿٓ۽ومحمڈ۽ےہ۽ہک۽دعب۽‬
‫شالس۽اامس۽ےک۽شاھت ُ۽ڈاع۽امےتگن۽ںیہ۽اؿٓ۽ارگ ُ۽ؿہ۽ڈاع۽ںیم۽ڈری۽رکّ۽رظتنم۽ٓےتہ۽ںیہ۽‪،‬۽اُ۽ےک۽شاھت۽ڈاع۽امےنگن۽ےک۽دعب۽رفتمط۽وہےت۽ںیہ۽‬
‫ا۽س۽اح ك۽ںیم۽احیبستف۽یک۽دقتمی۽ارگ۽وخف۽قیقحت۽لامك۽وہ۽ہک۽اُُ۽ںیم۽یسک۽الک۽رٕڈ۽رپ۽یھب۽لیقث۽ہن۽وہک ۽وت۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽ؿٓہن۽‬
‫تعاٰل ْاعلم‬
‫یہی ۽رتہب ۽ےہ ۽ہک ۽فیفخ ۽ڈاع ۽املگ ۽رک ۽افٓه ۽رکڈّ ۽رھپ ۽سج ۽ےک ۽یج ۽ںیم ۽ ٓا ےئ ۽احیبستف ۽ںیم ۽شالم ۽ٓےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪ :۷۷‬آ۽ٓاومامکچ۽وکُ۽علض۽اٹچاگلگ۽دمٓہس۽زعمٔہی۽ ہلس۽دیس۽ضیفم۽ارلحماُ۽‪۴۳‬۽امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۵۹‬ھ‬
‫غ‬
‫ڈٓؿڈ۽رشفی۽لا رہٖ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽مٔ۽دقتری۽لاین۽طللؼًا۽لااجمٔ۽ےہ۽لا۽وجآ۽عم۽امیراہق۽اؿٓ۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽لا۽زنتیہی؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غ‬
‫ڈٓؿڈ ۽رشفی ۽ڈرک ۽ےہ ۽ڈرک ۽لا رہٖ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽ہکبج ۽ہن ۽ٓلاء ۽وہ ۽ہن ۽یسک ۽امنٓی ۽لا ۽ ضی ۽لا ۽وسےت ۽یک ۽الڈا ۽ہن ۽یسک ۽اؿٓ ۽تحلصم ۽رشہیع ۽اک۽‬
‫جالف۽‪،‬۽وییہن۽ڈٓؿڈ۽رشفی۽حہ ًٖا۽اجمٔ۽ؿ۽بحتسم۽ےہ۽سج۽ےک۽وجآ۽رپ۽ڈلیل۽اامجه۽ہک۽غٕا ٔف۽دحمك۽ؿ۽ڈرک۽لا ِس۽ادقس۽ںیم۽شلف ًا۽جلف ًا۽امتس۽‬
‫طسل‬
‫ا ہم ۽ؿ ۽نلعء ۽ؿ ۽ مٍِ ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اُیس ۽ ٓا ؿٓ ۽ےس ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ینتج ۽ ٓا ؿآ ۽ےس ۽غٕا ٔف ۽دحمك ۽ؿکالس ۽رک ۽ٓےہ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽حہٖ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫‪۷‬۽رفص۽اغمنفٕ۽‪۴۶۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪ :۷۸۳‬آ۽مٔ یل۽ہلحم۽اہبٓی۽وپٓ۽انجف۽وناف۽ومولی۽اطلسُ۽ادمح۽اخُ۽اصخق۽‬
‫سج ۽رٕص ۽ےک ۽دعب ۽شٍّق ۽ےہ ۽اس ۽رٕص ۽ےک ۽دعب ۽انماجف ۽رکلا ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽لا ۽ریغب ۽انماجف ۽ےک ۽شٍّق ۽اڈا ۽رکےک ۽لا ۽رصتخم۽‬
‫انماجف ۽ےک۽دعب۽شٍّق ۽رشؿه۽رکّ؟۽ڈلیل۽دحمك ۽لا ۽ہقف۽یک۽اتکف ۽ےس۽عم ۽ابعٓف ۽وہین۽اچےئہ۽عم ۽نساُ ۽لاف ۽ؿ ۽لاس۽اتکف۔۽‬
‫بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اجمٔ۽ؿ۽ڈٓضق۽وت۽طللؼًا۽ےہ۽رگم۽لصف۽وطلی۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ؿ۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽اؿٓ۽لصف۽لیلق۽ںیم۽اطلًا۽رحچ۽ںیہن۽‪ُ ،‬۽ڈٓاتخمٓ۽لصف۽عفۃ۽‬
‫اٰولصلہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫یکرہْتاخیْالسنۃْاالبِدرْالل مْانتْالسالمْ شٌٍّـُ۽اک۽ؤم ر۽رکلا۽رکمؿہ۽ےہ۽رگم۽الل مْانتْاسالم۽اخل۽یک۽‬
‫ادقآ۔جلـاین۽ےن۽اہک۽اؿٓاڈ۽اؿٓ‬ ‫الخْوقالْالحلواینْالباسْبا لقصل ْ‬

‫‪Page 234 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫باال ْوراد ْواختارہ ْالکمال ْقال ْالحلیب ْان ْاریدْ ڈاعؿُ۽یک۽ؿہج۽ےس۽لصف(ؿہفق)۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽امکل۽ےن۽اےس۽‬
‫بالکراھۃ ْالتزنی یۃ ْارتقع ْالخالف ْقلت ْوف ْحقیظْ اتخمٓ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ۔یبلح۽ےن۽اہک۽ہک۽ارگ۽رکاہق ۽ےس۽ اڈ ۽زنتیہی۽وہ۽‬
‫وتاخيالف ۽یہ۽متخ ۽وہاجلا ۽ےہ۔ ۽ںیم۽اتہک ۽وہُ۽ےھجم۽لاڈ ۽ ٓا لا ۽ےہ۽ہک۽‬ ‫حملہْعَلْالِلیلۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫جلـاین۽ےن۽اےس۽اؿٓا ِڈ۽عليلہ۽رپ۽ومحمل۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫قول ْالحلواین ْالباس ْالخ ْوالمش ور ْف ْھذہ ْالعبارةْ جلـاین ۽اک۽وقل۽الْباس ۽اخل(ڈاعؿُ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽لصف۽(ؿہفق)۽ںیم۽‬
‫کونْخالفہْاوٰلْفکانْمعناھاْانْاالوٰلْانْالْیِرأْایْ وکیئ ۽رحچ ۽ںیہن) ۽اس ۽ابعٓف ۽ںیم ۽وہشمٓ ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽اک ۽جالف ۽اؿیٰل۽‬
‫االوراد ْقبل ْالسنۃ ْولو ْفعل ْال ْباس ْ‪2‬اھ ْمختصراْ ےہ۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽ینعم۽ہی۽وہاگ۽ہک۽شٍّق ۽ےس۽ےلہپ۽(اؿٓاڈ ۽اک)۽ہن۽‬
‫نِلہ ْالشایم ْثم ْقال ْوتبعہ ْعَل ْذلك ْتلمیذہ ْفْ ڑپانھ۽اؿیٰل۽ےہ‪،‬۽ارگ ۽یسک۽ےن۽ااسی ۽رکایل ۽وت۽اس ۽ںیم۽رحچ ۽ںیہن۽اھ۽‬
‫اصتخٓا ۽۔ ۽شایم ۽ےن ۽اس ۽وک ۽لقن ۽رکےک ۽اس ۽ےک ۽دعب ۽رٕاملا ۽ہیلح ۽ںیم۽‬
‫الحلیۃ ْوقال ْفتحمل ْالکراھۃ ْف ْقول ْالبِاٰل ْعَلْ ا ً‬
‫اُ ۽ےک۽شارگڈ ۽ےن۽اُ ۽یک۽اابته۽یک۽اؿٓ ۽اہک۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽رپ۽ڈلیل۽ہن۽‬
‫التزنی یۃْلعدمْد لیلْالتحریمیۃْحیتْلوصالھاْبعدْ‬
‫وہےن ۽یک۽ؿہج ۽ےس ۽اقبیل۽ےک۽وقل ۽ںیم ۽رکاہق ۽وک۽رکاہق ۽زنتیہی۽‬
‫ٍ‬‫ي‬ ‫شٍّ‬ ‫االورادتِعْسنۃْمؤادةْلکنْالفْوقت اْالمسنون‪3‬۔ ْ‬
‫رپومحمل۽ایک۽اجےئ۽اگ۔یٰتح۽ہک۽ارگ۽یسک۽صخش۽ےن۽اؿٓاڈ۽ےک۽دعب۽ ِ۽‬
‫اڈا ۽ںیک ۽وت ۽ؿہ ۽اڈا ۽یہ ۽وہیگن ۽اہتبل ۽ؿغك ۽ونسمُ ۽ںیم ۽اڈا ۽ںیہن۽‬
‫وہںیئ(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫تعاٰل ْعن اْ ملسم۽اؿٓرتذمی۽ےن۽رضحف۽اعہشئ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽ےس۽ٓؿامك۽‬ ‫مسلم ْوالرتمذی ْعن ْعائشۃ ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫للھ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْالیِعدْ ایک ۽ہک ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽(امنٓ ۽رٕص ۽ےک ۽دعب) ۽ا ش۽‬
‫کان ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫ً‬‫ٍ‬‫ل‬
‫االبمِدر ْارما ْیِول ْالل م ْانت ْالسالم ْالخ ْقالْ امك۽ا سالس ۽یک۽ادقآ۽یہ ۽ ھٌْ ۽ےھت ۽۔شایم ۽ےن۽اہکہک۽رضحف ۽اعہشئ۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽ےک۽وقل۽یک۽بمِدار۽ےس‬
‫وقولْعائشۃْبمِدا رْالْیقیدانہْکانْیِول ْ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ّػلـٰہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪ /۴‬ۼۺ‬

‫ّک‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری۽لاف۽اونلالف۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ۽‪۷ /۴‬ۻ‪۶‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵ /۴‬ۼ‪۶‬‬
‫‪Page 235 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ذلكْبعؼنہْبلْکانْیِعدْبِدرْمایسعہْوْنحوہْ ہی۽لامك ۽ںیہن۽وہلا ۽ہک۽اس۽ؿغك ۽ںیم۽ہنیعبٖ۽یہی۽املکف ۽سج۽ںیم۽‬
‫یہی۽ڈاع۽لا ۽ایس۽رطچ۽یک۽وکیئ۽ڈؿرسی۽ڈاع۽ڑپیھ۽اج یتک۽یھت۽‬ ‫من ْالِول ْتِریبا ْفال ْیناف ْف ْالصحیحنی ْمنْ رقتم ًيا ۽ ُ‬
‫۔ذہلا۽اُ۽اک۽ہی ۽وقل۽اخبٓی۽ؿملسم ۽یک۽اس۽ٓؿامك ۽ےک۽انمیف۽ہن ۽وہاگ۽ہک۽‬
‫انہْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْکانْیِولْدبرْکلْ‬
‫یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ہٖ۽رٕص۽امنٓ۽ےک۽دعب۽ہی ُ۽ڈاع۽ڑپےتھ۽‬
‫مکتوبۃْالْالٰہْاالْ ْاللْوحدہْالْشریكْلہْلہْالملكْ‬
‫ہْاالْ ْاللْوحدہْالْشریكْلہْلہْالملكْولہْالحمدْ‬
‫‪ :‬الْال ٰ ّ‬
‫ن‬ ‫ع ک شی‬
‫ولہْالحمدْوھوْ َلْ لْ ئْقدیرْالل مْالْما عْ وھوْعَلْکلْشیئْقدیرْالل مْالما نعْلماْاعطیتْوالْ‬
‫لماْاعطیتْوالْمعیطْلماْمنعتْوالْینقعْذاالجدْ معیطْلماْمنعتْوالْینقعْذاالجدْمنكْالجد(اﷲےک۽‬
‫منكْالجدْوتمامہْفْشرحْالمنیۃْوکذافْالقتحْ وسا ۽وکیئ ۽وبعمڈ ۽ںیہن۽ؿہ۽ؿدحہ۽ال۽رشلک۽ےہ‪،‬۽كلم۽اس۽اک‪،‬۽دمح۽اس۽یک‪،‬۽‬
‫اؿٓ ۽ؿہ۽ہٖ ۽ےش۽رپ۽اقڈٓ ۽ےہ‪،‬۽اّ۽اﷲ! ریتی۽اطع۽ںیم۽وکیئ۽ٓاکؿف۽‬ ‫منْالوترْوالنوافلْ‪ْ1‬اھْمختصرا۔ ْ‬
‫ںیہن۽نب۽اتکس‪،‬۽وج۽نُـ۽ہن۽ڈّ۽ؿہ۽وکیئ۽اؿٓ۽ڈّ۽ںیہن۽اتکس۽اؿٓ۽یسک۽وک۽ااکس۽‬
‫تخب۽ؿ۽ڈؿ ك۽ریتّ۽رہق۽ؿ۽ذعاف۽ےس۽اچب ۽ںیہن۽اتکس)۽اس۽یک۽لیصفت۽‬
‫رشچ۽اغمٍيہ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽حتف۽العرری۽ےک۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽ںیم۽ےہ۽‬
‫اصتخٓا۽(ف)‬
‫اھ۽ا ً‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وکذا ْماروی ْمسلم ْو ْغیہ ْعن ْعبدالل ْبن ْالزبیْ ایس۽رطچ ُ۽ؿہ۽دحمك۽(ینعی۽رضحف۽اعہشئ۽اکوقل۽اس۽دحمك۽ےک۽یھب۽‬
‫تعاٰلْ انمیف۽ںیہن)۽ےہ۽سج۽وک۽ملسم۽ؿریغہ۽ےنرضحف۽دبعاﷲ نب۽اسلریب۽‬ ‫تعاٰل ْعن ما ْکان ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫ریض ْالل ْ ٰ‬
‫علیہْوسلمْاذاْسلمْمنْصلوتہْقالْبصوتہْاالعَلْالْ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایکےہ ۽ہک ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص۽‬
‫ٰ‬
‫اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽خق ۽امنٓ ۽ےس۽شالس۽ریھپےت۽وت۽ ۽دنلب۽ ۽ ٓا ؿآ ۽ےس۽‬
‫الٰہْاالْ ْاللْوحدہْالْشریكْلہْلہْالملكْولہْالحمدْوھوْ‬
‫ےتہک‪:‬۽اﷲ ےک ۽وسا ۽وکیئ۽وبعمڈ ۽ںیہن۽ؿہ۽اتکی ۽ےہ۽ااکس ۽وکیئ ۽رشلک ۽ںیہن۽‬
‫عَلْکلْشیئْقدیرْوالْحولْوالقوةْاالْباللْوالْنعبدْ‬
‫م‬ ‫ہ‬
‫تنطلس ۽ایس ۽یک‪ ،‬۽دمح ۽ایس ۽ےک ۽ےئل ۽‪،‬اؿٓ ۽ؿہ ۽ ٖ ۽ےش ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ ٔایئ۽‬
‫االْایاہْلہْالنعمۃْولہْالقضلْولہْالؿناءْالحسنْالْالٰہْ‬
‫ےس۽ریھپلا۽یکین۽یک‬
‫ّاالْ ْالل ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴ /۴‬ۼ‪۶‬‬
‫‪Page 236 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مخلصنی ْلہ ْالدین ْولوکرہ ْالکافرون ْالنْ فاغك ۽ڈانی ۽ہی ۽اﷲ یک ۽فاغك ۽ؿ ۽دقٓف ۽ںیم ۽ےہ ۽مہ ۽اےکس ۽وسا ۽یسک ۽یک۽‬
‫المِدار ْالمذکور ْمن ْحیث ْالتِریب ْدونْ ابعڈف ۽ںیہن۽رکےت۽تمعن۽ؿ ۽لضف۽ایس ۽ےک۽ےئل۽‪،‬۽انثء۽لیمج۽ایس۽یک۽‬
‫ےہ‪ ،‬۽اﷲ ےک ۽وسا ۽وکیئ ۽وبعمڈ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽اخصل ۽رکےن ۽ؿاےل ۽ںیہ ۽(اس۽‬
‫التحدیدْقدْیسعْکلْواحدْمنْنحوْھذہْاالزکا رْ‬
‫ےک۽ےئل۽ڈنی۽وک۽ارگہچ۽اکرٕ ۽اےس۽لادنسپ۽رک ں۽ویکہکن۽ادقآ ۽ذموکٓ۽‬
‫رقتیبی۽اابتعٓ۽ےس۽ےہ۽ہن۽ہک۽دحتلڈی۽اابتعٓ۽ےس‪،‬۽اس۽ادقآ۽ںیم۽اُ۽‬
‫لعدمْالتقاوتْالکثیةْبؼن اْ‪1‬الخ ْ‬
‫اڈاکٓ ۽ںیم ۽ےس ۽ہٖ ۽الک ۽ڑپاھ ۽اج ۽اتکس ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ٓلاڈہ۽‬
‫افتؿف۽ںیہن۽اخل(ف)‬
‫اضغۃ۽اللمغاف۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽لاف۽اذلرک۽دعب۽اٰولصلہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لا۽لڈ۽ڈاتسن۽ ٓا تسن۽ہک۽دقتمی۽ٓؿامك۽انمیف۽تسین۽دعبےتی۽ٓاہک۽ اہیُ۽اس۽لاف۽اک۽اجانن۽رضؿٓی۽ےہ۽ہک۽دقتمی۽ٓؿامك۽دعبمك۽ٓؿامك۽‬
‫ڈٓلاف ۽ضعب ۽اڈہیع ۽ؿ ۽اڈاکٓ ۽ڈٓااحڈمك ۽ؿاعق ۽دشہ ۽اضق ۽‪ ،‬۽ہک۽ ےک ۽انمیف ۽ںیہن ۽ویکہکن ۽ضعب ۽ڈاعؿُ ۽اؿٓ ۽اڈاکٓ ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫۽امنٓرجف۽ؿ۽رغمف۽ڈہ ۽لآ۽الْالہْاالْ ْاللْوحدہْالْ ااحڈمك۽وموجڈ۽ںیہ۽الک۽ٓؿامك۽ںیم۽ےہ۽ہک ِ‬
‫۽امنٓ۽رجف۽اؿٓ۽رغمف۽ےک۽‬
‫ٰ‬ ‫وخبادن۽دعب۽آ ِ‬
‫دعب۽ڈس۽ ہبت۽ہی۽املکف۽ڑپےھ۽اجںیئ۽‪:‬۽اﷲ۽ےک۽وسا۽وکیئ۽وبعمڈ۽ںیہن۽‬
‫شریكْلہْلہْالملكْولہْالحمدْوھوْع َٰل ْکلْشیئْ‬
‫ؿ۽ہ۽اتکی۽ےہ۽ڈاف۽ؿ۽افصف۽ںیم۽ااکس۽وکیئ۽رشلک۽ںیہن۽‪،‬۽تنطلس۽ایس۽یک۽‬
‫(مختصرا) ْ‬
‫رْ‬ ‫‪2‬‬
‫قدیرْ‬
‫ےہ‪،‬۽دمح۽ایس۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ہٖ۽ےش۽رپاقڈٓ۽ےہ۔(رصتخمًا)۔ (ف)‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫اہیُ۽ےس۽فاہٖ۽وہا۽ہک۽ ٓا لۃ۽امیریس۽لا۽رٕص۽رغمف۽ےک۽دعب۽ڈس ۽لآ۽ہملک۽وتدیح۽ڑپانھ۽لصفِ۽لیلق۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫‪۴۳‬‬

‫ۼ‪۴‬۽ٓخق۽ارملخق۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آرہش۽ہنہک۽ہلحم۽ٓؿہيلہ۽وٹہل۽وئسمہل۽ومولی۽ٓمیح۽اﷲ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۸۴‬‬
‫ٓلڈ۽دعبہٖ۽امنٓ۽امجًق۽رٕہضی۽لبق۽آ۽امےنگن ُ۽ڈاع۽ٓؿٓ۽الک۽ ہبت۽ہملک۽وتدیح۽ٓؿٓ۽دعب۽امےنگن۽ڈاع۽ہملک۽ک ہب۽نیت۽ ہبت۽اؿٓ۽الک۽ ہبت۽ہملک۽‬
‫اہشڈف۽لآؿآ۽دنلب۽ہب۽تین۽عم۽احرضنی۽امجًق۽ڑپاھ۽رکلا۽ےہ۽۔ہی۽لعف۽ااکس۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اجمٔ۽ےہ۽رگم۽احرضنی۽وک۽اُ۽یک۽وخیش۽رپ۽ٓ۔اھ۽اجےئ۽وبجمٓ۽ہن۽ایک۽اجےئ۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬

‫__________‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶۷۵‬‬
‫‪ 2‬اضغۃ۽اللمغاف۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽ الصفل۽االؿل۽نم۽لاف۽اذلرک۽دعب۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪ /۴‬ۻ‪۷۴‬‬
‫‪Page 237 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪Page 238 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫بابالقرأۃ‬
‫(غٕا ٔف۽اک۽ایبُ)‬

‫‪۶‬رفص۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آمٔ یل۽وئسمہل۽دیس۽ادمح۽یلع۽شانک۽وناڈہ۽اخیشُ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۸۵‬‬

‫ط‬ ‫ط‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽لالؿف ۽کالس ۽دیجم ۽ ُػلِّی ۽لا ۽ریغ ۽ ُػلِّی ۽رپ ۽لارتبیت ۽ڑپانھ ۽رٕص ۽ےہ ۽لا ۽ؿاخق ۽لا ۽شٍّق ۽لا۽‬
‫بحتسم؟۽اؿٓ۽اامس۽امنٓ۽ںیم۽ےب۽رتبیت۽وسٓہ۽ڑپےھ۽وت۽اس۽رپ۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪ْ:‬‬
‫امنٓ۽وہ۽لا۽لالؿف۽رطبقی۽وہعمڈ۽وہ۽ڈؿونُ۽ںیم۽احلؿ۽رتبیت۽ؿاخق۽ےہ۽ارگ۽سکع۽رکّ۽اگ۽اگہنگٓ۽وہاگ۔۽ض ّيڈلا۽رضحف۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ااسی۽صخش۽وخف۽ںیہن۽رکلا۽ہک۽اﷲ زعؿلج۽اس۽اک۽ڈل۽ا ُ ك۽ڈّ۽۔‬
‫اہُ ۽ارگ ۽اخٓچ ۽امنٓ ۽ہيکہ ۽الک۽وسٓف ۽ڑپھ ۽یل ۽رھپ ۽ایخل ۽ ٓا لا ۽ہک ۽ڈؿرسی۽وسٓف ۽ڑپوھُ ُ۽ؿہ ۽ڑپھ ۽یل ۽اؿٓاس۽ےس ۽اُؿرپ ۽یک ۽یھت۽وت ۽اس ۽ںیم۽‬
‫ن‬
‫رحچ۽ںیہن۽۔۽لا۽طيلًا۽دحمك۽ںیم۽ضق۽ےک۽ؿغك۽اچٓ‪۷‬۽وسٓںیت۽ڑپ ھٌْ۽اک۽آشاڈ۽وہا۽ےہ۔ سٍِ۽رشفی۽ہک۽وج۽ٓاف۽ںیم۽ڑپےھ۽اگ۽حبص۽وک۽‬
‫اشخب۽وہا۽اُےھٹ۽اگ۔۽وسٓہ۽ڈاخُ۽رشفی۽ڑپ ھٌْ۽اک۽آشاڈ۽وہا۽ےہ۽ہک۽وج۽اےس۽ٓاف۽ںیم۽ڑپےھ۽اگ۽حبص۽اس۽اح ك۽ںیم۽اُےھٹ۽اگ۽ہک۽شَّٖ۽ہٖآ۽‬
‫رٕےتش۽اس۽ےک۽ےئل۽اافغتسٓ۽رک۽ےت۽وہُ۽ےگ۔۽وسٓہ۽ؿاہعق۽رشفی۽ہک۽وج۽اےس۽ٓاف۽ڑپےھ۽اگ۽اتحمیج۽اس۽ےک۽لاس۽ہن۽ ٓا ےئ۽ک ۽۔۽وسٓہ۽‬
‫تباركْالذی۽رشفی۽ہک۽وج۽اےس۽ہٖ۽ٓاف۽ڑپےھ۽اگ۽ذعا ِف۽ربق۽ےس۽وفحمؿ۽ٓےہ۽اگ۔‬
‫اُ۽وسٓوتُ۽یک۽رتبیت۽یہی۽ےہ۽رگماس۽رغص۽ےک۽ےئل۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽اچٓ۽وسٓںیت۽رفتمط۽ڑپانھ۽اچاتہ۽ےہ۽ہک۽ہٖ۽الک۽لقتسم۽ ُجڈا۽لمع۽ےہ۽‬
‫اےس۽اایتخٓ۽ےہ۽ہک۽سج۽وک۽اچےہ۽ےلہپ۽ڑپےھ۽ےسج۽اچےہ۽ےھچیپ۽ڑپےھ۔‬
‫تعاٰلْ‬
‫اام ۽س ۽ےن ۽وسٓںیت ۽ےب ۽رتیبیت ۽ےس ۽وہسًا۽ڑپںیھ ۽وت ۽ھچک ۽رحچ ۽ںیہن ۽‪،‬دصقًا۽ڑپںیھ۽وت ۽اگہنگٓ ۽وہا‪ ،‬۽امنٓ۽ںیم ۽ھچک ۽للخ ۽ںیہن ۽واللْ ٰ‬
‫اعلمْوعلمہْاتمْواحکم۔‬

‫‪Page 239 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۸۶‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دتقمی۽وک۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽وسٓہ۽افہحت۽لااؿٓیسک۽وسٓف۽یک۽اجمٔ۽‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن۽۔بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ذمہق ۽ہیفنح ۽ڈٓلآہ ۽غٕا ٔف ۽دتقمی ۽دعس ۽الاخق ۽ؿ ۽رکاہق ۽رحتوميہ ۽ےہ۔ ۽امنٓ ۽رسّی ۽ںیم ۽ٓؿامك ۽اضًزياف ۽ہک ۽رضحف ۽اامس ۽دمحم ۽نب۽‬
‫نسح۽ابیشین۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽یک۽رطف۽تبسن۽یک۽یئگ۽ضحم۽فیعض‬
‫کماْبسطْالمحِقْعَلْاالطالقْفِیہْالنقسْمولٰناْ اسیج ۽ہک ۽ققحم ۽یلع ۽االفالط ۽ہیقف ۽اسفنل ۽وم يٰا ۽امک ۽ل ۽اغملۃ ۽ؿادلنی۽‬
‫تعاٰل ْکماْ دمحم(انب۽امہس)۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽اس۽رپ۽یلیصفت۽وگتفگ۽یک۽ےہ۔۽‬ ‫کمال ْالملۃ ْوالدین ْمحمد ْرحمہ ْالل ْ ٰ‬
‫اسیج۽ہک ُ۽ڈِٓاتخمٓ۽ںیم۽ایبُ۽ایکایگ۽ےہ۔(ف)‬ ‫قالہْفْالدرالمختار۔ ْ‬
‫خ ف۽اامس۽دمحم ۽ںیم۽اجاجب۽دعس ۽وجآ ۽رصمچ۽آ لآ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ ۽یہی۽ذمہق ۽امہٓا ۽اتخمٓ۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽اعہم ۽دحمك۽ؿ۽اابخٓ۽ؿآڈ ۽‪،‬۽اؿٓ ۽رٕاملا۽‬
‫وخڈ۽اصت ِ‬
‫دسفم۽امنٓ۽یتہک۽ےہ۽اؿٓ۽وقی۽ادل يلٍِ۽رپ۽لمع۽رکےن۽ںیم۽اایتحؿ۽ےہ۔‬ ‫ف۽دتقمی۽وک۽ ِ‬ ‫الک۽امجً ِق۽احصہب۽ٓوضاُ۽اﷲ اعتیٰل۽ویلع۽انیعمج۽غٕا ٔ ِ‬
‫امےئ۽نج۽ےس۽دعس ۽وجآلامك ۽قالہْالشیخْمولٰناْعبدالحقْالمحدثْالدہلویْقدسْاللْ‬ ‫ِ‬ ‫ؤمفا ۽ںیم۽تہب۽ ٓا لآ ۽ٓؿامك ۽رٕ‬
‫سرہْالعزیزْفْاللمعات ۽( ۽ہی ۽لاف ۽خیش ۽ققحم ۽رضحف ۽وماللا ۽دبعاقحل ۽ڈولہی ۽دقس ۽اﷲ اعتیٰل ۽رسہ ۽ےن ۽اضغۃ ۽اللمغاف ۽ںیم ۽یہک ۽ےہ۔ف)۽‬
‫لاا ں۽ہمہ۽جالف۽رصتاحیف۽اامس۽الک۽ٓؿامك۽ وجہج۽رجمؿہح۽ےس۽امنٓ۽رسی۽ںیم۽وجآ۽وخاہ۽اضًزياف۽غٕا ٔف۽اُُ۽اک۽ذمہق۽رہھٹالا۽اؿٓ۽ہقف۽یفنح۽‬
‫ںیم۽اس۽اک۽ؿوجڈ۽انھجمس۽ضحم۽لالط۽ؿ۽ؿمہ۽اعلط۽۔امہّٓ۽نلعےئ۽دہتجمنی۽لاالافتط ِ‬
‫۽دعس۽وجآ۽ےک۽اقلئ۽ںیہ۽اؿٓ۽یہی۽ذمہق۽وہمجٓ۽احصہب۽ؿ۽لانیعب۽‬
‫خًی۽ہک ۽اصخق ۽دہاہی۽اامس۽ىالہم۽مٔاہُ ۽اغملۃ۽ؿادلنی۽ ىٍياین۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ڈوع ِٰی ۽ا ِ‬
‫امجه ۽احصہب۽ایک۽ےہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽‬ ‫اک۽ےہ۽ ّ‬
‫ك۽ایبُ۽ضعب۽رپ۽ااصتقٓ‪:‬‬ ‫انیعمج۔ااحڈمك۽ؿ۽ ٓا لآ۽ہک۽اس۽لاف۽ںیم۽ؿآڈ۽دحیب۽ؿامشٓ‪،‬۽اہیُ ِ‬
‫۽وخف۽وطا ِ‬
‫دحمك۽‪ :۴‬حیحص۽ملسم۽رشفی۽ںیم۽ض ّيڈلا۽اوب۽ومصٰی۽ارعشی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽رسؿٓاعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬اذْ‬
‫صل ّؼتمْفاقیمواصقوفکمْثمْلیؤمکمْاحدکمْفاذا کربْفکربْواواذاقرأفانصتواْ‪1‬۔ینعی۽خق۽مت۽امنٓ‬

‫ؼزً غمسل‬
‫‪ 1‬ا ح۽ا ش۽لاف۽الٍشہڈ۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۷ /۴‬ۺ‪۴‬‬
‫ونف‪ :‬ملسم۽ںیم۽دحمك۽ےک۽آ ری۽اافلؿ۽''واذااقراءْفانصتوا''۽ایس۽ہگج۽رپ۽اتقڈہ۽اؿٓ۽اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیل۽امہنع۽یک۽دحمك۽ںیم۽ںیہ۔لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 240 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ڑپوھ ۽اینپ ۽ںیفص ۽دیسیھ ۽رکؿ ۽رھپ ۽مت ۽ںیم ۽وکیئ ۽اامطق ۽رکّ ۽ؿ ۽ہ ۽ریبکت ۽ےہک ۽مت ۽یھب ۽ریبکت ۽وہک ۽اؿٓ ۽خق ۽ؿہ ۽غٕا ٔف ۽رکّ ۽مت ۽خق ۽ٓوہ۔‬
‫دحمك ۽‪ :۵‬اوبڈاؿڈ ۽ؿ۽نسایئ ۽اینپ ۽اینپ ۽ ُشٍِ ۽ںیم ۽دیسلا ۽اوب ۽ہٖریہ ۽ٓیض ۽اﷲ ًيہ۽ےس ۽ٓؿامك ۽رکےت ۽ںیہ ۽رسؿ ِٓ ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس ۽رٕامےت ۽ںیہ‪:‬انماْاالمامْلیؤتمْبہْفاذاْکربْفکربْواْاذاقرأْفانصتواْ‪1‬ھذاْالقظْالنسائی۔ ۽ینعی ۽اامس ۽وت۽‬
‫اس۽ےئل۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ریپؿی۽یک۽اجےئ۽ س۽خق۽ؿہ۽ریبکتےہک۽وت۽مت۽یھب۽وہک۽اؿٓخق۽غٕا ٔف۽رکّ۽اخومس۽ٓوہ۽۔ہی۽نسایئ۽ےک۽اافلؿ۽‬
‫ںیہ۽۔۽اامس۽ملسم۽نب۽اجحچ۽لٍساوپٓی۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽اینپ۽حیحص۽ںیم۽اس۽دحمك۽یک۽تبسن۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ثارّ۽مٔڈلک۽حیحص۽ےہ۔‬
‫دحمك‪ :۶‬رتذمی ۽اینپ ۽اجعم۽ںیم ۽دیسلا ۽اجمٔ ۽نب ۽دبعاﷲ ااصنٓی ۽ٓیض ۽اﷲاعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽ٓاؿی ۽‪:‬منْصَلْرکعۃْلمْیِرءْ‬
‫فی اْبامْالِراٰنْفلمْیصلْاالْانْیکونْوراءْاالمامْ‪2‬۔ینعی۽وج۽وکیئ۽ٓتعک۽ےب۽وسٓہ۽افہحت۽ےک۽ڑپیھ۽اس۽یک۽امنٓ۽ہن۽‬
‫وہیئ۽رگم۽خق۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽وہ۔۽ھکڈا۽ٓؿاہ۽امکل۽یف۽ؤمفاہ۽وم۽وق۽اف۽(ایس۽رطچ۽اس۽دحمك۽وکاامس۽امکل۽ےن۽ؤمفا۽ںیم۽وموفع ًا۽ٓؿامك۽‬
‫ایک۽ےہ۽۔ف)۽اؿٓ۽اامس۽اوب۽رفعج۽ادمح۽نب۽شالہم۽احطؿی۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےن۽اعمین۽الآلآ۽ںیم۽اےس۽ؿٓامك۽ایک۽اؿٓ۽آشاڈاف۽دیس نیلس۽‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽غٕآ۽ڈلا‪،‬۽ؿا۽ﷲ اعتیٰل۽املع۽۔احظف۽اوب۽ىٍشٰی۽رتذمی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہی۽دحمك۽نسح۽حیحص۽ےہ۔ دیسلا۽اامس۽‬
‫اال ہم ۽امکل ۽االٓہم ۽رساچ ۽ا ُالہم ۽اکفش ۽ا بُمہ ۽اامس ۽امظع ۽اوب ۽ہفینح ۽امعنُ ۽نب ۽لامك ۽وک ۽یف ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ؿنع ۽دلقمہی ۽لااسحُ۽‬
‫ٓؿامك۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ْمویس ْبن ْاّب ْعائشۃ ْعن ْعبدالل ْبن ْشداد ْبن ْال اد ْعن ْجابر ْبنْ‬
‫دحمك‪ :۷‬حدثنا ْابوالحسن ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْانہْقالْمنْصَلْخلفْاالمامْفانْ‬ ‫تعاٰلْعن ماْعنْالنیبْصَلْاللْ ٰ ْ‬ ‫عبداللْریضْاللْ ٰ‬
‫قرأةْاالمامْلہْقرأةْ‪3‬۽۔ینعی۽وضحٓ۽ادقس۽دیس۽ارملنیلس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽آشاڈ۽رٕامےت۽ںیہ۽وج۽صخش۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ڑپےھ۽وت۽اامس۽اک۽ڑپانھ۽اس۽اک۽ڑپانھ۽ےہ۔ریقف۽اتہک۽ےہ۽ہی۽دحمك۽حیحص۽ےہ۽ٓاجل۽اس۽ےک۽ضق۽ٓاجل۽احصچ۽ض ّيہ۽ںیہ۔ورواہْمحمدْ‬
‫ھکذا‬

‫‪ 1‬ننس۽ااسنلیئ۽لاؿلی۽وقہل۽زعؿلج۽ؿاڈاغٕی۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽دحمك۽‪۵۶‬ۼ وبطمہع۽ۃبتکم۽اہیفلسل۽الوہٓ۽‪۴۴۵ /۴‬‬

‫‪ 2‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽رتک۽ارقلا ٔہ۽جلف۽االامس۽اڈا۽حہٖ۽لارقلا ٔہ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽ ‪۷۵ /۴‬‬
‫‪ 3‬دنسم۽االامس۽االمظع۽تلالۃ۽غٕا ٔہ۽االامس۽للماومس۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽رکایچ۽ص۽‪۹۴‬‬
‫‪Page 241 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مرفوعاْمنْطر یقْ ٰاخرْ(اس۽وک۽اامس۽دمحم۽ےن۽ وفاع۽ڈؿرسی۽دنس۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔ف)۽احلص۽دحمك۽اک۽ہی۽ےہ۽ہک۽دتقمی۽‬
‫تعاٰلْمختصراورواہْ‬ ‫وک۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ھچک۽رضؿٓف۽ںیہن۽اامس۽اک۽ڑپانھ۽تلامك۽رکلا۽ےہ۽۔ھکذاْرویْعندْمحمدْرحمہْاللْ ٰ‬
‫االمامْتارةْاخریْمستوعبا۔‬
‫دحمك ‪:۸‬قالْصَلْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْبالناسْفِرأرجلْخلقہْفلماْقیضْالصلٰوةْقالْ‬
‫ایکمْقرأْخلیفْثلٰثْمراتْفِالْرجلْاناْیاْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْقالْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫علیہْوسلمْمنْصَلْخلفْاالمامْفانْقرأةْاالمامْلہْقرأةْ‪1‬۔جالہص۽ومضمُ۽ہی۽ےہ۽ہک۽رسؿٓ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽ےن۽ولوگُ۽وک۽امنٓ۽ڑپاھیئ۽الک۽صخش۽ےن۽وضحٓ۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽یک۽ض ّيڈ۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽امنٓ۽ےس۽افٓه۽‬
‫وہرک ۽آشاڈ ۽رٕاملا ۽زک ۽ےن ۽ثارّ ۽ےھچیپ ۽ڑپاھ ۽‪،‬ولگ ۽ببسب ۽وخف ۽وضحٓ ۽ےک ۽اخومس ۽وہ ۽ٓےہ ۽‪ ،‬۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽نیت ۽لآ ۽ميکٔآ ۽یہی۽‬
‫ااسفتسٓ۽رٕاملا‪،‬۽ ٓا ر۽الک۽صخش۽ےن۽رعص۽یک۽لآوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽!۽ںیم۽ےن۽۔آشاڈ۽وہا۽ہک۽وج۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽وہ۽‬
‫اس۽ےک۽ےئل۽اامس۽اک۽ڑپانھ۽اکیف۽ےہ۔‬
‫تعاٰلْعنہْایضاعنْحمادْبنْابراہیمْانْعبداللْبنْمسعودْریضْاللْ‬ ‫دحمك۽‪ :۹‬ابوْحنیقۃْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْلمْیِرأْخلفْاالمامْالْفْالرکعتنیْاالولنیْوالْفْغیھماْ‪2‬ینعی۽ض ّيڈلادبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ‬ ‫ٰ‬
‫و‬
‫ًيہ۽ےن۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽ہن۽یک۽ہن۽ ہلی۽ڈؿ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽ہن۽اُ۽ےک۽ریغ۽ںیم۔‬
‫ریقف۽اتہک۽ےہ ۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وج۽اافلض۽احصہب۽ؿ ۽ومنینم۽شانیقب۽ےس۽ںیہ۽رضح۽ؿ ۽رفس۽ںیم۽رمہاہِ ۽ٓاکف۽‬
‫اعسڈف۽الٍساف۽وضحٓ۽ٓشا ك۽آمف ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ٓےتہ۽اؿٓ۽لآاگہِ۽وبنف۽ںیم۽ےب۽اڈُ۽ےئل۽اجلا۽اُُ۽ےک۽ےئل۽اجمٔ۽اھت۽‬
‫ضعب۽احصہب۽رٕامےت۽ںیہ۽مہ۽ےن۽ٓاہ۽ؿ۽ٓؿس۽رسؿٓالٍيا۽ء۽نیلع۽ا ًزيۃ۽ؿالٍيا۽ےس۽وج۽اچل۽ڈاھل۽انب۽وعسمڈ۽وک۽یتلم۽لایئ۽یسک۽یک۽ہن۽لایئ‪،‬۽‬
‫وخڈوضحٓ۽ارکس۽االؿنیل۽ؿالآ رنی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽آشاڈ۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫‪ 1‬دنسم۽االامس۽االمظع۽تلالۃ۽غٕا ٔہ۽االامس۽للماومس۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۹۴‬‬
‫‪ 2‬اغمـفا۽لالامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽ا ػلـہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۳‬‬
‫ونف‪ :‬ےھجمدبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽یک۽دحمك۽دنسم۽اامس۽امظع۽ےس۽ںیہن۽یلم۽اس۽ےئل۽ومفا۽اامس۽دمحم۽ےس۽لقن۽یک۽ےہ۽وجنتم۽ںیم۽ ٓا ٓیہ۽ےہ۽اافلؿ۽ہی۽‬
‫ور‬
‫ںیہ‪:‬۔اُ۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈاکُ۽النؽٕا۽ٔجلف۽االامس۽امیف۽ ھٕ۽ہیف۽ؿامیفاخیتف۽ہیف۽االؿ يٍِ۽ؿال۽یف۽اال رلٍِ۽ؿاڈا۽یلص۽ؿدحہ۽غٕا ٔیف۽االؿ يٍِ۽افبوذۃ۽ااتکلف۽‬
‫ؿوسٓہ۽ؿمل۽نؽٕا۽ ٔیف۽اال رلٍِ۽شٍيا۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی۔‬
‫‪Page 242 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رضیتْالْمیتْماْریضْل اْابنْامْعبدْوْکرھتْ ںیم۽ےن۽اینپ۽اطق۽ےک۽ےئل۽ؿہ۽دنسپ۽ایک۽وج۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ا۽س۽‬
‫ےک۽ےئل۽دنسپ۽رکّ۽اؿٓ۽ںیم۽ےن۽اینپ۽اطق۽ےک۽ےئل۽لادنسپ۽ایک۽وج۽‬ ‫المیتْما کرہْلہاْابنْامْعبدْ‪1‬۔ ْ‬
‫اُس۽ےک۽ےئل۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽لا۽دنسپ۽رکّ۔‬
‫۽وضحٓ۽ؿاال۽یک۽ٓاےئ۽ادقس۽ےہ۽اؿٓ۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽انجف۽انب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽خق۽دتقمی۽وہےت۽افہحت۽‬
‫وگلا۽اُ۽یک۽ٓاےئ ِ‬
‫ؿریغہ۽ھچک۽ںیہن۽ڑپےتھ۽ےھت۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ضق۽شارگڈؿُ۽اک۽یہی۽ؿریتہ۽اھت۔‬
‫دحمك۽ۺ‪ :‬محمدْفْمؤطاہْمنْطر یقْسقیاننیْعنْمنصورْبنْالمعتمرْوقالْالثوریْناْمنصورْوھذاْلقظْا بنْ‬
‫تعاٰلْعنہْعنْالِرأةْخلفْ‬
‫عینیۃْعنْمنصورْبنْالمعتمرْعنْاّبْوائلْقالْسئلْعبداللْبنْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫االمامْقالْانصتْفانْفْالصلٰوةْلشغالْسیکقیكْذلكْالمامْ‪2‬۔جالہص ۽ہی ۽ہک ۽ض ّيڈلا ۽انب ۽وعسمڈ ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ۽‬
‫ےس۽ڈٓلآہ۽غٕا ٔف۽دتقمی۽وسال۽وہا‪،‬۽رٕاملا۽اخومس۽ٓہ۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽وغشمیل۽ےہ۽ینعی۽اکیبٓ۽لاوتُ۽ےس۽لآ۽ٓانہ۽رقنعبی۽ےھجت۽اامس۽اس۽‬
‫اکس ۽یک ۽تلامك ۽رکڈّ ۽اگ ۽ینعی ۽امنٓ ۽ںیم ۽ےھجت ۽الفالئ ۽لاںیت ۽ٓؿا ۽ںیہن ۽‪،‬اؿٓ ۽خق ۽اامس ۽یک ۽غٕا ٔف ۽ہنیعب ۽اُس ۽یک ۽غٕا ٔف ۽رہھٹیت ۽ےہ ۽وت ۽رھپ۽‬
‫دتقمی ۽اک ۽وخڈ ۽غٕا ٔف ۽رکلا ۽ضحم ۽وغل ۽لا ۽شاہتسئ ۽ےہ۔ریقف ۽اتہک ۽ےہ ۽ہی ۽دحمك ۽ایٰلع ۽ڈٓہج ۽احصچ ۽ںیم ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ضق ۽ٓؿاہ ۽ا ہم ۽ابکٓ ۽ؿ۽‬
‫ٓاجل۽احصچ۽ہتس۽ںیہ۔‬
‫دحمك ۽ۻ‪ :‬واماْحدیثْاالمامْعنْا بنْمسعودْفوصلہْمحمدنامحمدْبنْابانْبنْصا لحْالِریشْعنْحمادْ‬
‫عنْابراہیمْالنخیعْعنْعلِمۃْبنْقؼسْانْعبداللْبنْمسعودْکانْالیِرأْخلفْاالمامْفیماْیج رْوْفیماْ‬
‫یخا فتْفیہْفْاالولینیْوالْفْاالخرینیْوْاذاْصَلْوحدہْقرأفْاالولینیْبقاتحۃْالکتابْوسورةْولمْیِرأْفْ‬
‫االخرینیْشؼناْ‪3‬۔احلص۽ہی۽ہک۽رضحف۽انب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽خق۽دتقمی۽وہےت۽وت۽امنٓ۽ںیم۽حہٖہی۽وہ۽لا۽رسہی۽ھچک۽ہن۽‬
‫و‬
‫ڑپےتھ۽ےھت۽ہن۽ ہلی۽ٓوتعکُ۽ںیم۽ہن۽یلھچپ۽ںیم۽۔۽اہُ۽خق۽اہنت۽وہےت۽وت۽رصف۽وہلٌـُ۽ںیم۽ادمحل۽ؿ۽وسٓف۽ڑپےتھ۔‬
‫ارث ‪ :۴‬ابوْحنیقۃْعنْحمادْعنْابراہیمْانہْقالْلمْیِرأْعلِمۃْخلفْاالمامْحرفاْالْفیماْیج رْفیہْالِرأةْوالْ‬
‫فیماْالیج رْفیہْوالْقرأْفْاالخرینیْبامْالکتابْوالغیھاْخلفْاالمام‬

‫‪ 1‬عمجم۽اسلؿادئ۽لاف۽اماجء۽یف۽دبع۽اہلل۽نب۽وعسمڈ۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ریبؿف۽ۼ ‪۳ /‬ۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ؤمفا۽اامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽ا ػلـہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۳‬‬
‫‪ 3‬ؤمفا۽اامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽ا ػلـہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۳‬‬
‫‪Page 243 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫والْاصحابْعبداللْجمیعاْ‪1‬۔ینعی۽ہمقلع۽نب۽سیق۽ہک۽ابکٓ۽لانیعب۽ؿ۽ااعمظ۽دہتجمنی۽اؿٓ۽اہقف۽لالذمہ۽ض ّيڈلا۽نب۽وعسمڈ۽ںیہ۽اامس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽الک۽رحف۽ہن۽ڑپےتھ۽اچےہ۽حہٖ۽یک۽غٕا ٔف۽وہ۽اچےہ۽ ٓا ہتسہ۽یک۽اؿٓ۽ہن۽یلھچپ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽افہحت۽ڑپےتھ۽اؿٓ۽ہن۽اؿٓ۽ھچک۽خق۽اامس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽وہےت۽اؿٓ۽ہن۽یسک۽ےن۽رضحف۽ےک۽ااحصف۽دبع۽اﷲ نب۽وعسمڈ۽ےس۽غٕا ٔف۽یک۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽انیعمج۔‬
‫ارث۽‪ :۵‬محمدْفْالموطااخربناْبکیْبنْعامرْمرثناْابرہیمْالنخیعْعنْعلِمۃْبنْقؼسْقالْالنْاعضْعَلْ‬
‫جمرةْاحبْاٰلْمنْانْاقرأخلفْاالمام‪2‬۔ینعی۽رضحف۽ہمقلع ۽نب۽سیق ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽اہتبل ۽ ٓا گ ۽یک ۽اگنچٓی ۽طيہ۽ںیم۽ انی۽ےھجم۽‬
‫اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽ایپٓی۽ےہ۽ہک۽ںیم۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽رکؿُ۔‬
‫ارث ۽‪:۶‬محمد ْایضا ْاخربنا ْاسرائیل ْمن ْیونس ْثنا ْمنصور ْعن ْابراہیم ْقال ْان ْاول ْمن ْقرأ ْخلفْ‬
‫ً‬
‫االمامْرجلْات م‪3‬۔ینعی۽امٔامیہ۽نب۽وسلڈ۽ا زبی۽ےن۽ہک۽ٓؿشاےئ۽لانیعب۽ؿا ہم۽ڈنی۽نیتم۽ےس۽ںیہ۽دحتمك۽ؿ۽اقفہق۽اُ۽یک۽‬
‫طًہ‬
‫ٓا اتفف۽مًمٕؿٓ۽ےہ۽رٕاملا۽ےلہپ۽سج۽صخش۽ےن۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپاھ۽ؿہ۽الک۽ ڈ۽ ش۽اھت۔احلص۽ہی۽ہک۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽الک۽دبًق۽‬
‫ےہ۽وج۽الک۽ےب۽اابتعٓ۽ ٓا ڈیم۽ےن۽ادحاف۽یک۽۔ریقف۽اتہک۽ےہ۽ٓاجل۽اس۽دحمك۽ےک۽ٓاجل۽حیحص۽ملسم۽ںیہ۔‬
‫دحمك۽ۼ‪ :‬اامس۽امکل۽اینپ۽ؤمفا۽ںیم۽اؿٓاامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽اینپ۽دنسم۽ںیم۽ٓؿامك۽رکےت۽ںیہ‪:‬وھذاْسباقْمالكْ‬
‫عنْنافعْانْعبدالل ْبنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعن ماْکانْاذاْسئلْھل ْیِرأْاحد ْخلفْاالمام ْقالْاذاْصَلْ‬
‫احدکمْخلفْامامْفحسبہْقرأةْاالمامْواذاْصَلْوحدہْفلیِرأْقالْوکانْعبداللْبنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫عنہماْالیِرأخلفْاالمامْ‪4‬۔ینعی۽دیسلا۽ؿ۽انب۽دیسلا۽دبعاﷲ نب۽اثاراغمـنینم۽رمع۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽خق۽‬
‫ف۽دتقمی۽وسال۽وہلا۽ رٕامےت۽خق۽وکیئ۽مت۽ںیم۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےھ۽وتاےس۽غٕا ٔف۽اامس۽اکیف۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽اکيال۽ڑپےھ۽‬ ‫ڈٓلآہ۽غٕا ٔ ِ‬
‫وت۽غٕا ٔف۽رکّ۔لاول۽ےتہک۽ںیہ۽دبعااﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽وخڈ۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽ہن۽رکےت۽ریقف۽اتہکےہ۔‬

‫‪ 1‬اتکف۽الآلآ۽اامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽جلف۽االامس۽ؿللؼٍيہ۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽ص‪۴۹‬‬

‫‪ 2‬ومفا۽اامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۳‬‬
‫‪ 3‬ومفا۽اامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۳‬‬
‫‪ 4‬ؤمفا۽اامس۽امکل۽رتک ارقلا ٔہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ثار۽دمحم۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽ص۽‪۹‬ۻ‬
‫‪Page 244 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک۽ہی۽دحمك ۽اغمك ۽ڈٓہج۽یک۽حیحص۽االانسڈ ۽ےہ۽یتح۽ہک۽امکل ۽نب۽لاول۽نع۽انب۽رمع۽وک۽تہب۽دحمنیث۽ےن۽حیحص۽رتنی۽اشا ۽دین۽اہک۔‬
‫دحمك۽‪:۴۳‬محمدْاخربناْعؽیداللْبنْعمربنْحقصْبنْعاصمْبنْعمرْبنْالخطابْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْ‬
‫تعاٰل ْعنہْقالْمنْصَلْخلفْاالمامْکقتہْقرأتہْ‪1‬۔۽ینعی۽رضحف۽دبعاﷲ‬ ‫عنْنافعْعنْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ ْ‬
‫نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽رٕامےت۽ںیہ۽دتقمی۽وک۽اامس۽اک۽ڑپانھ۽اکیف۽ےہ۽۔۽ریقف۽اتہک۽ےہ۽ہی۽دنس۽یھب۽لثم۽شاقب۽ےک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽‬
‫ٓاجل۽یھب۽ٓاجل۽احصچ۽ہتس۽ںیہ۽‪،‬۽ہکلب۽ضعب۽نلع۽ء۽دحمك۽ےن۽ٓؿالاف۽لاول۽نع۽دیبعاﷲ نب۽رمع۽وک۽اامس۽امکل۽رپ۽رتحیج۽ڈی۽۔‬
‫دحمك ۽‪ :۴۴‬محمدْاخربناْعبدالرحمنْبنْعبداللْالمسعودیْاخربینْا نسْبنْسیینْعنْا بنْعمرْ‬
‫تعاٰلْعنہماْانہْسئلْعنْالِرأةْخلفْاالمامْقالْتکقیكْقرأةْاالمامْ۔‪2‬ینعی۽دیسلا۽انب۽رمع۽ٓیض۽‬ ‫ریضْاللْ ٰ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ڈٓلآہ۽غٕا ٔف۽ااسفتسٓ۽وہا۽رٕاملا۽ےھجت۽اامس۽اک۽ڑپانھ۽سب۽رکلا۽ےہ۔۽‬
‫دحمك ۽‪ :۴۵‬اامس ۽اوب ۽رفعج ۽ادمح ۽نب ۽دمحم ۽احطؿ ۽ی ۽ٓحمۃ ۽اﷲ نیلع ۽اعمین ۽الآلآ ۽ںیم ۽ٓؿامك ۽رکےت ۽ںیہ ۽‪:‬حدثناْابنْوھبْفساقْ‬
‫تعاٰل ْعنہْسمعہْیِولْالیِرأْالمؤتمْخلفْاالمامْفْشیئْمنْ‬
‫باسنادہْعنْزیدْبنْثابتْریضْاللْ ٰ‬
‫صالةْ‪3‬ینعی۽دیسلا۽ٓلڈ۽نب۽لامك۽ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ۽دتقمی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽امنٓ۽ںیم۽غٕاف۽ہن۽رکّ۽ینعی۽‬
‫امنٓ۽حہٖ۽وہ۽لا۽رسہی‪:‬‬
‫نْمویس ْبنْسعیدْبنْزیدْبنْ‬
‫ٰ‬ ‫دحمك ۽‪:۴۶‬محمدْاخربناْداؤدْبنْقؼسْثناْعمرْبنْمحمدْبنْزیدْع‬
‫ثابتْاالنصاریْیحدثہْعنْجدہْقالْمنْقرأخلفْاالمامْفالْصلٰوةْلہْ‪4‬۽۔ینعی۽رضحف۽ٓلڈ۽نب۽لامك۽ااصنٓی۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ۽وج۽صخش۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپےھ۽اس۽یک۽امنٓ۽اجیت۽ٓیہ۽۔ریقف۽اتہک۽ےہ۽ہی۽دحمك۽نسح۽ےہ۽اؿٓ۽ڈآػنًی۽‬
‫ےن۽رطبقی۽فاؿس۽اےس۽ وفى ًا۽ٓؿامك۽ایک۔‬
‫دحمك۽‪ :۴۷‬الحافظْبنْعَلْبنْعمرْالدارقطینْعنْاّبْحاتمْبنْحبانْثینْابراہیمْبنْسعدْعنْاحمدْ‬
‫بنْعَلْبنْسلیمانْالدوریْعنْعبدالر ٰ‬
‫حمنْالمخزویم‬

‫‪ 1‬ؤمفا۽االامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽صۺۼ‬

‫‪ 2‬ؤمفا۽االامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽صۻۼ‬
‫‪ 3‬رشچ۽اعمین۽االلآ۽لاف۽ارقلا ٔہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪)۴۸۴ /۴‬‬
‫‪ 4‬ؤمفا۽االامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽ وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۵‬‬
‫‪Page 245 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عنْسقیانْبنْعیؼنہْعنْا بنْطاؤسْعنْابیہْعنْزیدْعنْثابتْعنْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْ‬
‫قالْمنْقرأخلفْاالمامْفالْصلٰوةْلہْ‪1‬۔ینعی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽ؿنیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽‬
‫یک۽امنٓ۽ںیہن۽وہیت۔‬
‫دحمك۽‪ :۴۸‬محمدْایضااخربناْداؤدْبنْقؼسْالقراءْالمدینْاخربینْبعضْولدْسعدْبنْاّبْوقاصْانہْذکرلہْانْ‬
‫تعاٰلْعنہْقالْوددتْانْالذیْیِرأْخلفْاالمامْفْفیہْجمرةْ‪2‬۔ینعی۽دیسلا۽دعس۽نب۽ایب۽ؿاقص۽ٓیض۽‬ ‫سعداْریضْاللْ ٰ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ہک۽اافلض۽احصہب۽ؿ۽رشعہ۽رشبمہ۽ؿ۽رقملا ُِ۽لآاگہ۽ےس۽ںیہ۽وقنمل۽ےہ۽ا ںوُ۽ےن۽رٕاملا۽ثارا۽یج۽اچاتہ۽ےہ۽ہک۽اامس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےک۽طيہ۽ںیم۽ااگنٓہ۽وہ۔‬
‫دحمك۽‪ :۴۹‬محمدْایضاْاخربناْداؤدْبنْقؼسْالقراءْثناْمحمدْبنْعجالنْانْعمرْبنْالخطابْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫عنہْقالْلیتْفْفمْالذیْیِرأْخلفْاالمامْحجرا‪3‬۔ینعی ۽رضحف ۽اثار ۽اوملنینم ۽افٓؿط ۽امظع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےن۽‬
‫رٕاملا۽اکس۽وجصخش۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽غٕا ٔف۽رکّ۽اُےکس۽طيہ۽ںیم۽رھتپ۽وہ۔‬
‫ظ‬
‫ریقف ۽اتہک ۽ےہ ۽ٓاجل ۽اس ۽دحمك ۽ےک ۽مٔ ۽رشؿ ۽حیحص ۽ملسم ۽ںیہ۔ااحللص ۽اُ ۽ااحڈمك ۽ زًذہ ۽ؿ ۽ربتعمہ ۽ےس ۽ذمہق ۽ہیفنح ۽دمحب ۽اﷲ لامك۽‬
‫وہایگ۽اف۽لایق۽ٓےہ۽اکسمتف۽شاہیعف۽اُُ۽ںیم۽دمعہ۽رتنی۽ڈاللئ۽ےسج۽اُُ۽اک۽دمآ۽ذمہق۽انہک۽اچےئہ۽دحمك۽ نیحیح۽ےہ۽ینعی۽الْصلٰوةْ‬
‫االْبقاتحۃْالکتابْ‪4‬وکیئ۽امنٓ ۽ںیہن۽وہیت۽ےب۽افہحت۽ےک۔۽وجاف ۽اس ۽دحمك ۽ےس۽دنچوطٓ ۽رپ ۽ےہ۽اہیُ۽ایس ۽دقٓ ۽اکیف۽ہک۽ہی۽‬
‫و‬
‫دحمك ۽ مھآّ ۽انو ۽ہن ۽امہّٓ ۽رضم‪ ،‬۽مہ ۽وخڈ ۽امےتن ۽ںیہ ۽ہک ۽وکیئ ۽امنٓ ۽ڈاف ۽ٓوکه ۽وجسڈ ۽ےب ۽افہحت ۽ےک ۽امتس ۽ںیہن ۽اامس ۽یک ۽وہ ۽وخاہ۽‬
‫امومس۽یک۽رگم۽دتقمی۽ےک۽قح۽ںیم۽وخڈ۽ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽اُس۽ےک۽ےئل۽اامس۽یک۽غٕا ٔف۽اکیف۽اؿٓ۽اامس۽اک۽‬
‫ڑپانھ ۽ہنیعبٖ ۽اس ۽اک ۽ڑپانھ ۽ےہ۔ ۽امک ۽ شانؼًا(اسیج ۽ہک ۽ےھچیپ ۽زگٓ ۽اکچ۔ف) ۽ س ۽ج ِ‬
‫الف ۽آشاڈ ۽وضحٓ ۽ؿاال ۽مت ۽ےن ۽اہکُ ۽ےس ۽اکنل ۽ایل ۽ہک۽‬
‫دتقمی۽خق۽لک۽وخڈ۽ہن۽ڑپےھ۽اگ۽امنٓ۽اس۽یک۽ےب۽افہحت۽ٓےہ۽ک ۽اؿٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۔‬
‫ڈؿرسی۽ڈلیل‪:‬دحمك۽ملسم۽منْصَلْصالةْلمْیِرأفی اْبامْالِراٰنْفیھْخداج‬

‫‪ 1‬بصن۽ارلالۃ۽وحباہل۽للع۽صٍيا۽ہيۃ۽نم۽رطقی۽ڈآػنًی۽اتکف۽اٰولصلہ۽ہبتکم۽اشالہیم۽ٓلاص۽‪ /۵‬ۼ‪،۴‬۽زنک۽ا بمال۽اابلف۽ااخلسم۽غٕا ٔہ۽ااملومس۽وبطمہع۽ۃبتکم۽‬

‫ارتلاف۽اشالیم۽ریبؿف۽ۻ‪۹ /‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ؤمفالالامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۴۳۴‬‬
‫‪ 3‬ؤمفالالامس۽دمحم۽لاف۽ارقلا ٔہ۽یف۽اٰولصلہ۽جلف۽االامس۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽‪۴۳۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 4‬اداحف۽اصلڈہ۽ا مٌؼٍِ۽ارقلاء۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۻ‪-۷‬ۺ‪۷‬‬
‫ف‪:‬۽اخبٓی۽دلج۽‪۴‬۽ص۽‪۴۳۷‬۽اؿٓ۽ملسم۽چ۽‪۴‬۽ص۽ۼ‪۴۹‬۽رپ۽الٰولصہ۽نمل۽مل۽نؽٕا ٔ۽افبوذۃ۽ااتکلف۽ےک۽اافلؿ۽ںیہ۔‬
‫‪Page 246 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یھْخداجْیھْخداجْ‪1‬۔احلص۽ہی۽ہک ۽سج۽ےن ۽وکیئ ۽امنٓ ۽ےب ۽افہحت۽ڑپیھ ۽ؿہ ۽لاصق۽ےہ ۽لاصق ۽ےہ ۽لاصق۽ےہ۔ ۽اس ۽اک ۽وجاف۽‬
‫طسل ّ‬
‫ف۽امومس۽ےس۽ینغم۽جالہص۽ہی۽ہک۽اس۽مسق۽یک۽ااحڈمك۽ارگ۽‬‫یھب۽ہنیعبٖ۽لثم۽اؿل۽ےک۽ےہ۽امنٓ۽ےب۽افہحت۽اک۽اصقنُ۽ ش۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽اامس۽غٕا ٔ ِ‬
‫ہچ۽الوھکُ۽وہُ۽ںیھمت۽اس۽ؿغك۽اکبٓ۽ ٓا دم۽وہُ۽ک ۽خق۽امہّٓ۽وطٓ۽رپ۽امنٓ۽دتقمی۽ےب۽ا ّس۽ااتکلف۽ٓیتہ۽وہ۽وھوْممنو ع۽(اؿٓ۽ہی۽‬
‫ونممه۽ےہ۽۔ف)۽اؿٓ۽ ٓا ر۽دحمك۽ںیم۽وقل۽رضحف۽ض ّيڈلا۽اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽اقرأْب اْفْنقسكْیاْفاریس ‪(2‬اےنپ۽‬
‫ڈل۽ںیم۽ڑپھ۽اّ۽افٓیس۔ف)ہک۽شاہیعف۽اس۽ےس۽یھب۽اشٍياڈ۽رکےت۽ںیہ۽ریقف۽وتبقیف۽اغہی۽اُس۽ےس۽الک۽وجاف۽نسح۽وطلی۽اذللی۽‬
‫ٓکھيا۽ےہ۽سج۽ےک۽ڈرک۽یک۽اہیُ۽اجنگشئ۽ںیہن۔‬
‫شیتی۽ڈلیل‪:‬۽دحمك۽ابعڈہ۽نب۽اصطق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽الْتقعلوْاْاالبامْالِراٰنْ‪3‬اامس۽ےک۽ےھچیپ۽اؿٓ۽ھچک۽ہن۽ڑپوھ۽وساےئ۽‬
‫افہحت۽ےک۔‬
‫اؿل ًاہی۽دحمك ۽فیعض۽ےہ۽اُُ ۽حیحص۽دحوثیُ۽یک۽وج ۽مہ ۽ےن ۽ملسم۽اؿٓرتذمی۽ؿنسایئ۽ؿومفاےئ۽اامس۽امکل ۽ؿومفاےئ۽اامس۽دمحم۽ؿریغاہ۽‬
‫احصچ۽ؿ۽ربتعماف۽ےس۽لقن۽ںیک۽بک۽اقمؿطق۽رک یتک۽ےہ۽‪،‬اامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ؿریغہ۽خف ّاؿ۽ےن۽اس۽یک۽نؽعٌف۽یک۽‪،‬۽ییحی۽نب۽نیعم۽‬
‫و‬
‫ےسیج۽لادقنی۽سج۽یک۽تبسن۽اامس۽دمؿچ۽ےن۽رٕاملا۽سج۽دحمك۽وک۽ زًٰی۽ہن۽اچہپےن۽دحمك۽یہ۽ںیہن۽رٕامےت۽ںیہ۽اانثتسےئ۽افہحت۽ریغ۽‬
‫وفحم۽ؿ۽ےہ۔‬
‫لام ًيا وخڈشاہیعف۽اس۽دحمك۽رپ۽ڈؿ۽‪۵‬۽ؿہج۽ےس۽لمع۽ںیہن۽رکےت‪:‬الک۽ہی۽ہک۽اس۽ںیم۽امؿٓاےئ۽افہحت۽ےس۽یہن۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽‬
‫دتقمی ۽وک ۽مضِ ۽وسٓف ۽یھب ۽اجمٔ ۽ےہ۔صرحْبہْاالمامْالنوْویْفْشرحْصحیحْمسلم ۽(اامس ۽ونؿی۽ےن ۽رشچ ۽حیحص۽‬
‫ملسم۽ںیم۽اس۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ)۽ڈؿرسّ۽ہی۽ہک۽دحمك۽ذموکٓ۽سج۽رطقی۽ےس۽اوبڈاؿڈ۽ےن۽ٓؿامك۽یک۽لآؿآ ۽دنلب ۽انمڈی۽ہک۽دتقمی۽‬
‫وک۽حہ ًٖا۽افہحت۽ڑپانھ۽ٓؿا۽اؿٓ۽ہی۽ا ۽لاالامجه۽ونممه۽صرحْبہْاالمامْالنوویْفْشرحْصحیحْمسلم۽(خیش۽دبعاقحل۽دحمف۽‬
‫ڈولہی۽ےن۽اعملف۽ںیم۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽اامس۽ونؿی۽اک۽کالس۽‬

‫ؼزً غمسل‬
‫‪ 1‬ا ح۽ا ش۽لاف۽ؿوجف۽غٕا ٔہ۽اافلہحت۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳ /۴‬ۺ‪-‬ۼ‪۴۹‬‬
‫ؼزً غمسل‬
‫‪ 2‬ا ح۽ا ش۽لاف۽ؿوجف۽غٕا ٔہ۽اافلہحت۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪ /۴‬ۼ‪۴۹‬‬
‫‪ 3‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽ابعڈہ۽نب۽ااصلطق۽ وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪،۶۵۵ /۸‬ننس۽ادلآ۽ػنًی۽لاف۽ؿوجف۽غٕا ٔہ۽اس۽ااتکلف۽اخل۽وبطمہع۽رشن۽اۃنسل۽‬
‫اتلمُ۽‪ /۴‬ۻ‪۶۴‬‬
‫‪Page 247 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشچ ۽ںیم ۽یھب ۽ااکس ۽افدئہ ۽ڈہات ۽ےہ۔ف) ۽ س ۽وج ۽وخڈ ۽اُُ ۽ےک ۽مٔڈلک ۽رتمؿک ۽مہ ۽رپ ۽اُس۽ےس ۽زک ۽رطچ ۽ااجتحچ ۽رکےت ۽ںیہ۔‬
‫حر‬
‫لاہلمجل ۽امہٓا ۽ذمہق ۽ذہمف ۽دمحب ۽اﷲ ح ۽اکہیف ۽ؿ ۽ڈاللئ ۽ؿاہیف ۽ےس ۽لامك ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽اخمنیفل ۽ےک ۽لاس ۽وکیئ ۽ڈلیل ۽اقعط ۽ایسی ۽ںیہن ۽ہک ۽اُےس۽‬
‫اعمڈاﷲ لالط۽لا۽لحمضم۽رکےکس۽رگم۽اس۽ٓامہن۽ ُمٔت ن۽ےک۽ضعب۽اہجل۽ےب۽اگلس۽وھنجُ۽ےن۽وہاےئ۽سفن۽وک۽اانپ۽اامس۽ئانلا۽اؿٓ۽ا ماظس۽‬
‫م‬
‫اشالس۽وک۽ڈٓمہ۽ ٔمہ۽رکےن۽ےک۽ےئل۽دیلقت۽ا ہم۽رکاس۽ںیم۽جڈشاف۽ؿ۽اؿاہس۽دیپا۽رکےت۽ںیہ۽سج۽شآ۽ؿ۽شاامُ۽رپ۽ا ہم۽دہتجمنی ً‬
‫۽وصخطا۽‬
‫اامس۽اال ہم۽رضحف۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ؿنع۽دلقم۽ہی۽یک۽اخمتفل۽اؿٓ۽سج۽اضبًق۽ضٕاجف۽رپ۽اڈاعےئ۽ااہتجڈ۽ؿاقفہق۽ےہ۽‬
‫۽دمایعُ۽اخس۽اکٓ۽‬
‫ِ‬ ‫ًؼالےئ۽نیفصنم۽اک۽ولعمس۽الص۽وصقمڈ۽اُ۽اک۽اوغاےئ۽وعاس۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اچیبّٓ۽غٕ ٓا ُ۽ؿ۽دحمك۽ےس۽لاؿافق۽ںیہ۽وج۽اُ‬
‫ےن۽ہہک۽ڈلا۽اُ ںوُ۽ےن۽امُ۽ایل۽ارگہچ۽وخاص۽یک۽رظن۽ںیم۽ہی۽لاںیت۽ومخق۽ڈ ّك۽ؿ۽لاًق۽تحیضف۽وہُ۽‪،‬اﷲ ضًزي ٰہ۽ؿاعتیٰل۽ؿشاؿس۽‬
‫اطیشُ ۽ےس ۽اامُ ۽ےشخب ۽اٰنیم ۽ھذاوالعلمْعندْواھبْالعلومْالعالمْبکلْسرمکتوم ۽(اےس ۽وبقل ۽رٕام ۽اؿٓ ۽یقیقح ۽ملع۽‬
‫اس۽ڈاف۽ےک۽لاس۽وج۽امتس۽ىلـس۽اطع۽رٕامےن۽ؿاال۽اؿٓامتس۽یفخم۽ٓآؿُ۽ےس۽ؿافق۽ےہ۔ف)‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۸۷‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽وج۽احظف۽امنٓ۽ںیم۽اس۽رطچ۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ڑپاتھ۽وہ۽ہک۽ہن۽وت۽حیحص۽ارعاف۽اک۽‬
‫ڈایھُ ۽ٓکھيا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہن ۽اؿاقف ۽الٓہم ۽رپ ۽ؿفق ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امیض ۽عمج ۽ ملکت ۽ےک ۽ ےغی ۽اےسی ۽اڈا ۽رکلا ۽ےہ ۽ہک ۽شانیعم ۽وک ۽عمج ۽وممك۽‬
‫اغمك۽اک۽ہبش۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽اثَٖ۽ہگج۽رحؿف۽ؿ۽املکف۽یھب۽رٕؿذگاضق۽وہاجےت۽ںیہ۽وت۽اس۽ےک۽ ُشٌٍْ۽ںیم۽ھچک۽وثاف۽یک۽ادیم۽لا۽لالک۽ںیہن۽‬
‫اؿٓ۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽ہی۽ذعٓ۽رتک۽امجًق۽ےک۽ےئل۽وبقمل۽وہاگ۽لا۽ںیہن۽لا۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽امجًق۽ےک۽ےئل۽‬
‫اجلا۽رضؿٓی۽ےہ۽لا۽رصف۽رٕص۽امجًق۽ےس۽اڈا۽رکّ۽لایق۽امنٓ۽اکمُ۽رپ۽ڑپےھ۔(ایبُ۽رکؿ۽اؿٓ۽ارج۽لاؿ۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫عً‬‫خ‬
‫خلا۽یف۽االرعاف۽ینعی۽رحتک‪،‬وکسُ۽‪،‬۽دشتلڈ‪،‬۽فیفخت‪،‬۽رصق‪،‬دم۽یک۽یطلغ۽ںیم۽نلعےئ۽اتم رنی۽ٓہمح۽اﷲ ویلع۽ا مِ۽اک۽وتف۽ی۽وت۽ہی۽ےہ۽‬
‫ہک۽یلع۽االفالط۽اس۽ےس۽امنٓ۽ںیہن۽اجیت۔‬
‫فْالدرالمختارْوزلۃْالِاریْلوْفْاعرابْالْتقسدْ ُڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽غٕا ٔف ۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽یطلغ۽ارگ۽ارعاف۽‬
‫ںیم۽وہ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽وہک ۽ارگہچ۽اس۽ےس۽ینعم۽دبل۽اجےئ۽‬ ‫وانْغیْالمعینْبہْیقیت۔مٔآہیْ‪ْ 1‬‬
‫ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہمٔآہی۔(ف)‬

‫‪ُ 1‬ڈٓ۽اتخمٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳ /۴‬ۼ‬

‫‪Page 248 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الْتقسدْفْالکلْوبہْیقیتْ۔بزازیہْوْخالصہْ‪ ْ 1‬اُ ۽امتس۽وصٓوتُ۽ںیم۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اؿٓ ۽ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہ۽‬
‫۔مٔآہی۽ؿ۽جالہص۽(ف)‬
‫ارگہچ۽نلعےئ۽دقتمنی۽ؿ۽وخڈ۽ا ہم۽ذمہق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ڈٓوصٓف۽اسفڈ۽ینعم۽اسفڈ۽امنٓ۽امےتن۽ںیہ۽اؿٓ۽یہی۽نم۽ثیح۽ادللیل۽‬
‫اوقی۽‪،‬اؿٓ۽ایس۽رپ۽لمع۽اوحؿ۽ؿارحی۽۔‬
‫فْشرحْمنیۃْالکبیْھوْالذیْصححہْالمحِِونْ رشچ ۽صٍيہ ۽ریبک ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽ایس ۽وک ۽نیققحم ۽ےن ۽حیحص ۽غٕآ ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽ایس۽‬
‫رٕؿه۽وک۽ڈرک۽ایک۽ س۽وت۽اےنپ۽اتخمٓ۽رپ۽لمع۽رک۽اؿٓاایتحؿ۽رہب۽وصٓف۽ہٖ۽‬
‫وفرعواعلیہ ْالقرو ع ْفاعمل ْبما ْتختارْ‬
‫۽وصخطا۽امنٓ ۽ںیم‪ ،‬۽ویکہکن ۽یہی۽ؿہ ۽لمع ۽ےہ ۽سج ۽ےک۽‬
‫اقمس۽رپ۽رتہب ۽ےہ ً‬
‫واالحؾیاط ْاوٰل ْسیما ْف ْامرالصلٰوة ْالیت ْیھ ْاولْ‬
‫لآّ۽ںیم۽دنبّ۽ےس۽ضق۽ےس۽ےلہپ۽وپھچ۽وہک (صلزػا۔ف)‬
‫مایحاسبْالعبدْعلی ا۔‪(ْ2‬ملخصا) ْ‬
‫اؿٓ۽ؿفق۽ؿ۽ؿلص۽یک۽یطلغ۽وکیئ۽زیچںیہن۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽ؿفق۽الٓس۽رپ۽ہن۽رہھٹا۽ ُمٔا۽ایک۽رگم۽امنٓہن۽یئگ۔‬
‫فْالعلمگییۃْانْوصلْفْغیموضعْالوصلْکماْ اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽اقٓی۽ےن۽ؿاہُ۽ؿلص۽ایک۽اہجُ۽ؿلص۽اک۽‬
‫لولمْیِفْعندْقولہْاصحبْالنارْبلْوصلْبِولہْ اقمس ۽ہن ۽اھت ۽اسیج ۽ہک ۽اقٓی ۽ےن ۽ؿفق ۽ہن ۽ایک ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک۽‬
‫اصحب ْالنار"رپ ۽ہکلب"الذین ْیحملونْ‬ ‫الذین ْیحملون ْالعرش ْالتقسد ْلکنہ ْقؽیحْ آشاڈ" ٰ‬
‫العرش"ےک۽شاھت۽صال۽ڈلا ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہ۽ک ۽اہتبل۽ہی۽لمع۽ ُمٔا۽‬
‫ھکذاْفْالخالصۃْ‪3‬۔ ْ‬
‫ےہ۔جالہص۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔(ف)‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صرح ْغی ْواحد ْممھن ْصاحب ْالذخیة ْعَل ْانْ دعتمڈ ۽نلعء ۽سج ۽ںیم ۽اصخ ِق ۽ڈریخہ ۽یھب ۽ےہ ۽ےن ۽اس ۽لاف ۽یک۽‬
‫القتویْعَلْعدمْالقسادْبکلْحالْالنْفْمراعاةْ رصتحی ۽رٕامیئ۽ہک ۽ہٖ ۽احل ۽ںیم ِ‬
‫۽دعس ۽اسفڈ ۽رپ ۽وتفٰی ۽ےہ ۽ویکہکن۽‬
‫ؿفق۽‪،‬۽ؿلص۽اؿٓ۽ادتباء۽یک‬ ‫الوقفْوالوصلْواالبتداء ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪ /۴‬ۺ‪۷۹‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽وفادئ۽نم۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶‬ۼ‪۷‬‬
‫‪ 3‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااخلسم۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴ /۴‬ۻ‬
‫‪Page 249 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ایِاعْالناسْفْالحرجْخصوصا ْفْحقْالعوامْوْ ٓاعمك ۽الٓس۽رکےن۽ےس۽ولوگُ۽رپ۽وصخ ًطا ۽وعاس۽رپ۽ یگن۽الٓس۽‬
‫رْ‬
‫ٓا ےئ۽ک ۽اؿٓ۽رشى ًا۽ یگن۽ وفه۽ےہ۔(ف)‬ ‫الحر جْمدفو عْشر رْعاْ‪1‬۔ ْ‬
‫ویُ۽یہ۽ریمض"نا"ںیم۽افل۽ومسمه۽ہن۽وہلا۽دسفم۽ںیہن۔‬
‫لما ْصرح ْبہ ْالِنیۃ ْان ْمن ْالعرب ْیکتیف ْعنْ ویکہکن۽عٍيہ۽ںیم۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽ضعب۽رعف۽افل۽ےک۽وعص۽ہحتف۽‬
‫االلف ْبالقتحۃ ْو ْالیاء ْبالکسرة ْوالواو ْبالضمۃْ ‪ ،‬۽لاء ۽ےک ۽وعص ۽رسکہ ۽اؿٓ ۽ؿاؿ ۽ےک ۽وعص۽ہمض ۽رپ ۽اافتکء ۽رکےت ۽ںیہ۽‬
‫تِول ْاعذُ بالل ْمکان ْاعوذ ْبالل ْ‪ْ ،‬قلت ْوعلیہْ افتسمڈ۽ےہ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽آشاڈ۽اعتیٰل۽جڈ۽ٓئان۽ںیم۽اعتیٰل۽یک۽لا۽‬
‫ْ‬
‫م جڈف۽رکےن۽ےس۽لاالافتط۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۔‬
‫یخرجْماصرحْبہْفْالغنیۃْانْحذفْالیاءْ نْ‬
‫تعاٰلْفْتعاٰلْجدْربناْالتقسداتقاقا۔‪ْ ْ2‬‬
‫ایس۽رطچ۽رحؿف۽ؿ ۽املکف ۽اک۽رٕؿذگاضق ۽وہاجلا ۽یھب۽ڈؿاص ًا ۽ومخ ِق ۽اسفڈ ۽ںیہن ۽وہلا ۽ہکلب ۽ایس۽ؿغك ۽ہک۽رییغت۽اک ۽ینعم۽رکےل۽کماْھوْ‬
‫تعاٰل۽(اسیج۽ہک۽ا ہم۽دقتمنیم۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽طسلّمہ۽اضہطب۽ےہ۽۔ف)‬ ‫ضابطۃْاالئمۃْالمتِدْمنیْرحم مْاللْ ٰ ْ‬
‫لاہلمجل ارگ۽احظف۽ذموکٓ۽ےس ُ۽ؿہ۽خلاںیئ۽وج۽دسفم۽امنٓ۽ںیہ۽ؿاعق۽ںیہن۽وہںیت۽وت۽امنٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽ڈٓضق۽‪،‬اؿٓ۽رتک۽امجًق۽ےک۽ےئل۽ہی۽‬
‫ذعٓ۽لا۽ومسمه‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽خلالاےئ۽دسفمہ۽اصڈٓ۽وہےت۽ںیہ۽وت۽ےب۽كش۽ؿہ۽امنٓ۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۔ہن۽ؿاہُ۽وثاف۽یک۽اجنگشئ۽ہکلب۽ایعڈا۽لاﷲ‬
‫سکع۽اک۽وخف۽ےہ۽‪،‬۽ہن۽الہِ۽ضذلّہ۽وک۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽اجےن۽یک۽احخق۽ہک۽یہی۽دجسم۽وجاُ۽رپ۽قح۽ٓیتھک۽ےہ۽ونہٓ ِ‬
‫۽اتحمچ۽امنٓ۽ؿ۽امجًق۽ےہ۔۽‬
‫امنٓ۽افدس۽اک۽وت۽دعس۽ؿوجڈرشى ًا۽اسکیُ۽‪ ،‬س۽ارگ۽نکمم۽وہ۽وتڈؿلآہ۽امجًق۽ؿںیہ۽اقمئ۽رکّ۽ؿٓہن۽ ٓا ف۽یہ۽دجسم۽ںیم۽اہنت۽ڑپھ۽ےل۽ہک۽قحِ۽‬
‫دجسم۽اڈا۽وہ‪،‬‬
‫کما ْافادہ ْف ْالقتاوی ْالخانیۃ ْوفی ا ْایضامؤذنْ اسیج۽ہک۽اتفؿٰی۽اخہین۽ںیم۽اس۽اک۽اافڈہ۽ایک۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽ہی۽یھب۽ےہ۽‬
‫بمسجد ْالیحضر ْمسجدہ ْاحد ْقالوا ْیوذن ْھوْ ہک۽یسک۽ایسی۽دجسم۽اک۽ومڈُ ۽اہجُ۽وکیئ۽اؿٓ ۽امنٓی۽ںیہن۽ ٓا لا ۽وت۽‬
‫ومڈُ ۽اڈاُ ۽ڈّ ۽‪،‬ریبکت ۽ےہک ۽اؿٓ ۽اہنت ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکّ۔اؿٓ ۽ہی ۽اس۽‬ ‫یِیمْو یصَلْوحدہْوذاكْاحبْمنْانْیصَل ْ‬
‫ےک۽ےئل۽ڈؿرسی‬

‫‪ 1‬جِليۃ‬
‫‪ 2‬عٍيہ۽لاف۽یف۽جڈف۽ارحلف۽ؿاسللاڈہ۽طنٌغہ۽رہتشمہ۽لاغمہا۽دننلۃ۽ص‪۹۶‬‬
‫‪Page 250 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دجسم۽ںیم۽امنٓ۽اڈا۽رکےن۽ےس۽رتہب۽ےہ۔(ف)‬ ‫فْمسجدْ ٰاخرْ۔‪ْ 1‬‬
‫اؿٓ ۽ارگ ۽ہی ۽وصٓف ۽وہ ۽ہک ۽احظف ۽ذموکٓ ۽رٕوضُ ۽ںیم ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم۽حیحص ۽ڑپاتھ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽خلا ۽لا ۽ےئ ۽دسفم ۽ہ ۽رصف ۽رتاؿحی۽ںیم۽وبہج ۽تلجع۽‬
‫ؿےب۽اایتحیط۽ؿاعق۽وہیت۽ںیہ۽وت۽رٕص۽ںیم۽اس۽یک۽ادتقا۽رکّ۽رتاؿحی۽ںیم۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽ؿٓہن۽ڈٓوصٓف۽اسفڈرٕوضُ۽ںیم۽یھب۽‬
‫ادتقاء۽ڈٓضق۽ںیہن۽کماْالْیخیف۽(اسیج۽ہک۽فاہٖ۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ۺ۽ٓعیب۽الآ ر۽ۺ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۸۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽اامس۽لا۽رفنمڈ۽شیتی۽لا۽دویھت۽ٓتعک۽ںیم۽ھچک۽غٕا ٔف۽حہٖ۽ےس۽ڑپھ۽اجےئ۽وت۽دجسہ۽‬
‫وہس۽ؿاخق۽وہاگ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اامس۽اُُ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽نج۽ںیم۽ ٓا ہتسہ۽ڑپانھ۽ؿاخق۽ےہ۽ےسیج۽رہظ۽ؿ۽رصع۽یک۽ضق۽ٓاعکف۽اؿٓ۽اشعء۽یک۽یلھچپ۽ڈؿ۽اؿٓ۽رغمف۽یک۽شیتی۽اانت۽غٕ ٓا ُ۽‬
‫ میظ۽سج۽ےس۽رٕص۽غٕا ٔف۽اڈا۽وہ۽ےکس(اؿٓ ُ۽ؿہ۽امہّٓ۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےک۽ذمہق۽ںیم۽الک۽ ٓا مك۽ےہ)۽وھبل۽رک۽ل ٓاؿآ۽ڑپھ۽اجاگیئ۽‬
‫وت۽لالہبش۽دجسہ۽وہس۽ؿاخق۽وہاگ‪،‬۽ارگ۽لال۽ذعِٓرش ی۽دجسہ۽ہن۽ایک۽لا۽اس۽دقٓ۽دصقًا۽لآؿآ۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽ےہ‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اس۽ادقآ۽ےس۽مک۽طيلًا۽‬
‫غ‬
‫الک۽آ ڈھ۽ہملک۽لآؿا ِٓ۽دنلب۽لکن۽اجےئ۽وت۽ذماہق۽ٓاحج۽ںیم۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۔۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۔‬
‫االسرارْیجبْعَلْاالمامْوالمنقردْفیماْیسرفیہْوھوْ رسی ۽امنٓؿُ ۽ںیم ۽اامس ۽رفنمڈ ۽ڈؿونُ ۽رپ ۽ارسآ(رسًا ۽غٕا ٔف)۽‬
‫صلٰوة ْالظ ر ْوالعصر ْو ْالثالثۃ ْمن ْالمغرب ْوْ ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽رہظ۽‪،‬رصع۽‪،‬رغمف۽یک۽شیتی۽ٓتعک۽‪،‬اشعء۽‬
‫االخریانْمنْالعشاءْوْصالةْالکسوفْوْاالسؾسِاءْ یک ۽ ٓا ری۽ڈؿتعک۽‪،‬امنٓکصـ ۽ف۽اؿٓ ۽امنٓ ۽ااقستسء۽ںیہ۽۔اسیج ۽ہک۽‬
‫رحب۽ںیم۽ےہ۽اخل(ف)‬ ‫کماْفْالبحر‪2‬۔الخْ ْ‬
‫ُڈٓ۽اتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫تجب ْسجدتان ْبرتك ْواجب ْس واکالج ر ْفیماْ وہسًا ۽رتک ۽ؿاخق۽ےس۽ڈؿ ۽دجسّ ۽الٓس ۽ ٓا ےت ۽ںیہ ۽طيلًا ۽رسی ۽امنٓ۽‬
‫یخافت ْفیہ ْوعکسہ ْواالصح ْتِدیرہ ْبِدرماْ ںیم۽حہ ًٖا۽غٕا ٔف۽رکےل۽لا۽ااکس۽سکع۽‪،‬اؿٓ۽احص۽یہی۽ےہ۽ہک۽ڈؿونُ۽‬
‫وصٓوتُ۽ںیم۽اینت۽غٕا ٔف‬ ‫تجوزْبہْالصلٰوة ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿ ٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽ادجسمل۽وبطمہع۽یشنم۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۶۵ /۴‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۷۹ /۴‬‬
‫‪Page 251 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےس ۽دجسہ ۽الٓس ۽وہاجےئ ۽اگ ۽سج ۽ےس ۽امنٓ ۽اڈا ۽وہاجیت ۽وہ۔اھ۽‬ ‫ْملخصاْ ْ‬
‫رْ‬ ‫فْالقصلنیْ‪ْ1‬اھ‬
‫۔صلزػا۔(ف)‬
‫ىٍّيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الصحیح ْظاہر ْالروایۃ ْوھوالتِدیر ْبما ْتجوز ْبہْ حیحص ۽فاہٖ ۽ارلؿالۃ ۽ںیم ۽ےہ ۽ؿہ ۽اینت ۽ادقآ ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ےک ۽شاھت۽‬
‫الصلٰوةْمنْغیْتقرقۃْالنْالِلیلْمنْالج رْموضعْ امنٓ ۽ریغب۽یسک۽رفتہق۽ےک۽اجمٔ ۽وہاجےئ۽ویکہکن۽رس۽یک۽ہگج۽حہٖ۽‬
‫لیلق۽اعمف۽ےہ۽اخل(ف)‬ ‫المخافۃْعقوا‪ْ2‬الخ ْ‬
‫احضيۃ۽شایم۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صححہ ْف ْال دایۃ ْوالقتح ْوالتبینی ْوالمنیۃ ْ‪ْ 3‬الخْ اس۽وک۽دہاہی۽‪،‬حتف‪،‬۽نییبت۽اؿٓصٍيہ۽ںیم ۽حیحص۽اہک۽ےہ۽اخل۽اؿٓ ۽اس۽ںیم۽‬
‫یلیصفت۽وگتفگ۽ےہ۔(ف)‬ ‫وتمامہْفیہ۔ ْ‬
‫ونتری۽االاصبٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫(ذمہق۽اتخمٓ۽ےک۽اطمقب۽الک۽ ٓا مك۽یک۽غٕا ٔف۽رٕص۽ےہ۔ف)‬ ‫فرضْالِرأةْ ٰا یۃْعَلْالمذھبْ‪4‬۔ ْ‬
‫ىل‬
‫رحبارلاقئ۽ؿ۽ ٰمگَٖی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الْیحبْالسجودْفْاالعمدْوْانماْیجبْاالعادةْجرباْ دمعًا ۽(رتک ۽ؿاخق ۽ےس) ۽دجسہ ۽وہس ۽ؿاخق ۽ںیہن ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک۽‬
‫اصقنُ۽وک۽وپٓا۽رکےن۽ےک۽ےئل۽امنٓ۽اک۽ااعڈہ۽رضؿٓی۽ےہ۽(ف)‬ ‫لنِصانہْ‪5‬۔ ْ‬
‫ہی۽مکح۽اامس۽اک۽ےہ۽اؿٓ۽رفنمڈ۽ےک۽ےئل۽یھب۽ٓلاڈہ۽اایتحؿ۽ایس۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽لعف۽ےس۽دمعًا۽ےچب۽اؿٓ۽وہسًا۽ؿاعق۽وہ۽وتدجسہ۽رکےل۔‬
‫وذلك ْالن ْالعلماء ْاختلقوا ْفیہ ْاختالفا ْشدیدْ اؿٓ ۽ہی ۽اس ۽ےئل ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ںیم ۽نلعء ۽اک ۽دشلڈ ۽اخيالف ۽ےہ ۽ضعب۽‬
‫افممھنْمن ْلمْیوجبْعلیہْاالسرارْفیماْیسرْکماْالْ رفنمڈ۽رپ۽رسی۽امنٓ۽ںیم۽رسًا۽غٕا ٔف۽وک۽ؿاخق۽غٕآ۽ںیہن۽ڈےتی۽اسیج۽ہک۽‬
‫حہٖی۽امنٓ۽ںیم۽لاالافتط۽حہ ًٖا‬ ‫یحبْعلیہ ْ‬

‫ش‬
‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽وجسڈ۽ا ھـ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۵ /۴‬‬
‫ش‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽لاف۽یف۽وجسڈ۽ا ھـ۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۻ‪۷۸‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لاف۽وجسڈ۽ا شہـ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۴‬ۻ‪۸۷‬‬
‫و‬
‫‪ 4‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ رہٖ۽االامس۽ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳ /۴‬ۻ‬
‫‪ 5‬اتفؿٰی۽دنہہی۽اابلف۽ااثلین۽یف۽وجسڈ۽ا شہـ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴۵۹ /۴‬‬
‫‪Page 252 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الج رْفیماْیج رْباالتقاقْوْعلیہْمیشْفْال دایۃْ غٕا ٔف۽الٓس۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽یہی۽دہاہی‪،‬طیحم۽اؿٓلالآ۽اخہین۽ؿریغاہ۽ںیم۽‬
‫والمحیط ْوالؾتار ْخانیۃ ْو ْغیھا ْونص ْف ْالن ایۃْ ےہ۔دہاہی ۽یک ۽رشؿچ ۽اہنہی‪،‬تلاہی ۽‪،‬انعہی ۽اؿٓرعماچ ۽ادلآہی۽‬
‫والکقایۃ ْوالعنایۃ ْومعراج ْالدرایۃ ْوغیھا ْمنْ ؿریغاہ۽اؿٓ۽ڈریخہ۽اؿٓ۽اجعم۽ارلومٓ۽رشچ۽ا ٌؼاہی۽اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽نج۽‬
‫شروح ْال دایۃ ْوالذخیة ْوجا مع ْالرموز ْشر حْ اک۽امشٓ ۽وطلی۽ےہ۽ںیم۽اےس۽فاہٖ ۽ارلؿالۃ۽اہک۽ےہ۽اؿٓ ۽ضعب۽ےن۽‬
‫النِایۃوف ْکتب ْاخر ْیطول ْعدھا ْانہ ْھو ْظاھرْ رسی ۽امنٓ ۽ںیم ۽رفنمڈ ۽وک ۽اامس ۽یک ۽رطچ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ ۽ہیلح‪ ،‬صٍيہ‪،‬‬
‫و طً‬
‫الروایۃ ْوان ْخالفہ ْروایۃ ْالنوادر ْممھن ْمن ْجعلہْ رحب‪ ،‬۽ ھٕ‪ ،‬۽ ح ۽اؿٓصلٌؽی ۽االرحب ۽ںیم ۽ایس ۽رپ ۽زجس ۽ےہ‪ ،‬زنکادلاققئ۽‬
‫فیما ْیسر ْکاالمام ْوالمنح ْوالملتیق ْاال ْبحر ْوالیہْ اؿٓ ونٓاالاضیچ۽ںیم۽یھب۽ایس۽رطف۽اشآہ۽ےہ۔دباظئ۽‪،‬۽نییبت‪،‬۽‬
‫حتف‪،‬ڈٓٓ‪،‬اؿٓدنہہی۽ںیم۽ایس۽وک۽حیحص۽غٕآ ۽ڈلا ۽ایگےہ۔رحب۽اؿٓڈٓ۽‬
‫اشا رف ْکزنالدقا ق ْونوراالیضاح ْوصححہ ْفْ‬ ‫ئ‬
‫البدائعْوالتبینیْوالقتحْوالدررْوال ندیۃْوقالْفْ ںیم۽ےہ۽ہک۽ذمہق ۽یہی۽ےہ۔اس۽ذموکٓہ۽وگتفگ۽اک۽ضعب۽ہصح۽‬
‫غ‬
‫البحرْوالدرْانہْالمذھبْیظ رْکلْذلكْبالمراجعۃْ ٓڈا مزيآ۽ےس۽ؿاحض۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرساخ ّػہ۽ڈبرگ۽ربتعم۽بتک۽ےس۽نج۽‬
‫للبعض ْاٰل ْردلمحتارو ْلبعض ْاخراٰل ْماسمؼنا ْمنْ اک ۽لاس ۽مہ ۽ےن ۽ڈرک ۽ایک ۽ےہ ۽ س ۽اوحؿ ۽ؿیہ ۽ےہ ۽وج ۽مہ ۽ےن ۽ایبُ ۽ایک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫واللْ ٰ‬ ‫االسقارْفکانْاالحوطْماقلناْواللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ڈؿس۽امجڈی۽االؿیلۺ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫وئسمہل۽انجف۽ ٓا۽ىالس۽اقڈٓ۽گیب۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۸۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽نیہ۽نلعےئڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ےسج۽ولوگُ۽ےن۽دجسم۽اجعم۽اک۽اامس۽نیعم۽ایک ۽ہعمج۽ؿامجاعف ۽ںیم۽رگؿہ۽‬
‫طسل‬
‫مٍِ ۽یک ۽اامطق ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وسٓہ ۽افہحت ۽رشفی ۽ںیم ۽اجبےئ ۽الحمد ْوالرحمن ْوالرحیم ْےک ْال مد ْوالرہمنْ‬
‫والرہیم۽ہب۽اہےئ۽وہٓ۽ڑپاتھ۽ےہ‪،‬۽اےسی۽صخش۽وک۽اامس۽ئانلا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽لا۽ںیہن۽؟۽ونیبا۽وت۽رجؿا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اُےس۽اامس۽ئانلا۽ہٖزگ۽اجمٔ۽ںیہن۽اؿٓامنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽لاڈٓضق۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ؿہ۽صخش۽ح۽ےک۽اڈا۽رپ۽لالعفل۽اقڈٓ۽ےہ۽اؿٓ۽لاؿوجڈ۽اس۽ےک۽اینپ۽‬
‫ےب۽ایخیل۽لا۽ےب۽رپؿایئ۽ےس۽املکف۽ذموکٓہ۽ںیم۽ھ۽ڑپاتھ۽ےہ۔‬

‫‪Page 253 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وت۽وخڈ۽اس۽یک۽امنٓ۽افدس۽ؿلالط۽‪،‬اؿٓؿُ۽یک۽اےکس۽ےھچیپ۽ایک۽وہےکس‪،‬اؿٓ۽ارگ۽لالعفل۽چ۽رپ۽اقڈٓ۽ںیہن۽اؿٓ۽ےنھکیس۽رپ۽اجُ۽زلارک۽وکشش۽ہن۽یک۽وت۽‬
‫یھب۽وخڈ۽اس۽یک۽امنٓ۽ضحم۽ااکٓف۽‪،‬۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپہٖ۽صخش۽یک۽لالط‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽الک۽لااکیف۽ٓامہن۽لک۽وکشش۽رک۽اکچ۽رھپ۽ٹوھٓ۽ڈی۽خق۽‬
‫یھب۽وخڈ۽اس۽یک۽امنٓ۽ڑپیھ۽ےب۽ڑپیھ۽ضق۽الک۽یس۽‪،‬۽اؿٓ۽اُس۽ےک۽یدےق۽ںیم۽ضق۽یک۽یئگ۽اؿٓ۽مٔامٔ۽دح۽ڈٓہج۽یک۽وکشش۽ےئک۽اجلا۽ےہ۽‬
‫رگم۽یسک۽رطچ۽چ۽ںیہن۽ کلًی۽وت۽اُس۽اکمکح۽لثم۽اُضّی۽ےک۽ےہ۽ہک۽ارگ۽یسک۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لم۽ےکس۽اؿٓ۽ادتقاء۽ہن۽رکّ۽‬
‫ہکلب۽اہنت۽ڑپےھ۽وت۽یھب۽ایکس۽امنٓ۽لالط۽‪،‬۽رھپ۽اامس۽وہلا۽وت۽ڈؿرسا۽ڈٓہج۽ےہ۽اؿٓ۽رپ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ارگ۽لارفلص۽اعس۽امجوتعُ۽ںیم۽وکیئ۽ڈٓضق۽‬
‫وخاُ۽ہن۽ےلم۽وت۽ہعمج۽ںیم۽وت۽ػنغ ًا۽ہٖ۽رطچ۽ےک۽دنباگُ۽جڈا۽وموجڈ۽وہےت۽ںیہ۽رھپ۽اس۽اک۽اُُ۽یک۽ادتقا۽ہن۽رکلا۽اؿٓ۽ ٓا ف۽اامس۽وہلا۽وخڈ۽اس۽یک۽‬
‫امنٓ۽اک۽طٌلل۽وہا۽‪،‬اؿٓ۽خق۽اس۽یک۽یئگ۽ضق۽یک۽یئگ۔‬
‫رہباحل۽لامك۽وہا۽ہک۽ہن۽اس۽صخش۽یک۽اینپ۽امنٓ۽وہیت۽ےہ۽ہن۽اےکس۽ےھچیپ۽یسک۽اؿٓ۽یک۽وت۽اےسی۽وک۽اامس۽ئانلا۽رحاس۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽اُ۽ضق۽املسمونُ۽‬
‫ٰ‬
‫تعاٰل اہتبل۽ارگ۽ااسی۽وہ۽ہک۽لادحاڈهی۽ادیم۽ہک۽ہی۽صخش۽ہشیمہ۽مٔامٔ۽ٓاف۽ڈُ۽حیحصت۽رحف۽‬
‫یک۽امنٓ۽اک۽ؿلال۽اےنپ۽رس۽اتیل۽ےہ۽والعیاذْبالل ٰ ْ‬
‫ںیم۽وکششِ۽غیلب۽ےئک۽اجےئ۽اؿٓ۽لاؿفص۽اقبےئ۽ادیم۽ؿایعق۽ضحم۽وطل۽دمّف۽ےس۽ ارھا۽رک۽ہن۽ٹوھّٓ۽اؿٓ۽ؿاخق۽ادمحل۽رشفی۽ےک۽وسا۽‬
‫اؿّل۽امنٓ۽ےس۽ ٓا ر۽لک۽وکیئ۽ ٓا مك۽لا۽وسٓہ۽لا۽ڈرک۽ؿریغہ۽اطلًا۽ایسی۽زیچ۽لاس۽وک۽ہن۽ڑپےھ۽سج۽ںیم۽چ۽ ٓا یت۽اؿٓ۽اےس۽ھ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ۽اجیت۽‬
‫وہ۽ہکلب۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽یک۽ڈؿوسٓںیت۽اایتخٓ۽رکّ۽نج۽ںیم۽ح۽ںیہن۽ےسیج۽وسٓہ۽اکرٕؿُ۽ؿوسٓہ۽لاس۽اؿٓ۽انثء۽اؿٓ۽احیبستف۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ؿ۽‬
‫سبحنكْالل مْ‬
‫افف ۽اقمٓلاف ۽ےس ۽دبل ۽ےل ۽طيلًا ۽اجبےئ ۽ ٰ‬
‫دہشت۽ؿ۽ڈٓؿڈ۽ؿریغہ۽ےک۽املکف۽ںیم۽نج۽ںیم۽ایسی۽چ۽ ٓا یئ۽اُُ۽ےک۽ اڈ ْ‬
‫وبحمدكْاقدسكْالل مْمثنیاْعلیكْوْع َٰلْھذاالِیاس اؿٓ۽اےس۽وکیئ۽صخش۽حیحص۽وخاُ۽ااسی۽ہن۽ےلم۽سج۽یک۽ادتقا۽رکّ۽اؿٓ۽‬
‫امجًق۽رھبےک۽ضق۽ولگ۽ایس۽رطچ۽چ۽وک۽ھ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽وہُ۽وت۽اہتبل۽خق۽وکشش۽رکلا۽ٓےہ۽اگ۽اس۽یک۽یھب۽حیحص۽وہک ۽اؿٓ۽اُُ۽ضق۽‬
‫اس۽ےک۽امدنن۽ؿُ۽یک۽یھب۽اےکس۽ےھچیپ۽حیحص۽وہک ۽اؿٓ۽سج۽ڈُ۽لاؿفص۽گنت۽ ٓا رک۽وکشش۽ٹوھٓ۽ی۽لا۽حیحص۽ارقلاءہ۽یک۽ادتقاء۽ےتلم۽وہ۽ےئ۽اہنت۽‬
‫ڑپیھ۽لا۽اامطق۽یک۽اُیس۽ڈُ۽اس۽یک۽یھب۽لالط‪،‬۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ ۽ضق۽یک۽لالط۽‪،‬اؿٓ۽ہکبج۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ہی۽رشاطئ۽ققحتم۽ںیہن۽وتمکح۽ؿیہ۽‬
‫ےہ۽ہک۽ہعمج۽ؿ۽ریغ۽ہعمج۽یسک۽ںیم۽ہن۽اس۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽ہن۽اےکس۽ےھچیپ۽یسک۽یک۽ڈٓضق۔۽ہی۽وج۽ھچک۽ذموکٓ۽وہا۽یہی۽حیحص۽ےہ۽یہی۽ٓاحج۽ےہ۽‬
‫یہی۽اتخمٓ۽ےہ۽یہی۽یتفم۽ہب۽ےہ۽ایس۽رپ۽لمع۽ایس۽رپ۽ادامتڈ۔۽واللْال ادیْاٰلْسؽْیلْالرشاد ُ‬
‫۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ریغ۽وت۽ےلت۽یک۽ادتقاء۽وتےلت۽ےک۽ےھچیپ۽ڈٓضق۽ںیہن۽(ا ٌو۽اس‬ ‫الْیصحْاقتداءْغیْااللثغْبہْوْحرر ْ‬

‫‪Page 254 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الحلیبْوْا بنْالشحنۃْانہْبعدْبذلْج دہْدائماْ صخش ۽وک ۽ےتہک ۽ںیہ ۽سج ۽یک ۽ٓلاُ ۽ےس ۽الک ۽رحف ۽یک ۽ہگج ۽ڈؿرسا۽‬
‫حتما ْکاالیم ْفلو ْیؤم ْاالمثلہ ْوال ْتصح ْصلوتہْ ےلکن)یبلح ۽اؿٓانب۽ہنحش ۽ےن۽اھکل۽ےہ ۽ہک۽ہشیمہ ۽یک۽یمتح۽وکشش۽ےک۽‬
‫دعب۽وتےلت۽اک۽مکح۽اُضّی۽یک۽رطچ۽ےہ۽ س ُ۽ؿہ۽اےنپ۽مہ۽لثم۽اک۽اامس۽نب۽اتکس۽‬
‫اذاامکنہْاالقتداءْبمنْیحسنہْاوْتركْج دہْاوْ‬
‫ےہ۽(ینعی۽اےنپ۽ےسیج۽وتےلت۽ےک۽وسا ۽ڈؿرسّ۽یک۽اامطق ۽ہن۽رکّ)۽‬
‫خق ۽ایھچ ۽ڈٓضق ۽اڈایگیئ ۽ؿاےل ۽یک ۽ادتقاء ۽نکمم ۽وہ ۽لا ۽اس ۽ےن ۽تنحم۽‬
‫وجدْقدرالقرضْمماْاللثغْفیہْھذاْھوْالصحیحْ‬
‫المختار ْف ْحکم ْااللثغ ْوکذا ْمن ْال ْیِدر ْعَلْ رتک۽رکڈی ۽لا ۽رٕص ۽یک ۽ادقآ ۽ریغب ۽وتےلت۽نپ۽ےک ۽ڑپھ۽اتکس ۽ےہ ۽اُ۽‬
‫وصٓوتُ۽ںیم ۽ایکس۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽ہن۽وہک ۽وتےلت۽ےک ۽قلعتم۽یہی۽اتخمٓ۽‬ ‫التلقظْبحرفْمنْالحروفْ‪ْ1‬اھْملتِطا ْ‬
‫ف۽‬
‫اؿٓحیحص۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽اس۽صخش۽اک۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہوج۽رحؿ ِ‬
‫وہ‬
‫ری۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽رحف۽ہن۽وبل۽ےکس۽ینعی۽حیحص۽ظفلت۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽وہ۽اھ۽‬
‫صلز ًػا۔‬
‫اتفؿٰی۽ققحم۽ىلّاہم۽اوبدبعاﷲ دمحم۽نب۽دبعاﷲ زغی۽رمت۽لایش۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الراجعْالمقیتْبہْعدمْصحۃْامامۃْااللثغْلغیہْ ٓاحج۽اؿٓ۽یتفم۽ہب۽وقل۽یہی۽ےہ۽ہک۽وتےلت۽یک۽اامطق۽ریغ۽ےک۽ےئل۽‬
‫اجمٔ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫‪2‬۔ْ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وہ‬
‫من ْال ْیِدر ْعَل ْالتلقظ ْبحرف ْمن ْالحروفْ وج۽صخش۽رحؿف۽ ری۽ںیم۽ےس۽یسک۽رحف۽ےک۽حیحص۽للفّـ۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽وہ۽‬
‫ھمنْالرھیم۽‪،‬الشیطان یک۽‬ ‫طيلًا الرحمنْالرحیم یک۽ہگج۽الر ٰ‬ ‫ھمن ْالرھیم ْوالشؼتان ْالرجیم ْواالٰلمنیْ‬
‫کالر ٰ‬
‫ہگج ۽الشؼتان ۽‪ ،‬۽العالمنی یک ۽ہگج ۽اآللمنی ۽‪،‬ایاكْنعبد یک ۽ہگج۽‬
‫وایاكْنابدْوْایاكْنستئنیْالسرات‪،‬انأمتْفکلْ‬
‫ایاك ْنابد‪،‬نستعنی یک ۽ہگج ۽نستئنی ۽‪،‬الصراط یک ۽ہگج۽‬
‫ذلك ْحکمہ ْمامر ْمن ْبذل ْالج د ْدائما ْواالْ‬
‫السرات ۽‪،‬انعمت یک۽ہگج۽انأمت ۽ڑپاتھ۽ےہ۽‪،‬۽اُ ۽امتس۽وصٓوتُ۽‬
‫ںیم۽ارگ۽وکیئ۽ہشیمہ۽ڈٓضق۽اڈایگیئ۽یک۽وکشش۽ےک۽لاؿوجڈ۽ااسی۽رکلا۽ےہ۽‬ ‫فالتصحْالصلٰوةْبہْ‪ْ3‬ملخصا۔ ْ‬
‫وت۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽ؿٓہن۽امنٓ۽ڈٓضق۽ہن۽وہک ۔صلزػا۽(ف)‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸ /۴‬ۻ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽اتفؿٰی۽اامس۽زغی۽بلطم۽یف۽اال ٌو۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۶۳ /۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽اتفؿٰی۽اامس۽زغی۽بلطم۽یف۽اال ٌو۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۶۴ /۴‬‬
‫‪Page 255 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫احہیش۽قزلاؿہی۽ںیم۽ٓری۽وقہل۽لڈل۽حھڈہ۽ڈاوما۽ےہ۔‬
‫قولہ ْدائما ْای ْاناء ْاللیل ْواطراف ْالن ار ْکماْ اُ۽ےک۽وقل۽ رْ‬
‫دائما۽اک۽بلطم۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ٓاف۽ےک۽خؽّـُ۽اؿٓ۽‬
‫ڈُ ۽ےک۽ارطاف۽ںیم۽رھب۽وپٓ ۽وکشش۽رکّ۽اسیج۽ہک۽غہصياین۽‬ ‫مرعنْالِ ستاین‪1‬۔ ْ‬
‫ےک۽وحاےل۽ےس۽زگٓا۔(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہ ْدائما ْای ْف ْ ٰا ناء ْاللیل ْواطراف ْالن ارْ اُ ۽ےک ۽وقل ۽ رْ‬
‫دائما ےس ۽ اڈ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ٓاف ۽اؿٓ ۽ڈُ ۽ےک۽‬
‫فمادام ْف ْالتصحیح ْوالتعلم ْولم ْیِدر ْعلیہْ ارطاف۽ںیم۽حیحصت ۽یک۽رھب۽وپٓ ۽وکشش ۽رکّ۽‪ ،‬س۽ارگ۽ؿہ۽ہشیمہ۽‬
‫نغل‬
‫فصالتہ ْجائزة ْو ْان ْترك ْج دہ ْفصالتہ ْفاسدةْ حیحصت۽ؿ ۽ ش۽ںیم۽رھب۽وپٓ ۽وکشش۽ےک۽لاؿوجڈ ۽اس۽رپ۽دقٓف ۽ہن۽‬
‫کماْفْالمحیطْوغیہْقالْفْالذخیةْوانہْمشکلْ ٓگ ے۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽وک۽شش۽یہ۽رتک۽رکڈّ۽‬
‫ع وت۽اس۽یک۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽اسیج۽ہک۽طیحم۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ‪،‬۽ڈریخہ۽‬
‫عندی ْالن ْما ْکان ْخلِۃ ْفالعبد ْال ْیِدر ْ َلْ‬
‫ںیم ۽اہک ۽ہی ۽ثارّ ۽مٔڈلک ۽لکشم ۽ےہ ۽ویکہکن ۽وج ۽زیچ ۽رطفی ۽اؿٓ۽‬
‫تغییہْاھْوتمامہْفْشر حْالمنیۃْ‪ْ 2‬‬
‫یقلخ۽وہ۽دنبہ۽اس۽یک۽دبت یل۽رپ۽اقڈٓ۽ںیہن۽وہاتکس۽اؿٓ۽اس۽رپ۽یلیصفت۽‬
‫وگتفگ۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ۽(ف)‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫غ‬
‫ْللقتوی ْانہ ْان ْتركْ اصخق۽ا مزٌـ۽ےن۽اہک۽ےہ۽ہی۽اتخمٓ۽للفٌـٰی۽ےہ۽اؿٓارگ۽اس۽ےن۽رمع۽‬
‫ٰ‬ ‫قال ْصاحب ْالمحیط ْالمختار‬
‫ج دہْفْبعضْعمرہْالیسعہْانْیرتكْفْبایقْعمرہْ ےک ۽ضعب ۽خ ّؽْ ۽ںیم ۽ہی ۽وکشش ۽رتک ۽رکڈی ۽وہ ۽وت ۽لایق ۽رمع ۽ںیم۽‬
‫ولو ْترك ْتقسد ْصلٰوتہ ْقال ْصاحب ْالذخیة ْانہْ رتک۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۽ارگ۽رتک۽رکّ۽اگ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽‪،‬۽‬
‫ْفتاوی ْالحجۃ ْمایوافقْ اصخق۽اذلریخہ۽ےن۽اہک۽ثارّ۽مٔڈلک۽ہی۽تہب۽لکشم۽ےہ۽اخل۽‬ ‫مشکل ْعندی ْالخ ْوذکر ْف ٰ‬
‫المحیط ْفانہ ْقال ْعَل ْجواب ْالقتاوی ْالحسامیۃْ اتفؿٰی ۽حذہ ۽ںیم ۽وج ۽ھچک۽ےہ ۽ؿہ ۽طیحم ۽ےک۽وماقف ۽ےہ۽ویکہکن ۽اوہـُ۽‬
‫ٰ‬
‫ےن۽اتفؿٰی۽اسحہیم۽ےک۽وجاف۽رپ۽اہک۽ےہ۽ہک‬ ‫ماداموافْالتصحیحْوالتعلمْباْللیل ْ‬

‫‪ 1‬احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۸۴ /۴‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽اال ٌو۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۶۴ /۴‬‬
‫‪Page 256 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫والن ارْجازتْصلٰوت مْواذاترکوْاالج دْفسدتْ خق ۽ؿہ ۽ڈُ ۽ٓاف ۽اس ۽یک ۽حیحصت ۽اؿٓ ۽ےنھکیس ۽ںیم ۽وکشاُ ۽ٓںیہ ۽وت ۽اُ۽‬
‫‪ْ 1‬اھ‪ْ،‬وبمعناہْفْفتاویْقایضْخانْفالحاصلْانْ یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽‪،‬۽اؿٓ۽خق۽وکشش۽رتک۽رکڈ ں۽ےگ۽وت۽امنٓ۽‬
‫ٰ‬
‫اللثغ ْیجب ْعلیہم ْالج د ْدائما ْھذا ْھوالذیْ افدس ۽وہاجےئ ۽ک ۔اھ‪،‬اتفؿٰی ۽اقیض ۽اخُ ۽ںیم ۽یھب ۽ایس ۽ینعم۽‬
‫ںیم۽ےہ۽ارغلص ۽وتےلت۽رپ۽ڈایمئ۽وکشش۽الٓس۽ےہ۽اؿٓ ۽ایس۽رپ۽‬
‫علیہْاالعتمادْ‪ْ2‬اھْملخصا ْ‬
‫ادامتڈ۽ےہ۽اھ۽صلزػا۔(ف)‬
‫جالہص۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ان ْکان ْیجت د ْ ٰا ناء ْاللیل ْوالن ار ْف ْتصحیحہْ حیحصت۽ںیم۽ےہ۽خق ۽ڈُ ۽ٓاف ۽وکشش۽رکلا ۽ٓاہ۽رگم۽ؿہ۽دقٓف۽‬
‫والْیِدرْعَلْذلكْفصالتہْجائزةْوانْتركْج دہْ احلص۽ہن۽رک۽لالا۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽ارگ۽اس۽ےن۽وکشش۽‬
‫فصالتہ ْفاسدة ْاال ْان ْیجعل ْالعمرف ْتصحیحہْ رتک۽رکڈی۽وت۽امنٓ۽افدس۽وہک ۔اہُ۽ارگ۽رمع۽اک۽ھچک۽خ ّػہ۽حیحصت۽ںیم۽‬
‫رصف۽رکّ۽اؿٓ۽ڈٓضق۽یک۽دقٓف۽احلص۽ہن۽وہ۽وت۽لایق۽رمع۽ںیم۽‬
‫والْیسعہْانْیرتكْج دہْفْبایقْعمرہْ‪3‬۔ ْ‬
‫حیحصت۽یک۽وکشش۽رتک۽رکےن۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۽(ف)۽‬
‫ایس۽رطچ۽حتف۽العرری۽لصف۽ارقلا ٔف۽اؿٓ۽ایس۽ےک۽غٕبی۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االْانْھذاالشقْالثاینْکماْقالْصاحبْالذخیةْ اہتبل۽ہی ۽ڈؿرسی۽وصٓف ۽اسیج۽ہک۽اصخ ِق ۽ڈریخہ۽ےن۽اہک۽لکشم۽‬
‫مشکل ْالن ْماکان ْخلِۃ ْفالعبد ْالیِدر ْعَلْ ےہ ۽ویکہکن ۽رطفی ۽اؿٓ ۽یقلخ ۽ےش ۽ےک ۽دبتلی ۽رکےن ۽رپ ۽دنبہ ۽اقڈٓ۽‬
‫تغییہْقلت ْوکذاْاذاکانْلعارضْلؼسْممایزولْ ںیہن۽وہاتکس۔ںیم۽اتہک۽وہُ۽ااسی۽یہ۽مکح۽ےہ۽اس۽ؿغك۽خق۽یسک۽‬
‫ع اےسی۽اعٓہض۽یک۽ؿہج۽ےس۽وہ۽سج۽اک۽آاہل۽اعڈہً۽ہن۽وہ۽لاےئ۽اؿٓ۽خق۽‬
‫عادة ْواذاکان ْکذلك ْال ْیعول ْف ْالقتوی ْ َلْ‬
‫اس۽رطچ۽یک۽وصٓف۽وہ۽وت۽وتفٰی۽ںیم۽اس‬
‫مِتیضْھذاالشرطْومنْثمہْذکر ْ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۵‬ۻ‪۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ ص ‪۶‬ۻ‪۷‬‬
‫‪ 3‬جالطۃ۽ااتفلؿٰی۽الصفل۽ااثلین۽رشع۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہٹئ۽ص ‪۴۴۳‬‬
‫‪Page 257 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فْخزانۃْاال کملْفْسیاقْالنِلْعنْفتاویْاّبْ رشؿ۽ےک۽طؾٌؼٰی۽اک۽اابتعٓ ۽ںیہن۽ایک۽اجلا۔۽یہی۽ؿہج۽ےہ۽ہک۽زخالۃ۽‬
‫اللیثْلوْقالْال مدللْاوکلْھواللْاحدْجازْاذالمْ االلمک۽ںیم۽اتفؿٰی۽اوبثیلل۽ےس۽لقن۽رکےت۽وہےئ۽اہک۽ارگ۽امنٓی۽‬
‫غ‬
‫یِدر ْعَلْٖغی ْذلك ْاو ْبلسانہ ْعِلۃ ْقال ْالقِیہْ ےن۽ا ھمڈ ۽ﷲ لا ۽لک۽وھاﷲ ادح۽ڑپھ۽ایلوت۽اجمٔ ۽ےہ۽رشبہکیط۽ؿہ۽‬
‫ع اس ۽ےک ۽ریغ ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ہن ۽وہ ۽لا ۽اس ۽یک ۽ٓلاُ ۽ںیم ۽ٓاکؿف(تنکل)۽‬
‫فان ْلم ْتکن ْبلسانہ ْعِلۃ ْو لکن ْجری ْ َلْ‬
‫وہہیقف(اوبثیلل)۽ےن۽اہک۽ارگ۽ٓلاُ۽ںیم۽ٓاکؿف(تنکل)۽ہن۽یھت۽‬
‫لسانہ ْذلك ْال ْتقسد ْا نتیھ ْفلم ْیذکر ْھذاْ‬
‫نکیل۽اس۽یک۽ٓلاُ۽رپ۽ہی۽زیچ۽آوخڈ۽اجٓی۽وہیئگ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽‬
‫الشرطْوانْکانْبعدْذلكْذکرہْعنْابراھیمْبنْ‬
‫وہک ۽امًہی ۽ س ۽ا ںوُ ۽ےن ۽ہی ۽رشؿ ۽ڈرک ۽ںیہن ۽یک ۽ارگہچ ۽اس ۽ےک۽‬
‫دعب ۽ؿاولُ ۽ےن ۽امٔامیہ ۽نب ۽ویفس ۽اؿٓ ۽نیسح ۽نب ۽عیطم ۽ےک۽‬ ‫یوسفْوالحسنیْبنْمطیع۔‪ْ 1‬‬

‫وحاےل۽ےس۽ڈرک۽یک۽ےہ(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قدْعرفتْ ٰا نقاانہْالینبیغْاشرتاطْاالجت ادْفْ ایھب۽ ٓا ف ۽ےن۽ڑپاھ۽ہک۽اس۽صخش۽ےک۽ےئل ۽وکشش۽رکےن۽یک۽‬
‫ذلكْلمنْھوْفیہْخلِۃْاوْلعارضْلؼسْممایزولْ رشؿ ۽اگللا ۽انمضق ۽ںیہن ۽سج۽ںیم ۽ؿہ ۽زیچ ۽جلؼۃً ۽(رطفہً) ۽وہلا ۽اےسی۽‬
‫اعٓہض۽یک۽ؿہج۽ےس۽وج۽اعڈہً۽ٓالئ۽ںیہن۽وہلا۽۔۽(ف)‬ ‫عادة۔‪ْ 2‬‬
‫قزلاؿی۽احہیش۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کالمْا بنْامیْالحاجْیقیدْانْھذاالشرطْفیہْخالفْ انب ۽اثار ۽ااحلچ ۽ےک ۽کالس ۽ےس ۽داتپ ۽اتلچ ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽رشؿ ۽ںیم۽‬
‫واال کثرلمْیذکروہْالنْفیہْحرجاْعظیماْ‪ْ 3‬اھْاقولْ اخيالف۽ےہ۽اؿٓ ۽اثَٖ ۽نلعء۽ےن۽اس۽اک۽ڈرک۽ںیہن۽ایک۽ویکہکن۽اس۽‬
‫ورأیؾینْکؾبتْعَلْھا مشْحاشؼتہْعَلْالمرایقْمانصہْ ںیم۽رحچ۽ میظ۽ےہ۽اھ۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽ےھجم۽لاڈ۽ ٓا ٓاہ۽ےہ۽ہک۽ ایق۽‬
‫اقول ْرب ْماکان ْخلِۃ ْیؾبدل ْبا لتکلف ْورب ْماالْ ا فالچ۽رپقزلاؿی۽ےک۽احہیش۽رپ۽ںیم۽ےن۽احہیش۽اھکل۽ےہ۽ابعٓف۽ہی۽‬
‫یتوقعْیایتْالج دْفیہْبالقرج‪ْ،‬و لعلْالِولْالقصل ْ ےہ۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽ضعب۽ڈہعف۽ااسی۽وہلا۽ےہ۽ہک۽وج۽زیچ۽جلؼۃً۽ؿ۽رطفہ۽ً‬
‫وہ۽اےس‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی‬
‫‪ 3‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽ص۽ۻ‪۴۸‬‬
‫‪Page 258 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نکلف ًا۽دبال۽اجاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽ضعب۽ریغ۽وتمعق۽زیچؿُ۽وک۽آ شاین۽ےس۽اجب۽اللا۽اج۽‬ ‫ایجاب ْالج د ْماکان ْیریج ْالتعلم ْولو ْرجاءْ‬
‫اتکس۽ےہ۽شالڈ ۽وقل۽لصیف۽ہی ۽وہہک۽اس۽ؿغك۽لک ۽وکشش۽ؿاخق ۽ےہ۽‬ ‫ضعیقا‪ْ،‬فاذاأیسْتحِیِاْالتربْماوسعہْالرتكْالْ‬
‫نغل‬
‫خق ۽ ش۽ےک۽ڈٓےعی۽دبت یل۽یک۽ادیم۽وہ۽ارگ۽ہچ۽فیعض۽یس۽ادیم۽یہ۽‬
‫یکلفْاللْنقساْاالْوسع اْوْفیہْرعایۃْالجانبنیْ‬
‫یہس۽‪،‬۽اؿٓ ۽خق ۽نؼٍيا ۽لا ۽ادیمی۽وہاجےئ۽وت۽اف ۽رتک۽یک۽اجنگشئ۽اک۽ہن۽‬
‫وہلا۽ٓلاڈیت۽ےہ‪،‬۽اﷲ اعتیٰل ۽یسک۽ڈاف۽وک۽اس ۽یک۽فاغك۽ےس۽مٔھ۽رک۽‬
‫ویؤید ْعدم ْخزانۃ ْاال کمل ْاذا ْقرأمکان ْالظاءْ‬
‫م‬
‫فیلکت۽ںیہن ۽ڈہات‪،‬۽اؿٓ۽اس ۽ںیم۽اج يٍِ۽یک ۽ٓاعمك ۽ےہ۽اؿٓ ۽ڈایمئ۽وطٓ۽‬ ‫ضادااومکان ْالضاد ْظاء ْفِال ْالِایض ْالمحسنْ‬
‫االحسنْیِالْانْتعمدْذلكْتبطلْصلٰوتہْعالماْ رپ۽وکشش۽اک۽ؿاخق۽ہن۽وہلا۽یھب۽اس۽یک۽لادیئ۽رکلا۽ےہ۔ہیلح۽ںیم۽زخالۃ۽‬
‫کان ْاو ْجاھال ْوان ْجری ْعَل ْلسانہ ْاولم ْیکنْ االلمک۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ہک۽فاء۽یک۽ہگج۽اضڈ۽لا۽اضڈ۽یک۽فاء۽ڑپاھ۽وت۽اقیض۽‬
‫نسحم۽ےن۽اہک۽ہک۽انسح۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ااسی۽دمعًا۽ایک۽وت۽اہک۽اجےئ۽امنٓ۽لالط۽‬
‫یمیزْبنیْالحرفنیْفظنْانہْادیْالکلمۃْکماْیھْ‬
‫وہیئگ۽وخاہ۽ؿہ۽صخش۽اعمل۽وہ۽لا۽اجلہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ٓلاُ۽رپ۽آوخڈ۽اجٓی۽وہایگ۽‬
‫لا۽ؿہ۽اُ۽ڈؿونُ ۽رحؿف ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽اصٍيآ ۽ںیہن۽رکاتکس۽ہک۽ؿہ۽ھجمس ۽ٓاہ۽‬
‫جازتْصالتہْوھوْقولْمحمدْبنْمِاتلْوبہْکانْ‬
‫یقیتْالشیخْاسمعیلْالزاھدْالنْالسنۃْاال کرادْ ےہ۽ہک۽ہملک۽ایس۽رطچ۽اڈا۽وہایگ۽سج۽رطچ۽وہلا۽اچےئہ۽اھت۽وت۽ایکس۽امنٓ۽‬
‫وْاھلْالسوادواالتراكْغیْطائعۃْفْمخارجْھذہْ ڈٓضق ۽وہک ‪ ،‬۽اؿٓ ۽یہی ۽دمحم ۽نب ۽اقملل ۽اک ۽وقل ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽ایس ۽رپ ۽خیش۽‬
‫وتفی۽اجٓی۽ایک۽‪،‬۽ویکہکن۽رکڈ‪،‬الہ۽وساڈ(رعاط)۽اؿٓ۽‬ ‫الحروف ْوف ْذلك ْحرج ْعظیم ْوالظاھر ْانْ اامسلیع۽اسلادہ۽ےن۽ ٰ‬
‫رتک۽ےک۽ولوگُ۽یک۽ٓلاںین۽اُ ۽رحؿف۽ےک۽اخمٓچ ۽یک۽حیحص۽اڈایگیئ۽‬
‫ْالقتاوی ْ‪ْ 1‬اھ ْبا ْختصارْ‬
‫ٰ‬ ‫ھذامجمل ْماف ْجمیع‬
‫ںیہن۽رک ۽ںیتکس ۽‪،‬۽اؿٓ۽اس ۽ںیم ۽رحچ ۽ میظ ۽ےہ۽اؿٓ۽فاہٖ۽ہی۽ےہ۽ہی۽امتس۽‬
‫‪،‬فِدْعذرھمْبعجزھمْولمْیلزم مْادامۃْجہدْ‬
‫اتفؿٰی۽ےک۽ایبُ ۽اک۽اامجل۽ےہ۽اھ۽رصتخمًا ۽ س۽اُ ۽وک۽زجع۽ےک۽شیپ۽رظن۽‬
‫لئن ْتؽتعت ْفعساك ْتجد ْشواھدہ ْبوفر ْوکثرْ ذعمؿٓ ۽رگڈالا ۽اؿٓ ۽اُ ۽رپ ۽ڈایمئ ۽وکشش ۽الٓس ۽ںیہن ۽یک‪ ،‬۽ارگ ۽آ ف ۽تنحم۽‬
‫ْسبحنہْ ےس۽لالس ۽رک ں۽ےگ۽وت ۽تہب۽ےس۽اےکس ۽مرادہ۽ ٓا ف ۽وک ۽لم۽اجںیئ۽‬ ‫ٰ‬ ‫والل ْیحب ْالؼسر ْو یِبل ْالعذر ْوھو‬
‫ےگ۔اﷲ اعتیٰل۽ ٓا شاین۽وک۽دنسپ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ذعٓ۽وبقل۽رٕاملا۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽‬ ‫وتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫لاک۽ڈاف۽یہ۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽اجےنن۽ؿایل۽ےہ۔(ف)‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 259 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ریغصی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫لو ْقرأال مدلل ْبال اء ْمکان ْالحاء ْالحکم ْفیہْ ارگ ۽وکیئ ۽حاء۽یک ۽ہگج ۽ھاء ۽ےتہک ۽وہےئ ۽ال ُ ْ‬
‫مدلل ۽ڑپےھ ۽وت ۽اس۽‬
‫اک ۽مکح ۽وتےلت ۽ےک ۽مکح ۽یک ۽رطچ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽رقنعبی ۽ ٓا ےئ ۽اگ ۽اھ۽‬ ‫کالحکمْفْااللثغْعَلْمایایتْقریبا‪ْ1‬اھْملخصا ْ‬
‫صلز ًػا(ف)‬
‫رھپ۽رٕاملا‪:‬‬
‫المختارْفْحکمہْیجبْعلیہْبذلْالج دْدائماْفْ اتخمٓ ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽رپ ۽حیحصت ۽ٓلاُ ۽ےک ۽ےئل ۽ہشیمہ ۽وکشش ۽رکلا۽‬
‫تصحیح ْلسانہ ْوال ْیعذر ْف ْترکہ ْوان ْکانْ رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽رتک۽رپ۽ذعمؿٓ ۽ںیہن۽اھجمس۽اجےئ۽اگ۽‬
‫الینطقْلسانہْفانْلمْیجدْ ٰا یۃْلؼسْفی اْذلكْ ارگہچ۽اس۽یک۽ٓلاُ۽اک۽ارجاء۽ڈٓضق۽ہن ۽وہ۽سج۽وک ُ۽ؿہ۽ایھچ۽رطچ۽‬
‫اڈا ۽ںیہن ۽رکاتکس ۽وت ۽اف ۽اس ۽یک ۽امنٓ ۽اس ۽آ مك ۽ےس ۽ڈٓضق ۽وہک ۽‬
‫الحرفْالذیْالیحسنہْتجوزْصالتہْبہْوالْیؤمْ‬
‫ہتبل۽ؿہ۽ریغ۽یک۽اامطق ۽ہن۽رکؿاےئ۽‪،‬۽ س۽ؿہ۽حیحص۽اڈایگیئ۽رکےن۽‬ ‫ُ‬ ‫ا‬
‫ض‬ ‫غیہْف وبمزنلۃْاالیمْفْحقْمنْیحسنْماْعجزْ‬
‫ل‬ ‫ّ‬
‫ؿاےل۽ےک۽قح۽ںیم۽ا ی۽یک۽رطچ۽وہاگ۽اس۽ ٓا ۃ۽ںیم۽سج۽ےس۽اعزج۽‬
‫ھو ْعنہ ْواذا ْامکنہ ْاقتدأہ ْبمن ْیحسنہ ْالتجوزْ‬
‫ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽خق ۽ذموکٓہ ۽صخش ۽وک ۽اےسی ۽ ٓا ڈیم ۽یک ۽ادتقا ۽نکمم ۽وہ۽‬
‫صالتہْمنقرداْوانْوجدْقدرماْتجوْزبہْالصالةْ وجحیحص۽اڈا۽رکاتکس۽ےہ‪،‬۽وت۽اس۽یک۽اہنت۽امنٓ۽ہن۽وہک ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽ایسی۽‬
‫مما لؼس ْفیہ ْذلك ْالحرف ْالذی ْعجز ْعنہْ ٓا لۃ۽رپ۽اقڈٓ۽ےہ۽سج۽ںیم۽ذموکٓہ۽رحف۽ںیہن۽وت۽اس۽رحف۽ؿایل۽‬
‫التجوز ْصالتہ ْمع ْقرأة ْذلك ْالحرف ْالن ْجوا زْ ٓا لۃ ۽ڑپ ھٌْ ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽امنٓ ۽ہن۽وہک ۽ویکہکن ۽اس ۽رح ۽ف ۽اک ۽ڈٓضق۽‬
‫صالتہ ْمع ْالتلقظ ْبذلك ْالحرف ْضروریْ ڑپانھ ۽امنٓ۽ےک۽ےئل ۽رضؿٓی ۽اھت ۽خق ۽ؿہ۽اقتاض ۽دعمؿس۽ےہ ۽وت ۽امنٓ۽‬
‫فؼنعدم ْبانعدام ْالضرورة ْھذا ْھوالصحیح ْفْ اک۽ؿوجڈ۽یھب۽ہن۽وہ۽اگ۽۔وتےلت۽اؿٓ۽اس۽ےسیج۽صخش۽ےک۽ےئل۽یہی۽مکح۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽یہی۽حیحص۽ےہ۔(ف)‬ ‫حکمْااللثغْومنْبمعناہْممنْتِدمْ ْٰا نقاْ‪2‬۔ ْ‬
‫ؿولاغزيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارگ۽وتےلت۽ےک۽ےئل۽غٕ ٓا ُ۽دیجمےک۽ڈبرگ۽اقمامف۽ےس‬ ‫انْکانْیمکنہْانْیتخذْمنْالِراٰن ْ‬

‫غم‬
‫‪ 1‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽صۼ‪۵۷‬‬
‫غم‬
‫‪ 2‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص‪۵۸۳‬‬
‫‪Page 260 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٰا یات ْلؼس ْفی ا ْتلك ْالحروف ْیتخذ ْاال ْفاتحۃْ ٓا لاف ۽اک ۽ڑپانھ ۽نکمم ۽وہ ۽نج۽ںیم ۽اےسی۽رحؿف ۽ںیہن ۽وت ۽ؿہ ۽اںیھن۽‬
‫الکتاب ْفانہ ْال ْیدع ْقرأت ا ْف ْالصلٰوة ْ‪ْ 1‬ا نتیھْ ڑپھ ۽ےل ۽اموسا ۽افہحت ۽ےک ۽‪ ،‬۽ویکہکن ۽اس ۽یک ۽غٕا ٔف ۽امنٓ ۽ںیم ۽رتک۽‬
‫اقولْوالْمنشأْالستؿناءْالقاتحہْاالْاالختالفْ ںیہن۽یک۽اج یتک۽ا نتہی۽۔۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽اہیُ۽افہحت۽اک۽اانثتسء۽اس۽‬
‫فْرکنؼت اْفؼرتأایْٰلْتِؼیدْذلكْفْالمکتوباتْ ےئل۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ٓتینک۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽ س۽ھجم۽رپ۽ہی۽لا۽ف۽‬
‫ؿاحض۽وہیئ۽ہک۽اےس۽رٕص۽یک۽ادتبایئ۽ڈؿ‪۵‬۽ٓوتعکُ۽ےک۽شاھت۽دیقم۽‬
‫باالولینیْحیتْلوْقرأفْاالخرینیْفسدتْواللْ‬
‫‪۵‬‬
‫رکلا ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽یٰتح ۽ہک ۽ارگ ۽ ٓا ری ۽ڈؿ ۽ ۽ٓوتعکُ ۽ںیم ۽ڑپےھ ۽اگ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وت۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ۼ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫آ۽رسہساس۽ ہلس۽ومولی۽دمحم۽ونٓاصخق۽ؿال یت۽‬ ‫ہلئسم۽ربمنۺ‪:۷۸‬‬
‫جالہص۽وتفٰی۽ ہلس۽ومولی۽اصخق۽ذموکٓ۽ہک۽رہب۽دصتقی۽مٔڈ۽ریقف۽ ٓا دمہ‬
‫طب‬
‫امہٖنی ۽رشتعی۽رپ۽وپدیشہ۽ہن۽ٓےہ۽ہک۽اضڈ۽اک۽ہبتشم۽اہ تف۽وہلا۽شاھت۽فاےئ۽ رمہ۽ےک۽ہلمج۽بتک۽ریسفت۽ؿ۽ہقف۽ؿ۽رصف۽ؿ۽وجتلڈ۽ےس۽‬
‫لامك ۽ےہ ۽ہک ۽وذالف ۽ڈال ۽ےک ۽اضڈ ۽اؿٓ ۽ڈال ۽ںیم ۽شاف ۽وتفصُ ۽اک ۽رٕط ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اقدعہ ۽ہیلک ۽ہلمج ۽بتکِ ۽فؽہيہ ۽اک ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽نج ۽ڈؿونُ۽‬
‫رحوفُ۽ںیم۽رٕط۽لآشاین۽نکمم۽ےہ ۽اُس ۽ےک۽دبل ۽اجےن۽ےس۽امنٓ ۽افدس۽وہیت ۽ےہ۽اؿٓ ۽ارگ۽رٕط ۽ڈؿ ۽رحؿف ۽ںیم ۽لکشم۽ےہ۽وت۽اثَٖ ۽اک۽‬
‫ذمہق ۽ہی ۽ےہ ۽امنٓ ۽افدس ۽ںیہن ۽وہیت ۽اؿٓ ۽یہی ۽ذمہق ۽اتم رنی ۽اک ۽دتعمل ۽ؿ ۽دنسپلڈہ ۽ےہ ۽اؿ ۽ٓ ۽ذمہق ۽دقتمنیم ۽اک ۽ہی ۽ےہ۽ہک۽اضڈ ۽ےک ۽فاء۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽ےس۽یھب۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽ س۽ظفل۽والالضالنی۽یک۽ہگج۽دالنی۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ضق۽ےک۽مٔڈلک۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽فاء۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽ےس۽اثَٖ۽ےک۽مٔڈلک۽افدس۽ںیہن۽وہیت۽‪،‬اؿٓ۽ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہ‪،‬۽احلص۽ہی۽ہک۽سج۽صخش۽ےس۽رخمچ۽اضڈ۽اک۽ہن۽ ٓا ؿّ۽ؿہ۽فاء۽ڑپےھ۽‬
‫ھذاھوالحقْوالصواب ۽وت۽املسمونُ۽وک۽اچےئہ۽ہک۽تہب۽دلج۽اس۽ےک۽اعلم۽وہاجںیئ۽واللْاعلمْبالصواب ۽یف۽اولاعق۽‬
‫ومڈہق۽اتخمٓ۽وہمجٓ۽اضڈ۽یک۽فاء۽ڑپےھ۽لا۽ڈال۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہ۽ک ۽واللْاعلمْ۔‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫اوب۽ا زصياف۽دمحم۽دبعا ر َی۽ونھکلی‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫حمنْالرحیم ْ‬ ‫الل مْھدایۃْالحقْوالصواب‪ْ-‬بسمْاللْالر ٰ‬
‫لل‬
‫اس۽دقٓ۽وجتلڈ۽سج۽ےک۽لاًق۽رحؿف۽وکرحف۽ےس۽اصٍيآ۽اؿٓ۽ يٍس۽ؿ۽دبتلی۽ےس۽ارتحآ۽احلص۽وہ۽ؿاابجف۽ہینیع۽ؿ۽امہ۽امہمف۽ڈلٍيہ۽‬
‫ےس۽ےہ۽ ٓا ڈیم۽رپ۽حیحصت۽اخمٓچ۽ںیم۽یعس۽لاس۽اؿٓہٖ۽رحف۽ںیم۽اُس۽ےک۽رخمچ۽ےسكی۽اڈا۽رکےن۽اک۔‬

‫‪ 1‬ؿ۽ولاغزيہ‬
‫‪Page 261 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دصق۽ؿ۽اامتہس۽الٓس۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽اطمقب۽ام۽امٔل۽اﷲ اعتیٰل۽ڑپےھ۽‪،‬ہن۽اعمڈاﷲ دماہٌق۽ؿ۽ےب۽رپؿایئ۽ہک۽ ٓا لکج۽ےک۽وعاس ۽ہکلب۽اہیُ۽ےک۽‬
‫۽وگبس۽وخڈ۽ضعب۽ومولی۽اصوبحُ۽وک۽ڑپےتھ۽انس۽قلْھوْاللْاھداحالہکن۽ہن۽ہٖ۽زگ۽‬
‫ریثکہکلب۽اثَٖ۽وخاص۽ےن۽اانپ۽اعشٓ۽رکایل۽‪،‬ریقف۽ےن ِ‬
‫اﷲ االدح۽ےن۽اھڈ۽رٕاملا۽ہن۽انیم۽ؿیح۽نیلع۽اٰولصلہ۽ؿا سالس۽ےن۽اھڈ۽اچنہپلا۽ہن۽اصخق۽غٕ ٓا ُ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اھڈ۽ڑپاھلا۽‪،‬۽‬
‫نغل‬
‫ف۽میلعت۽ ش۽ہن۽‬ ‫رھپ۽اےس۽غٕ ٓا ُ۽ویکرکن۽اہک۽اجےئ۽افلا۽ﷲ ؿالا۽اہیل۽ٓاوعجُ۽احشا۽وتفی۽اتم رنی۽رپؿاہن۽ےب۽رپؿایئ۽ںیہن۽‪،‬۽لاؿفص۽دقٓ ِ‬
‫رکلا۽اؿٓ۽مٔاہ۽لہس۽ااگنٓی۽طلغ۽وخاین۽غٕ ٓا ُ۽رپ۽رصم۽ؿطًماڈی۽ٓانہ۽وک۽ُ۽اجمٔ۽ٓگ ے۽اگ‪،‬۽ااقتُ۽رشفی۽ںیم۽ےہ۔‬
‫منْالم ماتْتجویدْالِراٰنْوھواعطاءْالحروفْ امہ ۽زیچؿُ ۽ںیم ۽ےس ۽وجتل ِڈ ۽غٕ ٓا ُ ۽انھکیس ۽یھب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وجتلڈ۽‬
‫حِوق اْوْردالحرفْاٰلْمخرجہْواصلہْوالشكْانْ رحؿف۽وک۽اُ۽ےک۽وقحط۽ڈانی۽اؿٓ۽اُ۽وک۽اُ۽ےک۽الص۽اؿٓ۽رخمچ۽یک۽‬
‫االمۃ ْکما ْھم ْمتعبدون ْبق م ْمعاین ْالِر ٰانْ رطف۽وللالا۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽كش۽ںیہن۽سج۽رطچ۽اطّق۽‬
‫طشملہ۽اعمینِ۽غٕ ٓا ُ ۽ےک۽مہف۽اؿٓ ۽ایکس۽دحؿڈ ۽ےک۽ایقس۽وک۽ابعڈف۽‬
‫واقامۃ ْحدودہ ْھم ْمتعبدون ْبتصحیح ْالقاظہْ‬
‫اجےتن ۽ںیہ ۽ایس ۽رطچ ۽اس ۽ےک ۽اافلؿ ۽یک ۽حیحصت ۽اؿٓ ۽اےکس ۽رحؿف ۽یک۽‬
‫واقامۃ ْحروفہ ْعَل ْالصقۃ ْالمتلِاة ْعن ْائمۃْ‬
‫اس۽تفص۽وجا ہم۽غٕاء۽ےس۽وقنمل۽ےہ۽رپ۽اڈایگیئ۽وک۽یھب۽ابعڈف۽‬
‫الِرأة ْالمتصلۃ ْبالحضرة ْالنبویۃ ْوقد ْعدْ‬
‫اجےتن۽ںیہ۽اؿٓ ۽اُ ۽غٕاء۽یک۽غٕا ٔف ۽اک۽ہلسلس۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽لک۽اتچنہپ۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽نلعء۽ےن۽وجتلڈ۽ےک۽ریغب۽غٕ ٓا ُ۽‬ ‫العلماءْالِرأة ْبغیْتجوید ْلحنا‪1‬۔ ْ‬

‫ڑپ ھٌْ۽وک۽طلغ۽ڑپانھ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ(ف)‬
‫اس۽انسح۽ااتفلؿٰی۽اتفؿٰی۽مٔآہی۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽انْاللحنْحرامْبالخالف ‪2‬طلغ۽ڑپانھ۽لاالامجه۽رحاس۽ےہ۔۽‬
‫نغل‬
‫ؿذہلا۽ا ہم۽ڈنی۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽ےس۽ارگ۽وکیئ۽رحف۽طلغ۽وہلا۽وہ۽وت۽اس۽یک۽حیحصت۽ؿ۽ ش۽ںیم۽اس۽رپ۽وکشش۽ؿاخق۽ہکلب۽تہب۽‬
‫نلعء ۽ےن ۽اس ۽یعس ۽یک ۽وک ۽یئ ۽دح ۽رقمٓ ۽ہن ۽یک ۽اؿٓ ۽مکح ۽ڈلا ۽ہک ۽رمع ۽رھب ۽ٓؿٓؿضق ۽ہشیمہ ۽دہج ۽ےئک ۽اجےئ ۽یھبک ۽اس ۽ےک ۽رتک ۽ںیم ۽ذعمؿٓ ۽ہن۽‬
‫وہاگ۔ىالہم۽امٔامیہ۽یبلح۽ىٍيہ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫یجبْعلیہْبذلْالج دْدائماْفْتصحیحْلسانہْ طلغ۽ظفل۽یک۽حیحصت۽ےک۽ےئل۽ہشیمہ۽وکشاُ۽ٓانہ۽رضؿٓی۽ےہ۽رتک۽یک۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽ذعمؿٓ۽ںیہن‬ ‫والیعذر ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽الصفل۽ااثلین۽نم۽ا مہماف۽وجتلڈ۽ارقل ٓا ُ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۳۳ /۴‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽مٔآہی۽یلع۽احضيۃ۽ااتفلؿی۽ادنہلہی۽ااثلین۽یف۽اابعلڈاف۽نم۽اتکف۽امیراہيۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخین۽اشپؿٓ۽‪۶۸۶ /۹‬‬
‫‪Page 262 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اھجمس۽اجےئ۽اگ۽(ینعی۽اس۽ںیم۽دہج۽وک۽رتک۽رکلا۽اقلل۽وبقل۽ںیہن۽‬ ‫فْترکہْ‪1‬۔ ْ‬
‫(ف)‬
‫غہصياین۽ؿ۽قزلاؿی۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ڈاوم ًا۽ےس۽ٓاف۽اک۽ھچک۽خ ّػہ۽اؿٓ۽ڈُ۽ےک۽ارطاف۽ اڈ۽ںیہ۔(ف)‬ ‫قولہْدائماْایْ ٰا ناءْاللیلْواطرافْالن ار‪2‬۔ْ ْ‬
‫ایس۽رطچ۽اؿٓ۽بتک۽ریثکہ۽ںیم۽ےہ۽‪،‬۽وت۽ویکرکن۽اجمٔ۽ہک۽دہج۽ؿیعس۽لاالےئ۽فاط۽رسّ۽ےس۽رحف۽زنمِل۽یف۽ارقل ٓا ُ۽اک۽دصق۽یہ۽ہن۽رک ں۽‬
‫ہکلب ۽يملًا ۽اےس ۽رتمؿک ۽ؿ ۽وجہمٓ ۽‪،‬اؿٓ ۽اینپ ۽رطف ۽ےس ۽ڈؿرسارحف ۽اس ۽یک۽ہگج ۽اقمئ ۽رکڈ ں ۽۔ریقف ۽اتہک۽ےہ ۽رفغاﷲ اعتیٰل۽دعب ۽اےکس۽ہک۽‬
‫رعس ۽قیقحت۽رقتسم۽وہاکچ۽ہک۽غٕ ٓا ُ ۽امس۽مظن۽ؿ ۽ینعم۽حمٌغا ۽ہکلب ۽امس۽مظن۽نم۽ثیح۽االٓشاڈ ۽ایل۽اینعمل۽ےہ۽اؿٓ ۽مظن۽لاس۽رحؿف۽یٰلع۽‬ ‫ِ‬
‫ہٰڈاارتلبیت۽ارعملؿف۽اؿٓرحؿف۽لامہ۽ابتمنی۽اؿٓ۽دبتلی۽زج۽ػنغ ًا۽زلتسمس۽دبتلی۽لک۽ہک۽ؤمفل۽نم۽ابمنئ۽نؼٍيا۽ریغ۽ؤمفل۽نم۽ابمنئ۽‬
‫ٓا ر ۽ےہ۔ ۽ںیم ۽ںیہن ۽اجاتن ۽ہک ۽اس ۽دبتلی ۽دمعی ۽اؿٓ ۽رحتفی ۽کالس ۽اﷲ ںیم ۽انتک ۽افتؿف ۽املا ۽اجےئ ۽اگ۔الرجس ۽اامس ۽الج ۽اوبرکب ۽دمحم ۽نب۽‬
‫الضفل۽یلضف۽ؿاامس۽مٔاہُ۽ادلنی۽ومحمڈ۽نب۽ادصلٓ۽ادیعسل۽ؿریغامہ۽ا ہل۽رکاس۽ےن۽وت۽اہیُ۽لک۽مکح۽ڈلا۽ہک۽وج۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ںیم۽دمعًا۽ص۽‬
‫یک۽ہگج۽ؿ۽ڑپےھ۽اکرٕ۽ےہ۔۽‬
‫اقول‪ْ :‬وال ْحاجۃ ْاٰل ْاستؿناء ْ(وماھو ْعَل ْالغیبْ ںیم ۽اتہکوہُ"وماھوعَلْالغیبْبضننی"ےک ۽اانثتسء ۽یک۽‬
‫بضننی) ْفان ْھ نا ْلؼس ْمِام ْالضاد ْخاصۃ ْبلْ احخق ۽ںیہن۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽اقمس۽رپ۽اضڈ ۽یک۽ہگج۽فاء۽وک۽ٓانھک۽‬
‫مِام ما ْجمیعا ْالن ْاللقظ ْقرئ ْب ما ْف ْالِر ٰانْ ںیہن۽وہاتکس۽ویکہکن۽ہی ۽اقمس۽اضڈ ۽ےک۽شاھت۽یہ۽وصخمص۽ںیہن۽‬
‫‪،‬فکان ْمثل ْصراط ْوسراط ْوبسطۃ ْوبصطۃْ ہکلب۽ڈؿونُ۽اک۽اقمس۽ےہ۽ویکہکن۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽ہی۽ظفل۽ڈؿونُ۽غٕا ٔوتُ۽‬
‫ےک۽شاھت ۽ڑپاھ۽ایگ۽ےہ۔۽ہی۽اُ ۽اافلؿ ۽یک۽رطچ۽ےہ۔رصاؿ۽اؿٓ۽‬
‫ویؽسط ْویبصط ْومصیطر ْومسیطر ْاٰل ْاشباہْ‬
‫رساؿ‪،‬نصلۃ ۽اؿٓ ۽نؽلۃ‪،‬لٍصـ ۽اؿٓ ۽مٌؽـ ۽‪،‬طؽٌنٕ ۽آ ۽طسٍنٕ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽اُ۽‬
‫ذلك ْبخالف ْضالنی ْوظالنی ْوسجیل ْوصجیلْ‬
‫یک۽رطچ۽ےک۽ڈؿرسّ۽اافلؿ ۽وذالف۽اضنیل۽یک۽ہگج۽فانیل۽اؿٓ۽‬
‫ظ‬ ‫ص‬ ‫فانہ ْتبدیل۔ ْ‬
‫زيل۽یک۽ہگج۽ زيل۽ےک۽ویکہکن۽اہیُ۽دبت یل۽ےہ۔(ف)۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶‬ۻ‪۷‬‬
‫غ‬ ‫ىلًھ غ‬
‫ونف‪:‬ىٍيۃ۽یک۽ابعٓف۽وج۽ےھجم۽یلم۽ےہ۽ؿہ۽اس۽رطچ۽ےہ‪:‬۽وزق۽ ش۽ا رھڈ۽ڈاوما۽ؿٰولصمھت۽اجمٔہ۽امڈاومایلع۽ا رھڈ۽‪-‬۽اؿٓ۽اس۽ےس۽ھچک۽لبق۽ہی۽اافلؿ۽ںیہ۽‪:‬لٌٍبی۽‬
‫غم‬ ‫و‬
‫اُ۽ زًھڈ۽ؿال۽نغڈٓ۽یف۽ڈکل۽اخل۽‪-‬اہتبل۽ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽وبطمہع۽ڈیلہ۽ہنیعبٖ۽یہی۽اافلؿ۽نتم۽ص۽‪۵۸۳‬۽رپ۽وموجڈ۽ںیہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪ 2‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۸۴ /۴‬‬
‫‪Page 263 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طیحم۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫سئل ْاالمام ْالقضَل ْعمن ْیِرأالظاء ْالمعجمۃْ اامس۽یلضف۽ےس۽وسال۽ایک۽ایگ۽ہک۽اس۽صخش۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ۽سج۽ےن۽‬
‫مکانْالضادْالمعجمۃْاوعَلْالعکسْفِالْالْتجوزْ اضڈ ۽یک۽ہگج۽فاء۽لا ۽اس۽ےک۽لاسکعل۽ڑپاھ۽وت۽اوہـُ۽ےن۽(وجاف۽‬
‫ںیم)۽رٕاملا ۽اےسی۽صخش۽یک۽اامطق ۽اجمٔ ۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ ۽ارگ۽ااسی۽دمعًا۽‬ ‫امامتہْولوْتعمدْیکقر‪1‬۔ ْ‬
‫رکّ۽وت۽اکرٕ۽وہاگ۔(ف)‬
‫طً‬
‫ح۽ارلؿص۽ںیم۽ےہ‪:‬۽کونْتعمدہْکقراالکالمْفیہْ‪(2‬ااسیدمعًا۽رکلا۽رفک۽ےہ۽اس۽ںیم۽یسک۽وک۽کالس۽ںیہن۽اخل۽۔ف)۽‬
‫ س۽زج۽ص ًا۽الٓس۽ہک۽ہٖ۽رحف۽ںیم۽اخص۽رحف۽زنمل۽نم۽دنعاﷲ یہ۽یک۽اڈااک۽دصق۽رک ں۽اُیس۽ےک۽رخمچ۽ےس۽اےس۽اکنانل۽اچںیہ۽رھپ۽وبہج۽‬
‫رسع۽رحف۽ؿ۽وصقٓ۽صلُ۽ارگ۽طلغ۽اڈا۽وہ۽وت۽لثم۽ص۽ںیم۽ہک۽ارسع۽ارحلؿف۽ےہ۔لٍسَٖایلع۽االصۃ۽وتفٰی۽ضعب۽اتم رنی۽رپ۽لمع۽رکےک۽تحصِ۽‬
‫امنٓ۽اک۽مکح۽ڈانی۽ویعمف۽ںیہن۽ہکلب۽وبحمف۽ےہ۽ہک۽شآه۽نیلع۽ا سالس۽وک۽رسیؿ ٓا شاین۽ولطمف۽ؿ۽ وغف۽ےہ۔‬
‫و‬
‫اﷲ احبسہن۽ؿاعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽ےہ۽اﷲ مھآّ۽شاھت۽ ٓا شاین۽اک۽آاڈہ۽‬ ‫ْوتعاٰلْ ْ‬
‫ٰ‬ ‫قالْالموٰلْسبحنہ‬
‫مو‬
‫‪ْ 3‬وقالْرسولْ رکلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽ؿہ۽ ھآّ۽شاھت۽ یگن۽اک۽آاڈہ۽ںیہن۽رکلا ۽اؿٓیبن۽‬
‫ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ۽ہک۽ ٓا شاین۽دیپا۽‬
‫و‬ ‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْیْسراو ْالتعسرواْ‬ ‫اللْصَلْاللْ ٰ‬
‫رکؿ ۽‪،‬لکشم۽ؿ یگن۽دیپا ۽ہن۽رکؿ ۽‪،‬وخربخشی۽ڈؿ‪،‬۽رفنف ۽ہن۽ ھيالؿ۔‬
‫وبشروا ْوالتنقروا ْ‪ْ 4‬اخرجہ ْاالئمۃ ْاحمد ْوْ‬
‫اس ۽دحمك ۽وک ۽اامس ۽ادمح‪ ،‬۽اامس ۽اخبٓی ۽اؿٓملسم ۽ےنرضحف ۽اسن۽‬
‫الشیخان ْعن ْا نس ْبن ْمالك ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫عنہ۔ ْ‬
‫رھپ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽دنعاالاصنف۽ارتشاک۽افصف۽وخاہ۽اشٍياہ۽اوصاف۽یسک۽یک۽ صیصخ۽ںیہن۽وہ یتک‬

‫طً‬
‫‪ 1‬ح۽ارلؿص۽رشچ۽ہقف۽اربک۽غملّا۽یلع۽اقٓی۽لصف۽یف۽ارقلا ٔءہ۽ؿا ّػلـ ٰہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ صۺ‪۴۹‬‬
‫طً‬
‫‪ 2‬ح۽ارلؿص۽رشچ۽ہقف۽اربک۽غملّا۽یلع۽اقٓی۽ لصف۽یف۽ارقلا ٔءہ۽ؿا ّػلـٰہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽صۺ‪۴۹‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪۸ /۵‬ۻ‪۴‬‬
‫‪ 4‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽وقل۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رسیؿا۽ؿال۽نعضٖؿااخل۽وبطمہع۽احص۽ااطملعب۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳۷ /۵‬ۼ‬
‫‪Page 264 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک۽وج۽جالف۽دصق۽ےہ۽اایتخٓی۽ںیہن۽اؿٓ۽وج۽اایتخٓی۽ںیہن۽اس۽رپ۽مکح۽اجٓی۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽اینپ۽رطف۽ےس۽اخص۽آاڈہ۽ادح۽االىالؿ۽اکمکح۽‬
‫ڈےئجی۽وت۽ہی۽ؿیہ۽نبمڈ۽طلغ۽ےہ۽ہک۽نؼٍ ًيا۽ونممه۽ؿذہلا۽ىالہم۽شایم۽دقس۽رسہ۽اصلیم۽ےن۽ابعٓف۽لالآ۽اخہین‪:‬‬
‫اذالم ْیکن ْبنی ْالحرفنی ْاتحاد ْالمخرج ْوالْ خق ۽ڈؿ‪ ۵‬۽رحوفُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اداحڈ ۽رخمچ ۽اؿٓ ۽غٕف ۽رخمچ ۽ہن ۽وہ۽‬
‫قربہْاالْانْفیہْبلویْالعامۃْکالذالْمکانْالضادْ رگم ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽خق ِ‬
‫۽ومعس ۽ولبی ۽وہ ۽طيلًا ۽ڈال ۽اضڈ ۽یک ۽ہگج۽‬
‫والزاء ْالمحض ْمکان ْالذال ْوالظاء ْمکان ْالضادْ اؿٓ ۽ٓا ۽ڈال۽یک۽ہگج۽اؿٓفاء۽اضڈ ۽یک۽ہگج۽ڑپاھ۽وت۽ضعب۽اشمخئ۽ےک۽‬
‫مٔڈلک۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۔اھ۽(ف)‬
‫والْتقسدْعندْبعضْالمشائخْاھ ْ‬
‫لقن۽رکےک۽رٕاملا‬
‫قلتْفینبیغْعَلْھذاعدمْالقسادْفْابدالْالثاءْ ںیم۽اتہک۽وہُ۽اس۽ےک۽اطمقب۽اُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽اسفڈ۽ںیہن۽وہلا۽‬
‫سؼنا ْوالِاف ْھمزة ْکما ْھو ْلغۃ ْعوام ْزمانناْ اچےئہ ۽ہکبج۽وکیئ۽صخش۽لاء۽یک۽نیس۽‪،‬اقف۽یک۽ہگج۽زمہہ۽ڑپےھ۽‬
‫فان م ْالیمیزون ْبؼن ما ْو ْیصعب ْعلمھی ْجداْ اسیج ۽ہک ۽امہّٓ ۽ڈؿٓ ۽ےک ۽وعاس ۽یک ۽ٓلاُ ۽ےہ ۽ؿہ ۽اُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽‬
‫وکیئ ۽اصٍيآ ۽ںیہن ۽رکےت ۽اؿٓ ۽ہی ۽اُ ۽رپ ۽اہنمك ۽ڈمرآ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک۽‬
‫کالذال ْمع ْالزاء ْ ْوال ْسیما ْعَل ْقول ْالِایض ْاّبْ‬
‫۽وصخطا ۽اقیض ۽اوب ۽اعمص ۽اؿٓافصٓ ۽ےک۽‬ ‫ر‬
‫ڈال ۽اؿٓ ۽ٓا ۽ںیم ۽ ٕط ۽رکلا ً‬
‫عاصمْوقولْالصقارْوھذاْکلہْقولْالمتأخر ینْوْ‬
‫وقل۽رپ۽‪،‬اؿٓ ۽ہی۽امتس۽اتم رنی۽اک۽وقل ۽ےہ۽اؿٓ ۽ ٓا ف ۽اجُ ۽ےکچ ۽ہک۽‬
‫قدْعلمتْانہْاوسعْوانْقولْالمتِدمنیْاحوطْ‬
‫اس ۽ںیم ۽اکیف ۽ؿتعس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دقتمنی ۽اک ۽وقل ۽اوحؿ ۽ےہ‪ ،‬۽رشچ۽‬
‫قالْفْشرحْالمنیۃْوھوالذیْصححہْالمحِِونْ صٍيہ۽ںیم۽رٕاملا۽ایس۽وک۽نیققحم۽ےن۽حیحص۽اہک۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽اوہـُ۽ےن۽‬
‫۽وصخطا۽‬ ‫وفرعواعلیہ ْفاعمل ْبماتختار ْواالحؾیاط ْاوٰلْ‬
‫رفتعی ۽اھٹبیئ ۽ س ۽اتخمٓ ۽رپ ۽لمع ۽رکؿ ۽‪،‬اؿٓ ۽اایتحؿ ۽اؿیٰل ۽ےہ ً‬
‫سیماْفْامرْالصلٰوةْالیتْیھْاولْماْیحاسبْالعبدْ امنٓ ۽ےک ۽اعمصالف ۽ںیم ۽ویکہکن ۽دنبّ۽ےس ۽ایس ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫ضق۽ےس۽ےلہپ۽وسال۽وہاگ(ف)‬ ‫علی ا‪1‬۔ ْ‬
‫طفر‬
‫اس۽قیقحت۽اقین۽ےس۽فاہٖ۽وہا۽ہک۽نبمڈہن۽فاڈ۽اک۽اجمٔ۽ہن ُ۽ڈؿاڈ۽اکہک۽ہن۽ؿہ۽فا۽ےہ۽ہن۽ڈال۽ ش۽اؿٓ۽دعب۽دصق۽ص۽ؿآاڈہ۽رحف۽حیحص۽ؿ۽اامعتسل۽‬
‫رخمچ۽نیعم۽مٔاہ۽طلغ۽وج۽ھچک۽اڈا۽وہ۽لٍسَ ًٖا۽تحص۽امنٓ۽رپ۽وتفٰی۽لتعسر‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۴‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 265 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ارملیم۽ؿ۽لکَٖ ۽ا يلـی۽ھڈا ۽امدنعی۽فلٌٍنٕ ۽سفن۽امڈارتی(ویکہکن۽اڈایگیئ۽لکشم۽اؿٓ۽اامعتسل۽ٓلاڈہ۽ےہ۽ہی۽ثاری۽ٓاےئ۽ےہ ۽ س۽اہمتٓی۽‬
‫ٓاےئ۽اس۽ںیم۽ایک۽ےہ۽اس۽رپ۽وخڈ۽وغٓ۽ؿوخص۽رکؿ۔ف)۽دنہہی۽ؿ۽ہیلح۽ؿزخالۃ۽االلمک۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انْجریْعَلْلسانہْاوْالْیعرفْالتمیزْالتقسدْ ارگ۽ٓلاُ ۽رپ۽آوخڈ ۽اجٓی۽وہایگ۽لا ۽اصٍيآ ۽یک۽رعمتف۽ںیہن۽وتامنٓ۽‬
‫افدس۽ہن۽وہک ۽یہی۽اتخمٓ۽ےہ۔(ف)‬ ‫ھوالمختارْ‪1‬۔ ْ‬
‫ؿدَٖ۽رکڈٓی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھو ْاعدل ْاالقاو یل ْوھوالمختار ۔والل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫سبحنہْ ہی ۽ضق ۽ےس ۽دتعمل ۽وقل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽یہی ۽اتخمٓ ۽ےہ۔(ف) ۽اؿٓاﷲ‬
‫وتعاٰل ْاعلم ْوعلمہ ْجل ْمجدہ ْاتم ْواحکم ْعزْ احبسہن۽اعت۽یٰل۽ضق ۽ےس۽رتہب۽اجےنن۽ؿاال ۽ےہ۽اس۽اک۽ملع۽ضق ۽ےس۽‬
‫ٰ‬
‫ض‬
‫اکلم۽اؿٓ۽ایکس۽شا ُِ۽احتیمک۽ ق۽ےس۽ایٰلع۽ؿمکحتسم۽ےہ۽(ف)‬ ‫شانہْاحکم۔ ْ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪ :۷۸‬ہلس۽انجف۽وناف۽ومولی۽ض ّيڈ۽اطلسُ۽ادمح۽اخُ۽اصخق۽ ہمل۽اﷲ اعتیٰل۽آمٔ یل۽‪۶‬۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۴۳‬ھ‬
‫ہچ۽ےم۽رٕامدنی۽نلعےئ۽رکاس۽ڈٓ ں۽ہلئسم۽ہک۽ڈٓوصٓ ۽ڈلی۽مکح۽ ڈٓچ۽لئالئ۽امنٓ۽ںیم۽نلعء۽رکاس۽یک۽ایک۽ٓاےئ۽ےہ۽وخاہ۽امنٓ۽رٕص۽‬
‫امنٓ ۽جٍصق ۽اعس۽آاہکن۽رٕص ۽وبڈ ۽لا ۽لفن۽ہک ۽ڈٓ ۽ہٖٓتعک۽امہُ۽ وہ۽لا۽لفن۽ہک۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽وسٓف۽اک۽رکتآ۽رکلا۽شیک۽ےہ؟‬
‫وسٓف۽رکتآرکڈُ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫و‬
‫ےب ۽رضؿٓف ۽ڈٓ ۽رٕاضئ ۽رکمؿہ ۽زنتیہی ۽اضق ۽ س ۽نسالڈ ۽ڈٓاؿیل۽ ریغب ۽رضؿٓف ۽رٕاضئ ۽ںیم ۽رکمؿہ ۽زنتیہی ۽ےہ‪ ،‬س ۽ ہلی ۽ٓتعک۽‬
‫غٕا ٔف۽لاس۽ٓانبمڈ۽رکڈُ۽لااحخق۽ميکٔآ۽مٌفٍيڈ۽اام۽ارگوخادن۽نشہـ۽ ںیم۽وسٓہ۽اانلس۽دمعًا۽ںیہن۽ڑپینھ۽اچےئہ۽لاہک۽رکتآ۽یک۽رضؿٓف۽‬
‫ف ۽وکعمہس ۽تخس۽ ہن۽ڑپ۽اجےئ۽ارگ۽وہسًا۽لادمعا۽ڑپھ۽اکچ۽وتاف۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽ؿیہ۽‬‫لا ۽دمع ۽لااچٓ۽ڈٓلاہین ۽ریتومہُ ۽لالڈ ۽وخادن۽ہک۽غٕا ٔ ِ‬
‫رتآ ۽رکتآ ۽اضق ۽وذالف۽متخ۽دننکہ۽غٕ ٓا ُ ۽ میظ۽ہک۽اؿٓالالڈ ۽ڈٓ۽ وسٓف ۽ینعی۽وسٓہ ۽اانلس۽ڈؿلآہ۽ڑپےھ‪،‬۽ویکہکن۽رتبیت۽دبل۽رک۽‬
‫ڑپانھ۽رکتآ۽ےس۽یھب۽تخس۽ےہ۽وذالف‬ ‫ٓتعک۽اؿیل۽لالاس۽وخادنُ۽ؿ۽ڈٓلاہین۽آ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااخلسم۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪ /۴‬ۼۺ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽مٔآلۃ۽یلع۽اہشم۽ااتفلؿٰی۽ادنہللۃ۽ااثلین۽رشعیف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷۵ /۷‬‬
‫‪Page 266 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫المْتاْمقلحونْلحدیثْالحالْالمرتحلْ‪1‬کذاْفْ متخ ۽غٕ ٓا ُ ۽یک ۽وصٓف ۽ےک ۽ہک ۽اس ۽ںیم ۽ ہلی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽وسٓہ ۽اانلس ۽لک۽‬
‫ط‬
‫ڑپانھ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽امل ۽لا ۽ فلزـُ ۽ڑپانھ ۽اجمٔ ۽اؿٓ ۽ڈٓضق۽‬
‫الن رْوردالمحتارْاوقل‪:‬۽ؿاہچن۽ اڈ۽الٍصق۽ہک۽احب ك۽متخ۽‬
‫م‬
‫ےہ۔ویکہکن ۽دح ك ۽رشفی۽ںیم۽ےہ‪:‬الک۽صخش۽ےن۽رعص۽ایک۽لا۽ٓوسل۽‬
‫غ‬
‫ٕ ٓا ُ ۽دیجم۽ا ں۽وخڈ ۽سکن۽ؿ ۽سکع۽تسین۽ہکلب ۽آ ۽رسنتفگ۽لادش۽ اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽! ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽اہُ ۽دنسپلڈہ ۽لمع ۽ایک۽‬
‫و‬
‫انچہکن ۽ظفل ۽احل ۽ؿ ۽ ذل ۽زین ۽مٔ ٓا ُ ۽ڈلیل ۽اضق ۽فاف مْواللْ ےہ؟وضحٓ ۽ادقس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ےن ۽رٕاملا‪:‬زنمل ۽ںیم ۽اُرتےن ۽ؿاال۽‬
‫۽وفٓا۽رشؿه۽رکّ۽‬ ‫اؿٓ۽وکچ۽رکویناال۽(ینعی۽وجصخش۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽متخ۽رکّ ً‬ ‫تعاٰلْاعلم۔‬‫ٰ‬
‫غ‬
‫اؿٓ ۽ویُ۽یہ ۽رکلا ۽ٓےہ)اسیج۽ہک۽رہن۽اؿٓ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽۔ںیم۽اتہک ۽وہُ۽‬
‫اس۽ےس۽ اڈ۽ہی۽ےہ۽ہک۽متخ۽غٕ ٓا ُ۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ہی۽سکع۽اؿٓ۽رتبیت۽اک۽دبانل۽‬
‫ںیہن۽ہکلب ۽غٕاُ ۽وک۽ےئن۽رسّ۽ےس۽رشؿه۽رکلا ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ظفل۽احل۽ؿ۽‬
‫و‬
‫تعاٰلْاعلم(ف)۽‬
‫ذل۽یھب۽ایس۽رپ۽ڈلیل۽ےہ۽فاف مْواللْ ٰ‬
‫ڈٓ۽لک۽ٓتعک۽دنچ۽وسٓف۽وخادن(الک۽ٓتعک۽ںیم۽دعتمڈ۽وسٓںیت۽ڑپانھشیک۽ےہ؟۔(ف)۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪: ۷۸‬‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ڈؿ۽ٓ کعٌْ۽ٓلاڈہ۽مٔلک۽وسٓف۽وخادنُ۽ڈٓ۽رٕاضئ۽ابنلڈ۽اامارگ۽دنک۽ رٕاضئ ۽یک ۽الک ۽ٓتعک ۽ںیم ۽الک ۽ےس ۽ٓادئ ۽وسٓںیت ۽ںیہن ۽ڑپینھ۽‬
‫رکمؿہ۽ابندش۽رشبؿ۽ااصتل۽وسٓ۽ؿ۽ارگ۽وسٓ۽رفتمہق۽ڈٓ۽ٓ کعٌْ۽عمج۽دنک۽ اچںیئہ۽ارگ۽وکیئ۽ڑپھ۽اتیل۽ےہ۽وت۽رکاہق ۽ںیہن۽رشبہکیط۽ؿہ۽وسٓںیت۽‬
‫رکمؿہ ۽لادش ۽امک ۽یف ۽ا غٍيۃ ۽مث ۽ٓڈاغمزيآ ۽اوقل ۽ؿ ۽احب ك ۽اامطق۽ لصتم۽وہُ۽‪،‬ارگ۽وکیئ۽رفتمط۽طُـٓںیت۽یسک۽الک۽ٓتعک۽ںیم۽عمج۽‬
‫غ‬
‫رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽ںیم ۽رکاہق۽ےہ۔اسیج۽ہک ۽ىٍيۃ ۽ںیم۽اؿٓ۽رھپٓڈا مزيآ۽‬ ‫مٌؾ‬
‫رشےط ۽ڈبرگزین ۽اضق ۽ؿ ٓا ُ ۽دعس ۽ يل ۽مٔ ۽دتقمی ۽ؿٓہن ۽رکاہق۽‬
‫ںیم ۽ےہ ۽ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽اامس ۽وہےن ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽الک ۽اؿٓ ۽رشؿ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫رحت‪،‬ےہ۽اضق۔۽واللْ ٰ‬
‫یھب۽ےہ۽ؿہ۽ہی۽ہک۽دتقمی۽اےس۽وبھج۽وسحمس۽ہن۽رکّ۽ؿٓہن۽رکاہق۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔(ف)‬
‫رحت‪،‬ےہ۽وہک ۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۹۳‬لک۽وسٓف۽رٕؿزگاہتش۽وخادنُ۽(الک۽طُـٓف۽ٹوھٓ۽رک۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ؟ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسٓف ۽رتمؿہک ۽ارگ ۽دملڈاضق ۽ہک ۽مٔدقتری ۽غٕا ٔشت ۽ڈٓ ۽لاہین۽ ارگ ۽رتمؿہک ۽وسٓف ۽اینت ۽یبمل۽ےہ۽ہک ۽اس ۽یک۽غٕاف ۽ےس ۽ڈؿرسی۽‬
‫و‬
‫ٓتعک۽ ہلی۽ٓتعک۽ےس۽وطلی۽وہاجےئ۽ک ۽وت‬ ‫افا ك۽لاہین۽مٔاؿیل۽الٓس۽ ٓا لڈ۽ س۽آاُ۽زگہتش‬

‫‪ 1‬ااجلعم۽ارتلذمی۽اوباف۽ارقلا ٔہ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۵‬ۻ‪۴۴‬‬

‫‪Page 267 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسٓف۽لاہثل۽وخادنُ۽لاےک۽دنآڈ۽انچہکن۽ڈٓاؿیل۽ؿا يٍِ۽ؿڈٓ۽لاہین۽ ایسی۽وسٓف ۽وک۽رتک۽رکےک۽شیتی۽وسٓف ۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽‬
‫و‬
‫دقٓ ۽ؿٓہن ۽ڈٓ ۽رٕاضئ ۽رکمؿہ ۽انچہچن ۽مار ۽ؿ ۽اجالص ۽ؿارگڈؿ ۽وسٓف۽ ںیہن ۽طيلًا ۽ ہلی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽وسٓہ ۽ؿا يٍِ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ںیم۽‬
‫ڈٓایمُ۽لادش۽اضمہقئ۽ےن۽وچمہ۽مار۽ؿ۽فلظ۽‪-‬واللْتعاٰلْاعلم وسٓہ ۽دقٓ ۽ڑپےھ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ایسی۽وصٓف ۽ںیہن ۽وت ۽رٕاضئ۽ںیم ۽ااسی ۽رکلا۽‬
‫ٰ‬
‫رکمؿہ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽وسٓہ۽مار۽اؿٓ۽وسٓہ۽اجالص۽اک۽ڑپانھ۽اؿٓ۽ارگ۽ڈٓایمُ۽‬
‫ںیم۽ڈؿ‪۵‬وسٓںیت۽وہُ۽وت۽رھپ۽وکیئ۽اضمہقئ۽ںیہن۽طيلًا ۽وسٓہ۽مار۽اؿٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫فل‬
‫وسٓہ۽ ظ‪ -‬واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن‪ :۷۹۴‬ڈٓلک۽ٓتعک۽لک۽وسٓف۽لا۽لک۽ٓتعک۽لک۽ ٓا مك۽دنچ۽لآ۽وخادنُ(الک۽ٓتعک۽ںیم۽یسک۽وسٓف۽لاآ مك۽اک۽رکتآ۽‬
‫ےک۽شاھت۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ؟۽۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دوُ ۽رکتآ ۽لک ۽وسٓف ۽ڈٓ ۽ڈؿ‪ٓ۵‬تعک ۽ؿ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽وسٓف ۽ڈٓ ۽لک۽ خق ۽رٕاضئ۽یک۽ڈؿ ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽الک۽وسٓف ۽اک۽رکتآ ۽لا ۽الک۽‬
‫ٓتعک۽ہٖ ۽ڈؿ ۽ڈٓ ۽رٕاضئ۽لا ۽لاہتسئ۽وبڈرکتآ ۽لک۽وسٓف ۽ڈٓ ۽لک۽ ٓتعک۽ںیم۽ڈؿوسٓوتُ۽اک۽انمضق۽ںیہن۽وت۽الک۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽‬
‫ہ‬ ‫ن‬
‫ٓتعک۽اؿیل۽ابنلا صيگی۽لادش۽ؿ۽ مزياُ۽رکتآ۽ ٓا مك۽جالہص۽ومخق۽ وسٓف ۽اک۽رکتآ ۽رطبقی۽اؿیٰل۽انمضق ۽ہن۽وہاگ‪،‬۽ایس۽رطچ۽یسک۽‬
‫و‬
‫افا ك ۽لاہین ۽مٔاؿیل ۽لادش ۽وکل ْذلك ْخالف ْالماثورْ وصخمص ۽ ٓا مك ۽اک ۽رکتآ ۽ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ےک ۽ ہلی ۽ٓتعک ۽ےک۽‬
‫المتوارث ْف ْالقْرائض افام ۽رکا ۽ہق ۽رحتمی ۽ٓاؿ حہْ ۽تسین۽ وطلی۽وہےن۽یک۽ؿہج۽نب۽اتکس۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽ہی۽امتس۽لاںیت۽رٕاضئ۽ےک۽‬
‫زجڈٓافہحت ۽ہک ۽ڈٓٓکعيٍِ ۽اؿنیل ۽شیپ ۽آغٕا ٔف ۽وسٓہ ۽ااعڈہ ۽لک ۽لا۽ لآّ ۽ںیم ۽وقنمل ۽اموثٓ ۽ےک ۽جالف ۽ںیہ ۽نکیل ۽اس ۽وک ۽رکمؿہ۽‬
‫و‬
‫اثَٖ۽اؿدنک۽ اوقل‪ٌ :‬فـمك۽ؿاخق۽ا ؼش ۽ س۽ارگ۽اعدماضق۽ااعڈہ۽ رحت‪،‬ےہ۽غٕآ۽ڈےنی۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن۽اموساےئ۽ ہلی۽‪۵‬ڈؿ۽ٓاعکف۽‬
‫دنک۽ؿ ۽ارگ۽شایہ۽اضق ۽دجسہ۽وہس۽وذالف۽رکتآ ۽افہحت۽ڈٓا رلٍِ۽ ںیم ۽غٕا ٔ ِ‬
‫ف ۽وسٓف ۽ےس۽ےلہپ ۽لک ۽وسٓہ۽افہحت ۽لا ۽اثَٖ ۽اک ۽ااعڈہ ۽رکلا۽‬
‫اقول ْلعدم ْالضم ْفیہما ْیا ْبعد ْسورت ْدر ْاولینیْ ویکہکن ۽ہی ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ۔ ۽ںیم ۽اتہک۽وہُ ۽اس ۽یک ۽ؿہج ۽ہی ۽ےہ۽‬
‫اقول ْلحصول ْالضم ْمن ْقبل ْوالیجب ْالرکو ع ْا ثرْ ہک ۽وسٓف ۽صاللا ۽ؿاخق ۽اھت ۽‪،‬ااعڈہ ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ُ۽ؿہ ۽وفف۽‬
‫السورةْبلْکلماتالمنْالِراٰنْکانْلہْانْیتلوہ اوقل‪:‬۽ وہاجلاےہ‪ ،‬۽ س ۽ارگ ۽یسک ۽صخش ۽ےن ۽دمعًا ۽ااسی ۽ایک ۽وت ۽ااعڈہ ۽امنٓ۽‬
‫ؿآوصٓف۽مٌؾيل۽مٔ۽دتقمی۽اغلف۽ابنلڈ۽وب۽ڈ۽ہک۽وچمہ۽وسٓ۽ٓادئ۽مٔ۽ رکّ۽اؿٓ ۽ارگ۽وہسًا ۽ایک۽وت۽دجسہ۽وہس ۽وہاگ۽وذالف۽ ٓا ری ۽ڈؿ ۽ٓتعک۽‬
‫دقٓ۽ونسمُ۽اضق۽ س۽ارگ۽رگاین۽ ٓا ٓڈ۽طللؼًا۽لااج۽مٔ۽ؿ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ ںیم ۽وسٓہ ۽افہحت۽ےک ۽رکتآ ۽ےک ۽۔۽ںیم۽اتہک ۽وہُ ۽ویکہکن ۽اُ ۽ںیم۽‬
‫و‬
‫مضِ ۽وسٓف ۽ؿاخق ۽ںیہن ۽لا ۽مضِ۽وسٓف۽ےک ۽دعب ۽ ہلی ۽ڈؿ ۽ٓاعکف۽‬ ‫لادش۽ؿ۽ا ں۽مکح۽اعس۽اضق۽ ۽رٕہضی۽ؿلاہلف۽ہمہ۽ٓا س۽ہٖاج۽آ‬
‫ںیم‪،‬ویکہکن‬

‫‪Page 268 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مضِ ۽وسٓف ۽(ؿاخق) ۽ےلہپ ۽احلص ۽وہ ۽اکچ ۽اؿٓ ۽وسٓف ۽ےک ۽دعب ۽ٓوکه۽‬ ‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وصٓف۽وجآ۽یٰنثتسم۽لالڈس۽ دیمہ۽۔واللْ ٰ‬
‫وفٓا۽ؿاخق۽ںیہن ۽وہلا۽ہکلب۽خق ۽لک۽امنٓی ۽لالؿف۽رکلا ۽اچےہ۽رکاتکس۽‬‫ً‬
‫ےہ۽۔ںیم۽اتہک۽وہُ۽دتقمی۽رپ۽وبھج۽وہےن۽یک۽وصٓف ۽ےس۽اغلف۽‬
‫ںیہن۽وہاجلا ۽اچےئہ۽ویکہکن۽طيلًا ۽دقٓ ۽ونسمُ ۽غٕا ٔف ۽ےس۽ٓادئ۽رپ۽ارگ۽‬
‫امنٓی ۽وبھج۽وسحمس۽رکلا ۽ےہ ۽وت ۽ایسی۽وصٓف ۽طللؼًا ۽لااجمٔ ۽اؿٓ ۽رکمؿہ۽‬
‫رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی۽مکح ۽ہٖ ۽اقمس ۽رپ۽وہاگوخاہ۽امنٓرٕص ۽وہ ۽لا ۽لفن ۽‪،‬اہتبل۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫ہٖاج۽وصٓف۽وجآوک۽یٰنثتسم۽ھجمس۽ انی۽اچےئہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۹۵‬‬
‫آ ۽لک ۽وسٓہ ۽وطہلی۽ ٓا لاف ۽رفتمہق ۽ڈٓ ۽ٓاعکف ۽وخادنُ ۽طيلًا ۽ڈٓاؿیٰل۽ وطلی۽وسٓف۽ےس۽فل۽ٓاعکف۽ںیم۽رفتمط۽ ٓا لاف۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ۽‬
‫و‬
‫؟۽طيلًا۽ ہلی۽ٓتعک۽ںیم۽ ٓا مك۽امیریس۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ںیم۽ ٰامنْالرسول۔‬ ‫ٓا مك۽امیریس۽ؿڈٓ۽لاہین۽اٰنم۽ارلوسل‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫خ‬
‫ا ں۽ يٍِ۽غٕا ٔف۽ڈٓ۽ڈؿ‪ٓ۵‬تعک۽اجمٔ۽اضق۽ؿرکاہق۽دنآڈ۽رشبؿ۽آ ہکن۽ ہی ۽غٕا ٔف ۽ڈؿ ۽ٓتعک ۽ںیم ۽لالرکاہق ۽اجمٔ ۽ےہ ۽رشبہکیط ۽ڈؿونُ ۽غٕا ٔف۽‬
‫ایمُ ۽ہٖڈؿ ۽ومعض۽لصف ۽مک ۽ٓڈؿ ٓا مك ۽ابندش ۽افام ۽رتہب ۽آ تسن ۽ہک۽ےب۽ ےک ۽ڈٓایمُ ۽ڈؿ ۽آ لاف ۽ےس ۽مک ۽ادقآ ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽رتہب ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫رضؿٓف ۽ا ں ۽مہ ۽لکيڈ ۽النہ ْیوھم ْاالعراض ْعن ْالبعضْ ریغبرضؿٓف ۽ااسی۽یھب۽ہن۽رکّ۽ویکہکن۽ضعب۽ ٓا لاف ۽ےس۽ارعاص ۽اک۽‬
‫تعاٰل۽ؿارگںیمہ۽لصف۽لک۽ ٓا مك۽اضق۽لا۽ڈٓٓتعک۽ ؿمہ۽وہاگ۽اایعلڈ ۽لاﷲ اعتیٰل‪،‬۽ارگ۽ہی۽افہلص۽الک۽ ٓا مك ۽یک۽ادقآ ۽وہ۽لا۽‬
‫والعیاذْباللْ ٰ ْ‬
‫ؿادحہ ۽ےب ۽رضؿٓف ۽آاکتف ۽ا ں ۽ینعم ۽رکڈ ۽رکمؿہ ۽اضق ۽ارگہچ ۽لصف۽ الک ۽ٓتعک ۽یک ۽ادقآ ۽وہ۽لا ۽الک ۽یہ ۽ٓتعک۽ںیم ۽ریغب۽رضؿٓف ۽ےک۽‬
‫دنچ ں۽ ٓا لاف ۽لادش۽اوقل‪ :‬۽ؿامگُ ۽ڈآس۽ہک۽لفن۽ڈٓ ں۽لاف ۽اخمفل۽ ااسی ۽رکّ ۽وت ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽ارگہچ ۽افہلص ۽دعتمڈ ۽آ لاف ۽اک ۽وہ۔اوقل(ںیم۽‬
‫تعاٰلْ اتہک۽وہُ)۽ںیم۽ہی۽اتھجمس۽وہُ۽اس۽اعمصلہ۽ںیم۽ونالف۽‪،‬رٕاضئ۽ےک۽‬ ‫رٕص ۽ابندش ۽لماْذکرْفْفتحْالِدیرْمنْقولہْصَلْاللْ ٰ‬
‫علیہْوسلمْلباللْریضللْتعاٰلْعنہْاذاابتدأتْبسورةْفاْ اخمفل۽ںیہن۽ویکہکن۽حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ٰ‬
‫تم ا ْعَل ْنحوھا ْقالہ ْحنی ْسمعہ ْینتِل ْف ْالت جد ْمنْ ؿملس۽ےن۽رضحف ۽لالل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽آشاڈ ۽رٕاملا ۽خق ۽نُـ۽‬
‫وکیئ۽وسٓہ۽رشؿه۽رکّ۽وت۽اےس۽لمکم۽رک۽‪،‬آ ف۽ےن۽ہی۽اس۽ؿغك۽رٕاملا۽‬ ‫ْاٰل ْسورة ْ ْکما ْرواہ ْابوداؤدوغیہ ْفِولہ ْصَل ْاللْ‬
‫‪1‬‬
‫سورة ٰ‬
‫خق ۽اںیھن۽و دج۽ںیم۽الک۽وسٓف ۽ےس۽ڈؿرسی۽وسٓف ۽یک۽رطف۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْھذاْکماْکانْن یاْعن‬
‫ٰ‬
‫لقتنم۽وہےت۽وہےئ۽انس‪،‬۽اسیج۽ہک‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االصۃ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽‪۵ /۴‬ۼۼ‬
‫‪Page 269 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫االنتِالْمنْسورةْاٰلْسورةْکذلكْافادالنہیْعنْ اوبڈاؿڈ۽ؿریغہ۽ےن۽اوکسٓؿامك۽ایک۽ےہ‪،‬۽وت۽آ ف۽یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽اک۽ہی۽‬
‫االنتِالْمنْ ٰا یۃْاٰلْاخریْایضاْباالْوٰلْو لکنْٰلْ آشاڈ۽رگایم۽سج۽رطچ۽الک۽وسٓف۽ےس۽ڈؿرسی۽وسٓف۽یک۽رطف۽‬
‫لقتنم ۽وہےن۽ےس۽عنم۽رپ ۽ڈال ۽ےہ۽ایس۽رطچ۽الک۽ ٓا مك۽ےس۽ڈؿرسی۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫فیہْکالمْسیایتْواللْ ٰ‬
‫ٓا مك ۽یک ۽رطف ۽ااقتنل ۽ےک ۽عنم ۽وہےن ۽رپ ۽یھب ۽رطبقیِ ۽اؿیٰل ۽ڈال ۽ےہ‪،‬۽‬
‫تعاٰلْ‬
‫نکیل ۽اس ۽ںیم ۽ےھجم ۽کالس ۽ےہ ۽وج ۽رقنعبی ۽آ ٓاہ ۽ےہ ۽والل ْ ٰ‬
‫اعلم(ف)‬
‫وسٓہ۽وکعمس۽وخادنُ۽(ایٹل۽وسٓف۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ؟۔ف)۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۹۶‬‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫لادصقل۽لااجمٔ ۽ؿونممه۽اضق ۽ڈٓ ۽دحمك ۽مٔاُ۽دہتلڈ ۽دشلڈ ۽رٕومڈہ۽ آاڈہً۽ااسی۽رکلا۽ونممه۽ؿ ۽لااجمٔ ۽ےہ۽دحمك ۽ںیم۽اس۽رپ ۽تخس۽ؿدیع ۽ےہ۽‬
‫و‬
‫ادنؿارگوہسا ۽لادش ۽انچہکن ۽ڈٓ ۽اؿیل ۽ماروخادنہ ۽ڈٓلاہین ۽دصق ۽فلظ ۽ڈاضق۽ ارگ۽ہی۽وہسًا۽وہا۽اسیج۽ہک۽ ہلی۽ٓتعک۽ںیم۽وسٓہ۽مار۽ڑپیھ۽ڈؿرسی۽ںیم۽‬
‫ہک ۽اجبےئ۽قلْاعوذ ۽ہملک۽لق۽لامٔ ۽ٓلاُ ۽ٓتف۽ااگنہ۽ںیمہ۽وسٓف۽ وسٓہ ۽فلظ ۽ڑپ ھٌْ ۽اک ۽دصق ۽اھت ۽رگم۽لق ۽اوعڈ ۽یک۽ہگج ۽ٓلاُ ۽رپ ۽لق۽لا ۽اوھا۽‬
‫اکرٕؿُ ۽لاامتس۽ٓشادن۽ؿلکيڈا ں۽ٓازگاہتش۽وسبٓف ۽ڈبرگ۽زگت ن۽ےب۽ الکفٰٕؿُ) ۽اجٓی۽وہایگ‪،‬ایسی۽وصٓف ۽ںیم۽وسٓہ ۽اکرٕؿُ ۽لمکم۽رکےل۽‬
‫۽دعس ۽رکاہق ۽رکباہق۽ ‪،‬اےس۽ٹوھٓ ۽رک۽ڈؿرسی۽رطف۽ہن۽اجےئ۽‪،‬ویکہکن۽ریغب۽رضؿٓف ۽ےک۽‬ ‫رضؿٓف ۽رکمؿہ۽اس۽ س۽ا ں۽ٓوجه۽لادشآ ِ‬
‫ؿوھامک۽رتی۽نخس۽گفيگی۽امدنآآ ہکن۽ا ں۽ینعم۽ڈٓلقن۽مہ۽رکمؿہ۽لادش۽ رتک۽رکمؿہ ۽ےہ ۽‪،‬۽ س۽ہی۽دعس ۽رکاہق۽ےس ۽رکاہق ۽یک۽رطف۽ٓوجه۽‬
‫لاریخ۽ڈٓاتخمٓ ۽لٌٍٍعق۽جالہص۽ا ں ۽ٓاؿزیچّ ۽دنچآسنج۽ا ں۽ٓاہک۽ڈٓ۽ وہاگ۽اؿٓ۽ؿہ۽ایس۽رطچ۽ےہ۽سج۽رطچ۽مت۽اجےتن۽وہ۽اف۽اس۽اعمصلہ۽ںیم۽‬
‫رٕاضئ۽رکاہق۽ڈاضق۽ڈرک۽رکڈہ۽طيگـلڈ۽والْیکرہْفْالنقلْشیئْ ہی۽وگتفگ۽ٓہ۽یئگ۽ہک۽ایک۽لفن۽ںیم۽یھب۽رکلا۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽رکمؿہ۽ںیہن۽ہکلب۽‬
‫منْذلكْاما۽اامس۽ققحم۽ثیح۽افلظ۽رٕومڈ۽دنعی۽یف۽ھڈہ۽ا کليۃرظن۽ ڈٓضق ۽ےہ۽اؿٓ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽جالہص ۽یک۽اابته۽رکےت ۽وہےئ۽اےس۽اس۽‬
‫ےک ۽ىالؿہ ۽ایس۽رطچ ۽یک۽زیچ ں ۽وج ۽رٕاضئ۽ںیم ۽رکمؿہ ۽ںیہ۽ڈرک۽رکےک۽‬
‫ىلّاہم۽یبلح۽یشحم۽ڈٓمہ۽ڈٓہلئسم۽ڈامٔہ۽مٔ ں۽ہیلک۽رتعمص۽ ٓا دم۽ہک۽غٕا ٔف۽‬
‫رٕاملا۽اہتبل۽اُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽ےش۽یھب۽ونالف۽ںیم۽رکمؿہ۽ںیہن۽‪،‬نکیل۽‬
‫وکنمس۽ریبؿُ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽ؿونممه۽اضق ۽ڈٓ ۽لفن۽انچُ۽رکمؿہ۽ابندش۽‬
‫اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽ےن۽ااہظٓ۽رکےت۽وہےئ۽اہک۽ےھجم۽اس۽ہیلک۽ںیم۽‬
‫اوقل‪ :‬وھوحسن ْظاھر ْومااجاب ْعنہ ْالعالمۃْ‬
‫اارتاص۽ےہ۔ىالہم۽یبلح۽یشحم۽ےن۽یھب۽ذموکٓہ۽ہلئسم۽ںیم۽ایس۽ہیلک۽رپ۽‬
‫الطحطاویْواقرہْللعالمۃْالشایمْوبالجملۃْفاالحوطْ‬
‫اارتص ۽ایک‪ ،‬۽اؿٓ ۽اہک ۽ہک ۽ایٹل ۽غٕا ٔف ۽امنٓ ۽ےس ۽لاہٖ ۽خق ۽رکمؿہ ۽ؿ ۽ونممه۽‬
‫تعاٰل ْاعلم ْوعلمہ ْجل ْمجدہ ْاتمْ‬ ‫االحرتاز ْوالل ْ ٰ‬
‫ےہ۽وت۽ونالف۽ںیم۽ویکُ۽ہن۽رکمؿہ۽وہک ۔اوقل۽‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ)‬
‫واحکم۔‬

‫‪Page 270 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہی ۽یہ ۽رتہب ۽ےہ۔اؿٓىالہم ۽قزلاؿی ۽ےن ۽اُ ۽یک ۽رطف ۽ےس ۽ااکس ۽وجاف ۽ںیہن ۽ڈلا ۽۔اؿٓ ۽ىالہم ۽شایم ۽ےن ۽اےس ۽لامك ۽ٓ۔اھ ۽ارغلص ۽اس۽‬
‫تعاٰلْاعلمْوعلمہْجلْمجدہْاتمْواحکمْ۔ف)‬ ‫ٔ‬
‫رطچ۽غٕاف۽ےس۽ارتحآ۽یہ۽رتہب۽ےہ۔وْاللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۹۷‬یمک۽ؿ۽یشیب۽ڈٓ۽غٕا ٔف۽ٓاعکف۽رکڈُ(ٓوتعکُ۽ںیم۽غٕا ٔف۽یک۽یمک۽یشیب۽یسیک۽ےہ؟۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫و‬
‫افا ك۽لاہین۽مٔاؿےل۽ڈٓ۽رٕاضئ۽رکمؿہ۽اضق۽لاالافتط۽ؿڈٓونالف۽ رٕاضئ۽یک۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽وک۽ ہلی۽رپ۽ابمل۽رکلا۽لاالافتط۽رکمؿہ۽ےہ۽‬
‫یلع۽االحص۽ؿسکع۽ ٓا ُ۽ٓاڈٓ ۽ونالف۽رکاےتہ۽لٍسٍـڈٓ ۽حبص۽زین۽لامٔ۽ اؿٓ ۽احص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽ونالف۽ںیم۽یھب۽رکمؿہ۽ےہ۽اس۽ےک۽‬
‫اضق۽لاالافتط۽ؿاالفالط۽ینعی۽ہٖہچ۽وطتلی۽دنک۽لاک۽ابندش۽ؿدقبٓ۽ مٔسکع ۽غٕا ٔف ۽رکلا ۽ونالف ۽ںیم ۽رکاہق ۽ںیہن ۽ٓکھيا ۽‪،‬اؿٓ ِ‬
‫۽امنٓ۽‬
‫ثلث ۽وخڈ ۽بحتسم ۽اضق ۽ؿ ۽ ےضع ۽لا ۽فصن ۽وگدنی ۽ؿ ۽ٓلاڈہ ۽مٔ ٓا ُ۽ رجف(یک۽ٓتعک۽اؿیل)۽ںیم۽یھب۽لاالافتط۽اؿٓ ۽لاالفالط۽اجمٔ ۽ےہ۽‬
‫لاؿفص ۽وجآ ۽جالف ۽اؿیل ۽اضق ۽ؿڈٓ ۽ریغ ۽رجف ۽آ ۽رٕاضئ ۽اخيالف۽ ینعی۽سج۽رطچ۽یھب۽وطلی۽رکّ۽وکیئ۽رحچ ۽ںیہن۽‪،‬اہتیئ۽یک۽‬
‫اضق ۽مٔڈ ۽اامس۽دمحم۽ہمہ۽اج۽افا ك ۽اؿیٰل۽لالڈ ۽ؿ ۽نیخیش۽ٓیض۽اﷲ ادقآ۽بحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ضعب۽فصن۽ادقآ۽لک۽اک۽وقل۽یھب۽رکےت۽‬
‫اعتیٰل ۽امہنع ۽ہب ۽وستلڈ ۽ٓہتف ۽ادنؿوتفی ۽فل ۽اضق ۽لالڈ ۽ہک ۽آحج۽ ںیہ۽اؿٓاس۽ےس۽ٓلاڈہ۽ابمل۽رکلا ۽اجمٔ ۽وہےن۽ےک۽لاؿوجڈ ۽ج ِ‬
‫الف۽‬
‫ؿاؿہج ۽وقل ۽نیخیش ۽لادش ۽فانْکالمْاالمامْامامْالکالمْ اؿیٰل۽ےہ۔رٕاضئ۽رجف۽ےک۽ىالؿہ۽ڈبرگ۽امنٓؿُ۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۔۽‬
‫و‬
‫اامس۽دمحم۽ےک۽مٔڈلک۽ہٖاقمس۽رپ۽ ہلی۽ٓتعک۽اک۽ابمل۽رکلا ۽اؿیٰل۽ےہ۽‬ ‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫۔واللْ ٰ‬
‫نیخیش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽مٔامٔی۽یک۽رطف۽ےئگ۽ںیہ۽اؿٓ۽وتفٰی۽‬
‫یھب۽فل۽ےہ۽نکیل ۽نیخیش۽اک۽وقل۽ٓاحج۽وہلاانمضق ۽اتگل۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫امس۽کالس۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫الس۽اامس۽‪،‬ا ِ‬
‫ویکہکن۽ک ِ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۷۹۸‬س۽وسٓف۽اامسےئ۽ایہٰل۽مض۽رکڈ(وسٓف۽ےک۽شاھت۽اامسےئ۽ایہٰل۽اک۽صاللا۽شیک۽ےہ؟۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ف ۽رتبیغ۽ؿ ۽رتبیہ ۽ںیم۽‬ ‫ڈٓ ۽رٕاضئ ۽رکمؿہ ۽ضق ۽وچمہ ۽وسال ۽ؿ ۽ااعتسڈہ ۽مٔڈ ۽ ٓا لاف ۽رتبیغ ۽ؿ۽ رٕاضئ۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۽ایس۽رطچ۽ ٓا لا ِ‬
‫رتبیہ ۽ؿ ۽ڈٓونالف ۽زین ۽ ٌعيَٖ ۽مظن ۽ا ػلٰـہ ۽ؿاہچن ۽ؿآڈڈؿلامك ۽لادش۽ ٓحمق ۽اک۽وسال۽اؿٓ ۽ذعاف ۽ےس۽انپہ۽امانگن ۽یھب۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫کماْفْصلٰوةْوْقالْفْردالمحتارْوالطعنْفْندب اْبانْ ونالف۽ںیم۽یھب۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽اےسی۽لمع۽ےس۽مظنِ۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫فی ا ْتغییالنظم ْالصلٰوة ْانما ْیتأیت ْعَل ْضعفْ دبت یل۽ ٓا اجیت۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽ومعمالف۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ااحڈمك۽ںیم۽‬
‫غ‬
‫۽امنٓ۽حیبست۽ںیم۽ےہ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اہک۽اس۽ےک‬
‫ؿآڈ۽ےہ۽اسیج۽ہک ِ‬ ‫حدیث اْفاذاْارتیقْاٰلْدرجۃ‬

‫‪Page 271 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫الحسنْأثؽت اْوانْکانْفی اْذلكْ‪ْ ١‬اھْواللْ ٰ‬

‫‪1‬‬
‫تعاٰلْ بحتسم ۽وہےن ۽رپ ۽ہی ۽اارتاص ۽ہک ۽مظنِ ۽امنٓ ۽ںیم ۽دبت یل ۽اک ۽لاًق ۽ںینب۽‬
‫ےگ۽مك۽وہاتکسےہ۽خق۽اس۽یک۽دحمك۽فیعض۽وہ‪،‬۽ س۽خق۽اس۽یک۽‬ ‫اعلم ْ‬
‫م‬
‫دح ك۽ڈٓہج۽نسح۽رپ۽اف ٔ۽وہیکچ۽وت۽اس۽اک۽اابثف۽وہایگ۽ارگہچ۽اس۽ںیم۽‬ ‫م‬
‫تعاٰلْ‬
‫ؿہ ۽ومعمالف ۽وہ ۽ُ۽(وج ۽اس ۽امنٓ ۽ںیم ۽ذموکٓ ۽ںیہ) ۽اھ ۽واللْ ٰ‬
‫اعلم۔‬
‫ۻ‪۵‬۽ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۷۹۹‬‬
‫۽ایتفمُ۽رشچ۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽وک۽وتمیل۽اصخق۽اؿٓ۽الہِ۽ہلحم۽ےن۽وج۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽دجسم۽ںیم۽ ٓا ےت۽ںیہ۽اامس۽‬
‫ِ‬ ‫۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫ایک۽اؿٓ۽ٓلڈ۽رحوفُ۽وک۽اخمٓچ۽ےس۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اف۽اس۽ںیم۽دنچ۽آ ڈیم۽ہی۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽مت۽اضڈ۽ںیہن۽ڑپےتھ۽ہکلب۽اضڈ۽وک۽اشمہب۽فاء۽ےک۽ڑپےتھ۽وہ۽‪،‬اؿٓ۽‬
‫ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ںیم۽اخمٓچ۽ےس۽اڈا۽رکلا۽وہُ۽اؿٓ۽مت۽ولگ۽ٓلاُ۽وک۽ڈاوتنُ۽ےس۽اگل۽رک۽اکنےتل۽وہےئ"ڈ"ےہ۽اؿٓ۽ںیم۽ڈآھ۽ےس۽ٓلاُ۽یک۽ونک۽‬
‫اگلرک۽اکناتل۽وہُ۽ؿہ"اضڈ"ےہ۽اؿٓ۽الک۽صخش۽یھبک۽امنٓ۽ڑپاھ۽ڈہات۽ےہ۽ؿہ۽اضڈ۽وک۽اخمٓچ"ڈ"ےس۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽ ٓا لا۽اُ۽ںیم۽زک۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽‬
‫وہک ۽اصف۽اصف۽رٕام مٌْ۽کالس۽اﷲ ؿدحمك۽ٓوسل۽اﷲ ےس۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫فاڈ۽اؿٓ ُ۽ڈؿاڈ۽ضحم۽طلغ۽ںیہ۽ااکس۽رخمچ۽یھب۽ہن۽ٓلاُ۽وک۽ڈاوتنُ۽ےس۽اگل۽رک۽ےہ۽ہن۽ٓلاُ۽یک۽ونک۽ڈآھ۽ےس۽اگل۽رک۽ہکلب۽اس۽اک۽رخمچ۽ٓلاُ۽یک۽‬
‫الک۽رطف۽یک۽رکؿف۽اُیس۽رطف۽یک۽لاالیئ۽ڈآوھُ۽ےس۽لم۽رک۽ڈٓآی۽ےک۽شاھت۽اڈا۽وہلا۽اؿٓ۽ٓلاُ۽اؿرپ۽وک۽اُھٹ۽رک۽لاول۽ےس۽عک ا۽اؿٓ۽اڈا۽‬
‫ںیم۽یتخس۽ؿ۽وقف۽وہلا۽ےہ۽اس۽اک۽رخمچ۽انھکیس۽لثم۽امتس۽رحوفُ۽ےک۽رضؿٓی۽ےہ۽‪،‬۽وج۽صخش۽رخمچ۽ھکیس۽ےل۽اؿٓ۽اینپ۽دقٓف۽لک۽اس۽اک۽‬
‫اامعتسل۽رکّ۽اؿٓ۽ؿ۽لا۽ڈ۽اک۽دصق۽ہن۽رکّ۽ہکلب۽ایس۽رحف۽اک۽قح۽وج۽زعؿلج۽یک۽رطف۽ےس۽اُرتا۽ےہ۽رھپ۽وجھچک۽ےلکن۽وبہج۽ ٓا شاین۽تحصِ۽امنٓ۽‬
‫رپ۽وتفٰی۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۔واللْتعاٰلْاعلم۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪ :۷۹‬ایک۽رٕامےت۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽امنٓ۽ںیم۽اضڈ۽وک۽ہبتشم۽اظبء۽ڑپےھ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽‬
‫لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽اس۽صخش۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الل مْھدایۃْالحقْوالصواب‬
‫۽وصخطا۽مجع۽رپ۽ہک۽اُُ۽یک۽ٓلاُ۽اک۽رحف۽ںیہن‪،‬۽تخس۽لکشم۽‪،‬‬
‫ہی۽رحف۽ڈمرآ۽رتنی۽رحف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اڈا ً‬

‫لٍصً‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽ٰولصہ۽ا ح۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪/۴‬ۻ‪۸۳‬‬
‫‪Page 272 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫املسمونُ۽رپ۽الٓس۽ہک۽اُس۽اک۽رخمچ۽حیحص۽ےس۽اڈارکلا۽روا ںی۽اؿٓ۽وکشش۽رک ں۽ہک۽كی۽اڈا۽وہ۽اینپ۽رطف۽ےس۽ہن۽فاڈ۽اک۽دصق۽رک ں۽ہن۽‬
‫ڈؿاڈ ۽اک ۽ڈؿونُ ۽ضحم ۽طلغ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽خق ۽اس ۽ےن ۽خص ِق ۽ؿعس ۽ؿفاغك ۽دہج ۽ایک ۽اؿٓرحف ۽حیحص ۽اڈا ۽رکےن ۽اک ۽دصق ۽ایک ۽رھپ ۽ھچک ۽ےلکن ۽اس ۽رپ۽‬
‫‪1 ‬۔(اﷲ اعتیٰل۽یسک۽ڈی۽سفن۽وک۽ایکس۽فاغك۽ےس۽مٔھ۽رک۽فلکم۽ںیہن۽رہھٹالا۔ف)‬ ‫وماجڈہ۽ںیہن۽‬
‫وصخطا۽فاء۽ےس۽اس۽رحف۽اک۽ ُجڈا۽رکلا۽وت۽تخس۽لکشم۽ےہ۽رھپ۽ایسی۽ہگج۽اُ۽تخس۽ومکحُ۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۽ریفکت۽الک۽ا ِ۽ میظ۽ےہ۔۽الْ‬
‫ً‬
‫یخرجْاالنسانْمنْاالسالمْاالحجودْماْادخلہْفیہ۽(انساُ۽وک۽اشالس۽ےس۽اخٓچ۽ںیہن۽رکیت۽رگم۽خق۽اس۽زیچ۽اک۽ااکنٓ۽‬
‫رکّ۽وج۽اےس۽ڈنی۽ںیم۽ڈالخ۽رکیت۽ےہ(ف)۔اؿٓ۽وہمجٓ۽اتم رنی۽ےک۽مٔڈلک۽اسفڈامنٓ۽اک۽یھب۽مکح۽ںیہن۔‬
‫غ‬
‫فْردا ْلمحتارْانْکانْالخطأْبابدالْحرفْبحرفْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽الک ۽رحف ۽وک ۽ڈؿرسّ ۽رحف ۽ےس ۽دبل۽‬
‫فان ْامکن ْالقصل ْبؼن ما ْبال ْکلقۃ ْکالصاد ْمعْ رک ۽خلا ۽رکّ ۽وت ۽اُ ۽ڈؿےک ۽ڈٓایمُ ۽ریغب ۽تقشم ۽ےک ۽اصٍيآ ۽نکمم۽‬
‫الطاء ْفاتقِوا ْعَل ْانہ ْمقسد ْو ْان ْلم ْیکن ْاالْ وہ۽اسیج۽اصڈ ۽اؿٓ ۽فاء۽ےک۽ڈٓایمُ ۽وت۽ضق ۽اک۽اافتط۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽‬
‫افدس ۽وہاجےئ ۽ک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اصٍيآ ۽رکےن ۽ںیم ۽تقشم ۽وہ ۽طيلًا ۽فاء۽‬
‫بمشِۃ ْکالظاء ْمع ْالضاد ْفا کثرھم ْعَل ْعدمْ‬
‫اؿٓ ۽اضڈ‪،‬وت ۽اثَٖ ۽نلعء ۽یک ۽ٓاےئ ۽یہی ۽ےہ۽ومعس ۽ولبی ۽ےک ۽شیپِ ۽رظن۽‬
‫صل‬ ‫القساد ْلعموم ْالبلوی ْ‪2٢‬۔اھ ْملخصا۔ ْوف ْالدرْ‬
‫امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اھ۽ زػا۔۽اؿٓ۽ڈٓاتخمٓںیم۽ےہ۽رگم۽نج۽رحؿف۽‬
‫المختار ْاالمایشق ْتمیزہ ْکالضاد ْوالظاءْ‬
‫ںیم۽اصٍيآ ۽لکشم۽وہ۽ےسیج۽اضڈ ۽اؿٓ ۽فاء۽وت۽اثَٖ ۽ےک۽مٔڈلک۽امنٓ۽‬
‫افدس۽ہن۽وہک ۔(ف)‬ ‫فا کثرھمْلمْیقسدھا‪3‬۔ ْ‬

‫اؿٓ۽ا ہم۽دقتمنیم۽یھب۽یلع۽االفالط۽مکح۽اسفڈ۽ںیہن۽ڈےتی۽بجع۽یک۽لاف۽ےہ۽ہک۽ائانےئ۽ٓامہن۽اُ۽لاوتُ۽ںیم۽ےب۽وطٓڑگھجےت۽اؿٓ۽الک۽‬
‫ڈؿرسّ۽یک۽ریفکت۽رکےت۽ںیہ۽احالہکن۽اوصل۽اامیُ۽ؿ۽ااہمف۽اقعدئ۽ںیم۽وج۽ےنتف۽وطافئ۽جڈلڈ۽صال۽ٓںیہ۽ےہ۽اُ۽ےس۽اکس۽ںیہن۽ٓےتھک۽اؿٓ۽‬
‫فطل۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اہجل۽نج۽ےس۽لہس۽رحف۽یھب۽كی۽اڈا۽ںیہن۽وہےت۽اضڈ۽اؿٓ۽ڈؿاڈرپ۽ےٹک۽ ےت۽ںیہ۔اﷲ اعتیٰل۽مہ۽الہ۽اشالس۽وک۽‬
‫ميک۽وتقیف۽اطع۽رٕامےئ۽۔۽اہُ۽ارگ۽وکیئ۽اعمدن۽دب۽لانط۽نؾػڈ۽رییغت۽کالس۽اﷲؿ۽دبتلی۽ؿیح۽زنمل۽نم۽اﷲ اس۽رحف۽وخاہ۽یسک۽رحف۽‬
‫وک۽دبےل۽اگ۽وت۽ؿہ۽ےبكش۽اےنپ۽اس۽دصق۽ثیبخ۽ےک۽شٍق۽مکحِ۽رفک۽اک۽قحتسم۽وہاگ۔۽اس۽ںیم۽فاڈ۽ؿ۽ڈؿاڈ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۹/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۹۹/۴‬‬
‫‪ُ 3‬ڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽ام۽نفسڈا ػلٰـہ۽اخل۽‪،‬۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪،‬۽‪۴/۴‬ۼ‬
‫‪Page 273 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف‬
‫ؿ۽نیس۽شاڈ۽ضق۽مٔامٔ۽ںیہ۽ؿھڈا۽وھ۽لمحم۽ا ٌبمڈ۽اغمڈوکٓ۽یف۽کالس۽االامس۽ا ػلی۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽(اامس۽یلضف۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫نب‬
‫کالس۽ںیم۽ذموکٓ۽ مڈ۽اک۽لمحم۽یہی۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۹‬۽امجڈی۽االؿیل۽‪۴۶۴۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۷۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽رغمف۽ںیم۽ٓوکه۽لعر۽یدط۽اﷲ ٓوسہل۽ڑپھ۽ٓاہ۽اھتخق۽یف۽االلیجن۽لک۽ڑپھ۽ایل۽‬
‫ٓا مك۽لآہ۽‪۵۵‬۽شتمہب۽اگل۽اُس۽ےک۽دعب۽ہی۽ ٓا مك۽اامن۽ریلڈاﷲ يڈھق۽لک۽ڑپیھ۽رھپ۽خق۽لاڈ۽ ٓا لا۽اُےس۽ٹوھٓ۽رک۽اقمس۽الص۽ےس۽رشؿه۽ایک۽‬
‫اؿٓ۽امنٓ۽متخ۽یک۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽ہن۽ایک۽اس۽وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽وہیئ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوجروا۽۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬۽امنٓ۽وہیئگ۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽یک۽یھب۽احخق۽ہن۽یھت ۽ارگ۽دقبٓ۽اڈاےئ۽ٓنک۽وساتچ۽ہن۽ٓاہ۽وہ‪،‬۽اہُ۽ارگ۽وھبال۽اؿٓ۽وسےنچ۽ںیم۽اینت۽ڈری۽‬
‫اخومس۽ٓاہ۽سج۽ںیم۽وکیئ۽ٓنک۽امنٓ۽اک۽اڈا۽وہاتکس۽ےہ۽وت۽دجسہ۽وہس۽الٓس۽ ٓا لا۽کماْفْالدرْالمختارْوغیہا‪1‬۽(اسیج۽ہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ںیم۽ےہ۔ف)۽ارگ۽ہن۽ایک۽وت۽امنٓخق۽یھب۽وہیئگ۽رگم۽لاصق۽وہیئ۽ریھپلا۽ؿاخق۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫‪۹‬۽ةعشُ۽امظعمل۽‪۴۶۴۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۷۹‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽ٓلڈ ۽اتہک ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽خق ۽امنٓ ۽ںیم ۽ڑھکا ۽وہ ۽رک ۽غٕا ٔف ۽رشؿه ۽رکّ ۽ارگ ۽اس ۽ؿغك۽‬
‫نغڈٓینعی ۽غٕا ٔف ۽دنب ۽وہےن ۽یک ۽ؿہج ۽گال ۽اصف ۽رکےن ۽ےک ۽ےئل ۽۔اھنسا ۽وت ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽وہ ۽اجےئ ۽ک ۔رمعؿ ۽اتہک ۽ےہ ۽ںیہن ۽ہک۽ںیہن ۽وخاہ ۽یسک۽‬
‫اح ك۽ںیم۽وہ۽لا۽ذعٓ۽لا۽لالذعٓ۽ارگ۽ےپ۽ڈٓ۽ےپ۽نیت۽ ہبت۽۔اھنساوتامنٓ۽لالط۽وہاجےئ۽ک ‪،‬۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽وکُ۽قح۽رپ۽ےہ۔بؼنواْ‬
‫توجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف ۽ذموکٓہ ۽ںیم ۽امنٓ ۽ںیم ۽اطلًا ۽وکیئ ۽للخ ۽ہن ۽ ٓا لا ۽۔اھنصيا۽اکنھکٓلا۽ہکبج۽نغڈ ۽ٓلا ۽یسک ۽رغص ۽حیحص ۽ےک۽ےئل۽وہ ۽ےسیج ۽گال۽اصف ۽رکلا ۽لا۽‬
‫اامس۽وک۽وہس۽رپ۽ہبنتم۽رکلا۽وت۽ذمہق۽حیحص۽ںیم۽ہٖزگ۽دسفمِ۽امنٓ۽ںیہن۔‬
‫ف ْالدرالمختار ْف ْالمقسدات ْ(والؾنحنحْ ڈٓاتخمٓ ۽ؿریغہ۽ےک۽لاف ۽امنٓ ۽ےک۽دسفماف ۽ںیم۽ےہ۽(اؿٓ ۽ریغب۽‬
‫بالعذر) ْاما ْبہ ْبان ْنشأمن ْطبعہ ْفال ْ(او) ْبالْ ذعٓ۽ےک۽۔اھنصيا)۽اہُ۽ارگ۽ذعٓ۽یک۽ئان۽رپ۽وہ۽طيلًا۽كٌغ ًا۽ااسی۽ ُہـا۽وت۽افدس۽‬
‫ںیہن(لا)۽ریغب۽(رغص۽حیحص۽ےک۽وہ)‬ ‫(غرضْصحیح)ْفلوْلتحسنیْ ْ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽وجسڈ۽ا شہـ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۵/۴‬‬

‫‪Page 274 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫صوتہْاوْلی تدیْامامہْاواالعالمہْانہْفْالصالةْ س۽ارگ۽نیسحت۽ ٓا ؿآ ۽لا ۽اامس۽یک۽ٓامنہیئ۽لا ۽اس۽افاله۽ےک۽ےئل۽‬
‫۔اھنسا ۽ہک ۽ؿہ ۽امنٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽وت ۽حیحص ۽یہی ۽ےہہک ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽‬ ‫فالْفسادْعَلْالصحیح‪ ١‬۔واللْ ٰ‬
‫‪1‬‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع(ف)‬
‫ہلس۽انجف۽احظف۽ومولی۽اثار۽اﷲ اصخق۽‪۵۶‬۽ةعشُ۽‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۺ‪:۷‬‬
‫اضیبؿی۽نیم۽غٕا ٔف۽بضننی۽وک۽اتبلا۽اؿٓ۽اضڈ۽اک۽رخمچ۽اؿٓ۽فاء۽اک۽اس۽ےس۽یشحم۽اشآہ۽اتبلا۽ےہ۽غٕا ٔنیت۽ؿادح۽ہن۽یک۽اجںیئ۽اس۽ےک۽قلعتم۽وج۽‬
‫وج۽اح شٍْ۽لا۽رشچ۽وہُ۽اُ۽ںیم۽ےس۽ہی۽لاف۽اتبیئ۽اجےئ۽ہک۽وکیئ۽لاؿوجڈ۽رخمنیج۽جڈا۽وہےنےک۽اؿٓ۽اشٍغال۽ؿاابطط۽ںیم۽الک۽وہےن۽وک۽‬
‫ہبتشم۽اہ تف ۽وکُ ۽وکُ ۽اتبلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽ہیضق۽اک۽ایک ۽احل۽ےہ۽رصف ۽ہبتشم۽اہ تف ۽امُ ۽ےنیل۽ےس۽وظاڈ ۽لا ۽ڈؿاڈ ۽حیحص۽وہاتکس۽ےہ۽‬
‫طصًہ‬ ‫طفر‬
‫اہقفےن۽ڈؿاڈ۽ ش۽اؿٓ۽وظاڈ۽ؿڈؿاڈ۽ زِ۽اک۽رصحی۽مکح۽ایکاتبلا۽ےہ۽؟ونیبا۽وترجؿا‬
‫طفر‬
‫اوجلاف‪:‬۽ص۽ؿ۽ؿ۽دقٓ۽ہبتشم۽اہ تف۽وہلا۽ینیقی۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽زیمت۽ڈمرآ۽رگم۽ہن۽ہی۽ؿ۽وج۽اعہم۽وعاس۽اکنےتل۽ںیہ۽ہی۽ڈ ش۽خق۽اےنپ۽‬
‫رخمچ۽ےس۽حیحص۽وطٓ۽رپ۽مٔاعمك۽اشٍغال۽ؿاابطط۽صلُ۽اڈا۽یک۽اجےئ۽ک ۽رضؿٓ۽اشمہب۽اہ تف۽ضب۽وہک ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽اک تعہل۽ؿاعق۽وہ۽‬
‫ص۽وہاجےئ۽ڈؿاڈ۽ہن۽نسحتسم۽ہن۽طصيہ نج۽ہکلب۽ضحم۽طلغ۽ایس۽رطچ۽ڈؿاڈ۽اؿٓ۽حیحص۽وظاڈ۽یھب۽ںیہن۽اہقفےئ۽رکاس۽ضق۽اک۽الک۽مکح۽ڈےتی۽‬
‫ںیہ۽ہک۽احب ك۽اسفڈ۽ینعم۽امنٓ۽افدس۽ےسیج۽طعنـف۽اؿٓ۽ذعمؿف۽اؿٓ۽احب ك۽تحص۽ینعم۽حیحص۽ےسیج۽ظالنیْدوالنی‪ْ2‬کماْفْالغنیۃْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وغیھا۽(اسیج۽ہک۽ىٍيۃ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ)۽واللْ ٰ‬
‫‪ٓ۵۸‬اضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۺ‪ :۷‬آ۽رہش۽كٹک۽طلغآہسی۽یشخب۽لآآ۽ ہلس۽خیش۽فاہٖ۽دمحم۽امثعُ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلع۽ےئ۽ڈنی۽ؿ۽رشچ۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ ٓا مریی۽رٹسجممك۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽وج۽رتلیت۽ےس۽ہن۽ڑپےھ۽‬
‫اس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽لا۽لااجمٔ۽اؿٓ۽زین۽رت۽لیت۽یک۽دح۽ولعمس۽وہ۔۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رتلیت۽یک۽نیت۽دح ں۽ںیہ۽ہٖ۽دح۽ایٰلع۽ںیم۽اےکس۽دعب۽یک۽دح۽اموخٓ۽ؿ۽وحلمؿ۽ےہ۔‬
‫دح۽اؿّل۽‪:‬ہی۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽رہھٹ۽رہھٹ۽رک۽لآیگتسہ۽لالؿف۽رکّ۽ہک۽شاعم۽اچےہ۽وت۽ہٖ۽ےملک۽وک۽جڈا۽جڈا۽نگ۽ےکس‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽امنفسڈا ػلٰـہ ‪ ،‬وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪،‬۽‪/۴‬ۼۻ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۹‬ۺ‪۷‬‬
‫‪Page 275 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اسیج ۽ہک ۽اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽آشاڈ ۽ےہ ۽ؿٓانلتہ ۽رتميال ۽ینعی ۽مہ ۽ےن ۽اےس۽‬ ‫‪1ْ ‬ایْانزلناہْ‬ ‫تعاٰلْ‬
‫کماْقالْاللْ ٰ‬
‫دنبؿُ۽یک۽رضؿٓف ۽ےک۽اطمقب۽وھتٓا ۽وھتٓا ۽لآل۽رٕاملاےہ‪،‬۽‬ ‫نجماْنجماْعَلْحسبْماْتجددتْالیہْحاجاتْ‬
‫ایس۽رطچ۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽ہی۽رٕامُ ۽ےہ۽مہ۽ےن۽غٕ ٓا ُ ۽وک۽وھتٓا۽‬
‫ْتعاٰلْ ْ‬
‫العبادْومثلہْقولہ ٰ‬
‫وھتٓا ۽رکےک ۽لآل ۽رٕاملا ۽لاہک ۽ ٓا ف ۽ولوگُ ۽رپ ۽ڑپںیھ ۽رہھٹ ۽رہھٹ۽‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫رک۽اؿٓ۽مہ۽ےن۽اےس۽دتٓوذ ًا۽لآل۽رٕاملا۔(ف)‬
‫‪2 ‬۔ ْ‬
‫نف ً‬ ‫نف ً‬
‫اافلؿ۽ہب۽ ز ش۽اڈا۽وہُ۽رحؿف۽وک۽اُُ۽یک۽افصف۽دشّف۽ؿ۽حہٖ۽ؿ۽اطيااہل۽ےک۽وقحط۽وپّٓ۽ڈےئ۽اجںیئ۽ااہظٓ۽ؿ۽اافخ۽ؿ۽ ز ش۽ؿ۽رتقیق۽ؿریغاہ۽تانسحف۽‬
‫اک۽احلؿ۽ٓ۔اھ۽اجےئ۽ہی۽ونسمُ۽ےہ۽اؿٓ۽ااکس۽رتک۽رکمؿہ۽ؿ۽لادنسپ۽اؿٓ۽ااکس۽اامتہس۽رٕاضئ۽ؿ۽ؿاابجف۽ںیم۽رتاؿحی۽اؿٓ۽رتاؿحی۽ںیم۽لفن۽قلطم۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫جالنیل۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽رتلْالِر ٰانْتؿبتْفْتالوتہ‪3‬۽(ٓلل۽ارقلاُٰ۽اک۽ینعم۽غٕآ ُ۽یک۽رہھٹ۽رہھٹ۽رک۽لالؿف۽رکلا۽ےہ۔ف)۽امکنیل۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ای ْتان ْواقرأ ْعَل ْتؤدة ْمن ْغی ْتعجل ْبحیثْ ینعی۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽وک۽اس۽رطچ۽ ٓا ہتسہ۽اؿٓ۽رہھٹ۽رک۽ڑپوھ۽ہک۽شٌٍْ۽ؿاال۽‬
‫اس۽یک۽ ٓا لاف۽ؿ۽اافلؿ۽نگ۽ےکس۔(ف)‬ ‫یتمکنْالسامعْمنْعد ٰا یاتہْوکلماتہْ‪4‬۔ ْ‬
‫ااقتُ۽اامس۽ویسیط۽ںیم۽مٔاہُ۽اامس۽ٓٓیشک۽ےس۽ےہ۽‪:‬‬
‫نف ً‬
‫کمال ْالرتتیل ْتقخیم ْالقاظ ْواالبانۃ ْعن ْحروفہْ امکل ۽رتلیت ۽ہی ۽ےہ ۽اافلؿ ۽ںیم ۽ ز ش ۽(رحف ۽وک ۽ ُمٔ ۽رکےک ۽ڑپانھ)۽‬
‫اؿٓرحؿف ۽وک ۽جڈا ۽جڈا ۽رکےک ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽‪،‬الک ۽رحف ۽وک ۽ڈؿرسّ۽‬ ‫وانْالْیدغمْحرفْفْحرفْوقیلْھذاْاقلہْ‪5٥‬۔ ْ‬
‫رحف ۽ےس ۽ہن ۽صاللا ۽اجےئ ۽۔ضعب ۽ےن ۽اہک ۽ہی ۽رتلیت ۽اک ۽مک ۽ڈٓہج۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫غٕا ٔف۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽رتلیت۽شٍّق۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽اک‬ ‫یسنْالرتتیلْفْقرأةْالِر ْٰانْقالْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ ْ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۶۵/۵۸‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۴‬ۺ‪۴۳۹/‬‬
‫‪ 3‬ریسفت۽جالنیل۽ٓری۽ ٓا لۃ۽ؿٓلل۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۵‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 4‬امکنیل۽یلع۽احہیش۽جالنیل ٓری۽ ٓا لۃ۽ذموکٓہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۵‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 5‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽‪،‬۽اونله۽ااخلسم۽ؿا يالوثُ۽یف۽ ٓا ڈاف۽لالؿہت۽اخل۽ وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۹/۴‬‬
‫‪Page 276 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آشاڈ۽ےہ۽غٕ ٓا ُ۽وک۽وخف۽رتلیت۽ےک۽شاھت۽ڑپوھ‪،‬۽اؿٓ۽اوب۽ڈاؿڈ۽ےن۽‬ ‫‪ْ‬ورویْابوْداؤدْوغیہْعنْامْ‬ ‫‪‬‬
‫سلمۃْریضْاللْتعاٰلْعنہاْنعتتْقرأةْالنیبْصَلْ رضحف۽اس۽ ہمل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽ےک۽وحاےل۽ےس۽یبن۽ارکس۽‬
‫ٰ‬
‫ٔ‬ ‫غ‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽ ٕاہ۽یک۽تفص۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ویُ۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْقرأةْمقسرةْحرفاْحرفا‪1‬۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫ایبُ۽ایک۽ےہ۽ہک۽ ٓا ف۽اس۽رطچ۽لالؿف ۽رٕامےت۽ہک۽غٕا ٔف۽رسفم۽‬
‫وہیت۽اؿٓ۽الک۽الک۽رحف۽جڈا۽جڈا۽ولعمس۽وہلااھت۽اخل(ف)‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫التنثروہ ْنثرالدقل ْوال ْت ذوہ ْھذا ْالشعْرْ ینعی ۽غٕ ٓا ُ ۽وک ۽طُـگ ے۽ٹوھاہٓؿُ۽یک۽رطچ ۽ہن ۽اھجٓؿ(سج ۽رطچ۽‬
‫ققواعندْعجائبہْوحرکوہْبہْالِلوبْوالْیکونْ ڈاایلُ۽ہالےن۽ےس۽کشخ۽وجھکٓ ں۽دلج۽دلج۽ڑھج۽ڑھج۽ڑپیت۽ںیہ۽اؿٓ۽‬
‫رعش۽یک۽رطچ۽اھگس۽ہن۽اکوٹ۽‪،‬۽‬ ‫ھمْاحدکمْ ٰاخرْالسورةْ‪2‬۔ ْ‬
‫اجعمك۽ےک۽لاس۽رہھٹےت۽اجؿ۽اؿٓاےنپ۽ڈولُ۽وک۽اُس۽ےس۽دتمٔ۽ےس۽شبنج۽ڈؿ۽اؿٓ۽ہی۽ہن۽وہ۽ہک۽وسٓف۽رشؿه۽یک۽وت۽اف۽ڈایھُ۽ایس۽ںیم۽‬
‫اگل۽ےہ۽ںیہک۽دلج۽اےس۽متخ۽رک ں۔‬
‫رواہْابوبکرْاآلجریْفْکتابْحملہْالِراٰنْوعنْ اےس ۽اامس ۽اوبرکب ۽ ٓا رجی ۽ےن"اتکف ۽حملۃ ۽ارقل ٓا ُ"ںیم ۽لقن ۽ایک۽‬
‫طریِہْالبغویْفْالمعالمْعنْا بنْمسعودْریضْ ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽اامس۽وغبی۽ےن۽اعممل۽ںیم۽اےس۽رضحف ۽دبعاﷲ نب۽‬
‫اللْتعاٰل ْعنہْمنْقولہْوالدیلیمْمثلہْعنْا بنْ وعسمڈاک۽وقل۽اؿٓ ۽ڈیملی۽ےن۽رضحف ۽دبعاﷲ نب ۽ابعس۽ٓیض۽‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽ےس۽ٓؿا ك۽ایک۽رکسعی۽ےن۽اوملاظع۽ںیم۽رضحف۽‬‫ً‬
‫تعاٰلْعنہْوالعسکریْفْالمواعظْ‬
‫عباسْریضْاللْ ٰ‬
‫اثار ۽اغمـنینم ۽یلع ۽رکس ۽اﷲ اعتیٰل ۽ؿہہج ۽امیرمی ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس۽‬
‫ػل‬‫ط‬ ‫من ْحدیث ْامی ْالمؤمننی ْعَل ْکرم ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫ایبُ۽ایکہک۽یبن۽ارک ی۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽‬
‫آشاڈ۽رگایم۽ؿٓلل۽ارقلاُٰ۽رتميال۽ےک۽لآّ۽ںیم۽نُـاھچ۽ایگ۽وت۽ ٓا ف۽‬ ‫وجہہْانہْسئلْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْ‬

‫ےن۽ذموکٓہ۽اافلؿ۽ںیم۽رشتچ۽رٕامیئ(ف)‬ ‫‪ ‬قالْفذکرہ۔ ْ‬ ‫عنْقولہْ‬

‫‪ 1‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽اونله۽ااخلسم۽ؿا يالوث۽ُ۽یف۽ ٓا ڈاف۽لالؿہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۳۹/۴‬‬

‫‪ 2‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽وحباہل۽االربخی۽یف۽حملۃ۽ارقل ٓا ُ۽یف۽ ٓا ڈاف۽لالؿہ۽اخل۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۳۹/۴‬‬
‫‪Page 277 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ُڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫یِرأ ْف ْالقرض ْبالرتتیل ْحرفا ْحرفا ْوفْ رٕص ۽امنٓ ۽ںیم۽اس۽رطچ۽لالؿف ۽رکّ۽ہک۽جڈا ۽جڈا ۽ہٖرحف۽‬
‫الرتاو یح ْبنی ْبنی ْوف ْالنقل ْلیاللہ ْان ْیسر عْ ھجمس ۽ ٓا ےئ‪ ،‬۽رتاؿحی ۽ںیم ۽وتمطس ۽رطےقی ۽رپ ۽اؿٓ ۽ٓاف ۽ےک ۽ونالف۽‬
‫ںیم۽اینت۽زیت۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽ےسج۽ؿہ۽ھجمس۽ےکس۔(ف)‬ ‫بعدانْیِرأْکماْیق م‪1‬۔ْ ْ‬
‫اُس۽ےک۽ایبُ۽رتاؿحی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽ویجؾنبْھذرمۃْالِرأةْ‪2‬۔۽(اؿٓ۽دلجی۽دلجی۽غٕا ٔف۽ےس۽اانتجف۽رکّ۔ف)۽‬
‫ڈؿس۽‪:‬۽دمؿفق۽ؿؿلص۽ےک۽رضؿٓلاف۽اےنپ۽اےنپ۽وماعق۽رپ۽اڈا۽وہُ۽ڑھکّ۽ڑھکّ۽اک۽احلؿ۽ےہ۽رحؿف۽ذموکٓہ۽نج۽ےک۽لبق۽ونُ۽لا۽‬
‫ک‬
‫میم۽وہاُ۽ےک۽دعب۽ً ّيہ۽ہن۽ےلکن۽ا ّْناْ ُک ّنا۽وک۽انْکن۽لا۽ا ّناںْک ّناں۽ہن۽ڑپاھ۽اجےئ۽لاؿمیج۽شا يٍِ۽نج۽ےک۽دعب"ت"وہ۽نسڈف۽اڈا۽ےئک۽‬
‫اجںیئ۽ہک۽ف۽اؿٓ۽چ۽یک۽ ٓا ؿآ۽ہن۽ڈ ں۽اہجل۽دلجی۽ںیم۽ابرت۽اؿٓ۽تجتنبوا۽وک۽اپرت۽اؿٓ۽تچتنبوا۽ڑپےتھ۽ںیہ۽رحؿف۽طنٌؼہ۽اک۽رسکہ۽‬
‫ہمض۽یک۽رطف۽املئ۽ہن۽وہےن۽لاےئ۽۔۽اہجُ۽خق۽رصاؿ۽ؿاقكغہ۽ںیم۽صْوط۽ےک۽اامتجه۽ںیم۽طيلًا"یستطیعون""التطع"ےب۽‬
‫نف ً‬
‫ایخیل۽رکےن۽ؿاولُ۽ےس۽رحف۽لا۽یھب۽اشمہب۽فا۽اڈا۽وہلا۽ےہ۽ہکلب۽ضعب۽ےس"عتو"ںیم۽یھب۽وبہج۽ ز ش۽نیع۽ؿ۽ہمض۽لا۽ ٓا ؿآ۽اشمہب۽فا۽دیپا۽‬
‫ح‬
‫وہیت ۽ےہ ۽لاہلمجل ۽وکیئ ۽رحف ۽ؿ ۽رحتک۽ےب ۽لحم ۽ڈؿرسّ۽یک ۽شاُ ۽اجڈہن ۽رکّ ۽ہن ۽وکیئ ۽رحف ۽ ُھـف ۽اجےئ ۽ہن ۽وکیئ ۽ایبنج ۽دیپا ۽وہ۽ہن۽‬
‫دحمؿڈ ۽ؿوصقمڈ ۽وہ۽ہن۽دممؿڈ ۽ایس۽ٓلاڈف ۽ایبنج۽ےک ۽لیبق۽ےس ۽ےہ۽ؿہ۽افل۽وج۽ضعب۽اہجل"واسؾبِات""دعواْ ْالل""وقالْ‬
‫الحمدلل""ذاقاْالشجرة"ےک ۽ایقس۽رپ"کلتاالجنتنی""قیلْادخلوْالنار"ںیم۽اکنےتل۽ںیہ۽احالہکن ۽ہی ۽ضحم۽افدس۽‬
‫اؿٓ۽ٓلاڈف۽لالط۽ؿاکدسؿ۽ؿاخق۽ؿاامج ی۽دملصتم۽ےہ۽لصفنم ۽اک۽رتک۽اجمٔ۽ؿ۽ذہلا۽اس۽اک۽لاس۽یہ۽دم۽اجمٔ۽ٓ۔اھ۽ایگ۽اؿٓ۽سج۽رحف۽دمہ۽‬
‫ٓم ۽ؿاہُ۽یھب۽دم۽لاالامجه۽ؿاخق ۽اؿٓ ۽سج۽ےک۽دعب۽وکسُ ۽اعٓص ۽وہ۽ےسیج۽العالمنی‪،‬۽‬ ‫ےک۽دعب۽وکسُ ۽الٓس۽وہ۽ےسیج۽ضالنی‪،‬ال ّٓ ْ‬
‫م ۽احب ك ۽اڈاغس ۽ؿاہُ ۽دمؿرصق ۽ڈؿونُ ۽اجمٔ‪ ،‬۽اس ۽دقٓ ۽رتلیت ۽رٕص ۽ؿ۽‬ ‫َال ْا َلَلّٰ ُ َّ ْ‬
‫الرحیم‪ْ،‬العباد‪ْ،‬یوقنون ۽احب ك ۽ؿفق ۽لا ۽ق َ‬
‫ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽رتک۽اگہنگٓ۽‪،‬رگم۽رٕاضئِ۽امنٓ۽ےس۽ںیہن۽رتک۽دسفم۽طالہ۽وہ۔دمآک۽ا يَٖلی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫غٕ ٓا ُ۽وک۽ ٓا ہتسہ۽ ٓا ہتسہ۽رہھٹ۽رک۽ڑپوھ‪،‬اس۽اک۽ینعم۽ہی۽ےہ۔‬ ‫‪ ‬ایْقرأعَلْتؤدة ْ‬

‫و‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االصۃ۽لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۳/۴ ،‬ۻ‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۼۼ‬
‫‪Page 278 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بتبتینیْالحرفْوْحقظْالوقوفْواشباعْالحرکاتْ ہک۽اانیمطُ ۽ےک۽شاھت۽رحؿف۽جڈا ۽جڈا ۽‪،‬ؿفق۽یک۽افحتظ۽اؿٓ۽‬
‫ترتیالْھوْتا کیدْفْایجابْاالمرْبہْوانہْالْبدْ امتس ۽رحاکف ۽یک ۽اڈایگیئ ۽اک ۽اخص ۽ایخل ۽ٓانھک"ترتیال"اس۽‬
‫ہلئسم۽ںیم۽لادیک۽دیپا۽رکٓاہ۽ےہ۽ہک۽ہی۽لاف۽لالؿف۽رکےن۽ؿاےل۽‬ ‫منہْللِاریْ‪1١‬۔ ْ‬
‫ےک۽ےئل۽اہنمك۽یہ۽رضؿٓی۽ےہ۔(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫یمد ْاقل ْمدقال ْبہ ْالِراء ْواالحرم ْلرتكْ اےس۽وھتٓا۽ابمل۽رکےک۽ڑپاھ۽اجےئ۽غٕاء۽اک۽یہی۽وقل۽ےہ۽ؿٓہن۽امومٓ۽‬
‫ہب۽رتلیت۽یک۽جالف۽ؿٓٓی۽وہک ۽اؿٓ۽ہی۽رشى ًا۽رحاس۽ےہْط(ف)‬ ‫الرتتیلْالماْموربہْشرعاط‪2٢‬۔ ْ‬
‫دیسلا۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽الک۽صخش۽وک۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ڑپاھ۽ٓےہ۽ےھت۽اس۽ےن۽انماْالصد ٰقتْللقِراء۽وکریغب۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلم(ےھجم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ویُ۽‬
‫دم۽ےک۽ڑپاھ۽‪،‬رٕاملا‪:‬۽ما ٰھکذاْاقرأنی اْرسولْاللْ ٰ‬
‫ہن۽ڑپاھلا)۽رعص۽یک‪:‬۽ ٓا ف۽وک۽ایک۽ڑپاھلا؟رٕاملا‪:‬۽ ‪3  ‬۔دم۽ےک۽شاھت۽اڈا۽رکےک۽اتبلا۽رواہْسعیدْبنْمنصورْ‬
‫غمبر‬
‫فْسنتۃْوْالطرباینْفْالکبیْبسندْصحیح(اےس۽دیعس۽نب۽وصنمٓ۽ےن۽اینپ۽ننس۽اؿٓ۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽اریبکل۽ںیم۽حیحص۽دنس۽‬
‫ےک۽شاھت۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔ف)ااقتُ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قد ْاجمع ْالِراء ْعَل ْمد ْنویع ْالمتصل ْو ْذیْ امتس ۽غٕاء ۽دمنػل ۽یک ۽ڈؿونُ ۽اوناه ۽دم ۽لصتم ۽اؿٓ ۽شانک ۽الٓس ۽رپ۽‬
‫السا کنْالالزمْوانْاختلقوْفْمِدارہْواختلقوْ قفتم ۽ںیہ ۽ارگ ۽ہچ ۽اُ ۽یک ۽ادقآ ۽ںیم ۽ا ںوُ ۽ےن ۽اخيالف ۽ایکےہ۽‬
‫ف ْالنوعنی ْاالخرینی ْو ْھما ْالمتقصل ْوذوْ دم۽یک۽ ٓا ری۽ڈؿ۽اوناه۽ںیم۽اؿٓ۽ؿ۽دملصفنم۽اؿٓ۽شانک۽اعٓص۽ںیم۽‬
‫اؿٓ۽اُ۽ڈؿونُ۽یک۽رصق۽ںیم۽یھب۽اخيالف۽ےہ۽۔(ف)‬
‫السا کنْالعارضْوفْقصرھما‪4‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬ریسفت۽دمآک۽ا يَٖلی۽ارعملؿ۽ف۽مٌفسَٖ۽وسٓہ۽ضٕلم۽ٓریِ۽آ مك۽ؿٓلل۽ارقل ٓا لاخل۽ڈآااتکلف۽ارعلہیب۽ریبؿف ‪۶۳۶/۷ ،‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لصف۽یف۽ارقلا ٔہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪،‬۽‪۷۳۳/۴‬‬
‫‪ 3‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽اونله۽ااثلین۽ؿا يالوثُ۽اخل۽‪۹/۴‬ۼ‬
‫‪ 4‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽وحبا۽ہل۽ننس۽دیعس۽لٍِ۽دیعس۽انب۽وصنمٓ۽‪/۴‬ۼۺ‬
‫‪Page 279 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دنہہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اذاوقف ْف ْغی ْموضع ْالو ْقف ْاوابتدأ ْف ْغیْ خق ۽یسک ۽ےن ۽ریغ ۽ؿفق ۽یک۽ہگج ۽ؿفق۽ایک ۽لا ۽اقمس ۽ادتبا ۽ےک ۽ریغ۽‬
‫موضع ْاالبتداء ْان ْلم ْیتغی ْبہ ْالمعین ْتغیاْ ےس۽ےس۽ادتبا۽یک۽وت۽ارگ۽ینعم۽ںیم۽شحف۽دبت یل۽ںیہن۽‪،‬طيلًا۽ڑپ ھٌْ۽‬
‫ڑپھ ۽رک ۽ؿفق۽‬ ‫فاحشانحو ْان ْیِرأ ْان ْالذین ْاٰمنو ْاوعلمواْ ؿاےل ۽ےن ۽‬
‫ےس ۽ادتبایک ۽وت ۽امہّٓ ۽نلعء ۽اک۽‬ ‫الصلحتْووقفْثمْابتدأْبِولہْاولئكْھمْخیْ ایک ۽رھپ ۽‬
‫ٰ ٰ‬
‫الربیۃالتقسدباالجماع ْبنی ْالعلمائنا ْھکذافْ اافتط ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓافدس ۽ہن ۽وہ ۽ک ‪،‬طیحم ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ‪ ،‬۽ایس۽‬
‫رطچ۽ارگ۽ؿلص۽یک۽ہگج۽ےک۽ىالؿہ۽ںیم۽ؿلص۽رک۽ایل۽اسیج۽ہک۽اﷲ‬
‫المحیطْ‪،‬وکذاْانْوصلْفْغیْموضعْالوصلْکماْ‬
‫اصحبْالناررپ۽ؿفق۽ہن۽ایک۽ہکلب۽اےس۽الزینْ‬ ‫لو ْلم ْیِف ْعند ْقولہ ْاصحب ْالنار ْبل ْوصلْ اعتیٰل۽ےک۽وقل۽ ٰ‬
‫ٰ‬
‫یحملونْالعرش ۽ےکشاھت ۽صال۽ایل ۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہیئ۽نکیل۽‬
‫بِولہ ْالذین ْیحملون ْالعرش ْال ْتقسد ْلکنہْ‬
‫ج‬
‫ااسی۽رکلا ۽تخس۽لادنسپ ۽ےہ۔ الہص ۽ںیم ۽ایس۽رطچ۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽ارگ۽‬
‫قؽیح ْھکذا ْف ْالخالصۃ ْوان ْتغیبہ ْالمعینْ‬
‫ْال ٰہ۽‬
‫ینعم۽ںیم۽شحف۽دبت یل۽وہ۽طيلًا۽یسک۽ےن۽اش دْاللْانہْال ْ‬
‫تغیافاحشانحوان ْیِرأ ْاش د ْالل ْانہ ْال ْالٰہْ‬
‫رپرکےک۽ڑپاھ" ّاالْھو"وت۽امہّٓ۽اثَٖ۽نلعء۽ےک۽مٔلک۽امنٓ۽افدس۽‬
‫ووقف ْثم ْقال ْاالھوال ْتقسد ْصالتہ ْعندعامۃْ‬
‫ہن۽وہک ۽ضعب۽ےک۽اہُ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ۽وتفٰی۽ایس۽رپ۽ےہ۽ہک۽‬
‫علمائناْوعندالبعضْتقسدْصالتہْوالقتویْعَلْ‬
‫ہٖ ۽وصٓف ۽ںیم ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽طیحم ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬ ‫عدمْالقسادْبکلْحالْھکذاْفْالمحیط‪ْ 1‬‬

‫وج۽صخش۽اس۽مسق۽رتلیت۽یک۽اخمتفل۽رکّ۽اس۽یک۽اامطق۽ہن۽اچےئہ۽رگم۽امنٓ۽وہ۽اجےئ۽ک ۽ارگ۽ہچ۽رکباہق۽ اعریگملہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬

‫اقمامف۽‬
‫ِ‬ ‫۽اقمامف ۽ؿفق ۽ںیم ۽ؿفق ۽ںیہن ۽رکلا ۽ہکلب ۽‬
‫ِ‬ ‫منْیِفْفْغیْمواضعہْوالْیِفْفْمواضعہْالْ وج ۽صخش‬
‫ینبیغ ْلہ ْان ْیؤم ْوکذا ْمن ْیؾنحنح ْعندالِرأةْ ؿفق۽ےک۽ریغ۽ںیم۽ؿفق۽رکلا۽ےہ۽وت۽اےس۽اامس۽ہن۽ئانلا۽اجےئ۽ایس۽‬
‫رطچ۽اس۽وک۽اامس۽ہن۽ئانلا۽اجےئ۽وج۽اثَٖ۽۔اھنصيا۽ٓاتہ۽وہ۔(ف)‬ ‫کثیاْ‪2‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہہی ‪ ،‬الصفل۽ااخلسم۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴/۴‬ۻ‬

‫نػل‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۹/۴‬ۻ‬
‫‪Page 280 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسس‪ :‬وج۽رحؿف۽ؿرحاکف۽یک۽حیحصت۽اْع‪،‬تْط‪ْ،‬ثْسْص‪ْ،‬حْہْ‪،‬ذْزْظ۽ؿریغاہ۽ںیم۽زیمت۽رکّ۽رغص۽ہٖ۽صقن۽ؿ۽ٓلاڈف۽ؿ۽دبتلی۽‬
‫ےس۽ہک۽دسفم۽ینعم۽وہ۽ارتحآ۽ہی۽یھب۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽یلع۽الیصفتل۽رٕاضئ۽امنٓ۽ےس۽یھب۽ےہ۽ہک۽ااکس۽رتک۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۽وج۽صخش۽اقڈٓ۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽ےب۽ایخیل۽لا۽ےب۽رپؿایئ۽لا۽دلجی۽ےک۽لاًق۽اےس۽ٹوھٓلا۽ےہ۽لا۽ےھکیس۽وت۽آ اجےئ۽رگم۽ںیہن۽اتھکیس۽امہّٓ۽ا ہم۽رکاس۽ذمہق۽ٓیض۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽مٔڈلک۽اس۽یک۽امنٓ۽لالط۽اؿٓ۽اس۽یک۽اامطق۽ےک۽نلالُ۽اؿٓاےکس۽ےھچیپ۽اؿٓؿُ۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہےن۽ںیم۽وت۽کالس۽یہ۽‬
‫شٍ‬
‫ںیہن۽نلعےئ۽اتم رنی۽ےن۽رظنبِ۽لٍسَٖ۽وج۽وت۽ غٍِ۽ںیک ُ۽ؿہ۽دنعاقیقحتل۽وصٓف۽زغلس۽ؿ۽خلا۽ےس۽قلعتم۽ںیہ۽ہک۽حیحص۽اجاتن۽ےہ۽اؿٓ۽حیحص۽‬
‫نغل‬
‫ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽رگم۽ٓلاُ۽ےس۽كہب۽رک۽طلغ۽اڈا۽وہایگ۽ہن۽ہک۽اعمڈاﷲ وتفٰی۽ےب۽رپؿایئ۽ؿ۽ااجٓف۽طلغ۽وخاین۽ؿ۽رتک۽ ش۽ؿوکشش‪،‬۽اسیج۽ہک۽‬
‫و‬
‫وعاس۽ٓامہن۽ہکلب۽اثَٖوخاص۽ںیم۽یھب۽ؿلاےئ۽اعریگمل۽یک۽رطچ۽ ھيال۽وہا۽ےہ۽اؿٓ۽ہن۽یھب۽یہس۽وت۽ؿہ۽وعاس۽یک۽امنٓ ں۽ںیہ۽ہن۽ہک۽طلغ۽وخاونُ۽‬
‫وک۽اامس۽ئانےن۽ےک۽ےئل۽ؿیہ۽نلعء۽وج۽ؿہ۽وتشٍغاف۽ےتھکل۽ںیہ۽نلالُ۽اامطق۽یک۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽اؿٓ۽وج۽اقڈٓ۽یہ۽ںیہن۽وکشش۽رکلا۽ےہ۽‬
‫تنحم۽رکلا۽ےہ۽رگم۽ںیہن۽نکليا۽ےسیج۽یچک۽ٓلاُ۽ؿاےل۽ونگآ۽ہک۽اقف۽وک۽اکف۽‪،‬ڈال۽وک۽میج۽ڑپںیھ۽۔حیحص۽ذمہق۽ںیم۽حیحص۽وخاُ۽یک۽امنٓ۽‬
‫اُ ۽ےک ۽ےھچیپ۽یھب ۽ںیہن ۽وہ یتک ۽لیصفت ۽اس ۽ہلئسم ۽ہلیلج ۽یک۽سج۽ےس ۽ ٓا چ۽لک۽ہن۽رصف ۽وعاس ۽ہکلب ۽تہب ۽نلعء ۽ؿ۽اشمخئ ۽لک ۽اغلف۽ںیہ۽‬
‫۔ریقفرفغ۽اﷲ اعتیٰل۽ہل‪،‬۽ےک۽اتفؿٰی۽ںیم۽ےہ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ال ْیصح ْاقتداء ْغیااللثغ ْبہ ْای ْبااللثغ ْعَلْ اؿٓ ۽ریغ۽وتےلت۽یک۽ادتقاء۽وتےلت۽ےک۽ےھچیپ۽احص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽‬
‫ض‬
‫االصح ْکما ْف ْالبحرعن ْالمجؾ ٰیب ْوحررالحلیبْ ڈٓضق ۽ںیہن۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ارحبل۽ارلاقئ۽ںیم۽ ذًٍٰی۽ےس۽وقنمل۽‬
‫وا بن ْا ْلشحنۃ ْانہ ْبعد ْبذل ْجہدہ ْدائما ْحتماْ ےہ(ا ٌو۽مٔؿُٓ۽العف۽اس۽صخش۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽سج۽یک۽ٓلاُ۽ےس۽‬
‫الک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا۽ےلکن۽طيلًا"ٓ"یک۽ہگج"ل"وبےل)‬
‫کاالیمْفالْیؤمْاالمثلہْوالتصحْصالتہْاذاْامکنہْ‬
‫ل‬
‫یبلح۽اؿٓ۽انب۽ہنحش ۽ےن۽حیقنت۽یک۽ےہ۽ہک۽وت ال۽نپ۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽صخش۽‬
‫االقتداءْبمنْیحسنہْاوتركْجہدہْاووجدْقدرْ‬
‫س۽ےک۽دعب۽ؿہ۽اُضّی۽‬
‫ُ‬ ‫ےہ۽‪،‬ا‬ ‫ُ۽ٓ‬ ‫ا‬‫ف۽ےک۽ےئل۽وکش‬ ‫۽رحؿ‬ ‫ِ‬ ‫تحص‬‫ہشیمہ۽‬
‫القرض ْمما ْ ْاللثغ ْبہ ْفیہ ْھذا ْھو ْالصحیحْ‬
‫یک ۽رطچ ۽ےہ ۽ینعی ۽ؿہ ۽اےنپ ۽مہ ۽لثم ۽اک ۽اامس ۽نب ۽اتکس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس۽‬
‫ع‬ ‫م‬ ‫لث‬
‫المختار ْف ْحکم ْاال غ ْوکذا ن ْالیِدر ْ َْلْ یک۽امنٓ۽حیحص۽ہن۽وہک ۽خق۽اےس۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ادتقا۽نکمم۽وہ۽لا۽‬
‫اس۽ےن۽وکشش۽رتک۽رکڈی۽وہ۽لا۽دقبٓ۽رٕص۽غٕا ٔف۽یک۽ؿہ‬ ‫التلقظْبحرفْمنْالحروفْمنْ‪1‬۔ ْ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽‪ ،‬لاف۽االصۃ۽‪،‬۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽ ‪۸/۴‬ۻ‬

‫‪Page 281 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓا ںیتی۽احلص۽رکےل۽نج۽ںیم۽وتلال۽نپ۽ہن۽وہ۽‪،‬وتلال۽نپ۽ٓ ےنھ۽ؿاےل۽صخش۽ےک۽لآّ۽ںیم۽یہی۽حیحص۽ؿ۽اتخمٓ۽وقل۽ےہ‪،‬۽ایس۽رطچ۽مکح۽‬
‫وہ‬
‫ےہ۽اس۽صخش۽اک۽وج۽رحؿف۽ ری۽ںیم۽ےس۽یسک۽رحف۽رپ۽حیحص۽ظفلت۽یک۽دقٓف۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۔(ف)اؿٓ۽وج۽صخش۽جالف۽رشتعیِ۽رہطمہ۽‬
‫‪1‬۽(اﷲ اعتیٰل۽ےن۽‬ ‫ےک۽ہلصیف۽رک۽ّ۽اُےس۽اامس۽ئانلا۽اجمٔ۽ںیہن۽قالْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫رٕاملا ۽وج۽ولوگُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽امیلعتف ۽ےک۽اطمقب۽ہلصیف۽ںیہن۽رکےت۽ؿہ۽ولگ۽افقس۽ںیہ۔ف)۽ىٍيۃ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽لوْ‬
‫قدموافاسِایاثمون‪2‬۽(ارگ۽افقس۽وک۽ولوگُ۽ےن۽اامس۽ئانلا۽وت۽ؿہ۽امتس۽اگہنگٓ۽وہُ۽ےگ۔ف)۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽تخس۽رکمؿہ۽‬
‫کما ْحِِہ ْالمحِق ْالحلیب ْف ْالغنیۃ ْوالعالمۃْ اسیج ۽ہک ۽ققحم ۽یبلح ۽ےن ۽ىٍيہ ۽اؿٓىالہم ۽رشميالیل ۽ےن ۽ ایق ۽ںیم۽‬
‫الشرنبالٰلْفْالمرایقْوفْغیھماْفِدْبؼناْفْغیْ اس۽یک۽قیقحت۽یک۽اؿٓ ۽اُ ۽ڈؿونُ۽ےک۽ریغ۽ےن۽اینپ۽اینپ۽اتکوبُ۽‬
‫موضعْمنْفتاوناْوھوْفضیۃْالذیلْفعلیہْفلیکنْ ںیم ۽قیقحت ۽یک ۽ےہ ۽مہ ۽ےن ۽اےنپ ۽اتفؿٰی ۽ںیم ۽دعتمڈ ۽ہگج ۽رپ ۽اےس۽‬
‫ٰ‬
‫ایبُ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽اس۽اک۽جالہص۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽ادامتڈ۽وہلا۽اچےئہ۽‬
‫ْوتعاٰل ْاعلم ْوحکمہ ْجلْ‬
‫ٰ‬ ‫التعو یل ْوالل ْ ٰ‬
‫سبحنہ‬
‫ْوتعاٰل ْاعلم ْوحمکمہ ْجل ْمجدہ ْاتمْ‬ ‫ٰ‬ ‫نہ‬ ‫سبح‬
‫ٰ‬ ‫ْ‬ ‫لل‬ ‫وا‬
‫مجدہْاتمْواحکم ْ‬
‫واحکم (ف)‬

‫_________________‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪/۸‬ۺ‪۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪Page 282 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫رسالہ‬
‫ّ‬
‫ِىعهالزاد ِلرووالضاد‬
‫(اضڈ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽رتہبنی۽رطہقی)‬

‫حمنْالرحیمْ ْ_______‬
‫_______ْ ْبسمْاللْالر ٰ‬
‫و‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۺ‪۷‬لا۽‪۹‬ۺ‪: ۷‬۽آٓلاضق۽ٓاس۽وپٓ۽ہلحم۽ڈنکہ۽لصتم۽دجسم۽ایمُ۽اگامُ۽ ہلس۽ومولی۽دمحم۽ زًٰی۽اصخق۽‪۵۷‬مرال۽‪۴۶۴۸‬ھ‬
‫ہچ۽ےم۽رٕامدنی۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ڈٓ ں۽لاف۽ہک۽ نلعےئ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽لآّ ۽ںیم ۽ایکرٕامےت ۽ںیہ ۽ہک۽‬
‫ڈٓ ۽غٕاء ۽ف ۽غیْالمغضوبْعلیہمْوالالضآلنی ۽ڈٓدنچ غیالمغضوبْعلمھیْوالْالضآلنیْےک۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽ھچک۽‬
‫ااخشص۽مٔاه۽ےم۽امدننؿاثَٖ۽ٓشالئ۽ؿاتفؿٰی۽ڈٓ ں۽لاف۽فل۽ ولوگُ۽اک۽اخيالف۽ےہ۽اثَٖ ۽ٓشالئ۽ؿ ۽اتفؿّ۽اس۽لآّ۽ںیم۽‬
‫ہسٍيڈ ۽ ےضع ۽وخادنُ ۽اضڈ ۽ٓا ۽دبال ۽وتٓاف ۽نیب ۽اانلس ۽ڈلیل ۽ےم۽ فل۽ںیہ۽ضعب۽ولگ۽وتآف ۽نیب۽اانلس۽(ومعمل)۽وک۽ڈلیل۽‬
‫ٓا ٓدن۽ؿ ۽ ےضع۽مٔاےئ۽دبتلی۽فا ۽ؿ ۽ٓا ۽نساہب۽وصٓف ۽ٓاڈلیل۽ےم۽ ئانےت۽وہےئ۽اضڈ۽وک۽ڈال۽ےک۽شاھت۽ڑپ ھٌْ۽اک۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽ضعب۽‬
‫رگڈادنن۽ؿاقٓی۽دبعارلحماُ۽ وحس ۽لاین۽یتپ۽ڈٓٓشالئ۽ؿ۽اتفؿٰی۽ اےس۽فا ۽اؿٓ ۽ٓا ۽ےک۽شاھت۽دبت یل۽ےک۽اقلئ۽ںیہ۽اؿٓ ۽ ٓا ؿآ ۽ںیم۽‬
‫جالہص۽قیقحت۽دب ں۽جہن۽ٓمق۽رکڈہ۽ادن۽ہک۽اجبےئ۽اضڈ۽ڈال۽لارحف۽ اشمہب ۽وہےن ۽یک ۽ڈلیل ۽شیپ ۽رکےت ۽ںیہ ۽اقٓی ۽دبعآحماُ۽‬
‫۽وصخطا۽اضڈٓا۽آرخمچ۽وخڈ۽عم۽ وحس۽لاین۽یتپ۽ےن۽اہک۽ہک۽ٓشالئ۽اؿٓ ۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽لآّ۽‬ ‫وخادنُ۽ضحم۽طلغ۽اضق۽ہٖ۽رحف ً‬
‫افصشت۽اڈارکڈُ ۽مٔہمہ۽صخش۽ؿاخق ۽اضق ۽ڈٓ ں۽اگنہس۽مرٓ ۽ؿ۽ ںیم۽جالہص۽قیقحت۽ویُ۽ایبُ ۽ایک۽ایگ ۽ےہ ۽ہک ۽اضڈ ۽یک ۽ہگج ۽ڈال۽لا۽‬
‫وکیئ‬ ‫بغش‬

‫‪Page 283 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ ےضع۽وخاص۽ؿ ۽وعاس۽دنس۽وخادنُ۽ڈال۽آ ۽رشچ۽ریبک۽ایبُ۽رکڈہ۽ادن۽ اؿٓ ۽رحف ۽ڑپانھ ۽ضحم ۽طلغ ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ہٖ ۽رحف ً‬
‫۽وصخطا ۽اضڈ ۽وک ۽اےنپ ۽رخمچ۽‬
‫آ ۽اامتسشع ۽ڈٓدنچ ۽اومٓ ۽اجلخُ ۽ؿاعق ۽رگڈلڈ ۽رتید ۽آنلعےئ۽ ےس۽اس۽یک۽افصف ۽ےک۽شاھت۽اڈا ۽رکلا ۽ہٖ ۽صخش۽رپ۽الٓس۽ےہ۽‪،‬۽اس۽‬
‫امہٖنی۽ؿربتعمنی۽ہک۽آوجاف ۽ٓاول۽اجلخُ ۽ااقحط۽قح۽ؿ ۽ااطبل۽ اعمصلہ ۽ںیم۽مٔا۽اخيالف۽اؿٓ ۽مرٓ ۽ےہ۽ضعب ۽وخاص۽اؿٓوعاس۽اےس ۽ڈا۽ل۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽رپ۽رشچ۽ریبک۽ےس۽دنس۽ڈرک۽رکےت۽ںیہ۽‪،‬اس۽اعمصلہ۽ںیم۽دنچاومٓ۽‬
‫تعاٰلْفْالدارین۽ا ّ۽دنچ۽‬
‫لالط۽رٕامدنی۽اجرکمْاللْ ٰ‬
‫ےس ۽اجلخُ ۽ؿاعق ۽وہ۽ٓاہ ۽ےہ ۽امہٖنیِ۽رشتعی ۽اےنپ۽وجاف ۽ےس ۽اںیہن۽‬
‫ومخق ۽اشٍياہ ۽ؿاجلخُ ۽وصخمص ۽اڈاےئ۽اضڈ ۽ہیبش ۽دبال ۽ہلمہم ۽لا۽‬
‫ٓول۽رک ں۽لاہک۽قح۽لامك۽وہ۽اؿٓ۽لالط۽اک۽نلالُ۽وہاجےئ۽‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫طب‬
‫ھٌ‬ ‫فا رمہ۽ڈٓلاتف۽بلط۽آنلعےئ۽ڈنی۔‬
‫ڈآنی۽ںیم۽ےھجت۽ارج۽ےس۽ونآّ۽‪،‬۽اضڈ۽وک۽ڈال۽لا۽فا۽ڑپ ْ۽یک۽وصٓف۽‬
‫اؿّل‪ :‬۽لصف۽ٓل ّۃ۽اقٓی۽ہک۽ڈٓبتکِ۽ہقف۽دحیلعہ۽ڈلی۽مکح۽غٕاء۽ف۽‬
‫ںیم ۽نج ۽اومٓ ۽ںیم ۽اشٍياہ ۽ؿ ۽اجلخُ ۽ؿاعق ۽وہ ۽ٓاہ ۽ےہ ُ۽ؿہ ۽نلعء ۽ےس۽‬
‫ڈٓلاتف۽بلط۽ںیہ۔(ؿہ۽ہی۽ںیہ)‬ ‫یف ۽ا ػل ٰـہ ۽وموضه ۽دشہ ۽ ٓا لامکح ۽لئالئ ۽ ٓا ُ ۽وصخمص ۽دباُ۽‬
‫ل‬
‫وصٓف ۽اضق ۽ہک ۽آاقٓی ۽ الدصق ۽ؿ ۽آاڈہ ۽رحےف ۽اجبےئ ۽رحےف۽ اؿّل‪:‬بتکِ ۽ہقف ۽ںیم ۽امنٓ ۽یک ۽غٕاء ۽ف ۽ےک ۽نمض ۽ںیم"زلۃْ‬
‫ض‬ ‫ر ًم‬
‫ذاہ ۽ ٔٓلاُ ۽اجٓی ۽دشہ ۽لادش ۽لایلع ۽اومعلس ۽ا ق ۽اقٓی ۽ؿلایل۽ الِاری"(اقٓی ۽اک ۽انلسھپ) ۽یک ۽وج ۽لصف ۽اقمئ ۽یک ۽یئگ ۽ےہ ۽اس ۽ےک۽‬
‫م‬
‫لادصقل ۽ؿ ۽آاڈہ ۽رحےف ۽رحف ۽اجبےئ ۽رحف ۽وخادنہ ۽لادش ۽ ٔدقتری۽ لئالئ۽اک۽مکح۽رصف۽ایس۽وصٓف۽ےک۽شاھت۽وصخمص۽ےہ۽خق۽اقٓی۽‬
‫غ‬ ‫ہ‬
‫میلست ۽قش ۽ومعس ۽ ٖاگہ ۽مکح ۽ ٕاء ۽ف ۽لاالٓاڈہ ۽ونہتش ۽دشہ ۽لاًق۽ ےس ۽لالدصق ۽ؿآاڈہ ۽الک ۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا ۽رحف ۽ااچلک ۽ٓلاُ ۽رپ۽‬
‫ونعمُ ۽رکڈُ ۽لصف ۽ہب ۽ٓلۃ ۽ااقلٓی ۽جٍصق ۽احالہکن ۽ڈٓٓلۃ ۽ہک۽ اجٓی ۽وہاجےئ۽‪،‬لامکح۽اعس ۽ےہ ۽وخاہ۽اقٓی۽اؿٓ۽لالؿف ۽رکےن۽ؿاال۽دمعًا۽‬
‫اؿٓ۽دصقًا ۽یسک ۽رحف ۽یک ۽ہگج۽ڈؿرسارحف۽ڑپھ۽ےل۽ارگ۽ومعس ۽مکح۽ؿایل۽‬ ‫رعمف۽زغلس۽اضق۽آاڈہ۽وقفمڈ۽اضق۔‬
‫ڈؿس‪ :‬ڈٓوصٓف ۽ومعس۽رصف۽مٔ ۽اداحڈ ۽رخمچ ۽ؿ ۽نساہب۽وصٓف۽ (قش)۽میلست۽رکیل۽اجےئ۽وت۽خق ۽اس۽ںیم۽دصقًا ۽غٕاء۽ف ۽اکمکح۽یھب۽‬
‫ومعس۽ؿ۽وہس ك۽اڈا۽اافتکرکڈہ۽وخادہ۽دش۽لااحلؿ۽ینعم۽مہ۽ڈاہتش۽وخادہ۽ رحتری۽وہا ۽ےہ۽وت۽رھپ۽اس۽لصف۽اک۽ونعاُ ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ویکُ۽ٓ۔اھ۽ایگ؟۽‬
‫ف ۽دبتلی۽ینعم۽ ٓا ۽ُ۽مکح۽اسفڈ ۽امنٓ ۽ڈاڈہ۽‪،‬وخادہ۽دش۽ احالہکن۽ظفل۽ٓلۃ۽زغلس۽ےس۽رعمف۽ےہ۽سج۽ںیم۽دصق۽ا۽ؿآاڈہ۽وقفمڈ۽‬ ‫دش۽ؿ ۽وصبٓ ِ‬
‫وہلا ۽ےہ۔لڈال ۽وتآف ۽نیب ۽اانلس ۽ٓاطللؼًا ۽ڈلیل ۽رگڈادینہ ۽وتہیج۽‬ ‫ؿڈٓ ں۽وصٓف۽ کصْہک۽ڈٓادبال۽اضڈ۽‬
‫تحص۽وقشل۽ہچ۽وخادہ۽دش۔‬
‫داحڈ ۽رخمچ ۽لا ۽غٕ ِف ۽رخمچ ۽اؿٓ۽‬
‫ڈؿس‪ :‬۽ومعس۽یک۽وصٓف ۽ںیم۽رصف۽ا ِ‬
‫نساہب۽یک۽وصٓف۽ںیم۽اعس۽ؿ ٓا شاُ۽اڈایگیئ۽رپ۽اافتک۽رک۽ایل۽اجےئ۽اگ۽لا۽ینعم۽‬
‫ف ۽دبتلی۽ینعم۽ؿاسفڈ ۽مکح۽‬
‫اک۽یھب۽ایخل۽ٓانھک۽رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ ۽وصبٓ ِ‬
‫اسفڈ۽امنٓ۽اک۽وہاگ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽وج۽صخش۽اضڈ۽وک۽ڈال۽ےس‬

‫‪Page 284 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫فتاوی ِرضویہ‬
‫مل‬ ‫غمصً‬
‫دبل ۽رک ۽ڑپ ھٌْ ۽رپطللؼًا ۽ولوگُ ۽ےک ۽ومعمل ۽وک ۽ڈلیل ۽ئانلا ۽ےہ ۽اس۽ وسس‪ :‬۽سج۽رطچ۽اصخق ۽ىٍيۃ۽ا ی۽ےنرشچ ۽صٍيہ۽یک۽لصف۽ٓلۃ۽‬
‫ااقلٓی۽ںیم۽الک۽رحف۽وک۽ڈؿرسّ۽رحف۽ےس۽دبےنل۽یک۽وصٓف۽‬ ‫ےک۽وقل۽یک۽تحص۽یک۽وتہیج۽ےسیک۽وہک ۽؟‬
‫غم‬
‫وسس ۽‪:‬انچہکن ۽اصخق ۽ىٍيۃا صًملی ۽رشچ ۽صٍيہ ۽ڈٓلصف ۽ٓلۃ ۽اقٓی۽ ںیم ۽دما ِٓ ۽ینعم ۽یک ۽تحص ۽ؿاسفڈ ۽رپ ۽ٓ۔اھ ۽ےہ ۽وت ۽سج ۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫دبت یلِ۽رحف۽ےک۽لاؿوجڈ ۽ینعم۽ڈٓضق ۽وہاگ۽امنٓ ۽یک۽تحص۽اک۽مکح۽ڈلا۽‬ ‫م‬
‫اقمبس۽مکح۽ادبال۽رحےف۽رحبےف۽دمآ۽ ٔ۽تحص۽ؿ۽اسفڈ۽ینعم۽ڈاہتش۽‬
‫اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽اہجُ۽دبت یلِ۽رحف۽یک۽ؿہج۽ےس۽ینعم۽افدس۽وہاگ۽ؿاہُ۽امنٓ۽‬
‫وصبٓ۽ميکہ۽ینعم۽حیحص۽آدبل۽یم۽مرڈ۽مکح۽تحص۽امنٓ۽اگنہتش۽ؿاجہکیئ۽‬
‫ےک ۽افدس ۽وہےن ۽اک ۽مکح ۽اجٓی ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽خق ۽اضڈ ۽وک ۽ڈال ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽وت۽‬
‫آدبل۽اسفڈ۽ینعم ۽دشہ ۽مکح۽اسفڈ ۽امنٓ ۽ڈاڈہ۽ںیمہ ۽مکح ۽ڈٓادبال ۽اضڈ۽‬
‫رھپ۽یھب۽یہی۽مکح۽اجٓی۽وہاگ ۽اہجُ۽اضڈ ۽وک۽ڈال۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽اسف۽ینعم۽‬
‫دبال ۽ہلمہم ۽مہ ۽اجٓی ۽وخادہ ۽امدنؿرہب ۽اجہک ۽اضڈ ۽دبال ۽ہلمہم ۽اسفڈ۽‬
‫الٓس۽ ٓا ےئ۽ؿاہُ ۽امنٓ۽ےک ۽اسفڈ۽اک ۽مکح۽اجٓی ۽وہاگ ۽لا۽ںیہن؟۽ارگ ۽قش۽اؿّل۽‬
‫ینعم۽الٓس۽اضق ۽مکح۽اسفڈ ۽امنٓ ۽ڈاڈہ۽وخادہ۽دش۽لا ۽ہن۽ارگ۽قش۽اؿل۽‬
‫ملسم ۽ےہ ۽وت ۽اضڈ ۽وک ۽ڈال ۽ےس۽دبل ۽رک ۽ڈال۽یک ۽ ٓا ؿآںیم ۽ڑپانھ۽ومعص ًا ۽ؿ۽‬
‫ضز‬ ‫ملسم ۽اضق ۽ س ۽ادبال ۽اضڈ ۽دبال ۽ہلمہم ۽ؿوصبٓف ۽ڈال ۽وخادنُ۽‬
‫طللؼًا ۽ےسیک۽وہاگ۽اؿٓ ۽ارگ۽ڈؿرسی۽قش۽ےہ۽وت۽اس۽اک۽ ؽض۽اؿٓ ۽ومخ ِق۽‬ ‫ض‬
‫ؽٌ‬‫ومعصا۽ؿ۽طللؼًا۽وگچہن۽حیحص۽وخادہ۽دش۽ؿارگ۽قش۽لاین۽اضق۽ زؽض۽ ٓا ُ۽ؿ۽ وز‬
‫ض۽وکُ۽ےہ۔‬ ‫ً‬
‫اہچٓس‪ :‬۽سج ۽صخش ۽ےنرشچ ۽ریبک ۽یک ۽ابعٓف ْوالالضالنیْ‬ ‫ومخق۽ صیصخ۽دکاس۽ڈلیل۽اضق۔‬
‫کص‬
‫اہچٓس ۽‪ :‬۽ يکہ ۽آ ۽ابعٓف ۽رشچ ۽ریبکوالالضالنی ْبالظاءْ بالظاء ْ ْالمعجمہ ْاوالدال ْالمہملہ ْال ْتقسد ۽اخل۔ ۽ےس۽‬
‫المعجمۃ ْاوالدال ْالمہملہ ْال ْتقسد اخل ۽وخادنُ ۽ڈال۽ اضڈ۽یک۽ہگج۽ڈال۽ڑپانھ۽ریغب۽احلؿ۽اخمتفل۽ابتدع۽ینعم۽یلع۽اومعلس۽ایقس۽ایک۽‬
‫اجبےئ۽اضڈ۽دبؿُ۽احلؿ۽اختفل۽ؿ۽ابتدع۽ینعم۽یلع۽اومعلس۽ایقس۽رکڈہ۽ ےہ۽ؿہ۽ایقس۽افدس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽ویکہکن۽ ٓا لۃ۽رکہمی۽ھلْندلکمْع َٰلْ‬
‫ایقس ۽افدس ۽وخادہ ۽دش ۽لا ۽ہن ۽ٓریا ۽ہک ۽ڈٓ ں ۽ ٓا ہی ۽رکہمی ۽ھلْ رجل۔۔۔اخل ۽ںیم ۽اصخق ۽رشچ ۽ریبک ۽ےن ۽دبت یل ۽ےس ۽غٕ ِف ۽طعًٰی۽‬
‫ندلکمْعَلْرجل۔۔۔اخل ۽اصخق ۽رشچ ۽ریبک ۽آ ۽دبل ۽غٕف۽ لامك ۽ایک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽تحصِ ۽امنٓ ۽اک ۽مکح ۽ڈلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽نکمم ۽ےہ ۽ہک ۽ڈؿرسّ۽‬
‫ینعم ۽لامك ۽رکڈہ ۽ؿمکح ۽تحص ۽امنٓ ۽ڈاڈہ ۽ؿنکمم ۽اضق ۽ہک ۽دبّرگ۽ اقمس۽اضڈ۽وک۽ڈال۽ےس۽دبےنل۽ےس ِ‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽الٓس۽ ٓا ےئ۽اؿٓ۽ااکس۽ینعم۽ہی۽‬
‫کواب ْموضوعہ"ںیم ۽ہک ۽اس ۽اک ۽ینعم۽‬ ‫ِ‬ ‫اقمس۽آ ۽ادبال۽اضڈ ۽دبال ۽اسفڈ ۽ینعم۽مرڈ ۽ینعم۽ ٓا ُ۽وخادہ۽دش۽ابتہ۽ وہاگ ۽ہک ۽ؿہ ۽ابتہ ۽وہےئگ ۽‪،‬لا"ا‬
‫ےہ ۽ؿہ ۽مٔنت ۽وج ۽رتبیت ۽ےس ۽ٓگ ے ۽ےئگ ۽وہُ ۽‪،‬ارگ۽‬ ‫مردن۽لا۽ڈٓ"اوکاف۽وموضہع"ہک۽ینعمب۽یب۽رتبیت۽دیچہ۽دشہ۽اضق۽‬
‫ہٖاگہ ۽‪،‬ومڈؿہع ۽وخادن ۽مرڈ ۽ینعم ۽آ ُ ۽لڈؿٓ ۽رکڈہ ۽دشہ ۽وخادہ ۽دش ۽ہک۽ اےس"مودوعۃ"ڑپاھ۽اجےئ۽سج۽اک‬

‫رعشم۽رپ۽انؾلاه۽ ٓا ُ۽ضق۽یلع۽ذہا۽نصيآّ۽‬

‫‪Page 285 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ط‬
‫ٓا لاف ۽ہسٍيڈ ۽ہک۽احشل۽مٔ ۽ ٌفؾس ۽ریبخ۽وپدیشہ۽وخنادہ۽امدن۽ س۽ طعًٰی۽ہی۽ےنب۽اگ۽ٓتصخ۽ایک۽وہا‪،‬۽ہی۽طعًٰی۽ؿہ۽ےہ۽وج۽اس۽ےک۽انؾلاه۽یک۽‬
‫ف۽غٕآ ین۽ںیہ۽نج۽اک۽احل۽‬ ‫ڈٓاُ۽وصٓف۽الاحمہل۽مکح۽اسفڈ۽امنٓ۽ڈاڈہ۽وخادہدش۽ؿہٖاگہ۽دمآ۽مکح۽ رطف۽رعشم۽ےہ۽یٰلع۽ذہا۽اایقلس۽تہب۽یس۽آ لا ِ‬
‫تحص ۽ؿ ۽اسفڈِامنٓ ۽وصبٓف ۽ادبال ۽اضڈ ۽ؿاظبء ۽ؿڈال ۽وخڈ ۽خصق۽ ہٖ ۽اصخق ۽اطمہعل ۽اؿٓ ۽لاربخ ۽صخش ۽ےس ۽یفخم ۽ںیہن ۽ںیہ ۽‪ ،‬س ۽اس۽‬
‫ِ‬
‫رحتری۽اصخق ۽رشچ۽ریبک۽مٔتحص۽ؿاسفڈ ۽ینعم۽دبل۽دشہ۽وگچہن۽ وصٓف ۽ںیم ۽نؼٍ ًيا ۽امنٓ ۽ےک ۽اسفڈ ۽اک ۽مکح ۽یہ ۽ڈلا ۽اجےئ ۽اگ‪،‬خق ۽اضڈ ۽وک ۽فا۽‬
‫اؿٓ۽ڈال۽ےس ۽دبل ۽رک ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم۽امنٓ ۽یک ۽تحص۽ؿ ۽اسفڈ ۽ےک ۽مکح۽اک۽دمآ۽‬ ‫وز‬
‫ایقس۽ذموکٓ ۽لیبسب ۽ومعس۽ولبی۽ ؽـص۽دعس۽اسفڈ ۽طالہ ۽انچہکن۽‬
‫وخڈ۽اصخ ِق۽رشچ۽ریبک۽یک۽رحتری۽ےک۽اطمقب۽تحصِ۽ینعم۽ؿ۽اسفڈ۽ینعم۽یک۽‬
‫ڈٓقح ۽وعاس ۽اضق ۽ہک ۽چیہ ۽اصٍيآ ۽ڈٓتحص ۽ظفل ۽ؿرٕط ۽ینعم۽‬
‫۽دعس ِ‬
‫۽اسفڈ۽‬ ‫۽ومعس۽ولبی۽یک۽اینبڈ۽رپ۽وعاس۽ےک۽قح۽ںیم ِ‬
‫دبت یل۽رپ۽ےہ۽‪،‬وت۽رھپ ِ‬
‫ومْڈآدن ۽ہمٍياُ ۽ڈٓقح ۽وخاص ۽ہک ۽اصٍيآ ۽ہٖوگہن ۽ڈآدن ۽اجٓی۽‬
‫امنٓ ۽اک ۽وقل ۽سج ۽یک ۽ؿہج ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽تحص ۽ظفل ۽اؿٓ ۽دبت یلِ ۽ینعم ۽اک ۽رٕط۽‬
‫وخادہ۽دشلاہن۔‬
‫وعاس۽ںیہن۽رک شکٌْ۽ایس۽رطچ۽وخاص۽وج۽ہٖ۽مسق۽اک۽رٕط۽رک شکٌْ۽ںیہ۽وت۽ایک۽‬
‫اُ۽رپ۽یھب۽ہی۽مکح۽اجٓی۽وہاگ۽لا۽ہن؟‬
‫مجنپ‪ :‬۽ہٖاگہ ۽آابعڈف ۽دیہمت ۽زجٓی ۽ؿ ۽رشچ ۽خیش ۽االشالس ۽ٓرکلا۽‬
‫مجنپ ۽‪ :‬۽خق ۽اامس۽زجٓی ۽یک ۽دیہمت۽ابعٓف ۽‪،‬خیش ۽االشالس ۽ٓرکلا ۽ااصنٓی۽‬ ‫ااصنٓی۽مٔادقہم۽زجٓی۽ڈمہ۽آ۽رشچ۽صّال۽یلع۽اقٓی۽مٔ ٓا ُ۽لامك۽‬
‫طب‬
‫یک۽رشچ۽ادقہم۽زجٓی۽اؿٓ۽رشچ۽صلّا۽یلع۽اقٓی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ولوگُ۽یک۽‬ ‫اضق۽ہک۽اہنسل۽لاس۽ڈٓ۽اڈاےئ۽اضڈ۽فل۽اضق۽ ےضع۽فاےئ۽ رمہ۽‬
‫ٓلاںین ۽اضڈ ۽یک ۽اڈایگیئ ۽ںیم ۽فل ۽ںیہ۽ضعب ۽فا‪ ،‬۽ضعب۽ڈال‪ ،‬۽ضعب۽‬ ‫ےم ۽وخادنن ۽ؿا ں ۽ہمہ ۽رضحاف ۽آ ۽غٕاءِ ۽رعف ۽دعمؿڈدن ۽ڈٓ ں۽‬
‫ڈال ۽اؿٓ ۽ضعب ۽اےس ۽ٓا ۽یک ۽وبڈّ۽رک ۽ڑپےتھ ۽ںیہ ۽اؿٓہی ۽امتس ۽رضحاف۽‬ ‫وصٓف ۽ڈوعی ۽وتآف ۽اڈاےئ ۽اضڈ ۽وصبف ۽ڈال ۽وگچہن ۽اقلل۽‬
‫غٕاءِ ۽رعف ۽ںیم۽امشٓ ۽وہےت۽ںیہ۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽اضڈ۽وک۽ڈال۽ہلمہم۽‬ ‫میلست۽وخادہ۽دش۔۽ونیبا۽وت۽رجؿا۔‬
‫ڑپ ھٌْ۽رپ۽وتآف۽اک۽ڈوعٰی۽ےسیک۽میلست۽ایک۽اجاتکس۽ےہ؟۽ونیبا۽وت۽رجؿا ْ۔‬
‫اوجلاف‪ْ :‬‬
‫بسمْاللْالرحمنْالرحیم ْ‬
‫ْص ْوالصلٰوةْ امتس۽دمح۽اﷲ ےک۽ےئل۽سج۽ےن۽اےنپ۽یبن۽رپ۽صٓ۽(غٕ ٓا ُ ۽ میظ۽‬ ‫الحمد ْلل ْالذی ْانزل ْعَل ْنؽیہ ٓ‬
‫ض ْوعَل ْ ٰا ل ٖہْ ٓؿ ن ۽رعیب ۽ٓلاُ ۽ںیم)لآل ۽ایک ۽اؿٓ۽ٰولصہ ۽ؿا سالس ۽اس ۽ڈاف ۽رپ۽‬‫والسالم ْعَل ْافصح ْمن ْنطق ْب ٓ‬
‫وصحبہ ْالذین ْاقتدوہ ْوھم ْلسقر ْاآلخرة ْزادْ سج ۽ےن ۽صٓ ۽وک ۽حیصف ۽ٓلاُ ۽ےس ۽اڈا ۽ایک ۽(غٕ ٓا ُ ۽یک ۽لالؿف ۽ضق۽‬
‫ےس۽ایٰلع۽رٕامیئ)۽اؿٓ۽ ٓا ف۽یک۽ ٓا ل۽ؿ‬
‫‪،‬صَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْوباركْوسلمْعلیہْو ْ‬

‫‪Page 286 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ىلًھ‬
‫ش۽ؿٓاڈ۽قح۽لج۽ؿ۽ىال۽ؿ۽ابتٓک۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽للساُ۽رعیب۽نیبم۽ ااحصف۽رپ۽وہنجُ۽ےن۽ ٓا ف۽یک۽ادتقاء۽یک۽ہکبج۽ؿہ۽رفس۽ ٓا رف۽ےک۽ےئل۽‬
‫مٔ ۽یبن ۽رعیب ۽غٕیش ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕاتسڈ ۽مٔاےئ۽ شاامُ ۽ںیہ۔ ۽اﷲ لج ۽جالہل‪ ،‬۽ٓںیتمح ۽‪،‬مٔںیتک ۽اؿٓ ۽شالیتم ۽آ ف ۽رپ۽‬
‫لالؿف ۽ؿ ۽اامتسه ۽ؿ ۽اافتسہض ۽ؿا ۽اقتنه ۽ابعڈ ۽ ٓا ُ ۽تفص ۽رکہمی۽ اؿٓ ۽اُ ۽ضق ۽رپ ۽لآل ۽رٕامےئ ۽اؿٓ ۽ٓلاڈہ ۽رکّ ۽‪،‬غٕ ٓا ُ ۽ میظ ۽ٓؿ ن۽‬
‫دقہمی۽وخڈ۽ٓاوسکبف۽رحؿف۽ؿاوصاف۽یلجت۽ڈاڈ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ رعیب۽ٓلاُ ۽ںیم۽اﷲ زعؿلج۽ےن۽اےنپ۽رعیب۽غٕیشی۽یبن۽یلص۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽امک۽امٔل۽اہیل۽نؼذاہب۽رکاس۽ٓشادین۽ؿاحصہب۽اتبنیعب۽ؿ۽ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رپ ۽لآل ۽رٕاملا ۽اؿٓایکس ۽لالف ۽ؿ ۽امسًق ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس۽‬
‫ہ‬
‫لانیعب۽ہب۽عبت۽ؿ۽ مزياُ۽غٕلًا۽رقبلًا۽ؿكٌؼۃننٌؼۃ۽ہٖ۽ہٖ۽رحف۽ؿ۽رحتک۽ؿ۽ اافتسہض ۽ؿ ۽عفن ۽ےک ۽ےئل ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽اینپ ۽تفص ۽رکہمی ۽دقہمی ۽وک۽‬
‫تفص۽ؿ۽تئیہ۽مٔایصق۽اغلاف۽وتارت۽ہک۽وموفط۽ ٓا ُ۽وصتمٓ۽تسین۽ رحؿف ۽ؿ ۽یلجت ۽اوصاف ۽اک ۽ابلس ۽انہپ ۽رک ۽اےنپ ۽دنبؿُ ۽وک ۽انعمك ۽رٕاملا۽‬
‫یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽احصہب۽لک۽غٕ ٓا ُ۽لاک۽وک۽ایس۽‬ ‫امب۽ٓدیس۽ؿادمحلﷲ ایلعل۽ادیجمل۽ؿڈکل۽وقہل۽اعتیٰل۽‬
‫رطچ ۽اچنہپ ۽ڈلا ۽سج ۽رطچ ۽ؿ ۽ہ ۽لآل ۽وہا ۽اھت ۽۔احصہب ۽ےن ۽لانیعب ۽لک۽‬ ‫‪1  ‬۔۽‬
‫سب ۽دمحباﷲ انچہکن ۽ڈٓچیہ ۽ہملک ۽آ ۽املکف ۽رکہمی ۽اس ۽اطاللحم۽ لانیعب ۽عبت ۽لا ۽نیعب ۽لک‪ ،‬۽اؿٓ ۽ایس ۽رطچ ۽ہٖ ۽ڈؿٓ ۽اؿٓ ۽ہٖ ۽ہقبط ۽ںیم ۽اس۽‬
‫وتےمہ۽تسین۽ہک۽شالڈ۽اجبےئ۽ادمحل۽ا رکش۽لآل۽دشہ۽لادش۽ہمزياُ۽ اکرحف۽ہٖ۽رحتک۽تفص۽اؿٓ۽تئیہ۽وتارت ۽ےک۽ایٰلع۽ڈٓہج۽ےک۽شاھت۽مہ۽‬
‫ومٌّق ۽ومیٰل ۽زعؿلج ۽ڈٓچیہ ۽رحےف ۽آ ۽رحؿف ۽ک ہب ۽اس ۽ٓاہنٓ۽ لک۽وقنمل۽ےہ۽اس۽ےس۽مٔھ۽رک۽وتارت۽اک۽وصتٓ۽یھب۽ںیہن۽وہ۽اتکس‪،‬۽دمح۽‬
‫و‬
‫اجےئ ۽رتڈڈ ۽تسین ۽ہک ۽شالڈ ۽ رمل ۽الس ۽رعتفی ۽میم ۽رعتفی ۽وبڈہ۽ ےہ۽اﷲ ےک۽ےئل۽وج ۽دنلب ۽مٔٓک ۽ؿ۽اال۽ےہ۽ایس۽ےس۽قلعتم۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽‬
‫لادش س۽مًہزيکہ۽مٌؼٍِ ۽اقعط۽دیمامین ۽ہک۽ا ۽ؿ ۽ه۽ؿ ۽ط۽ڈٓٓلاُ۽ آشاڈ۽رگایم۽ےہ‪":‬لالہبش۽مہ۽ےن۽اس۽ڈرک۽وک۽لآل۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽مہ۽یہ۽‬
‫رعیب ۽جڈااگہن ۽اضق ۽ڈٓغٕ ٓا ُ ۽ میظ ۽االؿىال ۽ؿفال ۽مٔاعمین ۽فل۽ اےکس۽احمظف۽ںیہ"۔۽الحمدلل۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ےک۽املکف۽ںیم۽ےس۽یسک۽‬
‫لٌٍؽ‬
‫۽صلُ۽رعف۽ الک۽ہملک۽ےک۽لآّ۽ںیم۽یھب۽ہٖ۽زگ۽یسک۽مسق۽اک۽ؿمہ۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽‬ ‫مٔامہُ۽ؿہج۽ ِ۽اجٓس۽یم۽انشمس۽ہک۽ص۽ؿ۽ؿ۽ؿ۽ڈ۽زین ِ‬
‫ہس ۽رحف ۽ابتمنی ۽اضق ۽ؿ ۽ڈٓرٕاقُ ۽رکمی ۽ؿ ۽لض ۽ؿ ۽لظ ۽ؿ ۽ڈل۽ ہک ۽شالڈ ۽الحمد۽یک۽ہگج ۽ا رکش ۽لآل ۽وہااھت ۽‪ ،‬۽ایس ۽رطچ ۽اﷲ اعتیٰل ۽اک۽‬
‫و‬ ‫و‬
‫ميڈولالف۽اختمہفل۽ س۽ص۽ٓا۽ؿ۽لا۽ڈ۽وخادنُ۽ہنیعب۽ ہماُ۽امدن۽ہک۽ رکش۽ےہ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽ےک۽یسک۽رحف۽ےک۽لآّ۽ںیم۽وکیئ۽كش۽ؿ۽رتڈڈ۽‬
‫ک‬
‫صْ"ا"ٓا ۽ه ۽لا ۽ف ۽وخادنا ۽ڈاعےئ ۽ڈاعےئ ۽وتآف ۽ڈٓاڈاےئ۽ ںیہن۽ہک۽شالڈ ۽افل۽الس۽یک۽ہگج۽رعتفی۽ےک۽ےئل۽میم۽لآل۽وہا ۽اھت۽‬
‫‪،‬سج۽رطچ۽ںیمہ۽یعطق۽نیقی۽ےہ۽ہک۽ا‪،‬ه‪،‬۔ط‬ ‫اجبےئ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪/۴۸‬ۼ‬
‫‪Page 287 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ص۽ےنخس۽اضق۽سب۽طلغ۽ؿ۽رپ۽مًمٕہ‪-‬وتآف۽ارگ۽ڈٓ۽نلعےئ۽دمتعمنی۽ رعیب۽ٓلاُ۽ںیم۽جڈا۽جڈارحؿف۽ںیہ۽اؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽اال‪،‬۽ىال۽اؿٓ۽فال۽ےک۽‬
‫غٕاء۽ف۽وصقمڈ‪،‬وخڈ۽لالط۽ؿ۽ ڈؿڈ۽ؿارگ۽ڈٓ۽وعاس۽دنہ۽ اڈ‪،‬۽آ ں۽ اگل۽اگل۽فل۽اعمین۽ںیہ‪،‬۽ایس۽رطچ۽مہ۽اس۽رپ۽یھب۽یمتح۽نیقی۽‬
‫ہچ ۽اشکڈاتکسف ۽وسٓہ ۽افہحت ۽آید ۽اہ ۽شال ۽ڈٓ ۽اعایمُ ۽ٓاجئ ۽اضق۽ ٓےتھک۽ںیہ۽ہک۽ص‪،‬۽ؿ۽اؿٓ۽ڈ۽ٓلاُ۽رعف۽ںیم۽ ٓا س۽ںیم۽ابتمنئ۽رحؿف۽‬
‫ںیہ۽اؿٓ ۽رٕاقُ ۽ میظ۽ںیم۽لض‪،‬۽لظ۽اؿٓ ۽ڈل۽ےک۽اعمین۽فل۽اؿٓ۽‬ ‫ح م‬
‫ؿ ہلہ۽ ٔاےئ۽وتہیج۽ ٓا اہن۽تفہ۽لاس۽اطیشُ ۽ڈٓؿےئ۽رتادیشہ۽ادن‬
‫ابتمنئ۽ںیہ۽ س۽ص۽وک۽ہنیعب۽ؿ۽لا۽ڈ۽ڑپانھ۽ایس۽رطچ۽ےہ۽ےسیج۽وکیئ۽افل۽‬
‫دلل ْھرب ْکیوکنع ْکنس ْتعَل ْبعَل ۽ضعب ۽ڈبرگ۽‬
‫وک ۽نیع ۽لا ۽اف ۽ڑپاھ ۽رکّ ۽لایق ۽اس ۽وتآف ۽اک ۽ڈوعٰی ۽ہک ۽ص ۽یک ۽ہگج ۽ڈال۽‬
‫رٕومڈدن۽ضماؿرصما‪،‬وکذلكْکانْینبیغْعَلْمزعومہم۽‬
‫ےہ۽تخس۽طلغ۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽وتآف ۽ےس۽ اڈ ۽اقلل۽ِادامتڈ ۽غٕاء۽اک۽‬
‫م‬ ‫م سک‬
‫دشف ۽ظفحت ۽ااشیُ ۽ ٔلُ ياف ۽رتشیب ۽ؿ ۽رفؿڈ ۽رتآ ۽ظفحت ۽ ٔ۽ وصقمڈ۽وہ۽وت۽ہی۽آ۽وخڈ۽لالط۽ؿ۽ ڈؿڈ۽وعا ِس۽دنہ۽اک۽وتآف۽ےہ۽وت۽اس۽ےس۽‬
‫ہ‬ ‫لًٍ‬
‫ؿاابجف ۽اامجہیع۽وجتلڈ ۽ےم۽ ش‪،‬۽ؿ ٖہک۽ ااعف ۽ ٓا اہنُ۽لکيڈ۽ دصقم۽ےسیک۽احلص ۽وہ ۽اتکس ۽ےہ۽!۽وعاس۽اک۽احل۽وت۽ہی۽ےہ۽ہک ۽ید ۽اہ۽شال۽‬
‫ا ں ۽لاڈاُ ۽اؿٓا ۽آوجتلڈ ۽غٕ ٓا ُ ۽اجلہ ۽ؿ ۽اغلف ۽ڈادنن ۽فانظرْ ےس۽وسٓہ۽افہحت ۽ںیم۽شاف۽ شکٌْ۽ٓاجئ۽ںیہ۽اؿٓ۽اجلہ۽اُ ۽یک ۽وتہیج ۽ںیم۽‬
‫شاف۽ لانیط۽اکلاس۽ےتیل۽ںیہ۽ڈلل‪،‬رحف‪،‬۽ویک‪،‬۽کٌو۽سنک‪،‬۽نغلی‪،‬۽نغلی۽‪،‬۽‬ ‫کیف ْصارفمھی ْالمعروف ْمنکرا ْوالمنکرْ‬
‫اؿٓ ۽ضعب ۽اُ ۽ڈؿ ۽لاومُ ۽ضما ۽اؿٓ ۽رصما ۽اک ۽ااضہف ۽رکےت ۽ںیہ ۽اےکن ۽ٓمع ۽رپ۽‬
‫معروفا۔۽ا ں۽ارتخا ِ‬
‫اعف۽لافلہ۽ٓا۽تقیقح۽شیب۽آاُ۽تسین۽ہک۽‬
‫ض‬
‫اںیہن ۽وییہن ۽انم ق ۽رظن ۽آ لا ۽اےنپ ۽طلغ ۽ٓمع ۽ےک ۽اطمقب ۽اُ ۽شاف۽‬
‫۽اتکسف ۽لافلہ۽‬
‫ِ‬ ‫ان ْیھ ْاال ْاسماء ْسمؼتموھا۔ ۽نلعء ۽ا ں‬
‫اتکسف۽اک۽وزفـ۽وجتلڈ۽ےک۽اامج ی۽ؿاابجف۽ےس۽مٔھ۽رک۽رکےت۽ںیہ‪،‬۽اؿٓ۽‬ ‫نؼًٍ‬
‫ىٍ‬ ‫ى م‬ ‫نل‬
‫غٓما ح ۽رکڈہ ۽ادن ۽ؿ۽ الُ ۽ ٓا اہن ۽رصتحی ۽‪ ،‬الہم ۽ا ٔامیہ ۽یبلح ۽ڈٓ ۽ يۃ۽ وج۽اُ۽یک۽لادنبی۽ںیہن۽رکلا۽ہی۽ےب۽ؿوقف۽اےس۽وجتلڈ۽غٕآ ُ۽ےس۽اجلہ۽‬
‫غ‬ ‫ْ‬‫غ‬‫بل‬ ‫َلْاذاْ‬‫لمص‬ ‫حجۃْ‪،‬ا‬ ‫ل‬ ‫الْفْفتاویْا‬ ‫ق‬ ‫۽‬ ‫ڈ‬‫ل‬‫ام‬ ‫ٕ‬‫ر‬‫۽‬ ‫ی‬‫ا صًمل‬
‫اؿٓ ۽اغلف۽ ٕآ ۽ڈےتی۽ںیہ۽ ٓا ف ۽وغٓ ۽ےس۽ڈںیھکی۽ےسیک۽وعاس۽ےک۽اہُ۽‬
‫فْالقاتحۃْایاكْنعبدْوْایاكْنستعنیْالْینبیغْ رعمؿف۽طيکٔ ۽اؿٓ ۽طيکٔ ۽رعمؿف۽نب۽اکچ۽ےہ۽۔۽اُ ۽ را ِ‬
‫افف ۽لافلہ۽یک۽‬
‫وکیئ ۽تقیقح ۽اس ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽ںیہن ۽ہک ۽ہی ۽اُ ۽ےک ۽وخڈ ۽شاہتخ ۽لاس۽‬ ‫انْیِفْعَلْقولہْایاكْثمْیِولْنعبدْ‬
‫نؼًٍ‬
‫اؿٓوصتٓاف۽ںیہ‪،‬الہِ۽ملع۽ےن۽اُ۽لالط۽وتکسُ۽یک۽تخس۽ ح۽یک۽ےہ۽‬
‫اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽لالط۽وہےن۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ ۽ىلّاہم۽امٔامیہ۽یبلح۽ىٍيۃ۽‬
‫غمصً‬
‫ا ملی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽اتفؿی۽اہجحل۽ںیم۽ےہ۔‬

‫‪Page 288 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وانماْاالوٰلْواالصحْانْیصلْایاكْنعبدْوایاكْ ہک ۽خق ۽امنٓی ۽افہحت ۽ںیم ۽الاک ۽دبعن ۽ؿالاک ۽نیعتسن ۽رپےچنہپ ۽وت ۽ہی۽‬
‫نستعنی ْا نت ٰیھ ْفال ْاعؾبار ْبمن ْیقعل ْذلكْ ہن ۽رکّ ۽ہک ۽الاک ۽رپٓک ۽اجےئ ۽رھپ ۽دبعن ۽ےہک ۽ہکلب ۽اؿیٰل ۽اؿٓ ۽احص۽‬
‫السکتْمنْالجہالْالمتقِ نیْبغیْعلمْاھْ‪ ْ 1‬یہی۽ےہ۽ہک۽الاک۽دبعن۽ؿ۽الاک۽نیعتسن۽وکلصتم۽ڑپےھ۽امًہٰی۽ارگ۽‬
‫ضعب۽اجلہ۽اُ۽ڑپ۽ھ۽ولگ۽ریغب۽یسک۽ڈلیل۽ےک۽ہتکس۽رکےت۽ںیہ۽وت۽‬
‫ىالہم ۽یلع ۽اقٓی ۽نیلع ۽ٓحمۃ ۽اابلٓی ۽ڈٓطًذۃ ارکفلہی ۽دعب ۽اریاڈ۽‬
‫ع اُ ۽اک۽ہٖ ۽زگ۽اابتعٓ ۽ںیہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽اھ۔ ىالہم۽یلع۽اقٓی۽نیلع۽‬ ‫غ‬
‫ابعٓف ۽اتفؿی ۽ا رذۃ ۽ےم ۽رٕامدنی ْاقول‪ْ :‬ومااشت ر ْ َلْ‬
‫ارلحمۃ۽اابلٓی۽طًذۃارکفلہی۽ںیم۽اتفؿی۽اہجحل۽یک۽ابعٓف۽ڈرک۽رکےن۽‬
‫لسانْبعضْالج لۃْمنْالِراٰنْفْسورةْالقاتحۃْ‬
‫ےک۽دعب۽ےتہک۽ںیہ۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽ضعب۽اجلہ۽ولوگُ۽یک۽ٓلاُ۽رپ۽ہی۽‬
‫للشیطانْکذاْمنْاالسماءْفْمثلْھذہْالرتا کیبْ‬
‫وج ۽وہشمٓ ۽ےہ ۽ہک ۽غٕ ٓا ُ ۽یک ۽وسٓہ ۽افہحت ۽ںیم ۽اس ۽رتبیک ۽ےس۽‬
‫قؽی‬ ‫ح‬ ‫م‬
‫ن ْالؽناء ْفخطاء ْفا ش ْو ْاطالق ْ ح ْثمْ اطیشُ ۽ےک۽لاس۽ںیہ۽‪،‬۽ہی۽لاف ۽رصاجۃً۽طلغ ۽ےہ۽اؿٓ ۽ااکس۽حیبق۽رپ۽‬
‫سکمھتْعنْنحوْدالْالحمدْوکافْایاكْوامثال اْ افالط۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽رھپ۽اُ۽ےک۽وتکسُ۽ےس۽ اڈ۽الحمد۽یک"د"اؿٓ۽‬
‫ی ‪2‬‬
‫غلطْصر ح ْىالہم۽دمحم۽نب۽رمع۽نب۽اخدل۽ ٕیش۽یفنح۽ڈٓ۽ٓڈ۽ا ں۽ ایاكْیک"اکف"ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽یک ۽لثم ۽ؿرسّ ۽اقمامف ۽ںیہ ۽وج۽‬
‫غ‬

‫ضٕوعس ۽ٓشاہل ۽ سٍؼلہ ۽ونضق ْکماْذکرہْکشفْالظنونْفْ اہنمك ۽یہ۽طلغ۽اؿٓ ۽لالط۽ںیہ۽ىالہم۽دمحم۽نب۽رمع۽نب۽اخدل۽غٕیش۽‬

‫ط‬

‫ذکر ْالرسائل ْ۔نم ۽ریقف ۽ڈٓ ۽وفنعاُ ۽ا ۽وخڈس ۽شیپ ۽آ۽ یفنح ۽اس ۽لالط ۽ایخل ۽ےک ۽ٓڈ ۽ںیم ۽الک ۽لقتسم ۽ٓشاہل ۽اھکل ۽سج۽‬
‫ؿوقف ۽مٔ ں ۽املکف ۽ا ں ۽اتکسف ۽لافلہ ۽ٓا ۽ااطبل ۽یم ۽رکڈس ۽ؿ ۽اشنمء۽ اک۽ڈرک۽اصخ ِق۽فشک۽ا نٌـُ۽ےن۽ٓشالئ۽ںیم۽ایک۽ےہ۽۔ریقف۽ےن۽‬
‫ارتخاه۽ ٓا اہنیم۽ڈامن۽ہک۽ارگ۽رغامك ۽نخس۽ام ع۽وبنڈّ۽ملقب۽یم۽ اےنپ۽ادتبایئ۽ڈؿٓ ۽ںیم۽نلعء۽ےک۽ذموکٓہ۽آشاڈاف ۽رپ۽افاله۽ہن۽‬
‫رپسڈس ۽‪،‬نلعء ۽ہک ۽اخيالف ۽اہنسل ۽لاس ۽ڈٓ ۽اڈاےئ ۽ص ۽ایبُ ۽رٕومڈہ۽ وہےن ۽ےک ۽لاؿوجڈ ۽اُ ۽وتکسُ ۽اک َ۽ٓڈ ۽ایک ۽اؿٓ ۽اُ ۽ راافف ۽ےک ۽اشنمء۽‬
‫ےس۽یھب۽ ٓا اگیہ۽احلص۽ےہ۽ارگ۽رغام ِ‬
‫ك۽نخس۽ام ع۽ہن۽وہیت۽وت۽ںیم۽‬ ‫ادن ْ‬
‫اےس ۽ااحفہ ۽رحتری ۽ںیم ۽رضؿٓ ۽اللا۔نلعء ۽ےن ۽اضڈ ۽یک ۽اڈایگیئ ۽ںیم۽‬
‫ولوگُ۽یک۽فل۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی۽ لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۴‬ۻ‪۷‬‬
‫طً‬
‫‪ 2‬ح۽ارکفلہی۽رشچ۽ادقمل۽صۃ۽ازجلٓہی۽ ایبُ۽اولفق۽یلع۽ٓؿس۽االلۃ۽ۃنس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۹۶‬‬
‫‪Page 289 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫احشا ۽ اڈہن ۽ ٓا تسن ۽ہک ۽ا ں ۽رطقی ۽اڈا ۽غٕآءِ ۽رعف ۽اضق ۽ہکلب۽ ٓلاونُ ۽اک ۽وج ۽لڈرکہ ۽ایک ۽ےہ ۽اس ۽ےس ۽ اڈ ۽ہی ۽ہٖ ۽زگ ۽ںیہن ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫وصقمڈ ۽ایبُ ۽طلغ۽ؿ ۽خلاےئ۽وعاس۽ڈٓ ۽اڈاےئ۽ا ں۽رحف۽ؿ ۽ميٍيہ۽مٔ۽ غٕاءِ ۽رعف ۽یک ۽اڈایگیئ ۽اک ۽ہی ۽رطہقی ۽ےہ ۽ہکلب ۽اس ۽ےس ۽وصقمڈ۽‬
‫نلالُ ۽ؿذحتری ۽آ ٓا ُ ۽ضق‪ ،‬۽ابعٓف ۽وماللا ۽اقٓی ۽ڈٓ ۽رشچ۽ رصف۽ایس۽رحف۽یک۽اڈایگیئ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽وعاس۽یک۽خلا ۽اؿٓ۽‬
‫ادقہم۽زجٓہی۽ٓری۽وقل۽امنت۽‪،‬ؿااضلڈ ۽لاک تعلۃ۽ؿ ۽رخمچ ۽زیمنم۽ یطلغ ۽یک ۽نساُ ۽ڈیہ ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽نلالُ ۽رپ ۽ہیبنت ۽اؿٓ ۽اس۽‬
‫ا لاء ۽ؿاہلکیجت‪::‬ف ْالظعن ْظل ْظ رعظم ْالحقظْ ےس ۽رپزیہ ۽رپ ۽وتمہج ۽رکلا ۽ےہابعٓف ۽صال ۽یلع ۽اقٓی ۽رشچ ۽ادقہم۽‬
‫‪::‬ایِظ ْوأنظر ْعظم ْظ ر ْاللقظ ْچنان ْستْ زجٓہی ۽ںیم ۽امنت ۽ےک ۽اس ۽وقل"اضڈ ۽ںیم ۽اک تعہل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ااکس۽‬
‫قدانقردْالضادْباالْستطالۃْحیتْتتصلْبمخر جْ رخمچ ۽فا ۽ےس ۽اگل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽فا ۽اُ ۽امتس ۽ںیم ۽ےہ‪:‬كعِ‪،‬لظ‪،‬۽‬
‫رہظ‪،‬مظع۽اغزفـ‪::‬۽انؾـ۽‪،‬ارظن‪،‬۽مظع‪،‬۽رہظاظفلل‪::‬۽ےک۽تحت۽ویُ۽‬
‫الالمْلماْفیہْمنْقوةْالج رواالطباقْواالستعالءْ‬
‫ےہ۽ہک۽اضڈ۽اک تعہل۽ںیم۽رفنمڈ۽ےہ۽یتح۽ہک۽ؿہ۽الس۽ےک۽رخمچ۽ےک۽‬
‫و لؼس ْف ْالحروف ْمایعسر ْعَل ْاللسان ْمثلہْ‬
‫۽وقف۽حہٖ‪،‬۽اابطط۽اؿٓ۽اشٍغالء۽‬ ‫شاھت۽لصتم۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽ںیم ِ‬
‫وألسنۃ ْالناس ْفیہ ْمختلقۃ ْفممھن ْمن ْیخرجہْ‬
‫لالا۽اجلا۽ےہ۽اؿٓرحؿف۽ںیم۽وکیئ۽رحف۽ااسی۽ںیہن۽سج۽یک۽اڈایگیئ۽‬
‫م‬ ‫م‬
‫ظاء ْو مھن ْ ن ْیخرجہ ْداال ْم ملۃ ْاو ْمعجمۃْ اضڈ ۽یک۽رطچ۽لکشم۽وہ۽اس۽یک۽اڈایگیئ۽ںیم۽ولوگُ۽یک۽ٓلاُ۽‬
‫وممھن ْمن ْیخرجہ ْطاء ْم ملۃ ْکالمصرینیْ فل۽ےہ۽ضعب۽اےس۽فا۽اؿٓ۽ضعب۽ڈال۽لا۽ڈال۽ےک۽رخمچ۽ےس۽اؿٓ۽‬
‫وممھن ْمن ْیشمہ ْذاال ْوممھن ْمن ْیشی ْب اْ ضعب۽فا۽ےک۽رخمچ۽ےس۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ےسیج۽رصمی۽ولگ۽‪،‬۽اؿٓ۽ضعب۽‬
‫بالظاء ْالمعجمۃ ْلکن ْلماکان ْتمؼیزہ ْعن ْالظاءْ اےس۽ڈال۽یک۽وب۽ڈےتی۽ںیہ۽ضعب۽فا۽ےس۽صالرک۽ڑپھ۽ڈےتی۽ںیہ۽نکیل۽‬
‫مشکال ْبالنسبۃ ْاٰل ْغیہ ْامرالناظم ْبتمؼیزہْ دوہکن۽اس۽اک۽اصٍيآ۽ڈبرگ۽رحؿف۽یک۽لٍسٍق۽فا۽ےس۽لکشم۽ےہ۽اس۽‬
‫ٰنْبالظاءْلقظا‪ ْ1‬ےئل۽لامظ۽(امنت)۽ےن۽رصاجۃً۽اس۽ےس۽اتممٓ۽رکےن۽یک۽لاف۽یک۽‬ ‫رْ‬ ‫عنہْنطِاْثمْبنیْماجاءْفْالِرا‬
‫غ‬
‫‪،‬رھپ۽ؿہ۽اقمامف۽ایبُ۽ےئک۽اہجُ۽ ٕ ٓا ُ۽دیجم۽ںیم۽فاء۽ ف ًلا۽اامعتسل۽‬
‫الخ ْ‬
‫وہا ۽ےہ۽اخل۽ ہی۽دشّف ۽رحؿف۽ےک۽اصٍيآ ۽ےک۽ظفحت۽رپ۽نلعء۽ےک۽‬
‫ا ں۽دشّف ۽وزفّـ ۽نلع۽اضق ۽مٔ ۽امتمٔ ۽رحؿف۽ؿ ۽ ٓا انچنہکن۽اامس۽لامظ۽‬
‫اکٓدنب ۽وہےن ۽ےک ۽ےئل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽وج ۽اامس ۽لامظ ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫طب‬
‫ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽املکف۽غٕ ٓا ہین۽ؿآڈہ۽اظبےئ۽ رمہ۽ٓاطبض۽‬
‫۽املکف۽غٕ ٓا ین۽ڈرک۽رک۽ڈےئ۽‬
‫ےن ِ‬

‫ن‬ ‫طً‬
‫‪ 1‬ح۽ارکفلہی۽رشچ۽ادقملصۃ۽ازجلٓلۃ۽بلطم۽اڈاغس۽اغمًذا سٍِ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽صۻ‪۶‬‬
‫‪Page 290 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رٕومڈہ ۽لادبادنن ۽ہک ۽ا ں ۽رحف ۽رقب ٓا ُ ۽ میظ ۽ڈٓںیمہ ۽وماڈاضق۽ ںیہ۽نج۽ںیم۽فاےہ۽لاہک۽ہٖ۽وکیئ۽اجُ۽ےل۽ےک۽غٕ ٓا ُ۽رکمی۽ںیم۽‬
‫ہ‬
‫ؿ ٓا ہچن۽ریغامًہاضق۽ہمہ۽اضبڈ۽اضق۽ مزياُ۽افلض۽اڈبی۽رحریی۽ فا۽ےک۽شاھت۽یہی۽املکف۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽ںیم۽اضڈ۽ےہ۽ایس۽‬
‫ڈٓاقمہم۽جلٍيہ۽اعہم۽اغلف۽رعف۽ؿآاڈہ۽اظب۽ٓاوبظمؿ۽ومنڈ۽اجہکیئ۽ رطچ۽افلض۽اڈبی۽رحریی۽ےن۽اقمہم۽جلٍيہ۽ںیم۽فا ۽ےک۽اافلؿ۽‬
‫ْوالظاء‪ْ ::‬لکیالْ رعیب ۽ڈرک ۽رکےت ۽وہےئ ۽اہک ۽سج ۽ہگج۽اہک ۽اّ ۽اضڈ ۽اؿٓ ۽فا ۽ےک۽‬
‫ْالضاد ّ‬‫ْالسائَل ْعن ّ‬ ‫رٕومڈ۔ا ّی ا ّ‬
‫ْالظاء ْآت ْیغنیكْ لآّ۽ںیم۽وپےنھچ۽ؿاےل۽لاہک۽اافلؿ۽ںیم۽طلخ۽صلـ۽ہن۽وہ‪،‬۽ارگ۽وت۽فاء۽‬‫تضل ّہ ْااللقاظ‪ْ ::‬اِ َّن ْحقظ ّ‬
‫فاسمع ا ْاستماع ْامرئ ْلہ ْاسؾیِاظ ْ‪ْ 1‬غیطائقۃْ ےک۽امتس۽اقمامف ۽وفحمؿ ۽رکّ۽وت۽ےب۽اینٓ ۽وہاجاگیئ۽ س۽اف ۽وت۽‬
‫ٍ‬
‫شٍ‬
‫اںیھن۽وغٓ۽ےس۽نس۽سج۽رطچ۽الک۽دیبآ۽ ٓا ڈیم۽ يا۽ےہ۽۔الک۽‬
‫ف ْمخارج ْھذہ ْالحروف ْوف ْذلك ْحرج ْعظیمْ‬
‫رگؿہ۽ےن۽اُ۽رحؿف۽ےک۽اخمٓچ۽ںیم۽ریغت۽ؿ۽دبتل۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫والظاہر ْان ْھذا ْمجْمل ْماف ْجمیع ْالقتاوی ْبازْ‬
‫ہ‬
‫ںیم ۽رحچ ۽ میظ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽فا ٖ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽امتس ۽اتفؿٰی ۽اک ۽اامجل ۽یہی۽‬
‫فرمود۔ثمْفْالخزانۃْایضالوْقرءْوالالضآلنیْ‬
‫ےہ‪،‬رھپ۽رٕاملا ۽ہک۽زخاہن۽ںیم ۽یھب۽ےہ۽ارگ۽ؿالااضلنیل ۽ںیم۽فاء۽‬
‫م‬
‫بالظاءْفسدتْصلٰوتہْوعلیہْا کثرْاالئمۃْ مھنْ ڑپیھ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہاجےئ ۽ک ۽اثَٖ ۽ا ہم ۽ایس ۽رپ ۽ںیہ ۽اُ ۽ںیم ۽اوب۽‬
‫ابو ْمطیع ْومحمدْبن ْمِاتلْومحمد ْبن ْسالمْ عیطم‪،‬۽دمحم۽نب۽اقملئ‪،‬۽دمحم۽نب۽شالس‪،‬دبعاﷲ نب۽االٓرھی۽یھب۽‬
‫وعبداللْبنْاالزھریْوعَلْھذالِیاسْفْجمیعْ ںیہ۽ایس ۽رپ۽ایقس۽رکےت ۽وہےئ۽اہک ۽ہک ۽امتس۽غٕ ٓا ُ ۽ںیم۽اضڈ ۽ہک۽‬
‫ہگج۽ارگ۽فاء۽ڑپیھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽اہتبل۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽وقل۽‬ ‫الِراٰنْولوْقرأْبالظاءْمکانْالضادْتقسدْصالتہْ‬
‫نؽ‬
‫ؿام ۽وھ ۽یلع ۽ابیغل ۽ يٍِ ۽یٰنثتسم ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ںیم ۽فااؿٓ ۽اضڈ۽‬ ‫االْفْقولہْتعاٰلْوماھوْعَلْالغیبْبضننیْبالظاءْ‬ ‫ٰ‬
‫ڈؿونُ۽ےک۽شاھت۽ڈؿ ۽غٕاںیتئ۽ ٓا یئ۽ںیہ۽ ٓا ف ۽ےن۽ڈاھکی۽زک ۽دقٓ۽‬ ‫م‬
‫والضاد ْف ما ْقرأ ْتان ْ‪2٢‬۔ ْ يٍِ ۽ہچ ۽دقٓ ۽وصنص ۽ٓؿ ن۽‬
‫ؿاحض۽رصتاحیف۽ںیہ۽ہک۽ہی۽دبت یل۽ ُکٔڈ‪،‬رتک۽اؿٓوکہف۽ےک۽لاڈہی۽‬ ‫ض‬
‫ن‬ ‫اضق ۽ہک ۽ا ں ۽دبتللہا ۽آ ۽جک ۽ ح ۽ٓلاین ۽اہےئ ۽ ُکٔڈلاُ ۽ؿ ۽رتایکُ ۽ؿ۽‬
‫سٍِ۽ؿریغہ۽اعس۽اؿٓ۽یمجع۽ولوگُ۽یک۽ٓلاںین۽ڈگ۽ڈم۽وہےن۽یک۽ؿہج۽‬
‫ڈاقہاینُ۽وکہف۽ؿریغمہ۽وعاس۽ؿ۽ااجعس۽اضق۽ؿغہٰڈاْ ْ‬
‫ےس۽ےہ۽‪،‬۽یہی۽ؿہج۽ےہ۽ہک۽‬

‫ط‬
‫‪ 1‬اقمامف۽رحریی۽اقمہم۽شاڈہس۽ؿالٓوعبُ۽اوملاہم۽اغذلٍيہ۽وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽ص۽‪۶‬ۼ‪۶‬‬
‫‪ 2‬زخالۃ‬
‫‪Page 291 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اثَٖ ۽نلعء۽اتم رنی۽ہک۽ڈٓلفحم ۽تقشم۽ٓؿہب۽لٍسَٖ ۽رکڈہ۽ادن۽ا ں۽رت۽ اثَٖ۽نلعےئ۽اتم رنی۽وج۽تقشم۽ےک۽اقمس۽رپ ٓا شاین۽یک۽رطف۽ےئگ۽ںیہ۽‬
‫خٌض۽ٓامہ۽قحب۽اعایمُ۽وصقمڈ۽ڈاشٍيڈ۽لآمکح۽وہمجٓ۽ا ہم۽رظننک۽ہک۽ ا ںوُ۽ےن۽یھب۽اس۽ٓتصخ۽وک۽وعاس۽ےک۽قح۽ںیم۽اجمٔ۽ٓ۔اھ۽ےہ۽رھپ۽‬
‫مٔ ں ۽ادبال ۽اگنہس ۽اسفڈ ۽ینعم ۽مکح ۽نفساڈ ۽امنٓ ۽رٕومڈدن ۽ؿںیمہ ۽اضق۽ وہمجٓ ۽ا ہم ۽اک ۽مکح ۽ڈوھکی ۽ا ںوُ ۽ےن ۽اس ۽دبت یل ۽رپ ۽اسفڈ ۽ینعم ۽ےک ۽ؿغك۽‬
‫ذمہق ۽ا ہم۽لالہث۽دیسلا ۽االامس۽االمظع۽ؿ ۽اامس۽ایب۽ویفس۽ؿ ۽اامس۽دمحم۽ اسفڈ۽امنٓ۽اک۽مکح۽ڈلا۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽ذمہق۽ا ہم۽لالہث۽ض ّيڈلااامس۽امظع‪،‬اامس۽‬
‫ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽انیعمج ۽عَلْخالفْبؼمھنْفْماْاذاکانْ اوبویفس۽اؿٓاامس۽دمحم۽ٓیض۽اﷲ اعتیل۽ویلع۽انیعمج۽اک۽ےہ۽اس۽اخيالف۽‬
‫مثلہ ْف ْالِراٰن ْاوال ْکما ْفصلہ ْف ْالغنیۃ ْباحسنْ ےک ۽شاھت ۽ہک ۽اس ۽یک ۽لثم ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم ۽ںیم ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽اس ۽یک ۽نُـٓی۽‬
‫تقصیلْفاللْیجزیہْالجزاءْالجلیلْ۔ڈٓاخہین۽ؿ۽جالہص۽ؿ۽ اؿٓ ۽دمعہ ۽لیصفت ۽ىٍيہ ۽ںیم ۽ےہ ۽ س ۽اﷲ اعتیٰل ۽اںیھن ۽زجاےئ ۽ریخ ۽اطع۽‬
‫۽۔‬ ‫رٕامےئ‬
‫۽‬‫۽رثکبف‬ ‫ق‬ ‫ہ‬‫۽ذم‬ ‫ہ‬‫۽دمتعم‬ ‫بتک‬‫۽‬ ‫اہ‬‫ریغ‬‫۽ؿ‬ ‫ِ‬‫مٔآہی۽ؿ۽ىٍيہ۽ؿ۽جليۃ۽ؿ۽زخالۃ۽اغمفيٍ‬
‫غمف‬
‫اخہین‪،‬جالہص‪،‬مٔآہی‪،‬۽ىٍيۃ‪،‬۽ہیلح‪،‬زخالۃا يٍِ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽دمتعمہ۽‬
‫رٕؿه ۽ا ں ۽دبتللہا ۽اضق ۽ہک ۽ڈٓؿّ ۽مکح ۽نفساڈ ۽امنٓ ۽ڈاڈہ ۽ادن منْشاءْ‬
‫ذمہق۽ںیم۽ایسی۽دبت یل۽ہک۽دعتمڈ۽زجایئف۽اکڈرک۽رکےک۽امنٓ۽ےک۽اسفڈ۽‬
‫فلیاجع اْفانْفْنِل اْطوالْکبیا۔ ۽ؿوخڈىالہم ۽اقٓی ۽ڈٓ۽‬
‫اک۽مکح۽ایبُ ۽ایک۽ایگ ۽وج ۽صخش۽لیصفت۽اچاتہ ۽ےہ۽اُ ۽یک ۽رطف ۽ٓوجه۽‬
‫رشچ۽زجٓہی۽رٕومڈ۽(وانْتالقیا) ایْالضادْالظاء(الؽیان)ْ‬
‫رکّ۽ویکہکن۽اُ۽امتس ۽ےک۽لقن۽رکےن ۽ںیم۽وطا ك۽اکجڈ ہ۽ےہ ۽وخڈ۽‬
‫ک‬
‫ای ْفؽیان ْ ل ْمن ما ْالزم ْوال ْیجوز ْاال ْدغام ْلبعدْ ىالہم۽یلع۽اقٓی۽رشچ۽زجٓہی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ(اؿٓ ۽ارگ۽ہی۽ڈؿونُ۽‬
‫مخرج ماْقالْالیمینْفلوْقرأباالدغامْتقسدْالصالةْ ا ھٌْ ۽وہُ) ۽ینعی۽اضڈ۽اؿٓ ۽فاء۽وت۽ہٖ۽الک۽اک۽اصٍيآ ۽رضؿٓی ۽ےہ‪،‬۽اُ ۽ےک۽‬
‫ک‬

‫وقالْا بنْالمصنفْوتبعہْالرویمْولؼتحرزْمنْعدمْ دعب۽رخمچ۽یک۽ؿہج۽ےس۽اڈاغس۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽ینمی۽ےن۽اہک۽ہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽‬

‫بیانہما ْفانہ ْلوأبدل ْضادا ْبظاء ْاو ْبا لعکس ْبطلتْ دممغ۽رکےک۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽وہاجےئک ۔انب۽فنصم۽اؿٓ ۽اُ ۽یک۽‬
‫۽دعس۽اصٍيآ۽ےس۽ارتحآ۽اچےئہ۽‪،‬۽‬ ‫صالتہ ْلقساد ْالمعین ْو ْقال ْالمصری ْفلو ْبدل ْضاداْ اابته۽ںیم۽ٓؿیم۽ےن۽اہک۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک ِ‬
‫بظاء ْف ْالقاتحۃ ْلم ْتصح ْقراء ْتہ ْبتلك ْالکلمۃْ ویکہکن ۽ارگاضڈ ۽وک ۽فاء ۽ےس ۽دبال ۽لا ۽اس ۽اک۽سکع ۽اہک ۽وت ۽اسفڈ ۽ینعم۽یک ۽ؿہج۽‬
‫ےس۽امنٓ ۽لالط۽وہاجےئ۽ک ‪،‬۽اؿٓ ۽رصمی۽ےن۽اہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽افہحت۽‬
‫(ملخصا)لآ۽کالس۽انب۽اغہماس۽ؿ۽کالس۽ذموکٓ۽صٍيہ۽‬
‫رْ‬ ‫‪1‬‬

‫ںیم۽اضڈ ۽وک۽فا ۽ےس۽دبل۽رک۽ڑپاھ۽وت۽اس۽ہملک۽یک۽غٕاء۽ف ۽ڈٓضق ۽ہن۽‬

‫وہک ‪،‬۽رھپ۽انب۽ااہلس۽اؿٓصٍيہ۽یک۽ذموکٓہ۽‬

‫غمً‬
‫‪ 1‬ا ح۽ارکفللۃ۽رشچ۽ادقملصۃ۽ازجلٓلۃ‪ ،‬لاف۽ا ًذڈریاف ‪ ،‬وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص۽‪۷۶‬‬
‫‪Page 292 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آوردہْیقتْقالْالشارحْوھذاْمعینْماذکرْفْفتاویْ وگتفگ۽ےک۽دعب۽اہک۽شآچ۽ےن۽اہکاتفؿٰی۽حذہ۽ںیم۽وج۽ھچک۽ذموکٓ۽ےہ۽‬
‫الحجۃ ْانہ ْیقیت ْف ْحق ْالقِ اء ْباعادة ْالصالة ْوفْ اس۽اک۽جالہص۽یہی۽ےہ۽ہک۽نلعء۽ؿاہقف۽ےک۽قح۽ںیم۽امنٓ۽ےک۽وللاےن۽‬
‫حقْالعوامْبالجوازْاقولْوھذاْتقصیلْحسنْفْھذاْ اک۽وتفٰی۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽وعاس۽ےک۽قح۽ںیم۽وجآ۽اک‪،‬۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽‬
‫اس۽اعمصلہ۽ںیم۽یہی۽لیصفت۽انسح۽ےہ‪،‬۽ؿاﷲ املع۽لاہ تاف۔‬ ‫تعاٰلْاعلمْبالصوابْ۔ ْ‬
‫البابْواللْ ٰ‬
‫وفْفتاویْقاضیخانْانْقرأغیْالمغضوبْبالظاءْاوْ اؿٓاتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽یسک۽ےن۽ریغ۽اوضغملف۽ںیم۽‬ ‫ٰ‬
‫بالدال ْتقسد ْصالتہ ْوال ْالضالنی ْبالظاء ْالمعجمۃْ فاء۽لا ۽ڈال۽ےس۽دبل۽رک۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽اؿٓ ۽ؿالااضلنیل۽‬
‫اوالدالْالم ملۃْالتقسدْولوْبالذالْالمعجمۃْتقسدْ ںیم۽فاء۽لا۽ڈال۽ےس۽دبل۽رک۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽ڈال۽‬
‫(ملخصا)‪ْ 1١‬۔ْڈٓ ۽رشچ۽اامس۽خیش۽االشالس۽ٓرکلا ۽ااصنٓی۽اضقْ ےس۽دبل۽رک۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽وہاجیگیئ۽۔اامس۽خیش۽االشالس۽ٓرکلا۽‬
‫ااصنٓی۽یک۽رشچ۽ںیم۽ےہ(اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ڈؿونُ۽لصتم۽وہُ)۽ینعی۽‬
‫(وان ْتالقیا) ْای ْالضاد ْوالظاء ْفِل ْ(الؽیان)ْ‬
‫اضڈ ۽اؿٓ ۽فاء۽وت۽اقٓی ۽ےک۽ےئل۽ڈؿونُ۽وک۽اگل۽اگل۽رکےک۽ڑپانھ۽‬
‫ض‬ ‫الحدھما ْمن ْاالخر ْالزم ْللِاری ْلئال ْیختلطْ‬
‫ز‬ ‫ل‬
‫رضؿٓی۽ےہ۽لاہک۽ا ک۽ڈؿرسّ۽ےک۽شاھت۽ يلـ۽وہ۽اجےئ۽ؿٓہن۽‬
‫سبحنْاللْارگ۽ا ں۽‬ ‫ٰ‬ ‫احدھماْباالخرْفؾبطلْصالتہ‪ْ2‬‬
‫اس۽یک۽امنٓ۽لالط۽وہاجےئک ۽احبسُ۽اﷲ ارگ۽اس۽یک۽اڈایگیئ۽اک۽ہی۽‬
‫جہن ۽اڈا ۽غٕاےئ۽رعف ۽ٓا ۽وبڈّ۽مکح۽اسفڈ ۽ڈٓاہچ۽اجنگشئ۽وبڈ ۽ہکلب۽‬
‫رطہقی۽غٕاء۽رعف۽اک۽وہلا۽وت۽اسفڈ۽ےک۽مکح۽یک۽اہیُ۽ایک۽اجنگشئ۽یھت۽‬
‫ػنغ ًا ۽اڈاغس ۽ٓؿا ۽وبڈ ۽ؿ ۽امنٓ ۽طللؼًا ۽اامجى ًا۽حیحص۽امدنّ ۽انچہکن ۽ڈٓ ۽اموھ۽‬
‫ہکلب۽اڈاغس۽نؼٍ ًيا۽اجمٔ۽اؿٓ۽امنٓ۽طللؼًا۽لاالافتط۽ڈٓضق۽وہیت۽اسیج۽ہک۽‬ ‫ہ‬
‫نؽيٍ مز‬
‫ٍ‬ ‫ي‬
‫یلع۽ابیغل۽ ِ۽ؿ ِ۽ڈٓوقل۽اؿ۽اعتیٰل‬
‫َلْالغیب ْبضننی ۽ںیم ۽ےہ ۽یہی ۽مکح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک۽‬
‫ِ‬ ‫ماھوْع‬
‫‪،‬‬
‫اس۽آشاڈ۽رگایم۽ںیم۽ےہ۽۔‬
‫‪‬‬

‫حصبْوحضبْوحطبْوحظبْلصادْوضاءْطاءْوظاءْہٖ۽‬
‫‪‬۔ اہیُ ۽خؽق۽‬
‫ہچ۽وخادن۽امنٓ۽ػنغًا۽حیحص۽اضق۽ہک۽ا ں۽ہملک۽رہباچٓ۽رحؿف۽طٌنٌؼہ۽ڈٓ۽غٕاء۽‬
‫‪،‬خؽق ۽‪،‬۽خنق‪،‬خنق ۽اصڈ ۽‪،‬اضڈ‪،‬فاء۽اؿٓفاء۽ےک۽شاھت۽سج۽‬
‫ف۽ ٓا دمہ۽اضقْکماْفْالمنحْالقکریۃْوْغیھا۔ ْ‬
‫رطچ۽یھب۽ڑپھ۽ایل۽اجےئ۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽وہک ۽ویکہکن۽اس ۽ہملک۽یک۽‬
‫طً‬
‫اُ ۽اچٓؿُ۽رحوفُ۽ےک۽شاھت۽غٕاء۽ف ۽لامك ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ ح۽‬
‫ارکفلہی۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬

‫غمً‬
‫‪ 1‬ا ح۽ارکفللۃ۽رشچ۽ادقملصۃ۽ازجلٓلۃ۽لاف۽ا ًذڈریاف۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص۽‪۷۶‬‬
‫غمً‬
‫‪ 2‬رشچ۽ادقملصۃ۽ازجلٓلۃ۽اوبٓرکلا۽ااصنٓی۽عم۽ا ح۽ارکفلہی۽ لاف۽ا ًذڈریاف۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۷۶‬‬
‫‪Page 293 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقول‪ْ :‬وبالل ْالتوفیق ْبتحِیِنا ْھذا ْظ رلكْ اوقل‪:‬۽(۽ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽وتقیف۽ؿ۽انعمك۽ےس۽وج۽مہ۽ےن۽‬
‫انخساف ْمازعم ْبعض ْالنحاة ْوھو ْا بن ْاالعراّبْ قیقحت۽یک۽ےہ۽اس۽ےس۽الک۽وحنی۽انب۽االرعایب۽وکیف۽ےک۽اس۽وقل۽یک۽‬
‫الکوف ْحیث ْکان ْیِول ْجائز ْف ْکالم ْالعرب ْانْ زمکؿٓی۽یھب ۽ؿاحض۽وہاجیت ۽ےہ۽وج ۽اس ۽ےن ۽اہک ۽اھت ۽ہک ۽اضڈ ۽اؿٓ ۽فاء ۽وک۽‬
‫الک ۽ڈؿرسّ ۽یک ۽ہگج ۽ک ِ‬
‫الس ۽رعف ۽ںیم ۽ڑپاھ ۽اج ۽اتکس ۽ےہ ۽وت ۽وج ۽الک ۽یک۽‬
‫یعاقبوا ْبنی ْالضاد ْوالظاء ْ‪،‬فالیخطیئ ْمن ْیجعلْ‬
‫ہگج۽ڈؿرسّ۽وک۽ڑپھ۽ڈّ۽اےس۽خلاؿآ ۽ںیہن۽اہک۽اجاگیئ۽اؿٓ۽اس۽ےن۽ہی۽‬
‫ھذہْفْموضعْ ٰھذہ‪ْ،‬وینشد ْ‬
‫رعش۽ڑپاھ‪:‬۽؎۽اﷲ ےک۽اہُ۽یہی۽ثاری۽اکشمك۽ےہ۽اےنپ۽وبحمف۽ڈؿضق۽‬
‫"اٰلْالل ْاشکوْمنْخلیلْاودّہ ْ‬
‫یک۽نیت۽اعڈوتُ۽یک‪،‬۽وج۽ےھجم۽لا۽دنسپ۽ںیہ۔۽‬
‫(اس۽رعش۽ںیم۽اغضئ۽اضڈ۽ےک۽شاھت۽ےہ)‬ ‫ثلثْخاللْکل اْٰلْغائضْبالضاد"۔ ْ‬

‫اؿٓ۽وییہن۽ںیم۽ےن۽احصفء۽رعف۽ےس۽ ُضيا۽ےہ۽‪،‬‬ ‫ویِولْ‪:‬ھکذاسمعتہْمنْفصحاءْالعرب‪ْ1‬۔ ْ‬

‫نِلہْا بنْخلکانْفْوفیاتْاالعیانْوْذلكْالنہْلوکانْ اےس۽انب۽اکلخُ۽ےن۽ؿایفف۽االایعُ۽ںیم۽لقن۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽اس۽ےئل۽‬
‫مازعمہ ْصحیحا ْلما ْحکم ْائمۃ ْالقِۃ ْوھم ْماھم ْفْ ےہ۽ہک۽ارگ۽اُ۽اک۽وقل۽ڈٓضق۽وہلا۽وت۽ہی۽امتس۽ا ہم۽ہقف۽وج۽ىلـ ِس۽ڈلٍيہ۽اؿٓ۽‬
‫جمیع ْفنون ْالعربیۃ ْوغیھا ْمن ْالعلوم ْالدینیۃْ ونفُ ۽رعہیب۽ےک۽امہٖ ۽ںیہ۽غیْالمغضوب ۽اؿٓ ۽اس۽ےسیج۽ڈبرگ۽اافلؿ۽‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽الٓس۽آ لا۽ےہ۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہےن۽اکمکح۽اجٓی۽ہن۽‬ ‫بقسادْالصلٰوةْفْغیْالمغضوبْوامثالہْمماْیقسدْبہْ نج۽ںیم ِ‬
‫ع ك‬
‫المعین‪ْ ،‬ولما ْفرقوا ْبؼنہ ْوبنی ْضننی ْوظننی ْفاینْ رکےت۽اؿٓ۽ يٍِ۽ؿ۽ يٍِ۽اؿٓذموکٓہ۽ظفل۽ےک۽ڈٓایمُ۽رٕط۽ہن۽رکےت۽‪،‬۽‬
‫ہی۽اس ۽ںیم۽ےس۽اہک۽ےہ۽ہیلح۽ےس۽زخاہن۽ےس۽ا ہم۽ےک۽وحاےل۽ےس۽‬
‫ع‬ ‫ھذاْممامرْعنْالحلیۃْعنْالخزانۃْعنْاالئمۃْانْفْ‬
‫زگٓا۽ہک۽ يٍِ۽ےک۽ىالؿہ۽امتس۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽(خق ِ‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽وہ)۽وت۽امنٓ۽‬
‫جمیعْالِرآنْتقسدْبہْالصلٰوةْماْخالضننیْ‪ْ،‬ومنْ‬
‫ہ‬ ‫و‬ ‫غ‬ ‫م‬
‫افدس۽وہاجیگیئ۽‪،‬اؿٓ۽نج۽ولوگُ۽ےن۽اےس۽اج ٔ۽ ٕآ۽ڈلا۽اھت۽ا ـُ۽ےن۽‬
‫سو غْفانماْنظرْاٰلْالتؼسیْعَلْالعوامْالنہْصحیحْ‬
‫وعاس۽رپآ شاین۽یک۽اخرط۽ااسی۽ایک۽ہی۽ںیہن۽ہک۽ااسی۽رکلا۽یف۽اولاعق۽حیصف۽کالس۽‬
‫فصی ل‬
‫ف ْ ح ْا کالم ْ‪،‬اما ْالؽیت ْفال ْحجۃ ْلہ ْفیہ ْفِدْ ںیم۽حیحص۽ےہ‪،‬۽ٓاہ۽اعمصلہ۽رعش۽اک۽ؿہ۽اس۽ہلسلس۽‬
‫یکونْ ْ‬

‫‪ 1‬ؿایفف۽االایعُ۽رتہمج۽دمحمنب۽ٓلاڈانب۽االرعایب۽‪۹۶۶‬۽وبطمہع۽ڈآا ٌؼافۃ۽۽ریبؿف۽‪/۷‬ۺ‪۶۳‬‬
‫‪Page 294 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽اُ۽یک۽تجح۽ںیہن۽نب۽اتکس۽وت۽یھبک۽ہی۽اغہض۽ےس۽ ٓا لا۽ےہ۽اس۽‬ ‫منْغاضہْاذاْنِصہْقالْاالسودْبنْیعقر ؎‬
‫ؿغك۽اس۽اک۽ینعم۽صقن۽وہلا۽ےہ۽انچہچن۽اوسڈ۽نب۽نعفٕےن۽اہک۽ایک۽نُـ۽‬ ‫اماْتر یینْقدفنیتْوغاضین ْ‬
‫لک‬
‫ڈ ھًی۽ںیہن۽ہک۽ںیم۽انف۽وہاکچ۽وہُ۽اؿٓ۽ثاری۽ ٓا وھکنُ۽اؿٓ۽اًػاء۽‬
‫ماْنیلْمنْبصریْومنْاجالدی ْ‬
‫ےک۽وعآص۽ےن۽ےھجم۽لاصق۽رک۽ڈلا۽ےہ۔۽لاچ۽ارعلؿس۽ںیم۽ےہ۽‬
‫قال ْف ْتاج ْالعروس ْمعناہ ْنِصین ْبعد ْتمایمْ‬
‫‪:‬اس۽اک۽ینعم۽ہی۽ےہ۽اس۽ےن۽ےھجم۽امکل۽لک۽ےنچنہپ۽ےک۽دعب۽لاصق۽‬
‫وھذاْابنْاالعراّبْقدْانشدْبنقسہ ْ؎ ْ‬
‫رکڈلا ۽‪،‬اؿٓ ۽اس ۽انب ۽ارعایب ۽ےن ۽وخ ۽ڈ ۽ہی ۽رعش ۽اہک‪:‬ارگ ۽رجریی ۽ےن۽‬
‫اس۽یک۽لاک۽وک۽اکلا۽ےہ۽وت۽رضؿٓ۽اس۽یک۽لاک۽ڈہی۽ مس۽اؿٓ۽لاصق۽‬ ‫ولوْقدْعضْمعطسہْجریری ْ‬
‫وہک ۔اؿٓ۽ایکس۽رشچ۽رکےت۽وہےئ۽اہک۽ہک۽اس۽ےن۽اس۽یک۽لاک۽‬ ‫لِدْالنتْعریکتہْوغاضا ْ‬
‫وفسرہْفِالْاثرینْانقہْحیتْیذلْوقدْقالْا بنْ وک ۽ڈادغآ ۽رکڈلا ۽یٰتح ۽ہک ۽ؿہ ۽ڈلیل ۽وہ ۽ایگ۔اؿٓ ۽انب ۽دیسہ ۽ےن۽‬
‫سیدہ ْف ْذلك ْالؽیت ْیجوز ْعندی ْان ْیکونْ اس(ےلہپ)۽رعش۽ےک۽قلعتم۽اہک۽ہک۽اس۽ںیم"اغضئ"اغ‪،‬ؿ‪،‬ؿ۽‬
‫غائض ْغی ْبدل ْولکنہ ْمن ْغاضہ ْای ْنِصہْ ےس۽ںیہن۽دبال۽ہکلب۽ؿہ۽اغص۽ےس۽ےہ۽سج۽اک۽ینعم۽صقن۽ےہ‪،‬۽ذہلا۽‬
‫ویکونْمعناہْحینئذْانہْینِصنینْو یت ضمینْ‪ ْ1‬اف ۽ینعم ۽ویُ ۽وہاگ ۽اس ۽ےن ۽ےھجم ۽لاصق ۽رکڈلا ۽‪،‬اس ۽وک ۽لاچ۽‬
‫ارعلؿس ۽ےن ۽یھب ۽لقن ۽ایک ۽ےہ ۽‪،‬اؿٓ ۽ایس ۽ئانء ۽رپ ۽امہّٓ ۽نلعء ۽ےن۽‬
‫نِل افْالتاجْایضاْوعنْھذاحکمْعلماؤنابعدمْ‬
‫رٕاملا۽ہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽لیغیظْب مْالکقار۽ںیم۽ظاء۽یک۽ہگج۽‬
‫القساد ْفیما ْلو ْقرأ ْلیغیض ْب م ْالکقار ْبالضادْ‬
‫ضاد۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽‪،‬۽اسیج۽ہک۽اخہین۽ںیم۽ےہ۔‬
‫مکان ْالظاء‪ْ 2‬کما ْف ْالخانیۃ‪،‬قال ْف ْالغنیۃ ْالنْ‬
‫‪ 3‬ىٍيۃ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽اک ۽ینعم ۽انمضق ۽یہ ۽ٓاتہ ۽ےہ ۽ینعی ۽اُ ۽ےس۽‬
‫معناہ ْمناسب ْای ْلؼنِص ْب م ْالکقار ْ‪ ٣‬اھْ‬
‫اکرٕؿُ۽ںیم۽صقن۽ؿ ۽ارطضاف ۽وہ۽اھ۽اؿ ۽ٓ ۽ایس۽رطچ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫‪ْ4‬و ْ‬ ‫ْتعاٰلْ‬
‫وکذاقالْفْقولہ ٰ‬
‫ےک۽آشاڈ۽رگایم۔‬

‫‪1‬‬
‫لاچ۽ارعلؿس۽لصف۽انیعل۽نم۽لاف۽ااضلڈ۽وبطمہع۽اایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽‪۹۷ -۹۸/۸‬‬
‫اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕاء۽ہ۽ارقل ٓا ُ۽خلای۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪2‬‬

‫غم‬ ‫غ‬
‫‪ 3‬مصً‬
‫ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۻۺ‪۷‬‬
‫اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕاء۽ہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء۽وبطمہع۽لکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۼ‪۹‬‬
‫‪4‬‬

‫‪Page 295 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪‬۽ںیم۽اہک‪،‬۽لاہلمجل۽ڈنی۽ؿ۽ہقف۽اک۽ہلئسم۽وحنی۽ےک۽اےسی۽وقل۽‬ ‫بالجملۃ ْفالقِہ ْالیوخذ ْمن ْقول ْنحوی ْخالفْ‬

‫نصوص ْاالئمۃ ْبل ْاالنصاف ْعند ْمن ْنوراللْ ےس۽ںیہن۽ایل۽اجاتکس۽وج۽ا ہم۽یک۽رصتاحیف۽ےک۽جالف۽وہ‪،‬۽ہکلب۽ہٖ۽‬
‫بصیتہ ْتِدیم ْقول م ْعَل ْاقوال ْالنحاة ْفْ صخش۽ےسج۽اﷲ ےن ِ‬
‫۽ونٓ۽ریصبف۽ےس۽ونآا۽ےہ ُ۽ؿہ۽ا ہم۽ےک۽اوقال۽‬
‫العربیۃ ْایضا ْفانْاالجت ادال ْیتایتْاال ْلمتصلحْ وک ۽ونفُ ۽رعہیب ۽ںیم ۽یھب ۽احنہ۽ےک ۽اوقال۽رپ ۽ادقس ۽ٓگ ے ۽اگ ۽ویکہکن۽‬
‫ااہتجڈ ۽ؿہ ۽رکاتکس ۽ےہ ۽سج ۽ںیم ۽ایکس ۽اکلم ۽طالخٌق ۽وہ ۽اؿٓ ۽ااکس۽‬
‫من ا ْمِذوف ْف ْقلبہ ْنور ْااللیھ ْفاعرف ْذلكْ‬
‫م‬
‫ڈل۽ونِٓ۽ایہٰل۽ےس۽ ُٔ ۽وہ۽اےس۽ایھچ۽رطچ۽وفحمؿ ۽رکول۽ویکہکن۽ہی۽‬
‫فانہْنقؼسْم مْ ٓا ّٓ۽امٓا۽ااکنٓ۽تسین۽ہک۽ڈٓکالس۽رعف۽‬
‫اہنمك ۽یہ۽امہ۽اؿٓ ۽یتمیق۽قیقحت۽ےہ‪،‬۽اہتبل۽ںیمہ۽اس۽لاف ۽ےس۽‬
‫اعمہبق۽ایمُ۽ص۽ؿ۽ؿ۽اطلًا۽ایندمہ۽املکف۽دعلڈہ۽رہب۽ڈؿ۽رحف۽ؿآڈ۽‬
‫الس۽رعف۽ںیم۽اضڈ۽اؿٓ۽فا۽الک۽ڈؿرسّ۽یک۽‬ ‫ہٖزگ۽ااکنٓ۽ںیہن۽ہک۽ک ِ‬
‫ٌ‬ ‫ک‬‫ش‬ ‫دشہ۽دوُ۽ًض۽ارحلف۽ؿاسلامُ۽ؿظع۽اسلامُ۽خيگ۽زگلڈ۽ؿزگڈ۽‬
‫ہگج ۽ ٓا یہ ۽ںیہن ۽ ْ ۽تہب ۽ےس ۽املکف ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽رحؿف ۽ےک۽‬
‫ً‬ ‫ٓشادین ۽ؿامتوضا ۽ؿ ۽امتوظا ۽لامہ ۽گنجب ۽ااتفڈ ۽دنؿمٔلک ۽ڈرگ ۽ٓلاُ۽‬
‫ط‬
‫شاھت ۽ؿآڈ ۽ںیہ ۽ يلًا ۽ ض ۽ارحلف ۽ؿاسلامُ ۽ؿظعّ ۽ٓامُ(ڈؿونُ۽‬
‫نتفگ ۽اشکڈدن ۽ؿافص ۽فالُ ۽ؿافؿ ۽ ڈ ۽ؿ ۽ظب ۽ااضلٓف ۽اؿلآہ ۽ؿضب۽‬
‫اک ۽ینعم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽خيگ ۽ےن ۽اکلا ۽اؿٓ ۽فیلکت ۽اچنہپیئ ۽) ۽امتوضا۽‬
‫خ‬ ‫خيگ ۽ُٓ ۽اؿلآ ۽ٓا ۽مٔاےئ ۽ٓڈُ ۽ابنجدین ۽ؿ ۽ایہم ۽ومنڈ ۽ؿ ۽رقتظی۽‬
‫اؿٓامتوظا۽ ٓا س۽ںیم۽ يگ۽ؿریغہ۽رکلا۽اؿٓ۽الک۽ڈؿرسّ۽رپ۽ٓلاُ۽‬
‫ؿرقتضی ۽دمچ ۽رکڈُ ۽ؿ ۽ضیب ۽ؿمٌـ ۽اخہی ۽ومٓ ۽ؿننٕؿ ۽نؾٖ ۽ رؿہس۽‬
‫وھکانل"افص ۽فالُ' ۽' ۽اؿٓ"افؿ"فالُ ۽وفف ۽وہا ۽‪ ،‬۽ظب ۽ااضلٓف۽‬
‫ایٰل۽ریغ۽ڈکل۽ضمادعاہ۽انب۽امکل۽یف۽اتکف۽االًٌػاڈ۽یف۽رعمفۃ۽ا لاء۽‬
‫خ‬
‫اؿلآہ۽اؿٓ ۽ضب۽اص ِق۽ومیقیس ۽اک۽لآ ۽وک ۽اجبےن۽ےک۽ےئل۽رحتک۽‬
‫ؿااضلڈ ۽اام ۽ا ں ۽ینعم ۽زلتسمس ۽ ٓا ُ ۽ابندشہک ۽ہٖاج ۽ادبال ۽ٓؿا ۽وبڈ۽‬
‫ڈانی۽۔رقتظی۽اؿٓ۽رقتضی۽رعتفی۽رکلا۽۔ضیب۽اؿٓ۽مٌـ۽ومٓ۽اک۽الڈا۽‬
‫انچہکن ۽ایمُ ۽الس ۽ؿ ۽ٓااجاہ ۽اعمہبق ۽اضق ۽‪،‬ڈٓ ۽عمجم ۽احبٓ ۽االون ۽آ ۽ ٓا ؿٓڈْ‬
‫‪-‬ننٕ۽ؿنؾٖ۽وعٓف۽اؿٓ۽رشہاگہ۽ایل۽ریغ۽ڈکل۽ہی۽ؿہ۽ںیہ۽ںیھنج۽انب۽‬
‫فیہ ْکان ْیکرہ ْتعطر ْالنساء ْتشب ن ْبالرجالْ‬
‫امکل ۽ےن"اتکف ۽االًٌػاڈ ۽یف ۽رعمفۃ ۽ا لاؿااضلڈ"ںیم ۽امشٓ ۽ایک۽‬
‫ج‬
‫ارادعطرا ْیظ ر ْریحہ ْکما ْیظ ر ْعطر ْالر لْ ےہ۽۔نکیل۽ہی۽اس۽لاف ۽وک۽زلتسمس ۽ںیہن۽ہک۽ادبال۽ہٖ ۽ہگج۽اجمٔ۽‬
‫وہاگ ۽طيلًا ۽الس ۽اؿٓ ۽ٓا ۽یئک ۽اقمس ۽رپ ۽الک ۽ڈؿرسّ ۽یک ۽ہگج ۽ ٓا ےت ۽ںیہ۽‬ ‫وقیلْارادْتعطلْ‬
‫۔عمجم۽احبٓ۽االونٓ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ ٓا ف۽یلص۽‬ ‫ْ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وخانیت۽وک۽وخوبش۽اگلےن۽اؿٓ ۽ ڈؿُ۽ےک۽‬
‫شاھت۽اشمتہب۽رکےن۽وک‬

‫‪Page 296 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫النساء ْبالالم ْویھ ْمن ْالحَل ْعلی ا ْوالخضابْ لادنسپ ۽رٕامےت ۽ےھت ۽۔ ۽اہیُ ۽رطع ۽ےس ۽ؿہ ۽وخوبش ۽ اڈ ۽ےہ ۽وج ۽اس۽‬
‫والالم ْوالراء ْیتعاقبان ْ‪1‬ؿٓاہنٓ ۽اجمٔوبنڈ ۽ہک ۽ہٖ ۽اج۽ رطچ۽ضہکڈ ۽آ ۽وہ۽وج۽ ڈ ۽اگلےت ۽ںیہ۔ ۽ضعب۽ےن۽اہک ۽ہک ۽الس۽ےک۽‬
‫وخادنہ ۽ےکی ۽اجبےئ ۽ڈبرگ ۽ّ ۽وخادنن‪ ،‬۽نلعء ۽رصتحی ۽رٕومڈہ ۽ادن ۽ہک۽ شاھت۽ٓا ۽یک۽ہگج۽الس۽ےہ۽ینعی۽لطعت۽ااسنلء۽الس۽ےک۽شاھت۽ینعی۽‬
‫ویس۽یلبت۽ارسلامٔ۽رسالئ۽لا۽ڈٓ۽ویس۽رتخف۽االٓص۽ؿاابجلل۽اجبےئ۽ وعٓف ۽اک۽ریغب۽ٓویٓ ۽اؿٓ ۽دنہمی۽ےک۽وہلا ۽ اڈ ۽ےہ۽ہک۽الس۽اؿٓ ۽ٓا۽‬
‫ابجل۽ابجٓ ۽وخادن۽امنٓ ۽افدس۽مر ‪ْ 2‬کماْفْالخانیۃْوالمنیۃْ الک۽ڈؿرسّ۽یک۽ہگج۽لمعتسم۽وہےت۽ںیہ۽(ہی۽ارگ۽ہچ۽اجمٔ۽ےہ)۽‬
‫طبر رگم ۽ہی ۽ضعب ۽اقمس ۽رپ۽اجمٔںیہن ۽وہلا ۽ہک ۽اہجُ ۽اچںیہ ۽الک ۽وک۽‬
‫وغیھما ۽لآ ۽ا ں ۽ہلمج ۽ہک ۽ہتفگ ۽ ٓا دممی ۽ڈٓوصخص ۽فاےئ ۽ مہ۽‬
‫ڈؿرسّ ۽یک ۽ہگج ۽ڑپھ ۽ںیل ۽۔نلعےن ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ ۽ہک ۽یومْ‬
‫اضق۽ؿاحشاہک۽اجےلہ۽ؿزینکّ۽ؿ۽ڈاقہےن۽آ۽رعف۽اجبےئ۽ص۽‪،‬۽‬
‫طب‬
‫ڈ۽لا۽فاضہمليٍِ۽لا۽ڈ۽لا۽ٓ۽ رميٍِ۽مٔ۽ٓلاُ ۽ٓادن۽نخس۽نم۽ڈٓرعف۽ تبَلْالسرائر ۽یک۽ہگج۽سرائل ۽لا ۽یومْترجفْاالرضْ‬
‫اخصل۽اضق۽ہن۽ڈٓ۽وقےم۽ہک۽لامجع۽اخمہطل۽دشہ۽ؿڈٓ۽ٓلاُ۽زین۽اخ ـ۽ والجبال ۽یک ۽ہگج ۽جبال ۽یک ۽ہگج ۽جبار ۽ڑپ ھٌْ ۽ےس ۽امنٓ ۽افدس۽‬
‫ؿ ۽ام ـ۽دشدنٓ تع۽غہؽٕی۽ٓا ۽گہگٔی۽وگدنی۽ؿہثلث۽رشعٓاللٌعضٖ۽ وہ ۽اجےئ ۽ک ۽‪،‬اسیج ۽ہک ۽اخہین ۽اؿٓ ۽صٍيہ ۽ؿریغاہ ۽ںیم ۽ےہ ۽رھپ ۽ہی ۽امتس۽‬
‫طب‬
‫ؿجڈذکا۽ٓا۽جڈثِڈا۽جڈدکا۽رسکباکف۽ؿ۽ڈال۽ضہملۃ۽ایٰل۽ریغ۽ڈکل۽نم۽ وگتفگ۽وج۽ںیم۽ےن۽یک۽ےہ۽ہی۽رصف۽فاء۽ رمہ۽ےک۽ےئل۽اخص۽ےہ۽‬
‫غ‬
‫ف ۽نمی ۽صالیق۽دش۽س۽ وہاتکس۽ےہ۽وکیئ۽اج ۽لہ۽‪،‬وللڈی۽لا ۽ڈاہییت۽آ ۽رعف ۽اضڈ ۽یک۽ہگج۽‬ ‫ا ٌغَٖاف ۽ا مہملۃ۽ؿ ۽لا ےضع۽آا ۽رعاف ۽ؿارطا ِ‬
‫و‬
‫ہک۽ذکہا ۽ٓا ۽اچہیم ۽دنتفگ۽ؿطيک۽خلاف ۽لامًی۽ٓاچنم۽ زًش۽افٓیس۽ؿ۽ ڈال‪،‬فا‪،‬ڈال۽لا۽ٓا۽اینپ۽ٓلاُ۽رپ۽اجٓی۽رکڈّ۽ویکہکن۽امہٓی۽وگتفگ۽‬
‫ ےضع ۽ڈبرگ ۽ؿلڈس ۽ہک ۽میج ۽ٓا ۽اک ۽ف ۽افٓیس ۽دجسم ۽ٓا ۽طسگڈا ۽ؿامجل۽ رعف۽اخصل۽ںیم۽ےہ۽ہن۽ہک۽اس۽وقس۽ںیم۽وج۽مجع۽ےک۽شاھت۽یلم۽‬
‫وہ۽اؿ۽ٓاس۽یک۽ٓلاُ۽طلخ۽صلـ۽وہیئگ۽وہ۽طيلًا۽ٓ تعِ۽غہؽٕی۽یک۽ہگج۽‬ ‫ٓاامگل۽ےم۽دنتفگ۽‬
‫ٌ‬‫ل‬‫ل‬ ‫گ‬
‫قال ْالریض ْالباء ْالیت ْکالقاء ْقال ْالسیف ْیھْ ٓ تعِ۽ ہگٔی۽اؿٓ۽ہثلث۽رشع۽یک۽ہگج۽ عضٖ۽‪،‬جڈذکا۽وک۽جڈ۽دکِا۽جڈ۽‬
‫دکا ۽اکف۽ےک۽رسکہ۽اؿٓ ۽ڈال۽ےک۽شاھت۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اُ ۽ےک۽ىالؿہ۽‬ ‫کثیةْفْلغۃالعجمْواظنْ‬
‫ڈبرگ۽ےب۽دصقم۽ؿ ۽الینعی۽ریغتاف ۽لااےسی۽دبؿی۽اؿٓ ۽ینمی۽ولوگُ۽‬
‫ےس۽صال۽وہُ۽وج۽ذکہا۽وکاچہیم‬

‫‪ 1‬عمجم۽احبٓاالونآ۽ظفل۽رطع۽ےک۽تحت۽ذموکٓ۽ےہ۽وبطمہع۽عبطم۽اعیل۽یشنم۽ونلکصـ۽ؤنھک۽‪/۵‬ۺۼ‪۶‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕاء۽ہ۽ارقل ٓا ُ۽خلای۽وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 297 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ان ْالعرب ْانما ْاخذوا ْذلك ْمن ْالعجمْ ڑپےتھ۽ےھت۽وممّك۽وک۽خلاف۽رکےت۽ںیہ۽طيک۽ہک۽ہگج۽چنم۽ڑپےتھ۽‬
‫لمخالتط مْایاھمْ‪ْ1‬لآ۽ا راچ۽ٓ۽طبرمہ۽اجبےئ۽ص۽اخ ًػا۽لا۽ ںیہ ۽‪،‬ضعب ۽ڈبرگ ۽اےسی ۽ولگ ۽یھب ۽ںیم۽ےن ۽ڈےھکی۽ہک ۽میج ۽وک ۽اگف۽‬
‫اامشصا ۽ڈٓ ۽کالس ۽نلعء ۽نؼلس ۽آ ۽وعاس ۽اہجیل۽زین ۽ایبڈتسین ۽اہتبل ۽ضعب۽ ےک۽شاھت۽طيلًا۽طسگڈ‪،‬۽امجل۽وک۽امگل۽وبےتل۽ںیہ۽۔ٓیض۽ےن۽اہک۽ؿہ۽‬
‫ً‬
‫اعایمُ۽ٓامُ۽ہک۽نساہب۽وصٓف ۽دینشہ۽ادن۽اجبےئ۽ص ۽ؿ ۽مٔ ۽ ٓا ؿٓ۽ لاء۽وج۽افء۽یک۽رطچ۽ےہ۽ریسیف۽اتہک۽ےہ۽ہی۽تغل۽مجع۽ںیم۽ثَٖف۽‬
‫ڈُ ۽ےم۽وخادنہ۽ؿضعب۽ڈبرگ۽ہک۽ظفحت ۽دننک۽ؿ ۽وتناُ۽زیچّ۽نیب۽ ےک۽شاھت۽لمعتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ثارا۽امگُ۽ےہ۽ہک۽رعف۽ےن۽مجع۽ےس۽‬
‫ااضلڈ ۽ؿا لاء۽مٔیم۽ ٓا ٓدن ْواولئكْامثل مْطریِاْنسألْ اخيالؿ۽یک۽ؿہج۽ےس۽ہی۽اجڈ۽ایک۽ےہ۽رھپ۽اضڈ۽یک۽ہگج۽اخ ًػا۽لا۽اامشص ًا۽ٓا۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اجلہ۽ولوگُ۽ےن۽نلعء۽ےک۽کالس۽ےس۽وج۽‬
‫اللْانْیرزقناْالحقْفْکلْبابْتحِیِا۔ ْ‬
‫ھچک۽لقن۽ایک۽ےہ۽ؿہ۽یھب۽وفحمؿ۽ںیہن۽اہتبل۽نج۽ضعب۽وعاس۽ٓامُ۽‬
‫لاہلمجل ۽قح ۽ؿاحض ۽ںیمہ ۽اضق ۽ہک ۽ا ں۽ہمہ ۽رحؿف ۽لامھ ۽ابتمنئ۽‬
‫ض‬
‫ےس ۽شتمہب ۽وصف ۽ ُ يا ۽ایگ ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ص ۽یک ۽ہگج ۽فاء ۽ڑپانھ ۽اچےتہ۽‬
‫اضق۽ؿ۽مٔہمہ۽رخمچ۽جڈا۽ؿادبال۽عياہٖ۽رحفيکہ۽لادش۽ ڈؿڈ۽ؿ۽لآؿا۽‬
‫غ‬
‫ںیہ ۽اؿٓ ۽ضعب ۽ڈؿرسّ ۽ولگ ۽اڈایگیئ ۽یک ۽فا ك ۽ہن ۽ٓےتھک ۽وہےئ۽‬
‫ا ں ۽رحےف ۽اضق ۽ہک ۽قح ۽لج ۽ؿ ۽ىال ۽اؿ ۽ٓا۽اہنت ۽ ٓا رٕلڈ ۽ؿچیہ ۽رحےف ۽ٓا۽‬
‫یھب۽وکشاُ۽ٓےتہ۽ںیہ۽اضڈ ۽اؿٓ ۽فا ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ہی۽‬
‫غٕشنی۽رگن۽ڈادین۽ؿ۽ذہلا۽وبیس۽تفگ۽ؿڈٓ۽تفصْلوْالْاالطباقْفْ‬
‫ولگ۽رتہب۽اؿٓ۽اؿطس۽ٓاہ۽رپ۽ںیہ‪،‬مہ۽اﷲ اعتیٰل۽ےس۽ڈاع۽رکےت۽ںیہ۽‬
‫الصادْلکانْسؼناْوفْالظاءْ ْ‬
‫ہک۽ؿہ۽ںیمہ۽ہٖ۽اعمصلہ۽یقیقحت۽قح۽رپ۽انلچ۽بیصن۽رکّ۽( ٓا نیم)۽‬
‫لاہلمجل‪ :‬۽قح ۽ؿاحض ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽امتس ۽رحؿف ۽ ٓا س۽ںیم۽ابتمنئ ۽اؿٓ۽‬
‫اُ۽ےک۽اخمٓچ۽اگل۽اگل۽ںیہ۽ذہلا۽اضڈ۽یسک۽یھب۽رحف۽ےک۽شاھت۽‬
‫دبل۽رک۽ڑپانھ۽ ڈؿڈ ۽اؿٓ ۽لااجمٔ ۽ےہ۔۽اس۽رحف(اضڈ)۽وک۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ےن۽اانت۽جڈا۽دیپا۽ایک۽ےہ۽ہک۽وکیئ۽رحف۽یھب۽ااکس۽غٕیبی۽ںیہن۽‬
‫رگڈالا ۽اجاتکس ۽ایس۽ےئل ۽وبیسہی۽ےن ۽اہک ۽اؿٓ ۽وخف ۽اہک ۽ارگ ۽اصڈ۽ںیم۽‬
‫اابطط۽ہن۽وہ۽وت۽نیس۽نب۽اجےئ۽‪،‬ارگ۽فاء۽ںیم۽ہن۽وہ۽وت۽‬

‫‪ 1‬رشچ۽شاہیف۽للٔیض۽افصف۽ارحلؿف۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۵۸۹/۶‬‬
‫‪Page 298 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫کان ْذاال ْوف ْالطاء ْکان ْداالو ْلخرجت ْالضاد ْمنْ ُؿہ۽ڈال۽نب۽اجےئ۽ارگ۽فاء۽ںیم۽ہن۽وہ۽وت۽ؿہ۽ڈال۽نب۽اجےئ۽اؿٓ۽اضڈ۽کالس۽‬
‫الکالمْالنہْلؼسْشیئْمنْالحروفْمنْموضع اْ ےس۽یہ۽اخٓچ۽وہاجےئ۽ویکہکن۽اس۽ےک۽ابتمڈل۽وکیئ۽رحف۽یہ۽ںیہن۽اھ۽‬
‫اےس۽ٓیض۽ےن۽لقن۽ایک۽اؿٓوج۽اوہـُ۽ےن۽اقٓی۽لاین۽یتپ۽ےس۽لقن۽‬
‫غیھاْ‪1‬نِلہْالریضْوآنکہْازقاریْپاینْپیتْنِلْ‬
‫‪١‬‬
‫ایکےہ۔اس۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽یقیقحت۽لاف۽ہی۽ےہ۽ہک۽رحؿف۽‬
‫یک۽افصف ۽ںیم۽ضعب۽ایسی۽افصف ۽الٓہم۽ںیہ۽نج۽ےک۽دقفاُ ۽ےس۽‬
‫کردند۔ ْ‬
‫اوقل‪ :‬۽قیقحت۽ ٓا تسن۽ہک۽ڈٓافصف ۽رحؿف۽ ےضع۽افصف ۽الٓہم۽ رحؿف ۽یک ۽ڈاف ۽اک ۽دقفاُ ۽الٓس ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽طيلًا"فاء"ںیم ۽اابطط۽‬
‫اضق ۽ہک ۽دقف ۽اشن ۽زلتسمس ۽دقفاُ ۽ڈاف ۽لادش ۽انچہچن ۽اابطط ۽ڈٓ ۽ؿ۽ اؿٓ"لاء"ںیم ۽انفياچ ۽اس ۽یک ۽ٓاعمك ۽اہنمك ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ضعب۽‬
‫ؿانفياچ۽ڈٓ۽ف۽اؿ۽ػنغ ًا۽ؿاخق۽ارملااعہضق۽ؿ ےضع۽ہن۽انچُ۽ضق۽ارگ۽ رحؿف ۽اےسی ۽ںیہن ۽ینعی ۽ارگ ۽اںیھن ۽اُ ۽افصف ۽ےس ۽اڈا ۽ہن ۽اہک ۽اجےئ ۽وت۽‬
‫نف‬
‫اجب ۽اینٓدن ۽ڈاف ۽رحف ۽ڈٓمہ ۽وحنٓڈ ۽دوُ۽وہـّه ۽ڈٓ ۽زمہہ ۽ؿنفصْ ۽ڈٓ۽ اُ ۽یک ۽ڈاف ۽متخ ۽ںیہن‪،‬طيلًا ۽زمہہ ۽ںیم ۽وہ ّـه ۽اؿٓ ۽ نی ۽ںیم ۽ شی ۽‪ ،‬۽ہی۽‬
‫غمً‬
‫ش ْوھو ْکما ْف ْالمنح ْانتشار ْالصوت ْعندْ ؿیہ۽ےہ۽وج۽ا ح۽ںیم۽ےہ۽یک۽اس۽ےک۽ رؿچ۽ےک۽ؿغك۽ ٓا ؿآ۽اک۽اس۽رطچ۽‬
‫الٍسآ ۽اہیُ ۽لک ۽وہہک ۽رحؿف ۽ےک ۽شاھت ۽رطف ۽صلُ ۽لصتم۽‬
‫خروج اْحیتْتتصلْبحروفْطرفْاللسانْمن اْ‬
‫وہاجےئ۽‪،‬۽اےسی۽رحؿف۽ںیم۽فا۽ء۽اکرخمچ۽یھب۽ےہ۽احالہکن۽اس۽اک۽الص۽‬
‫مخرجْالظاءْالمشالۃْوالحالْانْمخرج اْحافۃْ‬
‫۽ےہ۽۔ س۽افصف۽‬
‫ِ‬ ‫ف ۽ؿطس۽ےس۽اؿٓ ۽احہف۽ٓلاُ‬ ‫رخمچ ۽اس۽ےک۽احمڈا ِ‬
‫رحؿف۽یک ۽ٓاعمك ۽ہٖ ۽ہگج۽الٓس۽ںیہن۽ہکلب ۽ضعب۽رحؿف۽یک۽افصف۽‬ ‫اللسان ْمن ْمحاذاتْوسطہْ‪ْ 2‬۔ س ۽ ااعف ۽افصف۽‬
‫ایسی۽ںیہ۽نج۽اک۽رتک۽رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ ُؿہ۽ٓاےئ۽ضزففہ۽ںیم۽طللؼًا۽اؿٓ۽ٓا ِء۽‬ ‫طلل ًؼا ۽ؿاخق ۽تسین ۽ہکلب ۽آ ۽افصف ۽رحؿف ۽ ٓا تسن ۽ہک ۽رتشک۽‬
‫طٌؼلہ۽ںیم۽الک۽لآ ۽ےس۽ٓادئ۽رکتآ ۽ےہ۽ینعی۽ٓا ۽ںیم۽اس۽تفص۽یک۽‬ ‫ؿاخق ۽اضق ۽ؿ ٓا ُ ۽تفص ۽رکتری ۽ڈٓٓاےئ ۽ضزفف ۽طللؼًا ۽ؿ ۽ڈٓ ۽طٌؼلہ۽‬
‫وموجڈک ۽اک۽ینعم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽ٓا ۽اقلل۽رکتآ ۽ےہ ۽ہی ۽ںیہن ۽ہک ۽اس ۽ںیم۽‬ ‫شیب۽آابکیٓینعم۽ا ں۽افصف۽ڈٓٓ ٓا تسن۽ہک۽اقل ِل۽رکتآ۽اضق۽ہن۽‬
‫ٓا ہکن۽رکتآس ۽لالڈ ۽لا ں۽ینعم۽وتبقیف۽اﷲ اعتیٰل۽اخبرطس۽خنـٓ۽ رکتآ ۽رضؿٓی۽ےہ۽‪،‬ہی۽ینعم۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽وتقیف۽ےس۽ثارّڈنہ۽‬
‫و‬
‫ںیم۽ ٓا لا۽اؿٓ۽اس۽یک۽رصتحی۽‬ ‫رکڈہ۽وبڈ۽ہک۽رصت زس۽ڈٓ۽کالس۽وم ٰيا۽ ْ‬

‫‪ 1‬رشچ۽شاہیف۽للٔیض۽افصف۽ارحلؿف۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۵۹۵/۶‬‬
‫غم‬ ‫غمً‬
‫‪ 2‬ا ح۽ارکفللۃ۽بلطم۽ایبُ۽ارحلؿف۽ا ھمـہتس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ صۼ‪۴‬‬
‫‪Page 299 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَل ْقاری ْچہرہ ْکشودحیث ْقال ْتحت ْقولْ وماللا۽یلع۽اقٓی۽ےک۽اس۽کال۽س۽ںیم۽فاہٖ۽وہیئ۽وج۽اوہـُ۽ےن۽امنت۽‬
‫الماتنْوالراْبتکریرْجعلْ‪،‬معینْقول مْانْالراْ ےک ۽وقل"والراءْبتکریرجعل"ےک۽تحت۽یک۽ےہ ۽ہک ۽غٕاء۽‬
‫مکررْھوْانْالراءْلہْقبولْالتکرارْالرْتعادْطرفْ ےک۽وقل"ٓا۽ںیم۽رکتآےہ"اک۽ینعم۽ہی۽ےہ۽ہک۽ٓا۽رکتآ۽وک۽وبقل۽‬
‫اللسان ْبہ ْعند ْالتلقظ ْکِول م ْلغی ْالضاحكْ رکلا ۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽ےک۽ظفلت۽ےک۽ؿغك ِ‬
‫۽رطف ۽ٓلاُ ۽رحتک۽‬
‫رکیت۽ےہ۽اسیجہک۽ریغ۽اضكح۽وک۽انساُ۽اضكح۽اہک۽اجےئ۽ہک۽ؿہ۽‬
‫انسانْضاحكْیعینْانہْقابلْللضحكْوفْجْعلْ‬
‫كحض ۽ےک۽اق ل ۽ےہ۽‪،‬اس۽لعج۽ںیم۽ایس۽رطف۽اشآہ۽ےہ۽اؿٓ۽‬‫ل‬
‫اشارةْاٰلْذلكْ‪ْ،‬وتکریرہْالحسنْفیجبْمعرفۃْ‬
‫اس۽اک۽رکتآ۽طلغ۽ےہ‪ ،‬س۽اس۽ےکشاھت۽ظفلت۽ےک۽ےئل۽اس۽ےس۽‬
‫التحقظ ْعنہ ْللتحقظ ْبہ ْکمعرفۃ ْالسحرْ‬
‫ےنچب۽یک۽رعمتف۽رضؿٓی۽ےہ۽لاہک۽یطلغ۽ےس۽اچباجےکس۽‪،‬اسیج۽‬
‫ہک۽اجڈؿ ۽اک۽ملع۽اس۽ےئل۽احلص۽ایک۽اجےئ۽لاہک۽اس۽ےک۽اصقنُ۽‬ ‫لؼتجنب ْعن ْتضررہ ْولیعرف ْوجہ ْرفعہ ْقالْ‬
‫ُ‬
‫الجعربی ْوطریِۃ ْالسالمۃ ْانہ ْیلصق ْالالفظْ ےس۽اچباجےئ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽ڈافه۽یک۽رعمتف۽وہاجےئ۽اؿٓ۽اس۽وک۽‬
‫ظ رْلسانہْباعَلْخنکہْلصِاْمحکماْمرةْواحدةْ ااھٹلا ۽اجےکس ۽خغَٖی۽ےن ۽اہک ۽شالیتم ۽اک۽رطہقی ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ظفلت۽‬
‫ومیتْارتعدْحدثْمنْکلْمرةْراءْوقالْمیکْالبدْ رکےن۽ؿاال۽اینپ۽ٓلاُ۽ےک۽اؿرپ۽ؿاےل۽ےصح۽وک۽لاول۽ےک ۽دنلب ۽ےصح۽ےک۽‬
‫ف ْالِرأة ْمن ْاخقاء ْالتکریر ْوقال ْواجب ْعَلْ شاھت ۽الک ۽ڈہعف ۽وبضمؿ ۽رطہقی ۽ےس ۽صالےئ ۽اف ۽خق ۽ؿہ ۽رحتک۽‬
‫الِاریْانْیخیفْتکریرہْومیتْاظ رْفِدْجعلْ رکّ۽ک ۽وت۽ہٖ۽ڈہعف۽‪ٓ،‬ا۽دیپاوہاگ۽یکم۽ےن۽اہک۽ےہ۽غٕا ٔف۽ںیم۽اافخءِ۽‬
‫رکتری۽غٖؿٓی۽ےہ۽اؿٓ۽رٕام۽لا۽اقٓی۽رپ۽الٓس۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽رکتآ۽‬
‫منْالحرفْالمشددْحروفاْومنْالحرفْالمشددْ‬
‫س‬ ‫ط‬
‫۽رحف۽ ڈڈہ۽ںیم۽یئک۽‬ ‫خ‬
‫ںیم۽اافخء۽رکّ۽اؿٓ۽ ق۽ااہظٓ۽رکّ۽اگ۽وت ِ‬ ‫مٌ‬
‫ض‬ ‫حروفا ْومن ْالمخقف ْحرفنی ْ‪ْ 1‬اھ ْ عض ۽ااصتخٓ۽‬
‫رحؿف۽دیپا۽رکّ۽اگ۽اؿٓ۽ زففہ۽ںیم۽ڈؿ۽رحؿف۽ےس۽رکّ۽اھ۽اھ۽ہی۽‬
‫ہ‬ ‫ؿڈٓؿوجف ۽اڈا ۽آرخمچ ۽مٔینعم ۽ہک ۽ملسم ۽اضق ۽ہلمج ۽رحؿف۽‬
‫ابعٓف ۽ھچک۽ااصتخٓ ۽ےک۽شاھت۽ےہ۽ ٖ ۽رحف۽وک۽اس۽ےک۽رخمچ۽‬
‫ستمؿہی۽االدقاس۽اضق۽چیہ۽وصختیص۽ص۽ٓاتسین۽ہکلب۽وتاُ۽تفگ۽‬
‫ےس ۽اس ۽رطچ ۽اڈا ۽رکےن ۽اک ۽ؿوجف ۽اس ۽ینعم ۽رپ ۽ےہ ۽ہک ۽امتس۽‬
‫ہک۽دوُ۽اڈاےئ۽اصڈط۽ڈٓ۽ؿا۽رسع ْ‬
‫رحؿف۽اک۽ستمؿی۽االدقاس۽وہلا۽ملسم۽ےہ۽اس۽ںیم۽اضڈ۽یہ۽یک۽وکیئ۽‬
‫وصختیص۽ںیہن۽ہکلب۽ہی‬

‫غ‬ ‫غمً‬
‫‪ 1‬ا ح۽ارکفلہی۽رشچ۽ادقملصۃ۽ازجلٓلۃ۽بلطم۽ایبُ۽ارحلؿف۽ا مہمـصۃ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽صۻ‪۴‬‬
‫‪Page 300 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آ۽ہلمج۽رحؿف۽اضق۽مکح۽ؿوجف۽اعبٓص۽تقشم۽ڈٓؿّ۽لٍسٍق۽ اہک۽اجاتکس۽ےہ۽ہک۽خق۽اس۽یک۽حیحص۽اڈایگیئ۽ڈبرگ۽رحؿف۽یک۽تبسن۽‬
‫شامٔ ۽رحؿف ۽ڈٓڈ ۽مًزفٌف ۽اضق ْفان ْالمشِۃ ْتجلبْ ٓلاڈہ۽لکشم۽ےہ۽وت۽اس۽تقشم۽ےک۽شیپِ۽رظن۽ڈبرگ۽رحؿف۽ےک۽‬
‫اابتعٓ ۽ےس ۽اس۽ےک ۽مکح ۽ؿوجیب۽ںیم۽فیفخت۽وہک ۽ویکہکن ۽تقشم۽‬ ‫التؼسیْوماضاقْامرْاالتسعْوْ ْ‬
‫ٓا شاین ۽الیت ۽ےہ ۽۔ہٖلکشم ۽اعمصلہ ۽ںیم ۽اجنگشئ ۽ےہ‪،‬اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫یسک ۽سفن ۽وک ۽اس ۽یک ۽فاغك ۽ےس ۽مٔھ ۽رک ۽مکح۽ِفیلکت ۽ںیہن۽‬
‫‪ْ ْ2‬‬
‫ڈہات‪،‬اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽مت ۽رپ ۽ڈنی ۽ےک ۽اعمےلم ۽ںیم ۽ یگن ۽ںیہن ۽ٓیھک۽‬
‫‪،‬اﷲ اعتیٰل۽مت۽رپ۽ ٓا شاین۽اک۽آاڈہ۽ٓکھيا ۽ےہ۽اؿٓ ۽ یگن۽اک۽آاڈہ۽ںیہن۽‬ ‫‪ْ ْ3‬‬

‫والحمدللْربْال ٰعلمنیْ ٓا ّٓ ۽وصختیص ۽ص ۽وبہج ۽رسع۽ رٕاملا ۽‪،‬اؿٓ ۽امتس ۽وخیب ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽ےئل ۽وج ۽امت ۽س ۽اہجونُ ۽اکٓف۽‬
‫اؿڈٓدشف ۽اایتحچ ۽لاامتہس ۽ڈٓ ٓا ُ ۽ظفحت ۽ؿمٌؾـ ۽ڈٓاڈاےئ۽ ےہ‪ ،‬۽اہُ ۽اضڈ ۽ںیم۽ یگن۽یک ۽ؿہج۽ےس ۽اس ۽یک ۽اڈایگیئ ۽ےک۽ےئل۽‬
‫وخف۽اامتہس۽اؿٓ۽ظفحت۽وہلا۽اچےئہ۽اؿٓ۽اڈایگیئ۽ںیم۽وہس۽ےس۽اکس۽‬ ‫ٓا تسن۔ ْ‬
‫ایل۽اجےئ۔(ف)‬

‫_________________‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۹/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪/۵۵‬ۺۻ‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪۸/۵‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 301 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪Page 302 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬

‫الجاوالصادعًسيًالضاد‬
‫(اضڈ۽ےک۽رطوقیُ۽ےس۽ٓؿےنک۽ؿاےل۽طيہ۽ںیم۽اگلس۽ڈانی)‬

‫ن‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۺ‪:۷‬۽آڈٓہگنھب۽ہلحم۽الیعٰمس۽جنگ۽ڈاک۽اخہن۽رہللا۽رساےئ۽ ہلس۽ومولی۽دمحم۽ٰ سٍِ۽اصخق ‪۴۳‬۽امجڈی۽اال ری۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬
‫طب‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعء۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اُ۽ارطاف۽اگنبہل۽ؿریغہ۽ںیم۽ھچک۽ولگ۽اےسی۽دیپا۽وہےئ۽ںیہ۽ہک۽ص۽ رمہ۽وک۽دصقًا۽ؿ۽لاڈ۽‬
‫طب‬
‫ہکلب۽ٓ۽ رماف۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اؿٓ۽ایس۽اک۽ڈؿرسؿُ۽وک۽ا ۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اعس۽وعاس۽دنہؿاتسُ۽ںیم۽سج۽رطچ۽ہی۽رحف۽اڈا۽ایک۽اجلا۽ےہ۽سج۽‬
‫ےس۽وبےئ۽ڈال۽ہلمہم۽دیپا۽وہیت۽ےہ۽اُس۽ےس۽امنٓ۽طلل ًؼا۽افدس۽ؿ۽لالط۽اتبےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اےنپ۽ڈوعؿُ۽یک۽دنس۽ںیم۽الہ۽دنؿہ۽ؿریغہ۽دنہلاُ۽‬
‫ٓامہن۽ےک۽ھچ۽‪۹‬۽وتفّ۽ڈ۔اھےت۽ںیہ۽نج۽اک۽جالہص۽کالس۽ؿ۽لصحم۽ اس۽امنٓ۽ںیم۽ص۽وک۽اشمہب۽ڈ۽ہلمہم۽ڑپ ھٌْ۽رپمکح۽ِ۽اسفڈ۽اؿٓاس۽رپ۽اُ۽ڈؿ۽‬
‫ؿہج۽ےس۽اشٍياڈ۽ےہ‪:‬‬
‫اؿّل ًا‪:‬۽یف۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ‪:‬‬
‫ولوْقرأالظآلنیْبالظاءْوبالذالْالتقسدْصالتہْ ارگ ۽الضآلنی ۽وک ۽الظآلنی ۽لا ۽الذآلنی ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽وت ۽امنٓ۽‬
‫افدس ۽ہن ۽وہک ۽ارگ ۽دآلنی ۽ںیم ۽ڈال ۽ےک ۽شاھت ۽ڑپاھ ۽وت ۽افدس ۽وہ‬ ‫ولوقرأْالدالنیْبالدالْتقسد‪1‬۔ ْ‬
‫اجےئ۽ک ۔(ف)‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۼ‪۹‬‬

‫‪Page 303 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لااین‪:‬۽اضڈ۽اشمہب۽فا۽ےک۽‪،‬۽ہن۽ڈال۽ےک۽‪،‬۽ایمُ۽اضڈ۽ؿڈال۽ےک۽وتفصُ۽اک۽رٕط۽ےہ۽خق۽اضڈؿ۽ڈال۽ںیم۽وصلًا۽اغتری۽ےہ۽وت۽لصف۽اُُ۽ںیم۽لال۽‬
‫تقشم۽نکمم۔‬
‫غ‬
‫وتفٰی۽دنؿہ۽یک۽ابعٓف۽ویُُ۽ےہ‪:‬۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽ہک۽اضڈ۽ؿڈال۽ڈؿ۽رحف۽اغتمری۽ا معًٰی۽ںیہ۽نج۽ںیم۽اصٍيآ۽لال۽‬
‫تقشم۽نکمم۽اؿٓ۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽اہقفء۽اسفڈِامنٓ۽وک۽ےتھکل۽ںیہ۽شایم۽ےتہک۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاْذکرْحرفاْمکانْحرفْوغیالمعینْانْامکنْ خق ۽یسک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا ۽وبال۽اجےئ۽اؿٓ ۽ینعم۽دبل۽اجےئ۽‬
‫القصل ْبؼن ما ْبال ْمشِۃ ْتقسد ْواالیمکن ْاالْ ارگ۽اُ ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽اصٍيآ ۽ریغب۽تقشم۽نکمم۽ہن۽وہ۽اسیج۽ہک۽فا۽‬
‫بمشِۃ ْکالظاء ْمع ْالضاد ْقال ْا کثرھم ْالْ اؿٓاضڈ ۽اک۽اعمصلہ۽ےہ‪،‬۽وت۽اثَٖ ۽نلعء۽ےن۽اہک۽ےہ۽ہک۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽‬
‫وہک ۔(ف)‬
‫خصا) ْ‬‫تقسد‪1‬۔(ملْ ر ْ‬
‫‪١‬‬
‫لا چ۽وتفؿُ۽اک۽احلص۽وت۽رصف۽ادقسٓ۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽ینعی۽لاوچن ں۽ںیم۽اانت۽ایبُ۽اؿٓےہ۽ہک۽ظآلنی۽ڑپانھ۽یھب۽طلغ۽ےہ۽نکیل۽دوہکن۽اُ۽‬
‫ںیم۽نساہب۽وصیت۽ےہ۽اؿٓ۽اصٍيآ۽طٌعضٖ۽اثَٖ۽اہقفء۽ےک۽مٔڈلک۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽وہیت۽نکیل۽نبمڈ۽اہیُ۽یھب۽دسفم۽ےہ‪،‬۽یہی۽ذمہق۽اتخمٓ۽‬
‫ےہ ۽امک ۽یف ۽الَٖآلۃ ۽(اسیجہک ۽مٔآہی ۽ںیم ۽ےہ ۽۔ف) ۽اُ ۽وتفؿُ ۽اک ۽ایک ۽احل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽اُ ۽ولوگُ ۽ےک ۽وماقف ۽ؿوملڈ ۽ںیہ ۽لا ۽ںیہن‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫وجولگ۽ص۽یہ۽اک۽دصق۽رک ں۽اؿٓص۽ھجمس۽رک۽ڑپںیھ۽رگم۽وبہج۽دعس۽دقٓف۽اصف۽اڈا۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽شٌٍْ۽ںیم۽ڈال۽ےس۽اشمہب۽وہ۽وت۽اُ۽یک۽‬
‫امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽وج۽دصقًا۽ص۽وک۽ٓ۽ڑپےھ۽اُس۽یک۽امنٓ۽اک۽ایکمکح۽ےہ؟۽اؿٓ۽اگنہس۽ریغت۽رحف۽ؿ۽افتؿف۽ینعم۽ںیم۽وج۽مکح۽اسفڈ۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫رصف۽ص۽ؿ۽ڈ۽ؿ۽ؿ۽یہ۽اخص۽ےہ۽لا۽لایق۽رحؿف۽لثم۽(ا‪،‬ه‪،‬ف‪،‬ؿ‪،‬س‪،‬ف‪،‬ص‪،‬چ‪،‬ہ)۽وک۽یھب۽اعس۽ےہ۽ارگ۽اعس۽ےہ۽وت۽ ٓا چ۽لک۽ہی۽ڑگھجا۽‬
‫ایس۽رحف۽ںیم۽ویکُ۽ےہ۽وجاف۽رصتخم۽وہ۽ہک۽وعاس۽وطمل۽وک۽ںیہن۽ڑپےتھ۽۔ونیباوت۽رجؿا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الل مْھدایۃْالحقْوالصواب ْ‬
‫حمنْالرحیم ْ‬ ‫بسمْالل ْالر ٰ‬
‫الحمد ْلل ْ ْالذی ْنزہ ْسؽیل ْالرشاد ْعن ْتحریف ْکل ْصاد ْ‪ْ ،‬وعد ْبالعذاب ْمن ْحاد ْوضاد ْوالصلٰوةْ‬
‫والسالمْعَلْالکریمْالجوادْعَلْموٰلْالعبادْموٰلْالمرادْو ٰا لہْاالسیادوصحبہْاالْمجادْماْاھملتْالصادْ‬
‫واعجمتْالضاد۽‪،‬۽فشک۽وصاف۽ؿااضیچ۽وجاف۽وک۽دنچ۽لمجم۽ےلمج‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ‪ ،‬بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 304 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وحلمؿ۽ںیہ‪:‬‬
‫طب‬
‫اؿّل‪:‬ص۽ؿ۽ڈ۽ٓ۽ رماف۽ضق۽رحؿف۽ابتمہنئ۽اغتممٔہ۽ںیہ۽اُ۽ںیم۽یسک۽ڈؿرسّ۽ےس۽لالؿف۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽دصقًا۽دبانل۽اس۽یک۽ہگج۽اےس۽‬
‫ڑپانھ ۽امنٓ ۽ںیم ۽وخاہ ۽ریبؿ ُِ ۽امنٓ ۽رحاس ۽یعطق ۽ؿ ۽گياہِ۽ میظ ۽‪،‬ارتفاء ۽یلع ۽اﷲ ۽ؿ ۽رحتفیِ ِ‬
‫۽اتکف ۽رکمی ۽ےہ۔ ۽ریقف ۽ےن ۽اےنپ ۽ٓشاہل ۽معن ۽اسلاڈ۽‬
‫رلؿس۽ااضلڈاس۽رپ۽ڈاللئ۽اقہٖہ۽لاہٖہ۽اقمئ۽ےئک۽ںیہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اامس۽الج۽اوبرکب۽دمحم۽نب۽الضفل۽یلضف۽ؿاامس۽مٔاہُ۽ادلنی۽ومحمڈ۽اصخ ِق۽‬
‫ڈریخہ۽ؿریغہ۽ؿىالہم۽یلع۽اقٓی۽یکم۽ٓمح۽اﷲ ۽اعتیٰل۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽وج۽دصقًا۽ص۽یک۽ہگج۽ؿ۽ڑپےھ۽اکرٕ۽ےہ۽‪،‬طیحم۽مٔاہین۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫سئل ْاالمام ْالقضَل ْعمن ْیِرأ ْالظاء ْالمعجمہْ اامس۽یلضف۽ےس۽اس۽صخش۽ےک۽لآّ۽ںیم۽وسال۽ایک۽ایگ۽سج۽ےن۽‬
‫مکان ْالضاد ْالمعجمۃ ْاو ْع َٰل ْالعکس ْفِالْ اضڈ ۽یک۽ہگج۽فا ۽لا ۽فا ۽یک۽ہگج۽اضڈ ۽ڑپاھ۽وت۽رٕاملا ۽اس۽یک۽اامطق ۽اج۽‬
‫مٔںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽ےن۽دصقًا۽ااسی۽ایک۽وت۽ہی۽رفک۽ےہ۔۽(ف)‬ ‫الیجوزامامۃْولوْتعمدْیکقر‪1‬۔(ملخصا) ْ‬
‫طً‬
‫ح ۽ارلؿص ۽االٓہٖ ۽ںیم ۽ےہ ۽‪:‬ا ّما کونْتعمدہْکقرْفالکالمْفیہْ‪ 2‬۽(دمعًا ۽ااسی ۽رکلا ۽رفک ۽ےہ ۽اس ۽ںیم ۽وکیئ ۽كش ۽ںیہن۔ف)ْ‬
‫اعریگملی۽ںیم۽ص۽یک۽ہگج۽ٓدمعًا۽ڑپ ھٌْ۽وک۽رفک۽اھکل۽‪:‬‬
‫حیثْقالْسئلْعمنْیِرأْالزاءْمِامْالضادْوقرأْ ابعٓف۽ہی۽ےہ۽وسال۽ہی۽ایک۽ایگ۽ہک۽وکیئ۽اضڈ۽یک۽ہگج۽ٓااؿٓ۽اظزٰق۽‬
‫اصحاب ْالجنۃ ْمِام ْاصحب ْالنار ْقال ْالیجوزْ اانلٓیک ۽ہگج ۽اظزق ۽اۃنجلڑپےھ ۽وتایکمکح ۽ےہ؟ ۽رٕاملا ۽اس ۽یک۽‬
‫ٰ‬
‫امامتہ ْولو ْتعمد ْیکقر‪3‬اھ ْف ْالنسخۃ ْال ندیۃْ اامطق۽اجمٔ۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽ےن۽ااسی۽دمعًا۽ایک۽وت۽اےس۽اکرٕ۽غٕآ۽ڈلا۽‬
‫اجےئ۽اگ۽اھ۽اس۽اتفؿٰی۽ےک۽دنہؿاتسین۽ہخسن۽ںیم۽اضڈ ۽اؿٓرصمی۽‬
‫الضاد ْالمعجمۃ ْوف ْالمصریۃ ْالصاد ْوکال ْھماْ‬
‫ںیم ۽اصڈ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽اک ۽اامتحل ۽ےہ ۽مکح ۽الک ۽یہ ۽وہاگ ۽اس۽‬
‫محتملْوالحکمْواحدْالیؾبدل۔ ْ‬
‫ںیم۽وکیئ۽رٕط۽ںیہن۽ ٓا ےئ۽اگ۔(ف)‬
‫اس۽فاہفئ۽احڈہث۽اک۽مکح۽وت۽ںیہی۽ےس۽فاہٖ۽وہایگ۔‬

‫طً‬
‫‪ 1‬ح۽ارلؿص۽االٓہٖ۽رشچ۽ہقف۽اربک۽وحباہل۽طیحم۽لصف۽یف۽ارقلا ٔہ۽ؿاٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽یمویم۽اک روٓ۽ص‪۵۳۸‬‬
‫طً‬
‫‪ 2‬ح۽ارلؿص۽االٓہٖ۽رشچ۽ہقف۽اربک۽لصف۽یف۽ارقلا ٔہ۽ؿاٰولصلہ۽وبطمہع۽عبطم۽یمویم۽اک روٓ۽ص‪۵۳۸‬‬
‫‪ 3‬اتفؿٰی۽دنہہی۽اابلف۽ااتلعس۽یف۽ااکحس۽ارملدتنی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 305 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈؿس‪:‬۽اقٓی۽ےس۽ےب۽دصق۽دبتلی۽ارگص۽اشمہب۽ڈ۽ہکلب۽نیع۽ڈ۽ ُہـا۽وت۽اس۽رپ۽طللؼًا۽ ِ‬
‫اسفڈ۽امنٓ۽اک۽مکح۽طلغ۽ؿ۽افدس۽ےہ‪،‬ابعٓف۽اامس۽اقیض۽ںیم۽‬
‫ارگ ۽ڈرک ۽ےہ ۽وت ۽رصف ۽الک ۽ظفل ۽اک ۽ہن ۽ہک ۽مٔ ۽ئانےئ ۽ابتنی ۽وصف ۽ؿ ۽وہس ك ۽زیمت ۽‪ ،‬۽مکح ۽قلطم ۽‪،‬ہیفنح ۽رکاس ۽اک ۽الص ۽ذمہق ۽ینعی ۽ذمہق۽‬
‫ذہمف۽اامس۽دمحم۽ٓیض۽اﷲ ۽ًيہ۽ہک۽امجریہ۽نیققحم۽ےن۽اُیس۽یک۽حیحصت۽یک۽اُس۽رپ۽ادامتڈ۽رٕاملا۽‪،‬وخڈ۽ؿاحض۽ؿ ٓا اکشٓ۽ہک۽اس۽ںیم۽رصف۽اطالچ۽ؿ۽‬
‫اسفڈ۽ینعم۽رپ۽ئانےئ۽اکٓ۽وت۽اہجُ۽ص۽یک۽ہگج۽ڈ۽ڑپھ۽اجےن۽ےس۽ینعم۽ہن۽ڑگب۽ ں۽اسفڈ۽ہٖ۽زگ۽ہن۽وہاگ‬
‫مثل ْافید ْوابتضمنی ْمعین ْالمن ْواالنعام ْفْ اسیج ۽ہک۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ےک۽آشاڈ ۽رگایم۽افٌؽـاىلٍيا ۽نم۽ااملء۽ںیم۽‬
‫قولہْتعاٰل ْافیضواْعلؼناْمنْالماءْومثلْا کوابْ افٌؽـایک ۽ہگج ۽ادیفؿاوجااسحُ ۽ؿ ۽ااعنس۽ےک ۽ینعم۽رپ ۽ لمتش ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫ٰ‬
‫ع‬ ‫ع‬
‫مود ْوعۃ ْموضع ْموضوعۃ ْورادیۃ ْمردیۃ ْمکانْ اوکاف۽وموضىۃیک۽ہگج۽اوکاف۽ومڈىۃ۽اؿٓ۽ٓا يۃ۽ يۃ۽یک۽ہگج۽‬
‫ٓاڈلۃ ۽ ڈلۃڑپانھسج ۽رپ ۽یلیصفت ۽وگتفگ۽مہ ۽معن ۽اسلاڈ ۽ںیم ۽رکےکچ۽‬
‫راضیۃْمرضیۃْکماْبؼناہْفْنعمْالزاد۔ ْ‬
‫ںیہ۔(ف)‬
‫ہی۽نلعےئ۽اتم رنی۽ہک۽وعاس۽یک۽ہٖ ٓا شاین۽ےک۽ےئل۽رسع۽ؿ۽رسی۽زیمت۽اک۽احلؿ۽ٓےتھک۽ںیہ۽ایک۽ ٓا شاین۽زیمت۽یک۽اح ك۽ںیم۽طللؼًا۽مکح۽اسفڈ۽ڈ ں۽ےگ۽‬
‫ارگ۽ہچ۽ینعم۽ربتعم۽ہن۽وہُ۽ہی۽الص۽ذمہق۽ےس۽ ٓا شاین۽وہیئ۽لا۽اؿٓ۽دشف۽ؿرگاین۽ںیہن‪،‬اُ۽اکمکح۽ػنغ ًا ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽وصقمڈ۽اہجُ۽‬
‫ینعم۽ڑگب ں۽اؿٓ۽اُ۽رحوفُ۽ںیم۽زیمت۽ ٓا شاُ۽وہ۽‪،‬ڈےنھکی۽ؿاےل۽ارگ۽املکف۽نلع۽رپرظن۽ٓےتھک۽اس۽ا ۽ےک۽وصنص۽ؿاحض۽ےتلم‪،‬۽یہی۽اامس۽الج۽‬
‫اقیض۽اخُ۽اےنپ۽اس۽اتفؿٰی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اذااخطأْبذکرْحرفْمکانْحرْفْکلمۃْولمْیتغیْ خق۽خلا۽ءً۽الک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا۽رحف۽الک۽ہملک۽ںیم۽ڑپھ۽ڈلا۽‬
‫المعین ْبان ْقرأ ْان ْالمسلمون ْان ْالظالمون ْوماْ نکیل ۽ینعم ۽ںیم ۽دبت یل ۽ؿاعق ۽ہن ۽وہیئ ۽طيلًا انْالمسلمون ۽اؿٓ‬
‫اشبہْذلكْلمْتقسدْصلٰوتہْالنہْالْیغیْالمعینْ‪ ْ،‬ان ْالظالمون ۽ایس ۽یک ۽رطچ ۽ڈبرگ ۽اقمامف ۽‪،‬وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن۽‬
‫وان ْذکر ْحرفا ْمکان ْحرف ْوغیالمعین ْفانْ وہک ۽ویکہکن۽اس ۽ےس ۽ینعم۽ریغتم۽ںیہن ۽وہلا ۽اؿٓ ۽ارگ۽الک۽رحف۽‬
‫امکن ْالقصل ْبنی ْالحرفنی ْمن ْغی ْمشِۃْ یک ۽ہگج ۽ڈؿرسا ۽رحف ۽ڑپ ھٌْ ۽ےس ۽ینعم ۽ںیم ۽دبت یل ۽ ٓا اجےئ ۽وت ۽ارگ۽‬
‫ڈؿونُ۽رحؿف۽ےک۽ڈٓایمُ۽ریغب۽تقشم۽ےک۽اصٍيآ۽نکمم۽اھت۽ےسیج۽‬ ‫کالطاءْمعْالصادْفِرأْالطالحاتْم‬
‫کانْالصلحتْ‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫فا۽اؿٓ۽اصڈ۽ینعی۽اصاحلف۽یک۽ہگج۽فااحلف۽ڑپاھ۽وت۽امتس۽ےک۽ ٔڈلک۽‬
‫تقسدْصلٰوتہْعند ْالکل‪ْ،‬وانْکانْالیمکن ْ‬
‫اس۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہاجیگیئ۽اؿٓ۽ارگ‬

‫‪Page 306 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫القصل ْبنی ْالحرفنی ْاال ْبمشِۃ ْقال ْا کثرھمْ ڈؿونُ ۽رحوفُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽تقشم۽ےک۽ریغب ۽اصٍيآ ۽نکمم ۽ہن ۽اھت ۽وت۽‬
‫اثَٖ۽نلعء۽اک۽وقل۽یہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اھ۽ااصتخٓا۔(ف)‬ ‫التقسدْصلوتہْ‪ْ1‬اھْمختصرا ْ‬
‫ایس۽رطچ۽اتفؿی۽دنہہی۽ںیم۽اتفؿٰی۽اخہین۽ےس۽وقنمل‪،‬۽انب۽اثار۽ااحلچ۽ہیلح۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ف ْالخانیۃ ْوالخالصۃ ْانہ ْان ْلم ْیتغی ْالمعینْ اخہین ۽اؿٓجالہص ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽ینعم ۽ںیم ۽دبت یل ۽ںیہن ۽ ٓا یئ ۽وت ۽امنٓ۽‬
‫جازْمطلِاْوانْتغیْالمعینْفانْلمْیشقْالتمؼیزْ (طللؼًا)۽ہٖ ۽احل۽ںیم۽اجمٔ ۽‪،‬اؿٓ ۽ارگینعم۽ںیم۽دبت یل۽ ٓا اجےئ۽وت۽‬
‫بنی ْالحرفنی ْفسدت ْعند ْالکل ْوان ْشقْ اف۽اُ۽ڈؿونُ۽رحؿف۽ےک۽ڈٓایمُ۽اصٍيآ۽لکشم۽ںیہن۽وت۽امتس۽ےک۽‬
‫مٔڈلک۽امنٓ ۽افدس۽‪،‬اؿٓ ۽ارگ۽اصٍيآ ۽ںیم۽تقشم۽ےہ۽وت۽اثَٖ ۽ےک۽‬
‫فا کثرھمْالتقسد‪2‬۔ ْ‬
‫مٔڈلک۽افدس۽ہن۽وہک ۔(ف)‬
‫ف۽جالہص۽‬ ‫وسس‪:‬عطق۽رظن۽اس۽ےس۽ہک۽ڈال۽ؿاشمہب۽ڈال۽ںیم۽رٕط۽دبیہی۽ڈوعٰی۽ںیم۽ہی۽اھت۽اؿٓ۽دنس۽ںیم۽ؿہ۔اؿٓ۽عطق۽رظن۽اس۽ےس۽ابعٓ ِ‬
‫طب‬
‫ںیم۽ارگ۽ڈال۽ہلمہم۽ےہ۽وت۽دتسمل۽ےک۽رصحی۽جالف‪،‬اؿٓ۽ رمہ۽ےہ۽وت۽ہلمہم۽اک۽ڈرک۽اطلًا۽ںیہن۽‪،‬وت۽دنس۽ڈوعٰی۽ےس۽ےب۽ىالہق۽اصف۽‪،‬۽ںیمہ۽‬
‫ابعٓف۽اقیض۽اخُ۽ےس۽ثحب۽رکین۽ےہ۽سج۽ےس۽وتفٰی۽دنؿہ۽ےن۽یھب۽اشٍياڈ۽ایک۽اس۽ابعٓف۽ںیم۽ڈال۽ؿ۽ڈال۽ےک۽رصف۽اامسء۽ےھکل۽ںیہ۽‬
‫۽وصخطا۽اطمعب۽ںیم۽اقنؿ۽اک۽ریغت۽وکیئ۽یئن۽لاف۽ںیہن۽رگم۽ىالہم۽ققحم۽امٔمیہ۽یبلح۽‬ ‫طبر‬
‫اںیھن۽تفص۽ہلمہم۽ؿ۽ مہ۽ےس۽دیقم۽ہن۽رٕاملا۽اؿٓ۽وقنل ً‬
‫طً‬
‫ےن۽ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽اؿٓىالہم۽ققحم۽وماللا۽یلع۽اقٓی۽یکم۽ےن ح۽رکفہی۽ادقہم۽زجٓہی۽ںیم۽یہی۽ابعٓف۽اقیض۽اخُ۽یرصتحی۽اامہل۽ؿ۽ااجعس۽‬
‫طب‬
‫لقن۽رٕامیئ۽سج۽ںیم۽رصاجۃً۽ذموکٓ۽ہک۽اضنیل۽یک۽ہگج۽ڈانیل۽ہب۽ڈال۽ہلمہم۽ڑپےھ۽وت۽امنٓ۽ہن۽اجیگیئ۽اؿٓ۽ڈانیل۽ہب۽ڈال۽ رمہ۽ڑپےھ۽وت۽اجیت۽‬
‫ٓےہ۽ک ۽‪،‬۽اؿل۽ےن۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫ھذا ْفصل ْوھو ْابدال ْاحد ْھذہ ْاالحرف ْالثلٰثۃْ اس۽یک۽لیصفت۽ہی۽ےہ۽ہک۽اُ۽نیت۽رحؿف۽ینعی۽اضڈ‪،‬فاء۽اؿٓ۽ڈال۽‬
‫اعین ْالضاد ْوالظاء ْوالذال ْمن ْغیہ ْفلنورْ وک۽یسک۽ڈؿرسّ۽رحف۽ےس۽دبتلی۽رک۽ےک۽ڑپانھ۽اس۽ہلسلس۽‬
‫دماذکر ْہ ْف ْفتاوی ْقایضْخان ْمن ْھذہْالِؽیلْ ںیم ۽اتفؿٰی ۽اقیض ۽اخُ۽ںیم ۽وج ۽ھچک ۽ایبُ ۽وہا ۽اس ۽اک ۽رقنعبی ۽مہ۽‬
‫ٰ‬
‫لڈرکہ ۽رکےت ۽ںیہ ۽ارگ ۽ضالنی ۽یک ۽ہگج ۽ظالنی اعجاما ۽لا۽‬
‫قرأْوال ْالضالنیْبالظاءْالمعجمۃْوالدالْالم ملۃْ‬
‫دالنی اہماال۽ڑپاھ۽وت۽امنٓافدس۽ہن۽وہک ۽ویکہکن۽اُ‬
‫الْتقسدْلوجودْلقظ ما ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 307 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْالِراٰن ْوقرب ْالمعین ْولوقرأبالذال ْالمعجمۃْ ڈؿونُ ۽اک ۽ؿوجڈ ۽غٕ ٓا ُ ۽ںیم ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ینعم ۽یھب ۽غٕبی ۽یہ ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫ارگ ۽ڈانیل ۽ڈال ۽ےکشاھت ۽ڑپاھ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہک ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک۽‬ ‫تقسدْلبعدْمعناہْ‪1‬ملتِطا۔ ْ‬
‫ینعم۽ںیم۽نُغڈ۽ےہ۽صلز ًػا(ف)‬
‫لاین۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫فْفتاویْقایضْخانْانْقرأغیالمغضوبْبالظاءْ اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽یسک۽ےن۽غیالمغضوب ۽وک۽‬
‫اوبالدالْالم ملۃْالْتقسدْولوْبالذالْالمعجمۃْ فاء ۽لا ۽ڈال ۽ےک ۽شاھت ۽ڑپاھ ۽وت ۽امنٓافدس ۽وہاجےئ ۽ک ۽اؿٓ ۽والْ‬
‫الضالنی۽وک۽فاء۽لا۽ڈال۽ےک۽شاھت۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہاجےئ۽‬ ‫تقسدْ‪2‬۔ ْ‬
‫ک ۔(ف)‬
‫اف ۽اس۽ےس۽اشٍياڈ ۽رکےن۽ؿاےل۽ڈںیھکی۽ہک۽ابعٓف ۽اقیض۽اخُ ۽اُ ۽ڈؿونُ۽ااکمٔ ۽یک۽لقن۽رپ۽اُُ ۽ےک۽رصحی۽اخمفل۽ؿ ۽سکع۽ اڈ۽‬
‫ےہ‪،‬دنؿّ۽اک۽ڈآاالاتفء۽اانپ۽غلبم۽ملع۽ڈ۔اھےئ۽ؿٓہن۽قیقحت۽لاغل۽ؿحیقنت۽لآه۽ےک۽ےئل۽دمحباﷲ ۽اعتیٰل۽ریقف۽اک۽ٓشاہل۽معن۽اسلاڈ۽ےہ۔‬
‫اہچٓس‪ :‬۽ص ۽ؿ ۽ؿ ۽ںیم ۽ڈمرآی ۽زیمت ۽اس ۽فاہفئ ۽احڈہث ۽اک ۽اطلًا ۽انو ۽ںیہن ۽ؿہ ۽الک ۽رگؿہِ۽اتم رنی ۽ےک ۽مٔڈلک ۽اگنہس ۽زغلس‪ ،‬۽ؿ ۽خلالیبس۽‬
‫ٓا شاین۽ےہ۽ہن۽ہک۽اعمڈاﷲ دصقًا۽لٍيڈلی۽کالس۽اﷲ ۽یک۽ڈاتسؿمٔ۽وج۽لادصقل۽مغضوب۽یک۽ہگج۽مغظوب‪،‬۽مغذوب‪،‬۽مغزوب۽ڑپےھ۽‬
‫اُس۽یک۽امنٓ۽لال۽ضًہہ۽افدس۽اؿٓ۽ؿہ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽مغضوب۽ؿدسفم‪،‬وت۽ہی۽ضق۽وتفٰی۽اس۽ےک۽قح۽ںیم۽اکیبٓ۽ؿ۽لاؤملڈ۽۔ىالہم۽قزلاؿی۽احہیش۽‬
‫ایق۽ا فالچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۔‬
‫محلْاالختالفْفْالخطأْوالنسیانْاماْفْالعمدْ لحمِ۽اخيالف۽خلاء۽ؿنصياُ۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ےہ‪ٓ،‬اہ۽دمعًا۽اک۽اعمصلہ۽‬
‫فتقسد ْبہ ْمطلِا ْباالتقاق ْاذا ْکان ْمما ْیقسدْ وت۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽طللؼًا ۽لاالافتط۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽رشبہکیط۽ؿہ۽‬
‫الصالةْاماْاذکانْثناءْفالْیقسدْولو ْتعمدْذلكْ ایسی۽غٕا ٔف ۽ںیم۽وہ۽سج۽ےس۽امنٓ ۽افدس۽وہ یتک۽وہ۽اؿٓ ۽ارگااسی۽‬
‫اعمصلہ۽انثء ۽ںیم۽وہا ۽وت۽امنٓ ۽افدسہن۽وہک ۽ارگہچ ۽دمعًا ۽وہانب۽اثار۽‬
‫افادہْا بنْامیالحاج‪3‬۔ ْ‬
‫ااحلچ۽ےن۽اس۽رطچ۽ایبُ۽ایک۽ےہ۔(ف)‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۻۺ‪۷‬‬
‫غمً‬
‫‪ 2‬ا ح۽ارکفللۃ۽رشچ۽ادقہم۽زجٓلۃ۽لاف۽ا ًذڈریاف۽ وبطمہع۽اجتٓف۽ابتکل۽یئبمب۽ص‪۷۶‬‬
‫‪ 3‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ارملایق۽لاف۽ام۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽بتک۽اخہن۽ص‪۹‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 308 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ثم ْما ْسنذکرمن ْالخالف ْمن ْالمتِدمنیْ رھپ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽دقتمنیم۽ؿ ۽اتم رنی۽اک۽وج۽اخيالف۽اخہین۽ےک۽‬
‫والمتاخر ین ْف ْھذا ْعَل ْماف ْالخانیۃ ْینبیغ ْانْ وحاےل۽ےس۽ایبُ۽رک ں۽ےگ۽اس۽اک۽لحم۽ؿ۽اقمس۽ایس۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫۽وتجہ۽رکؿ(ف)‬
‫ےہ۽وج۽دمعًا۽ہن۽وہ۽‪،‬۽وت۽اس۽رپ ّ‬ ‫یکونْمحلہْماْاذالمْیتعمدْفتنبہْلہ‪1‬۔ ْ‬
‫لاوچن ں۽وتفی۽یک۽ابعٓف۽وسال۽ںیم۽ذموکٓ۽‪،‬اس۽ںیم۽وت۽رصاجۃً۽نبمڈ۽ؿ۽رپ۽مکح۽اسفڈ۽وطسمٓ۽‪،‬۽رھپ۽اُےس۽انو ۽انھجمس۽زک۽دقٓ۽لقع۽ؿ۽مہف۽‬
‫ےس۽ڈؿٓ‪،‬۽اس۽اخص۽زجہیئ۽یک۽ابعٓںیت۽رثکبف۽ںیہ۽‪،‬۽ہیلح۽ںیم۽زخالۃ۽ااتفلؿی۽ؿریغاہ۽ےس۽وقنمل۽‪:‬‬
‫غیْالمغضوبْبالظاءْوالظلمنیْبالذالْاوبالضادْ ارگ غیالمغضوب ۽وکفاء۽ےک۽شاھت۽‪،‬الظالمنی ۽وکڈال۽لا۽‬
‫قال ْبعض م ْال ْتقسد‪ْ ،‬ھم ْابوالِاسم ْالصقارْ اضڈ۽ےک۽شاھت۽ڑپاھ۽وت۽نلعء۽یک۽ٓاےئ۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽افدسہن۽وہک ۽‬
‫ومحمدبن ْسلمۃ ْوکثی ْمن ْالمشائخ ْافتوابہْ اُ ۽ےک۽اامسء۽ہی۽ںیہ۽اوبااقلمس۽اافصلٓ‪،‬۽دمحم۽نب۽صملہ۽اؿٓ ۽دعتمڈ۽‬
‫لعموم ْالبلوی ْفان ْالعوام ْال ْیعرفون ْمخار جْ اشمخئ۽ےن۽ومعس۽ولبی۽یک۽ؿہج۽ےس۽ایس۽رپ۽وتفی۽ڈلا ۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫وعاس۽اخمٓ ِچ ۽رحؿف۽ےس۽ ٓا اگہ۽ںیہن۽وہےت۽اؿٓ ۽اامس۽اوبامل نسح۽‬
‫الحروف ْوقال ْاالمام ْابوالمحسن ْوالِایضْ‬
‫اؿٓ ۽اقیض ۽اامس ۽اوبااعلمص ۽ےن ۽اہک ۽ارگااسی ۽دمعًا ۽ایکوت ۽امنٓ ۽افدس۽‬
‫االمامْابوْعاصمْانْتعمدْذلكْتقسدْوانْجریْ‬
‫وہک ۽اؿٓ ۽ارگ۽ٓلاُ ۽رپ۽آوخڈ ۽اجٓی ۽وہایگ۽وت ۽ڈؿونُ۽رحؿف۽ںیم۽‬
‫عَلْلسانہْاو ْلمْیکنْممنْیمیزبنیْالحرفنیْالْ‬
‫اصٍيآ ۽رکےن ۽ؿاال ۽ںیہن ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽یہی ۽اتخمٓ۽‬
‫ےہ(ف)‬ ‫تقسدْوھوالمختار‪2‬۔ ْ‬

‫ایس۽ںیم۽زخ۽ا۽لۃ۽االلمک۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫اذاقرأْمکانْالظاءْضادااومکانْالضادْظاءْفِالْ خق ۽یسک ۽ےن ۽فاء ۽یک ۽اضڈ ۽لا۽اضڈ ۽یک ۽ہگج ۽فاء ۽ڑپاھ ۽وت ۽اقیض ۽نسحم۽‬
‫الِایضْالمحسنْاالحسنْانْیِالْانْتعمدْذلكْ ےن ۽اہک ۽انسح ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽اس ۽ےن ۽دمعًا ۽ااسی ۽ایک ۽وت ۽اہک ۽اجےئ ۽ہک۽‬
‫تبطلْصالتہْعالماْکانْاوجاھالْامالوکانْمخطئاْ امنٓ۽لالط۽ےہ۽وخاہ۽ؿہ۽اعمل۽وہ۽لا۽اجلہ‪،‬۽نکیل۽ارگ۽خلاءً۽ااسی۽وہا۽ینعی۽‬
‫ڈٓضق۽ڑپ ھٌْ‬
‫ارادْالصواب ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 309 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فجریْھذاْعَلْلسانہْاولمْیکنْممنْیمیزْبنیْ اک۽آاڈہ۽اھت۽رگم۽ٓلاُ۽رپ۽آوخڈ۽اجٓی۽وہایگ۽لا۽ؿہ۽ڈؿونُ۽رحوفُ۽ںیم۽‬
‫الحرفنیْفظنْانہْادیْالکلمۃْکماْیھْفغلطْجازتْ اصٍيآ۽ہن۽رکےن۽ؿاال۽وہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽امگ۽ُ۽یہی۽وہ۽ہک۽اس۽ےن۽ہملک۽حیحص۽‬
‫صلوتہ ْوھوْقولْمحمدْبنْمِاتلْوبہْکانْیقیتْ اڈا ۽ایک ۽ےہ ۽نکیل ۽ڈٓتقیقح ۽طلغ ۽اھت ۽وت ۽اس ۽یک ۽امنٓ ۽وہاجیگیئ۔یہی۽‬
‫ٰ‬
‫دمحم ۽نب ۽اقملل ۽اک ۽وقل ۽ےہ ۽اؿٓخیش ۽الیعٰمس ۽اسلادہےن ۽ایس ۽رپ ۽وتفی۽‬
‫الشیخ ْا ٰ‬
‫سمعیل ْالزاھد ْوھو ْاحسن ْالن ْالسنۃْ‬
‫ڈلا۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽انسح۽ےہ۽ویکہکن۽رکڈ‪،‬رعایق۽اؿٓرتیک۽ولوگُ۽یک۽‬
‫اال کراد ْواھل ْالسواد ْواالتراك ْغیطائعۃ ْفْ‬
‫ٓلاںین۽اُ ۽رحؿف۽یک۽حیحص۽اڈایگیئ۽رپ۽اقڈٓ ۽ںیہن۽اؿٓ ۽اس۽ںیم۽‬
‫مخارج ْوالظاھر ْان ْھذامجمل ْما ْف ْجمیعْ‬
‫تہب ۽ یگن۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽فاہٖ ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽امتس ۽اتفؿٰی ۽اجف ۽یک ۽وگتفگ ۽اک۽‬
‫اامجل۽یھب۽یہی۽ےہ۔(ف)‬ ‫القتاویْ‪1‬۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫اقول‪ْ :‬انماْیشیْاٰلْاطالقْالقسادْفْالعمدْانہْ ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽ہی ۽وج ۽طللؼًا ۽اسفڈ ۽یک ۽رطف ۽اشآہ ۽ےہ ۽ہی ۽دصق ۽یک۽‬
‫طمم‬
‫مطمح ْانظارھم ْجمیعا ْواال ْفاطالق ْعدمہ ْفْ وصٓف۽ںیم۽ےہ۽ویکہکن۽اُ۽امتس۽یک۽ ٓا ٓاء۽یک۽ ح۽یہی۽ےہ۽ؿٓہن۽‬
‫ِ‬
‫۽ںیم۽دعس ۽اسفڈ ۽اک۽افالط۽وہاگ۽اؿٓ ۽اس۽رپ۽اُ ۽ےک۽‬ ‫الخطاء ْالیمکن ْان ْیحمل ْعلیہ ْما ْف ْجمیعْ خلا ۽یک۽وصٓف‬
‫القتاوی ْفان ْمنہم ْمن ْیقصل ْبعسر ْالقصلْ کالس۽وک۽ومحمل۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽ویکہکن۽ضعب۽اُ ۽ںیم۽ےس۽رسعِ۽‬
‫ف ۽رخمچ ۽یک ۽ئانء ۽رپ ۽رٕط ۽رکےت۽‬
‫اصٍيآ ۽ےک ۽شاھت ۽اؿٓ ۽ضعب ۽غٕ ِ‬ ‫وممھنْمنْیقرقْبِربْمخرج۔ ْ‬
‫ںیہ۔(ف)‬
‫صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اما ْاذاقرأمکان ْالذال ْظاء ْاومکان ْالضاد ْظاءْ خق ۽یسک ۽ےن ۽ڈال ۽یک ۽ہگج ۽فاء ۽لااضڈ ۽یک ۽فاء ۽لا ۽اس ۽اک ۽سکع ۽ایکوت۽‬
‫اوعَل ْالِلب ْفتقسد ْصلٰوتہ ْوعیلہ ْا کثراالئمۃْ ایکس ۽امنٓ ۽افدس ۽وہاجیگیئ ۽‪،‬اؿٓ ۽اثَٖ ۽ا ہم ۽ایس ۽رپ ۽ںیہ۽دمحم ۽نب ۽ ہمل۽‬
‫ورویْعنْمحمدْبنْسلمۃْرحمۃْاللْ ْتعاٰل ْان اْ ٓحمۃ ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽نیلع ۽ےس ۽ ؿی ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽‬
‫ٰ‬
‫ٌ‬‫ک‬‫ش‬ ‫صٍ‬
‫ویکہکن۽یمجع۽ولگ۽اُ۽رحؿف۽ںیم۽ا يآ۽ںیہن۽رک ْ۽‪،‬اؿٓ۽اقیض۽‬
‫ز‬‫غم‬ ‫التقسد ْالن ْالعجم ْالیمیزون ْبنی ْھذہْ‬
‫ص‬
‫اامس ۽ادیہشل ۽ا ِ ۽رٕاملا ۽رکےت ۽ےھت ۽ہک ۽انسح ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہی ۽اہک۽‬
‫الحروفْو ْکانْالِایضْاالمامْالش یدْالمحسنْ‬
‫اجےئ۽ہک۽ارگ۽ٓلاُ۽رپ۽اس۽رطچ۽آوخڈاجٓی۽وہایگ۔‬
‫یِولْاالحسنْفیہْانْیِولْانْجری ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 310 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَل ْلسانہ ْولم ْیکن ْممیزاوف ْزعمہ ْانہ ْادیْ اؿٓ ۽ؿہ۽اصٍيآرکےنؿاال۽ہن۽اھت۽اؿٓ ۽اس۽اک۽امگُ ۽یہی۽اھت۽اس۽ہملک۽وک۽‬
‫الکلمۃْعَلْوج اْالْتقسدْوْکذاْرویْعنْمحمدْ حیحص۽وطٓ۽رپ۽اڈا۽ایک۽ےہ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ‪،‬دمحم۽نب۽اقملئ۽اؿٓ۽خیش۽‬
‫بنْمِائلْوالشیخْاالمامْاسماعیلْالزاہدْ‪1‬۔ ْ الیعٰمس۽اسلادہ۽ےس۽یھب۽ایس۽رطچ۽ ؿی۽ےہ۔(ف)‬

‫مٔآہی۽ںیم۽ڈٓلآہ۽طعنـف۽ڈانیل۽ؿفانیل۽ےہ‪:‬‬
‫قالْالِایضْابوالمحسنْوالِایضْابوْعاصمْانْ اقیض ۽اوبانسحل ۽اؿٓاقیض ۽اوب ۽اعمص ۽ےن ۽اہک ۽ہک ۽ارگ ۽ااسی ۽دمعًا ۽ایک ۽وت۽‬
‫تعمدْفسدْوان ْجریْعَلْلسانہْاوکانْالْیعرفْ امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ۽ارگ۽ٓلاُ۽رپ۽آ۽وخڈ۽اس۽رطچ۽وہایگ۽لا۽ؿہ۽‬
‫التمیزْالیقسدْوھواعدلْاالقاو یلْوھو ْالمختارْ اصٍيآ ۽ہن۽رک۽اتکس۽اھت۽وت۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اؿٓ ۽ہی۽امتس۽اوقال۽ںیم۽‬
‫دتعمل۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽اتخمٓ۽ےہ۔(ف)‬
‫‪2‬۔ ْ‬
‫ایس۽رطچ۽دنہہی۽ںیم۽اس۽ےس۽وقنمل۽۔‬
‫اقول‪ْ:‬والظاھرْانْھذہْاالخؾیاراتْترجعْاٰلْشقْ اوقل۽‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ۽)۽فاہٖ۽ہی۽ےہ۽ہک۽امتس۽اخيالافف۽ںیم۽اتخمٓ۽‬
‫الجوازْعندْالخطأْاماْالقسادْعندْالعمدْفینبیغْ اوقال۽وجآ ۽یک۽رطف۽ایس۽وصٓف ۽ںیم۽ٓاعج۽وہےت۽ںیہ۽خق۽‬
‫االتقاق ْعلیہ ْکما ْتِدم ْما ْیقیدہ ْعن ْالحلیۃْ ااسی۽اعمصلہ۽خلاءً۽ؿاعق۽وہ۔ٓاہ۽اعمصلہ۽دمعًا۽اک۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اسفڈ۽‬
‫امنٓ۽رپ۽اافتط۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ہیلح۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اافڈہ۽ےک۽وطٓ۽رپ۽‬
‫والتصر یحْبہْعنْالطحطاویْوھومعینْاستظ ارْ‬
‫م‬‫شٍ‬ ‫ق‬
‫زگٓا ۽۔اؿٓ زلاؿی ۽یک ۽رصتحی ۽زگٓی ۽‪،‬اؿٓ ۽المک ۽اک ۽وطبٓ ۽ا ہآ۽‬
‫اال کملْانہْمجمْلْماْفْجمیعْالقتاویْکیفْواذاْ‬
‫انہک ۽ہک ۽اتفؿی ۽اجف ۽اک ۽اامجل ۽یہی ۽ےہ ۽ــ"اک ۽ینعم ۽یھب ۽یہی ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫جعلوا ْالتعمد ْمن ْالردة ْفما ْبِاء ْالصلٰوة ْھذاْ‬
‫ےسیک۽ہن۽وہ۽احالہکن۽اوہـُ۽ےن۽دمعًا ۽ااسی۽رکےن۽ےس۽آدتاڈ ۽اک۽مکح۽‬
‫اگللا ۽وت۽امنٓ ۽ےک۽لایق ۽ٓےنہ۽اک۽ایک۽ینعم! ۽اؿٓہی۽اہنمك ۽یہ۽ؿاحض۽‬ ‫واضحْجدا۔ ْ‬

‫ےہ۔(ف)‬

‫غم‬
‫‪ 1‬صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ہبتکم۽اقڈٓہی۽اجعم۽اظنہیم۽ٓوضہی۽الوہٓ۽ص‪۷۷۴‬‬
‫‪ 2‬اتفؿی۽مٔآہی۽یٰلع۽احضيۃ۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽لصف۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷۵/۷‬‬
‫‪Page 311 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مجنپ‪ :‬اضڈ۽ؿ۽ڈال ۽ںیم ۽رٕط۽افصف۽اک۽ڈرک ۽وغل۽ؿ۽وضفل۽اؿٓ ۽لحم۽ثحب۽ےس۽رسکی۽زعمؿل‪،‬دقتم۽نیم۽اک ۽كلسم ۽ولعمس۽ےہ ۽ہک۽اُُ۽ےک ۽اہیُ۽نساہب۽ؿ۽‬
‫دعس۽نساہب۽رپ۽اطلًا۽رظن۽ںیہن۽اؿٓ۽اتم رنی۽غٕف۽رخمچ۽لا۽رسع۽زیمت۽رپ۽احلؿ۽رکےت۽ںیہ۽افصف۽ےس۽اںیہن۽یھب۽ثحب۽ںیہن۽‪،‬ہن۽افصف۽وخایہ۽ہن۽وخایہ۽‬
‫ٓا شاین ۽زیمت۽وک۽زلتسمس۽‪،‬ہن۽اُُ۽اک۽نسآک۽ڈمرآی۽رپ۽احمک ۽ؿ۽ہلمہم۽ڈال۽ہلمہم۽ےس ۽وساےئ۽اابطط ۽ےک۽ھچک۽رٕط ۽ںیہن۽اؿٓ۽رٕط ۽زیمت ۽یک۽آ شاین۽نیبم۽‬
‫اؿٓلاےئ۽صٍياہ۽ےس۽دعتمڈ۽افصف۽ںیم۽ابتنی۽لاس۽اؿٓ۽ڈمرآی۽لصف۽وصنمص۽اىالس۽‪،‬۽ؿ۽وہجمٓہ۽ؿطسٍغليہ۽طنٌؼہ۽علؼلہ۽ےہ۽اڈٓف۽ومہمہس۽طسٍفلہ۽طٌؼذہ۽‬
‫ےب۽علؼلہ۽اخہین۽ؿ۽جالہص۽ؿ۽ہیلح۽ؿدنہہی۽ؿ۽ٓڈااتخملٓؿریغاہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انْکانْالْیمکنْالقصلْبنیْالحرفنیْاالْبمشِۃْ ارگ۽ڈؿ‪ ۵‬۽رحوفُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽تقشم۽ےک۽ریغب۽اصٍيآ ۽نکمم۽ہن۽وہ۽‬
‫ےسیج۽فاء۽اؿٓ۽فء۽اخل(ف)‬ ‫کالطاءْمعْالتاء‪1‬۔الخ ْ‬
‫رشچ۽زجٓہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قال ْالرماین ْوغیہ ْلوال ْاالطباق ْلصارت ْالطاءْ ٓامین ۽ؿریغہ ۽ےن ۽اہک ۽ہک ۽ارگ ۽اابطط ۽ہن ۽وہ ۽وت ۽فاء ۽ڈال ۽وہ ۽اجےئ ۽ک ۽‬
‫اس ۽ےئل ۽ہک ۽اابطط ۽ےک ۽ىالؿہ ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽وکیئ ۽رٕط۽‬ ‫داالالنہْلؼسْبؼن ماْفرقْاالْاالطباق۔‪ْ 2‬‬
‫یہ۽ںیہن۔(ف)‬
‫مشش‪ :‬وتفی ۽دنؿی ۽اک ۽وقل ۽ہک ۽اضڈ ۽ؿڈال ۽ڈؿ ۽رحؿف ۽اغتمریاینعمل ۽بیجع ۽‪ ،‬۽اافلؿ ۽اغتمری ۽اینعمل ۽ںیہ ۽ارگ ۽یمسم ۽ اڈ ۽وت ۽اُ ۽ک ۽ےئل ۽ینعم ۽اہکُ ۽‪،‬وھال۽‬
‫اتبےیئ۽وت۽ہک۽رجمڈ۽رحف۽ص۽ےک۽ایک۽ینعم۽وہےئ۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اامسء۽وصقمڈ۽ینعی۽دحؿڈ۽ڈال۽وت۽ہن۽ڈؿ۽رحف۽ہن۽اُُ۽ںیم۽اقمل۽‪،‬شالڈ۽ہی۽انہک۽اچاہ۽اؿٓ۽انہک۽ہن۽ ٓا لا۽‬
‫ہک ۽ض وْد ۽ڈؿ ۽رحف ۽جڈااگہن ۽ںیہ‪ ،‬۽یسک ۽ےملک ۽ںیم ۽اُُ ۽اکریغت ۽ینعم ۽ےک ۽ےئل ۽زلتسمس ۽اغتری‪ ،‬۽ہی ۽ینعم ۽یف ۽انطبل ۽ارگ ۽وصقمڈ ۽یھب ۽وہُ ۽وت ۽اؿّل ًا ۽افالط۽‬
‫ونممه۽‪ ،‬۽لام ًيا۽ہٖ۽ریغت ۽ںیم ۽رییغت۽دحبِ ۽اسفڈ۽دموفه۽‪،‬ڈوھکی ۽ضالنیْوْدالنی۽ںیم۽زک ۽دقٓ۽اغتری ۽ینعم۽ےہ ۽رگم۽ققحم ۽یبلح۽ےن ۽ریغت ۽ہن۽املا۽وھذاْ‬
‫ببداھتہْغینْعنْابانۃ۽(ہی۽لاف۽دبیہی۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽اتحمچ۽ایبُ۽ںیہن۔ف)‬
‫و‬
‫متفہ‪ :‬ڈؿونُ۽رحوفُ۽ںیم۽اغتری۽وصف۽ہٖ۽زگ۽ضق۽ےک۽ےئل۽وہس ك۽ ميَٖ۽وک۽زلتسمس۽ںیہن۽چ‪،‬چ۽یک۽ ٓا ؿآ ں۽ہ ین۽جڈا۽ںیہ۽رگم۽رتک۽وک۽اُ۽ںیم۽‬
‫زیمت۽تخس۽ڈمرآ۔ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ذکر ْمحمد ْبن ْالقضل ْف ْفتاواہ ْان ْالرتكْ دمحم۽نب۽لضف۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽رحتری۽ایک۽ہک۽رتک۽ولوگُ۽ےک۽‬
‫ےئل۽احء۽یک۽اڈایگیئ۽تقشم۽ےک۽ریغب۽نکمم۽ںیہن۽اخل(ف)‬ ‫الیمکنہْاقامۃْالحاءْاالْبمشِۃْ‪3‬الخ۔ ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪۷۹۹/۴‬‬
‫غمً‬
‫‪ 2‬ا ح۽ارکفلہی۽رشچ۽ادقمل۽صۃ۽ازجلٓلۃ۽بلطم۽ایبُ۽اُ۽االانسُ۽یلع۽آنغۃ۽ااسقس۽وبطمہع۽اجتٓف۽ابتکل۽احیلم۽ہلحم۽یئبمب۽ص۽‪۴۸‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 3‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۵‬ۻ‪۴-‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 312 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽زمہہ ۽ؿ ۽ط ۽یک ۽ ٓا ؿآؿُ ۽اک ۽ابتنی ۽ےہ ۽رگم ۽ىالہم ۽شایم ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽امہّٓ ۽ٓامےن ۽ےک ۽وعاس ۽رپ ۽اُُ ۽ںیم ۽زیمت۽امکل ۽لکشم۽‬
‫غ‬
‫ےہ۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فْالؾتارْخانیۃْاذالمْیکنْبنیْالحرفنیْاتحادْ اتتٓ۽اخہین۽ںیم۽ےہ۽خق۽ڈؿ۽رحوفُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ا ِ‬
‫داحڈ۽رخمچ۽ہن۽وہ۽‬
‫المخر جْوالقربہْاالْانہْفیہْبلویْالعامۃْکالذالْ اؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽غٕف ۽رخمچ ۽وہ ۽رگم ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽رضؿٓف ۽اعہم۽‬
‫مکان ْالصاد ْوالظاء ْمکان ْالضاد ْالتقسد ْعندْ وہ۽طيلًا۽اصڈ۽یک۽ہگج۽ڈال۽لا۽اضڈ۽یک۽ہگج۽فاء۽ڑپاھ۽وت۽ضعب۽اشمخئ۽ےک۽‬
‫مٔڈلک۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اھ۽ںیم۽اتہکوہُ۽اس۽ئانء۽رپ۽اقف۽وک۽‬
‫بعض ْالمشائخ ْاھ ْقلت ْفینبیغ ْعَل ْھذا ْعدمْ‬
‫زمہہ۽ےک۽شاھت۽دبےنل۽ںیم۽اسیج ۽ہک۽امہّٓ۽ٓامےن۽ےک۽وعاس۽‬
‫القساد ْف ْابدال ْالِاف ْھمزة ْکما ْھو ْلغۃ ْعوامْ‬
‫یک۽ٓلاُ۽ےہ۽یھب۽اسفڈ۽ںیہن۽وہلا۽اچےئہ۽ویکہکن۽ؿہ۽اُ۽ڈؿونُ۽ےک۽‬
‫زمانناْفان مْالْیمیزونْبؼن ماْویصعبْعلْمھیْ‬
‫ڈٓایمُ ۽اصٍيآ ۽ںیہن ۽رک شکٌْ ۽ےسیج ۽ڈال ۽اؿٓ ۽ٓاء ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽رٕط۽‬
‫‪1‬‬
‫ی‬ ‫م‬
‫جداْکالذالْ عْالزاءْوھذاْکلہْقولْالمتاخر نْ ْ رکلا ۽اُ ۽رپ ۽اہنمك ۽یہ ۽ڈمرآ ۽ؿ ۽لکشم ۽ےہ‪،‬ہی ۽امتس ۽اتم رنی ۽ےک۽‬
‫وقل۽رپ۽ےہ۽اھ۽لااصتخٓ(ف)‬ ‫اھْباختصار ْ‬
‫اُ۽ابعٓاف۽ےس۽ؿاحض۽ ُہـا۽ہک۽ڈمرآی۽زیمت۽ںیم۽ہٖوقس۽ےک۽ےئل۽اُس۽اکاحل۽ربتعم۽ےہ۔۽غٕف۽رخمچ۽لا۽نساہب۽ؿریغہ۽ھچک۽رضؿٓ۽ںیہن۽‪،‬وت۽وعاس۽دنہ۽‬
‫ارگ۽ص۽ؿ۽ڈ ۽ںیم۽زیمت ۽رپ۽اقڈٓ ۽ںیہن۽وت۽ؿہ۽اُُ ۽ےک۽ےئل۽ایس ۽تقشم ۽لصف ۽یک ۽لصف۽ںیم ۽ںیہ۽سج۽ںیم ۽ضْوْظْوْتْ‪ْ،‬ط۽اک۽امشٓ۽وہا۽اف ۽ابعٓف۽‬
‫شایم۽وقنمہل‪،‬وتفی۽دنؿہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽لثم۽امتس۽ابعٓاف۽ثحب۽ےس۽ضحم۽اگیبہن۽ہکلب۽اشٍياڈ۽رکےن۽ؿاولُ۽ےک۽رصحی۽جالف۽ اڈ۽وہُ۽ک ۽اؿٓ۽ڈانیل۽‬
‫مکح۽وجآ۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۽اؿٓدصقًا۽طعنـف۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽رپ۽لاافتط۽دقتمنیم۽ؿ۽اتم رنی۽مکح۽نل ِ‬
‫الُ۽امنٓ۔۽‬ ‫رپ۽وطبٓ۽اتم رنی۽ ِ‬
‫ف ْ"اک۽رتہمج۽ھجمس۽ انی۽اؿٓ۽لاف۽ےہ۽‬ ‫ن۽‪،‬۽ع ٰ ْ‬
‫ََل۽‪ْ ِ ،‬‬ ‫۽اجُ۽مٔاڈٓ۽رعیب۽ابعٓف۽ںیم" ِم ْ ْ‬
‫متشہ‪:‬۽اہیُ۽لک۽دمآک۽ائانےئ۽رصع۽رپ۽کالس۽اھت۽رگم ِ‬
‫اؿٓ۽اقمید۽ؿ۽ اڈ۽ؿ اس۽نلعےئ۽اىالس۽لک۽ٓشایئ۽اؿ۽ٓ۽ ؎۽‬
‫ا ں۽اعسڈف۽مٔؿ ِٓ۽لآؿ۽تسین‬
‫لاہن۽وزسڈ۽جڈاےئ۽دنشخبہ‬
‫تقشم۽سج۽ےس۽وتفی۽دنؿہ۽ےن۽اشٍياڈ۽ایک۽اس۽ثحب۽وسال۽ےس۽اطلًا۽قلعتم۽یہ۽ںیہن۽نلعء۽اک۽ؿہ۽وقل۽وصٓف‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ ‪ ،‬بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم‪،‬۽‪/۴‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 313 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خلا۽ؿٓ ّك۽ںیم۽ےہ۽ہک۽زغلس۽ٓلاُ۽ےس۽لاؿفص۽دقٓف۽الک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا۽لکن۽اجےئ۽اؿٓ۽اہیُ۽اصف۽وصٓف۽زجع۽ےہ۽ہک۽‬
‫ہی۽فانیل۽لا۽اس۽ےک۽اشمہب۽ڈانیل۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ہٖزگ۽اڈاےئ"ص"رپاقڈٓ۽ںیہن۽سج۽رطچ۽زخالۃ۽االلمک۽ؿ۽ہیلح۽یک۽ابعٓف۽زگٓی۽ہک‬
‫ان ْالسنۃ ْاال کراد ْواھل ْالسواد ْواالتراك ْغیْ رکڈ‪،‬۽رعایق۽‪،‬رتک۽ولوگُ۽یک۽ٓلاںین۽اُ ۽رحؿف۽یک۽اڈایگیئ۽رپ۽‬
‫اقڈٓ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫طائعۃْفْمخار جْھذہْالحروف‪1‬۔ ْ‬
‫اتفؿٰی ۽اامس ۽اقیض ۽اخُ ۽ؿریغہ ۽یک ۽ابعٓف ۽اؿرپ ۽زگٓی ۽ہک ۽اس ۽وقل ۽وک ۽اذا ْاخطأْبذکرْحرفْمکانْحرف‪2‬۔(ینعی ۽ارگ ۽الک۽‬
‫رحف ۽یک ۽ہگج ۽ڈؿرسا ۽رحف ۽خلاءً ۽ٓلاُ ۽ےس ۽لکن ۽ایگ ۽۔ف)ںیم ۽ڈرک ۽رٕاملا ۽اف ۽ققحم ۽یلع ۽االفالط ۽اک ۽آشاڈ ۽الج ۽ؿ ۽ا یل ۽شٌٍْ‪ ،‬۽حتف ۽ںیم۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫اما ْالحروف ْفاذاوضع ْحرفا ْمکان ْغیہ ْفاماخطأْ ٓاہ۽اعمصلہ۽رحؿف۽اک‪،‬۽وتخق۽الک۽رحف۽وک۽یسک۽ڈؿرسّ۽رحف۽یک۽‬
‫و‬
‫واماعجزاْفاالولْانْلمْیغیْالمعینْالتقسدْوْانْ ہگج ۽ٓ ھ ۽ڈلا ۽اجےئ ۽وت ۽ہی ۽خلاءً ۽وہاگ ۽لا ۽زجعًا‪ ،‬۽ ہلی ۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫غیفسدت ْفالعربة ْف ْعدم ْالقساد ْعدم ْتغیْ ارگینعم۽ںیہن۽دبال۽وت۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽ینعم۽دبل۽ایگ۽وہ۽‬
‫المعین‪ْ،‬وحاصلْھذاْانْکانْالقصلْبالْمشِۃْتقسدْ وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہاجےئ ۽ک ۽‪ ،‬۽ س ۽امنٓ ۽ےک ِ‬
‫۽دعس ۽اسف ۽ڈ۽ںیم۽ینعم ۽ےک۽‬
‫وان ْکان ْبمشِۃ ْقیل ْتقسد ْوا کثرھم ْال ْتقسدْ دبتلی۽ہن۽وہےن۽اک۽اابتعٓ ۽ےہ۽اس۽کالس۽اک۽احلص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽‬
‫ھذاعَل ْرأی ْھو ْالء ْالمشائخ ْ‪ْ ،‬ثم ْلم ْتنضبطْ رحؿف ۽ںیم ۽اصٍيآ ۽ریغب ۽تقشم ۽ےک ۽نکمم ۽وہ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہک ۽‪،‬۽‬
‫فروع مْفاوردْْفْالخالصۃْماْظاھرہْالؾنافْللمتا ملْ اؿٓ۽ارگ۽اس۽ںیم۽تقشم۽وہ۽وت۽ضعب۽ےن۽اہک۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽نکیل۽‬
‫اثَٖ۽ےک۽مٔڈلک۽افدس۽ہن۽وہک ۽ہی۽اُ۽اشمخئ۽یک۽ٓاےئ۽ےک۽اطمقب۽‬ ‫فاالوٰل ْقول ْالمتِدمنی ْوالثاین ْوھو ْاالقامۃ ْعجزاْ‬
‫کالحمدلل ْ ْالرحمن ْالرحیم ْبال اء ْفی ا ْاعوذْ ےہ‪،‬۽رھپ۽اُ ۽یک۽امتس۽رٕؿاعف ۽ؿ ۽زجایئف ۽وک۽طبضنم۽ںیہن۽۔۽ س۽‬
‫ٰ‬
‫خ‬ ‫ہ‬ ‫ج‬
‫بالم ملۃ ْ ْالصمد ْ ْبالسنی ْان ْکان ْیج داللیل ْوْ الہص۽ںیم۽ایسی۽زیچ۽وک۽ؿآڈ۽ایک۽ایگےہ۽وج۽اظب ٖ۽اص ق۽وغٓ۽ؿرکف۽‬
‫الن ارْفْ حیحہْوالْیِدرْفصلوتہْجائزةْولوْتركْ ےک۽اہُ۽انمیف۽ےہ۽‪،‬۽ س۽دقتمنیم۽اک۽وقل۽اؿیٰل۽ےہ۽اؿٓ ۽ڈؿرسی۽‬
‫ٰ‬ ‫تص‬
‫وصٓف‬
‫ج دہ ْفقاسدة ْوال ْ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلا ًء۽اخل۽وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک‪/۴ ،‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 314 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫حمنْالرحیم ۽ںیم‬
‫ہک۽ہی۽لمع۽زجعًا ۽وہ۽طيلًا الحمدللْ ْ‪ْ،‬الر ٰ‬ ‫یسعہْانْیرتكْفْبایقْعمرہْاھْمختصرا‪1‬۔ ْ‬
‫"ھا"ےک۽شاھت۽‪،‬اعوذ ںیم۽ڈال۽ےک۽شاھت۽اؿٓ۽الصمدںیم۽نیس۽‬
‫ےک۽شاھت۽ڑپاتھ۽ےہ‪،‬اس۽وصٓف ۽ںیم۽ارگ۽اس۽ےن۽حیحصت۽ےک۽ےئل۽‬
‫ضق۽ؿٓؿٓ۽تنحم۽یک۽اؿٓ۽اقڈٓ۽ہن۽وہاکس۽وت۽ایکس۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽اؿٓ۽جڈؿ۽‬
‫دہج۽رتک۽رکڈی۽وت۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽ےئل۽لایق۽رمع۽ںیم۽‬
‫جڈؿدہج۽رتک۽رکےن۽یک۽اجنگشئ۽ںیہن۔اھ۽ا ً‬
‫اصتخٓا(ف)‬
‫ف۽زجع۽ںیم۽اس۽‬ ‫ڈوھکی۽خلا۽ؿ۽زجع۽وک۽اصف۽ڈؿ۽وصٓںیت۽اقتملل۽غٕآ۽ڈلا۽اؿٓ۽ؿہ۽رٕط۽تقشم۽اک۽وقل۽رصف۽وصٓف۽خلا۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽وصٓ ِ‬
‫رفتےق۽اک۽اطلًا۽لاس۽ہن۽ایل۽ہکلب۽س۽ؿ۽ص۽ؿڈ۽ؿ۽ڈ۽یک۽طياولُ۽ےس۽رصف۽شتمہب۽اہ تف۽ؿ۽ریغ۽شتمہب۽ڈؿونُ۽اک۽اسکیُ۽مکح۽وہلا۽رصاجۃً۽فاہٖ۽رٕام۽‬
‫ڈلا۽وت۽احب ك۽زجع۽وضغمف۽طغڈؿف۽ہکلب۽لارفلص۽طغکـف۽ومغمف۽ضق۽وک۽ػنغ ًا۽الک۽مکح۽شالم۽اؿٓ۽رحف۽ؿ۽ڈؿ۽رحف۽اک۽رٕط۽لالط۔‬
‫مہن‪ :‬۽املا ۽ہک ۽ہن ۽فاء ۽فاہفئ ۽جڈلڈہ ۽یک ۽دصقمك ۽رپ ۽رظن ۽وہیئ ۽ہن ۽ڈال ۽وعاس ۽رپ ۽ہن ۽اوقا ِل ۽نلعء ۽ںیم ۽رٕط ۽زجع ۽ؿ ۽خلا ۽ؿریغہ ۽رپ ۽اؿٓ۽‬
‫طؼر‬
‫لاابته۽ضعب۽نلعےئ۽اتم رنی۽آشاڈ۽ادقس۽الص۽ا ہم۽ذمہق۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ مہن۽ ح۽ؿاتخمٓ۽وہمجٓ۽نیققحم۽یھب۽دنسپ۽ہن۽ ٓا لا۽‪،‬ہی۽ضق۽‬
‫و‬ ‫طسل ّ‬
‫ش۽رگم۽اتم رنی۽اک۽رصف۽الک۽یہ۽وقل۽رفتہق۽تقشم۽ہن۽اھت۽دعتمڈ۽اوقال۽ےھت۽آا رملہ۽اامس۽اقیض۽اوباعمص۽ؿ۽اامس۽دمحم۽انب۽اقملل۽ؿ۽‬
‫اامس۽الیعٰمس۽ٓادہ۽ؿریغمہ۽ااکمٔاامجڈ۽اک۽وقل۽تہب۽وقّف۽اھت۽سج۽رپ۽اامس۽ٓادہ۽ےن۽وتفٰی۽ڈلا‪،‬اامس۽نسحم۽ؿ۽اصخ ِق۽زخالۃ۽االلمک۽ےن۽انسح۽‬
‫اہک‪،‬زخالۃ۽ااتفلؿٰی۽ؿہیلح۽ؿریغامہ۽ںیم۽اتخمٓ۽اتبلا‪،‬ؿدَٖ۽رکڈٓی۽ؿ۽دنہہی۽ؿریغامہ۽ںیم۽ادتعال۽االاقؿلی۽رٕاملا۽ہک۽ہی۽ضق۽ابعٓاف۽ٓریِ۽ا ۽‬
‫اہچٓس۽زگٓ ں۽ینعی۽ارگ۽خلاءً۽الک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا۽ٓلاُ۽ےس۽لکن۽ایگ۽لا۽زیمت۽ںیہن۽اجاتن۽وت۽امنٓ۽افدس۽ںیہن‪،‬۽اس۽وقل۽ںیم۽تقشم۽‬
‫ؿریغہ۽اک۽ھچک۽رفتہق۽ہن۽اھت۽رصف۽خلاءً۽لا۽دعس۽زیمت۽رپ۽مکح۽ےہ۽اس۽دقتری۽رپ۽ؿاخق۽اھت۽ہک۽ؿ۽ؿ۽ڈ۽اک۽الک۽احل۽وہ۽اؿٓ۽احبل۽دعس۽نبمڈ۽تحص۽‬
‫امنٓ۽رپ۽وتفٰی۽ڈلا۽اجےئ۽وکُ۽یس۽یہقف۽رظن۽ومخق۽وہیئ۽ہک ِ‬
‫۽وقل۽اتم رنی۽یہ۽ انی۽اھت۽وت۽ہی۽وقل۽لیلج۽ہن۽ایل۽اجےئ۽احالہکن۽اس۽یک۽وقف۽‬
‫ہلیلج۽‪،‬شاےن۽ڈآڈ‪،‬رھپ۽سج۽تحلصم۽ےک۽ےئل۽وقل۽ا ہم۽دقتمنیم۽ےس۽دعؿل۽وہا۽ینعی۽وعاس۽رپ ٓا شاین۽‪،‬۽ؿہ۽یھب۽ایس۽ںیم۽امت۽ؿآلڈ۽‪،‬۽اہُ۽‬
‫طعم‬
‫ارگ ۽وظنمٓ ۽یہ ۽ہی ۽وہ ۽ہک ۽ؿاہہیب ۽ریغ ۽دلقمنی ۽دنؿی ۽ےک ۽مٔاڈٓاُ ۽ مٍِ ۽یک ۽امنٓ ۽ںیم ۽ڈٓیتس ۽لاںیئ ۽اؿٓ ۽وعاس ۽اہلسٍق ۽یک ۽امنٓ ں ۽مٔلاڈ۽‬
‫وہاجںیئ‪،‬اس۽ےئل۽ؿہ۽وقل۽رفتہق۽اایتخٓ۽ایک۽وت۽اایتخٓ۽ےہ۔‬
‫ڈمہ‪ :‬ہکلب۽اہیُ۽الک۽اؿٓ۽وقل۽لاوقّف۽اھت۽ےسج۽اامس۽اوبااقلمس۽افصٓ۽ؿ۽اامس۽دمحم۽ ہمل۽ؿریغامہ۽اجلّہ۽ا ہم۽ےن۽اایتخٓ۽رٕاملا۽اؿٓ۽‬
‫تہب۽اشمخئ۽ےن۽اُس۽رپ۽وتفی۽ڈلا۽ہک۽رظن۽ومعس۽ولبی۽رپ۽ےہ۽اہجُ۽اميالےئ۽اعس۽وہ۽تحص۽رپ۽وتفٰی۽ڈ ں۽ےگ۽ایس۽شایم۽ںیم۽ںیہی۽اھت‪:‬‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽رشچ۽دہاہی۽لصف۽یف۽ارقلا ٔہ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۴/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 315 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وفْالتاتارْخانیۃْعنْالحاویْحیکْعنْالصقارْ لالآ ۽اخہین۽ںیم۽احؿی ۽ےس۽وقنمل۽ےہ ۽ہک۽اامس۽افصٓ ۽اہک۽رکےت۽‬
‫انہ ْکان ْیِول ْالخطاء ْاذا ْدخل ْف ْالحروفْ ےھت۽ہک۽رحؿف۽ںیم۽خلا۽وہاجےئ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽وہیت۽ویکہکن۽‬
‫الیقسد ْالن ْفیہ ْبلوی ْعامۃ ْالناس ْالن مْ اس ۽ںیم ۽وعاس ۽اانلس ۽وک ۽دشلڈ ۽رضؿٓف ۽ےہ ۽ویکہکن ۽ؿہ ۽تقشم۽‬
‫ےک۽ریغب۽اُ ۽رحؿف۽وک۽اڈا ۽ںیہن۽رک شکٌْ۽اھ‪،‬۽ایس۽ںیم۽ےہ۽خق۽‬
‫الیِیمون ْالحروف ْاالبمشِۃ ْاھ ْوفی ا ْاذالمْ‬
‫غ‬
‫ڈؿرحوفُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽اداحڈ۽رخمچ۽اؿٓ۽ ٕف۽رخمچ۽ہن۽وہ۽اہتبل۽اس۽‬
‫یکن ْبنی ْالحرفنی ْاتحاد ْالمخرج ْوالقربہْ‬
‫ںیم۽ومعس۽ولبی۽وہ۽وت۽ضعب۽اشمخئ۽ےک۽اہُ۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اھ۽‬
‫االان ْفیہ ْبلوی ْالعامۃ ْال ْتقسد ْعند ْبعضْ‬
‫ااصتخٓا۽اؿٓ۽امتس۽ابعٓف۽ےھچیپ۽زگٓ۽یکچ۽ےہ۔(ف)‬
‫المشائخْ‪ْ1‬اھْمختصراْوقدْمرْتمامہْ۔ ْ‬
‫ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قال ْبعض م ْالتقسد ْممھن ْابوالِاسم ْالصقارْ ضعب ۽نلعء ۽ےن ۽اہک ۽ہک ۽امنٓ ۽افدس ۽ںیہن ۽وہک ۽‪،‬ایہن ۽ںیم ۽خیش۽‬
‫ومحمد ْبن ْوسلمۃ ْوکثی ْمن ْالمشائخ ْافتوابہْ اوبااقلمس ۽اافصلٓ ۽اؿٓدمحم ۽نب ۽ ہمل ۽ںیہ‪،‬اؿٓ ۽ریثک ۽اشمخئ ۽ےن۽‬
‫ف۽اعہم۽یک۽ئان۽رپ۽ایس۽رپوتفٰی۽ڈلا۽ےہ۽ویکہکن۽وعاس۽اخمٓچ۽‬
‫لعموم ْالبلوی ْفان ْالعوام ْال ْیعرفون ْمخار جْ رضؿٓلا ِ‬
‫رحؿف۽ےس۽ؿاتیفق۽ںیہن۽ٓےتھک۔(ف)‬
‫الحروفْ‪2‬۔ ْ‬
‫ا ۽س ۽وقل ۽رپ ۽وت ۽رصاجۃً ۽سکع ۽ اڈ ۽وہلا ۽اھت۔ ۽اہیُ ۽ؿ ۽اخص ۽فاہفئ ۽عليلہ ۽ڈہلیل ۽ؿاہہیب۽ڑپےتھ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ڈ ۽لا ۽اشمہب ۽ڈ ۽ںیم ۽اعس ۽اميال ۽وخڈ ۽اںیہن۽‬
‫وتفؿُ۽ےس۽شالئ۽ےن۽لقن۽ایکہک۽الک۽لال۽اعس۽اس۽ٓامےن۽ںیم۽ہی۽وہیئگ۽ےہ۽ہک۽ص۽وک۽وصبٓف۽ڈ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اف۽وت۽الٓس۽اھت۽ہک۽اُ۽‬
‫فاویئُ۽دنؿویُ۽ےک۽اھبویئُ۽یک۽امنٓ۽افدس۽رکےت۽اؿٓ۽اعہم۽وعاس۽یک۽امنٓ۽حیحص۽الحمدْلل ْتلكْعشرةْکاملۃْوقدبیقْخبایافْ‬
‫زاویاْلوْالْانْالسائلْاویصْباالجمالْالتؼناب ا(امتس۽رعتفی ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ےک۽ےئل ۽ےہ ۽ہی ۽ڈس‪ ۴۳‬۽اکلم۽ڈاللئ۽لمکم۽‬
‫ںیہ‪،‬۽ایھب۽ھچک۽ڈاللئ۽افخ۽ےک۽وگےش۽ںیم۽ٓہ۽ےئگ۽ںیہ۽ارگ۽شالئ۽ےن۽اامجل ًا۽ےنھکل۽اک۽ہن۽اہک۽وہلا۽وتمہ۽اُ۽اک۽یھب۽لڈرکہ۽رکڈےتی۽۔ف)۽اہیُ۽‬
‫لک۽اُ۽وتفؿُ۽یک۽احںیتل۽فاہٖ۽وہ۽ںیئگ۽اؿٓ۽ہی۽یھب۽ہک۽ؿہ۽اس۽فاہفئ۽احڈہث۽وک۽انو ۽اطلًا۽ںیہن۽‪،‬اومٓ۽وئسمہل۽ںیم۽رصف۽اس۽اک۽وجاف۽ٓاہ۽‬
‫ہک۽ہی۽مٔاه۽اخص۽اس۽رحف۽ںیم۽ویکُ۽ےہ۽لہج۽اؿٓ۽وعاس۽اہلسٍق۽ےک۽حہال۽اک۽ملع۽ص۽اک۽ڈمرآ۽رتنی‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽‪،‬۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃااقلٓی ‪ ،‬وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪/۴،‬ۻ‪۷۹‬‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 2‬جليۃ۽ا ذلی۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 316 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رحؿف۽وہلا۽وت۽فاہٖ۽اڈا۽ہن۽وہ شکٌْ۽ںیم ُ۽ؿہ۽نلع۽اؿٓ۽ہی۽حہال۽مٔامٔرگم۽رٕط۽ہی۽ےہ۽ہک۽امہّٓ۽وعاس۽ےن۽اعمڈاﷲ ۽کالس۽اﷲ ۽ؿرحتفی۽رحف۽‬
‫زنمل۽نم۽اﷲ ۽اک۽دصق۽ہن۽ایک۽‪،‬۽ؿہ۽یہی۽اچےتہ۽ںیہ۽ہک۽وج۽رحف۽اہیُ۽اﷲ ۽زعّؿ۽لج۽ےن۽الآا۽ےہ۽ایس۽وک۽ڑپںیھ۽اُیس۽اک۽آاڈہ۽رکےت۽اُیس۽یک۽‬
‫مٌّق۽ٓےتھک۽اؿٓ۽اےنپ۽ٓمع۽ںیم۽یہی۽ےتھجمس۽ہک۽ہی۽رحف۽اہجُ۽لک۽مہ۽ےس۽اڈا۽وہاتکس۽ےہ۽اس۽یک۽یہی۽ ٓا ؿآ۽ےہ۔رگم۽نلعےئ۽ؿاہہیب۽وک۽اہکُ۽‬
‫لاف۽ہک۽زجع۽ؿ۽لہج۽ےک۽ےنعط۽ںیھجمس۽‪،‬۽ڈػٌّـُ۽ڈمرآویُ۽یک۽اشکشک۽ںیم۽ٓںیہ۽ؿاہُ۽وت۽ذمہق۽یک۽ئان۽یہ۽ ٓا ٓاس۽رپؿٓی۽ےہ۔رتاؿحی۽یک۽‬
‫ٓا ھٹ۽‪،‬۽ؿرت۽یک۽الک۽ٓتعک۽ںیم۽تمسق۽ےس۽اںیھن۽اؿٓؿُ۽ےک۽وق۽ل۽لم۽ےئگ۽ؿٓہن۽الص۽وصقمڈ۽یہ۽ ٓا ٓا ِس۽سفن۽ےہ۔۽اجٓا۽اتگل۽ےہ۽ممیت۽‬
‫رکول۽‪،‬۽امجه۽ںیم۽امٔال۽ہن۽وہ۽لسغ۽ہن ۽رکؿ‪،‬۽شال۽ڈؿ۽شال۽وعٓف۽یک۽ربخ ۽ہن۽آ ےئ۽وعٓف۽اک۽اکنچ ۽رکڈؿ۽‪،‬نیت۽فالںیق۽الک۽ہسلج۽ںیم۽‬
‫ںیہک۽ےب۽جالہل۽وھجمس‪،‬۽ھچ۽زیچ۽ےک۽وسا۽ضق۽ںیم۽وسڈ۽ٓؿا۽‪،‬وخُ۽ؿ ڈآ۽ؿریغہ۽ڈؿ۽الک۽زیچ ں۽لالاک‪،‬لایق۽امتس۽اایشء۽یتح۽ہک۽رشاف۽‬
‫یھب۽فاہٖ۽۔ےب۽لاک۽ٓول۽رضؿٓف۽وک۽ٓلا۽ےس۽وخڈ۽اینپ۽یٹیب۽ٓاض ی‪،‬۽یجیتھب‪،‬۽وسیلیت۽اخہل۽ضق۽جالل۽ہکلب۽یگس۽وھپیھپ۽ےک۽ےئل۽یھب۽یہی۽‬
‫ایخل۽۔ااہتنےئ۽ ٓا ٓاس۽یبلط۽ہی۽ہک۽ؿوض۽ںیم۽رس۽ےس۽امعہم۽ڈمرآ۽اؿرپ۽یہ۽ےس۽حسم۽رکول‪،‬۽ومیٰل۽ضًزي ٰہ۽اعتیٰل۽ےن۽ ‪‬‬
‫رٕاملا مت۽بعمامتکم۽وھجمس‪،‬۽ؿہ۽وت۽ؿہ۽لکشم۽ہی۽ےہ۽ہک۽اہوھتُ۽ےک۽ےئل۽مکحِ۽لسغ۽ ٓا لا۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ڈوھےن۽ےس۽ ٓا نیتس۽ڈوھلا۽ڈمرآ۽رت۽‬
‫و‬
‫ہک۽ےچنہپ۽یھب۽ ھيگْ۽اؿٓ۽ڑپکا۽یھب۽رت‪،‬۽ؿٓہن۽اںیہن۽ایدیکم۽یک۽ہگج۽آستؼنکم۽ئان انی۽ایک۽ڈمرآاھت۽‪،‬اہیُ۽الک۽ریغ۽دلقم۽اصخق۽اک۽وقل۽‬
‫ُک‬
‫اھت ۽اصوبح ۽مت ۽ےن ۽و دج ۽ںیم ۽ ٓا ف ۽ڈمرآلاُ ۽اگلیل ۽ںیہ ۽امہٓی ۽وت ۽اجّٓ ۽ںیم ۽خق ۽ ٓا ھکن ۽ ھلی ۽ےیکت ۽رپ ۽اہھت ۽امٓ ۽رک ۽طيہ ۽رپ ۽ریھپ ۽ےئل ۽اؿٓ۽‬
‫اچٓلایئ۽رپ۽ےھٹیب۽ےھٹیب۽ڈؿ‪۵‬۽ٓںیتعک۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽احلف۽ںیم ُ۽ڈلک۽ٓےہ۔املسمون۽رکہمی"لمْتجدْواماء"ےک۽ینعم۽ےھجمس۽ینعی۽خق۽‬
‫والْحولْوالْقوةْاالْ‬
‫ّ‬ ‫اچٓلایئ۽رپ۽ٓ۔اھ۽وہا۽ڑھگا۽ہن۽ےلم۽وت۽ہیکت۽رپ۽اہھت۽امٓ۽ول۽ارگ۽ہچ۽لاس۽وک۽یٹم۽ہن۽ةغٓ‪،‬۽ہن۽ہیکت۽ڈآ۽وک۽ ص۽ہن۽ ٓا ٓآ‪،‬۽‬
‫باللْْالواحدْالِہار۔ویُ۽یھب۽ہکبج۽ؿہ۽دصقی۽رحتفی۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽زجع۽لا۽لہج۽لا۽خلا۽یک۽فیحصت۽‪،‬وت۽ؿیہ۽اقح۽لاالاکنٓ۽ےہ۽اؿٓ۽وعاس۽‬
‫اک۽اُ۽ےک۽نلعء۽ےس۽املع۽وہلا۽ؿاحض ۽ ٓا اکشٓ ۽‪،‬۽الص۽اس۽دقٓ۽ےہ‪ٓ ،‬ا ےگ۽ارٕاؿ۽ؿرفتطی۽ؿاخق۽اذحلٓ۽۔۽ہی۽وجاف ۽اومٓ۽وئسمہل ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ہلئسم۽اخص۽ںیم۽قح۽قیقحت۽قیقح۽لا ؾٌـل۽ؿ۽رطع۽حیقنت۽ااکمٔ۽رزـل۽ہی۽ےہ۽ہک۽ومیٰل۽زعؿلج۽ؿابتٓک۽ؿ۽اعتیٰل۽ےن۽غٕ ٓا ُِ۽ میظ۽الآا۽اؿٓ۽‬
‫ںیمہ۽دمحباﷲ ۽اس۽ےک۽مظن۽ؿ۽ینعم۽ڈؿونُ۽ےس۽طٌعيڈ۽ایک۽ہٖ۽املسمُ۽رپ۽قح۽ےہ۽ہک۽اُےس۽اسیج۽ارتا۽ؿاسی۽یہ۽اڈارکّ‪،‬۽رحف۽یک۽ ٓا ؿآ۽دبےنل۽‬
‫ںیم۽امشیبٓ۽ہگج۽اافلؿ۽لمہم۽ٓےتہ۽لا۽ینعم۽ھچک۽ےس۽ھچک۽وہاجےت۽ںیہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اعمڈاﷲ ۽رفک۽ؿاشالس۽اک۽رٕط۽وہاجلا۽‪ٓ ،‬ا ؿآ۽حیحص۽ےس۽وج۽‬
‫ینعم۽ےھت۽اامیُ۽ےھت۽اؿٓ۽دبےنل۽رپ۽وج۽دیپا۽وہےئ۽اُ۽اک۽ااقتعڈ۽رصحی۽رفک۽وت۽اعمڈاﷲ ۽ؿہ۽کالس۽اﷲ ۽ویکرکن۽وہا‪ٓ ،‬ا لکج۽اہیُ۽وعاس۽ہکلب۽ریثک۽‬
‫احصف ۽ؿظع۽‬
‫۽رکیل۽ریقف۽ےن۽وگبس ۽وخڈ ۽ومولی۽اصوبحُ۽‪،‬۽ا ِ‬
‫ِ‬ ‫ہکلب ۽اثَٖ ۽وخاص۽ےن۽اس۽ا ۽ریطخ ۽ںیم۽دماہٌق ۽ؿ ۽ےب۽رپؿایئ۽اانپ۽اعشٓ‬
‫ؿڈٓس۽ؿوتفٰی۽وک۽اخص۽اچنپمك۽ںیم۽مٔصال۽ڑپےتھ۽انس قلْھوْاللْْاھد احالہکن۽ہٖزگ۽ہن۽اﷲ ۽ےن۽اھد رٕاملا۽ہن۽انیمِ۽ؿیح۽نیلع۽اٰولصلہ۽‬
‫لٍ لً‬
‫ؿا س ش۽ےن۽اھڈ۽اچنہپلاہن۽اصخق۽غٕ ٓا ُ۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اھد۽ڑپاھلا۽رھپ۽ہی۽غٕ ٓا ُ۽ویکرکن۽وہا‪،‬احد ےک۽ینعم۽الک۽اکيال‬

‫‪Page 317 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشلک۽ؿ۽ریظن۽ےس۽لاک۽ ماال۽اؿٓ۽اھد ےک۽ینعم۽اعمڈاﷲ ۽مٔڈل۽زمکؿٓ۽فْالِاموسْاالھدْالجبانْزادفْتاجْالعروسْ‬
‫الضعیف‪1‬۽(اقومس۽ںیم۽ےہ۽االھد مٔڈل‪،‬۽لاچ۽ارعلؿس۽ںیم۽زمکؿٓ۽اک۽ااضہف۽ایک۽ےہ۔ف)‬
‫م‬
‫يٍِ۽افتؿف۽ٓہ۽آ۽اجک۽ضق۽لکذا‬
‫(اُ۽ںیم۽مٔا۽رٕط۽ےہ۽ہی۽اہکُ۽اؿٓ۽ؿہ۽اہکُ)‬
‫لل‬
‫الرجس۽اس۽دقٓ۽وجتلڈ۽ہک۽ہٖ۽رحف۽ےس۽اتممٓ۽اؿٓ۽دبتلی۽ؿ يٍس۽ےس۽ارتحآ۽وہ۽ہٖ۽املسمُ۽رپ۽الٓس۽ےہ۽حیحصت۽اخمٓچ۽ؿ۽ااقصۃ۽رحؿف۽اک۽اامتہس۽رٕص۽‬
‫طًزً‬
‫ش۽‪،‬نلعےئ۽اتم رنی۽اک۽وتفٰی۽اعمڈاﷲ ۽رپؿاہن۽ےب۽رپؿایئ۽ںیہن۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽وک۽لیھک۽ئانےئ۽اؿٓ۽جالف۽ماْانزلْالل ۽وج۽یج۽ںیم۽ ٓا ےئ۽ڑپھ۽ انی۽‬
‫نغل‬
‫ف۽ ش۽‪،‬مّلعت۽ہن۽رکلا۽اؿٓ۽اس۽ا امہ۽وک۽اکلہ۽انھجمس۽طلغ۽وخاین۽غٕآ ُ۽رپ۽ےمج۽ٓانہ۽وکُ۽اجمٔ۽ےہک۽اگ۽‪،‬اس۽لہس۽ااگنٓی۽یک۽الک۽‬ ‫انمضق۽‪،‬۽لاؿفص۽دقٓ ِ‬
‫ریظن۽ ُضِ۽ےکچ۽‪،‬اﷲ ۽وکادحامانننیع۽اشال۽س۽اؿٓ۽اعمڈ۽اﷲ ۽اھڈانہکرصحی۽ڈانشس۽‪،‬املا۽ہک۽ںیھمت۽دصقِ۽ڈانشس۽ںیہن۽رھپ۽اس۽ےس۽ایک۽ ُہـا۽رفک۽ےس۽چب۽‬
‫ےئگ۽لاف۽یک۽انشًق۽ایک۽اجیت۽ٓےہ۽ک ‪،‬رعتفی۽ےئجیک۽اؿٓ۽ایس۽اک۽دصق۽وہ۽رگم۽ظفل ُ۽ؿہ۽ںیلکن۽وج۽رصحی۽ڈس۽وہُ۽ایک۽نلعےئ۽اتم رنی۽اےس۽جالل۽اتبےئگ۽‬
‫ںیہ۽؟۽کلّا۽‪،‬۽ؿاﷲ ۽‪،‬۽حاشالل ۽حیحص۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ ۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاْنعسْاحدکمْوھوْیصَلْفلیقدْحیتْیذھبْعنہْ خق۽مت۽ںیم۽یسک۽وک۽امنٓ۽ںیم۽اؿھگن۽ ٓا ےئ۽وت۽وس۽اجےئ۽اہیُ۽لک۽‬
‫النومْفانْاحدکمْاذاصَلْوھوناعسْالْیدریْلعلہْ ہک۽دنین۽یلچ۽اجےئ۽ہک۽اؿ ےتھگ۽ںیم۽ڑپےھ۽اگ۽وت۽ایک۽ولعمس۽شالڈ۽اےنپ۽‬
‫یذھب ْلؼستغقر ْفلؼسب ْنقسہ‪2‬۔رواہ ْمالك ْوْ ےئل۽ڈاعےئ۽رفغمف۽رکےن۽ےلچ۽اؿٓ۽اجبےئ۽ڈاع۽دب۽ڈاع۽ےلکن۽اےس۽‬
‫البخاری ْومسلم ْوابوداؤد ْوالرتمذی ْوا بن ْماجۃْ اامس ۽امکل ۽‪،‬اخبٓی‪،‬ملسم‪،‬اوبڈاؿڈ ۽‪،‬رتذمی ۽اؿٓانب ۽امہج ۽ےن۽‬
‫عنْامْالمؤمننیْالصدیِۃ ْریضْالل ْتعاٰلْعن ا۔ ْ رضحف ۽اس ۽اوملنینم ۽یدہقی ۽ٓیض ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽اہنع ۽ےس ۽ٓؿامك۽‬
‫ٰ‬
‫ایک۽ےہ۔‬
‫خق۽اؿ ےتھگ۽ںیم۽امنٓ۽ےس۽عنم۽ایک۽ہک۽اامتحل۽ےہ۽شالڈ۽اےنپ۽ےئل۽ڈاعےئ۽دب۽لکن۽اجےئ۽ارگہچ۽دصقِ۽ڈاع۽ےہ۽وت۽وخڈ۽اج ےت۽ںیم۽وخڈ۽اﷲ ۽‬
‫زعؿلج ۽یک ۽شاُ ۽ںیم ۽تخس ۽اتسگیخ ۽اک ۽ہملک ۽ہن ۽طقف ۽اامتحل ًا ہکلب ۽رجتلۃً ۽لآاہ ۽طيہ ۽ےس ۽اکنانل ۽ویکرکن ۽وگآا ۽وہےکس ۽ارگہچ ۽دصق ۽انثےہ۔ااقتُ۽‬
‫رشفی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وجتلڈ۽غٕ ٓا ُ۽امہ۽اومٓ۽ںیم۽ےس۽ےہ۽ؿہ۽رحؿف۽وک‬ ‫منْالم ماتْتجویدْالِر ٰانْوھواْعطاء ْ‬

‫‪ 1‬لاچ۽ارعلؿس۽رشچ۽اقومس۽لصف۽اغھاء۽نم۽لاف۽ادلال۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۸۷۷/۵‬‬
‫‪ 2‬ؤمفا۽االامس۽امکل۽اماجء۽یف۽ٰولصہ۽الّليل۽وبطمہع۽ثار۽دمحم۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽ص‪،۴۳۳‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽اولوض۽نم۽اونلس۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۶۷/۴‬‬
‫‪Page 318 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الحروفْحِوق اْوردْالحرفْاٰلْمخرجہْواصلہْ اےکن ۽وقحط ۽ڈانی ۽اؿٓ ۽ہٖرحف ۽وک ۽اےکس ۽رخمچ ۽اؿٓ ۽الص ۽یک ۽رطف۽‬
‫والْشكْانْاالمۃْکماْھمْمتعبدونْبق مْمعاینْ وللالا ۽ےہ‪ ،‬۽لالہبش ۽اطق ۽ہملسم ۽سج ۽رطچ ۽اعمین ۽غٕ ٓا ُ ۽ےک ۽مہف۽‬
‫الِراٰن ْواقامۃ ْحدودہ ْھم ْمتعبدون ْبتصحیحْ اؿٓ ۽دحؿڈ ۽غٕ ٓا ین ۽ےک ۽افنڈ ۽ںیم ۽لادنب ۽ےہ ۽ایس ۽رطچ ۽ؿہ ۽غٕ ٓا ُ ۽ےک۽‬
‫م اافلؿ ۽یک۽حیحصت۽اؿٓ ۽اںیہن۽ایس۽رطہقی۽ؿفص۽رپ۽اڈا ۽رکےن ۽یک ۽یھب۽‬
‫القاظہ ْواقامۃ ْحروفہ ْعَل ْالصقۃ ْالمتلِاة ْ نْ‬
‫ٔ‬ ‫غ‬
‫لادنب ۽ےہ۽سج۽رطچ۽اُ ۽وک۽ ٕاف ۽ےک۽ا ہم۽ےن۽اڈا ۽ایک۽سج۽اک۽‬
‫ائمۃ ْالِرأة ْالمتصلۃ ْبالحضرة ْالنبویۃ ْوقد ْعدْ‬
‫ہلسلس ۽دنس ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽لک ۽لصتم ۽ےہ۽‬
‫غ‬ ‫ٌ‬‫ھ‬ ‫غ‬ ‫العلماءْالِرأةْبغیْتجویدْلحنا‪ْ1‬ملخصا۔ ْ‬
‫اؿٓنلع ۽ےن ۽ریغب ۽وجتلڈ ۽ےک ۽ ٕ ٓا ُ ۽ڑپ ْ ۽وک ۽نحل ۽ ٕآ ۽ڈلا ۽ےہ۽‬
‫صلز ًػا(ف)‬
‫ڈوھکی ۽یسیک ۽رصتحی ۽ےہ ۽ہک ۽نلعےئ ۽رکاس ۽غٕا ٔف ۽ےب ۽وجتلڈ ۽وک ۽نحل ۽اتبےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽انسح ۽ااتفلؿٰی ۽اتفؿ ٰی ۽مٔآہی ۽ںیم ۽رٕاملا‪:‬‬
‫انْاللحنْحرامْبالْخالف‪2‬نحل۽ضق۽ےک۽مٔڈلک۽رحاس۽ےہ۔۽ؿذہلا۽ا ہم۽ڈنی۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽ےس۽وکیئ۽رحف۽‬
‫نغل‬
‫طلغ ۽اڈا ۽وہلا ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽یک ۽حیحصت ۽ؿ ش۽ںیم ۽اُس ۽رپ ۽وکشش ۽ؿاخق ۽‪،‬ارگوکشش ۽ہن ۽رکّ ۽اگ۽ذعمؿٓ ۽ہن ۽ٓںیھک ۽ےگ ۽اؿٓامنٓ ۽ہن ۽وہک ۽‪،‬ہکلب۽‬
‫وہمجٓ۽نلع۽ےن۽اس۽یعس۽یک۽وکیئ۽دح۽رقمٓہن۽یک۽اؿٓ۽مکح۽ڈلا۽ہک۽لارمع۽ابشہن۽ٓؿٓ۽ہشیمہ۽دہج۽ےئک۽اجےئ۽یھبک۽اس۽ےک۽رتک۽ںیم۽ذعمؿٓ۽ہن۽وہاگ۽‬
‫‪،‬یہی۽وقل۽اامس۽امٔامیہ۽انب۽ویفس۽ؿاامس۽نیسح۽نب۽عیطم۽اک۽ےہطیحم۽ںیم۽ایس۽وک۽اتخمٓاوتفلٰی۽رٕاملا۽‪،‬اخہین۽ؿجالہص۽ؿحتف۽العرری۽ؿ ایق۽‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫ا فالچ۽ؿاتفؿی۽ا رذۃ۽ؿ۽اجعم۽ارلومٓ۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿ۽ٓڈا مزيآؿریغاہ۽ںیم۽ایس۽رپزجس۽ایک۽‪،‬۽ىالہم۽انب۽ا شزيہ۽ےن۽ایس۽وک۽رحمٓ۽اتبلا‪،‬ىالہم۽امٔامیہ۽‬
‫یبلح۽ےن۽ىٍيہ۽ںیم۽ایس۽وک۽دمتعم۽رٕاملا‪،‬ارگہچ۽اامس۽مٔاہُ۽ومحمڈ۽ےن۽ڈریخہ۽ںیم۽اس۽وک۽لکشم۽اتبلا‪،‬اامس۽نب۽ااحلچ۽ےن۽ایس۽رپ۽یوعلی۽یک۽‬
‫فْفتاونا(اسیج۽ہک۽ہی۽شآّ۽اک۽شآا۽امہّٓ۽‬
‫ٰ‬ ‫‪،‬ىلّاہم۽قزلاؿی۽ےن۽احہیش۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ایس۽رطف۽لیم۽ایک۽کماْبؼناکلْذلكْ‬
‫اتفؿٰی۽ںیم۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽۔ف)۽وت۽ویکرکن۽اجمٔ۽ہک۽دہج۽ؿیعس۽لاالےئ۽فاط۽رسّ۽ےس۽رحف۽زنمل۽نم۽ارقل ٓا ُ۽اک۽دصق۽یہ۽ہن۽رک ں۽‬
‫ہکلب ۽دمعا ۽اےس ۽رتمؿک ۽ؿ ۽وجہمٓ ۽اؿٓ ۽اینپ ۽رطف ۽ےس ۽ڈؿرسا ۽رحف ۽اس ۽یک ۽ہگج ۽اقمئ ۽رکڈ ں ۽ھذاْمماْالیؽیحہْشر عْوالْدینْ‬
‫والعیاذْباللْْربْالعالمنی(رشتعی۽اؿٓ۽ڈنی۽اس۽یک۽ہٖ۽زگ۽ااجٓف۽ںیہن۽ڈےتی۽اﷲ ۽اعتیٰل۽یک۽انپہ۽وج۽امتس۽اہجونُ۽اک۽لاےنل۽ؿاال۽‬
‫ےہ۔ف)ریقف۽اتہک۽ےہ۽رفغاﷲ ۽اعتیٰل۽ہل۽دعب۽اس۽ےک۽رعس۽قیقحت۽رقتسم۽وہاکچ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽مظن۽ؿ۽ینعم۽حمٌغا ہکلب۽مظن۽ڈال۽‬

‫غ‬
‫‪ 1‬االاقتُ۽یف۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽ الصفل۽ااثلین۽نم۽ا مہماف۽وجتلڈ۽ارقل ٓا ُ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۳۳/۴‬‬
‫لٍسًٍ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہہی۽وحباہل۽مٔآلۃ۽اابلف۽ارلاعب۽یف۽اٰولصلہ۽ؿا ح۽ؿ۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽اخل وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۸‬ۺ‪۶۴‬‬
‫‪Page 319 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یلع ۽اینعمل ۽اکلاس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽مظن ۽ہی ۽رحؿف ۽ہب ۽رتبیت ۽رعمؿف ۽اؿٓ ۽لامہ ۽ابتمنئ ۽اؿٓ ۽دبتلی ۽زج ۽زلتسمس ۽دبتلی ۽لک ۽افُ ۽اوملفل ۽نم ۽ابمنئ۽‬
‫ابمنئ۽للمـفل۽نم۽ابمنئ۽اٰ ر(۽الک۽ابمنئ۽رحؿف۽اک۽ومجمہع۽ڈؿرسّ۽ابمنئ۽رحؿف۽ےک۽ومجمےع۽ےک۽ابمنئ۽وہلا۽ےہ۔ف)۽ںیم۽ںیہن۽‬
‫اجاتن۽ہک۽اس۽دبتلی۽دصقی۽ؿ۽رحتفی۽کالس۽اﷲ ۽ںیم۽ایک۽افتؿف۽املا۽اجےئ۽اگ۔یہی۽اشنم۽ےہ۽اامس۽یلضف۽ؿ۽اامس۽ومحمڈ۽ؿىالہم۽اقٓی۽ؿریغ۽مہ۽‬
‫ےک۽اُس۽مکح۽اک۽وج۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ںیم۽ص۽دمعًاؿ۽ےس۽دبےل۽اکرٕ۽ےہ۔‬
‫نؽ‬
‫اقول‪ْ :‬وال ْحاجۃ ْاٰل ْاستؿناء ْوما ْھو ْعَل ْالغیبْ اوقل‪ :‬۽ثاری ۽ٓاےئ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ؿاموھ ۽یلع ۽ابیغل ۽ يٍِ۽‬
‫بضننیْ‪،‬فانْھ ناْلؼسْاقامۃْالظاءْمِامْالضادْ وکیٰنثتسم۽رکےن۽یک۽رضؿٓف۽یہ۽ںیہن۽ویکہکن۽اہیُ۽فاء۽وک۽اضڈ۽یک۽‬
‫الن ْالمکان ْلؼس ْمکان ا ْخاصۃ ْبل ْمکان ماْ ہگج۽ٓانھک۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا لا ۽ویکہکن۽ہی۽رصف۽اضڈ ۽یہ۽اک ۽اقمس۽ںیہن۽‬
‫ہکلب ۽ےکی ۽دعب ۽ڈبرگّ ۽ڈؿونُ ۽یک ۽ہگج ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اُ ۽ڈؿونُ۽‬
‫جمیعا ْعَل ْالتوارد ْحیث ْقرئ ْب ما ْف ْالِرآنْ‬
‫ف ۽ ٕ ٓا ین ۽لا ك ۽ےہ ۽ےسیج ۽صراط ۽اؿٓ‬
‫م‬ ‫غ‬ ‫ٔ‬ ‫غ‬
‫رحؿف ۽ےک ۽شاھت ۽ ٕا ِ‬
‫فکان ْمثل ْصراط ْو ْسراط ْوبسطۃ ْو ْبصطۃْ‬
‫سراط‪،‬بسطۃ اؿٓ ۽بصطۃ‪،‬یؽسط ۽اؿٓ یبصط‪،‬۽‬
‫ویؽسط ْویبصط ْومصیطر ْومسیطر ْاٰل ْاشباہْ‬
‫مصیطر اؿٓ مسیطر اؿٓ اُ ۽ےک ۽مہ ۽لثم ۽ڈبرگ ۽اافلؿ ۽‪،‬‬
‫ذلك ْبخالف ْمغضوب ْمغظوب ْوبخالف ْسجیلْ‬
‫و‬
‫ذالف۽مغضوب ۽اؿٓ مغظوب ۽ےک۽اؿٓ ۽ ذالف۽سجیل ۽اؿٓ‬ ‫و‬
‫وصجیلْفانہْتبدیل۔ ْ‬
‫صجیل۽ےک۽ویکہکن۽اہیُ۽دبت یل۽ےہ۔ (ف)‬
‫ س۽زجص ًا۽الٓس۽ہک۽ہٖ۽رحف۽ںیم۽اخص۽رحف۽زنمل۽نم۽اﷲ ۽یہ۽اک۽دصق۽رک ں۽اؿٓ۽ایس۽ےک۽رخمچ۽ےس۽اےس۽اکنانل۽اچےئہ۽۔‬
‫رخمچ ۽اضڈ ۽ٓلاُ ۽یک ۽ڈینہ ۽لا ۽لاںیئ ۽رکؿف ۽ےہ ۽ویُُ ۽ہک ۽اثَٖ ۽ؤولہےئ ۽ٓلاُ ۽قلح ۽ےس ۽ونک ۽ےک ۽غٕبی ۽لک ۽ایس ۽اجمك ۽یک ۽اُُ ۽لاالیئ۽‬
‫ک‬
‫ڈآوھُ۽ےک۽رطف۽وج۽ؿطس۽ٓلاُ۽ےک۽احمڈی۽ںیہ۽غٕبی۽صالعظ۽وہلا۽وہا۽ زيلـُ۽یک۽رطف۽ڈٓآ۽وہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽رشؿه۽رخمچ۽الس۽‬
‫لک۽مٔےھ۽ٓلاُ۽یک۽رکؿف۽ڈآوھُ۽ےس۽لصتم۽وہیت۽لایق۽ٓلاُ۽اس۽رحتک۽ںیم۽اؿرپ۽وک۽لیم۽رکےک۽لاولُ۽ےس۽مٔڈیکی۽لاےئ۽ڈاوتنُ۽‬
‫لآلاُ۽یک۽ونک۽اک۽اُس۽ںیم۽ھچک۽ہصح۽ںیہن۽ؿہ۽اُ۽وقی۽رحوفُ۽ںیم۽ےہ۽وج۽اڈا۽وہےت۽ؿغك۽اےنپ۽رخمچ۽رپ۽ادامتڈ۽وقی۽امےتگن۽ںیہ۽سج۽‬
‫دقٓ۽شاسن۽اُ۽یک۽ ٓا ؿآ۽ںیم۽شٌٍْ۽ےس۽لاہٖ۽ ٓا یت۽ےہ۽ضق۽وک۽اینپ۽تیفیک۽ںیم۽ٓلگ۽ےتیل۽ںیہ۽ہک۽وکیئ۽لآہ۽شاسن۽اک۽اُُ۽ےک۽شاھت۽ ُجڈا۽اتلچ۽‬
‫ولعمس۽ںیہن۽وہلا۽خق۽لک۽اُ۽یک۽ ٓا ؿآمتخ۽ہن۽وہےل۽شاسن۽دنب۽ٓےہ۽ک ۽اےسی۽رحوفُ۽وک۽وہجمٓہ۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽جالف۽وک۽ومہمہس۽‬
‫َت۽ےہ۽لاْ َس َت ْش َح ْثُكْ َخ ْصقَہ۽ْطيلًا۽لاےئ۽ہثلثم۽وک۽رکمٓ۽رکےک۽وبےل۽ثلث۽وت۽ ٓا ؿآ۽لاےک۽شاھت۽‬ ‫نج۽اک۽اجعم۽فَحثَّہْ َشخ ُ ْ‬
‫ْص َسل َ ْ‬
‫الک۽ہصح۽شانک۽اک ُجڈا۽ولعمس۽وہاگ۽سفن۽دنب۽ہن۽وہا۽وہجمٓہ۽ںیم۽ااسی۽ںیہن۽ہکلب۽امتس۽شاسن۽وج‬

‫‪Page 320 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشؿه۽للفّـ۽ےک۽ؿغك۽وموجڈ۽وہ۽اُںیھن۽یک۽ ٓا ؿآ۽ےس۽رھب۽اجیت۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽لک۽اُس۽اک۽للفّـ۽متخ۽وہ۽ڈؿرسی۽ںیہن۽ ٓا یت۽ےسیج۽زْزْزْظْظْظْ‬
‫و‬
‫وییہن۽ضضض۽ہی۽ا ۽وقف۽ادامتڈ۽وکالٓس۽ےہ۽ہک۽ڈنہ۽لا۽قلح۽ےک۽یسک۽ےصح۽رپ۽ادامتڈ۽وقی۽ےب۽ ٓا ؿآ۽یھب۽احسب۽ڈس۽ےہ۽امک۽ال۽ زفی۽خق۽‬
‫اس۽ہگج۽ےس۽اس۽وطٓ۽رپ۽رحف۽ےلکن۽اگ۽وت۽ؿہ۽ص۽یہ۽وہاگ۽ہن۽اس۽اک۽ریغ۽۔رٕط۽وج۽ڑپلا۽ےہ۽اُس۽اک۽اشنم۽اںیھن۽ےس۽یسک۽لاف۽اک۽ٓہ۽اجلا۽ےہ۽طيلًا۽‬
‫ٓلاُ۽اےلگ۽ڈاوتنُ۽وک۽یگل۽لا۽ٓلاُ۽یک۽ونک۽ےس۽اکس۽ایل۽ہک۽ؿہ۽آ اغٓ۽رخمچ۽الس۽یک۽رطف۽یکھج۽۔ؤولہےئ۽ٓلاُ۽اک۽ؿطس۽ڈآوھُ۽یک۽اجمك۽‬
‫جالف۽وک۽جال۽احالہکن۽اُُ۽یک۽رطف۽لیم۽ڈٓاکٓ۽اھت۽لا۽ٓلاُ۽لاول۽یک۽رطف۽ہن۽اُاھٹیئ۽لا۽اُاھٹلا۽اچیہ۽رگم۽رحف۽یک۽ڈمرآی۽ؿ۽رغامك۽ ٓا ّٓ۽‬
‫ٓا یئ۽ہک۽ٓلاُ۽ڈف۽یئگ۽امک۽لٌٍبی۽اابطط۽ہن۽ ُہـا۽سج۽رطچ۽زلایئ۽ںیم۽لارجتہب۽اکٓ۽اک۽اہھت۽لاؿفص۽دصق۽كجھج۽رک۽اؿاھچ۽ڑپلا۽ےہ۽لا۽ادامتڈ۽ںیم۽‬
‫فعض۽ٓاہ۽لا۽رخمچ۽الس۽لک۽اک تعہل۽ہن۽ ُہـا۽ہی۽ایبُ۽ڈہک۽آڈیم۽رصف۽زنمل۽نم۽اللْْیہ۽اک۽اک۽ایخل۽رکےک ۽رپ۽ےنھکل۽اؿٓ۽لمع۽ںیم۽ٓ ےنھ۽اک۽‬
‫تعاٰل۽تحص۽اڈا۽ںیم۽تہب۽دمڈاگٓ۽ےہ۽وباللْْالتوفیق۔اف۽دعب۽اس۽ےک۽ااکس۽رخمچ۽ؿ۽رطہقی۽اامعتسل۽اجُ۽‬ ‫ےہ۽ہک۽انْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫یھب۽ےل۽اڈا۽رکےن۽ؿاےل۽اشمتہب۽ڈ۽ےس۽وت۽اس۽رقتری۽ ٓا ری۽اک۽ایخل۽رکےک۽چب۽ شکٌْ۽ںیہ۽اؿٓ۽ارگ۽ ٓا ڈیم۽لا۽ ٓا ر۽وج۽ھچک۽مہ۽ےن۽رحمٓہ۽افصف۽‬
‫نیم۽ایبُ۽ایک۽اُس۽ضق۽ےک۽ ااعف۽كی۽وطٓ۽رپ۽وہاجےئ۽وت۽نؼٍيا۽اف۽وج۽رحؿف۽ےلکن۽اگ۽ؿہ۽اخصل۽حیحص۽ؿ۽حیصف۽ص۽وہاگارگ۽ہچ۽لاؿافق۽‬
‫شٌٍْ۽ؿاال۽اینپ۽لاانشیئ۽ےک۽لاًق۽اےس۽ھچک۽ےھجمس۽لا۽ھچک۽ہن۽ےھجمس۽اؿٓ۽دقبٓ۽دقٓف۽اُس۽ےک۽مٔےنت۽ںیم۽یمک۽یھب۽ہن۽رکّ۽وت۽اف۽وج۽ھچک۽یھب۽‬
‫اڈا۽وہاگ۽تحصِ۽امنٓ۽اک۽وتفٰی۽ڈ ں۽ےگ۽ہک۽رسع۽ققحتم۽وہایل۽اؿٓ۽ذعٓ۽ؿاحض۽وہاکچ۽اؿٓ۽رسع۽اجمك۽رسی۽ےہ۔‬
‫‪ْ 1‬وقالْ اﷲ اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽رگایم ۽ےہ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽یسک۽اجُ ۽رپ۽وبھج۽ںیہن ۽ڈااتل۽‬
‫‪١‬‬ ‫تعاٰل ْ‬
‫قال ْالل ْ ْ ٰ‬
‫ر‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬رگم۽اس۽یک۽فا ك۽رھب۔۽ڈؿرسا۽ ٕامُ۽ےہ۽اﷲ ۽اعتیٰل۽مت۽رپ۽ ٓا شاین۽اچاتہ۽‬
‫‪ْ ‬‬ ‫تعاٰل ْ‬
‫اللْ ْ ٰ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽مت۽رپ۽ڈمرآی۽ںیہن۽اچاتہ۽۔شیتّ۽اقمس۽رپ۽رٕاملا۽اس۽ےن۽مت۽‬
‫‪3‬‬
‫ْ رپ۽ڈنی۽ںیم۽وکیئ۽ یگن۽ںیہن۽ٓیھک۔یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬ ‫تعاٰل ْ‬
‫وقال ْالل ْ ْ ٰ‬
‫‪‬‬
‫وقال ْصَل ْالل ْ ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْیسروا ْوالْ اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ۽ ٓا شاین۽دیپا۽رکؿ۽‪،‬لکشم۽ںیم۽ہن۽ڈاول۽‪،‬۽ںیتبحم۽دیپا۽رکؿ۽‬
‫تعسروا ْبشروا ْوال ْتنقروا‪ْ 4‬رواہ ْالشیخان ْعنْ ‪،‬رفنف ۽ہن ۽ڈالؿ۔اےس ۽اخبٓی ۽ؿملسم ۽ےن ۽رضحف ۽اسن ۽ٓیض ۽اﷲ ۽‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ(ف)‬ ‫ن‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ا سْریضْالل ْ ٰ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۹/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۸/۵‬ۻ‪۴‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪/۵۵‬ۻۺ‬
‫‪ 4‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽وقل۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رسیؿا۽اؿالنعضٖؿا وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ ‪۳۷/۵‬ۼ‬
‫‪Page 321 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رھپ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽دنع۽االاصنف۽ارتشاک۽افصف۽وخاہ۽اشٍياہ۽اوصاف۽یسک۽یک۽ صیصخ۽ںیہن۽وہ یتک۽ہک۽مٔاہِ۽زجع۽ےہ۽اایتخٓی۽ںیہن۽‬
‫اؿٓ۽ریغ۽اایتخٓی۽رپ۽مکح۽اجٓی۽ںیہن۽کماْقدْمناْفْجعلْاالتراكْالحاءْخا رءْوعوامْعصرْالعالمۃْالشایمْالِافْ‬
‫ھمزة(اسیج ۽ہک ۽مہ ۽ےن ۽ےھچیپ ۽ایبُ ۽ایک ۽ہک ۽رتک ۽ولگ ۽احء ۽وک ۽اخء ۽اؿٓ ۽ىالہم ۽شایم ۽ےک ۽ٓامہن ۽ےک ۽ولگ ۽ط ۽وک ۽زمہہ ۽ئانڈےتی۽‬
‫ںیہ۔ف)ؿاحض۽وہا۽ہک۽ہی۽فاہفئ۽جڈلڈہ۽سج۽ےن۽دصقًا۽اضڈ۽ڑپانھ۽رہھٹاایل۽اُ۽یک۽امنٓ۽وت۽لاامجه۽ا ہم۽دقتمنیم۽ؿاافتط۽اوقال۽ذموکٓہ۽‬
‫و‬
‫اتم رنی ۽یھبک ۽والالضالنی ۽لک ۽ںیہن ۽ےنچنہپ ۽لایت ۽‪ ،‬ہلی ۽یہ ۽ٓتعک ۽ںیم ۽مغضوب ۽یک ۽مغظوب ۽ڑپاھ ۽اؿٓ ۽امنٓ ۽ٓتصخ ۽وہیئ ۽اف۽‬
‫ااعفل ۽ےب ۽ینعم ۽ےئک ۽اجؿ۔ ۽ایس ۽رطچ ۽ارگ ۽وکیئ ۽اجلہ ۽رحف ۽زنمل ۽ض ۽اک ۽دصق ۽ہن ۽رکّ ۽ہکلب ۽دمعا ۽اس ۽وک ۽ڈال ۽وخاہ ۽وکیئ ۽رحف ۽ڑپانھ۽‬
‫نغل‬
‫رہھٹاےل۽اس۽یک۽امنٓ۽یھب۽طغڈؿف۽ےس۽ ٓا ےگ۽ہن۽ےلچ۽ک ۽ ش۽رخم۽ؿچ۽رطقی۽اڈاؿدصق۽حیحص۽دقبٓ۽دقٓف۽ہٖ۽صخش۽رپ۽الٓس۽رھپ۽وج۽ھچک۽اڈا۽‬
‫وہا۽وتفی۽لٍسَٖ۽تحص۽رپ۽احمک۔‬
‫نسأل ْالل ْ ْتؼسی ْکل ْعسی ْانہ ْولیہ ْوعلیہْ مہ ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ےس ۽وسال ۽رکےت ۽ںیہ ۽ؿہ ۽ہٖ ۽لکشم ۽وک ٓا شاُ۽‬
‫تعاٰل ْعَلْالبشیْوالنذیرْو ٰا لہْ رٕامڈّ۽ویکہکن۽ؿیہ۽امکل۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽رپ۽ؿہ۽اقڈٓ۽ےہ۽‪،‬۽اﷲ یک۽‬
‫قدیرْوصَلْاللْ ْ ٰ‬
‫ف۽ادقس۽رپ۽وج۽ریشب۽ؿ۽لڈری۽ےہ۽ ٓا ف۽یک۽‬‫ٓںیتمح۽لآل۽وہُ۽اس۽ڈا ِ‬ ‫وصحبہ۔ ْ‬
‫ٓا ل۽اؿٓ۽ااحصف۽رپ۽یھب۽۔(ف)‬
‫لاہلمجل۽دمعًا۽فا۽لا۽ڈاڈ۽ڈؿونُ۽رحاس۽‪،‬۽وجدصق۽رکّ۽ہک۽اجبےئ۽ص۽ؿ۽لاڈ۽ڑپوھُ۽اگ۽اُ۽یک۽امنٓ۽یھبک۽لاس۽افہحت۽لک۽یھب۽ہن۽ےچنہپ۽ک ۽طغڈؿف۽ؿ۽‬
‫طعنـف۽ےتہک۽یہ۽لال۽ضًہہ۽افدس۽ؿ۽لالط۽وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ۽وج۽رحؿف۽زنمل۽یہ۽اک۽دصق۽ٓکھيا۽اؿٓ۽ایس۽وک۽اڈا۽رکلا۽اچاتہ۽ےہ۽رھپ۽ارگ۽ایسی۽ہگج۽‬
‫یطلغ۽ڑپّ۽سج۽ےس۽طعًٰی۽ہن۽دبےل۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽ینعم۽دبل۽ےئگ۽وت۽ڈؿ۽احل۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽لا۽وت۽ہی۽صخش۽اڈاےئ۽رحف۽رپ۽‬
‫اقڈٓ۽اھت۽مٔاہ۽زغلس۽ٓلاُ۽لا۽حہلًا۽لا۽وہسًا۽ٓلاُ۽ےس۽لکن۽ایگ۽وت۽امہّٓ۽ذمہق۽دیسلااامس۽امظع۽ٓہمح۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ؿ۽رحمٓ۽ذمہق۽دیسلا۽اامس۽‬
‫دمحم۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽ےک۽مٔڈلک۽امنٓ۽طللؼًا۽افدس‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽دبال۽وہا۽ہملک۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ںیم۽ںیہن۽وت۽اامس۽اوب۽ویفس۽ٓحمۃ۽اﷲ ۽اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽اک۽یھب۽اافتط۽وہرک۽اامجه۽ا ہم۽دقتمنیم۽ہک۽امنٓ۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽اتم رنی۽ےک۽اوقال۽ریثکہ۽ؿ۽رطضمف۽ںیہ۔‬
‫ہلئسم۽ربمنۻۺ‪ :۷‬آ۽ڈریل۽جنگ۽رپہنگ۽اہجُ۽ ٓا لاڈ۽علض۽یلیپ۽تیھب۽ ہلس۽ہفیلخ۽اغہی۽شخب۽ ۻ‪ٓ۴‬خق۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اثَٖ۽حہال۽وک۽وقادعِوجتلڈ۽ےس۽ااکنٓ۽ےہ۽اؿٓ۽لاقح۽اجےتن۽ںیہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫م‬
‫وجتلڈ ۽ ٌض ۽یعطق ۽غٕ ٓا ُ ۽ؿ ۽اابخٓ ۽وتمارتہ۽دیس ۽االسن ۽ؿااجلُ ۽نیلع ۽ؿیلع ۽ ٓا ہلٖ ۽الضف ۽اٰولصلہ ۽ؿا سالس ۽ؿاامجه ۽لاس ۽احصہب ۽ؿ ۽لانیعب ۽ؿشامٔ ۽ا ہم۽‬
‫غ‬
‫رکاس۽ویلع۽ارلوضاُ۽ا مصيڈاس۽قح۽ؿ۽ؿاخق۽اؿٓ۽ملع۽ڈنی۽رشه۽اغہی۽ےہ۽قالْاللْ‬

‫‪Page 322 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪1 ‬۽(اﷲ ۽اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽اؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽وک۽وخف۽رہھٹ۽رہھٹ۽رک۽ڑپوھ۔ف)اےس۽طللؼًا۽لاقح۽اتبلا۽ہملک۽رفک۽‬ ‫اعتیٰل۽‬
‫ےہ۽ؿاایعلڈ۽لاﷲ ۽اعتیٰل۽۔اہُ۽وج۽اینپ۽لاؿاػفی۽ےس۽یسک۽اقدعّ۽رپ۽ااکنٓ۽رکّ۽ؿہ۽ااکس۽لہج۽ےہ۽اےس۽ ٓا اگہ۽ؿ۽صٍٍ ّيہ۽رکلا۽اچےئہ۽۔۽والل ْ‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔‬
‫ٰ‬
‫مکی۽ٓعیب۽االؿّل۽ۻ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آمٔ یل۽ہلحم۽ڈریخہ۽ ہلس۽تبحم۽نیسح۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۺ‪:۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اثَٖ۽امنٓی۽طعًٰی۽امنٓ۽ےک۽ںیہن۽اجےتن۽ںیہ۽اؿٓ۽ہن۽ہملک۽رشفی۽ےک۽‬
‫طعًٰی۽اجےتن۽ںیہ۽ س۽اجانن۽ینعم۽ہملک۽رشفی۽اؿٓ۽امنٓ۽ےک۽اؿرپ۽لمع۽رکلا۽تہب۽رضؿٓی۽ےہ۽ س۽ارگ۽الہِ۽رعف۽اؿٓ۽رعیب۽اجےنن۽ؿاےل۽‬
‫رعیب۽ںیم۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽لایق۽الہ۽ٓلاُ۽اینپ۽اینپ۽ٓلاُ۽ںیم۽رعیب۽اک۽رتہمج۽رکےک۽ڑپںیھ۽وت۽امنٓ۽ڈٓضق۽اؿٓ۽حیحص۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ینعی۽ارگنمٔی۽‬
‫وخاُ۽ارگنمٔی۽ںیم۽اؿٓ۽لارگی۽ؿاےل۽لارگی۽ںیم۽اؿٓ۽آڈؿ۽ؿاےل۽آڈؿ۽ںیم۽مًزگاہن۽امنٓ۽ڑپںیھ۽؟۽بؼنواْتوجروا(ایبُ۽رکؿ۽اؿٓ۽ارج۽‬
‫لاؿ۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ایہ۽ہہک۽رک۽ںیہن۽ ٓا یت‪،‬۽رمگایہ۽اک۽الہپ۽اھپلک۽یہی۽ےہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽ےک۽ڈل۽ےس۽اابته۽لیبس۽ومنینم۽یک۽دقٓ ۽لکن۽اجےئ۽امتس۽اطّق۽‬
‫وحہم ۽وک ۽ویبوقف ۽اجےن ۽اؿٓ ۽اینپ ۽ٓاےئ ۽اگل ۽اجےن ۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےک ۽ٓامہن ۽ادقس ۽ںیم ۽یہی ۽یمجع ۽ولگ۽‬
‫رشمف ۽لاشالس ۽وہےئ ۽رضحف ۽لالل ۽یشبح ۽ےھت۔رضحف ۽ظہٌق ۽ٓؿیم‪،‬رضحف ۽املسُ ۽افٓیس ۽ؿ ۽اوب ۽ہٖریہ ۽ؿریغمہ ۽ٓیض ۽اﷲ ۽اعتیٰل۽‬
‫الڈ۽مجع۽حتف۽وہےئ۽الوھکُ۽یمجع۽رشمف۽لاشالس۽ ُہـےئ۽یھبک۽‬ ‫ مہن۽حمٌغا۽اؿٓ۽احصہب۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽ٓامہن۽ںیم۽وج۽ہٖآؿُ۽ل ِ‬
‫یھب۽مکح۽رٕاملا۽؟ہک۽مت۽ولگ۽اینپ۽ٓلاُ۽ںیم۽امنٓ۽ڑپاھ۽رکؿ۽‪،‬اف۽ریتہ۽وس۽مٔس۽ےک۽دعب۽ہی۽تحلصم۽ضعب۽دنہی۽ےب۽وملعُ۽وک۽وسیھج۽‬
‫ِ ح‬
‫ف۽غٕ ٓا ُ۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اخص۽رعیب۽ےہ۽‬ ‫اہلس۽ٓ مِٰ۽ںیہن۽ہکلب۽ؿوسہس۽اطیشُ۽ےہ‪،‬غٕا ٔ ِ‬‫اس۽دقٓ۽اک۽صالہظح۽اانت۽ےنھجمس۽وک۽اکیف۽ےہ۽ہک۽ا‬
‫ریغ۽رعیب۽ںیم۽اڈا۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽امنٓ۽لاڈٓضق۽وہک ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽امؿٓا۽ںیم۽اگہنگٓی۽ےہ‪،‬اہُ۽وج۽اعزج۽ضحم۽وہوت۽وبجمٓی۽یک۽لاف۽ ُجڈا۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحنہْ ٰ‬ ‫والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۻ‪:۷‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽یک۽اعڈف۽ہشیمہ۽امنِٓرغمف۽ںیم۽لاغٕا ٔف۽الک۽لا۽فصن۽ٓوکه۽لا۽‬
‫ك ۽اامطق ۽ںیم۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ےہ ۽ضعب۽دتقمی۽اس۽وک۽لادنسپ۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ ۽ضعب۽اس۽‬ ‫الہکم ۽لا ۽والشمس ۽اح ِ‬ ‫وسٓہ۽والض ٰ ْ‬
‫ح ۽لا ۽ ٰ‬
‫رطہقی ۽وک ۽لادنسپ ۽وبہج ۽وطا ك ۽‪،‬ایسی ۽وصٓف ۽ںیم ۽اامس ۽اینپ ۽اعڈف ۽ےک ۽وماقف ۽رکّ ۽لا ۽دتقمویُ ۽یک ۽لادعبآی ۽اایتخٓ ۽رکّ ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫وسٓںیت۽اےسی۽ؿغك۽ںیم۽ھچک۽ٓلاڈہ۽وت۽ںیہن۽‪،‬الک۽ٓؿٓ۽امنِٓرغمف۽ںیم۽ٓلڈ۽ےن۽‪۴۹‬۽لآہ۽اک۽‪۶‬۽ٓوکه‬

‫‪ 1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۶‬ۺ‪۸/‬‬
‫‪Page 323 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غم‬
‫‪ ‬اؿٓ۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽ۼ‪۵‬۽لآہ۽اک۽ ٓا ری۽ٓوکه"اُ۽ا ٌؼٍِ۽یف۽فلٰل"ڑپاھ۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽ڑپ ھٌْ۽رپ۽دتقمی۽‬
‫اہنمك۽شایک۽وہےئ۽‪،‬اؿٓ۽الک۽ومولی۽اصخق۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽ہی۽اامس۽اگہنگٓ۽وہےت۽ںیہ۽اانت۽مٔا۽ٓوکه۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ایسی۽وصٓف۽اؿٓ۽اےسی۽‬
‫ؿغك۽ںیم۽ںیہن۽اچےئہ۽عنم۽ ٓا لا۽ےہ‪،‬تسپ۽ہمّق۽دتقمویُ۽یک۽اکشمك۽رشى ًا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓاامس۽اصخق۽رپ۽رشى ًا۽ایک۽اسلاس۽اؿٓ۽گياہ۽‬
‫ےہ؟۽وس ۽ ٓا ڈیم ۽یک۽امجًق۽ںیم ۽ڈؿدتقمی۽لیلع ۽ریپاہن ۽شایل ۽یک ۽ؿہج۽ےس ۽ٓلاڈہ۽اکشمك ۽اؿٓ ۽اامس ۽وک ۽ ُمٔا ۽اجںین ۽ؿہ۽یھب ۽اسلاس ۽ڈےنی ۽ےس۽‬
‫گياہگآ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓرضح۽ینعی۽ریغ۽رفس۽ںیم۽امہّٓ۽ا ہم۽ےس۽نیت۽ٓؿاںیتی۽ںیہ‪:‬‬
‫ِ‬
‫اؿّل‪:‬۽رجف۽ؿ۽رہظ۽ںیم۽وطال۽لصفم۽ےس۽ڈؿ۽وسٓںیت۽وپٓی۽ڑپےھ۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽وسٓف۽اؿٓ۽رصع۽ؿ۽اشعء۽ںیم۽اؿشاؿِ۽لصفم۽ےس۽‬
‫ڈؿ۽وسٓںیت۽اؿٓ۽رغمف۽ںیم۽اصقٓ۽لصفم۽ےس۔لصفم۽غٕ ٓا ُ۽رکمی۽ےک۽اس۽ہصح۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽وج۽وسٓہ۽رجحاف۽ےساریخ۽لک۽ےہ۽اس۽‬
‫ےک۽نیت۽ےصح۽ںیہ۽رجحاف۽ےس۽مٔؿچ۽لک۽وطال۽‪،‬مٔؿچ۽ےس۽لمْیکن۽لک۽اؿشاؿ۽‪،‬لمْیکن۽ےس۽ناس۽لک۽اصقٓ‬
‫ڈؿس‪:‬۽رجف۽ؿ۽رہظ۽ںیم۽وسٓہ۽افہحت۽ےک۽ىالؿہ۽ڈؿونُ۽ٓتعک۽یک۽ومجمه۽غٕا ٔف۽اچسیل۽اچپس۽ ٓا مك۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽ٓؿامك۽ںیم۽شاھٹ۽ ٓا مك۽‬
‫ےس۽وسَ۽لک۽۔اؿٓ۽رصع۽ؿاشعء۽یک۽ڈؿونُ۽ٓتعک۽اک۽ومجمہع۽دنپٓہ۽سیب۽ ٓا مك۽‪،‬اؿٓ۽رغمف۽ںیم۽ومجمہع۽ڈس۽ ٓا ںیتی۽۔‬
‫وسس‪ :‬۽ھچک۽رقمٓ ۽ہن۽ٓگ ے۽اہجُ۽ؿغك ۽ؿ ۽دتقملاُ ۽ؿ ۽اامس۽یک۽اح ك ۽اک۽یضتقم۽وہ۽ؿاسی۽ڑپےھ‪،‬۽طيلًا ۽امنِٓرجف۽ںیم۽ارگ۽ؿغك ۽گنت۽وہ۽لا۽‬
‫دتقمویُ۽ںیم۽وکیئ۽صخش۽امیبٓ۽ےہ۽ہک۽دقبٓ۽شٍّق۽ڑپانھ۽اس۽رپ۽رگاُ۽زگّٓ۽اگ۽لا۽وبٓاھ۽فیعض۽لاوتاُ۽لا۽یسک۽رضؿٓف۽ؿاال۽ےہ۽ہک۽ڈری۽‬
‫اگلےن ۽ںیم ۽اُس ۽اکاکس ۽رحچ ۽وہلا ۽ےہ ۽اُےس ۽اصقنُ ۽ےنچنہپ ۽اک ۽ادنہشی ۽وہاگ ۽وتاہجُ ۽لک ۽فیفخت ۽یک ۽احخق ۽ےھجمس ۽فیفخت ۽رکّ‪ ،‬۽وخڈوضح۽‬
‫۽امنٓ۽رجف۽ںیم۽الک۽ےچب۽ےک۽ٓؿےن۽یک۽ ٓا ؿآ۽نس۽رک۽اس۽ایخل۽ٓحمق۽ےس۽ہک۽اُس۽یک۽امُ۽امجًق۽‬ ‫ادقس۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن ِ‬
‫ً‬‫م‬
‫۽وطل ۽غٕا ٔف ۽ےس ۽اُڈرھ۽ہچب ۽ڑھپےک ۽اگ ۽اِڈرھ ۽امُ ۽اک ۽ڈل ۽ ذٍِ ۽وہاگ ۽رصف ۽قلْاعوذْبربْالقلق ۽اؿٓ قلْاعوذْ‬ ‫ںیم ۽احرض ۽ےہ ِ‬
‫بربْالناس۽ےس۽امنٓ۽ڑپاھ۽ڈی۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿیٰلع۽ ٓا ہلٖ۽ؿااحصہبٖ۽ؿلآک۽ؿملس۽انیعمج‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ڈےھکی۽ہک۽ؿغك۽ںیم۽ؿتعس۽‬ ‫ّ‬
‫ہل‬‫و‬ ‫ٔ‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽ہن ۽وکیئ ۽دتقمویُ۽ںیم ۽امیبٓ۽ہن ۽ؿاسی ۽اکیم ۽وت ۽دقبٓ ۽شٍّق ۽غٕاف ۽اُ ۽ٓؿالاف ۽ںیم ۽ ی ۽اؿٓ ۽شیتی ۽ٓؿامك ۽اتخمٓ ۽ؿ۽ومعمل ۽ہب ۽ےہ۽‬
‫واناْاقولْالخالفْبؼن ماْوانماْالثا لثۃْتِؼیدْاالوٰلْکماْالْیخیف ۽(ثاری ۽ٓاےئ ۽ںیم ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽ٓؿالاف ۽ےک۽‬
‫و‬
‫ڈٓایمُ ۽وکیئ ۽اعتٓص ۽ںیہن ۽شیتی ۽ ہلی ۽وک ۽دیقم ۽رکٓیہ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ؿاحض ۽ےہ۔ف) ۽وت ۽احلص ۽ذمہق ۽دمتعمہی ۽غٕآ ۽لالا ۽ہک ۽خق۽‬
‫اجنگشئ۽وبہج۽ؿغك۽وخاہ۽امیبٓی۽ؿفعض۽ؿاحخق۽دتقملاُ۽مک۽ڈےھکی۽وت ِ‬
‫۽دقٓ۽اجنگشئ‬

‫‪Page 324 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رپ۽لمع۽رکّ۽ؿٓہن۽ؿیہ۽وطل۽ؿاؿشاؿ۽ؿاصقٓ۽اک۽اسحف۽وحلمؿ۽ٓگ ے۽اؿ۽ٓتلق۽اجنگشئ۽ےک۽ےئل۽ٓلاڈہ۽دتقمویُ۽اک۽لاوتاُ۽لا۽اکس۽اک۽رضؿٓف۽‬
‫دنم۽وہلا۽ڈٓاکٓ۽ںیہن۽ہکلب۽رصف۽الک۽اک۽ااسی۽وہلا۽اکیف۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽ہٖآ۽ ٓا ڈیم۽یک۽امجًق۽ےہ۽اؿٓ۽حبص۽یک۽امنٓ۽ےہ۽اؿٓ۽وخف۽ؿعیس۽‬
‫ؿغك۽ےہ۽اؿٓ۽امجًق۽ںیم۽ۼۼۼ۽ ٓا ڈیم ۽ڈل۽ےس۽اچےتہ۽ںیہ۽ہک۽اامس۽مٔی۽مٔی۽وسٓںیت۽ڑپےھ۽رگم۽الک۽صخش۽امیبٓ۽لا۽فیعض۽وبٓاھ۽لا۽‬
‫یسک۽اکس۽اک۽رضؿٓف۽دنم۽ےہ۽ہک۽اس۽رپوطتلی۽لآ۽وہک ۽اےس۽فیلکت۽ےچنہپ۽ک ۽وت۽اامس۽وک۽رحاس۽ےہ۽ہک۽وطتلی۽رکّ۽ہکلب۽ہٖآ۽ںیم۽ےس۽‬
‫اس۽الک۽ےک۽احلؿ۽ےس۽امنٓ۽ڑپاھےئ۽سج۽رطچ۽یفطصم۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رصف۽اس۽وعٓف۽اؿٓ۽اےکس۽ےچب۽ےک۽ایخل۽ےس۽‬
‫امنٓ۽رجف۽طعـڈنیت۽ےس۽ڑپاھ۽ڈی۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪،‬۽اؿٓ۽اعمڈ۽انب۽لبج۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽رپ۽وطتلی۽ںیم۽تخس۽لآایض۽رٕامیئ۽‬
‫ِ‬
‫ّف۽جالل۽ےس۽رسچ۽وہےئگ۽اؿٓرٕاملا‪:‬‬
‫اہیُ۽لک۽ہک۽ٓاسخٓ۽ہ۽ابمٓک۽دش ِ‬
‫افتانْانتْیاْمعاذْافتانْانتْیامعاذْافتانْانتْ ایک۽وت۽ولوگُ۽وک۽ہنتف۽ںیم۽ڈاےنل۽ؿاال۽ےہ۽‪،‬۽ایک۽وت۽ولوگُ۽وک۽ہنتف۽ںیم۽‬
‫یا ْمعاذ ‪ْ 1١‬کما ْف ْالصحاح ْوغیھا ْوف ْال دایۃْ ڈاےنل۽ؿاال۽ےہ۽ایک۽وت۽ولوگُ۽وک۽ہنتف۽ںیم۽ڈاےنل۽ؿاال۽ےہ۽اّ۽اعمڈ۽‬
‫مرفوعالِولہْعلیہْالصلوةْوالسالمْمنْامْقوماْ !۽اسیج۽ہک ۽احصچ۽ؿریغاہ۽ںیم ۽ےہ۽دہاہی ۽ںیم۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ ۽‬
‫ٰ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽وج۽صخش۽یسک۽وقس۽اک۽اامس۽ےنب۽‬
‫فلیصلْب مْصلٰوةْاضعق مْفانْفمھیْالمر یضْ‬
‫ؿہ۽اںیھن۽اُ۽ےک۽فیعض۽ےک۽اابتعٓ۽ےس۽امنٓ۽ڑپاھےئ۽ویکہکن۽اُ۽‬
‫والکبیْوْذالحاجۃ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ںیم۽ ضی۽‪،‬وبٓےھ۽اؿٓ۽اصخق۽احخق۽یھب۽وہُ۽ےگ(ف)‬
‫ح۽لااؿل۽ںیم۽افحسبْالذینْکقروا۽ڈؿرسی۽ںیم۽‬ ‫اس۽ایبُ۽ےس۽ؿاحض۽وہا۽ہک۽اام۽س۽اک۽رغمف۽ںیم۽وسٓہ۽والشمس۽لا۽والض ٰ ْ‬
‫انْللمتِنی ۽ہی ۽ڈؿونُ ۽ٓوکه ۽ڑپانھ ۽جالف ۽شٍّق ۽اؿٓ ۽لٌٍـُ ۽ےس ۽اگل ۽وہا ۽ہک ۽ہن ۽ہی ۽اصقٓ ۽لصفم ۽ےس ۽ےہ ۽ہن ۽ڈؿونُ ۽ٓتعک ۽ںیم۽‬
‫رصف۽ڈس‪۴۳‬۽ ٓا مك۽ہن۽یہی۽ہک۽دتقمویُ۽رپ۽رگاُ۽ہن۽زگٓا۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽دتقمویُ۽یک۽اکشمك۽مٔلحم۽ےہ۽اؿٓ۽اامس۽رپ۽رضؿٓ۽الٓس۽ےہ۽‬
‫و‬
‫اہُ۽ال ٰ کمْالتکاثر الک۽ٓتعک۽ںیم۽اؿٓ۽اس۽ےس۽ ہلی۽ںیم۽الِارعۃ۽لا۽ڈؿرسی۽ںیم۽والعصر ڑپانھ اطمقب۽شٍّق۽ےہ۽اہیُ۽‬
‫دتقمویُ ۽یک ۽اکشمك ۽حماغك ۽ےہ ۽رگم ۽اُس ۽احل ۽ںیم ۽ہک ۽وکیئ ۽امیبٓ ۽لا ۽وبٓاھ ۽لاوتاُ ۽اس ۽دقٓ ۽اک ۽لمحت ۽ہن ۽ٓکھيا ۽وہ ۽وت ۽ؿاہُ ۽اس ۽ےس ۽یھب۽‬
‫فیفخت۽اک۽مکح۽ےہ‬
‫حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ۽مہ۽ےن۽اس۽رپ۽ثحب۽یک۽ےہ۽ہک۽غٕا ٔہ‬ ‫فْفتحْالِدیرْقدْبحؿناْانْالتطو یلْھو ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽اڈاوطل۽االامس۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۴‬ۻۼ‪-‬ۺۼ‪،‬۽‪۳۵/۵‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ 2‬ادہلالۃ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارعلميۃ۽رکایچ۽‪۴۳۴/۴‬‬
‫‪Page 325 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْ ںیم۽وطا ك۽ؿہ۽ٓلاڈیت۽ےہ۽وج۽غٕا ٔف ۽ونسمہن۽رپ۽وہ‪،‬۽ویکہکن۽ ٓا ف۽‬ ‫الزیادةْعَلْالِرأةْالمسنونۃْفانہْصَلْاللْ ْ ٰ‬
‫علیہْوسلمْنیھْعنہْوکانتْقرأتہْیھْالمسنونۃْ یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ایسی۽یہ۽ٓلاڈیت۽ےس۽عنم۽رٕاملا۽ےہ۽‬
‫فال ْبد ْمن ْکون ْما نیھ ْعنہ ْغی ْماکان ْدابہْ اؿٓ ۽ ٓا ف ۽یک ۽غٕا ٔف ۽غٕا ٔہ ۽ونسمہن ۽یہ ۽یھت ۽ذہلا ۽سج ۽ےس ۽ ٓا ف ۽ےن۽‬
‫ٓؿاک۽ؿہ۽اس۽ونسم۽ہن۽ےک۽ىالؿہ۽وہیئ۽رگم۽رضؿٓف۽ےک۽ؿغك۽اھ۽اؿٓ۽‬
‫غ‬ ‫االلضرورة‪ْ 1١‬اھ ْوبایق ْماذکرنا ْمن ْالمسائلْ‬
‫م‬
‫ڈبرگ۽لئالئ۽وج۽مہ۽ےن۽ڈرک۽ےئک۽ؿہ۽ڈٓاتخمٓ ۽‪ٓ،‬ڈا زيآ ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫معرفۃْفْالدر ْالمختارْوردالمحتارْوغیھماْمنْ‬
‫دتماؿل ۽بتک ۽ںیم ۽رعمؿف ۽ںیہ ۽اس ۽ےئل ۽امتس ۽ابعٓاف ۽ےک۽‬
‫الکتب ْالمتداولۃ ْفال ْحاجۃ ْبایراد ْالعبارات۔ْ‬
‫لڈرکّ۽یک۽رضؿٓف۽ںیہن۽(ف)‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫والل ْسبحانہ‬
‫ۺ‪۵‬مرال۽ۻ‪۴۶۴‬ھ‬
‫ہلئسم۽ربمن‪۴‬ۻ‪:۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽امنٓ۽ںیم۽دعب۽الحمدللْ۽اؿٓ۽نیت۽لا۽ٓادئ۽ ٓا وتیُ۽ےک۽اہک۽قالْرسولْاللْ۽رھپ۽‬
‫ٓوکه۽رکڈلا۽لا۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽اؿٓ۽لالؿف۽یک۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽وہیئ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽احخق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اس۽ظفل۽ےس۽اُس۽ےن۽یسک۽صخش۽یک۽لاف۽اک۽وجاف۽ڈےنی۽اک۽دصق۽ایکطيلًا۽یسک۽ےن۽وپاھچ۽فالُ۽دحمك۽زک۽رطچ۽ےہ۽اُس۽ےن۽اہک۽‬
‫اقل۽ٓوسل۽اﷲ ۽اؿٓطغ ًا۽امنٓ۽اک۽ایخل۽ ٓا ایگ۽اخومس۽وہ۽ٓاہ۽لا۽ادتباءً۽یسک۽ےس۽خلاف۽اک۽آاڈہ۽ایک۽طيلًا۽یسک۽وک۽وکیئ۽لعفِ۽ونممه۽رکےت۽ڈاھکی۽‬
‫ك ۽ضماتعن ۽انسین ۽اچیہ ۽اس۽ےک ۽خلاف ۽یک ۽تین ۽ےس ۽اہک ۽قالْرسولْاللْ ۽رھپلاڈ ۽ ٓا ایگ ۽ ٓا ےگ ۽ہن ۽اہک ۽وت ۽اُ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽وصٓوتُ ۽ںیم۽‬
‫اےس ۽دحم ِ‬
‫رضؿٓ۽امنٓ۽افدس۽وہاجیگیئ۽۔‬
‫کما ْنصواعلیہ ْفیماھو ْذکر ْو ْثنا ْمحض ْکال ْالٰہْ ےسیج۽ہک۽اہقفء۽ےن۽اُ۽اافلؿ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ۽وج۽ہک۽‬
‫ْحولْوالقوةْاالْباللْْواناْالیہْراجعونْ طقف۽ڈرک۽ؿ۽انثء۽یہ۽ںیہ۽طيلًا الْالٰہْاالْ ْاللْ۽‪،‬۽الحولْوالْقوةْ‬
‫ّ‬ ‫االاللْْوال‬
‫وْغیذلكْاذاْقصدْبہْالجوابْاوالخطابْفکیفْ االْباللْ ۽اؿٓ ۽ا نّاْللْ ْواناْالیہْراجعون ۽اؿٓ ۽ڈبرگ ۽املکف۽‬
‫خق ۽اُ ۽ےس۽دصقم۽یسک۽اک۽وجاف ۽لا ۽یسک۽وک۽خلاف ۽وہ۽وت۽اُ۽‬ ‫ماْلؼسْکذلک۔ ْ‬
‫املکف۽اک۽ایک۽احل۽وہاگ۽وج۽ضحم۽ڈرک۽ؿ۽انث۽ںیہن۽(ف)‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽رشچ۽دہاہی۽لاف۽االامصۃ۽ وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس ‪۶۳۸/۴‬‬

‫‪Page 326 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الس ۽نلعےئ ۽رکاس ۽ےس۽ہی ۽ےہ۽ہک ۽ارگ ۽ہی۽صخش ۽دحمك۽‬
‫اؿٓ ۽ارگ ۽ہی ۽وصٓںیت۽ہن ۽ںیھت ۽وتاس ۽اک ۽زجہیئ ۽اس ۽ؿغك ۽رظن ۽ںیم ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽فاہٖ ۽ک ِ‬
‫وخاین ۽اک ۽اعڈی ۽اھت ۽اُس ۽اعڈف ۽ےک ۽اطمقب ۽ٓلاُ ۽ےس ۽قالْرسولْاللْ ۽نکالوت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہیئگ ۽الْنہْمنْکالمہْوْلؼسْثناءْ‬
‫اودعاءْبلْاخبار(ویکہکن۽ہی۽اس۽اک۽اانپ۽کالس۽ےہ۽انث۽اؿٓ۽ڈاع۽ںیہن۽ہکلب۽ربخ۽ڈانی۽ےہ۔ف)اؿٓ۽ارگ۽ااسی۽ہن۽اھت۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽ہک۽ہی۽‬
‫‪( 1‬اﷲ ۽اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽ابمٓک۽ےہ۽وت۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْفق‬
‫ہلمج۽ ٓا مك۽رکہمی۽اک۽ڑکٹا۽ےہ۽قالْاللْْ ٰ‬
‫اُ۽ےس۽اﷲ ۽ےک۽ٓوسل۽ےن۽رٕاملا۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ےک۽لاہق۽اؿٓاس۽یک۽ےنیپ۽یک۽لآی۽ےس۽وچب۔ف)۽رحبارلاقئ۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوْجریْعَلْلسانہْنعمْانْکانْھذاالرجلْیعتادْ ارگ ۽یسک ۽ٓلاُ ۽رپ ۽ظفل ۽معن ۽اجٓی ۽وہایگ ۽وت ۽ارگ ۽ؿہ ۽ ٓا ڈیم ۽ااسی ۽ےہ ۽وج ۽اےنپ۽‬
‫کالس ۽ںیم ۽ظفل ۽معن ۽وک ۽اثَٖ ۽اللا ۽ٓاتہ ۽ےہ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽وہک ‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگاس۽‬ ‫یک‬
‫فْکالمہْنعمْتقسدْصلٰوتہْوْانْلمْ نْعادةْلہْ‬
‫ہملک ۽وک ۽ڈرک ۽رکلا ۽اس ۽یک ۽اعڈف ۽ںیہن ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽‪،‬ویکہکن ۽ہی۽‬
‫الْتقسدْالنْھذہْالکلمۃْفْالِر ٰا ْنْفتجعلْمنہْ‬
‫ہملک۽غٕ ٓا ُ۽لاک۽ںیم۽وموجڈ۽ےہ۽ذہلا۽اےس۽کالس۽یک۽اجبےئ۽غٕ ٓا ُ۽لاک۽‬
‫اک۽ہصح۽یہ۽اھجمس۽اجےئ۽اگ۽(ف)‬
‫‪2‬۔ ْ‬

‫اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽یک۽یسک۽اح ك۽ںیم۽احخق۽ںیہن۽رگم۽ہی۽ہک۽وصٓف۽اریخہ۽لایئ۽یئگ۽وہ۽سج۽ںیم۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےہ۽اؿٓ۽وبہج۽وہس۽اینت۽ڈری۽لک۽‬

‫اکپچ۽ھچک۽وساتچ۽ٓاہ۽وہ۽سج۽دقٓ۽ڈری۽ںیم۽الک۽ٓنک۽اڈا۽وہےکس۽وت۽اس۽وقسؿ۽ےک۽لا۽ًق۽دجس۽ہ۽وہس۽الٓس۽ ٓا ےئ۽اگج۽کماْفْالؾنویر(ونتری۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیم۽ایس۽رطچ۽یہ۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫‪۴۳‬۽امجڈی۽االؿیٰل۽ۼ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۻ‪۷‬لا۽ۺۻ‪:۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم‪:‬‬
‫‪۴‬۔۽اﷲ ۽ےک۽افل۽وک۽جڈف۽رکےک۽ڑپےھ۽وت۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫‪۵‬۔۽افل۽ےک۽الس۽وک۽ ُمٔ۽رکلا۽شٍّق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫‪۶‬۔۽افل۽اﷲ ۽وک۽ریبکتاف۽ںیم۽ھچک۽ڈٓآ۽رکےک۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫‪۷‬۔۽دعقہ۽اؿیٰل۽ںیم۽كش۽ ُہـا۽رگم۽نیقی۽ںیہن۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽اک۽ایکوت۽امنٓ۽اجمٔ۽لا۽ںیہن؟‬
‫‪۸‬۔۽سج۽امنٓ۽ںیم۽وہس۽ہن۽وہا۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽اک۽ایک۽وت۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫‪۹‬۔۽اہھت۽صال۽رک ُ۽ڈاع۽اچےئہ۽لا۽دحیلعہ۽دحیلعہ۽رکّ۔بؼنواْتوْجروا۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴‬ۼ‪۴۶/‬‬
‫‪ 2‬ارحبلارلاقئ۽لاف۽نفسڈ۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۵‬ۻ‬
‫‪Page 327 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽امنٓ۽اجمٔ۽رگم۽دصقًا۽رکّ۽وت۽رحاس۽ؿ۽گياہ۔‬
‫(‪)۵‬۽اہُ۽شٍّق۽وتمآہث۽ےہ۽ہکبج۽اس۽ےس۽ےلہپ۽ہحتف۽لا۽ہمض۽وہ۔‬
‫(‪)۶‬۽وھتٓا۽ڈٓآ۽رکلا۽وت۽بحتسم۽ےہ۽اےس۽دمِ۽میظعت۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽ڈٓآ۽رکلا۽ہک۽دحِ۽ادتعال۽ےس۽ رؿچ۽افشح۽وہ۽رکمؿہ۽اؿٓ۽ارگ۽اعمڈ۽‬
‫اﷲ ۽لاُ۽ےک۽وطٓ۽رپ۽وہ۽ہک۽ھچک۽رحؿف۽ٓؿادئ۽دیپا۽وہُ۽لثم۽اَ۽اَ۽وت۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۔‬
‫(‪)۷‬۽اجمٔ۽ےہ‬
‫(‪ )۸‬۽ےب ۽احخق ۽دجسہ ۽وہس ۽امنٓ ۽ںیم ۽ٓلاڈف ۽اؿٓ ۽ونممه ۽ےہ ۽رگم ۽امنٓ ۽وہاجےئ۽ک ۽۔اہُ ۽ارگ۽ہی ۽اامس ۽ےہ ۽وت ۽وج ۽دتقمی۽وبسمط ۽اھت ۽ینعی۽‬
‫ضعب۽ٓاعکف۽اس۽ےن۽ںیہن۽لایئ۽ںیھت ُ۽ؿہ۽ارگ۽اس۽دجسہ۽ےب۽احخق۽ںیم۽ااکس۽رشلک۽وہ۽ا۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽اجیت۽ٓےہ۽ک ۽الہن۽ادتقی۽یف۽لحم۽‬
‫االرفناڈ(ویکہکن۽اس۽ےن۽لحم۽ارفناڈ۽ںیم۽اس۽یک۽ادتقا۽یک۽۔ف)‬
‫(‪)۹‬۽ڈؿونُ۽اہوھتُ۽ںیم۽ھچک۽افہلص۽وہ۽‪،‬‬
‫ف ْالدرالمختار ْیؽسط ْیدیہ ْحذاء ْصدرہْ ُڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽ؿہ۽اےنپ۽ڈؿونُ۽اہھت۽اےنپ۽ہنیس۽ےک۽مٔامٔ ٓا امسُ۽‬
‫و‬
‫نحوالسماء ْالن ا ْقبلۃ ْالدعاء ْویکون ْبؼن ماْ یک ۽رطف ۽ ھيالےئ ۽ویکہکن ۽ ٓا امسُ ُ۽ڈاع ۽اک ۽ہلبق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫غ‬
‫فرجۃ‪ْ 1‬ف ْردالمحتار ْای ْوان ْقلت ْقنیۃ ْ‪ْ 2٢‬والل ْ ڈٓایمُ۽افہلص۽وہ۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽ارگہچ۽وھتٓا۽افہلص۽یہ۽وہ۽‬
‫‪،‬عٍيہ(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫سبحنہْوْ ٰ‬‫ٰ‬
‫ۺ‪۴‬۽مرال۽ۼ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آرہش۽ہنہک۽لاسن۽مٔ یل۽اکرکن۽وٹہل۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻۻ‪:۷‬‬
‫امنٓ۽اچٓ۽ٓتعک۽ںیم۽ٓلڈ۽اس۽رطچ۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿل۽ٓتعک۽ںیم۽دعب۽وسٓہ۽افہحت۽وسٓہ۽سی۽رشفی۽‪،‬ڈؿرسی۽ںیم۽وسٓہ۽ڈاخُ۽رشفی‪،‬۽‬
‫شیتی ۽ںیم ۽وسٓہ ۽زنتلی ۽‪ ،‬۽دویھت۽ںیم۽وسٓہ ۽كلم ۽‪،‬اس۽رطچ۽ےس ۽ہی ۽امنٓ۽ڑپانھ ۽ج ِ‬
‫الف ۽رتبیت۽وہاگ ۽لاںیہن ۽اؿٓ ۽زنتلی۽ےس ۽وکُ ۽یس۽‬
‫وسٓہ۽ اڈ۽ےہ؟بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽امنٓ۽ایس۽رتبیت۽ےس۽دحمك۽ںیم۽ظفحِ۽غٕ ٓا ُ۽ےک۽ےئل۽آشاڈ۽وہیئ۽ےہ‪،‬اجعم۽رتذمی۽رشفی۽ںیم۽رضحف۽دبعاﷲ ۽نب۽ابعس۽ٓیض۽‬
‫اﷲ ۽اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽وسٓہ۽زنتلی۽وسٓہ۽امل۽زنتلی۽اناتدہ۽ےہ۔‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿاڈآاڈرشلؿه۽یف۽اٰولصلہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺۺ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لصف۽یف۽ایبُ۽لافیل۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۸/۴‬ۺ‪۶‬‬
‫‪Page 328 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الف۽رتبیت۽اطلًا۽ںیہن۽ہک۽لفن۽اک۽ہٖ۽ضفو۽امنٓ۽جڈااگہن۽ےہ۽اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽رتبیتِ۽‬
‫ٓؿامك۽رتذمی۽ںیم۽یہی۽نُـ۽ٓا۽لاس۽ ٓا لا۽ےہ۽اس۽ںیم۽ج ِ‬
‫ن‬
‫غٕ ٓا ُ۽ میظ۽وسٓہ۽ سٍِ۽رشفی۽مح۽ادلاخُ۽ےس۽ادقس۽ےہ۽اؿٓ۽زنتلی۽اناتدہ۽وسٓہ۽كلم۽ےس‪،‬۽وت۽ٓاعمك۽رتبیت۽ہٖ۽ضفو۽ںیم۽وہ۽یئگ۽‬
‫ارگ۽اچٓؿُ۽ےک۽احلؿ۽ےس۽ضق۽ےس۽ےلہپ۽زنتلی۽اناتدہ۽ےہ۽رھپ۽سی۽رھپ۽ڈاخُ۽رھپ۽كلم۽ہی۽اخمفل۽رتبیت۽ںیہن۽ہک۽ہٖ۽ضفو۽طالہ۽دحیلعہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫‪ٓ۵‬اضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۻ‪:۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ ۽ڈنی۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽امنٓ ۽ںیم ۽وسٓہ ۽افہحت۽ںیم۽ظفل ۽نستعنی ۽اؿٓ مستِیم ۽یک۽ہگج۽‬
‫نسعنی۽اؿْٓمسِیمْدبؿُ۽لاء۽ےک۽ڑپےھ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽لالط۽وہ۽ک ۽لا۽رکمؿہ۽لا۽ںیہن۽؟۽وجاف۽ڈےئجی۽ؤمخ ِق۽وثاف۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ ۽وہاجےئ۽ک ۽الجلْاالدغام ۽(اڈاغس۽یک۽ؿہج۽ےس۔ف)رگم۽رکاہق ۽ےہ۔الجلْاالحداثْفالْادغامْصغیاْفْ‬
‫القاتحۃْکماْنصْعلیہْفْغیثْالنقع۽(ویکہکن۽اس۽ےن۽ہی۽وخڈ۽ااجیڈ۽ایک۽ےہ۽افہحت۽ںیم۽اڈاغس۽ںیہن۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ًٌق۽ا ٌفو۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ںیم۽اس۽رپ۽رصتحی۽وموجڈ۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫‪۵۳‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۼ‪:۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽رشه۽نیتم۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽ہک۽وسٓہ۽افہحت۽ےس۽الک۽ ٓا مك۽اک۽لالؿف۽رکلا۽امنٓ۽ںیم۽رٕص۽ےہ۽لا۽اس۽ےک۽‬
‫و‬
‫اموسا۽ڈؿرسی۽وسٓف۽ںیم۽ےس۽الک۽ ٓا مك۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽طيلًا۽ٓلڈ۽ےن۽امنٓ۽ڑپیھ۽اؿٓ۽طقف۽الحمدلل ْربْال ٰعلمنی۽ڑپھ۽رک۽ ُھـل۽‬
‫ایگ۽اؿٓ۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ایک۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽ایکشالس۽ریھپا۽اس۽اح ك۽ںیم۽امنٓ۽ٓلڈ۽یک۽وہیئ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽زین۽ڈؿرسی۽وصٓف۽ہی۽ےہ۽ہک۽اامس۽‬
‫اصخق۽ےن۽امنٓ۽ڑپاھیئ۽اؿٓ۽ؿہ۽دہشت۽رکلا۽اؿل۽اک۽وھبل۽ےئگ۽اؿٓ۽دتقمی۽ےن۽ڈؿ ہبت۽ڑھکّ۽وہےن۽اامس۽ےس۽رتشیپ۽اہک۽التحیاتْللْ۽‬
‫غ‬
‫رگم۽اامس۽اصخق۽ڑھکّ۽وہےئگ۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽لا رہٖ۽ڑپیھ۽اؿٓ۽طقف۽وسٓہ۽افہحت۽ڑپھ۽رک۽ٓوکه۽ایک۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽ایک۽اس۽وصٓف۽ںیم۽دتقمی۽‬
‫یک ۽امنٓ ۽ںیم ۽وکیئ ۽اصقنُ ۽ ٓا لا ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ ۽زین ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ہک ۽اامس ۽اصخق ۽غٕا ٔف ۽وھبل ۽ےئگ ۽اؿٓ ۽دتقمی ۽ےن ۽ہمقل ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽اامس۽‬
‫اصخق۽ےن۽ںیہن۽ایل۽وت۽امنٓ۽دتقمی۽ںیم۽وکیئ۽اصقنُ۽ ٓا لا۽لا۽ںیہن۽؟اؿٓؿغ ِ‬
‫ك۽رہظ۽ںیم۽ارگ۽امجًق۽وہ۽ٓیہ۽وہ۽وت۽رشلک۽وہ۽اجؿّ۽اؿٓ۽‬
‫اچٓ۽ٓتعک۽شٍّق۽وج۽ٓںیہ۽اُ۽اک۽ڑپانھ۽زک۽ؿغك۽اؿیٰل۽ےہ۽ ٓا لا۽ڈؿ۽ےلہپ۽ڑپےھ۽لا۽اچٓ؟۽بؼنواتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غٕ ٓا ُ۽دیجم۽یک۽الک۽ ٓا مك۽وسٓہ۽افہحت۽ےس۽وہ۽وخاہ۽یسک۽وسٓف۽ےس۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽ہن۽اخص۽افہحت۽یک۽ صیصخ۽ےہ۽ہن۽یسک۽وسٓف۽یک‪،‬۽‬
‫وج۽طقف۽الحمدْلل ْربْال ٰعلمنی۽ڑپھ۽رک۽وھبل۽ایگ۽اؿٓ۽ٓوکه۽رک۽ڈلا۽امنٓ۽اک۽رٕص۽شاطق۽وہ۽اجاگیئ‬

‫‪Page 329 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رگم۽لاصق۽وہیئ۽ہک۽ؿاخق۽رتک۽وہا۽ادمحل۽رشفی۽امتس۽ؿامکل۽ڑپانھ۽الک۽ؿاخق۽ےہ۽اؿٓاس۽ےک۽وسا۽یسک۽ڈؿرسی۽وسٓف۽ےس۽الک۽‬
‫و‬
‫ٓا مك۽مٔی۽لا۽نیت۽ ٓا ںیتی۽ٹوھیٹ۽ڑپانھ۽ؿاخق۽ےہ‪،‬ارگ۽الحمدْللْ۽ ُھـال۽اھت۽اؿٓ۽ؿاخق۽اؿل۽ےک۽اڈا۽رکےن۽ےس۽لآ۽ٓ۔اھ۽ایگ۽وت۽ؿاخق۽ڈؿس۽‬
‫ےک۽اڈا۽ےس۽اعزج۽ہن۽اھت۽طقف۽الک۽یہ۽ ٓا مك۽رپ۽تعاًق۽رکےک۽ٓوکه۽رکڈےنی۽ںیم۽دصقًا۽رتک۽ؿاخق۽وہا‪،‬‬
‫عَل ْماھوالظاھر ْوترتیب ْالسورة ْعَل ْالقاتحۃْ اسیج ۽ہک ۽ؿاحض ۽ےہ ۽افہحت ۽اؿٓ ۽وسٓف ۽ںیم۽رتبیت۽شیتا ۽ؿاخق۽‬
‫واجب ْثالث ْکماان ْترك ْالقصل ْبؼن ما ْباجنیبْ سج ۽رطچ ۽اُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ایبنج ۽ےک ۽شاھت ۽رتک ۽لصف ۽دواھت۽‬
‫وجف۽وسٓف۽ےک۽ااقسؿ۽‬ ‫واجب ْرا بع ْفاسِاط ْوجوب ْالسورة ْللعجز ْعنْ ؿاخق۽ےہ۽ س۽اظبہٖ۽افہحت۽ےس۽اعزج۽ ٓا لا۽ؿ ِ‬
‫تعاٰلْاعلم(ف)‬
‫اک۽شٍق۽ںیہن۽نب۽اتکس۽‪،‬والل ْ ٰ‬
‫القاتحۃْالْیظ رْفیماْیظ روالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫و‬
‫اؿٓ۽وج۽ؿاخق۽دصقًا۽ٹوھٓا۽اجےئ۽دجسہ۽وہس۽اس۽یک۽اطالچ۽ںیہن۽رکاتکس۽وت۽ؿاخق۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ڈؿلآہ۽ڑپےھ۽‪،‬۽اہُ۽ارگ۽ااسی۽ ُھـال۽ہک۽ہن۽ہیقب۽‬
‫افہحت۽لاڈ۽ ٓا لا۽ےہ۽ہن۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ےس۽ںیہک۽یک۽ ٓا ںیتی۽اؿٓ۽لا۽اچٓ۽ٓوکه۽رکڈلا۽اؿٓ۽دجسّ۽ںیم۽اجےن۽لک۽افہحت۽ؿ ٓا لاف۽لاڈ۽ہن۽ ٓا ںیئ۽وت۽اف۽‬
‫دجسہ ۽وہس ۽اکیف ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽دجسہ ۽وک ۽اجےن۽ےس ۽ےلہپ ۽ٓوکه۽ںیم ۽وخاہ ۽وقہم ۽دعب ۽ارلوکه ۽ںیم ۽لاڈ ۽ ٓا اجںیئ ۽وت ۽ؿاخق ۽ےہ۽ہک۽غٕا ٔف ۽وپٓی۽‬
‫رکّ۽اؿٓ۽ٓوکه۽اک۽رھپ۽ااعڈہ۽رکّ۽ارگ۽غٕا ٔف۽نُـٓی۽ہن۽یک۽وتاف۽رھپ۽دصقًا۽رتک۽ؿاخق۽وہاگ۽اؿٓ۽امنٓ۽اک۽ااعڈہ۽رکلا۽ڑپّ۽اگ۽اؿٓ۽ارگ۽غٕا ٔف۽‬
‫دعبا۽رلوکه۽نُـٓی۽رکیل۽اؿٓ۽ٓوکه۽ڈؿلآہ۽ہن۽ایک۽وت۽امنٓ۽یہ۽اجیت۽ٓیہ۽ہک۽رٕص۽رتک۽وہا۔‬
‫وذلك ْالن ْالرکو ع ْیرتقض ْبالعود ْاٰل ْالِرأةْ اس۽ےئل۽ہک۽غٕا ٔف۽یک۽رطف۽ولےنٹ۽یک۽ؿہج۽ےس۽ٓوکه۽متخ۽وہایگ۽‬
‫الن اْفریضۃْوکلْمایِرأْولوالِراٰنْالعظیمْکلہْ ویکہکن۽غٕا ٔف۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽ینتج۽یھب۽یک۽اجےئ۽وخاہ۽امتس۽‬
‫غٕ ٓا ُ۽لاک۽یک۽غٕا ٔف۽وہ۽اس۽ےس۽الک۽یہ۽رٕص۽اڈا۽وہاگ۽اسیج۽ہک۽‬ ‫فانماْیِعْفرضاْکماْنصواعلیہ۔ ْ‬
‫اس۽رپ۽اہقفء۽ےن۽رصتحی۽یک۽ےہ۔(ف)‬
‫و‬
‫(‪)۶‬ہکبج ۽اامس ۽الہپدعقہ ۽ ُھـل ۽رک ۽اُےنھٹ ۽وک ۽وہا ۽اؿٓایھب ۽دیساھ ۽ہن۽ڑھکا ۽وہ ۽ا ۽اھت ۽وت۽دتقمی ۽ےک۽اتبےن۽ںیم ۽وکیئ ۽رحچ ۽ںیہن۽ہکلب ۽اتبلا ۽یہ۽‬
‫اچےئہ۽‪،‬اہُ۽ارگ۽الہپ۽دعقہ۽ٹوھٓ۽رک۽اامس۽نُـٓا۽ڑھکا۽وہاجےئ۽وت۽اس۽ےک۽دعب۽اتبلا۽اجمٔ۽ںیہن۽ارگ۽دتقمی۽اتبےئ۽اگ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽اجیت۽ٓےہ۽ک ۽‬
‫اؿٓ۽ارگ۽اامس ۽اس۽ےک۽اتبےن۽رپ۽لمع۽رکّ۽اگ۽وت۽ضق۽یک۽اجیگیئ۽ہک۽نُـٓا۽ڑھکا۽وہاجےن۽ےک۽دعب۽دعقہ۽اؿیٰل۽ےک۽ےئل۽ولانٹ۽رحاس۽ےہ۽وت۽اف۽‬
‫دتقمی۽اک۽اتبلا۽ضحم۽اجیب۽ہکلب۽رحاس۽یک۽رطف۽لاللا۽اؿٓ۽لال۽رضؿٓف۽کالس۽ ُہـا۽ؿہ۽دسفم۽امنٓ‬

‫‪Page 330 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےہ۽غٕاف۽ںیم۽حیحص۽ہمقل۽ڈانی۽اقلطم۽اجمٔ۽ےہ۽امنٓ۽رٕص۽وہ۽وخاہ۽لفن۽اامس۽نیت۽ ٓا لاف۽ےس۽ٓادئ۽ڑپھ۽اکچ۽وہ۽وخاہ۽مک۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ہمقل۽ڈےنی۽‬
‫ےس۽دتقمی۽یک۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽اصقنُ۽ںیہن۽‪،‬اہُ۽ارگ۽ؿہ۽یطلغ۽ہک۽اامس۽ےن۽یک۽ریغم۽ینعم۽دسفم۽امنٓ۽یھت۽اؿٓ۽دتقمی۽ےن۽اتبلا۽اؿٓ۽اس۽ےن۽ہن۽ایل۽اُیس۽‬
‫دسفم۽امنٓ۽ہن۽یھت۽وت۽ضق۽یک۽‬
‫رطچ۽طلغ۽ڑپھ۽رک۽آ ےگ۽لچ۽ڈلا۽وت۽اامس۽یک۽امنٓ۽اجیت۽ٓیہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽شٍق۽ےس۽ضق۽دتقمویُ۽یک۽یھب۽یئگ۽اؿٓ۽ارگ۽یطلغ۽ ِ‬
‫امنٓ۽وہ۽یئگ۽ارگ۽ہچ۽اامس۽یطلغ۽رپ۽اقمئ۽ٓاہ۽اؿٓ۽ہمقل۽ہن۽ایل۽اؿٓ۽اامس۽ےن۽حیحص۽ڑپاھ۽دتقمی۽وک۽ڈوھاک۽ ُہـا۽ہک۽اس۽ےن۽طلغ۽اتبلا۽وت۽اس۽دتقمی۽یک۽امنٓ۽ہٖ۽رطچ۽‬
‫و‬
‫اجیت۽ٓیہ۽رھپ۽ارگ۽اامس۽ےن۽ہن۽ایل۽وت۽اامس۽اؿٓ۽ڈبرگ۽دتقمویُ۽یک۽امنٓ۽حیحص۽ٓیہ۽اؿٓ۽ارگ۽ےل۽ایل۽وت۽ضق۽یک۽یئگ۽۔رہظ۽یک۽ ہلی۽ںیتنس۽ہن۽ڑپیھ۽وہُ۽وت۽نلعء۽‬
‫ےک۽ڈؿونُ۽وقل۽ںیہ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽لاوقّف۽ںیہ۽الک۽ہی۽ہک۽رٕص۽ےک۽ڈؿںیتنس۽ےلہپ۽ڑپےھ۽رھپ۽ؿہ۽اچ۽ٓ۽ںیتنس۽ڑپےھ۽ڈؿرسّ۽اس۽اک۽سکع۽ہک۽رٕص۽‬
‫و‬
‫ےک۽دعب۽ےلہپ۽اچٓ۽ ہلی۽ڑپےھ۽رھپ۽ڈؿ‪،‬اؿٓ۽الہپ۽وقل۽ٓلاڈہ۽وقی۽ےہ لمطابِۃْلنصْالحدیثْالصر یح(ویکہکن۽ؿہ۽دحمك۽رصحی۽ےک۽اافلؿ۽‬
‫ْتعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحنہْو ٰ‬
‫ےک۽اطمقب۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫‪۴۷‬مرال۽‪۴۶۵۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۼ‪:۷‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽امنِٓ۽رجف ۽ؿاشعء ۽ںیم ۽وسٓہ ۽وطال ۽ڑپانھ ۽ونسمُ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اےسی ۽ؿغك ۽ہک۽‬
‫ادتبایئ۽ؿغك۽وہ۽اؿ۽ٓ۽وطیٰل۽لآشاین۽ڑپیھ۽اجےئ۽ک ۽اؿٓ۽امل۽رت۽ؿریغہ۽ےس۽ڑپاھ۽ڈّ۽اؿٓ۽دتقمی۽امجًق۽ےس۽رحمؿس۽ٓںیہ۽وت۽امجًق۽جالف۽‬
‫شٍق۽اؿٓ۽اخمتفل۽ےس۽امجًق۽رکمؿہ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غٕ ٓا ُ۽ میظ ۽وسٓہ ۽رجحاف۽ےس۽ ٓا ر۽لک ۽لصفم۽کہال ۽لا ۽ےہ۽اس ۽ےک ۽نیت۽ےصح۽ںیہ ۽رجحاف۽ےس۽مٔؿچ۽لک۽وطال ۽لصفم۽‪،‬مٔؿچ۽ےس۽لمْیکن۽‬
‫لک۽اؿشاؿ۽لصفم۽‪،‬لمْیکن۽ےس۽ناس۽لک ۽اصقٓ ۽لصفم ۽۔شٍّق۽ہی ۽ےہ۽ہک۽رجف۽ؿ ۽رہظ ۽ںیم۽ہٖ ۽ٓتعک ۽ںیم۽الک ۽وپٓی۽وسٓف۽وطال ۽لصفم۽‬
‫ےس۽ڑپیھ۽اجےئ۽اؿٓ۽رصع۽ؿ۽اشعء۽ںیم۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽اکلم۽وسٓف۽اؿشاؿ۽لصفم۽ےس۽اؿٓرغمف۽ےک۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽وسٓف۽اکصلہ۽اصقٓ۽‬
‫لصفم۽ےس۔۽ارگ۽ؿغك۽گنت۽وہ۽لا۽امجًق۽ںیم۽وکیئ۽ ضی۽لا۽وبٓاھ۽لا۽یسک۽دشلڈ۽رضؿٓف۽ؿاال۽رشلک۽سج۽رپ۽اینت۽ڈری۽ںیم۽الڈا۽ؿ۽فیلکت۽ؿ۽رحچ۽‬
‫وہاگ۽وت۽اس۽اک۽احلؿ۽رکلا۽الٓس۽ےہ۽سج۽دقٓ۽ںیم۽ؿغك۽رکمؿہ۽ہن۽وہےن۽لاےئ۽اؿٓ۽اس۽دتقمی۽وک۽فیلکت۽ہن۽وہ۽ایس۽دقٓ۽ڑپںیھ۽ارگ۽ہچ۽حبص۽ںیم۽اناْ‬
‫اعطؼناْوْقلْھواللْ ْاحد ۽وہُ۽یہی۽شٍق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽خق ۽ہی ۽ڈؿونُ۽لاںیت۽ہن ۽وہُ ۽وت ۽اس ۽رطہقی ۽ذموکٓہ ۽اک ۽رتک ۽رکلا ۽حبص۽لااشعء ۽ںیم۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اصقٓلصفم۽ڑپانھ۽رضؿٓ۽جالف۽شٍق۽ؿ۽رکمؿہ۽ےہ۽رگم۽امنٓ۽وہاجےئ۽ک ۽والل ْ ٰ‬
‫‪۵۴‬۽ٓعیب۽اال ر۽‪۴۶۵۶‬ھ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۼ‪:۷‬‬
‫۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ظفلِ۽ ٓا نیم۽وک۽زک۽دقٓ۽ ٓا ؿآ۽ےس۽ےہک۽ارگ۽مٔامٔ۽ؿاےل۽‬
‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫امنٓی۽وج۽اس۽ےس۽ڈؿرسّ۽لا۽شیتّ۽ڈٓےج۽رپ۽ںیہ۽ںینس۽وت۽وکیئ۽رحچ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬

‫‪Page 331 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۵‬۽وساےئ۽ظفل۽اٰمنی۽ےک۽اؿٓ۽ھچک۽ڑپےھ۽وت۽زک۽دقٓ۽ ٓا ؿآ۽ےس۽ڑپانھ۽اچےئہ؟‬
‫(‪)۶‬۽خؼّہ۽‪،‬۽ابمتوک۽وک۽ےنیپ۽ؿاےل۽ےک۽طيہ۽یک۽نُـ۽امنٓ۽ںیم۽ڈؿرسّ۽امنٓی۽وک۽ولعمس۽وہیئ۽وت۽وکیئ۽ابقخق۽وت۽ںیہن؟بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۵-۴‬اٰمنی ۽ضق ۽وک ۽ ٓا ہتسہ ۽انہک ۽اچےئہ ۽اامس ۽وہ ۽وخاہ ۽دتقمی ۽وخاہ ۽اکيال ۽یہی ۽شٍّق۽ےہ ۽‪،‬اؿٓ ۽دتقمی ۽وک ۽ضق ۽ھچک ۽ ٓا ہتسہ ۽یہ ۽ڑپانھ ۽اچےئہ۽‬
‫ٓا نیم۽وہ۽وخاہ۽ریبکت۽‪،‬۽وخاہ۽حیبست۽وہ۽وخاہ۽اایحتلف۽ؿ۽ڈٓؿڈ۽‪،‬وخاہ سبحنكْالل م۽ؿریغہ۽۔اؿٓ ٓا ہتسہ۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽ہی۽طعًٰی۽ںیہ۽ہک۽اےنپ۽اکُ۽‬
‫لک۽ ٓا ؿآ۽ ٓا ےن۽ےک۽اقلل۽وہ۽ارگ۽ہچ۽وبہج۽اس۽ےک۽ہی۽وخڈ۽رہبا۽ےہ۽لا۽اس۽ؿغك۽وکیئ۽ىُل۽ؿمرٓ۽وہٓاہ۽ےہ۽اکُ۽لک۽ہن۽ ٓا ےئ۽اؿٓ۽ارگ۽ ٓا ؿآ۽‬
‫اطلًا۽دیپا۽ہن۽وہیئ۽وت۽رصف۽ٓلاُ۽یلہ۽وت۽ؿہ۽ڑپانھ۽ڑپانھ۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽رٕص۽ؿ۽ؿاخق۽ؿ۽شٍّق۽ؿ۽بحتسم۽وج۽ھچک۽اھت۽ؿہ۽اڈا۽ہن۽وہاگ۽رٕص۽اڈا۽ہن۽وہا۽‬
‫وت۽امنٓ۽یہ۽ہن۽وہیئ۽اؿٓ۽ؿاخق۽ےک۽رتک۽ںیم۽اگہنگٓ۽وہا۽اؿٓامنٓ۽ریھپلا۽ؿاخق۽ٓاہ۽اؿٓ۽شٍق۽ےک۽رتک۽ںیم۽اتعف۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽رکمؿہ۽اؿٓ۽‬
‫بحتسم۽ےک۽رتک۽ںیم۽وثاف۽ےس۽رحمؿیم۽رھپ۽وج۽ ٓا ؿا۽ٓاےنپ۽اکُ۽لک۽ ٓا ےن۽ےک۽اقلل۽وہک ۽ؿہ۽اغ ك۽یہی۽ےہ۽ہک۽مٔامٔ۽ؿاےل۽وک۽یھب۽‬
‫ےچنہپ۽ک ۽اس۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ایسی۽ ٓا ؿآ۽آ ین۽اچےئہ۽ےسیج۽ٓآ۽یک۽لاف۽یسک۽ےک۽اکُ۽ںیم۽طيہ۽ٓ ھ۽رک۽ےتہک۽ںیہ۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽اس۽ےس۽صال۽ ُہـا۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وج۽اھٹیب۽وہ۽ؿہ۽یھب۽ ُشٍْ۽رگم۽اےس۽ ٓا ہتسہ۽یہ۽ںیہک۽ےگ‪،‬۽والل ْ ٰ‬
‫(‪)۶‬۽طيہ۽ںیم۽دبوب۽وہےن۽یک۽اح ك۽ںیم۽امنٓ۽رکمؿہ۽اؿٓ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽دجسم۽ںیم۽اجلا۽رحاس۽ےہ۽خق۽لک۽طيہ۽اصف۽ہن۽رکےل۽‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫ڈؿرسّ۽امنٓی۽وک۽الڈا۽یچنہپ۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽امنٓی۽ہن۽یھب۽وہ۽وت۽دبوب۽ےس۽صليکہ۽وک۽الڈا۽یتچنہپ۽ےہ‪،‬دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انْالملئکۃْتتاذیْبمایتاذیْبہْبنوْاٰدمْ‪1‬۔والل ْ ویکہکن ۽صالہکئ۽ہٖ ۽اس۽ےش۽ےس۽اڈمّك ۽لاےت۽ںیہ۽سج۽ےس۽ینب۽‬
‫ٓا ڈس۽اڈمك۽لاےت۽ںیہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۼ‪ :۷‬الحمد۽رشفی۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ےس۽ےہ۽امنٓ۽ںیم۽ویکُ۽ؿاخق۽یک۽یئگ؟۽اؿٓ۽وسٓف۽اک۽صاللا۽ویکُ۽رٕص۽ٓ۔اھ۽ایگ؟اؿٓ۽‬
‫و‬ ‫و‬ ‫ط‬
‫ارگ۽ ػلّی۽الحمد۽ ُھـل۽اجےئ۽وت۽اس۽رپ۽دجسہ۽وہس۽ؿاخق۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽ ٓا ںیتی۽ڑپانھ۽ ُھـل۽اجےئ۽وت۽امنٓ۽اجیت۽ٓیتہ۽ےہ۽ا۽ُس۽ےک۽دبےل۽‬
‫دجسہ۽وہس۽ںیہن۽ٓ۔اھ۽ایگ۽اس۽یک۽ایک۽ؿہج۽ےہ۽اؿٓ۽الحمد۽ؿاخق۽رہھٹی۽اؿٓ۽دتقمی۽ےھچیپ۽اامس۽ےک۽الحمد۽ںیہن۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ الحمدْ‬
‫ےک۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽دجسہ۽وہس۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽وتاُ۽س۽دتقمی۽یک۽امنٓ۽ریغب۽دجسہ۽وہس۽ےئک۽وہےئ۽ویکرکن۽حیحص۽وہاجیت۽ےہ؟۽بؼنواْتوجروا‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽یہن۽نم۽الک۽وثاص ًا۽اؿنػلًا۽اخل۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۵۳‬‬
‫‪Page 332 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسٓہ۽صاللا۽یھب ۽رٕص ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ہن۽اس ۽ےک۽رتک۽ےس ۽امنٓ۽اجےئ۽ؿہ۽یھب ۽لثم۽افہحت۽ؿاخق۽یہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس ۽ےک۽رتک۽یک۽یھب۽دجسہ ۽وہس ۽ےس۽اطالچ۽‬
‫و‬
‫وہاجیت۽ےہ۽ہکبج۽ ُھـل۽رک۽وہ۽‪،‬یہی۽احل۽افہحت۽اک۽ےہ ۽‪،‬وت۽ہی ۽ہلئسم ۽یہ۽شالئ ۽وک ۽طلغ ۽ولعمس۽ےہ ۽سج ۽یک ۽ئان۽رپ ۽فا ك۽رٕط۽ےہ‪،‬۽رٕص ۽رصف۽الک۽‬
‫ٓا مك۽یک۽لالؿف۽ےہ۽وسٓہ۽افہحت۽ےس۽وہ۽لا۽یسک۽وسٓف۽ےس۔‬
‫اﷲ ۽اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽وج۽ ٓا شاُ۽وہ۽ؿہ۽ڑپوھ۔(ف)‬ ‫‪1ْ١‬۔ ْ‬
‫وسٓہ ۽افہحت ۽اؿٓ ۽رٕوضُ ۽یک ۽ےلہپ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ٓوتعکُ ۽ںیم ۽مض ۽وسٓف ۽اک ۽ؿوجف ۽ض ّيڈ ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽یک ۽وماتبظ ۽اؿٓ ۽ضعب ۽ااحڈمك ۽ااحڈ ۽وقہیل ۽ےس۽‬
‫لامك۽ ُہـا۽ہی۽ؿوجف۽امہّٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽رصف۽اامس۽ؿ۽رفنمڈ۽رپ۽ےہ۽دتقمی۽رپ۽ںیہن۽وت۽سلؿس۽دجسہ۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن۽ہن۽رتک۽دصقی۽ںیم۽ہن۽وہس۽دتقمی۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےس۽اُس۽رپ۽دجسہ۽الٓس۽ ٓا ےئ۽اگ۽ارگ۽ہچ۽ڈس۽ؿاخق۽رتک۽وہُ‪،‬۽والل ْ ٰ‬
‫‪۵۹‬۽رفص۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹‬ۼ‪:۷‬‬
‫اامس۽ےن۽ہعمج۽ںیم۽الک۽ ٓا مك۽ڑپیھ۽ببسب۽وھبل۽اجےن۽ےک۽اُس۽وک۽ڈؿرسی۽لآ۽ڑپھ۽رک۽ڈؿرسی۽آ وتیُ۽یک۽رطف۽لقتنم۽ایک۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽‬
‫رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽لا۽زنتیہی۽لا۽اجمٔ۽لالرکاہق۽لا۽دجسہ۽الٓس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وم‬
‫ہکبج۽ زٌـٓی۽وہس۽اھت۽ھچک۽رکاہق ۽ںیہن۽اؿٓ ۽ارگ۽ ٓا مك ۽ےک۽لاڈ ۽رکےن۽ںیم۽دقبٓٓ ۽نک۽شاتک۽ہن۽ٓاہ۽وت۽دجسہ۽وہس۽یھب۽ںیہن۽ؿٓہن۽دجسہ۽الٓس۽ےہ۔کماْفْ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫الدرالمختار ۽(اسیج۽ہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽۔ف)والل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬

‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۺۼ‪ :۷‬۽ایک ۽رٕامےت۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ہک ۽امنٓ ۽ںیم لثم ۽وسٓہ ۽ؿا ّيل ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ٹوھٓ ۽رک ۽ڑپانھ ۽ارگ ۽ہچ ۽وہسًا ۽وہ ۽شیک ۽ےہ ۽طيلًا ۽ٓتعک ۽اؿیٰل ۽ںیم۽‬
‫والشمس۽اؿٓ۽ٓتعک۽لاہین۽والض ٰ ْ‬
‫ح۽ڑپےھ۽۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رٕوضُ۽ںیم۽دصقًا۽ٹوھیٹ۽وسٓف۽چیب۽ںیم۽ٹوھٓڈانی۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ۽وہسًا۽اطلًا۽رکاہق۽ںیہن۽والّیلْوالشمس۽ےس۽لا چ۽ ٓا مك۽ٓادئ۽ےہ۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫رکاہق۽ںیہن‪،‬‬
‫ڈٓ ۽اتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ٹوھیٹ۽وسٓف ۽ےک۽شاھت۽افہلص(ٹوھٓ ۽ڈانی۽)۽‬ ‫فْالدرالمختارْیکرہْالقصلْبسورةْقصیةْ‪3‬اھ۔ ْ‬
‫رکمؿہ۽ےہ۽اھ۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۶‬ۺ‪۵۳/‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا شزـڈ۽وہس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۵/۴‬‬
‫و‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۻ‬
‫‪Page 333 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ؿہ۽ٹوھٓی۽اجےن۽ؿایل۽وسٓف۽اینت۽مٔی۽ےہ۽‬ ‫فْردالمحتارْاماْبسورةْطویلۃْبحیثْیلزمْمنہْ‬
‫و‬
‫ہک۽اس۽ےس۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽اک۽ ہلی۽ٓتعک۽ےس۽اہنمك۽یہ۽وطلی۽وہلا۽‬ ‫اطالۃْالرکعۃْالثانیۃْفالْیکرہْشرحْالمنیۃْ‪ْ1‬الخْ‬
‫الٓس۽ ٓا لا۽وہ۽وت۽رھپ۽رکمؿہ۽ںیہن۽رشچ۽اغمٍيۃ۽اخل۽۔ ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ڈؿرسی۽‬
‫و‬ ‫۔ف ْالدر ْاطالۃ ْالثانیۃ ْعَل ْاالوٰل ْیکرہ ْتزنی اْ‬
‫ٓتعک۽وک۽ ہلی۽رپ۽نیت۽آ وتیُ۽یک۽ادقآ۽ابمل۽رکلا۽لاالامجه۽رکمؿہ۽زنتیہی۽‬
‫ےہ۽ارگ۽ڈؿونُ۽ٓوتعکُ ۽یک۽آ ںیتی۽مٔی۽اؿٓ۽ٹوھیٹ۽وہےن ۽ںیم۽غٕبی۽‬
‫اجماعا ْان ْبثلث ْ ٰا یات ْان ْتِاربت ْطوال ْوقصراْ‬
‫واالْاعؾربْالحروفْالکلماتْواعؾربْالحلیبْفحشْ غٕبی ۽وہُ۽ارگ۽آ ںیتی۽الک۽یس۽ہن۽وہُ۽وت ۽رحؿف۽اؿٓ۽املکف۽اک۽اابتعٓ۽‬
‫الطولْالعددْاالیاتْ‪،‬واستؿینْفْالبحرْماوردتْ وہاگ ۽۔اؿٓیبلح ۽ےن ۽شحفِ ۽وطل ۽اک ۽اابتعٓ ۽ایک ۽ےہ ۽ہن ۽ہک ۽ ٓا وتیُ ۽ےک ۽امشٓ ۽اک۽‬
‫بہ ْسنۃ ْواستظ رف ْالنقل ْعدم ْالکراھۃ ْمطلِاْ ۔اؿٓ ۽رحبارلاقئ ۽ںیم۽اُ ۽وسٓوتُ۽وک۽یٰنثتسم۽اہک۽ےہ۽نج۽ےک۽قلعتم۽‬
‫دحمك ۽ؿا ۽ٓڈ ۽ےہ(ینعی ۽اُ ۽ےک ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم ۽رکاہق ۽وہىُہْ)اؿٓ۽‬
‫ولفنُ۽ںیم۽طللؼًا۽(ینعی۽اس۽ےک۽قلعتم۽دحمك۽ؿآڈ۽وہ۽لا۽ہن۽وہ) ِ‬ ‫وانْباقلْالیکرہْالنہْصَلْاللْْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْ‬
‫۽دعس۽‬
‫وصَلْبالمعوذتنی ْوالل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫رکاہق۽وک۽رتحیج۽ےہ۽ارگ۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽یک۽ٓلاڈیت۽نیت۽ ٓا لاف۽ےس۽مک۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫وہ۽وت۽رکمؿہ۽ںیہن‪،‬۽ویکہکن۽رساکٓ۽ڈؿاعمل۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽‬
‫ْوتعاٰلْ‬ ‫سبحنہ‬ ‫ط‬
‫ٰ‬ ‫عـڈنیت ۽ےس ۽رجف ۽یک ۽امنٓ ۽ڑپاھیئ ۽ےہ ۽والل ْ ْ ٰ‬
‫اعلم۽(ف)‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۻۼ‪ :۷‬اس۽ںیم۽ایک ۽تمکح ۽ےہ۽ہک ۽رٕوضُ۽یک۽ڈؿ ۽تعک۽اخیل۽اؿٓ ۽ڈؿٓتعک ۽رھبی۽ڑپیھ۽اجیت۽ںیہ۽اؿٓ۽شٍّق۽اؿٓ ۽ولفنُ ۽ںیم۽غٕا ٔف۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫الٓس۽وہ۽رک۽اچٓؿُ۽رھبی۽وہںیئگ۽۔واللْْ ٰ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ف۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽رضؿٓ۽ےہ۽شٍّق۽ؿ۽لفن۽یک۽ہٖ۽ڈؿٓتعک۽امنٓ۽جڈااگہن۽ےہ۽ذہلاہٖ۽ڈؿٓتعک۽ںیم۽غٕا ٔف۽الٓس۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽رصف۽ڈؿ۽یہ۽ٓتعک۽ںیم۽لالؿ ِ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وہ۽رک۽اچٓؿُ۽رھبی۽وہ۽ںیئگ۔والل ْ ٰ‬
‫غ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۼۼ‪ٓ :۷‬لڈ ۽ےن ۽اؿّل ۽ؿغك ۽امنٓ ۽ڑپیھ ۽اؿٓ ۽دعب ۽رٕاه ۽ننس ۽رغمف ۽ےس ۽ڈؿٓتعک ۽لفن ۽امجًق ۽ےس ۽لا رہٖ ۽وسا ۽لآّ ۽ےس ۽ڑپےھ۽‬
‫۽امنٓ۽اشعء۽اک۽ؿغك۽ ٓا لا۽ہی۽ڈؿونُ۽لفن۽وج۽ام۽نیب۽اشعء۽ؿ۽رغمف۽لاامجًق۽حہٖ۽ےس۽ڑپےھ۽اجمٔ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫رھپاُس۽ےک۽لصتم ِ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اس۽امجًق۽لفن۽ںیم۽رصف۽ڈؿ۽لا۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽نیت۽دتقمی۽ےھت۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽یسک۽رپ۽اینت۽غٕا ٔف‬

‫و‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ ‪،‬۽ لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۳۷/۴‬‬
‫و‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۻ‬
‫‪Page 334 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وطلی۽رگاُ۽فیلکت۽ڈہ۽ہن۽یھت۽وت۽ہی۽امجًق۽ؿ۽غٕا ٔف۽اجمٔ۽لالعنم۽ؿرکاہق۽وہیئ۽ؿٓہن۽رکمؿہ۽ؿ۽ونممه۽‪،‬رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْشمسْاالئمۃْالحلوائیْانْکانْسویْاالمامْ اامس۽سمش۽اال ہم۽جلـایئ ۽رٕامےت۽ںیہ۽امجًق۽لفن ۽ںیم۽ارگ۽اامس۽‬
‫ثلثۃ ْالیکرہ ْباالتقاق ْوف ْاالربع ْاختلفْ ےک ۽ىالؿہ ۽نیت ۽ارٕاڈ ۽وہُ ۽وت ۽لاالافتط ۽رکاہق ۽ںیہن ۽‪،‬اچٓ ۽ںیم۽‬
‫المشائخ ْواالصح ْانہ ْیکرہ ْاھ ْھکذا ْف ْشر حْ اشمخئ۽اک۽اخيالف۽ےہ‪،‬۽احص۽یہی۽ےہ۽ہک۽رکمؿہ۽ےہ۽اھ۽رشچ۽اغمٍيہ۽‬
‫ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔(ف)‬
‫المنیۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫والظاھر ْان ا ْف ْتطو یل ْالصلٰوة ْکراھۃ ْتحریمْ فاہٖ ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ںیم ۽وطا ك ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽ویکہکن۽‬
‫لالمر ْبالتخقیف ْوھو ْللجواب ْاال ْلصارفْ فیفخت۽ےک۽ےئل۽ا ؿآڈ۽ےہ۽وج۽وساےئ۽اصٓف۽ےک۽اؿٓ۽اس۽ےئل۽‬
‫تعاٰلْاعلم(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ ہک۽اہیُ۽ریغ۽وک۽اصقنُ۽وہلا۽ےہ۽اھ۽والل ْ ٰ‬ ‫والدخالْالضررْعَلْالغیْ اھْوالل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬

‫ح‬
‫آئانٓس۽اھتہن۽وہلـوپلٓہ۽ہلحم۽ااحفہ۽ٓؿہيلہ۽ ہلس۽دبعارل مِٰ۽ٓوف۽رگ۽ ۻ‪۵‬۽رحمس۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۳۳‬‬
‫رضحف۽یک۽جڈطق۽ںیم۽ہی۽رعص۽ےہ۽ہک۽اڈااج لکْ۽ ٓا رںیم۽وج۽ڑپاھ۽رکےت۽ہىُاہن۽اکُ۽وتالاےک۽لاس۽ڑپاھ۽رکےت۽ےھت۽وملٍٰيا۽ادجم۽یلع۽‬
‫اصخق۽وت۽ؿہ۽ڈٓا۽شا۽ھکل۽ڈےئجی۽اگ‪،‬طقف۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫بحتسم۽رطہقی۽ہی۽ےہ۽ہک۽ ٓا ر۽وسٓہ۽ںیم۽ارگ۽لا ِس۽اغہی۽ےسیج۽وسٓہ۽اذاْجاء۽ںیم۽اہن۽اکُ۽وتالاوت۽اس۽رپ۽ؿفق۽ہن۽رکّ۽ہکلب۽ٓوکه۽یک۽ریبکت۽‬
‫توابانْاللْْا کرب‪،‬ب۽ایقس۽یک۽‬
‫ِ‬ ‫اﷲ ۽اربکاک۽زمہہ۽ؿلص۽رگا۽رک۽اس۽وسٓہ۽اک۽ ٓا ری۽رحف۽الس۽اﷲ ۽ےس۽صالڈّ۽ےسیج۽اذاجاء ںیم‬
‫ح‬
‫اح ك ۽ںیم۽اؿٓ ۽ڈؿونُ۽الس۽ےس۽اتلم۽وہا ۽ٓوکه۽ےک ۽ےئل۽ ُھکٌْ۽یک۽اح ك ۽ںیم۽اس۽رطچ ۽ہک۽ٓوکه۽وپٓا ۽ہن۽وہےن۽لک ۽اربک۽یک۽ٓمتخ۽‬
‫وہاجےئ۽وییہن۽وسٓہ۽والتنی ںیم احکمْالحا کمنی ےک۽ن۽وک َ۽ٓمٔ۽ڈّ۽رک۽اﷲ ۽اربکےک۽ل۽ںیم۽صالڈّ۽‪،‬۽اؿٓ۽سج۽وسٓہ۽ےک۽‬
‫ٓا ر۽ںیم۽لا ِس۽اغہی۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽وکیئ۽ظفل۽لا ِس۽اغہی۽ےک۽انمضق۽یھب۽ہن۽وہ۽ؿاہُ۽اسکیُ۽ےہ۽اچےہ۽ؿلص۽رکّ۽لا۽ؿفق۽‪،‬ےسیج۽المْنشرح۽‬
‫ںیم۽فارغب۽اﷲ ۽اربکاؿٓ۽اہجُ۽وکیئ۽ظفل۽امسِ۽اغہی۽ےک۽لاانمضق۽وہ۽ےسیج۽وسٓہ۽وکرث۽ےک۽ ٓا ر۽ںیم۽ھوْاالبرت ؿاہُ۽لصف۽یہ۽اچےئہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ؿلص۽ہن۽اچےئہ۽۔۽والل ْ ٰ‬

‫‪ 1‬ارحبلاارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۷۸/۴‬‬
‫‪ 2‬ارحبلاارلاقئ ‪ ،‬لاف۽االامصۃ۽‪ ،‬وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۸۴/۴‬‬
‫‪Page 335 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ربمن‪:۸۳۴‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ا۽س۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽حبص۽یک۽امنٓ۽ولطه۽ ٓا اتفف۽ےس۽زک۽دقٓ۽ےلہپ۽وہلا۽اچےئہ۽اؿٓ۽ہ ین۽ ٓا ںیتی۽‬
‫ڑپانھ۽اچےئہ۽اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽ رایب۽امنٓ۽ںیم۽وہاجےئ۽وت۽ایک۽ایس۽ ٓا مك۽وک۽وج۽ہک۽ےلہپ۽ڑپیھ۽یئگ۽اُس۽یک۽ادقآ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽مک۽‪،‬۽ونیبا۽وت۽رجؿا۔‬
‫۽دعس۽ذعٓ۽اچسیل۽ےس۽شاھٹ۽لک۽ ٓا مك۽ڑپانھ۽اچےئہ۽اؿٓ۽ولطه۽ ٓا اتفف۽ےس۽اےنت۽ےلہپ۽متخ۽‬
‫اوجلاف‪:‬۽امنٓ۽حبص۽ںیم۽احبل۽اجنگشئ۽ؿغك۽ؿ ِ‬
‫وہاجلا۽اچےئہ۽ہک۽ارگ۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽ رایب۽فاہٖ۽وہ۽وت۽اچسیل۽ ٓا وتیُ۽ےس۽لبق۽ولطه۽ااعڈہ۽وہےکس۽اؿٓاس۽ےک۽ےئل۽ڈس۽ٹنم۽اکیف۽ںیہ۽اؿٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ارگ۽ؿغك۽مک۽ٓہ۽ایگ۽اؿٓ۽ رایب۽فاہٖ۽وہیئ۽وت۽دقبٓ۽اجنگشئ۽ؿغك۽ ٓا لاف۽ڑپےھ۽ارگ۽ہچ۽وسٓہ۽وکرث۽ؿ۽اجالص۽وہ‪،‬والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۳۵‬۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ ۽ےن۽امنٓ ۽ڑپاھیئ ۽والعصرْانْاالنسانْلیفْخسرْاالْ‬
‫اال ڑپھ۽رک۽ؿفق۽ایک۽رھپ۽االْالذینْاٰمنو ےس ۽ ٓا ر۽لک۽متخ۽ایک۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽وقیلْمن۽(ہتکس)۽راق‬
‫الذین ںیم ّ ْ‬
‫وظنْانہْالقراق۽ںیم۽ہتکس۽شیک۽ےہ۽اؿٓ۽ظفل۽من۽ےک۽ونُ۽وک۽راق۽یک۽ٓاںیم۽اڈاغس۽ہن۽رکلا۽شیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫خ‬
‫امنٓ ۽وہیئگ ۽ہٖ ۽ ٓا مك ۽رپ ۽ؿفق ۽اجمٔ ۽ےہ ۽ارگ ۽ہچ ۽ ٓا مك ۽الوہ ۽امہٓی ۽ینعی ۽اامس ۽ ؽض ۽یک ۽غٕا ٔف ۽ںیم ۽ونُ ۽رپ ۽ہتکس ۽ےہ ۽ہک ۽اڈاغس ۽ےس ۽ہملک۽‬
‫ؿادحہ ۽ہن ۽وہفمس ۽وہ۔ ۽مراق ۽مٔ ۽ؿٓ ۽ُ ۽براق ۽اؿٓ ۽امتس ۽لایق ۽غٕا ٔ۽اڈاغس ۽رکےت ۽ںیہ ۽‪،‬وت ۽ڈؿونُ ۽ںیہ ۽رگم ۽اہیُ ۽وعاس ۽ےک ۽شاےنم ۽اڈاغس ۽ہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫رکّ۽ہک۽ؿہ۽رتعمص۽ہن۽وہُ۽۔والل ْ ٰ‬
‫‪۹‬امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۸۳۶‬آ۽ومعض۽وھگٓین۽ڈڈااخکہن۽رک ن۽گٔھ۽علض۽الڈلا۽‬
‫طب‬
‫ض۽ٓا۽اشمہب۽وصف۽ؿ۽ضرمغہ۽لالڈ۽وخادن۽لا۽ضمالث۽وصف۽ڈال۽ہلمہم۽ ص ۽وک۽فاء۽ رمہ۽یک۽ ٓا ؿآ ۽لا ۽ڈال۽ہلمہم۽یک۽ ٓا ؿآ ۽ےک۽اشمہب۽ڑپانھ۽‬
‫‪،‬ؿ ۽ہٖ ۽ہک ۽ڈال۽ضحم ۽وخادن ۽امنٓس ۽ٓؿاوبڈ ۽لا ۽ہن ۽ؿڈٓ ں ۽كلم ۽ٓا۽ اچےئہ۽اؿٓ۽وج۽اےس۽ضحم۽ڈال۽ڑپےھ۽اس۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽لا۽‬
‫رقتم ًيا ۽ہمہ۽وخاص۽ؿ ۽وعاس۽اشمہب۽ڈال۽یم ۽وخادنن۽ؿ ۽وخادنئ۽ہ۽ص۽ ہن؟۽امہّٓ۽كلم۽ںیم۽رقتم ًيا۽امت۽س۽وخاص۽ؿ۽وعاس۽اےس۽ڈال۽ےس۽‬
‫اشمہب۽ڑپےتھ۽ںیہ۽فاء۽ےک۽اشمہب۽تہب۽لیلق۽ولگ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽‬ ‫اشمہب۽ؿ۽آ۽سب۽لیلق۽بؼنواْتوْجروا۔‬
‫وجاف۽ڈّ۽رک۽ارج۽لاؿ۔(ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اﷲ ۽اعتیٰل۽ےن۽اس۽رحف۽یک۽اڈایگیئ۽اؿٓ۽ ٓا ؿآ۽وک۽ڈؿرسّ‬ ‫وصف۽ا ں۽رحف۽ٓا۽اخقل۽زعؿلج۽آ۽ہمہ۽رحؿف۽جڈا‬

‫‪Page 336 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓا رٕلڈہ۽اضق۽خؾٌؼۃ۽چیہ۽رحف۽اشمہب۽لا۽ؿتسین۽رٕص۽یعطق۽ ٓا تسن۽ امتس ۽رحؿف ۽ےس ۽ ُجڈا ۽دیپا ۽رٕاملا ۽ےہ ۽یقیقح ۽وطٓ ۽رپ ۽وکیئ ۽یھب ۽اس۽‬
‫ہک۽رخمخس۽ ٓا ومٓ۽ؿرطٓ۽اڈاشی۽لا۽ڈریگڈؿ۽دصق۽رحف۽زنمل۽نم۽ ےک ۽اشمہب ۽ںیہن ۽اس ۽ےئل ۽رٕص ۽ػمی ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽اک ۽رخمچ۽‬
‫اﷲ دنک۽ؿآ۽شیپ۽وخشی۽ہن۽فا۽وخادن۽ہن۽ڈال۽ہک۽ہٖ۽ڈؿابمنی۽اؿضق۽ اھکیس(اجلا) ۽اجےئ ۽‪،‬اس ۽یک ۽اڈایگیئ ۽اک ۽رطہقی ۽لاڈ ۽ایک ۽اجےئ ۽اؿٓ ۽اس۽‬
‫ؿ۽ابشہن۽ٓؿٓ۽یعس۽وموفٓ۽اجبےئ۽ ٓا ؿٓڈ۽لا۽ ٓا ہکن۽یم۽وک۽دش۽ہچ۽مٔ ٓا لڈ۽ٓؿا۽ رحف ۽اک ۽آاڈہ ۽ایک ۽اجےئ ۽وج ۽اﷲ ۽یک ۽رطف ۽ےس ۽لآل ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اینپ۽‬
‫‪ 1‬افامارگ۽مٔحیحص۽اقڈٓ ۽ہن۽ رطف ۽ےس ۽ہن ۽اےس ۽فا ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽اؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽ڈال ۽‪،‬ویکہکن ۽ہی۽‬ ‫‪١‬‬ ‫لادش۽‬
‫مرڈ ۽اامطق ۽حیحص ۽وتناُ ۽رکڈ ۽ڈٓاتفؿٰی ۽ریخہی ۽اضق ۽اامصۃ ۽ا ٌو ۽لا۽ ڈؿونُ۽اس۽ےک۽اخمفل۽ںیہ۽ابشہن۽ٓؿٓ۽یک۽تنحم۽ؿ۽وکشش۽ےک۽دعب۽‬
‫ؼ‬
‫نفؽًح ۽افدسہ ۽یف ۽ارلاحج ۽ا زًح‪ 2‬ؿمٔاڈ ۽رٕص ۽لادش ۽ہک ۽لا س ۽حیحص۽ وج۽ڑپاھ۽اجےکس۽ؿہ۽ڈٓضق۽وہاگ۽ویکہکن۽اﷲ ۽اعتیٰل۽یسک۽اجُ۽رپ۽وبھج۽‬
‫وخادن ۽امنٓ ۽وتاُ ۽لاتف ۽اہنت ۽ہن ۽زگآڈ ۽ہک ۽ڈٓادتقا ۽آغٕا ٔف ۽ےب ۽اینٓ۽ ںیہن۽ڈااتل۽رگماس۽یک۽فاغك ۽رھب۽۔ارگ۽رحف۽یک۽حیحص۽اڈایگیئ۽رپ۽‬
‫لادش ۽ؿ ٓا ہکن ۽رخمچ ۽این ۽ومخق ۽لا ۽ڈٓحیحص ۽اؿ ۽یعس ۽ہن ۽رکڈ ۽ارگ ۽آ۽ اقڈٓ ۽ہن۽وہا ۽وت۽اس۽وک۽اامطق ۽رکالا ۽ڈٓضق ۽ںیہن۽‪،‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽‬
‫ٓلاشل۽فا ۽لا ۽ڈال۽اڈا ۽مرڈ ۽ہٖہچ۽لااسفڈ ۽ینعم۽مرڈ ۽امنٓ ۽افدس۽مرڈ۽ ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽وتےلت ۽اک ۽حیصف ۽یک ۽اامطق ۽رکلا ۽ٓاحج ۽اؿٓ ۽حیحص ۽ذمہق۽‬
‫ؿٓہن ۽ےن ۽ؿارگ ۽رہب ۽ڈؿ ۽اسفڈ ۽نعًی ۽ٓؿامنلڈ ۽انچہکن ۽طعنـف ۽ؿ۽ ںیم۽افدس ۽ےہ۽اؿٓ ۽اےسی۽صخش۽رپ۽رٕص ۽ےہ ۽ہک۽ؿہ۽یسک۽حیحص ۽یک۽‬
‫طغڈؿف ۽رہب ۽ڈؿافدس ۽مرڈا ں ۽مہ ۽ ٓا اگنہ ۽ہصق ۽ہک ۽دصق ۽رحف۽ ادتقاء۽ںیم۽امنٓ۽اڈا۽رکّ۽ارگ۽ادتقاء۽نکمم۽وہ۽اہنت۽ہن۽ڑپےھ۽ویکہکن۽‬
‫زنمل ۽نم ۽اﷲ ۽دنک ۽ؿٓلاُ ۽لاڈٓی ۽ہن ۽ڈدہ ۽فا ۽لا ۽ڈال ۽اڈامرڈ۽ ادتقاء۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽غٕا ٔف۽ےس۽ےب۽اینٓ۽وہاجےئ۽اگ۽‪،‬اؿٓ۽ؿہ۽‬
‫انچہکن ۽وصٓف ۽اریخہ ۽ڈٓوعاس ۽دنہ ۽ؿ ۽اگنبہل ۽اضق ۽ؿارگلادصقل۽ صخش۽سج۽ےن۽ص ۽اک۽رخمچ ۽ہن۽اھکیس۽لا ۽اس۽یک۽تحص۽ےک۽ےئل۽‬
‫اجبےئ۽اؿ ۽رحےف۽ڈبرگ۽نسادنُ ۽وخادہ۽مکح۽اؿ ۽تخس۽رت۽مرڈ ۽ٓریا ۽ہک۽ وکشش ۽ہن ۽یک ۽وہ ۽ارگ ۽اس۽یک ۽ٓلاُ۽ےس۽اضڈ ۽یک ۽ہگج ۽فا ۽لا ۽ڈال ۽اڈا۽‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽وہاگ۽اس۽ےس۽امنٓ۽یھب۽افدس۽ک ۽اؿٓ۽‬ ‫دبتلی ۽کالس ۽اﷲ ۽طيکيڈ ۽انچہکن ۽ضعب ۽لادلقماُ ۽رصتحی ۽رکڈہ ۽ادن۽ وہ۽سج۽ےک۽شاھت ِ‬
‫ہک ۽اضڈوتناُ ۽فا ۽وخادن ۽اامس ۽الج ۽اوبرکبدمحم ۽نب ۽الضفل ۽ٓحمۃ ۽اﷲ ۽ سج ۽ےک ۽شاھت ۽اسفڈ ۽طعًٰی ۽ہن ۽وہاگ ۽وت ۽اس ۽ےس ۽امنٓ ۽وہاجیگیئ ۽اؿٓ۽‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ڈٓ ں۽وصٓف۽مکح۽رفک۽رٕومڈہ۽اضق۽امک۽یف۽طًح۽ارلؿص۽ ارگ ۽ڈؿونُ ۽وصٓوتُ ۽ںیم ۽اسفڈ ۽ینعم ۽وہ ۽طيلًا ۽طعنـف ۽اؿٓ۽‬
‫االٓہٖ ۽ؿامٓاڈٓ ں۽ہلئسم۽ٓشاہل۽اتسی ۽رصتخمہ۽اجہعم۽ااجلس۽ااصلڈ۽ طغڈؿف ۽وت۽ڈؿونُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۔ہی۽امتس۽اس۽‬
‫ؿغك۽ےہ۽خق۽اس۽ےس‬ ‫نع۽ننس۽ااضلڈ۽ ٓا ماج۽ا ں۽ٓا۽ٓلگ۽لیصفت‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۹/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ریخلۃ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 337 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دصق۽ایس۽رحف۽اک۽وہ۽وج۽اﷲ ۽اعتیٰل۽یک۽رطف۽ےس۽لآل۽رکڈہ۽ےہ۽رگم۽ٓلاُ۽‬ ‫دادہْایمْوبالل ْالتوفیقْوالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫اعمؿُ ۽ہن ۽ینب ۽اؿٓفا ۽لا ۽ڈال۽اڈا ۽وہایگ ۽ےسیج۽ہک۽وعاس۽الہ ۽دنہ۽ؿ ۽اگنبہل ۽اک۽اعمصلہ۽‬
‫ٓا ری۽وصٓف ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اؿٓ ۽ارگ۽دصقًا ۽اس۽یک۽ہگج۽وکیئ۽ڈؿرسا۽‬
‫رحف۽ڑپاھ۽وت۽ا۽اکس۽مکح۽دشلڈ۽رتنی۽وہاگ ۽ویکہکن ۽ہی۽وتا۽ﷲ ۽اعتیٰل۽ےک۽کالس۽ںیم۽‬
‫دبت یل ۽رکلا ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ضعب ۽ریغ ۽دلقمنی ۽ےن۽رصتحی ۽یک۽ہک ۽اضڈ ۽وک ۽ہن۽‬
‫ڑپاھ۽اجےکس۽وت۽فاء۽ڑپےھ۔اامس۽اوبرکب۽دمحم۽نب۽لضف۽ٓحمۃ۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ےن۽‬
‫طً‬
‫ذموکٓہ ۽وصٓف ۽ںیم ۽رفک ۽اک ۽مکح ۽اجٓی ۽رٕاملا ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ ح ۽ارلاص ۽االٓہٖ۽‬
‫ںیم ۽وموجڈ ۽ےہ‪،‬مہ۽ےن۽اس ۽وموضه ۽رپ ۽الک۽رصتخم ۽رگم ۽اجعم ۽ٓشاہل ۽اھکل۽‬
‫ےہ۽سج۽اک۽لاس۽ااجلعم۽ااصلڈ۽نع ۽ننس۽ااضلڈ۽ٓ۔اھ۽ےہ۔اس۽ہلئسم۽یک۽لیصفت۽‬
‫ؿاہُ۽وخف۽یک۽ےہ۽ؿلاﷲ ۽اوتلقیف۽ؿاﷲ ۽اعتیٰل۽املع۽(ف)‬
‫آ۽ٓاڈنھ۽وپٓ۽رجگاف۽غٕبی۽ادمح۽ ٓا لاڈ۽ ہلس۽میکح۽دمحم۽ایمُ۽اصخق۽ۺ‪۴‬۽امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۳۷‬‬
‫ہعمج۽یک۽اڈاُ۽ےک۽دعب۽تہب۽آ ڈیم۽دجسم۽ںیم۽عمج۽وہ۽رک۽وسٓہ۽فہک۽ڑپےتھ۽ںیہ ۽دنلب ۽ ٓا ؿآ۽ےس۽اؿٓ۽ریغب۽ڑپےھ۽وج۽ولگ۽ںیہ۽ینعی۽اَُ۽ڑپھ۽امنٓی۽یھب۽‬
‫وہےت۽ںیہ۽نج۽وک۽کالس۽دیجم۽ڑپانھ۽یہ۽ںیہن۽آ لا۽ؿہ۽امنٓی۽وسٓہ۽فہک۽مرط۽ےس۽شٌٍْ۽ںیہ۽اؿٓ۽ضعب۽امنٓی۽وج۽ڈری۽ےس۽آ ےت۽ؿہ۽لفن۽ڑپھ۽رک۽شٌٍْ۽ںیہ۽‬
‫لفن۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےتہک۽ںیہ۽وسٓہ۽فہک ۽دنلب ۽ ٓا ؿآ۽ےس۽طق۽ڑپوھ۽امہّٓ۽لفن۽ںیم۽ رایب۽ ٓا یت۽ےہ۽لفن۽اک۽وثاف۽ٓلاڈہ۽ےہ۽لا۽وسٓہ۽فہک۽ڑپ ھٌْ۽اک۽‪،‬۽‬
‫دعب۽متخ۽وسٓہ۽فہک۽ےک۽امتس۽امنٓی۽ںیتنس۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ومولی۽ذموکٓ۽رٕامےت۽ںیہ۽ٓؿٓ۽ےس۽ہٖ۽زگ۽طق۽ڑپوھ۽لفن۽امنٓ۽ںیم۽ رایب۽آ یت۽ےہ۽آ لا۽وسٓہ۽‬
‫فہک۽وک۽دنلب۽ ٓا ؿآ۽ڑپںیھ۽لا۽ںیہن۽لا۽لفن۽امنٓ۽ٹوھٓ۽ڈ ں؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽دحمك۽حیحص۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽لا۽ ٓا ؿآ۽ایسی۽ہگج۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽اہجُ۽ولگ۽امنٓ۽ڑپھ۽ٓےہ۽وہُ۽ضماتعن۽رٕامیئ۽ےہ۽ا۽ؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ےن۽مکح۽رٕاملا۽ےہ۽‬
‫ہک۽غٕ ٓا ُ۽ڑپاھ۽اجےئ۽اکُ ۽اگلرک ۽ونس۽اؿٓ۽ ُخق۽ٓوہ ۽‪،1‬۽وت۽ایسی ۽ہگج۽حہٖ۽ےس۽ڑپانھ ۽ونممه ۽اؿٓ۽ڈؿ۽لا۽ٓلاڈہ۽ ٓا ڈویمُ۽اک۽لآؿآ۽ڑپانھ۽اؿٓ۽دشلڈ ۽ونممه۽ہک۽‬
‫اخمفل۽مکح۽غٕ ٓا ُ۽اؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽یک۽ےب۽رحیتم۽ےہ۽اُ۽ولوگُ۽وک۽اچےئہ۽ہک۽ ٓا ہتسہ۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽لفن۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽لفن۽ےس۽ںیہن۽ٓؿےک۽اج شکٌْ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫لفن۽امنٓ۽بحتسم۽لالؿف۽ےس۽الضف۽ےہ۽ہک۽ا۽ُس۽ںیم۽لالؿف۽یھب۽ےہ۽ٓوکه۽وجسڈ۽یھب۽۔والل ْ ٰ‬
‫ک‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۳۸‬آ۽ ھٌـٓہ۽ڈااخکہن۽اخص۽علض۽وہایشٓ۽وپٓ۽ ہلس۽ادجم۽یلع۽اخُ۽اصخق۽رعمتف۽ومولی۽عیفش۽ادمح۽اصخق۽ملعتم۽ دمٓہس۽اتّنسلہ۽‬
‫‪۴۵‬۽امجڈی۽ااال ری۽‪۴۶۶۹‬ھ‬
‫ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽اخمٓچ۽رحؿف۽ولعمس۽رکلا۽اؿٓ۽اُ۽ےس۽رحؿف۽اکنانل۽رٕص۽ےہ۽اہُ۽لاؿوجڈ۽وکشش۽ےک۽ارگ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۵۳۷/‬‬
‫‪Page 338 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ام۽لٌٍبی۽اڈا۽ہن۽وہےئ۽وت۽اس۽دقٓ۽ںیم۽ذعمؿٓ۽ٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽ارگ۽اخمٓچ۽یہ۽ںیہن۽ولعمس۽لا۽ولعمس۽ںیہ۽اکناتل۽ںیہن۽وت۽امنٓ۽ہٖ۽زگ۽ہن۽وہک ۽ارگ۽حیحص۽‬
‫ےہ۽وت۽اثَٖ ۽املسمُ ۽رٕص ۽وک۽ٹوھٓڈ ں۽لا ۽یسک۽رحاس۽ےک۽ بکت۽وہٌُـ ۽اس۽لعف۽ےس۽شاطق۽لاجالل۽ہن۽وہاجےئ۽اگ۽ویُ۽وت۽اثَٖ۽‬
‫املسمُ۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۽ڑپےتھ۽اؿٓوج۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اُُ۽ںیم۽اثَٖ۽وماعٌق۽ںیہن۽رکےت۽طَـ۽ںیم۽اننونّۼۼ۽لا۽اس۽ےک۽غٕبی۽تیغ۽ےس۽رپ۽‬
‫زیہ۽ںیہن۽رکےت۽وت۽وقل۽ٓلڈ۽حیحص۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬۽ٓلڈ۽ےک۽ا۽وقال۽ذموکٓہ۽ضق۽حیحص۽ںیہ۽وساےئ۽اےنت۽ظفل۽ےک۽ہک۽ارگ۽اخمٓچ۽ولعمس۽ںیہن۽وت۽امنٓ۽حیحص۽ہن۽وہک ۽اخمٓچ۽ولعمس۽وہلا۽‬
‫رضؿٓ۽ںیہن۽رحؿف۽حیحص۽اڈا۽وہلا۽رضؿٓ۽ےہ۽ریتہبّ۽ںیہ۽ہک۽ ُضِ۽ ُضِ۽رک۽حیحص۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ارگ۽اُُ۽ےس۽وپاھچ۽اجےئ۽وت۽اخمٓچ۽اتب۽ںیہن۽ شکٌْ۽‬
‫آڈؿ۽ٓلاُ۽ؿاال۽ہٖ۽اجلہ۽اینپ۽ٓلاُ۽ےک۽رحؿف۽كی۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽اخمٓچ۽ںیہن۽اتب۽اتکس۽۔ؿاﷲ ۽اعتیٰل۽املع۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۸۳۹‬آمٔ یل۽ ہلس۽رضحف۽دمحم۽ایمُ۽اصخق۽دم۽ہلظ۽ااعلیل‬
‫ہی۽آشاڈ۽رٕامںیئ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽رکمی۽یک۽اس۽دقٓ۽وجتلڈ۽ہک۽رحف۽اےنپ۽ریغ۽ےس۽اتمم۽ٓ۽ٓےہ۽رٕص۽نیع۽ےہ۽بتک۽ہقف۽ںیم۽ذموکٓ۽ےہ۽ارگ۽‬
‫ےہ۽وت۽زک۽اتکف۽ںیم۽زک۽ہگج۽؟۽انجف۽یک۽رظن۽ںیم۽اس۽لآہ۽ںیم۽رصه۽رصتحی۽زک۽اتکف۽یک۽ےہ؟۽اؿٓارگ۽وکیئ۽دحمك۽اس۽لآہ۽‬
‫ںیم۽اس۽ؿغك۽شیپِ۽رظن۽وہ۽وت۽اُس۽اک۽آشاڈ۽وہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امتس۽اتکوبُ۽نیم۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽الک۽رحف۽یک۽ہگج۽ڈؿرسّ۽ےس۽دبتلی۽ارگ۽زجعًا۽وہ۽وت۽ذمہق۽حیحص۽ؿ۽دمتعم۽ںیم۽اؿٓ۽خنيًا۽وہ۽وت۽امہّٓ۽‬
‫ا ہم۽ذمہق۽ےک۽مٔڈلک۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۽ہکبج۽دسفم۽ینعم۽وہ۽لا۽اامس۽ایب۽ویفس۽ےک۽مٔڈلک۽ہکبج ُ۽ؿہ۽ہملک۽غٕ ٓا ُ۽رکمی۽ںیم۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫نغل‬
‫‪1‬۽(اﷲ اعتیٰل۽اک۽‬ ‫ےس۽انچب۽ےب۽ ش۽امتمٔ۽رحؿف۽لانکمم۽اؿٓ۽اسفڈ۽امنٓ۽ےس۽انچب۽رٕص۽نیع۽ےہ۔قالْالل ْ ٰ ْ‬
‫تعاٰل‬
‫رٕامُ۽ےہ۽مت۽اےنپ۽اامع۽ل۽لالط۽ہن۽وکٓ۔ف)ادقہم۽اامس۽زجٓی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫اذواجب ْعلمھی ْمحتم ْقبل ْالشرو ع ّ‬
‫ْاوال ْانْ غٕ ٓا ُ ۽لاک ۽ںیم ۽رشؿه ۽وہےن ۽ےس ۽ےلہپ ۽اؿّال ۽اقٓلاُ ۽غٕ ٓا ُ ۽رپ۽‬
‫یعلموا ْمخارج ْالحروف ْوالصقات‪ْ ،‬لؼنطِواْ رحؿف۽ےک۽اخمٓچ۽ؿ۽افصف۽(ڈاہیت۽ؿ۽رعہیض)۽اک۽اجانن۽ػنغ ًا۽رضؿٓی۽‬
‫ےہ۽لاہک۽اقٓلاُ۽غٕ ٓا ُ۽حیحص۽رتنی۽اغلف۽ےک۽شاھت۽غٕ ٓا ُ۽لاک۽‬
‫بافصح ْاللغاتْ ۔ْوالل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫اک۽قطن۽رکںیکس۽(ینعی۽ڑپھ۽ںیکس)۔(ف)‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۶۶/۷‬‬
‫‪ 2‬ادق۽ہم۽زجٓہی۽خنيۃ۽ااتکلف۽وبطمہع۽دیعسہی۽بتک۽اخہن۽ہصق۽وخاین۽لآآ۽اشپؿٓ۽ص۽‪۷‬‬
‫‪Page 339 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وہ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪ :۸۳‬۽آامہٖہ۽رہطمہ۽علض۽اميہ۽ڈٓاگہ۽رشفی۽ ہلس۽اصدَٖاڈہ۽رضحف۽ض ّيڈ۽شاہ۽دمحم۽ایمُ۽اصخق۽ڈاطق۽مٔاک ش۽‬
‫ؿاال۽لاہم۽ںیم۽قلعتم۽وجتلڈآشاڈ۽انجف۽ےہ۽ڈؿ۽الک۽رحف۽ہک۽ڈؿرسّ۽ےس۽دبتلی۽ارگ۽زجعًا۽وہ۽وت۽ذمہق۽حیحص۽ؿ۽دمتعم۽ںیم۽دسفم۽امنٓ۽‬
‫ےہ۽ہکبج۽دسفم۽ینعم۽وہ۽لا۽اامس۽ایب۽ویفس۽ےک۽اخل۽ےھجم۽اس۽ںیم۽لالم۽ےہ۽ہک۽ا ٌو۽یک۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽ہکبج۽ؿہ۽اینپ۽یعس۽ؿ۽وکشش۽اؿٓ۽حیحص۽‬
‫رحؿف۽اکنےنل۽ںیم۽وکلایہ۽ہن۽رکلا۽وہ۽اس۽وکشش۽ےک۽دعب۽وکیئ۽نؼٍيڈ۽دسفم۽ینعم۽لا۽ریغ۽دسفم۽ینعم۽یک۽وخڈ۽انجف۽ےن۽یھب۽اےنپ۽اطالچ۽‬
‫ٓشاہل۽ابمخق۽اامطق۽ںیم۽ںیہن۽ٓادئ۽رٕامیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ا ٌو۽یک۽امنٓ۽یھبج۽وت۽حیحص۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽حیحصت۽رحف۽ںیم۽وکشش۽ےئک۽اجےئ۽ہی۽یھب۽ےب۽میلعت۽حیحص۽لانکمم۽‪،‬یہی۽میلعت۽وجتلڈ۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽‬
‫رٕتیض۽ػ ًلا۽لامك‪،‬۽ارگ۽حیحص۽وک۽ہن۽ےھکیس۽لا۽ےھکیس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽اڈا۽رکےن۽یک۽وکشش۽ہن۽رکّ۽وت۽امنٓ۽رضؿٓ۽لالط۽وہک ۽وت۽ملع۽ؿ۽لمع۽ڈؿونُ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫رٕص۽وہےئ۽۔والل ْ ٰ‬
‫آ۽آڈہ۽ ہلگ۽ڈااخکہن۽ازیھچہ۽علض۽ ٓا رگہ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۸۳‬‬
‫ف۽ڈؿاڈ۽ینعی۽ڈال۽رپ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ہی۽حیحص۽ےہ۽لا۽طلغ؟۽ارگ۽طلغ۽ےہ۽وت۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽اثَٖ۽ولگ۽ص۽‬
‫رحف۽اضڈ۽وک۽وصبٓ ِ‬
‫اؿٓ۽ؿ۽ںیم۽ببسب۽وہےن۽اشمتہب۽ےک۽رٕط۽ںیہن۽رک شکٌْ۽اُ۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽رحف۽ہن۽ڈ۽ےہ۽ہن۽ؿ۽وصٓںیت۽نیت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽دصقًا۽رحف۽زنمّل۽نم۽اﷲ ۽یک۽دبتلی۽رکّ۽ہی۽ڈؿاڈ۽ؿاولُ۽ںیم۽ںیہن ُ۽ؿہ۽اےنپ۽مٔڈلک۽اضڈ۽یہ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ہن۽ہی۽ہک۽اس۽ےس۽ہق۽‬
‫طفر‬
‫رک۽ڈال۽ ش۽اُس۽یک۽ہگج۽لادصقل۽اقمئ۽رکےت۽ںیہ۽اہتبل۽فا۽ؿاولُ۽ںیم۽ااسی۽ےہ۽اُ۽ےک۽ضعب۽ےن۽رصتوذ ًا۽ھکل۽ڈلا۽ہک۽ص۽یک۽ہگج۽ؿ۽ڑپوھ۽اؿٓ۽‬
‫ضق ۽املسمونُ ۽اس ۽رپ۽لمع ۽ریپا ۽وہاجؿ۽ہی ۽رحاس۽یعطق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ادش ۽اخٌق ۽ریبکہ۽ہکلب ۽اامس ۽الج ۽اوبرکب ۽یلضف ۽ؿریغہ ۽ااکمٔ ۽ا ہم ۽یک ۽رصتحی۽‬
‫طً‬
‫ےس۽رفک۽ےہْکماْفْمنحْالروضْاالزھرْوالقتاویْعالمگییۃْوغیھما(اسیج۽ہک۽ ح۽ارلؿص۽االٓہٖ۽‪،‬اتفؿٰی۽اعریگملی۽‬
‫و‬
‫اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽ںیم۽ےہ۔ف)۽اُ۽یک۽امنٓ۽ ہلی۽یہ۽لآ۽طعنـف۽ڑپےتھ۽یہ۽ہشیمہ۽لالط۽ےہ۔‬
‫(‪)۵‬۽خنيًا۽دبتلی۽وہ۽ینعی۽اڈاےئ۽ص۽رپ۽اقڈٓ۽ےہ۽اُیس۽اک۽دصق۽ایک۽اؿٓ۽ٓلاُ۽كہب۽رک۽ڈال۽لا۽ؿ۽اڈا۽وہیئ۽اس۽ںیم۽اتم رنی۽ےک۽اوقال۽ریثکہ۽ؿ۽‬
‫رطضمف۽ںیہ۽اؿٓ۽امہّٓ۽اامس۽ذمہق۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽اک۽ہی۽ذمہق۽ےہ۽ارگ۽اسفڈ۽ینعم۽وہ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ؿٓہن۽حیحص۔‬
‫(‪)۶‬۽ہی۽ہک۽زجعًا۽دبتلی۽ینعی۽دصق۽وتص۽اک۽رکلا۽ےہ۽رگم۽اڈا۽ںیہن۽رک۽اکس۽ڈ۽لا۽ؿ۽اڈا۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽دنہؿاتسُ‬

‫‪Page 340 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽اثَٖ ُ۽ڈؿاڈ۽ؿاےل۽اےسی۽یہ۽ںیہ۽اُ۽رپ۽رٕص۽نیع۽ےہ۽ہک۽ص۽اک۽رخمچ۽اؿٓ۽ااکس۽رطہقی۽اڈا۽روا ںی۽اؿٓ۽ابشہن۽ٓؿٓ۽دح۽ڈٓےج۽یک۽وکشش۽‬
‫اُس۽یک۽حیحصت۽ںیم۽رک ں۽خق۽لک۽وکشاُ۽ٓںیہ۽ےگ۽اُُ۽یک۽امنٓ۽حیحص۽یہک۽اجےئ۽ک ‪،‬۽ہکبج۽حیحص۽وخاُ۽ےک۽ےھچیپ۽ادتقاء۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽وہُ۽اُُ۽یک۽‬
‫اینپ۽یھب۽لالط۽اؿٓاُ۽ےک۽ےھچیپ۽اؿٓؿُ۽یک۽یھب۽لالط۽‪،‬یہی۽مکح۽فاویئُ۽اک۽ےہ۽ہکبج۽دصقًا۽دبتلی۽ہن۽رکےت۽وہُ۽ہی۽جالہص۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫لیصفت۽امہّٓ۽ٓشاہلْالجامْالصادْعنْسننْالضادْںیم۽ےہ‪ْ،‬والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫آ۽ڑجؿڈہ۽علض۽ثارھٹ۽ ہلس۽ض ّيڈ۽اصمٔ۽خيالین۽اصخق‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۸۳‬‬
‫ایک۽وسٓہ۽مٌّق۽اکامنٓ۽ںیم۽ڑپانھ۽رتہب۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسٓہ۽مٌّق۽ےک۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽ارفغتساﷲ ۽اطلًا وکیئ۽رحچ۽ںیہن۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۴۳‬۽آ۽رہش۽مٔ یل۽ہلحم۽وسڈرگاُ۽دمٓہس۽رظنماالشالس۽ومولی۽دمحم۽الضف۽اصخق‪۹‬۽امجڈی۽اال ری۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ہچ۽یم۽رٕامدنی۽نلعےئ۽ڈنی۽ڈٓ ں۽ہلئسم۽ہک۽ڈٓ۽ل ََماْیتقجرْمنہْ اس ۽ہلئسم۽ںیم ۽نلعےئ۽ڈنی ۽یک ۽ایک ۽ٓاےئ۽ےہ ۽ہک ۽الک ۽صخش ۽ےن۽‬
‫لماْ َی َت َق َّج ُر ْ َم ْن ُہ ْ‬
‫ْاال َ ْن ٰ رںیم۽ل َّمَا دش۽ےک۽شاھت۽ڑپاھ۽امنٓ۽‬ ‫االن ٰ ر وخادنہ۽دش۽ ّ‬
‫لما۽امنٓ۽دشریغب۽رکاہق۽لا۽ہن۽؟‬
‫ریغب۽رکاہق۽ےک۽ڈٓضق۽وہک ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫و‬
‫امنٓ ۽ڈٓضق ۽لادش ۽ؿاحبل ۽وہس ۽ؿٓ ك ۽رکاہق ۽تسین ۽ؿجڈف ۽زجا۽ امنٓ ۽ڈٓضق ۽وہک ۽‪ُ ،‬ھـل ۽اؿٓ ۽لسھپ ۽اجےن ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫تعاٰلْ رکاہق ۽ںیہن۽‪،‬۽اس۽یک۽تمظع۽ِشاُ ۽ےک۽شیپِ۽رظن۽زجا ۽اک۽جڈف۽‬ ‫مٔاےئ۽ڈال ك۽مٔتمظع۽شاشن۽شاظئ۽اضق۽قالْالل ْ ٰ‬
‫‪ 1 ‬وہشمٓ۽ؿ۽رعمؿف۽ےہ‪،‬۽اﷲ ۽اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽ےہ۽‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ہ‬
‫‪‬‬ ‫زجاڈرک۽رفن۽ومڈ ۽ مزياُ۽ا ں۽اج۽لاؿلی۽مرڈ ۽ہک۽وانْمن اْماْ‬
‫یکونْمنہْشیئْعجیبْلماْیتقجرْمنہْاالن ر لاہلمجل اہیُ۽زجا۽وک۽ڈرک۽ںیہن۽رٕاملا۽ایس۽رطچ۽ذموکٓہ۽اقمس۽ںیم۽لاؿلی۽‬
‫ٰ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫وہ یتک۽ےہ۽ہک‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۴۳۶/۶‬‬
‫‪Page 341 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ۽ںیم۽ضعب۽ؿہ۽ںیہ۽سج۽ےس۽ضًی۽بیجع۽اصڈٓ۽وہیت۽ےہ۽ہک۽خق۽ؿہ۽‬ ‫تعاٰلْاعلم‬
‫ڈٓ ں۽وصٓف۽اسفڈ۽ینعم۽تسین۔والل ْ ٰ‬
‫ےتٹھپ۽ںیہ۽وت۽اس۽ےس۽رہن ں۽اجٓی۽وہیت۽ںیہ۽‪،‬ارغلص ۽اس۽وصٓف۽‬
‫اٰلْاعلم(ف)‬
‫ںیم۽اسفڈ۽ینعم۽ںیہن۔والل ْتع ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪ :۸۴۴‬۽آ ۽اہل ۽ ٓا لاڈ ۽ہلحم ۽اخنس ۽ہنہک ۽مٔ ۽اکمُ ۽ڈوھس ۽شاہ ۽اصخق ۽ ہلس ۽دمحم ۽لامظ ۽ ٓا ٓاڈ ۽اقحین ۽رفظم ۽وپٓی ۽میقم ۽احل ۽اہل ۽ ٓا لاڈ ۽‪۴۴‬۽‬
‫ٓاضمُ۽اابملٓک۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽نیم۽ہک۽امنِٓ۽ہعمج۽ںیم۽اام۽س۽الحمدیک۽نیت۽ ٓا وتیُ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ڑپھ۽اکچ۽وہ۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽‬
‫ےس۽ٓک۽ایگ۽وہ۽ےھچیپ۽ےس۽یسک۽دتقمی۽ےن۽ہمقل۽ڈلا۽اس۽ےن۽اجبےئ۽ہمقل۽ےنیل۽ےک۽وخڈ۽وسٓف۽وک۽ااعڈہ۽ایک‪،‬۽سج۽ ٓا مك ۽رپ ُ۽ٓاک۽اھت۽اس۽‬
‫ٓا مك۽وک۽اکنل۽رک۽وسٓف۽وک۽نُـٓا۽ایک۽دعب۽آاُ۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ؿریغہ۽ایک۽دعب۽ںیم۽ہمقل۽ڈےنی۽ؿاےل۽دتقمی۽ےس۽اامس۽ےن۽اہک۽ہک۽اہمتٓی۽‬
‫امنٓ۽لالط۽وہیئگ۽اف۽وسال۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽وصٓف۽ںیم۽دتقمی۽وک۽ہمقل۽ڈانی۽اچ ہٌٍْ۽لا۽ںیہن۽؟اؿٓ۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽ہمقل۽ڈانی۽اجمٔ۽ےہ۽‬
‫لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽وصٓف۽وئسمہل۽صىُمؾيڈی۽یک۽امنٓ۽وہیئگ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دتقمی۽ؿ۽اامس۽ضق۽یک۽امنٓ۽وہیئگ۽دتقمی۽ہمقل۽ڈّ۽اتکس۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽اامس۽طَـ۽ ٓا ںیتی۽ڑپھ۽اکچ۽وہ۽یہی۽حیحص۽ےہ‪،‬اامس۽ےن۽سج۽ایخل۽رپ ِ‬
‫۽امنٓ۽‬
‫ف۽رشه۽‬ ‫دتقمی۽لالط۽امین۽اامس۽یک۽وخڈ۽بک۽وہیئ‪،‬۽ارگ۽ؿہ۽ایخل۽حیحص۽وہ۽وت۽اامس۽یک۽یھب۽لالط۽وہیئ۽ہک۽ہمقل۽ڈانی۽کالس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽لااجٓ ِ‬
‫ٓ۔اھ ۽ایگ ۽‪ ،‬۽ارگ ۽نیت ۽ ٓا وتیُ ۽ےک ۽دعب ۽ااجٓف۽ِرشه ۽ہن ۽یھت ۽وت ۽دتقمی ۽یک ۽امنٓ ۽یئگ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽ہمقل ۽ڈےنی ۽ےس ۽اامس ۽وک ۽لاڈ ۽ ٓا ایگ ۽وت ۽اس ۽ےن۽‬
‫اخٓچ۽آ۽امنٓ۽ےس۽میلعت۽لارک۽ ٓا مك۽ڑپیھ۽اؿٓ۽رشؿه۽وسٓف۽ےس۽ااعڈہ۽رکلا۽اس۽لاڈ۽ڈاہین۽وک۽لالط۽ںیہن۽رکاتکس۽وتاامس۽یک۽اینپ۽یھب۽یئگ۽‬
‫اؿٓ۽اس۽ےک۽شٍق۽ےس۽ضق۽یک۽یئگ۽۔ٓاہ۽ہی۽ہک۽رصف۽اس۽دتقمی۽یک۽امنٓ۽لالط۽وہیئ۽اامس۽ؿ۽امجًق۽یک۽وہیئگ۽ہی۽ضحم۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫۽وہیئگ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫حیحص۽ؿہ۽ےہ۽ہک۽ضق۽یک‬
‫فتحہْعَلْامامہْفانہْالْیقسدْمطلِاْلقاتحْواٰخذْ دتقمی۽اک۽اےنپ۽اامس ۽وک۽ہمقل۽ڈانی۽امنٓ ۽ےک ۽ےئل ۽طللؼًا۽ہٖ۽احل ۽ںیم۽افدس۽‬
‫بکل ْحال ْاال ْاذا ْسمعہ ْالموتم ْمن ْغی ْمصلْ امنٓ۽ںیہن۽وہلا۽‪،‬طللؼًا۽اک۽بلطم۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہن۽ہمقل۽ڈےنی۽ؿاےل۽یک۽امنٓ۽‬
‫وٹیتٹ۽ےہ۽اؿٓ۽ہن۽ےنیل۽ؿاےل۽یک۽اؿٓ۽ہٖ۽احل۽ںیم۽ااکس۽بلطم۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫م‬ ‫م‬ ‫م‬
‫فقتحْبہْتقسدْصالةْالکل‪1‬۔ ْ‬
‫ٔا ٔ۽ےہ۽اامس۽اس۽دقٓ۽ ٔھ۽اکچ۽وہ۽سج۽ےس۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہیت۽ےہ۽لا۽‬
‫ہن۽ڑپھ۽اکچ۽وہ‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۼ‬

‫‪Page 342 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الٍ ّيہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽امتس۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽خق۽دتقمی۽ےن۽یسک۽ریغ۽امنٓی۽ےس۽انس۽اؿٓ۽اےنپ۽اامس۽وک۽ہمقل۽ڈّ۽ڈلا۽اؿٓ۽اامس۽‬
‫غ‬
‫ےن۽ےل۽ایل۔(ف)ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہْبکلْحالْایْسواءْقرأْاالمامْماْتجوزْبہْالصالةْ فنصم ۽ےک۽وقل"لکب ۽احل"ےس۽ اڈ۽ہی ۽ےہ۽ہک ۽وخاہ۽اامس۽ےن۽اینت۽‬
‫امْالْا نتِلْاٰلْ ٰا یۃْاخریْامْالْتکررْالقتحْامْالْھوْ غٕا ٔف۽رک۽یل۽وہ۽سج۽ےس۽امنٓ۽وہاجیت۽ےہ۽لا۽ہن۽یک۽وہ۽‪،‬ؿہ۽یسک۽ڈؿرسی۽‬
‫االصح ْن ر‪ْ ،‬قولہ ْاال ْاذا ْسمعہ ْالمؤتم ْالخ ْفْ ٓا مك۽یک۽رطف۽لقتنم۽وہایگ۽لا۽ہن‪،‬وخاہ۽ہمقل۽لآ۽لآ۽ڈلا۽ایگ۽وہ۽لا۽ہن‪،‬۽احص۽‬
‫غزً‬ ‫و‬
‫یہی۽ےہ۽ ھٕ۔۽اس۽اک۽وقل۽اال۽اڈاصمعيہ۽اغمـمت۽ا زٔ۽ںیم۽عٍيہ۽ےس۽ےہ۽ہک۽‬
‫البحرعن ْالِنیۃ ْیحب ْان ْتبطل ْصالة ْالکل ْالنْ‬
‫امتس ۽یک ۽امنٓ ۽لالط ۽وہاجلا ۽رضؿٓی ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم۽‬
‫التلِنی ْمن ْخارج ْاھ ْواقرہ ْف ْالن ر ْ‪ْ ١‬والل ْ ْ ٰ‬
‫‪1‬‬
‫و‬ ‫تعاٰلْ‬
‫م‬ ‫ھ‬
‫اخٓچ ۽امنٓ ۽صخش۽ےس ۽ نیقل۽لایئ ۽یئگ‪،‬۽اؿٓ۽اےس۽ ٕ۽ںیم۽اچ ك۽ٓ۔اھ۽‬
‫اعلم۔ ْ‬
‫ایگ۽‪،‬ؿاﷲ ۽اعتیٰل۽املع(ف)‬
‫آ۽علض۽ویسین۽رپھچہ۽ضذلہؼایض۽غٕبی۽دجسم۽ہیفنح۽ ہلس۽وہظٓ۽انسحل۽فا ك۽ملع‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۴۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ضعب۽ولگ۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽وجتلڈ۽ےس۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽ویکہکن۽غٕ ٓا ُ۽اکحیحص۽وطٓ۽ےس۽ڑپانھ۽‬
‫رٕص۽ےہ۽‪،‬وت۽حیحص۽ڑپانھ۽ریغب۽وجتلڈ۽ےک۽ ٓا یہ۽ںیہن۽اتکس۽وت۽اس۽ؿہج۽ےس۽وجتلڈ۽یھب۽رٕص۽ےہ۽اتبےیئ۽ہک۽وکُ۽قح۽رپ۽ےہ۽؟۽طقف۽دمحم۽وہظٓ۽‬
‫انسحل۽فا ك۽ملع‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫لالہبش۽اینت۽وجتلڈ۽سج۽ےس۽حیحصت۽رحف۽وہا۽ؿٓ۽طلغ۽وخاین۽ےس۽ےچب۽رٕص۽نیع۽ےہ‪،‬مٔآہی۽ؿریغہ۽نیم۽ےہ۽اللحنْحرامْبالْخالفْ‪(2‬نحل۽‬
‫لال۽جالف۽رحاس ۽ےہ ۽۔ف) ۽وج۽اےس۽دبًق ۽اتہک۽ےہ۽ارگ۽اجلہ ۽ےہ۽اےس۽اھجمس ۽ڈلا۽اجےئ ۽‪،‬اؿٓ ۽ڈاہتسن۽اتہک۽ےہ۽وت۽رفک۽ےہ۽رٕص۽وک ۽دبًق۽اتہک۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫۔والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۸۴۶‬وج۽صخش۽احظف۽وہ۽اقٓی۽ہن۽وہ۽ارعاف۽ںیم۽یطلغ۽رکلا۽وہ۽ینعی۽ٓری۽اک۽ٓمٔ۽ےجےس۽غیْالمغضوب۽ےک۽ه۽رپ۽ٓری۽ڑپاتھ۽وہ۽اؿٓ۽‬
‫ا ّیاكْےک ۽اکف ۽رپ ۽ٓری ۽ڑپاتھ ۽وہ ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وہ ۽ یتک۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ینعم ۽دبےتل ۽ںیہ ۽لا ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ڈآیھ ۽یھب۽رتکؿالا ۽ےہ۔ ۽اؿٓ ۽رغمؿٓ ۽ؿ۽‬
‫طيکَّٖوج۽سج۽وہا۽رپ۽ڑھکا۽ٓری۽ےسیج۽ٓلّہٖ۽اس۽وک۽ ٓا مك۽رپ۽ؿفق۽ ٓا اجےن۽رپ۽ؿفق۽ےک۽ؿغك۽ر ّبہ۽ڑپےھ۽لا۽ر ّبہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ا ّیاكْنعبدْوا ّیاكْنستعنی۽ںیم۽ارگ۽اکف۽وک۽ٓری۽ڑپےھ۽اگ۽ینعم۽افدس۽وہُ۽ےگ۽اؿٓ۽امنٓ۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۹۳/۴‬‬
‫لٍسًٍ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽وحباہل۽مٔالۃ۽اابلف۽ارلاعب۽یف۽ا ػلٰـہ۽ؿا ح۽ؿ۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ ‪/۸‬ۺ‪۶۴‬‬
‫‪Page 343 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لالط۽‪،‬غیالمغضوب۽ےک۽غ۽وک۽ولگ۽ٓری۽ڑپےتھ۽ہکلب۽حیحص۽اڈا۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽وہےن۽ےک۽شٍق۽نُـےئ۽رسکہ۽دیپا۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽دسفم۽ِامن۽ٓ۽‬
‫ںیہن۽‪،‬ڈآیھ۽رتکؿاےن۽ؿاےل۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓاس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‪،‬اؿٓ۽رغمؿٓ۽ربکتم۽اس۽ےس۽یھب۽دب۽رت۽ہکبج۽ؿہ۽یلع۽‬
‫االىالُ۽لکَّٖ۽ےس۽رعمؿف۽ؿ۽وہشمٓ۽وہ۔۽ؿفق۽یک۽اح ك۽ںیم۽ربّہ۽ڑپاھ۽اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽ربّ ْٖہ۽وکیئ۽زیچ۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽ربّہ۽ںیم۽شٍّق۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫ضحم۽رسکہ۽ہن۽وہ۽ہکلب۽فیفخ۽وبےئ۽لا۽دیپا۽وہ۽ہن۽ہی۽ہک۽لالکل۽یہ۽اس۽اک۽رٕط۽اڈا۽ٓلاُ۽ےس۽ ُضِ۽رک۽ولعمس۽وہاتکس۽ےہ۽رحتری۽ںیم۽ ٓا ےن۽اک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیہن۔والل ْ ٰ‬
‫آ۽رہش۽وئسمہل۽ااسحُ۽یلع۽فا ك۽ملع۽دمٓہس۽رظنم۽االشالس۽‪۸‬۽مرال۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۴۸-۸۴۷‬‬
‫‪‬‬ ‫۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽لآہ۽ڈؿس‪۵‬۽وناُ۽ٓوکه۽شیتی۽ ٓا مك۽ینعی۽‬
‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫وک۽لااہظٓ۽ونتنی۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لاؿفق۽ےک۽شاھت۽ینعی۽واحدةرْ۽لا۽واحدہ‬
‫(‪)۵‬۽اؿّل۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽مٔی۽ ٓا مك۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ٓتعک۽ںیم۽ڈؿ۽نیت۽اچٓ۽ٹوھیٹ۽ ٓا ںیتی۽ڑپھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽لا۽ںیہن۽ےسیج۽ ٓا مك۽ذموکٓ۽وک۽‬
‫ےس۽ڈؿ‪ٓ ۵‬۽اںیتی۽‬ ‫نُـٓی۽اؿّل۽ٓتعک۽ںیم۽ڑپاھ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽ںیم۽‬
‫لک۽‪،‬وت۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوْجروا‬ ‫‪‬‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ڈؿونُ۽وصٓںیت۽اجمٔ۽ںیہ۽اہیُ۽ىالطق۽فق۽ےہ۽اؿف۽ؿلص۽اؿیٰل۽ےہ۔‬
‫(‪)۵‬ےب۽كش۽اجمٔ۽لال۽رکاہق۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽وصٓف۽اخہص۽اُ۽اخص۽ ٓا وتیُ۽ےس۽ہک۽وسٓہ۽ںیم۽یھکل۽نیع۽دعل۽ےہ۽ہک۽ہی۽ڈؿ‪ ۵‬آ ںیتی۽اُس۽ ٓا مك۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫رقتم ًيا۽للکل۽لئاؿی۽ںیہ۽والل ْ ٰ‬
‫‪۴۴‬۽مرال۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہشمٔ یل۽دمٓہس۽رظنماالشالس۽ومولی۽ااسحُ۽یلع۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۸۴۹‬‬
‫۽ایک۽رٕامیت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ ٓا مك۽ام۽وجیٓ۽ہب۽ٰولصہ۽ہ ین۽ادقآ۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ُؿہ۽ ٓا مك۽ہک۽ھچ۽رحف۽ےس۽مک۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽تہب۽ےن۽اُس۽ےک۽شاھت۽ہی۽یھب۽رشؿ۽اگلیئ۽ہک۽رصف۽الک۽ہملک۽یک۽ہن۽وہ۽وت۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽ ُمد َھا ّم ٰ ْ‬
‫نتْ‬
‫ارگہچ۽نُـٓی۽ ٓا مك۽اؿٓ۽ھچ‪۹‬۽رحف۽ےس۽ٓادئ۽ےہ۽وجا ِٓ۽امنٓ۽وک۽اکیف۽ںیہن۽‪،‬ایس۽وک۽صٍيہ۽ؿفہ۽ریہی۽ؿرساچ۽ؿاہچ۽ؿ۽حتف۽العرری۽ؿ۽رحبارلاقئ۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغاہ۽‬
‫ںیم۽احص۽اہک۽اؿٓ۽اامس۽الج۽اشًٍذایب۽ؿاامس۽امکل۽ااملعلء۽اوب۽رکب۽وعسمڈ۽اکشاین۽ےن۽رٕاملا ۽ہک۽امہّٓ۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ ۽ےک۽مٔڈلک۽‬
‫رصف۽مدھا ّم ٰ ْ‬
‫نت۽ےس۽یھب۽امنٓاجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽اطلًا۽ڈرک۽جالف۽ہن۽رٕاملا ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اس۽ ٓا مك۽ےک۽مک۽آ۽مک۽ھچ۽رحؿف۽وہُ۽ارگ۽ہچ ُ۽ؿہ‬ ‫اقل اْستۃْاحرفْولوْتِدیرْاکلمْیلد ْ‬

‫‪Page 344 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ًلا ۽ہن۽وہُ۽ہکلب۽دقتریًا۽وہُ۽طيلًا لمْیلد(ہک۽الص۽ںیم۽لمْیولد۽اھت)۽‬ ‫االْاذاکانتْکلمۃْفاالصحْعدمْالصحۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫رگم۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ہک۽خق ُ۽ؿہ۽ ٓا مك۽رصف۽الک۽ہملک۽رپ۽ لمتش۽وہ۽وت۽احص۽‬
‫ِ‬
‫دعس۽تحصِ۽امنٓ۽ےہ(ف)‬
‫دنہہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫االصح ْانہ ْال ْیجوز ْکذاف ْشر ح ْالمجمع ْالبن ْملكْ احص ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ےس ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽رشچ ۽عمجم ۽النب ۽امکل ۽ںیم۽‬
‫‪،‬وھکذا ْف ْالظہییۃ ْوالسراج ْالوھاج ْوفتحْ ایس۽رطچ۽ےہ۔ریہظہی۽‪،‬ارسلاچ۽‪،‬۽اولاہچ۽اؿٓحتف۽العرری۽ںیم۽یھب۽ویُ۽‬
‫یہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫الِدیر‪2‬۔ ْ‬
‫حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ٰ ْ‬
‫مدھامنت۽‬ ‫ٰ‬
‫ْمدھامنت ْص ْق ْنْ ا ُ‬
‫رگؿہ ۽آ مك ۽الک ۽ہملک ۽رپ ۽ لمتش ۽ےہ ۽وخاہ ۽امس ۽وہ ۽لا ۽رحف ۽طيلًا‬ ‫ْاسما ْاو ْحر ْفرا ْنحو‬
‫لو ْکانت ْکلمۃ رْ‬
‫‪،‬ص‪،‬ق‪،‬ن ویکہکن ۽ہی ۽ضعب۽غٕاء ۽ےک ۽مٔڈلک ۽ ٓا لاف ۽ںیہ ۽اُ ۽ےک ۽وقل ۽رپ۽‬ ‫ع‬ ‫بع‬
‫فانْھذہْ ٰا یاتْعندْ ضْالِراءْاختلفْفیہْ َلْقولہْ‬
‫اس ۽ںیم ۽اخيالف ۽ےہ ۽اؿٓ ۽احص ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہی ۽وجآ۽ِ ۽امنٓ ۽ےک ۽ےئل ۽اکیف ۽ںیہن۽‬ ‫واالصحْانہْالْیجوزْالنہْیسیمْعادْاالْقارئاْ‪3‬۔ ْ‬
‫ویکہکن ۽اےسی ۽صخش ۽وک ۽اقٓی ۽ںیہن ۽اہک ۽اجلا ۽ہکلب ۽امشٓ ۽رکےن ۽ؿاال ۽اہک ۽اجلا۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫رحبارلاقئ۽ںیم۽اےس۽ڈرک۽رکےک۽رٕاملا۽‪:‬‬
‫کذا ْذکرہ ْالشارحون ْوھومسلم ْف ْص ْو ْنحو ْامافْ شآنیح۽ےن۽اےس۽ویُ۽یہ۽ایبُ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽ص۽ؿریغہ۽ںیم۽وت۽‬
‫ٰ‬
‫ْمنت ْفذکر ْاالسؽیجاّب ْوصاحب ْالبدائع ْانہْ ملسم۽رگم۽دماھصٍِ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اشًٍذایب۽اؿٓ۽اصخ ِق۽دباظئ۽ےن۽اہک۽‬ ‫مدھا ٰ‬
‫یجوز ْعَل ْقول ْاّب ْحنیقۃ ْمن ْغی ْذکر ْخالف ْبنیْ ہک۽اامس۽اوب۽ہفینح۽ےک۽وقل۽ےک۽اطمقب۽ہی۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےک۽ےئل۽اکیف۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫اوہـُ۽ےن۽اشمخئ۽ےک۽ڈٓایمُ۽یسک۽اخيالف۽اک۽ڈرک۽ںیہن۽ایک۔(ف)‬
‫المشائخ‪4‬۔ ْ‬
‫دباظئ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫فاہٖ۽ارلؿاہی۽ےک۽اطمقب۽رٕص۽غٕا ٔہ۽یک۽ادقآ۽مک۽آمک‬ ‫فْظاھرْالروایۃْقدرْادینْالمقروض ْ‬

‫و‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۻ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہہی۽اابلف۽ارلاعب۽یف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۴‬ۼ‪۹‬‬
‫‪ 3‬حتف۽العرری۽رشچ۽ادہلالۃ‪ ،‬لصف۽یف۽ارقلا ٔہ ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس‪/۴ ،‬ۼۻ‪۵‬‬
‫‪ 4‬ارحبلارلاقئ۽رشچ۽زنکادلاققئ۽لصف۽ؿاڈاآاڈادلوخل۽یف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۻ‪۶۶‬‬
‫‪Page 345 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٰیۃْالتامۃْطویلۃْکانتْاوقصیةْکِولہْتعاٰلْ الک۽لمکم۽ ٓا مك۽ےہ۽ؿہ۽ ٓا مك۽یبمل۽وہ۽لا۽ٹوھیٹ۽۔ےسیج۽اﷲ ۽اعتیٰل۽اک۽‬
‫ٰ‬ ‫باال‬
‫آشاڈ ۽ےہ ۽دماھصٍٰياؿٓاامس ۽اوب ۽ہفینح ۽ٓہمح ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ےن ۽وج ۽ھچک۽‬ ‫مدھامنتْوماقالہْابوحنیقۃْاقؼسْ‪1‬۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫رٕاملا۽ےہ۽ؿیہ۽ٓلاڈہ۽غٕنیِ۽ایقس۽ےہ۔(ف)‬
‫اوقل‪:‬۽ارہظ۽یہی۽ےہ۽رگم۽ہکبج۽الک۽امجًق۽اُےس۽رتحیج۽ڈّ۽ٓیہ۽ےہ۽وت۽ارتحآ۽یہ۽ںیم۽اایتحؿ۽ےہ ً‬
‫۽وصخطا۽اس۽اح ك۽ںیم۽ہک۽اس۽یک۽‬
‫رضؿٓف ۽ہن ۽وہک ۽رگم ۽لثم ۽رجف ۽ںیم ۽ہکبج ۽ؿغك ۽دقٓ ۽ؿاخق ۽ےس ۽مک ۽ٓاہ ۽وہ ۽اےسی ۽ؿغك ۽مث ۽رظنہک ۽لاالامجه ۽امہّٓ ۽اامس ۽ےک ۽مٔڈلک۽‬
‫ٰ ْ‬
‫مدھامنت ۽ےس۽دلج۽اڈا۽وہاجےئ۽اگ۽ہک۽اس۽ںیم۽رحف۽یھب۽ٓادئ۽ںیہ۽اؿٓ۽الک۽دم۽لصتم۽ےہ۽سج۽اک۽رتک۽‬‫اڈاےئ۽رٕص۽وک ۽اکیف۽ےہ۽‬
‫تعاٰل۔‬
‫رحاس۽ےہ۽‪،‬اہُ۽ےسج۽یہی۽لاڈ۽وہ۽اُس۽ےک۽لآّ۽ںیم ُ۽ؿہ۽کالس۽وہاگ۽اؿٓ۽اوحؿ۽ااعڈہ۽۔والل ْ ٰ ْ‬
‫وئسمہل۽ااسحُ۽یلع۽رفظم۽وپٓی۽فا ك۽ملع۽دمٓہس۽رظنم۽االشالس۽مٔ یل۽اتبٓسا۽‪۶‬۽ڈی۽اہجحل۽ۺ‪۴۶۶‬ھ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۸۴‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ ٓا مك۽(‪ ) o‬رپ۽رہھٹلالا۽ٓوکه۽لا۽ؿفق۽رکلا۽شیک۽ےہ۽ایک۽ابقخق۽‬
‫ال‬

‫ےہ۽ارگ۽سج۽ ٓا مك ۽رپ(ال)ےہ۽اُس۽رپٓوکه۽رک۽ڈلا ۽وت۽اجمٔ ۽ےہ۽لا ۽ںیہن۽‪،‬طيلًا ۽اُؿرپ۽ےس۽ڑپاتھ۽ ٓا لا ۽اؿٓ ۽صمْبکمْعیمْف مْالْ‬

‫یرجعون۽رپ۽ٓوکه۽رکڈلا۽وت۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ھچک۽رحچ۽یھب۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہٖ۽ ٓا مك۽رپ۽ؿفق۽طللؼًا۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ہکلب۽شٍق۽ےس۽ ؿی۽ےہ‪ٓ،‬اہ۽ٓوکه۽ارگ۽ینعم۽لاس۽وہےئگ۽ےسیج۽ ٓا مك۽ذموکٓہ۽ںیم۽اس۽ےک۽دعب۽‬
‫۽امتس۽ںیہ۽وت۽ہن۽اچ۽ےئہ۽وصخطا ۽اطيال۽‬
‫ً‬ ‫ڈؿرسی۽لقتسم۽لیثمت۽آشاڈ ۽ےہ۽خق ۽وت۽اطلًا ۽رحچ ۽ںیہن‪،‬۽ارگ۽ینعم۽ےب۽ ٓا مك ۽ ٓا دنئہ۽ےک۽لا‬
‫‪  ‬ںیم ۽حیبق ۽اس ۽ےس ۽مک ۽ےہ ۽امنٓ ۽رہب ۽احل ۽وہاجےئ۽‬ ‫‪‬ںیم ۽اہنمك ۽حیبق ۽ےہ ۽اؿٓ‬
‫ک ۔‬
‫آاماین۽ؿاال۽ڈااخکہن۽اقمس۽وپٓ۽ڈگیھ۽علض۽ونجبٓ ہلس۽ض ّيڈ۽تلامك۽یلع۽اصخق۽‪۸‬۽ٓعیب۽االؿّل۽رشفی۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۸۴‬‬
‫و‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽ےن۽ ہلی۽ٓتعک۽ںیم۽قلْاعوذْبربْالناس۽ڑپیھ۽ڈؿرسی۽ںیم۽قلْاعوذْ‬
‫بربْالقلق۽ڑپیھ۽اؿٓ۽ ٓا ر۽ںیم۽دجسہ۽وہس۽ایک۽اس۽ہلئسم۽اک۽مکح۽ایبُ۽رٕام مٌْ۔بؼنواْتوجروا ْ‬
‫ْ‬

‫‪ 1‬ا؎۽دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽آاکُ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۴۴۵/۴‬‬

‫‪Page 346 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽وھبل۽رک۽ااسی۽ایکامنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽دجسہ۽وہس۽ہن۽اچےئہ۽اھت۽اؿٓ۽دصقًا۽ااسی۽ایک۽وت۽گياہگآ۽وہاگ۽امنٓ۽وہیئگ۽دجسہ۽وہس۽اف۽یھب۽ہن۽اچےئہ۽‬
‫و‬
‫اھت ۽وتہب ۽رکّ ۽‪ ،‬ہلی ۽ںیم ۽ارگ ۽وسٓہ ۽لاس ۽ڑپیھ ۽یھت ۽وت ۽اُےس ۽الٓس ۽اھت ۽ہک ۽ڈؿرسی ۽ںیم ۽یھب ۽وسٓہ ۽لاس ۽یہ ۽ڑپاتھ ۽ہک ۽رٕص ۽یک ۽ڈؿونُ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽اؿٓ۽رتبیت۽اُاٹل۽رک۽ڑپانھ۽رحاس۽۔والل ْ ٰ‬
‫ٓوتعکُ۽ںیم۽الک۽یہ۽طُـٓف۽ڑپانھ۽ج ِ‬
‫آاکیبرین۽امٓؿآ۽ہلحم۽اہمؿلاُ۽ ہلس۽اقیض۽زیمت۽ادلنی۽اصخق۽ۼٓعیب۽االؿّل۽رشفی۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۸۴‬‬
‫ںیم ۽ےن ۽الک ۽ملعم ۽اصخق ۽یک ۽ٓلاین ۽انس ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ںیم ۽نیت ۽ ٓا مك ۽رشفی ۽ےس ۽مک ۽ومضمُ ۽ڑپاھ ۽اجےئ ۽اگ ۽ینعی ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ ٓا مك ۽رشفی۽‬
‫و‬
‫ڑپیھ۽اجےئ۽ک ۽وتامنٓ ۽ںیہن۽وہک ۽ارگ ۽یطلغ ۽ےس۽ڑپیھ۽یئگ۽وت۽امنٓ ۽ڈہٖالا ۽اچےئہ۽۔الک۽اامس۽ےن۽ ہلی۽ٓتعک ۽ںیم۽الک۽ٓوکه۽ڑپاھ۽‬
‫‪ ‬وت ۽ہلبق ۽ؿ ۽ہبعک ۽ہی۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽‬
‫ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽وج ۽ڑپاھ ۽ایگ ُ۽ؿہ ۽ںیم ۽ےن ۽اھکل ۽ےہ ۽ہی ۽رصف ۽ڈؿ ۽ ٓا مك ۽رشفی ۽ںیہ ۽ ٓا لا ۽امنٓ ۽حیحص ۽وہیئگ ۽لا ۽ںیہن ۽لا ُ۽ڈہٖالا ۽ڑپّ ۽ک ۔۽‬
‫بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽نیم۽الک۽ ٓا مك۽ڑپانھ۽رٕص۽ےہ۽طيلًا الحمدْللْْربْال ٰعلمنی۽اس۽ےک۽رتک۽ےس۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽نُـٓی۽وسٓہ۽افہحت۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ےک ۽دعب ۽نیت ۽ ٓا ںیتی ۽ٹوھیٹ ۽ٹوھیٹ ۽لا ۽الک ۽ ٓا مك ۽نیت ۽ٹوھیٹ ۽ ٓا وتیُ ۽ےک ۽مٔامٔ ۽وہ ۽ڑپانھ ۽ؿاخق ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ارگ ۽اس ۽ںیم ۽یمک ۽رکّ ۽اگ ۽امنٓ ۽وت۽‬
‫وہاجےئ ۽ک ۽ینعی ۽رٕص ۽اڈا ۽وہ ۽اجےئ ۽اگ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہک ‪ ،‬۽وھبل ۽رک ۽ےہ ۽وت ۽دجسہ ۽وہس ۽ؿاخق ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽دصقًا ۽ےہ ۽وت ۽امنٓ ۽ریھپین ۽ؿاخق۽‬
‫‪1 ‬لا ۽ہی۽‬ ‫‪ ‬‬ ‫وہک ۽‪،‬اؿٓ ۽لال ۽ذعٓ ۽ےہ ۽وت ۽گياہگآ ۽یھب ۽وہاگ ۽طيلًا ۽نیت ۽ ٓا ںیتی ۽ںیہ ۽ ‪‬‬
‫و‬
‫‪ 2ْ٢  ‬فاہٖ۽ےہہک۽ؿہ۽ڈؿ‪ٓ ۵‬ا ںیتی۽ؿاُ۽اکیڈ۽اذلنی۽رفکؿا۽ہکلب۽اس۽ںیم۽یک۽ ہلی۽یہ۽ ٓا مك۽‬ ‫‪‬‬
‫اُ۽نیت۽ٹوھیٹ۽ ٓا وتیُ۽ےس۽مٔی۽ےہ۽وت۽امنٓ۽عم۽ؿاخق۽اڈا۽وہیئگ ُ۽ڈہٖاےن۽یک۽احخق۽ںیہن۽والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫‪۵۷‬۽ٓعیب۽االؿّل۽رشفی۽ۻ‪۴۶۶‬ھ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۸۵۳‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم‪:‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۷‬ۺ‪،۵۴ /‬۽‪،۵۵‬۽‪۵۶‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۴/۸۸‬‬
‫‪Page 347 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۴‬۽اامس۽وک۽غٕا ٔف۽ںیم۽اغمہطل۽اگل۽اؿٓ۽اامس۽الک۽ ٓا مك۽کالُ۽لا۽الک۽ٹوھیٹ۽نیت۽ ٓا مك۽ےس۽ٓلاڈہ۽ڑپھ۽اکچ۽ےہ۽لاؿوجڈ۽اس۽ےک۽وکیئ۽دتقمی۽‬
‫اامس۽وک۽ہمقل۽ڈّ۽اؿٓ۽اتبڈّ۽وت۽اامس۽وک۽ہمقل۽ےنیل۽لا۽دتقمی۽وک۽ہمقل۽ڈےنی۽ںیم۽وکیئ۽امنٓ۽ںیم۽اسفڈ۽لا۽اصقنُ۽ہن۽ ٓا ؿّ۽اگ؟‬
‫(‪)۵‬۽اامس۽وک۽شتمہب۽اگل۽اؿٓ۽اؿرپ۽یک۽ڈؿ۽الک۽آ مك۽وک۽وللالا۽اؿٓ ُ۽ڈہٖالا۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم ُ۽ڈہٖاےن۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽للخ۽وت۽ہن۽ ٓا ےئ۽اگ؟۽اؿٓ۽‬
‫ٓا ےئ۽اگ۽وت۽ایک۽دجسہ۽وہس۽رکےن۽ےس۽ربج۽اصقنُ۽وہاجاگیئ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫یسک۽ےک۽امنٓ۽ںیم۽حیحص۽اتبےن۽ےس۽ھچک۽اسفڈ۽ہن۽ ٓا ےئ۽اگ۽ارگہچ۽ہٖآ۽ ٓا ںیتی۽ڑپھ۽اکچ۽وہ۽ڈہٖاےن۽ےس۽ھچک۽اصقنُ۽ںیہن۽‪،‬اہُ۽ارگ۽نیت۽لآ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحانْاللْ۽ےنہک۽یک۽دقٓ۽ ُخٌکا۽ڑھکا۽ٓاہ۽وت۽دجسہ۽وہس۽ ٓا لا۽والل ْ ٰ‬
‫‪۴۶‬۽ٓاضمُ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ٓلاضق۽ٓاس۽وپٓ ُ۽ڈاکُ۽صلّا۽دیمح۽ہلحم۽ڈنکہ۽ ہلس۽دمحم۽ادس۽اقحل۽اصخق۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۵۵‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽قلْھواللْْاحد۽ںیم۽ڈال۽رپ۽ونتنی۽ےہ۽اس۽وک۽رسکہ۽ڈّ۽رک۽امدعب۽ےس۽ؿلص۽رکےک۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽ڑپےھ۽‪،‬وہیئگ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽گياہ۽وت۽ںیہن۽؟۽رضؿٓی۽ےہ۽لا۽اجمٔ۽لا۽عنم؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬۽ونُ۽ونتنی۽وک۽رسکہ۽ڈّ۽رک۽الس۽ںیم۽صال۽رک۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽‪،‬ہن۽اس۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽‪،‬اؿٓ۽اہیُ۽ؿفق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫یھب۽چ۽اک۽ےہ۽وج۽ؿلص۽یک۽ازجف۽ڈہات۽ےہ۔وْھوالل ْ ٰ‬
‫ح‬
‫ۼ‪۴‬۽ٓاضم۽ُ۽ۻ‪۴۵۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪ :۸۵۶‬آ۽رساےئ۽ ھٍيلہ۽علض۽دنلب۽رہش ہلس۽ٓاخق۽اﷲ ۽اامس۽دجسم۽اجعم۽‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽غٕا ٔف۽ںیم۽مماْقالوْاْوکانْعندالل ْوجی ا یک۽ہگج۽وکان۽اخل۽ڑپھ۽اجےئ۽وت۽‬
‫امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽لا۽ںیہن۽رگم۽اؿّل۽مماْقالو ڑپاھرھپ۽ایخل۽وہ۽ہک۽کانوا ےہ۽۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ہک۽امنٓہٖ۽رطچ۽وہیئگ۽ہک۽اسفڈ۽ںیہن۽۔والل ْ ٰ‬
‫ح‬
‫ہلئسم۽ربمن‪:۸۵۷‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اہیُ۽ٓاجکـف۽ںیم۽ارل مِٰ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اؿٓ۽‪۵۳‬۽ٓتعک۽رتاؿحی۽وسٓہ۽‬
‫و‬ ‫ح‬
‫ارل مِٰ۽ںیم۽متخ۽رکےت۽ںیہ۽ ہلی۽ٓتعک۽ںیم۽اچٓ۽ ٓا مك۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ںیم۽ڈؿ۽ ٓا مك۽وت۽اس۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫‪‬رتہبہی۽ےہ۽ہک۽اُ۽ےک۽شاھت۽‬ ‫‪‬‬ ‫وی۽وسوھل ں۽ٓتعک۽ںیم۽ہی۽ڈؿونُ۽ ٓا ںیتی۽ؿاعق۽وہُ۽ک ۽‬
‫مغ‬
‫الک۽ ٓا مك۽اؿٓ۽صالےئ۽اجےئ۽ہک۽اُ۽ںیم۽رصف۽اتسسیئ۽رحؿف۽ںیہ۽اؿٓ۽ٓڈا زيآ۽ںیم‬

‫‪Page 348 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مک۽آ۽مک۽سیت۽رحف۽ڈٓاکٓ۽اتبےئ۽وانْکانْفیہْکالمْبؼناہْعَلْھامشہْمعْانْالمرواتْفی ماْثلثون (ارگ۽ہچ۽اس۽ںیم۽کالس۽ےہ۽ےسیج۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫غم‬
‫مہ۽ےن۽احہیش۽ٓڈا زيآ۽ںیم۽رحتری۽ایکایگےہ۽ىالؿہ۽آ ں۽اُ۽آ لاف۽ںیم۽رفمڈاف۽سیت ۽ںیہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫‪۶۳‬‬

‫‪۴۷‬۽رحمس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آونرہشہ۽ِلیصح۽اجوپمٓ۽علض۽ڈریہ۽اغٓونُ۽ ہلس۽دبعاشغلٓ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۵۸‬‬

‫غ‬ ‫ٔ‬
‫۽امنٓرہظ۽ؿ۽رصع۽ںیم۽وج۽غٕاف۽لاحہٖ۽ںیہن۽ڑپیھ۽اجیت۽لایق۽شاس۽اؿٓ۽اشعء۽ؿ۽رجف۽یک۽امنٓ۽ںیم۽لا رہٖ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽یک ِ‬
‫ڑپیھ۽اجیت۽ےہ۽اس۽یک۽ؿہج۽اؿٓ۽ٓومٓاف۽ےس۽علطم۽رٕامےیئ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽ااکحس۽ںیہ۽دنبّ۽وک۽مکح۽امانن۽اچ ہٌٍْ۽تمکح۽یک۽لالس۽رضؿٓ۽ںیہن۽۔اس۽ےک۽ڈؿ‪۵‬۽شٍق۽اتبےئ۽اجےت۽ںیہ۽الک۽فاہٖی۽ہک۽تلآ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ ُضِ۽‬
‫رکوہیبڈہ۽اکب۽رکےت۽ےھت۽رہظ۽ؿ۽رصع۽ڈؿونُ۽اُ۽یک۽دیبآی۽ےک۽ےھت۽اس۽ےئل۽اُ۽ںیم۽غٕا ٔف۽خفی۽وکیئ۽ہک۽ؿہ۽ ُضِ۽رکھچک۽ںیکب۽ںیہن‪،‬۽رجفؿ۽اشع۽ےک۽‬
‫غ‬
‫ؿغك۽ؿہ۽وسےئ۽وہےت۽ےھت۽اؿٓ۽رغمف۽ےک۽ؿغك۽۔اھےن۽ںیم۽وغشمل۽‪،‬ذہلا۽اُ۽ںیم۽غٕا ٔف۽لا رہٖ۽وہیئ۽‪،‬۽رگم۽ہی۽شٍق۽دنچاُ۽وقی۽ںیہن۽۔ڈؿرسا۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔۽‬
‫شٍق۽حیحص۽ؿ۽وقی۽لاینط۽ؿہ۽ےہ۽وج۽مہ۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽ان اراالنوارںیم۽ڈرک۽ایک۔۽والل ْ ٰ‬
‫آرہش۽ہنہک۽ہلحم۽اکڑکن۽وٹہل۽وئسمہل۽ےھنن۽اخُ۽اصخق۽‪۴۸‬۽رحمس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۵۹‬‬
‫۽غٕا ٔف۽ہ ین۽رٕص۽ےہ۽اؿٓؿاخق۽اؿٓ۽شٍّق۽اؿٓ۽بحتسم۽اہکُ۽لک؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غٕا ٔف۽الک۽ ٓا مك۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽الحمد ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽دعب۽اُس۽ےک۽لصتم۽الک۽مٔی۽ ٓا مك۽لا۽نیت۽ ٓا ںیتی۽ٹوھیٹ۽ڑپانھ۽ؿاخق۽‪،‬۽اؿٓ۽رجف۽ؿ۽‬
‫رہظ۽ںیم۽رجحاف۽ےس۽مٔؿچ۽لک۽ڈؿونُ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽ڈؿ‪۵‬۽وسٓںیت‪،‬۽اؿٓ۽رصع۽ؿ۽اشعء۽ںیم۽مٔؿچ۽ےس۽مل۽نکی۽لک۽‪،‬۽اؿٓ۽رغمف۽ںیم۽مل۽‬
‫نکی۽ےس۽لاس۽لک۽شٍّق۽‪،‬لا۽اُ۽یک۽ادقآ۽ڈؿرسّ۽اقمس۽ےس‪،‬۽اؿٓ۽امجًق۽ںیم۽وکیئ۽ ضی۽لافیعض۽ؿریغہ۽ااسی۽وہ۽ہک۽وطلی۽ےس۽‬
‫طصؽّق ۽وہک ۽وت۽اےکس۽اح ك ۽یک۽ٓاعمك ۽ؿاخق ۽اؿٓ ۽ونالف۽ںیم۽سج ۽دقٓ ۽وطتلی۽اےنپ۽اؿرپ۽شاط ۽ہن۽وہ۽بحتسم۽ےہ‪،‬واللْ ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫اعلم۔‬
‫‪۵۹‬۽رحمس۽ارحلاسۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آرہشہلحم۽ولم۽وپکٓ۽وئسمہل۽قیفش۽ادمح۽اخُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۸۵‬‬
‫حمنْ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ ۽ایتفمُ۽ِرشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک۽ہٖ ۽امنٓ ۽ںیم۽ہ ین۽ ہبت۽اؿٓ ۽زک۽زک۽اقمس۽رپ۽بسمْاللْ ْالر ٰ‬
‫الرحیم۽ڑپانھ۽اچےئہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫حمنْالرحیم۽شٍّق۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽دعب۽ارگ۽وکیئ‬
‫وسٓہ۽افہحت۽ےل۽رشؿه۽ںیم۽بسمْالل ْالر ٰ‬

‫‪Page 349 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وسٓف۽اؿّل۽ےس۽ڑپےھ۽وت۽اس۽رپ۽مسب۽اﷲ ۽انہک۽بحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ھچک۽آ ںیتی۽ںیہک۽اؿٓ۽ےس۽ڑپےھ۽وت۽اس۽رپ۽انہک۽بحتسم۽ںیہن۽‪،‬۽اؿٓ۽ایقس۽ےک۽وسا۽ٓوکه۽‬
‫ؿ۽وجسڈ۽ؿ۽وعقڈ ۽یسک ۽ہگج۽مسب۽اﷲ ۽ڑپانھ۽اجمٔ ۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽ ٓا ہی۽غٕآ ین ۽ےہ۽اؿٓ ۽امنٓ ۽ںیم ۽ایقس۽ےک۽وسا۽یسک ۽ہگج۽وکیئ۽ ٓا مك۽ڑپینھ ۽ونممه ۽ےہ۔واللْْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪ :۸۵‬آ۽رہشہلحم۽وسڈارگاُ۽وئسمہل۽ومولی۽ااسحُ۽یلع۽ وحس۽اک۽فا ك۽ملع۽دمٓہس۽رظنم۽االشالس ۻ‪۴‬۽رفص۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽اؿّل ۽ٓتعک ۽ںیم ۽الک ۽ٓوکه ۽لا ۽وسٓہ ۽ڑپیھ ۽ڈؿرسی ۽ٓتعک ۽ںیم ۽ارگ ۽اس ۽ےس ۽ادقس ۽یک ۽وسٓہ ۽لا۽‬
‫ٓوکه۽ٓلاُ۽رپ۽وہسًا۽اجٓی۽وہاجےئ۽وت۽اس۽وک۽ڑپےھ۽لا۽ؤم ر۽یک۽وسٓہ۽لا۽ٓوکه۽ڑپےھ۽اس۽وک۽ٹوھٓ۽رک‪،‬۽ارگ۽ڑپھ۽رک۽امنٓ۽امتس۽رکیل۽وت۽وہیئ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓلاُ۽ےس۽وہسًا۽سج۽وسٓہ۽اک۽الک۽ہملک۽لکن۽ایگ۽ایس۽اک۽ڑپانھ۽الٓس۽وہایگ۽ادقس۽وہ۽وخاہ۽رکمٓ۽‪،‬اہُ۽دصقًا۽دبتلیِ۽رتبیت۽گياہ۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽امنٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫خق۽یھب۽وہاجےئ۽ک ۔والل ْ ٰ‬
‫طل‬
‫‪۴۹‬۽امجڈی۽االؿیٰل۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ِلیصح۽ارتؿیل۽ عغلی۽گٔھ۽وئسمہل۽دمحم۽نیسح۽رحمٓ۽وج۽ڈلشی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمنۼ‪:۸۵‬‬
‫حمنْالرحیمْ‪ْ،‬نحمدہْوْنصَلْعَلْرسولہْالکریم ْ‬ ‫بسمْالل ْالر ٰ‬
‫الک ۽ہلئسم ۽رپ ۽ثحب ۽ڈٓشیپ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ٓا س ۽ںیم ۽ابمہثح ۽یظفل ۽وہ ۽ٓاہ ۽ےہ ۽ؿہ ۽ہی ۽ہک ۽اامس ۽ےن ۽وبغ ِ‬
‫ك ۽امنِٓ۽رغمف ۽ٓتعک ۽اؿّل ۽ںیم ۽وسٓہ۽‬
‫ڈرھغٕا ٔف۽یک۽اؿٓ۽اس۽دقٓ۽ڑپاھ۽اؿٓ۽وہس۽ہ۽وہ۽ایگ۽رھپ۽ٓوکه۽رکڈلا۽‬
‫نساین۽ ٓا مك۽رپ۽رحف۽الوموجڈےہ۽اام۽س۽امظع۽اصخق۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫ٓحمۃ۽اﷲ ۽نیلع۽ےک۽اہیُ۽اس۽دقٓ۽غٕا ٔف۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽ےب۽فلکت۽لال۽رکاہق۽وہیئگ۽‪،‬۽نیت۽ ٓا لاف۽یک۽دقٓ۽ؿاخق۽اڈا۽وہاجلاےہ۽اؿٓ۽ہی۽وت۽دنپٓہ۽ ٓا ںیتی۽وہںیئگ۽ہکلب۽رغمف۽ںیم۽اینت۽وطتلی۽‬
‫انمضق۽یھب۽ہن۽یھت۽ہک۽اس۽ںیم۽اصقٓ۽لصفم۽ینعی۽مل۽نکی۽ےس۽ ٓا ر۽لک۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم۽الک۽وسٓف۽ڑپ ھٌْ۽اک۽مکح۽ےہ۽ہی۽اُس۽ےس۽ٓادئ۽‬
‫وہایگ‪،‬ونتری۽ؿڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫یسن ْف ْالحضراالمام ْومنقرد ْطوال ْالمقصل ْفْ (میقم۽وہےن۽یک۽وصٓف ۽ںیم ۽اامس ۽ؿ ۽رفنمڈ ۽ڈؿونُ۽یک ۽) ۽امنِٓ۽رجف ۽اؿٓ۽‬
‫القجر ْوالظ ر ْواوساطہ ْف ْالعصر ْوالعشاء ْو ْقصارہْْ رہظ۽یک ۽امنٓ ۽ںیم۽وطال ۽لصفم۽اؿٓرصع۽ؿ ۽اشعء۽ںیم۽اؿشاؿ ۽لصفم۽اؿٓ۽‬
‫امنِٓرغمف۽ںیم۽اصقٓ۽لصفم۽ڑپانھ۽ونسمُ۽ےہ۽ینعی۽ہٖ۽ٓتعک۽ںیم‬ ‫فْالمغربْایْفْک ل ْ‬

‫‪Page 350 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الک ۽وسٓہ ۽اُ ۽وسٓوتُ ۽ںیم ۽ےس ۽وج ۽ذموکٓ ۽وہےئُ۽‬ ‫رکعۃْسورةْ‪1‬۔ْ ْ‬
‫ڑپےھ(ف)‬
‫ُڈٓ۽اتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ط‬
‫اْاٰلْاٰخرْلمْ رجحالا(ےس ۽ ٓا ر ۽مٔؿچ ۽لک ۽وطال ۽ ف ّػل ۽اؿٓ ۽وسٓوتُ ۽اک ۽ہیقب۽‬
‫منْالحجراتْاٰلْاٰخریْالربوجْومن ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫تعاٰلْاعلم۔ ْ ہصح۽اصقٓلصفم۽کہال۽لا۽ےہ۔۽والل ْ ٰ‬ ‫یکنْاوساطہْوباقیہْقصارہْ‪ْ ٢‬والل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬

‫ۺ‪۴‬۽امجڈی۽ااثلینۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ہلحم۽وسڈارگاُ۽دمٓہس۽رظنماالشالس۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۶۳‬‬

‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽وک۽نیت۽ ٓا وتیُ۽ےک۽دعب۽یطلغ۽وہیئ۽طعًٰی۽ڑگب۽ایگ۽ہکبج۽وسٓہ۽ویفس۽رشفی۽ںیم۽اچٓ۽‬
‫مھتْیک۽ہگج۽ َرأَْ ْی َ ُ ْ ْ‬
‫مھت۽ڑپاھ۽اس۽اح ك۽ںیم۽امنٓ۽وہیئگ۽لا۽ںیہن؟‬ ‫َ‬
‫ٓا مك۽دعبْ َرأ ْی ُ ُ ْ‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽ارگ۽ہٖآ۽ ٓا مك۽ےک۽دعب۽وہ۽امنٓ۽اجیت۽ٓےہ۽ک ۽‪،‬رگم۽اہیُ۽را یػمھت۽ںیم۽ت۽اک۽ٓمٔ۽ڑپانھ۽دسفمِ۽امنٓ۽۔واللْْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬ ‫اوجلاف ِ‬
‫اعلم‬
‫‪۹‬۽ٓخق۽ارملخق۽ہبنشجنپ۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آ۽ہ۽مٔؿگ۽وئسمہل۽دمحم۽یلع۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۶۴‬‬
‫ہلبق ۽ؿ ۽ہبعک ۽انجف ۽ومولی ۽اصخق ۽ڈاس ۽افالمکل ۽‪ ،‬۽ا سالس ۽مکیلع ۽دعباؿاےئ ۽ ٓا ڈاف ۽ڈضق ۽ہتسب ۽تامیلسف ۽زگآس۽جڈطق۽ںیم ۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫امنٓ۽رہظ۽ؿ۽رصع۽ےک۽ؿغك۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽دتقمی۽وک۽خص ِق۽ومعمل۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽وکسف۽ؿاخق۽ےہ؟‬ ‫ِ‬
‫۽امنٓ۽رغمف۽ؿ۽اشعء۽ےک۽رٕوضُ۽یک۽اڈایگیئ۽ںیم۽دتقمی۽وک۽اچٓؿُ۽ٓوتعکُ۽ںیم۽وکسف۽الٓس۽ےہ۽لا۽اؿّل۽یک۽ڈؿ‪۵‬۽ںیم۽اؿٓ۽ ٓا ری۽ڈؿ۽‬
‫(‪ِ )۵‬‬
‫ںیم۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سبحنكْالل ُ م۽شالم۽‬ ‫م‬ ‫ٔ‬
‫طللؼًا۽یسک۽امنٓ۽یک۽یسک۽ٓتعک۽ںیم۽دتقمی۽وک۽غٕاف۽اطلًا۽اج ٔ۽ںیہن۽ںیہن۽ػنغ ًا۽اخومس۽ڑھکا۽ٓےہ۽‪،‬رصف۽ ٰ‬
‫ٔ و‬
‫وہےت۽ؿغك۽ڑپےھ۽ہکبج۽اامس۽ےن۽غٕاف۽ رہٖ۽رشؿه۽ہن۽یک ُ‬
‫۽وہ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫دتقمی۽طللؼًا۽غٕاءف۽ہن۽رکّ۽ہن۽حہٖی۽امنٓ۽ںیم۽ہن‬ ‫المؤْتمْالْیِرأْمطلِاْوالْالقاتحۃْف ْ‬

‫و‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ۽ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽طلَٖ۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ا‪/‬ۼۻ‬
‫و‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ۽ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽طلَٖ۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ا‪/‬ۼۻ‬
‫‪Page 351 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫السریۃ ْاتقاقا ْبل ْیستمع ْاذاج ر ْوینصت ْاذاْ رسی۽امنٓ۽ںیم‪،‬۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽رسی۽امنٓ۽ںیم۽افہحت۽لاالافتط۽(ینعی۽اس۽‬
‫رپ ۽ا ہم ۽ہثلث ۽اک ۽اافتط ۽ےہ) ۽ہکلب ۽خق ۽اامس ۽حہ ًٖا ۽ڑپےھ ۽وت ۽ ُشٍْ ۽اؿٓ۽‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬ ‫‪1‬‬
‫اسر ۔ْوالل ْ ٰ‬
‫خق ۽اامس ۽ ِشَ ًٖا ۽ڑپےھ ۽وت ۽دتقمی ۽ ُخق ۽ٓےہ۔والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫اعلم(ف)‬
‫آ۽ہٖآ۽علض۽للڈاہن۽انشیٹس۽وسبہ۽قلعتم۽ہکلم۽وپٓ۽وئسمہل۽رساچ۽ادلنی۽‪۴۶‬۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪،۸۶۶‬۽‪:۸۶۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ ٓا مك۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ےک۽ڑکٹّ۽ڑکٹّ۽رکےک۽امنٓ۽ںیم۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽قلعتم۽رشه۽رشفی۽ںیم۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬
‫(‪)۵‬۽وسٓہ ٰ۽سیۤ۽رشفی۽ںیم۽ملس۽وقل۽یک۽ہگج۽شالس۽وقال۽ڑپانھ۽لا۽شالس۽رپ۽ ٓا مك۽رکلا۽حیحص۽زک۽رطچ۽رپ۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽شالئ۽ےن۽اصف ۽لاف ۽ہن۽یھکل۽ہک۽ڑکٹّ۽رکےن۽ےس ۽ایک۽ اڈ ۽ےہ‪،‬ارگ۽ ٓا مك۽مٔی۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽شاسن ۽ںیم۽ںیہن۽ڑپھ ۽اتکس ۽وت۽اہجُ۽شاسن۽‬
‫تعاٰلْ‬
‫الف۽شٍق۽ےہ۽‪ْ،‬واللْْ ٰ‬
‫۽وبجمٓا۽ؿفق۽رکّ۽اگ۽ومعق۽ومعق۽رپرہھٹلا۽وہا۽جال۽اجےئ۽اگ‪،‬۽اہُ۽لالرضؿٓف۽ےب۽ومعق۽رہھٹلا۽ج ِ‬
‫وٹف۽اجےئ ً‬
‫اعلم۔‬
‫(‪)۵‬۽ڈؿونُ۽حیحص۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽اجمٔ۽ںیہ۔۽والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫آ۽ےج۽وپٓ۽ریبؿُ۽اریمجی۽ڈٓؿآہ۽اکمُ۽دبعاولادح۽اخُ۽وئسمہل۽احدم۽نیسح۽اقٓڈی۽‪۴۷‬۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۶۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽ایخل۽ےہ۽ہک۽اعس۽ولگ۽ریبکت۽ااقتنل۽امنٓ۽ںیم۽اللْْا کرب یک۽ٓا۽وک۽اس۽دقٓ۽ےتچنیھک۽ںیہ۽ہک۽اُس۽یک۽ؿہج۽ےس۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽اصقنُ۽ؿاعق۽وہلا۽ےہ۽اﷲ ۽اربک۽یک۽ٓا۽وک۽اس۽رطچ۽اخٓچ۽رکلا۽ہک۽اعس۽ولگ۽اجبےئ۽ٓ۽ےک۽ڈال۽وسحمس۽رک ں۽شیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽ہک۽ؿہ۽ٓڑپاتھ۽اؿٓ۽ضق۽شٌٍْ۽ؿاےل۽ڈشٌٍْ۽ںیہ۽تہب۽دیعب۽ےہ۔والل ْ‬
‫اربکںیم۽ٓوکڈڑپانھ۽دسفم۽امنٓےہ۽ہک ِ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۸۶۹‬آ۽رہش۽ابممہس۽علض رشمیق۽ارٕہقی۽ڈاکُ۽احیج۽اقمس۽اڈنی۽زنس۽وئسمہل۽احیج۽دبعاﷲ ۽احیج۽وقعیف۽‪ٓ۵۹‬اضمُ۽ ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اؿل۽ٓتعک۽ںیم۽وسٓہ۽کٰقرون۽ڑپیھ۽ڈؿرسی۽ںیم‬

‫و‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽‪،‬۽ لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۻ‬
‫‪Page 352 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وکرث۽یک۽الک۽ ٓا مك۽ڑپیھ۽رھپ۽اس۽وک۽ٹوھٓ۽رک۽اجالص۽ڑپیھ۽‪،‬۽ااسی۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟اؿٓ۽امنٓںیم۽ھچک۽للخ۽ؿاعق۽وہاگ۽لا۽ںیہن۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽وت۽وہ۽یئگ۽رگم۽ااسی۽رکلا۽لااج۽مٔ۽اھت۽‪،‬۽سج۽وسٓف۽اک۽الک۽ظفل۽ٓلاُ۽ےس۽لکن۽اجےئ۽اُیس۽اک۽ڑپانھ۽الٓس۽وہاجلا۽ےہ۽وخاہ۽ؿہ۽لبق۽وہ۽لا۽دعب۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫یک۔۽والل ْ ٰ‬
‫‪۵‬۽مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آاملا۽ڈؿآہ۽اکایھٹؿآ۽ ہلس۽امرٹس۽الیعٰمس۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۸۶‬‬
‫امنٓ ۽نیم۽غٕ ٓا ُ ۽رشفی۽اس۽رطچ۽ڑپانھ۽ہک۽اؿل۽ںیم۽المْترا‪،‬ڈؿرسی۽ںیم۽قلْھواللْ‪،‬۽شیتی۽ںیم۽الْیلٰف‪،‬دویھت۽ںیم۽رھپ۽قلْ‬
‫ھواللْ۽رکمہ۽زنتیہی۽ےہ۽لا۽ںیہن۽احالہکن۽الیلٰف۽اؿٓرھپ۽رتبیت۽ؿآ۽یھب۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ونالف۽ںیم۽رکمؿہ۽ںیہن۽ہک۽اس۽یک۽ہٖ۽ڈؿ۽ٓتعک۽امنٓ۽دحیلعہ۽ےہ۔والل ْ ٰ‬
‫ھ‬
‫آڈ می۽وپٓ۽علض۽ڑہیبی۽ ہلس۽میقتسم۽اخُ۽ ‪۵۷‬۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۸۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽احظف۽دجسم۽ںیم۽رتاؿحی۽ںیم۽کالس۽دیجم۽حیحص۽ڑپاتھ۽وہ۽اؿٓ۽ااچلک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫ُڈؿرسا۽وکیئ۽احظف۽اس۽وک۽اکہبےن۽ ٓا اجےئ۽وت۽ااسی۽رکلا۽اؿٓ۽امن۽ٓ۽ںیم۽ ٓا رک۽اسفڈ۽ڈاانل۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽لااجمٔ۽؟۽بؼنواْتوْجروا۔۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽یف۽اولاعق۽اس۽ےن۽ڈوھاک۽ڈےنی۽اؿٓ۽امنٓ۽ راف۽رکےن۽ےک۽ےئل۽دصقًا۽طلغ۽اتبلا۽وت۽تخس۽گياہِ۽ میظ۽ںیم۽صٍيال۽وہا۽اؿٓ۽رشى ًا۽تخس۽زسا۽اک۽قحتسم۽ےہ‪،‬۽‬
‫اےسی۽ولگ۽دجسمںیم۽ ٓا رک۽اسفڈ۽ڈاںیل۽اؿٓ۽لااجمٔ۽لغ۽اچمںیئ۽اؿٓ۽لالؿہج۽وفجڈآی۽رپ۽ ٓا امڈہ۽وہُ۽اسیج۽ہک۽شالئ۽ےن۽ایبُ۽ایک۽ومڈی۽ںیہ۽اؿٓ۽ومڈی۽‬
‫یک۽تبسن ۽مکح۽ےہ۽ہک۽اُےس۽دجسم ۽ںیم۽ہن۽آ ےن۽ڈلا۽اجےئ۽کماْنصْعلیہْالعالمۃْالبدرْالعؼینْفْعمدةْالِاریْشرحْصحیحْ‬
‫البخاریْوْعنہْفْالدرالمختارْوغیہ(اسیج۽ہک۽ىالہم۽دبٓادلنی۽ینیع۽ےندمعہ۽ااقلٓی۽رشچ۽حیحص۽ااخبلٓی۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےک۽وحاےل۽ےس۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽ںیم۽یھب۽ذموکٓ۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫حمنْالرحیم‬
‫بسمْالل ْالر ٰ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۸۶‬‬
‫ہچ ۽یم ۽رٕامدنی ۽وجہٖ ۽انششاُ ۽اکنف ۽رٕاقین ۽ؿ ۽ڈہقیق ۽ٓشاُ ۽ملع۽ غٕ ٓا ین۽اکنف۽اؿٓ۽بیبحِ۽جڈا۽ےک۽آشاڈاف۽اعہیل۽ےس۽ ٓا اگہ۽ؿؿافق۽‬
‫الہِ۽ملع۽ؿ۽ڈاشن۽اس۽لآّ۽ںیم‬ ‫بیبح۽ٓحماین۽ادنٓ ں۽لاف۽ہک۽اامس۽ڈٓ۽غٕا ٔف ِ‬
‫۽امنٓ‬

‫‪Page 353 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خ‬
‫رغمف۽ؿ۽ فٍِ۽ؿرجف۽ؿ۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ڈٓایمُ۽غٕا ٔف۽ہس۽ ٓا لۃ۽لا۽ٓادئ۽ ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽اامس ِ‬
‫۽امنٓ۽رغمف۽‪،‬اشعء۽‪،‬رجف‪،‬ہعمج۽اؿٓ۽دیعنی۽‬
‫آ۽ہس۽ ٓا لۃ۽وہس۽رکڈ۽ؿ۽دتقمی۽اؿ۽ٓاایمُ ۽امنٓ۽ذموکٓہ۽لاال۽ہمقل۽ڈاڈؿ۽ ںیم۽غٕا ٔف۽رکےت۽وہےئ۽نیت۽ ٓا لاف۽ےس۽ٓادئ۽ڑپھ۽رک۽وھبل۽ایگ۽‬
‫دتقمی۽وخڈ۽رگتف۽امنٓ۽اامس۽ؿ۽دتقمی۽ڈٓضق۽دش۽لا۽ہن۽۔بؼنوْاْ ایسی ۽وصٓف ۽ںیم ۽دتقمی ۽ےن ۽ہمقل ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽اامس ۽ےن ۽اس ۽اک ۽ہمقل۽‬
‫وبقل ۽رکایل ۽وت ۽اامس ۽اؿٓ ۽دتقمی ۽یک ۽امنٓڈٓضق ۽وہک ۽لا ۽ںیہن؟۽‬ ‫توْجروا‬
‫بؼنواْتوْجروا۔۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫حیحص ۽اضق ۽اقلطم ۽ڈٓ ۽ہٖ ۽امنٓ ۽ؿ ۽رہب ۽احل ۽ارگ ۽ہچ۽دعب ۽ہس ۽ ٓا مك ۽لادس۽ امنٓ ۽طللؼًا ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽ہٖ ۽امنٓ ۽ںیم ۽ہٖ ۽احل ۽ںیم ۽ٓیض ۽اﷲ ًيہ۽‬
‫ںیمہ ۽اضق ۽وقل ۽حیحص ۽ادلٓ ۽ااتخملٓ فتحہ ْعَل ْامامہْ ہمقل ۽ارگہچ ُ۽ؿہ ۽نیت ۽ ٓا لاف ۽ےک ۽دعب ۽وہ ۽ڈٓضق ۽اؿٓ ۽حیحص ۽وقل ۽یہی۽‬
‫ےہ۽۔ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ۽اامس۽وک۽ہمقل۽ڈےنی۽ےس۽امنٓ ۽افدس۽ںیہن۽‬ ‫َ‬ ‫الیقسدمطلِا ْبقاتح ْواٰخذ ْبکل ْحال‪1١‬الخ ْفْ‬
‫ردالمحتار ْای ْسواء ْقرأ ْاالمام ْقدر ْمایجوز ْبہْ وہیت۽ہن۽ہمقل۽ڈےنی۽ؿاےل۽یک۽اؿٓ۽ہن۽ےنیل۽ؿاےل۽یک۽ہٖ۽احل۽ںیم۽اخل۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽ےہ۽وخاہ۽اامس۽ےن۽اینت۽غٕا ٔف ۽رکیل۽وہ۽سج ۽ےس۽‬
‫الصلٰوةْامْالْا نتِلْاٰلْ ٰا یۃْاخری ْامْالْتکررْامْ‬
‫م‬
‫امنٓ ۽وہاجیت ۽ےہ ۽لا ۽ہن ۽یک ۽وہ ۽اامس ۽یسک ۽اؿٓ ۽ ٓا ك ۽یک ۽رطف ۽لقتنم۽‬
‫الھوْاالصحْن ر ْوالل ْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫ْتعاٰلْاعلمْ۔‬
‫سبحنہ ٰ‬
‫وہاکچ۽وہ۽لا۽ہن۽وہا۽وہ۽‪،‬۽ہمقل۽لآ۽لآ۽وہ۽لا۽ہن۽وہ۽‪،‬احص۽یہی۽ےہ۽رہن۔۽‬
‫ْتعاٰلْاعلمْ‬
‫سبحنہ ٰ‬
‫والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۸۷۳‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽اناشانئكْلاہلب‪،‬وک۽الہ۽لا۽ل م۽وک۽الھم مغقرةْباشباع۽ہحتف۽لا۽‬
‫الحمدْلل ْالحمد لیلہ۽لاابشه۽رسکہ۽یاقل۽وک۽قول باْشباع۽ہمض۽ڑپانھ۽دمعًا۽لا۽وہسًا۽دسفم۽ٰولصہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۽۔۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دمعًا۽گياہِ۽ میظ۽ےہ۽اؿٓ۽وہسًا۽اعمف۽اؿٓ۽اسفڈِ۽۽امنٓ۽یسک۽اح ك۽ںیم۽ںیہن۽النْاالشباعْلغۃْمرقومْمنْالعربْکاال کتقاءْعنْالمدةْ‬
‫بالحرکۃْکماْنصْعلیہْفْالغنیۃْوْغیھما(ویکہکن۽اابشه۽رعف ۽یک ۽رعمؿف۽تغل۽ےہ ۽اسیج ۽ہک۽دمہ ۽یک ۽ہگج ۽رحتک ۽رپ۽اافتک۽ایک۽اجلا۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےہ۽ىٍيہ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽ںیم۽اس۽رپ۽رصتحی۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ ْ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـہ۽ؿام۽رکیہ۽اہیف۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـہ۽ؿام۽رکیہ۽اہیف۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۹۳/۴‬‬
‫‪Page 354 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مکی۽ڈی۽اہجحل۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫وئسمہل۽ادمح۽شاہ۽اصخق۽آ۽ومعض۽رگنلا۽شاڈاف۽علض۽مٔ یل۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۷۴‬‬
‫ارگ۽اامس۽امنٓ۽ڑپاھلا۽وہ۽اؿٓ۽ؿُ۽ہ۽یسک۽وصٓف۽ںیم۽ڈٓایمُ۽ےک۽ڈؿ۽الک۽ظفل۽ٹوھٓ۽ایگ۽وہ۽وت۽ؿہ۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اُ۽ےک۽رتک۽ےس۽ینعم۽ہن۽ڑگبّ۽وت۽حیحص۽وہک ۽ؿٓہن۽ںیہن۽‪،‬۽رھپ۽ارگ۽ہی۽وسٓہ۽افہحت۽ےہ۽وت۽اس۽ںیم۽طللؼًا۽یسک۽ظفل۽ےک۽رتک۽ےس۽دجسہ۽‬
‫وہسؿاخق۽وہاگ۽ہکبج۽وہسًا۽وہ۽ؿٓہن۽ااعڈہ۔۽اؿٓ۽اؿٓ۽یسک۽وصٓف۽ےس۽ارگ۽ظفل۽لا۽اافلؿ۽رتمؿک۽وہےئ۽اؿٓ۽ینعم۽افدس۽ہن۽وہےئ۽اؿٓ۽نیت۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٓا مك۽یک۽دقٓ۽ڑپھ۽ایلایگ۽وت۽اس۽ٹوھف۽اجےن۽ںیم۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽والل ْ ٰ‬
‫‪۴۸‬۽رفص۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫وئسمہل۽ومولی۽دبعالیلجل۽اصخق۽وتمنط۽اگنبل۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۷۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽ڈؿ‪۵‬۽ٓتعک۽رجف۽یک۽رٕص۽ڑپاھیئ۽دعب۽ادمحل۽رشفی۽ےک۽مض۽وسٓف۽ںیم۽یسک۽‬
‫ظفل۽وک۽نیت۽ ہبت۽رکتآ۽ایک۽وبہج۽ہبتشم۽وہےن۽ےک۽‪،‬اف۽اس۽یک۽امنٓ۽رشى ًا۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟ارگ۽اُس۽اک۽وقبل۽ےصخش۽ااعڈہ۽ایک۽اجےئ۽ارگ۽‬
‫ولگ۽ ٓا رک۽ادتقا۽رک ں۽دعب۽ؿاولُ۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ھ‬‫و‬
‫ظفل۽ےک۽رکتآ۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽اسفڈ۽ںیہن۽ ٓا لا۽ااعڈہ۽ںیم۽وجےئن۽ولگ۽ںیلم۽ےگ۽اُ۽یک۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽ال ش۽رتفموضُ۽جلف۽صٌٍفل(ویکہکن۽‬
‫ؿہ۽لفن۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽رٕص۽اڈا۽رک۽ٓاہ۽ےہ۔ف)والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪،۸۷۶‬۽‪:۸۸۷‬۽آونجیب۽ارٕہقی۽رٹوسنال۽اقمس۽رکؿرگس۽ڈٓؿف۽سکب۽ربمن۽‪۶۶‬۽ ہلس۽امی۽امی۽ڈاؿڈ۽ادمح۽ومصٰی۽یج۽شاولیج۽‪۴۷‬۽‬
‫ٓاضمُ۽‪۴۶۶۹‬۽ھ‬
‫اؿّل ًا رحتری۽احل۽كلم۽رٹوسنال۽رکلا۽ ُہـُ۽ہک ۽اضيلہ۽ڈلی ۽ےک ۽وجاف۽ںیم ۽وہس ك ۽وہ۽اہیُ۽رپ۽جکـط ِق۽تلآ۽ےہ۽اؿٓ۽اہیُ۽ےک۽لاضيڈّ۽یھب۽کفّآ۽‬
‫ںیہ‪،‬۽اہُ۽ھچک۽ولگ۽املسمُ۽شایعف۽اغمڈہق۽یھب۽ںیہ۽لایق۽املسمُ۽الڈلا۽ےک۽لارج۽ؿریغہ۽ںیہ۽رگم۽ومجمہع۽املسمُ۽تلآ۽یک۽تبسن۽تہب۽مک۽ںیہ۽‪،‬اگؿُ۽‬
‫و‬
‫اک۽وت۽ںیم۽ڈرک۽ںیہن۽رکلا۽رگم۽اس۽كلم۽ےک۽رہشُ۽ںیم۽ رمٍ ًيا۽طفػلہ۽ڈلی۽دعتاڈ۽وہک ۽یسک۽ہگج۽ڈس‪۴۳‬۽سیب‪۵۳‬۽یسک۽ہگج۽سیت‪۶۳‬۽اچسیل‪۷۳‬۽یسک۽ہگج۽‬
‫ایس‪۳‬ۻ۽وس‪۴۳۳‬۽وساےئ۽الک۽رہش۽ےک۽ثارّ۽ایخل۽ےک۽وماقف۽ںیہک۽اچٓوس‪ ۷۳۳‬۽لا چ۽وس‪ ۸۳۳‬۽اک۽عمجم۽ہن۽وہاگ‪،‬لئاجڈ۽اک۽ہی۽احل۽ےہ۽ہک۽ںیہک۽وت۽رکاہی۽ںیم۽‬
‫اکمُ ۽ایل ۽وہا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُس ۽ںیم ۽امنِٓ۽ہعمج ۽ؿ ۽دیع ۽اڈا ۽یک ۽اجیت ۽ےہ ۽اؿٓ ۽یسک ۽ہگج ۽دجسم ۽ےہ ۽رگم ۽وبہج ۽تلق ۽ؿہ ۽یھب ۽ںیہن ۽رھبیت ۽اہتبل ۽الک ۽ہگج ۽نیت۽‬
‫و‬
‫دجسم ں۽ںیہ۽اؿٓ۽املسمونُ۽یک۽امجًق۽مٔی۽ےہ۽ رمٍ ًيا۽لا چ۽وس‪۸۳۳‬۽ےس۽مک۽ہن۽وہک ۽امنٓ۽ہعمج۽ؿ۽دیع۽ضق۽ہگج۽اڈا۽یک۽اجیت۽ےہ۽دیع۽ےک۽ومعق۽رپ۽اگؿُ۽‬
‫ےک۽املسملاُ ُ۽ؿہ۽رشلک۽امنٓ۽وہ۽رک۽دعتاڈ۽مٔاھ۽ڈےتی۽ںیہ۽ثارّ۽ملع۽ںیم۽اہیُ۽یبھک۽اشالیم۽جکـطق۽ںیہن۽وہیئ۽اؿٓ۽اکحس۽یک۽رطف۽ےس۽وکیئ۽مکح۽‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ؿ۽دیع۽وک۽عنم۽ںیہن۽رکےت۽سج۽ہگج۽ےک۽ےئل۽ہی۽رحتری۽یک۽اجیت۽ےہ۽ؿہ۽یھب۽رہش۽ےہ۽اؿٓالک۽دجسم۽یھب۽ےہ۽‬
‫رش۽ ی۽اہیُ۽اجٓی۽ںیہن۽رگم ِ‬
‫دعتاڈ۽املسملاُ‬

‫‪Page 355 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شاھٹ۽شَّٖ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ںیہن۽دجسم۽ںیہن۽رھب۽ یتک۽رگم۽دیع۽ےک۽ومعق۽رپ۽اگؿ۽ُ۽ؿاےل۽رشلک۽وہےت۽ںیہ۽اؿٓ۽دجسم۽رھب۽اجیت۽ےہ۔‬
‫(‪)۴‬۽ہعمج۽یک۽اڈا۽ےک۽ےئل۽رہش۽رشؿ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽رہشزک۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽اربک۽لئاجڈ۽یک۽رعتفی۽ٓؿامك۽ذمہق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۶‬۽خق۽دقٓف۽ارجاےئ۽دحؿڈ۽رشؿ۽ےہ۽اؿٓ۽لالعفل۽رضؿٓ۽ںیہن۽وت۽وتاین۽یک۽ؿہج۽ےس۽رعتفی۽ذموکٓ۽وک۽اایتخٓ۽رکلا۽اؿٓ۽فاہٖ۽ذمہق۽وک۽‬
‫رتک۽رکلا۽ویکرکن۽حیحص۽وہ۽اتکس۽ےہ؟‬
‫(‪ )۷‬۽نلعےئ ۽ہیفنح ۽ےک ۽اخيالف ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽اایتحیط ۽رہظ ۽وجتمٔ ۽وہیئ ۽رگم ۽اہجُ ۽یفنح ۽ذمہق ۽ےک ۽وماقف ۽قیقحت ۽رشؿؿ ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫ذماہق۽ےک۽وماقف۽وہ۽ؿاہُ۽ویکرکن۽اجمٔ۽ںیہن۽۔ رؿچ۽اخيالف۽یک۽تلع۽ڈؿونُ۽ہگج۽وموجڈ۽ےہ۽اینع۽ؿاہُ۽یھب۽ہعمج۽اؿٓ۽اایتحیط۽رہظ۽‬
‫ڑپھ۽ انی۽اچےئہ؟‬
‫(‪)۸‬۽لک۽ومعض۽ہل۽اثار۽ؿاقص۽اخل۽(ہٖؿہ۽اقمس۽اہجُ۽وکیئ۽ااسی۽اثار۽اؿٓ۽اقیض۽وہ۽اخل۔ف)۽ےس۽ادتسالل۽دعس۽وجآ۽ہعمج۽ڈآ۽رحف۽رپ۽‬
‫وہ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۹‬۽تیفیکِ۽ذموکٓ۽یک۽ٓؿ۽ےس۽اہکُ۽ہعمج۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اہکُ۽ںیہن؟‬
‫(ۺ)۽اہجُ۽لااجمٔ۽ےہ۽اںیھن۽عنم۽ایک۽اجےئ۽لا۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽اُ۽یک۽رہظ۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬
‫(ۻ)۽اہجُ۽لاڈشاہ۽املسمُ۽ہن۽وہ۽ؿاہُ۽ہعمج۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽جکـطق۽تلآ۽ںیم۽ہعمج۽ویکُ۽اجمٔ۽ےہ؟‬
‫(ۼ)۽ہی۽كلم۽ڈا ِٓ۽رحف۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۴۳‬۽ڈا ِٓ۽رحف۽یک۽ایک۽رعتفی۽اؿٓ۽زک۽وطٓ۽ےس۽ڈا ِٓ۽رحف۽ڈا ِٓ۽اشالس۽لٍيا۽ےہ۽اؿٓ۽ڈا ِٓ۽اشالس۽ڈا ِٓ۽رحف۽لٍيا۽ےہ؟‬
‫(‪)۴۴‬۽اہجُ۽رشؿؿِ۽ہعمج۽ہن۽لاےئ۽اجںیئ۽ؿاہُ۽دیع۽یک۽امنٓ۽اک۽ایکمکح۽‪،‬۽ارگ۽اجمٔ۽ںیہن۽وت۽ڑپھ۽ےنیل۽ےس۽ایک۽ رایب۽ےہ۽ارگ۽اےنپ۽ذمہق۽ےک۽وطٓ۽‬
‫رپ۽ؿاخق۽ںیہن۽وت۽ڈؿرسّ۽ذمہق۽لثم۽شایعف۽ٓہمح۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ےک۽وت۽ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽ رؿچ۽نع۽االخيالف۽وہاجےئ۽اگ؟‬
‫ط‬
‫(‪)۴۵‬۽امہٓی۽ہگج۽رہش۽گيا۽اجلا۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽دجسم۽ےہ۽ ػلی۽لاضيڈّ۽اےس۽رھب۽ںیہن۽ شکٌْ۽‪،‬اہیُ۽ہعمج۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ۽بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہعمج۽ےک۽ےئل۽امہّٓ۽ا ہم۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽اافتط۽ؿ۽اامجه۽ےس۽رہش۽رشؿ۽ےہ۽رہش۽یک۽حیحص۽رعتفی۽ذمہق۽یفنح۽ںیم۽ہی۽ےہ۽وج۽‬
‫ض‬
‫امس۽ذمہق۽ض ّيڈلا۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽آشاڈ۽رٕامیئ۽‪،‬ؿہ۽ ٓا لاڈی۽سج۽ںیم۽دعتمڈ۽ ذلّْ۽اؿٓ۽ڈؿایم۽لآآ۽وہُ۽اؿٓ۽ؿہ۽‬
‫وخڈ۽ا ِ‬
‫علض۽لا۽رپہنگ۽وہاُس۽ےک۽قلعتم۽ڈاہیف۽وہُ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽احمک۽لا۽اایتخٓ۽ااسی۽وہ۽ہک۽اینپ۽مرتک۽اؿٓ۽اےنپ۽لا۽ڈؿرسّ۽ےک۽ملع۽ےک۽‬
‫ڈٓہعی۽ےس۽ولظمس۽اک۽ااصنف۽فامل۽ےس۽ےل۽ےکس۽۔‬

‫‪Page 356 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اامس۽ىالء۽ادلنی۽رمس۽دنقی۽ےن۽وزفۃ۽ا فؽہاء۽اؿٓاامس۽امکل۽ااملعلء۽اوب۽رکب۽وعسمڈ۽ےن۽دباظئ۽ںیم۽ایس۽یک۽رصتحی۽رٕامیئ۽۔۽ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صرحْفْتحقۃْالقِ اءْعنْاّبْحنیقۃْریضْالل ْ وزفۃ ۽ا فؽہاء ۽ںیم ۽اامس ۽اوبہفینح ۽ٓیض ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےک ۽وحاےل۽‬
‫تعاٰل ْعنہ ْانہ ْبلدة ْکبیة ْفی ا ْسکك ْواسواقْ ےس۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽مّٔ۽رہش۽ےس۽ اڈ۽ؿہ۽ ٓا لاڈی۽ےہ۽سج۽ںیم۽‬ ‫ٰ‬
‫ول ارسا تیق ْوفی ا ْوال ْیِدر ْعَل ْانصافْ ےلحم۽اؿٓ ۽لآآ ۽وہُ‪،‬۽اس۽ےک۽قلعتم۽ھچک۽ڈاہیف ۽وہُ۽‪،‬ؿاہُ۽‬
‫ٍ‬
‫وکیئ۽ااسی۽لا۽اایتخٓ۽صخش۽وہ۽وج۽اینپ۽تمشح۽اؿٓ۽ملع۽لا۽ڈؿرسّ۽ےک۽‬
‫المظلومْمنْالظالمْبحشمۃْوعلمہْاوْعلمْغیہْ‬
‫ملع۽ےک۽ڈٓےعی۽ولظمس۽وک۽فامل۽ےس۽ااصنف۽ڈال۽ےکس۽اؿٓ ۽ولگ۽‬
‫یرجعْالناسْالیہْفیماْیِعْمنْالحوادثْوْھذاْ‬
‫وحاڈلاف ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽اس ۽یک ۽رطف ۽ٓوجه ۽رک ں ۽اؿٓ ۽یہی۽‬
‫ھواالصح‪1‬۔ ْ‬
‫احص۽ےہ۔(ف)‬
‫ہبتک۽ہلیلج۽دمتعمہ۽ںیم۽فاہٖا۽رلؿاہی۽ینعی۽ذمہق۽ذہمف۽یفنح۽ےس۽لاالافلؿِ۽ہفلتخم۽ینتج۽وقنل۽ںیہ۽ضق۽اک۽آمل۽یہی۽ےہ۽طيلًا۽دہالۃ۽ؿنتمِ۽‬
‫زنک۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫ھو ْکل ْموضع ْلہ ْامی ْوقاض ْینقذا ْاالحکامْ ہٖ ۽ؿہ ۽اقمس ۽اہجُ ۽وکیئ ۽ااسی ۽اثار ۽لا ۽اقیض۽وہ ۽وج ۽ااکحس ۽لاذف ۽رک ۽ےکس۽‬
‫اؿٓ۽دحؿڈ۽اک۽ارجا۽رکےکس۔(ف)‬ ‫ویِیمْالحدود‪2٢‬۔ ْ‬
‫اس۽ںیم۽شکک۽ؿا۽وساط۽ؿٓشامٌظ۽اک۽ڈرک۽ںیہن۽اؿٓ۽ابعٓف۽ ٓا ہیت۽ایغہیث۽ںیم۽اجبےئ۽شکک۽امجاعف۽ںیہ۽اؿٓ۽ٓشامٌظ۽ذموکٓ۽ںیہن‪،‬اُیس۽‬
‫یک۽ڈؿرسی۽ابعٓف۽ںیم۽اتفؿٰی۽ےس۽ٓشامٌظ۽اک۽ڈرک۽رٕاملا۽شکک۽ؿاوساط۽وک۽رتک۽ایک۽ہک‬
‫فْالقتاویْالوصَلْالجمعۃْفْقریۃْبغیْمسجدْ اتفؿٰی ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽یسک ۽ےن ۽غٕہی۽ںیم۽ریغب ۽اجعم۽دجسم ۽ےک ۽ہعمج۽‬
‫جا معْوالِریۃْکبیةْل اْقریْوفی اْوالْوحا کمْ ڑپاھ۽اؿٓ۽غٕہی۽اانت۽مٔا۽وہ۽سج۽ےک۽ھچک۽ڈاہیف۽وہُ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽‬
‫۽امنٓہعمج ۽ڈٓضق ۽وہک ۽وخاہ ۽ؿہ۽‬
‫جازتْالجمعۃْبنواْالمسجدْاولمْیؽنوہْوانْکانْ وکیئ ۽احمک ۽ؿ ۽ؿایل ۽یھب ۽وموجڈ ۽وہ ۽وت ِ‬
‫دجسم۽ئانںیئ۽لا۽ہن۽ئانںیئ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽ےک۽جالف۽وہ۽وت۽ہعمج۽ڈٓضق۽‬
‫بخالفْذلكْالیجوزْوھذاقولْاّبْالِاسم ْ‬
‫ہن۽وہ۽اگ۽ہی۽خیش۽اوبااقلمس۽اافصلٓ‬

‫غ‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬

‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۸۳‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬زنک۽ادلاققئ۽ لاف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ ‪،‬۽صۺ‪۷‬‬
‫‪Page 357 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےک ۽وقل ۽ےک ۽اطمقب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امتس ۽اوقال ۽ںیم ۽ےس ۽ہی ۽ٓاےئ۽‬ ‫الصقارْوْھذاْاقربْاالقاو یلْاٰلْالصوابْ‪1‬۔ ْ‬
‫وصاف۽ےک۽ٓلاڈہ۽غٕبی۽ےہ۔(ف)‬
‫اؿٓ ۽لصحم ۽الک ۽ےہ ۽ہک ۽اعڈہً۽ؿایل ۽ؿ ۽اقیض ۽ایسی ۽ہگج ۽وہےت ۽ںیہ ۽سج ۽ںیم ۽ ٓا لاڈی ۽ریثک ۽وہ ۽اؿٓ ۽اےس ۽دعتڈ ۽ہلحم ۽ؿؿوجڈ ۽اوساط ۽الٓس ۽اؿٓ۽‬
‫ہٖاگؿُ۽ںیم۽این۽احمک۽رقم۽ٓرکلا۽ہن۽وہعمڈ۽ےہ۽ہن۽صٍٍضٖ۽ہکلب۽رگڈ۽ؿشیپ۽ےک۽ڈاہیف۽ ٓا لاڈی۽ریبک۽ےک۽احمک۽ےک۽قلعتم۽رکڈےئ۽اجےت۽ںیہ۽‬
‫اےس۽علض۽لا۽مک۽آ۽مک۽رپہنگ۽وہلا۽الٓس‪،‬۽ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صاحب ْال دایۃ ْترك ْذکر ْالسکك ْوالرسا تیق ْبناءْ اصخ ِق۽دہاہی۽ےن۽ولحمُ۽اؿٓ۽لآآؿُ۽اک۽ڈرک۽اس۽ےئل۽رتک۽ایک۽ہک۽‬
‫عَلْالغالبْاذالغابْانْاالمیْوالِایضْشانہْالِدرةْ اغ ك ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽اےسی ۽احمک ۽اؿٓ ۽اقیض۽وج ۽ااکحس ۽اک ۽افنڈ ۽اؿٓ ۽دحؿڈ۽‬
‫عَلْتنقیذْاالحکامْواقامۃْالحدودْالیکونْاالْفْبلدْ اک۽ایقس۽رک شکٌْ۽ںیہ۽ؿہ۽اےسی۽رہش۽ںیم۽یہ۽وہےت۽ںیہ۽وج۽مٔا ۽وہ‪،‬۽‬
‫کذلكْفالحاصلْانْاصحْالحدودْماْذکرہْفْالتحقۃْ احلص ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہفحت ۽ںیم ۽ایبُ ۽رکڈہ ۽رہش ۽یک ۽رعتفی ۽احص ۽ےہ۽‬
‫لصدقۃ ْعَل ْمکۃ ْوالمدینۃ ْوان ما ْاالصل ْف ْاعؾبارْ ویکہکن ۽ؿہ ۽ص ّکہ ۽اؿٓ ۽دمہنی ۽رپ ۽اصڈط ۽ ٓا یت۽ےہ ۽اؿٓ ۽رہش ۽وہےن۽ںیم۽ہی۽‬
‫ڈؿونُ۽الص۽ںیہ۔(ف)‬ ‫المصریۃْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫رھپ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽اُ۽بتک۽ںیم۽مٌفيڈ۽ؿ۽ااقطق۽ےس۽دقٓف۽ اڈ۽ےہ۽ہک۽احمک۽اک۽ج ِ‬
‫الف۽مکح۽مکح۽رکلا۽رہش۽وک۽رہش۽وہےن۽ےس۽اخٓچ۽ںیہن۽‬
‫رکلا۽ؿذہلاىالہم۽ققحم۽امٔامیہ۽یبلح۽ےن۽ایس۽ےس۽ےلہپ۽ىٍيہ۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫حیحص۽رعتفی۽ؿہ۽ےہ۽ےسج۽اصخق ۽دہاہی ۽ےن۽اایتخٓ ۽ایک ۽ےہ ُ۽ؿہ۽ہی۽‬
‫ُ‬ ‫الحدْالصحیحْماْاختارہْصاحبْال دایۃْانہْالذیْ‬
‫لہْامیْوقاضْینقذاالحکامْویِیمْالحدودْوالمرادْ ےہ ۽ہک ۽ااسی ۽رہش ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽احمک ۽ؿاقیض ۽وہ ۽وج ۽ااکحس ۽اک ۽افنڈ ۽اؿٓ۽‬
‫۽ایقس ۽دحؿڈ ۽رپ ۽دقٓف ۽ےہ۽‬ ‫الِدرة ْعَل ْاقامۃ ْالحدود ْماصرح ْبہ ْف ْتحقۃْ دحؿڈ ۽اک ۽ایقس ۽رکّ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس ۽ اڈ ِ‬
‫اسیج ۽ہک ۽وزفۃ ۽ا فؽہاء ۽ںیم ۽اامس ۽اوبہفینح ۽ٓیض ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےک۽‬ ‫‪3‬‬
‫تعاٰلْعنہ ۔ ْ‬ ‫ع‬
‫القِ اءْ نْاّبْحنیقۃْریضْالل ْ ٰ‬
‫وحاےل۽ےس۽وقنمل۽ےہ۽(ف)‬
‫اامس۽المک۽ےنانعہی۽ںیم۽رٕاملا‪:‬المرادْباالمیْوالْیِدرْعَلْانصافْالمظلومْمنْالظالمْ‪4‬۔۽(اثار۽ےس‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اتفؿٰی۽ایغہیث۽‪ ،‬لاف۽ا رمغۃ۽ؿرشانمہا۽ ‪،‬۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽وکہٹئ۽صۼ‪۶‬‬
‫غ‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيہ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۸۴‬‬
‫غ‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 3‬ىٍيہ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۸۳‬‬
‫ّک‬ ‫غ‬
‫‪ 4‬اانعللۃ۽عم۽حتف۽العرری ‪ ،‬لاف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ ‪،‬۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ۽‪،‬۽‪۵۷/۵‬‬
‫‪Page 358 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ااسی۽ؿایل۽ اڈ۽ےہ۽وج۽فامل۽ےس۽ولظمس۽وک۽ااصنف۽ڈالےن۽رپ۽اقڈٓ۽وہ۔ف)ایس۽رطچ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ظفلب۽نؼڈٓریبعت۽ایک۽اؿٓ۽وخڈ۽صن۽اامس۽‬
‫ذمہق۽ےس۽اُس۽یک۽رصتحی۽زگٓی۔۽ذہلا۽اامس۽سمش۽اال ہم۽رسخشی۽ےن۽وسبمؿ۽ںیم۽ویُ۽ریبعت۽رٕاملا‪:‬‬
‫ظاہر ْالمذہب ْ(عندنا) ْان ْیکون ْفیہ ْسلطانْ (رصم۽اجعم۽یک۽رعتفی۽ںیم)۽امہّٓ۽اہُ۽فاہٖ ۽ذمہق ۽ےک۽اطمقب۽‬
‫ؿاہُ۽ااقطق ۽دحؿڈ ۽اؿٓااکحس۽ےک۽افنڈ ۽ےک۽ےئل۽یسک۽احمک۽لا ۽اقیض۽اک۽‬ ‫‪1‬‬
‫ح‬ ‫وقایضْالْقاْمۃْالحدودْوتنِیذْاال کام ۔ْ ْ‬
‫وہلا۽رضؿٓی۽ےہ(ف)‬
‫رھپ۽دہاہی۽ؿریغاہ۽ںیم۽اثار۽ؿاقص۽اؿٓ۽وسبمؿ۽ںیم۽اطلسُ۽ؿاقدضؿ۽ظفل۽ںیہ۽ہک۽اعڈہ۽ؿایل۽رہش۽اؿٓ۽وہلا۽ےہ۽اؿٓؿہ۽اقیض۽رقمٓ۽رکلا۽ےہ۽‬
‫اؿٓ ۽وصقمڈ ۽ہلصیف ۽ادقامف ۽ےہ ۽ؿ ۽ذہلا ۽اامس ۽ذمہق ۽ےن ۽ڈرک ۽ؿایل ۽رپااصتقڈ ۽رٕاملا ۽اؿٓ ۽ؿیہ ۽اطلسُ ۽ےس ۽ اڈ ۽اس ۽رپ ۽اس ۽دحمك ۽ےس۽‬
‫اسؾناداربع ْاٰل ْالوالة ْمن ا ْالجمعۃ ْ‪(ْ 2٢‬اچٓ ۽زیچ ں ۽رمکحاونُ ۽یک ۽ڈیم ۽ڈآی ۽ےہ ۽اُ ۽ںیم ۽ےس ۽الک ۽ہعمج ۽ےہ۔ف)‬
‫وجاہٖ ۽جالیط۽ؿریغہ۽ںیم۽لامك ۽ؿایل۽یھب۽ااضہف۽رٕاملا ۽ہک۽وفی اْوالْاونائبہْیِدرْعَلْانصافْالمظلومْاٰلْقولہْ‬
‫وھواالصح‪( 3٣‬ؿاہُ۽ؿایل۽لا۽اس۽اک۽ااسی۽لامك۽وہ۽وج۽ولظمس۽وک۽ااصنف۽ڈالےن۽رپ۽اقڈٓ۽وہ‪،‬۽ ٓا ےگ۽لچ۽رک۽رٕاملا۽اؿٓ۽یہی۽احص۽ےہ۔ف)۽‬
‫غ‬ ‫خ‬
‫اؿٓ ۽ىلّاہم ۽اقمس ۽ےن ۽حیحصت ۽العرؿٓی ۽رھپ ۽ىالہم ۽ ػکفی ۽ںیم ۽ڈٓ ۽صٌٍؽی ۽رھپىالہم ۽شایم ۽ےن ۽ٓڈا مزيآںیم ۽اہک ۽‪:‬یکتیف ْبالِایضْ‬
‫عناالمی‪4‬۽(اثار۽یک۽ہگج۽اقیض۽یہ۽اکیف۽ےہ۔ف)اہیُ۽اقیض۽ےکشاھت۽یتفم۽یک۽رشؿ۽ہن۽یک۽ہک۽اُُ۽ٓامونُ۽ںیم۽اقیض۽ہن۽وہےت۽‬
‫‪٤‬‬
‫مغ‬
‫رگم۽نلعء۽۔ٓڈا زيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫لم ْیذکر ْالمقیت ْا کتقاء ْبذکر ْالِایض ْالنْ ڈرک۽اقیض۽رپ۽اافتک۽رکےت۽وہےئ۽یتفم۽اک۽ڈرکںیہن۽ایک۽ویکہکن۽یدٓ۽‬
‫اقضاءْفْالصدرْاالولْکانْوظیقۃْالمجت دین‪5٥‬۔ ْ اؿل۽ںیم۽اضقء۽(ہلصیف۽رکلا)۽ا ہم۽دہتجمنی۽یک۽یہ۽ڈہم۽ڈآی۽وہیت۽‬
‫یھت۔ف)‬
‫اؿٓ۽ضعب۽ےن۽رشؿِ۽یتفم۽ااضہف۽یک۽۔اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽ےہ۔‬
‫فاہٖ۽ذمہق۽ہی۽ےہ۽ہک۽رہش۽ؿہ۽اہجُ۽ھچک۽ےلحم‬ ‫ظاہرْالمذہبْانْمافیہْجماعتْالناس ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬وسبمؿ۽رس۽خشی۽لاف۽طالہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۶/۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬وسبمؿ۽رس۽خشی۽لاف۽طالہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۸/۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬وجاہٖ۽االجالیط۽لصف۽یف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽ریغ۽وبطمہع۽ہخسن۽ص۽‪۵۷‬‬
‫غ‬ ‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ ‪ ،‬لاف۽ا رمغۃ‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ ‪۳/۴‬ۼ‪۸‬۽ٓڈا مزيآ ‪،‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 5‬ڈا مزيآ ‪ ،‬لاف۽ا رمغۃ‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ ‪۳/۴‬ۼ‪۸‬‬
‫‪Page 359 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وجا مع ْواسواق ْومقت ْوسلطان ْاوقاض ْیِیمْ اجعم۽دجسم۽‪،‬۽لآآ‪،‬۽یتفم۽‪،‬احمک۽لا ۽ااسی۽اقیض۽وہ۽وج۽دحؿڈ ۽اک۽ایقس۽‬
‫الحدودْوینقذاالحکامْوْقریبْمنہْماْفْالمضمراتْ اؿٓااکحس۽اک۽افنڈ ۽رکےکس۽۔رمضماف ۽ےک۽اافلؿ ۽یھب۽اس۽یک۽لادیئ۽‬
‫رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽ایس۽ںیم۽ےہ۽ہک۽یہی۽احص۽ےہ۔(ف)‬ ‫وفیہْانہْاالصح‪1‬۔ْ ْ‬
‫ااکمٔ۽ےن۽اس۽یک۽ہی۽وتہیج۽رٕامیئ۽ہک۽احمک۽اعمل۽ہن۽وہ۽وت۽اعمل۽اک۽وہلا۽یھب۽الٓس۽۔۽ایغہیث۽ںیم۽ےہ۔‬
‫خ‬
‫قال ْالشمس ْاالئمۃ ْالسرخیس ْظاہر ْالمذہب ْانْ سمش۽اال ہم ۽رس شی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽فاہٖ ۽ذمہق۽ہی ۽ےہ۽ہک۽اجعم ۽رہش۽‬
‫المصر ْالجا مع ْمافیہ ْجماعت ْالناس ْواسوقْ ُؿہ۽وہاگ۽سج۽ںیم۽ھچک۽ےلحم۽وہُ۽اؿٓ۽لآا ِٓ۽اجتٓف۽‪،‬۽اطلسُ۽لا۽اقیض۽وج۽‬
‫التجارات ْوسلطان ْاوقاض ْیِیم ْالحدود ْوینقذْ دحؿڈ ۽وک ۽اقمئ ۽اؿٓ ۽ااکحس ۽وک ۽لاذف ۽رکّ ۽ینعی ۽اس ۽ںیم ۽اُ ۽ےک ۽ایقس ۽اؿٓ۽‬
‫افنڈ ۽یک ۽دقٓف ۽وہ ۽اؿٓارگ ۽اقیض۽لا ۽اطلسُ ۽وخڈ ۽یتفم ۽ہن ۽وہُ ۽وت ۽ؿاہُ۽‬
‫االحکامْایْیِدرْعَلْذلكْوْیکونْفیہْمقتْانْلمْ‬
‫یسک۽ہن۽یسک۽یتفم۽اک۽وہلا۽یھب۽رضؿٓی۽ےہ(ف)۽‬
‫یکنْالِایضْاوْالسلطانْبنقسہْمقؾیا‪2‬۔ ْ‬
‫اامس۽فاہٖ۽اخبٓی۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫قالْامامْالسرخیسْفْظاہرْالمذھبْعندناْانْ اامس ۽رسخشی ۽ےن ۽رٕاملا ۽ہء ۽ہک ۽فاہٖ ۽ذمہق ۽ںیم ۽امہّٓ ۽اہ ۽ُ ۽یہی۽‬
‫یکونْفیہْسلطانْوقاضْالقامۃْالحدودْوتنقیذْ ےہ ۽ہک ۽ؿاہُ ۽ااقط ِق ۽دحؿڈ ۽اؿٓ ۽مٌفي ِڈ ۽ااکحس ۽ےک ۽ےئل ۽اقیض ۽لا۽‬
‫االحکام ْویشرتط ْالمقیت ْاذالم ْیکن ْالِایضْ اطلسُ۽اکوہلارضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽اقیض۽لا۽ؿایل۽وخڈ۽یتفم۽ہن۽وہ۽‬
‫وت۽ؿاہُ۽اامس۽رسخشی۽ےن۽یتفم۽اک۽وہلا۽رشؿ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽(ف)‬
‫اوالوْٰلْمقؾیا‪3‬۔ ْ‬
‫اامس ۽ذمہق ۽ےن ۽اس ۽رطف ۽وخڈ ۽یہ ۽اشآہ ۽رٕاملا ۽اھت ۽ہک ۽لعلمہْعلمْغیہ(ؿہ۽اقیض ۽وخڈ ۽اعمل ۽وہلا ۽اعمل ۽اس ۽اک ۽اعمؿُ ۽وہ۔ف)حتف۽‬
‫ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫اذ ْکان ْالِایض ْیقیت ْویِیم ْالحدود ْاغین ْعنْ خق ۽اقیض۽وخڈ ۽وتفٰی۽ڈہات۽وہاؿٓ ۽دحؿڈ ۽لاذف۽رکلا ۽وہوت۽ؿاہُ۽اگل۽‬
‫یتفم۽اک۽وہلا۽رضؿٓی۽ںیہن۔(ف)‬ ‫التعدد‪4‬۔ ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۵۹۵/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ایغہیث۽لاف۽ا رمغۃ۽ؿرشانمہا۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽وکہٹئ۽ص۽ۻ‪۶‬‬
‫‪ 3‬جالطۃ۽ااتفلؿٰی۽الصفل۽ااثل ك۽ؿا عضٖؿُ۽یف۽طالہ۽اغزغۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہتئ۽‪/۴‬ۺ‪۵۳‬‬
‫ّک‬ ‫غ‬
‫‪ 4‬حتف۽العرری ‪،‬۽لاف۽ا ػلٰـہ۽ا مزغۃ۽‪،‬۽ وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ۽‪۵۸/۵‬‬
‫‪Page 360 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لاہلمجل ۽ابعٓاف ۽فل ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽وصقمڈ ۽ؿادح۔اُ ۽امتس ۽ابعٓاف ۽اؿٓاُ ۽ےک ۽اطيال ۽یداہ ۽اؿٓ ۽وخڈ ۽صن ۽رصحی ۽اامس ۽ذمہق ۽ےس ۽سج۽‬
‫رطچ ۽ہعمج ۽ےک ۽ےئل ۽ارتشاؿ ۽رصم ۽فاہٖ ۽وییہن ۽ااکحس ۽ؿؿ ۽دحؿڈ ۽یتفم۽ےک ۽اافلؿ ۽اؿٓ ۽اُ ۽یک ۽افتٓعی ۽ذموکٓہ ۽بتک ۽ذمہق۽ےس۽ٓؿ ن ۽ہک۽رہش۽‬
‫ےس۽نؼٍيااشالیم۽رہش۽ اڈ۽ےہ۽ہن۽ہی۽ہک۽طيلًا۽مك۽رپوتسُ۽اک۽وکیئ۽رہش۽وہلاڈشاہ۽مك۽رپضق۽اؿٓ۽ڈس۽ال ھ۽یک۽الاڈی۽ضق۽مك۽رپضق۽‪،‬اچٓ۽‬
‫لا چ۽املسمُ۽ؿاہُ۽لارجاہن۽اجںیئ۽اؿٓ۽دنپٓہ۽سیب۽ڈُ۽رہھٹ۽ےن۽یک۽تین۽رک ں۽اُُ۽رپ۽ؿاہُ۽ہعمج۽اقمئ۽رکلا۽رٕص۽وہاجےئ۽اگ۽ہکبج۽ؿہ۽لاڈشاہ۽‬
‫ام ع۽ہن۽ ٓا لا ۽وہ۽ہٖ ۽زگ۽رشچ۽رہطم۽ےس۽اُس۽اک۽وکیئ۽وبثف ۽ںیہن۽ومعام۽ف ۽ػنغ ًا ۽اامجى ًا ۽وصخمص۽ںیہ۽اؿٓفاہٖ ۽ارلؿاہی۽ؿالص۽ذمہق ۽یک۽‬
‫رعتافیف۽نؼٍيااشالیم۽رہش۽ےس۽اخص۽ہکلب۽ ُؿہ۽فیعض۽ٓؿامك۽لاڈٓہ۽ وجہح۽ومہمٓہ۽ماالْیسعْا کربْمساجدہْاھلہ(اس۽اقمس۽‬
‫یک۽ضق۽ےس۽مٔی۽دجسم۽ؿاہُ۽میقم۽ولوگُ۽ےک۽ےئل۽لااکیف۽وہ۔ف)۽ہک۽نیققحم۽ےک۽مٔڈلک۽اطلًا۽ؿہج۽تحص۽یہن۽ٓیتھک۽اؿٓ۽نغڈٓ۽وتاین۽یف۽‬
‫طؼ‬
‫ادحلؿڈ ۽اس ۽ےک ۽اایتخٓ ۽یک ۽ٓاہ۽اُیس ۽آاڈہ۽دقٓف ۽ےس ۽دسمؿڈ ۽اؿٓ ۽فاہٖ ۽ارلالۃ ۽ؿ ۽صن ۽رصحی ۽اامس ۽امظع ۽ ح ۽ؿ ۽ حج ۽ےک ۽وہےت ۽وہےئ۽‬
‫ٓؿامك۽وناڈٓ۽یک۽رطف۽ٓوجه۽وبوجہ۽ونممه۽ؿ۽دموفه۽کماْحِِناْکلْذلكْفْفتاوئنا۽(اسیجہک۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽یک۽‬
‫قیقحت ۽رکڈی ۽ےہ۔ف) ۽اس ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽اُس ۽یک ۽یطلغ ۽ایک ۽وہک ۽ہک ۽اس ۽رپ ۽ص ّکہ ۽طع ّممہ ۽ؿدمہنی ۽ک ہب ۽یہ ۽اگؿُ ۽وہاجےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اُُ ۽ںیم۽‬
‫ٓامہن۽ادقس۽ےس۽ ٓا چ۽لک۽ہعمج۽لااجمٔ۽ؿ۽لالط۽غٕآ۽لالا۽ےہ‪،‬عمجم۽االرہن۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قالوْانْھذاالحدْغیْصحیحْعندْالمحِِنیْ‪1‬۔ ْ لال۽ہبش۽ہی۽رعتفی۽نیققحم۽ےک۽مٔڈلک۽حیحص۽ںیہن۽ےہ۔(ف)‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ ‪:‬‬
‫القضلْفْذلكْانْمکۃْوالمدینۃمصرانْتِامْب ماْ اس۽ںیم۽لیصفت۽ویُُ۽ےہ۽ہک۽ص ّکہ۽اؿٓدمہنی۽ڈؿونُ۽رہش۽اےسی۽ںیہ۽‬
‫الجمعۃْمنْزمنہْصَلْاللْْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْاٰلْالیومْ نج۽ںیم۽وضحٓ۽ارکس۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽فاہٖی۽ایحف۽‬
‫فکلْموضعْکانْمثلْاحدھماْف وْمصرْوکلْتقسیالْ ےس۽ےل۽رک۽ ٓا چ۽لک۽ہعمج۽اڈا۽ایک۽اجلا۽ٓاہےہ۽وت۽سج۽ہگج۽اس۽رطچ۽‬
‫یصدقْعَلْاحدھماْف وْغیْمعؾربْحیتْالذیْاختارہْ ےک۽ا ماظامف۽وہُ۽ےگ۽ؿہ۽رہش۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽رعتفی۽اُ۽ںیم۽ےس۽‬
‫جماعۃْمنْالمتأخر ینْحیتْالذیْاختارہْجماعۃْمنْ یسک ۽الک ۽رپ ۽اصڈط ۽ںیہن ۽ ٓا ےئ ۽ک ۽ؿہ ۽ربتعم ۽ںیہن ۽وہ یتک ۽یتح ۽ہک۽‬
‫المتاخر ین ْوھو ْمالو ْاجتمع ْاھلہ ْف ْا کرب ْمساجدْ اتم رنی۽یک۽الک۽امجًق۽ےن۽وج۽اایتخٓ۽ایک۽ےہ۽رہش۽یک۽رعتفی۽ہی۽‬
‫الیستع م ْفانہ ْمنِوض ْب ما ْاذ ْمسجد ْکلْ ےہ۽ہک۽ؿاہُ۽ےک۽ولگ۽ضق۽ےس۽مٔی۽دجسم۽ںیم۽ارگ۽عمج۽وہُ۽وت۽‬
‫ؿہ۽دجسم۽ولوگُ۽ےک۽ےئل۽اکیف۽‬ ‫من مایسع ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬عمجم۽االرہن۽رشچ۽صلٌؽی۽االرحب۽لاف۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۴۹۹/۴‬‬
‫‪Page 361 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہن۽وہ۽‪،‬ہی۽ڈٓضق۽ںیہن۽ویکہکن۽صکہ۽اؿٓ۽دمہنی۽ڈؿونُ۽یک۽لئاجڈ۽ؿاہُ۽ےک۽‬ ‫اھلہْوزیادة‪1‬۔ ْ‬
‫ولوگُ۽اؿٓ۽ضٕلڈ۽ڈؿرسّ۽ولوگُ۽ےک۽ےئل۽اکیف۽ںیہ(ف)‬
‫لل‬
‫اےس۽انب۽اجشه۽ ری۽ےن۽اامس۽اوب۽ویفس۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽یہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽‪،‬دہاہی۽ںیم۽رعتفی۽فاہٖ۽ارلاؿلۃ۽ایبُ۽رکےک۽رٕاملا‪:‬‬
‫تعاٰل ْوعنہْان مْ ہی۽اامس۽اوب۽ویفس۽ٓہمح۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ےک۽مٔڈلک۽ےہ۽اؿٓ۽ایہن۽ےس۽‬ ‫ھذاْعندْاّبْیوسفْرحمہْاللْ ْ ٰ‬
‫اذا ْاجتمعوا ْف ْا کرب ْمساجد ْھم ْلم ْیسع مْ ؿی۽ےہ۽ہک۽خق۽ؿاہُ۽ےک۽ؿہ۽ولگ۽نج۽رپ۽ہعمج۽رٕص۽ےہ۽ضق۽‬
‫واالولْاخؾیارْالکریخْوھوْالظاہرْوالثاینْاخؾیارْ ےس ۽مٔی ۽دجسم ۽ںیم ۽عمج ۽وہُ ۽وت ۽ؿہ ۽دجسم ۽لااکیف ۽وہ‪ ،‬۽ےلہپ ۽وقل ۽وک۽‬
‫لل‬
‫اامس۽رکیخ۽ےن۽دنسپ۽رٕاملااؿٓ۽یہی۽فاہٖ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽اامس۽ ری۽‬
‫الثلیج‪2٢‬۔ ْ‬
‫ےن۽دنسپ۽رٕاملا۽۔(ف)‬
‫وخڈ۽اامس۽اوب۽ویفس۽ٓحمۃ۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ےک۽اافلؿ۽ہک۽اامس۽كلم۽ااملعلء۽ےن۽دباظئ۽رھپ۽اامس۽انب۽اثار۽ااحلچ۽ےنہیلح۽ںیم۽ڈرک۽ےئک۽ہی۽‬
‫ںیہ۽ہک۽رٕاملا‪:‬‬
‫اذااجتمع ْف ْقریۃ ْمنالیسمع م ْمسجد ْواحدْ خق ۽یسک ۽غٕہی ۽ےک ۽ولگ ۽الک ۽دجسم ۽ںیم ۽عمج ۽وہُ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽دجسم ۽اےکن۽‬
‫بنیل مْجامعاْونصبْل مْمنْیصَلْب مْالجمعۃْ‪3٣‬۔ ْ ےئل۽لااکیف۽وہ۽وت۽اُ۽ےک۽ےئل۽اجعم۽دجسم۽ئانیئ۽اجےئ۽اؿٓ۽ؿاہُ۽وکیئ۽ااسی۽‬
‫صخش۽رقمٓ۽ایکاجےئ۽وج۽اںیھن۽ہعمج۽ڑپاھےئ۔(ف)‬
‫ن‬
‫دب۽یہی۽ےہ۽ہک۽ینب۽اؿ۽ ؽيکی۽ریمضلُسللا ُِ۽اشالس۽یک۽رطف۽ںیہ۽اؿٓ۽ایس۽رپ ُ۽ؿہ۽دحمك۽لا ق۽سج۽ےس۽كٌؼۃً۽فنٌؼۃً۽امہّٓ۽ا ہم۽ؿ۽نلعء۽ایس۽‬
‫لاف۽رشاطئ۽ہعمج۽ںیم ادتسالل۽رٕامےتٓےہ۽ہک۽ہل۽اامس۽اعڈل۽اؿ۽اجمٔ(اس۽ےک۽ےئل۽اامس۽اعڈل۽لا۽فامل۽وہ۔ف)۽وسبمؿ۽اامس۽رسخشی۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لناْمارویناْمنْحدیثْجابرْریضْاللْْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْ امہٓی۽ڈلیل۽ؿہ۽ٓؿامك۽ےہ۽وجرضحف۽اجمٔ۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽‬
‫ولہْامامْجائرْاْوعادلْفِدْشرطْرسولْاللْْصَلْ ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ےئل۽اامس۽فامل۽لا۽اعڈل۽اک۽وہلا۽رضؿٓی۽‬
‫ےہ۽وت۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل‬ ‫تعاٰلْعلیہْوسلم ْ‬
‫الل ْ ٰ‬

‫غ‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬

‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۸۳‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬ادہلالۃ۽لاف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارعلميۃ۽رکایچ ‪/۴‬ۻ‪۴۷‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽ایبُ۽رشاطئ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۵۸‬‬
‫‪Page 362 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽لآک ۽ہعمج ۽رپ ۽ؿدیع ۽القح ۽وہےن ۽وک ۽اامس ۽ےک۽‬ ‫االمامْالْاللحاقہْالوعیدْبتاركْالجمعۃْ‪1١‬۔ ْ‬
‫شاھت۽رشمؿؿ۽رٕاملا۽ےہ۔(ف)‬
‫حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ ‪:‬‬
‫الحدیث ْرواہ ْا بن ْماجۃ ْوغیہ ْحیث ْشرط ْفْ اس۽دحمك۽وک۽انب۽امہج۽ؿریغہ۽ےن۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽اس۽ںیم۽ہعمج۽‬
‫لزوم ا ْاالمام ْکما ْیقیدہ ْقید ْالجملۃ ْالواقعۃْ ےک ۽سلؿس ۽ےک ۽ےئل ۽اامس ۽اک ۽وہلا ۽رشؿ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ ۽ےسیج ۽ہک ۽اس ۽اک۽‬
‫افدئہ۽وطبٓ۽احل۽ؿاعق۽وہےن۽ؿاےل۽ہلمج۽یک۽دیق۽ےس۽احلص۽وہ۽ٓاہ۽‬ ‫حاالْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ےہ۔ (ف)‬
‫رغص۽وبوجہ۽فاہٖ۽ ُہـا۽ہک۽ضذلٌق۽ہعمج۽وک۽اشالیم۽رہش۽وہلا۽الٓس۽ومنْادیعْخالفہْفعلیہْالؽیان(اؿٓ۽وج۽صخش۽اس ۽ےک۽جالف۽اک۽‬
‫دم ی۽ےہ۽اس۽رپ۽ڈلیل۽اک۽اللا۽رضؿٓ۽ی۽ےہ۔ف)۽رہش۽یک۽تبسن۽رعف ًا۽یھب۽لاابتعٓ۽ ٓا لاڈی۽وہیت۽ےہ۽لا۽احلبؿ۽تنطلس۽‪،‬طيلًا۽سج۽رہش۽اک۽ںیم۽‬
‫ہن۽ض ّيڈ۽ ٓا لاڈ۽ںیہ۽ہن۽اُُ۽ںیم۽ض ّيڈؿُ۽یک۽دلمعآی۽ےہ۽‪،‬۽ہی۽یھت۽اُےس۽دیسؿُ۽اک۽رہش۽ںیہن۽ہہک۽ شکٌْ۽‪،‬وییہن۽ہکبج۽ؿاہُ۽اعس۽ ٓا لاڈی۽تلآ۽ںیہ۽‬
‫اؿٓاشالیم۽تنطلس۽ہن۽اف۽ےہ۽ہن۽یھبک۽یھت۽وت۽ارگ۽ہچ۽اس۽ئان۽رپاکحس۽یک۽رطف۽ےس۽املسمونُ۽وک۽انپہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ؿریغہ۽یک۽ااجٓف۽ےہ۽اںیھن۽‬
‫اامُ ۽ےک۽رہشںیہک۽رگم۽املسمونُ۽ےک۽رہش۽ہن۽کہالںیئ۽ےگ۽وت۽امع۽صٌٍفی۽ےہ۽ہچ۽اجےئ۽اصخ‪،‬۽ذہلا ۽لحمِ۽ہعمج۽ؿدیعنی۽ںیہن۽وہ شکٌْ۽‬
‫‪،‬دیعنی۽ےک۽ےئل۽یھب۽وساےئ۽ہبطخ۽ؿیہ۽رشاطئ۽ںیہ۽وج۽ہعمج۽ےک۽ؿاےطس۽ونتری۽االاصبٓ۽ؿڈٓاتخمٓ۽لاف۽ادیعلنی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫تجب ْصالت ما ْعَل ْمن ْتجب ْعلیہ ْالجمعۃْ دیعنی۽یک ۽امنٓ ۽ہعمج۽یک ۽شاہقب ۽رشاطئ ۽ےکشاھت ۽وساےئ ۽ہبطخ۽ےک۽‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ؿاخق۽ےہ۔(ف)‬
‫ایہن۽ولوگُ۽رپ۽ؿاخق۽ےہ۽نج۽رپ ِ‬ ‫ْالخطبۃ‪3‬۔ ْ‬
‫‪٣‬‬ ‫بشرائط اْالمِدمۃْسوی‬
‫اہُ ۽اہجُ ۽لامك ۽ہن ۽وہہک ۽ےلہپ ۽یھبک ۽اشالیم ۽تنطلس ۽یھت ۽املسمونُ ۽اک ۽ ٓا ڈاڈ ۽وخڈ ۽اتخمٓ ۽رہش ۽اھت ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽وصٓوتُ ۽ںیم ۽ریغ ۽ملسم ۽ےن۽‬
‫الڈ۽دنہؿاتسُ۽‪،‬اؿٓ۽ؿاہُ۽خص ِق۽شاقب۽ہعمج۽رٕص۽اؿٓ۽‬ ‫طلسم۽وہرک۽اعشمٔ۽اشالس۽دنب۽ہن۽ےئک۽ؿہ۽دبوتسٓاشالیم۽رہش۽ؿ۽كلم۽ٓےہ۽اگ۽ےسیج۽امتس۽ل ِ‬
‫دیعنی۽ؿاخق۽ٓںیہ۽ےگ۽نکیل۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽یک۽ااقطق۽وک۽ہی۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽لاڈشاہ۽لا۽ؿایل۽وخڈ۽اامطق۽رٕامےئ۽لا۽ڈؿرسّ۽وک۽اُ۽امنٓؿُ۽‬
‫ںیم۽اانپ۽لامك۽رہھٹا۽رک۽اامس۽ئانےئ۽‪،‬اہجُ۽ہی۽وصٓف۽ہرسی۽ہن۽ٓےہ۔‬

‫غ‬
‫‪ 1‬وسبمؿ۽رسخشی۽لاف۽ٰولصہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۸/۵‬‬
‫ّک‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری ‪،‬۽لاف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ ‪،‬۽ ‪/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ۽‪،‬۽لاف۽ادیعلنی۽‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽‪۴۴۷/۴‬‬
‫‪Page 363 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿاہُ ۽نؾٖؿٓف ۽املسمُ ۽عمج ۽وہرک ۽ےسج ۽اُ ۽نیت ۽امنٓؿُ ۽اک ۽اامس ۽رقمٓ ۽رکںیل ۽ےگ ۽ڑپاھےئ ۽اگ ۽اؿٓ ۽ہی ۽رٕص ۽ؿؿاخق ۽اڈا ۽وہاجےئاگ ۽‪ ،‬۽نتمِ ۽زنک ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬شرطْادائ اْالسلطانْونائبہ‪(ْ1‬ہعمج۽ایکڈایگیئ۽ےک۽ےئل۽احمک۽لا۽اس۽ےک۽لامك۽اک۽وہلا۽رشؿ۽اؿٓرضؿٓی۽ےہ۔ف)ىٍيہ۽ںیم۽ےہ ‪:‬‬
‫الشرطْالثاینْکونْاالمامْفی اْالسلطانْاومنْاذنْ ڈؿرسی ۽رشؿ ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہعمج ۽اک ۽اامس ۽وخڈ ۽اطلسُ ۽لا ۽ااسی ۽صخش ۽وہ۽‬
‫ےسج۽اطلسُ۽ےن۽ااجٓف۽ڈی۽وہ۔(ف)‬ ‫لہْالسلطان‪2‬۔ ْ‬
‫اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اقامۃْالجمعۃْحقْالخلیقۃْاالْانہْلمْیِدرْعَلْذلكْ ہعمج۽اک ۽ایقس۽ہفیلخ۽ؿغك۽یک ۽ڈہم۽ڈآی ۽ےہ ۽دوہکن۽ؿہ۽امتس۽رہشؿُ ۽ںیم۽‬
‫اامطق ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ںیہن ۽وہاتکس ۽ذہلا ۽اےکس ۽مکح ۽رپ ۽ااکس ۽وکیئ ۽ہن ۽وکیئ ۽لامك۽‬ ‫فْکلْاالمصارْفیِیمْغیہْنیابۃْ‪3٣‬۔ ْ‬
‫وہلا۽اچےئہ۔(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ونصبْالعامۃْالخطیبْغیْمعؾربْمعْوجودْمنْ ااخشص۽ذموکٓہ ۽ےک ۽وہےت ۽وہےئ ۽وعاس۽اک۽بیطخ۽رقمٓ ۽رکلا ۽ربتعم۽‬
‫ںیہن ۽‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽ااخشص ۽ذموکٓہ(ہفیلخ ۽ؿاقیض ۽ینعی ۽اطلسُ ۽لا ۽اقیض)۽‬ ‫ذکر‪،‬اماْمعْعدم مْفیجوزْللضرورةْ‪ْ4٤‬۔ ْ‬
‫ہن۽وہُ۽وترضؿٓلًا۽وعاس۽اک۽بیطخ۽رقمٓ۽رک انی۽اجمٔ۽وہاگ(ف)‬
‫اجعم۽ا فؽـنیل۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫کل ْمصرفیہ ْوال ْمن ْمسلم ْمن ْجہۃ ْالکقار ْتجوزْ ہٖ۽ؿہ۽رہش۽اہجُ۽اکرٕؿُ۽یک۽رطف۽ےس۽املسمُ۽ؿایل۽رقمٓ۽وہ۽ؿاہُ۽ہعمج۽‬
‫فیہ ْاقامۃ ْالجمع ْواالعیاد ْواماف ْبالد ْعلی ا ْوالةْ اؿٓدیعنی۽اقمئ۽رکلا۽اجمٔ۽‪ٓ،‬اہ۽اعمصلہ۽اُ۽رہشؿُ۽اک۽اہجُ۽اک۽رٕ۽احمک۽وہُ۽‬
‫کٌ‬‫ش‬ ‫مٍ‬ ‫غمسل‬
‫کقار ْفیجوز ْللمسلمنی ْاقامۃ ْالجمع ْواالعیاد ‪5ْ٥‬۔ْ وت ۽ؿاہُ ۽اعصۃ ۽ا ِ ۽ہمج ۽اؿٓ ۽دیعنی ۽یک ۽امنٓ ں ۽اقمئ ۽رک ۽ ْ۽‬
‫ںیہ۔(ف)‬
‫(ملخصا) ْ‬
‫ایسی۽یہ۽ہگج۽اہجُ۽قیقحت۽ضعب۽رشاطئ۽ںیم۽ضًہہ۽وہ۽اایتحیط۽ٓںیتعک۽ٓیھک۽ںیہ۽ہن۽مٔ۽ئانےئ۽ ااعف۽جالف‬

‫غ‬
‫‪ 1‬زنک۽ادلاققئ۽لاف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽صۻ‪۷‬‬
‫غ‬ ‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشھ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽لیہس۽ادیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۸۶‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬اجعم۽ارلومٓ ‪ ،‬لصف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۵۹۶/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ 4‬ڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽ا رمغۃ ‪،‬۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪،‬۽‪۴۴۳/۴‬‬
‫‪ 5‬اجعم۽ا ؽفـنیل۽الصفل۽االؿل۽یف۽ااضقلء۽اخل۽وبطمہع۽اشالیم۽بتک۽اخہن۽ىلّاہم۽ونبٓی۽لاؿُ۽رکایچ۽‪۴۷/۴‬‬
‫‪Page 364 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یف۽اغمڈہق۽اکیف۽ؿطیحم۽ؿاعریگملہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ف ْکل ْموضع ْوقع ْالشك ْف ْجواز ْالجمعۃ ْلوقو عْ ہٖ۽ؿ۽اقمس۽اہجُ۽رہش۽ؿریغہ۽یسک۽رشؿ۽ےک۽وہےن۽ںیم۽كش۽یک۽ئانء۽‬
‫الشكْفْالمصرْوغیہْواقامْاھلہْالجمعۃْینبیغْ رپ۽وجآِ۽ہعمج۽ںیم۽كش ۽وہا ۽ؿٓ ۽ؿاہُ۽ےک۽ولگ۽امنِٓ۽ہعمج۽ڑپےتھ۽‬
‫وہُ۽وت۽ؿاہُ۽ےک۽ولوگُ۽وک۽اچےئہ۽ہک ُ۽ؿہ۽ہعمج۽ےک۽دعب۽اچٓ۽ٓتعک۽‬ ‫انْیصلواْبعدْالجمعۃْاربعْرکعاتْالخْ‪1‬۔ ْ‬
‫(لٌٍّ ِق۽رہظ)۽اڈا۽رک ں۽اخل(ف)‬
‫حتف۽العرری۽ؿ۽رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قد ْوقع ْشك ْف ْبعض ْقری ْمصر ْمما لؼس ْفی اْ كش ۽ؿاعق۽وہا ۽ےہ۽رصم۽ےک۽ضعب۽ىالوقُ۽ںیم۽اہجُ۽ؿایل۽اؿٓ۽‬
‫والْوقاضْنازالنْب ابلْل اْقایضْیسیمْقایضْ اقیض ۽لقتسم ۽ںیہن ۽ہکلب ۽اُ ۽ےک ۽ےئل ۽الک ۽اعٓیض ۽اقیض ۽وہ۽‬
‫الناحیۃ ْوھو ْقاض ْیوٰل ْالکورة ْباصلہا ْفیایتْ ےسج"اقیض۽لاہیح"اہک۽اجلا ۽ےہ۽ینعی۽ؿہ۽لااللص۽علض۽اک۽اقیض۽‬
‫م ےہ۽وج۽اس۽غٕہی۽ںیم۽یھبک۽یھبک۽ ٓا لا۽ےہ۽اؿٓ۽عمج۽دشہ۽اعمصالف۽ےک۽‬
‫الِریۃ ْاحیانا ْفیقصل ْما ْاجتمع ْفی ا ْ نْ‬
‫ےلصیف۽رکےک۽ؿا س۽جال۽اجلا۽ےہ۽ایس۽رطچ۽اک۽ؿایل۽ےہ۽ایک۽اںیھن۽رہش۽‬
‫التعلِات ْو ینصرف ْووال ْکذلك ْھل ْھومصرْ‬
‫اہکاجےئ ۽اگ؟اس ۽ئان ۽رپ ۽ہک ۽ااکن ۽ؿایل ۽اؿٓ ۽اقیض ۽ےہ ۽لا ۽رہش ۽ںیہن ۽اہک۽‬
‫نظرااٰلْانْلہاْوالیاْوقاضیاْاوالْنظراْاٰلْعدم ماْ‬
‫اجاگیئ؟۽اس۽ئان۽رپہک۽ؿہ۽ڈؿونُ۽اہیُ۽ٓےتہ۽ںیہن۽ذہلا ۽خق ۽اس۽‬
‫یص‬ ‫ینب‬ ‫ع‬
‫ب اواذااشؾبہْ َلْاالنسانْذلكْ یغْانْ َلْ رطچ۽اک۽یسک۽انساُ۽رپ۽اشٍياہ۽دیپا۽وہاجےئ۽وتاےس۽ؿاہُ۽ہعمج۽ےک۽‬
‫ٓؿٓ۽اچٓ۽ٓتعک۽(لٌٍق۽رہظ)۽اڈا۽رکین۽اچںیئہ۽اخل(ف)‬ ‫اربعاْبعدْالجمعۃْ‪ْ2٢‬الخ۔ ْ‬
‫رہش۽ںیم۽دعتمڈ۽ےعمج۽وہُ۽اؿٓ۽شاقب۽لاولعمس۽وت۽اس۽ںیم۽اایتحیط۽ٓاعکف۽اک۽مکح۽وہنجُ۽ےن۽ڈلا۽ؿہ۽یھب۽رجمڈ۽ٓاعمك۽جالف۽ےک۽ےئل۽‬
‫ںیہن ۽ہک ۽الک ۽ا بحتسم ۽ےہ ۽ہکلب ۽دشّف ۽وقف ۽جالف ۽ےک ۽لاًق ۽سج ۽ےک ۽شٍق ۽مٔاء ۽ہ ۽دہعہ ۽لا ٌؼٍِ ۽ںیہن ۽اُ ۽ےک ۽مٔڈلک ۽اہیُ۽‬
‫اایتحؿ۽ایس۽ینعم۽رپ۽ےہ۔ہیلح۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قد ْیِع ْالشك ْف ْصحۃ ْالجمعۃ ْبسبب ْفِدْ ضعب۽اؿاقف۽رشاطئِ۽ہعمج۽ہن۽لاےئ۽اجےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽تحصِ۽ہعمج۽‬
‫ںیم۽كش۽ؿاعق۽وہاجلا۽ےہ۽اُ۽ںیم۽ہی۽وصٓف‬ ‫شروط اْومنْذلک ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽اابلف۽اصلڈس۽رشعیف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴۷۸/۴‬‬
‫ّک‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری۽لاف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ون۽ٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ۽‪۵۸/۵‬‬
‫‪Page 365 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ما ْاذا ْتعددت ْف ْالمصر ْالواحد ْوج ل ْاسبق ْاوْ یھب ۽ےہ ۽ہک ۽الک ۽رہش ۽ںیم ۽دعتمڈ ۽اقمامف ۽رپ ۽ہعمج ۽وہلا ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫علمتْالمعیۃْعَلْالِولْبعدمْجوازْالتعددْویھْ ضق۽ےس۽ےلہپ۽وہےن۽ؿاےل۽ےس۽ ٓا اگیہ۽ںیہن۽لا۽تیعم۽اک۽ملع۽ےہ۽‬
‫واقعۃ ْاھل ْمرؤ ْفیقعل ْما ْفعلوہ ْقال ْالمحسنْ نکیل۽اس۽وقل۽رپ۽ےہ۽سج۽ںیم۽دعتمڈ۽اقمامف۽رپ۽ہعمج۽اجمٔںیہن۽‬
‫ََ‬
‫اؿٓ ۽الہ۽ ؿ ۽اک۽اعمصلہ۽ایس۽رطچ۽اکےہ۽ س۽ ٓا ڈیم۽ایہن۽یک۽رطچ۽‬
‫امرت م ْباداء ْاالربع ْبعد ْالجمعۃ ْحتماْ‬
‫ر‬
‫رکّ۔نسحم۽ےن۽ ٕاملا۽ہک۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽ہعمج۽ےک۽دعب۽اچٓ۽‬
‫احؾیاطا‪1‬۔ ْ‬
‫ایتحفا۽رضؿٓی۽ےہ۔۽(ف)‬ ‫ٓتعک۽یک۽اڈایگیئ۽اےکن۽ےئل۽ا ً‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ ‪:‬‬
‫اما من ْحیث ْجواز ْالتعدد ْوعدمہ ْفاالول ْھوْ ٓاہ۽ہلئسم۽وجآ۽دعتاڈ۽اؿٓ۽دعس۽وجآ۽دعتڈ۽اک۽وت۽ےلہپ۽وقل۽ںیم۽اایتحؿ۽‬
‫االحؾیاظ ْالن ْفیہ ْقوی ْاذا ْالجمعۃ ْجامعۃْ ےہ۽ہک۽اس۽ںیم۽وقّف ۽ےہ ۽ویکہکن۽ہعمج۽لاس۽ےہ۽امتس۽امجوتعُ۽‬
‫للجماعات ْولم ْتکن ْف ْزمن ْالسلف ْتصَل ْاالفْ ےک۽عمج۽رکےن۽اک۽‪،‬اؿٓ ۽ٓامہن۽اشالف ۽ںیم۽رہش ۽ںیم۽طقف۽الک۽یہ۽‬
‫لصحی ہگج۽ہعمج۽اڈا۽ایک۽اجلا۽ٓاہ۽ےہ۽رضؿٓف۽ےک۽ےئل۽دعتمڈ۽ہگج۽ہعمج۽ےک۽‬
‫حْ‬ ‫موضع ْواحد ْمن ْالمصر ْوکون ْا‬
‫وجآ ۽رپ ۽وتفی ۽اک ۽حیحص ۽وہلا ۽اس ۽لاف ۽ےس ۽ام ع ۽ںیہن ۽ہک ۽وقتٰی ۽ےک۽‬
‫جوازالتعدد ْللضرورة ْللقتوی ْالیمنع ْشرعیۃْ‬
‫م‬
‫ایتحفا۽اچٓ۽ٓتعک۽اک۽اڈا۽رکلا۽اج ٔ۽ہن۽وہ۔(ف)‬
‫شیپ۽رظن۽رشى ًا۽ا ً‬
‫االحؾیاطْللتِوی‪2٢‬۔ ْ‬
‫طًذۃ۽ااخلقل۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ھوْمؽینْعَلْانْذلكْاالحؾیاطْایْالخروجْعنْ ؿہ۽ایس۽اایتحؿ۽رپ۽ینبم۽ےہ۽ینعی۽ ٓا ڈیم۽ےک۽ڈےم۽ےس۽رٕہضی۽لا ٌؼٍِ۽‬
‫الع دة ْبیِنی ْلتصریحہ ْبان ْالعلۃ ْاختالفْ شاطق۽وہاجےئ۽ویکہکن۽اُ۽یک۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽تلع۽دعتمڈ۽‬
‫العلماءْفْجوازھاْاذاتعددتْوفیہْشبہۃْقویۃ‪3٣‬۔ ْ اقمامف۽رپ۽وجا ِٓ۽ہعمج۽ںیم۽نلعء۽اک۽اخيالف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽اشٍياہ۽‬
‫وقی۽ےہ۔(ف)‬
‫ْ‬
‫فاہ ًٖا۽دیعنی۽یک۽امنٓ۽ذمہ ِق۽اامس۽شایعف۽ںیم۽رسّ۽ےس۽ؿاخق۽یہ۽ںیہن۽ہن۽رہش۽ہن۽اگؿُ۽ںیم۽ارگہچ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 1‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫غ‬ ‫غمصً ضب غم‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽ ح۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ٰولص۽ہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۸۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 3‬طًذۃ۽ااخلقل۽عم۽ارحبلارلاقئ۽لاف۽طالہ۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۴۷۶/۵‬‬
‫‪Page 366 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لحم۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ںیہن۽‪،‬اؿٓضق۽ےس۽عطق۽رظن۽وہ۽وت۽ٓاعمك۽جالف۽ؿاہُ۽‬ ‫اشالیم۽وہ۽‪،‬اہُ۽شٍّق۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽ریغ۽اشالیم۽ ٓا لاڈی۽اُُ۽ےک۽مٔڈلک۽یھب۽ ِ‬
‫لک۽ےہ۽ہک۽اےنپ۽ذمہق۽اک ۽رکمؿہ۽الٓس۽ہن۽آ ےئ۽ہن۽ہک۽افدس۽ؿ ۽لااجمٔ ۽ضحم ۽۔الک ۽گياہ۽وت ۽ہی۽وہا ۽‪،‬رھپ ۽ہعمج۽ہک۽حیحص ۽ںیہن۽لفن۽دتبا ی ۽وہےئ۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫دبًق ۽ےہ‪،‬رھپ ۽اہجُ ۽ ُقہٖ ۽رٕص ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امجًق ۽ؿاخق ۽ارگ۽ہعمج ۽ےک ۽شٍق ۽رہظ ۽اطلًا ۽ہن ۽ڑپںیھ ۽لآک ۽رٕص ۽وہُ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اہنت ۽اہنت۽ہکلب ۽لڈٓہعی۽‬
‫۽ےہ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫ٓاعکف۽اایتحیط۽ڑپںیھ۽وت۽رتک۽امجًق۽ےک۽شٍق۽لآک۽ؿاخق۽ہک۽اؿل۽ہٖ۽لآ۽اؿٓ۽لاین۽دعب۽رکتآ۽ریبکہ‬
‫یندب ْللمخرج ْعن ْالخالف ْلکن ْبشرط ْعدمْ اس۽رطچ۽لمع۽رکلا۽جالف۽ہن۽ٓےہ۽بحتسم۽ےہ۽نکیل۽رشؿ۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫ؿاہُایسی ۽زیچ ۽اک ۽آاکتف ۽الٓس ۽ہن ۽آ ےئ ۽وجاےکس ۽ذمہق ۽ںیم ۽رکمؿہ۽‬ ‫‪1‬‬
‫ت‬
‫لزومْار کابْمکروہْمذھبہْ ۔ ْ‬
‫وہ۔(ف)‬
‫لاا ں۽ہمہ۽اانپ۽ہی۽كلسم۽ےہ۽ہک۽ایسی۽ہگج۽وعاس۽سج۽رطچ۽یھب۽اﷲ ۽اؿٓ۽ٓوسل۽اک۽لاس۽ںیل۽ٓؿاک۽ہن۽اجےئ۽ہن۽وخڈ۽رشتک۽یک۽اجےئ۽ارگ ِ‬
‫۽دعس۽رشتک۽‬
‫ںیم۽ہنتف۽ہن۽وہ۽ؿٓہن۽ہب۽لٌٍ ِق۽لفن۽اشمٓتک۽نکمم۽ہک۽اختارْاھون ما(ڈؿونُ۽ںیم۽ےس۽ ٓا شاُ۽اک۽اایتخٓ۽ٓ۔اھ۽ایگ۽ےہ۔ف) ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کرہ ْتحریما ْوکل ْماالیجوز ْمکروہ ْصالة ْمعْ ہی۽رکمؿہ۽رحتہمی۽ولطه۽آ اتفف۽ےک۽ؿغك۽قلطم۽امنٓ۽اؿٓ۽ہٖ۽ؿہ۽لمع۽وج۽‬
‫اجمٔ۽ںیہن۽ؿہ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬رگم۽وعاس۽ولوگُ۽وک۽اس۽ؿغك۽امنٓ۽یک۽اڈایگیئ۽‬ ‫شروق ْاال ْالعوام ْفال ْیمنعون ْمن ْفعل ا ْالن مْ‬
‫ےس ۽ٓؿاک ۽ہن ۽اجےئ ۽ویکہکن ۽ؿہ ۽لکب ۽یہ ۽رتک ۽رکڈ ں ۽ےگ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اڈاء ۽اجمٔ۽‬
‫یرتکون ا ْواالداء ْالجائز ْعند ْالبعض ْاوٰل ْمنْ‬
‫ضعب۽نلعء۽ےک۽مٔڈلک۽لالکل۽ٹوھٓ۽ڈےنی۽ےس۽رتہب۽ےہ۽۔اسیج۽ہک۽عٍيہ۽‬
‫ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬
‫الرتكْکماْفْالِنیۃْوغیھاْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وعزاہ ْصاحب ْالمصیف ْاٰل ْاالمام ْحمیدالدینْ اصخق ۽یفصم۽ےن۽اس۽وقل۽یک۽تبسن۽اامس۽دیمح۽ادلنی۽یک۽رطف۽‬
‫رکےت ۽وہےئ ۽اہک ۽ہک ۽اوہـُ ۽ےن ۽اےس ۽اےنپ ۽ااتسڈ ۽اامس ۽وبحمیب ۽ےک۽‬ ‫عن ْشیخہ ْاالمام ْالمحبوّب ْواٰل ْشمس ْاالئمۃْ‬
‫‪ 3‬وحاےل ۽ےس ۽ایبُ ۽ایک ۽اؿٓسمش ۽اال ہم ۽جلـاین ۽یک ۽رطف ۽یھب ۽اےس۽‬
‫صف‬ ‫ن‬ ‫الحلواینْوعزاہْفْالِنیۃْاٰلْالحلواینْوالنسیف ۔ ْ‬
‫جل‬ ‫عٍ‬
‫وسنمف ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ ۽ يہ۽ںیم۽اےس ۽ ـاین۽اؿٓ ی۽یک ۽رطف ۽وسنمف۽‬
‫ایک۽ےہ۔(ف)‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽ا مہآہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽ اتکف۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹۴/۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽اتکف۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶/۴‬ۺ‪۵‬‬
‫‪Page 367 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫زین۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ادیعلنی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫الْیکربْفْطریِ اْوالْیؾنقلْقبل اْمطلِاْوکذاْ امنٓ۽دیع۽ےک۽ےئل۽دیعاگہ۽وک۽اجےت۽وہےئ۽ٓاےتس۽ںیم۽ریبکتاف۽ہن۽ےہک۽‬
‫اؿٓ۽اس۽ےس۽ےلہپ۽لفن۽ہن۽ڑپےھ۽ویکہکن۽ہی۽اثَٖ۽نلعء۽ےک۽مٔڈلک۽رکمؿہ۽‬ ‫بعدھاْفْمصالھاْفانہْمکروہْعندالعامۃْوھذاْ‬
‫ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽اعمصلہ۽وخاص۽اک۽ےہ۽‪ٓ،‬اہ۽وعاس۽اک۽اعمصلہ۽وت۽اںیھن۽ہن۽ریبکت۽ےس۽‬
‫و‬ ‫للخواص ْاما ْالعوام ْفال ْیمنعون ْمن ْتکبی ْوالْ‬
‫ٓؿاک۽اجےئ۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽لفن۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ویکہکن۽ ھالیئ۽ںیم۽اُ۽یک۽ٓتغ۽‬
‫غؽ‬ ‫تنق‬
‫ل ْاصاللِلۃ ْر مھت ْف ْالخیات ْبحروفْ تہب۽مک۽وہیت ۽ےہ۽رحب۽اؿٓ ۽اےکس۽احہیش۽ںیم۽ہقث۽رحتری۽ںیم۽ےہ۽ہک۽‬
‫تعاٰلْعنہْرأیْ رضحف ۽یلع۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽الک ۽صخش ۽وک ۽دیع ۽ےک ۽دعب۽امنٓ۽‬
‫ھامشہْبخطْثِۃْانْعلیاْریضْالل ْ ٰ‬
‫رجال ْیصَل ْبعد ْالعید ْفِیل ْاما ْتمنعہ ْیاْ اڈا ۽رکےت۽وہےئ۽ڈاھکی۽ ٓا ف ۽ےس۽رعص ۽ایک۽ایگ۽اّ۽اثار۽اوملنینم۽!۽‬
‫اےس ۽آ ف ۽عنم ۽ویکُ ۽ںیہن۽رکےت؟ ۽آ ف ۽ےن ۽رٕاملا ۽‪ :‬۽ےھجم۽وخف ۽ ٓا لا۽‬ ‫امیالمومننی ْفِال ْاخاف ْان ْادخل ْتحتْ‬
‫ےہ۽ہک۽ںیہک۽ںیم۽اﷲ ۽اعتیٰل۽یک۽ایبُ۽رکڈہ۽اس۽ؿدیع۽ےک۽تحت۽ڈالخ۽‬
‫ً‬‫ٰ‬
‫الوعیدْقالْاللْ ْتعاٰلْارأیتْالذیْینیھْعبداْ‬
‫ہ‬
‫ہن۽وہاجؿُ۽آشاڈ ۽لآی۽اعت ْ‪:‬ـ ۽ایک۽ ٓا ف ۽ےن۽اس۽وک۽ںیہن۽ڈاھکی۽وج۽‬
‫دنبّ۽وک۽امنٓ۽ےس۽عنم۽رکلا۽ےہ۔(ف)‬
‫اذاصَل‪1‬۔ ْ‬
‫۽ایعڈا۽لاﷲ ۽سکع۽ےک۽ےئل۽طقف۽جکـطق۽رفک۽اکیف۽ںیہن۽ہکلب۽رشؿ۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ہگج۽یسک۽رطف۽‬ ‫ڈآِرحف۽جکـطق۽اشالس۽ےس۽ڈآاالشالس۽وہاجیت۽ےہ۽اؿٓ ً‬
‫ڈآارحلف ۽ےس ۽لصتم ۽وہ ۽اؿٓ ۽وکیئ ۽ملسم ۽ڈیم ۽ےلہپ ۽اامُ ۽رپ ۽ہن ۽ٓےہ ۽اؿٓ ۽اعشمٔ ۽اشالس ۽اُس ۽ےس ۽لالکل ۽دنب ۽رک ۽ڈ مٌْ ۽اجںیئ ۽ؿاایعلڈ ۽لاﷲ ۽اعت ًٰزق۽‬
‫اعشمٔ۽اشالس۽ےس۽ھچک۽یھب۽لایق۽ےہ۽دبوتسٓ۽ڈآاالشالس۽ٓےہ۽ک ۔ونتری۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫الْتصیْداراالسالمْدارحربْاالْباجراءْاحکامْ ڈآا ۽الشالس۽اس۽ؿغك ۽ڈآارحلف ۽لٍيا ۽ےہ۽خق ۽ؿاہ۽ُ۽ا ِ‬
‫اکحس ۽رشک۽‬
‫اجٓی۽وہُ۽(ینعی۽اعمڈاﷲ ۽ؿاہُ۽اعشمٔ ۽اشالس۽لالکل۽متخ۽رک۽ڈےیئ۽‬ ‫الشركْوباتصال اْبدارالحربْوبانْالیبیقْفی اْ‬
‫اجںیئ)۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽ہگج۽یسک۽رطف۽ےس۽ڈآارحلف ۽ےس۽لصتم۽وہا ۽ؿٓ۽‬
‫مسلم ْاو ْذیمْباالمان ْاالولْودارالحرب ْتصیْ‬
‫ؿاہُ ۽وکیئ ۽املسمُ ۽اؿٓ ۽ڈیم ۽ےلہپ ۽اامُ ۽رپ ۽ہن ۽ٓےہ ۽اؿٓ ۽ڈآارحلف ۽اس۽‬
‫داراالسالم ْباجراء ْاحکام ْاھل ْاالسالم ْفی اْ ؿغك ۽ڈآاالشالس ۽لٍيا ۽ےہ ۽خق ۽ؿاہُ ۽ا ِ‬
‫اکحس ۽اشالس ۽اجٓی ۽وہُ ۽ارگ ۽ہچ۽‬
‫وان ْبیق ْفی ا ْکافر ْاصَل ْوان ْلم ْتتصلْ ؿاہُ۽اکرٕ۽ایلص۽وموجڈ۽وہُ۽اؿٓ۽ارگہچ۽ؿہ۽یسک۽رطف۽ےس۽ڈآاالشالس۽‬
‫ےک۽شاھت۽لصتم۽یھب۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫بداراالسالم‪2‬۔ ْ‬
‫‪٢‬‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓرشچ۽ونتریاالاصبٓ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۴۷/۴‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتریاالاصبٓ۽لصف۽یف۽اشًٍماُ۽ااکلرٕ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺ‪۶۷‬‬
‫‪Page 368 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اجعم۽ارلومٓںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ال ْخالف ْان ْدارالحرب ْیصی ْداراالسالم ْباجراءْ اس۽ںیم۽وکیئ۽اخيالف۽ںیہن۽ہک۽ضعب۽ا ِ‬
‫اکحس۽اشالیم۽ےک۽ارجاء۽ےس۽‬
‫بعض ْاحکام ْاالسالم ْفی ا ْواما ْصی ْورت اْ ڈآارحلف ۽ڈآاالشالس ۽نب ۽اجلا ۽ےہ ۽نکیل ۽ڈآاالشالس ۽اک ۽وعنڈلاﷲ ۽‬
‫دارالحرب ْنعوذ ْبالل ْ ْمنہ ْفعندہ ْبشروط ْاحدھاْ ڈآارحلف ۽ےننب۽ےک۽ےئل۽اامس۽اصخق ۽ےک۽اہُ۽ھچک۽رشاطئ۽ںیہ‪،‬۽‬
‫اجراء ْاحکام ْالکقر ْاشت ارا ْبان ْیحکم ْالحا کمْ اُ۽صىُصْ۽الک۽ہی۽ےہ۽ہک۽ا ِ‬
‫اکحس۽رفک۽اىالہین۽اجٓی۽وہُ۽طيلًا۽احمک۽‬
‫بحکم م ْوال ْیرجعون ْاٰل ْقضاة ْالمسلمنی ْکمافْ رفک۽ےک۽اطمقب۽ہلصیف۽رکّ۽اؿٓ ۽ولگ۽املسمُ ۽اقعٌـُ۽ےس۽‬
‫الخیة ْوالثاین ْاالتصال ْبدار ْالحرب ْوالثالث ْزوالْ ٓوجه۽ہن۽رکںیکس۽اسیج۽ہک۽ریخہ ۽صىُہْ۽‪،‬۽ڈؿرسی۽ہی۽ہک۽ؿہ۽ہگج۽‬
‫و‬
‫ڈآارحلف ۽ےک۽شاھت۽لصتم۽وہ‪،‬۽شیتی۽ہی۽ہک۽ ہلی۽اامُ ۽متخ۽‬ ‫شی‬
‫االمان ْاالول ْوقال ْ خ ْاالسالم ْواالمامْ‬
‫االسؽیجاّب ْان ْالدار ْمحکومۃ ْبداراالسالم ْببِاءْ وہاجےئ۽‪،‬خیش۽االشالس۽اؿٓاامس۽اشًٍذایب۽ےتہک۽ںیہ۽ارگ۽ؿاہُ۽الک۽‬
‫مکح۽یھب۽اشالس۽اک۽لایق۽ےہ۽وت۽اےس۽ڈآاالشالس۽یہ۽اہک۽اجےئ۽اگاسیج۽‬ ‫حکمْواحد ْفی اْکماْفْالعمادیْوغیہ‪1‬۔ ْ‬
‫ہک۽امعڈی۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬
‫قزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ذکراالسرتوشین ْف ْفصولہ ْعن ْاّب ْالؼسر ْانْ خیش۽ارتسؿم ی۽ےن۽اینپ۽وصفل۽ںیم خیش۽اوبارسیل۽ےس۽ایبُ۽ایکےہ۽‬
‫داراالسالم ْال ْتصیدارالحرب ْمالم ْیبطلْ ہک۽ڈا۽ٓاالشالس۽اس۽ؿغك۽لک۽ڈآارحلف۽ںیہن۽نب۽اتکس۽خق۽لک۽‬
‫جمیع ْمابہ ْصارت ْداراالسالم ْ‪،‬ذکرہ ْف ْاحکامْ ؿہ۽امتس۽ااکحس۽لالط۽ہن۽وہاجںیئ۽نج۽یک۽ؿہج۽ےس ُ۽ؿہ۽ڈآاالشالس۽ئان۽‬
‫اکحس۽ دتنی۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ےہ۔اؿٓاشًٍذایب۽ےن۽اینپ۽‬ ‫اھت۽اس۽وک۽ا ِ‬
‫المرتدین ْوذکر ْاالسؽیجاّب ْف ْمؽسوطہ ْانْ‬
‫ش‬ ‫غ‬ ‫ش‬
‫وسبمؿ۽ںیم۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک۽ڈآاال الس۽اس۽ؿ ك۽لک۽ڈآاال ال۽س۽‬
‫داراالسالم ْمحکوم ْبکونہا ْداراالسالم ْفؼبیقْ‬
‫یہ۽ٓےہ۽اگخق۽لک۽اس۽ںیم۽وکیئ۽الک۽مکحِ۽اشالس۽وموجڈ۽وہ۽اؿٓ۽‬
‫ھذاالحکم ْببِاء ْحکم ْواحد ْفی ا ْوال ْتصیْ‬
‫امتس۽غٕانئ۽اؿٓ ۽اعشمٔ ۽ےک۽ٓؿال۽ےک۽دعب۽یہ۽ڈآارحلف ۽ےنب۽اگ۽‬
‫ئ‬
‫دارحرب ْاال ْبعد ْزوال ْالِرا ن ْودارالحربْ نکیل۽ڈآارحلف۽ضعب۽غٕانئ۽ےک۽ٓؿال۽ےس۽ڈآاالشالس۽نب۽اجلا۽‬
‫تصیْداراالسالمْبزوالْبعضْالِرائنْوھوْانْ ْ ےہ۽ؿہ۽اس۽رطچ۽ہک‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارلومٓ۽اتکف۽ااہجلڈ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽ثٍيڈ۽اقومس۽اریاُ۽‪۸۸۹/۷‬‬
‫‪Page 369 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اکحس۽اشالیم۽اک۽ارجا ۽وہاجےئ۽‪،‬اؿٓ۽الن ی۽ےن۽ؿااعقف۽‬ ‫تجری ْفی ا ْاحکام ْاھل ْاالسالم ْوذکر ْالالمیش ْفْ اس ۽ںیم ۽ضعب۽ا ِ‬
‫واقعاتہْان اْصارتْدارالسالمْب ذہْاالعالمْالثلثلۃْ ںیم۽ڈرک۽ایکےہ۽ہک۽اُ۽نیت۽ىالامف۽ےک۽لاےئ۽اجےن۽رپ ُ۽ؿہ۽ڈآاالشالس۽‬
‫فال ْتصیدارحرب ْمابیق ْشیئ ْمن ا ْوذکراالمامْ نب۽اجلا۽ےہ۽نکیل۽ؿہ۽ڈآارحلف۽اس۽ؿغك۽لک۽ںیہن۽نب۽اتکس۽خق۽لک۽‬
‫اُ ۽ںیم۽ےس۽الک۽اک۽ؿوجڈ ۽ؿاہُيایق۽ٓےہ۽اؿٓ ۽اامس۽لارص۽ادلنی۽ےن۽‬
‫ناصرالدین ْف ْالمنشور ْان ْدارالحرب ْصارتْ‬
‫ِ‬
‫وشنمٓ ۽ںیم۽اہک۽ےہ۽ہک۽ااکحس ۽اشالیم۽ےک۽ارجا ۽ےس۽ؿہ۽ڈآاالشالس۽نب۽‬
‫داراالسالمْباجراءْاحکامْاالسالمْفماْبِیتْعلِۃْ‬
‫اجلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽خق ۽لک ۽غٕانئِ۽اشالس۽ںیم۽ےس ۽وکیئ ۽الک۽لالا ۽اجےئ۽وت۽‬
‫منْعالئقْاالسالمْیرتجحْجانبْاالسالمْ‪ْ 1‬ا نتیھْ‬
‫اجمك ۽اشال ۽س ۽وک ۽یہ ۽رتحیج ۽وہک ۽امًہی ۽اؿٓ ۽امتس ۽رعتفی ۽اﷲ ۽اعتیٰل ۽ےک۽‬
‫ےئل۽ےہ۽ؿاﷲ ۽اعتیٰل۽املع۔(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ولل ْالحمدْوالل ْ ٰ‬
‫‪ٓ۷‬اضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آہعلق۽رھچہ۽علض۽یلع۽گٔھ۽وئسمہل۽وبقمل۽ادمح۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۸۸‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽الک۽احظف۽اصخق۽ےن۽امنٓ۽ںیم۽ڑپاھؿٓحمۃ۽للمـنینم۽ؿال۽مٔلڈ۽ونُ۽وک۽شانک۽ڑپاھ۽اؿٓشاسن۽وتٓ۽ڈی۽نُـٓا۽‬
‫ؿفق۽ایک۽ہی۽ایخل۽اھت۽ہک۽اہیُ۽ ٓا مك ۽ےہ۽رھپ۽اےنپ۽ےئک۽رپ۽ارصآ ۽ایک‪،‬۽ڈؿرسّ۽اصخق ۽ےن۽اہک۽اہیُ۽الےہ۽ؿلص ۽رضؿٓاھت۽احظف۽‬
‫اصخق۽ےن۽ایخل۽ہن۽ایک۽ا ںوُ۽ےن۽امنٓ۽اک۽ااعڈہ۽ایک۽احظف۽اصخق۽ےن۽اہک۽ااعڈہ۽ڈٓضق۽ںیہن۽وگ۽دمعًا۽طلغ۽ڑپاھ۽نکیل۽ینعم۽ںیم۽ھچک۽اسفڈ۽‬
‫ںیہن۽وہا۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽ا ںوُ۽ےن۽اہک۽دمعًا۽اک۽ہی۽بلطم۽ںیہن۽ےہ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽وک۽اجُ۽رک۽طلغ۽ڑپوھ۽ہی۽وتتخس۽گياہ۽وہاگ‪،‬احظف۽ےن۽اہک۽گياہ۽‬
‫وہاگ ۽نکیل ۽امنٓ ۽حیحص ۽ےہ ۽آشاڈ ۽رٕامےیئہک ۽ااعڈہ ۽ڈٓضق ۽وہا ۽لا ۽ؿیہ ۽امنٓ ۽حیحص ۽ےہ ۽سج ۽اتکف ۽ےس۽دنس ۽وہ ۽اُس ۽اک ۽وپٓا ۽ہتپ ۽رحتری۽‬
‫وہ۔بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وصخطا۽ایسی۽ہگج۽ہک۽کالس۽لاس۽ےہ۽دصقًا۽‬
‫ؿفق۽ؿؿلص۽ںیم۽اابته۽رتہب۽ےہ۽رگماس۽ےک۽ہن۽رکےن۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽اطلًا۽ھچک۽للخ۽ںیہن۽ ٓا لا ً‬
‫ؿفق۽ںیم ۽یھب۽رحچ ۽ںیہن۽ااعڈہ ۽ضحم ۽ےب۽ینعم۽اھت۽اہُ۽دصق۽اخمتفل۽اہتبل۽گياہ۽ہکلب ۽ضعب۽وصٓوتُ۽ںیم ۽ضق ۽ےس ۽تخس۽رت۽مکح۽اک۽‬
‫وتسمخق۽وہاگ۽رگم۽ؿہ۽املسمُ۽ےس۽وتمعق۽ںیہن‪،‬اعریگملہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اذوقف ْف ْغی ْموضع ْالوقف ْاوابتداء ْف ْغیْ خق۽ایسی۽ہگج۽ؿفق۽یک۽ہگج۽یھت۽لا۽ؿاہُ۽ےس۽رشؿه۽ایک۽وج۽رشؿه۽‬
‫اک۽اقمس۽ہن۽اھت‪،‬ارگ۽ینعم۽ںیم‬ ‫موضعْاالبتداءْانْلم ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لصف۽یف۽اشًٍماُ۽ااکلرٕ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۷۹۴/۵‬‬
‫‪Page 370 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لحت‬ ‫یتغیْبہْالمعینْتغیاْفاحشاْنحوانْیِرأْانْالذینْاٰمنوْ شحف۽دبت یل۽ںیہن۽ ٓا یئ۽طيلًا انْالذینْاٰمنوْوعملواْ ْا ّٰ‬
‫لص ٰ‬
‫ْثم ْابتدأ ْبِولہ ْاولئك ْھم ْخیْ ڑپھ۽رک۽ؿفق۽ایکرھپ۽اولئكْاخل(ےس۽ادتباء۽یک۽وت۽امہّٓ۽نلعء۽اک۽‬
‫وعملوالصلحت ْووقف ّ‬
‫‪1‬‬
‫الربیۃْالتقسدْباالجماعْبنیْعلمائناْھکذاْفْالمحیطْ ْ اافتط۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ‪،‬۽طیحم۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫والل ْ ٰ‬
‫ن‬
‫ۺڈی۽اہجحل۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آ۽رککاہل۽علض۽دباویُ۽ ہلس۽ ٰسٍِ۽اخُ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪،۸۸۹‬۽ۺ‪:۸۸‬‬
‫(‪)۴‬۽ڈٓایمُ۽ںیم۽الک۽طُـٓف۽رتک۽رکےن۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽رحچ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽اامس۽ےن۽ ٓا ھٹ۽ڈس۽آ ںیتی۽ڑپھ۽رک۽الک۽لا۽ڈؿ۽آ ںیتی۽رتک۽رکےک۽رھپ۽غٕا ٔف۽رشؿه۽یک۽اؿٓ۽ڈس‪۴۳‬۽لآہ‪۴۵‬۽آ ںیتی۽ڑپھ۽رک۽ٓوکه۽ایک۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽‬
‫رحچ۽وہا؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ٹوھیٹ۽وسٓف۽چیب۽ںیم۽ٹوھٓلا۽رکمؿہ۽ےہ۽ےسیج۽اذاْجاء۽ےک۽دعب قلْھوْاللْ اؿٓ۽مٔی۽وسٓف۽وہوت۽رحچ۽ںیہن۽ےسیج۽والتنی۽ےک۽دعب۽ا ّناْ‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔‬
‫انزلنا۔۽والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫(‪)۵‬۽اس۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ہکبج۽وہسًا۽وہ۽اؿٓ۽دصقًا۽ڈ۽ؿ۽الک۽ ٓا مك۽چیب۽ںیم۽ٹوھٓ۽ڈانی۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمنۻ‪:۸۸‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽امنٓ۽رٕص۽ںیم۽نیت۽ ٓا مك۽ےک۽دعب۽ہمقل۽ڈانی۽اچےئہ۽لا۽ںیہن۽‬
‫؟اؿٓ۽رتاؿحی۽امنٓ۽الک۽دجسم۽ںیم۽ڈؿ‪۵‬۽طػلّْ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غ‬
‫اامس۽اہجُ ۽یطلغ۽رکّ۽دتقمی ۽وک۽اجمٔ ۽ےہ۽ہک۽اُےس۽ہمقل۽ڈّ۽ارگ۽ہچ۽ہٖآ۽ ٓا ںیتی۽رپھ ۽اکچ۽وہ ۽‪،‬یہی ۽حیحص۽ےہ ۽‪ٓ،‬ڈا مزيآ ۽ںیم۽ےہ‪:‬القتحْعَلْ‬
‫امامہْغیْمنیھْعنہْبحر‪2‬۽(اےنپ۽اامس۽وک۽ہمقل۽ڈانی۽عنم۽ںیہن۽‪،‬رحب۽۔ف)اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫سواءْقرأاالمامْقدرْمایجوزبہْالصلٰوةْامْالْا نتِلْ وخاہ۽اامس۽ےن۽اینت۽غٕا ٔف ۽رکیل۽وہ۽وج۽امنٓ ۽ےک۽ےئل۽اکیف۽یھت۽لا ۽ہن۽یک۽‬
‫اٰل ْ ٰا یۃ ْاخری ْام ْال ْتکرر ْالقتح ْام ْال ْھو ْاالصحْ وہ‪،‬وخاہ ُ۽ؿہ ۽ڈؿرسی ۽ ٓا لۃ ۽یک ۽رطف ۽لقتنم ۽وہایگ ۽لا ۽ہن ۽وہاوہ ۽‪،‬ہمقل۽‬
‫لآلآڈلا۽وہ۽لا۽الک۽یہ۽لآ۽ڈلا۽وہ۽احص۽یہی۽ےہ۽رہن۔(ف)‬ ‫ن ر‪3‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااخلسم۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۳/۴‬ۼ‪۷‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۳/۴‬ۼ‪۷‬‬
‫‪Page 371 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رتاؿحی۽یک۽ڈؿ۽لا۽ٓادئ۽امجںیتع۽الک۽دجسم۽ںیم۽الک۽ؿغك۽ںیم۽ہکبج۽الک۽یک۽ ٓا ؿآ۽ےس۽ڈؿرسّ۽وک۽اشٍياہ۽ہن۽وہ۽‪ُ ،‬۽ڈؿٓ ُڈؿٓ۽افےلص۽رپ۽وہُ۽‬
‫طع ّ‬
‫تعاٰلْاعلم‬‫یسیج۽ص ّکہ۽ ممہ۽دجسم۽ارحلاس۽رشفی۽ںیم۽وہیت۽ںیہ۽اجمٔ۽ںیہ۔والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۼ‪ :۸۸‬ایکرٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک ۽الک ۽صخش۽ےن ۽امنٓ۽ںیم۽ ٓا ر ۽وسٓہ ۽رقبہ ۽ڑپاھ۽‬
‫اؿٓاجبےئ۽ربناْالْتواخذنا‪،‬ربناْوالْتواخذنا ینعی۽لا۽ٓ۽ڈ۽لا۽ڈ۽رحف۽ؿاؿ۽وہسًا۽ڑپھ۽ایگ۽وت۽امنٓ۽اس۽یک۽وہیئ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وہیئ۽الن اْلمْتوثرخلالفْالم ْعین(ویکہکن۽اس۽ےس۽ینعم۽ںیم۽للخ۽ؿاعق۽ںیہن۽وہلا۔ف)والل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اامس۽ےن۽غیالمغضوب۽ڑپاھ۽اؿٓ علمھی۽آ۽ٓاہِ۽وہس۽ٹوھف۽ایگ۽امنٓ۽حیحص۽وہیئ۽لا۽افدس؟‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۹۳‬‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽حیحص۽وہیئگ۽رٕص۽اُرت۽ایگ لصحۃْالمعینْفانْحذفْامثالْالصالتْشائعْکثیاْومنہْالمغقورْبمعْینْالمغقورْ‬
‫تعاٰل ْعنہ(ینعم ۽ڈٓضق ۽وہےن ۽یک ۽ؿہج ۽ےس‪،‬۽‬ ‫لہْکماْفْطْبلْرأیتہْفْحدیثْعنْاّبْبکرْالصدیقْریضْاللْ ْ ٰ‬
‫ویکہکن۽ہلص۽اکجڈف۽وہشمٓ۽ؿ۽ریثک۽ےہ۽‪،‬ایس۽رطچ۽ظفل۽وفغمٓےہ۽اطلًاوفغمٓہل۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ؿ۽ںیم۽ےہ۽ہکلب۽ںیم۽ےن۽اس۽دحمك۽ںیم۽‬
‫یھب۽ڈاھکی۽ےہ۽وج۽ض ّيڈلا۽اوب۽رکب۽یدقی۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽ےہ۔ف)۽رگم۽ؿاخق۽ہک۽غٕا ٔف۽وسٓہ۽نفاہحت۽مامتاہم۽یھت۽اس۽یک۽اڈا۽‬
‫غ‬
‫ںیم۽وصقٓ۽وہادجسہ۽وہس۽اچےئہ۽اھت۽ارگ۽ہن۽ایک۽ااعڈہ۽امنٓ۽اچےئہ۽۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ىلّاہم۽ٓیتمح۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫برتكْشیئْمن اْایۃْاوْاقلْولوْحرفاْالْیکونْ ٰا تیاْ افہحت۽ےس۽وکیئ۽ ٓا مك۽ٹوھف۽یئگ۽لا۽اس۽ےس۽مک۽ارگہچ۽الک۽ٖرحف۽‬
‫وہ ۽وت ۽اےسی ۽صخش ۽وک ۽امتس ۽افہحت(وجؿاخق ۽یھت) ۽اک ۽ڑپ ھٌْ ۽ؿاال ۽غٕآ۽‬ ‫بِکُلِ ّ اْالذیْھوالواجبْ‪1١‬۔ ْ‬
‫ںیہن۽ڈلا۽اجاتکس۔(ف)‬
‫‪۴۹‬۽امجڈی۽اال ری۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪،۸۹۴‬۽‪:۸۹۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس‪ ۴‬۽ظفل۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ارگ۽یرزقکم۽وک۽یرزکم۽ڑپاھ۽اجےئ۽وت۽ایک۽ رایب۽اؿٓ۽زک۽مسق۽اک۽گياہگآ۽وہاگ۽س۽‬
‫ہبطخ۽اؿیٰل۽ںیم۽اھکل۽ےہ۽یرزقکم۽اؿٓاقٓی۽اصخق۽ڑپےتھ۽ںیہ۽یرزکم۽اےئلس۽ںیم۽یطلغ۽ڑکپا۽وہُ۽اس۽ںیم۽ارگ۽ثارا۽وصقٓ۽وہ۽وت۽‬
‫ںیم۽میلست۽رکؿُ۽اؿٓ۽اقٓی۽اصخق۽یک۽یطلغ۽وہ۽وت۽اُ۽رپ۽ایک۽؟‪۵‬طفل۽فاطمۃْالزھراء۽دماچٓ افل۽ےہ۔‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪/۴‬ۻ‪۶۶‬‬
‫‪Page 372 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقٓی۽اصخق۽ےن۽ےب۽دم۽ےک۽اڈا۽ایک۽‪،‬۽ایک۽ہی۽ظفل۽خلا۽ےہ؟۽اس۽ےک۽اؿل۽ظفل۽دشادئ۽ںیم۽اچٓ۽افل۽اس۽ےن۽ڈٓآ۽ںیہن۽ایک۽اس۽ںیم۽ایک۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ارگ‪ ۴‬۽ہبطخ ۽ںیم ۽اس۽ےن ۽یرزقکم۽یک۽ہگج ۽یرزکم ۽لال ۽دشتلڈِ۽اکف ۽ڑپاھ ۽وت ۽رضؿٓ ۽طلغ ۽ڑپاھ ۽اؿٓ۽رگتف ۽حیحص۽ےہ ۽رگم۽ہبطخ ۽ںیم ۽ایسی۽‬
‫ْتعاٰلْ‬
‫ٰ‬ ‫یطلغ ۽اک ۽ارث ۽امنٓ ۽رپ ۽ںیہن ۽ڑپلا ۽امنٓ ۽وہاجےئ ۽ک ۽اؿٓ ۽ریٓمک ۽ہب ۽دشتلڈاکف ۽ڑپاھ ۽وت ۽یطلغ ۽یھب ۽ںیہن ۽کِولہ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‪۵‬ہی۽دم۽لصتم۽ےہ۽اؿٓ۽لصتم۽ؿاخق۽ےہ۽لالؿف۽ںیم۽اس۽اک۽رتک۽رحاس۽ےہ۽امک۽‬‫‪ ‬واللْْ ٰ‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫صن۽نیلع۽یف۽ٓڈا مزيآےسیج۽ہک۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اس۽رپ۽رصتحی۽ےہ۔ف)۽رگم۽ہبطخ۽اک۽مکح۽لالؿف۽اک۽شا۽ںیہن۽وہاتکس۽ؿہ۽الک۽لاف۽خٌق۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ہک۽اامس۽دتقمویُ۽ےس۽رکلا۽ےہ۔والل ْ ٰ‬
‫‪۵۳‬۽ٓخق۽‪۴۶۴۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ : ۸۹۶‬آوجلا۽گٔھ۽رسلک۽دمآ۽اغمہاس۽ ہلس۽ومولی۽اثارادلنی۽اصخق۽‬
‫یْللصلٰوةْمنْیومْالجمعۃ۽وک۽جموعۃ عم۽اولاؿ۽اصف۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽فْلیلۃْالِدروک پیْ‬
‫ّ‬ ‫الک۽دجسم۽اک۽اامس۽ ٓا ہی۽اذاْنود‬
‫لیلۃْالک در اصف۽ڑپاتھ۽ےہ۽اف۽امنٓ۽وہیئ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽اےسی۽صخش۽وک۽اامس۽ئانلا۽اچےئہ۽لا۽ںیہن۽؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽وسال۽ڈؿ۽ولئسمُ۽رپ۽ لمتش۽ےہ‪:‬‬
‫ہلئسم ۽اؿیلٰ‪:‬اابشه۽رحاکف ۽ہک۽اُُ ۽ےس ۽رحؿف۽دیپاوہ۽اجںیئ ۽طيلًا ۽ہحتف۽ےس۽افل‪،‬ہمض ۽ےس۽ؿاؿ‪،‬رسکہ۽ےس۽لاء۔اس ۽ںیم۽اتم رنی ۽ےس۽ٓؿالاف۽‬
‫فل۽ںیہ۔نیع۽اال ہم۽رکایسیب۽ؿاجٓاﷲ ۽ٓرشحمی۽ےن۽اہک۽ارگ۽والصلوات۽یک۽ہگج۽واصالوات۽ڑپاھامنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽۔نیع۽اال ہم۽ےن۽اہک۽‬
‫نؤمن۽وک نؤمنی۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽اسفڈ۽ںیہن۽۔ٓرشحمی۽ےن۽اہک۽ھدیت۽وک ھادیت۽ڑپانھدسفم۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽اںیھن۽نیع۽اال ہم۽ےن۽اہک۽لمْیلد وک‬
‫لمْیا لد ڑپاھوت ۽ااعڈہ ۽امنٓاوحؿ ۽ےہ‪ ،‬۽اںیہن ۽ےن ۽اہک ۽ارگ ۽ نشکركْلا نکقركْلا نرتكْںیم ۽اابشه ۽رکےک ۽نشکروک‪ ،‬نکقروک‪،‬‬
‫نرتوكْڑپاھامنٓ۽اک۽ااعڈہ۽رکّ۔عٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عك ْوجارالل ْ ْوالصالوات ْالتقسدعك ْولوْ نیع۽اال ہم۽رکایسیب۽اؿٓاجٓاﷲ ۽ٓرشحمی۽ےن۽اہک۽ہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽‬
‫قرأنستعؼنكْاوونؤمنیْبكْالْتقسدجاراللْ ْلوقرأْ والصلوات ۽یک۽ہگج۽والصالوات ۽ڑپاھوت۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہک ‪،‬نیع۽‬
‫ف ْمن ْھادیت ْالتقسدالنہ ْاشباع ْللقتحۃ ْعك ْفْ اال ہم ۽ےن ۽اہک ۽ارگ ۽یسک ۽ےن ۽نستعؼنكْاؿٓ نؤمنیْبكْڑپاھ ۽وت۽‬
‫امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽۔اجٓاﷲ ۽ےن۽اہک۽ارگ ھدیت۽وک ْھادیتْڑپاھوت۽‬ ‫االخالصْلمْیالدْفاالْعادةْاحوطْوف ْ‬
‫اس۽ںیم۽امنٓ۽افدس‬

‫‪Page 373 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قولہْنشکروكْونکقروكْونرتوكْیعید‪ْ 1‬ا نتیھْ ہن۽وہ۽ک ۽ویکہکن۽اس۽ںیم۽رحتک۽ہحتف۽اک۽اابشه۽ےہ۽۔نیع۽اال ہم۽ےن۽اہک۽‬
‫ارگ۽یسک۽ےن۽وسٓہ۽اجالص۽ںیم۽مل۽لادلڑپاھ۽وت۽ااعڈہ۽امنٓ ۽اوحؿ۽ےہ۽‬ ‫مختصرا ْ‬
‫کف‬‫ل‬ ‫ک‬‫س‬‫ن‬
‫اؿٓارگ۽وکیئ۽ ٔؿک۽‪ٕ ،‬ؿک۽اؿٓرتنؿک۽ڑپےھ۽وت۽ؿہ۽ااعڈہ ۽رکّ۽‬
‫امًہٰی۽رصتخما۽(ف)‬
‫نعبد یک۽‬
‫ُْ‬ ‫۽اقمامف۽ؿفق۽طيلًا‬
‫ِ‬ ‫اؿٓ۽امہّٓ۽ا ہم۽دقتمنیم۽ٓیض۽اﷲ ۽اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽ہیضق۽ذمہق۽رپ۽لیصفت۽ےہ۽ارگ ُ۽ؿہ۽لحم۽لحم۽اابشه۽ےہ۽ےسیج‬
‫ابشه۽اھہک۽ؿفق۽ؿؿلص۽یک۽دبت یل۽اطلًا۽دسفم۽ںیہن۽کماْفْال ندیۃْ‬ ‫ہگج۽نعبد‪(،‬ارگ۽ہچ۽ؿاہُ۽ؿفق۽ہن۽وہ۽ےسیج۽اللْْا کرب ںیم۽اللْ‪،‬لا ِ‬
‫ہ‬‫ْ‬ ‫و‬
‫۽دنہہی‪،‬ڈٓاتخمٓ ۽اؿٓ ۽ڈبرگ ۽بتک ۽ںیم ۽ےہ۔ف)لاہیف ۽‪ً،‬يہ‪،‬طيہ‪،‬لڈہلخ ۽‪،‬رکشتؿہ ۽ؿا َمٍِ اابشه ۽اھ ۽وت ۽ػنغًا۽‬
‫ُ‬ ‫والدرالمختاروغیھما(اسیج ۽ہک‬
‫دسفم ۽ںیہن ۽ؿٓہن ۽ارگ ۽اابشه ۽ےس ۽ینعم ۽مٌغَٖ ۽افشح ۽ریغتم ۽وہاجںیئ ۽ےسیج ۽ر ّبنا یک ۽ہگج ۽را ّبنا لا اللْ ْا کربںیم ۽ہملک ۽جال ك ۽ےک ۽وعص ۽الل ْ‬
‫ا کرب۽یک۽ہگج۽ ٰا کربلاوقل۽احص۽ںیم۽ا۽ابکٓ۽لا۽ہملک۽لمہم۽وہاجےئ۽ےسیج۽اجبےئ۽نعبدْناعبود۽لا۽ الحمد۽یک۽ہگج۽الحامد وکسبُ۽میم۽وت۽اسفڈ۽‬
‫ےہ۽ؿٓہن۽ںیہن‪،‬۽اخہین۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوقرأایاكْنعبدْواشبعْضمْالدالْحیتْیصی ر‬
‫ْواواْلمْ ارگ۽یسک۽ےن۽الاک۽دبعنوکاس۽رطچ۽ڑپاھ۽ہک۽ہمض۽ڈال۽ںیم۽اابشه۽ایک۽‬
‫یتح۽ہک۽ؿہ۽ؿاؿ۽وہایگ۽وت۽اس۽یک۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۔(ف)‬ ‫تقسدْصالتہْ‪2‬۔ ْ‬
‫ؿدَٖ۽رکڈٓی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫خ‬
‫لوزادحرفا ْالیغیالمعین ْالتقسد ْعندھما ْوعنْ ارگ۽یسک۽رحف۽اک۽ااضہف۽رکڈلا۽رگم۽ینعم۽ہن۽دبال۽وت۽اص يٍِ۽ےک۽مٔڈلک۽‬
‫الثاین ْروایتان ْکما ْلوقرأ ْوا نیھ ْعن ْالمنکرْ امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽ڈؿرسّ ۽(ینعی ۽اامس ۽اوبویفس) ۽ےس۽‬
‫ڈؿ‪ٓ۵‬ؿاںیتی۽ںیہ۽اسیج۽ہک۽یسک۽ےن۽وانہْعنْالمنکروک وا نیھْ‬
‫بزیادة ْالیاء ْأو ْانارادوہ ْوالیك ْبزیادة ْواو ْأوْ‬
‫عنْالمنکر افل۽یک۽ٓلاڈیت۽ےک۽شاھت۽لا۽اناْراْدوہ الیكْںیم۽‬
‫رودوھا ْعَلّ ْبزیادةْالواو ْأویتعد ْحدودہ ْیدخلہْ‬
‫ؿاؿیک ۽ٓلاڈیت۽ےک ۽شاھت ۽لا ۽ٓؿڈاھیلعّ۽ںیم ۽ؿاؿ ۽یک ۽ٓلاڈیت۽ےکشاھت۽لا۽‬
‫ناراْوانْغیافسدْالخ‪3‬۔ ْ‬
‫رْ‬
‫یتعدْحدودہْیدْخلہْونارا ںیم ۽یدخلہ ۽یک۽ہ ۽ےک۽دعب ۽ؿاؿ۽‬
‫رْ‬
‫مٌغڈی۽وک۽لا ۽ڑپاھ۽اؿٓ ۽ارگ۽ینعم۽دبل۽اجےئ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽‬
‫اخل(ف)‬

‫‪ 1‬عٍيۃ۽‪،‬اتفؿٰی۽عٍيۃ۽لاف۽یف۽اذحلف۽ؿاسللاڈہ۽اغمنٌغۃ۽ارہتشملہ۽لاغمہادینہ۽ص‪۹۶‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪ 3‬اتفؿٰی۽مٔآلۃ۽عم۽ااتفلؿی۽اغھيڈلۃ۽ااثلین۽رشع۽یف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷۸/۷‬‬
‫‪Page 374 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ُڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫کرب ْبالحذف ْاذمد ْاحدالم زتنی ْمقسدوْ رشؿه۽ںیم۽اﷲ ۽اربک۽ےہک۽زمہؿُ۽وکجڈف۽رکےنےک۽شاھت(ینعی۽‬
‫مٔاھ ۽رک ۽ابمل ۽رک ۽ےک ۽ہن ۽ڑپےھ) ۽ویکہکن ۽ڈؿونُ ۽زمہؿُ ۽ںیم ۽ےس ۽یسک۽‬ ‫‪1‬‬
‫تعمدہْکقرْوکذاْالباءْفْاالصح ۔ ْ‬
‫الک۽وک۽ابمل۽رکلا۽امنٓ۽وک۽افدس۽رکڈہات۽ےہ۽اؿٓارگ۽دمعًا۽ابمل۽رکلا۽ےہ۽وت۽رفک۽‬
‫ےہ‪،‬۽اؿٓاحص۽وقل ۽ےک۽اطمقب۽اربک ۽ںیم ۽لاء۽وک۽رکلا ۽یھب ۽دسفم۽امنٓ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المد ْف ْالل ْ ْفان ْکان ْف ْاولہ ْلم ْیصربہْ ظفل۽اﷲ ۽ںیم۽دم۽اک۽اعمصلہ۽نُـُ۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اؿل۽ںیم۽وہ۽وت۽اس۽ےس۽‬
‫شارعاوافسد ْالصلٰوة ْلوف ْاثنائ ا ْوان ْف ْوسطہْ امنٓ۽رشؿه۽رکےن۽ؿاالہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ؿ۽ہ۽امنٓ۽وک۽افدس۽رکڈّ۽اگارگ۽ااسی۽‬
‫کرہ ْوف ْاخرہ ْف وخطأ ْوال ْیقسد ْایضا ْوالمد ْفْ ڈؿٓا ُِ۽امنٓ۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽دم۽ظفل۽اﷲ ۽ےک۽ڈٓایمُ۽ںیم۽وہ۽وت۽رکمؿہ۽‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽ظفل ۽اﷲ ۽ےک ۽ ٓا ر ۽ںیم ۽وہ ۽وت ۽ؿ ۽ہ۽خلا ۽ےہ ۽اؿٓامنٓ ۽وک ۽یھب۽‬
‫ا کربْفْاولہْمقسدْفْوسطہْافسدْوقالْالصدرْ‬
‫افدس ۽ںیہن ۽رکلا ۽‪ ،‬۽ارگ ۽دمظفلِ ۽اربک ۽ںیم ۽وہ ۽ارگ ۽دمادتباء ۽ںیم ۽وہوت۽‬
‫الش ید ْیصح ْوف ْاٰخر ْقد ْقیل ْیقسد ْکذا ْفْ‬
‫امنٓ۽افدس‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ؿطس۽ںیم۽وہ۽وت۽ؿہ۽امنٓ۽وک۽افدس ۽رکڈّ۽اگ۔اؿٓ۽‬
‫الحلیہ ْملخصا ْاقول ْو ینبیغ ْالقساد ْبمدال اءْ‬
‫یدٓ۽ادیہشل۽ےتہک۽ںیہ۽ہک ۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽ارگ۽دم۽ ٓا ر۽ںیم۽وہ۽وت۽اہک۽‬
‫بع‬ ‫جم‬
‫النہْیصیْ ْعْالہْکماْصرحْبہْ ضْالشافیعۃْ ایگ۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽افدس۽رکڈّ۽اگ۽ذکایف۽اغذليۃ۽للزٌ ًػا۽‪،‬ںیم۽اتہک۽وہُ۽‬
‫۽اسفڈ۽امنٓ۽وہلا۽اچےئہ۽ویکہکن۽ا۽س۽وصٓف۽ںیم۽‬ ‫اہء۽یک۽دم۽ےس۽یھب ِ‬ ‫تا مل‪2‬اھْمافْردالمحتارْملخصا۔ ْ‬
‫ؿہ۽الہ۽یک۽عمج۽وہاجلا۽ےہ۽ےسیج۽ہک۽اس۽رپ۽ضعب۽مراول۽ےن۽رصتحی۽‬ ‫ورأیؾینْکؾبتْعَلْقولہْقدْقیلْیقسدْمانصہ‪ْ:‬‬
‫غ‬
‫یک ۽ےہ ۽ایھچ ۽رطچ ۽وغٓ ۽رکؿ ۽اھ ۽ہی ۽ٓڈا مزيآ ۽یک ۽ابعٓف ۽اک ۽جالہص۽‬ ‫اقول‪:‬الیظہرْالقراقْبنیْ ْ‬
‫ےہ۽ ےھجم۽لاڈ۽ ٓا ٓاہ۽ےہ۽ہک۽ںیم۽ےن۽اس۽یک۽ابعٓف۽دق۽لیق۽نفسڈرپ۽‬
‫ہی۽احہیش ۽اھکل ۽ےہ ۽اافلؿ ۽ہی ۽ںیہ‪ :‬۽اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ ۽) ۽اربک ۽یک۽‬
‫ٓاء۽یک۽‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈارشلؿه۽یف۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷/۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لصف۽ؿاڈاآاڈارشلؿه۽یف۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۸۷/۴‬‬
‫‪Page 375 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مدالراءْمنْا کربْوال اءْمنْالجاللۃْوقدْقالْفْ دم۽اؿٓ۽امس۽جال ك۽یک۽اہ۽ںیم۽دم۽ےک۽ڈٓایمُ۽وکیئ۽رٕط۽فاہٖ۽ںیہن۽‬
‫البحر ْعن ْالمؽسوط ْلومدھاء ْالل ْ ْف وخطأ ْلغۃْ وہٓاہ۔رحب ۽ںیم ۽وسبمؿ ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ےہ ۽ارگ ۽ظفل ۽اﷲ ۽یک ۽اھ۽‬
‫ںیم۽دم۽یک۽وت۽ہی۽ غۃً۽طلغ۽ےہ۽‪،‬ارگ۽اربک۽یک۽ٓا ۽ںیم۽دم۽یک۽وت۽اس۽اک۽‬ ‫وکذالومدْراءْہْ‪1١‬اھ۔ ْ‬
‫اعمصلہ۽یھب۽ویُ۽یہ۽ےہ۽اھ۔‬
‫اقول‪ْ :‬ویؤیدہْمایایتْفْالدرمنْالمقسداتْعنْ‬
‫اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہکوہُ)۽رش ی۽وطٓ۽رپ۽اس۽یک۽لادیئ۽اس۽ےس۽یھب۽‬
‫البزازیۃْشرعاْانْالِراءْةْبااللحانْتقسدْانْ‬
‫وہیت ۽ےہ ۽وج ۽مٔآہی ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ُ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽امنٓ ۽ےک۽‬
‫غی ْالمعین ْواال ْال ْاھ ْوکؾبت ْعَل ْقولہ ْتأملْ‬
‫دسفماف ۽ںیم ۽ ٓا ٓاہ ۽ےہ ۽ہک ۽ااحلُ ۽ےکشاھت ۽غٕا ٔف ۽امنٓ ۽وک ۽افدس۽‬
‫مانصہ ْفانہ ْخالف ْالمنِول ْعندنا کما ْعلمتْ رکڈ یت ۽ےہ ۽ارگ ۽ینعم ۽ںیم۽دبت یل ۽ ٓا اجےئ ۽ؿٓہن ۽ںیہن ۽اھ ۽اؿٓںیم۽‬
‫وغایتہ ْان ْیکون ْمرتددا ْبنی ْاالشباع ْوہو ْغیْ ےن۽اُ۽ےک۽ظفل"لالم"رپ۽ہی۽احہیش۽اھکل۽سج۽ےک۽اافلؿ۽ہی۽ںیہ۽ہی۽‬
‫مقسدْللمعینْکماْقدمناْعنْالخانیۃْوبنیْجمعْ امہّٓ۽مٔڈلک۽جالف۽وقنمل۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ ٓا ف۽اجُ۽ےکچ۽ٓلاڈہ۽‬
‫س۽ںیم۽رتڈڈ ۽دیپا ۽وہلا ۽ےہ۽ڈٓایمُ ۽اابشه۽ےک‪،‬اؿٓ۽‬
‫ّ‬ ‫الالیھ ْو ْھو ْمغی ْوباالحتمال ْلم ْیؿبت ْالتغیْ ےس۽ٓلاڈہ۽ا‬
‫کما ْتدل ْعلیہ ْفرو ع ْجمۃ ْالتکاد ْتحیصْ اابشه۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ینعم۽ںیم۽اسفڈ۽دیپا۽ںیہن۽وہلا۽اسیجہک۽مہ۽‬
‫وسیصرح ْبہ ْالمحیش ْف ْالمقسدات‪،2‬حیثْ اخہین۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ایبُ۽رکےکچ۽ںیہ۽اؿٓ۽ڈٓایمُ۽الیھ۽یک۽عمج۽‬
‫تیِ ےک۽‪،‬۽اؿٓ ۽ؿہ۽ریغماینعمل۽ےہ‪،‬۽رگم۽ضحم۽اامتحل۽ےک۽شاھت۽دبت یل۽‬
‫یِولْعندْاالحتمالْینتیفْالقسادْلعدمْ نْ‬
‫لا ك۽ںیہن۽وہاجیت۽اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽ےب۽امشٓ۽زجایئف۽ڈال۽ںیہ۽اؿٓ۽‬ ‫م‬
‫الخطاْ‪3‬اھْفالوجہْماھوالمنِول۔ ْ‬
‫ف ۽امنٓ ۽ںیم ۽اس ۽لاف ۽یک ۽رصتحی۽‬ ‫رقنعبی۽یشحم ۽ ٓا ےگ ۽دسفما ِ‬
‫رکٓےہ۽ںیہ۽‪،‬ابعٓف ۽ہی۽ےہ۽اامتحل۽ےک۽ؿغك ۽اسفڈِامنٓ ۽ہن۽وہاگ۽‬
‫ویکہکن۽یطلغ۽اک۽نیقی۽ںیہن۽اھ۽ س۽رتہب۽ؿیہ۽ےہ۽وج۽وقنمل۽ےہ۔‬
‫اُس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬

‫‪ 1‬جڈااتمملٓ۽لصف۽اڈاآاڈارشلؿه۽اعمجل۽االشالیم۽ابمٓک۽وپٓ۽‪/۴‬ۻ‪۶۶‬‬
‫‪ 2‬جڈااتمملٓ۽لصف۽اڈا۽آاڈ۽ارشلؿه۽اعمجل۽االشالیم۽ابمٓک۽وپٓ۽‪/۴‬ۻ‪۶۶‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈ۽ارشلؿه۽یف۽ا ػلٰـہ۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 376 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قولہ ْبااللحان ْای ْبالنغمات ْوحاصلہا ْکما ْف ْالقتحْ اس ۽یک ۽ابعٓف ۽لااحلُ ۽ےس ۽ اڈ ۽امغنف ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽حتف ۽ےک ۽اطمقب ۽اس۽‬
‫اشباعْالحرکاتْلمراعاتْالنغمْ(قولہْانْغیالمعین)ْ اک۽احلص۽ہی۽ےہ"ہمغن۽یک۽ٓاعمك ۽رکےت۽وہےئ۽رحاکف ۽ںیم۽اابشه۽‬
‫کما ْلوْقراْئالحمدْللْ ْربْالعلمنیْواشبعْالحرکاتْ دیپا ۽رکلا"اؿٓ ۽اس۽یک۽ابعٓف"انْغیالمعین"ےس۽ اڈ ۽ہی۽ےہ۽‬
‫حیت ْایت ْبواوبعد ْالدال ْوبیاء ْبعد ْالالم ْوال اءْ اسیج۽ہک۽یسک۽ےن۽الحمدْللْْربْالعلمنی۽ڑپےتھ۽وہےئ۽رحاکف۽‬
‫وبالفْبعدْالراءْومثلہْقولْالمبلغْرابنالكْالحامدْ ںیم۽اانت۽اابشه۽ایک۽ہک۽ڈال۽ےک۽دعب۽ؿاؿ۽‪،‬الس۽اؿٓ۽اہ۽ےک۽دعب۽لا۽اؿٓ۽ٓاء۽ےک۽‬
‫دعب۽افل۽مٔاھ۽ڈلا ۽ایس۽رطچ۽یسک۽غلبم۽(آ ؿآ ۽اچنہپےن۽ؿاےل)۽ےن۽‬
‫بااللف ْبعد ْالراء ْالن ْالراب ْھو ْزوج ْاالم ْکمافْ‬
‫ٓائان ۽کل ۽ااحلدم ۽ڑپاھ ۽ینعی ۽ٓا ۽ےک ۽آ ےگ ۽افل ۽مٔاھ ۽ڈلا ۽ویکُ ۽ہک ۽ٓاف ۽اک۽‬
‫الصحاحْوالِاموس‪ْ1١‬اھ۔ ْ‬
‫ینعم۽امُ۽ےک۽مرہٖ ۽ےک۽ںیہ‪،‬اسیج۽ہک۽احصچ۽اؿٓ ۽اقومس۽ںیم۽ےہ۽‬
‫اقول‪ْ :‬ذکرْاتیانْالواوْبعدْالدالْوالیاءْبعدْال اءْ‬
‫اھ(ف)‬
‫مح‬ ‫ق‬
‫و عْفْغیموقعہْلماْعلمتْان ماْ لْاالشباعْ‪،‬والْ اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اہیُ۽ڈال۽ےک۽دعب۽ؿاؿ ۽اؿٓ ۽اھ۽ےک۽دعب۽لا ۽اک۽‬
‫تعاٰلْ لڈرکہ۽اس۽لحم۽ؿاقمس۽ےک۽انمضق ۽ںیہن۽ویکہکن۽اُ ۽ڈؿونُ۽رحوفُ۽‬ ‫یتغیْفیہْالمعینْوانماْمیشْالمحیشْرحمۃْاللْْ ٰ‬
‫عَلْماظنْسابِاْفْاشباعْھاءْالجاللۃْوقدْعلمتْانہْ ںیم ۽اابشه ۽ےہ ۽رگم۽ینعم۽دبتلی۽ںیہن ۽وہلا۔یشحم ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫اےنپ ۽شاہقب ۽امگُ ۽رپ ۽ےلچ ۽ںیہ ۽وج ۽اںیھن ۽امس ۽جال ك ۽یک ۽اہء ۽ےک ۽لآّ۽‬ ‫خالفْالمِصود۔ ْ‬
‫ںیم۽وہا۽اھت۽اؿٓ۽آ ف۽ےن۽اجُ۽ایل۽ہک۽ہی۽جالف۽وصقمڈ۽ےہ(ف)‬
‫اتخمٓ۽نیققحم۽وقل۽ا ہم۽دقتمنیم۽ےہ۽کماْبؼنہْفْالغنیہ(اسیج۽ہک۽ىٍيہ۽ںیم۽ایبُ۽ایک۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽فاہٖا۽ظفل۽ومجىۃقش۽لاین۽ےس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ینعم۽ولعمس۽ںیہن۽والل ْ ٰ ْ‬
‫ک‬ ‫نؽ‬ ‫ک‬
‫۽اسفڈ۽ینعم۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽ےسیج۽ال ھٕیک۽ہگج۽ال۽ل ھٕ۽وتاامس۽امظع۽ؿاامس۽‬
‫ہلئسم۽لاہین۽‪:‬۽رحؿف۽وک۽ رّی۽ٓلاُ۽ےس۽اڈا۽رکلا۽ہی۽ارگ۽ایسی۽ہگج۽وہ۽ہک ِ‬
‫دمحم۽ےک۽مٔڈلک۽طللؼًادسفم۽ںیہن۽ؿٓہن۽دمتعم۽ا ہم۽ذمہق۽‪،‬طللؼًا۽اسفڈ۽ےہ۽اؿٓ۽ف۽لا۽چ۽لاگ۽وبےنل۽ںیم۽اسفڈ۽ارہظ۽ہک۽ہی۽رحؿف۽کالس۽ا۽‬
‫ﷲ ۽وت۽کالس۽اﷲ ۽‪،‬کالس۽رعف۽یہ۽ںیم۽ںیہن۔عٍيہ۽ںیم‪:‬‬
‫سألتْاستاذناْبرھانْاالئمۃْالمطرزیْعمنْقرأفْ ںیم۽ےن۽اےنپ۽ااتسڈ ۽مٔاہُ ۽اال ہم۽اغمنٕٓی۽ےس۽اس۽صخش ۽ےک۽‬
‫لآّ۽ںیم۽نُـاھچ۽وج۽امنٓ۽ںیم۽میج۽یک۽ہگج۽چ۽لا‬ ‫صالتہْکلمۃْفی اْجیمْبالچیم ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽نفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪/۴‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 377 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوالباءْپاءْھلْتقسدْفتأملْفیہْکثیاْثمْتِررْ لاء۽یک۽ہگج۽لاء۽ڑپاتھ۽ےہ۽ایک۽اس۽یک۽امنٓ ۽افدس۽وہک ۽لا ۽ںیہن۽؟۽‬
‫رأیہْعَلْانہْلحنْمقسدْقلتْینبیغْانْالتقسدْ ا ںوُ ۽ےن ۽مّٔ ۽وغٓ ۽ؿرکف ۽ےک ۽دعب ۽اینپ ۽اس ۽ہتخپ ۽ٓاےئ ۽اک ۽ااہظٓ۽‬
‫عَلْماْاختارہْالمتأخرونْانہْاذاْتِاربْالمخر جْ ایک۽ہک۽ہی۽نحل۽ےہ۽وج۽دسفم۽امنٓ۽ےہ‪،‬ںیم۽اتہک۽وہُ۽اس۽وصٓف۽‬
‫ںیم۽امنٓ ۽افدس۽ںیہن۽وہین۽اچےئہ ۽اسیج ۽ہک۽اتم رنی ۽ےن۽اس۽ئان۽‬
‫الْیکونْلحنامقسداْ‪ْ1‬الخْملخصا۔ ْ‬
‫رپ۽ےس۽اایتخٓ ۽ایکےہ۽ہک۽خق ۽اخمٓچ ۽غٕبی۽وہُ۽وت۽نحل۽دسفم۽‬
‫ںیہن۽وہلا۽اخل۽للزٌػاف(ف)‬
‫ہی۽ہلئسم۽ہلئسم۽ا ٌو۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽لیصفت۽ؿ۽قیقحت۽امہّٓ۽اتفؿٰی۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ۽اعہم۽ا ہم۽اک۽یتفم۽ہب۽یہی۽ےہ۽اس۽یک۽اامطق۽حیحص۽ںیہن۽اؿٓ۽‬
‫امنٓ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽افدس۽ےہ۔‬
‫ف ْالخییۃ ْامامۃ ْااللثغ ْبا لقصیح ْفاسدة ْفْ اتفؿٰی۽ریخہی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽الثغ(وتلال)۽اک۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽اکاامس۽‬
‫وہلا ۽ٓاحج ۽اؿٓ ۽حیحص ۽وقل ۽ےک ۽اطمقب ۽افدس ۽ےہ‪ ،‬۽(ینعی ۽ڈٓضق۽‬ ‫الراجحْالصحیح‪2٢‬۔ ْ‬
‫ںیہن)۔(ف)‬
‫وت ۽پی ْلیلۃ ْالک در ڑپ ھٌْ ۽ؿاےل ۽ےک ۽ےھچیپ ۽حیحص ۽وخاُ ۽یک ۽امنٓ ۽لالط ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اےس ۽اامس ۽رکلا ۽رحاس ۽‪،‬ھذا ْجملۃ ْالکالمْ‬

‫و للتقصیلْغیذلكْمنْالمِام(ہی ۽جالہص ۽کالس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لیصفت ۽ےک ۽ےئل ۽اس ۽ےک ۽ىالؿہ ۽اقمس ۽ےہ ۽۔ف) ۽واللْ ْ ٰ‬
‫سبحنہْ‬
‫وتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬

‫________________‬

‫‪ 1‬عٍيہ۽اتفؿٰی۽عٍيۃ۽لاف۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽اغمنٌغۃ۽ارہتشملہ۽لاغمہادننلۃ۽ص۽‪۹۵‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 378 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫باباالمامۃ‬
‫(اامصۃ۽اک۽ایبُ)‬

‫غ‬
‫ہلئسم ۽ربمن‪ :۸۹۷‬ارگ ۽اامس ۽ٓول ۽لڈنی ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ٓا نیم ۽اکپٓلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ضق۽دتقمی ۽یفنح ۽اغمڈہق۽ںیہ ۽ہک ۽ ٓا نیم ۽لا رہٖ ۽اؿٓ۽ٓول ۽لڈنی۽‬
‫ںیہن ۽رکےت ۽اؿٓ ۽دتقمی ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ےس ۽انپہ ۽امےتگن ۽ںیہ ۽رگم ۽ؿہ ۽امنٓ ۽ربجًا ۽ڑپاھلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اتہک ۽ےہ ۽ہک ۽ںیم ۽اس ۽لعف ۽وک ۽ہٖ ۽زگ ۽ںیہن۽‬
‫ٹوھٓؿُ۽اگ۽وخاہ۽ثارّ۽ےھچیپ۽وکیئ۽امنٓ۽ہن۽ڑپےھ۽اؿٓ۽ؿہ۽ملع۽یھب۽ٓکھيا۽ےہ۽ س۽اےسی۽اامس۽ےک۽ؿاےطس۽ایک۽مکح۽ےہ۽ا۽س۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽‬
‫لا۽ںیہن۽؟۽ایک۽مکح۽رشه۽رشفی۽ڈ یت۽ےہ؟ْ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫غ‬
‫اُ۽لالڈ۽ںیم۽ ٓا نیم۽لا رہٖ۽ؿ۽ٓول۽لڈنی۽ؿاےل۽ریغ۽دلقمنی۽ںیہ۽اؿٓ۽ریغدلقمنی۽رمگاہ۽دبڈنی۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلااجمٔ‪،‬کماْحِِناْ‬
‫فیا لنیھْاال کیدْعنْالصلٰوةْوراءْعدیْالتِلید(اس ۽یک ۽نُـٓی ۽قیقحت ۽مہ ۽ےن ۽اےنپ ۽ٓشاےل ۽النیھْاال کیدْعنْ‬
‫الصلٰوةْوراءْعدیْالتِلید ںیم یک۽ےہ۔ف)(وج۽ ٓا ےگ۽ ٓا ٓاہ۽ےہ)۽اؿٓ۽ارگ۽لارفلص۽وکیئ۽ ُضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽شایعف۽ذمہق۽یھب۽‬
‫ٓا ایگ۽وہ۽وت۽اےس۽ہٖزگ۽جالل۽ںیہن۽ہک۽رکاہق ۽عیمج۽امجًق ۽ؿ ۽رفنف ۽ہلمج۽دتقملاُ ۽ےک۽شاھت۽لاربجل۽اُُ ۽یک۽اامطق ۽رکّ۔ٓوسل۽‬
‫اﷲیلص۽ا۽ﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت ۽ںیہ۽نیت۽وصخشُ۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽اکونُ۽ےس۽لا تش۽رھب۽اُؿرپںیہن۽اُیتھٹ۽ینعی۽ ڈؿڈ۽ےہ۽وبقل۽‬
‫لآاگہ ۽یک ۽رطف ۽دنلب ۽ںیہن ۽یک ۽اجیت ۽واحدْممھنْمنْامْقوماوھمْلہْکارھون‪1‬اُُ ۽ںیم ۽الک ۽ؿہ ۽ےہ ۽وج ۽ولوگُ ۽یک ۽اامطق۽‬
‫رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽لآاص۽وہُ___۽(ڈؿرساىالس۽ےہ۽وج۽اےنپ۽ ٓا اق۽ےس۽اھبگ۽اجےئ۽‪،‬شیتی۽ؿہ۽وعٓف۽ےہ۽وج۽ٓاف۽اس۽رطچ۽زگآّ۽ہک۽‬
‫اس۽اک۽مرہٖ۽اس۽رپ۽انبضغک۽ٓےہ۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۹۸‬۽الک۽صخش۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ےہ۽رگم۽ ٓا ڈاھ۽ہملک۽الْالٰہْاالْالل۽ڑپاتھےہ۽اؿٓ۽وخڈ۽ؿیل۽نب۽رک۽وعٓوتُ۽ ڈؿُ۽وک۽فصن۽‬

‫غم غل‬
‫‪ 1‬اغم ّ‬
‫ؽٌف۽دبعلارلٓاط۽لاف۽الآقب۽نم۽ض ّيڈہ۽وبطمہع۽ا ذلس۽ا می۽ریبؿف۽‪/۴۴‬ۺ‪۵۷‬‬
‫‪Page 379 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہملک۽ڑپاھلا۽ےہ۽اؿٓ محمدْرسولْالل اظبہٖاس۽یک۽ٓلاُ۽ےس۽ںیہن۽ ُضيا۽اجلا۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽اامطق۽یھب۽رکلا۽ےہ۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫اطّق۽دمحمہی۽ہیفنح۽یٰلع۽اصخًہا۽ا ػلٰـ۽ہ۽ؿا سالس۽یک۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصہیف۽رکاس۽ےن۽ہیفصت۽بلق۽ےک۽ےئل۽ڈرکرشفی۽الْالٰہْاالْ ْالل۽ٓ۔اھ۽ےہ۽ہک۽ہیفصت۽رحآف۽اچنہپےن۽ےس۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽ہملک۽فٍّيہ۽اک۽ہی۽زج۽رگس۽‬
‫ؿجالیل۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽زج۽رکمی۽رسڈ۽كنخ۽امجیل۽ےہ‪،‬۽ارگ۽اےسی۽یہ۽ومعق۽رپرصف۽الالٰہْاالْ ْالل یک۽ نیقل۽رکلا۽ےہ۽وت۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓارگ۽وخڈ۽‬
‫ہملک۽ک ہب۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽رصف۽الالٰہْاالْ ْالل اکیف۽اتھجمس۽ےہ۽اؿٓ۽دمحم۽ٓوسل۽اﷲ ےس۽ارتحآ۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽لااجمٔےہ۽ہک۽ہی۽ڈرک۽لاک۽‬
‫دمحم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽اعمڈ۽اﷲ ےب۽رپؿایہ۽رپ۽ڈلیل۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ؿایعق۽اےس۽دمحم۽ٓوسل۽اﷲ ےنہک۽ےس۽ااکنٓ۽ےہ۽لا۽ہی۽ڈرک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫و‬
‫تعاٰل‪،‬واللْ ٰ‬ ‫رکمی۽اُےس۽رکمؿہ۽ؿ۽لاوگآ۽ےہ۽وترصحی۽اکرٕؿ۽وتسمخق۽ ذليڈ۽یف۽اانلٓ۽‪،‬والعیاذْباللْ ٰ‬
‫‪۷‬۽امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۹۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ارگاامس۽امنٓ۽ڑپاھےئ۽امجًق۽یک۽اؿٓ۽اﷲ ٓا ؿآ۽ےس۽ےہک۽اؿٓاربک۽ہن۽ےہک۽ہک۽یسک۽دتقمی۽وک۽ہن۽انسیئ۽ڈّ۽‬
‫اجمٔ۽ےہ۽لا۽لااجمٔ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اﷲ اربکوپٓا۽لا۽ ٓا ؿآ۽انہک۽ونسمُ۽ےہ۽شٍّق۽رتک۽وہیئ۽امنٓ۽ںیم۽رکاہق۽زنتیہی۽ ٓا یئ۽رگم۽امنٓ۽وہیئگ‪،‬۽واللْ ٰ‬
‫‪ٓ۷‬اضمُ۽اابملٓک‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫آ۽ؿٓڈ۽علض۽ینین۽لال۽ڈاک۽اخہن۽اھچک۽ ہلس۽دبعازعلمٔ۽اخُ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۸۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ےن۽ٓلا ی۽امنٓ۽ےس۽الک۽ٓتعک۽آ ری۽لایئ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽صخش۽دعقہ۽اؿیٰل۽ےک۽ؿاےطس ُ۽ڈؿرسی۽‬
‫ٓتعک۽ںیم۽دعقہ۽رکّ۽اگ‪،‬۽لااس۽وک۽اچےئہ۽ہک۽ڈؿرسی۽ںیم۽دعقہ۽رکّ۽لا۽شیتی۽ںیم۽اؿٓ۽ارگ۽شیتی۽ںیم۽دعقہ۽اؿیٰل۽ایک۽وتاُس۽رپ۽دجسہ۽وہس ٓا ےئ۽اگ۽‬
‫لا۽ںیہن؟بؼنواْتوجروا۽۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫وقل۽آحج۽ںیم۽اےس۽یہی۽اچےئہ۽ہک۽شالس۽ِاامس۽ےک۽دعب۽الک۽یہ۽ٓتعک۽ڑپھ۽رک۽دعقہ۽اؿیٰل۽رکّ۽رھپ۽ڈؿرسی۽لال۽دعقہ۽ڑپھ۽رک۽شیتی۽رپ۽‬
‫دعقہ۽اریخہ۽رکّ ُ۽‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫یِیضْاولْصالتہْفْحقْقرأةْواٰخرھاْفْحقْتش دْ وبسمط۽غٕا ٔف ۽ےک۽لاف۽ںیم۽اینپ۽امنٓ۽اک۽ا ّؿل۽اؿٓ ۽دہشت ۽ےک ۽لاف۽ںیم۽‬
‫اینپ ۽امنٓ ۽اک۽آ ر۽ڑپےھ(ینعی۽وفف ۽دشہ۽امنٓ ۽وک۽غٕا ٔف ۽ےک۽قح۽ںیم۽‬ ‫فمدركْرکعۃْمنْغیْفجرْیایت ْ‬
‫رشؿه۽امنٓ۽ےھجمس۽اؿٓ۽دہشت۽ےک‬

‫‪Page 380 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫برکعتنی ْبقاتحۃ ْوسورة ْوتش د ْبؼن ماْ قح ۽ںیم ۽اامس ۽ےکشاھت ۽ڑپیھ ۽وہیئ ۽وک ۽یھب ۽صالےئ) ۽ س ِ‬
‫۽امنٓرجف ۽ےک۽‬
‫ىالؿہ ۽الک ۽ٓتعک۽لاےن ۽ؿاال ۽ڈؿٓتعک۽ںیم ۽افہحت ۽اؿٓ ۽وسٓف ۽ڈؿونُ۽‬ ‫‪1‬‬
‫وبرابعۃْالربایعْبقاتحۃْفِطْوالیِعدْقبل ا ۔ ْ‬
‫ڑپےھ ۽اؿٓ ۽اےکن ۽ڈٓایمُ ۽دہشت ۽ےھٹیب ۽اؿٓاچٓٓوتعکُ ۽ؿایل ۽امنٓ ۽یک۽‬
‫دویھت ۽ٓتعک۽ںیم۽رصف ۽افہحت ۽ڑپےھ ۽اؿٓ ۽دویھت۽ٓتعک ۽ےس ۽ےلہپ۽‬
‫دہشت۽ہن۽ےھٹیب۔(ف)‬
‫و‬
‫رگماس۽اک۽سکع۽یھب۽ایک۽ہک۽ڈؿ‪۵‬۽ڑپھ۽رک۽اھٹیب۽ ہلی۽رپ۽دعقہ۽ہن۽ایک۽رھپ۽شیتی۽رپ۽دعقہ۽اریخہ۽ایک۽وت۽ویُ۽یھب۽امنٓ۽اجمٔ۽وہک ۽دجسہ۽وہس۽الٓس۽ہن۽‬
‫غ‬
‫ٓا ےئ۽اگ۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫و‬
‫قالْفْشرحْالمنیۃْولوْلمْیِعدْجازْاستحساناْ رشچ۽اغمٍيہ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ؿہ۽ ہلی۽ٓتعک۽رپ۽دعقہ۽ہن۽اھٹیب۽وت۽‬
‫و‬
‫القیاسا ْولم ْیلزمہ ْسجود ْالسہو ْلکون ْالرکعۃْ اضًزسا ۽لًا ۽اجمٔےہ ۽ایقشا ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽دوہکن ۽ہی ۽نم ۽ؿہج ۽ ہلی ۽ٓتعک۽‬
‫ےہ۽ذہلا۽اس۽رپ۽دجسہ۽وہس۽الٓس۽ہن۽وہاگ۔(ف)‬ ‫اوٰلْمنْوجہ‪2‬۔ ْ‬ ‫ٰ‬
‫اوقل۽‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ۔ف)۽ہی۽ہلصیف۽نغًٍہا۽وتفیٰ۽دیسلا۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےہ۽کماْذکرہْمحررْالمذہبْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫تعاٰل(اسیج۽ہک۽رحمٓ۽ذمہق۽اامس۽دمحم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ڈرک۽ایکےہ۔ف)واللْ ٰ‬
‫محمدْرحمہْاللْ ٰ ْ‬
‫ۺ‪۴‬۽امجڈی۽االؿیلٰۺ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۸۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽ادناھ۽ےہ۽نکیل۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽اؿٓ۽اقٓی۽ےہ۽اؿٓ۽لئالئ۽ٓؿٓہ۽ؿامنٓ۽ےس۽یھب۽ایھچ۽‬
‫ف۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽اک۽رتہمج۽رکاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽تہب۽یس۽دحںیثی۽یھب۽اجاتن۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ایلغك۽اک۽وکیئ۽صخش۽اس۽‬
‫رطچ۽ؿافق۽ےہ۽اؿٓ۽زین۽ ٓا لا ِ‬
‫ہلحم۽ںیم۽ںیہن۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہٖ۽امجًق۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽قحتسمِ۽اامطق۽ؿیہ۽ےہ۽وج۽اُُ۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽لئالئ۽امنٓؿاہطٓف۽اجاتن۽ےہ۽ارگہچ۽اؿٓ۽لئالئ۽ںیم۽‬
‫ہب۽تبسن۽ڈؿرسؿُ۽ےک۽ملع۽مک۽وہ۽رگم۽رشؿ۽ہی۽ےہ۽ہک۽رحؿف۽اےنت۽حیحص۽اڈا۽رکّ۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽اسفڈ۽ہن۽ ٓا ےن۽لاےئ۽اؿٓ۽افقس۽ؿدب۽ذمہق۽‬
‫ہن۽وہ‪،‬وجصخش۽اُ۽افصف۽اک۽اجعم۽وہ۽اس۽یک۽اامطق۽الضف‪،‬ارگہچ‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽االصۃ ‪،‬۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۹/۴ ،‬ۻ‬

‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۷۴/۴‬‬
‫‪Page 381 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف۽ملع۽ےک۽لاًق۽رکاہق۽لاانیبیئ۽ٓالئ۽وہاجیت۽ےہ‪،‬۽اہُ۽افقس۽ؿدبذمہق۽یک۽اامطق۽رہب۽احل۽رکمؿہ۽ارگہچ۽ضق۽احرضنی۽ےس۽‬ ‫ادناھ۽وہ۽ہک۽ٓلاڈ ِ‬
‫ٓلاڈہ۽ملع۽ٓےتھک۽وہُ۽۔ویُ۽یہ۽رحف۽اےسی۽طلغ۽اڈا۽ےئک۽ہک۽امنٓ۽یئگ۽وت۽اامطق۽اجمٔ۽یہ۽ںیہن۽ارگ۽ہچ۽اعمل۽یہ۽وہ۽۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االحق ْباالمامۃ ْاالعلم ْباحکام ْالصلٰوة ْفِطْ اامط ِق ۽امنٓ ۽ےک۽ٓلاڈہ۽القئ۽ؿہ۽صخش۽ےہ۽وج۽طقف۽ا ِ‬
‫اکحس ۽امنٓطيلًا۽‬
‫صحۃْوفساداْبشرطْاجؾنابہْللقواحشْالظاہرةْ تحص۽ؿاسفڈ۽امنٓ۽ےس۽قلعتم۽لئالئ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اگہ۽وہ۽رشبہکیط۽‬
‫ُؿہ۽فاہٖی۽گياوہُ۽ےس۽ےنچب۽ؿاال۽وہ۽اھ۽للزٌ ًػا(ف)‬ ‫‪ْ1‬اھْملخصا ْ‬
‫اکیف۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االعلمْباسنۃْاوٰلْاالْانْا نیطعنْعلیہْفْدینہ‪2‬۔ ْ وج۽صخش۽شٍّق۽ےس۽ٓلاڈہ۽ؿافق۽وہ۽ؿہ۽اامطق۽ےک۽ےئل۽ضق۽ےس۽‬
‫رتہب ۽وہلا ۽ےہ‪ ،‬۽رگم ۽اس ۽وصٓف۽ںیم۽ںیہن ۽خق ۽اس ۽ےک ۽ڈنی۽رپ۽‬
‫اارتاص۽وہ۔(ف)‬
‫رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قید ْکراھۃ ْامامۃ ْاالعیم ْف ْالمحیط ْوغیہ ْبانْ طیحم۽ؿریغہ۽ںیم۽حیحصت۽اامطق۽ایمع۽یک۽رکاہق۽اس۽لاف۽ےس۽دیقم۽‬
‫الیکون ْافضل ْالِوم ْفان ْکان ْافضل م ْف وْ یک۽ےہ۽ہک۽خق۽ؿہ۽وقس۽ےس۽الضف۽ہن۽وہ‪،‬۽ارگ۽ؿہ۽الضف۽وہ۽وت۽اس۽اک۽‬
‫اامس۽اننب۽رتہب۽ےہ۽(ف)‬ ‫اوٰل‪3‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اما ْالقاسق ْفِد ْعللوا ْکراھۃ ْتِدیمہ ْبانہ ْالی تمْ افقس ۽یک ۽اامطق ۽ےک ۽رکمؿہ ۽وہےن ۽یک ۽اہقفء ۽ےن ۽ہی ۽ىلّق ۽ایبُ ۽یک ۽ےہ۽‬
‫المردینہ ْ‪،‬وبان ْف ْتِدیمہ ْلالمامۃ ْتعظیمہ ْوقدْ ہک۽ؿہ۽اےنپ۽ڈنی۽یک۽میظعت۽ؿ۽اامتہس۽ںیہن۽رکلا۽اؿٓ۽ہی۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ہک۽‬
‫وجبْعلمھیْاھانتہْشرعاْوالْیخیفْانہْاذاکانْاعلمْ اامطق۽ےک۽ےئل۽اس۽یک۽دقتمی۽ںیم۽میظعت۽وہک ۽احالہکن۽رشى ًا۽ولوگُ۽رپ۽‬
‫ایکس۽ااہمك۽اک۽مکح۽ےہ۔۽ؿاحض۽ٓےہ۽ہک۽خق۽افقس۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽ٓلاڈہ‬
‫منْغیہْالتزولْالعلۃْفانہْالیؤمنْانْیصَلْب مْ ْ‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽االامصۃ‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪۵/۴،‬ۻ‬

‫‪2‬۽اکیف‬
‫‪3‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽ وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫‪Page 382 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بغیْط ارةْف وْکالمؽتدعْتکرہْامامتہْبکلْحالْ اصخ ِق۽ملع۽وہ۽وت۽ہی۽تلع۽ٓالئ۽ںیہن۽وہاجیت۽ویکہکن۽نکمم۽ےہ۽ؿہ۽ریغب۽‬

‫ْالخْواللْ ٰ‬
‫اہطٓف۽ےک۽یہ۽امنٓ۽ڑپاھ۽ڈّ۽رہب۽احل۽ؿہ۽دبیتع۽یک۽رطچ۽ےہ۔سج۽‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬ ‫‪1‬‬

‫تعاٰلْاعلم(ف)‬
‫یک۽اامطق۽ہٖ۽احل۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۽اخل۽واللْ ٰ‬
‫ۼ‪۴‬۽ةعشُ۽ۺ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫آاھچؿین۽اکیٹم۽علض۽لاوپگٓ۽ ہلس۽احظف۽دمحم۽نیقی۽ادلنی۽اصخق۽ٓوضی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۸۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽نج۽دجسمؿُ۽ںیم۽یئک۽ڈٓےج۽وہُ اؿٓ۽ہٖڈٓہج۽ہس۽ڈٓہج۽جنپ۽ڈٓہج۽اامس۽وک۽اُُ۽یک۽ہٖ۽رحماف۽ؿڈٓ۽‬
‫ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽رصف۽ادنٓؿین۽رحماوبُ۽لا۽ؿاطسین۽ڈٓؿُ۽ںیم۔بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽ایقس۽اامس۽یک۽ىالطق۽ےک۽ےئل۽ئانیئ۽اجیت۽ںیہ۽لایق۽وج۽رٕےج۽ڈؿ‪۵‬۽وتسونُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽وہےت۽ںیہ۽ڈٓںیہ اؿٓ۽اامس۽وک۽‬
‫رحماںیب۽ؿیہ۽ںیہ۽وجؿطس۽ںیم ِ‬
‫لالرضؿٓف۽ یگن۽دجسم۽‪،‬ہٖ۽رحماف۽ڈ۽ڈٓںیم۽ڑھکا۽وہلا۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬۽رھپ۽ارطاف۽ےک۽ڈٓؿُ۽ںیم۽ایقس۽لایفِ۽رکاہق۽ںیہن۽ہکلب۽اسباؿغك۽اؿٓ۽رکاہٌـُ۽‬
‫اک۽لاًق ۽وہاگ۽ہک۽اامس۽ٓامك ۽وک۽رحماف۽ٹوھٓ۽رک۽اڈرھ۽اُڈرھ۽ڑھکاوہلا۽رکمؿہ ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ ۽دجسم۽یک ۽فص ۽وپٓی ۽وہیئ۽وت۽اس ۽وصٓف ۽ںیم۽اامس۽ؿطس۽‬
‫فص۽ےک۽احمڈی۽ہن۽وہاگ۽ہی۽ہٖ ۽اامس۽ےک۽ےئل۽رکمؿہ۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽ریغ۽ٓامك ۽وہ‪،‬ونتری۽االاصبٓ ۽ںیم۽ےہ‪:‬کرہْقیامْاالمامْفْالمحرابْ‬
‫مطلِا‪2‬اھ ْمخلصا(اامس ۽اک ۽رحماف ۽ںیم ۽ڑھکا ۽وہلا ۽طلل ًؼا ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽اھ ۽للزٌ ًػا۔ف) ۽رحب ۽ارلاقئ ۽ںیم ۽ےہ‪:‬مِتیص ْظاہرالروایۃْ‬
‫غ‬
‫الکراھۃْمطلِا‪3‬۽(فاہٖ۽ارلؿالۃاک۽اقتاضیہی۽ےہ۽ہک۽ہی۽طللؼًا۽رکمؿہ۽ےہ۽۔ف) ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫فْمعراجْالدریۃْمنْبابْاالمامۃْاالصحْمارویْ رعماچ ۽ادلٓاہی ۽ےک ۽لاف ۽االامطق ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽اصخق ۽ےس ۽وج۽‬
‫ان ْیِوم ْبنی ْالساریتنی ْاو ْزاویۃ ْاوناحیۃْ ھچک۽ ؿی ۽ےہ ۽اس ۽ںیم۽احص۽ہی ۽ےہ۽ہک ۽اامس۽اک۽ڈؿ ۽‪ ۵‬۽وتسونُ ۽ےک۽‬
‫ڈٓایمُ ۽لادجسم۽ےک۽یسک ۽وگےش۽ںیم ۽لا ۽دجسم ۽یک۽یسک ۽الک ۽اجمك ۽لا۽‬
‫المسجدْاوْاٰلْساریۃْالنہْبخالفْعملْاالمۃْاھْ‬
‫یسک ۽وتسُ ۽یک ۽رطف ۽ڑھکا ۽وہلا ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽ویکہکن ۽ہی ۽اطّق ۽ےک ۽لمع۽‬
‫طس۽فص۽ںیم۽‬‫وفیہ ْایضا ْالسنۃ ْان ْیِوم ْاالمام ْازاء ْوسطْ ےک۽جالف۽ےہ۔اھ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽ہی۽یھب۽ےہ۽ہک۽اامس۽اک۽ؿ ِ‬
‫ڑھکا ۽وہلا ۽شٍّق ۽ےہ ۽ایک ۽آ ف ۽ںیہن ۽ڈےتھکی ۽ہک ۽رحماف ۽لئاجڈ ۽ےک۽‬ ‫الصفْاالْتریْانْالمحاریب ْ‬
‫ڈٓایمُ۽ںیم‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتری۽االاصبٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ ‪،‬۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۵/۴ ،‬ۼ‬
‫‪3‬۽رحبارلاقئ ‪ ،‬لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ ‪،‬۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۵۹/۵‬‬
‫‪Page 383 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مانصبتْاالْوسطْالمساجدْویھْقدعؼنتْلمِامْ وہےت۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽اامس۽ےک۽ڑھکّ۽وہےن۽ےکےئل۽نیعتم۽وہےت۽‬
‫االمام ْاھ ْوف ْالتاتارخانیۃ ْویکرہ ْان ْیِوم ْفْ ںیہ ۽اھ ۽اؿٓلالآاخہین ۽ںیم ۽ےہ ۽اامس ۽اک ۽رضؿٓف ۽ےک ۽ریغب ۽رحماف۽‬
‫غیْالمحرابْااللضرورةْاھْومِتضاہْانْاالمامْ ےک۽ىالؿہ۽یسک۽ہگج۽ڑھکا۽وہلا۽رکمؿہ۽ےہ۽اھ۽اس۽اک۽اقتاض۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫ارگ۽اامس۽رحماف۽ٹوھٓ۽رک۽یسک۽ڈؿرسی۽ہگج۽ڑھکا۽وہایگ۽ارگہچ۽اس۽‬
‫لو ْترك ْالمحراب ْوقام ْف ْغیہ ْیکرہ ْولوکانْ‬
‫م‬
‫اک ۽ایقس ۽ؿطسِ۽فص۽ںیم۽وہ ۽ ك۽یھب ۽ؿہ۽رکمؿہ ۽وہاگ ۽ویکہکن۽ہی۽لمع۽‬
‫قیامہ ْوسط ْالصف ْالنہ ْخالف ْعمل ْاالمۃْ‬
‫اطّق ۽ےک۽جالف۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽ہی۽لاف ۽رقمٓاامس۽ےک۽لآّ۽ںیم۽‬
‫وھوظاہرف ْاالمام ْالراتب ْدون ْغیہ ْوالمنقردْ‬
‫ےہ‪ ،‬۽ارگ ۽اامس ۽رقمٓ ۽ںیہن ۽لا ۽اہنت ۽امنٓی ۽ےہ(وترھپ ۽ہی ۽لادنبی۽‬
‫ںیہن)۽ س۽اس۽افدئہ۽وک۽یتمیق۽اجُ۽اھ(ف)‬ ‫فاغؾنمْھذہْالقائدة ‪ْ1ْ١‬اھ ْ‬

‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عن ْالمعراج ْعن ْحلواین ْعن ْاّب ْاللیث ْالیکرہْ رعماچ ۽ےس ۽ؿہ ۽جلـاین ۽ےس ۽اامس ۽اوباثیلل ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس۽‬
‫قیام ْاالمام ْف ْالطاق ْعند ْالضرورة ْبان ْضاقْ رٕامےت ۽ںیہ ۽ہک ۽اامس ۽اک ۽رضؿٓف ۽ےک ۽ؿغك ۽فاط ۽ںیم ۽ڑھکا ۽وہلا۽‬
‫المسجد ْعَل ْالِوم ْ‪ْ 2‬اھ ْوالل ْسبحنہ ْوتعاٰلْ رکمؿہ ۽ںیہن ۽طيلًا ۽ارگ ۽دجسمامنٓویُ ۽ےک۽ےئل ۽گنت ۽وہ ۽وت ۽ااسی ۽ایک۽‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫ٰ‬ ‫ہ‬ ‫ن‬ ‫سبح‬
‫ٰ‬ ‫ْ‬‫لل‬ ‫وا‬ ‫۽‬‫ھ‬ ‫۽ا‬‫ےہ‬ ‫۽‬‫اتکس‬‫اج‬
‫اعلم۔ ْ‬
‫‪۶۳‬۽ٓخق۽ۻ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫آ۽یلیپ۽تیھب۽دجسم۽اجعم۽ ہلس۽ومولی۽ااسحُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۺ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽وک۽ہک۽ہن۽احظف۽غٕ ٓا ُ ۽ےہ۽ہن۽لئالئ۽ڈاُ ۽ہن۽ملعِ۽غٕا ٔف ۽ےس۽ؿافق۽الک۽ومعمیل۽‬
‫آڈؿوخاُ۽ہکلب۽لآآ۽ںیم۽بتک۽رٕؿیش۽ؿ۽نیلعن۽رٕؿیش۽یک۽ڈاکُ۽رکےنؿاال۽ےہ۽الک۽دجسم۽اک۽اامس۽اننب۽اچاتہ۽ےہ۽احالہکن۽ڈؿ۽اعمل۽یقتم۽ؿاتحمؿ۽ایس۽دجسم۽‬
‫ںیم۽اؿٓ۽یھب۽وموجڈ۽ںیہ۽اؿٓ۽ممتہم۽دجسم۽ؿاثَٖ۽امنٓی۽اس۽صخش۽یک۽اامطق۽ےس۽ٓایض۽ںیہن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اےسی۽اامس۽ےک۽قح۽ںیم۽ایک۽مکح۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽اُ۽نلعء۽یک۽ادتقاء۽یک۽تبسن۽ایک۽آشاڈ۽ےہ؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ف۽وئسمہل۽ںیم۽اُس۽صخش۽وک۽اامس۽اننب۽اجمٔ۽ںیہن۽ارگ۽اامطق۽رکّ۽اگ۽اگہنگٓ۽وہاگ۽خق۽ولگ۽ایکس۽اامطق۽اس۽ؿہج۽ےس۽لادنسپ۽ٓےتھک۽ںیہ۽ہک۽‬ ‫وصٓ ِ‬
‫اُس۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽ؿاےل۽وموجڈ۽ںیہ۽وت۽اُےس۽اامطق۽رکلا۽رشى ًا۽عنم۽ےہ۔‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻۺ‪۷‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻۺ‪۷‬‬
‫‪Page 384 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫لو ْام ْقوماوھم ْلہ ْکارھون ْان ْالکراھۃ ْلقساد ْفیہْ ارگوکیئ ۽یسک ۽وقس ۽اک ۽اامس ۽ئان ۽احالہکن ۽ؿہ ۽ولگ ۽اس ۽وک ۽مٔا ۽اجےتن ۽ںیہ ۽وت۽‬
‫اوالن مْاحقْباالمامۃْمنہْکرہْلہْذلكْتحریما‪1١‬الخْ ْ ارگاُ۽یک ۽رفنف۽اامس ۽ےک۽ادنٓ ۽یسک۽ رایب ۽یک۽ؿہج۽ےس۽ےہ ۽لا۽اس۽ؿہج۽‬
‫ےس۽ہک۽ؿہ۽ولگ۽لٍسٍق۽اامس۽ذموکٓ۽ےک۽اامطق۽ےک۽ٓلاڈہ۽قحتسم۽ںیہ۽‬
‫وت۽اس۽صخش۽وک۽اامس۽وہلا۽رکمؿہِ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اخل۔(ف)‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ریغافقس۽ہک۽رحؿف۽دقبٓ۽تحص۽امنٓ۽كی۽اڈا۽رکلا۽اؿٓ۽ؿاہُ۽ےک۽امنٓویُ۽ںیم۽‬ ‫ س۽صخش۽ذموکٓ۽ہٖ۽زگ۽اامطق۽ہن۽رکّ۽ہکلب۽وج۽ ّ‬
‫لئ۽امنٓ۽اک۽ملع۽ٓکھيا۽وہ۽ایس۽وکاامس۽ایک۽اجےئ۽ہک۽قح۽اصخ ِق۽قح۽وک۽ےچنہپ۽اؿٓ۽دتقمویُ۽یک۽امنٓ۽یھب۽وخیب۽ؿ۽وخس۽اولسیب۽لاےئ۽‬
‫ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽لئا ِ‬
‫۔دحمك۽رشفی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫و‬
‫ان ْسرکم ْان ْتِْبل ْصلٰوتکم ْفلیؤمکم ْعلماؤکم‪ ْ2٢‬ارگ۽ںیھمت۽اینپ۽امنٓ۽وبقمل۽وہلا۽وظنمٓ۽ےہ۽وت۽اچےئہ۽ہک۽ مھآّ۽نلعء۽‬
‫غمبر‬ ‫و‬
‫رواہ ْالطرباین ْف ْالکبی ْعن ْمرثد ْالغنوی ْریض ْاللْ مھآی ۽اامطق ۽رک ں۔ ۽اس ۽وکربطاین ۽ےن ۽ا ش ۽اریبکل ۽صىُزؾٖف۽‬
‫تعاٰل ْعنہ ْوف ْالباب ْعن ْاّب ْعمر ْوعن ْاّب ْامامۃْ لڈ۽ونغی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ہلئسم۽ےک۽‬
‫ٰ‬
‫لآّ۽ںیم۽رضحف ۽اوب۽رمعؿ ۽اؿٓرضحف ۽اوب۽اامہم۽اابلیلہ۽ٓیض۽اﷲ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬ ‫الباھَلْریضْاللْ ٰ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽یھب۽دحمك۽ایبُ۽یک۽یئگ۽ےہ۔‬
‫ایک۽ہی۽صخش۽سج۽ےک ۽لہج ۽ےک ۽لاًق ۽اثَٖ ۽امنٓی ۽اس ۽یک ۽اامطق۽ےس ۽لآاص۽نیہ ۽اُُ ۽تخس ۽ؿدیعؿُ ۽ےس ۽وخف ۽ںیہن ۽رکلا ۽وج ۽اےسی۽‬
‫اامس۽ےک۽قح۽ںیم۽ ٓا ںیئ۽۔وضحٓ۽ ُمٔ۽ونٓدیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃْالیِبلْاللْممھنْصلٰوةْمنْتِدمْقوماوھمْ نیت۽ااخشص۽نیہ۽نج۽یک۽امنٓ۽اﷲ اعتیٰل۽وبقل۽ںیہن۽رٕاملا۽الک۽ؿہ۽‬
‫وج۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽اےس۽لادنسپ۽ٓےتھک‬ ‫لہْکارھونْ۔‪ْ3‬اخرجہْابوداؤدْ ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬ ‫مبر‬‫غ‬
‫‪2‬۽عمجم۽اسلؿادئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ریبؿف۽‪،۹۷/۵‬ا ش۽اریبکل۽امادنس۽ لڈ۽ونغلی۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف۽‪/۶‬ۻ‪۶۵‬‬
‫غمبر‬
‫ونف‪ :‬ا ش۽اریبکل۽ںیم۽فلیؤمکمْعلماءکم یک۽ہگج فلیومکمْخیارکم ےہ۽اؿٓ۽عمجم۽اسلؿادئ۽فلیومکمْعلماءکم ےہ۽اس۽ےئل۽عمجم۽اسلؿادئ۽ےس۽وحاہل۽‬
‫لقن۽ایک۽ےہ۽ (مٔری۽ادمح۽دیعس)‬
‫‪3‬۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ارللج۽نـس۽اوقلس۽مھ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۻۻ‬
‫‪Page 385 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫وا بنْماجۃْعنْعبداللْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬

‫تعاٰلْعنہْ وہُ ۽۔اس وک ۽اوبڈاؿڈ ۽اؿٓانب ۽امہج ۽ےن ۽رضحف ۽دبعاﷲ نب ۽رمع۽‬
‫وف ْالباب ْعن ْا بن ْعباس ْوعن ْعمرو ْا بن ْحارثْ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ۔اؿٓ ۽اس ۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫وعنْجنادةْا بنْامیۃْوعنْاّبْامامۃْالباھَلْریضْاللْ رضحف۽انب۽ابعس۽‪،‬۽رضحف۽رمعؿنب۽احٓف۽‪،‬رضحف۽انجڈہ۽نب۽اہیم۽‬
‫اؿٓ ۽رضحف ۽اوب۽اامہم۽لایلہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےس۽یھب۽دحمك۽‬
‫تعاٰلْعمھن۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫ؿی۽ےہ۔‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫منْامْقوماْوفمھیْاقرأْلکتابْاللْمنہْوْاعلمْ‪،‬لمْ وج ۽یسک ۽وقس ۽یک۽اامطق ۽رکّ۽اؿٓ۽اُُ۽ںیم ۽ؿہ ۽صخش ۽وموجڈ ۽وہ۽وج۽اس۽‬
‫یزلْفْسقالْاٰلْیومْالِیامۃْ‪1١‬۔اخرجہْالعِیَلْعنْ ےس۽ٓلاڈہ۽اقٓی ۽غٕ ٓا ُ ۽ؿ ۽ڈی۽ملع۽ےہ۽ؿہ۽ایقطق ۽لک۽یتسپ۽ؿ ۽وخآی۽‬
‫ںیم۽ٓےہ۽اگ۔اس۽وک۽یلیقع۽ےن۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽لقن۽‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬ ‫ا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْ۔واللْ ٰ‬
‫ایک۽ےہ۔‬
‫‪۴۵‬۽ٓعیب۽االؿّل۽رشفی۽ۼ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۴‬ۺ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽الک۽دجسم۽ںیم۽ہشیمہ۽ےس۽اامطق۽ےک۽ؿاےطس۽نیعم۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽صخش۽اس۽ےس۽الضف۽یسک۽‬
‫رہش۽ےس۽ ٓا لا۽دنچ۽آ ڈویمُ۽ےن۽اچاہ۽ہک۽ہی۽صخش۽افلض۽ےہ۽اس۽ؿغك۽یک۽امنٓ۽یہی۽ڑپاھےئ۽‪،‬۽اامس۽دقمی۽ےس۽نُـاھچ۽ہک۽آ ف۽یک۽ااجٓف۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫اس۽ےن۽ااکنٓ۽ایک‪،‬۽رگم۽دنچ۽آ ڈویمُ۽ےن۽اس۽لئارٕ۽وک۽ڑھکا۽رکڈلا۽ہی۽ولگ۽اؿٓ۽لئارٕ۽اامس۽دقمی۽ےک۽ؤماجڈہ۽ڈآ۽وہےئ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اامس۽دقمی۽لثم۽طلغ۽وخاین۽غٕ ٓا ُ۽دحب۽ااسفڈ۽امنٓ۽دب۽ذمیبہ۽لثم۽ؿاہتیب۽ؿ۽ریغ۽دلقمی۽لا۽قسف۽فاہٖ۽امدنن۽رشاف۽ونیش۽ؿ۽ٓلا۽اکٓی۽وکیئ۽للخ۽ااسی۽ہن۽‬
‫وہ۽سج۽ےک۽لاًق۽اُےس۽اامس۽ئانلا۽رشى ًا۽ونممه۽وہ۽وت۽اس۽دجسم۽یک۽اامطق۽اُیس۽اک۽قح۽وہیت۽ےہ۽اس۽ےک۽وہےت۽ڈؿرسّ۽وک۽ارگہچ۽اُس۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽ؿ۽‬
‫لضف۽ٓکھيا۽وہ۽ےب۽اس۽یک۽ااجٓف۽ےک۽اامس۽اننب۽ئانلا۽رشى ًا۽لا۽دنسپلڈہ۽ؿ۽جال۽ف۽مکحِ۽دحمك۽ؿہقف۽ےہ‪،‬وضحف۽ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫الْیؤمنْالرجلْفْسلطانہْ‪ْ 2‬رواہْاحمدْومسلمْعنْ اامس۽دجسم۽یک۽وموجڈک ۽ںیم۽وکیئ۽ڈؿرساصخش۽اامطق۽ہن۽رکاےئ۽۔اس۽‬
‫دحمك ۽وک۽اامس۽ادمح۽اؿٓاامس۽ملسم۽ےن۽رضحف ۽اوب۽وعسمڈ ۽ٓیض۽اﷲ‬ ‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫اّبْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬

‫‪1‬۽اتکف۽ا ؽعفاء۽اریبکل۽۽رتہمج۽ربمن۽‪۹۶‬ۼ‪۴‬ء۽۽امثیہل۽نب۽اقعف۽وکیف۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميہ۽ریبؿف۽‪۶۸۸/۷‬‬

‫‪2‬۽حیحص۽ملسم۽لاف۽نم۽اقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵۶۹/۴‬‬
‫‪Page 386 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫من ْزارقوما ْفال ْیؤم م ْولیؤ ْم م ْرجل ْممھنْ وج۽صخش۽یسک۽وقس۽اک۽امہمُ۽ےہ۽ؿہ۽اُ۽یک۽اامطق۽ہن۽رکؿاےئ۽ہکلب۽‬
‫‪1‬رواہ ْاحمدْو ْابوداؤدْوالرتمذی ْوالنسائی ْعنْ اُس ۽وقس ۽ںیم ۽ےس ۽وکیئ ۽صخش ۽اُ ۽اک ۽اامس ۽ےنب۔ ۽اس ۽وک۽‬
‫ادمح‪،‬اوبڈاؿڈ‪،‬۽رتذمی۽اؿٓنسایئ۽ےن ۽رضحف ۽امکل ۽نب۽وحریف۽‬
‫مالكْا بنْالحویرثْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫صاحبْالؽیتْومثلہْامامْالمسجدْالراتبْاوٰلْ اصخق۽اخہن۽اؿٓ۽رقمٓ۽اامس۽دجسم۽اک۽اامطق۽رکؿالا۽ڈؿرسّ۽ولوگُ۽‬
‫ےس۽طلل ًؼا۽رتہب۽ےہ۽اخل(ف)‬ ‫باالْمامۃْمنْغیہْمطلِا‪2‬الخ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ای ْوان ْکان ْغیہ ْمن ْالحاضر ین ْمن ْھو ْاعلمْ ینعی۽ارگ۽ہچ۽احرضنی۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽صخش۽اس۽رھگ۽ؿاےل۽لا۽رقمٓ۽‬
‫رکڈہ۽اامس۽دجسم۽ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽اؿٓ۽اقٓی۽وہ۔(ف)‬ ‫واقرأمنہْ‪3‬۔ ْ‬
‫ س۽وصٓف۽طٌفضٖہ۽ںیم۽ارگ۽اس۽اامس۽دقمی۽ںیم۽اس۽مسق۽اک۽وکیئ۽للخ۽ہن۽اھت۽وت۽لالہبش۽لاؿفص۽اُس۽یک۽ضماتعن۽ےک۽اس۽لئارٕ۽اک۽اامس۽اننب۽‬
‫لاقح۽اےکس۽قح۽ںیم۽ڈضق۽ادنآی۽رکلا۽وہا۽اؿٓ۽ہی۽وخڈ۽اؿٓ۽ؿہ۽دنچ۽ ٓا ڈیم۽وہنجُ۽ےن۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽اےس۽اامس۽ئانلا۽صٍيالےئ۽رکاہق۽ؿ۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫اخمفل۽مکح۽رشتعی۽ ُہـےئ۔واللْسبحنہ‬
‫غم‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۺ‪:۸‬۽آ۽اتیس۽وپٓ۽ہلحم۽لاسم۽جنگ۽ ہلس۽وضحٓ۽ونٓ۽ااعلٓنیف۽اصخق۽ڈاس۽مہلظ۽ا غٍِ۽ۼ‪ٓ۴‬عیب۽االؿل۽رشفی۽ۼ‪۴۶۳‬رجہی‬
‫دخبطق۽نلعےئ۽رحبتمنی۽سمتلم۽ ُہـُ۽طيلًا۽وکیئ۽زلاک۽رمع۽اس۽یک۽ریتہ۽‪۴۶‬لا۽دوڈہ‪۴۷‬۽مٔس۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽غٕ ٓا ۽ُ۽رشفی۽ڑپاھ۽ےہ۽نکیل۽یھبک۽‬
‫امنٓ۽ںیہن۽ڑپاتھ۽اؿٓ۽لاؿوجڈ۽وہےن۽لصتم۽دجسم۽اکمُ۽ےک۽اھٹیب۽ٓاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ہعمج۽یک۽دصقًا۽ںیہن۽ڑپاتھ۽اؿٓ۽لالاغل۽ےہ۽اؿٓ۽اےنپ۽رھگ۽یک۽‬
‫وعٓف۽وک۽ےل۽رک۽ہلیم۽ونہڈ۽ںیم۽ےسیج۽ہک۽ہلیم۽ ُثًٍھ۽اؿٓ۽ہلیم۽ٓڈلا۽ؿریغہ۽ںیم۽اجلا۽ےہ‬

‫‪1‬۽ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽اامصۃ۽اسلامٔ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۻۻ‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽االامصۃ۽‪،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآ ‪،‬۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۶/۴‬‬
‫‪Page 387 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽وعٓںیت۽اُس۽رھگ۽یک۽ڈوھلالوپس۽ںیہ۽اؿٓ۽رپشتس۽ٓمسِ۽ونہڈ۽یک۽رکیت۽ںیہ۽‪،‬اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽ارگ۽ااسی۽‬
‫۽امنٓ۽انجٓہ۽ڑپاھےئ۽وت۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽لاڈٓضق؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫زلاک ِ‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ارگ۽یف۽اولاعق۽اس۽ےک۽اہیُ۽یک۽وعٓاف۽ریغ۽جڈا۽وک۽وپیتج۽ںیہ۽ینعی۽خؾٌؼۃً۽ڈؿرسّ۽یک۽ابعڈف۽ہک۽رشک۽یقیقح۽ےہ(ہن۽رصف۽ؿہ۽ضعب۽‬
‫اعفل۽اہج ك۽ہک۽دحِقسف۽ؿگياہ۽ےس۽اجتمؿٓ۽ںیہن۽وگ۽الہِ۽دشتڈ۽اںیھن۽ئانس۽رشک۽ؿ۽رپشتس۽ریغ۽ریبعت۽رک ں)۽اؿٓ۽ؿہ۽اس۽‬ ‫ٓ ِ‬
‫وسس۽اجتیلہ۽لا۽ا ِ‬
‫رشک۽یقیقح۽رپ۽علطم۽اؿٓاس۽رپ۽ٓایض۽ےہ۽وت۽وخڈ۽اکرٕ۽ؿ دت۽ےہ۽فانْالرضاْبالکقرْکقر(ویکہکن۽رفک۽ےک۽شاھت۽ٓاضدنمی۽یھب۽‬
‫رفک۽ےہ۔ف)۽اس۽دقتری۽رپ ُ۽ؿہ۽لاغل۽وہ۽لالاغل۽یسک۽ےچب۽یک۽یھب۽وکیئ۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽حیحص۽ںیہن۽وہ یتک۽ہن۽اےکس۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنِٓانجٓہ۽اک۽‬
‫رٕص۽شاطق۽وہْفانْالکافرْلؼسْمنْاھلْالعبادةْاصال(ویکہکن۽اکرٕ۽ابعڈف۽اک۽ہٖزگ۽الہ۽ںیہن۽۔۽ف)۽اؿٓارگ۽اُ۽وعآف۽ےک۽‬
‫ااعفل۽دحِرفک۽لک۽ںیہن۽لا۽ںیہ۽رگم۽ہی۽اُ۽رپ۽ٓایض۽ںیہن۽وت۽املسمُ۽ےہ۽ س۽ارگ۽یف۽اولاعق۽لالاغل۽ےہ۽وت۽لا غٍِ۽یک۽امنٓ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽حیحص۽‬
‫ںیہن۽ارگ۽ہچ۽امنِٓانجٓہ۽یہ۽وہ‪،‬۽اہُ۽انجٓہ۽ںیم۽اامطق۽رکّ۽اگوت۽فاہ ًٖا۽امنٓ۽رٕص۽تلاہی۽یھت۽اڈا۽وہاجےئ۽ک ۽ہک۽وگ۽اؿٓؿُ۽یک۽امنٓ۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ ۽ہن ۽وہ ۽اس ۽یک ۽اینپ ۽وتہب ۽وت ۽وہیئگ ۽وقس ِؿ ۽رٕص ۽ےک ۽ےئل ۽ایس ۽دقٓ ۽سب ۽ےہ ۽ہک ۽امنِٓ۽انجٓہ ۽ںیم ۽امجًق ۽رشؿ ۽ںیہن ۽‪،‬ؿذہلا ۽اس ۽ںیم۽‬
‫وعٓف۽یک۽اامطق۽ےس۽یھب۽رٕص۽شاطق۽وہاجلا۽ےہ۔‬
‫ف ْالدرالمختارالیصح ْاقتداء ْرجل ْبامرأةْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک۽یسک۽ ڈ ۽اک۽یسک ۽وعٓف‪،‬جًٍی۽لا ۽ ورّْ۽یک۽‬
‫۽امنٓ۽انجٓہ۽یہ۽ویکُ۽ہن۽وہ۔(ف)‬
‫ادتقاء۽رکلا۽حیحص۽ںیہن‪،‬۽ارگہچ۽ؿہ ِ‬ ‫وخنثیْوصیبْمطلِاولوْجنازة‪1‬۔ ْ‬
‫اُیس۽ےک۽طالہ۽اانجلمٔ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫لوام ْبال ْطہارة ْوالِوم ْب ا ْاعیدت ْو ْبعکسہْ ارگ ۽اامس ۽ےن ۽ریغب ۽اہطٓف ۽ےک ۽امنٓ ۽ڑپاھیئ ۽اؿٓ ۽وقس ۽لااہطٓف ۽یھت ۽وت۽‬
‫امنٓ ۽وللایئ۽اجےئ۽ک ۽ارگ۽اس۽ےک۽مٔسکع۽وہ۽وت۽ںیہن۽اسیج۽ہک۽یسک۽‬ ‫ال کما ْلوامت ْامرأة ْولواٰمۃ ْلسِوط ْفرضہاْ‬
‫وعٓف۽ےن۽اامطق۽رکایئ۽وخاہ۽ؿہ۽وللڈی۽یہ۽وہ۽ویک۽ہکن۽صخش۽ؿادح۽ےس۽‬
‫بواحد‪2‬۔ ْ‬
‫رٕص۽شاطق۽وہایگ(ف)‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽ا۽الامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽‪۷/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلمٔ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽‪۴۵۴/۴‬‬
‫‪Page 388 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قالْاالمامْاالسرتوشینْفْکتابْاحکامْالصغارْ اامس۽ارتسؿم ی۽ےن۽اتکف۽االاکحس۽ا ؽغآ۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ۽ہک۽‬
‫الصیب ْاذاغسل ْالمیت ْجاز‪ْ 1‬اھ ْای ْیسِط ْبہْ وذّہ۽ارگ۽یسک۽تیم۽وک۽لسغ۽ڈّ۽وت۽اجمٔ۽اھ۽ینعی۽اس۽ےس۽ؿوجف۽‬
‫الوجوبْفسِوطْالوجوبْبصالتہْعَلْالمیتْاوٰلْ شاطق ۽وہاجےئ ۽اگ ۽ذہلا ۽تّیم ۽رپ ۽ ورّْ ۽یک ۽امنٓےس ۽ؿوجف ۽امنٓ۽‬
‫۽امنٓ ۽انجٓہ ُ۽ڈاع ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لاغل۽‬
‫رطبقیِ ۽اؿیٰل ۽شاطق ۽وہاجےئ ۽اگ ۽ویکہکن ِ‬
‫و‬ ‫الن اْدعاءْوھواقربْلالجابۃْمنْالمکلقنی۔ ْ‬
‫ر‬
‫ولوگُ۽یک۽ ق۽ ّْ۽یک ُ۽ڈاع۽دلجی۽وبقل۽وہیت۽ےہ۔(ف)‬ ‫سٍ‬ ‫ٍ‬‫ل‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ْالقتاویْ‪،‬سِوطہاْبقعلہْ نکیل۽ااکحس۽ںیم۽اجعم۽ااتفلؿٰی۽ےس۽وقنمل۽ےہ۽ہک۽ ورّْ۽ےک۽امنٓ۽‬
‫ٰ‬ ‫نِلْاالحکامْعنْجا مع‬
‫کردالسالمْ‪ْ 2‬اھْوتمامْتحِیِہْفیہْمنْاالمامۃْ انجٓہ۽ڑپاھےن۽ےس۽اس۽اک۽وقسؿ۽وہاجلا۽ےہ۽اسیج۽ہک۽وذّہ۽ارگاشالس۽اک۽‬
‫وجاف۽ڈّ۽وت۽اس۽ےک۽شالس۽اک۽وجاف۽ڈانی۽ڈٓضق۽ےہ۽اھ۽اؿٓ۽اس۽‬ ‫ومنْالجنائز۔ ْ‬
‫م‬
‫لآّ ۽ںیم ۽امتس ۽قیقحت ۽لاف ۽االام ۽صۃ ۽اؿٓلاف ۽اانجل ٔ ۽ںیم۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽لاغل۽ےہ۽وت۽ہٖ۽امنٓ۽اہیُ۽لک۽ہک۽رٕاضئ۽مًزگاہن۽یھب۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽وہ۽وتاجںیئ۽ےگ۽ہک۽ڈآیھ۽ومھچن۽رشؿ۽تحصِ۽اامطق۽ںیہن۽‬
‫ولبه۽ڈٓاکٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽وہظٓ۽ ٓا لآ۽لثم۽اخيالس۽ؿریغہ۽ےس۽زلوکُ۽ںیم۽لآہ‪۴۵‬۽مٔس۽یک۽رمع۽ےس۽نکمم۽نکیل۽ہکبج ُ۽ؿہ۽لآک۽ا ػلٰـ۽ہ۽اؿٓ۽لال۽‬
‫لاؿلی۽لآک۽ہعمج۽ےہ۽اؿٓ۽ےب۽ذعٓ۽حیحص۽رتک۽دجسم۽اؿٓ۽ونہڈ۽ےک۽ولیمُ۽ںیم۽اجےن۽اؿٓاینپ۽وعٓاف۽وک۽ےلاجےن۽اک۽اعڈی۽ےہ۽وت۽وبوجہ۽‬
‫ریثک۽افقس۽ےہ۽ہک۽اُ۽ںیم۽ہٖ۽ا ۽قسف۽ےک۽ےئل۽اکیف۽‪،‬۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓرکمؿہ۽ےہ۽ہک۽ڑپیھ۽اجےئ۽وت۽رشى ًا۽اس۽اک۽ااعڈہ۽ولطمف۽۔‬
‫لماْصرحوبہْمنْکراھۃْالصلٰوةْخلفْالقاسقْوانْ اسیج۽ہک۽اہقف۽ےن۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽ہک۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫کل ْصلٰوة ْادیت ْمع ْکراھۃ ْفان ا ْتعاد ْوجوبا ْلوْ امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬اؿٓ۽ہٖ ُ۽ؿہ۽امنٓوج۽رکاہق۽ےک۽شاھت۽اڈا۽یک۽اجےئ۽وت۽‬
‫تحریمۃ ْوندبا ْلوتزنی ۃ ْوقداختارالمحِقْ رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽اس ۽اکوللالا ۽ؿاخق ۽اؿٓ ۽زنتیہی ۽یک۽‬
‫وصٓف ۽ںیم ۽وللالا ۽بحتسم ۽ےہ ۽اؿٓ۽ققحم ۽یبلح ۽ےن ۽ادتقاءِ ۽افقس۽‬
‫الحلیب ْکراھۃ ْالتحریم ْف ْالقاسق ْوھو ْقضیۃْ‬
‫ےک ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہےن ۽وک ۽اتخمٓ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ ۽اؿٓیہی ۽ڈلیل ۽اک۽‬
‫الدلیلْالسیماْاذکان ْ‬
‫۽وصخطا۽ہکبج‬
‫ً‬ ‫ےہ‬ ‫۽‬‫اض‬ ‫اقت‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلمٔ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۹۷۴/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلمٔ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۹۷۴/۴‬‬
‫‪Page 389 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿہ۽افقس۽صلعِ۽وہ۔(ف)‬ ‫معلنا۔ ْ‬
‫۽امنٓ ۽انجٓہ ۽ںیم ۽اےس ۽اامس ۽رکلا ۽اؿٓ ۽یھب ۽ٓلاڈہ ۽ویعمف ۽ہک ۽ہی ۽امنٓ ۽رغبص ُ۽ڈاع ۽ؿ ۽افشًق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽افقس ۽وک ۽افشًق ۽ےک ۽ےئل ۽ادقس۽‬
‫اؿٓ ِ‬
‫رکلاحماغك ۽‪،‬لامہ۽ارگ۽ڑپاھ۽ےئ۽اگ۽وت۽وجآِ۽امنٓ ۽ؿوقسؿ۽رٕص ۽ںیم۽کالس۽ںیہن ۽کماْالْیخیف(اسیج۽ہک ۽یفخم۽ںیہن ۽ےہ۽۔ ۽ف)۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلمْبالصوابْ۔‬
‫ٰ‬
‫ۺ‪ٓ۵‬عیب۽االؿل۽رشفی۽ۼ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶‬ۺ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽سج۽ےن۽اامس۽ےک۽شاھت۽ھچک۽ٓںیتعک۽ہن۽لاںیئ۽دعب۽شالس۽اامس ُ۽ؿہ۽اینپ۽ٓاعکف۽لاہیق۽اڈا۽‬
‫رکلا۽ےہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽یسک۽ےن۽اس۽یک۽ادتقا۽یک۽وت۽اس۽ادتقا۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہن۔فْتنویراالبصارْالمسبوقْمنقردْفیماْیِضیہْاالفْاربعْالیجوزْاالقتداءْبہْ‪(1‬ونتری ۽االاصبٓ ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫وبسمط۽رفنمڈ ۽ےہ۽اس۽امنٓ ۽ںیم۽ہک ۽اضق۽رکلا ۽ےہ۽ینعی۽ؿہ۽امنٓ ۽وج۽اامس۽ےک۽شاھت۽ںیہن۽یلم۽اس ۽ےک ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم۽رفنمڈےہ۽رگم۽اچٓ۽‬
‫ولئسمُ۽ںیم۽ہک۽ؿہ۽لثم۽دتقمی۽ےک۽اؿّل۽ہلئسم۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ادتقاء۽اجمٔ۽ںیہن۽(ف)واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫مکی۽امجڈی۽اال ری۽ۼ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪۷‬ۺ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽طُـڈ ۽وخٓ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ؟۽اؿٓ ۽اےس۽اامس۽رقمٓ ۽رکلا ۽اچےئہ۽لا ۽ںیہن۽؟۽‬
‫بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫وسڈ۽وخٓ۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لاصق۽ؿ۽رکمؿہ۽ارگ۽ڑپھ۽یل۽وت۽ریھپی۽اجےئ۽ارگ۽ہچ۽دمف۽زگٓ۽یکچ۽وہ‪،‬۽ؿذہلا۽اےس۽ہٖ۽زگاامس۽‬
‫ہن۽ایک۽اجےئ۽اہجُ۽اامطق۽رکلا۽وہ۽رشبؿ۽دقٓف۽زعمؿل۽رکےک۽اامس۽یقتم۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽ارقلا ٔہ۽رقمٓ۽رک ں‪،‬ارگ۽دقٓف۽ہن۽لاںیئ۽وت۽‬
‫ہعمج ۽ےک ۽ےئل ۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم ۽اجںیئ۽وییہن ۽مًزگاہن۽ںیم ۽وخاہ ۽اینپ ۽ڈؿرسی ۽امجًق ۽ںیہی ۽رکںیل ۽۔ ۽ریغصی ۽ںیم۽‪:‬یکرہْتِدیمْ‬
‫القاسقْکراھۃْتحریم‪2‬۽(افقس۽یک۽دقتمی۽(ینعی۽اامطق)۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔ف) ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتریاالاصبٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۴‬ۻ‬
‫غم‬
‫‪2‬۽ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ابمخق۽االامطق۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص۽‪۵۹۵‬‬
‫‪Page 390 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫کرہ ْامامۃ ْالقاسق ْالعالم ْلعدم ْاھتما ْمہْ افقس۽اعمل۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ڈنی۽یک۽اابته۽اک۽اامتہس۽ںیہن۽‬
‫رکلا ۽ذہلا ۽رشى ًا ۽اس۽یک ۽لڈلیل ۽ؿاخق ۽ےہ۽ س ۽اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽دقتمی۽‬ ‫ی‬
‫بالد نْفتجبْاھانتہْشرعاْفالیعظمْبتِدیمہْ‬
‫یک۽وصٓف۽ںیم۽اس۽یک۽میظعت۽ڈٓضق۽ںیہن۽خق۽اس۽اک۽ٓؿانک۽ڈمرآ۽وہ۽‬
‫لالمامۃ ْواذا ْتعذر ْمنعہ ْینتِل ْعنہ ْاٰل ْغیْ‬
‫وت ۽اےسی ۽رضحاف ۽وک۽ہعمج ۽ؿریغہ۽ےک ۽ےئل ۽ڈؿرسی ۽دجسم۽ںیم ۽ےلچ ۽اجلا۽‬
‫اچےئہ۔(ف)‬
‫مسجدْللجمعۃْوغیھاْ‪1‬۔ ْ‬

‫قزلاؿہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫تبعْفیہْالزیلیعْومقادہْکونْالکراھۃْفْالقاسقْ ٓللبی۽ےن۽اس۽ںیم۽ایس۽اک۽اابته۽ایک۽اس۽اک۽افمڈہی۽ےہ۽ہک۽افقس۽ےک۽‬
‫اامس۽وہےن۽ںیم۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫تحریمیۃْ‪2‬۔ ْ‬
‫احہیش۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫نعنً‬
‫ف ْتِدیمہ ْتعظیمہ ْوقد ْوجب ْعلمھی ْاھانتہْ افقس ۽یک ۽دقتمی ۽ںیم اس ۽یک ۽ ش۽ےہ ۽احالہکن ۽رشى ًا ۽اس ۽یک۽‬
‫شرعاْومقادھذاْکراھۃْالتحریمْفْتِدیمہْ‪3‬اھْ ااہمك ۽اُ ۽رپ۽الٓس۽ےہ‪،‬۽ہی۽لاف ۽اس۽رپ۽ڈال۽ےہ۽ہک۽افقس۽یک۽‬
‫‪٣‬‬
‫دقتمی۽رکمؿہ۽ِ۽رحتہمی۽ےہ۽اھ۽اوبوعسمڈ(ف)‬ ‫ابوْمسعود۔ ْ‬
‫ریبکی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لوْاستویافْالعلمْوالصالحْواحدْھماْ ْاقرأْفِدْمواْ ارگڈؿ‪۵‬۽صخش۽ملع۽ؿطالچ۽ںیم۽مٔامٔ۽وہُ ۽رگم۽الک۽اصخ ِق ۽وجتلڈ ۽وہ۽‬
‫االخراساؤاْوالْیاثمونْفاالساءْةْلرتكْالسنۃْوْعدمْ وتارگ۽ڈؿرسّ۽وک۽اامس۽ئانایل۽وت۽ؿہ۽اشاء۽ف ۽ےک۽ بکت۽وہےئ۽اہتبل۽‬
‫االثمْلعدمْتركْالواجبْالن مْقدْموارجالْصالحاْ گياہگآ۽ہن۽وہُ۽ےگ۔اشاء۽ف۽رتک۽شٍّق۽ےک۽شٍق۽ےہ۽اؿٓ۽دعسِ۽گياہ۽‬
‫دعس۽رتک۽ؿاخق ۽یک۽ؿہج ۽ےس۽ےہ۽ویکہکن۽اوہـُ۽ےن۽الک۽اصحل۽‬
‫کذافْفتاویْالحجۃْوْفیہْاشارةْاٰلْان مْلوْقدمواْ‬
‫صخش ۽وک ۽اامس ۽ئانلا‪،‬اتفؿٰی ۽حذہ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ‪ ،‬۽ایس ۽ںیم ۽اس۽‬
‫فاسِاْیاْثمونْبناءْعَلْانْکرھۃْتِدیمہْکراھۃْ ْ‬
‫رطف۽اشآہ۽یھب۽ےہ۽ہک۽اوہـُ۽ےن۽یسک‬

‫‪1‬۽ ایق۽ا فالچ۽عم۽احہیش۽ا مزلاؿی۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽ص‪۴۹۸‬‬

‫‪2‬۽احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ارملایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽ص‪۴۹۸‬‬
‫‪3‬۽احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ااتخملٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈٓارعملفۃریبؿف ‪۵۷۶/۴ ،‬‬
‫‪Page 391 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تحریم ْلعدم ْاعؾنائہ ْباموردینہ ْوتسا ْھلہ ْفْ افقس۽وک۽ادقس۽رکڈلا۽وت۽گياہگآ۽وہُگْ۽اس۽ئان۽رپ۽ہک۽افقس۽اک۽ادقس۽‬
‫االیتان ْبلوازمہ ْفال ْیبعدمنہ ْاالخالل ْببعضْ رکلا۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ا ِ‬
‫ومٓ۽ڈنی۽یک۽رپؿاہ۽ںیہن۽رکلا۽اؿٓ۽‬
‫شروط ْالصلوة ْوفعل ْماینافی ا ْبل ْھو ْالغالبْ ڈنی ۽ےک ۽ولآامف ۽رپ ۽لمع ۽رکےن ۽ےس ۽نسالہ ۽مٔاتت ۽ےہ ۽ذہلا ۽اس۽‬
‫ٰ‬
‫ےس۽دیعب۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽امنٓ۽ےک۽ضعب۽رشاطئ۽وفف۽رک۽ڈّ۽اؿٓ۽امنٓ۽‬
‫بالنظرْاٰلْفسِہْولذاْلمْتجزالصلوةْخلقہْاصالْ‬
‫ےک۽انمیف۽لمع۽رکّ۽ہکلب ۽اس۽ےک۽قسف۽ےک۽شیپِ۽رظن۽اغ ك۽‬
‫عند ْمالك ْوروایۃ ْعن ْاحمد ْ الخ ْوالل ْ ٰ‬
‫‪1‬‬
‫تعاٰلْ‬
‫م‬
‫امگُ۽یہی۽ےہ۽‪،‬یہی۽ؿہج۽ےہ۽ہک۽اامس ۽امکل۽اؿٓ۽الک۽ٓؿا ك۽ےک۽‬
‫اعلم ْ‬
‫اطمقب۽اامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ٓحمہا۽اﷲاعتیٰل۽ےک۽مٔڈلک۽افقس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽ػنغ ًا۽اجمٔ۽ںیہن۔اخل۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫وئسمہل۽ ٓا۽لایق۽گیب۽اصخق۽ٓاوپمٓی۽‪۷‬رفص۽‪۴۶۳۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۺ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽وک َ۽ڈٓ۽ںیم۽ینعی۽ڈؿ‪۵‬۽وتسونُ۽ےک۽چیب۽ںیم۽ڑھکا۽وہلا۽شیک۽ےہ؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫غ‬
‫ف ْمکروھات ْالصلوة ْمن ْردالمختار ْعن ْمعراجْ ٓڈا مزيآ ۽ےک ۽رکمؿاہف ۽ٰولص۽ہ ۽ںیم ۽رعماچ۽ادلآہی ۽ےک ۽لاف۽االامطق۽‬
‫الدریۃْبابْاالمامۃْاالصحْمارویْعنْاّبْحنیقہْ ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽ہک۽اامس۽اوب۽ہفینح۽ےس۽احص۽وطٓ۽رپ۽یہی۽ ؿی۽ےہ۽‬
‫ہک۽اامس۽ےک۽ڈؿوتسونُ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽ڑھکّ۽وہےن۽وک۽رکمؿہ۽اجاتن۽‬
‫انہْقالْا کرہْلالمامْانْیِومْبنیْالساریتنیْ‬
‫ُہـُ ۽(آ ےگ ۽لچ ۽رک ۽رٕاملا) ۽ویکہکن ۽ہی ۽لمعِ ۽اطّق ۽ےک ۽جالف ۽ےہ۽‬
‫(اٰلْقولہ)ْالنہْبخالفْعملْاالمۃْا ْنتیھ‪2‬۔ ْ‬
‫ا نتہی۽(ف)واللْ ٰ‬
‫سبحنہْتعاٰلْاعلم۔‬
‫‪۴۸‬۽امجڈی۽اال ری۽ۼ‪۴۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪۹‬ۺ‪ :۸‬آاُنیج۽وگاایلٓ۽ شلہمـولی۽وقعیف۽یلع۽اخُ۽‬
‫ایتفمُ ۽شٍّق ۽ؿامجًق ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ ۽لئالئ۽ہقف۽ےس۽ضحم۽لاؿافق۽اؿٓ ۽ہن۽وبعِٓ۽دحمك۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلع۽ےئ۽ڈنی۽ؿ ِ‬
‫ؿریسفت‪،‬لاؿوجڈ۽اُ۽اؿاصف۽ےک۽لالڈاللئ۽رشہیع۽ایبُ۽رکّ۽ہک۽وج۽ ڈ۽اینپ۽یب۽یب۽ےس۽غٕمك۽رکّ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽‪،‬وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ ‪ ،‬بلطم۽رکمؿاہف۽ا ػلٰـ۽ہ۽لصف۽یف۽االامصۃ۽۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪/۴ ،‬ۻۺ‪۷‬‬
‫‪Page 392 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽امنٓ۽اشعء۽لفقم۽رکّ۽اُس۽دجسم۽ںیم۽‬ ‫اؿٓ۽خق۽لک۽ہن۽اہنؿّ۽ومٓ ِڈ۽تنعل۽ےہ۽اؿٓ۽ےہک۽ہک۽وجصخش۽ڈٓؿآہ۽دجسم۽وک۽افحبتظِ۽دجسم۽دعب ِ‬
‫امنٓ ۽یعطق ۽رحاس ۽ےہ ُ۽ؿہ ۽ ٓا ڈیم ۽اسگنسٓ ۽ایک۽اجےئ ۽اؿٓریغب ۽ملع ۽ااحڈمك ۽ؿ ۽ریسفت ۽رتہمج ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم ۽رکّ ۽اؿٓ ۽رٕص ۽وک ۽شٍّق ۽اؿٓ ۽ؿاخق ۽وک۽‬
‫ح‬
‫بحتسم۽ایبُ۽رکےک۽ ُھـ ے۽وحاےل۽اتکف۽ےک۽ڈّ۽اؿٓ۽دعب۽وہےن۽امنٓ۽انجٓہ۽لآہ۽ڈؿس۽ریبکت۽لا چ۽وسنمہخ۽ےس۽امنٓ۽انجٓہ۽ڑپاھؿّ۽‬
‫اؿٓ۽لال۽ؿتیفق۽لئالئ۽ؿآاکُ۽امنٓ۽شیپ۽اامیم۽رکّ۽امنٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽اجمٔ۽وک۽لااجمٔ۽ےک۽ےہک۽اُس۽ےک۽قح۽صىُاؿٓ۽‬
‫اُس ۽ےک ۽دممؿاعمؿُ ۽ےک ۽قح ۽ںیم ۽رشى ًا ۽ایک ۽مکح ۽ےہ؟احکمواْللْبحوالۃْالکتاب ۽(اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽مکح ۽ایبُ ۽رکؿ ۽وحاہل ۽اتکف ۽ےک۽‬
‫شاھت۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓلڈ۽اجلہ۽‪،‬۽تخس۽رجی‪،‬ابیبک۽ےہ۔‬
‫ال‪:‬۽اس۽اکیلع۽االفالط۽انہک۽ہک۽وج۽اینپ۽یب۽یب۽ےس۽غٕمك۽رکّ۽خق۽لک۽ہن۽اہنےئ۽اعمڈ۽اﷲ ومٓ ِڈ۽تنعل۽ےہ۽رشتعیِ۽رہطمہ۽رپ۽تخس۽‬
‫او ر ْ‬
‫ّ‬
‫ارتفاےئ۽لالاک۽ےہ۽مکح۽رصف۽اس۽دقٓ۽ےہ۽ہک۽م ماْامکن(انتج۽دلجی۽نکمم۽وہ۔ف)۽اہنےن۽ںیم۽لیجعت۽دنمؿف۽ؿوبحمف۽ےہ۽‬
‫ارگ۽ہن۽اہنےئ۽وت۽ؿوض۽رکٓگ ے۽ہک۽اہجُ۽خٌق ۽وہلا ۽ےہ۽ؿاہُ۽رٕےتش۽ ٓا ےن۽ےس۽ارتحآ ۽رکےت۽ںیہ۽رگم۽لسغ۽ںیم۽لیجعت۽ہن۽رکےن۽‬
‫۽وفف۽امنٓ۽لا۽ڈوخل۽ؿغك۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ہن۽‬‫ؿاالاعمڈاﷲ ومٓ ِڈ۽تنعل۽وہلا۽ڈٓانکٓ۽رسّ۽ےس۽گياہگآ۽یھب۽ںیہن۽خق۽لک۽لاریخ۽لاً ِق ِ‬
‫وہ‪،‬۽وخڈ۽اصخق۽رشه۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽میلعتِ۽وجآ۽ےک۽ےئل۽ضعب۽اؿاقف۽ہکلب۽اخص۽اہبشےئ۽امہِ۽ابمٓک۽ٓاضمُ۽ںیم۽‬
‫حبص۽لک۽لاریخِ۽لسغ۽رٕامیئ۽ےہ۽ہک۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽اس۽لعف۽ےس۽اطّق۽وک۽ڈؿ‪۵‬۽ہلئسم۽فیفخت۽ؿٓحمق۽ولعمس۽‬
‫وہُ ۽الک ۽یہی ۽لسغ ۽ںیم ۽لیجعت ۽وگ ۽رتہب ۽ےہ ۽رپ ۽ؿاخق ۽ںیہن‪،‬امنٓ ۽لک ۽لاریخ ۽اک ۽اایتخٓ ۽ٓکھيا ۽ےہ ُ۽ڈؿرسّ ۽ہی ۽ہک ۽احب ك۽ِانجمك ۽حبص۽‬
‫رکےن۽ےس۽ٓؿّٓ۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽لا۽صقن۽ںیہن۽ ٓا لا۔ادمحؿاخبٓی۽ؿملسم۽ؿاس۽اوملنینم۽یدہقی۽ؿ۽اس۽اوملنینم۽اس۽ ہمل۽ٓیض۽اﷲ۽اعتیٰل۽‬
‫اہنع۽ےس۽ٓاؿی‪:‬‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْکان ْیصبحْ یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽(ضعب۽اؿاقف)۽امجه۽یک۽ؿہج۽‬
‫ان ْالنیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫جنباْمنْجماعْثمْیغؾسلْویصومْزادفْزاویۃْ ےس ۽یبنج ۽اح ك ۽ںیم ۽حبص ۽رکےت ۽رھپ ۽لسغ ۽رکےت ۽اؿٓ ۽ٓؿٓہ۽‬
‫ٓےتھک۽ےھت‪،‬۽الک۽ٓؿامك۽ںیم۽ٓاضمُ۽اک۽یھب۽ااضہف۽ےہ۔(ف)‬ ‫فْرمضاْنْ‪1‬۔ ْ‬

‫نؽً‬
‫‪1‬۽حیحص۽اخبٓی۽لاف۽ااصلمئ۽ ح۽ابنج۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۴‬ۻ‪،۵۸‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ظذۃ۽وصس۽نم۽فلو۽نیلع۽ارجفل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‬
‫‪،۶۸۷/۴‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ ؿی۽نع۽اعہشئ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۶۴۶/۵‬‬
‫‪Page 393 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لا ۽م ًيا ۽ؿ ۽لا يًا‪:‬ہلئسم۽دجسم۽ںیم۽جڈا ۽ؿٓوسل۽رپ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ارتفااؿٓ ۽ےئک۽‪،‬الک۽ہی۽ہک۽اس۽دجسم۽ںیم۽امنٓ ۽رحاس۽‪،‬۽ڈؿرسا ۽ہی۽ہک۽ؿہ۽ ٓا ڈیم۽اسگنسٓ۽‬
‫ایکاجےئ۔۽ےلہپ۽ارتفا۽ےس۽ؿہ۽اُُ۽ولوگُ۽ںیم۽ڈالخ۽وہا۽ںیہنج۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫اُس۽ےس۽مٔھ۽رک۽فامل۽وکُ۽وج۽جڈا۽یک۽دجسمؿُ۽وک۽اُ۽ںیم۽لاڈ۽اغہی۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫وہےن۽ےس۽ٓؿےک۽اؿٓ۽اُ۽یک۽ؿریاین۽ںیم۽وکشش۽رکّ۔(ف)‬ ‫‪1   ‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ڈؿرسّ۽ےس۽ؿہ۽ےب۽گياہ۽ملسم۽ےک۽لاقح۽لتق۽اک۽وتفی۽ڈےنی۽ؿاال۽وہا‪،‬نلعء۽اصف۽ااجٓف۽ڈےتی۽ںیہ۽ہک۽احخق۽ےک۽ؿغك۽ریغ۽اؿاقف۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽افحتظ۽ےک۽ےئل۽ڈٓؿآہ۽دجسم۽دنب۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۔‬
‫کرہ ْخلق ْالباب ْالمسجد ْااللخوف ْعَل ْمتاعہ ْبہ ْیقیتْ دجسم۽ےک۽شاامُ۽وکدوٓی۽ےس۽وفحمؿ۽رکےن ۽ےک۽ےئل۽دجسم۽وک۽دنب۽ٓانھک۽اجمٔ۽‬
‫‪2‬درمختار۔ھذاْھوالصحیحْ‪3‬تبینیْالحِائقْوالمسألۃْفْ ےہ ۽ؿٓہن ۽لال ۽رضؿٓف ۽دجسم ۽وک ۽دنب ۽ٓانھک ۽رکمؿہ ۽ےہ۔ ۽ایس ۽رپ ۽ ٰ‬
‫وتفی۽‬
‫ےہ۔ڈٓاتخمٓ(ف)یہی۽حیحص۽ےہ‪،‬۽نییبت۽اغزؼاقئ۔ اؿٓ۽ہی۽ہلئسم۽حتف۽‪،‬رحب۽‪،‬رہن۽‬ ‫القتحْوالبحرْوالن رْوْغیھاْعامۃْکتبْالمذہب۔ ْ ْ‬
‫اؿٓ۽ڈبرگ۽وہشمٓ۽بتک۽ںیم۽وییہن۽ذموکٓ۽ےہ۔(ف)‬
‫۽وصخطا۽اؿاقف۽ِ۽امنٓ۽ںیم۽دنب۽رکلا۽ونممه۽اؿٓ۽دنب۽رکےنؿاال۽گياہگآ۽رگم۽ہن۽ااسی۽ہک۽اسگنسٓ۽رکےن۽ےک۽اقلل‪،‬اؿٓ۽‬
‫اہُ۽ےب۽احخق۽لا۽ریغ۽ؿغك۽احخق ً‬
‫سبحنْالل!۽اُس۽ےن۽وت۽الک۽آ ڈھ۽ؿغك۽ڈٓؿآہ۽دنب۽ایک۽ہی۽ہشیمہ۽وک۽اغیت۽ےٹک۽ڈہات۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫ك۽افہشح۽ڈےئھکی۽ہک۽اُس۽دجسم۽ںیم۽امنٓ۽رحاس۽۔ ٰ‬
‫ہی۽تخس۽اہج ِ‬
‫اسگنسٓ۽رکےن۽ےک۽اقلل۽وہا۽ہی۽زک۽زسا۽ےک۽القئ۽وہاگ۔‬
‫ٓانغ ًا‪:‬۽ےب۽ملع۽رتہمج۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ںیم۽ڈلخ۽ڈانی۽گياہ۽ریبکہ۽ےہ‪،‬۽وخڈغٕ ٓا ُ۽دیجم۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫لا ۽مت ۽اﷲ ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽ؿہ ۽لاف ۽ےتہک ۽وہ ۽وج ۽مت ۽ںیہن۽‬ ‫‪4‬۔‬
‫اجےتن۔(ف)‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫منْقالْفْالِر ٰانْبغیْعلمْفلیؾبوأْمِعدہْمن ْ وج۽ریغب۽ملع۽ےک۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽ٓلاُ۽وھکےل۽ؿہ۽اانپ۽رھگ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۷/۵‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـ۽ہ۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۼ‬
‫‪3‬۽نییبت۽اغزؼاقئ۽لصف۽رکہ۽اابقتسل۽ا ؾيلۃ۽لارفلچ۽اخل۽وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽اربکلی۽االثارلۃ۽وبالط۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۴۹‬‬
‫‪4‬۽ارقل ٓا ُ ‪۳/۵‬ۻ‬
‫‪Page 394 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫حہً‬
‫ّش ۽ںیم ۽ئانےل۔اےس ۽رتذمی ۽ےن ۽رضحف ۽دبعاﷲ نب ۽ابعس۽‬ ‫النار‪1‬۔ْرواہْالرتمذیْوصححہْعنْا بنْعباسْریضْ‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽رکےک۽حیحص۽غٕآ۽ڈلا۽۔‬ ‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫اخط ًسا ۽‪،‬شاڈ ًشا‪،‬شانغ ًا‪ :‬ےب ۽ےھجمس ۽نُـےھج ۽لئالئ ۽رشہیع ۽ںیم ۽دماجلق ۽رکلا ۽طلغ ۽شلـ ۽وج ۽طيہ ۽رپ ۽ ٓا لا ۽رٕص ۽وک ۽شٍّق‪ ،‬۽ؿاخق ۽وک ۽بحتسم‪،‬۽‬
‫لااجمٔ۽وک۽اجمٔاتب۽ڈانی۽یھب۽گياہ۽ میظ۽ےہ۔۽دحمك۽رشفی۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫اجرؤکم ْعَل ْالقؾیا ْاجرؤکم ْعَل ْالنار ْ‪2٢‬۔اخرجہْ وج۽مت۽ںیم۽وتفی۽رپ۽ٓلاڈہ۽ابیبک۽ےہ۽آ شت۽ڈؿٓچ۽رپ۽ٓلاڈہ۽رجی۽ےہ۽اس۽‬
‫وک۽ڈآیم۽ےن۽دیبعاﷲ نب۽ایب۽رفعج۽ےس۽ شلًا۽ڈرک۽ایک۽ےہ۔‬ ‫الداریمْعنْعؽیداللْبنْاّبْجعقرْمرسال۔ ْ‬
‫ح‬
‫لاط ًيا۽لا۽ضغ ًا۽اعرشًااتکوبُ۽ےک۽ ُھـ ے۽وحاےل۽ڈانی۽ذکف۽ؿ۽ارتفاء۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽نلعء۽رپ۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽ا ِ‬
‫ومٓ۽ڈنی۽ںیم‪،‬۽ہی۽ضق۽تخس۽گياہ۽ںیہ۽‬
‫‪،‬لئالئ۽ںیم۽نلعء۽رپا۽رتفاء۽‪،‬رشه۽رپ۽ارتفاء۽اؿٓ۽رشه۽رپ۽ارتفاء۽جڈا۽رپ۽ارتفاء۽۔‬
‫و‬
‫آشاڈ ۽ٓلّاین ۽ےہ ۽اؿٓہن ۽وہک ۽اےس ۽وج ۽ مھآی ۽ٓلاںین ۽وھجف ۽ایبُ۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫رکیت ۽ںیہ ۽ہی ۽جالل ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽رحاس ۽ےہ ۽ہک ۽اﷲ اعتیٰل ۽رپ ۽وھجف۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫و‬
‫لادنوھ۽‪،‬ےب۽كش۽وج۽اﷲ اعتیٰل۽رپ۽وھجف۽لادنےتھ۽ںیہ۽اُ۽اک۽ ھال۽‬
‫‪3  ‬۔ ْ‬
‫ہن۽وہاگ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽انجٓہ۽یک۽خق۽الک۽لآ۽وہیکچ۽وت۽امہّٓ۽نلعےئ۽رکاس۽ےک۽مٔڈلک۽اس۽اک۽ااعڈہ۽اجمٔ۽ںیہن۽رگم۽ہی۽ہک۽اصخ ِق۽قح۽ینعی۽ؿیل۽تّیم۽ےک۽‬
‫ےب۽اڈُ۽ڈ مٌْ۽اعس۽ولوگُ۽ےس۽یسک۽ےن۽ڑپاھ۽ڈی۽اؿٓ۽ؿیل۽رشلک۽ہن۽ ُہـا۽وت۽اُےس۽ااعڈہ۽اک۽اایتخٓ۽ےہ۽رھپ۽یھب۽وج۽ےلہپ۽ڑپھ۽ےکچ۽اف۽ہن۽ںیلم۽‬
‫ہک۽اس۽یک۽رکتآ۽رشمؿه۽ںیہن۔‬
‫ف ْالدرالمختار ْفان ْصَل ْغیالوٰل ْممن ْلؼس ْلہْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽امنِٓ۽انجٓہ۽ؿیل۽ےک۽ىالؿہ۽یسک۽اےسی۽صخش۽‬
‫حقْالتِدمْعَلْالوٰلْولمْیتابعہْالوٰلْاعادْولوْ ےن۽ڑپاھ۽ڈی۽سج۽وک۽ؿیل۽رپ۽ادقس۽وہےن۽اک۽قح۽ہن۽اھت۽اؿٓ۽ؿیل۽ےن۽‬
‫عَلْقربہْانْشاءْالجلْحِہْالالسِاطْالقرض ْ اس ۽یک ۽اتمتعب ۽ہن ۽یک ۽وت ۽ؿیل ۽ارگ ۽اچےہ ۽وت ۽ربق ۽رپ ۽یھب ۽ااعڈہ ۽رکاتکس۽‬
‫ےہ۽ہی۽ااعڈہ۽اس۽ےک‬

‫‪1‬۽اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽اذلی۽نفضٖ۽ارقل ٓا ُ۽مٔا ٔہی۽وبطمہع۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪/۵‬ۼ‪۴۴‬‬

‫‪2‬۽ننس۽ادلآیم۽لاف۽ا فٍياؿامہیف۽نم۽ا سڈہ۽وبطمہع۽رشن۽اۃنسل۽اتلمُ۽‪۸۶/۴‬‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۹/۴۹‬‬
‫‪Page 395 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ولذاْقلنا لؼسْلمنْصَلْعلی اْانْیعیدْمعْالوٰلْ اےنپ۽قح۽یک۽ؿہج۽ےس ۽ےہ ۽ہن۽ہک۽ااقس ِؿ۽رٕص ۽ےک۽ےئل۽۔ایس۽ؿہج۽ےس۽‬
‫الن ْتکرارھا ْغی ْمشرو ع ْوان ْصَل ْمن ْلہ ْحقْ مہ۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽سج۽ےن۽ےلہپ۽انجٓہ۽ڑپھ۽ایل۽وہ۽ؿہ۽ؿیل۽ےک۽شاھت۽ااعڈہ۽‬
‫ہن۽رکّ۽ویکہکن۽انجٓہ۽اک۽رکتآ ۽رشمؿه۽ںیہن۔۽ارگ۽انجٓہ۽یسک۽اےسی۽‬
‫التِدمْاوْمنْلؼسْلہْحقْالتِدمْوتابعہْالوٰلْ‬
‫صخش ۽ےن ۽ڑپاھ ۽لا ۽سج ۽وک ۽ؿیل ۽رپ ۽قح ۽دقتس ۽اھت(طيلًا ۽اقیض ۽لا ۽لامك ۽لا۽‬
‫اامس۽دجسم)۽لا۽اس۽صخش۽ےن۽ڑپاھ۽ڈلا۽سج۽وکؿیل۽رپ۽قح۽دقت۽س۽ہن۽اھت۽رگم۽‬
‫الیعیدوان ْصَل ْالوٰل ْبحق ْبان ْلم ْیحضر ْمنْ‬
‫ؿیل ۽ےن ۽رشتک ۽رکیل ۽وت۽رھپ۽انجٓہ ۽اک ۽ااعڈہ۽ںیہن ۽ایکاجاتکس ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ؿیل۽‬ ‫یِدمْعلیہْالیصَلْغیہْبعدہْ‪1‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫ےن۽اےنپ۽ااقحتسط۽ےک۽ومبخق۽انجٓہ۽ڑپاھلا۽لا ں۽وطٓ۽رپ۽ؿاہُ۽اؿٓ۽وکیئ۽‬
‫اصخق۽قح۽دقتس۽ںیہن۽اھت۽وت۽اس۽ےک۽دعب۽وکیئ۽ڈؿلآہ۽انجٓہ۽ںیہن۽ڑپھ۽‬
‫اتکس۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬
‫اؿٓ۽لا چ۽ریبکت ں۽وت۽امہّٓ۽ا ہم۽ہکلب۽ا ہم۽آہعب۽ہکلب۽وہمجٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽وسنمچ۽ںیہ۽ہکلب۽اامس۽اوب۽رمع۽ویفس۽نب۽دبعاربلامیکل۽ےن۽‬
‫رٕاملا ۽اچٓ ۽رپ ۽اامجه ۽دقعنم ۽وہایگ ۽ؿ ۽ذہلا ۽امہّٓ ۽نلعء ۽رکاس ۽مکح ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ہک ۽اامس ۽لاوچن ں ۽ریبکت ۽ےہک ۽وت ۽دتقمی ۽ہٖ ۽زگ ۽شاھت ۽ہن ۽ڈ ں۽‬
‫اخومس ۽ڑھکّ ۽ٓںیہ ۽‪ ،‬۽یہی۽حیحص ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽ضعب ۽ٓؿالاف ۽ںیم ۽وت ۽اہیُ ۽لک ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ریبکت ۽مجنپ ۽ےہک ۽وت ۽ہی ۽شالس ۽ریھپ ۽ڈ ں ۽ہک ۽اابته۽‬
‫وسنمچ۽اک۽ٓڈ۽وخف۽ؿاحض۽وہاجےئ۔‬
‫فْالدرالمختارْلوْکربامامْخامسالمْیؾبعْالنہْ ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽دتقمی۽ےک۽اامس۽ےن۽لاوچن ں۽ریبکت۽یہک۽وت ُ۽ؿہ۽‬
‫منسوخْفیمکثْالمؤتمْحیتْیسلمْمعہْاذاسلمْ اامس ۽یک ۽اابته ۽ہن ۽رکّ ۽ویکہکن ۽ہی ۽وسنمچ ۽ےہ ۽ س ۽دتقمی ۽رہھٹا۽‬
‫ٓےہ۽اؿٓ۽اامس۽ےک۽شاھت۽شالس۽ریھپّ‪،‬۽ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہ۔(ف)‬ ‫بہْیقیت۔‪ْ ْ2‬‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫وروی ْعن ْاالمام ْانہ ْیسلم ْللحال ْوال ْینتظرْ اامس۽امظع۽ےس۽ہی۽یھب۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽دتقمی۽یف۽اوفلٓ۽شالس۽ہہک۽‬
‫ُک‬
‫ڈّ۽اامس۽اک۽ا ماظٓ۽وہکّٔ۽لاہک۽ ھلی۽اخمتفل۽وہاجےئ۽ؿ(ف)‬ ‫تحِیِاْللمخالق‪٣‬ہ‪3‬ط۔ ْ‬
‫ٓلڈ۽ہک۽ہی۽رحتک۽یھب۽ؿیہ۽لہج۽ؿ۽رجا ٔف۽ےہ۽لا۽ریغ۽دلقمی۽یک۽ ٓا تف۽ؿ۽تلع۽۔رہب۽احل۽اس۽ےک۽اوقال۽ذموکٓہ۽وسال‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلٓہ ‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪۴۵۶/۴ ،‬‬

‫‪2‬۽ ُڈٓاتخمٓ۽لاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلٓہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيآیئ۽ڈیلہ۽‪۴۵۵/۴‬‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآلاف۽ٰولص۽ہ۽اانجلٓہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۹۷۸/۴‬‬
‫‪Page 396 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شادہ۽دعل۽ہک۽ؿہ۽افقس۽ؿ۽ابیبک۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽لاصق۽ؿ۽ راف۽وہیت۽ےہ۔‬
‫صرح ْبہ ْف ْالغنیۃ ْشرح ْالمنیۃ ْوالیہ ْاشار ْفْ ىٍيہ ۽رشچ ۽صٍيہ ۽ںیم ۽اس ۽رپ ۽رصتحی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ایس ۽یک ۽رطف ۽اتفؿی۽‬
‫غ‬
‫فتاوی ْالحجۃ ْوربما ْجنح ْالیہ ْف ْردالمحتارْ اہجحل۽ںیم۽اشآہ۽ےہ۽اؿٓ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ایس۽یک۽رطف۽طيالُ۽ےہ‪،‬۽‬
‫ً‬
‫واوضحناہ ْف ْرسالؾنا ْالنیھ ْاال کید ْعن ْالصلوةْ اؿٓ ۽مہ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽ؿاضخق ۽اےنپ ۽ٓشاےل ۽ا ھی ۽االدیک ۽نع۽‬
‫ا ػلٰـہ۽ؿٓاء۽دعی۽ا ٌؼليڈںیم۽یک۽ےہ۔(ف)‬
‫وراءْعدیْالتِلید۔ ْ‬

‫ س ۽یتح ۽االاکمُ ۽ہٖزگ ۽اس ۽یک ۽ادتقا ۽ہن ۽رک ں ۽اؿٓ ۽ینتج ۽امنٓ ں ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ۽ڑپھ۽ےکچ ۽وہُ۽ضق ۽ریھپ ں ۽اؿٓ ۽اُ ۽لاوتُ۽رپ ۽وجاس ۽ےک۽‬
‫دممؿاعمؿُ۽ںیہ۽ؿہ۽یھب۽گياہ۽ںیم۽اُس۽ےک۽رشلک۽ںیہ۔‬
‫‪1 ‬۔ ْ اﷲ اعت لٌٍْٰ۽رٕاملا۽گياہ۽اؿٓ۽دح۽ےس۽مٔ ھٌْ۽صىُالک۽ڈؿرسّ۽یک۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫ىل‬
‫دمڈ۽ہن۽رکؿ۔۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۽ؿ مہ۽لج۽دجمہ۽امت۽ؿامکح‬
‫ۻ‪۴‬۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۺ‪:۸‬‬
‫۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ےہ۽رگم۽ونرکی۽اخنساامُ۽(ریبا)۽ریگی۽رکلا۽ےہ۽‬ ‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫اف ۽اس ۽ونرکی ۽ےس ۽اس ۽ےن ۽وتہب ۽یک ۽اؿٓ ۽اف ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ولگ ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم ۽رکاہق ۽رکےت ۽ںیہ ۽ ٓا لا ۽رکاہق ۽رکلا ۽اُُ ۽ولوگُ ۽اک۽‬
‫اجےس۽لا۽اجیب۽ےہ؟۽اصف۽اصف۽اتکف۽اﷲ ؿ۽دحمك۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽رٕام مٌْ‪:‬۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽رصف۽اس۽ؿہج۽ےس۽رکاہق۽رکےت۽ںیہ۽ہک۽اس۽ےن۽ؿہ۽ونرکی۽یک۽یھت۽ارگہچ۽اف۽وتہب۽رکیل۽وتاُُ۽یک۽رکاہق۽اجیب۽ےہ۽وکیئ۽گياہ۽دعب۽‬
‫وتہب۽لایق۽ںیہن۽ٓاتہ۽۔دحمك۽ںیم۽ےہوضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫گياہ۽ےس۽وتہب۽رکےن۽ؿاال۽اس۽صخش۽یک۽رطچ۽وہاجلا۽ےہ۽سج۽ےن۽‬ ‫التائبْمنْالذنبْکمنْالذنبْلہْ‪2‬۔ ْ‬
‫وکیئ۽گياہ۽ہن۽ایک۽وہ۔(ف)‬
‫ْوتعاٰلْاعلمْوعلمہْجلْمجدہْاتمْواحکم۔‬
‫ٰ‬ ‫واللْسبحنہ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۵/۸‬‬
‫‪2‬۽ننس۽انب۽امہج۽لالڈرکاوتلہب۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۶۵۶‬‬
‫‪Page 397 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫آ۽یلع۽گٔھ۽اکٓاخہن۽رہم۽ ہلس۽احظف۽دبعاﷲ اصخق۽دیکیھٹآ۽‪۹‬امجڈی۽االؿیل۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻۺ‪۸‬۽‪،‬۽ۼۺ‪:۸‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽وکیئ ۽ومولی ۽دلقمنی ۽ہیفنح ۽وک ۽ڈٓلۃً ۽ا سٍلاُ ۽اؿٓ ۽اتکف ۽ؿ ۽شٍّق ۽اک ۽طيکٔ ۽ےھکل ۽اؿٓ ۽ریغ۽‬
‫دلقمی ۽یک ۽اشاًق ۽ںیم ۽ہمہ ۽نت ۽رصمؿف ۽وہ ۽اؿٓ ۽لئالئ ۽جالہیف ۽دلقمنی ۽اک ۽تخس ۽اخمفل ۽اؿٓ ۽ریغ ۽دلقمنی ۽اک ۽احیم ۽اؿٓ ۽اعمؿُ ۽وہ ۽اؿٓ۽‬
‫لئالئ ۽ہیفنح ۽وک ۽طيلًا ۽ ٓا نیم ۽لاغزفا ۽وک ۽اینپ ۽رحتریاف ۽ںیم ۽ راافف ۽ےھکل ۽اؿٓ ۽ضعب ۽اؿاقف ۽یسک ۽تحلصم ۽ڈوینی ۽ےس ۽اےنپ ۽ ٓا ف ۽وک ۽یفنح۽‬
‫اغمڈہق۽فاہٖ۽رکّ۽اےسی۽صخش۽یک۽ادتقاء۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽اےسی۽صخش۽وک۽یفنح۽اہک۽اجےئ۽اگ۽لا۽ںیہن؟‬
‫ڈؿسؔ۽سج۽اامس ِ۽رہش۽ےس۽رہش۽ےک۽املسمُ۽وبہج۽رش ی۽لآاص۽وہُ۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپںیھ۽وت۽اس۽اح ك۽ںیم۽اُس۽اک۽اامس۽وہلا۽اجمٔ۽‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف۽‪ْ :‬‬
‫لشیطنْالرجیم ْ‬ ‫ٰ‬ ‫الل مْاناْنعوذْبكْمنْا‬
‫خؼہ‬
‫وج۽ڈٓلۃ۽ا سٍلاُ۽اتکف۽ؿ۽شٍّق۽اک۽طيکٔ۽ہیفنح۽رکاس۽ ش۽اﷲ اعتیٰل۽لاللنف۽ؿاالرکاس۽اک۽لاس۽ٓکھيا۽ےہ۽رپ۽فاہٖ۽ہک ُ۽ؿہ۽رمگاہ۽وخڈ۽اک۽ےہ۽وک۽یفنح۽‬
‫وہےن۽اگل۽ارگ۽ہچ۽یسک۽تحلصم۽ڈوینی۽ےس۽مٔاہ۽ہیقت۽ہعینش۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽یفنح۽اغمڈہق۽ےہک۽ہک۽اُس۽ےک۽ااعفل۽ؿ۽اوقال۽ذموکٓہ۽وسال۽اُس۽‬
‫‪1‬۽۔مہ۽وگایہ۽ڈےتی۽ںیہ۽ہک۽وضحٓ۽اﷲ ےک۽‬ ‫یک۽رصحی۽ذکتبی۽رپ۽ڈال۽‪،‬انمنیقف۽یھب۽وت۽ٓلاُ۽ےس۽ےتہک۽ےھت۽‪:‬۽‬
‫ح‬
‫ٓوسل۽ںیہ۔رگم۽اُ۽صالًيہ۽ےک۽اتفگٓ۽ؿ۽رکڈآ۽اس۽ ُھـ ے۽اغٕآ۽ےک۽لالکل۽جالف۽ےھت‪،‬۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ےن۽اُُ۽ےک۽اغٕآ۽وک۽اُ۽ےک۽طيہ۽رپ۽‬
‫امٓا‪:‬‬
‫اﷲ وخف ۽اجاتن ۽ےہ ۽ہک ۽مت ۽كشیب ۽اس ۽ےک ۽ٓوسل ۽اؿٓ ۽اﷲ وگایہ۽‬ ‫‪2‬۔‬ ‫‪‬‬
‫ح‬
‫ڈہات۽ےہ۽ہک۽ابمقف۽ ُھـ ے۽ںیہ۔‬
‫اےسی۽صخش۽یک۽ادتقاء۽اؿٓ۽اُےس۽اامس۽ئانلا۽ہٖزگ۽ٓؿا۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽دتبمه۽رمگاہ۽دب۽ذمہق۽ےہ۽اؿٓ۽دب۽ذمہق۽یک۽رشى ًا۽وتنیہ۽ؿاخق۽اؿٓاامس۽‬
‫رکےن۽ںیم۽ میظ۽میظعت۽وت۽اُس۽ےس۽ارتحآ۽الٓس۽۔ىالہم۽قزلاؿی۽احہیش ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽لقن۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْشذعن ْجم ود ْاھل ْالقِہ ْوالعلم ْوالسوادْ ینعی۽وج۽صخش۽وہمجٓ۽الہ۽ملع۽ؿہقف۽وسا ِڈ۽امظع۽ےس۽ ُجڈا۽وہاجےئ ُ۽ؿہ۽‬
‫ایسی۽زیچ۽ںیم۽اہنت۽ ُہـا۽وج۽اُےس۽ڈؿٓچ۽ںیم۽ےل۽اجےئ۽ک ۔‬ ‫االعظمْفِدْشذفیماْیدخلہْف ْ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴/۹۶‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴/۹۶‬‬
‫‪Page 398 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طسل‬
‫النار ْفعلیکم ْمعاشر ْالمؤمننی ْباتباع ْالقرقۃْ وت ۽اّ ۽رگؿہ ۽ مٍِ ۽! ۽مت ۽رپ ۽رٕہق ۽لاہیج ۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽یک۽‬
‫الناجیۃ ْالمسماة ْباھل ْالسنۃ ْوالجماعۃ ْفان ْنصرةْ ریپؿی۽الٓس۽ےہ۽ہک۽جڈا ۽یک۽دمڈ ۽اؿٓ ۽اس۽اک۽احظف۽ؿ ۽اکٓشآ ۽ٓانہ۽‬
‫تعاٰل ْو ْحقظہ ْوتوفیِہ ْف ْمواقمھت ْوخذالنہْ وماتقف ۽اہلسٍق ۽ںیم ۽ےہ ۽اؿٓاس ۽اک ۽ٹوھٓ ۽ڈانی ۽اؿٓ ۽بضغ ۽رٕاملا۽‬
‫الل ْ ٰ‬
‫وسخطہْومِتہْفْمخا لقمھتْوھذہْالطائقۃْالناجیۃْ اؿٓ ۽ڈنمش ۽ئانلا ۽ ُشٌٍـُ۽یک۽اخمتفل۽ںیم۽ےہ ۽اؿٓ۽ہی ۽ماجف ۽ڈالےن۽‬
‫قدْاجتمعتْالیومْفْمذاھبْاربعۃْوھمْالحنقیونْ ؿاال۽رگؿہ۽ا ۽ف ۽اچٓ ۽ذماہق ۽ںیم۽عمتجم۽ےہ۽یفنح‪،‬۽امیکل۽‪،‬۽شایعف۽‪،‬۽‬
‫والمالکیون ْوالشافعیون ْوالحنبلیون ْرحمہم ْاللْ یلبنح۽اﷲ اعتیٰل۽اُ۽ضق۽رپ۽ٓحمق۽رٕامےئ۔۽اس۽ٓامہن۽ںیم۽اُ۽‬
‫تعاٰلْومنْکانْخارجاْعنْھذہْاالربعۃْفْھذاالزمانْ اچٓ۽ےس۽لاہٖ۽وہےن۽ؿاال۽دبیتع۽یمنہج۽ےہ۔‬
‫ٰ‬
‫ف ومنْاھلْالبدعۃْوالنار‪1١‬۔ْ ْ‬
‫اؿٓ۽اُ۽ولوگُ۽ےک۽دبیتع۽وہےن۽اک۽ٓؿ ن۽ایبُ۽مہ۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽النیھْاال کید ںیم۽اھکل منْشاءْفلیجعْالی ا(وج۽صخش۽‬
‫لیصفت ۽اچاتہ ۽ےہ ۽ؿہ ۽امہّٓ ۽اس ۽ٓشاہل۽اک ۽اطمہعل ۽رکّ۔ف) ۽اؿٓ ۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ ۽رپ ۽ونٓ ۽ض ّيڈ ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫منْوقرْصاحبْبدعۃْفِدْاعانْعَلْھدمْاالسالمْ‪ ْ2‬وج۽یسک۽دبیتع۽یک۽وتریق۽رکّ۽اس۽ےن۽ڈنی۽ِاشالس۽ےک۽ڈاھےن۽ںیم۽‬
‫۔رواہ ْا بن ْعسا کر ْوا بن ْعدی ْعن ْام ْالمؤمننیْ دمڈ ۽یک۽۔اس۽وکانب۽اسعرک۽اؿٓانب۽دعی۽ےن۽رضحف ۽اس۽اوملنینم۽‬
‫الصدیِہْوْابوْنعیمْفْالحلیۃْوالحسنْبنْسقیانْ اعہشئ۽یدہقی۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع ۽ےس ۽اؿٓ ۽اوب ۽میعن ۽ےن ۽ہیلح۽ںیم ۽‪،‬۽‬
‫نیسح۽نب۽ایفسُ۽ےن۽اینپ۽دنس۽ںیم۽رضحف۽اعمڈ۽نب۽لبج۽ٓیض۽اﷲ‬
‫فْمسندہْعنْمعاذبنْجبلْوالسنجریْفْاالبانۃْ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےس‪،‬رجنسی۽ےن۽الاہن۽ںیم۽رضحف۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫عنْا بنْعمرْوکا بنْعدیْعنْا بنْعباسْوالطرباینْ‬
‫ًيہ۽ےس‪،‬اؿٓ۽لثم۽انب۽دعی۽ےکرضحف۽انب۽ابعس۽ےس‪،‬اؿٓربطاین۽‬
‫فْالکبیْوابونعیمْفْالحلیۃْعنْعبداللْبنْبسرْ‬
‫ےن ۽ریبک ۽ںیم‪،‬اوب ۽میعن ۽ےنہیلح ۽ںیم ۽رضحف ۽دبعاﷲ نب ۽رسب ۽ٓیض۽‬
‫لؽی‬ ‫ریض ْالل ْ ٰ ع‬
‫تعاٰل ْ مھن ْموصوال ْوا یق ْف ْالشعبْ اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽ےس ۽طٌػلًا ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامس ۽یقہیب ۽ےن ۽بعش۽‬
‫عنْابراہیمْبنْمسیةْالمیکْالتابیعْالثِۃْمرسال۔ ْ االامیُ۽ںیم۽امٔامیہ۽نب۽ہرسیہ۽یکم۽لایعب۽ہقث۽ےس۽اےس۽ شلًا۽ٓؿامك۽‬
‫ایک۽ےہ(ف)‬

‫‪1‬۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽اتکف۽اذللاحئ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۸۶/۷‬‬
‫‪2‬۽بعش۽االامیُ۽دحمك۽‪۷۹۷‬ۼ۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽ۺ‪۹۴/‬‬
‫‪Page 399 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وتاےسی۽وصخشُ۽وک۽اامس۽رکلا۽وگلا۽ڈنیِ۽اشالس۽ڈاھےن۽ںیم۽یعس۽رکلا۽ےہ۽اایعلڈ۽لاﷲ اعتیٰل۽ننس۽انب۽امہج۽ںیم۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ًيہ۽ےس۽ ؿی۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ال ْیؤ ّمن ْفاجر ْمؤمنا ْاال ْان ْیِ رہ ْبسلطانہ ْیخافْ ہٖ ۽زگ۽وکیئ۽افرج۽یسک۽ومنم۽یک ۽اامطق ۽ہن۽رکّ۽رگم۽ہی ۽ہک ُ۽ؿہ ۽اُےس۽‬
‫اینپ۽تنطلس۽ےک۽ٓؿٓ۽ےس۽وبجمٓ۽رکڈّ۽ہک۽اس۽یک۽ولتآ۽لا۽لآلاہن۽اک۽ڈٓ۽‬ ‫سیقہْاوسوطہ‪1‬۔ ْ‬
‫وہ۔(ف)‬
‫ریغصی۽رشه۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫یکرہ ْتِدیم ْالقاسق ْکراھۃ ْتحریم ْوعند ْمالكْ افقس ۽یک ۽دقتمی ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامس ۽امکل ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک۽‬
‫مٔڈلک ۽افقس ۽یک ۽دقتمی ۽اجمٔ ۽یہ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽اامس ۽ادمح ۽نب ۽جٍيل ۽ٓہمح ۽اﷲ ےس۽‬
‫الیجوز ْتِدیمہ ْوھوروایۃ ْعن ْاحمد ْوکذاالمؽتدعْ‬
‫یھب۽الک۽ٓؿامك۽ایس۽رطچ۽ےہ۽‪،‬دبیتع۽صخش۽اک۽مکح۽یھب۽یہی۽ےہ۽۔(ف)‬
‫‪2‬۔ ْ‬
‫ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فتجب ْاھانتہ ْشرعا ْفال ْیعظم ْبتِدیمہ ْلالمامۃ ْواذاْ رشى ًا ۽افقس ۽یک ۽ااہمك ۽الٓس ۽ےہ ۽ س ۽اامطق ۽ےک۽ےئل۽ادقس۽رکےک۽اس۽یک۽‬
‫تعذر ْمنعہ ْینتِل ْعنہ ْاٰل ْغی ْمسجدہ ْللجمعۃْ میظعت ۽ہن ۽یک ۽اجےئ ۽‪،‬ارگ ۽اس ۽یک ۽دقتمی ۽ےس ۽ٓؿانک ۽ڈمرآ ۽وہ ۽وت ۽ہعمج ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫امنٓؿُ۽ےک۽ےئل۽یسک۽ڈؿرسی۽دجسم۽یک۽رطف۽جال۽اجلا۽اچےئہ۽۔(ف)‬ ‫وغیہا‪3‬۔ ْ‬
‫احہیش۽قزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫(اامصۃ۽افقس۽ںیم۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ےلہپ۽زگٓ۽اکچ۽ےہ۔ف)‬ ‫الکرھۃْفْالقاسقْتحریمۃْعَلْماسبقْ‪ْ 4‬‬
‫ققحم۽یلع۽االفالط۽حتف۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫رویْمحمدْا بنْاّبْحنیقہْوْاّبْیوسفْرحم ماْ ْاللْ اامس ۽دمحم ۽ےن ۽اامس ۽اوب۽ہفینح ۽اؿٓ ۽اامس ۽اوبویفس ۽ٓمہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےس۽‬
‫لہ۽دبًق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫لقن۽ایک۽ےہ۽ہک۽ا ِ‬ ‫ْالصلٰوةْخلفْاھلْاالھواءْالتجوز‪5‬۔ ْ‬
‫تعاٰلْان ّ‬
‫ٰ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ننس۽انب۽امہج۽لاف۽رٕص۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽صۺۺ‬
‫غم‬
‫‪2‬۽ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ابمخق۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص۽‪۵۹۷‬‬
‫‪3‬۽ ایق۽ا فالچ۽رشچ۽ونٓاالاضیچ۽عم۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۸‬‬
‫‪4‬۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۸‬‬
‫‪5‬۽حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫‪Page 400 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ایغف ۽ا مفًی ۽رھپ ۽اتفمچ ۽ا صغاڈہ ۽رھپ ۽رشچ ۽ہقف ۽اربک ۽ںیم ۽ض ّيڈلا ۽اامس ۽اوب ۽ویفس ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ےہ‪:‬الْتجوزْخلفْالمؽتدعْ‪(1‬۽‬
‫دبیتع۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔ف)‬
‫طش‬
‫ففَٖ۽رفغاﷲ اعتیٰل۽ےن۽اُ۽رضحاف۽ریغ۽دلقمنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ؿ۽ونممه۽وہےن۽ےک۽لاف۽ںیم۽الک۽لصفم۽ٓشاہل۽ مّی۽ہب۽النیھْاال کیدْ‬
‫عنْالصالةْوراءْعدیْالتِلید اھکل۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽ادقامف۽ذموکٓہ۽وک۽اس۽ؿہج۽رپ۽قیقحت۽اؿٓ۽دعتمڈ۽ڈاللئ۽اقہٖہ۽ےس۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ونممه۽وہےن۽اک۽وبثف۽ڈلا۔‬
‫و‬
‫آ۽ا رملہ۽ہی۽ہک۽اُ ںوُ۽ےن۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ؿریغاہ۽ےک۽لئالئ۽ںیم۽آ ٓاس۽سفن۽یک۽اخرط۽ؿہ۽لاںیت۽ااجیڈ۽یک۽ںیہ۽وج۽ذماہق۽آہعب۽ومعص ًا۽ذمہق۽ذہمّف۽‬
‫۽وصخطاےک۽لالکل۽جالف۽ںیہ۽حسم۽رس۽ےک۽وعص۽ڑگپی۽اک۽حسم۽اکیف۽امےتن۽ںیہ۽‪،‬ول ے۽رھب۽لاین۽ںیم۽وتہل۽رھب۽لٍساف۽ڑپ۽اجےئ۽اُس۽ےس۽ؿوض۽‬ ‫یفنح ً‬
‫اجمٔ۽رہھٹاےت۽ںیہ۽ہک۽ہی۽لئالئ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اطيال۽اُ۽یک۽بتک۽ںیم۽وصنمص۽ںیہ‪،‬۽رھپ۽ڈنی۽ںیم۽اُ۽یک۽ابیبیک۽ؿلہس۽ااگنٓی۽ؿےب۽اایتحیط۽ؿ۽ ٓا ٓاس۽‬
‫وجیئ۽وہشمٓ۽ؿ۽وہشمڈ۽ؿ۽اعس۽رگؿہ۽الہ۽قح۽لاسخلص۽رضحاف۽ہیفنح۽ےک۽شاھت۽اُ۽اک۽نع ّؽق۽رعمؿف۽ؿ۽وہعمڈ۽وت۽ہٖ۽زگ۽ونظمُ۽ںیہن۽ہک۽ہی۽مٔاعمك۽‬
‫ذمہق۽ہیفنح۽اےنپ۽اُ۽لئالئ۽رپ۽لمع۽ےس۽ںیچب۽ہکلب۽احب ك۽ِ۽اامطق۽رظنبِ۽وتبص۽ؿ۽دعاؿف۽اس۽اکجالف۽یہ۽ونظمُ۽۔رھپ۽وہمجٓ۽ا ہم۽رکاس۽آشاڈ۽‬
‫ؼزً‬
‫رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽شایعف۽اغمڈہق۽یک۽ادتقاء۽یھب۽اُیس۽اح ك۽صىُ ح۽وہ یتک۽ےہ۽ہک۽وماعض۽جالف۽ںیم۽ذمہق۽ہیفنح۽یک۽ٓاعمك۽رکلاوہ۽ہیفنح۽ےس۽‬
‫ضغب۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۽ؿٓ۽ہن۽اطلًا۽اج۽مٔ۽ںیہن۽وت۽ہی۽دب۽ذمہق۽ہک۽اچٓؿُ۽ذمہق۽ےس۽اخٓچ۽ؿوجہمٓ۽اؿٓ۽ٓاعمك۽ذمہق۽ہیفنح۽ےس۽تخس۽وفنٓ۽اؿٓ۽ضغب۽ؿ۽‬
‫نع ّؽق۽ںیم۽رعمؿف۽ؿ۽وہشمٓ۽‪،‬اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ویکرکن۽ٓؿا۽وہ یتک۽ےہ۔اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫االقتداءْبشافیعْالمذھبْانماْیصحْاذاْکانْاالمامْ شایعف ۽اغمڈہق ۽(اامس) ۽یک ۽ادتقاء ۽اس ۽ؿغك ۽اجمٔ ۽ےہ ۽خق ۽ؿہ۽‬
‫شٍ‬
‫یتحایم ْمواضع ْالخالف ْبان ْیتوضأ ْمن ْالخار جْ وماعض۽جالف۽ےس۽اتچب۽وہ۽طيلًا۽ریغ۽ يلٍِ۽ےس۽اخٓچ۽ماجضق۽‬
‫النجس ْمن ْغیالسؽیلنی ْکالقصد ْوالیکونْ طيلًا۽ٓگ۽اکےنٹ۽یک۽ؿہج۽ےس۽ؿوض۽رکلا۽وہ۽‪،‬كلسم۽ںیم۽بصعتم۽‬
‫متعصباوال ْیتوضأ ْف ْالماء ْالرا کد ْالِلیل ْوانْ ہن۽وہ‪،‬۽ڑھکّ۽وھتّٓ۽لاین۽ےس۽ؿوض۽ہن۽رکےن۽ؿاال۽وہ‪،‬۽ینم۽ےنگل۽‬
‫یغسلْثوبہْمنْالمینْویقركْالیابسْمنہْو یمسحْ یک۽وصٓف۽ںیم۽ڑپکا۽ڈوھلا۽وہ۽لا۽کشخ۽وہاجےن۽یک۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫ربعْراسہْھکذاْفْالن ایۃْوالکقایۃْوالْیتوضأْبالماءْ اےس۽رھکچ۽ڈہات۽وہ۽‪،‬۽رس۽ےک۽دواھتیئ۽ےصح۽اک۽حسم۽رکلا۽وہ‪،‬۽اہنہی۽اؿٓ۽‬
‫تلاہی۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽وھتّٓ۽لاین۽ےس۽ؿوض۽اجمٔ۽ہن۽‬ ‫لِلی‬
‫لْالذیْوقعتْفیہْالنجاسۃْکذاْفْفتاویْفایضْ‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫اتھجمس۽وہ۽سج۽ںیم۽ماجضق۽ؿاعق۽وہیئ۽وہ۽اتفؿی۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽‬ ‫خانْ ‪ْ2٢‬اھْملخصا۔ْ ْ‬
‫ایس۽رطچ۽ےہ۽اھ۽للزٌ ًػا(ف)‬

‫‪1‬۽رشچ۽ا فؼہ۽االربک‪ ،‬خنيۃ۽ااتکلف ‪،‬وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم‪ ،‬ص۽‪۸‬‬

‫نػل‬
‫‪2‬۽اتفؿی۽دنہہی۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷/۴‬ۻ‬
‫‪Page 401 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ایس۽رطچ۽اجعم۽ارلومٓ۽ؿعمجم۽االرہن۽ؿاحہیش۽قزلاؿہی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۽والتقصیلْفْرسالؾناْالمذکورة۽(اس۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬‫ٰ‬ ‫یک۽لیصفت۽امہّٓ۽ذموکٓہ۽ٓشاےل۽ںیم۽ےہ۔ف)۽واللْالموافق ٰ‬
‫ْسبحنہ‬
‫وجاف۽وسال۽ڈؿس‪:‬۽وصٓف۽طصـہل۽ںیم۽اےس۽اامس۽وہلا۽جالل۽ںیہن‪،‬۽وج۽اےس۽اامس۽ئانےئ۽اگ۽گياہگآ۽وہاگ۔وضحٓ۽ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃ ْال ْیِبل ْالل ْممھن ْصلوة ْمن ْتِدم ْقوماْ نیت۽وصخشُ۽یک۽امنٓ۽اﷲ اعتیٰل۽وبقل۽ںیہن۽رٕاملا۽الک۽ؿہ۽وج۽یسک۽وقس۽‬
‫وھمْلہْکارھونْ‪1‬۔ْرواہْابوداؤدْوا بنْماجۃْعنْ یک ۽اامطق ۽رکّ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽اےس ۽لادنسپ ۽ٓےتھک ۽وہُ۔اس ۽وکاوب۽‬
‫ڈاؿڈاؿٓانب۽امہج۽ےن۽رضحف۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس‪،‬انب۽‬
‫ا بن ْعمر ْوا بن ْخزیمۃ ْعن ْا نس ْوالرتمذیْ‬
‫زخہمی۽ےن۽رضحف ۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽اؿٓرتذمی۽ےن۽اےس۽‬
‫رضحف ۽اوباامہم۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك ۽رک۽ےک۽نسح۽اہک۽‬
‫وحسنہ ْعن ْاّب ْامامۃ ْوا بن ْماجۃ ْوا بن ْحبانْ‬
‫ا بنْعباسْوفْالبابْعنْطلحۃْالؾییمْریضْاللْ ےہ۔انب۽امہج۽اؿٓ۽انب۽ابحُ۽ےن۽رضحف۽انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ًيہ۽ےس۽ٓؿامك ۽ایک۽ےہ۽‪،‬اؿٓ ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ربطاین۽ےن۽ریبک۽ںیم۽‬ ‫تعاٰلْعمھنْعندالطرباینْفْالکبی۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫م‬‫ً‬ ‫لٍ‬
‫رضحف ۽ہحلط ۽ا ی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽یھب ۽ٓؿامك ۽ایک۽‬ ‫ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫لوْامْقوماوھمْلہْکارھونْانْالکرھۃْلقسادْفیہْ ارگ۽یسک۽ےن۽یسک۽وقس۽یک۽اامطق۽یک۽احالہکن۽ؿہ۽وقس۽اےس۽لادنسپ۽رکیت۽‬
‫وہ۽وخڈ۽اس۽ںیم۽اسفڈ۽یک۽ؿہج۽ےس۽رکاہق۽وہ۽لا۽اس۽ےئل۽ہک۽ڈبرگ۽ولگ۽‬ ‫ح‬
‫اوالن مْا قْباالمامۃْمنہْکرہْلہْذلكْتحریماْ‬
‫افقس ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽اامطق ۽ےک ۽الہ ۽ےھت ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽افقس ۽اک ۽اامس۽‬
‫‪2‬۔ْ ْ‬
‫اننب۽رکمؿہِ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔(ف)‬
‫تعاٰلْاعلمْوعلمہْجلْمجدھْاتمْواحکم۔‬
‫واللْ ٰ‬

‫‪1‬۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ارللج۽یؤمْالِومْوھمْلہْکارھون وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۻۻ‬

‫‪2‬۽ ُڈٓ۽اتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 402 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۼ۽امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۻ‪ : ۸‬آ۽دباویُ۽ ؿیہ۽ہلحم۽ ہلس۽خیش۽دمحم۽نیسح۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ا۽س۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وج۽صخش۽یفنح۽وہ۽رک۽حسم۽ںیم۽اامس۽شافغَٖہمح۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽رطہقی۽‬
‫ح‬
‫لمع۽ںیم۽الےئ۽ینعی۽دنچ۽لال۽ ُھـ۽ےلےن۽رپ۽اافتک۽رکّ۽اُس۽ؿغك۽ںیم۽ہک۽ڑگپی۽لادنےھ۽وہ۽وت۽اُس۽یک۽امنٓ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف۽طٌفضٖہ۽ںیم۽ارگ۽ہی۽صخش۽ؿایعق۽شایعف۽وہلا۽لامہ۽ہیفنح۽یک۽امنٓ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽ضحم۽لالط۽یھت۽ہن۽ہک۽اےسی۽ ٓا ٓاڈ۽ولگ۽ہک۽نک۽یہ۽‬
‫ںیم۽ںیہن‪،‬‬
‫فْال ندیۃْاالقتداءْبشافیعْالمذھبْانماْیصحْ دنہہی ۽ںیم ۽ےہ ۽شایعف ۽اغمڈہق ۽اامس ۽یک ۽ادتقا ۽مك ۽اجمٔ ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ۽‬
‫اذاکان ْاالمام ْیتحایم ْمواضع ْالخالف ْبیانْ وماعض۽جالف۽ےس۽ےنچب۽ؿاال۽وہ۽طيلًا ۽دواھیئ۽رس۽اک۽حسم۽رکّ۽‬
‫یسمح ْربع ْراسہ ْھکذا ْف ْالن ایۃ ْوالکقایۃ ْوالْ ‪،‬ایس۽رطچ۽اہنہی۽اؿٓتلاہی۽ںیم۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽اس۽لیلق۽لاین۽ےس۽ؿوض۽‬
‫یھب ۽ہن ۽رکلا ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽ماجضق ۽ؿاعق ۽وہیئ ۽ےہ‪ ،‬۽اتفؿٰی ۽اقیض۽‬
‫یتوضا ْبالماء ْالِلیل ْالذی ْوقعت ْفیہ ْالجناسۃْ‬
‫اخُ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽ہن ۽امءِ ۽لمعتسم ۽ےس ۽ؿوض ۽رکلا ۽وہ۽‬
‫ل‬‫ل‬ ‫ْفتاوی ْقایض ْخان ْوال ْبالماء ْالمستعملْ‬
‫کذا ْف ٰ‬
‫ٌ‬ ‫ز‬
‫رساہیج۽ںیم۽یہی۽ےہ۽اھ۽ ًػا(ف)‬
‫ھکذاْفْالسراجیۃْاھْملخصا‪1‬۔ ْ‬
‫اؿٓا۽س۽یک۽اینپ۽امنٓ۽یھب۽امہّٓ۽ا ہم۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽وطٓ۽رپ۽وت۽فاہٖ۽ہک۽ضحم۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽مہ۽لالہبش۽یہی۽مکح۽ڈ ں۽ےگ‪،‬‬
‫فانا ْانما ْنقیت ْبمذھؽنا ْوان ْکان ْمذہب ْغیناْ مہ۽وت۽اےنپ۽ذمہق ۽ےک۽اطمقب۽یہ۽وتفی۽ڈ ں۽ےگ۽ارگ۽ہچ۽ریغ۽اک۽‬
‫و‬
‫ماکانْکما نصْعلیہْفْاخالصۃْواالشباہْوفْالدرْ ذمہق ۽اسیج ۽یھب ۽وہ ۽‪،‬یہی ۽رصت رذالہص ۽‪،‬اابشہ ۽‪ ،‬۽ڈٓاتخمٓ ۽اؿٓ۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ؿریغہ۽ربتعم۽بتک۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫المختارْوردالمحتارْوغیھاْمنْاالسقار۔ ْ‬
‫رگم ۽اہیُ ۽اؿٓ ۽ذماہق ۽رپ ۽یھب ۽ریخ ۽ںیہن ض ّيڈلا ۽اامس ۽امکل ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽وت ۽امہٓی ۽یہ ۽رطچ ۽لالط ۽یہ ۽رٕامںیئ ۽ےگ ۽ہک ۽اُ ۽ےک۽‬
‫اہیُ۽نُـّٓ۽رس۽اک۽حسم۽رٕص ۽ےہ‪،‬۽وییہن۽ض ّيڈلا ۽اامس۽ادمح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وکاُ ۽ےس۽یھب۽ارہظ۽ارلؿالاف ۽رٕتیض۽اشٍعياف۽‬
‫ےہ۔کماْنِلہْاالمامْالموٰلْاالجلْالِطبْسیدیْعبدالوھاب‬

‫نػل‬
‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامص ًا۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷/۴‬ۻ‬
‫‪Page 403 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ارعشلاین۽دقس۽رسہ۽ارللاین۽یف۽ا مَٖاُ(اسیج۽اےس۽امہّٓ۽رسڈآ۽اامس۽الج۽ؿا ؾنق۽دبعاولاہف۽رعشاین۽دقس۽رسہ۽ارللاین۽ےن۽زیماُ۽‬
‫ںیم۽لقن۽ایک۽ےہ۽۔ف)ٓاہ۽ذمہق۽ض ّيڈلا۽اامس۽شایعف۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽اُس۽رپ۽تحص۽امنٓ۽ھجمس۽ انی۽ می۽وہس۽یہ۽وہس۽ےہ۽الک۽اس۽‬
‫ہلئسم۽ںیم۽اُ۽ےس۽وتاقف۽یہس۽‪،‬رھپ۽ایک۽اُ۽ےک۽اہیُ۽الک۽یہ۽ہلئسم۽ےہ۽‪،‬ید۽اہ۽لئالئ۽اہطٓف۽ؿ۽ٰولصہ۽جالہیف۽ںیہ۽نج۽رپ۽افاله۽لاس۽اُیس۽‬
‫و‬
‫۽وصخطا ۽اُ ۽لالڈ ۽ںیم ۽ہن ۽اس ۽ذمہق ۽ےک ۽نلعء ۽ہن۽بتک ۽‪ ،‬ھال ۽ویُ ۽ہن ۽امےن ۽وت۽اتبےئ ۽وت۽ہک ۽ذمہق۽شایعف ۽ںیم۽‬
‫ذمہق ۽ےک ۽اعمل ۽رحبتم ۽اکاکس ً‬
‫وناضق۽ؿ۽رٕاضئ۽ؿوض۽ؿ۽لسغ۽ؿ۽رٕاضئ۽ڈایلخ۽ؿ۽اخٓیج۽ؿ۽دسفماف۽امنٓ۽لیصفتب۽وصٓ۽ؿوقشط۽ؿحیقنت۽اوقال۽دقمی۽ؿجڈلڈ۽ؿوصنص۽ؿؿوجہ۽‬
‫ؿحیحصت ۽ؿ ۽رتحیج ۽نیخیش ۽ؿریغامہ ۽ربکاےئ ۽ذمہق ۽زک ۽دقٓ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽خق ۽ںیہن ۽اتباتکس ۽اؿٓ ۽ےب ۽كش ۽ہن ۽اتبےکس ۽اگ ۽وت ۽وہجمل ۽ضًی ۽یک ۽ ااعف۽‬
‫ویکرکن ۽نکمم ۽‪،‬رھپ ۽اہکُ۽ےس ۽اانیمطُ ۽لالا ۽ہک ۽اُ ۽ےک ۽ذمہق ۽رپ ۽امنٓ ۽حیحص ۽یہ۽وہک ۽‪،‬ںیہن ۽ںیہن ۽ہکلب ۽وبہج ۽ثَٖف ۽جالف ۽ؿلکَٖ ۽وحاڈف۽‬
‫لً‬ ‫و‬
‫ومہعق۽یف۽االخيالف۽‪،‬اعڈہً۽ںیہک۽ہن۽ںیہک۽ؿوقه۽اخمتفل۽یہ۽ونظمُ۽امک۽ال۽ زفی۽یلع۽اغميڈٓف۽ؿنم۽مل۽نؾٌو۽ف زٔف۽(اسیج۽ہک۽ہٖ۽اصخقِ۽‬
‫مہف ۽رپ ۽ؿاحض ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽وکیئ ۽اس ۽رپ ۽تعاًق ۽ںیہن ۽رکلا ۽وت ۽ؿہ ۽وکڈ ۽رجتہب ۽رکّ۔ف)اؿٓ ۽خق ۽ااسیوہا ۽اؿٓ ۽ویکُ ۽ہن ۽وہاگ ۽وت ۽ےھٹیب ۽اھٹبےئ۽‬
‫آ ں۽وسٓادنہ۽آاُ۽وسامدنہ۽‪،‬۽ہن۽اِڈرھ۽ےک۽وہےئ۽ہن۽اُڈرھ۽ےک۽وہےئ۽‪،‬۽الک۽ذمہق۽رپ۽یھب۽امنٓ۽حیحص۽ہن۽وہیئ‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ال ْباس ْبالتِلید ْعندالضرورة ْلکن ْبشرط ْانْ رضؿٓف ۽ےک ۽ؿغك ۽ڈؿرسّ ۽اامس ۽یک ۽دیلقت ۽ںیم ۽وکیئ ۽رحچ ۽ںیہن۽‬
‫یلتزمْجمیعْمایوجبہْذلكْاالمامْلما ْقدمناْانْ اہتبل ۽ہی ۽رشؿ ۽ےہ ۽ہک ۽اُ ۽امتس ۽اومٓ ۽اک ۽ازتلاس ۽نج ۽وک ۽اس ۽اامس ۽ےن ۽اس۽‬
‫لمع۽ےک۽ؿاےطس۽ؿاخق۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ‪،‬۽ویکہکن۽مہ۽ےلہپ۽ایبُ۽رکےکچ۽ہک۽ؿہ۽‬ ‫‪1‬‬
‫الحکمْالملققْباطلْباالجماعْ ۔ ْ‬
‫مکح۽وج۽ڈؿذمہق۽ےس۽ولخمؿ۽وہ۽ؿہ۽لاالامجه۽لالط۽ےہ۔(ف)‬
‫رغص ۽الالق ۽اس ۽ابیبیک ۽اک ۽اانت ۽احلص ۽ہک ۽نیت ۽ذمہق ۽رپ ۽وت ۽ڈاہتسن ۽امنٓ ۽لالط ۽رکیل ۽دوےھت ۽رپ ۽تحص ۽یک ۽ربخ ۽ںیہن ۽فا ّنالل ْوا نّا ْالیہْ‬
‫راجعون۔ومیٰل ۽اعتیٰل ۽ںیھنج ۽وتقیف ۽ریخ ۽ٓقیف ۽رٕاملا ۽ےہ ۽ؿہ ۽ہٖ ۽ا ۽ںیم ۽اہجُ ۽لک ۽اےنپ ۽ذمہق ۽اک ۽رکمؿہ ۽الٓس ۽ہن ۽آ ےئ ۽ہیقب ۽ذماہق ۽اک ۽یھب ۽احلؿ۽‬
‫ٓےتھک۽ںیہ۽طيلًا۽اتحمؿ۽یفنح۽ؿشایعف۽ہٖ۽زگ۽حسم۽لک۽ٓاس۽ؿؿال۽ؿ َڈکل۽رتک۽ہن۽رک ں۽ےگ۽ہک۽آ ر۽ونسمُ۽وت۽مہ۽یھب۽اجےتن۽ںیہ۽اؿٓ۽اامس۽امکل۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےک۽مٔڈلک۽اُ۽ےک۽ریغب۽اہطٓف۽ؿامنٓ۽یہ۽لالط۽‪،‬وت۽ایک۽طؾٌػاےئ۽لقع۽ےہ۽ہک۽شٍق۽ٹوھّٓ۽اؿٓ۽الک۽اامس۽ڈنی۽ےک۽مٔڈلک۽امنٓ۽یہ۽‬
‫والْحولْواالْقوةْاال ْباللْالعَلْالعظیم ۽ؿذہلا ۽نلعےئ۽ذماہ ِق ۽آہعب۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽‬
‫ّ‬ ‫ےس۽طيہ ۽ومّٓ۽‬
‫خروجْعنْالخالفْباالجماع۽بحتسم۽رگم۽ابیبک۽ولوگُ۽ےک۽مٔڈلک۽شٍّ ِق۽یفطصم۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽رتک۽‪،‬اےنپ۽اامس۽ذمہق۽‬
‫یک۽اخمتفل۽نیت۽ذماہق۽ہقح۽رپ۽امنٓؿُ۽اک۽نلالُ۽‪،‬دوےھت۽رپ۽تحص۽كش۽ؿ۽اہج ك۽‪،‬ہی۽ضق۽لالںیئ۽آ شاُ۽ںیہ۽اؿٓ۽دنبیھ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹۵/۴‬‬
‫‪Page 404 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نہْتعاٰل ْاعلمْوعلمہْجلْمجدہْ‬
‫ٰ‬ ‫سبح‬
‫وہیئ۽ڑگپی۽ےک ۽چیپ۽ڈٓا ۽ ُ صق ۽وہاجلا ۽ڈمرآ ۽۔اﷲ زعؿلج۽دہامك ۽ےشخب۔واللْ ٰ‬
‫ض‬
‫اتمْوحکمہْعزشانہْاحکم۔‬
‫آرہش۽ہنہک۽مٔ یل۽‪۴۶۴۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۻ‪:۸‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽ٓلڈ ۽وک ۽مرط ۽غٕ ٓا ُ ۽ؿ ۽دحمك ۽اک ۽اہنمك ۽ڈٓہج ۽اک ۽ےہ ۽رگم ۽ببسب ۽رکف ۽اعمس ۽ےک ۽ںیہن۽‬
‫وہاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽اغٕآ۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ارگ۽جڈاؿدن۽رکمی۽ثاری۽اس۽رکف۽وک ُ۽ڈؿٓرکڈّ۽وت۽ںیم۽اس۽مرط۽وک۽رمع۽رھب۽ںیہن۽ٹوھٓؿُ۽اگ۽اؿٓ۽یھبک۽‬
‫نپچب۽ےس۽مرط۽ٓاگ۽ؿریغہ۽اک۽اس۽وک۽ٓلڈ۽ںیہن۽اھت۽اؿٓ۽اف۽سج۽ؿغك۽ےس۽الک۽مٔٓگ۽اکلم۽ینعی۽ومولی۽لضف۽ارلنمح۽اصخق۽اک۽‬
‫لڈ۽ ُہـا۽ےہ۽اس۽ڈٓہج۽اک۽مرط۽ٓاگ۽ؿریغہ۽اک۽اُس۽وکوہ۽ایگ۽ہک۽ایبُ۽ےس۽لاہٖ۽ینعی۽ٓلڈی۽ارگ۽لایتچ۽وہ۽وت۽ؿاہُ۽ڑھکا۽وہاجلا۽ےہ۽اؿٓ۽اتسٓ۽اک۽‬
‫اس۽دقٓ۽مرط۽ےہ۽ہک۽ٓاف۽ےک۽ۼ۽ےجب۽رٕتص۽وہیت۽ےہ۽رکف۽اعمس۽ےس۽وت۽اُس۽ؿغك۽ےس۽ےل۽رک۽‪۵‬ےجب۽لک۽ہکلب۽ضعب۽ٓؿٓ۽امتس۽ٓاف۽‬
‫اتسٓ۽اجبلا۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽عنم۽رکؿ۽وت۽اتہک۽ےہ۽ثارّ۽ؿاےطس۽ڈاع۽رکؿ۽لاہک۽جڈاؿدن۽رکمی۽ےھجم۽اینپ۽تبحم۽انعمك۽رکّ۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ڈٓلاتف۽رکؿ۽‬
‫ہک۽انجف۽ومولی۽اصخق۽ےن۽اُ۽زیچؿُ۽اک۽مکح۽مت۽وک۽ڈلاےہ؟۽وت۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ںیہن۽ ؎‬
‫ابمڈا۽چیہ۽ڈل۽ےب۽قشع۽لآی‬
‫۽ارگ۽لادش۽یقیقح۽لا۽اجمٓی‬
‫(جڈا۽رکّ۽ہک۽وکیئ۽ڈل۽ریغب۽قشع۽ےک۽ہن۽ٓےہ۽وخاہ۽قشع۽یقیقح۽وہ۽لا۽اجمٓی)‬
‫اؿٓ۽غٕ ٓا ُ۽دیجم ۽ااھچ۽اجاتن۽ےہ۽دمعہ۽اجےنن ۽ںیم۽كش۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽ےک۽اقمےلب۽ںیم۽اس۽ہگج۽رپ۽ولگ۽طلغ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اےسی۽صخش۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽اس۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽لال۽ہبش۽حیحص۽ےہ۔‬
‫لما ْتِرر ْفِ ا ْوحدیثا ْوکالما ْمن ْجواز ْالصلٰوةْ ویکہکن۽یہقف۽‪،‬دحمًی۽اؿٓ۽کالیم۽وطٓ۽رپ۽لامك۽وہاکچ۽ےہ۽ہک۽ہٖ۽ميک۽‬
‫اؿٓ۽افرج۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ(ف)‬ ‫خلفْکلْبروفاجرْ‪1‬۔ ْ‬
‫رگم۽رکاہق۽ٓیتھک۽ےہ۽ذہلا۽ڈؿرسّ۽صخش۽وک۽وج۽اےسی۽اومٓ۽ےس۽اخیل۽اؿٓ۽لاؿوجڈ۽اس۽ےک۽ ُضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ؿاقٓی۽حیحص۽ارقلا ٔف۽وہ۽اامس۽‬
‫رقمٓ۽رکںیل‪،‬۽اہُ۽ارگہی۽ایبُ۽چس۽ےہ۽ہک۽ؿاہُ۽اس۽صخش۽ےک۽ىالؿہ۽ضق۽طلغ۽وخاُ۽ںیہ۽ینعی۽رحؿف۽ںیم‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽ؿفًھا۽ابمخق۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۷‬‬
‫‪Page 405 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ضًی۽حیحص۽ارقلا ٔف۽ہن۽ےلم۽ایس۽صخش۽یک۽ادتقاء۽‬
‫زیمت۽ںیہن۽ٓےتھک۽اؿٓ۽غٕا ٔف۽ںیم۽ؿہ۽ایطلغُ۽رکےت۽ںیہ۽نج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽خق۽لک۽وکیئ۽ ّ‬

‫رک ں۽فانْتصحیحْالصلٰوةْاھمْمنْدفعْالکراھۃ(ویکہکن۽امنٓیک۽حیحصت۽ڈول۽رکاہق۽ےس۽امہ۽ےہ۽۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وسال۽رکمٓ‪:‬‬
‫رکمٓ۽ہی۽ہک۽دوہکن۽شالئ۽ےن۽ہی۽وسال۽اےنپ۽اہھت۽ےس۽اھکل۽ےہ۽ذہلا۽ضعب۽ا ۽وپدیشہ۽ایک۽ؿہ۽ہی۽ہک۽اس۽صخش۽ےک۽اقعدئ۽یھب۽ھچک۽كی۽ںیہن۽ینعی۽‬
‫دیقعہ۽ریغ۽دلقمی۽ؿریغہ۽اک۽ٓکھيا۽ےہ۽ ّ‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ںیہن۽ےہ۽اس۽ںیم۽وجمکح۽وہ۽رحتری۽رٕامےیئ۽ہک۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپںیھ۽لا۽ںیہن۽اؿٓوجاس۽‬
‫ےن۽اھکل۽ےہ۽ؿاہُ۽ولگ۽غٕآ ُ۽طلغ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽وت۽اےسی۽ضق۽ںیہن۽ںیہ۽ہک۽اینت۽یطلغ۽رک ں۽ہک۽امنٓ۽ہن۽وہ‪،‬۽اہُ۽اقٓی۽نُـّٓ۽وطٓ۽ےس۽ںیہن۽اسیج۽ہک۽‬
‫قح۽اقٓی۽وہےن۽اکےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وصخطا۽ریغ۽دلقم۽ہک۽اُُ۽یک۽اہطٓف۽ؿریغہ۽یسک۽لاف۽اک۽ھچک۽اابتع۽ٓ۽ںیہن۽وت۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽‬
‫افقس۽اہدیقعہ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ ً‬
‫لااجمٔ۽ےہ۽کماْحِِناہْفْرسالؾناْالنیھْاال کیدعنْالصلٰوةْوراءْعدیْالتِلید۽(اسیج۽ہک۽اس۽یک۽قیقحت۽مہ۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽‬
‫"النیھْاال کیدْعنْالصلٰوةْواءْعدیْالتِلید"ںیم۽یک۽ےہ۽۔ف)‬
‫ س۽ارگ۽احل۽ویُ۽ےہ۽وت۽وصٓف۽طٌفضٖہ۽ںیم۽املسمونُ۽رپ۽ؿاخق۽یعطق۽ہک۽اس۽صخش۽وک۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽رک ں۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽ہٖزگ۽رپزگ۽اینپ۽‬
‫ْتعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحنہ ٰ‬ ‫م‬
‫امنٓ ں۽ ٔلاڈ۽ہن۽رک ں۽واللْ ٰ‬
‫خ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹‬ۻ‪ :۸‬۽آ ۽ومعض۽لکہ۽ يًٍی۽ؿاالىالہق۽اجلگ۽اھتہن۽ہٖی۽وپٓ ۽ڈااخکہن ۽بیجن۽اﷲ اخُ ۽ ہلس۽ومولی۽ریشدمحم ۽اصخق۔۽‪۵۶‬۽‬
‫ٓاضمُ۽اابملٓک۽‪۴۶۴۴‬ھ۔‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ومولی۽احظف۽وہرک۽ٓؿٓہ۽ہن۽ٓگ ے۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپانھ۽اجمٔےہ۽لا۽‬
‫ںیہن۔؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وجےب۽ذعٓ۽رش ی۽ٓؿٓہ۽ہن۽ٓگ ے۽افقس۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓرکمؿہ۽وت۽ارگ۽ڈؿرسّ۽صخش۽یقتم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لم۽ےکس۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽ڑپےھ۽‬
‫کماْافادہْالموٰلْالمحِقْحیثْاطلقْفْالقتح۽(۽ویکہکن۽ایسی۽وصٓف۽‬
‫ٰ‬
‫‪1‬‬
‫اہیُ۽لک۽ہک۽ہعمج۽یھب۔فانہْبسؽیلْمنْالتحولْ‬
‫ںیم۽ڈؿرسی۽دجسم۽یک۽رطف۽لقتنم۽وہلا ۽اجمٔ ۽ےہ۽اسیج ۽ہک۽افلض۽ققحم۽ےن۽حتف۽ںیم۽ایبُ ۽ایک۽ےہ۔ف)۽ؿٓہن۽ڑپھ۽ےل‪،‬فانہْاوٰلْمنْ‬
‫االنقرادْ‪ْ2‬کماْف‬

‫‪1‬۽حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۶/۴‬‬
‫‪Page 406 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽يمالوقبل۽نم۽وقیل۽اُ۽امیرھۃ۽زنتوہۃ(ویکہکن۽ادتقاء۽اہنت۽امنٓ۽اڈا۽رکےن۽ےس۽اؿیٰل۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽لاہک۽اس۽‬
‫ےک۽وقل۽رپلمع۽وہاجےئ۽وجاےس۽رکمؿہ۽زنتیہی۽اتہک۽ےہ۔ف)۽‬
‫اؿٓ ۽ڑپھ۽رک۽رھپ۽ریھپ۽ےل۽لماْذھبْالیہْکثیْمنْالعلماءْانْالکرھۃْتحریمیۃْ‪1‬وھوالذیْحِِہْفْالغنیۃْ‬
‫وغیھاْوھواالظ رْکماْبؼناہْفْفتاو ٰئنا(ویکہکن ۽اثَٖ ۽نلعء ۽ےک ۽مٔڈلک ۽اس ۽ںیم ۽رکاہق ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےس ۽اسیج ۽ہک ۽ىٍيہ ۽ؿریغاہ۽‬
‫ںیم۽لامك۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽اتخمٓ۽ےہ۽اےس۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽مٔی۽لیصفت۽ےس۽اھکل۽ےہ۔ف)واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔۽‬
‫‪۵۹‬رفص۽‪۴۶۴۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶‬ۻ‪ :۸‬آہتکلک۽ڈرھس۽للہ۽ربمن‪۹‬۽ ہلس۽انجف۽ ٓا۽ىالس۽اقڈٓگیب۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽اامس۽شایعف۽اغمڈہق۽وہ۽اؿٓ۽دتقمی۽یفنح۽وت۽اُُ۽اومٓ۽ںیم۽وج۽یفنح۽وکاجمٔ۽ںیہن۽ےسیج۽‬
‫غ‬
‫ٓا نیم ۽لا رہٖ ۽انہک ۽اؿٓ ۽ٓول ۽لڈنی ۽اؿٓ ۽وقہم ۽ںیم ۽اہھت ۽اُاھٹ ۽رک ُ۽ڈاع ۽امانگن ۽اامس ۽یک ۽اتمتعب ۽رکّ ۽لا ۽ہن ۽رکّ ۽؟اؿٓ ۽اےسی ۽یہ ۽دتقمی ۽شایعف۽‬
‫اغمڈہق ۽وک ۽اےنپ ۽ذمہق ۽ےک ۽جالف ۽اومٓ ۽ںیم ۽اامس ۽یفنح ۽اغمڈہق ۽یک ۽اتمتعب ۽اچےئہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اتمتعب ۽رکّ ۽وتاس ۽یک ۽امنٓ ۽اک۽‬
‫ایکاحل۽؟بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽یفنح ۽خق ۽ڈؿرسّ ۽ذمہق ۽ؿاےل ۽یک ۽ادتقاء ۽رکّ ۽اہجُ ۽اس ۽یک ۽ادتقاء ۽اجمٔ ۽وہ ۽ہک ۽ارگ ۽اامس ۽یسک ۽اےسی ۽ا ۽اک ۽ بکت ۽وہ ۽وج ۽امہّٓ۽‬
‫طًذٍ‬
‫ذمہق۽ںیم۽لاضق۽اہطٓف۽لا۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۽ےسیج۽ ٓا ف۽لیلق۽ س۽لالمعتسم۽ےس۽اہطٓف۽لا۽دواھتیئ۽رس۽ےس۽مک۽اک۽حسم۽لا ِ‬
‫۽وخُ۽دصف۽‬
‫شٍ‬
‫ؿ ۽ٓمی ۽ٓ م ۽ؿ غَْ ۽ؿریغاہ ۽ماجشاف ۽ریغ ۽ يلٍِ ۽رپ ۽ؿوض ۽ہن ۽رکلا ۽لا ۽دق ۽ڈٓس ۽ےس ۽ٓادئ ۽ینم ۽ ٓا ولڈہ ۽ڑپکّ ۽ےس ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽لا ۽اصخق ۽رتبیت۽‬
‫وہرک۽لاؿفص۽لا۽ؿافہتئ۽ؿؿتعس۽ےب۽اضقےئ۽افہتئ۽امنٓ۽ؿیتق۽رشؿه۽رکڈانیلا۽وکیئ۽رٕص۽الک۽لآ۽ڑپھ۽رک۽رھپ۽اُیس۽امنٓ۽ںیم۽اامس۽وہاجلا۽‬
‫وت۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽وت۽یفنح۽وک۽رسّ۽ےس۽ا ُس۽یک۽ادتقاء۽اجمٔ۽یہ۽ںیہن۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لالط‪،‬۽‬
‫کماْنصْعلیہْفْعامۃْکتبْالمذھبْبلْفْالغنیۃْاماْ اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽اعہم۽بتک۽ذمہق۽ںیم۽رصتحی۽ےہ۽ہکلب۽ىٍيۃ۽ںیم۽ےہ۽‬
‫االقتداءْبالمخالفْفْالقرو غْکالشافیعْفیجوزْمالمْ رٕؿاعف ۽ںیم ۽اخمفل ۽طيلًا ۽شایعف ۽اغمسلک ۽یک ۽ادتقاء ۽اس ۽ؿغك ۽اجمٔ۽‬
‫یعلمْمنہْمایقسدْالصالةْعَلْاعتِادْالمِتدیْعلیہْ وہک ۽خق ۽اس ۽ےس ۽اےسی ۽لمع ۽اک ۽ملع ۽ہن ۽وہ ۽وج ۽ااقتعڈ۽ِدتقمی ۽ںیم۽‬
‫دسفمِامنٓ ۽وہ ۽وجآ ۽رپ ۽اامجه ۽ےہ ۽اہتبل ۽رکاہق ۽ںیم ۽اخيالف ۽ےہ۽‬
‫االجماعْانماْاختلفْفْالکرھۃْ‪2٢‬اھ ْ‬
‫اھ(ف)‬

‫غمصً‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ملی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫غمصً‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ملی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۹‬‬
‫‪Page 407 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رغص ۽خق ۽ؿہ ۽اےسی ۽اومٓ ۽ےس ۽مٔی ۽اؿٓ ۽اُس ۽یک ۽ادتقا ۽حیحص ۽وہاس ۽ؿغك۽یھب ۽اُ ۽لاوتُ ۽ںیم ۽اس۽یک ۽اتمتعب ۽ہن ۽رکّ ۽وج ۽اےنپ ۽ذمہق۽‬
‫ںیم۽نؼٍ ًيا۽لااجمٔ۽ؿلارشمؿه۽غٕآ۽لایکچ۽ںیہ۽ارگ۽اتمتعب۽رکّ۽اگ۽وت۽اُس۽یک۽امنٓ۽اس۽لارشمؿه۽یک۽ادقآ۽رکاہق۽رپ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽لا۽زنتیہی۽‬
‫غ‬
‫وہک ۽ہک۽ریپؿی۽رشمؿه۽ںیم۽ےہ۽ہن۽ریغ۽رشمؿه۽ںیم۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫تکونْالمتابعۃْغیْجائزةْاذاکانتْفْفعلْبدعۃْ اامس۽یک۽اتمتعب۽دبًق‪،‬۽لمع۽وسنمچ ۽اؿٓہٖ ۽اس۽لمع ۽صىُذامٔ۽‬
‫ںیہن۽سج۽اک۽قلعت۽امنٓ۽ےس۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫اوْمنسو خْاوْماْالتعلقْلہْبالصلٰوة‪1‬۔ ْ‬
‫رھپ ۽زخانئ ۽االرسآ ۽رھپ۽احہیش ۽شایم ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽انماْیؾبعہْفْمشرو عْدونْغیہ‪2‬۽(اامس ۽یک۽اتمتعب ۽رشمؿه۽ںیم ۽اجمٔ ۽نکیل۽‬
‫ریغ ۽رشمؿه ۽ںیم ۽اجمٔ ۽ںیہن۔ف)عمجم ۽االرہن ۽ؿاحہیش ۽قزلاؿہی ۽صىُہْ ۽‪:‬ماکانْمشروعایتابعہْفیہْوماکانْغیمشرو عْ‬
‫ال‪3‬۽(ہٖ۽رشمؿه۽لمع۽ںیم۽اامس۽یک۽اتمتعب۽وہک ۽رگم۽ریغ۽رشمؿه۽ںیم۽ںیہن۔ف)ایس۽رطچ۽رتک۽شٍّق۽ںیم۽اامس۽یک۽ریپؿی۽ںیہن۽‬
‫ہکلب۽ومخ ِق۽اشا۽ء۽ف۽ؿرکاہق۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽ٹوھّٓ۽دتقمی۽اجبالےئ۽ہکبج۽اس۽یک۽اجب۽ ٓا ؿٓی۽ےس۽یسک۽ؿاخق۽لعف۽ںیم۽اامس۽یک۽اتمتعب۽‬
‫ہن ۽ٹوھ ے ۽ؿذہلا ۽نلعء ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ارگ ۽اامس ۽ؿغك۽ِرحتہمی ۽ٓول ۽لڈنی ۽لا ۽حیبست ۽ٓوکه ۽ؿ ۽وجسڈ ۽لا ۽ریبکت ۽ااقتنل ۽لا ۽ڈرک ۽وقہم ۽رتک ۽رکّ ۽وت۽‬
‫دتقمی۽ہن۽ٹوھّٓ۽‬
‫ف‬‫م‬‫غ‬
‫کما نص ْعلیہ ْف ْنظم ْالزندو ییس ْوالخانیۃْ مظنِ۽ٓدنؿیسی۽‪،‬اخہین‪،‬۽جالہص۽‪،‬۽مٔآہی‪،‬۽دنہہی‪،‬۽زخالۃ۽ا يٍِ‪،‬۽حتف۽‬
‫والخالصۃ ْوالبزازیۃ ْوال ندیۃ ْوخزانۃ ْالمقتنیْ العرری‪،‬۽ىٍيہ‪،‬۽ڈٓاتخمٓاؿٓاحہیش۽ڈٓ۽للغالہم۽رشميالیل۽اؿٓ۽ڈبرگ۽بتک۽‬
‫ۼ‬
‫وفتح ْالِدیر ْوالغنیۃ ْوالدرالمحتار ْوحاشیۃ ْالدررْ ںیم۽اس۽رپ۽رصتحی۽ےہ۽۔۽ابعٓف۽مٔآہی۽اک۽جالہص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ون۽‬
‫للعالمۃ ْشرنبالٰل ْوغیھا ْوھذا ْنص ْالبزازیۃْ ایسی ۽اایشء ۽نج ۽وک ۽اامس ۽رتک ۽رکڈّ ۽وت ۽دتقمی ۽اُ ۽وک ۽اجب ۽الےئ۽‬
‫ملخصا‪ْ،‬تسعۃْاشیاءْاذاْتركْاالمامْایتْب اْالمامومْ ‪،‬ریبکت۽رحتہمی۽ےک ۽ومہعق۽رپ۽اہوھتُ۽اک۽ااھٹلا‪،‬۽ٓوکه۽لا ۽دجسہ۽ےک۽‬
‫نش‬
‫ےئل ۽ریبکت ۽لا ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽نیم ۽حیبست ۽لا ۽ مٌو ۽(سمع ْالللمنْ‬ ‫ی‬ ‫ف‬
‫ر ع ْالید ن ْف ْالتحریمۃ ْوتکبیة ْالرکو عْ‬
‫حمدہ۽انہک)۽اخل(ف)‬ ‫اوالسجودْاوْالؾسؽیحْفی ماْاوالؾسمیعْ‪4‬الخ۔ ْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓا مزيآ۽بلطم۽مہم۽یف۽قیقحت۽اتمنغۃ۽االامس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓا مزيآ۽بلطم۽مہم۽یف۽قیقحت۽اتمنغۃ۽االامس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۼ‪۶۷‬‬
‫‪3‬۽احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽ڈآ۽ارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴/۴‬ۻ‪۵‬‬
‫‪4‬۽اتفؿٰی۽مٔآلۃ۽عم۽ااتفلؿٰی۽اغھيڈلۃ۽ونه۽نم۽ااثلین۽یلص۽اغمبٕف۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اکہن۽اشپؿٓ۽‪/۷‬ۻ‪۸‬‬
‫‪Page 408 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ویُ ۽یہ ۽ریبکتافِ۽ ۽دیعنی ۽ںیم ۽ٓول ۽لڈنی ۽فْالدرْیرفعْفْالزوائدْانْلمْیرامامہْذلكْ‪1‬۽اخل(ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ریبکتاف ۽ٓؿادئ۽‬
‫ںیم۽اےنپ۽اہھت ۽دنلب ۽رکّ۽وخاہ۽اامس۽اس۽لمع۽وک۽اجمٔ۽ہن۽اتھجمس۽وہ۽اخل۔ف)اؿٓ۽ارگ۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽ںیم۽الک۽یہ۽حیبست۽ہہک۽رک۽رس۽اُاھٹےئ۽وت۽دتقمی۽‬
‫یھب۽لااچٓ۽شٍق۽ثیلثت۽رتک۽رکّ۽ؿٓہن۽وقہم۽ؿ۽ہسلج۽یک۽اتمتعب۽ںیم للخ۽آ ےئ۽اگ۔‬
‫ھوالصحیح ْکما ْف ْالخانیۃ ْوالخالصۃ ْوالخزانۃْ یہی۽حیحص۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اخہین‪،‬۽جالہص‪،‬۽زخاہن‪،‬۽ؿدَٖ‪،‬۽حتف‪،‬۽رحب۽ؿریغہ۽ربتعم۽‬
‫والوجیزوالقتح ْوالبحر ْوغیھا من ْاالسقار ْالغر ْوھذاْ اتکوبُ۽ںیم۽ےہ۽‪،‬ڈٓاتخمٓ ۽ےک۽اافلؿ ۽ہی۽ںیہ۽آ ِ‬
‫اکُ ۽امنٓ ۽ںیم۽اامس۽یک۽‬
‫نظمْالدرانہْمماْیبؾینْعَلْلزومْالمتابعۃْفْاالرکانْانہْ ریپؿی۽الٓ ۽س ۽وہےن۽رپ۽ہی۽ہلئسم ۽ینبم۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اامس۽ےن۽اانپ۽رس۽ٓوکه۽‬
‫لوْرفعْاالمامْراسہْمنْالرکو عْاوالسجودْقبلْانْیتمْ ؿوجسڈ ۽ےس۽دتقمی۽یک۽نیت۽احیبستف ۽لمکم۽وہےن۽ےس۽ےلہپ۽اُاھٹ۽ایل۽وت۽‬
‫تعب۽اامس۽الٓس۽ےہ۔(ف)‬
‫دتقمی۽رپ۽اتم ِ‬ ‫المامومْالؾسؽیحاتْالثلثْوجبْمتابعتہْ‪2‬۔ ْ‬
‫رشچ۽صٍيہ۽ىالہم۽امٔمیہ۽یبلح۽ؿ۽احہیش۽ض ّيڈ۽انب۽اعدبنی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االصل ْعدم ْوجوب ْالمتابعۃ ْف ْالسنن ْفعال ْفکذاْ الص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ننس۽ںیم۽اامس۽یک۽اتمتعب۽سج۽رطچ۽فغلًا۽الٓس۽ںیہن۽‬
‫ترکا ْوکذا ْالواجب ْالِوٰل ْالذی ْالیلزم ْمن ْفعلہْ ایس ۽رطچ ۽رتکًا ۽یھب ۽الٓس ۽ںیہن ۽‪،‬یہی۽مکح ۽اس ۽ؿاخق ۽وقیل ۽اک ۽ےہ۽سج۽‬
‫المخالقۃْفْواجبْفعَلْکالتش دْوتکبیْالتشر یقْ ےک۽اجبالےن۽ےس۽یسک۽ؿاخق۽یلعف۽یک۽اخمتفل۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽طيلًا۽دہشت۽‬
‫م اؿٓ ۽ریبکتاف ۽رشتقی ۽وذالف ۽ڈاع ۽ونقف ۽اؿٓ ۽ریبکتاف۽ِدیعنی ۽ےک۽‬
‫بخالف ْالِنوت ْو ْتکبیات ْالعیدین ْاذیلزم ْ نْ‬
‫ویکہکن ۽اُ ۽ےک۽اجبالےن ۽ےس۽لعف۽ںیم ۽اخمتفل ۽الٓس ۽آ یت۽ےہ ۽‪،‬ینعی۽‬
‫فعل ا ْالمخالقۃ ْف ْالقعل ْوھو ْالِیام ْمع ْرکو عْ‬
‫ك ۽ایقس۽‬ ‫ایسی ۽وصٓف ۽ںیم ۽اامس ۽ٓوکه ۽ںیم ۽وہاگ ۽اؿٓ ۽دتقمی ۽اح ِ‬
‫االمامْالخ‪ْ3‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫صىُہـاگ۽اخل۽اھ۽للزٌ ًػا۔(ف)‬
‫خق۽ہی۽اوصل۽ولعمس۽وہےئل۽وتاُُ۽لٌٍـُ۽رٕؿه۽اکمکح۽یھب۽اںیھن ےس۽لکن۽اتکس۽ےہ۽ٓوکه۽ؿریغہ۽ںیم۽ٓول۽لڈنی۽امہّٓ۽ا ہم۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ مہن۽ےک۽مٔڈلک۽وسنمچ۽وہاکچ۽ےہ۽اؿٓ۽وسنمچ۽رپ۽لمع۽لا۽رشمؿه۽‪،‬۽وت۽اس۽ںیم۽اتمتعب۽ںیہن۽۔اامس۽كلم۽ااملعلء۽اوبرکب۽وعسمڈ۽اکشاین۽دقس۽‬
‫رسہ۽ارللاین۽دباظئ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫لو ْاقتدی ْبمن ْیرفع ْیدیہ ْعند ْالرکو ع ْاو ْبمنْ ارگ۽یسک۽ےن۽اےسی۽اامس۽یک۽ادتقاء۽یک۽وج۽ٓوکه۽ےک۽ؿغك۽ٓول۽لڈنی۽رکلا۽‬
‫ےہ۽لا۽ ِ‬
‫امنٓ۽رجف۽ںیم۽ونقف۽ڑپاتھ۽ےہ‬ ‫یِنتْفْالقجرْاوْبمنْیریْخمس ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽‪ ،‬لاف۽ادیعلنی۽‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۴۴۹/۴ ،‬‬

‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈارشلؿه۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۺ‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۻ‪۸۹‬‬
‫‪Page 409 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تکبیاتْفْصلٰوةْالجنازةْالیتابعہْلظ ورْخطؼئہْ لا ۽ریبکتاف۽ِ ۽انجٓہ ۽لا چ ۽اتہک ۽ےہ ۽وت ۽دتقمی ۽اس ۽یک ۽اابته ۽ہن ۽رکّ۽‬
‫بیِنی ْالن ْذلك ْکلہ ْمنسوخ ْ‪ْ 1‬اھ ْنِلہ ْفْ ویکہکن۽اس۽اک۽یطلغ۽رپ۽وہلا۽ینیقی۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽امتس۽وسنمچ۽ںیہ۽اھ۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ےک۽لاف۽ادیعل۽ںیم۽اس۽وک۽لقن۽ایک۽ےہ۔(ف)‬ ‫عیدردالمحتار۔ْ ْ‬
‫جالیل۽رھپرشچ۽ادقملصۃ۽الکيڈاميۃ۽للؽہصياین۽رھپ۽انجمٔ۽احہیش۽شایم۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ال ْتجوز ْالمتابعۃ ْف ْرفع ْالیدین ْف ْتکبیاتْ ریبکتا ِ‬
‫ف۽ٓوکه۽ےک۽ومہعق۽رپ۽اامس۽ےک۽ٓول۽لڈنی۽رکےن۽یک۽اابته۽‬
‫اجمٔ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫الرکو ع‪2‬۔ ْ‬
‫وقہم۽ںیم۽اہھت۽ااھٹ۽رک۽ڈاع۽امانگن۽شاہیعف۽ےک۽مٔڈلک۽امنِٓ۽رجف۽یک۽ٓتعک۽اریخہ۽ںیم۽ہشیمہ۽ؿرت۽یک۽شیتںیمی۽رصف۽فصن۽اریخ۽رہشِ۽‬
‫ٓاضمُ ۽اابملٓک۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اُ ۽ںیم۽ڈاعےئ۽ونقف ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽۔ونقف۽ِرجف۽وت۽امہّٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽وسنمچ ۽لادبًق ۽‪،‬۽‬
‫رہباحل۽نؼٍيا ۽لارشمؿه ۽ےہ۔ذہلا ۽اس ۽ںیم ۽ریپؿی ۽ونممه ۽‪،‬اؿٓ ۽خق ۽الص ۽ونقف ۽ںیم ۽اتمتعب ۽ںیہن ۽وت ۽اہھت ۽ااھٹےن۽ںیم ۽ہک ۽اس۽یک۽‬
‫امنٓرجف۽ںیم۽ونقف۽ڑپےھ۽دتقمی۽اہھت۽‬ ‫رٕه۽ےہ۽اابته۽ےک۽وکیئ۽ینعم۽ںیہن۽رگم۽الص۽وقہم۽ٓوکه۽یف۽نفسہ۽رشمؿه۽ےہ۽ذہلا ُ۽ؿہ۽خق۽لک۽ ِ‬
‫ٹوھّٓ۽ ُخٌکا۽ڑھکا۽ٓےہ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫یایتْالمامومْبِنوتْالوترْولوبشافیعْیِنتْبعدْ دتقمی۽ؿرتؿُ ۽ںیم۽ڈاعےئ۽ونقف۽ڑپےھ۽ارگ۽ہچ۽اس۽ےن۽اےسی ۽شایعف۽‬
‫الرکو عْالنہْمجت دْفیہْالْالقجرْالْنہْمنسو خْ اغمڈہق ۽اامس۽یک۽ادتقا ۽ںیم۽امنٓ ۽رشؿه۽یک۽وج۽ٓوکه۽ےک۽دعب۽ونقف۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽وہ۽ویکہکن۽ہی۽اعمصلہ۽ااہتجڈی۽ےہ۽اہتبل۽رجف۽ںیم۽ونقف ۽ہن۽‬
‫بلْیِفْسا کتاْعَلْاالظ رْمرسالْیدیہْ‪3‬۔ ْ‬
‫ڑپےھ۽ویکہکن۽ؿہ۽وسنمچ ۽ےہ‪،‬ہکلب۽ ۽ؿہ۽دتقمی۽اتخمٓ ۽وقل۽ےک۽اطمقب۽‬
‫اہھت۽ٹوھّٓ۽اخومس۽ڑھکا۽ٓےہ۔(ف)‬ ‫ْ‬

‫ىالہم۽رشميالیل۽ونٓاالاضیچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫اذاْاقتدیْبمنْیِنتْفْالقجرْقامْمعہْفْقنوتہْ ارگ۽یسک۽ےن۽اےسی۽اامس۽یک۽ادتقا۽یک۽وج۽رجف۽ںیم۽ونقف۽ڑپاتھ۽ےہ۽وت۽‬
‫اتخمٓ۽وقل۽ےک۽اطمقب۽اس۽ےک۽شاھت۽اخومس‬ ‫سا کتاْعَلْاالظہر ْ‬

‫‪1‬۽دباظئ۽ا ؽياظئ۽لصف۽یف۽ایبُ۽دقٓ۽ٰولصہ۽ادیعلنی۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۻۺ‪۵‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ ‪،‬۽بلطم۽ارملاڈ۽لا مزًہڈ۽ہیف۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪،‬۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف ‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽ ‪۷/۴‬ۼ‬
‫‪Page 410 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڑھکا۽ٓےہ۽اؿٓ۽اےنپ۽اہھت۽ؤولہؿُ۽یک۽رطف۽ٹوھٓ۽ڈّ۔(ف)‬ ‫ویرْسلْیدیہْفْجنؽیہْ‪ْ 1‬‬
‫اؿٓ۽امنِٓؿرت۽ںیم۽ارگ۽شایعف۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ادتقا۽لایق۽ٓےہ۽(ہک۽ؿہ۽ؿرت۽ےکڈؿ۽ڑکٹّ۽رکےت۽ںیہ۽ےلہپ۽دہشت۽رپ۽شالس۽ریھپا۽اریخ۽ٓتعک۽ایلیک۽‬
‫ڑپےتھ۽ںیہ۽ارگ۽اامس۽ےن۽ااسی۽ایک۽خق۽وت۽ٓتعک۽ونقف۽ ٓا ےن۽ےس۽ےلہپ۽یہ۽اس۽یک۽ادتقا۽عطق۽وہیئگ۽اف۽ہن۽ؿہ۽اامس۽ہن۽ہی۽دتقمی۽‪،‬ہن۽اس۽ےک۽‬
‫ؿرت۽حیحص۽ہک۽اس۽یک۽ؿطس۽امنٓںیم۽دمعًا۽شالس۽ؿاعق۽وہا۽فْالدرالمختارْصحْاالقتداءْفیہْبشافیعْلمْیقصلہْبسالمْالْ‬
‫انْفصلہْعَلْاالصح‪2‬اھ۽صلزػاڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽ؿرت۽ںیم۽یفنح۽وکاس۽شایعف۽یک۽ادتقاء۽ڈٓضق۽ےہ۽وج۽ؿرت۽وک۽شالس۽ےک۽شاھت۽ ُجڈا۽ہن۽‬
‫رکّ(ینعی۽ڈؿٓتعک۽رپ۽شالس۽ہن۽ریھپّ)۽ارگ۽اامس۽ےن۽ؿرت۽وک۽ڈؿاگہن۽ےک۽دعب۽شالس۽ریھپ۽رک۽ ُجڈا۽ایک۽وت۽احص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽اس۽یک۽ادتقا۽‬
‫ڈٓضق۽وہىُہْ۽اھ۽صلز ًػا)۽خق۽ااسی۽ہن ۽وہ۽اؿٓا۽دتق۽ا۽اقمئ۽ٓےہ)وت۽ارگہچ۽شاہیعف ۽ونقف۽وقہم۽ںیم۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اؿٓ۽امہّٓ۽ذمہق۽ںیم۽‬
‫اس۽اک۽لحم۽لبق۽ٓوکه۽‪،‬رگم۽امہّٓ۽نلعء۽ےن۽امتس۽وتمُ۽ؿ۽رشؿچ۽ؿاتفؿٰی۽ںیم۽دتقمی۽وک۽مکح۽ڈلاہک۽اہیُ۽ونقف۽ںیم۽اتمتعب۽رکّ۽‬
‫‪،‬اؿٓ ۽اس ۽اک ۽اشنمء ۽ؿیہ ۽ہک ۽اےس ۽لالکل ۽لارشمؿه ۽ںیہن ۽رہھٹاےت ْوالمسئلۃْمنصوصْعلی اْبدلیل اْفْال دایۃْوالکافْ‬
‫وسائرْالشروح(اس۽ہلئسم۽ےس۽قلعتم۽ابعٓاف۽عمب۽ڈاللئ۽دہاہی‪،‬۽اکیف۽اؿٓ۽ڈبرگ۽رشؿچ۽ںیم۽وموجڈ۽ںیہ۔ف)‬
‫ابته۽ذمہق۽ِاامس۽ینعی۽اہھت۽لادنےھ۽لا۽ٹوھّٓ۽لا۽ڈاع۽یک۽رطچ۽اُاھٹےئ۽‪،‬۽ایک۽رکلا۽‬
‫ٓاہ۽ہی۽ہک۽دتقمی۽اس۽اح ك۽ںیم۽اابته۽اامس۽رکّ۽لا۽ا ِ‬
‫اچےئہ۽‪،‬اس۽یک۽رصتحی۽رظنِ۽ریقف۽ےس۽ہن۽زگٓی۽‪،‬ہن۽اےنپ۽لاس۽یک۽بتک۽وموجڈ۽ںیم۽اس۽ےس۽رعتص۽لالا‪،‬فاہٖ۽ہی۽ےہ۽ہک۽لثم۽ایقس۽اہھت۽‬
‫لادنےھ۽اگ۽ہک۽خق۽اےس۽ونقف۽ڑپ ھٌْ۽اک۽مکح۽ےہ۽وت۽ہی۽ایقس۽ڈی۽غٕآؿ۽اصخ ِق۽ڈرک ۽‪،‬رشمؿه۽وہا۽اؿٓ۽ہٖ۽اےسی۽ایقس۽ںیم۽اہھت ۽لادنانھ۽نؼلًا۽‬
‫ؿرشى ًا۽شٍّق۽اؿٓ۽ًؼلًا۽ؿ۽رعف ًا۽اڈ ِف۽رضحف۽اؿٓ۽رتک۽شٍّق۽ںیم۽اامس۽یک۽ریپؿی۽ںیہن‪،‬‬
‫وقدْیؤیدْذلكْاطالق مْقاطبۃْسنیۃْالوضعْفْ اس۽یک۽لادیئ۽اہقف۽یک۽اُ۽ابعٓاف۽ےس۽وہیت۽ےہ۽نج۽ںیم۽ےہ۽ہک۽‬
‫حالۃْالِنوتْکماْفْعامۃْالکتبْالمذھبۃْفیکونْ ونقف ۽ےک ۽ومعق ۽رپاہھت ۽لادنانھ ۽شٍّق ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽اعس۽‬
‫بتک۽ِذمہق ۽نیم ۽ےہ ۽وت ۽ؿہ ۽مکح ۽اس ۽وصخمص ۽ونقف ۽وک ۽یھب۽‬ ‫ْایضا۔ ْ‬
‫مؾناْوالْل ذاْالِنوتْالمخصوص رْ‬
‫شالم۽وہاگ۔(ف)‬
‫ْ‬

‫ىلً‬
‫‪1‬۽ونٓ۽االاصیچ۽لاف۽اولرت۽‪،‬۽ وبطمہع۽عبطم۽ می۽الوہٓ۽صۻ‪۶‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷/۴‬ۼ‬
‫‪Page 411 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہکلب۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھوْایْالوضعْسنۃْقیامْلہْقرارْفیہْذکرْمسنونْ ؿہ ۽ینعی ۽اہھت ۽لادنانھ ۽اس ۽ایقس ۽یک ۽شٍق ۽ےہ ۽سج ۽ںیم ۽وطل ۽اؿٓ ۽وکیئ۽‬
‫ڈرک ۽رشمؿه ۽وہ(ینعی ۽سج ۽ےک ۽ڑپ ھٌْ ۽اکمکح ۽وہ ۽وخاہ ُ۽ؿہ ۽ڈرک ۽رٕص۽‬ ‫فیض‬
‫ح ْحالۃ ْالؿناء ْوف ْالِنوت ْال ْف ْقیام ْبنیْ‬
‫‪،‬ؿاخق ۽لا ۽شٍق ۽وہ)۽ س۽انث۽اؿٓ ۽ونقف ۽ےک۽ومعق۽رپ۽اہھت۽لادنےھ۽‬
‫رکو ع ْوسجود ْوتکبیات ْالعید ْمالم ْیطلْ‬
‫اجںیئ‪ٓ،‬وکه ۽اؿٓ ۽وجسڈ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽(ینعی ۽وقہم ۽ںیم)اؿٓ۽‬
‫ریبکتافِ۽دیع ۽ےک ۽ایقس ۽ںیم ۽اہھت ۽لادنےھ ۽خق ۽لک ۽ایقس ۽وک ۽وطلی ۽ہن۽‬ ‫الِیامْفیضعْ‪،‬سراجیۃْ‪1‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫رکّ۽‪ ،‬ارگ۽وطلی۽رکّ۽وت۽لادنھ۽ےل‪،‬رساہیج۽اھ۽صلز ًػا۽(ف)‬
‫احہیش۽ىالہم۽قزلاؿی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ظاہرہ ْیعم ْای ْقیام ْطال ْوعلیہ ْفیضع ْف ْقیامْ اظبہٖ۽اس۽ںیم۽ومعس۽ےہ۽ینعی۽ہٖ۽ؿہ۽ایقس۽وج۽وطلی۽وہ‪،‬۽وت۽ایس۽ومعس۽‬
‫صلٰوة ْالؾسؽیح ْالذی ْبنی ْالرکو ع ْوالسجود‪2‬۔ ْ یک ۽ئانء ۽رپ ۽امنٓ ۽حیبست ۽ےک ۽ٓوکه ۽اؿٓ ۽دجسؿُ ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽اہھت۽‬
‫لادنھ۽ےنیل۽اچںیہ۽ویکہکن۽اہیُ۽ایقس۽وطلی۽ےہ۔(ف)‬ ‫ْ‬
‫ویُ۽یہ۽امہّٓ۽ا ہم۽اک۽اامجه۽ےہ۽ہک۽ ٓا نیم۽ںیم۽شٍّق۽اافخ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اجب۽ ٓا ؿٓی۽ںیم۽اامس۽ےس۽یسک۽ؿاخق۽یلعف۽ںیم۽اخمتفل۽ںیہن۽‬
‫وت۽ویکُ۽رتک۽یک۽اجےئ۔‬
‫اقول‪ْ:‬وتحِیقْالمِامْعَلْماْعلمینْالملكْالعالمْانْ اوقل ۽‪ :‬۽(ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽امکل ۽ىالس ۽یک ۽اطع ۽ےس ۽قیقحت ۽اقمس ۽ہی ۽ےہ۽‬
‫ا ْلسنن ْالحظ ْلہا ْف ْالمتابعۃ ْاال ْبا لؾبع ْذلك ْالنْ ہک۽ ُشٍِ ۽ںیم۽مٌغ ًا۽اابته ۽وہیت۽ےہ۽ہی۽اس ۽ےئل۽ہک۽ریتا۽ریغ۽یک۽اتمتعب۽‬
‫معینْمتابعكْغیكْجعلكْنقسكْتابعالہْوالؾبعیۃْ رکےن ۽اک ۽ینعم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽نُـ ۽ےن ۽اینپ ۽ڈاف ۽وک ۽اس ۽ےک ۽لاعب ۽ئانڈلاےہ‪،‬۽‬
‫شی اؿٓ۽ہی۽لاتیعب۽ڈؿ۽زیچؿُ۽یک۽ؿہج۽ےس۽وصتمٓ۽وہک ‪،‬۽الک۽ہی۽ہک۽ َضْ۽وک۽‬
‫انما ْتتصور ْبشیئنی ْاحدھما ْف ْنقس ْاتیان ْ ئْ‬
‫اجباللا۽اس۽رطہقی۽ےس۽ہک۽ارگ۽اس۽ےن۽ایک۽وت۽نُـ۽یھب۽رکّ۽ارگ۽اس۽ےن۽‬
‫بمعینْانہْانْفعلہْفعلتْوانْترکہْترکتْواالخرفْ‬
‫رتک ۽ایک ۽وتنُـ ۽یھب ۽رتک ۽رکڈّ ۽ڈؿرسی ۽ؿغك ۽ںیم ۽ہک ۽وت ۽ایس ۽ؿغك۽‬
‫وقتہْفالْتتِدمْعلیہْوالْتسبِہْ ْ‬
‫رکّ۽ہن۽اس۽آ ےگ۽وہ۽اؿٓ۽ہن۽اس۽ےس۽ےلہپ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽ لصف۽ؿاڈا۽آاڈارشلؿه۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽الوہٓ۽‪۷/۴‬ۺ‬
‫‪2‬۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لصف۽ؿاڈا۽آاڈارشلؿه۽اخل۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۻ‪۵۴‬‬
‫‪Page 412 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الیہ ْوان ْلم ْیکن ْفعلك ْمتوققا ْعَل ْفعلہ ْوالْ اؿٓ ۽ریتا ۽ااسی ۽لعف ۽وجاس ۽ےک ۽لعف ۽رپ ۽وموقف ۽ہن ۽وہاؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽اس ۽ےک۽‬
‫دقتس ۽ےک ۽شاھت ۽دیقم ۽وہ ۽ہکلب ۽ ٓا ف ۽اےس ۽رک شکٌْ ۽ںیہ ۽ارگہچ ۽اامس ۽اےس۽‬
‫متِیداْبتِدمہْبلْتقعلہْوانْلمْیقعلْوتبادرْ‬
‫ہن۽رکّ‪،‬ایس۽رطچ۽آ ف۽ایکس۽رطف۽مٔھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽ارگہچ۽اامس۽ایھب۽‬
‫الیہ ْوان ْلم ْیاخذفیہ ْبعد ْفماانت ْتابع ْلہ ْبلْ‬
‫لک۽اس۽ںیم۽رشؿه۽ںیہن۽وہا۔۽وت۽آ ف۽اس۽ںیم۽یسک۽ینعم۽ںیم۽یھب۽‬
‫انت ْمستِل ْبنقسك ْغیتابع ْوالمتابع ْوھذاْ‬
‫لاعب۽ںیہن ۽ہکلب ۽آ ف ۽یک ۽اس۽ںیم۽لقتسم۽تیثیح ۽ےہ۽ہن ۽ہک ۽لاعب ۽اؿٓ۽‬
‫ظاہر ْجدا ْواذ ْقد ْعلمت ْان ْاتیان ْالمامومْ اتمعب ۽یک‪،‬۽اؿٓ۽ہی ۽لاف ۽اہنمك ۽یہ ۽فاہٖ ۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽آ ف۽ہی۽اجُ۽ےکچ۽‬
‫با لسننْغیْمتِیدْباتیانْاالمامْبلْیایتْب اْ ہک۽دتقمی۽اک۽ننس۽رپ۽لمع۽اامس۽ےک۽اجبالےن۽ےک۽شاھت۽دیقم۽ںیہن۽ہکلب۽‬
‫انْترک اْکماْاسمعناكْعلیہْنصوصْاالئمۃ‪ْ،‬ومنْ اامس ۽ےک۽رتک ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم۽دتقمی۽اںیھن۽اجبالاتکس۽ےہ ۽اسیج۽ہک۽‬
‫مہ۽ےن۽تہب۽ےس۽ا ہم۽ےک۽اوقال۽ےس۽آ ف۽رپ۽ؿاحض۽ایک۽ےہ۽اس۽اک۽الٓیم۽‬
‫الزم ْذلك ْجواز ْالتِدم ْعلیہ ْمع ْالندب ْالیہْ‬
‫اقتاض ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽دتقمی ۽ےک ۽ےئل ۽اامس ۽رپ ۽دقتس ۽اجمٔ ۽خق ۽دتقمی ۽اس۽‬
‫لجوازْانْیرجعْاالمامْبعدْالرتكْاٰلْالقعلْکماْ‬
‫لمع ۽وک ۽بحتسم۽یھب۽اجےن ۽ویکہکن ۽وہاتکس ۽ےہ۽ہک۽اامس ۽رتک ۽ےک ۽دعب۽‬
‫اذاْرکعْفصوبْراسہْوطبقْا کقہْاوضمْاصابعہْ اےس ۽اجبالےئ ۽طيلًا ۽اامس ۽ےن ۽ٓوکه۽ںیم۽رستسپ۽رکڈلا ۽‪،‬اینپ ۽ڈؿونُ۽‬
‫او ْبیق ْصامتا ْغی ْمسبح ْوالماموم ْقد ْفعل ْکلْ ایلیھتہُ ۽دنب ۽رکںیل‪ ،‬۽لا ۽انگلياُ ۽لصتم ۽ٓںیھک ۽لا ۽حیبست ۽ےہک ۽ریغب۽‬
‫ذلك ْبطلب ْالشر ع ْثم ْعاداالمام ْفسوی ْواخذْ اخومس ۽ٓاہ۽احالہکن۽دتقمی۽اُ ۽امتس۽وک۽اجباللا ۽‪،‬ویکہکن۽رشى ًا ۽ہی۽امتس۽‬
‫ہً‬
‫ولطمف ۽ںیھت ۽رھپ ۽اامس ۽وللا ۽اؿٓ ۽اس ۽ےن ۽رس ۽مٔامٔ ۽ایک ۽‪ ،‬۽ ھيلـُ ۽ےس۽‬
‫وخرجْوسبحْفِدْتِدمْفعلْالمامومْوھوْفیہْ‬
‫ےنٹھگ۽ڑکپّ۽‪،‬۽اویلگنُ۽ںیم۽انفػال۽ایک۽اؿٓحیبست۽یہک۽وت۽اہیُ۽ارگ۽ہچ۽‬
‫غی ْملوم ْبل ْالیہ ْمندوب ْوہومنہ ْمعتمدْ‬
‫دتقمی۽ےن۽ےلہپ۽لمع۽ایک ۽نکیل۽ہی۽ریغ۽انمضق۽ںیہن۽ذہلا۽اےس۽صالطق۽‬
‫محسوب ْفِد ْثبت ْان ْال ْمدخل ْللمتابعۃ ْفْ ہن۽اجےئ۽ہکلب۽ہی۽اس۽ےک۽ےئل۽بحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽رپ۽اےس۽وثاف۽ےلم۽اگ۽‬
‫ط‬
‫السنن ْوالمستحبات ْبل ْالماموم ْمسؾبد ْفی اْ ‪ ،‬س۽اس ۽ےس۽لامك ۽وہایگ۽ہک۽ننس۽اؿٓ صًزياف ۽ںیم۽اتمتعب۽اک۽‬
‫غی ْداخل ْتحت ْحکم ْاالمام ْولم ْیؾناولہْ وکیئ۽ڈلخ۽ںیہن۽‪،‬ہکلب۽دتقمی۽اُ۽ںیم۽لقتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اامس۽ےک۽مکح۽‬
‫ےک۽تحت۽ڈالخ۽ںیہن۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽اس۽یک۽میکحت۽اس۽یک۽ڈاف‪،‬‬
‫تحکیمہْایاہْعَلْذاتہْ‪ْ،‬والتزامہْان ْ‬

‫‪Page 413 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یصَل ْبصالتہ ْفیما ْھو ْمحجور ْفیہ ْعن ْالتِدمْ رپ۽اجٓی۽وہک ۽‪ٓ،‬اہ۽ہی۽اعمصلہ۽ہک۽دتقمی۽ےن۽اامس۽یک۽امنٓ۽ںیم۽ادتقا۽‬
‫علیہ ْواالسؾبداد ْدونہ ْوماھوحِیِۃ ْاالْ اک ۽ازتلاس ۽ایکاھت ۽وت ۽ہی ۽اُ ۽اومٓ ۽صىُہـاگ ۽نج ۽ںیم ۽اامس ۽رپ ۽دقتس ۽عنم۽‬
‫الواجباتْالقعلیۃْاذْیھْموضو عْاالقتداءْاصالۃْ ےہ ۽اؿٓ ۽نج ۽ںیم ۽دتقمی ۽اامس ۽ےک ۽ریغب ۽لقتسم ۽تیثیح ۽ںیہن۽‬
‫ٓکھيا ۽اؿٓ ۽ؿہ۽اومٓ ۽خؾٌؼۃً۽ؿاابجف۽ِفغليہ ۽یہ۽ںیہ۽ویکہکن۽ااصلۃً۽یہی۽‬
‫کما ْنص ْعلیہ ْف ْالغنیۃ ْواشار ْالیہ ْف ْالمرقاةْ‬
‫ٍ‬‫ى‬
‫وموضه ۽ادتقا ۽ںیہ ۽اسیج ۽ہک ۽اس ۽رپ ۽ يہ ۽ںیم ۽رصتحی۽‬ ‫ِ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْانماْجعلْ‬‫تحتْقولہْصَلْاللْ ٰ‬
‫ےہ۔ اقف ۽ںیم۽وضحٓ ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽اس۽‬
‫االمام ْلیؤتم ْبہ ْ‪ْ 1‬فقی ا ْالِدوة ْحِیِۃ ْومن اْ‬
‫آشاڈ ۽رگایم"اامس ۽اس ۽ےئل ۽ئانلااجلا ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽یک ۽اابته ۽یک۽‬
‫اٰل ْغیھا ْوان ْسری ْکوجوب ْترك ْسنۃْ اجےئ" ۽ےک ۽تحت۽ایس۽رطف۽اشآہ۽ایک ۽ےہ۽وت۽اُ ۽ؿاابجف ۽ںیم۽‬ ‫یسری ْ ٰ‬
‫یلزم ْمن ْفعل ا ْمخالقۃ ْاالمام ْف ْواجب ْفعَلْ ادتقا۽خؾٌؼۃً۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽ںیم۽اُ۽یک۽ؿہج۽ےس۽ےہ۽طيلًا۽اس۽‬
‫فلؼس ْذلك ْللمتابعۃ ْف ْترك ْالسنۃ ْبل ْفْ شٍّق۽اک۽رتک۽ؿاخق۽وہاگ۽سج۽وک۽اجبالےن۽ےس۽ؿاخق۽یلعف۽ںیم۽‬
‫الواجب ْالمذکور ْکعدم ْجوازان ْیایت ْبسننْ اامس۽یک۽اخمتفل۽الٓس۽ ٓا ےئ۽وت۽ہی۽رتک۽شٍّق۽ںیم۽اتمتعن۽یک۽ئان۽رپ۽‬
‫الرکو ع ْقبل ْرکو ع ْاالمام ْفانہ ْالیقعل ا ْاال ْفْ ںیہن۽ےہ۽ہکلب۽ؿاخق۽ذموکٓ۽ںیم۽اطمتقب۽یک۽ئان۽رپ۽ںیہن۽ےہ۽ہکلب۽‬
‫الرکو عْوالرکو عْلہْقبلْرکوعہْفعنْھذاْامؾنعْ ؿاخق ۽ذموکٓ ۽ںیم۽اطمتقب۽یک۽ئان ۽رپ ۽ےہ۽اسیج ۽ہک ۽دتقمی ۽ننسِ۽‬
‫ٓوکه۽وک۽اامس۽ےک۽ٓوکه۽ےس۽ےلہپ۽اجب۽ںیہن۽ال۽اتکس۽ویکہکن۽ؿہ۽‬
‫تِدیم ا ْعَل ْرکوعہ ْال ْعَل ْفعلیۃ ْالسنن ْکماْ‬
‫ى‬
‫اںیھن۽ٓوکه۽ےک۽ الؿہ۽اڈا۽ںیہن۽رکاتکس‪،‬اؿٓ۽اامس۽ےک۽ٓوکه۽ےس۽‬
‫علمت ْوھذا ْمعین ْقولنا ْال ْخط ْل ا ْمن ْالمتابعۃْ‬
‫ےلہپ ۽دتقمی ۽وک ۽ٓوکه ۽یک ۽ااجٓف ۽ںیہن ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ؿہج ۽ےس ۽اُ۽‬
‫االبا لؾبع ْواذقد ْتبنی ْھذا ْولل ْالحمد ْظ ر ْانْ‬
‫ننس۽اک۽اامس۽ےک۽ٓوکه۽ےس۽ےلہپ۽اجباللا۽عنم۽وہایگ‪،‬۽ہن۽ہی۽ہک۽ننس۽‬
‫لسن ع‬
‫المِتدی ْیایت ْبا ن ْ َل ْمذھب ْنقسہ ْدونْ وک۽اجباللا۽عنم۽ےہ۽اسیج۽ہک۽نُـ۽اجُ۽اکچ۽ےہ۽امہّٓ۽وقل۽ہک۽"ننس۽‬
‫ابته ۽اامس ۽مٌغ ًا ۽یہ ۽ےہ" ۽اک ۽ینعم ۽یہی ۽ےہ۔ ۽ادمحلﷲ خق ۽ہی۽‬
‫ںیم ۽ا ِ‬ ‫مذہبْاالمامْفانْالمسؾبدانماْیعمل ْ‬
‫زیچ ۽ؿاحض ۽وہیئگ ۽وت ۽ہی ۽یھب ۽ؿاحض ۽وہایگ ۽ہک ۽دتقمی ۽ننس ۽یک۽‬
‫اجب ٓا ؿٓی۽اےنپ۽ذمہق۽ےک۽اطمقب۽رکّ۽اگ۽ہن۽ہک‬

‫مً‬
‫‪1‬۽ ااقہ۽اافمل ح۽رشچ۽ ۃٰوکہ۽لاف۽امیلع۽ااملومس۽اخل۽وبطمہع۽ہبتکم۽ادماڈہی۽اتلمُ۽‪۷/۶‬ۼ‬
‫‪Page 414 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫برائیْنقسہْھذاْاینبیغْالتحِیقْواللْ ٰ‬
‫تعاٰلْوٰلْ اامس۽ےک۽ذمہق ۽ےک۽اطمقب۽‪،‬ویکہکن۽لقتسم۽تیثیح۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽‬
‫التوفیق ْا تِن ْھذا ْفانك ْالتجدہ ْف ْغیھذاْ اینپ۽ٓاےئ۽ےک۽اطمقب۽لمع۽رکلا ۽ےہ۽قیقحت۽اک۽قح۽یہی۽اھت‪،‬اﷲ‬
‫اعتیٰل۽یہ۽وتقیف۽اکامکل ۽ےہ۽اےس۽ایھچ۽رطچ۽ہتخپ۽رکول۽ویکہکن۽‬ ‫التحریرْوھوعلمْعزیزْفْکلمْیسی۔ ْ‬
‫ایسی۽قیقحت۽اس۽رحتری۽ےک۽ىالؿہ۽ںیھمت۽ںیہک۽ںیہن۽ےلم۽ک ۽‪،‬اؿٓ۽ہی۽‬
‫ٓا شاُ۽رتنی۽املکف۽ںیم۽اہنمك۽یہ۽ایٰلع۽ملع۽ےہ۔(ف)‬
‫فٍ‬
‫ؿذہلارحنیم۽ يٍِ۽ٓاڈامہ۽اﷲ اعتیٰل۽رشف ًا۽ؿرکتوم ًا۽ںیم۽ یئ۽ؿاشمدہےہ۽ہک۽الک۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽اچٓؿُ۽ذمہق۽ؿاےل۽امنٓ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽‬
‫اؿٓاُ ۽اومٓ ۽ںیم ۽ضق ۽اےنپ ۽ذمہق ۽رپ ۽لمع ۽رکےت ۽ںیہ ۽یفنح ۽اامس ۽یفنح ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ٓری ۽لاف ۽اہھت ۽لادنےھ ۽ےہ ۽‪،‬اُس ۽ےک ۽ڈےنہ ۽لآؿ ۽رپ۽‬
‫شایعف۽شٌٍْ ۽رپ ۽اہھت۽ٓگ ے۽‪،‬لاںیئ۽لآؿ ۽رپ۽امیکل۽اہھت۽وھکےل ۽وہےئ ۽ےہ۽وکیئ ۽یسک۽رپ۽ااکنٓ ۽ںیہن۽رکلا‪ ،‬۽اؿٓ ۽ویکُ ۽وہ ۽ہک ۽دمحب۽اﷲ مہ۽‬
‫اچٓؿُ۽یقیقح۽اھبیئ۽الک۽امُ۽لاف۽یک۽اؿالڈ۽ںیہ۽لاف۽امہٓا۽اشالس۽امُ۽امہٓی۽شٍّق۽شٍيہ۽ض ّيڈ۽االلاس۽نیلع۽ؿیٰلع۽ ٓا ہلٖ۽الضف۽ا ػلٰـہ۽ؿا ّسالس‪،‬۽‬
‫ااکنٓ۽وت۽اُ۽رمگاوہُ۽رپ۽ےہ۽وج۽دیلقت۽ا ہم۽رکاس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽وک۽اعمڈ۽اﷲ رشک۽ؿ۽رحاس۽اتبےت۽اؿٓ۽ذماہق۽خؼّہ۽ٓادشہ۽الہ۽قح۽اک۽‬
‫‪(1‬رقنعبی۽فامل۽اجُ۽ںیل۽ےگ۽ہک۽ؿہ۽زک۽رکؿف۽اٹلپ۽۔اھںیئ۽‬ ‫لاس۽دوٓاہہ۽ٓےتھک۽ںیہ۔ ‪‬‬
‫تعاٰل ْع َٰل ْسیدناْوموالناْمحمدْو ٰا لہْوصحب ٖہْ‬
‫والْحولْوالْقوةْاال ْباللْالعَلْالعظیمْصَلْاللْ ٰ‬
‫ّ‬ ‫ےگ ۽۔ف)‬
‫وعلماءْحزبہْاجمعنی۔ٓاہ۽ہی۽ہک۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽شایعف۽وک۽ایک۽اچےئہ۽‪،‬ہی۽نلعء۽شاہیعف۽ےس۽نُـاھچ۽اجےئ۽۔۽جالہص۽ؿڈٓاتخمٓ۽ںیم۽‬
‫ےہ۽‪:‬۽‬
‫ولو ْقیل ْللحنیف ْمامذھب ْاالمام ْالشافیع ْفْ ارگ۽یسک۽یفنح۽ےس۽وسال۽ایک۽اجےئ۽ہک۽اامس۽شایعف ۽اک۽كلسم۽فالُ۽‬
‫ہلئسم ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽ایک ۽ےہ ۽وت ۽وجالًا ۽ہی ۽انہک ۽ؿاخق ۽ےہ ۽ہک ۽اامس۽‬ ‫کذاوجبْانْیِولْقالْابوحنیقۃْکذاْ‪2‬اھ۔‬
‫اقول‪ْ :‬وال ْشك ْان ْالرجل ْبمذھبہ ْادری ْوامرْ اوبہفینح۽اک۽ومفق۽ہی۽ےہ۽اھ‬
‫اوقل‪ :‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اس ۽ںیم۽وکیئ۽كش ۽ںیہن۽ہک۽ہٖ ۽ ٓا ڈیم۽‬
‫القؾیاْامروا َ ْد ٰیھْفرتكْاجرتاء‬
‫ہ‬
‫اےنپ۽ذم ق ۽وک۽وخف ۽اجاتن۽ےہ۽اؿٓ ۽وتفٰی۽اجٓی۽رکےن۽اک۽اعمصلہ۽‬
‫ْ‬
‫اہنمك۽یہ۽تخس۽اؿٓ۽ڈمرآ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۵۵‬ۺ‪۵۵‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ادعلہ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵۸۹/۴‬‬
‫‪Page 415 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰل ْاعلمْ ےہ‪ ،‬س ۽ڈبرگ ۽ذمہق ۽رپ ۽رجا ٔف ۽اک ۽رتک ۽یہ ۽ٓلاڈہ ۽انمضق ۽ؿ ۽القئ ۽ےہ۽‬
‫عَل ْمذھب ْغیہ ْاحق ْواحری ْوالل ْ ٰ‬
‫‪،‬اﷲ اعتیٰل۽ضق۽ےس۽رتہب۽اجاتن ۽ےہ۽اس۽اک۽ملع۽امت۽اؿٓ۽ضق۽ےس۽اکلم۽‬ ‫وعلمہْاتمْواحکم۔ْ ْ‬
‫ےہ(ف)‬
‫ہلئسم۽ربمن‪۷‬ۻ‪:۸‬۽آ۽كلم۽ ٓا شاس۽طلبزـاہف۽ڈااخکہن۽گٌٍگا۽اقمس۽رساےئ۽یہب۽ ہلس۽ض ّيڈ۽دمحم۽افصء۽ادلنی۽اصخق۽‪۴۳‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‬
‫‪۴۶۴۵‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دعمی۽ا ٌؾٖ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫لالہبش۽اجمٔ۽ےہ۽رگم۽اؿیٰل۽ںیہن۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽ہکبج۽احرضنی۽ںیم۽وکیئ۽صخش۽حیحص۽اہدیقعہ۽ریغ۽افقس۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽اس۽‬
‫ےس۽ٓادئ۽لا۽اس۽ےک۽مٔامٔ۽لئالئِ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽اک۽ملع۽ٓکھيا۽وہ۽ؿٓہن۽ؿہ۽دعمی۽ا ٌؾٖیہ۽اؿیٰل۽ؿالضف۽ےہ۽وج۽لاؿفص۽افصف۽ذموکٓہ۽لایق۽‬
‫احرضنی۽ےس۽اُےس۽ملع۽ںیم۽ٓادئ۽وہ۔۽دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االوٰل ْباالمامۃ ْاعلم م ْباحکام ْالصلٰوة ْھکذا ْفْ اامطق ۽ےک۽ےئل۽ضق ۽ےس۽رتہب۽ؿہ۽ےہ۽وجا ِ‬
‫اکحس ۽امنٓ ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اگہ۽‬ ‫ٰ‬
‫المضمرات‪،‬وھوالظاہر ْھکذا ْف ْالبحرالرائق ْ‪،‬ھذاْ وہ۔رمضماف۽ںیم ۽یہی۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽اتخمٓ۽یھب ۽یہی۽ےہ۽‪ ،‬۽رحبارلاقئ۽ںیم۽‬
‫اذاعلمْمنْالِرأةْقدرماتِومْبہْسنۃْالِرأةْھکذاْفْ ایس۽رطچ۽ےہ۽۔ہی۽اس۽ؿغك ۽ےہ۽خق ۽اینت۽غٕا ٔف ۽ےس۽ؿافق۽وہ۽‬
‫سج ۽ےس ۽غٕا ٔف ۽ونسمہن ۽اڈا ۽وہاجیت ۽وہ‪،‬نییبت ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ۽‬
‫التبینی‪ْ،‬ولمْیطعنْفْدینہْکذاْفْالکقایۃْ‪ْ،‬وھکذاْ‬
‫ےہ۔تلاہی۽اؿٓ۽اہنہی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ڈنی۽رپ۽نعط۽ہن۽وہ۽۔۽طیحم۽اؿٓ۽‬
‫فْالن ایۃْ‪،‬ویجؾنبْالقواحشْالظاہرةْوانْکانْغیہْ‬
‫ٓادہی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽وفاشحِ۽فاہٖی۽ےس۽ےنچب۽ؿاال۽وہ۽ارگہچ۽وکیئ۽‬
‫اور عْمنہ ْکذا ْفْالمحیطْ‪،‬وھکذاْفْالزاھدیْ‪،‬وانْ‬
‫ڈؿرسا۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اصخ ِق۽ؿٓه۽وہ۔جالہص۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽لئا ِ‬
‫لئ۽‬
‫یک‬ ‫لک‬
‫کانْمؾب راْفْعلمْالصلٰوةْ نْلمْلمْ نْلہْحظْفْ امنٓ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اہنمك۽یہ۽امہٖ۽وہ۽نکیل۽ؿہ۽ڈبرگ۽ىلـس۽ںیم۽ؿاتیفق۽‬
‫ہن۽ٓکھيا۽وہ۽وت۽رھپ۽ؿیہ۽اؿیٰل۽ےہ(ف)‬ ‫غیہْمنْالعلومْف وْاوٰلْکذاْفْالخالصۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارعایب‪،‬لاانیب۽اؿٓ۽ىالس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ‬ ‫تجوزْامامۃْاالعراّبْواالعیمْوالعبد ْ‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثلین۽یف۽ایبُ۽نم۽وہ۽اقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 416 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اہتبل۽رکمؿہ۽ےہ۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬ ‫االْان اْتکرہْ‪ْ1‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫رحب۽ںیم۽ےہ‪:‬۽رکاہق۽زنتہہی۽۔اخہین۽ںیم۽ےہ‪:‬غیھمْاوٰل(اُ۽ےک۽ىالؿہ۽اؿیٰل۽ےہ۽۔ف)‬
‫و‬
‫رضحف۽ابتعُ۽نب۽امکل۽ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽لااجٓ زؽـٓ۽ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّيڈ۽ارملنیلس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اینپ۽وقس۽یک۽اامطق۽‬
‫رٕامےت۽‪،‬‬
‫فْالصحیحنیْواللقظْلمسلمْعنْا بنْش ابْانْ اخبٓی۽ؿ ۽ملسم۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ ۽ملسم۽ےک۽اافلؿ ۽ہی۽ںیہ۽انب۽اہشف۽‬
‫محمود ْبن ْالربیع ْاالنصاری ْحدثہ ْان ْعؾبانْ ایبُ۽رکےت۽ںیہ۽ہک۽ومحمڈ۽نب۽ارلعیب۽ااصنٓی۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ہک۽‬
‫بن ْمالك ْوھومن ْاصحاب ْرسول ْالل ْصَل ْاللْ رضح۽ف۽ابتعُ۽نب۽امکل۽وج۽ااصنٓی۽اؿٓ۽دبٓی۽احصیبِ۽ٓوسل۽اﷲ‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ںیہ۽ؿہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْممنْش دْبدرامنْاالنصارْانہْ‬ ‫ٰ‬
‫ؿملس۽یک۽جڈطق۽ادقس۽ںیم۽احرض۽وہےئ۽رعص۽ایکلا۽ٓوسل۽اﷲ‬
‫ایت ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْفِالْ‬
‫!۽ثاری۽ ٓا ںیھکن۽وجاف ۽ڈّ۽یئگ۽ںیہ۽احالہکن ۽ںیم۽اینپ۽وقس۽وک۽‬
‫یارسول ْالل ْاین ْقد ْانکرت ْبصری ْوانا ْاصَلْ‬
‫امنٓ ۽ڑپاھلا ۽وہُ۽ایل ۽ ٓا ر۽ادحلمك ۽وت ۽آ ف ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ر‬ ‫ْ‬‫ہ‬‫ْعلی‬ ‫تعاٰل‬
‫ٰ‬ ‫ْ‬ ‫لل‬‫ْا‬ ‫َل‬‫لِویم ْ‪ْ 2٢‬الحدیث ْف ْاتیانہ ْص‬
‫ؿملس ۽اُ ۽ےک ۽رھگ ۽رشتفی ۽الےئ ۽امنٓ ۽اڈا ۽ ٕامیئ ۽لاہک ۽ؿہ ۽اس ۽ہگج۽‬
‫وکاینپ۽امنٓ۽یک۽ہگج۽ئانںیل۔(ف)‬ ‫ْاٰلْبؼتہْوصالتہْفیہْلؼتخذہْمصَل۔ ْ‬ ‫وسلم ٰ‬
‫رضحف۽انب۽اس۽وتکمس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رفس۽وک۽رشتفی۽اجیلےت۽ؿغك۽ڈؿلآ۽دمہنی۽‬
‫ک ہب۽رپ۽اینمك۽اطع۽رٕامیئ۽ہک۽لایق۽امدنہ۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽رکےت‪،‬‬
‫عزاہْفْالبحرْاٰلْصحیحْا بنْحبانْ‪3‬قلتْاخر جْ رحب۽ںیم۽اس۽یک۽تبسن۽حیحص۽انب۽ابحُ۽یک۽رطف۽ےہ‪،‬‬
‫احمدْوابوداؤدْعنْا نسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہْانْ ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽اامس ۽ادمح ۽اؿٓاوب ۽ڈاؿڈ ۽ےن ۽رضحف ۽اسن ۽ٓیض ۽اﷲ‬
‫النیبْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْاستخلفْا بنْامْ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ہک۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ٰ‬
‫ےن۽رضحف۽انب۽اس۽وتکمس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽ڈؿ ہبت۽دمہنی۽‬
‫مکتومْعَلْالمدینۃْمرتنیْیصَلْب مْ ْ‬
‫ر‬
‫ک ہب۽ںیم۽اانپ۽ہفیلخ۽رقمٓ۽ ٕاملا‬

‫نػل‬
‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہہی ‪،‬۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام۽ غَٖہ ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ‪۸/۴ ،‬ۻ‬
‫‪2‬۽حیحص۽ملسم ‪ ،‬لاف۽ارلخػۃ۽یف۽ا ًذلف۽اخل‪ ،‬وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ‪۵۶۶/۴،‬‬
‫‪3‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫‪Page 417 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫احالہکن۽ؿہ۽لاانیب۽ےھت۔(ف)‬ ‫وھوْاعیمْ‪1‬۔ ْ‬
‫نلعء۽رٕامےت۽ںیہ۽اںیھن۽اامس۽رقمٓ۽رکےن۽یک۽یہی۽ؿہج۽ےہ۽ہک۽احرضنی۽ںیم۽ضق۽ےس۽الضف۽یہی۽ےھترحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قید ْکراھۃ ْامامۃ ْاالع ٰیم ْف ْالمحیط ْوغیہ ْبانْ طیحم۽ؿریغہ۽ںیم۽اامط ِق ۽ایٰمع۽ےک۽رکمؿہ۽وہےن ۽ےک۽ےئل۽ہی۽دیق۽‬
‫الیکونْافضلْالِومْفانْکانْافضل مْف وْاوٰلْ اگلیئ ۽یئگ ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ایٰمع ۽اس ۽وقس ۽ےس ۽الضف ۽ہن ۽وہ‪ ،‬۽ارگ ۽ؿہ۽‬
‫وعَلْھذاْیحملْتِدیمْا بنْامْمکتومْالنہْلمْ ڈؿرسؿُ۽ےس۽الضف۽ےہ۽وت۽ؿیہ۽رتہب۽وہاگ‪،‬اؿٓرضحف۽انبِ۽وتکمس۽‬
‫ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽یک ۽دقتمی ۽وک ۽یھب ۽ایس ۽لاف ۽رپ ۽ومحمل ۽ایک ۽اجلا۽‬
‫یبقْمنْالرجالْالصالحنیْلالمامۃْفْالمدینۃْ‬
‫ط‬ ‫م‬
‫ےہ۽ہک۽اس۽ؿ ك۽دمہنی۽ونمٓہ۽ںیم۽اُ۽ےس۽ ٔھ۽رک۽اام ق۽اک۽الہ۽‬ ‫غ‬
‫احد ْافضل ْمنہ ْحینئذ ْو لعل ْعؾبان ْبن ْمالكْ‬
‫وکیئ۽ںیہن۽اھت۽‪،‬نکمم ۽ےہ۽رضحف ۽ابتعُ ۽نب۽امکل ۽ٓیض۽اﷲ‬
‫ً‬ ‫کانْافضلْمنْکانْیؤمہ رْ‬
‫ْایضاْاھْ‪ْ 2‬‬
‫اعتیٰل۽ يہ۽یھب۽ڈؿرسّ۽ولوگُ۽ےس۽الضف۽وہُ۔‬
‫قلتْوقدْسمعتْانہْکانْمنْاالصحابْالبدرینیْ‬
‫قلت ۽(ںیم۽اتہک۽وہُ۽)۽ ٓا ف ۽ےن۽نس۽ایل۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ااحصف ۽دب۽‬
‫یک م‬ ‫ریضْاللْ ٰ ع‬
‫تعاٰلْ مھنْاجمعنیْفانْلمْ نْفْ نْ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽انیعمج۽ںیم۽ےس۽ےھت۽ارگ۽اُ۽ےک۽دتقمویُ۽‬
‫کان ْیؤم م ْمن ْش د ْبدراکان ْافضلہمْ ںیم۽وکیئ۽یھب۽ااحصف۽دبٓ۽ںیم۽ےس۽ہن۽اھت۽وت۽ؿہ۽لا ٌؼٍِ۽اُ۽ےس۽‬
‫الضف۽وہےئ(ف)‬ ‫ْتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫سبحنہ ٰ‬
‫بالیِنی۔ْواللْ ٰ‬
‫آ۽شااہجہ روٓ۽ہلحم۽لاوبٓیئ۽ ہلس۽شاہ۽رخف۽اعمل۽اصخق۽اقڈٓی۽‪ٓ۵۵‬عیب۽الآ ر۽رشفی۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۻ‪۸‬۽‪،‬۽ۻۻ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽لاف۽ںیم۽ہک۽دجسم۽ںیم۽مکحب۽ؿایل۽كلم(ٓلڈ)۽وج۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ؿ۽رشتمه۽ےہ۽دقمی۽ےس۽جڈطق۽ِ۽اامطق۽‬
‫اجباللا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽وخنتاہ ۽لالا ۽ےہ۽نکیل ۽رکب ۽وج ۽ڈؿرسّ ۽رسہتش ۽اک ۽صالٓس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽لاس ۽لاؿوجڈ ۽ہکی ۽وکیئ ۽مکح۽خسف ۽اامطق ۽اک ۽ٓلڈ۽‬
‫۽وبوجاہف۽ڈلی۽لآاضدنم۽ںیہ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫اکںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽ہن۽رکب۽وک۽مکح۽اامطق۽اک۽ؿایل۽كلم۽ےک۽اہیُ۽ےس۽صال۽اؿٓ۽ومعص ًا۽دتقملاُ۽رکب۽یک۽اامطق۽ےس‬
‫(‪)۴‬۽ہی۽ہک۽رکب۽ضعب۽اؿاقف۽ٓصقِ۽وطافئ۽ڈھکی۽اتیل۽ےہ۔‬

‫‪1‬۽دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ ؿی۽آ۽دنسم۽اسن۽نب۽امکل۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف ‪،‬۽‪۵/۶‬ۼ‪،۴‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽اامصۃ۽االیٰمع۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۻۻ‬

‫‪2‬۽رحب۽ارلاقئ ‪،‬لاف۽االامصۃ ‪،‬۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ ‪/۴ ،‬ۻ‪۶۷‬‬
‫‪Page 418 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۵‬۽تلآ ۽ؿ ۽رشمنیک ۽ےک ۽ولیمُ ۽ںولیھُ۽اؿٓ ۽ڈویایل ۽یک ۽ضق ۽وج ۽ونہڈ۽ںیم ۽وصٓف۽ نمھچ ۽یک ۽وہیت ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ابخمك۽ڈویلاؿُ ۽یک ۽وپاج۽یک۽‬
‫اجیت۽ےہ۽رشلک۽وہرک۽یھب۽ضق۽ےک۽شاھت۽وہمٓف۽اک۽ٓؿہیپ۽ڑچاھلا۽ےہ۽اؿٓ۽ىالؿہ۽وخنتاہ۽اینپ۽رقمٓہ۽ےک۽جالف۽مکح۽ولوگُ۽ےس۽لڈٓاہن۽‬
‫یھب۽اتیلےہ۔‬
‫الڈ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽اؿٓ۽ایقس۽وک۽دبًق۽شٍيہ۽مياللا۽ےہ۽اؿٓ۽لفحم۽لآ۽ڈمہ۽رضحف۽وغف۽انیلقثل۽وبحمف۽‬ ‫(‪)۶‬۽لفحم۽طي ِ‬
‫احبسین۽رکےن۽اؿٓ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽دبیتع۽اؿٓ۽اگہنگٓ۽اتہک۽ےہ۽اؿٓ۽ریشینِ۽لفحم۽طيالڈ۽وک۽مٔا۽اجاتنےہ۽۔۽‬
‫امس۽ؿغك۽ےہک۽اجےت۽ںیہ۽اُ۽یک۽‬‫(‪)۷‬۽رشاف۽ؿ۽ابجن۽یک۽وتنیہ۽اؿٓ۽تیغ۽وک۽رخف۽اتھجمس۽ےہ۽اؿٓ۽ومولی۽اوب۽اغمٌؽـٓ۽اصخق۽ڈولہی۽یک۽تبسن۽وج۽ا ِ‬
‫فینصت۽رپ۽وج۽ضق۽نلعء۽ڈھکی۽ےکچ۽ںیہ۽اؿٓ۽وکیئ۽رح۽رفُ۽ںیہن۽وہا۽رگمرکب۽ےن۽وتفی۽رفک۽ڈّ۽ڈلا۽ےہ۽ س۽دتقملاُ۽ؿریغہ۽ےک۽ڈولُ۽ںیم۽‬
‫وج۽رکب۽یک۽رطف۽ےس۽وبوجاہف۽لاالرکاہق۽ ٓا یئگ۽ےہ۽اس۽ؿاےطس۽رکب۽امنٓ۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽وکیئ۽رح۽چ۽وت۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽رکب۽اینپ۽اامطق۽ےک۽‬
‫لاًق ۽دتقملاُ ۽ؿریغہ ۽وک ۽لآک ۽امجًق ۽ڈاتھکی ۽رگم ۽رھپ ۽یھب ۽اینپ ۽اامطق ۽ںیہن ۽ٹوھٓلا ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽اامس ۽یمکح ۽وک ۽سج ۽اک ۽ڈرک ۽اؿرپ ۽ ٓا اکچ۽‬
‫اامطق۽رکےن۽اک۽ومعق۽ںیہن۽ ٓا ےن۽ڈہات۽ےلہپ۽وخڈ۽اامس۽نب۽اجلاےہ۽وترکب۽زک۽گياہ۽اک۽ بکت۽اہک۽اجےئ۽اگ‪،‬طقف‪،‬بؼنواْتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓہ۽رسفتسمہ۽ںیم۽رکب۽اک۽افقس۽افرج۽ بکت۽ابکمٔ۽دبیتع۽رمگاہ۽اخمك۽ؿ۽اخرس۽وہلا۽وت۽دباہۃً۽فاہٖ۽اؿٓ۽ارگ۽ نمھچ۽وک۽ٓؿہیپ۽اعمڈ۽اﷲ وطبٓ۽‬
‫ابعڈف۽ٹنیھب۽ڑچاھلا۽ےہ۽وت۽ػنغ ًا۽نؼٍ ًيا۽ دت۽اکرٕ۽اؿٓ۽اس۽لعف۽وعلمُ۽ےک۽دبرتنی۽قسف۽ؿ۽وجفٓ۽غٕبی۽لکفٕ۽وہےن۽ںیم۽وت۽کالس۽یہ۽ںیہن۽‬
‫رہباحل۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽ایک۽رحچ۽وہلا۽ہکلب۽ادتقا۽ںیم۽رحچ۽اؿٓ۽تخس۽رحچ۽ےہ۽وج۽اےس۽اامس۽رکّ۽اگ۽اگہنگٓ۽وہاگ۽املسمُ۽‬
‫اس۽افقس۽دبڈنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہٖزگ۽ہن۽ڑپںیھ۽اہجُ۽لک۽دقٓف۽وہ۽اُےس۽اامطق۽ےس۽ڈول۽رک ں۽دقٓف۽ہن۽لاںیئ۽وت۽اینپ۽امجًق۽ ُجڈا۽‬
‫رک ں۽اؿٓ۽ہکبج۽اامس۽نیعم۽نعيَٖلڈ۽اؿٓ۽اعہم۽الہ۽دجسم۽اںیھن۽ےک۽شاھت۽ںیہ۽وت۽امجًق۽اؿیٰل۽اِںیھن۽یک۽امجًق۽وہک ۽ارگہچ۽ؿہ۽ےلہپ۽ڑپھ۽‬
‫اجےئ۽ہکلب۽ہکبج۽اس۽ےک۽اشالس۽ںیم۽كش۽ےہ۽وت۽اںیھن۽ڈٓہج۽اؿیٰل۽اجمٔ۽ےہ۽ؿہ۽سج۽ؿغك۽اامطق۽رک۽ٓاہ۽وہ۽اُیس۽ؿغك۽دجسم۽ںیم۽ہی۽اینپ۽‬
‫امجًق۽اقمئ۽رک ں۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ااسی۽رک ں۽وت۽اس۽امجًق۽ےک۽دتقمویُ۽وک۽اچےئہ ً‬
‫۽وفٓا۽تین۽وتٓ۽رک۽اس۽ںیم۽ںیم۽ ٓا ںیلم۽ارگ۽ااسی۽ہن۽رک ں۽ےگ۽‬
‫وت۽اںیھن۽اینپ۽امنٓ۽ریھپین۽وہک ۽نُـُ۽یہ۽ ٓا چ۽لک۽ینتج۽امنٓنی۽ولوگُ۽ےن۽ڈاہتسن۽وخاہ۽لاڈاہتسن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ںیہ۽ضق۽ریھپ ں‪،‬۽‬
‫اؿٓ۽ارگ۽املسمُ۽ہن۽اُےس۽اامطق۽ےس۽ڈول۽رک شکٌْ۽ںیہ۽ہن۽اُس۽دجسم۽ںیم۽اینپ۽امجًق۽اس۽ےس۽ےلہپ۽لا۽شاھت۽لا۽دعب۽رک شکٌْ۽ںیہ۽وت۽اںیھن۽‬
‫ٓؿا۽ےہ۽ہک۽اس۽دجسم۽ںیم۽امنٓ۽ہن۽ڑپںیھ۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽اجرک۽رشلک۽امجًق۽وہُ۔ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کرہْامامۃْالقاسقْالعالمْلعدمْاھتمامہْبالدینْ افقس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ا ِ‬
‫امتہس۽ڈنی۽ںیہن۽رکلا۽ س۽‬
‫رشى ًا۽اس۽یک۽ااہمك۽رضؿٓی۽ےہ۽وت۽اامطق۽ںیم‬ ‫فتجبْاھانتہْشرعاْفالْیعظم ْ‬

‫‪Page 419 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بتِدیمہْلالمامۃْواذاتعذرْمنہْینتِلْعنہْاٰلْ ادقس۽رکےک۽اس۽یک۽میظعت۽ہن۽یک۽اجےئ۽اؿٓ۽خق۽اےس۽اامطق۽ےس۽‬
‫ٓؿانک۽طٌغڈٓ ۽وہ۽وت۽ہعمج۽ؿریغہ ۽ےک ۽ےئل۽ ٓا ڈیم۽یسک ۽ڈؿرسی ۽دجسم۽‬ ‫غیْمسجدہْللجمعۃْوغیھا‪1‬۔ ْ‬
‫ںیم۽جال۽اجےئ۔(ف)‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫فْفتاویْالحجۃْاشارةْاٰلْان مْلوقدمواْفاسِایاْ اتفؿی۽اہجحل۽ںیم۽ےہ۽اس۽ےس۽اشآہ۽ےہ۽ہک۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽‬
‫اامس۽ئانلا۽وت۽امتس۽ہنگ۽اگٓ۽وہُ۽ےگ۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬ ‫ثمون‪ْ2‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫بیق ْلوکان ْمِتدیابمن ْیکرہ ْاالقتداء ْبہ ْثم ْشر عْ لایق۽ٓاہ۽ہی۽اعمصلہ۽ہک۽ارگ۽یسک۽ےن۽ادتقاء۽یک۽اس۽صخش۽یک۽سج۽یک۽ادتقاء۽‬
‫من ْال کراھۃ ْفیہ ْھل ْیِطع ْویِتدی ْبہ ْاستظ رطْ رکمؿہ۽یھت۽رھپ۽اےسی۽صخش۽ےن۽امنٓ ۽رشؿه۽یک۽سج۽ںیم۽رکاہق ۽ہن۽‬
‫ان ْاالول ْلوفاسِاالیِطع ْولو ْمخالقا ْوشك ْفْ یھت۽وت۽ایک۽امنٓ۽عطق۽رکڈّ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽یک۽ادتقاء۽رکّ؟۽ؿ۽ےن۽اس۽‬
‫وک۽رتحیج۽ڈی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اؿل۽افقس۽وہ(ینعی۽اخمفل۽ہن۽وہ)۽وت۽امنٓ۽عطق۽‬
‫مراعاتہ ْیِطع ْاقول ْواالظ ر ْالعکس ْالن ْالثاینْ‬
‫ك ۽امنٓ ۽ںیم۽كش ۽وہ۽وت۽عطق۽‬ ‫م‬ ‫ض‬
‫ہن۽رکّ۽اؿٓارگ۽ؿہ۽ ُذافل۽وہ۽اؿٓ ۽ٓاع ِ‬
‫کراھتہْتزنی یۃْکاالعیمْواالعراّبْبخالفْالقاسقْ‬
‫رکڈّ‪،‬۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽اتخمٓاس۽اک۽سکع۽ےہ۽ویکہکن۽ڈؿرسی(ینعی۽‬
‫فانہْاستظ رْفْشرحْالمنیۃْان ا ْتحریمیۃْلِول مْ‬
‫اخمفل۽یک)۽وصٓف۽ںیم۽رکاہق۽زنتیہی۽ےہ۽اسیج۽ہک۽لاانیب۽اؿٓارعایب۽‬
‫ان ْف ْتِدیمہ ْلالمامۃ ْتعظیمہ ْوقد ْوجب ْعلؼناْ یک۽اامصۃ۽ںیم۽ےہ ۽وذالف۽افقس ۽ےک۽ہک۽اس ۽ےک ۽لآّ۽ںیم۽رشچ ۽صٍيہ۽‬
‫اھانتہ ْبل ْعند ْمالك ْو ْروایۃ ْعن ْاحمد ْالتصحْ ںیم۽ےہ۽ہک۽اتخمٓ۽یہی۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫نعنً‬
‫الصلٰوةْخلقہ ْاھْقلتْوالحکمْفیماْنحنْفیہْابنیْ اہقف۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽اس۽وک۽اامس۽ئانےن۽یک۽ئان۽رپ۽اس۽یک۽ ش۽وہک ۽احالہکن۽‬
‫‪3‬‬

‫واظ ر ْعَل ْکال ْاالستظ ارین ْکما ْالیخیف ْمن ْحالْ مہ۽رپ۽اس ۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۽ہکلب۽اامس۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ ۽ےک۽‬
‫مٔڈلک۽اؿٓالک۽ٓؿامك۽ےک۽اطمقب۽اامس۽ادمح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےک۽‬ ‫ذلكْاالفسقْاالطیغ۔ ْ‬
‫مٔڈلک۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽یہ۽ںیہن۽اھ۽تلق۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽‬
‫سج۽ےک۽لآّ‬

‫‪1‬۽ ایق۽ا فالچ۽عم۽احہیش۽ا مزلاؿی۽ لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۴۹۸‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽اڈٓاک۽ارفلہضی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۸۵۸/۴‬‬
‫‪Page 420 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽مہ۽وگتفگ۽رک۽ٓےہ۽ںیہ۽ڈؿونُ۽اتخمٓ۽اوقال۽ےک۽اطمقب۽اس۽اک۽مکح۽اہنمك۽یہ۽ؿاحض۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اس۽دبرت۽افقس۽اؿٓ۽دبرت۽لاک ۽ےک۽احل۽‬
‫ےس۽ ٓا اکشٓا۽ےہ۔(ف)ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫کلْصلٰوةْادیتْمعْکراھۃْالتحریمْتجبْاعادت اْ ہٖ ُ۽ؿہ۽امنٓ ۽وج۽رکاہ ِق ۽رحت‪،‬ےہ۽ےک۽شاھت۽اڈا ۽یک ۽اجےئ۽اس۽اک۽ااعڈہ۽‬
‫ؿاخق۽وہلا۽ےہ۔(ف)‬ ‫‪1‬۔ ْ‬
‫رکب۽اسیج۽ہک۽اےنپ۽ڈبرگ۽اوقال۽ؿااعفل۽ذموکٓہ۽وسال۽ےک۽لاًق۽اخیط۽ؿ۽مٔہ۽اکٓ۽اؿٓ۽اس۽ٹنیھب۽ےک۽شٍق۽دبرتنی۽ؿ۽لالاک۽رتنی۽ارشآ‪،‬۽‬
‫ویُ۽یہ۽اس۽اامطق۽ںیم۽یھب۽ہک۽ئان۽ٓایض۽دتقملاُ۽ےہ۽اخمفل۽رشه۽ؿ۽اگہنگٓ۽ےہ۔دحمك۽لاک۽ںیم۽ےہوضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃْلعمھنْاللْمنْتِدمْقوماْوھمْلہْکارھونْ نیت۽صخش۽ںیہ۽نج۽رپ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽تنعل۽ےہ۽الک۽ؿہ۽ہک۽ولوگُ۽یک۽‬
‫وامْرأةْباتتْوزوج اْعلی اْساخطْورجلْسمعْیحْ اامطق۽وک۽ڑھکا۽وہاجےئ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽اس۽ےس۽لاوخس۽وہُ‪،‬۽ڈؿرسی۽ؿہ۽‬
‫وعٓف۽ہک۽ٓاف۽زگآّ۽اس۽اح ك۽ںیم۽ہک۽اس۽اک۽مرہٖ۽اُس۽ےس۽‬
‫ْ‬‫ہ‬‫۔روا‬‫‪2‬‬
‫عَل ْالصالة ْیح ْعَل ْالقالح ْفلم ْیجب ‪ْ٢‬‬
‫لآاص۽ےہ‪،‬۽شیتا۽ؿہ۽صخش۽ہک۽یح۽یلع۽ا ػلٰـہ۽ؿیح۽یلع۽ا فالچ۽ےنس۽اؿٓ۽‬
‫امنٓ۽وک۽احرض۽ہن۽وہ۔۽اےساحمک۽ےندتسمٓک۽ںیم۽ٓؿامك۽ایک۽۔(ف)‬ ‫الحا کمْفْالمستدرک۔ ْ‬
‫وصخطا۽ایسی۽اامطق۽وت۽اؿٓ۽یھب۽تخس۽ےہ۽ہک۽لالؿہج۽رش ی۽ا ِ‬
‫امس۽نیعتم۽اک۽بصنم۽نیھچ۽رک۽ربجًا۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽رکّ۽ا ہم۽ڈنی۽ےن۽‬ ‫ً‬
‫اےس۽ریبکہ۽گياوہُ۽ںیم۽امشٓ۽رٕاملا۽‪،‬انب۽رجح۽یکم۽ٓؿارجنع۽ارتقاف۽اابکلمٔ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الکبیة ْالسادسۃ ْوالثمانون ْامامۃ ْاالنسان ْلِومْ ایھچویساُ‪۹‬ۻ۽ریبکہ۽گياہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽اک۽اُ۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽رکؿالا۽‬
‫وھم ْلہ ْکارھون‪،‬عدھذا ْمن ْالکبائر ْمع ْالجزم ْبہْ وج۽اےس۽دنسپ۽ہن۽رکےت۽وہُ۽اس۽لمع۽وک۽امہّٓ۽ضعب۽ا ہم۽ےن۽‬
‫وقعْلبعضْائمؾناْوکانہْنظرْاٰل ْمافْھذہْاالحادیثْ لازجلس۽ابکمٔ۽ںیم۽امشٓایک۽ےہ‪،‬شالڈ۽اوہـُ۽ےن۽ہی۽اُُ۽ااحڈمك۽یک۽‬
‫ٰ‬
‫ٓؿم ی۽ںیم۽ایک۽وہ۽نکیل۽ہی۽بیجع۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽لمع۽رکمؿہ۽ےہ۽اہتبل۽‬
‫وھو ْعجیب ْمنہ ْ‪ْ ،‬فان ْذلك ْمکروہ ْ ْنعم ْان ْحملتْ‬
‫الک۽وصٓف۽ایسی۽ےہ۽خق۽اُ۽ااحڈمك۽وک۽اس۽صخش۽رپ۽ومحمل۽ایک۽‬
‫تلكْاالحادیث ْ‬
‫اجےئ۽سج۽ےن‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۺ‬
‫‪2‬۽اسلؿارج۽نع۽ارتقاف۽اابکلمٔ۽وحباہل۽دتسمٓک۽اریبکلہ۽اصلڈشۃ۽ؿا ًماونُ۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪/۴‬ۼ‪۵۶‬‬
‫‪Page 421 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَلْمنْتعدیْعَلْوظیقۃْامامْراتبْفصَلْفی اْق راْ رقمٓ ۽اامس۽رپ۽ٓلاڈیت۽یک۽اؿٓ ۽اس۽رپ۽دتقمویُ۽رپ۽ربجًا ۽اینپ۽اامطق۽‬
‫عَلْصاحب اْوعَلْالمامومنیْامکنْانْیِالْحینئذْ وک۽طلسم۽ایک۽وت۽اس۽ؿغك۽اہک۽اجاتکس۽ےہ۽ہک۽ہی۽لمع۽ریبکہ۽گياہ۽ےہ۽‬
‫انْذلكْکبیةْالنْغصبْالمناصبْاوٰلْبالکبیةْمنْ ویکہکن۽انمبص۽اک۽بصغ۽رکلا۽رطبقی۽اؿیٰل۽ریبکہ۽ےہ۽اس۽بصغ۽‬
‫غصب ْاالموال ْالمصرح ْفیہ ْبانہ ْکبیة ْاھ ْ‪ ْ1‬ےس ۽وج ۽امل ۽وہک ۽سج ۽ےک ۽ریبکہ ۽وہ ۽ےن۽رپ ۽رصتحی ۽وموجڈ ۽ےہ ۽اھ۽‬
‫صلز ًػا(ف)‬ ‫عاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ملخصا۔واللْسبحنہْوت ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۻ‪ :۸‬آہتکلک۽ڈرھس۽لال۽ربمن‪۹‬۽ ہلس۽انجف۽ ٓا۽ىالس۽اقڈٓ۽گیب۽اصخق۽ ‪۸‬۽امجڈی۽الآ ری۽‪۴۶۴۵‬ھ‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽وجاامس ۽امنٓ ۽ڑپاھےن ۽رپ ۽ونرک ۽ےہ ۽اس ۽یک ۽ادتقاء ۽یک ۽اجےئ ۽لا ۽امجًق ۽رتک ۽یک ۽اجےئ؟۽‬
‫بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ػنغ ًا۽ادتقاء۽یک۽اجےئ۽اس۽ذعٓ۽رپ۽رتک۽امجًق۽ہٖزگ۽اجمٔ۽ںیہن‪،‬۽دقتمنیم۽ےک۽مٔڈلک۽وج۽اُرجف۽ےل۽رک۽اامطق۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽رکاہق۽یھت۽اس۽ئان۽رپ۽ہک۽اُُ۽ےک۽مٔڈلک۽اامطق۽رپ۽اُرجف۽ انی۽لااجمٔ۽اھت۽ؿہ۽یھب۽ایسی۽ہن۽یھت۽سج۽ےک۽لاًق۽رتک۽امجًق۽اک۽‬
‫مکح۽ڈلا ۽اجےئ۽‪،‬اف ۽ہک۽وتفٰی۽وجآ ۽ارجف ۽رپ۽ےہ۽وت۽ؿہ۽رکاہق ۽یھب۽ہن۽ٓیہ۽قزلاؿی۽ںیم۽ٓریِ۽وقل۽ڈٓاتخمٓرکتہ۽جلف۽نم۽اس۽لارجہ۽‬
‫غ‬
‫ھصياین(اس۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽وج۽اُرجف۽ےل۽غہساین۔ف)۽رٕاملا‪:‬‬
‫ھذاْمؽینْعَلْبطالنْاالسؾئجارْعَلْالطاعاتْویھْ ہی۽مکح۽اس۽رپ۽ینبم۽ےہ۽ہک۽ابعڈاف۽رپ۽ارجف۽ انی۽اجمٔ۽ںیہن۽(لالط۽‬
‫طریِۃ ْالمتِدمنی ْوالمقیت ْبہ ْجوازہ ْخوفْ ےہ) ۽اؿٓ ۽ہی۽دقتمنیم ۽اک ۽رطہقی ۽اھت ۽اف ۽طفًٰی ۽ہب ۽وقل۽ہی ۽ٓےہ ۽ہک۽‬
‫اُرجف۽ انی۽اجمٔ۽ےہ۽ؿٓہن۽اعشمٔ۽اشالیم۽ےک۽لطعم۽وہےن۽اک۽وخف۽‬ ‫تعطیلْالشعائرحلیبْوابومسعود‪2٢‬۔ ْ‬
‫ےہیبلح۽ؿوعسمڈ۽(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫غم‬
‫ایس۽رطچ۽ٓڈا زيآ۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۴‬امجڈی۽الآ ری۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫آامٓہٖہ۽رہطم۽علض۽اميہ۽ ہلس۽ض ّيڈ۽وہظٓ۽دیحٓ۽ایمُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۼ‪:۸‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽وک۽تہب۽ٓوکه۽اؿٓ۽وسٓںیت۽لاڈ۽ںیہ۽نج۽ےس۽ؿہ۽امنٓ۽ڑپاھلا‬

‫‪1‬۽اسلؿارج۽نع۽ارتقاف۽اابکلمٔ۽اریبکلہ۽اصلڈہس۽ؿا ًماونُ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۷۳/۴‬‬
‫‪2‬۽احہیش۽ا مزلاؿی۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۷۷/۴‬‬
‫‪Page 422 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےہ۽رگم۽اےس۽ڑھکّ۽ڑپّ۽دمؿدش۽ؿفق۽ٓاہؿ۽رپ۽دنچاُ۽ایخل۽وبعٓ۽ںیہن۽اےنپ۽نصياُ۽یک۽ؿہج۽ےس۽وبجمٓ۽ےہ۽احظف۽لااقٓی۽وک۽انس۽رک۽‬
‫اصف ۽یھب ۽رکلا ۽ےہ ۽لامہ ۽مّٔ ۽ٓوکه ۽لا ۽طُـٓف ۽اصقنُ ۽احہظف ۽لا ۽یمک ۽ملع ۽رعیب ۽وقادع ۽غٕا ٔف ۽ےک ۽شٍق ۽اومٓ ۽ذموکٓہ ۽اک ۽ایخل ۽ںیہن۽‬
‫ٓاتہ۽اہُ۽ٹوھ ے۽ٓوکوعُ۽وسٓوتُ۽رپ۽اافتک۽رکّ۽وت۽یسک۽دقٓ۽وبعٓٓہ۽اتکس۽ےہ۽رگم۽حبص۽ؿاشعء۽ؿریغہ۽ںیم۽وجوطال۽اؿشاؿ۽اک۽مکح۽ےہ۽‬
‫اُس۽یک۽ٓاعمك۽ہن۽وہک ۽ٓلڈ۽نیس۽ؿاصڈ۽ںیم۽یھب۽یطلغ۽رکلا۽ےہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ٓلڈ۽یک۽اامطق۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽رکمؿہ؟۽اؿٓڑھکا۽ڑپا۽اڈا۽‬
‫ومٓ۽غٕا ٔف۽‬
‫ہن۽وہےن۽ےس۽امنٓ۽وت۽رکمؿہ۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگہٖ۽امنٓ۽ںیم۽اصقٓ۽رپ۽تعاًق۽رکّ۽وت۽ایک۽مکح۽ےہ؟۽ڈؿرساصخش۽رکب۽ےہ۽وج۽امتس۽ا ِ‬
‫خص ِق۽وقادع۽وحلمؿ۽ٓکھيا۽ےہ۽رگم۽وبہج۽اےنپ۽یسک۽لعف۽لااجمٔ۽لثم۽ہشن۽ونممه۽رش ی۽ںیم۽طغلِ۽وہےن۽ےک۽اامطق۽ےس۽ااکنٓ۽رکےک۽ٓلڈ۽‬
‫وک۽وج۽وبہج۽یطلغ۽نیس۽ؿ۽اصڈ۽ؿدعس۽ٓاعمك۽اومٓ۽ذموکٓہ۽ذعمؿٓ۽ےہ۽اامس۽رکلا۽اچاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽وخڈ۽ااکنٓ۽رکلا۽ےہ۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽اس۽اک۽‬
‫اینپ۽اامطق۽ےس۽ااکنٓاؿٓ۽ٓلڈ۽وک۽اامس۽رکلا۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اُ۽ڈؿونُ۽ںیم۽القئ۽اامطق۽وکُ۽ےہ۽؟ونیباوترجؿا‬
‫اوجلاف‪:‬۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽وجاف۽ےس۽ےلہپ۽دنچ۽لئالئ۽اک۽ولعمس۽رکلا۽رضؿٓ‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ؿفق ۽یک۽یطلغ۽ہک ۽ؿلص۽یک ۽ؿفق‪،‬ؿفق ۽یک ۽ہگج ۽ؿلص ۽رکّ۔ہی ۽اطلًا ۽دسفمِامنٓ ۽ںیہن ۽ارگہچ ۽ؿفق ۽الٓس۽رپ ۽ہن۽رہھٹّ۽‬

‫کماْنصْعلیہْفْال ندیۃْوفْالمنیۃْوشرحہاْللعالمۃْ اسیج ۽ہک ۽دنہہی‪،‬صٍيہ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽رشجللغالہم ۽یبلح ۽ںیم ۽رصتحی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫الحلیب ْالوقف ْف ْغی ْموضعہ ْو ْاالبتداء ْمن ْغیْ امہّٓ۽اثَٖ۽نلعء۽ےک۽مٔڈلک۽ریغ۽ؿفق۽یک۽ہگج۽ؿفق۽اؿٓ۽ریغ۽رشؿه۽‬
‫موضعہْالیوجبْفسادْالصلوةْعندعامۃْعلمائناْ(اٰلْ یک۽ہگج۽رشؿه۽رکےن۽ےس۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽وہیت۽(آ ےگ۽لچ۽رک۽طياںیل۽‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ڈرک۽رکےن۽ےک۽دعب۽اہک)حیحص۽ہی۽ےہ۽ہک۽اُ ۽امتس۽وصٓوتُ۽ںیم۽اسفڈ۽‬
‫انْقالْبعدْذکرْاالمثلۃ)ْفا لصحیحْعدمْالقسادْفْ‬
‫مظن۽‬
‫ںیہن‪،‬۽اس۽ڈلیل۽ےک۽شیپِ۽رظن۽وج۽زگٓیکچ۽اؿٓاس۽ےئل۽ہک۽ہی۽ ِ‬
‫صل‬ ‫ذلكْکلہْلماتِدمْوالنہْنظمْالِراٰنْ‪ْ1‬اھْملخصا ْ‬
‫غٕ ٓا ُ۽ںیہ۽اھ۽ ز ًػا۽(ف)‬
‫قالواْانا‪ ،‬۽ف ْٓا ّیام‪ ،‬۽دآبۃ‪ْ،‬آمنی ۽(ؿاہُ ۽دم ۽ہن ۽رکلا ۽یھب ۽اطلًا۽‬
‫تنوء ۽‪،‬جآء‪ ،‬۽یآْی ا‪ ،‬۽ ٓ‬
‫(‪ )۵‬۽نج ۽رحؿف ۽رپ ۽دم ۽ےہ ۽ےسیج ۽جآء ۽‪ٓ ،‬‬
‫دسفم۽ںیہن‪،‬‬
‫فان ْذلك ْمن ْمحسنات ْالتجوید ْوالدخل ْلہ ْفْ ویکہکن۽ہی۽نسحِ۽وجتلڈ۽صىُصْ۽ےہ۽اس۽اک۽ینعم۽ںیم۽ہکلب۽اافلؿ۽ںیم۽‬
‫یھب۽وکیئ۽ڈلخ۽ںیہن۽ویکہکن۽اس۽ےک۽رتک۽ےس‬ ‫المعینْبلْفْاللقظْایضاْبحیثْیتغی ْ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽ٓلۃااقلٓی۽وبطمہع۽يہيل۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۳‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 423 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اافلؿ ۽ںیم ۽وکیئ۽دبت یل ۽ںیہن ۽ ٓا یت ۽ہچ۽اجہکیئ ۽ینعم۽ںیم۽دبت یل۽‬ ‫برتکہْاللقاظْفضالْعنْالمعین۔ ْ‬
‫ٓا ےئ(ف)‬
‫(‪)۶‬۽نج۽رحؿف۽دم۽لا۽نیل۽رپ۽دم۽ںیہن۽طيلًا۽اقل۽وقیل۽لیق۽وقل۽ریخ۔اُ۽رپ۽یھب۽ومخق۽اسفڈ۽ںیہن۽ہکبج۽دح۽ےس۽ٓلاڈہ۽ہن۽وہُ۽‪،‬اہُ۽‬
‫دح۽ےس۽احتمؿٓ۽وہ۽ےسیج۽اگےن۽ںیم۽ٓضٕہم۽اچنیھک۽اجلا۽ےہ۽وت ٓا ف۽یہ۽طلل ًؼا۽دسفم۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽دم۽یہ۽یک۽ہگج۽وہ‪،‬‬
‫فْالخانیۃْلوقرألِراٰنْفْصالةْبالحانْانْغیالکلمۃْ اخہین۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽امنٓ۽ںیم۽ااحلُ۽ےک۽شاھت۽غٕ ٓا ُ۽ڑپاھ۽ارگ۽ہملک۽ںیم۽‬
‫تقسدْصلٰوتہْلماْعرفْفانْکانْذلكْفْحروفْالمدْ دبت یل۽ ٓا یئگ۽وتامنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽اسیج ۽ہک۽رعمؿف۽ےہ۽ س۽ارگ۽ؿہ۽‬
‫واللنیْویھْالیاءْوااللفْوالواوْالیغیْالمعینْاالْاذاْ ااحلُ ۽رحؿف ۽دم ۽اؿٓ ۽نیل ۽ںیم ۽وہ ۽وج ۽ہک ۽لاء ۽‪،‬افل ۽اؿٓ ۽ؿاؿ ۽ںیہ ۽وت ۽ینعم۽‬
‫ںیم۽دبت یل۽ںیہن۽وہک ۽اہتبل۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽ ٓا ےئک ۽خق ۽ؿہ۽دح۽‬
‫غ‬ ‫فحشْ‪1‬اھ ْفْردالمحتارْقولہْبااللحانْایْبالنغماتْ‬
‫ےس۽اجتمؿٓ۽وہ۽اھ۔۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽وقہل۽لاالاحلمٌعًی۽ہمغن۽ےک۽شاھت۽‬
‫وحاصل ا ْکما ْف ْالقتح ْاشباع ْالحرکات ْلمراعاتْ‬
‫ڑپانھ۽اؿٓاس۽اک۽احلص۽حتف۽ےک۽اطمقب۽ہمغن۽یک۽ٓاعمك۽یک۽اخرط۽رحاکف۽‬
‫النغم‪2‬۔ ْ‬
‫ںیم۽اابشه۽رکلا۽ےہ۔(ف)‬
‫(‪)۷‬۽ڑھکّ۽وک۽ڑپا۽ڑپانھ۽یھب۽دسفم۽ںیہن‪:‬‬
‫ف ْالِنیۃ ْقع ْحم ْقرأوتعال ْجدك ْبغییاءْ عٍيہ۽ںیم۽ےہ۽عق۽مح۽ےک ۽اہُ۽ارگ۽یسک۽ےن۽اعتیٰل۽جڈک۽لا لکْ۽‬
‫التقسد ْوعن ْجار ْالل ْمثلہ ْالن ْالعرب ْیکتیفْ ریغبڑپاھ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہ ۽ک ۽اؿٓ ۽اجٓاﷲ ےس ۽یھب ۽یہی ۽وقنمل۽‬
‫بالقتحۃ ْعن ْااللف ْا کتقاء ْھم ْبالکسرة ْعنْ ےہ۽ویکہکن۽الہِ۽رعف۽افل۽یک۽ہگج۽ہحتف۽رپ۽اافتک۽رکےتیل۽ںیہ۽اسیج۽‬
‫ہک ۽لاء۽یک۽ہگج ۽رسکہ ۽رپ ۽اافتکء ۽رکےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اعوذْبالل یک۽‬
‫الیاء ْولوقرأ ْاعذبالل ْالتقسدصالتہ ْایضاْ‬
‫ہگج۽ا َ ُعذُ ْبالل۽ڑپاھ۽وت۽یھب۽امنٓافدسہن۽وہک ۽ویکہکن۽الہِ۽رعف۽‬
‫ال کتقائ مْبالضمۃْعنْالواو‪3٣‬۔ ْ‬
‫ؿاؿ۽یک۽ہگج۽ہمض۽رپ۽اافتکء۽رکےتیل۽ںیہ۔(ف)‬
‫ض‬ ‫ىک ۽وجار ْالل ْوالصالوات ْالتقسد ْوکذا ْلو ْقرأْ‬
‫نیع ۽اال ہم ۽رکایسیب ۽اؿٓ ۽اجٓ ۽اﷲ ٓ زضٖی ۽ےک ۽مٔڈلک ۽ارگ ۽یسک۽‬
‫وطورْسننیْبحذفْالیاء ْ‬
‫ےن۽والصالوات۽ڑپاھ‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ ‪،‬۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء‪ ،‬وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک ‪۸/۴ ،‬ۺ‬

‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۹۹/۴‬‬
‫‪3‬۽عٍيہ۽اتفؿٰی۽عٍيۃ۽لاف۽یف۽جڈف۽ارحلف۽ؿاسللاڈہ۽اغمنٌغۃ۽ارہتشملہ۽لاغمہادننلۃ۽ص‪۹۶‬‬
‫‪Page 424 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نی ْبكْ اؿٓ ۽ایس۽رطچ۽ارگ۽یسک۽ےن۽وطورسننی ۽لاء۽وکجڈف۽رکےک۽‬ ‫اوو ُنؤ ِم ُ‬
‫ال ْتقسد ْعك ْولو ْقرء ْ َن ْس َت ِع ُْنك ْ ْ‬
‫التقسدْ‪1‬اھ ْوفْالغنیۃْاذاکانْالحذفْعَلْوجہْ ڑپاھ ۽وت ۽امنٓ ۽افدس ۽ہن ۽وہک ۔ ۽نیع ۽اال ہم ۽رکایسیب ۽ےک ۽مٔڈلک۽‬
‫الرتخیمْالجائزْفْالعربیۃْنحوانْیِرأْیاْمالكْ اؿٓارگ ۽" نستعؼنك ْ' ۽' ۽لا ۽"ونؤمنی ْبک"ڑپاھوت ۽امنٓ۽‬
‫ً‬
‫بحذفْالکافْفالْتقسدْاجماعاوکذاْاذالمْیکنْ افدس ۽ہن ۽وہک ۽اھ اؿٓ ۽ىٍيہ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽جڈف ۽وطبٓرتخ ش ۽وہ ۽وج۽‬
‫منْاصولْالکلمۃْکماْاذاْاقرأْالواقعۃْبغیھاوکذاْ الہ۽رعف ۽ےک۽اہُ۽اجمٔ ۽ےہ۽طيال۽لاامکل ۽ےک۽اک۽ف۽وک۽جڈف۽‬
‫رکےک۽ڑپاھ۽وت۽لاالافتط۽امنٓافدسہن۽وہک ۽ایس۽رطچ۽خق۽ؿہ۽رحف۽‬
‫انْکانْمنْاالصولْوْلمْیتغیْالمعینْکانْیِرأْ‬
‫ط‬
‫ہملک ۽ےک ۽ایلص ۽رحؿف ۽ںیم ۽ےس ۽ہن ۽وہ ۽ يلًا ۽ظفل ۽اولاہعق ۽وک ۽اہء ۽ےک۽‬
‫عْحذفْالیاءْفْتعاٰل ْالْ‬
‫ٰ‬ ‫تعاٰل ْجدْربناْبالالمْم‬
‫ٰ‬
‫ریغب۽ڑپاھ ایس۽رطچ۽ارگؿہ۽رحف۽ہملک۽ےک۽رحؿف۽ایلص۽ںیم۽ےس۽‬
‫ٰ‬ ‫عً‬‫ط‬ ‫تقسدْباالتقاق‪ْ2‬اھ ْ‬
‫جد ْر ّبنا ںیم‬ ‫تعاٰل ّ‬‫ْٰ‬ ‫وہ ۽رگم ۽ ی ۽ںیم ۽دبت یل ۽ہن ۽ ٓا ےئ ۽طيلًا‬
‫ْ‬
‫تعاٰل ۽ےک ۽لاء ۽وکجڈف ۽رکےک ۽رصف ۽الس ۽ےک ۽شاھت ۽ڑپاھ ۽وت۽‬
‫لاالافتط۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہایگھ(ف)‬
‫اُ۽اچٓؿُ۽لاوتُ۽ےس۽ارگہچ۽اسفڈ۽امنٓ۽ںیہن۽رگم۽رکاہق۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽ ٓا ر۽غٕ ٓا ُِ۽ میظ۽اک۽طلغ۽ڑپانھ۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽‬
‫رٕاملا۽‪:‬دم۽اک۽رتک۽رحاس۽ےہ۔وتڑھکّ۽وک۽ڑپاڑپانھ۽دبٓہج۽اؿیل۽رحاس۽وہاگ۽اس۽ںیم۽وتوجہٖ۽ظفل۽ںیم۽یمک۽وہیئگ۽وذالف۽دمہک۽ا ٓادئ۽اھت‪،‬‬
‫ف ْالدرعن ْالحجۃ ْف ْالنقل ْلیال‪،‬لہ ْان ْیسر عْ ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽اہجحل۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽ہک۽ٓاف۽ےک۽ؿغك۽ونالف۽ںیم۽‬
‫بعد ْان ْیِرأکمایق م‪3٣‬اھ ْقال ْالسید ْانْ اانت ۽زیت ۽ڑپھ ۽اکس ۽ےہ ۽ہک ۽ڑپاھ ۽وہا ۽اھجمس ۽اجےکس ۽اھ امہّٓ ۽ڈؿونُ ۽دیس‬
‫قزلاؿی ۽اؿٓشایم ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽اس ۽اک ۽وقل ۽کما ْیق م ےس ۽ اڈ ۽ہی۽‬
‫العالمتانْالطحطاویْوالشایمْقولہْکماْیق مْایْ‬
‫ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽دمیک ۽مک ۽آمک ۽ادقآرضؿٓی ۽ےہ ۔ہی ۽لاف ۽غٕاء ۽ےن ۽اتبیئ۽‬
‫بعدْانْیمدْاقلْمدقالْبہْالِراءْواالحرمْلرتكْ‬
‫ےہ۽ؿٓہن۽ہی۽لمع۽رحاس۽وہاگ۽ویکہکن۽اس۽ںیم۽اس۽اک۽رتلیت۽اک۽رتک۽الٓس۽‬
‫ٓا لا۽ےہ۽سج۽اک۽رشى ًا۽مکح۽ےہ۔(ف)۽‬ ‫الرتتیلْالماموربہْشرعا‪4٤‬۔ ْ‬

‫‪1‬۽عٍيہ۽‪،‬۽اتفؿٰی۽عٍيۃ۽لاف۽یف۽جڈف۽ارحلف۽ؿاسللاڈہ۽طنٌغۃ۽رہتشمہ۽لاغمہادننلۃ۽ص‪۹۶‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸‬ۻ‪۷‬‬
‫و‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ رہٖ۽االامس۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۻ‬
‫و‬ ‫غ‬
‫‪4‬۽ٓڈا مزيآ۽لصف۽ؿ۽ رہٖاالامس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۳۳/۴‬‬
‫‪Page 425 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ویُ۽یہ۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽وج۽صخش۽ؿفق۽ؿؿلص۽یک۽ٓاعمك۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۽اُےس۽اامس۽ہن۽وہلا۽اچےئہ۔‬
‫فْال ندیۃْعنْالمحیطْمنْیِفْفْغیْمواضعہْ دنہہی ۽ںیم ۽طیحم ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ےہ ۽ہک ُ۽ؿہ ۽صخش ۽وج ۽ریغ ۽ؿفق۽‬
‫یک۽ہگج۽ؿفق۽رکّ۽اؿٓؿفق۽یک۽ہگج۽ؿفق۽ہن۽رکّ۽اےس۽اامس۽‬ ‫والیِفْفْمواضعہْالینبیغْلہْانْیؤمْ‪1‬۔ ْ‬
‫ںیہن۽وہلا۽اچےئہ۔(ف)‬
‫وم‬ ‫ه َ وز‬
‫۽ریطہ۽مل۽ َس َ۽ؿاہن۽اللا َس۽نیلع۽ال ِ‬
‫س۽نعياڈوک۽الل‪،‬۽اڈه‪،‬۽ریطٰہ۽مل۽‬ ‫(‪)۹‬۽ڑپّ۽وک۽ڑھکا۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ارگینعم۽افدس۽ہن۽وہُ۽ےسیجاللُ ۽اڈ ُ‬
‫وز ٰ‬
‫س۽ؿاہن۽ال۽لاس۽نیلع‪،‬۽ال۽وم ٖ‬
‫س۽ٰنعياڈٖ۽ڑپانھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۔‬
‫فْالغنیۃْانْزادحرفاْانْلمْیغیالمعْینْبانْقرأْ ىٍيہ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽یسک۽ےن۽اےسی۽رحف۽اک۽ااضہف۽ایک۽سج۽ےس۽ینعم۽‬
‫غ‬
‫وا ْ ُمرْبالمعروفْوا نیھْعنْالمنکرْبزیادةْااللفْ ںیم ۽دبت یل ۽ہن ۽ ٓا ےئ ۽طيلًا ۽ؿا ٔ ۽لارعملؿف ۽ؿایہن ۽نع ۽ا مَٖ ۽ںیم ۽اہ۽‬
‫َ‬
‫ز‬ ‫صل‬
‫ےک۽دعب۽افل۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽اھ۽ ًػا۔(ف)‬ ‫فْاللقظْبعدْال اءْالتقسد‪ْ2‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫ؿٓہن۽افدس‪،‬‬
‫کما ْقدمنا ْعن ْالخانیۃ ْوف ْالدرومن ا ْای ْمنْ اسیجہک ۽مہ ۽ےلہپ ۽اخہین ۽وحاےل ۽ےس ۽ایبُ ۽رکےکچ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽‬
‫المقسداتْالِراءْةْبااللحانْانْغیْالمعینْ‪ْ3‬الخْفْ ےہ۽دسفماف۽ِ۽امنٓ۽ںیم۽غٕاء۽ہ۽لاالاحلُ۽یھب۽ےہ۽رشبہکیط۽ینعم۽دبتلی۽‬
‫غمغٍ‬ ‫غ‬
‫ردالمحتارْقولہْانْغیالمعینْکمالوْقرأْالحمدللْربْ وہاجےئ۽اخل۽ ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽امنت۽ےک۽وقل۽اُ ۽ریغا يکی۽‬
‫ربْالعلمنی ۽ںیم ۽ارگ ۽یسک ۽ےن۽‬
‫ٰ‬ ‫طياںیل ۽ویُ ۽ںیہ ۽ہک ۽الحمدْللْ‬
‫العلمنی ْواشبع ْالحرکات ْحیت ْایت ْبواو ْبعد ْالدالْ‬
‫ٰ‬
‫رحاکف۽ںیم۽اابشه۽ایک۽ؿہ۽ویُ۽ہک۽ڈال۽ےک۽دعب۽ؿاؿ۽‪،‬الس۽اؿٓ۽اہء۽ےک۽دعب۽لا۽‬
‫وبیاءْبعدْالالمْوال اءْوبالفْبعدْالراءْومثلہْقولْ‬
‫اؿٓ ۽ٓاء۽ےک۽دعب۽افل۽دیپا ۽وہایگ۽ایس۽رطچ۽ےہ۽ربکم۽اک۽وقل۽"رابناْ‬
‫المبلْغْرابناْلكْالحامدْبالفْبعدْالراءْالنْالرابْ‬
‫لكْالحامد"ینعی۽ٓاء ۽ےک ۽دعب۽افل۽ڑپھ ۽ڈلا ۽ویکہکن۽ٓاف۽امُ ۽ےک۽‬
‫ھوزوجْاالمْکمافْالصحاحْوالِاموسْوا بنْالزوجۃْ‬
‫مر ٖ۽وکاہک۽اجلا۽ےہ۽اسیج۽ہک۽احصچ۽اؿٓاقومس۽ںیم۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ٓؿہج۽ےک۽‬ ‫ہ‬
‫یس ٰیمْربؼباْاھْ‪4‬۔ ْ‬
‫ےٹیب۽وک۽ٓبیب۽اہک۽اجلا۽ےہ۽اھ۽(ف)‬

‫نػل‬
‫‪1‬۽اتفؿی۽دنہہی۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامص ًا۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۹/۴‬ۻ‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ ص۽‪۷‬ۻ‪۷‬‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪4‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۹۹/۴‬‬
‫‪Page 426 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقول‪ْ:‬ھذاھوالموافقْلکالمْاصحابناْالمتِدمنیْ اوقل‪:‬۽(۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽)۽ہی۽وگتفگ۽امہّٓ۽دقتمنیم۽نلعء۽ےک۽کالس۽‬
‫وقاعدت مْالغیْالمنخرمۃْالمختارةْللمحِِنیْ اؿٓ ۽نیققحم ۽ےک ۽اایتخٓ ۽رکڈہ ۽اُ ۽ےک ۽ہتخپ ۽اضہطب ۽ےک ۽اطمقب ۽ےہ۽‬
‫فال ْعلیك ْممایوجد ْمن ْخالف ْذلك ْف ْبعضْ ذہلا ۽اتم رنی۽ےس۽اس۽ےک۽جالف۽وج۽زجایئف ۽وقنمل۽ںیہ۽ ٓا ف۽‬
‫اُ۽یک۽رطف۽وتمہج۽ہن۽وہُ۽اہتبل۽ظفل۽ٓاےکب۽لآّ۽ںیم۽وج۽ھچک۽‬
‫القرو عْالمنِولۃْعنْالمتاخر ینْنعمْماذکرْفْ‬
‫۽ایقشا۽ہی۽ٓوبتیب۽ےس۽امس۽‬
‫ڈرک۽ ُـا۽اس۽ںیم۽ےھجم۽وتفق۽ےہ۽ویکہکن ً‬ ‫ہ‬
‫الراب ْفعندی ْفیہ ْوققۃ ْفانہ ْالِیاس ْف ْاسمْ‬
‫افلع ۽اک ۽ہغیص ۽ےہ ۽ارگہچ ۽یسک ۽ڈؿرسّ ۽ینعم ۽ےک ۽ےئل ۽یھب۽‬
‫فاعل ْالربوبیۃ ْوان ْکان ْف ْاالستعمال ْبمعینْ‬
‫لمعتسم۽ےہ۽اؿٓ۽الہِ۽تغل۽اقتشمف۽ایقہیس۽اک۽ڈرک۽رکےت۽یہ۽ںیہن۽‬
‫ھ‬
‫اخروا ل ْاللغۃ ْالیذکرون ْالمشتِات ْالِیاسیۃْ اؿٓ۽ہن۽یہ۽ؿہ۽امسه۽رپ۽وموقف۽وہےت۽ںیہ۽ؿٓہن۽ؿہ۽ایقیس۽یہ۽ہن۽ٓںیہ۽‬
‫والیھ ْموقوفۃ ْعَل ْالسماع ْواال ْلم ْتکن ْقیاسیۃْ اؿٓ ۽ایقس۽وک۽اس۽ؿغك َ۽ٓڈ ۽ایک۽اجاتکس ۽ےہ۽خق ۽اس ۽ےک۽رتک۽رپ۽‬
‫والِیاس ْالیرداالبا لنص ْعَل ْھجر ْانہ ْالجرمْ صن۽وہ۔۽الرجس۽لاچ۽ارعلؿس۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ٓاف۽ٓہب۽ریوہصْ۽امس۽‬
‫قالْفْتاجْالعروسْھواسمْفاعلْمنْربہْیربہْ افلع۽ےہ۽سج۽ےک۽ینعم۽ڈؿرسّ۽ےک۽اعمےلم۽اک۽لیفک۽وہےن۽‬
‫ای ْتکقل ْبامرہ‪ْ 1‬اھ ْوصحۃ ْالصلٰوة ْتعتمد ْعَلْ ےک۽ںیہ۽اھ اؿٓ۽تحصِ۽امنٓ۽اک۽اابتعٓ۽تحصِ۽ینعم۽ےک۽اامتحل۽رپ۽وہلا۽‬
‫احتمال ْمعین ْصحیح ْولوکان ْ َثم ْاحتماالتْ ےہ۽ارگہچ۽ؿاہُ۽اامتحالف۽ِافدسہ۽یھب۽وہُ۽‪،‬اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽شایم۽‬
‫غ‬
‫ؿریغہ ۽ےن ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ۔ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽ےہ ۽اامتحل ۽ےک ۽ؿغك۽‬
‫صٍ‬ ‫فاسدة ْکما ْنص ْعلیہ ْھووغیہ ْفیف ْردالمحتارْ‬
‫خ‬ ‫ؽ‬‫ٌ‬
‫اسفڈ ۽ ی ۽وہاجلا ۽ےہ ۽ویکہکن ۽ لا ۽اک ۽نیقی ۽ںیہن ۽ٓاتہ ۽اھ۽‬
‫عندْاالحتمالْینتیفْالقسادْلعدمْتیِنْالخطأْ‬
‫ىٍيہ ۽ںیم ۽ےہ ۽قیقحت ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽یسک ۽وطٓ ۽تحصِ۽‬
‫ِ‬ ‫‪2‬اھْوفْالغنیۃْالتحِیقْفیہْالعملْبصحۃْالمعینْ‬
‫ینعم۽ےک۽اامتحل۽اؿٓ ۽دعس ۽اامتحل۽رپ۽وہاگ ۽اسیج۽ہک۽ےن۽اہقف۽اک۽ؿہ۽‬
‫بوجہ ْمحتمل ْوعدم ا ْکماقررنا ْانہ ْقاعدت مْ‬
‫اضہطب۽ایبُ۽ایک۽ےہ۽وج۽وٹےنٹ۽ؿاال۽ںیہن۽اھ۽فاف م۽ف)‬
‫الغی ْالمنخرمۃْ‪3٣‬اھْفاف م۔ ْ‬
‫(ۺ)۽وییہن۽طس ّڈڈ۽وک۽ضزفّف۽‪،‬ضزفف۽وک۽طسڈڈ۽ڑپانھ۽اسفڈ۽ینعم۽ںیم۽اسفڈ۽امنٓ۽ےہ۽ےسیج۽ظللنا۽مًزفٌف۽الس‬

‫‪1‬۽لاچ۽ارعلؿس۽نم۽وجاہٖااقلومس۽لصف۽ارلاء۽نم۽لاف۽اابلی۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۵۹۵/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽بلطم۽لئالئ۽ٓلۃااقلٓی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۼ‪۷۹‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۷‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 427 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الاثٍٍسڈڈ۽اکف۽ںیہن۽ؿٓہن۽ںیہن۽ےسیج۽امؿڈىک۽مًزفٌف۽ڈال۽اربکلٍسڈلڈ۽ٓاء‪،‬‬
‫فْالغنیۃْتخقیفْالمشددْاالصلْفیہْانہْانْکانْ ىٍيہ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽وج۽ظفل۽طس ّڈڈ۽وک۽ضزفف۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽اقدع۽ہ۽ہی۽ےہ۽‬
‫ال ْیغی ْالمعین ْکأن ْقرأ ْوقتلوا ْتِؾیالْ ہک۽اوکس۽ضزفف۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ارگ۽ینعم۽صىٍُيڈ یل۽ںیہن۽ ٓا یت‪،‬طيلًا۽ولتق۽‬
‫التقسدوانْغیبانْتركْالتشدیدْفْربْالقلقْ نؼٍيال(دش۽ےک۽ریغب۽ڑپاھ۽وت۽امنٓ ۽افدس۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ینعم۽دبل۽‬
‫اجلا ۽ےہ۽طيلًآف ۽ا فلظ۽ؿریغہ۽ںیم۽دش۽وک۽رتک۽رکڈلا ۽وت۽اعس۽‬
‫ونحوہْفاخؾیارْعامۃْالمشائخْان اْتقسدْکذاْفْ‬
‫اشمخئ ۽ےک ۽اہُ ۽اتخمٓ ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽افدس ۽وہک ۽ذکایف ۽جالہص‪،‬۽‬
‫الخالصۃ ْوذلك ْالتقصیل ْعَل ْقول ْالمتِدمنیْ‬
‫اؿٓ۽ہی۽لیصفت۽دقتمنیم۽ےک۽وقل۽ےک۽اطمقب۽ےہ۽اؿٓ۽ےلہپ۽زگٓ۽اکچ۽‬
‫وتِدم ْانہ ْاالحوط ْوحکم ْتشدید ْالمخقفْ‬
‫ہک۽ایس۽ںیم۽ٓلاڈہ۽اایتحؿ۽ےہ‪،‬۽ضزفف۽وک۽دش۽ےک۽شاھت۽ڑپانھ۽‬
‫کحکم ْعکسہ ْوکذلك ْاظہار ْالمدغم ْوعکسہْ لاطسڈڈ ۽وک ۽ضزفف ۽ڑپانھ ۽ڈؿونُ ۽اک ۽مکح ۽الک ۽اسیج ۽ےہ ۽۔ایس ۽رطچ۽‬
‫دممغ ۽اک ۽ااہظٓ ۽لاااکس ۽سکع ۽وہ ۽ؿ ۽اُ ۽امتس ۽وصٓوتُ ۽اک ۽الک ۽یہ ۽مکح۽‬ ‫فا لجمیعْفصلْواحد‪ْ1١‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫اقول‪ْ :‬ھکذا ْف ْکتب ْاخری ْحکم ْالقسادْ ےہ۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬
‫بتخقیف ْالرب ْوعندی ْفیہ ْوققہ ْفِد ْقال ْفْ اوقل ۽‪ :‬۽( ۽ںیم ۽اتہک۽وہُ ۽ایس ۽رطچ ۽ڈبرگ۽بتک ۽ںیم ۽ٓےکب ۽ضزفف۽‬
‫الِاموسْقدْیخقف‪ْ2‬اھْْونِلہْالصاغاینْعنْا بنْ ڑپ ھٌْ۽رپ۽اسفڈ۽ِامنٓ۽اک۽مکح۽ڈلا۽ایگ۽ےہ۽اؿٓ۽ثارّ۽مٔڈلک۽اس۽ںیم۽‬
‫‪٢‬‬
‫وتفق ۽ےہ ۽‪،‬ویکہکن ۽اقومس۽ںیم۽ےہ۽ہک ۽اس ۽ںیم ۽یھبک ۽یھبک۽‬ ‫االنباریْوانشدْالمقصلْ ؎ ْ‬
‫فیفخت۽یک۽اجیت۽ےہ۽اھ۽ اےس۽اصاغین۽ےن۽انب۽االابنٓی۽ےس۽لقن۽‬
‫وقـدْعلـمْاالقـوامْانْلیـسْفــوقــہْ ْ‬
‫ایک۽ےہ۽اؿٓ۽لضفم۽ےن۽ہی۽رعش۽اہک۽ےہ‪:‬۽ ؎‬
‫ربْغیْمنْیعیطْالحـظوظْویرزق‪ْ 3‬‬
‫اُ۽اوقاس۽ےن۽ہی۽اجُ۽ٓ۔اھےہ۽ہک۽اُ۽ےس۽اؿرپ۽ٓف۽ےک۽وسا۽وکیئ۽‬
‫نِلہْفْلسانْالعربْوغیہاْکماْفْالتاج۔ْ ْ‬
‫ںیہن۽وج۽ٓٓط۽اؿٓ۽ںیتمعن۽اطع۽رکّ۔لاچ۽ارعلؿس۽ےک۽اطمقب۽ہی۽‬
‫رعشصلُ۽ارعلف۽ںیم۽ؿریغاہ۽ںیم۽وقنمل۽ےہ۔(ف)‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيہ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص ۻۻ‪۷‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ااقلومس۽ا مزٌـ۽لصف۽ارلاء۽نم۽لاف۽ارلاء۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵/۴‬ۺ‬
‫‪3‬۽لاچ۽ارعلؿس۽نم۽وجاہٖ۽ااقلومس۽لصف۽ارلاء۽نم۽لاف۽اابلء۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۵۹۳/۴‬‬
‫‪Page 428 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫(ۻ) سْص۽ؿریغامہ۽رحؿف۽یک۽لامہ۽دبتلی۽ںیم۽یھب۽اسفڈ۽ینعم۽یہ۽رپ۽احلؿ۽ےہ۽احب ك۽دعس۽اسفڈ۽امنٓ۽افدس۽ںیہن ً‬

‫۽وصخطا۽خق۽اخص۽‬
‫ظفل۽ٓلاُ۽رعف۽ںیم۽ڈؿونُ۽رطچ۽وہ۽ےسیج صراط۽ؿ۽سراطوہ۽دبتلی۽یسک۽اقدعہ۽رعف۽ےک۽وماقف۽وہ۽ےسیج۽ؿہ۽ہٖ۽ہملک۽سج۽ںیم۽‬
‫طب‬ ‫طب‬
‫نیس۽ےک۽دعب۽ط۽ہلمہم۽لا۽نیغ۽ رمہ۽لا۽ق۽لا۽خ۽ رمہ۽ؿاعق۽وہ۽اس۽نیس۽وک۽ص۽ڑپانھ۽حیحص۽ےہ۽ضعب۽ےن۽لبق۽ؿ دعب۽یک۽دیق۽ںیہن۽اگلیئ۽اؿٓ۽‬
‫ت۽یک۽تیعم۽ںیم۽یھب۽نیس۽اؿٓ۽اصڈ۽یک۽لامہ۽دبتلی۽ڈؿونُ۽اجمك۽ےس۽اجمٔ۽اتبیئ۽‪،‬ضعب۽ےن۽اہک۽سج۽ہملک۽ںیم۽ےک۽ص۽دعب۽ط۽ہلمہم۽لا۽‬
‫طب‬ ‫طب‬ ‫طب‬
‫ه۽ رمہ۽لا۽نیس۽ےک۽دعب۽ق۽لا۽خ۽ رمہ۽وہ۽ؿاہُ۽اُ۽ںیم۽ہٖ۽الک۽ےک۽وعص۽ڈؿرسا۽اؿٓ۽ز رمہ۽یھب۽اجمٔ۽‪،‬اؿٓ۽سج۽ص۽ےک۽دعب۽د۽ہلمہم۽وہ۽‬
‫ارگ۽ص۽شانک۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽ہگج۽س۽لا۽ز ۽ٓؿا۽اؿٓ۽رحتمک۽ےہ۽وت۽لااجمٔ۽ؿ۽دسفم۽امنٓ۽‪،‬عٍيہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫نْقرأْوصطاْاوْاصبغْاوْصِرْاوْ اجٓ ۽اﷲ ےس ۽خق ۽ںیم ۽ےن ۽وپاھچ ۽ہک ۽وکیئ ۽صخش ۽ؿض ًلا ۽وک ۽ؿع ًلا۽‬
‫رْ‬ ‫میتْسألتْجارْاللْعم‬
‫مصخرات ْبالصاد ْمکان ْالسنی ْفِال ْال ْتقسد ْالنْ ‪،‬اسبغ۽وک۽اصبغ۽‪،‬۽سِر۽وک۽صِر۽اؿٓ۽مسْخرات۽وک۽مصخرات۽‬
‫کل ْکلمۃ ْوقع ْفی ا ْبعد ْالسنی ْطاء ْاوغنی ْاوقافْ س۽یک۽ہگج۽ص ڑپاتھ۽ےہ۽وتااکس۽ایکمکح۽ےہ؟۽رٕاملا۽امنٓ۽افدس۽ہن۽وہک ۽‬
‫ویکہکن۽ہٖ ُ۽ؿہ۽ہملک۽سج۽ںیم۽نیس۽ےک۽دعب۽فاء۽‪،‬۽نیغ۽‪،‬۽اقف۽لا۽اخ۽ ٓا اجےئ۽‬ ‫اوخاءْجازانْیبدلْالسنیْصاداْ‪1‬اھ۔ ْ‬
‫وت۽اس۽نیس۽وک۽اصڈ۽ےک۽شاھت۽دبانل۽اجمٔ۽ےہ(ف)‬
‫ایس۽رطچ۽ہیلح۽ںیم۽اُس۽ےس۽لقن۽رٕاملا‪:‬‬
‫وضبط ْالحروف ْفِال ْکل ْکلمۃ ْوقع ْفی ا ْبعدْ اؿٓ ۽رحؿف۽اک۽اضہطب۽اس۽ےک۽قلعتم۽رٕاملا ۽ہٖ ۽ؿہ۽ہملک۽سج۽ںیم۽‬
‫طب‬ ‫طب‬
‫السنی ْطاء ْم ملۃ ْاو ْغنی ْمعجمۃ ْاوقاف ْاوخاءْ نیس۽ےک۽دعب۽ؿ۽ہلمہم۽لا۽نیغ۽ رمہ۽لا۽ط۽لاچ۽ رمہ۽ؿاعق۽وہ۽ؿاہُ۽‬
‫نیس۽وک۽اصڈ۽ےک۽شاھت۽دبانل۽اجمٔ۽ےہ۽۔(ف)‬ ‫معجمۃْجازانْیبدلْفی اْالسنیْصادا۔‪ْ 2٢‬‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫غ‬
‫وفْالم ْؽتیغْومنْقرأمکانْالصادْسؼناْینظرْانْ ا مٌٍبی ۽ںیم ۽ےہ ۽ؿہ ۽صخش ۽سج ۽ےن ۽اصڈ۽یک ۽ہگج ۽نیس ۽ڑپاھ ۽ؿاہُ۽‬
‫کانْصادْبعدھاْطاءْکالصراطْوبعدھاْغنیْکِولہْ وغٓ۽ایک۽اجےئ۽ارگاصڈ۽یک۽دعب۽فاء۽ہلمہم۽ےہ۽طيلًا صراط‪،‬۽لا۽اس۽‬
‫طب‬
‫ےک۽دعب۽نیغ۽ رمہ۽وہ۽طيلًا واصبغ‬ ‫واصبغْاوسنیْبعدھاْقافْکِولہ ْ‬

‫‪1‬۽عٍيہ۽‪،‬اتفؿٰی۽عٍيۃ۽لاف۽ٓلۃاقلٓی۽اخل۽طنٌغۃ۽رہتشمہ۽لاغمہادننلۃ۽ص۽‪۹۴‬‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪2‬۽ہیلح۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی‬
‫‪Page 429 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫سلِوکم ْاو ْبعدھا ْخا کِولہ ْیسخرون ْیجوزْ لا ۽یسک ۽ہملک ۽ںیم ۽س ۽ےک ۽دعب ۽ط ۽وہ ۽ےسیج ۽سلِوکم ۽‪،‬لااس ۽ےک۽‬
‫طب‬
‫مکانْالسنیْصاداْاوْزاءْواماالیتْبعدھاْدالْانْ دعب۽اخء۽ رمہ۽وہ۽ےسیج۽یسخرون‪،‬وت۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽س۽یک۽‬
‫کانت ْالصاد ْسا کنۃ ْکِولہ ْیصدریجوز ْبالسنیْ ہگج ۽ص ۽لآڑپانھ ۽اجمٔ ۽وہاگ‪،‬نکیل ۽ارگ ۽ص ۽ےک ۽دعبڈہلمہم ۽وہ۽‬
‫والزاء ْواما ْالیت ْتکون ْمتحرکۃ ْکِولہ ْالصمدْ وتارگ۽اصڈ۽شانک۽وہ۽طيلًا یصدر۽وت۽اےس۽نیس۽لا۽ٓاء۽ڑپانھ۽اجمٔ‪،‬۽‬
‫الیجوز ْقرأتہ ْبالسنی ْولو ْقرأ ْبالسنی ْتقسدْ اؿٓ ۽ارگ ۽اصڈ ۽رحتمک ۽ےہ ۽ےسیج ۽الصمد ۽وتاف ۽اےس ۽نیس ۽ڑپانھ۽‬
‫صالتہْوعَلْھذاْیخرجْکثیمنْالمسائلْا نتیھْ اجمٔ۽ںیہن ۽‪،‬ارگ۽یسک۽ےن۽نیس۽ڑپاھ۽وتا۽س۽یک۽امنٓافدس۽وہاجےئ۽‬
‫و‬
‫ک ۽‪،‬ایس۽اضہطب۽رپ۽تہب۽ےس۽لئالئ۽یک۽ زٔجی۽وہیت۽ےہ۽ا نتہیْ‬ ‫‪1‬۔ ْ‬
‫(ف)‬
‫اخہین۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫عنْاّبْمنصورْالعرایقْکلْکلمۃْفی اعنیْاوحاءْاوقافْ اوب۽وصنمٓ۽رعایق۽ےتہک۽ںیہ۽ہٖ۽ؿہ۽ہملک۽سج۽ںیم۽نیع۽‪،‬احء۽‪،‬اقف‪،‬فاء۽لا۽‬
‫اوطاء ْاوتاء ْوفی ا ْسنی ْاوصاد ْفِرأ ْالسنی ْمکانْ لاء ۽وہ۽اس۽ہملک ۽صىُسٍِ۽لااصڈ ۽وہ۽وتایسی ۽وصٓف ۽ںیم۽ارگ۽یسک۽ےن۽‬
‫اصڈ۽یک۽ہگج۽نیس۽لا۽نیس۽یک۽ہگج۽اصڈ۽ڑپاھ۽وت۽اجمٔ۽وہاگاھ۽(ف)‬ ‫الصاداوْالصادْمکانْالسنیْجازْاھْ‪2‬۔ْ‬
‫اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اخہین۽وبطمہع۽ہتکلک‪۶۸‬ۻ‪۴‬۽طيالڈہی۽ںیم۽ویُ۽‬
‫اقول‪:‬ھکذا ْھوف ْالخانیۃ ْطابع ْکلکتۃ ‪۶۸‬ۻ‪۴‬؁۽‬
‫ٍ‬‫ى‬
‫یہ۽نیع۽ہلمہم۽اؿٓاحء۽ہلمہم۽ڈؿونُ۽اک۽ڈرک۽ےہ‪،‬۽ایس۽رطچ۽ يہ۽وبطمہع۽‬
‫المیالدیۃ ْباھمال ْالعنی ْوالحاء ْجمیعا ْوکذاھو ْفْ‬
‫اوبنتسل ۽‪۸‬ۼ‪۴۵‬ھ ۽ںیم۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽مٔآہی۽وبطمہع۽رصم۽‪۴۶۴۳‬ھ ۽ںیم ۽یھب۽‬
‫الغنیۃ ْطابع ْاستامبول ْ ْ ْ ْ‪۸‬ۼ‪۴۵‬؁ ۽ ال جریۃ ْومثلہ ْفْ‬
‫ایس۽رطچ ۽ےک۽اافلؿ۽ںیہ‪،‬۽رگماخہین ۽وبطمہع ۽رصم۽نسِ۽ذموکٓہ ۽ںیم۽اخء۽‬
‫ب طب‬ ‫ب‬
‫البزازیۃ ْطا ع ْمصر ْ‪۴۶۴۳‬؁ ۽ھ ۽وف ْالخانیۃ ْطا عْ رمہ۽اؿٓنیع۽ہلمہم۽اک۽ڈرک۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽ہی۽اس۽ےک۽اطمقب۽ےہ۽وجى ّلاہم۽‬
‫مصرمن ْتلك ْالسنۃ ْباعجام ْالخاء ْواھمال ْالعنیْ افخیج۽ےن۽انعلۃ۽ااقلیض۽احہیش۽اضیبؿی۽وبطمہع۽رصم‪۶‬ۻ‪۴۵‬ھ۽ںیم۽اﷲ‬
‫وھوالموافق ْلما ْف ْعنایۃ ْالِایض ْحاشیۃ ْالعالمۃْ اعت ٰ‬
‫یل ۽ےک ۽آشاڈ ۽رگایم ۽الصراطْالمستِیم ۽ےک ۽تحت ۽اھکل ۽ےہ ۽ؿہ۽‬
‫الخقایجْعَلْالؽیضاویْطبعْمصر ‪۶‬ۻ‪۴۵‬؁۽ھْتحتْقولہ رٕامےت۽ںیہ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪1‬۽جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪2‬۽اتفؿی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽غٕا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽خلاء۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ونھکل‪،‬۽‪/۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 430 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰل ْالصراط ْالمستِیم ْحیث ْقال ْلغۃ ْقر یشْ ہک ۽اس ۽اقمس ۽رپ ۽ہکلب ۽ہٖ ۽ؿہ ۽اقمس ۽اہجُ ۽اس ۽ےک ۽نیع ۽‪،‬اخء ۽ہمعم ۽لااقف۽‬
‫ٰ‬
‫ابدال ْالسنی ْصاداھناوف ْکل ْموضع ْبعدھا ْعنیْ وہ۽ؿاہُ۽نیس ۽وکاصڈ ۽ےکشاھت ۽دبل۽رک۽ڑپانھ۽تغلِ۽غٕشی ۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫اوخاء ْاوقاف ْباطراد ْ‪1١‬اھ ْوالظاہر ْمما ْعن ْالِنیۃْ لمعتسم ۽ےہ۽اھ ۽عٍيہ۽اؿٓہیلح ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس۽وجھچک۽نفؽيلًا۽زگٓا۽اس۽‬
‫طب‬ ‫ّ‬
‫ےس۽ولعمس۽وہلا۽ےہ۽ہک۽ضق۽ رمہ۽وہُ‪ ،‬س۽اےس۽ایھچ۽رطچ۽وفحمؿ۽‬
‫والحلیۃْمقسراْاعجام اجمیعاْفلیحرر۔ ْ‬
‫رکؿ(ف)۔۽‬
‫۽اسفڈینعم۽اسفڈِامنٓ۽اک۽مکح۽ِذموکٓ۽امہّٓ۽اامس۽اصخق۽ذمہق۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اابته۽ا ہم۽دقتمنیم۽ٓیض۽‬
‫ك ِ‬ ‫ےلھچپ۽نیت۽لئالئ۽ںیم۽ہک۽احب ِ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽اک۽ذمہق۽اھت۽اؿٓ۽ؿیہ۽اوحؿ۽ؿ۽اتخمٓ۽ےہ۽اجلّہ۽نیققحم۽ےن۽اُیس۽یک۽رصتحی۽رٕامیئ۽‬
‫ومعلومْانْالقتویْمیتْاختلفْوجبْالرجو عْاٰلْ اؿٓ۽ہی۽لاف۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽خق۽اخيالف۽وہوت۽وتفٰی۽ںیم ِ‬
‫۽وقل۽اامس۽‬
‫قول ْاالمام ْکما ْنص ْعلیہ ْف ْالبحروالدرْ یک ۽رطف ۽ٓوجه ۽ایکاجےئ ۽اگ ۽اسیج ۽ہک ۽اس ۽رپرحب ۽‪ ،‬۽ڈٓ ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫ابمٓک۽بتک۽ںیم۽رصتحی۽وموجڈ۽ےہ(ف)‬ ‫وحواشیہْوغیھاْمنْاسقارالکرم۔ ْ‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ ‪:‬‬
‫االوٰل ْاالخذفیہ ْبِول ْالمتِدمنی ْالنضباطْ رتہب ۽ہی۽ےہ ۽ہک ۽اخيالیف ۽وصٓف ۽ںیم۽دقتمنیم۽ےک۽وقل۽وک۽ایل ۽اجےئ۽‬
‫ٰ‬
‫قواعدھم ْوکون ْقول م ْاحوط ْوا کثرالقرو عْ ویکہکن۽اُ۽ےک۽وقادع۽اہنمك۽وبضمؿ۽ںیہ۽اؿٓ۽اےکن۽اوقال۽تہب۽یہ۽اتحمؿ۽‬
‫وہےت۽ںیہ۽اؿٓ۽بتک۽اتفؿٰی۽یک۽اثَٖ۽رٕؿاعف۽ایس۽رپ۽ینبم۽ںیہ۔(ف)‬ ‫المذکورةْفْکتبْالقتاویْمزنلۃْعلیہ‪2‬۔ ْ‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذابناءْعَلْمختارْالمتِدمنیْوھوالمختار ۔ ْ ہی ۽دقتمنیم ۽ےک ِ‬
‫‪3‬‬
‫۽وقل۽اتخمٓ ۽یک ۽ئانء۽رپ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ڈٓتقیقح ۽یہی ۽اتخمٓ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ھذاْملخصْقاعدةْالمتِدمنیْوھوالذیْصححہْ ہی۽اقدعہ۽دقتمنیم۽اک۽جالہص۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽وک۽الہ۽وتفی۽نیققحم۽طيلًا۽‬
‫اقیض۽اخُ۽ؿریغہ۽ےن۽حیحص۽غٕآ۽ڈلا‬ ‫المحِِونْمنْاھلْالقتاوی ْ‬

‫‪1‬۽انعلۃ۽ااقلیض۽احضيۃ۽ا شہاف۽یلع۽الٌٍػاؿی۽تحت۽ا ؾٖاؿ۽امیقتسمل۽وبطمہع۽ڈآاصڈٓ۽ریبؿف۽‪۴۶۴/۴‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽صۺۺ‪۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 431 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫کِایضْخانْوغیہْوفرعواْعلیہْالقرو عْفاف مْترشد‪1‬۔ْ ْ اؿٓ ۽اس ۽رپ ۽یئک ۽رٕؿاعف ۽یک ۽ زٔجی ۽یک ۽ س ۽ایھچ ۽رطچ ۽ھجمس ۽ول ۽وت ۽ٓامنہیئ ۽لاؿ۽‬
‫ےگ۔(ف)‬
‫ارگہچ۽نلعےئ۽اتم رنی۽اُ۽نیت۽ںیم۽یھب۽ںیہک۽ضعب۽ںیہک۽اثَٖ۽رغبص۽ ٓا شاین۽اجمك۽وجا ِٓ۽امنٓ۽ےئگ۽اؿٓرثکبف۽رٕؿه۽صىُاُ۽ےک۽اوقال۽وخڈ۽فل۽ؿ۽رطضمف۽‬
‫ٓےہ‪،‬‬
‫کما ْیظ ر ْبالرجو ع ْاٰل ْالغنیۃ ْوالنظر ْاٰل ْاقوال مْ اسیج۽ہک۽ىٍيہ۽ےک۽اطمہعل۽ےس۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اتفؿی۽ںیم۽وقنمل۽اوقال۽ںیم۽وغٓ۽‬
‫المنِولۃْفْالقتاویْمعْسیْالقرو عْوردھاْاٰلْاالصول۔ ْ رکےن۽ےس۽فاہٖ۽وہلا۽ےہ۽لاؿوجڈ۽اوصل۽رپ۽رٕؿاعف۽ےک۽اجٓی۽اؿٓ َٓڈ۽وہےن۽‬
‫ےک۽۔(ف)‬
‫(ۼ) س‪،‬ص۽ؿریغامہ۽رحؿف۽یک۽دبتلی۽سج۽ںیم۽ ٓا چ۽لک۽اثَٖ۽وعاس۽صٍيال۽ںیہ۽خق۽وطبٓ۽زجع۽وہ۽ینعی۽طکہيا۽اچںیہ۽وتیہس۽اڈا۽وہ۽عيہ۽اکنل۽ںیکس۽اسیج۽ہک۽اہیُ۽‬
‫ٓا لکج۽وعاس۽اک۽وہنجُ۽ےن۽وقادعِادعاڈ۽ہن۽ےھکیس۽اؿٓ۽اس۽رٕص۽نیع۽ےک۽لآک۽ٓےہ۽یہی۽احل۽ےہ۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ارگہچ۽اُ۽یک۽اینپ۽امنٓ۽وہاجےن۽رپ۽وتفی۽‬
‫ےہ۽ہکبج۽ےنھکیس۽رپ۽وکشش۽ےئک۽اجںیئ۽اؿٓ۽وج۽رحف۽ںیہن۽اکنل۽ شکٌْ۽اس۽ےس۽اخیل۽وکیئ۽وصٓف۽لا۽ ٓا مك۽لاےت۽وہےئ۽وساےئ۽افہحت۽ااسی۽کالس۽سج۽ںیم۽ ُؿہ۽رحؿف۽‬
‫ٓا ےئ۽ںیہ۽ہن۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽حیحص۽وخاُ۽یک۽ادتقا۽ےتلم۽وہےئ۽ ُجڈا۽امنٓ۽اڈا۽ہن۽رک ں۽رگم۽ہی۽مکح۽رصف۽اُُ۽یک۽اینپ۽امنٓاُ۽رشوطُ۽ےک۽شاھت۽اجمٔ۽وہےن۽ےک۽ےئل۽حیحص۽‬
‫وخاُ۽یک۽اامطق۽ںیہن۽رک شکٌْ۽ہن۽اُس۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽وہک ۽یہی۽ذمہق۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽وقل۽وہمجٓ۽ا ہم۽ےہ۽نج۽صىُميا رنی۽یھب۽شالم۽ںیہ۔۽اتفؿٰی۽‬
‫ریخہی۽ںیم۽ےہ۔‬
‫الراجح ْالمقیت ْبہ ْعدم ْصحۃ ْامامۃ ْااللثغ ْلغیہ ْممنْ ٓاحج ۽اؿٓیتفم ۽ہب۽وقل ۽یہی ۽ےہ ۽ہک ْالثغ ۽(وتےلت) ۽یک ۽اامطق ۽اس ۽صخش ۽ےک۽‬
‫ےئل۽اجمٔںیہن۽سج۽ںیم۽وتلالنپ۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫لؼسْبہْلثغۃْ‪2‬۔ ْ‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ا ٌو(وتےلت) ۽یک ۽اامطق ۽حیصف ۽ےک ۽ےئل ۽ٓاحج ۽اؿٓحیحص ۽وقل ۽ےک ۽اطمقب ۽افدس۽‬ ‫امامۃْااللثغْللقصیحْفاسدةْفْالراجحْالصحیحْ‪3‬۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اس۽اک۽اثَٖ۽نلعء۽ےنااکنٓ۽ایک۽ےہ۽ہکبج۽اس۽اک۽ریغ۽اس۽ےس۽رتہب۽ؿڈٓضق۽ڑپےن۽‬ ‫قداباہْا کثرْاالصحابْلماْلغیةْمنْالصواب‪4‬۔ ْ‬
‫ؿاال۽وموجڈ۽وہ۔(ف)‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶‬ۼ‪۷‬‬
‫‪2‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪3‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪4‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 432 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مٔآہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ان ْامکنہ ْان ْیتخذ ْ ٰا یات ْخالیۃ ْعن ْتلكْ ارگاس۽ےک۽ےئل۽نکمم۽ےہ۽وت۽ایسی۽آ لاف ۽ڑپےھ۽وج۽اُ ۽رحؿف۽ےس۽‬
‫الحروف ْفعل ْواال ْسکت ْوان ْوجد ٰا یات ْخالیۃْ اخیل ۽وہُ۽ؿٓہن۽شاتک۽ٓےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽ایسی۽ ٓا لاف ۽(نج ۽ںیم۽اس ۽وک۽‬
‫وتلالنپ۽ںیہن۽وہلا)۽رپ۽اقڈٓ۽وہےن۽ےک۽لاؿوجڈ ُ۽ؿہ۽ ٓا لاف۽ڑپاتھ۽ےہ۽نج۽‬
‫عن ْلثغتہ ْومع ْذلك ْقرأ ْما ْفی ا ْلثغتہ ْالیجوزْ‬
‫ںیم۽وتلال۽نپ۽وہلا۽ےہ۽وت۽ہی۽اجمٔ۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽ےلہپ۽ہلئسم۽ںیم۽مہ۽ےن۽وج۽‬
‫ع‬
‫و َلْقیاسْماْذکرناْفْالمسئلۃْاالوٰلْانْبدلْ ھچک۽ایبُ ۽ایک۽اس۽رپ۽ایقس۽رکےت۽وہےئ۽ارگ۽اس۽ےن۽الک۽رحف۽وک۽‬
‫حرفاْبحرفْولمْیِدرْالیقسدْوبہْنأخذْوکذاْ یسک ۽رحف ۽ےکشاھت ۽دبل ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽ڈٓضق ۽ڑپ ھٌْ ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ہن ۽وہ ۽وت۽‬
‫المستِنیْمکانْالمستِیمْاالانْغیہْالیِتدیْ اسفڈِامنٓ ۽ںیہن آ ےئ ۽اگ‪،‬ایس ۽رپامہٓا ۽لمع ۽ےہ‪ ،‬۽ایس ۽رطچ ۽ؿہ ۽سج ۽ےن۽‬
‫ط‬ ‫طسٍؾً‬
‫مکی ۽ہگج ۽ سٍؼٍِ ۽ڑپاھ ۽‪ ،‬۽رگم ۽وکیئ ۽ڈؿرسا ۽اس ۽یک ۽ادتقا ۽ہن۽‬ ‫‪1‬‬
‫ْبہ۔ ْ‬
‫رکّ۔(ف)‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽طیحم۽‪،‬اتفؿٰی۽حذہ۽‪،‬اتفؿی۽اخہین۽ؿریغاہ۽یک۽ابعٓاف۽ھکل۽رک۽رٕاملا‪:‬‬
‫الحاصل ْان ْاللثغ ْیجب ْعلمھی ْالج ددائماْ ااحللص۽وتلالنپ۽ٓ ےنھ۽ؿاےل۽رپ۽ہشیمہ۽حیحصت۽ِ۽رحؿف۽یک۽جڈؿدہج۽رکلا۽‬
‫وصلٰوت م ْجائزة ْماداموا ْعَل ْالج د ْ‪ْ ،‬و لکمھنْ رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽لک۽اےسی۽ولگ۽جڈؿدہج۽رکےت۽ٓںیہ۽ےگ۽اُ۽یک۽‬
‫بمزنلۃْاالمنیْفْحقْمنْیصحْالحرفْالذیْعجزواْ امنٓ ں۽ڈٓضق۽وہیگن۽اؿٓ۽رحؿف۽وکحیحص۽اڈا۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽قح۽ںیم۽‬
‫اضّی۽یک۽رطچ۽ںیہ ۽ذہلا ۽حیحص۽اڈارکےن۽ؿاےل ۽وکاُ ۽یک۽ادتقاء ۽ںیہن۽رکین۽‬
‫عنہْالیجوزاقتدائہْب مْالتجوزْصلٰوت مْاذاْترکواْ‬
‫اچےئہ۽اؿٓ ۽ہی۽ولگ۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽یک۽ادتقاء۽رپ۽اقڈٓ ۽وہےن۽ےک۽‬
‫االقتداء ْبہٖ ْمع ْقدرت م ْوانما ْتجوز ْصالت م ْمعْ‬
‫لاؿوجڈ ۽ارگادتقا ۽رتک ۽رک ں ۽وت ۽اُ ۽یک ۽امنٓ ۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽اُ ۽یک ۽اینپ ۽امنٓ۽‬
‫قرأة ْتلك ْالحروف ْاذا ْلم ْیِدروا ْعَل ْقرأة ْتلكْ‬
‫اُ ۽رحؿف۽یک ۽غٕا ٔف ۽ےک ۽شاھت ۽یھبت۽وہک ۽خق ۽ہی۽غٕ ٓا ُ ۽ےک ۽یسک۽‬
‫ع‬
‫الحروف ْاذا ْلم ْیِدروا ْ َْل ْقرأة ْماتجوز ْبہ ْصالةْ اےنت ۽ےصح ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ہن ۽وہُ ۽ےنتج ۽ںیم ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽وہاجےئ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےصح۽‬
‫مما لؼس ْفیہ ْتلك ْالحروف ْواما ْلوقدروامع ْھذاْ ںیم۽ؿہ۽رحؿف۽یھب۽ہن۽وہُ۽اؿٓ۽ارگ۽اینت۽غٕا ٔف۽یک۽دقٓف۽ےک۽لاؿوجڈ۽‬
‫ْایضْاْ ایہن۽رحؿف۽وک۽ڑپےتھ۽ہىٌُـ۽یھب۽اُ۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽ہی۽ؿہ۽ےہ۽سج۽‬
‫ر‬ ‫قرأوا ْتلك ْالحروف ْفصلٰوت م ْفاسدة‬
‫رپ۽ادامتڈ۽ےہ(ف)‬ ‫ھذاھوالذیْعلیہْاالعتماد‪2٢‬۔ ْ‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽مٔآہی۽عم۽ااتفلؿی۽ادنہلہی ‪،‬۽ااثلین۽رشع۽ٓلۃ۽ااقلٓی ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپٓؿ۽‪۷۷/۷‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ایبُ۽ااکحس۽ٓلۃ۽ااقلٓی۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۶‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 433 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۴۳‬۽رجف۽ؿ۽رہظ۽ںیم۽وطال۽لصفم۽‪،‬۽رصعؿاشعء۽صىُاؿشاؿ۽اک۽ڑپانھ۽ارگہچ۽شٍّق۽ےہ۽امک۽صن۽نیلع۽یف۽انوتمُ۽(اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽وتمُ۽ںیم۽‬
‫رصتحی ۽ےہ۔ف)رگم ۽ہن ۽ااسی ۽رضؿٓی ۽ذعٓ ۽ےس ۽یھب ۽رتک ۽ہن ۽ایکاجےئ ۽۔حیحص ۽دحمك ۽ےس ۽لامك ۽ہک ۽الک ۽وذّہ ۽سج ۽یک ۽امُ ۽رشلک۽‬
‫امجًق۽ںیھت۽اس۽ےک۽ٓؿےن۽یک۽ ٓا ؿآ۽نس۽رک۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽ٓحم ِق۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رجف۽یک۽امنٓ۽رصف۽طعـٓنیت۽ےس۽‬
‫طً‬
‫ڑپاھیئ۽۔نلعء۽اہیُ۽ ذلمہ۽اذعآ۽صالل۽وقس۽ؿ۽دب ٓا ؿآی۽اامس۽لک۽امشٓ۽رکےت۽ںیہ۽ہک۽رکہہی۽اہ تف۽وہ۽وتٹوھیٹ۽وسٓوتُ۽رپ۽تعاًق۽رکّ۽‬
‫لاہک۽دتقمویُ۽وک۽لاوگآ۽ہن۽وہ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اختار ْف ْالبدائع ْعدم ْالتِدیر ْوانہ ْیختلفْ دباظئ۽ںیم۽ادقآ ۽رقمٓ ۽ہن۽رکےن۽وک۽دنسپ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ ۽ہی۽ؿغك۽‬
‫‪،‬اامس۽اؿٓ۽وقس۽ےک۽لاًق۽غٕا ٔف۽اکاحل۽فل۽وہاجلا۽ےہ۔(ف)‬ ‫بالوقتْوالِومْواالمام‪ْ 1١‬‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قولہْواالمامْایْمنْحیثْحسنْصوت ٖہْوقبح ْٖہ‪2٢‬۔ ْ وقہل۽ؿاالامس۽ینعی۽اس۽ےس۽اامس۽یک۽ ٓا ؿآ ۽اک۽ااھچ۽لا ۽مٔا ۽وہلا ۽ اڈ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫وتغٕ ٓا ُ۽ میظ۽وک۽اےنپ۽اىالؿ۽اؿٓ۽اینپ۽دتقمویُ۽یک۽امنٓ۽وک۽اسفڈ۽ےس۽وفحمؿ۽ٓانھک۽وت۽امظع۽اذعآ۽اؿٓ۽امہ۽اکٓ۽ےہ۔‬
‫ض‬
‫(‪)۴۴‬۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽رحبارلاقئ۽ؿ ُ۽ڈٓاتخمٓؿرعماچ۽ادلٓاہی۽ؿ ذًٍٰی۽ؿریغاہ۽ںیم۽اس۽رکاہق۽وک۽زنتیہی۽اؿٓىٍيہ۽ؿاتفؿی۽حذہ۽‬
‫غم‬
‫ؿ ایق۽ا فالچ۽ؿحتف۽اﷲ ا غٍِ۽ؿریغاہ۽ںیم۽رحت‪،‬ےہ۽رہھٹالا۽اؿٓ۽یہی۽کالس۽اامس۽ٓللبی۽اک۽افمڈ‪،‬‬
‫کما ْبؼناہ ْف ْرسالؾنا ْالنیھ ْاال کید ْعن ْالصلوةْ اسیج ۽ہک ۽مہ۽ےن ۽اس۽یک ۽لیصفت ۽اےنپ۽ٓشاہل ۽ا ًہی ۽االدیک ۽نع۽‬
‫ا ػلٰـہ۽ؿٓاء۽دعی۽ا ٌؼليڈ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽رحتریاف۽ںیم۽یک۽ےہ۔(ف)‬ ‫وراءْعدیْالتِلیدْوغیھاْمنْتحریراتنا۔ ْ‬

‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھوکالمؽتدعْتکرہْامامتہْبکلْحالْبلْمیشْفْ افقس۽دبیتع۽یک۽رطچ۽ےہ۽اس۽یک۽اامطق۽ہٖ۽احل۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۽‬
‫‪،‬۽ہکلب۽رشچ۽اغمٍيہ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اس‬ ‫شر حْالمنیۃْعَلْان ْ‬

‫و‬
‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ؿ رہٖاالامس۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۻ‬
‫و‬ ‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لصف۽ؿ رہٖاالامس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۳۳/۴‬‬
‫‪Page 434 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یک۽دقتمی۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اس۽ڈلیل۽یک۽ئان۽رپ۽وج۽مہ۽ےن۽ڈرک۽‬ ‫کراھۃْتِدیمہْکْراھۃْتحریمْلماْذکرنا‪1‬۔‬
‫رکڈی۽۔(ف)‬
‫(‪)۴۵‬۽امجًق۽امہ۽ؿاابجف۽ؿامظع۽اعشمِٔاشالس۽ےس۽ےہ‪،‬وتقسف۽اامس۽ےک۽شٍق۽رتک۽امجًق۽ہن۽اچےئہ۽اڈاےئ۽امجًق۽ےک۽ےئل۽اس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽ڑپھ۽ںیل۽اؿٓ۽ڈول۽رکاہق۽ےک۽ےئل۽ااعڈہ۽رک۽ںیل۔‬
‫نْالقتاویْوفْ حتف ۽ںیم ۽طیحم۽ےس‪،‬رحب ۽ںیم ۽اتفؿی ۽ےس ۽اؿٓ ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽رہن ۽ےس۽‬
‫ٰ‬ ‫فْالقتحْعنْالمحیطْوفْالبحرْع‬
‫الدرعن ْالن رعن ْالمحیط ْ‪،‬صَل ْخلف ْفاسق ْاوْ طیحم۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽افقس۽لا ۽دبیتع۽یک۽ادتقا ۽ںیم۽امنٓ ۽اڈا۽‬
‫غ‬
‫مؽتدعْنالْفضلْالجماعۃْ‪ْ2‬اھْْفْردالمحتارْافادْ رکےن۽ےس۽امجًق۽اک۽وثاف۽لم۽اجلا۽ےہ۽اھ ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‬
‫ہک ۽اس ۽ےس۽ہی ۽افدئہ ۽احلص ۽وہا ۽ہک ۽اُُ ۽یک ۽ادتقا ۽ںیم ۽اہنتامنٓ۽‬
‫انْالصلٰوةْخلق اْاوٰلْمنْاالنقراد‪ْ3‬الخْومثلہْفْ‬
‫ّ‬
‫ڑپ ھٌْ۽ےس۽اؿیٰل۽ےہ۽اخل۽اؿٓرحب۽ںیم۽رعماچ ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽‬
‫البحرعن ْالسراج ْف ْالقاسق ْوف ْالقتح ْ‪،‬الحقْ‬
‫افقس۽ےک۽لآّ۽صىًُہی۽ٓاےئ۽ےہ۽اؿٓ۽حتف۽العرری۽ںیم۽یھب۽ایس۽‬
‫التقصیلْبنیْکونْتلكْالکراھۃْکراھۃْتحریمْ‬
‫رطچ۽ےہ۽قح۽ہی۽ےہ۽ہک۽ا۽س۽ںیم۽لیصفت۽ےہ۽ارگ۽رکمؿہ۽ِ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ےہ۽وت۽ااعڈہ۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽زنتہی۽ےہ۽وت۽ااعڈہ۽بحتسم۽ےہ۔(ف)‬ ‫فتجبْاالعادةْاوتزنیہْفؾستحب۔ ْ‬

‫ہکلب۽خق۽اس۽ےک۽وسا۽ہن۽وکیئ۽اامطق۽ےک۽اقلل۽وہہن۽ڈؿرسی۽ہگج۽امجًق۽ےلم۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رکاہق۽یھب۽ہن۽ٓےہ۽ک ۽‬
‫فْالدرھذاانْوجدْغیھمْواالْفالکراھۃْ‪،‬بحرْ ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ہی۽رکاہق۽اس۽ؿغك۽ےہ۽خق۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽‬
‫بح ْثرا ‪ْ 4ْ٤‬اھ ْقال ْالشایم ْقد ْعلمت ْانہ ْموافقْ وکیئ۽ڈؿرسا ۽اامس۽اُ ۽ےس۽ہرسی۽وہ۽ؿٓہن۽وکیئ۽رکاہق ۽ںیہن‪،‬رحب۽‬
‫ںیم۽ایس۽رطچ۽ثحب۽ےہ۽اھ۔اامس۽شایم۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽ ٓا ف۽ےن۽‬ ‫للمنِولْعنْاالخؾیاروغیہ‪5٥‬۔‬
‫اجُ۽ایل۽ہک۽ہی۽اایتخٓ۽ؿریغہ۽ےس۽وقنمل۽ےک۽وماقف۽ےہ۔(ف)‬
‫ْ‬
‫خق۽ہی۽لئالئ۽ولعمس۽وہےئگ۽وت۽مکحِ۽ہلئسم۽فشکنم۽وہایگ۽۔ٓلڈؿرکب۽ڈؿونُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽مک۽ےس۽مک۽رکمؿہ۽وت۽رضؿٓ۽ےہ‪ ،‬س۽ارگ۽وکیئ۽‬
‫شیتا۽اقل ِل۽اامطق۽اخیل۽آ۽رکاہق۽ےلم۽وت۽اس۽یک۽ادتقا۽رک ں‪،‬اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽ہن۽وہ۽وت۽ارگ‬

‫‪1‬۽ٓڈااتخملٓ۽‪،‬۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۸/۴‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪5‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۸/۴‬‬
‫‪Page 435 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٹوھیٹ۽ٹوھیٹ۽ضعب۽طُـٓںیت۽وج۽ٓلڈ ۽وکوخف ۽اصف۽ؿحیحص۽لاڈ ۽وہُ۔اںیہن۽رپ۽اافتک۽رکےن۽ںیم۽ٓلڈ ۽ےس۽ؿہ۽ راایبُ۽ؿاعق۽ہن۽وہیت۽‬
‫وہُ‪،‬اُ۽نیس۽ؿاصڈ۽ؿریغامہ۽رحؿف۽یھب۽كی۽اڈارکاتیل۽وہ‪،‬وت۽ؿاخق۽ہکلب۽الٓس۽ےہ۽ہک۽ہشیمہ۽اںیھن۽وسٓوتُ۽رپ۽تعاًق۽رکّ۽اُ۽ےک۽‬
‫وسا۽اؿٓہٖزگ۽ہٖزگ۽ہن۽ڑپےھ۽نج۽ںیم۽رکاہق۽ڈٓانکٓ۽ونمك۽لاہب۽اسفڈ۽ےچنہپ۽اؿٓ۽خق۽اس۽دتریب۽ےس۽ؿہ۽ راایبُ۽ٓالئ۽وہُ۽وت۽اس۽دقتری۽رپ۽‬
‫ر‬
‫ٓلڈ۽یہ۽یک۽اامطق۽ٓںیھک۽ہک۽ہٖامنٓ۽صىُ ھـیٹ۽وسٓوتُ۽رپ۽ااصتقٓ۽رتک۽شٍّق۽یہس۽رگم۽نغڈٓ۽وقی۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ذعٓ۽ڈاول۽رکاہق۽وذالف۽‬
‫رکب۽ہک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ببسب۽قسف۽رکاہق۽ہکلب۽تخس۽رکاہق۽ےہ۽‪،‬۽وت۽ٓلڈ۽یہ۽اؿیٰل۽لاامطق۽ےہ۔۽ارگ۽وکیئ۽وسٓف۽ٓلڈ۽وک۽اصف۽ںیہن۽لاڈ۽‬
‫اصقٓ ۽رپااصتقٓ ۽ںیم۽یھب ۽ؿیہ ۽ راایبُ۽شیپ ۽ ٓا یت ۽ںیہ ۽ارگہچ ۽مک ۽وہُ ۽وت ۽اےس ۽ہٖزگاامس ۽ہن ۽ایک ۽اجےئ ۽‪،‬ہک ۽خق۽ڑپّ ۽رپ۽ڑھکا ۽‪،‬ضزفف ۽وک۽‬
‫طس ّڈڈ۽‪،‬طس ّڈڈ۽وک۽ضزفف۽‪،‬س۽وک۽ص۽‪،‬ص ۽وک۽س۽ڑپ ھٌْ۽یک۽اعڈف۽ےہ۽وت۽ہی۽اومٓ۽ایسی۽ہگج۽یھب۽رضؿٓ۽ؿاعق۽وہُ۽ےگ۽نج۽ےس۽امہّٓ۽‬
‫ا ہم ۽ذمہق ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽ےک ۽مٔڈلک ۽امنٓ ۽لالکل ۽لالط ۽وہاجےئک ۽۔اس ۽ےک ۽وکیئ ۽ینعم ۽ںیہن ۽ہک ۽اىالؿ ۽اک ۽اعڈی ۽ؿںیہ ۽یطلغ۽‬
‫رکّ۽اہجُ۽طعًٰی۽ہن۽دبںیل۽اؿٓ۽اہجُ۽اسفڈ۽ینعم۽وہلا۽ؿاہُ۽ہن۽رکلا۽وہ‪،‬۽یطلغ۽اےنپ۽دصق۽ؿاایتخٓ۽یک۽ںیہن۽اہجُ۽اچیہ۽یک۽اہجُ۽اچیہ۽ہن۽‬
‫۽‪،‬وصخطا۽ہکبج۽س۽ؿ۽ص۽یک۽دبت یل۽مٔ۽ئانےئ۽زجع۽وہ۽ہک۽اعزج۽‬ ‫ً‬ ‫یک۽ہن۽ےب۽ملع۽ ٓا ڈیم۽ہی۽ھجمس۽اتکس۽ےہ۽ہک۽اہک۽ُ۽طعًٰی۽ڑگب ں۽ےگ۽اہکُ۽ںیہن‬
‫الرجس۽ںیہک۽كی۽ہن۽ڑپےھ۽اگ‪،‬۽اس۽دقتری۽رپ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽الص۽ذمہق۽اؿٓ۽حیحصت۽ا ہم۽نیققحم۽رپ۽افدس۽ؿلالط۽ےہ‪،‬اؿٓ۽احب ك۽ِزجع۽وت۽‬
‫وہمجٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽اامطق۽حیحص۽وخاُ۽یک۽اس۽ںیم۽اطلًا۽ایلغك۽ںیہن۽ہکلب۽افقس۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽اس۽یک۽وخڈ۽اینپ۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽ہک۽‬
‫لاؿفص ۽دقٓف ۽اس ۽ےن ۽اس ۽یک ۽ادتقاٹوھٓ ۽ڈی ۽‪ ،‬۽وذالفيکٔ ۽ہک ۽ارگ ۽ہچ ۽افقس ۽یہس ۽رگم ۽ہکبج ۽حیحص ۽وخاُ ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓلاافتط۽‬
‫ااحصف ۽حیحص ۽ےہ۔ ۽ٓیہ ۽رکاہق ۽اُس ۽اک ۽ىالچ ۽ااعڈہ ۽ےس ۽نکمم ۽ہکلب ۽خق ۽ڈؿرسا ۽وکیئ ۽اقل ِل ۽اامطق ۽ںیہن ۽وت ۽رکاہق ۽یھب ۽ںیہن ۽ہک ۽ذعٓ ۽ؿ۽‬
‫رضؿٓف۽لایف۽رکاہق۽ںیہ۔۽اؿٓ۽ایس۽شٍق۽ےس۽انسح۽ؿامہ۽ہی۽ہک۽رکب۽اےنپ۽ٓف۽لج۽ؿىال۽ےس۽ڈّٓ۽اےنپ۽احل۽رپ۽ٓمح۽رکّ۽قسف۽ؿ۽‬
‫لارٕامین۽لاڈشاہ۽اہقٓ۽ےس۽لامك۽وہہک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽مٔؿغك۽وبحمف۽ؿ۽انمضق۽وہ۽ارگ۽ٓؿِٓایقطق۽اک۽ادنہشی۽ںیہن۽وت۽اس۽سلجم۽اشالیم۽‬
‫ںیم۽یدآف۽ہن۽ےنلم۽یک۽ریغف۽اچےئہ۔ ٓا ڈیم۽ارگ۽ڈاین۽ؿاولُ۽ےک۽یسک۽ہسلج۽ںیم۽اجےئ۽وت۽وکشش۽رکّ۽اگ۽ہک۽وکیئ۽رحتک۽ایسی۽ہن۽وہ۽‬
‫وج۽ولگ۽ایھچ۽ہگج۽اھٹبےن۽ےک۽اقلل۽ہن۽ںیھجمس۽اؿٓ۽ارگ۽یسک۽سلجم۽ںیم۽یدٓ۽یک۽ہگج۽ےس۽اہھت۽ڑکپ۽رک۽اُاھٹڈلا۽اجےئ۽زک۽دقٓ۽ریغف۽‬
‫ٓا ےئ۽ک ۽دناطق۽وہک ۽وت۽ہی۽اﷲ ۽زعؿلج۽ےک۽ڈٓلآ۽ںیم۽یدٓ۽اقمس۽ےہ۔اہیُ۽ویکُ۽ہن۽ریغف۽وک۽اکس۽ںیم۽الےیئ۽ہک۽اکٓ ِ‬
‫انکُ۽لآاگہِ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اطلسین۽یدٓہگج۽ےس۽اہھت۽ڑکپ۽رک۽ااھٹ۽ہن۽ڈ ں۽‪،‬اﷲ اعتیٰل۽وتقیف۽ریخ۽اقیف۽اطع۽رٕامےئ۔ ٓا نیم۽واللْ ٰ‬
‫آ۽ٓلاضق۽ٓاوپمٓ۽ومولی۽ادماڈ۽نیسح۽مٔاڈٓوماللا۽آشاڈ۽نیسح۽اصخق۽‪۷‬ۼ‪۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۼ‪:۸‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽اامس۽وکیئ۽بحتسم۽رتک۽رکّ۽وت۽ایک۽دتقمویُ۽رپ۽اس۽اک۽رتک۽مکحب۽اتمتعب۽ؿاخق۽وہلا۽‬
‫ےہ۽اؿٓڈلیل۽ہی۽ہک۽اتمتعب۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽لعف۽بحتسم‪،‬۽اؿٓاقدعہ۽ہیلک۽ےہ۽ہک‬

‫‪Page 436 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بحتسم۽ضٕامح۽رٕص۽ںیہن۽وہاتکس۔بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اتمتعبِ۽اامس۽ہٖلعف۽ؿرتک۽ںیم۽یلع۽االفالط۽رٕص۽ؿ۽ؿاخق۽ایک۽ینعم۽ونسمُ۽اؿٓ۽بحتسم۽یھب۽ںیہن۽ہکلب۽ضعب۽وصٓںیت۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیٰل۽اؿٓ۽‬
‫ضعب۽ںیم۽ضحم۽لااجمٔ۽وہیت۽ےہ‪،‬‬
‫غ‬
‫ف ْردالمحتار ْوالمتابعۃ ْلؼست ْفرضا ْبل ْتکونْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽ےہ ۽اتمتعب۽ِاامس ۽رٕص ۽ںیہن ۽ہکلب ۽رٕاضئ ۽اؿٓ۽‬
‫ابجف ۽فغليہ ۽ںیم ۽ؿاخق ۽‪ُ ،‬شٍِ ۽ںیم ۽شٍق‪،‬اؿٓ ۽ایس ۽رطچ ۽اُ۽‬
‫واجبۃ ْف ْالقرائض ْوالواجبات ْالقعلیۃ ْوتکونْ ؿا ِ‬
‫سنۃْفْالسننْوکذافْغیھاْعندْمعارضۃْسنۃْ ےک ۽ىالؿہ ۽ںیم ۽شٍق ۽ےک ۽اعمٓہض ۽یک ۽وصٓف ۽ںیم ۽اؿٓ ۽اتمتعب۽‬
‫جالف ۽اؿیٰل ۽ےہ ۽خق ۽اس ۽ےک ۽شاھت ۽ؿاخق ۽ ٓا ر ۽اک ۽اعمٓہض۽‬
‫ْاالوٰل ْاذاعارض اواجب ْ ٰاخرْ‬
‫ٰ‬ ‫وتکون ْخالف‬
‫وہاجےئ ۽‪،‬لا ۽ایسی ۽زیچ ۽ےک ۽رتک ۽ںیم ۽سج ۽ےک ۽لعف ۽ےس ۽ؿاخق۽‬
‫اوکانتْفْتركْالیلزمْمنْفعلہْمخالقۃْاالمامْ‬
‫یلعف۽ںیم۽اامس۽یک۽اخمتفل۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽طيلًا۽رحتہمی۽ےک۽ےئل۽ٓول۽‬
‫فْواجبْفعَلْکرفعْالیدینْللتحریمۃْونظائرہْ‬
‫لڈنی ۽رکلا ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽ڈبرگ ۽نلامٔ ۽اؿٓ ۽اتمتعب ۽لعف ۽دبًق۽‬
‫فع‬
‫وتکون ْغیجائزة ْاذا ْکانت ْف ْ ل ْبدعۃْ ‪،‬وسنمہخ۽لا۽اےسی۽لمع۽صىُزس۽اکامنٓ۽ےس۽وکیئ۽قلعت۽ہن۽وہ۽لااجمٔ۽‬
‫ےہ۽اخل(ف)‬ ‫اومنسو خْاوماْالْتعلقْلہْبالصالةْاصالْ‪ْ1١‬الخ ْ‬
‫رھپ۽ارگا۽س۽بحتسم۽رتمؿک۽االامس۽ےک۽لعف۽ےس۽یسک۽ؿاخق۽یلعف۽ںیم۽اخمتفل۽اامس۽الٓس۽ہن۽ ٓا ےئ۽وت۽اس۽اک۽لعف۽یہ۽اؿیٰل۽اؿٓ۽ابسن۽وہاگ۽‬
‫۔اؿٓ۽ؿہ۽بحتسم۽ڈٓہج۽اضًزياف۽ےس۽یھب۽ہن۽رگّ۽اگ۽‪،‬ہچ۽اجہکیئ۽ببسب۽رتک۽اتمتعب۽‪،‬رحاس۽لا۽ےکلہ۽ڈٓےج۽اک۽رکمؿہ۽یہ۽وہاجےئ۽۔ایک۽‬
‫ك۽ایقس۽لاؿُ۽ںیم۽‬‫ارگاامس۽اڈف۽رظن۽یک۽ ااعف۽ہن۽رکّ۽وت۽دتقمی۽یھب۽ ٓا ںیھکن۽اھپّٓ۽ڈویا ِٓ۽ہلبق۽وک۽ڈےتھکی۽ٓںیہ۽‪،‬۽ایک۽ارگ۽اامس۽احب ِ‬
‫لصف۽ٓلاڈہ۽ٓگ ے۽وت۽دتقمی۽یھب۽لاںیگن۽ریچّ۽ڑھکّ۽ٓںیہ۔۽ایک۽ارگااسی۽ہن۽رک ں۽وت۽مکحب۽اتمتعب۽لآک۽ؿاخق۽ؿآ مث۽ؿاگہنگٓ۽وہُ۽ےگ۽‬
‫الوقیل۽ہب۽اعلق۽فػال۽نع۽افلض(اس۽اک۽وقل۽وکیئ۽اعلق۽ںیہن۽رکاتکس۽ہچ۽اجہکیئ۽وکیئ۽افلض۽رکّ۔ف)ایس۽لیبق۽ےس۽ےہ۽امعہم۽‬
‫لادنانھ۽وسماک۽ؿریغہ۽رکلا۽'غیذلكْمنْاالٰدابْوالحسناتْالیتْالیستلزمْفعل اْمخالقۃْاالمامْفْواجبْ‬
‫فعَل(اس۽ےک۽ىالؿہ۽ ٓا ڈاف۽ؿ۽انسحف۽نج۽ےک۽اجبالےن۽ےس۽ؿاخق۽یلعف۽ںیم۽اامس۽یک۽اخمتفل۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا یت۔ف)۽اؿٓ۽ںیہی۽ےس۽فاہٖ۽‬
‫وہیئگ۽اس۽ڈلیل۽یک۽انشًق‪،‬اؿٓ۽ہی۽اقدعہ۽ہملسم۽اعتٓص۽ؿاخق۽ؿرٕص۽ؿ‬

‫ضھ‬ ‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽بلطم۽ ش۽یف۽قیقحت۽اتمنغۃ۽االامس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫‪Page 437 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫بحتسم۽ام زِ۽ہیف۽ےس۽ضحم۽اگیبہن۽اؿٓ۽اس۽ہیلک۽ڈلیل۽ےک۽رصحی۽لاصق۽‪،‬مظن۽ٓدنؿیسی۽یک ُ۽ؿہ۽ٓؿامك۽ےہ۽ےسج۽ىالہم۽انب۽اثار۽ااحلچ۽‬
‫یبلح۽ےنرشچ۽صٍيہ۽ںیم۽لقن۽رٕاملا۽‪:‬‬
‫حیث ْقال ْتسعۃ ْاشیاء ْاذا ْلم ْیقعل ا ْاالمام ْالْ اُ ۽یک۽ابعٓف ۽ہی۽ےہ۽ہک۽وناایشء۽ایسی۽ںیہ ارگ۽اامس۽اںیھن۽ہن۽‬
‫یرتک اْالِومْرفعْیدینْفْالتحریمۃْوْالؿناءْمادامْ رکّ ۽وت ۽وقس ۽رتک ۽ہن ۽رکّ ۽رحتہمی ۽ےک ۽ےئل ۽ٓول ۽لڈنی ۽‪ ،‬۽انثء ۽اک۽‬
‫االمام ْف ْالقاتحۃ ْوتکبیالرکو ع ْوالسجودْ ڑپانھرشبہکیط۽اامس۽افہحت۽ںیم۽وہ‪ٓ،‬وکه۽یک۽ریبکت‪،‬۽وجسڈ۽یک۽ریبکت۽‬
‫والؾسؽیحْفی ماْوالؾسمیعْوقرأةْالتش دْوالسالمْ ‪،‬اُ ۽ڈؿونُ ۽ںیم ۽حیبست ۽‪،‬سمع ْالل ْلمن ْحمدہ ۽انہک‪ ،‬۽غٕا ٔہ۽‬
‫دہشت‪،‬شالس۽اؿٓ۽ریبکتاف۽رشتقی۽اھ۽صلز ًػا(ف)‬ ‫وتکبیاتْالتشر یق‪ْ1١‬اھْ(ملخصا) ْ‬
‫ہک ۽ارگ ۽ہٖ ۽لعف ۽ںیم ۽اتمتعب ۽اامس ۽رٕص ۽وہ‪ ،‬۽وت ۽سج ۽رطچ ۽بحتسم ۽ضٕامح ۽رٕص ۽ںیہن ۽وہاتکس ۽‪،‬ننس ۽یھب ۽ہکلب ۽ؿاابجف ۽یھب ۽طالخٌ ِق۽‬
‫ضٕاحمق ۽ںیہن۽ٓےتھک۽وتاُ ۽زیچؿُ۽ںیم۽ا ہم۽اک۽ہی۽مکح ۽ہک۽ارگ۽اامس۽ہن۽رکّ۽خق ۽یھب۽دتقمی۽ہن۽ٹوھٓ ں۽ویکرکن۽حیحص۽وہلا ۽قلتْ‬
‫یغْالزائدْولعبارةاخری(ںیم۽اتہک۽وہُ۽عبتت۽ؿلالس۽ون ں۽ہصح۽ےک۽انمیف۽‬
‫ٰ‬ ‫واالستِراءْیمنعْالحصرْوالعدوالینب‬
‫ےہ۽نکیل۽دعڈ۽الق‪،‬۽ثَٖ۽ےک۽انمیف۽ںیہن۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽رطچ۽وگتفگ۽ویُُ۽ےہ۔ف)۽اتمتعب۽اامس۽رصف۽ااعفل۽امنٓ۽ںیم۽وظنمٓ۽ےہ۽لا۽وج۽‬
‫ک‬
‫لاف۽امنٓ۽ےس۽ھچک۽ىالہق۽ںیہن۽ٓیتھک۽اس۽ںیم۽یھب۽رضؿٓ۽ےہ۔۽مٔدقتری۽لاین۽ارگ۽اامس۽ ھذالےئ۽وت۽دتقمویُ۽ںیم۽یھب۽اخٓس۽چم۽اجےئ۽‬
‫‪،‬ارگ۽اامس۽اایحلًا۽ڈنھٹی۽شاںیسن۽ےل۽وت۽دتقمویُ۽وک۽یھب۽ڈوھینکن۽گل۽اجےئ۽۔اؿٓمٔدقتری۽اؿل۽ایک۽رتک۽بحتسم۽یھب۽ا ِ‬
‫اعفل۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫دعمؿڈےہ۽سج۽ںیم۽اتمتعب۽خًم ًا۽وصقمڈ۽ےہ۔‬
‫ثمْاقول‪ :‬ہکلب۽ارگ۽رظن۽ڈقیق۽وک۽ٓتصخِ۽دتقیق۽ڈی۽اجےئ۽وت۽اس۽سلؿس۽اتمتعب۽ےک۽بلس۽تیلک۽ڈٓانکٓ۽تیلک۽بلس۽ؿاحض۽اؿٓ۽ ٓا اکشٓ۽‬
‫ّ‬
‫۔‬
‫لما ْذکرنا ْانہ ْال ْمتابعۃ ْف ْماال ْتعلق ْلہ ْبالصلٰوةْ اس۽ئان۽رپ۽وج۽مہ۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ہک۽اُ۽زیچؿُ۽ںیم۽اتمتعب۽ںیہن۽ےہ۽‬
‫وترك ْالمستحب ْکذلك ْومایرتا ْأی ْمن ْالنِص ْبماْ نج۽اک۽امنٓ۽ےس۽قلعت۽ںیہن۽اؿٓ۽رتک۽بحتسم۽یھب۽ایس۽رطچ۽ےہ۽‬
‫اذاااستلزمْفعلہْمخالقۃْاالمامْفْواجبْفعَلْفانہْ ےھجم۽ہی۽فاہٖ۽وہ۽اےہ۽ہک۽اس۽وصٓف۽ےک۽شاھت۽اارتاص۽ڈٓضق۽‬
‫ںیہن۽ہک۽سج۽ےک۽لعف۽ےس‬ ‫حْیجبْمتابعۃ ْ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامس۽االصۃ۽وبطمہیع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽ۻ‪۸۵‬‬
‫ف‪ :‬انب۽اثار۽ااحلچ۽ثٍضٖچ۽صٍيہ۽ےھجم۽ںیہن۽لم۽یکس۔لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 438 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫االمام ْف ْترکہ ْکما ْصرح ْبہ ْالعلماء ْفلؼسْ ؿاخق ۽یلعف ۽ںیم ۽اامس ۽یک ۽اخمتفل ۽الٓس ۽ ٓا ٓیہ ۽وہ ۽ویکہکن ۽اس۽‬
‫ینِص ْف ْالحِیِۃ ْالن ا ْانما ْیھ ْف ْفعل ْذالكْ وصٓف ۽ںیم۽اامس۽یک۽اتمتعب۽اس۽ےک ۽رتک۽ںیم۽ؿاخق ۽وہک ۽‬
‫الواجب ْولزم ْمن ْاتیانہ ْترك ْھذا ْالمستحبْ اسیج۽ہک۽نلعء۽ےن۽رصتحی۽یک۽ےہ۽ س۽ہی۽خؾٌؼۃً۽اارتاص۽یہ۽ںیہن۽‬
‫ویکہکن ۽ہی۽وت۽لعف۽ؿاخق ۽یک۽اتمتعب۽اک ۽اعمصلہ۽اھت۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽اجب۽‬
‫فاالمامْترکہْقصدا ْاوس رْوا ْوالمِتدیْالیرتکہْ‬
‫رْ‬
‫ہ‬
‫الےن۽ےس۽اس۽بحتسم۽اک۽رتک۽ ُـا۽ س۽اامس۽ارگ۽بحتسم۽وک۽دصقًا۽‬
‫لمحضْانْاالمامْترکہْبلْالنہْلوْفعلہْفاتہ ْماْ‬
‫لا ۽وہسًا ۽رتک ۽رکڈّ ۽وت ۽دتقمی ۽ضحم ۽اس ۽ےئل ۽رتک ۽ںیہن۽‬
‫ھو ْاھم ْوالزم ْفصح ْقولنا ْال ْیلزم ْالمتابعۃ ْفْ‬
‫رکاتکس۽ہک۽اامس۽ےن۽رتک۽ایک۽ےہ۽ہکلب۽ؿہ۽اس۽ےئل۽رتک۽رک۽ّ۽اگ۽‬
‫م‬
‫تركْالمستحبْمطلِاْایْ نْحیثْھوْھوْفاف مْ ہک۽ارگ۽ؿہ۽بحتسم۽وک۽اجب۽اللا۽ےہ۽وتاس۽ےس۽وجامہ۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽الٓس۽‬
‫ےہ۽ؿہ۽وفف۽وہاجےئ۽اگ۽‪،‬۽ س۽امہٓا۽وقل"بحتسم۽تیثیحب۽بحتسم۽‬ ‫ْوتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫فانہْاحریْبہْواللْسبحانہ‬
‫ےک۽رتک۽ںیم۽اامس۽یک۽اتمتعب۽الٓس۽ںیہن۽"۽حیحص۽رہھٹا۽ س۽اےس۽‬ ‫ْ‬
‫ایھچ۽رطچ۽ھجمس۽ول۽ویکہکن۽یہی۽اس۽اقمس۽ےک۽القئ۽ےہ۔ؿاﷲ‬
‫ضًزي ٰہ‪،‬۽ؿاعتیٰل۽املع۔(ف)‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۼ‪:۸‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ؿاہہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽ارگ۽یسک۽دجسم۽اک۽اامس۽‬
‫ؿاہیب۽اغمڈہق۽وہ۽وتاس۽یک۽ادتقا۽رکلا۽رتہب۽ےہ۽لا۽اس۽دجسم۽وک۽ٹوھٓ۽رک۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽امنٓ۽ڑپانھ۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اُ۽ڈلآ۽ںیم۽ؿاہیب۽اُُ۽ولوگُ۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽وج۽الیعٰمس۽ڈولہی۽ےک۽ریپؿ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اتکف"تِویۃْاالیمان"ےک۽دقتعم۽ںیہ۽ہی۽ولگ۽‬
‫لثم۽ہعیش۽اخٓیج۽زتعمہل۽ؿریغمہ۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽ےک۽اخمفل۽ذمہق۽ںیہ۽اُ۽ںیم۽ےس۽سج۽صخش۽یک۽دبًق۽دحِ۽رفک۽لک۽ہن۽وہ۽ہی۽اُس۽‬
‫ؿغك۽اھت۽اف۽ربکاےئ۽ؿاہہیب۽ےن۽ےلھک۽ےلھک۽رضؿٓلا ِ‬
‫ف۽ڈنی۽اک۽ااکنٓ۽ایک۽اؿٓ۽امتس۽ؿاہہیب۽اُس۽ںیم۽اُُ۽ےک۽وماقف۽لا۽مک۽آ۽مک۽اُُ۽ےک۽احیم۽لا۽‬
‫اُںیھن۽املسمُ۽اجےنن ۽ؿاےل۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽ضق۽رصحی۽رفک۽ںیہ‪،‬وت۽اف۽ؿاہہیب۽ںیم۽وکیئ۽ااسی۽ہن۽ٓاہ۽سج۽یک۽دبًق۽رفک۽ےس۽رگی۽وہیئ۽وہ۽‬
‫وخاہ۽ریغ۽دلقم۽وہ۽لا۽اظبہٖ۽طؼلّڈ۽نسألْاللْالعقوْوالعافیۃ۽(مہ۽اﷲ اعتیٰل۽ےس۽اعمیف۽اؿٓ۽اعتیف۽وک۽وسال۽رکےت۽ںیہ۔ف)۽امنٓ۽‬
‫ن‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽اس۽دح۽لک۽چنہپ۽یئگ۽وتا۽دتقا۽اس۽یک۽اطلًا۽حیحص۽ںیہن۔رشچ۽اقعدئ۽ صفی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ماْنِلْعنْبعضْالسلفْمنْالمنعْعنْالصلٰوةْ ضعب ۽اشالف ۽ےس ۽ہی ۽وجوقنمل ۽ےہ۽ہک۽دبیتع ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽عنم۽‬
‫ےہ۽ہی۽رکاہق۽رپ۽ومحمل۽ےہ۽ویکہکن۽افقس‬ ‫خلفْالمؽتدعْفمحمول ْ‬

‫‪Page 439 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَل ْالکرھۃ ْاذالکالم ْف ْکراھۃ ْالصلٰوة ْخلفْ ضعب ۽اشالف ۽ےس ۽ہی ۽وجوقنمل ۽ےہ۽ہک۽دبیتع ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽عنم۽‬
‫القاسقْوامؽتدعْھذااذالمْیؤدْالقسقْوالبدعۃْ ےہ۽ہی۽رکاہق ۽رپ۽ومحمل۽ےہ۽ویکہکن۽افقس۽اؿٓ ۽دبیتع۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫اٰلْحدْالکقرْاماْاذاْادیْالیہْفالْکالم ْفْعدمْ امنٓ۽ےک۽رکمؿہ۽وہےن۽ںیم۽وکیئ۽کالس۽ںیہن۽نکیل۽ہی۽اس۽وصٓف۽‬
‫ںیم۽ےہ۽ہک۽اس۽اک۽قسف۽اؿٓ۽دبًق۽دحِ۽رفک۽لک۽ہن۽ےچنہپ۽وہُ‪،‬۽ارگ۽‬
‫جوا زْالصالةْخلقہ‪1١‬۔ ْ‬
‫دحِ۽رفک۽لک۽چنہپ۽اجںیئ۽وت۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اک۽دعس۽ِ۽وجآ۽ںیم۽وکیئ۽‬
‫کالس۽ںیہن۔(ف)‬
‫ض‬ ‫خً‬
‫اؿٓ۽ایس۽رط زٔارلاقئ۽ںیم۽طیحم۽اؿٓ۽جالہص۽اؿٓ۽ ذًٍٰی۽ےس۽وقنمل۽ےہ‪:‬‬
‫ض‬
‫جؾیبْ اس۽ےک۽اافلؿ۽ںیہ۽ہک۽طیحم‪،‬جالہص۽اؿٓ۽ ذًٍٰی۽ؿریغہ۽ںیم۽اےس۽اس۽‬ ‫حیثْقالْوقیدہْفْالمحیطْوالخالصۃْوالم ْ‬
‫وغیھا ْبان ْال ْتکون ْبدعتہ ْتکقرہ ْفان ْکانتْ دیق ۽ےک ۽شاھت ۽دیقم ۽ایک ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽دبًق ۽دحِ ۽رفک ۽لک ۽ہن ۽اچنہپےن۽‬
‫ؿایل ۽وہ ۽ارگ ۽اس ۽ےس ۽ؿہ ۽اکرٕ ۽وہایگ ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ہٖ ۽زگ۽‬ ‫تکقرہْفالصالةْخلقہْالتجوز‪2٢‬۔ ْ‬
‫اجمٔ۽ںیہن(ف)‬
‫امس۽دجسم۽ؿاہیب۽اغمڈہق۽وہاےس۽عنم۽رکےن۽اؿٓاامطق۽ےس۽لآ۽ٓ ےنھ۽رپ۽دقٓف۽احلص۽ہن۽وت۽اُس۽دجسم۽وک۽ٹوھٓ۽جال۽اجےئ۽اؿٓ۽‬
‫اؿٓ۽خق۽ا ِ‬
‫ڈؿرس۽ی۽دجسماک۽اامس۽اےسی۽ابخمك۽ےس۽لاک۽وہ۽امنٓ۽ڑپےھ۔رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫وذکرْالشارحْوغیہْانْالقاسقْاذاْتعذرْمنہْیصَلْ شآچ۽ؿریغہ۽ےن۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک۽خق ۽افقس۽وک۽اامطق ۽ےس۽ٓؿانک۽‬
‫الجمعۃْخلقہْوفْغیہاْینتِلْاٰلْالمسجدْاخروعللْ ڈمرآ ۽وہ۽وت۽ہعمج۽یک۽امنٓ ۽اس۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽ڑپھ۽یل۽اجےئ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫لہ ْف ْالمعراج ْبان ْف ْغی ْالجمعۃ ْیجد ْاماما ْغیہْ امنٓؿُ۽ےک۽ےئل۽یسک۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽جال۽اجےئ۽‪،‬رعماچ۽ںیم۽اس۽‬
‫یک۽ڈلیل۽ہی۽ایبُ۽یک۽ےہ۽ہک۽ہعمج۽ےک۽ىالؿہ۽ںیم۽ڈؿرسا۽اامس۽ہرسی۽آ اتکس۽‬
‫فِالْفْفتحْالِدیرْیکرہْاالقتداءْبہْفْالجمعۃْاذاْ‬
‫ےہ‪،‬اؿٓ ۽حتف ۽العرری۽ںیم ۽ےہ ۽اس۽ئانء ۽رپ ۽ارگ۽ہعمج۽رہش ۽ںیم ۽دعتمڈ ۽ہگج۽‬
‫تعددتْاقامت اْفْالمصرْعَلْقو لْمحمدْھوالمقیتْبہْ‬
‫وہلا۽وہ۽وتہعمج۽ںیم۽یھب۽ادتقاء۽رکمؿہ۽وہک ‪،‬۽اؿٓ۽اامس۽دمحم۽ےک۽وقل۽ےک۽‬
‫م‬ ‫‪3‬قلت ْفاذاکان ْھذاحکم ْالقاسِنی ْف ْاالعمال ْفماْ‬
‫اطمقب۽ااسی۽رکلا۽اج ٔ۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽وتفی۽ےہقلت۽(ںیم۽‬
‫ظنكْبالقاسِنیْفْالعِائدْواللْ ْ‬

‫‪1‬۽رشچ۽اقعدئ۽اثٍصفيۃ۽ہلئسم۽اُ۽اافلقس۽سیل۽نم۽الہ۽اولاللۃ۽وبطمہع۽عبطم۽رشۃک۽االشالس۽ڈآاالشاًق۽دنقاھٓ۽ص‪۴۴۸‬‬
‫‪2‬۽رحبا۽رلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۶۷‬‬
‫‪3‬۽رحبا۽رلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۶۷‬‬
‫‪Page 440 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اتہک۽وہُ)۽خق ۽اامعل۽ںیم۽قسف۽ٓ ےنھ۽ؿاولُ۽اک۽ہی۽مکح۽ےہ۽وت۽اقعدئ۽‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫ںیم ۽قسف ۽ٓ ےنھ ۽ؿاولُ ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽اہمتٓا ۽ایک ۽ایخل ۽وہاگ! ۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫ٰ‬
‫ۻ۽ةعشُ۽امظعمل۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶‬ۼ‪ : ۸‬آا۽رہش۽ہنہک۽مٔ یل۽ ہلس۽ومولی۽ىالس۽دمحم۽اصخق۽اجنپیب۽‬
‫الک۽انجٓہ۽ؿغك۽رغؿف۽سمش۽ےک۽لاس۽دجسمےک۽وموجڈ۽وہ۽اؿٓ۽ؿہ۽انجٓہ۽الہ۽شٍّق۽ؿاامجلًق۽اک۽اھت۽احل۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿآف۽تّیم۽نم۽لک۽‬
‫خًی۽ہک۽امنٓ۽ےس۽اؿٓ۽اامس۽اس۽دجسم۽اک۽لاوچنُ۽ؿغك۽امنٓ۽لادیک۽ڑپاھلا۽ےہ۽اؿٓ۽بتک۽ڈ۽ٓہیس۽دتماؿہل۽ںیم۽یھب۽میلعت۽ؿ۽‬
‫اولوجہ۽اجلہ۽ےھت۽ ّ‬
‫نغل‬
‫ش۽ٓکھيا۽ےہ۽اؿٓ۽اخصل۽شٍق۽ؿامجًق۽ےہ۽اخصل۽یفنح۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اامس۽اک۽ہی۽دیقعہ۽دقعنم۽وہا۽ےہ۽جڈا۽الک۽ےہ۽لثم۽اس۽ےک۽وصتمّٓ۽‬
‫۽وصخطا۽رضحف۽دمحم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽مٔٓک ۽ںیم۽ضق۽‬ ‫ںیہن۽وہاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽ضق۽الٍياء۽ویلع۽ا سالس۽اصڈط۽ںیہ ً‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ےس۽ٓلاڈہ۽اؿٓ۽دعب۽ضق۽الٍياء۽ویلع۽ا سالس۽ےک۽مٔٓک ۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽رضحف۽اوبرکب۽یدقی۽ہىُ ھٕرضحف۽رمع۽ہىُ ھٕرضحف۽‬
‫امثعُ۽ںیہ۽رھپرضحف۽یلع۽ںیہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن‪،‬اؿٓ۽رکاطق۽اؿایلء۽اﷲ یک۽یھب۽مٔقح۽ےہ۽جالہص۽وج۽رطہقی۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽اک۽‬
‫ےہ۽ؿہ۽اُس۽اامس۽ںیم۽وموجڈےہ۽ا۽ؿٓ۽الک۽صخش۽اؿٓ۽ےہ۽بتک۽ڈٓہیس۽ڑپےھ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۽لاہ تاف۽رگم۽ڈوعٰی۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫نغل‬
‫میلعت۽ؿ۽ ش۽یھب۽یسک۽اتکف۽اک۽ںیہن۽ےہ۽اُس۽صخش۽اک۽دیقعہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽مٔٓک ۽رضحف۽دمحمٓوسل۽اﷲ ۽یلص۽ا۽ﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽ضق۽‬
‫ٓا ڈیم۽ےس۽ٓلاڈہ۽ےہ۽رگم۽رضحف۽یلع۽اؿٓ۽یب۽یب۽افہمط۽اؿٓرضحف۽اامس۽نسح۽ؿ۽نیسح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےس۽ٓلاڈہ۽ںیہن۽ےہ۽ہکلب۽ہی۽‬
‫ضق۽لا چ۽نت۽مٔٓک ۽ںیم۽مٔامٔ۽ںیہ۽اؿٓ۽مٔٓک ۽رضحف۽یلع۽یک۽ضق۽ااحصف۽ےس۽ٓلاڈہ۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽صخش۽امنٓ۽لا چ۽ؿغك۽امجًق۽ےس۽‬
‫ںیہن۽ڑپاتھ۽ےہ۽ہکلب۽ضحم۽ہعمج۽ےک۽ڈُ۽امجًق۽ےس۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽زعتہی۽ئانےن۽وک۽یھب۽ااھچ۽اتہک۽ےہ۽ؿغك۽انجٓہ۽ےک۽ہی۽ڈؿونُ۽ومولی۽‬
‫ذموکٓ۽وموجڈ۽ےھت۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽ؿٓلاےئ۽تّیم۽ےن۽لاللا۽اھت۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽مکح۽انجٓہ۽ڑپاھےن۽اک۽ایک۽اؿٓ۽وسااامس۽ےک۽ڈؿرسا۽ومولی۽اامس۽نب۽ایگ۽‬
‫اس۽ؿغك۽اامس۽ےن۽اہک۽القئ۽اامط ِق۽انجٓہ۽ےک۽ںیم۽وہُ۽دوہکن۽اطلسُ۽اؿٓ۽اقیض۽اس۽ؿغك۽ںیم۽ںیہن۽ںیہ۽اؿٓ۽یہی۽لاف۽رشچ۽ؿاقہی۽‬
‫اؿٓ۽دہاہی۽اؿٓ۽ضق۽اتکوبُ۽ںیم۽وموجڈ۽ےہ۽ابعٓف۽ہلئسم۽ذموکٓہ۽یک۽ہی۽ےہ‪:‬‬
‫واالحقْباالمامۃْالسلطانْثمْالِایضْثمْامامْ اامطق ۽اک ۽ٓلاڈہ ۽خؼڈآ ۽اطلسُ ۽ےہ ۽رھپ ۽اقیض ۽رھپ ۽ضذلّہ ۽اک ۽اامس۽‬
‫رھپؿیل‪،‬اس۽رتبیت۽ےس۽وج۽ًؽياف۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫الحْثمْالوٰلْکماْفْالعصبات۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ؿہ۽ومولی۽اس۽ہلئسم۽وک۽ہن۽املا۽اؿٓ۽اامس۽ئان۽اؿٓ۽اامس۽ایحل۽ےن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپیھ۽اس۽ؿہج۽ےس۽ہک۽اس۽ےن۽اس۽ہلئسم۽رحمٓہ۽وک۽ہن۽‬
‫املا۽اؿٓ۽احلبؿ۽اقعدئ۽ذموکٓہ۽رحمٓہ۽ےک۽اامس۽ایحل۽ےن۽اس۽ےک۽ےھچیپ‬

‫‪Page 441 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫امنٓ۽رتک۽یک۔ ٓا لا۽اامس۽وہلا۽امنٓ۽انجٓہ۽اک۽اامس۽ایحل۽ومولی۽وک۽القئ۽اھت۽لا۽ڈؿرسّ۽ومولی۽وک۽‪،‬اؿٓ۽امنٓ۽اک۽رتک۽رکلا۽اامس۽ایحل۽اک۽اےسی۽صخش۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽انمضق۽اھت۽لا۽ہن۽اؿٓ۽ضق۽امنٓینعی۽لا چ۽ؿیتق۽اؿٓ۽ہعمج۽یک۽اؿٓ۽انجٓہ۽یک۽اُ۽ضق۽امنٓؿُ۽ںیم۽اامس۽وہلا۽اُ۽ڈؿونُ۽ںیم۽ےس۽وکُ۽‬
‫القئ۽ےہ؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫یف۽اولاعق۽ہکبج۽اُ۽لالڈ۽ںیم۽اکحس۽اشالس۽اطلسُ۽ؿایل۽ؿاقیض۽وقفمڈںیہ۽اؿٓ۽خق۽ؿہ۽ںیہن۽وت۽اُ۽ےک۽لامك۽اہکُ‪،‬۽اؿٓ۽اؿایلےئ۽تّیم۽خص ِق۽‬
‫رصتحی۽شالئ۽ضحم۽اجلہ۽ےھت۽وت۽وصٓف۽ِرسفتسمہ۽ںیم۽اامس۽دجسم۽وک۽ضق۽رپ۽دقتس۽اؿٓ۽ایس۽وک۽اامس۽رکلا۽بحتسم۽ؿ۽رتہب۽اھت۔‬
‫غ‬
‫تنویر ْاالبصار ْوردالمحتار ْیِدم ْف ْالصالة ْعلیہْ ونتری۽االاصبٓ۽اؿٓ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ ِ‬
‫۽امنٓ۽انجٓہ۽نیم۽اطلسُ۽ادقس۽‬
‫ےہ(رھپ۽اس۽اک۽لامك۽اسیج۽ہک۽حتف۽ںیم۽ےہ)۽رھپ۽اقیض۽(حتف۽ںیم۽‬ ‫السلطان ْ( ْثم ْنائبہ ْکما ْف ْالقتح) ْثم ْالِایض ْ(فْ‬
‫ےہ۽رھپ۽ؿایل۽اک۽لامك۽رھپ۽اقیض۽اک۽لامك۽اؿٓ۽ادماڈ۽ںیم۽ٓللبی۽ےک۽‬ ‫القتحْثمْخلیقۃْالواٰلْثمْخلیقۃْالِایضْومثلہْفْ‬
‫وحاےل۽ےس۽ایس۽رطچ۽ےہ)۽رھپ۽ہلحم ۽اک۽اامس۽اھ۽للزٌ ًػا۔۽اؿٓڈٓ۽‬ ‫االمداد ْعن ْالزیلیع) ْثم ْامام ْالح‪ْ 1‬اھ ْملتِطا ْوفْ‬
‫ںیم۽ےہ۽اکحس۽یک۽دقتمی۽ؿاخق ۽اؿٓ ۽ہلحم۽ےک۽اامس۽یک۽دقتمی۽طقف۽‬ ‫الدرتِدیم ْالوالة ْواجب ْوتِدیم ْاماالح ْمندوبْ‬
‫نْالوٰلْواالفالوٰلْاوٰلْ دنمؿف ۽ےہ۽رشبہکیط۽ؿہ۽ؿیل۽ےس۽الضف۽وہؿٓہن۽ؿیل۽اؿیٰل۽وہاگ۽‬
‫ٰ‬ ‫فِطْبشرطْانْیکونْافضلْم‬
‫اخل۽(ف)‬ ‫‪2٢‬الخ۔ ْ‬
‫صخش۽ڈبرگ۽اک۽رتک۽امجًق۽وت۽رصف۽گياہ۽اھت۽ہک۽دعب۽ااعڈہ۽گياہ۽ریبکہ۽ومخ ِق۽قسف۽وہا۽اؿٓ۽زعتہی۽ٓاوذہ۽ئانےن۽وک۽ااھچ۽اجانندبًق۽ہعیش۽یک۽نیسحت۽اؿٓ۽‬
‫رضحف۽اثار۽اوملنینم۽دیسلا۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہہج۽امیرمی۽وک۽رضحف۽نیخیش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽الضف۽اتبلا۽ٓضف۽ؿ۽دب۽ذمیبہ‪،‬۽یہی۽ؿوجہ۽‬
‫اس ۽صخش ۽ےک ۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ےک ۽تخس ۽رکمؿہ۽وہےن۽وک۽اکیف۽اھت۔جالہص۽ؿحتف۽العرری۽ؿدنہہی۽ؿریغاہ ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽انْفضلْعلیاْعلی ماْفمؽتدعْ‬
‫‪3‬۔ارگوکیئ۽صخش۽دیسلا۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽ڈؿونُ۽افلخء۽رپفؽيلق۽ڈہات۽ےہ۽وت۽ؿہ۽دبیتع۽ےہ۽۔ف)۽آاکُ۽آہعب۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ؿہ۽ہعیش۽ولگ۽وجرضحف۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک‬ ‫اماْالشیعۃْالذینْیقضلونْعلیاْ ْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽ٰولصہ۽اانجلمٔ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۼ‪۹۷‬‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫ونف‪:‬۽ہالنیل۽ےک۽ادنٓؿایل۽ابعٓف۽ٓڈا مزيآ۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽لاہٖ۽ؿایل۽ونتریاالاصبٓ۽یک۽ےہ۽وج۽احہیش۽ٓڈا مزيآ۽رپ۽وموجڈ۽ےہ۔‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ٰولصہ۽اانجلمٔ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۵۶ /۴‬‬
‫‪3‬۽جالطۃ۽ااتفلؿٰی۽الصفل۽ااخلسم۽رشع۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہٹئ۽‪/۴‬ۼ‪۴۷‬‬
‫‪Page 442 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَلْالشیخنیْوالیطعنونْفی ماْاصالْکالزیدْیۃْ نیخیش ۽(رضحف ۽اوبرکبؿرضحف ۽رمع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع) ۽رپ۽‬
‫تجور ْخلق م ْالصلٰوة ْلکن ْتکرہ ْکراھۃ ْشدیدةْ فؽيلق۽ڈےتی۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽رپ۽ہٖ۽زگ۽نعط۽ؿ۽عینشت۽یھب۽ںیہن۽رکےت۽‬
‫طيلًا ۽رٕہق۽ٓلڈہی۽ےک۽ولگ۽‪،‬وت۽اُ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ۽نکیل۽‬ ‫‪1‬۔ ْ‬
‫تخس۽رکمؿہ۽۔۽(ف)‬
‫رگم۽ایبُ۽شالئ۽ارگصذّاےہ۽وت۽رضحاف۽آ ِل۽ابع۽ٓوضاُ۽اﷲ اعتیٰل۽ویلع۽وک۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽اعمڈ۽اﷲ رسمہ۽‬
‫ؿمہ۽ ہبت۽ئانلا۽وت۽وخڈ۽رفکِ۽رصحی۽اؿٓ۽ڈؿرسارفک۽رصحی۽ینعی۽ ٓا ِل۽ابع۽وک۽الٍياء۽شانیقب۽ویلع۽ا ػالہ۽ؿا سالس۽رپ۽لیصفت۽وک۽زلتسمس۽اس۽دقتری۽رپ۽‬
‫وت۽اامطق۽یسیک۽‪،‬ؿہ۽صخش۽اطلًا۽ؿ۽ػنغ ًا۽یسک۽امنٓ۽ںیم۽لا۽ابعڈف۽لا۽ميک۽اکس۽یک۽وخڈ۽ایلغك۽ںیہن۽ٓکھيا۽ہک۽تلآ۽اک۽وکیئ۽ہنسح۽وبقمل۽ںیہن۽‬
‫ہکلب ۽خؾٌؼۃً۽اُُ ۽ےس۽یدؿٓ ۽ابعڈف ۽وقعمل۽ںیہن۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رتک۽امنٓ ۽ہن۽رصف۽انمضق ۽ہکلب ۽رٕص ۽یعطق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷‬ۼ‪ :۸‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽لئالئِ۽امنٓ۽ےس۽اجلئ۽اؿٓ۽اخمٓچ۽ؿ۽افصف۽ؿوقادع۽ِغٕا ٔف۽ےس۽‬
‫ضحم۽لاؿافق۽اؿٓ۽اس۽رپ۽ریغ۽اعلم۽‪،‬الک۽مٔی۽دجسم۽یک۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽دیقعہ۽اک۽یھب۽ضًّی۽ںیہن۽ےہ۽ہکلب ۽اُ۽ولوگُ۽یک۽رتؿجیِ۽ذمہق۽‬
‫ںیم۽رصمؿف۽ٓاتہ۽ےہ۽نج۽ںیم۽ہیقت ۽ےہ۽اؿٓ ۽اُُ ۽ےک۽ذمہق ۽یک۽رتؿجی۽ںیم۽ہٖ ۽مسق۽یک۽اچالیک۽ؿابیبیک۽اؿٓ ۽وعاس۽وک ۽اغمہطل۽ڈیہ۽وگ۽‬
‫آاکتف۽رحاس۽وہ‪،‬ےب۽فلکت۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽اُس۽ذمہق۽ےک۽نلعء۽ؿامعدئ۽یک۽دمچ۽ؿاتسشئ۽اؿٓ۽وعاس۽وک۽ہٖ۽رطچ۽اُُ۽یک۽رطف۽وتمہج۽اؿٓ۽‬
‫املئ۽رک۽لا۽ےہ۽اؿٓاُ۽ےک۽ذمیبہ۽وشمٓؿُ۽ںیم۽رشلک۽وہلا۽ےہ۽اُس۽ذمہق۽ؿاےل۽یسیک۽یہ۽لاف۽ہہک۽ڈ ں۽وگ۽دحِ۽رفک۽لک۽یچنہپ۽وہاُس۽‬
‫وک۽وبقمل۽ؿ۽ملسم۽اؿٓ۽اس۽یک۽رتؿجی۽صىًُذاُ۽ؿڈل۽شا ی۽اؿٓ۽اس۽ذمہق۽ےک۽الہِ۽ملع۽ےک۽لاس۽لئاتف ُ۽ڈؿٓ۽ڈٓآ۽عطق۽رکےک۽اجلا۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ضًی۽اعمل۽دجسم۽ںیم۽ؿظع۽ےہک۽وت۽لاوخس۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ ۽اثَٖ۽اؿاقف ۽رشلک۽ںیہن۽وہلا۽اؿٓ۽نلعےئ۽اتّنسلہ۽یک۽ااہمك۽اؿٓ۽اُ۽رپ۽‬‫ارگ۽وکیئ۽ ّ‬
‫ارتفاء ۽ؿ ۽اتہبُ ۽اؿٓ ۽قلخ ۽وک ۽اُ ۽یک ۽دیقعف ۽ےس ۽لآ ۽ٓانھک ۽اس ۽اک ۽ہویہ ۽ےہ ۽ہک ۽اُ ۽احالف ۽ےس ۽ٓہتف ۽ٓہتف ۽ید ۽اہ ۽ؿہٖآاہ ۽اتّنسلہ ۽ؿافق۽‬
‫وہےئگ۽ںیہ۽لا ں۽ہمہ۽اس۽رغص۽ےس۽ہک۽اامطق۽اؿٓ۽وج۽انمول۽ڈوینہی۽اُس۽ےس۽احلص۽وہےت۽ںیہ۽اقمئ۽ٓںیہ۽اؿٓ۽زین۽اس۽ایخل۽ےس۽ہک۽‬
‫و‬
‫ویّنسُ۽ںیم۽صالٓہ۽رک۽وعاس۽وک۽دتبٓجی۽ڈاس۽ںیم۽الےئ۽اؿٓ۽اےنپ۽ذمہق۽وک۽ہیفخ۽وطٓ۽رپ۽ ھيالےئ۽اس۽ڈٓہج۽ہیقت۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ ُشٌٍـُ۽ےک۽‬
‫اجمعم ۽ؿ ۽اجمشل ۽ںیم ۽اظبہٖ ۽رشلک ۽ٓاتہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ُشٌٍّـُ ۽ےک ۽شاےنم ۽ڈؿرسّ ۽ذمہق ۽رپ ۽ربتّااؿٓاُُ ۽ےک ۽نلعء ۽ؿامعدئ ۽وک ۽اخص ۽دجسم ۽ںیم۽‬
‫شحف۽اگایلُ۽مٔصال۽ڈہات۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽اہک۽اجلا۽ےہ۽ہک۽ارگ۽وت۽یف۽اولاعق۽اس۽ذمہق۽ںیم۽ںیہن۽وت۽اس۽ےک۽لئالئ۽ےھجت۽ویکُ۽ولعمس۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽‬
‫ےک۽ایبُ۽یک۽وعاس۽ےک۽شاےنم۽ویکُ۽رعتفی۽اؿٓ‬

‫‪1‬۽ٓشالئ۽االٓاکُ۽لصف۽یف۽اامجلًق۽ہبتکم۽اشالہیم۽وکہٹئ۽صۼۼ‬
‫‪Page 443 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽وتمجہ ۽رکلا۽ےہ ۽وت ۽ہہک ۽ڈہات۽ےہ ۽ےھجم ۽وت ۽قالْاللْوقالْالرسول ۽ےس ۽رغص۽ےہ۽ہن ۽اُُ۽ےک ۽لئالئ ۽ےس۽‬
‫اُ ۽یک ۽رط ۽ف ۽ٓابغ ۽اؿٓ ّ‬
‫‪،‬وگلا۽اُس۽ےک۽مٔڈلک۽ضًّی۽نلعء۽وج۽دجسم۽ںیم۽ؿظع۽ےتہک۽ںیہ۽ؿظع۽اُُ۽اک۽قالْاللْوقالْالرسول۽ےکجالف۽ےہ۽وج۽اےس۽ںیہن۽شٍيا۽‬
‫اؿٓ ۽خق ۽اُُ ۽ےک ۽اجمعم۽ںیم ۽رشلک ۽وہےن ۽اؿٓ ۽ذمہق۽یک ۽لادیئ ۽ؿوقتمك۽ےس۽رعتص۽ایک۽اجلا ۽ےہ ۽وت ۽یھبک ۽ااکنٓ ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ ۽خق ۽ااکنٓ۽‬
‫ےس ۽اچٓہ ۽ںیہن ۽لالا ۽وت ۽وتہب ۽رکلا ۽رگم ۽ااعفل ۽ذموکٓہ ۽دبوتسٓ ۽ٓکھياےہ ۽انچہچن ۽الک ۽شال ۽ںیم ۽نیت ۽لآ ۽وتہب ۽یک ۽اؿٓ ۽ہٖ ۽لآ ۽اںیھن ۽ااعفل ۽اک۽‬
‫بکت ۽ٓاہ‪،‬شیتی ۽لاف ۽وتہب ۽ےک ۽دعب ۽الک ۽ضًّی ۽ؿاظع ۽وک ۽دعبامنٓ ۽ہعمج ۽ےک ۽ؿظع ۽ےک ۽ےئل ۽طيَٖ ۽رپ ۽لًٍھ ۽ےئل ۽ےھت ۽ؿظع ۽ےس ۽ٓؿاک ۽اؿٓ۽‬
‫ذمہق۽ےک۽الک۽ایعٓ۽وک۽الک۽ونثمی۽ڑپ ھٌْ۽وک۽اھٹب۽ڈلا۽سج۽یک۽فینصت۽اک۽لاًق۽وعاس۽وک۽اغمہطل۽ڈیہ۽اؿٓ۽اںیھن۽ڈا ِس۽رٕبی۽ںیم۽ انی۽اؿٓ۽‬
‫اےنپ ۽ذمہق ۽یک ۽رطف ۽رگؿلڈہ ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽صىُـہ ۽ایعٓی ۽ؿاچالیک ۽یک ۽ےہ ۽سج ۽یک ۽تقیقح ۽وعاس ۽اؿٓ ۽لاؿاوفقُ ۽یک ۽ھجمس ۽ںیم ۽ہن۽‬
‫ٓا یتک۽رگم۽فنصم۽ونثمی۽وک۽ضق۽اتّنسلہ۽ےلہپ۽ےس۽اانپ۽اخمفل۽ذمہق۽اجےتن۽ےھت۽ذہلا۽ؿاظع۽ضًّی۽وک۽اُاھٹ۽رک۽اُس۽صخش۽وک۽اھٹبلا۽اؿٓ۽ؿظع۽‬
‫ےس۽ٓؿک۽ےک ۽ایس۽یک۽ونثمی۽ڑپوھالا۽لاًق ِ۽مٔ یم۽اہلسٍق۽اک۽وہا۽اؿٓ۽وجولگ۽اس۽یک۽فاہٖی۽لاوتُ۽اؿٓ۽لآلآ۽یک۽وتہب۽ےک۽رٕبی۽ںیم۽‬
‫ےھت۽اُُ۽رپ۽احل۽اس۽اک۽فشکنم۽وہایگ۽اؿٓ۽امنٓ۽اُ۽س۽ےک۽ےھچیپ۽ٹوھٓ۽ڈی۽اؿٓ۽وج۽ؿافق۽وہلااجلا۽ےہ۽اس۽دجسم۽ںیم۽امنٓ۽وک۽ںیہن۽ ٓا لا۽ٓؿٓ۽مٔؿٓ۽‬
‫امجًق۽ںیم۽یمک۽اؿٓ۽دجسمیک۽ؿریاین۽اؿٓ۽ رایب۽وہیت۽اجیت۽ےہ۽ہٖ۽ؿہ۽ولگ۽ہک۽اوحال۽ؿایعق۽ےس۽ ٓا اگہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اچالویکُ۽اؿٓ۽ایعٓویُ۽ےس۽‬
‫ؿافق۽ںیہن۽اُس۽یک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ۽آ ےت۽ںیہ۽اؿٓ ۽ضعب۽ااخشص۽ںیہنج۽امنٓ ۽ےس۽اکس۽ہن۽ڈنی۽ےس۽رغص ۽ضعب۽ؿوجہ۽اسفنین۽ےس۽‬
‫ضًی۽اہک۽‬
‫املسمونُ۽یک۽امنٓ۽اؿٓ۽دجسم۽یک۽ رایب۽وگآا۽رکےک۽اس۽یک۽حمامك۽اجیب۽اؿٓ۽اامطق۽اقمئ۽ٓےنہ۽رپ۽ارصآ۽رکےت۽ںیہ۽ ٓا لا۽اس۽صخش۽وک۽ ّ‬
‫اجےئ۽اگلا۽ڈؿرسّ۽ذمبی۽ںیم۽امشٓ۽ایک۽اجےئ۽اگ۽لا۽یسک۽ںیم۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽لاؿوجڈ۽اُ۽ضق۽اومٓاف۽ےک۽اس۽یک۽وتہب۽اک۽اابتعٓ۽وہاگ۽لا۽ںیہن۽‬
‫ضًی ۽حیحص ۽اہدیقعہ ۽ؿافق۽‬‫‪،‬اؿٓ ۽اےسی ۽صخش ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اک ۽ایک ۽مکح ۽ےہ ۽اؿٓ ۽املسمون ۽ُ ۽وک ۽ا ُےس ۽اامطق ۽ےس ۽وموقف ۽رکےک ۽یسک ۽صخش ۽ ّ‬
‫لئالئ۽ؿ۽وقادع۽غٕا ٔف۽وک۽سج۽یک۽اامطق۽رپوکیئ۽ہنتف۽اؿٓ۽اخيالف۽اؿٓ۽امجًق۽یک۽یمک۽اؿٓ۽دجسم۽یک۽ؿریاین۽ہن۽وہ۽اس۽یک۽ہگج۽رقمٓ۽رکلا۽اؿٓ۽‬
‫اس۽یک۽حمامك۽رکےن۽ؿاولُ۽وک۽حمامك۽ےس۽لآ۽ ٓا لا۽رضؿٓ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وج۽صخش۽لئالئ۽امنٓ۽ےس۽اجلہ۽وہ۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽اامتحل۽وقی۽امنٓ۽ےک۽اسفڈ۽ؿ رایب۽اک۽ےہ۽ہک۽اس۽ےس۽اثَٖ۽لاںیت۽ایسی۽ؿاعق۽وہُ۽‬
‫ک ۽نج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئ۽ک ۽لا۽اس۽ںیم۽اصقنُ۽ ٓا ےئ۽اگ۔۽اؿٓ۽ببسب۽اہج ك۽ےک۽اُُ۽رپ۽علطم۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽اُُ۽یک۽اطالچ۽ہن۽رکےکس۽اگ۽‬
‫ایس۽رطچ۽وج۽صخش۽اخمٓچ۽ؿافصف۽ؿ۽رحؿف۽ؿ۽وقادع۽وجتلڈ۽ےس۽ ٓا اگہ۽ہن۽وہ۽بجع۽ںیہن۽ہک۽اُس۽ےک۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽ںیم۽ااسی۽نغَّٖ۽ؿاعق۽‬
‫وہاجےئ۽وج۽لاالافتط۽لا۽الک۽ذمہق۽رپ۽ومخق۽اسفڈامنٓ۽اک۽وہ۽ایک۽لال۽رضؿٓف۽اےسی۽صخش۽وک۽اامس۽رکلا۽امنٓ۽ںیم۽ہک۽امعڈ۽اشالس۽ؿالضف۽‬
‫اامعل۽ےہ۽ےب۽اایتحیط‬

‫‪Page 444 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽ا ۽رشه۽ںیم۽دماہٌق۽ؿ۽لہس۽ااگنٓی۽ںیہن‪ٓ،‬وسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انْسرکمْانْیِبلْللْصالتکمْفلیؤمکمْخیارکمْ ارگ ۽ںیہمت۽وخس ۽آ ےئ ۽ہک ۽جڈا ۽اہمتٓی ۽امنٓ ۽وبقل ۽رکّ ۽وت ۽اچےئہ ۽ہک۽‬
‫فان م ْوفدکم ْفیما ْبؼنکم ْوبنی ْربکم ْ‪1‬رواہْ اہمتّٓ۽رتہب۽اامطق ۽رک ں۽ہک۽ؿہ۽اہمتّٓ۽ہ ری۽ںیہ۽اہمتّٓ۽اؿٓ۽‬
‫اہمتّٓ ۽ٓف ۽ےک ۽ڈٓایمُ۔ ۽اےساحمک ۽ےن ۽دتسمٓک ۽ںیم ۽ٓؿامك۽‬ ‫الحا کمْفْالمستدرک۔ ْ‬
‫ایک۔(ف)‬
‫ٓلڈ۽ےک۽اثَٖ۽ا ِ‬
‫اعفل۽ذموکٓہ۽یف۽اوسلال۽قسف۽ؿ۽گياہ۽ریبکہ۽ںیہ۽اؿٓ۽جڈااؿٓٓوسل۽یک۽لارٕامین۽ؿ۽لآایض۽ےک۽لاًق۽قلخِ۽جڈاوک۽رمگاہ۽رکلا۽ٓاہِ۽قح۽ےس۽‬
‫ریھپلا۽نلعےئ۽اہلسٍق۽یک۽ااہمك۽ؿریقحت۽‪،‬ا ُُ۽یک۽ارتفاء۽ؿ۽اتہبُ۽‪،‬جڈاؿ۽ٓوسل۽نج۽یک۽میظعت۽اک۽مکح۽ڈ ں۽قلخ۽جڈا۽وک۽اُ۽یک۽دیقعف۽ےس۽لآ۽ٓانھک۽شحف۽‬
‫۽وصخطا۽ہکبج۽دجسمںیم ۽وہُ۽اہجُ۽ڈاین۽اک۽ابمچ ۽کالس۽یھب ۽ویکینُ ۽وک۽ااسی ۽۔اھلا۽ےہ ۽ےسیج ۽‪ٓ 2‬ا گ۽‬
‫اگایلُ ۽وخڈ ۽ریبکہ۽ںیہ۽ومخق۽قسف ۽طقسم ۽اہشڈف ً‬
‫ڑکلی ۽وک ۽کماْوردْفْالحدیثْعنْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلم ۽(اسیج ۽ہک ۽دحمك ۽ںیم ۽یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽ےس۽وقنمل۽ےہ۔ف)ؿظع۽نلعء۽ےس۽لاوخس۽وہلا۽اؿٓ۽اںیھن۽ؿظع۽ےس۽عنم۽رکلا۽ملظ۽ میظ۽ےہ۽‪،‬قح۽ضًزيٰہ‪،‬۽اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ‪:‬۽‬
‫وکُ ۽ٓلاڈہ۽فامل۽ےہ۽اس۽ےس۽وج۽ٓؿےک ۽جڈا ۽یک ۽دجسمؿُ۽وک۽اس۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫لاف۽ےس۽ہک۽اُ۽ںیم۽ڈرک۽ایکاجےئ۽اُس۽اک۽لاس۽اؿٓ۽وکشش۽رکّ۽‬ ‫‪3  ‬۔ ْ‬
‫اُُ۽ےک۽ؿریاُ۽وہےن۽ںیم۔‬
‫ایس۽رطچ۽ؿظعِ۽نلعء۽وک۽رکمؿہ۽ھجمس۽رک۽ہک۽ہن۽ ُشٍيا۽اؿٓ۽ؿاہُ۽جال۽اجلا۽‪،‬ا۽ﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫اؿٓ ۽وکُ ۽ٓلاڈہ ۽متس ۽اگٓ ۽ےہ ۽اس ۽ےس ۽وج ۽تحیصن ۽ایک ۽ایگ ۽اےنپ ۽ٓف۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫یک۽ ٓا وتیُصْ۽وت۽اُ۽ےس۽طيہ۽ریھپ۽ایل۽اؿٓ۽وھبل۽ایگ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬

‫‪1‬۽دتسمٓک۽للذامک۽اتکف۽اغمغآی۽ؿارسلالا۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۵۵/۶‬‬
‫ونف‪:‬۽دتسمٓک۽ںیم۽''انْیِبلْاللْصلٰوتکم''یک۽ہگج''۽انْتِبلْصلٰوتکم ''۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪2‬۽اایحء۽ىلـس۽ادلنی۽فؽيلۃ۽ادجسمل۽اخل۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽اغمشہڈ۽انسحل۽اقہٖہ۽‪۴۸۵/۴‬‬
‫ونف۽‪:‬۽اایحء۽ىلـس۽ادلنی۽ےس۽اکیف۽جڈؿدہج۽ےک۽دعب۽ہی۽دحمك۽اُ۽اافلؿ۽ےک۽شاھت۽یلم۽ےہ''الحدیثْفْالمسجدْیاْکل ْلحسناتْکماْتأکلْلب ائمْ‬
‫الحشؼش''دجسمںیم۽ڈاین۽ؿی۽وگتفگ۽ویکینُ۽وک۽اس۽رطچ۽۔اھ۽اجیت۽ےہ۽سج۽رطچ۽اجونٓ۽اھگس ۽وھپس۽۔اھ۽اجےت۽ںیہ)۔۽اس۽دحمك۽ںیم۽ ٓا گ‪،‬۽ڑکلی۽اک۽ڈرک۽‬
‫ںیہن۽۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۽لڈری۽ادمح۽دیعسی۔‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۴۷/۵‬‬
‫‪Page 445 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وج۽ ٓا ےگ۽اجیھب۽اس۽ےک۽اہوھتُ۽ےن‪،‬۽كشیب۽مہ۽ےن۽رکڈّّ۽اُُ۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫ےک ۽ڈولُ ۽رپ ۽رپڈّ ۽اُس ۽ےک ۽ےنھجمس ۽ےس ۽اؿٓا ۽ُ ۽ےک ۽اکونُ ۽ںیم۽‬
‫ٹنیٹ۔‬
‫املسمونُ۽ےک۽شاھت۽ایعٓی۽ؿ۽اچالیک۽اؿٓ۽اںیہن۽ڈوھےک۽ڈانی۽رٕبی۽ںیم۽ڈاانل۽اےسی۽ااعفل۽رکےک۽نج۽ےک۽شٍق۽ولوگُ۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽‬
‫نس‬
‫ےھچیپ۽ راف۽وہ۽اُ۽یک۽ کٍِ۽ےک۽ےئل۽اظبہٖ۽وتہب۽رکلا۽اؿٓ۽اُںیہن۽لاوتُ۽اک۽ بکت۽ٓانہ۽ہنتف۽ےہ۽ہک۽اﷲ ےک۽مٔڈلک۽لتقِ۽لاقح۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫تخس۽ےہ۽اؿٓ۽ذعاف۽منہج۽اک۽ومخق۔‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽آشاڈ۽ِرگایم ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہنتف ۽لتق ۽ےس ۽دبرتےہ ۽اؿٓ ۽اﷲ‬ ‫‪2٢‬وقالْاللْ‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫اعتیٰل۽اک۽ہی۽یھب۽رٕامُ۽ےہ۽لالہبش۽ؿہ۽ولگ۽وج۽ومنم۽ ڈؿُ۽اؿٓ۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫ٰ‬
‫ومنم۽وخانیت۽وک۽ہنتف۽ںیم۽ڈاےتل۽ںیہ۽رھپ۽وتہب۽ںیہن۽رکےت۽اُ۽‬
‫‪ْ ْ3‬‬
‫ےک ۽ےئل ۽منہج ۽اک ۽ذعاف ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽ےئل ۽جالےن ۽ؿاال ۽ذعاف۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫۽رعس۽جڈااکمك۽اجلا۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬۽"خق۽افقس۽یک۽دمچ۽یک۽اجیت۽ےہ ِ‬
‫قح۽ضًزي ٰہ‪،‬۽اعتیٰل۽اس۽یک۽رطف۽ےس۽طيہ۽ریھپ۽اتیل۽ےہ‪"4‬۔‬
‫رواہ ْا بن ْاّب ْالدنیا ْف ْذم ْالغؼبۃ ْوابو یع َٰل ْفْ اس۽وک۽انب۽ایب۽ادلاین۽ےن۽اتکف۽ڈس۽ا غٍيۃ۽ںیم۽‪،‬اوبیلعی۽ےندنسم۽‬
‫مسندہْوالؽی یقْفْشعبْاالیمانْعنْا نسْبنْ ںیم۽اؿٓیقہیب۽ےنبعش۽االامیُ ۽ںیم۽رضحف ۽اسن۽نب۽امکل۽‬
‫مالكْوا بنْعدی ْفْالکاملْعنْاّبْھریرةْریضْ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽اؿٓ ۽انب ۽دعی۽ےن ۽اکلم ۽ںیم ۽رضحف۽‬
‫اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽۔(ف)‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫خق۽افقس۽یک۽دمچ۽جڈاوک۽اس۽دقٓ۽لادنسپ۽ےہ۽وت۽ٓؿشاےئ۽الہ۽دبًق۽یک۽رعتفی۽زک۽دقٓ۽ومخق۽اس۽یک۽لآایگض۽یک۽وہک ۽دبل۽الہِ۽‬
‫دبًق۽ےس۽تبحم۽ؿ۽دیقعف۽ےس ُ۽ڈؿٓ ُ۽ڈؿٓ۽ےس۽اےکن۽لاس۽اجلا۽اُُ۽یک۽رتؿجی‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽ۻ‪/۴‬ۺ‪۸‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۵‬ۺ‪۵۴‬‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۸‬ۻ‪۴۳/‬‬
‫‪4‬۽بعش۽اامیُ۽لاف۽یف۽ظفح۽ااسللُ۽‪،‬۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميہ۽ریبؿف۽‪۵۶۳/۷‬‬
‫‪Page 446 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ح‬
‫ذمہق ۽ںیم۽شا ی۽ٓانہ۽اؿٓویّنسُ۽یک ۽زعتری۽وک۽اںیھن۽اگایلُ۽ڈانی۽اُس۽ذمہق ۽رپ۽ربتّا ۽رکلا ۽ڈؿاول ہٍِ ۽وہلا ۽سج ۽رپ۽ؿدیع۽دشلڈ ۽ؿآڈ۽‬
‫حہ‬
‫‪ٓ،‬وسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪":‬ڈؿاول يٍِ۽وک۽ایقطق۽ںیم۽ڈؿ۽ٓلاںین۽ ٓا گ۽یک۽ڈی۽اجںیئ۽ک "‪ٓ ٓ1‬ا ُ۽دیجم۽اس۽‬
‫رحتکِ۽ہعینش۽یک۽ذمطق۽ےس۽وحشمُ۽ےہ۔‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽ےن ۽رٕاملا ۽ڈوھاک ۽ڈانی ۽اچےتہ ۽ںیہ ۽جڈا ۽اؿٓ ۽املسمونُ ۽وک۽‬ ‫قالْاللْع ّزوجلْ ْ‬
‫اؿٓ ۽تقیقح ۽ںیم ۽ںیہن ۽رٕبی ۽ںیم ۽ڈاےتل ۽رگم ۽اینپ ۽اجونُ ۽وکاؿٓ۽‬ ‫‪‬‬
‫اںیہن۽ربخ۽ںیہن۔‬ ‫‪2‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫خق۽املسمونُ۽ےس۽ںیلم۽ےتہک۽ںیہ۽مہ۽املسمُ۽ںیہ۽اؿٓخق۽اےنپ۽‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اطیشونُ ۽ےک ۽لاس ۽اےلیک ۽وہُ ۽وت ۽ںیہک ۽مہ ۽اہمتّٓ ۽شاھت ۽ںیہ۽‬ ‫ْ‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مہ۽وت۽وییہن۽اھٹھٹ۽رکےت۽ںیہ۔‬
‫ارغلص ۽ٓلڈےک ۽افقس ۽وہےن ۽ںیم ۽وکیئ ۽ہبش ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽امنٓ ۽افقس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽۔نلعء ۽مکح ۽ڈےتی ۽ںیہ ۽ہک ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ہن۽‬
‫ڑپےھ۽ہکلب۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽جال۽اجےئ۽‪،‬اؿٓ۽نج۽ولوگُ۽ےک۽مٔڈلک۽ہعمج۽دنچ۽دجسمؿُ۽ںیم۽اجمٔ۽ںیہن۽وہلا۽ؿہ۽نؾٖؿٓف۽ہعمج۽اُس۽یک۽‬
‫ادتقا۽ٓؿآےتھک۽ںیہ۽ارگ۽اس۽رطچ۽اُس۽اک۽اامطق۽ےس۽ٓؿانک۽ہن۽نب۽ڑپّ۽‪،‬اامس۽ىلّاہم۽ققحم۽یلع۽االفالط۽امکل۽ادلنی۽دمحم۽نب۽اغہماس۽ٓحمۃ۽‬
‫۽امنٓہعمج۽ںیم ۽یھب۽اُس ۽یک ۽ادتقا۽‬ ‫اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽رٕامےت ۽ںیہ۽ہکبج ِ‬
‫۽وقل۽یتفم ۽ہب ۽ہی۽رہھٹا۽ہک ۽ہعمج۽یھب ۽دنچ ۽دجسمؿُ ۽ںیم ۽وہاجلا ۽ےہ ۽وت ِ‬
‫رکمؿہ۽ےہ۽ہک۽ڈؿرسی۽دجسم۽جال۽اجلا۽ہرسی۽ےہ‪،‬‬
‫فْالبحرالرائقْوذکرْالشارحْوغیہْانْالقاسقْاذاْ رحب۽ارلاقئ۽ںیم۽ےہ۽شآچ۽ؿریغہ۽ےن۽ہی۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ہک ۽خق۽‬
‫تعدرمنعہْیصَلْالجمعۃْخلقہْوفْغیھاْینتِلْاٰلْ افقس۽وک۽اامطق ۽ںیم۽ڑپھ۽ایل۽اجےئ۽اہتبل۽ڈؿرسی۽امنٓؿُ۽ےک۽‬
‫مسجدْاٰخرْوعللْلہ ْفْالمعراجْبان ْفْغیالجمعۃْ ےئل۽یسک۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽جال۽اجلا۽اچےئہ‪،‬اؿٓ۽رعماچ۽ںیم۽اس۽‬
‫یک۽تلع۽ہی۽ایبُ۽یک۽ہک۽ہعمج۽ےک۽ىالؿہ۽‬ ‫یجدْاماماْغیہْفِالْف ْ‬

‫ح‬
‫‪1‬۽عمجم۽اسلؿادئ۽لاف۽یف۽اول ہٍِ۽ؿااسللنین۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلاہیب۽ریبؿف۽ۻ‪۸/‬ۼ‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۵‬ۼ‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۷/۵‬‬
‫‪Page 447 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فتح ْالِدیر ْوع َٰل ْھذا ْفیکرہ ْاالقتداء ْبہ ْفْ ہیقب۽امنٓؿُ۽ںیم۽ڈؿرسا۽اامس۽ہرسی۽آ اتکس۽ےہ۽‪،‬وت۽حتف۽العرری۽ںیم۽اہک۽ہک۽‬
‫الجمعۃ ْاذا ْتعددت ْاقامت ا ْف ْالمصر ْعَل ْقولْ اس۽ئان۽رپ۽امنٓ۽ہعمج۽نیم۽یھب۽افقس۽یک۽ادتقا۽رکمؿہ۽وہک ۽ویکہکن۽اامس۽دمحم۽‬
‫ےک ۽وقل۽ےک۽اطمقب ۽رہشںیم ۽دعتمڈ ۽ہگج۽ہعمج ۽اڈا ۽ایک ۽اجاتکس ۽ےہ۔اؿٓ۽‬
‫محمدْوھوالمقیت ْبہ ْالنہ ْسؽیل ْمن ْالتحول ْحْ‬
‫ایس۽وقل۽رپ۽وتفٰی۽ےہ۽ذہلا۽ہعمج۽ںیم۽یھب۽ڈؿرسی۽ہگج۽لقتنم۽وہلا۽نکمم۽‬
‫ےہ۽(ف)‬
‫‪(1‬حینئذ) ْ‬

‫طبہڈا۽ریثکت۽امجًق۽رشه۽وک۽ولطمف۽ےہ۽ایس۽ؿاےطس۽نج۽یک۽اامطق۽ںیم۽اامتحل۽ولوگُ۽یک۽تلق۽ٓتغ۽ؿیمک۽امجًق۽اک۽اھت۽اُ۽یکن۽ادتقاء۽‬
‫رکمؿہ۽رہھٹی۽لثم۽ارعایب۽ؿىالس۽ؿدلاسللا۽ س۽سج۽صخش۽ےس۽ولگ۽اےنپ۽ڈنی۽وک۽ؿہج۽ےس۽رفنت۽لاس۽ٓںیھک۽اؿٓ۽وج۽اُس۽ےک۽احل۽ےس۽‬
‫ٓا اگہ۽وہلا۽اجےئ۽امنٓ۽ٹوھٓلا۽اجےئ۽اس۽یک۽اامطق۽رشه۽وکویکرکن۽دنسپ۽ ٓا ےئ۽ک ۔‬
‫فْالبحرالرائقْواماالکرھۃْفمبنیۃْعَلْقلۃْرغبۃْ ارحبلارلاقئ۽ںیم۽ےہ۽رکاہق ۽یک۽ؿہج۽ہی۽ےہ۽ہک۽اُ ۽یک۽ادتقایک۽‬
‫الناس ْف ْاالقتداء ْب ؤآلء ْفیؤدی ْاٰل ْتِلیلْ ٓتغ ۽ولوگُ ۽ںیم ۽مک ۽لایئ ۽اجیت ۽ےہ ۽اس ۽ؿہج ۽ےس ۽امجًق۽ںیم۽‬
‫ف ۽ارج ۽ےک۽‬ ‫احرضی ۽مک ۽ولوگُکی ۽وہک ۽اؿٓ ۽احالہکن ۽ثَٖ ِ‬ ‫الجماعۃْالمطلوبْتکثیالالجر‪2٢‬۔ ْ‬
‫لٍسٍنٕامجًق۽ںیم۽ریثک۽ارٕاڈ۽یک۽احرضی۽ولطمف۽ےہ(ف)‬
‫ىالؿہ۽مٔ ں۽ااعفل۽ذموکٓہ۽ٓلڈ۽رجمڈ۽قسف۽یہ۽ںیہن۽ہکلب۽ڈلیل۽ؿاحض۽ںیہ۽اس۽رپ۽ہک۽ؿہ۽تخس۽دبیتع۽اغیل۽طکلق۽اؿٓ۽ذمہق۽قح۽اکڈنمش۽اؿٓ۽‬
‫قلخِ ۽جڈا ۽وک ۽رمگاہ ۽رکےن ۽ؿاال۽ےہ ۽وت ۽اف۽رکاہق ۽ہب ۽تبسن۽ےلہپ ۽ےک ۽تہب ۽ٓادئ ۽وہیئگ ۽ہک ۽قسف ۽یف ۽االامعل ۽ؿقسف ۽یف ۽ا عؼادئ۽ںیم ۽ٓنیم ۽ؿ۽‬
‫ٓا امسُ۽اک۽رٕط۽ےہ‪،‬ریبکی۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ویکرہ ْتِدیم ْالمؽتداع ْایضاالنہ ْفاسق ْمن ْحیثْ دبیتع۽وک۽اامس۽ئانلا۽یھب۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ااقتعڈ۽ےک۽احلؿ۽ےس۽افقس۽‬
‫االعتِاد ْوھواشد ْمن ْالقسق ْمن ْحیث ْالعملْ ےہ۽اؿٓ ۽ااسی۽ ٓا ڈیم۽یلمع۽افقس۽ےس۽دبرت۽ےہ۽ویکہکن۽یلمع۽افقس۽اےنپ۽‬
‫یعرتف ْبانہ ْفاسق ْویخاف ْویستغقر ْبخالفْ قسف۽اک۽اارتاف۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ڈٓلا۽ےہ۽اؿٓ۽اﷲ ےس۽اعمیف۽اک۽وخاضق۽اگٓ۽‬
‫وہلا۽ےہ۽وذالف۽دبیتع۽ےک۽اؿٓ۽دبیتع۽ےس۽ اڈ۽ؿہ۽صخش۽ےہ۽وج۽اہلسٍق۽‬
‫نْیعتِدْشیاْعَلْخالفْ‬
‫رْ‬ ‫المؽتدعْوالمرادْبالمؽتدعْم‬
‫ھ‬ ‫ک‬ ‫ج‬
‫ؿامج ق۽ےک۽اقعدئ۽ےک۽ الف۽وکیئ۽ڈؿرسا۽دیقعہ۽ٓ يا۽وہُ۔(ف)‬ ‫ً‬
‫ماْیعتِدہْاھلْالسنۃْوالجماعۃْ‪3‬۔ ْ‬

‫‪1‬۽ارحبلا۽رلاقئ ‪ ،‬لاف۽االامصۃ۽‪ ،‬وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ‪/۴ ،‬ۼ‪۶۷‬‬

‫‪2‬۽ارحبلا۽رلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۻ‪۶۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۷‬‬
‫‪Page 448 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اہیُ۽لک۽وت۽رجمڈ۽رکاہق۽یھت۽اف۽ہکبج۽اُس۽ےک۽احالف۽ےس۽ولعمس۽وہا۽ہک۽اانپ۽ؿہ۽وکیئ۽دیقعہ۽ںیہن۽ٓکھيا۽ہکلب۽ضعب۽الہِ۽دبًق۽وجلاف۽‬
‫طسل ّ‬ ‫ہہک۽ڈ ں۽ؿہ۽اس۽ےک۽مٔڈلک۽طسلّش۽وہیت۽ےہ۽ ّ‬
‫خًی۽ہک۽اُ۽ےک۽رفکلاف۽وک۽ ش۽ٓکھيا۽ےہ۽اؿٓاس۽یک۽رتؿجی۽ںیم۽اجبُ۽ؿڈل۽شا ی۽وہلا۽‬
‫ےہ۽وت۽ولعمس۽وہاہک۽دبًق ۽اس۽یک۽دحِ۽رفک۽لک۽یچنہپ۽ےہ۽اؿٓ ۽ااہتن۽اس۽ےک۽دیقعہ۽ٓانغہ۽یک۽ںیہن۽ولعمس۽وہ یتک۽ہکلب ۽خق ۽اےنپ۽اُُ۽‬
‫وشیپاؿُ۽وک۽یھب۽اگایلُ۽ڈہاتاؿٓ۽اُ۽ےک۽ذمہق۽ےس۽ربتّارکلا۽ےہ۽وت۽فاہٖ۽اس۽ےک۽احل۽ےس۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ضحم۽ٓدنقی۽دحلم۽ےب۽ڈنی۽ےہ۽‬
‫ےسج۽یسک۽اخص۽یسک۽ذمہق۽ےس۽رغص۽ںیہن۽ہکلب۽رجمڈ۽اخمتفل۽ڈنیِ۽اشالس۽ؿذمہق۽الہ۽شٍّق۽وظنمٓ۽ےہ۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ػنغ ًا۽لالط۽ؿرحاس۽ےہ۔‬
‫ض‬
‫ف ْالبحرالرائق ْقیدہ ْف ْالمحیط ْوالخالصۃْ رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہطیحم‪،‬جالہص‪ ،‬ذًٍٰی۽ؿریغہ۽نیم۽ےہ۽اس۽یک۽‬
‫والمجؾ ٰیب ْوغیھا ْبان ْالیکون ْبدعتہ ْتکقرہْ دبًق۽دحِرفک۽لک۽یچنہپ۽وہ‪،‬ارگاس۽یک۽دبًق۽دح۽رفک۽لک۽یتچنہپ۽‬
‫وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ہن۽وہک ۔(ف)‬ ‫فانْکانتْتکقرہْفالصالةْخلقہْالتجوز‪1‬۔ْ ْ‬
‫ریبکی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انما ْیجوزاالقتداء ْبہ ْمع ْالکراھۃ ْاذا ْلم ْیکنْ رکاہق۽ےک۽شاھت۽اس۽یک۽ادتقاء۽ایس۽وصٓف۽ںیم۽اجمٔ۽ےہ۽خق۽‬
‫مایعتِدہ ْیؤدی ْاٰل ْالکقرامالوکان ْمؤدیا ْاٰلْ اس۽اک۽ااقتعڈ۽دحِرفک۽لک۽ہن۽اچنہپڈّ۽ارگ ُ۽ؿہ۽دح ِ۽رفک۽لک۽اچنہپلاےہ۽‬
‫وت۽لالکل۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ہن۽وہک ۔(ف)‬ ‫الکقرْفالیجوزْاصال‪2‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽دعب۽ااحتمُ۽ؿ۽رجتہب۽ےک۽فاہٖ۽ہک۽رٕبی۽ِاملسملاُ۽ےک۽ےئل۽وتہب۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽اقعدئ۽ؿاکمدئ۽ےس۽لآ۽ںیہن۽ ٓا لا۽ہٖ ۽زگ۽اس۽یک۽وتہب۽رپ۽‬
‫۽وصخطا۽ا ِامنٓ۽ںیم۽امتس۽اامعل۽ےس۽الضف۽ؿامت۽ےہ۽وجولگ۽ایسی۽وتہب۽رپ۽ادامتڈ۽رکےت۽ںیہ۽اُ۽ےس۽وپاھچ۽اجےئ۽ارگ۽یسک۽‬ ‫اابتعٓ۽ہن۽وہاگ ً‬
‫ٌ‬
‫صخش۽ےک۽دوٓ۽وہےن۽اک۽ومہىُ ؼٍِ۽وہایگ۽اؿٓ۽ؿہ۽لآ۽لآ۽وتہب۽رکےک۽رھپ۽دوٓلاُ۽رکلا۽وہ۽‪،‬۽ ٓا لا۽اس۽یک۽وتہب۽رپ۽نئمطم۽وہہک۽رھپ۽یھب۽اانپ۽‬
‫۽امل۽ڈوینی۽ہک۽اﷲ ےک۽مٔڈلک۽ضحم۽ریقح۽ؿڈلیل۽ےہ۽اہمتٓی۽اگنہ۽ںیم۽ااسی۽زعمٔ۽رہھٹا۽ہک۽سج۽ا ۽‬ ‫امل۽اےس۽رپسڈ۽رکڈؿ۽ےگ۽اوسفس ِ‬
‫ںیم۽اس۽ےک۽اصقنُ۽اک۽ؿمہ۽یھب۽وہ۽اُس۽ےس۽رپزیہ۽رکؿ۽اؿٓ۽امنٓ۽ہک۽اﷲ وک۽اہنمك۽وبحمف۽اؿٓ۽اس۽ےک۽مٔڈلک۽سب۽ میظ۽ےہ۽اس۽ںیم۽‬
‫ص‬
‫ہی ۽دماہٌق ۽ارگ ۽لارفلص ۽اس ۽یک ۽وتہب ۽ رّی ۽اؿٓ ۽یدط ۽لانط ۽ےس ۽وہ ۽لامہ ۽خق ۽احل ۽اس ۽اک ۽ہبتشم ۽وہاکچ ۽وت ۽وخاہ ۽وخماہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽‬
‫ڑپ ھٌْ ۽اک ۽زک ۽ےن ۽رٕص ۽ؿؿاخق ۽ایک‪ ،‬۽ایک ۽ااسی ۽وکیئ ۽صخش ۽ںیہن ۽اتلم ۽وج ۽اُ ۽اعممك ۽ےس ۽مٔی ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لال ۽اشٍياہ ۽ڈٓضق۽‬
‫وہ‪،‬اؿٓ‬

‫‪1‬۽رحبارلاقئ‪،‬۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ‪،‬۽‪/۴‬ۼ‪۶۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۷‬‬
‫‪Page 449 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وج۽ولگ۽اےسی۽صخش۽یک۽حمامك۽رکےت۽ںیہ۽امنٓ۽ےک۽ڈنمش۽اؿٓ۽دجسم۽یک۽ؿریاین۽اؿٓ۽الہ۽اشالس۽ےک۽دمعہ۽اعشٓ۽ینعی۽امنٓ۽یک۽مٔلاڈی۽اچےنہ۽‬
‫ؿاےل۽ںیہ۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬
‫آٓوگنُ۽ شلہا ماظس۽یلع۽اصخق۽‪۴۸‬ڈی۽اہجحل۽‪۴۶۴۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۼ‪:۸‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿ ۽ایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽ ہج ۽ڈلی ۽ہلئسم ۽ںیم ۽‪ :‬۽الک ۽صخش ۽اک ۽ڈانہ ۽اہھت ۽وٹف ۽ایگ ۽ےہ ۽اس ۽ؿہج ۽ےس ۽تین۽‬
‫لادنےتھ۽ؿغك۽اہھت۽ااکس۽وگس۽لک۽ںیہن۽اتچنہپ۽ہک۽اس۽وک۽سم۽رکّ‪،‬۽اس۽شٍق۽ےس۽ضعب۽ولگ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ادتقاء۽رکےن۽ےس۽ااکنٓ۽‬
‫رکےت۽ںیہ۽ایک۽وماقف۽اُ۽ولوگُ۽ےک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیہن۽وہ یتک؟‬
‫اوجلاف‪:‬۽ایخل۽ذموکٓ۽طلغ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽وجآِامنٓ۽ںیم۽کالس۽ںیہن‪،‬اہُ۽اغمك۽ہی۽ےہ۽ہک۽ااکس۽ریغ۽اؿیٰل۽وہلا۽ےہ۽ؿہ۽یھب۽اس۽اح ك۽‬
‫ںیم۽ہک۽ہی۽صخش۽امتس۽احرضنی۽ےس۽ملع۽لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ںیم۽ٓلاڈف۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۽ؿٓہن۽یہی۽اقح۽ؿ۽اؿیٰل۽ےہ۔‬
‫غ‬
‫فْردالمحتارْتحتْقولہْتکرہْخلفْامردْوسقیہْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽امنت ۽ےک ۽وقل ۽"ا ڈ‪ ،‬۽ویبوقف‪ ،‬۽ولفمچ ۽اؿٓ۽‬
‫ومقلوج ْوابرص ْالخ ْوکذلك ْاعرج ْیِومْ امٔص ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓرکمؿہ ۽ےہ"اخل ۽ےک ۽تحت ۽ےہ ۽یہی ۽مکح ۽اس۽‬
‫ببعضْقدمہْفاالقتداءْبغیہْاوٰلْتاتارْخانیۃْ ڑگنلّ ۽اکےہ ۽وج ۽اےنپ ۽دقس ۽ےک ۽ضعب ۽ےصح ۽رپ ۽ایقس ۽رکلا ۽وہ‪ ،‬۽ س۽‬
‫اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ریغ ۽ڑگنلّ ۽یک ۽ادتقاء ۽رتہب ۽وہک ‪ ،‬۽لالآ۽‬
‫وکذااجذم ْبرجندی ْومجبوب ْوحاقن ْومن ْلہْ‬
‫ن‬ ‫طؾ‬ ‫م‬
‫اخ ػا ق۽ِزجاس۽اکیھب۽یہی۽مکح۽ےہ۔ ٔدنجی‪ ،‬ـه۽اذلرک۽‬ ‫خ‬ ‫ہ‬‫ً‬‫م‬
‫یدْواحدْفتاویْالصوفیۃْعنْالتحقۃْ‪ْ1‬اھ ْ‬
‫‪،‬لٍساف ۽ٓؿک ۽ٓ ےنھ ۽ؿاال ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽صخش۽سج ۽اک ۽الک ۽یہ ۽اہھت ۽وہ۽‬
‫وف ْالدر ْیکرہ ْامامۃ ْاالعیم ْاال ْان ْیکون ْاعلمْ‬
‫اس۽اک۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۔اتفؿٰی۽وصہیف۽ںیم۽ہفحت۽ےک۽وحاےل۽ےس۽‬
‫‪2‬‬
‫ْوتعاٰلْ یہی۽ےہ۽اھ اؿٓ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽لاانیب۽صخش۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽‬ ‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫ْاوٰل ْاھ ْ ملخصاوالل ْ ٰ‬
‫الِوم ْف و ٰ‬
‫وساےئ۽اس۽وصٓف۽ےک۽ہک۽ؿہ۽وقس۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽وہ۽وت۽‬ ‫اعلم۔ْ ْ‬
‫اس۽وصٓف ۽ںیم۽ؿیہ۽اامطق ۽ےک۽ٓلاڈہ۽القئ۽ؿالضف۽ےہ۽اھ۽‬
‫تعاٰلْاعلم(ف)‬ ‫صل‬
‫ز ًػا واللْ ٰ‬
‫الک۽صخش۽یک۽وجاُ۽یب۽یب۽ےب۽رپڈہ۽لاہٖ۽یلکن۽ےہ۽ہکلب۽لآآ۽ںیم۽لًٍھ۽رک۽ھچک۽وسڈا۽اچیب۽رکیت۽ےہ۽ س۽اُس‬ ‫ہلئسم۽‪۹‬ۼ‪:۸‬‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽اامصۃ۽اال ڈ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۹/۴‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 450 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ُک‬
‫رتس۽وعٓف۽ہن۽رک ں۽ےسیج۽اؿیچن۽ ُکٔیت۽ٹیپ۽ ھال۽‬ ‫ارگ۽لاہٖ۽نکلٌْ۽ںیم۽اس۽ےک۽ڑپکّ۽ج ِ‬
‫الف۽رشه۽وہےت۽ںیہ۽طيلًا۽لآلک۽ہک۽دبُ۽ےکمچ۽لا۽اؿےھچ۽ہک۽ ِ‬
‫ُک‬
‫وہ۽ا۽لا۽ےب۽وطٓی۽ےس۽اؿٓےھ۽ےنہپ۽ےسیج۽ڈؿہٹپ۽رس۽ےس۽ڈاکلھ۽‪،‬لا۽ھچک۽ہصح۽لاولُ۽اک۽ ھال‪،‬لا۽ٓٓط۽مٔط۽وپشاک۽سج۽رپ۽اگنہ۽ڑپّ۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫امتحل۽ہنتف۽وہ۽‬
‫فص۽دقٓف۽دنبؿتسب۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ؿہ۽ڈنّـف۽‬ ‫لا۽ایکس۽اچل۽ڈاھل۽وبل۽اچل۽ںیم۽آ لآ۽دبؿیعض۽لاےئ۽اجںیئ۽اؿٓ۽مرہٖاُ۽لاوتُ۽رپعلطم۽وہرک۽لاؿ ِ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓرکمؿہ‪،‬‬
‫فان ْالدیوث ْمن ْالیغار ْعَل ْامرأتہ ْاومحرمہْ ڈنّـف ۽ہٖ ۽ؿہ۽صخش۽ےہ۽سج۽وک ۽اینپ ۽ویبی ۽اؿٓ ۽رحمس ۽رپ ۽ریغف ۽ہن ۽ ٓا یئ۽‬
‫‪1‬کماْفْالدرالمختارْوھوفاسقْواجبْالتعزیرْفْ وہ(اس ۽ےک ۽لاس ۽ریغ ۽ ڈ ۽ےک ۽ ٓا ےن ۽ےس) ۽اسیجہک ُ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫۽ےہ۔ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫ُ‬ ‫ااسی۽صخش ۽افقس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽رپ۽زعتہی ۽ؿاخق‬
‫الدر ْلواقرعَل ْنقسہ ْبالدیاثۃ ْاو ْعرف ْب اْ‬
‫ارگ ۽وکیئ ۽اینپ ۽ڈاف ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽ڈنّـف ۽وہےن ۽اک ۽اغٕآرکلا ۽ےہ ۽لا۽‬
‫اس۽لعف۽حیبق۽ںیم۽رعمؿف۽وہا۽وت۽اےس۽لتق۽ںیہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽خق۽لک۽‬
‫الیِتل ْمالم ْیستحل ْویبا لغ ْف ْتعزیرہ ْ‪ْ 2‬الخْ‬
‫ؿہ۽ڈویمك۽وک۽جالل۽ہن۽اجےن۽نکیل۽زعتری۽ںیم۽ابمہغل۽ایک۽اجےئ۽اگ۽اخل۽اؿٓ۽‬ ‫والقاسقْتکرہْالصالةْخلقہ۔ ْ‬
‫افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽اُ۽انشوتعُ۽ےس۽لاک۽ےہ۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن‪،‬‬
‫فان ْالمرأة ْنقس اال ْتقسق ْبمجرد ْکون ا ْبرزةْ ویکہکن ۽وعٓف ۽لڈااہت ۽ےب ۽رپڈہ ۽ٓےنہ ۽اؿٓ ۽ ڈؿُ ۽ےس ۽اخيالؿ ۽یک ۽ؿہج۽‬
‫تخالط ْالرجال ْحیت ْان ا ْتصلح ْمزکیۃ ْمعدلۃْ ےس۽افقس۽ںیہن۽وہیت۽یتح۽ہک۽ؿہ۽وگاوہُ۽یک۽دعتلی۽اؿٓ ۽زتہیک۽یک۽‬
‫للش ود ْفال ْشنعتہ ْبذلك ْعَل ْزوج ا ْف ْال ندیۃْ طالخٌق ۽ٓیتھک ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ئانرپ ۽اس ۽ےک ۽اخؿدن ۽رپوکیئ ۽اارتاص ۽ہن۽‬
‫وہاگ۔دنہہی ۽ںیم ۽ےہ۽ہک۽اس ۽وعٓف ۽یک۽اخؿدنؿریغہ ۽ےک۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫یِبل ْتعدیل ْالمرأة ْلزوج اوغیھ ْاذاکانت ْامرأةْ‬
‫دعتلی ۽وبقل ۽یک ۽اخؿدن ۽ؿریغہ ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽دعتلی ۽وبقل ۽یک ۽اجےئ۽‬
‫برزة ْتخالط ْالناس ْوتعامل م ْکذاف ْالمحیطْ‬
‫ک ۽خق ۽ؿہ۽ایسی۽وہ۽ہک۽لا ۽رپڈہ۽لاہٖ ۽ ٓا ےئ۽اؿٓ ۽ ڈؿُ۽ےس۽اخيالؿ۽اؿٓ۽‬
‫السرخیسْ‪ْ ٣‬واللْ ٰ‬
‫‪3‬‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫اعمصالف ۽رکّ‪،‬طیحم ۽رسیخ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ ۽ؿاﷲ اعتیٰل ۽املع۽‬
‫(ف)‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪۴‬۽ ‪/‬ۻ‪۶۵‬‬

‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻ‪۶۵‬‬
‫‪3‬۽اتفؿٰی۽دنہہی۽اابلف۽ااثلین۽یف۽ارجلچ۽ؿادعتللی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۶‬ۻ‪۸۵‬‬
‫‪Page 451 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۼ‪۸‬۽لاۼۼ‪:۸‬۽آ۽امہٖہ۽رہطمہ۽ ہلس۽رضحف۽ایمُ۽اصخق۽ہلبق۽ض ّيڈ۽شاہ۽اوبنیسحل۽ادمح۽ونٓی۽ایمُ۽دمہلظ۽االدقس۽‪۶۳‬ڈی۽‬
‫اہجحل۽‪۴۶۴۵‬ھ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽وتےلت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽ےہ؟‬
‫(‪)۵‬۽ےلکہ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽ےہ؟‬
‫۽رغبص۽ڈؿا۽۔اھلا۽ےہ۽اؿٓ۽اےکس۽شٍق۽اےس۽ہشن۽ںیہن۽وہلا۽اےسی۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۶‬۽الک۽صخش۽وھتٓی۽یس۽اویفُ ِ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ذمہق ۽حیحص۽ںیم۽ریغ۽وتےلت۽یک۽امنٓ ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽لالط۽ےہ۽‪،‬ریخہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬امامۃْااللثغْبا لقصیحْفاسدةْفْ‬
‫الراجحْالصحیحْ‪(1‬وتےلت۽یک۽اامطق۽حیصف(ریغوتےلت)۽ےک۽ےئل۽ٓاحج۽اؿٓ۽حیحص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽افدس۽ےہ۔ف)‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽ہکال۽امنٓ۽ںیم۽ہن۽ہکالےئ۽ےسیج۽ضعب۽ولوگُ۽اک۽ہکاللا۽ؿغك۽بضغ۽ےس ۽وصخمص۽وہلاےہ۽رصف۽یم ۽ںیم۽ہکالےن۽یہ ے۽ںیہ۽‬
‫ؿےسی۽اصف۽وبےتل۽ںیہ۽لا۽ضعب۽اک۽ہکاللا۽ےب۽رپؿایئ۽ےک۽شاھت۽وہلا۽ےہ۽ارگ۽ظفحت۽ؿاایتحؿ۽رک ں۽وت۽کالس۽اصف۽اڈا۽وہ۽اےسی۽ولوگُ۽وک۽ڈاھکی۽‬
‫ایگ۽ہک۽لاوتُ۽ںیم۽ہکالےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اڈاُ۽ؿ۽امنٓ۽ؿ۽لالؿف۽ںیم۽اس۽اک۽ھچک۽ارث۽ںیہن۽لالا۽اجلا۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽وت۽کالس۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽قح۽امنٓ۽‬
‫ںیم۽وخڈ۽حیصف۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽وہ۽ہگج۽ہکالےئ۽اس۽یک۽نیت۽ںیمسق۽ںیہ‪:‬‬
‫‪۴‬۔الک۽ؿہ۽ہک۽اُ۽یک۽رکتآ۽ںیم۽ضعب۽رحؿف۽نیعم۽ںیہ۽طيلًا۽اکف۽لا۽چ۽لاف۽ہک۽اہجُ ُ۽ٓںیک۽ےگ۽اُ۽یہ۽رحؿف۽یک۽رکتآ۽رک ں۽ےگ۽لا۽‬
‫گ‬
‫ھَٖا۽رک۽ا ں۽ا ں۽رکےن۽یہ ے۽ںیہ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ ِ‬
‫۽اسفڈ۽امنٓ۽دبیہی۽ےہ۔‬
‫‪۵‬۔۽ڈؿرسّ۽ؿہ۽ہک۽سج۽ہملک۽رپ ُ۽ٓےتک۽ںیہ۽اُیس۽ےک۽اؿّل۽رحف۽یک۽رکتآ۽رکےت۽ںیہ‪،‬۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ارگہچ۽رحف۽اخٓچ۽ںیہن۽مٔاتھ۽‬
‫ہکلب۽اُیس۽ہملک۽اک۽الک۽زجؿ۽رکمٓ۽اڈا۽وہلا۽ےہ۽رگم۽آ۽اماجہک۽رحف۽وبہج۽رکتآ۽وغل۽ؿلمہم۽ؿاخٓچ۽نع۽ارقل ٓا ُ۽ٓہ۽ایگ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽امنٓ۽‬
‫۽اسفڈ۽امنٓ۽اک۽مکح۽ھکل۽رک۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫افدس۽ےہ‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽وتےلت۽ےک۽ےھچیپ ِ‬
‫ھذاھوْالصحیحْالمختارْفْحکمْااللثغْوکذامنْ وتےلت۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اتخمٓ۽اؿٓ۽حیحص۽مکح۽یہی۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽ؿہ۽‬
‫وہ‬
‫صخش۽وہاگ۽وج۽رحؿف۽ ری۽ںیم۽ےس۽یسک۽رحف۽یک۽اڈا۽رپ‬ ‫الیِدرعَلْالتلقظ ْ‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽ریخہی۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 452 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بحرف ْمن ْالحروف ْاوالیِدر ْعَل ْاخراج ْالقاءْ اقڈٓ۽ہن۽وہ۽لا۽ف۽وک۽دبؿُ۽رکمٓ۽رکےن۽ےک۽اڈا۽ہن۽رکےکس۔(ف)‬
‫االبتکرار‪1‬۔ ْ‬
‫ونٓ۽االاضیچ۽ؿ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الیصح ْاقتداء ْمن ْبہ ْالقأفأة ْبتکرار ْالقاءْ اس ۽صخش ۽یک ۽ادتقا ۽ڈٓضق ۽ںیہن ۽سج ۽وکفافاہ ۽اک ۽اعٓہض ۽وہ ۽ینعی ۽ف ۽وک۽‬
‫والتمتمۃ ْبتکرار ْالتاء ْفالیتکلم ْاالبہ ْ‪2‬اھْ رکتآ ۽ےس ۽ڑپاتھ ۽وہ ۽لا ۽ومًمۃ ۽اک ۽اعٓہض ۽وہ ۽ینعی ۽ف ۽وک ۽رکتآ ۽ےس ۽ڑپاتھ۽‬
‫وہ۽ینعی۽خق ۽یھب۽اےسی۽رحؿف۽وک۽وباتل۽ےہ۽وت۽ؿہ۽رحف۽رکتآ ۽ےس۽‬
‫ملخصا ْ‬
‫اڈاوہلا۽ےہ۽اھ۽صلز ًػا۽(ف)‬
‫‪۶‬شیتّ۽ؿہ۽ہک۽ہکالےت۽ؿغك۽ہن۽وکیئ۽رحف۽ریغ۽اکنےتل۽ںیہ۽ہن۽ایس۽رحف۽یک۽رکتآ۽رکےت۽ںیہ۽ہکلب۽رصف۽ٓک۽اجےت۽ںیہ۽اؿٓ۽خق۽اڈا۽‬
‫رکےت۽وت۽كی۽اڈا۽رکےت۽ںیہ۽اوسیُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۔دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الذی ْالیِدر ْعَل ْاخراج ْالحروف ْاالبالج دْ ؿہ۽صخش۽وج۽وکشش۽ےک۽ریغب۽اڈاےئ۽رحؿف۽رپ۽اقڈٓ۽ہن۽وہ۽ہن۽وت۽ؿہ۽‬
‫ولمْیکنْلہْتمتمۃْاوْفأفاةْفاذاْاخرجْالحروفْ رکتا ِٓ۽ف۽رکلا۽وہ۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽رکتا ِٓ۽ف۽وت۽خق۽رحؿف۽اڈا۽رکلا۽حیحص۽‬
‫اخرج اْعَلْالصحۃْالیکرہْانْیکونْاماماْھکذاْ اڈا ۽رکلا ۽ےہ۽‪،‬وت۽اےسی۽صخش۽وک۽اامس۽ئانلا ۽رکمؿہ۽ںیہن۔طیحم۽ںیم۽‬
‫وییہن۽ےہ۔(ف)‬
‫فْالمحیط۔‪ْ ْ3‬‬
‫ٓاہ۽ہی۽ہک۽وکیئ۽رکاہق۽یھب۽ےہ۽لا۽ںیہن۽۔فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اُُ۽اک ُ۽ٓانک۽اینت۽ڈری۽ہن۽وہلا۽سج۽ںیم۽الک۽ٓنک۽اڈا۽رکایلاجےئ۽خق۽وت۽رکاہق۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽‬
‫ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽اینت۽ڈری۽وہ۽وت۽ارگ۽ہچ۽وبہج۽وہس۽اس۽دقٓ۽وکسف۽ومخق۽دجسہ۽وہسےہ۽اؿٓ۽لال۽ذعٓ۽رکاہق۽رحتمی۽کماْیظ رْمنْالؾنویرْوالدرْ‬
‫غ‬
‫والغنیۃْوردالمحتار(اسیج۽ہک۽ونتری‪،‬ڈٓ‪،‬ىٍيہ۽اؿٓٓڈا مزيآ۽ںیم۽اس۽اک۽ایبُ۽ؿاحض۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽ارگ۽اُ۽اک۽ٓانک۽نغڈٓ۽ےہ۽سج۽رطچ۽امجیئ۽لا۽‬
‫كنیھچ۽لا۽۔اھیسن۽ؿریغاہ۽اذعآ۽ےک۽لاًق۽ضعب۽اؿاقف۽وکسف۽دقبٓاڈاےئ ُ۽ٓنک۽وہاجلا۽ےہ۽وت۽فاہ ًٖا۽اہیُ۽ؿہ۽مکح۽ںیہن۽‪،‬اہُ۽اس۽ںیم۽كش۽ںیہن۽ہک۽‬
‫اُ۽اک۽ریغ۽اُ۽ےس۽اؿیٰل۽ےہ۽ہکبج۽ہب۽شٍق۽احرضنی۽ےس۽املع۽لااکحس۽اہطٓف۽ؿ۽امنٓ۽ہن۽وہُ۔واللْتعاٰلْاعلم۔‬
‫(‪)۶‬۽ہشن۽وج۽امہّٓ ۽احمؿٓہ ۽ںیم ۽رکس۽ؿ ۽نفيَٖڈؿونُ ۽وک۽اعس۽ےہ۽اؿٓ۽مٌض۽دحمك۽ڈؿونُ ۽رحاس۽اُس۽ےک ۽یہی ۽ینعم ۽ںیہن۽ہک ۽ٓنیم۽ؿ۽ ٓا امسُ۽لا۽ ڈ۽ؿ۽‬
‫وعٓف۽ںیم۽اصٍيآ۽ہن۽ٓےہ۽ہی۽وت۽اس۽یک۽ااہتن۽اؿٓ۽ہشن۽یک۽ادتبا۽ااہتن۽ڈؿونُ۽رحطق۽ںیم۽اسکیُ۽ س۽ارگ۽اویفُ۽ےک۽شٍق۽ھچک۽یھب۽اس۽یک۽لقع۽ںیم۽‬
‫وتفٓ۽لا۽وحاس۽ںیم۽اخيالل۽دیپاوہ۽وتیسک۽ؿغك۽كنیپ۽ ٓا یت۽وہ‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽ ایق۽ا فالچ۽رشچ۽ونٓ۽االاضیچ۽عم۽احہیش۽ا مزلاؿی۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽ۺ‪۴۸‬‬
‫نػل‬
‫‪3‬۽اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۹/۴‬ۻ‬
‫‪Page 453 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےھٹیب۽ےھٹیب۽اؿھگن۽اجلا۽وہ۽یسک۽ؿغك۽رگڈُ۽ڈےتلھ۽لا۽ ٓا ںیھکن۽ڑچھ۽اجںیت۽اُُ۽ںیم۽الل۽ڈؿّٓ۽ڑپےت۽وہُ۽ےسیج۽ہی۽ولگ۽اینپ۽اعلالچ۽‬
‫ںیم۽فیک۽ؿ۽رسؿٓ۽ےتہک۽ںیہ۽وت۽ہی۽ضق۽وصٓںیت۽رحاس۽ںیہ۽اؿٓ۽اُُ۽اک۽ بکت۽افقس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ہکلب۽ارگ۽اصف۽اانت۽یہ۽‬
‫وہلا۽ہک۽سج۽ڈُ۽ہن۽۔اھےئ۽امجایئُ۽ ٓا ںیئ‪،‬اًػاینکش۽وہ‪،‬۽ڈؿٓا ُِ۽رس۽وہ‪،‬لامہ۽رحطق۽ںیم۽كش۽ںیہن۽ہک۽رتک۽رپامخٓ۽دیپا۽وہلا۽اصف۽‬
‫اتبٓاہ ۽ےہ ۽ہک ۽اامعتسل ۽وطبٓ ۽ڈؿا ۽ںیہن ۽‪،‬سفن ۽اس ۽اک ۽وخرگ ۽وہایگ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لال ۽رغص ۽ ص ۽اینپ ۽بلط ۽ؿ ۽مرط ۽ےس ۽اُےس ۽اماتگن ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫وصٓف ۽وخڈلااجمٔ ۽ےہ ۽ارگ ۽ہچ ۽ہشن ۽ہن ۽وہ ۽ہکلب ۽خؾٌؼۃً ۽ہی ۽اح ك ۽اُیس ۽وک ۽دیپا ۽وہک ۽سج ۽ڈامه ۽ںیم ۽اویفُ ۽اانپ ۽لمع ۽لااجمٔ ۽رکیت ۽وہ ۽ؿٓہن۽‬
‫ك ۽ ص ۽ںیم ۽نؾػڈ ۽ڈؿا ۽اینت ۽لیلق۽‬ ‫رجمف ۽ڈؿا ۽اک ۽رتک ۽امخٓ ۽ںیہن ۽اللا‪،‬اہُ ۽ارگ ۽اُ ۽ضق ۽احوتلُ ۽ےس ۽لاک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿایعق ۽رصف ۽اح ِ‬
‫ادقآرپاامعتسل ۽رکلا ۽ےہ ۽ہک ۽ہن ۽اُس ۽ےک ۽۔اھےن ۽ےس ۽رسؿٓ ۽ ٓا لا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہن ۽ٹوھٓےن ۽ےس ۽امخٓ ۽‪ ،‬۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽‬
‫غ‬
‫ںیہن۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الؽنج ْواالفیون ْاستعمال ْالکثی ْالمسکر ْمنہْ گنھب۽اؿٓ۽اویفُ۽اک۽ا ِ‬
‫امعتسل۽ریثک۽ہک۽اس۽ےس۽ہشن۽دیپا۽وہ۽وت۽ہٖ۽احل۽‬
‫حرام ْمطلِا ْواما ْقلیل ْفان ْکان ْل وحرم ْوانْ ںیم۽رحاس۽ےہ‪،‬۽ارگلیلق۽وہ۽وت۽وہل۽ےک۽ےئل۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ ۽وطبٓ۽‬
‫للتداویْفالْ‪ْ1١‬ا نتہیْملتِطا۔ْواللْتعاٰلْاعلم۔ ْ ڈؿایئ۽رحاس۽ںیہن۽امًہی۽للزٌ ًػا(ف)‬
‫ٰ‬
‫‪۵۷‬۽رفص۽اغمنفٕ۽‪۴۶۴۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۳۳‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽الک۽ٓنیم۽اینپ۽ئانس۽دجسم۽ؿفق۽یک۽الک۽ٓامےن۽لک۽ممتہم۽دجسم۽ےک۽ہضبق۽ںیم۽‬
‫ٓیہ۽اؿٓ۽رکاہی۽دجسم۽ںیم۽ رچ۽وہلا۽ٓاہ۽رھپ۽لا۽وغاےئ۽ضعب۽ونہڈ۽ٓلڈ۽ےن۽الک۽رہچکی۽ںیم۽رکاہی۽ڈآ۽رپ۽وخڈ۽رکاہی۽لاےن۽اک۽ڈوعٰی۽ایک۽ممتہم۽‬
‫دجسم۽سج۽ےک۽قلعتم۽اس۽ٓنیم۽اک۽اامتہس۽اھت۽اؿٓ۽ؿیہ۽دجسم۽اک۽اامس۽ےہ۽دجسم۽ےک۽لاس۽ےک۽رکاہی۽لاہم۽ؿریغہ۽اکذغاف۽اُس۽ےک۽لاس۽ےھت۽اس۽‬
‫رہچکی ۽ںیم ۽وماقف ۽دجسم ۽ٓاہ ۽ہک ۽ڈوعٰی ۽اخٓچ ۽وہا ۽ٓلڈ ۽ےن ۽رھپ ۽ڈؿرسی ۽رہچکی ۽ںیم ۽ڈوعٰی ۽املکٌق ۽ایک ۽اف ۽ؿہ ۽ممتہم ۽ٓلڈ ۽ےس ۽لم ۽ایگ۽‬
‫۽شیپ۽ےئک۽دعس ۽ریپؿی۽یک۽ؿہج۽ےس۽ادقہم۽جالف۽دجسم۽وجتمٔ ۽وہا۽‬
‫ِ‬ ‫ادقہم۽یک۽ریپؿی۽ہن۽یک۽ہن۽دجسمیک۽رطف۽ےس۽اکذغاف ۽وبثف‬
‫املسمونُ۽ےن۽دجسم۽یک۽رطف۽ےس۽الیپ۽ایک۽اس۽رہچکی۽ںیم۽اکذغاف۽ےس۽ممتہم۽ےن۽اصف۽ااکنٓ۽رکڈلا۽ہک۽ٓنیم۽ہضبق۽دجسم۽ےس۽لکن۽‬
‫یئگ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ممتہم۽ذموکٓ۽دجسم۽اک۽ممتہم۽لا۽اامس۽ٓگ ے۽اجےن۽ےک۽اقلل۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اےس۽اامس۽رقمٓ۽رکلا۽شیک۽ےہ؟۽اؿٓ۽اف۽ہک۽‬
‫املسمُ۽اس۽یک۽رحتک۽ےک۽لاًق۽لآاص۽ںیہ۽اُےس۽اامس۽اننب۽شیک۽ےہ؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫وصٓف۽ذموکٓہ۽ںیم۽ممتہم۽اخنئ۽رجمس۽افقس۽ےہ۽اےس۽ممتہم۽ٓانھک۽رحاس‪،‬۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽‪،‬اےس۽اامس‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽اتکف۽االرشلۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۶۵۸/۸‬‬
‫‪Page 454 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اننبلااجمٔ‪،‬۽ارگ۽اامطق۽رکّ۽اگ۽اس۽یک۽امنٓ۽وبقل۽ہن۽وہک ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽‪:‬‬
‫ح‬
‫یزنعْوجوباْبزازیۃْلوْالواقفْدررْفغیہْباالوٰلْ ؿفق۽دشہ۽امل۽ ھيٍيا ۽ؿاخق ۽ےہ ۽ذکایف۽الَٖآہی۽ارگ۽ؿافق۽رپ۽‬
‫ٰ‬
‫اانیمطُ ۽ہن ۽وہ ۽ینعی ۽اخنئ ۽وہ ۽ہک ۽ذکا ۽یف ۽ادلٓٓ ۽وت ۽ایخمك ۽یک۽‬ ‫غیْمامون‪1‬۔ ْ‬
‫ح‬
‫وصٓف ۽ںیم ۽ریغ ۽ؿافق ۽ےس ۽امل۽ ھيٍيا ۽رطبقی ۽اؿیٰل ۽اجمٔ ۽ہ۽وہ۽‬
‫اگ۔(ف)‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽لوقدمواْفاسِایاثمون‪2‬۽(ارگ۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽اامطق۽ےک۽ےئل۽ادقس۽رکڈلا۽وت۽ہنگ۽اگٓ۽وہُ۽ےگ۔ف)‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽نیت۽وصخشُ۽یک۽امنٓ۽وبقل۽ںیہن۽وہیت۽منْامْقوماْوھمْلہْکارھونْ‪3‬الک۽‬
‫ُؿہ۽وج۽یسک۽وقس۽یک۽اامطق۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽اس۽یک۽اامطق۽ےس۽ٓایض۽ہن۽وہُ۽ینعی۽ہکبج۽ہی۽لآایض۽اُس۽ںیم۽یسک۽صقن۽رش ی۽یک۽ؿہج۽ےس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وہ۽اسیج۽ہک۽اہیُ۽ےہ۽کماْفْالدرْوغیہ ۽(اسیج۽ہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫‪4‬‬

‫آ۽وملڈلا۽علض۽مٔ یل۽رغہ۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۳۴‬‬

‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽ہک۽وج۽صخش۽ٓمرف۽اتیلےہ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽صخش۽اینپ۽ٓؿہج۽وک۽لاہٖ۽‬
‫نکلٌْ۽ےس۽عنم۽وہىُکٔلا۽اؿٓ۽رپڈہ۽ںیہن۽رکالا۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽ںیہن۽؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓمرف۽ انی۽رحاس۽ٓمرف۽ےنیل۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽تخس۽رکمؿہ۽ےہ۽‪،‬اؿٓارگ۽وعٓف۽ےب۽رتس۽نکلًی۽ےہ۽ےسیجلالڈ۽دنہ۽ہی۽ےک۽ےگنن۽ڑپکّ۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬ ‫ک‬
‫اؿٓ۽مرہٖ۽اس۽اک۽لاؿفص۽افاله۽ؿ۽دقٓف۽لآ۽ںیہن۽ٓ ھيا۽وت۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ٓؿہن۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫آ۽یلیپ۽وھق۽ہلحم۽طيَٖاخُ۽ ہلس۽وماللا۽ؿیص۽ادمح۽اصخق۽دحمف۽وسٓیت‪۵۵‬۽ٓعیب۽االؿل۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۳۵‬‬
‫ص ۽رہظ۽رغمف ۽ؿ ۽اشعء۽ےک۽شالس۽ریھپےت۽یہ۽نیمی۽ؿاسیٓ ۽یک۽اجمك ُ۽ٓچ ۽رکےک۽الل مْانتْالسالمْومنكْ‬
‫ںیم۽دعب۽رٕ ِ‬
‫شٍّ‬
‫السالم۽ڑپھ۽رک۽ يٍِ۽ڑپاھ۽رکلا۽وہُ۽ومولی۽بیبح۽ارلنمح۽اہسُٓ۽وپٓی۽ےن۽ھجم۽ےس۽اہک‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽اتکف۽اولفق ‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۶/۴،‬ۻ‪۶‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪2‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪3‬۽ا ش۽اریبکل۽انجڈہ۽نب۽ایب۽اطيۃ۽رتحمۃ‪۵۴۸‬۽وبطمہع۽ا مکٍيۃا فٌؽيليۃ۽ریبؿف۽‪۵/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 455 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک ۽اہقف ۽دعب ۽اُ ۽رٕوضُ ۽ےک ۽نج ۽ےک ۽دعب ۽وطته ۽ےہ ۽رتک ۽اابقتسل ۽ہلبق ۽وک ۽عنم ۽ےتھکل ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽ےتھکل ۽ںیہ ۽ہک ۽اُ ۽رٕوضُ ۽ےک ۽دعب ۽اُیس۽‬
‫۽وفٓا۽وطته۽ںیم۽رصمؿف۽ٓےہ۽اس۽رپ۽لیلخ۽ارلحماُ۽ےن۽ہی۽اہک۽ہک۽اعتلم۽رحنیم۽ںیم۽یھب۽ویُ۽یہ۽ےہ۔ںیم۽ےن۽‬ ‫ہياف۽رپ۽ٓےہ۽اؿٓ ً‬
‫ھ‬ ‫لل‬
‫اتکوبُ۽ںیم۽ڈاھکی۽وت۽ںیہک۽ضماتعن۽ہن۽یلم۽رصف۽اانت۽صال۽ہک۽نج۽رٕوضُ۽ےک۽دعب۽وطته۽ےہ۽ادقآ۽ا ش۽امك۽ا سالس۽ےس۽ٓلاڈہ۽وتفق۽ہن۽‬
‫رکّ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽وج۽وضحٓ۽ےک۽مٔڈلک۽وصاف۽وہ۽اافڈہ۽رٕامےئّ۽لاہک۽ںیم۽اس۽ےک۽اطمقب۽لمع۽رکؿُ۽ہکلب۽انمضق۽وت۽ہی۽وہاگ۽‬
‫ہک۽رعیب۽ابعٓف۽ںیم۽وطبٓ۽ااصتخٓ۽اس۽وک۽علميڈ۽رٕامےیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الحمد ْلل ْوحدہ ْالسنۃ ْالمتوارثۃ ْلالمام ْمن ْلدنْ ضق ۽رعتفی۽اﷲ ےک۽ےئل۽وج۽ؿدحہ‪،‬۽الرشلک۽ےہ۽اامس۽االلاس۽‬
‫امامْاالنامْسیدْالرسلْالکرامْعلیہْوعلمھیْافضلْ دیس۽االلٍياء۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿویلع۽الضف۽ا ػلٰـہ۽‬
‫الصلٰوة ْوالسالم ْھواالنصراف ْمن ْالِبلۃ ْلمن ْارادْ ؿا سالس۽یک۽فاہٖی۽ایحف۽ےس۽ےل۽رک۽اف۽لک۽اامس۽ےک۽ےئل۽وطبٓ۽‬
‫مکثا ْمابعد ْالسالم ْ‪،‬کل ْالصلٰوة ْف ْذلك ْمؾساویۃْ شٍّق۽وقنمل۽ےہ۽ہک۽وج۽صخش۽شالس۽ےک۽دعب۽ھچک۽رہھٹ۽ےن۽اک۽آاڈہ۽‬
‫االقدام ْوصرح ْبذلك ْوبکراھۃ ْبِائہ ْمستِبلْ ٓکھيا۽وہ۽وت۽ہلبق۽ےس ُ۽ٓچ۽ریھپ۽ّ۔دقمی۽ٓامہن۽ےس۽ہی۽مکح۽امتس۽‬
‫امنٓؿُ ۽ںیم ۽مٔامٔ ۽جال ۽ ٓا ٓاہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لیمکتِ ۽امنٓ ۽ےک ۽دعب ۽اس ۽ےک۽‬ ‫م‬
‫الِبلۃ ْبعد ْالتمام ْغیواحد ْ ن ْالعلماء ْالعظامْ‬
‫فا لحق ْمعکم ْومازعم ْمخالقکم ْفِد ْافرتی ْفیہْ ےئل ۽ہلبق ُ۽ٓچ ۽ٓانہ ۽رکمؿہ ۽ےہ۔ ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽لاوتُ ۽یک ۽رصتحی۽‬
‫عَل ْالقِ اء ْالقخام ْقال ْالموٰل ْالمحِق ْمحمد ْبنْ مّٔ۽مّٔ۽نلعےئ۽اشالس۽ےن۽رٕامیئ۽‪ ،‬س۽قح۽اہمتٓا۽شاھت۽ےہ۽‬
‫محمدْبنْمحمدْالش یْبابنْامیالحاجْفْالحلیۃْ ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اہمتّٓ ۽اخمفل ۽ےن ۽وجھچک ۽اہک ۽ؿہ ۽اہقفءِ ۽رکاس ۽رپ ۽تمہت۽‬
‫ےہ‪،‬امہّٓ ۽اہنمك ۽یہ ۽افلض ۽ققحم ۽دمحم ۽نب ۽دمحم ۽نب ۽دمحم۽‬ ‫شرحْالمنیۃْناقالْعنْالذخیة‪،‬اذاکانْفر غْاالمامْ‬
‫منْصالتہْاجمعواٰلْانہْالیمکثْفْمکانہْمستِبلْ ارعملؿف ۽انب ۽اثارااحلچ ۽ہیلح ۽رشچ ۽صٍيہ ۽ںیم ۽ڈریخہ ۽ےک ۽وحاےل۽‬
‫ےس ۽ےتھکل ۽ںیہ ۽خق ۽اامس ۽امنٓ ۽ےس ۽افٓه ۽وہاجےئ ۽وت ۽ضق ۽نلعء ۽اک۽‬ ‫ع‬
‫الِبلۃ ْ‪،‬سائرالصلوات ْف ْذلك ْ َل ْالسواء ْقال ْوقدْ‬
‫اافتط۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اینپ۽ہگج۽ہلبق ُ۽ٓچ۽ہن۽رہھٹا۽ٓےہ۽اؿٓ۽اس۽مکح۽ںیم۽‬
‫صرح ْغیواحدبانہ ْیکرہ ْذلك ْاھ ْ‪،1‬وقد ْاخر جْ‬
‫امتس۽امنٓ ں۽مٔامٔ ۽ںیہ۽اؿٓ ۽رٕاملا ۽ہک ُ‬
‫۽ہلبق۽ٓچ ۽ٓےنہ۽یک۽رکاہق۽‬
‫االمامْابوداؤد ْ‬
‫رپ ۽دعتمڈ ۽نلعء ۽ےن ۽رصتحی ۽یک۽ےہ ۽اھ‪،‬اؿٓ ۽اامس ۽اوبڈاؿڈ ۽ےن ۽ننس۽‬
‫ںیم‪،‬۽احمک۽ےن۽دتسمٓک۽ںیم۽اوبٓطيہ۽ٓیض۽اﷲ‬

‫غم‬ ‫غم‬
‫‪1‬۽جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪Page 456 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْسننہ ْوالحا کم ْف ْالمستدرك ْعْن ْاّب ْرمثۃْ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک‪،‬رٕاملا۽ہک۽ںیم۽ےن۽ہی۽لا۽ایکس۽لثم۽امنٓ۽‬
‫تعاٰل ْعنہ ْقال ْصلیت ْھذہ ْالصلٰوةْ یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽شاھت۽اڈا۽یک۽اؿٓ۽رٕاملا۽ہک۽‬ ‫ریض ْالل ْ ٰ‬
‫اومثلْھذہْالصلوةمعْالنیبْصَلْاللْتعاٰل ْعلیہْ رضحف۽اوبرکب۽اؿٓرضحف۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽اامس۽ےک۽لاس۽‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫فصِ ۽اؿّل ۽ںیم ۽ڑھکّ ۽وہےت ۽ےھت ۽اؿٓ ۽الک ۽ ٓا ڈیم ۽وج ۽ریبکتِ ۽اؿیٰل۽‬
‫وسلم ْوکان ْابوبکر ْوعمر ْیِومان ْف ْالصفْ‬
‫‪۵‬‬
‫ےس ۽امنٓ ۽ںیم ۽شالم ۽وہااھت ۽اُھٹ ۽رک ۽ڈؿ ۽ٓتعک ۽امنٓ ۽اڈا ۽رکین۽‬
‫المِدم ْعن ْیمؼنہ ْ۔ ْو ْکان ْرجل ْقد ْش دْ‬
‫رشؿه ۽رکڈی ۽رضحف ۽رمع ۽اس ۽یک ۽رطف ۽یف ۽اوفلٓ ۽مٔےھ ۽اؿٓ۽‬
‫التکبیةْاالوٰلْمنْالصالةْیشقعْفوثبْالیہْعمرْ‬
‫اکدنےھ۽ےس۽ڑکپ۽رک۽رحتک۽ڈی۽اؿٓ۽اہک۽لًٍھ۽اجؿ۽الہ۽اتکف۽ںیہن۽‬
‫جل‬
‫فاخذْبمنکبہْف زہْثمْقالْا سْفانہْلمْی لكْ ہالک۽وہےئ۽رگم۽اس۽ےئل۽ہک۽ؿہ۽اینپ۽امنٓؿُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽افہلص۽‬
‫ا ْھل ْالکتاب ْاالان م ْلم ْیکن ْبنی ْصلٰوت مْ ہن ۽رکےت ۽ےھت۔یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رظنِ‬
‫فصل ْفرفع ْالنیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلمْ ابمٓک۽ااھٹ۽رک۽ڈاھکی۽اؿٓ ۽رٕاملا ۽اّ۽انب۽خلاف ۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽‬
‫بصرہ ْفِال ْاصاب ْالل ْبك ْیابن ْالخطابْ ریتی ۽ٓامنہیئ ۽رٕامیئ ۽ےہ ۽قلت(ںیم ۽اتہک ۽وہُ) ۽ہی ۽اصخق۽‬
‫(ملخصا)ْقلت ْف ذاْنصْعنْصاحبْالشریعۃْ رشتعی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک ۽رطف۽ےس۽اس۽لاف ۽رپ۽‬
‫رْ‬ ‫‪1‬‬

‫صَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْفْانقتالہْعنْالِبلۃْ صن ۽ےہ ۽ہک ۽سج ۽امنٓ ۽ےک ۽دعب ۽ونالف ۽وہُ ۽اس ۽ںیم ۽یھب ۽اامس۽‬
‫ہلبق۽ےس۽ٓچ ۽ومّٓ۽اؿٓ ۽ہلبق۽ٓچ ۽ےس۽ومٓےن۽رپ۽وکیئ۽یہن۽‬ ‫ُ‬ ‫بعدْصلٰوةْیؾبع اْتطو عْفالوجہْللنیھْعنہْوانْ‬
‫ؿآڈ ۽ںیہن۽(ینعی۽اماراف۽ےس۽عنم۽رکےن۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن)۽‬
‫خص ْبعض ْکراہۃ ْالمکث ْمستِبال ْبماالت ویْ‬
‫ہ‬
‫ارگہچ ۽ضعب ۽رضحاف ۽ےن ۽ہلبق ُ۽ٓچ ۽ےنھٹیب ۽یک ۽رکا ق ۽وک ۽اس۽‬
‫بعدہ ْکما ْف ْالغنیۃ ْعن ْالخالصۃ ْوالل ْ ٰ‬
‫سبحنہْ‬
‫وصٓف۽ےک۽شاھت۽اخص۽ایک۽ہکبج۽اامس۽ےنھٹیب۽ےک۽دعب۽وکیئ۽امنٓ۽ہن۽‬
‫وتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫ڑپانھ۽اچاتہ۽وہ۽اسیج۽ہک۽ىٍيہ۽ںیم۽جالہص۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽‬
‫سبحنہْوتعا ْٰٰلْاعلم(ف)‬
‫واللْ ٰ‬

‫‪1‬۽ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽یف۽ارللج۽مٌنـه۽یف۽اکمہن۽اخل۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪،۴۷۷/۴‬اغمصيڈٓک۽للذامک۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽مل۽وہلک۽الہ۽ااتکلف۽اخل۽وبطمہع۽‬

‫ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۳/۴‬ۺ‪۵‬‬
‫‪Page 457 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۹۳۶‬آِلیصح۽لج۽اگؿُ۽اجومڈ۽طلغآونہل۽كلم۽مٔآ۽ شلہذایج۽خیش۽دبعارلمیح۽ؿدل۽لاچ۽دمحم۽اصخق۽‪ٓ۵۴‬عیب۽االؿل۽رشفی۽‬
‫‪۴۶۴۷‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ربمؿص۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽وہىٌُعًی۽سج۽اک۽امتس۽مسج۽اعٓہض۽مٔص۽ےس۽دیفس۽وہایگ۽وہ۽‬
‫اس ۽یک۽اامطق ۽ےک۽ےئل ۽ایک ۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽اس ۽كلم۽ڈنک ۽ںیم۽اثَٖ۽ولگ۽امہ۽رحمس۽ارحلاس ۽ںیم۽وسآی۽اےنپ۽اکمُ۽رپ۽اھٹب ۽ےتیل۽ںیہ۽اؿٓ۽اس ۽وک ۽لعف۽‬
‫اصخق۽یک۽وسآی۽ےتہک۽ںیہ۽اثَٖ۽ولگ۽اس۽ےس۽ںیتنم۽امےتگن۽ںیہ۽اؿٓ۽ڑچاھؿا۽ؿریغہ۽تہب۽ھچک۽ڑچاھےت۽ںیہ۽ایک۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽وج۽اےنپ۽اکمُ۽‬
‫رپ۽وسآی۽اھٹبےئ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اےسی۽مٔص۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽فْالدرالمختارْتکرہْخلفْابرصْشاعْبرصہ ۽(ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽اےسی۽مٔص۽ؿاےل۽ےک۽‬
‫‪1‬‬

‫و‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽سج۽اک۽مٔص۽ ھيل۽ایگ۽وہ۔ف)وسآی۽ذموکٓ۽اھٹبلا۽اؿٓاس۽ےس۽ںیتنم۽امانگن۽دبًق۽اہجل۽ےہ۽ہک۽قسف۽دیقعہ۽لا۽قسف۽لمع۽‬
‫ےس۽اخیل۽ںیہن۽اؿٓ۽الہِ۽دبًق۽ؿاسفط۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽تخس۽رکمؿہ۽فْالدرالمحتارْالقاسقْکالمؽتدعْتکرہْامامتہْبکلْحالْ‪2‬اخل۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫غم‬
‫(ٓڈا زيآ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽افقس۽دبیتع۽یک۽رطچ۽ےہ۽اس۽یک۽اامطق۽ہٖ۽احل۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫‪۹‬امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫آدباویُ۽دمٓہس۽اقڈٓہی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۳۷‬‬
‫ایکرٕاملا۽ےہ۽رشه۽رہطم۽ےن۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ششخب۽ؿدل۽ارحلاس۽اوملنم۽یک۽وہک ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽رشبؿ۽اقتیلب۽اامطق۽ےک۽امنٓ۽ںیم۽اامس۽‬
‫ئانلا۽اجےئ۽اگ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽رطہقی۽آٓؿےئ۽وقادع۽رطتقی۽ےک۽لاتبسن۽اؿٓ۽ ہبت۽رعافُ۽لااتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟اؿٓ۽اضًذالف۽اس۽رطہقی۽‬
‫ن‬
‫اکاجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟۽ینعی۽خیش ۽اےنپ ۽اک ۽ڈٓوصٓف ۽وصحل ۽اقتیلب ۽اج سٍِ ۽وہاتکس ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ۽خیش ۽وک ۽دنسِجالتف ۽اُس ۽وک ۽ڈانی ۽اجمٔ۽‬
‫وہاگ۽لا۽ںیہن؟بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہٖ ۽ومنم ۽سج ۽اک ۽اخہمت ۽اامیُ ۽رپ ۽وہ ۽اؿٓ ۽ومنم ۽دنعاﷲ ؿیہ ۽اقل ِل ۽رفغمف ۽ےہ ۽اؿٓاس ۽اک ۽اماجس ۽نؼٍياخٌّق ۽کما ْنطِت ْبہْ‬
‫النصوصْواجمعتْعلیہْعلماءْالسنۃْوالجماعۃ(اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽وصنص۽یک۽رصتحی۽اؿٓ۽نلعء۽اتّنسلہ۽ؿامجًق۽اک۽اامجه۽‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽ہکبج ُ۽ؿہ۽ضق۽احرضنی۽ںیم۽لئالئِ۽اہطٓف۽ؿامنٓ۽اک۽ملع۽ٓادئ۽ہن۽ٓکھيا۽‬
‫ےہ۔ف)۽ؿدل۽اسللا۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ینعی۽ج ِ‬
‫وہ‪،‬‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽‪۶/۴‬ۻ‬

‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪Page 458 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْالدرالمختار ْکرہ ْامامۃ ْعبد ْواعراّبْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ىالس۽‪،‬ارعایب‪،‬۽ؿدل۽اسللا ۽یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ۽‬
‫وولدالزناا ْٰٰلْقولہْاالْانْیکونْاعلمْالِوم‪1‬۔ ْ ‪،‬الٍيّہ۽اس۽وصٓف ۽ںیم۽رکمؿہ۽ںیہن۽ہکبج۽ؿہ۽ڈؿرسی۽وقس۽ےس۽‬
‫ٓلاڈہ۽اصخ ِق۽ملع۽وہ۔(ف)‬ ‫ْ‬
‫رھپ۽ہی۽یھب۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ےہ۽ہک ُ۽ڈؿرسا۽اقلل۽اامطق۽وموجڈ۽وہ۽اؿٓ۽ارگ۽احرضنی۽ںیم۽رصف۽ؿیہ۽القئِ۽اامطق۽ےہ۽وت۽اُےس۽اامس۽‬
‫‪(،2‬اؿٓاﷲ اعتیٰل ۽ےسج ۽اچاتہ ۽ےہ ۽اینپ۽‬ ‫ئانلا ۽ؿاخق ۽وہاگ ۽ ہبت ۽رعافُ ۽الہ۽ِقح ۽ےک ۽مٔڈلک ۽ؿیہ ۽ےہ ۽ ‪‬‬
‫ٓحمق۽ےک۽ےئل۽صتخم۽رٕام۽اتیل۽ےہ۔ف)۽ؿدلاسللا۽رپ۽وخڈ۽اس۽گياہ۽اکاسلاس۽ںیہن۽اسلاس۽ٓاین۽اؿٓ۽ٓاہین۽رپ۽ےہ‪،‬‬
‫وقد ْسئل ْسید ْالطائقۃ ْجنید ْالبغدادی ْریضْ ض ّيڈ ۽الاطہفئ ۽دینج ۽دغباڈی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽وپاھچ ۽ایگ ۽ایک۽‬
‫تعاٰل ْعنہْھلْیزینْالعارفْفاطرقْملؽیاْثمْ اعٓف۽ٓلا۽رکاتکس۽ےہ؟۽ ٓا ف۽ہیبلت۽ےتہک۽وہےئ۽لچ۽ڑپّ۽اؿٓ۽اہک۽‬
‫اللْ ٰ‬
‫اﷲ اک۽ا ۽ادقٓ۽ؿ۽رقمٓ۽وہاکچ۽ےہ۔(ف)‬ ‫قالْوکانْامرْاللْقدرامِدورا۔ ْ‬
‫اس۽اک۽اضًذالف۽ہکبج۽ؿہ۽اس۽اک۽الہ۽وہ۽رظن۽خیش۽اعٓف۽ریصب۽رپ۽ےہ۽ارگ۽تحلصم۽ڈےھکی۽وت۽ونممه۽ںیہن۽ارگ۽احل۽اس۽اک۽وہشمٓ۽اؿٓ۽اعہم۽جالقئ۽‬
‫اس۽ےس۽وفنٓوہُ۽اؿٓ۽ےھجمس۽ہک۽اکٓ۽ڈوعف۽ایل۽اﷲ اؿٓ۽دہامك۽قلخ۽اﷲ ببسب۽رفنتلاس۽مظتنم۽ہن۽وہاگ۽وت۽ارتحآ۽رٕامےئ۔ؿاﷲ اعتیٰل۽‬
‫املع‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪:۹۳۸‬ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ۽ڈنی ۽اس۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک ۽ٓلڈیک ۽الک ۽یب۽یب ۽ٓبنی۽ریغ ۽وکنمہح ۽اؿٓ ۽ڈؿ‪ ۵‬ایبیبُ ۽رغصٰی ۽اؿٓربکٰی۽‬
‫وکنمہح ۽ںیہ۽ٓلڈ ۽رعہص۽ ٓا ھٹ۽شال ۽ےس ۽یب۽یب۽ٓبنی۽ریغ۽وکنمہح ۽ےس۽لالاحلؿ ۽ؿلاس۽اس ۽یک۽دعس۽وکنمخٌق ۽اؿٓ ۽لال۽رشس ۽ؿ ۽اجحف ۽اےنپ۽‬
‫ہ‬
‫مز‬
‫رسمہؿُ۽اؿٓ۽ شمـُ۽ےک۽ابمرش۽اؿٓ۽مہ۽تبحص۽ٓاتہےہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ٓلڈ۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ ۽اس ۽اک ۽ٓاین ۽وہلا ۽لامك ۽ؿ ۽ققحتم ۽وہ ۽خق ۽وت ۽اُےس ۽اامس ۽ئانےن ۽یک ۽ہٖزگ ۽ااجٓف ۽ںیہن ۽ہک ۽ٓاین ۽افقس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽افقس ۽وک ۽اامس ۽رکلا ۽عنم۽‬
‫ےہىٍيۃ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارگ۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽اامس۽ئانلا۽وت۽ولگ۽اگہنگٓ۽وہُ۽ےگ‬ ‫لوقدمواْفاسِاْیاثمونْبناءْعَلْانْالکراھۃ ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۳۸/۵‬‬
‫‪Page 459 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تِدیمہ ْکراھۃ ْتحریم ْلعدم ْاعؾنائہْ اس ۽ےئل ۽ہک ۽اس ۽یک ۽دقتمی ۽مٔاےئ ۽اامطق ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ۽‬
‫ومٓ۽ڈلٍيہ۽ںیم۽الرپؿایئ۽مٔاتت۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ےک۽ولآامف۽‬
‫باموردینہ ْوتساھلہ ْف ْاالتیان ْبلوازمہ ْفالْ ویکہکن ُ۽ؿہ۽ا ِ‬
‫یبعد ْمنہ ْاالخالل ْببعض ْشروط ْالصالة ْوفعلْ یک۽اڈایگیئ۽ںیم۽نسالہ۽ےس۽اکس۽اتیلےہ۽نکمم۽ےہ۽ؿہ۽امنٓ۽یک۽ضعب۽‬
‫رشاطئ ۽اڈا ۽ہن ۽رکّ(ینعی۽ٹوھٓ ۽ڈّ)لا ۽ااسی ۽لمع ۽رکڈّ ۽وج ۽امنٓ۽‬
‫مایناْفی اْبلْھوالغا لبْبالنظرْاٰلْفسِہْ‪1١‬۔ْ‬
‫ےک۽انمیف۽وہ‪،‬ہکلب ۽ااسی۽رکلا ۽اس۽ےک۽قسف۽ےک۽شیپِ۽رظن۽ابلغ۽‬
‫ےہ(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ ُ۽ؿہ۽ولوگُ۽ںیم۽اعس۽وطٓ۽رپ۽ٓاین۽وہشمٓ۽وہ۽خق۽یھب۽اس۽ےک۽اامس۽ئانےن۽ےس۽ارتحآ۽اچےئہ۽ہک۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ولگ۽اس۽یک۽‬
‫اامطق۽ےس۽رفنف۽رک ں۽ےگ۽ہی۽ا ۽لاًق۽لیلقت۽امجًق۽وہاگ۽ہک۽اقمید۽رشه۽ےک۽جالف۽ےہ‪،‬۽‬
‫کما کرھوا ْامامۃ ْولدالزنا ْالجل ْذلك ْوان ْلمْ اسیج۽ہک۽اہقفء۽ےن۽ایس۽تمکح۽ےک۽شیپِ۽رظن۽ؿدل۽ٓلایک۽اامطق۽وک۽‬
‫رکمؿہ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽گياہ۽اس۽یک۽(اینپ۽ڈاف۽یک۽)۽رطف۽ےس۽‬ ‫یکْنْاالثمْمنہ۔ ْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیہن۽وہا۔(ف)واللْ ٰ‬
‫ک‬
‫آوھگٓ ھٌـٓ۽ضذلّہ۽شاہ۽رعمؿف۽اکمُ۽ومولی۽دمحم۽وعسمڈ۽ااعلػيۃ۽دمحم۽دبعاویقلس۽اصخق۽ وحس۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۳۹‬‬
‫ۺ‪۵‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۴۸‬ھ‪:‬۽رہبّ۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دعس۽وجآیک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن۽ثیح۽الام ع۽‪،‬اہُ۽ریغ۽رہبا۽ہک۽ احجف۽ٓااحیجف۽اامطق۽ںیم۽رہبّ۽ےس۽مک۽ہن۽وہ۽الضف۽ؿ۽اؿیٰل۽ےہ۽ہک۽‬‫ِ‬
‫ط‬
‫امنٓ۽ںیم۽سج۽رطچ۽ظفح۽اہطٓف۽دبُ۽ؿوثف۽ؿ ػلی۽ؿحیحصت۽تہج۽ہلبق۽ےک۽ےئل۽احہس۽رصب۽یک۽احخق۽وہیت۽ےہ۽سج۽ےک۽شٍق۽انیب۽وک۽‬
‫ادنےھ۽ہکلب ۽فیعض۽ا ٌؾٖ۽رپ۽رتحیج۽ڈی۽یئگ۽‪،‬‬
‫فْالدریکرہْامامۃْاالع ٰیمْوْنحوہْاالعیشْن ر‪ْ2‬۔ْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽لاےنیب۽یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬۽ایس۽رطچ۽اًشٰی۽‬
‫غ‬ ‫و‬
‫(فیعض۽ا ٌؾٖ)۽یک۽یھب‪ ،‬ھٕ۔۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اًشٰی۽اک۽طعًٰی۽ٓا۽ف۽‬ ‫فْردالمحتارھوسیئْالبصرْلیالْون اراْ ْ‬
‫اؿٓ۽ڈُ۽وک۽مک۽ڈےنھکی۽ؿاال۽ےھکل۽ںیہ۔۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽اامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 460 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قاموسْف ذاْذکرہْفْالن رْبحثاْاخذامنْتعلیلْ اقومس‪،‬اس۽اک۽ڈرکرہن۽ںیم۽ایٰمع۽یک۽تلع۽یک۽ئانء۽رپ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ہک۽‬
‫ہی۽یھب۽ماجضق۽ےس۽وفحمؿ۽ںیہن۽ٓہ۽اتکس۔(ف)‬ ‫ٰ‬
‫ْالیتویقْالنجاسۃْ‪ْ 1‬‬‫االع ٰیمْبانہ‬
‫ویُ ۽یہ ۽احہس ۽عمس ۽یک۽یھب ۽رضؿٓف ۽ڑپیت ۽ےہ ۽ارگہچ ۽ہن ۽ڈؿاص ًا ۽رگم ۽لاڈٓ‪،‬یھب۽ںیہن ۽ہک ۽انساُ۽ےس۽نصياُ ۽لاڈٓ ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ؿغك ۽وہس ۽اامس۽‬
‫‪،‬اطالچ۽دتقمویُ۽ےک۽اتبےن۽ےس۽وہ۽یت۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽عمس۽رپ۽وموقف‪،‬خق۽اُس۽اک۽سح۽شاہعم۽وموقف۽ےہ۽وت۽اُ۽وصٓوتُ۽اک۽ؿوقه۽وتمعق۽‬
‫نج۽ںیم۽اس۽ےک۽ہن۽شٌٍْ۽ےک۽شٍق۽امنٓ۽افدس۽لا۽رکمؿہ۽لا۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ؿاخق۽االاعڈہ۽وہاجےئ۽طيلًا۽دعقہ۽اریخہ۽ٹوھٓ۽رک۽اُاھٹ۽دتقمویُ۽اک۽‬
‫اتبلا۽ہن۽ ُضيا‪ٓ،‬ادئ۽اک۽دجسہ۽رکایل ۽‪،‬رٕص۽لالط۽وہےئگ۽لا۽اؿیٰل۽ٹوھٓا۽اؿٓ۽اتبےن۽رپ۽علطم۽ہن۽وہ۽رک۽شالس۽ریھپ۽ڈلادجسہ۽وہس ۽ےک۽ےئل۽اتبلا۽ایگ۽وت۽‬
‫اھجمس۽ہک۽وکیئ۽ھچک۽لاف۽رکلا۽ےہ۽ملکت۽رکاھٹیب‪،‬امنٓ۽وبہج۽رتک۽ؿاخق۽ؿاخق۽االاعڈہ۽ٓیہ۽لا۽غٕا ٔف۽ںیم۽ؿہ۽یطلغ۽یک۽سج۽ےس۽ینعم۽ںیم۽‬
‫ریغت۽اؿٓ۽امنٓ۽ںیم۽اسفڈ۽وہ۽حتف۽دتقمنیم۽ ُضِ۽رک۽حیحص۽آاڈہ۽رکاتیل۽وت۽اطالچ۽وہاجیت‬
‫عَل ْماذکر ْف ْالحلیۃ ْمن ْاحد ْالِولنی ْوھوْ اس۽وقل۽یک۽ئان۽رپ۽وج۽ہیلح۽ںیم۽ڈؿ۽وقولُ۽ںیم۽ےس۽الک۽ڈرک۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽یہی۽ ٓا شاُ۽اؿٓ۽ مس۽ےہ۽اسیج۽ہک۽یفخم۽ںیہن(ف)‬ ‫االیسراالرفقْکماْالیخیف۔ ْ‬
‫اس۽ےن ۽ہن۽انس۽اؿٓ۽امنٓ۽افدس۽رکیل۽ایل ۽ریغڈکل۽نم۽ؿوجہ۽ریثکہ(اس ۽ےک۽ىالؿہ۽دعتمڈؿوجہ۽ںیہ۔ف)وت۽اامطق ۽ےک۽ےئل۽احلص۽ؿاؿیٰل۽ؿیہ۽ےہ۽وج۽‬
‫ؿوجہ۽صقن۽ےس۽اخیل۽وہ۽الرجس۽اامس۽ٓللبی۽ےن۽نییبت۽اغزؼاقئ۽ںیم۽رٕاملا کلْمنْکانْا کملْف وْافضل‪2‬۔۽(وج۽یھب۽ہٖ۽احلؿ۽ےس۽المک۽وہاگ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ؿیہ۽الضف۽وہاگ‪،‬ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمنۺ‪ :۹۳‬الک۽صخش۽رکہہی۽اہ تف۽اؿٓ۽رہبا۽ےہ۽‪،‬ڈؿرسا۽صخش۽کالس۽رشفی۽اس۽ےس۽ااھچ۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽رکہہی۽اہ تف۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫س ۽ہسمخ۽اس۽ےک۽حیحص۽ںیہ۽وت ۽اح ك ۽لئاؿی۽املعل۽وہےن ۽ےک۽اُ۽ڈؿونُ ۽ںیم۽رشى ًا۽ حج۽القئ۽اامطق۽وکُ ۽وہ۽اتکس۽‬
‫رہبا۽یھب۽ںیہن ۽ےہ۽ینعی ۽وحا ِ‬
‫ےہ۽ونیبا۽بالرباھنیْوالکتابْتوجروایومْالحساب(ڈاللئ۽ؿمٔانیہ۽اؿٓ۽اتکف۽اﷲ ےس۽ایبُ۽رکؿ۽اؿٓ۽ٓؿِٓاسحف۽ارج۽لاؿ۔ف)‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اس۽صخش۽ےک۽اس۽ےس۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ااھچ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ اڈ۽ہی۽رحؿف۽اخمٓچ۽ےس۽حیحص۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اؿٓؿہ۽ںیہن۽ےسیج۽آ چ۽لک۽اعریگمل۽ؿلا۽‬
‫یلیھپ۽ےہ۽ا‪ْ،‬عْ‪ْ،‬ہْ‪،‬ح‪ْ،‬تْ‪ْ،‬ط‪ْ،‬ثْ‪ْ،‬س‪،‬صْ‪ْ،‬ذْ‪،‬ز‪ْ،‬ظ۽ںیم۽زیمت۽ںیہن۽رکےت۽خق۽وت۽اس۽رہبّ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۽وہیت۽ارگ۽‬
‫لاؿفص۽دقٓف۽ےک۽ےھکیس۽وت۽اڈا۽رکےکس۽رگم۽ہن۽اھکیس۽طلغ۽ڑپاتھ۽ےہ۽خق۽وتہن۽اس۽یک۽اینپ۽امنٓ۽وہیئ۽ہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽ڈؿرسّ۽یک۽‪،‬اؿٓ۽‬
‫ارگ۽اعزج۽ےہ۽ےسیج۽وتلال۽ؿریغہ۽‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم‪،‬۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪2‬۽نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃ۽ؿادحلمك۽یف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽طنٌغہ۽ربکٰی۽اثارہی۽وبالط۽رصم۽‪۴۶۷/۴‬‬
‫‪Page 461 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وت۽اس۽یک۽اینپ۽وہاجےئ۽ک ۽ہکبج۽یسک۽حیحص۽وخاُ۽ےک۽ےھچیپ۽ادتقا۽ہن۽لاےکس۽ہن۽ایسی۽وکیئ۽ ٓا مك۽ےلم۽ےسج ُ۽ؿہ۽حیحص۽ڑپھ۽ےکس۽اؿٓ۽ہی۽ڈؿونُ۽تہب۽‬
‫کماحِِناہْفْفتاونا۽(اسیج۽ہک۽مہ۽ےن۽اس۽‬
‫ٰ‬ ‫لاڈٓ۽ںیہن۽لامہ۽حیحص۽ذمہق۽رپ۽حیحص۽وخاُ۽یک۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽رطچ۽حیحص۽ںیہن۔‬
‫یک۽قیقحت۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽یک۽ےہ۽۔۽ف۽)ڈٓاتخمٓ‪:‬‬
‫التصحْصالتہْاذاْامکنہْاالقتدا بمنْیحسنہْاوْ اس ۽یک ۽امنٓ ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽حیحص ۽ہن ۽وہک ۽خق ۽اےس ۽اےسی ۽صخش ۽یک۽‬
‫ترك ْج دہ ْاو ْوجدقدرالقرض ْممااللثغ ْفیہْ ادتقاء۽نکمم۽وہ۽وجا ۽نسح۽ادنآ ۽ںیم۽غٕ ٓا ُ ۽ڑپھ۽اتکسےہ۽لا ۽اس۽ےن۽‬
‫تنحم۽ؿ ۽وکشش۽مٔاےئ۽تحص۽ِرحؿف۽رتک۽رکڈی۽لا ۽ؿہ۽دقبٓ ۽رٕص۽‬
‫ھذاھوالصحیحْالمختارْفْحکمْااللثغْوکذاْمنْ‬
‫غٕا ٔف ۽ؿہ ۽ ٓا ںیتی۽احلص ۽رکےل۽سج۽ںیم ۽مياللا ۽ںیہن ۽لالااجلا‪،‬وتےلت۽‬
‫ےک۽لآّ۽ںیم۽یہی۽حیحص۽حیقنت۽ؿاتخمٓ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽صخش۽اک۽یھب۽یہی۽مکح۽‬
‫الیِدرْعَلْالتلقظْبحرفْمنْالحروف‪1١‬۔ ْ‬
‫وہ‬
‫ےہ ۽وج ۽رحؿف ۽ ری ۽ںیم ۽یسک ۽رحف ۽ےک ۽حیحص ۽ظفلت ۽رپ ۽اقڈٓ ۽ہن۽‬
‫وہ۔(ف)‬
‫ریخہی۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫الراجح ْالمقیت ْعدم ْصحۃ ْامامۃ ْااللثغ ْلغیہْ ٓاحج۽اؿٓ۽یتفم۽ہب۽وقل۽یہی۽ےہ۽ہک۽وتےلت۽یک۽اامطق۽ریغ۽وتےلت۽ےک۽‬
‫ےئل۽حیحص۽ںیہن۽ےہ۔(ف)‬ ‫ممنْلؼسْبہْلثغۃْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ینعم۽ہک۽حیحص ُ۽ؿہ۽یھب۽ڑپاتھ۽ےہ۽رگم۽اس۽یک۽غٕا ٔف۽ؿ۽وجتلڈ۽اس۽ےس۽رتہب۽ےہ۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ارگ۽اس۽یک۽رکاہق۽اس۽دح۽‬
‫لک۽ےہ۽ہک۽ولوگُ۽ںیم۽رفنف۽دیپا۽رکّ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫فان ْمن ْمسائل ْکراھۃ ْاالمام ْمقرعۃ ْعَل ْھذاْ ویکہکن۽رکاہ ِق ۽اامطق ۽ےک۽ضعب۽لئالئ۽اس۽اضہطب۽رپ۽ینبم۽ںیہ۽ؿہ۽‬
‫االصل ْوھوان ْمن ْکان ْفیہ ْتنقی ْالناس ْوقلۃْ اضہطب۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہٖ ۽ؿہ۽صخش۽سج۽ےک۽شاھت۽ولوگُ۽وک۽رفنف ۽اؿٓ۽‬
‫رغؽمھت ْفامامتہ ْمکْروھۃ ْکولد ْبیغ ْو ْابرص ْشاعْ تلقِ۽ٓتغ۽وہاس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽طيلًا۽ؿدل۽اسللا۽اؿٓ۽مٔص۽ؿاال۽‬
‫و‬
‫ص۽مٔص۽ ھيل۽ایگ۽وہ۽ؿریغامہ۽(ف)‬ ‫ااسیصخش۽ہک۽سج۽اک۽ ِ‬
‫برصہْوغیہما۔ ْ‬
‫ؿذہلا۽نییبت۽ںیم۽رٕاملا۽‪:‬‬
‫ہٖ۽ؿہ۽صخش۽وج۽ہٖاحلؿ۽ےس۽المک۽وہ۽ؿیہ۽الضف۽وہاگویکہکن‬ ‫کلْمنْکانْا کملْف وْافضلْالن ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽اتفؿٰی۽ریخہی ‪ ،‬اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف ‪۴۳/۴،‬‬
‫‪Page 462 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫المِصودْکثرةْالجماعۃْورغبۃْالناسْفیہْا کثر‪ْ1‬۔ ْ وصقمڈ۽ثَٖف۽امجًق۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽اثَٖ۽ولوگُ۽وک۽ٓتغ۽ےہ۔‬
‫(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ہی۽یھب۽ںیہن۽لامہ۽نساؿی۽ملع۽ہی۽ریغ۽رہبا۽اس۽ےس۽اقح۽ؿ۽اؿیٰل۽ےہ۔۽اؿّل ًا۽وجتلڈ۽غٕا ٔف۽ںیم۽اس۽ےس۽ٓادئ۽ےہ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االحق ْباالمامۃ ْتِدیما ْبل ْنصبا ْاالعلمْ اامطق ۽ںیم۽آ ےگ۽مٔ ھٌْ۽ےک۽ہکلب ۽ہشیمہ۽ےک۽ےئل۽اامس۽رقمٓ ۽رکےن۽‬
‫باحکام ْالصلوة ْثم ْاالحسن ْتالوة ْوتجویداْ ںیم۽ٓلاڈہ۽قحتسم۽ؿالقئ۽ؿہ۽صخش۽ےہ۽وجتحص۽ؿ۽اسفڈِامنٓ۽ےک۽لئالئ۽‬
‫ٰ‬
‫ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اگہ۽وہ(ملع۽ںیم۽ارگ۽مٔامٔ۽وہُ۽وت)۽رھپ۽ٓلاڈہ۽القئِ۽اامطق۽‬
‫ٔ‬ ‫للِرأة‪2‬۔ ْ‬
‫ؿہ۽صخش۽ےہ۽وج۽لالؿف۽اؿٓ۽وجتلڈ۽غٕاف۽ےک۽احلؿ۽ےس۽ااھچ۽وہ۔(ف)‬
‫ناہْفْالمسئلۃْاالوٰل(اسیج۽ہک۽ہلئسم۽اؿیٰل۽ںیم۽مہ۽اےس۽ایبُ۽رک۽‬
‫ْٰ‬ ‫ثانیا اُاکس۽رہبا۽وہلا۽یھب۽اُس۽یک۽رتحیج۽یک۽الک۽ؿہج۽ےہ۽کماْب ّؼ‬
‫ٓا ےئ۽۔ف)‬
‫احجف۽اامطق۽ےس۽امشٓ۽یک۽یئگ۽۔ونٓاالاضیچ۽ ایق۽ا فالچ۽‬ ‫ِ‬ ‫ثال ْثرا ہب۽تبسن۽اس۽ےک۽وخس۽ ٓا ؿآی۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽ؤملڈ۽ےہ۽ؿذہلا۽ؿہ۽یھب۽‬
‫ںیم ۽ےہ‪:‬ثمْاالحسنْصوتاْللرغبۃْفْسماعہْللخضو ع‪ 3‬۽(رھپؿہ ۽صخش ۽سج ۽یک ۽ ٓا ؿآنیسح ۽وہ ۽ویکہکن ۽اس ۽ےک ۽شٌٍْ۽‬
‫ںیم۽ٓتغ۽اؿٓ۽وضخه۽دیپا۽وہلاےہ۔ف)ولگ۽ارگ۽اس۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽رہبّ۽وک۽اامس۽رک ں۽ےگ۽رشى ًا۽مٔا۽رک ں۽ےگ‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬لوقدموغیاالوٰلْساءْواْبالاثم‪4‬۽(ارگ۽ولوگُ۽ےن۽ریغ۽اؿیٰل۽وک۽ادقس۽(شیپ۽اامس)۽رکڈلا۽وت۽ریغب۽گياہ۽ےک۽اُ۽ولوگُ۽ےن۽‬
‫مٔا۽ایک(ینعی۽رتک۽شٍق۽یک۽ؿہج۽ےس۽ ُمٔا۽ایک۽اؿٓ۽اگہنگٓ۽ہن۽وہےئ۔ف)واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫آ۽مٔامہ۽وپٓ۽‪ٓ۵۴‬عیب۽الآ ر۽رشفی۽‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۹۳‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اویفین۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬اؿٓارگ۽اس۽امنٓ۽ےک۽ریھپےن۽اکمکح۽وہ۽وت۽طقف۽رہظ۽‬
‫ؿاشعء۽یک۽ریھپی۽اجےئ۽لارجف۽ؿرصعؿرغمف ۽یک ۽یھب۽‪،‬اؿٓ ۽اویفُ ۽۔اھین ۽یسیک ۽ےہ۽اویفین۽افقس۽قحتسم۽ذعاف ۽ےہ۽لا ۽ںیہن؟ بؼنواْ‬
‫توجروا۔‬

‫‪1‬۽نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃؿادحلمك۽یف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽اغمٌنغۃ۽اربکلی۽االثارہی۽وبالط۽رصم۽‪۴۶۷/۴‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫‪3‬۽ ایق۽ا فالچ۽عم۽احہیش۽ا مزلاؿی۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالطيہ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۷‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 463 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫رضؿٓ۽افقس۽ؿ۽قحتسمِ۽ذعاف۽ےہ‪،‬حیحص۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫نیھْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْسنْکلْ ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽ہٖ ۽زیچ ۽ہک ۽ہشن ۽الےئ۽‬
‫مسکروْمقرت‪1‬۔رواہْامامْاحمدْوْابوداؤدْعنْامْ اؿٓ۽ہٖ۽زیچ۽ہک۽لقع۽ںیم۽وتفٓ۽ڈاےل۽رحاس۽رٕامیئ۔اےس۽اامس۽ادمح۽‪،‬۽‬
‫المؤمننی ْام ْسلمۃ ْریض ْالل ْتعاٰل ْعن ا ْبسندْ اؿٓ۽اامس۽اوبڈاؿڈ۽ےن۽نصيڈ۽حیحص۽اس۽اوملنینم۽رضحف۽اس۽ ہمل۽ٓیض۽‬
‫ٰ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫صحیح۔ ْ‬
‫ارگ۽اویفین۽كنیپ۽یک۽ٓؿٓ۽ںیم۽وہ۽خق۽وت۽اس۽یک۽وخڈ۽امنٓ۽لالط۽اؿٓ۽ا ُس۽ےک۽ےھچیپ۽اؿٓؿُ۽یک۽یھب۽ضحم۽لالط۽۔اﷲ اعتیٰل۽رٕاملاےہ۽‪:‬‬
‫ْ‪٢‬۔‪ ْ 2‬امنٓ ۽ےک ۽غٕبی ۽ہن ۽اجؿ ۽اس ۽اح ك ۽ںیم ۽ہک ۽مت ۽ہشن ۽ںیم ۽وہ ۽اہیُ۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫لک۽ہک۽اجُ۽ول۽ہک۽مت۽ایک۽ہہک۽ٓےہ۽وہ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽وہس۽ںیم۽وہ۽خق۽یھب۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ونممه۽ےہ‪:‬‬
‫ۃْتحریم‪ ْ3‬ویکہکن۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اس۽ہلئسم۽‬
‫‪٣‬‬ ‫النْالصلٰوةْخلفْالقاسقْتکرہْکراھ‬
‫و‬
‫یک۽ زؾٌؾغٍيہ۽ؿریغہ۽ںیم۽یک۽ےہ۔(ف)‬ ‫کماْحِِہْفْالغنیۃْوغیھا ْ‬
‫ارگ۽ڑپھ۽یل۽وہ۽وت۽امن۽ٓ۽ریھپین۽رضؿٓی۽ےہ۽ارگہچ۽رجفوخاہ۽رصع۽وخاہ۽رغمف۽اک۽ؿغك۽وہ‪،‬‬
‫فانْکلْصالةْادیتْمعْکراہۃْتحریمْتعادْوجوباْ ہک ۽ہٖ ۽ؿہ ۽امنٓ ۽وج ۽رکاہق۽ِرحت‪،‬ےہ ۽ےک ۽شاھت ۽اڈا ۽یک ۽یئگ ۽وہااکس ۽ااعڈہ۽‬
‫‪4‬کما ْف ْالدر ْوغیہ ْبل ْوکذا ْعَل ْقول ْمن ْقالْ ؿاخق ۽وہلا ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ڈٓاتخمٓ ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۽ہکلب ۽اس۽ےک۽‬
‫بالتزنیہْفانْاالعادةْا کمالْالتنقلْکماْالیخیفْ وقل۽رپ۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽وج۽اےس۽رکمہ۽زنتیہی۽غٕآ۽ڈہات۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫ااعڈہ۽امکل۽ےہ۽افوتل۽اؿٓ۽ےب۽افدئہ۽ںیہن۽اسیج۽ہک۽ؿاحض۽ےہ۽والل‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‪،‬‬ ‫واللْ ٰ‬
‫ْتعاٰلْاعلم۽(ف)‬‫سبحنہ ٰ‬ ‫ٰ‬

‫‪1‬۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽اتکف۽االرشہب۽لاف۽اماجء۽یف۽ا سکٔ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۴۹۶/۵‬‬

‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۷۶/۷‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽ااالامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۺ‬
‫‪Page 464 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۴۵‬امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫آ۽ہتکلک۽دجسم۽ڈرھس۽للہ۽ ہلس۽احظف۽دمحم۽ میظ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۹۳‬لا۽‪:۹۴۵‬‬
‫اصف۽دیمحہ۽یک۽رحتری۽ےس۽دنبہ۽اقرص۽ےہ۽انجف۽یک۽جڈطق۽‬ ‫میلست۽دصب۽رکتمی۽ےک۽دعب۽جڈطق۽اعیل۽ںیم۽رعص۽ٓشاُ۽وہُ۽اف۽ےک۽ا ِ‬
‫ںیم ۽ہن ۽رعص ۽ےک ۽القئ ۽ہن ۽فاغك ۽دوہکن ۽اس ۽ؿغك ۽الک ۽وتفٰی ۽رپ ۽ ٓا ف ۽ےک ۽ڈطختس ۽اؿٓ ۽رہم ۽یک ۽ادش ۽رضؿٓف ۽وہیئ ۽جڈطق ۽اعیل ۽ںیم۽‬
‫رعص۽ٓشاُ۽وہُ۽ہک۽دنعاﷲؿدنعارلوسل۽اےنپ۽اخص۽ڈطختس۽اؿٓ۽رہم۽ےس۽ٓتنی۽ںیشخب۽اس۽اعزج۽وک۽ ٓا ف۽یک۽دقس۽وبیس۽یک۽آدح۽وميّا۽‬
‫ےہ ُ۽ڈاعرٕامںیئ‪،‬وتفٰی۽ہی۽ےہ‪:‬‬
‫تعاٰل ۽ادنٓ ں۽ہک۽لاامطق‪ ۴‬دکاس۽ مت۽رپ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽ٓحمق ۽وہ۽اس۽ہلئسم۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ ٓا ف ۽یک۽ایک۽‬
‫ماقولکمْرحمکمْاللْ ٰ ْ‬
‫صخش ۽اؿیٰل ۽اضق ۽ؿاامطق‪۵‬رحاس ۽ٓاڈہ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ۽اضق ۽لا ۽ہن ۽‪۶‬۽ ٓاےئ۽ےہ۽ہک۽اامطق۽ےک۽ےئل۽الضف۽صخش۽وکُ۽وہلا۽ےہ۽؟رحاس۽ٓاڈہ۽‬
‫کص یک۽اامطق۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽سج۽صخش۽وک۽وقس۽ ُمٔا۽اجےن۽اس۽‬
‫ؿاامطق۽صخش۽دب۽دنپاہتش۽وقس۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ۽اضق۽لاہچ۽ؿارگ ْ۽‬
‫یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽لاایک۽ےہ؟۽ارگ۽دجسم۽ںیم۽ہلحم۽ےک۽اامس۽‬
‫ڈٓدجسم۽آ۽اامس۽یح۽الضف۽لادش۽لاامطق۽دکاس۽اؿیل۽اضق۽بؼنواْ‬
‫‪۷‬‬
‫ےس۽وکیئ۽الضف۽صخش۽وموجڈ۽وہ۽وت۽اامس۽زک۽وک۽ئانلا۽اؿیٰل۽ےہ(ف)‬
‫توجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ہٖہک۽اعمل۽رتڈٓشٍّق۽امنٓ۽وبڈ۽ڈٓاامطق۽ ٓا ُ۽اؿیٰل۽اضق۽تسپ۽ (‪)۴‬۽ہٖ۽ؿہ۽صخش۽وج۽رطہقی۽امنٓ۽ںیم۽ٓلاڈہ۽اعمل۽ؿ ٓا اگہ۽ےہ۽ؿہ۽اامطق۽ےک۽‬
‫آ ٓا ُ ۽اغٕا ٔ ۽مث ۽اؿٓه ۽مث ۽رمعماضق ْکما ْف ْال دایۃْ ٓلاڈہ ۽القئ ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽دعب ۽ضق ۽ےس ۽ااھچ ۽اقٓی‪،‬رھپ ۽ضق ۽ےس۽‬
‫اصخق ۽وقتٰی‪،‬۽رھپ۽ٓلاڈہ۽رمع۽ؿاال۽القئ۽اامطق ۽ےہدہاہی‪،‬اعریگملی‪،‬۽‬
‫والعلمگییۃْوملتیقْاالبحرْوجا معْالرموز ْ‬
‫ی۽ارحبلاؿٓاجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔‬ ‫ؽ‬‫صلٌ‬
‫(‪)۵‬۽اامصۃ۽رحاس۽ٓاڈہ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اضق۽لماْفْال دایۃْیکرہْ‬
‫(‪ )۵‬۽رحاس ۽ٓاڈہ ۽یک ۽اامطق ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽دہاہی ۽ںیم ۽ےہ ۽ىالس۽‬
‫تِدیم ْالعبد ْواالعراّب ْوالقاسق ْواالعیمْ ‪،‬ارعایب‪،‬افقس‪،‬لاانیب۽اؿٓ ۽ؿدلٓلایک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽اک۽‬
‫وولدالزناْالنہْلؼسْلہْابْیشقِہْفیغلبْعلیہْ قیفش۽لاف۽ںیہن۽وج۽اےس۽میلعت۽ڈہات۽ذہلا۽اس۽رپ۽اہج ك۽اغ ك۽وہک ۽اؿٓ۽‬
‫الج ل ْوالن ْف ْتِدیم ْھؤالء ْتنقی ْالجماعۃْ (ڈؿرسی۽لاف۽ہی۽ےہ)ہک۽اےسی۽ارٕاڈ۽یک۽دقتمی۽ےس۽ولگ۽امجًق۽ےس۽‬
‫رفنف۽رک ں۽ےگ۽ذہلا۽اُ۽ںیم۽ےس۽ہٖ۽الک۽اک۽اام۽س۽اننبرکمؿہ۽ےہ‪،‬‬ ‫‪1‬‬
‫فیکرہْ ْوفْالعلمگییۃْوتجوزْامامۃْاالعراّبْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ادہلالۃ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارعلميۃ۽رکایچ۽‪۴۳۴/۴‬‬
‫‪Page 465 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫واالعیم ْوالعبد ْو ْولد ْالزنا ْوالقاسق ْکذا ْفْ اعریگملی۽ںیم۽ےہ۽ارعایب۽‪،‬۽لاانیب۽‪،‬۽ىالس۽‪،‬۽ؿدلٓلا ۽اؿٓ ۽افقس۽یک۽‬
‫الخالصۃ ْاال ْان ا ْتکرہ ْ‪1‬وف ْفشرح ْفالوقایۃْ اامطق۽اجمٔ۽ےہ‪،‬ایس۽رطچ۽جالہص۽ںیم۽ےہ۽رگم۽رکمؿہ۽ےہ۽۔‬
‫امامۃْبندہْواعراّبْوفاسقْواعیمْومؽتدعْوولدْ رشچ ۽اولاقہی۽ںیم۽ےہ ۽ىالس‪،‬ارعایب ۽‪،‬لاانیب‪،‬دبیتع ۽اؿٓ ۽ؿدلاسللا۽‬
‫یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽رگم۽رکمؿہ۽ےہ عمج۽ارلومٓ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽ىالس۽‬
‫الزنا اجمٔ ۽وبڈّ ۽رکمؿہ ۽لادش‪2‬وف ْجا مع ْالرموز ْفانْ‬
‫‪،‬۽ارعایب‪،‬۽لاانیب‪،‬۽افقس‪،‬۽دبیتع۽اؿ ۽ٓؿدل۽اسللا ۽(ینعی۽ؿہ۽اٹیب۽وج۽ؿیط۽‬
‫ام ْعبد ْاو ْاعراّب ْاوفاسق ْاو ْاعیم ْاو ْمؽتدع ْاوْ‬
‫رحاس ۽ غٍيہ ۽ےس ۽احلص ۽وہ) ۽ےن ۽اامطق ۽رکایئ ۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق۽‬
‫ؽ‬‫ٌ‬‫صل‬ ‫ولد ْالزنا‪(ْ 3‬ای ْولد ْیحصل ْمن ْوطئ ْحرامْ‬
‫ى‬
‫رکمؿہ ۽ےہ۔ ی ۽االرحب ۽ںیم ۽ےہ ۽ الس ۽‪،‬ارعایب‪ ،‬۽لاانیب ۽‪،‬افقس‪،‬‬
‫ملت‬
‫لعؼنہ)کرہْوفْ یقْاالبحرْتکرہْامامۃْالعبدْ دبیتع۽اؿٓ۽ؿدلٓلا۽ضق۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽اخل۔۽‬
‫واالعراّب ْواالع ٰیم ْوالقاسق ْوالمؽتدع ْوْ (‪)۶‬۽اےس۽مٔا ۽اجےنن ۽یک۽ؿہج۽ارگ ۽یسک۽ا ۽رش ی۽ےک۽لاًق ۽وہ۽‬
‫وت۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وہک ۽‪،‬۽ویکہکن۽اعریگملی۽اؿٓ۽اقیض۽‬ ‫ولدالزنا‪4ْ٤‬الخْ‬
‫(‪)۶‬۽ارگ۽دب۽دنپات ن۽اببًق۽ا ۽رش ی۽لادش۽اامطق۽صخش۽دب۽دنپ۽ اخُ ۽ںیم ۽ےہ ۽ؿہ ۽صخش ۽سج ۽ےن ۽یسک ۽وقس ۽یک ۽اامطق ۽رکایئ۽‬
‫اہتش ۽وقس ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ضق ۽لما ْف ْالعلمگییۃ ْوقایضْ احالہکن ُ۽ؿہ ۽وقس ۽اےس ۽دنسپ ۽ںیہن ۽رکیت۽ س ۽ارگ ۽رکاہق ۽وخڈاس۽‬
‫خان ْرجل ْام ْقوما ْوھم ْلہ ْکارھون ْفان ْکانتْ صخش۽ںیم۽یسک۽اسفڈ۽یک۽ؿہج۽ےس۽وہ۽لا۽اس۽ؿہج۽ےس۽ہک۽اس۽ےس۽‬
‫الکرھۃ ْلقساد ْفیہ ْاوالن م ْاحق ْباالمامۃ ْمنہْ ڈؿرسّ ۽ارٕاڈ ۽اامطق ۽ےک ۽ٓلاڈہ ۽القئ ۽وہُ ۽وت ۽اُ ۽ڈؿونُ۽‬
‫وصٓوتُ۽ںیم۽صخش۽ذموکٓ۽وک۽اامطق۽رکالا۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫کرہْلہْذلكْ۔‪ْ 5‬‬

‫نػل‬
‫‪1‬۽اتفؿی۽دنہہی۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۸/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽رشچ۽اولاقہی۽لصف۽یف۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارلدیش۽ہی۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۺ‪۴‬‬
‫و‬
‫‪3‬۽اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽ رہٖاالامس۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۵/۴‬ۺ‪۴‬‬
‫‪4‬۽صلٌؽٰی۽االرحب۽لصف۽مکح۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽ؤمضصيہ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۷/۴‬ۼ‬
‫نػل‬
‫‪5‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۴‬ۺۻ‪۹-‬ۻ‬
‫ف‪ :‬بیجم۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽ےن۽رشچ۽ؿاقہی۽یک۽ابعٓف۽لقن۽ںیہن۽یک۽رصف۽وہفمس۽مٔلاُ۽افٓیس۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽زین۽دعب۽ؿایل۽ابعٓف۽ںیم۽وقنیس۽ےک۽ڈٓایمُ۽‬
‫اجعم۽ارلومٓ۽ابعٓف۽لقن۽یک۽ےہ۽ےسج۽وقنیس۽ےس۽لاہٖ۽ؿایل۽ابعٓف۽اقنہی۽ینعی۽اجعم۽ارلومٓ۽ےک۽نتم۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽رشچ۽ؿاقہی۽یک۽ابعٓف۽یھب۽اقنہی۽یک۽‬
‫ابعٓف۽یسیج۽ےہ۔۽(لڈری۽ادمح۽دیعسی)‬
‫‪Page 466 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۷‬۽اامطق ۽اامس ۽یح ۽اؿیٰل ۽وبڈ ۽ارگہچ ۽ریغس ۽ڈٓدجسم ۽الضف ۽اضق ْلمافْ ہلحم۽ےک۽رقمٓ ۽اامس۽وک۽اامس۽ئانلا ۽اؿیٰل۽ےہ۽ارگہچ۽وکیئ۽ڈؿرسا ۽صخش۽الضف۽‬
‫العلمگییۃْدخلْمسجدامنْھواوٰلْباالمامۃْمنْامامْ وموجڈ۽وہ۽اسیج۽ہک۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ۽الک۽ااسی۽صخش۽دجسم۽ںیم۽ڈالخ۽ ُہـاوج۽‬
‫ْاوٰل ْ‪ْ ْ 1١‬وف ْالمنیۃ ْ‪:‬لو ْدخل ْفْ ہلحم۽ےک۽اامس۽ےس۽الضف۽ےہ۽وت۽ہلحم۽ےک۽اامس۽یہ۽وک۽اامس۽ئانلا۽اؿیٰل۽ےہ‪،‬۽۔ْاؿٓ۽‬
‫المسجد ْفامام ْالمحلۃ ٰ‬
‫المسجدْمنْھواوٰلْباالمامۃْفامامْالمحلۃْ‪ْ 2‬اوٰلْھکذاْ صٍيہ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽دجسم۽ںیم۽ااسی۽صخش۽ ٓا لا۽وج۽اامس۽رقمٓ۽ےس۽الضف۽وہ۽وت۽ےلحم۽اک۽‬
‫اامس۽یہ۽رتہب۽وہاگ‪،‬اتکف۽اک۽مکح۽یھب۽یہی۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽ عج۽اؿٓ۽اجےئ۽انپہ۽ےہْ‬
‫غمصً‬ ‫حکم ْالکتاب ْوالیہ ْالمرجع ْوالماٰب ْوالل ْاعلمْ‬
‫واللْاعلمْبالصوابْا زٔچ۽اغمڈمك۽اوبمیعن۽دمحم۽یقن۽یفع۽ًيہ۽اشالس۽‬
‫بالصواب۔المسْتخرجْالمذنبْابونعیمْمحمدْنیقْعیفْ‬
‫ٓا لاڈی۽ابیجمل۽اغمؽٌق۽ریقفدمحم۽ااممك۽اﷲ اغٓی۽وپٓی۽۔ اوجلاف۽حیحص۽دنبہ۽‬
‫عنہ ْاشالس ۽ ٓا لاڈی ْابیجمل ۽اغمؽٌق ۽ریقف ۽دمحم ۽ااممك ۽اﷲ اغٓی ۽وپٓی ۽۔ْ‬
‫ٓدیش۽ادمح۽یفع۽ًيہ۽اصابْمنْاجابْدمحماقڈٓ ۽شخب۽رسہسایم۽یفع۽ًيہ۽‬
‫اوجلاف ۽حیحص ْدنبہ ۽ٓدیش ۽ادمح ۽یفع ۽ًيہ ۽ااصف ۽نم ۽ااجف ۽دمحم ۽اقڈٓ ۽شخب۽‬
‫ف‬
‫۔ حْ نْاجاب۽رحٓا ٖ۽اوب اربلاکف۽اغٓوپیٓی۔اس۽ںیم۽وجھچک۽ےہ۽‬
‫َ‬‫ؼ‬ ‫م‬ ‫ص‬
‫رسہسایم ۽یفع ۽ًيہ‪-‬صح ْمن ْاجاب ْحرر ْالقِیابوالربکاتْ‬
‫ً‬
‫ؿہ۽قح۽ےہ۔اامس۽ادلنی۽یفع۽ يہ۔‬
‫غازیپوریْ۔مافیہْحق‪ْ،‬اماالدینْعیفْعنہ۔ ْ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اؿیٰل۽لاامطق۽ کصْ۽اضق۽ہک۽لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ڈالارت۽اضق۽ڈٓونتری۽اضق۽ اامطق ۽ےکےئل۽ؿہ۽صخش۽اؿٓالقئ۽اؿٓ ۽رتہب ۽ےہ۽وجلئالئِ۽امنٓ ۽ؿاہطٓف۽‬
‫االحق ْباالمامۃ ْاالعلم ْباحکام ْالصلٰوة ْ‪ْ 3‬در ْ ُدرمختارْ ںیم ۽ٓلاڈہ ۽ ٓا اگیہ۽ٓکھيا ۽وہ‪،‬ونتری ۽ںیم ۽ےہ ۽اامطق ۽اک۽ٓلاڈہ۽خؼڈآ ُ۽ؿہ۽ےہ۽وج۽‬
‫استْبشرطْاجؾنابہْللقواحشْالظاھرةْ‪4‬۔درْردالمحتارْ ااکحس ۽امنٓ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽ ٓا اگہ ۽وہ۔ ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽رشبہکیط ۽ؿہ ۽فاہٖی ۽گياوہُ ۽ےس۽‬
‫غ‬
‫ازکافْوغیہْاستْاالعلمْبالسنۃْاوٰلْانْیطعنْعلیہْفْ ےنچب ۽ؿاال ۽وہ۔ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽اکیف۽ےک ۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽شٍق ۽(ینعی ۽رطہقی۽‬
‫امنٓ) ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽ ٓا اگیہ ۽ٓ ےنھ ۽ؿاال ۽صخش ۽اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽رتہب ۽ےہ ۽رشبہکیط۽‬
‫دینہْ‪5‬۔ْ ْ‬
‫اس۽ےک۽ڈنی۽رپ۽وکیئ۽نعط۽ہن۽رکلا۽وہ(ف)‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثلین۽یف۽ایبُ۽نم۽وہاقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غم‬
‫‪2‬۽صٍيہ‪:‬۽ہی۽ابعٓف۽یعسِ۽نصيآ۽ےک۽لاؿوجڈ۽وہشمٓ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ےس۽ہن۽لم۽یکس۽‪،‬ولعمس۽وہلا۽ےہ۽اس۽ےس۽وکیئ۽اؿٓ۽صٍيہ۽ اڈ۽ےہ۽وج۽ےھجم۽ڈایتسف۽ںیہن۔لڈری۽ادمح۽‬
‫دیعسی‬
‫ض‬
‫‪3‬۽ڈٓ۽اتخمٓ۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ ذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫‪4‬۽ڈٓ۽اتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪5‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۵/۴‬‬
‫‪Page 467 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خ‬
‫وجاف ۽ؿ ۽وسال ۽ڈؿس‪ :‬۽ؿمہ يٍِ ۽ىالس ۽ؿڈاقہین ۽ؿوکٓ ۽ارگ۽ وجاف ۽ؿ ۽وسال۽ڈؿس‪ :‬۽ىالس‪،‬ڈاہییت۽اؿٓ ۽لاانیب۽اک۽مکح۽یھب۽یہی۽ےہ۽‬
‫ڈٓاحرضنی۽ریغااینُ ۽ کصْ۽اصحل۽اامطق ۽تسین۽وخڈ ۽ؿاخق ۽وبڈ۽ ارگ ۽احرضنی ۽ںیم ۽ےس ۽وکیئ ۽ڈؿرسااامطق ۽ےک ۽القئ ۽ہن ۽وہ ۽وت ۽وخڈ۽‬
‫دقمی ۽اانیُ ۽ٓریا ۽ہک ۽ارگ ۽لکيڈ ۽امجًق ۽اضق ۽ٓؿڈ ۽ؿاخق ۽وفف ۽مرڈ۽ وخبڈ۽اُ۽وک۽ادقس۽رکلا۽ؿاخق۽وہاگ۽اؿٓ۽امجًق۽وفف۽وہ۽اجےئ۽ک ۽‬
‫ؿا ں ۽لآؿا ۽وبڈ ۽ارگ ۽ڈبرگّ ۽زین ۽احرض ۽اضق ۽اام ۽اانیُ ۽ڈٓملع۽ وج۽ؿاخق ۽ےہ۽اؿٓ ۽امجًق ۽وک۽وفف ۽رکلا ۽اجمٔ ۽ںیہن۽اؿٓ ۽ارگ۽وکیئ۽‬
‫لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽مٔؿ۽ٓاحجُ۽ؿ۽ٓلاڈف۽ڈآدنمہ۽اانیُ۽اقح۽ؿ۽ ڈؿرسا ۽یھب۽القئِ۽اامطق ۽احرض۽وہ۽نکیل۽ہی۽ولگ۽لئالئِ۽امنٓ ۽ؿ۽‬
‫اؿیل۽لاامطق۽لادش۽ہچ۽اجےئ۽رکاہق۽لادش۽ہکلب۽رکاہق۽ڈٓدقتمی۽ اہطٓف ۽ںیم ۽اس ۽رپ ۽وفتیق ۽ٓےتھک ۽وہُ ۽وت ۽رھپ ۽یھب ۽ایہن ۽وک ۽اامس۽‬
‫ڈبرگّ۽لادش۽ہک۽رتمکآ۽ااشیُ۽اضق۽ ٓا ّٓ۽ارگ۽ ٓا ُ۽ڈبرگ۽آ۽ااشیُ۽ ئانلا ۽اؿیٰل۽ےہ۽ہچ۽اجہکیئ۽اُ ۽ںیم۽رکاہق ۽وہ۽ہکلب ۽ایسی۽وصٓف۽‬
‫ڈالارت۽لا۽ہٖ۽ڈؿ۽ڈٓملع۽ذموکٓ۽رسمہ۽ؿمٔامٔ۽ادن۽ ٓا ُ۽اگہ۽اامطق۽ااشیُ۽ ںیم۽ڈؿرسّ۽وک۽ادقس۽رکلا۽رکمؿہ۽وہاگ‪،‬ویکہکن ُ۽ؿہ۽ڈؿرسا۽اُ۽ےس۽‬
‫ٰ‬
‫رکمؿہ۽لادش۽ؿآرکمؿےھ۽زنتیہی۽شیب۽تسین۽ینعی۽جالف۽اؿیٰل۽ اڈهی ۽ےہ ۽اہتبل ۽ارگ ۽ڈؿرسا ۽اُ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽ڈالا ۽اؿٓ ۽اصخق ۽ملع ۽وہ ۽لا۽‬
‫اضق ۽ؿارگاامس ۽امندنی ۽ٓؿاہ ۽لادشؿلاک ۽دنآڈ ۽ڈٓ ۽ونتری ۽االاصبٓ۽ ڈؿونُ۽ذموکٓہ۽ملع۽ںیم۽رسمہ۽اؿٓ۽مٔامٔ۽وہُ۽وت۽اس۽ؿغك۽اُ۽یک۽‬
‫ؿڈٓاتخمٓ ۽اضق ۽یکرہ ْتزنی ا ْامامۃ ْعبدواعراّبْ اامطق ۽رکمؿہ۽وہک ۽اؿٓ ۽ؿہ۽یھب۽رکمؿہ ۽زنتیہی۽‪،‬اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫واعیمْاالْان ْیکون ْایْغیالقاسق ْاعلم ْالِومْ ںیہن ۽‪،‬ینعی ۽جالف ۽اؿیٰل ۽وہک ‪،‬ارگ ۽اُ ۽وک ۽اامس ۽ئان ۽ایل ۽اجےئ ۽وت ۽اجمٔ۽‬
‫ف واوٰلْ(وولدالزنا)ھذاْانْوجدْغیھمْواالْفالْ ےہ‪،‬وکیئ۽رحچ ۽ںیہن‪،‬ونتریاالاصبٓ ۽اؿٓڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽اامط ِق۽‬
‫ىالس ۽‪،‬ارعایب ۽‪،‬لاانیب‪،‬رکمؿہ ۽زنتیہی ۽ےہ ۽رگم ۽خق ۽ؿہ ۽ذموکٓہ ۽ارٕاڈ۽‬ ‫ض‬
‫کرھۃ ْبحربحثا‪1‬ملخصا۔ڈٓرحبارلاقئ ۽آ ۽ ذًٍٰی ۽رشچ۽‬
‫افقس ۽ےک ۽ىالؿہ ۽ڈؿرسؿُ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽اصخق ۽ملع ۽وہُ ۽وت ۽یہی۽‬
‫دقؿٓی ۽ؿرعماچ ۽ادلٓاہی ۽رشچ ۽دہاہی ۽ضق ْھذہ ْالکراھۃْ‬
‫ولگ ۽اامطق ۽ےک ۽القئ ۽ںیہ(اؿٓ ۽ؿدلِٓلا) ۽ینعی ۽ؿدلٓلایک ۽اامطق۽‬
‫تزنی یۃ ْلِولہ ْف ْاالصل ْامامۃ ْغیھم ْاحبْ‬
‫یھب۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬۽ذموکٓہ۽ارٕاڈ ۽یک۽اامطق ۽اس۽ؿغك ۽رکمؿہ۽ےہ۽‬
‫اٰل ۔ ۽دمہٓاُ ۽لآ ۽ڈٓ ۽اتفؿ ٰی ۽ادعسہی ۽ؿریغہ ۽ا ق ۽فالحا لْ خق ۽اُ ۽ےک۽وسا ۽وکیئ۽صخش۽القئِ۽اامطق ۽وموجڈ ۽وہ۽ؿٓہن۽وکیئ۽‬ ‫‪٢‬‬
‫ص‬ ‫ض‬ ‫‪2‬‬

‫انہ ْیکرہ ْل ؤالء ْالتِدم ْویکرہ ْاالقتداء ْب مْ رکاہق۽ںیہن۽اس۽ہلئسم۽یک۽ثحب۽رحبارلاقئ۽ںیم‬

‫کراھۃْتزنیہْانْوجد‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۶۷‬‬
‫‪Page 468 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ض‬
‫غیھمْواالفالکراھۃ‪1‬۔ْدرْردالمحتارْازْاخؾیارْ ےہ۽اھ۽صلز ًػا رحبارلاقئ۽ںیم۽ ذًٍٰی۽رشچ۽دقؿٓی۽اؿٓ ۽رعماچ۽‬
‫شرح ْمختار ْشرح ْالملتیق ْللبہنیس ْوشرحْ ادلٓاہی ۽رشچ ۽دہاہی ۽ےس ۽ےہ ۽ہی ۽رکاہق ۽رکاہق ۽زنتوہيہ ۽ےہ۽‬
‫دررالبحاراست ْلو ْعدمت ْای ْعلۃ ْالکراھۃ ْبانْ ویکہکن ۽الص(اتکف) ۽ںیم ۽اُ ۽اک ۽وقل ۽ےہ ۽اُ ۽ےک ۽ىالؿہ ۽یک۽‬
‫م اامطق ۽ےھجم ۽ٓلاڈہ ۽دنسپ ۽ےہ ۽‪،‬رھپ ۽اس ۽ےک ۽دعب ۽اتفؿی ۽ادعسہی۽‬
‫کان ْاالعراّب ْافضل ْمن ْالحضری ْوالعبد ْ نْ‬
‫ن‬
‫ؿریغہ۽یک۽ابعٓف۽ ُـُ۽ےہ۽احلص۽ہی۽ےہ۽ہک۽اُ۽یک۽دقتمی۽رکمؿہ۽‬
‫الحر ْوولدالزنا ْمن ْولدالرشدة ْواالعیم ْمنْ‬
‫ےہ۽اؿٓ۽اُُ۽اک۽ریغ۽وموجڈ۽وہ۽وتادتقاء۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽ؿٓہن۽وکیئ۽‬
‫ؽ‬‫ٌ‬‫مل‬ ‫غ‬
‫ز‬‫م‬‫غ‬ ‫ملخصا ْ ْڈٓ ۽اجعم ۽ارلومٓ۽‬
‫رْ‬ ‫البصی ْفالحکم ْبالضد‪ْ 2٢‬‬
‫رکا ق۽ںیہن۔ٓڈا يآ۽ںیم۽اایتخٓرشچ۽اتخمٓ‪،‬رشچ۽ا ی‪،‬ل‬ ‫ہ‬
‫ا ق ْفانْامْعبدْاوْاعراّبْاوولدالزنا کرہْذلكْ ہٍشی۽اؿٓ۽رشچ۽ڈٓٓا ًذآ۽ےس۽ےہ۽ارگ۽ىل ّ ِق۽رکاہق۽دعمؿس۽وہ۽‬
‫ً‬ ‫ض‬

‫کراہۃ ْتزنی ۃ ْوف ْاالخؾیار ْلوکانو ْافضل ْمنْ طيلًا ۽ارعایب ۽رہشی ۽ےس‪،‬ىالس ۽ ٓا ٓاڈ ۽ےس ۽‪ ،‬ؿدلِ ٓلاؿدل ٓدش ۽ےس۽‬
‫‪3‬‬
‫ضدھمْفالحکمْبالصد ۔ْدرْخانیہْاستْتجوزْ اؿٓ ۽لاانیب ۽انیب ۽ےس ۽الضف ۽وہ ۽وت ۽مکح ۽اس۽ےک ۽مٔسکع ۽وہاگ۔اجعم۽‬
‫امامۃ ْالعراّب ْواالعیم ْوالعبد ْو ْولد ْالزناْ ارلومٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽ىالس ۽لا ۽ارعایب ۽لا ۽ؿدل ۽ٓلا ۽اامس ۽ئان ۽وت ۽ہی ۽رکمؿہ۽‬
‫ْعالمہ ْبرجندیْ زنتیہی۽ےہ۔اؿٓ۽اایتخٓ۽ںیم۽ےہ۽ارگ۽ہی۽ارٕاڈ۽ذموکٓہ۽اےنپ۽اخمفل۽‬ ‫اوٰل ْدرشرح ْنِایہ ّ‬ ‫‪4‬‬
‫وغیھم ْ ٰ‬
‫استْالمرادبہْالکراھۃْالتزنیہیۃعَلْماصرحْبہْ ےس ۽الضف ۽وہُ ۽وت ۽مکح ۽اس ۽ےک ۽مٔسکع ۽وہاگ ۽اخہین ۽ںیم ۽ےہ۽‬
‫مي ض ارعایب‪،‬لاانیب‪،‬ىالس ۽اؿٓ ۽ؿدلِٓلا ۽یک ۽اامطق ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫ف ْالزاہدی ْ‪ْ 5٥‬ڈٓ ۽احہیش ۽ڈٓٓ ۽ؿرغٓللغالصۃ ۽ارشل الین ۽ا قْ‬
‫ىالؿہ۽یک۽اؿیٰل۽ےہ۔ىلّاہم۽مٔدنجی۽یک۽رشچ۽اقنہی۽ںیم۽ےہ۽رکاہق۽‬
‫وکرہْامامۃْولدْالزناْاقولْالکراھۃْ ْ‬
‫ےس ۽ اڈ ۽رکاہق ۽زنتیہی ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽اس ۽لاف ۽یک ۽رصتحی۽‬
‫ٓادہی۽‬

‫‪1‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪،۶۷‬اتفؿی۽ادعسہی۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ریخہی۽رصم۽‪۴۳/۴‬‬
‫ونف‪ :‬اس۽ابعٓف۽ےک۽ ٓا ری۽ہصح۽ینعی۽انْوجدْالخ۽ںیم۽صیخلت۽اؿٓ۽دبت یل۽ےہ۽لیصفت۽ےک۽ےئل۽ڈؿونُ۽اتکںیب۽صالہظح۽وہُ۔۽مٔمٔادمح‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫و‬
‫‪3‬۽اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽ رہٖ۽االامس۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۶/۴‬ۺ‪۵-‬ۺ‪۴‬‬
‫نؽً‬
‫‪4‬۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽نمیف۽ ح۽االدتقاء۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۷۷/۴‬‬
‫غ‬ ‫و‬
‫‪5‬۽رشچ۽ا ٌؼاہی۽للغالصۃ۽اربلدنجی۽لصف۽ رہٖ۽االامس۽یف۽ا رمغۃ۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪/۴‬ۺ‪۴۴‬‬
‫‪Page 469 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تزنی یۃْکماْفْالبحر‪1‬ڈٓ ۽احہیش۽ىلّاہم۽دیس۽ادمح۽قزلاؿی۽ ےن۽یک‪،‬۽احہیش۽ڈٓٓ ۽ؿرغٓللغالہم۽رشميالیل۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ؿدل۽ٓلا۽‬
‫مٔ ایق۽ا فالچ۽آرشچ۽ىالہم۽دیس۽دمحم۽آہٖی۽آىالہم۽دیس۽ادمح۽ یک۽اامطق ۽رکمؿہ۽ےہ۔۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽اس۽ےس۽رکہق ۽زنتیہی۽‬
‫ومحی۽اضق ْکراھۃْاالقتداءْبالعبدوماعطفْعلیہْ اڈ ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽رحب۽ںیم۽ےہ‪ ،‬ایق۽ا فالچ۽ےک۽احہیش۽ںیم۽‬
‫تزنی یۃ ْان ْوجد ْغیھم ْواالفال‪ْ 2‬اھ ْلاؿفص ۽ا ں۽ ىالہم ۽دیس ۽ادمح ۽قزلاؿی ۽ےن ۽رشچ ۽ىالہم۽دیس ۽دمحم ۽آہٖی ۽ےس ۽اؿٓ۽‬
‫اوہـُ۽ےنىالہم۽دیس۽ادمح۽ومحی۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اھکل۽ہک۽ىالس۽اؿٓ۽‬
‫رصتاحیف ۽ہلیلج ۽رکباہق ۽رحتمی ۽اجےئ۽ٓڈُ ۽انچہکن ۽آ ۽ڈؿصاللاُ۽‬
‫اےکس۽ڈبرگ۽وطعمافف ۽یک۽ادتقاء۽رکلا ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽رشبہکیط۽‬
‫گيگـیہ ۽ؿ ۽اغٓی ۽وپٓی ۽مٔجالف ۽ٓدش ۽اامطق ۽رسٓڈہ ۽لالط ۽ضحم۽‬
‫اُ۽ےک۽ىالؿہ۽وکیئ۽ڈؿرسا۽القئِ۽اطق۽وموجڈ۽وہ۽ؿٓہن۽رکمؿہ۽زنتیہی۽‬
‫اضق ۽ؿاےلص ْدنآڈؿ ْکان ما ْاغرتاباطالق ْالکراھۃ ْفْ‬
‫یھب۽ںیہن۽اھ۔اُ ۽ؿاحض۽رصتاحیف ۽ےک۽لاؿوجڈ ۽رکاہق ۽رحتمی۽‬
‫ال دایۃْوغیھا ْجاھلنیْبماْصرحْبہْالشراحْفْ‬
‫ےک ۽شاھت ۽وتفٰی ۽ڑج ۽ڈانی ۽انمضق ۽ںیہن ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽ڈؿ‪ ۵‬۽صُلّا۽‬
‫خصوصْالمسألۃْوغیھاْمنْانْحملْالمطلقْعَلْ‬
‫رضحاف۽گيگـیہ۽اؿٓ۽اغٓی۽وپٓی۽ےس۽ڈٓضق۽اامطق۽ےک۽جالف۽‬
‫کل ب‬ ‫لمن‬
‫ا ع ْغی یی ْ ل ْکثیا ْمایطلِون ْوالمرادْ وج ۽ایبُ ۽رسٓڈ ُہـا ُؿہ ۽لالط ۽ضحم ۽ےہ ۽اس ۽یک ۽وکیئ ۽الص۽‬
‫خصوصْالتزنیہْوربماْیطلِونْوالمِصودْاالعمْ ںیہن‪،‬وگلا ۽اوہـُ ۽ےن ۽دہاہی ۽ؿریغہ ۽ںیم ۽رکاہق ۽ےک ۽افالط ۽ےس۽‬
‫اعینْمایشتملْالنوعنیْاالْتریْان مْیسردونْ ڈوھاک ۽۔اھلا ۽اؿٓ ً‬
‫۽وصخطا ۽اس ۽ہلئسم ۽اؿٓ ۽اس ۽ےسیج ۽ڈبرگ ۽لئالئ ۽ےک۽‬
‫مکروھات ْالصالة ْسردا ْویدخلون ْالکل ْتحتْ تحت۽شآنیح۽یک۽اُ۽رصتاحیف۽ےس۽اجلہ۽ٓےہ۽ہک۽قلطم۽اک۽عنم۽‬
‫قول م ْکرہ ْوفی ا ْمن ْکال ْالنوعنی ْولذاقال ْفْ رپ۽ومحمل۽رکلا۽ ُکلی۽ںیہن۽ہکلب۽اثَٖ۽اؿاقف۽طللؼًا۽رکاہق۽ڈرک۽رکےت۽‬
‫الدر ْالمختار ْھذہ ْتعم ْالتزنی یۃ ْالیت ْمرجع اْ اؿٓ ۽ اڈ ۽رکاہق ۽زنتیہی۽وہیت۽ےہ۽تہب۽ڈہعف۽رکاہق ۽وک۽طللؼًا۽‬
‫ڈرک ۽رکےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےس ۽وصقمڈ ۽رحت‪،‬ےہ ۽اؿٓ ۽زنتیہی ۽ڈؿونُ ۽اک۽‬
‫خالفْاالوٰلْفالقارقْ ْ‬
‫ومعس ۽وہلا ۽ےہ ۽ایک ۽ ٓا ف ۽ںیہن ۽ڈےتھکی ۽ہک ۽اہقفء ۽خق ۽رکمؿ ِ‬
‫اہف ۽امنٓ۽‬
‫ایبُ ۽رکےت۽ںیہ۽وت۽امتس۽وک۽ؿہ۽ظفل"رکہ" ۽ےک۽ونعاُ ۽ےک۽تحت۽‬
‫الےت۽ںیہ۽‬

‫‪1‬۽احہیش ُ۽ڈٓٓ۽ؿرغٓ۽للغالصۃ۽ارشلميالیل۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽ادمح۽اکلم۽ااکلہنئ۽یف۽ڈآا صغاڈہ۽رصم۽‪۹/۴‬ۻ‪۸-‬ۻ‬

‫‪2‬۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽‪،‬لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽بتک۽اخہن۽اجتٓف۽اتکف۽رھگ۽رکایچ۽ص‪۴۹۷‬‬
‫‪Page 470 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الدلیل ْفان ْن یا ْظین ْالؿبوت ْوالصارفْ احالہکن۽اُ ۽ںیم۽ڈونُ۽ونتیع۽ےک۽رکمؿاہف ۽وہےت۽ںیہ‪،‬۽ایس۽‬
‫ےئل۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽اہک۽ہک۽ہی۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وکشالم۽ےہ۽سج۽اک۽‬ ‫ُ‬ ‫فتحریمیۃْواالْفتزنی ۃْ‪ْ 1‬قالْالشایمْنِالْعنْ‬
‫البحر ْالمکروہ ْتزنی ا ْمرجعہ ْاٰل ْما ْترکہ ْاوٰلْ اماجس۽ؿآمل۽رتک۽اؿیٰل۽وہلا۽ےہ‪ ،‬س۽اُ۽ڈؿونُ۽ںیم۽رٕط۽ڈلیل۽‬
‫یک۽اینبڈ۽رپ۽وہاگ‪،‬ینعی۽ارگ۽ڈلیل۽رکاہق۽ؿ۽ضماتعن۽رش ی۽وہ۽سج۽اک۽‬
‫وکثیاْماْیطلِونہْکماْذکرہْفْالحلیۃْفحینئذْ‬
‫ز‬‫ضً‬
‫وبثف ۽ینظ۽اؿٓ ۽ہن۽یہ۽رحتمی۽ےس۽ا ياف ۽یک۽رطف۽ریھپےن۽‬
‫اذاْذکروا ْمکروھاْفالبدْمنْالنظرْفْدلیلہْ‪ْ2‬الخ ْ‬
‫ؿاال۽وکیئ۽ا ۽وہ۽وت۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ؿٓہن۽زنتیہی۽اھ۽‬
‫اامس۽شایم۽ےن۽رحب۽ےس۽لقن۽رکےت۽وہےئ۽رٕاملا۽ےہ۽رکمؿہ۽ِ۽زنتیہی۽اک۽آمل۽رتک۽اؿیٰل۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽اثَٖ۽اؿاقف۽اس۽وک۽طللؼًا۽ڈرک۽رکےت۽‬
‫ںیہ۽‪،‬ہیلح۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ذموکٓ۽ےہ۽‪،‬ذہلا۽خق۽اہقفء۽یسک۽اقمس۽رپ۽رکمؿہ۽اک۽لڈرکہ۽رک ں۽وت۽اس۽یک۽ڈلیل۽ںیم۽رظن۽اغمٔ۽رکلا۽وہلا۽ےہ۽‬
‫اخل(ف)‬
‫وجاف ۽وسال۽وسس‪:‬رکاہق ۽وقس۽ارگ۽لالؿہج۽رش ی۽ضق ۽انچہکن۽ وجاف ۽وسال۽وسس‪ :‬ارگ۽وقس ۽یک۽رکاہق ۽رش ی۽ذعٓ ۽ےک۽ریغب ۽وہ۽‬
‫اامطق ۽اعیمل ۽اصحل ۽ٓاببسب ۽ضعب ۽انمٓاعف ۽ڈوینہی ۽وخڈشاُ۽ اسیج۽اصحل۽اؿٓ ۽اعمل۽یک۽اامطق۽وک۽اےنپ ۽ضعب۽ڈوینی۽انتٓےع۽یک۽‬
‫رکمؿہ۽ڈآدن۽لا۽اامطق۽دبع۽ؿایمع۽ڈاطياغہمآا۽لاہکن۽الضف۽ؿاملع۽وقس۽ ؿہج ۽ےس ۽رکمؿہ ۽ےتھجمس ۽وہُ ۽لاىالس‪ ،‬۽لاانیب ۽ؿریغہ ۽یک ۽اامطق ۽وک۽‬
‫لاضيڈ۽دب۽دنپآدن۽اگنہ۽رکاہق۽ااشیُ لادش۽ؿڈٓقح۽اامطق۽ارثّ۽ رکمؿہ ۽ےتھجمس ۽وہُ ۽احالہکن ۽ؿہ ۽وقس ۽ےس ۽الضف ۽وہُ‪،‬وت ۽ایسی۽‬
‫دنآڈ۽‪،‬ؿارگ۽وبہج۽رش ی۽اضق۽انچہکن۽اامس۽افقس۽لادتبمه۽ضق۽لا۽ وصٓف۽ںیم۽وقس۽یک۽اینپ۽لادنسپلڈک ۽وکیئ۽ینعم۽ںیہن۽ٓیتھک۽ذہلا۽‬
‫احبل ۽دعس ۽اتیملع ۽ےکی ۽آآہعب ۽ذموکٓنی ۽اینع ۽دبعؿارعایب۽ اُ ۽ارٕاڈ ۽یک ۽اامطق ۽ںیم ۽ؿہ ۽ارث ۽ہن ۽وہک ۽‪ ،‬۽ارگ ۽رکاہق ۽یسک ۽رش ی۽‬
‫ِ‬
‫ؿؿدلاسللاؿایمع ۽اضق ۽لا ۽ ٓا ہکن ۽ڈٓوقس ۽ کصْ ۽ضق ۽وبہج ۽ احجف۽ ذعٓ۽ےس۽وہ۽طيلًا۽اامس۽افقس۽لا۽دبیتع۽وہ۽لا۽اچٓ۽ذموکٓ۽ارٕاڈ۽ىالس‪،‬۽‬
‫رشہیع ۽لثم ۽ٓلاڈف ۽ملع ۽ؿوجڈف ۽غٕا ٔف ۽ؿریغامہ ۽اقح ۽ؿاؿیٰل۽ ارعایب‪،‬ؿدل۽ٓلا۽اؿٓ۽لاانیب۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽الضف۽ؿاملع۽ہن۽وہُ۽لا۽وقس۽‬
‫آؿضق ۽ڈٓ ں ۽اح ك ۽وچمہزک ۽ٓالاؿفص ۽رکمؿہ ۽ڈات ن ۽وقس۽ ںیم ۽وکیئ ۽ااسیصخش ۽وموجڈ ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽رش ی ۽رتاحیجف ۽وہُ۽‬
‫لٍ‬
‫‪،‬طيلًا ۽ملع ۽ٓلاڈہ ۽ٓکھيا ۽ےہ‪،‬وجتلڈ ۽ؿغٕا ٔف ۽اک ۽امہٖ ۽ےہ ۽وت ۽ہی ۽وخڈ۽‬ ‫لاامطق۽ صِ۽ٓت ن‬
‫اامطق۽ےک‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽امنفسڈ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵/۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪Page 471 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ونممه۽ؿرکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ضق ۽‪،‬ڈٓنتم۽ققحم۽زغی۽ؿرشچ۽دمػظ۽ ٓلاڈہ۽القئ۽اؿٓ۽خؼڈآ۽ےہ۽ایسی۽وصٓف ۽ںیم۽سج۽صخش۽وک۽اامس۽‬
‫ىالیئ ۽ضق ۽ولوام ْقوما ْوھم ْلہ ْکارھون ْان ْالکرھۃْ ئانلا ۽وقس ۽رکمؿہ ۽اجےن ۽اس ۽صخش ۽وک ۽اامس ۽اننب ۽ونممه ۽اؿٓ ۽رکمؿہ۽‬
‫لقساد ْفیہ ْاوالن م ْاحق ْباالمامۃ ْمنہ ْکرہ ْلہْ رحت‪،‬ےہ ۽ےہ۔ققحم ۽زغی ۽ےک ۽نتم ۽اؿٓرشچ ۽دمػظ ۽ىالیئ ۽ںیم۽‬
‫ذلكْتحریماْلحدیثْابوداؤدْوالیِبلْاللصلوةْ ےہ۽ارگ۽یسک۽صخش ۽ےن۽وقس۽یک۽اامطق۽یک۽احالہکن۽ؿہ۽ولگ۽اےس۽‬
‫ٰ‬
‫لادنسپ۽رکےت۽وہُ۽وت۽ارگولوگُ۽یک۽رفنف ۽اامس۽ےک۽ادنٓ ۽یسک۽‬
‫من ْتِدم ْقوما ْوھم ْلہ ْکارھون ْوان ْھواحق ْالْ‬
‫ رایب ۽یک ۽ئان ۽رپ ۽وہ ۽لا ۽ؿہ ۽ولگ ۽ہب ۽تبسن ۽اامس ۽ےک ۽اامطق ۽ےک ۽ٓلاڈہ۽‬
‫والکرھۃْعلیہمْ‪1‬ڈٓ ایق ۽ا فالچ ۽ىالہم ۽رشميالیل ۽آ ۽اتکف۽‬
‫خؼڈآ ۽وہُ۽وت۽ایسی۽وصٓف ۽ںیم۽اس۽صخش۽اک۽اامس۽وہلا ۽رکمؿہ۽‬ ‫ً‬
‫ْ‬ ‫م‬ ‫لوْامْقوماوھ‬ ‫۽‬ ‫ق‬‫ا زيٍس۽ؿاغمٕلڈ۽لالامس۽اصخق۽ادہلاہی۽ض‬
‫ك ۽اوبڈاؿڈ ۽ےہ۽سج۽ںیم۽رٕاملا۽‬ ‫رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اس۽یک۽ڈلیل۽دحم ِ‬
‫ع‬
‫لہْکارھونْف وْ َلْثلثہْاوجہْانْکانتْالکراھۃْ ےہ‪":‬اﷲ اعتیٰل ۽اس ۽صخش ۽یک ۽امنٓ ۽وبقل ۽ںیہن ۽رٕاملا ۽وجولوگُ۽‬
‫اک۽اامس۽ئان۽احالہکن۽ولگ۽اےس۽لادنسپ۽رکےت۽ےھت"۔۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽اامس۽‬ ‫لقساد ْفیہ ْاوکانوااحق ْباالمامۃ ْمنہ ْیکرہ ْوانْ‬
‫یہ۽اامطق۽اک۽ٓلاڈہ۽قح۽ٓکھيا۽وہ۽وت۽اس۽رپ۽رکاہق۽ںیہن۽ہکلب۽ولوگُ۽‬ ‫کان ْھو ْاحق ْب ا ْممھن ْوالفساد ْفیہ ْومع ْھذاْ‬
‫اک۽رفنف۽رکلا۽رکمؿہ۽وہاگ۽۔ىالہم۽رشميالیل۽ےن۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽‬ ‫یکرھونہ ْالیکرہ ْلہ ْالتِدم ْالن ْالجاہلْ‬
‫ًز‬
‫اصخق۽دہاہی۽یک۽اتکف۽ا يٍس۽ؿاغمٕلڈ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ڈرک۽ایک۽‬ ‫والقاسقْیکرہْالعالمْوالصا لح‪ْ 2‬‬
‫ےہ۽ارگ۽یسک۽صخش۽ےن۽وقس۽یک۽اامطق۽یک۽احالہکن۽ؿہ۽ولگ۽اےس۽‬ ‫اوقل‪:‬۽قیقحت۽اقمس۽ ٓا تسن۽ہک۽ااجنیڈؿزیچضق۽ےکی۽لعف۽ ٓا سکن۽ہک۽‬
‫وخبڈی ۽وخڈ ۽ئانوگآی ۽وقس ۽شیپ ۽ٓتف ۽ؿااشیُ ۽ٓارکمؿاہہن۽ لادنسپ۽رکےت۽وہُ۽وت۽اس۽یک۽نیت۽وصٓںیت۽ںیہ‪)۴(:‬۽ارگ۽رکاہق۽‬
‫مٔادتقاےئ ۽وخڈڈاضق ۽ڈؿس ۽امنٓ ۽ٓا س ۽اؿنلعء ۽ہک ۽ڈٓوصٓف۽ وخڈ۽اامس۽صىُفساڈ۽یک۽ؿہج۽ےس۽وہ(‪)۵‬۽لا۽ڈؿرسّ۽ولگ۽اس۽ےس۽‬
‫ذموکٓہ۽مکح۽رکباہق ۽رحتمی ۽رٕومڈہ۽ادنمٔافالط۽وخڈس ۽لارظ۽ہب۽ اامطق ۽ےک۽ٓلاڈہ۽خؼڈآ ۽اؿٓ ۽القئ۽وہُ۽وت۽اس۽اک۽اامس۽اننب۽رکمؿہ۽‬
‫ےہ(‪)۶‬۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽اامس۽یہ۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽ٓلاڈہ۽القئِ۽اامطق۽وہ۽‬ ‫خ‬
‫اؿل۽ضق۽ینعی۽ ٓا سکن۽ٓا۽ا ں۽ يٍِ۽رکڈُ۽ٓؿاتسین۽ارگ۽طيکيڈ‬
‫ف ۽وخڈ ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽اسفڈ ۽یھب۽ہن۽وہ۽اس۽ےک۽لاؿوجڈ۽‬ ‫اؿٓ ۽لڈا ِ‬
‫ولگ۽اےس۽لادنسپ۽رکےت‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽ ایق۽ا فالچ۽عم۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۷‬‬
‫‪Page 472 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫گياہگآ ۽یم ۽مرڈ ۽ؿامنٓوخڈاؿاخیل ۽آ ۽وثاف ۽ٓؿڈ ۽ؿذہا ۽ینعم ۽وق ہش ۽رکہ۽ وہُ۽وت۽اس۽اک۽اامس۽وہلا ۽رکمؿہ۽ںیہن۽ویکہکن۽اجلہ۽اؿٓ ۽افقس۽اعمل۽اؿٓ۽‬
‫ہل۽ڈکل ۽ؿرکیہ۽ہل۽ا ٌؼڈومااملاین۽ س۽لاعب۽ ٓا ُ۽ؿہج۽رش ی۽اضق۽ اصحل۽ارٕاڈ ۽وکلادنسپرکےت۽ںیہ۽اخل۔اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہک۽وہُ)۽قیقحت۽‬
‫ہک۽ڈٓ ٓا سکن۽احلص۽ؿاانیُ۽ٓامٔؿہج۽قح۽مٔرکاہق۽احلم۽اضق۽ اقمس۽ہی۽ےہ۽ہک۽اہیُ۽ڈؿ‪۵‬۽زیچ ں۽ںیہ‪،‬الک۽ہی۽ہک۽وکیئ۽صخش۽وخڈ۽وخبڈ۽‬
‫ولوگُ ۽یک۽رفنف ۽ےک ۽لاؿوجڈ۽آ ےگ۽مٔےھ۽اؿٓ۽ولوگُ ۽وک۽اینپ۽ادتقا ۽ںیم۽‬
‫کماْعددناہْنعؼہآُـہج ۽قح ۽ارگ ۽امنٓ ۽ومخق ۽رکاہق ْرحتمی۽‬
‫امنٓ ۽اڈا ۽رکےن ۽رپ۽وبجمٓ ۽رکّ ۽ڈؿرسی ۽زیچ ۽اےسی ۽اامس۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اک۽‬
‫اضق ۽کا لقسقْوالبدعۃْوغیھما ْامنٓزین۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫اعمصلہ۽ےہ‪،‬نلعء۽ےن۽وصٓف۽ِذموکٓ ۽ںیم۽وج۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اکمکح۽اگللا۽‬
‫لادش۽ؿٓہن۽رجمڈؿزنتیہیْکماْفْالعبدْوْنظرائہْاالْتریْ ےہ۽اس۽اک۽افالط۽ےلہپ۽یک۽رطف۽ولف۽ٓاہ۽ےہ۽ینعی۽اس۽صخش۽ےک۽ےئل۽‬
‫ان م ْیصرحون ْبکراھۃ ْامامۃ ْھؤالء ْتزنی اْ ااسی۽رکلا ۽اجمٔ ۽ںیہن۽‪،‬ارگ۽اس۽ےن۽ااسی۽ایک۽وت۽گياہگآ ۽وہاگ۽اؿٓ ۽ایکس۽امنٓ۽‬
‫ویرسلون ْذلك ْارساال ْوالیِیدونہ ْبتِدم مْ وثاف ۽ےس۽اخیل۽ٓےہ۽ک ۽اہقف۽ےک۽ڈرک۽رکڈہ۽اافلؿ"کرہْلہْذلكْ‬
‫بریضْالِومْبلْیعللونہْبانْفیہْتنقیالجماعۃْ ویکرہْلہْالتِدم"اکیہی۽ینعم۽ےہ۽ڈؿرسی۽زیچ۽ہک۽اس۽رش ی۽ؿہج۽‬
‫وانما ْالنقرة ْتنشؤعن ْکراھمھت ْذلك ْفدل ْانْ ےک ۽لاعب۽ےہ۽وجاس ۽ ٓا ڈیم ۽ںیم۽احلص۽ےہ ۽اؿٓ ۽ولوگُ۽وک ۽رکاہق ۽رپ۽‬
‫رطبقی ۽قح ۽ٓابغ ۽رکیت ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽مہ ۽ےن ۽اس ۽ںیم ۽ضعب ۽اک ۽ایبُ۽‬
‫الصالة ْالتکرہ ْاال ْتزنی ا ْوان ْکان ْالتِدمْ‬
‫ایک۽ےہ۽ارگ۽ہی۽ؿہج۽امنٓ۽ںیم۽رکاہقِ۽۽رحت‪،‬ےہ۽اک۽ومخق۽وہ۽طيلًا۽قسف۽اؿٓ۽‬
‫دبًق ۽ؿریغہ ۽وت ۽امنٓ ۽یھب ۽رکمؿہ۽ِ ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہک ۽ؿٓہن ۽رکمؿہ ۽زنتیہی۽‬
‫مکروھاْلہْتحریماْالن مْکارھونْولوانْالتزنیہْ‬
‫کانْمِیداْبرضاھمْحیتْلوْکرھوا کرھتْالصالةْ ےہ۔‪،‬اسیجىالس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽مہ۽لثم۽ںیم۽زنتیہی۽ےہ۽۔ایک۽ ٓا ف۽ںیہن۽‬
‫ایضا ْتحریما ْلکانت ْکراھمھت ْالیت ْنشأت ْعنْ ڈےتھکی ۽ہک ۽اہقف ۽ےن ۽اُ ۽ولوگُ۽یک ۽اامطق ۽ےک۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وہےن ۽رپ۽‬
‫رصتحی۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽اہقف۽ےن۽اس۽ںیم۽آشال۽ؿافالط۽ےس۽اکس۽ایل۽اؿٓاُ۽‬ ‫عل‬
‫وجہ ْشریع ْایضا ْعائدة ْ مھی ْبالوبال ْحیثْ‬
‫ےک۽دقتس ۽وک۽وقس ۽یک ۽ٓاض ۽ےک۽شاھت۽دیقم ۽ںیہن۽ایک ۽ہکلب۽اس ۽یک ۽ىلّق۽ہی۽‬
‫وقعمھت ْف ْارتکاب ْماٰ ثم ْلم ْیکن ْلولم ْتکنْ‬
‫ایبُ۽یک۽اس۽ںیم۽امجًق۽وک۽رفنتم۽رکلا۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽اؿٓرفنف۽اُ۽ےک۽‬
‫لادنسپ ۽رکےن ۽یک۽ؿہج۽ےس۽دیپا ۽وہیت۽ےہ۽اف۽اس۽لاف ۽وک۽ؿاحض۽رکڈلا۽‬
‫وھوکماْتریْوْانماالعودْعلمھیْفْکراھۃْالعنْ‬
‫مسؾند ْصحیح ْکماعلمت۔لاہلمجل ۽ومخق ۽رکاہق۽ ہک۽امنٓ۽رصف۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽اس۽اک۽اامس۽اننب۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ڈؿوگہن ۽اضق ۽ےکی ۽ڈایت ۽ہک ۽وخڈڈٓ ٓا سکن ۽ؿ حہْ ۽لادش ۽ہک ۽رشى ًا۽ اھت۽ویکہکن۽ولگ۽اےس۽لا۽دنسپ۽رکےت۽ےھت۽‪،‬ارگ۽رکمؿہ۽زنتیہی‬
‫اامطق۽اؿطللؼًا۽لاڈٓامجًق۽احرضہ۽ونممه۽لا۽جالف۽‬

‫‪Page 473 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خًی ۽ہک ۽ارگ ۽ؿہ ۽لادنسپ ۽رک ں ۽وت ۽امنٓ ۽یھب۽‬
‫اؿیل۽وبڈ۽انچہکن۽اہلثم۽اس۽زگہتش۽ڈؿس۽اخٓیج۽ؿ ٓا ُ۽رکمؿہ۽دنپات ن۽وقس۽ اُ ۽یک ۽ٓاضےک ۽شاھت ۽دیقم ۽وہ ۽ ّ‬
‫اضق ۽ دقتس۽اؿٓا‪،‬لآڈایت۽مٔڈؿفنص۽اضق ۽ےکی۽قحل۽ارشله۽دوُ۽ رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہک ‪،‬وت ۽وقس۽یک ُ۽ؿہ۽رکاہق ۽وج ۽یسک ۽ؿہج ۽رش ی۽یک۽ئان ۽رپ۽‬
‫قسف۽ؿادتباه۽ؿلہج۽‪،‬ڈؿس۽قحل۽ا غَٖ۽دوُ۽وضحٓ۽اصخق۽اتیبل۽لا۽اامس۽ دیپا۽وہیئ۽اس۽اک۽ؿلال۽یھب۽ایھن۽رپ۽وہاگ۽ویکہکن۽ااسی۽ہن۽وہلا۽وت۽ہی۽گياہ۽یھب۽‬
‫م‬
‫ایحل۽لا۽اقیض ۽لا ۽اطلسُ۽ہک۽جلـا يکس۽آ۽ضٕےتی۽ہک ۽ڈبرگّ۽ڈآڈ ۽احلم۽ ہن۽وہلا۽اؿٓ۽اسیج۽اعمصلہ۽آ ف۽ےن۽ڈھکی۽ایل۽اؿٓ۽اُ۽رپ۽گياہ۽اک۽ولانٹ۽اس۽رکاہق۽‬
‫مٔرکاہق۽دشآ ں۽رکاہق۽ڈایت۽اضق۽ؿؿہج۽اؿ اعف۽قح۽ریغ۽اضق۽ ںیم۽ےہ۽وج۽دنتسم۽ڈلیل۽ےس۽لامك۽ےہ۔اسیج۽ہک۽آ ف۽ےن۽اجُ۽ایل۔۽‬
‫ س۽وگلاُ۽ا ں۽فنص۽مٔٓچ۽اضق۽ایمُ۽ڈایت۽ؿاخٓیج‪،‬۽ؿتبسن۽ایمُ۽ ارغلص۽رکاہق۽اک۽شٍق ۽ڈؿرطچ۽رپ ۽ےہ۽‪،‬الک۽ڈایت۽ہک۽اس ۽صخش ۽ےک۽‬
‫امًہا۽اینع۽ہٖ۽ڈؿمسق۽میسقت۽اؿل۽ومعس۽ؿ۽وصخص۽نم۽ؿہج۽اضق۽‪،‬۽اجےئ۽ ادنٓ۽ایسی ۽لاف۽لایئ۽اجیت۽وہ۽ہک۽اس ۽یک۽اامطق۽طللؼًا ۽لا۽امجًق۽احرضہ۽‬
‫ڈایت ۽لاتف ۽مرڈ ۽ہن ۽اخٓیج ۽دوُ ۽ٓاضےئ ۽وقس ۽مٌؼڈس ۽ىالےم ۽اعیم۽ ںیم ۽ونممه ۽لا ۽ج ِ‬
‫الف ۽اؿیٰل ۽وہ ۽‪،‬اسیج ۽ہک ۽اس ۽یک ۽طياںیل ۽زگٓ ں ۽۔ڈؿس۽‬
‫ؿاجےئ ۽لاسکعل ۽دوُ ۽رکاہق ۽وقس ۽دقتس ۽اعےمل ۽یقت ۽ٓا ۽دعباؿف۽ شٍق۽اخٓیج۽ےہ۽ؿہ۽ہی۽ہک۽وقس۽اخص۽اس۽ےک۽اامس۽ےننب۽وک۽لادنسپ۽اجیتن۽‬
‫اسفنین ۽ؿاجاہ ۽لامہ ۽آ دنی ۽ؿلاریثڈایت ۽ڈٓسفن ۽امنٓ ۽اضق ۽ؿارث ۽اخٓیج۽ وہ۽رھپ۽ڈایت۽یک۽ڈؿوصٓںیت۽ںیہ۽الک۽قح۽رشه۽یک۽ئان۽رپ۽طيلًا۽افقس۽وہلا۽‬
‫مٔڈاف ۽اامس ۽لاوقس ۽ہن ۽مٔامنٓ ۽‪،‬ؿؿوقه ۽ارثس ۽مٔاامس ۽رشمؿؿ ۽وبہج ۽اؿل۽ ‪،‬دبیتع۽وہلا۽اؿٓ۽اجلہ۽وہلا۔ڈؿس۽ریغ۽ےک۽قح۽یک۽ؿہج۽ےس۽طيلًا۽اصخق۽‬
‫ضق ۽ؿٓہن ۽وخڈ ۽مٔوقس ۽لآرگڈڈ ۽وذالف ۽اؿل ۽ہک ۽لاریثس ۽ڈٓامنٓ۽ اخہن‪،‬۽اامس۽ہلحم۽‪،‬اقیض۽لااطلسُ ۽اکوموجڈ ۽وہلا ۽‪،‬ویکہکن۽اس۽وصٓف۽‬
‫وموقف۽مٔؿہج۽لاین۽تسین۽‪،‬ارگ۽وقس۽مٌؼڈمی۽افقس۽ؿؿدلاسللاؿاجلہ۽ ںیم۽ہی۽صخش۽اس۽ااضیف۽زیچ۽ےس۽اخیل۽ےہ۽وج۽ڈؿرسّ۽ںیم۽ےہ۽ذہلا۽‬
‫ہ‬
‫ٓایض ۽مردن ۽امنٓ ۽آرکاہق ۽مٔی ۽وشنڈ ۽ مزياُ ۽ارگ ۽امہیملاُ ۽مٔاضےئ۽ اس۽ؿہج۽ےس۽رکاہق۽ ٓا ےئ۽ک ۽اس۽ؿہج۽ےس۽ہی۽ڈایت۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽ؿہج۽‬
‫وخڈشاُ ۽ےکی ۽آ ۽ااشیُ ۽ٓالاامطق ۽مٔریگدنےب ۽ٓاضےئ۽اصخ ِق ۽اخہن۽ قح۽ریغ۽یک۽ٓاعمك۽ےہ۽وگلا۽ہی۽مسق۽ڈایت۽اؿٓ۽اخٓیج۽ےک۽ڈٓایمُ۽مٔٓچ۽‬
‫مً‬
‫رکاہق۽ہن۽ٓؿڈ۽‪،‬ؿمکح۽اؿل۽ونتمه۽ زٔمی۽ؿزنتہی۽اضق۽ؿمکح۽ڈؿس۽ڈٓقح۽ یک ۽رطچ ۽ےہ‪،‬اؿٓ ۽میسقت ۽اؿل ۽یک ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ااسقس ۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽ومعس۽‬
‫اامس ۽ڈاوما ۽رحتمی ۽ڈآڈ ۽ؿدنمول ۽وشیمڈ ۽مٔاضےئ ۽وقس ۽الٓافته۽ ؿوصخص۽نم۽ؿہج۽یک۽تبسن۽ےہ۽‪،‬۽الک۽ہگج۽ڈایت۽وہ۽اخٓیج۽ہن۽وہ۽طيلًا۽‬
‫ا غلۃوذالف ۽اؿل ۽ہک ۽ڈٓ ۽فنص ۽اؿل ۽اؿٓاضےئ ۽ؿدعس ۽ٓاضےئ ۽ کصْ۽ وقس ۽اک ۽اعس ۽ىالس ۽ےک ۽دقتس ۽رپ ۽ٓایض ۽وہلا ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ڈؿرسی ۽ہگج ۽اس ۽اک ۽سکع۽‬
‫ٓاڈےلخ ۽تسین ۽لکونہ ْحِاللشر ع ْالمطہر ْ ٓا ّٓ ۽ڈٓفنص۽ ےہ۽طيلًا ۽وقس۽اک۽دعاؿف۽ِاسفنین۽یک۽ؿہج ۽ےس۽یقتم۽اعمل ۽ےک۽دقتس ۽وک۽‬
‫لاین۽ٓاضےئ ۽اصخ ِق۽قح ۽لایف۽رکاہق ۽مرڈ ۽وگ۽ٓاضےئ ۽ڈبرگاُ۽ابندش لادنسپ۽رکلا۽‪،‬اؿٓ۽ضعب۽اقمامف۽رپ۽اُ۽ڈؿونُ۽اک‬
‫لِولہْصَلْاللْ ٰ ْ‬
‫تعاٰل‬

‫‪Page 474 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫علیہ ْوسلم ْاال ْباذنہ‪ْ 1‬وف ْردالمحتار ْعنْ اامتجه۽وہلا۽ےہ۽‪،‬ڈایت۽اکارث۽امنٓ۽رپ۽ڑپلا۽ےہ‪،‬اخٓیج۽اک۽ارث۽ڈا ِ‬
‫ف۽اامس۽لا۽وقس۽‬
‫الؾتارخانیہ ْاضیاف ْف ْدار ْیرید ْان ْیتِدمْ رپ۽وہاگ۽امنٓ۽رپ۽ںیہن۽اخٓیج۽اک۽ؿوقه۽ِارث۽اامس۽رپ۽ؿوجڈِاؿل۽ےس۽رشمؿؿ۽ےہ۽‬
‫و‬
‫ؿٓہن ۽وخڈوقس ۽رپارث ۽ولف ۽اجےئ ۽اگ ۽وذالف ۽ ہلی ۽(ینعی ۽ڈایت)ےک ۽ہک ۽اس۽‬
‫احدہم ْینبیغ ْان ْیتِدم ْالمالك ْفان ْقدمْ‬
‫یک۽لاریث۽امنٓ۽رپ۽ؿہج ۽لاین۽رپوموقف۽ںیہن‪،‬۽ارگ۽وکیئ۽وقس۽افقس۽لا۽اجلہ۽‬
‫ؿدلاسللا ۽ےک ۽دقتس ۽رپ ۽ٓایض ۽وہاجیت ۽ےہ ۽وت ۽امنٓ ۽رکاہق ۽ےس ۽مٔی۽‬
‫واحداْممھنْلعلمہْوکربہْف وافْضل ْ‪2‬الخ ْاغنتمْ‬
‫ھذا ْالتحریر ْفلعلك ْالتجدہ ْھذہ ْالتحبی ْغیْ (اخیل) ۽ںیہن۽وہک ۔ ۽ایس۽رطچ ۽ارگ ۽امہمُ ۽اصخ ِق ۽اخہن۽یک ۽ٓاض۽ےک۽‬
‫ھذاْالتحریرْ س۽ایمع۽طيلًا۽املع۽وقس۽ابندش۽ؿوقس۽مہ۽مٌؼڈمی۽اؿ۽ ریغب ۽اےنپ۽ںیم۽ےس ۽یسک ۽الک۽وک ۽اامس۽ئانںیئ ۽وت ۽رکاہق ۽متخ۽ہن۽وہک ۽‬
‫و‬
‫۔ ہلی۽فنص۽اک۽مکح۽رحتمی۽ؿزنتیہ۽رپ۽مسقنم۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽فنص۽اامس۽‬ ‫ٓایض۽ےن۽ااگنہ۽دقتس۽ اؿ۽ٓا۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وبڈ۽ؿامنٓ س۽اؿرکمؿہ۽‬
‫زنتیہی۽ؿارگ۽وقس۽مٌؼڈمی۽اؿ ۽ٓایض۽مرڈرکاہق ۽اؿیل۽ نفو۽مرڈ۽ ےک۽قح۽ںیم ۽ڈاوم ًا ۽رحتمی۽اک۽مکح۽ےہ۽اؿٓ ۽وقس۽یک۽ٓاضدنمی۽رپ۽ہی۽مکح۽‬
‫وفه۽وہاگ ۽ویکہکن ۽اس۽وصٓف ۽ںیم ۽وقس۽یک ۽ٓاضدنمی ۽ےس۽تلع۽‬
‫و‬ ‫ؿلاہین۽لایق۽ؿارگاملع۽وقس۽اضق ۽ س۽احبل۽ٓاضٓاضےئ۽وقس۽چیہ۽‬
‫متخ ۽وہاجےئ۽ک ۽وذالف ۽ ہلی۽فنص۽ےک ۽ہک ۽اس۽ںیم ۽یسک۽یک ۽ٓاض۽لا۽‬
‫رکاےتہ۽تسین۽ؿاحل۽رکاہق ۽وخڈمٔاکنیہ۽اضق ۽ؿاامس۽ؿاامطق۽‬
‫دعس۽ٓاض۽ےک۽ڈلخ۽ںیہن۽ویکہکن۽ؿہ۽رشتعی۽رہطمہ۽اک۽قح۽ےہ‪،‬۽اہُ۽‬
‫مٔی ۽مثلہ ْف ْذلك ْنظرائہ ْالثلٰثۃ ْعَل ْمابحثہ ْفْ‬
‫ڈؿرسی ۽فنص ۽ںیم ۽اصخ ِق ۽قح ۽یک ۽ٓاض ۽رکاہق ۽ےک ۽انمیف ۽وہاجیگیئ۽‬
‫البحر ْواختارہ ْف ْالدروقدثبت ْمنصوصا ْفْ ارگہچ۽ڈبرگ۽ولگ۽ٓایض۽ہن۽وہُ‪،‬ویکہکن۽وضحٓ ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫االخؾیارْوغیہْکماْمروانْخالقہْفْالن رْفلؼسْ ؿملس۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽اڈُ۽ےس۽اامس۽وہاتکس۽ےہ۽۔‬

‫معْالنصْالْحدمِالْواللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْاعلمْبحِیِۃْ‬
‫الحال۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽لالآ۽اخہین۽ےس۽ےہ۽ہک۽یسک۽رھگ۽ںیم۽ارگ۽امہمُ۽یسک۽وک۽اامس۽ئانلا۽اچںیہ۽وت۽انمضق۽یہی۽ےہ۽ہک۽اصخق۽اخہن۽وک۽اامس۽ئانلا۽‬
‫اجےئ۽‪،‬ارگ۽اصخق۽اخہن۽اُ۽ںیم۽ےس۽یسک۽وک۽ملع۽لامٔٓک ۽یک۽ئان۽رپ۽اامس۽ئانےئ۽وت۽الضف۽ےہ۽اخل۔ س۽ایس۽یلیصفت۽وگتفگ۽وک۽تمینغ۽اجُ‪،‬۽‬
‫ویکہکن۽اس۽رحتری۽ےک۽ىالؿہ۽اس۽ہلئسم۽ےس۽قلعتم۽یلیصفت۽وگتفگ۽ںیہک۽ںیہن۽ےلم۽ک ۽‪،‬۽رھپ۽لاانیب۽طيلًا۽وج۽وقس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽ہن۽وہ۽اؿٓوقس۽اس۽‬
‫ےک۽دقتس۽رپ۽ٓایض۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽اک۽اامس۽اننب۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وہاگ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وہک ‪،‬۽ارگ۽وقس۽اس۽ےک۽دقتس۽رپ۽ٓایض۽وہ۽‬
‫و‬
‫وت۽ ہلی۽رکاہق ۽شاطق۽ڈؿرسی۽لایق۽ٓےہ ۽ک ۔۽اؿٓارگ۽وقس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽وہ۽وتوقس۽یک۽ٓاض۽یک۽وصٓف۽ںیم۽وکیئ۽رکاہق۽ہن۽وہک ‪،‬ارگ۽‬
‫وقس۽لادنسپ‬

‫‪1‬۽اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽نم۽اقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪۶۵/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۷۴۶‬‬
‫‪Page 475 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رکیت۽وہ۽وت۽رکاہق۽اُ۽ولوگُ۽رپ۽وہیئ۽وج۽لادنسپ۽رکٓےہ۽ںیہ۽اؿٓ۽اامس۽اؿٓ۽اامطق۽ڈؿونُ۽اس۽(رکاہق)۽ےس۽مٔی۽وہُگْ‪،‬لایق۽لٌٍـُ۽اک۽‬
‫یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽اسیج۽ہک۽رحب۽ںیم۽ایبُ۽ایک۽‪،‬اؿٓڈٓاتخمٓ۽ںیم۽اےس۽دنسپ۽ایک۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽اایتخٓؿریغہ۽ںیم۽اس۽رپ۽صن۽وموجڈ۽ےہ۽اسیج۽زگٓا‪،‬۽‬
‫ارگہچ۽رہنںیم۽اس۽یک۽اخمتفل۽ےہ۽رگم۽صن۽ےک۽اقملل۽یسک۽اک۽وقل۽ںیہن۽لچ۽اتکس۽ؿٓ ۽اﷲ اعتیٰل۽تقیقحِ۽احل۽ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اگہ۽‬
‫ےہ(ف)‬
‫وجاف ۽وسال ۽اہچٓس‪:‬ارگ ۽اامس ۽ایحل ۽آؿوجہ ۽للخ ۽اخیل ۽اضق ۽ومہُ ۽اؿیل۽ وجاف۽وسال۽اہچٓس۽ارگ۽ہلحم۽اک۽اامس۽اابسف۽ؿ۽ؿوجہِ۽للخ۽ےس۽اخیل۽‬
‫طسلمٍ‬
‫اضق ۽رگم ۽ڈٓرضحف ۽اطلسُ ۽ ِ ۽ؿ ۽اقیض۽رشه ۽ؿؿایل ۽اشالس ۽ہک۽ وہ۽وت۽ایس۽اکاامس۽اننب۽رتہب۽ےہ۽رگم۽اس۽وصٓف۽ںیم۽خق۽املسمونُ۽‬
‫م‬
‫اانیُ ۽ٓا ٔؿدقتمی ۽ضق ۽ف ْالدرالمختار‪،‬اعلم ْان ْصاحبْ اک ۽احمک ۽‪،‬اقیض ۽رشه ۽اؿٓؿایلِ ۽اشالس ۽وموجڈ ۽وہُ ۽ویکہکن ۽اُ۽‬
‫ِ۽ہلحم۽رپ۽دقتمی۽اکقح۽احلص۽ےہ۔ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽‬
‫ُ‬ ‫رضحاف ۽وک۽اامس۽‬ ‫الؽیت ْومثلہ ْامام ْالمسجد ْالراتب ْاوٰل ْباالمامۃْ‬
‫ےہ‪،‬ؿاحض۽ٓےہ۽ہک۽اصخق۽ِ۽اخہن۽اؿٓ ۽ایس۽رطچ۽دجسم۽اک۽رقمٓہ۽‬ ‫من ْغیہ ْمطلِااالان ْیکون ْمعہ ْسلطان ْاوقاضْ‬
‫اامس۽اامطق۽ےک۽ےئل۽ہٖاحل۽ںیم۽ڈؿرسّ۽ولوگُ۽ےس۽اؿیٰل۽رگم۽‬ ‫فیِدم ْعلیہ ْلعموم ْوالیت ماوصرح ْالحدادیْ‬
‫ِط‬
‫امس ۽ غٍِّ ۽ےک ۽شاھت۽‬‫اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ہک ۽خق ۽اصخق ۽اخہن۽لا ۽ا‬ ‫بتِدیم ْالواٰل ْعَل ْالراتب‪ْ 1‬اھ ْقال ْالعالمۃْ‬
‫اطلسُ ۽لااقیض ۽وہوت ۽لاڈشاہ ۽اؿٓ ۽اقیض ۽ےک ۽رصتف ۽ؿؿالمك ۽ےک۽‬ ‫الطحطاوی ْف ْحاشیۃ ْالمرایق ْقال ْف ْالؽنایۃ ْھذا ْفْ‬
‫الزمن ْالمایض ْالن ْالوالة ْکانو ْعلماء ْوغا لمھبْ اعس۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽اُ۽وک۽ادقس۽ایک۽اجاگیئ۽اؿٓ۽دحاڈی۽ےن۽ؿایل۽‬
‫ط‬
‫کانواصلحاءْوامافْزمانناْفا کثرالوالةْظلمۃْج لۃْ‪ ْ2‬وک ۽اامس ۽ غٍِّ ۽رپ ۽ادقس ۽رکےن ۽یک ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ ۽اھ۔اؿٓ ۽ىالہم۽‬
‫اھ ْورأیؾین ْکؾبت ْعَل ْھامشہ ْمانصہ ْاقول‪ْ :‬نعمْ قزلاؿی۽ےن۽احہیش۽ ایق۽ںیم۽رٕاملا۽ئانہی۽ںیم۽ےہ۽ہی۽مکح۽ٓامہن۽‬
‫و لکنْالقؾنۃْا کربمنْالِتلْ ْب ْؽبَلْانْرضوابتِدیمْ امیض ۽ںیم ۽اھتویکہکن ۽رمکحاُ ۽(ا ِ‬
‫احصف ۽اایتخٓ ۽) ۽نلعء ۽اؿٓ ۽احلصء۽‬
‫غیھمْفالْکالمْوانْکانوْعلماءْصلحاءْکماْاذا ْاذنْ وہےت۽ےھت‪،‬امہّٓ۽ڈؿٓ ۽ںیم۽ؿایل۽اثَٖ ۽فامل۽اؿٓ ۽اجلہ۽ںیہ۽اھ۽‬
‫تعاٰل ْاعلم ْاھ ْ ْما کؾبتْ ےھجم۽لاڈ۽ ٓا ٓاہ۽ےہ۽اس۽رپ۽ںیم۽ےن۽احہیش۽اھکل۽ےہ۽سج۽یک۽ابعٓف۽‬
‫صاحب ْالؽیت ْلغیہ ْوالل ْ ٰ‬
‫ہی۽ےہ۽اوقل‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ہی۽كی۽ےہ۽نکیل۽ہنتف۽لتق۽ےس۽‬ ‫علیہْ ْ‬
‫مٔھ۽رک۽ےہ‪،‬اہُ۽ارگ۽‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ارملایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۶‬‬
‫‪Page 476 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہی۽وخڈ۽یسک۽وک۽اامس۽ئانےن۽ہٖ۽ٓاض۽دنم۽وہُ۽وت۽وکیئ۽کالس۽یہ۽ںیہن۽‪،‬۽ارگہچ۽ہی۽‬ ‫سبحنہْوتعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫واللْ ٰ‬
‫رضحاف ۽وخڈ ۽نلعء۽ؿ ۽احلصء۽یہ۽وہُ۽اسیج۽ہک۽اصخ ِق ۽اخہن۽ارگ۽اےنپ۽ریغ۽وک۽‬
‫ْ‬
‫تعاٰل ْاعلم ۽اھ ۽ثارا۽‬
‫ااجٓف ۽ڈّ ۽ڈّ ۽وت ۽وکیئ ۽اارتاص ۽ںیہن ۽والل ْ ٰ‬
‫ْوتعاٰل۽۔‬
‫ْٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫احہیش۽متخ۽وہا۽‪،‬۽واللْ ٰ‬
‫‪۶‬ةعشُ۽‪۴۶۴۸‬ھ‬ ‫ہلس۽احظف۽ومولی۽اثار۽اﷲ اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۴۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽ظفح۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ایکاؿٓ۽رمع۽اس۽یک۽رقتم ًيا ‪۴۸‬۽مٔس۽یک۽ےہ۽ینعی۽‪۶‬۽امہ۽مک۽ںیہ۽‬
‫اؿٓ۽اخيالس۽ہن۽وہلا۽فاہٖ۽رکلاےہ۽ؿلالثَٖمکح۽الکل(اؿٓ۽اثَٖ۽ےک۽ےئل۽ ُکل۽اک۽مکح۽وہلا۽ےہ۔ف)۽دحِولبه۽ںیم۽ڈالخ۽وہرکاامط ِق۽رتاؿحی۽‬
‫رغبص۽متخ۽غٕ ٓا ُ۽ٓاجل۽یک۽رکااتکسےہ۽‪،‬اؿٓ۽لا غٍِ۽یک۽ڈٓوصٓف۽دعس۽ولبه۽اامطق۽رتاؿحی۽رکا۽اتکس۽ےہ۽طيلًا۽ٓلڈ۽ذموکٓ۽ےک۽ؿیل۽ےن۽‬
‫یسک۽احظف۽لاغل۽وک۽ونرک۽ٓ۔اھاؿٓ۽دعب۽اہک۽ہک۽اس۽لالاغل۽اک۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽رتاؿحی۽ںیم۽نس۽اس۽اریج۽ےن۽وبہج۽ادتقا۽اس۽لالاغل۽ےک۽دصق۽ایک۽‬
‫ہک۽ںیم۽رتاؿحی۽اک۽ااعڈہ۽رکؿُ۽اگ۽اس۽ہلیح۽ےس۽اس۽افلع۽رپ۽وکیئ۽رکاہق۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬اثَٖ۽لالا غٍِ۽اامط ِق۽رتاؿحی۽خص ِق۽وجتمٔ۽ِ۽اشمخئِ۽‬
‫خلب ۽رکےت ۽ںیہ ۽ڈٓ ۽وصٓف ِ‬
‫۽دعس ۽وجآ ۽ایکاُ ۽اکمکح ۽ینعی ۽اُُ۽ٓاجل ۽اک ۽وجرتاؿحی ۽لادتقاےئ ۽لالاغل ۽اڈارک ں ۽ااعڈہ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ڈٓوصٓف۽‬
‫۽ںیہن؟وصخطا۽ہی۽دتقمی۽احظف۽وہرک۽امجًق۽لالاغل۽رکّ۽وبہج۽ااتسڈ۽وہےن۽ےک۽اؿٓ۽ااعڈہ۽رکّ۽وت۽ارپس۽‬
‫ً‬ ‫ااعڈہ۽اُ۽رپ۽وکیئ۽اشاء۽ف۽ےہ۽لا‬
‫ایک۽ہزٌق۽ؿابقخق؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہکبج۽ونہٓ۽دنپٓہ۽شال۽اکلم۽ںیہن۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽اخيالس۽ہن۽وہلا۽فاہٖ۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽ذکتبی۽یک۽وکیئ۽ؿہج۽ںیہن۽وقل۽اس۽اک۽ؿاخق۽ا ؾٌـل۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽دحتلڈاف۽ںیمْولالکثرحکمْالکلْںیہن۽ہہک۽ شکٌْ۽ؿٓہن۽دحتلڈ۽لالط۽وہاجےئ۽اؿٓ۽ ٓا ھٹ۽مٔس۽ںیم۽یھب۽مکح۽ولبه۽وہہک۽دنپٓہ۽‬
‫اکاثَٖ۽ؿہ۽یھب۽ےہ۽رغص۽وپّٓ۽امتس۽دنپٓہ۽ڈٓاکٓ۽ںیہ۽الک۽ڈُ۽یھب۽مک۽وہوت۽ےب۽ا۽غٕآ۽لا۽وہظٓ۽ ٓا لآ۽مکح۽ولبه۽ںیہن۽وہاتکس‪،‬‬
‫ف ْالدرالمختار ْفان ْلم ْیوجد ْفی ماشیئ ْفحیتْ ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽ڈؿونُ ۽(ینعی ۽زلاک ۽اؿٓ ۽زلیک ۽) ۽ںیم ۽وکیئ۽‬
‫یتمْلکلْمن ماخمسْعشرةْسنۃْبہْیقیت‪1‬۔ ْ ىالطق ۽ہن ۽لایئ ۽اجےئ ۽وت ۽ہٖ ۽الک ۽ےک ۽ےئل ۽دنپٓہ ۽شال ۽رمع ۽اک ۽اکلم۽‬
‫وہلا۽رضؿٓی۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽رپ۽وتفٰی۽ےہ۽(ف)‬
‫لالاوغلُ۽یک۽اامط ِق۽رتاؿحی۽وت۽ڈٓانکٓ۽‪،‬رٕاضئ۽یھب۽رکاتکس۽ےہ‪،‬‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽ریغ۽لاغل۽ارگ۽ذمرک۽وہوت۽اس۽یک۽اامطق‬ ‫فْردالمحتارْغیالبا لغْفانْکان ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لصف۽ف۽وله۽ا غالس۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۵‬ۼۼ‪۴‬‬
‫‪Page 477 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ذکرا تصحْامامتہْلمثلہْمنْذکرْوا نثیْوخنثی‪ْ1‬۔ ْ ڈٓضق ۽ےہ ۽ینعی ۽اس ۽اک ۽اےنپ ۽مہ ۽لثم ۽ذمرک‪ ،‬۽وممك ۽اؿٓ ۽رسخہ ۽اک ۽اامس۽‬
‫اننب۽ڈٓضق۽ےہ(ف)۔‬
‫رگم۽لاوغلُ۽یک۽اامطق۽ذمہق۽احص۽ںیم۽طللؼًا۽ںیہن۽رکاتکس۽یتح۽ہک۽رتاؿحی۽ؿلاہلف۽ںیم۽یھب۔‬
‫غ‬
‫فْردالمحتارْالیصحْاقتداءْالرجلْبصیبْمطلِاْ ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽احص۽وقل ٍ۽ک‪۳‬وع ۽ّ۽اطمقب۽لاغل۽ ڈ۽اک۽ ورّْ۽‬
‫یک۽ادتقاء۽رکلاہٖاحل۽ںیم۽ڈٓضق۽ںیہن۽ارگہچ۽لفن۽وہُ۽(ف)‬ ‫ولوْفْنقلْعَلْاالصحْ‪2‬۔ ْ‬
‫دہاہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اتخمٓ ۽وقل۽ہی۽ےہ۽ہک۽ضق ۽امنٓؿُ۽ںیم۽اس۽یک۽اامطق ۽ڈٓضق۽‬ ‫ا۔‪ْ 3‬‬
‫المختارْانہْالیجوزْفْالصلواتْکل ‪٣‬‬
‫ںیہن۔(ف)‬
‫اس۽احظف۽لاغل۽رپاس۽ہلیح۽ںیم۽مٔئانےئ۽ذمہق۽احص۽رضؿٓرکاہق۽ےہ۽الشتغالہْبماْالیصح(ببسب۽اےسی۽لمع۽ںیم۽وغشمل۽وہےن۽ےک۽‬
‫وجحیحص۽ںیہن۽ےہ۽۔ف)۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صالة ْالعید ْف ْالِری ْتکرہ ْتحریما ْای ْالنہْ ڈاہیوتُ۽ںیم۽دیع۽اڈا۽رکلا۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽اےسی۽لمع۽‬
‫ںیم۽رصمؿف۽وہلاےہ۽وج۽لاڈٓضق۽ےہ(ف)‬ ‫اشتعالْبماالیصحْ۔‪ْ 4٤‬‬
‫ذمہق۽احص۽ںیم۽اُ ۽لا غٍِ۽رپ۽ااعڈہ ۽ںیم۽اشاء۽ف ۽ایک ۽وہیت ۽ہکلب۽رتک۽ااعڈہ ۽ںیم۽اشاء ۽ف۽ےہ۽ااتسڈ ۽ریغ۽ااتسڈ۽ضق۽اس۽مکح ۽ںیم۽مٔامٔ۽ںیہ‪،‬۽اہُ۽‬
‫ابته ۽اشمخئ ۽خلب ۽شٍّق ۽متخ ۽احلص ۽رکںیل ۽فان ْاالدأعَل ْقول ْخیمن ْالرتكْ‬ ‫ارگ ۽احظف ۽حیحص ۽وخاُ ۽وسالالاغل ۽ےک ۽ہن ۽اتلموہ ۽وتلا ِ‬
‫مطلِا(ویکہکن۽الک۽وقل۽ےک۽اطمقب۽اڈا۽رکلا۽طللؼًا۽رتک۽رکےن۽ےس۽رتہب۽ےہ۽۔ف)ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫االدءْالجائزْعندْال ْبعضْاوٰلْمنْالرتكْکماْفْ ضعب۽ےک۽مٔڈلک۽اجمٔ ۽اڈا‪،‬۽رتک۽ےس۽اؿیٰل۽ےہ‪،‬۽اسیج۽ہک۽عٍيہ۽‬
‫ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫الِنیۃْوغیھاْ۔‪ْ 5‬‬
‫رھپ۽انمضق۽ہی۽ےہ۽ہک۽احلبؿِ۽ذمہق۽احص۽ااعڈہ۽رتاؿحی۽رکںیل۽لیحصلْاالحؾیاطْبالمِدرْالمؼسور(لاہک۽دقبٓ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺ‪۷۵‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ادہلالۃ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ا مکٍٍيۃ۽ارعلميۃ۽رکایچ۽‪۴۳۶/۴‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۴۷/۴‬‬
‫‪5‬۽ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹۴/۴‬‬
‫‪Page 478 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٓا شاین۽اایتحؿ۽احلص۽وہاجےئ۽۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽‪:۹۴۷‬۽کلا۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪ ۴‬۽دنہہ۽ٓلڈ۽یک۽ویبی۽ھچک۽ٓؿٓ۽دحیلعہ۽ٓیہ۽اف۽اس۽ےن۽ٓلڈ۽وک۽ٹوھٓ۽رک۽رکب۽ےس۽اکنچ۽‬
‫رکلااچاہاؿٓاف۽دنہہ۽ٓلڈ۽ےک۽لاس۽اجرک۽ڈؿاچٓ۽ٓؿٓ۽ٓیہ۽اس۽ےس۽فالط۽لاہم۽وھکلاالیئ۽اس۽ہگج۽ےک۽وجاصخق۽شیپ۽اامس۽ںیہ۽اؿٓ۽ؿیہ۽اقیض۽یھب۽‬
‫ںیہ۽اُ۽وک۽فالط۽لاہم۽ڈ۔اھلا۽شیپ۽اامس۽اصخق۽ےن۽وخڈ۽یھب۽ڑپاھ۽اؿٓ۽ولوگُ۽ےن۽یھب۽ڑپھ۽رک۽شیپ۽اامس۽اصخق۽وک۽انسلا۽اؿٓ۽ضق۽ےن۽عم۽امڈٓ۽دنہہ۽‬
‫شیپ۽اامس۽اصخق۽ےس۽اہک۽خق۽لک۽دعف۽ےک۽ڈُ۽وپّٓ۽ہن۽وہُ۽اکنچ۽ںیہن۽وہاتکس۽شیپ۽اامس۽اصخق۽ےن۽رٕاملا۽ہک۽مت۽ولگ۽ںیہن۽اجےتن۽وہ۽‬
‫رضؿٓ۽اکنچ۽وہاجےئاگ۔انچہچن۽ٓاف۽وک۽ومولی۽اصخق۽شیپ۽اامس۽ےن۽رکب۽ےک۽وخڈ۽رھگاجرک۽اکنچ۽ڑپاھ۽ڈلاہکلب۽دنہہ۽یک۽ؿادلہ۽اس۽اکنچ۽ںیم۽لالےن۽‬
‫نم‬
‫ےس۽یھب۽ںیہن۽ ٓا یئ۽اکنچ۽ مو۽اسفنین۽ڑپاھلاایگاؿٓےلہپ۽یھب۽اس ۽مسق ۽ےک۽ڈؿاچٓ۽اکنچ۽اامس ۽اصخق۽اؿٓ۽ڑپھ ۽ےکچ۽ںیہ۔اامس ۽اصخق ۽ومولی۽ںیہ۽‬
‫اؿٓاثَٖ۽اس۽مسق۽ےک۽وتفّ۽یھب۽ڈےتی۽ٓےتہ۽ںیہ۔‪۵‬۽دجسم۽ےک۽ادنٓوبہج۽پمپ۽وہےن۽ےک۽لاین۽یک۽ثَٖف۽ےہ۽لآآ۽اؿٓ۽ہلحم۽ےک۽ ٓا ڈیم۽اےنپ۽رھگ۽ؿُ۽‬
‫ر‬ ‫ٍ‬‫ي‬‫حھيٍ‬
‫س۽دجسم۽رپ۽ڑپیت۽ںیہ۽ڈؿرسا۽ ٓا ڈیم۽ڑپکّ۽ڈوھےن۽ؿاولُ۽وک۽عنم۽رکلاےہ۽‬‫ےک۽ڑپکّ۽ڈوھےت۽ںیہ۽لاک۽لالاک۽ ِ۽دجسم۽ےک۽ڑھگّ۽ول ے۽ ٕ ِ‬
‫وت۽ومولی ۽اصخق۽عنم ۽رکےن۽ؿاےل ۽وکمٔاےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽امٓےن ۽وکاُس۽ ٓا ڈیم ۽ےک۽ ٓا امڈہ ۽وہےت۽ںیہ۽دجسم ۽ںیم ۽ٓؿٓ ّہ ۽ڈوھیب۽اھگف۽ٓاتہےہ۽اثَٖ۽‬
‫ولگ ۽دجسم ۽ےک ۽ادنٓ ۽ ط ۽ینعی ۽اجحطق ۽یھب ۽ونباےت ۽ںیہ ۽رگم ۽ومولی ۽اصخق ۽یسک ۽ےک ۽ام ع ۽ںیہن ۽آ ےت‪ ۶،‬ڈؿمٔس ۽ےس ۽ومولی ۽اصخق ۽اس ۽دجسم۽‬
‫ںیم۽رقمٓںیہ۽اچٓےنیہم۽اس۽ہگج۽ٓےتہ۽ںیہ۽لایق۽ ٓا ھٹ۽امہ۽لاہٖاؿٓ۽رہشؿُ۽ںیم۽ؿظع۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽اینپ۽اؿاھگیئ۽رکےت۽ںیہ۽رغص۽اہیُ۽ےس۽یھب۽اینپ۽‬
‫وخنتاہ۽شال۽امتس۽یک۽ےتیل۽ںیہ۽۔وج۽وکیئ۽اُ۽ےس۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ومولی۽اصخق۽ےھچیپ۽آ ف۽ےک۽اہیُ۽رپ۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ؿاال۽ہرسی۽ںیہن۽آ لا۽مہ۽ولوگُ۽وک۽‬
‫تہب۽فیلکت۽وہیت۽وت۽رٕامےت۽ںیہ۽مہ۽وت۽اےسی۽یہ۽ٓںیہ۽ےگ۽اس۽دجسم۽یک۽وخنتاہ۽ںیم۽ مش۽رپامٓلاوہُ۔‪۷‬۽اؿٓ۽نج۽ولوگُ۽یک۽وعٓںیت۽لاہٖ۽یک۽رھپےن۽‬
‫ؿایل۽ںیہ۽اُُ۽وک۽ومولی۽اصخق۽امنٓ۽ڑپاھےن۽یک۽ااجٓف۽رٕامےت۽ںیہ۽۔طقف‪،‬وجاف۽ےس۽رشمف۽رٕامےیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ک‬
‫سج۽صخش۽ےک۽ؿہ۽احالف۽ؿ۽اعڈاف۽ؿاوقال۽ؿااعفل۽وہُ۽ؿہ۽مِٔاافقس۽یہ۽ںیہن۽ہکلب۽ ھال۽رمگاہ۽دب۽ڈنی۽ےہ۽۔دعّف۽ےک۽ادنٓ۽اکنچ۽لااجمٔ۽ؿ۽‬
‫رحاس۽یعطق۽ےہ۽سج۽یک۽رحطق۽رپ۽وخڈ۽ میظ۽لا ق‪:‬‬
‫اﷲ اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽ؿہ۽وعٓںیت۽وج۽ہقلطم۽وہاجںیئ ُ۽ؿہ۽اےنپ۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫ٓا ف۽وک۽نیت۽ضیح۽لک۽ٓؿےک۽ٓںیھک۔(ف)‬
‫املسمونُ۽رپ۽رٕص۽ےہ۽ہک۽اُس۽وک۽دجسم۽ےس۽زعمؿل۽رک ں‪،‬۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽مک۽آ۽مک۽تخس‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۵‬ۻ‪۵۵‬‬
‫‪Page 479 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رکمؿہ ۽‪ ،‬۽خق ۽اس ۽ےک ۽قسف ۽ؿ ۽ابیبیک ۽یک ۽ہی ۽اح ك ۽ےہ ۽وتایک ۽اابتعٓ ۽ےک ۽ےب ۽ؿوض ۽امنٓ ۽ڑپاھڈہاتوہ ۽لا ۽اجّٓ ۽ےک ۽ڈونُ ۽ںیم ۽وخاہ ۽ؿےسی ۽یہ۽‬
‫اہنےن۽یک۽اکیلہ۽ےس۽ےب۽اہنےئ۽اامطق ۽رکاتیلوہ۽‪ٓ ،‬ا ر۽ےب۽لسغ۽ےک۽امنٓ ۽ڑپانھ۽دعف ۽ںیم۽اکنچ۽اجمٔ ۽رکڈےنی۽ےس۽ٓلاڈہ۽ںیہن۽‬
‫ےہ۔ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫ان مْلوقدمواْفاسِایاْثمونْبناءْعَلْانْکراھۃْ ویکہکن ۽ارگ ۽ولوگُ ۽ےن ۽یسک ۽افقس ۽وکادقس ۽(اامس)رکڈلا ۽وت ۽اس ۽ئان ۽رپ۽‬
‫تِدیمہ ْکراھۃ ْتحریم ْلعدم ْاعؾنائہ ْبامورْ ہنگ۽اگٓ ۽وہُ۽ےگ۽ہک۽اس۽دقتمی۽یک۽رکاہق ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ویکہکن۽‬
‫ومٓ ۽ڈلٍيہ ۽ےک۽اقتوضُ۽اؿٓ۽‬ ‫ومٓ ۽ڈلٍيہ ۽ںیم۽الرپؿایئ۽مٔاتت۽ےہ۽اؿٓ ۽ا ِ‬
‫ا ِ‬
‫دینہْوتساہلہْفْاالتیانْبلوازمہْفالیبعدْمنہْ‬
‫ولآامف۽وک۽نُـٓا۽رکےن۽ںیم۽نسالہ۽ےساکس۽اتیل۽ےہ۽‪،‬۽دیعب۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽‬
‫فع‬ ‫ببع‬
‫االخاللْ ضْشروطْالصالةْو لْبمایناْفی اْ امنٓ ۽ےک ۽ضعب ۽رشاطئ ۽وک ۽اخیل ۽ٹوھٓےن ۽اکآاکتف ۽رکلاوہ ۽اؿٓامنٓ ۽ےک۽‬
‫بل ْھو ْغالب ْبالنظر ْاٰل ْفسِہ ْولذا ْلمْ انمیف ۽ضعب ۽اامعل ۽اجباللاوہ ۽‪،‬ہکلب ۽اس ۽ےک ۽قسف ۽ےک ۽شیپ ۽رظن۽‬
‫تجزالصلٰوةْخلقہْاصالْعندْمالكْوھوروایۃْعنْ ااسیرکلااغ ك ۽امگُ ۽ےہ۽ایس۽ےئل۽اامس۽امکل ۽ےک۽مٔڈلک۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ ۽وہیت۽یہ۽ںیہن۽۔۽اامس۽ادمح ۽نب۽جٍيل۽ےس۽یھب۽الک ۽ٓؿامك۽‬ ‫‪1‬‬
‫احمد ۔ ْ‬
‫ویُ۽یہ۽ےہ(ف)‬
‫اؿٓ ۽وخڈ ۽اعمصلہ ۽امنٓںیم ۽اس ۽یک ۽ابیبیک ۽اؿٓ ۽اہطٓف ۽ماجضق ۽ےس ۽ےب ۽رپؿایئ ۽اُیس ۽ایبُ ۽ےس ۽فاہٖ ۽وجشالئ ۽ےن ۽ےھکل ۽ہک ۽لالاک ۽ڑپکّ ۽دجسم ۽ںیم۽‬
‫ڈوھےن ۽ؿاولُ ۽وک ۽عنم ۽ںیہن ۽رکلا ۽ہکلب ۽عنم ۽رکےن ۽وک ُمٔا ۽اتہک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽زلےن ۽رپ ۽ ٓا امڈہ ۽وہلا ۽ےہ ۽وت ۽سج ۽یک ۽ہی ۽اح ك ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽یک ۽اطلًا۽‬
‫ااجٓف۽ںیہن۽وہ یتک۽واللْتعا ٰٰلْاعلم‬
‫ہلئسم۽‪:۹۴۸‬۽آ۽ئانٓس۽ہلحم۽دنکی۽رگ۽وٹہل۽دجسم۽یب۽یب۽ٓایج۽لصتم۽افشاخہن۽ ہلس۽ومولی۽میکح۽دبعاشغلٓ۽اصخق ‪۵۳‬۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۴۹‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽رہش۽ئانٓس۽ںیم۽الک۽دجسم۽لصتم۽رہچکی۽ڈویاین۽سج۽ںیم۽امنٓ۽ؿعٍيہ۽ؿ۽ہعمج۽وہلا۽ےہ‪،‬رعہص۽ڈٓآ۽‬
‫طً‬
‫ےس۽الک۽ہسلج۽لاامیےئ۽احمک۽علض۽رغبص۽ادہناس۽دجسم۽ذموکٓ۽الہ۽اشالس۽ےن۽ایک۽ رملہ۽اؿٓ۽لاوتُ۽ےک۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ہک۽دجسم۽اک۽وھکڈلا۽ومغاؿہض۽اکمُ۽‬
‫ڈبرگ۽آٓؿےئ۽بتک ۽ہقف۽اجمٔ۽ےہ۽وت۽ہی۽دجسم ۽وھکڈ ۽ڈایل۽اجےئ۽وعبص۽اس ۽ےک۽ڈؿرسی ۽دجسم ۽رساکٓ ۽یک۽اجمك۽ےس ۽ایتٓ ۽رکڈی۽اجےئ ۽احالہکن۽دجسم۽اک۽‬
‫وھکڈلا۽آٓؿےئ۽ہقف۽اجمٔ۽ںیہن۽ےہ۽۔اعریگملہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫لوکانْمسجدْفْمحلۃْضاقْع َٰل ْاھلہْوالیسع مْ ارگ۽ہلحم۽یک۽دجسم۽الہ۽ہلحم۽رپ۽گنت۽وہ۽یئگ۽وہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ولگ۽اس۽ںیم۽‬
‫اشکڈک ۽ہن۽رک شکٌْ۽وہُ۽وت۽اس۽ہلئسم۽ےک۽قلعتم۽ضعب‬ ‫انْیزیدْوافیہْفسأل مْبعض ْ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪Page 480 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الجیانْانْیجعلواْذلكْالمسجدْلہْلیدْخلہْفْ ڑپؿیس ۽ہی ۽ےتہک ۽وہُ ۽ہک ۽دجسم ۽وک ۽اُ ۽ںیم ۽ےس ۽وکیئ ۽الک ۽احلص۽‬
‫دارہ ْو یعطمھی ْمکانہ ْعوضا ْماھو ْخیلہ ْفؼسعْ رکّ۽اؿٓ۽اےنپ۽رھگ۽ںیم۽شالم۽رکّ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽وعص۽ابتمڈل۽‬
‫فیہ ْاھل ْالمحلۃ ْقال ْمحمد ْرحمہ ْالل ْتعاٰلْ رتہب۽ہگج۽دجسم۽ےک۽ےئل۽ رلڈّ۽لاہک۽الہ۽ہلحم۽دجسم۽ںیم۽اشکڈک ۽‬
‫ٰ‬
‫احلص۽رک۽ںیکس۔اامس۽دمحمٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽رٕاملا۽ااسی۽رکلا۽اُ۽‬
‫الیسع مْذلكْ‪1١‬۔ ْ‬
‫ےک۽ےئل۽اجمٔ۽ںیہن۽ےہ۔(ف)‬
‫اُس۽ہسلج۽ںیم۽ضعب۽ؿہ۽رشلک۽ےھت۽وج۽ئانٓس۽ےک۽ومولی۽اصخق۽کہالےت۽ںیہ۽ا ںوُ۽ےن۽ولعمس۽ںیہن۽زک۽رغص۽ےس۽دجسم۽ذموکٓ۽‬
‫ےک۽وھکڈےن۽ےک۽ؿاےطس۽ٓاےئ۽ڈی۽اؿٓ۽ڈطختس۽یھب۽ےئک۽ہکلب ۽ومولی۽اصخق۽وموصف۽ےس۽ولوگُ۽ےن۽ڈٓلاتف۽ایک۽وت۽ومولی۽اصخق۽‬
‫ےن۽وجاف۽ڈلا۽وھکڈےن۽ےک۽ؿاےطس۽ٓاےئ۽ہن۽ڈہات۽وت۽ایک۽ڑیبلاُ۽ریپؿُ۽ںیم۽ڈااتل۽‪،‬اح ك۽ارکاہ۽ںیم۽وت۽ڈؿ۽جڈا۽اؿٓ۽انجف۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽اگایلُ۽ڈانی۽اجمٔ۽ںیہ۔احالہکن۽یسک۽مسق۽اک۽ارکاہ۽احمکِ۽علض۽یک۽اجمك۽ےس۽ہن۽اھت۽رصف۽الہ۽ِاشالس۽ےس۽ا ۽ذموکٓ۽‬
‫ادصلٓ۽ںیم۽ٓاےئ۽بلط۽یک۽یئگ۽یھت۽‪،‬ومولی۽اصخق۽ےن۽ارکاہ۽وکْقُ ِط َعْا َ ْوقُت َْ‬
‫ِل۽ےکشاھت۽دیقم۽ںیہن۽ایک۽اؿٓ۽ہن۽وتٓہی۽وک۽اہک۽سج۽یک۽‬
‫دیق۽بتکِ۽ہقف۽ںیم۽ےہ۔ارغلص ۽ایسی۽ایسی۽لاںیت۽ومولی۽اصخق ۽ےن۽ایبُ ۽ںیک۽سج۽ےس۽وعاس۽ےک۽رمگاہ۽وہاجےن۽اکایخل۽ےہ۔۽‬
‫و‬
‫ویفنحُ ۽رپ ۽اثَٖ ۽ےنعط ۽یھب ۽اخمنیفل ۽ےک ۽وہےن ۽ےگل۽ہک ۽ مھآّ ۽اہیُ ۽اےسی ۽اےسی۽دنگّ ۽لئالئ ۽ںیہ۔ومولی ۽اصخق ۽وک۽اامس ۽امنٓ ۽اک۽‬
‫آٓؿےئ۽رشه۽ؿتحلصم۽ئانلااچےئہ۽لا۽ںیہن؟بؼنوابالکتابْوتوجروایومْالحساب۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫م‬
‫ہی۽صخش۽ ٌض۽یعطق۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽افقس۽ؿافرج۽ےہ۽۔قالْالل ٰ ْ‬
‫تعاٰل ‪:‬‬
‫اس ۽ےس ۽مٔھ ۽رک ۽فامل ۽وکُ ۽وہاگ ۽وج ۽لآٓگ ے ۽جڈا ۽یک ۽دجسمؿُ ۽وک۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اُُ۽ںیم۽لا ِس۽جڈا۽ےئل۽اجےن۽ےس۽اؿٓ۽وکشش۽رکّ۽اُ۽یک۽ؿریاین۽‬ ‫‪2‬‬
‫‪  ‬‬
‫ںیم۔‬
‫ذعٓ ۽ارکاہ ۽ضحم ۽وھجلا ۽ےہ‪،‬وجایٹیمکُ ۽ٓاےئ ۽ٓین ۽ےک ۽ےئل ۽رقمٓ۽یک ۽اجیت ۽ںیہ ۽ہٖ ۽زگ ۽خکّاس ۽یک ۽رطف ۽ےس ۽ےلگ۽ںیم ۽رھچی ۽ںیہن ۽ٓیھک۽‬
‫اجیت۽ہک۽ارگ۽مت۽ےن۽ویُُ۽ٓاےئ۽ہن۽ڈی۽وت۽لتق۽رک۽ڈےیئ۽اجؿ۽ےگ۽لا۽ٓلاُ۽اکف۽یل۽اجےئ۽ک ۽لا۽اہھت۽ملق۽رک۽ڈےیئ۽اجںیئ۽ےگ‪،‬۽ہکلب۽ٓاےئ۽ٓین۽‬
‫ےک۽ینعم۽ہی۽وہےت۽ںیہ۽ہک۽ہٖ۽صخش۽ ٓا ٓاڈاہن۽اینپ۽ٓاےئ۽فاہٖ۽رکّ۔اہُ۽ڈاین۽رپضق۽خٌفہ۽وخٓ۽وخشادم۽ںیم‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽اابلف۽ااحلڈی۽رشع۽یف۽ادجسمل۽اخل۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپٓؿ۽‪/۵‬ۺ‪۷۸‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۷/۵‬‬
‫‪Page 481 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓا رک۽ڈنی۽ؿ۽اامیُ۽ونگارک۽خکّاس۽رپ۽ربجؿارکاہ۽اک۽وطافُ۽ااھٹ۽رک۽وزيلہ۽اکڈہب۽ارکاہ۽اچںیہ۽دجسم۽ڈاھںیئ۽اچےہ۽جڈا۽ؿٓوسل۽وک۽اگایلُ۽انسںیئ۽‬
‫‪1‬۽(رقنعبی۽فامل۽ولگ۽اجُ۽ںیل۽ےگ۽ہک۽زک۽رکؿف۽‬ ‫اچےہ۽ڈؿ۽ےک۽ ٓا ےت۽نیت۽اگںیئ۽ ‪‬‬
‫اٹلپ۽۔اھںیئ۽ےگ۔ف)۽اےسی۽ولگ۽ہن۽دنعاﷲ ذعمؿٓ۽وہ شکٌْ۽ںیہ۽ہن۽دنعاغزکاس۽وبجمٓ۽ ؎‬
‫ابمڈا۽ڈل۽ ٓا ُ۽رٕؿامہی۽شاڈ‬
‫ہک۽آرہب۽ڈاین۽ڈدہ۽ڈ ں۽اببڈ‬
‫(اس۽ےنیمک۽اک۽ڈل۽یھبک۽وخس۽ہن۽وہوج۽ڈاین۽یک۽اخرط۽ڈنی۽وک۽وہا۽ےک۽وحاےل۽رکڈہات۽ےہ۔ف)‬
‫ رڈ۽دنم۽ااصنف۽دنسپ۽احومکُ۽یک۽اگنہ۽ںیم۽یھب۽ڈنی۽رٕؿس۽اہنمك۽ڈلیل۽ؿ۽وخآ۽وہلا۽ےہ۽ہک۽سج۽ےن۽ڈٓایس۽وخشادم۽ےک۽ےئل۽ڈنی۽یسیج۽زعمٔ۽زیچ۽‬
‫ٰ‬
‫وکریخلاڈ۽اہک۽اس۽ےس۽وج۽لااجےئ۽وھتٓا۽ےہ‪،‬سج۽ےن۽اڈهی۽ک ع۽ےک۽ؿاےطس۽احمک۽یقیقح۽لج۽جالہل‪،‬۽ےس۽ٓؿرگڈاین۽یک۽اس۽احمک۽ڈوینی۽ےک۽شاھت۽ریخ۽‬
‫‪( ٢‬ڈاینؿ ٓا رف۽اک۽اھگلا۽یہی۽رصحی۽اصقنُ۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽ہلئسم۽‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫وخایہ۽یک۽وتعق۽ایک۽ےہ۽‪‬‬
‫ارکاہ۽ویُ۽ےب۽دیق۽اافلؿ۽وج۽جڈا۽اؿٓ۽ٓوسل۽یک۽اجمك۽طيہ۽رھب۽رک۽اس۽صخش۽ےن۽ےہک۽ؿہ۽یھب۽اےکس۽وسےئ۽اڈف۽ؿعل ّ ِق۽ڈنی۽رپ۽ڈال۽ںیہ۽رشه۽رہطم۽‬
‫۽وخف۽اجُ۽ےک۽ؿغك۽یھب۽مکح۽زعتمی۽یہی۽ےہ۽ہک۽یسک۽رطچ۽اطلًا۽ہملک۽رفکٓلاُ۽ےس۽ہن۽اکنےل۽اؿٓ۽ٓتصخ۽ہی۽ہک۽یتح۽االاکمُ۽وتٓہی۽رک۽‬ ‫ںیم ِ‬
‫ےک۽ؤولہ۽ڈآ۽لاف۽ےس۽اجُ۽اچبںیئ۽‪،‬ارگ۽وتٓہی۽رپ۽اقڈٓ۽اھت۽اؿٓ۽اےس۽ٹوھٓ۽رک۽رصحی۽ہملک۽رفک۽وبال۽ػنغ ًانؼٍيا۽اکرٕ۽وہاجےئ۽اگ ُ۽‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫تعاٰل ْاوبسبْالنیبْصَلْ ارگ۽یسک۽وک۽وبجمٓ ۽رکڈلا ۽ایگ۽ہک۽ؿہ۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽شاھت۽اعمڈاﷲ رفک۽‬
‫انْا کرہْعَلْالکقرْباللْ ٰ‬
‫اللْتعاٰل ْعلیہْوسلمْبِطعْاوقتلْرخصْلہْانْ رکّ۽لایبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽اعمڈ ۽اﷲ اگیل۽ڈّ۽‬
‫ٰ‬
‫ؿٓہن۽اےس۽لتق۽رکڈلا۽اجےئ۽اگ۽لااس۽اک۽وکیئ۽وضعاکف۽ایل۽اجےئ۽اگوت۽اےس۽‬
‫یظ رْماْامرْبہْعَلْلسانہْویوریْوقلبہْمطمئنْ‬
‫ااجٓف ۽ےہ ۽ہک ۽ٓلاُ ۽رپ ۽اےسی ۽املکف ۽وک ۽اجٓی ۽رکڈّ ۽نج ۽اک ۽اطمہبل۽‬
‫باالیمانْ‪،‬وانْخطرْببالہْالتوریۃْولمْیورکقروْ ایک۽ایگ۽وہ۽نکیل۽وتٓہی۽(ینعی۽یٰتح۽االاکمُ۽ؤولہ۽ڈآ۽لاف۽ےک۽ڈٓےعی۽اجُ۽‬
‫بانت ْدیانۃ ْوقضاء ْنوازل ْوجاللیۃ ْویوجرْ اچبےئ)۽ےس۽اکس۽ےل۽اؿٓ۽اس۽اکڈل۽اامیُ۽رپ۽نئمطم۽اؿٓ۽اقمئ۽ٓےہ۽اؿٓ۽‬
‫لوصربْلرتکہْاالجراءْالمحرمْ‪ْ3‬الخْباختصار۔ْ ْ ارگ۽اس۽ےک۽ڈل۽ںیم۽وتٓہی۽اک۽ایخل۽آ لا۽رگم۽اس۽ےن۽وتٓہی۽ہن۽ایک۽وت۽ؿہ۽اکرٕ۽‬
‫وہاجےئ۽اگ۽اؿٓ۽اس۽یک۽وعٓف۽اضقءً۽ؿ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۵۹‬ۺ‪۵۵‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴/۵۵‬‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽االرکاہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۹/۵‬ۼ‪۴‬‬
‫‪Page 482 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈلالۃً۽لاہنئ۽وہاجیگیئ۽ونآل۽اؿٓجالہیل۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ربص۽ؿتمہ۽ےس۽اکس۽ےل۽وت۽ارج۽لاےئ۽اگ۽ویکہکن۽اس۽ےن۽رحاس۽اکس۽ےک۽آاکتف۽اک۽رتک۽ایک۽‬
‫اصتخٓا(ف)اےسی۽دشلڈ۽افقس۽وک۽الضف۽االامعل۽امنٓ۽ؿ۽انماجف۽لآاگہِ۽ےب۽اینٓ۽ںیم۽اانپ۽اامس۽ئانلا۽تخس۽حماغك۽اؿٓ۽ڈنی۽ںیم۽‬
‫ےہ۽اخل۽ا ً‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ےب۽اایتحیط۽ؿ۽رجا ٔف۽ےہ۽‪،‬خق۽ؿہ۽اڈهی۽ک ع۽لا۽وخشادم۽ےک۽ےئل۽دجسم۽ڈاھےن۽ےک۽ےئل۽وموجڈ۽ےہ۽وت۽اڈهی۽فیلکت۽لا۽اکیلہ۽ےک۽لاًق۽ےب۽‬
‫اہنےئ۽لا۽ےب۽ؿوض۽امنٓ۽ڑپاھےت۽اےس۽ایک۽اتگل۽ےہ‪،‬۽اےسی۽وکاامس۽ئانےن۽ؿاےل۽گياہگآ۽وہُ۽ےگ۽‪،‬۽املسمونُ۽وک۽اچےئہ۽ہٖزگہٖزگ۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپںیھ۽۔ارگ۽لاؿاػفی۽ںیم۽ڑپھ۽یل۽وت۽ااعڈہ۽رک ں۽۔ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لو ْقدموا ْفاسِا ْیاثمون ْبناء ْعَل ْان ْکراہۃْ ارگ۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽اامس۽ئانڈلا۽وت۽اس۽ئانرپ۽گياہگآ۽وہُ۽ےگ۽ہک۽‬
‫تِدیمہْکراہۃْتحریمْلعدمْاعؾنائہْباموردینہْ اےسی ۽صخش ۽وک ۽اامس ۽ئانلا ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽ویکہکن ۽افقس ۽اومٓ۽‬
‫وتساھلہ ْف ْاالتیان ْبلوازمہ ْفال ْیبعد ْمنہْ ڈلٍيہ۽ںیم۽الرپؿایئ۽مٔاتت ۽ےہ۽اؿٓ ۽ڈنی ۽ےک۽ولآامف ۽وک۽اجبالےن۽‬
‫ںیم۽یتسس۽رکلاےہ۽۔ س۽اےسی۽صخش۽ےس۽ہی۽دیعب۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽‬
‫االخاللْببعضْشروطْالصلٰوةْوفعلْما ْینافی اْ‬
‫امنٓ ۽ےک ۽ضعب ۽رشاطئ ۽ٹوھٓ ۽ڈّ ۽اؿٓ ۽امنٓ ۽ےک ۽انمیف ۽لمع ۽وک۽‬
‫بلْھوالغالبْبالنظرْاٰلْفسِہ۔‪ْ 1‬‬
‫اجبالےئ ۽‪،‬ہکلب ۽ا ۽اسی ۽رکلا ۽اس ۽ےک ۽قسف ۽ےک ۽شیپِ ۽رظن ۽ابلغ۽‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اامس۽ئانلا۽ڈٓانکٓ‪ٓ،‬وسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪":‬اےسی۽یک۽تبحص۽ےس۽ڈؿٓ۽اھبوگ‪،‬۽اُےس۽اےنپ۽ےس ُ۽ڈؿٓ۽ٓوھک۽ںیہک۽‬
‫ؿہ۽ںیہمت۽اکہب۽ہن۽ڈّ۽‪،‬ہنتف۽ںیم۽ہن۽ڈال۽ڈّ"۔۽حیحص۽ملسم۽رشفی۽ںیم۽ےہ‪:‬ایا کمْایاھمْالیضل ّونکمْوالْیقؾنونکمْ‬
‫‪2٢‬۽(مت۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽اُ۽اسفط۽ےس۽اچبؿ۽لاہک۽ؿہ۽ںیہمت۽رمگاہ۽ہن۽رکڈ ں۽اؿٓ۽ہنتف۽ںیم۽ہن۽ڈال۽ڈ ں۔ف)اﷲ اعتیٰل۽املسمونُ۽وک۽دہامك۽ؿ۽‬
‫ْوتعاٰلْواعلم۔‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫وتقیف۽ےشخب۔واللْ ٰ‬
‫‪۹‬رفص‪۴۶۹۴‬ھ‬ ‫آكلم۽ارپ۽مٔامہ۽اھچؿین۽طيکٍيہ۽ ہلس۽احیج۽اہڈی۽لآاخُ۽‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۴۹‬‬
‫احایمُ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اس۽كلم۽ںیم۽ٓمس۽ےہ۽ہک۽وعٓںیت۽لآآ۽ںیم ُ۽ڈاکُ۽رکیت۽ںیہ۽اؿٓ۽لاہٖ۽‬ ‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫نکلًی۽ںیہ۽رس۽وھکل۽رک‪،‬۽اؿٓ۽اجبےئ۽لااجہم۽ےک۽دنبہت۽لادنیتھ۽ںیہ۽‪،‬ےتلچ۽ںیم۽اُ۽اک۽مسج۽ٓاُ۽لک۽ولعمس۽وہلا۽ےہ۽ ڈؿُ۽وک‪،‬اؿٓ۽ ڈ۽اُُ۽‬
‫وکعنم۽ںیہن۽رکےت۽‪،‬اؿٓ۽خق۽اُ۽ےک۽مرہٖؿُ۽ےس۽اہک۽ایگ۽ہک۽رشه۽ےک۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪2‬۽حیحص۽ملسم۽لاف۽ا ًہی۽نع۽ارلؿالۃ۽نع۽ا ؽعفاء۽اخل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 483 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫جالف۽ےہ۽ایسی۽وعٓوتُ۽ےس۽رپزیہ۽رکؿ۽۔۽وت۽ؿہ۽ےتہک۽ںیہ۽مہ۽وجاُ۽ںیہ۽خق۽مہ۽وک۽وہش۽ف۽وہیت۽ےہ۽وت۽مہ۽ایک۽رک ں۽اکنچ۽ڑپاھ۽ےتیل۽ںیہ۽‬
‫۔اؿٓ۽ؿاہُ۽اثَٖ ٓا ڈیم۽ایس۽ےک۽وماقف۽ڑپّ۽وہےئ۽ںیہ۽نج۽وعٓوتُ۽اک۽ڈرک۽وہاکچ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اؿٓ۽اامطق۽اس۽ ٓا ڈیم۽یک۽یسیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪ :‬۽ٓاُ ۽وھکانل ۽رحاس ۽ےہ‪،‬اؿٓ ۽اس ۽ ٓا ٓاڈ ۽وعٓف ۽وک ۽رس ۽وھکانل ۽یھب ۽رحاس ۽ےہ۔ ۽ؿہ ۽وعٓںیت ۽اُ ۽رحاکف ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽افہقس ۽ںیہ ۽اؿٓ۽‬
‫مرہٖ۽رپ۽رٕص۽ےہ۽ہک۽اینپ۽وعٓف۽وکقسف۽ےس۽ٓؿےک۔۽اﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫اّ ۽اامیُ ۽ؿاول! ۽اچبؿ ۽اینپ ۽اجونُ ۽وک ۽اؿٓ ۽اےنپ ۽رھگؿاولُ ۽وک ۽ ٓا گ۽‬ ‫ْ‪1‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ےس۔‬
‫اؿٓٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫مت ۽ضق ۽اےنپ ۽نیقلعتم ۽ےک ۽رسڈآ ۽ؿاحمک ۽وہ ۽اؿٓ ۽ہٖاحمک ۽ےس۽‬ ‫کلکمْراعْوکلکمْمسئولْعنْرعؼتہ‪2‬۔ ْ‬
‫ٓؿِٓایقطق۽اس۽یک۽ٓتیع۽ےک۽لاف۽ںیم۽وسال۽وہاگ۔‬
‫وت۽ہی۽ ڈ۽ہک۽اںیھن۽عنم۽ںیہن۽رکےت۽وخڈ۽افقس۽ںیہ۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽۔۽ىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارگ۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽اامس۽ئانلا۽وت۽ؿہ۽ہنگ۽اگٓ۽وہُ۽ےگ(ف)‬ ‫لوقدموْفاسِایاثمونْ‪3٣‬۔ ْ‬
‫ہکلب۽خق۽اس۽یک۽وعٓف۽لآآ۽ںیم۽ٓاُ۽وھکےل۽رھپیت۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽عنم۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ڈویّف۽ےہ۔‬
‫ف ْالدرالمختار ْدیوث ْمن ْال ْیغار ْعَل ْامرأتہ ْاوْ ُڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽صخش۽ڈویّف ۽وہلا ۽ےہ۽وج۽اینپ۽ویبی۽اؿٓ۽‬
‫یسک۽رحمس۽رپ۽ریغف۽ہن۽۔اھےئ۽۔(ف)‬ ‫محرمہ‪4‬۔ ْ‬
‫‪٤‬‬
‫اہُ۽ارگ۽ہی۽عنم۽رکّ۽ٓؿےک۽سج۽دقٓ۽اینپ۽دقٓف۽اس۽ٓمس۽عینش۽ےک۽اٹمےن۽ےس۽ےہ۽رصف۽رکّ۽اؿٓ۽رھپ۽وعٓف۽ہن۽امےن۽وت۽ ڈ۽رپ۽‬
‫‪5‬۽(۽وکیئ۽وبھج۽اُاھٹےن۽ؿاال۽یسک۽ڈؿرسّ۽اک۽وبھج۽ںیہن۽ااھٹےئ۽‬ ‫تعاٰل ‪:‬‬
‫اسلاس۽ہن۽ٓےہ۽اگ‪،‬۽قالْاللْ ٰ ْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اگ۔ف)۽واللْ ٰ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۹/۹۹‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽حیحص۽اخبٓی۽لاف۽ا رمغۃ۽یف۽ارقلٰی۽ؿاغمُڈُ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۴۵۵/۴‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪3‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻ‪۶۵‬‬
‫‪5‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۹۷/۹‬‬
‫‪Page 484 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ہلئسم۽ۺ‪:۹۴‬۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽الک۽دجسم۽اک۽اامس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اکٓاہےئ۽دنمٓہج۽ڈلی۽ےس۽ٓؿٓی۽‬
‫دیپا۽رکلا۽ےہ۽‪:‬۽ضُٕڈہ۽وہاللا۽اس۽یک۽ارجف۽ انی‪،‬وسس۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ڑپانھ۽اؿٓ۽لاوخادنہ۽ولوگُ۽ےس۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ڑپوھالا۽اؿٓ۽اس۽یک۽ارجف۽‬
‫ انی‪،‬ضُٕڈّ ۽ےک ۽ڑپکّ ۽ؿریغہ ۽ انی ۽اؿٓ ۽رٕؿخق ۽رکلا‪،‬اؿٓ ۽وسڈ ۽۔اھلا ۽ہیفخ ۽وطٓ ۽ےس۔اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽لااجمٔ ۽؟ ۽اؿٓ ۽ڈؿرسا۽‬
‫صخش۽سج۽وک۽اعس۽ولگ۽اجےتن۽ںیہ۽ہک۽اس۽یک۽ٓؿٓی۽لااجمٔ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسُڈ۽ انی۽گياہ۽ریبکہ۽ےہ‪،‬۽ویُ۽یہ۽سج۽لااجمٔ۽رطہقی۽ےس۽ٓؿٓی۽احلص۽یک۽اجےئ۽ؿہ۽لا۽وت۽رسّ۽ےس۽وخڈ۽یہ۽ریبکہ۽وہاگ۽لا۽دعب۽اعڈف۽ےک۽‬
‫ریبکہ ۽وہاجےئ ۽اگ ۽۔لاوخادنہ ۽ولوگُ ۽ےس ۽ڑپوھارک ۽ا ُرجف ۽اتیلےہ ۽ےک ۽ینعم ۽شالئ ۽ےن ۽ہی ۽ایبُ ۽ایک ۽ہک ۽ےب ۽ڑپوھُ ۽وک ۽لالاللا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽مٔاہِ۽‬
‫ف۽غٕ ٓا ُ۽رکمی۽رپ۽اُرجف۽ انی۽یہ۽لااجمٔ۽ےہ۽‬ ‫رٕبی۽اُُ۽یک۽غٕ ٓا ُ۽وخاین۽فاہٖ۽رکےک۽اُرجف۽اتیل۽ےہ۽ہی۽وصٓف۽وخڈریبکہ۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽لالؿ ِ‬
‫غ‬
‫کماْحِِہْالسیدْالمحِقْالشایمْفْردالمحتارْوشقاءْالعلیل(اسیج ۽ہک ۽ض ّيڈ ۽ققحم ۽شایم ۽ےن ۽ٓڈا مزيآاؿٓافشء ۽ا غليل۽‬
‫ںیم۽اس۽رپ۽یلیصفت۽وگتفگ۽یک۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽ ڈّ۽وک۽وہالےن۽لا۽ااھٹےن۽لا۽ربق۽وھکڈےن۽یک۽اُرجف۽ےنیل۽ںیم۽ڈؿوصٓںیت۽ںیہ۽ارگ۽ہی۽لعف۽‬
‫ایس ۽صخش ۽رپ ۽وموقف ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽ولگ ۽یھب ۽ںیہ ۽ہک ۽ہی ۽ہن ۽رکّ ۽وت ۽ؿہ ۽رک شکٌْ ۽ںیہ ۽خق ۽وتاُُ ۽رپ ۽ارجف ۽ینیل ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اؿٓارگ ۽اخص ۽یہی۽‬
‫صخش۽لا۽انجٓہ۽اُاھٹےن۽وک۽یہی۽ڈؿ۽اچٓ۽ااخشص۽ںیہ۽ہک۽ہی۽ہن۽رک ں۽وت۽اکس۽ہن۽وہاگ۽اُرجف۽ینیل۽رحاس۽ےہ‪،‬‬
‫ف ْال ندیۃ ْعن ْالخالصۃ ْرجل ْاستاجر ْقوماْ دنہہی۽ںیم۽جالہص۽ےس۽ےہ۽ہک۽الک۽آ ڈیم۽ےن۽ھچک۽ولوگُ۽وک۽انجٓہ۽‬
‫یحملونْجنازةْاویغلسونْمؼتاْانْکانْفْموضعْ اُاھٹےن ۽لا ۽تّیم۽وک ۽لسغ۽ڈےنی۽ےک۽ےئل ۽رکاہی ۽رپ ۽احلص۽ایک ۽ارگ ۽وت ُ۽ؿہ۽‬
‫ایسی۽ہگج۽ےہ۽اہجُ۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽اؿٓ۽وکیئ۽ڈؿرسالسغ۽ڈےنی۽ؿاال۽ںیہن۽‬
‫الیجد ْمن ْیغسلہ ْغیھؤالء ْفال ْاجرل م ْوانْ‬
‫اؿٓ۽ہن۽یہ۽انجٓہ۽ااھٹےن۽ؿاال۽وکیئ۽ےہ۽وت۽اُ۽ےک۽ےئل۽وکیئ۽رکاہی۽ انی۽ٓؿا۽‬
‫ع‬ ‫کانْثمۃْاناسْفل مْاالجروحق‬
‫ْرالحقارْ َلْھذاْ ںیہن ۽ےہ‪،‬اؿٓ ۽ارگ ۽ؿاہُ ۽ڈؿرسّ ۽ولگ ۽ںیہ ۽وت ۽رھپ ۽اُ ۽ےک ۽ےئل ۽رکاہی۽‬
‫وف ْموضع ْالاجرھم ْلواخذوا ْاالجرالیطیبْ انی۽اجمٔ۽ےہ۽۔ربق۽وھکڈےن۽ؿاےل۽اک۽اعمصلہ۽یھب۽یہی۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽ایسی۽ہگج۽‬
‫ےہ۽اہجُ۽رکاہی۽ انی۽اُ ۽ےک۽ےئل۽اجمٔ ۽ہن۽اھت ۽اؿٓ۽اوہـُ۽ےن۽رکاہی۽ےل۽‬ ‫ل م‪1١‬۔ ْ‬
‫ایل۽وت۽ہی۽اُ۽ےک۽ےئل۽ااھچاکس۽ںیہن۽ےہ۽۔(ف)‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽اابلف۽اصلڈس۽رشعیف۽لئالئ۽اویشله۽اخل۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷۸۵/۷‬‬
‫‪Page 485 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽ ڈّ۽ےک۽ڑپکّ۽ؿریغہ۽ہب۽تین۽دصتّط۽ڈّ۽ڈےیئ۽اجےت۽ںیہ۽ارگ۽ہی۽ےنیل۽ؿاال۽اتحمچ۽ےہ۽لا۽ینغ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈےنی۽ؿاےل۽وک۽اس۽اک۽ینغ۽‬
‫امس۽امنٓ۽لا۽صلّاےئ۽دجسم۽وک۽ہی۽زیچ ں۽ڈی۽اجیت۽ںیہ۽وخاہ۽اتحمچ۽وہ۽لا۽ںیہن۽وت۽ انی۽اجمٔ۽ےہ۽ارگہچ۽ینغ۽ےک۽‬
‫۽وطبٓ۽ٓمس۽ا ِ‬
‫وہلا۽ولعمس۽ےہ۽لا۽ؿاہُ ِ‬
‫ےئل۽رکاہق۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ہی۽صخش۽ینغ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈےنی۽ؿاال۽اتحمچ۽وک۽ڈانی۽اچاتہ۽ےہ۽اؿٓاس۽ےن۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽اتحمچ۽اتجرک۽اُس۽‬
‫ےس۽ےل۽ےئل۽وترحاس۽ےہ۔‬
‫ہ‬ ‫و‬
‫کماالیخیف ْوقد ْنبہ ْف ْالحدیِۃ ْالندیۃ ْشر حْ ہک۽یفخم۽ںیہن۽ہک۽اؿٓدحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحم مٍِ۽اس۽ےس۽‬
‫یھب۽مٔھ۽رک۽تخس۽ہیبنت۽ےہ۔(ف)‬ ‫الطریِۃ ْالمحمدیۃْعَلْادقْمنْھذا۔ْجؼسا ْ‬
‫اؿٓ ۽گياہ ۽ریبکہ ۽وخاہ ۽ادتباءً ۽ریبکہ ۽وہلا ۽دعب۽اعڈف ۽ریبکہ ۽وہاجےئ۽ومخق ۽قسف ۽ےہ۽‪،‬اؿٓ ۽افقس ۽طغلِ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽‪ ،‬۽اےس۽‬
‫اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽کماْحِِہْالمحِقْالحلیبْفْالغنیۃ۽(اسیج۽ہک۽ققحم۽یبلح۽ےن۽ىٍيہ۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۔ف)۽اہُ۽‬
‫گياہ۽ریبکہ۽ہیفخ۽وہ۽لا۽اىالہین۽افقس۽رکڈےنی۽ںیم۽مٔامٔ۽ےہ۽رگم۽ااسی۽ہیفخ۽سج۽رپ۽دنبّ۽علطم۽ہن۽وہُ۽دنبّ۽اس۽رپ۽مکح۽ںیہن۽رک شکٌْ۽ہک۽‬
‫ےب ۽اجےن ۽مکح ۽ویکرکن ۽نکمم ۽کما ْاوضحہ ْف ْالدرالمختارمن ْالش ادة ْف ْبیان ْتِؼیدھم ْشرب ْالخمرْ‬
‫باالدمان(اسیج۽ہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽اہشڈف۽ےس۽قلعتم۽وگتفگ۽ںیم۽اہجُ۽ا ںوُ۽ےن۽اہقفء۽اک۽رشف۽رمخ۽وک۽ڈؿاس۽رشف۽ےک۽شاھت۽دیقم۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وبثف۽رش ی۽ہن۽وہ‪،‬واللْ ٰ‬ ‫رکےن۽وک۽ایبُ۽ایک۽ےہ۽۔ف)اؿٓ۽املسمُ۽رپ۽دبامگین۽وخڈ۽رحاس۽ےہ۽خق۽لک۽ ِ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۻ‪:۹۴‬۽ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک ۽وجصخش ۽الیعٰمس ۽ڈولہی ۽فنصم۽وقتلۃ ۽االامیُ۽‬
‫وک۽قح۽اجاتن۽وہاُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ارگ۽اس۽ےک۽طال ك۽ؿرفکلاف۽رپ ٓا اگیہ۽وہ۽رک۽اُےس۽الہِ۽قح۽اجاتن۽وہ۽وت۽وخڈ۽اُس۽یک۽لثم۽رمگاہ۽دبڈنی۽ےہ۽اؿٓ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یک۽ااجٓف۽‬
‫ںیہن۽‪،‬ارگ۽لاڈاہتسن۽ڑپھ۽یل۽وہ۽وت۽خق۽افاله۽وہ۽ااعڈہ۽ؿاخق۽ےہ‪،‬‬
‫کماْھوالحکمْسائرْاعداءْالدینْمنْالمؽتدینْ اسیج۽ہک۽یہی۽مکح۽امتس۽اُ۽ادعاء۽ڈنی۽اک۽ےہ۽وج۽دبیتع۽‪،‬افقس۽‪ ،‬دت۽‬
‫و‬
‫اؿٓ۽اسفڈ۽ ھيالےن۽ؿاےل۽ںیہ۔(ف)‬ ‫القسِۃْالمرتدةْالمقسدین۔ ْ‬
‫اؿٓارگ ٓا اگہ ۽ںیہن ۽وت ۽اُےس ۽اس ۽ےک ۽اوقال ۽اضہل ۽ڈ۔اھےئ ۽اجںیئ‪ ،‬۽اس ۽یک ۽رمگایہ ۽اتبیئ ۽اجےئ ۽‪ٓ،‬شاہل ۽الکوکبۃْالشہابیۃ ۽وطبٓومنہن۽‬
‫اطمہعل۽رکالااجےئ۔۽ارگ۽اف۽دعب۽افاله۽یھب۽اُےس۽الہِ۽قح۽ےہک۽ؿیہ۽مکح۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽وتقیف۽لاےئ۽قح۽یک۽رطف۽افوخامکن۽یف۽ادلنی(وت۽ؿہ۽‬
‫ْتعاٰلْاعلمْوعلمہْجلْمجدہْاتمْواحکمْ۔ ْ‬ ‫وم‬
‫سبحنہ ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ْ‬‫لل‬ ‫وا‬ ‫)‬‫۽ںیہ۔ف‬ ‫یئ‬‫۽اھب‬‫ینی‬‫۽ڈ‬‫ّ‬‫ٓ‬ ‫ھا‬

‫‪Page 486 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ایتفمُ ۽رشه۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک ۽رغبص ۽ہشیپ۽ےک۽وج۽صخش ۽اصتؿری۽‬ ‫ہلئسم ۽ۼ‪۹ :۹۴‬امجڈی ۽االؿیٰل ۽ۺ‪۴۶۴‬ھ۽ایک۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ۽ڈنی ۽ؿ ِ‬
‫لہ۽ونہڈ۽یک۽لثم۽وسیٹؿ۽ٓاڈُ۽ؿٓاس۽دنچٓ۽ؿاتیس۽ؿریغہ۽یک۽ئانلا۽ےہ۽اؿٓ۽وفوٹرگارٕ۽اؿٓ۽ملغم۽اؿٓ۽رحایم۽اؿٓ۽یلع۽اومعلس۽نج۽ااخشص۽یک۽وعٓاف۽‬ ‫ڈویلاےئ۽ا ِ‬
‫ےب۽رپڈہ ۽رسِلآآ ۽رھپیت۽ںیہ۽وتاس۽اح ك ۽ںیم۽ااخشص۽ذموکٓنی ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپانھ ۽امنٓ ۽اک۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽ارگ۽ڑپھ ۽یل۽وت۽ااعڈہ۽اس۽اک۽اچےئہ ۽لا۽‬
‫ںیہن؟بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اجدنآ ۽یک۽وصتری۽ئانین۽ڈیتس۽وہ۽لا ۽وخاہ۽یسکع۽رحاس۽ےہ‪،‬۽اؿٓوبعمڈا ُِ ۽تلآ ۽یک۽وصتری ں ۽ئانلا ۽اؿٓتخس۽رترحاس۽ؿادش۽ریبکہ۽ےہ‪ٓ،‬وسل۽‬
‫اﷲیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۔‬
‫ان ْاشد ْالناس ْعذابا ْیوم ْالِیمۃ ْالمصورون ْ‪1‬رواہْ كشیب۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽تخس۽ذعاف۽ٓؿِٓایقطق۽وصمّٓؿُ۽رپ۽وہاگ۔اس۽‬
‫االئمۃ ْوالشیخان ْعن ْعبدالل ْبن ْمسعود ْعن ْامْ وک۽ا ہم۽اؿٓاخبٓی۽ؿملسم۽ےنرضحف۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ےک۽وحاےل۽‬
‫المؤمننیْعائشۃْالصدیِۃْریضْاللْتعاٰلْعن ا۔ ْ ےس۽رضحف ۽اس۽اوملنینم۽دیسہ۽اعہشئ۽یدہقی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽‬
‫ٰ‬
‫ےس۽لقن۽ایک۽ےہ۔‬
‫ویُ۽یہ۽ملغم۽‪،‬افقس‪،‬افرج۽ بکت۽ابکمٔ۽ےہ۔۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ملعونْمنْیعملْعملْقومْلوط‪ْ2‬۔رواہْاحمدْعنْ وعلمُ۽ےہ۽وج ِ‬
‫۽وقس۽ولؿ۽اک۽اکس۽رکّ۔اس۽وک۽اامس۽ادمح۽ےن۽رضحف۽‬
‫انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۔‬ ‫ا بنْعباسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫ُ‬
‫سج۽یک۽وعٓف۽ےب۽رتس۽لاہٖ۽رھپیت۽ےہ۽ہک۽لآؿ۽لا۽گال۽لا۽ٹیپ۽لا۽رس۽ےک۽لال۽لا۽ڈنپیل۽اک۽خ ّػہ۽رغص۽سج۽مسج۽اک۽اپھچلا۽رٕص۽ےہ۽کھال۽وہا۽ےہ۽لا۽اس۽رپ۽‬
‫الک۽لآلک۽ڑپکا۽وہ۽ہک۽دبُ۽اتکمچ۽وہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اس۽اح ك۽رپ۽علطم۽وہرک۽وعٓف۽وک۽اینپ۽دحِ۽ادقؿٓ۽لک۽ہن۽ٓؿاتک۽وہ۽دنبؿتسب۽ہن۽رکلا۽وہ۽ؿہ۽یھب۽افقس۽ؿ۽‬
‫ڈنّـف۽ےہ۔۽ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃ ْالید ْخلون ْالج ّنۃ ْالعاق ْلوالدیہ ْوالدیوثْ نیت۽صخش۽خٌق ۽ںیم۽ہن۽اجںیئ۽ےگ۽امُ۽لاف ۽وک۽الڈا ۽ڈےنی۽ؿاال۽اؿٓ۽‬
‫ورجلۃ ْالنساء ْ‪3‬۔رواہ ْالحا کم ْوالؽی یق ْبسندْ ڈنّـف ۽اؿٓ ۽ ڈؿُ ۽یک ۽وصٓف ۽ئانےن ۽ؿایل ۽وعٓف۔ ۽اس ۽وکاحمک۽‬
‫اؿٓیقہیب ۽ےن ۽رضحف ۽انب ۽رمع ۽ٓیض ۽اﷲاعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽نصيڈ ۽حیحص۽‬
‫صحیحْعنْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬

‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽ذعاف۽اوصملٓنی۽ویس۽ا ؽٰی۽صۃ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳/۵‬ۻۻ‬
‫‪2‬۽دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ ؿی۽نع۽انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺ‪۵۴‬‬
‫غمغٍ‬ ‫للًٍ‬
‫‪3‬۽اننسل۽اربکلٰی۽ ہؽی۽لاف۽ارللج۽مًذڈ۽ا فالچ۽ؿااجلٓلۃ۽ا يٍِ۽اخل۽وبطمہع۽ڈآاصڈٓ۽ریبؿف۽‪۵۵۹/۴۳‬‬
‫‪Page 487 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫وج۽اینپ۽وعٓف ۽لا ۽اینپ۽یسک۽رحمس۽رپ۽ریغف ۽ہن۽ٓگ ے۽ؿہ۽ڈویّف۽‬ ‫دیوثْمنْالیغارعَلْامرأتہْاوْمحرمہ‪1‬۔ ْ‬
‫ےہ۔‬
‫ایس۽رطچ۽ارگ۽وعٓف۽وجاُ۽اؿٓ۽لحم۽ہنتف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽لاہٖ۽رھپےن۽ےس۽ہنتف۽ااتھٹ۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽علطم۽وہرک۽لآ۽ںیہن۽ٓکھياخق۽یھب۽‬
‫ک‬
‫ھال ۽ڈویّف ۽ےہ ۽ارگ ۽ہچ ۽وپّٓ ۽رتس ۽ےکشاھت ۽لاہٖنکلًی ۽وہ‪ ،‬۽اُ ۽ضق ۽ولوگُ ۽وک ۽اامس ۽ئانلا ۽گياہ ۽ےہ ۽اؿٓاُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہِ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ْالغنیۃْوفصلناہْفْفتاونا(اسیج۽ہک۽اس۽قیقحت۽‬
‫ٰ‬ ‫غٕبی۽رحباس۽ےہ۽ہن۽ڑپیھ۽اجےئ۽اؿٓ۽ڑپھ۽یل۽وت۽ااعڈہ۽رضؿٓ۽ےہ۔کماحِِہْف‬
‫ىٍيہ۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽یک۽یلیصفت۽وگتفگ۽یک۽ےہ۔ف)اؿٓ۽رحایم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽اؿٓ۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽‬
‫ہکبج۽ؿہ۽ضق۽احرضنی۽ےس۽ٓلاڈہ۽لئالئِ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ہن۽اجاتن۽وہ۽‪،‬ارگ۽اامس۽ہن۽ےلم۽وت۽رضؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽اجےئ۽۔اس۽ذعٓ۽ےس۽‬
‫رتک۽امجًق ۽اجمٔ ۽ںیہن۽افُ ۽اولاخق ۽اللَٖک۽اللج۽(ؿاخق ۽وک۽یسک۽ؿہج۽ےس۽رتک۽ںیہن۽ایک ۽اجاتکس۔ف)۽ج ِ‬
‫الف ۽اؿیٰل۽اؿٓ ۽ڈول۽‬
‫‪2‬‬
‫رکاہق ۽ےکےئل۽ااعڈہ۽بحتسم۽ کماْبؼنہْفْالدرالمختار(اسیج۽ہک۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽اس۽وک۽ایبُ ۽ایک۽ےہ۔ف)۽والل ْ ٰ‬
‫سبحنہْ‬
‫وتعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬
‫‪۵۳‬۽امجڈی۽اال ریۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آبیجن۽ ٓا لاڈ۽ ہلس۽احظف۽دمحم۽الآاصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۹۵۳‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اؿٓ ۽ایتفم ُِ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽ٓلڈ ۽وک ۽ ص ۽وباریس ۽اک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ ط ّصْ ۽ثَٖف ۽ےس ۽وہےئگ ۽اُ ۽ںیم ۽ےس۽‬
‫ٓا الشئ۽ٓلگ۽ٓٓڈی۽املئ۽اخٓچ۽وہیت۽ےہ۽ؿزین۽ثَٖف۽طصّـُ۽ےس۽ا را ِچ۽ٓحی۽ہلضف۽مٔآ۽اک۽ڈھ ّيا۽یھب۽ڑپکّ۽رپ۽ ٓا اجلا۽ےہ۽ہک۽وج۽وجہس۽طصّـُ۽یک۽‬
‫ؿہج۽ےس۽ؿغك۽ااجمك۽یسک۽ہگج۽ادنٓ۽ااھجل۽وہا۽ٓہ۽اجلا۽ےہ۽اُ۽ڈؿونُ۽احوتلُ۽ںیم۽ڑپکا۽ہٖ۽ؿغك۽ سج۽ٓاتہ۽ےہ۽‪ٓ،‬لڈ۽ذموکٓ۽ہٖ۽رطچ۽ا ماظس۽لثم۽‬
‫وگنلف۽لادنانھ‪،‬ڈؿ۽لا۽نیت۽لااجےم۽ٓانھک۽اؿٓ۽اُ۽اک۽ؿػ ًيا۽وفػ ًيا۽ڈوھرکلاک۽ٓانھک۽ہی۽ضق۽ھچک۽رک۽ٹوھٓا۽رگم۽ھچک۽ہن۽وہاکس۽اخص۽رکرفس۽ںیم۽اس۽ےس۽‬
‫۽وصخطا۽اامطق۽رکلا۽ارگہچ۽ؿہ۽اامطق۽ےس۽ڈٓزگٓ۽رکلا۽ےہ۽رگم۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽ایک۽رکاتکس۽ےہ۽ہک۽اڈاےئ۽امنٓ۽‬‫ٓلاڈہ۽ڈںیتق۽شیپ۽آ یت۽ںیہ۽اؿٓ ً‬
‫رٕص۽ےک۽ؿاےطس۽ڑھکا۽وہا۽اؿٓ۽دعب۽وک۽اؿٓ۽امنٓی۽آ رک۽دتقمی۽نب۽ےئگ۽زجب۽اس۽ےک۽ایک۽اچٓہ۽ہک۽امنٓ۽اڈارکّ۽‪،‬اُ۽ڈػٌّـُ۽یک۽اح ك۽ںیم۽ٓلڈ۽ذموکٓ۽وک۽‬
‫ایک۽رکلا۽اچےئہ۽ہک۽سج۽ےس۽ےب۽رکاہق۽امنٓ۽اڈا۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽ڑپکا۽مکح۽لایک۽اک۽ٓگ ے؟بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اح ك۽ایسی۽ےہ۽ہک۽ڑپکا۽لاک۽رکّ۽لا۽دبےل۽وت۽رٕص۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽لاےئ۽اگ۽ہک۽رھپ۽ سج۽وہاجےئ۽اگ۽ینعی۽مٔآ۽شآےھ۽اچٓام ہ۽ےس۽ٓادئ۽‬
‫لا۽ؿہ۽ٓٓڈ۽لاین۽ٓؿہیپ۽رھب۽یک۽لئاخق۽ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اجےئ۽اگ۽وت۽ڈوھےن۽یک۽وکیئ۽رضؿٓف۽‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا ٌبٕریاف۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۻ‪۶۵‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ ‪ ،‬لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪۴/۴‬ۺ‬
‫‪Page 488 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ك ۽ذعمؿٓی ۽ںیم ۽ےہ ۽ینعی ۽وکیئ ۽ؿغك ۽اکلم ۽امنٓ ۽اک ۽ااسیزگٓ ۽ایگ۽‬
‫ںیہن ۽ؿٓہن ۽ےب ۽ڈوھےئ ۽وخڈ ۽اس ۽یک ۽اینپ ۽امنٓ ۽ہن ۽وہک ۽اؿٓ ۽ہکبج ۽ؿہ ۽اح ِ‬
‫رشؿه ۽ےس ۽متخ ۽لک ۽ہک ۽اُےس ۽ؿوض ۽رکےک ۽رٕص ۽ڑپھ ۽ےنیل ۽یک ۽رٕتص ۽ںیہن۽یلم ۽اؿٓ ۽خق ۽ےس ۽مٔامٔ ۽ہٖؿغك ۽امنٓںیم ۽ہی ۽ماجضق ۽ ٓا یت۽‬
‫ٓیتہ۽ےہ۽ارگہچ۽ؿغك۽ںیم۽الک۽یہ۽لآ۽وت۽ؿہ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽اامطق۽ںیہن۽رکاتکس۽‪،‬ولگ۽ارگ ٓا رک۽شالم۽وہُ۽حہٖ۽ہن۽رکّ۽ریبکت۽ ٓا ؿآ۽‬
‫ےس۽ہن۽ےہک۽ؿہ۽ولگ۽وخڈ۽اگل۽وہاجںیئ۽ےگ۔اؿٓ۽اس۽رپ۽یھب۽ ُجڈاہن۽وہُ۽وت۽دعب۽شالس۽افاله۽رکڈّ۽ہک۽ںیم۽ذعمؿٓ۽ ُہـُ۽ثارّ۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽اجمٔںیہن۽مت۽اینپ۽رھپ۽ڑپھ۽ول۔‬
‫ف ْالدرالمختار ْان ْسال ْعَل ْثوبہ ْفوق ْالدرھمْ ُڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽ارگ ۽ذعمؿٓ ۽ےک ۽ڑپکّ ۽رپ ۽ڈٓمہ ۽ےس ۽ٓلاڈہ۽‬
‫جازلہْانْالْیغسلہْانْکانْلوغسلہْتنجسْقبلْ ماجضق۽ہہب۽یئگ۽وت۽اس۽ےک۽ےئل۽اس۽اک۽ہن۽ڈوھلا۽اس۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫القراغْمن اْایْالصالةْواالیؾنجسْقبلْفراغہْ اجمٔ۽ےہ۽ہکبج۽اس۽وک۽ڈوھےئ۽وت۽امنٓ۽ےس۽افٓه۽وہےن۽ےس۽ےلہپ۽‬
‫ڑپکّ۽اس۽ےک۽ سج۽وہاجےت۽ںیہ۽ارگ۽اس۽ےک۽افٓه۽وہےن۽ےس۽‬
‫فال ْیجوز ْترك ْغسلہ ْھوالمختار ْللقتوی‪1١‬واللْ‬
‫ےلہپ۽ سج۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽ےک۽ےیل۽ڈوھےن۽وک۽رتک۽رکلا۽اجمٔ۽ںیہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫۔وتفٰی۽ےک۽ےئل۽یہی۽وقل۽اتخمٓےہ(ف)‬
‫ۻ‪ٓ۴‬خق۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آڈریلجنگ۽رپ۽ہنگ۽اہجُ۽ ٓا لاڈعلض۽یلیپ۽تیھب۽ ہلس۽ہفیلخ۽اغہٰی۽شخب۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۹۵۴‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽وج۽صخش۽وقادعِ۽وجتلڈ۽ےس۽لاؿافق۽وہ۽اُس۽وکاامس۽ایکاجےئ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽ارگ۽ایک۽اجےئ۽وتا۽س۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽وقادعڈاُ۽یک۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟اؿٓ۽اعس۽ولوگُ۽ینعی۽ریغوقادعڈاُ۽یک۽امنٓ۽یھب۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽وہک ۽لا۽ںیہن۽؟۽ونیباوترجؿا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ایسی۽ایطلغُ۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ینعم۽ںیم۽اسفڈ۽ ٓا لا۽ےہ۽طيلًا۽رحف۽یک۽دبتلی۽ےسیج عْطْصْحْظ۽یک۽ہگج۽وْتْسْہ ز ڑپانھہک۽ظفل۽‬
‫خ‬
‫لمہم۽ٓہ۽اجےئ۽لاینعم۽ںیم۽ریغت۽افشح۽ٓاہ۽لاےئ۽لاڑھکا۽ڑپا۽یک۽دبزیمتی۽ہک۽رحاکف۽مٔھ۽رک۽رحؿف۽دمہ۽وہاجںیئ۽اؿٓ۽ؿیہ۽ابق يٍِ۽الٓس۽‬
‫ٓا ںیئ‪ ،‬۽سج ۽رطچ ۽ضعب ۽اہجل ۽نستعنی ۽وک ۽نستاعنی ۽ڑپےتھ ۽ںیہ ۽ہک ۽ےب ۽ینعم ۽لا ۽الْاِٰلْاللْتحشرون ۽لالس ۽لادیک ۽وک ۽الٰلْ‬
‫اللْتحشرون۽لالےئ۽لاہیف۽ہک۽ریغت۽ینعم۽ےہ۽وت۽امہّٓ۽ا ہم۽دقتمنیم۽ےک۽ذمہق۽حیحص۽ؿدمتعم۽نیققحم۽رپ۽طللؼًا۽وخڈ۽اس۽یک۽امنٓ۽لالط۽‬
‫ےہ۽کماْحِِہْورجححہْالمحِقْفْالقتحْوالحلیبْفْالغنیۃْوغیھما۽(ققحم۽ےن۽حتف۽ںیم۽اؿٓیبلح۽ےنینغـہ۽ںیم۽‬
‫اؿٓ۽ڈبرگ۽ولوگُ۽ےن۽اینپ۽بتک۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا زٌض۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸۶/۴‬‬
‫‪Page 489 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یک۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽خق۽اُس۽یک۽اینپ۽ہن۽وہک ۽وت۽وقاڈڈاُ۽ؿریغہ۽یسک۽یک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽وہ۽ےکس۽ک ۽فانْصلٰوةْالمأمومْمبتنیۃْعَلْ‬
‫صلٰوةْاالمام۽(ویکہکن۽دتقمی۽یک۽امنٓ۽اامس۽یک۽امنٓ۽رپ۽ینبم۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽ارگ۽یطلغ۽ویُ۽ےہ۽ہک۽رحف۽مٔؿہج۽حیحص۽اڈا۽ںیہن۽رکاتکس۽سج۽‬
‫رطچ۽ ٓا چ۽لک۽اعس۽ڈاقہونُ۽اؿٓ۽تہب۽رہشویُ۽اک۽احل۽ےہ۽وت۽اف۽وہمجٓ۽اتم رنی۽اک۽یھب۽وتفٰی۽ایس۽رپ۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽حیحص۽وخاُ۽یک۽‬
‫امنٓ ۽لالط ۽کماْافادہْالعالمۃْالغزیْوالعالمۃْالخیْالرمَلْوغیھما(ےسیج ۽ىالہم ۽زغی ۽اؿٓىالہم ۽ریخٓیلم ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫نلعء۽ےن۽اس۽اک۽لڈرکہ۽ایکےہ۔ف)۽اؿٓ۽خق۽اس۽یک۽اینپ۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽زجعویُ۽ےہ۽ہک۽ےنھکیس۽یک۽وکشش۽ہن۽یک۽لا۽ھچک۽ڈونُ۽رکےک۽ٹوھٓ۽‬
‫ڈی۽ارگ۽لٍيا ۽ٓاتہ۽وت۽ادیم۽یھت۽ہک۽ ٓا اجلا ۽خق ۽وتایسی۽یطلغ۽اُ ۽ےک۽مٔڈلک۽یھب۽وخڈ ۽اس۽یک۽اینپ۽امنٓ ۽یھب۽لالط ۽رکّ۽ک ۽کماْفْ‬
‫الخالصۃْوالقتحْوغیھماعامۃْالکتب(ےسیج۽جالہص‪،‬حتف۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ىالؿہ۽اعس۽بتک۽ںیم۽ےہ۽۔ف)۽رغص۽ااسی۽صخش۽اامس۽‬
‫نْفتاونا(مہ ۽ےن۽اُ ۽لئالئ۽رپ۽اےنپ۽‬
‫ٰ‬ ‫ئانےن۽ےک۽القئ۽ںیہن۽وقدْفصلناالِولْفْتلكْالمسائلْفْعدةْمواضعْم‬
‫اتفؿٰی۽ںیم۽دعتمڈ۽ہگج۽رپ۽لیصفت۽ےس۽اھکل۽ےہ۽۔ف)۽اؿٓ۽ارگ۽ایسی۽یطلغ۽ںیہن۽رکلا۽سج۽ےس ِ‬
‫۽اسفڈینعم۽وہ۽وت۽امنٓ۽وخڈ۽اس۽یک۽یھب۽حیحص۽اؿٓ۽‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽اؿٓ ۽ضق ۽یک۽حیحص۽‪،‬رھپ۽ارگ ۽اح ك ۽ایسی۽ےہ ۽ہک۽وجتلڈ ۽ےک۽اومٓ ۽رضؿٓہی۽ؿاابجف ۽رشہیع۽اڈا ۽ںیہن۽وہےت ۽نج۽اک۽رتک۽‬
‫فماْفصلناْفْفتاویْلناْفْخصوصْالرتتیل(سج۽اک۽مہ۽ےن۽اےنپ۽‬ ‫ٰ‬ ‫ومخق۽گياہ۽ےہ۽ےسیج۽دملصتم۽دقبٓ۽الک۽افل۽ؿریغہ۽‬
‫اتفؿی ۽ںیم ۽رتلیت ۽ےک۽تحت ۽نفؽيلًا ۽ڈرک ۽ایک۽ےہ۔ف) ۽خق ۽یھب ۽اُےس ۽اامس۽ئانلا ۽اجےئ ۽اگ ۽امنٓ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽نسڈف ۽رکمؿہ ۽وہک ۽‬
‫طًزً‬
‫الامتشاہلیلع۽ا ؤممث۽ؿوکہن۽افاقس۽مامتڈہی۽یلع۽رتک۽ؿاخق۽ ش۽(ویکہکن ُ۽ؿہ۽اےسی۽ا ۽رپ۽ لمتش۽ےہ۽وج۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽ااکس۽افقس۽وہلا۽اس۽‬
‫كش۽صىُڈااتل۽ےہ۽ںیہک۽ؿہ۽یمتح۽ؿاخق۽اک۽رتک۽ہن۽رک۽ےھٹیب۔ف)۽اؿٓ۽ارگ۽رضؿٓلاف۽ضق۽اڈا۽وہےتیل۽ںیہ۽رصف۽تانسحف۽ٓادئ۽ؿلثم۽‬
‫نف ً‬
‫ااہظٓ۽اافخ۽ؿٓؿس۽ؿاامشس۽ؿ ز ش۽ؿرتقیق۽ؿریغاہ۽ںیم۽رٕط۽ڑپلا۽ےہ۽وت۽رحچ۽ںیہن‪،‬اہُ۽وقادعاُ۽یک۽اامطق ۽اؿیٰل۽ےہْالنْاالمامْکلماْ‬
‫ْتعاٰلْاعلم۔‬
‫سبحنہ ٰ‬ ‫کانْا کملْکانْافْضل۽(ؿہ۽صخش۽وج۽ہٖ۽احلؿ۽ےس۽المک۽وہ۽ؿیہ۽الضف۽اامس۽وہاگ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ : ۹۵۵‬آاگنبہل۽صہلق۽ومعض۽ایپس۽ ہلس۽انجف۽وسٓچ۽ایمُ۽اصخق۽رعمتف۽ومولی۽اطلسُ۽ادلی۽‪۴۶‬ةعشُ۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬
‫لًٍ‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽رمعؿ۽ےس۽ٓلڈ۽ڈٓلآہ۽اجدئاڈ۽رتشمک۽ہیف۽ ھما۽مٔاه۽ادقہم۽رہچکی۽ایکرمعؿ۽حتف۽لاف۽ ُہـا۽‬
‫ٓلڈ۽اس۽اگؿُ۽اک۽اامس۽ےہ۽انبمٕؿ۽ےن۽وبہج۽نعؽق۽ؿاخمتمص۽ےک۽امتس۽اس۽ےک۽دتقمویُ۽وک۽اہک۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽رہچکی۽ںیم۽ؿاےطس۽ایحتفیب۽اےنپ۽‬
‫ادقہم۽رکےک۽وھجف۽وبال۽مت۽ولگ۽اف۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽طق۽ڑپوھ۽ؿہ۽اف۽اامطق۽ےک۽اقلل۽ںیہن۽ٓاہ‪،‬۽مك۽دتقمویُ۽ےن۽رمعؿ۽ےس۽اہک۽ہک۽‬
‫مت۽اس۽ےک۽وھجف ۽وبےنل۽اک۽وکیئ ۽وبثف ۽شیپ۽رکؿ ۽ونہٓ ۽وکیئ۽شادہ ۽شیپ۽ںیہن ۽ایک ۽ایگ‪،‬ڈوعٰی۽لال۽ڈلیل۽ےہ۽اؿٓ ۽ ٓا چ ۽لک ۽یھبک۽ٓلڈ ۽ےن۽‬
‫وھجف۽ہملک۽اینپ۽ٓلاُ۽ےس‬

‫‪Page 490 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہن ۽اکنال ۽اؿٓ۽ہن ۽یسک ۽ےن ۽اس ۽رپ ۽ڈٓؿه ۽وگیئ ۽اک ۽یھبک۽كش ۽ایک ۽‪،‬ارگ ۽لارفلص ۽اس ۽یک۽ذکف ۽وگیئ ۽رپ ۽وکیئ ۽وگاہ ۽لامك ۽وہاجےئ۽وت ۽ٓلڈ ۽اقل ِل۽‬
‫اامطق۽ٓےہ۽اگ۽لا۽ںیہن؟۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽وہاجےن۽ںیم۽وت۽اطلًا۽ہبش۽ںیہن۽دحبمك۽صلواکلْبرْوفاجرف۽اؿٓرہچکی۽ںیم۽ادقہم۽اہٓ۽اجےن۽ےس۽وھجلا۽وہلا۽‬
‫لامك۽ںیہن۽وہلا‪،‬‬
‫۽رہچکویُ ۽ںیم ۽ہٖآؿُ ۽لآ ۽وھج ے ۽ صرّْ ۽اؿٓ صرّْ ۽وھج ے۽رہھٹےت۽ںیہ‪ ،‬۽ارگنمٔی ۽رہچکلاُ ۽وت ۽رشه ۽رہطم۽ےس ۽ىالہق ۽ٓیتھک ۽یہ ۽ںیہن۽‬
‫لاللکہ ۽اہیُ ۽ےک ۽اشالیم ۽ےمکحم ۽یہ ۽وپٓی ۽لادنبی ۽رشه ۽ےس ۽رصاجۃً ۽انکٓہ ۽زگ ں ۽‪ ،‬۽اہجُ ۽اکلم ۽رش ی ۽دعاںیتل ۽ںیھت ۽ؿاہُ ۽یھب ۽لا ٓا ہکن۽‬
‫اقیض۽رشه۽سج۽ےک۽جالف۽مکح۽رٕامڈّ۽اُےس۽اہقفء۽ڈول۽انتضق۽ےک۽ےئل۽اصٓ۽بذکلا۽رشى ًاےتھکل۽ںیہ۽رگم۽یسک۽دم ی۽لا۽دماع۽نیلع۽وک۽‬
‫رصف ۽اس ۽ئان ۽رپ ۽اکڈف ۽ؿافقس ۽ؿ بکت ۽ریبکہ ۽ںیہن ۽ہہک ۽ شکٌْ ۽ہک ۽مکحِ ۽احمک ۽رظنبِ ۽فاہٖ ۽وہلاےہ ۽اُس ۽ےس ۽ؿاعق ۽ںیم ۽ذکف ۽الٓس ۽ںیہن۽‬
‫ٓا لا۔ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انماْاناْبشرْوانکمْتختصمونْاٰلْو لعلْبعضکمْانْ ںیم۽الک۽انساُ ۽وہُ۽اؿٓ ۽مت۽ثارّ۽لاس۽اےنپ۽ادقامف ۽ےل۽رک۽‬
‫یکونْالحنْبحجتہْمنْبعضْفاقیضْلہْعَلْمانحوماْ ٓا ےت۽وہ۽نکمم۽ےہ۽مت۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽آ ڈیم۽ڈلیل ۽شیپ۽رکےن۽ںیم۽‬
‫اسمع ْمنہ ْفمن ْقضیت ْلہ ْبشیئ ْمن ْحق ْاخیہ ْفالْ وہایشٓ ۽وہ ۽اؿٓ ۽ڈلیل ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽ڈؿرسّ ۽رپ ۽اغ ك ۽ ٓا اجےئ ۽اؿٓ ۽ںیم۽‬
‫ڈاللئ۽شٌٍْ۽ےک۽دعب ۽اس۽ےک۽اطمقب۽ہلصیف۽رکڈؿُ۽‪،‬وت۽سج۽ےک۽قح۽‬
‫یاخذنہْفانماْاقطعْقطعۃْمنْالنار‪1‬۔ْرواہْالشیخانْ‬
‫ںیم۽ہلصیف۽وہا۽وہ۽ؿہ۽اس۽وک۽ہن۽ےل۽ویکہکن۽ؿہ۽الک۽ ٓا گ۽اک۽الک۽ڑکٹا۽ےہ۽‬
‫عنْامْسلمۃْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫۔اےس ۽اخبٓی ۽ؿملسم ۽ےن ۽رضحف ۽اس ۽ ہمل ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽اہنع ۽ےس۽‬
‫ٓؿامك۽ایک۔(ف)‬
‫ىالہ۽مٔ ں۽ضعب۽ؿغك۽ ٓا ڈیم۽یسک۽ہبش۽لا۽وہس۽لا۽لہج۽ےک۽لاًق۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽قح۽رپ۽اجُ۽رک۽ڈوعٰی۽لا۽وجاف۽ڈیہ۽رکلا۽ےہ۽وت۽لاف۽ؿاعق۽‬
‫ںیم۽ارگہچ۽جالف۽ےہ۽رگم۽اس۽ےن۽دصقِ۽ذکف۽ہن۽ایک۽مکحِ۽قسف۽اس۽رپ۽ہن۽وہا‪،‬‬
‫ومثلْذلكْکثیفْخصوماتْالصحابۃْریضْاللْ اس۽یک۽طياںیل۽ادقامف۽ِ۽احصہب۽ںیم۽تہب۽ںیہ۽لاللکہ۽یہی۽اُ۽ںیم۽‬
‫نیعتم۽ںیہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْعمھنْبلْھوالمتعنیْفمھیْ۔ ْ‬
‫ٰ‬

‫ً‬
‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽نم۽ااقس۽ا يٍيۃ۽دعب۽ا مٍِ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴۳/۵‬‬
‫ف‪:‬دحمك۽ےکاافلؿ۽نفؽيلًا۽ویُ۽ںیہ‪:‬ولصاجلف۽لک۽مٔ۽ؿافرج۽ولصایلع۽لک۽مٔ۽ؿافرج۽ؿاجھڈؿا۽عم۽لک۽مٔ۽ؿافرج۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 491 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ىالؿہ۽مٔ ں۽خق۽ ٓا ڈیم۽اک۽قح۽امٓا۽اجلا۽وہ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽ریغب۽یسک۽اےسی۽ااہظٓ۽ےک۽وجاظبہٖ۽جالف۽ؿاعق۽ےہ۽احلص۽ہن۽وہاتکس۽وہ۽وت۽اےنپ۽اایحےئ۽قح۽‬
‫ےک۽ےئل۽ایسی۽لاف۽اک۽ایبُ۽رشى ًا۽اجمٔ۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽شاعم۽ا ُےس۽ذکف۽رپ۽ومحمل۽رکّ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ا کذبْمباحْالحیاءْحِہْودفعْالظلمْعنْنقسہْ اےنپ ۽قح ۽ےک ۽وصحل ۽اؿٓ ۽اےنپ ۽ ٓا ف ۽ےس ۽ملظ ۽وک ُ۽ڈؿٓ ۽رکےن ۽ےک۽‬
‫‪ْ 1‬الخ ْوتمام ْتحِیِہ ْف ْردالمحتار ْعن ْتبینیْ ےئل ۽ذکف ۽ابمچ ۽ےہ ۽اخل ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽نُـٓی ۽لیصفت ۽اامس ۽حذۃ۽‬
‫غ‬
‫االشالس ۽یک ۽نییبت ۽ااحملٓس ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽‬ ‫المحارمْعنْاالمامْحجۃْاالسالم۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫لاہلمجل ۽وصٓف ۽ذموکٓہ۽ںیم ۽رصف ۽ایبُ ۽دماع ۽نیلع ۽وکیئ ۽زیچ ۽ںیہن ۽ارگ ۽یسک ۽وگاہ ۽ےس ۽یھب ۽لامك ۽وہ ۽ہک ۽ٓلڈ ۽ےن ۽اےنپ ۽ڈوعٰی ۽لا ۽لادیئِ۽‬
‫ڈوعٰی۽ںیم۽یئک۽لاف۽جالف۽یہک۽وتاس۽ےس۽ؿایعق۽اکڈف۽ؿافقس۽وہلا۽لامك۽ںیہن۽وہلا‪،‬اہُ۽ارگ۽اہشڈ ِ‬
‫ف۽رشہیع۽ےس۽ٓلڈ۽اک۽ذکاف۽افقس۽‬
‫ےب۽رحطق ۽وہلا ۽لاہی۽وبثف ۽وک۽ےچنہپ۽وت ۽ےب۽كش ۽اُےس۽اامس۽ئانلا ۽ونممه۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپانھ۽رکمؿہ۽وہاگ۽کماْھوحکمْ‬
‫القاسق(اسیج۽ہک۽افقس۽اک۽مکح۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫طً‬
‫‪۵۳‬ڈدعقیہ ۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہنہک۽ ہلس۽دیس۽دبعاولادح۽ ھٕاؿی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۵۶‬‬
‫وعٓف ۽اک ۽اےنپ ۽اخؿدن ۽ےک ۽شاھت ۽الک ۽یہ ۽طػلّْ ۽رپ ۽رٕص ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽لا ں ۽وصٓف ۽ہک ۽اخؿدن ۽اامس ۽وہ ۽اؿٓ ۽وعٓف ۽دتقمی ۽‪،‬ایک ۽مکح ۽ٓکھيا۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ ۽وعٓف ۽اس ۽دقٓ ۽ےھچیپ ۽ڑھکی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽یک ۽شاط ۽ ڈ ۽یک ۽شاط ۽لا ۽یسک ۽وضع ۽ےک ۽احمڈی ۽ںیہن ۽وت ۽ادتقا ۽حیحص ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ڈؿونُ ۽یک ۽امنٓ۽‬
‫وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ۽ارگ۽مٔامٔ۽ےہ۽ہک۽چیب۽ںیم۽وکیئ۽احلئ۽ےہ۽ہن۽وکیئ۽اانت۽افہلص۽سج۽ںیم۽الک۽ ٓا ڈیم۽ڑھکاوہےکس۽اؿٓ۽وعٓف۽یک۽شاط۽ ڈ۽‬
‫یک۽شاط۽لا۽یسک۽وضع۽ےک۽احمڈی۽ےہ۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ارگ۽ ڈ۽ےن۽اُس۽یک۽اامطق۽یک۽تین۽ہن۽یک۽وت۽ ڈ۽یک۽امنٓ۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽وعٓف۽یک۽‬
‫افدس۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ ڈ۽ےن۽رحتہمی۽تینِ۽اامط ِق۽ُٓ۽یک۽یھت۽وت۽ڈؿونُکی۽یئگ۽۔اتفؿیٰ۽اامس۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المرأة ْاذاصلت ْمع ْزوج ا ْف ْالؽیت ْان ْکانْ یسک ۽اخوتُ ۽ےن ۽خق ۽اےنپ ۽اخؿدن ۽ےک ۽شاھت ۽رھگ ۽ںیم ۽امنٓ ۽اڈا ۽یک۽‬
‫قدماھا ْبحذاء ْقدم ْالزوج ْالتجوز ْصالت ماْ وہ۽ارگ۽اس۽ےک۽دقس۽اخؿدن۽ےک۽دقس۽ےک۽اقملل۽وہُ۽وت۽ڈؿونُ۽یک۽‬
‫امنٓ۽لاامجًق۽اجمٔ۽ہن۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽ےک۽دقس‬ ‫بالجماعۃْوانْکانْقدماھاْ ْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لصف۽یف۽الٌٍو۽نم۽اتکف۽ا زنٕؿااللاخق۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵۸۷/۵‬‬
‫‪Page 492 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خلفْقدمْالزوجْاالْان اْطویلۃْتِعْرأسْالمرأةْ اخؿدن۽ےک۽دقس۽ےس۽ےھچیپ۽ارگ۽اخوتُ۽اک۽دق۽ابمل۽وہےن۽ےک۽ؿہج۽اس۽اک۽‬
‫فْالسجودْقبلْرأسْالزوجْجازتْصالت ماْالنْ رس ۽اح ِ‬
‫ك ۽دجسہ ۽ںیم ۽اخؿدن ۽ےک ۽رس ۽ےس ۽ ٓا ےگ ۽وہلا ۽وت ۽رھپ ۽یھب۽‬
‫ڈؿونُ۽یک۽امنٓ۽ڈٓضق۽وہک ۽ویکہکن۽اابتعٓ۽دقومُ۽اک۽ےہ۔(ف)‬ ‫العربة ْللِدمْ‪1‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الزیلیع ْقال ْالمعؾرب ْف ْالمحاذاة ْالساق ْوالکعب ْفْ ٓللبی۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽احص۽وقل۽ےک۽اطمقب۽احمڈاف۽ںیم۽ڈنپیل۽اؿٓ۽ےنخٹ۽اک۽‬
‫االصحْوبعض مْاعؾربالِدمْاھْفعَلْقولْالبعضْلوْ اابتعٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ضعب۽ےن۽دقس۽اک۽اابتعٓ۽ایک۽ےہ۽اھ۽وت۽ضعب۽ےک۽وقل۽رپ۽ارگ۽‬
‫تأخرت ْعن ْالرجل ْببعض ْالِدم ْتقسد ْوان ْکانْ دقس۽اک۽ھچک۽ہصح۽ ڈ۽ےس۽ےھچیپ۽وہا۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽اس۽یک۽ڈنپیل۽‬
‫اؿٓ۽ےنخٹ۽ ڈ۽یک۽ڈنپیل۽اؿٓ۽ےنخٹ۽ےس۽ےھچیپ۽وہُ‪،‬۽اؿٓ۽احص۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽‬
‫ْمتاخرا ْعن ْساقہ ْوکعبہ ْوعَل ْاالصحْ‬
‫رْ‬ ‫ساقہا ْوکعب ا‬
‫افدس۽ںیہن۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽ضعب۽دقس۽وعٓف ۽اک۽ ڈ ۽ےک۽ضعب۽دقس۽اک۽‬
‫التقسدوانْکانْبعضْم اْمحاذیاْلبعضْقدمہْ‪ْ2٢‬الخ ْ‬
‫احمڈی۽وہ۽اخل(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫حاذتہْمشت اةْوالحائلْبؼن ماْاقلہْقدرذراعْفْ ڈ ۽ےک۽احمڈی۽ایسی۽اخوتُ ۽وہیئگ۽وج۽اصخ ِق ۽وہشف ۽وہ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫غلظ ْاصبع ْاوفرجۃ ْتسع ْرجال ْف ْصالة ْمطلِۃْ ڈٓایمُ ۽وکیئ ۽ ڈ ۽اؿٓ ۽ ٓا ٓاحلئ ۽ہن ۽وہ‪ٓ ،‬ا ٓ ۽مک ۽آمک ۽لالدنلی ۽ںیم ۽الک۽‬
‫اہھت ۽ےک ۽مٔامٔ ۽وملایئ ۽ںیم ۽الک ۽ایلگن ۽ےک ۽مٔامٔ ۽اک ۽اابتعٓ ۽ےہ ۽لا ۽ہی ۽ہک۽‬
‫مشرتکۃْتحریمۃْواداءْواتحدتْالج ۃْفسدتْ‬
‫ڈؿونُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽افہلص۽اانت۽ٹوھلا۽وہ۽وج۽الک۽آ ڈیم۽یک۽اجنگشئ۽ٓکھيا۽‬
‫م‬
‫صالتہ ْلو کلقا ْان ْنوی ْاالمام ْوقت ْشروعہْ وہ۽(ہک۽ ٓا ٓ ۽اؿٓ ۽افہلص۽یک۽وصٓف ۽ںیم۽امنٓ ۽افدس۽ہن۽وہک )۽اؿٓہی۽ہک۽‬
‫‪3‬‬
‫البعدہ ْامامتہا ْواال ْینوھا ْفسدت ْصالت ا‪ ٣‬اھْ امنٓ۽قلطم۽(ینعی۽ٓوکه۽دجسہ۽ؿایل۽)۽وہ۽۔ریبکت۽رحتہمی۽ؿاڈا۽ںیم۽ڈؿونُ۽‬
‫رتشمک۽وہُ۽اؿٓ۽تہج۽یھب۽الک۽وہ۽وت ۽ ڈ۽یک۽افدس ۽وہاجےئ ۽ک ۽ارگ۽‬ ‫مختصرا ْ‬
‫ؿہ۽فلکم۽وہ(ینعی۽اعلق ۽لاغل ۽وہ)۽اؿٓاامس ۽ےن۽رشؿه۽امنٓ ۽ےک۽ؿغك۽‬ ‫ْ‬
‫اس ۽اخوتُ ۽یک ۽اامطق ۽یک ۽تین ۽یک ۽وہ ۽ہن ۽ہک ۽امنٓرشؿه ۽رکےن ۽ےک ۽دعب۽‬
‫‪،‬اؿٓ۽ارگاامس۽ےن۽وعٓف۽یک۽اامطق۽‬

‫نؼ‬
‫‪1‬۽اتفؿی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽نمیف۽ ح۽االدتقاء۽اخل۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۷۸/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۵۶/۴‬‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷/۴‬ۻ‬
‫‪Page 493 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اصتخٓا۽(ف)۽واللْتعا ٰٰلْاعلم۔۽‬
‫یک۽تین۽ںیہن۽یک۽وت۽اس۽اخوتُ۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہک ۽اھ۽ا ً‬
‫ۼ‪۵‬ڈدعقیہ۽ۺ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪:۹۵۷‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽طُـڈ ۽وخٓ ۽اؿٓ ۽ٓمرف ۽وخٓ ۽اؿٓ ۽سج ۽صخش ۽یک ۽یب ۽یب ۽ےب ۽اجحف ۽ٓیتہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وج ۽صخش۽‬
‫وھجیٹ۽وگایہ۽ڈہات۽ےہ۽اؿٓ۽وجصخش۽ضعب۽اؿاقف۽امنٓ۽ڑپاتھ۽ےہ۽اُ۽ضق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽وجآ۽ؿدعس۽وجآ۽یک۽ایکڈلیل۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسڈ۽وخٓ۽اؿٓٓمرف۽وخٓ۽اؿٓوھجیٹ۽وگایہ۽ڈےنی۽ؿاالاؿٓ۽دصقًا۽ضعب۽اؿاقف۽امنٓ۽ٹوھٓ۽ڈےنی۽ؿاال۽ہی۽ضق۽افقس۽ںیہ۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔‬
‫مغ‬
‫کما ْف ْالغنیۃ ْعن ْالحجۃ ْواقرہ ْف ْردالمحتارْ اسیج۽ہک۽ىٍيہ۽ںیم۽اتفؿ ٰی۽حذہ۽ےس۽ ؿی۽ےہ۽ٓڈا زيآ۽ںیم۽اےس۽‬
‫وتقصیلہ ْف ْرسالؾنا ْالنیھ ْاال کید ْعن ْالصالةْ لامك ۽ٓ۔اھ ۽‪،‬اؿٓ ۽اس ۽یک ۽لیصفت ۽امہّٓ ۽اےنپ ۽ٓشاےل"ا ًہی۽‬
‫االدیک۽نع۽ا ػالہ۽ؿٓای۽دعی۽ا ٌؼليڈ"۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫ورایْعدیْالتِلید۔ ْ‬
‫اؿٓ۽سج۽یک۽وعٓف۽ےب۽رپڈہ۽نکلًی۽ےہ۽ایس۽رطچ۽ہک۽نج۽اًػاء۽اک۽اپھچلا۽رٕص۽ےہ۽اُ۽ںیم۽ےس۽ھچک۽فاہٖ۽وہلا۽ےہ۽طيلًا۽رس۽ےک۽لال۽لا۽‬
‫لآؿ۽لا۽کالیئ۽لا۽گال۽لا۽ٹیپ۽لا۽ڈنپیل۽اکہصح۽وخاہ۽نُـُ۽ہک۽اُ۽وماعق۽رپ۽ڑپکا۽یہ۽ہن۽لاوہ۽وت۽لآلک۽ہک۽رتس۽ہن۽رکےکس۽لا۽لاہٖ۽ںیہن۽نکلًی۽رگم۽رھگ۽‬
‫ںیم۽ریغ۽رحمس۽رثکبف۽ ٓا ےت۽اجےت۽ںیہ۽اؿٓ ُؿہ۽ایسی۽یہ۽اح ك۽ںیم۽ٓیتہ۽ےہ۽اؿٓ۽مرہٖ۽اُ۽اومٓ۽رپ۽علطم۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ؿہ۽وخڈ۽ڈویف۽ےہ۽‬
‫افقس۽ےہ۔‬
‫فانْالدیوثْکماْفْالحدیثْوکتبْالقِہْکالدرْ دحمك ۽اؿٓ ۽بتک۽ہقف۽لثم۽ڈٓاتخمٓ ۽ؿریغہ۽ےک۽اطمقب۽ڈنّـف ۽ؿہ۽‬
‫صخش۽وہلا۽ےہ۽وج۽اینپ۽ویبی۽رپ۽ریغف۽ںیہن۽۔اھلا۔(ف)‬ ‫وغیہْمنْالیغارْعَلْاھلہ‪1١‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ارگف۽ااسی۽ںیہن۽لاللکہ۽امتس۽دبُ۽ےک۽وپّٓ۽رتسِوعٓف۽ےک۽شاھت۽رھگ۽ںیم۽یسک۽لارحمس۽طيلًا۽ھٹیج۽‪،‬ڈویٓ۽‪،‬ونہبیئ۽لا۽اےنپ۽اچچ۽اخہل۽‬
‫امومُ۽وھپیھپ۽ےک۽وٹیبُ۽ےک۽شاےنم۽وہیت۽ےہ۽لا۽مک۽وقس۽ولوگُ۽یک۽وعٓاف۽وج۽وخف۽وم ے۽اؿٓ۽ڈےلیھ۽ڑپکّ۽ےنہپ۽شآا۽دبُ۽ڈاھےکن۽‬
‫اینپ۽رضؿٓوتُ۽ےک۽ےئل۽لاہٖ۽آ یت۽اجیت۽ںیہ۽لا۽وعٓف۽وت۽ےب۽اجحیب۽ایس۽رطچ۽رکیت۽ےہ۽رگم۽ ڈ۽اےس۽اینپ۽دحِ۽دقٓف۽لک۽ٓؿاتک۽ےہ۽عنم۽‬
‫رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽وییہن۽ںیہن۽امیتن۽‪،‬وت۽اُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽مرہٖ۽رپ۽ھچک۽اسلاس۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ؿہج۽ےس‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽‪ ،‬لاف۽ا ٌبٕری۽‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽ ‪/۴‬ۻ‪۶۵‬‬

‫‪Page 494 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪1‬۔(اﷲ اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ۽وکیئ۽‬ ‫تعاٰلْ‬

‫اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رکاہق۽ںیہن۽وہ یتک۔قالْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔۽‬
‫یسک۽ڈؿرسّ۽اک۽وبھج۽ںیہن۽ا ُاھٹےئ۽اگ۔ف)واللْ ٰ‬
‫ۼةعشُ۽امظعملۼ‪۴۶۴‬رجہی‬ ‫آ۽وسبیل۽علض۽دباویُ۽ ہلس۽لیلخ۽ارلنمح۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۵۸،۹۵۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ؿہ۽وکُ۽وکُ۽صخش۽ںیہ۽املسمونُ۽ںیم۽نج۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽وکُ۽یس۽وصٓف۽ںیم۽لاانیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽لالکل۽لااجمٔ۽؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫و‬
‫(‪)۴‬۽تہب۽ولگ۽ںیہ۽آا رملہ۽ریغدلقمنی۽اؿٓ۽ٓایضف۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽ؿاہیب۽نج۽یک۽دبًق۽دحِرفک۽لک۽یچنہپ۽ےہ‪،‬دیسلا۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬الصلٰوةْخلفْاھلْال واءْالتجوز(الہ۽وہاء۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔ف)وج۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽طلغ۽ڑپاتھ۽وہ۽سج۽‬
‫۽اسفڈ ۽طعًٰی۽وہ ۽‪،‬سج ۽یک ۽اہطٓف۽حیحص ۽ہن ۽وہ ۽ارگہچ۽ذعمؿٓی ۽یک ۽ؿہج ۽ےس ۽‪،‬طيلًا ۽ےسج ۽اعمڈاﷲ شلس ۽اوبلل ۽لا ۽ہٖؿغك ۽ٓحی ۽اخٓچ۽‬
‫ےس ِ‬
‫ف۽‬‫وہےن۽اک۽اعٓہض۽ےہ۽لآ م۽لا۽وھپّٓ۽ےس۽وخُ۽لا۽ٓٓڈ ٓا ف۽اتہب۽ےہ۔ایس۽رطچ۽ؿہ۽شایعف۽اغمڈہق۽طيلًا۽سج۽ےن۽اےنپ۽وطٓ۽رپ۽اہطٓ ِ‬
‫ظ‬
‫زًذہ۽یک۽رگم۽ذمہق۽یفنح۽ںیم۽حیحص۽ہن۽وہیئ۽‪،‬طيلًا۽رس۽ےک۽رصف۽الک۽لال۽اک۽حسم۽رکایل۽لا۽دصف۽وگلا۽رک۽ؿوض۽اک۽ااعڈہ۽ہن۽ایک۽ہک۽یفنح۽یک۽امنٓ۽‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽وہک ۔اُ۽ےک۽وسا۽اؿٓ۽رثکبف۽وصںیت۽ںیہ۽ہک۽بتکِ۽ذمہق۽ںیم۽اس۽یک۽لیصفت۽ےہ۔‬
‫(‪)۵‬۽لاانیب۽ےک۽ڑپکّ۽رپ۽ارگ۽ماجضق۽دقبٓ۽عنمِ۽امنٓ۽یگل۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽ربخ۽ںیہن۽لااس۽ےک۽ٓ م۽لاوھپّٓ۽ےس۽وخُ۽اہب۽اؿٓاس۽ےن۽ہن۽ڈاھکی۽‬
‫وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لااجمٔ۽ےہ۽ؿٓہن۽رصف۽رکمؿہ۽زنتیہی۽اؿٓ۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽ہکبج۽ضق۽احرضنی۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽ہن۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم‬ ‫سبحنہ‬ ‫ک‬
‫ٰ‬ ‫ٓ ھيا۽ےہ۽ؿٓہن۽ؿیہ۽اامس۽ایک۽اجےئ۽اگ۔واللْ ٰ‬
‫آوگٓا۽لآآ۽‪۵۵‬امجڈی۽االؿیٰلۻ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪:۹۵‬‬
‫نحمدہْونصَلْعَلْرسولہْالکریم ْ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽احظف۽رکمی۽شخب۽اامس۽دجسم۽وگٓا۽لآآ۽ومیتیُ۽اک۽امل۽وپدیشہ۽ےل۽اجےن۽ںیم۽‬
‫رشلک۽وہےئ۽اؿٓ۽اغٕآ۽یھب۽ایک۽اؿٓ۽اموسا۽اس۽ےک۽اؿٓ۽ھچک۽یھب۽ںیہن۽اس۽شٍق۽ےس۽دتقمویُ۽ےن۽ادتقارکلاٹوھٓ۽ڈلا۽اؿٓ۽اامس۽ڈؿرسّ۽یک۽ادتقا۽یک۽‬
‫مك۽اامس۽اؿّل۽الک۽ومولی۽وک۽لال ۽رک۽اللا۽اؿٓ ۽ھچک۽ڈّ ۽رک۽اؿٓ ۽ہی۽یھب۽انس۽ایگ۽ہک۽آ ھٹ۽ ٓا ہن۽اموہآی۽یھب ۽ڈےنی۽اک۽اغٕآ۽ایک۽‪،‬ومولی ۽اصخق۽ےس۽ھچک۽‬
‫ایبُ۽رکالا۽اؿٓ۽اس۽ےن۽ھچک۽قح۽یھب۽ایبُ۽ایک‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۹۷/۹‬‬
‫‪Page 495 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ ۽ھچک ۽رطف ۽ڈآی ۽یھب ۽یک ۽‪ٓ ،‬ا لا ۽ومولی ۽اصخق ۽اس ۽ ٓا مك ۽ےک ۽مکح ۽ںیم ۽ڈالخ ۽وہےئ ۽لا ۽وہىُـالورتشؿ ۽لاٰ یت ۽ومياعليال‪،‬اؿٓومولی۽‬
‫اصخق۽ےن۽دتقمویُ۽وک۽اھجمسلا۽اؿٓاُ۽یک۽اامطق۽اقمئ۽رکاڈی۽اؿٓ۽اامس۽ےن۽دتقمویُ۽ےس۽اعمیف۽اچیہ۽دتقمویُ۽ےن۽ڈؿونُ۽اامومُ۽‬
‫وک۽اقمئ۽ٓ۔اھ۽اؿٓاامس۽اؿل۽یک۽خلا۽دتقمویُ۽ےک۽اعمف۽رکےن۽ےس۽ومیتیُ۽یک۽قح۽ یفل۽وج۽یک۽ؿہ۽یھب۽اعمف۽وہیئ۽لا۽ںیہن۽لا۽اامس۽اؿّل۽وک۽‬
‫ومیتیُکا۽قح۽ڈانی۽ڑپّ۽اگ۽اؿٓڈولالا۽ڑپّ۽اگ۽لا۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽الک۽ ٓا ڈیم۽وخس۽ااحلین۽وک۽رضؿٓلاف۽ےس۽اجےنن۽ؿاال۽ےہ۽اامس۽یک۽آ لاہی۽رشؿ۽ےہ۽‬
‫آٓؿےئ۽رشه۽رشفی۽ےک۽لا۽ںیہن؟اؿٓ۽الک۽صخش۽لادنبی۽امنٓ۽ںیہن۽رکلا۽ےہ۽افٓیس۽ںیم۽ڈلخ۽تہب۽ےہ۽ؿہ۽اامس۽اؿّل۽وک۽اچےتہ۽ںیہ۽‬
‫وصل۽رعیب۽ںیم۽ڈلخ۽‬‫ہک۽ہی۽ٓےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽وک۽ںیہن۽اچےتہ۽‪،‬اؿٓ۽اامس۽ڈؿرسّ۽یک۽تقیقح۽ہی۽ےہ۽ہک۽ملع۽دحمك۽ؿ۽ریسفت۽ؿہقف۽ؿا ِ‬
‫ےہ ۽اف ۽ادتقا ۽ؿاےطس ۽دتقمویُ ۽ےک ۽زک۽یک ۽اامطق ۽الضف ۽اؿٓ ۽رتہب۽ےہ ۽اؿٓ ۽اعمل۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽ایسی۽ےہ۽ےسیج۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ‪،‬۽ ٓا لا۽اس۽اک۽وبثف۽رشه۽رشفی۽ںیم۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽اامس۽اؿل۽یک۽ادتقاء۽ایھب۽لک۽ضعب۽ولگ۽رکمؿہ۽اجےتن۽‬
‫ںیہ۽۔ونیباوترجؿاعم۽وحاہل۽اتکف۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رپالا ۽امل۽ےب۽اڈُ ۽رش ی۽ انی۽دوٓی۽اؿٓ ۽گياہِ ۽ریبکہ۽ےہ‪ٓ،‬وسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽الیْسرقْالسارقْ‬
‫حنیْیسرقْوھومومنْ‪1‬دوٓ ۽دوٓی۽رکےت۽ؿغك ۽اامیُ ۽ےس۽اگل۽وہاجلا ۽ےہ۽‪،‬اؿٓ ۽ومیتیُ۽اک۽امل۽لاقح۽ انی۽تخس۽رت۽ریبکہ۽‬
‫ےہ‪،‬اﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ‪:‬۽‬
‫وج۽ولگ۽ومیتیُ۽اک۽امل۽لاقح۽۔اھےت۽ںیہ۽ؿہ۽اےنپ۽ٹیپ۽ںیم۽ می۽‬
‫ٓا گ۽۔اھےت۽ںیہ۽اؿٓ۽رقنعبی۽ڈؿٓچ۽ںیم۽اجںیئ۽ےگ۔‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ومیتیُ۽اک۽قح۽یسک۽ےک۽اعمف۽ےئک۽اعمف۽ںیہن۽وہاتکس۽اہیُ۽لک۽ہک۽وخڈ۽میتی۽اک۽ڈاڈا۽لا۽امُ۽یسک۽لالاغل۽ےک۽امُ۽لاف۽اس۽اک۽قح۽یسک۽وک۽‬
‫اعمف۽رکڈ ں۽ہٖ۽زگ۽اعمف۽ہن۽وہاگ۽فانْالوالیۃْللنظرْالللضرر(ویکہکن۽ؿالمك۽رگناین۽ےک۽ےئل۽احلص۽وہیت۽ےہ۽اصقنُ۽ڈےنی۽‬
‫ےک ۽ےئل ۽ںیہن۔ف)لاللکہ ۽وخڈ ۽میتی ۽ؿلالاغل ۽یھب ۽اعمف ۽ںیہن ۽رک شکٌْ ۽ہن ۽اُ ۽یک ۽اعمیف ۽اک ۽ھچک ۽اابتعٓ ۽ےہ ۽للحجرالتامْ‬
‫عماھوضرر(ویکہکن۽اصقنُ۽ڈہ۽اعمصلہ۽ںیم۽رصتف۽رکےن۽ےس۽اںیہن۽لمکم۽ٓؿک۽ڈلا۽ایگ۽ےہ۔ف)۽ضحم۽ومیتیُ۽اک۽قح۽رضؿٓ۽ڈانی۽‬
‫ڑپّ ۽اگ ۽اؿٓ ۽وج ۽ولکنا۽اتکس۽ےہ ۽اےس۽اچےیہ ۽ہک ۽رضؿٓ ۽ڈالڈّ ۽‪،‬اہُ ۽میتی ۽لاغل ۽وہےن ۽ےک ۽دعب ۽اعمف ۽رکّ ۽وت ۽اس ۽ؿغك۽اعمف ۽وہےکس۽‬
‫اگ۔دتقمویُ۽ےن۽ہک۽ایسی۽رحاکف۽نساہتسئ۽ےک۽لاًق‬

‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االرشہب۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۶۹/۵‬ۻ‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۳/۷‬‬
‫‪Page 496 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اامس۽اؿل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽ٹوھٓ۽ڈی۽تہب۽ااھچ۽ایک۽اںیھن۽ایس۽اک۽مکح۽اھت۽کماْحِِہْفْالغنیۃْعنْفتاویْالحجۃْواقرہْفْ‬
‫غ‬
‫ْربیانہْفْفتاونا(اسیج۽ہک۽اتفؿٰی۽حذہ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ىٍيہ۽ںیم اس۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽‬
‫ٰ‬ ‫ردالمحتارْوقدْتکر‬
‫اےس۽مٔغٕآ۽ٓ۔اھ۔اس۽ہلئسم۽اک۽ایبُ۽امہّٓ۽اتفؿٰی۽ںیم۽دعتمڈ۽ہگج۽رپ۽وموجڈ۽ےہ۔ف)سج۽صخش۽ےن۽ھچک۽ےل۽رک۽ضعب۽لاقح۽لاںیت۽‬
‫اؿٓ ۽آ ہی ۽رکہمی۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫ا ِ‬
‫امس ۽اؿّل ۽یک ۽رطدفآی ۽ےک ۽قح ۽ںیم صالڈ ں ۽ؿہ ۽رضؿٓ ۽ ٓا ہی ۽رکہمی ۽‬
‫‪ 2‬اک۽ومٓڈوہا‪،‬اامس۽ےک۽ےئل۽وخس ۽ااحلین۽ھچک۽رضؿٓںیہن۽وج۽اےس۽رضؿٓی۽ؿ ۽رشؿ۽اتبےئ‪،‬رشه۽رہطم۽رپ۽‬
‫ارتفاء۽رکلا۽ےہ‪،‬۽لاللکہ۽وخس۽ااحلین۽ضعب۽ؿغك۽رضم۽وہیت۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽شٍق۽ ٓا ڈیم۽ارتالا۽ےہ۽لا۽مک۽ےس۽مک۽اانت۽وہلا۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫وشخه۽ؿوضخه۽ےک۽دبےل۽اےنپ۽ااحلُ۽ئانےن۽اک۽ایخل۽ٓاتہ۽ےہ۔اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ؿ۽اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫الْینبیغْللِومْانْیِدمواْفْالرتاو یحْالخوشخوانْ وقس۽ےک ۽ےئل ۽اےسی۽صخش۽وک ۽رتاؿحی ۽ںیم ۽اامس ۽ئانلا ۽وج۽وخس ۽ااحلُ ۽وہ۽‬
‫و لکن ْیِد ْموا ْالدرستخوان ْفان ْاالمام ْاذاقرأْ انمضق ۽ںیہن ۽اہتبل۽ڈٓضق ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽وک۽اامس۽ئان شکٌْ۽ںیہ۽ویکہکن۽‬
‫بصوت ْحسن ْیشغلہ ْعن ْالخشو ع ْوالتدبرْ اامس۽خق ۽غٕا ٔف ۽رکّ۽اگ۽وت۽اس۽وک۽ایھچ۽آ ؿآ ۽وشخه۽‪،‬دتمٔاؿٓرکفت۽‬
‫ےس۽اغلف۽رکڈّ۽ک ۔(ف)‬
‫والتقکر‪3٣‬۔ ْ‬
‫امطق۽اعمل۽اکاخص۽قح۽ےہ۽اس۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽ڈؿرسّ۽وکرتحیج۽ںیہن۽ہکبج۽ؿہ۽اعمل۽حیحص۽وخاُ۽ؿ۽حیحص۽اہدیقعہ۽وہ‪،‬۽افقس۽ہن۽وہ۔ٓوسل۽‬
‫اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ان ْسرکم ْان ْتِنل ْصالتکم ْفلیؤمکم ْعلماؤکمْ ارگ۽ںیہمت۽اینپ۽امنٓؿُ۽اک۽وبقل۽وہلا۽دنسپ۽وہ۽وت۽اچےئہ۽ہک۽اہمتّٓ۽نلع۽ء۽‬
‫فان م ْوفدکم ْفیمابؼنکم ْوبنی ْربکم ْ‪4‬۔رواہْ اہمتٓی ۽اامطق ۽رک ں ۽ؿہ ۽اہمتّٓ ۽ؿاضلہ ۽ہ ری ۽ںیہ ۽اہمتّٓ ۽اؿٓ۽‬
‫غمب‬
‫الطرباین ْف ْالکبی ْعن ْمرثد ْبن ْاّب ْمرثدالغنویْ اہمتّٓ۽ٓف ۽زعؿلج۽ےک ۽ڈٓایمُ ۽۔اس ۽وک ۽ربطاین ۽ےن ۽ا رماریبکل۽‬
‫ںیم۽رضحف ۽ لڈ ۽نب ۽ایب ۽اونغلی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ٓؿامك۽‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ریضْاللْ ٰ‬
‫ایک۽ےہ۔(ف)‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۷۴/۵‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۷۵/۵‬‬
‫‪3‬۽اتفؿٰی۽دنہہی۽لصف۽یف۽ارتلاؿحی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴۴۹/۴‬‬
‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪4‬۽ا ش۽اریبکل۽ ؿی۽نع۽ لڈ۽اونغلی۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف۽‪/۵‬ۻ‪۶۵‬‬
‫ونف‪:‬۽الص۽اتکف۽ںیم۽فلیؤْمکمْعلماؤکم۽یک۽ہگج۽فلیؤمکمْخیارکم ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 497 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اخص۽ہی۽ظفل۽ہک۽اعمل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ایسی۽ےہ۽ےسیج۽یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽دحمك۽ںیم۽رظن۽ےس۽ںیہن۽زگٓی۽‬
‫‪،‬اہُ۽ہی۽احصچ۽یک۽دحمك۽ےہ۽ہک‪:‬۽العلماءْورثۃْاالنؽیاء‪1‬۽(نلعء۽الٍياء۽ویلع۽ا ػلٰـہ۽ؿا سالس۽ےک۽ؿآف۽ںیہ)اؿٓ۽دہاہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫منْصَلْخلفْعالمْتیقْفکانماصَلْخلفْنیب‪ ْ 2٢‬سج۽ےن۽یسک۽اعمل۽یقتم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپیھ۽وگلا ۽یبن۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫و‬
‫احصف ۽ زٔجی۽ےک۽اہُ۽ہی ۽دحمك ۽رعمؿف ۽ںیہن۽‬ ‫لکن ْلم ْیعرفہ ْالمخرجون ْوقال ْالزیعَل ْھوْ ڑپیھ۔ ۽(نکیل ۽ا ِ‬
‫اامس۽ٓللبی۽ےن۽اےس۽رغبی۽غٕآ۽ڈلاےہ۔ف)‬ ‫غریب ْ‬
‫اامس۽اؿل۽اینپ۽ا۽ُس۽رحتک۽ےس۽رضؿٓ۽افقس۽وہا۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رضؿٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽ہکبج۽یچس۽وتہب۽ہن۽رکّ۽اؿٓ۽امل۽ےنیل۽ؿاےل۽یک۽‬
‫وتہب۽ریغب۽امل۽ؿا س۽ڈےئ۽ہٖزگ۽حیحص۽ںیہن۽وت۽خق۽لک۽ؿہ۽ومیتیُ۽اک۽قح۽ہن۽ریھپّ۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽كشیب۽رکمؿہ۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۶ :۹۵‬ةعشُ۽امظعمل۽ۻ‪۴۶۴‬ھ‪:‬۽‬
‫دنؿویُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دنؿویُ ۽ںیم ۽ھچک ۽رچینی ۽ںیہ ۽ھچک ۽طيکٔاُ ۽رضؿٓلا ِ‬
‫ف ۽ڈنی ۽ٓایضف ۽ہی ۽لاالامجه ۽اکرٕ ۽ دتںیہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓضحم ۽لالط ۽‪ ،‬۽ھچک۽‬
‫ریغاکرٕٓایضف۽ؿاہیب۽یلیصفت۽ریغ۽دلقم۽ؿریغمہ۽دبذمہق۽ںیہ۽ھچک۽ؿہ۽ےئن۽ڑگبّ۽رمگاہ۽ںیہ۽وہنجُ۽ےن۽اف۽دنؿہ۽امج۽ےک۽اےنپ۽ڈنی۽یک۽خیب۽‬
‫ینک۽یک‪،‬دنؿّ۽یک ُ۽ٓؿڈاڈؿُ۽رچکلؿُ۽ںیم۽نج۽ےک۽املکف۽طال ك۽اھچےپ۽ےئگ۽ہی۽ضق۽اضل۽لضفم۽رمگاہ۽دبڈنی۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓلااجمٔ۽ےسیج۽اعہم۽ریغ۽دلقمنی‪،‬‬
‫کما ْحِِناہ ْف ْالنیھ ْاال کید ْعن ْالصلٰوة ْوراءْ اسیج ۽ہک ۽مہ ۽ےن ۽اس ۽یک ۽قیقحت ۽"النیھ ْاال کید ْعنْ‬
‫الصلٰوةْوراءْعدیْالتِلید"۽ںیم۽یک۽ےہ(ف)‬ ‫عدیْالتِلیدْ۔ ْ‬
‫نْفتاونا(اسیجہک ۽مہ ۽ےن ۽اےس ۽اےنپ ۽اتفؿی ۽ںیم ۽دعتمڈ ۽ہگج ۽ایبُ ۽ایک ۽ےہ۔۽‬
‫ٰ‬ ‫لا ۽گياہ ۽ؿرکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ‪،‬کمابؼناہْفْغیموضعْم‬
‫ف)ویُُ۽یہ۽ؿہ۽وخڈ۽ہن۽ےلہپ۽دبذمہق۽ےھت۽اؿٓ۽ہن۽اف۽املکف۽دبذمیبہ۽ےہک۽رگماُ۽رچکیلآؿُ۽ےک‬

‫ب‬
‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽املعل۽لبق۽املعل۽ؿا مل۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴۹/۴‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ادہلاہی۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارعلہیب۽رکایچ۽‪۴۳۴/۴‬‬
‫‪Page 498 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوقال ۽طال ك ۽ ُشٍْ‪،‬دنسپےئک ۽اؿٓ ۽اُ ۽رپٓایض ۽وہےئ‪،‬اُ ۽یک ۽اشاًق ۽یک ۽حمامك۽یک‪،‬ہی ۽ضق ۽لک ۽وبہج ۽ٓاضؿمارف ۽لالط ۽الہِ۽لالط۽‬
‫ؿآلا ِف۽طالل۽اؿٓایس۽مکح۽ںیم۽اُ۽ےک۽رشلک۽احل۽وہےئگ۽‪،‬ھچک۽ؿہ۽ںیہ۽نج۽اچیبٓؿُ۽وک۽افاله۽ںیہن۽ہک۽اُ۽فلمہ۽ےن۽ایک۽اہک۽ےہ۽رصف۽‬
‫ومولویُ ۽اک ۽ہسلج ۽ ُضِ ۽رک ۽رشلک ۽وہےئگ ۽خق ۽لک ۽علطم ۽ہن ۽وہےئ ۽ذعمؿٓ ۽ںیہ ۽دعبافاله ۽رھپرشلک ۽ٓےہ ۽وت ۽الق ۽ڈٓہج ۽افقس۽‬
‫رضؿٓںیہ۽اؿٓافقس۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽امنٓرکمؿہ۔اتفؿٰی۽حذہ۽ؿىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽ؿریغامہ۽ںیم۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽ہی۽رکاہق۽رحتمی۽ےہ۔واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫آمٔ یل۽ہلحم۽رسہخ۽ۺ‪۵‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪:۹۵‬‬
‫م‬
‫نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ ۽رشه۽نیتم۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽رگؿہ۽ؿاہ يٍِ ۽ینعی۽رٕہق۽ریغ۽دلقمنی۽ڈالخ۽ےہ۽الہ۽شٍق۽‬
‫ؿامجًق۽ںیم۽اخٓچ۽اُ۽ےس۽اؿٓ۽رٕوقُ۽اضہل۽ےس۽اؿٓ۽مہ۽دلقمؿُ۽وک۽اُ۽ےک۽شاھت۽اخم نق۽اؿٓ۽اجم تس۽رکلا۽اؿٓ۽اُ۽وک۽اینپ۽لئاجڈ۽‬
‫۽وخف ۽اسفڈ ۽ےک۽ ٓا ےن۽ڈانی۽ڈٓضق ۽ےہ۽لا ۽ںیہن‪،‬اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓڑپانھشیکےہ۽؟۽بؼنوابا لتقصیلْتوجرواْ‬
‫ںیم۽لاؿوجڈ ِ‬
‫باالجرْالجزیل۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫یف۽اولاعق۽رٕہق۽ریغ۽دلقمنی۽رمگاہ۽دبڈنی۽اضنیل۽دسفمنی ۽ںیہ۽اںیھن۽اامس۽ئانلا ۽رحاس۽ےہ۽اُ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپانھ۽عنم۽ےہ۽‪،‬۽اُ ۽یک۽‬
‫تعاٰل‪:‬‬
‫اخم نق۽ ٓا گ۽ےہ۽۔وصٓہذموکٓہ۽وسال۽ںیم۽اںیھن۽لئاجڈ۽ںیم۽ہٖزگہٖزگ۽ہن۽ ٓا ےن۽ڈلااجےئ۔قالْاللْ ٰ ْ‬
‫مہ ۽ےن ۽امٔامیہ ۽ؿالیعٰمس ۽ےس ۽ہی ۽ؿدعہ ۽ایل ۽ہک ۽ؿہ ۽ثارّ ۽رھگ ۽وک ۽اصف۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪   ‬‬
‫ٓںیھک۽ےگ۔(ف)‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ط‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْبؽناءْ وضحٓ ۽ارک ػلی ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽ولحمُ ۽ںیم ۽لئاجڈ۽‬
‫امرالنیب ْصَْل ْالل ْ ٰ‬
‫صً‬
‫ئانےن ۽اؿٓ ۽اوھىُ ھٕا ۽ؿفیظن ۽اؿٓ ۽وخوبشڈآٓ ےنھ ۽اک ۽مکح۽‬ ‫المساجدْفْالدورْوانْتنظفْوتطیب‪2٢‬۔ ْ‬
‫ڈلا۔(ف)‬
‫ماجںیتس۽ڈٓانکٓ۽اقڈؿٓاف۽لثم۽ ٓا ف۽ڈنہ۽ؿ۽ ٓا ف۽ینیب۽لا ٓا ہکن۽لاک۽ںیہ۽دجسم۽ےس۽اُ۽وک۽ڈؿٓ۽رکلا۽ؿاخق۽وت۽دبذمہق۽رمگاہ۽ولگ۽ہک۽ہٖ۽‬
‫ سج۽ےس۽دبرت۽ سج۽ںیہ۔دحمك۽ںیم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۵۸/۵‬‬
‫‪2‬۽ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ااختڈ۽ااسملجڈ۽یف۽ادلؿٓ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۹۹/۴‬‬
‫‪Page 499 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دب۽ذمہق۽امتس۽ولخمط۽ےس۽دب۽امتس۽اہجُ۽ےس۽دب۽رت۽ںیہ۔‬ ‫اھلْالبدعْشرالخلقْوالخلیقۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫دبذمہق۽ولگ۽ویمنہجُ۽ےک۽ کٌُّْ۽ںیہ۔‬ ‫اصحابْالبدعْکالبْاھلْالنار‪2٢‬۔ ْ‬
‫۽وصخطا۽احبل۽ہنتف۽ؿاسفڈ۽ؿاہہیب۽یک۽اعڈف۽دقمی۽ےہ۽لاؿفص۽دقٓف۽لئاجڈ۽ںیم۽ویکہکن۽ ٓا ےن۽ڈلا۽اجاتکس۽ےہ۽۔۽اقل۽‬
‫وتاےسی۽ولوگُ۽وک ً‬
‫اﷲ اعتیٰل۽‪:‬‬
‫ہنتف۽لتق۽ےس۽یھب۽تخس۽رت۽ےہ۔‬ ‫‪3 ‬۔‬
‫ینیع۽رشچ۽اخبٓی۽ؿ ۽ڈٓاتخمٓ ۽ؿریغامہ۽ںیم۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽دجسم۽ےس۽ومڈی۽اکنل۽ڈلا ۽اجےئ۽ؿول۽للسااہنرگہچ۽رصف۽ٓلاین۽الڈ ۽ڈہات۽‬
‫وہ۔ماجضيىُڈوھےن۽ےس۽لاک۽وہ۽اجیت۽ںیہ۽اؿٓ۽دب۽ذمہق۽ ع‬
‫ہٖہچ۽مریئ۽دیلپ۽رت۽لادش‬
‫(ینتج۽لآ۽ڈوھلا۽اجےئ۽دیلپ۽یہ۽ٓاتہ۽ےہ)‬
‫اعاذناالل ْممھن ْومن ْحال م ْوعِائدھم ْوْ اﷲ اعتیٰل ۽اےنپ ۽ایپّٓ ۽یبن ۽نیلع ۽ؿ ٓا ہل ۽الضف ۽ا ػلٰـہ ۽ؿا سالس ۽ےک۽‬
‫اعمال مْبجاہْنؽیہْالکریمْعلیہْوع َٰلْ ٰا لہْافضل ْ یدےق ۽ںیم ۽اُ ۽ےس ۽اُ ۽ےک ۽احل ۽اؿٓ ۽اقعدئ ۽اامعل ۽وفحمؿ۽‬
‫ٓگ ے۔ (ف)‬ ‫الصلٰوةْوالؾسلیم۔ْ ْ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۹۶۳‬۽آ ۽اجسئ۽علض۽مٔ یل۽ہلحم۽ٓری۽دجسم۽اکمُ ۽احیج۽دمحم۽امٔامیہ۽ ہلس۽احیج۽ؿیل۽اﷲ اصخق ‪ ۵‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‬
‫‪۴۶۵۳‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽سج۽یک۽وعٓف۽ےب۽رپڈہ۽اعس۽وعٓوتُکی۽رطچ۽رھپیت۽وہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽مرہٖ۽اےس۽عنم۽ہن۽رکلا۽‬
‫وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اؿٓ۽اس۽وکڈویّف۽انہک۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوْجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وعٓف۽ارگ۽لاہٖ۽ےب۽رپڈہ۽لآلک۽ڑپکؿُ۽ںیم۽رھپیت۽وہ۽ہک۽اُ۽ےس۽دبُ۽ےکمچ۽لا۽ےلگ۽لالآؿلا۽ٹیپ۽لا۽ڈنپویلُ‬

‫‪1‬۽زنک۽ا بمال۽ادبله۽ؿارلضف۽نم۽االامکل۽وبطمہع۽ومضصيہ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۵۵۶/۴‬ؿاجعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽ا ٌؼڈری۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۹۷/۶‬‬

‫‪2‬۽زنک۽ا بمال۽لصف۽یف۽ادبله۽وبطمہع۽ومضصيہ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۻ‪۵۴‬ؿاجعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽العرری۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۻ‪۸۵‬‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۵/۵‬ۼ‪۴‬‬
‫‪Page 500 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لا۽رس۽ےک۽لاولُ۽اک۽وکیئ۽ہصح۽وھکےل۽رھپیت۽ےہ۽اؿٓ۽مرہٖ۽علطم۽ےہ۽اؿٓ۽مرہٖ۽لاؿفص۽دقٓف۽عنم۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ڈویّف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ؿٓہن۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۶۴‬۽آ۽اجسئ۽علض۽ٓاےئ۽مٔ یل۽ہلحم۽ٓری۽دجسم۽اکمُ۽احیج۽امٔامیہ۽ ہلس۽ؿیل۽اﷲ اصخق ‪۵‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۵۳‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ڈؿ۽صخش۽ںیہ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽اعمل۽اؿٓ۽لادنبوصس۽ؿ۽ٰولصہ۽ےک۽ںیہ۽رگم۽الک۽ٓڈلی۽الک۽رشفی۽‬
‫‪،‬ڈؿونُ۽ںیم۽ےس۽زک۽وک۽رتحیج۽وہک ۽ ہبت۽اؿٓ۽اامٓف۽ؿریغہ۽ںیم۽۔بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اامطق۽ںیم۽دعب۽اس۽ےک۽ڈؿ‪۵‬۽صخش۽اجعم۽رشاطئ۽ِاامطق۽ ُض ًّی۽اہدیقعہ۽ریغافقس۽اجمہٖ۽وہُ‪،‬۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽حیحص۽ڑپےتھ۽رحؿف۽اخمٓچ۽ےس۽‬
‫دقبٓ۽امتمٔاڈا۽رکےت۽وہُ‪،‬ضق۽ےس۽ادقس۽ؿہ۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽ےک۽لئالئ۽اک۽ملع۽ٓلاڈہ۽ٓکھيا۽وہ۽رھپ۽ارگ۽اس۽ملع۽ںیم۽ڈؿونُ۽مٔامٔ۽‬
‫وہُ۽وت۽سج۽یک۽غٕا ٔف۽ایھچ۽وہ۽‪،‬رھپ۽وج۽ٓلاڈہ۽رپزیہاگٓ۽وہ۽اہبشف۽ےس۽ٓلاڈہ۽اتچب۽وہ۽‪،‬رھپ۽وج۽رمع۽ںیم۽مٔا۽وہ۽‪،‬رھپ۽وج۽وخس۽قلخ۽وہ‪،‬۽رھپ۽‬
‫وج۽و دج۽اک۽ٓلاڈہ۽لادنب۽وہ‪،‬اہیُ۽لک۽رشف۽بسن۽اک۽احلؿ۽ںیہن۽۔خق۽اُ۽لاوتُ۽ںیم۽مٔامٔ۽وہُ۽وت۽اف۽رشاتف۽بسن۽ےس۽رتحیج۽ےہ۔‬
‫فْالؾنویرْوالدرا َ ْال َ َح ُّقْباالمامۃْاالعلمْباحکامْ ونتری ۽اؿٓڈٓاتخمٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽اامطق ۽اک ۽ٓلاڈہ ۽خؼڈآ ۽ؿہ ۽ےہ ۽وج ۽ا ِ‬
‫اکحس۽‬
‫الصلٰوة ْبشرط ْاجؾنابہ ْللقواحش ْالظاہرة ْثمْ امنٓ ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ ٓا اگہ۽وہ۽رشبہکیط۽ؿہ۽شحف۽گياوہُ۽ےس۽اانتجف۽‬
‫االحسن ْتجویدا ْثم ْاالور ع ْثم ْاالسن ْثمْ رکےن۽ؿاال۽وہ۽‪،‬اس۽ےک۽دعب۽وج۽غٕا ٔف ۽ؿ ۽لالؿف ۽یک۽وجتلڈ ۽ںیم۽‬
‫ٓلاڈہ۽ااھچوہ‪،‬۽رھپ۽اصخ ِق۽وقتٰی۽‪،‬رھپ۽رمع۽ںیم۽مٔا‪،‬۽رھپ۽وج۽اجالط۽‬
‫االحسنْخلِابالضمْالقۃْبالناسْثمْا کثرھمْ‬
‫ل‬‫ج‬‫ُ‬
‫ںیم ۽ ق ۽ےس ۽ااھچوہ ۽‪،‬شآچ ۽ےن ۽اہک ۽ ظ ۽ہمض ۽اخء ۽ےک ۽شاھت۽‬ ‫ض‬
‫ت جداْثمْاالشرفْنسبا‪1‬اھْمختصرا۔ْ ْ‬
‫ولوگُ ۽ےس ۽اسنلمٓی ۽وک ۽ےتہک ۽ںیہ ۽۔رھپ ۽ٓلاڈہ ۽و دج ۽زگآ ۽‪،‬رھپ۽‬
‫اصتخٓا(ف)‬
‫اخدناین۽رشف۽ؿاال۽اھ۽ا ً‬
‫اہُ ۽ارگٓڈلی ۽اس ۽ڈٓہج ۽اک ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ےس ۽اعس ۽ولگ ۽رفنف ۽رکےت ۽ںیہ‪،‬امجًق ۽ںیم ۽للخ ۽ڑپلاےہ ۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ہن۽‬
‫اچےئہ‪،‬‬
‫ویکہکن۽اہیُ۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽سج۽لاف۽ےس۽انچب۽رضؿٓی۽ےہ‬ ‫النْالؾنقیْمنْاشدْماْیحرتزْعنہ ْ‬

‫‪1‬۽ٓڈاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷۵/۴‬‬
‫‪Page 501 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ھ نا ْوقد ْقال ْصَل ْالل ْ ٰ‬

‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْمطلِاْ ؿہ۽ولوگُ۽ںیم۽رفنف ۽ےس۽انچب۽ےہ۔رسؿٓاعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا(ہٖاحل۽ںیم)۽وخربخشی۽ڈےنی۽ؿاےل۽ونب۽‬ ‫بشرواْتقروا‪1‬۔ْ ْ‬
‫و‬
‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬
‫رفنف۽ ھيالےن۽ؿاےلہن۽ونب۔واللْ ٰ‬ ‫ْ‬
‫‪۵۵‬امجڈی۽االؿیٰل۽ۼ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۸۶۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ا ۽ںیم۽ہک۽طيالڈ ۽رشفی۽یک۽سلجم۽ےک۽احرض۽ہن۽وہےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ ۽اؿٓ ۽ایقس۽ےس۽رکاہق۽‬
‫رکےنؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سلجم۽ابمٓک۽یک۽دعس۽احرضی۽اؿٓ۽ایقس۽ےس۽رکاہق۽ارگ۽مٔ۽ئانےئ۽ؿاہمٌّق۽ہن۽وہ۽طيلًا۽اس۽ؿغك۽احرضی۽یک۽رٕتص۽ںیہن۽یسک۽ا ۽امہ۽‬
‫الف۽رشه۽ڑپےھ۽اگ۽لا۽اصخق۽اکمُ۽ےس۽ڈینی۽لا۽ڈوینی۽اخمتفل۽‬ ‫ںیم۽رصمؿف۽ےہ۽لا۽ؿاہُ۽ڑپ ھٌْ۽ؿاالٓؿالاف۽ےب۽الص۽لا۽مظن۽ؿ۽رثن۽ج ِ‬
‫ےہ۽سج۽اک۽اسلاس۽رشى ًا ۽ایس۽اصخق ۽اکمُ ۽رپ۽ےہ۽ؿریغڈکل ۽نم۽اوملااعنُ ۽ےک۽ىالؿہ۽ڈبرگ۽وما ع۽ےس۽۔ف)۽اؿٓ ۽ایقس۽ےس۽رکاہق۽‬
‫وصل۽ؿاہتیب۽ام۽ُ۽رک‪،‬۽وتاُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽ڈٓضق۽لال۽رکاہق۽ےہ۽‪،‬رگم۽اُ۽‬ ‫رصف۽اس۽ےلئسم۽ںیم۽خلا۽ےک۽لاًق۽ےہ۽ہن۽ا ِ‬
‫لالڈ ۽ںیم ۽وصٓف ۽ااکنٓ ۽ؿ ۽رکاہق ۽ےب ۽طالل ۽اوصل ۽ؿاہتیب ۽ںیہن ۽لایئ ۽اجیت ۽سلجم۽ابمٓک ۽ؿ ۽ادقس ۽ےس ۽اہیُ ۽ؿیہ ۽طيکٔںیہ ۽وج ۽ؿاہیب۽‬
‫نْفتاوناْورسالؾناْالنیھْاال کیدْ‬
‫ٰ‬ ‫رمگاہ۽اخرس۽ںیہ۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لااجمٔ۽ؿگياہ۽۔کماْحِِناہْفْعدةْمواضعْم‬
‫وغیھما ۽(مہ۽ےن۽اس۽یک۽قیقحت۽اےنپ ۽اتفؿٰی۽ںیم۽دعتمڈ ۽اقمامف ۽رپ۽اےنپ۽ٓشاےل۽النہیْاال کید ۽ؿریغہ۽ںیم۽وخف ۽یک۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫ۺ۽ٓعیب۽الآ ر۽رشفی‪۴۶۵۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۶۶۶‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽احظف۽ونٓ۽لاف۽امنٓ۽ےک۽دنچ۽لئالئ۽اجاتن۽ےہ۽دنچ۽دمّف۽ےس۽الک۽دجسم۽اک۽اامس۽ےہ۽‬
‫ولوگُ۽ےن۽اےس۽زعتویُ۽ںیم۽ مٌْ۽ڑپےتھ۽ڈاھکی۽ےہ۽ڈؿرسا۽احظف۽خیش۽یدیقی۽اجنپیب۽ ُکل۽لئالئِ۽امنٓ۽ےس۽ؿافق۽ےہ۽رگم۽دجسم۽ںیم۽‬
‫ط‬
‫ٓا لا۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽وموجڈک ۽ںیم۽ایس۽ غٍِّ۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽وصقٓ۽وت۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽وہُ۽وت۽وکُ۽اامطق۽رکّ؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫زعتویُ۽اؿٓ۽ ٓا چ۽لک۽ مٌـُ۽اک۽ڑپانھ۽دبًق۽لا۽قسف۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽وصٓوتُ ںیم‬

‫غہ‬
‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽اماکُ۽دمحم۽ایبنل۽یلص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽مًزـ ش۽لاوملًلۃ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴۹/۴‬‬
‫‪Page 502 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔اؿٓ۽ؿہ۽ڈؿرسااحظف۽ارگ۽لالذعٓ۽رش ی۽امجًق ِ۽دجسم۽ںیم۽یھبک۽ ٓا لا۽ےہ۽یھبک۽ںیہن۽وت۽رتک۽امجًق۽‬
‫یھب۽قسف۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽امنٓ۽رکمؿہ۽۔ایسی۽وصٓف۽ںیم۽شیتّ۽صخش۽وک۽اامس۽ایک۽اجےئ۽وج۽دیقعہً۽وپٓا۽ضًّی۽وہ۽‪،‬۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽وخاُ۽ریغ۽افقس۽ےہ۽‬ ‫حیحص۽ڑپاتھ۽وہ۽‪،‬افقس۽ہن۽وہ۽لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ےس۽وخف۽ؿافق۽وہ۔اؿٓ۽ارگ۽ڈؿرسااحظف۽ ّ‬
‫امجًق۽وک۽سج۽ؿغك۽اس۽دجسم۽ںیم۽ںیہن۽ ٓا لاڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽اجلا۽ےہ۽لا ۽یسک۽ذعٓ۽حیحص۽رش ی۽ےک۽شٍق۽رتک ۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫امس۽رقمٓ۽امنٓ۽ہن۽ڑپاھےئ۽۔واللْ ٰ‬ ‫ادتقاء۽ںیم۽رحچ۽ںیہن‪،‬۽اس۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽ؿہ۽ا ِ‬
‫‪۵۵‬۽ةعشُ۽امظعمل۽‪۴۶۶۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۶۷‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽سج۽دجسم۽ںیم۽اامس۽رقمٓ۽وموجڈ۽وہ۽اس۽یک۽ریغب۽ااجٓف۽ڈؿرسا۽صخش۽امنٓ۽ڑپاھ۽اتکس۽ےہ۽‬
‫لا۽ںیہن؟بؼنواْتؤجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ط‬
‫۽ےب۽اس۽یک۽ااجٓف۽ےک۽ڈؿرسّ۽وک۽اامطق۽ہن۽اچےئہ۽ہکبج۽ؿہ۽اامس۽ غٍِّ۽اصحل۽اامطق۽وہ۽ینعی۽ضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽حیحص۽‬
‫ڑپےھ۽اؿٓاس۽اکقسف۽فاہٖ۽ہن۽وہ ُ‬
‫۽۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫امامْالمسجدْالراتبْاالوٰلْباالمامۃْمنْغیہْ دجسم۽اک۽رقمٓہ۽اامس۽ہٖ۽احل۽ںیم۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽الضف۽وہلا۽ےہ۽اخل۽‬
‫غ‬
‫ملطِا ْ‪1‬الخ ْوف ْردالمحتار ْمن ْالؾتارخانیۃْ ٓڈا مزيآ ۽ںیم ۽اتتٓاخہین ۽ےس ۽وجھچک ۽ذموکٓ ۽ےہ ۽ؿہ ۽انو ۽عنم ۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ ارگ۽ڈؿرسا۽لال۽ااجٓف۽اامطق۽رکاےئ(ف)۽واللْ ٰ‬ ‫مایقیدْالمنعْانْامْبالاذن‪ ْ٢‬۔ْواللْ ٰ‬
‫‪2‬‬

‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۹۶۸‬ۻ‪۵‬۽ٓخق۽‪۴۶۵۴‬ھ‬
‫۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽دجسم۽ںیم۽ٓاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽اامطق۽رپ۽رقمٓ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اح ك۽ہی۽ےہ۽ہک۽ا ڈ۽‬
‫زلوکُ۽ےس۽تبحم۽ٓکھيا۽ےہ۽اؿٓ۽الک۽زلاک۽رضؿٓ۽ٓکھيا۽ےہ۽خق۽اس۽وک۽ٹوھٓ۽ڈہات۽ےہ۽ڈؿرسا۽وجتمٔ۽رکاتیل۽ےہ‪،‬جلـف۽ںیم۽یھب۽زلےک۽‬
‫لًٍ‬
‫اس ۽ےک ۽لاس ۽ ھٌْ ۽ںیہ‪،‬ضعب ۽ؿغك ۽اںیھن ۽ایپٓ ۽رکےت ۽ڈاھکی ۽ایگ ۽اس ۽یک ۽اکشمك ۽ںیم ۽صخش ۽ذموکٓ ۽وک ۽وپسیل ۽لک ۽یھب ۽انچنہپ ۽ ُہـا ۽رگم۽‬
‫ن‬
‫وپسیل۽یک۽ڈیکمھ۽رپ۽یھب۽لآ۽ہن۽ ٓا لا۽‪ٓ ،‬ا ر۽املسمونُ۽ےن۽اینپ۽دجسم۽ےس۽اکنل۽ڈلا۽ہک۽مہ۽دجسم۽ںیم۽ایسی۽لاشا صيگی۽دنسپ۽ںیہن۽رکےت۔اف۽‬
‫ڈؿرسی ۽دجسم ۽ںیم ۽ ٓا لا‪ ،‬۽اہیُ ۽یھب ۽ؿیہ ۽احل ۽ےہ ۽ایسی ۽وصٓف ۽ںیم ۽اےس ۽اامس ۽ئانلا ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا۽‬
‫ںیہن؟بؼنواتوجروا‬

‫‪1‬۽ ُڈٓ۽اتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽وحباہل۽لالآ۽اخہین۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۶/۴‬‬
‫‪Page 503 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ضہً‬
‫اےسی۽صخش۽وک۽ہک۽ ش۽ےہ۽اامس۽ئانلا ۽ہن۽اچےئہ۽النْالت مۃْتوجبْتِلیلْالجماعۃْوھوعکسْمِصودْالشریعۃ۽‬
‫(ویکہکن ۽تمہت ۽امجًق ۽یک ۽تلق ۽اک ۽شٍق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽وصقمڈ ۽رشتعی ۽ےک ۽جالف ۽ےہ۔ف) ۽املسمونُ ۽وک ۽اچےئہ ۽ہک ۽ڈؿرسّ ۽صخش۽‬
‫ضہً‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ریغ۽افقس۽ؿریغ۽ ش۽وک۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽حیحص۽ڑپاھلا۽وہ۽اؿٓ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽ےک۽لئالئ۽ےس۽ ٓا اگیہ۽ٓکھيا۽وہ۽اامس۽رقمٓ۽‬
‫ّ‬
‫رک ں‪،‬اؿٓ ۽ہی۽صخش۽ہک۽یسک۽رطچ۽اُس۽اعڈف ۽ےس۽لآ ۽ںیہن۽ ٓا لا ۽اامطق ۽ےس۽ ُجڈا ۽رکڈلا ۽اجےئ‪،‬ہن۽دجسم۽ںیم۽وکسمك ۽رکّ۽النْ‬
‫الخلوةْالِؽیحۃْباالمردْاخبثْمنْالخلوةْباالجنؽیۃْفیزنہْالمسجدْعنہ(ویکہکن۽ےب۽ٓشی۽زلےک۽ےکشاھت۽‬
‫جلـف۽ہحیبق۽‪،‬اخيٍيہ۽اخوتُ۽ےس۽یھب۽دبرت۽ےہ۽‪،‬ذہلا۽اس۽ےس۽دجسم۽وک۽لاک۽رکلا۽رضؿٓی۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ہلئسم۽‪ :۹۶۹‬آدیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽لاوقف۽وپٓہ۽دجسم۽کميلہ۽اکمُ۽‪۳‬ۼۻ‪۵‬۽ ہلس۽دیس۽دبعافیطلل۽اصخق۽ وتبطس۽ومولی۽اوب۽ااسملنیک۽دمحم۽‬
‫ایضء۽ادلنی۽اصخق۽ممتہم۽ہفحت۽ہیفنح۽‪ٓ۵‬عیب۽الآ ر۽رشفی۽‪۴۶۵۵‬رجہی‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنیِ۽دمحمی۽ؿدیفتسما ُِ ۽رشتعیِ۽وفطصمی۽ؿلانیعبِ۽ذمہق ۽یفنح۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽اصخق ۽ونوجُ۽‬
‫‪،‬وخوصبٓف ۽‪،‬القئِ۽اامطق‪،‬غٕا ٔف ۽ےس۽وخبیب۽ؿاتیفق۽ٓےتھک۽ںیہ۽اؿٓ ۽لئالئ۽اموجتٓہب۽ا ػلٰـہ ۽ےس۽ؿافق۽ذمہق ۽یفنح۽ےک۽لاعب۽‬
‫ںیہ‪،‬ڈؿرسّ ۽اصخق۽احل ۽ںیم ۽ذمہق ۽یفنح ۽رتک ۽رکےک ۽ذمہق ۽یلبنح ۽اایتخٓ ۽رٕامےئ ۽ںیہ ۽‪،‬نفِ۽غٕا ٔف۽ےس ۽اقمبلالہل ۽اصخق ۽اؿّل۽‬
‫ص۽‬‫ےک۽لاؿافق۽ہىُمگٔ۽لئالئ۽اموجتٓہب۽ا ػلٰـہ۽اؿٓ۽دقّٓ۽ٓشی۽یھب۽ٓےتھک۽ںیہ۽ س۽اح ك۽دنمہج۽لاال۽ںیم۽خص ِق۽وقادعِ۽ہیفنح۽رغب ِ‬
‫اامطق۽لال۽یسک۽ىلّق۽ؿرکاہق۽ےک۽ہٖ۽ڈؿ۽اصخق۽ںیم۽ےس۽زک۽وک۽رتحیج۽ڈی۽اج یتک۽ےہ۽سج۽اقمس۽رپ۽ثَٖف۽ےس۽دتقمی۽لانیعب۽ذمہق۽‬
‫ك۽امجًق۽وموجڈ۽وہُ۔اصللئ۽نیسح۽اخُ۽یفنح‬ ‫یفنح۽ےک۽وبغ ِ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ابعٓف۽وسال۽ااہبس۽ؿاامجل۽ؿدعتاڈ۽اامتحل۽ٓیتھک۽ےہ۽ڈؿرسّ۽اصخق۽نفِ۽غٕا ٔف۽ےس۽اقمبلالہل۽اصخق۽اؿّل۽ےک۽لاؿافق۽ںیہ۽نکمم۽ہی۽لاؿاػفی۽‬
‫ابجف۽وجتلڈ۽لاللکہ۽ؿا ِ‬
‫ابجف۽رشه۽ےس۽یھب ۽وہُ ۽لا ۽رشى ًا ۽وخاہ۽وجتل ًڈا۽یھب۽‬ ‫رصف۽اومٓ ۽ٓادئہ ۽ںیم۽وہ ۽نج۽رپ ۽تحص۽ؿ ِ‬
‫اسفڈ۽امنٓ۽ینبم ۽ںیہن۽ارگہچ۽ؿا ِ‬
‫ً‬ ‫ز‬‫نف‬ ‫طصً‬ ‫ض‬
‫رصف ۽ ز ّصياف ۽ؿ زصياف ۽وہُ ۽ےسیج ۽ؿفق ۽ؿؿلص ۽ؿدمؿرصق ۽ؿ ۽ااہظٓ ۽ؿاافخء ۽ؿ ش ۽ؿرتقیق ۽ؿٓؿس ۽ؿاامشس ۽ؿریغاہ ۽ہک ۽اثَٖ ۽اُ ۽ںیم۽‬
‫ؿاابجف۽ِوجتلڈ۽ےس۽ںیہ۽اؿٓاطيال۽ؿدملصتم۽یک۽ٓاعمك۽رشى ًا۽یھب۽ؿاخق۽اؿٓ۽رتک۽رحاس۽رگم۽اُ۽ںیم۽یسک۽اک۽رتک۽اطلًا۽ ِ‬
‫دسفم۽امنٓ۽ںیہن۽اؿٓ۽نکمم۽‬
‫ہک ۽اومٓ ۽الٓہم ۽ںیم ۽وہ ۽ےسیج ۽امتم ِٔ ۽رحؿف ۽اہجُ ۽ریغت ۽ومخ ِق ۽اسفڈینعم ۽وہ ۽‪ ،‬۽وصٓف۽ِلاہین ۽ںیم ۽اصخق ۽ڈؿس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لالط ۽ؿافدس ۽وہک ۽‬
‫وذالف۽وصٓف۽اؿیٰل۽‪،‬اؿٓ۽ڈؿرسّ۽اصخق۽دقّٓ۽ٓشی۽یھب۽ٓےتھک۽ںیہ۽اس۽ںیم۽یھب۽ڈؿ۽اامتحل۽ںیہ۽الک۽ہی۽ہک۽اُ۽ےک۽وھتٓی۽وھتٓی۽ڈآیھ۽‬
‫یلکن۽ےہ‪،‬۽ےلہپ۽اصخق۽ضحم۽ا ڈ۽ںیہ۽اس۽دقتری۽رپ۽ےلہپ۽اصخق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽وہک ‪،‬‬

‫‪Page 504 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْالدرالمختار ْتکرہ ْخلف ْامرد‪1‬ف ْردالمْحتارْ ڈٓااتخملٓ۽ںیم۽ےہ۽ےب۽ٓشی۽زلےک۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔‬
‫غ‬
‫الظاہر ْان ا ْتزنیہیۃ ْوالظاھر ْایضا کما ْقالْ ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽فاہٖ۽یہی۽ےہ۽ہک۽ہی۽رکمؿہِ۽زنتیہی۽ےہ۔اؿٓ۽ہی۽‬
‫الرحمیتْانْالمرادْبہْالصؽیحْالوجہْالنہْمحلْ یھب ۽فاہٖ ۽ےہ ۽ےسیج ۽ہک ۽خیش ۽ٓیتمح ۽ےن ۽اہک ۽ہک ۽ؿہ ۽زلاک ۽ اڈ ۽ےہ ۽وج۽‬
‫وخوصبٓف۽رہچّ۽ؿاال۽وہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ےنتف۽اک۽لحم۽ےہ۔(ف)‬
‫القؾنۃْ‪2‬۔ ْ‬
‫ڈؿرسّ۽ہی۽ہک۽ڈؿرسّ۽اصخق۽دقّٓ۽ٓشی۽لایق۽ٓےتھک۽ںیہ۽ارگہچ۽ٓلاڈہ۽رتکؿاڈےتی۽ںیہ۽وذالف۽اصخق۽اؿل۽ہک۽اطلًا۽ںیہن۽ٓےتھک۽‬
‫اس ۽دقتری ۽رپ ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہک ۽اؿٓ ۽اںیھن ۽اامس ۽ئانلا ۽گياہ ۽ہک ۽ڈآیھ ۽ڈنمالا ۽اؿٓ ۽رتکؿارک ۽دحِ ۽رشه ۽ےس ۽مک ۽رکالا۽‬
‫ڈؿونُ ۽رحاس ۽ؿقسف ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽قسف ۽لاالىالُ ۽وہلا ۽فاہٖ ۽ہک ۽اوسیُ ۽ےک ۽طيہ ۽رپ۽ یل ۽ملق ۽ےس ۽افقس ۽اھکل ۽وہلا۽ےہ ۽اؿٓ ۽افقس ۽طغلِ ۽یک۽‬
‫حجۃْوحِِناہْفْفتاونا۽(ىٍيہ۽ںیم حذہ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اس۽رپ۽‬
‫ٰ‬ ‫اامطق۽ونممه۽ؿگياہ۽ےہ۽کماْنصْعلیہْفْالغنیۃْعنْال‬
‫رصتحی۽ےہ۽اؿٓ۽مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿ ٰی۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۽۔ف)۽اؿٓ۽ذماہق۽آہعب۽خؼّہ۽ےس۽یسک۽ڈؿرسّ۽ذمہق۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫یفنح۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽یھب۽دنچ۽وصٓںیت۽ںیہ‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽اس ۽اخص ۽امنٓ ۽ںیم ۽ولعمس ۽وہ ۽ہک ۽اامس ۽ےن ۽یسک ۽رٕص ۽لا ۽رش ِؿ ۽ؿوض ۽لاامنٓ ۽لا ۽اامطق ۽اطمقب ۽ذمہق ۽یفنح ۽یک ۽ٓاعمك ۽ہن ۽یک ۽وقدْ‬
‫عْمالہْوعلیہْفْفتاونا۽(مہ۽ےن۽اےنپ۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽رپ۽ھچک۽لیصفت۽ےس۽ااتعاضف۽عم۽وجالاف۽‬
‫ٰ‬ ‫المسنابؽیانْبعضہْم‬
‫ڈرک۽ےئک۽ںیہ۔ف)اس۽وصٓف۽ںیم۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽یفنح۽یک۽امنٓ۽ضحم۽لالط۽۔‬
‫(‪)۵‬۽اخص۽امنٓ۽اک۽احل۽ولعمس۽ہن۽وہ۽رگم۽اس۽یک۽اعڈف۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽اغ ًيا۽اومٓذموکٓہ۽ںیم۽ذمہق۽یفنح۽یک۽ ااعف۽ںیہن۽رکلا۽وتاس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔‬
‫(‪)۶‬۽اعڈف۽یھب۽ولعمس۽ںیہن۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ۽آحج۽ہی۽ہک۽اف۽ہی۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ںیہن۔‬
‫(‪)۷‬۽اعڈف۽ہی۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ہشیمہ۽ ااعف۽اک۽ازتلاس۽رکلا۽ےہ۽وت۽وصٓف۽وسس۽ےس۽مکح۽افخ۽ےہ۽رگم۽الک۽ ُگـہن۽رکاہق۽ےس۽ونہٓ۽اخیل۽‬
‫ںیہن۔‬
‫ر‬‫غ‬
‫(‪)۸‬۽اخص۽اس۽امنٓ۽اک۽احل۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽اس۽صىُاس۽ےن۽عیمج۽اومٓ۽ذموکٓہ۽یک۽ٓاعمك۽یک۽ےہ۽وت۽اف۽دنعا مہـٓ۽رکاہق۽اطلًا۽ںیہن۽‬
‫ارگہچ۽ےلہپ۽اعڈف۽دعس۽ ااعف۽ٓکھيا۽وہ۽رھپ۽یھب۽الضف۽یہی۽ےہ۽ہک۽لم۽ےکس۽وت۽وماقف۽اغمڈہق۽یک۽ادتقاء۽رکّ‪،‬‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۸/۴‬‬
‫‪Page 505 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فْالدرالمختارْتکرہْخلفْمخا لفْکشافیعْلکنْ ُڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽ےہ۽اخمفل۽ذمہق ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽ےہ۽طيلًا۽‬
‫ف ْوترالبحر ْان ْتیِن ْالمراعاة ْلم ْیکرہ ْاوْ شایعف ۽اغمسلک ۽‪-------‬رحبارلاقئ ۽یک ۽ؿرت ۽یک ۽ثحب ۽ںیم ۽ویُ۽‬
‫کرہ‪ْ 1‬اھ ْوقد ْفصلناْ لیصفت۽ےہ۽ارگ۽دتقمی۽وک۽اس۽لاف۽اک۽نیقی۽وہ۽ہک۽شایعف۽اغمڈہق۽‬ ‫عدم الم ْیصح ْوان ْشك ْ ‪١‬‬
‫ڈؿرسّ ۽كلسم ۽یک ۽رشاطئ ۽ؿآاکُ ۽یک ۽ٓاعمك ۽رکلا ۽ےہ ۽وت ۽ادتقاء۽‬
‫الِولْفیہْفیماْعَلْردالمحتار۔ ْ‬
‫م‬ ‫ہ‬
‫ںیم ۽رکا ق ۽ںیہن‪،‬اؿٓ ۽دعس ۽ٓاع ك ۽اکنیقی ۽وہ ۽وت ۽ادتقاء ۽حیحص۽‬
‫۽دعس۽ٓاعمك۽ںیم۽كش۽وہوت۽رکمؿہ۽‬ ‫ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ٓاعمك۽اؿٓ ِ‬
‫غ‬
‫اھ ۽اس ۽لآّ ۽ںیم ۽مہ ۽ےن ۽ٓڈا مزيآ ۽رپ ۽اےنپ ۽احہیش ۽ںیم ۽نفؽيلًا۽‬
‫وگتفگ۽ےک۽ےہ۔(ف)۽‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قولہْفْوترْالبحرْالخْھذاْھوالمعتمدْالنْالمحِِنیْ امنت۽اک۽وقل۽یف۽ؿرتارحبلاخل۽یہی۽وقل۽دمتعم۽ےہ۽ویکہکن۽نیققحم۽اکاس۽یک۽‬
‫جنحوا ْالیہ ْوقواعد ْالمذہب ْشاھدة ْعلیہ ْوقالْ رطف۽طيالُ ۽ےہ۽اؿٓ ۽وقادع۽ذمہق ۽یھب۽ایس۽رپ۽شادہ۽ںیہ۽اؿٓ ۽ریثک۽‬
‫کثیمن ْالمشائخ ْان ْعادتہ ْمراعاة ْمواضع ْالخالفْ اشمخئ۽اک۽وقل۽ےہ۽ارگ۽اس۽اامس۽یک۽اعڈف۽ومعض۽اخيالف۽ںیم۽ٓاعمك۽‬
‫رکلا ۽وہ ۽وت ۽ادتقاء ۽اجمٔ ۽ؿٓہن ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽‪،‬امنت ۽اک ۽وقل ۽اُ ۽نقیت۽‬
‫جازْواالْفال‪ْ،‬قولہْانْتیِنْالمراعاةْایْفْالقرائضْ‬
‫ارملااعہےس ۽ اڈ ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ؿہ ۽رٕاضئِ ۽امنٓ ۽ینعی ۽رشؿؿ۽ؿ ۽آاکُ ۽یک۽‬
‫من ْشروط ْوارکان ْف ْتلك ْالصالة ْوان ْلم ْیراع ْفْ‬
‫ٓاعمك۽رکلا۽وہا۽ارگ۽ہچ۽ؿاابجف۽ؿننس۽یک۽ٓاعمك۽ہن۽رکلا۽وہ۽ااسیج۽ہک۽‬
‫الواجبات ْوالسنن ْکماھوظاھر ْسیاق ْکال ْم ْالبحرْ‬
‫قئ۽ےک۽ایسط ۽کالس۽ےس۽فاہٖ ۽ےہ۽رشچ۽اغمٍيہ۽یک۽ابعٓف ۽ےس۽‬
‫ِ‬ ‫رحبارلا‬
‫وظاہر ْکالم ْشرح ْالمنیۃ ْایضا ْوف ْرسالۃ ّ ع‬
‫ْالمال ْ َلْ یھب۽یہی۽فاہٖ۽وہلا۽ےہ۔صلّا۽یلع۽اقٓی۽ےک۽ٓشاےل۽ںیم۽ےہ۽ہک۽وج۽اامس۽‬
‫قاریْذھبْعامۃْمشائخناْاٰلْالجوازْاذاکانْیحتاطْ وماعض۽اخيالف۽ںیم۽اایتحؿ۽اؿٓٓاعمك۽رکلا۽وہ۽وت۽امہّٓ۽اثَٖ۽اشمخئ۽‬
‫فْموضعْالخالفْواالْفالوالمعینْانہْیجوزفْالمرایعْ وجآِادتقاء۽ےک۽اقلئ۽ںیہ۽ؿٓہن۽ادتقاء۽اجمٔ ۽ںیہن۽اؿٓ ۽ینعم۽ہی۽ےہہک۽‬
‫ٓاعمك۽رکےن۽ؿاےل ۽یک۽ادتقاء۽لال۽رکاہق ۽اجمٔ۽اؿٓ۽ہن۽ٓاعمك ۽رکےن۽‬ ‫بالکراھۃْوفْغیمع ا‪ْ2‬اھْمختصرا ْ‬
‫ؿاےل۽یک۽ادتقاء۽رکاہق۽ےک۽شاھت۽اجمٔ۽ےہ۽اھ۽رصتخمًا(ف)‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽‪۷۴۹/۴‬‬
‫‪Page 506 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ض‬
‫اامس۽رحبارلاقئ۽(ےن)۽ ذًٍٰی۽ےس(لقن۽ایک)ےہ‪:‬‬
‫وذاکان ْمراعیافاالقتداء ْبہ ْصحیح ْعَل ْاالصحْ ارگ ۽ؿہ ۽شایعف ۽اغمڈہق ۽ٓاعمك ۽رکےن ۽ؿاالوہ ۽وت ۽احص ۽وقل ۽ےک۽‬
‫ویکرہ ْواال ْفال ْیصح ْاصال‪ْ 1‬اھ ْ(ملخصا) ْاقول‪ ْ:‬اطمقب۽ایکس۽امنٓ ۽حیحص۽اؿٓ ۽رکمؿہ۽ےہ۽ؿٓہن۽لالکل۽حیحص۽ںیہن۽اھ۽‬
‫والتوفیق ْبنیف ْکراھۃ ْالتحریم ْف ْالمرایعْ صلز ًػا(ف)اوقل۽‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ)۽اُ۽ںیم۽وماتقف۽ویُُ۽ےہ۽‬
‫ہک۽ٓاعمك۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽یک۽یفن۽اؿٓ۽‬
‫واثباتْکراھۃْالتزنیہ۔ ْ‬
‫رکاہق۽زنتیہی۽اک۽اابثف۽وہ۔(ف)۽‬
‫رینرحب۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫و‬
‫االقتداء ْبالشافیع ْعَل ْثلثۃ ْاقسام ْاالول ْانْ شایعف ۽اامس۽یک ۽ادتقاء۽یک ۽نیت۽وصٓںیت ۽ںیہ‪ ،‬ہلی۽وصٓف ۽ہی ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫یعلمْمنہْاالحؾیاطْفْمذھبْالحنیفْفالْکراھۃْ شایعف۽ےس۽ذمہق۽یفنح۽یک۽ٓاعمك۽رکلا۽ولعمس۽وہوت۽اس۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽‬
‫س۽ےس۽دعس ۽ٓاعمك۽‬
‫ِ‬ ‫رکاہق ۽ںیہن ۽۔ڈؿرسی ۽وصٓف ۽ہی۽ےہ ۽ہک۽ا‬
‫‪،‬الثاین ْان ْیعلم ْمنہ ْعدمہ ْفالصحۃ ْ‪ْ ،‬لکنْ‬
‫ولعمس۽وہ۽وت۽ایکس۽ادتقاء۽ڈٓضق۽ںیہن‪،‬۽نکیل۽اہقفء۽اک۽اس۽ںیم۽اخيالف۽‬
‫۽دعس۽ٓاعمك۽اک۽ملع۽اخص۽اس۽امنٓ۽‬ ‫اختلقوا ْھل ْیشرط ْان ْیعلم ْمنہ ْعدمہ ْفْ ےہ۽ہک۽ ٓا لا۽ہی۽رشؿ۽ےہ۽ہک۽اس۽ےس ِ‬
‫خصوص ْمایِتدی ْبہ ْاو ْف ْالجملۃ ْصحح ْفْ ےک ۽اابتعٓ ۽ےس۽ےہ ۽سج۽ںیم ۽ادتقاء۽ولطمف ۽ےہ ۽لایف ۽ا رملۃ ۽اک ۽اابتعٓ۽‬
‫غ‬

‫الن ایۃ ْاالول ْوغیہ ْاختار ْالثاین ْ‪،‬وف ْفتاویْ ےہ۔اہنہی ۽ںیم۽ےلہپ۽وقل ۽وک۽حیحص۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽بتک۽ےن۽‬
‫الزاھدیْ(اذاْراہْاحتجم)ْثمْغابْفاالصحْانہْ ڈؿرسّ۽وقل۽وک۽اایتخٓ ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ ۽اتفؿٰی۽ٓادہی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽خق۽‬
‫ور‬
‫وکیئ۽یفنح۽شایعف۽وک۽ڈےھکی۽ہک۽اس۽ےن۽ ھٌْ۽وگلاےئ۽رھپ۽ؿہ۽اغمك۽وہایگ۽‬
‫حْ(االقتداءْبہْالنہْیجوزانْیتوضأْاحؾیاطا)ْ‬
‫رْ‬ ‫یص‬
‫وت ۽احص ۽ذمہق ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽یک ۽ادتقاء ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽ویکہکن ۽نکمم ۽ےہ۽‬
‫ایتحفا ۽ؿوض ۽رکایل ۽وہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےکشاھت ۽نسحِ ۽نظ ۽ٓانھک ۽رتہب۽‬
‫وحسن ْالظن ْبہ ْاوٰل‪ْ ،‬الثالث ْان ْالیعلم ْشؼئاْ‬
‫اس ۽ےن ۽ا ً‬
‫اؿٓ۽اؿیٰل۽ےہ۔ شیتی‬ ‫فالکراہۃ‪2‬۔ ْ‬
‫‪٢‬‬

‫‪1‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۸۴/۴‬‬
‫‪2‬۽رحبارلاقئ۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۷۹/۵‬‬
‫ف‪:‬اس۽ابعٓف۽ںیم۽وقنیس۽ےک۽ڈٓایمُ۽ؿایل۽ابعٓف۽اک۽ااضہف۽رضؿٓف۽ےک۽تحت۽ایک۽ےہ۽الص۽ںیم۽ابعٓف۽صلز ًػا۽ذموکٓ۽ےہ۽وج۽وقنیس۽ےس۽لاہٖ۽ےہ۽۔‬
‫لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 507 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽دعس ۽ٓاعمك ۽اک) ۽وت ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽اس ۽یک ۽ادتقاء۽‬
‫وصٓف ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽یسک ۽مسق ۽اک ۽ملع ۽ہن ۽وہ(ینعی ۽ٓاعمك ۽اک ۽ہن ِ‬
‫رکمؿہ۽وہک ۔(ف)‬
‫ س۽وصٓف۽رسفتسمہ۽ںیم۽ارگ۽اصخق۽ڈؿس۽ںیم۽وکیئ۽ا ۽دسفم۽امنٓ۽ےہ۽طيلًا۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽یک۽طلغ۽وخاین۽دحبااسفڈینعم۽لا۽اس۽اخص۽امنٓ۽‬
‫ك۽اہطٓف۽ؿریغاہ۽یسک۽رشؿِ۽امنٓ۽لا۽رشؿِ۽اامطق۽اک۽وفف۽‪،‬۽خق۽وت۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽اامطق۽ےک۽وکیئ۽ینعم۽یہ۽ںیہن۽۔اف۽ارگ۽‬ ‫ےک۽ؿغ ِ‬
‫اصخق۽اؿل۽ںیم۽وکیئ۽ؿہج۽رکاہق۽رحتمی۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽‪،‬رگم۽وبہج۽اامتجه۽ا ڈمك۽ؿنسحِ۽وصٓف۽اؿیٰل۽ہی۽ےہ۽‬
‫ہک۽یسک۽اؿٓ۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽وخاُ۽وک۽اامس۽رک ں۽سج۽ںیم۽اطلًا۽وکیئ۽ؿہج۽رکاہق۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽ارگ۽اصخق۽اؿل۽ںیم۽رکاہق۽رحتمی۽ےہ۽وت۽‬
‫ؿاخق ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽وک ۽ٹوھٓ ں ۽اؿٓ ۽یسک ۽اؿٓاصحل ۽اامطق ۽یک ۽ادتقاء ۽رک ں‪،‬ایس ۽رطچ ۽ارگ ۽اصخق ۽ڈؿس ۽ںیم ۽وکیئ ۽ا ۽ومخق ۽رکاہق۽‬
‫رحتمی۽ےہ۽طيلًا۽ڈآیھ۽دحِ۽رشه۽ےس۽مک۽رکلا۽لا۽رٕاضئ۽ؿ۽رشاطئِ۽امنٓ۽ںیم۽ذمہق۽یفنح۽یک۽رپؿا۽ہن۽رکلا۽ارگ۽ہچ۽ہی۽ڈؿ‪۵‬۽لا۽الک۽لآ۽اس۽ےک۽‬
‫ااعفل۽ےس۽اشمدہہ۽وہا۽وہ۽اؿٓ۽اصخق۽اؿل۽ںیم۽وکیئ۽رحتمی۽ںیہن۽خق۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽ہک۽اصخ ِق۽اؿل۽ےس۽رتہب۽اامس۽ہن۽ےلم۽وت۽ایس۽وک۽‬
‫اامس ۽رکلا ۽الٓس ۽اؿٓ ۽ڈؿونُمٍِ ۽وکیئ ۽ؿہج ۽رکاہق ۽رحتمی ۽ےہ ۽وت ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽وسا۽شیتا ۽اامس ۽دیپا ۽رک ں ۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اصخق۽ڈؿس ۽ںیم ۽وکیئ۽ؿہج۽‬
‫رکاہق۽رحتمی۽ںیہن۽اؿٓ ۽اصخق۽اؿل ۽ںیم ۽ےہ۽وت۽مکح۽لاسکعل۽وہاگ۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽یفنح ۽اصحل۽اامس۽ننٌفہ۽ےلم۽وتاُیس ۽یک۽ادتقاء ۽یک۽اجےئ ۽ؿٓہن ۽اصخق۽‬
‫ڈؿس۽یہ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپںیھ۽ہکبج۽اُس۽یک۽اعڈف۽ےس۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ذمہق۽یفنح۽یک۽ٓاعمك۽اک۽ازتلاس۽ٓکھيا۽ےہ۽لاولعمس۽وہہک۽اس۽اخص۽ؿغك۽ںیم۽‬
‫اجعم۽ہلمج۽رشاطئ۽اامطق۽اطمقب۽ذمہ ِق۽یفنح۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ڈؿونُ۽ںیم۽وکیئ۽رکاہق۽رحتمی۽ںیہن۽وت۽ارگ۽ولعمس۽وہہک۽اصخق۽ڈؿس۽اخص۽اس۽ؿغك۽‬
‫رشاطئ۽ہیفنح۽ےہ۽وتاؿٓ۽وکیئ۽یفنح۽اصحل۽ہن۽ےنلم۽یک۽اح ك۽ںیم۽اُیس۽یک۽اامطق۽اؿیٰل۽ہک۽اس۽دقتری۽رپ۽اس۽یک۽اامطق۽لالرکاہق۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽یفنح۽وہلا۽وت۽‬
‫الضف۽وہلا ۽اؿٓاصخق ۽اؿل۽ںیم۽وبہج۽ا ڈمك ۽ؿنسح۽رکاہق ۽ےہ۽اؿٓ ۽ارگ۽اخص۽اس۽ؿغك ۽رشاطئ۽اجتیعم۽ولعمس۽ںیہن۽اؿٓ ۽اعڈف ۽ ااعہ۽‬
‫ولعمس ۽ںیہن ۽وت ۽اؿٓ ۽وکیئ ۽اامس ۽فیظن ۽ہن ۽وہےن ۽یک ۽اح ك ۽ںیم ۽اصخق ۽اؿل ۽یہ ۽وک ۽رتحیج ۽اچ مٌْ ۽ہک ۽اف ۽ذمہق ۽وہمجٓ ۽ؿرشمف ۽وصنمٓ ۽رپ ۽رکاہق۽‬
‫زنتہی۽ںیم۽ڈؿونُ۽رشلک۽وہےئ۽اؿٓاخمفل۽اغمڈہق۽ںیم۽اس۽دقٓ۽ٓلاڈف۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽الک۽وقل۽رپ۽طللؼًا۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ارگہچ۽‬
‫غ‬
‫ااعہ۽رشاطئ۽یھب۽رکّ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اُس۽یک۽ادتقا۽رپ۽اہنت۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽اؿٓ۽امجًق۽ٹوھٓےن۽وک۽ضعب۽ےن۽رتحیج۽ڈی۔۽ڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫خالق م ْالعالمۃ ْالشیخ ْابراہیم ْالبیی ْبناء ْعَلْ ىالہم ۽خیش ۽امٔامیہ ۽اریبلی ۽ےن ۽اُ ۽رضحاف ۽یک ۽اس ۽ئانء ۽رپ ۽اخمتفل۽‬
‫کراھۃ ْاالقتداء ْب م ْلعدم ْمراعات م ْف ْالواجباتْ یک۽ےہ۽ہک۽اُ۽یک۽ادتقاء۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽ہی۽ؿاابجف۽ؿننس۽ںیم۽‬
‫والسنن ْوان ْاالنقراد ْافضل ْلولم ْیدرك ْامامْ ٓاعمك۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ۽ارگ۽اےنپ۽ذمہق۽اک۽اامس۽ہن۽ےلم۽وت۽اہنت۽امنٓ۽‬
‫مذہبہ ْوخالق م ْایضا ْالعالمۃ ْالشیخ ْرحمہ ْاللْ ڑپانھ ۽الضف ۽ےہ۔اامس ۽انب ۽امہس ۽ےک ۽شارگڈخیش۽دنسی ۽ٓہمح ۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ےن۽یھب۽اُ۽رضحاف۽یک۽اخمتفل۽رکےت۽وہےئ۽اہک۽ہک‬ ‫السندیْتلمیذْا بنْال مامْفِالْاالحؾیاطْفْ ْ‬

‫‪Page 508 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪1‬‬
‫سبحنہ ْوْ ارگ۽ہچ۽اخمفل۽ٓاعمك۽رکےن۽ؿاال۽وہ۽رھپ۽یھب۽ادتقا۽ہن۽رکےن۽ںیم۽‬
‫عدم ْاالقتداء ْبہ ْولومراعیا ۔والل ْ ٰ‬
‫اایتحؿ۽ےہ(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫آ۽اموناگہج۽كلم۽ریپاگ۽ ہلس۽اینٓ۽دمحم۽اخُ۽دباویین۽‪۶‬۽ٓعیب۽الآ ر۽ویس۽ہس۽ہبنش۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ۺ‪:۹۶‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽عیمج۽الہ۽اشالس۽شایعف۽ذمہق۽ںیم۽اعس۽نج۽ںیم۽الک۽ ہبت۽اؿٓ۽‬
‫دنچ ۽ ہبت۽جح۽یھب ۽رک ٓا ےئ ۽ںیہ ۽رگم ۽لآک ۽امنٓ ۽شٍّق ۽ںیہ ۽وکیئ۽یھب ۽یسک ۽ؿغك ۽یک ِ‬
‫۽امنٓ ۽شٍق ۽اڈا ۽ںیہن ۽رکلا ۽رصف ۽رٕص ۽اڈا ۽رکےتیل۽‬
‫ںیہ‪،‬اُ۽یک۽اامطق۽ؿاےطس۽ریپؿ۽اامس۽یفنح۽ےک۽یسیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ابشہن۽ٓؿٓ۽ںیم۽لآہ۽ٓںیتعک۽شٍّق۽ومدکہ۽ںیہ‪،‬ڈؿ‪۵‬۽حبص۽ےس۽ےلہپ۽‪،‬اؿٓ۽اچٓ‪۷‬۽رہظ۽ےس۽ےلہپ۽اؿٓ۽ڈؿ۽دعب‪،‬اؿٓ۽ڈؿرغمف۽ؿ۽اشعء۽ےک۽دعب‪،‬وجاُ۽صىُصْ۽‬
‫یسک۽وکالک۽آ ڈھ۽لآ۽رتک۽رکّ۽قحتسمِ۽صالطق۽ؿاتعف۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽ےس۽یسک۽ےک۽رتک۽اک۽اعڈی۽گياہگآ۽ؿافقس۽ؿوتسمخق۽ِذعاف۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫افقس۽طغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‪،‬اؿٓ۽اس۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽۔صر حْبہْالغنیۃْعنْالحجۃ۽(اس۽ےک۽لآّ۽ںیم۽حذہ۽ےک۽وحاےل۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ےس۽ىٍيہ۽ںیم۽رصتحی۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ ْ‬
‫آ۽امون۽اگہج۽كلم۽ریپاگ۽ ہلس۽اینٓ۽دمحم۽اخُ۽دباویین۽‪۶‬۽ٓعیب۽الآ ر۽ویس۽ہس۽ہبنش۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪:۹۶‬‬
‫ایتفمُ ۽رشه ۽نیتم۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک۽اعس۽ڈوتسٓ۽اؿٓ ۽ٓؿاچ۽اس۽كلم۽اک۽ےہ۽ہک ۽وتسمٓاف۽لاہٖ۽نکلًی ۽ںیہ۽ڈؿیل۽لا۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ ۽ڈنی۽ؿ ِ‬
‫لایکل۽اک ۽ہن ۽ڈوتسٓ۽ےہ ۽ہن۽اجیتن۽ںیہ۽رغطکہ ۽رپڈہ ۽یعطق۽ںیہن ۽ےہ ۽یسک ۽رقتبی۽لا۽ایعڈف ۽لایسک ۽رضؿٓف ۽وک ۽لا۽ایپڈہ۽اجلا‪ ،‬۽وپشش۽اُ۽یک ۽اجبےئ۽‬
‫گ‬
‫لااجہم۽الک۽دنبہت۽لثم۽ىالف۽ہیکت۽رمک۽ےس۽ ھٌٍـُ۽لک۽دبُ۽رپ۽لثم۽دنہؿاتسین۽ٹوھ ے۽ڑپکّ۽لا۽ڈؿہٹپ۽ےک۽اامعتسل۽ںیم۽ںیہن۽‪،‬الک۽ ُخغہ۽ےک۽‬
‫لثم۽یتنہپ۽ںیہ۽وج۽اچین۽ریپ۽ےک۽ےلت۽لک۽وہلا۽ےہ۔۽ٓاہ۽رس۽اک۽رپڈہ۽‪،‬خق۽رھگ۽ےس۽نکليا۽وہُا۽وت۽الک۽دنبہت۽لثم۽لاال۽رحتری۽ےک۽ادنٓ۽مسج۽ںیم۽نہپ۽ایل‪،‬۽رس۽‬
‫ُک‬
‫اؿٓرمک۽لک۽اک۽رپڈہ۽وہاجلا۽ےہ۽۔رگم۽رہچہ۽ ھلْ۽ٓ ےنھ۽یک۽اعڈف۽ےہ‪،‬اہھت۽اہتبل۽افحبتظ۽رپڈہ۽ںیم۽ٓےتہ۽ںیہ۽‪،‬اُ۽اک۽نکليا۽اعس۽ؿآوثُ۽یک۽ااجٓف۽ےس۽‬
‫ےہ۽ف لکہ۽اخؿدن۽لا۽ؿآف۽رمہاہ۽وہےت۽ںیہ۽‪،‬ہی۽رطہقی۽اعس۽ےہ۽وخاہ۽وناف۽وہ۽وخاہ۽رغبی۽‪،‬اُ۽وکوگُ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وعٓف۽ارگ۽لارحمس۽ےک۽شاےنم۽اس۽رطچ۽ ٓا ےئ۽ہک۽اُس۽ےک۽لال۽ےلگ۽اؿٓ۽رگڈُ۽لا۽لًٍھ۽لا۽کالیئ۽لاڈنپیل۽اک۽وکیئ۽ہصح۽فاہٖ۽وہ۽لا۽ابلس۽ااسی۽‬
‫لآلک۽وہ۽ہک۽اُ۽زیچؿُ۽ےس۽وکیئ۽ہصح۽اُس۽ںیم۽ےس۽ےکمچ۽وت۽ہی۽لاالامجه۽رحاس۽اؿٓ۽ایسی۽ؿعض۽ؿابلس۽یک۽اعڈی۽وعٓںیت۽افاقسف۽ںیہ‪،‬۽‬
‫اؿٓاُ۽ےک۽مرہٖ۽ارگ۽اس۽رپ۽ٓایض۽وہُ۽لا۽خص ِق۽ادقؿٓ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪/۴‬ۺ‪۷۴‬‬
‫‪Page 509 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دنبؿتسب۽ہن۽رک ں۽وت۽ڈویّف۽ںیہ۽‪،‬اؿٓ۽اوسیُ۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽۔اؿٓ۽ارگ۽امتس۽دبُ۽رس۽ےس۽لاؿُ۽لک۽وم ے۽ڑپکّ۽ںیم۽وخف۽حُھيا۽ ُہـا۽‬
‫ُک‬
‫وتفی۽اس۽ےس۽‬ ‫ےہ۽رصف۽طيہ۽یک۽یلکٹ۽ ھلی۽وہیئ۽سج۽ںیم۽وکیئ۽ہصح۽اکُ۽اک۽لا۽وھٹٓی۽ےک۽ےچین۽اک۽لا۽لٍساین۽ےک۽لال۽اک۽فاہٖ۽ںیہن۽وت۽اف۽ ٰ‬
‫یھب۽ضماتعن۽رپ۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽ا ۽مرہٖؿُ۽یک۽ٓاض۽ےس۽وہ۽وت۽اُُ۽یک۽اامطق۽ےس۽یھب۽ادَٖآ۽ابسن۽ہک۽دس۽ہنتف۽امہ۽ؿاابجف۽رشہیع۽ےس۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫واللْ ٰ‬
‫‪۶‬۽ٓعیب۽اال ری۽ویس۽ہس۽ہبنش۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪ :۹۶‬آ۽اموناگہج۽كلم۽ریپاگ۽ ہلس۽اینٓ۽دمحماخُ۽دباویین۽‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽ااجنتسء ۽ولکچ ۽ےس ۽ںیہن ۽ایس ۽ؿغك ۽لٍساف ۽ایک ۽اؿٓ ً‬
‫۽وفٓا ۽لاین ۽ےس۽‬
‫ااجنتسء۽ےل۽ایل۽اُ۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اس۽وصٓف۽ںیم۽رتک۽شٍّق۽رضؿٓ۽ےہ۽رگم۽رصف۽لاین۽ارگ۽انؾلاه۽رطقہ۽وہاجلا۽اؿٓ۽اُ۽ولوگُ۽وک۽اانیمطُ۽لم۽اجلا۽ےہ۽وت۽ہی۽ا ۽اس۽‬
‫دح۽اک۽ںیہن۽سج۽ےک۽رتک۽رپا۽ُ۽یک۽اامطق۽وک۽لااجمٔ۽اہک۽اجےئ۽ہکبج۽اُ۽اک۽اشنمء۽وکیئ۽ا ۽حیبق۽لثم۽اافختسف۽شٍق۽رضحف۽اثاراغمـنینم۽‬
‫تعاٰلْاعلم۽۔‬‫افٓؿ ِط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ہن۽وہ۔واللْ ٰ‬
‫‪۸‬۽ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪ :۹۷۳‬آدیحٓ ٓا لاڈ۽ڈنک۽ ہلس۽نیسح۽اخُ۽وبشاتط۽ومولی۽ایضء۽ادلنی۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتمِ۽یفطصم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽ومولی۽اصخق۽ےن۽ذمہق۽یفنح۽رتک۽رکےک۽ذمہق۽‬
‫یلبنح۽اایتخٓ۽ایک۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہج۽دبتلی۽ذمہق۽ہی۽اتبےت۽ںیہ۽ہک۽غٕبی۽ٓامہن۽ؿغك۽رضحف۽انجف۽ض ّيڈ۽دبعااقلڈٓ۽خيالین۽دقس۽رسہ۽ازعلمٔ۽‬
‫ےن ۽ذمہق ۽یلبنح ۽اایتخٓ ۽رٕاملا ۽اس ۽ےئل ۽ںیم ۽ےن ۽یھب ۽دبتلی ۽ذمہق ۽ایک ۽‪،‬سب ۽وصبٓف ۽تحص ۽ایبُ ۽ومولی ۽اصخق ۽تبسن ۽دبتلی۽‬
‫ذمہق۽ادتقاےئ۽ومولی۽اصخق۽خص ِق۽اوصل۽ہیفنح۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ہکبج۽ؿاہُ۽ثَٖف۽ےس۽یفنح۽ولگ۽القئِ۽ادتقا۽وموجڈ۽وہُ۔‬
‫اوجلاف‪:‬۽اُ۽لالڈ۽ںیم۽ہک۽اہجُ۽ہن۽یلبنح۽ذمہق۽ےک۽اعمل۽ںیہ۽ہن۽اتکںیب۽‪،‬۽خٌفٌق۽ٹوھٓ۽رک۽جٍيلٌق۽اایتخٓ۽رکلا۽ہٖ۽زگ۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽ااقتنل۽‬
‫رکےن۽ؿاال۽ذمہق۽یفنح۽اک۽اعمل۽اھت۽وت۽ہی۽ااقتنل۽رصاجۃً۽ اڈ۽رشه۽ےک۽اضمڈ۽وہاگ۽ہک۽رشه۽ےن۽بلط۽ملع۽اک۽مکح۽رٕاملا۽اؿٓ۽ہی۽رتک۽ملع۽‬
‫ؿبلط۽لہج۽رکلا۽ےہ۽احشاﷲ جٍيلٌق۽لہج۽ںیہن۽اچٓؿُ۽ذمہق۽قح۽ؿدہی۽ؿٓشاڈ۽ںیہ۽رگم۽اہجُ۽ہن۽سج۽ذمہق۽ےک۽اعمل۽ہن۽اتکںیب۽‬
‫ؿاہُ۽اس۽اک۽اایتخٓ۽رصاجۃً۽اےنپ۽لہج۽اک۽اایتخٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽اؿل۽ےس۽اجلہ۽اھت۽وت۽اےنپ۽ےئل۽ملع۽ؿلمع۽اک۽ڈٓؿآہ۽دنب۽رکلا۽ےہ۽ااکحس۽ِخٌفٌق۽‬
‫‪1‬۽(الہ۽ڈرک۽ےس۽وپٹوھ۽۔ف)ےک۽اصٍيال۽رپوت۽اقڈٓ۽اھت۽اف۽ہک ُ۽ؿہ۽ذمہق۽اایتخٓ۽رکلا۽ےہ۽سج۽ےک۽‬ ‫ےس۽ ٓا اگہ۽ہن۽اھت۽وت۽‪‬‬
‫لہِ۽ڈرک۽یھب۽اہیُ۽ںیہن۽وت۽رصاجۃً۽لہج۽ےک۽شاھت۽زجع۽اتلم۽اؿٓ۽اےنپ۽طيہ۽رپ۽رشتعی۽رہطمہ۽اک۽دنب۽رکلا۽ےہ۽واللْال ادی‬

‫‪ 1‬ارقلآُ۽‪۷۶/۴۹‬‬
‫‪Page 510 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۸‬۽امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫آ۽یلک۽لارگرپہنگ۽وپُٓ۽علض۽یلیپ۽تیھب۽ شلہاربک۽یلع۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۷۴‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وکنمہح۽ٓلڈ۽وک۽ظفل۽فالط۽ےنہک۽اک۽وبثف۽ہن۽لارک۽دنپٓہ۽سیب۽ ڈ ِ‬
‫امُ۽‬
‫الہِ۽اشالس۽ےن۽وشمٓہ۽رکےک۽اانپ۽شیپ۽اامس۽رقمٓ۽ایک۽اؿٓ۽ہلئسم۽ڈاھکی۽ہک۽سج۽رپ۽وماریہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اپسچُ۽ںیھت۽اؿٓ۽نلعےئ۽ڈنی۽ےن۽امنٓ۽‬
‫ڑپاھےن ۽یک ۽ااجٓف ۽ٓلڈ ۽وک ۽ڈی ۽اؿٓ ۽شیپ۽اامس ۽دمّف ۽ڈٓآ ۽ےس ۽اامطق ۽رکےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ِ‬
‫۽امنٓہعمج۽یھب ۽ڑپاھےت ۽ںیہ ۽اؿٓ۽شیپ ۽اامس ۽رحاس۽‬
‫اکٓؿُ۽وک۽یھب۽تحیصن۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓرحاس۽اکٓؿُ۽ےن۽تحیصن۽رکےن۽ےک۽شٍق۽ےس۽ڈؿ۽امجںیتع۽رکیل۽ںیہ۽۔اف۽الک۽ومولی۽اصخق۽‬
‫اُ۽ےک۽اہیُ۽ؿآڈ۽احل۽میقم۽ںیہ۽ہک۽وج۽ریغ۽اﷲ اک۽اجونٓ۽ڈحب۽رکےت۽ںیہ۽ومولی۽اصخق۽یھب۽اےکن۽اہیُ۽۔اھےت۽ںیہ۽ہعمج۽ےک۽ٓؿٓ۽ؿہ۽‬
‫ولگ۽وج۽اامس۽ےس۽مٔہتشگ۽ےھت۽ومولی۽اصخق۽وک۽دجسم۽ںیم۽الےئ۽اؿٓ۽مٔؿغك۽ ٓا ےن۽ومولی۽اصخق۽ےک۽شیپ۽اامس۽اُےھٹ۽اؿٓ۽طيَٖ۽رپ۽لًٍھ۽‬
‫ےئگ۽اؿٓاڈاُ۽اکمکح۽ڈلا۽ہک۽اڈاُ۽ڑپوھ۽‪،‬اؿٓ۽وجولگ۽شیپ۽اامس۽ےس۽مٔہتشگ۽ےھت۽اؿٓ۽ومولی۽اصخق۽وک۽الےئ۽ےھت۽شیپ۽اامس۽ےس۽اہک۽طيَٖ۽‬
‫امُ ۽الہ ۽اشالس ۽ےن۽ہک ۽شیپ ۽اامس ۽اانپ ۽رقمٓ ۽ایکاھت ۽اؿٓ ۽وج ۽شیپ۽اامس ۽طيَٖ ۽رپ۽‬
‫ےس ۽مت ۽ارتؿ ۽ہی ۽ومولی ۽اصخق ۽امنٓ ۽ڑپاھںیئ ۽ےگ ۽‪،‬نج ۽ ڈ ِ‬
‫ےھٹیب۽ےھت۽اُُ۽ےک۽ٓؿمٔؿ۽اڈاُ۽یہک۽یئگ۽اس۽رپ۽ومولی۽اصخق۽وبےل۽ہک۽ہی۽شیپ۽اامس۽فالیق۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽ےہ‪،‬شیپ۽‬
‫اامس ۽ےن ۽ایس ۽ؿغك ۽ہلئسم ۽لااجٓف ۽امنٓومباریہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽شیپ ۽ایک ۽ومولی ۽اصخق ۽ےن ۽ہلئسم ۽ڈھکی ۽رک ۽كنیھپ ۽ڈلا ۽اؿٓ ۽اہک ۽ہک ۽ہی ۽ہلئسم۽‬
‫ڈٓضق۽ںیہن۽‪،‬۽ہی۽کالس۽ومولی۽اصخق۽اک۽نس۽رک۽نج۽الہِ۽اشالس۽ےن۽اانپ۽شیپ۽اامس۽رقمٓ۽ایک۽اھت۽شیپ۽اامس۽ےس۽اہک۽ہک۽امنٓ۽ڑپاھؿ۽اؿٓ۽ومولی۽‬
‫اصخق۽ےس۽اہک۽ہک۽مہ۽وک۽اابتعٓ۽اس۽ہلئسم۽اک۽ےہ۽ہک۽سج۽رپ۽وماریہ۽نلعےئ۽ڈنی۽وموجڈ۽اؿٓاپسچُ۽ںیہ۽ارگ۽ہی۽ہلئسم۽طلغ۽وہلا۽وت۽وماریہ۽‬
‫نلعےئ۽ڈنی۽ویکرکن۽اس۽رپ۽اپسچُ۽رکےت‪،‬ارگ۽اہمتٓی۽امنٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ںیہن۽وہ یتک۽ےہ۽وت۽ہن۽وہ۽امہٓی۽امنٓ۽وہ یتک۽ےہ‪،‬ہی۽کالس۽الہِ۽‬
‫اشالس۽اک۽ ُضِ۽رک۽ومولی۽اصخق۽دجسم۽ےس۽لاہٖ۽ےلچ۽ےئگ۽اؿٓ۽دعب۽وہاجےن ِ‬
‫۽امنٓہعمج۽ےک۽رھپ۽دجسم۽ںیم۽ ٓا ےئ۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽ ہبت۽ومولی۽‬
‫اصخق۽ےن۽ہبطخ۽ڑپاھ۽اؿٓ۽ہعمج۽یک۽امنٓ۽ڑپاھیئ‪،‬وت۽احلص۽کالس۽ہی۽ہک۽اؿل۽ہعمج۽یک۽امنٓ۽وہاجےن۽ےک۽دعب۽ڈؿرسی۽امنٓ۽ہعمج۽یک۽وہ یتک۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ومولی۽اصخق۽جڈلڈ۽ؿآڈاحل۽اامطق۽ےک۽القئ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہعمج۽ےک۽ےئل۽اامس۽ؿیہ۽وہاتکس۽ےہ۽سج۽اک۽رقتٓ۽لاڈشاہِ۽اشالس۽ےس۽جال ٓا لا۽ےہ۽لا۽ؿہ۽ہک۽ےسج۽نؾٖؿٓف۽اعس۽املسمُ۽رقمٓ۽رکںیل ِ‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽‬
‫دصقًا۽ٹوھٓ۽رک۽جالاجلا۽اؿٓ۽رھپ۽دعب۽متخِ۽امجًق۽اےنپ۽دنچ۽ ٓا ڈویمُ۽وک۽الرک۽اُیس۽دجسم۽ںیم۽ڈؿلآہ۽ہبطخ۽ؿامنٓ۽اقمئ۽رکلا۽ہٖ۽زگ۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽ہی۽‬
‫یلھچپ۽امنٓ۽ہن۽وہیئ‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽ڈؿرسا۽صخش۽گياہگآ۽ ُہـا‪،‬اؿٓ۽وتفٰی۽رش ی۽وک۽ٓنیم۽رپ۽كنیھپ۽ڈےنی۽ےس۽اُس۽اکمکح۽تہب۽تخس۽وہایگ۔اعریگملی۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿریغہ۽ںیم۽اےس۽رفک۽لک۽اھکل۽ےہ۽۔ہی۽جڈلڈ۽صخش۽اامس۽ئانےن۽ےک۽القئ۽ںیہن‪،‬واللْ ٰ‬

‫‪Page 511 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۸‬۽امجڈی۽الآ رہ‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪ :۹۷۵‬آ۽یلک۽لارگرپہنگ۽نُـُٓ۽وپٓ۽علض۽یلیپ۽تیھب۽ ہلس۽اربک۽یلع۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽الک۽صخش۽دم ِ‬
‫ّف۽ڈٓآ۽ےس۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ہب۽وشمٓہ۽الہِ۽اشالس۽شیپ۽اامس۽ےہ۽اؿٓ۽دعب۽اس۽اامطق۽‬
‫رکےن۽ےک۽شیپ۽اامس۽ےن۽اےنپ۽رھگ۽ںیم۽رحاس۽رکالا۽اؿٓ۽الک۽وعٓف۽اک۽رحاس۽ٹیپ۽اےنپ۽رھگ۽ںیم۽رگؿالا۽وت۽اف۽اس۽وکاامطق۽رکین۽اچےئہ۽‬
‫لاںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگلامك۽وہہک۽اس۽ےن۽رحاس۽رکؿالا۽لا۽رحاس۽اک۽شاامُ۽عمج۽ایک۽لا۽رحاس۽ںیم۽یسک۽رطچ۽شا ی۽وہا۽لا۽اس۽رپ۽ٓایض۽وہا۽وت۽ؿہ۽افقس۽ےہ۽اُےس۽‬
‫ح‬
‫ہٖزگ۽اامطق۽ہن۽رکین۽اچےئہ۽اؿٓارگ۽اُ۽ںیم۽ےس۽ھچک۽ہن۽اھت۽لاللکہ۽وعٓف۽یسک۽رطچ۽اعمڈاﷲ رحاس۽ںیم۽صٍيال۽وہیئ۽اؿٓ۽اُےس۽ مل۽ٓاہ۽‬
‫ح‬
‫اُس ۽ےن ۽اس ۽یک ۽رپڈہ ۽وپیش ۽ےک ۽ےئل ۽ااقسؿ ۽ مل ۽رکؿالا ۽ہکبج ۽ہچب ۽ںیم ۽اجُ ۽ہن ۽ڑپی ۽یھت ۽وتاس ۽رپ ۽اسلاس ۽ںیہن ۽لاللکہ ۽رپڈہ ۽وپیش ۽ا نسح۽‬
‫ےہ۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۽‬
‫‪۸‬۽امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۵۵‬ھ‬ ‫آیلک۽لارگ۽رپہنگ۽نُـُٓ۽وپٓ۽علض۽یلیپ۽تیھب۽ ہلس۽اربک۽یلع۽اخُ۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۷۶‬‬
‫ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽شیپ۽اامس۽ےن۽اےنپ۽سفن۽ےک۽ؿاےطس۽وھجف۽وبال۽اؿٓ۽ہی۽اہک۽ثارّ۽‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ ِ‬
‫رھگ۽ ٓا گ۽گل۽یئگ۽ےہ۽وت۽اس۽ےس۽شیپ۽اامس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رٕط۽وت۽ںیہن۽ ٓا لا۽اؿٓ۽ہی۽شیپ۽اامس۽اامطق۽ےک۽القئ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽ارگ۽اس۽ےن۽وھجف۽وبل۽رک۽ولوگُ۽وک۽ڈوھہک۽ڈلا۽اُُ۽ےس۽ھچک۽امل۽ؿوصل۽ایک۽وت۽ؿہ۽افقس۽ےہ۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽ایک۽اجےئ۽اؿٓ۽ارگ۽ اڈ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ہی۽ںیہن۽وت۽ اڈ۽ؿاحض۽یک۽اجےئ۽ہک۽اُس۽اک۽وجاف۽ڈلا۽اجےئ۽‪،‬اےسی۽وگل۽اافلؿ۽وسال۽ںیم۽انھکل۽لاڈاین۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪ :۹۷۷‬۽آ ۽یلیپ ۽تیھب ۽ہلحم ۽طيَٖاخُ ۽ ہلس ۽انجف ۽وماللا ۽ومولی ۽ؿیص ۽ادمح ۽اصخق ۽دحمّف ۽طُـٓیت ۽ٓہمح ۽اﷲ اعتیٰل ۽‪ :‬۽ایک۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ایکاامطق ۽ںیم ۽رشى ًا ۽ؿٓامك ۽اجٓی ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽ اجےئ ۽وت ۽اُس ۽ےک ۽دعب ۽اُیس ۽یک ۽اؿالڈ ۽لااخدناُ ۽ےس ۽اامس ۽وہلا ۽رضؿٓ ۽ےہ ۽‪ ،‬۽ریغ۽‬
‫صخش۽اامس۽وہوت۽اُُ۽ےک۽قح۽ںیم۽ڈضق۽ادنآی۽وہ۔۽‬
‫(‪)۵‬۽ایک۽اتّنسلہ۽ےک۽ذمہق۽ںیم۽اامطق۽قح۽اخدناین۽ےہ۽ہک۽اامس۽ےک۽دعب۽اُس۽ےک۽اخدناُ۽ےس۽لاہٖ۽اجلا۽اُُ۽یک۽قح۽ یفل۽ےہ۔‬
‫(‪)۶‬۽اامطق۽الص۽قح۽نلعےئ۽ڈنی۽اک۽ےہ۽لا۽اجولہُ۽اک۔‬
‫(‪)۷‬۽ارگ ۽اامطق ۽ےک۽رشى ًا ۽اقح۽ؿاقیل ۽نلعء۽ںیہ۽وت۽وج۽ولگ۽اعمل۽ڈنی‪،‬اصحل۽‪،‬دتمّنی۽‪،‬۽اجعم۽ہلمج۽رشاطئ۽اامطق ۽ےک ۽وہےت۽وہےئ۽‬
‫اجولہُ۽وک۽اامس۽ئانںیئ۽لا۽ئانلا۽اچںیہ۽لا۽اس۽ںیم۽وکشش۽رک ں۽اُُ۽رپ۽رشى ًا۽اسلاس۽ےہ۽لا۽ںیہن۔۽‬
‫(‪)۸‬۽اامطق۽مًزگاہن۽ؿاامطق۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽اک۽الک۽یہ۽مکح۽ےہ۽لا۽ایک۽رٕط۽ےہ۔‬

‫‪Page 512 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۹‬۽ارگ ۽یسک ۽رھگاےن ۽ںیم ۽شاقب ۽ےس ۽اامطق ۽ٓیہ ۽رھپ ۽اُ ۽ےک ۽الک ۽صخش ۽ےس ۽املسمونٌُْ ۽لآاص ۽وہرک ۽اےس ۽اامطق ۽ےس ۽زعمؿل ۽ایکوہاؿٓ۽‬
‫لا ٓا ہکن۽اس۽اخدناُ۽ںیم۽ڈؿ۽نیت۽صخش۽اؿٓ۽ایس۽ےک۽لثم۽وموجڈ۽وہُاُُ۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽الک۽اعمل۽ڈنی۽وک۽اامطق۽ےک۽ےئل۽بختنم۽ایک۽اؿٓ۽مٔوسُ۽‬
‫اس۽اعمل۽لااُس۽ےک۽لامك۽ےن۽ہعمج۽ڑپاھلا۽اؿٓاس۽رھگاےن۽ؿاولُ۽ےن۽یھب۽لال۽مٔاه۽اُس۽ےک۽ےھچیپ ِ‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ڑپیھ۽وہ۽رھپ۽یئک۽شال۽ےک۽دعب۽ڈفغۃً۽ؿہ۽‬
‫ح‬
‫وعی۽‬‫ولگ۽دم ی۽وہُ۽ہک۽اامطق۽امہٓا۽قح۽اخدناین۽ےہ۽اؿٓاس۽ئان۽رپ۽اعمل۽یک۽اامطق۽ ھيٍيا۽اچںیہ۽وت۽اُُ۽اک۽ہی۽لعف۽ومحمڈ۽لا۽ذمومس۽ؿونممه۽‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽ڈ ٰ‬
‫ومسمه۽ےہ۽لاونممه۽ؿ۽دموفه۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اف۽ہی۽ولگ۽ٓامہن۽ٓلاضق۽اشالس۽یک۽وکیئ۽دنس۽رہمی۽فاہٖ۽رک ں۽ہک۽اامطق۽امہّٓ۽یہ۽اخدناُ۽یک۽ےہ۽وت۽ؿہ۽‬
‫دنس۽رشى ًا۽دنتسم۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫(ۺ)۽ارگ۽ہی۽ولگ۽اےنپ۽اؿرپ۽ملعِ۽ڈنی۽یک۽رتحیج۽ڈول۽رکےن۽وک۽دحمك۽صلواخلفْکلْبروفاجر۽(ہٖ۽ميک۽اؿٓافرج۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اڈا۽رکول۔ف)۽‬
‫شیپ۽رک ں۽وت۽اُ۽اک۽ادتسالل۽حیحص۽ےہ۽لا۽لالط۔بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽اامطق۽ںیم۽ؿٓامك۽اجٓی۽ںیہن۽ؿٓہن۽اہسس۽رٕاضئ۽رپمیسقت۽وہ۽اؿٓمکحب۽ ٓا ہی۽رکہمی۽‬
‫‪1‬اﷲ اعتیٰل۽اہمتٓی۽اؿالڈ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽مکح۽ڈہات۽ےہ۽ہک۽ڈؿ۽ویٹیبُ۽ےک۽مٔامٔ۽‬ ‫‪‬‬
‫ےٹیب۽اک۽ہصح۽وہاگ۔ف)ڈؿہٖاہصح۽وٹیبُ۽وک۽ےلم۽اؿٓ۽ارہکا۽ویٹیبُ۽وک۽اؿٓ۽مکحب۽ ٓا ہی۽رکہمی۽‬
‫‪( 2‬اُ۽ویبویُ ۽ےک۽ےئل۽آ وھٹاُ ۽ہصح۽ےہ۽ارگ ۽اخؿدناؿالڈ۽ٹوھٓ۽ےئگ ۽وہُ۔ف)۽ ٓا وھٹ ں۽ڈُ ۽یک۽اامطق ۽یب ۽یب ۽وک۽ےلم۽لاللکہ ۽ٹیپ ۽ےک۽ ورّْ ۽یھب۽‬
‫اامطق۽اک۽ہصح۽لاںیئ۽ہک۽رشى ًا۽ؿآف۽وت۽ؿہ۽یھب۽ںیہ‪،‬وعٓاف۽ؿالافل۽اک۽اطلًا۽الہِ۽اامطق۽ہن۽وہلا۽یہ۽ڈلیل۽ؿاحض۽ہک۽اامطق۽ںیم۽ؿٓامك۽ںیہن۽ہک۽‬
‫ؿٓامك۽اخدناین۽اُیس۽ضًی۽ںیم۽اجٓی۽وہ یتک۽ےہ۽وج۽ہٖ۽ؿآف۽وک۽چنہپ۽ےکس۽لاللکہ۽ضق۽وک۽طغًا۽انچنہپ۽الٓس۽‪،‬اؿٓ۽اامطق۽ںیم۽دعتڈ۽احمل۽‪،‬وت۽زک۽ئان۽رپ۽اہک۽‬
‫غ‬
‫اجاتکس۽ےہ۽ہک۽اامس۽ےک۽دعب۽اُس۽ےک۽ؿآوثُ۽یہ۽ںیم۽اامطق۽رضؿٓ۽ےہ۽‪،‬ہی۽رصحی۽لہج۽نیبم۽ےہ۽۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫اعتِادھم ْان ْ ُخبزاالب ْالبنہ ْالیقید ْلمافیہ ْمنْ اُ۽اک۽ہی۽ااقتعڈ۽ہک۽لاف۽یک۽ٓؿٓی۽ےٹیب۽ےک۽ےئل۽ےہ۽انو ۽ںیہن‪،‬ویکہکن۽‬
‫تغی ْحکم ْالشر ع ْومخالقۃ ْشرط ْالواقف ْواعطاءْ اس ۽ںیم۽ ِ‬
‫مکح۽رشه ۽یک ۽دبت یل۽ےہ۽اؿٓ۽ؿافق۽یک۽رشؿ ۽یک۽اخمتفل ۽ےہ۽‬
‫الوظائف ْمن ْتدریس ْوامامۃ ْوغیھا ْاٰل ْغیْ اؿٓ۽دتٓسی۽‪،‬اامطق۽ؿریغہ۽رپ۽ریغ ۽قحتسم ۽ےک۽ےئل۽ؿفافئ۽اک۽اطع۽رکلا۽‬
‫ص۽‬‫ےہ۔ایس۽رطچ۽اُ ۽اک۽ہی۽ااقتعڈ ۽ہک۽ٓلاڈہ۽اصخق ۽لقع۽اینپ۽ ِ‬
‫مستحِ ا‪3‬وکذلكْاعتِادھمْانْاالرشدْاذاْ ْ‬
‫ومف۽ںیم۽خق۽اینپ۽‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴/۷‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۵/۷‬‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآبلطم۽امیف۽شاه۽یف۽ٓامانن۽نم۽وفتضی۽رظن۽االؿاقف۽للؽغَٖ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۵۵/ ۶‬‬
‫‪Page 513 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فوض ْواسند ْف ْمرض ْموتہ ْلمن ْاراد ْصح ْالنْ یض ۽ےک ۽اطمقب ۽یسک ۽وکک ۽وقحط ۽وفتضی ۽رکڈہاتےہ ۽وتحیحص۽‬
‫مختارْاالرشدْارشدْف وْباطلْالنْالرشدْصقۃْ ےہ۽ویکہکن۽دنملقع۽اک۽اایتخٓ ۽ڈٓضق ۽یہ۽وہلا ۽ےہ۽‪ ،‬س۽ہی۽لالط۽‬
‫قائمۃْبالرشیدْالتحصلْلہْبمجردْاخؾیارْغیہْ ویکہکن ۽ؿفق ۽ےک ۽اعمصالف ۽ںیم ۽ٓدش ۽ایسی ۽تفص ۽ےہ ۽وج ۽ٓدیش۽‬
‫ےک۽شاھت۽اقمئ۽وہیت۽ےہ۽‪،‬ہی۽ضحم۽ریغ۽یک۽دنسپلڈک ۽یک۽ؿہج۽ےس۽‬
‫لہ ْکما ْال ْیصیالشخص ْالجاھل ْعالما ْبمجردْ‬
‫یسک۽وک۽احلص۽ںیہن۽وہاجیت۽‪،‬اسیج۽ہک۽اجلہ۽صخش۽ےک۽ےئل۽ریغ۽‬
‫اخؾیار ْالغیلہ ْف ْوظیقۃ ْالتدریس ْوکل ْھذہْ‬
‫ےک۽ضحم۽ؿہفیظ۽دتٓسی۽دنسپ۽رکےن۽ےس۽اجلہ۽اعمل۽ںیہن۽نب۽‬
‫امورنا ْشئۃ ْعن ْالجہل ْواتباع ْالعادة ْالمخالقۃْ‬
‫اتکس۽‪،‬ہی۽امتس۽اومٓ ۽اہج ك ۽اؿٓ ۽ایسی۽اعڈف ۽رپ۽ینبم۽ںیہ۽وج۽لقع۽‬
‫لعِ لمخت‬ ‫ی لح‬
‫لصر ح ْا ق ْبمجرد ْتحکیم ْا ل ْا لْ ںیم ۽للخ ۽یک ۽ئان ۽رپ ۽رصحی ۽قح ۽جالف ۽مکح ۽اجٓی ۽رکیت ۽ےہ۽‬
‫لْوالْقوةْاال ْباللْالعَلْالعظیم ْ(ملخصا)ْ الحول‬
‫‪1‬‬
‫ْالقوةاال ْباللالعَل ْالعظیم ۽(صلز ًػا) واللْ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫والحو‬

‫تعاٰلْاعلم۽(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلمْ ْ‬
‫واللْ ٰ‬
‫ٰ‬
‫(‪ )۵‬اہلسٍق۽ےک۽ذمہق۽ںیم۽اامطق۽قح۽اخدناین۽ںیہن۽ہک۽ہی۽ٓافؽٌـُ۽ںیم۽اجلہ۽ٓافؽٌـُ۽اکایخل۽ےہ۔۽ایس۽ئان۽رپ۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽اامطق۽دعب۽‬
‫وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽قح۽اثار۽اغمـنینم۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہہج۽یھت۔۽نیخیش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽وک۽اعمڈ۽اﷲ لاقح۽‬
‫یچنہپ۽ہک۽ومیٰل۽یلع۽وضحٓ۽ےک۽اخدناُ۽ادقس۽ںیم۽ےس۽ےھت۽ہن۽نیخیش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽انیعمج۽‪ٓ ،‬ا چ۽لک۽اُُ۽ےک۽اہجل۽وعاس۽وک۽یہی۽اکہبےت۽‬
‫ںیہ۽ہک۽اخدناُ۽یک۽زیچ۽اخدناُ۽ےس۽لاہٖ۽ںیہن۽اج یتک۽یدقی۽ؿ۽افٓؿط۽ویکرکن۽قحتسم۽وہےئگ‪،‬۽اؿٓ۽اہلسٍق۽یہی۽وجاف۽ڈےتی۽ںیہ۽ہک۽ہی۽ڈوینی۽ؿٓامك۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیہن۽ڈینی۽بصنم۽ےہ۽اؿٓ۽ںیم۽ؿیہ۽قحتسم۽ؿادقس۽ٓےہ۽اگ۽وج۽الضف۽وہ۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫(‪ )۶‬۽اامطق ۽الص ۽قح ۽وضحٓ ۽ادقس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اک ۽ےہ ۽ہک ۽یبن ۽اینپ ۽اطّق ۽اک ۽اامس ۽وہلاےہ ۽قال ْالل ْ ٰ‬
‫‪( 2 ‬اﷲ اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽لال۽ہبش۽ںیم۽ ٓا وکپ۽ولوگُ۽اک۽اامس۽ئانےن۽ؿاال۽وہُ۔ف)(‪)؎۵‬‬
‫=‬ ‫‪‬‬
‫اف ۽وضحٓ ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وت۽یبن۽االلٍياء۽ؿاامس۽اال ہم۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪،‬۽اؿٓ ۽ہٖاعلق۽اجاتن۽ےہ۽اہجُ۽الص۽‬
‫رشتفی۽رٕام۽ہن۽وہ۽ؿاہُ۽اُس۽اک۽لامك۽یہ۽اقمئ۽وہاگ۽ہن۽ہک۽ریغ۽اؿٓ۽امتس۽املسمُ۽ ٓا اگہ۽ںیہ۽ہک۽نلعےئ۽ڈنی۽یہ۽لا ِ‬
‫ابئُ۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ںیہ۽ہن۽اہجل۽‪،‬وت۽اامطق۽اخص۽قحِ۽نلعء۽ےہ۽اس۽ںیم۽اہجل۽وکاُُ۽ےس۽انمًٓق۽اک۽اطلًا۽قح۽ںیہن۽‪،‬ؿذہلا۽نلعےئ۽رکاس۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ےہ۽اقح۽‬
‫لاالامصۃ۽املع۽وقس۽ےہ‪:‬‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽بلطم۽امیف۽شاه۽یف۽ٓامانن۽نم۽وفتضی۽رظن۽االؿاقف۽للؽغَٖ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۵۵/۶‬‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۵۷/۵‬‬
‫‪Page 514 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ونتریاالاصبٓ۽ؿ ُڈٓاتخمٓ۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االحقْباالمامۃْتِدیماْبلْنصباْمجمعْاالن رْ اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽ادقس ۽وہےن ۽لاللکہ ۽رقمٓ ۽رکےن ۽ںیم ۽ٓلاڈہ۽‬
‫خؼڈآ ۽ؿہ ۽ےہ ۽عمجم ۽االرہن ۽وج ۽صخش ۽ا ِ‬
‫اکحس ۽امنٓ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽آ اگہ۽‬ ‫االعلمْباحکامْالصلٰوة‪1‬۔ ْ‬
‫وہ۔(ف)‬
‫(‪ )۷‬۽كشیب ۽وج۽اعملِ۽ڈنی۽ےک۽اقملل۽اجولہُ۽وک۽اامس۽ئانےن۽ںیم۽وکشش۽رکّ۽ؿہ۽رشتعیِ۽رہطمہ۽اک۽اخمفل۽اؿٓ ۽اﷲ ؿٓوسل۽اؿٓ۽‬
‫املسمونُ۽ضق۽اک۽اخنئ۽ےہ۔احمک‪،‬ؿیلیقع۽‪،‬ربطاین۽ؿانب۽دعی۽ؿبیطخ۽دغباڈی۽ےن۽رضحف۽دبعاﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽‬
‫ےس۽ٓؿامك۽یک۽وضحٓ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫من ْاستعمل ْرجال ْمن ْعصابۃ ْوفمھی ْمنْ وجیسک۽امجًق۽ےس۽الک۽صخش۽وک۽اکس۽رقمٓ۽رکّ۽اؿٓ۽اُُ۽ںیم۽‬
‫ھواریض ْالل ْمنہ ْفِد ْخان ْالل ْورسولہ ْوْ ُؿہ ۽وموجڈ ۽وہ ۽وج ۽اﷲ زعؿلج ۽وک ۽اس ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽دنسپلڈہ ۽ےہ۽‬
‫كشیب ۽اس ۽ےن ۽اﷲ ؿٓوسل ۽اؿٓ ۽املسمونُ ۽ضق ۽ےک ۽شاھت۽‬ ‫المؤمننیْ‪2‬۔ ْ‬
‫ایخمك۽یک۔(ف)‬
‫(‪ )۸‬۽اامطق ۽ہعمج ۽ؿدیعنی ۽ؿکصـف ۽‪،‬اامطق ۽امنٓ ۽مًزگاہن ۽ےس ۽تہب ۽گنت ۽رت۽ےہ۽۔مًزگاہن۽ںیم ۽ہٖ ۽صخش ۽حیحص ۽االامیُ‪،‬حیحص ۽ارقلا ٔہ‪،‬حیحص۽‬
‫ا مہآہ‪ ،‬ڈاعلق ۽‪،‬لاغل‪ ،‬۽ریغذعمؿٓ ۽اامطق ۽رک ۽اتکس ۽ےہ ۽ینعی ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽وہاجےئ ۽ک ۽ارگہچ ۽وبہج ۽قسف ۽ؿریغہ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ؿاخق۽االاعڈہ۽وہ۽تجوزْالصالةْخلفْکلْبروفاجر(امنٓ۽ہٖميک۽ؿافرج۽ےک۽ےھچیپ۽اجمٔ۽ےہ۔ف)۽ےک۽یہی۽ینعم۽ںیہ۽رگم۽ہعمج۽ؿ۽‬
‫ریغہ۽اضفلئ۽اک۽اجعم۽وہ۽رگم۽ؿہ۽وج۽مکحب۽رشه۽اعس۽‬
‫ُ‬ ‫دیعنی۽ؿ ۽کصـف۽ںیم۽وکیئ ۽اامطق ۽ںیہن۽رکاتکس۽ارگہچ۽احظف۽اقٓی۽یقتم۽ؿریغہ۽ؿ‬
‫اقحتسط۽اامطق۽ٓکھياوہ‪،‬۽لا۽اےسی۽اامس۽اک۽امڈؿُ۽ؿ۽رقمٓ۽رکڈہ۽وہ۽اؿٓہی۽ااقحتسط۽یلع۽ارتلبیت۽‬ ‫املسمونُ۽اک۽وخڈ۽اامس۽وہ۽ہک۽لاومعلس۽اُُ۽رپ۽ا ِ‬
‫رصف۽نیت۽وطٓ۽رپ۽لامك۽وہلا۽ےہ۔‬
‫اؿّل‪:‬۽ؿہ۽اطلسُ۽اشالس۽وہ۔‬
‫لاین‪:‬۽اہجُ۽تنطلس۽اشالس۽ںیہن۽ؿاہُ۽اامط ِق۽اعہم۽اس۽رہش۽ےک۽املع۽نلعےئ۽وک۽ےہ۔‬
‫وم‬
‫لا ك‪:‬۽اہجُ۽ہی۽یھب۽ہن۽وہ۽ؿاہُ۽ زٌـٓی۽اعس۽املسمُ۽ےسج۽رقمٓ۽رکںیل‪،‬۽ریغب۽اُ۽وصٓوتُ۽ےک۽وج۽صخش۽ہن۽وخڈ‬

‫‪1‬۽ ُڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫ؼزً‬
‫‪2‬۽اغمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽االامٓہ۽ااملۃ۽وبطمہع۽ڈآرکفل۽ریبؿف۽‪۵/۷‬ۼ‬
‫فًھ‬
‫ف‪:‬دتسمٓک۽ںیم۽ ش۽یک۽ہگج۽یف۽كلت۽ا عؽيالۃ۽اک۽ظفل۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 515 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ااسی۽اامس۽ےہ۽ہن۽اےسی۽اامس۽اک۽لامك۽ؿامڈؿُ۽ؿرقمٓ۽رکڈہ۽‪،‬اس۽یک۽اامطق۽اُ۽امنٓؿُ۽ںیم۽اطلًا۽حیحص۽ںیہن‪،‬۽ارگ۽اامطق۽رکّاگ۽امنٓ۽لالط۽‬
‫۽اطلسُ۽اشالس۽وموجڈ۽ںیہن۽اؿٓ۽امتس۽كلم۽اک۽الک۽اعمل۽رپ۽اافتط۽ڈمرآ۽ےہ۽‬
‫ِ‬ ‫ضحم۽وہک ‪،‬ہعمج۽اک۽رٕص۽رس۽رپ۽ٓہ۽اجےئ۽اگ‪،‬۽اُ۽رہشؿُ۽ںیم۽ہک‬
‫ضًی۽اعوملُ۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽ہیقف۽وہ۽‪،‬امنٓ۽ےک۽لثم۽املسمونُ۽ےک۽ڈینی۽اکومُ۽صىُاُ۽اک۽اامس۽اعس۽‬ ‫‪،‬املع۽نلعےئ۽دلب۽ہک۽اس۽رہش۽ےک۽ ّ‬
‫وہ۽اؿٓ۽مکحب۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽اُ۽ُ۽رپ۽اُس۽یک۽رطف۽ٓوجه۽اؿٓ۽اےکس۽آشاڈ۽رپ۽لمع۽رٕص۽ےہ۽‪،‬۽ہعمج۽ؿدیعنی۽ؿکصـف۽یک۽اامطق۽ؿہ۽ ُخـڈ۽رکّ۽لا۽‬
‫وم‬
‫ےسج۽انمضق۽اجےن۽رقمٓ۽رکّ۽اُس۽ےک۽جالف۽رپ۽وعاس۽وطبٓ۽وخڈ۽ارگ۽یسک۽وک۽اامس۽ئانںیل۽ےگ۽حیحص۽ہن۽وہاگ۽ہک۽وعاس۽اکرقتٓ۽ زٌـٓی۽اس۽‬
‫اح ك ۽ںیم ۽ٓؿا ۽ٓ۔اھ ۽ایگ ۽ےہ ۽خق ۽اامس ۽اعس ۽وموجڈ ۽ہن ۽وہ ۽‪،‬اُس ۽ےک ۽وہےت ۽وہےئ ۽اُُ ۽یک ۽غٕآڈاڈ ۽وکیئ ۽زیچ ۽ںیہن۔ونتری ۽االاصبٓ۽‬
‫ؿڈٓاتخمٓلاف۽اہعمجل۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫و‬
‫یشرتطْلصحت اْسبعۃْاشیاءْاالولْالمصرْوفناءْ ہعمج ۽یک ۽تحص ۽ےک ۽ےئل ۽شافۺ ۽اایشء ۽اک ۽وہلا ۽رشؿ ۽ےہ ۽ ہلی ۽رہش۽‬
‫اؿٓ۽انفءِ۽رہش۽‪،‬۽ڈؿرسی۽وخڈلاڈشاہ۽لا ُ۽ؿہ ۽صخش۽سج۽وک۽لاڈشاہِ۽ؿغك۽‬ ‫ہْوالثاینْالسلطانْاومامورہْباقامت ا‪1‬۔ ْ‬
‫ےن۽ہعمج۽اقمئ۽رکےن۽یک۽ااجٓف۽ڈی۽وہ۔(ف)‬
‫اتفؿٰی۽اامس۽اتعیب۽رھپ۽دحہقی۽دنہی۽رشچ۽دمحمہی۽وبطمہع۽رصم۽دلج۽اؿل۽ص۽‪۵۷۳‬۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫اذاخَل ْالزمان ْمن ْسلطان ْذی ْکقایۃ ْفاالمورْ خق ۽ٓامہن۽ڈی۽تلامك ۽اطلسُ ۽ےس۽اخیل۽وہاجےئ۽وت۽اعمصالف۽‬
‫مؤکلۃ ْاٰل ْالعلماء ْویلزم ْاالمۃ ْالرجو ع ْالمھیْ نلعء ۽ےک ۽رپسڈ ۽ےئک ۽اجںیئ ۽اؿٓاطق ۽رپ ۽اُ ۽نلعء ۽یک ۽رطف ۽ٓوجه۽‬
‫یصیونْوالةْفاذاعسرْجم مْعَلْواحدْاستِلْ الٓس۽وہاگ۽اؿٓ ۽ؿیہ۽رمکحاُ ۽ولہکاںیئ۽ےگ۽ارگ۽یسک۽اعمصلہ۽رپ۽ضق۽‬
‫لمؾب اک ۽اافتط ۽لکشم ۽وہاجےئ ۽وتہٖ ۽ىالہق ۽ؿاےل ۽اےنپ ۽نلعء ۽یک ۽اابته۽‬
‫کل ْقطر ْباتباع ْعلمائہ ْفان ْکثروا ْفا عْ‬
‫رک ں‪،‬ارگ۽ٓلاڈہ۽نلعء۽وہُ۽وت۽وج۽اُ۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽اصخق۽‬
‫اعلم مْفانْاستوواْاقر عْبؼمھنْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ملع ۽وہ ۽اس ۽یک ۽اابته ۽رک ں ۽‪ ،‬۽ارگ ۽ضق ۽مٔامٔ ۽وہُ ۽وت ۽غٕہع ۽ادنآی۽‬
‫رکیل۽اجےئ۽(ف)‬
‫اﷲزعّؿلج۽رٕاملا۽ےہ۽‪:‬‬
‫اﷲ یک۽افاًق۽رکؿاؿٓ۽اس۽ےک۽ٓوسل۽یک۽افاًق۽رکؿ‬ ‫‪‬‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۼ‪۴۳‬‬
‫‪2‬۽دحہقی۽دنلۃ۽رشچ۽رطہقی۽دمحملۃ۽اونله۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽اولعلس۽اغميڈؿف۽ا اہی۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ ‪۶۸۴/۴‬‬
‫‪Page 516 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽اونپُ۽ںیم۽ےس۽اؿیل۽اال ۽یک۽افاًق۽رکؿ۔(ف)‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫ٓا ہم۽ڈنی۽رٕامےت۽ںیہ۽حیحص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ ٓا ہی۽رکہمی۽ںیم۽اؿیل۽اال ۽ےس۽ اڈ۽نلعےئ۽ڈنی۽ںیہ۽صن۽نیلع۽ا غالصۃ۽اسلٓاقین۽یف۽رشچ۽اوملاھق۽‬
‫ؿریغہ۽یف۽ؿریغہ۽(اس۽رپ۽ىالہم۽ٓٓاقین۽ےن۽رشچ۽اوملاہق۽اؿٓ۽ڈبرگ۽نلعء۽ےن۽اینپ۽بتک۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ۽۔ف) ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫نصب ْالعامۃ ْالخطیب ْغی ْمعؾربمع ْوجود ْمنْ وعاس۽اک۽بیطخ۽رقمٓ۽رکلا۽اس۽ؿغك۽ربتعم۽ںیہن۽ےہ۽ہکبج۽ذموکٓہ۽‬
‫ارٕاڈ ۽وموجڈ ۽وہُ‪،‬۽ارگ۽ذموکٓہ۽ارٕاڈ ۽ہن۽وہُ۽وت۽وعاس۽اک۽بیطخ۽‬ ‫ذکرْاماْمعْعدم مْفیجوزْللضرورةْ‪2‬۔ ْ‬
‫رقمٓ۽رکلا۽رضؿٓف۽ےک۽تحت۽اجمٔ۽ےہ۔(ف)‬
‫اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ؿ ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫خطیبْبالْاذنْاالمامْواالمامْحاضرْلمْیجزْ‪ ْ3‬ارگ۽یسک۽ےن۽اامس۽یک۽ااجٓف۽ےک۽ریغب۽ہبطخ۽ڈلااحالہکن۽اامس۽احرض۽‬
‫تعاٰلْاعلمْ اھت۽وت۽ہی۽اجمٔ۽ںیہن اہتبل۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اجمٔ۽وہاگ۽خق۽اامس۽ےن۽‬ ‫‪4‬‬
‫االْانْیکونْاالمامْامرہْبذلكْ واللْ ٰ‬
‫اےس۽اس۽لاف۽اک۽مکح۽ڈلا۽وہ۽۔(ف)‬ ‫۔ ْ‬
‫(‪ )۹‬اعمل۽ےس۽اُُ۽یک۽انمًٓق۽ذمومس۽ؿونممه۽اؿٓ۽اُ۽اک۽ڈوعٰی۽ ڈؿڈ۽ؿلاومسمه۽‪،‬۽وجالاف۽شاہقب۽ںیم۽ؿاحض۽وہایل۽ہک۽اامطق۽ںیم۽ؿٓامك۽ںیہن۽‬
‫۽وصخطا۽اامطق۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ہک۽اہیُ۽ےب۽اُُ۽ےک۽اڈُ۽‬
‫قح۽نلعےئ۽ڈنی۽ےہ۽اؿٓ۽اںیھن۽وک۽دقتمی۽ؿ۽رتحیج۽ےہ ً‬ ‫قح۽اخدناین۽ےہ۽لاللکہ۽ ِ‬
‫‪،‬۽ہن۽ؿہ۽یسک۽اک ِ‬
‫ےک۽ضحم۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽شااہلشال۽لک۽اعمل۽اک۽اامطق۽رکلا۽اؿٓ۽اُ۽اک۽رتعمص۽ہن۽وہلا۽ڈلیل۽ؿاحض۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اعایمہن۽ایخال۽ف۽ےک۽وطٓ۽رپ۽یھب۽وکیئ۽‬
‫ااقحتسط ۽مکحم ۽اس۽اک ۽ہن ۽ٓےتھک ۽ےھت۽ہک۽اُ ۽ےک ۽اخدناین۽ےس۽لاہٖ ۽وکیئ۽اامس۽ہن۽وہ‪ ،‬۽ہن۽اس۽ؿغك۽اُ ۽ےک۽لاس ۽وکیئ۽دنسیھت۽ؿٓہن ۽رضؿٓ ۽فاہٖ۽رکےت۽‬
‫‪،‬اامطق۽ارگ۽اُ۽اک۽اخدناین۽قح۽وہیت۽ہٖ۽زگ۽شااہلشال۽ڈؿرسّ۽وک۽اُس۽ںیم۽رصتّف۽رکےت۽ڈھکی۽رک۽شاتک۽ہن۽ٓےتہ۽‪،‬۽اف۽ہک۽انمًٓق۽لآی۽لاف۽‬
‫(ایناعمصلہ)۽ےہ۽سج۽رطچ۽ا ہم۽ڈنی۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽خق۽الک۽صخش۽یسک۽ےشی۽ںیم۽مٔوسُ۽رصتف۽رکّ۽اؿٓڈؿرسا۽ڈےھکی۽اؿٓ۽ام ع۽‬
‫وعی۽رکّ۽ہک۽ثارا۽قح۽ےہ۽وت۽اس۽اک۽ڈوعٰی۽ہٖ۽زگ۽ومسمه۽ہن۽وہ۽اگ۽۔وقعڈادلٓہی۽ںیم۽اتفؿٰی۽ىلّاہم۽زغی۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫ہن۽وہ۽رھپ۽ڈ ٰ‬
‫الک۽اےسی۽ ٓا ڈیم۽ےک۽لآّ۽ںیم۽نُـاھچ۽ایگ۽سج۽اک۽الک‬ ‫سئلْعنْرجلْلہْبیتْفْداریسکنہ ْ‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪/۷‬ۼ‪۸‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽اہعمجل۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۴۳/۴‬‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽اہعمجل۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷/۴‬ۼ‪۸‬‬
‫‪4‬۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لاف۽ٰولصہ۽اہعمجل۽وبطمہع۽ون۽لکصـٓ۽ؤنھک‪۴‬۽ ‪۹/‬ۻ‬
‫‪Page 517 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مدة ْتزید ْعَل ْثلث ْسنوات ْولہ ْجار ْبجانبہْ رھگ۽ےہ۽ؿہ۽اس۽ںیم۽نیت۽شال۽ےس۽ٓادئ۽رعہص۽ےس۽ایقس۽لڈری۽ےہ۽‬
‫والرجلْالمذکوریتصرفْفْالؽیتْالمذبورْھدماْ اؿٓ ۽اس ۽یک ۽الک ۽اجمك ۽ڑپؿیس ۽یھب ۽ےہ ۽ذموکٓہ ۽صخش ۽اس۽‬
‫وعمارة ْمع ْاطالع ْجارہ ْعَل ْتصرفہ ْف ْالمدةْ رھگںیم۽رگاےن۽اؿٓ۽ئانےن۽ہٖرطچ۽اک۽رصتف۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽دمّف۽‬
‫ذموکٓہ۽صىُاس۽اک۽ڑپؿیس۽اس۽ےک۽رصتف۽ےس۽ ٓا اگہ۽یھب۽ےہ۽وتایک۽‬
‫المذکورةْتسمعْدعواہْامْالْاجابْالْتسمعْدعواہْ‬
‫ً‬ ‫ل‬
‫اس۽اک۽ڈوعٰی۽اق ل۽امس ق۽وہاگ۽لا۽ںیہن؟۽اس۽اک۽وجاف۽ہی۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽‬
‫عَلْماْعلیہْالقتوی‪1‬۔ ْ‬
‫ل‬
‫یتفم۽ہب۽وقل۽ےک۽اس۽اک۽ڈوعٰی۽اق ل۽امسًق۽ںیہن۔(ف)‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫مجردْاالطالعْعَلْالتصرفْما نعْمنْالدعوی‪2‬۔ ْ رصتف۽رپ۽ضحم۽افاله۽یہ۽ڈوعٰی۽ےس۽ام ع۽وہیت۽ےہ۽۔(ف)‬
‫اؿٓ۽رجمڈدنس۽ارگہچ۽رہمی۽وہوکیئ۽حزّق۽رش ی۽ںیہن‪،‬۽ہن۽ہٖزگ۽وبثف۽صىُيٍس۽وہےن۽ےک۽اقلل۽۔۽اتفؿٰی۽اامس۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫احضر ْص ْک را ْفیہ ْخطوط ْالعدول ْوالِضاةْ یسک ۽صخش ۽ےن ۽ااسی ۽اضياس ۽شیپ ۽رکڈلا ۽سج ۽ںیم ۽امیض ۽ےک۽‬
‫الماضینی ْوطلب ْمن ْالِایض ْالِضاء ْبذلكْ رمکحاُ ۽اؿٓ ۽اقعٌـُ۽ےک۽ڈطختس۽ےھت۽اؿٓ ۽اقیض۽ےس۽اس۽اضياس۽‬
‫الصكْقالواْلؼسْللِایضْانْیِیضْبذلكْالصكْ ےک ۽اطمقب ۽ہلصیف ۽اچاہ ۽وت ۽اہقفء ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ہک ۽اقیض ۽اس ۽اضياس ۽ےک۽‬
‫اطمقب۽ہلصیف۽ںیہن۽رکاتکس۽ویکہکن۽اقیض۽ڈلیل۽ؿ۽حزّق۽اک۽لادنب۽وہلا۽‬
‫الن ْالِایض ْانما ْیِیض ْبا لحجۃ ْوالحجۃ ْیھْ‬
‫ل‬ ‫غ‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽تجح ۽وگاہ ۽لا ۽ا ٕآ ۽اکلاس ۽ےہ‪ ،‬۽ٓاہ ۽اعمصلہ ۽اضياس ۽اک ۽ؿہ ۽اق ل۽‬
‫البؼنۃْاواالقرارْواماْالصكْفالْیصلحْحجۃْالنْ‬
‫ل‬
‫تجح ۽ںیہن ۽ویکہکن ۽رحتری ۽ا ک ۽ڈؿرسّ ۽ےس ۽اشمہب ۽وہ یتک۽‬
‫الخطْیشبہْالخطْ‪3‬۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫اابشہ۽ؿااظنلمٔ۽ںیم۽ےہ‪:‬الیعتمدْعَلْالخطْوالیعملْبہْ‪(4‬رحتری۽رپ۽ادامتڈ۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽اؿٓ۽ہن۽اس۽ےک‬

‫‪1‬۽ا عؾـڈ۽ادلٓلۃ۽یف۽حیقنت۽ااتفلؿی۽ااحلدملۃ۽۽اتکف۽ادلوعٰی۽احیج۽دبعاسغلٓؿرسپاُ۽لارجاُ۽بتک۽آرگ۽لآآ۽دنقاھٓ۽(ااغفنصياُ)۽‪۷/۵‬‬
‫‪2‬۽ا عؾـڈ۽ادلٓلۃ۽یف۽حیقنت۽ااتفلؿی۽ااحلدملۃ۽اتکف۽ادلوعٰی۽احیج۽دبعاسغلٓؿرسپاُ۽لارجاُ۽بتک۽آرگ۽لآآ۽دنقاھٓ(ااغفنصياُ)۽‪۷/۵‬‬
‫‪3‬۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽ڈوعی۽اولوقف۽ؿا شہاڈہ۽نیلع۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۷۵/۷‬ۺ‬
‫‪4‬۽االابشہ۽ؿا ٌلامٔ ‪،‬اتکف۽ااضقلء ‪ ،‬وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ ‪،‬۽‪/۴‬ۻ‪۶۶‬‬
‫‪Page 518 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فاقب۽لمع۽ایکاجےئ۽اگ۔ف)اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ۔‬
‫الکتاب ْقد ْیقتعل ْویزور ْوالخط ْیشبہ ْالخطْ رحتری ۽یھبک ۽یلعج ۽اؿٓ ۽وھجیٹ ۽وہیت ۽ےہ ۽ایس ۽رطچ ۽یھبک ۽رحتری ۽رحتری۽‬
‫ےک۽اؿٓ۽ضُہٖضُہٖ۽ےک۽اشمہب۽وہیت۽ےہ۔(ف)۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ْ ْ‬ ‫‪1‬‬
‫والخاتمْیشبہْالخاتمْ‪ْ ١‬واللْ ٰ‬
‫(ۺ)۽ٓاماہنےئ۽جالتف۽ںیم۽شالنیط۽وخڈ۽اامطق۽رکےت۽اؿٓ۽وضحٓ۽اعملِ۽اکمُ۽ؿاموکیُ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وک۽ولعمس۽اھت۽ہک۽اُ۽ںیم۽ف ّساط۽ؿ۽‬
‫رذّآ۽یھب۽وہےگن۽رٕاملا۽ہک۽ستکونْعلیکمْامراءْیؤخرونْالصلٰوةْعنْوقت ا‪2‬۽(مت۽رپ۽اےسی۽ا اء۽ؿآڈ۽وہُ۽ےگ۽وج۽امنٓؿُ۽وک۽ؿغك۽‬
‫ےس۽ؤم ر۽رکےگنی۽۔ف)۽اؿٓ۽ولعمس۽اھت۽ہک۽الہ۽طالچ۽ےک۽ولقف۽اُ۽یک۽ادتقاء۽ےس۽رفنت۽رک ں۽ےگ۽اؿٓ۽ولعمس۽اھت۽ہک۽اُُ۽ےس۽اخيالف۽ ٓا شتِ۽ہنتف۽وک۽‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬۔(ہنتف۽لتق۽ےس۽‬ ‫تعاٰلْ‬
‫لعتشم۽رکےن۽ؿاال۽وہاگ۽اؿٓ۽ڈول۽ہنتف۽ڈول۽ادتقاء۽افقس۽ےس۽امہ۽ؿامظع۽اھت۽۔قالْاللْ ٰ‬
‫مٔاؿ ۽دبرت ۽وہلا ۽ےہ۔ف) ۽ذہلا ۽ڈٓؿآہ۽ہنتف۽دنب ۽رکےن۽ےک ۽ےئل ۽آشاڈ ۽وہا‪ :‬صلوا ْخلفْکلْبرْوفاجر‪ 4‬۽(ہٖ ۽ميک ۽ؿافرج۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اڈا۽‬
‫رکؿ۔ف)ہی۽اس۽لاف۽ےس۽ےہ‪:‬۽منْا بتَلْبلیتنیْاختاراْھون ما(وجصخش۽ڈؿوتبیصمُ۽ںیم۽صٍيال۽وہاجےئ۽وت۽اُ۽ںیم۽ ٓا شاُ۽وک۽اایتخٓ۽‬
‫رکّ۔ف)اؿٓ ۽اہقف۽اک۽وقل۽تجوزْالصالةْخلفْکلْبروفاجر(ہٖ۽ميک۽ؿافرجےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اڈا ۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۔ف)۽اُیس ۽ینعم۽رپ۽ےہ ۽وج۽‬
‫اؿرپ۽زگّٓ۽ہک۽امنٓ۽افقس ۽ےک۽ےھچیپ۽یھب ۽وہاجیت۽ےہ۽ارگ۽ہچ ۽ریغ ۽طغلِ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽اؿٓ ۽طغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہِ۽رحت‪،‬ےہ ۽وہک ۽رگم۽اُ۽‬
‫دمویعُ۽ےک۽ےئل۽اس۽دحمك۽ؿ۽ہلئسم۽ہقف۽ںیم۽وکیئ۽تجح۽ؿدنس۽ںیہن۽سفنِ۽وجآ۽ؿتحص۽ےس۽لئاؿاف۽ویکرکن۽یلکن۽ہک۽انمیف۽رتحیج۽وہ۽‪،‬اﷲ اعتیٰل۽‬
‫‪ 5 ‬۽(ایکمہ ۽اصخق ۽وقتٰی ۽وک ۽افرج ۽ولوگُ ۽ےک ۽مٔامٔ ۽رکڈ ں ۽ےگ۔ف) ۽یہی۽اہقفء ۽مٔامٔ۽‬ ‫رٕاملا ۽ےہ ۽‪:‬‬
‫رصتحی ۽رٕامےت ۽ںیہ۽ہک ۽اامطق ۽اکاقح ۽املع ۽وقس ۽وک۽ےہ ۽اؿٓ ۽افقس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽رکمؿہ‪،‬رھپ ۽وجآ ۽یھب ۽ریغ ۽امنٓ ۽ہعمج ۽ؿ۽دیعنی ۽ؿ ۽کصـف۽‬
‫ںیم۽ےہ۽اُ۽امنٓؿُ۽یک۽رشؿ۽ؿہ۽گنت۽ےہ۽ہک۽ےب۽اامطق۽اعہم۽ینعمب۽ذموکٓ۽یسک۽اصحل۽یقتم۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽ںیہن۽وہ یتک۽"کماْتِدمْ‬
‫بیانہ"۽رھپ۽بجع۽انتصق۽ےہ۽ہک۽اانپ۽ااقحتسط۽اتجےن۽ےک۽ےئل۽وت۽اامطق۽اخص۽اےنپ۽اخدناُ۽ےک۽ےئل۽وصحمٓ۽رکڈ ں۽ہک۽اخدناُ۽ےس۽‬
‫لاہٖ۽یسک۽اعملِ۽ڈنی۽وک۽یھب۽اُس۽اک۽ااقحتسط۽ہن۽امںین۽اؿٓ۽اعملِ۽ڈنی۽یک۽رتحیج۽ٓول۽رکےن۽وک۽لک۽مٔؿافرج۽اک۽ڈانم۽اھتںیم۽اؿٓ۽ایس۽اامطق۽وک۽‬

‫‪1‬۽اتفؿی۽دنہہی۽اابلف۽ااثل ك۽ؿا عضٖؿُ۽یف۽اتکف۽ااقلیض۽ایل۽ااقلیض۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴/۶‬ۻ‪۶‬‬

‫‪2‬۽دنسم۽االامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ ؿی۽نع۽ابعڈہ۽نب۽ااصلطق‪ ،‬وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف ‪،‬۽‪۶۴۷/۸‬‬
‫‪3‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪4‬۽ننس۽ادلآػنًی۽لاف۽عفۃ۽نم۽وجتٓ۽ا ػلٰـہ۽اخل۽وبطمہع۽رشن۽اۃنسل۽اتلمُ۽‪/۵‬ۺ‪۸‬‬
‫‪5‬۽ارقل ٓا ُ۽ۻ‪/ ۶‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 519 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫ہٖ۽ميک۽ؿدب۽اک۽لئاؿی۽قح۽غٕآ۽ڈ ں۽۔خق۽اصحل۽ؿفاحل۽اُس۽ںیم۽اسکیُ۽ںیہ ۽وت۽ مھآّ۽اخدناُ۽یک۽وصختیص۽اہکُ۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽ہٖ۽‬
‫غر‬
‫افقس۽ؿدباکٓ۽ےک۽ےھچیپ۽ٓؿااتبےت۽وہوت۽اعمل۽ڈنی۽اصحل۽ہقث۽یقتم۽ےس۽ویکُ۽ا ُ ھٌْ۽وہ‪،‬ولعمس۽ ُہـا۽ہک۽اےنپ۽وہاےئ۽سفن۽ےک۽ریپؿ۽ںیہ۽لایق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫سب‪،‬اﷲ اعتیٰل۽اابته۽رشه۽ؿافاًق۽نلعےئ۽ڈنی۽یک۽وتقیف۽ےشخب۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ ۵۴ :۹۸۴‬۽ڈی۽دعقہ‪۴۶۵۵‬ھ‪:‬۽ادنےھ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپانھ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽لارحت‪،‬ےہ۽ےہ۽لا ۽ںیہن۽اؿٓ ۽ہی۽اامطق ۽ےک۽ؿاےطس۽‬
‫زساؿآےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽وماللا۽ٓؿس۽ےک۽اس۽رعش۽اک۽ایک۽بلطم۽ےہ‪:‬۽ ؎‬
‫ڈٓ۽رشتعی۽ہصق۽رکمؿہ۽اّ۽ایک۽ڈٓاامطق۽شیپ۽رکڈُ۽وکٓ۽ٓا‬
‫رگہچ۽احظف۽لادش۽ؿخصق۽ؿہیقف۽مشچ۽ٓؿ ن۽ہب۽ڈرگ۽لادس۽ضفيہ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ادناھ ۽ارگ ۽امتس ۽وموجڈنی ۽ںیم ۽ضق ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽لئالئ ۽اک ۽اجےنن ۽ؿاال ۽ہن ۽وہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽وسا ۽ڈؿرسا ۽حیحص ۽ارقلا ٔف ۽حیحص ۽اہدیقعہ ۽ریغافقس۽‬
‫طغلِ۽احرض۽امجًق۽ےہ۽وت۽ادنےھ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ؿیہ۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽امنٓ۽ٓکھيا۽ےہ۽وت۽ایس۽یک۽اامطق۽الضف۽‬
‫ےہ‪،‬ارگ۽احرضنی۽ںیم۽ڈؿرساحیحص۽وخاُ۽دبذمہق۽لاافقس۽صلعِ۽ےہ۽اؿٓ۽ادناھ۽اُ۽ضق۽ةیعُ۽ےس۽لاک۽ےہ۽وت۽ایس۽یک۽اامطق۽رضؿٓ۽‬
‫۽ںیہن۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽حیحص۽وخاُ۽رصف۽ؿیہ۽ےہ۽خق۽وتاطلًا۽ڈؿرسا۽اقل ِل۽اامطق۽یہ‬
‫یکرہ ْتزنی ا ْامامۃ ْاعیم ْاال ْان ْیکون ْاعلمْ لاےنیب۽صخش۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽اہتبل۽اس۽وصٓف۽ںیم۽‬
‫اس۽یک۽اامطق۽اؿیٰل۽وہک ۽خق۽ؿہ۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽ٓلاڈہ۽اصخق۽ملع۽‬ ‫واوٰلْاھْ‪ْ 1‬‬
‫ٰ‬ ‫الِومْف‬
‫وہ۽اھ۽رصتخما(ف)‬
‫رضحف۽ومول۽ی۽دقس۽اﷲ اعتیٰل۽ارسآلا۽رسبہ۽اونلٓی۽اُُ۽ ٓا وھکنُ۽ںیم۽کالس۽رٕےت۽ںیہ۽نج۽ےس۽اںیھن۽اکس۽ےہ۽سج۽یک۽مشچ۽لانط۽‬
‫ّ‬
‫ٓؿ ن۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽ملع۽وطبٓ۽ٓیمس۽احلص۽ہن۽ایک۽وہ۽ملع۽ٓیمس۽ےک۽اعمل۽ریغ۽اعٓف۽ےس۽الضف۽ؿاقح۽لا ٌؼڈمی۽ےہ۽ملعِ۽دلهی۽ملعِ۽ٓیمس۽ےس۽‬
‫دبٓاہج۽الج۽ؿالمک۽ےہ۔‬
‫‪ 2‬وقاْلْاللْ اﷲ اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽اؿٓ۽اﷲ ےس۽وقتٰی۽اایتخٓ۽اؿٓ۽اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫یہ۽ںیھمت۽ملع۽یک۽ڈؿ ك۽ےس۽ونآلا۽ےہ‪،‬۽اﷲ‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫ٰ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۵/۵‬ۻ‪۵‬‬
‫‪Page 520 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اعتیٰل۽اک۽ہی۽رٕامُ۽ےہ۽ایک۽ملع۽ؿاےل۽اؿٓ۽ےب۽ملع۽مٔامٔ۽وہ شکٌْ۽ںیہ۽‬ ‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫‪ ‬واللْ ٰ‬
‫‪1‬‬

‫۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع(ف)‬
‫ۼ۽امجڈی۽اال ری۽ویس۽ہبنش۽‪۴۶۵۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۹۸۵‬آ۽دنگہ۽لاہل۽ ہلس۽ؿٓری۽ادمح۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک۽ٓلڈ۽اکسمتف۽ںیم۽طُـڈ۽وھکلاڈاتیل۽ےہ۽اؿٓ۽ایبُ۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ںیم۽‬
‫رصف۽وھکلا۽اتیل۽وہُ۽اؿٓ۽اچٓ۽لا چ۽مٔس۽وہےئ۽ہک۽اُس۽ےن۽عم۽وسڈ۽لاشل۽رکےک۽ڈرگی۽رکایئ۽یھت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ہٖ۽زگ۽ںیہن‪،‬۽سج۽رطچ۽طُـڈ۽ انی۽رحاس ۽ےہ۽وییہن۽ ُطـڈ۽وھکلالا۽رحاس۽ےہ۽لاللکہ ۽دحمك۽ںیم۽ڈؿرسّ۽ےک۽ےئل۽طُـڈ۽اکاکذغےنھکل۽رپ۽تنعل۽‬
‫رٕامیئ ۽‪،2‬۽اؿٓ۽آشاڈ۽رٕاملا۽ہک۽ؿہ۽اؿٓ۽وسڈ۽ےنیل۽ؿاال۽ڈؿونُ۽مٔامٔ۽ںیہ‪،3‬۽وت۽وخڈ۽اےنپ ۽ےئل۽وسڈ۽وھکلالا۽ویکرکن۽ومخ ِق۽تنعل۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ہی۽‬
‫ٓمع۽ہک۽ںیم۽اتیل۽ںیہن۽ضحم۽اس۽اک۽اانپ۽اڈاع۽ےہ۽ہک۽وبقل۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ایلگ۽لاشل۽عم۽وسڈ۽اس۽ےک۽ذکف۽رپ۽وگاہ۽ےہ۽رغص۽ؿہ۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽غٕبی۽رحباس۽ؿاخق۽االاعڈہ۽ےہ۽ینعی۽لاڈاہتسن۽ڑپھ۽یل۽خق۽ولعمس۽وہ۽ینتج۽امنٓ ں۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽وہُ۽‬
‫ضق۽اک ُ۽ڈہٖالا۽ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽ڈاہتسن۽ڑپیھ۽وت۽امنٓ ُ۽ڈہٖالا۽جڈا۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽گياہ۽ىالؿہ۔ذہلا۽وتہب۽رکّ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ۼٓخق۽ارملخق۽ویس۽ہبنشکی۽‪۴۶۵۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۹۸۶‬‬
‫۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽سج۽ںیم۽اؿاصف۽خصق۽ڈلی۽وہُ ُ۽ؿہ۽صخش۽القئِ۽اامطق۽ےہ۽لا۽‬
‫ِ‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ‬
‫ںیہن؟‬
‫(‪)۴‬۽امنٓ۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽وج۽ڑپےتھ۽ںیہ۽اس۽ںیم۽یھبک۽ےچین۽یک۽ ٓا مك۽اؿرپ۽ڑپھ۽اجےت۽ںیہ۽یھبک۽ ٓا مك۽ٹوھف۽اجیت۽ےہ۔‬
‫(‪)۵‬۽رجف۽یک۽امنٓ۽اثَٖ۽اضق۽ڑپاھ۽رکےت۽ںیہ۔‬
‫(‪)۶‬۽رہظ۽اک۽ؿغك۽یھبک۽وسےن۽ںیم۽زگٓ۽اجلا۽ےہ۽اےسی۽گنت۽ؿغك۽صىًُمآ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽ہک۽رٕص۽ڑپےتھ۽یہ۽رصع۽اک۽ؿغك۽ ٓا اجلا۽ےہ۔‬
‫(‪)۷‬۽رغمف۽اک۽ؿغك۽ریسِ۽لآآ۽ںیم۽زگٓلا۽ےہ۽گنت۽ؿغك۽ںیم۽ؿا س۽ ٓا یت۽ںیہ‪،‬خق۽اُ۽ےس۽اہک۽اجلا۽ےہ۽‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽ۼ‪/۶‬ۼ‬
‫‪2‬۽حیحص۽ملسم۽لاف۽ارللاء۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪3‬۽حیحص۽ملسم۽۽لاف۽ارللاء۽۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪Page 521 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ُک‬
‫ہک۽ ٓا ف۽دجسم۽ےک۽اامس۽ںیہ۽اؿٓ۽امنٓ۽اؿٓولوگُ۽وک۽ڑپاھلا۽ڑپیت۽ےہ۽وت۽اس۽ےک۽وجاف۽ںیم۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽امنٓ۽اک۽ںیم۽ زھ۽لادنب۽ںیہن۽وہُ۔‬
‫(‪)۸‬۽اےنپ۽ؿوضاک۽وللا۽اؿٓ۽ڑھگا۽اہنےن۽اک۽دحیلعہ۽ٓےتھک۽ںیہ۔‬
‫(‪ )۹‬۽الک ۽ٓایضف ۽ےس ۽ےب ۽یفلکت ۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽ےکشاھت ۽۔اھلا ۽۔اھےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽دجسم ۽لامہ ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ذماط ۽ےب ۽نکلفاہن ۽اؿٓ ۽زعماقہن۽‬
‫ُہـارکلا۽ےہ۔‬
‫(ۺ)۽امنٓ۽ےک۽لئالئ۽ولعمس۽ںیہن۽ںیہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وہسًا ۽یسک ۽ ٓا مك ۽ںیم ۽دقتمی ۽ؿلاریخ ۽لا ۽یسک ۽ ٓا مك ۽اک ۽ٹوھف ۽اجلا ۽ارگ ۽لاڈ ًٓا ۽وہ ۽وت ۽اضمہقئ ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽اثَٖ ۽ااسی ۽وہلا ۽ےہ ۽وت ۽اےسی ۽صخش ۽یک۽‬
‫اامطق۽ےس۽ارتحآ۽اؿیٰل۽ےہ۽ہکبج۽ڈؿرسا۽حیحص۽وخاُ۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽ا مہآف۽ریغافقس۽طغلِ۽اقل ِل۽اامطق۽وموجڈ۽وہ۽‪،‬امنٓ۽رجف۽اافتع ًا۽‬
‫اضق۽وہاجےن۽رپ۽وماجڈہ۽ںیہن۽ہکبج۽اینپ۽رطف۽ےس۽ریصقت۽ہن۽وہ۽‪،‬۽رگم۽اثَٖ۽اضق۽وہلا۽ےب۽ریصقت۽ںیہن۽وہلا۽‪،‬ارگ۽وکیئ۽ىلّق۽حیحص۽رش ی۽اقل ِل۽‬
‫وبقل۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۽وت۽ےب۽رپؿایئ۽رضؿٓاےس۽دحِ۽قسف۽لک۽اچنہپےئ۽ک ۽‪،‬۽اؿٓ۽افقس۽وکاامس۽ئانلا۽عنم۽ےہ۽۔وج۽صخش۽ ٓا اتفف۽ڈےنلھ۽رہظ۽اکؿغك۽‬
‫رشؿه۽وہےن۽ےس۽ےلہپ۽وسےئ۽اؿٓ۽یسک۽ ص۽لا۽امدنک ۽ےک۽شٍق۽اافتع ًا۽ااسیوساجےئ۽ہک۽رہظ۽اک۽ؿغك۽زگٓ۽اجےئ۽وت۽اس۽رپ۽اسلاس۽ںیہن۽‬
‫۔ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫وسےن۽ںیم۽وصقٓ۽ںیہن‪،‬وصقٓ۽اجےنگ۽ںیم۽ےہ۔‬ ‫التقریطْفْالنومْانماْالتقریطْفْالیِظۃ۔‪ْ 1١‬‬
‫اؿٓ۽ارگ۽رہظ۽اکؿغك۽ ٓا ایگ۽ینعی۽ ٓا اتفف۽ڈامٔہ۽فصن۽ااہنلٓ۽ےس۽ڈلھ۽ایگ۽اس۽ےک۽دعب۽وسلا۽اؿٓ۽ؿغك۽للکل۽زگآڈلا۽وت۽اس۽رپ۽اسلاس۽ےہ۽کماْ‬
‫غ‬
‫نصْعلیہْفْردالمحتار(اسیج۽ہک۽اس۽رپٓڈا مزيآ۽ںیم۽رصتحی۽یک۽ےہ۔ف)اؿٓ۽ہکبج۽اس۽اک۽اعڈی۽وہ۽‪،‬لآاہ۽ااسی۽ؿاعق۽وہوت۽رضؿٓ۽‬
‫افقس۽ےہ۽اُےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽‪،‬وییہن۽ارگ۽اےنت۽وسےن۽اک۽اعڈی۽وہ۽ہک۽رٕص۽رہظ۽ڑپےتھ۽یہ۽ؿغك۽رصع۽ؿایعق۽ ٓا اجلا۽ےہ۽شٍّق۽اکؿغك۽ںیہن۽‬
‫اتلم۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽یھب۽رتک۽شٍّق۽ؤمدکہ۽یک۽اعڈف۽ےک۽شٍق۽ ٓا مث۽ؿہنگ۽اگٓ۽اؿٓاامس۽ئانےن۽اک۽لازساؿآےہ‪،‬۽رغمف۽اکؿغك۽ریسِ۽‬
‫لآآ ۽ںیم ۽گنت ۽رکڈانی ۽ارگ ۽اانت ۽وہہک ۽ٹوھ ے ۽ٹوھ ے ۽اتسّٓ ۽یھب ۽فاہٖ ۽وہاجںیئ ۽ہک ۽خؾٌؼۃً ۽گنت ۽ؿغك ۽یہی ۽ےہ ۽خق ۽وت ۽اُس ۽اک ۽رکمؿہ۽‬
‫ؿونممه ۽وہلا ۽فاہٖ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اانت ۽یھب ۽ہن ۽وہوتاس ۽دقٓ ۽ںیم ۽كش ۽ںیہن ۽ہک ۽امجًق ۽لاالق ۽ڈٓہج ۽امجًق ۽اؿیٰل ۽رضؿٓ ۽رتمؿک ۽وہیئ ۽وقدْ‬
‫ْفتاوناْانْالواجبْھوْادراكْالجماعۃْاالوٰل(مہ۽ےن۽اتفؿٰی۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت۽ہی۽یک۽ےہ۽ہک‬
‫حِِناہْف ٰ‬

‫‪1‬۽ننس۽اوبڈاؿڈ۽لاف۽یف۽نم۽لاس۽نع۽ٰولصہ۽اؿنصًہا۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۹۶/۴‬‬
‫‪Page 522 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫امجًق۽اؿیٰل۽اکلالا۽ؿاخق۽ےہ۔ف)۽وتاُس۽ےک۽رتک۽یک۽اعڈف۽یھب۽قسف۽ےہ۽اؿٓ۽اےسی۽یک۽اامطق۽ونممه۽‪،‬اؿٓ ُ۽ؿہ۽ظفل۽ہک۽ںیم۽امنٓ۽اک۽ھچک۽‬
‫لادنب۽ںیہن۽وہُ۽اےنپ۽فاہٖ۽رپ۽دب۽رت۽ؿعینش۽رت۽قسف۽ےہ۽‪،‬اےنپ۽ؿوض۽اؿٓاہنےن۽ےک۽ےئل۽مٔنت۽دحیلعہ۽ٓانھک۽ارگ۽مٔاہِ۽لکَّٖ۽وہ۽وت۽تخس۽ریبکہ۽اؿٓ۽‬
‫ح‬
‫مٔاہ۽ِؿمہ۽ؿؿوسہس۽وہ۽خق۽یھب۽ونممه۽‪،‬اس۽اک۽ بکت۽افقس۽اقسف۽ےہ۽لاؿ یم۽ا مظ‪،‬۽ڈنی۽اشالس۽ںیم۽ہن۽ٹوھف۽ےہ۽ہن۽ؿشاؿس۽رپؿٓی۽‬
‫۔ٓؿاضف ۽ٓامہن۽یلع ۽اومعلس ۽تلآ ۽ؿ دت۽ںیہ ۽کماْحِِناہْفْردالرفضۃ ۽(اسیج ۽ہک ۽مہ ۽ےن ۽ٓڈارلہضف۽ںیم ۽اس ۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۽‬
‫۔ف)۽اؿٓ۽ دتنی۽ےس۽لیم۽وجل۽رحاس۽۔اؿٓ۽دجسم۽ںیم۽ااسیذماط۽ ُضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ےس۽یھب۽رحاس۽۔الرجس۽صخش۽ذموکٓ۽تخس۽افقس۽‬
‫ؿافرج۽ بکت۽ابکمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اُس۽یک۽اامطق۽ونممه۽۔اُےس۽اامس۽ئانلا۽رحاس۽‪،‬اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ؿاخق۽االاعڈہ‪،‬اؿٓ۽امنٓ۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫لئالئِ۽رضؿٓہی۽اکہن۽اجانن۽یھب۽قسف۽ےہ‪،‬رہباحل۽صخش۽ذموکٓ۽یک۽اامطق۽یک۽ہٖزگ۽ااجٓف۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪ :۹۸۷‬آضیف۽ ٓا لاڈڈااخکہن۽زہشاڈ۽وپٓ۽ ہلس۽دبعاﷲ فا ك۽ملع۽‪۴۶۵۷‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ ٓا لا۽ٓاین۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬ویکہکن۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽تہب۽ڑگھجا۽دیپا۽وہایگ۽ےہ۽اہیُ۽‬
‫لک۽ہک۽اح ك۽زگٓیئگ۽ہک۽امنِٓامجًق۽ںیم۽رفتط۽وہایگ۽ےہ۽‪،‬دحمك۽اؿٓ۽اتکف۽یک۽دنس۽وہلا۽اچےئہ۽۔بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓاین۽افقس۽اؿٓ ۽افقس۽ےک ۽ےھچیپ۽امنٓ ۽عنم ۽ےہ۽‪،‬اُےس۽اامس۽ئانلا ۽گياہ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽وج۽امنٓ ں۽ڑپیھ۽وہُ۽اُ ۽اک۽ریھپلا ۽ؿاخق ۽ےہ۽‬
‫غ‬
‫۔ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫میشْفْشرحْالمنیۃْعَلْانْکراھۃْتِدیمہْ(یعینْ رشچ ۽اغمٍيہ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽اس(افقس) ۽یک ۽دقتمی ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ےہ(ف)‬ ‫القاسق)ْکراھۃْتحریمہ‪1١‬۔ ْ‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫کلْصالةْادیتْمعْکراھۃْالتحریمْتجبْاعادت اْ ہٖ ُ۽ؿہ۽امنٓ ۽وج۽رکاہق ۽رحت‪،‬ےہ۽ےک۽شاھت۽اڈا ۽یک ۽اجےئ۽اُس۽اک۽ااعڈہ۽‬
‫ؿاخق۽ےہ۔(ف)‬ ‫‪2‬۔ ْ‬
‫ہلئسم ۽ربمن‪ :۹۸۸‬آوگلڈہ ۽كلم ۽اؿڈھ ۽ ہلس ۽املسملا ُِ ۽وگ ۽لڈہ ۽ومعص ًا ۽ؿاحظف ۽دبعاظیفحل ۽اصخق ۽دمٓس ۽دمٓہس ۽انمجن ۽اشالہیم ۽وگلڈہ ۽ڈی۽‬
‫اہجحل‪۴۶۵۷‬ھ‬
‫ٓلڈ۽اصخق۽ملع۽نیتم۽ےہ۽ینعی۽اعمل۽ےہ۽اؿٓ۽ض ّيڈ۽ؿرمعمؿلادنبِٰولصہ۽ےہ۽رگم۽اثَٖ۽امجًق۽ےس۽امنٓ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ ‪،‬۽لاف۽االامصۃ ‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪۷۴۷/۴ ،‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽ وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴/۴‬ۺ‬
‫‪Page 523 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اڈا۽ںیہن۽رکلا۽اےنپ۽رھگ۽رپ۽ڑپھ۽اتیل۽ےہ۽نکیل۽ہعمج۽ےک۽ٓؿٓ۽دجسم۽ںیم۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ثَٖف۽ےس۽ولگ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽‬
‫رگم۽ضعب۽ااخشص۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ےس۽اارتاص۽رکےت۽ںیہ۽رگم۽اارتاص۽دننکہ۽ٓلڈ۽ےس۽ہٖ۽لاف۽ںیم۽مک۽ٓہبت۽ںیہ۽اؿٓ۽اتحمؿ۽ؿ۽یقتم۽یھب۽‬
‫ںیہن ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اسفن ۽تین ۽ؿ ۽دض ۽یھب۽ےہ ۽اؿٓ ۽رتشیپ ۽ہی ۽رتعمص۽یھب ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپےتھ ۽ےھت ۽وت ۽ س ۽ٓلڈ ۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپینھ ۽اےسی۽‬
‫ااخشص۽ذموکٓہ۽لاال۽یک۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓلڈ۽اک۽رتک۽امجًق۽رکلا۽ارگ۽یسک۽ذعٓ۽حیحص۽رش ی۽ےک۽شٍق۽ےہ۽وت۽ٓلڈ۽رپ۽وماجڈہ۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہٖ۽امنٓ۽لال۽رکاہق۽ڈٓضق۽ےہ۽‬
‫ہکبج۽وکیئ۽ام ع۽رش ی۽ہن۽وہ۽ااخشص۽ذموکٓنی۽اک۽اس۽یک۽ادتقاء۽ےس۽ا۽رتحآ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ضحم۽اہج ك۽ؿ۽اجیب۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓارگ۽ؿہ۽لال۽ذعٓ۽‬
‫رش ی۽رتک۽امجًق۽اک۽اعڈی۽ےہ۽وت۽ہی۽رضؿٓ۽قسف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽دقتری۽رپ۽اس۽یک۽ادتقا۽ےس۽انچب۽اجب۽ےہ۽ہکبج۽ہعمج۽ڈؿرسی۽ہگج۽اصحل۽اامطق۽‬
‫غ‬
‫یقتم ۽ےک۽ےھچیپ۽لم ۽اجلا ۽وہ ۽ؿٓہن ۽رصف ۽اس ۽ذعٓ۽ےس ۽ہک ۽اامس ۽لآک ۽امجًق۽ےہ ۽رتک ۽ہعمج۽یک ۽ااجٓف ۽ںیہن ۽وہ یتک۽۔ ۽ٓڈا مزيآ ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬‬
‫ف ْالمعراج ْقال ْاصحابنا ْال ْینبیغ ْان ْیِتدیْ رعماچ۽ںیم۽ےہ۽امہّٓ۽ااحصف۽اک فف۽ےن۽اہک۽ےہ۽ہک۽ہعمج۽ےک۽ىالؿہ۽‬
‫افقس ۽یک ۽ادتقاء۽ہن ۽یک ۽اجےئ۽ویکہکن۽ہعمج۽ےک ۽ىالؿہ ۽لایق ۽امنٓؿُ۽ںیم۽‬ ‫س‬
‫بالقا ق ْاال ْف ْجمعۃ ْالنہ ْف ْغیھا ْیجد ْامامْ‬
‫ڈؿرسا۽اامس۽ہرسی۽آ اتکس۽ےہ۽اھ۔۽حتف۽ںیم۽ےہ۽اس۽ئان۽رپ۽ہی۽اہک۽اجاتکس۽ےہ۽‬
‫غیہْاھ۔ْقالْفْالقتحْوْعلیہْفیکرہْفْالجمعۃْاذاْ‬
‫ہک ۽ہعمج ۽یھب ۽اس ۽ؿغك ۽رکمؿہ ۽ہن ۽وہاگ ۽خق ۽اامس ۽دمحم ۽ےک ۽وقل ۽وج ۽یتفم۽‬
‫لمق‬ ‫ع‬
‫تعددتْاقاْمت اْفْالمصرْ َلْقولْمحمدْا یتْ ہب ۽ےہ ۽ےک۽اطمقب ۽رہش ۽ںیم۽دعتمڈ ۽ہگج ۽ہعمج۽وہلا ۽وہ‪ ،‬۽ویکہکن۽ایسی۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽ڈؿرسّ۽اامس۽یک۽ادتقاء۽ہرسی۽وہ یتک۽ےہ۽(ف)‬ ‫بہْالنہْبسؽیلْاٰلْالتحولْ‪1١‬۔ ْ‬
‫ڈٓاتخم۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫الجماعۃ ْسنۃ ْمؤکدة ْللرجال ْوقیل ْواجبۃ ْوعلیہْ ڈؿُ ۽ےک ۽ےئل ۽امجًق ۽شٍق ۽ومدکہ ۽ےہ ۽ضعب ۽ےن ۽ؿاخق ۽اہک ۽ےہ۽‬
‫عامۃْمشائخناْوھوالراجحْعندْاھلْالمذھبْفؾسنْ اؿٓ۽اثَٖ ۽اشمخئ۽ایس۽رپ۽ںیہ۽اؿٓ۽الہ۽ذمہق ۽ےک ۽اہُ ۽یھب ۽یہی۽ٓاحج۽ےہ۽‬
‫او ْتجب ْثمرتہ ْتظ ر ْف ْاالثم ْبرتکہا ْمرة‪2‬اھْ س ۽امجًق ۽شٍق ۽وہ۽لا ۽ؿاخق ۽اس۽اک۽رمث۽یسک۽الک۽ڈہعف۽رتک۽یک۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽فاہٖ۽وہاگ۽اھ۽صلٌؾلا۽۔۽(ف)۽ؿاﷲ ضًزيٰہ۽ؿاعت ٰ‬
‫یل۽املع‬
‫ْوتعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫ملتِطا۔ْواللْ ٰ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽‪،‬۽لاف۽الامصۃ۽‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷ /۴‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽الامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵/۴‬ۻ‬
‫‪Page 524 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽‪ :۹۸۹‬آ۽ٓلاضق۽اجؿٓہ۽اکمُ۽دبعادیجمل۽اخُ۽اصخق۽رس۽ٓہتش۽ڈآ۽‪۴۶۴۸‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ڈاحب۽ارقبل۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ۽؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫م‬
‫اج ٔ۽ےہ۽ہکبج۽طلغ۽وخاین۽لا۽دب۽ذمیبہ۽لا۽قسف۽ؿریغ۽اہ۽وما ع۽رشہیع۽ہن۽وہُ۽ڈحب۽رقب۽وکیئ۽ام ع۽ںیہن۽۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ۺ‪:۹۸‬۽ایحف۽ایبنل۽وہےن۽ےس۽اخدل۽وک۽ااکنٓ۽ےہ۽اؿٓ۽دمہنی۽ک ہب۽یک۽ٓلآف۽ےس۽یھب۽‪،‬۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ذموکٓ۽وک۽ااکنٓ۽ےہ۽اہیُ۽لک۽‬
‫ہک۽تہب۽ےس۽املسمونُ۽وک۽اخہن۽ہبعک۽ےس۽وللا۽اللا۽اؿٓ۽ہن۽اجےن۽ڈلا۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬ایک۽مکح۽ےہ۽؟۽بؼنواْ‬
‫توْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اخدل۽رمگاہ۽دب۽ڈنی۽ےہ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽اجمٔ۽ںیہن۽‪،‬۽وضحٓ۽رپ۽ونٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽لاللکہ۽عیمج۽الٍياےئ۽رکاس۽ویلع۽ا ػالہ۽‬
‫ؿا سالس ۽یک ۽ایحف ۽غٕ ٓا ُ ۽ؿ ۽دحمك ۽ؿاامجه ۽ےس ۽لامك ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ٓلآف ۽دمہنی ۽ک ہب ۽ےس ۽ااکنٓ ۽ٓانھک ۽املسمونُ ۽وک ۽وللا ۽اللا ۽اکٓ ۽اطیشُ۽‬
‫ؿجالف۽ٓاےئ۽املسملاُ۽ےہ‪،‬‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽وج۽ومنینم۽ےک۽ىالؿہ۽یسک۽ےک۽ٓاےتس۽یک۽‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫ریپؿی۽رکلا۽ےہ۽مہ۽اےس۽اس۽رطف۽رھپ۽ڈےتی۽ںیہ۽سج۽رطف۽‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿہ۽رھپ۽لا۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽مہ۽منہج۽ںیم۽ڈال۽ڈ ں۽ےگ۽اؿٓ۽ؿہ۽مٔا۽اکھٹہن۽‬
‫‪  ‬۔۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬ ‫‪1‬‬

‫ےہ۽(ف)‬

‫ہلئسم۽ۻ‪ :۹۸‬وئسمہل۽دبع۽ارلمیح۽اصخق۽ایلھٹ۽ومنہ۽وپٓ۽علض۽مٔ یل۽‪۸‬رحمس۽ارحلاس۽ویس۽ہبنشکی۽‪۴۶۵۹‬ھ‬

‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس۽ہلئسم۽ںیم ۽ہک ۽الک۽صخش۽ڈؿونُ ۽اکونُ ۽ےس۽تہب۽رہبا ۽ےہ۽ریبکت ۽اؿیل ۽اکونُ ۽ےس ۽ںیہن۽شٍيا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽غٕ ٓا ُ۽‬
‫رشفی۽یھب۽اس۽وک۽حیحص۽لاڈ۽ںیہن۽ےہ۽‪،‬۽ویبی۽اس۽یک۽ےب۽رپڈہ۽ڈاکُ۽رپ۽دوےن۽رٕؿخق۽رکیت۽ےہ‪،‬۽ڈؿہٹپ۽وممس۽رسام۽ںیم۽اگٓےھ۽اک۽اؿٓیتھ۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫وممس۽رگیم ۽ںیم۽اخہص۽ؿنت۽ٓبی۽اک۽اؿٓیتھ۽ےہ۽اؿٓرکیت۽ڈس ۽ایگٓہ۽رگہ۽الیبن ۽یتنہپ ۽ےہ۽رگم ۽کالایئُ۽ہٖ۽ڈؿ۽یلھک۽دوٓی۽ ٓا شٌٍٍـُ ۽ےک ۽لاہٖ ۽ٓیتھک۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽مرہٖ۽اک۽ایلک۽احل۽ولعمس۽ےہ۽مشچب۽وخڈ۽ڈاتھکی۽ےہ۽رگم۽ھچک۽دہامك۽ںیہن۽رکلا۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽دہامك۽اینپ۽ویبی۽وک۽رپڈّ۽یک۽رکّ۽وت۽اس۽یک۽‬
‫اح ك۽رہبّ۽وہےن۽ےس۽اؿٓ۽حیحص۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽اقلل۽شیپ۽اامس۽وہےن۽ےک۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽ىالؿہ۽زگآس۽دنمٓہج۽لاال۽ےک۽اہنمك۽دب۽آ ؿآ۽یھب۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽وج۽صخش۽اُس۽وک۽دہامك۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽تجح۽ؿ۽رقتری‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۸ /۷‬‬

‫‪Page 525 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اہج ك۽ےک۽شاھت۽رکلا۽ےہ۽۔۽ونیبا۽وترجؿا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہکبج۽اس۽یک۽وعٓف۽یک۽کالںیئ۽وھکےل۽لاہٖ۽رھپیت۽ڈاکُ۽رکیت۽ےہ۽لا۽رگویمُ۽ںیم۽لآلک۽ڑپکّ۽ےنہپ۽نکلًی۽ےہ۽نج۽ےس۽دبُ۽اتکمچ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽‬
‫مرہٖ۽اُ۽اوحال۽ےس۽ؿافق۽وہ۽رک۽خصق۽ادقؿٓ۽اکلم۽دنبؿتسب۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ؿہ۽ڈویّف۽ےہ‪،‬۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽وعٓف۽وک۽دہامك۽یھب۽رکّ۽اؿٓاس۽اسلاس۽ےس۽وتہب۽رکےک۽لاک۽وہاجےئ۽وت۽اس۽اح ك۽ںیم۽یھب۽ہکبج۽ؿہ۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ااسی۽طلغ۽ڑپاتھ۽وہ۽‬
‫سج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽للکل۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اطلًا۽ہن۽وہک ۽رگمہی۽اسلاس۽ؿیہ۽اگل۽ شکٌْ۽ںیہ۽وج۽وخڈ۽حیحص۽ڑپےتھ۽‬
‫وہُ۽ؿٓ۽ہن۽اُ۽یک۽وخڈ۽یھب۽امنٓ۽ںیہن۽وہ یتک۽ؿہ۽ضق۽الک۽ےس۽وہےئ‪،‬۽اُ۽ضق۽رپ۽رٕص۽ےہ۽ہک۽رحوفُ۽یک۽اینت۽تحص۽رکںیل۽سج۽ےس۽امنٓ۽حیحص۽‬
‫وہاجےئ۽‪،‬۽خق۽لک۽ااسی۽ہن۽رک ں۽ےگ۽اُ۽ضق۽یک۽امنٓ۽لالط۽وہک ۽اؿٓ۽ارگ۽یطلغ۽ؿہ۽ایسی۽ںیہن۽رکلا۽سج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽وسا۽اؿٓ۽وکیئ۽‬
‫حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽ؿاہُ۽ںیہن۽وت۽الٓس۽ےہ۽ہک۽ؿیہ۽اامس۽ایک۽اجےئ۽اؿٓ۽رہبا۽وہےن۽یک۽رپؿا۽ہن۽یک۽اجےئ۽ہکبج۽ؿہ۽وعٓف۽اک۽دنبؿتسب۽رکےل۽اؿٓ۽ارگ۽اؿٓ۽یھب۽‬
‫حیحص۽اہدیقعہ۽ؿریغہ۽افقس۽حیحص۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽ؿاہُ۽وموجڈ۽ےہ۽وت۽ہی۽ارگ۽ہچ۽حیحص۽یھب۽ڑپےھ۽اؿٓ۽وعٓف۽اک۽دنبؿتسب۽یھب۽رکےل۽اس۽ڈؿرسّ۽حیحص۽وخاُ۽‬
‫یک۽اامطق۽اؿیلٰ۽وہک ۽ہک۽خق۽ہی۽ااسی۽رہبا۽ےہ۽ہک۽ریبکت۽یک۽ ٓا ؿآ۽ںیہن۽شٍيا۽وت۽امنٓ۽ںیم۽ارگ۽اس۽ےس۽ںیہک۽وھبل۽لا۽یطلغ۽ؿاعق۽وہیئ۽دتقمویُ۽اک۽اتبلا۽ہن۽‬
‫تعاٰلْاعلمْوعلمہْوجلْمجدْہْاْتمْواحکم ْ‬
‫ٰ‬ ‫ےنس۽اگ۽واللْ‬
‫وھ‬
‫‪۵۷‬۽ٓعیب۽االؿل۽ۺ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ۼ‪ :۹۸‬آ۽ يکِ۽وپٓ۽علض۽یلع۽گٔھ۽ ہلس۽رفعج۽یلع۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽نیتم۽چیب۽اامطق۽اس۽صخش۽ےک۽ہک۽وج۽رصف۽ظفح۽غٕ ٓا ُ۽ؿافٓیس۽وخاُ۽وہ۽اؿٓ۽الک۽دجسم۽اک۽اامس۽وخنتاہ۽ڈآ۽نکیل۽لآآ۽‬
‫ںیم ۽املسمُ۽ےس۽زللا ۽مرٓ۽اظلغمف۽اافلؿ ۽ٓلاُ۽رپ۽اللا ۽وہ۽اؿٓ ۽یھبک۽دجسم ۽ںیم۽ؤمڈُ ۽ےس۽تخس ۽کالیم۽اؿٓ۽اس ۽یک۽خصق۽ؿبسن۽رپ ۽عمجم ۽دتقملاُ۽‬
‫ںیم۽اسلاس۽اگللا۽وہ۽اؤمڈُ۽ؿ۽ضعب۽دتقمویُصْ۽رعہص۽ےس۽دکؿٓف۽ؿہنیک۽ٓکھيا۽وہ۽ہیبنت۽رکےن۽رپ۽دتقمویُ۽رپ۽اسلاس۽اگللاوہ۽ہک۽مت۽ثاری۽تیغ۽‬
‫ح‬
‫رکےت۽اؿٓ۽ثاری۽ٓؿٓی۽ ھيٌٍْ۽یک۽وکشش۽رکےت۽وہ۽اؿٓ۽اےنپ۽وصقٓ۽اک۽ونہٓ۽اارتاف۽ہن۽رکلا۽وہ۽اؿٓ۽ؤمڈُ۽ےس۽شالس۽كیلع۽رتک۽رکڈی۽وہ۽اےسی۽‬
‫اامس۽یک۽ادتقاء۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ھچک۽رکاہق۽ےہ؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫املسمُ۽ےس۽لالؿہج۽رش ی۽ہنیک۽ؿضغب۽ٓانھک۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽لال۽تحلصم۽رشہیع۽نیت۽ڈُ۽ےس۽ٓلاڈہ۽رتک۽شالس۽ؿ۽کالس۽یھب۽رحاس۽ےہ۽‪،‬۽ٓوسل۽اﷲ‬
‫یل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےئ۽ںیہ‪:‬‬
‫یلص۽اﷲ اعت ٰ‬
‫ال ْتبا ْغضوا ْوالتحا ْسدوا ْوال ْتدابروا ْوکونواْ ضغب۽ہن۽ٓوھک‪،‬۽دسح۽اؿٓ۽تیغ۽ہن۽رکؿ۽اؿٓ۽اﷲ ےک۽دنبّ۽نب۽رک۽‬
‫اھبیئ۽اھبیئ۽وہاجؿ۔۽(ف)‬ ‫عباداللْاخوانا‪1‬۔ ْ‬

‫غہ‬
‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽ا زٔہ۽دحانث۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺۼۻ‬
‫‪Page 526 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫یسک۽املسمُ ۽ےک۽ےئل۽اجمٔ ۽ںیہن۽ہک۽ڈؿرسّ۽اھبیئ۽ےس۽نیت۽ڈُ۽‬ ‫الیحلْلمسلمْانْی جراخاہْفوقْالثلثْ‪1١‬۔ ْ‬
‫ےس۽ٓادئ۽شالس۽ؿکالس۽عطق۽رکّ۔۽(ف)‬
‫رس۽لآآ۽طعؽٌق۽ؿقسف۽ےہ۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽ﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫۽وصخطا۽مٔ ِ‬
‫اؿٓ۽شحف۽انکب ً‬
‫ومنم۽نعط۽رکےن۽ؿاال۽ںیہن۽وہلا۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽شحف۽اتکب۽ےہ۽(ف)‬ ‫لؼسْالمومنْبالطعانْوالْالقحاشف‪ْ2‬۔ ْ‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ایحء۽اامیُ۽اک۽ہصح۽ےہ۽اؿٓ۽ےب۽ایحیئ۽افنط۽اک۽ہصح۽ےہ۽۔(ف)‬ ‫الحیاءْمنْاالْیمانْوالبذاءْمنْالنقاقْ‪3‬۔ ْ‬
‫وصخطا۽ارگ۽اس۽شحف۽ںیم۽یسک۽املسمُ۽ ڈ۽لا۽وعٓف۽وک۽ٓلا۽یک۽رطف۽تبسن۽رکلا۽وہ۽ےسیج۽ ٓا چ۽لک۽شحف۽ولوگُ۽یک۽اگویلُ۽صىُغاس۽وطٓ۽رپ۽ٓاجئ۽‬
‫ً‬
‫ےہ۽خق۽وت۽ادش۽ریبکہ۽ےہ۽۔‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽اک۽رٕامُ۽ےہ‪:‬۽اﷲ اعتیلٰ۽ںیھمت۽مکح۽ڈہات۽ےہ۽مت۽آ دنئہ۽یھبک۽‬ ‫تعاٰلْ ْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫‪4‬۔ ْ ایسی۽لاف۽ہن۽رکؿ۽ارگ۽مت۽الہ۽اامیُ۽وہ۽(ف)‬ ‫‪‬‬
‫لاہلمجل۽صخش۽ذموکٓ۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمہ۽رحت‪،‬ےہ۽ینعی۽ڑپینھ۽عنم۽ےہ۽اؿٓ۽ڑپھ۽یل۽‬
‫وہ۽وت۽ریھپین۽ؿاخق۽۔۽اتفؿ ٰحذہ۽رھپ۽ىٍيہ۽رھپ۽ٓڈااتخملٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽لوقدمواْفاسِاْیاْثمون‪5‬۔(۽ارگ۽ولگ۽ےن۽افقس۽وک۽ادقس۽رکڈلا۽‬
‫وت۽ؿہ۽ہنگ۽اگٓ۽وہےگن۽۔ف)‬
‫آ۽اتیس۽وپٓ۽ڈی۽اہجحل۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ہلئسم۽‪:۹۹۳‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽رپ۽ٓضف۽اک۽ہبش۽ےہ۽اس۽یک۽نصصق۽اُ۽ولوگُ۽ےک۽‬

‫غہ‬
‫‪1‬۽حیحص۽ااخبلٓی‪ ،‬ا زٔہ۽دحانث۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺۼ‪۵‬‬
‫‪2‬۽اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽ا عيۃ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪/۵‬ۼ‪۴‬ؿدنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽لاف۽دنس۽دبعاﷲ انب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽وبطمہع۽‬
‫ڈآا۽ارکفلریبؿف۽‪۷۳۸ /۴‬‬
‫‪3‬۽اجعم۽ارتلذمی ‪،‬۽لاف۽اماجء۽یف۽ایعّ‪ ،‬وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪۵۶ /۵‬‬
‫‪4‬۽ارقل ٓا ُ۽‪ /۵۷‬ۺ‪۴‬‬
‫غم‬ ‫غمً‬
‫‪5‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ ص‪۸۴۶‬‬
‫ىل‬
‫ف‪ :‬ا زؾٖف۽یک۽ڈرک۽رکڈہ۽ابعٓف۽ںیم۽''۽ا فذاس''۽اک۽ظفل۽ےہ۽ہکبج۽بتک۽ااحڈمك۽نج۽ےس۽وحاہل۽وقنمل۽ےہ۽اُ۽ںیم۽''اافلشح''۽اک۽ظفل۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽‬
‫دیعسی‬
‫‪Page 527 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لاس۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽اخص۽وسلجمُ۽ںیم۽اجےت۽یھب۽اےس۽ڈاھکی۽اؿٓ۽اس۽ےس۽وتہب۽وک۽اہک۽اجےئ۽وت۽وتہب۽یھب۽ںیہن۽رکلا۽اؿٓ۽اح ك۽اس۽یک۽ہی۽‬
‫ےہ ۽ہک ۽ٓافؽٌـُ ۽ںیم ۽ٓایضف‪ ،‬۽ویّنسُ ۽ںیم۽ُینس ۽اؿٓ ۽اےس ۽ضعب ۽ولوگُ ۽ےن ۽اےنپ ۽زلوکُ ۽اک۽ملعم ۽اؿٓ ۽دجسم ۽اک ۽اامس ۽رقمٓ ۽ایک ۽ےہ ۽اس۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽اس۽اک۽اؿٓ۽اس۽ےک۽رقمٓ۽رکےن۽ؿاولُ۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اکزعمؿل۽رکلا۽وبہج۽ہبش۽ےک۽ؿاخق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ارگ۽ےہ۽وتزک۽‬
‫ڈلیل۽ےس۽‪،‬۽احالہکن۽ؿہ۽اہلسٍق۽ےک۽شاےنم۽وکیئ۽لاف۽دیقعہ۽ٓؿا۽ضف۽یک۽ٓلاُ۽ےس۽ںیہن۽اکناتل۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽وتہب۽رکےل۽وت۽اس۽ےک۽دعب۽یھب۽‬
‫ٓ۔اھ۽اجےئ۽لاںیہن۽؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہکبج۽لامك۽ؿ۽ققحم۽وہ۽ہک۽ٓافؽٌـُ۽ٓایضف۽اؿٓ۽وینسُ۽ںیم۽‪ُ،‬ینس۽لٍيا۽ےہ۽خق۽وت۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ٓایضف۽یھب۽ےہ۽اؿٓ۽انمقف۽یھب۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ً‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ضحم‪،‬۽ےسیج۽یسک۽وہیڈی۽ماراین۽دنہؿ۽وجمیس۽ےک۽ےھچیپ۽امک۽انیبہ۽یف۽ا ھی۽اال۽دیک۽(۽اسیج۽ہک۽مہ۽ےن۽اےس۽ا ًہی۽االدیک۽‬
‫ںیم۽ایبُ۽ایک۽ےہ۔۽ف)۽لاللکہ۽ربتایئ۽ٓؿاضف۽ٓامہن۽اُ۽ےس۽یھب۽دبرت۽ںیہ۽ہک۽ؿہ۽اکرٕاُ۽ایلص۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽ دت۽‪،‬۽اؿٓ۽ دت۽اک۽مکح۽تخس۽رت۽ؿ۽‬
‫غ‬
‫ادش ۽امک ۽خؾؾياہ ۽یف ۽ااقمللۃ ۽ا مصفٕہ( ۽اس ۽یک۽قیقحت۽مہ۽ےن ۽اےنپ۽اقمےل ۽طصفٕہ ۽ںیم۽یک ۽ےہ۔ ۽ف) ۽اؿٓ ۽ارگ ۽رصف ۽ایس ۽دقٓ۽وہ ۽ہک ۽اس۽یک۽‬
‫اح ك۽وکشمک۽ؿ۽ہبتشم۽ےہ۽خق۽یھب۽اےس۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽رکلا۽دباللئ۽ریثکہ۽ؿاخق۽ےہ۔‬
‫افوقل‪ :‬وباْللْالتوفیق۽(۽ س۽ںیم۽اﷲ یک۽وتقیف۽ےس۽اتہک۽وہُ)‬
‫ڈلیل۽اؿل‪ :‬۽نلعء۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽خق ۽یسک۽ا ۽ےک۽دبًق ۽ؿشٍق ۽وہےن۽ںیم۽رتڈڈ ۽وہوت۽ؿاہُ۽شٍق ۽رتک۽یک۽اجےئ۽۔۽‬
‫غ‬
‫رحبارلاقئ۽رھپ۽ٓڈا مزيآ۽رکمؿاہف۽ا ػالہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اذاْترددْالحکمْبنیْسنۃْوبدعۃْکانْتركْالسنۃْ خق ۽مکح۽شٍق ۽اؿٓ ۽دبًق ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽رتمڈڈ ۽وہ۽وت۽دبًق ۽رپ۽‬
‫لمع۽یک۽اجبےئ۽رتک۽شٍق۽ٓاحج۽ےہ۽(ف)‬ ‫ْمختصرا ْ‬
‫رْ‬ ‫راجحاْعَلْفعلْالبدعۃْ‪ْ1‬۔‬
‫غ‬
‫ا مزٌـ۽رھپ۽حتف۽العرری۽اؿا ر۽وجسڈا شہـ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ما ْتردد ْبنی ْالبدعۃ ْوالسنۃ ْترکہ ْالن ْتركْ خق ۽دبًق ۽اؿٓ ۽شٍق ۽ےک۽ڈٓایمُ ۽رتڈڈ ۽وہ۽وت۽شٍق ۽وک۽رتک۽‬
‫رکڈلا ۽اجےئ۽ویکہکن۽رتک۽دبًق ۽الٓس۽اؿٓ ۽اڈاء۽شٍق ۽ریغ۽الٓس۽‬ ‫البدعۃْالزمْواداءْالسنۃْغیْالزمْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫ےہ۽۔۽(ف)‬
‫فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ہی۽صخش۽ؿاعق۽ںیم۽ ُضًی۽وہ۽وت۽اخص۽ایس۽وک۽اامس۽رکلا۽ھچک۽شٍق۽یھب۽ںیہن۽اؿٓ۽ٓایضف۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽رکلا۽رحاس۽یعطق‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ۽بلطم۽اڈارتڈڈامکحل۽نیب۽ۃنس۽ؿدبًق۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلف۽رصم۽‪۸ /۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪2‬۽حتف۽العرری۽لاف۽وجسڈ۽ا شہـ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۷۸۸ /۴‬‬
‫‪Page 528 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫خق۽شٍق۽ؿرکمؿہ۽ےک۽رتڈڈ۽ںیم۽رتک۽شٍق۽یک۽ملع۽وہ۽ا۽وت۽اجمٔ۽ؿرحاس۽یعطق۽ےک۽رتڈڈ۽ںیم۽ؿہ۽اجمٔ۽ویکُ۽ہن۽ؿاخق۽ارتلک۽وہاگ۔‬
‫غ‬
‫ڈلیل۽ڈؿس۽نلعء۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽خق۽یسک۽لاف۽ےک۽ؿاخق۽ؿ۽دبًق۽وہےن۽ںیم۽رتڈڈ۽وہ۽وترتک۽ہن۽یک۽اجےئ۽۔۽حتف۽ؿہیلح۽ؿ۽رحب۽ؿٓڈا مزيآ۽‬
‫ؿریغہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫مغ‬
‫واللقظ ْل ذا ْف ْالنوافل ْقد ْتِرر ْان ْمادار ْبنیْ ایبُ ۽ونالف ۽ںیم ۽اس ۽( ۽ٓڈا زيآ) ۽ےک ۽اافلؿ ۽ہی ۽ںیہ ۽ہک ۽ہی ۽لاف۽‬
‫ہملسم ۽ےہ ۽سج ۽اکس ۽اک ۽ؿوقه ۽دبًق ۽اؿٓ ۽ؿاخق ۽ےک ۽ڈٓایمُ۽‬ ‫وقوعہْبدعۃْاوواجباْالْیرتكْ‪1‬۔ ْ‬
‫رتمڈڈ ۽وہ۽وت۽اےس۽(۽ینعی۽ؿاخق ۽وک۽)۽رتک۽ںیہن۽ایک۽اجےئ۽اگ۽۔۽‬
‫(ف)‬
‫فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ہی۽صخش۽ینس۽وہ۽وت۽اس۽یک۽ہگج۽ڈؿرسا۽اامس۽رقمٓ۽رکلا۽ھچک۽دبًق۽یھب۽ںیہن۽اؿٓ۽ٓایضف۽وہ۽وت۽اےس۽زعمؿل۽رکلا۽رٕص۽یعطق۽‬
‫خق۽دبًق۽ؿ۽ؿاخق۽ےک۽رتڈڈ۽ںیم۽لعف۽رضؿٓی۽وہلاےہ۽وت۽اجمٔ۽ؿ۽رٕص۽یعطق۽ےک۽رتڈڈ۽ںیم۽اےس۽زعمؿل۽رکلا۽ویکُ۽ہن۽ادش۽رضؿٓی۽‬
‫وہاگ۔‬
‫ڈلیل۽وسس‪ :‬۽رشه۽رہطم۽اک۽اقدعہ۽رقمٓ ۽ےہ۽اہک اذاْاجتمعْالحاللْوالحرامْغلبْالحرامْ‪2‬۔۽خق ۽الک۽زیچ۽ںیم۽جلق۽‬
‫ؿرحطق۽ڈؿونُ۽ؿںیہج۽عمج۽وہُ۽وتہبلغ۽رحطق۽وکٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽ؿہ۽ےش۽رحاس۽یھجمس۽اجےئ۽ک ۽۔۽امک۽یف۽االابشہ۽ؿااظنلمٔ(۽اسیج۽ہک۽اابشہ۽ؿااظنلمٔ۽‬
‫ںیم۽ےہ۔ف)۽ہی۽ینس۽وہ۽وت۽اامطق۽جالل۽اؿٓ۽ٓایضف۽وہ۽وت۽رحاس۽‪،‬۽وت۽ہبلغ۽رحطق۽یہ۽وک۽ڈلا۽اجےئاگ۔‬
‫ڈلیل۽اہچٓس‪:‬۽ابعڈاف۽ںیم۽اایتحؿ۽طللؼًا۽ؿاخق۽ےہ۽ہن۽ہک۽امنٓ۽ہک۽امہ۽ؿامظع۽ابعڈاف۽ےہ۽سج۽ےک۽ےئل۽نلعء۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽ارگ۽اس۽‬
‫یک۽تحص۽ؿ۽اسفڈ۽ںیم۽اشٍياہ۽ڑپّ۽الک۽ؿہج۽ےس۽افدس۽وہیت۽وہ۽اؿٓ۽دعتمڈ۽ؿوجہ۽ےس۽حیحص۽وت۽اس۽الک۽یہ۽ؿہج۽اک۽اابتعٓ۽رک۽ےک۽اس۽ےک۽اسفڈ۽‬
‫یہ۽اک۽مکح۽ڈ ں۽ےگ۽‪،‬۽حتف۽العرری۽طالہ۽ااسملرٕ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذہْمسائلْالزیاداتْ‪ْ،‬مسافرْومِیمْامْاحدْھماْ ہی ۽لئالئ ۽ٓلاڈاف ۽ےک ۽ںیہ ۽لئارٕ ۽اؿٓ ۽میقم ۽ںیم ۽ےس ۽الک ۽ےن۽‬
‫االخر ْفلما ْشرعا ْشکاف ْاالمام ْاستِبال ْالن ْالصلوةْ ڈؿرسّ۽یک۽اامطق۽یک۽خق۽ڈؿونُ۽ےن۽امنٓ۽رشؿه۽یک۽وت۽اںیھن۽‬
‫میت ْفسدت ْمن ْوجہ ْوجازت ْمن ْوجوہ ْحکمْ اامس۽ےک۽لآّ۽ںیم۽كش ۽وہایگ ۽ہک ۽ںیم۽اامس۽وہُ۽لا ۽ڈؿرسا ۽وت۽‬
‫بقسادھا ْوامامۃ ْالمِتدی ْمقسدة‪ْ ،‬واحتمال ْکونْ امنٓ ۽ےئن ۽رسّ ۽ےس ۽اڈا ۽رک ں ۽ویکہکن ۽امنٓ ۽خق ۽الک ۽تہج ۽ےس۽‬
‫افدس۽اؿٓ۽یئک۽ؿوجہ۽یک‬ ‫کلْمن ما ْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ٓڈا مزيآ ‪ ،‬لاف۽اولرت۽ؿاونلالف‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۸۴۹ /۴‬‬
‫خً‬
‫‪2‬۽االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽ااقلدعہ۽ااثلميۃ۽اڈا۽ا مو۽اغذالل۽اخل۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽رکایچ۽‪۷۷ /۴‬‬
‫‪Page 529 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ئانء۽رپ۽حیحص۽وہ۽وت۽امنٓ۽ےک۽افدس۽وہےن۽اک۽مکح۽ڈلا۽اجاگیئ‪،‬اؿٓ۽دتقمی۽اک۽اامس۽‬ ‫مِتدیاْقائمْفتقسدْعلی ماْ‪1‬۔ ْ‬
‫وہلا ۽دسفم ۽امنٓ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ایسی۽وصٓف ۽ںیم۽اہیُ ۽ہٖ ۽الک۽ےک ۽دتقمی۽‬
‫وہےن۽اک۽اامتحل۽لایق۽ےہ۽غہٰڈا۽ڈؿونُ۽یک۽امنٓ۽افدس۽وہاجےئک ۔۽(ف)‬
‫فاہٖ ۽ےہ ۽ہک ۽مٔ ۽دقتری ۽شٍ ٌّق ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽حیحص ۽اؿٓ ۽مٔ ۽دقتری ۽ٓضف ۽افدس‪ ،‬۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ویکرکن ۽اجمٔ ۽وہ یتک ۽ےہ‪،‬‬
‫ڈلیل۽مجنپ‪ :‬نلعء۽رٕامےت۽ںیہ۽اقیض۽ضحم۽تمہت۽ؿوصحل۽نظ۽رپ۽زعتری۽ڈّ۽اتکس۽ےہ۽‪،‬رحب۽ؿ۽رہن۽ؿ۽ڈٓ۽اتخمٓ۽ؿریغ۽اہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬للِایضْتعزیرْ‬
‫الممھتْوانْلمْیؿبتْعلیہْ‪2‬۔۽(اقیض۽ضحم۽تمہت۽یک۽ئانء۽رپ۽زعتری۽اجٓی۽رکاتکس۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽وبثف۽ہن۽وہ۔۽ف)‬
‫خق۽تمہت۽ایسی۽زیچ۽ےہ۽سج۽ےک۽شٍق۽ےب۽وبثف۽رصحی۽الک۽املسمُ۽وک۽زسا۽ڈےنی۽یک۽ااجٓف۽وہاجیت۽ےہ۽سج۽ںیم۽الص۽رحطق۽ےہ۽وت۽امنٓ۽‬
‫ےک۽ےئل۽اایتحؿ۽رکین۽ویکُ۽ہن۽ؿاخق۽وہاجیگیئ۽سج۽یک۽الص۽رٕتیض۽ےہ۽سج۽صخش۽ےن۽اس۽ےک۽احل۽ےس۽علطم۽وہرک۽اےس۽املسمونُ۽اک۽اامس۽لا۽‬
‫اےنپ۽زلوکُ۽اک۽ملعم۽رقمٓ۽ایک۽احالہکن۽اہلسٍق۽ںیم۽اصف۽ؿ۽لاک۽اامس۽ؿملعم۽رثکبف۽لم۽ شکٌْ۽ںیہ۽اس۽ےن۽اﷲ ؿ۽ٓوسل۽اؿٓ۽املسمونُ۽ضق ۽یک۽‬
‫ایخمك۽یک۽ؿہ۽املسمونُ۽اک۽دبوخاہ۽ےہ۽اس۽رپاےنپ۽لعف۽ےس۽وتہب۽اؿٓ۽اےنپ۽رقم۽ےئک۽وہےئ۽وک۽زعمؿل۽رکلا۽الٓس۽احمک۽حیحص۽دتسمٓک۽ںیم۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫یل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽‬
‫یل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعت ٰ‬‫انب۽دعی۽ؿیلیقع۽ؿ۽ربطاین۽ؿ۽بیطخ۽رضحف۽دبع۽اﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعت ٰ‬
‫ںیہ‪:‬‬
‫منْاستعملْرجالْمنْعصابۃْوفمھیْمنْھوْاریضللْ سج۽ےن۽یسک۽امجًق۽ےس۽الک۽صخش۽وک۽اکس۽رپ۽رقم۽ٓایک۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽‬
‫ؿہ ۽صخش ۽وموجڈ۽اھت ۽وج۽اس ۽ےس ۽ٓلاڈہ۽اﷲ وک ۽دنسپ۽ےہ۽وت۽اس۽ےن۽اﷲ‬ ‫منہْفِدْخانْاللْورسولہْوالمومننیْ‪3‬۔ ْ‬
‫ؿٓوسل۽اؿٓ۽املسمونُ۽ضق۽یک۽ایخمك۽یک۽۔۽(ف)‬
‫لٍسَٖ۽رشچ۽اجعم۽ریغص۽ںیم۽ایس۽دحمك۽یک۽رشچ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ای ْنصبہ ْعلمھی ْامیا ْاوقیما ْاوعریقا ْاواماماْ ینعی۽اس۽ےن۽ولوگُ۽رپ۽اثار۽‪،‬۽ابہگنُ ۽‪،‬۽احمضق ۽لا ۽امنٓ ۽ےک۽ےئل۽اامس۽‬
‫ئانلا۔۽(ف)‬ ‫للصلٰوة‪4٤‬۔ ْ‬
‫وم‬
‫رھپ۽ارگ۽ہی۽صخش۽وتہب۽یھب۽رکےل۽وت۽ زٔ۽ؿ۽وتہب۽اےس۽اامس۽ںیہن۽ئان۽ شکٌْ۽لاللکہ۽الٓس۽ےہ۽ہک۽الک۽ٓامہن۽ضميڈ۽لک۽اےس۽زعمؿل۽ٓںیھک۽اؿٓ۽‬
‫اؿٓ۽اس۽ےک۽اوحال۽رپ۽رظن۽ٓےہ‪،‬۽ارگوخف۽ؿک ع۽ؿبضغ۽ؿٓاض۽ؿریغاہ۽احالف۽ےک۽دعتمڈ۽رجتےب۽لامك۽رکڈ ں۽ہک۽ؿایعق۽ہی‬

‫‪1‬۽حتف۽العرری۽لاف۽ٰولصہ۽ااسملرٕ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوجہی۽رھکس۽‪۴۷ /۵‬‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽ لاف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۼ‪۶۵‬‬
‫ؼزً‬
‫‪3‬۽اغميڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽االامٓہ۽ااملۃ۽وبطمہع۽ڈآارکفلہی۽ریبؿف۽‪۵/۷‬ۼ‬
‫فًھ‬
‫ف‪:‬۽دتسمٓک۽ںیم۽ ش۽یک۽ہگج۽یف۽كلت۽ا عػالۃ۽اک۽ظفل۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪4‬۽الٍٍسَٖ۽رشچ۽ااجلعم۽اریغصل۽دحمك۽ذموک۽ٓ۽ےک۽تحت۽ہبتکم۽االامس۽اشیعج۽ارللاص۽‪۹/۵‬ۼ‪۶‬‬
‫‪Page 530 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ینس۽حیحص۽اہدیقعہ۽لامك۽دقس۽ےہ۽اؿٓ۽ٓؿاضف۽ےس۽اطلًا۽لیم۽وجل۽ںیہن۽ٓکھيا۽لاللکہ۽اُ۽ےس۽اؿٓ۽ضق۽رمگاوہُ۽دبونیُ۽ےس۽رفنتم۽ےہ۽‬
‫اس۽ؿغك۽اےس۽اام۽س۽رک شکٌْ۽ںیہ۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽رھپ۽اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫القاسقْاذاْتابْالیِبلْشہادتہْمالمْیمضْعلیہْ افقس۽خق۽لاف۽وہاجےئ۽وت۽اس۽ؿغك۽لک۽اس۽یک۽اہشڈف۽وبقل۽‬
‫زمان ْیظ ر ْعلیہ ْاثرالتوبۃ ْوالصحیح ْان ْذلكْ ںیہن۽یک۽اجےئ۽ک ۽خق۽لک۽اانت۽ٓامہن۽ہن۽زگٓ۽اجےئ۽سج۽ںیم۽وتہب۽‬
‫اک۽ارث۽فاہٖ ۽وہاجےئ۽اؿٓ ۽حیحص۽یہی۽ےہ۽ہک۽ہی ۽اقیض۽یک۽ٓاےئ۽ےک۽‬ ‫مقوضْاٰلْراءْالِایضْ‪1‬۔ ْ‬
‫رپسڈ۽ایک۽اجےئ۽۔۽(ف)‬
‫ا ۽ثار۽اوملنینم۽ظیغ۽اانملنیقف۽اامس۽ااعلڈنیل۽دیس۽لا ۽رمع۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےن۽خق ۽طٌٍو ۽ےس۽سج۽رپ۽وبہج۽ثحب۽‬
‫شتماہبف۽دب۽ذمیبہ۽اک۽ادنہشی۽اھت۽دعب۽رضف۽دشلڈ۽وتہب۽یل۽اوب۽ومٰیس۽ارعشی۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽وک۽رٕامُ۽اجیھب۽ہک۽املسمُ۽اس۽ےک۽لاس۽ہن۽‬
‫ںیھٹیب۽اس۽ےک۽شاھت۽ رلڈ۽ؿرٕؿخق۽ہن۽رک ں۽امیبٓ۽ڑپّ۽وت۽اس۽یک۽ایعڈف۽وک۽ہن۽اجںیئ۽ اجےئ۽وت۽اس۽ےک۽انجّٓ۽رپ۽احرض۽ہن۽وہُ‪،‬۽‬
‫لیمعت۽مکح۽امکح۽الک۽دمف۽لک۽ہی۽احل۽ٓاہ۽ہک۽ارگ۽وس۽ ٓا ڈیم۽ےھٹیب۽وہےت۽اؿٓ۽ؿہ۽ ٓا لا۽ضق۽رفتمط۽وہاجےت۽خق۽ومٰیس۽ارعشی۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیلٰ۽ًيہ۽ےن۽رعص۽یجیھب۽ہک۽اف۽اس۽اک۽احل۽ااھچ۽وہایگ۽اس۽ؿغك۽ااجٓف۽رٕامیئ۔‬
‫اخر جْابواْلقتحْنصرْبنْابراھیمْالمِدیسْفْکتابْ اوباحتفل۽مارنب۽امٔمیہ۽ادقیس۽ےن۽اتکف۽اہجحل۽ںیم۽اؿٓ۽انب۽اسعرک۽ےن۽‬
‫الحجۃ ْوا بن ْعسا کر ْعن ْاّب ْعثمان ْالن دی ْعنْ اوب۽امثعُ ۽دہنی۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽طٌٍو ۽ےس۽ایبُ ۽ایک۽ہک۽ا ںوُ۽ےن۽‬
‫صؽیغْانہْسالْعمرْبنْالخطابْریضْاللْتعاٰل ْعنہْ رضحف۽رمع۽ےس۽وسٓہ۽المرسالت۽‪،‬۽الذاریات۽‪،‬۽والنازعات۽ےک۽‬
‫ٰ‬
‫ر‬
‫عن ْالمرسالت ْوالذاریت ْو ْالنازعات ْفِال ْلہ ْعمرْ لآّ ۽ںیم ۽وپاھچ ۽وت ۽رضحف ۽رمع ۽ےن ۽اںیھن ۽ ٕاملا ۽اانپ ۽رس ۽اک ۽ڑپکا ۽ااھٹؿ‪،‬۽‬
‫ٰ‬
‫خق ۽اس ۽ےن ۽ڑپکا ۽ااھٹ ۽لا ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ڈؿ ۽دوویٹُ ۽یک ۽وصٓف ۽لال ۽ےھت ۽‪،‬۽‬
‫القْماْعَلْراسكْفاذالہْضقیتانْفِالْلووجدْتكْ‬
‫ر‬
‫رضحف ۽رمع ۽ےن ۽ ٕاملا ۽ارگ ۽ںیم ۽ےھجت ۽قلح ۽ایک ۽وہالالا ۽وتںیم ؿہ ۽(۽‬
‫محلوقا ْلضربت ْالذی ْفیہ ْعؼناك ْثم ْکتب ْاٰل ْاھلْ‬
‫رس)آاڈہات۽سج۽ںیم۽ریتی۽ ٓا ںیھکن۽ںیہ۽۔۽رھپ۽الہ۽رصبہ۽یک۽رطف۽‬
‫البصرةْانْالتجالسواْصؽیغاْقالْابوْعثمانْفلوجاءْ‬
‫ٓا ف۽ےن۽ ط۽اھکل۽ہک۽طٌٍو۽ےک۽شاھت۽ہن۽وھٹیب۔۽اوب۽امثعُ۽اک۽ایبُ۽ےہ۽ارگ۽‬
‫ونحن ْمائۃ ْتقرقنا ْعنہ ْ ْ۔واخرج ْابوبکربنْ طٌٍ‬
‫‪2‬‬
‫۽وفٓا۽مہ۽ضق۽اس ۽ےس۽جڈا۽‬ ‫ً‬ ‫ےت‬‫۽وہ‬ ‫ںیم‬ ‫۽‬ ‫ڈ‬‫۽دعتا‬ ‫یک‬‫۽‬ ‫وس‬‫۽‬ ‫مہ‬ ‫۽‬ ‫ٓ‬‫ؿ‬‫۽ا‬ ‫ا‬‫اجل‬ ‫ا‬
‫ٓ‬ ‫۽‬ ‫و‬
‫وہاجےت۽‪،‬۔اؿٓ۽اوب۽رکب۽نب۽اابنٓی۽ےن۽اتکف۽ااصملفح۽‬ ‫االنباریْفْکتابْالمصاحفْ ْ‬

‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااثلین۽نمیف۽النؾيل۽اہشڈہت۽ فصؼہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۶‬ۻ‪۷۵‬‬
‫غ‬
‫‪2‬۽اتکف۽ا رذۃ‬
‫‪Page 531 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وا بن ْعسا کرعن ْمحمد ْبن ْسیین ْقال ْکتبْ ںیم ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽انب ۽اسعرک ۽ےن ۽اامس ۽دمحم ۽ریسنی ۽ےس ۽لقن ۽ایک ۽ہک۽‬
‫ْمویس ْاشعری ْریض ْاللْ رضحف ۽رمع ۽نب ۽اغزلاف ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیلٰ ۽ًيہ ۽ےن ۽رضحف ۽اوب۽‬ ‫ٰ‬ ‫عمر ْبن ْالخطاب ْاٰل ْاّب‬
‫ٌ‬‫طٍ‬
‫تعاٰلْعنہْانْالتجالسواْصؽیغاوانْیحرمْعطاءْ ومٰیس۽ارعشی۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ ۽یک ۽رطف۽ ط۽اھکل۽ہک۽ و۽‬
‫ٰ‬
‫ع وک۽لاس۽ہن۽اھٹبؿ‪،‬۽اس۽وک۽اطع۽اؿٓ۽ٓٓط۽ےس۽رحمؿس۽ٓ۔اھ۽اجےئ۽‬
‫ھ ْال ْورزقہ ْ‪ْ 1‬واخرج ْالمِدیس ْف ْالحجۃ ْ نْ‬
‫اؿٓ۽ادقملیس۽ےن۽ااحسط۽نب۽رشب۽غٕیش۽ےس۽اتکف۽اہجحل۽ںیم۽لقن۽‬
‫ص‬ ‫ص‬ ‫سحق ْبن ْبشی ْالِر ییش ْقال ْاخربنا ْابنْ‬ ‫ا ٰ‬
‫ایک ۽ےہ ۽ہک ۽مہ ۽ےس ۽انب ۽ا زٰظ ۽لا ۽اوب ۽ا زٰظ ۽ےن ۽ایبُ ۽ایک ۽اثار۽‬
‫سحقْقالْکتبْایْامیالمؤمننیْ‬ ‫سحقْاوْابوْا ٰ‬ ‫ا ٰ‬
‫اوملنینم۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےن۽اوب۽ومٰیس۽وک۽ ط۽اھکل۽دمح۽ؿ۽ٰولصہ۽‬
‫ْمویس ْامابعد ْفانْ ےک۽دعب۽اعٌو ۽نب۽میلع۽یمیمت۽ےن۽وج۽ھچک۽اےس۽اکیف۽اھت۽اس۽ںیم۽‬ ‫ٰ‬ ‫تعاٰل ْعنہ ْاٰل ْاّب‬
‫ریض ْالل ْ ٰ‬
‫االصبغ ْبن ْعلیم ْالؾییم ْتکلف ْما کیف ْوضیعْ فلکت۽ایک۽اؿٓ۽اس۽ےن۽اینپ۽ؿالمك۽وک۽اضظئ۽ایک۽خق۽اف۽ےک۽لاس۽‬
‫ماوٰلْفاذاجاءْكْکتاّبْھذاْفالتبایعوہْوانْمرضْ ثارا۽اغیپس۽ ٓا اجےئ۽وت۽اےکس۽شاھت۽ رلڈ۽ؿ۽رٕؿخق۽ہن۽رکؿ‪،‬۽ارگ۽ؿہ۽امیبٓ۽‬
‫فال ْتعودوہ ْوان ْمات ْفال ْتش دوہ ْ۔قال ْفکانْ وہاجےئ۽وت۽ایعڈف۽ہن۽رکؿ۽ارگ۽ؿہ۽ اجےئ۽وت۽انجٓہ۽ںیم۽رشلک۽ہن۽‬
‫االصبغ ْیِول ْقدمت ْالبصرة ْفاقمت ْب اْخمسۃْ وہلا۽۔۽ٓاؿی۽اتہک۽ےہ۽اعٌو۽اتہک۽اھت۽ںیم۽رصبہ۽ایگ۽ؿاہُ۽سیچپ۽ڈُ۽‬
‫وعشر ینْیوماْوماْمنْغائبْاحبْاٰلْانْالِیہْ رہھٹا۽‪،‬۽ےھجم۽ومف۽ےس۽مٔھ۽رک۽وکیئ۽اغمك۽ضًی۽وبحمف۽ہن۽یھت۽‪،‬۽‬
‫رھپ۽اﷲ اعتیلٰ۽ےن۽وتہب۽یک۽وتقیف۽ڈی۽اؿٓ۽ڈل۽ںیم۽وتہب۽اک۽ایخل۽دیپا۽‬
‫من ْالموت ْثم ْان ْالل ْال مہ ْالتوبۃ ْوقذ ْف ا ْفْ‬
‫َ‬‫ي‬‫ط‬
‫ایک ۽وت ۽رھپ ۽ںیم ۽اوب ۽ومٰیس ۽ےک ۽لاس ۽ ٓا لا ۽ ٓا ف ۽ ٖ ۽رپ ۽رشتفی۽‬
‫ْابامویس ْوھو ْعَل ْالمنرب ْفسلمتْ‬
‫ٰ‬ ‫قلبہ ْفاتیت‬
‫رٕامےھت۽ںیم۽ےن۽شالس۽ایک۽ا ںوُ۽ےن۽ا۽رعاص۽ایک‪،‬۽ںیم۽ےن۽اہک۽‬
‫علیہ ْفاعرض ْعین ْفِلت ْای ا ْالمعرض ْانہ ْقدْ‬
‫اّ۽ارعاص ۽رکےن۽ؿاےل۽!۽اس۽ڈاف ۽ےن۽وتہب۽وبقل۽رکیل۽وج۽‬
‫م‬ ‫م‬ ‫قب‬
‫لْالتوبۃْ نْھوْخیمنكْو نْعمرْوْاینْاتوبْ ھجت۽ےس۽اؿٓ۽رمع۽ےس۽رتہب۽ےہ۽اؿٓ۽ںیم۽ہٖ۽اس۽اعمصلہ۽ےس۽اﷲ یک۽‬
‫اٰلْاللْعزوجلْمماْاسخطْامیْالمومننیْوعامۃْ لآاگہ۽ںیم۽وتہب۽رکلا۽وہُ۽سج۽رپ۽اثاراوملنینم۽اؿٓ۽اعس۽املسمُ۽‬
‫المسلمنی ْفکتب ْبذلك ْاٰل ْعمر ْفِال ْصدقْ لآاص۽ےھت۽‪،‬۽رھپ۽اوب۽ومٰیس۽ےن۽رضحف۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽‬
‫یک۽رطف۽ہی۽اعمصلہ۽اھکل۽وت۽ ٓا ف۽ےن۽رٕاملا۽ؿہ۽چس۽اتہک۽ےہ۽اےنپ۽اھبیئ۽‬ ‫اقبلواْمنْاخیکمْ‪ْ 2‬‬

‫‪1‬۽اتکف۽ااصملفح۽الیب۽رکب۽انب۽االئانٓی‬
‫غ‬
‫‪2‬۽اتکف۽ا رذۃ‬
‫‪Page 532 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫واخرج ْالدرایم ْونصرو ْاالصبہا ْین ْکالھما ْفْ وک ۽وبقل ۽رکؿ۔ڈآیم‪ ،‬۽مار ۽اعًہاین ۽ڈؿونُ ۽ےن ۽حذہ ۽ںیم ۽اؿٓ ۽انب۽‬
‫الحجۃْوا بنْاالنباریْفْالمصاحفْوالاللکائیْفْ اابنٓی ۽ےن ۽اصمفح ۽ںیم ۽‪ ،‬۽الاکلیئ ۽ےن ۽شٍق ۽ںیم ۽اؿٓ ۽انب۽‬
‫السنۃْوا بنْعسا کرْفْالتاریخْعْنْسیلمنْا بنْ اسعرک۽ےن۽لآسا۽ںیم۽ضيلماُ ۽نب۽اسیٓ ۽ےس۽ٓؿامك ۽ایک۽ہک۽ونب۽‬
‫ٰ‬
‫صؽی ب میمت ۽اک ۽الک ۽صخش۽اھت ۽سج ۽اک ۽لاس ۽طٌٍو۽نب ۽لسع ۽اھت ۽ؿہ ۽دمہنی ۽ ٓا لا۽‬
‫یسارانْرجالْمنْبینْتمیمْیِالْلہْ غْ نْ‬
‫غ‬
‫اس۽ےک۽لاس۽ھچک۽بتک۽ںیھت۽ؿہ۽ ٕ ٓا ُ۽ےک۽شتماہبف۽ےک۽لآّ۽‬
‫عسل ْقدم ْالمدینۃ ْوکان ْعندہ ْکتب ْفکانْ‬
‫ںیم۽وپاتھچ۽اھت۽اس۽لاف ۽یک۽افاله۽رضحف ۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽‬
‫یسئلْعنْمتشابہْالِرانْفبلغْذلكْعمرْریضْ‬
‫ًيہ۽وک۽یچنہپ۽وت۽ ٓا ف ۽ےن ۽اےس۽لاللا ۽اؿٓ ۽اس۽ےک ۽ےئل۽وجھکٓ ۽یک ۽ڈؿ۽‬
‫تعاٰل ْعنہْفبعثْالیہْوقدْاعدْلہْاعراجنیْ ڑھچلاُ۽ایتٓ۽ںیک‪،‬۽ ٓا لا۽وت۽ ٓا ف۽ےن۽وپاھچ۽‪:‬۽وت۽وکُ۽ےہ۽؟۽اس۽ےن۽‬ ‫اللْ ٰ‬
‫النخلْفلمادخلْعلیہْقالْمنْانتْقالْاناْعبدْ اہک ۽‪ :‬۽ںیم ۽اﷲ اک۽دنبہ ۽طٌٍو ۽وہُ۔ ۽ ٓا ف۽ےن ۽رٕاملا ۽‪ :‬۽ںیم ۽اﷲ اک۽‬
‫الل ْصؽیغ ْقال ْعمر ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعنہ ْواناْ دنبہ ۽رمع ۽وہُ‪ ،‬۽اس ۽ےک ۽دعب ۽اف۽ےن ۽اس ۽یک ۽رطف ۽اشآہ ۽ایک ۽اؿٓ۽‬
‫عبدالل ْعمر ْواومأ ْالیہ ْفجعل ْیضربہ ْبتلكْ اُ ۽ڈؿ ۽ڑھچویُ۽ےک۽شاھت۽اےس۽امٓا ۽یتح۽ہک۽ؿہ۽ٓیمخ۽وہایگ۽اؿٓ۽‬
‫العراجنیْفماْزالْیضربہْحیتْشجہْوجعلْالدمْ رہچّ ۽ےس ۽وخُ ۽ےنہب ۽اگل۔ ۽ؿہ ۽ےنہک ۽اگل ۽اّ ۽اثار ۽اغمـنینم ۽! ۽ےھجم۽‬
‫یسیلْعَلْوجہْ‪ْ،‬فِالْحسبكْیاْامیالمؤمننیْ ٹوھٓ ۽ڈؿ ۽یہی ۽اکیف ۽ےہ ۽اﷲ یک ۽مسق ۽وج۽ھچک ۽ثارّ ۽ڈامه ۽ںیم۽‬
‫(امخٓ) ۽اھت ۽ؿہ ۽اجلا ۽ٓاہ۔اؿٓ ۽ڈآیم‪ ،‬۽انب ۽دبعامیکحل ۽اؿٓ ۽انب ۽اسعرک۽‬
‫والل ْفِد ْذھب ْالذی ْاجد ْف ْرایس ْ‪ْ 1١‬واخرجْ‬
‫ےن ۽رضحف ۽انب ۽رمع ۽ےک ۽ ٓا ٓاڈ ۽رکڈہ ۽ىالس ۽ےس ۽ایبُ ۽ایک ۽ہک ۽طٌٍو۽‬
‫الداریم ْو ْا بن ْعبدالحکیم ْوا بن ْعسا کر ْمنْ‬
‫رعایق۽املسمونُ۽ےک۽فل۽رگؿوہُ۽ےس۽غٕ ٓا ُ۽یک۽ضعب۽اایشء۽‬
‫موٰلْا بنْعمرْانْصؽیغْالعرایقْجعلْیسئلْعنْ‬
‫ےک۽لآّ۽ںیم۽وسال۽رکلا ۽اھت۽(۽ ٓا ےگ۽لچ۽رک۽اہک)۽رضحف ۽رمع۽‬
‫م‬
‫اشیاء ْ ن ْالِران ْف ْاجناد ْالمسلمنی ْ(وساقْ ےن۽ھجم۽ےس۽ڑھچی۽وگنمایئ۽اؿٓ۽اےس۽لٍيا۽یتح۽ہک۽اس۽یک۽ تش۽وک۽‬
‫الحدیث ْاٰل ْان ْقال ْ) ْفارسل ْعمر ْاٰل ّ ْیطلبْ ٓیمخ۽ٹوھٓڈلا۽رھپ۽امٓا۽رھپ۽ٹوھٓ۽ڈلا۽یتح۽ہک۽ؿہ۽حیحص۽وہایگ‪،‬۽رھپ۽ ٓا ف۽‬
‫الجرید ْفضربہ ْب ا ْحیت ْترك ْظ رہ ْدبرة ْثمْ ےن ۽ڈؿلآہ ۽اس ۽وک ۽امٓا ۽یتح ۽ہک ۽ؿہ۽حیحص ۽وہایگ ۽]رھپ ۽ ٓا ف۽ےن ۽اےس۽‬
‫ترك ْحیت ْبری‪ْ ،‬ثم ْعادلہ ْثم ْترکہ ْحیت ْبری‪ ْ،‬لاللا۽لاہک۽رھپ۽اس۽یک۽اٹپیئ۽یک۽اجےئ۽‪،‬۽وت۽اس۽ےن۽اہک‬
‫ثمْدعابہْلیعودْبہْفِالْصؽیغْیاْامی ْ‬

‫لٍ‬
‫‪1‬۽ننس۽ادلآیم۽لاف۽نم۽اھف۽ا فٍيارکہ۽ا ٌنو۽ؿالٍيڈه۽وبطمہع۽رشناۃنسل۽اتلمُ۽‪۸۴/۴‬‬
‫‪Page 533 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫المؤمننیْانْکنتْتریدْقتَلْفاقتلینْقتالْجمیالْ اّ۽اثار۽اغمـنینم۽!۽ارگ۽ ٓا ف۽ےھجم۽لتق۽رکلا۽یہ۽اچےتہ۽ںیہ۽وت۽رتہب۽‬
‫وانْکنتْتریدْتداو یینْفِدْواللْبرئتْفاذنْ ادنآ۽ںیم۽لتق۽ےئجیک۽اؿٓ۽ارگ۽ثارا۽ىالچ۽رٕامٓےہ۽ںیہ۽وت۽اﷲ یک۽مسق۽‬
‫لہ ْاٰل ْارضہ ْوکتب ْاٰل ْاّب ْمویس ْالشعری ْانْ اف۽ںیم۽ڈٓضق۽وہُ‪،‬۽ ٓا ف۽ےن۽اےس۽اےنپ۽ىالےق۽ںیم۽اجےن۽‬
‫ٰ‬
‫ع یک ۽ااجٓف ۽ڈّ ۽ڈی ۽اؿٓ ۽اوب ۽ومٰیس ۽ارعشی ۽وک ۽اھکل ۽ہک ۽اےس۽‬
‫الیجالسہ ْاحد ْمن ْالمسلمنی ْفاشتد ْذلك ْ َلْ‬
‫املسمونُ۽یک۽یسک۽سلجم۽ںیم۽ہن۽ےنھٹیب۽ڈؿ۔۽اس۽صخش۽رپ۽ہی۽اعمصلہ۽‬
‫لْفکتبْابوْمویس ْالشعریْاٰلْعمرْانْقدْ‬
‫ٰ‬ ‫الرج‬
‫رگاُ۽زگٓا۽یٰتح۽ہک۽رضحف۽اوب۽ومٰیس۽ارعشی۽ےن۽رضحف۽رمع۽یک۽‬
‫حسنت ْتوبتہ ْ‪ْ ،‬فکتب ْان ْیاذن ْللناس ْفْ‬
‫رطف۽ ط۽اھکل۽ہک۽ ٓا ف ۽ےن۽اس۽یک۽وتہب۽ڈٓضق ۽رکڈی۽ےہ‪،‬۽وت۽‬
‫رضحف ۽رمع ۽ےن ۽اھکل ۽ہک ۽اف ۽ولگ ۽اےس ۽اےنپ ۽لاس ۽ےنھٹیب ۽یک۽‬ ‫مجالستہْ‪1١‬۔ ْ‬

‫ااجٓف۽ڈّ۽ڈ ں‪،‬۔۽(ف)‬
‫لاللکہ ۽ارگ ۽اس ۽اک ۽رکم ۽ؿ ۽ٓؿٓ ۽ؿذکف ۽ؿرٕبی ۽فاہٖ ۽ؿوہشمٓ ۽وہ ۽وت ۽دعب ۽وتہب ۽یھب ۽یھبک ۽اامس ۽ہن ۽رک ں ۽ہک ۽اےس ۽اامس ۽رکلا ۽ھچک ۽رضؿٓ ۽ںیہن ۽اؿٓ۽‬
‫غہ‬
‫۽وصخطا۽ٓؿاضف۽جڈ۽ ش۽اﷲ اعتیلٰ۽ہک۽ہیقت۽اُ۽اک۽الص۽ذمہق۽اؿٓ۽اس۽یک۽اینبڈ۽اک۽‬ ‫رعمؿف۽ذکاف۽یک۽وتہب۽رپ۽ںیمہ۽اابتعٓ۽اک۽ایک۽ڈٓہعی۽ےہ ً‬
‫ضق ۽ےس ۽الہپ ۽رھتپ ۽ےہ ً‬
‫۽وصخطا۽اہجُ ۽ونرکی ۽ؿریغہ۽یک ۽ک ع ۽لا ۽یسک ۽وخف ۽اک ۽دقس۽ڈٓایمُ ۽وہ۽۔اامس ۽كلم ۽ااملعلء ۽اوبرکب۽وعسمڈ ۽اک ۽شاین۽‬
‫دقس۽رسہ۽یک۽اتکف۽دباظئ۽رھپ۽اتفؿٰی۽اعریگملی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫المعرف ْبالکذب ْالعدالۃ ْلہ ْفال ْتِبل ْش ادتہْ وج۽صخش۽وھجف ۽وبےنل۽ںیم۽وہشمٓ ۽وہ۽اس۽یک۽دعا ك ۽لامك۽‬
‫ابدا ْوان ْتاب ْبخالف ْمن ْوقع ْف ْالکذب ْس واْ ںیہن۽غہٰڈا۽اس۽یک۽اہشڈف۽یھبک۽وبقل۽ہن۽یک۽اجےئ۽ارگ۽ہچ۽اس۽ےن۽‬
‫اوا بتَل ْبہ ْمرة ْثم ْتاب ْ‪ْ 2٢‬اھ ْونسال ْالل ْحسنْ وتہب۽رکیل۽وہ۽وذالف۽اس۽صخش۽ےک۽سج۽ےن۽وہسًا۽لا۽ؿغك۽وبجمٓی۽‬
‫یھبک۽الک۽ڈہعف۽وھجف ۽وبال۽وہ۽اؿٓ ۽رھپ۽وتہب۽رکیل۽وہ۽اھ۽مہ۽اﷲ‬
‫التوبۃْوالعقوْوالعافیۃ۔ ْ‬
‫اعتیلٰ ۽یک ۽لآاگہ ۽ےس ۽نسح ۽وتہب‪ ،‬۽اعمیف ۽اؿٓ ۽اعتیف ۽اک ۽وسال ۽رکےت۽‬
‫ںیہ۽(ف)‬
‫ہنیعبٖ ۽یہی ۽مکح ۽ؿاہتیب ۽ڈویدنب ۽ہی ۽اک ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽یھب ۽لثم ۽ٓضف ۽ٓامہن ۽آدتاڈ ۽نیبم ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽ااصرغ ۽لثم ۽ٓؿاضف ۽ہیقت ۽زگ ں ۽وت ۽ےسج۽‬
‫ڈںیھکی۽ہک۽اُ۽ولوگُ۽ےس۽لیم۽وجل۽ٓکھيا۽‪،‬۽اُ۽یک۽اجمشل۽ؿظع۽ںیم۽اجلا۽ےہ۽‪،‬۽اس۽اک۽احل۽ہبتشم۽ےہ۽ہٖ۽زگ۽اےس۽اامس۽ہن۽رک ں۽ارگ۽ہچ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اےنپ۽وک۽ینس۽اتہک۽ےہ۔۽واللْ ٰ‬

‫لٍ‬
‫‪1‬۽ننس۽ادلآیم۽لاف۽نم۽اھف۽ا فٍياؿرکہ۽ا ٌنو۽ؿالٍيڈه۽وبطمہع۽رشناۃنسل۽اتلمُ۽‪۸۴ /۴‬‬
‫‪2‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااثلین۽نمیف۽النؾيل۽اہشہت۽ فصؼہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۶‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 534 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫ہلئسم ۽‪ :۹۹۴‬۽ٓلڈ ۽ؿاہہیب ۽دیقعہ ۽ٓکھياےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽زلاک ۽لالاغل ۽نبمٕ ۽ رمٍ ًيا ‪ ۴۵‬۽شال ۽الئال ۽غٕ ٓا ُ ۽احظف ۽وہا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽مہ ۽ولگ ۽ذمہق۽‬
‫ہفینح۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽وک۽وبجمٓ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ٓؿٓ۽ڈااتل۽ےہ۽ہک۽ثارّ۽زلےک۽ذموکٓہ۽لاال۽ےک۽ےھچیپ۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽نس۽ایل۽اجےئ‪،‬۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽رتاؿحی۽ؿریغہ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽بنیواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اس۽زلےک۽ےک۽ےھچیپ۽رتاؿحی۽ؿریغہ۽وکیئ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽ہک۽حیحص۽ذمہق۽ںیم۽لا۽لاغل۽لاوغلُ۽یک۽اامطق۽یسک۽امنٓ۽ںیم۽ںیہن۽رکاتکس۽اؿٓ۽ارگ۽‬
‫م‬ ‫ہ‬ ‫ک‬
‫ؿہ۽دیقعہ۽یھب۽ؿاہہیب۽ٓ ھيا۽وہ۽اسیج۽ہک۽فا ٖ۽یہی۽ےہ۽وت۽ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽ؿےسی۽یھب۽امنٓ۽لااج ٔ۽ضحم۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽لاغل۽وہ۔۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ۼ‪۴‬۽مرال۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہنہک۽ہلحم۽ٓؿیلیہ۽وٹہل وئسمہل انجف۽دہامك۽اﷲ اخُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۹۵‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ؿغك۽امنٓ۽دنچ۽ااخشص۽عمج۽ںیہ۽نکیل۽اکلم۽لادنب۽رشتعی۽ںیہن۽ںیہ۽الک۽احظف۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫لئالئ۽ےس۽یھب ۽ؿافق ۽ےہ ۽رگم ۽ڈآیھ ۽اس ۽یک ۽یسک ۽دقٓ۽رتکی ۽وہیئ۽ےہ ۽وماقف ۽رشه ۽ںیہن ۽ڈؿرسّ ۽اک ۽ابلس ۽ؿؿعض ۽وت ۽وماقف ۽رش۽‬
‫تعی۽ےہ۽اؿٓ۽ھچک۽لئالئ۽ےس۽یسک۽دقٓ۽ؿاتیفق۽ٓکھيا۽ےہ۽رگم۽غٕاُ۽دیجماقمبہلب۽احظف۽ےک۽حیحص۽ںیہن۽ڑپھ۽اتکس۽ہن۽ہبطخ۽ہعمج۽اک۽ہی۽وکیئ۽‬
‫صخش۽احظف۽وت۽ںیہن۽رگم۽لئالئ۽امنٓ۽ےس۽ؿافق۽ےہ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽حیحص۽ڑپاتھ۽ےہ۽صالٓطق۽وپسیل۽رکاکچ۽ےہ۽نشنپ۽لالا۽ےہ۽رغص۽ایسی۽‬
‫یہ۽اح ك۽ہٖ۽صخش۽یک۽ےہ۽اس۽اح ك۽ںیم۽وکُ۽صخش۽اامطق۽ےک۽القئ۽اھجمس۽اجےئ؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اُ ۽ںیم ۽وج ۽صخش ۽ؿوض ۽ؿلسغ ۽ؿریغہ۽اہطٓف ۽كی ۽رکلا ۽وہ ۽امنٓ۽حیحص ۽ڑپاتھ۽وہ ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم ۽ااسی ۽طلغ ۽ہن ۽ڑپاتھ۽وہ ۽سج۽ےس۽ینعم۽دبںیل۽‬
‫افقس۽وہُ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہاجےئ۽ک ۽رگم۽اامس۽ئانلا۽اجمٔ۽وہےن۽ےک۽ےئل۽ہی۽یھب۽رضؿٓی۽ےہ۽ہک۽ذمہق۽اک۽ینس۽اخصل۽وہافقس۽یلع۽‬
‫االىالُ۽ہن۽وہ۽ینعی۽وکیئ۽گياہ۽یھبک۽اىالُ۽ےک۽شاھت۽ہن۽رکلا۽وہ۽ریغصہ۽یھب۽اعڈف۽ؿارصآ۽ےس۽ریبکہ۽وہاجلاےہ۽‪،‬۽وج۽صخش۽اُ۽ضق۽لاوتُ۽اک۽‬
‫اجعم۽وہ۽ارگ۽ہچ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽احظف۽یک۽لثم۽ہن۽ڑپھ۽ےکس۽لا۽وپسیل۽یک۽نشنپ۽لاےئ۽اےس۽اامس۽ئانےن۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽‪،‬۽اؿٓ۽ڈآیھ۽دح۽رشه۽‬
‫ےس۽مک۽رکالا۽وہ۽ؿہ۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽اےس۽اامس۽ئان۽لا۽گياہ۽ےہ۽‪،‬۽ینس۽وہلا۽وج۽مہ۽ےن۽وجآ۽اامطق۽یک۽رشوطُ۽ںیم۽ٓ۔اھ۽ےہ۽ہن۽تحص۽امنٓیک۽‬
‫‪،‬۽اس۽ےس۽ اڈ ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ااسی۽دب۽ذمہق ۽یھب۽سج۽یک۽دب۽ذمیبہ۽دح۽رفک۽لک ۽ہن۽ےچنہپ ۽ہک۽اےسی۽وک۽اامس۽ئانلا ۽گياہ۽‪،‬۽ارگ ۽ہچ۽رٕص ۽شاطق۽‬
‫وہاجےئاگ۽اؿٓ۽سج۽یک۽دب۽ذمیبہ۽دح۽رفک۽لک۽یچنہپ۽وہ۽ےسیج۽ ٓا چ۽لک۽ےک۽اعس۽ٓایضف۽‪،‬۽ؿاہیب۽‪،‬۽رچینی‪،‬۽اقڈلاین‪،‬۽ریغ۽دلقم۽ےک۽ےھچیپ۽وتامنٓ۽‬
‫تعاٰلْواللْتعاٰلْاعلم۔‬
‫ضحم۽لالط۽ےہ۽ےسیج۽یسک۽دنہؿ۽لا۽لاڈٓی۽ےک۽ےھچیپ۽والعیاذْباللْ ٰ‬

‫‪Page 535 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وہً‬
‫‪۵۴‬۽ڈی۽ادعقلہ۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫آومٓ۽ ح۽علض۽مٔاسیل۽ ہلس۽دبعارلمیح۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۹۶‬‬
‫سج۽صخش۽وک۽جڈاس۽اک۽اھگؿ۽وہایگ۽وہ۽نکیل۽ڑگنلا۽لا۽انگلياُ۽رگاہن۽وہ۽ایھچ۽رطچ۽اُھٹ۽لًٍھ۽اتکس۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‬
‫؟۽اؿٓ۽سج۽وک۽وسٓاک۽وہ۽لا۽طيہ۽لااکن۽وہ۽ایگ۽وہ۽لا۽فیعض۽اس۽دقٓ۽وہ۽ہک۽اےنھٹ۽ےنھٹیب۽ںیم۽ڈری۽یتگل۽وہ۽اُ۽ااخشص۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽شیک۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫جڈاس ۽ںیم ۽خق ۽لک ۽انکپٹ ۽ہن ۽رشؿه ۽وہا ۽وہ ۽ہی ۽مکح ۽ےہ ۽ہک ۽ارگ ۽ولوگُ ۽یک ۽رفنف ۽یک ۽دح ۽لک ۽ےہ ۽سج ۽ےک ۽شٍق ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ںیم۽‬
‫امجًق۽یک۽یمک۽وہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽ؿٓہن۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ميکٌْ۽اگل۽وت۽ارگ۽ذعمؿٓ۽یک۽دح۽لک۽چنہپ۽ایگ۽ہک۽الک۽ؿغك۽اکلم۽یسک۽امنٓ۽‬
‫اک۽اس۽رپ۽ااسی۽زگٓا۽ہک۽ؿوض۽رکےک۽رٕص۽ڑپھ۽ےنیل۽یک۽تلہم۽ہن۽یھت۽وت۽خق۽لک۽ہٖ۽امنٓ۽ےک۽ؿغك۽ارگ۽ہچ۽الک۽الک۽یہ۽لآ۽انکپٹ۽لالا۽اجےئ۽‬
‫ؿہ۽ذعمؿٓ۽ےہ۽اےس۽لا چ۽ؿغك۽لا۽ٓہ۽ؿوض۽رکلا۽اکیف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رصف۽اےسی۽یہ۽اعٓہض۽ؿاےل۽یک۽وج۽ایس۽یک۽یس۽اح ك۽ٓکھيا۽وہ۽‬
‫امنٓ۽وہاجےئ۽ک ۽لایق۽ولوگُ۽یک۽امنٓ۽ںیہن۽وہ۽ یتک۽یہی۽مکح۽وسٓاک۽اک۽ےہ۽ارگ۽پیپ۽اتہب۽وہ۽اؿٓ۽ارگپیپ۽ہن۽ےلکن۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫ھچک۽رحچ۽ںیہن۽‪،‬۽سج۽اک۽طيہ۽اعمڈاﷲ ڑیٹاھ۽وہایگ۽وہ۽ارگ۽اس۽ےک۽شٍق۽غٕا ٔف۽حیحص۽ہن۽ڑپھ۽اتکس۽وہ۽رحؿف۽طلغ۽اڈا۽وہےت۽وہُ۽وت۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽ارگ ۽رحؿف ۽حیحص ۽نکلٌْ ۽وہُ ۽رگم ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم ۽تہب ۽دبامنیئ۽دیپا ۽وہیئگ ۽وہ ۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽اؿیلٰ ۽ںیہن ۽ؿٓہن ۽ھچک۽‬
‫رحچ۽ںیہن۽وج۽فعض۽ےک۽شٍق۽ڈری۽ںیم۽ااتھٹ۽اتھٹیب۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽ہکبج۽ایسی۽اح ك۽ہن۽وہ۽ہک۽طيلًا۽خق۽لک۽‬
‫ضً‬
‫دجسہ۽ےس۽اھٹ۽رک۽دقبٓ۽نیت۽لآ۽ زِٰ۽اﷲ ےنہک۽ےک۽اھٹیب۽ہن۽ٓےہ۽ڑھکا۽ںیہن۽وہلا۽اؿٓ۽خق۽ایسی۽اح ك۽وہ۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫۔۽واللْ ٰ‬
‫ۻ۽ڈی۽اہجحل۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪:۹۹۷‬‬
‫۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽الک۽صخش۽دجسم۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽اک۽اامس۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽ دم ی۽ےہ۽ہک۽ںیم۽ینس۽وہُ۽رگم۽اس۽‬
‫و‬
‫یک ۽ٓہتش ۽ڈآی ۽ؿغٕامك ۽ٓؿاضف۽ےس۽وہیئ ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اس ۽یک ۽ ُھًھاُ۽یھب ۽ٓؿاضف۽وک ۽وسنمف۽وہںیئ ۽اؿٓ ۽اس۽یک ۽ریشمہ ۽اگُ۽ےک ۽ٓؿاضف۽‬
‫ےس۽اکنچ۽وہےئ۽اؿٓ۽اس۽ےن۽اانپ۽اکنچ۽یھب۽ٓؿاضف۽ںیم۽ایک۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽اس۽اک۽ڈوعیٰ۽وبقل۽وہاگ۽لا۽ںیہن‪،‬۽ہیقت۽وج۽ٓؿاضف۽اک۽اعشٓ۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ڈٓہعی۽ےس۽اہلسٍق۽ےک۽ابعڈاف۽وک۽اضظئ۽رکلا۽لاًق۽ماجف۽ایخل۽رکےت۽ںیہ۽ومحمل۽وہ۽ہک۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽اہلسٍق۽‬
‫وک۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن۽‪،‬۽رفبص۽احمل۽اس۽ےک۽ڈوعی۽وک۽چس۽اھجمس۽اجےئ۽اؿٓ۽اس۽وک۽ینس۽ایخ۽ل۽ایک۽اجےئ۽وت۽اکنچ۽اس۽اک۽اؿٓ۽اس۽یک۽‬
‫ریشمہاگُ۽اک۽حیحص۽وہا۽لا۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽وج۽امنٓ ں۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپںیھ۽اس۽اک۽ااعڈہ۽رضؿٓی۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ہچ۽ٓافؽٌـُ۽ےک۽اہیُ۽ایبہق۽رکےن۽ےس۽وخڈ۽اس۽صخش۽اک۽وخایہ۽ہن۽وخایہ۽ٓایضف۽وہلاؿاحض۽ںیہن۽وہلا۽ہک‬

‫‪Page 536 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ح‬
‫ضعب۽ا مظ۽لاڈاُ۽اجلہ۽ینس۽یھب۽اس۽لالےئ۽ میظ۽ںیم۽ضحم۽اینپ۽اہج ك۽ےس۽صٍيال۽ںیہ۽اؿٓ۽ضعب۽ؿہ۽یھب۽ںیہ۽ہک۽اےس۽مٔا۽ےتھجمس۽ںیہ۽‬
‫وُھً‬
‫اؿٓ۽رھپ۽اینپ۽ایلگ۽ٓہتش۽ڈآویُـریغاہ۽وہیبڈہ۽ؿوجہ۽ےک۽شٍق۽اس۽ںیم۽صٍيال۽وہےت۽ںیہ۽اؿٓ۽ ھٌـُ۽ونہبُ۽ےک۽اکنچ۽ںیم۽ؿہ۽یھب۽ذعٓ۽‬
‫رکاتکس۽ےہ۽ہک۽ہی۽لعف۽اس۽ےک۽لاف۽ڈاڈا۽اک۽ےہ۽لاللکہ۽شالڈ۽اےنپ۽اکنچ۽ںیم۽یھب۽یہی۽ےہک۽ہک۽لاف۽ےن۽رکڈلا۽اؿٓ۽ایسی۽ؿوج۽ےس۽یسک۽ےک۽‬
‫بلق۽ؿ۽دیقعہ۽رپ۽مکح۽ںیہن۽اگل۽ شکٌْ‪،‬۽اؿٓ۽خق۽ؿہ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽ینس۽اتہک۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽وکیئ۽لاف۽دیقعہ۽اہلسٍق۽ےک۽جالف۽ںیہن۽وت۽دبامگین۽‬
‫رک۽ےک۽ٓایضف۽رہھٹاڈےنی۽یک۽ااجٓف۽ںیہن۔۽اﷲ اعتیلٰ۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫اؿٓ۽وج۽ںیھمت۽شالس۽رکّ۽اس۽ےس۽ہی۽ہن۽وہک۽ہک۽وت۽ومنم۽ںیہن۔۽‬ ‫‪1١  ‬۔ ْ‬
‫(ف)‬
‫ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعت ۽یلٰ ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽‪:‬افالْشِِتْعنْقلبہْ ‪ 2٢‬۽( ۽ایک ۽ونےن ۽اس ۽اک ۽ڈل ۽اھپٓ ۽رک ۽ڈھکی ۽ایل ۽اھت۔ف)۽‬
‫رگم۽اامس۽ئانےن۽ےکےئل۽طقف۽ینس۽وصتٓ۽رکلا۽یہ۽اکیف۽ںیہن۽لاللکہ۽افقس۽طغلِ۽ہن۽وہلا۽رضؿٓ۽ےہ۽اس۽یک۽اح ك۽ڈ یھک۽اجےئ۽ارگ۽ٓافؽٌـُ۽‬
‫ےس۽لیم۽وجل۽جال۽صال۽ڈؿیتس۽اداحڈ۽ےک۽مٔلاؿ۽رکلاےہ۽وت۽ارگ۽ٓایضف۽ںیہن۽وت۽مک۽آ۽مک۽تخس۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽‪،‬۽اؿٓ۽وج۽امنٓ ں۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽وہُ۽اُ۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽کماْفْفتاویْالحجۃْوالغنیۃْوغیھماْمنْ‬
‫االسقارْاْلکثیةْوقدْحِِناہْفْالنیھْاال کید(۽اسیج۽ہک۽اتفؿی۽اہجحل۽‪،‬۽ىٍيہ۽اؿٓ۽ڈبرگدعتمڈ۽بتک۽ںیم۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽مہ۽ےن۽اس۽یک۽‬
‫قیقحت۽ا ًہی۽االدیک۽ںیم۽یک۽ےہ۽۔۽ف)۽اؿٓ۽ارگ۽لاؿفص۽اُ۽ایبہٌـُ۽ےک۽اُ۽ولوگُ۽ےس۽لالکل۽جڈا۽ےہ۽وت۽اےس۽اتبلا۽اجےئ۽ہک۽ ٓا چ۽لک۽‬
‫ےک۽ربتایئ۽ٓایضف۽یلع۽اومعلس۽اکرٕ۽ؿ۽ دت۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےس۽اکنچ۽ ڈ۽اک۽وہ۽لا۽وعٓف۽اک۽ضحم۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽غٕمك۽ٓلاےئ۽اخصل۽‬
‫اؿٓ۽اؿالڈ۽اؿالڈ۽اسللا۽ےہ۽‪،‬۽ویُ۽ہن۽ےھجمس۽وت۽اےس۽ٓشاہل۽ٓڈارلہضف۽ڈ۔اھلا۽اجےئ۽سج۽ںیم۽رثکبف۽بتک۽دمتعمہ۽یک۽اصف۽رصتوحیُ۽ےس۽‬
‫رفک۽لامك۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ارگرھپ۽یھب۽ہن۽امےن۽وت۽رمتمؿرسشک۽افقس۽وہاگ۽اؿٓ۽ٓافؽيہ۽وعٓف۽ےک۽ٓ ےنھ۽ےس۽ٓلااکٓ۽وہاگ۽اؿٓ۽اےس۽اامطق۽ےس۽‬
‫زعمؿل۽رکلا۽ؿاخق۽وہاگ۽اؿٓ۽ارگ۽اجلہ۽ںیہن۽لاللکہ۽اجاتن۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ دت۽ےہ۽اؿٓ۽ دت۽ ڈ۽وخاہ۽وعٓف۽اک۽اکنچ۽یسک۽ےس۽ںیہن۽وہاتکس۽رھپ۽‬
‫اس۽وعٓف۽وک۽جڈا۽ںیہن۽رکلا۽آ ف۽یہ۽افقس۽ؿٓاین۽اؿٓ۽اامطق۽ےس۽ؿاخق۽ازعلل۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ٓافؽٌـُ۽ےک۽اقعدئ۽رفک۽ہی۽اخصل۽رپ۽علطم۽‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽رھپ ۽اُ ۽وک ۽املسمُ ۽اجاتن ۽ےہ ۽خق ۽وتقسف ۽ڈٓانکٓ ۽وخڈ ۽رفک ۽ےہ ۽۔ ۽مٔآہی ۽ؿ ۽عمجم ۽االرہن ۽ؿڈٓاتخمٓؿریغاہ ۽ںیم ۽ےہ ۽‪:‬منْشكْفْ‬
‫کقرہْوعذابہْفِدْکقرْ‪( ْ3‬سج۽ےن۽‬

‫‪1‬۽ارقل ٓا ُ۽‪۷/۷‬ۼ‬
‫‪2‬۽دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ ؿہ۽نع۽اشاہم۽نب۽ٓلڈ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪/۸‬ۺ‪۵۳‬‬
‫‪3‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۸۹/۴‬‬
‫‪Page 537 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اس۽ےک۽رفک۽اؿٓ۽ذعاف۽ںیم۽كش۽ایک۽ؿہ۽وخڈ۽اکرٕ۽وہایگ۽ف)۽واللْ ٰ‬
‫غ‬
‫ۻ‪۵‬۽رفص۽‪۴۶۵۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪ :۹۹۸‬آ۽ڈااخکہن۽دوہکی۽ِلیصح۽ؿعلض۽رٹم۽وپٓ۽ومہٖہ۽کًھياال مسٍـہل ىالس۽دمحم۽اصخق۽‬
‫ن‬
‫دنسم۽ سٍِ۽رشتعی۽رغاانجف۽وم انی۽اصخق۽ڈاس۽مکلظ۽دعب۽وصحل۽اعسڈف۽دقوبمیس۽رعص۽ہی۽ےہ۽ہک۽وج۽ہک۽رتمکنی۽ےک۽ ٓا لاؿ۽اجڈاڈ۽‬
‫ےھت۽ؿہ۽ضق۽اگؿُ۽ےک۽اامس۽ےھت۽اؿٓ۽دقمی۽الّاس۽ےس۽اامطق۽رکےت۽ےلچ۽ ٓا ےئ۽ںیہ۽اؿٓ۽رتمکنی۽ےک۽انجف۽ڈاڈا۽اصخق۽یھب۽وخڈ۽اگؿُ۽ےک۽‬
‫ااتسڈ۽ےھت۽اؿٓ۽کًمٕنی۽ےک۽انجف۽ؿادلمٔٓوگآ۽یھب۽ااتسڈیہ۽اؿٓ۽اامطق۽رکےت۽ےھت۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽دعب۽ںیم۽یھب۽ااتسڈی۽رطہقی۽ٓکھيا۽وہُ۽‬
‫ہک۽اگؿُ۽ےک۽تہب۽ےس۽زلوکُ۽وک۽غٕآ ُ۽دیجم۽یک۽میلعت۽اؿٓ۽اتکوبُ۽ؿریغہ۽یک۽یھب۽ڈی۽ےہ۽اؿٓ۽لا چ۽امنٓ۽یھب۽مہ۽اامس۽وہرک۽ڑپوھاےت۽ٓےہ۽‬
‫ںیہ۽اؿٓ۽اف۽اگؿُ۽ےک۽الک۽صخش۽ٓدنیمآ۽ےن۽اہک۽ارگ۽ یض۽وہ۽وت۽اامس۽ٓںیھک۽ؿٓہن۽ہن۽ٓںیھک۽ہک۽اامس۽ونرک۽یک۽ہگج۽وہلا۽ےہ۽وخاہ۽ونرک۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اڈا۽رک ں۽لا۽ہن۽رک ں۽اؿٓ۽رغہکیض۽ا۽س۽ےن۽تہب۽وہیبڈہ۽اگیل۽یھب۽اکنیل۽ںیہ۽اؿٓ۽ےب۽اڈف۽ظفل۽وب۽ےل۽ںیہ۽اؿٓ۽اف۽رتمکنی۽‬
‫انجف۽یک۽اجمك۽ڈٓآ۽ڈضق۽ےہ۽اس۽صخش۽یک۽تبسن۽وتفیٰ۽دحمك۽اؿٓ۽رشتعی۽ےک۽رحتری۽رکےک۽آشال۽رٕامںیئ۽ہک۽اس۽وک۽زعتری۽اگلیئ۽‬
‫اجےئ۽آدح۽رہملاین۽وہک ۽اؿٓ ۽رتمکنی۽اک۽قح۽اگؿُ۽رپ۽ےہ۽لا ۽ںیہن۽اؿٓ ۽رشتعی۽ںیم۽اس۽ےک۽ؿاےطس۽ایک۽مکح۽ےہ۽ؿہ۽اف ۽اامطق ۽ےس۽‬
‫مٔاخضق۽رکلا۽اچےتہ۽ںیہ۽وتفی۽ ٰعم۽ ٓا لاف۽ؿااحڈمك۽ےک۽آشال۽رٕامںیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫یسک۽املسمُ۽وک۽لالؿہج۽رش ی۽الڈاڈانی۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽اگیل۽ڈانی۽تخس۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽ضعب۽اگایلُ۽وت۽یسک۽ؿغك۽جالل۽ںیہن۽وہ یتک۽اؿٓ۽اُ۽اک۽‬
‫ڈےنی۽ؿاال۽تخس۽افقس۽اؿٓ۽تنطلس۽اشالہیم۽ںیم۽اس۽(‪۳‬ۻ)وکٓؿُ۽اک۽قحتسم۽وہ۽لا۽ےہ۽اُ۽ےس۽یکلہ۽اگیل۽یھب۽لالؿہج۽رش ی۽رحاس۽ےہ۔۽‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْا ٰذی ْمسلما ْفِد ْاذاین ْومن ْاذاین ْفِد ْاذیْ سج۽ےن۽یسک۽املسمُ ۽وک۽لال۽ؿہج۽رش ی۽الڈاڈی۽اس۽ےن۽ےھجم۽‬
‫الڈا۽ڈی۽اؿٓ۽سج۽ےن۽ےھجم۽الڈا۽ڈی۽اس۽ےن۽اﷲ وک۽الڈا۽ڈی۔‬ ‫الل‪1‬۔ ْ‬
‫اؿٓ ۽ملع ۽ڈنی ۽ےک ۽ااتسڈ ۽اک ۽قح ۽لاف ۽ےس ۽یھب ۽ٓادئ ۽ےہ ۽اتسےن ۽ؿاال ۽اعط ۽وہلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لالؿہج ۽رش ی ۽یسک ۽املسمُ ۽ےک ۽ٓٓط ۽ںیم ۽للخ۽‬
‫ادنآی۽تہب۽تخس۽ےب۽اج۽اؿٓ۽لالؿہج۽الڈا۽ےہ۽اؿٓ۽اوسیُ۽وک۽وخف۽ںیہن۽ ٓا لا۽ہک۽ؿہ۽یسک۽املسمُ۽ےک۽ٓٓط۽ںیم۽لالؿہج۽للخ۽ڈاںیل‪،‬۽اﷲ‬
‫اقڈٓ ۽قلطم۽اُ ۽یک۽ٓؿٓی۽ںیم۽للخ۽ڈاےل۽اُ ۽اک۽ٓٓط۽گنت۽رکڈّ۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬کماْ‬
‫تدینْتدان‪2‬۽(۽اسیج۽وت۽اؿٓؿُ۽ےک۽شاھت۽رکاگ۽ؿاسی۽یہ۽اﷲ ریتّ۽شاھت‬

‫‪1‬۽زنک۽ا بمال۽اابلف۽ااثلین۽ایفرتلہٍياف۽‪ ،‬ؤمضصيہ۽ارلشاہل۽ریبؿف۽‪۴۳ /۴۹‬‬

‫‪2‬۽زنک۽ا بمال۽اابلف۽االؿل۽یف۽وماظع۽ارتلةیغف۽ؤمضصيہ۽ارلشاہل۽ریبؿف۽‪۵/۴۸‬ۺۺ‬
‫‪Page 538 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رکاگی۽)۽اُ۽ولوگُ۽رپ۽الٓس۽ےہ۽ہک۽اامس۽ےس۽اعمیف۽امںیگن‪،‬۽ااتسڈ۽ےس۽خلا۽وشخباںیئ۽اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽رحچ۽رش ی۽ہن۽وہ۽وت۽ےب۽شٍق۽اےس۽‬
‫وموقف ۽ہن ۽رک ں ۽‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽شٍق ۽رش ی ۽وہ ۽وتہب ۽ میم ۽‪ ،‬۽اس ۽ےس ۽ںیہک ۽ارگ ۽ؿہ ۽اس ۽اک ۽ىالچ ۽ہن ۽رکّ ۽لا ۽ہن ۽رکےکس ۽وت ۽ میم ۽یک ۽شاھت ۽اگل۽‬
‫رکڈ ں۽اس۽ؿغك۽اس۽اامس۽وک۽یھب۽ےب۽اج۽ہق۽انمضق۽ںیہن۽‪،‬۽اامطق۽یسک۽اک۽قح۽ؿ۽ثاراف۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽ؿہج۽رش ی۽ےک۽شٍق۽الہ۽امجًق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫سج۽یک۽اامطق۽ےس۽لآاص۽وہُ۽اےس۽اامس۽اننب۽گياہ۽وہلا۽ےہ۽اس۽یک۽امنٓ۽وبقل۽ںیہن۽وہیت۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ۻ۽ٓعیب۽االؿل۽‪۴۶۶۴‬ھ۽‬
‫ہلئسم۽‪:۹۹۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ےن۽اانپ۽اکنچ۽الک۽وعٓف۽ےس۽ایک۽ھچک۽رعہص۽دعب۽اینپ۽وعٓف۽یک۽ریشمہہ۽ےس۽‬
‫ڈؿرسا۽اکنچ۽ایک۽ڈؿونُ۽وعٓںیت۽اس۽ےک۽لاس۽ٓںیہ۽ھچک۽دمف۽ےک۽دعب۽اس۽ڈؿرسی۽ےس۽الک۽زلاک۽دیپا۽وہا۽خق۽ؿہ۽لاغل۽وہ۽اس۽ےن۽کالس۽‬
‫دیجم۽ڑپاھ۽اف۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽زلاک۽ؿدل۽ارحلاس۽ےہ۽ؿدل۽ااسللا۽ںیہن۽اےس۽رحایم۽ںیہن۽ہہک۽ شکٌْ۽ہک۽رعف۽ںیم۽رحایم۽ؿادل۽اسللا۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽ہی۽رشى ًا۽اےنپ۽ایس۽لاف۽اک۽اٹیب۽ےہ۽‬
‫اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ںیم ۽رحچ ۽ںیہن‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽امجًق ۽وک ۽اس ۽ےک ۽ؿدل ۽رحاس ۽وہےن ۽ےک ۽لاًق ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽ےس ۽رفنف ۽وہ ۽وت ۽اس ۽یک۽‬
‫اامطق۽رکمؿہ۽وہک ۽ہک۽ؿہج۽لیلقت۽امجًق۽وہک ۽رگم۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ہک۽ہی۽زلاک۽ضق۽احرضنی۽ےس۽ٓلاڈہ۽لئالئ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽اک۽ملع۽ٓکھيا۽وہ۽وت۽‬
‫یل۽ےہ۽اؿٓ۽اف۽ارگ۽وعاس۽وک۽رفنف۽وہ۽وت۽اںیھن۽اھجمس۽لا۽اجےئ۽ہک۽اُ۽یک۽ہی۽رفنف۽جالف۽مکح۽ؿ۽ےب۽لحم۽ؿ۽ےب۽اج۽ےہ۽ہی۽وت۽ہی۽ارگ۽‬
‫ایس۽یک۽اامطق۽اؿ ٰ‬
‫ىل‬
‫وکیئ۽ؿدل۽اسللا۽یھب۽وہ۽وت۽خق۽احرضنی۽ےس۽ملع۽ںیم۽ٓادئ۽وہ۽ؿیہ۽قحتسم۽اامطق۽ےہ۽۔۽ مگَٖ۽ہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫انْتزوج ماْفْعِدْتنیْفنکاحْاالخیةْفاسدةْ ارگ ۽ڈؿ ۽ونہبُ ۽اک ۽یسک۽ےن ۽ڈؿدقعؿُ۽ںیم ۽اکنچ ۽ایک ۽وت ۽ڈؿرسااکنچ۽‬
‫ویجب ْعلیہ ْان ْیقار ْق ما ْوان ْفارق ا ْبعدْ افدس ۽وہاگ ۽اس ۽رپ ۽اس ۽ ٓا ری ۽یک ۽رفتقی ۽ؿاخق ۽وہک ۽ارگ ۽اس ۽ےن۽‬
‫(ملخصا) ْ ڈوخل ۽ےک ۽دعب ۽رفتقی ۽یک ۽وت ۽اس ۽اخوتُ ۽رپ ۽دعف ۽الٓس ۽وہک ۽اؿٓ۽‬
‫رْ‬ ‫الدخولْفعلی اْالعدةْویؿبتْالنسب‪ْ1‬‬
‫بسن۽لامك۽وہاجےئ۽اگ۔۽صلز ًػا۽(ف)‬
‫دہاہی۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫یکرہ ْتِدیم ْالعبد ْالنہ ْال ْیتقر غ ْللتعلم ْوْ ىالس۽یک۽دقتمی۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽اےس۽وصحل۽ملع۽ےک۽ےئل۽ؿغك۽‬
‫االعراّبْالنْالغالبْفمھیْالجہلْوولدْالزنا ْ ںیہن۽اتلم۽‪،‬۽اؿٓ۽ارعایب۽یک۽دقتمی۽یھب۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽اثَٖ‬

‫ؾش‬
‫‪1‬۽اتفؿٰی۽دنہلۃ۽ا ش۽ااثل ك۽ارمللاف۽لارلاضه۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۴‬ۺۺ‪۵‬‬
‫‪Page 539 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫النہ ْلؼس ْلہ ْاب ْیشقِہ ْفیغلبہ ْعلیہ ْالج لْ وطٓ۽رپ۽ہی۽ولگ۽اجلہ۽وہےت۽ںیہ۽‪،‬۽ؿدل۽ٓلا۽یک۽اامطق۽اس۽ےئل۽رکمؿہ۽ےہ۽ہک۽‬
‫اس۽اک۽ؿادل۽قیفش۽ںیہن۽وج۽میلعت۽اک۽ا۽ ماظس۽رکّ۽‪،‬۽اےسی۽ارٕاڈ۽اثَٖوطٓ۽رپ۽اجلہ۽‬
‫والن ْف ْتِدیم ْھؤالء ْتنقیالجماعۃ ْفیکرہْ‬
‫ٓےتہ۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽دقتمی۽ےس۽ولوگُ۽وک۽امجًق۽ںیم۽ومشتیل۽ےس۽رفنف۽‬
‫دیپا۽وہک ۽غہٰڈا۽الکـ۽اامس۽ئانلا۽رکمؿہ۽ےہ۽(ف)‬ ‫‪(1‬ملخصا) ْ‬
‫اایتخٓ۽رشچ۽اتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ان ْکان ْاالعراّب ْافضل ْمن ْالحضری ْ‪ْ ،‬و ْالعبد ْمنْ ارگ ۽رعایب ۽رہشی ۽ےس ۽ىالس ۽ ٓا ٓاڈ ۽ےس ۽‪ ،‬۽ؿادلٓلا ۽ؿدل ۽اکنچ ۽ےس ۽اؿ۽‬
‫الحر‪ْ ،‬وولد ْالزنا ْمن ْولد ْالرشدة ْواالعیم ْمنْ ٓلاانیب۽انیب۽الضف۽وہ۽وت۽مکح۽اس۽ےک۽مٔسکع۽وہاگ۔۽(ف)‬
‫البصیْفالحکمْبالضد‪2‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈاا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫غ للًٍہٍ‬
‫نحوہ ْف ْالْشرح ْالملتیق ْللب نیس ْوشرح ْدررْ رشچ۽ا ملٌؽی۽ شی۽اؿٓ ۽رشچ۽ڈٓٓا ًذآ ۽ںیم۽ےہ۽یھب۽ایس۽رطچ۽‬
‫البحارو لعلْوجہْانْتنقیْالجماعۃْبتِدیمہْیزولْ ےہ‪،‬۽نکمم۽ےہ۽اس۽یک۽ؿہج۽ہی۽وہ۽ہک۽خق۽ؿہ۽ڈؿرسّ۽ےس۽الضف۽ےہ۽‬
‫اذاکانْافضلْمنْغیھْبلْالؾنقیْیکونْفْتِدیمْ وت۽اس ۽ےک۽اامس۽ےننب ۽یک۽وصٓف۽ںیم۽امجًق۽ےس۽ولوگُ ۽یک ۽رفنف۽اک۽‬
‫آاہل ۽وہاجےئ ۽اگ ۽لاللکہ ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ڈؿرسّ ۽وک ۽ادقس ۽رکلا۽‬
‫غیہْ‪3٣‬۔ ْ‬
‫رفنف۽اک۽شٍق۽ےنب۽اگ۔۽(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫رگم ۽ہی ۽افقس ۽ےک ۽ىالؿہ ۽وقس ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽اعمل ۽وہ ۽وت ۽ؿیہ ۽اامطق ۽ےک۽‬ ‫االانْیکونْغیالقاسقْاعلمْف و ٰ‬
‫ْاوٰلْ‪4٤‬۔ ْ‬
‫ٓلاڈہ۽القئ۽ےہ۽(ف)‬
‫ایس۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫لوامْقوماْوھمْلہْکارھونْانْالکراھۃْلقسادفیہْ ارگ۽یسک۽ےن۽اامطق۽رکایئ۽احالہکن۽ولگ۽اےس۽لادنسپ۽رکےت۽ےھت۽‬
‫ارگ۽رکاہق۽وخڈ۽اس۽ںیم۽یسک۽ رایب۽یک۽ئان۽رپ۽وہ۽لا‬ ‫اوالن مْاحقْباالمۃْمنہ ْ‬

‫غ‬
‫‪1‬۽ادہلالۃ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ارعلہیب۽رکایچ۽‪۴۳۴/۴‬‬
‫‪2‬۽االایتخٓ۽لیلعتل۽ااتخملٓ۽لاف۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽ڈآ۽رٕاس۽للٍضٖ۽ؿاوتلٓعی۽‪/۴‬ۻ‪۸‬‬
‫غ‬
‫‪3‬۽ٓڈا مزيآ ‪،‬۽لاف۽اامجلىۃ۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪4‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۺ‬
‫‪Page 540 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫کرہْذلكْتحریماْوانْھوْاحقْالْوالکراھۃْعلمھیْ اس۽ئان۽رپ۽ہک۽ڈؿرسّ۽ولگ۽اس۽ےس۽اامطق ۽ےک۽ٓلاڈہ۽خؼڈآ ۽ےھت۽‬
‫ڈؿونُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽اس۽رپ۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽وہک ۽ارگ۽ؿہ۽وخڈ۽اامطق۽اک۽‬ ‫‪1‬‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ْ۔ْواللْ ٰ‬
‫ٓلاڈہ۽خؼڈآ ۽اھت۽وت۽اس۽رپ۽وکیئ۽رکاہق ۽ہن۽وہک ۽اؿٓ ۽ولوگُ۽رپ۽رکاہق۽‬
‫ْ‬
‫وہک ۔۽(ف)‬
‫‪۴۶۶۴‬رجہی‬
‫ہلئسم۽ۺ‪:۹۹‬‬
‫۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽اامس۽دجسم۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽افہحت۽ؿ۽ملع۽بیغ۽ؿریغہ۽ےس۽طيکٔ۽‬
‫ےہ۽لاللکہ۽دجسہ۽ںیم۽اؿٓ۽ٓوکه۽ںیم۽حیبست۽اس۽دقٓؿٓ۽ےس۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ایلگ۽فص۽ؿاےل۽وخبیب۽نس۽ےتیل۽ںیہ۽اؿٓ۽ےھچیپ۽ؿاےل۽یھب۽نس۽ےتیل۽‬
‫ںیہ۽اؿٓ۽اےسی۽اقمس۽رپ۽وکیئ۽ڈؿرسا۽اامس۽ہرسی۽ںیہن۽ ٓا لا۽وت۽اس۽اح ك۽ںیم۽زک۽رطچ۽لاامجًق۽امنٓ۽ڑپیھ۽اجےئ۽ہک۽وثاف۽امجًق۽اک۽وہ۽اؿٓ۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽یھب۽وکیئ۽صقن۽ہن۽وہےن۽لاےئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ ۽ملع ۽بیغ ۽نعلاےئ ۽اغہی ۽ریثک ۽ؿ ۽ؿارٕ ۽اایشء ۽ؿافصف ۽ؿااکحس ۽ؿمٔٓچ ۽ؿاعمڈ ۽ؿارشاؿ ۽شاًق ۽ؿزگہتش ۽ؿ ٓا دنئہ ۽اک ۽طيکٔ ۽ےہ ۽وت ۽رصحی ۽رمگاہ۽‬
‫دبڈنی۽ؿطيکٔ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ؿااحڈمك۽وتمارتہ۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽ہٖآؿُ۽بیغ۽ؿہ۽ںیہ۽نج۽اک۽ملع۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽وک۽‬
‫للي‬
‫عک ا۽رضؿٓلاف۽ڈنی۽ےس۽ےہ۽اؿٓ۽رضؿٓلاف۽ڈنی۽اک۽طيکٔ۽نؼٍيا۽اکرٕ‪،‬۽ویُ۽یہ۽ ٍشی۽وطٓ۽رپ۽ضعب۽اکاغٕآرکلا۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽اک۽ااقتعڈ۽ٓکھيا۽ےہ۽‬
‫وت ۽رمگاہ ۽دب ۽ڈنی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وج ۽اخص ۽ڈوی ۽دنبی ۽اقعدئ ۽رپ۽وہ ۽ؿہ ۽اکرٕ ۽ؿ دت ۽ےہ‪ ،‬۽ویُ۽یہ ۽وج ۽اُ ۽اقعدئ ۽رپ ۽اانپ ۽وہلا۽ہن ۽اتبےئ ۽رگم ۽اُ ۽ولوگُ ۽ےک۽‬
‫اقعدئ۽رفک۽ہی۽رپ۽علطم۽وہ۽رک۽اُ۽وک۽ااھچ۽اجےن۽لا۽املسمُ۽یہ۽ےھجمس۽خق۽یھب۽وخڈ۽املسمُ۽ںیہن۽‪،‬۽ڈٓاتخمٓ۽ؿ۽عمجم۽ا۽الرہن۽ؿ۽مٔآہی۽ؿریغ۽امہ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬منْشكْفْکقرہْفِدْکقرْ‪(2‬۽سج۽ےن۽اس۽ےک۽رفک۽ںیم۽كش۽ایک۽ؿہ۽وخڈ۽اکرٕ۽وہایگ۽۔۽ف)۽اہُ۽ارگ۽امتس۽ابخوتثُ۽ےس۽لاک۽‬
‫وہاؿٓ۽ملع۽بیغ۽ریثک۽ؿؿارٕ۽دقبٓ۽ذموکٓ۽رپ۽اامیُ۽ٓگ ے۽اؿٓ۽تمظع۽ےک۽شاھت۽اس۽اک۽اغٕآ۽رکّ۽رصف۽ااحفہ۽عیمج۽اماکُ۽ؿام۽وکیُ۽ںیم۽‬
‫کالس۽رکّ۽اؿٓ۽اُ۽ںیم۽اڈف۽ؿرحطق۽وحلمؿ۽ٓگ ے۽وت۽رمگاہ۽ںیہن۽رصف۽خلا۽رپ۽ےہ۽رگم۽ ٓا چ۽لک۽اہیُ۽افہحت۽اکااکنٓ۽اخص۽ؿاہہیب۽یہ۽اک۽اعشٓ۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽الہ۽وہاےس۽ںیہ۽اؿٓ۽الہ۽وہا۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لااجمٔ۽ےہ‪،‬۽حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫الہ۽وہا۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔۽(ف)‬ ‫التجوزْالصالةْخلفْاھلْاالھواع‪3‬۔ ْ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۺ‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۸۹/۴‬‬
‫‪3‬۽حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫‪Page 541 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وت۽ارگ۽اامس۽ہرسی۽وہ۽رتہب۽ےہ۽ؿٓہن۽اہنت۽امنٓ۽ڑپیھ۽اجےئ۽۔۽اہُ۽ارگ۽ؿاہُ۽ؿاہتیب۽ہن۽وہیت۽وت۽طقف۽اینت۽لاف۽رپ۽ہک۽احیبستف۽ٓوکه۽ؿ۽وجسڈ۽لآؿآ۽‬
‫اتہک۽اؿٓ۽اس۽رپ۽ارصآ۽ٓکھيا۽وہ۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہ۽وہیت۽ہک۽ارگ۽اؿٓ۽اامس۽ہن۽اتلم۽وت۽ایس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽مکح۽ڈلا۽اجلا۽رگم۽احبل۽ؿاہتیب۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫م‬
‫ٖ۽زگ۽ادتقاء۽اج ٔ۽ہن۽وہک ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ہ‬
‫‪۴۹‬۽ڈی۽اہجحل۽‪۴۶۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ۻ‪ :۹۹‬آ۽بیجن۽ ٓا لاڈ۽علض۽ونجبٓ۽لصتم۽ِلیصح۽ ہلس۽دمحم۽رفظ۽اﷲ اصخق۽یفنح۽‬
‫(‪ )۴‬۽الک ۽صخش ۽اس ۽دجسم ۽اک ۽وج ۽اامس ۽ےہ۽سج ۽یک ۽لامك ۽ہی ۽ہصق ۽ےہ۽ہک ۽یدہق۽رطف ۽اتیل۽ےہ۽یتح ۽ہک ۽ؿہ ۽وخڈ ۽اصخق ۽ٓوکٰہ۽ےہ ۽ارگ ۽اس ۽وک۽‬
‫یداقف۽ےس۽ھچک۽ہن۽ڈلا۽اجےئ۽لا۽ڈےنی۽ںیم۽ڈری۽وہاجےئ۽وت۽لآاص۽وہاجلا۽ےہ۽ایسی۽ہگج۽ےس۽امنٓ۽رتک۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽ڈامئ۽ارملضی۽اؿٓ۽سج۽ےک۽ؿوض۽اک۽یھب۽اکیف۽وطٓ۽ےس۽اامتحل۽وہ۽اؿٓ۽غٕاُ۽رشفی۽وک۽تحص۽اافل۽یظ۽ےک۽شاھت۽ہن۽ڑپاتھ۽وہ۽لاللکہ۽طلغ۽‬
‫ڑپاتھ۽وہ۽لاؿوجڈ۽اس۽ےک۽ہک۽ؿاہُ۽اقٓی۽اؿٓ۽احظف۽وموجڈ۽وہُ۽وت۽اےسی۽صخش۽یک۽ومشتیل۽امجًق۽ےس۽اانتجف۽اچےئہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۶‬۽وج۽ااخشص۽لاقح۽ٓاعمك۽ؿلادسآی۽رکےت۽وہُ۽اؿٓ۽دمٓس۽دتٓسی۽غٕ ٓا ین۽ےس۽احدس۽وہُ۽اؿٓ۽ؿہ۽اس۽امجًق۽ںیم۽شالم۽وہُ۽‬
‫اؿٓ۽وعاس۽یک۽تیغ۽رکےت۽وہُ۽وت۽اےسی۽ومعق۽رپ۽رتک۽امجًق۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن؟‬
‫(‪)۷‬ؿہ۽صخش۽اس۽ئانےئ۽اسفڈ۽ےس۽وخمف۽وہرک۽اس۽رجحّ۽ںیم۽وج۽شآه۽اعس۽ےس۽ھچک۽افہلص۽دجسم۽ےس۽ؿاعق۽ےہ۽امنٓ۽ڑپھ۽ےل۽وت۽اجمٔ۽‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن۔ارگ۽رجحہ۽ںیم۽امجًق۽دحیلعہ۽رکلا۽ےہ۽وت۽لاقح۽دسفمہ۽دیپا۽وہلا۽ےہ۽اف۽ایک۽رکلا۽اچےئہ۽؟۽ ٓا لا۽امنٓ۽اف۽زک۽رطقی۽رپ۽اؿٓ۽زک۽‬
‫ہگج۽رپ۽اڈا۽رکّ؟‬
‫(‪)۸‬۽ؿہ۽اامس۽وج۽اس۽دجسم۽ںیم۽اامطق۽ےک۽ؿاےطس۽لالےئ۽اجےت۽وہُ۽اس۽ےک۽دتقمی۽ہشیمہ۽شحف۽کالیم۽ےس۽لاڈ۽رکےت۽وہُ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽‬
‫رھپ۽دتقمی۽لآاص۽وہُ۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽اُ۽یک۽امنٓ۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽وک۽ؿاہُ۽اامطق۽رکلا۽ٓؿا۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۹‬۽ادنٓ۽دجسم۽عمج۽وہرک۽ڈاین۽ڈآی۽یک۽لاںیت۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽وج۽رکےت۽ںیہ۽ؿہ۽خلاؿآ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫(ۺ)دجسم۽یک۽اامطق۽ےک۽ؿاےطس۽اامس۽ےب۽ملع۽لا۽ہبتشم۽اکیف۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ہک۽امنٓ۽عم۽لک۽رٕاضئ‪،‬۽ؿاابجف‪،‬۽ننس۽ےک۽وپٓی۽وہاجےئ۽طقف۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ینغ۽وک۽یدہق۽رطف۽ انی۽رحاس۽ےہ۽ارگ۽اامس۽ینغ۽ےہ۽اؿٓ۽یداقف۽رطف۽ایل۽رکلا۽ےہ۽اہیُيک۽ہک۽ےنلم۽ںیم۽ڈری۽ےس۽لآاص۽وہلا۽ےہ۽وت۽‬
‫ؿہ ۽افقس ۽طغلِ ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽ارگ ۽اےس۽زعمؿل۽ہن ۽رک ۽ںیکس ۽وت ۽ؿاہُ۽رتک۽امجًق ۽اک ۽ہی ۽ذعٓ۽حیحص۽ےہ ۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫ْ‬

‫‪Page 542 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۵‬ارگ۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ااسی۽طلغ۽ڑپاتھ۽ےہ۽سج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽وہیت۽ےہ۽طيال۽ا۽ ٔ‪،‬۽ه۽لا۽ف۽‪،‬۽ؿ۽ف۽‪،‬۽س‪،‬۽ص۽لا۽چ۽‪،‬۽ہ۽لا۽ڈ۽‪،‬۽ٓ۽‪،‬۽ؿ۽‪،‬۽ص۽ںیم۽رٕط۽‬
‫ںیہن۽رکلا۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپانھ۽رتک۽امجًق۽ںیہن۽ہک۽ؿہ۽امجًق۽ایک۽امنٓیہ۽‬
‫ںیہن۽‪،‬۽وییہن۽ارگ۽اس۽اک۽ؿوض۽وکشمک۽ٓاتہ۽ےہ۽خق۽یھب۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽وماجڈہ۽ںیہن۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع‬
‫(‪)۶‬۽دتقمویُ۽ےک۽گياہ۽ےک۽لاًق۽رتک۽امجًق۽اجمٔ۽ںیہن۽اُ۽ےک۽گياہ۽اُ۽ےک۽گيا۽ہ۽ںیہ۽اؿٓرتک۽امجًق۽اس۽اک۽گياہ۽وہ۽اگ‪،‬۽ؿاﷲ ۽اعتیل۽‬
‫املع۔‬
‫ط‬
‫(‪)۷‬۽ارگ۽اامس۽دجسم۽افقس‪،‬۽ غلِ۽لا۽دب۽ذمہق۽لا۽ےب۽اہطٓف۽لا۽طلغ۽وخاُ۽ےہ۽اےس۽ ٓا ےگ۽ےھچیپ۽لا۽اس۽ےس۽اگل۽رجحہ۽ںیم۽امجًق۽رپ۽یھب۽‬
‫دقٓف۽ںیہن۽لاللکہ۽ہنتف۽ااتھٹ۽ےہ۽وت۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اہنت۽ڑپ ھٌْ۽یک۽اےس۽ااجٓف۽وہک ۽رگم۽ہی۽لاف۽تہب۽ڈمرآ۽ےہ۽ہک۽رجحہ۽ںیم۽ڈؿ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫الک۽صخش۽ےک۽شاھت۽امجًق۽رکےن۽ںیم۽یھب۽ہنتف۽وہ۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۸‬۽اس۽وصٓف۽ںیم۽دتقمی۽اگہنگٓ۽ںیہ۽اامس۽رپ۽ھچک۽اسلاس۽ںیہن۽ؿہ۽اامطق۽رکاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ٓؿا۽ےہ۔۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫(‪)۹‬۽دجسم۽ںیم۽ڈاین۽یک۽لاف۽ےک۽ےئل۽انھٹیب۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽عمج۽وہ۽رک۽ڈاین۽یک۽لاف۽رکلا۽رضؿٓ۽خلا۽ےہ۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع‬
‫(ۺ)۽اامس۽ںیم۽دنچ۽رشںیط۽رضؿٓی۽ںیہ۽اؿل ًا۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ااسی۽طلغ۽ہن۽ڑپاتھ۽وہ۽سج۽ےس۽امنٓ۽افدسوہ۽ےسیج۽ؿہ۽ولگ۽ہک۽طيلًا۽ا‪،‬۽ه۽لا۽ف۽‪،‬۽‬
‫ؿ۽لا۽ف۽‪،‬۽س۽‪،‬۽ص۽لا۽چ۽‪،‬ہ۽ڈ۽‪،‬۽ٓ۽‪،‬۽ؿ۽‪،‬ص۽ںیم۽رٕط۽ںیہن۽رکےت۽‪،‬۽ڈؿرسّ۽ؿوض‪،‬۽لسغ۽‪،‬۽اہطٓف۽حیحص۽ٓکھياوہ‪،‬۽وسس۽ینس۽حیحص۽اہدیقعہ۽‬
‫اطمقب۽اقعدئ۽نلعےئ۽رحنیم۽رشنیفی۽وہ۽یلیضفت۽ؿریغہ۽دب۽ذمہق۽ہن۽وہ۽ہن۽ہک۽ؿاہیب۽وصخاص۽ڈویدنبی۽ہک۽رسّ۽ےس۽املسمُ۽یہ۽ںیہن۽‪،‬۽لا۽‬
‫اُ۽وک۽ااھچ۽اجےن۽ؿاال۽ہک۽ؿہ۽یھب۽اںیھن۽ےک۽لثم۽ےہ۽افش۽رشفی۽ؿمٔآہی۽ؿ۽عمجم۽االرہن۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫سج ۽ےن ۽اس ۽ےک ۽رفک ۽اؿٓ ۽ذعاف ۽ںیم ۽كش ۽ایک ۽ؿہ ۽وخڈ ۽اکرٕ۽‬ ‫ومنْشكْفرْکقرہْوعذابہْفِدْکقرْ‪1١‬۔ ْ‬
‫وہاجےئاگ۔۽(ف)‬
‫اہچٓس ۽افقس ۽طغلِ ۽ہن ۽وہ ۽‪ ،‬۽ایس ۽رطچ ۽اؿٓ ۽اومٓ ۽انمیف ۽اامطق ۽ےس ۽لاک ۽وہ‪ ،‬۽اُ ۽ےک ۽دعب ۽ڈی ۽ملع ۽وہلا ۽رشؿ ۽تحص ۽ؿجلق ۽ںیہن ۽رشؿ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫ک‬
‫اؿتیل۽ےہ۽ارگ۽اجلہ۽ےہ۽اؿٓ۽رشؿ۽ذموکٓہ۽ٓ ھيا۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہاجیگیئ۔ارگہچ۽اؿیل۽ںیہن۔ْواللْ ٰ‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لا۽ف۽ا۽رملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۸۹/۴‬‬
‫‪Page 543 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽‪۸‬ۺ‪:۹‬وج۽صخش۽ڈآیھ۽اینپ۽ادقآ۽رشه۽ےس۽مک۽ٓکھيا۽ےہ۽اؿٓ۽ہشیمہ۽رتمرالا۽ےہ۽‪،‬۽اس۽اک۽اامس۽رکلا۽امنٓ۽ںیم۽رشى ًا۽ایک۽مکح۽ٓکھيا۽‬
‫ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ؿہ۽افقس۽طغلِ ۽ےہ۽اؿٓ ۽اےس۽اامس۽رکلا ۽گياہ۽‪،‬۽اؿٓ ۽اےس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽ڑپینھ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽۔۽ینغـہ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬لوْقدمواْفاسِاْ‬
‫یاثمون‪1‬۽(ارگ۽ولوگُ۽ےن۽افقس۽وک۽ادقس۽ایک۽وت۽ؿہ۽ولگ۽گياہ۽اگٓ۽وہےگن۽۔ف)۽اؿٓ۽ڈاللئ۽ہلئسم۽غزيہ۽یک۽لیصفت۽امہّٓ۽ٓشاہل۽لمعۃْ‬

‫حْفْاعقاءْاللح۽ںیم۽ےہ۔۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫الض ٰ‬
‫لً‬
‫ہلئسم۽‪۹‬ۺ‪:۹‬۽آ۽اتیسوپٓ۽علض۽مٔل مسٍـاہلثار۽یلع۽اصخق۽ٓوضی۽‪۴۹‬۽مرال۽‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫الک۽ؿغك۽یک۽امنٓ۽سج۽صخش۽یک۽اضقء۽وہیئگ۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اامطق۽ڈٓضق۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽اافتط۽ےس۽اضق۽وہیئگ۽وہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫لال۽دصق۽سج۽یک۽امنٓ۽اضق۽وہاجےئ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۔‬
‫ہلئسم۽ۺۺ‪:۹‬۽ہٖ۽الک۽ ٓا ڈیم۽یک۽امنٓ۽یسک۽یک۽یسک۽ؿغك۽یک۽اؿٓ۽یسک۽یک۽یسک۽ؿغك۽یک۽اضق۽وہ۽اؿٓ۽ضق۽اینپ۽اینپ۽اضق۽ڑپھ۽ںیل۽ایسی۽اح ك۽‬
‫ںیم۽اامطق۽وہک ۽لا۽ںیہن۽؟۽ویکہکن۽ضعب۽ضعب۽ہگج۽وبہج۽اکاکتشٓی۽ےک۽اکس۽ےک۽اثَٖ۽ولوگُ۽یک۽امنٓ۽اضق۽وہاجیت۽ےہ۽اؿٓ۽ضق۽ایسی۽یہ۽‬
‫اح ك۽ںیم۽ںیہ۽ہی۽ولگ۽اامس۽رک ں۽لا۽اینپ۽اینپ۽امنٓ۽دحیلعہ۽اڈا۽رک ں۽لا۽وکیئ۽اُ۽ںیم۽اامس۽وہرک۽امنٓاڈا۽رک ں۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وفٓا۽وتہب۽رٕص۽‬
‫اکاکتشٓی۽وخاہ۽یسک۽اکس۽ےک۽ےئل۽امنٓ۽اضق۽رکڈانی۽تخس۽رحاس۽ؿ۽گياہ۽ریبکہ۽ےہ۽وج۽ااسی۽رکےت۽نیہ۽ضق۽افقس۽ںیہ۽‪،‬۽ضق۽رپ ً‬
‫ےہ‪،‬۽ایک۽ںیہن۽اجےتن۽ہک۽یتیھک۽یھب۽ایس۽ےک۽اایتخٓ۽ںیم۽ےہ۽سج۽ےن۽امنٓ۽ضق۽ےس۽مٔھ۽رک۽رٕص۽یک۽ےہ۽ارگ۽امنٓ۽وھکےن۽ںیم۽اہمتٓی۽‬
‫گ‬
‫یتیھک۽مٔلاڈ۽رکڈّ۽وت۽مت۽ایک۽رک۽ شکٌْ۽وہ۽‪،‬۽امنٓ۽ ھٌٍـُ۽ںیم۽ںیہن۽وہیت۽وھتٓی۽ڈری۽ےک۽ےئل۽امنٓ۽ےک۽ؿاےطس۽یتیھک۽ےک۽اکس۽وک۽ٓؿک۽ڈؿ۽وت۽امنٓ۽‬
‫و‬
‫اؿٓ۽یتیھک۽اک۽امکل۽ مھآی۽ویتیھکُ۽ںیم۽تہب۽مٔتک۽ڈّ۽‪،‬۽اہجُ۽ضق۽ایس۽رطچ۽ےک۽وہُ۽ؿاہُ۽اُ۽ضق۽رپ۽وتہب۽وت۽رٕص۽ےہ۽یہ۽‪،‬۽خق۽‬
‫وتہب۽رکںیل۽اُ۽ںیم۽ےس۽وج۽اقلل۽اامطق۽ےہ۽اامطق۽رکّ۽اؿٓ۽ٓافؽٌـُ۽یک۽رطچ۽اگل۽اگل۽ہن۽ڑپںیھ۽‪،‬۽اہُ۽ہی۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽اامس۽اؿٓ۽‬
‫دتقمی۽ضق۽یک۽اضق۽دحتم۽وہ۽طيلًا۽ضق۽یک۽ ٓا چ۽یک۽رہظ۽لا۽ضق۽یک۽لک۽یک۽رصع۽‪،‬۽وت۽امجًق۽وہ یتک۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽امنٓ۽فل۽وہ۽طيلًا۽اامس۽یک۽رہظ۽‬
‫اؿٓ۽دتقمی۽یک۽رصع۽لا۽اامس۽یک۽ ٓا چ۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪1‬۽ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪Page 544 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫یک۽رہظ۽وت۽امجًق۽ںیہن۽وہ یتک۽اینپ۽اینپ۽اگل۽ڑپںیھ۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ۻۺ‪:۹‬۽اامس۽یک۽اافتط۽ےس۽الک۽ؿغك۽یک۽امنٓ۽اضقء۽وہیئگ۽ےہ۽وت۽ؿہ۽امنٓ۽ڑپاھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ڈؿرسا۽صخش۽ڑھکا۽وہ؟۽ونیبا۽وت۽رجؿا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ؿیہ۽اامطق۽رکّ۽ہکبج۽دصقًا۽اضق۽ہن۽یک۽وہ۽۔۽اؿٓ۽ارگ۽دصقًا ۽اضق۽یک۽ارگ۽ہچ۽اافتط۽ےس۽وت۽افقس۽وہایگ۽۔۽ارگ۽وتہب۽ہن۽رکّ۽وت۽ڈؿرسا۽صخش۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اامطق۽رکّ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ۼۺ‪ : ۹‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽یک۽رمع۽ااھٹٓہ۽شال۽یک۽ےہ۽اؿٓ۽احظف۽ےہ۽ڈآیھ۽‬
‫ںیہن۽ےہ۽ ٓا لا۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لاںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽نیسح۽ؿلیمج۽وخف۽وصٓف۽وہ۽ہک۽اسفط۽ےک۽ےئل۽لحم۽وہشف۽وہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽جالف۽اؿیل۽ےہ۽ؿٓہن۽ںیہن۽۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‬
‫غ‬
‫‪ :‬تکرہْخلفْامردْ‪(1‬۽ا ڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽۔ف)۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قالْالرحمیتْالمرادبہْالصؽیحْالوجہْالنہْمحلْ خیش۽ٓیتمح۽ےن۽اہک۽ا ڈ۽ےس۽ اڈ۽وخوصبٓف۽رہچّ۽ؿاال۽زلاک۽ےہ۽‬
‫‪2‬‬
‫ویکہکن۽ؿہ۽ےنتف۽اک۽لحم۽ےہ۽۔۽(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫القؾنۃْ ْ۔ْواللْ ٰ‬
‫‪۴۹‬۽ڈی۽اہجحل۽‪۴۶۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۳‬ۻ‪:۹‬۽آ۽ہبصق۽ڈاھس۽وپٓ۽علض۽ونجبٓ۽ہلحم۽دنبؿ۽غزياُ۽ ہلس۽دمحمدیعس۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽لآہ۽ںیم۽ہک۽الک۽اجعم۽دجسم۽اک۽اامس۽وجادبی۽امنٓ۽ڑپاھلا۽ےہ۽ؿہ۽امجًق۽ریثکہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےھ۽‬
‫اؿٓ۽ہلمج۽ہبصق۽ؿاےل۽اؿٓ۽ڈاہیف۽ؿاےل۽وخس۽وہُ۽اؿٓ۽ڈس۽لا چ۽ ٓا ڈیم۽ببسب۽وصخطق۽یسفن۽ےک۽اس۽شیپ۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽ڑپںیھ۽‬
‫اؿٓ ۽امجًق ۽وہیت ۽ٓےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ۽دجسم ۽ےک۽نحص ۽ںیم ۽لا ۽ڈویآ ۽ےک ۽لاس ۽ڑھکّ ۽ٓںیہ ۽اس ۽ا ماظٓ۽ںیم۽ہک۽امجًق۽وہاجےئ ۽وت ۽مہ ۽ڈؿرسی۽‬
‫امجًق۽اینپ۽رک۽ےک۽امنٓ۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽ولگ۽لبق۽ ٓا اجںیئ۽وت۽اامس۽ےک۽طػلْ۽رپ۽ڑھکّ۽وہرک۽امنٓ۽ڑپھ۽رک۽ےلچ۽اجںیئ۽ہی۽لعف۽لااجمٔ۽‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن۽۔طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽اامس۽ینس۽حیحص۽اہدیقعہ۽اطمقب۽اقعدئ۽نلعےئ۽حمٕنیم۽رشنیفی۽ؿاخمفل۽اقعدئ۽ریغ۽طؼليڈنی۽ؿ۽ؿاہہیب۽ڈویدنبہی۽ؿریغ۽مہ۽رمگااہُ۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫غٕ ٓا ُ۽دیجم۽حیحص۽اقلل۽وجآ۽امنٓ۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽ںیہن۔۽رغص۽ارگ۽وکیئ۽لاف‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈ مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۸/۴‬‬
‫‪Page 545 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽ںیم۽ایسی۽ںیہن۽سج۽ےک۽شٍق۽اس۽یک۽اامطق۽لا۽لط۽لاگياہ۽وہ۽رھپوج۽ولگ۽مٔاہ۽اسفنتین۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓہن۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽امجًق۽‬
‫وہیت۽ٓےہ۽اؿٓ۽شالم۽ہن۽وہُ۽ؿہ۽تخس۽گياہ۽اگٓ۽ںیہ۽اُ۽رپ۽وتہب۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اعڈف۽ڈاےنل۽ےس۽افقس۽وہےئگ۽نکیل۽ارگ۽اامس۽ںیم۽‬
‫اُ۽ویعف۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽بیع۽وہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽شٍق۽ہی۽ولگ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ےس۽ارتحآ۽رکےت۽وہُ۽وت۽ڈٓضق۽ؿ۽اجب۽ےہ۽۔۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽‪۴‬ۻ‪ :۹‬۽آ ۽لٍسلٌـٓ ۽علض۽یلیپ۽تیھب۽ہلحم۽ڈٓاگ۽رپشاڈ ۽اکمُ ۽رخف۽ادلنی۽اصخق ۽ ہلس۽احظف۽سمش۽ادلنی۽اصخق ۽‪ ۵۶‬۽ڈی۽اہجحل۽‬
‫‪۴۶۶۴‬ھ۽‬
‫(‪)۴‬۽وج۽صخش۽ہک۽وسڈی۽ڈاتسؿمٔ۽اھکل۽لا۽وہ۽نکیل۽اتیل۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽وج۽صالٓامُ۽وگٓٹنمن۽طيال۽اھتدینآ۽لا۽ضق۽ٓرٹسجآ۽اؿٓ۽زین۽صال۽ٓامُ۽دویگن۽‬
‫ارگ۽وجنپ ہت۽امنٓ۽ےک۽لادنب۽ںیہن۽ؿہ۽اامطق۽رک شکٌْ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽اامس۽امجًق۽ےس۽زک۽دقٓ۽افہلص۽ےس۽مک۽ےس۽مک۽لا۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ڑھکا۽وہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ہک۽دتقمویُ۽یک۽فص۽وپٓی۽وہ۔۽‬
‫طقف‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽وسڈی۽ڈاتسؿمٔ۽اھکللا۽وسڈ۽اک۽اعمدہہ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽یھب۽رحاس۽ےہ۽‪،‬۽حیحص۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لعن ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْتعا ْٰٰل ْعلیہ ْوسلم ْاکلْ ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعت ٰ‬
‫یل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽تنعل ۽رٕامیئ ۽وسڈ ۽۔اھےن۽‬
‫الربوا ْوموکلہ ْوکاتبہ ْوشاھدیہ ْوقال ْھم ْسواءْ ؿاےل۽اؿٓ۽وسڈ۽ےنیل۽ؿاےل۽اؿٓ۽اس۽اک۽اکذغ۽ےنھکل۽ؿاےل۽اؿٓ۽اس۽رپ۽وگاایہُ۽‬
‫رکےن۽ؿاول۽رپ۽‪،‬۽اؿٓ۽رٕاملا۽ؿہ۽ضق۽مٔامٔ۽ںیہ۽۔۽(ف)‬ ‫‪1‬‬
‫۔ ْ‬
‫خق۽اس۽اک۽ومسک۽انھکل۽ومخق۽تنعل۽اؿٓ۽وسڈ۽۔اھےن۽ےک۽مٔامٔ۽ےہ۽وت۽وخڈ۽اس۽اک۽اعمدہہ۽رکلا۽زک۽ڈٓہج۽ثیبخ۽ؿ۽دبرت۽ےہ۽اےسی۽صخش۽وک۽‬
‫اامس۽ہن۽ایک۽اجےئ۽‪،‬۽ہٖ۽ونرکی۽سج۽ںیم۽جالف۽رشتعی۽مکح۽ڈانی۽ڑپلا۽وہ۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽ٓرٹسجآی۽اکاحل۽ایھب۽زگٓ۽اکچ۽ہک۽اس۽ںیم۽وسڈی۽‬
‫و‬
‫مسکـُ۽اک۽انھکل۽اؿٓ ۽اُ ۽وک۽دصتقی۽رکلا ۽ڑپیت۽ےہ۔۽اھتےن۽ڈآ ۽ارگ۽ٓمرف ۽ےل ۽لا ۽وھجف ۽ادقےم۽ئانےئ۽‪،‬۽وھجیٹ۽وگاایہُ۽ڈولاےئ‪،‬۽‬
‫ولوگُ۽ےس۽ڈلا۽ڈاکمھ۽رک۽امل۽احلص۽رکّ۽خق۽وت۽فاہٖےہ۽ہک۽ہی۽ضق۽ااعفل۽تخس۽رحاس۽ںیہ۽ؿٓہن۽اچالُ۽ںیم۽جالف۽رشتعی۽ااکحس۽‬
‫یک۽ااعمك۽رضؿٓ۽وہیت۽ےہ۽وت۽ایسی۽اح ك۽صىُضٖى ًا۽اامطق۽ےک۽القئ۽ںیہن۽۔۽اہُ۽دویگن۽اک۽صالٓس۽ارگ۽دویگن۽ِلیصح۽رکےن۽رپ۽ونرک۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫اس۽ںیم۽ہی۽تین۽ٓکھيا۽ےہ۽ہک۽ولوگُ۽رپ۽ ٓا شاین۽رکّ۽اؿٓ۽ولگ۽وج۽ڈلاؿ۽ڈال۽رک۽ٓلاڈہ۽ٓؿہیپ۽ؿوصل۽رکےت۽ںیہ۽اس۽ےس۽اچبےئ۽وت۽اس‬

‫‪1‬۽حیحص۽ملسم۽لاف۽ارللا۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪Page 546 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم ۽رحچ ۽ںیہن ۽کماْفْالدرلمختار( ۽اسیج ۽ہک ۽ڈٓاتخمٓ ۽ںیم ےہ ۽۔ ۽ف) ۽ؿہ ۽ارگاقلل ۽اامطق ۽وہ ۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ںیم ۽اضمہقئ۽‬
‫ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬اامس۽فص۽ےس۽اانت۽ ٓا ےگ۽ڑھکاوہ۽ہک۽وج۽دتقمی۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ےہ۽اس۽اک۽دجسہ۽وطبٓ۽ونسمُ۽لآشاین۽وہاجےئ۽لال۽رضؿٓف۽اس۽ےس۽مک۽‬
‫افہلص ۽ٓانھک ۽سج ۽ےک ۽شٍق ۽دتقمویُ ۽وک ۽دجسہ ۽ںیم ۽ یگن ۽وہ ۽عنم ۽ےہ ۽ویُ ۽یہ ۽افہلص ۽ریثک ۽‪ ،‬۽ثبع ۽ٹوھٓلا ۽جالف ۽شٍق ۽ؤمدکہ ۽ےہ ۽۔۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫والل ٰ‬
‫‪۸‬۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫رسکٔہ۽علض۽ اڈ۽ ٓا لاڈوئسمغہعيڈازعلمٔ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۵‬ۻ‪:۹‬‬
‫(‪)۴‬۽لاف۽ےن۽ےٹیب۽وک۽اعط۽رکڈلا۽اؿٓ۽رھپ۽اس۽یک۽خلا۽اعمف۽یھب۽رکڈی۽وت۽اس۽یک۽خلا۽اعمف۽وہیئ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہاجےئ۽‬
‫ک ؟‬
‫(‪)۵‬ارگ۽یسک۽صخش۽ےس۽اچٓ۽ہعمج۽اح ك۽ ص۽ںیم۽ےپ۽ڈٓ۽ےپ۽شاطق۽وہےئگ۽وت۽لاوچن ں۽ہعمج۽ںیم۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اہُ۽ارگ۽ؿہ۽لاف۽یک۽لارٕامین۽اؿٓ۽لاف۽وک۽لآاص۽رکےن۽ےس۽لآ۽ ٓا لا۽اؿٓ۽ےچس۽ڈل۽ےس۽وتہب۽یک۽وتخلا۽اعمف۽وہیئگ۽اؿٓ۽اف۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ ۽اجمٔ ۽وہاجےئ ۽ک ۔۽اؿٓ ۽ارگ۽ؿہ۽لارٕامین۽ؿالڈاےئ۽لڈٓ ۽ےس۽لآ ۽ہن۽ ٓا لا ۽وت۽رضؿٓ ۽تخس۽ادش۽افقس ۽ےہ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽‬
‫رحت‪،‬ےہ‪،‬۽سج۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ارگ۽ہچ۽لاف۽اینپ۽رہملاین۽ےس۽ہٖآ۽لآ۽خلا۽اعمف۽رکڈّ۽ہک۽ہی۽رصف۽لاف۽‬
‫یک۽خلا۽ںیہن۽اﷲ اﷲ زعؿلج۽اکیھب۽گياہ۽اؿٓ۽تخس۽گياہ۽دشلڈ۽ریبکہ۽ےہ۽‪،‬۽وت۽طقف۽لاف۽ےک۽اعمف۽ےئک۽ویکرکن۽اعمف۽وہاتکس۽ےہ۽۔۽واللْ‬
‫عاٰلْاعلم‬
‫ت ٰ‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽ ص۽ااسی۽اھت۽ہک۽اقلل۽احرضی۽ہعمج۽ہن۽اھت۽وت۽اس۽رپ۽ھچک۽اسلاس۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽احرض۽وہاتکس۽اھت۽اؿٓ۽اکیلہ۽اؿٓ۽ےب۽یتمہ۽ےس۽ہن۽ ٓا لا۽وت۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫افقس۽ےہ۽اےس۽اامس۽رکلا۽گياہ۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫لًٍ‬ ‫لًٍ‬
‫ہلئسم۽‪۷‬ۻ‪ :۹‬آ۽ ھـ۽علض۽ؿ۽ڈااخکہن۽ ھـ۽ ہلس۽میکح۽ٓاض۽نیسح۽اصخق‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ؿدل۽اسللا۽اک۽اکنچ۽حیحص۽وہا۽اؿٓ۽اس۽ےس۽اؿالڈ۽وہیئ۽وت۽اس۽اؿالڈ۽ےک۽ےھچیپ۽ادتقا۽‬
‫ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔۽طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽ؿدلاسللا۽اک۽اٹیب۽ہک۽اکنچ۽حیحص۽ےس۽دیپا۽وہا۽ؿدل۽اسللا۽ںیہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽رکاہق۽ںیہن۔۽اہُ۽ارگ۽الہ۽امجًق۽اس۽ےس۽رفنف۽‬
‫رک ں۽اؿ۽ٓاس۽ےک۽لاًق۽امجًق۽یک۽لیلقت۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽ہن۽ایک۽اجےئ۽ارگ۽ہچ۽ؿہ۽وخڈ۽ےب۽وصقٓ۽ےہ۽ےسیج۽اعمڈاﷲ مٔص۽ؿجڈاس۽ؿاےل۽‬
‫یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽ہکبج۽لاًق۽مٌفَٖ۽امجًق۽وہ۽ارگ۽ہچ۽ ص‬

‫‪Page 547 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫ںیم۽اس۽اک۽ایک۽وصقٓ۽ےہ۽‪،‬۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪،‬۽تکرہْخلفْابرصْشاعْبرصہْ‪ (1‬ااسی۽مٔص۽ؿاال۽صخش۽سج۽اک۽مٔص۽ ھيل۽ایگ۽وہ۽اس۽ےک۽‬
‫غ‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽۔۽ف)ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬۽‬
‫کذا ْاجزم ْبرجندی ْوالظاھر ْان ْلعلۃ ْالنقرة ْولذاْ ایس۽رطچ۽جڈاس۽ؿاےل۽اک۽مکح۽ےہ‪،‬۽مٔدنجی‪،‬۽اؿٓ۽فاہ ًٖا۽تلع۽رفنف۽یہ۽‬
‫و‬
‫تعاٰلْ ےہ۽ایس ۽ےئل۽امٔص ۽ےک۽شاھت۽ ھيل۽اجےن۽یک۽دیق۽اک۽ااضہف۽ےہ۽لاہک۽‬ ‫‪2‬‬
‫قیدْاالْبرصْبالشیو عْلیکونْظاھراْ ۔ْواللْ ٰ‬
‫ؿاحض۽وہاجےئ۽۔۽(ف)‬ ‫اعلم ْ‬
‫غ‬ ‫لًٍ‬
‫ۼ‪۵‬۽رحمس۽‪۴۶۶۵‬۽رجہی‬ ‫ہلئسم۽‪۸‬ۺ‪ : ۹‬آ۽ہبصق۽ ھـٓ۽علض۽ونجبٓ۽ ہلس۽دمحم۽دبعا ر َی۽وسڈارگ۽تفج‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽انعمك۽اﷲ اخُ۽اصخق۽اجدئاڈ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسی۽اجدئاڈ۽ رلڈ۽ےن۽ےکےئل۽لا۽‬
‫یسک۽ؿآف۽یک۽اجدئاڈ۽اےنپ۽لاس۽رکاےن۽ےک۽ےئل۽ٓؿہیپ۽وسڈی۽ومسک۽ھکل۽رک۽اقبل۽ےس۽غٕص۽ایل۽اےسی۽صخش۽وک۽اامس۽ئانلا۽ذمہق۽ہیفنح۽ںیم۽شیک۽ےہ۽‬
‫وصخطا۽ہعمج۽ؿدیع۽نی۽اک۽اامس۽ئانلا۽۔۽انعمك۽ا۽ﷲ اصخق۽اصنف۽ےہ۽۔۽طقف‬
‫ً‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫صخش۽ذموکٓ۽وک۽اجدئا۽ڈ رلڈ۽لا۽وکیئ۽رضؿٓف۽رش ی۽ہن۽ٓکھيا۽اھت۽اؿٓ۽ےب۽اح ك۽ارطضآ۽ؿوبجمٓی۽ضحم۽وسڈ۽ڈانی۽اؿٓ۽ انی۽ڈؿونُ۽اسکیُ۽ںیہ۽ڈےنی۽‬
‫ےنیل۽ؿاےل۽ڈؿونُ۽وعلمُ۽۔۽حیحص۽ملسم۽رشفی۽ںیم۽اثار۽اغمـ۽نینم۽وم ٰ‬
‫یل۽یلع۽رکس۽اﷲ ؿہج۽امیرمی۽ےس۽ےہ‪:‬‬
‫یل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽تنعل ۽رٕامیئ ۽ےہ ۽وسڈ۽‬ ‫لْالربوْ ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعت ٰ‬
‫ٰ‬ ‫لعنْرسولْللْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْاک‬
‫۔اھےن ۽ؿاےل ۽اؿٓ ۽وسڈ ۽کھالےن ۽ؿاےل ۽اؿ ۽ٓاس ۽اک ۽اکذغ۽ےنھکل ۽ؿاےل ۽اؿٓ۽‬ ‫وموکلہْوکاتبہْوشاھدیہْوْقالْھمْسواءْ‪3‬۔ ْ‬
‫اس۽یک۽وگاایہُ۽رکےن۽ؿاولُ۽رپ۽۔۽اؿٓ۽رٕاملا۽ؿہ۽ضق۽مٔامٔ۽ںیہ۔(ف)‬
‫ااسی۽صخش۽ہعمج۽‪،‬۽دیع۽‪،‬۽مًزگاہن۽‪،‬۽یسک۽امنٓ۽ںیم۽اامس۽ئانےن۽ےک۽اقلل۽ںیہن۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽۔۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽‪۹‬ۻ‪:۹‬وئسمہل ىالؿادلنی۽اصخق۽رعیض۽ونسی۽رہچکی۽ڈویاین۽رپلاف۽ڈگھ۽‪۵۵‬۽رفص۽‪۴۶۶۵‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ہک۽ایقس۽رکلا۽لفحم۽ومدل۽ریخ۽االلاس۽اؿٓ۽امنٓ۽رتاؿحی۽ےک۽دعب‬

‫‪1‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۺ‬
‫غ‬
‫‪2‬۽ٓڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۹/۴‬‬
‫‪3‬۽حیحص۽ملسم۽لاف۽ارللا۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺ‪۵‬‬
‫ف‪:‬۽حیحص۽ملسم۽‪،‬۽لاف۽ارللا۽ںیم۽رضحف۽اجمٔ۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽دحمك۽ذموکٓ۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح‬

‫‪Page 548 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫متخ۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ےک۽اےنپ۽لاس۽ےس۽وخاہ۽دنچہ۽ےس۽وخبیش۽اےنپ۽ریشین۽میسقت۽رکلا۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽دبًق۽؟اؿٓ۽اےسی۽صخش۽وج۽ایقس۽اکطيکٔاؿٓ۽‬
‫وج ۽رتاؿحی ۽ےک ۽دعب ۽متخ ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم ۽یک۽ریشین ۽اک ۽میسقت ۽رکلا ۽دبًق۽اتھجمس۽وہا ۽ؿٓ۽لااجمٔ ۽اتہک ۽وہ ۽اس ۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ۽یک ۽ادتقاء ۽رکلا ۽مٔؿےئ۽‬
‫ذمہق۽یفنح۽ایک۽ےہ۽؟۽اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن۽لا۽ایک۽ےہ۽؟۽طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫فٍ‬ ‫لً‬ ‫لٍ‬
‫ایقس۽ؿغك۽ڈرک۽ؿالڈف۽وضحٓ۽دیس۽االلاس۽نیلع۽ؿ۽یلع۽ ٓا ہل۽ٖ۽الضف۽ا ػالہؿا س ش۽سج۽رطچ۽رحنیم۽ يٍِ۽ؿ۽رصم۽ؿ۽شاس۽ؿ۽شامٔ۽لالڈ۽اشالس۽‬
‫نیم۽ٓاجئ۽ؿومعمل۽ےہ۽رضؿٓ ۽نسحتسم۽ؿوبقمل۽ےہ۔۽ىالہم۽دیس۽رفعج ۽مٔٓحر ۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیلٰ۽نج۽اک۽ٓشاہل۽طيالڈ ۽ابمٓک۽رحنیم۽‬
‫فٍ‬
‫يٍِ۽ؿ۽ڈبرگ۽لالڈ۽رعف۽ؿمجع۽ںیم۽ڑپاھلا۽اجلا۽ےہ۽اس۽ٓشاہل۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫قد ْاستحسن ْالِیام ْعند ْذکر ْمولد ْالشریفْ ےب ۽كش ۽ڈرک ۽ؿالڈف ۽ادقس ۽ےک ۽ؿغك ۽ایقس ۽رکلا ۽اُ ۽ااموم ۽ےن۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْائمۃْذووروایۃْودرْایۃْ نسحتسم۽اجلا۽وج۽ااحصف۽ٓؿامك۽ؿ۽آلاف۽ڈٓامك۽ےھت۽وت۽وخیش۽اؿٓ۽‬ ‫صَلْاللْ ٰ‬
‫فطوّبْلمنْکانْتعظیمہْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْ شاڈلاین۽وہ۽اس۽ےک۽ےئل۽سج۽یک۽اہنمك۽ اڈ۽ؿ۽اغمك۽وصقمڈ۽دمحم۽‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽یک۽میظعت۽وہ۔۽(ف)‬
‫غایۃْمرامہْومرماہ‪1‬۔ ْ‬
‫غھ‬
‫اہیُ۽ ٓا چ۽لک۽اس۽ایقس۽ابمٓک۽وک۽دبًق۽ؿ۽لااجمٔ۽ےنہک۽ؿاےل۽رضحاف۽ؿاہہیب۽ںیہ۽جڈ۽ ش۽اﷲ اعتیٰل۽(۽اﷲ اعتیلٰ۽اںیھن۽وخآ۽رکّ۽۔۽‬
‫ف)۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽ٓامہن۽اف۽دبًق۽ؿطال ك۽ےس۽رتیق۽رکےک۽رعماچ۽رفک۽لک۽چنہپ۽ےکچ۽ںیہ۽رہب۽احل۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لااجمٔ۽اؿٓ۽اںیھن۽‬
‫اامس۽ئانلا۽رحاس۽‪،‬۽ویُ۽یہ۽متخ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ےک۽ؿغك۽املسمونُ۽ںیم۽ریشینی۽یک۽میسقت۽یھب۽الک۽ا ۽نسح۽ؿومحمڈ۽ےہ۽اےس۽دبًق۽اتبلا۽‬
‫اںیھن۽اوصل۽اضہل۽ؿاہتیب۽رپ۽ینبم۽ےہ۽اﷲ زعؿلج۽ےن۽وت۽ؿوجف۽ؿ۽ضماتعن۽یک۽ہی۽ایعمٓ۽اتبیئ۽یھت‪:‬‬
‫ٓوسل ۽سج ۽لاف ۽اک ۽ںیھمت ۽ملع ۽ڈ ں ۽ؿہ ۽اایتخٓ ۽رکؿ ۽اؿٓ ۽سج ۽لاف۽‬ ‫‪2ْ٢‬۔ ْ‬ ‫‪ ‬‬
‫ےس۽عنم۽رٕامںیئ۽لآ۽ٓوہ۔(ف)‬
‫رگم ۽ؿاہیب ۽اصوبح ۽ُ ۽ےن ۽ایعم ۽ٓ ۽ضماتعن۽ہی ۽ٓیھک۽ےہ۽ہک۽ےسج ۽مہ ۽عنم ۽رک۽ڈ ں ۽اےس ۽وچب ۽ارگ۽ہچ ۽اﷲ ؿٓوسل ۽ےن ۽ںیہک۽عنم ۽ہن ۽رٕاملاوہ‪،‬۽‬
‫رغص۽ہی۽اس۽اک۽رشک۽یف۽ارلشا ك۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ہٖ۽زگ۽امنٓ۽ڑپیھ۽ہن۽اجےئ۽‪،‬۽والعیاذْباللْْتعاٰلْربْالعالمنیْ۔ْوالل ْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬

‫‪1‬۽ٓشاہل۽طيالڈ۽ابمٓک۽ا غالہم۽دیس۽مٔٓحر ۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ایقس۽وبغك۽ڈرک۽وتدل۽ریخااللاس۽‪،‬۽اجہعم۽اشالہیم۽الوہٓ۽ص۽‪۵۸‬۽ؿ۽‪۴۹‬‬

‫‪2‬۽ارقل ٓا ُ۽ۼ‪/۸‬ۺ‬
‫‪Page 549 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ۺۻ‪: ۹‬۽آ۽علض۽ڈنھبآہ۽ہلحم۽مک۽لاالف۽ ہلس۽میکح۽دہامك۽اﷲ اخُ۽اصخق۽وتمیل۽دجسم۽ۺ‪۹‬۽رفص۽اغمنفٕ۽‪۴۶۶۵‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿطفٍياُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫طسل‬
‫(‪)۴‬۽الک۽صخش۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ےہ۽اؿٓ۽ربجًا۽شیپ۽اامس۽اننب۽اچاتہ۽ےہ۽احالہکن۽امجًق۽ مٍِ۽ایکس۽دنمٓہج۽ڈلی۽لاوتُ۽ےس۽لاوخس۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫و‬
‫اانپ۽شیپ۽اامس۽ںیہن۽ئانلا۽اچےتہ۽‪،‬۽احظف۽اصخق۽ےلہپ۽وگٓ مًٍی۽صالٓس۽ےھت۽ٓمرف۽۔اھ۽رکزسا۽لایئ۽رگم۽تمسق۽ےک۽ٓؿٓ۽ےس۽الیپ۽ںیم۽ٓاہیئ۽‬
‫لایئ۔‬
‫(‪)۵‬۽اس۽احظف۽اصخق۽ےن۽الک۽ےس۽ ٓا ھٹ۽ ٓا ہن۽ےل۽رک۽ٓدیس۽ھکل۽ڈی۽یھت۽دعب۽ںیم۽ڈوھاک۽ڈّ۽رک۽ٓدیس۽جالڈی۽رہچکی۽ںیم۽ااکنٓ۽ایک۽ہک۽‬
‫ٓا ھٹ۽ ٓا ہن۽ںیہن۽ایل۽سج۽ےس۽اس۽صخش۽وک۽مٔااھبٓی۽اصقنُ۽وہا۽احالہکن۽ہی۽لاف۽چس۽یھت۽ہک۽ےسیپ۽احظف۽اصخق۽ےل۽ےکچ۽ےھت۽اؿٓ۽اصف۽‬
‫ااکنٓ۽رکڈلااؿٓ۽ایس۽اعمصلہ۽ںیم۽ےلہپ۽یھب۽مسق۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽یک۽۔اھ۽ےکچ۽ےھت۔‬
‫(‪)۶‬۽احظف۽اصخق۽ےن۽اےنپ۽ریپ۽ؿ۽ دش۽رپ۽نعط۽ؿعینشت۽رکلاےہ۽ہک۽ہلحم۽ںیم۽لا۽دمٓہس۽اشالہیم۽ںیم۽وج۽اخص۽اُ۽ےک۽ریپ۽ؿ دش۽اک۽‬
‫ااجیڈ۽رکڈہ۽ےہ۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽اُ۽ےک۽لاف۽ڈاڈا۽اک۽ثاراف۽ےہ۽ایک۽اؿٓ۽اےنپ۽ریپ۽یک۽لاف۽رپ۽وتفٰی۽لالولالا۽ےہ۽احالہکن۽ریپ۽ وحس۽ےن۽اُ۽وک۽‬
‫اانپ۽ہفیلخ۽ٓلاین۽رقمٓ۽ایک۽ےہ۽ہن۽ہک۽رحتریی۽‪،‬۽دعب۽اس۽ہنعط۽عینشت۽ےک۽ریپ۽ وحس۽رپ۽احظف۽اصخق۽یک۽جالتف۽لایق۽ےہ۽لا۽لالط۽وہیئ۽لا۽‬
‫جالتف۽ےس۽لکن۽ےئگ۔‬
‫(‪)۷‬۽احظف۽اصخق۽ےن۽ڑمچا۽غٕلاین۽اک۽وج۽ہک۽اصخق۽اصنف۽ںیہ۽دمٓہس۽اشالہیم۽ںیم۽ڈےنی۽وک۽اہک۽اھت۽ڈوھاک۽ڈّ۽رک۽اےنپ۽رصف۽ںیم۽‬
‫ےل۽ ٓا ےئ‬
‫(‪ )۸‬۽اؿٓ ۽دیس ۽وک ۽ٓوکٰہ ۽اک ۽ہسیپ ۽ انی ۽ڈٓضق۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اینت ۽لاںیت۽ٖاحظف ۽ونب ۽یلع۽اصخق ۽ںیم ۽وموجڈ۽ںیہ ۽سج ۽وک ۽ہٖ ۽رٕڈرشب ۽اس ۽ہلحم ۽اک۽‬
‫وخبیب۽اجاتن۽ےہ۽وت۽اس۽رپ۽یھب۽ؿہ۽شیپ۽اامس۽اننب۽اچےتہ۽ںیہ۽ربجًا۽اؿٓ۽اسفڈ۽مٔلا۽رکےت۽ںیہ۽ہک۽ںیم۽احظف۽وہُ۽ہفیلخ۽وہُ۽ثارا۽قح۽ٓلاڈہ۽‬
‫ےہ ۽شیپ ۽اامس ۽ںیم ۽ونبُ ۽اگ ۽اؿٓ ۽امجًق۽ریثکہ ۽یک ۽ٓاےئ ۽ںیہن۽ےہ ۽ہک ۽اس ۽وک ۽اانپ ۽شیپ ۽اامس ۽ئانےئ ۽اس ۽ےئل ۽انجف ۽ؿاال ۽یک۽جڈطق ۽ںیم۽‬
‫لااقلل۽ہی۽رحتری۽آشال۽رکلا۽وہُ۽ہک۽فیلکت۽وگآا۽رٕامرک۽اس۽اکوجاف۽لیصفت۽ؿآ۽ہٖ۽الک۽وسال۽اک۽رحتری۽رٕامںیئ۽ےگ۽ہک۽ایسی۽ٓمٔڈیتس۽‬
‫شیپ۽اامس۽سج۽ےس۽دتقمی۽لآاص۽وہُ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽ٓلاڈہ۽ایک۽رعص۽رکؿُ۽ٓلاڈہ۽دح۽اڈف۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سج۽ےس۽دتقمی۽اس۽ےک۽یسک۽بیع۽یک۽ؿہج۽ےس۽لآاص۽وہُ۽اس۽یک۽امنٓ۽وبقل۽ںیہن۽وہیت۽۔۽دحمك۽ںیم۽آشاڈ۽رٕاملا‪:‬‬
‫نیت۽وصخشُ۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽اکونُ۽ےس۽لا تش۽رھب۽یھب‬ ‫ثلثۃْالْترفعْصالت مْفوقْاذان مْشرب ْ‬

‫‪Page 550 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿیچن۽ںیہن۽وہیت۽ینعی۽لآاگہ۽زعف ۽لک۽ٓشایئ۽وت۽مٔی۽زیچ۽ےہ۽‬ ‫اوعدْممھنْمنْاماْقوماْوھمْلہْکارھونْ‪1‬۔ ْ‬
‫الک۽ؿہ۽وج۽ھچک۽ولوگُ۽یک۽اامطق۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽ولگ۽اس۽لآاص۽‬
‫وہُ۽ینعی۽اس۽ںیم۽یسک۽وصقٓ۽رش ی۽ےک۽شٍق۔‬
‫وْاالْفالوبالْعلمھیْکماْفْالدرْالمختار ‪ 2‬وغیہ۽(۽ؿٓہن۽ؿلال۽اُ۽ولوگُ۽رپ۽وہاگ۽اسیج۽ہک۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۽۔۽ف)۽‬
‫اؿٓ ۽فاہٖ ۽ےہ ۽ہک ۽وصٓف ۽رسفتسمہ ۽ںیم ۽اس ۽صخش ۽ںیم ۽دتعمڈ ۽وصقٓ ۽ںیہ ۽ٓمرف ۽ انی ۽ارگ ۽لامك ۽وہ ۽وت ۽ؿہ ۽گياہ ۽ریبکہ ۽ےہ ۽‪،‬دحمك ۽ںیم۽‬
‫رٕاملا‪:‬۽الرایشْوالمرتیشْکالْھماْفْالنارْ‪3‬۔۽ٓمرف۽ےنیل۽ؿاالاؿٓ۽ٓمرف۽ڈےنی۽ؿاال۽ڈؿونُ۽ڈؿٓیخ۽ںیہ۔ےسیپ۽ےل۽رک۽رکم۽اجلا۽‬
‫اؿٓ۽اس۽رپ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽یک۽وھجیٹ۽مسق۽۔اھہن۽اؿٓ۽ٓدیس۽جال۽رک۽املسمُ۽رپ۽وھجلا۽ڈوعٰی۽رکلا۽اؿٓ۽اےس۽اصقنُ۽اچنہپلا۽ہی۽ضق۽گياہ۽ریبکہ۽ںیہ‪،‬۽‬
‫اُ۽ؿوجہ۽ےس۽احظف۽ذموکٓ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئان۽لا۽گياہ۽‪،‬۽اؿٓ۽ربجًا۽اامس۽ےننب۽ںیم۽وخڈ۽اس۽یک۽امنٓ۽یھب۽ابتہ۽خق۽‬
‫لک۽ؿہ۽اُ۽امتس۽ااعفل۽ہعینش۽ےس۽ىالہین۽وتہب۽ہن۽رکّ۽‪،‬۽غٕلاین۽یک۽۔اھل۽ارگ۽ڈؿرسّ۽ےن۽اےس۽دمٓہس۽ںیم۽ڈےنی۽وک۽ڈی۽یھت۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ےن۽ڈوھاک۽ڈّ۽رک۽اےنپ۽رصف۽ںیم۽رکیل۽وت۽ہی۽یھب۽ڈاغ۽اؿٓ۽ایخمك۽اؿٓ۽گياہ۽ریبکہ۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽اینپ۽غٕلاین۽یک۽۔اھل۽دمٓ۽ہس۽ںیم۽ڈےنی۽وک۽‬
‫یہک ۽یھت ۽رھپ ۽ہن ۽ڈی ۽وت ۽اجیب ۽ےہ ۽رگم ۽دنچاُ ۽اسلاس ۽ںیہن ۽ہکبج ۽یسک ۽ذعٓ ۽رش ی۽ےس ۽ااسی ۽ایک ۽وہ ۽ؿٓہن ۽اﷲ زعؿلج۽ےس ۽ؿدعہ ۽جالیف ۽ےہ ۽‪،‬۽‬
‫انچہچن۽ہجیتن۽تہب۽دشلڈ۽ےہ۽‬
‫اﷲ اعتیلٰ ۽ڈا ۽ٓشاڈ ۽ےہ‪ :‬۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽اﷲ اعتیلٰ ۽ےن ۽اُ ۽ےک۽‬ ‫تعاٰلْ ْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫ڈولُ۽ںیم۽افنط۽ٓ ھ۽ڈلا۽اس۽ڈُ۽لک۽ہک۽اس۽ےس۽ںیلم۽ےگ۽دبہل۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اس۽اک۽ہک۽ا ںوُ۽ےن۽اﷲ اعتیلٰ۽ےس۽ؿدعہ۽وھجلا۽ایک۽اؿٓ۽دبہل۽اس۽‬ ‫ْ‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬
‫اک۽ہک۽وھجف۽وبےتل۽ےھت۽(ف)‬
‫ریپ۽رپ۽ہنعط۽ؿعینشت۽آدتاڈ۽رطتقی۽ےہ۽اس۽ےس۽جالتف۽ڈٓانکٓ۽تعیب۽ےس۽یھب۽اخٓچ۽وہاجلا۽ےہ۽۔۽دیس۽احخق۽دنم۽وک‬

‫‪1‬۽ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اسّ۽وقام۽ؿمھ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽ۼ‪۹‬‬
‫ف‪ :‬سج۽بتک۽ےس۽دحمك۽اک۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۽اس۽ںیم۽''فوقْاذان م''۽یک۽ہگج۽''فوقْروس م ''۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽ وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ ‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪3‬۽زنک۽ا بمال۽ الصفل۽ااثل ك۽یف۽ادہللۃ۽ؿارلمرہ۽ طٌنـہع۽ؤم۽ضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۴۴۶/۹‬‬
‫ف‪:‬۽سج۽اتکف۽ےس۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۽اس۽ںیم۽''۽کالھما''۽اک۽ظفل۽ںیہن۽ےہ۽۔لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪4‬۽ارقل ٓا ُ۽ۼ‪/‬ۺۺ‬
‫‪Page 551 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓوکٰہ۽ڈےنی۽ںیم۽ضعب۽ےن۽ااجٓف۽یھکل۽ےہ۽اؿٓ۽حیحص۽ؿ۽دمتعم۽فاہٖ۽ارلؿاہی۽دعس۽وجآ۽کماْبؼناہْفْالزھرْالباسم(۽اسیج۽ہک۽مہ۽ےن۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اس۽وک۽اسل ٖ۽اابلمس۽ںیم۽ایبُ۽ایک۽ےہ۽۔۽ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہ‬
‫ہلئسم ۽‪۵‬ۼ‪ ۹‬۽لا‪۷‬ۼ‪:۹‬۽ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفم ۽ُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک ۽وج ۽صخش ۽گياہ ۽ریبکہ ۽ںیم ۽صٍيال ۽ٓاتہ ۽وہ ۽اؿٓؿہ۽‬
‫خصق۽دہامك۽گياہ۽ےس۽لآ۽ ٓا رک۽المک۽ا فػالء۽ڈنی۽ؿاشالس۽ےک۽ٓؿ۽مٔؿ۽وتہب۽رکّ۽اؿٓ۽اس۽گياہ۽ےس۽ہلضفب۽اعتیلٰ۽ماجف۽لاےئ۽وت۽ایک۽اس۽اک۽‬
‫اامی۽ُ۽اکلم۽وہا؟‬
‫(‪)۵‬۽اس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ؟‬
‫(‪)۶‬۽وج۽ولگ۽دعب۽وتہب۽اس۽رپ۽اارتاص۽رک ں۽اُ۽ےک۽ؿاےطس۽ایک۽مکح۽ےہ؟۽طقف۽‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫‪1‬۽(۽ؿہ۽اﷲ اعتیلٰ۽ےہ۽وج۽اےنپ۽دنبؿُ۽یک۽وتہب۽وبقل۽رٕاملا۽ےہ۽۔۽‬ ‫‪ ‬‬ ‫اﷲ زعؿلج۽وتہب۽وبقل۽رٕاملا۽ےہ۽‬
‫ف)۽‬
‫ص‬
‫اؿٓ۽ رّی۽وتہب۽ےک۽دعب۽گياہ۽لالکل۽لایق۽ںیہن۽ٓےتہ۽۔۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫گياہ۽ےس۽وتہب۽رکےن۽ؿاال۽ےب۽گياہ۽ےک۽لثم۽ےہ۔۽‬ ‫التائبْمنْالذنبْکمنْالْذنبْلہْ‪2‬۔ ْ‬
‫وتہب۽ےک۽دعب۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽اطلًا۽رحچ۽ںیہن‪،‬۽دعب۽وتہب۽اس۽رپ۽گياہ۽اک۽اارتاص۽اجمٔ۽ںیہن۔۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ینب۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْعی ْاخاہ ْبذنب ْلم ْیمت ْحیت ْیعملہ ْو ْفْ وج ۽یسک ۽اےنپ ۽اھبیئ ۽وک ۽اےسی ۽گياہ ۽ےس ۽بیع ۽اگلےئ ۽سج ۽ےس ۽وتہب۽‬
‫روایۃْمنْذنبْقدْتابْمنہْ‪ْ،3‬بہْفسراْبنْمنیعْ رکاکچےہ۽وت۽ہی۽بیع۽اگلےن۽ؿاال۽ہن۽ ّ۽اگ۽خق۽لک۽وخڈ۽اس۽گيا۽ہ۽‬
‫‪ْ،‬رواہْالرتمذیْوحسنہْعنْمعاذْبنْجبلْریضْ ںیم۽صٍيال۽ہن۽وہاجےئ۽اس۽وک۽رتذمی۽ےن۽رضحف۽اجمٔ۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽رک۽ےک۽نسح۽غٕآ۽ڈلا۽۔۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ْواللْ ٰ‬
‫اللْ ٰ‬
‫‪۷‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫آ۽ثار۽ھٹ۽اھچؿین۽ؿرلی۽بلک۽ ہلس۽رمع۽شخب۽اخنساامُ۽‬ ‫ہلئسم۽‪۸‬ۼ‪:۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ہک۽الک۽صخش۽رعہص۽دنچ۽شال۽ےس۽اامس۽دجسم۽ٓہ۽رک۽ابب۽ًق‬

‫‪1‬‬
‫ارقل ٓا ُ۽‪۵۸/۷۵‬‬
‫‪2‬‬
‫ننس۽انب۽امہج۽لاف۽ڈرک۽اوتلہب۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽‪۶۵۶‬‬
‫اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽آ۽اوباف۽عفۃ۽ا ؾًٰمۃ۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪۶/۵‬ۺ‬
‫‪3‬‬

‫‪Page 552 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿوجاہف۽ڈلی۽ےک۽زعمؿل۽رکڈلا۽ایگےہ‪:‬‬
‫( ‪)۴‬ا۽اہتس۽ٓلا‬
‫(‪)۵‬۽ااہتس۽رسہق۽ڈٓاہیےئ۽دجسم۽ؿریغہ۽اابسف۽دجسم۽وج۽قلعتم۽دجسم۽اس۽ےک۽امتحت۽اھت۔‬
‫نب‬
‫(‪)۶‬۽ مل۽لمع۽وقس۽ولؿ۽‪،‬۽سج۽ےک۽اشمدہہ۽ؿاعمہنئ۽ےک۽دنچ۽ااخشص۽ربتعماُ۽شالڈ۽ںیہ۽ؿریغہ۽ؿریغہ۽‪،‬۽اف۽ؿہ۽صخش۽ریغب۽ااجٓف۽لاین۽‬
‫ابمین۽دجسم۽ؿوتمیل۽دجسم۽دنچ۽ااخشص۽ےک۽ےنہک۽رپ۽وج۽شاانکُ۽ریغ۽ہلحم۽اس۽دجسم۽ےک۽ںیہ۽اامس۽وہلا۽اچاتہ۽ےہ۽ىالؿہ۽اس۽ےک۽وج۽لالعفل۽اامس۽‬
‫دجسم۽لاین۽ؿوتمیل۽دجسم۽ےن۽رقمٓ۽ایک۽وہا۽ےہ۽املع۽لا سٍّيہ۽ؿادحلمك۽وہ۽ےن۽رپ۽وسا۽اجعم۽اعمل۽دیج۽ےہ۽اؿٓ۽زعمؿل۽دشہ۽اک۽غلبم۽ملع۽رصف۽زنک۽‬
‫ادلاققئ۽۔۽اےسی۽صخش۽اک۽اامس۽وہلا۽لاؿوجڈ۽عیمج۽ؿوجاہف۽لاال۽ےک۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ہن۽طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ااہتس۽اؿٓ۽دبامگین۽وت۽رشى ًا۽اجمٔ۽ںیہن‪:‬‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽‪:‬۽اّ۽اامیُ۽ؿاول!۽تہب۽امگونُ۽ےس۽وچب۽‬ ‫تعاٰلْ ْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫كشیب۽وکیئ۽امگُ۽گياہ۽وہاجلا۽ےہ۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ٓشا ًمآف۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽دب۽امگین۽ےس۽وچب۽‬ ‫‪ْ ْ1‬‬
‫ویکہکن۽دبامگین ۽ضق ۽ےس ۽مٔی۽وھجیٹ ۽لاف ۽وہیت ۽ےہ ۽ادحلمك۽‬
‫صَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْولسم ْایا ْکم ْوالظنْ‬ ‫وقال ْ ْ‬
‫(ف)‬
‫فانْالظنْا کذبْ‪2‬الحدیث۔ ْ‬
‫طًہ‬
‫رگمسج۽لاف۽ےک۽اعمہنی۽ےک۽وگااہُ۽ہقث۽اتبےئ۽اجےت۽ںیہ۽ؿیہ۽ضماتعن۽اامطق۽وک۽سب۽ںیہ۽ہکلب۽اےسی۽ااعفہل۽ہعینش۽ےس۽ ش۽وہ۽اکچ۽اؿٓ۽‬
‫ابطظئ۽اس۽ےس۽رفنف۽رکےن۽ںیتگل۽ارگ۽ارگ۽وبثف۽ہن۽یھب۽وہ۽لامہ۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽لیلقت۽امجًق۽رضؿٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽دقٓ۽رکاہق۽‬
‫تعاٰلْکماْفْالدرْوغیہ۽(۽‬ ‫م‬
‫اامطق۽وک۽سب۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽ؿہ۽ؿاعق۽ںیم۽ےب۽وصقٓ۽وہ۽امک۽وصنا۽نیلع۽یف۽نم۽شاه۽ ٔہص۽والعیاذباللْ ٰ‬
‫و‬
‫ےسیج۽ہک۽اہقفء۽ےن۽اس۽ہلئسم۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽اس۽صخش۽ےک۽لآّ۽ںیم۽سج۽اک۽مٔص۽ ھيل۽ایگ۽وہ۽والعیاذْباللْ ْٰ‬
‫تعاٰل۔۽اسیج۽ہک۽‬
‫ل‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۔ف)۽رہب۽احل۽ؿہ۽ملع۽یقتم۽حیحص۽وخُ۽ےک۽اقم ل۽یسک۽رطچ۽قحتسم۽اامطق۽ںیہن۽وہاتکس ً‬
‫۽وصخطا۽ہکبج۽لاین۽دجسم۽ؿالہ۽‬
‫ہلحم۽وک۽اس۽ےس۽رکاہق۽ےہ۽فانْامراْالمامۃْمقرضْاٰلْالباینْثمْاٰلْالجماعۃْوالْدخلْفیہْلالْجانب(۽ویکہکن۽‬
‫اامس۽اک۽رقمٓ۽رکلا۽لاین۽اک۽قح۽ےہ۽رھپ۽دتقمی۽رضحف۽اک۽اامس۽رقمٓ۽رکےن۽ںیم۽ایبنج۽ولوگُ۽اک۽وکیئ۽قح۽ںیہن۽۔ف)۽وت۽ریغ۽الہ۽ہلحم۽اک‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪۴۵/ ۷‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽اولاصلا۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۷/۴‬ۻ‪۶‬‬
‫‪Page 553 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اےس۽رقم۽رکلا۽اطال۽ربتعم۽ںیہن۽وہاتکس۽ہن۽اح ك۽ذموکٓ۽ںیم۽ہک۽وقس۽مٔؿہج۽رش ی۽اس۽ےس۽رکاہق۽ٓیتھک۽ےہ۽وخڈ۽اےس۽اامس۽اننب۽لا۽اجمٔ۽۔۽‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃ ْال ْترفع ْصالت م ْفوق ْاذان م ْشرباْ نیت۽ ٓا ڈویمُ۽یک۽امنٓ ۽اُ ۽ےک۽اکونُ۽ےس۽الک۽لا تش۽یھب۽اؿرپ۽‬
‫ںیہن۽اجیت۽(۽ینعی۽لآاگہ۽زعف ۽ںیم۽ٓشایئ۽وت۽مٔی۽زیچ ۽ےہ)۽اُ۽‬ ‫وعدممھنْمنْامْقوماْوھمْلہْکارھونْ‪1‬۔ ْ‬
‫ںیم ۽الک ۽صخش ۽ےہ ۽وج ۽ھچک ۽ولوگُ ۽یک ۽اامطق ۽رکّ ۽احالہکن ۽ؿہ۽‬
‫اےس۽لادنسپ۽رکےت۽وہُ۔۽(ف)۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع‬
‫‪۵۳‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۹‬ۼ‪ :۹‬آ۽اک روٓ۽وتف۽اخہن۽لآآ۽دقمی۽دجسم۽ہس۽انمٓہ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیبم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽اعمل۽ےہ۽ینعی۽ملع۽ہقف۽ؿدحمك۽وخبیب۽اجےتن۽ںیہ۽رگم۽‬
‫اعمل۽وموصف۽لاںیئ۽ریپ۽ےس۽وبجمٓ۽ںیہ۽سج۽وک۽ڑگنلا۽ےتہک۽ںیہ۽ٓنیم۽ںیم۽ َلَٖ۽ذموکٓاک۽طقف۽اتشگن۽اگل شکٌْ۽ںیہ۽اؿٓ۽ڈانہ۽ریپ۽ڈٓضق۽ےہ۽‬
‫ایقس۽‪،‬۽ٓوکه۽‪،‬۽وجسڈ ۽وخبیب۽رک شکٌْ۽ںیہ‪،‬۽ہی۽اعمل۽ذموکٓ ۽لا چ۽ؿیتق۽امنٓ ۽یک۽اامطق ۽رک شکٌْ۽ںیہ۽ارگ۽ہچ۽اعمل۽ڈبرگ۽ومڈوج۽وہ۽لا ۽ںیہن؟۽‬
‫لاابعٓف۽ؿ۽ڈاللئ۽ےک۽رحتری۽رٕامںیئ۽ہک۽شانیعم۽وک۽یسک۽مسق۽اک۽ہبش۽ہن۽ٓےہ۽۔۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف ۽رسفتسمہ ۽ںیم ۽اےسی ۽صخش ۽یک ۽اامطق ۽لال۽ہبش ۽اجمٔ ۽ےہ ۽رھپ ۽ارگ ۽ؿیہ ۽اعمل۽ےہ ۽وت ۽ؿیہ ۽ٓلاڈہ ۽قحتسم۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽وہےت ۽اجلہ۽یک۽‬
‫دقتمی۽ہٖ۽زگ۽ہن۽اچےئہ۽اؿٓ۽ارگ۽ڈؿرسا۽اعمل۽یھب۽وموجڈ۽ےہ۽خق۽یھب۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽رگمرتہب۽ؿہ۽ڈؿرسا۽ےہ۽‪،‬۽ہی۽ضق۽اس۽‬
‫وصٓف ۽ںیم ۽ہک ۽ڈؿونُ ۽صخش ۽رشاطئ۽تحص ۽ؿوجآ ۽اامطق ۽ےک ۽اجعم ۽وہُ۽حیحص ۽وخاُ ۽حیحص ۽ا مہآہ ۽ینس ۽حیحص ۽اہدیقعہ۽ریغ ۽افقس ۽طغلِ۽‬
‫ؿٓہن۽اجعم۽رشاطئ۽وہاگ۽ؿیہ۽اامس۽وہاگ۽۔۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫صح ْاقتداء ْقائم ْباحدب ْوان ْبلغ ْحد ْبہْ اتخمٓ ۽وقل۽رپ۽دیساھ۽ڑھکّ۽وہےن۽ؿاےل۽یک ۽امنٓ ۽ڑبکّ۽صخش۽‬
‫َلْالمعتمدْوکذاْباعرجْوغیہْاوٰل‪2‬۔ْ ےک۽ےھچیپ۽ڈٓضق۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽اس۽اک۽ ُثَٖا۽نپ۽ٓوکه۽یک۽دح۽لک۽وہ‪،‬۽‬
‫ْٰ‬ ‫الرکو عْع‬
‫ایس۽رطچ۽ڑگنلّ۽اک۽مکح۽ےہ‪،‬۽اہتبل۽ڈؿرسّ۽ ٓا ڈیم۽یک۽اامطق۽‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫واللْ ٰ‬
‫الضف۽ؿ۽اؿیلٰ۽ےہ۽۔(ف)‬

‫‪ 1‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اس۽وقص ًا۽ؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽ۼ‪۹‬‬
‫ف‪:‬۽سج۽اتکف۽ےس۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۽اس۽ںیم۽''۽فوق مْاذن م۽''۽یک۽ہگج۽''۽فوق مْرؤْس م''۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی۽‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸/۴‬ۺ‬
‫‪Page 554 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۵۴‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫آ۽ِلیصح۽دواین۽ُ۽علض۽الوہٓوئسماہلونآ۽اقحل۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ۺۼ‪:۹‬‬
‫اس۽كلم۽اجنپف۽ںیم۽ڈنی۽یک۽تہب۽یتسس۽ےہ۽اخطکٔ۽ڈاہیف۽ںیم۽وت۽ڈنی۽ذمہق۽اک۽ھچک۽داتپ۽یہ۽ںیہن۽‪،‬۽انچہچن۽ہٖ۽الک۽ڈاہیف۽ںیم۽اامس۽‬
‫دجسم۽وساےئ۽دنچ۽وسٓوتُ۽ےک۽لاڈ۽ٓ ےنھ۽ےک۽اؿٓ۽وکیئ۽ملع۽ںیہن۽ٓکھيا۽اؿٓ۽دتقمویُ۽یک۽رغص۽یھب۽یہی۽وہیت۽ےہ۽ہک۽اامس۽دجسم۽ااسی۽وہ۽وج۽‬
‫ہک۽امہٓی۽تیم۽وک۽لسغ۽ڈّ۽ےکس۽لا۽اکنچ۽ڑپھ۽ےکس۽لا۽ڈؿ۽نیت۽وسٓںیت۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ےک۽ؿاےطس۽لاڈ۽وہُ۽اؿٓ۽وکیئ۽مرط۽ںیہن‪،‬۽انچہچن۽‬
‫الک۽اگؿُ۽ئانس۽ریتھت۽ںیم۽الک۽اامس۽دجسم۽ایسی۽یہ۽وتفصُ۽ؿاال۽حبص۽وک۽ایگ۽اؿٓ۽ؿںیہ۽ؿافف۽لایئ۽‪،‬۽ایس۽ذموکٓہ۽اگؿُ۽ںیم۽الک۽ڈہٖاہکٓہ۽‬
‫وج۽ہک۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽یفنح۽اتہک۽اھت۽اؿٓ۽رھپ۽دعب۽ںیم۽دنچ۽شال۽ؿاہیب۽ذمہق۽ٓاہ۽دعب۽آ ں۽دنچ۽شال۽ےس۽ڑکچاولی۽ذمہق۽ےہ‪،‬۽اف۽ذموکٓ۽‬
‫اامس۽دجسم۽وفميڈک ۽رپ۽اس۽ےن۽اس۽ایخل۽ےس۽ہک۽ںیم۽اامس۽دجسم۽نب۽اجؿُ۽دجسم۽ےک۽ہقلعتم۽رھگؿُ۽یک۽ ٓا دمین۽ثارّ۽اکس۽ ٓا ےئ۽ہی۽فاہٖ۽ایک۽‬
‫ہک۽ںیم۽ےن۽ڑکچاولی۽ذمہق۽ےس۽وتہب۽یک۽ےھجم۽اامس۽دجسم۽رقمٓ۽رکؿ‪،‬۽انچہچن۽اس۽ےک۽مہ۽ایخ۽ل۽دنچ۽ڈؿوتسُ۽ےن۽اس۽وک۽ڑگپی۽انہپیئ۽اؿٓ۽‬
‫اس۽وک۽اامس۽دجسم۽رقمٓ۽رکڈلا۔۽اف۽دنچ۽املسمُ۽اس۽ےک۽اخمفل۽اےھٹ۽نج۽وک۽اس۽ےک۽دنچ۽ذمہق۽دبےنل۽اک۽ٓجن۽اھت۽ا ںوُ۽ےن۽اس۽وک۽‬
‫زعمؿل ۽رکلا ۽اچاہ ۽‪ ،‬۽اف ۽دوہکن ۽ؿہ ۽ھچک ۽ملع۽ٓکھيا ۽ےہ ۽اس ۽ےن ۽اہک۽ہک۽ںیم ۽ےن ۽وتہب۽اخصل ۽رک ۽ڈی۽ےہ ۽اؿٓ ۽اف ۽ںیم ۽یفنح ۽ذمہق ۽رپ ۽ ٓا ایگ۽‬
‫وہُ۽ارگ۽مت۽اف۽یھب۽زعمؿل۽رکےت۽وہ۽وت۽ےھجم۽رشتعی۽اک۽مکح۽ڈ۔اھؿ۽ںیم۽انکّٓ۽وہ۽اجؿُ۽اگ۽۔۽انچہچن۽ؿہ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽اکرٕ۽یک۽وتہب۽وظنمٓ۽‬
‫ےہ۽ثاری۽ویکرکن۽ہن۽وظنمٓ۽وہک ۽‪،‬۽ےکپ۽املسمونُ۽اکایخل۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ہی۽اامس۽دجسم۽رقمٓ۽ٓاہ۽وت۽ہی۽ڈنی۽ںیم۽ٓہنخ۽ادنآ۽وہاگ۽رھپ۽یئک۽ ٓا ڈیم۽‬
‫اس۽ےک۽وماقف۽وہاجںیئ۽ےگ۽رھپ۽مہ۽ںیم۽اینت۽فاغك۽ہن۽وہک ۽ہک۽اُ۽وک۽دیساھ۽رک ں۽اس۽ایخ۽ل۽ےس۽ؿہ۽اچےتہ۽ںیہ۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽مکح۽اےسی۽‬
‫وکشمک۽ ٓا ڈیم۽ےک۽لآّ۽ںیم۽وہ۽وت۽ںیمہ۽وتفٰی۽ڈلا۽اجےئ۽ہک۽اس۽وک۽اکنال۽اجےئ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ہنتف۽ےس۽ےب۽رکف۽وہاجںیئ۔۽طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽امہ۽ابعڈف۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےئل۽اغمك۽اایتحؿ۽ڈٓاکٓ۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽امہّٓ۽نلعء۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽ارگ۽امنٓ۽دنچ۽ؿہج۽ےس۽‬
‫حیحص۽رہھٹیت۽وہ۽اؿٓ۽الک۽ےس۽افدس۽‪،‬۽وت۽اےس۽افدسیہ۽غٕآ۽ڈ ں۽ےگ۽۔۽اامس۽انب۽اغہماس۽یک۽حتف۽العرری۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ْالصلوة ْمیت ْفسدت ْمن ْوجہ ْوجازت ْمنْ ویکہکن۽خق ۽الک۽تہج۽ےس۽امنٓ ۽افدس۽وہ۽اؿٓ ۽یئک۽ؿوجہ۽یک۽ئان۽رپ۽‬
‫ٰ‬ ‫الن‬
‫حیحص۽وہ۽وت۽امنٓ۽ےک۽افدس۽وہےن۽اک۽مکح۽ڈلا۽اجلا۽ےہ۽۔۽(ف)‬ ‫وجوہْحکمْبقسادھا‪1‬۔ ْ‬
‫وج۽صخش۽ااسی۽رطضمف۽ااحلل۽وہ۽ہک۽اےنت۽ڈونُ۽ںیم۽نیت۽ذمہق۽دبل۽اکچ۽اس۽یک۽وتہب۽لا ں۽ینعم۽وبقل۽رکےن۽ںیم‬

‫‪ 1‬۽حتف۽العرری۽لاف۽ٰولصہ۽ااسملرٕ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۷۴/۵‬‬
‫‪Page 555 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وکیئ ۽دغٓ ۽ںیہن ۽وک ۽ارگ ۽وت ۽ےن ۽ڈل ۽ےس ۽وتہب ۽یک ۽ےہ ۽وت ۽اﷲ وبقل ۽رٕامےن ۽ؿاال ۽ےہ ۽زین ۽ایس ۽شٌٍق ۽خٌفٌق ۽اک ۽ااہظٓ ۽رکےت ۽وہےئ ۽ارگ ۽ؿہ۽‬
‫اجےئ۽اگ۽مہ۽اس۽ےک۽انجٓہ۽ےک۽شاھت۽ؿہ۽رطہقی۽مٔںیت۽ےگ۽وج۽الک۽ینس۽یفنح۽ےک۽شاھت۽ایک۽اجلا۽ےہ۽النْانماْنحکمْبالظاھرْ‬
‫تعاٰلْاعلمْبالسرائر(۽ویکہکن۽مہ۽فاہٖ۽رپ۽مکح۽اگلےن۽ےک۽لادنب۽ےہُ‪،‬۽ڈولُ۽اک۽احل۽اﷲ یہ۽اجاتن۽ےہ۽۔ف)۽رگم۽اس۽وبقل۽‬
‫واللْ ٰ‬
‫وتہب۽ےس۽ہی۽الٓس۽ںیہن۽ہک۽مہ۽اےسی۽رطضمف۽صخش۽اےسی۽وکشمک۽اح ك۽ؿاےل۽وک۽اےنپ۽اےسی۽مہ۽رٕص۽ڈینی۽اک۽اامس۽یھب۽ئانںیل۽ارگ۽ؿاعق۽‬
‫ںیم ۽ؿہ ۽ےچس ۽ڈل۽ےس ۽لامك ۽وہا ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽وہاجےئ۽ک ۽اؿٓ ۽ارگ ۽اامطق ۽ےنیل ۽ےک ۽ےئل ۽وتہب۽فاہٖ ۽رکلا ۽ےہ ۽وت ۽ؿہ ۽امنٓ ۽لالط۽‬
‫ؿافدس۽وہک ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اح ك۽كش۽ڈاےنل۽ؿایل۽اؿٓ۽عفن۽یک۽ک ع۽اس۽یک۽لادیئ۽رکےن۽ؿایل۽یسک۽رطچ۽لقع۽میلس۽ؿ۽اایتحؿ۽اک۽طؾٌػا۽ہٖ۽زگ۽‬
‫ںیہن۽ہک۽اےس۽اامس۽ایک۽اجےئ۽ؿہ۽ہسیپ۽ےک۽اعمےلم۽ںیم۽وگایہ۽ےک۽ےئل۽وت۽نلعےئ۽رکاس۽ہی۽اایتحؿ۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽افقس۽ارگ۽ہچ۽وتہب۽رکےل۽‬
‫اس۽یک۽وگایہ۽وبقمل۽ہن۽وہک ۽خق۽لک۽الک۽ٓامہن۽اس۽رپ۽ہن۽زگّٓ۽سج۽ےس۽یدط۽وتہب۽ؿطالچ۽ؿ۽وقتٰی۽ےک۽ ٓا لآ۽اس۽رپ۽فاہٖ۽وہُ۽ہک۽‬
‫خق۽ؿہ۽افقس۽ےہ۽وت۽نکمم۽ہک۽اس۽ؿغك۽اینپ۽وگیہ۽وبقل۽رکاڈےنی۽ےک۽ےئل۽وتہب۽اکااہظٓ۽رکلا۽وہ۽اتفؿٰی۽اعریگملی۽ؿ۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬۽‬
‫القاسق ْاذاتاب ْال ْتِبل ْش ا ْدتہ ْمالم ْیمضْ افقس۽ارگ۽وتہب۽رکےل۽وت۽خق ۽لک۽اانت۽ؿغك ۽ہن ۽زگٓ ۽اجےئ ۽سج۽‬
‫علیہْزمانْیظ رْعلیہْاثرْالتوبۃْوالصحیحْانْ ںیم۽اس۽رپ۽وتہب۽یدط۽اک۽ارث۽فاہٖ ۽وہ۽اس۽یک۽وگایہ۽وبقل۽ہن۽یک۽‬
‫اجےئ‪،‬۽اؿٓ۽حیحص۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہی۽اعمصلہ۽اقیض۽یک ۽ٓاےئ۽ےک۽رپسڈ۽ایک۽‬ ‫ذلكْمقوضْاٰلْراءْالِایضْ‪1‬۔ ْ‬
‫اجےئ۽۔۽(ف)‬
‫ہکلب۽وج۽وھجف۽ےک۽شاھت۽وہشمٓ۽ےہ۽اس۽یک۽تبسن۽رصتحی۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽اس۽یک۽وگایہ۽یھبک۽وبقمل۽ہن۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽وس۽لآ۽وتہب۽رکّ۽‬
‫۔۽دباظئ۽اامس۽كلم۽ااملعلء۽اوب۽رکب۽وعسمڈ۽اکشاین۽رھپ۽اتفؿٰی۽دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫والمعروفْبالکذبْالْعدالۃْلہْفالْتِبلْشہادتہْ وج۽وھجف ۽ںیم۽وہشمٓ ۽وہ۽ؿہ۽اعڈل۽ںیہن۽وہاتکس۽اس۽یک۽ہشیمہ۽وگایہ۽‬
‫وبقل۽ہن۽وہک ۽ارگ ۽ہچ ۽ؿہ ۽لامك ۽وہ ۽اجےئ ۽وذالف ۽اس۽صخش۽ےک ۽سج۽‬ ‫ابدا ْوان ْتاب ْبخالف ْمن ْوقع ْف ْالکذب ْس واْ‬
‫ےس ۽وھجف ۽وہسًا ۽رسٓڈ ۽وہا ۽وہ ۽لا ۽ؿہ ۽وھجف ۽ںیم ۽یسک ۽الک ۽ڈہعف ۽صٍيال۽‬
‫اوا بتَلْبہْمرةْثمْتابْ‪2‬۔ ْ‬
‫وہاوہ۽رھپ۽اس۽ےن۽وتہب۽رکیل۽وہ۽۔۽(ف)‬
‫خق۽ڈؿ۽ےسیپ۽ےک۽امل۽ںیم۽ہی۽اایتحںیط۽ںیہ۽وت۽امنٓ۽ہک۽دعب۽اامیُ۽امظع۽آاکُ۽ڈنی۽ےہ۽اس۽ےک۽ےئل۽زک۽ڈٓہج۽اایتحؿ۽ؿاخق‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثلین۽نمیف۽النؾيل۽اہشڈہ۽ فصؼہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۶‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثلین۽نمیف۽النؾيل۽اہشڈہ۽ فصؼہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪/۶‬ۻ‪۷۹‬‬
‫‪Page 556 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشتعی ۽رہطمہ ۽ہٖ ۽زگ ۽اےسی ۽وکشمک۽صخش ۽وک ۽اامس ۽ئانلا ۽دنسپ ۽ںیہن ۽رٕامیت ۽وج۽ولگ ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ںیم ۽وکشاُ ۽ںیہ ۽ؿہ ۽اﷲ ؿٓوسل۽‬
‫ؿاملسمونُ۽ضق۽ےک۽اخنئ۽وہُ۽ےگ۽۔۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْاستعمل ْرجال ْمن ْعصابۃ ْوفمھی ْمن ْھوْ وج ۽یسک ۽امجًق ۽رپ ۽الک ۽صخش ۽وک ۽رقمٓ۽رکّ ۽اؿٓاُ ۽ںیم ۽ؿہ ۽وہ۽‬
‫اریضْاللْمنہْفِدْخانْاللْورسولہْوالمؤْمننیْ وج۽اس۽صخش۽ےس۽ٓلاڈہ۽اﷲ وک۽دنسپلڈہ۽ےہ۽وت۽ےبكش۽اس۽ےن۽‬
‫‪1‬۔ ْرواہ ْالحا کم ْوصححہ ْوا بن ْعدی ْوالعِیَلْ اﷲ ؿٓوسل ۽اؿٓ ۽املسمونُ ۽ضق ۽ےک ۽شاھت ۽ایخمك ۽یک ۽‪ ،‬۽اس ۽وک۽‬
‫احمک۽ےن۽ٓؿامك۽رکےک۽حیحص۽غٕآ۽ڈلا۽۔۽انب۽دعی۽‪،‬یلیقع‪،‬۽ربطاین۽‬
‫والطربا ْین ْوالخطیب ْعن ْا بن ْعباس ْریض ْاللْ‬
‫ً‬
‫اؿٓ ۽بیطخ ۽ےن ۽اےس ۽رضحف ۽انب ۽ابعس ۽ٓیض ۽اﷲ ٓاعتیلٰ ۽ يہ۽‬
‫تعاٰلْعنہما ْ‬
‫ٰ‬
‫ےس۽ٓؿامك۽ایکےہ‬
‫‪۵۶‬۽ٓعیب۽االؿل۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫آ۽یدٓ۽لآآ۽انشیٹس۽ؿ۽ڈااخکہن۽ٓاین۽جنگ۽علض۽مٔڈؿاُ۽ ہلس۽رفظم۽نیسح۽‬ ‫ہلئسم۽ۻۼ‪:۹‬‬
‫ماقولکمْرحمکمْالل( ٓا ف۽اک۽ایک۽آشاڈ۽ےہ۽اﷲ ٓا ف۽رپ۽ٓمح۽رکّ۽۔۽ف)۽یک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽‬
‫ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽الک۽دجسم۽ںیم۽ؤمڈُ۽ؿا۽امس۽ینعی۽ڈؿونُ۽اکس۽رپ۽اومٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ٓلڈ۽ذموکٓ۽اینپ۽ؿادلہ۽وک۽ٓڈؿوکف۽رکلاےہ۽اس۽وک۽دنچ۽‬
‫و‬ ‫و‬
‫ٓا ڈویمُ۽ےن۽وطبٓ۽دنپ۽ےک۽اہک۽ہک۽مت۽ا۽ینپ۽ؿادلہ۽وک۽زک۽رطچ۽امٓےت۽وہ۽وت۽ مھآی۽امنٓ۽ؿہفیظ۽رکلا۽ مھآا۽اﷲ اعتیلٰ۽ےک۽ٓؿمٔؿ۽ایک۽اکس۽‬
‫ٖ‬
‫ڈ ں۽ےگ؟۽ڈٓوجاف۽اس۽ےک۽ٓلڈ۽ذموکٓ۽ےن۽اہک۽ہک۽سج۽رطچ۽ ضْ۽اؿٓ۽ولگ۽ریغ۽وعٓف۽ےس۽ٓلا۽رکےت۽ںیہ۽ؿ۽رشاف۽ےتیپ۽ںیہ۽ایس۽‬
‫وطٓ ۽ےس ۽امہٓا ۽دجسم ۽ںیم ۽لًٍھ ۽ےک ۽ؿہفیظ ۽ؿ ۽امنٓ ۽رکلا ۽ےہ‪ ،‬۽وت ۽ٓلڈ ۽ذموکٓ ۽ےن ۽امنٓ ۽ؿہفیظ ۽وک ۽ہیبشت ۽ڈلا ۽شاھت ۽ااعفل ۽ہحیبق ۽ےک ۽‪ ،‬۽وت ۽اس۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽ٓلڈ۽اک۽دجسم۽اڈاُ۽انہک۽ؿامنٓ۽اس۽ےک۽بقع۽ڑپانھ۽دنع۽ارشله۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ریغب۽وتہب۽ےئک۽وہےئ۽۔۽اؿٓ۽ہی۽زک۽ڈٓہج۽ںیم۽‬
‫امشٓ۽وہاگ۽‪،‬۽آ لا۽گيا۽ریبکہ۽ںیم۽لا۽ہک۽ڈٓہج۽رفک۽ںیم‪،‬۽ڈٓوصٓف۽ارگ۽ہچ۽ہی۽گياہ۽ڈالخ۽وہ۽ڈٓہج۽رفک۽ںیم۽‪،‬۽وت۽ہی۽ٓلڈ۽یک۽ٓؿہج۽اس۽ےک۽دقع۽ےس۽‬
‫اخٓچ ۽وہاجےئ ۽ک ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ ۽ٓلڈ ۽ذموکٓ ۽وک ۽دعب ۽لامك ۽وہےن ۽ےک ۽ٓؿہج ۽ےس ۽آرس ۽ون ۽رضؿٓف ۽ڈٓیگتس ۽دقع ۽یک ۽ڑپّ ۽ک ۽لا ۽ںیہن؟۽‬
‫وجاف۽وحباہل۽بتک۽ربتعم۽آشاڈ۽وہ۽۔۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وصٓف۽رسفتسمہ۽ںیم۽ؿہ۽صخش۽تخس۽افقس۽ؿافرج۽ بکت۽ابکمٔ۽قحتسم۽ذعاف۽لآؿ۽بضغ۽ابجٓ۽ےہ۔۽امُ۽وک۽الڈا۽ڈانی۽تخس۽ریبکہ۽ےہ۽‬
‫ہن۽ہک۽امٓہن۽سج۽ےس۽املسمُ۽وت۽املسمُ۽اکرٕ۽یھب۽رپزیہ۽رکّ۽اگ۽اؿٓ۽نھگ۽۔اھےئ۽اگ۔۽دحمك۽ںیم۽آشاڈ۽وہا‪:‬‬

‫ؼزً‬
‫‪ 1‬غمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽االامٓہ۽ااملۃ۽وبطمہع۽ڈآرکفل۽ریبؿف۽‪۵/۷‬ۺ‬
‫ف‪ :‬دتسمٓک۽ںیم۽''فمھی''یک۽ہگج''فْتلكْالعصابۃ''اک۽ظفل۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 557 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ثلثہْالیدْخلونْالجنۃْوعدْممھنْالعاقْلوایدیہْ نیت۽صخش۽خٌق۽ںیم۽ہن۽اجںیئ۽ےگ۽اُ۽ںیم۽ےس۽الک۽ؿہ۽وج۽اےنپ۽‬
‫امُ۽لاف۽وک۽اتسےئ۽۔(ف)‬ ‫‪1‬۔ ْ‬
‫ااسی۽صخش۽اقلل۽اامطق۽ںیہن۽وہاتکس۔۽اتفؿٰی۽حذہ۽ؿىٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽لوقدْموافاسِاْیاْثمونْ‪(2‬۽ارگ۽افقس۽وک۽ولوگُ۽ےن۽اامس۽ئانلا۽وت۽‬
‫ؿہ۽گياہگآ۽وہُ۽ےگ۽ف)نییبت۽اغزؼاقئ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫النْفْتِدیمہْلالمامۃْتعظیمہْوقدْوجبْعلمھیْ ویکہکن ۽اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽اس ۽وک ۽ادقس ۽رکےن ۽ںیم ۽اس ۽یک ۽میظعت۽‬
‫ےہ۽احالہکن۽رشى ًا۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۽(ف)‬ ‫اھانتہْشرعا‪3‬۔ ْ‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ہک۽ڑپانھ۽گياہ۽اؿٓ۽ڑپیھ۽وت۽ریھپین۽ؿاخق۽‪،‬۽خق۽ؿہ۽ااسی۽ابیبک۽ےہ۽ہک۽امُ۽وک۽امٓلا۽ےہ۽وتاس۽ےس۽ایک۽‬
‫بجعت۽ہک۽ےب۽ؿوض۽امنٓ۽ڑپاھےئ۽لا۽اہنےن۽یک۽رضؿٓف۽وہاجّٓ۽ےک۽شٍق۽ےب۽لسغ۽ڑپاھڈّ۽اؿٓ۽ؿہ۽وج۽اس۽ےن۽دنپ۽ےک۽وجاف۽ںیم۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اہک۽تخس۽وہیبڈہ۽ےب۽ینعم۽رگم۽اس۽ےس۽ریفکت۽ںیہن۽وہ یتک۽اس۽ںیم۽لاؿلی۽نکمم۽ےہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۷‬۽امجڈی۽االؿیلٰ۽‪۴۶۶۵‬ھ‬ ‫وئسمہل۽دیس۽ارشف۽یلع۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ۼۼ‪:۹‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽یفنح۽شایعف۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےھ۽وت۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن۽؟۽اؿٓ۽ارگ۽شایعف۽‬
‫امنٓ۽ڑپاھ۽ٓاہ۽ےہ۽اؿٓیفنح۽ ٓا لا۽وت۽اس۽امجًق۽ںیم۽رشلک۽وہ۽لا۽ںیہن؟۽طقف‬
‫اوجلاف‪:‬۽ارگ۽شایعف۽اہطٓف۽ؿامنٓ۽ںیم۽رٕاضئ۽ؿآاکُ۽ذمہق۽یفنح۽یک۽ٓاعمك۽رکلا۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽ارگہچ۽‬
‫یفنح ۽ےک ۽ےھچیپ ۽الضف ۽اؿٓ ۽ارگ۽احل ۽ٓاعمك ۽ولعمس ۽ہن ۽وہ ۽وت۽دقّٓ ۽رکاہق۽ےک۽شاھت ۽اجمٔ ۽‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽اعڈف ۽دعس ۽ٓاعمك ۽ولعمس ۽وہ ۽وت۽‬
‫رکاہق۽دشلڈ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ولعمس۽وہ۽ہک۽اخص۽اس۽امنٓ۽ںیم۽ٓاعمك۽ہن۽یک۽وت۽یفنح۽وک۽اس۽یک۽ادتقااجمٔ۽ںیہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽وہک ۽‪،‬۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وصٓف۽اؿل۽ؿ۽ڈؿس۽ںیم۽رشلک۽وہاجےئ۽اؿٓ۽وصٓف۽وسس۽ںیم۽رشلک۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽اہچٓس۽ںیم۽وت۽امنٓ۽یہ۽لالط۽ےہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫طف‬
‫‪۴۹‬۽امجڈی۽االؿیلٰ۽‪۴۶۶۴‬ھ‬ ‫ہلس۽ زٔ۽نیسح۽اصخق۽آدباویُ۽ہلحم۽رساےئ۽دوڈرھی۽‬ ‫ہلئسم۽‪۳۳‬ۺ‪:‬‬
‫انجف۽دخمؿس۽رکمس۽دنبہ۽ومولی۽اصخق۽ڈاس۽مکلظ۽دعب۽شالس۽شٍق۽االشالس۽ےک۽رعص۽جڈطق۽لامٔتک۽ںیم۽ےہ‬

‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 1‬ا ش۽اریبکل۽دحمك۽‪۳‬ۻ‪۴۶۴‬۽امادنسشامل۽نع۽انب۽ریمع۽وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا فٌؽيلۃ۽ریبؿف۽‪۶۳۵/۴۵‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽اال۽امصۃ۽‪،‬۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ ص۽‪۸۴۶‬‬
‫لٍ‬
‫‪ 3‬يٍِ۽اغزؼاقئ۽رشچ۽زنکا۽دلاققئ۽لاف۽االامصۃ۽ؿادحلف۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽اربکلیٰ۽االثار۽ہی۽وبالط۽رصم۽‪۴۶۷/۴‬‬
‫‪Page 558 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک۽الک۽ہلئسم۽ڈٓلاتف۽رکےن۽یک۽رضؿٓف۽ڑپی۽ؿہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽سج۽صخش۽ےک۽ؿادلنی۽اس۽صخش۽ےس۽ںیہک۽ہک۽ثارّ۽انجٓہ۽رپ۽یھب۽‬
‫ہٖزگ۽ہٖزگ۽ہن۽ ٓا ےئ۽اس۽صخش۽وک۽اامس۽رکلا۽اچےئہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽دتقمی۽اس۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپںیھ۽لا۽ںیہن؟۽ٓلاڈہ۽دحِ۽اڈاف۽۔طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ؿادلنی۽ارگ۽لالؿہج۽رش ی۽لآاص۽وہُ۽اؿٓ۽ہی۽اُ۽یک۽ارتس۽طا۽ںیم۽دحِ۽ادقؿٓ۽لک۽یمک۽ںیہن۽رکلا۽وت۽اس۽رپ۽اسلاس۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽اُ۽وک۽الڈا۽ڈہات۽ےہ۽اس۽ؿہج۽ےس۽لآاص۽ںیہ۽وت۽اعط۽ےہ۽اؿٓ۽اعط۽تخس۽ بکت۽ریبکہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اؿٓ۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽اؿٓ۽ارگ۽لآایض۽وتاُ۽یک۽لالؿہج۽رش ی۽یھت۽رگم۽اس۽ےن۽اس۽یک۽رپؿاہن۽یک۽ؿہ۽ےچنھک۽وت۽ہی۽یھب۽‬
‫کھً‬
‫ح۽ایگ۽خق۽یھب۽اخمفل۽مکح۽جڈا۽ؿ۽ٓوسل۽ےہ۽اےس۽مکح۽ہی۽ںیہن۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽اُ۽ےک۽شاھت۽مٔامٔی۽اک۽مٔلاؿ۽رکّ۽ہکلب۽ہی۽مکح۽رٕاملا۽ےہ‪:‬۽‬
‫‪(1‬۽اھچبڈّ۽امُ۽اؿٓ۽لاف۽ےک۽ےئل۽ڈ ك۽ؿ۽رٕؿ۽ینت۽اک۽لآؿٓحمق۽ےس)اس۽ےک۽جالف۽ؿارصآ۽‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےس۽یھب۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۸‬۽رفص۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽مٔ یل۽دمٓہس۽رظنم۽اشالس۽وئسمغہزياف۽ااتسڈی۽ومولی۽ٓمح۽اﷲ اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۳۴‬ۺ‪:‬‬
‫خًی۽ہک۽ٓلڈ۽سج۽ؿغك۽دجسم۽ںیم۽ڈالخ۽‬ ‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےس۽اخدل۽فاہٖا۽ؿلاك ًيا۽دکؿٓف۽ٓکھيا۽ےہ۽ ّ‬
‫ً‬
‫وہ۽رک۽شالس۽كیلع۽اتہک۽ےہ۽اخدل۽وجاف۽شالس۽یھب۽ںیہن۽ڈہات۽اؿٓ۽اخدل۽یہ۽اامطق۽رکلا۽ےہ‪،‬۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ٓلڈ۽یک۽امنٓ۽اخدل۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫وہک ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽ٓلڈ۽امجًق۽رتک۽رکےک۽لبق۽لا۽دعب۽امجًق۽دحیلعہ۽امنٓ۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ہکبج۽اخدل۽ڈل۽ںیم۽دکؿٓف۽ٓکھيا۽ےہ۽‪،‬۽‬
‫اس۽ےک۽ؿاےطس۽ایک۽مکح۽وہلا۽ےہ۽؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلا۽ف‪:‬‬
‫ضحم ۽ڈوینی ۽دکؿٓف ۽ےک ۽شٍق ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ںیم ۽رحچ ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽ؿاےطس ۽امجًق ۽رتک ۽رکلا ۽رحاس ۽‪ ،‬۽اخدل ۽یک ۽ٓلڈ ۽ےس۽‬
‫دکؿٓف۽اؿٓ۽رتک۽شالس۽ارگ۽یسک۽ڈوینی۽شٍق۽ےس۽ےہ۽وت۽نیت۽ڈُ۽ےس۽ٓادئ۽رحس۽‪،‬۽اؿٓ۽یسک۽ڈینی۽شٍق۽ےس۽ےہ۽اؿٓ۽وصقٓ۽اخدل۽اک۽ےہ۽وت۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫تخس۽رت۽رحاس۽‪،‬۽اؿٓ۽وصقٓ۽ٓلڈ۽اک۽ےہ۽وت۽اخدل۽ےک۽ڈےم۽اسلاس۽ںیہن۽ٓلڈ۽وخڈ۽رجمس۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۹‬۽رفص۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ہبصق۽ ًی۽ریٓہ۽انشیٹس۽رسدنب۽وگٓٹنمن۽ایٹپہل۽وئسمہل خیش۽ریش۽دمحم۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۳۵‬ۺ ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ؿرکب۽یک۽تبسن۽ہی۽رہتشم۽ایک۽ایگ۽ےہ۽ہک۽‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۵۷/۴‬‬
‫‪Page 559 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہٖ۽ڈؿ۽لامہ۽افلع۽ؿوعفمل۽ےھت۽ینعی۽اىالس۽رکےت۽ےھت۽ٓلڈ۽وعفمل۽ےک۽ڈبرگ۽ٓہتش۽ڈآاُ۽لثم۽لڈٓ۽ؿ۽مٔاڈٓ۽ہبصق۽ذہا۽ںیم۽اامطق۽رکےت۽‬
‫ںیم۽ٓلڈ۽ےک۽ااعفل۽ہحیبق۽یک۽ربخ۽اس۽ےک۽لڈٓ۽ؿ۽مٔاڈٓ۽اؿٓ۽ڈبرگ۽ٓہتش۽ڈآاُ۽وک۽یھب۽یھت۽سج۽یک۽افاله۽اُ۽وک۽لڈٓہعی۽رحتریاف۽ےک۽ڈی۽‬
‫یئگ ۽رگم ۽لامًہمہ ۽ا ںوُ۽ےن ۽یھبک ۽ٓلڈ ۽وک ۽اس ۽لعف ۽لااجمٔ۽ےس ۽ںیہن ۽ٓؿاک ۽اؿٓ ۽ہن۽یسک ۽مسق ۽یک ۽ٓرج ۽ؿ ۽وتحیب ۽یک ۽ہکلب۽ہی ۽اہک ۽اجلا ۽ےہ ۽ہک ۽ٓلڈ ۽یک۽‬
‫لااجمٔ۽ ٓا دمین۽ےس۽ؿہ۽وخڈ۽یھب۽افدئہ۽ااھٹےت۽ےھت۽افلع۽ؿوعفمل۽وک۽اگنہس۽اخيالؿ۽یسک۽صخش۽ےن۽مشچب۽وخڈ۽ںیہن۽ڈاھکی۽رگم۽ؿااعقف۽اس۽ا ۽‬
‫وک۽لاہی۽وبثف۽رپ۽اچنہپٓےہ۽ںیہ۽طيلًا۽مٔا۽ڈٓ۽رکب۽اک۽امتس۽ضق۽ڈؿونُ۽وک۽الک۽اج۽ڈ انھک۽اؿٓ۽رکب۽یک۽وگامشیل۽رکلا۽اؿٓ۽رحتریاف۽اک۽اعس۽ولوگُ۽ںیم۽‬
‫لڈٓہعی۽ڈاک۽ٓؿاہن۽ایک۽اجلا۽اؿٓ۽ٓلڈ۽اک۽اعس۽ولوگُ۽ںیم۽اینپ۽وعفمتیل۽اک۽اغٕآ۽رکلا۽اؿٓ۽ٓاہ۽اہیُ۽وپسیل۽ےک۽ٓؿمٔؿ۽ٓلڈ۽اک۽اابقل۽ایبُ۽رحتری۽‬
‫رکالا۽اؿٓ۽اس۽ےک۽مٔاڈٓ۽اک۽لادیئ۽رکلا۽ٓلڈ۽اک۽ومعمیل۽تیثیح۽اک۽ ٓا ڈیم۽وہلا۽رگم۽ٓبی۽ؿٓتنی۽اس۽ڈٓہج۽ٓانھک۽اؿٓاس۽ےک۽لڈٓ۽ؿمٔاڈٓاک۽اس۽‬
‫رطف۽وتہج۽ہن۽رکلا۽‪ ،‬س۽ڈٓلاتف۽بلط۽ہی۽ا ۽ےہ۽ہک۽وج۽صخش۽جالف۽ؿعض۽ؿرحاس۽لعف۽رک ں۽لا۽رکاںیئ۽اُ۽یک۽اامطق۽رشى ًا۽اجمٔ۽ےہ۽‬
‫لا ۽ںیہن؟ ۽اؿٓ ۽ارگوعفمل۽ےک ۽لڈٓ ۽ؿ ۽مٔاڈٓ۽ؿریغہ ۽وک ۽اس ۽ا ۽یک ۽ربخ ۽وہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽مشچ۽وپیش ۽رکےک ۽اُ ۽وک ۽عنم ۽ہن ۽رک ں ۽وت ۽اُ۽یک ۽اامطق ۽ےک۽‬
‫قلعتم۽رشى ًا۽ایک۽مکح۽ےہ۽؟۽ادیم۽ہک۽وقل۽یتفم۽ہب۽وحباہل۽بتک۽رحتری۽رٕ۽امرک۽وکشمٓ۽رٕامںیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی ۽تخس ۽دشلڈ ۽گياہ ۽ریبکہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽افلع ۽ؿوعفمل ۽یھب ۽ارگ ۽لاغل ۽ؿریغ ۽وبجمٓ ۽وہُ ۽افقس ۽ںیہ ۽اُ ۽یک ۽ہی ۽اح ك ۽ارگ ۽حیحص ۽وطٓ ۽رپ ۽رعمؿف۽‬
‫وہشمٓ۽وہ۽لا۽ؿہ۽وخڈ۽اغٕآ۽رکےت۽وہُ۽سج۽رطچ۽اہیُ۽ٓلڈ۽اک۽اغٕآ۽ذموکٓ۽ےہ۽ہن۽رصف۽ایقشاف۽ؿوسےس۽نظ۽نج۽اک۽رشه۽ںیم۽اابتعٓ۽‬
‫ںیہن۽ہکلب۽اُ۽ؿوجہ۽رپ۽ریبکہ۽یک۽تبسن۽رکےن۽ؿاےل۽وخڈ۽یہ۽ بکت۽ریبکہ۽وہےت۽ںیہ۽اﷲ زعؿلج۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ویکُ۽ہن۽وہا۽خق۽مت۽ےن۽اےس۽انس۽ہک۽ومنم۽ ڈؿُ۽اؿٓ۽وخانیت۽‬
‫ےن۽اونپُ۽رپ۽ميک۽امگُ۽ایک۽وہلا۽۔۽(ف)‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫ٓوسل۽اﷲ ۽یلص۽اﷲ ۽اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫دبامگین۽ےس۽اچب۽رک۽ؿ ۽ویکہکن۽دبامگیئ۽ضق ۽ےس۽مٔا ۽وھجف ۽ےہ۽‬ ‫ایا کمْوالظنْفانْالظنْا کذبْالحدیثْ‪2‬۔ ْ‬
‫ادحلمك۽(ف)‬
‫اس۽رپ۽احلؿ۽ؿ۽اکٓ۽ٓؿایئ۽اجمٔ۽ںیہن۽ہکلب۽ؿہج۽حیحص۽رش ی۽ےس۽لامك۽ؿرعمؿف۽وہ۽وت۽افقس۽طغلِ۽ںیہ۽اُ۽وک۽اامس۽ئانلا۽گيا۽ہ۽‪،‬۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپانھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپلا۽ؿاخق۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽وبث۽ف۽رش ی۽ؿاغٕا۽ٓ۽رعمؿف۽ہن۽وہ۽رگم۽ولوگُ۽ںیم۽اوفاہ۽آیئگ۽وہ۽نج۽ےک۽شٍق‬

‫‪ 1‬ا۽رقل ٓا ُ۽‪۴۵/۵۷‬‬
‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽وقل۽اﷲ زعؿلج۽نم۽دعب۽ؿعيۃ۽وییص۽اہب۽اؿڈنی۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۷/۴‬ۻ‪۶‬‬
‫‪Page 560 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ۽ےس۽رفنف۽اؿٓ۽اُ۽یک۽اامطق۽ںیم۽امجًق۽یک۽تلق۽وہ۽وت۽اس۽اح ك۽ںیم۽اُ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ‪،‬‬
‫وانْلمْیؿبتْالذنبْبلْلولمْیکنْالنْالمناطْ ارگ۽ہچ۽گياہ۽لامك۽ہن۽وہ۽ہکلب۽وہ۽یہ۽ہن۽ویکہکن۽اینبڈ۽وت۽رفنف۽ےہ۽اس۽‬
‫و‬
‫صخش۽یک۽رطچ۽سج۽اک۽مٔص۽ ھيل۽ایگ۽وہ۽‪،‬۽ؿاایعلڈ ۽لاﷲ اعتیلٰ۽‬ ‫النقرةْکمنْشاعْبرصہْوْالعیاذْباللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ۔ ْ‬
‫۔(ف)‬
‫لڈٓؿ۽مٔاڈٓ۽ارگ۽اس۽ےک۽ٓؿےنک۽رپ۽اقڈٓ۽ںیہ۽اؿٓ۽ںیہن۽ٓؿےتک۽لا۽اس۽لعف۽رپ۽ٓایض۽ںیہ۽ؿہ۽یھب۽افقس۽ںیہ‪:‬‬
‫اﷲ اعتیلٰ ۽اک ۽رٕامُ ۽ےہ ۽‪ :‬۽اّ ۽الہ ۽اامیُ ۽اےنپ ۽ ٓا ف ۽وک ۽اؿٓ ۽ےنپ۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫الہ۽وک۽اس۽اگ۽ےس۽اچبؿ ۽سج۽اک۽ادنینھ۽ولگ۽اؿٓ ۽رھتپ۽وہُ۽‬ ‫ْتعاٰلْ ْ‬‫ْ‪1‬وقال‬
‫ٰ‬
‫ےگ۔۽اؿٓ۽اﷲ اعتیلٰ۽اک۽ہی۽رٕامُ۽یھب۽ےہ۽‪:‬۽ؿہ۽اس۽مّٔ۽اکس۽ےس۽‬
‫‪ْ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫عنم۽ںیہن۽رکےت۽ےھت۽وج۽مٔا۽اکس۽ولگ۽رکےت۽ےھت۽(ف)‬
‫اُ۽یک۽ہی۽اح ك۽ارگ۽رعمؿف۽وہ۽وت۽اُ۽اک۽یھب۽ؿیہ۽مکح۽ےہ۽ہک۽ںیہن۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۔۽اتفؿٰی۽حذہ۽ؿ۽ىٍيہ۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬۽لوْقدْمواْفاسِاْیاثمون‪3‬۽(۽ارگ۽ا ںوُ۽ےن۽افقس۽وک۽ادقس۽رکڈلا۽وت۽ؿہ۽اگہنگٓ۽وہُ۽ےگ۽۔ف)۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽رحاس۽امکیئ۽‬
‫ےس۽اُ۽اک۽افدئہ۽ انی۽ایس۽رطچ۽ہب۽وبثف۽رش ی۽لامك۽وہ۽ہن۽طقف۽اانت۽ہک۽اہک۽اجلاےہ۽ہی۽وکیئ۽زیچ۽ںیہن۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫بػس ْمطیۃ ْالرجل ْزعموا‪4‬۔ ْرواہ ْحمد ْو ْابوداؤْ كش۽اؿٓ۽ہنیمخت۽یک۽اینبڈ۽رپ۽ربخ۽ڈانی۽حیبق۽ےہ۔۽اس۽وک۽اامس۽ادمح۽اؿٓ۽‬

‫عنْحذیقہْریضْاللْ ٰ‬
‫اوبڈاؿڈ۽ےن۽رضحف۽جڈہفی۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےک۽وحاےل۽ےس۽‬ ‫تعاٰلْعنہ ْ‬
‫ایبُ۽ایک۽ےہ۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ ‪۹/۹۹‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪/۸‬ۼۺ‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 3‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪ 4‬دنسمادمح۽نب۽جٍيل۽امٓؿی۽نع۽جڈنفۃ۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪،۷۳۴/۸‬ننس۽اوبڈاؿڈ۽لاف۽یف۽ارللج۽وقیل۽ٓومعا۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽‬
‫رپسی۽الوہٓ۽‪۶۵۶/۵‬‬
‫‪Page 561 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽وعلمُ۽امکیئ۽ےس۽افدئہ۽ںیہن۽ےتیل۽وت۽اُ۽رپ۽اسلاس۽ںیہن‪:‬‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽اک۽آشاڈ۽ےہ۽‪:‬ہک۽وکیئ۽وبھج۽ااھٹےن۽ؿایل۽اجُ۽ڈؿرسّ۽‬ ‫‪1‬۔ ْ‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْللْ ٰ‬
‫اک۽وبھج۽ںیہن۽ااھٹےئ۽ک ۽(ف)‬
‫و‬
‫نکیل۽اوفاہ۽اعس۽یک۽ئان۽رپ۽رفنف۽ؿلیلقت۽امجًق۽وہ۽وت۽اُ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽اؿٓ۽لاانمضق۽وہک ۽ارگ۽ہچ۽ ہلی۽وصٓف۽یک۽رطچ۽‬
‫رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اؿٓ۽گيا۽ںیہن۽‪،‬۽اہیُ۽دمحب۽اﷲ اعتیلٰ۽وتفٰی۽رپ۽وکیئ۽سیف۽ںیہن۽یل۽اجیت۽ہلضفب۽اعتیلٰ۽ہلضفب۽اعتیلٰ۽امتس۽دنہاتسُ۽ؿڈبرگ۽ضماکل۽‬
‫لثم۽نیچ۽ؿ۽ارٕہقی۽ؿ۽ا ہکی۽ؿوخڈ۽رعف۽رشفی۽ؿرعاط۽ےس۽ا۽اتفتس۽ ٓا ےت۽ںیہ۽اؿٓ۽الک۽ؿغك۽ںیم۽اچٓ۽اچٓ۽وسوتفّ۽عمج۽وہاجےت۽ںیہ۽‬
‫‪۴‬ۼ‬
‫دمحب۽اﷲ اعتیلٰ۽رضحف۽جڈ۽ادجم۽دقس۽رسہ۽ازعلمٔ۽ےک۽ؿغك۽ےس۽اس۽ۺ‪۴۶۶‬؁ھ۽لک۽اس۽ڈٓؿآّ۽ےس۽وتفّ۽اجٓی۽وہےئ۽ااکونّ۽‬
‫مٔس۽اؿٓ۽وخڈ۽اس۽ریقف۽رفغہل۽ےک۽ملق۽ےس۽وتفّ۽نکلٌْ۽وہےئ۽ااکؿُ‪۸۴‬۽مٔس۽وہےن۽ ٓا ےئ۽ینعی۽اس۽رفص۽یک۽‪۴۷‬۽لآسا۽وک۽اچپس‪۸۳‬۽مٔس۽‬
‫ھچ۽‪۹‬ےنیہم۽زگّٓ‪،‬۽اس۽ونۼ۽مک۽وس‪۴۳۳‬۽مٔس۽ںیم۽ےنتک۽ہٖآ۽وتفّ۽ےھکل۽ےئگ۽‪،‬۽لآہ۽دلجم۽وت۽رصف۽اس۽ریقف۽ےک۽اتفؿّ۽ےک۽ںیہ۽دمحب۽اﷲ اہی۽‬
‫ُ۽یھبک۽الک۽ہسیپ۽ہن۽ایل۽ایگ۽ہن۽ایل۽اجےئ۽اگ۽وعبہنٖ۽اعتیلٰ۽ؿہل۽ادمحل۽ولعمس۽ںیہن۽وکُ۽ولگ۽اےسی۽تسپ۽رطفف۽ؿ۽ڈینٰ۽تمہ۽ںیہ۽وھنجُ۽ےن۽ہی۽‬
‫ہغیص ۽بسک ۽اک ۽اایتخٓ ۽رک ۽ٓ۔اھ ۽ےہ ۽سج ۽ےک ۽لاًق ۽ڈؿٓ ۽ڈؿٓ ۽ےک ۽لاؿافق ۽املسمُ ۽یئک ۽لآ ۽وپھچ ۽ےکچ ۽ںیہ ۽ہک ۽سیف ۽ایک ۽وہک ؟۽‬
‫‪ْْ2‬ںیم۽مت۽ےس۽اس۽رپ۽وکیئ۽ارج۽ںیہن۽اماتگن۽ثارا۽ارج۽وت۽شآّ۽اہجُ۽‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےک۽رپؿٓ۽ڈاگٓ۽رپ۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽اچےہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ۺ‪۴‬۽ةعشُ۽‪۴۶۶۳‬ھ‬ ‫آ۽یئبمب۽ضذال۽اصقلاُ۽وپضق۽‪۶۳‬۽ ہلس۽دبعارلٓاط۽‬ ‫ہلئسم۽‪۳۶‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽دنچ۽امہ۽لک۽ےلہپ۽الک۽دجسم۽ںیم۽اامطق۽رکلا۽ٓاہ۽اؿٓ۽ؿاہُ۽رپ۽ٓلڈ۽یک۽یئک۽‬
‫رحںیتک۽ولعمس۽وہںیئ۽ہک۽لٍساف۽رکےک۽ڈھيال۽ہن۽ انی۽ہکلب۽لٍساف۽ؿ۽لااخہن۽رکےک۽ایس۽ؿغك۽ایس۽ہگج۽لاین۽ےس۽ااجنتسء۽رکےک۽اؿٓ۽وگنلف۽لادن۽رک۽امنٓ۽‬
‫ڑپانھ۽اؿٓ۽لآآی۽وعٓوتُ۽ےک۽شاھت۽جالصال۽ضٕاچ۽ؿ۽رخسمت۽رکلا‪،‬۽اُ۽لاوتُ۽اک۽رچاچ۽الہ۽امجًق۽ںیم۽وہےن۽وک۽اھت۽ہک۽ٓلڈ۽ڈؿرسی۽دجسم۽ںیم۽لقتنم۽‬
‫وہایگ ۽ؿاہُ ۽یھب ۽اس ۽یک ۽ؿیہ ۽رحںیتک ۽دبوتسٓ ۽اقمئ ۽ٓںیہ ۽‪ ،‬۽خق ۽ولوگُ ۽ےن ۽اس ۽وک ۽وگنلف ۽لادن ھٌْ ۽اؿٓ ۽ڈھيال ۽ہن ۽ےنیل ۽یک ۽تبسن ۽وپاھچوت ۽اہک ۽ںیم۽‬
‫ذعمؿٓ ۽وہُ ۽ڈھيال ۽ںیہن ۽ےل۽اتکس ۽اؿٓ ۽وگنلف ۽ںیم ۽وبہج۽ذعٓ ۽ےک۽لادناتھ ۽وہُ۽رگم۽امنٓ ۽ےک ۽ؿغك ۽رصف ۽ڑپکّ۽دبل۽اتیل ۽وہُ ۽۔ ۽اؿٓ ۽جال۽صال۽‬
‫وعٓوتُصْ۽دبوتسٓ۽ےس‪،‬۽ولگ۽اس۽یک۽ایسی۽رحوتکُ۽ےس۽تخس۽ےب۽ٓآ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽یھب۽تخس۽لآاص۽ںیہ‪،‬۽ہکلب۽ولوگُ۽‬
‫ےن ۽اس۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽رتک ۽رکڈلا ۽دنچ ۽ولگ ۽اینپ ۽اسفنتین ۽ےس ۽اس ۽اکمٓ ۽یک۽حمامك ۽رپآّ ۽ںیہ ۽لاؿوجڈ ۽اس۽ےک۽ذعمؿٓ ۽وہےن ۽اؿٓ ۽ہی۽‬
‫رحںیتک۽ولعمس۽وہےن۽ےک۽‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۹۷/۹‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪/۵۹‬ۺ‪۵‬ا‬
‫‪Page 562 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یھب ۽اس ۽وک ۽دحیلعہ ۽اس ۽بصنم ۽ےس ۽ںیہن ۽رکلا ۽اچےتہ ۽اف ۽ٓلڈ ۽ےن ۽اینپ ۽افسیک ۽اؿٓ ۽ےب ۽ڈینی ۽یک ۽ؿہج ۽اُ ۽وک ۽ہی ۽قبس ۽ڑپاھ ۽ٓ۔اھ ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬دعْمایریبكْاٰلْمایریبكْوانْافتاكْالمقتونْ‪1‬۔ہک۽ےھجت۽یسک۽زیچ۽ںیم۽كش۽لا۽ہبش۽ ٓا اجےئ۽وت۽اس۽‬
‫وک۽ٹوھٓ۽ڈّ۽ارگ۽ہچ۽یتفم۽ولگ۽وتفٰی۽ڈ ں وت۽وت۽اس۽وک۽ہن۽امُ۽رغص۽اس۽یک۽اس۽ایبُ۽ےس۽ہی۽ےہ۽ہک۽ثاری۽تبسن۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽وتفٰی۽‬
‫بلط۽رکّ۽وت۽اس۽وتفّ۽وک۽وبقل۽طق۽رکؿ۽اؿٓ۽ٹوھٓ۽ڈؿ۽اؿٓ۽اانثےئ۽ایبُ۽ںیم۽ہی۽ارتفاء۽الہ۽اشالس۽رپ۽سلجم۽ؿظع۽ںیم۽ایک۽ہک۽یئبمب۽ںیم۽‬
‫وکیئ۽اکمُ۽لا۽وکیئ۽یلگ۽وکہچ۽ااسی۽ہن۽وہاگ۽ہک۽سج۽ںیم۽ابشہن۽ٓؿٓٓلاہن۽وہلا۽وہ۔۽اف۽ميالےئ۽ہک۽سج۽صخش۽یک۽ایسی۽اح ك۽وہ۽ہک۽ڈھيال۽ہن۽‬
‫و‬
‫اتیل۽وہ۽ذعمؿٓ۽وہ۽ سج۽ڑپکؿُ۽ےس۽امنٓ۽ڑپاھلا۽وہ‪،‬۽ڈٓؿه۽وگ۽وہ‪،‬۽رتفمی۽وہ۽اؿٓ۽املسمونُ۽وک۽ ھگٌْ۽ؿاال۽رٕیبی۽وہ۽ڈرک۽ریخ۽ےس۽ام ع۽وہ‪،‬۽‬
‫اےسی ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽شیک ۽ےیہ ۽؟ ۽اؿٓ ۽وج ۽اس ۽یک ۽حمامك ۽رکّ ۽اس ۽اک ۽ایک ۽مکح ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اےسی ۽وک ۽اس ۽بصنم ۽ےس ۽اخٓچ ۽رکلا ۽اچےیہ۽‬
‫لاںیہن۽؟۽اؿٓ۽اس۽دحمك۽ڈه۽ام۽ریكبی۽اخل۽اک۽ایک۽بطم۽ےہ۽؟۽وج۽اےسی۽ےلئسم۽ےس۽اینپ۽ڑھگف۽اگل۽رک۽ولوگُ۽وک۽رمگاہ۽رکّ۽اس۽اک۽ایک۽مکح۽‬
‫ےہ۽؟۽بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اہُ۽دنچ۽اومٓ۽اقلل۽احلؿ۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ ڈ۽وک۽لٍساف۽ےک۽دعب۽اربتساء۽ہک۽ارث۽وبل۽عطقنم۽وہاجےن۽رپ۽اانیمطُ۽بلق۽احلص۽وہاجےئ۽رٕص۽ےہ۽ینعی۽یلمع۽ہک۽ؿاخق۽یک۽مسق۽‬
‫ایٰلع۽ےہ۽سج۽ےک۽ریغب۽لمع۽حیحص۽ںیہن۽وہلا۽ؿغہٰڈا۽ضعب۽ےن۽رٕص۽ضعب۽ےن۽ؿاخق۽ضعب۽ےن۽الٓس۽رٕاملا۽ہک۽رٕص۽ؿ۽ؿاخق۽ڈؿونُ۽وک۽‬
‫شالم۽ےہ‪،‬۽رھپ۽اس۽ںیم۽ابطظئ۽فل۽ںیہ‪،‬۽ضعب۽وک۽ؿہ۽من۽ہک۽وسٓاچ۽ڈرک۽رپدعبوبل۽ٓالئ۽وہےت۽یہ۽اانیمطُ۽وہاجلا۽ےہ۽ہک۽اف۽ھچک۽‬
‫ہن۽ ٓا ےئاگ۽‪،‬ضعب۽وک۽رصف۽ڈؿنیت۽لآ۽اھکنھکٓ۽لا۽اکیف۽وہلا۽ےہ۽ضعب۽وک۽ڈرک۽اک۽ڈؿ۽لا۽الک۽لآ۽اؿرپ۽ےس۽ےچین۽وک۽لم۽ڈانی۽اؿٓ۽ضعب۽وک۽وہلٌْ۽یک۽‬
‫احخق۽وہیت۽ےہ۽ڈس‪۴۳‬۽دقس۽ےس۽اچٓ۽وس۽دقس۽لک۽ضعب۽وک۽لاںیئ۽رکؿف۽رپ۽ يٍيا ۽‪،‬ضعب۽وک۽ٓاُ۽رپ۽ٓاُ۽ٓ ھ۽رک۽ڈرک۽وک۽ڈلاہن۽‪،‬۽رغص۽‬
‫فل۽رطےقی۽ںیہ۽اؿٓ۽ہٖ۽صخش۽اؿٓ۽اس۽یک۽تعیبط۽(۽فل۽وہیت۽ےہ)۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫یجبْاالسؾرباءْبمیشْاوْتنحنحْاوْنومْعَلْشِہْ وبل ۽اک ۽ارث ۽متخ ۽رکلا ۽الٓس ۽ےہ ۽وخاہ ۽دیپل۽ےنلچ ۽‪ ،‬۽وخاہ ۽اھکنھکٓ ۽ےن ۽لا۽‬
‫لاںیئ۽اجمك۽ےنٹیل۽ےس۽وہ۽اؿٓ۽ولوگُ۽یک۽فل۽ابطظئ۽یک۽ؿہج۽ےس۽‬ ‫االیسرْویختلفْبطبائعْالناس‪2‬۔ ْ‬
‫مکح۽فل۽وہ۽لا۽ےہ۽(۽ینعی۽یسک۽وک۽دلج۽لازیکک ۽احلص۽وہیت۽ےہ۽‬
‫یسک۽وک۽ڈری۽ےس۽)۽۔(ف)‬

‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 1‬ا ش۽اریبکل۽امادنس۽ؿاللۃ۽نب۽اضؾو۽وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا فػليہ۽ریبؿف۽‪/۵۵‬ۻۺ‪،‬عمجم۽اسلؿادئ۽لاف۽اوتلٓه۽نع۽ا شہاڈف۽وبطمہع۽ڈااللاف۽ریبؿف۽‪۷ /۴۳‬ۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽‪،‬۽لصف۽یف۽االاجنتسء۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ‪،‬۽‪ /۴‬ۺ‪۸‬‬
‫‪Page 563 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ٓڈا۽ مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫فْالغزنویۃالمرأةْاکالرجلْاالْفْاالسؾرباءْفانہْ زغونہی ۽ںیم ۽ےہ ۽وعٓف ۽ ڈ ۽یک ۽رطچ ۽ےہ ۽اہتبل ۽وعٓف ۽رپ۽‬
‫ال ْاسؾرباء ْعلی ا ْبل ْکما ْفرغت ْتصرب ْساعۃْ اربتساء۽الٓس۽ںیہن۽ہکلب ۽ےسیج۽یہ۽افٓه ۽وہ۽وھتٓی۽ڈری۽ےک۽دعب۽‬
‫لطیقۃ ْثم ْتسؾنیج ْومثلہ ْف ْاالمداد ْوعربْ ااجنتسء۽رک یتک۽ےہ۔۽اس۽یک۽لثم۽ادماڈ ۽ںیم۽یھب۽ےہ۽اس۽ےن۽‬
‫ڈٓٓ ۽ؿریغہ۽یک ۽اابته ۽رکےت ۽وہےئ ۽ظفل ۽ؿوجف ۽ےس ۽ریبعت۽ایک۽ےہ۽‬
‫بالوجوبْتبعاْللدررْوغیھاْوبعض مْعربْبانہْ‬
‫اؿٓ ۽ضعب ۽ولوگُ ۽ےن ۽ظفل ۽رٕص ۽ضعب ۽ےن ۽ظفل ۽" ْینبیغ"۽‬
‫فرضْوبعض مْبلقظْینبیغْوعلیہْف وْمندوبْ‬
‫اؿٓ"علیہ" ۽ےس۽ریبعت۽ایک۽ےہ۽ س۽ہی۽دنمؿف ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽‬
‫کما ْصرح ْبہ ْبعض ْالشا ْفعیۃ ْومحلہ ْاذا ْامنْ‬
‫ضعب ۽مراول ۽ےن ۽رصتحی ۽یک ۽ےہ ۽اس ۽اک ۽لحم ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽اس۽‬
‫خروج ْشیئ ْبعدہ ْفؼند ْب ْذلك ْمبالغۃ ْف ْاالْ‬
‫ےک۽دعب۽یسک۽ضًی۽ےک۽ رؿچ ۽اک۽وخف۽ہن۽وہ۽وت۽ہی۽اربتساء۽ںیم۽‬
‫سؾرباء ْاوالمراد ْاال ْسؾرباء ْبخصوص ْھذہْ‬
‫ابمہغل۽ےک۽ےئل۽دنمؿف ۽ےہ۽‪،‬۽لا ۽اربتساء۽ےس۽ اڈ ۽ہی۽وصخمص۽‬
‫نق‬ ‫االشیاء ْمن ْنحوالمیش ْوالؾنحن‬
‫ح ْاما ْ س ْاالْ اایشء۽ںیہ۽طيلًا ۽انلچ۽اؿٓ ۽اکنھکٓلا ۽‪،‬۽ٓاہ۽سفن۽اربتساء۽اہیُ۽لک۽ہک۽‬
‫سؾرباء ْحیت ْیطمئن ْقلبہ ْبزوال ْالرشحْ رطقؿُ۽ےک۽ٓالئ۽وہےن۽ےک۽شاھت۽ڈل۽نئمطم۽وہاجےئ۽وتؿہ۽‬
‫ف وفرض ْ‪ْ ،‬وھو ْالمراد ْبالوجوب ْولذا ْقالْ رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽ؿوجف۽ےس۽یھب۽یہی۽ اڈ۽ےہ۽اس۽ےئل۽رشميالیل۽‬
‫الشرنبالْٰلْیلزمْالرجلْاالسؾرباءْحیتْیزولْ ےن۽اہک۽ ٓا ڈیم۽رپ۽اربتساء۽الٓس۽ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽وبل۽اک۽ارثٓالئ۽وہ۽‬
‫اثر ْالبول ْو یطمئن ْقلبہ ْوقال ْعربت ْباللزومْ اجےئ۽اؿٓ ۽ڈل۽نئمطم۽وہاجےئ۽اؿٓ ۽اہک۽ہک۽ںیم۽ےن۽اےس۽ظفل۽‬
‫لکونہ ْاقوی ْمن ْالواجب ْالن ْھذا ْیقوت ْالجوا زْ "سلؿس"۽ےک۽شاھت۽اس۽ےئل۽ریبعت۽ایک۽ہک۽ہی۽ؿاخق۽ےس۽اوقٰی۽ےہ۽‬
‫یطمئ ویکہکن ۽اس ۽ےک ۽وفف ۽وہےن ۽ےس ۽وجآ ۽وفف ۽وہاجلا ۽ےہ ۽ س۽‬
‫لقوتہْفالْ ْیصحْلہْالشرو عْفْالوضو‪ْ،‬حیتْ نْ‬
‫غ‬
‫امنٓی۽ےک۽ےئل۽ؿوض۽ںیم۽رشؿه۽وہلا ۽اس۽ؿ ك ۽لک۽ڈٓضق۽‬
‫بزوالْالرشح‪ْ1‬اھْ ْ‬
‫ںیہن۽خق۽لک۽ہک۽لٍساف۽یک۽وٹنیھچُ۽ےک۽ٓالئ۽وہےن۽ےس۽ڈل۽‬
‫نئمطم۽ہن۽وہ اجےئ(ف)‬
‫ٓلڈ۽ارگ۽ااسی۽وہہک۽ؿںیہ۽ےھٹیب۽ےھٹیب۽اھکنھکٓےن۽لا۽ےنلم۽ےس۽اےس۽اانیمطُ۽حیحص۽وہاجلا۽وہ۽اؿٓدعب۽اربتساء۽رصف۽لاین۽ےس۽ااجنتسء۽رکّ۽‬
‫خق۽وت۽ہی۽رٕص۽اڈا۽اؿٓ۽ؿوض۽حیحص۽وہاجلا ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽طيلًا۽انلہٹ۽ؿریغہ۽اےس۽ڈٓاکٓ۽ےہ۽ےب۽اےس۽اڈا۽ےئک۽لاین۽ےس۽ڈوھاتیل ۽ےہ۽وت۽رٕص۽اک۽‬
‫لآک۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽اح ك۽ںیم۽ؿوض۽رکّ۽وت۽ؿوض۽لااجمٔ۽اؿٓ۽اس۽یک۽امنٓ۽لالط‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لصف۽االاجنتسء۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۸۶/۴‬‬
‫‪Page 564 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اامطق۽وت۽ڈؿرسی۽زیچ۽ےہ۽وت۽اح ك۽ٓلڈ۽وکشمک۽وہیئ۽ہکلب۽ڈٓلاتف۽رکےن۽رپ۽اس۽اک۽ہی۽ہن۽اتبلا۽ہک۽ےھجم۽ےنتج۽فیفخ۽اربتساء۽یک۽احخق۽ےہ۽‬
‫رک۽اتیل۽وہُ۽ٓلاڈہ۽یک۽رضؿٓف۽ںیہن۽ہکلب۽اینپ۽ذعمؿٓی۽اک۽ذعٓ۽شیپ۽رکلا۽اس۽یک۽اح ك۽وک۽ہبتشم۽رت۽رک۽لا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽وخڈ۽دحمك۽ڑپھ۽اکچ۽‬
‫ےہ۽ہک۽ہبش۽یک۽لاف۽ٹوھٓؿ۽ارگ۽ہچ۽ولگ۽ھچک۽وتفٰی۽ڈ ں۽وت۽اس۽ےن۽وخڈ۽امُ۽ایل۽ہک۽املسمونُ۽وک۽اس۽اامطق۽ےس۽ارتحآ۽اک۽مکح۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽‬
‫وکیئ۽یتفم۽اس۽یک۽اامطق۽رپ۽وتفٰی۽یھب۽ڈّ۽وت۽ہن۽املا۽اجےئ‬
‫(‪ )۵‬اہیُ۽لک۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽رصف۽ہبتشم۽رہھٹی۽اؿٓ۽وخڈ۽اس۽یک۽ڑپیھ۽وہیئ۽دحمك۽ےس۽اس۽ےک۽ٹوھٓےن۽اک۽مکح۽وہا۽رگم۽اگال۽ایبُ۽‬
‫رصاجۃً۽اس۽یک۽اامطق۽وک۽لالط۽ضحم۽رکٓاہ۽ےہ۽اؿٓؿہ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽ڈھيال۽ےنیل۽ےس۽ذعمؿٓ۽اتبلا۽ےہ۽اؿٓ۽اعڈف۽وکیئ۽ذعٓ۽ڈھيال۽ےنیل۽ےس۽‬
‫ام ع۽ںیہن۽رگم۽ہی۽ہک۽لحم۽ااجنتسء۽رپ۽ٓ م۽وہ۽لا۽ڈاےن۽ےکپ۽لا۽ےنکپ۽رپ۽ںیہ۽نج۽ںیم۽ٓمی۽ےہ۽اُ۽ےک۽شٍق۽ڈےلیھ۽یک۽ٓگٔ۽یک۽لاف۽ںیہن۽ٓ م۽‬
‫یک۽اح ك۽وت۽فاہٖ۽یھت۽ہک۽اس۽ےس۽ہن۽ؿوض۽ٓاتہ۽ہن۽ڑپکّ۽لاک۽‪،‬ڈاونُ۽ںیم۽اامتحل۽اھت۽ہک۽شالڈ۽ایھب۽ ٓا ف۽ؿٓمی۽ہن۽ڈےتی۽وہُ۽رگم۽اس۽‬
‫اک۽انہک۽ہک۽وگنلف۽یھب۽وبہج۽ذعٓ۽ےک۽لادناتھ۽وہُ۽رگم۽امنٓ۽ےک۽ؿغك۽رصف۽ڑپکّ۽دبل۽اتیل۽وہُ۽اصف۽ڈلیل۽ٓؿ ن۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ڈاےن۽‬
‫ٓا ف۽ؿٓمی۽ڈےتی۽ںیہ۽اؿٓ۽اانت۽سج۽ےس۽ہٖ۽ؿغك۽ڑپکا۽ سج۽وہلا۽ےہ۽خق۽وت۽امنٓ۽ےک۽ؿغك۽اےس۽ڑپکّ۽دبےنل۽یک۽رضؿٓف۽ڑپیت۽ےہ۽وت۽‬
‫اف۽لھک۽ایگ۽ہک۽ؿہ۽ذعمؿٓ۽رش ی۽ےہ۽اؿٓ۽ذعمؿٓ۽یک۽اامطق۽ریغزعمؿٓؿُ۽ےک۽ےئل۽نؼٍيا۽لالط۽ضحم۽ےہ۽کماْنصْعلیہْفْالکتبْ‬
‫کل ا(اسیجہک۽امتس۽بتک۽ںیم اس۽رپ۽رصتحی۽وموجڈ۽ےہ۽۔ف)‬
‫(‪)۶‬اس ۽انش۽ًق ۽ربکی ۽ٰےک ۽دعب ۽لایق ۽اومٓ ۽یک۽رطف ۽وتہج ۽یک ۽ٓلاڈہ ۽احخق۽ںیہن ۽ؿٓہن ۽اس۽ںیم ۽اؿٓ ۽یھب ۽ؿوجہ ۽ںیہ۽نج ۽رپ ۽رشه ۽رہطم۽‬
‫اےس۽اامس۽ئانےن۽ےس۽عنم۽رٕامیت۽ےہ۽طيلًا۽افہشح۽وعٓوتُ۽ےس۽جال۽صال۽ضٕاچ۽رخسمت۔۽اابشہ۽ؿریغ۽اہںیم۽ےہ۽‪:‬۽الخلوةْباالْجنؽیۃْ‪ْ1‬‬
‫حرام( ۽ایبنج ۽وعٓف ۽ےک ۽شاھت ۽جلـف ۽( ۽ینعی ۽اہنتیئ ۽ںیم ۽عک ا) ۽رحاس ۽ےہ ۽۔ف) ۽وت ۽ہی ۽رحس ۽اک ۽ بکت ۽رھپ ۽اس ۽رپرصم ۽رھپ ۽اس ۽ںیم۽‬
‫رہتشم۽ےہ۽وتافقس۽طغلِ۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽اکاامس۽ئانلاگياہ۔۽اتفؿی۽حذہ۽ؿىٍيہ۽ںیم۽ےہ۽لوقدمواْفاسِاْیأثمون‪2‬۽(۽ارگ۽ولوگُ۽‬
‫ےن۽افقس۽وک۽ادقس۽ایک۽وت۽ؿہ۽ہنگ۽اگٓ۽وہُ۽ےگ۔ف)نییبت۽اغزؼاقئ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫الن ْف ْتِد ْیمہ ْلالمامۃ ْتعظیمہ ْوقد ْوجبْ ویکہکن ۽اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽اس ۽وک ۽ادقس ۽رکےن ۽ںیم ۽اس ۽یک ۽میظعت۽‬
‫ےہ۽احالہکن۽رشى ًا۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۽(ف)۽‬ ‫علمھیْاھانتہْشرعا‪3‬۔ ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬االابشہ۽ؿالاظنمٔ۽اتکف۽ا زنٕہ۽ؿااللاجۃ۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۸۴۵/۴۴۴/۵‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 2‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪ 3‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃ۽ؿادحلف۽یف۽اٰولصلہ۽وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽اربکلیٰ۽االثار۽ہی۽وبالط۽رصم۽‪۴۶۷/۴‬‬
‫‪Page 565 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬ ‫غ‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحتیم۽امک۽یف۽ا غٍيۃ۽ؿریغاھ۽ؿاغٕہ۽یف۽ٓڈا مزيآ۽(ىٍيۃ۽ؿریغہ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اؿٓ۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اس۽وک۽لامك۽‬
‫ٓ۔اھ۽ےہ۽۔ف)۽وت۽ینتج۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽اس۽اح ك۽ںیم۽ڑپںیھ۽وہُ۽ضق۽دتقم۽ویُ۽رپ۽اُ۽ضق۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽ارگ۽ہن۽ریھپ ں۽ےگ۽‬
‫اگہنگٓ ۽ٓںیہ ۽ےگ ۽ارگ۽ہچ ۽ڈس ۽مٔس ۽یک ۽امنٓ ں ۽وہُ ۽امک ۽مکح ۽کلْصالةْادیتْمعْکراھۃْالتحریمْ‪1‬۔کماْفْالدرمختارْ‬
‫وغیہ۽(۽اسیج۽ہک۽ہک۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽ےک۽شاھت۽اڈا۽یک۽یئگ۽ہٖ۽امنٓ۽اک۽مکح۽ےہ۽‪،‬۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ)‬
‫(‪ )۷‬۽دتقمویُ۽اک۽اس ۽ےک۽ویعف ۽ےک۽لاًق ۽اس ۽یک۽اامطق ۽ےس۽لآاص ۽وہلا ۽اےسی۽یک۽امنٓ ۽اس۽ےک۽اکونُ۽ےس۽اؿرپ ۽ںیہن۽اجیت ۽ینعی۽‬
‫ٓا امسونُ ۽رپ ۽اجلا ۽اؿٓ ۽لآاگہ ۽زعف ۽ںیم ۽احرض ۽وہلا ۽وتمٔی ۽لاف ۽ےہ ۽ؿںیہ ۽یک ۽ؿںیہ ۽رپاےن ۽ڑھتیچّ ۽یک ۽رطچ ۽ٹیپل ۽رک ۽اس ۽ےک ۽طيہ ۽رپ۽‬
‫امٓڈی۽اجیت۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔ٓوسل۽اﷲ یلصٰ۽اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃْالترفعْصالت مْفوقْرؤس مْشرباْرجلْامْ نیت ۽ ٓا ڈویمُ ۽یک ۽امنٓ ۽اُ۽ےک ۽رسؿُ۽ےس ۽الک ۽لا تش ۽مٔامٔ ۽اؿرپ۽‬
‫قوماْوھمْلہْکارھونْوامراةْباتتْوزوج اْعلی اْ ںیہن۽ااھٹیئ۽اجیت۽‪،‬۽الک‪ ۴‬۽ؿہ۽صخش۽وج۽وقس۽اک۽اامس۽ےنب۽رگم۽ولگ۽‬
‫ساخطْواخوانْمتصارمان‪ْ2‬رواہْا بنْماجۃْوا بنْ اےس ۽دنسپ ۽ہن ۽رکےت ۽وہُ ۽۔ ۽الک ۽‪ ۵‬۽ؿہ ۽ؿوعٓف ۽وج ۽اس ۽احل ۽ںیم۽‬
‫ٓاف۽رسب۽رکّ۽ہک۽اس۽اک۽اخؿدن۽اس۽رپ۽لآاص۽وہ۔۽اؿٓ۽‪۶‬۽ڈؿ۽اھبیئ۽‬
‫حبان ْعن ْا بن ْعباس ْریض ْالل ْعن ا ْبسندْ‬
‫وج۽ ٓا س۽ںیم۽ڑگھجا۽رکےن۽ؿاےل۽وہُ۽اس۽وک۽انب۽امہج۽اؿٓ۽انب۽‬
‫حسن۔ ْ‬
‫ابحُ ۽ےن ۽رضحف ۽انب ۽ابعس ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیلٰ ۽ًيہ ۽ےس ۽دنس۽‬
‫نسح۽ےک۽شاھت۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔۽(ف)‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃ ْال ْیِبل ْالل ْممھن ْصالة ْمن ْتِدم ْقوماْ نیت۽ااخشص۽یک۽امنٓ۽اﷲ اعتیلٰ۽وبقل۽ںیہن۽رٕاملا۽الک۽ؿہ۽صخش۽وج۽‬
‫وھمْلہْکارھونْ‪ْ،‬ورجلْایتْالصلوةْدباراْوالدْبارْ وقس۽اک۽اامس۽ئان۽احالہکن۽ولگ۽اےس۽دنسپ۽ہن۽رکےت۽وہُ۽۔۽ڈؿرسا۽ؿہ۽‬
‫ٰ‬
‫صخش ۽وج ۽امنٓ ۽یک ۽رطف ۽( ۽امجًق ۽ےک) ۽وفف ۽وہےن ۽ےک ۽دعب ۽لا۽‬ ‫انْیاتی اْبعدْانْتقوتہْو ْ‬
‫امنٓ۽اک۽ؿ ك۽وفف۽وہےن۽ےک‬‫غ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴ /۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اس۽وقص ًا۽ؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽۽وبطمہع۽ۤااتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽ ۼ‪۹‬‬
‫‪Page 566 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رجلْاعؾبدْمحررا۔‪ْ1‬رواہْابوداؤْوْا بنْماجۃْعنْ دعب۽ ٓا ےئ۽شیتا۽ؿہ۽صخش۽وج۽ ٓا ٓاڈ۽وک۽ىالس۽ئانےئ۔۽اےس۽اوب۽ڈاؿڈ۽اؿٓ۽‬
‫انب۽امہج۽ےن۽رضحف۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽‬
‫ا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعن ما۔ ْ‬
‫ایک۽ےہ۽۔۽(ف)۽‬
‫شیتی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ ٓاعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ایما ْرجال ْام ْقوما ْوھم ْکرھون ْلم ْتجز ْصالتہْ وج۽صخش۽یھب۽وقس۽اک۽اامس۽ےنب۽احالہکن۽ؿہ۽اےس۽لا۽دنسپ۽رکےت۽وہُ۽‬
‫اذنہ‪ْ 2‬رواہ ْالطرباین ْف ْالکبی ْعن ْطلحۃ ْا بنْ وت۽اس۽یک۽امنٓ ۽اکونُ۽ےس۽اؿرپ۽ںیہن۽اجیت۽اےس۽ربطاین۽ےن۽مجعم۽‬
‫ریبک۽ںیم ۽رضحف۽ہحلط۽نب۽دیبع۽اﷲ ٓیض۽اﷲ ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽‬ ‫تعاٰلْعنہْ۔ ْ‬
‫عؽیداْللْریضْاللْ ٰ‬
‫ایک۽ےہ۽(ف)‬
‫دویت۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲاعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃ ْال ْیِبل ْالل ْممھن ْصالة ْ‪ْ ،‬واالتصعد ْاٰلْ نیت ۽ارٕاڈ ۽یک ۽امنٓ ۽اﷲ اعتیلٰ۽وبقل۽ںیہن۽رٕاملاہن ۽ؿہ ۽ ٓا امسُ ۽یک ۽رطف۽‬
‫السماءْوالتجاوزْرؤس م ْرجل ْام ْقوماْوھم ْلہْ ڑچیتھ۽ےہ۽اؿٓ ۽ہن۽اُ ۽ےک ۽رسؿُ ۽ےس ۽دنلب ۽وہیت۽ےہ۽الک۽ؿہ ۽صخش ۽وج۽‬
‫ّ‬
‫وقس۽اک۽اامس۽ےنب۽احالہکن۽ؿہ۽اےس۽دنسپ۽ہن۽رکےت۽وہُ۽‪،‬۽ڈؿرسا۽ؿہ۽صخش۽وج۽‬
‫کارھونْورجلْصَلْعَلْجنازةْولمْیوئمرْوامرأةْ‬
‫انجٓہ۽ڑپاھےئ۽احالہکن۽اےس۽ااجٓف۽ہن۽ڈی ۽یئگ ۽وہ۔۽شیتی۽ؿہ۽اخوتُ۽‬
‫ب‬ ‫‪3‬‬
‫م للی‬
‫دعاھاْزوج اْ نْا لْفابتْعلیہ‪ْ ٣‬۔ْرواہْا نْ ےسج ۽ٓاف ۽وک ۽اخؿدن ۽بلط ۽رکّ ۽وت ۽ؿہ ۽ااکنٓ ۽رکڈّ ۽اےس ۽انب ۽زخہمی۽‬
‫خزیمۃ ْعن ْعطاء ْا بن ْدینار ْوبسند ْاخر ْعنْ ےن۽اطعء۽نب۽ڈانیٓ۽ےس۽اؿٓ۽الک۽ڈؿرسی۽دنس۽ےک۽شاھت۽رضحف۽اسن۽‬
‫یل۽ًيہ۽ےس۽طٌػلًا۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔۽(ف)۽‬
‫نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعت ٰ‬ ‫تتعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫ا نسْبنْمالكْمتصالْریضْاللْ‬
‫لاوچن ں۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫نیت۽ااخشص۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽اکونُ۽دنلب۽ںیہن۽وہیت‬ ‫ثلثۃْالتجاوزْصالت مْاذان م ْ‬

‫‪ 1‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ارللج۽ویس۽ؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۻۻ‪،‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اس۽وقص ًا۽ؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽‬

‫اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽ۼ‪۹‬‬
‫غمبر‬
‫‪ 2‬ا ش۽اریبکل ‪ ،‬ام۽ادنس۽فلذۃ۽نب۽دیبعاﷲ دحمك۽‪،۵۴۳‬۽وبطمہع۽ۃبتکم۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف ‪۴۴۸/۴ ،‬‬
‫‪ 3‬حیحص۽انب۽زخومۃ۽لاف۽اسلرج۽نع۽اامصۃ۽ارملء۽اخل۽دحمك۽ۻ‪۴۸۴‬۽وبطمہع۽اغمکٌق۽االشالہیم۽ریبؿف۽‪۴۴/۶‬‬
‫‪Page 567 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫العبدْاالبقْحیتْیرجعْوامرأةْباتتْوزوجہاْعلی اْ الک ۽وگھبّٓ ۽ىالس ۽یک ۽یٰتح ۽ہک ۽ؿہ ۽ولف ۽آ ےئ ۽‪ ،‬۽ڈؿرسی ۽ؿہ ۽اخوتُ۽‬
‫ساخط ْوامام ْقوم ْوھم ْلہ ْکارھون ْ‪ْ 1‬رواہ ْالرتمذیْ وجٓاف ۽اس۽احل۽ںیم۽رسب۽رکّ۽ہک۽اس۽اک۽اخؿدن۽اس۽رپ۽لآاص ۽وہ۽‬
‫عن ْاّب ْامامۃ ْریض ْالل ْتعاٰل ْعنہ ْوقال ْحسنْ شیتا۽ؿہ۽صخش۽وج۽وقس۽اک۽اامس۽ئان۽جالہکن۽ولگ۽اےس۽لادنسپ۽رکےت۽ےھت۽۔۽‬
‫ٰ‬
‫اےس۽رتذمی۽ےن۽رضحف ۽اوب۽اامصۃ۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽‬
‫غریب۔ ْ‬
‫رکےک۽اہک۽ہی۽نسح۽رغبی۽ےہ۽۔۽(ف)‬
‫ونتری۽االاصبٓ۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ولوام ْقوما ْوھم ْلہ ْکارھون ْان ْالکراھۃ ْلقساد ْفیہْ ارگ۽یسک۽ےن۽وقس۽یک۽اامطق۽رکایئ۽احالہکن۽ؿہ۽وقس۽اےس۽لادنسپ۽ہن۽رکیت۽‬
‫اوالن مْاحقْباالمامۃْمنہْکرہْلہْذلكْتحریماْ‪2‬۔ ْ یھت۽ارگ۽وخڈ ۽اس۽ںیم۽ رایب۽یک۽ؿہج۽ےس ۽رکاہق ۽وہ۽لا ۽اس۽ےئل۽ہک۽‬
‫ڈؿرسّ۽ولگ۽اس۽ےس۽اامطق ۽ےک۽ٓلاڈہ۽الہ۽ےھت۽وت۽اس۽وصٓف۽‬
‫ںیم۽اس۽اک۽اامس۽اننب۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وہاگ۽(ف)‬
‫(‪ )۸‬اس۽ےک۽شٍق۽رفتقی۽امجًق۽ہک۽وسال۽ںیم۽ےہ۽ولوگُ۽ےن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽رتک۽رکڈلا۽سج۽ےک۽شٍق۽رفتقی۽امجًق۽وہ۽اےس۽‬
‫اامس۽ئانلا۽عنم ۽ےہ۽اؿٓ۽اس ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽رکمؿہ ۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽ؿہ ۽وخڈ ۽ےب ۽وصقٓ ۽وہ ۽ےسیج۽مٔص۽ؿاال۽ہن۽ہک۽ؿہ ۽وخڈ۽اسفڈ۽ٓکھيا ۽ےہ ۽‪ ،‬ڈٓاتخمٓ ۽ںیم۽‬
‫ےہ‪:‬‬
‫کذاتکرہ ْخلف ْابرص ْشاع ْبرصہ ْ‪ْ 3٣‬اھ ْ ْواستظ ر ْفْ ایس ۽رطچ ۽اس ۽اصخق ۽مٔص ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽ےہ ۽سج ۽اک ۽مٔص۽‬
‫و‬
‫ردالمحتار ْان ْالعلۃ ْالنقرة ْولذاقید ْاالبرص ْبالشیو عْ ھيل ۽ایگ ۽وہ ۽اھ ٓڈااتخملٓ ۽ںیم ۽ےہ ۽اس۽یک۽تلع۽رفنف ۽غٕآ ۽ڈلا ۽۔ل۽‬
‫اس۽ےئل۽امٔص ۽ےک ۽شاھت۽اویشله۽(ینعی ۽ےنلیھپ) ۽یک ۽دیق ۽اگلیئ ۽لاہک۽‬ ‫ولیکونْظاھراْ‪ْ4‬اھْْ‬
‫اقول‪ْ :‬لؼسْمحلْاالستظ ارْبلْالعلۃ ْیھْیھْالْشكْثمْ اعمصلہ۽ؿاحض۽وہاجےئ۽اھ‬
‫الذی ْیظ ر ْٰل ْان ْکراھۃ ْالصالة ْخلقہ ْتزنی یۃ ْکماْ ںیم ۽اتہک ۽وہُ ۽ہی ۽اقمس ۽فاہٖ ۽رکےن ۽اک ۽ںیہن ۽ہکلب ۽تلع ۽یہی ۽رفنف ۽ےہ۽‬
‫ھوقضیۃْکالمْالشایمْاذیِولْتحتْقولْالدرھذاْوکذلكْ ْ اس ۽ںیم ۽وکیئ ۽كش ۽ںیہن ۽‪،‬رھپ ۽ھجم ۽رپ ۽ہی ۽لاف ۽ؿاحض ۽وہیئ ۽ہک ۽ا ۽مٔص۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽نم۽اس۽وقص ًا۽ؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪/۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬لاف۽االامصۃ ‪،‬۽۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽‪،‬۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪،‬۽‪۷۴۹/۴‬‬
‫‪Page 568 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اعرج ْیِوم ْببعض ْقدمہ ْفاال ْقتداء ْبغیہ ْاوٰلْ ےسج۽ىالہم۽شایم۽ےک۽کالس۽اک۽اقتاضےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ڈٓاتخمٓ ۽ےک۽ایس۽وقل۽ےک۽‬
‫تاتارخانیۃْوکذاْاجذمْبرجندیْ‪ْ1‬اھْوانْلمْارہْفْ تحت ۽ےتھکل ۽ںیہ ۽ایس ۽رطچ ۽ؿہ ۽ڑگنلا ۽ےہ ۽وج ۽اےنپ ۽لاؿُ ۽ےک ۽ھچک ۽ہصح ۽رپ ۽ڑھکا۽‬
‫وہلا۽وہ۽اس۽ےک۽ریغ۽یک۽ادتقاء۽رتہب۽ؿاؿیلٰ۽ےہ۽لالآ۽اخہین۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽اہھت۽‬
‫امامۃ ْالربجندی ْمن ْشرحہ ْللنِایۃ ْلکن ْکراھۃْ‬
‫ےٹک۽اک۽اعمصلہ۽ےہ۽مٔدنجی۽ارگ۽ہچ۽ںیم۽ےن۽مٔدنجی۽عم۽رشچ۽اقنہی۽مٔدنجی۽‬
‫بل‬
‫تِدیمہْاذاْ غْالؾنقیْاٰلْتركْالناسْالجماعۃْکماْ ےک ۽لاف ۽االامصۃ ۽ںیم ۽ہی ۽ہلئسم ۽ںیہن ۽لالا ۽نکیل ۽خق ۽اس ۽یک ۽دقتمی ۽یک۽‬
‫ف ْالسوال ْینبیغ ْان ْتکون ْکراھۃ ْتتحریم ْلما ْفیہْ لادنسپلڈک ۽اینت۽مٔھ۽اجےئ۽ہک۽ولگ۽امجًق۽وک۽ٹوھٓلا۽رشؿه۽رکڈ ں۽اسیج۽‬
‫تعاٰلْ ہک۽وسال۽ںیم۽ےہ۽وت۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽اےس۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽غٕآ۽ڈانی۽اچےئہ۽‬ ‫منْالنِضْالصر یحْلمِصودْالشار عْصَلْاللْ ٰ‬
‫ویکہکن ۽اس۽ںیم۽وت ۽شآه ۽یلص ۽اﷲ اعتیلٰ ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےک ۽وصقمڈ ۽یک ۽رصحی۽‬
‫علیہْوسلمْمنْشرعیۃْالجماعۃْوایجاْب اْوقدْقالْ‬
‫اخمتفل۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽وصقمڈ۽امجًق۽اک۽رشمؿه۽اؿٓ ۽ؿاخق۽وہلاےہ ۽احالہکن۽یبن۽‬
‫صَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْبشروْاوالْتنقرواوالؾنقیْ‬
‫یل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اکآشاڈ ۽ےہ‪:‬۽ولوگُ ۽ںیم ۽تبحم۽ؿ ۽نسآف۽‬
‫ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعت ٰ‬
‫ع‬
‫المعللْبہْفْال دایۃْکراھۃْتِدیمْالعبدْواال یمْ دیپارکؿ ۽رفنف ۽ہن ۽ ھيالؿ ۽۔ ۽اؿٓ ۽ؿہ۽رفنف ۽سج۽یک۽ئانء۽رپ۽اصخق ۽دہاہی۽ےن۽‬
‫و‬

‫واالعراّبْالْیبلغْعشرھذاْبلْھوناْدرمحتملْوھذاْ ىالس ۽‪ ،‬۽لاانیب ۽اؿٓ ۽ارعایب ۽یک ۽اامطق ۽وک ۽رکمؿہ ۽غٕآ ۽ڈلا ۽ےہ ۽ؿہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ڈوس ں۽‬
‫غالبْمتحِقْفاقرتقاْف ذاْماْعندیْوالعلمْبا لحقْ ےصح۽وک۽یھب۽ںیہن۽یتچنہپ۽ہکلب۽ؿہ۽لاڈٓ۽اؿٓ۽الک۽اامتحل۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽اغ ك۽ؿلامك۽‬
‫ےہ ۽ س ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽ںیم ۽رٕط ۽لامك ۽وہایگ ۽ہی ۽ثارّ ۽مٔڈلک ۽ےہ ۽اؿٓقح۽‬
‫عندْرّبْعزوجلْ۔ْ ْ‬
‫ملع۽ثارّ۽ٓف۽ےک۽اہُ۽ےہ۽۔۽(ف)‬
‫(‪)۹‬۽اس۽اک۽انہک۽ہک ۽یئبمب ۽ںیم ۽وکیئ۽اکمُ۽لا ۽یلگ ۽وکہچ۽ااسی ۽ہن ۽وہاگ۽سج ۽ںیم۽ابشہن ۽ٓؿٓ۽ٓلا۽ہن ۽وہلا۽وہ ۽‪،‬۽ارگ۽ؿہ ۽میمعت۽ؿ ۽میمصت۽رکلا۽وت۽یئبمب ۽ےک۽الوھکُ۽‬
‫املسمونُ ۽ ڈؿُ ۽‪،‬۽املسمُ۽لآشا ۽ویبیبُ ۽رپ۽رصحی ۽تمہت ۽وعلمہن ۽ٓلا۽یھت ۽سج ۽ےک۽شٍق۽ؿہ۽الوھکُ ۽ذقف۽اک۽ بکت ۽وہلا۽اؿٓ۽الک۽یہ ۽ذقف۽‬
‫گياہ۽ریبکہ۽ےہ۽اؿٓ۽ذقف۽رکےن۽ؿاےل۽رپ۽تنعل۽ ٓا یئ۽ےہ۽وت۽ؿہ۽الک۽شاسن۽ںیم۽الوھکُ۽گياہ۽ریبکہ۽اک۽ بکت۽وہلا۽اؿٓ۽الوھکُ۽وتنعلُ۽اک۽ااقحتسط۽لالا۽‬
‫ےہ۽رگم۽اس۽ےن۽اکمُ۽اؿٓ۽وکہچ۽ںیم۽رتڈلڈ۽ےس۽میمعت۽وکٓؿاک۽اؿٓ"۽ہن۽وہاگ"۽ےک۽ظفل۽ےس۽زجس۽ںیم۽رٕط۽ڈاال۽رھپ۽یھب۽ا۽س۽دقٓ۽ںیم۽كش۽ںیہن۽ہک۽‬
‫اس۽ےن۽ؿاہُ۽ےک۽اعس۽املسمونُ۽ ڈؿُ۽ویبیبُ۽یک۽رحطق۽رپ۽ڈابھ۽اگل۽لا۽اؿٓ۽اےس۽اخص۽سلجم۽ؿظع۽ںیم۽ہک۽رک۽املسمونُ۽وک۽لاقح۽دبلاس۽رکےن۽‬
‫اؿٓ ۽اُ ۽ںیم ۽اشاًق ۽افہشح ۽اک ۽وبھج ۽اینپ ۽رگڈُ ۽رپ ۽ااھٹلا ۽اؿٓ ۽رثکبف ۽املسمونُ ۽وک ۽لالؿہج ۽رش ی ۽الڈا ۽ڈی ۽‪ ،‬۽ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیلٰ ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫سج۽ےن۽یسک۽املسمُ۽وک۽لاقح۽الڈاڈی۽اس۽ےن۽ےھجم۽الڈا۽ڈی‬ ‫منْاذیْمسلماْفِدْاذاینْومن ْ‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۹/۴‬‬
‫‪Page 569 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اذاینْفِدْاذیْاللْ‪ْ 1‬رواہْالطرباینْف ْاالوسطْعنْ اؿٓ ۽سج ۽ےن۽ےھجم ۽الڈا ۽ڈی ۽اس ۽ےن ۽اﷲ زعؿلج ۽وکالڈا ۽ڈی۽۔ ۽اےس۽‬
‫ربطاین۽ےن۽مجعم۽اؿطس۽ںیم۽رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽دنس۽‬ ‫حس‬ ‫نْ۔ ْ‬ ‫ن‬
‫تعاٰلْعنہْبسندْ‬
‫ا سْریضْاللْ ٰ‬
‫نسح۽ےک۽شاھت۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽‬
‫اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫وج۽ہی۽اچےتہ ۽ںیہ۽ہک۽املسمون۽ُ۽ںیم۽ےب۽ایحیئ۽یک۽لاف ۽اک۽رچاچ۽‬
‫ےلیھپ۽اُ۽ےکےئل۽ڈاین۽ؿ۽ ٓا رف۽ںیم۽ڈٓڈلاک۽ذعاف۽ےہ۔‬ ‫‪2ْ‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬
‫خق۽اس۽رپ۽ڈؿونُ۽اہجُ۽ںیم۽ذعا۽ف۽دشلڈ۽یک۽ؿدیع۽ےہ۽وت۽ہی۽یھب۽ریبکہ۽وہا۽اؿٓ بکت۽ریبکہ۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽قسف۽لاالىالُ۽مٔ۽رس۽‬
‫سلجم۽ؿظع۽وہ۽ا۽وت۽اس۽ؿہج۽ےس۽ؿہ۽یھب۽افقس۽طغلِ۽وہا۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽۔‬
‫(ۺ)۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اجلہ۽ےہ۽اؿٓ۽لاؿفص۽لہج۽اس۽ےن۽وتفّ۽رپ۽ادقاس۽ایک۽اؿٓ۽آشاڈ۽ادقس۽دحمك۽وک۽ااٹل۽اؿٓ۽ایتفمُ۽رشتعی۽رہطمہ۽‬
‫ےک ۽وتفؿُ ۽وک ۽ےب ۽اابتعٓ ۽اہک ۽ؿٓ ۽وعاس ۽اہجل ۽وکٓڈ ۽اتفؿٰی ۽رشتعی ۽رپ ۽ڈریل ۽ایک ۽وت ۽لال۽ہبش ۽ؿہ ۽اضل ۽ؿلضم۽وہا ۽وخڈ ۽رمگاہ ۽اؿٓ ۽اؿٓؿُ ۽وک ۽رمگاہ۽‬
‫رکّ۽۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اتخذالناس ْرؤسا ْج اال ْفسئلوا ْفافتوا ْبغی ْعلمْ ولگ۽اجولہُ۽وک۽رسڈآ ۽ئانںیل۽ےگ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےس۽ہلئسم ۽وپںیھچ۽ےگ۽ؿہ۽‬
‫فضلوا ْواضلوا‪3‬رواہ ْاالئمۃ ْاحمد ْوالبخاری ْومسلمْ ےب۽ملع۽وتفٰی۽ڈ ں۽ےگ۽آ ف۽یھب۽رمگاہ۽وہےئ۽اؿٓؿُ۽وک۽یھب۽رمگاہ۽رک ں۽‬
‫والرتمذیْوْا بنْماجۃْعنْعبداللْبنْعمرْریضْاللْ ےگ ۽۔ ۽اس ۽وک ۽ا ہم ۽رکاس ۽ادمح ۽اخبٓی ۽‪،‬ملسم ۽‪،‬رتذمی ۽اؿٓ ۽انب ۽امہج ۽ےن۽‬
‫یل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫رضحف۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعت ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما ْ‬
‫ٰ‬
‫اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽یک۽اامطق۽ڈٓانکٓ۽اس۽ےک۽لاس۽انھٹیب۽عنم۽ےہ۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اُ۽ےس۽ڈؿٓ۽ٓوہ۽اؿٓ۽اںیھن۽اےنپ۽ےس۽ڈؿٓ۽رکؿ۽ںیہک۽ؿہ۽ںیھمت‬ ‫ایا کمْوایاھمْالیضلونکمْوالْیقؾنونکمْ‪4٤‬۔ ْ‬

‫غمبر‬
‫‪ 1‬۽ا ش۽االؿطس۽دحمك۽ربمن‪۶۹۶۵‬۽ہبتکم۽ااعملٓف۽ارللاص۽‪۶/۷‬ۻ‪۶‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪ / ۵۷‬ۼ‪۴‬‬
‫‪ 3‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽ارحلص۽یلع۽ادحلمك۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪،۵۳/۴‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ٓول۽املعل۽ؿہضبق۽اخل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‬
‫و‬
‫‪،۶۷۳/۵‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽االاصیتسء۽ مِ۽نللق۽املعل۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪۳/۵‬ۼ‬
‫‪ 4‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ا ًہی۽نع۽ارلؿالۃ۽نع۽ا ؽعفاء۽اخل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۴۳/۴‬‬
‫‪Page 570 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫رواہْمسلمْعنْاّبْھریرةْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ رمگاہ ۽ہن ۽رکڈ ں ۽ؿہ ۽ںیھمت ۽ہنتف ۽ںیم ۽ہن ۽ڈال ۽ڈ ں ۽اےس ۽ملسم ۽ےن۽‬
‫رضحف۽اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔۽‬
‫ایسی۽احوتلُ۽ںیم۽وج۽اس۽یک۽حمامك۽رک ں۽اس۽یک۽اامطق۽اقمئ۽ٓانھک۽اچںیہ۽املسمونُ۽ےک۽دبوخاہ۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽امنٓؿُ۽یک۽ رایب۽ہکلب۽‬
‫ابتیہ۽ؿمٔلاڈی۽اچےنہ۽ؿاےل۽اؿٓ۽اﷲ ےک۽اخنئ۽۔۽اﷲ زعؿلج۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫گياہ۽اؿٓ۽دح۽ےس۽مٔ ھٌْ۽رپ۽الک۽ڈؿرسّ۽یک۽دمڈ۽ہن۽رکؿ۔‬ ‫‪1‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬
‫دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْمیش ْمع ْظالم ْلیعؼنہ ْوھو ْیعلم ْانہ ْظالمْ وج ۽ڈاہتسن ۽یسک ۽فامل ۽یک ۽دمڈ ۽وک ۽ےلچ ۽ؿہ ۽اشالس ۽ےس ۽لکن ۽اجےئ ۽اگ ۽۔۽‬
‫فِدْخرجْمنْاالسالمْ‪ْ 2‬رواہْالطرباینْفْالکبیْ اےس۽ربطاین۽ےن۽مجعم۽ریبکںیم۽اؿٓ۽حیحص۽ااتخملٓہ۽ںیم۽یھب۽رضحف۽‬
‫وایضاْفْصحیحْلمختارةْعنْاوسْبنْشرجیلْ اؿس۽نب۽رشلیج۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ‪:‬‬

‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ریضْاللْ ٰ‬
‫ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْاستعمل ْرجال ْمن ْعصابۃ ْوفمھی ْمنْ وج۽یسک۽امجًق ۽ںیم۽الک۽صخش۽وک۽اُ ۽رپ۽رقمٓ ۽رکّ۽اؿٓاس۽‬
‫ھواریضْاللْمنہْفِدْخانْاللْورسولہْولمؤْمننیْ امجًق ۽ںیم ۽ؿہ ۽وموجڈ ۽وہُ ۽وج ۽اﷲ زعؿلج ۽وک ۽اس ۽ےس ۽ٓلاڈہ۽‬
‫‪ْ 3‬۔ْرواہْالحا کمْوا بنْعدیْوْالعِیَلْوالطرباینْ دنسپ ۽ےہ ۽كشیب ۽اس ۽ےن ۽اﷲ ٓوسل ۽اؿٓ ۽املسمونُ ۽ضق ۽یک۽‬
‫ایخمك ۽یک ۽اےس ۽مکح ۽‪،‬انب ۽دعی ۽‪ ،‬۽یلیقع ۽‪ ،‬۽ربطاین ۽اؿٓ ۽بیطخ ۽ےن۽‬
‫م‬ ‫والخطیبْمنْا بنْعباسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫رضحف۽انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿا ك۽ایک۽ےہ۔‬
‫اُ۽ولوگ۽ُ۽رپ۽الٓس۽ےہ۽ہک۽وتہب۽رک ں۽اؿٓ۽اس۽یک۽حمامك۽ےس۽لآ۽ ٓا ںیئ۽اؿٓ۽املسمونُ۽رپ۽ؿاخق۽ےہ۽ہک۽اےس۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽رک ں۽‬
‫اؿٓ۽یسک۽اصحل۽اامطق۽وک۽اامس۽ئانںیئ۽اؿٓ۽دحمك۽دہتجم۽ےک۽ےئل۽ےہ۽ےسج۽یسک۽ا ۽ںیم۽ڈاللئ۽اعتمٓص۽ولعمس۽وہُ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۵/۸‬‬
‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 2‬ا ش۽اریبکل۽امادنس۽اؿس۽نب۽رشلیج۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽دحمك۽ۼ‪۹۴‬۽وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف۽‪/۴‬ۺ‪۵۵‬‬
‫ؼزً‬
‫۽اغمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽االامٓہ۽ااملۃ۽اخل۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵/۷‬ۼ‬
‫‪3‬‬

‫ف‪:‬۽دتسمٓک۽ںیم۽''فمھی۽''۽یک۽ ہگج۽''فْتلكْالعصابۃ''ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 571 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿہ۽اےس۽رتک۽رکّ۽اگ۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽دہتجم۽یک۽دیلقت۽اس۽رپ۽ںیہن۽لا۽الہ۽ؿٓه۽ےک۽ےئل۽اُ۽اخص۽اومٓ۽ڈہقیق۽ںیم۽ےہ۽نج۽رپ۽فاہٖ۽رشتعی۽‬
‫رہطمہ۽ےس۽وتفٰی۽وجآ۽وہاگ۽اؿٓ۽وتمٓه۽اتحمؿ۽اک۽بلق۽اس۽رپ۽نئمطم۽ہن۽وہاگ۽ؿہ۽اس۽ےس۽ےچب۽اگ۽ہن۽اس۽ےئل۽ہک۽وتفٰی۽ربتعم۽ںیہن۽ہکلب۽اس۽ےئل۽‬
‫یل۽ًيہ‪،‬۽اؿٓ۽ہلئسم۽وپاھچ۽‬
‫ہک۽ایسی۽ہگج۽اقمس۽وقتٰی۽وتفٰی۽ےس۽ایٰلع۽ےہ۔۽الک۽یب۽یب۽دیس۽لا۽اامس۽ادمح۽ےک۽لاس۽اح۽رض۽وہںیئ۽ٓیض۽اﷲ اعت ٰ‬
‫لاڈشاہ۽یک۽وسآی۽نکلًی۽ےہ۽ایک۽ںیم۽اس۽یک۽ٓؿم ی۽ںیم۽وسیئ۽ںیم۽ڈؿٓا۽ڈال۽ یتک۽وہُ۽۔۽اامس۽ےن۽اُ۽یک۽رطف۽رظن۽ااھٹ۽یئ۽اؿٓ۽رٕاملا۽‬
‫و‬
‫ٓا ف۽وکُ۽ںیہ؟۽اہک۽ںیم۽رشب۽احیف۽یک۽نہب۽وہُ۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽۔۽رٕاملا۽ااسی۽ؿٓه۽ مھآّ۽رھگ۽ےس۽نکال۽ےہ۽وباللْالتوفیقْ‬
‫ْوتعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫سبحنہ‬
‫واللْ ٰ‬
‫‪۴۷‬۽ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۶۹‬ھ۽‬ ‫آ۽دورپا۽ڈاک۽اخہن۽لایسئ۽ ہلس۽دمحم۽میلک۽ادلنی۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۳۷‬ۺ‪:‬‬
‫طػل ّ ٰ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽مٔؿٓ۽ہعمج۽دعب۽امنٓ۽رجف۽لبق۽رٕص۽ہعمج۽وکیئ۽امنٓ۽شیپ۽ ی۽رپ۽وخاہ۽‬
‫ارشاط۽وہ۽لا۽لبق۽اہعمجل۽رغہ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽ضعب۽نلعء۽رٕامےت۽ںیہ۽عنم۽ےہ۽ضعب۽رٕامےت۽ںیہ۽اجمٔ۽ےہ۔۽بؼنوْاتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ط ٰ‬
‫ؿہ۽ ػل ّی۽ارگ۽ؿافق۽ےن۽رصف۽اامطق۽ےک۽ےئل۽ؿفق۽ایک۽ےہ۽وت۽اامس۽ؿریغ۽اامس۽وکیئ۽اےس۽ڈؿرسّ۽اکس۽ںیم۽ںیہن۽الاتکس۽ارگہچ۽رصاجۃً۽‬
‫لاؿاہُ۽ےک۽رعف۽ےک۽شٍق۽ڈاللۃً۽ضماتعن۽وہ۽اؿٓ۽ارگ۽رصف۽اامس۽ےک۽ےئل۽وطبٓ۽ذموکٓ۽ؿفق۽وہاےہ۽وت۽اامس۽اس۽رپ۽ونالف۽یھب۽ڑپھ۽اتکس۽‬
‫ےہ۽ڈؿرسا۽ھچک۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽اعس۽وطٓ۽رپ۽ؿفق۽وہا۽ینعی۽رصاجۃ۽ صیصخ۽ےہ۽ہن۽ڈاللۃً۽وت۽ریغ۽ؿغك۽اامطق۽ںیم۽ہٖ۽صخش۽اس۽وک۽رٕاضئ۽ؿ۽‬
‫ونالف۽ضق ۽ےک۽اکس ۽ںیم۽الاتکس۽ےہ ۽ہکلب ۽ڈٓس۽ؿدتٓسی۽ےک ۽یھب۽‪،‬۽امک۽یف۽ا ؼٍيۃ۔۽(۽اسیج۽ہک۽عٍيۃ۽ںیم ۽ےہ ۽۔ف)۽واللْسبحنہْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫آ۽نسح۽وپٓ۽علض۽ اڈ ٓا لاڈ۽ ہلس۽لیفط۽ادمح۽اصخق۽اقڈٓی۽مٔاکیت۽ٓوضی۽ ہمل۽اﷲ اوقلی۽ۻ‪۴‬۽ٓعیب۽ال ٓا ر۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۳۸‬ۺ‪:‬‬
‫وضحٓ۽ھجم۽وک۽ولعمس۽وہاےہ۽ہک۽ڈویدنبی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیہن۽وہ یتک۽وت۽وضحٓ۽مہ۽ےن۽وج۽ےب۽ربخی۽ںیم۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ں۽ڑپیھ۽ںیہ۽‬
‫اُ۽اک۽ایک۽ایک۽اجےئ‪،‬۽اؿٓ۽وضحٓ۽نسح۽وپٓ۽ضق۽دجسمؿُ۽ںیم۽ؿیہ۽ولگ۽اامس۽ںیہ۽وت۽اف۽مہ۽ایک۽رک ں۽اؿٓ۽ارگ۽اینپ۽اینپ۽امنٓ۽ڑپھ۽یھب۽یل۽وت۽‬
‫امنٓ۽ہعمج۽وک۽ایک۽ایک۽اجےئ۽ویکہکن۽اہجُ۽اہجُ۽ہعمج۽وہلا۽ےہ۽ؿیہ۽اامس۽ںیہ۽‪،‬۽اؿٓ۽دیع ں۽یھب۽ؿیہ۽ڑپاھےت۽ںیہ۽اؿٓ۽انجٓہ۽یک۽یھب۽اؿٓ۽امنٓ۽‬
‫رتاؿحی۽یھب۽۔۽رھپ۽ہی۽ہک۽خق۽مہ۽ ں۽ےگ۽وت۽امہٓےئ۽انجٓؿُ۽یک۽امنٓ۽یھب۽یہی۽ڑپاھںیئ۽ےگ۽وتوضحٓ۽مہ۽ےب۽امنٓ۽یہ ۽ڈنف۽وہُ۽ےگ۽‬
‫ویکہکن۽ارگ۽ا ںوُ۽ےن۽ڑپاھیئ۽یھب۽وت۽ؿہ۽امنٓ۽یہ۽ایک۽وہیئ۔۽اؿٓ۽ینس۽سب۽مہ۽ڈؿ۽نیت۽صخش۽ںیہ۽‪،‬۽اؿل۽وضحٓ۽وکیئ۽ایسی۽رتبیک۽آشاڈ۽وہ۽ہک۽‬
‫وج۽امنٓ ں۽مہ۽ےن۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ںیہ۽اعمف۽وہاجںیئ۽ویکہکن۽امہّٓ۽اامیُ۽اےسی۽زمکؿٓ۽ںیہ۽ہک۽مہ۽ےس۽جنپ۽ؿ ہت۽امنٓ۽یھب۽اڈا۽ںیہن۽‬
‫وہیت۽وت۽وضحٓ۽اُ۽یک۽اڈا۽یک۽ایک۽وصٓف۽ےہ۽‪،‬۽ؿہ‬

‫‪Page 572 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وت۽اعمف۽وہین۽اچںیہ۽‪،‬۽ویکہکن۽ےب۽ربخی۽ںیم۽ایسی۽خلاوہیئ۽‪،‬۽اؿٓ۽ہی۽یھب۽لانکمم۽ےہ۽ہک۽نسح۽وپٓ۽ٹوھٓڈلا۽اجےئ۽۔۽وضحٓ۽اس۽رپ۽ھچک۽‬
‫وتہج۽رٕامیئ۽اجےئ۽اؿٓ۽وکیئ۽لیبس۽اکنل۽ڈی۽اجےئ۽۔۽اؿٓ ً‬
‫۽وفٓا۽وج۽ہلئسم۽ڈٓلاتف۽رکلا۽وہ۽ؿہ۽زک۽ےس۽ڈلاتف۽ایک۽اجےئ۽ویکہکن۽ؿاہُ۽وج۽‬
‫اعمل۽ںیہ۽ؿہ۽ؿیہ۽ںیہ۽‪،‬۽وگ۽نسح۽وپٓ۽ںیم۽طيالڈ۽رشفی۽‪،‬۽ہجیت۽‪،‬۽ڈوساُ‪،‬۽اچوسیلاُ۽ؿریغہ۽ثَٖف۽ےس۽وہلا۽ےہ۽رگمہی۽ربخ۽ںیہن۽ہک۽اُ۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽یھب۽ہن۽ڑپیھ۽اجےئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ڈویدنبی۽دیقعّ۽ؿاولُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ضحم۽ےہ۽‪،‬۽وہک ۽یہ۽ںیہن۽‪،‬۽رٕص۽رس۽رپ۽ٓےہ۽اگ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپ ھٌْ۽اک۽دشلڈ۽ میظ۽گياہ۽‬
‫۔۽ىالؿہ۽اامس۽ققحم۽یلع۽االفالط۽حتف۽العرٓری۽رشچ۽دہاہی۽ںیم۽امہّٓ۽لٌٍـُ۽ا ہم۽ذمہق۽اامس۽امظع۽ؿ۽اامس۽اوب۽ویفس۽ؿاامس۽دمحم۽ٓیض۽اﷲ‬
‫ْالصلوةْخلفْاھلْال واءْالتجوزْ‪1‬۔۽الہ۽دبًق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔۽(ف)‬ ‫ٰ‬ ‫اعتیلٰ۽ مہن۽ےس۽لقن۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽ان‬
‫اس۽ںیم۽ضق۽مٔامٔ۽ںیہ۽امنٓ۽مًزگاہن۽وہ۽وخاہ۽ہعمج۽لا۽دیع۽لا۽انجٓہ۽لا۽رتاؿحی۽‪،‬۽وکیئ۽امنٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽وہ۽یہ۽ںیہن۽ یتک۽ہکلب۽ارگ(۽اُ۽وک۽اقلل۽‬
‫اامطق۽لا۽املسمُ۽اجانن۽یھب۽ڈٓانکٓ۽)۽اُ۽ےک۽رفک۽نیم۽كش۽یہ۽رکّ۽وت۽وخڈ۽اکرٕ۽ےہ۽ہکبج۽اُ۽ےک۽ثیبخ۽اوقال۽رپ۽علطم۽وہ۽نلعےئ۽رحنیم۽‬
‫رشنیفی۽لاالافتط۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫وج ۽صخش ۽اُ ۽ےک ۽اکرٕ ۽وہےن ۽ںیم ۽كش ۽رکّ ۽ؿہ ۽یھب ۽اکرٕ ۽ےہ۔‬ ‫منْشكْفْعذابہْوکقرہْفِدْکقرْ‪2‬۔ ْ‬
‫(ف)‬
‫خق ۽ؿاہُ ۽طيالڈ ۽رشفی ۽اؿٓ۽وسس ۽ؿریغہ۽رکےن ۽ؿاےل۽رثکبف ۽ںیہ ۽وت ۽رضؿٓ ۽ؿہ ۽ولگ ۽ڈویدنبی ۽ںیہن‪ ،‬۽اںیھن ۽نلعےئ ۽رکاس ۽صکہ ۽ہمظعم ۽ؿ۽‬
‫دمہنی۽ک ہب۽ےک۽وتفّ۽(ہک۽ڈس۽مٔس۽ےس۽ک پ۽رک۽امتس۽كلم۽ںیم۽شاظئ۽وہٓےہ۽ںیہ)۽ڈ۔اھےیئ۽اؿٓ۽ٓشاہل"۽دیہمت۽اامیُ۽"۽ڑپھ۽ڑپھ۽‬
‫رک۽انسےیئ۽ادمحل۽اﷲ املسمُ۽اےسی۽ںیہن۽ہک۽دمحم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽وک۽اگایلُ۽ڈےنی۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽امںین۽لا۽‬
‫اےس۽املسمُ۽امںین۽اُ۽شاء۽اﷲ اعتیلٰ۽اﷲ ۽زعؿلج۽رضؿٓ۽دہامك۽ؿارث۽ےشخب۽اگ۽اؿٓ۽املسمُ۽وہایشٓ۽وہ۽رک۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ٹوھٓڈ ں۽‬
‫ےگ۽اؿٓ۽ینس۽وعاس۽اےنپ۽ےئل۽مًزگاہن۽ؿہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ؿ۽انجٓہ۽ضق۽ےک۽ےئل۽رقمٓ۽رک ں۽ےگ۽اؿٓ۽ارگ۽لارفلص۽وکیئ۽ہن۽ےنس۽وت۽ڈؿ۽ ٓا ڈیم۽لم۽رک۽‬
‫وساےئ۽ہعمج۽ضق۽امنٓ۽ؿُ۽مًزگاہن۽ؿدیع۽ؿ۽انجٓہ۽ؿریغہ۽ںیم۽امجًق۽رک شکٌْ۽ںیہ۽الک۽اؿٓ۽الک۽دتقمی۽سب۽اکیف۽ےہ۽اؿٓ ۽ہعمج۽ےک۽ےئل۽‬
‫الک ۽صخش ۽الہ ۽وک ۽اامس ۽رقمٓ ۽ےئجیک۽ہک ۽ؿیہ ۽دیعنی۽یک ۽یھب ۽اامطق ۽رکّ ۽اؿٓ ۽ہعمج ۽ںیم ۽مک۽ےس ۽مک ۽نیت۽دتقمی۽وہُ۽ہعمج ۽وہاجےئ ۽اگ۽‬
‫ٓلاڈہ۽ہن۽لم۽ںیکس۽وت۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽رگم۽ہی۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽اىالُ۽ےک‬

‫‪ 1‬۽حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪،۶۸۹/۴‬۽اسحس۽ارحلنیم۽یلع۽رحنم۽الکفٕ۽ؿانیمل۽ہبتکم۽وبنہی۽الوہٓ۽ص۽‪۶۴‬‬
‫‪Page 573 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫شاھت۽وہُ۽فاہٖ۽رکڈلا۽اجےئ۽ہک۽املسمونُ۽اک۽ہعمج۽ؿدیعنی۽فالُ۽ہگج۽وہک ۽‪،‬۽ےسج۽اﷲ اعتیلٰ۽دہامك۽ڈّ۽اگ۽رشلک۽وہاجےئ۽اگ۽اُ۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽وج۽امنٓ ں۽ےب۽ربخی۽ںیم۽ڑپںیھ۽اُ۽اک۽ىالچ۽الک۽وتوتہب۽ےہ‪،‬۽ڈؿرسّ۽ہی۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽اُ۽امنٓؿُ۽یک۽اضق۽ڑپیھ۽اجےئ‪،‬۽ادنآہ۽‬
‫اانت۽رکایل۽اجےئ۽ہک۽وکیئ۽امنٓ۽لایق۽ہن۽ٓہ۽اجےئ۽ٓلاڈہ۽وہاجںیئ۽وت۽رحچ۽ںیہن۽۔۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽ڈآارحلف۽اخص۽تلآ۽یک۽یتسب۽ںیم۽ےسب۽‬
‫اہجُ۽طيلًا۽رصف۽دنہؿ۽وہُ۽اؿٓ۽ؿہ۽ےہک۽ہک۽ںیم۽اہیُ۽یک۽وکسمك۽وت۽ٹوھٓ۽ںیہن۽اتکس۽ہی۽اتبؿ۽وفٓی۽رضؿٓف۽ےک۽ےلئسم۽زک۽ےس۽وپٹوھُ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وت۽ایک۽اس۽ےس۽ہہک۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۽ہک۽ڈنپف۽ےس۽وپھچ۽ایل۽رکؿ۽ْا ناللْواناْالیہْراجعون۔واللْ ٰ‬
‫آ۽ومعض۽رسلا۽ڈااخکہن۽ولیت۽وہـ۽علض۽شاہ۽ ٓا لاڈ۽ ٓا ٓہ۽ ہلس۽خیش۽دمآ۽شخب۽ ۻ‪۴‬۽ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۳۹‬ۺ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽الک۽صخش ۽ومعمیل ۽آڈؿ ۽وخاُ ۽ؤمڈین ۽یھب ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامطق۽‬
‫یھب۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿیہ۽صخش۽رھگ۽رھگ۽ےس۽یدہق۽رطف۽امل۽ٓوکٰہ۽ؿ۽۔اھل۽غٕلاین۽ؿریغہ۽اتیل۽اؿٓ۽۔اھلا۽ےہ۽اؿٓ۽ربقاتسُ۽ںیم۽وجىلّہ۽ہسیپ۽وکٓی۽‬
‫ریخاف۽ایک۽اجلا۽ےہ۽ؿہ۽یھب۽اتیل۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ہشیپ۽یہی۽ےہ۽‪،‬۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽اامس۽ےکےئل۽وکُ۽وکُ۽‬
‫رشاطئ ۽ںیہ۽؟ ۽ےسیک ۽صخش ۽وک ۽اامس ۽وہلا ۽اچےئہ ۽؟ ۽ارگ ۽اجبےئ ۽صخش ۽ذموکٓ ۽ےک ۽ڈؿرساصخش ۽وج ۽اُ ۽لاوتُ ۽ےس ۽اتحمؿ ۽وہ ۽اس۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽‬
‫ڑپانھ۽الضف۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ؿہ۽ریقف۽ےہ۽اصخق۽اصنف۽ںیہن۽‪،‬۽ہن۽دیس۽اہیمش۽ےہ۽وت۽اُ۽اومال۽اک۽ انی۽اےس۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ؿہج۽ےس۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽‬
‫ںیہن۔۽اامطق۽ےئلیک۽حیحص۽االشالس۽حیحص۽ا مہآف۽‪،‬حیحص۽ارقلاء۽ف۽‪،‬ینس۽حیحص۽اہدیقعہ۽ریغ۽افقس۽طغلِ۽ڈٓاکٓےہ۽سج۽ںیم۽اُ۽لاوتُ۽ےس۽‬
‫وکیئ۽لاف۽مک۽وہک ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہک ۽یہ۽ںیہن۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽وہک ۽اس۽صخش۽ںیم۽اُ۽لاوتُ۽ےس۽وکیئ۽لاف۽مک۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽‬
‫اجمٔںیہن‪،‬ؿاخق۽ہک۽ڈؿرسّ۽وک۽وج۽اُ۽لاوتُ۽اک۽اجعم۽وہ۽اامس۽رک ں۽اؿٓ۽ہی۽ضق۽لاںیت۽اس۽ںیم۽ںیہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽‪،‬۽‬
‫رھپ۽ڈؿرسا۽ارگ۽امنٓ۽ؿاہطٓف۽ےک۽لئالئ۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اجاتن۽ےہ۽وت۽ؿہ۽ڈؿرسا۽یہ۽اؿیل۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ٓلاڈہ۽اجاتن۽ےہ۽وت۽یہی۽رتہب۽۔۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫ۻ‪۴‬۽ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ۺ‪۳‬ۺ۽لا۽‪۴۳‬ۺ‪ :‬آ۽رکایچ۽اگٓی۽ااحفہ۽ہلحم۽ٓاس۽لاه۽ ہلس۽ونٓ۽ادمح۽ومڈیلہن۽ؿااکین۽زیمہم۽‬
‫(‪)۴‬سج۽اامس۽وک۽اس۽ےک۽اقعدئ۽وپےھچ۽اجںیئ۽اؿٓؿہ۽ہن۽اتبےئ۽وت۽اس۽یک۽ادتقاء۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽وج۽اامس۽ؿغك۽رقمٓہ۽اک۽لادنب۽ہن۽وہ۽ینعی۽ےہک۽ہک۽امنٓ۽رقمٓہ۽ؿغك۽رپ۽ڑپانھ۽رعس۽امظع۽رپ۽اھکل۽وہا۽ےہ۽ایک۽‪،‬۽احالہکن۽طػلٌـُ۽یک۽ ٓا شاین۽‬
‫ےک۽ےئل۽امجًق۽ےن۽ؿغك۽رقمٓ۽ایک۽‪،‬۽اس۽وک۽ایک۽انھجمس۽اچےئہ؟‬
‫(‪)۶‬۽سج۽اامس۽ےس۽امجًق۽ےک۽ضعب۽ ٓا ڈیم۽لآاص۽وہُ۽اؿٓ۽ضعب۽اس۽یک۽وخشادم۽رکےت۽وہُ۽وتاےسی۽یک۽ادتقاء۽رکلا۽اجمٔ۽لا۽ںیہن؟‬

‫‪Page 574 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۷‬۽سج۽اامس۽ےک۽ڈؿونُ۽اہھت۽وہُ۽رگم۽الک۽اہھت۽دیساھ۽ینعی۽دیساھاہھت۽ امک۽وہ۽اؿٓ۽لاںیئ۽اہھت۽ےس۽ ٓا دبضق۽اتیل۽وہ۽ااجنتس۽رکلا۽وہُ۽ؿوضرکلا۽‬
‫وہ۽اؿٓ۽۔اھلا۽۔اھلا۽وہ۽اامس۽وہاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽اانپ۽دیقعہ۽ؿ۽ذمہق۽ڈٓلاتف۽رکےن۽رپ۽ہن۽اتبےن۽ےس۽فاہٖ۽یہی۽ےہ۽ہک۽اس۽ںیم۽ھچک۽اسفڈ۽ےہ۽ؿٓہن۽ڈنی۽یھب۽ھچک۽اپھچےن۽یک۽زیچ۽ےہ‪،‬۽اس۽یک۽‬
‫ادتقاء۽ہٖ۽زگ۽ہن۽یک۽اجےئ۽ہک۽نلالُ۽امنٓ۽اک۽اامتحل۽وقی۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽امظع۽رٕاضئ۽اشالس۽ےس۽ےہ۽اس۽ےک۽ےئل۽تخس۽اایتحؿ۽ولطمف۽‪،‬۽اہیُ۽لک۽ہک۽‬
‫ققحم۽یلع۽االفالط۽ےن۽حتف۽العرری۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫ْالصلوة ْمیت ْفسدت ْمن ْوجہ ْو ْجازت ْمنْ خق ۽یسک ۽الک ۽ؿہج ۽رپ ۽امنٓ ۽افدس ۽وہ ۽اؿٓ ۽دعتمڈ ۽ؿوجہ ۽یک ۽ئان ۽رپ۽‬
‫ٰ‬ ‫الن‬
‫ڈٓضق۽وت۽اسفڈ۽امنٓ۽اک۽مکح۽وہاگ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬ ‫‪1‬‬
‫وجوہْحکمْبقسادھا ْواللْ ٰ‬
‫(‪)۵‬۽اس۽ںیم۽ڈؿونُ۽یہ۽لاںیت۽ںیہ۽ضعب۽دتقمویُ۽ےک۽ضٕاچ۽ںیم۽دشتڈ۽اس۽دقٓ۽وہلا۽ہک۽ؿہ۽دنچ۽ٹنم۽اک۽ ٓا اگ۽اھچیپ۽ٓؿا۽ںیہن۽ٓےتھک۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽‬
‫ارگ۽اامس۽ےن۽اس۽رپ۽ااکنٓ ۽ایک ۽اجیب ۽ہن۽ایک۽اؿٓارگ ۽اامس ۽یک۽رطف۽ےس۽لالؿہج۽رش ی۽اکتلس ۽ےہ۽اؿٓ۽اس ۽امجًق ۽وک۽فیلکت ۽یتچنہپ ۽ےہ ۽وت ۽اس۽رپ۽اسلاس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫ےہ۔۽واللْ‬
‫(‪)۶‬۽ٓدیجنک ۽ڈ یھک۽اجےئ۽ک ۽ارگ۽اس۽ںیم۽یسک۽وصقٓ۽رش ی۽یک۽ؿہج۽ےس۽ےہ۽وت۽اےس۽اامس۽اننب۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽مکحب۽دحمك۽اس۽یک۽امنٓ۽وبقمل۽ہن۽وہک ۔۽‬
‫ثلثۃ ْالترفع ْصالت م ْفوق ْاذان مْشرباْاٰل ْانْ نیت۽ااخشص ۽یک۽امنٓ ۽اُ ۽ےک۽اکونُ۽ےس ۽الک۽لا تش۽مٔامٔ ۽یھب۽‬
‫یل ۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اہیُ۽لک۽‬ ‫قالْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْوْمنْامْقوماْوھمْ دنلب ۽ںیہن۽وہیت۽‪،‬۽ ٓا ف۽یلص۽اﷲ اعت ٰ‬
‫رٕاملا ۽ہک ۽الک ۽ؿہ ۽صخش ۽وج۽یسک ۽وقس ۽اک ۽اامس ۽نب ۽اجےئ ۽احالہکن ۽ؿہ۽‬ ‫لہْکارھون‪2‬۔ ْ‬
‫ولگ۽اےس۽لادنسپ۽رکےت۽وہُ۽(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽وصقٓ۽رش ی۽ںیہن۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽اُ۽ٓجن۽ؿاولُ۽رپ۽ؿلال۽ےہ۽امک۽صن۽یف۽ادلٓااتخملٓ۽(۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اسیج۽ہک۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽اس۽رپ۽صن۽وموجڈ۽ےہ۽۔۽ف)۽واللْ ٰ‬
‫(‪ )۷‬۽وہاتکس۽ےہ ۽ہکلب ۽ارگ۽ؿیہ۽احرضنی ۽ںیم۽ضق ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽ٓکھيا ۽وہُ۽ؿیہ۽اامس۽ایک ۽اجےئ۽اگ۽کماْنصوْعلیہْفْالمتونْ‬
‫ْوالقتاوی(اسیج۽ہک۽وتمُ‪،‬۽رشؿاحف۽اؿٓ۽اتفؿٰی۽اجف۽ںیم۽اس۽ہلئسم۽ےک۽قلعتم‬
‫ٰ‬ ‫والشرو ح‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری‪،‬۽لاف۽ٰولصہ۽ااسملرٕ ‪ ،‬وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۴۷ /۵‬‬

‫‪ 2‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اس۽وقص ًا۽ؿمھ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽ۼ‪۹‬‬
‫ف‪:‬۽ننس۽انب۽امہج۽ںیم۽''۽فوقْاذان م''۽یک۽ہگج۽''۽فوقْروس م''۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 575 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وصنص۽وموجڈ۽ںیہ۽۔۽ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽‪۴۴‬ۺ‪ :‬آ۽رکایچ۽دنبٓیدٓ۽لآآ۽ڈاکُ۽ھٹیس۽احیج۽ادمح۽‪،‬احیج۽رکمی۽‪،‬۽دمحم۽رشفی۽رنجل۽ ٹنچ۽ ہلس۽دبع۽اﷲ ؿدل۽احیج ‪۵۶‬۽‬
‫ٓعیب۽الآ ر۽‪۴۶۶۹‬ھ‬
‫اامس۽یدٓ۽ٓ۽ااببًق۽ااتفڈُ۽آ۽وتسٓ۽ڈٓلک۽ڈضق۽جنشت۽ؿاعق۽دشہ۽ یدٓ۽ےک۽اامس۽اک۽اہھت۽وھگّٓ۽ےس۽رگےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽ےب۽سح۽‬
‫اضق ۽آ ں۽ؿہج۽ڈضق ۽امؿہف۽اؿ ۽وبغك ۽ریبکت۽ریحتہمی۽سم۽ضٕہم۽ ؿرحتک ۽وہایگ ۽ےہ ۽اس ۽ؿہج ۽ےس ۽ؿہ ۽اانپ ۽امؿف ۽اہھت ۽وبغك ۽ریبکت۽‬
‫وگس۽یمن۽مرڈ۽ ٓا لا۽ڈٓ ں۽وصٓف۽اامطق۽اؿ۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽اضق۽ رحتہمی۽اکُ ۽یک۽ول۽لک۽ںیہن۽ااھٹ۽اتکس۽‪،‬اس۽وصٓف ۽ںیم۽اس ۽یک۽‬
‫اامطق۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽(ف)‬ ‫لا۽ہن؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫اجمٔ ۽اضق ۽ہکلب ۽ارگ ۽املع ۽وقس ۽اضق ۽ومہُ ۽اقح ۽لاامطق ۽اضق۽ اجمٔ ۽ےہ۽ہکلب ۽ارگؿہ۽وقس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اعمل۽ےہ۽وت۽اامطق ۽اک۽قحتسم۽‬
‫ؿیہ۽ےہ۽۔۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع۽(ف)‬ ‫۔ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع۽۔‬
‫‪۵۶‬۽ٓعیب۽الۤا ر۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آ۽اتیس۽وپٓ۽ہلحم۽ػؽيآہ۽ ہلس۽اایلس۽نیسح۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۴۵‬ۺ‪:‬‬
‫خق۽الک۽اعمل۽اؿٓ۽رشفی۽ےہ۽رگم۽دیس۽ںیہن۽الک۽اعمل۽ٓڈلی۽ےہ۽اجلہ۽لا۽مک۽بیجم۽ارطلنیف۽دیس۽یک۽وموجڈک ۽ںیم۽اُ۽ڈؿونُ۽ومسقُ۽‬
‫ےک۽اعوملُ۽ےس۽وکُ۽ٓلاڈہ۽قحتسم۽اامطق۽ےہ۽؟۽رصف۽دیس۽یہ۽وک۽ااقحتسط۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اعمل۽رہب۽احل۽ٓلاڈہ۽قحتسم۽اامطق۽ےہ۽ہکبج۽دتبمه۽لا۽افقس۽طغلِ۽ہن۽وہ‪،‬۽اؿٓ۽ڈؿونُ۽اعوملُ۽ںیم۽ےسج۽ملع۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽ںیم۽رتحیج۽وہ۽‬
‫ؿہ ۽ادقس ۽ےہ ۽اؿ ۽اس ۽ںیم ۽لئاؿی ۽وہُ۽وت ۽غٕاء ۽ف ۽ؿ ۽ؿٓه ۽ؿنس ۽ؿریغاہ۽ احجف ۽ےک ۽دعب ۽رشفی ۽بسن۽ےس ۽رتحیج ۽ڈی ۽اجےئ ۽ک ۽‪ ،‬۽اعمل۽‬
‫ٓڈلی۽انہک۽تہب۽تخس۽ظفل۽ےہ۽اعمل۽یسک۽وقس۽اک۽وج۽ارگ۽اعمل۽ڈنی۽ےہ۽اﷲ ےک۽مٔڈلک۽ہٖ۽اجلہ۽ےس۽ارگ۽ہچ۽انتک۽یہ۽رشفی۽وہ۽الضف۽ےہ۔‬
‫اﷲ اعتیلٰ ۽اک۽آشاڈ ۽رگایم ۽ےہ ۽‪ :‬۽ایک ۽ملع ۽ؿاےل ۽اؿٓ ۽ےب ۽ملع ۽مٔا ۽مٔ۽‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫وہ شکٌْ۽ںیہ۽؟(۽ہٖ۽زگ۽ںیہن۽)۽۔۽(ف)‬ ‫‪1‬۔‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫م م‬
‫قلطم۽رٕاملا۽ہک۽وج۽اعمل۽ںیہن۽اعمل۽ےک۽ ٔا ٔ۽ںیہن۽وہاتکس۽اس۽ںیم۽وکیئ۽ صیصخ۽بسن۽ؿریغہ۽یک۽ہن۽رٕامیئ۽۔۽واللْ ٰ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪/۶‬ۼ‬
‫‪Page 576 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۵‬۽امجڈی۽االؿیلٰ۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آ۽رتشایئ۽اکایھٹؿآ۽ ہلس۽ادمح۽ڈاؿڈ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۴۶‬ۺ‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ا ہم۽آہعب۽صىُصْ۽یسک۽الک۽اامس۽ےک۽دلقم۽یک۽اامطق۽لا۽اتمتعب۽وخاہ۽اچٓ۽اامومُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽الک۽اامس۽اک۽دلقم۽وہ۽ینعی۽شایعف۽‬
‫یفنح۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽لا۽یفنح۽شایعف۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽لا۽یلبنح۽یفنح۽ےک۽لا۽یفنح۽یلبنح۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫غ‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽یفنح۽اک۽شایعف۽اامس۽ےنب۽وت۽ایک۽ہی۽رضؿٓ۽ےہ۽ہک۽یفنح۽یک۽اخرط۽ٓول۽لڈنی۽لا۽ ٓا نیم۽لا رہٖ۽رتک۽رکڈّ۽لا۽ہی۽ہک۽ہٖ۽صخش۽اامس۽وہ۽لا۽‬
‫دتقمی۽اےنپ۽اےنپ۽اامس۽یک۽ریپؿی۽رکّ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ارگ۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽اس۽ؿغك۽اامس۽ںیم۽ؿہ۽لاف۽ےہ۽سج۽ےک۽شٍق۽ثارّ۽ذمہق۽ںیم۽اس۽یک۽اہطٓف۽لا۽امنٓ۽افدس۽ےہ۽وت۽ادتقاء۽‬
‫رحاس۽اؿٓ۽امنٓ۽لالط۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽ؿغك۽اخص۽اک۽احل۽ولعمس۽ںیہن۽رگم۽ہی۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ہی۽اامس۽ثارّ۽ذمہق۽ےک۽رٕاضئ۽ؿرشاطئ۽یک۽‬
‫اایتحؿ۽ںیہن۽رکلا ۽وت۽اس۽یک۽ادتقاء۽ونممه۽اؿٓ ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽تخس۽رکمؿہ۽اؿٓ ۽ارگ۽ولعمس۽ےہ ۽ہک۽ثارّ۽ذمہق ۽یک ۽یھب۽ٓاعمك۽‬
‫ؿاایتحؿ ۽رکلاےہ ۽لا ۽ولعمس ۽وہ ۽ہک ۽اس ۽امنٓ ۽اخص۽ںیم ۽ٓاعمك ۽ےئک ۽وہےئ۽ےہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لال ۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽ہکبج ۽ینس۽حیحص۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اہدیقعہ۽وہ۽ہن۽ریغ۽دلقم۽ہک۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽شایعف۽فا ٖ۽رکّ۽اؿٓ۽ارگ۽ھچک۽ںیہن۽ولعمس۽وت۽اس۽یک۽ادتقاء۽رکمؿہ۽زنتیہی۔۽واللْ ٰ‬
‫ہ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫(‪)۵‬۽ ٖ۽صخش۽اےنپ۽اامس۽یک۽ریپؿی۽رکّ۔۽واللْ ٰ‬
‫ہ‬
‫آ۽مٔ یل‬ ‫ہلئسم۽‪۴۷‬ۺ‪:‬‬
‫ٓلڈ۽اامس۽دجسم۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےن۽وھجف۽وبال۽اس۽رپ۽الک۽صخش۽ےن۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽رتک۽رکڈی۽اؿ۽ٓیسک۽ؿغك۽یک۽امنٓ۽ؿہ۽صخش۽‬
‫لبق۽ڑپھ۽ےتیل۽ںیہ۽اؿٓ۽ؤمڈُ۽یھب۽ؿیہ۽صخش۽ںیہ۽اؿٓ۽ریبکت۽یھب۽ےتہک۽ںیہ۽وت۽ ٓا لا۽ہی۽ریبکت۽حیحص۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽امنٓ۽اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽اؿٓ۽اس۽ؿغك۽لک۽ینتج۽امنٓ ں۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ںیئگ۽سج۽ؿغك۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽وھجف۽وبال۽وت۽امنٓ ں۽وہںیئگ۽‬
‫لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫شالئ۽ےن۽ہی۽ایبُ۽ایک۽ہک۽اامس۽ےک۽ڈ ضّْ۽ہی۽وھجف۽ٓ۔اھ۽اجلا۽ےہ۽ہک۽اس۽ےس۽وپاھچ۽ایگ۽ایک۽اجب۽ےہ؟۽اہک۽وسا۽ ٓا ھٹ۽ےجب۽ںیہ۽‪،‬۽اؿٓ۽ےجب۽ےھت۽‬
‫و‬
‫وسا ۽ون۔ ۽ہی ۽وکیئ ۽وھجف ۽ااسی ۽ںیہن ۽سج۽ےک ۽شٍق ۽اس۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ۽ٹوھٓڈی ۽اجےئ ۽۔ ۽وسا ۽ون۽ےجب۽ںیہ ۽وت ۽رضؿٓ ۽وسا ٓا ھٹ۽یھب ۽ ح ۽ےکچ ۽۔۽‬
‫اعریگملی۽ںیم۽ےہ۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽ڈس۽ٓؿہیپ۽وک۽ رلڈی۽اؿٓ۽وپےنھچ۽رپ۽اہک۽لا چ۽وک۽یل۽ےہ۽وت۽ہی۽وکیئ۽وھجف۽اقلل۽وماجڈہ۽ںیہن۔۽وییہن۽وسا۽ون۽‬
‫ںیم۽وسا ٓا ھٹ۽ڈالخ۽ڈالخ۽ںیہ۔۽ؤمڈُ۽ہک۽اینت۽یس۽لاف۽رپ۽رتک۽امجًق۽رکلا۽ےہ ُ۽ڈہٖا۽اگہنگٓ۽ےہ۽الک۽امجًق۽ٹوھٓےن۽اک۽گياہ۽اڈؿرسا۽‬
‫تخس۽گياہ۽ہی۽ہک۽اؿٓؿُ۽وک۽اڈُ۽ڈّ۽رک۽لاللا۽اؿٓ۽وخڈ۽لآ۽ٓانہ‬

‫‪Page 577 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪ ‬اﷲ اعتیلٰ۽ےن۽رٕاملا۽اّ۽اامیُ۽ؿاول!۽ویکُ۽ےتہک۽وہ۽ؿہ۽وج۽(وخڈ)۽‬ ‫اقل۽اﷲ اعتیلٰ۽‬
‫ںیہن۽رکےت۽اﷲ وک۽تخس۽لادنسپ۽ےہ۽ہی۽لاف۽ہک۽ؿہ۽وہک۽وج۽ہن۽رکؿ‬ ‫‪1‬۔واللْ‬
‫‪١‬‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫آ۽ہبصق۽ ملگ۽الوہٓ۽وئسمہل اوب۽ٓدیش۽دمحم۽دبعازعلمٔ۽‬ ‫ہلئسم۽‪۴۸‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ےہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽اامس۽اگےہ۽اگےہ۽ ڈہ۽مریئ۽رکّ۽وت۽ایک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽‬
‫بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫تّیم۽ملسم۽وک۽وہاللا۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽رٕص۽ےک۽اڈا۽رکےن۽ںیم۽ارج۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ؿاہُ۽اؿٓ۽یھب۽وکیئ۽اس۽اقلل۽وہ۽ہک۽وہالےکس۽وت۽اس۽ےک۽‬
‫وہالےن۽رپ۽ارجف۽ انی۽یھب۽اجمٔ۽ےہ۽رہب۽احل۽اس۽ےس۽اامطق۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽ںیہن۽ ٓا لا۽اؿٓ۽ارگ۽ؿاہُ۽وکیئ۽ڈؿرسا۽ااسی۽ہن۽وہ۽ہک۽وہال۽ےکس۽‬
‫وت۽اف۽اس۽رپ۽وہاللا۽رٕص۽نیع۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽رپ۽ارجف۽ انی۽رحاس۽‪،‬۽ااسی۽رکّ۽اگ۽وت۽افقس۽وہاگ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اامس۽ئانلا۽گياہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ۻ۽رحمس۽ارحلاس۽‪۴۶۶۹‬ھ‬ ‫آ۽ٓؿیٹپ۽ڈہہی۽علض۽رہباچئ۽لآآ۽اپینل۽جنگ۽ ہلس۽دیس۽یلع۽لآلی۽رٕؿس۽‬ ‫ہلئسم۽‪۴۹‬ۺ‪:‬‬
‫ٓلڈ۽ےن۽رکب۽یک۽ٓؿہج۽ےس۽ٓلا۽ایک۽‪،‬۽رکب۽ےن۽ہی۽احالف۽امکہقح۽ولعمس۽رکےک۽ٓؿہج۽ذموکٓ۽وک۽فالط۽لانئ۽ڈی۽اؿٓوخڈ۽یھب۽لامك۽وہا۔۽رکب۽‬
‫اہیُ۽یک۽اجعم۽دجسم۽اک۽شیپ۽اامس۽یھب۽ےہ‪،‬۽اف۽رکب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف ۽ذموکٓہ ۽ںیم ۽ٓلاےئ ۽ٓؿہج ۽ےک ۽شٍق ۽رکب ۽یک ۽اامطق ۽ںیم ۽وکیئ ۽للخ ۽ںیہن ۽ہکبج ۽ؿہ ۽وبہج ۽تحص ۽ذمہق ۽ؿ ۽اہطٓہ ۽ؿتحص ۽غٕاء ۽ہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿریغاہ۽رشى ًا۽اق ل۽اامطق۽وہ۔۽واللْ ٰ‬
‫ل‬
‫ہلئسم۽ۺ‪۴‬ۺ ‪:‬آومعض۽وکلاہن۽علض۽ثارھٹ۽ ہلس۽خیش۽ؿہیج۽ادلنی۽ادمح۽ؿدمحم۽دبع۽اﷲ اخُ۽ؿدمحم۽ؿالیعٰمس۽اخُ۽ۺ‪۵‬۽ٓعیب۽االؿل۽رشفی۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽دمحمی۽ؿطفٍياُ۽رشه۽ادمحی۽یفنح۽اغمڈہق۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ؿاہیب۽رٕہق۽اک۽یفنح۽اغمڈہق۽‬
‫الہ۽شٍق۽ؿامجًق۽ےک۽ہلحم۽یک۽دجسم۽اک۽الک۽امہ۽ؿ۽دنچ۽ٓؿٓےس۽شیپ۽اامس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽لاف۽ڈاڈا۽یھب۽ایس۽رٕہق۽ؿاہہیب۽ںیم۽ ےئگ۽۔۽نسح۽اافتط۽‬
‫م‬
‫ےس۽اس۽دجسم۽ںیم۽ڈؿ۽اعمل۽ؿاظع۽رشتفی۽الےئ۽اؿٓ۽ؿظع۽ںیم۽رضحف۽ٓوسل۽وبقمل۽وبحمف۽ٓف۽ااعلنیمل۽عیفش۽اغمڈ يٍِ۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ ۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽یک۽دمح۽ؿانث۽ایبُ۽رٕامیئ۽اؿٓ۽اامس۽دجسم‬

‫‪ 1‬ا۽رقل ٓا ُ۽‪۵ /۹۴‬‬

‫‪Page 578 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےن۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽ڑپینھ۽رتک۽رکڈی۽ایس۽ٓؿٓ۽ضق ۽وک۽الک ۽صخش ۽لاضيڈہ ۽ہلحم ۽ےن۽اےنپ۽اکمُ۽رپ۽ومولی۽اصابحُ۽ونؿآڈ ۽ےس ۽سلجم۽ومولڈ۽‬
‫رشفی۽رکایئ۔۽اامس۽دجسم۽شالم۽ہن۽وہا۽‪،‬۽حبص۽وک۽وبغك۽رہظ۽ڈٓلاتف۽ایک۽ہک۽مت۽سلجم۽ومولڈ۽رشفی۽یک۽تبسن۽ایک۽ےتہک۽وہ؟۽وجاف۽ڈلا۽ہک۽ااھچ۽اتہک۽‬
‫وہُ‪،‬۽رھپ۽اہک۽ایگ۽مت۽ااھچ۽ےتہک۽وہ۽وت۽مت۽ویکُ۽ںیہن۽رکےت۽وہ؟۽اامس۽ےن۽وجاف۽ڈلا۽ہک۽ثارّ۽لاف۽ڈاڈا۽ےن۽اس۽لعف۽وک۽ںیہن۽ایک۽ںیم۽یھب۽ںیہن۽‬
‫رکلا‪،‬۽رھپ۽اہک۽ایگ۽ہک۽ضق۽وک۽وج۽سلجم۽وہیئ۽یھت۽اس۽ںیم۽شالم۽ویکُ۽ہن۽وہےئ؟۽وجاف۽ڈلا۽ہک۽ؿاہُ۽رپ۽ایقس۽ؿتعن۽وہیت۽ےہ۽اس۽ےئل۽ںیم۽شالم۽‬
‫ںیہن۽وہا۔۽رھپ۽اہک۽ایگ۽ہک۽تعن۽ےک۽ینعم۽دمح۽ؿانثء۽رعتفی۽ےک۽ںیہ۽۔۽رضحف۽ٓوسل۽رکمی۽ٓحمۃ۽اعللنیمل۽یک۽رعتفی۽ےس۽ویکُ۽اھب ےت۽وہ؟۽ھچک۽‬
‫وجاف۽ہن۽ڈلا۽وکسف۽ایک۽‪۴۸‬۽ٓعیب۽االؿیلۺ‪۴۶۶‬ھ۽ادقہس۽وک۽دعب۽امنٓ۽رجف۽ومباہہج۽ہلمج۽امنٓلاُ۽دجسم۽اامس۽ےس۽اہک۽ہک۽انجف۽وماللا۽ؿومولی۽احیج۽‬
‫اقٓی۽ادمح۽ٓاض۽اخُ۽اصخق۽یک۽افینصتف۽ےس۽ہی۽اتکف۽"یلجت۽ا ٌؼٍِ"۽وموجڈ۽ےہ۽امتس۽ؿ۽امکل۽الٍياء۽ویلع۽اٰولصلہ۽ؿا سالس۽رضحف۽یبن۽رکمی۽یلص۽‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽یک۽رعتفی۽رٕامےت۽ںیہ۽مت۽رضحف ۽یک۽رعتفی۽ؿتعن۽ےس۽ویکُ۽رگمٔ ۽رکےت۽وہُ؟۽وجاف ۽ہن۽ڈلا ۽اخومس ۽ٓاہ؟۽اس۽‬
‫ابمٓک ۽اتکف" ۽یلجت ۽ا ٌؼٍِ" ۽ےک ۽دنچ ۽ومعق ۽ڑپھ ۽رک ۽انسےئ ۽رگم ۽ھچک ۽ارث ۽ہن ۽وہا ۽اف ۽وضحٓ ۽ؿاال ۽لصفم ۽ؿرشمچ ۽رحتری ۽رٕامںیئ ۽ہک ۽یفنح ۽اغمڈہق۽‬
‫اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽یک ۽امنٓ ۽اےسی ۽دب ۽دیقعہ ۽ؿاہیب ۽ذمہق ۽ےک ۽ےھچیپ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽لا ۽اجمٔ ۽ےہ ۽دباللئ ۽ؿمٔاہُ ۽غٕ ٓا ُ ۽رشفی ۽ؿدحمك ۽رشفی ۽وجاف۽‬
‫حمق۽رٕامںیئ۽اﷲ لج۽شاہن۽ےن۽وضحٓ۽ؿاال۽یک۽ڈاف۽وتسڈہ۽افصف۽وک۽لثم۽ ٓا اتفف۽اعغمياف۽ےک۽ٓؿ ن۽ؿ ّ‬
‫طٌـٓ۽ایک۽ےہ۽ایس۽رطچ۽لاویس۽اایقلصۃ۽‬
‫ٓؿ ن۽ٓگ ے‪،‬۽رکمٓ۽رعص۽ےہ۽ہک۽رتمکنی۽ؿہیج۽ادلنی۽اک۽لا۽اؿٓ۽یسک۽لاضيڈہ۽ہلحم۽اک۽وکیئ۽ڈاینؿی۽قلعت۽ںیہن۽ےہ۽ہن۽یسک۽اک۽وکیئ۽زعمٔ۽اامطق۽ےک۽‬
‫القئ۽ےہ۽رصف۽ضغبﷲ ؿخق۽ﷲ رپ۽لمع۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ایبُ۽وسال۽ےس۽فاہٖ۽ہک۽ؿہ۽صخش۽ؿاہیب۽ہکلب۽ ؿاہویبُ۽ںیم۽یھب۽اؿیچن۽دویٹ۽اک۽ےہ۽‪،‬۽ؿاہہیب۽اک۽الص۽دیقعہ۽تعن۽ادقس۽ےس۽انلج۽ےہ۽رگم۽املسمونُ۽وک۽‬
‫یل۽نیلع۽‬
‫ڈوھاک۽ڈےنی۽ےک۽ےئل۽ویُ۽اصف۽ںیہن۽ےتہک۽وج۽اس۽ےن۽یہک۽ہک۽"۽ؿاہُ۽تعن۽وہیت۽ےہ۽اس۽ےئل۽شالم۽ہن۽وہا"۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعت ٰ‬
‫ؿملس۽ےس۽رفنف۽ہن۽رکّ۽اگ۽رگم۽اکرٕ۽اؿٓاکرٕ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لالط۽‪،‬۽ارگ۽املسمُ۽وہلا۽تعن۽ادقس۽وک۽ڈٓضق۽ٓکھيا۽۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ‬
‫یل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اعت ٰ‬
‫من ْاحب ْشؼنا ْا کثر ْذکرہ‪1‬۔ ْرواہ ْابو ْنعیم ْثمْ وج۽یسک۽یش۽ےس۽تبحم۽ٓکھيا۽ےہ۽اس۽اک۽ڈرک۽ٓلاڈہ۽رکلا۽ےہ۽اےس۽اوب۽میعن۽‬
‫الدیلیمْعنْمِاتلْا بنْحیانْعنْداؤدْا بنْاّبْھندْ رھپڈیملی۽ےن۽اقملل۽نب۽ایحُ۽‪،‬۽ا ںوُ۽ےن۽ڈاؿڈ۽نب۽دنہ۽‪،‬۽ا ںوُ۽ےن۽‬
‫عن ْالشعیب ْعن ْام ْالمؤمننی ْالصدیِۃ ْریض ْاللْ ضعًی۽ےس۽‪،‬۽ا ںوُ۽ےن۽اس۽اوملنینم۽رضحف۽اعہشئ۽یدہقی۽ٓیض۽اﷲ‬
‫یل۽اہنع۽ےس‬
‫اعت ٰ‬
‫تعاٰلْعن ا ْ‬
‫ٰ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬اداحف۽اصلڈہ۽ا مٌؼٍِ۽وحباہل۽ایب۽میعن۽مث۽ادلیملی‪،‬۽فؽيلۃ۽اخیشل۽‪،‬۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف ‪،‬۽ ‪۵۳/۸‬‬
‫‪Page 579 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽لٌٍـُ ۽ٓؿای ۽ملسم ۽رشفی ۽ےک ۽اؿٓ۽‬ ‫ثالثمھتْمنْرجالْمسلمْواالربعۃ۔ ْ‬
‫ااحصف۽آہعب۽ےک۽ٓاجل۽ںیہ۔۽(ف)‬
‫(ینعی۽اےس۽دنلب۽ ہبت۽دحمنیث۽ےن۽اُ۽ےس۽ٓؿامك۽یک۽ےہ۽غہٰڈا۽ٓاؿی۽دمتعم۽ںیہ۔۽لڈری۽ادمح)‬
‫ےسج۽تبحم۽ڈٓانکٓ۽رفنف۽وہ۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽اےس۽وضحٓ۽اونٓ۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽تبحم۽ںیہن۽رھپ۽ؿہ۽املسمُ۽ےسیک۽وہاتکس۽ےہ۽‪،‬۽‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الْیومنْاحدکمْحیتْا کونْاحبْالیہْمنْوالدہْ مت ۽ںیم ۽ےس ۽وکیئ ۽صخش ۽املسمُ ۽ںیہن۽وہلا ۽خق ۽لک ۽ںیم ۽اےس۽‬
‫وولدہ ْوالناس ْاجمعنی ْ‪1‬۔ ْرواہ ْاالئمۃ ْاحمدْ اس۽ےک۽امُ۽لاف۽اؿالڈ۽اؿٓ۽امتس۽ ٓا ڈویمُ۽ےس۽ٓلاڈہ۽ایپٓا۽ہن۽وہُ۽‬
‫والبخاری ْومسلم ْوالنسائی ْوا بن ْماجۃ ْعنْ ۔۽اےس۽ا ہم۽رکاس۽اامس۽ادمح‪،‬۽اخبٓی۽‪،‬۽ملسم۽‪،‬۽نسایئ۽۔۽اؿٓ۽انب۽امہج۽‬
‫ےن۽رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ‬
‫تعاٰلْعنہْ۔ ْ‬ ‫ا نسْریضْاللْ ٰ‬
‫"یلجت ۽ا ٌؼٍِ ۽"ےک ۽املکف ۽نس ۽رک ۽ارثہن ۽وہلا ۽اؿٓ ۽تعن ۽رشفی ۽ےک ۽اُ ۽وساولُ ۽رپ ۽اخومس ۽ٓانہ ۽اس ۽ےک ۽ڈل ۽یک ۽ڈیب ۽آ گ ۽وک ۽اؿٓ ۽فاہٖ۽‬
‫رکٓاہےہ۔‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽ےن۽رٕ ۽املا‪:‬۽ڈینمش۽اُ ۽ےک ۽وموہـُ۽ےس۽فاہٖ ۽وہیئگ۽‬ ‫‪‬‬ ‫قالْاللْ‬
‫اؿٓ۽ؿہ۽وج۽اُ۽ےک۽ونیسُ۽ںیم۽(ظیغ۽ؿانعڈ)۽اپھچ۽ےہ۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽ےہ۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫مہ۽ےن۽مت۽رپ۽نسااینُ۽وھکل۽ڈ ں۽ارگ۽ںیھمت۽لقع۽وہ۔۽(ف)‬ ‫‪2‬۔ ْ‬
‫لاہلمجل۽ؿہ۽نؼٍياؿاہیب۽ےہ۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽اعطقےب۽ڈنی۽‪،‬اؿٓ۽ےب۽ڈنی۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لااجمٔ۔۽حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫رویْمحمدْعنْاّبْحنیقۃْواّبْیوسفْریضْاللْ اامس۽دمحم۽ےن۽اامس۽اوب۽ہفینح۽اؿٓ ۽اامس۽اوبویفس۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽‬
‫تعاٰلْعن ماْانْالصالةْخلفْاھلْاالھواءْالْتجوزْ امہنع ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ہک ۽الہ ۽دبًق ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن۽‬
‫ٰ‬
‫ےہ۔۽(ف)‬ ‫‪3‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽خق۽ارلوسل۽یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽نم۽االامیُ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۴‬ۺ‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪/۶‬ۻ‪۴۴‬‬
‫‪ 3‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫‪Page 580 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫م‬
‫امنٓ۽ڈٓانک۽ٓ ٌض۽غٕاُ۽ میظ۽اس۽ےک۽لاس۽انھٹیب۽رحاس۔‬
‫اﷲ اعتیلٰ ۽اک ۽رٕامُ ۽ابمٓک ۽ےہ‪ :‬۽اؿٓ ۽وج ۽ںیہک ۽ےھجت ۽اطیشُ۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫و‬
‫ھالڈّ۽وت۽لاڈ۽ ٓا ےن۽رپ۽فاوملُ۽ےک۽لاس۽طق۽لًٍھ۽(ف)‬ ‫‪1‬۔ْواللْ‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلمْ۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫ک‬
‫‪۴۳‬۽امجڈی۽االؿیلٰ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽اؿلل۽ڈااخکہن۽اخص۽علض۽ ھَٖی۽ ہلس۽ومولی۽جڈاشخب۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ۻ‪۴‬ۺ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ںیم ۽حہالء ۽ولوگُ ۽وک ۽وصس ۽ؿٰولصہ ۽یک ۽اجمك ۽ٓوجه ۽رکلا ۽وہُاؿٓ ۽ا ںوُ ۽ےن ۽جڈا ۽ےک۽‬
‫لضف۽ےس۽اس۽اجمك۽وتہج۽رٕامیئ۽ےہ۽نکیل۽ضعب۽ااخشص۽ےب۽امنٓی۽زعتہی۽ؿآ۽ربق۽رپضق۽اؿٓ۽ ےضع۽رصف۽ہعمج۽ےک۽امنٓی۽‪،‬۽ٓاضمُ۽‬
‫رشفی۽ےک۽امنٓی۽‪،‬۽دیع۽ےک۽امنٓی۽اُ۽ولوگُ۽وک۽ثاری۽اجمك۽ےس۽دبنظ۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽شاےنم۽ہی۽لاف۽شیپ۽رکّ۽ںیہ۽ہک۽‬
‫ثاری۽ ٓا وھکنُ۽ںیم۽یلھپ۽یہ۽نکیل۽یلتپ۽رپ۽ہن۽وہےن۽ےک۽شٍق۽ڈ۔اھیئ۽ڈہات۽ےہ‪،‬۽ڈؿرسی۽تمہت۽اگلےت۽ںیہ۽ہک۽اُ۽ےک۽ؿادل۽ےک۽ڈؿ۽اکنچ۽‬
‫وہےئ۽الک۽وعٓف۽اک۽اکنچ۽ںیہن۽وہا۽ہکلب۽ا ںوُ۽ےن۽ؿےسی۽یہ۽ٓ۔اھ۽ےہ۽جالہکن۽ہی۽ضق۽ضحم۽وغلاؿٓ۽وھجف۽ایبُ۽ےہ۽اںیھن۽ہی۽یھب۽‬
‫ںیہن۽ولعمس۽ہک۽ثارّ۽ؿادل۽ےک۽ےک۽اکنچ۽وہےئ۽‪،‬۽انجف۽ؿادل۽اصخق۽ وحس۽ےک۽نیت۽اکنچ۽وہےئ۽‪،‬ا۽رگ۽ہی۽لامك۽رکڈ ں۽وت۽ثارا۽ہقح۽‬
‫رتک۽ؿٓہن۽تمہت۽اگلےن۽ؿاولُ۽اک۽ہقح۽رتک۽وہلااچےئہ۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓا ھکن۽ںیم۽یلھپ۽وہلا۽ہکبج۽ؿہ۽ویلتپُ۽ےس۽اگل۽وہ۽اؿٓ۽ڈےنھکی۽وک۽ام ع۽ہن۽وہ۽امنٓںیم۽اطلًا۽رکاہق۽اک۽یھب۽ومخق۽ںیہن۽اؿٓ۽شالئ۽ےک۽لاف۽رپ۽‬
‫ہی۽اسلاس۽اگللا۽ہک۽اُ۽ےک۽ڈؿ۽اکنچ۽وہےئ۽اؿٓ۽الک۽وعٓف۽ےب۽اکنیح۽ٓیھک۽‪،‬۽اؿل۽وت۽الک۽املسمُ۽یک۽رطف۽تبسن۽ٓلا۽لال۽قیقحت۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ہی۽تخس۽رحاس۽ریبکہ۽ےہ۽اؿٓ۽تمہت۽ٓ ےنھ۽ؿاےل۽رپ۽رشى ًا۽ایس۽‪۳‬ۻ ایس۽‪۳‬ۻ۽وکّٓ۽اک۽مکح۽ےہ۽۔‬
‫لام ًيا۽شالئ۽رپ۽اس۽اکایک۽اسلاس۽لک۽ہی۽وبثف۽یعطق۽ہن۽ڈ ں۽ہک۽اس۽یک۽ؿالڈف۽ےب۽اکنچ۽ےہ۽اف۽نعط۽رکےن۽ؿاےل۽قحتسم۽زساےئ۽دشلڈ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ّ۽ںیہ۽خق۽لک۽وتہب۽ہن۽رک ں۽اُ۽اک۽ہقح۽لاین۽دنب۽ایک۽اجےئ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫و‬
‫ہلئسم۽ۼ‪۴‬ۺ‪ :‬آ ۽وکنیچ۽ـــ ۽علض ۽صلٍيآ ۽ہلحم۽اٹم ذَٖاکمُ ۽ھٹیس۽امیلسُ ۽اقمس۽ ہلس۽نمیم۽احیج۽فاہٖ ۽دمحم۽وماللا ۽‪ ۵۳‬۽امجڈی۽االؿیل۽‬
‫ۺ‪۴۶۶‬ھ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وج۽جڈا۽وک۽مسجم۽رہھٹاڈّ۽اس۽یک۽ادتقاء۽رکےک۽امنٓ۽ڑپانھ۽شیک۽ےہ؟‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪/۹‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 581 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اس۽یک۽دتقاء۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ےہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫آ۽ڈیلہ۽اچدنین۽دوک۽لصتم۽ہٹنھگ۽رھگ۽دجسم۽لاه۽ؿایل۽ ہلس۽ومولی۽دبعاانملُ۽اصخق۽‪۴۹‬۽ٓخق۽ارملخق۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽‪۵۳‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ ۽دقمی۽االلاس۽ےس۽الک۽دجسم۽اک۽شیپ۽اامس۽اھت۽اف ۽ضعب۽الہ۽ہلحم۽ےن۽اس۽ےس۽‬
‫مٔجالف۽وہرک۽الک۽ڈؿرسّ۽اامس۽وک۽ڑھکا۽رکڈلا۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽ےلہپ۽اامس۽ںیم۽وکیئ۽بیع۽رش ی۽سج۽ےس۽زعمؿل۽وہےکس۽ںیہن۽لالا۽‬
‫ایگ۽اؿٓ۽الہپ۽اامس۽لاین۽ےک۽ڑھکا۽رکےن۽رپ۽لآاص۽ےہ۽اؿٓ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ثاری۽ااجٓف۽ےک۽وسا۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽ایک۽اس۽اامس۽اؿل۽‬
‫اک۽انہک۽كی۽ےہ۽ہک۽اامس۽لاین۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ؿاعق۽ںیم۽اامس۽اؿل۽ہن۽ؿاہیب۽ےہ۽ہن۽ریغ۽دلقم۽ہن۽ڈویدنبی۽ہن۽یسک۽مسق۽اک۽دب۽ذمہق۽‪،‬۽ہن۽اس۽یک۽اہطٓف۽لا۽غٕا ٔف۽لا۽اامعل۽ؿریغہ۽یک۽ؿہج۽‬
‫ےس۽وکیئ۽ؿہج۽رکاہق۽‪،‬۽لالؿہج۽اس۽وک۽زعمؿل۽رکلا۽ونممه۽ےہ۽یتح۽ہک۽احمک۽رشه۽وک۽اس۽اک۽اایتخٓ۽ںیہن۽ڈلا۽ایگ۽۔۽ٓڈااتخملٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لؼسْللِایضْعزلْصاحبْوظیقۃْبغیْجنحۃْ‪1‬۔ ْ ریغب ۽یسک ۽ؿہج ۽ےک ۽اقیض ۽رقمٓ ۽اامس ۽وک ۽زعمؿل ۽ںیہن ۽رکاتکس۽‬
‫۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ؿایعق۽اس۽ںیم۽وکیئ۽ؿہج۽رکاہق۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽امنٓ۽لا۽وبقمل۔۽احصچ۽ااحڈمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ثلثۃْالترفعْصالْت مْفوقْاذان مْشرباْ(ْوعدْ نیت۽ااخشص۽یک۽امنٓ ۽اُ ۽یک۽اکونُ۽ےس۽الک۽لا تش۽مٔامٔ ۽ ۽دنلب۽‬
‫ںیہن۽وہیت(اؿٓ۽اُ۽ںیم۽ےس۽الک۽ؿہ۽صخش۽ےہ)۽وج۽یسک۽وقس۽یک۽‬ ‫ممھن)ْمنْامْقوماْوھمْلہْکارھونْ‪2٢‬۔ ْ‬
‫اامطق ۽رکؿاےئ۽احالہکن۽ؿہ۽ولگ۽اےس۽دنسپ۽ہن۽رکےت۽وہُ۽۔۽‬
‫(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽ؿہج۽اسفڈ۽امنٓ۽ےہ۽طيلًا۽ریغ۽دلقم۽لا۽ڈویدنبی۽لا۽ریغ۽حیحص۽ا مہآہ۽لا۽ریغ۽حیحص۽ارقلاہ۽وہلا۽‪،‬۽خق۽وت۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اامطق۽افدس۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽‪،‬۽ضحم۽اس۽اک۽زعمؿل۽رکلا۽رٕص۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬

‫نؼ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽اتکف۽اولفق۽بلطم۽ال ح۽زعل۽اصخق۽ؿكٌفۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۵۶/۶‬‬
‫غ‬
‫ف‪ٓ:‬ڈا مزيآ۽ںیم۽ہی۽ابعٓف۽اخيالف۽اافلؿ۽ےک۽شاھت۽دعتمڈ۽ہگج۽رپ۽وموجڈ۽ےہ۽ینعم۽دحتم۽ےہ۽‪،۷۵۵/۶‬۽ۼ‪۷۸۵،۷۸‬ؿ۽لڈری۽ادمح‬
‫‪ 2‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽اس۽وقص ًاؿمہ۽ہل۽اکٓوھُ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽ص۽ۼ‪۹‬‬
‫ف‪:‬۽ننس۽انب۽امہج۽ںیم۽''۽فوقْاذان م ''۽یک۽ہگج۽''۽فوقْرؤس م ''۽ےہ۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 582 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۻةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽لادنی۽وکیئ۽ ہلس۽یشنم۽دبعارلنمح۽صالٓس۽ڈاک۽رفسی۽‬ ‫ہلئسم۽‪۵۴‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےت۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ببسب۽وہےن۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽الک۽دجسم۽ںیم۽دخبطق۽شیپ۽اامیم۽ؿمٔاےئ۽میلعت۽غٕ ٓا ُ۽‬
‫كفالُ۽الہ۽اشالس۽شٍق۽ؿامجًق۽ےک۽رقمٓ۽ایک۽ایگ۽دنچ۽رعہص۽دعب۽لک۽اظبہٖ۽یسک۽مسق۽اک۽رٕط۽ہن۽ولعمس‪،‬۽وہےن۽ےس۽الک۽رگؿہ۽اجولہُ۽‬
‫ےک۽دقتعم۽ؿعیطم۽ٓلڈ۽وہےئگ۽۔۽خق۽ٓلڈ۽ڈؿ۽نیت۽زلوکُ۽اک۽احہظف۽متخ۽رکااکچ۽اؿٓ۽اانپ۽ٓوسچ۽وپٓا۽وپٓا۽امج۽اکچ۽وت۽اےنپ۽بصنم۽اامطق۽رپ۽رخف۽‬
‫رکےن۽اگل۽اؿٓ۽دجسم۽وک۽اینپ۽ثاراف۽اجُ۽رک۽ےنہک۽اگل۽ہک۽ھجم۽وک۽اس۽دجسم۽ےس۽وکیئ۽اٹہںیہن۽اتکس۽‪،‬۽رغص۽ٓلڈ۽اک۽الک۽شارگڈ۽ٓدیش۽رکب۽لایم۽‬
‫سج۽اک۽احہظف۽متخ۽وہاکچ۽اھت۽اس۽یک۽شاڈی۽وہاجےن۽ےک۽دعب۽اس۽ےک۽ؿادل۽ےن۽ٓلڈ۽یہ۽وک۽ٓؿہج۽رکب۽یک۽میلعت۽غٕ ٓا ُ۽ےک۽ےئل۽رقمٓ۽ایک۽دنچ۽‬
‫یہ۽رعہص۽ںیم۽اتشگن۽امنیئ۽وہےن۽یگل۽اہیُ۽لک۽ہک۽مٔوسُ۽ےک۽دعب۽اعمصلہ۽وطل۽وہ۽رک۽فاہٖ۽وہا۽وت۽رکب۽ےس۽فالط۽ڈاللاایگ۽اؿٓ۽ٓلڈ۽ےن۽‬
‫ہقلطم۽وک۽وخڈ۽اکنچ۽ںیم۽الرک۽رخف۽ہی۽اتہک۽ےہ۽اف۽وت۽وماقف۽رشه۽ےک۽رحاس۽ںیہن۽ےہ۽دوہکن۽وعٓف۽وج۽اُ۽ٓلڈ۽نس۽ٓدیسہ۽اھت۽ٓلڈ۽ےک۽ڈلاؿ۽‬
‫ںیم۽ہن۽ٓہ۽رک۽ ٓا ٓاڈاہن۽ٓؿس۽اایتخٓ۽رکےک۽رپڈہ۽یھب۽لاال۽ےئ۽فاط۽ٓ۔اھ۽اؿٓ۽ٓلڈ۽ےک۽وج۽وج۽اُ۽رپاےن۽شارگڈ۽ےھت۽اُ۽ےس۽جال۽صال۽ٓےنہ۽اگل۽‪،‬۽‬
‫دوہکن۽ٓلڈ۽ڈےنھکی۽ؿاال۽وناف۽یدقی۽نسح۽وھبلایل۽اک۽ےہ۽ہٖ۽ومعق۽رپ۽قح۽وک۽لاقح۽اؿٓ۽لاقح۽وک۽قح۽اتب۽رک۽اجولہُ۽یک۽دیساھ۽رکایل۽رکلا۽اھت۽‬
‫اس۽رپ۽وھتّٓ۽ولگ۽قح۽انشس۽ےھت۽اُ۽ےس۽اگل۽ٓےنہ۽اگل۽اس۽ےک۽ڈٓایمُ۽الک۽زلاک۽ؿدل۽اسللا۽دیپا۽وہا۽اس۽اک۽ہقیقع۽ایک۽ایگ۽یہی۽ٓلڈ۽شیپ۽‬
‫اامس ۽اصخق ۽رشلک ۽ہقیقع ۽وہ ۽رک ۽رکبّ ۽یک ۽۔اھل ۽یک ۽رغص ۽ےس ۽وخف ۽لالؿ ۽رپ ۽اہھت ۽امٓرک ۽اکپٓےن ۽ےگل ۽ہک ۽ہقیقع ۽۔اھلااجمٔ ۽اھت ۽ہٖزگ۽‬
‫رحاس۽ںیہن۽خق۽اس۽رپ۽یھب۽ولگ ۽اُ۽یک ۽شیپ۽اامیم۽رپ۽رتعمص۽وہےئ۽وت ۽وخڈیہ۽ٓلڈ۽اصخق۽ظیغ۽ؿبضغ۽ںیم۽آ رک۽ج ّال۽اےھٹ۽ہک۽شیپ۽‬
‫اامیم ۽رکےن ۽رپ ۽تنعل ۽ےہ ۽ںیم ۽وت ۽ہٖزگ۽امنٓ ۽ںیہن ۽ڑپاھؿُ ۽اگ ۽وج ۽ھجم۽رپ ۽اارتاص۽رکےت ۽ںیہ ۽ؿیہ ۽ڑپاھںیئ ۽رہق ۽ڈٓؿشی ۽مٔاجُ ۽ڈٓؿشی۽‬
‫الک۽ہتفہ۽لک۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ےس۽ٓےک۽ٓےہ۽ ٓا ر۽كھج۽امٓرک۽وخڈ۽یہ۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ےگل۽اؿٓ۽ولوگُ۽ےن۽امنٓ۽ڑپیھ‪،‬۽ س۽اُ۽ضق۽لاوتُ۽‬
‫رپ۽رظن۽ڈاےتل۽وہےئ۽ولعمس۽وہلا۽اچےئہ۽ہک۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ہچ۽ولوگُ۽یک۽اتشگن۽امنیئ۽اک۽اابتعٓںیہن۽اثَٖ۽ضحم۽لالط۽دبامگین۽رپ۽وہیت۽ےہ۽رگم۽ٓلڈ۽اک۽دعب۽اکنچ۽انہک۽اف۽وت۽رحاس۽ںیہن۽فاہ ًٖا۽اس۽رپ۽‬
‫ڈال ك۽رکلا۽ےہ۽ہک۽ےلہپ۽رحاس۽اھت۽وت۽ہی۽اغٕآ۽رحاس۽وہا۽‪،‬۽ارگ۽ہچ۽ہی۽ینعم۽یھب۽وہ شکٌْ۽ںیہ۽ےک۽ےلہپ۽مت۽ھجم۽رپ۽لاقح۽دبامگین۽رحاس۽رکےت۽ےھت۽‬
‫اف۽وت۽رحاس۽ںیہن۔۽ُٓ۽ٓلڈ۽یک۽تبسن۽وج۽اھکل۽ایگ۽ےہ۽ارگ۽مٔاضےئ۽ٓلڈ۽ےہ۽لا۽ٓلڈ۽دقبٓ۽دقٓف۽دنبؿتسب۽ںیہن۽رکلا۽وت۽ڈویف۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ڈنّـف۽تخس۽اخٌق۽افقس۽‪،‬۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽۔۽اےس۽اامس۽ئانلا۽جالل۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽گياہ۽‬
‫‪،‬اؿٓ۽ڑپیھ۽وت۽ریھپلا۽ؿاخق۽‪،‬۽شالئ۽ےن۽ھچک۽ہن۽اھکل۽ہک۽ٓلا۽ےس۽زلاک۽زک۽ےک۽دیپا۽وہا۽‪،‬۽ارگ۽یسک۽ڈؿرسّ۽ےک۽اہیُ۽اکہی۽ؿاہعق۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽‬
‫وعٓف۽مرہٖڈآ۽ےہ۽‪،‬۽مرہٖ۽ےن۽اےس۽اانپ۽ہچب۽رہھٹارک۽ہقیقع۽ایک۽وتكشیب۽اس۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ہن۽اھت‪،‬۽ہن۽اس۽ےک۽۔اھےن۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽۔۽‬
‫ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫‪Page 583 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اصخق۽اکنچ۽ےئلیک۽ؿدل۽(بسن)۽اؿٓ۽ٓاین۽ےکےئل۽رھتپ۽ےہ۽(ف)‬ ‫الولدْللقراشْوللعاھرْالحجر‪1‬۔ ْ‬
‫اؿٓ ۽ارگ ۽وعٓف ۽ےب ۽مرہٖ ۽یھت ۽اؿٓ ۽اس ۽ےن ۽ہقیقع ۽ایک ۽وت ۽آاماج ۽ہک ۽اس ۽ےس ۽بسن ۽ػنغ ًا ۽لامك ۽ےہ ۽اؿٓ ۽بسن ۽یف ۽ٖہسفن ۽تمعن ۽ےہ۽‬
‫‪2‬۽(۽اﷲ اعتیلٰ۽ےن۽ ٓا ڈیم۽ےکےئل۽ٓےتش۽اؿٓ۽رسسال۽ئانےئ)ارگ۽ہچ۽تہج۽شٍق۽ےس۽ہی۽وصٓف۽تخس۽لال۽ےہ‪،‬۽اس۽‬
‫۽وصخطا۽ہکبج۽نلعء۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ےہ۽ہک۽رشاف۽ےنیپ۽رپ ْبسمْالل۽‬
‫ہقیقع۽یک۽رحتمی۽لا۽اس۽ےک۽۔اھےن۽یک۽رحطق۽فاہٖ۽ںیہن۽وہیت ً‬
‫ےہک۽وتاکرٕ۽ےہ۽اؿٓ۽یپ۽رک۽الحمدالل۽ےہک۽وت۽ںیہن۽ہک۽رشاف۽ارگ۽ہچ۽لال۽ےہ۽رگم۽اس۽اک۽قلح۽ےس۽ارت۽اجلا۽اؿٓ۽ایس۽ؿغك۽ےلگ۽ںیم۽سنھپ۽‬
‫رک۽ڈس۽ہن۽اکنل۽ڈانی‪،‬۽اس۽دشلڈ۽ایصعُ۽یک۽اح ك۽ںیم۽ٓف۽زعؿلج۽یک۽تمعن۽ےہ۔۽وصفل۽امعڈی۽ؿ۽اتفؿی۽دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫منْاکلْطعاماحراماْوقالْعندْاالکلْبسمْاللْ سج۽ےن۽رحاس۽۔اھلا۽اؿٓ۽۔اھےن۽ےک۽ؿغك۽"بسمْالل "ڑپیھ۽‬
‫طصً‬
‫حکم ْاالمام ْالمعروف ْبمشتمَل ْ( ْھندیہ) ْانہْ اامس۽رعمؿف۽ ملی(۽دنہہی)۽ےن۽اہک۽ہک۽ؿہ۽اکرٕ۽ےہ۽اؿٓ۽رٕاًق۽‬
‫یکقر ْولوقال ْعند ْالقراغ ْالحمدلل ْقال ْبعضْ ےک۽دعب۽ارگ۽"الحمدْلل"۽اہک۽وت۽ضعب۽اتم رنی۽ےن۽اہک۽ہک۽اس۽‬
‫ےس۽ؿہ۽اکرٕ۽ںیہن۽وہاگ۔۽(ف)‬ ‫المتاخر ینْالیکقرْ‪ْ 3٣‬‬
‫اہتبل۽ارگٓاین۽ےن۽ہقیقع۽ایک۽وت۽ؿہج۽تمعن۽اطلًا۽صٌٍفی۽ےہ۽رھپ۽یھب۽ٓلا۽رپ۽رکش۽اس۽ےس۽وہفمس۽ںیہن۽وہلا۽ہکلب۽تہب۽اہجل۽ہی۽اجےتن۽یھب۽ںیہن۽‬
‫ہک ۽ہقیقع ۽ےس ۽رکش ۽وصقمڈ ۽ےہ ۽الک ۽ٓمس ۽ھجمس ۽رک ۽رکےت ۽ںیہ ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽رشتک ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽۔اھلا ۽رضؿٓ ۽ویعمف ۽ؿ ۽شٌٍو ۽اھت۔۽‬
‫اامطق ۽رپ ۽تنعل ۽وترصحی ۽رفک ۽ےہ ۽رگم ۽اس ۽ےس ۽ہی ۽وصقمڈ ۽وہاتکس ۽ےہ۽ہک ۽ارگ ۽ہی۽صخش ۽اامطق ۽رکّ ۽وت ۽اس ۽صخش ۽رپ ۽تنعل ۽ےہ ۽ہی ۽ایک۽‬
‫وھتٓا۽لالاک۽ظفل۽ےہ۽‪،‬۽ٓلڈ۽یک۽اامطق۽لاانمضق۽‪،‬۽وصخاص۽ارگ۽یدقی۽نسح۽اخُ۽ےک۽ذمہق۽رپ۽وہ۽ہک۽اُ۽احالف۽ںیم۽رضؿٓ۽دبڈنی۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽رحاس۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽‪۵۵‬ۺ‪ٓ :‬لڈ ۽رہچک ۽ی ۽ںیم ۽اجرک ۽ادقہم ۽ڈامٔ ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽وکشش ۽اؿٓ ۽ریپؿی ۽ںیم ۽رصمؿف ۽ٓاتہ ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽زلےک ۽یک۽‬
‫وکنمہح ۽ویبی ۽میتی۽ےہ ۽اؿٓ ۽وکیئ ۽ڈؿرسا ۽ڈٓہعی ۽اعمس ۽اک۽یھب ۽ںیہن۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽زلاک ۽لامہ ۽۔اھےت ۽ےتیپ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽زلےک ۽یک ۽وکنمہح ۽ویبی ۽وک۽‬
‫اےنپ۽اہیُ۽لالےت۽ںیہن۽سج۽یک۽ؿہج۽ےس۽ؿہ۽تخس۽فیلکت۽ںیم۽ےہ۽‪،‬۽ٓلڈ۽ےن۽زلےک۽اک۽اکنچ۽لاین۽یھب۽رکایل۽ ٓا لا۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽‬
‫لا۽ںیہن؟۽اس۽ےک۽ؿاےطس۽رشه۽رشفی۽ںیم۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽اولدل۽للفٕاس۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۳/۴‬ۺ‪۷‬‬
‫ارقل ٓا ُ۽‪،‬۽ ‪۸۷/۵۸‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ 3‬اتفؿی۽دنہہی۽اابلف۽ااتلعس۽یف۽ااکحس۽ارملدتنی۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۶/۵‬ۺ‪۵‬‬

‫‪Page 584 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وعٓف۽وک۽لاللا‪،‬۽لاُ۽ؿ۽ہقفن۽ڈانی‪،‬۽ااھچ۽مٔلاؿ۽رکلا۽مرہٖ۽ےک۽ڈہم۽ےہ۽اس۽ےک۽لاف۽ےک۽ڈہم۽ںیہن۔۽اﷲ اعتیلٰ۽الک۽اک۽گياہ۽ڈؿرسّ۽رپ۽ںیہن۽‬
‫ٓکھيا۔۽اہُ۽ارگ۽لالؿہج۽رش ی۽لاف۽اےس۽لالےن۽ےس۽عنم۽رکلا۽ےہ۽لاا۽س۽ےک۽اس۽ملظ۽رپ۽ٓایض۽ےہ۽وت۽وخڈ۽رشلک۽ملظ۽ےہ۽۔۽ارگ۽ؿہ۽لاف۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫طغل‬
‫لا۽ىالُ۽رکلا۽ےہ۽ولوگُ۽ںیم۽اس۽ےک۽آاکتف۽ےس۽وہشمٓ۽ےہ۽وت۽اےس۽اامس۽ہن۽ئانلا۽اجےئ۽اگ۽ہک۽افقس۽ ِ۽ےہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۸‬۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ بط۽وپٓ۽ڈااخکہن۽ریپ۽جنگ۽علض۽ٓلگ۽وپٓ۽وئسمہل دمحم۽ٓحمق۽اﷲ‬ ‫ہلئسم۽‪۵۶‬ۺ‪:‬‬
‫وسڈ۽۔اھےن۽ؿاےل۽اؿٓ۽ڈےنی۽ؿاےل۽ڈؿونُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لاںیہن؟۽ونیبا۽وترجؿا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وسڈ۽وخٓ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ؿاخق۽االاعڈہ۽ےہ۽اؿٓ۽وسڈڈےنی۽ؿاال۽ارگ۽خؾٌؼۃ۽حیحص۽رش ی۽وبجمٓی۽ےک۽شٍق۽ڈہات۽ےہ۽اس۽رپ۽اسلاس۽‬
‫ںیہن۽۔۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫رضؿٓف ۽دنم۽ےک۽ےئل۽عفن۽یک۽اینبڈ ۽رپ۽غٕص ۽احلص۽رکلا ۽اجمٔ۽‬ ‫یجوزللمحتاجْاالستِراضْبالربح‪1١‬۔ ْ‬
‫ےہ۔۽(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽لالوبجمٓی۽رش ی۽وسڈ۽ڈہات۽ےہ۽طيلًا۽اجتٓف۽مٔاھےن۽لا۽اجدئاڈ۽ںیم۽ااضہف۽رکےن۽لا۽اؿاچن۽لحم۽ونباےن۽لا۽اؿالڈ۽یک۽شاڈی۽ںیم۽تہب۽‬
‫ھچک۽اگل۽ےن۽ےک۽ؿاےطس۽وسڈی۽غٕص۽اتیل۽ےہ۽وت۽ؿہ۽یھب۽وسڈ۽۔اھےن۽ؿاےل۽ےک۽لثم۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽یھب۽گياہ۽‪،‬۽اؿٓ۽امنٓ۽اک۽ؿیہ۽احل۽۔۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽‪۵۷‬ۺ۽لا۽‪۵۹‬ۺ‪ :‬آ۽ڈؿرگن۽وپٓ۽كلم۽ویمآٓاوپجلاہن۽اکمُ۽دنمسٓ۽اخُ۽دعمجآ۽وئسمغہعيڈارلؿف۽اخُ۽‪۸‬۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽وکیئ۽ ٓا ڈیم۽اعمل۽ےک۽ ٓا ےن۽ےس۽دجسم۽ںیم۽ ٓا لا۽ٹوھٓڈّ۽اؿٓ۽دسح۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽شیپ۽اامس۽یھب۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽وکیئ۽اعمل۽وہ۽اؿٓ۽شیپ۽اامس۽ؿاقیض۽رہش۽وہ۽وخڈ۽ضق۽ےس۽لئالئ۽ایبُ۽رکّ۽اؿٓ۽ضق۽وک۽انسےئ۽اؿٓ۽ضق۽ےک۽ےلہپ۽اجرک۽وبہٖؿُ۽ےک۽‬
‫اہیُ۽اک۽ڈحب۽ایک۽وہ۽وگضق۽۔اھےئ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۶‬۽وج۽صخش۽ہشیمہ۽دجسم۽ںیم۽ڈاین۽یک۽لاںیت۽رکلا۽وہ۽اؿٓ۽ؿہ۽شیپ۽اامس۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا‬

‫‪ 1‬االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽اقدعہ۽اخطسہ۽ڈٓء۽اافملدس۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽رکایچ۽‪۴۵۹/۴‬‬
‫‪Page 585 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ایسی۽اامجیل۽لاوتُ۽رپ۽مکح۽ںیہن۽وہاتکس۽ؿہ۽شیک۽اعمل۽اؿٓ۽ؿہج۽دسح۽ایک۽لاؿت ہکی۽لیصفت۽ہن۽ولعمس۽وہاامجیل۽لاف۽اک۽وجاف۽ںیہن۽ڈلا۽اجاتکس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اعمل۽نلعےئ۽ڈنی۽ںیہ۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽ؿریغ۽مہ۽ دتنی۽یھب۽اعمل۽ ہالےت۽ںیہ۽اؿٓ۽ؿوج۽ہ۽انمًٓق۽یھب۽فل۽وہیت۽ںیہ۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ک‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫م‬ ‫ہ‬
‫(‪)۵‬۽وج۽صخش۽ڈاہتسن۽وب ٖؿُ۽اک۽ڈہحیب۽۔اھلا۽ےہ۽ ڈآ۽۔اھلا۽ےہ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽اج ٔ۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽عنم۔۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۶‬۽طقف۽اانت۽ہک۽ڈاین۽یک۽لاف۽دجسم۽ںیم۽رکلا۽ےہ۽یلع۽االفالط۽ضماتعن۽اامطق۽اک۽ومخق۽ںیہن۽خق۽لک۽ىالہین۽دح۽قسف۽وک۽انچنہپ۽لامك۽ہن۽‬
‫وہ ۽ارگ ۽ڈاین ۽یک ۽لاف ۽رکےن ۽ےکےئل ۽لاغمؾػڈدجسم ۽ںیہن ۽اجلا ۽امنٓ ۽ےکےئل ۽اھٹیب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وکیئ ۽ڈاین ۽یک ۽لاںیت ۽یھب ۽رکںیل ۽نج ۽ںیم ۽شحف۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿریغہ۽اعمیص۽ہن۽وہُ۽ارگ۽ہچ۽ااسییھب۽ہن۽اچےئہ۽رگماس۽ےس۽اامطق۽رپ۽وکیئ۽ارثںیہن۽ڑپلا۔۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ۺ‪۵‬ۺلا۽ۻ‪۵‬ۺ‪:‬۽آ۽ومعض۽اہسؿُ۽وپٓ۽اگؿُ۽وگلال۽جنگ۽لصتم۽ڈٓؿہ۽ڈااخکہن۽ڈٓؿہ۽ِلیصح۽ڈنگہ۽علض۽رپلاف۽ڈگھ۽وئسمہل۽وخیبڈشاہ۽‬
‫ۻ۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫(‪)۴‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽یفنح۽یک۽امنٓ۽شایعف۽ےک۽ےھچیپ۽وہ یتک۽ےہ۽لا۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ؟‬
‫(‪)۵‬۽اؿٓ۽وج۽ولگ۽ومولڈ۽رشفی۽وک۽عنم۽رکےت۽ںیہ۽اؿٓ۽دبًق۽ےتہک۽ںیہ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽یفنح۽یک۽امنٓ۽وہ۽ یتک۽ےہ۽لارکمؿہ۽وہیت۽ےہ؟۽بؼنواْ‬
‫توجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگولعمس۽ےہ۽ہک۽اس۽اخص۽امنٓ۽ںیم۽یفنح۽ذمہق۽ےک۽یسک۽رٕص۽اہطٓف۽لا۽رٕص۽امنٓ۽اک۽لآک۽ےہ۽وت۽یفنح۽یک۽ہی۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫ںیہن۽وہ یتک۽‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽اس۽امنٓ۽رٕص۽ؿ۽رشؿ۽ذمہق۽یفنح۽اک۽لآک۽ںیہن۽وت۽ہی۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رضؿٓ۽وہ یتک۽ےہ۽ارگ۽‬
‫ہچ۽یفنح۽ےک۽ےھچیپ۽اؿیلٰ۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽ارگاس ۽امنٓ۽اک۽احل۽ولعمس۽ںیہن۽رگم۽اس۽یک۽اعڈف۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽رٕص۽ؿرشاطئ۽ںیم۽ذمہق۽یفنح۽یک۽‬
‫ٓاعمك۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ارگ۽ہچ۽یفنح۽اؿیلٰ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽اس۽یک۽اعڈف۽ولعمس۽ےہ۽ہک۽رٕاضئ۽ؿرشاطئ۽ںیم۽ذمہق۽‬
‫یفنح۽یک۽ٓاعمك۽ںیہن۽رکلا۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽اؿٓ۽رکاہق۽دشلڈہ۽ےہ۽رھپ۽ارگ۽اُ۽ڈؿونُ۽وصٓوتُ۽ںیم۽دعبوک۽ولعمس۽وہہک۽‬
‫اس۽امنٓ۽ںیم۽اس۽ےن۽ٓاعمك۽ہن۽یک۽یھت۽ؿہ۽امنٓ۽رھپ۽ڑپینھ۽وہک ۽ہک۽حیحص۽یہی۽ےہ۽ہک۽ذمہق۽دتقمی۽اک۽اابتعٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ۽دعب۽وک۽لامك۽‬
‫ےہ۽ہک۽اس۽امنٓ۽اخص۽ںیم۽ٓاعمك۽یک۽یھت۽وت۽امنٓ۽وہیئگ۽ااعڈہ۽یک۽ھچک۽احخق۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اس۽یک۽اعڈف۽یہ۽ھچک۽ولعمس۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽یک۽‬
‫ادتقاء۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬۽رگم۽یفنح۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ےلم۽وت۽امجًق۽ہن۽ٹوھّٓ۽دعب۽وک۽وہظٓ۽احل۽اک‬

‫‪Page 586 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫مکح۽ؿیہ۽ےہ۽وج۽ایھب۽زگٓا۔۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۵‬۽اف۽سلجم۽طيالڈ۽ابمٓک۽طللؼًا۽لااجمٔ۽ےنہک۽ؿاےل۽ںیہن۽رگم۽ؿاہہیب‪،‬۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽ دتنی۽ںیہ۽اؿٓ۽ دت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽۔۽واللْ‬
‫تعاٰلْاعلمْ ْ‬
‫ٰ‬
‫ۺ۽ٓاضمُ۽ۼ‪۶‬ۼ‪۴‬ھ‬ ‫آ۽وھبشاؿل۽علض۽اخدنسی۽ہلحم۽اتسٓہ۽وئسمغہذاظف۽اسی۽وبحمف۽‬ ‫ہلئسم۽ۼ‪۵‬ۺ۽لا۽‪۶۷‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ٓلڈ۽اصنٰٓی۽یک۽لادعبآی۽رکلا۽وہ۽ؿہ۽اامطق۽ےک۽القئ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽ےہ۽وت۽نک۽ولوگُ۽یک۽امنٓ۽وہیت۽ےہ۽نک۽ولوگُ۽یک۽ںیہن؟‬
‫(‪)۶‬۽ٓلڈ۽املسمونُ۽ںیم۽افنط۽ڈاےل۽وت۽ؿہ۽اقلل۽اامطق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۷‬۽ٓلڈ۽احمک۽ؿغك۽یک۽دوٓی۽ںیم۽رگاتفٓ۽وہا۽وت۽ؿہ۽اقلل۽اامطق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۸‬۽ٓلڈ۽لاینط۽ریغ۽دلقم۽وہ۽اؿٓ۽اہلسٍق۽ےک۽ڈ۔اھےن۽وک۽ےہک۽ہک۽ںیم۽یفنح۽ذمہق۽ٓکھيا۽وہُ۽اؿٓ۽اس۽رپ۽ہی۽یھب۽شاھت۽رخف۽ےک۽ےہک۽وت۽ؿہ۽اامطق۽‬
‫القئ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۹‬۽الک۽املسمُ۽زعف۽ڈآاامطق۽رکلا۽وہ۽رگم۽ڈؿاچٓ۽املسمونُ۽ےک۽رحنمف۽رک۽ڈےنی۽ےس۽الک۽صخش۽اس۽رپ۽اسلاس۽اگلےئ۽ہک۽ہی۽صخش۽اام۽طق۽‬
‫ےک۽القئ۽ںیہن۽اؿٓؿہ۽ولگ۽ااحڈمك۽ؿریغہ۽ےس۽ؿافق۽ہن۽وہ۽ُ۽اؿٓ۽املسمون۽ُ۽ںیم۽لااافتیق۽رکاںیئ۽وت۽اُ۽ےک۽ےئل۽ایک۽مکح۽ےہ۽ ٓا لا۽ؿہ۽اافغتسٓ۽ےک۽‬
‫خؼڈآ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽شالئ۽ےن۽لادعبآی۽اک۽وگل۽اؿٓ۽لمجم۽ظفل۽اھکل۽لادعبآی۽اصنٰٓی۽یک۽وہ۽لاونہڈ۽یک۽لا۽ملسم۽یک۽‪،‬۽جالل۽ںیم۽جالل۽ےہ۽‪،‬۽رحاس۽ںیم۽رحاس۽ےہ‪،‬۽رفک۽‬
‫ںیم۽رفک۔وج۽رفک۽ںیم۽یسک۽یک۽لادعبآی۽رکّ۽ؿہ۽اکرٕ۽ےہ۽اؿٓ۽س۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽‪،‬اؿٓ۽وج۽رحاس۽ںیم۽اابته۽رکلا۽وہ۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫امنٓ۽رکمؿہ۽‪،‬۽اؿٓ۽وج۽جالل۽ںیم۽افاًق۽رکّ۽اس۽رپ۽اسلاس۽ںیہن۽‪،‬۽ہن۽اس۽ؿہج۽ےس۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ۽۔۽واللْ‬
‫(‪ )۵‬۽وج ۽اامطق ۽ےک ۽القئ ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ضق ۽یک ۽امنٓ ۽وہ یتک ۽ےہ ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽اخہص ۽وک ۽اہیُ ۽ڈلخ ۽ںیہن ۽ہک۽ۤاڈیم ۽الک ۽اخص ۽مسق ۽ےک۽‬
‫ولوگُ ۽یک ۽اامطق ۽رکاتکس ۽وہڈؿرسّ ۽ولوگُ ۽یک ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ہن ۽وہ ۽ےسیج ۽ذعمؿٓ ۽ہک ۽اےنپ ۽لثم ۽ذعمؿٓ ۽یک ۽اامطق ۽رکاتکس ۽اؿٓؿُ ۽یک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫ںیہن۔۽واللْ‬
‫ح‬
‫(‪ )۶‬۽لمجم ۽وسال ۽ےہ ۽لآاہ ۽ہلئسم ۽قح ۽ایب ۽ُ ۽رکےن ۽ےس ۽اجولہُ ۽ںیم ۽اخيالف ۽رپلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ا مظ ۽لا ۽دبڈنی ۽ولگ ۽اےس ۽افنط ۽ڈاانل ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ہی ۽ؿہج۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اسلاس۽ںیہن۽وہاتکس۽‪،‬۽شالئ۽لصفم۽ےھکل۽ہک۽ایک۽اتہک۽اؿٓ۽ایک۽افنط۽ڈااتل۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۷‬۽ارگ۽وتہب۽رکاکچ۽اؿٓ۽اس۽ےس۽رفنف۽ولقف۽ںیم۽ہن۽ٓیہ۽اؿٓ۽وکیئ۽ؿہج۽ام ع۽اامطق۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽یک۽اامطق۽ںیم۽رحچ‬

‫‪Page 587 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیہن‪،‬۽ؿاﷲ اعتیلٰ۽املع‬
‫(‪)۸‬۽ریغ۽دلقم۽یک۽اامطق۽لالط۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لااجمٔ۽‪،‬۽اؿٓ۽خق۽اس۽اک۽ریغ۽دلقم۽وہلا۽لامك۽ؿ۽قیقحت۽ےہ۽وت۽اس۽اک۽مٔاہ۽‬
‫ہیقت۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽یفنح۽انہک۽ھچک۽انو ۽ںیہن۔‬
‫و‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽خق۽انمقف۽ مھآّ۽وضحٓ۽احرض۽وہےت۽‬ ‫تعاٰلْ ْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫ںیہ۽وتےتہک ۽ںیہ ۽ہک ۽مہ۽وگایہ ۽ڈےتی۽ںیہ ۽كشیب ۽وضحٓ ۽رضؿٓ ۽اﷲ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ےک۽ٓوسل۽ںیہ۽‪،‬اؿٓ۽اﷲ اجاتن۽ےہ۽ہک۽كشیب۽مت۽اس۽ےک۽ٓوسل۽وہ۽‬ ‫‪1‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿٓ۽اﷲ وگایہ۽ڈہات۽ےہ۽ہک۽كشیب۽انمقف۽رضؿٓ۽وھج ے۽ںیہ۔‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬‫واللْ ٰ‬
‫(‪)۹‬۽اافغتسٓ۽اک۽خؼڈآ۽ہٖ۽املسمُ۽ےہ۔۽‬
‫اﷲ اعتیلٰ ۽ےن ۽رٕاملا‪ :‬۽اؿٓ ۽اّ ۽وبحمف ۽! ۽اےنپ ۽اخوصُ ۽اؿٓ ۽اعس۽‬ ‫تعاٰلْ ْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫املسمُ۽ ڈؿُ۽اؿٓ۽وعٓوتُ۽ےک۽گياوہُ۽یک۽اعمیف۽اموگن۔۽(ف)‬ ‫‪2 ‬۔ ْ‬
‫ارگ۽ا ںوُ۽ےن۽اجیباسلاس۽اگللا۽ےہ۽تخس۽اگہنگٓ۽قح۽ادبعل۽ںیم۽رگاتفٓ۽‪،‬۽افنط۽ڈاےنل۽اک۽وجاف۽ربمن‪۶‬ںیم۽وہاکچ۽لمجم۽لاوتُ۽رپ۽یعطق۽مکح۽‬
‫ر‬
‫ڈّ۽رک۽وتفی۽وک۽یسک۽رغص۽اسفنین۽اک۽ؤملڈ۽ںیہن۽رک شکٌْ۽ؿنم۽مل۽نبٕف۽الھ۽ٓامہن۽ ھـاجلھ۽(وجاےنپ۽ٓامےن۽ےک۽اوحال۽ےس۽ؿافق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیہن۽ؿہ۽اجلہ۽ےہ۽۔۽ف)۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۳‬۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ِلیصح۽دنکسٓہ۽ٓاؿ۽علض۽یلع۽گٔھ۽وئسمہل دمحم۽فیطل۽غٕط۽انیم۽‬ ‫ہلئسم۽‪۶۸‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽یسک۽ریغ۽حیحص۽السنل۽ینعی۽یبسک۽ٓاڈہ۽ےک۽ےھچیپ۽وج۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽وہ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اؿٓ۽اخص۽رک۽‬
‫رتاؿحی۽اڈا۽رکلا۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬۽رکمؿہ۽زتیہی۽ےہ۽ارگ۽ؿہ۽ضق۽احرضنی۽ےس۽ملع۽لئالئ۽اہطٓف۽ؿطالہ۽ںیم۽ٓادئ۽ہن۽وہ‪،‬۽ؿٓہن۽ؿیہ۽اؿیلٰ۽ارگ۽ہلمج۽رشاطئ۽اامطق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اک۽اجعم۽وہ۽امک۽یف۽ادلٓااتخملٓ۽ؿریغہ(۽اسیج۽ہک۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽ںیم۽ےہ۽ف)واللْ ٰ‬
‫ۺ‪۴‬۽ٓاضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽مٔ یل۽اکرکن۽وٹہل۽لصتم۽دویک۽وپسیل۽رپالا۽رہش۽وئسمغہعيڈاینغل۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽‪۶۹‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽زک۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽زک۽زک۽ےک۽ںیہن۽‪،‬۽ڈبرگ۽ہی۽ہک۽اگؿُ۽ےک‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴/۹۶‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ ۺ‪/۷‬ۼ‪۴‬‬
‫‪Page 588 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اکٓدنّ۽ےک۽ےھچیپ۽وج۽احل۽ںیم۽اکٓدنک ۽رکٓاہ۽وہ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽؟۽اؿٓ۽وضحٓ۽وک۽وخف۽ٓؿ ن۽وہ۽اگ۽ہک۽سج۽رطچ۽اکٓدنہ۽اینپ۽‬
‫زگٓاؿاقف۽ےک۽ڈٓاظئ۽اکنےتل۽ںیہ۔۽ونیباوترجؿا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہٖ ۽ینس۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽ارقلاہ ۽حیحص۽ا مہآہ ۽ریغ ۽افقس۽طغلِ ۽سج۽ںیم۽وکیئ۽لاف ۽ایسی۽ہن۽وہ۽ہک۽ولوگُ۽ےک ۽ےئل۽لاًق ۽رفنف ۽اؿٓ۽‬
‫امجًق۽ےک۽ےئل۽ؿہج۽تلق۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لال۽رکاہق۽اجمٔ۽ےہ۽۔۽اگؿُ۽ےک۽اکٓدنّ۽نج۽اک۽نبغ۽اؿٓ۽اشایم۽ؿریغ۽مہ۽ےس۽لااجمٔ۽‬
‫تعاٰلْ‬
‫ہسیپ۽ انی۽فا ٖ۽ؿرعمؿف۽وہ۽اُ۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‪،‬ؿٓہن۽اکٓدنک ۽وخڈ۽وکیئ۽گياہ۽ںیہن۽۔۽واللْ ٰ‬
‫ہ‬
‫اعلم‬
‫‪۷‬۽ٓعیب۽الآ ر۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہلحم۽لاه۽ادمح۽یلع۽اخُ۽وئسماینہلٓ۽یلع۽‬ ‫ہلئسم۽ۺ‪۶‬ۺ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ ۽رشه ۽نیتم ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽لا چ ۽ ٓا ڈیم ۽لاؿوجڈ ۽دجسم ۽ںیم ۽امجًق ۽وہٓیہ ۽ےہ ۽شالم ۽ںیہن۽‬
‫وہےت ۽‪،‬دعب ۽متخ ۽امجًق ۽ریثک ۽لاوچنُ ۽ ٓا ڈیم ۽دحیلعہ ۽امجًق ۽ڑپےتھ ۽ںیہ ۽لا ۽دجسم ۽ںیم ۽ڑپ ھٌْ ۽ ٓا ےت ۽یہ ۽ںیہن۔ ۽اامس ۽دجسم ۽وج ۽رعہص ۽ےس۽‬
‫اامطق ۽رکٓاہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اانپ ۽دیقعہ ۽ڈلی ۽ایبُ ۽رکلا ۽ےہ ۽اس ۽وک ۽ؿہ ۽مٔا ۽ےتہک ۽ںیہ ۽اےسی ۽ےک ۽ےئل ۽ایک ۽مکح ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽شاھت ۽ایک ۽مٔلاؿ ۽وہلا۽‬
‫اچےہ ۽(دیقعہ ۽شیپ ۽اامس ۽دجسم ۽اکہی ۽ےہ ۽)" ۽ںیم ۽ذمہق ۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽رپ ۽لمع ۽رکلا ۽وہُ۔ثارا ۽یہی ۽ذمہق ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامس ۽اوب ۽ہفینح۽‬
‫ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽اک۽دلقم۽وہُ۽‪،‬اﷲ زعؿلج۽یک۽وتدیح۽اؿٓ۽انجف۽ٓشا ًمآف۽یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽وک۽دعب۽جڈا۽ےک۽امتس۽ولخمط۽ےس۽الضف۽‬
‫اجاتن۽وہُ۽‪،‬رکاامف۽اؿایلء۽ؿ۽مٔٓاگُ۽ڈنی۽اک۽اقلئ۽وہُ۔۽"ااسی۽اامس۽ارگ۽ؿاہیب۽(۽وج۽یف۽ٓامہن۽وہشمٓ۽رکڈےئ۽ےئگ۽ںیہ)۽ےک۽دمٓہس۽ںیم۽‬
‫ڑپ ھٌْ۽وک۽جال۽اجےئ۽اس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصٓف ۽وئسمہل ۽ںیم۽شیپ ۽اامس۽وموصف۽یک ۽اامطق ۽لالہبش ۽حیحص ۽ؿ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽خق ۽شیپ ۽اامس ۽اانپ ۽یفنح۽وہلا ۽ایبُ ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دیقعہ۽اطمقب۽‬
‫اہلسٍق۽ؿامجًق۽ٓ ےنھ۽اک۽دم ی۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽یسک۽وقل۽ؿلعف۽ےس۽اس۽اک۽جالف۽لامك۽ںیہن۽وہلا۽وت۽ضحم۽یسک۽ؿاہ۽یب۽ےک۽دمٓہس۽ںیم۽ڑپانھ۽لا۽‬
‫لارفلص۽یسک۽لاف۽شاہل۽لا۽اوکسل۽ںیم۽میلعت۽احلص۽رکلا۽ہٖزگ۽تحص۽اامطق۽ےکےئل۽اقڈچ۽ںیہن۽وہ۽اتکس۽ویکہکن۽ااکحس۽رشہیع۽اک۽دمآ۽فاہٖ۽رپ۽ےہ۽‬
‫مہ ۽قش ۽بلق ۽رپ ۽امومٓ ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ؿہ ۽ااخشص ۽وجفل ۽نع ۽اامجلىۃ ۽ںیہ ۽ارگ ۽وکیئ ۽ذعٓ ۽رش ی ۽ٓےتھک ۽وہُ ۽وت ۽ذعمؿٓ ۽ٓںیہ ۽ےگ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ضحم ۽تیبصع۽‬
‫ؿاسفنتین ۽یک ۽تہج ۽ےس ۽رشلک ۽امجًق ۽ںیہن ۽وہےت ۽وت ۽ؿہ ۽افقس ۽ ڈؿڈ ۽ا شہاڈہ ۽اقلل ۽زعتمٔ ۽ںیہ ۽الہ ۽ہلحم ۽وک ۽اُ ۽ےس ۽شالس ۽ؿکالس ۽رتک ۽رکڈانی۽‬
‫اچےئہ۽۔۽ادبعل۽ابیجمل۽دمحم۽دبعاﷲ اکُ۽اﷲ ہل۽۔۽حیحص۽ےہ۽دمحم۽ونمٓ۽ایلعل۽رفغہل۔۽اوجلاف۽حیحص۽دمحم۽ؿادح۽ونٓ۽یفع۽ًيہ۽۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽وتفی۽ ٰضحم۽طلغ۽ےہ۽اس۽ںیم۽الص۽ثحب۽ےس۽ؤولہ۽یہت۽یک۽یئگ۽ےہ۽اؿٓ۽ےب۽ىالہق۽ٓؿاںیتی۽ضحم۽وضفل۽لقن۽رکڈ ں‬

‫‪Page 589 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽رپ۽ایہن۽ولوگُ۽ےک۽ڈطختس۽ںیہ۽وج۽وخڈ۽ڈویدنبی۽ایخل۽ےک۽ںیہ۽لا۽مک۽آ۽مک۽ڈویدنبویُ۽وک۽اکرٕ۽ںیہن۽ےتہک۽ؿہ۽وت۽ااسی۽اہک۽یہ۽اچںیہ۽احالہکن۽‬
‫ميًٍ‬
‫نلعےئ۽رحنیم۽رشنیفی۽لاافتط۽وتفی ٰ۽ڈّ۽ےکچ ۽ہک۽گيگـیہ۽ؿلاونوتی۽ؿا ھی۽ؿاھتونی۽ضق ۽ دت۽ںیہ۽اؿٓ ۽وحباہل۽مٔآہی۽ؿعمجم۽االرہن۽‬
‫ؿ ُڈٓاتخمٓ ۽رحتری ۽رٕاملا ۽ےہ ۽ہک ۽وجاُ ۽ےک ۽رفک ۽ںیم ۽كش ۽رکّ ۽ؿہ۽یھب ۽اکرٕ ۽ےہ۔ ۽اقعدئ ۽اہلسٍق ۽اک ۽دم ی ۽وہلا ۽لا ۽اےنپ ۽ ٓا ف ۽وک ۽یفنح ۽انہک ۽لا۽‬
‫وتدیح۽ؿٓشا ك۽ؿاتیلضف۽ؿرکاطق۽اک۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽اقلئ۽اتبلا‪،‬اُ۽ںیم۽ےس۽وکُ۽یس۽لاف۽اک۽ؿاہہیب۽ؿڈویدنبہی۽اغٕآ۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ۽رھپ۽‬
‫اکرٕ۽ںیہ۽اےسی۽ہک۽وجاُ۽ےک۽رفک۽ںیم۽كش۽رکّ۽ؿہ۽یھب۽اکف۽‪،‬ہکلب۽اچٓؿُ۽لاوتُ۽ےک۽رقماقڈلاین۽لک۽ںیہ۽اؿٓ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽دلقمِ۽اامس۽‬
‫اوبہفینح۽یھب۽ےتہک۽ںیہ۽ایک۽اس۽ےس۽اُ۽اک۽رفک۽اُھٹ۽ایگ۔۽رشتعی۽كشیب۽فاہٖ۽رپ۽مکح۽رٕامیت۽ےہ۽اؿٓ۽فاہٖ۽یہی۽ےہ۽ہک۽ ٓا ڈیم۽ےسج۽اکرٕ۽ دت۽اج۽‬
‫ےن۽اگ۽اس۽ےس۽ملع۽ڈنی۽ہن۽ڑپےھ۽اگ‪،‬۽لاف۽شاہل۽اؿٓ۽اوکسل۽یک۽طيال۽اہج ك۽ےہ‪،‬ایک۽وکیئ۽ڈنپوتُ۽‪،‬لاڈٓویُ۽ےس۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽ؿدحمك۽ؿ۽‬
‫ہقف۽ڑپ ھٌْ۽اجلا۽ےہ۽اؿٓ۽رفبص۽طلغ۽ارگ۽ؿاہہیب۽ےس۽ڑپ ھٌْ۽ؿاال۽اقعدئ۽ؿاہہیب۽یک۽رطف۽املئ۽ہن۽یھب۽وہ۽اؿٓ۽اںیھن۽اکرٕ۽ دت۽اجاتن۽وہ۽خق۽‬
‫یھب۽اںیہن۽ااتسڈ۽ئانلا۽اُ۽ُ۽یک۽میظعت۽رکلاوت۽ےہ‪،‬اؿٓ۽ا ہم۽ڈنی۽ےن۽رٕاملا۽وج۽یسک۽وجمیس۽وک۽نعنًم ًا"لا۽ااتسڈ"۽ےہک۽ؿہ۽اکرٕ۽وہاجلا۽ےہ‪،‬اتفؿی۽ ٰ‬
‫طً‬
‫ریہظہی۽ؿ۽اابشہ۽ؿااظنلمٔ۽ؿ۽ونتری۽االاصبٓ۽ؿ۽ ح۽اسغلٓؿ ُڈٓاتخمٓ۽ؿریغاہ۽ںیم۽ےہ‪:‬ولوْقالْلمجویسْیاْاستاذْتبجیالْکقر‪( 1‬ارگ۽‬
‫یسک ۽ےن ۽وجمیس ۽وکنعنًم ًا "یاْاستاذ" ۽اہک ۽وت ۽اکرٕ ۽وہاجاگیئ ۽۔ف)خق ۽رصف ۽نعنًم ًا "یاْاستاذ" ۽ےنہک ۽رپ۽ہی ۽مکح ۽ےہ ۽وت۽ دت ۽خؾٌؼۃً۽‬
‫اسقس۽میظعت۽اجباللا۽شیک۽وہاگلال۽ہبش۽ااسی۽صخش۽اامس۽ئانےن۽ےک۽اقلل۽ںیہن۽سج۽ےک۽ڈل۽ںیم۽ڈنی۽یک۽تمظع۽ےہ۽ہٖ۽زگاےس۽‬
‫ااتسڈ۽ئانلا۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫اامس۽ہن۽ئانےئ۽اگ۽ہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےھ۽اگ۽‪،‬اہُ۽وج۽صخش۽ڈنی۽وکیسنہ۽لیھک۽ےھجمس۽ؿہ۽وج۽اچےہ۽رکّ۽‪،‬اﷲ اعتیلٰ۽املسمونُ۽وک۽دہامك۽‬
‫ڈّ۽ہک۽اینپ۽امنٓ ں۽مٔلاڈ۽ہن۽رک ں۽‪،‬مہ۽اس۽یک۽الک۽ ٓا شاُ۽اچہپُ۽اتب۽ڈےتی۽ںیہ۽اس۽وتفی۽ ٰںیم۽نج۽نج۽ولوگُ۽ےک۽ڈضًزـ۽ںیہ۽اُ۽ےس۽‬
‫وسال۽رکؿ۽ہک۽"اسحس۽ارحلنیم۽رشفی"۽ںیم۽امتس۽نلعےئ۽رحنیم۽رشنیفی۽ےن۽نج۽نج۽ؿاہویبُ۽وکلاس۽ئانس۽اکرٕ۽ؿ۽ دت۽اھکل۽ےہ۽اؿٓ۽رٕاملا۽‬
‫ےہ۽وج۽اُ۽ےک۽رفک۽ںیم۽كش۽رکّ ُ۽ؿہ۽یھب۽اکرٕ‪ٓ ،‬ا لا۽مت۽ولگ۽یھب۽اںیھن۽اکرٕ۽ؿ۽ دت۽ےتہک۽وہ‪،‬۽ڈوھکی۽ہٖ۽زگ۽ہن۽ںیہک۽ےگ‪،‬۽وت۽اصف۽ولعمس۽‬
‫م‬ ‫طًہ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وہا۽ہک۽ہی۽یھب۽ ش۽ںیہ۽وت۽اُ۽ےس۽وتفی۽ انی۽زک۽رطچ۽جالل۽وہا۽اؿٓ۽اس۽رپ۽لمع۽وکُ۽یس۽رشتعی۽ےن۽اج ٔ۽ایک۔واللْ ٰ‬
‫ۺ‪۵‬امجڈی۽اال ری۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آلا سک۽وئسمہل۽اقیض۽دمحم۽میلس۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۶‬ۺ‪:‬‬
‫ارگ ۽یفنح ۽ذمہق ۽اک ۽اامس ۽اس ۽مٔاف ۽اؿٓؿہمیل ۽ںیم ۽شالم ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽ ٓایئ ۽اؿٓؿہ ۽صخش ۽وہ ۽سج ۽ےن ۽ہک ۽اےنپ ۽زلےک ۽اک ۽اکنچ ۽اُس۽‬
‫الط ۽لالہث۽ھچ ۽شال ۽ڈی ۽ٓیھک ۽اؿٓ ۽ریغب ۽جالہل ۽ےک ۽اکنچ ۽ڑپاھ ۽ایل ۽وہ ۽اےسی ۽اامس ۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽لا۽‬
‫وعٓف ۽ےس ۽ڑپاھ ۽ایل۽سج ۽وک ۽ف ِ‬
‫ںیہن؟جالہص۽ہی۽ہک۽وج۽اامس۽ملع۽ؿاال۽یفنح۽ذمہق۽اک۽اس۽مٔاف۽لا۽ؿہمیل۽ںیم۽شالم۽‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽‪،‬۽اتکف۽ا زنٕ۽ؿاال۽لاجۃ۽لصف۽یف۽الٌٍو وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵۸۴/۵‬‬
‫‪Page 590 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وہ۽اجےئ۽سج۽ںیم۽ہک۽ ٓایئ۽ؿریغہ۽اکٓنک۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪ٓ ،‬ا لا۽اس۽ےک۽ےئل۽وکیئ۽زعتری۽ؿریغہ۽ےہ۽اؿٓ۽سج۽ےک۽رھگ۽‬
‫شاڈی۽وہؿہ۽یھب۽اےنپ۽اقعدئ۽اک۽وپٓا۽نیعل۽ ٓاویئُ۽وک۽ااھچ۽املسمُ۽اتھجمس۽ےہ۽۔طقف۽‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫طقف۽اینت۽لاف۽ہک ۽سج۽مٔاف ۽لاؿہمیل ۽ںیم ۽ہی۽رشلک ۽وہا۽اس ۽ںیم۽اقڈلاین ۽ دت۽اینپ ۽نیت ۽فالط ۽یک۽ہقلطم ۽ےس ۽ےب۽جالہل ۽اکنچ ۽رکےن۽ؿاال۽افقس۽‬
‫یھب۽اھت۽ااسی۽ںیہن۽ہک۽اس۽ےن۽اس۽یک۽اامطق۽لااجمٔ۽رک۽ڈی‪،‬۽اہُ۽ارگ۽اصخق۽ِاخہن۽ ٓاویئُ۽وک۽املسمُ۽اجاتن۽وہ۽وت۽ؿہ۽وخڈ۽یہ۽ دت۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽‬
‫اہیُ۽رقتبی۽ںیم۽اجلا۽رحاس۽‪،‬ارگ۽اامس۽اجاتن۽اھت۽اؿٓ۽رھپ۽اس۽اک۽ بکت۽وہا۽وت۽ہی۽ارگ۽اس۽ئان۽رپ۽وہا۽ہک۽اام۽س۽وخڈ۽یھب۽ ٓایئ۽وک۽اکرٕ۽ںیہن۽اجاتن۽وت۽ؿہ۽‬
‫ٓا ف۽یہ۽اکرٕ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط‪،‬اؿٓ۽ارگ۽اس۽وک۽اکرٕ۽اجُ۽رک۽یہ۽رشلک۽وہ۽اوت۽ہنگ۽اگٓ۽وہا‪،‬اؿٓ۽اس۽ےس۽وتہب۽یل۽اجےئ۽‪،‬۽ارگ۽وتہب۽ےس۽ااکنٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫رکّ۽لا۽لآاہ۽ایسی۽رشتک۽رکاکچ۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽‪،‬اامطق۽ےس۽زعمؿل۽ایک۽اجےئ۔واللْ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۶‬ۺ‪ :‬آلاوپگٓ۽ضماکل۽وتمضلہ۽ہلحم۽اگہجن۽اک۽تیھک۽‪ ،‬وئسمہل۽اچدن۽ایمُ۽لعل۽دمحم۽وسڈارگ۽ۺ‪ٓ۴‬اضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽الک۽صخش۽وج۽دوٓی۽انہپےن۽اک۽ہشیپ۽رک۽ےت۽ںیہ۽اُُ۽وک۽اامس۽ئانلا‪،‬الک۽اصخق۽ےن۽اارتاص۽ایک۽ہک۽اُُ۽یک۽‬
‫ادتقا ۽وبہج ۽دوٓی ۽انہپےن ۽ےک ۽لااجمٔ ۽اؿٓ ۽اامطق ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وخڈ ۽رتعمص ۽ہشیپ ۽ابطمك ۽رکےت ۽ںیہ‪،‬وبہج ۽ابنیض ۽ؿسم ۽ڈبرگ۽‬
‫اًػاء۽وتسمٓاف۽ؿیہ۽اارتاص۽اس۽رپ۽ؿاعق۽وہاگ۽لا۽ںیہن‪،‬تہب۽ٓلاڈہ۽ہصح۽امجًق۽اک۽اس۽اامس۽یک۽ادتقاء۽رپ۽ٓاض۽دنم۽ےہ۽وت۽وکیئ۽اصقنُ۽‬
‫رش ی۽اقمئ۽ٓاتہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امجًق۽یک۽ٓاض۽دعس۽ٓاض۽وک۽اُس۽ؿغك۽ڈاھکی۽اجلا۽خق۽رش ی۽اصقنُ۽ہن۽وہ‪،‬اہجُ۽رش ی۽دعس۽وجآ۽ےہ۽ادقویُ۽یک۽ٓاض۽ایک۽اکس۽ڈّ۽‬
‫ یتک۽ےہ۽‪،‬۽لال ُضيہ۽اخيٍياف۽وک۽دوٓی۽انہپلا۽اُ۽ُ۽یک۽کالیئ۽اک۽ڈ انھک۽لا۽اہھت۽اک۽سم۽رکلا۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ہشیپ۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽افقس۽طغلِ‪،‬اؿٓ۽‬
‫اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽اؿٓ۽اےس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽بیبط۽اک۽اس۽رپ۽ایقس۽حیحص۽ںیہن۽‪،‬بیبط۽اک۽‬
‫ضبن۽ڈ انھک۽احخق۽ےک۽ےئل۽ےہ۽اؿٓ۽ایسی۽احخق۽ؿرضؿٓف۽ہک۽ڈبرگ۽اًػاء۽سم۽یھب۽اجمٔےہ‪،‬۽ٓاہ۽ہی۽ہک۽ؿہ۽تین۽افدسہ۽رکّ۽ہی۽رضؿٓ۽‬
‫اےس۽رحاس۽ےہ۽رگم۽اس۽اک۽ملع۽اﷲ زعؿلج۽وک۽ےہ‪،‬۽اہُ۽لال۽احخق۽سم۽ؿ۽رظن۽اجمٔ۽رکلا۽وہوت۽ؿ۽ہ۽یھب۽افقس۽ےہ۽اؿٓایس۽اارتاص۽اک۽قحتسم۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۳‬ۺ‪ :‬آ۽ڈنھبآاہلحم۽مھک۽لاالف۽وئسمہل۽مجن۽ادلنی۽ٓلڈٓ۽ڈیٹپ۽رٹکلک۽ۼ‪ٓ۴‬اضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫۽امنٓ۽مًزگاہن۽ؿ۽ہعمج۽ےک۽اامس۽ںیہ۽نج۽یک۽یمسج۽اح ك۽ببسب۽ ص۽خصق۽ڈلی۽ےہ‪ٓ ،‬ا لا۽اُُ۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽الک۽احظف ِ‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۴‬۽شیپ۽اامس۽اصخق۽ہٖ۽امنٓ۽ںیم۽دجسہ۽اجےت۽ؿغك۽فصن۽لا۽فصن۽ےس۽مک۽كھج۽اجےن۽رپ اللْا کرب یک‬

‫‪Page 591 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫ادتبا ۽ایک ۽رکےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽دجسہ ۽ےس ۽اُےتھٹ ۽ؿغك ۽فصن ۽لا ۽ٓادئ ۽ا ُ ھذاےن ۽رپ ۽اﷲ اربکیک ۽ادتباء ۽ایک ۽رکےت ۽ںیہ ۽ہی ۽ا ۽س ۽ےئل ۽رکےت ۽ںیہ ۽ہک۽‬
‫دتقمی۽اُ۽ُ۽ےس۽ےلہپ۽دجسّ۽ےس۽اُےنھٹ۽لا۽دجسّ۽ںیم۽اجےن۽ہن۽لاںیئ۔‬
‫(‪)۵‬۽اقبدعہ۽ذمہق۽یفنح۽ڈؿونُ۽ٓاونُ۽رپ۽اہھت۽ٓےتھک۽وہےئ۽ےلہپ۽ٓنیم۽رپ۽ےنٹھگ۽دعب۽آاُ۽اہھت۽ؿریغہ۽دجسّ۽ےک۽ےئل۽قلطم۽ںیہن۽ٓ ھ۽‬
‫شکٌْ۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽ڑھکّ۽یھب۽ںیہن۽وہ شکٌْ۽۔‬
‫(‪)۶‬۽دجسہ۽ںیم۽اجےت۽ؿغك۽الک۽ڈس۽ےبمل۽وہرک۽ڈؿونُ۽اہھت۽ٓنیم۽رپ۽ٓےتھک۽ںیہ۽اؿٓ۽ریپؿُ۽وک۽مٔامٔ۽ایک۽رکےت۽اؿٓ۽ایس۽رطچ۽دجسّ۽‬
‫ےس۽اُےتھٹ۽ؿغك۽یھب۽ابمل۽وہرک۽اُاھٹ۽رکےت۽ںیہ۽ویکہکن۽اُ۽ےک۽ڈؿونُ۽ریپ۽ضَٕص۽ےس۽اکیبٓ۽وہےئگ۽ںیہ۔‬
‫(‪)۷‬لالاُ۽ َلَٖ۽ےنٹھگ۽ےک۽ےچین۽ٓلاڈہ۽رت۽اکیبٓ۽ےہ۽اس۽ےئل۽ہٖ۽ہسلج۽ںیم۽ َلَٖ۽اھچبےن۽ےک۽ےئل۽اںیھن۽ڈغك۽وہیت۽ےہ۽اثَٖ۽اہھت۽ےس۽ َلَٖ۽اُاھٹ۽‬
‫لًٍ‬
‫رک ۽اھچبےت ۽ںیہ ۽مك ۽ ھٌْ ۽ںیہ ۽لا ۽ضعب ۽ومعق ۽رپ ۽اؿمك ۽یک ۽كھٹیب ۽یک ۽امدنن ۽لًٍھ ۽رک ۽ڈؿرسا ۽دجسہ ۽رکےتیل ۽ںیہ۔‬
‫و‬
‫(‪ )۸‬۽غٕا ٔف ۽ںیم ۽ڈس ۽ ُھـاتل ۽ےہ ۽ڈس ۽دبس ۽طيہ ۽ےس ۽شاسن ۽اخٓچ ۽رکےت ۽ںیہ ۽ےب ۽لحم ۽ؿفق ۽وہاجلا ۽رکلا ۽ےہ‪،‬اےسی ۽اامس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽‬
‫وہاجیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہی۽لاوچنُ۽لاںیت۽ہک۽وسال۽ںیم۽یھکل۽اُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽ام ع۽تحص۽امنٓ۽ںیہن‪،‬۽ہن۽اُ۽ںیم۽ںیہک۽لعفِ۽ریثکےہ‪،‬ہی۽ضحم۽امگُ۽طلغ۽ےہ‪،‬۽‬
‫اُ۽ںیم۽ںیہک۽رتک۽ؿاخق۽یھب۽ںیہن۽وساےئ۽وصٓف۽اہچٓس۽یک۽اس۽قش۽ےک۽ہک۽ضعب۽ؿغك۽ڈؿ۽دجسؿُ۽ےک۽ڈٓایمُ۽دیسےھ۽ںیہن۽‬
‫لًٍ‬
‫ھٌْ ۽رصف۽ہی ۽وصٓف ۽رتک ۽ؿاخق۽یک ۽ےہ ۽اس۽ےس ۽اُےس ۽ضماتعن۽یک ۽اجےئ۽‪،‬ارگ ۽ؿیہ ۽ملع ۽ؿوقتی ۽ٰںیم ۽ٓادئ ۽ےہ ۽وت ۽ایس ۽یک ۽اامطق۽‬
‫ٓںیھک۽‪،‬اہُ۽ارگ۽ایس۽اک۽وکیئ۽ااقحتسط۽ںیہن۽اؿٓ۽ڈؿرسّ۽اس۽ےس۽اقح۽وموجڈ۽ںیہ۽وت۽وج۽اقح۽ےہ۽اُیس۽یک۽اامطق۽اؿیلٰ۽ےہ۔‬
‫فیفْالحدیثْعنْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْ یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اک ۽آشاڈ ۽ابمٓک ۽ےہ‪ :‬۽اےنپ۽‬
‫و‬
‫اجعلو ْاائمتکم ْخیارکم ْفان م ْوفد ْکم ْفیماْ اامس ۽اےنپ ۽ےس ۽رتہب ۽ولوگُ ۽وک ۽ئانؿ ۽ویکہکن ۽ؿہ ۽ مھآّ ۽اؿٓ۽‬
‫و‬
‫مھآّ۽ٓف۽ےک۽ڈٓایمُ۽امنلٍيڈہ۽وہےت۽ںیہ(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬ ‫‪1‬‬
‫بؼنکمْوْبنیْربکم‪ ١‬۔واللْ ٰ‬
‫اؿٓ۽اےس۽اچےئہ۽ہک۽دجسہ۽وک۽اجےت۽لا۽دجسہ۽ےس۽اُےتھٹ۽ؿغك۽اﷲ اربک۽یک۽ادتباء۽رکّ۽اؿٓ۽متخ۽ااقتنل۽رپ۽متخ۽رکّ۽دتقمویُ۽یک۽ٓاعمك۽وج۽‬
‫ؿہ۽رکلا۽ےہ۽سکعِ۽وصقمڈ۽ِرشه۽ےہ‪:‬دحمك۽ںیم۽رٕاملا‪:‬انماْجعلْاالماْلیوتمْبہْ‪(2‬اامس‬

‫‪ 1‬ننس۽ادلآػنًی ‪،‬۽ف۽فیفخت۽ارقلاء۽ہ۽ااحل۽جۃ۽‪،‬وبطمہع۽رشناۃنسل۽اتلمُ۽‪،‬۽‪/۵‬ۻۻ‬
‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽اٰولصلہ۽یف۽اوطسلچ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ ‪۸۸/۴‬‬
‫‪Page 592 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽ےئل۽ئانلا۽اجلا۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽اابته۽یک۽اجےئ۽۔(ف)‬
‫ہی۽لاف۽ہک۽ااسی۽ہن۽رکّ۽وت۽دتقمی۽اُس۽ےس۽ےلہپ۽دجسہ۽رکںیل۽ےگ۽اس۽اک۽احلؿ۽ادقویُ۽رپ۽رضؿٓ۽ےہ۽خق۽اےس۽دجسہ۽لک۽ےنچنہپ۽ںیم۽ڈری۽‬
‫وہیت ۽وت ۽ہی ۽ا ماظٓرک ں ۽اؿٓ ۽اےسی ۽ؿغك۽دجسہ ۽وک۽ںیکھج۽ہک ۽اس ۽ےک ۽شاھت ۽دجسہ۽ںیم ۽ںیچنہپ ۽لڈکل ۽ا ایبنل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫ًًھ‬
‫ااحصہب۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ ش۽(یبن۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعت ًی۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اےنپ۽ااحصف۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽وکیہی۽مکح۽ڈلا۽ےہ۔ ف)‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۴‬ۺ‪ :‬آوہٓہ۽ڈاک۽اخہن۽شلکھيا۽ڑھگی۽ہلحم۽وھب ے۽اگبُ۽ارغصاچےئ۽ؿاےل۽اک۽لآا۽وئسمہل۽خیش۽نمس۽‪ٓ۵۶‬اضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫فٍ‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽وج ۽ولگ ۽نلعےئ ۽رحنیم ۽ يٍِ ۽وک ۽دبیتع ۽اتبںیئ ۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا۽‬
‫ںیہن؟بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫طللؼًا ۽نلعےئ ۽رحنیم ۽رشنیفی ۽وک ۽دبیتع ۽ؿیہ ۽اتبےئ ۽اگ ۽وج ۽ؿاہیب ۽وہ ۽اؿٓ ۽ؿاہیب ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لالط ۽ضحم ۽ےہ۔ؿاﷲ اعتیٰل ۽املع‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪۷۵‬ۺ‪ :‬۽آ ۽عبطم ۽سمش ۽ااطملعب ۽رٕچ ۽رگنعلض ۽وگٓاگوناُ ۽وئسمہل ۽میکح ۽سمش ۽ادلنی ۽امکل ۽عبطم ۽ۻ‪ٓ۵‬اضمُ ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اومٓ۽ڈلی۽رکےن۽ؿاےل۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽وہىُاؿٓ۽اس۽یک۽لامك۽ایکمکح۽ےہ۽لاؿوجڈ۽‬
‫ک‬
‫ہن۽لاڈ۽وہےن۽غٕ ٓا ُ۽ےک۽رکمی۽ےک۽ڈٓایمُ۽کالس۽دیجم۽ےس۽ رّی۽ل ّکی۽لاڈ۽رپ۽امنٓ۽ِہعمج۽ںیم۽غٕا ٔف۽رشؿه۽رکڈہات۽ےہ۽سج۽یک۽ؿہج۽ےس۽اثَٖ۽ہکلب۽‬
‫امنٓ۽ہعمج۽ںیم۽وھبل۽اجےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽امنٓ۽ڈہٖایئ۽اجیت۽ےہ۽ہبطخ۽یھب۽تحص۽ِیظفل۽ےک۽شاھت۽ںیہن۽ڑپاتھ۽ےہ۽اھجمسےن۽رپ۽ولوگُ۽‬
‫ومعص ًا۽ ِ‬
‫وک۽اظلغمف۽انکب۽رطشجن۽ےس۽لاہٖ۽وہےن۽ےک۽شٍق۽ےنلیھک۽ؿاولُ۽وک۽اُُ۽ےک۽لاس۽لًٍھ۽رک۽اچل۽اتبلا۽وچمہ۽مسق۽ےک۽ولوگُ۽ےک۽شاھت۽وکےلئ۽‬
‫ؿریغہ ۽یک۽ریکلؿُ۽ےس ۽رطچ ۽رطچ ۽ےک۽لاےسن ۽ئانرک ۽رکنکویُ ۽ےک ۽ڈٓہعی۽ےس۽لثم ۽امقٓ ۽لآاُ ۽ریغب ۽یسک ۽رشؿ ۽اقمئ۽ےک ۽لیھک ۽اک ۽انلیھک ۽‪،‬۽‬
‫اےسی۽صخش۽ےکشاھت۽لیم۽وجل۽نصصق۽مٔاخضق۽ٓآڈآی۽ٓینھک۽وج۽اےنپ۽یقیقح۽رسپہ۽یک۽ویبہ۽ےس۽اینپ۽ٓؿہج۽یک۽ٓدنک ۽ںیم۽ٓلا۽رکلا۽‬
‫۽احالف۽ذموکٓہ۽یک۽ؿہج۽ےس۽الہِ۽مٔاڈٓی۽ےن۽یھب۽اخٓچ۽رکڈلا۽ےہ۽دجسم۽ںیم۽لًٍھ۽رک۽‬ ‫ےہ۽اؿٓ۽ ٓا لٍيڈہ۽وخاشہ۽اکنچ۽ٓکھيا۽ےہ۽سج۽وک ِ‬
‫اےنپ۽اخیگن۽اعمصالف۽ںیم۽لا۽لاحص۽ ٓا ڈویمُ۽وک۽شحف۽اؿٓ۽اظلغمف۽انسلا۽صخش۽دنمٓچ۽یدٓ۽یک۽ااعمك۽رکےنؿاےل۽یک۽لامك۽ایک۽مکح۽ےہ۽‬
‫امنٓہعمج ۽ڈؿرسی ۽دجسم ۽ںیم ۽اجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن۽‬
‫ہکبج ۽اُس ۽یک ۽ااعمك ۽ضحم ۽اسفنتین ۽ےس ۽رکےت ۽وہُ ۽وصبٓف ۽احالف ۽دنمٓہج۽یدٓ ِ‬
‫ہکبج ۽الک ۽ ُمٔالا ۽ہبصق ۽لثم ۽رہش ۽ےک ۽وہ ۽سج ۽یک ۽اینبڈ ۽رہش ۽اؿٓ ۽رٕؿڈاگہ ۽اوفاچ ۽وتآیخی ۽اسحف ۽ےس ۽یداہ ۽شال ۽ےس ۽عم ۽ ٓا لاڈی ۽الہ ۽اشالس۽‬
‫لامك۽ےہ۽اؿٓامنٓی۽یھب۽دعتاڈ۽رش ی ۽ےس۽ٓلاڈہ۽وہاجےت۽وہُ۔ٓؿٓہ۽یک۽اح ك۽ںیم۽اےسی۽صخش۽اک۽ ٓا ھٹ۽ڈس۽ڈہعف ۽لغ۽رکلا۽وج۽ےب۽‬
‫ربصی۽رپ۽ڈال۽ےہ۔۽ایلص۽اعمصلہ۽وپدیشہ۽ٓ ھ۽رک۽اےنپ۽بلطم۽یک۽لادیئ۽ںیم۽ےس۽وتفیٰ۽احلص۽رکلا۽۔بؼنواتوْجروا‬

‫‪Page 593 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اامس۽وک۽الٓس۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽ںیم ُ۽ؿہ۽وسٓف۽لا۽ ٓا لاف۽ڑپےھ۽وج۽اُےس۽ہتخپ۽وطٓ۽رپ۽لاڈ۽وہُ۽ کرّْ۽لاڈ۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽ارگ۽یطلغ۽رکلا۽ےہ۽‬
‫وت۽ہی۽ڈاھکی۽اجےئ۽ہک۽ؿہ۽یطلغ۽زک۽مسق۽یک۽ےہ۽اُس۽ےس۽اسفڈ ِ۽ینعم۽لا۽یسک۽ؿاخق۽اک۽رتک۽الٓس۽ ٓا لا۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬ارگ۽ںیہن۽وت۽امنٓ۽ڈہٖالا۽ےب۽‬
‫ینعم۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽اسلاس۽اہج ك۽رپ۽ےہ۽ہن۽ہک۽غٕا ٔف۽رپ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽اہُ۽وت۽ےب۽كش۽ااسی۽صخش۽اقل ِل۽اامطق۽ںیہن‪،‬ہبطخ۽ںیم۽تحصِ۽یظفل۽‬
‫الف ۽شٍّق ۽ےہ۽۔اظلغمف ۽انکب ۽قسف۽ےہ۔ ۽دحمك ۽ںیم۽آشاڈ ۽وہا ۽ہک ۽شحف۽اکب۽رکلا۽‬ ‫وہلا ۽امنٓ ۽یک۽رطچ۽رشؿ۽ںیہن۔اہُ۽ااسی ۽ہبطخ۽ج ِ‬
‫املسمُ۽یک۽شاُ۽ںیہن‪1‬۔اےسی۽صخش۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽۔رطشجن۽ےنلیھک۽ؿاولُ۽وک۽اچل۽اتبلا۽ارگ۽وگ ہ۽اہنتیئ۽ںیم۽ںیہن۽ہکلب۽مٔصال۽اعس۽‬
‫ننٕ۽اگہ۽ںیم۽ےہ۽لا۽اس۽رپ۽دماؿف۽ےہ۽وت۽ہی۽یھب۽قسف۽ےہ‪،‬امقٓ۽لآؿُ۽یک۽رطچ۽لاےسن۽ئانرک۽اُُ۽ےس۽انلیھک۽یھب۽گياہ۽ےہ۽ارگہچ۽وکیئ۽رشؿ۽‬
‫ہن۽اگلیئ۽اجےئ۽۔نلعےئ۽رکاس۽ےن۽رٕاملا ۽ہک۽رشاف ۽ےک۽ڈؿٓ ۽یک۽رطچ۽لاین۽انیپ۽رحاس۽ےہ‪،‬یبن ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽‬
‫ںیہ۔منْتشبہْبِومْف وْممھنْ‪(2‬وج۽یسک۽وقس۽ےس۽اشمہٌق۽دیپا۽رکّ۽ؿہ۽اںیہن۽ںیم۽ےس۽ےہ۔ف)ویبہ۽رسپ۽اک۽وج۽ؿاہعق۽اھکل۽‬
‫ارگ۽ؿایعق۽ےہ۽اؿٓ۽خصق۽ِ۽اعڈف۽ٓامہن۽ولوگُ۽یک۽دبامگین۽ںیہن۽سج۽رپ۽ؿہ۽تمہت۽اگلےن۽ؿاےل۽وخڈ۽ایس‪۳‬ۻایس‪۳‬ۻ۽وکٓؿُ۽ےک۽قحتسم۽وہُ۽‬
‫ہکلب۽وبثف۽حیحص۽رش ی۽ےس۽لامك۽ےہ۽وت۽ااسی۽صخش۽ہٖ۽زگ۽لیم۽وجل۽ےک۽اقلل۽ںیہن‪،‬۽املسمونُ۽وک۽اُس۽ےک۽لاس۽انھٹیب۽عنم۽ےہ‪:‬‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽آشاڈ ۽ابمٓک ۽ےہ‪ :‬۽اؿٓ ۽اّ ۽شٌٍْ ۽ؿاےل ۽خق ۽ںیہک۽‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْللْ ٰ‬
‫و‬
‫ےھجت ۽اطیشُ ۽ ُھال ۽ڈّ ۽وت ۽لاڈ ۽رک ۽ ٓا ےن ۽ےک ۽دعب ۽فاوملُ ۽ےک ۽لاس۽‬ ‫ْ‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫طق۽لًٍھ۔(ف)‬
‫اؿٓاےس۽اامس۽ئانلا۽رحاس۽‪،‬اتفؿٰی۽حذہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارگ ۽ولوگُ ۽ےن ۽افقس ۽وک ۽اامطق ۽ےک ۽ےئل ۽ادقس ۽ایک ۽وت ۽ؿہ ۽گياہ ۽اگٓ۽‬ ‫لوقدموْفاسِایاثمون۔‪ْ 4‬‬
‫وہُ۽ےگ۔(ف)‬
‫دجسمںیم۽اگایل۽ڈانی۽تخس۽رحاس۽اؿٓ۽تیب۽اﷲ یک۽ےب۽اڈیب۽ےہ‪،‬اُ۽لاوحصُ۽یک۽تحیصن۽رپ۽اگایلُ۽ڈانی۽اؿٓیھب۽ٓلاڈہ۽ثیبخ۽اؿٓ‬

‫ف‬
‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽ا زس۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪/۵‬ۼ‪۴‬‬
‫‪ 2‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽دبعاﷲا۽نب۽رمع۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵/۵‬ۼ‪۸۳،‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪/۹‬ۻ‪۹‬‬
‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 4‬ىٍيہ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيہ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽‪،‬وطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪Page 594 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رشتعی۽رہطمہ۽ےس۽رسلایب۽ےہ۽لالط۽رپ۽ااعمك۽رحاس۽ےہ‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽رٕامُ ۽ےہ‪ :‬۽ ُگياہ ۽اؿٓ ۽ٓلاڈیت ۽رپ ۽لامہ ۽اعتؿُ ۽ہن۽‬ ‫‪1‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫رکؿ۔(ف)‬
‫ااسی۽صخش۽سج۽یک ۽اامطق ۽رشى ًا ۽ونممه ۽ےہ۽ارگ۽ہعمج ۽ڑپاھلا ۽وہ ۽وت۽ڈؿرسی۽ہگج۽ہعمج۽ڑپںیھ ۽ہکبج ۽ؿہ ۽ہبصق۽رصم۽رش ی ۽وہ ۽اہجُ۽ہعمج ۽حیحص ۽ؿاجمٔ۽‬
‫ےہ۔حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬النہْبسؽیلْمنْالتحول‪2‬۽(ویکہکن۽ڈؿرسی۽ہگج۽لقتنم۽وہلا۽نکمم۽ےہ۔ف)‬
‫اہظٓ ۽ےب ۽ربصی۽رکلا ۽رکمؿہ۽ےہ ۽‪،‬تقیقح۽ؿاہعق۽اپھچرک۽نلعء۽ےس۽طلغ ۽وتفی۽ٰ انی۽رشتعی ۽وک ۽ڈوھاک۽ڈانی۽اؿٓ۽تخس۽رحاس۽‬
‫اؿٓ۽ٓؿٓہ ۽ںیم ۽لغ۽اچملا۽اؿٓ۽ا ِ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫جٍ‬
‫ۻ‪ٓ۵‬اضمُ۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آوصنمٓ۽وپٓ۽علض۽رفظم۽رگن۽وئسمہل۽دبعادمصل۽اص ُص ًّی۽یفنح۽وصیف۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪۷۷‬ۺ‪۷۶،‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽سج۽صخش۽ںیم۽وبہج۽رحص۽ےک۽ک ع۽وہ۽اؿٓ۽ڈ ّك۽ےک۽شاھت۽وسال۽رکےن۽اک۽اعڈی۽وہ۽لاؿوجڈ۽وقعمل۽وخنتاہ۽لاےن۽ےک۽اےسی۽ےب۽رحطق۽ ٓا ڈیم۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽رشاف۽یک۽امنٓ۽اکلم۽وہ یتک۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬۽وج۽صخش۽ہی۽ےہک۽ہک۽ںیم۽فالُ۽ ٓا ڈیم۽اک۽نیعم۽وصٓف۽ںیم۽ضحم۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ےک۽ؿاےطس۽صالٓس۽وہُ۽امنٓ۽انجٓہ۽لآاھےن۽ےس۽لا۽یسک۽دتقمی۽‬
‫یک۽افاًق۽ےس۽ےھجم۽ایک۽اکس۽ااسی۽آ ڈیم۽اقل ِل۽اامطق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔۽بؼنواتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ےب ۽رضؿٓف ۽وسال ۽رحاس ۽ےہ ۽ااسی ۽صخش ۽افقس ۽طغلِ ۽ےہ ۽اُےس ۽اامس ۽ئانلا ۽گياہ ۽ےہ ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽اعمل ۽ؿ ۽اجلہ ۽ضق ۽یک ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽یک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽۔واللْ ٰ‬
‫(‪ )۵‬۽اام ۽س ۽رپ ۽لالؿہج ۽دتقمی ۽یک ۽افاًق ۽الٓس ۽ںیہن ۽‪،‬ہن ۽اُےس ۽امنِٓانجٓہ ۽ڑپاھلا ۽رضؿٓ ۽‪،‬اس ۽ےک ۽ےنہک ۽ےس ۽اس ۽یک ۽اقتیلب ۽اامطق ۽ںیم ۽وکیئ ۽للخ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪۷‬ۺ‪۷۸،‬ۺ‪:‬۽آ۽دمٓہس۽اہلسٍق۽رظنم۽اشالس۽وئسمہل۽ومولی۽دبعاﷲ اصخق۽دمٓس۽ذموکٓہ۽‪۶‬۽مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽ولئسمُ۽ںیم‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽یسک۽دجسم۽ںیم۽امجًق۽ایتٓ۽ےہ۽نکیل۽اانت۽ؿغك۽ںیہن۽ہک۽ڈٓلاتف۽ایک۽اجےئ۽ہک۽اامس۽ ُض ًّی۽ےہ۽لا۽ؿاہیب‪،‬۽وت۽امجًق۽ےس۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےئہ۽لا۽اینپ۽‬
‫دحیلعہ۔‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۵/۸‬‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷/۴‬‬
‫‪Page 595 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽رک۽وفٓا ۽یہ۽اےنپ۽رٕص ۽ڑپھ۽اتکس ۽ےہ۽لا ۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬دجسم۽ںیم۽امجًق ۽وہ۽ٓیہ۽ےہ۽اؿٓ ۽اامس۽ںیم۽صقن۽رش ی۽ےہ۽وت ۽امجًق ۽ٹوھٓ ً‬
‫(‪)۶‬۽اعط۽دشہ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ہکبج ۽ ُضيہ ۽یک ۽وکیئ ۽ؿہج ۽وقی ۽ہن ۽وہ ۽امجًق ۽ےس ۽ڑپےھ ۽‪،‬رھپ ۽ارگ ۽قیقحت ۽وہ ۽ہک ۽اامس ۽ؿاہیب ۽اھت ۽امنٓ ۽ریھپّ ۽ؿاﷲ اعتیٰل ۽املع‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽اامس۽ںیم۽ااسی۽صقن۽ےہ۽ہک۽ا۽ےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ےہ۽طيلًاؿاہیب۽ےہ۽لا۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽طلغ۽ڑپاتھ۽ےہ۽لا۽اہطٓف۽حیحص۽ںیہن۽خق۽وت۽ؿہ۽‬
‫امنٓ۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۽ارگ۽حیحص۽امجًق۽رکاتکس۽وہ۽وت۽اس۽امجًق۽ےک۽وہےت۽وہےئ۽اینپ۽امجًق۽اقمئ۽رکّ۽ارگ۽ہنتف۽ہن۽وہ‪،‬اؿٓ۽اینپ۽امجًق۽ہن۽‬
‫لم۽ےکس۽وت۽اہنت۽ڑپےھ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽صقن۽ااسی۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ےسیج۽افقس۽طغلِ۽‪،‬وت۽ڈؿرسی۽ہگج۽امجًق۽وک۽جال۽‬
‫اجےئ۽ؿٓہن۽ںیہن‪،‬۽اس۽امجًق۽ےک۽دعب۽ڈؿرسی۽امجًق۽رکّ۽لا۽اہنت۽ڑپےھ۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽رصف۽رکاہق۽ِ۽زنتہہی۽ےہ۽وت۽اس۽امجًق۽اک۽رتک۽‬
‫اجمٔ۽ںیہن۽شالم۽وہاجےئ۽۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫(‪)۶‬۽رشى ًا۽اعط ُ۽ؿہ۽ےہ۽وج۽لالؿہج۽رش ی۽امُ۽لاف۽وک۽الڈا۽ڈّ‪،‬۽اُ۽یک۽لارٕامین۽رکّ۔ااسی۽صخش۽افقس۽ےہ۽۔رھپ۽ارگ۽ؿہ۽ہی۽گياہ۽ىالہین۽‬
‫رکلا۽ےہ۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽ىالہین۽ںیہن۽رکلا۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽اجمٔ۽اؿٓ۽ریھپین۽بحتسم‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽اُ۽وک۽الڈا۽ںیہن۽ڈہات۽ریغ۽طعؽٌق۽ںیم۽اُ۽یک۽لارٕامین۽ںیہن۽رکلا۽‬
‫ارگ۽ہچ۽طعؽٌق۽ںیم۽اُ۽اک۽انہک۽ہن۽اماتن۽وہارگ۽ہچ۽اس۽ےس۽الڈا۽وہلا ُ۽ؿہ۽اعط۽ںیہن۽ارگہچ ُ۽ؿہ۽وس۽لآ۽ںیہک۽ےک۽مہ۽ےن۽ےھجت۽اعط۽ایک‪،‬خق۽اس۽‬
‫ےک ۽ڈہم ۽وماجڈہ ۽رش ی ۽ہن ۽وہ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ںیم ۽رحچ ۽ںیہن ۽ارگ ۽ہچ ۽اجلہ ۽اےس ۽اعط ۽دشہ ۽ںیھجمس۔ؿاﷲ اعتیٰل ۽املع‬
‫‪۸‬مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آرہساس۽مٔللہ۽علض۽ ٓا ٓہ۽وئسمہل۽دقٓف۽اﷲ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۷‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽املع۽لاۃنس۽اعمل۽لالمع۽امسه۽لاغمٕا۽ثار۽ ُشٍيا۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽‬
‫اامطق۽ںیم۽رکاہق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ضٕاثار۽رحاس۽ںیہ۽اُ۽اک۽ ُشٍيا۽اعمل۽لالمع۽اک۽اکس۽ںیہن۽کماْبؼناہْفْاجلْالتحبیْفْحکمْالسماعْبالمزامی(اسیج۽ہک۽اےس۽‬
‫اجلْالتحبیْفْحکمْالسماعْبالمزامیْںیم۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ےہ۔ف)۽ارگ۽اىالہین۽اس۽اک۽ بکت۽وہ۽اےس۽اامس۽ہن۽رک ں‪،‬اؿٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫رکاہق۽ےس۽یسک۽احل۽اخیل۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫‪۹‬مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۷‬ۺ‪ :‬آرساکٓ۽اریمج۽ادقس۽رگنل۽یلگ۽وئسمہل۽میکح۽ىالس۽یلع۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽اجعم۽ڈٓاگہ۽رشفی۽رضحف۽وخاہج۽رغبی۽ونآٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل‬

‫‪Page 596 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫نیلع۽دعب۽ہٖ ۽امنٓ ۽ہی۽اتہک۽ےہ ۽ہک۽اّ۽جڈاؿدن۽رکمی!۽ریغ۽رشه۽ڈآیھ۽طُيڈّ ۽وھج ے۽ڈوعلڈآا ُِ ۽جالتف۽وک۽صذّا ۽ڈوعلڈآِ۽جالتف۽‬
‫ئانڈّ۔۽اؿٓ۽خق۽یھبک۽ؿاہویبُ۽اکڈرک۽ ٓا لا۽ےہ۽وت۽اُُ۽ےک۽ومولویُ۽وک۽وج۽ومولی۽جالتف۽وک۽اےنپ۽ٹیپ۽رھبےن۽اک۽ہشیپ۽ئانےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽‬
‫ےک۽ضق۽ریپؿؿُ۽وک۽وخف۽ ُمٔا۽اتہک۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ومبخق۽رشتعی۽رہطمہ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽ومولی۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽‬
‫رحاس۽اتبےئ۽اُس۽ےک۽ےئل۽رشى ًا ۽ایک۽مکح۽ےہ‪،‬۽ارگ۽ہی۽ثحب۽دجسم۽ںیم ۽وہ۽وت۽دجسم۽یک۽وتنیہ ۽وہیت۽ےہ۽لا ۽ںیہن؟ونیبا ۽لالیصفتل۽وترجؿا۽‬
‫دنعارلف۽الیلجل۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽دمایعُ۽جالتف۽اؿٓ۽اس۽لاس۽ےس۽مکش۽رپؿٓاُ۽رپ۽‬
‫ِ‬ ‫اس ُ۽ڈاع۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽یک۽ ُمٔایئ۽ایبُ۽رکلا۽رٕص۽ےہ‪،‬۽وییہن۽وھج ے‬
‫ٓا تف۽یک۽انشًق۽ےس۽املسمونُ۽وک۽ ٓا اگہ۽رکلا۽رضؿٓ۽ےہ۽اؿٓ۽دجسم۽ہک۽عمجم۽املسملاُ۽وہ۽اُ۽ایبونُ۽اک۽رتہب۽ومعق۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽دجسم۽یک۽‬
‫غ‬
‫ھچک۽وتنیہ۽ںیہن۽ہک۽لئاجڈ۽ڈرک۽اﷲ ےک۽ےئل۽ئانیئ۽یئگ۽ںیہ۽اؿٓ۽یہن۽نع۽ا ميکٔ۽اؿٓ۽ایبُ۽انشًق۽رمگااہُ۽امظع۽ِ۽رطط۽ڈرکاﷲ ؿالج۽ااکحس ِ۽‬
‫رشنغۃ۽اﷲ ےس۽ےہ۔دحمك۽ںیم۽ےہ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ا َ َت ِر ُعون ْعن ْذکر ْالقاجرمیت ْیعرفہ ْالناسْ ایک۽افرج۽وک۽ ُمٔا۽ےنہک۽ےس۽رپزیہ۽رکےت۽وہ۽ولگ۽اےس۽بک۽اچہپںین۽‬
‫ےگ۽افرج۽یک۽ ُمٔاایئُ۽ایبُ۽رکؿ۽ہک۽ولگ۽اُس۽ےس۽ںیچب‬ ‫اذکروالقاجرْبمافیہْیحذرہْالناسْ‪1١‬۔ْ ْ‬
‫حیحص۽اخبٓی۽ںیم۽ےہ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعت ًی۽نیلع۽ؿملس۽رضحف۽خ ّساُ۽نب۽لامك۽ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےکےئل۽دجسم۽رکمی۽‬
‫‪2‬‬
‫دمہنی۽ک ہب۽ںیم۽طيَٖ۽اھچبےت۽ہک۽ؿہ۽اس۽رپ۽ڑھکّ۽وہرک۽رشمنیک۽اک َ۽ٓڈ۽رٕامےت‬

‫‪ 1‬وناڈٓاالوصل۽للَٖذمی۽االلص۽اصلڈس۽ؿا سٍـُ۽ؿاامللۃ۽اخل۽وبطمہع۽ڈآاصڈٓ۽ریبؿف۽ص‪۵۴۶‬‬
‫ف‪:‬۽اس۽دحمك۽اک۽الہپ۽ظفل۽وناڈٓ۽االوصل۽ںیم''أتورعون''۽ےہ۽ہکبج۽ڈبرگ۽دعتمڈ۽اتکوبُ۽ںیم۽''اترعون''ذموکٓ۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪ 2‬ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽الصفل۽ااثل ك۽آلاف۽اایبلُ۽ؿارعشل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ہصح۽ڈؿس۽‪۷۴۳/۵‬‬
‫ف‪:‬۽ہی۽دحمك۽رتذمی۽‪/۵‬ۺ‪،۴۳‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽‪/۵‬ۻ‪،۶۵‬دتسمٓک۽‪/۶‬ۻۺ‪۷‬۽انب۽اسعرک۽‪/۷‬ۼ‪،۴۵‬۽رشه۽اۃنسل۽‪/۴۵‬ۺۺ‪۶‬‬
‫ؿریغہ۽دعتمڈ۽اتکوبُ۽ںیم۽وموجڈ۽ےہ۽دحمك۽اک۽ہی۽ہصح۽حیحص۽اخبٓی۽ےس۽ےھجم۽ںیہن۽لم۽اکساؿٓاصخق۽وزفۃ۽االوحڈی۽ایس۽دحمك۽ےک۽تحت۽ےتھکل۽ںیہ‪:‬قالْ‬
‫صاحبْالمشکٰوةْبعدْذکرْھذاالحدیثْاخرجہْالبخاریْوقالْالحافظْفْالقتحْبعدْذکرہْوعزوہْاٰلْالرتمذیْمالقظہْوذکرْالمزیْفْاالطرافْ‬
‫انْالبخاریْاخرجہْتعلیِأْنحوہْواتمْمنہْلکنہْلمْارہْفیہْا نتیھ (۽وزفۃاالوحڈی۽وبطمہع۽ریبؿف۽‪ )۶۵/۷‬لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫‪Page 597 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ ۽ؿوجہ ۽اامس ۽ذموکٓ ۽یک ۽اامطق ۽صىُاطلًا ۽وکیئ ۽للخ۽ایک ۽رکاہق۽یھب ۽ںیہن ۽اؿٓوج ۽اس ۽شٍق ۽ےس ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رحاس۽اتبلا ۽ےہ ۽اﷲ‬
‫زعؿلج۽ؿیبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ؿ۽رشتعی۽رہطمہ۽رپ۽ارتفا۽رکلا۽ےہ۽اُس۽رپ۽وتہب۽رٕص۽ےہ۽ؿٓہن۽تخس۽ذعاف۽ِلآ۽ؿبضغ۽خ ّيآ۽اک۽‬
‫قحتسم۽وہاگ۔‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ےن۽رٕاملا ُ‬
‫۽‪:‬ؿہ۽وج۽اﷲ رپ۽وھجلا۽ارتفا۽ااھٹےت۽ںیہ۽فالچ۽ہن۽‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫لایئ ۽ُ ۽ےگ ۽ڈاین ۽اک ۽وھتٓا ۽مٔف ۽ انی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽ےئل ۽ڈٓڈلاک۽‬ ‫‪1 ‬۔ ْ‬
‫ذعاف۽ےہ۔‬
‫و‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽ مھآی۽ رایب۽وہ۽اﷲ رپ۽وھجف۽ہن۽لادنوھ۽‬
‫تعاٰلْ ْ‬
‫وقالْاللْ ٰ‬
‫ہک۽ںیھمت۽ذعاف۽ںیم۽وھبُ۽ڈاےل۽اگ۔‬
‫‪2‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫والعیاذْباللْواللْ ٰ‬
‫ۺ۽مرالۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آولتدنی۽ٓاےئ۽علض۽ولڈایھہن۽اجنپف۽وئسمہل۽اابقل۽دمحم۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸۳‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽امہّٓ۽اہیُالک۽ض ّيڈ۽اصخق۽ںیہ۽غٕآ ُ۽رکمی۽وک۽اکیف۽ڈٓضق۽ڑپےتھ۽ںیہ۽الک۽اہنمك۽یہ۽ایٰلع۽‬
‫مٔٓگ ۽ےک۽ لڈ۽ںیہ۽اُ۽مٔٓگ ۽ےس۽اُ ۽وکجالتف۽اک۽ٓہبت ۽لم ۽ایگ۽ےہ۽غٕآ ُ ۽دیجم۽ااھچ۽ڑپ ھٌْ ۽یک۽ؿہج۽ےس۽اثَٖ ۽دجسم ۽ںیم۽اامطق۽رکےت۽ںیہ۽‬
‫نکیل۽ض ّيڈ۽وموصف۽ےن۽الک۽لغش۽اایتخٓ۽ایک۽ےہ ُ۽ؿہ۽ہی۽ہک۽الک۽لازعف۽امنٓی۽وہذّڈ۽وخاُ۽رپزیہ۽اگٓ۽ونوجاُ۽اک۽ریپ۽اھبیئ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿ۽اچٓ۽ویس۽ےلہپ۽‬
‫دیس۽اصخق۽لاولعمس۽فاہٖی۽ؿ۽لاینط۽اس۽وک۽ڈؿضق۽ےتھجمس۽ےھت۽رگم۽اف۽ولوگُ۽وک۽اُ۽ےک۽دنچ۽ ٓا ڈویمُ۽ےک۽جالف۽عطق۽قلعت۽یک۽رتبیغ۽ڈےتی۽ںیہ۽‬
‫ض‬
‫احالہکن۽ؿہ۽ےب۽وصقٓ۽ںیہ۽اؿٓ۽لالؿہج۽دیس۽اصخق۽ؿریغہ۽ےن۽اُ۽وک۽ڈلیل۽رکےن۽ےک۽ےئل۽ہی۽رحتک۽یک۽ےہ۽ہک۽الک۽مّٔ۽ زو۽ںیم۽ض ّيڈ۽اصخق۽‬
‫ےن۽لًٍھ۽رک۽غٕ ٓا ُ۽رشفی۽ڈٓایمُ۽ٓ ھ۽رک۽الہِ۽سلجم۽وک۽ىالہین۽اہک۽ہک۽اُ۽دنچ۽ ٓا ڈویمُ۽ےس۽عطق۽قلعت۽یک۽مسق۽۔اھؿ۽اؿٓ۽غٕآ ُ۽ میظ۽وک۽اہھت۽اگلؿ۽ہک۽‬
‫امہٓا۽ہی۽وقل۽لا۽ٓدنک ۽ٓےہ۽اگ۔آ لا۽دیس۽اصخق۽وموصف۽اامطق۽ےک۽اقلل۽ںیہ۽لا۽ںیہن‪،‬ارگ۽ںیہ۽وت۽ایک ُ۽ؿہ۽یھب۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپھ۽ شکٌْ۽ںیہ۽نج۽‬
‫ےک۽شاھت۽وخاہ۽وخماہ۽لالؿہج۽ااسی۽ولسک۽ایک۽ایگ۽ےہ۔بؼنواْتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽ہی۽ؿایعق۽لاف۽ےہ۽ہک۽ض ّيڈ۽اصخق۽ذموکٓ۽ےن۽اُ۽املسمونُ۽ےس۽لالؿہج۽رش ی۽ضحم۽یسک۽وصختیص۽ڈوینی۽ےک۽شٍق۽اےنپ۽ریپ۽‬
‫اھبیئ۽اؿٓ۽املسمونُ۽ےس۽عطق۽قلعت۽ایک۽اؿٓ۽ہشیمہ۽ےک۽ےئل۽ایک۽اؿٓ۽ىالہین۽مٔرسِ۽سلجم۽ایک۽وت۽اقل ِل۽اامطق۽ہن۽ٓےہ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ ‪ / ۴۴۹ / ۴۹‬ۺ‪۴۴‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۹۴/۵۳‬‬
‫‪Page 598 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓاُ ۽وک ۽اامس ۽ئانلا ۽عنم ۽ےہ ۽خق ۽لک ۽اس ۽رحتک ۽ےس ۽ىالہین ۽وتہب ۽ہن ۽رک ں ۽ہک ۽لالؿہج ۽رش ی ۽نیت ۽ڈُ ۽ےس ۽ٓلاڈہ ۽املسمونُ ۽ےس ۽عطق۽‬
‫قلعت۽رحاس۽ےہ۔۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ال ْیحل ْلرجل ْی جر ْاخاہ ْفوق ْثلث ْلیالْ ٓا ڈیم۽وک۽جالل۽ںیہن۽ہک۽اےنپ۽املسمُ ۽اھبیئ۽وک۽نیت۽ٓاف ۽ےس۽‬
‫یلتِیان ْفیعرض ْھذا ْویعرض ْھذا ْوخیھماْ ٓلاڈہ۽ٹوھّٓ۽ٓاہ۽ںیم۽ںیلم۽وت۽ہی۽اڈرھ۽طيہ۽ریھپ۽ےل۽ؿہ۽اُڈرھ۽طيہ۽‬
‫الذی ْیبدأ ْبالسالم ْ‪1‬۔ ْرواہ ْالشیخان ْعن ْاّبْ ریھپ ۽ےل ۽اؿٓ ۽اُ۽ںیم ۽رتہب ُ۽ؿہ ۽ےہ ۽وج۽ےلہپ ۽شالس ۽رکّ ۽ینعی۽ےنلم۽‬
‫یک۽لہپ۽رکّ۔‬
‫تعاٰلْعنہ۔ْ ْ‬
‫ا ّیوبْانصاریْریضْاللْ ٰ‬
‫اخبٓی۽ؿ۽ملسم۽ےن۽اےس۽رضحف۽اوب۽اویف۽ااصنٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔۽ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪:‬‬
‫الیحل ْلمؤمن ْان ْی جرمؤمنا ْفوق ْثلث ْفانْ یسک۽املسمُ ۽وک۽جالل۽ںیہن۽ہک۽یسک۽املسمُ ۽ےس۽نیت۽ٓاف ۽ےس۽‬
‫ٓلاڈہ ۽عطق ۽رکّ‪،‬خق ۽نیت۽ٓانیت ۽زگٓ ۽اجیئ ۽ُ ۽وت ۽الٓس۽ےہ ۽ہک ۽اس۽‬ ‫مرتْبہْثلثْفلیلِہْفلؼسلمْعلیہْوانْردعلیہْ‬
‫ےس۽ےلم۽اؿٓاےس۽شالس۽رکّ‪،‬۽ارگ۽شالس۽اک ۽وجاف ۽ڈّ۽وت۽ڈؿونُ۽‬
‫السالم ْفِد ْاشرتکا ْف ْاالجر ْفان ْلم ْیرد ْعلیہْ‬
‫وثاف ۽ںیم ۽رشلک ۽وہُ ۽ےگ ۽اؿٓ ُ۽ؿہ ۽وجاف ۽ہن ۽ڈّ ۽اگ ۽وت ۽شآا ۽گياہ ۽ایس۽‬
‫‪2‬‬
‫م‬
‫فِد ْباء ْباالثم ْوخرج ْالسلم ْ ن ْال جرة ْ‪ ٢‬۔ْ ےک۽رس۽ٓاہ۽ہی۽شالس۽رکےن۽ؿاال۽عطق۽ےک۽ؿلال۽ےس۽ےلکن۽اگ۔۽اےس۽اوب۽ڈاؿڈ۽‬
‫تعاٰلْعنہ۔ْ ْ ےن۽رضحف۽اوب۽رحریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽۔‬‫رواہْابوداؤدْعنْاّبْہریرہْریضْاللْ ٰ‬
‫شیتی۽دحمك۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫الیحلْلمسلمْانْیج رْاخاہْفوقْثلثْفمنْھجرْ املسمُ ۽وک ۽رحاس ۽ےہ ۽ہک ۽املسمُ ۽اھبیئ ۽وک ۽نیت ۽ٓاف ۽ےس ۽ٓلاڈہ۽‬
‫فوقْثلثْفماتْدخلْالنارْ‪3٣‬۔رواہْاحمدْوْابوْداؤد ْ ٹوھّٓ۽‪،‬وج۽نیت۽ٓاف۽ےس۽ٓلاڈہ۽ٹوھّٓ۽اؿٓایس‬

‫و غہ‬ ‫غہ‬
‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽ا زٔہ۽آ۽اتکف۽االڈف۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪/۵‬ۺۼۻ‪،‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ زٔجی۽ا زٔہ۽وفط۽لاللۃ۽الاس۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽‬
‫احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۶۴۹/۵‬‬
‫‪ 2‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽یف۽رجہہ۽ارللج۽ااخہ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۵‬ۺ‪۶۴‬‬
‫‪ 3‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آدنسم۽ایب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵/۵‬ۼ‪،۶‬ننس۽اوبڈاؿڈ۽لاف۽رجہہ۽ارللج۽ااخہ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽‬
‫الوہٓ۽‪/۵‬ۺ‪۶۴‬‬
‫ھ‬ ‫ھ‬
‫ف‪:‬۽دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ےک۽اافلؿ۽اس۽رطچ۽ںیہ۽ال۽ زٔہ۽وفط۽نمف۽ زٔااخہ۽وفط۽لالف۽امفف۽ڈلخ۽اانلٓ۔۽لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 599 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اح ك۽ںیم۽ ّ ُ۽ؿہ۽منہج۽ںیم۽اجےئ۽اگ۔۽اامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽اؿٓ۽‬ ‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫عنہْریضْاللْ ٰ‬
‫اوبڈاؿڈ ۽ےن ۽اےس ۽رضحف ۽اوبہٖریہ ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس۽‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫ولعمس۽وہا۽ہک۽ہی۽ریبکہ۽ےہ۽ہک۽اُس۽رپ۽ؿدیع۽ِلآ۽ےہ۽اؿٓ۽ریبکہ۽اک۽ىالہین۽ بکت۽افقس۽طغلِ۽‪،‬اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽اؿٓاس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽۔اتفؿی۽ ٰحذہ۽ںیم۽ےہ‪:‬لوقدْموافاسِایاثمون‪1‬۽(ارگ۽ا ںوُ۽ےن۽افقس۽‬
‫وک۽ادقس۽ایک۽وت۽ہنگ۽اگ۽ٓ۽وہُ۽ےگ۔ف)نییبت۽اغزؼاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫النْفْتِدیمہْلالمامۃْتعظیمۃْوقدْوجبْعلمھیْ ویکہکن۽اامطق ۽ےک ۽ےئل۽افقس ۽یک۽دقتمی ۽ںیم۽اس۽یک۽میظعت۽ےہ۽‬
‫احالہکن۽اس۽یک۽ااہمك۽رشى ًا۽ؿاخق۽ےہ(ف)‬ ‫اھانتہْشرعا‪2‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽اس۽ںیم۽مٔامٔ۽ہىُـہ۽نج۽ےس۽دیساصخق۽ےن۽عطق۽قلعت۽ایک۽اؿٓ۽ؿہ۽نج۽ےس۽عطق۽ہن۽ایک۽ضق۽یک۽امنٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫وہک ۽خق۽لک۽وتہب۽ہن۽رک ں۽۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬
‫ہلئسم۽ربمن‪۸۴‬ۺ۽‪۸۵،‬ۺ‪:‬۽آ۽ہبصق۽ٓاھچٓؿڈ۽طلغَٖ یل۽وئسمہل۽میکح دمحم۽انسح۽اصخق۽ۼمرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽ولئسمُمٍِ۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽افقس۽افرج۽ےک۽ےھچیپ۽خق۽وکیئ۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ؿاال۽ہن۽وہ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬۽امیہ۽ریگ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽ںیہن۔۽بؼنواْتوْجروا‬
‫اوجلاف‪:‬۽‬
‫(‪)۴‬ارگ۽ىالہین۽قسف۽ؿوجفٓ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽وکیئ۽اامطق۽ےک۽اقلل۽ہن۽لم۽ےکس۽وت۽اہنت۽امنٓ۽ڑپںیھ۔‬
‫فانْتِدیمْالقاسقْاثمْوالصالةْخلقہْمکروھۃْ ویکہکن ۽دقتمی۽ِ ۽افقس ۽گياہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھ ۽رکمؿہ۽‬
‫تحریما ْوالجماعۃ ْواجبۃ ْف ما ْف ْدرجۃ ْواحدةْ رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اؿٓ ۽امجًق ۽ؿاخق ۽ےہ‪،‬۽ س۽ڈؿونُ۽وک۽ڈٓہج۽الک۽‬
‫وہا‪،‬۽نکیل۽اصمحل۽ےک۽وصحل۽ےس۽افمدس۽وک۽متخ۽رکلا ۽امہ۽اؿٓ۽‬ ‫ودرءْالمقاسدْاھمْمنْجلبْالمصا لح۔ ْ‬
‫رضؿٓی۽وہلا۽ےہ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽وکیئ۽گياہ۽اپھچ۽رک۽رکلا۽ےہ۽وت۽اس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپںیھ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽قسف۽ےک۽شٍق۽امجًق۽ہن۽ٹوھٓ ں‪،‬‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫‪ 2‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃ۽اغمنٌغۃ۽اربکل۽ی۽االثار۽ہی۽وبالط۽رصم۽‪۴۶۷/۴‬‬
‫‪Page 600 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫النْالجماعۃْواجبۃْوالصالةْخلفْفاسقْغیْمعنلْالْ ویکہکن۽امجًق ۽ؿاخق ۽ےہ۽اؿٓ ۽افقس۽ریغ۽طغلِ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ڑپانھ۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫تکرہْاالتزنی ا۔واللْ ٰ‬
‫(‪)۵‬۽اجمٔ۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلمْ ْ‬
‫‪۴۹‬۽مرال۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸۶‬ۺ‪،‬۽‪۸۸‬ۺ‪:‬۽آونیسوٹٓمی۽علض۽ینین۽لال۽وئسمہل۽رساچ۽یلع۽اخُ۽اصخق۽ٓوضی۽مٔولیی۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫(‪)۴‬افقس۽یک۽ایک۽رعتفی۽ےہ۽؟۽افقس۽ؿافرج۽ںیم۽وکیئ۽رٕط۽ےہ؟افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽ےہ؟۽افقس۽طغلِ۽بک۽اہک۽اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽ےہ۽‪،‬اےس۽اجُ۽رک۽اامس۽ئانےن۽ؿاےل۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬
‫ح‬
‫(‪)۵‬۽اہھت۽لا۽ریپ۽ںیم ۽اوگنیھٹ۽ ھلّْ۽ اننہ۽ینعی۽الک۽لگ۽یک۽الک۽اوگنیھٹ۽وماقف۽رشتعی۽رہطمہ۽ےس۽ٓادئ۽ےننہپ۽ؿاےل۽اک۽ایک۽مکح۽ےہ۽‪،‬اُس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽‪،‬اس۽رپ۽ارصآ۽رکےن۽ؿاال۽ہک۽اُ۽ٹوھیٹ۽ٹوھیٹ۽لاوتُ۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽ رایب۽ںیہن۽ ٓا یت۽زک۽ڈٓہج۽ومٓ ِڈ۽گياہ۽ےہ۔‬
‫(‪)۶‬۽ڈؿ‪۵‬لا۽نیت‪۶‬۽صخش۽اےسی۽عمج۽وہرک۽امجًق۽ےس۽امنٓ۽ڑپانھ۽اچےتہ۽ںیہ۽ہک۽الک۽لالکل۽اجلہ۽رگم۽وصٓف۽تئیہ۽ابلس۽ؿریغہ۽ضق۽‬
‫رشتعی ۽ےک ۽اطمقب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽امنٓی ۽یھب۽ےہ ۽رگم ۽غٕ ٓا ُ ۽لاک ۽یک ۽لالؿف ۽اس ۽وک ۽ںیہن ۽ ٓا یت ۽اؿٓللفّـ ۽لالکل ۽اڈا ۽ںیہن ۽وہلا‪ ،‬۽ڈؿرسا ۽وخادنہ۽‬
‫غٕ ٓا ُ۽یک۽غٕا ٔف۽رکاتکس۽ےہ۽رضؿٓی۽لئالئ۽یھب۽اجاتن۽ےہ۽رگم۽افقس۽ےہ‪،‬شیتا۽لئارٕ۽ےہ۽سج۽رپ۽رصق۽ؿاخق۽ےہ۽ےب۽یملع۽ںیم۽ےلہپ۽‬
‫صخش۽اک۽ڈٓہج۽ٓکھيا۽ےہ۽رگم۽رصف۽اُ۽طُـٓوتُ۽ںیم۽ومعمیل۽رطہقی۽ےس۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽وج۽امنٓ۽ںیم۽لآ۽لآ۽ ٓا یت۽ںیہ۽طيلًا۽ادمحل۽رشفی۽لا۽‬
‫لق۽وھاﷲ رشفی۽ؿریغہ۽‪،‬اُ ۽ںیم۽ےس۽زک۽وک۽اامس۽ئانلا ۽اجےئ۽‪،‬۽اؿٓ ۽ارگ۽وکیئ۽یھب۽اامطق ۽ےک۽اقلل۽ںیہن ۽وت۽ایک۽دحیلعہ۽دحیلعہ۽‬
‫ڑپںیھ۔بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽افقس۽ؿہ۽ہک۽یسک۽گياہ۽ریبکہ۽اک۽ بکت۽وہا۽اؿٓ۽ؿیہ۽افرج۽ےہ‪،‬۽اؿٓ۽یھبک۽افرج۽اخص۽ٓاین۽وک۽ےتہک۽ںیہ۽‪،‬۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽رھپ۽ارگ۽طغلِ۽‬
‫ہن۽وہ۽ینعی۽ؿہ۽گياہ۽ح ُھق۽رک۽رکلا۽وہ۽رعمؿف۽ؿ۽وہشمٓ۽ہن۽وہ۽وت۽رکاہق۽زنتیہی۽ےہ۽ینعی۽جالف۽اؿیلٰ۽‪،‬ارگ۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽ہک۽ىالہین۽ریبکہ۽اک۽آاکتف۽‬
‫تعاٰلْ‬
‫لاریغصہ۽رپ۽ارصآ۽رکلا۽ےہ۽وت۽اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ڑپھ۽یل۽وت۽ریھپین۽ؿاخق۽۔واللْ ٰ‬
‫اعلم‬
‫(‪)۵‬۽الک۽ ٓا ڈھ۽لآ۽ اننہ۽گياہ۽ریغصہ۽اؿٓ۽ارگ۽ینہپ۽اؿٓ۽الآ۽ڈایل۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽ارگ۽امنٓ۽ںیم۽ےنہپ۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽ئانلا۽ونممه۽‬
‫اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽‪،‬ویُ۽یہ۽وج۽انہپ۽رکلا۽ےہ۽اُس۽اک۽اعڈی۽ےہ۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ارگاس۽ؿغك۽امنٓ۽ںیم۽ہن۽یھب۽ےنہپ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫وہ۔گياہ۽ارگ۽ہچ۽ریغصہ۽وہاُےس۽ٹوھیٹ۽لاف۽انہک۽تہب۽تخس۽رجس۽ےہ۽‪،‬اس۽صخش۽رپ۽وتہب۽رٕص۽ےہ۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۶‬۽وصٓف۽ذموکٓ۽ںیم۽اس۽لئارٕ۽وک۽اامس۽ایکاجےئ۽ہک۽افقس۽وک۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽طلغ۽وخاُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ‬

‫‪Page 601 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫لالط۔واللْ ٰ‬
‫آڑیمہت۽یٹ۽علض۽وجڈہ۽وپٓ۽وئسمہل۽رخفادلنی۽شاہ۽ ۼ‪۴‬ڈدعقی۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪۸‬ۺ‪۸۹،‬ۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ہک۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ومیتیُ۽وک۽فیلکت۽ڈانی۽اؿٓتیغ۽رکلا۽اؿٓ۽وھجیٹ۽مسق۽۔اھلا۽املسمونُ۽ںیم۽افنط۽ڈولاےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬۽الک۽صخش۽اہیُ۽ڑیمہت۽ںیم۽ریپٓاڈہ۽کہالےت۽ںیہ۽اُس۽ےن۽اینپ۽وعٓف۽وک۽فالط۽ڈی۽نیت۽ٓؿٓ۽مٔامٔ۽اس۽وک۽اھجمسلا۽رپ۽ںیہن۽املا۽‪،‬۽‬
‫اہک۽ہک۽رہم۽ڈّ۽‪،‬اہکہک۽رہم۽ںیم۽ےن۽اعمف۽رکؿالا‪،‬رھپ۽مہ۽ےن۽اس۽زلیک۽ےس۽لالس۽ایک‪،‬وجاف۽ڈلا۽ہک۽رہم۽وت۽ںیم۽ےن۽اعمف۽رکڈلا۽‪،‬اؿٓ۽‬
‫رھپ ۽اس ۽ےک ۽اچچ ۽ؿریغہ ۽ےن ۽اس ۽زلیک ۽وک ۽اس ۽ےک ۽رھگ ۽وجھباڈلا ۽ریغب ۽اکنچ ۽رکّ‪،‬فالط ۽وہیئ ۽لا ۽ںیہن‪،‬اس ۽ےک ۽وذّہ ۽دیپا ۽ ُہـا ۽ؿہ ۽رحاس ۽اک ۽ےہ۽‬
‫لاںیہن‪،‬اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬میتی۽ےس۽تہب۽دعاؿف۽ٓکھيا۽ےہ۔بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ومیتیُ ۽وک ۽لالؿہج ۽رش ی ۽فلکت ۽ڈانی ۽تخس ۽رحاس ۽ےہ ۽‪ ،‬۽وییہن ۽تیغ ۽ٓلا ۽ےس ۽تخس ۽رت ۽ےہ ۽ہکبج ۽رشى ًا ۽تیغ ۽وہ ۽طيلًا ۽افقس ۽طغلِ ۽یک۽‬
‫تیغ۽تیغ۽ںیہن‪،‬اؿٓ ۽دبذمہق ۽یک۽مٔاایئُ۽ایبُ ۽رکےن۽اک۽وخڈ ۽رشى ًا ۽مکح۽ےہ‪،‬وھجیٹ۽مسق۽رھگؿُ۽وک۽ؿریاُ ۽رک۽ٹوھٓیت۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽‬
‫املسمونُ۽ںیم۽لالؿہج۽رش ی۽رفتہق۽ڈاانل۽اطیشُ۽اک۽اکس۽ےہ‪،‬اؿٓ۽ہنتف۽لتق۽ےس۽تخس۽رت۽ےہ۽‪،‬ہنتف۽وس۽ٓاہ۽ےہ۽اس۽ےک۽اگجےن۽ؿاےل۽رپ۽اﷲ‬
‫یک ۽تنعل۽ےہ‪،‬وج ۽اُ ۽ااعفل ۽اک ۽ىالہین ۽ بکت ۽وہ ۽اےس ۽اامس ۽ئانلا ۽گياہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽یک ۽ڑپینھ ۽گياہ ۽اؿٓ ۽ریھپین۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ؿاخق۔۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۵‬۽فالط۽وہیئگ۽اؿٓ۽رہم۽وعٓف۽اعمف۽رکڈلا۽ےہ۽اعمف۽وہایگ۔وذّہ۽ارگ۽فالط۽ےس۽ڈؿ‪۵‬۽مٔس۽ےک۽ادنٓ۽دیپا۽وہا۽جالیل۽ےہ۽اُیس۽مرہٖ۽اک۽‬
‫ےہ۔فالط۽ڈےنی۽ےس۽امنٓیک۽اامطق۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽ںیہن۽ ٓا لا۽۔میتی۽ےس۽لالؿہج۽دعاؿف۽تخس۽گياہ۽ےہ۽‪،‬ارگ۽اس۽یک۽لالؿہج۽دعاؿف۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬‫ىالہین۽وہشمٓ۽ےہ۽وت۽اامس۽ئانےن۽ےک۽اقلل۽ںیہن۽۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۸‬ۺ‪ :‬آاھچؿین۽ریفؿٓ۽وپٓ۽ابکٓی۽لآآ۽وئسمہل۽احیج۽وخاچ۽ادلنی۽رلیٹ۽امرٹس۽ ۼ‪۵‬ڈدعقی۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ہىُغلماےئ۽ڈنی۽ہک۽ٓلااکٓ۽اؿٓ۽رشایب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسک۽ؿغك۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽خق۽اامس۽میقم۽وہ ُ۽ؿہ۽ہٖالک۽وک۽اامس۽رقمٓ۽‬
‫رکڈہات۽ےہ۽ہی۽اجمٔ۽ےہہک۽ںیہن۔بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓاین۽اؿٓ۽رشایب۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽ؿغك۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ااجٓف۽ںیہن۽رگم۽اہجُ۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽الک۽یہ۽ہگج۽وہےت۽وہُ۽اؿٓ۽اامس۽افقس۽وہ۽‬
‫اُس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپھ۽ےئل۽اجںیئ۽ؿٓ۽ہعمج۽اک۽ااعڈہ۽وک۽اچٓ۽ٓتعک۽رہظ۽ڑپںیھ۽‪،‬۽اامس۽ریغ۽ہعمج۽ؿدیعنی۽ںیم۽ارگ‬

‫‪Page 602 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈؿرسّ۽وک۽ہک۽اصحل۽اامطق ۽ےہ۽اؿٓ ۽اامس۽رکڈہات۽ےہ۽رحچ ۽ںیہن۽ہکلب ۽ؿہ۽ارگ۽اس۽ےس۽ملع۽ؿلضف۽ںیم۽ٓادئ۽وہ۽وت۽اےس۽یہی۽رتہب۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫‪۴۵‬ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آیلع۽وپٓ۽لَٖا۽وئسمہل۽بصنم۽یلع۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۸‬ۺ‪:‬‬
‫اقٓی۽صکہ۽ہمظعم۽اک۽غٕا ٔف۽اھکیس۽وہا۽ؿٓ۽ؿاہُ۽رپ۽دنچ۽شال۽ٓہ۽رک۽یملعم۽ایک۽نکیل۽ڈآیھ۽رتمرالا۽ےہ۽ ٓا لا۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽مًزگاہن۽اؿٓہعمج۽اجمٔ۽‬
‫ےہ۽لا۽ںیہن۔بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ڈآیھ۽رتمراےن۽ؿاےل۽وکاامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق‪،‬۽اؿٓ۽صکہ۽طع ّممہ۽ںیم۽ٓہ۽رک۽غٕا ٔف۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫انھکیس۽افقس۽وک۽ریغافقس۽ہن۽رکڈّ۽اگ‪،‬واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹۳‬ۺ‪ :‬آ۽حتف۽وپٓ۽علض۽شااہجہُ۽وپٓ۽ ہلس۽وبقمل۽نسح۽اخُ۽لامك۽دمٓس۽ویملپسن۽ا۽وکسل۽ۺ‪۴‬ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽سج۽صخش۽یک ِ‬
‫۽امنٓ۽رجف۽اضقوہ۽ؿہ ِ‬
‫۽امنٓ۽رہظلا۽ڈبرگ۽اؿاقف۽یک۽امنٓؿُ۽ںیم۽اامس۽وہاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫ق‬
‫ارگ۽اصخ ِق۽رتبیت۽ےہ۽وت۽خق۽لک۽اضقےئ۽رجف۽اڈ۽ا۽ہن۽رکےل۽ ہُٖ۽یک۽اامطق۽ںیہن۽رکاتکس۽ؿٓ۽ہن۽رکاتکس۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹۵‬ۺ‪۹۴،‬ۺ‪:‬آیلیپ۽تیھب۽ہلحم۽ادمح۽ٓیئ۽ ہلس۽ومولی۽دبع۽اضلُ۽اصخق۽‪۴۵‬۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽رہبّ۽ےک۽ےھچیپ۽رتاؿحی۽لا۽رٕص۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪)۵‬۽رہبّ۽یک۽وکیئ۽ صیصخ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٔ‬
‫(‪)۴‬۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ریغ۽رتہب۽ےہ۽ارگ۽ہی۽ملع۽ؿغٕاف۽ںیم۽اس۽ےس۽الضف۽ہن۽وہ۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم؎‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫(‪)۵‬اُینت۽یہ۽ےہ۽ہک۽وجاف۽اؿّل۽ںیم۽زگٓی۔واللْ ٰ‬
‫‪۹‬مرال۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽صہصـاین۽وٹہل۽وئسمہل۽دمحم۽لانیم۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹۶‬ۺ‪:‬‬
‫رمعؿ۽تہب۽رخسما۽ےہ۽اؿٓ۽تہب۽شحف۽اگیل۽ےک۽شاھت۽ذماط۽رکلا۽ٓاتہ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬

‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اُےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔واللْ ٰ‬

‫‪Page 603 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہلئسم۽ربمن‪۹۷‬ۺ‪ :‬آ۽اقمس۽اھچؿین۽ثارھٹ۽ہبصق۽رکنک۽کٔہ۽ ہلس۽ریپ۽اخسؿف۽نیسح۽اصخق۽ربمم۽اجعم۽دجسم۽ۼ۽مرال۽ۺ‪۴۶۶‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽الک ۽صخش ۽احظف۽ِغٕ ٓا ُ ۽لاک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامطق ۽اجعم ۽دجسم ۽یک ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽لادنب۽ِوصس۽‬
‫ن‬
‫ٰولصہےہ۽ٓؿہج۽اس۽یک۽رپڈہ۽ سٍِ۽ےہ۽رگم۽وقس۽ےس۽صخش۽ذموکٓ۽اصقف۽ےہ۽ایک۽اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽ےہ۽اؿٓ۽افقس۽ؿطغلِ۽‬ ‫ارگ۽اس۽یک۽اہطٓف۽ؿامنٓ۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽ذمہق۽اک۽ؿاہیب۽لا۽ڈویدنبی۽ؿریغہ۽ےب۽ڈنی۽ؿدبڈنی۽ںیہن۽ ّ‬
‫ںیہن ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپینھ ۽كشیب ۽اجمٔ ۽ےہ‪،‬اصقف ۽وہلا ۽وکیئ ۽ام ع ۽اامطق ۽ںیہن‪،‬دعتمڈ ۽ااکمِٔڈنی ۽ےن ۽ہی ۽ہشیپ ۽ایک ۽ےہ‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ۽‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽اقل ِل۽‬‫امجًق۽ؿاےل۽اس۽ےس۽رفنف۽رکےت۽وہُ۽اؿٓ۽اس۽یک۽اامطق۽ےک۽لاًق۽امجًق۽ںیم۽یمک۽ڑپّ۽اؿٓ۽ڈؿرسااامس۽ ّ‬
‫اامطق۽وموجڈ۽وہوت۽اس۽ڈؿرسّ۽یک۽اامطق۽اؿیلٰ۽ےہ۔‬
‫فِدکرھواخلفْابرصْشاعْبرصہْالجلْالؾنقیْ اہقف ۽ےن ۽رفنف ۽ےک ۽شیپ ۽رظن ۽اےسی ۽اصخق۽ِمٔص ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ۽‬
‫و‬
‫وک۽رکمؿہ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽سج۽اک۽مٔص۽وہشمٓ۽( ھيل۽ایگ)۽وہ‪،‬۽لاؿوجڈ۽‬ ‫معْانہْالْخطؼئۃْلہْفیہ۔ ْ‬
‫اس۽لاف ۽ےک۽ہک۽اس۽ںیم۽اس۽اک۽اانپ۽ڈایت۽وکیئ۽گياہ۽ںیہن(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫والل ْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽‪۹۸‬ۺلا ۽ۻ‪۹‬ۺ‪ :‬۽آویملڈی ۽مٔٓگ ۽رپہنگ ۽ااجؿُ ۽ڈااخکہن ۽شایہ ۽علض ۽مٔ یل ۽ ہلس ۽ض ّيڈ ۽اثار ۽اعمل ۽نسح ۽اصخق‬
‫‪۴۹‬۽مرال۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اُ۽لئالئ۽ںیم۽ہک۽‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽وج ۽صخش ۽ٓلا ۽رکلا ۽وہ ۽اؿٓ ۽اس ۽اک ۽وبثف ۽یھب ۽وہایگ ۽وہ ۽وت ۽وج ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپںیھ ۽ؿہ ۽وہںیئ ۽لا ۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬خق۽ٓاین۽ااسیصخش۽وتہب۽رکےل۽وت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽۔‬
‫(‪)۶‬۽ٓاین۽اےنپ۽ااعفل۽ےس۽وتہب۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽اگؿُ۽ؿاےل۽اُس۽یک۽وتہب۽وک۽ںیہن۽امےتن۽وت۽ؿہ۽اگؿُ۽ؿاےل۽زک۽رجس۽ےک۽قحتسم۽اؿٓ۽زک۽ڈٓہج۽امشٓ۽ںیہ‬
‫(‪)۷‬۽سج۽وعٓف۽ےن۽اےنپ۽مرہٖ۽ےس۽رسیشک۽یک۽اؿٓ۽اُس۽ےک۽مکح۽وک۽ہن۽املا۽اؿٓ۽مرہٖ۽اک۽ڈل۽ڈ۔اھلا۽اؿٓ۽مرہٖ۽رپ۽ٓلاُ۽ڈٓآی۽یک۽وت۽ایسی۽وعٓف۽وک۽‬
‫فالط۽ڈانی۽ؿاخق۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽ارگ۽مرہٖ۽اینپ۽یب۽یب۽یک۽ٓلاُ۽ڈٓآی۽اؿٓ۽رسیشک۽رپ۽ٓایض۽ےہ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽اامطق۽رکالا۽ےہ۽وت۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ٓلا۽اک۽وبثف۽تخس۽ڈمرآےہ۽ےسج۽وعاس۽وبثف۽ےتھجمس۽ںیہ۽ؿہ۽اؿاہس۽وہےت۽ںیہ۽‪،‬خق۽لک۽اس۽یک۽ہی۽اح ك۽ہن۽یھت۽اس۽ؿغك۽لک۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ہن۽اھت۽اُُ۽اک۽ااعڈہ۽یک۽یھب۽ھچک۽احخق۽ںیہن۽فانہْان‬

‫‪Page 604 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫کان ْفاسِا ْغی ْمعنل ْفمالکراھۃ ْخلقہ ْاالتزنیہیۃ ۽(ویکہکن ۽ارگ ۽ؿہ ۽صخش ۽افقس ۽ریغطغلِ ۽وہوتایکس ۽ادتقاء ۽ںیم۽‬
‫امنٓڑپانھ۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ےہ۔ف)‬
‫(‪)۵‬۽خق۽دعب۽وتہب۽طالچ۽احل۽فاہٖ۽وہااس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ارگ۽وکیئ۽ام ع۽رش ی۽ہن۽وہ۽۔‬
‫ن‬ ‫نؾ‬
‫(‪)۶‬اﷲ زعؿلج ۽اےنپ ۽دنبؿُ ۽یک ۽وتہب ۽وبقل ۽رٕاملا ۽ےہ ۽اؿٓگياہ ۽اتشخب ۽ےہ ۽وھاذلی ۽ يل ۽اوتللۃ ۽نع ۽ابعڈہ ۽ؿ عفـنع ۽ا صياف‪ُ ۴‬‬
‫؎(ؿیہ۽‬
‫اےنپ ۽دنبؿُ ۽یک ۽وتہب ۽وبقل ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽گياہ ۽اعمف ۽رکلا ۽ےہ۔ف) ۽وجولگ ۽وتہب ۽ںیہن ۽امےتن ۽ںیہ ۽اگہنگٓ ۽ںیہ ۽‪،‬اہُ ۽ارگ ۽اس ۽یک ۽اح ك۽‬
‫رجتہب۽ےس۽اقلل۽اانیمطُ۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽ہی۽ںیہک۽ہک۽وتےن۽وتہب۽یک۽اﷲ وتہب۽وبقل۽رکّ۔مہ۽ےھجت۽اامس۽اس۽ؿغك۽ئانںیئ۽خق۽ریتی۽طالچ۽‬
‫احل۽فاہٖ۽وہ۽وت۽ہی۽اجبےہ۔‬
‫(‪ )۷‬۽اےس ۽رجام ۽فالط ۽ڈانی ۽ؿاخق ۽ںیہن ۽اؿٓاس ۽رپ ۽ربص ۽رکےن ۽ؿاال ۽اہنمك ۽ميک ۽اکس ۽رکلا ۽ےہ ۽ارگ ۽تین ۽اﷲ ےک۽ےئل ۽وہ۽رہباحل ۽ہی ۽ا ۽‬
‫اامطق۽ںیم۽للخ۽ادنآ۽ںیہن۽ہک۽ہی۽اےنپ۽قح۽ےس۽ڈٓزگٓ۽ےہ۽اؿٓاس۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽اہیُ۽ٓایض۽وہلا۽لا ں۽ینعم۽ںیہن۽اھت۽ہک۽اس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےک۽ااعفل۽جالف۽ِرشه۽وک۽دنسپ۽رکلا۽ےہ۽سج۽ےس۽ؿہ۽اقلل۽اامطق۽ہن۽ٓےہ۔واللْ ٰ‬
‫آ۽ویملڈی۽آدیس۽اصخق۔‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۹‬ۺ‪،‬۽‪۳‬ۺۺ‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽ٓلڈ ۽اینپ ۽وسیلیت ۽شاس ۽ےس ۽ٓلا ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ٓلڈ ۽ےک ۽رسس ۽وک ۽یھب ۽ہی ۽ولعمس ۽ےہ ۽نکیل ۽اس ۽وک ۽عنم ۽ںیہن ۽رکلا ۽اس ۽وخف ۽ےس ۽ہک۽‬
‫ثارّ۽رھگ۽ےس۽لکن۽اجےئ۽ک ۽‪،‬۽وت۽ؿہ۽زک۽ ُخٔس۽اک۽قحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽ٓلڈ۽وج۽اینپ۽شاس۽ےس۽ٓلا۽رکٓاہ۽ےہ۽ؿیہ۽اامطق۽یھب۽رکلاےہ۽وت۽ہی۽ٓلڈ۽‬
‫زک۽ڈٓہج۽اکقحتسم۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽شیک۽لا۽لیم۽وجل۽ٓانھک۽شیک۽ےہ؟‬
‫(‪ )۵‬۽سج ۽اک ۽ریپ ۽ااسی ۽وہہک ۽ہلمج ۽ااعفل ۽رحاس ۽وہُ ۽ےسیج ۽ٓلا ۽ؿریغہ ۽رکلا ۽اؿٓ ُشلفہ ۽ؿریغہ ۽انیپ ۽اؿٓ ۽اثَٖ ۽احملف ۽لاچ ۽ٓلگ ۽ںیم ۽شالم ۽وہلا۽‬
‫ؿریغہ۽ؿریغہ۽وہُ۽اؿٓ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ےس۽تعیب۽رکلارحاس۽رٕام۽ڈ ں۽اؿٓ۽وج۽تعیب۽احلص۽رکاکچ۽وہاس۽وک۽خسف۽رکےن۽اکمکح۽ڈ ں۽وت۽اف۽‬
‫نلعےئ۽ڈنی۽رٕامںیئ۽ہک۽وجاےسی۽ریپ۽ےس۽تعیب۽ےئک۽وہےئ۽وہ۽اؿٓ۽اےسی۽ریپ۽رپ۽ااقتعڈ۽ٓکھيا۽وہ۽اؿٓ۽نلعےئ۽ڈنی۽ےک۽مکح۽ےک۽جالف۽رکلا۽‬
‫وہ۽ہک۽نلع۽وت۽اےسی۽ریپ۽ےس۽ےنچب۽اک۽مکح۽رٕامںیئ۽اؿٓؿہ۽ہن۽امےن۽اؿ۽ٓ۽ؿہ۽عبتم۽وہ۽اؿٓ۽اامطق۽رکلا۽وہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اؿٓ۽طيالڈ۽ڑپوھالا۽‬
‫اؿٓ۽رشلک۽احل۽وہلا۽شیک۽ےہ‪،‬ڈٓضق۽لا۽ریغ۽ڈٓضق۽‪،‬اؿٓضعب۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽وج۽امنٓ ں۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ںیہ۽ؿہ۽لاڈٓضق۽ںیہ۽اُ۽‬
‫ابته۽نلعء۽ںیہن۽ایک۔بؼنواتوْجروا‬
‫اک۽یھب۽ریھپلا۽ؿاخق۽ےہ۽ویکہکن۽اس۽ےن۽ا ِ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬وجلاؿفص۽دقٓف۽اینپ۽وعٓف۽وک۽اس۽مًزيایئ۽ےس۽عنم۽ںیہن۽رکلاںیہن۽ٓؿاتک۽ؿہ۽ڈنّـف۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽ؿہ۽وج۽ٓلا۽رکلا۽ےہ‬

‫‪Page 605 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ارگ۽یسک۽اک۽ہی۽احل۽حیحص۽وہشمٓ۽ےہ۽وت۽اُ۽س۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽اس۽ےس۽لیم۽وجل۽ہن۽اچےئہ۽ارگ۽وعاس۽ےک۽اؿاہس۽یک۽اوفاہ۽ےہ۽ہک۽وخایہ۽‬
‫وخنایہ۽بیع۽اگلےت۽ںیہ۽وتااکس۽اابتعٓ۽ںیہن۽رھپ۽یھب۽ارگ۽اس۽ےک۽شٍق۽ولوگُ۽وک۽اس۽یک۽اامطق۽ےس۽رفنف۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امجًق۽یک۽‬
‫تلق۽وہ ۽وت ۽اےس ۽اامس ۽ہن ۽رک ں ۽ارگہچ ۽ؿہ۽اسلاس ۽ےس ۽مٔی ۽ےہ ۽‪،‬اکاشمه ۽مٔہص ۽کماْفْالدر(ےسیج ۽اس ۽صخش ۽اک ۽مکح ۽ےہ۽سج ۽اک ۽مٔص۽‬
‫و‬
‫ھيل۽ایگ۽وہ‪،‬۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ااسی۽یہ۽ےہ۔ف)‬
‫(‪)۵‬۽ااسی۽صخش۽وہ۽وت۽ؿہ۽افقس۽ےہ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپیھ۽اجےئ۽اس۽ےس۽طيالڈ۽رشفی۽ہن۽ڑپوھالا۽اجےئ۽النْفْتِدیمہْلالمامۃْ‬
‫تعظیمہْوقدْوجبْعلمھیْاھانۃْشرعا‪(ْ1‬ویکہکن۽اامطق۽ےک۽ےئل۽افقس۽یک۽دقتمی۽صىُاس۽یک۽میظعت۽ےہ۽احالہکن۽رش ی۽وطٓ۽‬
‫رپ۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۔ف)نییبت۽اغزؼاقئ۽ؿریغہًٍی۽وج۽امنٓ ں۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ہىُؾٖؿٓ۽ااعڈہ۽یک۽اجںیئ۽اس۽اک۽رشلک۽احل۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ذموکٓ۽وہلارحاس۽ےہ۽اس۽ےس۽لیم۽وجل۽ہن۽اچےئہ۔واللْ ٰ‬
‫‪۶‬۽ڈی۽اہجحل۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۺۺ‪ :‬آرہش۽مٔ یل۽ ہس رظنم۽االشالس۽وئسمہل۽ومولی۽دمحم۽وہظٓ۽اقحل۽اصخق۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اےسی۽صخش۽ےک۽ؿاےطس۽ہک ُ۽ؿہ۽احظف۽غٕ ٓا ُ۽ےہ۽رگم۽اویفُ۽۔اھلا۽ےہ۽اؿٓ۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽اک۽ٓؿٓہ۽وہىُٔکھيا۽‬
‫ےہ‪،‬۽ ٓا لا ُؿہ۽اامطق۽رکاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽بؼنواْبالکتابْوتوجروایومْالحساب۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وصس۽ٓاضمُ۽افقس۽اؿٓ۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ہک۽ڑپانھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپلا۽ؿاخق۽ہکبج۽اُُ۽اک۽‬ ‫اویفین۽اؿٓ۽لالذعٓرش ی۽لآک۽ ِ‬
‫قسف ۽فاہٖ ۽ؿ ٓا اکشٓا ۽وہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽یفخم ۽وہ ۽خق ۽یھب ۽رکاہق ۽ےس ۽اخیل ۽ںیہن ۽اؿٓاویفین ۽ارگ ۽كنیپ ۽ںیم ۽وہ ۽خق ۽وتاس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لالط۽‬
‫‪2‬۽(اﷲ اعتیٰل ۽اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ‪:‬۽یتح۽ہک۽مت۽اجُ۽ول۽ہک۽مت۽ایک۽ہہک۽ٓےہ۽وہ۔ف)۽واللْ‬ ‫قالْتعاٰلْ‬
‫ٰ‬ ‫ضحم۽‪،‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫‪۴۵‬ڈی۽اہجحل۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۺۺ‪ :‬آ۽رہش۽دمٓہس۽اہلسٍق۽وئسمہل۽ومولی۽وہظٓ۽اقحل۽اصخق۽فا ك۽ملع۽‬
‫اس۽وسال۽ںیم۽وج۽اؿرپ۽ذموکٓ۽جالف۽ؿاہعق۽ضحم۽دسح۽رپ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽اویفین۽لآک۽وصس۽اؿٓ۽رھپ۽ضحم۽اُس۽رپ۽لال۽ذعٓ۽ہی۽لٌٍـُ۽ظفل۽اؿٓ۽اُ۽‬
‫ےک۽دصماط۽قیقحت۽بلط۽ںیہ ویکہکن۽ہجیتن۽وج۽اف۽اںیھن۽رپ۽ینبم۽ےہ۽اس۽وجاف۽ےس۽ہی۽ںیہن۽ولعمس۽وہا‬

‫‪ 1‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃ ‪،‬۽وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽اربکلیٰ۽االثارہی۽وبالط۽رصم ‪،‬۽‪۴۶۷/۴‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۷۶ / ۷‬‬
‫‪Page 606 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ہک۽ا ّكياء۽ےن۽ا اص۽مٔہل۽ؿرجلاُ۽ؿریغہ۽ںیم۽اویفُ۽دقبٓ۽اطالچ۽وجتمٔ۽رٕامیئ۽وہ۽ؿہ۽ذعٓ۽رش ی۽ےک۽ادنٓ۽وجمٓ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬ارگ۽ںیہن۽وت۽‬
‫ذعٓ۽رش ی۽ایک۽ےہ۽‪،‬ڈؿرسّ۽ہی۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽اببً ِق۽رفس۽لا ص۽ٓؿٓہ۽ٓاضمُ۽اضقرکّ۽وت۽لآک۽وصس۽وہاگ۽لا۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽ذعٓ۽‬
‫رش ی۽اس۽ےک۽ےئل۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽احظف۽کالس۽دیجم۽اویمُ۽ںیم۽اامطق۽ےک۽ےئل۽رشى ًا۽الضف۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬ارگ۽وکیئ۽صخش۽الک۽دمّف۽‬
‫لک۽دتقمی۽ٓہ۽رک۽ضحم۽دسح۽ےس۽اسلاس۽اگلےئ۽اےسی۽ریبکہ۽گياہ۽ےک۽وت۽ؿہ۽دنعارشله۽وتسمخق۽زک۽زعتری۽اک۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اویفُ۽اینت۽ہک۽كنیپ۽الےئ۽طللؼًا۽رحاس۽ےہ‪،‬۽ہن۽یسک۽ ص۽ےک۽ےئل۽جالل۽وہ یتک۽ےہ۽ہن۽یسک۽بیبط۽یک۽وجتمٔ۽ےس۽۔اﷲ ؿٓوسل۽ےک۽‬
‫مٔامٔ ۽میکح ۽وکُ ۽ےہ ۽ؿہ ۽عنم ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽اُُ ۽اک ۽عنم ۽رٕاملا ۽وہا ۽یسک ۽یک ۽وجتمٔ۽ےس ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽وہاتکس ۽‪،‬ہی۽ذعٓ ۽رش ی ۽ےہ ۽ہن۽ذعٓ ۽رش ی۽‬
‫وتفی۽ ٰںیم۽ڈٓلآہ۽اویفُ۽اھکل۽اھت۽ہکلب۽ڈلآہ۽وصس۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽ظاھْرْالمذھبْالمنع‪1١‬۽(ینعی۽رحاس۽زیچ۽ےس۽ىالچ۽فاہٖ۽ذمہق۽‬
‫غ‬
‫رپ۽عنم۽ےہ۔ف)ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫اجاب ْاالمام ْالن ْالمرجع ْفیہ ْاالطباء ْوقول مْ اامس۽امظع۽ےن۽ہی۽وجاف۽ڈلا۽ہک۽اس۽ںیم۽اك ّياء۽یک۽رطف۽ٓوجه۽‬
‫خًی ۽ہک ۽ارگ ۽وکیئ ۽رحاس۽‬
‫ایک ۽اجےئ ۽اگ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽وقل ۽حزّق ۽ںیہن‪ ،‬۽ ّ‬
‫لؼسْبحجۃْحیتْلوتعنیْالحرامْمدفعالل الكْ‬
‫التک۽وک۽ڈؿٓ ۽رکےن۽ےک۽ےئل۽نیعتم۽وہاجےئ۽وت۽ؿہ۽جالل۽‬ ‫ُ‬ ‫زیچ ۽ہ‬
‫یحلْکالمؼتۃْوالخمرْعندْالضرورةْ‪ْ2٢‬۔(ملخصا) ْ‬
‫وہاجےئ ۽ک ۽اسیج ۽ہک ۽رضؿٓف ۽ےک ۽ؿغك ۽ ڈآ ۽اؿٓ۽‬
‫رشاف(صلز ًػا)۔(ف)‬
‫اہُ ۽رفس ۽اؿٓ ۽ ص ۽سج ۽ںیم ۽ٓؿٓہ ۽اک ۽رضم ۽وہلا ۽لامك ۽ؿققحم ۽وہ ۽ٓؿٓہ ۽اضق ۽رکےن ۽ےک ۽ےئل ۽زعٓ ۽رش ی ۽ںیہ‪،‬احظف ۽اویمُ ۽ےس ۽خق۽‬
‫الضف۽ےہ۽ہک۽افقس۽ہن۽وہ۽اؿٓافقس۽وت۽اعمل۽یھب۽الضف۽ںیہن۽ہچ۽اجےئ۽احظف۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االْانْیکونْغیالقاسقْاعلمْالِومْف واوٰل۔‪ ْ 3‬رگم۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ہک۽خق۽افقس۽ےک۽ىالؿہ۽(ینعی۽ذموکٓہ۽ارٕاڈ۽‬
‫ںیم۽ےس)۽وکیئ۽صخش۽وقس۽ےس۽ٓلاڈہ۽اصخ ِق۽ملع۽وہ۽ؿیہ۽اامطق۽‬
‫ےک۽ےئل۽اؿیلٰ۽وہاگ۔(ف)‬
‫ارگ۽اسلاس۽وھجلا۽اگلےئ۽وت۽تخس۽ریبکہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽تخس۽زسا۽ےہ۽اؿٓارگ۽اسلاس۽صذّا۽ےہ۽وت۽دمف۽لک۽اخومس۽ٓےنہ۽اک۽اس‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽اایملہ ‪،‬۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪/۴ ،‬ۻ‪۶‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽اایملہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۸۷/۴‬‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶/۴‬ۻ‬
‫‪Page 607 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دتقمی۽رپ۽اسلاس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اس۽ؿہج۽ےس۽زسا۽ؿآ۽زسا۽ےہ۽رگم۽ؿہ۽اامس۽اس۽ئان۽رپ۽اسلاس۽ےس۽مٔی۽وہىُہـاتکس۽ہک۽اف۽لک۽دتقمی۽ویکُ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬‫اخومس۽ٓےہ۔والل ٰ‬
‫م‬‫ہ‬‫شل‬
‫‪۴۷‬رفص۽اغمنفٕ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶‬ۺۺ‪ :‬آاؿٓلگ۽ ٓا لاڈطلغگيا۽ رمڈ۽الیعٰمس۽دمٓس۽دمٓہس۽اشالہیم۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽یک۽رمعؿ۽زعتہی۽یک۽اہنمك۽تمظع۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ا۔اھّٓ۽ںیم۽رشلک۽وہلا۽ےہ۽اؿٓرضحف۽ض ّيڈ۽ا شہڈاء۽‬
‫نیسح ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ؿرضحف ۽یلع ۽رکس ۽اﷲ اعتیل ۽ؿہہج‪ ،‬۽یک ۽سلجمِ ۽طيالڈ ۽دقعنم ۽رکلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽ںیم ۽لانیسح ۽شالس ۽كیلع ۽‪،‬لاڈیک ۽شالس۽‬
‫كیلع‪،‬لایلع۽شالس۽كیلع۽ؿریغہ۽احب ك۽ایقس۽ڑپوھالا۽ےہ۽اؿٓ۽سلجم۽امسه۽ںیم۽ہٖ۽مسق۽ےک۽ضٕاثار۽ینعی۽ارگنمٔی۽لااج۽ٓؿ ن۽دویک۽ رؿک۽انہشیئ۽یکشم۽‬
‫لااج۽ؿریغہ۽وجبالا۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ۽مًزگاہن۽ؿ۽ہعمج۽ےک۽ےئل۽دجسم۽ںیم۽ںیہن۽ ٓا لا۽رصف۽دیعنی۽یک۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽دتقمی۽اس۽ےس۽ببسب۽اُ۽ااعفل۽ےک۽‬
‫تخس۽رفنف۽ٓےتھک۽ںیہ۽وت۽رمعؿ۽اقل ِل۽اامطق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬اؿٓ۽رمعؿ۽ےک۽ہی۽ااعفل۽رشه۽رشفی۽ںیم۽ایک۽مکح۽ٓےتھک۽ںیہ۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ضٕاثار۽رحاس۽ںیہ۽‪،‬حیحص۽اخبٓی۽رشفی'ف'۽یک۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ُؿہ۽ولگ۽رشاف۽‪،‬زنخری۽اؿٓ۽ضٕاثار۽وک۽جالل۽اجںین۽ےگ۔(ف)‬ ‫یستحلونْالخمرْوالخزنیرْوالمعازف‪1١‬۔ ْ‬
‫النْاالبتالءْالمحرمْیکون‪2‬۔(ااحتمُ۽ؿاميالء۽رحاس۽یہ۽ےس۽وہلا۽ےہ۔ف)وت۽سلجم۽ضٕاثار۽دقعنم۽رکلا۽قسف۽‬
‫‪٢‬‬ ‫دہاہی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫‪،‬اؿٓ۽امنٓ۽ِدیع۽وکاُ۽اطیشین۽لاوجُ۽ےک۽شاھت۽ ٓا لا۽قسف۽اؿٓ۽امجًق۽ےک۽ےئل۽لال۽ذعٓ۽رش ی۽احرض۽ہن۽وہارکلا۽قسف۽اؿٓ۽ہعمج۽صىُيال۽وبجمٓی۽‬
‫ہن۽ ٓا لا۽تخس۽رت۽قسف۽اؿٓ۽زعتہی۽یک۽میظعت۽دبًق۽‪،‬رمعؿ۽ہٖ۽زگ۽اقل ِل۽اامطق۽ںیہن۔نییبت۽اغزؼاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫الن ْف ْتِدیمہ ْلالمامۃ ْتعظیمپ ْوقد ْوجبْ ویکہکن۽اامطق۽ےک۽ےئل۽اس۽یک۽دقتمی۽ںیم۽میظعت۽ےہ۽احالہکن۽اُ۽‬
‫رپ۽رشى ًا۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۔(ف)‬ ‫علمھیْاھانۃْشرعا‪3‬۔ ْ‬

‫نصً‬
‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االرشہب۽لاف۽اماجء۽نمیف۽ ذل۽ارمخلاخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۵‬ۺ‪۶‬ۻ‬
‫‪ 2‬ادہلاہی۽اتکف۽امیراتیہ‪ ،‬وبطمہع۽عبطم۽وی یف۽ؤنھک ‪،‬۽‪۷۸۶/۷‬‬
‫‪ 3‬نییبت۽اغزؼاقئ۽لاف۽االامصۃ۽‪ ،‬وبطمہع۽اغمنٌغۃ۽اربکلٰی۽االثارلۃ۽وبالط۽رصم۽‪۶۷/۴ ،‬‬
‫ف‪:‬۽اخبٓی۽ےک۽اافلؿ۽اس۽رطچ۽ںیہ۽‪:‬یستحلونْالحروالحریروالخمروالمعازف اخل۔اس۽دحمك۽وک۽فل۽اافلؿ۽ےک۽شاھت۽ڈبرگ۽دعتمڈ۽اتکوبُ۽ےن۽‬
‫غ‬ ‫غمبر‬ ‫للًٍ‬
‫‪۴‬یھب۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽ننس۽اوبڈاؿ‪،۵۳۷/۵‬۽ننس۽اربکلی۽ ٰ ہؽی۽‪،۵۵۴/۴۳‬۽زنکا بمال‪،۴۶۷/۴۴‬ا ش۽اریبکل۽‪۵/۶‬ۻ‪،۵‬اداحف۽اصلڈہ۽ا مٌؼٍِ۽‪۵/۹‬ۺ‪،۷‬ارتلبیغ۽‬
‫ؿارتلبیت۽‪۴۳۵/۶‬۔۽لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 608 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رضحف۽ض ّيڈ۽ا شہڈاء۽اؿٓ۽رضحف۽ومیل ٰ۽طصکلکسا۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽یک۽سلجم۽ڈرک۽رشفی۽دقعنم۽رکلا۽اؿٓ۽لایلع۽شالس۽كیلع۽ؿلاڈیک۽شالس۽‬
‫ف۽رشہیع۽ےس۽اخیل۽وہ۔ؿاﷲ اعتیٰل۽املع۔‬ ‫كیلع۽انہک۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽ٓکھيا۽ہکبج۽طيکٔا ِ‬
‫رفص۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آوگلا۽رٹنسل۽الڈلا۽ٓلاضيگـاایلٓ۽ ہلس۽دمحم۽یدقی۽رکیسرٹیی۽انمجن۽اشالہیم۽ۺ‪۴‬‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪۷‬ۺۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽کہٖلڈ۽یک۽ٓؿہج۽لاین۽الک۽ڈؿرسّ۽صخش۽ےک۽شاھت۽رٕآ۽وہیئگ۽اؿٓ۽قسف۽ؿ۽وجفٓ۽رکیت۽ےہ۽اؿٓٓلڈاُس۽وک۽‬
‫ٓگ ے۽وہےئ۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ٓؿہج۽ٓلڈ‪ٓ،‬لڈ۽رپاحؿی۽ےہ‪ٓ،‬لڈ۽ڈؿرسؿُ۽ےس۽اتہک۽ےہ۽ہک۽مت۽فالُ۽صخش۽سج۽وک۽ثاری۽ٓؿہج۽لالیت۽ےہ۽ثارّ۽رھگ ٓا ےن۽‬
‫ےس۽ٓؿوک۔خق۽ٓلڈ۽ےس۽اہک۽اجےئ۽مت۽اس۽وک۽فالط۽ڈلڈؿ۽وت۽رتہب۽ےہ۽۔اس۽رپ۽ٓلڈ۽یم ۽رکّ۽اؿٓ۽املکف۽تخس۽ےہک۽اؿٓ۽ےہک۽ہک۽ثاری۽ٓؿہج۽اؿ ٰ‬
‫یل۽‬
‫یھب۽وت۽ولوگُ ۽وک ۽ولبایت ۽ےہ ۽ایک۽اس ۽وک۽یھب ۽فالط۽ڈلڈؿُ۽ااسی۽ہٖزگ ۽ںیہن ۽رکؿُ۽اگ۽۔وت۽اےسی۽ارصآ۽ےس۽ٓلڈ ۽ڈنّـف۽ےہ ۽لا ۽ںیہن۽اؿٓ ۽املسمونُ ۽وک۽‬
‫‪ٓ،‬لڈ ۽وک۽ارگ۽ؿہ ۽شیپ۽اامیم۽رکلا ۽وہ۽زعمؿل۽رکلا۽اچےئہ ۽لا ۽ںیہن۔ٓلڈ۽وج ۽شیپ۽اامس۽دجسم ۽ےہ۽اس۽ےن۽دنچ۽اجولہُ۽وک۽اانپ۽رطدفآ۽ئانایل۽ےہ۽اُُ۽ںیم۽‬
‫ن‬
‫ےس۽الک۽صخش۽رکب۽ےن۽اہک۽ہک۽امہٓا۽شیپ۽اامس۽ڈؿ۽ڈؿ۽وبںیلت۽رشاف۽یک۽ےئپ۽اگا۽ؿٓاچٓ۽ٓلڈلاُ۽ٓگ ے۽اگ۽اؿٓ۽ؿیہ۽شیپ۽اامس۽ٓےہ۽اگ۔ صيکٔ۽یک۽لامك۽‬
‫رشى ًا ۽ایک ۽مکح ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وجولگ ۽اےسی ۽اامس ۽یک ۽رطدفآی ۽رک ں ۽اؿٓاس ۽وک ۽شیپ ۽اامس ۽ٓ ےنھ ۽رپ ۽ارصآ ۽رک ں ۽اُ ۽یک ۽لامك ۽ایک ۽مکح۽‬
‫ےہ؟بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽دقبٓ۽دقٓف۽دنبؿتسب۽ںیہن۽رکلا۽وت۽لالہبش۽ڈنّـف۽ےہ۽اؿٓاےس۽اامطق۽ےس۽ذعمؿل۽‬‫ٓلڈ۽اینپ۽ٓؿہج۽ےک۽اےسی۽ااعفل۽رپ۽ارگ۽ٓایض۽ےہ۽لا ِ‬
‫رکلا۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽گياہ۽‪،‬اؿٓ۽اس۽اک۽ریھپلا۽الٓس۽‪،‬اؿٓ۽اس۽ےک۽احیم۽ہنگ۽اگٓ۔‬
‫اﷲ اعتیٰل۽اک۽رٕامُ ۽ےہ‪:‬۽گياہ۽اؿٓ ۽ٓلاڈیت۽رپ۽الک۽ڈؿرسّ۽ےس۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰل ‪‬‬
‫قالْاللْ ٰ ْ‬
‫ٓاعتؿُ۽ہن۽ایک۽رکؿ۔(ف)‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ؿہ۽اُ۽ااعفل۽رپ۽ٓایض۽ںیہن۽اؿٓ۽اہجُ۽لک۽ااکس۽ااکمُ۽ےہ۽دنبؿتسب۽رکلا۽ےہ۽وت۽وعٓف۽ےک۽ااعفل۽رپ۽ااکس۽اسلاس۽ںیہن۔‬
‫اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽آشاڈ ۽رگایم ۽ےہ‪ :‬۽وکیئ ۽وبھج ۽ااھٹےن ۽ؿاالیسک۽‬ ‫‪ْ2٢‬۔ ْ‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫ڈؿرسّ۽اک۽وبھج۽ںیہن۽ااھٹےئ۽اگ۔(ف)‬
‫ہن۽اس۽رپ۽فالط۽ڈانی۽الٓس۽۔دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫الک۽صخش۽ٓوسلِ۽جڈا۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽جڈطق۽ںیم۽ ٓا لا‬ ‫جاءْرجلْاٰلْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلم ْ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۵/۸‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۹۷/۹‬‬
‫‪Page 609 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فِالْانْامرأیتْالتمنعْیدْالم ٍسْقالْفطلِ اقالْ اؿٓ ۽رعص ۽یک ۽اثاری ۽ویبی ۽یسک ۽سم ۽رکےن ۽ؿاےل ۽وک ۽عنم۽‬
‫وہىُکٔیت۽۔رٕاملا۽‪:‬اےس۽فالط۽ڈّ۽ڈّ۔رعص۽ایک‪:‬صىُاس۽‬ ‫اینْاحب اْفاستمتعْب ا‪ْ1١‬رواہْابوداؤد۔ ْ‬
‫ےس ۽تبحم ۽رکلا ۽وہُ۔رٕاملا‪:‬اس ۽ےس ۽اافتسڈہ ۽رک‪،‬اوبڈاؿڈ۽‬
‫(ف)‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬الیحبْعَلْالزو جْتطلیقْالقاجرةْ‪(2‬اخؿدن۽رپ۽افرجہ۽وعٓف۽وک۽فالط۽ڈانی۽ؿاخق۽ںیہن۔ف)۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫رکب۽سج۽ےن ُ۽ؿہ۽لالاک۽املکف۽ےہک۽اُُ۽ےس۽رصاجۃً۽رشتعی۽رہطمہ۽ےس۽انعڈ۽اتکپٹ۽ےہ۽اُس۽رپ۽وتہب۽رٕص۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۺۺ‪ :‬آٓلاضق۽ےج۽وپٓ۽اھگف‪ ،‬ڈٓؿآہ۽دمٓہس۽اقڈٓہی۽ہیکت۽امظع۽شاہ ‪،‬۽ ہلس۽احیج۽دبعاابجلٓ۽اصخق۽ٓوضی۽‬
‫ایک۽مکح۽ےہ۽رشتعی۽ِرہطم۽اک۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽رس۽ےک۽لال۽ےبمل۽ینعی۽ڈؿس۽ےس۽ےچین۽غٕبی۽ہنیس۽لک۽‬
‫ںیہ‪،‬رمعؿاتہک۽ہک۽ڈؿس۽ےس۽ےچین۽لال۽مٔاھلا۽رحاس۽ںیہ۽اؿٓ۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ؿاخق۽االاعڈہ۽ےہ‪ٓ،‬لڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽‬
‫اےنت ۽ےبمل ۽لال ۽ٓانھک ۽ینعی ۽ڈؿس ۽ےس۽ےچین ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اشمخئ ۽شاڈاف ۽اک ۽ہی ۽اعشٓ ۽ےہ ۽انچہچن ۽ایٰلع ۽رضحف ۽افلض ۽مٔولیی ۽دمہلظ ۽ےن۽‬
‫اےنپ۽ٓشاہل۽ارحلف۽انسحل۽یف۽للکيالۃ۽یلع۽الکفِ۽ےک۽ہ۽ۼ‪۴‬۽رطساںیم۽رضحف۽ض ّيڈلا۽اامس۽یلع۽ٓاض۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےک۽قلعتم۽اھکل۽‬
‫ےہ۽ہک۽اُ۽ےک۽ڈؿ‪۵‬وسیگ۽شاہن۽رپ۽كٹل۽ٓےہ۽ےھت۽ذہلا۽وسال۽ہی۽ےہ۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽انہک۽حیحص۽لا۽رمعؿاک۽‪،‬ارگ۽وقل۽رمعؿ۽اک۽حیحص۽ےہ۽وت۽ینتج۽امنٓ ں۽مہ۽‬
‫دتقمویُ۽ےن۽ٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپیھ۽ںیہ۽اسحف۽رکےک۽ضق۽اک۽ااعڈہ۽رک ں۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ابته۽رشتعی۽اچےئہ۽۔مکح۽وہىُِ۽رگم۽اﷲ ؿٓوسل۽ےک۽ےئل۽۔ہنیس۽لک۽لال۽ٓانھک۽رشى ًا۽ ڈ۽وک۽رحاس‪،‬۽اؿٓ۽وعٓوتُ۽ےس۽‬
‫املسمونُ۽وک۽ا ِ‬
‫ظ‬
‫نص ّيہ۽اؿٓ۽مکحب۽ااحڈمك۽ زًذہ۽ریثکہ۽اعمڈاﷲ لاًق۽تنعل۽ےہ۔۽‬
‫قال ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْلعن ْاللْ یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رٕاملا‪:‬اﷲ اعتیٰل ۽یک۽‬
‫تنعل ۽اُ ۽ ڈؿُ ۽رپ ۽وج ۽وعٓوتُ ۽ےک ۽شاھت ۽اشمتہب ۽رک ں‬ ‫المشت بنیْمنْالرجالْبالنساءْ‪3‬الخ ْ‬
‫(ف)۽اخل‬
‫اُسّ۽اوملنینم۽یدہقی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽ےن۽الک۽وعٓف۽وک۽ ڈاہن۽وجلا۽ےنہپ۽ڈاھکی۽اُےس۽تنعل۽یک۽ربخ۽ڈی۔یبن۽ارکس‬

‫‪ 1‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽یف۽زتؿجی۽االاکبٓ۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۳/۴‬ۻ‪،۵‬ننس۽نسایئ۽زتؿجی۽اسلاميۃ۽‪//‬ونٓ۽دمحم۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴/۵‬ۺ‬
‫ف‪:‬۽اُ۽وحاولُ۽ںیم۽ذموکٓ۽اافلؿ۽فل۽ںیہ نکیل۽وہفمس۽الک۽ےہ۽۔۽لڈری۽ادمح۽دیعسی‬
‫غ‬
‫‪ُ 2‬ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽ا زنٕ۽ؿااللاجۃ۽لصف۽یف۽الٌٍو۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۵۸۷/۵‬‬
‫غمبر‬
‫‪ 3‬ا ش۽اریبکل۽امٓؿی۽انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽اغمٍيۃ۽ا فٌػليہ۽ریبؿف۽‪۵۸۵/۴۴‬‬
‫‪Page 610 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽الک۽وعٓف۽وک۽امکُ۽ ٌکاےئ۽صالہظح۽رٕاملا۽‪،‬آشاڈ۽رٕاملا‪:‬۽"اﷲ یک۽تنعل۽وہ۽اُُ۽وعٓوتُ۽رپ۽ہک۽ ڈؿُ۽‬
‫ےس۽نص ّيہ۽رک ں۽اؿٓاُ۽ ڈؿُ۽رپ۽ہک۽وعٓوتُ۽ےس۽اشمتہب۽رک ں"‪1‬۔احالہکن۽ ُخـلا۽وکیئ۽زجؿ۽دبُ۽ںیہن۽زجؿابلس۽ےہ۽اؿٓ۽امکُ۽زجؿ۽‬
‫ابلس ۽یھب ۽ںیہن ۽الک ۽اخٓچ ۽ےشَ ۽ےہ ۽خق ۽اُ ۽اشمتہب ۽رپ ۽تنعل ۽رٕامیئ ۽وت ۽لال ۽زجؿِدبُ ۽ںیہ ۽اُ ۽ںیم ۽اشمتہب ۽زک ۽ڈٓہج ۽رحاس ۽اؿٓ۽‬
‫لاً ِق۽تنعل۽وہک ۔۽ارحلف۽انسحل۽ںیم۽ہی۽ےہ۽ہک۽شاہن۽رپ۽كٹل۽ٓےہ۽ےھت۽لا۽ہی۽ہک۽شاہن۽ےس۽اُرت۽رک۽ہنیس۽لک۽ےچنہپ۽ےھت۽۔شاہن۽لک۽ےبمل۽‬
‫وسیگؿُ ۽اک ۽وہلا ۽ہک ۽ ٓا ےگ ۽اطالہن ۽مٔےھُ ۽رضؿٓ ۽اجمٔ ۽ہکلب ۽ننس ۽ٓؿادئ ۽ےس ۽ےہ۽اسحف ۽رکےک ۽امنٓؿُ ۽اک ۽ااعڈہ ۽اچےئہ ۽اؿٓاامس ۽اصخق۽‬
‫ےس ۽ادیم ۽ےہ ۽ہک ۽مکح ۽رشه ۽وبقل ۽رٕامرک ۽وخڈ ۽طعؽٌق ۽ےس ۽ںیچب ۽ےگ ۽اؿٓ ۽اینپ ۽اؿٓ‪،‬دتقویُ ۽یک ۽امنٓ ۽رکاہق ۽ےس ۽اچبںیئ ۽ےگ ۽۔واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫آاماین۽ؿاال۽ڈااخکہن۽اقمس۽وپڈگیھ۽علض۽ونجبٓ۽ ہلس۽ض ّيڈ۽تلامك۽یلع۽اصخق۽‪ٓ۶‬عیب۽االؿل۽رشفی۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹‬ۺۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽اؿٓ۽الک۽دتقمی۽امنٓ۽ڑپےتھ۽وہُ۽ڈؿرسادتقمی۽ ٓا ایگوت۽اامس۽وک۽ؿںیہ۽ٓانہ۽اچےئہ۽لا۽‬
‫ٓا ےگ۽جال۽اجےئ۽لا۽ںیہن(اؿٓ۽ ٓا ےگ۽مٔ ھٌْ۽یک۽ہگج۽وہ)۽بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽الہپ۽دتقمی۽ہلئسم۽ڈاُ۽ےہ۽اؿٓاےس۽ےھچیپ۽ےنٹہ۽یک۽ہگج۽ےہ۽وت۽ؿہ۽ہق۽ ٓا ےئ۽ڈؿرسادتقمی۽اس۽یک۽مٔامٔ۽ڑھکا۽وہاجےئ۽اؿٓ۽ارگ۽ہی۽ہلئسم۽‬
‫ڈاُ ۽ںیہن۽لا ۽اےس۽ےھچیپ۽ےنٹہ۽وک۽ہگج۽ںیہن ۽وت۽اامس۽ ٓا ےگ۽مٔھ۽اجےئ‪،‬اؿٓارگ۽اامس۽وک۽یھب۽ ٓا ےگ۽مٔ ھٌْ۽یک۽ہگج۽ںیہن۽وت۽ڈؿرسا ۽دتقمی۽‬
‫لالىُہاھت۽وک۽ڑھکاوہاجےئ۽رگم۽اف۽شیتادتقمی۽ ٓا رک۽ہن۽ےلم۽ؿٓہن۽ضق۽یک۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽اؿٓ۽ضق۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۔ؿاﷲ اعتیٰل۽‬
‫املع۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۺۺ‪ :‬آمٔ یل۽وئسمہل۽ومحمڈ۽نسح۽اصخق۽فا ك۽ملع۽دمٓہس۽رظنم۽اشالس۽مٔ یل۽ ۼ‪۴‬۽ٓعیب۽االؿل۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬
‫حک‬
‫ماقول ْعلماء ْاھل ْالسنۃ ْوالجماعۃ ْرحمکم ْاللْ نلعےئ ۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽ٓ م ش ۽اﷲ اعتیٰل ۽اک ۽اس ۽لآّ ۽ںیم۽‬
‫ھلْتجوزْالصالةْخلفْاالمردْالذیْھوا بنْستۃْ ایکآشاڈ ۽ےہ ۽ہک ۽وسہل ۽شاہل ۽ا ڈ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽وہیت ۽ےہ ۽لا۽‬
‫عشرْسنۃْافیدوناْالجوابْاحمکمْاللْالوہاب‪2‬۔ ْ ںیہن؟ ۽ںیمہ ۽وجاف ۽ےس ۽دیفتسم ۽ایک ۽اجےئ ۽‪ ،‬۽رحمکم ْاللْ‬
‫الوہاب۔(ف)‬

‫غمٍصً‬
‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی ‪،‬۽لاف۽ا ہٍِ۽لااسنلء۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۷/۵‬ۺۻ‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽اامصۃ۽اال ڈ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۸/۴‬‬
‫‪Page 611 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وہ۽ویکہکن۽ؿہ۽‬
‫ُ‬ ‫نعم ْتجوز ْان ْلم ْیکن ْما نع ْشریع ْالنہ ْبا لغْ اہُ۽اجمٔ ۽ےہ۽رشبہکیط۽وکیئ۽ام ع۽رش ی۽وموجڈ ۽ہن‬
‫شرعاوان ْلم ْتظ ر ْاالثارنعم ْتکرہ ْا نکانْ رش ی۽وطٓ ۽رپ۽لاغل۽ےہ۽ارگ۽ولبه ۽ےک۽ ٓا لآ ۽فاہٖ ۽ہن۽وہےئ۽وہُ۽‬
‫صؽیحا محل ْالقؾنۃ ْکما ْف ْردالمحتار ْعنْ الٍ ّيہ۽ارگ۽ؿہ۽ا ڈ۽وخوصبٓف۽ےہ۽وت۽رھپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہک ۽ویکہکن۽ؿہ۽‬
‫صً‬ ‫غ‬
‫لحمِ۽ہنتف۽وہلا ۽ےہ۔ٓڈا مزيآ ۽صىُ ح ۽ٓیتمح۽ےس۽ویُُ۽یہ۽ڈرک۽‬
‫الرحمیت۔ ْ‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫آوکف۽ڈشکہ۽ ہلس۽دمحم۽ایحف۽اصخق۽دمٓس۽اہیئ۽اوکسل۽ ‪۴۹‬امجڈی۽اال ریۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷‬ۻۺ‪،‬ۻۺۺ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽رضحاف ۽نلعےئ ۽رکاس ۽اےسی ۽اامس ۽دجسم ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽سج ۽ںیم ۽طفػلہ ۽ڈلی ۽صقن ۽رصوذ ًا ۽وہُ‪،‬‬
‫(‪)۴‬اسغل۽ؿڈاحب۽ےہ۽ارگ۽یسک۽اصخق۽تّیم۽ےس۽ھچک۽ہن۽ےلم۽وت۽شایک۽ٓاتہ۽ےہ۔‬
‫امُ۽دجسم۽ےک۽قلطم۽افحتظ۽ںیہن۽رکلا۽اؿٓ۽ہن۽اُ۽یک۽ طّق۽ؿریغہ۽یک۽ولوگُکـ۽رتبیغ۽ڈہاتےہ۽اس۽ےئل۽اایشء۽دجسم۽ڑگبیت۽اؿٓ۽‬
‫(‪)۵‬شا ِ‬
‫ راف ۽وہیت ۽ٓیتہ ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽اضظئ ۽اؿٓ ۽نبغ ۽وہیت ۽ٓیتہ ۽ںیہ اؿٓ ۽دجسمےک ۽ہقلعتم ۽اکمُ ۽ںیم ۽ٓاہشئ ۽ٓےتھک ۽ںیہ ۽وج ۽ہک ۽دجسم ۽ےس ۽دحیلعہ۽‬
‫لصتم۽دجسم۽ےہ۽ارگ۽افحتظ۽ِ۽شاامُ۽دجسم۽وک۽ںیہک۽وت۽مٔارٕؿہتخ۽وہاجےت۽ںیہ۔‬
‫(‪)۶‬۽امجً ِق۽امنٓ۽رصف۽رغمف۽یک۽رکےت۽ںیہ۽لایق۽امنٓ ں۽رفتمط۽وطٓ۽رپ۽ولگ۽وخڈ۽وخبڈ۽ڑپےتھ۽ںیہ۽‪،‬ارگ۽ںیہک۽وت۽لآاص۔‬
‫(‪)۷‬۽ ص ۽وباریس۽رعہص ۽ےس۽ےہ۽اقترط۽وبل۽اؿٓ ۽پیپ۽اؿٓوخُ ۽ےس۽وفحمؿ ۽ٓےنہ۽ےک ۽ےئل۽ےچین۽وگنلیٹ۽ٓےتھک ۽ںیہ۽نُـّٓ۽وطٓ ۽رپ۽‬
‫اکشمك۽ ِ‬
‫ص۽وباریس۽ںیہن۽یئگ۽اؿٓ۽ہن۽ہی۽اجےن۽ؿایل۽ےہ۔‬
‫(‪ )۸‬۽ویملپسن ۽یٹیمک ۽ہبصق ۽وکف ۽ڈشکہ ۽ںیم ۽الک ۽اڈینٰ ۽ ٓا شایم ۽دعمجآی ۽اخرکؿلاُ ۽ۻ ۽ٓؿےپ ۽اموہآ ۽رپ ۽صالٓس ۽ںیہ ۽‪،‬اکس ۽ااھچ ۽ہن ۽وہےن ۽رپ۽‬
‫اقمیم۽ارسف۽اؿٓ۽ربمما ُِ۽یٹیمک۽اثَٖ۽لآاص۽ٓےتہ۽ںیہ وج۽ہک۽املسمونُ۽وک۽لاوگآ۽زگٓلا۽ےہ۔‬
‫(‪)۹‬۽ایمُ۽یج۽ےک۽ادنٓؿُ ۽رہش۽ںیم۽وج۽اکملاف ۽ںیہ۽اُ ۽ےک۽لالکل۽لصتم۽الک۽رپاین۽دجسم ۽ےہ۽انؼ ِ‬
‫الف ۽ٓامہن۽ےس۽اس۽ہلحم۽ںیم۽‬
‫املسمونُ۽ےک۽رھگ۽ہن۽ٓےہ۽اؿٓ۽دجسم۽ریغ۽ ٓا لاڈ۽وہیئگ۽‪،‬اف۽ایمُ۽یج۽اس۽دجسم۽وک۽امل۽ومیشی۽اخہن۽اؿٓ۽وگمٔ۽سنیھب۽اخہن۽ئانٓ۔اھےہ‪،‬۽رطہف۽‬
‫ہی۽ہک۽قح۽اس۽دجسم۽اک۽مٔامٔ۽ےل۽ٓےہ۽ںیہ۔‬
‫(ۺ)۽ٓؿٓہ۽امہ۽ٓاضمُ۽اابملٓک۽ارگ۽رمعم۽وہےن۽یک۽ؿہج۽ےس۽یھب۽ٓےتھک۽وہُ۽وت۽امنِٓرتاؿحی۽ڑپاھےن۽ےکےئل۽ ٓا ےت۽ںیہ۽ویکہکن۽رتاؿحی۽‬
‫ڑپاھےن۽ؿاےل۽یک۽جڈطق۽وہیت۽ےہ۽رگم۽امنٓ۽رٕص۽یک۽امجًق۽وساےئ۽رغمف۽دنآڈ‪،‬۽اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽یسیک۽ےہ؟‬

‫‪Page 612 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪ :‬۽ارگ ۽ہی ۽ایبلاف ۽حیحص ۽وہُ ۽وت ۽رصف ۽ربمن ۽‪ ۶‬۽ؿربمن‪۹‬اُس ۽ےک ۽افقس ۽طغلِ ۽وہےن ۽ےک ۽ےئل ۽اکیف ۽ںیہ ۽ہک ۽اچٓؿُ ۽امنٓؿُ ۽ںیم۽‬
‫ٓؿٓاہن۽لآک۽امجًق۽ےہ۽اؿٓ۽دجسم۽وک۽لالاک۽ؿولمف۽رکےنؿاال۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽وک۽اامس۽ئانلا۽اؿٓاےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ہک ۽ڑپینھ ۽گياہ ۽اؿٓ ۽ریھپین ۽ؿاخق۔اتفؿی ٰ۽اہجحل ۽ؿىٍيہ ۽ںیم ۽ےہ‪:‬لوقدموافاسِایاثمونْ‪(1‬ارگ ۽ا ںوُ ۽ےن ۽افقس ۽وک ۽اامطق ۽ےک۽‬
‫ےئل۽ادقس۽ایکوت۽گياہگآ۽وہُ۽ےگ۔ف)اؿٓ۽اقترط۽وبل۽اؿٓ۽رجلا ُِ۽وخُ۽ارگ۽وگنلف۽ےس۽دنب۽ںیہن۽وہےت۽وت۽تخس۽دشلڈ۽افقس۽ےہ۽رہب۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫احل۽اُےس۽اامطق۽ےس۽زعمؿل۽رکلا۽اچےئہ۽۔واللْ ٰ‬
‫‪ٓ۵۴‬خق۽ارملخق۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ ہلس۽ىالس۽دمحم۽اصخق۽ڈٓٓی۽ومٓہخ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۻۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽ِرشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اک۽صیمق۽دوٓی۽وہا۽اؿٓرکب۽دنچ۽غٕانئ۽یک۽ؿہج۽ےس۽وطبٓ۽ ُضيہ۽ےک۽‬
‫دوٓی۽لامك۽ایک۽ایگ۽اؿٓسج۽ٓؿٓ۽ےس۽رکب۽رپ۽دوٓی۽لامك۽ ُہـیئ۽اس۽ٓؿٓ۽ےس۽امتس۽ہلحم۽ؿاولُ۽ےن۽رکب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽یعطق۽ٹوھٓ۽ڈی۽‬
‫اؿٓ۽وبہج۽كش۽ےک۽اؿٓ۽ایس۽كش۽وک۽ےل۽رکرکب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽لالوت۽ہب۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‪،‬۽ڈبرگ۽زگآس۽ہی۽ےہ۽ہک۽رکب۽ےک۽لاف۽ےن۽اہک۽‬
‫کہٖلڈ۽ارگ۽مسق۽۔اھےئ۽وت۽امل۽رسمؿہق۽مہ۽ڈ ں۽ےگ۽اؿٓٓلڈ۽ےن۽اہک۽مہ۽مسق۽۔اھںیئ۽ےگ۽نکیل۽مسق۽ںیہن۽۔اھیئ۽اؿٓٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽لالوتہب۽امنٓ۽‬
‫اجمٔ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٓلڈ۽رپ۽وکیئ۽اسلاس۽ںیہن۽اؿٓ۽اخیل۽ ُضيہ۽ےک۽شٍق۽رکب۽رپ۽دوٓی۽لامك۽ںیہن۽وہ یتک۽ہن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽عنم۽ہن۽وہ۔واللْ ٰ‬
‫شلہصً‬
‫‪ٓ۵۴‬خق۽ارملخق۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ح۽رعافُ۽یلع۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۹‬ۻۺ‪ :‬آ۽ہتکلک۽لآلک۽ڈااگنٓ۽ڈنلؿوگڈاس۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ےن۽اینپ۽ویبی۽دنہہ۽وک۽فالط۽طغللہ۽ڈی۽ؿہقلطم۽دمّف۽الک۽شال۽‬
‫لک۽یھٹیب۽ٓیہ۽رھپ۽اس۽ےک۽مرہٖ۽ےن۽اس۽وک۽لال۽دقع۽رشہیع۽اینپ۽ٓؿخٌق۽ںیم۽ٓ ھ۽ایل۽اؿٓ۽اس۽ےس۽الک۽زلیک۽دیپا۽وہیئ۽اہیُ۽لک۽ہک۽‬
‫زلیک۽ذموکٓ۽لاغل۽وہیئ۽ س۽اس۽زلیک۽ےس۽یسک۽املسمُ۽ےن۽ارگدقعِ۽شاڈی۽رکیل۽اؿٓ۽اس۽لسن۽ےس۽اؿالڈ۽وجدیپا۽وہؿہ۽اامطق۽رکاتکسےہ۽‬
‫لاںیہن۽اؿٓ۽اےکس۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواْتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اس۽یک۽امُ۽ؿدلاسللا۽ ُہـیئ ُ۽ؿہ۽وخڈ۽ؿدلاسللا۽ںیہن۽‪،‬اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رحچ۽ںیہن۽ہکبج۽ذمہق۽ؿاامعل۽ؿ۽‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۶‬‬
‫‪Page 613 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غٕا ٔف۽ؿاہطٓف۽ؿریغاہ۽ںیم۽اقلل۽وہ۽‪،‬اہُ۽ارگ۽وعاس۽اس۽یک۽اامطق۽ےس۽رفنف۽رک ں۽اؿٓ۽ہی۽ا ۽لاً ِق۽تلقِ۽امجًق۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ہن۽رک ں۔واللْ ٰ‬
‫‪ٓ۴۷‬اضمُ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺۻۺ‪ :‬آ۽ہتکلک۽ولٓخق۽وپٓ۽ٓؿڈ۽ربمن۽‪۴۵۸‬۽ ہلس احیج۽اجُ۽دمحم۽اصخق۽‬
‫(‪)۴‬۽الک۽دجسم۽ےک۽وتمویلُ۽ےن۽ٓلڈ۽وک۽اچپس۽ٓؿےپ۽اموہآ۽نیت۽شال۽ےک۽ےئل۽صالٓس۽ٓ۔اھ۽ہی ۽رشؿ۽یھت۽ہک۽مہ۽نیت۽شال۽دعب۽زعمؿل۽‬
‫رک شکٌْ۽ںیہ۽اےس۽اامس۽ےن۽لڈٓہعی۽رحتریی۽اغٕآ۽لاہم۽ےک۽وظنمٓ۽رکےک۽اےنپ۽ڈطختس۽رکڈےئ۽۔‬
‫(‪)۵‬۽لاؿوجڈ ۽وتمویلُ۽ےک۽عنم۽رکےن۽اؿٓلااضہطب۽ٓؿےنک۽ےک۽خق ۽لک۽مہ۽وک۽یسک۽ؿاظع۽لا ۽رچکیلآ ۽ےک۽ایخالف ۽اؿٓ ۽ذمہق ۽اک۽ملع۽ہن۽‬
‫وہاجےئ۽یسک۽وک۽دجسم۽ںیم۽ؿظع۽رچکیل۽ڈےنی۽یک۽ااجٓف۽ہن۽ڈؿ۽ےب۽افاله۽وتمویلُ۽ےک۽وخڈ۽ااجٓف۽ڈہات۽ےہ۽انچہچن۽زگہتش۽اسفڈ۽ےک۽ومعق۽‬
‫رپ۽ہتکلک۽ںیم۽اس۽ےن۽دجسم۽ےک۽ادنٓ۽دنہؿؿُ۽لک۽وک۽ ٓا ےن۽ڈلا۔‬
‫(‪)۶‬۽اامس۽ذموکٓ۽اثَٖ۽دجسم۽یک۽اامطق۽ےس۽ریغ۽احرض۽وہلا۽اؿٓ۽ریس۽لا۽ڈوعوتُ۽ںیم۽ےب۽ااجٓف۽وتمویلُ۽ےک۽جالاجلا۽ےہ۽اؿٓ۽وتمویلُ۽‬
‫ےک۽عنم۽رکےن۽یک۽لالکل۽رپؿاہ۽ںیہن۽رکلا۔‬
‫(‪)۷‬۽وتمویلُ۽ےن۽دعب۽زگٓےن۽ایعمڈ۽اغٕآ۽لاہم۽اؿٓ۽لااضہطب۽رحتریی۽افاله۽ڈیہ۽ےک۽ڈؿرسّ۽اامس۽وکوج۽دمہنی۽ونمٓہ۽اک۽شانک۽اؿٓ۽دجسم۽‬
‫وبنی ۽ےک ۽اامس ۽ےک ۽اخدناُ ۽ےس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دجسم ۽وبنی ۽ںیم ۽اامطق ۽رکاکچ ۽ےہ ۽اف ۽اجبےئ ۽اس ۽ےک ۽رقمٓ ۽ایک ۽ےہ ۽ؿہ ۽ضٕامح ۽ؿام ع ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫وتمایلُ ۽دجسم ۽زعمؿل۽‬
‫ِ‬ ‫ٓا امڈہ ۽ہنتف ۽ؿاسفڈ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽وتمویلُ ۽رپ ۽جالف ۽ؿاہعق ۽وتنیہ ۽ ٓا زیم ۽اسلاس ۽ؿ ۽اتہبُ ۽رہتشم ۽رکلا ۽ ٓا لا ۽اےسی ۽وک ۽اامس ۽رشى ًا‬
‫رک شکٌْ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رضؿٓ ۽زعمؿل ۽رک شکٌْ ۽ںیہ ۽ہکلب ۽اُ ۽رحاکف ۽رپ ۽اس ۽وک ۽زعمؿل ۽رکلا ۽یہ ۽اچےئہ‪،‬الیعزلْصاحبْوظیقۃْاالْبجنْحۃ‪ْ 1‬وھذہْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫جنحۃ۽(اصخق۽ؿہفیظ۽ےک۽ریغم۽زعمؿل۽ںیہن۽ایک۽اجاتکس۽اؿٓ۽ہی۽رقمٓہ۽ےہ۽۔ف)واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪:۴۳‬ۻۻۺ ۽مرال۽ۻ‪۴۶۶‬ھ ۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽لآّ۽ںیم۽ٓلڈ۽ےن۽رمعؿ۽ےس۽طيلًاوباتسُ۽اتسلگُ۽ےک۽نپچب۽‬
‫ںیم۽ڈؿلا۽نیت۽قبس۽ڑپےھ۽ےھت۽اف۽اُ۽ںیم۽ٓجن۽وہایگ۽اؿٓ۽رمعؿ۽ےن۽اےس۽اہک(اعط)۽رکڈلا۽وتٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽شارگڈ۽اک۽وصقٓ۽لادحِ۽قسف۽ےہ۽اؿٓ۽وبہج۽اىالُ۽وہشمٓ۽ؿرعمؿف۽ےہ۽وتاےس۽اامس۽ئانلا۽اجمٔ۽ںیہن۽اؿٓاس۽ےک‬

‫نؼ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ ‪،‬۽بلطم۽ال ح۽زعل۽اصخ ِق۽ؿہفیظ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪،‬۽‪۷۵۶/۶‬‬
‫‪Page 614 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽گياہ‪،‬۽اؿٓ۽ارگاس۽اک۽وصقٓ۽وہىُيا۽دحِ۽قسف۽لک۽ںیہن۽لا۽ؿہ۽لاالىالُ۽اس۽اک۽ بکت۽ںیہن۽وت۽اُ۽ ہلی۽ڈؿ۽وصٓوتُ۽ںیم۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم اس۽ؿہج۽ےس۽وکیئ۽رکاہق۽ںیہن۽اؿٓ۽یلھچپ۽وصٓف۽ںیم۽رکمؿہ۽زنتیہی۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیلٰ۽ےہ۽لایق۽اعط۽رکڈانی۽وکیئ۽ےش۽ںیہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫۔واللْ ٰ‬
‫آ۽ٓاف۽ڈگھ۽یدٓلآآ۽مٔ۽ڈاکُ۽اثار۽شخب۽رلیٹ۽ ہلس۽خیش۽فا ك۽نیسح۽‪۴۷‬۽مرال۽مٔؿٓ۽ہبنشجنپ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۻۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽ِ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽صىُکہ۽ٓاف۽ڈگھ۽ںیم۽ڈؿدجسم ں۽ںیہ۽نج۽ںیم۽ےس۽الک۽دجسم۽اک۽وتمیل۽وج۽‬
‫ٓؿٓہ۽امنٓ۽اک۽لادنب۽ںیہن۽ےہ۽اُس۽ےن۽الک۽شیپ۽اامس۽وج۽وقس۽اکیدیقی۽اؿٓ۽ملع۽اک۽احظف۽ومولی۽میکح۽رقمٓ۽اھت۽اس۽وک۽وتمیل۽ےن۽لالؿہج۽اگل۽‬
‫رکڈلا۽اؿٓ۽اجبےئ۽اس۽ےک۽لالٓاےئ۽دتقمویُ۽ےک۽ڈؿرسا۽اامس۽وجرصف۽احظف۽ؿوقس۽اک۽اصقف۽ےہ۽اؿٓ۽ونہٓاُ۽ےک۽اہیُ۽ہشیپ۽اجٓی۽ےہ۽‬
‫رقمٓ۽رکڈلا۽سج۽رپ۽ںیم۽ےن۽وتمیل۽اصخق۽ےس۽نُـاھچ۽ہک۽شاقب۽شیپ۽اامس۽زک۽وصقٓ۽رپ۽دحیلعہ۽ےئک۽ےئگ۽وت۽وتم ٌعيڈادمصل۽اصخق۽ےن۽‬
‫تہب۽یم ۽ّ۽شاھت۽وجاف۽ڈلا۽ہک۽امہٓی۽دجسم۽مہ۽وج۽اچںیہ۽وس۽رک ں۽دتقمی۽وپھچ۽ںیہن۽ شکٌْ۽‪،‬اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽اؿٓایسی۽دجسم۽ںیم۽‬
‫امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگالہپ ۽اامس ۽اعمڈاﷲ دبذمہق ۽وہ ۽وت ۽اُس ۽اک ۽زعمؿل ۽رکلا ۽ادش ۽رضؿٓی ۽اھت ۽اؿٓ ۽ارگڈؿرسا ۽دبذمہق ۽وہ ۽وت ۽اس ۽اکرقمٓرکلا۽رحاس ۽وہا‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫زعمؿل۽رکلا۽الٓس۽ےہ‪،‬ویُ۽یہ۽اُُ۽ںیم۽وج۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽طلغ۽ڑپاتھ۽وہ۽لا۽اہطٓف۽حیحص۽ہن۽رکلا۽وہ۽اُس۽اک۽زعمؿل۽رکلا۽رٕص۽ےہ‪،‬۽الک۽وہ۽لا۽‬
‫ڈؿونُ‪،‬اؿٓ۽ارگتحص۽ذمہق۽ؿغٕا ٔف۽ؿاہطٓف۽ںیم۽دقبٓوجا ِٓ۽امنٓ۽ںیہ۽اؿٓ۽اامس۽ؿہفیظ۽لالا۽ےہ۽وت۽لال۽وصقٓ۽ےلہپ۽وک۽زعمؿل۽رکلا۽گياہ۽وہا۽‬
‫ہک۽لال۽ؿہج۽الڈاےئ۽ملسم۽ہک۽الیعزلْصاحبْوظیقۃْبغیجنحۃْ‪(1‬۽یسک۽اصخق۽ؿہفیظ۽وک۽ریغب۽یسک۽گياہ۽ےک۽زعمؿل۽ںیہن۽‬
‫ایکاجاتکس۔ف)اؿٓ۽وتمیل۽اک۽انہک۽ہک۽دجسم۽امہٓی۽ےہ۽مہ۽وج۽اچںیہ۽رک ں۽ضحم۽لالط۽ےہ‪،‬دجسم ں۽اﷲ زعؿلج۽یک۽ںیہ‬
‫‪2‬۽(نؼٍيا۽دجسم ں۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽ںیہ۽وت۽اﷲ ےک۽شاھت۽یسک۽یک۽دنبک ۽ہن۽رکؿ۔ف)۽اُس۽ںیم‬
‫ؿیہ۽ایک۽اجےئ۽اگ۽وجمکحب۽رشه۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽ہی۽ٓمع۽لالط۽ےہ۽ہک۽دتقمی۽نُـھچ۽ںیہن۽ شکٌْ۽ہکلب۽اامس۽ؿؤمڈُ۽رقمٓ۽رکےن۽ںیم۽وتمیل۽اک۽‬
‫اایتخٓ۽ںیہن۽ہکبج۽وخڈ۽لاین۽دجسم۽اس۽ےک۽ااقٓف۽ںیم۽ہن۽وہ۽اامس۽ؿؤمڈُ۽ےک۽بصن۽ںیم۽الہپ۽اایتخٓ۽لاین۽رھپ۽اس۽یک۽اؿالڈ۽ؿااقٓف۽اک۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ڈؿرسااایتخٓ۽دتقمویُ۽اکےہ۽ہی۽یھب۽ہکبج۽سج۽وک۽لاین۽رقمٓ۽رکلا۽اچاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽ےسج۽دتقمی۽اچےتہ۽ںیہ۽ڈؿونُ۽اسکیُ۽وہُ‪،‬۽اؿٓ۽ارگ۽‬
‫ےسج۽ہی۽اچےتہ۽ںیہ۽ؿیہ۽رشى ًا۽اؿیلٰ۽ےہ۽وت۽اںیھن۽اک۽اایتخٓ۽املا۽اجےئ۽اگ۽وتمیل۽اس۽لآّ۽ںیم۽وکیئ۽زیچ۽ںیہن۔ ُڈٓاتخمٓ۽(ںیم۽ےہ)‪:‬‬

‫نؼ‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ ‪،‬۽بلطم۽ال ح۽زعل۽اصخ ِق۽ؿہفیظ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪،‬۽‪۷۵۶/۶‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ ‪۵ ،‬ۺ‪/‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 615 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الباین ْللمسجد ْاوٰل ْمن ْالِوم ْبنصب ْاالمامْ اتخمٓ ۽وقل۽ےک۽اطمقب۽اامس۽اؿٓ ۽ؤمڈُ ۽رقمٓ ۽رکےن۽اک۽قح۽ڈبرگ۽‬
‫والمؤذن ْف ْالمختار‪(ْ 1‬وکذاولدہ ْوعشیتہ ْاوٰلْ ولوگُ۽یک۽لٍسٍق ۽لاین ۽دجسم ۽وک۽ٓلاڈہ ۽ےہ(ایس۽رطچ۽ایکس۽اؿالڈ۽‬
‫من ْغیھم ْاشباہ ْ‪2‬اھ ْشایم)االاذاعنی ْالِومْ اؿٓاخدناُ ۽یھب۽ڈبرگ۽رضحاف ۽ےس۽ٓلاڈہ۽خؼڈآ ۽ںیہ۽اھ۽شایم)۽‬
‫ج اہتبل ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ہک ۽خق ۽وقس ۽لاین ۽دجسم ۽ےس ۽ایٰلع ۽ؿ ۽اصحل۽‬
‫اصلحْممنْعؼنہْالباینْ‪(ْ3٣‬النْمنقعۃْذلكْتر عْ‬
‫اامس۽رقمٓ۽رکّ۽وت۽یہ۽رتہب۽وہاگ‪،‬۽(ویکہکن۽اس۽اک۽عفن۽وقس۽وک۽ےچنہپ۽‬
‫المھیْ‪،‬ا نقعْالوسائلْ‪4‬اھْش)ْ ْ‬
‫اگاعفن۽اولشالئ۽اھ۽س)(ف)‬
‫۽اؿٓ۽ارگ۽اامطق۽لال۽ؿہفیظ۽ےہ۽اؿٓ۽الہپ۽اامس۽رشى ًا۽اس۽ڈؿرسّ۽اامس۽ےس۽اؿیلٰ۽اھت۽وت۽وتمیف۽ےن۽ڈؿہٖا۽ملظ۽ایک۽ٓاحج۽وک۽اٹہلا۽اؿٓ۽ وجچ۽ک۽‬
‫ؿمٔاھلا‪،‬اؿٓ۽ڈؿونُ۽مٔامٔ۽ںیہ۽خق۽یھب۽لالؿہج۽ےلہپ۽وک۽الڈا۽ڈیہ۽اک۽ بکت۽وہا۽اؿٓ۽ارگہی۽ڈؿرسا۽اؿیلٰ۽لا ں۽ینعم۽ےلہپ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽‬
‫ھچک۽رکاہق۽یھت۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽وہىٌُـ۽وتمیل۽ےن۽ااھچ۽ایک۽دتقمویُ۽اک۽اس۽رپ۽اارتاص۽ےب۽اج۽ےہ۽امنٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽یہ۽طللؼًا۽اجمٔ۽ےہ۽‬
‫ٔ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫ہکبج۽ذمہق۽ؿغٕاف۽ؿاہطٓف۽ؿاامعل۽حیحص۽وہُ‪،‬۽اؿٓدجسم۽وک۽وت۽وکیئ۽رجس۽یہ۽ںیہن۽اس۽ںیم۽رہب۽احل۽اجمٔ۽ےہ۽۔واللْ ٰ‬
‫‪۵۵‬وجُ۽‪۵۳‬ۼ‪۴‬ء‬ ‫آلاھت۽ڈؿآ۽ٓلاضق۽اڈوپیٓ۽كلم۽ویمآ۽رساچ۽ادلنی۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۳‬ۼۺ ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽ؿایتفمُ۽رشه ۽نیتم ۽ہک ۽الک ۽صخش۽لئالئ ۽امنٓ۽ٓؿٓہ ۽ےک ۽وھتٓاتہب ۽ؿاتیفق ۽ےہ ۽رگم۽دنچ ۽رعہص۽ےس۽‬
‫اس ۽ےک ۽اکونُ ۽ںیم ۽امسًق ۽مک ۽وہیئگ ۽ےہ ۽ینعی ۽اؿاچن ۽شٌٍْ ۽ںیہ‪ ،‬۽وتاےسی ۽صخش ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڑپانھاجمٔ ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽وہےن ۽وک ۽شٍق۽‬
‫جالہص۽رحتری۽رٕامںیئ۽‪،‬اؿٓ۽ارگ۽رہبّ۽شیپ۽اامس۽ےن۽امنٓ۽ںیم۽یطلغ۽یک۽اؿٓ۽اےنپ۽دتقمی۽اک۽ہمقل۽ہن۽ ُضيا۽وت۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽وت۽ںیہن۽آ لا۽‬
‫ےہ۽لا۽ ٓا لا۽ےہ؟اس۽اک۽وجاف ۽لاوصاف ۽عم۽ہقف۽ؿ۽دحمك۽اؿٓ۽بتک۽ہقف۽ؿدحمك۽اک۽وحاہل۽یھب۽رضؿٓ۽رحتری ۽رٕامںیئ‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽ ٓا ف ۽وک۽‬
‫ازجِ میظ۽اطع۽رٕامےئ۽اگ۔ ‪۵۵‬وجُ۽‪۵۳‬ۼ‪۴‬ء۽آ۽لاھت۽ڈؿآ۽ٓلااتسؿڈّ۽وپٓ۽كلم۽ویمٓا۽رساچ۽ادلنی۽۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫رہبّ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽رگم۽اس۽اک۽ریغ۽اؿیلٰ۽ےہ۽ہکبج۽ملع۽لئالئ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽ںیم اُس۽ےس۽مک۽ہن۽وہ۽اؿٓ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽اولفق۽لصف۽ریا ی۽رشؿ۽اولافق۽یف۽ااجٓہت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۼ‪۶‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآاتکف۽اولفق۽لصف۽ریا ی۽رشؿ۽اولافق۽یف۽ااجٓہت۽‪/‬۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۸۷/۶‬‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽اولفق۽لصف۽ریا ی۽رشؿ۽اولافق۽یف۽ااجٓہت۽‪/‬عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۳/۴‬ۼ‪۶‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 4‬ڈا مزيآ۽اتکف۽اولفق۽لصف۽ریا ی۽رشؿ۽اولافق۽یف۽ااجٓہت۽‪/‬یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۸۷/۶‬‬
‫‪Page 616 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫دسفم۽امنٓ۽یھت۽امنٓ۽اجیت۽ٓیہ۽ؿٓہن۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫یطلغ۽سج۽رپ۽ہمقل۽ہن۽ایل۽ارگ۽ ِ‬
‫آ۽نسح۽وپٓ۽ اڈ۽آ لاڈ۽دمٓہس۽ ہلس۽ومولی۽دبعارلنمح۽دمٓس۽ ۻ۽ڈی۽دعقہ۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴‬ۼۺ‪:‬‬
‫۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽رفس۽ںیم۽اامس۽ےک۽اقعدئ۽یک۽دصتقی۽یک۽رضؿٓف۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رضؿٓف۽ےہ۽ارگ۽لحمِ۽ ُضيہ۽وہ۽طيلًا۽یسک۽ےس۽انس۽ہک۽ہی۽اامس۽ؿاہیب۽ےہ ُ۽ؿہ۽ےنہک۽ؿاال۽ارگ۽ہچ۽اعڈل۽ہن۽وہ۽رصف۽وتسمٓ۽وہ۽قیقحت۽رضؿٓ۽ےہ۔‬
‫وضحٓ ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رٕاملا ۽‪:‬ےسیک ۽ںیہن ۽وہاتکس۽‬ ‫تعاٰلْعلیہْوسلمْکیفْوقدْقیل‪1١‬۔ ْ‬ ‫قالْصَلْاللْ ٰ‬
‫‪،‬احالہکن۽ہی۽اہک۽ایگےہ۔(ف)‬
‫ہج۽ ُضيہ ۽ںیہن وتامنٓ۽ڑپےھ ۽رھپ۽ارگ ۽دعب ۽وکیئ ۽لامك ۽وہ۽ہک ۽طيلًا۽ؿاہیب۽اھت۽ااعڈہ۽رٕص۽ےہ۔واللْ‬
‫لا۽ؿہ۽یتسب۽ؿاہہیب ۽یک ۽وہ۽وت ۽قیقحت۽رکؿ۽اؿٓ۽ارگ ۽وکیئ۽ؿ ِ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵‬ۼۺ۽لا۽‪۷‬ۼۺ‪ :‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُِ۽۽رشه۽نیتم۽ہک‪:‬‬
‫ک‬
‫ضًی۽یفنح۽ااخشص۽ےک۽ہلحم۽صىُ شی۽رطچ۽رپ۽آایض۽اک۽مٌعياہم۽رکاےک۽ریمعت۽رکایئ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ڈٓؿآّ۽رپ۽الک۽‬ ‫(‪)۴‬۽الک۽دجسم۽رٕہق۽ریغ۽دلقم۽ےن۽ ّ‬
‫ضًی۽یفنح۽وہرک۽یھب۽اثَٖاؿاقف۽ایکن۽‬ ‫رھتپسج۽رپ۽ظفل۽الہ۽دحمك۽دنکہ۽ےہ۽بصن۽رکاڈلااؿٓ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےگل۽اس۽دجسم۽ںیم۽ضعب۽لاؿافق۽ولگ۽ ّ‬
‫امجًق۽ںیم۽رشلک۽وہرک۽امنٓ۽ڑپھ۽ےتیل۽ںیہ اُ۽یک۽امنٓ۽ریغ۽دلقم۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽وہک ۽لا۽ںیہن۽؟‬
‫ضًی۽یفنح۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ولگ۽یفنح۽ریغ۽دلقمؿُ۽یک۽امجًق۽ےک۽دعب۽لااؿل۽ہٖ۽ٓؿٓ۽لا۽ہعمج۽ےک۽ٓؿٓ۽اڈا۽رک ں۽وت۽امنٓ۽وہک ۽لا۽ںیہن؟‬ ‫(‪)۵‬۽ارگ۽اس۽دجسم۽ ّ‬
‫غ‬
‫ضًی۽یفنح۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽ریغ۽دلقم۽صخش۽ایس۽دجسم۽ںیم۽امجًق۽ںیم۽رشلک۽وہ۽رک۽امنٓ۽اےنپ۽رطہقی۽رپ۽ڑپےھ۽ینعی۽آ نیم۽لا رہٖ۽رکّ۽‬ ‫(‪)۶‬۽اؿٓ۽ارگ۽ ّ‬
‫اؿٓ۽ٓول۽لڈنی۽رکّ۽وت۽ویفنحُ۽یک۽امنٓ۽ںیم۽وکیئ۽صقن۽اعدئ۽وہاگ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪)۴‬۽ریغ۽دلقم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ضحم۽ہٖزگہن۽وہک ۽اؿٓڑپ ھٌْ۽ؿاےل۽ےک۽رس۽رپ۽گياہِ۽ میظ۽وہاگ۽۔حتف۽العرری۽ںیم۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽‬
‫ےس۽ےہ‪:‬‬
‫الہ۽وہاء۽ؿ۽دبًق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽۔(ف)۽‬ ‫انْالصلٰوةْخلفْاھلْاالھواءْالتجوزْ‪2٢‬۔ْ ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽ارلجلۃ۽ایفغمسالۃ۽اانلٓلۃ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪/۴‬ۼ‪۴‬‬
‫ّک‬
‫‪ 2‬حتف۽العرری ‪ ،‬لاف۽االامصۃ ‪ ،‬وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ ھٕ ‪۶۳۷/۴ ،‬‬
‫‪Page 617 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫واللْ ٰ‬
‫(‪ )۵‬۽ضًّی ۽اامس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓوہاجےئک ۽رگماس ۽دجسم ۽ںیم ڑپ ھٌْ ۽ےس ۽دجسم ۽اک ۽وثاف ۽ہن ۽ےلم ۽اگ ۽ہک ۽رشى ًادجسم ۽ںیہن ۽اؿٓ ۽لالذعٓ۽ِرش ی۽‬
‫رتک۽دجسم۽گياہ۽ےہ‪،‬دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ْاال ْف ْالمسجد ْ‪1١‬۔واللْ دجسم۽ےک۽ڑپؿیس۽یک۽امنٓ۽دجسم۽یہ۽ںیم۽وہ یتک۽ےہ۔(ف)‬
‫الصالة ْلجار ْالمسجد ّ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫غ‬
‫(‪)۶‬۽امجًق۽ںیم۽ریغ۽دلقم۽ےک۽رشلک۽وہےن۽رضؿٓ۽امنٓ۽ںیم۽صقن۽دیپا۽وہلا۽ےہ۽اؿل۽وت۽اُس۽ےک۽ ٓا نیم۽لا رہٖ۽ےس۽تعیبط۽وشمس۽‬
‫وہک ۽‪،‬اؿٓ۽ڈؿرسا۽ میظ۽صقن۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽رشتک۽ےس۽فص۽عطق۽وہک ۽ہک۽اس۽یک۽امنٓ۽امنٓںیہن۽الک۽ےب۽امنٓی۽صخش۽فص۽ںیم۽‬
‫ڑھکا۽وہاگ۽اؿٓ۽ہی۽فص۽اک۽عطق۽ےہ۽اؿٓ۽فص۽اک۽عطق۽لااجمٔ۽ےہ۽حیحص۽دحمك۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫سج ۽ےن ۽فص ۽عطق ۽یک ۽اُےس ۽اﷲ اعتیٰل ۽(اینپ ۽ٓحمق ۽ےس)عطق۽‬ ‫منْقطعْصقاْقطعہْاللْ‪2‬۔ ْ‬
‫رکڈّ(ف)‬
‫عم ذہا ۽دب۽ذموبہُ۽ےکشاھت۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽یھب۽دحمك ۽ںیم۽عنم۽رٕاملا ۽ےہ۽‪:‬۽الْتصلواْمع مْ‪(3‬اُُ ۽ےک ۽شاھت۽امنٓ ۽ہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ڑپوھ۔ف)واللْ ٰ‬
‫آ۽رہش۽ہلحم۽شاہ۽ڈالا۽ ہلس۽انجف۽ثار۽دفانیسح۽اصخق۽ومٓہخ۽‪۵‬۽ڈی۽اہجحل۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۸‬ۼۺ۽لا۽ۺۼۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ ِ‬
‫ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽‪:‬‬
‫(‪ )۴‬۽امنٓ ۽امجًق ۽ ُض ًّی ۽یفنح ۽ااخشص ۽یک ۽فا ك ۽نلعُ ۽دمٓہس ۽دمآی ۽ڈٓؿآہ ۽ؿرساےئ ۽اخنم ۽ےک ۽ےھچیپ ۽وہک ۽لا ۽ںیہن۔‬
‫(‪)۵‬۽ارگ۽یسک۽دجسم۽ںیم۽شیپ۽اامس۽رقمٓ۽ہن۽وہ۽وت۽احرضنی۽دجسم۽یسک۽صخش۽وک۽اےنپ۽ںیم۽ےس۽بختنم۽رک ں۽وت۽اس۽ںیم۽زک۽زک۽ارتحاس۽‬
‫ؿازتلاس۽اؿٓ۽زک۽زک۽لاف۽یک۽رضؿٓف۽ےہ۽؟‬
‫(‪ )۶‬۽اامس ۽ہٖ ۽ہقبط ۽ےک ۽ولوگُ ۽ںیم ۽ےس۽وج ۽ہک ۽اس ۽ؿغك ۽وموجڈ ۽وہُ ۽ثَٖف ۽ٓاےئ ۽ےس ۽بختنم ۽وہاتکس۽ےہ ۽لاؿوجڈ ۽ہکی ۽ؿہ۽بختنم ۽دشہ۽‬
‫صخش۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽اامطق۽اک۽الہ۽ہن۽اتھجمس۽وہ۽رگم۽اامجه۽اس۽یک۽اامطق۽رپ۽وہاجےئ۽وت۽ؿہ۽اامطق۽رکاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا‬

‫ؼزً‬
‫‪ 1‬اغمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽اتکف۽اٰولصلہ۽ال۽ٰولصہ۽اجلٓ۽ادجسملاخل۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۷۹/۴‬‬
‫‪ُ 2‬شٍِ۽اوبڈاؿڈ۽لاف۽وستلۃ۽ا ؽفـف۽وبطمہع۽ ٓا اتف۽ف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪/۴‬ۺۼ‬
‫‪ 3‬زنک۽ا بمال‪ ،‬اابلف۽ااثل ك۽یف۽ڈرک۽ااحصلہب۽دحمك(ۼ‪،۶۵۸۵‬ۻ‪)۶۵۸۵‬۽وبطمہع۽ومضصيہ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۸۷۳/۴۴‬‬
‫‪Page 618 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫الف۽ذمہق۽اہلسٍق۽وہ۽اےکس۽ابلطء۽وک۽اامس۽ںیہن۽ئان۽ شکٌْ۽۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬ ‫(‪)۴‬۽وج۽دمٓہس۽ج ِ‬
‫(‪ )۵‬اامس۽ااسی۽صخش۽ایک۽اجےئ۽سج۽یک۽اہطٓف۽حیحص۽وہ۽غٕا ٔف۽حیحص۽وہ۽ ّ‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽وہ۽افقس۽ہن۽وہ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽لاف۽رفنف۽دتقملاُ۽یک۽ہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫وہ۽لئالئِ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽ےس۽ ٓا اگہ۽وہ۽واللْ ٰ‬
‫(‪)۶‬۽وجصخش۽رشاطئ۽ِذموکٓہ۽اک۽اجعم۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اامس۽ایک۽اجےئ۽ارگ۽ہچ۽ؿہ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽لاالہ۽ےہک‪،‬۽اؿٓ۽وجؿایعق۽لاالہ۽ےہ۽ؿہ۽اامس۽ںیہن۽وہاتکس۽ارگہچ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ضق۽یک۽ٓاےئ۽وہ۔واللْ ٰ‬
‫‪۴۵‬۽ڈی۽اہجحل۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫وئسمہل۽املسملاُ۽رہش۽ہنہک۽ٓؿیلیہ۽وٹہل۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻۼۺ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽ ُکٔلا۽اس۽رطچ۽اک۽انہپ۽رکلا۽ےہ۽سج۽یک۽آ ںینیتس۽کہٌٍـُ۽ےک۽مٔامٔ۽ہکلب۽‬
‫ھچک۽اؿیچن۽وہیت۽ںیہ۽ینعی۽کہٍياُ۽یلھک۽ٓیتہ۽ںیہ۽ااسی۽ ُکٔلا۽ےنہپ۽ ُہـےئ۽رپ۽ٓلڈ۽وکاامس۽ئانلا۽اجاتکسےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽وکیئ۽صقن۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽‬
‫صىٌُـ ۽ںیہن ۽آ لا؟ ۽ٓلڈ ۽وک ۽اس ۽دقٓ ۽ادقؿٓ ۽یھب ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽وپٓی ۽آ شٌٍٍـُ ۽ےک ۽ ُکٔےت ۽ونبا ۽رک ۽نہپ ۽اتکس ۽ےہ ۽اؿٓاامطق ۽رکےن ۽ےک ۽ؿغك ۽ارگن ۽۔اھ۽‬
‫ؿریغاہ۽ںیہن۽اتنہپ‪،‬۽ىالؿہ۽اس۽ےک۽ٓلڈ۽وک۽ملع۽یھب۽ااھچ۽ےہ۽اؿٓ۽ہٖ۽الک۽لئالئ۽ےس۽ؿاتیفق۽ٓکھيا۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ایبُ ۽لئالئ۽ےس۽ولعمس۽وہلا ۽ےہ۽ہک۽ؿہ ۽ ُکٔےت۽اےسی۽یہ۽آ ڈےھ۽آ نیتس ۽ےک۽ئانلا۽ےہ۽اؿٓ۽امنٓ ۽ےک۽ؿغك۽ارگن۔اھ ۽نہپ ۽اتکس ۽ےہ ۽رگم ۽ںیہن ۽اتنہپ۽اؿٓ۽‬
‫ِ‬
‫ض‬
‫لآآ۽وک۽ارگن۔اھ ۽نہپ۽رک۽اجلا ۽ےہ۽‪،‬اس ۽وصٓف۽ںیم ۽ٓلڈ ۽ےک۽ےھچیپ ۽امنٓ۽ارگ۽ہچ۽وہاجیت ۽ےہ۽رگم۽رکاہق ۽ےس۽اخیل۽ںیہن۽افہن۽ا ِ َڈ ُْ ۽نم۽ایثف۽ ھيۃ۽‬
‫ؿا ػالہ۽فًھا۽رکمؿھۃ۽(ویکہکن۽ہی۽اس۽ےک۽اکس۽اکچ۽ؿاےل۽ڑپکّ۽وہُ۽ےگ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽شاھت۽امنٓ۽اڈا۽رکلا۽رکمؿہ۽ےہ۔ف)۽خق۽ؿہ۽ڈی۽ملع۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ْ‪1‬وقالْا بنْ‬ ‫‪‬‬ ‫تعاٰلْ‬ ‫غہ‬
‫اےس۽اھجمسلا۽اجےئ۽ہک۽ڈٓلآ۽ا ٰی۽لآآ۽ےس۽ٓلاڈہ۽اقل ِل۽میظعت۽ؿ۽لڈلّل۽ےہ۽قالْاللْ ٰ‬
‫عمرْاللْاحقْتتزینْلہ(اﷲ اعتیٰل۽اک۽آشاڈ۽رگایم۽ےہ‪:‬۽خق۽مت۽امنٓ۽ےک۽ےئل۽دجسم۽ںیم۽اجؿ۽اینپ۽ٓتنی۽اایتخٓ۽رکؿ۽۔اؿٓ۽رضحف۽‬
‫انب۽رمع۽ےن۽رٕاملا‪:‬۽اﷲ اعتیٰل۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽خؼڈآ۽ےہ۽ہک۽وت۽اس۽یک۽لآاگہ۽ںیم۽ٓتنی۽اایتخٓ۽رکّ۔ف)۽۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼۼۺلا۽ۺ‪۳‬ۻ‪ :‬آہبصق۽رمعی۽ڈاک۽اخہن۽اخص۽علض۽ اڈ۽ ٓا لاڈ۽وئسمہل۽ىالس۽یفطصم۽ارسآ۽اقحل۽ااصنٓی۽اقڈٓی۽‪۴۵‬۽رحمس۽ارحلاس۽‬
‫ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫طف‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽وصٓف۽اہےئ۽ ػلی۽ڈلی۽ںیم۽ہک‪:‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۶۴/‬‬
‫‪Page 619 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪)۴‬۽ؿاہیب۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽یک۽ادتقاء۽ِ۽امنٓ۽وخاہ۽مًزگاہن۽لا۽رتاؿحی۽لا۽ہعمج۽لا۽دیعنی۽لا۽ونالف۽لا۽امنٓ۽انجٓہ۽ںیم۽ڈٓضق۽مکح۽ےہ۽‬
‫لا۽ایکمکح۽ےہ؟‬
‫(‪)۵‬۽ٓلڈ ۽وموللا ُِ ۽رٕہق۽ؿاہہیب۽ڈویدنب۽وک۽اعمل۽ِ۽ڈنی۽اتھجمس۽ےہ۽اؿٓ ۽اُُ ۽یک۽میظعت۽ؿ ۽رکتمی۽یھب۽رکلا ۽ےہ۽نکیل ۽وخڈ ۽اعمل۽ںیہن۽اف ۽ٓلڈ۽‬
‫ذموکٓاہلسٍق۽ؿامجًق۽یک۽اامطق۽رکاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اُس۽یک۽اامطق۽ےس۽امنٓ۽ضًّی۽یک۽حیحص۽ےہ۽لا۽ایک؟‬
‫(‪ٓ)۶‬لڈ۽رٕہق۽ؿاہہیب۽ڈویدنبہی۽وک۽ ُمٔا۽اتھجمس۽ےہ۽اؿٓ۽اتہک۽ےہ۽نکیل۽اُُ۽یک۽اامطق۽ےس۽امنٓ۽لال۽فلکت۽ڑپاتھ۽ےہ۽اؿٓ۽رمعؿ ُضًی۽یفنح۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫ؿاہہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ادَٖآ۽رکلا۽ےہ۽ہن لل۽ہن۽وہےن۽امنٓ۽اجمٔ۽ےک۽‪،‬ذہلا۽ٓلڈ۽ذموکٓ۽یک۽اامطق۽ےس۽رمعؿ۽ذموکٓیک۽امنٓ۽حیحص۽‬
‫وہک ۽لا۽وہىُاؿٓ۽ویکُ۽؟‬
‫امس۽ہعمج۽ؿاہیب۽اقعدئ۽اک۽ےہ۽اؿٓ۽رصف۽الک۽یہ۽دجسم۽ںیم۽ہعمج۽وہلا۽ےہ۽ ٓا لا۽ضًّی۽اُس۽یک۽اامطق۽ںیم ِ‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽‬ ‫(‪)۷‬ا ِ‬
‫۽امنٓ۽رہظ۽اڈا۽رکّ؟‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ںیہن۽وت۽ایک ِ‬
‫(‪)۸‬۽ارگ۽ا ِ‬
‫امس۽ہعمج۽ربمناُ(‪)۵‬لا۽(‪)۶‬۽ذموکٓہ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽وہ۽وت۽الہ۽شٍّق۽ؿامجًق۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓامنٓ۽‬
‫۽امنٓ۽دیعنی۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽ایک۽مکح۽ےہ؟‬ ‫حیحص۽وہک ۽لا۽ایک۽۔زین ِ‬
‫(‪)۹‬۽اام۽س۽ضًّی۽اغمڈہق۽ےہ۽اؿٓ۽اچٓ۽دتقمی۽نج۽ںیم۽ےس۽الک۽ضًّی۽اکلم۽ےہ۽لایق۽نیت۽وصٓاہتےئ۽ذتمرکہ۽ربمن۽(‪)۵‬۽اؿٓ۽(‪)۶‬۽ےک۽‬
‫ںیہ۽ایسی۽اح ك۽ںیم۽ہعمج۽اقمئ۽رک شکٌْ۽ںیہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(ۺ) ۽امنِٓ۽رغمف ۽لا ۽یسک ۽ؿغك ۽یک ۽ہب ۽امجًق ۽امنٓ ۽شاھت ۽اامس ۽وصٓاہتےئ ۽ذتمرکہ ۽اُ ۽(‪ )۴‬۽لا ۽(‪ )۵‬۽لا ۽(‪ )۶‬۽ےک ۽وہٓیہ ۽ےہ ۽وتایک ۽ضًّی۽‬
‫اغمڈہق۽رشلک۽امجًق۽وہاتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اہنت۽ڑپ ھٌْ۽یک۽اح ك۽ںیم۽امنٓ۽حیحص۽وہک ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(ۻ)۽احظف۽لا۽انیب۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۽امنٓ۽مًزگاہن۽لا۽رتاؿحی۽ںیم۽رشبہکیط۽وساےئ۽اس۽ےک۽اؿٓوکیئ۽احظفِ۽غٕ ٓا ُ۽وموجڈ۽ںیہن۽ےہ۽‬
‫اہتبل۽لارظہ۽وخاُ۽دنچ۽ںیہ؟‬
‫(ۼ)۽وصٓف۽اہےئ۽ذموکٓہ۽ادصلٓ۽ربمناُ۽(‪)۵‬۽لا۽(‪)۶‬۽ںیم۽ےس۽ارگ۽اامس۽وہوتامنٓ۽رتاؿحی۽صىُاُس۽یک۽ادتقاء۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽امنٓ۽انجٓہ۽ںیم۽امجًق۽ؿ۽‬ ‫(‪)۴‬۽ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽وکیئ۽امنٓ۽رٕص۽وخاہ۽لفن۽یسک۽یک۽ںیہن۽وہ یتک۽ہن۽اُ۽س۽ےک۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽امنٓ۽انجٓہ۽اڈا۽وپ۽ارگہچ ِ‬
‫اامطق ۽رشؿ ۽ںیہن ۽ؿذہلا ۽ارگ ۽وعٓف ۽اامس ۽اؿٓ ۽دتقمی۽ےہ ۽امنٓ ۽انجٓہ ۽اک ۽رٕص ۽اڈا۽وہ ۽اجےئ ۽اگہک ۽اگ ۽ٓہچ ۽دتقمویُ ۽یک ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ہن۽‬
‫وہیئ۽وخڈ۽اُس۽یک۽وہیئگ۽‪،‬اؿٓ۽ایس۽دقٓ۽رٕص۽تلاہی۽یک۽اڈا۽اکیف۽ےہ۽رگم۽ؿاہیب۽وت۽امنٓ۽وخڈ۽لالط۽ےہ۽النہْالْدینْلہْوالْصلٰوةْلنْالْ‬
‫دینْلہ(ویکہکن۽اس۽اک۽وت۽وکیئ۽ڈنی۽ںیہن۽اؿٓ۽سج۽اک‬

‫‪Page 620 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈنی ۽ںیہن ۽اس ۽یک ۽امنٓ ۽ںیہن۔ف) ۽ہن ۽وت ۽اُس ۽یک ۽اینپ ۽وہ یتک ۽ےہ ۽ہن ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽یسک ۽یک ۽ارگ ۽ہچ ۽اس ۽اک ۽مہ ۽ذمہق ۽وہ ۽لا ۽اؿٓ ۽یسک ۽مسق۽‬
‫ضً ضً‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬‫دبذمہق۽وہ۽ ّی۽وہ۽وت۽ ّی۽‪،‬۽واللْ ٰ‬
‫(‪ )۵‬۽ڈویدنبہی ۽یک ۽تبسن ۽نلعےئ ۽رکاس ۽رحنیم ۽رشنیفی ۽ےن ۽لاالافتط ۽رٕاملا ۽ہک ُ۽ؿہ ۽ دت ۽ںیہ۔اؿٓ ۽افشےئ ۽اقیض ۽ایعص ۽ؿمٔآہی ۽ؿ ۽عمجم۽‬
‫االرہن ۽ؿ ُڈٓاتخمٓ ۽ؿریغاہ ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽رٕاملا ۽من ْشكْفہْکقرہْوعذابہْفِدْکقر‪ 1‬۽(سج ۽ےن ۽اس ۽ےک ۽رفک ۽ؿذعاف ۽ںیم۽‬
‫كش۽ایک۽ؿہ۽یھب۽اکرٕ۽وہایگ۔ف)‬
‫وج۽اُُ۽ےک۽اوقال۽رپ۽علطم۽وہرک۽اُ۽ےک۽رفک۽ںیم۽كش۽رکّ۽ؿہ۽یھب۽اکرٕا۽ؿٓ۽اُ۽یک۽اح ك۽رفک۽ؿطالل۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽رفکی۽ؿوعلمُ۽اوقال۽‬
‫طًہ‬
‫كصق۽آلاس۽وہےئگ۽ہٖ۽صخش۽ہک۽ ما۽یلگنج۽ہن۽وہ۽اُُ۽یک۽اح ك۽ےس۽ ٓا اگہ۽ےہ۽رھپ۽اںیہن۽اعمل۽ِڈنی۽اجےن۽وت۽رضؿٓ۽ ش۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫امنٓ۽لالط۽ضحم۽۔واللْ ٰ‬
‫(‪)۶‬۽ایھب۽زگٓا۽ہک۽ڈوی۽دنبہی۽ےک۽اکرٕ۽وہےن۽ںیم۽وج۽كش ۽رکّ ُ۽ؿہ۽یھب۽اکرٕ۽ےہ۽رصف۽اںیھن۽ ُمٔا۽اجانن۽اکیف۽ںیہن۽وت۽وج۽اںیھن۽اقلل۽‬
‫طًھ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬ ‫ْ‬‫لل‬‫وا‬ ‫۽‬‫)‬‫۽ےہ۔ف‬ ‫ےس‬ ‫۽‬‫ںیم‬ ‫۽‬‫یہن‬‫۽ا‬‫یھب‬‫۽‬‫ہ‬‫۽ؿ‬‫ہکن‬‫۽(ویک‬‫ش‬ ‫اامطق۽اتھجمس۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽كشیب۽لالط۽ضحم۽ےہ۽افہن۽‬
‫(‪ )۷‬۽اہلسٍق ۽رپ ۽رٕص ۽ےہ ۽ہک ۽اانپ ۽اامس ۽ضًّی ۽حیحص ۽اہدیقعہ ۽ہعمج ۽ؿ ۽دیعنی ۽ےک ۽ےئل ۽رقمٓ ۽رک ں ۽ؿاہیب ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽لالط ۽ضحم ۽ےہ ۽اؿٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫رہشؿُ۽ںیم۽ہعمج۽اک۽رتک۽رحاس۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫(‪)۸‬۽اس۽اک۽وجاف۽اںیھن۽ربمنؿُ۽ںیم۽زگٓا۔‬
‫(‪)۹‬۽ایسی۽وصٓف۽ںیم۽ہعمج۽اقمئ۽ںیہن۽وہاتکس۽ہک۽اس۽ےک۽ےئل۽اامس۽ےک۽وسا۽مک۽آ۽مک۽نیت۽دتقمی۽ڈٓاکٓ۽ںیہ۽اؿٓ۽اہیُ۽الک۽یہ۽ےہ۽لایق۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫نیت۽ںیہن۽اٹنی۽رھتپ۽یک۽ومٓںیت۽ںیہ۔واللْ ٰ‬
‫(ۺ)۽لآ۽اہ۽اتب۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽اےکن۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽اؿٓ۽وخڈ۽اُ۽یک۽امنٓ۽لالط۽ؿہ۽امنٓ۽یہ۽ںیہن۽وغل۽رحاکف۽ںیہ۽املسمُ۽اُیس۽ؿغك۽اینپ۽امجًق۽‬
‫اقمئ۽رک ں۽اؿٓ۽امجًق۽ہن۽ےلم۽وت۽اینپ۽اہنت۽ڑپےھ۔‬
‫(ۻ)۽لاانیب۽یک۽اامطق۽اجمٔےہ۽‪،‬اہُارگ۽اُس۽ےس۽الضف۽وموجڈ۽وہ۽وت۽جالف۽ِ۽اؿیلٰ۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫(ۼ)۽ہ ین۽لآ۽اہک۽اجےئ۽ہک۽یسک۽امنٓ۽ںیم۽اطلًااجمٔ۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫آ۽رہشڈؿرگن۽وپٓ۽كلم۽ویمٓآاوپجلاہن۽مٔاکمُ۽دعمجآ۽دنکسٓ۽اخُ۽وئسمہل۽دبعارلؿف۽اخُ ‪۴۶‬۽رحمس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۳‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامّ۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽وجنیم۽لا۽ٓصّال۽لاافل۽ڈےنھکی۽ؿاال۽اُس۽رپ۽اُرجف۽‬

‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۶۸۹/۴‬‬
‫‪Page 621 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےنیل۽ؿاال۽وہ۽اؿٓ۽اامطق۽رکلا۽وہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وجنیم ۽ؿٓصّال ۽اقلل۽ِاامطق ۽ںیہن ۽‪،‬وییہن ۽وھج ے ۽افانلومُ ۽ؿاےل‪ ،‬۽اہُ ۽ارگ ۽اجمٔ ۽وطٓ ۽رپ ۽افل ۽ڈےھکی ۽اؿٓ ۽ہن ۽اس ۽رپ ۽نیقی ۽رکّ ۽ہن ۽نیقی۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ڈالےئ۽وت۽رحچ۽ںیہن۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۴۷‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۳‬ۻ‪ :‬آ۽رہش۽ہنہک۽وئسمہل۽دیس۽اتممٓ۽یلع۽اصخق۽ٓوضی۽‬
‫اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽اک۽قفتم۽نیلع۽دیقعہ۽ےہ۽ہک۽دیسلا ۽اوب۽رکب۽یدقی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽دعب۽الٍياء۽ویلع۽اٰولصلہ ۽ؿا سالس۽الضف۽ارشبل۽‬
‫ںیہ‪ٓ،‬لڈ۽ؿاخدل۽ڈؿونُ۽الہ۽شاڈاف۽ںیہ‪ٓ،‬لڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽وج۽صخش۽رضحف۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وکرضحف۽اوب۽رکب۽یدقی۽ٓیض۽اﷲ‬
‫کہ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽رپ۽فؽيلق۽ڈہات۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ۔اخدل۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ںیم۽یلع۽االىالُ۽اتہک۽وہُ۽ زؾٖف۽الا۽رکب۽یدقی۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رپ۽رضحف۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽فؽيلق۽ےہ۽اؿٓ۽ہٖ۽دیس۽ہیلیضفت۽ےہ۽اؿٓ۽ہیلیضفت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ںیہن۽‬
‫وہیت۽ہکلب۽وج۽ہیلیضفت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽اتبےئ۽وخڈ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہ۽وہیت۽ےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امتس۽اہلسٍق۽اک۽دیقعہ۽اامجہیع۽ےہ۽ہک۽یدقی۽اربکؿافٓؿ ِط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ومیلٰ۽یلع۽رکس۽اﷲ اعتیٰل۽ؿہہج۽امیرمی۽ےس۽الضف۽‬
‫ںیہ‪،‬ا ہم۽ڈنی۽یک۽رصتحی۽ےہ۽وج۽ومیلٰ۽یلع۽وک۽اُُ۽رپ۽فؽيلق۽ڈّ۽دتبمه۽دبذمہق۽ےہ‪،‬۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۔اتفؿی۽ ٰجالہص۽‬
‫ؿحتف۽العرریؿ ۽رحبارلاقئ۽ؿاتفؿی ٰ۽اعریگلہی۽ؿریغاہ۽بتک۽ریثکہ۽ںیم۽ےہ‪:‬انْفضلْعلیاْعلی ماْفمؽتدع‪ 1‬۽(ارگ۽وکیئ۽رضحف۽‬
‫غ‬
‫ىليکـیدقی۽ؿافٓؿط۽‪،‬رپفؽيلق ۽ڈّلا ۽ےہ۽وت۽ؿہ۽دبیتع۽ےہ۽۔ف)ىٍيہ۽ؿٓڈا مزيآںیم ےہ‪:‬الصلٰوةْخلفْالمؽتدعْتکرہْ‬
‫اکُ ۽آہعب ۽ںیم ۽ےہ‪:‬الصلوةْخلق مْتکرہْکراھۃْشدیدةْ‬ ‫بکلْحالْ (دبذمہق ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ہٖ ۽احل ۽ںیم ۽رکمؿہ ۽ےہ)آ ِ‬
‫‪2‬‬

‫ن‬
‫‪(3‬اُ ۽ینعی ۽یلیضفت ۽ہعیش ۽یک ۽ادتقاء ۽ںیم ۽امنٓ ۽دشلڈ ۽رکمؿہ ۽ےہ۔ف) فؽيلٌـُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽تخس ۽رکمؿہ ۽ینعی ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽۔واللْ ٰ‬

‫‪ 1‬جالطۃ۽ااتفلؿیٰ۽اتکف۽اٰولصلہ۽االدتقاء۽لالھ۽اوہلای۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہٹئ۽‪/۴‬ۼ‪۴۷‬‬
‫ف‪ :‬جالطۃ۽ااتفلؿی۽ ٰںیم۽''انْفضلْعلیاْعَلْغیہ''۽ےہ۽۔‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷/۴‬‬
‫‪ٓ 3‬شالئ۽االٓاکُ۽لصف۽یف۽اامجلىۃ۽ وبطمہع۽عبطم۽ىلـی۽الڈلا۽صۼۼ‬
‫ف‪:‬۽ابعٓف۽وہفمص ًا۽وقنمل۽ےہ۽ ف ًلا۽ںیہن۔اافلؿ۽ویُ۽ںیہ‪:‬فیجوزْخلق مْالصلٰوةْلکنْیکرہْکراھۃْشدیدة۔‬
‫‪Page 622 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رہش۽ہنہک ہلحم۽اکرکن وٹہل۽وئسمہل۽ےھنن۽اخُ۽ ‪۴۸‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴۳‬ۻ‪:‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ڈاکدنآ۽ ٓا ڈیم۽اُس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اجمٔ۽زیچ۽انچیب۽اؿٓ۽اجمٔ۽وطٓ۽انچیب۽ھچک۽رحچ۽ںیہن۽ٓکھيا‪،‬۽ہن۽اُےکس۽شٍق۽اامطق۽ںیم۽وکیئ۽للخ۽ ٓا ےئ۽‪،‬اہُ۽ارگ۽لااجمٔ۽زیچ۽ی ےچ۽لا۽رکمؿرٕبی۽‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ذکف۽لا۽وقعڈ۽افدسہ۽لثم۽ٓنٰـ۽ؿریغہ۽اک۽آاکتف۽رکّ۽وت۽ ٓا ف۽یھب۽افقس۽اؿٓ۽افقس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽۔واللْ ٰ‬
‫‪۴۹‬رحمس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آیدٓ۽لآآ۽مٔ یل۽وئسمہل۽تمعن۽اﷲ اخُ۽رحمٓ۽وپلڈ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴۴‬ۻ‪،‬۽‪۴۵‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫(‪ٓ )۴‬لڈ۽الہ۽شٍق۽ؿامجًق۽ےہ۽ٓلڈ۽یک۽امنٓ۽ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪ )۵‬رکب۽ؿاہیب۽اؿٓ۽ٓلڈ۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽ےہ۽‪،‬وت۽رکب۽یک۽امنٓ۽ٓلڈ۽ےک۽ےھچیپ۽وہ یتک۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ضًی ۽یک ۽امنٓ ۽ؿاہیب ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ںیہن ۽وہ یتک ۽‪،‬اامس ۽دمحم ۽ؿاامس ۽اوبویفس ۽ؿ ۽اامس ۽امظع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽ےس ۽ٓاؿی ۽‪ :‬۽انْالصلٰوةْخلفْاھلْ‬
‫ّ‬

‫ال واءْالتجوزْ‪(1‬الہ۽دبًق۽ؿ۽دبذمہق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۔ف)‬
‫ہکلب۽ؿاہیب۽یک۽امنٓ۽ہن۽یسک۽ےک۽ےھچیپ۽وہ یتک۽ےہ۽ہن۽وخڈ۽اہنت‪،‬۽ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽یسک۽یک۽امنٓ۽وہ یتک۽ےہ۽ارگ۽ہچ۽اس۽اک۽مہ۽ذمہق۽وہ۽ہک۽تحصِ۽امنٓ۽ےک۽‬
‫و‬
‫نیہ۽جڈا۽ؿ۽ٓوسل۽ےک۽شٍق۽اشالس۽ےس۽اخٓچ۽ںیہ۔۽اتفؿٰی۽نلعےئ۽رکاس۽رحنیم۽رشنیفی۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬ ‫ےئل۽ ہلی۽رشؿ۽اشالس۽ےہ۽اؿٓ۽ؿاہہیب۽وت ِ‬
‫سج۽ےن۽اس۽ےک۽رفک۽ؿ۽ذعاف۽ںیم۽كش۽ایک۽ؿہ۽یھب۽اکرٕ۽وہ۽ایگ۔(ف)‬ ‫منْشكْفْکقرہْوْعذابہْفِدْکقر‪2‬۔ ْ‬
‫‪۵۴‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ومعض۽مٔلا۽وپٓ۽علض۽مٔ یل۽وئسمہل۽زلگآ۽شاہ۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن‪۴۶‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دنچ۽ ٓا ڈیم۽لاوخادنہ۽ػنغ ًا۽ںیہ۽اؿٓاُُ۽ ٓا ڈویمُ۽ںیم۽الک۽ ٓا ڈیم۽ھچک۽وخادنہ۽رعیب۽اک۽ےہ۽نکیل۽‬
‫ہشیپ۽ریقفی۽اک۽ےہ۽اُس۽یک۽اامطق۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ریقفی۽اک۽ہشیپ۽ہک۽دنتٓضق۽وہےت۽وہےئ۽كیھب۽امےتگن۽رھپےت۽ںیہ۽رحاس۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽یک۽امکیئ۽ثیبخ۽اؿٓ۽اُےس‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪،۵۳۹ /۴‬اسحس۽ارحلنیم۽یلع۽رحنمالکفٕ۽ؿانیمل۽ہبتکم۽وبنہی۽الوہٓ‬
‫‪Page 623 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ضًی۽حیحص۽اہدیقعہ۽وہ۽ؿوض۽لسغ۽كی۽رکلا۽وہ۽امنٓ۽حیحص۽ڑپاتھ۽وہ۽اامس۽‬
‫اامس۽ئانلا۽گياہ۽‪،‬۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽گياہ‪،‬۽اس۽ںیم۽ےس۽یسک۽رپزیہ۽اگٓ۽وج۽ ّ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ئانںیئ۔واللْ ٰ‬
‫آعلض۽ویسین۽اپھچٓہ۽ہلحم۽اقیض۽ضماکل۽وتمطس۽وئسمہل۽دمحم۽وہظٓ۽انسحل۽اصخق ‪۵۶‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴۷‬ۻ‪:‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ضعب۽ولگ۽دنمٓہج۽ڈلی۽دحمك۽رشفی۽وک۽وھجلا۽ےتہک۽ںیہ۽ؿہ۽ہی۽ےہ‪:‬‬
‫عنْعمروْبنْسلمۃْقالْلماکانتْوقعۃْالقتحْبادرْکلْقومْ رمعؿ ۽نب ۽ ہمل ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽ص ّکہ ۽حتف ۽وہا ۽وت ۽ہٖ۽‬
‫باسالم م ْوبدراّب ْقویم ْباسالم م ْفلما ْقدم ْقالْ الک۽وقس۽ےن۽اشالس۽الےن۽ںیم۽دلجی۽یک۽اؿٓثارّ۽ؿادل۽ےن۽اینپ۽وقس۽ےس۽‬
‫جػتکم ْوالل ْمن ْعندالنیب ْصَل ْالل ْتعاٰل ْعلیہ ْوسلمْ اشالس۽الےن۽ںیم۽دلجی۽یک ۽ س۽خق ۽ؿہ۽آ ُ ۽رضحف ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽‬
‫ٰ‬
‫جڈطق۽ےس۽ؿا س۽ ٓا ےئ۽وت۽ا ںوُ۽ےن۽رٕاملا۽ؿاﷲ ںیم۽اہمتّٓ۽لاس۽اس۽‬
‫حِاْفِالْصلواصالةْکذاْفْحنیْکذاْوصالةْکذافْحنیْ‬
‫صرّْ ۽یبن ۽اؿٓقح ۽ےک ۽لاس ۽ےس ۽ ٓا لاوہُ ۽ س ۽مت ۽ولگ ۽امنٓ ۽اےسی ۽اےسی ۽ؿغك۽‬
‫کذافاذاحضرت ْالصالة ْفلیؤذن ْاحدکم ْویؤمکمْ‬
‫ںیم ۽ڑپاھ ۽رکؿ ۽ س ۽خق ۽امنٓ ۽اک ۽ؿغك ۽ ٓا اجےئ ۽وت ۽مت ۽ںیم ۽ےس ۽الک ۽اڈاُ ۽ےہک۽‬
‫و‬ ‫ا کثرکمْقراناْفنظرْوافلمْیکنْاحداا کثرْقرانامینْلماْ‬
‫اؿٓ۽مت۽ںیم۽ےس۽ٓلاڈہ۽غٕ ٓا ُ۽ڑپاھ۽وہا۽ مھآی۽اامطق۽رکاےئ۽ س۽ا ںوُ۽ےن۽‬
‫ب‬ ‫تل م‬
‫کنتْا یقْ نْالرکبانْفِدْموینْبنیْایدی مْواناْا نْ ڈاھکی۽وت۽ھجم۽ےس۽ٓلاڈہ۽غٕ ٓا ُ۽وخاُ۽یسک۽وک۽ہن۽لالا۽ویکہکن۽ںیم۽وسآؿُ۽ےس(۽‬
‫ست ْاوسبع ْسننی ْوکانت ْعَل ْبردة ْکنت ْاذا ْسجدتْ وج۽امہّٓ۽لاس۽ےس۽زگٓےت۽ےھت۽)۽ھکیس۽ایل۽رکلا۽اھت۽اوہـُ۽ےن۽ھجم۽وک۽اانپ۽اامس۽‬
‫تِصلت ْعین ْفِالت ْامرأة ْمن ْالح ْاال ْتغطوا ْعنااستْ ئانایل۽اؿٓ۽ںیم۽ٹوھلا۽شاف۽مٔس۽اک۽زلاک۽اھت۽اؿٓ۽ھجم۽رپ۽الک۽اچڈٓ۽وہیت۽یھت۽خق۽‬
‫قارئکمْفاشرتوافِطعوْاْٰلْقمیصافمافرحتْبشیئْفریحْ ںیم۽دجسہ۽رکلا۽اھت۽وت۽ؿہ۽اچڈٓ۽ھجم۽ےس۽ڑکس۽اجیت۽یھت۽ س۽ہلیبق۽یک۽الک۽وعٓف۽‬
‫بذلك ْالِمیص ْ‪1‬رواہ ْالبخاری ْوف ْروایۃ ْالنسائی ْکنتْ ےن۽اہک۽مت۽مہ۽ےس۽اےنپ۽اقٓی۽ےک۽رسنی۽ںیہن۽ڈاھےتکن۽ س۽ا ںوُ۽ےن۽ڑپکا۽‬
‫اوم مْواناْابنْثمانْسننیْ‪2‬وفْروایۃْالّبْداؤدْواناْابنْ رلڈا ۽اؿٓ ۽ا ںوُ ۽ےن ۽ثارّ ۽ےئل ۽ ُکٔلا ۽ئانلا ۽ س ۽ںیم ۽اسیج ۽اُس ۽ڑپکّ ۽ےس۽‬
‫وخس ۽وہا ۽اؿٓ ۽یسک۽زیچ۽ےس ۽وخس ۽ںیہن ۽وہا ۽اخبٓی۽ؿنسایئ ۽یک ۽ٓؿامك ۽یھب۽‬
‫سبعْسننیْاوثمانْسننیْ‪ْ3‬وفْروایۃْالحمدْواّبْداؤدْفماْ‬
‫م‬
‫ےہ۽ہک۽ںیم۽اُ۽یک۽اامطق۽رکالا۽اھت۽اؿٓ۽ںیم۽آ ھٹ۽ ٔس۽اک۽اھت۽۔اؿٓایب۽ڈاؿڈ۽یک۽‬
‫ش دتْمجمعاْمنْجرمْاال کنتْامام مْاٰلْیومْھذا‪4‬۔ ْ‬
‫م‬
‫ٓؿا ك۽ںیم۽ٓلاڈہ۽ےہ۽ہک۽شاف۽لا۽آ ھٹ۽ ٔس۽اک۽زلاک۽اھت۽اؿٓ۽ادمح‬ ‫م‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽اتکف۽اغمغآی۽‪۹۴۹ /۵‬‬
‫‪ 2‬ننس۽نسایئ۽اتکف۽االامصۃ۽‪۴ /۴‬ۼ‬
‫‪ 3‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽نم۽اقح۽لاالامصۃ۽‪۹ /۴‬ۻ‬
‫‪ 4‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽رمعؿ۽نب۽ ہمل۽‪۴ /۸‬ۺ‬
‫‪Page 624 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽اوبڈاؿڈیک۽الک۽ٓؿامك۽ںیم۽ٓلاڈہ۽ےہ۽ہک۽ںیم۽رجس۽ہلیبق۽ےک۽یسک۽عمجم۽ںیم۽ںیہن۽احرض۽وہا۽رگم۽ؿہ۽ ٓا چ۽ےک۽ڈُ۽لک۽ؿاہُ۽ھجم۽وک۽‬
‫اامس ۽ئانےت ۽ںیہ۔اس ۽دحمك ۽ےس ۽لامك ۽وہلا ۽ےہ ۽ہک ۽وذّہ ۽لالاغل ۽یک ۽اامطق ۽اجمٔ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامس ۽نسح۽رصبی ۽اؿٓااحسط ۽اؿٓاامس ۽شایعف۽‬
‫و‬
‫اؿٓاامس۽ زًٰی۽اک۽یھب۽ذمہق۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽یھب۽اھکل۽ےہ۽ہک۽ےچب۽یک۽اامطق۽ےک۽عنم۽ںیم۽وکیئ۽دحمك۽حیحص۽ںیہن۽ےہ۔ڈٓلاتف۽بلط۽ا ۽ہی۽‬
‫ےہہک ۽ ٓا لا ۽ہی ۽دحمك ۽حیحص ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن ۽‪،‬اؿٓ ۽وکیئ ۽صخش ۽اس ۽دحمك ۽رشفی ۽وک ۽وھجلا ۽ےہک ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ؿاےطس ۽رشتعی ۽یک ۽رطف ۽ےس۽‬
‫ایکمکح۽ےہ۽‪،‬اؿٓ۽الک۽زلاک۽ےہ۽وج۽ڈےنھکی۽ںیم۽لاغل۽ولعمس۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽ںیم۽لاغل۽وہُ۽اؿٓ۽لاغل۽یک۽ىالطق۽لایئ۽اجیت۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫اُس ۽یک ۽رمع ۽‪۴۷‬مٔس ۽یک ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽غٕ ٓا ُ۽رشفی ۽وک ۽كی۽وطٓ۽ےس ۽رحؿف ۽یک ۽اڈایگیئ ۽ےک ۽شاھت ۽ڑپاتھ ۽ےہ ۽نکیل۽ضعب ۽ولگ ۽اس ۽وک۽‬
‫لالاغل۽ےتہک۽ںیہ۽اس۽یک۽لاف۽اک۽نیقی۽ںیہن۽رکےت۽‪،‬ڈٓلاتف۽بلط۽ہی۽لاف۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽امنٓ۽ڑپاھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽ہٖ۽ڈؿ۽وساولُ۽ےک۽وجاف۽لاوصاف۽ےس۽رشمف۽رٕاملا۽اجےئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫دوڈہ۽مٔس۽یک۽رمع۽اک۽زلاک۽خق۽ےہک۽ہک۽ںیم۽لاغل۽وہُ۽اُس۽اک۽وقل۽ؿاخق۽ا ؾٌـل۽ےہ۽اؿٓ۽اےس۽لاغل۽املا۽اجےئ۽اگ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽‬
‫وہک ۽ہکبج۽فاہٖ ۽احل۽اس۽یک۽ذکتبی۽ہن۽رکلاوہ۽‪،‬اؿٓلالاغل۽امہّٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽لاغل۽اک۽اامس۽ںیہن۽وہاتکس۽ہک۽ؿہ۽صٌٍفل۽ےہ۽ہی۽‬
‫طٌؼ‬
‫رتفمص۽‪،‬اؿٓ۽لفن۽ مِ۽رٕص۽ںیہن۽وہاتکس۽۔دحمك۽ذموکٓ۽وک۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽وھجلا۽انہک۽لہج۽لا۽انعڈ۽‪،‬اؿٓ۽اس۽ےک۽وجالاف۽حتف۽العرری۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿینیع۽رشچ۽دہاہی۽ںیم۽ذموکٓ۽ںیہ۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۵۶‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آرہش۽ہلحم۽غٕاؿالُ۽وئسمہل۽دبعامیرمی۽ایخؿ۽اقڈٓی۽ٓوضی۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴۸‬ۻ‪:‬‬
‫ک‬
‫ایک۽آشاڈ۽ےہ۽رشتعی۽ادقہس۽اک۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽دب۽ذموبہُ۽ےک۽اہیُ۽ىالہین۽۔اھلا۽ےہ۽دب۽ذموبہُ۽ےس۽لیم۽وجل۽ٓ ھيا۽ےہ۽رگم۽‬
‫وخڈ۽ ُضًّی۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽یسیک۽اؿٓ۽اےکس۽رتاؿحی۽شٍيا۽شیک۽ےہ؟ونیبا۽وت۽رجؿا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫تعاٰلْاعلم‬ ‫طغل‬
‫اس۽وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽افقس۽ ِ۽ےہ۽اؿٓاامطق۽ےک۽القئ۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫‪۵۷‬رحمس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آرہش۽ہلحم۽ڈریخہ۽وئسمہل۽یشنم۽مرتک۽یلع۽اصخق۽رحمٓ۽دویگن۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۴۹‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽مکح۽ےہ۽الہ۽رشتعی۽اک۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامطق۽نک۽نک۽وصخشُ۽یک۽اجمٔ۽ےہ۽اؿٓ۽نک۽نک۽یک۽لااجمٔ۽اؿٓ۽رکمؿہ‪،‬۽اؿٓضق۽ےس۽رتہب۽‬
‫اامطق۽زک۽صخش۽یک۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫۽وج۽غٕا ٔف۽طلغ۽ڑپاتھ۽وہ۽سج۽ےس۽ینعم۽دسفم۽وہُ۽ؿوض۽لا۽لسغ۽حیحص۽ہن۽رکلا۽وہ۽لا۽رضؿٓلا ِ‬
‫ف۽ڈنی۽ےس۽یسک۽زیچ۽اک۽طيکٔ ۽وہ۽ےسیج۽ؿاہیب۽‬
‫‪ٓ،‬ایضف۽‪،‬ریغ۽دلقم‪،‬رچینی‪،‬اقڈلاین‪،‬ڑکچاولی۽ؿریغمہ۽لا۽ؿہ۽وجاُ۽ںیم۽ےس۽یسک۽ےک۽اقعدئ۽رپعلطم۽وہرک۽اس۽ےک‬

‫‪Page 625 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رفک۽ںیم۽كش۽رکّ۽لا۽اےکس۽اکرٕ۽ےنہک۽ںیم۽لالم۽رکّ۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لالط۽ےہ۽‪،‬۽اؿٓ۽سج۽یک۽رمگایہ۽دحِ۽رفک۽لک۽ہن۽یچنہپ۽وہ۽‬
‫ےسیج۽ہیلیضفت۽‪:‬ومیٰل۽یلع۽وکنیخیش۽ےس۽الضف۽اتبےت۽ںیہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽لا ۽نفسٍؾيہ۽ہک۽ضعب۽احصہب۽رکاس۽لثم۽اثار۽اعمؿہی۽‬
‫ؿرمعؿنب ۽اعص ۽ؿاوبومصٰی ۽ارعشی ۽ؿ ۽ریغمہ ۽نب ۽ہبعش ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن ۽وک ۽ ُمٔا ۽ےتہک ۽ںیہ ۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکباہق ۽دشلڈہ ۽رحتوميہ۽‬
‫رکمؿہ۽ےہ۽ہک۽اںیھن۽اامس۽ئانلا۽رحاس۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ینتج۽ڑپیھ۽وہُ۽ضق۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓاںیھن۽ےک۽غٕبی۽ےہ۽‬
‫افقس۽طغلِ۽طيلًا۽ڈآیھ۽ڈنمالا۽اخشخیش۽ٓ ےنھ۽ؿاال۽لا۽رتک۽ؿارک۽دحِ۽رشه۽ےس۽مک۽رکےن۽ؿاال۽لا۽دنکوھُ۽ےس۽ےچین۽وعٓوتُ۽ےک۽ےس۽لال۽‬
‫ال۽وصخطا ۽ؿہ۽وج۽دویٹ۽ ُگيڈوھاےئ۽اؿٓ ۽اس۽ںیم۽وملاف۽ڈاےل۽لا ۽ٓیمشی۽ڑپکّ۽لارغمط۽وٹیپ۽لا ۽شآےھ۽اچٓ ۽امےش۽ٓادئیک۽‬ ‫ً‬ ‫ٓ ےنھ ۽ؿا‬
‫اوگنیھٹ ۽لایئک ۽لگ ۽یک ۽اوگنیھٹ ۽لا ۽الک ۽لگ ۽یک ۽ڈؿ‪۵‬اوگنیھٹ ۽ارگ۽ہچ ۽لم ۽رک ۽شآےھ ۽اچٓ ۽امےشےس ۽مک ۽ؿُٓ ۽یک ۽وہُ ۽لا۽طُـڈ ۽وخٓ ۽لا ۽لاچ۽‬
‫ڈےنھکی۽ؿاال۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اؿٓ۽وج۽افقس۽طغلِ۽ںیہن۽لا۽غٕ ٓا ُ۽ںیم ُ۽ؿہ۽ایطلغُ۽رکلا۽ےہ۽نج۽ےس۽امنٓ۽افدس۽ںیہن۽‬
‫وہیت۽لا۽لاانیب۽لا۽اجلہ۽لا۽ىالس۽لا۽ؿدل۽اسللا۽لاوخوصبٓف۽ا ڈ۽لا۽جڈایم۽لا۽مٔص۽ؿاال۽سج۽ےس۽ولگ۽رکاہق۽ؿرفنف۽رکےت۽وہُ۽اس۽مسق۽‬
‫ےک ۽ولوگُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽زنتیہی ۽ےہ ۽ہک ۽ڑپینھ ۽ج ِ‬
‫الف ۽اؿیٰل ۽اؿٓ ۽ڑپھ ۽ںیل ۽وت ۽وکیئ ۽رحچ ۽ںیہن‪ ،‬۽اؿٓ ۽ارگ ۽یہی ۽مسق ۽اریخ ۽ےک ۽ولگ۽‬
‫و‬
‫احرضنی۽ںیم۽ضق۽ےس۽ٓادئ۽لئالئِ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽اک۽ملع۽ٓےتھک۽وہُ۽وت۽اںیھن۽یک۽اامطق۽اؿیٰل۽ےہ۽وذالف۽اُ۽ےس۽ ہلی۽ڈؿمسق۽ؿاولُ۽‬
‫ےس۽ہک۽ارگ۽ہچ۽اعمل۽رحبتم۽وہ۽ؿیہ۽مکح۽رکاہق۽ٓکھيا۽ےہ۽رگم۽اہجُ۽ہعمج۽لا۽دیعنی۽الک۽یہ۽ہگج۽وہےت۽وہُ۽اؿٓ۽اُ۽اک۽اامس۽دبیتع۽لا۽افقس۽‬
‫طغلِ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽اامس۽ہن۽لم۽اتکس۽وہ۽ؿاہُ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ڑپھ۽ےئل۽اجںیئ۽وذالف۽مسق۽اؿل۽لثم۽ڈویدنبی۽ؿریغمہ۽‪،‬ہن۽‬
‫اُ۽یک۽امنٓ۽امنٓ۽ےہ۽ہن۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽امنٓ۽‪،‬۽ارغلص۽ؿیہ۽ہعمج۽لا۽دیعنی۽اک۽اامس۽وہ۽اؿٓ۽وکیئ۽املسمُ۽اامطق۽ےک۽ےئل۽ہن۽لم۽ےکس۽وت۽ہعمج۽‬
‫ؿ۽دیعنی۽اک۽رتک۽رٕص۽ےہ۽ہعمج۽ےک۽دبےل۽رہظ۽ڑپںیھ۽اؿٓدیعنی۽اک۽ھچک۽وعص۽ںیہن۽‪،‬اامس۽اُےس۽ایک۽اجےئ۽وج۽ضًّی۽اہدیقعہ۽حیحص۽ا مہآہ۽‬
‫حیحص۽ارقلا ٔہ۽لئالئِ۽امنٓ۽ؿ۽اہطٓف۽اک۽اعمل۽ریغ۽افقس۽وہ۽ہن۽اُس۽ںیم۽وکیئ۽ااسی۽امسجین۽لا۽ٓؿاحین۽بیع۽وہ۽سج۽ےس۽ولوگُ۽وک۽رفنت۽وہ۽ہی۽‬
‫تعاٰلْاعلمْبالصواب۔‬
‫ےہ۽اس۽ہلئسم۽اک۽اامجیل۽وجاف۽اؿٓ۽لیصفت۽ومخق۽وطتلی۽ؿاانطف۽واللْ ٰ‬
‫ۻ‪۵‬رحمس۽ارحلاسۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪۴‬ۻ‪ :‬آ۽رہھٹلاومنہ۽وپٓعلض۽مٔ یل۽وئسمہل۽احظف۽امٔامیہ۽اخُ۽‬
‫ط ٰ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامطق۽اک۽ ػل ّی۽ارگ۽ڈٓ۽ںیم۽ڈاال۽اجےئ۽وتوکُ۽ےس۽ڈٓ۽ںیم۽ڈاال۽اجےئ۽ارگ۽لاںیئ۽ڈٓ۽ںیم۽‬
‫ڈاال۽اجےئ۽وت۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫شٍّق۽ہی۽ےہ۽ہک۽اامس۽دجسم۽ےک۽ؿطس۽ںیم۽ڑھکا۽وہ‪،‬۽ارگ۽طيلًا۽ادنٓ۽یک۽دجسمٹوھیٹ۽وہ۽اؿٓ۽لاہٖ۽یک۽دجسم۽ونجف۽لا۽امشل۽یک۽رطف۽ٓلاڈہ۽ؿعیس۽‬
‫وہ ۽وت ۽خق ۽ادنٓ ۽ڑپاھںیئ ۽اُس ۽ہصح ۽ےک ۽ؿطس ۽ںیم ۽اامس ۽ڑھکا ۽وہ ۽اؿٓ ۽خق ۽لاہٖ ۽ڑپاھںیئ ۽وت ۽اس ۽ہصح ۽ےک ۽ؿطس ۽ںیم ۽وخاہ ۽ؿہ ۽یسک ۽ڈٓ ۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬‫اقملل۽وہ۽لا۽ضق۽ڈٓؿُ۽ےس۽لاہٖ۽وہاجےئ۽۔واللْ ٰ‬

‫‪Page 626 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۼ‪۵‬رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫رہش۽ہنہک۽ہلحم۽ولڈیھ۽وٹہل۽وئسمہل۽بیبح۽اﷲ اخُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۴‬ۻ‪:‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽وجصخش۽وھج ے۽ےلئسم۽فاہٖ۽رکّ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ارگ۽دصقًا۽وھجلا۽وتفٰی۽ڈلا۽اقلل۽اامطق۽ںیہن۽ہک۽تخس۽ریبکہ۽اک۽ بکت۽وہا۽اؿٓ۽اہج ك۽ےس۽الک۽آ ڈھ۽لآ۽وتفٰی۽ںیم۽ڈلخ۽ڈلا۽اُےس۽اھجمسلا۽اجےئ۽‬
‫لامك ۽وہ ۽اؿٓ ۽آ دنئہ ۽لآ ۽ٓےہ ۽وت ۽اس ۽یک ۽اامطق ۽ںیم ۽رحچ ۽ںیہن ۽اؿٓارگ ۽اعڈی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ںیہن ۽ٹوھٓلا ۽وت ۽افقس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽القئِ ۽اامطق ۽ںیہن۔واللْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ٰ‬
‫‪۵۴‬رفص۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہلحم۽وھبٓ۽وئسمہل۽تمشح۽یلع۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۴‬ۻ‪:‬‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم ۽ںیم۽ہک۽ٓلڈؿاہہیب۽ےک ۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپاتھ ۽ےہ۽اہلسٍق۽ؿامجًق۽اک۽ٓلڈ ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا ۽ںیہن؟۽‬
‫بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫وج۽ؿاہیب۽وک۽ؿاہیب۽اجُ۽رک۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپےھ۽ارگ۽ؿاہیب۽وک۽اقل ِل۽اامطق۽اجاتن۽ےہ۽وخڈ۽ؿاہیب۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپامنٓ۽لالط۽ضحم۽‬
‫‪،‬ؿٓہن۽اینپ۽امنٓ۽اک۽لالط۽رکےن۽ؿاال۽اؿٓ۽مک۽آ۽مک۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽۔اےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬ ‫گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۔واللْ ٰ‬
‫ۻ‪۵‬رفص۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫نسآف۽جنگ۽علض۽مٔ یل۽وئسمہل۽احیج۽ینغ۽ٓاض۽اخُ۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵۳‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ڈآیھ۽ڈنماےن۽ؿاےل۽وکاؿّل۽فص۽ںیم۽امجًق۽ںیم۽رشلک۽وہلا۽اچےئہ۽لا۽یلھچپ۽فص۽ںیم۔۽‬
‫ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ضماتعن۽یسک۽ہگج۽رشه۽ںیم۽ںیہن۽ےہ۽اؿٓ۽ڈآیھ۽ڈنماےن۽ؿاال۽امجًق۽یھب۽ڑپاھ۽اتکس۽ےہ۽ویکہکن۽امنٓافقس۽ےک۽ےھچیپ۽یھب۽‬
‫اجمٔ۽ےہ‪،‬اؿٓ۽ہی۽یھب۽رحتری۽افامےیئ۽اگ۽ہک۽اامس۽یک۽ڈآیھ۽ہ ین۽مٔی۽وہین۽اچےئہ۽اؿٓ۽ڈآیھ۽ڈنماےن۽ؿاےل۽یک۽امنٓ۽ںیم۽اہنت۽ڑپ ھٌْ۽ںیم۽ھچک۽رٕط۽آ لا۽‬
‫ےہ۽ہک۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ط‬
‫ڈآیھ۽ڈنمالا۽قسف۽ےہ۽اؿٓ۽قسف۽ےس۽ يلٍس۽وہرک۽لال۽وتہب۽امنٓ۽ڑپانھ۽لاًق۽رکاہق۽امنٓ۽ےہ۽ےسیج۽ٓیمشی۽ڑپکّ۽نہپ۽رک۽لارصف۽لااجئہم۽نہپ۽‬
‫رک۽‪،‬اؿٓ۽ڈآیھ۽ڈنماےن۽ؿاال۽افقس۽طغلِ۽ےہ۽‪،‬امنٓ۽وہاجلا۽لا ں۽طعًٰی۽ےہ۽‪،‬ہک۽رٕص۽شاطق۽وہاجےئ۽اگ۽ؿٓہن۽گياہگآ۽وہاگ۽اےس۽اامس۽ئانلا۽اؿٓ۽اس۽ےک۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽رکمہ۽رحت‪،‬ےہ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ۽ریھپین۽ؿاخق۽‪،‬لایق۽ارگ ُ۽ؿہ۽فص۽اؿل۽ںیم۽آ ےئ۽وت۽اےس۽اٹہےن۽اک۽مکح۽ںیہن۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵۴‬ۻ‪ :‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ ۽ایتفمُ ۽رشه۽نیتم۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم۽وج۽صخش۽لآک۽اامجلىۃ ۽یھب ۽وہ۽اؿٓ ۽امنٓ ۽وجنپ ہت۽‬
‫ڑپاھےن۽یک۽اُرجف۽لا۽وخنتاہ۽وطبٓ۽دنچہ۽املسمونُ۽ےس۽بلط۽رکّ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہعمج۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬۽اؿٓ۽ؿہ۽ربق۽یک‬

‫‪Page 627 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ونرکی۽یھب۽رکلاےہ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ایبُ ۽شالئ ۽ےس ۽ؿاحض ۽وہا ۽ہک ۽ہی ۽صخش ۽لاؿفصِ ۽دقٓف ۽اطلًا ۽امجًق ۽ںیم ۽ںیہن ۽ ٓا لا ۽اؿٓ ۽اانپ ۽آ لا ۽اس ۽رشؿ ۽رپ ۽رشمؿؿ ۽رکلا ۽ےہ ۽ہک ۽ےھجم ۽وخنتاہ ۽ڈؿ ۽وت۽‬
‫ِ‬
‫اامطق ۽رکؿُ۽‪،‬اؿٓ ۽ربق۽رپ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجم۽ڑپ ھٌْ۽یک۽ونرکی۽ایک۽رکلا ۽ےہ‪،‬۽لالؿف ۽غٕ ٓا ُ ۽دیجمیک۽ونرکی۽وت۽لااجمٔ ۽رحاس۽ےہ۽کماْحِِہْالعالمۃْ‬
‫غ‬
‫الشایمْفْاجارةْردالمحتار(اسیج ۽ہک۽ىلّاہم۽شایم۽ےنٓڈا مزيآ ۽ےک۽لاف۽االاجٓہ ۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽اامطق ۽یک ۽ونرکی۽‬
‫ارگہچ۽اف۽اجمٔ۽ےہ۽امک۽رصچ۽ہب۽یف۽انوتمُ(اسیجہک۽وتمُ۽ںیم۽اس۽رپ۽رصتحی۽ےہ۽۔ف)۽رگماس۽رطچ۽ہک۽ونرکی۽ہن۽وہ۽امجًق۽یہ۽وک۽ہن۽آ ےئ۽‬
‫ااسیلآک۽امجًق۽لاؿفص۽دقٓف۽كشیب۽افقس۽ ڈؿڈ۽ا شہاڈہ۽ےہ۽نصْعلیہْالعلماءْالکبارْوش دتْب االحدیثْواالثار(اس۽‬
‫رپ ۽ااکمٔ ۽نلع ۽ےن ۽رصتحی۽یک ۽اؿٓ ۽ااحڈمك ۽ؿ ٓا لآ ۽اس۽رپ ۽شادہ ۽ںیہ ۽۔ف) ۽اُس۽ےک ۽ےھچیپ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽غٕبی۽رحباس۽ےہ ۽کماْحِِہْالموٰلْ‬
‫المحِقْابراہیمْالحلیبْفْالغنیۃْشرحْالمنیۃ۽(اسیج۽ہک۽افلض۽ققحم۽امٔامیہ۽یبلح۽ےن۽ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽قیقحت۽یک۽ےہ۔ف)۽‬
‫۽امنٓہعمج ۽یھب۽ہٖزگ۽ہن۽ڑپیھ۽اجےئ۽‪،‬النہْبسؽیلْمنْالتحول ْ‪1ْ ۶‬کماْفْفتحْالِدیرْوْ‬
‫اہجُ۽ہک ۽ہعمج۽دعتمڈ ۽لئاجڈ ۽ںیم۽وہلا ۽ےہ ِ‬
‫غیہ ۽(ویکہکن ۽ؿاہُ ۽ےس۽لقتنم۽وہلا ۽نکمم۽ےہ۔ ۽حتف ۽العرری۽ںیم ۽ااسی۽یہ ۽ےہ۔ف) ۽ ۽اےسی۽صخش۽وک ۽اامس ۽ئانلا ۽گياہ ۽ےہ ۽کماْافادہْفْفتاویْ‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫الحجۃ۽(اسیج۽ہک۽اتفؿی۽اہجحل۽ےس۽افتسمڈ۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵۵‬ۻ‪ :‬آیلیپ۽تیھب۽ہلحم۽اسنیھب۽اھبٓ۽اکمُ۽دبعامیرمی۽اصخق۽ٓرگنمٔ۽ ہلس۽دبعامیکحل۽اصخق ‪۶‬۽ٓعیب۽ال ٓا ر۽رشفی۽‪۴۶۵۳‬ھ‬
‫نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽الک۽صخش۽وک۽رطقہ۽اک۽اعٓہض۽ےہ۽رگم۽ہٖ۽ؿغك۽ںیہن۽ ٓا لا۽سج۽ؿغك۽لٍساف۽رھپلا۽ےہ۽اس۽ےک۽دعب۽ںیم۽‬
‫مٔامٔ۽ ٓا لا۽ٓاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽ڈےلیھ۽ےس۽ااجنتس۽ںیہن۽وسکھيا۽رگم۽لاین۽ےس۽ااجنتس۽رکےک۽فصن۽ہٹنھگ۽وگنلف۽لادنھ۽اتیل۽ےہ۽وس ھ۽اجلا۽ےہ۽رھپ۽خق۽لک۽لٍساف۽‬
‫ںیہن۽رھپلا۽ےہ۽ںیہن۽ ٓا لا۽ےہ۽رگم۽یھبک۽ڈؿرسّ۽شیتّ۽ڈُ۽لٍساف۽رھپّ۽‪،‬ریغؿغك۽یھب۽ ٓا اجلا۽ےہ۽‪،‬۽ہٖٓؿٓ۽ںیہن۽آ لا۽ےہ۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫رٕص۽ڑپانھ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓ۽ہی۽صخش۽احظفِ۽غٕ ٓا ُ۽یھب۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽رتاؿحی۽یھب۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اس۽ےک۽ےھچیپ۽رٕص۽ؿرتاؿحی۽ؿریغاہ۽ضق۽ڈٓضق۽ںیہ۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ذعمؿٓرپ۽ذعٓ۽اک۽ٓؿانک۽لامک۽رکڈانی۽اس۽یک۽اینپ۽دقٓف‬ ‫یجبْردعذرہْاوتِلیلہْبِدرْقدرتہ ْ‬

‫ّک‬
‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽ش ھٕ۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪Page 628 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ولوْبصالتہْمؤم رئاْر ْا ْوبردہْالیبیق ْذاعذر‪1‬۔واللْ ےک۽اطمقب۽ؿاخق ۽ےہ۽وخاہ۽اشآہ۽رکےک۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽ذعٓ۽‬
‫وموقف۽وہےکس۽‪،‬ذعٓ۽اٹہےن۽یک۽وصٓف۽ںیم۽ؿہ۽صخش۽ذعمؿٓ۽ہن۽‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫ٓےہ۽اگ۔(ف)۽ؿاﷲ اعتیٰل۽املع‬
‫طػل ّ ٰ‬ ‫ط ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵۶‬ۻ‪ :‬ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعء۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽ ػل ّی۽رپ۽ڑھکاوہ۽اؿٓدتقمی۽ریغب۽ ْ۽ینعی۽طقف۽نحص۽ںیم۽ڑھکا۽وہ۽اس۽‬
‫وصٓف۽ںیم۽امنٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا ْ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫امنٓ۽ںیم۽ھچک۽رکاہق۽ںیہن۽ہک۽دحمك۽ؿہقف۽ںیم۽ںیہک۽اس۽یک۽ضماتعن۽ںیہن‪،‬ہن۽اامس۽یک۽میظعت۽رشى ًا۽ونممه۽ےہ۽ہن۽ہی۽ارفناڈ۽یلع۽ادلاکُ۽‬
‫یک۽لیبق۽ےس۽ےہ‪،‬رحبارلاقئ۽ںیم۽ےہ‪:‬الکراھۃْالبدل اْمنْدلیلْخاص‪2‬۽(رکاہق۽ےک۽ےئل۽لقتسم۽ڈلیل۽اک۽وہلا۽رضؿٓی۽‬
‫طً‬
‫ےہ۔ف) ح۽اسغلٓ ۽ںیم ۽ےہ‪:‬بمثلْھذاالتؿبتْالکراھۃْاذالْبدل اْمنْدلیلْخاص‪3‬۔۽(اس۽رطچ ۽یک۽زیچ۽ےس۽‬
‫رکاہق۽لامك۽ںیہن۽وہیت۽ویکہکن۽اس۽ےک۽ےئل۽لقتسم۽ڈلیل۽اک۽وہلا۽رضؿٓی۽ےہ۔ف۽)۽اہتبل۽ارگ۽اامس۽مٔاہ۽لکَّٖ۽ؿ۽اشٍغال۽ااسی۽اصٍيآ۽اچےہ۽‬
‫وتاُس۽یک۽ہی۽مٌّق۽تخس۽گياہ۽ؿ۽رحاس۽ؿ۽ریبکہ۽ےہ۔‬
‫اﷲ اعتیٰل۽اک۽رٕامُ۽ےہ۽ایک۽ربکتمنی۽اک۽اکھٹہن۽منہج۽ںیم۽ںیہن۽ےہ؟۽‬ ‫‪4 ‬۔ْ‬ ‫تعاٰلْ‬
‫قالْاللْ ٰ‬
‫(ف)۽اﷲ اعتیٰل۽اےنپ۽لضف۽ؿرکس۽ےک۽ڈٓےعی۽اس۽ےس۽مہ۽ضق۽‬ ‫ْوتعاٰلْبمنہْوکمالْکرمہْ‬‫سبحنہ‬
‫ٰ‬ ‫اعاذناْ ْاللْ ٰ‬
‫وک۽انپہ۽اطعرٕامےئ۔ ٓا نیم(ف)‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫اٰمنی۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۵۷‬ۻ۽لا۽‪۵۹‬ۻ‪ :‬آہبصق۽رسؿآ۽ىالہق۽نشک۽گٔھ۽لصتم۽اریمج۽وہایشٓؿُ۽یک۽دجسم۽وئسمہل۽انجف۽اقیض۽اربک۽اصخق ‪۵۳‬۽ڈی۽‬
‫ادعقلہ۽‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ۽رشه۽نیتم۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک‪:‬‬
‫(‪ )۴‬ریغ۽دلقمنی۽ےک۽ےھچیپ۽امہٓی۽امنٓ۽وہیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫(‪ )۵‬ریغ۽دلقمنی۽وک۽امہٓی۽دلقمنی۽یک۽دجسم۽ںیم۽ ٓا ےن۽ڈانی۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ‪،‬۽لاف۽ا زٌض‪،‬۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۸۶ /۴،‬‬
‫‪ 2‬رحبارلاقئ۽ لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۴۹۶ /۵‬‬
‫طً‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽وحباہل۽ ح۽اسغلٓ۽لاف۽ادیعلنی۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۹۴۷ /۴‬‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪۹۳ /۶‬‬
‫‪Page 629 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫(‪ )۶‬سج۽یسک۽ہلحم۽یک۽دجسمںیم۽ہلحم۽ڈآا ُِ۽ہیفنح۽ےن۽قفتم۽وہ۽رک۽اےنپ۽ہلحم۽یک۽دجسم۽ںیم۽الک۽وت۽ؤمڈُ۽اؿٓ۽الک۽شیپ۽اامس۽رقمٓ۽رک۽‬
‫ٓ۔اھ۽وہاؿٓ۽امنٓ۽ےک۽ؿغك۽ؤمڈُ۽یک۽ٓاہ۽ڈاتھکی۽ےہ۽ہک۽ؿغك۽وہاجےئ۽وت۽اڈاُ۽ےہک۽اؿٓ۽شیپ۽اامس۽ذموکٓ۽لاؿوض۽دجسم۽ذموکٓ۽ںیم۽لااخص۽‬
‫طػلّْ ۽رپ ۽اھٹیب ُہـاوہ ۽اس ۽اح ك ۽ںیم ۽لال ۽ٓاضدنمی ۽شیپ ۽اامس ۽رقمٓہ ۽ےک ۽ڈؿرسا ۽وکیئ ۽دجسم ۽ذموکٓ ۽ںیم ۽ایس ۽ہلحم ۽اک ۽لا ۽ڈؿرسّ ۽ہلحم ۽اک ۽لا۽‬
‫ڈؿرسّ۽اگؿُ۽اک۽اڈاُ۽ڈّ۽لا۽امنٓ۽ڑپاھےئ۽وت۽اجمٔ۽ےہ۽لاںیہن۽‪،‬ارگ۽لال۽ٓاضدنمی۽اڈاُ۽ڈانی۽لا۽امنٓ۽ڑپانھ۽رقمٓ۽ےک۽وساےئ۽لااجمٔ۽وہ۽اؿٓ۽‬
‫ہلحم۽ڈآاُ۽ذموکٓ۽عنم۽رکےت۽وہُ۽اؿٓ ُؿہ۽ہن۽امےن۽وت۽رشه۽رشفی۽ےس۽اُُ۽ےک۽ےئل۽ایک۽مکح۽؟طقف‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫(‪ )۴‬اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ضحم۽لالط۽ےہ۽ےسیج۽یسک۽وہیڈی۽ےک۽ےھچیپ۽‪،‬حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ان ْالصلٰوة ْخلف ْاھل ْاالھواء ْالتجوز ْ‪1‬۔واللْ الہ ۽دبًق ۽ؿ ۽دبذمہق ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن(ف) ۽ؿاﷲ‬
‫اعتیٰل۽املع‬ ‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫ٰ‬
‫(‪)۵‬ہی ۽وت ۽ولعمس ۽وہاکچ۽ہک ۽امنٓ۽ںیم ۽اُُ۽اک ۽وکیئ ۽قح ۽ںیہن ۽‪،‬اُ ۽یک ۽امنٓ ۽امنٓ ۽یہ۽ںیہن‪،‬وت ۽دجسم ۽ںیم ۽اُںیھن ۽ ٓا ےن ۽اک ۽قح۽ںیہن ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫غ‬
‫ٓا ےن۽ےس۽ہنتف۽وہلا۽ےہ۽اؿٓ۽ہنتف۽اک۽دنب۽رکلا۽رٕص۽ےہ۽اؿٓؿہ۽دصقًا۽املسمونُ۽وک۽الڈا۽ڈےتی۽ںیہ۽مک۽آ۽مک۽اینپ۽ ٓا نیم۽لا رہٖ۽یک۽ ٓا ؿآؿُ۽ےس۽‬
‫وج۽دصقًا۽ادتعال۽ےس۽یھب۽ٓادئ۽اکنےتل۽ںیہ۽اؿٓ۽ومڈی۽وک۽دجسم۽ےس۽ٓؿےک۽اجےن۽اکمکح۽ےہ۽۔۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫یمنعْمنہْوکذاکلْموذْولوْبلسانہ ۔واللْ ٰ‬
‫‪2‬‬
‫وخل ۽دجسم۽ےس۽عنم۽ایک ۽اجےئ۽اؿٓ ۽ایس۽رطچ۽ہٖ۽‬
‫تعاٰلْ اےسی۽صخش۽وک۽ڈ ِ‬
‫فیلکت۽ڈےنی۽ؿاےل۽وکعنم۽ایک۽اجےئ۽اگ۽ارگہچ۽ؿہ۽ٓلاُ۽یہ۽ےس۽الڈا۽‬ ‫اعلم ْ‬
‫ڈّ۔(ف)‬
‫ط‬
‫(‪)۶‬اامس۽ غٍِّ۽وموجڈ۽ؿاحرض۽ےہ۽وت۽ےب۽اس۽یک۽ یض۽ےک۽ڈؿرسا۽ٓمٔڈیتس۽لالؿہج۽رش ی۽اامس۽نب۽اجلا۽لااجمٔ۽ؿ۽گياہ۽ےہ۔دحمك۽ںیم۽‬
‫رٕاملا‪:‬‬
‫وکیئ۽ ٓا ڈیم۽اطلسُ ۽اؿٓاحمک۽( اڈ ۽اصخ ِق ۽رصتف۽ےہ ۽اصخق۽‬ ‫االالیؤمنْالرجلْفْسلطانہْاالْباذنہ‪3‬۔ ْ‬
‫اخہن۽وہ۽لا۽اصخق۽سلجم۽لا۽اامس۽دجسم۽وکیئ۽یھب۽وہ۽)۽یک۽ااجٓف۽ےک۽‬
‫ریغب۽اامطق۽ہن۽رکؿاےئ۔(ف)‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪ُ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ام۽نفسڈ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷ /۴‬ۼ‬
‫‪ 3‬حیحص۽ملسم۽لاف۽نم۽اقح۽لاالامصۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۵۶۹ /۴‬‬
‫‪Page 630 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽ؤمڈُ۽رقمٓ۽ےئک۽وہےئ۽ےک۽جالف۽ یض۽لالؿہج۽رش ی۽اڈاُ۽ڈانی۽اس۽ےک۽قح۽ںیم۽لاقح۽ڈضق۽ادنآی۽‪،‬اؿٓ۽رفنف۽ڈاللا۽ےہ۽اؿٓ۽‬
‫و‬
‫حیحص۽دحمك۽ںیم۽اس۽ےس۽عنم۽رٕاملا۽بشرواْوالْتنقرواْ‪(1‬ولوگُ۽وک۽وخس۽رکؿ۽اؿٓ۽رفنف۽ہن۽ ھيالؿ۔ف)۽اےسی۽ولگ۽دسفم۽ںیہ۽‬
‫ارگ۽ہن۽امںین۽وت۽دجسم۽ےس۽لاہٖ۽رک۽ڈےنی۽اکمکح۽ےہ‪،‬اہُ۽ارگ۽اامس۽لااقل ِل۽اامطق۽ےہ۽طيلًا۽طلغ۽وخاُ۽لا۽ؿاہیب۽ؿریغہ۽وت۽ہن۽ؿہ۽اامس۽ےہ۽ہن۽اُ۽اکس۽‬
‫ڑپاھلا۽اامطق۽۔۽وییہن۽ارگ۽ومڈُ۽ایسی۽اح ك۽رپ۽سج۽یک۽اڈاُ۽ےک۽ےئل۽رشى ًامکح۽ااعڈہ۽ےہ۽وت۽اوسیُ۽وکاڈاُ۽ؿاامطق۽ےس۽لآ۽ٓانھک۽اجب۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫آ۽رہش۽اجعم۽دجسم۽ومولی۽دمحم۽الضف۽اصخق‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪۵‬ۻ‪:‬‬
‫ہچ۽یم۽رٕامدنی۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿایتفمُ ۽رشه۽نیتم۽ہک ۽صخش۽اام۽س۽ ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ۽ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ہک۽الک۽صخش۽‬
‫ٓاوخف ۽یمن ۽ڈادن ۽لااقتعڈوخڈؿ ۽ڈٓاخہن ۽امن ۽ٓ ۽طيگڈآڈ ۽ٓؿا ۽ہصق۽ اےنپ ۽اقعدئ ۽ےک ۽اطمقب ۽اامس ۽وک ۽ااھچ ۽ںیہن ۽اتھجمس ۽اؿٓامنٓ ۽رھگ ۽ںیم۽‬
‫ڑپانھ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬ ‫لاہن؟‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ارگ۽یف۽اولاعق۽اامس۽دبذمہق ۽لاافقس۽طغلِ ۽لاافقس۽ارقلا ٔہ ۽اضق۽ ارگ۽ؿایعق۽اامس۽دبذمہق ۽لاافقس۽طغلِ ۽لا ۽افقس۽ارقلا ٔہ ۽وہ۽اؿٓ ۽اس۽وک۽‬
‫ؿدبتللس ۽وتنادن ۽ہن ۽امجًق ۽ڈبرگ ۽ڈٓدجسم ۽یم ۽وتاُ ۽رکڈ ۽ ٓا اگنہ ۽اخبہن۽ دبتلی ۽ہن ۽رکاتکس ۽وہ‪ ،‬۽ہن ۽دجسم ۽ںیم ۽ڈؿرسی ۽امجًق۽رکؿااتکسوہ۽وت۽اس۽‬
‫لاالہ ۽وخڈ ۽ااقطق ۽امجًق ۽لالڈ ۽رکڈلا ۽اہنت ۽زگآڈ ۽ارگڈبرگّ۽ وصٓف۽ںیم۽رھگ۽ںیم۽اےنپ۽الہ۽ےک۽شاھت۽امجًق۽اقمئ۽ٓےک۽لا۽اہنت۽اڈا۽‬
‫رکّ۽ارگ۽وکیئ۽ڈؿرسا۽رھگ۽ہن۽وہ۔(ف)‬ ‫دنآڈ۔‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۵‬ۻ‪:‬ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽دتقمی۽امعہم۽لادنےھ۽وہُ۽اؿٓ۽اامس۽طقف۽وٹیپ۽ےنہپ۽وت۽رکمؿہ۽وہک ۽‬
‫لا۽ںیہن؟بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫اس ۽ںیم ۽كش ۽ںیہن ۽ہک ۽امنٓ ۽امعہم ۽ےک ۽شاھت ۽امنٓ ۽ےب ۽امعہم ۽ےس ۽الضف ۽ہک ُ۽ؿہ ۽اابسف ۽لمجت ۽ےہ ۽یہ ۽اؿٓ ۽اہیُ ۽لمجت ۽وبحمف ۽اؿٓ ۽اقمس ۽اڈف ۽ےک۽‬
‫نبم‬
‫انمضق۽اس۽ےئل۽لالؿف۽غٕ ٓا ُ۽ےک۽ؿغك۽ ش۽دنمؿف۽وہا۽کماْفْفتاویْقاضیخاں(اسیجہک۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽امنٓ۽‬
‫السم ٰواتْواالرضْجلْجالْلہ۽یک۽احرضی۽ےہ۽ٓاعم ِ‬
‫ك۽آ ڈاف۽ہب۽تبسن۽لالؿف۽ےک۽امہ۽‬ ‫ںیم۽ہک۽وگہی۽ڈٓلآ۽ میظ۽اشُ۽رضحف۽ملكْ ٰ‬
‫اقحتسط۽اامطق۽ےس۽غٕآ۽لایئ۽کماْفْ‬
‫ک ۽ابلس۽ؿوجہ۽دقتمی۽ا ِ‬ ‫۽اطمه۽وقس۽ےہ۽اُس۽ےک۽شاھت۽اقح۽ؿاقیل۽‪،‬ذہلا۽اظن ِ‬
‫تف۽وثف۽ؿ۽لازیک ِ‬ ‫اؿٓ۽اامس۽ہک۽رسڈآ ِ‬
‫الدرالمختار(اسیجہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۔ف)۽رگم۽لاا ں۽ہمہ۽وصٓف۽رسفتسمہ۽ںیم۽رصف۽رتک۽اؿیٰل‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االڈف۽لاف۽وقل۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رسیؿا۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳۷ /۵‬ۼ‬

‫‪Page 631 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽امنٓ۽اچضق۽ؿارشاط۽ؿریغامہ۽ہٖ۽‬
‫وہا۽وت۽اُس۽ےس۽رکاہق۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا یت۽لاؿت ہکی۽اس۽اک۽وبثف۽یسک۽اخص۽ڈلیل۽رش ی۽ےس۽ہن۽وہ۽ؿٓہن ِ‬
‫بحتسم۽اکرتک۽رکمؿہ۽رہھٹّ۽اؿٓ۽ہی۽حیحص۽ںیہن‪،‬احہیش۽شاہیم۽ںیم۽رحبارلاقئ۽ےس۽لقن۽ایک‪:‬‬
‫الیلزم ْمن ْترك ْالمستحب ْثبوت ْالکراھۃْ رتک۽بحتسم۽ےس۽وبثف ۽رکاہق ۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا لا ۽اس۽ےک۽ےئل۽‬
‫اذبدل ا ْمن ْدلیل ْخاص ْ‪ْ ،‬وفی ا ْعن ْتحریرْ اخص۽اؿٓ۽لقتسم۽ڈلیل۽یک۽رضؿٓف۽وہیت۽ےہ۽اؿٓ۽ایس۽ںیم۽رحتری۽‬
‫االصول ْ‪،‬خالف ْاوٰل ْما لؼس ْفیہ ْصیغۃ ْنیھْ االوصل ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ےہ‪،‬ج ِ‬
‫الف ۽اؿیٰل ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽سج ۽ںیم۽‬
‫ٰ‬
‫امنٓ۽اچضق۽اک۽رتک۽رکلا۽وذالف۽رکمؿہ۽زنتیہی۽‬
‫‪ 1‬ہغیص۽یہن۽ہن۽وہ۽طيلًا۽ ِ‬
‫کرتك ْصالة ْالض ٰح ْبخالف ْالمکروہ ْتزنی ا ْ ْ‬
‫ص‬
‫ےک۽اھ۽اس۽یک۽وپٓی۽لیصفت۽ؿاہُ۽ الہظح۽ےئجیک۔(ف)‬
‫ا نتیھْوتمامہْفی ا۔ ْ‬
‫تعاٰلْاعلمْوعلمہْاتمْواحکم۔‬ ‫لاہلمجل۽خق۽لک۽اس۽لآہ۽ںیم۽یہن۽لامك۽ہن۽وہک ۽رکاہق۽امین۽اجےئ۽ک ۽‪،‬واللْ ٰ‬
‫ہلئسم ۽ربمن ۽ۼ‪۵‬ۻ‪ :‬آرساکٓ ۽امٓہٖہ ۽رہطمہ ۽علض ۽اميہ ۽ڈٓاگہ ۽کالُ ۽وئسمہل ۽رضحف ۽اصدَٖاڈہ ۽ؿاال مٌق ۽لاالتبقنم ۽رضحف ۽ض ّيڈ ۽شاہ ۽دمحم۽‬
‫ایمُ۽اصخق۽ٓلڈ۽دجممہ۽‪۵۳‬۽ڈدعقیہ۽‪۴۶۶۳‬ھ‬
‫ہ‬‫و‬
‫اجعم۽امکالف۽عبنم۽مٔاکف۽وم ٰيا۽امظعمل۽ٓاڈف۽مٔاک ش۽‪،‬۽ س۽آ۽شالس۽ونسمُ۽اعٓص۽وہُ۽اسفط۽یک۽اامطق۽یلع۽اغمڈہق۽یتفم۽ہب۽رکمؿہ۽‬
‫رحت‪،‬ےہ ۽اقل ِل ۽ااعڈہ ۽لا ۽رکمؿہ۽ِزنتیہی ۽لا ۽ھچک ۽لیصفت ۽‪،‬ارگ ۽اسفط۽یک ۽اامطق ۽ےس ۽احلص۽یھب ۽اؿٓ ۽اسفط۽ڈؿونُ ۽امنٓ ں ۽ڑپںیھ ۽مٔدقتری ۽ااعڈہ۽‬
‫رصف ۽احلص ۽ےک ۽ےئل ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽اقل ِل ۽ااعڈہ ۽ےہ ۽لا ۽احلصؿاسفط ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽ےئل ۽‪،‬اؿٓ ۽احلص ۽ارگ ۽عنم ۽اسفط ۽نع ۽االامصۃ ۽ےس ۽اعزج۽‬
‫۽ٰولصف۽ہسمخ۽ےب۽امجًق۽ڑپانھ۽لا۽اسفط۽یک۽اامطق۽ےس۽ڑپانھ۽اؿیٰل۽‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽ہک۽اسفط۽ؿایمع۽ؿدبع۽ؿ۽ؿدلاسللاؿریغہ۽یک۽‬ ‫وہُ۽وت ِ‬
‫اامطق۽مك۽رکمؿہ۽ےہ۽خق۽ڈؿرسّ۽اُ۽ےس۽اےھچ۽وموجڈ۽وہُ۽ؿٓہن۽ںیہن‪،‬اف۽ڈٓلاتف۽بلط۽ا ۽ہی۽ےہ۽ہک۽وج۽ولگ۽رکمؿہ۽ےتہک۽‬
‫ںیہ۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽یھب۽یہی۽مکح۽ےہ۽لا۽ھچک۽اؿٓ۽؟۽بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٍ‬‫لٍ‬ ‫غ‬
‫اامط ِق۽اسفط۽یک۽تبسن۽نلع۽ےک۽ڈؿونُ۽وقل۽ںیہ۽رکاہق۽زنتیہی۽امک۽یف۽ادلٓ۽اؿٓرکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽امک۽یف۽ا غٍيۃ۽ؿاتفؿی۽ا رذۃ۽ؿ۽ا يٍِ۽ؿایب۽‬
‫ا صعـڈ۽ؿا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽ؿریغاہ۽‪،‬اؿٓ۽اُ۽ںیم۽وتقیف۽ہی۽ےہ۽ہک۽افقس۽ریغطغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽رکمؿہ۽زنتیہی۽اؿٓ۽طغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫رحت‪،‬ےہ۽‪،‬دتبمه۽یک۽دبًق۽ارگ۽دحِ۽رفک۽وک۽یچنہپ۽وہ۽ارگ۽دنعا فؽہا۽ینعی۽طيک ِٔػنعياف۽وہ۽ارگ۽ہچ۽طيک ِٔ۽رضؿٓلاف۽ہن۽وہ۽‪،‬وتحیحص۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽ےہ۽کماْفْفتحْالِدیر‬

‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽بلطم۽رتک۽اغميڈؿف۽لھ۽رکتہ۽زنتاہی۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴ /۴‬ۼ‬ ‫‪1‬‬

‫‪Page 632 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ومقتاحْالسعادةْوالغیاثیۃْوغیہا(حتف ۽العرری‪ ،‬۽اتفمچ ۽ا صغاڈہاؿٓایغہیث ۽ؿریغہ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ۔ف)ہک ۽ؿیہ ۽اایتحؿ ۽وج۽نیملکتم ۽وک ۽اُس ۽یک۽‬
‫ریفکت۽ےس۽لآ۽ٓگ ے۽ک ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ےک۽اسفڈ۽اک۽مکح۽ڈّ۽ک ۽فانْالصالةْاذاصحتْمنْوجوہْوفسدتْمنْوجہْحکمْبقسادھا‪1‬۽(امنٓ۽‬
‫خق۽یئک۽ؿوجاہف۽یک۽ئان۽رپ۽حیحص۽رگم۽الک۽ؿہج۽ےس۽افدس۽وت۽اس۽وک۽افدس۽غٕآ۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۔ف)۽ؿٓہن۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‪،‬نج۽وصٓوتُ۽ںیم۽رکاہق۽رحتمی۽اک۽مکح۽ےہ۽‬
‫۽رفنمڈا ۽ڑپںیھ ۽ہک ۽امجًق ۽ؿاخق ۽ےہ ۽اؿٓاس ۽یک ۽دقتمی۽‬ ‫طغل‬
‫احلصء ۽ؿاسفط ۽ضق ۽رپ ۽ااعڈہ ۽ؿاخق ۽ےہ ۽‪،‬خق ۽دتبمه ۽لاافقس ۽ ِ ۽ےک ۽وسا ۽وکیئ ۽اامس ۽ہن ۽لم ۽ےکس ۽وت ً‬
‫رکباہق ۽رحتمی ۽اؿٓ ۽ؿاخق ۽ؿ ۽رکمؿہ ۽رحتمی ۽ڈؿونُ ۽الک ۽ ہبت ۽ںیم ۽ںیہ ۽ودرءْالمقاسدْاھمْمنْجلبْالمصا لح‪ 2‬۽(افمدس ۽اک ُ۽ڈؿٓ ۽رکلا ۽اصمحل ۽ےک۽‬
‫وصحل۽ےس۽امہ۽اؿٓ۽رضؿٓی۽وہلا۽ےہ۔ف)۽اہُ۽ارگ۽ہعمج۽ںیم۽ڈؿرسا۽اامس۽ہن۽لم۽ےکس۽وت۽ہعمج۽ڑپںیھ۽ہک ُ۽ؿہ۽رٕص۽ےہ۽اؿٓ۽رٕص۽امہ۽۔‬
‫‪(3‬ہنتف ۽لتق ۽ےس ۽مٔی ۽مٔایئ۽‬ ‫ایس ۽رطچ ۽ارگ ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ہن ۽ڑپ ھٌْ ۽ںیم ۽ہنتف ۽وہوت ۽ڑپںیھ ۽اؿٓااعڈہ ۽رک ں ۽ہک ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۳‬ۻ‪۴۵ :‬رفص۽ۼ‪۴۶۵‬ھ‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ارگ۽ااتسڈ۽ؿاہیب۽وہ۽وت۽شارگڈ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپھ۽اتکس۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ؿاہیب۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽ارگہچ۽اانپ۽ااتسڈ۽وہ۽ہکلب۽اُےس۽ااتسڈ۽اتبلایہ۽اُس۽ےک۽قح۽ںیم۽ٓہٖ۽اقلل۽ےس۽دبرت۽ےہ ً‬
‫۽وفٓا۽رپزیہ۽رکّ۽ہک۽‬
‫تبحص۽دب۽ ٓا ڈیم۽وک۽دب۽ئان۽ڈ یت۽ےہ۽ہن۽ہک۽دب۽یک۽میلعت۔ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫‪4‬‬
‫تعاٰلْ اُُ۽ےس ُ۽ڈؿٓ۽اھبوگ۽اؿٓ۽اُُ۽وک۽اےنپ۽ےس ُ۽ڈؿٓ۽رکؿ۽ںیہک۽ؿہ۽مت۽وک۽رمگاہ۽ہن۽رک۽ڈ ں۽‬
‫ایا کمْوایاھمْالیضلونکمْوالیقؾنونکم ۔ْواللْ ٰ‬
‫ںیہک۽ؿہ۽مت۽وک۽ہنتف۽ںیم۽ہن۽ڈال۽ڈ ں۽۔۽‬ ‫اعلم ْ‬
‫آ۽ضیف۽ ٓا لاڈ۽ڈاک۽اخہن۽زہشاڈ۽وپٓ۽ ہلس۽دبعاﷲ فا ك۽املعل۽‪۴۶۵۷‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۴‬ۻ‪:‬‬
‫ایتفمُ۽رشه۽نیتم۽ہک۽آ لا۽ٓاین۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬ویکہکن۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽تہب۽ڑگھجا۽دیپا۽ےہ۽اہیُ۽لک۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽ؿ ِ‬
‫اح ك۽زگٓ۽یئگ۽ہک۽امنٓ۽امجًق۽ںیم۽رفتط۽وہایگ۽ےہ۽دحمك۽اؿٓ۽اتکف۽یک۽دنس۽وہلا۽اچےئہ۽۔بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ٓاین۽افقس۽اؿٓ۽افقس۽طغلِ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽عنم۽ےہ۽اُےس۽اامس۽ئانلا۽گياہ۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽وج۽امنٓ ں‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽ٰولصہ۽ااسملرٕ ‪ ،‬وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۴۷ /۵‬‬

‫‪ 2‬االابشہ۽ؿااظنلمٔ۽ ااخلطسۃ۽ڈٓء۽اافملدس۽اؿیٰل۽نم۽بلج۽ااصملحل۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽‪۴۵۸ /۴‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۵‬ۺ‪۵۴‬‬
‫‪ 4‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ا ًہی۽نع۽ارلؿالۃ۽نع۽ا ؽعفاء۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکاچی۽‪۴۳ /۴‬‬
‫‪Page 633 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غ‬
‫ڑپیھ۽وہُ۽اُُ۽اک۽ریھپلا۽ؿاخق۽ےہ‪،‬۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫میشْفْشرحْالمنیۃْعَلْانْکراھۃْتِدیمہْ(یعینْ رشچ ۽صٍيہ ۽ںیم ۽ےہ ۽ہک ۽افقس ۽یک ۽دقتمی ۽(ینعی ۽اس ۽وک ۽اامس۽‬
‫ئانلا)رکاہ ِق۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۔(ف)‬ ‫القاسقْ)ْکراھۃْتحریمْ‪1‬۔ ْ‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫کل ْصالة ْادیت ْمع ْکراھۃ ْالتحریم ْتجبْ ہٖ ُ۽ؿہ۽امنٓوج۽رکاہ ِق ۽رحت‪،‬ےہ۽ےکشاھت۽اڈایک۽یئگ۽وہ۽اس۽اک۽ااعڈہ۽‬
‫ؿاخق۽ےہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬ ‫‪2‬‬
‫اعادت ا ۔واللْ ٰ‬
‫لک‬ ‫شگً‬
‫‪۹‬ةعشُ۽ۺ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۵‬ۻ‪ :‬آاک ح۽علض۽اميہ۽ہلحم۽وناف۽ ہلس۽ابعڈاﷲ اصخق۽ؿ صيٍيَٖ۽‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽مٔمع۽اامطق۽امنٓ۽رٕص۽مًزگاہن۽ؿامنٓ۽ہعمج۽امجبًق۽ریثک۽ومعمیل۽ ُخـلا۽وجہٖ۽ؿغك۽انہپ۽‬
‫ك۽اارتاص۽رکب۽وک۽رتہمج۽دحمك۽ ۃٰوکہ۽رشفی۽ڈ۔اھلا۽ےہ۽ہک۽وضحٓادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬ ‫رکلا۽ےہ۽نہپ۽رک۽ڑپاھلا۽ےہ۽ؿغ ِ‬
‫ےن۽ادلؿاس۽ڑپیھ۽ےہ۽دوہکن۽اہیُ۽ہن۽وکیئ۽ڈریخہ۽بتکِ۽ڈلٍيہ۽ےہ۽وج۽ڈھکی۽رک۽اانیمطُ۽رکالا۽اجےئ۽اؿٓہن۽وکیئ۽اعمل۽ےہ۽سج۽ےک۽ڈٓہعی۽‬
‫ےس۽لاہی۽وبثف۽وک۽ںیچنہپ۽ذہلا۽ ٓا ف۽ےس۽ااجتل۽یک۽اجیت۽ےہ۽ہک۽مٔاہ۽ونآس۽اعاملہن۽ ٓا ف۽عم۽وحاہل۽اتکف۽ؿلاف۽ؿہ۽ؿ۽رطس۽خص ِق۽اقدعہ۽‬
‫حمق۽رٕامےیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫میظعت۽ؿ۽وتنیہ۽اک۽دمآ۽رعف۽رپ۽ےہ۽رعف۽ںیم۽لاف۽وک۽اکف۽اؿٓ۽امك۽ےس۽خلاف۽رکےت۽ںیہ۽سج۽اک۽رتہمج۽"وت"۽ےہ۽اؿٓ۽اہیُ۽لاف۽وک۽‬
‫‪ 3‬۽(امُ۽‬ ‫‪‬‬ ‫"وت"ےہک۽كشیب ۽ےب۽اڈف ۽اتسگچ ۽اؿٓاس۽اہی۽رکہمی۽اک۽اخمفل۽ےہ۽ ‪  ‬‬
‫لاف۽وک۽ ُہـُ۽ہن۽ہہک۽ہن۽ڑھجک۽اؿٓاُ۽ےس۽زعّف۽یک۽لاف۽ہہک)ید۽اہ۽شال۽ےس۽رعف۽اعس۽ےہ۽ہک۽اامعتسیل۽وجےت۽نہپ۽رک۽دجسم۽ںیم۽‬
‫اجےن۽وکےب۽اڈیب۽ےتھجمس۽ںیہ۽ا ہم۽ڈنی۽ےن۽اُس۽ےک۽ےب۽اڈیب۽وہےن۽یک۽رصتحی۽رٕامیئ۽‪،‬اامس۽مٔاہُ۽اغملّۃ۽ؿادلّنی۽اصخق۽دہاہی۽یک۽اتکف۽‬
‫وً‬ ‫ًز‬
‫ا يٍس۽ؿاغمٕلڈ۽اؿٓققحم۽رحب۽ٓنی۽انب۽ ز ش۽یک۽رحبارلاقئ۽اؿٓاتفؿٰی۽رساہیج۽اؿٓاعریگملہی۽دلج۽مجنپ۽ص‪۴۵۵‬۽اتکف۽امیراہۃ۽لاف۽اخسم۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬دخولْالمسجدْمؾنعالْمکروہ‪ 4‬۽(دجسم۽ںیم۽وجلا ۽نہپ۽رکڈالخ۽وہلا ۽رکمؿہ۽ےہ۔ف)۽ ٓا چ ۽ارگ۽یسک۽وناف ۽ےک۽‬
‫ڈٓلآ۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ ‪،‬۽لاف۽االامصۃ ‪،‬۽ وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷ /۴‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۷۴ /۴‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽ۺ‪۵۶ /۴‬‬
‫‪ 4‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽لاف۽یف۽ ٓا ڈاف۽ادجسمل۽ؿا ؾيلۃ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۶۵۴ /۸‬‬
‫‪Page 634 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽ ٓا ڈیم۽ ُخـلا۽ےنہپ۽اجےئ۽وت۽ےب۽اڈف ۽رہھٹّ‪،‬۽امنٓ۽اﷲ ؿادح۽اہقٓ۽اک۽ڈٓلآ ۽ےہ‪،‬۽املسمونُ۽یک۽ٓاہ۽ےک۽جالف۽انلچ۽اؿٓاُُ۽ںیم۽ہنتف۽‬
‫ظ‬
‫ؿاسفڈ ۽دیپا ۽رکلا ۽اؿٓ ۽اںیھن ۽رفنف ۽ڈاللا ۽غٕ ٓا ُِ ۽ میظ ۽ؿااحڈمك ۽ زًذہ ۽ےک ۽وصنص۽اقكغہ ۽ےس ۽رحاس ۽اؿٓتخس ۽رحاس ۽ےہ۔ ۽واللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫اعلم‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۶‬ۻ‪ :‬آرتوپل۽وسولل۽ڈااخکہن۽ہٖؿل۽علض۽ڈٓہگنھب۽رگلب۽رچہس۽ ہلس۽دبعامیکحل۽اصخق۽‪۵۴‬امجڈی۽االؿیٰل۽‪۴۶۶۹‬ھ‬
‫ارگ۽یسک۽املسمُ۽اک۽یتسب۽ےس۽لاہٖ۽ڈؿرسّ۽ہلحم۽ںیم۽اکمُ۽وہاؿٓ ُ۽ؿہ۽اامس۽یھب۽وہ۽اؿٓ۽یھبک۽وجنپیتق۽امنٓ۽ںیم۽ڈوھےک۽ےس۽ ٓا رک۽امنٓ۽ڑپےھ۽‬
‫اؿٓ۽اامطق۽رکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽ہشیمہ۽اےنپ۽ہلحم۽ںیم۽وموجڈ۽ٓاتہ۽ےہ۽اؿٓ۽اینپ۽امنٓ۽وجنپیتق۽اؿٓاامطق۽اک۽ایخل۽ںیہن۽رکلا۽ےہ۽اؿٓدجسم۽ںیم۽الک۽‬
‫ہتفہ۽ںیم۽ہعمج۽یک۽امنٓ۽ڑپاھےن۽ےک۽ؿاےطس۽ ٓا لا۽رکلاےہ۽اؿٓ۽ہشیمہ۽اامطق۽اک۽وجتسج(رخف)۽ٓکھيا۽ےہ۽ہک۽مہ۽اامس۽ںیہ۽اےسی۽اامس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن۽اؿٓاس۽اامس۽یک۽رشتک۽رکےن۽ؿاےل۽وج۽ولگ۽ںیہ۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سج۽صخش۽وک۽ہعمج۽اک۽اامس۽رقمٓ۽ایکےہ۽ؿہ۽ارگ۽طقف۽ہعمج۽یہ۽وک۽ ٓا رک۽اامطق۽رکلا۽ےہ۽لا۽اؿٓ۽یھب۽یھبک۽یھبک۽ ٓا اجلا۽ےہ۽لا۽ںیہن۽ ٓا لا۽اؿٓ۽اےنپ۽ہلحم۽‬
‫ںیم ۽امنٓ ۽لاامجًق ۽لادنبی۽ےس ۽ڑپاتھ۽ےہ ۽وت ۽اُس۽رپ ۽وکیئ ۽اسلاس ۽ںیہن ۽‪،‬ہن ۽اُس۽ےک ۽رشوکیُ ۽رپ ۽وکیئ ۽اسلاس ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ؿہ۽رضؿٓ ۽ہعمج ۽اک ۽اامس۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ےہ۔واللْ ٰ‬
‫رحمس۽ارحلاس۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽رہشرٕایش۽ہلحم۽وئسمہل۽الہِ۽ہلحم۽رعمتف۽دہامك۽اﷲ ماجٓ۽‪۴۵‬‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۷‬ۻ‪:‬‬
‫ایک ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽نلعےئ ۽ڈنی ۽اس ۽ہلئسم ۽ںیم ۽ہک ۽الک ۽صخش ۽ہک ۽سج ۽یک ۽تبسن ۽ہیلیضفت ۽وہلا ۽اہک ۽اجلا ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ہی ۽یھب ۽اہک ۽اجلا ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫الف۽رشه۽ٓاہ۽ؿٓمس۽ؿریغہ۽ٓکھيا۽ےہ۽زین۽ےکسج۽رس۽ےک۽لال۽یھب۽لثم۽وعٓوتُ۽ےک۽شاونُ۽ےس۽ےچین۽ےتکٹل۽‬ ‫وطاوفئُ۽ےک۽شاھت۽ىالہین۽ج ِ‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽اڈا۽‬
‫۽امنٓہعمج۽اڈا۽رکےن۽یک۽رغص۽ےس۽تیثیحب۽اامس۽نب۽رک ِ‬ ‫وہُ۽ؿہ۽یسک۽اجےئ۽امنٓ۽رپ۽لال۽ااجٓف۽ومعق۽ےک۽شیپ۽اامس۽ےک۽ارگ ِ‬
‫رکےک۽عم۽اےنپ۽رمہاویہُ۽ےک۽جال۽اجےئ۽دعب۽اس۽ےک۽لایق۽اوبنہ۽ایس۽ومعق۽اؿٓ۽ہگج۽رپ۽ؿںیہ۽وجمٓ۽اامس۽یک۽دیلقت۽ےس۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ڈؿرسی۽‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽اڈا۽رک ں۽وتایسی۽وصٓف۽ںیم۽ےلہپ۽اامس۽یک۽امنٓوج۽اس۽ےن۽اڈا۽یک۽ےہ۽اجمٔ۽ےہ۽لاڈؿرسّ۽اامس۽یک۽لا۽ڈؿونُ۽ہن۽وہںیئ۔‬ ‫لآ ِ‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫اکحس۽رشه۽ےک۽اطمقب۽یہ۽وہ یتک۽ےہ۽وکیئ۽اخیگن۽اعمصلہ۽ںیہن۽ہک۽سج۽ےن۽خق۽اچاہ۽رکایل‪،‬۽مکحِ۽رش ی۽ہی۽‬ ‫املسمون!۽امنٓ۽مکحِ۽رش ی۽ےہ۽ا ِ‬
‫۽اطلسُ۽اشالس۽ہن۽وہ۽اعمل۽ڈنی۽ہیقف۽دمتعم۽‬
‫ِ‬ ‫۽اطلسُ۽اشالس۽لا۽اُس۽اک۽لامك۽لا۽اُس۽اک۽امڈؿُ۽رشؿ۽ےہ۽اؿٓ۽اہجُ‬
‫ِ‬ ‫ےہ۽ہک۽ااقط ِق۽ہعمج۽ےک۽ےئل‬
‫املع۽الہ۽دلب۽ےک۽اڈُ۽ےس۽ا ِ‬
‫امس۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽رقمٓوہاتکس۽ےہ۽اؿٓ۽اہجُ۽ہی۽یھب۽ہن۽وہ‬

‫‪Page 635 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طسل‬ ‫وم‬
‫ؿ۽ زٌـٓی۽ےسج۽ؿاہُ۽ےک۽اعہم۽ مٍِ۽ااختنف۽رکںیل ُ۽ؿہ۽اامطق۽ہعمج۽لادیعنی۽رکاتکس۽ےہ۽ہٖ۽صخش۽وک۽اایتخٓ۽ںیہن۽ہک ِ‬
‫۽وطبٓ۽وخڈ۽لا۽الک۽‬
‫ڈؿ ۽لا ۽ڈس ۽سیب ۽لاوس ۽اچپس ۽ےک ۽ےہک۽ےس۽ا ِ‬
‫امس ۽ہعمج ۽لا۽دیعنی ۽نب ۽اجےئ ۽ااسی۽صخش۽ارگہچ ۽اس ۽اک۽دیقعہ۽یھب ۽حیحص ۽وہ ۽اؿٓ۽لمع۽ںیم ۽یھب۽‬
‫قسف۽ؿوجفٓ۽ہن۽وہ۽خق۽یھب۽اامط ِق۽ہعمج۽ؿدیعنی۽ںیہن۽رکاتکس۽ارگ۽رکّ۽اگ۽امنٓ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽لالط۽ضحم۽وہک ۽ہک۽اُُ۽نیت۽رطوقیُ۽‬
‫ںیم ۽ےس ۽الک ۽ؿہج ۽اک ۽اامس ۽اہیُ ۽رش ِؿ ۽تحص ۽امنٓ ۽اھت ۽خق ۽رشؿ ۽وقفمڈ ۽رشمؿؿ ۽وقفمڈ ۽ؿذہلا ۽وصٓ ِ‬
‫ف ۽وئسمہل ۽ںیم ۽ےلہپ ۽ولوگُ ۽اک ۽ہعمج۽‬
‫۽۔ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫لالط۽ضحم۽وہا۽اؿٓڈؿرسّ۽ولوگُ۽اک۽حیحص ُ‬
‫یشرتطْلصحت اْالسلطانْاوْمامورہْباقامت ا‪1‬۔ ْ ہعمج۽یک۽تحص۽ےک۽ےئل۽اطلسُ۽لااس۽صخش۽اک۽وہلا۽سج۽وک۽اطلسُ۽‬
‫ےن۽ااقط ِق۽ہعمج۽یک۽ااجٓف۽ڈی۽وہ۽رضؿٓی۽ےہ(ف)‬
‫دحہقی۽دنہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اذاخالالزمان ْمن ْسلطان ْذی ْکقایۃ ْفاالمورْ خق۽ٓامہن۽اکلم۽اطلسُ۽ےس۽اخیل۽وہ۽اجےئ۽وتاعمصالف۽نلعء۽ےک۽‬
‫موکلۃ ْاٰل ْالعلماء ْویلزم ْاالمۃ ْالرجو ع ْالمھیْ رپسڈ ۽وہُ۽ےگ۽اؿٓاطّق ۽رپ۽نلعء۽یک۽رطف۽ٓوجه۽الٓس۽وہاگ۽اؿٓ۽‬
‫ویصیون ْوالة ْفاذاعسر ْجمع م ْعَلْ نلعء۽ؿایل۽نب۽اجںیئ۽ےگ۽اؿٓ۽خق۽نلعء۽اکیسک۽الک۽اعمصلہ۽رپ۽اامجه۽‬
‫ؿاافتط۽لکشم۽وہاجےئ۽وت۽ولگ۽اےنپ۽اےنپ۽ىالےق۽ےک۽نلعء۽یک۽‬
‫واحداستِل ْکل ْقطر ْباتباع ْعلمائہ ْفان ْکثرواْ‬
‫َ‬‫ث‬ ‫ى‬
‫اابته۽رک ں‪،‬۽ارگ۽ الےق۽ےک۽نلعء۽یک۽ ٖف ۽وہ۽وت۽رھپ۽اُ ۽ںیم۽‬
‫فا لمؾبعْاعلم م‪2‬۔ ْ‬
‫م‬
‫ےس۽ ّٔ۽اعمل۽یک۽اابته۽رک ں(ف)‬
‫ونتریاالاصبٓ۽ؿڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫(نصبْالعامۃ)ْالخطیبْغیْمعؾربْمعْوجودْمنْ (اعس۽ولوگُ۽اک۽رقمٓ ۽رکلا ۽)۽بیطخ۽وک۽ربتعم۽ںیہن۽ہکبج۽ذموکٓہ۽‬
‫ولوگُ۽ںیم۽ےس۽وکیئ۽الک وموجڈ۽وہ۔(ف)‬ ‫ذکرْ ۔واللْ ٰ‬
‫‪3‬‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫‪۵۴‬رفص۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۸‬ۻ‪ :‬آ۽اک روٓ۽رپیھت۽لاھت۽اوکسل۽وئسمہل۽اقیض۽دمحم۽سمش۽ادلنی۽‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽مٔ یل۽اس۽لآہ۽ںیم۽ہک۽ارگ۽وکیئ۽صخش۽یفنح۽اغمڈہق۽ؿرکاامف۽اؿایلء۽اﷲ اک۽اقلئ۽‪،‬ملعِ۽ڈنی۽ؿ ۽نفِ۽وجتلڈ۽ےس۽‬
‫رہبہ۽ؿٓ۽اح ك۽ریپی۽ںیم۽لاانیب۽وہایگ۽وہ۽وتُ۽اُس۽یک۽اامطق۽یسیک۽ےہ‪،‬رشچ۽ؿاقہی۽دلج۽اؿل‪،‬۽بابْالجمعہ۽ہ۽‪۵۷۵‬۽ںیم۽ وقس۽ےہ۽‬
‫ہک‪:‬‬

‫غ‬
‫‪ُ 1‬ڈٓاتخمٓ ‪،‬۽لاف۽ا رمغۃ۽ ‪،‬۽وبطمىۃ۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪ /۴‬ۼ‪۴۳‬‬
‫‪ 2‬دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽اونله۽ااثل ك۽نم۽اوناه۽اولعلس۽ا ياللۃ۽اخل۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ۽‪۶۸۴ /۴‬‬
‫‪ُ 3‬ڈِٓاتخمٓ۽رشچ۽ونتریاالاصبٓلاف۽اہعمجل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۴۳ /۴‬‬
‫‪Page 636 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫من ْصلح ْاماما ْف ْغیھا ْ(ف ْغیصلٰوة ْالجمعۃ ْ)ْ وج ۽اس ۽(امنٓ ۽ہعمج ۽ےک ۽ىالؿہ) ۽اامس ۽ےننب ۽یک ۽طالخٌق ۽ٓکھيا ۽ےہ ۽ؿہ۽‬
‫صلحْفی اْایْانْامْالمسافرْاوْالعبدْفْالجمعۃْ اس۽ںیم۽یھب۽اامس۽نب۽اتکس۽ےہ۽‪،‬ینعی۽ارگ۽لئارٕ۽‪،‬۽ ضی۽لاىالس۽‬
‫ےن۽ہعمج۽یک۽اامطق۽رکایئ۽وت۽ہعمج۽حیحص۽وہاگ۽اخل(ف)‬ ‫صحت‪ْ1‬الخ ْ‬
‫ایکاس۽ابعٓف۽رصتخمرصتخم۽ؿاقہی۽ؿرشچ۽ؿاقہی۽ےس۽ہی۽دیقنت۽رتم۽حش۽وہیت۽ےہ۽ہک۽وج۽لاانیب۽فصتم۽وہمہ۽اؿاصف۽ذموکٓہ۽لاالوہ۽اُس۽ےک۽‬
‫اامس۽ےننب۽ےس۽دتقمویُ۽یک۽امنٓ۽ںیہن۽وہیت۽‪،‬ہخسن۽رحبارلاقئ۽دلج۽اؿل۽ص۽ۼ‪۶۹‬۽یک۽ابعٓف۽اصف۽ڈال۽ےہ۽ہک۽انب۽اس۽وتکمس۽وجلاانیب۽ےھت۽‬
‫اامس۽ئانےئ۽ےئگ۽ےھت۽وحباہل۽بتک۽ حمق۽رٕامےیئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫لاانیب۽ضًّی۽حیحص۽اہدیقعہ۽حیحص۽ا مہآہ ۽حیحص۽ارقلا ٔہ ۽لالہبش۽اامس۽وہاتکس۽ےہ۽رصف۽اس۽اک"غی"اؿیٰل۽ےہ۽ہک۽ارگ۽ہی۽اُس۽ےس۽لئالئِ۽‬
‫امنٓؿاہطٓف۽ںیم۽ملع۽ٓلاڈہ۽ہن۽ٓکھيا۽وہ۽ؿٓہن۽یہی۽اؿیٰل۽ےہ۽کماْفْالدر‪2‬وغیہ(اسیج۽ہک ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿریغہ۽ںیم۽لاانیب۽اکمکح۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽‬
‫ےہ۔ف)ابعٓف۽ذموکٓہ۽وسال۽وک۽اامطق۽لاانیب۽یک۽یفن۽ےس۽وکیئ۽قلعت۽ںیہن‪،‬اہُ۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽ںیم۽انیب۽وہ۽لا۽لاانیب۽ؿیہ۽صخش۽اامس۽‬
‫اطلسُ۽اشالس۽وہ۽لا‪۵‬اُس۽اک۽امڈؿُ۽لا۽‪۶‬ؿاہُ۽اکاملع۽الہ۽دلب۽لا۽ُٔ‪۷‬اس۽اک۽امڈؿُ۽وہ۽ؿٓہن۽نؾٖؿٓف۽‪۸‬ےسج۽اعس۽املسمونُ۽‬
‫ِ‬
‫‪۴‬‬
‫وہاتکس۽ےہ۽وج۽وخڈ۽‬
‫ےن۽اُ۽امنٓؿُ۽ںیم۽اامس۽رقمٓ۽ایک۽لاانیب۽ارگ۽اُ۽لا چ۽ںیم۽ےس۽ےہ۽وت۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽وہںیکس۽ےگ۽اؿٓ۽انیب۽ارگاُ۽ںیم۽ےس۽‬
‫تعاٰلْاعلم۔‬
‫ںیہن۽وت۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽ہن۽وہُ۽ےگ۽۔واللْ ٰ ْ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۶۹‬ۻ‪ :‬آنسآف۽جنگ۽علض۽مٔ یل۽وئسمہل۽احیج۽ٓاضاخُ۽اصخق۽ ‪ٓ۷‬خق۽ۼ‪۴۶۶‬ھ‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽وقس۽شاڈاف۽ےس۽ےہ۽اؿٓاامطق۽یھب۽رکلا۽ےہ۽ؿاہہیب۽اؿٓ۽ضًّی۽اعمل۽وک۽اسکیُ۽اتھجمس۽‬
‫ےہ۽‪،‬ہلئسم۽ملعِ۽بیغ۽اک۽خق۽ڈرک۽ ٓا لا۽ےہ۽وجاف۽ںیم۽اتہک۽ےہ۽ہی۽ہلئسم۽جڈلڈ۽ںیہن۽ےہ۽دقمی۽ےس۽ایس۽رطچ۽ڑگھجا۽وہلا۽جال۽ ٓا لا۽ےہ۽اؿٓ۽اعمل۽‬
‫لا یم۽رقتری۽اؿٓ۽تجح۽رکےت۽ےلچ۽ ٓا ےئ۽ںیہ۽اس۽ہلئسم۽ےک۽لآّ۽ںیم۽مہ۽ھچک۽ںیہن۽ہہک۽ شکٌْ۽اؿٓ۽شالئ۽الک۽یتفم۽ضًّی۽اعمل۽ےک۽وج۽ہک۽‬
‫ؿاابجف۽شٍّق۽ؿ۽بحتسم۽ےس۽قلعت۽ٓےتھک۽ںیہ۽اُُ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽اتہک۽ےہ۽ہک۽رکّ۽وتوثاف۽ےہ۽ہن۽رکّ۽وت۽رحچ۽ںیہن۽اؿٓ۽جالف۽‬
‫یٹیمک۽وج۽نلعےئ۽ؿاہہیب۽رکٓےہ۽ںیہ۽اُُ۽یک۽ادماڈ۽اچنہپےن۽یک۽رغص۽ےس۽اہنمك۽وکشش۽ےس۽دنچہ۽رٕامہ۽رکےک۽اچنہپلا۽ےہ۽اؿٓ۽خق۽ہی۽اہک۽‬
‫ضًی۽اعوملُ۽وک۽رطدفا ِٓ۽ارگنمٔ۽ؿصالٓس۽ےتہک۽‬‫اجلا۽ےہ۽ہک۽ضًّی۽اعمل۽ااکنٓرکےت۽ںیہ۽وت۽وجاف۽ںیم۽اتہک۽ےہ۽ہک۽مہ۽زک۽اک۽طيہ۽ڑکپ ں۽ولگ۽وت۽ ّ‬
‫ںیہ۽رمعؿ۽الک۽ضًّی۽یتفم۽اعمل۽اک۽ لڈ۽ےہ۔‬

‫غ‬
‫‪ 1‬۽رشچ۽ؿاقہی۽لاف۽اہعمجل۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ارلدیش۽ڈیلہ۽‪۵۷۵ /۴‬‬
‫‪ 2‬۽ڈٓاتخمٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪۶ /۴‬ۻ‬
‫‪Page 637 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽رتک۽رکےک۽رہظ۽ڑپاتھ۽ےہ۽ ٓا لا۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ٓلڈاقل ِل۽اامطق۽ےہ۽لا۽ںیہن‪،‬ربتعم۽بتک۽‬
‫ٓلڈ۽یک۽اُ۽لاوتُ۽ےس۽رفنتم۽وہرک ِ‬
‫ےس۽وبثف۽وہلا۽اچےئہ۽۔بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫وج۽صخش۽ؿاہہیب۽اؿٓ۽اتّنسلہ۽نلعء۽وک۽اسکیُ۽اتھجمس۽ےہ۽ایس۽دقٓلاف۽اُس۽ےک۽اخٓچ۽آ۽اشالس۽وہےن۽وک۽تہب۽ےہ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽لالط۽‬
‫ےہ۽ےسیج۽یسک۽دنہؿ۽لا۽ماراین۽ےک۽ےھچیپ۽۔ہعمج۽ارگ۽اؿٓ۽ہگج۽ہن۽لم۽ےکس۽ہن۽اُےس۽اامطق۽ےس۽ ُجڈا۽رکےکس۽وت۽رٕص۽ےہ۽ہک۽رہظ۽ڑپےھ۽اُس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽ہعمج۽ڑپےھ۽اگ۽وت۽تخس۽دشلڈ۽ؿریبک۽گياہ۽رکّ۽اگ۽ارگہچ۽دعب۽وک۽ ُقہٖ۽یھب۽ڑپھ۽ےل۽اؿٓ۽ارگ۽ہن۽ڑپےھ۽وت۽ہعمج۽وہاگ۽ہن۽رہظ‪،‬رٕص۽رسرپ۽‬
‫ٓہ۽اجےئ۽اگ۔حتف۽العرری۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫رویْمحمدْعنْاّبْحنیقۃْواّبْیوسفْریضْاللْ اامس۽دمحم۽ےن۽اامس۽اوب۽ہفینح۽اؿٓاامس۽اوب۽ویفس۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫تعاٰلْعمھنْانْالصالةْخلفْاھلْاالھواءْالتجوزْ مہن۽ےس۽ٓؿامك ۽ایک۽ہک۽الہِ۽دبًق ۽ؿدبذمہق ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬ ‫ٰ‬
‫اج ٔ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫م‬ ‫‪1‬‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬‫۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۺ‪۶‬ۻ‪ :‬آ۽امٓہٖہ۽رشفی۽علض۽اميہ۽ ہلس۽انجف۽ض ّيڈ۽وہظٓدیحٓ۽ایمُ۽اصخق۽‪۷‬امجڈی۽اال ری۽‪۴۶۴۵‬ھ‬
‫ف۽اخيالس۽لا۽یسک۽اؿٓ ص۽یمسج۽ےک۽اجبےئ۽لسغ۽‬ ‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽صخش۽ہشیمہ۽ہشیمہ۽وبہج۽ثَٖ ِ‬
‫ممیت۽ےس۽امنٓ۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اامطق۽رکلا۽اس۽وک۽ممیت۽ےس۽اقمبہلب۽اؿٓ۽دتقمویُ۽ےک۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟ونیباوترجؿا‬
‫اوجلاف۽‪:‬‬
‫ف ۽اخيالس ۽وت ۽وخڈ ۽وکیئ ۽ؿہج ۽وجآممیت ۽یک ۽ںیہن ۽خق ۽لک ۽اہنےن ۽ےس ۽رضمف ۽ہن ۽وہ ۽ےب ۽حیحص ۽ادنہشی ۽رضمف ۽ےک ۽ممیت ۽ےس ۽ڑپےھ۽‬
‫ثَٖ ِ‬
‫وتاس ۽یک ۽وخڈ ۽امنٓ ۽ہن ۽وہک ۽ڈؿرسّ ۽یک ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ایک ۽وہ‪ ،‬۽اہُ ۽ےسج ۽لالعفل ۽ااسی ۽ ص ۽وموجڈ ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽اہنلا ۽اصقنُ ۽ڈّ ۽اگ ۽لا۽‬
‫اہنےن۽ںیم۽یسک۽ ص۽ےک۽دیپا۽وہاجےن۽اک۽وخف۽ےہ۽اؿٓہی۽اصقنُ۽ؿوخف۽وت۽اےنپ۽رجتےب۽ےس۽ولعمس۽وہُ۽لا۽بیبط۽احڈط۽املسمُ۽‬
‫ریغافقس۽ےک۽اتبےئ۽ےس‪،‬۽وت۽اُس۽ؿغك۽اُےس۽ممیت ۽ےس۽امنٓ۽اجمٔ۽وہک ۽اؿٓاف۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽ضق۽دتقمویُ۽یک۽امنٓ۽حیحص۽ےہ‪،‬۽رغص۽‬
‫اامس۽اک۽ممیت۽اؿٓ۽دتقمویُ۽اک۽لاین۽ےس۽اہطٓف۽ےس۽وہلا۽تحص۽اامطق۽ںیم۽للخ۽ادنآ۽ںیہن۽‪،‬اہُ۽اامس۽ےن۽ممیت۽یہ۽ےب۽ااجٓف۽رشه۽ایک۽‬
‫وہ ۽وت ۽ ٓا ف ۽یہ ۽ہن ۽اس ۽یک ۽وہک ۽ہن ۽اُس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽اؿٓؿُ ۽یک ۽۔ونتری ۽ںیم ۽ےہ‪:‬صحْاقتداءْمتوضیئْبمؾیمم‪ 2‬۽(ؿوض ۽ؿاےل ۽یک۽‬
‫ادتقاء۽ممیت۽ؿاےل۽ےک۽شاھت۽حیحص۽ےہ۔ف)۽رحبارلاقئ۽‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓرشچ۽ونتری۽االاصبٓ۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۸ /۴‬ۻ‬
‫‪Page 638 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫ترجیحْالمذہبْبقعلْعمروبنْالعاصْریضْاللْ رضحف۽رمعؿ۽نب۽ااعلص۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽اک۽لمع۽اس۽ذمہق۽‬
‫تعاٰل ْعنہْحنیْصَلْبِومہْبالؾیممْلخوفْالربدْ یک۽رتحیج۽اک۽شٍق ۽ےہ۽ہک۽اوہـُ۽ےن۽رسڈی۽یک۽ؿہج۽ےس۽لسغ۽‬ ‫ٰ‬
‫منْغسلْالجنابۃْوھمْمتوضؤنْولمْیأمرھمْ انجمك۽یک۽ہگج۽ممیت۽رکےک۽اینپ۽وقس۽یک۽اامطق۽یک۽احالہکن۽ولوگُ۽‬
‫ےن ۽ؿوض ۽ایکوہااھت۔اؿٓ ۽خق ۽وضحٓ ۽نیلع ۽ا ػلٰـہ ۽ؿا سالس ۽یک۽‬
‫علیہْالصلٰوةْوالسالمْباالعادةْحنیْعلم‪1‬۔ ْ‬
‫جڈطق۽ںیم۽ہی۽اعمصلہ۽شیپ۽وہا۽وت۽ ٓا ف۽ےن۽امنٓ۽وللاےن۽اکمکح۽ںیہن۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫رٕاملا(ف)۽واللْ ٰ‬
‫ۺ‪۵‬۽مرال۽ۻ‪۴۶۴‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽ۻ‪۶‬ۻ‪:‬‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ڑپاھلا۽ےہ۽ڈبرگ۽اؿاقف۽مًزگاہن۽امنٓ۽ںیم۽یھبک۽اامطق۽ںیہن۽رکلا۽‬ ‫۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽الک۽اامس۽طقف ِ‬
‫اؿٓ ۽اس ۽اامط ِق ۽ہعمج ۽ےک ۽وعص ۽ںیم ۽شال ۽رھب ۽ےک ۽دعب ۽ٓاضمُ ۽اابملٓک ۽ےک ۽ ٓا ری ۽ہعمج ۽ںیم ۽اؿٓزین ۽دیعنی ۽یک ۽امنٓ ۽ےک ۽دعب ۽ارجف۽‬
‫طػل‬
‫اامطق۽ہعمج۽ؿاامطق۽دیعنی۽ يٍِ۽ےس۽بلط۽رکلا۽ےہ۽ہی۽اُرجف۽اُس۽وک۽جالل۽ےہ۽لا۽رحاس‪،‬۽اؿٓ۽لاؿوجڈ۽عنم۽یھب۽اجڈاُرجف۽ےس۽لآ۽‬
‫۽امنٓ۽ہعمج۽ؿ۽دیعنی۽رکمؿہ۽ےہ۽لا۽لااجمٔ۽؟۽بؼنواتوجروا۔‬ ‫ںیہن۽ ٓا لا۽اےسی۽صخش۽ےک۽ےھچیپ ِ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اُرجف۽اامطق۽ارگ۽اس۽صخش۽ےس۽غٕآ۽لایئگ۽ےہ۽ہک۽یف۽ہعمج۽لا۽اموہآ۽لا۽شاالہن۽اس۽دقٓ۽ڈ ں۽ےگ۽لا۽اخص۽اس۽ےس۽غٕآ۽ڈاڈ۽ہن۽وہرگم۽اس۽‬
‫ط‬
‫اامطق ۽یک ۽وخنتاہ ۽ غٍِّ ۽ےہ ۽اےس ۽یھب۽ولعمس ۽یھت ۽ہی ۽اُیس ۽ےک۽ےئل ۽اامس ۽ئان ۽اؿٓاامس ۽ئانےن ۽ؿاولُ ۽ےن ۽یھب ۽اجلا ۽اؿٓوبقمل ۽ٓ۔اھ ۽رغص۽‬
‫رصاجۃً۽لاڈاللۃً۽نیعت۽ارجف۽وہ ۽ایل۽وت۽ہی۽اُرجف۽اُےس۽جالل۽ےہ۽اؿٓاس۽ؿہج۽ےس۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽ھچک۽رکاہق۽ںیہن۽ہک۽اامطق۽ؿ۽‬
‫ف۽ٓامہن۽اجمٔ۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۽امک۽وصنا۽نیلع۽یف۽ابتکل۽اقكيۃ۽(اسیج۽ہک۽اس۽‬‫اڈاُ۽ؿ۽میلعت۽ہقف۽ؿمیلعتِ۽غٕ ٓا ُ۽رپاُرجف۽ےنیل۽وک۽ا ہم۽ےن۽نؾٖؿٓ ِ‬
‫ظ‬ ‫ن‬
‫رپ۽بتک۽ںیم۽وصنص۽اقكغہ۽وموجڈ۽ںیہ۔ف)اؿٓ۽خق۽ غٍِّ۽وہایل۽وت۽ااجٓہ۽ زًذہ۽ ُہـا۽سج۽ںیم۽وکیئ۽اضمہقئ۽ںیہن۽اؿٓارگ۽ااجٓہ۽رصاجۃً۽‬
‫وخاہ۽ڈاللۃً۽ؿاعق۽وت۽ ُہـا۽ینعی۽اس۽ےن۽اُرجف۽ےک۽ےئل۽اامطق۽یک۽اؿٓ۽وقس۽ےن۽یھب۽اےس۽اریج۽اھجمس۽رگم۽نیعت۽ارجف۽ہن۽ایبُ۽ںیم۽ ٓا لا۽ہن۽غٕانئ۽‬
‫ےس ۽ؿاحض ۽وہا ۽وت ۽ااجٓہ ۽افدسہ ۽ےہ ۽ؿہ ۽اُرجف ۽اُس ۽ےک ۽قح ۽ںیم ۽ثیبخ ۽ےہ ۽اُےس ۽دصتط ۽رکڈےنی ۽اکمکح ۽ےہ ۽رگم ۽الص ۽ااجٓہ ۽اف ۽یھب۽‬
‫لالط۽ںیہن‪،‬۽ہن۽بلطِ۽اُرجف۽ملظ۽ےہ‪،‬۽ااسیااجٓہ۽ارگ۽دعتمڈ۽لآ۽رکّ۽اگ۽افقس۽وہاگ۽اؿٓاُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ‪،‬‬

‫‪ 1‬رحبارلاقئ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽اچی۽امی۽دیعس۽ینپمک۽رکایچ۽‪۶۹۶ /۴‬‬
‫‪Page 639 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓارگ۽رسّ۽ےس۽ااجٓہ۽یہ۽ہن۽وہ۽رصاجۃً۽ہن۽ڈاللۃً۽اؿٓاف۽اُرجف۽اماتگن۽ےہ۽وت۽رصحی۽ملظ۽ؿقسف۽ؿ۽ریبکہ۽ےہ۽اہیُ۽طللؼًا۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ہن۽ڑپںیھ۔۽واللْ ٰ‬
‫‪۵‬ڈی۽دعقہۻ‪۴۶۴‬ھ۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽ۼ‪۶‬ۻ‪:‬‬
‫۽ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽دجسم۽ہی۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽امنٓ۽ےک۽دعب۽اصمہحف۽ہب۽ صیصخ۽امنٓ۽رجف۽ڈٓضق۽ںیہن۽اؿٓالہ۽‬
‫و‬
‫ہلحم۽ےتہک۽ںیہ۽ڈٓضق۽ےہ۽اؿٓ۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽ارگ۽مت۽اس۽ےک۽وجآ۽ےک۽اقلئ۽ہن۽وہےگ۽مت۽مہ۽ مھآّ۽ےھچیپ۽امنٓ۽ںیہن۽ڑپںیھ۽ےگ۽اس۽ےئل۽‬
‫و‬
‫ہک۽ مھآا۽ذمہق۽امہّٓ۽ذمہق۽ےکجالف۽ےہ۽ذہلا۽رٕامےیئ۽ہک۽رشه۽رشفی۽ںیم۽زک۽رطچ۽ےہ۽اؿٓ۽ایک۽مکح۽ےہ؟۽بؼنواتوجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫حیحص ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اصمہحف ۽دعب ۽امنٓ ۽ابمچ ۽ےہ ۽نصْعَلْتصحیحہْالعالمۃْالخقایجْفْنسیمْالریاض(ىالہم ۽افخیج ۽ےن۽‬
‫میسن۽ارللاص۽ںیم۽اےس۽حیحص۽غٕآ۽ڈلا۽ےہ۔ف)۽اامس۽ارگ۽ضًّی۽اغمڈہق۽ےہ۽رصف۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽اس۽اک۽ایخل۽رظنب۽ضعب۽ابعٓاف۽فؽہيہ۽‬
‫ك۽وجآ۽ےہ۽رصف۽اینت۽لاف۽رپ ُ۽ؿہ۽رتک۽ادتقا۽اک۽قحتسم۽ںیہن۽‪،‬اؿٓارگ۽مٔ۽ئانےئ۽ؿاہتیب۽‬
‫ہی۽ےہ۽وت۽اُےس۽اھجمس۽ڈانی۽اچےئہ۽ہک۽حیحصت۽ؿرتحیج۽اجم ِ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫اس۽اک۽ااکن۽ٓ۽رکلا۽ےہ۽وت۽ؿاہیب۽لالہبش۽القئ۽اامطق۽ںیہن۽الہ۽ہلحم۽وک۽اچےئہ۽ہٖزگ۽اُس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ہن۽ڑپںیھ۔واللْ ٰ‬
‫ۻ‪ٓ۵‬عیب۽الآ ر۽رشفی۽‪۴۶۵۳‬ھ۽‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۳‬ۻ‪:‬‬
‫ط‬
‫ایکرٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽امنٓ۽یک۽ڑپاھیئ۽ غٍِّ۽رکےک۽ انی۽ڈٓضق۽ےہ۽لا۽ںیہن؟ْبؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ڈٓضق ۽ےہ ۽رگم ۽انچب ۽رتہب ۽ےہ ۽اﷲ ےک ۽ؿاےطس ۽ڑپاھےئ ۽اؿٓ ۽امنٓی ۽اےس ۽احدنمتج ۽ڈھکی ۽رک ۽اﷲ ےک ۽ےئل ۽اس ۽یک ۽ااعمك ۽رک ں ۽ہی ۽اصف۽‬
‫رکایلاجےئ ۽ہک ۽اامطق ۽یک ۽اُرجف ۽ھچک ۽ہن ۽یل ۽ڈی ۽اجےئ ۽ک ۽نُـُ ۽لال ۽ڈدغہغ ۽جالل ۽بیط ۽ےہ ۽النْالنیفْالصر یحْیزیلْحکمْ‬
‫داللۃْالحالْفانْالصْر یحْیقوقْالداللۃْکماْفْقایضْخانْ‪(1‬ویکہکن۽رصاجۃً۽یفن۽‪،‬ڈال ك ۽وک۽ٓالئ۽رکڈ یت۽ےہ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ویکہکن۽رصاخق۽‪،‬۽ڈال ك۽ےس۽وفتیق۽ٓیتھک۽ےہ۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔ف)۽واللْ ٰ‬

‫‪ 1‬ڈٓاتخمٓ۽اتکف۽اغھيۃ۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪ /۵‬ۼ‪۴۸‬‬
‫ف‪ :‬یعس۽نصيآ۽ےک۽لاؿوجڈ۽ہی۽ابعٓف۽اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽ےس۽ںیہن۽لم۽یکس ُ۽‪،‬ڈٓاتخمٓ۽ےس۽ہی۽ابعٓف۽وہفمص ًا۽یلم۽ےہ۽اس۽ےئل۽اس۽اک۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح۽‬
‫دیعسی‬
‫‪Page 640 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۺرفص۽ۻ‪۴۶۶‬ھ‬ ‫آ۽ اڈ ٓا لاڈ۽ ہلس۽ومولی۽دمحم۽دبعاابلٓی۽اصخق۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۴‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽رکاس۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽دعب۽رٕاًق۽امنٓ۽ارگ۽دتقمی۽وک۽وبجمٓ۽رکّ۽ہک۽لاابته۽اُس۽ےک۽ؿےسی۽یہ۽ےھٹیب۽ٓںیہ۽اؿٓ۽‬
‫ہن۽اُںیھٹ۽لاریخ۽ںیم۽دتقمویُ۽اک۽غٕبی۽فصن۽ہٹنھگ۽ےک۽اضظئ۽وہا۽اؿٓ۽ڈٓوصٓف ِ‬
‫۽دعس۽رشتک۽وبہج۽وبجمٓی۽اُُ۽رپ۽ااہتس۽ذموکٓ۽وک۽اجیب۽اگل۽‬
‫ےئ۽وت۽ہی۽زیچ۽اہکُ۽لامك‪،‬۽اس۽ےک۽ےئل۽وکُ۽یس۽دحمك۽لا ق‪،‬۽اؿٓاُس۽زیچ۽اک۽لاس۽شٍّ ِق۽وبنی۽ٓانھک۽اؿٓاُُ۽وکوبجمٓ۽رکلا۽یٰتح۽ہک۽اُُ۽رپ۽‬
‫اسلاس۽وتہق۽اک۽ںیہن۽ہکلب۽للہق۽اک۽اگللا۽رشه۽رشفی۽ںیم۽زک۽اقمس۽رپ۽ؿآڈ۽ےہ؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫اامس۽وک۽شالس۽ےک۽دعب۽دتقمویُ۽رپ۽وکیئ۽ربج۽اک۽اایتخٓ۽ںیہن‪،‬شالس۽ےس۽وت۽اس۽یک۽ؿالمك۽عطقنم۽وہیکچ۽نیع۽امنٓ۽ںیم۽خق۽لک۽ؿہ۽وبتمه۽اھت۽‬
‫اؿٓاس۽یک۽ریپؿی۽دتقمویُ۽رپ۽ؿاخق۽یھت۽اُس۽ؿغك۽یھب۽اُےس۽رحاس۽اھت۽ہک۽شٍّق۽ےس۽ٓلاڈہ۽وکیئ۽لاف۽ایسی۽رکّ۽وج۽دتقمویُ۽رپ۽لیقث۽‬
‫ؿرگاُ ۽وہ‪،‬اس ۽رپوضحٓ ۽ادقس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽ےن ۽بضغ ۽دشلڈ ۽رٕاملا ۽اؿٓااسی ۽رکےنؿاےل ۽وک ۽اتفُ۽اتبلا۽ینعی ۽تخس ۽ہنتف۽‬
‫رگ‪،‬وت۽دعب۽امنٓ۽لالؿہج۽رش ی۽وبجمٓی۽رکلا۽اؿٓہن۽امےنن۽ؿاےل۽وک۽وھجلا۽ااہتس۽اگللا۽شیک۽تخس۽رحا ِس۽دشلڈ۽اؿٓملظ۽دیعب۽ےہ۽۔۽رھپاس۽ملظ۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿرحاس۽اکلاس۽اعمڈاﷲ شٍّق۽ٓانھک۽اہنمك۽تخس۽ادش۽اؿٓرصحی۽رمگایہ۽اؿٓ۽شٍّق۽رپ۽ارتفا۽ےہ۔واللْ ٰ‬
‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۵‬ۻ‪ :‬وئسمہل۽رکمس۽ادمحاﷲ اصخق۽یدٓ۽لآآ۽ہٖڈؿیئ‬
‫لآک۽رٕص۽ؿؿاخق۽زین۽شٍّق۽ؤمدکہ۽اؿٓلآک۽بحتسم۽ؿابمچ۽زک۽ڈٓہج۽اک۽اگہنگٓ۽ےہ۽۔لآک۽اومٓ۽ہسمخ۽لا۽لآک۽بحتسم۽ؿابمچ۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن؟۽بؼنواتوجروا۔‬
‫اوجلاف‪:‬۽رٕص۽ےک۽الک۽لآ۽رتک۽ےس۽افقس۽ےہ۽اؿٓ۽رتک۽ؿاخق۽یک۽اعڈف۽ےس۽‪،‬شٍّق۽ومدکہ۽اک۽مکح۽ںیم۽غٕبی۽ؿاخق۽ےہ‪،‬افقس۽‬
‫ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽ےہ‪،‬اؿٓافقس۽لاالىالُ ۽وہ۽وت۽اےس۽اامس۽ئانلا ۽گياہ۽اؿٓاس ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ ۽ہک۽ڑپینھ۽گياہ۽اؿٓ ۽ریھپین۽‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ؿاخق۽‪،‬بحتسم۽ؿابمچ۽ےک۽رتک۽ںیم۽ھچک۽گياہ۽ںیہن‪،‬ہن۽اُ۽ےک۽لآک۽یک۽اامطق۽ںیم۽ھچک۽صقن۽۔واللْ ٰ‬
‫آ۽رہش۽ہنہک۽ۺ‪ٓ۵‬خق۽‪۴۶۵۳‬ھ‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۶‬ۻ‪:‬‬
‫تعاٰل۽اس۽ہلئسم۽ںیم۽ہک۽اامس۽مض۽وسٓہ۽ںیم۽اس۽دقٓ۽ڈری۽رکلا۽ےہ۽ہک۽دعب۽ ٓا نیم۽ےنہک۽ےک۽ہملک۽فٍّيہ۽ڑپھ۽ایل۽‬
‫ْماقولکمْرحمکمْاللْ ٰ ْ‬
‫اس۽دقٓ۽ڈری۽رکلا۽اامس۽وک۽اجمٔ۽ےہ۽لا۽ںیہن۔اس۽وکعنم۽ایک۽ایگ۽ہک۽اس۽دقٓ۽ڈری۽ہن۽ایک۽رکؿ۽‪،‬ؿہ۽اتہکےہ۽ہک۽وسٓہ۽وسےنچ۽ںیم۽ڈری۽وہاجیت۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ڈری۽رکےن۽وک۽ںیہن۽ٹوھٓلا۽ےہ۔ س۽اس۽اامس۽یک۽ادتقا۽ےس۽امنٓ۽ںیم۽یسک‬

‫‪Page 641 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مسق۽یک۽رکاہق۽وہاجیت۽ےہ۽لا۽ںیہن؟‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫سبحنْالل ہہک۽ایلاجےئ۽رتک۽ؿاخق۽ؿومخق۽دجسہ۽وہس۽ےہ‪1‬کما نصْعلیہْفْ‬
‫وسٓہ۽وسےنچ۽ںیم۽اینت۽ڈری۽سج۽ںیم۽نیت۽لآ۽ ٰ‬
‫الؾنویرْوالدرْوالغنیۃْوغیھما۽(ونتری۽‪،‬۽ڈٓ‪،‬۽ىٍيہ۽ؿریغہ۽ںیم۽اس۽رپ۽صن۽یک۽اجیت۽ےہ۔ف)۽وت۽ہی۽سج۽یک۽اعڈف۽ےہ۽اس۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ۽ںیم۽رضؿٓ۽رکاہق۽ےہ۔اعریگملہی۽ؿطیحم۽ںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫من ْیِف ْف ْغی ْمواضعہ ْوالیِف ْف ْمواضعہْ وج۽ہن۽رہھٹےن۽یک۽ہگج۽ؿفق۽رکّ۽اؿٓ ۽ؿفق۽یک۽ہگج۽ؿفق ۽ہن۽‬
‫الینبیغْلہْانْیؤمْوکذاْمنْیؾنحنحْعندْالِرأةْ رکّ۽اےس۽اچےئہ۽ہک۽ؿہ۽اامس۽ہن۽ےنب۽‪،‬اؿٓ۽ایس۽رطچ۽اس۽صخش۽اک۽‬
‫مکح۽ےہ۽وج۽غٕا ٔف۽رکےت۽ؿغك۽ثَٖف۽ےس۽۔اھنصيا۽وہ۔(ف)‬ ‫کثیاْ‪2‬۔ ْ‬
‫رْ‬
‫وج۽ؿفق۽ؿؿلص ۽ےب۽اجرکّ ۽لا۽ڑپےتھ۽ؿغك۽لآلآ ۽اکنھکّٓ ۽خق۽اےس۽رٕامےت۽ںیہ۽ہک۽اس ۽یک۽اامطق ۽زساؿآ۽ںیہن۽احالہکن۽ ااعف۽ؿفق۽‬
‫ؿؿلص ۽ؿاابجف ۽امنٓےس ۽ںیہن ۽۔وت ۽وج ۽ؿاخق ۽امنٓ ۽ینعی ۽ؿلص ۽وسٓہ ۽ؿ ۽افہحت ۽ےب ۽ایبنج ۽ےک ۽رتک ۽اک ۽اعڈی ۽وہ ۽دبٓہج ۽اؿیٰل ۽القئ ۽اامطق ۽ںیہن ۽‪،‬اہُ۽‬
‫افہحت۽ےک۽دعب۽اینت۽ڈری۽ہک۽ڈس۽ٓاضق۽رکّ۽آ نیم۽ےہک‪،‬۽وکیئ۽وسٓہ۽ادتباء۽ےس۽ڑپینھ۽وہ۽وت۽بسمْاللْالرحمنْالرحیم۽ڑپےھ۽ہک۽ہی۽ڈری۽یھب۽‬
‫رقتم ًيا۽ہملک۽فٍّيہ۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽مٔامٔ۽وہاجےئ۽ک ‪،‬۽لالہبش۽ابمچ۽ؿشٍّق۽ؿ۽بحتسم۽ےہ۔وْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ۻ‪۵‬۽ٓعیب۽الآ ر۽رشفی۽‪۴۶۴۷‬ھ‬ ‫آ۽رہش۽ہنہک۽‬ ‫ہلئسم۽ربمن۽‪۷۷‬ۻ‪:‬‬
‫ایک۽رٕامےت۽ںیہ۽نلعےئ۽ڈنی۽اس۽لآہ۽ںیم۽ہک۽ٓلڈ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽دعب۽ہملک۽الْالٰہْاالالل۽ےک۽محمدْرسولْالل یک۽ایک۽رضؿٓف۽ےہ‪،‬۽ارگ۽خ ٌّق۽‬
‫ہن۽اجےئ۽اگ۽وت۽ایک۽ارعاف۽ںیم۽یھب۽ہن۽اجےئ۽اگ۔ٓلڈایقس۽ںیم۽امنٓ۽ےک۽دعب۽دقبٓ۽شافۺ۽لآ۽اللْا کرب ےنہک۽ےک۽رہھٹلا۽ےہ۔اتہک۽ےہ۽ہک۽رصف۽‬
‫سبحنْاللْوبحمدہ۽ےنہک۽ےس۽امنٓ۽وہاجیت۽ےہ۽‪،‬ےب۽ ُکٔلا۽وٹیپ۽ےک۽امنٓ۽اڈا۽رکلا۽ےہ۽اتہک۽ےہ۽ہک۽رصف۽لااجئہم۽ےس۽امنٓ۽وہاجیت۽ےہ۽۔ویُ۽‬
‫ٰ‬
‫یھب ۽اتہک ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ںیم ۽الحمد ۽ؿوسٓہ ۽یک ۽ھچک ۽احخق ۽ںیہن ۽۔اےسی ۽صخش ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن؟ ۽اےسی ۽صخش ۽وک ۽املسمُ ۽انھجمس۽‬
‫اچےئہ۽لا۽ںیہن؟۽الہِ۽اشالس۽اک۽شا۽مٔلاؿاس۽ےس۽اچےئہ۽لاںیہن؟۽وجاف۽دبلیل۽غٕ ٓا ُ۽ؿدحمك۽ؿہقف۽ےس۽رحتری۽رٕامںیئ۔بؼنوا توجروا‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫رصف۽لااجئہم۽ےنہپ۽لاالیئ۽خ ّػہ۽دبُ۽اک۽ اگنٓ ھ۽رک۽امنٓ۽لا ں۽طعًٰی۽وت۽وہاجیت۽ےہ۽رٕص۽شاطق۽وہایگ‪،‬رگم۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽وجسڈ۽ا شہـ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪،۷۹۸‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽وجسڈ۽ا شہـ۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪۴۳۶ /۴‬‬
‫نػل‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۹ /۴‬ۻ‬
‫‪Page 642 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وہیت ۽ےہ۔ؿاخق ۽رتک ۽وہلا ۽ےہ ۽افلع۽اگہنگٓ ۽وہلا ۽ےہ ۽اس ۽اکریھپلا ۽رگڈُ ۽رپ ۽ؿاخق ۽ٓاتہ ۽ےہ ۽ہن ۽ریھپّ ۽وت ۽ڈؿرسا ۽گياہ ۽رس ۽رپ ۽ ٓا لا ۽ےہ۽‬
‫‪،‬اہُ۽ارگ۽اےنت۽یہ۽ڑپکّ۽یک۽دقٓف۽ےہ۽وت۽ایسی۽اتحمیج۽ںیم۽وبجمٓی۽ؿ۽اعمیف۽ےہ۔ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الیص َّلْاحدکمْفْالثوبْالواحدْلؼسْعَلْعاتِہْمنْ ہٖزگ ۽مت ۽ںیم ۽وکیئ ۽صخش ۽الک ۽یہ ۽ڑپکا ۽نہپ ۽رک ۽امنٓ ۽ہن ۽ڑپےھ ۽ہک۽‬
‫شیئ ْ ۔رواہ ْشیخان ْعن ْاّب ْھریرة ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫‪1‬‬
‫تعاٰلْ دنکےھ۽رپ۽اس۽اک۽وکیئ۽ہصح۽ہن۽وہ۽۔۽اےس۽اامس۽اخبٓی۽ؿملسم۽ےن۽‬
‫اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽۔‬ ‫عنہ۔ ْ‬
‫بیطخ۽دغباڈی۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽‪:‬‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْعنْ (ینعی۽رصف۽لااجئہم۽ےس۽امنٓ ۽ڑپ ھٌْ ۽ےس۽ٓوسل۽اﷲیلص۽اﷲ‬ ‫نیھ ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽عنم۽رٕاملا۔‬ ‫الصلٰوةْفْالسراو یلْوحدہْ‪ْ 2‬‬
‫جالہص۽ؿدنہہی۽ؿریغامہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ارگ۽یسک۽ےن۽طقف۽ولشآ ۽ںیم۽امنٓ ۽اڈایک۽احالہکن۽اس۽ےک۽لاس۽‬ ‫صَلْمعْالسراو یلْوالِمیصْعندہْیکرہ‪3‬۔ ْ‬
‫لو ْ‬
‫صیمق۽وموجڈ۽وہ۽وت۽امنٓ۽رکمؿہ۽وہک ۔(ف)‬
‫ظ‬ ‫ٔ‬
‫امنٓ۽ںیم۽رٕتیض۽غٕاف۽اک۽ااکنٓ۽ااحڈمك۽ریثکہ۽ زًذہ۽رصپ ہ۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽ض ّيڈارملنیلس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽ٓڈاؿٓ۽ا ِ‬
‫امجه۽ا ہم۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ مہن۽اک۽ رط۽ہکلب۽دعب۽انؾلاه۽اوقال۽شاڈہ۽اامجه۽رقتسم۽اکجالف۽اؿٓ۽اف۽رمگایہ۽ؿ۽طال ك۽اصف۽اصف۽ےہ۔اامس۽دبعاولاہف۽رعشاین۽زیماُ۽‬
‫ارشلنغۃ۽اربکلٰی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫تعاٰل ْعنہمْعَلْانْالصلٰوةْالتصحْ امتس۽ا ہم۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽اک۽اافتط۽ےہ۽ہک۽تحصِ۽امنٓ ۽ےک۽ےئل۽‬
‫اجمعْاالئمۃْریضْاللْ ٰ‬
‫االمعْالعلمْبدخولْالوقتْوعَلْانْللصلٰوةْارکا رْنا ْداخل رۃْ امنٓی۽وک۽اس۽لاف ۽اکملع۽وہلارضؿٓی۽ےہ۽ہک۽امنٓ ۽اک۽ؿغك ۽رشؿه۽‬
‫فی ا ْوعَل ْان ْالنیۃ ْفرض ْوکذلك ْتکبیة ْاالحرامْ وہاکچ ۽ےہ ۽‪،‬اس ۽رپ ۽یھب ۽اافتط ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ےک ۽آاکُ ۽امنٓ ۽ںیم ۽ڈالخ۽‬
‫والِیامْمعْالِدرةْوالِرأةْوالرکو عْوالسجودْوالجلوسْ ںیہ۽‪،‬ارپس۽یھب۽اافتط۽ےہ۽ہک۽تین۽رٕص۽ےہ۽‪،‬ایس۽رطچ۽ریبکت۽رحتہمی۽‬
‫اؿٓ۽دقٓف۽ےک۽شاھت۽ایقس‪،‬غٕا ٔف۽‪ٓ،‬وکه۽‪،‬۽وجسڈ۽‪،‬اریخی۽دہشت‬ ‫فْالتش دْاالخیْ(اٰلْانْقال) ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽اڈایلص۽یف۽اوثلف۽اولادحاخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪،۸۵ /۴‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ا ػلٰـہ۽یف۽وثف۽ؿادح۽اخل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽‬

‫رکایچ۽‪ /۴‬ۻۼ‪۴‬‬
‫‪ 2‬لآسا۽دغباڈ۽دحمك۽‪ ۵۸۹۷‬وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلیب۽ریبؿف ‪ /۸‬ۻ‪۴۶‬‬
‫‪ 3‬اتفؿٰی۽دنہہی۽الصفل۽ااثلین۽امیفرکیہ۽یف۽ا ػلٰـہ۽امال۽رکیہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۴۳۹ /۴‬‬
‫‪Page 643 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ھذا ْماوجدتہ ْمن ْمسائل ْاالجماع ْالیت ْالیصحْ ںیم۽انھٹیب۽( ٓا ےگ۽لچ ۽رک۽اہک)۽ہی۽ؿہ۽لئالئ۽ںیہ۽نج۽رپ۽ںیم۽ےن۽‬
‫غ‬
‫اامجه ۽لالا ۽اُ ۽وک ۽ثاری ۽ مك ۽رکڈہ ۽اتکف ۽ا مَٖاُ ۽ںیم ۽ڈالخ۽‬ ‫دخول اْفْمرتؽیتْالمیزانْ‪1‬۔ ْ‬
‫رکلا۽حیحص۽ںیہن۔(ف)‬
‫ٓحمۃ۽االہم۽یف۽اخيالف۽اال ہم۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اتقِوا ْعَل ْان ْالِرأة ْفرض ْعَل ْاالمام ْوالمنقرد ْفْ اہقف ۽اک ۽اس ۽لاف ۽رپ ۽اافتط ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽اؿٓ ۽رفنمڈ ۽رپ ۽رجف ۽یک ۽ڈؿونُ۽‬
‫و‬
‫رکعیتْالقجرْوفْالرکعتنیْاالولنیْمنْغیھا‪2‬۔ ْ ٓاعکف۽اؿٓاس ۽ےک۽ىالؿہ۽ڈبرگ۽امنٓؿُ۽یک ۽ ہلی۽ڈؿ۽ٓتعک ۽ںیم۽غٕا ٔف۽‬
‫رٕص۽ےہ۔(ف)‬
‫ہکلب۽اامس۽انب۽ااحلچ۽ہیلح۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫نسب ْصاحب ْغایۃ ْالؽیان ْاالصم ْاٰل ْخرق ْاالجماعْ اصخ ِق۽اغلۃ۽اایبلُ۽ےن۽امص ۽یک ۽ رط۽اامجه ۽یک ۽رطف ۽تبسن ۽یک۽ےہ۽‬
‫۽دعس۽رٕتیض۽اک۽وقل۽رکےن۽‬
‫وھوْیقیدْسبقْاالجماعْعَلْاالفرتاضْقبلْذھابہْاٰلْ اؿٓ۽ہی۽لاف۽ؿاحض۽رکٓیہ۽ےہ۽ہک۽امص۽ےک ِ‬
‫ےس۽ےلہپ۽اس۽یک۽رٕتیض۽رپ۽اامجه۽وہ۽اکچ۽ےہ۔(ف)‬ ‫عدمہْ‪3‬۔ ْ‬
‫اعریگملی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫منْانکرْخربالواحدْالْیکقرْغیانہْیاثمْبرتكْ ربخ۽ؿادح۽اک ۽طيکٔ ۽اکرٕ ۽ںیہن۽اہتبل۽رتک۽وبقل۽یک۽ؿہج۽ےس۽اگہنگٓ۽‬
‫وہاگ۔ریہظہی۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۔(ف)‬ ‫الِبولْھکذاْفْالظہییۃْ‪4‬۔ ْ‬
‫قزلاؿی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ْخارجا ْعن ْھذہ ْاالربعۃ ْف ْھذا ْالزمانْ ینعی ۽وجاُ ۽اچٓؿُمڈہق ۽ےس ۽اس ۽ٓامہن۽ںیم ۽لاہٖ ۽ےہ ۽ؿہ۽دبیتع۽‬
‫رْ‬ ‫من ْکان‬
‫اؿٓ۽یمنہج۽ےہ(ف)‬ ‫ف وْمنْاھلْالبدعۃْوالنار‪5‬۔ ْ‬
‫امنٓ۽ںیم۽ادمحل۽ؿ۽وسٓہ۽یک۽احخق۽ہن۽امانن۽یھب۽لہجِ۽حیبق۽اؿٓآشاڈاف۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ا مَٖاُ۽اربکلٰی۽ لاف۽عفۃ۽ا ػلٰـہ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۷۹ /۴‬‬
‫ربکی۽‪/‬لاف۽رشؿؿ۽ا ػلٰـہاخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽صۻ‪۶‬‬ ‫‪ٓ 2‬حمۃ۽االہم۽یف۽اخيالف۽ا ہم۽مٔاحہیش۽زیماُ۽ ٰ‬
‫غم‬ ‫غم‬
‫‪ 3‬جليۃ۽ا ذلی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی‬
‫‪ 4‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽بلطم۽ومابجف۽الکفٕ۽اوناه۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۵۹۸ /۵‬‬
‫‪ 5‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓ۽ااتخملٓ۽اتکف۽اذللاحئ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۸۶ /۷‬‬
‫‪Page 644 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ااکنٓ ۽رصحی ۽ےہ ۽۔ٓوسل ۽اﷲ یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت ۽ںیہ‪:‬الصلٰوةْلمنْلمْیِرأْبقاتحۃْالکتاب‪1‬۔ینعی ۽ےب۽‬
‫وسٓہ۽افہحت۽ےک۽امنٓ۽لاصق۽ےہ۽رواہْاالئمۃْاحمدْوالستۃْعنْعبادةْبنْالصامتْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ(اےس۽اامس۽‬
‫احصف ۽احصچ۽ہتس۽ےنرضحف ۽ابعڈہ۽نب۽اصطق ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك ۽ایک۽ےہ۔ف)(ڈؿرسی۽دحمك ۽ںیم۽‬
‫ادمح۽اؿٓا ِ‬
‫رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬۽‬
‫من ْصَل ْصالة ْلم ْیِرأ ْفی ا ْبقاتحۃ ْالکتاب ْفیھْ ینعی ۽وجامنٓ ۽ےب ۽وسٓہ ۽افہحت ۽ےک ۽وہ ۽ؿ ُہ ۽لاصق ۽ےہ ۽۔اس ۽وکاامس۽‬
‫خداج‪2‬۔رواہ ْاحمد ْومسلم ْوابوداؤد ْوالرتمذیْ ادمح‪،‬ملسم‪،‬اوبڈاؿڈ‪ ،‬۽رتذمی ۽اؿٓ ۽نسایئ ۽ےن ۽رضحف ۽اوبہٖریہ ۽ٓیض ۽اﷲ‬
‫والنسائیْعنْاّبْھریرةْواحمدْوا بنْماجۃْعنْامْ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽اؿٓاامس۽ادمح۽اؿٓانب۽امہج ۽ےن۽رضحف ۽اس۽اوملنینم۽‬
‫ض ّيڈہ۽اعہشئ۽یدہقی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫تعاٰلْعنہا۔ ْ‬
‫المؤمننیْالصدیِۃْریضْاللْ ٰ‬
‫شیتی۽دحمك۽ںیم۽اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ےہ۔‬
‫ان ْالنیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْامرہ ْانْ ینعی۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اںیھن۽مکح۽ڈلا۽ہک۽‬
‫یخرج ْفؼنادی ْان ْالصلٰوة ْاالبِرأة ْفاتحۃْ لاہٖاجرک۽انمڈی۽رکڈ ں۽ہک۽ےب۽وسٓہ۽افہحت۽اؿٓ۽ھچک۽ٓادئ۽غٕا ٔف۽یک۽‬
‫امنٓ ۽لاصق ۽ےہ۔اس ۽وک ۽اامس ۽ادمح ۽اؿٓاوبڈاؿڈ ۽ےن ۽ٓؿامك ۽ایک۽‬ ‫الکتابْفمازادْ‪3‬۔ْرواہْاحمدْوْابوداؤد۔ ْ‬
‫ےہ۔‬
‫دویھت۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪،‬۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪:‬‬
‫التجزئْصالةْاالْبقاتحۃْالکتابْومع اغیھا‪4‬۔ْ امنٓاکس۽ںیہن۽ڈ یت۽ےب۽افہحت۽اؿٓاس۽ےک۽شاھت۽اؿٓ ۽غٕا ٔف ۽ےک۽‬
‫تعاٰلْ ۔اس۽وکاامس۽امظع۽اوبہفینح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےنض ّيڈلا ۽اوب۽‬
‫رواہ ْاالمام ْاالعظم ْابو ْحنیقۃ ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫عنہْعنْسیدناْاّبْسعیدنْالخدریْرضوانْاللْ دیعس۽ادخلٓی۽ٓوضاُ ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ےس۽ٓؿامك ۽ایک۽اؿٓ ۽طع ًيا۽‬
‫ایس۽رطچ۽رتذمی۽اؿٓ۽انب۽امہج‬
‫تعاٰلْعلیہْومعناہ ْ‬
‫ٰ‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽لاف۽ؿوجف۽ارقلا ٔہ۽لالامس۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ ‪۴۳۷ /۴‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ملسم۽ لاف۽ؿوجف۽غٕا ٔہ۽اافلہحت۽یف۽لک۽ٓکغۃ۽اخل۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۳ /۴‬ۺ‪۴‬‬
‫‪ 3‬اغمصيڈ۽الدمح۽نب۽جٍيل۽آدنسم۽ایب۽ہٖریہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪ /۵‬ۻ‪۷۵‬‬
‫لٍ‬
‫‪ 4‬دنسم۽االامس۽امظع۽عم۽ سٍظ۽ااظنلس۽اتکف۽ا ػلٰـہ۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽صۻ‪۸‬‬
‫‪Page 645 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےن۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫نحوہْعندالرتمذیْوا بنْماجۃ۔ ْ‬
‫اؿٓ۽اُ۽ضق۽ےس۽تخس۽رتؿلالاک۽رتاُس۽اک۽ؿہ۽وقل۽ ڈؿڈ۽ےہ۽ہک۽ہملک۽فٍّيہ۽ںیم(اخشک۽دبنہ)۽دمحم۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس ۽ےنہک ۽یک ۽ایک ۽رضؿٓف ۽! ۽ارگ ۽اس۽ےس ۽ہی۽ اڈ ۽اتیل ۽ےہ۽ہک ۽اشالس ۽الےن ۽وک۽رصف ۽الْالٰہْاالْ ْالل ۽امانن ۽اکیف ۽ےہ۽دمحم ۽ٓوسل ۽اﷲیک۽‬
‫احخق۽ںیہن۽خق۽وت۽ػنغ ًا۽نؼٍيا۽ ما۽اکرٕ۽ دت۽ےہ۔وعٓف۽اُس۽یک۽اُس۽ےک۽اکنچ۽ےس۽لکن۽یئگ۽لاس۽اجےئ۽اگ۽وت۽ٓلا۽وہاگ۽‪،‬اؿالڈ۽وہوت۽ؿدلاسللا۽‬
‫وہک ۔وعٓف ۽وکاایتخٓ ۽ےہ ۽سج ۽ےس ۽اچےہ ۽اکنچ ۽رکّ۔ ۽اؿٓ ۽ارگ ۽ہی ۽ اڈ ۽ںیہن ۽لامہ ۽لالاک ۽کالس ۽یک ۽رطٓ ۽وسط ۽تخس ۽اتسگیخ ۽ؿےب۽‬
‫لایک ۽ےس ۽ربخ ۽ڈّ ۽ٓیہ ۽ےہ۔ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽ظفل۽"خٌّق ۽ںیم۽ہن ۽اجےئ ۽اگ ۽وتایک ۽ارعاف ۽ںیم ۽ہن ۽اجےئ ۽اگ ۽" ۽ڈنی ۽نیتم۽ےکشاھت ۽ازہتسا ۽اک ۽داتپ ۽ڈہات۽‬
‫ےہ۔۽رہباحل۽اس۽دقٓ۽ںیم۽كش۽ںیہن۽ہک۽صخش۽ذموکٓ۽افقس۽افرج۽رمگاہ۽دب۽ذمہق۽ےہ۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپانھ۽لااجمٔ۽ؿ ۽ونممه۽ےہ۽‬
‫نْفتاونا(اس۽یک۽لیصفت۽مہ۽ےن۽اےنپ۽ٓشاہل۽ا ًہی۽‬ ‫ٰ‬ ‫کماْحِِناہْفْرسالؾناْالنیھْاال کیدْوذکرناْفْعدةْمواضعْم‬
‫االدیکاؿٓ ۽اےنپ ۽اتفؿی ۽ںیم ۽دعتمڈ ۽ہگج ۽رپ ۽یک ۽ےہ۔ف) ۽املسمُ ۽اس ۽ےس ۽وتہب ۽ںیل ۽ارگ ۽وتہب ۽رکےل ۽اہبف ۽ؿٓہن ۽اس ۽ےک ۽شاھت ُ۽ؿہ ۽اعمصلہ۽‬
‫ْوتعاٰلْاعلم۔‬ ‫سبحنہ‬ ‫م‬
‫ٰ‬ ‫ٔںیت۽وج۽دبڈونیُ۽ےک۽شاھت۽اچےئہ۽واللْالہادیْواللْ ٰ‬

‫_________________‬

‫‪Page 646 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪۴۶۳۸‬ھ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬

‫اليھیاالکیدعًالصالۃوراءعدیالتقلید‬
‫(ڈنمشِ۽دیلقت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اڈا۽رکلا۽تخس۽عنم۽ےہ)‬

‫بسمْاللْالرحمنْالرحیم ْ‬
‫ف۽ادقس۽ےک۽ےئل۽سج۽ےن۽ںیمہ۽حیحص۽ٓاہ۽یک۽‬ ‫الحمدلل ْالذی ْھدانا ْالسنن ْ*ووقانا ْالمحن ْ*ْ امتس۽وخایبُ۽اُس۽ڈا ِ‬
‫وجعل ْفؼنا ْکل ْامام ْحسن ْ* ْبہ ْ ُی َتأیش ْوعلیہْ دہامك۽اطعیک۽اؿٓ۽ںیمہ۽تنحم۽ؿتقشم۽ےس۽اچبایل۽‪،‬۽مہ۽ںیم۽اےھچ۽‬
‫یؤتمن ْ* ْواغنانا ْان ْنِتدی ْباھل ْالقنت ْ*ْ ؿایٰلع۽اامس۽ئانےئ۽نج۽یک۽ادتقا۽یک۽اجیت ۽ےہ۽اؿٓ۽اُ۽رپادامتڈ۽ایکاجلا۽‬
‫ےہ۽‪،‬۽ںیمہ۽الہ۽ت ن۽یک۽ادتقاء۽ےس۽وفحمؿ۽ایک۔۽اہنمك۽یہ۽اعزجاہن۽‬
‫والصالة ْوالسالم ْاال َح ّن ْ* ْعَل ْاالمام ْاالمنیْ‬
‫وطٓ ۽رپ ۽طالہ ۽ؿشالس ۽وہ ۽اس ۽اامس ۽ؿ۽دتقما۽رپ ۽وج ۽انیم ۽‪،‬اجےئ ۽انپہ ۽اؿٓ۽‬
‫االمانْاالم ّنْ*ْمحمدْمرّبْالروحْوالبدنْ*ْو ٰا لہْ‬
‫ضق ۽ےس ۽مّٔ ۽نسحم ۽ںیہ ۽نج ۽اک ۽امس ۽ابمٓک ۽دمحم ۽ےہ ۽وج ۽ٓؿچ۽‬
‫ْالسروالعنل ْ* ْواالئمۃ ْالمجت دینْ‬ ‫ّ‬ ‫وصحبہ ْف‬
‫ؿدبُ۽ےک۽ هّی۽ںیہ۽‪،‬۽اُ۽یک۽ ٓا ل۽ؿااحصف۽رپ۽یھب۽رسًا۽ؿ۽حہ ًٖا۽‪،‬اُ۽‬
‫بط‬ ‫ش خ‬ ‫م‬ ‫بی‬
‫مصا حْالز نْ* ْکا یفْما یفْومظ ریْما نْ ا ہم۽دہتجمنی۽رپ۽یھب۽وج۽اےنپ۽ٓامےن۽ےک۽ےئل۽رچاه ۽ںیہ۽‪،‬یفخم۽‬
‫الثِاتْالسراةْھداةْالسننْ*ْالسِاةْالقراةْمنْ اومٓ ۽وھکےنل ۽اؿٓ ۽لاینط ۽اعمصالف ۽وک ۽فاہٖ ۽رکےن ۽ؿاےل‪ ،‬۽ٓآؿُ۽‬
‫ّ‬ ‫*ْ‬
‫فراةْالسننْوعلؼناْب مْیاعظیمْالمْننْ*ْواش دْ ےک۽ہتخپ۽احمظف۽‪،‬ننس۽یبن۽یک۽رطف۽اہڈی۽‪،‬ننس۽یک۽رہن۽رٕاف۽‬
‫ےس۽زیکشمّ۽رھب۽رھب۽رک۽لالےن۽ؿاےل‪،‬۽اّ۽ااسحُ ۽رٕامےن۽‬ ‫ان ْ‬
‫ؿاےل۽اُ۽ےک۽شاھت۽مہ۽رپ۽یھب۽ٓوتمحُ۽اک۽مٔؿل۽وہ۔ںیم۽وگایہ‬

‫‪Page 647 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫الْالہْاالْ ْالل ْوحدہْالْشریكْلہْواش دْانْمحمداْ ڈہات۽وہ۽ُ۽اس۽لاف۽یک۽ہک۽اﷲ اعتیل۽ےک۽وسا۽وکیئ۽وبعمڈ۽ںیہن۽‪،‬۽ڈاف۽‬
‫عبدہْورسولہْصَلْالل ْعلیہْرب مْوسلمْومنْ* ْ ؿافصف ۽ںیم ۽اس ۽اک ۽وکیئ ۽رشلک ۽ںیہن ۽‪،‬اؿٓ ۽ںیم ۽وگایہ ۽ڈہات ۽وہُ ۽ہک۽‬
‫رضحف ۽دمحم ۽یلص ۽اﷲ اعتیل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اس ۽ےک ۽مٔزگلڈہ ۽دنب ۽ّ ۽اؿٓ۽‬
‫ٓوسل ۽ںیہ ۽‪،‬اُ ۽رپ ۽اُ ۽ےک ۽ٓف ۽یک ۽رطف ۽ےس ۽ولصہ ۽ؿشالس ۽اؿٓ ۽رکس۽‬
‫ؿفطل۽وہ۽۔(ف)‬
‫اماْبعد ۽ہی۽دنچ۽وطسٓ ۽اک۽ضفۃ۽اوطسلٓ ۽جليلۃ۽اافلدئہ ۽حميلۃ۽ااعلدئہ۽ںیہ۽ااہظ۽ٓ ۽وصاف ۽ںیم۽اس۽وسال۽ےک۽وجاف ۽ںیم۽وج۽ریقف۽لازسا۽‬
‫دبعایفطصمل۽ادمح۽ٓاض۽دمحمی۽ینس۽یفنح۽اقڈٓی۽مٔاکیت۽مٔولیی۽رفغاﷲ ۽ہل۽ؿخؾظ۽اصلہ۽ؿاحلص۽ہلمع۽ےک۽لاس۽ومولی۽لضف۽ارلنمح۽اصخق۽‬
‫ظفح ۽نع ۽ارشلؿٓ ۽اامس ۽اجعم ۽دجسم ۽ریفؿٓ۽وپٓ ۽اک ۽اجیھب ۽ پمی ۽ریفؿٓ ۽وپٓ ۽كلم ۽اجنپف۽ےس ۽ ٓا لا ۽‪،‬ریقف ۽اُ ۽ڈونُ ۽الک ۽ابمٓک ۽ٓشاہل ۽وجباف۽‬
‫وسال۽وملگَٖ۽اگنبہل۽یمسم۽ہب۽یلجت۽ا ٌؼٍِ۽لاُ۽ميٍيا۽دیسارملنیلس۽ےنھکل۽ںیم۽لغتشم۽‪،‬اؿٓ۽اس۽ےک۽اؿٓ۽دنچ۽لئالئ۽ڈبرگ۽لالڈ۽وک۽ہلئسم۽اجنپف۽‬
‫رپقح ۽دقتس ۽احلص ۽خق ۽اُ ۽ےس ۽رٕاًق ۽لایئ ۽اس ۽یک ۽ونمك ۽ ٓا یئ ۽النیھ ْاال کید ْعن ْالصالة ْوراء ْعدی ْالتِلید‬
‫(‪۴۶۳۸‬ھ) ۽اس ۽رحتری ۽اک ۽لاس ۽اؿٓ ۽یہی ۽اس۽یک ۽لا ۽ٓسا ۽ ٓا اغٓ ۽ؿاماجس ۽‪ ،‬۽اس ۽ٓشاہل ۽ںیم ۽الص ۽وصقمڈ۽ہی۽فاہٖ ۽رکلا ۽ےہ۽ہک ۽ریغ۽دلقمؿُ ۽ےک۽‬
‫ےھچیپ۽امنٓ ۽لآؿا ۽ےہ۽اس۽ےک۽نمض۽ںیم ۽اُ ۽ےک۽ضعب۽اقعدئ۽ؿاوحال۽ؿاکمدئ۽ؿڈبرگ۽وفادئ۽مًہامك ۽اامجل۽رحتری ۽ںیم۽ ٓا ےئ۽‪،‬ومیل۽ےس۽‬
‫وئسمل ۽ہک ۽وبقل ۽رٕامےئ ۽الہ ۽اشالس ۽ؿشٍق ۽وک ۽عفن ۽اچنہپےئ ۽‪،‬آاماج ۽ہک ۽وموضه ۽ٓشاہل ۽ٓڈ ۽اخمفل ۽ںیہن ۽‪ ،‬۽ذہلا ۽احلؿ ۽اجمڈل ۽ےس ۽انک ۽ٓہ۽‬
‫زگ ں۽ہک۽ؿہ۽وت۽الک۽وتفی۽ےہ۽وج۽اف۽ہلئسم۽یک۽دح۽رپ۽طؾٌؾٖ۽اؿٓ۽اےنپ۽وماوقفُ۽رپ۽الک۽مکح۽اک۽رہظم۽ےسج۽اس۽ٓلگ۽اک۽کالس۽اتشمط۽ئانےئ۽‬
‫اصتخ ف ۽اافلض ۽لا ۽ریقف ۽ریقح۽ےک ۽ڈبرگ ۽ٓشالئ ۽دنمٓہج ۽ومجمہع"البارقۃْالشارقۃْعَلْماْرقۃْالمشارقۃ"یک ۽رطف ۽ٓوجه۽‬
‫الےئ۽وحسؽناْ ْاللْ ْونعمْالوکیلْوافضلْالصلوةْعَلْالحؽیبْالجمیلْوالہْوصحبہْبالوفْالؾبجیلْ‬
‫امنیْامنیْیاْعزیزْیاْجلیل۽۔‬
‫ىقلعبارتاستفتاء‬
‫ہلئسم۽‪۷۸‬ۻ‪:‬۽لاہمس۽احبسہن۽‪،‬دخبطق۽لامٔتک۽رضحف۽وم انی۽ؿلالضفل۽ؿاا لال۽اؿ ٰيا۽دخمؿس۽رکمس۽مظعم۽رضحف۽وم انی۽ادمح۽ٓاض۽اخُ۽‬
‫اصخق ۽ ہمل ۽ارلنمح ۽۔شالس ۽ونسمُ ۽ہب ۽اینٓ ۽رقمؿُ ۽ےک ۽دعب ۽رعص ۽ےہ ۽ہک ۽ﷲ ۽اس ۽ااتفتسء ۽اک ۽وجاف ۽ حمق ۽رٕامںیئ ۽ہک ۽دنع ۽اﷲ ۽‬
‫اموجٓ۽ؿدنع۽اانلس۽وکشمٓ۽وہُ۽۔ومولی۽ىالس۽یبن۽اصخق۽اامس۽دجسم۽اصقلاُ۽وخٓڈ۽وج۽شارگڈوموللاُ۽ؤنھک۽ےک۽ىالہق۽ریفؿٓ۽وپٓےک۽ںیہ۽‬
‫ىلًھ‬
‫اؿل۽ا ںوُ۽ےن۽ٓشاہل۽شاہ۽ویطٓ۽سج۽ںیم۽رضحف۽انب۽رعیب۽اؿٓ۽وم انی۽ٓؿس۽ؿوماللا۽دبعارلنمح۽اجیم۽ ش۽ارلحمۃ۽یک۽ریفکت۽ڈٓچ۽یھت۽‬
‫اؿٓ۽ؿہ۽ٓشاہل۽عبطم۽ریفؿٓ۽وپٓ۽ںیم۽احظف۽دمحم۽اصخق۽ؤنھکی۽ےن۽اھچلا۽اھت‬

‫‪Page 648 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽یک۽دصتقی۽رپ۽اےنپ۽ڈطختس۽رکڈےی۽ےھت۽سج۽ےک۽شادہ۽تہب۽ولگ۽وموجڈ۽ںیہ۽اؿٓ۽اس۽اک۽یسک۽دقٓ۽ڈرک۽ٓشاہل۽رصتحی۽ااحبف۽رٕلڈ۽‬
‫وکف۽ےک۽ہ۽‪۷۴‬۽ےک۽نتم۽ؿاحہیش۽ںیم۽دنمٓچ۽ےہ۽۔۽رھپ۽خق۽ٓلاضق۽رٕلڈ۽وکف۽ںیم۽نلعےئ۽دلقمنی۽اک۽انمرظہ۽وہا۽اھت۽مك۽یھب۽ہی۽‬
‫ومولی۽اصخق۽ومشبل۽نلع۽ء۽ریغ۽دلقمنی۽ےک۽ےھت۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ٓ ہ۽ںیم۽ٓلا۽ضق۽ےس۽ٓتصخ۽لاہم۽ےلرک۽ؿا س۽ ٓا ےئ۽ےھت۽اسیج۽ہک۽‬
‫ااہتشٓ۽‪۴۴‬۽رٕؿٓی۽‪۶‬ۻۻ‪۴‬۽ء۽وبطمہع۽ٓلاضق۽رٕلڈ۽وکف۽اس۽رپ۽شادہ۽ےہ۽اؿٓ۽ٓشاہل۽ےک۽ہ۽ۺ‪۴‬۽ںیم۽یھب۽اس۽اک۽لاس۽مٔ ہ۽ریغ۽دلقمنی۽‬
‫شالم۽ےہ۽۔رھپ۽لئالئ۽اؿٓ۽ؿااعقف۽اس۽ےک۽یھب۽رصحی۽ریغ۽دلقمی۽یک۽ڈلیل۽ںیہ۽سج۽اک۽ومنہن۽الک۽ہی۽ےہ۽ہک۽امسمہ۽افہمط۽تنب۽اامس۽‬
‫ادلنی۽اخُ۽وک۽خق۽اس۽ےک۽مرہٖ۽ےن۽ہقلطم۽ایک۽اؿٓ۽فالط۽لاہم۽رحتری۽وہ۽ا۽وت۽لاسیئ۽ٓؿٓ۽دعب۽آاُ۽دعف۽ےک۽ادنٓ۽یہ۽ومولی۽اشمٓ۽اہیل۽ےن۽‬
‫اس۽ہقلطم۽اک۽اکنچ۽لاوب۽نیم۽صالٓس۽وکسمف۽الل۽رکیت۽ےس۽دقعنم۽رکڈلا۽اؿٓ۽اس۽یک۽ڈلیل۽ومولی۽امجل۽ادلنی۽اامس۽دجسم۽وبڑچاُ۽کالُ۽وک۽‬
‫ک‬
‫ڈ ھالیئ۽ہک۽دحمك۽رتذمی۽ےس۽لامك۽ےہ۽ہک۽جلو۽یک۽دعف۽الک۽ضیح۽وہلا۽ےہ۽‪،‬اس۽رپ۽وجاف۽ڈلا۽ایگ۽ہک۽ڈینی۽اتکوبُ۽ںیم۽لثم۽حتف۽‬
‫العرری۽ؿریغہ۽ےک۽رصحی۽اھکل۽ےہ۽ہک۽جلو۽فالط۽ےہ۽نصيڈ۽دحمك۽اخبٓی۽ؿریغہ۽ےک۽اؿٓ۽وہمجٓ۽اامامُ۽فلس۽ؿجلف۽اک۽یہی۽ذمہق۽ےہ۽امک۽‬
‫غ‬
‫لصف۽یف۽لاف۽ا ذلو۽(اسیج۽ہک۽لاف۽جلو۽ںیم۽لیصفت۽ےس۽ایبُ۽ایک۽ایگ۽ےہ۽۔ف)۽اؿٓ۽لاف۽دعف۽ںیم۽یھب۽ذموکٓ۽ےہ۽اؿٓ۽فالط۽اؿٓ۽جلو۽‬
‫اؿٓ۽اعلُ۽ضق۽یک۽دعف۽نیت۽ضیح۽ںیہ۽اھ۽رتمحم ًا‪ ،‬س۽ہی۽اکنچ۽دعف۽ےک۽ادنٓ۽یفنح۽امیکل۽شایعف۽ضق۽ےک۽مٔڈلک۽لآؿاےہ۽وج۽صخش۽‬
‫ریغ ۽دلقم ۽اےسی ۽اوطآ ۽اک ۽وطٓ ۽ٓگ ے ۽اؿٓ ۽رحاس ۽وک ۽جالل ۽اتب ۽ڈےنی ۽لک ۽ونمك ۽اچنہپےئ ۽وت ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ادتقا ۽ٓؿا ۽ےہ ۽لا ۽ںیہن۽‬
‫؟بؼنواتؤجروا۽۔ رحٓہ۽دمحم۽لضف۽ارلنمح۽اامس۽اجعم۽دجسم۽یدٓلآآ۽ریفؿٓ۽وپٓ۽اجنپف۽‪۴۳‬۽مرال۽‪۴۶۳۸‬ھ۽دمحم۽لضف۽ارلنمح۽‬
‫الل مْھدایۃْالحقْوالصواب ْ‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ریقف ۽رفغ ۽اﷲ ۽اعتیل ۽ہل ۽وک ۽ٓلڈ ۽ؿرمعؿ۽یک ۽ڈاف ۽ےس۽رغص ۽ںیہن ۽اؿٓ۽رضحاف ۽اؿایل۽ےئ ۽رکاس ۽دقضق ۽ارسآمہ ۽یک ۽شاُ۽ میظ ۽ںیم ۽دعب۽‬
‫ؿوضچ۽قح۽اس۽ہملک۽وعلمہن۽ےنہک۽اک۽وجاف۽وج۽ٓؿٓ۽ایق۽طق۽ےلم۽اگ۽سب۽ےہ۽‪،‬ؿہ۽رضحاف۽رجاف۽اعشٓ۽اسجٓف۽ؿلآ۽نج۽اک۽كلسم۽اعہم۽ا ہم۽‬
‫۽ایعڈا۽لاﷲ ۽رشمک۽اتبےئ۽اُ۽ےس۽دمآک۽ڈہقیق۽اقحقئ۽اؿایل۽ءلک۽ہن۽ےنچنہپ۽یک۽ایک۽اکش۽مك۽یک۽اجےئ۽ىالؿہ۽مٔ ں۽ہی۽ہلئسم۽‬‫ؿنلعےئ۽ابکٓ۽وک ً‬
‫وخڈ۽اس۽اقلل۽ہک۽اس۽ںیم۽الک۽ٓشاہل۽طسٍؼلہ۽فینصت۽ںیم۽ ٓا ےئ۽اؿٓ۽جڈا۽ااصنف۽ڈّ۽وت۽دحمك۽اخبٓی۽‪:‬‬
‫حیتْاحبؽتہْفکنتْسمعہْالذیْیسمعْبہْوبصرْہْ خق۽ںیم۽دنبّ۽وک۽وبحمف۽ئان۽اتیل۽وہُ۽وت۽ںیم۽اس۽یک۽عمس۽(اکُ۽)۽‬
‫نب۽اج۽لا۽وہُ۽سج۽ےس۽ؿہ۽شٍيا۽ےہ۽‪،‬اس۽یک۽ ٓا ھکن۽لٍيا۽وہ۽ُ۽سج۽‬ ‫الذیْیبصرْبہْویدہ ْ‬
‫ےس۽ؿہ۽ڈاتھکی۽ےہ۽‪،‬اس۽اک۽اہھت‬

‫‪Page 649 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫الیت ْیبطش ْب ا ْورجلہ ْالیت ْیمیش ْب ٰ‬

‫ا(اٰل ْقولہْ نب۽اجلا۽وہُ ۽سج۽ےس۽ؿہ ۽رگتف ۽رکلا۽ےہ۔اس ۽ےک ۽لاؿُ ۽لٍيا ۽وہُ۽‬
‫تعاٰلْ)ْوماْترددتْعنْشیئْانافاعلہْترددیْعنْ سج۽ےس۽اتلچ۽ےہ(آ ر۽ںیم۽اﷲ اعتیٰل۽اکہی۽یھب۽رٕامُ ۽ےہ)۽ںیم۽‬
‫ٰ‬
‫ً‬
‫یسک ۽ض ی ۽ےک ۽اجبالےن ۽ںیم ۽یھبک ۽اس ۽رطچ ّ‬
‫۽رتڈڈ ۽ںیہن ۽رکلا ۽سج۽‬
‫قبض'ف‪ْ '۴‬نقس ْالمؤمن ْیکرہ ْالموت ْوانا کرہْ‬
‫۽وہُ۽ؿہ۽ومف ۽وک۽‬
‫ُ‬ ‫رطچ۽اجُ ۽ومنم۽ضبق۽رکےت۽ؿغك ّ‬
‫۽رتڈڈ ۽رکلا‬ ‫ِ‬
‫لادنسپ۽رکلا۽ےہ۽اؿٓ۽ںیم۽اس۽ےک۽رکمؿہ۽ےنھجمس۽وک۽مٔا۽اجاتن۽وہُ۔(ف)‬
‫مساءْتہ‪1‬۔ ْ‬

‫ؿ۽‪۵‬۽دحم ِ‬
‫ك۽ملسم‪:‬‬
‫یا ْابن ْاٰدم ْمرضت ْفلم ْتعدین‪،‬یاا بن ْاٰدمْ اّ۽انب۽ ٓا ڈس۽!ںیم۽امیبٓ ۽ ُہـا‪،‬۽وتےن۽ثاری۽ایعڈف ۽ںیہن۽یک‪،‬۽‬
‫استطعمتكْفلمْتطعمین‪،‬یاا بنْاٰدمْ!ْاسؾستِؼتكْ اّانب ۽ ٓا ڈس! ۽ںیم ۽ےن ۽ھجت ۽ےس ۽۔اھلااماگن ۽وت ۽ےن ۽ےھجم ۽۔اھلا۽‬
‫فلمْتسِین‪ْ 2‬اخرجاھماْعنْاّبْھریرةْریضْاللْ ںیہن۽ڈلا‪،‬۽اّانب۽ ٓا ڈس!۽ںیم۽ےن۽ھجت۽ےس۽لاین۽بلط۽ایک۽‪،‬وتےن۽‬
‫ےھجم۽لاین۽ںیہن۽ڈلااُ۽ڈؿونُ۽وک۽اخبٓی۽ؿملسم۽ڈؿونُ۽ےن۽ض ّيڈلا۽‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ(ف)‬
‫ؿ۽‪۶‬۽دحمك۽وہشمٓ‪:‬‬
‫قم ْاٰلّ ْامش ْالیك ْوامش ْاٰلّ ْاھرول ْالیک‪3‬۔ْ اّ۽دنبّ!۽وت۽ثاری۽رطف۽اُھٹ۽صٍَِ۽ریتی۽رطف۽لچ۽ڑپؿُ۽اگ۽‬
‫اخرجہ ْاحمد ْف‪ْ ۵‬عن ْرجل ْمن ْالصحابۃْ ‪،‬وت۽ثاری۽رطف۽لچ۽ںیم۽ریتی۽رطف۽ڈؿٓ ۽ڑپؿُ۽اگ۔اس۽وک۽‬
‫والبخاریْبمعناہْعن‪ْ۷‬ا نس وعن‪ْ۸‬اّبْھریرةْ ْ اامس ۽ادمح ۽ےن ۽الک ۽احصیب ۽ےس ۽اؿٓ ۽اامس ۽اخبٓی ۽ےن ۽طع ًيا ۽اےس۽‬
‫رضحف۽اسن۽اؿٓ۽رضحف۽اوب۽ہٖریہ۽ےس‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی۽اتکف۽ارلاقط۽لاف۽اوتلاعض۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۹۶ /۵‬ۼ‬
‫‪ 2‬حیحص۽ملسم ‪،‬۽لاف۽لضف۽ایعڈہ۽ارملضی‪،‬۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب‪ /۵ ،‬ۻ‪۶۴‬‬
‫‪ 3‬دنسم۽الدمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽نم۽ااحصف۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽ ‪،‬۽‪ /۶‬ۻۺ‪۷‬‬
‫ف‪ :۴‬اخبٓی۽رشفی۽یک۽ٓؿامك۽ںیم"عنْنقسْالمؤمن"ےہ"قبض"اکظفل۽اخبٓی۽رشفی۽ںیم۽وموجڈ۽ںیہن۽اہتبل۽حتف۽اابلٓی۽وبطمہع۽رصم۽دلج۽‪۴۷‬ص۽‬
‫‪۴۶۴‬۽رپ۽ہی۽ابعٓف۽ےہ"اوْقعْفْالحلیۃ" ٓا ر۽ںیم"عنْقبضْرو حْالمؤمنْاخل"لڈریادمح‬
‫ف‪:۵‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ںیم۽آ ِ‬
‫اغٓ۽دحمك۽ ُویُ۽ےہ‪:‬۽اقل۽اﷲ اعتیٰل۽یاْابنْاٰدمْقم ٰ ْ‬
‫ْاٰل اخل۔لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 650 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ِ‬ ‫ضویہ‬‫فتاویر‬
‫غمبر‬ ‫ع‬
‫تعاٰلْ اؿٓ۽اامس۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽اریبکل ۽ںیم۽رضحف ۽املسُ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫والطرباین ْف ْالکبی ْ ن سلمان ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫‪۹‬‬

‫ مہن۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ(ف)‬ ‫عمھن۔ ْ‬
‫ؿدحمك۽ۺ‪:‬‬
‫عبدا ْلمْیضرہْذنب‪ْ 1‬اخرجہْالدیلیمْ خق۽اﷲ اعتیٰل۽یسک۽دنبّ۽وک۽وبحمف۽ئاناتیل۽ےہ۽وت۽اےس۽وکیئ۽گياہ۽رضٓ۽‬
‫واذاْاحبْاللْ ر ْ‬
‫واالمام ْاالجل ْالِشیی ْوا بن ْالنجار ْف ْالتاریخْ ںیہن۽ڈہات۽۔اےسڈیملی‪،‬اامس۽الج۽ریشقی۽اؿٓ۽انب۽ماجٓ۽ےن۽لآسا۽ںیم۽‬
‫رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫عنْا نسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ؿدحمكۻ‪:‬‬
‫الدنیا ْواالٰخرة ْحرام ْعَل ْاھل ْالل ْ‪2‬۔اخرجہ ْفْ ڈاین۽ؿ۽ ٓا رف۽الہ۽اﷲ رپ۽رحاس۽ںیہ۔اےسدنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽رضحف۽‬
‫مسندالقردوسْعنْا بنْعباسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ(ف)‬
‫دحمكۼ‪:‬‬
‫انزل ْالِراٰن ْعَل ْسبعۃ ْاحرف‪ْ ،‬لکل ْحرف ْمن اْ غٕ ٓا ُ ۽شاف ۽رحؿف۽(وتغلُ)۽رپ۽لآل۽وہا ۽‪،‬ہٖ ۽رحف۽ےک۽ےئل۽‬
‫ظ روبطنْو لکلْحرفْحدو لکلْحدمطلع‪3‬۔ْاخرجہْ فاہٖ ۽اؿٓ ۽لانط۽ےہ۽ہٖ ۽رحف۽ےک۽ےئل۽الک دح(ااہتنےئ۽ینعم۽)۽‬
‫ےہ۽اؿٓ۽ہٖ۽دح۽ےک۽ےئل۽فاہٖ‬ ‫الطرباینْفْا کرب ْ‬

‫‪1‬۽ارلشالۃ۽اریشقللۃ۽لاف۽اوتلہب۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ارعلہیب۽اربکلٰی۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪،۷۸‬ارفلڈؿس۽امب۽وثٓ۽اغزلاف۽دحمك۽‪ ۵۷۶۵‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽‬

‫ریبؿف۽‪ /۵‬ۺۺ‬
‫‪2‬۽ارفلڈؿس۽امب۽وثٓ۽اغزلاف۽دحمك ‪ ۶۴۴۳‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف ‪۵۶۳ /۵‬‬
‫مبر‬‫غ‬ ‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 3‬۽ا ش ۽اریبکل ۽ ؿی ۽آ ۽دبعاﷲ انب ۽وعسمڈ ۽دحمك ۽ۺ‪ ۴۳۴۳‬وبطمہع ۽ا مکٍيۃ ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف ۽‪،۴۶۳ /۴۳‬ا ش ۽اریبکل ۽ ؿی ۽آ ۽دبعاﷲ انب۽وعسمڈ ۽دحمك۽‬
‫غ‬
‫ۺ‪۹۹‬ۻ۽ؿ۽ۻ‪۹۹‬ۻ۽وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽ا فٌػليۃ۽ریبؿف۽ ۼ‪۴۷۹ /‬‬
‫ف‪ :‬مجعم۽ریبک۽ںیم۽لمکم۽دحمك۽الک۽ہگج۽رپ۽ڈایتسف۽ںیہن۽وہیکس۽ہکلب۽ڈؿ۽خؽّـُ۽ںیم۽فل۽اقمامف۽ےس۽یلم۽ےہ۽ہکبج۽اجعم۽ریغص۽عم۽ضیف۽العرری۽دلج۽‪۶‬۽‬
‫ىلًٰ‬
‫وبطمہع۽ریبؿف۽ہ۽‪۸۷‬۽رپ۽ہی۽دحمك۽لمکم۽ایہن۽اافلؿ۽ےک۽شاھت۽وموجڈ۽ےہ۽اؿٓ۽وحاہل۽یھب۽ربطاین۽نع۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽اک۽ڈلا۽ےہ۽‪،‬۽وہاتکس۽ےہ۽ا زؾٖف۽‬
‫ٓہمح ۽اﷲ ےن ۽اجعم ۽ریغص ۽ےس ۽ڈھکی ۽رک ۽ہی ۽دحمك ۽لقن ۽یک ۽وہ ۽عمجم ۽اسلؿادئ ۽دلج ۽ۺ ۽وبطمہع ۽ریبؿف ۽ص ۽‪ ۴۸۵ -۸۶‬۽رپ ۽یھب ۽ہی ۽دحمك ۽آدبعاﷲ انب ۽وعسمڈ۽‬
‫وقنمل۽ےہ۔۽لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 651 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫فتاوی ِرضویہ‬
‫غمبر‬
‫معاجیمہْعنْعبداللْبنْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْ اؿٓ۽لانط۽ےس۽افاله۽اک۽اقمس۽ےہ۔۽اس۽وک۽اامس۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽‬
‫اریبکل۽ںیم۽رضحف۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽‬ ‫عنہْ۔ ْ‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽(ف)‬
‫ؿدحمك‪:۴۳‬‬
‫قولہ ْعزوجل ْاعطمھی ْمن ْحلیم ْوعلیم ْ‪1‬اخرجہْ اﷲ زعؿلج۽اک۽رٕامُ ۽ےہ۽ںیم۽اںیھن۽اانپ۽ملح۽ؿ ۽ملع۽اطع۽رکلاوہُ۽‬
‫احمدوالطرباین ْف ْالکبی ْوالحا کم ْف ْالمستدركْ ۔اس۽وک۽ادمح۽ؿربطاین۽ےن۽ریبکںیم‪،‬احمک۽ےن۽دتسمٓک۽اؿٓیقہیب۽ےن۽‬
‫والؽی یق ْف ْشعب ْاالیمان ْباسناد ْصحیح ْعن ْاّبْ بعش۽اامیُ ۽ںیم ۽حیحص۽دنس۽ےک۽شاھت۽رضحف ۽اوب۽ڈٓڈاء۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫الدرداءْریضْاللْ ٰ‬
‫ؿ۽دحمك۽‪:۴۴‬‬
‫۽وصحل۽‬
‫ِ‬ ‫۽وصحل۽ملع۽ےک۽ملع۽اؿٓ۽ریغب‬
‫ِ‬ ‫من ْزھد ْف ْالدنیا ْعلمہ ْالل ْبال ْتعلم ْو ْھداہْ وج۽ڈاین۽ےس۽وفحمؿ۽ٓاہ۽اےس۽اﷲ ریغب‬
‫بالھدایۃْوجعلہْبصیاْوکشفْعنہْالعیم‪2‬۔اخرجہْ دہامك ۽دہامك ۽ڈہات۽ےہ۔۽اےس۽اصخق ۽ریصبف ۽ئانلا ۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽یک۽‬
‫ابوْنعیمْفْالحلیۃْاالولیاءْعنْسیدْاالولیاءْامیْ رمگایہ ۽اؿٓ ۽لآیکی ۽ڈؿٓ ۽رکڈہات ۽ےہ۔اےس ۽اامس ۽اوب ۽میعن ۽ےن ۽جليۃ ۽االؿایلء۽‬
‫ںیم ۽ض ّيڈ ۽االؿایلءاثار ۽اوملنینم ۽رضحف ۽یلع ۽رکس ۽اﷲ ؿہہج ۽ےس۽‬
‫المؤمننیْعَلْکرمْاللْوجہہ۔ ْ‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫ؿدحمك۽‪:۴۵‬‬
‫۽وقل ۽اعمڈ ۽وک ۽مٔا ۽ہن ۽اجون) ۽ویکہکن ۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫وقل ۽اعمڈ ۽وک ۽ٹوھٓؿ ۽(ینعی ِ‬
‫ِ‬ ‫دع ْعنك ْقول ْمعاذفان ْالل ْیبایھ ْبہ ْالملئکۃ ْقالہْ‬
‫تعاٰلْعنہْتعالْ صالہکئ۽ںیم۽اس۽ےک۽شاھت۽رخف۽رٕاملا۽ےہ۔۽ہی۽لاف۽آ ف۽ےن۽اس۽صخش۽‬ ‫لرجلْقالْلہْمعاذبنْجبلْریضْاللْ ٰ‬
‫ےس۽رٕامیئ۽ےسجاعمڈ۽نب۽لبج۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽اہک۽اھت۽ہک۽ ٓا ؿ۽مہ۽‬ ‫حیتْنؤمنْساعۃْفشکاہْالرجلْاٰلْالنیبْصَلْالل ْ‬
‫الک۽ڑھگی۽اامیُ‬

‫‪ 1‬دنسم۽ادمحنب۽جٍيل۽ہیقب۽دحمك۽ایب۽ادلٓڈاء۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪،۷۸۳ /۹‬وناڈٓاالوصل۽االلص۽ااحلڈی۽ؿا عضٖؿُ۽یف۽وصخعيۃ۽‬

‫ھڈہ۽االصۃ۽وبطمہع۽ڈآاصڈٓ۽ریبؿف۽ص۽ۼ‪۵‬۽ؿ۽‪۶۶‬‬
‫‪ 2‬جليۃ۽االؿایلء اصفلئ۽ؿانمغك۽یلع۽نب۽ایب۽فا ك۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلہیب۽ریبؿف۽‪۵ /۴‬ۺ‬
‫‪Page 652 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلم ْ‪،‬وقال ْاوما نحن ْبمؤمننیْ الںیئ ۽اس ۽صخش ۽ےن ۽وضحٓ ۽نیلع ۽ا سالس ۽یک ۽جڈطق ۽ادقس ۽ںیم۽‬
‫ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہ ْوسلمْ اکشمك ۽رکےت۽وہےئ۽رعص ۽ایک۽ایک۽مہ۽الہِ۽اامیُ ۽ںیہن؟۽اس۽‬
‫‪،‬فِال ْلہ ْرسول ْالل ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫ذلک‪1‬۔اخرجہ ْسیدی ْمحمد ْبن ْعَل ْالرتمذیْ ومہعق۽رپ۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ذموکٓہ۽ہلمج۽‬
‫رٕاملا ۽اھت۔اس۽وکض ّيڈی۽دمحم۽نب۽یلع۽رتذمی۽ےن۽رضحف ۽اعمڈ۽‬
‫عنْمعاذْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫م‬ ‫ً‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽ےس۽ٓؿا ك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬
‫ؿدحمك۽‪:۴۶‬‬
‫تعاٰلْعنہْاذالیقْ رضحف ۽دبعاﷲ نب۽ٓؿاہح۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اک۽ومعمل۽اھت۽خق۽‬ ‫کانْعبداللْبنْرواحۃْریضْاللْ ٰ‬
‫الرجل ْمن ْاصحاب ْالنیب ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْ یھب۽یسک۽احصیب۽ٓوسل۽ےس۽صالاقف۽وہیت۽وت۽ےتہک۽ ٓا ؿ۽مہ۽اےنپ۽ٓف۽‬
‫وسل ّم ْیِول ْتعال ْنؤمن ْبربناساعۃ ْفِال ْذاتْ ےک۽شاھت۽الک۽ڑھگی۽اامیُ۽الںیئ‪،‬۽الک۽ڈُ۽ ٓا ف۽ےن۽یہی۽لاف۽‬
‫الک۽صخش۽ےس۽یہک۽وت۽ؿہ۽لآاص۽وہایگ۽اؿٓلآاگہِ۽وبنی۽ںیم۽احرض۽‬
‫یومْلرجلْفغضبْالرجلْفجاءْاٰلْالنیبْصَلْاللْ‬
‫وہرک۽رعص۽ایک۽لآوسل۽اﷲ! ٓا ف۽ےن۽دبعاﷲ نب۽ٓؿاہح۽ےک۽‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْفِالْیاْرسولْاللْاالتریْاٰلْ‬
‫ٰ‬
‫لآّ ۽ںیم ۽ںیہن ۽انس ۽ؿہ ۽وت ۽ ٓا ف ۽رپ ۽اامیُ ۽الےن ۽ےک ۽اجبےئ ۽الک۽‬
‫ا بن ْرواحۃ ْیرغب ْعن ْایمانك ْاٰل ْایمان ْساعۃْ‬
‫ڑھگی ۽اامیُ ۽یک ۽رطف ۽ٓتغ ۽ڈاللا ۽ےہ۔یبن ۽ارکس ۽یلص ۽اﷲ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْیرحمْاللْ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےن ۽رٕاملا ۽دبعاﷲ نب ۽ٓؿاہح ۽رپ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ٓمح۽‬ ‫فِالْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫ا بن ْرواحۃ ْانہ ْیحب ْالمجا لس ْالیت ْتبایھ ْب اْ رٕامےئ ۽ؿہ ۽ایسی ۽اجمشل ۽وک ۽دنسپ ۽رکلا ۽ےہ ۽سج ۽رپ ۽صالہکئ ۽یھب ۽رخف۽‬
‫الملٰئکۃ ْ ْعلمھی ْالسالم۔ ْرواہ ْاحمد ْبسندْ رکےت ۽ںیہ۔اےس ۽اامس ۽ادمح ۽ےن ۽دنسِ ۽نسح ۽ےکشاھت ۽رضحف۽‬
‫‪2‬‬

‫تعاٰلْعنہ۔ ْ اسن۽نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔(ف)‬ ‫حسنْعنْا نسْبنْمالكْریضْاللْ ٰ‬

‫ؿدحمك‪ :۴۷‬اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ‪:‬‬

‫صَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْ ںیم۽ےن۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽ملع۽ےک۽ڈؿ۽‪۵‬۽‬ ‫حقظتْعنْرسولْاللْ ْ‬
‫مٔنت۽احلص۽ےئک۽ںیہ۽الک۽وک۽ایبُ۽رکلا۽وہ۽ُ۽ارگ‬ ‫وعائنیْفاماْاحدھما ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬وناڈٓاالوصل۽االلص۽ااثلین۽ؿا سٍعـُ۽یف۽اذلرک۽ا زفی۽وبطمہع۽ڈآاصڈٓ۽ریبؿف۽ص‪۴۴۳‬‬
‫‪ 2‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽اسن۽نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۹۸ /۶‬‬
‫‪Page 653 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫وم ْ‪1‬۔ْ ڈؿرسا۽ایبُ۽رکؿُ۽وت۽ثارا۽ہی۽گال۽اکف۽ڈلا۽اجےئ۽اگ۔اس۽وک۽اخبٓی۽ےنٓؿامك۽‬
‫لع ُ‬ ‫فبثؿتہ‪ْ ،‬وامااالٰخر ْفلو ْبثؿتہ ْقطع ْھذا ُ‬
‫ْالب ُ‬
‫ایک۽ےہ(ف)‬ ‫اخرجہْالبخاری۔ْ ْ‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫اُ۽ےک۽اہھت۽رپ۽اﷲ اک۽اہھت۽ےہ۔(ف)‬ ‫‪‬‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫اؿٓ۽اّ۽وبحمف!۽ؿہ۽اخک۽وج۽مت۽ےن۽یکنیھپ۽یھت۽مت۽ےن۽ہن۽یکنیھپ۽ہکلب۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫یکنیھپ۽یھت۔(ف)‬

‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫و‬
‫وت۽مت۽جڈرھ۽طيہ۽رکؿ۽اڈرھ۽ؿہج۽اﷲ (جڈا۽یک۽ٓحمق۽ مھآی۽رطف۽وتمہج۽ےہ(ف)‬ ‫‪4‬‬
‫‪   ‬‬
‫ؿ ٓا مك۽‪ :‬‬
‫مت۽رٕامؿ۽ٓؿچ۽ثارّ۽ٓف۽ےک۽مکح۽ےس۽الک۽زیچ۽ےہ۽اؿٓںیھمت۽اس۽اک۽ملع۽ہن۽صال۽رگم۽‬ ‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫وھتٓا۔(ف) ‪‬‬
‫ؿ ٓا مك۽‪ :‬‬
‫(وت۽امہّٓ۽دنبؿُ۽ںیم۽ےس۽الک۽دنبہ۽لالا)۽ےسج۽مہ۽ےن۽اےنپ۽لاس۽ےس۽ٓحمق۽ڈی۽‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿٓ۽اےس۽اانپ۽ملع۽دلین۽اطع۽ایک۔(ف) ‪‬‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫اہک۽ ٓا ف۽ثارّ۽شاھت۽ہٖ۽زگ۽ہن۽رہھٹ۽ںیکس۽ےگ‪،‬۽اؿٓ۽اس۽لاف۽رپ۽ویکرکن۽ربص۽رکےگنی۽‬ ‫‪7‬‬
‫‪‬‬
‫ےسج۽ ٓا ف۽اک۽ملع۽طیحم۽ںیہن۔(ف)‬ ‫‪8‬‬
‫‪‬‬

‫‪ 1‬حیحص۽اخبٓی اتکف۽املعل۽لاف۽ظفح۽املعل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۵۶ /۴‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۴۳ /۷‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪ /‬ۺ‪۴‬‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۸ /۵‬‬
‫‪ 5‬ارقل ٓا ُ۽ ۺ‪۸ /۴‬ۻ‬
‫‪ 6‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۹۸ /۴‬‬
‫‪ 7‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪ /۴‬ۺ‪۹‬‬
‫‪ 8‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪ /۴‬ۻ‪۹‬‬
‫‪Page 654 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫اہک ۽وتارگ ٓا ف ۽ثارّ۽شاھت۽ٓےتہ ۽وت ۽ھجم ۽ےس۽یسک۽لاف ۽وک۽ہن۽نُـانھچ۽خق۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫لک۽ںیم۽وخڈ۽اس۽اک۽ڈرک۽ہن۽رکؿُ۽(ف)‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫اف ۽ڈؿونُ ۽ےلچ ۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽خق ۽یتشک ۽ںیم ۽وسآ ۽وہےئ ۽وت ۽اس ۽دنبہ ۽ےن۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫اےس۽ریچ۽ڈاال۽ومیس۽نیلع۽ا سالس۽ےن۽اہک۽ایک۽مت۽ےن۽اےس۽اس۽ےیل۽ریچا۽ےہ۽ہک۽‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫اس۽ےک۽وسآؿُ۽وک۽ڈوب۽ڈؿُ۽ےب۽كش۽ہی۽مت۽ےن۽تہب۽مٔی۽لاف۽یک۽اہک۽ںیم۽‬
‫ہن۽اتہک۽اھت۽ہک۽ ٓا ف۽ثارّ۽شاھت۽ہٖ۽زگ۽ہن۽رہھٹ۽ںیکس۽ےگ۽۔(ف)‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫ؿ ٓا مك‪:‬‬
‫رھپ۽ڈؿونُ۽ےلچ۽اہیُ۽لک۽ہک۽خق۽الک۽زلاک۽صال۽اس۽دنبہ۽ےناےس۽لتق۽رکڈلا۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ً‬
‫۔ومصٰی۽نیلع۽ا سالس۽ےن۽اہک۽ایک۽مت۽ےن۽الک۽ ُض ھٕی۽اجُ۽ےب۽یسک۽اجُ۽ےک۽‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دبےل۽لتق۽رکڈی۽‪،‬كشیب۽مت۽ےن۽تہب۽ ُمٔی۽لاف۽یک۽‪،‬اہک۽ںیم۽ےن۽ ٓا ف۽ےس۽‬
‫ہن۽اہک۽اھت۽ہک۽ ٓا ف۽ہٖزگ۽ثارّ۽شاھت۽ہن۽رہھٹ۽ںیکس۽ےگ(ف)‬
‫‪5‬‬
‫‪‬‬
‫ؿ ٓا مك‪:‬‬
‫اہک ۽ہی ۽(ؿغك) ۽ثاری ۽اؿٓ ۽ ٓا ف ۽یک ۽جڈایئ ۽اکےہ ۽اف ۽ںیم ۽ ٓا ف ۽وک ۽اُ ۽لاوتُ ۽اک۽‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ریھپ۽(ینعی۽تلع۽ؿؿہج)۽اتبؿُ۽اگ۽نج۽رپ۽ ٓا ف۽ےس۽ربص۽ہن۽وہ۽اکس۔(ف)‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۳ /۴‬ۺ‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۴ /۴‬ۺ‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۵ /۴‬ۺ‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۷ /۴‬ۺ‬
‫‪ 5‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۸ /۴‬ۺ‬
‫‪ 6‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪ /۴‬ۻۺ‬
‫‪Page 655 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿ ٓا مك۽‪:‬‬
‫اؿٓ۽ہی۽ھچک۽نیم۽ےن۽اےنپ۽مکح۽ےس۽ہن۽ایک۽‪،‬۽ہی۽ریھپ۽(تلع۽ؿ۽ؿہج)۽‬ ‫‪ ‬‬
‫ےہ۽اُ۽لاوتُ۽اکسج۽رپ۽ ٓا ف۽ےس۽ربص۽ہن۽وہاکس۽(ف)‬ ‫‪1‬‬
‫‪w‬‬
‫ؿریغہ۽ڈکل۽ ٓا مك۽ؿااحڈمك۽ھجمس۽ؿاولُ۽ےک۽ےئل۽ملعِ۽لانط۽اؿٓاُس۽ےک۽ٓاجل۽ؿاضمقئ۽اجمل۽ؿ۽اقحقئ۽‪،‬اوقال۽ؿ۽ڈاققئ۽ااعفل۽اک۽داتپ۽ڈےنی۽‬
‫وک۽تہب۽ںیہ‪،‬‬
‫‪2‬‬
‫اؿٓ۽ےسج۽اﷲ اعتیٰل۽ونٓہن۽ڈّ۽اُس۽ےک۽ےئل۽ںیہک۽ونٓ۽ںیہن(ف)‬ ‫‪‬‬
‫لا۽ہن۽اس۽رحب۽قیمع۽ےک۽ےئل۽شالح۽‪،‬ہن۽ہی۽رضحاف۽اُس۽یک۽ریس۽ےک۽اقلل۽‪،‬ہن۽اس۽ینعم۽ےس۽الص۽رغص۽شالئ‪،‬۽ذہلا۽ریقف۽انی۽ؿ ٓا ُ۽ےس۽‬
‫عطق ۽رظن ۽رکےک ۽سفن ۽ اس ۽وئسمل ۽ًيہ ۽یک ۽رطف ۽وتمہج ۽وہلا ۽ےہ ۽ینعی ۽امنٓ ۽ںیم ۽رضحاف ۽ریغ ۽دلقمنی ۽یک ۽ادتقاء ۽اک ۽مکح ۽ایک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫۽انعُ۽ملق۽اجمك۽وجاف۽‬ ‫آاماج۽ہک۽ایکس۽حیقنت۽اُُ۽یک۽فشک۽ضعب۽دب۽اعف۽رپ۽وموقف۽‪،‬ذہلا۽اس۽لآّ۽ںیم۽الک۽اامجیل۽ادقہم۽ھکل۽رک ِ‬
‫رصمؿف ۽‪،‬ہٖدنچ ۽اس ۽لاف ۽ںیم ۽نلعء۽دعتمڈ ۽رحتری ں ۽رکےکچ ۽رگم ۽ںیم ۽ادیم ۽رکلا ۽وہُ ۽ہک ۽وحبل ۽اﷲ اعتیٰل ۽ہی ۽ومزج ۽رحتری ۽اکیف ۽ؿ ۽اکلف۽‬
‫قْانہْنعمْالموٰلْ‬
‫ٰ‬ ‫قْوبہْالوصولْاٰل ْذریْالتحِی‬
‫ٰ‬ ‫ؿایف۽ؿاکلم۽شایف۽ؿلاول۽اصیف۽ؿ ۽لاعص۽ؿاعق۽وہ۽وباللْالتوفی‬
‫ونعمْالمعنی َْوالحمدْللْربْال ٰعلمنی۔ ْ‬
‫مقدمہفیالکالواالجنالیعلیبدعۃغیرالنقلدیً‬
‫غمسل‬
‫لاطعضٖ۽ا مٍِ۽ہی۽رٕہق۽ریغ۽دلقمنی۽ہک۽دیلقت۽ا ہم۽ڈنی۽ےک۽ڈنمش۽اؿٓ۽اچیبٓہ۽وعاس۽الہ۽اشالس۽ےک۽ٓہُٖ۽ںیہ‪،‬ذماہق۽آہعب۽وک۽دوٓااہ۽‬
‫ص‬
‫ف۽‬ ‫اتبںیئ۽ا ہم۽ؿدہٰی۽وک۽اابحٓ۽ؿ۽ٓابہُ۽رہھٹاںیئ۽‪ ،‬رّْ۽املسمونُ۽وک۽اکرٕ۽رشمک۽ئانںیئ‪،‬غٕ ٓا ُ۽ؿدحمك۽یک۽ ٓا ف۽ھجمس۽ٓانھک‪،‬۽آشاڈا ِ‬
‫ا ہم۽وک۽اجانچن۽رپانھک۽ہٖ۽اعیم۽اجلہ۽اک۽اکس۽ںیہک‪،‬۽ےب۽ٓاہ۽لچ۽رک۽‪،‬اگیبہن۽لچم۽رک۽‪،‬رحا ِس۽جڈا۽وک۽جالل۽رکڈ ں۽جالل۽جڈا۽وک۽رحاس۽ںیہک۽‪،‬اُ۽اک۽‬
‫دبیتع۽دبذمہق۽رمگاہ۽ےب۽اڈف۽اضل۽لضم۽وغی۽طٌلل۽وہلا۽اہنمك۽ یل۽ؿارہظ۽ہکلب۽نع۽االاصنف۽ہی۽فاہفئ۽لاہفل۽تہب۽رٕط۽الہ۽دبًق۽‬
‫ےس۽ارشّؿارضّ۽ؿاشٍو۽ؿارجفْکماْیخیفْعَلْذیْبصر(اسیج۽ہک۽یسک۽یھب۽اصخق۽ریصبف۽رپ۽یفخم۽ںیہن۔ف)۽حیحص۽اخبٓی۽رشفی۽‬
‫ںیم۽نغلٌؼًا۽اؿٓرشچ۽اۃنسل۽اامس۽وغبی۽ؿذہتبی۽الآلآ۽اامس۽ربطی۽ںیم۽وموصل ًا۽ؿآڈ‪:‬‬
‫ینعی۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽وخآچ۽وک۽دبرتنی‬ ‫کانْا بنْعمریراھمْشرارخلقْاللْوقال ْ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪۵ /۴‬ۻ‬

‫‪ 2‬۽ارقلآ ُ۽‪۷۳ /۵۷‬‬
‫‪Page 656 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یات ْنْزلتْفْالکقارْفجعلوھاْعَلْ قلخ۽اﷲ اجےتن۽ہک۽اوہـُ۽ےن۽ؿہ۽آ ںیتی۽وج۽اکرٕؿُ۽ےک۽قح۽ںیم۽‬
‫ا نّ مْانطلِوْاٰلْ ٰا ٍ‬
‫ارت ں۽اُاھٹ۽رک۽املسمونُ۽رپ۽ٓ ھ۽ڈ ں۔‬ ‫المؤمننیْ‪1‬۔ ْ‬
‫ہنیعبٖ۽یہی۽اح ك۽اُ۽رضحاف۽یک۽ےہ۽۔ ٓا ہی۽رکہمی۽‪:‬‬
‫ا ںوُ۽ےن۽اےنپ۽لاڈٓویُ۽اؿٓ ۽وجویگُ۽وک۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽وسا ۽جڈا ۽ئان۽‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ایل۔(ف)‬
‫ہک۽تلآ۽الہ۽اتکف۽اؿٓ۽اُُ۽ےک۽امعدئ۽ؿآلاف۽ںیم۽اُرتی۽ہشیمہ۽ہی۽ابیبک۽ولگ۽اہلسٍق۽ؿ۽ا ہم۽اہلسٍق۽وک۽اس۽اک۽دصماط۽اتبےت۽ںیہ۔ىالہم۽فاہٖ۽رپ۽ٓحمق۽اغرٕ۽ہک۽‬
‫عمجم۽احبٓاالونآ۽ںیم۽وقل۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽لقن۽رکےک۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫قال ْالمذنب ْتاب ْالل ْعلیہ ْواشْرممھن ْمن ْیجعلْ ذممك ۽اتہک ۽ےہ ۽اﷲ اعتیٰل ۽س۽رپ۽ٓمح ۽رٕامےئ۽‪،‬اُ ۽اخٓویجُ۽ےس ُ‬
‫۽دبرت۽ؿہ۽‬
‫ا یات ْالل ْف ْشرارالیہود ْعَل ْعلماء ْاالمۃ ْالمعصومۃْ ولگ ۽ںیہ ۽ہک ۽ارشآ ۽وہیڈ ۽ےک ۽قح ۽ںیم ۽وج ۽آ ںیتی ۽اُرت ں ۽اںیھن ۽اطّق ۽وفحمفہ۽‬
‫ٰ‬
‫وحہم۽ےک۽نلعء۽رپڈاھےتل۽ںیہ۽اﷲ اعتیٰل۽ٓنیم۽وک۽اُُ۽یک۽ابخمك۽ےس۽لاک۽‬
‫المرحومۃْط راللْاالرضْعنْرجس مْ۔ ْ‬
‫‪3‬‬
‫رکّ(ف)‬
‫الص۽اس۽رگؿہ۽لاقح۽مٔڈہ۽یک۽دجن۽ےس۽یلکن‪،‬۽حیحص۽اخبٓی۽رشفی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫عنْنافعْعنْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعن ماْقالْذکرْ لاول۽ےس۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ےہ۽ہک۽وضحٓ۽ ُمٔ۽ونٓ۽ض ّي ِڈ۽‬
‫النیبْصَلْاللْتعاٰلْعلیہْوسلمْفِالْاللّٰ مْباركْلناْ اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ ُڈاع۽رٕامیئ۽اغہٰی۽!۽امہّٓ۽ےئل۽مٔتک۽‬
‫ٰ‬
‫ڈّ ۽امہّٓ۽شاس۽ںیم۽‪ ،‬۽امہّٓ۽ےئل ۽مٔتک۽ٓ ھ۽امہّٓ ۽نمی۽ںیم‪،‬۽احصہب۽‬
‫ف ْشامنا ْالل م ْبارك ْلنا ْف ْیمننا ْقالوا ْیارسول ْاللْ‬
‫ےن ۽رعص ۽یک ۽لآوسل ۽اﷲ ! امہّٓ ۽دجن ۽ںیم ۽وضحٓ ۽ےن ۽ڈؿلآہ ۽ؿیہ ُ۽ڈاع۽‬
‫ٰ‬
‫وف ْنجدناْقالْالل ّ مْباركْلناْفْشامناْالل مْباركْ یک۽اغہٰی۽!۽امہّٓ۽ےئل۽مٔتک۽رک۽امہّٓ۽شاس۽ںیم۽اغہٰی!۽امہّٓ۽ےیل۽مٔتک۽‬
‫لناْفْیمنناْقالواْیارسولْاللْوفْنجدناْفاظ ّنہْقالْفْ شخب۽امہّٓ۽نمی۽ںیم۽‪،‬احصہب۽ےن۽رھپ۽رعص۽یک۽لا۽ٓوسل۽اﷲ امہّٓ۽دجن۽‬
‫الثالثۃ ْھناك ْالزلزال ْوالقنت ْوب ا ْیطلع ْقرنْ ںیم۔دبعاﷲ نب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ثارّ ۽امگُ ۽ںیم۽‬
‫شیتی۽ڈہعف۽وضحٓ۽ےن۽دجن۽یک۽تبسن۽رٕاملا۽‪:‬۽ؿاہُ۽ٓسلےل۽اؿٓ۽ےنتف۽ںیہ۽اؿٓ۽‬ ‫‪4‬‬
‫الشیطان۔ْ ْ‬
‫ؿںیہ۽ےس۽ےلکن۽اگ۽اطیشُ۽اک۽گنیس(ف)‬

‫غ‬ ‫ؼزً‬
‫‪ 1‬ا ح۽ااخبلٓی۽اتکف۽اشٍٍياہب۽ااعملدننی۽لاف۽اتقل۽اوخلآچ۽ؿا ملذڈنی۽اخل ‪،‬۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۴۳۸۴ /۵‬‬
‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪۶۴ /‬‬
‫‪ 3‬عمجم۽احبٓ۽االونآ۽تحت۽ظفلِ۽دحمك۽ وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۹۷۵ /۴‬‬
‫ؼزً‬ ‫غ‬ ‫ؼزً‬
‫‪ 4‬ا ح۽ااخبلٓی۽اتکف۽ا فٍِ۽لاف۽وقل۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ا فٍيہ۽نم۽لبق۽ا مضٖط۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪،۴۳۸۳ /۵‬ا ح۽‬
‫غ‬
‫ااخبلٓی لاف۽املیق۽یف۽اسلسلال۽ؿالآلاف ا فٍيہ۽نم۽لبق۽ا مضٖک۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ ‪۴۷۴ /۴‬‬
‫‪Page 657 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس ۽ربخِاصڈط ۽ربخم ۽اصڈط ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽ےک ۽اطمقب ۽دبعاولاہف ۽دجنی ۽ےک ۽رسپؿاابته ۽ےن ۽مکحب ۽ ٓا ہکن ۽ه۽‬
‫لڈٓ۽ارگ۽وتنادن۽رسپ۽امتس۽دنک۽(لاف۽ارگ۽ہن۽رکاکس۽وت۽اٹیب۽امتس(۽لمکم)رکڈّ۽اگ)‬
‫ریتوھ ں۽یدی۽ںیم۽رحنیم۽رشنیفی۽رپ۽ رؿچ۽ایک۽اؿٓ۽لارکڈین۽اکومُ۽لاینتفگ۽لاوتُ۽ےس۽وکیئ۽ڈہقیق۽ٓسلہل۽ؿہنتف۽اک۽اُاھٹ۽ہن۽ٓ۔اھ‪،‬‬
‫اؿٓ ۽اف ۽اجُ ۽اجںیئ ۽ےگ ۽فامل ۽ہک ۽زک ۽رکؿف ۽اٹلپ ۽۔اھںیئ۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ےگ۔(ف)‬
‫احلص۽اُُ۽ےک۽اقعدئ۽ٓانغہ۽اک۽ہی۽اھت۽ہک۽اعمل۽ںیم۽ؿیہ۽طصق۽ڈلیل۽ومدح۽املسمُ۽ںیہ۽لایق۽امتس۽ومنینم۽اعمڈاﷲ رشمک۔۽ایس۽ئانء۽رپ۽‬
‫۽ایعڈا۽لاﷲ ڈآارحلف۽اؿٓ۽ؿاہُ۽ےک۽ ُضکّا ُِ۽رکاس۽اسمہ ِ‬
‫اگیئُ۽جڈا۽ؿ۽ٓوسل۽‬ ‫ا ںوُ۽ےن ِ‬
‫۽رحس۽جڈاؿرحمیِ۽یفطصم۽نیلع۽الضف۽اٰولصلہ۽ؿالٍياء۽وک ً‬
‫ً‬
‫۽ئانس۽اہجڈ۽ؿ رؿچ۽رکےک۽ولاےئ۽ہنتف۽ ممْٰ۽رپ۽تنطیش۽ربکٰی۽اک۽رپمچ۽آُالا۽۔۽ىلّاہم۽ہماہم۽‬
‫۽دباہُ۽اتسگاخُ)۽اکرٕ۽ؿرشمک۽رہھٹالا۽اؿٓ ِ‬
‫وک۽(اخ غمک ِ‬
‫غ‬ ‫م‬
‫اخومۃ۽ا زؾؼٍِ ۽وم يٰا ۽انیم۽ادلنی۽دمحم۽نب۽اعدبنی۽شایم۽دقس۽رسہ۽اصلیم۽ےن۽ھچک۽لڈرکہ۽اس۽ؿاہعق۽اہہلئ۽اکرٕ ۽املا ۽ٓڈا مزيآ ۽احہیش۽‬
‫۽ایبُ۽وخآچ۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫ڈٓاتخمٓیک۽دلجلا ك۽اتکف۽ااہجلڈ۽لاف۽ا ٌغاہ۽ںیم۽ٓری ِ‬
‫کماوقع ْف ْزماننا ْف ْاتباع ْبن ْعبدالوہاب ْالذینْ ینعی ۽اخٓیج ۽اےسی ۽وہےت ۽ںیہ ۽اسیج ۽امہّٓ ۽ٓامےن ۽ںیم ۽ریپؿا ُِ۽‬
‫خرجو ْامن ْنجد ْوتغلبوا ْعَل ْالحرمنی ْوکانواْ دبعاولاہف ۽ےس ۽ؿاعق ۽وہا ۽وہنجُ ۽ےن ۽دجن ۽ےس ۽ رؿچ ۽رکےک۽‬
‫ینتحلون ْمذھب ْالحنابلۃ ْلکمھن ْاعتِدوا ْان مْ رحنیم۽رتحمنیم۽رپ۽بلغت۽ایک۽اؿٓ۽ؿہ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽ےتہک۽وت۽یلبنح۽ےھت۽‬
‫ھمْالمسلمونْوانْمنْخالفْاعتِادْھمْمشرکونْ رگم۽اُُ۽اک۽دیقعہ۽ہی۽اھت۽ہک۽سب۽ؿیہ۽املسمُ۽اؿٓ۽وج۽اُُ۽ےک۽ذمہق۽‬
‫واسؾباحوا ْبذلك ْقتل ْاھل ْالسنۃ ْوقتل ْعلمائ مْ رپ۽ںیہن۽ؿہ۽رشمک۽ںیہ۽اس۽ؿہج۽ےس۽ا ںوُ۽ےن۽اتّنسلہ۽ؿنلعےئ۽‬
‫تعاٰل ْشوکمھت ْوخرب ْبالدھمْ اہلسٍق ۽اک۽لتق۽ابمچ۽رہھٹاایل۽اہیُ۽لک۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽اُیکن۽‬ ‫حیت ْکسر ْالل ْ ٰ‬
‫مٍ‬ ‫طسل‬
‫مرتک۽وتٓ۽ڈی۽اؿٓاُُ۽ےک۽رہش۽ؿریاُ۽ےئک۽اؿٓ۽ رکشِ۽ ِ۽وک۽اُُ۽‬ ‫وظقرب م ْعسا کر ْالمسلمنی ْعام ْثلث ْوثلثنیْ‬
‫رپ۽حتف۽یشخب‪۴۵۶۶‬ھ۽ںیم۔‬ ‫ْالعلمنی۔ ْ‬ ‫‪2‬‬
‫ومائتنیْوالف ۔ْوالحمدْللْرب ٰ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ ،‬ۺ‪/‬ۺ‪۴۵‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽اتکف۽ااہجلڈ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۶‬ۼ‪۶۶‬‬
‫‪Page 658 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رغص۽ہی۽ہنتف۽ہعینش۽ؿاہُ۽ےس۽رطمؿڈ۽اؿٓ۽جڈا۽ؿ۽ٓوسل۽ےک۽لاک۽رہشؿُ۽ےس۽دموفه۽ؿ۽ ڈؿڈ۽وہرک۽اےنپ۽ےئل۽ہگج۽ڈوھلڈلا۽یہ۽اھت۽ہک۽‬
‫دجن۽ےک۽ولیٹُ۽ےس۽اس۽ڈآا فٍِ۽دنہؿاتسُ۽یک۽ مس۽ٓنیم۽اےس۽رظن۽ڑپی۽‪ٓ ،‬ا ےت۽یہ۽اہیُ۽دقس۽امجےئ۽‪،‬۽لاین۽ہنتف۽ےن۽ہک۽اس۽ذمہق۽‬
‫لاذہمف۽اک۽ملعم۽لاین۽وہا۽ؿیہ۽ٓلگ۽ ٓا گنہ۽رفک۽ؿرشک۽ڑکپا۽ہک۽اُ۽دعمؿڈّ۽دنچ۽ےک۽وسا۽امتس۽املسمُ۽رشمک۽‪،‬اہیُ۽ہی۽فاہفئ۽مکحب۽‬
‫(ؿہ۽ولگ۽وہنجُ۽ےن۽اےنپ۽ڈنی۽ںیم۽ ُجڈا ُجڈا۽ٓاںیہ۽اکنںیل۽اؿٓ۽یئک۽رگؿہ۽وہےئگ۽۔ف)‬ ‫۽ ُ‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫ع‬ ‫وخڈ۽رفتمط۽وہایگ۽الک۽رٕہق۽اظبہٖ۽لئالئ۽رٕہیع۽ںیم۽دیلقت۽ا ہم۽اک۽لاس۽اتیل۽ٓاہ۽ڈؿرسّ۽ےن۽‬
‫دقس۽قشع۽رتشیپ۽رتہب‬ ‫ِ‬
‫(قشع۽اک۽دقس۽ ٓا ےگ۽مٔاھلا۽یہ۽رتہب۽ےہ)‬
‫ہہک۽رک۽اےس۽یھب۽لاالےئ۽فاط۽ٓ۔اھ۽‪،‬۽ےئلچ۽ ٓا س۽ںیم۽لچ۽یئگ۽ؿہ۽اںیھن۽رمگاہ۽ہی۽اُںیھن۽رشمک۽ےنہک۽ےگل۽رگم۽اخمتفلِ۽ہلسٍق۽ؿدعاؿف۽‬
‫طسل‬
‫الہِ۽قح۽ںیم۽رھپ ۽تلم۽ؿادحہ۽ٓےہ‪،‬ہٖ۽دنچاُ۽اابته۽ےن۽یھب۽ریفکت۽ مٍِ۽ںیم۽اینپ۽یتلچ۽یئگ۽ہن۽یک۽نکیل۽رھپ۽کالس۽االامس۽اامس۽ا کالس۽‬
‫(اامس ۽اک ۽کالس ۽‪ ،‬۽کالس ۽اکاامس ۽وہلا ۽ےہ۔ف) ۽اُ ۽ےک ۽اامس ۽ؿلاین ۽ؿلاین ۽وک ۽رشک ۽ؿرفک ۽یک ۽ؿہ ۽زیت ۽ؿدنت ۽ڑچیھ ۽ہک ۽املسمونُ ۽ےک۽رشمک ۽اکرٕ۽‬
‫ی(اٰلْقولہ)ْیبعثْاللْریحاطؼبۃْ‬ ‫ئانےن۽وکدحمك۽حیحص۽ملسم‪:‬الْیذھبْاللیلْوالن ارْحیتْیعبدْالالتْوالع ّز ٰ‬
‫نْالخیْفیہْفیجعونْاٰل ْدینْ‬
‫ٰ‬ ‫فتوفْکلْمنْکانْفْقلبہْمثِالْحبۃْمنْخردلْمنْایمانْفؼبیقْم‬
‫ٰا بائ مْ‪ 2‬ۃٰوکہ ۽ےک ۽لاف ۽الْتِومْالساعۃْشرارالناس‪3‬ےس ۽لقن ۽رکےک ۽ےب ۽ڈڑھک ۽ٓامہن ۽وموجڈہ ۽رپ ۽امجڈی ۽سج ۽ںیم۽‬
‫وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽ہک"ٓامہن۽انف۽ہن۽وہاگ۽خق۽لک۽الف۽ؿ۽زعّٰی۽یک۽رھپ۽ےس۽رپشتس۽ہن۽وہ۽اؿٓ ُ۽ؿہ۽ویُ۽‬
‫وہک ۽ہک۽اﷲ اعتیٰل۽الک۽لازیکہ۽وہا۽ےجیھب۽اگ۽وج۽شآی۽ڈاین۽ےس۽املسمونُ۽وک۽اُاھٹےل۽ک ۽سج۽ےک۽ڈل۽ںیم۽ٓایئ۽ےک۽ڈاےن۽ےک۽مٔامٔ۽اامیُ۽‬
‫وہاگ۽ااقتنل۽رکّ۽اگ۽خق۽ٓنیم۽ںیم۽ مّ۽اکرٕ۽ٓہ۽اجںیئ۽ےگ۽رھپ۽وتبُ۽یک۽وپاج۽دبوتسٓ۽اجٓی۽وہاجےئ۽ک "۔۽اس۽دحمك۽وک۽لقن۽رکےک۽‬
‫اصف۽ھکل۽ڈلا۽وس۽ربمغیپِ۽جڈا۽ےک۽رٕامےن۽ےک۽وماقف۽وہا‪،‬۽ا نّاْللْوا نّاْالیہْراجعون۽۔۽‬
‫وہدنمش۽ےن۽اانت۽یھب۽ہن۽ڈاھکی۽ہک۽ارگ۽ہی۽ؿیہ۽ٓامہن۽ےہ۽سج۽یک۽ربخ۽دحمك۽ںیم۽ڈی۽وت۽ؿاخق۽ ُہـا۽ہک۽ٓؿےئ۽ٓنیم۽رپ۽املسمُ۽اک۽لاس۽ؿ۽نساُ۽‬
‫لایق۽ہن۽وہ۽ےلھب۽امسن۽اف۽نُـ۽اؿٓ۽ریتّ۽‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۹‬ۼ‪۴۸‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ملسم۽اتکف۽ا فٍِ۽ؿارتشاؿ۽اصلىۃ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۷ /۵‬ۼ‪۶‬‬
‫ض‬
‫‪ 3‬ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽اتکف۽ا فٍِ۽لاف۽الوقتس۽اصلىۃ۽االیلع۽رشآاانلس وبطمہع۽ ذٌٍو۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص۽‪۳‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 659 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬
‫شایھت۽دکرھ۽چب۽رکاجےت۽ںیہ‪،‬۽ایک۽ مھآا۽فاہفئ۽ڈاین۽ےک۽رپڈّ۽ےس۽ںیہک۽اگل۽نصيا۽ےہ‪،‬۽مت۽ضق۽یھب۽اںیہن۽رشآاانلس۽ؿدبرتنی۽قلخ۽‬
‫ںیم۽وہےئ۽نج۽ےک۽ڈل۽ںیم۽ٓایئ۽ےک۽ڈاےن۽ےک۽مٔامٔاامیُ۽اک۽لاس۽ںیہن ۽اؿٓڈنی۽تلآیک۽رطف۽رھپ۽رک۽وتبُ۽یک۽وپاج ۽ںیم۽رصمؿف۽‬
‫ںیہ‪،‬چس۽ ٓا لا ۺ‪۴‬دحمك۽یفطصم۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اک۽آشاڈ۽ہک۽حبكْالشیئْیعیمْویصمْ‪(1‬ضًی۽یک۽تبحم۽ےھجت۽ادناھاؿٓ۽‬
‫رہبا۽رک۽ڈّ۽ک ۔ف)۽رشک۽یک۽تبحم۽ےن۽اس۽ڈی۽وہس۽وک۽ااسی۽ادناھ۽رہبا۽رکڈلا۽ہک۽وخڈ۽اےنپ۽رفک۽اک۽اغٕآ۽رک۽اھٹیب۽‪،‬رغص۽وت۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫یسک۽رطچ ۽امتس۽املسمُ ۽اعمڈ ۽اﷲ رشمک۽رہھٹ ں۽ارگہچ ۽رپاےئ۽وگشُ ۽وکاانپ۽یہ۽رہچہ۽ومہآ ۽وہاجےئ۽‪،‬اؿٓ ۽اس۽ابیبک۽اچالک ۽یک۽‬
‫اہنمك ۽ایعٓی ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اُیس ۽ ۃٰوکہ ۽ےک ۽اُیس ۽لاف ۽التِومْالساعۃْاالعَلْشرارالناس‪2‬ںیم ۽ایس ۽دحمك ۽ملسم ۽ےک ۽مٔامٔ۽‬
‫لصتم ۽لاللصف ۽ڈؿرسی ۽دحمك ۽لصفم۔ ۽ایس ۽حیحص ۽ملسم ۽یک ۽دبعاﷲ نب ۽رمع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ُ۽ؿہ ۽وموجڈ ۽یھت ۽سج ۽ےس ۽اس۽‬
‫دحمك۽ےک۽طعًٰی۽ؿاحض۽وہےت۽اؿٓاُس۽ںیم۽رصاجۃً۽آشاڈ۽وہا۽اھت۽ہک۽ہی۽ؿغك۽بک۽ ٓا ےئ۽اگ۽اؿٓ۽ویکرکن۽ ٓا ےئ۽اگ۽اؿٓ۽آ ِ‬
‫اغٓ ُمك۽رپیتس۽اک۽اشنم۽ایک۽‬
‫وہاگ‪،‬ؿہ۽دحمك۽رصتخمًا۽ہی۽ےہ۽‪:‬‬
‫تعاٰل ْعنہماْقالْ ینعی۽دبعاﷲ نب۽رمعٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك ۽ےہ۽ہک۽‬ ‫وعنْعبداللْبنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْیخر جْ وضحٓ ۽ ُمٔونٓ ۽ض ّيڈ ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‬ ‫قالْرسولْاللْصَلْاللْ ٰ‬
‫عــــہ‬
‫الدجال ْف ْا ُمیت ْفیمکث ْاربعنی ْفؼبعث ْاللْ ثاری۽اطّق۽ںیم۽ڈ ّجال۽لکن۽رک۽اچسیلْ ۽لک۽رہھٹّ۽اگ۽رھپ۽‬
‫عؼیس ْبن ْمریم ْفی لکہ ْثم ْیمکث ْف ْالناسْ اﷲ اعتیٰل۽ىٍشٰی۽نب۽ می۽ویلع۽اٰولصلہ۽ؿا سالس۽وک۽ےجیھب۽اگ۽ ُؿہ۽اُس۽وک۽‬
‫ہالک ۽رک ں ۽ےگ ۽رھپ ۽شاف ۽مٔس ۽لک۽ولوگُ ۽ںیم ۽اس ۽رطچ۽‬
‫‪۵‬‬
‫سبع ْسننی ْلؼس ْبنی ْاثننی ْعداوة ْثم ْیرسلْ‬
‫رشتفی۽ٓںیھک۽ےگ۽ہک۽وکیئ۽ڈؿ ۽ڈل۽ ٓا س۽ںیم۽دعاؿف۽ہن۽ٓےتھک۽‬
‫اللْریحاباردةْمنْقبلْالشامْفالْیبیقْعَلْوجہْ‬
‫ل‬
‫وہُ۽ےگ۽اس۽ےک۽دعب۽اﷲ اعتیٰل۽شاس۽یک۽رطف۽ےس۽ا ک۽ڈنھٹی۽‬
‫االرضْاحدْفْقلبہْمثِالْذرةْمنْخیْاوایمانْ‬
‫ّ‬
‫وہا۽ےجیھب۽اگ۽ہک۽ٓؿےئ۽ٓنیم۽رپسج۽ڈل۽ںیم۽ڈ ّٓہ۽مٔامٔ۽یھب۽اامیُ‬
‫االقبضتہْحیتْلوانْواحدکمْدخل ْ‬

‫عــــہ ‪:‬۽ٓاؿی۽ےن۽اہک۽ےھجم۽ںیہن۽ولعمس۽ہک۽اچسیل‪۷۳‬۽ڈُ۽رٕاملا۽لا۽مٔس۽امًہی۽‪،‬اؿٓ۽ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽اچسیل۽ڈُ۽یک۽رصتحی۽ےہ۽ہک۽الہپ۽ڈُ۽‬
‫شال۽رھب۽اک‪،‬۽ڈؿرسا۽الک۽ہنیہم۽اک‪،‬شیتا۽الک۽ہتفہ۽اک‪،‬لایق۽ڈُ۽اعس۽ڈونُ۽یک۽رطچ۽رواہْمسلمْعنْالنواسْبنْسمعانْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہْفْ‬
‫حدیثْطو یل ‪۴۵‬۽طيہ(س)(اےس۽اامس۽ملسم۽ےن۽دحمك۽وطلی۽ںیم۽رضحف۽وناس۽نب۽صمغاُ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽۔ف)‬

‫‪ 1‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽ لایق۽دحمك۽ایب۽ادلٓڈاء۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۷ /۸‬ۼ‪۴‬‬

‫‪ 2‬ۃٰوکہ۽ااصملحیب۽اتکف۽ا فٍِ۽لاف۽ال۽وقتس۽اصلىۃ۽اخل۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص۽‪۳‬ۻ‪۷‬‬
‫‪Page 660 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف ْکبد ْجبل ْلدخلتہ ْعلیہ ْحیت ْتِبضہ ْقالْ وہاگ۽اس۽یک۽ٓؿچ۽ضبق۽رکےل۽ک ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ارگ۽مت۽ںیم۽وکیئ۽اہپٓ۽‬
‫فؼبیقْشرارالناسْفْخقۃْالطیْواحالمْالسباعْ ےک۽رگج۽ںیم۽جالاجےئ۽اگ۽وت۽ؿہ۽وہا۽ؿاہُ۽اجرکیھب۽اُس۽یک۽اجُ۽اکنل۽ےل۽‬
‫ک ۽اف۽دب۽رتنی۽قلخ۽لایق۽ٓہ۽اجںیئ۽ےگ۽قسف۽ؿوہشف۽ںیم۽رپدنؿُ۽یک۽‬
‫ال ْیعرفون ْمعروفا ْوالینکرون ْمنکرا ْفؼتمثلْ‬
‫رطچ۽ےکلہ۽ ُضيک۽اؿٓ۽ملظ۽ؿدشّف۽ںیم۽ڈٓدنؿُ۽یک۽رطچ۽رگاُ۽ؿ۽‬
‫و‬
‫تخس۽وجاطالہن۽یھبک۽ ھالیئ۽ےس۽ ٓا اگہ۽وہُ۽ےگ۽ہن۽یسک۽دبی۽رپااکنٓ۽‬
‫لہمْالشیطانْفیِولْاالتستحیونْفیِولونْفماْ‬
‫تأمرنا ْفیامرھم ْبعبادة ْاالوثان ْثم ْینقخ ْفْ رک ں۽ےگ۽اطیشُ۽اُ۽ےک۽لاس۽ ٓا ڈیم۽یک۽یم ۽نب۽رک۽ ٓا ےئ۽اگ۽اؿٓ۽ےہک۽اگ۽‬
‫ںیہمت۽رشس۽ںیہن۽آ یت۽ہی۽ںیہک۽ےگ۽مت۽ںیمہ۽ایک۽مکح۽رکلا۽ےہ۽ؿہ۽اُںیھن۽‬ ‫الصور‪(ْ1‬ملخصا)۔(رواہْمسلم) ْ‬
‫ُمك۽رپیتس۽اک۽مکح۽ڈّ۽اگ۽اس۽ےک۽دعب۽خفن۽وصٓ۽وہ۽اگ۔(صلز ًػا)۔‬
‫ک‬
‫ایعٓوہایشٓ۽اس۽دحمك۽وک۽اگل۽اچبایگ۽ہک۽اہیُ۽وت۽شآّ۽رکم۽یک۽یعلق۽ ُھلًی۽اؿٓاصف۽فاہٖ۽وہلا۽ہک۽دحمك۽ںیم۽سج۽ٓامےن۽یک۽ربخ۽ڈی۽ےہ ُ۽ؿہ۽‬
‫ىٍ‬
‫دعب۽ رؿچ۽ؿہالک۽ڈاجل۽ؿااقتنل۽ شٰی ۽نیلع۽اٰولصلہ۽ؿا سالس ۽ےک۽آ ےئ۽اگ۽اُس۽ؿغك ۽ےک ۽ےئل۽وضحٓ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽ہک ۽ٓؿےئ۽‬
‫ٓنیم۽رپ۽وکیئ۽املسمُ۽ہن۽ٓےہ۽اگسج۽رطچ۽ۼ‪۴‬ادمح۽ؿملسم۽ؿرتذمی۽یک۽دحمك۽ںیم۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ٓا لا۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲاعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫التِومْالساعۃْحیتْالیِالْفْاالرضْاللْاللْ‪2‬۔ ْ ایقطق۽ہن۽ ٓا ےئ۽ک ۽خق۽لک۽ٓنیم۽ںیم۽وکیئ۽اﷲ اﷲ ےنہک۽ؿاال۽‬
‫ٓےہ۔‬
‫اﷲ اﷲ ہی۽دحمك۽یھب۽ ۃٰوکہ۽وحباہل۽ملسم۽ایس۽لاف۽ےک۽رشؿه۽ںیم۽ےہ۽ضٕؿّٓ۽اچالک۽ڈدلاڈہ۽ارشاک۽مٔامٔ۽یک۽دحںیثی۽لقن۽رکلا۽وت۽املسمونُ۽‬
‫وک۽اکرٕ۽رشمک۽ویکرکن۽ئانلا۽اؿٓ۽اس۽وھج ے۽ڈوعّ۽یک۽اجنگشئ۽اہکُ۽ےس۽لالا۽اےنپ۽ٓامےن۽یک۽تبسن۽ہہک۽ڈلا‪:‬۽وس۽ربمغیپ۽جڈا۽ےک۽رٕامےن۽ےک۽وماقف۽‬
‫وہا۔۽املسمُ۽ڈںیھکی۽ہک۽وج۽ایعٓ۽رصحی۽ؿاحض۽دتماؿل۽دحوثیُ۽ںیم۽ایسی۽ونعمی۽رحتک ںی۽رک ں۽ےب۽رپیک۽آاےن۽ںیم۽اےنپ۽لاینط۽ملعم۽ےک۽یھب۽‬
‫اکُ ۽کيَٖ ں ۽وھج ے ۽بلطم ۽ڈل ۽ےس ۽ئانںیئ ۽اؿٓ ۽اںیھن ۽یفطصم ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽اک ۽وصقمڈ ۽رہھٹاںیئ ۽احالہکن ۽وضحٓ ۽دیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وتمارت۽دحمك۽ںیم۽آشاڈ۽رٕامںیئ۽‪:‬‬
‫وج۽اجُ۽وبھج۽رک۽ھجم۽رپ۽وھجف۽لادنےھ۽ؿہ۽اانپ۽اکھٹلا‬ ‫‪۵۳‬منْکذبْعَلّْمتعمدافلیؾبوامِعدہ ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽اتکف۽ا فٍِ۽لاف۽ادلاجل۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحماحص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۷۳۶ /۵‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ڈاہف۽االامیُ۽ ٓا ر۽اسلامُ۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحماحص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۷ /۴‬ۻ‪،‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آدنسم۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽‬
‫ریبؿف۽‪ /۶‬ۻ‪،۵۳۴،۵۹‬ۺ‪۴۳‬‬
‫‪Page 661 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈؿٓچ۽ںیم۽ئانےل۔(ف)‬ ‫منْال ّنار۔‪ْ 1‬‬
‫اوسیُ۽اک۽ذمہق۽ولعمس۽اؿٓ۽لمع۽لادحلمك۽اک۽رشمف۽ولعمس۽ ع‬
‫ایقس۽ ُکِ۽ٓاتسلگُ۽شاُ ِ‬
‫۽اہبٓ۽شاُ‬
‫خق۽اوصل۽ںیم۽ہی۽احل۽ےہ۽وت۽فاہٖ۽ےہ۽ہک۽رٕؿه۽لئالئ۽فؽہيہ۽ںیم۽دحوثیُ۽یک۽ایک۽ھچک۽گك۽ہن۽ئانےت۽وہُ۽ےگ۽۔رھپ۽ڈوعی۽ہی۽ےہ۽ہک۽‬
‫ضً‬
‫وقل۽ریخ۽اربلہی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ینعی۽دحمك۽رپ۽ےتلچ۽ںیہ۽‪ ،‬زِٰ۽اﷲ ہی۽طيہ۽اؿٓ۽ہی۽ڈوعی۔‬
‫مہ۽وت۽ریخ۽اربلہی۽ینعی۽غٕ ٓا ُ۽اؿٓ ِ‬
‫‪۵۴‬چس۽رٕاملا۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن‪:‬‬
‫یأیت ْف ْاٰخرالزمان ْقوم ْحدثاء ْاالسنان ْسق اءْ ٓا ر۽ٓامہن۽ںیم۽ھچک۽ولگ۽دحمك۽ا نس۽ضفيہ۽ا لقع۽آ ںیئ۽ےگ۽ہک۽‬
‫االحالم ْیِولون ْمن ْخی ْقول ْالربیۃ ْیمرقونْ اےنپ۽ٓمع۽ںیم۽غٕ ٓا ُ۽لادحمك۽ےس۽دنس۽ڑکپ ں۽ےگ۽ؿہ۽اشالس۽ےس۽‬
‫من ْاالسالم ْکما ْیمرق ْالس م ْمن ْالرمیۃْ اےسی۽لکن۽اجںیئ۽ےگ۽ےسیج۽ریت۽نساہن۽ےس۽لکن۽اجلا۽ےہ۽اامیُ۽اُ۽‬
‫ےک ۽ولگُ ۽ےس ۽ےچین ۽ہن ۽اُرتّ ۽ ۽اگ۔اےساخبٓی ۽ؿملسم ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫الیجاوزْایمان مْحناجرھمْ‪2‬۔اخرجہْالبخاریْ‬
‫دحمنیث۽ےن۽اثار۽اوملنینم۽رضحف ۽یلع۽رکس۽اﷲ اعتیٰل۽ؿہہج۽‬
‫ومسلمْوغیھماْعنْامیالمومننیْعَلْکرمْاللْ‬
‫لً‬‫ل‬ ‫م‬ ‫م‬
‫ےس۽ٓؿا ك۽ایک۽اؿٓ۽ذموکٓہ۽اافلؿ۽دح ك۽اجعم۽حیحص۽ ذآی۽ےک۽‬
‫تعاٰل ْوجہہ ْواللقظ ْللبخاری ْف ْفضائل ْالِر ٰانْ‬
‫ٰ‬
‫لاف۽اضفلئ۽ارقل ٓا ُ۽ےس۽ےئل۽ےئگ۽ںیہ۔‬
‫منْالجا معْالصحیح۔ ْ‬
‫ؿایعق۽ہی۽ولگ۽اُُ۽ ُمٔاےن۽وخآچ۽ےک۽كی۽كی۽ہیقب۽ؿ۽لاڈاگٓ۽ںیہ۽ؿیہ۽ےلئسم۽ؿیہ۽ڈوعّ۽ؿیہ۽ادنآ۽ؿیہ۽ؿریتّ۽‪،‬۽اخٓویجُ۽اک۽ڈاف۽‬
‫طسل‬
‫اھت ۽‪،‬اانپ ۽فاہٖ ۽اس ۽دقٓ ۽رشتمه ۽ئانےت ۽ہک ۽وعاس ۽ مٍِ ۽اںیہن ۽اہنمك ۽لادنبِ ۽رشه ۽اجےتن ۽رھپ ۽لاف ۽رپ ۽لمع ۽لارقل ٓا ُ ۽اک ۽ڈوعٰی ۽بجع ۽ڈاس۽‬
‫ڈٓزبسہ۽اھت۽كلسم۽ؿیہ۽ہک۽ںیمہ۽املسمُ۽ںیہ۽لایق۽ضق۽رشمک۔۽یہی۽ٓلگ۽اُ۽رضحاف۽ےک۽ںیہ۽ ٓا ف۽ومدح۽اؿٓ۽ضق۽رشمنیک۽‪ٓ ،‬ا ف۽‬
‫طکل‬ ‫خ‬
‫دمحمی ۽اؿٓ ۽ضق ۽دبڈنی ۽‪ٓ ،‬ا ف ۽اعلم ۽لارقل ٓا ُ ۽ؿادحلمك ۽اؿٓ ۽ضق ۽ يٍِ ۽ؿانچُ ۽مٔس ۽ثیبخ ۽‪ ،‬۽رھپ ۽اُ ۽ےک ۽اثَٖ ۽ يٍِ ۽فاہٖی ۽لادنبی۽‬
‫رشه۽ںیم۽وخآچ۽ےس۽ایک۽مک۽ںیہ۽اتّنسلہ۽اکُ۽وھکل۽رک۽ ُضِ۽ںیل۽ڈوھےک۽یک۽مًّی۽ںیم۽اکشٓ۽ہن۽وہاجںیئ‪،‬۽امہّٓ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫نیلع۽ؿملس۽ےن۽حیحص۽دحمك۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽میظعت۽اذکلف۽یلع۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۳ /۵‬ۼ‬

‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽اضفلئ۽ارقل ٓا ُ۽لاف۽نم۽ٓالا۽رقبا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۸۹ /۵‬ۺ‬
‫‪Page 662 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تحِرون ْصالتکم ْمع ْصالت م ْوصیامکم ْمعْ مت۽ریقح۽اجون۽ےگ۽اینپ۽امنٓؿُ۽وکاُ ۽یک۽امنٓؿُ۽ےک۽شاےنم۽اؿٓاےنپ۽‬
‫ٓؿّٓ ۽اُ ۽ےک ۽ٓؿٓؿُ۽ےک۽شاےنم ۽اؿٓاےنپ ۽اامعل ۽وک ۽اُُ ۽ےک ۽اامعل۽‬ ‫صیام مْوعملکمْمعْعمل م۔‪ْ 1‬‬
‫ےک۽اقملل۔‬
‫لاامًہمہ۽آشاڈ۽رٕاملا‪:‬‬
‫ویِرئون ْالِراٰن ْالیجاوز ْحناجرھم ْیمرقون ْمنْ اُ۽اامعل۽رپ۽اُ۽اک۽ہی۽احل۽وہاگ۽ہک۽غٕ ٓا ُ۽ڑپںیھ۽ےگ۽رپ۽ولگُ۽ےس۽اجتؿٓ۽‬
‫الدینْکماْیمرقْالس مْمنْالرمیۃْ‪2‬۔رواہْالبخاریْ ہن۽رکّ۽اگ۽ڈنی۽ےس۽لکن۽اجںیئ۽ےگ۽ےسیج۽ریت۽اکشٓ۽ےس۽۔اےس۽اخبٓی۽‬
‫ومسلمْعنْاّبْسعیدْالخدریْریضْاللْتعاٰلْعنہ۔ ْ ؿملسم ۽ڈؿونُ ۽ےن ۽رضحف ۽اوب ۽دیعس ۽جڈٓی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس۽‬
‫ٰ‬
‫ٓؿامك۽ایک۔‬
‫رھپ ۽شا ُِ ۽جڈاہک ۽اُ ۽ذمیبہ ۽لاوتُ ۽ںیم ۽اخٓویجُ ۽ےک ۽دقس ۽دقبس ۽وہلا ۽ڈٓانک ۽اخٓیج ۽لاالیئ ۽لاوتُ ۽ںیم ۽یھب ۽لالکل ۽لک ۽ٓیگن ۽ےہ ۽اںیھن ۽اوب ۽دیعس۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽یک۽دحمك۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫قیل ْماسیماھم ْقال ْسیماھم ْالتحلیق ْ‪3‬۔رواہْ رعص ۽یک ۽یئگ ۽؛لآوسل ۽اﷲ! اُُ ۽یک ۽ىالطق ۽ایک ۽وہک ۽؟ ۽رٕاملا ۽رس۽‬
‫عــــہ‬
‫البخاری ْو لؼس ْبعدہ ْف ْالجا مع ْالصحیحْ ڈنمالا۔ ۽ینعی ۽اُُ ۽ےک ۽اثَٖ ۽رسطُيڈّ ۽وہےگن ۽ ۽۔ ۽اےس ۽اخبٓی ۽ےن۽‬
‫ٓؿامك۽ایک‪،‬۽اس۽ےک۽دعب۽اجعم۽حیحص۽ںیم۽طقف۽الک۽دحمك۽ےہ۽ینعی۽ہی۽‬
‫االحدیثْواحد۔ ْ‬
‫دحمك۽حیحص۽ااخبلٓی۽یک۽ ٓا ری۽دحمك۽ےس۽ےلہپ۽ؿایل۽دحمك۽ےہ۔‬
‫مشمریْاالزار‪ْ4‬ف۔۽(ینٹھگ۽آآ۽ؿاےل)۽اوکماْ‬
‫ضعب۽ااحڈمك۽ںیم۽ہی۽یھب۽ ٓا لا۽ہک۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽اُُ۽اک۽داتپ۽اتبلا۽ ّ‬
‫‪۵۶‬‬

‫وردعنہْصَلْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلم۽(لا۽اسیج۽ہک۽وضحٓ۽ارکس۽یلص۽اﷲ اعتیل۽نیلع۽ؿملس۽ےس۽ ؿی۽وہا۽ےہ۽۔۽ف)اﷲ اعتیٰل۽ےک۽ےب۽امشٓ۽‬
‫ڈٓؿڈ ں۽وضحٓ۽اعمل۽اماکُ۽ؿاموکیُ۽رپ‪،‬یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۔‬
‫عــــہ فاہٖ۽ےہ۽ىالطق۽وقس۽ےس۽ےہ۽ؿہ۽وج۽امتس۽وقس۽لا۽اثَٖ۽ںیم۽وہ۽‪۴۵‬طيہ(س)‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽ا فػالئ۽لاف۽نم۽ٓالارقبا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۸۹ /۵‬ۺ‬

‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽ا فػالئ۽لاف۽نم۽ٓالارقبا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۸۹ /۵‬ۺ‬
‫‪ 3‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽ا فػالئ۽لاف۽نم۽ٓالارقبا ٔہ۽ارقل ٓا ُ۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۸۹ /۵‬ۺ‪،‬ۻ‪۸‬‬
‫‪ 4‬حیحص۽ااخبلٓی۽۽اتکف۽اوتلدیح۽لاف۽غٕا ٔہ۽اافلرج۽ؿاانملقف۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪ /۵‬ۻ‪۴۴۵‬‬
‫ف‪ :‬ہکلب ‪۹۵۷‬۽رپ۽ڈبرگ۽دنچ۽ىالامف۽اک۽یھب۽ڈرک۽ےہ۽وپٓی۽ابعٓف۽ویُ۽ےہ‪:‬غائرْالعننیْمشرفْالوجنتنیْناشزْالجب ۃْکثْاللحیۃْمحلوقْالرأسْ‬
‫مشمرْاالزار۔اس۽دحمك۽ںیم۽اتسگچ۽ٓوس۽ل۽یک۽ىالوتمُ۽اک۽ڈرک۽ےہ۽۔لڈری۽ادمح‬
‫‪Page 663 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫لاہلمجل۽ہی۽رضحاف۽وخآچ۽رہنؿاُ۽ےک۽ٓدیش س۽امدنّ۽ہکلب۽ولغ۽ؿ۽ابیبیک۽ںیم۽اُُ۽ےس۽یھب۽ ٓا ےگ۽ںیہ۽ہی۽اںیھن۽یھب۽ہن۽وسیھج۽یھت۽ہک۽‬
‫طسل‬
‫رشک۽ؿرفک۽امتس۽ مٍِ۽اک۽ڈوعٰی۽اس۽دحمك۽ےس۽لامك۽رک۽ڈ۔اھےت۽سج۽ےس۽ڈی۽وہس۽ذموکٓ۽ےن۽ادتسالل۽ایک۽ ع‬
‫رطہف۽شارگڈّ۽ہک۽وگیملڈ۽قبس۽ااتسڈٓا‬
‫۽(انتک۽ااھچ۽شارگڈ۽ہک۽ااتسڈ۽وک۽یھب۽قبس۽تلا۽ےہ)‬
‫۽رضحف۽قح۽زعؿلج۽اک۽نسحِ۽ااقتنس۽القئ۽ربعف۽ےہ۽اچہ۽نک۽ٓااچہ۽ڈٓشیپ۽منْحقرْبیاالْخیہْفِدْوقعْفیہ(وجصخش۽‬ ‫ِ‬ ‫رگم‬
‫یسک ۽ےک ۽ےئل ۽ونکاُ ۽وھکڈلا ۽ےہ ۽وخڈ ۽ایس ۽ںیم ۽رگلا ۽ےہ۔ف) ۽دحمك ۽ےس ۽دنس ۽الےئ ۽ےھت ۽املسمونُ ۽ےک ۽اکرٕ ۽ؿرشمک ۽ئانےن ۽وک ۽اؿٓ۽‬
‫دمحباﷲ وخڈ۽اےنپ۽رشمک۽ؿاکرٕ۽وہےن۽اک۽اغٕآ۽رکایل۽ہک۽خق۽ہی۽ؿغك۽ؿیہ۽ےہ۽ہک۽ٓؿےئ۽ٓنیم۽رپ۽وکیئ۽املسمُ۽ںیہن۽وت۽ہی۽دتسمل۽یھب۽‬
‫اںیھن ۽اکرٕؿُ ۽ںیم ۽اک ۽الک ۽ےہ ۽ػؼی ۽ارللج ۽یلع ۽نفسہ( ٓا ڈیم ۽ےن ۽اےنپ ۽جالف ۽ہلصیف ۽ایک۔ف) ۽اغٕآ ۽ ڈ ۽ ٓا ٓآ ۽ ڈ‪ ،‬۽ارملء۽‬
‫وماجڈلاغٕآہ( ٓا ڈیم۽اےنپ۽اغٕآ۽رپ۽رگاتفٓ۽وہلا۽ےہ۔ف)۽دموہس۽اچیبٓہ۽وخڈ۽رکڈہ۽ٓاىالےج۽تسین۽ںیم۽رگاتفٓ۽ ُہـا‪،‬اؿٓ۽املسمونُ۽وک۽وت۽‬
‫جڈا ۽یک ۽اامُ ۽ےہ ۽اُُ ۽ےک۽ےئل ۽اُُ ۽ےک۽ےچس ۽یبن ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽ےس۽یچس ۽نسآف ۽ ٓا یئ۽ےہ ۽ہک ۽ہی ۽اط ّ ِق ۽ وحہم ۽ہٖزگ ۽رشک۽‬
‫اؿٓریغ ۽جڈا ۽یک ۽رپشتس ۽ہن ۽رکّ ۽ک ۔ ۽‪۵۷‬اامس ۽ادمح ۽دنسم ۽اؿٓ ۽انب ۽امہج ۽ننس ۽اؿٓ۽احمک ۽دتسمٓک ۽اؿٓ۽یقہیب ۽بعش ۽االامیُ ۽ںیم۽رضحف۽‬
‫دشاڈ۽نب۽اؿس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اینپ۽اطّق۽یک۽تبسن۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اماان م ْالیعبدون ْشمساوالقمرا ْوالحجراْ ربخ۽ڈآ۽وہ۽كشیب۽ ُؿہ۽ہن۽وسٓچ۽وک۽وپںیج۽ےگ۽ہن۽اچدن۽وک۽ہن۽رھتپ۽وک۽ہن۽‬
‫ُمك۽وک۽‪،‬اہُ۽ہی۽وہاگ۽ہک۽ڈ۔اھؿّ۽ےک۽ےئل۽اامعل۽رک ں۽ےگ۔‬ ‫والوثناو لکنْیراؤنْباعمال م۔‪ْ ْ1‬‬
‫ایس ۽ےئل ۽خق ۽ایقطق ۽ ٓا ےن ۽وک ۽وہک ۽اؿٓ ۽رشک ۽ضحم ۽اکؿغك ۽ ٓا مٌگا ۽وہا ۽جیھب ۽رک ۽املسمونُ ۽وک ۽ااھٹںیل ۽ےگ ۽والحمد ْلل ْربْ‬
‫ال ٰعلمنی۔رھپالہِ۽رعف۽ےک۽ےئل۽اخص۽ضٕڈہ۽آشاڈ۽وہا۽ےہ۽ہک۽ؿہ۽ہٖزگ۽اطیشین۽رپشتس۽ںیم۽صٍيال۽ہن۽وہُ۽ےگ۔‪۵۸‬ادمحؿ۽ملسم۽رضحف۽‬
‫‪۴‬اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓاؿی۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫لشیطن ْقد ْیػس ْان ْیعبدہ ْالمصلون ْفْ كشیب ۽اطیشُ ۽اس ۽ےس ۽لاادیم ۽وہایگ ۽ہک ۽زجریہ ۽رعف ۽ےک ۽امنٓی۽‬
‫ٰ‬ ‫ان ْا‬
‫اُےس۽وپںیج‪،‬۽اہُ۽اُُ۽ںیم۽ڑگھجّ۽اُاھٹےن۽یک۽ک ع۽ٓکھيا۽ےہ۔‬ ‫جزیرةْالعربْو لکنْفْالتحر یشْبؼمھن‪2‬۔ ْ‬

‫‪ 1‬اغمصيڈ۽الامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽دشاڈ۽نب۽اؿس۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽وبطمہع۽ڈآرکفل۽ریبؿف۽‪۴۵۷ /۷‬‬

‫‪ 2‬اغمصيڈ۽الامس۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی ‪،۶۸۷ /۶‬حیحص۽ملسم۽لاف۽رحتشی۽ا سٍلاُ۽اخل۽‬
‫وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪۹ /۵‬ۺ‪،۶‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽یف۽الٍياًض۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽ڈیلہ۽‪۴۹ /۵‬‬
‫‪Page 664 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٰ‬
‫اوب۽نغلی۽‪۵‬رضحف۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انْالشیطانْقدْیػسْانْتعبدْاالصنامْفْارضْ ینعی ۽اطیشُ ۽ہی ۽ادیم ۽ںیہن ۽ٓکھيا ۽ہک ۽ا ۽ف ۽ٓنیم ۽رعف ۽ںیم ۽ ُمك۽‬
‫العرب ْولکنہ ْسییض ْمنکم ْبدون ْذلكْ وپےج ۽اجںیئ ۽رگم ۽ؿہ ۽اس ۽ےس ۽مک ۽ڈٓہج۽گياہ ۽مت ۽ےس ۽رکاڈےنی ۽وک۽‬
‫بالمحِرات ْ‪1‬الحدیث۔ ْواصلہ ْعنہ ْعنداحمدْ تمینغ ۽اجےن ۽اگ ۽وجریقح ۽ؿ ٓا شاُ ۽ےھجمس ۽اجےت ۽ںیہ(ادحلمك)‬
‫اےس۽اامس۽ادمح۽اؿٓ ۽ربطاین۽ےن۽اںیھن۽ےس۽دنسنسح ۽ےک۽شاھت۽‬
‫والطرباینْبسندْحسن۔ ْ‬
‫ٓؿا ك۽ایک۽ےہ۔‬‫م‬
‫ً‬
‫یقہیب۽ۺ‪۵‬رضحف۽‪۶‬اعمڈنب۽لبج۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽لڈریکًا۽اؿٓ۽ۻ‪۵‬رضحف۽‪۷‬دبعارلنمح۽نب۽ً ش۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽رقتریًا۽‬
‫ٓاؿی۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽ارملنیلس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽ؿڈاه۽رکےت۽ؿغك۽آشاڈ۽رٕاملا‪:‬‬
‫و‬
‫انْالشیطانْقدیػسْانْیعبدفْجزیرتکمْھذہْ ینعی۽اطیشُ۽وک۽ہی۽اُدیم۽ںیہن۽ہک۽اف۽ مھآّ۽زجریّ۽ںیم۽اس۽‬
‫و لکن ْیطاع ْفیما ْتحتِرون ْمن ْاعمالکم ْفِدْ یک۽ابعڈف۽وہک ۽اہُ۽اُُ۽اامعل۽ںیم۽اُس۽یک۽افاًق۽رکؿےگ۽‬
‫ںیھنج۽مت۽ریقح۽اجون۽ےگ۽ؿہ۽ایس۽دقٓ۽وک۽تمینغ۽اتھجمس۽ےہ۔‬ ‫ریضْبذلک‪2‬۔ ْ‬
‫ۼ‪۵‬اامس۽ادمح۽رضحف۽‪۸‬ابعڈہ۽نب۽اصطق۽ؿ‪۹‬اوبڈٓڈاء‪۶۳‬۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽طغ ًآاؿی۽وضحٓ۽دیس۽اوکلنین۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫انْالشیطانْقدْیػسْانْیعبدْفْجزیرةْالعربْ كشیب ۽اطیشُ ۽اس۽ےس ۽امویس ۽ےہ ۽ہک۽زجریہ ۽رعف ۽ںیم ۽اس ۽یک۽‬
‫رپشتس۽وہ۔‬ ‫‪3‬۔ ْ‬
‫ہی۽ھچ‪۹‬۽احصویبُ۽یک۽دحںیثی۽ںیہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽انیعمج۽۔اہُ۽اںیھن۽نس۽رک۽املسمُ۽ےہک۽ہک۽ڈوھکی۽ربمغیپ۽جڈا۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽ےک۽رٕامےن۽ےک۽اطمقب۽وہا۽‪،‬رفک۽ؿرشک۽خق۽ےس۽زجریہ۽رعف۽ےس۽ےلکن۽‪،‬۽ؿہ۽ڈُ۽اؿٓ۽ ٓا چ۽اک۽ڈُ۽رھپ۽اڈرھ۽اک۽طيہ۽رکلا۽بیصن۽ہن۽وہا‬
‫فٍ‬
‫والحمدللْربْال ٰعلمنی۔رھپ۽ہطخ۽ابمٓہک۽اجحٓ۽ینعی۽رحنیم۽ يٍِ۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽اضمافف۽ےک۽ےئل۽اس۽ےس۽الج۽ؿامظع۽نسآف۽‬
‫ٓا یئ۽‪۶۴‬اجعم۽رتذمی۽ںیم۽رمعؿ۽نب۽وعف۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ‬

‫‪ 1‬دنسم۽اوبیلعی۽آ۽دنسم۽دبعاﷲ انب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽دحمك۽‪ ۸۴۳۳‬وبطمہع۽ڈآا ؾيلۃ۽جڈہ۽ومضسۃ۽ىلـس۽ارقل ٓا ُ۽ریبؿف۽‪ /۸‬ۼ‪۹‬‬

‫ب‬
‫‪ 2‬بعش۽االامیُ۽ؿوہلاف۽یف۽اجالص۽ا مل۽اخل۽دحمك۽‪۸۵‬ۻ‪ ۹‬وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميہ۽ریبؿف۽‪۶۷۳ /۸‬‬
‫‪ 3‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽‪،‬۽ دحمك۽دشاڈ۽نب۽اؿس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ ‪،‬۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف‪،‬۽‪۴۵۹ /۷‬‬
‫‪Page 665 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےس۽ ؿی۽وضحٓ۽ ُمٔونٓ۽رسؿٓ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ان ْالدین ْلیأر ْز ْاٰل ْالحجاز ْکماتأرز ْالحیۃ ْاٰلْ كشیب ۽ڈنی ۽اجحٓ ۽یک ۽رطف ۽ااسی ۽ ےٹم ۽اگ۽ےسیج ۽شامك ۽اینپ ۽لِل ۽یک۽‬
‫فٍ‬
‫جحرھا ْو لیعِنل ْالدین ْمن ْالحجاز ْمعِلْ رطف‪،‬اؿٓكشیب ۽ڈنی۽رحنیم۽ ّيٍِ ۽وک۽ااسی۽اانپ۽نکسم۽ؿامنم۽‬
‫ئانےئ۽اگ۽ےسیج۽اہپٓی۽رکبی۽اہپٓ۽یک۽دویٹ۽وک۔‬ ‫االرو یّۃْمنْالجبل‪1‬۔ ْ‬
‫رھپ ۽دمہنی ۽اہنیم ۽اک ۽انہک ۽یہ ۽ایک ۽ہک ُ۽ؿہ ۽وت ۽اخوصُ ۽اک ۽اخص ۽اؿٓ ۽ڈنیِ ۽نیتم ۽اک ۽اؿل ۽ؿ ٓا ر ۽اجلم ۽ؿانمص ۽ےہ ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽یلع ۽نم ۽خغلھا ۽ھکڈا۽‬
‫ف۽ادقس۽رپ۽ٓںیتمح۽مٔںیتک۽اؿٓ۽شالس۽لآل۽رٕامےئ۽سج۽ےن۽رہش۽دمہنی۽وک۽ہی۽رشف۽اشخب۔ف)۽اُس۽‬ ‫ؿلآک۽ؿملس۽(۽اﷲاعتیٰل۽اس۽ڈا ِ‬
‫یک۽تبسن۽لاصیصختل۽آشاڈ۽وہا۔‬
‫ان ْاالیمان ْلیأرز ْاٰل ْالمدینۃ ْکماتأرز ْالحیۃ ْاٰلْ كشیب ۽اامیُ ۽دمےنی ۽یک ۽رطف ۽نُـُ ۽ ےٹم ۽اگ ۽ےسیج ۽شامك ۽اینپ ۽لِل۽‬
‫جحرھا‪2‬۔ ْرواہ ْاالئمۃ ْاحمد ْوالبخاری ْومسلمْ یک ۽رطف ۽۔اےس ۽ا ہم ۽رکاس ۽ادمح‪،‬اخبٓی‪،‬ملسم ۽اؿٓ ۽انب ۽امہج۽‬
‫وا بنْماجۃْعنْاّبْھریرةْوفْالبابْعنْسعدْبنْ ےنرضحف ۽اوبہٖریہ ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ٓؿامك ۽ایک۽‬
‫ےہ۔اس۽اعمصلہ۽ںیم۽رضحف۽دعس۽نب۽ایب۽ؿاقص۽اؿٓ۽ڈبرگ۽احصہب۽‬
‫تعاٰلْعمھن۔ ْ‬‫اّبْوقاصْوغیہْریضْاللْ ٰ‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ مہن۽ےس۽یھب۽دحمك۽ ؿی۽ےہ۔‬
‫ااصنف۽ےئجیک۽وت۽رصف۽یہی۽دحںیثی۽اؿٓ۽اُُ۽یک۽طيال۽اُ۽ضفہاےک۽ااطبل۽ذمہق ۽ںیم۽اکیف۽ؿؿایف۽ؿمٔاہُ۽شایف۽ہک۽ارگ۽اُ ۽اکذمہق۽قح۽‬
‫ےہ۽وت۽الہ۽دمہنی۽ؿالہِ۽ص ّکہ۽ؿالہِ۽اجحٓ۽ؿالہ۽رعف۽الہ۽لالڈ۽ڈآاالشالس۽ضق۽ےک۽ضق۽اعمڈ۽اﷲ رشمنیک۽ےب۽ڈنی۽ںیہ۽اؿٓاملسمُ۽یہی۽‬
‫دنہ۽ےک۽دنچ۽ےب۽اجلس۽ریثک۽اغزٌف۽لادجن۽ےک۽ضعب۽ےب۽اہمٓ۽نؾيۃ۽افیسل۽ا نّاْللْوا نّاالیہْراجعون۔۽ایس۽رطچ ُ۽ؿہ۽وتمارت۽دحںیثی۽‬
‫اُ۽یک۽طٌلل۽ذمہق۽نج۽ںیم۽آشاڈ۽ ُہـاہک۽اس۽اط ّ ِق۽ وحہم۽اک۽مٔا۽ہصح۽ہٖزگ۽رمگایہ۽رپ۽عمتجم۽ہن۽وہاگ۽‪،‬ںیم۽اُُ۽یک۽ؿوفٓ۽ثَٖف۽ؿامکل۽‬
‫رہشف ۽ےک۽شٍق ۽اہیُ۽اُُ ۽یک۽لقن ۽ےس۽ڈضق ۽یشک۽رکلاوہُ۽اُ ۽شاء۽اﷲ اعتیٰل۽رحتری۽جڈااگہن۽ںیم۽اُُ ۽یک۽مرتکِ ۽اقہٖہ۽وک۽ولجہ۽‬
‫ڈلااجےئ۽اگ۽‪،‬ہٖ۽املسمُ۽اؿٓ۽ہی۽رضحاف۽وخڈ۽یھب۽اجےتن۽ںیہ۽ہک۽امتس۽ل ِ‬
‫الڈ۽اشالہیم۽ںیم۽اُط ّ ِق۽ وحہم۽یفطصم۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ےک۽رکؿٓؿُ۽آوبُ۽ ٓا ڈیم۽لآک۽اﷲ اعتیٰل‬

‫‪ 1‬اجعم۽ارتلذمی۽لاف۽اماجء۽اُ۽االشالس۽دبا ٔرغم ًيا۽اخل۽وبطمہع۽انیم۽ینپمک۽بتک۽اخہن۽ٓدیشہی۽ڈیلہ۽‪ /۵‬ۺۻ‬

‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽لاف۽االامیُ۽لآٓ۽ایل۽ادملہنی۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵۸۵ /۴‬‬
‫‪Page 666 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فًھ ىلًھ‬
‫ش۽ؿ ش۽(اﷲ اعتیٰل۽اُ۽ںیم۽اؿٓ۽اُ۽رپ۽مٔتک۽لآل۽رکّ۔ف)۽اس۽ےئن۽ذمہق۽ےس۽زنمّہ۽ؿ۽مٔی۽ںیہ۽اس۽ےک۽لاس۽ویلا۽طقف۽یہی۽‬
‫طکل‬
‫ڈلیل۽ؿلیلق۽ےتشم۽دنچدنہی۽ؿدجنی۽ںیہ۽رطہف۽ہی۽ہک۽اُُ۽ےک۽ضعب۽ يٍِ۽اینپ۽اس۽ذشؿڈؿ۽علّق۽ؿاخمتفل۽امجًق۽رپ۽لآ۽رکےت۽اؿٓ۽‬
‫ااحڈمك ۽امجًق ۽ؿوساڈ ۽امظع ۽ےک ۽اقملل ۽ ٓا ہی ۽ ‪ 1 ‬۽(ارگ ۽ےھجت ۽ثیبخ ۽یک ۽ثَٖف ۽بجعت ۽ںیم ۽ہن ۽ڈال۽‬
‫ڈّ۔ف)۽ڑپےتھ۽ںیہ۽۔ہی۽دیکاُ۽اصوبحُ۽ےن۽ہک۽امتس۽ذماہق۽لافلہ۽ےک۽رطع۽ومجمہع۽ںیم۽رضحاف۽ٓؿاضف۽ےس۽آالا۽ؿہ۽اینپ۽ڈ ّك۽ؿ۽‬
‫ف۽غٕ ٓا ہین۽ںیم۽وییہن۽رحتک ںی۽رکےک۽وخایہ۽وخنایہ۽دماعرپ۽امجےت۽ںیہ۽۔شاہ۽دبعازعلمٔ۽‬
‫علّق۽وکاینپ۽اقحتین۽یک۽تجح۽رہھٹاےت۽اؿٓ۽ ٓا لا ِ‬
‫اصخق۽ہفحت۽اانثء۽ریشعہی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫ایگٓوھاُ ۽رٕبی ۽اُ ۽اک ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽ےتہک ۽ںیہ ۽ذمہق ۽اانث ۽رشعہی۽‬ ‫دیکلآ ۽ڈمہ۽ ٓا ہکن۽وگدنی۽ذمہق ۽اانث۽رشعہی۽قح۽ضق ۽ٓریا ۽ہک۽اانث۽‬
‫قح۽ےہ۽ویکہکن۽اانث۽رشعہی۽وھتّٓ۽اؿٓ۽زمکؿٓ۽‪،‬اؿٓ ۽اہلسٍق۽ریثک۽ؿ۽‬ ‫رشعہی۽لیلق۽ؿڈلیل۽ادن۽ؿالہ۽شٍّق ۽ریثک۽ؿزعمٔ ۽ؿجڈاےئ۽اعتیٰل۽‬
‫اغ ك۽‪،‬اﷲ اعتیٰل۽ےن۽الہ۽قح۽ےک۽لآّ۽ںیم۽ہی۽آشاڈ۽رٕاملا۽ؿہ۽‬ ‫م۽ؿڈٓ ں۽رقتری۽رحتفی۽‬ ‫ڈٓقح۽الہ۽قح۽یم۽رٕاملڈ۽ َوقَلِ ْیلْ َما ُھ ْ ْ‬
‫ً‬
‫تہب ۽وھتّٓ ۽ںیہ۔اس ۽وگتفگ ۽ںیم ۽اﷲ اعتیٰل ۽ےک ۽کالس ۽ںیم۽‬ ‫کالس۽اﷲ اضق۽ٓری۽ا۽ہک۽قح۽اعتیٰل۽ڈٓقح۽ااحصف۽ا مٍِ۽رٕومڈہ۽‬
‫‪‬ؿارگتلق۽ رحتفی۽ےہ۽ویکہکن۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ااحصف۽نیمی۽ےک۽لآّ۽ںیم۽‬ ‫‪‬‬ ‫اضق ۽‬
‫ؿڈ ك ۽ومخق ۽تقیقح ۽مرڈ ۽لالڈ ۽ہک ۽ونابص ۽ؿوخآچ ۽اقح۽ رٕاملا‪:‬۽اولگُ۽ںیم۽الک۽مٔا۽رگؿہ۽اؿٓ۽ولھچپُ۽ںیم۽ےس۽الک۽رگؿہ۽‬
‫ؿاؿےل۽قحب۽لاضيڈ۽ہک۽نصيآ۽لیلق۽ؿڈلیل۽ادن۽ہکلب۽قح۽اعتیٰل۽اجاجب۽ ۔ارگ۽تلق۽ؿڈ ك۽قح۽وہےن۽ےک۽ٓلاڈہ۽القئ۽ںیہ۽ہک۽ؿہ۽تہب۽یہ۽‬
‫وہظٓ ۽ؿہبلغ ۽ؿنسلّـ ۽ڈٓشاُ ۽الہِ ۽قح ۽یم ۽رٕاملڈ ۽ؿڈٓااحڈمك ۽اجاجب۽ وھتّٓ۽اؿٓ۽اہنمك۽یہ۽زمکؿٓ۽ںیہ‪،‬۽ہکلب۽وخڈ۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽اجاجب۽‬
‫لاابته ۽وساڈِ۽امظع ۽آاطق ۽ؿوماتقف ۽لاامجًق ۽لادیک ۽رٕومڈہ ۽ادن۽ الہ۽قح۽ےک۽ہبلغ۽‪،‬طلست۽اؿٓ۽وہظٓ۽اک۽ڈرک۽ایک۽ےہ۽اؿٓااحڈمك۽ںیم۽‬
‫اجاجب ۽اطّق ۽ےک ۽وسا ِڈ ۽امظع۽یک ۽اابته ۽اؿٓوماتقف ۽لاامجًق ۽یک۽‬ ‫‪2‬اھ۽صلٌؾلا‬
‫لادیک۽یک۽یئگ۽ےہ۽اھ۽للزٌ ًػا(ف)‬
‫فطل۽ہی۽ےہ۽ہک۽اس۽ےک۽دعب۽وج۽شاہ۽اصخق۽ےن۽ٓؿاضف۽ےک۽احالف۽اؿٓاُُ۽یک۽دبذمیبہ۽ےک۽رمثاف۽ےھکل۽ہک‪:‬‬
‫چیہ ۽كلم ۽لاہیح ۽ٓاآ ۽تلآ ۽دبضق ۽اینؿٓڈہ ۽ؿ ۽ڈآاالشالس ۽نساہتخ ۽ہکلب۽ ا ںوُ۽ےن۽یسک۽كلم۽وک۽تلآ۽ےس۽ڑھچارک۽ڈآاالشالس۽ںیہن۽ئانلا۽‬
‫ارگ۽یھبک۽اُ۽ےک۽ہضبق۽ںیم۽وکیئ۽ٓلاضق۽ ٓا یئ۽یھب۽وت‬ ‫ارگاگ۽ےہ۽ااشیُ۽ٓآلاضق۽لاہیح۽دبضق‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۳۳ /۸‬‬

‫‪ 2‬ہفحتِ۽اانثرشعہی۽لصف۽ڈؿس۽ڈٓاکمدئ۽زجہیئ۽ٓؿاضف۽اخل۽دیکلا۽ٓڈمہ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ صۺ‪۶‬‬
‫‪Page 667 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓا دمہ۽لاتلآ ۽دماہٍيہ ۽ومنڈہ۽ؿڈآاالشالس ۽ٓاڈآالکفٕ ۽شاہتخ۽ادنہٖاگہ۽ ا ںوُ۽ےن۽دماہٌق ۽لالکف ّآ۽ےس۽اکس ۽ےتیل ۽وہےئ۽ڈآاالشالس ۽وک ۽ڈآالکفٕ۽‬
‫ڈٓصلکْ ۽نسٍّو ۽ٓاجئ ۽دش ۽ہنتف ۽ؿاسفڈؿافنط ۽امیف ۽نیب ۽وفچ ۽وفچ ۽لآلڈہ‪،‬۽ ئانڈلا ۽‪،‬اہجُ ۽یسک ۽كلم ۽ںیم ۽ا ِ‬
‫لہ ۽عیشت ۽اک ۽ہبلغ ۽ ُہـا ۽ہنتف ۽ؿاسفڈ ۽اؿٓافنط۽‬
‫اح ك ۽دنہؿاتسُ ۽لالڈ ۽ڈلڈ ۽ؿاح ك ۽كلم ۽رعف ۽ؿشاس ۽ؿٓؿس۽ ےک۽لاًق ۽ولگ۽ ٓا س۽ںیم۽رگؿوہُ۽ںیم۽مك ۽ےئگ۽‪،‬دنہؿاتسُ ۽یک۽‬
‫اح ك ۽ڈھکی ۽ول ۽اؿٓ ۽كلم ۽رعف‪ ،‬۽شاس ۽اؿٓ ۽ٓؿس ۽وک ۽اس ۽رپ ۽ایقس ۽رکول ۽اھ۽‬ ‫ٓالاڈّ۽لالڈ۽ہدیجن۽‪1‬اھ۽صلز ًػا‬
‫صلز ًػا(ف)‬
‫ہی۽ضق ۽لاںیت۽یھب۽رحؿف۽رحبف۽اس۽فاہفئ۽جڈلڈہ۽رپ۽قبطنم۽‪،‬۽اؿل۽وت۽اںیھن۽ےلکن۽اےسی۽ےک۽ڈُ ۽وہےئ۽لامہ۽خق ۽ےس۽رساُاھبٓا۽‬
‫شآاً ّػہ۽املسمونُ۽یہ۽رپ۽الآا۽ہشیمہ۽املسمونُ۽وک۽رشمک۽اہکاملسمونُ۽یہ۽ےک۽لتق۽ؿ۽اغٓف۽اک۽وحہلص۽ٓاہ۽‪،‬۽ ٓا ر۽ھچک۽ڈونُ۽مرتک۽یھب۽‬
‫لایئ۽۔وفچ۽ؿ۽تیعمج۽یھب۽اہھت۽ ٓا یئ۽‪،‬رھپ۽وکُ۽شا۽كلم۽اکرٕؿُ۽ےس۽ایل۽وکُ۽شا۽ہلمح۽رشموکُ۽رپ۽ایک۽اہُ۽جڈاؿیفطصم۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس ۽ےک ۽رہشؿُ ۽وک ۽ڈآارحلف ۽اتبلا‪،‬الْالٰہْاالّْ ْاللْمحمدْرسولْالل ۽امےنن ۽ؿاولُ ۽اک ۽وخُ ۽اہبلا‪ٓ ،‬ا ڈیم ۽وکخق ۽وقّف ۽یتلم ۽ےہ۽‬
‫طؽنف ٰ‬
‫تعاٰل ْعلیہْوسلمْ‬ ‫ڈل۽یک۽ڈیب۽ڑھبک۽رک۽یتلج۽ےہ۽نج۽ےس۽ظیغ۽اھت۽اُںیھن۽رپ۽وٹ ے‪،‬جڈاؿ ی۽ےک۽رہش۽ول ے۽صَلْاللْ ٰ‬
‫وسیعلمْالظالمْا ینْالمثوی(رقنعبی۽فامل۽اجُ۽ےل۽اگہک۽اس۽اک۽اکھٹہن۽اہکُ۽ےہ۔ف)۽خق۽ؿاہُ۽اُ۽اک۽اتسٓہ۽ رکش۽اطلسین۽‬
‫۽ربخاگُ۽صلّق۽اُںیھن۽خيلک۽یلع۽اغٓلک۽(ریتی۽ٓیّس۽ریتّ۽‬ ‫ِ‬ ‫ےن۽رگاتفٓ۽تیب۽اوللال۽ایکاُ۽ ٓا ٓاڈ۽لالڈ۽ےن۽اہجُ۽ہن۽وکیئ۽ ُمٔشاُ۽شٍّق۽ہن‬
‫اکدنےھ۽رپ۽ےہ۔ف)۽ہہک۽رک۽ایل۽دقومُ۽یک۽مٔتک۽اہکُ۽اجےئ۽۔خق۽دجن۽ااجٓرک۽دنہ۽ںیم۽ ٓا ےئ۽اہیُ۽اُُ۽ےک۽ڈس۽ےس۽وج۽ہنتف۽ؿاسفڈ۽‬
‫۽‪،‬وصخطا ۽اُُ ۽رہشؿُ ۽وک ۽وت ۽وپٓی ۽شاطق۽‬
‫ً‬ ‫ےلیھپ ۽‪،‬لامہ ۽املسمونُ۽ںیم ۽افنط ۽ؿاقشط۽ےک۽ےمشچ ۽اےلب‪ ،‬۽فاہٖ ۽ؿایعُ۽ںیہ ۽‪،‬زک۽رپ ۽اہنُ۽ںیہ‬
‫ضًی۽‬
‫ضًی۽ڈٓمّك۽ؿاہیب۽‪،‬مرہٖ۽ ّ‬ ‫نج۽ںیم۽اُُ۽ےک۽امعدئ۽یک۽ثَٖف۽ھچک۽ڈنی۽دقمی۽رپ۽ڑگھج۽ٓےہ۽ںیہ۽ھچک۽ڑگبےئگ۽ھچک۽ڑگب۽ٓےہ۽ںیہ۽‪،‬لاف۽ ّ‬
‫طٌ‬
‫وعٓف ۽ؿاہیب ۽‪ ،‬۽رھگ ۽رھگ ۽ےنتف ۽ ٓا ےئ ۽ڈُ ۽اسفڈ ۽‪،‬شیع ۽ عض۽نیچ ۽مٔلاڈ ۽‪،‬ادتباءً ۽لاین ۽لاین ۽ےن ۽یھب ۽ؿیہ ۽ٓلگ۽امجےئ ۽‪،‬لالڈ۽اشالس ۽ڈآالکفٕ۽‬
‫رہھٹاےئ۽‪،‬سج۽شال۽دجن۽ںیم۽اُ۽ےک۽ااکمٔ۽اک۽علق۽عمق۽ ُہـا۽اؿرپ۽ ُضِ۽ےکچ۽ہک۽‪۴۵۶۶‬ھ۽اھت۽اُیس۽شال۽ا ںوُ۽ےن۽اہیُ۽ےک۽رہشؿُ۽رپ۽ہی۽‬
‫وتفٰی۽ڈلا‪،‬اامس۽الاطہفئ۽ےن۽رتبیغ۽اہجڈ۽ےک۽نمض۽ںیم۽اھکل۽‪:‬‬
‫دنہؿاتسُ ۽ٓا ۽ڈٓ ں ۽زج ۽ؿ ۽امضُ ۽ہک‪۴۵۶۶‬؁ ۽ڈؿیدؿیس ۽ؿوسس۽ دنہؿاتسُ ۽وکاس۽ؿغك ۽ینعی‪۴۵۶۶‬؁۽ںیم۽ہک۽اس۽اک۽اثَٖ ۽ہصح۽‬
‫ڈآارحلف۽غٕآ۽ڈلااجاکچ۽ےہ۔(ف)‬ ‫اثَٖس۽ڈٓ ں۽الاس۽ڈآارحلف۽رگڈلڈہ‪2‬۔‬

‫‪ 1‬ہفحت۽اانث۽رشعہی۽لصف۽ڈؿس۽ڈٓاکمدئ۽زجہیئ۽ٓؿاضف۽اخل۽دیکلآڈمہ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ ص۽ۺ‪۶‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬رصاؿِ۽میقتسم۽لصف۽اہچٓس۽اافڈہ۽‪ ۸‬وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽اہیفلسل۽الوہٓ۽ص‪۹۸‬‬
‫‪Page 668 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رگم۽ٓامےن۽ےن۽ٓلاڈہ۽تلہم۽ہن۽ڈی۽‪،‬ڈل۽یک۽رسحف۽ڈل۽یہ۽ںیم۽ٓیہ۽‪،‬اابته۽ںیم۽وکیئ۽ہن۽وہا۽ہک۽وٹ ے۽جگ۽وک۽وجّٓ۽‪،‬لااچٓ۽ٓلا ُِ۽‬
‫طسل‬
‫ملق ۽ؿملقِ ۽ٓلاُ ۽ےس ۽ےلچ ۽ڈل ۽ےک ۽وھپھپےل ۽وھپّٓ ۽‪،‬ریفکت ۽ مٍِ ۽الص ۽ذمہق ۽ےہ ۽‪،‬رفک ۽رشک ۽وت ۽الہپ ۽بقل ۽ےہ‪ ،‬۽اُ ۽ےک ۽ضعب۽‬
‫و‬
‫ڈالؿٓؿُ۽ےن۽رصت ذٍِ۽یک۽ںیہ۽ہک۽اہلسٍق۽تلآ۽رحیب۽ںیہ۽اُُ۽ےک۽وخُ۽ؿامل۽جالل۽ہکلب۽اس۽ےس۽ٓادئ۽اطیشین۽اوقال۽‪،‬ومعق۽لاںیئ۽وت۽ایک۽‬
‫ھچک۽ہن۽رک۽ڈ۔اھںیئ‪،‬‬
‫ن‬
‫‪1‬۔ ْ ُعض ۽ؿریب۽اُُ ۽یک ۽لاوتُ۽ےس۽كلھ ۽اُاھٹ۽اؿٓ ۽ؿہ۽(ظیغ۽ؿانعڈ)۽وج۽‬ ‫‪‬‬
‫والْحولْوالقوةْاالْباللْھوالمستعانْع َٰلْکلْذیْ ونیسُ۽ںیم۽اپھچےئ۽ںیہ۽اؿٓ۽مٔاےہ(ف)‬
‫ّ‬
‫ک‬
‫اس۽اﷲ ےک۽وسا ۽وکیئ۽فاغك ۽ؿوقف ۽ںیہن۽ٓ ھيا ۽وج۽ہٖ ۽رش۽ےک۽‬ ‫شر۔‬
‫جالف۽دمڈاگٓ۽ےہ۔(ف)‬
‫ہم‬
‫رغص۽ںیہک۽وخآچ۽یک۽ صيگی۽ںیہک۽ٓؿاضف۽ےس۽رمہیگن۽ه۽‪:‬۽ذمہق۽ولعمس۽ؿالہِ۽ذمہق۽ولعمس اؿٓ۽شاہ۽اصخق۽ےک۽اریخ۽ہرقّ۽وت۽‬
‫ومویتُ۽ںیم۽وتےنل۽ےک۽اقلل۽ہک‪:‬‬
‫اح ك ۽اریاُ ۽ؿڈنک۽ؿدنہؿاتسُ ۽لالڈ ۽ڈلڈ ۽ؿاح ك ۽كلم ۽رعف۽ اریاُ۽ؿ۽ڈنک۽اؿٓدنہؿاتسُ۽یک۽اح ك۽ڈھکی۽ےئجیل۽اؿٓ۽كلم۽رعف۽ؿ۽‬
‫شاس ۽اؿٓٓؿس ۽ؿوتٓاُ ۽ؿ ۽رتاتسکُ ۽وک ۽اُ ۽رپ ۽ایقس ۽رک ۽ انی ۽اچےئہ۽‬ ‫ؿشاس۽ؿٓؿس۽ؿوتٓاُ۽ؿرتاتسکُ۽ٓا۽لاؿّ۽لالڈ۽ہدیجن‪2‬۔‬
‫۔(ف)‬
‫لک‬
‫ؿایعق۽ڈ ھٌْ۽اہیُ۽اُ۽یک۽ ٓا ٓاڈی۽ؿےب۽دیقی۽ےس۽ذمہ ِق۽قح۽رپ۽انتک۽رضٓ۽ےہ۽اؿٓ۽ؿاہُ۽وج۽اعس۽لالڈ۽ںیم۽اُ۽اک۽نساُ۽ںیہن۽اؿٓدجن۽ںیم۽وج۽‬
‫نؾيۃ ۽افیسل ۽ٓےہ ۽اُُ ۽ںیم ۽رساُاھٹےن ۽یک۽اجُ ۽ںیہن ۽ڈنی ۽نیتم ۽زک ۽وقف ۽رپ ۽ےہ ۽ماشاءْاللْالْقوةْاال ّْبالل ۽اُ ۽اصوبحُ ۽ےس۽‬
‫ح‬
‫وپ ھٌٍْ۽ ٓا ف۽یھب۽شاہ۽اصخق۽یک۽رطچ۽ہی۽رعف۽ؿ۽ٓؿس۽ؿ۽شاس۽اک۽دنہؿاتسُ۽ےس۽ومآہن۽امںین۽ےگ۽لا۽اُ۽مٔتک۽ؿاےل۽وکلمُ۽وک۽اس۽‬
‫ےس۽یھب۽دب۽رت۽احل۽ںیم۽اجںین۽ےگ۽ہک۽اہیُ۽ ٓا ف ۽ےک۽ذمہق ۽وک۽ااہتشٓ ۽یھب۽ےہ۽اىالُ ۽رشمف ۽اک۽اایتخٓ ۽یھب۽ےہ۽اؿٓ ۽ؿاہُ۽وت۽ہی۽‬
‫ازعآِذمہق ۽جڈلڈ ۽اک۽لاس۽ایل۽اؿٓ ۽ ٓا تف۽ٓدیس۽والحمدْللْالعَلْالمجید‪،‬رغص ۽اہکُ۽لک۽ےئہک۽کالس۽وطلی۽اؿٓرٕتص ۽لیلق۽‬
‫ًًہ غ‬
‫رعف ۽ؿمجع۽ےک۽نلعےئ۽اہلسٍق ۽رکشاﷲ اعتیٰل۽لئا ش۽ا رميلہ۽ےن۽لکّٔاف ۽ؿ ّاف ۽اس۽فاہفئ۽لاہفل۽ےک۽ٓڈغیلب ۽رٕامےئ۽‪،‬اؿٓ ۽ریقف۽‬
‫رفغاﷲ اعتیٰل۽ےک۽یھب۽دعتمڈ۽اتفؿٰی۽ںیم۽ہٖ۽لآ۽کالس۽لآہ۽ؿوفادئ۽جڈلڈہ۽ایبُ۽ںیم۽ ٓا ےئ۽‪،‬اہیُ۽شالئ۽اک۽سج۽دقٓ۽ےس۽وسال۽ےہ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۶‬ۻ‪۴۴‬‬

‫‪ 2‬ہفحت۽اانث۽رشعہی۽لصف۽ڈؿس۽اکمدئ۽زجہیئ۽ٓؿاضف۽اخل۽دیک۽ربمن۽‪۴۴‬۽ وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽ۺ‪۶‬‬
‫‪Page 669 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُ۽س۽یک۽رطف۽وتہج۽اک۽ایخل۽ےہ۽فاقولْمستعؼناْبالِریبْالمجیبْوماْتوفییقْاالّْباللْعلیہْتوکلتْوالیہْانیب۔‬
‫ارشلؿه۽یف۽اوجلاف۽وتبقیف۽اكلمل۽اولاہف‬
‫لال۽ضًہہ۽ریغ۽دلقم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽ؿونممه۽ؿالٓس۽االرتحآ‪،‬اُںیھن۽لااایتخٓ۽وخڈ۽اامس۽رکلاہٖ۽زگ۽یسک۽ضًّی۽ضز ِق۽شٍّق۽ؿاکٓہ۽دبًق۽‬
‫اکاکس۽ںیہن‪،‬اؿٓ۽اہجُ۽ؿہ۽اامس۽وہُ۽اؿٓ۽عنم۽رپ۽دقٓف۽ہن۽وہ۽ضًّی۽وک۽اچےئہ۽ڈؿرسی۽ہگج۽اامس۽حیحص۽اہدیقعہ۽یک۽ادتقا۽رکّ۽یٰتح۽ہک۽ہعمج۽ںیم۽‬
‫یھب۽ہکبج۽اؿٓ۽ہگج۽لم۽ےکس۔اامس۽ققحم۽انب۽اغہماس۽حتف۽العرری۽رشچ۽دہاہی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫یکرہْفْالجمعۃْاذاتعددتْاقامت اْفْالمصرْعَلْ اامس۽دمحم۽ےک۽یتفم۽ہب۽وقل۽ےک۽اطمقب۽ہعمج۽ںیم۽افقس۽ؿ۽دبیتع۽یک۽‬
‫قول ْمحمد ْوھوالمقیت ْبہ ْالنہ ْبسؽیل ْمنْ ادتقاء۽رکمؿہ۽ےہ۽ہکبج۽رہش۽ںیم۽ہعمج۽دعتمڈ۽اقمامف۽رپ۽اقمئ۽وہلا۽‬
‫وہ ۽ویکہکن ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽ڈؿرسّ ۽اقمس ۽رپ ۽لقتنم ۽وہلا ۽نکمم۽‬ ‫التحول‪1‬۔ ْ‬
‫ےہ(ف)‬
‫ک‬ ‫وم‬
‫اؿٓ۽ارگ۽ زٌـٓی۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽ڑپھ۽یل۽لا۽ڑپ ھٌْ۽ےک۽دعب۽احل۽ ُھال۽وت۽امنٓ۽ریھپ۽ےل۽ارگ۽ہچ۽ؿغك۽اجلا۽ٓاہ۽وہ۽ارگ۽ہچ۽دمّف۽زگٓ۽یکچ۽وہ۽امک۽‬
‫غ‬
‫خؾؼہ۽اوملیل۽اافللض۽ض ّيڈی۽انیم۽ادلنی۽دمحم۽نب۽اعدبنی۽اشیم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽یف۽ٓڈا مزيآ۽(اسیج۽ہک۽امہّٓ۽ میظ۽افلض۽ض ّيڈی۽انیم۽‬
‫غ‬
‫ادلنی۽دمحم۽نب۽اعدبنی۽شایم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ٓڈا مزيآ۽ںیم۽اس۽یک۽قیقحت۽یک۽ےہ۔ف)ریقف۽رفغاﷲ اعتیٰل۽اس۽مکح۽وک۽لا چ۽ڈولیلُ۽‬
‫ےس۽ٓؿ ن۽رکلا۽ےہ‪،‬ؿلاﷲ اوتلقیف۽۔‬
‫ڈلیل۽اؿّل‪:‬ہی۽وت۽وخڈ۽ؿاحض۽اؿٓ۽امہٓی۽رقتری۽شاقب۽ےس۽الحئ۽ہک۽فاہفئ۽ذموکٓہ۽دبیتع۽ہکلب۽دب۽رتنی۽الہِ۽دبًق۽ےس۽ےہ‪،‬اؿٓ۽افلض۽ىلّاہم۽‬
‫ض ّيڈی۽ادمح۽رصمی۽قزلاؿی۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽احہیش ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽لالق‪:‬‬
‫من ْشذّ ْعن ْجم ور ْاھل ْالقِہ ْوالعلم ْوالسوادْ ینعی۽وج۽صخش۽وہمجٓ۽الہِ۽ملع۽ؿہقف۽ؿوساڈِامظع۽ےس۽ ُجڈا۽وہ۽اجےئ۽‬
‫ُؿہ۽ایسی۽زیچ۽ےک۽شاھت۽اہنت۽وہا۽وج۽اُےس‬ ‫االعظمْفِدْشذّ ْفیماْیدخلہ ْ‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪Page 670 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫طسل‬
‫ف ْالنار ْفعلیکم ْمعاشرالمومننی ْباتباع ْالقرقۃْ ڈؿٓچ۽ںیم۽ےل۽اجےئک ۽وت۽اّ۽رگؿہ۽ مٍِ۽!۽مت۽رپ۽رٕہق۽لاہیج۽‬
‫الناجیۃ ْالمسماة ْباہل ْالسنۃ ْوالجماعۃ ْفان ْنصرةْ اتّنسلہ۽ؿامجًق ۽یک۽ریپؿی۽الٓس۽ےہ۽ہک۽جڈایک۽دمڈ ۽اؿٓاُس۽اک۽‬
‫تعاٰل ْوحقظہ ْوتوفیِہ ْف ْموافِمھت ْوخذالنہْ احظف۽ؿاکٓشآ ۽ٓانہوماتقفِ۽اتّنسلہ۽ںیم۽ےہ۽اؿٓا ُس۽وک۽ٹوھٓ۽‬ ‫الل ْ ٰ‬
‫وسخطہ ْف ْمخا لقمھت ْوھذہ ْالطائقۃ ْالناجیۃ ْقدْ ڈانی ۽اؿٓبضغ ۽رٕاملا ۽اؿٓ ۽ڈنمش ۽ئانلا۽وینسُ ۽یک۽اخمتفل۽ںیم۽ےہ۽‬
‫اجتمعت ْالیوم ْف ْمذاھب ْاربعۃ ْوھم ْالحنقیونْ اؿٓماجف ۽ؿاال ۽رگؿہ ۽اف ۽اچٓ ۽ذماہق ۽ںیم ۽عمتجم ۽ےہ ۽یفنح‪ ،‬۽امیکل‪،‬۽‬
‫والمالکیون ْوالشافعیون ْوالحنبلیون ْرحم م ْاللْ شایعف ۽‪ ،‬۽یلبنح ۽اﷲ اعتیٰل ۽اُ ۽ضق ۽رپ ۽ٓحمق ۽رٕامےئ ۽اس ۽ٓامےن۽‬
‫تعاٰلْومنْکانْخارجاعنْھذہْاالربعۃْفْھذاالزمانْ ںیم۽اُ۽اچٓ۽ےس۽لاہٖ۽وہےن۽ؿاال۽دبیتع۽یمنہج۽ےہ۔‬ ‫ٰ‬
‫ف وْمنْاھلْالبدعۃْوالنار‪1‬۔ ْ‬
‫ىلّاہم۽شایم۽اک۽آشاڈ۽زگٓا۽ہک۽ا ںوُ۽ےن۽اُ۽ےک۽اشالف۽دجن۽وکاخٓویجُ۽ںیم۽امشٓ۽رٕاملا۔۽ہی۽جالف۽ہک۽اوصل۽ںیم۽اُُ۽ےک۽دلقم۽اؿٓ۽‬
‫الُ۽ےب۽اگلیم۽ےس۽اُُ۽رپ۽یھب۽ٓادئ۽ہک ُ۽ؿہ۽اظبہٖ۽اڈاعےئ۽جٍيلٌق۽ٓےتھک۽ےھت۽ہی۽اس۽لاس۽وک۽یھب۽امیسےئ۽رشک۽اؿٓاےنپ۽قح۽‬
‫رٕؿه۽ںیم۽اى ِ‬
‫ںیم۽ڈانشس۽تخس۽اجےتن۽ںیہ۽ویکہکن۽وخآچ۽ںیم۽ڈالخ۽اؿٓ۽اےنپ۽اولگُ۽ےس۽مٔھکٔ۽رمگاہ۽ؿطٌلل۽ہن۽وہُ۽ےگ۔اُ۽اصوبحُ۽ےس۽ےلہپ۽‬
‫یھب۽الک۽رٕہق۽ایقس۽ؿااہتجڈ۽اکطيکٔ۽اھت۽ںیہنج۽فاہٖہی۽ےتہک۽ےھت۽نج۽یک۽تبسن۽شاہ۽دبعازعلمٔاصخق۽ڈولہی۽ےن۽اھکل‪:‬‬
‫ڈاؿڈ۽فاہٖی۽ؿاتماعبشن۽ٓا۽آ۽اہلسٍق۽رمشڈُ۽ڈٓہچ۽ ہبت۽آلہج۽ ڈاؿڈ ۽فاہٖی ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽نیعبتم ۽وک ۽الہ ۽شٍّق ۽ےس ۽امشٓ ۽رکلا ۽مٔی۽‬
‫اہج ك۽ؿ۽ویبوقیف۽ےہ۽اخل(ف)‬ ‫ؿافسہق۽اضق۽اخل۔۽‬
‫رگم ۽ؿہ ۽اچیبّٓ ۽لاامًہمہ ۽دیلقت ۽وک ۽رشک ۽اؿٓ ۽دلقماُ ۽ا ہم ۽وک ۽رشمک ۽ہن ۽اجےتن ۽ےھت ۽خق ۽یرصتحی ۽شاہ ۽اصخق ۽اںیھن ۽ضًّی ۽اجانن ۽تخس۽‬
‫اہج ك۽ؿ۽حماغك۽ےہ۽وت۽ارفغتساﷲ ہی۽ہک۽طال ك۽ںیم۽اُُ۽ےس۽ہٖآ۽دقس۽ ٓا ےگ۽ویکرکن۽نکمم۽ہک۽دبیتع۽رمگاہ۽ہن۽رہھٹ ں۽‪،‬۽لاہلمجل۽اُ۽اک۽‬
‫دتبمه ۽وہلا ۽ارہظ ۽نم ۽اسمشل ۽ؿانیب ۽نم ۽االسم ۽ےہ ۽اؿٓ ۽الہِ ۽دبًق ۽یک ۽تبسن ۽امتس ۽بتک ۽ہقف ۽ؿوتمُ ۽ؿرشؿچ ۽ؿاتفؿٰی ۽ںیم ۽رصحی۽‬
‫و‬
‫رصت ذٍِ۽وموجڈ۽ہک۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽رکمؿہ۽‪،‬اؿٓ۽قیقحت۽ہی۽ےہ۽ہک۽ہی۽رکاہ ِق‬

‫‪ 1‬احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽اتکف۽اذللاخئ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۴۸۶ /۷‬‬

‫‪Page 671 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ینعی۽رحاس۽یک۽اقمٓف۽‪،‬گياہ۽یک۽اج ك۽‪،‬ااعڈہ۽امنٓ۽یک۽ومخق۽‪،‬‬
‫کما ْاثبؾنا ْعلیہ ْعرش ْالتحِیق ْبحول ْربنا ْوٰلْ اسیج۽ہک ۽اس ۽رپمہ۽ےن ۽اینپ ۽لقتسم۽فینصت ۽فیطل ۽ںیم ۽اےنپ۽‬
‫التوفیقْفْتحریرلناْمستِلْا نیقْواجؽناْفیہْعماْ ٓف ۽ےک۽لضف۽ؿرکس۽ےس۽وخف ۽قیقحت۽یک۽ےہ۽اؿٓ ۽اس۽ققحم۽‬
‫یرتاایْمنْخالفْھذاْالِولْالتحِیقْبِبولْاھلْ وقل۽ےک۽جالف۽اہبشف ۽اک۽وجاف ۽مٔی۽ڈقیق۽رظن۽ےس۽ڈلا ۽ےہ۽‬
‫التدقیق ْولنذکر ْطرفا ْمن ْالکالم ْافادة ْلمزیداْ ‪،‬ضٕلڈ۽وتقیث۽ےک۽ےئل۽ھچک۽وگتفگ۽اہیُ۽رکڈےتی۽ںیہ۔۽(ف)‬
‫لتوثیق۔ ْ‬
‫نلعء ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽امنٓ ۽امظع ۽اعشمٔ ۽ڈنی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽دتبمه ۽یک ۽وتنیہ ۽رشى ًا ۽ؿاخق ۽‪،‬اؿٓ ۽اامطق ۽ںیم ۽اُس ۽یک ۽وتریق ۽ؿمیظعت ۽وصقمڈ ۽رشه ۽ےس ۽لالکل۽‬
‫اجممك۽۔ربطاین۽‪۶۵‬مجعم۽ریبک۽ںیم۽دبعاﷲ نب۽رسب۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽وموصل ًا۽اؿٓ۽یقہیب۽‪۶۶‬بعش۽االامیُ۽ںیم۽امٔامیہ۽نب۽ہرسیہ۽صّکی۽ےس۽‬
‫شلًا۽ٓاؿی۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۔‬
‫من ْوقر ْصاحب ْبدعۃ ْفِد ْاعان ْعَل ْھدمْ وج۽یسک۽دبیتع۽یک۽وتریق۽رکّ۽اس۽ےن۽ڈنی۽اشالس۽ےک۽ڈاھےن۽رپ۽‬
‫دمڈ۽یک۔‬ ‫االسالم‪1‬۔ ْ‬
‫اوقل‪ :‬۽ؿلاﷲ اوتلقیف ۽اؿّل ًا ۽فاہٖ ۽ےہ ۽ہک ۽اامس ۽رسڈآ ۽وہلا ۽ےہ ۽اؿٓدتقمی ۽اس ۽ےک ۽ریپؿ ۽۔وضحٓ ۽‪۶۷‬ض ّيڈ ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انما ْجعل ْاالمام ْلیؤتم ْبہ ْ‪2‬۔رواہ ْاالئمۃ ْواحمدْ اامس۽وت۽ایس۽ےئل۽رقمٓ۽وہا۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ریپؿی۽یک۽اجےئ۽۔اس۽وک۽ا ہم۽‬
‫والبخاری ْومسلم ْوغیھم ْعن ْام ْالمؤمننی ْالصدیِۃْ رکاس۽ادمح‪،‬اخبٓی‪،‬ملسم۽ؿریغہ۽ےن۽اس۽اوملنینم۽اعنسۃ۽یدہقی۽اؿٓ۽اسن۽‬
‫نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫و عنْا نسْبنْمالكْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬ ‫‪۶۸‬‬

‫اؿٓدحمك۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ۽‪۶۹‬ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬

‫اذا ُمدح ْالقاسق ْغضب ْالرب ْواھتز ْلذلكْ خق ۽افقس ۽یک ۽دمچ ۽یک ۽اجیت ۽ےہ ۽ٓف ۽ابتٓک ۽ؿاعتیٰل ۽بضغ۽‬
‫۽رعس۽اغہٰی‬
‫رٕاملا۽ےہ۽اؿٓاس۽ےک۽شٍق ِ‬ ‫العرش‪3‬۔رواہْاالمامْابوبکرْاّبْالدنیا ْ‬

‫فْذمْالغؼبۃْعنْا نسْخادمْرسولْاللْصَلْاللْ لہ ۽اجلا ۽ےہ ۽۔اےس ۽اامس ۽اوب ۽رکب ۽نب ۽ایب ۽ادلاین ۽ےن ۽اتکف ۽ڈس۽‬
‫تعاٰلْعلیہْوسلمْوۺ‪۶‬ا بنْعدیْفْالکاملْعنْاّبْ ا غٍ ٌَق۽ںیم۽رضحف۽اسن۽اخڈ ِس۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬ ‫ٰ‬

‫‪ 1‬بعش۽االامیُ۽لاف‪ ۵۹‬لصف۽یف۽اجمميۃا فصؼۃ۽ؿادتبملىۃ۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽ۺ‪۹۴ /‬‬

‫‪ 2‬۽حیحص۽ااخبلٓی۽ اتکف۽االڈاُ۽لاف۽اامنلعج۽االامس۽ویلمت۽ہب۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۸ /۴‬ۼ‪۵،‬ۼ‬
‫‪ 3‬ااکللم۽النب۽دعی۽رتہمج۽س۽انب۽دبعاﷲ ارلیق۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۺ‪۴۶۳‬۽اؿٓ۽‪ /۸‬ۺ‪۴‬ۼ‪،۴‬۽بعش۽االامیُ۽وبطمہع۽ریبؿف۽‪،۵۶۳ /۷‬لآسا۽انب۽‬
‫اسعرک۽وبطمہع۽ریبؿف۽‪،۷۳ /۹‬لآسا۽دغباڈ۽وبطمہع۽ریبؿف۽ۺ‪ /‬ۻۼ‪۵‬۽اؿٓ۽ۻ‪ /‬ۻ‪۷۵‬‬
‫‪Page 672 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿملس۽ےس۽اؿٓانب۽دعی۽ےن۽ااکللم۽ںیم۽رضحف۽اوب۽ہٖریہ۽ٓیض۽‬ ‫تعاٰلْعن ما۔ ْ‬
‫ہریرہْریضْاللْ ٰ‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫اؿٓ۽اامس۽دبع۽امیظعل۽ذنمٓی۽ٓیک۽ادلنی۽نیلع۽ارلحمۃ۽ایٰل۽ویس۽ادلنی۽ےن۽اتکف۽ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ںیم۽الک۽رتبیہ۽اس۽لآّ۽ںیم۽یھکل۽‬
‫۽املکف۽میظعت۽ےس۽لاڈ۽ہن۽ایک۽اجےئ‪،‬‬
‫ہک۽افقس۽لا۽دبیتع۽وک۽رسڈآ۽ؿریغہ ِ‬
‫حیث ْقال ْالرتھیب ْمن ْقولہ ْلقاسق ْاو ْمؽتدع ْیاْ اُ۽ےک۽اافلؿ۽ہی۽ںیہ۽ہک۽افقس۽لا۽دبیتع۽وک۽لا۽ض ّيڈ۽ؿریغہ۽میظعت۽ےک۽‬
‫سیدیْاونحوھاْمنْالکلماتْالدالۃْعَلْالتعظیمْ‪1‬۔ ْ اافلؿ۽ےس۽اکپٓلا۽عنم۽ےہ۔‬ ‫ّ‬
‫رھپ۽اس۽ںیم۽دحمك۽مٔلڈہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽لقن۽یک۽ہک۽وضحٓۻ‪۶‬۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫و‬
‫قْیاسیدْفانہْانْیکنْسیدْاقدْ انمقف۽وک۽'اّ۽رسڈآ'۽ہہک۽رک۽ہن۽اکپٓؿ۽ہک۽ارگ۽ؿہ۽ مھآا۽رسڈآ۽ ُہـا۽‬
‫ّ‬ ‫التِولوْاللمناف‬
‫اسخطتم ْربکم ْعزوجل‪2‬۔رواہ ْابوداؤد ْوْ وت۽كشیب ۽مت۽ےن۽اےنپ۽ٓف ۽زعّؿلج۽وک۽لآاص ۽ایک‪،‬اوکس۽اوب۽ڈاؿڈ۽‬
‫اؿٓنسایئ۽ےن۽حیحص۽دنس۽ےک۽شاھت۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫النسائیْباسنادْصحیح‪3‬۔ ْ‬
‫اؿٓ۽احمک۽ےک۽ظفل۽ہی۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاقال ْالرجل ْللمنافق ْیاسید ْفِد ْاغضب ْربہْ خق۽وکیئ۽صخش۽انمقف۽وک۽رسڈآ۽ہہک۽رک۽اکپّٓ۽وت۽كشیب۽ ُؿہ۽اےنپ۽‬
‫عزوجلْ‪4‬۔قلتْوھکذااخرجہْالؽی یق ْفْشعبْ ٓف۽زعؿلج۽وک۽بضغ۽ںیم۽اللا۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽اؿٓ۽وییہن۽اس۽وک۽‬
‫یقہیب۽ےن۽بعش۽االامیُ۽ںیم۽لقن۽ایک۽ےہ۔‬ ‫االیمان۔ ْ‬
‫سبحنْالل!۽خق۽افقس۽ؿدبیتع۽یک۽ٓلاین۽رعتفی۽اؿٓاُںیھن۽رصف۽لحم۽خلاف۽ںیم۽ظفلب۽رسڈآ‬
‫ٰ‬

‫‪1‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽وقہل۽افلقس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۶‬ۼۺ‪۸‬‬
‫‪ 2‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽وقہل۽افلقس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۶‬ۼۺ‪۸‬‬
‫‪ 3‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽وقہل۽افلقس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۶‬ۼۺ‪۸‬‬
‫‪ 4‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽وقہل۽افلقس۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪ /۶‬ۼۺ‪۸‬‬
‫‪Page 673 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دنا ۽رکلا ۽ومخ ِق ۽بضغ ۽اغہٰی ۽وہلا ۽ےہ ۽وتاُےس ۽احب ِ‬
‫ك ۽اایتخٓ ۽خؾٌؼۃً ۽اامس ۽ؿرسڈآ ۽ئانلا ۽اؿٓ ۽ ٓا ف ۽اُس ۽ےک ۽لاعب ۽ؿ ۽ریپؿ ۽اننب ۽اعمڈ ۽اﷲ ویکرکن۽‬
‫ٰ‬
‫ومخ ِق۽بضغ۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽ےب۽كش۽وجلاف۽لاً ِق۽بضغِ۽ٓنمح۽زعؿلج۽وہ۽اُس۽اک۽اڈهی۽ڈٓہج۽رکاہق۽رحتمی۽ےہ۔‬
‫لام ًيا اوبمیعن۽ۼ‪۶‬ہیلح۽ںیم۽اسن۽نب۽امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓدیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫دبیتع۽ولگ۽امتس۽اہجُ۽ےس۽دبرت۽ںیہ۔‬ ‫اھلْالبدعۃْشرالخلقْوالخلیِۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫‪۷۳‬یقہیب۽یک۽دحمك۽ںیم۽ےہوضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الیِبلْاللْلصاحبْبدعۃْصلوةْوالْصوماْوالْصدقۃْ اﷲ یسک۽دبذمہق۽یک۽امنٓ۽وبقل۽رکّ۽ہن۽ٓؿٓہ۽ہن۽ٓوکٰہ۽ہن۽جح۽ہن۽‬
‫والْحجاْوالْعمرةْوالجہادْاوالصرفاْوالْعدالْیخر جْ اہجڈ ۽ہن۽رٕص ۽ہن۽لفن۽‪،‬۽دبذمہق ۽اشالس۽ےس۽ویُ۽لکن۽اجلا ۽ےہ۽‬
‫ےسیج۽ ٓا ے۽ےس۽لال۔‬ ‫منْاالسالمْکماْتخر جْالشعرةْمنْالعجنی‪2‬۔ ْ‬
‫‪۷۴‬اامس۽ڈآػنًی۽ؿاوباحمت۽دمحم۽نب۽دبعاولادح۽زخا ی۽اےنپ۽خُٔء۽دحمًی۽ںیم۽اوب۽اامہم۽لایلہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫الہِ۽دبًق۽ڈؿٓویخُ۽ےک۽ےتک۽ںیہ۔‬ ‫اصحابْالبدعْکالبْاھلْالنار‪3‬۔ ْ‬
‫اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽وسا ۽تہب ۽دحںیثی۽دبذموبہُ ۽یک ۽ذمطّق ۽دشلڈہ ۽ںیم ۽ؿآڈ ۽وہںیئ ۽اؿٓ ۽ ُمٔ ۽فاہٖ ۽ہک ۽امنٓ ۽اقمس ۽انماجف ۽ؿٓآ ۽اؿٓ ۽امتس ۽اامعل۽‬
‫اصغذہ۽ںیم۽زعمٓ۽ؿ۽اتممٓ۽ےہ۽ایک۽اظنتف۽اامیین۽وگآارک یتک۽ےہ۽ہک۽ایسی۽ہگج۽اےسی۽ارشآ۽وک۽لالذعٓ۽اانپ۽وشیپا۽ؿرسڈآ۽ایکاجےئنج۽ےک۽قح۽‬
‫۽اگسُ۽منہج۽ؿآڈ۽وہا۽لقعِ۽میلس۽وت۽یہی۽یتہک۽ےہ۽ہک۽ارگ۽الہِ۽دبًق۽ؿا۽وہا ٔ۽ٓامہن۽وضحٓ۽ادقس۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬ ‫ںیم ِ‬
‫ںیم۽فاہٖ۽وہےت۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ‬

‫‪ 1‬جليۃ۽االؿایلء ‪،‬۽ ؿی۽آاوبدیعس۽ومیلص ‪،‬۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ارعلہیب۽ریبؿف۽ۻ‪ /‬ۼۻ‪۵‬‬

‫‪ 2‬زنک۽ا بمال۽لصف۽یف۽ادبله۽وبطمہع۽ؤمضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪،۵۶۳ /۴‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽رتک۽اۃنسل۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۹ /۴‬ۻ‪،‬ننس۽‬
‫انب۽امہج۽لاف۽ادبله۽ؿاغذڈل۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۹‬‬
‫‪ 3‬زنک۽ا بمال۽لصف۽یف۽ادبله۽وبطمہع۽ومضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪ /۴‬ۻ‪،۵۴‬ااجلعم۽اریغصل۽عم۽ضیف۽العرری۽دحمك۽ۼۺ‪ ۴۳‬وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪ /۴‬ۻ‪۸۵‬‬
‫‪Page 674 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫امنٓ۽ےس۽ضماتعن۽ ٓا یت۽ہن۽ہی۽ہک۽رصف۽ج ِ‬
‫الف۽اؿیٰل۽ےہ۽ڑپھ۽ول۽وت۽ھچک۽اضمہقئ۽ںیہن۔‬
‫ص۽جڈا۽ےس۽رفنف۽ؿ ُڈؿٓی۽ؿاخق۽‪،‬۽ؿذہلا۽غٕ ٓا ُ۽دیجم۽ںیم۽آشاڈ۽رٕاملا‪:‬‬ ‫ص۽جڈا۽ےہ۽اؿٓطٌعـ ِ‬
‫لا يًا دبیتع۽طٌعـ ِ‬
‫و‬
‫اؿٓ ۽ارگ ۽اطیشُ ۽ےھجت ۽ ُھال ۽ڈّ ۽وت ۽لاڈ ۽ ٓا ےئ ۽رپ ۽فاوملُ ۽ےک ۽لاس ۽ہن۽‬ ‫‪‬‬
‫لًٍھ۔‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اؿٓ۽ایس۽ےئل۽ااحڈمك۽ںیم۽رٕط۽لافلہ۽ےس۽غُٕف۽ؿاخيالؿ۽اک۽عنم۽ ٓا لا۽ادمحؿ ‪۷۵‬اوبڈاؿڈ۽ؿاحمک۽رضحف۽اثار۽اوملنینم۽رمع۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫دقٓویُ۽ےک۽لاس۽ہن۽وھٹیب۽ہن۽اُُ۽ےس۽شالس۽کالس۽یک۽ادتبا۽رکؿ۽۔‬ ‫التجالسوااھلْالِدرْوالْتقاتحوھم‪2‬۔ ْ‬
‫یلیقع۽ؿ‪۷۶‬انب۽ابحُ۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽رسؿِٓاعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انْاللْاختارینْواختارٰل ْاصحاباْواص اراْوسیایتْ كشیب ۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ےھجم۽دنسپ۽رٕاملا ۽اؿٓ ۽ثارّ۽ےئل۽ااحصف۽‬
‫قوم ْیسبون م ْوینتِصونہم ْفال ْتجالسوھمْ ؿاظہآ۽ ُخِ۽ےئل۽اؿٓ۽غٕبی۽الک۽وقس۽آ ےئ۽ک ۽ہک۽اںیہن۽ ُمٔاےہک۽‬
‫والتشاربوھمْوالتؤاکلوھمْوالتنا کحوھم‪3‬۔ ْ ک ۽اؿٓ۽اُ۽یک۽شاُ۽اٹھگےئ۽ک ۽مت۽اُُ۽ےک۽لاس۽ہن۽انھٹیب۽ہن۽اُ۽ےک۽‬
‫شاھت۽لاین۽انیپ۽ہن۽۔اھلا۽۔اھلا۽ہن۽شاڈی۽ایبہ۽رکلا۔‬
‫نج۽ّ۽لاس۽انھٹیب۽جڈاؿٓوسل۽وک۽لادنسپ۽وہ۽لج۽جالہل۽ؿیلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اُںیھن۽اامس۽ئانلا۽رشه۽ویکرکن۽وگآا۽رٕامےئک ۽‬
‫والمکروہْتزنی اْسائغْمشرو عْیجا معْاالباحۃْ رکمؿہ۽زنتیہی۽رشمؿه۽اؿٓ ۽الاخق ۽وک۽اجعم۽ےہ۽اسیج۽ہک۽نلعےئ۽‬
‫کما نصْعلیہْالعلماءْالکرامْوذکرناْتحِیِہْفْ رکاس ۽ےن ۽اس ۽رپرصتحی ۽یک۽ےہ۔اس۽یک ۽قیقحت ۽مہ۽ےن ۽اےنپ۽‬
‫رسالؾنا"جمل ْمجل ّیۃ ْان ْالمکروہ ْتزنی ا ْلؼسْ ٓشاہل ۽ــ"جمل ْمجلیۃ ْان ْالمکروہ ْتزنی رْہا ْلؼسْ‬
‫ُ‬
‫بمعصیۃ"ںیم۽یک۽ےہ(ف)‬
‫بمعصیۃ"۔ ْ‬
‫ہکلب۽اس۽دحمك۽ںیم۽ٓؿامك۽انب۽ابحُ۽اُ۽وظفلُ۽ےس۽ےہ‪:‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۹‬ۻ‪۹‬‬

‫غ‬
‫‪ 2‬ننس۽اوب۽ڈاؿڈ۽لاف۽ڈٓآی۽ا مضٖنیک۽وبطمہع۽آ اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۶ /۵‬ۼ‪،۵‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آدنسم۽رمع۽افٓؿط۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وبطمہع۽‬
‫زً‬‫ؼ‬
‫ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪،۶۳ /۴‬اغمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽ ٓا ر۽اتکف۽االامیُ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۸ /۴‬ۻ‬
‫ج‬
‫‪ 3‬اتکف۽ا ؽعفاء۽اریبکل۽۽(‪ )۴۵۶‬ادمح۽نب۽رمعاُ۽اال ٍشی۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۴۵۹ /۴‬‬
‫‪Page 675 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فال ْتواکلو ْھم ْوالتشاربو ْھم ْوالتصلواعلیہمْ ینعی۽وضحٓ۽ادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رٕاملا۽ہن۽اُ۽ےک۽‬
‫۔اھلا ۽۔اھؿ ۽ہن۽لاین۽ویپ۽ہن۽اُُ ۽ےک۽انجّٓ۽یک۽امنٓ ۽ڑپوھ۽ہن۽اُُ ۽ےک۽‬ ‫والتصلوامع م‪1‬۔ ْ‬
‫شاھت۽امنٓ۽ڑپوھ۔‬
‫ٓانغ ًا انب۽امہج‪۷۷‬۽رضحف۽اجمٔ۽نب۽دبعاﷲ ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫الیؤمْفاجرْمؤمناْاالانْیِ رہْبسلطانْیخافْ ہٖ۽زگ۽وکیئ۽افقس۽یسک۽املسمُ۽یک۽اامطق۽ہن۽رکّ۽رگم۽ہی۽ہک۽ؿہ۽‬
‫اُس۽وکمٔؿٓ۽تنطلس۽وبجمٓ۽رکڈّ۽ہک۽اُس۽یک۽ولتآ۽لا۽وکّٓ۽اک۽ڈٓ۽‬ ‫سیقہْاوسوطہ‪2‬۔ ْ‬
‫وہ۔‬
‫ہکلب۽انب۽شانیہ۽ےن۽اتکف۽االرٕاڈ۽ںیم۽رضحف‪۷۸‬۽دبعاﷲ نب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ےہ۽ہک۽وضحٓ۽ض ّيڈ۽اعمل۽یلص۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫تِربوااٰل ْالل ْببغض ْاھل ْالمعایص ْولِوھمْ اﷲ یک ۽رطف ۽رقتف ۽رکؿ ۽افوقسُ ۽ےک ۽ضغب ۽ےس ۽اؿٓ ۽اُُ ۽ےس۽‬
‫بوجوہ ْمکق رة ْوالتمسوا ْرضا ْ ْالل ْبسخط مْ ُمٔس ُ۽ٓؿ ۽وہرک ۽ولم ۽اؿٓ ۽اﷲ یک ۽ٓاضدنمی ۽اُُ ۽یک ۽یگفخ ۽ںیم۽‬
‫ڈوھلڈؿ۽اؿٓ۽اﷲ یک۽مٔڈیکی۽اُ۽ُ۽یک ُ۽ڈؿٓی۽ےس۽اچوہ۔‬ ‫وتِربوااٰلْاللْبالؾباعدْممھن‪3‬۔ ْ‬
‫خق۽اسفط۽یک۽تبسن۽ہی۽ااکحس۽ںیہ۽وت۽دتبمنیع۽اک۽ایک۽نُـانھچ۽ےہ۽ہک۽ہی۽وت۽اسفط۽ےس۽ہٖآڈٓہج۽دبرت۽ںیہ۽اُُ۽یک۽لارٕامین۽رٕؿه۽ںیم۽ےہ۽ایکن۽‬
‫اوصل۽ںیم۽ؿہ۽گياہ۽رکےت۽اؿٓ۽اُےس۽مٔا۽اجےتن۽ںیہ۽ہی۽اس۽ادشؿامظع۽ںیم۽صٍيال۽ںیہ۽اؿٓاُےس۽نیع۽قح۽ؿہ ُ ٰڈی۽اجےتن۽ںیہ‪،‬ؿہ۽اگہ۽اگہ۽لاڈس۽‬
‫ط‬
‫ؿرفغتسم۽‪،‬ہی۽اگہ۽ؿےباگہ۽رصم۽ؿ صيکَٖ۽‪،‬ؿہ۽خق۽اےنپ۽ڈل۽یک۽رطف۽ٓوجه۽الےت۽ںیہ۽اےنپ۽ ٓا ف۽وک۽ریقح۽ؿدباکٓ۽اؿٓاحلص۽وک۽زعمٔ۽ؿرقمف۽‬
‫ڈٓلآ۽اتبےت۽ںیہ‪،‬ہی۽انتج۽ولغ۽ؿوتلغ۽مٔاھےت۽ںیہ۽اُانت۽یہ۽اےنپ۽سفن۽رغمؿٓ۽وک۽ایٰلع۽ؿلاال۽اؿٓ۽الہ۽قح۽ؿ۽دہامك۽وک۽ڈلیل۽ؿ ُمٔخلا۽رہھٹاےت۽‬
‫ںیہ۽ؿذہلا۽دحمك۽ںیم۽اُ۽یک۽تبسن۽دبرتنی‬

‫‪ 1‬زنک۽ا بمال۽اابلف۽ااثل ك۽یف۽ڈرک۽ااحصللۃ۽اخل۽دحمك۽ۼ‪ ۶۵۹۵‬وبطمہع۽ومضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۸۷۳ /۴۴‬‬

‫ف‪:‬۽اصخق۽زنک۽ا بمال۽ےن"ا بنْالنجارْعنْا نس"اک۽وحاہل۽ڈلا۽ےہ۔‬
‫غ‬
‫‪ 2‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽رٕص۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽ۺۺ‬
‫‪ 3‬ارفلڈؿس۽امبوثٓ۽اغزلاف۽دحمك۽‪۴۶۵۳‬۽لاف۽ااتلء۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪، ۸۹ /۵‬۽زنک۽ا بمال۽دحمك۽ۻ‪۸۸۴‬۽ؿ۽‪۸‬ۻ‪۸۸‬۽وحباہل۽انب۽شانیہ۽‬
‫وبطمہع۽ومضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۺ‪۴-۹‬ۻ‬
‫‪Page 676 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫قلخ۽ؿآڈ۽وہاامکٓ۽ؿانی(اسیج۽ہک۽اس۽ےس۽قلعتم۽ٓؿامك۽ںیم۽ڈرک۽رک۽ ٓا ےئ۽ںیہ۔ف)۽اؿٓ۽ىٍيہ۽رشچ۽صٍيہ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المؽتدعْنقاسقْمنْحیثْاالعتِادْوھواشدْمنْ دبیتع۽‪،‬۽ااقتعڈ ۽ےک۽احلؿ ۽ےس۽افقس۽وہلا ۽ےہ۽وج۽لمع۽ےک۽اابتعٓ۽‬
‫القسق ْمن ْحیث ْالعمل ْالن ْالقاسق ْمن ْحیثْ ےس۽قسف۽ےس۽ںیہک۽دب۽رت۽ےہ۽ویکہکن۽افقس۽اےنپ۽افقس۽وہےن۽اک۽‬
‫العمل ْیعرتف ْبانہ ْفاسق ْویخاف ْویستغقرْ رتعمف۽وہلا ۽ےہ۽اؿٓاﷲ اعتیٰل۽ےس۽ڈٓلا ۽اؿٓ ۽اعمیف۽اماتگن۽ےہ۽‬
‫وذالف۽دبیتع۽ےک(ف)‬
‫بخالفْالمؽتدعْ‪1‬۔ ْ‬
‫لاہلمجل۽دب۽ذمیبہ۽یف۽ٖہسفن۽ایسی۽یہ۽زیچ۽ےہ۽ےسج۽اامطق۽ڈینی۽ےس۽ابمتنی۽ینیقی۽ےہ۽اؿٓ۽اُےکس۽دعب۽عنم۽رپ۽ڈؿرسی۽ڈلیل۽یک۽دنچاُ۽احخق۽‬
‫۽انماجف۽اغہٰی۽ںیم۽اس۽اک۽دتقماء۽وہ۔ىالہم۽ویفس۽جلًی۽ڈریخہ۽ا عؾًٰی۽یف۽‬
‫ِ‬ ‫ںیہن۽‪،‬زک۽اک۽ڈل۽وگآا۽رکّ۽اگ۽ہک۽منہج۽ےک۽کٌّـُ۽ےس۽الک۽کيّا‬
‫عم‬
‫رشچ۽یدٓ۽ارشلنغۃ۽ا مٰی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫۽اکاقتاض۽رکیت۽ےہ۽وصخطا ۽امہ۽‬
‫ً‬ ‫بدعۃ ْالمؽتدع ْیقیض ٰ‬
‫ْاٰل ْعدم ْاالقتداء ْبہْ دبیتع۽یک۽دبًق ۽ایکس۽دعس۽ادتقا‬
‫ومٓ۽ڈنی۽ںیم۽(ینعی۽امنٓ۽ںیم)۔(ف)‬ ‫ا ِ‬ ‫سیمافْاھمْامورْالدینْ‪2‬۔ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫دبیتع۽یک۽اامطق۽ہٖ۽احل۽ںیم۽رکمؿہ۽ےہ(ف)‬ ‫المؽتدعْتکرہْامامتہْبکلْحال‪3‬۔ ْ‬
‫ىالہم۽امٔامیہ۽یبلح۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽افقس۽ؿدتبمه۽ڈؿونُ۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اؿٓ۽اامس۽امکل۽ےک۽ذمہق۽اؿٓ۽اامس۽ادمح۽یک۽‬
‫الک۽ٓؿامك۽ںیم۽اُُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اطلًا۽وہیت۽یہ۽ںیہن۽ےسیج۽یسک۽اکرٕ۽ےک۽ےھچیپ۽۔۽رشچ۽ریغص۽صٍيہ۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫یکرہْتِدیمْالقاسقْکراھۃْتحریمْوعندْمالكْ افقس ۽یک ۽دقتمی ۽(اامطق) ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽اامس ۽امکل ۽ےک۽‬
‫ال ْیجوز ْتِدیمہ ْوھو ْروایۃ ْعن ْاحمد ْوکذاْ مٔڈلک۽اس۽یک۽دقتمی۽(اامطق)۽اجمٔ۽ںیہن۽اؿٓاامس۽ادمح۽ےس۽یھب۽‬
‫الک۽ٓؿامك۽یہی۽ےہ۽اؿٓ۽یہی۽احل۽دبیتع۽اک۽ےہ۔(ف)‬ ‫المؽتدعْ‪4‬۔ ْ‬
‫ىالہم۽قزلاؿی۽احہیش ُ۽ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽افقس۽ؿدبذمہق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ےک۽لاف۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬الکراھۃ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ 1‬ىٍيۃا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص‪۸۴۷‬‬
‫‪ 2‬ڈریخہ۽ا عؾًٰی۽‪،‬لصف۽یف۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽عبطم۽اشالہیم۽الوہٓ۽‪ /۴‬ۻۼ‪۵‬‬
‫ط‬ ‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآلاف۽االامصۃ۽ وبطمہع۽ ؽنفٰی۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۷ /۴‬‬
‫غم‬
‫‪ 4‬ریغصی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽ابمخق۽االامصۃ۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽ص۽‪۵۹۷‬‬
‫‪Page 677 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫فیہْتحریمیۃْعَلْماْسبق ۽(اس ۽ںیم ۽رکاہ ِق ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک۽ےلہپ۽زگٓا ۽۔ف)رحباولعلس ۽دبعایلعل ۽ونھکلی ۽ےن ۽آ ِ‬
‫‪1‬‬
‫اکُ۽‬
‫آہعب۽ںیم۽ڈٓلآہ۽ہیلیضفت۽رٕاملا۽‪:‬۽‬
‫اماالشیعۃ ْالذین ْیقضلون ْعلیا ْعَل ْالشیخنیْ اےسی۽ہعیش۽ولگ۽وج۽رضحف۽یلع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽وک۽نیخیش۽رپ۽‬
‫والْیطعنونْفی ماْاصالْکالزیدیۃْفیجوزْخلق مْ فؽيلق ۽ڈےتی ۽وہُ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ڈؿونُ ۽رپ ۽نعط ۽یھب ۽ہن ۽رکےت ۽وہُ۽‬
‫طيلًا ۽رٕہق ۽ٓلڈہی ۽‪،‬وت ۽اُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ےہ ۽نکیل ۽دشلڈ۽‬ ‫الصالةْلکنْتکرہْکراھۃْشدیدةْ‪2‬۔ ْ‬
‫رکاہق۽ےہ(ف)‬
‫خق۽ہیلیضفت۽ہک۽رصف۽انجف۽ومیٰل۽یلع۽رکس۽اﷲ اعتیٰل۽ؿہہج۽وک۽رضحاف۽نیخیش۽رپ۽الضف۽ےنہک۽ےس۽اخمفل۽اہلسٍق۽وہےئ۽لایق۽اُُ۽یک۽‬
‫ف‬
‫رساکٓ ۽ںیم ۽اعمڈاﷲ اتسگیخ ۽ںیہن ۽رکےت ۽اُُ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽تخس ۽رکمؿہ ۽وہک ۽ہی ۽وتادش ۽دتبمنیع ۽نج ۽یک ۽اہلسٍق ۽ےس ۽اخم يٍِ ۽ریغ۽‬
‫وصحمٓ۽اؿٓوبحملا ُِ۽جڈا۽رپ۽نعط۽ؿ۽عینشت۽اُُ۽اک۽ڈایمئ۽ڈوتسٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽زک۽ میظ۽ڈٓہج۽یک۽رکاہق۽اچےئہ۽‪،‬امہّٓ۽اامس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ًيہ۽ےن۽ڈؿ‪۵‬۽وصخشُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ےس۽عنم۽رٕاملا۽اؿٓاس۽یک۽ؿہج۽یہی۽رٕامیئ۽ہک۽ہی۽دبیتع۽ںیہ‪:‬‬
‫ف ْشرح ْالقِہ ْاال کرب ْعن ْمقتاح ْالسعادة ْعنْ رشچ۽ہقف۽اربک۽ںیم۽اتفمچ۽ا صغاڈہ۽ےس۽صیخلت۽ٓادہی۽ےک۽وحاےل۽‬
‫تلخیصْالزاھدیْعنْاالمامْاّبْیوسفْعنْاالمامْ ےس ۽اامس ۽اوبویفس ۽ےس ۽وقنمل ۽ےہ ۽ہک۽اامس ۽اوب ۽ہفینح ۽ٓیض ۽اﷲ‬
‫تعاٰل ْعن ما ْانہ ْقال ْف ْرجلنیْ اعتیٰل۽ًيہ۽ےن۽اُ ۽ڈؿ‪ ۵‬۽ااخشص۽(وجقلخ۽غٕ ٓا ُ ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽‬
‫اّب ْحنیقۃ ْریض ْالل ْ ٰ‬
‫یؾنازعان ْف ْخلق ْالِراٰن ْالتصلوا ْخلق ما‪ْ ،‬قالْ انتٓه۽رکےت۽ےھت)۽ےک۽لآّ۽ںیم۽رٕاملا۽اُ۽یک۽ادتقاء۽ںیم۽امنٓ۽‬
‫ابویوسفْفِلتْاماْاالولْفنعمْفانہْالیِولْبِدمْ اڈا۽ہن۽رکؿ۔۽اوب۽ویفس۽رٕامےت۽ںیہ۽ںیم۽ےن۽رعص۽ایک۽الک۽ےک۽‬
‫الِراٰنْواماْاالٰخرْفماْبالہْالیصَلْخلقہْفِالْان ماْ لآّ ۽ںیم ۽وت ۽لاف ۽ھجمس ۽ںیم ۽ ٓا یت ۽ےہ ۽ہک ۽غٕ ٓا ُ ۽وک ۽دقمی ۽ںیہن۽‬
‫ینازعان ْف ْالدین ْوالمنازعۃ ْف ْالدین ْبدعۃ ْقالْ اماتن‪،‬نکیل۽ڈؿرسّ۽ںیم۽ایک۽ؿہج۽ےہ۽ہک۽اس۽یک۽ادتقا۽ںیم۽امنٓ۽ہن۽‬
‫الِاری ْو لعل ْوجہ ْذم ْاالخر ْحیث ْاطلق ْ‪ْ ،‬فانہْ وہک ۽وت ۽اامس ۽اصخق ۽ےن ۽رٕاملا ۽ؿہ ۽ڈؿونُ ۽ڈنی ۽ںیم ۽انتٓہع۽‬
‫رکٓےہ ۽ںیہ۽احالہکن ۽ڈنی۽ںیم ۽انتٓہع۽دبًق ۽ےہ۔یلع ۽اقٓی۽‬ ‫محدثْانزالہْ‪ْ3‬اھْاقولْلعلْاالمامْاطلعْمنہ ْ‬
‫ےن۽رٕاملا۽ڈؿرسّ۽یک۽ذمطق۽ںیم۽شالڈ۽ہی‬

‫‪ 1‬احہیش۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۷۷ /۴‬‬

‫‪ٓ 2‬شالئ۽االٓاکُ۽لصف۽یف۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽وکہٹئ۽صۼۼ‬
‫‪ 3‬رشچ۽ا فؼہ۽االربک۽غملّا۽یلع۽اقٓی۽لصف۽ملع۽اوتلدیح۽یلع۽شامٔ۽اولعلس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۸‬‬
‫‪Page 678 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عَل ْانہ ْیرید ْالمراء ْلیخجل ْصاحبہ ْالاظہارْ تمکح۽وہہک۽اُس۽ےن۽طللؼًا۽اےس۽دقمی۽اہکاحالہکن۽اس۽اک۽امٔال۽احڈف۽‬
‫ےہ۽اھ۽اوقل ۽(ںیم۽اتہک ۽وہُ)۽شالڈ۽اامس ۽اصخق ۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽اس۽‬ ‫لح‬ ‫تعاٰلْاعلم۔ ْ‬
‫ا قْواللْ ٰ‬
‫ےک ۽آاڈّ ۽ےس ۽ ٓا اگہ۽وہُ ۽ہک ۽اس ۽اک۽دصقم ۽ااہظٓ ۽ںیہن ۽ہکلب ۽ٓلااکٓی۽‬
‫تعاٰلْ‬
‫ےک ۽وطٓ ۽رپ ۽ڈؿرسّ ۽شایھت ۽وک ۽رشدنمہ ۽رکلا ۽وہ ۽والل ْ ٰ‬
‫اعلم(ف)‬
‫ہکلب۽رحمٓ۽اغمڈہق۽اامس۽دمحم۽ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےنرضحف۽اامس۽امظع۽ؿاامس۽اوب۽ویفس۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓؿامك۽یک۽ہک۽دب۽ذمہق۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ۽اطلًا۽اجمٔ۽ںیہن۔ققحم۽ىالہم۽امکل۽ادلنی۽نب۽اغہماس۽حتف۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫رویْمحمدْعنْاّبْحنیقۃْواّبْیوسفْانْالصالةْ اامس ۽ادمحےن ۽اامس ۽اوب ۽ہفینح ۽اؿٓ ۽اامس ۽اوبویفس ۽ڈؿونُ ۽ےس۽‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ہک۽دبذمہق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن(ف)۽‬ ‫خلفْاھلْاالھواءْالتجوزْ‪1‬۔ ْ‬
‫ایس ۽ںیم ۽ٓؿامك ۽اامس ۽اوب ۽ویفس ۽الیجوزْاالقتداءْبا لمتکلمْوانْتکلمْبحق‪2‬۽(کالیم ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن ۽ارگ ۽ہچ ُ۽ؿہ ۽قح ۽ےک۽‬
‫شاھت۽ ملکت۽وہ۔۽ف)یک۽رشچ۽ںیم۽اامس۽اوب۽رفعج۽دنہؿاین۽ےس۽لقن۽ایک۽‪:‬‬
‫تعاٰلْ اس۽ےس۽اامس۽اوب ۽ویفس ۽یک۽ اڈ۽ؿہ۽صخش ۽ےہ۽وج۽ملع ۽کال ۽س ۽ےک۽ڈاققئ۽‬
‫یجوزا ْنْیکون ْمراد ْاّب ْیوسف ْرحمہ ْالل ْ ٰ‬
‫ً‬
‫ںیم۽انمرظہ۽رکّ۽ام ہی۔‬ ‫‪3‬‬
‫منْیناظرْفْدقائقْعلمْالکالمْا نْتیھْ ۔ْ‬
‫اوقل‪(:‬ںیم۽اتہک۽وہُ)۽ملع۽کالس۽ےک۽ڈاققئ۽انمرظہ۽ٓلاڈہ۽ےس۽ٓلاڈہ۽‬
‫اقول‪ْ :‬المناظرة ْف ْدقائِہ ْالیزید ْعَل ْبدعۃْ‬
‫دبًق۽لا۽قسف۽اک۽شٍق۽ےہ۽اؿٓ۽ہٖ ۽وصٓف ۽ںیم۽ہی۽ؿاحض ۽رکٓاہ۽ےہ۽ہک۽‬
‫فس ع ک‬
‫او ق ْو َل ْ ل ْیقید ْعدم ْالجواز ْخلفْ دبیتع۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن‪،‬۽اسیج۽ہک۽یفخم۽ںیہن(ف)‬
‫المؽتدعْکما لؼسْبخاف۔ْ ْ‬
‫غ‬
‫ک اف۽ا مفًی۽رھپ۽اتفمچ۽ا صغاڈہ۽رھپ۽رشچ۽ہقف۽اربک۽ںیم۽اامس۽لاین۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ےس۽ےہ‪:‬التجوزْخلفْالمؽتدعْ‪(4‬دبیتع۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓ ۽اجمٔ ۽ںیہن۔ف)اوقل‪ :‬وباللْالتوفیق ۽وجآ ۽یھبک۽ینعمب۽تحص۽لمعتسم۽وہلا ۽ےہ۽تِولْالؽیعْعندْاذانْالجمعۃْیجوزْ‬
‫ویکرہْایْیصحْو یمنع۽(ےسیج۽وت۽ےہک۽ہعمج۽یک۽اڈاُ۽ےک۽ؿغك۽ رلڈ۽ؿرٕؿخق۽اجمٔ۽اؿٓ۽رکمؿہ۽ےہ۽ینعی۽حیحص۽رگم۽عنم۽ےہ۔ف)۽اؿٓ۽اگےہ۽ینعمب۽‬
‫جلّق۽الْتجوزْالصالة‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬

‫‪ 2‬حتف۽العرری۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪ 3‬حتف۽العرری۽ لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪ 4‬رشچ۽ا فؼہ۽االربک۽غملّا۽یلع۽اقٓی۽ لصف۽ملع۽اوتلدیح۽یٰلع۽شامٔ۽اولعلس۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ ص۽‪۸‬‬
‫‪Page 679 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫و‬ ‫غ‬
‫یف۽االٓص۽ا معؽـلۃ۽ای۽ال ذل۽ؿاُ۽تحص(۽ےسیج۽ہک۽آص۽طعؽـہب۽ںیم۽امنٓ۽اجمٔ۽ںیہن۽ینعی۽جالل۽ںیہن۽ارگ۽ہچ۽حیحص۽ےہ۔ف)۽ارگ۽اہیُ۽‬
‫ینعم۽اریخ۽ اڈ۽ںیل۽الامیس۽ہکبج۽ااعفل۽ںیم۽اثَٖ۽ؿیہ۽ےہ۽کماْانْاال کثرْفْالعِودْاالولْکماْصرحْبہْفْردالمحتارْوغیہ‬
‫غ‬
‫(۽اسیج۽ہک۽وقعڈ۽ںیم۽اؿل۽ینعم۽اثَٖ۽ےہ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغہ۽ںیم۽اس۽رپ۽رصت۽حی۽ےہ۽۔ف)۽وت۽ہی۽ٓؿالاف۽یھب۽شاقب۽ےک۽انمیف۽ہن۽وہُ۽ک ۽‬
‫ہک۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽یھب۽لا ں۽ینعم۽لااجمٔ۽ےہ‪،‬‬
‫ومعلوم ْان ْابداء ْالوفاق ْاوٰل ْابِاء ْالخالفْ ہی ۽لاف ۽ہملسم ۽ےہ ۽ہک ۽اافتط ۽اکااہظٓ ۽اخيالف ۽وک ۽لایق ۽ٓ ےنھ ۽ےس۽‬
‫ولذا ْصرحوا ْبانہ ْیوفق ْبنی ْالروایات ْم ماْ اؿیل۽ےہ۽ایس۽ےئل۽نلعء۽ےن۽اس۽لاف۽یک۽رصتحی۽یک۽ےہ۽ہک۽اہجُ۽‬
‫لک۽نکمم۽وہ۽ٓؿالاف۽ےک۽ڈٓایمُ۽وماتقف۽دیپا۽یک۽اجےئ۽اسیج۽‬
‫امکنْکماْفْالشامیۃ۔ْواللْ ٰ‬
‫تعاٰلْاعلم ْ‬
‫تعاٰلْاعلم‬
‫ہک۽اتفؿٰی۽شایم۽ںیم۽ےہ۔۽واللْ ٰ‬
‫ڈلیل۽ڈؿس‬
‫ریغ ۽دلقم ۽دب ۽ذمیبہ ۽ےک ۽ىالؿہ ۽افقس ۽طغلِ ۽ابیبک ۽اجمہٖ ۽یھب ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽افقس ۽طًہيک ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽‪ ،‬۽امک ۽الٍٍياہ ۽یف ۽رحتریلا۽‬
‫و‬
‫ڈکل۽اوقل۽ؿ۽ہب۽ زػل۽اوتلقیف۽ؿاﷲ اعتیٰل۽ؿیل۽اوتلقیف۽(۽اسیج۽ہک۽مہ۽ےن۽اینپ۽رحتری۽ںیم۽اےس۽لامك۽ایک۽ےہ۽اوقل‪:‬۽(۽ںیم۽اتہک۽وہُ۽)۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ےس۽وتقیف۽احلص۽وہاجیت۽ےہ۽اؿٓ ۽اﷲ اعتیٰل۽یہ۽وتقیف۽اک۽امکل ۽ےہ۽۔ف)۽ڈلیل۽اؿل۽ںیم۽اس۽ےلئسم ۽رپ۽ضعب۽کالس۽اؿٓ۽‬
‫ریغصی ۽ؿقزلاؿی ۽اک ۽صن ۽زگٓا ۽اؿٓ ۽اس ۽رطف ۽اامس ۽ىالہم ۽ٓللبی ۽ےن ۽نییبت ۽اغزؼاقئ ۽رشچ ۽زنکادلاققئ ۽اؿٓ ۽ىالہم ۽نسح ۽رشميالیل ۽ےن۽‬
‫رشچ۽ونٓ۽االاضیچ۽اؿٓ۽ىالہم۽دیس۽ادمح۽رصمی۽ےن۽احہیش۽ ایق۽ا فالچ۽ںیم۽آشاڈ۽رٕاملا۽اؿٓ۽یہی۽اتفؿٰی۽حذہ۽اک۽افمڈ۽اؿٓ۽لیلعت۽اشمخئ۽رکاس۽‬
‫ےس۽افتسمڈ۽اہیُ۽لک۽ہک۽نلعےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ارگ۽ىالس۽لا۽ونگآ۽لا۽رحایم۽لا۽ادناھ۽ملع۽ںیم۽الضف۽وہُ۽وت۽اںیھن۽وک۽اامس۽ایک۽اچےئہ۽رگم۽‬
‫افقس۽ارگ۽ہچ۽ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽ملع۽ؿاالوہ۽اامس۽ہن۽ایک۽اجےئ۽ہک۽اامطق۽ںیم۽اس۽یک۽تمظع۽اؿٓ۽ؿہ۽رشى ًا۽قحتسم۽ااہمك۽‪،‬۽صخلم۽ادماڈ۽ااتفلچ۽‬
‫ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫کرہْامامۃْالقاسقْالعالمْلعدمْاھتمامہْبالدینْ افقس۽اعمل۽یک۽اامطق۽رکمؿہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽ڈنی۽اک۽ارتحاس۽ںیہن۽رکلا۽‬
‫فتجبْاھانتہْشرعاْفالْیعظمْبتِدیمہْلالمامۃْ وت۽رشى ًا۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۽ذہلا۽اامطق۽اک۽بصنم۽ڈّ۽رک۽اس۽‬
‫واذاتعذر ْمنعہ ْینتِل ْعنہ ْاٰل ْغی ْمسجدہْ یک۽میظعت ۽ہن ۽یک۽اجےئ۽اؿٓ ۽ارگ۽اس۽وک۽ٓؿانک۽ڈمرآ ۽وہ۽وت۽ہعمج۽اؿٓ۽‬
‫ڈبرگ۽امنٓؿُ۽ےک۽ےئل۽یسک۽ڈؿرسی۽دجسم۽جالاجلا۽اچےئہ۽(ف)‬
‫للجمعۃْوغیھاْ‪1‬۔ ْ‬

‫ایق۽ا فالچ۽عم۽احضيۃ۽ا مزلاؿی۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاال۽امصۃ۽وبطمہع۽ونٓدمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص۽‪۴۹۸‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪Page 680 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دیسی۽ادمح۽رصمی۽اس۽ےک۽احہیش۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫قولہ ْفتجب ْاھانتہ ْشرعا ْفال ْیعظم ْبتِدیمہْ اس۽اک۽وقل" س۽اس۽یک۽ااہمك ۽ؿاخق ۽ےہ۽وت۽اامطق ۽اک۽بصنم۽‬
‫لالمامۃْتبعْفیہْالزیلیعْومقادہْکونْالکراھۃْفْ ڈّ۽رک۽اس۽یک۽میظعت۽ہن۽یک۽اجےئ"ٓللبی۽ےن۽ایس۽یک۽اابته۽یک۽‬
‫ےہ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽ؿہج ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽افقس ۽یک ۽دقتمی ۽(اامطق) ۽رکمؿہ۽‬ ‫القساقْتحریمیۃْ‪1‬۔ ْ‬
‫رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽(ف)‬
‫اؿٓ۽احہیش۽رشچ۽ىالیئ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اما ْالقاسق ْاال ْعلم ْفال ْیِدم ْالن ْف ْتِدیمہْ افقس۽مّٔ۽اعمل۽وک۽ادقس۽ہن۽ایک۽اجےئ۽ویکہکن۽اس۽یک۽دقتمی۽ںیم۽‬
‫تعظیمہ ْوقدوجب ْعلیہم ْاھانتہ ْشرعا ْومقادْ اس۽یک۽میظعت۽ےہ۽احالہکن۽رشى ًا۽ولوگُ۽رپ۽اس۽یک۽ااہمك۽الٓس۽ےہ۽‬
‫ھذاْکراھۃْالتحریمْفْتِدیمہْاھْابو ْالسعود‪ ْ2‬اس۽یک۽اینبڈی۽ؿہج۽یہی۽ےہ۽ہک۽میظعت۽افقس۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽اھ۽‬
‫اوب۽ا صعـڈ۽امًہی۽(ف)‬
‫ا نتیھ ْ‬
‫ىالہم۽ققحم۽یبلح۽ىٍيہ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫العالمْاوٰل ْبالتِدیمْاذکانْیجؾنبْالقواحشْوانْ اعمل ۽دقتمی ۽( ۽اامطق ۽) ۽ےک ۽ےئل ۽رتہب ۽اس ۽ؿغك ۽ےہ ۽وج ۽ؿہ ۽افشح۽‬
‫ٰ‬
‫گ‬
‫کان ْغیہ ْاور ع ْمنہ ْذکرہ ْف ْالمحیط ْولواستویا ْفْ ياوہُ۽ےس۽ےنچب۽ؿاال۽وہ۽ارگ۽ہچ۽ؿاہُ۽اس۽ےس۽ٓلاڈہ۽وکیئ۽اصخق۽‬
‫العلمْوالصالحْواحدھماْاقرأْفِدمواْاآلخرْاساءواْ وقتٰی۽وموجڈ۽وہ‪،‬۽اس۽اک۽ڈرک ۽طیحم ۽ںیم ۽ےہ۽اؿٓ۽ارگ ۽ڈؿونُ۽ملع۽ؿطالچ۽‬
‫ںیم۽مٔامٔ۽وہُ۽رگم۽الک۽ااھچ۽اقٓی۽ےہ۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ارگولوگُ۽‬
‫والیأثمونْفاالْساءةْلرتكْالسنۃْوعدمْاالثمْلعدمْ‬
‫ےن۽ڈؿرسّ۽وک۽ادقس۽رکڈلا ۽وت۽مٔا ۽ایک۽رگم۽گياہ۽اگٓ ۽ہن۽وہُ۽ےگ۽ہک۽ا۽‬
‫تركْالواجبْالْن مْقدموارجالْصالحاْکذافْفتاویْ‬
‫شاءف۽رتک۽شٍق۽یک۽ؿہج۽ےس۽اؿٓ۽دعس۽گياہ۽ؿاخق۽وک۽رتک۽ہن۽رکےن۽‬
‫الحجہْوفیہْاشارةْاٰلْان مْلوقدمواْفاسِاْیأثمونْ‬
‫یک۽ؿہج ۽ےس۽ےہ ۽ویکہکن۽ا ںوُ۽ےن۽اصحل ۽صخش ۽وک ۽یہ۽اامس ۽ئانلا۽ےہ۽‪،‬۽‬
‫ع‬
‫بناء ْ َل ْان ْکراھۃ ْتِدیمہ ْکراھۃ ْتحریم ْلعدمْ اتفؿی۽حذہ۽ںیم۽ایس۽رطچ۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽اس۽رطف۽یھب۽اشآہ۽ےہ۽‬
‫ہک۽ارگ۽ا ںوُ۽ےن۽یسک۽افقس۽وک۽ادقس۽رکڈلا۽وت۽اگہنگٓ۽وہےگن‬ ‫اعؾنائۃ ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ۽لصف۽یف۽ایبُ۽االقح۽لاالامصۃ ‪،‬۽ وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ‪ ،‬ص۽‪۴۹۸‬‬

‫‪ 2‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ادلٓااتخملٓ۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ڈآارعملفۃ۽ریبؿف۽‪۵۷۶ /۴‬‬
‫‪Page 681 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بامور ْدینہ ْوتساھلہ ْف ْاالتیان ْبلوازمہْ اس۽ئان۽رپ۽ہک۽اس۽یک۽دقتمی۽(اامطق)۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽‬
‫فالیبعدمنہ ْاالخالل ْببعض ْشروط ْالصالةْ اومٓ ۽ڈینی ۽یک ۽رپؿا ۽ںیہن ۽رکلا ۽اؿٓ ۽ولآامف ۽ڈنی ۽وک ۽اجبالےن ۽ںیم۽‬
‫وفعلْمایناْفی اْبلْھوالغالبْبالنظرْاٰلْفسِہْ اکیلہ ۽رکلا ۽ےہ ۽غہٰڈا ۽ہی ۽یھب ۽دیعب ۽ںیہن ۽ہک ۽ؿہ ۽امنٓ ۽یک ۽وکیئ ۽رشؿ ۽یہ۽‬
‫ٹوھٓڈّ ۽لا ۽ااسی ۽لعف ۽رکّ ۽وج ۽امنٓ ۽ےک ۽انمیف ۽وہ ۽ہکلب ۽اس ۽ےک۽‬
‫ولذالم ْتجزالصالة ْخلقہ ْاصالعند ْمالك ْوْ‬
‫قسف ۽ےک ۽شیپ ۽رظن ۽ااسی ۽رکلا ۽ابلغ ۽ےہ ۽ایس ۽ؿہج ۽ےس ۽اامس ۽امکل۽‬
‫جٍ‬ ‫روایۃْعنْاحمد‪ْ1‬الخ ْ‬
‫ي‬ ‫م‬
‫ےک۽ ٔڈلک۽اس۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽اج ٔ۽یہ۽ںیہن‪،‬۽اامس۽ادمح۽نب۽ ل۽‬ ‫م‬
‫ےس۽یھب۽الک۽ٓؿامك۽یہی۽ےہ۽(ف)‬
‫ٓاہ۽ہی۽ہک۽ریغ۽دلقم۽اسفط۽اجمہٖ۽ویکہکن۽ںیہ۽ہی۽وخڈ۽ؿاحض۽ؿنیہ۽وکُ۽ںیہن۽اجاتن۽ہک۽اُ۽ےک۽ااصرغومعص ًا۽ڈؿاص ًا۽ا ہم۽رشتعی۽ؿنلعےئ۽تلم۽‬
‫ً‬ ‫طسل‬
‫ؿاؿایلےئ۽اطق۽ٓمہمح۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽نعط۽ؿوتنیہ۽ںیم۽زگآ۽ےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اعس۽ مٍِ۽یک۽ضق۽ؿض ش۽وت۽اُ۽اک۽ؿہفیظ۽ہٖ۽شاًق۽ےہ۽سج۽‬
‫۽وصخطا۽اس۽ؿغك۽ےک۽ےھچل۽جڈاہن۽ونساےئ۽۔۽خق۽‬ ‫ےن۽اجلا۽اس۽ےن۽اجلا۽اؿٓ۽سج۽ےن۽ہن۽اجلا۽ؿہ۽اف۽اُ۽ےک۽ٓشالئ۽ڈےھکی۽‪،‬۽لاںیت۽ےنس ً‬
‫ہک۽لامہ۽اہنت۽وہےت۽ںیہ۽اؿٓ۽اڈاجلـا۽اک۽ؿغك۽لارک۽ ٓا س۽ںیم۽ےتلھک۽ںیہ۽لا۽ضعب۽الہ۽قح۽ےن۽وج۽اینپ۽اصتخ ف۽ںیم۽اُ۽ےک۽املکف۽اُ۽یک۽‬
‫وتافیل۽ےس۽لقن۽ےئک۽ؿیہ۽ڈےھکی۽ریقف۽رفغ۽اﷲ اعتیٰل۽ہل۽اُ۽وفہاف۽وضغمہب۽اک۽ٓلاُ۽ؿملق۽رپاللا۽دنسپ۽ںیہن۽رکلا۽اؿٓ۽ہن۽لقن۽رکاللا۽ےہ۽وت۽‬
‫اُ۽ںیم۽قسف۽اؿل۽ضق۽ڈانشس۽الہ۽اشالس۽ےہ۽وضحٓ۽رپ۽ونٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽دحمك۽وہشمٓ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ً‬
‫سباب ْالمسلم ْفسوق ْ‪2‬۔ ْ‪۷۹‬اخرجہ ْاحمد ْوْ املسمُ ۽وک۽ضق ۽ؿض ش۽رکلا ۽قسف۽ےہ۽۔۽اےس۽اامس۽ادمح۽اخبٓی‪،‬۽‬
‫البخاری ْومسلم ْوالرتمذی ْوالنسائی ْوا بنْ ملسم ۽‪،‬رتذمی ۽‪،‬نسایئ ۽‪،‬انب ۽امہج ۽اؿٓ ۽احمک ۽ےن ۽رضحف ۽انب۽‬
‫ماجۃ ْوالحا کم ْعن ْا بن ْمسعود ْوۺ‪۷‬الطرباین ْفْ وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ربطاین۽ےن۽ریبک۽ںیم۽اُ۽ےس۽اؿٓ۽‬
‫رضحف۽دبعاﷲ نب۽طعفل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽اؿٓ۽رضحف۽‬
‫الکبیْعنہْوعنْعبداللْبنْمغقلْوْۻ‪۷‬عنْعمرْو ْ‬
‫رمعؿ‬

‫غم‬ ‫غمصً‬
‫‪ً 1‬يۃ۽ا ملی۽رشچ۽صٍيۃ۽ا ػلی۽لصف۽یف۽االامصۃ۽اخل۽وبطمہع۽لیہس۽اڈیکیم۽الوہٓ۽ص۽‪۸۴۶‬‬
‫مً‬
‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االڈف۽لاف۽ام۽ ھی۽نع۽ا صياف۽ؿاللعِ۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۶ /۵‬ۼۺ‪،‬حیحص۽ملسم‪،‬لاف۽ایبُ۽وقل۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫غمسل‬
‫ؿملس۽ابسف۽ا ش۽وسفط۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ‪ /۴ ،‬ۺ‪،۸‬۽دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽دبعاﷲ انب۽وعسمڈ۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪/۴‬‬
‫غمبر‬
‫‪۸،۷۴۴،۷۶۶‬ۻ‪،۶‬ا ش۽اریبکل۽ ؿی۽آ۽رمعؿنب۽امعنُ۽نب۽رقمُ۽وبطمہع۽ہبتکم۽فٌػليہ۽ریبؿف۽ۺ‪ /۴‬ۼ‪۶‬‬
‫‪Page 682 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫بنْالنعمانْبنْمِرنْو ْۼ‪۷‬ا بن ْماجۃْوعنْاّبْھریرةْ نب ۽امعنُ ۽نب ۽رقمُ ۽ےس ۽انب ۽امہج ۽ےن ۽رضحف ۽ا ۽وبہٖریہ ۽ٓیض ۽اﷲ‬
‫وعن ْ‪۸۳‬سعد ْبن ْاّب ْوقاص ْو‪۸۴‬الدارقطین ْف ْاالفرادْ اعتیٰل۽ًيہ۽اؿٓ۽رضحف۽دعس۽نب۽ا۽یب۽ؿاقص۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ڈآ۽‬
‫عنْجابرْبنْعبداللْریضْاللْتعاٰلْعنہمْاجمعنیْ۔ ْ ػنًی ۽ےن ۽ارٕاڈ ۽ںیم ۽رضحف ۽اجمٔ ۽نب ۽دبعاﷲ ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ مہن۽‬
‫ٰ‬
‫انیعمج۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۽(ف)‬
‫قسف ۽ڈؿس ۽‪ :‬نعط ۽نلع ۽ء‪ ،‬۽ربطاین ۽ریبک ۽ںیم ۽نصيڈ ۽نسح ۽‪۸۵‬اوباامہم ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس ۽ٓاؿی ۽وضحٓدیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ثلثۃْالْیستخفْبحِ مْاالمنافقْذوالشؼبۃْفْ نیت۽صخش۽ںیہ۽نج۽یک۽ریقحت۽ہن۽رکّ۽اگ۽رگم۽انمقف ‪۴‬۽الک۽ؿہ۽ےسج۽‬
‫اشالس۽ںیم۽مٔاھلا۽ ٓا لا۽‪۵،‬۽ڈؿرسا۽ڈی۽ملع‪،‬۽‪۶‬شیتا۽اامس۽اعڈل۽۔‬ ‫االسالمْذوالعلمْوامامْمِسط‪1‬۔ ْ‬
‫‪۸۶‬ادمح۽نصيڈ۽نسح۽ؿاظفلل۽ہل۽ااؿٓ۽ربطاین۽ؿ۽احمک۽ابعڈہ۽نب۽اصطق۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽‬
‫ںیہ‪:‬‬
‫لؼسْمنْامیتْمنْلمْیبجلْکبیناْویرحمْصغیناْ ثاری ۽اطق ۽ےس ۽ںیہن۽وج ۽املسمونُ۽ےک ۽مّٔ۽یک ۽میظعت ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫ٹوھ ے۽رپ۽ٓمح۽ہن۽رکّ۽اؿٓ۽اعمل۽اک۽قح۽ہن۽اچہپےن۔‬ ‫ویعرفْلعالمنا‪2‬۔ ْ‬
‫‪۸۷‬دنسم۽ارفلڈؿس۽ںیم۽رضحف۽اوب۽ڈٓٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ےہ۽وضحٓ۽رپ۽ونٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫العالمْسلطانْاللْفْاالرضْفمنْوقعْفیہْفِدْ اعمل ۽اﷲ یک ۽تنطلس ۽ےہ ۽اس ۽یک ۽ٓنیم ۽ںیم ۽‪ ،‬۽وت ۽وج ۽اس ۽یک ۽شاُ۽‬
‫ںیم۽اتسگیخ۽رکّ۽ہالک۽وہاجےئ۔‬ ‫تعاٰل۔ ْ‬
‫ھلكْ ۔ْوالعیاذباللْ ٰ‬
‫‪3‬‬

‫قسف۽وسس۽‪:‬۽دعاؿف۽اعہم۽الہ۽رعف۽ؿاجحٓ۽اںیھن۽وج۽نعؽق۽اُ۽ےک۽شاھت۽ےہ۽یہی۽وخف۽اجےتن۽ںیہ‪،‬‬
‫ریب ۽اُ ۽یک ۽لاوتُ ۽ےس ۽كلھ ۽ااھٹ ۽ؿہ ۽(ظیغ ۽ؿانعڈ) ۽وج ۽ونیسُ ۽ںیم۽‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اپھچےئ۽ںیہ‪،‬۽ؿہ۽مٔا۽ےہ۔۽(ف)‬
‫ن‬
‫اؿٓ۽اس۽یک۽اخمتفل۽ذمیبہ۽ےک۽ىالؿہ۽لآلآ۽ميکٔآنلعےئ۽رعف۽ےک۽اتفؿّ۽اُ۽یک۽ ػليل۽ؿ۽لڈلیل۽ںیم۽ ٓا لا۽اؿٓ۽رکباف۽ؿ اف۽ےک۽مہ۽‬
‫ذموبہُ۽اک۽ڈںیتل۽اؿٓ۽زساںیئ۽لالا۽سج۽یک۽اکحمك۽وخاص۽ؿوعاس۽ںیم۽وہشمٓ۽ؿ‬

‫غ‬ ‫غمبر‬
‫‪ 1‬ا ش۽اریبکل۽ ؿی۽اوباامہم۽لایلہ۽ وبطمہع۽ا مکٍيہ۽ا فٌػليہ۽ریبؿف۽ۻ‪ /‬ۻ‪۵۶‬‬
‫‪ 2‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽ابعڈہ۽نب۽ااصلطق۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۶۵۶ /۸‬‬
‫‪ 3‬زنک۽ا بمال۽وحباہل۽دنسم۽ارفلڈؿس۽نع۽ایب۽ڈٓ۽دحمك۽‪۶‬ۺ‪۹‬ۻ‪۵‬۽اتکف۽املعل۽وبطمہع۽ومضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۴۶۷/۴۳‬‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۶‬ۻ‪۴۴‬‬
‫‪Page 683 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ذموکٓ۽ھچک۽دمف۽وہیئ۽ہک۽اُ۽ےک۽لا چ۽طکلق۽اجمہٖ۽ئانس۽اہمرج۽ؿاہُ۽ٓےہ۽اؿٓ۽اےنپ۽ڈاس۽اھچبےن۽اچےہ۽‪،‬۽احل۽ےتلھک۽یہ۽زعتری۽لارک۽اکنےل۽‬
‫ےئگ ۽سج ۽رپ ۽اُ ۽ےک ۽دمہٓڈؿُ ۽ےن ۽اہک۽ہک ۽الہ ۽رحنیم ۽ےن ۽اہمرج ۽وک ۽اکنل ۽رک ۽اعمڈاﷲ سوادالوجہْفْالدارین ۽(ڈؿونُ ۽اہجونُ۽‬
‫ںیم۽اکال۽رہچہ۽۔ف)۽احلص۽ایک۽احالہکن۽ىالؿہ۽اؿٓ۽لاوتُ۽ےک۽اُ۽ضفًہاُ۽اتسگچ۽ےن۽ہی۽یھب۽ہن۽اجلا۽ہک۽ڈآاالشالس۽ےس۽ڈآاالشالس۽وک۽اجلا۽‬
‫اہمرجف۽ںیہن۽ہی۽وصٓف۽اجمؿٓف۽ےہ۽اؿٓ۽اجمؿٓف۽وخڈ۽رکمؿہ۽رحت‪،‬ےہ۽‪،‬۽رگم۽ارٕاڈ۽اؿایلء۽اﷲ ےک۽ےئل۽‪،‬۽کماْحِِناہْبتوفیقْاللْ‬
‫تعاٰل ْفْالعطایاْالنبویۃْفْالقتاویْالرضویۃ ۽(۽اﷲ یک۽وتقیف ۽ےس۽مہ۽ےن۽اس۽یک۽قیقحت۽اےنپ۽اتفؿی"العطاْیاْ‬
‫ٰ‬
‫النبویۃْفْالقتاویْالرضویۃ"ںیم۽یک۽ےہ۽۔۽ف)۽وتؿہ۽اہجُ۽دمایعُ۽لضف۽ؿامکل۽اس۽لعف۽ںیم۽یھب۽امث۽ےھت ً‬
‫۽وصخطا۽ہکبج۽‬
‫ؿاہُ۽اجرک۽اشاًق۽دباعف۽اچیہ۽‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫وج۽صکہ۽ہمظعم۽ںیم۽مٔاہ۽ملظ۽یسک۽ےب۽ادتعایل۽اک۽آاڈہ۽رکّ۽اگ۽اےس۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ڈٓڈلاک۽ذعاف۽اھکچںیئ۽ےگ۔‬
‫اؿٓ۽ہی۽وت۽ایھب۽یک۽لاف۽ےہ۽ہک۽اُ۽ےک۽اامس۽اشعل۽ںیھنج۽ہی۽رضحاف۽خیش۽الکل۽یف۽الکل۽اہک۽رکےت۽ںیہ۽وخبف۽املسملاُ۽رعف۽‪،‬رنشمکاُ۽‬
‫لک‬ ‫و‬
‫ڈیلہ۽ؿ مًی۽یک۽ایھٹچُ۽ےل۽رک۽جح۽وک۽ےئگ۽ؿاہُ۽وج۽زگٓی۽اںیھن۽ےس۽وپھچ۽ڈ ھٌْ‪،‬۽ارگ۽اامیُ۽ےس۽ںیہک۽ؿٓہن۽یداہ۽احرضنی۽ؿ۽لارظنی۽‬
‫وموجڈ۽ںیہ۽اؿٓ۽وخڈ۽صکہ۽ہمظعم۽ےک۽ےپھچ۽وہےئ۽ااہتشٓ۽رہشؿُ۽رہشؿُ۽رہشف۽لا۽ےکچ۽رغص۽وکیئ۽ااکنٓ۽ںیہن۽رکاتکس۽ہک۽اُ۽وک۽امتس۽امعدئ۽‬
‫ؿنلعےئ۽رعف۽ؿاجحٓ۽ےس۽تخس۽ضغب۽ؿدعاؿف۽ےہ۽اؿٓ۽ربطاین۽مجعم۽ریبک۽ںیم۽ہب۽دنس۽نسح۽حیحص۽رضحف۽دبع۽اﷲ نب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬۽بغضْالعربْنقاقْ‪2‬۔۽(۽وج۽الہ۽رعف ۽ےس۽‬
‫دعاؿف۽ٓگ ے۽انمقف۽ےہ۽)‬
‫قسف۽اہچٓس‪:‬۽رھپ۽ہی۽دعاؿف۽رجنمہب۽ضق۽ؿڈانشس۽وہیت۽ےہ۽سج۽یک۽الک۽ریظن۽مہ۽اؿرپ۽ھکل۽ےکچ۽اؿٓ۽‪۸۹‬یقہیب۽بعش۽االامیُ۽ںیم۽رضحف۽‬
‫اثار۽اوملنینم۽رمع۽افٓؿط۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬۽‬
‫ً‬
‫وج۽الہ۽رعف۽وک۽ضق۽ؿض ش۽رک ں۽ؿہ۽اخص۽رشمک۽ںیہ۔‬ ‫منْسبْالعربْفاولئكْھمْالمشرکون‪3‬۔ ْ‬
‫قسف۽مجنپ‪:‬۽دمہنی۽ک ہب۽وک۽زجریہ۽رعف۽رپ۽سج۽دقٓ۽فؽيلق۽ےہ۽ایس۽دقٓ۽اُ۽یک۽دعاؿف۽ؿدبوخایہ۽وک۽الہ۽دمہنی‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۵۸ /۵۵‬‬

‫غمبر‬
‫‪ 2‬ا ش۽اریبکل۽ دحمك۽‪ ۴۴۶۴۵‬ؿی۽آ۽دبعاﷲ انب۽ابعس۽ٓیض۽اﷲ اعتیل۽ًيہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽فٌػليہ۽ریبؿف۽‪۴۷۹ /۴۴‬‬
‫‪ 3‬بعش۽االامیُ۽لصف۽یف۽اٰولصلہ۽یلع۽ایبنل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽۽وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪۵۶۴ /۶‬‬
‫‪Page 684 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ےک۽شاھت۽ٓلاڈف۽ےہ۽اؿٓ۽وضحٓ۽ۺ‪۸‬دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ۽‪:‬‬
‫الیکیدْاھلْالمدینۃْاحدْاالانماعْکماْینماعْالملحْفْ وکیئ۽صخش۽الہ۽دمہنی۽ےک۽شاھت۽دبادنہشی۽ہن۽رکّاگ۽رگم۽ہی۽ہک۽ااسی۽لگ۽‬
‫الماء‪ْ 1‬۔اخرجہ ْالشیخان ْعن ْسعد ْبن ْمالك ْریضْ اجےئ۽اگ۽ےسیج۽كمن۽لاین۽ںیم۽اےس۽اخبٓی۽ؿملسم۽ےن۽رضحف۽دعس۽نب۽‬
‫امکل۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫اؿٓ۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫من ْاراد ْاھل ْالمدینۃ ْبسوء ْاذابہ ْالل ْکما ْیذوبْ وجالہ۽دمہنی۽ےک۽شاھت۽یسک۽رطچ۽اک۽م ُٔا۽آاڈہ۽رکّ۽اﷲ اعتیٰل۽اےس۽‬
‫الملحْفْالماءْ‪2‬۔ْاخرجہْاحمدْومسلمْوا بنْماجۃْ ااسی ۽گالڈّ ۽ےسیج ۽كمن۽لاین ۽ںیم ۽لگ۽اجلاےہ ۽۔۽اےس۽اامس۽ادمح ۽‪ ،‬۽ملسم۽‬
‫اؿٓ۽انب۽امہج۽ےن۽رضحف۽اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽‬
‫عنْاّبْھْریرةْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ےہ۔‬
‫ۼ‪۸‬ڈؿرسی۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْاذی ْاھل ْالمدینہ ْاذاہ ْالل ْوعلیہ ْلعنۃ ْاللْ وج ۽دمہنی ۽ؿاولُ ۽وک ۽الڈا ۽ڈّ ۽اﷲ اےس ۽تبیصم ۽ںیم ۽ڈاےل ۽اؿٓ۽‬
‫والملٰئکۃ ْوالناس ْاجمعنی ْ‪ْ ،‬الیِبل ْمنہ ْصرف ْوالْ اس ۽رپ ۽جڈا ۽اؿٓ ۽رٕوتشُ ۽اؿٓ ۽ ٓا ڈویمُ ۽یک ۽تنعل ۽ےہ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ہن۽‬
‫غمبر‬
‫عدلْ‪3‬۔ْاخرجہْالطرباینْفْالکبیْعنْعبداللْبنْ ااکس۽لفن۽وبقل۽رکّ۽ہن۽رٕص۔۽اےس۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽اریبکل۽‬
‫ںیم۽رضحف ۽دبعاﷲ نب۽رمع۽ؿنب۽اعص۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽‬ ‫عمرْوبنْالعاصْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہما۔ ْ‬
‫ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫‪4‬۔۽(اےسی۽ہملک۽یک۽رطف۽ ٓا ؿ۽‬ ‫ارگ۽ہی۽رضحاف۽اُ۽اومٓ۽ےس۽ااکنٓ۽رک ں۽وتایک۽اضمہقئ۽اُ۽ےس۽فرع ۽‬
‫وج۽مہ۽ںیم۽اؿٓ۽مت۽ںیم۽اسکیُ۽ےہ۽۔۽ف)۽مہ۽اؿٓ۽مت۽ضق۽لم۽رک۽رہم۽رکڈ ں۽ہک۽لئالئ۽ذمیبہ۽ںیم۽وج۽كلسم۽نلعےئ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽اضفلئ۽ادملہنی۽لاف۽امث۽نم۽اکڈالہ۽ادملہنی۽ وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۵۸۵ /۴‬‬

‫‪ 2‬حیحص۽ملسم۽اتکف۽اجحل۽لاف۽رحتمی۽آاڈہ۽الہ۽ادملہنی۽وسبء۽۽وبطمہع۽ونٓ۽دمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪،۷۷۸ /۴‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽آ۽دنسم۽اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪ /۵‬ۺ‪۶۸‬‬
‫‪ 3‬زنکا بمال۽وحباہل۽ربطاین۽نع۽انب۽رمع۽اضفلئ۽ادملہنی۽ؿاموحاہل۽اخل۽دحمك۽‪۶۹‬ۻ‪ ۶۷‬ؤمضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف ‪،‬۽‪ /۴۵‬ۺ‪،۵۶‬عمجم۽اسلاؿادئ۽لاف۽نمیف۽ااخف۽‬
‫الہ۽ادملميۃ۽ؿآاڈمہ۽وسبء۽وبطمہع۽ڈآااتکلف۽ریبؿف۽‪ /۶‬ۺ‪،۶۳‬ارتلبیغ۽ؿارتلبیہ۽ارتلبیہ۽نم۽ااخفۃ۽الہ۽ادملہنی۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۷۴ /۵‬‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽‪۹۷ /۶‬‬
‫‪Page 685 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فٍ‬
‫رحنیم۽ يٍِ۽ٓاڈامہ۽اﷲ رشاف۽ؿامیظعت۽اک۽ےہ۽رٕنیقی۽وک۽وبقمل۽وہاگ۽ارگ۽ےب۽فلکت۽اس۽رپ۽ٓایض۽وہاجںیئ۽اہبف۽ؿٓہن۽اجُ۽ےئجیل۽ہک۽ہی۽ػنغ ًا۽‬
‫الہ ۽رحنیم ۽ےک ۽اخمفل ۽ذمہق ۽اؿٓ ۽شٍياُ ۽دنہؿ ۽ؿریغہ ۽ےک ۽لثم ۽اُ ۽لاک ۽ابمٓک ۽رہشؿُ ۽ےک ۽نلعء ۽وک ۽یھب ۽اعمڈاﷲ رشمک ۽ؿرمگاہ۽‬
‫خفمہ‬
‫ؿدبڈنی۽اجےتن۽ںیہ۽رھپ۽دعاؿف۽ؿ۽دبوخایہ۽ہن۽وہلا۽ایک۽ طعٌْ‪،‬۽اؿٓ۽وخڈ۽اُ۽ےس۽وپےنھچ۽یک۽احخق۽ایک۽ےہ۽نلعےئ۽رحنیم۽ ش۽اﷲ اعتیٰل۽‬
‫ےک۽اتفؿّ۽اُ۽اصوبحُ۽ےک۽ٓڈ۽ںیم۽رثکبف۽وموجڈ۽اںیھن۽ےس۽احل۽لھک۽اجےئ۽اگ۽ہک۽اخمافلُ۽ذمہق۽ںیم۽اسیج۽الک۽ڈؿرسّ۽وک۽اتہک۽‬
‫ےہ۽ڈؿرسا۽یھب۽اس۽یک۽تبسن۽ؿیہ۽امگُ۽ٓکھيا۽ےہ۽‪،‬۽دعاؿف۽وہ۽وخاہ۽تبحم۽ڈؿونُ۽یہ۽رطف۽ےس۽وہیت۽ےہ۽‪،‬۽خق۽ؿہ۽ااکمٔاُ۽ےک۽امعدئ۽‬
‫وک۽ھکل۽ےکچ۽ہک‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ؿہ۽اطیشُ۽ےک۽رگؿہ۽ںیہ‪،‬۽كشیب۽اطیشُ۽یہ۽اک۽رگؿہ۽اھگ ے۽ںیم۽‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ےہ۔(ف)‬
‫وت۽ویک۽رکن۽وقعمل۽ہک۽ہی۽اُ۽ےک۽ڈنمش۽ہن۽وہُ۽‪،‬۽ ٓا ر۽ہن۽ڈاھکی۽ہک۽اُ۽ےک۽اامس۽اشعل۽ےن۽انم۽ؿاامُ۽ؿایل۽رحنیم۽وک۽اےنپ۽ےئل۽لحم۽وخف۽‬
‫ؿخنٕ۽اھجمس۽اؿٓ۽رنشمک۽ڈیلہ۽ؿ۽یئبمب۽یک۽ویھٹچُ۽وک۽رپس‪،‬۽والْحولْوالْقوةْاالباللْالعَلْالعظیم۔‬
‫قسف۽مشش۽‪:‬دعاؿف۽اؿایلےئ۽رکاس۽دقضق۽ارسآمہ۽سج۽یک۽لیصفت۽وک۽ڈرتف۽ڈٓاکٓ۽سج۽ےن۽اُ۽ےک۽اوصل۽ؿ۽رٕؿه۽رپ۽رظن۽یک۽ےہ۽ؿہ۽‬
‫وخف۽اجاتن۽ےہ۽ہک۽اُ۽یک۽ئانےئ۽ذمہق۽وبحملاُ۽جڈا۽ےک۽ہن۽امےنن۽اؿٓ۽اُ۽یک۽تبحم۽ؿمیظعت۽وک۽اہجُ۽لک۽نب۽ڑپّ۽اٹھگےن۽اٹمےن۽رپ۽‬
‫ےہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽اُ۽ےک۽لاین۽ذمہق۽ےن۽رصتحی۽رکڈی۽ہک۽اﷲ وک۽امےن۽اؿٓ۽اس۽ےک۽وسا۽یسک۽وک۽ہن۽امےن۽امًہی۽۔۽اؿٓ۽دوُٓےھ۽رامٓ۽‬
‫غم‬
‫اؿٓ۽لااکّٓ۽ولگ۽وت۽ونک۽ٓلاُ۽رپ۽ےہ۽‪،‬۽وخڈوضحٓ۽دیس۽ا زٌـنیب۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽تبسن۽اصف۽ہہک۽ڈلا۽ہک۽ؿہ۽یھب۽ رک۽‬
‫یٹم۽ںیم۽لم۽ےئگ۽‪،‬‬
‫اشدْمِتْالل ْعَل ْکل ْمن ْعادی ْرسولْالل ْصَلْ ضق۽ےس۽ٓلاڈہ۽اﷲ اعتیٰل۽یک۽لآایگض۽ہٖ۽اس۽صخش۽رپ۽ےہ۽وج۽اﷲ‬
‫اعتیٰل۽ےک۽ٓوسل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿاہل۽ؿلآک۽ؿملس۽ےک۽‬ ‫تعاٰلْعلیہْو ٰا ل ٖہْوباركْوسل ّم۔ ْ‬
‫اللْ ٰ‬
‫شاھت۽دعاؿف۽ٓگ ے۽(ف)‬
‫اﷲ اعتیٰل۽رٕاملا۽ےہ ‪:‬‬
‫وج۽ولگ۽الڈاڈےتی۽ںیہ۽اﷲ ےک۽ٓوسل ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽ےئل۽ڈ ھ۽یک۽‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫امٓےہ۔‬
‫اؿٓ۽رٕاملا۽ےہ۽‪:‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۻ‪ /۸‬ۼ‪۴‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪۹۴ /‬‬
‫‪Page 686 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اﷲ ےن ۽اُ ۽رپ ۽تنعل ۽یک ۽ڈاین ۽ؿ ٓا رف ۽ںیم ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک ۽ےئل ۽ایتٓ۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ٓ۔اھ۽ےہ۽ڈ ك۽اک۽ذعاف۔‬
‫احبسُ۽اﷲ وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽آشاڈ۽رٕامںیئ‪:‬‬
‫انْاللْحرمْعَلْاالرضْانْتاکلْاجسادْاالنؽیاءْ‪2‬۔ْ كشیب۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ٓنیم۽رپ۽ربمغیپؿُ۽اک۽مسج۽۔اھلا۽رحاس۽ایک۽ےہ۔۽‬
‫اخرجہْاحمدْوابوداؤدْوالنسائیْوْا بنْماجۃْوا بنْ اس۽وک۽اامس۽ادمح‪،‬اوبڈاؿڈ‪،‬۽نسایئ‪،‬۽انب۽امہج‪،‬۽انب۽ابحُ۽‪،‬۽احمک۽اؿٓ۽ا۽‬
‫حبان ْوالحا کم ْو ْابونعیم ْکل م ْعن ْاوس ْبن ْاّبْ وبمیعن۽ضق۽رضحاف۽ےن۽رضحف۽اؿس۽نب۽ایب۽اؿس۽نؾؽی۽ٓیض۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫اوسْالثِیقْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ؿآڈ۽ہک۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪:‬‬
‫منْکلمہْروحْالِدسْلمْیؤذنْلالرضْانْتاکلْ سج۽ےس۽ربجلی۽ےن۽کالس۽ایک۽ٓنیم۽وک۽ااجٓف۽ںیہن۽ہک۽اس۽ےک۽‬
‫من ْلحمہ ْ‪3‬۔ ْاخرجہ ْالزبی ْبن ْبکار ْف ْاخبارْ وگضق۽لاک۽ںیم۽ھچک۽رصتف۽رکّ۔۽اےسرضحف۽ٓریبنب۽‬
‫اکبٓ۽ےن۽اابخٓ۽ادملہنی۽ںیم۽اؿٓ۽انب۽ٓلاہل۽ےن۽اامس۽نسح۽رصبی۽‬ ‫المدینہْوا بنْزبالۃْعنْالحسنْمرسال۔ ْ‬
‫ےس۽ شلًا۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫اامس۽اوب۽ااعلہیل۽لایعب۽ےن۽اہک۽‪:‬‬
‫ان ْلحوم ْاالنؽیاء ْال ْتبلیغ ا ْاالرض ْوالتاکل اْ الٍياء۽اک۽وگضق۽ٓنیم۽ںیہن۽گالیت۽ہن۽ڈٓدنّ۽اتسگیخ۽رک ں۔۽اےس۽‬
‫ٓریب۽اؿٓ۽یقہیب۽ےن۽ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬ ‫السباعْ‪4‬۔ْاخرجہْالزبیوالؽی یق۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ٓف۽ااعلنیمل۽لج۽دجمہ اُ۽ےک۽ىالومُ۽ینعی۽دہشاےئ۽رکاس۽یک۽تبسن۽آشاڈ۽رٕامےئ۽‪:‬‬
‫وج۽جڈا۽یک۽ٓاہ۽ںیم۽امّٓ ےئگ۽اںیھن۽ ڈہ۽ہن۽وہک‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۶۶‬ۺ‪۸‬‬

‫غ‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬ننس۽ااسنلیئ۽ ااثکٓاٰولصلہ۽یلع۽ایبنل۽یلص۽اﷲ نیلع۽ؿملس۽ویس۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیفلس۽الوہٓ۽ ‪،۴۹۵ /۴‬۽ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽لاف۽رفتعی۽اوباف۽ا رمغۃ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽‬
‫اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪،۴۸۳ /۴‬دنسم۽ادمح۽نب۽جٍيل۽دحمك۽اؿس۽نب۽اؿس۽ٓیض۽اﷲ ًيہ۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽ ‪ /۷‬ۻ‬
‫عم‬ ‫غ‬
‫‪ 3‬ادلٓا مٌٍـٓ۽ٓری۽ ٓا لۃ۽ؿالڈلاہ۽مٔؿچ۽العرس۽وبطمہع۽وشنمٓاف۽ ٓا لۃاﷲ ا می۽‪،‬مق۽‪،‬اریاُ۽‪ /۴‬ۺۻ‬
‫‪ 4‬اابخٓ۽دمہنی۽سلریبنب۽اکبٓ‬
‫‪Page 687 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪1‬‬
‫ہکلب۽ؿہ۽ٓدنہ۽ںیہ۽نکیل۽ںیہمت۽ربخںیہن۔‬ ‫‪‬‬
‫اؿٓ۽رٕامےئ۽‪:‬‬
‫ربخڈآ۽دیہشؿُ۽وکضُٕڈہ۽ہن۽اجوین۽ہکلب۽ؿہ۽اےنپ۽ٓف۽ےک۽لاس۽ٓدنہ۽‬ ‫‪‬‬
‫ںیہ۽ٓؿٓی۽ڈےیئ۽اجےت۽ںیہ۽شاڈ۽شاڈ۽ںیہ۔‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬‬
‫مغ‬
‫اؿٓ ۽الک۽ضفيہ۽رغمؿٓ ۽وبحملاُ ۽جڈا ۽ےس۽وفنٓ ۽وخڈ ۽وضحٓرپونٓارکس۽ا زٌـنیب۽ولصاف ۽اﷲ ؿشالہم۽نیلع۽ؿویلع۽انیعمج۽یک۽تبسن۽ؿہ۽‬
‫لالاک ۽اافلؿ ۽ےہک ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽یھب ۽ویُ ۽ہک ۽اعمڈاﷲ وضحٓ ۽یہ ۽یک ۽دحمك ۽اکہی ۽بلطم ۽رہھٹاےئ ۽ینعی ۽ںیم ۽یھب ۽الک ۽ رک ۽یٹم ۽ںیم ۽ےنلم۽‬
‫ؿاالوہُ‪،‬۽ایقطق۽ںیم۽اُِ۽شاء۽اﷲ رکیٹم۽ںیم۽ےنلم۽اکضٕااگل۽ےلھک۽اگ۽اؿٓ۽ہی۽جڈا۽وپاھچ۽اجےئ۽اگ۽ہک۽دحمك۽ےک۽وکُ۽ےس۽ظفل۽ںیم۽اس۽‬
‫لالاک۽ینعم۽یک۽وبیھت۽وجوت۽ےن۽ینعی۽ہہک۽رک۽وبحمف۽امظع۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رپارتفاایک۽وضحٓرپارتفا۽جڈارپارتفا۽ےہ۽اؿٓ۽جڈارپارتفا۽‬
‫منہج۽یک۽ٓاہ۽اک۽رپال۽رسا‪،‬‬
‫كشیب۽ؿہ۽ولگ۽وج۽اﷲ اعتیٰل۽رپوھجف۽لادنےتھ۽ںیہ۽ؿہ۽فالچ۽ںیہن۽‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬‬
‫لاںیئ۽ےگ۔۽ہی۽ڈاین۽اتمه۽لیلق۽ےہ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽ےئل۽( ٓا رف۽‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ںیم)۽اانملک۽ذعاف۽ےہ۔‬
‫و‬
‫ھال ۽خق ۽وخڈ ۽وضحٓادقس ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽ےک ۽شاھت ۽ہی ۽مٔلاؿ۽ںیہ ۽وت ۽اؿایلےئ ۽رکاس ۽اکایکڈرکےہ ۽اؿٓ ۽رضحف۽قح ۽زعجالہل۽‬
‫رٕاملا۽ےہ‪:‬‬
‫نْعادیْٰلْولیاْفِدْاٰذنتہْبالحرب‪5‬۔ْاخرجہْامامْ وجثارّ ۽یسک۽ؿیل۽ےس۽دعاؿف۽ٓگ ے ۽ںیم۽ےن۽اىالُ۽ڈّ ۽ڈلا۽اس۽‬
‫ّ‬ ‫م‬
‫تعاٰلْعلیہْ ےس۽زلایئ۽اک۔۽اےس۽اامس۽اخبٓی۽ےن۽رضحف ۽اوبہٖریہ۽ےس۽یبن۽ارکس۽‬
‫البخاریْعنْاّبْھریرةْعنْالنیبْصَلْاللْ ٰ‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےک۽وحاےل۽ےس۽اﷲ زعؿلج۽ےس۽ایبُ۽‬ ‫وسلمْعنْربہْعزوجل۔ ْ‬
‫ایکےہ۽(ینعی۽ہی۽دحمك۽دقیس۽ےہ)‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۸۷ /۵‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۶‬ۼ‪۴۹‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۴۹ /۴۹‬‬
‫‪ 4‬ارقل ٓا ُ۽‪ /۴۹‬ۺ‪۴۴‬‬
‫‪ 5‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽ارلاقط۽لاف۽اوتلاعض۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳۶ /۵‬ۼ‬
‫‪Page 688 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫غم‬
‫اؿٓ۽وضحٓرپونٓ۽دیسا زٌـنیب۽یلص۽اﷲ اعتیلٰ۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫من ْعادی ْاولیاء ْالل ْفِدبارزالل ْبالمحاربۃ‪1‬۔ْ سج۽ےن۽اؿایلء۽اﷲ ےس۽دعاؿف۽یک۽ؿہ۽رسدیماُ۽جڈا۽ےک۽شاھت۽‬
‫اخرجہ ْا بن ْماجۃ ْوالحا کم ْوالؽی یق ْف ْالزھدْ زلایئ ۽وکلکن ۽ ٓا لا۔ ۽اس ۽وک ۽انب ۽امہج‪ ،‬۽احمک ۽اؿٓ ۽یقہیب ۽ےن ۽ٓدہ ۽ںیم۽‬
‫عن ْمعاذ ْبن ْجبل ْریض ْالل ْتعاٰل ْعنہ ْقالْ رضحف۽اعمڈنب۽لبج۽ٓیض۽اﷲ اعتیلٰ۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایکےہ۔۽‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫ر‬
‫اامس۽احمک۽ےن۽ ٕاملا۽ہی۽ٓؿا ك۽حیحص۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽ںیم۽وکیئ۽تلع۽‬
‫الحا کمْصحیحْوالعلۃْلہ۔ ْ‬
‫ںیہن۽ےہ۔(ف)‬
‫اﷲ اعتیلٰ۽اےنپ ۽وبحموبُ۽یک۽یچس۽تبحم۽رپڈاینےس۽اُاھٹےئ۽اٰنیم۔۽بجاھ مْعندكْیاارحمْالراحمنیْیامنْاحمھبْ‬
‫فامرناْبحمھبْحؽمھیْالؼناْوحبؽناْالمھیْبحؽناْ ْایاھمْیاْا کرمْاال کرمنیْاٰمنیْاٰمنی۔‬
‫طسل‬
‫قسف۽متفہ‪:‬۽مہ۽اؿرپ۽ایبُ۽رک ٓا ےئ۽ہک۽اُ۽اک۽جالہص۽ذمہق۽ہی۽ےہ۽ہک۽یتنگ۽ےک۽ڈاھیئ۽ ٓا ڈیم۽لایج۽لایق۽امتس۽ مٍِ۽رشک۽ںیم۽ڑپرکہالک۽‬
‫وہےئگ۽اؿٓ۽وضحٓ۽دیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اذا ْسمعت ْالرجل ْیِول ْھلك ْالناس ْف وْ خق۽وت۽یسک۽وک۽ویُ۽ےتہک۽ےنس۽ہک۽ولگ۽ہالک۽وہےئگ۽وت۽ؿہ۽اُ۽ضق۽‬
‫اھلک م‪2‬۔ ْاخرجہ ْاحمد ْوالبخاری ْف ْاالدبْ ےس ۽ٓلاڈہ ۽ہالک ۽وہےن ۽ؿاالےہ۔ ۽اےس ۽اامس ۽ادمح ۽اؿٓ ۽اخبٓی ۽ےن۽‬
‫ومسلمْوابوداؤدْعنْاّبْھریرةْریضْاللْتعاٰلْ االڈف ۽ارفملڈ ۽ںیم‪،‬۽ملسم۽اؿٓ ۽اوبڈاؿڈ ۽ےن۽ض ّيڈلا ۽اوبہٖریہ۽ٓیض۽‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫ً‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ يہ۽ےس۽ٓؿا ك۽ایکےہ۔‬
‫عنہ۔ ْ‬
‫خ‬
‫دحمك۽ےس۽لامك۽وہاہک۽خؾٌؼۃً۽یہی۽ولگ۽وجلاقح۽املسمونُ۽وک يٍِ۽ؿانچُ۽ےتہک۽ںیہ۽وخڈ۽ہالک۽ میظ۽ےک۽قحتسم۽ںیہ۽اؿٓ۽اﷲ لج۽‬
‫جالہل۽رٕاملاےہ‪:‬‬
‫وکُ۽ہالک۽وہا۽وساافقس۽ولوگُ۽ےک۔‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫ٰل۔۽رھپمتس۽مٔمتس۽ہی۽ہک۽ؿہ۽اُ ۽رحمامف ۽اکرصف۽‬
‫سبحنہْوتعا ٰ ْ‬ ‫ضؼٍ‬
‫رھپ۽اُ ۽ےک۽ادش۽اافل ِ ۽ےس۽وہےن۽ںیم۽ایکضًہہ۽ےہ۽والعیاذباللْ ٰ‬
‫آاکتف۽یہ۽ںیہن۽رکےت۽اُںیہن۽جالل۽ؿابماحف۽ہکلب۽الضف۽انسحف۽ہکلب۽امہ۽ؿاابجف۽ےتھجمس۽ںیہ۽اہیہف۽ارگلاؿلی۽اکدقس۽ڈٓایمُ۽ہن۽وہلا۽وتایکھچک۽‬
‫اُ۽ےک۽لآّ۽ںیم۽انہک۽ہن۽اھت۽اﷲ اعتیٰل۽ےن۽ہی۽ڈنی۽رپاشٍؼالل‬

‫ب‬
‫‪ 1‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽نم۽رتیج۽ہل۽ا سالصۃ۽نم۽ا فٍِ۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص‪۹‬ۼ‪،۵‬بعش۽االامیُ۽لاف۽یف۽اجالص۽ا مل۽دحمك ‪۴۵‬ۻ‪۹‬‬
‫وبطمہع ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽‪ /۸‬ۻ‪۶۵‬‬
‫غ‬
‫‪ 2‬االڈف۽ارفملڈ۽(‪ )۶۵۷‬لاف۽وقل۽ارللج۽كلھ۽اانلس۽دحمك۽ۼ‪۸‬ۺ وبطمہع۽ا مکٍيۃ۽االرثہی۽شا ہلگ۽لہ۽ص۽ۻۼ‪۴‬‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ‪،‬۽‪۶۸ /۷۹‬‬
‫‪Page 689 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓ۽ہملک۽ک ہب۽اک۽اڈف۽ؿجالل۽وميہ۽ؿرکہم۽مہ۽اہلسٍق۽یہ۽وکاطعرٕاملاےہ۽ہک۽دبذمابہُ۽رمگاہ۽امہٓی۽ریفکت ں۽رک ں۽مہ۽لاس۽ہملک۽ےس۽دقس۽‬
‫لاہٖہن ۽ڈرھ ں ۽ؿہ ۽ہٖؿغك ۽اس ۽رکفںیم۽ہک ۽یسک ۽رطچ ۽مہ ۽وکرشمک ۽ئانںیئ ۽مہ۽ہشیمہ ۽اس ۽ایخل ۽ںیم ۽ہک ۽اہجُ ۽لک ۽نکمم ۽وہ ۽اںیہن۽‬
‫املسمُ ۽یہ ۽اتبںیئ۔ ۽ےسیج ۽ؿہ ۽وھبیک ۽اؿینٹن ۽سج ۽ےک ۽ےھچیپ ۽ہٖی ۽وببںیل ۽ٓںیہ ۽اؿٓ ۽اُ ۽ںیم ۽ریش ۽اؿٓ ۽ ٓا ےگ ۽اصف ۽دیماُ ۽رھپ ٓا لاڈ ۽رہش‪ ،‬۽ؿہ۽‬
‫وببولُ۽یک۽ہٖلایل۽رپاہمٓ ں۽وتٓایت۽اؿٓ ۽یٹلپ۽اجیت۽ےہ۽ہک۽وخڈ ۽یھب ۽ہالک۽وہ۽اؿٓ ۽وسآ ۽وکیھب۽ضہلکہ۽ںیم۽ڈاےل‪،‬۽وسآزیمہم ں۽رکلا۽‬
‫لآلاےن۽اگللا۽ ٓا ےگ۽مٔاھلا۽ےہ۽ہک۽ ٓا ف۽یھب۽ماجف۽لاےئ۽اؿٓ۽اےس۽یھب۽اچبےل۽ ؎‬
‫ھویْناقیتْخلیفْوقدایمْالہوی ْ‬
‫ْواینْوایاھاْلمختلقان ْ‬
‫(ثاری۽وسآی۽یک۽وخاشہ۽ثارّ۽ےھچیپ۽ےہ۽اؿٓ۽ثاری۽وخاشہ۽ ٓا ےگ۽ےہ۽اؿٓ۽ںیم۽اؿٓ۽ؿہ۽ڈؿونُ۽فل۽ںیہ)‬
‫ط‬
‫فصنم۽ےک۽مٔڈلک۽اینت۽یہ۽لاف۽ےس۽الہ۽قح۽ؿ ٌللٍِ۽اکرٕط۽فاہٖ۽والحمدللْربْال ٰعلمنی‪o‬‬
‫مت ۽رٕامؿ ۽ضق ۽اےنپ ۽اےنپ ۽رطےقی ۽رپاکس۽رکےت ۽ںیہ ۽وت ۽اہمتٓا ۽ٓف۽‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫وخف۽اجاتنےہ۽ہک۽وکُ۽ٓلاڈہ۽ٓاہ۽رپےہ۔‬
‫ہیبنت‪ :‬۽ابعٓف ۽ذموکٓہ ۽ىٍيہ ۽ڈھکی ۽رک۽ضعب ۽اڈاہُ۽ںیم ۽ہی ۽ایخل ۽زگٓاتکسےہ۽ہک ۽فاہفئ ۽ریغدلقمنی ۽ارگہچ ۽اُ ۽فصؾياف ۽ےک ۽اعڈی۽ںیہ۽‬
‫رگمؿہ۽اںیہن۽قسف۽اجُ۽رکںیہن۽رکےت۽ہکلب۽اےنپ۽ٓمع۽ںیم۽اکٓوثاف۽ؿنیع۽وصاف۽ےتھجمس۽ںیہ۽ہی۽اُُ۽یک۽مہف۽یک۽ یج۽اؿٓ۽ذمہق۽یک۽دبی۽‬
‫ےہ۽اس۽ےس۽ؿہ۽ابیبیک۽لامك۽ہن۽وہیئ۽سج۽یک۽ئانرپ۽اامطق ۽افقس۽ونممه۽وہیئ۽یھت۽ہک۽خق۽اےس۽ڈنی۽اکاامتہس۽ںیہن۽وتایکبجع۽ہک۽ےب۽‬
‫ؿوض۽امنٓڑپاھےئ۽لارشاطئ۽امنٓ۽ےس۽وکیئ۽اؿٓ۽رشؿ۽ٹوھٓاجےئ۔‬
‫اوقل‪:‬۽عنم۽اامطق۽افقس۽رصف۽ایس۽رپینبم۽ہن۽اھت۽ہکلب۽اس۽یک۽مٔی۽تلع۽ؿہ۽یھت۽ہک۽دقتمی۽ںیم۽تمظع۽اؿٓ۽افقس۽رشى ًا۽قحتسم۽ااہمك‪،‬۽‬
‫رہباحل۽وموجڈ۽ہکلب۽ویعف۽ؿڈونف۽وکوصاف۽ؿوثاف۽اجےتن۽ںیہ۽اؿٓ۽ٓلاڈہ۽دشلڈ۽اولٓؿڈ۽ہک۽اس۽ےس۽قسف۽ہٖآدنچ۽وہاجلاےہ۽وتایس۽‬
‫دقٓااقحتسط ۽ااہمك ۽رتیق ۽لاےئ ۽اگ ۽اؿٓ ۽اس ۽یک ۽رتیق ۽رپ ۽اُانت ۽یہ ۽انشًق ۽اامطق ۽ںیم ۽وجس ۽ ٓا ےئ ۽اگ ۽طبہڈا ۽سج ۽ےن ۽رجتہب ۽ایک ۽ےہ ۽اس ۽ےس۽‬
‫و‬
‫وپےئھچ۽ہک۽ڈاینڈٓانکٓ۽اخص۽اومٓ۽ڈنی۽ںیم۽ااصرغ۽لاالےئ۽فاط۽اُ۽ےک۽ااکمٔ۽ؿ۽دمتعمنی۽ںیم۽وجعینش۽ابیبایکُ۽ میظ۽افسایکُ۽ ھيل۽ٓیہ۽‬
‫ںیہ۽جڈاہن۽رکّ۽ہک۽یسک۽افقس۽ےس۽افقس۽وکیھب۽اُُ۽یک۽وہاےگل‪،‬۽ایکہن۽ڈاھکی۽ہک۽اُ۽ےک۽اامس۽اشعل۽ےن۽اےنپ۽رہمی۽وتفّ۽ںیم۽ڈؿڈھ۽‬
‫ےک۽اچچ۽وکیجیتھب۽ڈالیئ‪،‬‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ ۺ‪۷/۴‬ۻ‬
‫‪Page 690 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ایکہن ۽اجلا ۽ہک ۽اُ ۽ےک ۽ٓدیش ۽شارگڈ ۽ےن۽وبطمہع ۽ٓشاےل ۽ںیم ۽یقیقح ۽وھپیھپ ۽لک ۽جالل ۽اتبیئ‪ ،‬۽ایکہن ۽انس ۽ہک ۽ڈؿرسّ ۽شارگڈ ۽ےن۽وسیلیت۽‬
‫اخہل۽وکاھبےجن۽ےک۽قح۽ںیم۽ابمچ۽رکڈلا۽اؿٓ۽اس۽آ تف۽ےک۽وتفّ۽ےس۽ااتسڈ۽اصخق۽ےن۽اینپ۽رہم۽اک۽اکنچ۽رکڈلا۽رھپاامس۽اشعل۽اکاُرجف۽‬
‫ےل۽رکلئالئ۽انھکل‪،‬۽الک۽یہ۽ادقہم۽ںیم۽دم ی۽دماعنیلع۽ڈؿونُ۽ےک۽لاس۽رضحف۽اک۽وتفی۽وہلا۽یسیک۽ایٰلع۽ڈٓےج۽یک۽ڈلامك۽ےہ۔۽اُ۽‬
‫ضق ۽ؿاقظئ ۽یک ۽لیصفت ۽ضعب ۽اابحف ۽ریقفےن ۽ٓشاہل ۽سیف ْالمصط ٰیف ْعَل ْادیان ْاالفرتاء(ۼۼ‪۴۵‬ھ) ۽ؿٓشاہل ۽نشاطْ‬
‫السکنیْعَلْحلقْالبِرْالسمنی(‪۴۶۳۶‬ھ)۽ںیم۽ڈرک۽یک‪،‬۽رھپلاف۽ئانےن۽وک۽اایحء۽ؿ۽اوماف۽رپہٖآؿُ۽ارتفاء۽ؿاتہبُ۽رکلا‪،‬۽‬
‫رٕیض۽اتکوبُ۽ےس۽دنساللا‪،‬۽ایخیل۽اعوملُ۽ےک۽لاس۽ڑھگ انی‪،‬۽لقن۽ابعٓف ۽ںیم۽عطق۽ؿمٔلڈ ۽رکلا‪،‬۽رجچ۽دحمنیث۽وکبسن۽دبل۽ انی‪،‬۽‬
‫ااحڈمك۽ؿاوقال۽ےک۽طلغ۽وحاےل۽ڈانی۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽وسا۽ڈلڈہ۽ؿڈاہتسن۽ہٖآؿُ۽مسق۽یک۽ایعٓلاُ۽اُ۽ےک۽امعدئؿنیملکتم۽اینپ۽ذمیبہ۽اصتخ ف۽‬
‫ںیم۽رکزگّٓ‪،‬۽ٓںیک۽۔اھںیئ۽اسلاس۽ااھٹےئ۽اؿٓ۽لآہن۽ ٓا ےئ۔۽ٓشاہل۽سیفْالمصط ٰ ْ‬
‫یف۽اںیہن۽اومٓ۽ےک۽ایبُ۽ؿااہظٓ۽ںیم۽لافیل۽وہا۽‬
‫سج۽ںیم۽زعمٔس۽ؤمفل۽خفلہ۽اﷲ ےن۽ااکمٔ ۽فاہفئ۽یک۽الک۽وسشاھٹ۽ڈلاوتنُ۽وکولجہ۽ڈلا۔۽رھپ۽وکُ ۽امگُ ۽رکاتکسےہ۽ہک۽رجا ٔف۽‬
‫ؿاسجٓف۽ںیم۽اُ۽اکلالا۽یسک۽افقس۽ےس۽اٹھگوہاےہ‪،‬۽طبہڈا۽ ٓا ٓامےئجیل۽ہک۽ہی۽رضحاف۽سج۽ہلئسم۽ںیم۽جالف۽رک ں۽ےگ۽ ٓا ٓاس۽سفن۽یہ۽‬
‫یک ۽رطف ۽رک ں ۽ےگ ۽یھبک ۽ؿہ ۽ذمہق ۽اُ ۽ےک ۽مٔڈلک ۽ٓاحج ۽ہن ۽وہا ۽سج ۽ںیم ۽ڈٓاتقشم ۽اکہلپ ۽اکھج‪ ،‬۽رتاؿحی ۽ںیم ۽سیب ۽ٓتعک ۽ٹوھٓ ں۽‬
‫وتسیتھچ۽یک۽رطف۽ہن۽ےئگ۽وج۽اامس۽امکل۽ےس۽ ؿی‪،‬۽ہن۽اچسیل۽ںیل۽وج۽رضحف۽ایب۽نب۽بعک۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽وقنمل۽اؿٓ۽اامس۽‬
‫تعاٰل۽‬
‫اقحس۽نب۽ٓاوہہی۽ؿالہ۽دمہنی۽اکذمہق۽اھت‪،‬۽ ٓا ھٹ۽رپرگّ۽ہک۽ ٓا ٓاس۽اکشٍق۽اھت۔۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ضعب۽لئالئ۽اک۽ومنہن۽انْشاءْاللْ ٰ ْ‬
‫غٕبی ۽ ٓا لاےہ۔ ۽املسمون! ۽خق ۽ابیبیک ۽ؿہ ۽ےہ ۽ہک ۽وجاچاہ ۽ہہک ۽ڈلا ۽ہن ۽غٕ ٓا ُ ۽ےس ۽رغص ۽ہن ۽دحمك ۽ےس ۽اکس‪ ،‬۽اامجه ۽ا ہم ۽وت ۽زک ۽زیچاکلاس‪،‬۽‬
‫۽وصخطا ۽ہکبج ۽وممس ۽رساموہ ۽اؿٓلاین ۽ڈنھٹا‪ ،‬۽ ٓا رہی۽‬ ‫م‬
‫اڈرھ ۽ ٓا ٓاس ۽یبلط ۽اکوجس ۽لاس‪ ،‬۽وتایکبجع ۽ہک ۽ےب ۽لسغ ۽لاےب ۽ؿوض ۽امنٓاج ٔ ۽رکںیل ً‬
‫وھپیھپ‪،‬۽یجیتھب۽اخہل۽یک۽جلق۽ےس۽بیجع۽رتہن۽وہاگ‪،‬‬
‫۽چس۽رٕاملا۽ٓوسل۽اﷲ یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽‪:‬‬
‫خق۽وتےب۽ایح۽وہاجےئ۽وتوجاچےہ۽رک۔(ف)‬ ‫اذالمْتستحْفاصنعْماشئت‪1‬۔ ْ‬
‫ع۽‪:‬۽ ٓا ماس۽ہک۽ایحتسین۽آؿچیہ۽بجع۽تسین‬
‫(سج۽وکایح۽ںیہن۽اس۽ےس۽ھچک۽یھب۽بجعت۽ںیہن)۽‬
‫تعاٰل۔‬
‫والعیاذباللْ ٰ‬

‫غمبر‬
‫‪ 1‬ا ش۽اریبکل۽ ؿی۽آاوبوعسمڈااصنٓی۽دحمك۽ۺ‪ ۹۸‬وبطمہع۽ہبتکم۽فٌػليۃ۽ریبؿف۽ۺ‪ /۴‬ۺ‪۵۶‬‬
‫‪Page 691 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈلیل۽وسس‬
‫اس۽یک۽رقتری۽ںیم۽اؿّل ًا ۽ہی۽شٌٍْ۽ہک۽اُ ۽رضحاف ۽یک۽یہقف۽لئالئ۽ہقلعتم۽امنٓؿاہطٓف ۽وجاوہـُ۽ےن۽وخڈاینپ۽اصتخ ف۽ںیم۽ےھکل۽‬
‫ایکایکںیہ ۽اؿٓ ۽ؿہ ۽یلع ۽االفالط ۽ذماہق ۽ٓادشہ ۽لااخص ۽ذمہق ۽ہیفنح ۽ےس ۽ےنتک ۽جڈاںیہ ۽ضذٍيا ۽ومولی ۽ؿیص ۽ادمحاصخق ۽وسٓیت ۽ ہمل ۽اﷲ‬
‫م‬
‫اعتیٰل ۽ےن ۽وتفاےئ ۽اجعم ۽اوشلاھڈ ۽یف ۽ا راچ ۽اولاھ يٍِ ۽نع ۽ااسملجڈ(لئاجڈ ۽ےس ۽ؿاہویبُ ۽وکاکنےنل ۽رپ ۽اجعم ۽ڈاللئ۔ف) ۽ںیم ۽اقعدئ۽‬
‫ریغدلقمنی۽لقن۽رکےک۽اُ۽ےک۽ضعب۽ایلمعف۽یھب۽صیخلت۽ےئک۽ںیہ۽اہیُ۽ایس۽ےک۽دنچاملکف۽وطبٓ۽ا ٌؼاؿ۽انھکل۽اکیف۽اتھجمسوہُ۔‬
‫ہلئسم۽(‪ : )۴‬لاین۽انتکیہ۽مک۽وہماجضق ۽ڑپےن۽ےس۽لالاک۽ںیہن۽وہلا ۽خق ۽لک۽ٓلگ۽لاوبلاضٕہ۽ہن۽دبےل۽وناف ۽یدقی۽نسح۽اخُ۽‬
‫اہبڈٓمرہٖ۽ٓلاضق۽وھبلال۽ےن۽رطہقی۽دمحمہی۽رتہمج۽ڈٓٓ۽وہيہ۽ہفنصم۽اقیض۽مراکین۽فاہٖی۽اغمڈہق۽وبطمہع۽عبطم۽افٓؿیق۽ڈیلہ۽ےک۽ہ۽‬
‫‪۹‬ؿۺ۽رپ۽اس۽یک۽رصتحی۽یک‪،‬۽اس۽اتکف۽رپ۽ومولی۽لڈرینیسح۽اصخق۽ےن۽رہم۽یک۽اؿٓ۽اھکلاس۽رپومدحنی۽ےب۽ڈڑھک۽لمع۽رک ں‪،‬۽اؿٓ۽‬
‫ڈابیےچ۽ںیم۽وخڈ۽وناف۽رتممج۽ےتھکل۽ںیہ‪:‬۽عبتم۽شٍق۽اس۽رپ۽ ٓا ھکن۽دنب۽رکےک۽لمع۽رکّ۽اؿٓ۽اینپ۽اؿالڈ۽اؿٓ۽ویبیبُ۽وک۽ڑپاھےئ‪ 1‬۽اؿٓ۽یہی۽‬
‫ومضمُ ۽حتف ۽اغمعٌق ۽عبطم ۽یدیقی ۽الوہٓ ۽ےک ۽ہ ۽‪ ۸‬۽ںیم ۽ےہ‪،‬ہی ۽ؿیہ ۽اتکف ۽رطہقی ۽دمحمہی ۽ےہ ۽سج ۽اکلاس ۽دبل ۽رک ۽وناف ۽وھبلال ۽ےن۽‬
‫ڈؿلآہ۽ؿہس۽لآہ۽وھبلال۽اؿٓ۽الوہٓ۽ںیم۽وپھچالا۔۽اس۽ےلئسم۽اکبلطم۽ہی۽وہاہک۽ونکاُ۽وتمٔی۽زیچےہ۽ارگلاؿ۽رھب۽لاین۽ںیم۽ڈؿنیت۽امےش۽‬
‫اانپ۽لا۽ےتک۽اکلٍساف۽ڈال۽ڈےئجی۽لاک۽ٓےہ۽اگ۽ضّٕ۽ےس۽ؿوضےئجیک‪،‬۽امنٓ۽ڑپ ھٌْ۽ھچک۽اضمہقئ۽ںیہن۔‬
‫ہلئسم ۽(‪ :)۵‬ایس ۽حتف ۽اغمعٌق ۽ےک ۽ہ‪ ۸‬۽اؿٓ ۽رطہقی ۽دمحمہی ۽ےک۽ہ ۽ۺ۽ںیم۽ےہ‪:‬۽ماجضق ۽وگہ ۽اؿٓومف ۽ےہ ۽ ٓا ڈیم ۽اکقلطم ۽رگمومف۽‬
‫زلےک۽ریشوخآ۽اکاؿٓ۽اعلف۽ےہ۽ےتک۽اکاؿٓ۽ڈنیل۽یھب۽اؿٓ۽وخُ۽یھب۽ضیح۽ؿافنس۽اکاؿٓ۽وگضق۽ےہ۽طـٓاک۽اؿٓ۽وج۽اس۽ےک۽وساےہ۽اس۽ںیم۽‬
‫اخيالف۽ےہ۽اؿٓ۽الص۽اایشء۽ںیم۽لایک۽ےہ۽اؿٓںیہن۽اجیت۽لایک۽رگملقن۽حیحص۽ےس۽ہک۽سج۽ےک۽اعمٓص۽وکیئ۽ڈؿرسی۽لقن۽ہن۽وہ‪2‬۔‬
‫۽اہیُ۽اصف۽اصف۽ماجضق ۽وکاُ ۽شاف ۽زیچؿُ۽ںیم۽ رصرکڈلا ۽لایق۽امتس۽اایشء۽وک۽الص۽اہطٓف ۽رپاجٓی۽ایکخق ۽لک۽لقن ۽حیحص۽‬
‫ریغاعمٓص ۽ؿآڈ ۽ہن ۽وہ۔ ۽ںیم ۽اتہکوہُ ۽اف ۽طيلًا ۽ارگوکیئ ۽ریغدلقم ۽ ک ۽ےک ۽وگہ ۽لاوسمٔ ۽ےک ۽ومف ۽لاےتک ۽یک ۽ینم ۽ےس ۽اےنپ ۽رہچہ ۽ؿ۽‬
‫ٓشی ۽ ُم ُٔؿف ۽(ومںیھچن) ۽ؿاجہم ۽رپرطعؿگالف ۽ااشفین۽رٕامرک۽امنٓ ۽ڑپھ ۽ےل ۽لاہی ۽زیچ ں ۽یسیک ۽یہ ۽ثَٖف ۽ےس ۽لاین ۽ںیم ۽لم ۽اجںیئ۽‬
‫ارگہچ۽ٓلگ۽ؿضٕہ۽ؿوبوکدبل۽ڈ ں۽اؿٓ۽ریغدلقم۽اصخق۽‬

‫‪ 1‬رطہقی۽دمحمہی۽رتہمج۽ڈٓٓوہيہ‬
‫(ف‪:‬۽ایس۽اکڈؿرسا۽لاس۽حتف۽اغمعٌق۽ےہ۔لڈریادمح)‬
‫‪ 2‬حتف۽اغمعٌق‬
‫‪Page 692 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽ےس۽ؿوض۽رک ں۽اطلًا۽رحچ۽ںیہن۽ہک۽ ٓا راجہم۽دبُ۽رپوکیئ۽ماجضق۽ںیہن‪،‬۽ہن۽لاین۽ےک۽اؿاصف۽یسک۽ سج۽ےن۽دبےل۽رھپایکاضمہقئ۽‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ےہ۽ضق۽ابمچ۽ؿٓؿاےہ۽اناْللْواناْالیہْراجعون۔۽مث۽اوقل۽ ٓا ہی۽رکہمی‬
‫(وبحمف۽رٕامڈےئجی۽ںیم۽اےنپ۽اؿرپلآل۽دشہ۽ؿیح۽ںیم۽ںیہن۽لالا۽یسک۽۔اھےنؿاےل۽رپوکیئ۽۔اھلارحاس۔ف)۽‬
‫۽اال۽ہی۽دنس۽اکیف۽وموجڈ۽اؿٓ۽سج۽رطچ۽ماجضق۽ےب۽لقن۽حیحص۽ریغاعمٓص۽لامك۽ںیہن۽وہ یتک۽اؿٓ۽الص۽اایشء۽ںیم۽اہطٓف۽ےہ۽ویُ۽یہ۽‬
‫رحطق۽اکوبثف۽یھب۽ےب۽اس۽ےک۽ہن۽وہاگ۽اؿٓ۽الص۽اایشء۽ںیم۽الاخق۽وت۽ریغدلقم۽وکاُ۽زیچؿُ۽ےک۽ونس۽رکےن۽ںیم۽ایکاضمہقئ۽ےہ۽‬
‫ع۽‪:‬۽رگمٔوت۽جالل۽ضق۽جال ك۽لاڈا‬
‫(ارگھجت۽رپانیپ۽جالل۽ےہ۽ریتااانپجالل۽ایکوہاےہ)‬
‫ہلئسم ۽(‪ :)۶‬وناف ۽وموصف ۽ٓؿہض ۽دنہی ۽ےک ۽ہ ۽‪۴۵‬ںیم ۽رٕامےت ۽ںیہ‪ :‬۽رشاف ۽ؿ ڈآ ۽ؿوخُ ۽یک ۽رحطق ۽اُ ۽یک ۽ماجضق ۽رپڈلیل۽‬
‫ںیہن۽وجاںیہن۽لالاک۽اتبےئ۽ڈلیل۽شیپ۽رکّ۽اھ۽صلز ًػا۽رتمحم ًا‪2‬۔‬
‫ںیم۽اتہکوہُ۽شارع۽وھبالہک۽لاقح۽جالف۽رشه۽ےنیپ۽اکظفل۽وبالارگ۽ہی۽ہلئسم۽شٍياوتویُ۽اتہک‪:‬۽ ؎‬
‫ٹوھلا۽ںیہن۽رشاف۽یھبک۽ےب۽ؿوض۽ےئک‬
‫اق ك۽ںیم۽ثارّ۽ٓؿچ۽یسک۽لآشایک۽ےہ‬
‫سج۽ںیم۽رشتعی۽جڈلڈہ۽اکجالف۽یھب۽ہن۽وہلا۽اؿٓ۽ٓلاڈف۽ابمہغل۽ےس۽نسح۽رعش۽یھب۽مٔھ۽اجلا۽ہک۽اتیپ۽ںیہن۽ےس۽ٹوھلاںیہن۽ںیم۽ںیہک۽‬
‫ٓلاڈہ۽ابمہغل۽ےہ۔‬
‫ہلئسم۽(‪ )۷‬وناف۽اصخق۽اےنپ۽اصدَٖاڈہ۽ےک۽لاس۽ےس۽جہن۽اغمؾٌـل۽نم۽رشاظئ۽ارلوسل۽وبطمہع۽وھبلال۽ےک۽ہ۽‪۵۳‬۽رپرٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫ض‬
‫سٍِ ۽ینم ۽آمٔاےئ ۽اشٍؼڈآ ۽وبڈہ ۽اضق ۽ہن ۽ئانمٔماجضق۽ ینم۽وکرفنف ۽ؿاظنتف۽یک۽ؿہج۽ےس۽ڈوھلا ۽رضؿٓی۽ےہ۽ہن۽ہک۽‬
‫ؿمٔماجضق ۽رمخ ۽ؿڈبرگرکسماف ۽ڈ يلْ ۽ہک ۽اصحل ۽ومسک ۽لادش۽ لالاک ۽وہےن ۽یک ۽ؿہج ۽ےس‪ ،‬۽رشاف ۽اؿٓ ۽ڈبرگہشن ۽ ٓا ؿٓ ۽اایشےک۽‬
‫وموجڈتسین۽ؿالص۽ڈٓہمہ۽زیچ۽اہاہطٓف ۽ضق ۽ؿڈٓماجضق ۽مح۽ لالاک ۽وہےن ۽رپوکیئ ۽ڈلیل ۽اصحل ۽ںیہن ۽سج ۽ےس ۽ادتسالل۽‬
‫ایکاجےکس۽اؿٓ۽امتس۽اایشء۽ںیم۽اطلًا۽اہطٓف۽ےہ۔‬ ‫وخک۽جالف۽ضق۽ؿڈس۽طصفـچ‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۴۷۸ /۹‬‬

‫‪ٓ 2‬ؿہض۽دنہی۽رشچ۽ڈٓٓوہيہ۽رعیب۽ایبُ۽االلص۽یف۽االایشء۽ا مہآہ۽وبطمہع۽افٓؿیق۽بتک۽اخہن۽الوہٓ۽‪۵۶ /۴‬‬
‫‪Page 693 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫زنخریےک۽وگضق۽ےک۽ سج۽وہےن۽ںیم۽اخيالف۽ےہ۽ڈس۽طصفـچ۽‬ ‫‪1‬‬
‫رحاس۽ضق۽ہن۽ سج۽اھ۽صلزػا۽‬
‫رحاس۽ےہ۽رگم سج۽ںیہن اھ۽صلز ًػا۽(ف)‬
‫ہلئسم ۽(‪ )۸‬ایس ۽حتف ۽اغمعٌق ۽ےک۽ہ ۽‪۹‬رپےہ‪ :‬۽اکیف ۽ےہ ۽حسم ۽رکلا ۽ڑگپی ۽رپ‪2‬۔ ۽ینعی ۽ؿوض ۽ںیم ۽رساکحسم ۽ہن ۽ےئجیک ۽ڑگپی ۽رپاہھت۽ریھپےئجیل۽‬
‫‪(3‬اےنپ۽رسؿُ۽اک۽حسم۽رکؿ)‬ ‫ؿوضوہایگ۽ارگہچ۽غٕ ٓا ُ۽ میظ۽رٕاملارکّ۽ ‪‬‬
‫ہلئسم۽(‪ )۹‬ومولی۽دمحمدیعس۽شارگڈ۽ومولی۽لڈرینیسح۽دہامك۽ولقف۽اقہیس۽ےک۽ہ۽‪۶۹‬۽ںیم۽ےتھکل۽ںیہ۽وج۽اینپ۽ویبی۽ےس۽امجه۽رکّ۽‬
‫اؿٓامٔال۽ہن۽وہ۽وت۽اس۽یک۽امنٓریغب۽لسغ۽ےک۽ڈٓضق۽ےہ‪4‬۔۽‬
‫ہلئسم ۽(ۺ) اتفؿی ۽امٔاہًميہ ۽ہفنصم ۽ومولی ۽امٔامیہ ۽ریغدلقم ۽وبطمہع ۽ڈرھس ۽رپاکس ۽اہل ۽ ٓا لاڈ ۽ےک ۽ہ ۽‪ ۵‬۽ںیم ۽ےہ‪ :‬۽ؿوضںیم ۽اجبےئ۽‬
‫لاؿُ۽ڈوھےن۽ےک۽حسم۽رٕص ۽ےہ‪5‬۔۽اوہـُ۽ےن۽لاؿُ۽ےک۽ےلئسم ۽ںیم۽ٓافؽٌـُ۽ےس ۽یھب۽ ٓا ےگ۽دقس۽ٓ۔اھ۽ؿہ۽اچیبّٓ ۽یھب۽رصف۽‬
‫وجآامےتن ۽ںیہ ۽ؿاﷲ اغمسٍغاُ ۽یلع ۽رشارلافص ۽ؿ ٍ‬
‫وقس ۽رشٍّ ۽نم ۽ارلافص ۽(اﷲ اعتیٰل ۽یہ ۽دمڈاگٓےہ ۽ٓؿاضف ۽ےک ۽رشرپاؿٓ ۽اس ۽وقس ۽ےک۽‬
‫رشرپوجٓؿاضف۽ےس۽یھب۽دبرتےہ۔ف‬
‫لام ًيا ۽ہی۽ایخل۽ےئجیک ۽ہک۽اںیہن۽اہلسٍق ۽ےک ۽شاھت۽زک۽ڈٓہج۽نعؽق ۽ےہ‪،‬۽اؿٓ ۽نعؽق ۽ؿہ۽ضًی ۽ےہ ۽ہک۽وخایہ۽وخنایہ۽ ٓا ڈیم ۽شین۽رقعف۽‬
‫(وھچباکڈلگ)۽وہرک۽مٌؼااضےئ۽عبط۽الڈا۽ؿارضآ۽رپرمکاتسکےہ۽اؿٓ۽اہجُ۽لک۽نب۽ڑپّ۽اقشط۽ؿجالف۽وک۽ڈؿضق۽ٓکھيا۽ےہ‪،‬۽ارگىالہین۽ہن۽‬
‫وہےکس۽وتہیفخ۽یہ۽وکیئ۽لاف۽رکزگّٓ۽اؿٓ ٓا ف۽یہ۽ ٓا ف۽ڈل۽ںیم۽سنہ۽ےل‪،‬۽اہجل۽ٓؿاضف۽یک۽اکحلاف۽وہشمٓںیہ۽ہک۽اُ۽یک۽اجمشل۽‬
‫ح‬ ‫عل‬
‫ہیث۽ںیم۽وجاجلہ۽ینس۽اجےھٹیب۽اوہـُ۽ےن۽ يٍِ۽ےک۽ ھيٌٍْ۽رشمك۽ںیم۽صالےئ‪،‬۽ضعب۽اایقش۽ےن۽اامسےئ۽ک ہب۽رپدوُ۽رپھکل۽رکرٕس۽‬
‫ےک۽ےچین۽ٓ ھ۽ڈےئ۽ہک۽ینس۽ںیھٹیب۽وت۽لاؿُ۽ےک۽ےچین۽ ٓا ںیئ۽ارگہچ۽لاڈاہتسن۽یہ۽یہس۔۽رھپاہجُ۽ااسیومعق۽اہھت۽اگلہک۽وکیئ۽اخص۽زیچ۽یسک۽‬
‫امہمُ۽لااحدنمتج۽ینس۽لاؿافق۽ےک۽۔اھےن۽ےنیپ۽وکشیپ۽یک۽فاہٖی۽فلکت۽دح۽ےس۽زگٓا۽اؿٓ۽ضعب۽ماجشاف۽ہیعطق۽ےس۽ ٓا ولڈہ۽رکڈی‪،‬۽ہی۽‬
‫ضق۽شاںیخ۽نعؽق۽یک۽ںیہ‪،‬۽رھپ۽رضحاف۽ریغدلقمنی۽اک۽نعؽق۽اُ۽ٓؿاضف۽ےس۽مک۽ںیہن۽ہکلب۽ٓادئ۽ےہ۽ہک۽ہی۽ڈنمش۽لآہ۽ںیہ۽اؿٓ۽اُ۽‬
‫ےک۽وحولصُ۽یک۽یئن۽‬

‫‪ 1‬جہن۽اغمؾٌـل۽نم۽رشاظئ۽ارلوسل‬
‫‪ 2‬حتف۽اغمعٌق‬
‫‪ 3‬ارقل ٓا ُ۽‪۹ /۸‬‬
‫‪ 4‬دہامك۽ولقف۽اقہیس‬
‫‪ 5‬اتفؿٰی۽امٔاہًميہ‬
‫‪Page 694 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اُاھٹُ ۽ےہ ۽اف ۽اُ ۽یک ۽ابیبیک ۽ؿرجا ٔف ۽ؿلئالئ ۽لئاہلق ۽ؿدشف ۽دعاؿف ۽ڈھکی ۽رکہن ۽رصف ۽اامتحل ۽وفٓی ۽ہکلب ۽نظ ۽اغ ك ۽وہلا ۽ےہ ۽ہک۽‬
‫ارگہی۽اامس۽ےئک۽اجںیئ۽رضؿٓ ۽اےنپ۽اُُ ۽ضعب۽لئالئ۽ذموکٓہ۽رپلمع۽رک ں۽ےگ۽اںیہن۽ایکرغص ۽ڑپی۽ےہ۽ہک۽ذمہق ۽دتقملاُ ۽یک۽‬
‫ٓاعمك ۽رکےک ۽اُ ۽اومٓ ۽ےس ۽لآ ٓا ںیئ ۽اؿٓ ۽نعؽق ۽مٔف ۽رکڈل ۽ڈنھٹاہن ۽رک ں ۽رھپضعب ۽ہگج ۽لسغ ۽ؿریغہ ۽یک۽تقشم ۽ااھٹین ۽وہ ۽ؿہ ۽عفن۽‬
‫ںیم۽۔‬
‫لا يًا اف۽ہی۽وغٓےئجیک۽ہک۽نلعےئ۽ڈنی۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽ویلع۽انیعمج۽ےن۽الہ۽قح۽ؿدہٰی۽ےک۽ذماہق۽ہفلتخم۽طيلًا۽لامہ۽ہیفنح۽ؿشاہیعف۽ںیم۽‬
‫الک ۽یک ۽ڈؿرسّ۽ےس ۽ادتقارپایککالس۽ایکےہ۽ہی۽ہلئسم ۽ہشیمہ۽ےس۽رعمۃک ۽الآٓآاہاؿٓ ۽اس ۽ںیم ۽لکَٖ ۽وقشط ۽ؿاخيالف ۽اوقال ۽نسڈف۽‬
‫وہاںیمہ ۽اہیُ ۽رصف ۽اس ۽وصٓف ۽ےس ۽رغص ۽ےہ ۽ہک ۽ڈؿرسّ ۽ذمہق ۽ؿاالوجامنٓ ۽ؿاہطٓف ۽ںیم ۽امہّٓ ۽ذمہق ۽یک ۽ ااعف ۽ہن۽‬
‫رکّ ۽اؿٓ ۽ رؿچ ۽نع ۽اغذالف ۽یک ۽رپؿاہن ۽ٓگ ے ۽اس ۽ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓاکایکمکح ۽ےہ۔ ۽ےلہپ ۽اس ۽اایتحؿ ۽ؿ ااعف ۽ےک ۽ینعم ۽ھجمس ۽ےئجیل ۽ضعب۽‬
‫لاںیت۽ذماہق۽ٓادشہ۽ںیم۽فل۽ہیف۽ںیہ(اخيالیف۽لئالئ)۽طيلًا۽دصفؿاجحطق۽ےس۽شاہیعف۽ےک۽مٔڈلک۽ؿوضںیہن۽اجلاامہّٓ۽مٔڈلک۽‬
‫اجلآاتہےہ۔۽سم۽ڈرکؿلئاس۽ُٓ ۽ےس۽امہّٓ۽مٔڈلک۽ںیہن۽اجلا ۽اُ ۽ےک۽مٔڈلک۽وٹف ۽اجلاےہ‪،‬۽ڈؿہلق۽لاین۽ںیم ۽ارگماجضق۽‬
‫عــــہ‬
‫ڑپاجےئ۽اُ۽ےک۽ذمہق۽ںیم۽لالاک۽ہن۽ وہاگامہّٓ۽مٔڈلک۽(لالاک)۽وہاجےئ۽اگ‪،‬‬
‫اےکنمٔڈلک ۽الک ۽لال ۽اکحسم ۽ؿوض ۽ںیم ۽اکیف ۽ےہ ۽امہّٓ ۽اہیُ ۽ٓعب ۽رساکرضؿٓ‪ ،‬۽امہّٓ ۽ذمہق ۽ںیم ۽تین ۽ؿرتبیت ۽ؿوضںیم ۽رٕص۽‬
‫ںیہن۽اُ۽ےک۽مٔڈلک۽رٕص‪،‬۽ؿیٰلع۽ذہا۽اایقلس‪،‬۽اس۽مسق۽ےک۽لئالئ۽ںیم۽لاامجه۽ا ہم۽ ٓا ڈیم۽وک۽ؿہ۽لاف۽اچےئہ۽سج۽ےک۽لاًق۽اخيالف۽‬
‫نلعںیم۽ؿاعق۽ہن۽وہ۽خق۽لک۽ہی۽اایتحؿ۽اےنپ۽یسک۽رکمؿہ۽ذمہق۽یک۽رطف۽ہن ۽ےل۽اجےئ۽وتاتحمؿ۽شایعف۽دصفؿاجحطق۽ےس۽ؿوضرکےتیل۽‬
‫ط‬
‫س ۽ڈرکؿلئاس۽ُٓ ۽ےس۽ؿوضرکےتیل۽ںیہ۽اؿ ۽ٓرتبیت۽ؿتین۽ںیہن۽‬ ‫ںیہ۽اؿٓ ۽حسم۽ںیم۽ضعب۽رپتعاًق ۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ ۽اتحمؿ۽یفنح۽ َ ِ‬
‫ٹوھٓےت۽ہک۽ارگہچ۽امہّٓ۽اامس۽ےن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽ؿوض۽ؿاخق۽ہن۽ایکعنم۽یھب۽وتہن۽رٕاملا۽رھپہن۽رکےن۽ںیم۽امہٓی۽اہطٓف۽الک۽‬
‫ذمہق۽رپوہک ۽ڈؿرسّ۽رپںیہن۽اؿٓ۽رکےنیل۽ںیم۽لاالافتط۽فاہٖوہاجںیئ۽ےگ۽اؿٓ۽اےنپ۽ذمہق۽ںیم۽ؿوض۽یلع۽اولوض۽اکوثاف۽لاںیئ۽ےگ‪،‬۽‬
‫وجایسی۽اایتحؿ۽اکایخل۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ ۽ڈؿرسّ۽ذمہق ۽ےک۽جالف۽ؿؿافط۽ےس۽اکس۽ںیہن۽ٓےتھک‪،‬۽وہمجٓاشمخئ۽ےک۽مٔڈلک۽اُ ۽یک۽‬
‫ادتقااجمٔ ۽ںیہن ۽ہک ۽حیحص ۽ذمہق ۽رپٓاےئ ۽دتقمی ۽اکاابتعٓےہ ۽خق ۽اس ۽یک ۽ٓاےئ ۽رپللخ ۽اہطٓف ۽لااؿٓ ۽ؿہج ۽ےس ۽اسفڈامنٓ ۽اک ۽طنيہ ۽وہہی۽‬
‫ویکرکن۽ایسی۽امنٓ۽رپاینپ۽امنٓ۽ئانرکاتکسےہ۽اخہین۽ؿجالہص۽ؿ۽رساہیج۽ؿ۽تلاہی۽ؿ۽مظن۽ؿ۽رحبااتفلؿی۽ؿ۽رشچ۽اقنہی۽ؿعمجم۽االرہن۽ؿاحہیش۽ ایق۽ا فالچ۽‬
‫ؿریغاہبتک۽ںیم۽اس۽یک۽رصتحی۽رٕامیئ۽اؿٓ۽اےس۽ىالہم۽دنسی۽رھپىالہم۽یبلح۽رھپىالہم۽شایم۽ےن۽تہب۽اشمخئ۽اؿٓ۽ىالہم۽اقٓی۽ےن۽اعہم۽‬
‫اشمخئ۽رکاس‬
‫عــــہ‪:‬رشبہکیط۽لاین۽اکوکیئ۽ؿفص۽طيلًا۽وبلآلگ۽لاضٕہ۽ریغتمہن۽وہاجےئ۽ؿٓہن۽لاالافتط۽لالاک۽وہاجےئ۽اگ۽ا‪۵‬طيہ(س)‬

‫‪Page 695 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ىل‬
‫ےس۽لقن۽ایک‪،‬۽اتفؿٰی۽ ٰمگَٖی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االقتداء ْبشافیع ْالمذھب ْانما ْیصح ْاذاکان ْاالمامْ شایعف ۽اغمڈہق ۽یک ۽ادتقاء ۽اس ۽ؿغك ۽حیحص ۽ےہ ۽خق ۽ؿہ ۽اقمامف۽‬
‫شٍ‬
‫یتحایم ْمواضع ْالخالف ْبان ْیتوضأ ْمن ْالخار جْ اخيالف ۽ںیم ۽اایتحؿ ۽ےس ۽اکس ۽اتیلوہ‪ ،‬۽طيلًا ۽ يلٍِ ۽ےک ۽ىالؿہ ۽ےس۽‬
‫النجس ْ‪ْ ،‬من ْغی ْالسؽیلنی ْکالقصد ْوالیکونْ ماجضق ۽ےک ۽ رؿچ ۽رپؿوض ۽رکلاوہ ۽اسیج ۽ہک ۽ٓگ ۽کٌـاےن ۽رپ‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫متعصبا ْوالیتوضأ ْبالماء ْالرا کد ْعـــہ‪ْ ْ ۶‬الِلیل ْوانْ بصعتم۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽لیلق۽ڑھکّ۽لاین۽ےس۽ؿوض۽رکےن۽ؿاال۽‬
‫یغسل ْثوبہ ْمن ْالمین ْعـــہ‪ْ ۲‬ویقرك ْالیابس ْمنہْ وہ ۽اؿٓ ۽ینم ۽ؿاال ۽ڑپکا ۽ڈوھلاوہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽کشخ ۽ینم ۽ڑپکّ ۽ےس ۽رھکچ۽‬
‫ڈہاتوہ‪ ،‬۽رس ۽ےک ۽دواھتیئ ۽اکحسم ۽رکلاوہ‪ ،‬۽اہنہی‪،‬اؿٓ ۽تلاہی ۽ںیم ۽ایس۽‬ ‫عـــہ‬
‫و یمسح ‪ْ ۱‬ربع ْرأسہ ْھکذا ْف ْالن ایۃ ْوالکقایۃْ‬
‫رطچ ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اےسی ۽یہ ۽لیلق ۽لاین ۽سج ۽ںیم ۽ماجضق ۽رگیئگ ۽وہ۽‬
‫والیتوضأ ْبالماء ْالِلیل ْالذی ْوقعت ْفیہ ْالنجاسۃْ‬
‫اس ۽ےس ۽ؿوض ۽ہن ۽رکلاوہ ۽اتفؿٰی ۽اقیض ۽اخُ ۽ںیم ۽ایس ۽رطچ ۽ےہ۽‬
‫کذاْفْفتاویْقایضْخاںْوالبالماءْالمستعملْھکذاْ‬
‫ٰ‬
‫اؿٓ ۽ہن ۽یہ ۽امء ۽لمعتسم ۽ےس ۽ؿوضرکلا‪ ،‬۽اسیج ۽ہک ۽رساہیج ۽ںیم۽‬
‫فْالسراجیۃ‪ْ1‬اھْملخصا۔ ْ‬
‫ےہاھ۽صلزػا(ف)‬
‫اتفؿٰی۽اامس۽اقیض۽اخُ۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫اماْاالقتداءْبشقعویْالمذھبْقالواْالباسْبہْاذالمْ شایعف ۽اغمڈہق ۽یک ۽ادتقاء ۽ےک ۽لآّ ۽ںیم ۽نلعء ۽ےن ۽رٕاملا ۽ےہ ۽ہک ۽اس۽‬
‫شٍ‬
‫یکنْمتعصباْوانْیکونْمتوضأْمنْالخارجْالنجسْ ںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽رشبہکیط۽ؿہ۽بصعتم۽ہن۽وہ۽اؿٓ۽ہی۽ہک۽ يلٍِ۽ےک۽‬
‫من ْغی ْالسؽیلنی ْوالیتوضأ ْبالماء ْالِلیل ْالذیْ ىالؿہ۽ےس۽ماجضق ۽ےک۽ رؿچ۽رپؿوضرکلاوہ ۽اؿٓ۽اس۽لیلق ۽لاین۽(سج۽‬
‫ںیم۽ماجضق۽رگیئگ۽وہ)۽ےس۽ؿوض۽ہن۽رکلاوہ۔اھ۽صلز ًػا(ف)‬
‫وقعتْفیہْالنجاسۃ‪۶ْ2‬ھْملخصا۔ ْ‬

‫عـــہْ‪ْ: ۴‬قلتْایْبحیثْتِعْالغسالۃْفیہْبناءْعَلْنجاسۃْ ںیم۽اتہکوہُ ۽ینعی۽اس۽ؿغك ۽خق ۽اسغہل۽لاین۽ںیم۽رگلاوہ۽اس۽وقل۽یک۽‬

‫ئانرپ۽وج۽امء۽لمعتسم۽وک سج۽غٕآڈےتی۽ںیہ۽‪(۴۵‬ف)‬ ‫الماءْالمستعملْ‪۶۲‬منہ(م) ْ‬
‫۽ںیم۽اتہکوہُ۽ینعی۽خق۽ام ع۽امنٓ۽یک۽دح۽لک۽چنہپ۽اجےئ۽‪(۴۵‬ف)‬
‫عـــہ‪ْ:ْ۵‬قلتْایْاذاْبلغْحدالمنعْ‪۶۲‬منہ(م)‬
‫ںیم۽اتہکوہُ۽ینعی۽اس۽ےس۽الق۽رپ۽اافتکء۽ہن۽رکلاوہ۽‪۴۵‬طيہ(ف)‬
‫عـــہ‪ْ:ْ۶‬قلتْایْالیجتزیئْباقلْمنہْ‪۶۲‬منہْ(م)ْ ْ‬

‫نػل‬
‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہلۃ۽الصفل۽ااثل ك۽یف۽ایبُ۽نم۽ ح۽اامام۽ غَٖہ۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪۷ /۴‬ۻ‬
‫نؼ‬ ‫نػل‬
‫‪ 2‬اتفؿٰی۽اقیض۽اخُ۽لصف۽یف۽نم۽ ح۽االدتقاء۽ؿیف۽نم۽ال ح۽وبطمہع۽یشنم۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪۷۶ /۴‬‬
‫‪Page 696 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اتفؿی۽اامس۽فاہٖنب۽دبعارلدیش۽اخبٓی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫االقتداء ْبشقعوی ْالمذھب ْیجوز ْان ْلم ْیکنْ شایعف ۽اغمڈہق ۽یک ۽ادتقاء ۽اجمٔ ۽ےئہ ۽ارگ ۽ؿہ ۽بصعتم ۽ہن۽‬
‫شٍ‬
‫متعصبا ْویکون ْمتوضأ ْمن ْالخارج ْمنْ وہاؿٓریغ يلٍِ ۽ےس ۽ماجضق ۽ےک ۽ رؿچ ۽رپؿوضرکےن ۽ؿاالوہ۽‬
‫غیالسؽیلنی ْوالیتوضأ ْبما ٍء ْالذی ْوقعت ْفیہْ اؿٓ ۽اس ۽وھتّٓ ۽لاین ۽ےس ۽ؿوضہن ۽رکلا ۽وہ ۽سج ۽ںیم ۽ماجضق۽‬
‫رگیئگ۽وہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ڈؿولقُ۽یک۽ادقآےہ۽اھ۽للزٌ ًػا۽(ف)‬
‫النجاسۃْوھوْقدرْقلتنی‪ْ1‬اھْ ْملخصا۔ ْ‬
‫عـــہ‬

‫اجعم۽ارلومٓںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ھذا ْاذا ْعلم ْباالحرتاز ْعن ْمواضع ْالخالفْ ہی۽اس۽ؿغك ۽ےہ ۽خق۽ؿہ۽اقمامف۽اخيالف ۽ےس ۽ےنچب۽اکنیقی ۽ٓکھياوہ۽‬
‫ارگ ۽اس ۽ےک ۽ارتحآ ۽ںیم ۽كش ۽وہوترھپ ۽ہٖ ۽احل ۽ںیم ۽ادتقاء ۽اجمٔںیہن‪،‬۽‬
‫فلوشكْفْاالحرتازْلمْیجزْاالقتداءْمطلِاْکماْ‬
‫اسیج۽ہک۽مظن۽ںیم۽ےہ۽ س۽اس۽ؿغك۽اس۽یک۽ادتقاںیم۽وکیئ۽رحچ۽ںیہن۽‬
‫فْالنظمْفالباسْبہْاذاْلمْیشكْفْایمانہْولمْ‬
‫خق۽اس۽ےک۽اامیُ۽ںیم۽كش۽ہن۽وہ(ینعی۽اناْمؤمنْانْشاءْالل۽‬
‫یتعصبْایْلمْیبغضْللحنیفْ(وساقْالکالمْفْ‬
‫ےنہک۽ؿاالہن۽وہ)۽اؿٓ ۽ؿہ۽بصعتم۽ہن۽وہ۽ینعی۽یفنح۽ےک۽شاھت۽ضغب۽ہن۽‬
‫ل‬ ‫فجم‬
‫مسائل ْالمراعاة ْ ع ْواویع ْثم ْقال) ْا کل ْفْ ٓکھياوہ۽(اس۽ےک۽دعب۽اقمامف۽ٓاعمك۽رپوگتفگرکےت۽وہےئ۽لئالئ۽‬
‫وکااھٹکایکرھپرٕاملا)۽ہی۽امتس۽رحبااتفلؿٰی۽ںیم۽ےہ۔(ف)‬ ‫بحرْالقتاوی‪2‬۔ ْ‬
‫رشچ۽صلٌؽی۽االرحبںیم۽ےہ‪:‬‬
‫جواز ْاقتداء ْالحنیف ْبالشافیع ْاذاکان ْاالمامْ یفنح ۽اکشایعف ۽یک ۽ادتقارکلا ۽اس ۽ؿغك ۽اجمٔےہ ۽خق ۽شایعف ۽اامس۽‬
‫اقمامف۽اخيالف۽ںیم۽اتحمؿ۽وہ۔(ف)‬ ‫یحتاطْفْمواضعْالخالف‪3‬۔ ْ‬

‫عـــہ‪ْ :‬قلت ْاالوٰل ْتعبی ْغیہ ْکالخانیۃ ْبا لِلیلْ ںیم ۽اتہکوہُ ۽اس ۽ےک ۽ریغ ۽یک ۽ریبعترتہب ۽ےہ ۽ےسیج ۽ہک ۽اخہین۽‬
‫ےن"قْلیل"ےک۽شاھت۽ریبعتایکےہ‪۴۵‬طيہ(ف)‬ ‫‪۶۲‬منہْ(م) ْ‬

‫‪ 1‬جالطۃ۽ااتفلؿی۽اتکف۽اٰولصلہ۽االدتقاء۽لالھ۽اوہل۽اء۽وبطمہع۽ہبتکم۽ہیبیبح۽وکہٹئ۽‪ /۴‬ۼ‪۴۷‬‬
‫و‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ۽لصف۽ رہٖاالامس۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگاقومس۽اریاُ۽‪۶ /۴‬ۺ‪۴‬‬
‫‪ 3‬عمجم۽االرہن۽رشچ۽صلٌؽی۽االرحب۽لاف۽اولرت۽ؿاونلالف۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪ /۴‬ۼ‪۴۵‬‬
‫‪Page 697 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ىالہم۽ادمح۽رصمی۽احہیش۽رشچ۽ونٓاالاضیچ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫صحۃ ْاالقتداء ْاذاکان ْیحتاط ْف ْمواضعْ تحص ۽ادتقا ۽شایعف ۽یک ۽اس ۽رپوموقف ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽وماعض ۽اخيالف۽‬
‫االختالف ْکأن ْیجدد ْالوضوء ْبخروج ْنحو ْدمْ ںیم۽اتحمؿ۽وہ‪،‬۽طيلًا۽وخُ۽یسیج۽زیچ۽ےک۽ رؿچ۽رپ۽این۽ؿوضرکلاوہ۽اؿٓ۽‬
‫وان ْیمسح ْرأسہ ْوان ْیغسل ْثوبہ ْمن ْمینْ رساکحسم ۽رکلاوہ‪ ،‬۽ینم ۽ؿاےل ۽ڑپکّ ۽وک ۽ڈوھلا ۽وہ ۽لاکشخ ۽وہےن۽‬
‫یک۽وصٓف۽ںیم۽اےس۽رھکچ۽ڈہاتوہ۽خل(ف)‬
‫اویقرکہْاذاجف‪ْ1‬الخ ْ‬
‫غ‬
‫ٓڈا مزيآ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قال ْکثی ْمن ْالمشائخ ْان ْکان ْعادتہ ْمراعاةْ اثَٖاشمخئ ۽ےن ۽رٕاملا ۽ےہ ۽ہک ۽ارگشایعف ۽اامس ۽یک ۽اعڈف ۽اقمامف۽‬
‫موضع ْالخالف ْجاز ْواال ْفال ْذکرہ ْالسندیْ اخيالف۽ںیم۽اایتحؿ۽یک۽(ینعی۽ؿوض۽ؿ۽امنٓ۽ںیم۽ذمہق۽یفنح۽یک۽ٓاعمك۽‬
‫رکلاوہ) ۽وترھپ ۽اس ۽یک ۽ادتقاء ۽اجمٔ ۽ؿٓہن ۽ںیہن۔ ۽دنسی ۽ےن ۽اس ۽وک۽‬
‫المتِدمْذکرہْحْقلتْوھذاْبناءْعَلْانْالعربةْ‬
‫ڈرکایکاس ۽اکلڈرکہ ۽ےھچیپ ۽یھب ۽زگٓاےہ ۽چ۔ ۽ںیم ۽اتہکوہُ ۽ہی ۽اس۽‬
‫ئانرپےہ۽ہک۽اس۽ہلئسم ۽ںیم۽اابتعٓ۽دتقمی ۽یک۽ٓاےئ۽اک۽ےہ۽اؿٓ ۽یہی۽احص۽‬
‫لرأیْالمِتدیْوھوْاالصحْ‪2‬الخ ْ‬
‫ےہ۽اخل(ف)‬
‫اُیس۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ف ْرسالۃ ْاالھتداء ْف ْاالقتداء ْلمال ْعَل ْالِاریْ صالیلع۽اقٓی۽ےک۽ٓشاہل"االھتداْفْاالقتداء"ںیم۽ےہ۽ہک۽‬
‫ذھبْعامۃْمشائخناْاٰلْالجوازْاذاکانْیحتاطْفْ اثَٖاشمخئ۽یک۽ٓاےئ۽یہی۽ےہ۽ہک۽ارگاامس۽شایعف۽اقمامف۽اخيالف۽‬
‫ںیم۽اتحمؿ۽ےہ۽وت۽ادتقا ٔ۽اجمٔ۽ؿٓہن۽ںیہن۔(ف)‬ ‫موضعْالخالفْواالفال‪3‬۔ ْ‬
‫ایس۽رطچ۽اؿٓ۽بتک۽ںیم۽رصتحی۽ےہ‪:‬‬
‫بیق ْان ْالشایم ْنِل ْعن ْالِاری ْبعد ْقولہْ ٓاہہی۽اعمصلہ۽ہک۽شایم۽ےن۽یلع۽اقٓی۽ےس۽اےنپ۽ذموکٓ۽وقل۽ےک۽دعب۽‬
‫ہی۽لقن۽ایکےہ‪:‬۽اس۽اکینعم۽ہی۽ےہ۽ہک‬ ‫المذکورْالمعینْانہْیجوزْفْالمرایع ْ‬

‫‪ 1‬احضيۃ۽ا مزلاؿی۽یلع۽ ایق۽ا فالچ‪،‬۽لاف۽اولرت۽وبطمہع۽ونٓدمحم۽اکٓاخہن۽اجتٓف۽بتک۽رکایچ۽ص‪۵۴۳‬‬

‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽االدتقاء۽نسایعف۽ؿوحنہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۹ /۴‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 3‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽االدتقاء۽نسایعف۽ؿوحنہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۷۴۹ /۴‬‬
‫‪Page 698 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ٓاعمك۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽ریغبرکاہق۽اجمٔےہ۽اؿٓ۽ٓاعمك۽‬ ‫بالکراھۃْوفْغیہْمع ا‪1‬اھ‬
‫اقول‪ْ :‬وھذا ْیخالف ْتصر یح ْال ندیۃ ْبعدمْ ہن۽رکےن۽ؿاےل۽ےک۽ےھچیپ۽لامیراہق۽اھ۽(ف)‬
‫الصحۃ ْلکن ْالیعکر ْعَل ْالین ْانما ْعربت ْبعدمْ اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہکوہُ) ۽ہی ۽اتفؿٰی ۽دنہہی ۽یک ۽اس ۽رصتحی ۽ےک۽‬
‫ّ‬
‫اخمفل۽ےہ۽سج۽ںیم۽اوہـُ۽ےن۽دعس۽تحص۽اک۽ڈرکایکےہ‪،‬۽نکیل۽‬
‫الجواز ْالشامل ْللقساد ْوکراھۃ ْالتحریمْ‬
‫ہی۽لاف۽ھجم۽رپ۽الٓس۽ںیہن۽ ٓا یت۽ویکہکن۽ںیم۽ےن۽اےس۽دعس۽وجآ۽ےک۽‬
‫فؼنطبق ْعَل ْتقسی ْالِاری ْو ْتصر یح ْال ندیۃْ‬
‫شاھت ۽ریبعتایک ۽ےہ ۽وج ۽اسفڈ ۽اؿٓ ۽رکاہق ۽رحت‪،‬ےہ ۽ڈؿونُ ۽وکشالم۽‬
‫جمیعا‪ْ ،‬والذی ْیظ رٰل ْوارجوان ْیکون ْھوْ‬
‫ےہ‪،‬۽غہٰڈا۽ہی۽یلع۽اقٓی۽یک۽ریسفت۽اؿٓ۽دنہہی۽یک۽رصتحی۽ڈؿونُ۽ےک۽‬
‫تعاٰل ْان ْالبطالن ْانما ْھوْ وماقف ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽وجزیچ ۽ھجم ۽رپ ۽فاہٖوہیئ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ںیم۽‬ ‫الصواب ْان ْشاء ْالل ْ ٰ‬
‫اذاعلم ْعدم ْالمراعاة ْف ْخصوص ْالصالة ْکماْ ادیمرکلاوہُ۽انْشاءْالل۽ؿیہ۽وصاف۽ےہ۽ؿہ۽ہی۽ےہ۽ہک۽امنٓ۽‬
‫اختارہ ْالعالمۃ ْالسغنایق ْوجزم ْبہ ْوتر ْالدرْ اکلالط ۽وہلا ۽اس ۽وصٓف ۽ںیم ۽خق ۽اامس ۽شایعف ۽لاسخلص۽‬
‫وغیہ ْواالفالصواب ْمع ْالِاری ْفتصح ْلعدمْ امنٓںیم ۽ٓاعمك ۽ہن ۽رکلاوہ ۽(اس ۽لاف ۽اکیفنح ۽وکنیقی ۽وہ) ۽اسیج۽‬
‫العلم ْبالمقسد ْوتکرہ ْلکونہ ْغی ْمحتاط‪ْ ،‬وانْ ہک ۽اس ۽وک ۽ىالہم ۽ضعيایق ۽ےن ۽اایتخٓ ۽ایکاؿٓ ۽ڈٓ ۽ؿریغہ ۽ےک ۽ایبُ ۽ؿرت۽‬
‫حملت ْالصحۃ ْف ْکالم ْال ندیۃ ْعَل ْالجواز ْوانْ ںیم۽اس۽رپزجس۽ایک۽ےہ۽ؿٓہن۽ارگملع۽ہن۽وہ۽ہک۽ؿہ۽ٓاعمك۽رکلاےہ۽‬
‫کانْفیہْبعدْفؼتوافقْالِوالنْومنْالدلیلْعَلْ وت ۽یلع ۽اقٓی ۽یک ۽ٓاےئ ۽وصاف ۽ےہ ۽ہک ۽امنٓ ۽ڈٓضق ۽وہک ۽ویکہکن۽‬
‫دسفم ۽اکملع ۽ںیہن ۽اہتبل ۽رکمؿہ ۽وہک ‪ ،‬۽ویکہکن ۽ؿہ ۽اتحمؿ ۽ںیہن‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫ھذاْالحملْانْصاحبْال ندیۃْادخلْکالمْقایضْ‬
‫ارگدنہہی۽یک۽ابعٓف ۽ںیم۽تحص۽وکوجآ ۽رپومحمل۽رکایلاجےئ۽اگ۽‬
‫خاں ْتحت ْمسئلۃ ْعدم ْالصحۃ ْوانما ْنصْ‬
‫ارگہچ۽اس۽ںیم۽دعب۽ےہ۽وتڈؿونُ۽اوقال۽ںیم۽وماتقف۽وہاجےئ۽‬
‫ح‬ ‫الخانیۃ ْکما ْسمعت ْتعلیق ْنیف ْالبأس ْبتلكْ‬
‫ک ‪،‬۽اس۽ مل۽رپ۽الک۽ڈلیل۽ہی۽ےہ۽ہک۽اصخق ۽دنہہی۽ےن۽کالس۽‬
‫الشرائط ْفانما ْیقید ْبمق وم ْالمخالقۃ ْوجودْ اقیض ۽اخُ ۽وکہلئسم ۽دعس ۽تحص ۽ےک ۽تحت ۽ڈرکایک ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽اخہین۽‬
‫ےن۽رصتحی۽یک۽ےہ۽اسیج۽ہک۽ ٓا ف۽نس۽ےکچ۽ہک۽یفن۽رحچ۽اُ۽رشاطئ۽‬ ‫البأسْعندْ ْ‬
‫ےک۽شاھت۽قلعم۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽لاف۽وہفمس۽اخمفل۽ےک۽وطٓرپ۽اس۽‬

‫غ‬
‫‪ٓ 1‬ڈا مزيآ۽بلطم۽یف۽االدتقاء۽نسایعف۽ؿوحنہ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم ‪۷۴۹ /۴‬‬
‫‪Page 699 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫عدم ا‪ْ ،‬ووجود ْالباس ْالیستلزم ْالبطالن ْنعمْ لاف۽یک۽انو ۽ےہ۽ہک۽خق۽رشاطئ۽دعمؿس۽وہُ۽وترحچ۽الٓس۽ ٓا ےئ۽‬
‫ھومساوْلعدمْالجوا زْبمعینْعدمْالحلْالمجا معْ اگ۽اؿٓ ۽ؿوجڈ ۽رحچ ۽نلالُ ۽وکزلتسمس۽ںیہن‪،‬۽اہُ۽ؿہ۽لئاؿی۽ےنب۽اگ۽‬
‫لکراھۃ ْالتحریم‪ْ ،‬ویؤید ْذلك ْما نص ْعلیہْ دعس۽وجآ۽ینعمب۽دعس۽لح۽اکوجرکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽وکاجعم۽ےہ۽اؿٓ۽اس۽‬
‫یک۽لادیئ۽ىالہم۽یبلح۽ےک۽اُ۽اافلؿ۽ےس۽وہیت۽ےہ۽وج۽ینغـہ۽ںیم۽ںیہ۽‬
‫العالمۃ ْالحلیب ْف ْالغنیۃ ْاالختالف ْانما ْھو ْفْ‬
‫ہ‬ ‫ي‬‫خ‬
‫ہک ۽ا الف ۽رکا ق ۽ںیم ۽ےہ ۽ؿٓہن ۽وجآ ۽ینعی ۽تحص ۽رپاامجه۽‬
‫ن‬ ‫الکراھۃ ْواالفعَل ْالجواز ْیعین ْالصحۃ ْاالجماع۔ْ‬
‫ےہ۔رھپہی۽یھب۽ڈنہ۽ سٍِ۽ٓانہاچےئہ۽ہک۽اہیُ۽رکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽‬
‫ثم ْالیذھنب ْعنك ْان ْالکراھۃ ْھ نا ْللتحریمْ‬
‫اڈ۽ےہ۽ویکہکن۽ریسفتدعس۽وجآ۽یک۽ایس۽ےک۽شاھت۽ڈٓضق۽وہیت۽‬
‫فع‬ ‫یص‬
‫اذھوْالذیْ حْتقسیْعدمْالجوازْبہْکماْ لْ ےہ۽اسیج۽ہک۽یلع۽اقٓی۽ےن۽ایکےہ‪،‬۽وخف ۽ھجمس۽رک۽اس۽رپاقمئ۽‬
‫الِاری ْفاف م ْوتؿبت ْھذا ْما ْظ رٰل ْوقد ْبیقْ ٓوہ۔۽ہی۽ؿہ۽لیصفت۽یھت۽وج۽ھجم۽رپؿاحض۽وہیئ۽اؿٓایھب۽ھچک۽وگےش۽‬
‫خبایاْالعبدْالضعیفْحِقْالکالمْفْھذاْالمرامْ ٓہ۽ےئگ۽ںیہ۽دنبہ۽فیعض۽ےن۽اﷲ یک۽وتقیف۽ےس۽اس۽دصقمرپاےنپ۽‬
‫ف ْفتاواہ ْالملِبۃ ْبالعطایا ْالنبویۃ ْف ْالقتاویْ اتفؿٰی۽الملِبْبہْالعطایاْالنبویہْفْالقتاویْالرضویہ۽‬
‫ںیم۽قیقحت۽یک۽ےہ۔(ف)‬ ‫الرضویۃْوباللْالتوفیق۔ ْ‬
‫سبحنْالل۽ہکبج۽ےب۽اایتحؿ۽شایعف۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓوہمجٓ۽ا ہم۽ےک۽مٔڈلک۽لااجمٔ‪،‬۽وتاُ۽دتبمنیع۽وہـٓنی۽وک۽الہ۽قح۽ؿدہامك۽ےس۽ایکتبسن۽اُ۽‬
‫ٰ‬
‫ےک۽ےھچیپ۽دبٓہج۽اؿیٰل۽لااجمٔؿ۽ونممه۽رتوہلااچےئہ۽کماْالیخیف۔‬
‫ہیبنت‪ :‬اخہین۽ؿجالہص۽ؿاہنہی۽ؿتلاہی۽ؿرحبااتفلؿٰی۽ؿرشچ۽اقنہی۽ؿدنہہی۽ےک۽وصنص۽نس۽ےکچ۽ہک۽بصعتم۽شایعف۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔ۽ںیہن۽اؿٓ۽اس۽یک۽‬
‫ریسفتزگٓی ۽ہک ۽بصعتم ۽عـــہ ۽ؿہ ۽وجہیفنح ۽ےس ۽ضغب ۽ٓکھياوہ‪ ،‬۽اف ۽وغٓرکےئجیل ۽ہک ۽ریغدلقمنی ۽وک ۽ہن ۽رصف ۽ہیفنح ۽ہکلب ۽امتس ۽دلقمنی ۽ا ہم ۽ڈنی۽‬
‫خؼہ‬
‫۽ےہ۽وصخطا ۽وجانعمك ۽رضحاف ۽ہیفنح۽ ش۽اﷲلالاطہف۽ؿاغزفيہ۽ےک۽شاھت۽ےہ۽ایبُ ۽ےس۽لاہٖوت۽اُ۽‬ ‫ً‬ ‫ےس۽زک۽دقٓ ۽ضغب۽دشلڈ ۽ؿنیک۽دملڈ‬
‫ٓؿالاف۽رپہی۽جڈااگہن۽ڈلیل۽وہیئ۽اُ۽یک۽ادتقاء۽لااجمٔوہےن۽یک۽‪،‬‬
‫لکن ْقال ْالمحِق ْف ْالقتح ْالیخیف ْان ْتعصبہْ نکیل۽ققحم۽ےن۽حتف۽العرری۽ںیم۽رٕاملا ۽ہی۽یفخم۽ہن۽ٓےہ۽ہک۽اس۽‬
‫اکبصعتم۽وہلاقسف۽اکومخق۽ؿشٍق۽ےہاھ‬ ‫انماْیوجبْفسِہْ‪1‬اھ ْ‬

‫عـــہ‪ :‬اوقل ۽اےسی ۽یہ ۽شاہیعف ۽لااملکيہ ۽لاجٍيليہ ۽ےس ۽ضغب ۽ٓ ےنھ ۽ؿاال ۽دنع ۽نم ۽مٔا ٔہ ۽اﷲ نم ۽ا ٌعؽق ۽ہک ۽الہ ۽قح ۽ےس ۽ضغب ۽ہن ۽ٓگ ے ۽اگ۽‬
‫رگمدبذمہق۽‪،‬اؿٓدبذمہق۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓونممه۽‪۴۵‬طيہ۽ ہمل(س)‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽ٰولصہ۽اولرت۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۴ /۴‬ۻ‪۶‬‬
‫‪Page 700 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اقول ْ‪ْ :‬قدعلمت ْان ْعدم ْالجواز ْبمعین ْعدمْ اوقل‪:‬۽(ںیم۽اتہکوہُ)۽ ٓا ف۽ےن۽ےھچیپ۽ڑپھ۽ایل۽ےہ۽ہک۽دعس۽وجآ۽‬
‫الحل ْالصادق ْبکراھۃ ْالتحریم ْوان ْالصالةْ ینعمب۽دعس۽جلق۽ےہ۽وجرکاہق۽رحت‪،‬ےہ۽رپاصڈط۽ ٓا لاےہ۽اؿٓ۽افقس۽‬
‫خلف ْالقاسق ْمکروھۃ ْتحریمیۃ ْفان ْاعیدْ ےک ۽ےھچیپ ۽امنٓ ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽ارگدنہہی ۽یک ۽ابعٓف ۽ےک ۽شاھت۽‬
‫ااکشل ۽اکااعڈہ ۽ایکاجےئ ۽وت ۽مہ ۽شاہقب ۽کالس ۽شاےنم ۽الںیئ ۽ےگ ۽وت ۽اس۽‬
‫االشکال ْبماف ْال ندیۃ ْاعدنا ْالکالم ْبماقدمناْ‬
‫ؿ ك ۽ہی۽ڈلیل ۽ڈؿرسی ۽ڈلیل۽یک ۽رطف۽ولف ۽اجےئ ۽ک ۽اسیج ۽ہک۽‬ ‫غ‬
‫ح‬ ‫وح ْیؤل ْھذا ْالدلیل ْاٰل ْالدلیل ْالثاین ْکماْ‬
‫یفخم ۽ںیہن‪ ،‬۽اؿٓ ۽اس ۽ مل ۽ےک ۽شاھت ۽امتس ۽ٓؿالاف ۽اس ۽قیقحت ۽یک۽‬
‫الیخیف ْوب ذا ْالحمل ْتکون ْالروایات ْمؤیداتْ‬
‫ؤملڈ۽وہاجںیئ۽ک ۽وجمہ۽ےن۽یک۽ےہ۽ہک۽افقس۽اؿٓ۽دبیتع۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫لما ْحِِنا ْمن ْان ْالکراھۃ ْخلف ْالقاسق ْوْ‬
‫سبحنہْبکلْ‬ ‫ھٌ‬
‫امنٓ ۽ڑپ ْ ۽یک ۽رکاہق ۽رکمؿہ ۽رحت‪،‬ےہ ۽ےہ ۽واللْ ٰ‬
‫سبحنہْبکلْشیئْ‬ ‫المؽتدعْکراھۃْتحریمْواللْ ٰ‬
‫شیئْعلیم۔(ف)‬
‫علیم۔ ْ‬
‫ڈلیل۽اہچٓس‬
‫رضحف۽اامس۽اال ہم۽رساچ۽االہم۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ۽وج ملکت۽رضؿٓلاف۽اقعدئ۽یک۽ثحب۽ںیم۽(نج۽ںیم۽زغلس۽‬
‫ومخق۽رفک۽وہیت۽ےہ)۽ہی۽اچےہ۽ہک۽یسک۽رطچ۽اس۽اکاخمفل۽خلارکاجےئ۽ؿہ۽اکرْٕعـــہ۽ےہ۽ہک۽اس۽ےن۽اس۽اک‬
‫تعاٰلْ اﷲ اعتیٰل ۽یک۽انپہ‪،‬۽جالہص۽ںیم۽ےہ۽ںیم۽ےن۽اقیض۽اامس۽(ینعی۽اامس۽الج۽‬ ‫عـــہ‪ :‬۽اکرٕ ۽ےس ۽ اڈ ۽ہک ۽اس ۽رپرفکاکادنہشی ۽ےہ۔ ۽والعیاذْباللْ ٰ‬
‫ف ْالخالصۃ ْسمعت ْالِایض ْاالمام ْ(یرید ْاالمام ْاالجلْ اقیض ۽اخُ) ۽ےس ۽انس ۽ہک ۽ارگوکیئ۽اخمفل ۽وکرشدنمہ ۽رکےن ۽اکآاڈہ۽ٓکھيا ۽وت۽‬
‫قایضْخاں)ْانْارادْتخجیلْالخصمْیکقرْقالْوعندیْ اےس۽اکرٕاہکاجےئ۽رٕاملا۽اؿٓ۽ثارّ۽مٔڈلک۽اےس۽اکرٕہن۽اہکاجےئ‪،‬۽اہتبل۽اس۽‬
‫رپرفک ۽اکوخف ۽ؿادنہشی ۽ےہ۔ ۽ىالہم ۽دبٓارلدیش ۽یفنح ۽ےن ۽اےنپ ۽ٓشاہل ۽ںیم۽‬
‫الیکقرْو یخیشْعلیہْالکقرْاھْوقالْالعالمۃْبدرالرشیدْ‬
‫املکف۽رفک۽یک۽لیصفت۽ایبُ۽رکےت۽وہےئ۽اھکلےہ۽ہک۽طیحم۽ںیم۽ےہ۽ؿہ۽صخش۽‬
‫الحنیف ْف ْرسالتہ ْف ْکلمات ْالکقر ْف ْالمحیط ْمن ْریضْ‬
‫وجاینپ ۽ڈاف ۽ےک ۽رفک ۽رپ ۽ٓایض ۽وہایگ ۽ؿہ ۽اکرٕوہایگ ۽ینعی ۽لاالامجه‪ ،‬۽اؿٓ۽‬
‫بکقرْنقسہْفِدْکقرْایْاجماعا‪ْ،‬وبکقرْغیہ‬
‫وجوکیئ(لایق۽اےلگ۽ہ۽رپ)‬

‫‪Page 701 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اکرٕوہلااچاہ ۽اؿٓ ۽املسمُ ۽وکصٍيالےئ ۽رفکاچانہ ۽ٓاضلالکفٕ ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ٓاضلالکفٕ ۽ ٓا ف ۽یہ ۽رفک‪ ،‬۽نلعء ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽اےسی ۽ ملکت ۽ےک ۽ےھچیپ۽‬
‫امنٓاجمٔںیہن‪،‬حتف۽العرریںیم۽ےہ‪:‬۽‬
‫ض‬
‫قالْصاحبْالمجؾیبْواماقولْاّبْیوسفْالتجوزْ اصخق۽ ذًٍٰی۽ےن۽رٕاملا۽اامس۽اوبویفس۽اکوقل۽ہک۽کالیم۽ےک۽ےھچیپ۽‬
‫الصالةْخلفْالمتکلمْفیجوزْانْیریدْالذیْقررہْ امنٓاجمٔ ۽ںیہن ۽وت ۽وہاتکس ۽ےہ ۽اُ ۽یک ۽ اڈ ۽ؿہ ۽وہ ۽سج ۽وک ۽اامس۽‬
‫ابوحنیقۃْحنیْرأیْابنہْحماداْیناْظرفْالکالمْ اوبہفینح ۽ےن ۽رقمٓٓ۔اھ ۽ےہ ۽ہک ۽اوہـُ ۽ےن ۽خق ۽اےنپ۽‬
‫اصدَٖاڈّ ۽حماڈ ۽وک ۽ملع ۽کالس ۽ںیم ۽انمرظہ ۽رکےت ۽وہےئ ۽ڈاھکی ۽وت۽‬
‫فنہاہْفِالْرأیتكْتناظرْفْالکالْمْوْتنہاینْفِالْ‬
‫اےنپ۽ےٹیب۽وک۽اس۽ےس۽عنم ۽ایک‪،‬۽یبـ ے۽ےن۽رعص ۽یک۽ںیم ۽ےن۽‬
‫کناْنناظرْوکانْعَلْرؤسناْالطیْمخافۃْانْیزلْ‬
‫ٓا ف ۽وکملع ۽کالس ۽ںیم ۽انمرظہ ۽رکےت ۽ڈاھکی ۽ےہ ۽اؿٓ ۽ےھجم ۽ ٓا ف ۽اس۽‬
‫صاحؽنا ْوانتم ْتناظرون ْوتریدون ْزلۃْ‬
‫ےس۽عنم۽رک ۽ٓےہ ۽ںیہ۽اس۽رپ ٓا ف ۽ےن۽رٕاملا ۽مہ۽اس۽احل ۽ںیم۽‬
‫انمرظہ۽رکےت۽ےھت۽وگلاامہّٓ۽رسؿُ۽رپرپدنّ۽ںیہ‬ ‫صاحبکمْومنْارادْزلۃْصاحبہ ْ‬

‫ریغ ۽ےک ۽رفک ۽رپ ۽ٓایض ۽وہا ۽اس ۽ںیم ۽اشمخئ ۽اکاخيالف ۽ےہ ۽رھپ ۽ؿاہُ ۽خیش۽‬ ‫(ہیقب۽احہیش۽ہ۽زگہتش)‬

‫اختلف ْالمشائخ ْثم ْذکرعن ْشیخ ْاالسالم ْماحِہْ االشالس ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس ۽ؿہ ۽اھکل ۽وج ۽ونیسُ ۽رپےنھکل ۽ےک ۽اقلل ۽ںیہ‪ ،‬۽اس۽‬
‫انْیسطرْعَلْالصدورْوحاصلہْانہْانماْیکونْکقراْ اکاحلص ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽ہی ۽رفک ۽اس ۽ؿغك ۽ےہ ۽ہک ۽خق ۽اس ۽ےن ۽اےس ۽دنسپ۽‬
‫اذاْکانْیستحسنہْثمْقال)ْوقدْعثرناْعَلْروایۃْاّبْ ایکوہ۽رھپاہک ۽مہ ۽اامس ۽اوبہفینح۽یک ۽اس ۽ٓؿامك ۽رپ۽علطم ۽ںیہ۽سج ۽ںیم۽‬
‫حنیقۃْانْالرضاءْبکقر ْالغیْکقرمنْغیْتقصیلْ ےہ ۽ہک ۽ریغ ۽ےک ۽رفک ۽رپٓایض ۽وہلارفک ۽ےہ ۽ریغبیسک ۽رٕط ۽ےک ۽اھ ۽ںیم۽‬
‫ض‬
‫اھ ْقلت ْویھ ْھذہ ْالروایۃ ْ ْالیت ْذکرف ْالمجؾیب ْقالْ اتہکوہُ ۽یہی۽ؿہ۽ٓؿامك ۽ےہ ۽وج ۽ ذًٍٰی ۽ںیم۽ذموکٓ ۽ےہ‪،‬۽ىالہم۽یلع۽‬
‫اقٓی۽ےن۽ٓشاہل۽دبٓ۽یک۽ابعٓف۽لقن۽رکےن۽ےک۽دعب۽اہک۽اس۽اکوجاف۽‬
‫العالمۃ ْالِاری ْبعد ْنِل ْماف ْرسالۃ ْالبدرالجوابْ‬
‫ہی۽ےہ۽ہک۽كشیب۽اامس۽اوبہفینح۽ٓحمۃ۽اﷲ نیلع۽یک۽ٓؿامك۽خق۽لمجم۽وہ۽‬
‫تعاٰل ْاذاْکانتْمجملۃْ‬
‫انْروایۃْاّبْحنیقۃْرحمہْاللْ ٰ‬
‫لا ۽اس۽یک۽ابعٓف ۽قلطم۽وہوت ۽مہ ۽ےتہک ۽ںیہ۽مہ ۽اس۽یک۽لیصفت ۽رکےت۽‬
‫اوعبارتہ ْمطلِۃ ْفلنا ْان ْنقصل ا ْونِیدھا ْعَلْ‬
‫ںیہ۽اؿٓ۽وقادع۽اک فف ۽ےک۽طؾٌػا۽ےک۽اطمقب۽اےس۽دیقمرکےت۽ںیہ۽اھ۽‬
‫تعاٰل ْاعلمْ‪۶۲‬منہْ‬
‫ٰ‬ ‫مِتیضْالِواعدْالحنقیۃْ‪1‬اھْواللْ‬
‫تعاٰلْاعلم ‪ ۴۵‬يہ۽ ہمل۽ٓہب۔(ف)‬
‫ط‬ ‫واللْ ٰ‬
‫سلمہْربہْ(م) ْ‬

‫غ‬ ‫طً‬
‫‪ 1‬ح۽ارلؿص۽رشچ۽ا فؼہ۽االربک۽وحباہل۽ا مزٌـ۽لصف۽یف۽الکفٕ۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۳‬ۻ‪۴‬‬
‫‪Page 702 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫فِدْارادْکقرہْف وْقدکقرْقبلْصاحبہْف ذاْھوْ اس ۽ےس ۽ڈٓےت ۽وہےئ ۽ہک ۽ںیہک ۽امہٓاشایھت ۽لسھپ ۽ہن ۽اجےئ ۽نکیل ۽مت۽‬
‫و‬
‫الخوض ْالمنیھ ْعنہ ْوھذا ْالمتکلم ْالیجوزْ اےنپ ۽شایھت ۽وک ھسالےن ۽اکآاڈہ ۽رکےک ۽انمرظہ ۽رکےت ۽وہاؿٓ ۽وجصخش۽‬
‫و‬
‫اےنپ۽شایھت۽وک ھسالےن۽اکآاڈہ۽رکّ۽اس۽ےن۽اس۽اک۽رفکاچاہ۽وت۽ؿہ۽اےنپ۽‬ ‫‪1‬‬
‫االقتداءْ بہْا نتیھ۔ ْ‬
‫شایھت۽ےس۽ےلہپ۽رفک۽اک بکت۽وہا‪،‬۽ س۽ااسیوغٓ ۽ؿوخص ۽ونممه۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽اےسی۽کالیم۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓاجمٔںیہن۽امًہی(ف)‬
‫خق۽اس۽ ملکت۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓلااجمٔ۽وہیئ۽سج۽ےک۽ادنآ۽ےس۽رفکریغ۽رپٓاض۽نکلًی۽ےہ۽وت۽ہی۽رصحی۽نیبصعتم۽نج۽اک۽الص۽وصقمڈ۽ریفکت۽‬
‫و‬ ‫طسل‬
‫مٍِ۽ڈُ۽ٓاف۽ایس۽ںیم۽شا ی۽ٓںیہ۽اؿٓ۽خق۽رقتریًا۽ؿرحتریًا۽اس۽یک۽رصت ذٍِ۽رکےکچ۽اؿٓ۽اکممٔ۽ہٖرطچ۽اینپ۽یہ۽لاف۽لاالاچاتہےہ۽‬
‫وتػنغ ًا۽اُ۽یک۽وخاشہ۽یہی۽ےہ۽ہک۽اہجُ۽لک۽نکمم۽وہ۽املسمُ۽اکرٕرہھٹ ں۽اؿٓ۽كش۽ںیہن۽ہک۽اےنپ۽ٓمع۽لالط۽ںیم۽اس۽یک۽رطف۽ھچک۽‬
‫ٓاہ ۽لاںیئ ۽وتوخس ۽وہاجںیئ ۽اؿٓ ۽خق ۽دمحباﷲ املسمونُ ۽اکرفک ۽ےس ۽وفحمؿ ۽وہلا ۽لامك ۽وہ ۽مغ ۽ؿیم ۽۔اھںیئ ۽وت ۽اُ ۽اکمکح ۽زک ۽ڈٓہج ۽ادش۽‬
‫وہاگ۽اؿٓاُ۽یک۽ادتقا۽ویکرکن۽ٓؿا‪،‬۽واللْال ادیْاٰلْالطر یقْال دی۔‬
‫ڈلیل۽مجنپ‬
‫اہیُ۽لک۽وتاُ۽ےک۽دبًق۽ؿقسف۽ؿریغامہ۽یک۽ئانرپ۽کالس۽اھت۽رگمالک۽ا اؿٓ۽ادش۽ؿامظع۽اُ۽ےک۽فاہفئ۽لاہفل۽ےس۽اصڈٓ۽وہلاےہ۽سج۽یک۽‬
‫ظ‬
‫ئانرپ۽اُ ۽ےک۽سفن۽اشالس۽ںیم۽ہٖآؿُ۽ڈںیتق۽ںیہ۽اہیُ۽لک۽ہک۽ااحڈمك ۽رصپ ہ۽ زًذہ۽وضحٓدیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‬
‫ؿاوقال۽امجریہاہقفےئ۽رکاس۽ٓحمۃ۽اﷲ اعتیٰل۽ویلع۽ےس۽اُ۽اکرصحی۽اکرٕ۽وہلا۽اؿٓ۽امنٓ۽اک۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽ضحم۽لالط۽اجلا۽نکلياےہ۽ؿہ۽ایکینعی۽‬
‫يمہ‬
‫اُ ۽اک ۽دیلقت ۽وکرشک ۽اؿٓ ۽ہیفنح ۽املکيہ ۽شاہیعف ۽جٍيليہ ۽ ش ۽اﷲ حمٌغ ًا ۽لالاطہف ۽ا غليہ‪ ،‬۽ضق ۽دلقماُ ۽ا ہم ۽وک ۽رشمنیک ۽وکاتبلا ۽ہک ۽ہی ۽رصاجۃً۽‬
‫املسمونُ۽وکاکرٕانہک۽ےہ۽اؿٓ۽رھپالک۽وکہن۽ڈؿوکالوھکُ۽رکؿٓؿُ۽اؿٓ۽رھپ ٓا چ۽یہ۽لک۽ےک۽ںیہن۽ایگٓہ۽وسمٔس۽ےک۽اعہم۽ومنینم۽وکنج۽‬
‫ںیم۽مّٔ۽مّٔ۽وبحملاُ۽رضحف۽زعف۽ؿ۽آانیک۽اطق۽ؿاشانیط۽تلم۽ؿہلمح۽رشتعی۽ؿکملہ۽رطتقی۽ےھت۽ٓوضاُ۽اﷲ اعتیٰل۽ویلع۽‬
‫انیعمج۽اُ۽ےک۽لاین۽ذمہق۽ےک۽ عج۽ؿدتقما۽اؿٓ۽لڈٓبسن۽ؿملع۽ؿادتقا۽شاہ۽ؿیل۽اﷲ اصخق۽ڈولہی۽ٓشاہل۽ااصنف۽ںیم۽ےتھکل۽ںیہ‪:‬‬
‫بعدْالمأتنیْظ رْبؼمھنْالتمذھبْللمجت دینْ ڈؿ ۽یدی۽ےک۽دعب۽املسمونُ۽ںیم۽دیلقت۽یصخش۽ےن۽وہظٓایکمک۽‬
‫وکیئ۽ٓاہوج۽الک۽اامس۽نیعم۽ےک۽ذمہق۽رپ‬ ‫باعیان مْوقلْمنْکان ْ‬

‫‪ 1‬حتف۽العرری۽لاف۽االامصۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽رھکس۽‪۶۳۷ /۴‬‬
‫‪Page 703 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ادامتڈ۽ہن۽رکلاوہ۽۔۽(ف)‬ ‫الیعتمدْعَلْمذھبْمجت دْبعؼنہ‪1‬۔ ْ‬
‫اامس ۽اعٓف ۽لاﷲ دیسی ۽دبعاولاہف ۽رعشاین ۽دقس ۽رسہ ۽ارللاین ۽نج ۽یک ۽زیماُ ۽ؿریغہ ۽اصتخ ف ۽اعہیل ۽ےس ۽اامس ۽اشعل ۽ؿڈبرگ ۽ربکاےئ۽‬
‫فاہفئ۽ےن۽اجاجب۽اانسڈ۽ایک۽ایس۽زیماُ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫یجبْعَلْالمِلدْالعملْباالرجحْمنْالِولنیْفْ ینعی۽دلقم۽رپؿاخق۽ےہ۽ہک۽اخص۽ایس۽لاف۽رپلمع۽رکّ۽وج۽اس۽‬
‫لْاٰل ْمعرفۃْھذہْالمیزانْ ےک ۽ذمہق ۽ںیم ۽ٓاحج۽رہھٹی ۽وہ ۽ہٖٓامےن ۽ںیم ۽نلعء ۽اکایس ۽رپ۽‬ ‫مذھبہْمادامْلمْیص ٰ‬
‫من ْطر یق ْالذوق ْو ْالکشف‪ْ ،‬کما ْعلیہ ْعملْ لمع۽ٓاہ۽ےہ۽اہتبل۽وج۽ؿیل۽اﷲ ڈؿط۽ؿ ۽رعمتف۽یک۽ٓاہ۽ےس۽اس۽‬
‫اقمس۽فشک۽لک۽چنہپ۽اجےئ۽ہک۽رشتعی۽رہطمہ۽اک۽الہپ۽ہمشچ۽وج۽‬
‫الناس ْف ْکلْعصر ْبخالف ْمااذا ْوصل ْاٰل ْمِامْ‬
‫ضق۽ذماہق۽ا ہم۽دہتجمنی۽اکزخاہن۽ےہ۽اےس۽رظن ٓا ےن۽ےگل۽ؿاہُ۽‬
‫الذوقْوْرأیْجمیعْاقوالْالعلماءْوبحورْعلوم مْ‬
‫چنہپ۽رک۽ؿہ۽امتس۽اوقال۽نلعء۽وکاشمدہہ۽رکّ۽اگ۽ہک۽اُ۽ےک۽ڈٓلا۽ایس۽‬
‫ْاالوٰل ْتؽتدیئ ْمن اْ‬
‫ٰ‬ ‫تنقْجر ْمن ْعنی ْالشریعۃ‬
‫ےمشچ ۽ےس ۽نکلٌْ ۽اؿٓ ۽ایس ۽ںیم ۽رھپ ۽ ٓا رکرگےت ۽ںیہ ۽اےسی ۽صخش۽‬
‫مث‬ ‫تنت‬
‫و یھ ْالی ا ْفان ْ ل ْھذا ْالیؤمر ْبالتعبدْ رپدیلقت ۽یصخش ۽الٓس ۽ہن ۽یک ۽اجےئ ۽ک ۽ہک ۽ؿہ ۽وتآ وھکنُ ۽ڈھکی ۽ٓاہ ۽ےہ۽‬
‫بمذھب ْمعنی ْلش ودہ ْتساوی ْالمذاھب ْفْ ہک ۽ضق ۽ذماہق ۽ہمشچ ۽اؿیٰل ۽ےس ۽اسکیُ ۽ضیف ۽ےل ۽ٓےہ ۽ںیہ ۽اھ۽‬
‫صلز ًػا‬ ‫االخذْمنْعنیْالشریعۃ‪ْ2‬اھْملخصا ْ‬
‫اہیُ۽ےس۽لامك۽ہک۽وجلاہی۽ااہتجڈ۽ہن۽ٓکھياوہ۽ہن۽فشک۽ؿ۽ؿالمك۽ےک۽اس۽ٓہبت۽یٰمظع۽لک۽اچنہپ۽اس۽رپدیلقت۽اامس۽نیعم۽ػنغ ًا۽ؿاخق۽ےہ۽‬
‫اؿٓ۽ایس۽رپہٖٓامےن۽ںیم۽نلعء۽اکلمع۽ٓاہ‪،‬۽اہیُ۽لک۽اامس۽حذۃ۽االشالس۽دمحم۽زغایل۽دقس۽رسہ۽ااعلیل۽ےن۽اتکف۽اطتسمف۽ایمیکےئ۽اعسڈف۽‬
‫ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫ذک عـــہ‬
‫ہً‬
‫اےنپ۽اصخق۽ذمہق۽یک۽اخمتفل۽رکلایسک۽ےک۽مٔڈلک‬ ‫اخمتفل۽رکڈُ۽اصخق۽ذمہق۽وخشی۽مٔڈلک۽ س۽‬

‫عـــہ‪ْ:‬اقول‪ْ :‬وانماْارادْاالجماعْبعدْتِررْالمذاھبْ ںیم۽اتہکوہُ ۽اُ ۽یک۽ اڈ ۽رقتٓذماہق ۽اؿٓ ۽وہظٓدیلقت۽نیعم۽ا ہم۽‬

‫وظ ور ْالتمذھب ْلالئمۃ ْباعیان م ْاذ ْھو ْالصحیحْ ےک۽دعب۽اک۽اامجه۽ےہ۽ویکہکن۽یہی ۽حیحص ۽ےہ۽اعس۽ولوگُ۽اؿٓ ۽ااحصف۽‬
‫ذماہق۽ےک۽ڈٓایمُ۽وکیئ۽تبسن۽ںیہن۽ےہ۔(لایق۽مٔہ۽آدنئہ)‬ ‫الاضافۃْبنیْالناسْواصحاب ْ‬

‫‪ٓ 1‬شاہل۽ااصنف۽عم۽رتہمج۽اشکف۽وبطمہع۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽صۼ‪۸‬‬
‫ر‬ ‫غ‬
‫‪ 2‬ا مَٖاُ۽اربکلٰی۽لصف۽افُ۽اقل۽اقلئ۽ ھل۽وزق۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۴۴ /۴‬‬
‫‪Page 704 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫یھب۽اجمٔ۽ںیہن۔(ف)‬ ‫ٓؿا۽وبنڈْ‪1‬۔ ْ‬
‫سبحانْالل ۽خق ۽دیلقت۽یصخش۽اعمڈاﷲ رفکؿرشک۽رہھٹی۽وتاہمتّٓ۽مٔڈلک۽ہی۽ہٖرصع۽ےک۽نلع۽اؿٓ ۽ایگٓہ۽وس۽مٔس۽ےک۽اعہم۽ومنینم۽‬
‫ٰ‬
‫اعمڈاﷲ ضق۽تلآؿرشمنیک۽وہےئ‪،‬۽ہن۽یہس۽ ٓا ر۽اانتوت۽اجلی۽دبوہياف۽ےس۽ےہ۽سج۽اکااکنٓ۽آ اتفف۽اک۽ااکنٓ۽ہک۽یداہ۽مٔس۽ےس۽الوھکُ۽اؿایلء۽نلعء‪،‬۽‬
‫دحمنیث‪،‬۽اہقف‪،‬۽اعہم۽اہلسٍق۽ؿااحصف۽قح۽ؿدہی۽اغہیش۽دیلقت۽ا ہم۽آہعب۽اےنپ۽ڈؿس۽تمہ۽رپااھٹےئ۽وہےئ۽ںیہ۽ےسج۽ڈوھکی۽وکیئ۽یفنح‪،‬۽وکیئ۽شایعف‪،‬۽‬
‫وکیئ ۽امیکل‪ ،‬۽وکیئ ۽یلبنح ۽اہیُ ۽لک ۽ہک ۽رٕہق ۽لاہیج ۽اہلسٍق ۽ؿامجًق ۽اُ ۽اچٓ ۽ذمہق ۽ںیم ۽رصحنموہایگ ۽اسیج ۽ہک ۽اس ۽یک ۽لقن ۽دیسىالہم ۽ادمح ۽رصمی۽‬
‫ٓہمح۽اﷲ اعتیٰل۽ےس۽رشؿه۽ڈلیل۽اؿل۽ںیم۽زگٓی۽اؿٓ۽اقیض۽انثء۽اﷲ لاین۽یتپ۽ہک۽دمتعمنی۽ؿدنتسمنی۽فاہفئ۽ےس۽ںیہ۽۔۽ریسفترہظمی۽ںیم۽ےتھکل۽‬
‫ںیہ۽‪:‬‬
‫اھل ْالسنۃ ْقدافرتق ْبعد ْالِرون ْالثلثۃْ الہ۽شٍق۽نیت۽اچٓ۽غُٕ۽ےک۽دعب۽اُ۽اچٓذماہق۽رپ۽مسقنم۽وہےئگ۽‬
‫اواالربعۃْعَلْاربعۃْمذاھبْولمْیبقْمذھبْفْ اؿٓ ۽رٕؿه۽لئالئ۽ںیم۽اُ ۽ذماہق ۽آہعب۽ےک۽وسا ۽وکیئ۽ذمہق۽‬
‫لایق۽ہن۽ٓاہ۔‬ ‫فرو ع ْالمسائلْسویْھذہْاالربعۃ‪ْ2‬۔ ْ‬
‫اقبطف ۽ہیفنح ۽ؿاقبطف ۽شاہیعف ۽ؿریغامہ ۽اصتخ ف ۽نلعء ۽ڈوھکیےگ ۽وت ۽ولعمس ۽وہاگ ۽ہک ۽اُ ۽اچٓؿُ ۽ذمہق ۽ےک ۽دلقمنی ۽ےسیک ۽ےسیک ۽ا ہم ۽دہٰی۽‬
‫ؿااکمٔ۽وبحملاُ۽جڈازگّٓ۽وہنجُ۽ےن۽ہشیمہ۽ایس۽یک۽رتؿجی۽ںیم۽ڈرتف۽ےھکل۽ہی۽ضق۽وت۽اعمڈاﷲ اہمتّٓ۽مٔڈلک۽نینچ۽ؿانچُ۽وہےئ۔۽‬
‫اجےن۽ڈؿلمع۽ہن۽یہس۽وقل۽وتامونےگ۽اُُ۽امجاعف۽ریثکہ۽نلعء۽وک۽ایک۽اجونےگ۽وہنجُ۽ےن۽دیلقت۽یصخش۽ےک۽مکح۽ڈےیئ۽اؿٓ۽یہی۽اُ۽اکذمہق۽‬
‫وقنمل۽وہا‪،‬۽اامس۽ دش۽االلاس‬
‫وعی۽اافتط۽ںیم۽شاڈؿلاڈٓ۽اک۽اابتعٓہن۽رکلا۽ریثک۽‬
‫اسیج۽ہک۽ؿاحض۽ےہ۽اؿٓ۽ڈ ٰ‬ ‫(ہیقب۽احہیش۽ہ۽زگہتش)‬
‫یخ‬
‫المذاھب ْکماال یف ْوعدم ْاالعتداد ْف ْدعوی ْاالتقاقْ ؿوہشمٓ۽ےہ۽اسیج۽ہک۽اصخق۽ریصبف۽رپیفخم۽ںیہن‪۴۵‬طيہ (ف)‬
‫بمنْشذوندرْوکثیْمشت رْکماالیخیفْعَلْذیْبصر ْ ْ‪ْ۶۲‬‬
‫منہْ(م) ْ‬

‫‪ 1‬ایمیکےئ۽اعسڈف۽الص۽مہن۽ا ومبٕؿف۽ؿیہن۽آطيکٔ۽وبطمہع۽الٍسآاف۽ہنیجنگ۽رہتاُ‪،‬۽اریاُ۽ص۽‪۸‬ۼ‪۶‬‬
‫‪ 2‬ریسفت۽رہظمی۽ہلئسم۽اڈا۽حص۽ادحلمك۽یلع۽جالف۽ذمہبہ۽اخل۽وبطمہع۽اڈآہ۽اشاًق۽اولعلس۽ڈیلہ۽‪۹۷ /۵‬‬
‫‪Page 705 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫دمحمزغایل۽دقس۽رسہ۽ااعلیل۽اایحء۽اولعلس۽رشفی۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫مخالقتہ ْللمِلد ْمتقق ْعَل ْکونہ ْمنکرا ْبنیْ امتس ۽یہتنم ۽افطلـُ ۽اکاامجه ۽ےہ ۽ہک ۽دلقم ۽اک ۽اےنپ ۽اامس ۽ذمہق ۽یک۽‬
‫اخمتفل۽رکلاعینش۽ؿؿاخق۽االاکنٓےہ۔‬ ‫المحصلنی‪1‬۔ ْ‬
‫رشچ۽اقنہی۽ںیم۽فشک۽اوصل۽اامس۽مٔڈؿی۽ےس۽وقنمل۽‪:‬‬
‫منْجعلْالحقْمتعدداْکالمعتزلۃْاثبتْللعایمْ ینعی۽نج۽ےک ۽مٔڈلک۽لئالئ۽مٔاہیع۽ںیم ۽قح۽دعتمڈ ۽ےہ ۽ہک۽الک۽ےش۽‬
‫وجطيلًا ۽الک ۽ذمہق ۽ںیم ۽جالل ۽ڈؿرسّ ۽ںیم۽رحاس۽وہوت ۽ؿہ ۽دنعاﷲ جالل۽‬
‫الخیارْمنْکلْمذھبْمای واہْومنْجعلْواحداْ‬
‫یھب ۽ےہ ۽اؿٓ ۽رحاس ۽یھب‪ ،‬۽ؿہ ۽وتاعیم ۽وکاایتخٓ ۽ڈےتی ۽ںیہ ۽ہک ۽ہٖذمہق ۽ےس۽‬
‫وجاچےہ ۽اجڈرکےل ۽ہی ۽ذمہق ۽زتعمہل ۽ؿریغمہ ۽اکےہ ۽اؿٓ ۽وجقح ۽وک ۽ؿادح۽‬ ‫کعلمائناْالزمْللعایمْاماماْواحدا‪2‬۔ ْ‬
‫امےتن ۽ںیہ ۽ؿہ ۽اعیم ۽رپاامس ۽نیعم ۽یک ۽دیلقت ۽ؿاخق ۽رکےت ۽ںیہ ۽ہی ۽ذمہق۽‬
‫امہّٓ۽نلعؿریغمہ۽اکےہ۔‬
‫وً‬
‫ىالہم۽ٓنی۽نب۽ ز ش۽رصمی۽اصخق۽رحبارلاقئ۽ؿاابشہ۽ؿریغامہ۽ٓشاہل۽ابکمٔؿاغصمٔ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اما ْالکبائر ْفِالوا ْیھ ْبعد ْالکقر ْالزنا ْواللواطۃْ ینعی۽ریبکہ ۽گياہ ۽نلعء ۽ےن۽ویُ۽گياےئ ۽ہک ً‬
‫۽ایعڈا ۽لاﷲ ضق ۽ںیم ۽ےلہپ ۽وت۽‬
‫وشْرب ْالخمر ْومخالقۃ ْالمِلد ْحکم ْمِلدہ ْ‪3‬اھْ رفکےہ۽رھپ۽ٓلا۽ؿاىالس۽ؿرشاف۽وخٓی۽اؿٓ۽دلقم۽اک۽اےنپ۽اامس۽یک۽اخمتفل۽‬
‫رکلا۽اھ۽رصتخما۔‬ ‫مختصرا ْ‬
‫للم۽ؿ۽لحن۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫علماء ْالقریِنی ْلم ْیجوزوا ْان ْیأخذ ْالعایم ْالحنیفْ ڈؿونُ۽رٕقی۽ےک۽نلع۽ہی۽اجمٔ۽ںیہن۽ٓےتھک۽ہک۽اعیم۽یفنح۽ذمہق۽اوبہفینح۽لااعیم۽‬
‫االبمذھب ْاّب ْحنقیۃ ْوالعایم ْالشقعوی ْاالبمذھبْ شایعف۽ذمہق۽شایعف۽ےک۽وسا۽ڈؿرسّ۽ذمہق۽رپلمع۽رکّ۔‬
‫الشافیع‪4‬۔ ْ‬
‫شاہ۽ؿیل۽اﷲ دقعاغزيڈ۽ںیم۽ےتھکل۽ںیہ‪:‬‬
‫اہقفء۽ےک۽مٔڈلک۽رتحیج۽اےس۽ےہ۽ہک۽اعیم۽وج۽الک۽ذمہق‬ ‫المرجحْعندْالقِہاءْانْالعایمْالمنؾسب ْ‬

‫‪ 1‬اایحء۽اولعلس‪ ،‬اابلف۽ااثلین۽یف۽آاکُ۽اال ۽اخل۽وبطمہع۽طنٌغۃ۽اغمشہڈ۽اینیسحل۽ااقلہٖہ۽رصم۽‪۶۹۹ /۵‬‬

‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ(رشچ۽اقنہی)۽اتکف۽امیراہيۃ۽وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪ /۶‬ۺ‪۶۵‬‬
‫‪ 3‬ارلشالئ۽ا فؽہيہ۽غمـفل۽االابشہ۽عم۽االابشہ۽اخل۽ارلشالۃ۽ارلانغۃ۽ؿا يالوثُ۽اخل۽وبطمہع۽اڈآہ۽ارقل ٓا ُ۽ؿاولعلس۽االشالہیم۽رکایچ۽‪۷ /۵‬ۼ‪،‬ۺ‪۳‬ۼ‬
‫غ‬
‫‪ 4‬ا ملل۽ؿالحنل۽مکح۽االاہتجڈ۽ؿا ٌؼليڈ۽اخل۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۳۸ /۴‬‬
‫‪Page 706 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اٰلْمذھبْلہْمذھبْفالتجوزْلہْمخالقتہْ‪1‬۔ ْ یک ۽رطف ۽الٍساف ۽ٓکھياےہ ۽ؿہ ۽ذمہق ۽اس ۽اکوہاکچ ۽اےس ۽اس۽‬
‫اکجالف۽اجمٔںیہن۔‬
‫اف ۽رٕامےیئ ۽امتس ۽یہتنم ۽افلض ۽نج ۽ےس ۽اامس ۽زغایل ۽لالق ۽ہک ۽رتک ۽دیلقت ۽یصخش ۽وکطيکٔ ۽ؿلآؿا ۽اتبےت‪ ،‬۽ااکمٔا ہم ۽نج ۽ےک ۽وقل ۽ےس۽‬
‫فشک ۽اکفش ۽ہک ۽دیلقت ۽اامس ۽نیعم ۽وکؿاخق ۽رہھٹاےت ۽اشمخئ ۽رکاس ۽نج ۽ےک ۽احصف ۽کالس ۽اصخق ۽رحبطغَٖف ۽ہک ۽رتک ۽دیلقت ۽یصخش۽‬
‫وکگياہ۽ریبکہ۽ےتہک‪،‬۽نلعےئ۽رٕنیقی۽ؿاہقفےئ۽ًلاس۽نج۽ےس۽للم۽ؿلحن۽ؿشاہ۽ؿیل۽اﷲ احیک۽ہک۽دیلقت۽نیعم۽یک۽اخمتفل۽لااجمٔ۽ٓےتھک‪،‬۽ہی۽‬
‫ضق ۽وتاعمڈاﷲ اہمتّٓ۽وطٓرپرصحی۽تلآ ۽ؿرشمنیک۽رہھٹّ‪،‬۽اس۽ےس۽یھب۽ڈٓزگٓرکؿ ۽اُ ۽ا ہم۽ڈنی۽یک۽جڈامف ۽اعہیل۽ںیم۽‬
‫و‬
‫ایکااقتعڈ۽ےہ۽وہنجُ۽ےن۽وخڈ۽اینپ۽اصتخ ف۽ہلیلج۽ؿاملکف۽ہلیمج۽ںیم۽ؿوجف۽دیلقت۽نیعم۽ؿریغہ۽اُ۽لاوتُ۽یک۽اصف۽رصحی۽رصت ذٍِ۽‬
‫مٌع‬
‫رٕامںیئ ۽وج ۽اہمتّٓ ۽ذمہق ۽رپ ۽اخصل ۽رفکؿرشک ۽ںیہ ۽اُ ۽ضق ۽وکوت ۽لاس ۽ئانس ۽ يٍِ ۽امس ۽(اخک ۽دباہُ ۽اتسگاخُ) ۽اعمڈاﷲ‬
‫مًہ‬
‫اکرٕؿرشمک۽ےئہک۽اگ۔۽ہی۽ومزجٓشاہل۽وکافاله۽الہ۽قح۽ےک۽ےئل۽الک۽رصتخم۽وتفٰی۽ےہ۽وجاےنپ۽بصنم۽ینعی۽ااہظٓ۽مکح۽یہقف۽وک ح۽انسح۽‬
‫اڈارکاکچ۽اؿٓ ۽رکلاےہ۽اس۽ںیم۽اُ ۽اوقال۽ؿارٕہ۽ؿوصنص۽طٌکارثہ۽یک۽اجنگشئ۽اہکُ۔۽رگماُ ۽شاء۽اﷲ امیظعل۽وتقیف۽ٓ ۽لاین۽لئادعف۽‬
‫رٕامےئ۽وتریقفالک۽اجعم۽ٓشاہل۽اس۽لاف۽ںیم۽رتبیت۽ڈےنی۽ؿاالےہ۽وجاُ۽اوقال۽ریثکہ۽ےس۽ہلمج۽اصغذہ۽وکالک۽ےئن۽رطٓرپولجہ۽ڈّ۽اگ۽‬
‫اؿٓ۽اُ۽شاء۽اﷲ اعتیٰل۽ریغدلقمنی۽ےک۽اوصل۽ذمیبہ۽وکاُ۽ےک۽دنتسمنی۽یہ۽ےک۽املکف۽دنتسمہ۽ےس۽الک۽الک۽رکےک۽اتسملص۽رکّ۽‬
‫اگ۔ ۽ںیم ۽اہیُ ۽رصف ۽اُ ۽ا ہم ۽ڈنی ۽ؿنلعےئ ۽دنتسمنی ۽ےک ۽دنچاامسء ۽امشٓرکلاوہُ ۽وجاخص ۽اےنپ ۽آشاڈاف ۽ؿرصتاحیف ۽ےک ۽ٓؿےس۽‬
‫ذمہق۽ریغدلقمنی۽رپاکرٕؿرشمک۽رہھٹّ‪،‬۽ؿاایعلڈلاﷲ ٓف۽ااعلنیمل۔۽اُ۽ںیم۽ےس۽ںیہ‪:‬‬
‫‪۴‬اامس۽اوبرکبادمحنب۽ااحسط۽وجٓاجین۽ذیملتاذیملتل۽اامس۽دمحم‪۵،‬اامس۽انب۽ا شمغاین‪،‬۽‪۶‬اامس۽ایکہٖایس‪،‬۽‪۷‬۽اامس۽الج۽اامس۽ارحلنیم‪۸ ،‬اامس۽دمحمدمحم۽‬
‫دمحمزغایل‪ ،‬۽‪۹‬اامس ۽مٔاہُ ۽ادلنی ۽اصخق ۽دہاہی‪ ،‬۽ۺ ۽اامس ۽فاہٖنب ۽ادمحنب ۽دبعارلدیش ۽اخبٓی ۽اصخق ۽جالہص‪ ،‬۽ۻاامس ۽امکل ۽ادلنی ۽دمحمنب۽‬
‫اغہماس‪ ،‬۽ۼاامس ۽یلع ۽وخاص‪ ،‬۽‪۴۳‬اامس ۽دبعاولاہف ۽رعشاین‪۴۴،‬اامس ۽خیش ۽االشالس ۽ٓرکلاااصنٓی‪ ،‬۽‪۴۵‬اامس ۽انب ۽رجحیکم‪۴۶،‬ىالہم ۽انب ۽امکل۽‬
‫لاشااصخق۽ااضیچ۽ؿاطالچ‪،‬۽‪۴۷‬ىالہم۽یلع۽نب۽اطلسُ۽دمحماقٓی۽یکم‪۴۸،‬ىالہم۽سمش۽ادلنی۽دمحمشآچ۽اقنہی‪۴۹ ،‬ىالہم۽ٓنی۽ادلنی۽رصمی۽‬
‫وً‬
‫اصخق۽رحب‪،‬ۺ‪۴‬ىالہم۽رمعنب۽ ز ش۽رصمی۽اصخق۽رہن‪ ،‬ۻ‪۴‬ىالہم۽دمحمنب۽دبعاﷲ زغی۽رمتلایش۽اصخق۽ونتریاالاصبٓ‪،‬۽ۼ‪۴‬ىالہم۽ریخادلنی۽‬
‫ٓیلم ۽اصخق ۽اتفؿٰی ۽ریخہی‪ ،‬۽‪۵۳‬ىالہم ۽دیسی ۽ادمحومحی ۽اصخق ۽زمغ‪۵۴ ،‬ىالہم ۽دمحمنب ۽یلع ۽ڈیقشم ۽اصخق ۽ڈٓؿزخانئ‪۵۵،‬ىالہم ۽دبعاابلیق۽‬
‫ٓٓاقین۽شآچ۽وماہق‪،‬۽‪۵۶‬۽ىالہم۽مٔاہُ۽ادلنی۽امٔامیہ۽نب۽ایب۽رکب۽نب۽دمحم۽نب۽نیسح۽ینیسح۽اصخ ِق۽وجاہٖ۽اجالیط‪۵۷ ،‬۽ىالہم۽خیش۽ققحم‬

‫‪ 1‬دقعاغزيڈ ‪،‬۽لاف۽مجنپ۽ااسقس۽دلقم۽وبطمہع۽غٕآ ُ۽لحم۽اقملل۽ومولی۽لئارٕاخہن۽رکایچ ‪ ،‬صۻ‪۴۸‬‬

‫‪Page 707 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۻ‪۵‬‬
‫وملٍٰيا ۽دبعاقحل ۽دحمف ۽ڈولہی‪ ،‬۽‪۵۸‬ىالہم ۽ادمح ۽رشفی ۽رصمی ۽قزلاؿی‪ ،‬۽‪ ۵۹‬۽ىالہم ۽ ٓا ےن ی ۽انیم ۽ادلنی ۽دمحمشایم‪ ،‬۽ۺ‪۵‬اصخق ۽صٍيہ‪ ،‬۽‬
‫ط‬
‫اصخق ۽رساہیج‪ ،‬۽ۼ‪۵‬اصخق ۽وجاہٖ‪ ،‬۽‪۶۳‬اصخق ۽ ؽفّی‪ ،‬۽‪۶۴‬اصخق ۽اڈف ۽ااقملل‪ ،‬۽‪ ۶۵‬۽اصخق ۽اتتٓاخہین‪ ،‬۽‪ ۶۶‬۽اصخق ۽عمجم‪۶۷،‬اصخق۽‬
‫غمسل‬ ‫ىل‬
‫ۺ‪۶‬‬
‫فشک‪۶۸،‬ؤمافلُ۽ ٰمگَٖہی۽ہک۽لاغٕآ۽ؤمفل۽ادماڈ۽ا ِ۽لاوسننلع۽ےھت‪،‬۽اہیُ۽لک۽ہک انجف۽خیش۽دجمڈ۽افل۽لاین۽شاہ۽ؿیل۽اﷲ‪،‬۽‬
‫‪۶۹‬‬ ‫مٍ‬
‫ّٰ‬
‫خًی۽ہک ۽وخڈ‪ ۷۳‬ایمُ ۽لڈرینیسح ۽ڈولہی ۽اؿٓ ۽اُ۽ےک ۽اابته ۽ؿدلقمنی ۽رگمویُ ۽ہک۽‬ ‫شاہ ۽دبعازعلمٔ ۽اصخق‪ ،‬۽ۻ‪۶‬اقیض ۽انثء ۽اﷲ لاین ۽یتپ‪ ،‬۽‬
‫‪1 ‬وتاﷲ اکمکح ۽اُ ۽ےک ۽لاس ۽ ٓا لااہجُ ۽ےس ۽اُ ۽اک ۽امگُ ۽یھب ۽ہن ۽اھت۔ف ۽والحمدلل ْربْ‬
‫ال ٰعلمنی۔‬
‫اؿٓ ۽فطل ۽ہی ۽ےہ ۽ہک ۽اُ ۽ںیم ۽ؿہ ۽یھب۽ںیہ ۽نج ۽ےس ۽وخڈ ۽اامس ۽اشعل ۽ؿڈبرگنیملکتم ۽فاہفئ ۽ےن ۽مٔاہ ۽اہج ك ۽ؿاجتلہ ۽اانسڈایک ۽اؿٓ ۽اُ ۽ےک۽‬
‫اوقال۽لاہٖہ۽ؿاملکف۽اقہٖہ۽وکوج۽اوصل۽فاہفئ۽ےک۽رصحی۽خیب۽نک۽ےھت۽ڈانم۽ً ّيآی۽ںیم۽اپھچایل‪،‬۽ںیم۽اُ۽شاء۽اﷲ اعتیٰل۽اس۽ٓشاہل۽ںیم۽‬
‫لل‬
‫ہی۽یھب۽لامك۽رکؿُ۽اگ۽ہک۽نلعےئ۽فلس۽ےس۽اُ۽ےک۽اشٍياڈ۽ضحم۽اغمہطل۽ؿ يٍس۽وعاس۽ںیہ‪،‬۽اُ۽ےک۽ذمہق۽وکاُ۽ےس۽اطلًا۽ىالہق۽ںیہن۽‬
‫ہکلب ۽وخڈ ۽یہ۽اوقال۽ںیہنج۽اینپ۽دنس۽رہھٹاےت۽ںیہ۽اُ ۽ےک۽اوصل۽ذمہٌق ۽یک۽اینبڈ ۽رگاےت۽ںیہ۽رگمرضحاف ۽وکوماقف۽ؿاخمفل۽یک۽‬
‫زیمتںیہن۽لاےہ۽وتدصقًا۽اوغاےئ۽اہجل۽وکزبسلاه۽ڈ۔اھےت۽ںیہ۔۽ںیم۽وحبل۽اﷲ اعتیٰل۽اس۽ٓشاےل۽ںیم۽ہی۽یھب۽ہیبنت۽رکؿُ۽اگ۽ہک۽اےنپ۽‬
‫لل‬
‫ابمہثح۽ںیم۽اُ۽رضحاف۽اک۽دیلقتیصخش۽ےک۽ؿوجف۽ؿ۽دعس۽ؿوجف۽یک۽ثحب۽ڑیھچ۽ڈانی۽ مادیک۽ؿرٕبی۽ؿ يٍس۽دبٓبی۽ےہ۽ہک۽الہ۽نییعت۽‬
‫و‬
‫ؿااحصف ۽ زيَٖ ۽ڈؿونُ ۽رٕقی ۽وجآنیعت ۽ؿدعس ۽رحچ ۽وکمیلست ۽ےئک ۽وہےئ ۽ںیہ ۽نج ۽ےک ۽مٔڈلک ۽رسّ ۽ےس ۽دیلقت ۽رشک ۽ؿرفک ۽اُ ۽ےک۽‬
‫كلسم۽ےس۽اےس۽ایکقلعت‪،‬۽ؿہ۽ا ادتبایئ۽ینعی۽دعس۽رشک۽ؿوجآ۽وکےط۽رکںیل۽اس۽ےک۽دعب۽ ٓا ےگ۽ںیلچ‪،‬۽ہی۽اچالک۽ولگ۽اےنپ۽ےئل۽‬
‫ٓاہ ۽ ٓا شاُ ۽رکےن ۽وکاڈرھ ۽ےس ۽اُڈرھ ۽كفٕہ ۽رکاجےت ۽ںیہ ۽اؿٓ ۽امہٓی ۽رطف ۽ےک ۽ڈی ۽ملع ۽آک فء ۽للعياُ ۽اس ۽ںیم ۽وگتفگ ۽رکےن ۽یہ ے ۽ںیہ۽‬
‫احالہکن ۽رگہب ۽نتشک ۽ٓؿٓاؿل ۽لالڈ‪ ،‬۽ادتباءً۽اُ ۽وہایشٓؿُ۽یک ۽ٓاہ ۽ٓؿاکاچےئہ۽ہک۽ےلہپ ۽رشک ۽رھپ ۽رحطق ۽ےس ۽اجُ ۽اچبےئجیل ۽اس۽ےک۽دعب۽‬
‫۽ےک۽ٓڈ ۽ںیم۽لک۽ڈل۽ؿلک۽ٓلاُ‪،‬۽اؿٓ ۽رطنیف۽ےک۽نلعاُ ۽ےک۽ٓمع۽رپ۽‬ ‫ٓا ےگ۽دصق۽ےئجیک۔۽رٕنیقی۽ےک۽اوقال۽ےک۽اوقال۽اُ ۽رضحاف َ‬
‫و‬
‫اعمڈاﷲ رشمک۽ؿرمگاہ۽وہےت۽ںیہ۽اسکیُ‪،‬۽ہکلب۽ںیم۽ہلضفبٖ۽اعتیٰل۽لامك۽رکؿُ۽اگ۽ہک۽اوقال۽ زيَٖ۽اُ۽یک۽ٓڈؿذکتبی۽ںیم۽امت۽ؿالمک۽ںیہ۽‬
‫طٌؽ‬
‫رھپ۽اُ۽ےس۽اشٍياڈ۽لا۽اُ۽اکلڈرکہ۽بجع۽امتشاےہ‪،‬۽ںیم۽وعبہنٖ۽ہی۽یھب۽ؿاحض۽رکؿُ۽اگ۽ہک۽اُ۽رضحاف۽وک۽ایھب۽وخڈاانپ۽یہ۽كلسم۽ ح۽ںیہن۽‬
‫وہا۽ےہ۽صٍياضق۽کالس۽اختمفل۽ااکحس۽ےتھکل۽اؿٓاہجُ۽اسیج۽ومعق۽لاےت۽ںیہ۽ؿاسییہ۽ایبُ۽رکاجےت۽ںیہ‪،‬۽ڈوعّ۽ںیم۽ھچک۽ڈلیل۽ںیم۽ھچک۽‬
‫م‬
‫اارتاص۽ںیم۽ھچک۽وجاف۽ںیم۽ھچک‪،‬۽یھبک۽الک۽لاےئ۽ ٔغٕآ۽ںیہن۽رکےت۽اؿٓ۽كشیب۽امتس۽الہ۽دبًق۽اکیہی۽ؿریتہ۽ےہ ً‬
‫۽وصخطا۽وج۽‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽ۼ‪۵ /۸‬‬

‫‪Page 708 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس ۽دقٓوندیپا ۽وہہک ۽ ٓا رےتمج ۽ےتمج ۽الک ۽ٓامہن ۽اچےئہ۔ ۽ںیم ۽اہیُ ۽الص ۽مٔاه۽یک ۽ثحب ۽ؿقیقحت۽ںیم ۽ںیہن‪ ،‬۽اُ ۽ےک ۽ادتقا ۽اکمکح ۽ؿاحض۽‬
‫رکلاےہ۽غہٰڈا۽اس۽یک۽رطف۽ٓوجه۽انمضق۔‬
‫لاہلمجل ۽اطال ۽لحم ۽ہبش ۽ںیہن ۽اُ ۽اصوبحُ ۽ےن ۽دیلقت ۽وکرشک ۽ؿرفک ۽اؿٓدلقمنی ۽وکاکرٕ ۽ؿرشمک ۽ہہک ۽رکالوھکُ ۽رکؿٓؿُ ۽نلعء ۽ؿاؿایلء۽‬
‫ؿاحلصء۽ؿاایفصہکلب۽اطق۽ وحہم۽دمحمہی۽یٰلع۽وم ًٰہا۽ؿنیلع۽اٰولصلہ۽ؿا ًزيۃ۽ےک۽ڈس ۽وصحُ۽ےس۽ونۼ ۽وک۽یلع۽االىالُ۽اکرٕؿرشمک۽رہھٹالا‪،‬۽‬
‫ؿیہ۽ىالہم۽شایم۽دقس۽رسہ۽اصلیم۽اک۽اُ۽ےک۽ااک۽مٔ۽یک۽تبسن۽آشاڈہک۽اےنپ۽فاہفئ۽لاہفل۽ےک۽وساامتس۽اعمل۽وکرشمک۽ےتہک۽اؿٓ۽وجصخش۽الک۽‬
‫ظ‬
‫املسمُ ۽وکیھب ۽اکرٕ ۽ےہک ۽وظاہٖدحمك ۽ زًذہ ۽یک ۽ئانرپ ۽ؿہ ۽وخڈ ۽اکرٕےہ ۽اؿٓ ۽رطہف۽ہی۽ہک ۽اس ۽رٕہق ۽فاہٖہی ۽وکفاہٖااحڈمك ۽یہ ۽رپلمع ۽اکمٔا۽‬
‫ڈوعٰی۽ےہ۽اامس۽امکل ۽ؿادمح۽ؿاخبٓی۽ؿملسم ۽ؿاوبڈاؿڈ ۽ؿرتذمی۽رضحف ۽دبعاﷲ نب۽رمعٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽ٓاؿی۽واللقظْ‬
‫لمسلم۽(اافلؿ۽ملسم۽رشفی۽ےک۽ںیہ۔ف)۽وضحٓادقس۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ایما ْامرئ ْقال ْالخیہ ْکافر ْفِدباء ْب ا ْاحدھماْ ینعی ۽وج ۽صخش ۽ہملک ۽وگوکاکرٕےہک ۽وتاُُ ۽ڈؿونُ ۽ںیم ۽الک ۽رپہی۽‬
‫لالرضؿٓ ۽ڑپّ ۽ک ۽ارگےسج ۽اہک ۽ؿہ۽خؾٌؼۃً ۽اکرٕاھت ۽خق ۽وتریخ ۽ؿٓہن ۽ہی۽‬ ‫انْکانْکماْقالْواالرجعتْعلیہ‪1‬۔ ْ‬
‫ہملک۽ایس۽ےنہک۽ؿاےل۽رپ۽ےٹلپ۽اگ۔‬
‫حیحص۽اخبٓی۽ںیم۽اوبہٖریہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ ؿی۽وضحٓدیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫اذاْقالْالرجلْالخیہْیاکافرْفِدْباءْبہْاحدھماْ خق ۽وکیئ۽صخش۽اےنپ۽اھبیئ۽املسمُ ۽وک"یا ْکافر"ےہک۽وت۽اُُ۽‬
‫ڈؿونُ۽ںیم۽الک۽اکٓوجه۽اس۽رطف۽كشیب۽وہ۔‬ ‫‪2‬۔ ْ‬
‫اامس۽ادمح۽ؿاخبٓی۽ؿملسم۽رضحف۽اوبڈٓ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓدیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫لؼسْمنْدعاْرجالْبالکقرْاوقالْعدواللْو لؼسْ وجصخش ۽یسک ۽وکاکرٕ ۽لاڈنمش ۽جڈاےہک ۽اؿٓؿہ ۽ااسیہن ۽وہ ۽ہی ۽انہک ۽ایس۽‬
‫کذلكْاالحارْعلیہ‪ْ3‬والیریمْرجلْرجالْبا لقسقْ رپٹلپ۽ ٓا ےئ۽اؿٓ۽وکیئ۽صخش۽یسک۽وک۽قسف۽لارفک۽اکنعط۽ہن۽رکّ۽اگ۽‬
‫رگمہی۽ہک۽ؿہ۽ایس۽رپااٹل۽رھپّ۽اگ۽ارگسج۽رپ‬ ‫والیرمیہْبالکقراال ْ‬

‫‪ 1‬حیحص۽ملسم۽لاف۽ایبُ۽احل۽اامیُ۽اخل۽وبطمہع۽ونٓدمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪ /۴‬ۺ‪۸‬‬
‫‪ 2‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االڈف‪،‬۽لاف۽نم۽ارفک۽ااخہ۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳۴ /۵‬ۼ‬
‫غمسل‬
‫‪ 3‬حیحص۽ملسم۽۽لاف۽ایبُ۽احل۽اامیُ۽نم۽اقل۽الخيہ۽ا ش۽لااکرٕ وبطمہع۽ونٓدمحم۽احص۽ااطملعب۽رکایچ۽‪ /۴‬ۺ‪۸‬‬
‫‪Page 709 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫ارتدتْعلیہْانْلمْیکنْصاحبہْکذلک ۔ْھذاْ نعط۽ایکاھت۽ااسیہن۽وہا۔۽ہی۽ا ً‬

‫‪1‬‬
‫اصتخٓا۽ےہ۔‬
‫مختصْ رْرا۔ ْ‬
‫اامس۽انب۽ابحُ۽اینپ۽حیحص۽یمسم۽لا ٌؼامیس۽ؿاالوناه۽ںیم۽نصيڈ۽حیحص۽رضحف۽اوبدیعس۽جڈٓی۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓدیساعمل۽‬
‫یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ماا کقرْرجلْرجالْقطْاالباءْب اْاحدھماْانْکانْ ینعی۽یھبک۽ااسیہن۽وہا۽ہک۽الک۽صخش۽ڈؿرسّ۽یک۽ریفکترکّ۽اؿٓ۽ؿہ۽‬
‫ڈؿونُ ۽اس ۽ےس ۽ماجف ۽لااجںیئ ۽ہکلب ۽اُ ۽ںیم ۽الک ۽رپرضؿٓ۽‬ ‫کافراْواال کقرْبتکقیہ‪2‬۔ ْ‬
‫رگّ۽ک ۽ارگؿہ۽اکرٕاھت۽وتہی۽چب۽ایگ۽ؿٓہن۽اےس۽اکرٕ۽ےنہک۽ےس۽ہی۽وخڈ۽‬
‫اکرٕوہا۔‬
‫نلعء ۽رٕامےت ۽ںیہ ۽ویُ ۽یہ۽یسک ۽وکرشمک ۽لآدنقی ۽لادحلم ۽لاانمقف ۽انہک‪ ،‬۽ىالہم۽اعٓف ۽لاﷲ دیسی ۽دبعاینغل ۽نب ۽الیعٰمس ۽لایسلب ۽دقس۽‬
‫رسہ۽العریس۽دحہقی۽دنہی۽ںیم۽ٓریدحمك۽اوبڈٓ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫منْدعاْرجالْبالکقرْباللْ ٰ‬
‫تعاٰل ْاوالشركْبہْوکذلكْ یسک۽صخش۽ےک۽لآّ۽ںیم۽انہک۽ہک۽اس۽ےن۽اﷲ اعتیٰل۽ےک۽شاھت۽‬
‫رفکایک۽لارشک۽ایک۽ایس۽رطچ۽ٓدنقی‪،‬۽ااحلڈ ۽اؿٓافنط۽رفکی۽یک۽تبسن۽‬ ‫ْملخصا۔ ْ‬
‫رْ‬ ‫بالزندقۃْواالحادْوالنقاقْالکقریْ‪3‬اھ‬
‫رکےک۽اکپٓا(وتوخڈ۽اکرٕوہاجےئ۽اگ)اھ۽للزٌػا(ف)‬
‫اؿٓ ۽ٓریدحمك ۽انب۽رمع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽رٕاملا‪:‬۽کذلكْیامشركْونحوہ‪ 4‬۽(ایس۽رطچ۽اےس۽رشمک۽ؿریغہ۽اہکوترشمک۽وہاجےئ۽‬
‫اگ۔ف) اوقل‪ :‬وباللْالتوفیق۽ہی۽ینعم۽وخڈ۽اںیہن۽ااحڈمك۽ےس۽لامك۽ہک۽ہٖرشمک۽دعؿاﷲ ےہ۽اؿٓ۽دعؿاﷲ ےنہک۽اک۽مکح۽وخڈ۽دحمك۽ںیم۽‬
‫رصمچ‪،‬۽اؿٓ۽وضحٓادقس۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽ےن۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽افقس۽انہک۽یھب۽اتٹلپےہ۽وت۽رشمک۽وت۽تہب۽دبرت۽ہکلب۽اخٌق۽ااسقس۽تلآ۽‬
‫نہْوتعاٰل‪،‬۽ؿہج۽اس۽ےنٹلپ۽یک۽سج۽رطچ۽آلاف۽ولقف۽ےن۽اافڈہ۽‬
‫ْٰ‬ ‫سبح‬ ‫ک‬
‫ےس۽ےہ۽وتومعص ًا۽لااکرٕ۽ںیم۽یھب۽ڈوخل۽اؿیل۽ٓ ھياےہ۽والعیاذباللْ ٰ‬
‫رٕامیئ۽ہی۽ےہ۽ہک۽املسمُ۽اکاحل۽لثم۽آ ہنیئ۽ےک۽ےہ۽ ع‬
‫رتک۽ؿدنہ۽ڈٓنم۽ ٓا ُ۽دنیبہک۽اؿضق‬
‫(رتک۽اؿٓ۽دنہ۽ھجم۽ںیم۽ؿیہ۽ڈاتھکیےہ۽وج۽اس۽ںیم۽ےہ)‬

‫مً‬
‫‪ 1‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽االڈف‪،‬۽لاف۽ام ھی۽نع۽ا صياف۽ؿاللعِ۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪ ۶/۵‬ۼۻ‬
‫‪ 2‬االاسحُ۽رتببیت۽حیحص۽انب۽ابحُ۽‪،‬۽نم۽ارفک۽انسالًا۽اخل۽دحمك۽ۻ‪ ۵۷‬وبطمہع ؤمضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽‪۷۴۳ /۴‬‬
‫ص‬
‫‪ 3‬۽دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽ اونله۽ارلاعب۽نم۽االوناه۽ا يٍِ۽اذکلف ‪،‬۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ ‪۵۴۴ /۵ ،‬‬
‫‪ 4‬دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽ااعلرش۽االوناه۽اخل۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ۽‪۵۶۹ /۵‬‬
‫‪Page 710 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫المرءْیِؼسْعَلْنقسہ۽(انساُ۽ڈؿرسّ۽وکاےنپ۽اؿرپایقس۽رکلاےہ۔ف)۽خق۽اس۽ےن۽اےس۽اکرٕلارشمک۽لاافقس۽اہک۽اؿٓ۽ؿہ۽اُ۽ویعف۽‬
‫ےس۽لاک۽اھت۽وتخؾٌؼۃً ۽ہی۽اؿاصف۽ڈہمیم۽ایس۽ےنہک۽ؿاےل۽ںیم ۽ےھت ۽نج۽اکسکع۽اس۽ ٓا ہنیئ۽ایہٰل۽ںیم ۽رظنآ لا۽اؿٓ۽ہی۽اینپ۽افسہق۽ےس۽اس۽رکہی۽دبامن۽‬
‫یم ۽وک۽آ ہنیئ۽لالاُ۽یک۽وصٓف۽اھجمساحالہکن۽ڈانم۽آ ہنیئ۽اس۽ولف۽ؿةغٓ۽ےس۽اصف۽ؿزنمہ۽ےہ۔۽ہی۽وت۽دحمك۽یھت۽وجمکحب۽یِولونْمنْخیْ‬
‫قولْالربیۃ ۽(ؿہ۽شآی۽ولخمط۽ےس۽رتہباکوقل۽ےتہک۽ںیہ۔ف)۽اُ ۽اک۽ٓلاین۽ؿہفیظ۽ےہ۽اؿٓ ۽ڈل۽اکؿیہ۽احل۽وجدحمك ۽ںیم۽آشاڈ ۽رٕاملا‪:‬۽‬
‫الیجاوزْتراقمھی۽(اُ۽ےک۽قلح۽ےس۽(اشالس)۽اجتؿٓںیہن۽رکّ۽اگ۔ف)‬
‫ي‬
‫اف ۽ہقف ۽یک ۽رطف ۽ےئلچ ۽تہب ۽ااکمٔ ۽ا ہم ۽لثم ۽اامس ۽اوبرکبا مس ۽ؿریغہ ۽اعہم ۽نلعےئ ۽خلب ۽ؿ ۽ضعب ۽ا ہم ۽اخبٓا ۽ٓحمۃ ۽اﷲ اعتیٰل ۽ویلع ۽ااحڈمك ۽ذموکٓہ۽‬
‫رپرظنرٕامرک۽اس۽مکح۽وکویُ۽یہ۽قلطم۽ٓےتھک۽اؿٓ۽املسمُ۽یک۽ریفکت۽وک۽یلع۽االفالط۽ومخق۽رفکاجےتن۽ںیہ۔ض ّيڈی۽الیعٰمس۽لایسلب۽رشچ۽ڈٓٓ۽ؿرغٓ۽‬
‫ومیٰل۽رسخؿ۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ي‬
‫لوقال ْللمسلم ْکافر ْکان ْالقِیہ ْابوبکر ْاالعمشْ ارگیسک ۽ےن ۽املسمُ ۽وکاکرٕاہک ۽وتہیقف ۽اوبرکب ۽ا مس ۽اےس ۽اکرٕ‬
‫یِول ْکقر ْوقال ْغیہ ْمن ْمشا یخ ْبلخ ْالیکقرْ غٕآڈےتی‪،‬۽اؿٓ۽اشمخئ۽خلب۽ںیم۽ےس۽ڈؿرسّ۽نلعء۽اکرٕںیہن۽ےتہک۔۽‬
‫واتقِت ْھذہ ْالمسئلۃ ْببخارا ْفاجاب ْبعض ْائمۃْ اافتع ًا ۽ہی۽ہلئسم۽اخبٓا ۽ںیم ۽شیپ۽ ٓا لا ۽اؿٓ ۽ضعب۽ا ہم۽اخبٓا ۽ےن۽اےسی۽‬
‫بخاراْانہْیکقرْفرجعْالجوابْاٰلْبلخْانہْیکقرْفمنْ صخش ۽وکاکرٕ ۽غٕآڈلا ۽وتہی ۽وجاف ۽ؿا س ۽خلب ۽ایگ ۽(ینعی ۽اکرٕاہکاجےئ۽‬
‫ي‬
‫عْاٰل ْقولہْ‪ْ 1‬الخْ اگ) ۽وت ۽سج ۽سج ۽ہیقف ۽ےن ۽اوبرکبا مس ۽ےک ۽جالف ۽وتفی ۽ڈلااھت۽‬ ‫افیتْبخالفْقولْالقِیہْاّبْبکرْرج ٰ‬
‫اوہـُ۽ےن۽اُ۽ےک۽وقل۽یک۽رطف۽ٓوجه۽رکایلاھ۽صلزػا(ف)‬ ‫ملخصا ْ‬
‫ٓشاہل۽ىالہم۽دبٓٓدیش۽رھپ۽رشچ۽ہقف۽اربک۽صالیلع۽اقٓی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫ْفتاویْاّبْبکرْالبلیخْوقالواْکقرْ امتس۽نلعء۽ےن۽اوبرکب۽یخلب۽ےک۽اس۽وتفٰی ۽یک۽رطف۽ٓوجه۽رکےت۽‬ ‫لْاٰل ٰ‬‫فرجعْالک ٰ‬
‫وہےئ۽اس۽رطچ۽اگیل۽ڈےنی۽ؿاےل۽وک۽اکرٕغٕآڈلا۔(ف)‬ ‫الشاتم‪2‬۔ ْ‬
‫ااکحس۽ںیم۽دعب۽ابعٓف۽ذموکٓہ۽ےک۽ےہ۽‪:‬‬
‫و ینبیغْانْالیکقرْعَلْقولْاّبْاللیثْوبعضْائمۃْ اوباثیلل۽اؿٓ۽ضعب۽ا ہم۽اخبٓا۽ےک۽وقل۽رپانمضق۽ہی۽ےہ۽ہک۽اکرٕہن۽‬
‫اہکاجےئ۔(ف)‬ ‫بخارا‪3‬۔ ْ‬

‫ص‬
‫‪ 1‬دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽اونله۽ارلاعب۽نم۽االوناه۽ا يٍِ۽اذکلف۽وبطمہع۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ۽‪۵۴۵ /۵‬‬
‫‪ 2‬رشچ۽ہقف۽اربک۽غمالیلع۽اقٓی۽لصف۽یف۽الکفٕ۽رصاحی۽ؿانکلۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص۽‪۴‬ۻ‪۴‬‬
‫ص‬
‫‪ 3‬دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہی۽دمحمہی۽اونله۽ارلاعب۽نم۽االوناه۽ا يٍِ۽اذکلف۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ۽‪۵۴۵ /۵‬‬
‫‪Page 711 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اؿٓذمہق۽حیحص۽ؿدمتعم۽ؿ حج۽اہقفےئ۽رکاس۽ںیم۽لیصفت۽ےہ۽ہک۽ارگوطبٓضق۽ؿڈانشس۽ےب۽ااقتعڈ۽ریفکتاہک۽وت۽اکرٕ۽ہن۽وہاگےسیج۽ابیبوکُ۽‬
‫ےب۽دیقؿُ۽وک رےب۽اجلس۽ؿگس۽ےب۽ٓریجن۽ںیہک۽ہک۽ینعم۽یقیقح۽ اڈںیہن۽ؿٓہن۽اکرٕوہاجےئ۽اگ۔۽اتفؿٰی۽ڈریخہ۽ؿ۽وصفل۽امعڈی۽ؿ۽رشچ۽‬
‫ڈٓٓ۽ؿ۽رغٓ۽ؿ۽رشچ۽اقنہی۽مٔدنجی۽ؿ۽رشچ۽اقنہی۽غہصياین۽ؿ۽رہناافلقئ۽ؿ۽رشچ۽ؿابہہین۽ىالہم۽دبعاربل۽ؿ۽ڈٓاتخمٓ۽ؿ۽دحہقی۽دنہی۽ؿ۽وجاہٖ۽اجالیط۽ؿ۽‬
‫غ‬
‫اتفؿٰی۽اعریگملی۽ؿ۽ٓڈا مزيآ۽ؿریغاہ۽بتک ۽دمتعمہ۽ںیم۽رصتحی۽رٕامیئ۽ہک۽یہی۽ذمہق۽اتخمٓ۽ؿاتخمٓ۽للفٌـی۽ؿیتفم۽ہب۽ےہ۔۽نلعرٕامےت۽ںیہ۽‬
‫خق۽اس۽ےن۽اےنپ۽ااقتعڈ۽ںیم۽اےس۽اکرٕاھجمس۽اؿٓ۽ؿہ۽اکرٕ۽ںیہن۽ہکلب۽املسمُ۽ےہ ۽وت۽اس۽ےن۽ڈنی۽اشالس۽وکرفکرہھٹالا۽اؿٓ ۽وجااسیےہک۽ؿہ۽‬
‫اکرٕےہ۔‬
‫اوقل‪ :‬وباللْالتوفیق۽اس۽ڈلیل۽یک۽عَلْحسبْمرام م۽(اُ۽ےک۽اقمید۽ےک۽اطمقب۔ف)۽ہی۽ےہ۽ہک۽اکرٕںیہن۽رگمؿہ۽سج۽‬
‫اکڈنی۽رفکےہ۽اؿٓ۽وکیئ۽ ٓا ڈیم۽ڈنی۽ےس۽اخیل۽ںیہن‪،‬۽ہن۽الک۽صخش۽ےک۽الک۽ؿغك۽ںیم۽ڈؿ۽ڈنی۽وہںیکس۔‬
‫ویکہکن۽رفکاؿٓ ۽اشالس ۽الک ۽انساُ ۽یک ۽لٍسٍق ۽ضیقن ۽یک ۽ڈؿرطوفُ۽‬ ‫فانْالکقرْواالسالمْعَلْطرفْالنِیضْبالنسبۃْ‬
‫رپ۽ںیہ‪،‬۽ہن۽وتہی۽ہشیمہ۽عمج۽وہ شکٌْ۽ںیہ۽اؿٓ۽ہن۽یہ۽ نفو۔۽اﷲ اعتیٰل۽‬ ‫اٰلْاالنسانْالیجتعمانْابداْوالیرتقعانْقالْ‬
‫اک ۽آشاڈرگایم ۽ےہ‪ :‬۽لاؿہ ۽شارکوہاگ ۽لااکرٕ۔ ۽ڈؿرسّ ۽اقمس۽‬
‫‪ْ ْ ‬وقال ٰ‬ ‫اٰلْ ‪‬‬
‫‪1‬‬
‫ْتعاٰلْ ْ‬ ‫تع ٰ‬
‫رپرٕاملا‪ :‬۽اؿٓ ۽مہ ۽ےن ۽الک ۽ ٓا ڈیم ۽ےک ۽شٌٍْ ۽ںیم ۽ڈؿ ۽ڈل ۽ںیہن۽‬
‫‪2 ‬۔ ْ‬ ‫‪‬‬
‫ئانےئ۔(ف)‬
‫اف۽وجہی۽صخش۽طيلًآلڈ۽ؤمنم۽وکاکرٕاتہکےہ۽اس۽ےک۽ہی۽ینعم۽ہک۽اس۽اکڈنی۽رفکےہ۽اؿٓ۽ٓلڈ۽ؿاعق۽ںیم۽كشیب۽الک۽ڈنی۽ےس۽فصتم۽ےہ۽سج۽ےک۽‬
‫شاھت۽ڈؿرساڈنی۽وہںیہن۽اتکس۽وتالرجس۽ہی۽اخص۽ایس۽ڈنی۽وکرفکاتبٓاہ۽ےہ۽سج۽ےس۽ٓلڈ۽ااصتف۽ٓکھيا۽ےہ۽اؿٓ۽ؿہ۽ڈنی۽ںیہن۽رگماشالس۽وتلارضلؿٓہ۽‬
‫اس۽ےن۽ڈنی۽اشالس۽وکرفکرہھٹالا۽اؿٓ۽وجڈنی۽اشالس۽وک۽رفکغٕآڈّ۽ػنغًا۽اکرٕ۔۽اف۽ابعٓاف۽نلعء۽شٌٍْ‪،‬۽دنہہی۽ںیم۽ےہ‪:‬‬
‫المختار ْللقتوی ْف ْجنس ْھذہ ْالمسائل ْان ْالِائلْ اس ۽مسق ۽ےک ۽لئالئ ۽ںیم۽وتفٰی ۽ےک ۽ےئل ۽اتخمٓہی ۽ےہ۽ہک۽اُ ۽اوقال۽‬
‫اقتعڈا ۽اکرٕںیہن۽رگڈااتن۽وت۽ؿہ۽‬
‫بمثلْھذہْالمِاالتْانْکانْارادْالشتمْوالیعتِدہْ اکاقلئ۽ارگ اڈ ۽اگیل۽اتیل۽ےہ۽اؿٓ ۽اےس۽ا ً‬
‫اقتعڈا ۽اکرٕرگڈاےتن ۽وہےئ ۽اےس ۽اکرٕاتہکےہ۽‬
‫ْکافرا ْفخاطبہ ْب ذاْ اکرٕںیہن ۽اؿٓ ۽ارگاےس ۽ا ً‬
‫کافر ْا ْالیکقرو ْان ْکان ْیعتِدہ رْ‬
‫وترھپہی۽رفکوہاگ۽ذکایف‬
‫بناءْعَل ْ‬
‫ر‬

‫‪ 1‬ارقل ٓا ُ۽‪۹‬ۺ‪۶ /‬‬

‫‪ 2‬ارقل ٓا ُ۽‪۷ /۶۶‬‬
‫‪Page 712 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اعتِادہ ْانہ ْکافر ْیکقر ْکذا ْف ْالذخیة ْ‪ْ 1‬ا نتیھْ اذلریخہ ۽امًہی‪،‬۽شایم۽ےن۽رہن۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ڈریخہ۽ےس۽ہی۽ااضہف۽‬
‫زادالشایم ْعن ْالن ر ْعن ْالذخیة ْالنہ ْلما ْاعتِدْ لقن۽ایک۽ےہ۽ویکہکن۽ؿہ۽الک۽املسمُ ۽وکاکرٕامُ ۽ٓاہےہ۽وگلااس۽ےن۽‬
‫ڈنی۽اشالس۽وکرفکرگڈالا۽ےہ۔(ف)‬ ‫المسلمْکافراْفِدْاعتِدْدینْاالسالمْکقرا‪2‬۔ ْ‬
‫ڈٓاتخمٓ۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫عزرالشاتم ْبیاکافر ْوھل ْیکقر ْان ْاعتِدْ "یا ْکافر"ےک۽شاھت۽اگیل ۽ڈےنی۽ؿاےل ۽رپزعتریلاذف ۽یک۽اجےئ ۽ک ‪،‬۽‬
‫ایکؿہ ۽صخش ۽اکرٕوہاگ ۽وجاملسمُ ۽وک ۽اکرٕرگڈااتنےہ؟ ۽اہُ ۽ؿہ ۽اکرٕوہاگ۽‬ ‫المسلمْکافراْنعمْواالالبہْیقیت‪3‬۔ ْ‬
‫اؿٓارگاکرٕںیہن۽رگڈااتن۽وت۽اکرٕںیہن‪،‬۽ایس۽رپوتفی۽ےہ(ف)‬
‫ىالہم۽امٔامیہ۽اجالیط۽ےن۽رٕاملا‪:‬‬
‫المختارْللقتویْفْجنسْھذہْالمسائلْانْالِائلْاذاْ اُ ۽لئالئ۽ںیم۽اتخمٓ ۽اؿٓیتفم۽ہب ۽ہی ۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اقلئ۽ےن۽اس۽‬
‫اراد ْبہ ْالشتم ْالیکقرو ْاذا ْاعتِد ْکقرالمخاطبْ ےس۽اگیل۽ اڈ۽یل۽وتاکرٕںیہن۽وہاگ۽اؿٓ۽خق۽اخمبط۽وک۽اکرٕاجےن۽اگ۽‬
‫یکقر ْالنہ ْلما ْاعتِد ْالمسلم ْکافرا ْفِد ْاعتِد ْانْ وت۽اکرٕ ۽وہاجےئ۽اگویکہکن۽خق ۽اس۽ےن۽الک۽املسمُ ۽وکاکرٕاجلا۽‬
‫وتوگلا ۽اس ۽ےن ۽ڈنی ۽اشالس ۽وکرفکاجلا ۽اؿٓ ۽وجایسی ۽لاف ۽اکااقتعڈ۽‬ ‫دینْاالسالمْکقرومنْاعتِدْھذاْف وْکافر‪4‬۔ ْ‬
‫ٓگ ے۽ؿہ۽اکرٕ۽وہلا۽ےہ۔(ف)‬
‫ىالہم۽دبعایلعل۽ےن۽رشچ۽رصتخم۽اولاقہی۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫ْاٰل ْالکقر ْفیفْ اس ۽صخش ۽ےک ۽رفکےک ۽لآّ ۽ںیم ۽اخيالف ۽ےہ ۽سج ۽ےن ۽یسک۽‬ ‫قداختلف ْف ْکقر ْمن ْینسب ْمسلما ٰ‬
‫القصول ْالعمادیۃ ْاذا ْقال ْلغیہ ْیاکافر ْکان ْالقِیہْ املسمُ۽یک۽رفکیک۽رطف۽تبسن۽یک‪،‬۽وصفل۽امعڈہی۽ںیم۽ےہ۽خق۽یسک۽‬
‫ي‬
‫ابوبکر ْاالعمش ْیِول ْیکقر ْالِائل ْوقال ْغیہْ ےن۽ریغوک"یاْکافر"اہکوت۽ہیقف۽اوبرکب۽ا مس۽اےسی۽صخش۽وکاکرٕ۽اجےتن۽‬
‫نکیل۽ڈبرگ۽نلعء۽اکرٕ۽ںیہن۽اجےتن‪،‬‬ ‫الیکقر ْ‬

‫‪ 1‬اتفؿٰی۽دنہہی۽اابلف۽ااتلعس۽یف۽ااکحس۽ارملدتنی۽بلطم۽ومابجف۽الکفٕ۽اخل۽وبطمہع۽ونٓاین۽بتک۽اخہن۽اشپؿٓ۽‪ /۵‬ۻۺ‪۵‬‬
‫غ‬
‫‪ٓ 2‬ڈا مزيآ۽لاف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽‪۵۳۴ /۶‬‬
‫‪ 3‬ڈٓاتخمٓ‪،‬۽لاف۽ا ٌبٕری‪،‬۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ ‪،‬۽‪ /۴‬ۺ‪۶۵‬‬
‫‪ 4‬وجاہٖاجالیط۽اتکف۽ا سَٖ‪،‬۽لصف۽یف۽ااہجلڈ۽(یملق۽ہخسن)۽صۼ‪۹‬‬
‫‪Page 713 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫والمختار ْللقتوی ْف ْجنس ْھذہ ْالمسائل ْ‪1‬الخْ اؿٓ۽اتخمٓ۽یتفم۽ہب۽اےسی۽لئالئ۽ںیم۽ہی۽ےہ۽اخل۽زگہتش۽ابعٓف۽ےک۽‬
‫ذکرمثل ْمامر ْعن ْالذخیة ْبنِل ْال ندیۃ ْوالن رْ اطمقب ۽ڈریخہ ۽ےس ۽دنہہی ۽اؿٓ ۽رہن ۽ڈؿونُ ۽ےک ۽وحاےل ۽ےس۽‬
‫ڈرکایکےہ۔(ف)‬ ‫سواءْبسواء۔ ْ‬
‫معاْ ر‬
‫رْ‬
‫ىالہم۽سمش۽ادلنی۽دمحم۽ےن۽اجعم۽ارلومٓ۽ںیم۽رٕاملا‪:‬‬
‫المختار ْانہ ْلواعتِد ْھذا ْالخطاب ْشتمالمْ اتخمٓ۽ہی۽ےہ۽ہک۽ارگ۽اس۽خلاف۽ےس۽اگیل۽اکااقتعڈ۽ٓکھيا۽ےہ۽وترفکںیہن۽‬
‫اؿٓ۽ارگاخمبط۽وکاکرٕ۽اجاتن۽ےہ۽وترفکوہاگ۽ویکہکن۽اس۽وصٓف۽ںیم۽اس۽‬ ‫یکقرولواعتِدْالمخاطبْکافرا کقرْالنہْاعتِدْ‬
‫ےن۽اشالس۽وک۽رفکاجلا۽ےہ‪،‬۽اسیج۽ہک۽امعڈی۽ںیم۽ےہ۔۽اؿٓ۽ومافق۽ںیم۽‬
‫االسالمْکقرا کماْفْالعمادیْومافْالمواقفْانہْ‬
‫وج ٓا لا ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽لاالامجه ۽اکرٕںیہن‪ ،‬۽وت ۽اس ۽ےس ۽اامجه ۽نیملکتم۽‬
‫اڈےہ۔(ف)‬
‫لمْیکقرْباالجماعْاریدْبہْاجماعْالمتکلمنی‪2‬۔ ْ‬

‫عمجم۽االرہن۽رشچ۽صلٌؽی۽االرحب۽ںیم۽ےہ۽‪:‬‬
‫قذف ْمسلما ْبیاکافر ْواراد ْالشتم ْوالیعتِدہْ ارگیسک۽ےن۽یسک۽املسمُ۽وک"یاْکافر"ہہک۽رکتمہت۽اگلیئ۽اؿٓ۽ اڈ۽‬
‫کقرا ْفانہ ْیعزر ْوالیکقر ْولواعتِد ْالمخاطبْ اگیل۽یل۽اؿٓ ۽اےس۽اکرٕہن۽اجلا ۽وتایسی۽وصٓف ۽ںیم۽اس۽رپزعتریلاذفیک۽‬
‫اجےئ۽ک ۽رگماکرٕہن۽وہاگ‪،‬۽اؿٓ ۽ارگ۽اخمبط۽وکاکرٕاجلاوت۽اکرٕوہاجےئ۽اگ۽‬
‫کافرا کقرالنہْاعتِدْاالسالمْکقرا‪3‬۔ ْ‬
‫ویکہکن۽اس۽ےن۽اشالس۽وکرفکاجلا۔۽(ف)‬
‫ىالہم۽دبعاینغل۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽ںیم۽ااکحس۽ےس۽لالق‪:‬‬
‫المختارللقتوی(فذکرْعنیْمامرْعنْالربجندیْ اتخمٓللفٌـٰی۽ہی۽ےہ۽(رھپہنیعبٖ۽ؿیہ۽ڈرکایک۽ےہ۽وج۽مٔدنجی۽ےس۽‬
‫وْزاد) ْومنْاعتِدْانْدینْاالسالمْکقرکقر۔‪ ْ 4‬زگٓا۽ےہ۽اؿٓ۽ہی۽ااضہف۽ایک)۽اؿٓ۽سج۽اکہی۽ااقتعڈ۽وہ۽ہک۽ڈنی۽اشالس۽‬
‫رفک۽ےہ۽ؿہ۽اکرٕ۽وہایگ۔(ف)‬

‫‪ 1‬رشچ۽اقنہی۽مٔدنجی۽اتکف۽ادحلؿڈ۽وبطمہع۽ونلکصـٓ۽ؤنھک۽‪ /۷‬ۻ‪۹‬‬
‫‪ 2‬اجعم۽ارلومٓ‪،‬۽ لصف۽نم۽ذقف۽‪ ،‬وبطمہع۽ہبتکم۽اشالہیم۽دبنگ۽اقومس۽اریاُ۽‪۸۶۸ /۷‬‬
‫‪ 3‬عمجم۽االرہن۽رشچ۽صلٌؽی۽االرحب۽لصف۽یف۽ا ٌبٕری۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف۽‪۹۴۳ /۴‬‬
‫ص‬
‫‪ 4‬دحہقی۽دنہی۽رشچ۽رطہقی۽دمحمہی۽اونله۽ارلاعب۽نم۽االوناه۽ا يٍِ۽اذکلف۽وبطمہع۽ہبتکم۽ونٓہی۽ٓوضہی۽لصیف۽ ٓا لاڈ۽‪۵۴۵ /۵‬‬
‫‪Page 714 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫اس۽ذمہق۽طفًٰی۽ہب۽رپیھب۽اس۽فاہفئ۽لاہفل۽وکتخس۽ڈغك۽ہک۽ہی۽ػنغ ًا۽اےنپ۽ااقتعڈ۽ےس۽املسمونُ۽وکاکرٕ۽ؿرشمک۽ےتہک۽اؿٓ۽اینپ۽اصتخ ف۽‬
‫ںیم۽ےتھکل۽اؿٓ۽اس۽رپوتفّ۽ڈےتی۽ںیہ۽وتلاافتط۽ہٖڈؿذمہق۽اُ۽اکاکرٕ۽وہلاالٓس۽اؿٓ۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓایسی۽ےسیج۽یسک۽وہیڈی۽اؿٓ۽ماراین۽‬
‫لاوجمیس ۽لادنہؿ ۽ےک ۽ےھچیپ ۽والحولْوالقوةْاالباللْالعَلْالعظیمْ ٰ‬
‫سبحنْالل ۽ہک ۽ہک ۽رکڈ۽ہک ۽اینتف ۽اچہ ۽نک ۽ٓااچہ ۽ڈٓٓاہ‪،‬۽‬
‫ظ‬
‫املسمونُ۽وکلاقح۽رشمک۽اہکاھت۽ااحڈمك۽ زًذہ۽ؿذماہق۽ا ہم۽رکاس۽ؿاہقفء۽ًلاس۽رپوخڈ۽اںیہن۽ےک۽اامیُ۽ےک۽الےل۽ڑپےئگ۽ ؎‬
‫دنچاُ۽اامُ۽دناڈ۽ہک۽ضق۽ٓارحس۽دنک‬ ‫ڈلڈی۽ہک۽وخُ۽لاقح۽رپؿاہن۽عمش۽ٓا۽‬
‫ْحیتْھلکتْفلیتْالنملْلمْتطر ْ‬ ‫ماذاْاخاضكْیامغرورْفْالخطرْ‬
‫(وتےن۽ڈاھکی۽ہک۽رپؿاہن۽ےک۽وخُ۽لاقح۽ےن۽عمش۽وک۽اس۽رطچ۽اامُ۽ںیہن۽ڈی۽ہک۽ؿہ۽ٓاف۽وک۽رحسرکڈّ۽‪،‬‬
‫اّ۽رغمؿٓ۽!۽زک۽زیچےن۽ےھجت۽خنّٕ۽ںیم۽ڈال۽ڈلایتح۽ہک۽وتہالک۽وہااکس۽ویچیٹن۽ہن۽آُیت!)‬
‫رگماحس۽ﷲ مہ۽رھپیھب۽ڈانم۽اایتحؿ۽اہھت۽ےس۽ہن۽ڈ ں۽ےگ۽اؿٓہی۽ہٖآ۽ںیمہ۽وجاچںیہ۽ںیہک۽مہ۽ٓاہنٓ۽اُ۽وکتلآ۽ہن۽ںیہک۽ےگ۽اہُ۽اہُ۽‬
‫ویُ۽ےتہک۽ںیہ۽اؿٓ۽جڈاؿ۽ٓوسل۽ےک۽وضحٓ۽ںیہک۽ہی۽ولگ۽ ٓا مث۽ںیہ۽اخیط۽ںیہ۽فامل۽ںیہ۽دبیتع۽ںیہ۽اضل۽ںیہ۽لضم۽ںیہ۽وغی۽ںیہ۽طٌلل۽‬
‫ںیہ۽رگماہیہف۽اکرٕںیہن۽رشمک۽ںیہن۽اےنت۽دب۽ٓاہ۽ںیہن‪،‬۽اینپ۽اجونُ۽ےک۽ڈنمش۽ںیہ۽دعؿاﷲ ںیہن‪،‬۽امہّٓ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽‬
‫ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫کقوا ْعن ْاھل ْالالٰہ ْاال ْ ْالل ْالتکقروھم ْبذنب‪ ْ،‬ینعی ۽ال ْالٰہ ْاال ْالل ۽ےنہک ۽ؿاولُ ۽وکیسک ۽گياہ ۽رپاکرٕہن ۽وہک ۽وج‬
‫فمن ْا کقر ْاھل ْالالٰہ ْاالالل ْف و ْاٰل ْالکقرْ الالٰہْاال ْالل ۽ےنہک ۽ؿاےل ۽وکاکرٕےہک ۽ؿہ ۽وخڈاکرٕ ۽ےس ۽مٔڈلک ۽رت۽‬
‫غمبر‬
‫اقرب‪1‬۔ْاخرجہْالطرباینْفْالکبیْبسندْحسنْ ےہ۔۽اےس۽ربطاین۽ےن۽ا ش۽اریبکل۽ںیم۽رضحف۽دبعاﷲ نب۽رمع۽‬
‫ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽ےس۽دنسنسح۽ےک۽شاھت۽ٓؿامك۽ایکےہ۔‬ ‫عنْا بنْعمرْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعن ما۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ ؿی۽ہک۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫ثلث ْمن ْاصل ْاالیمان ْالکف ْعمن ْقال ْالالٰہْ ینعی۽الص۽اامیُ۽ےس۽ےہ۽ہی۽لاف۽ہک۽الْالٰہْاالْالل۽ےنہک۽ؿاےل۽‬
‫االاللْوالتکقرہْبذنبْوالتخرجہْمنْاالسالمْ ےس۽ٓلاُ۽ٓؿیک۽اجےئ۽اےس۽یسک۽گياہ۽ےک۽شٍق۽اکرٕ۽ہن۽ںیہک۽اؿٓ۽‬
‫یسک۽لمع۽رپڈامٔہ۽اشالس۽ےس۽اخٓچ۽ہن۽اتبںیئ‬ ‫بعمل‪ْ2ْ،‬الحدیث۔ْاخرجہ ْ‬

‫غمبر‬
‫‪ 1‬ا ش۽اریبکل۽ ؿی۽آدبعاﷲ انب۽رمعٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽امہنع۽وبطمہع۽ہبتکم۽فٌػليہ۽ریبؿف۽‪۵ /۴۵‬ۺ‪۵‬‬
‫‪ 2‬ننس۽ایب۽ڈاؿڈ۽اتکف۽ااہجلڈ۽لاف۽ازغلؿ۽عم۽اومۃ۽اوجلٓ۽ وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪۶۷۶ /۴‬‬
‫‪Page 715 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ادحلمك۔۽اےس۽اوبڈاؿڈ ۽ےن۽رضحف ۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽‬ ‫ابوداؤدْعنْا نسْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ٓؿامك۽ایکےہ۔‬
‫اؿٓ۽ؿآڈ۽ہک۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫االسالم ْیعلووالیعَل‪،1‬اخرجہ ْالدار ْقطین ْو ْالؽی یقْ اشالس ۽اغ ك ۽ےہ ۽ولغمف ۽ںیہن۔ ۽اےس ۽ڈآػنًی‪ ،‬۽یقہیب ۽اؿٓ ۽ایضء۽‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ ادقیس ۽ےن ۽رضحف ۽اعدئنب ۽رمع ۽ؿاغمٕین ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽ًيہ ۽ےس۽‬
‫والضیاءْعنْعائدْبنْعمروالمزینْریضْاللْ ٰ‬
‫ٓؿامك۽ایکےہ۔‬
‫اؿٓ۽ذموکٓ۽ہک۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫التکقرواْاحداْمنْاھلْالِبلۃ‪2‬۔ْاخرجہْالعِیَلْ الہ ۽ہلبق ۽ےس ۽یسک ۽وکاکرٕہن ۽وہک‪ ،‬۽اےس ۽یلیقع ۽ےن ۽رضحف۽‬
‫اوبڈٓڈاء۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایکےہ۔‬ ‫عنْاّبْالدرداءْریضْاللْ ٰ‬
‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ںیمہ۽اےنپ۽یبن۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽یک۽ہی۽دحںیثی۽اؿٓ۽اےنپ۽اامس۽امظع۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽اکآشاڈ‪:‬‬
‫الہ۽ہلبق۽ےس۽یسک۽وکمہ۽اکرٕںیہن۽ےتہک۔(ف)‬ ‫والنکقرْاحداْمنْاھلْالِبلۃ‪3‬۔ ْ‬
‫اؿٓ ۽اےنپ ۽نلعےئ ۽نیققحم ۽اکرٕاملا ۽الیخرجْاالنسانْمنْاالسالمْاالجحودْماْادخلہْفیہ ۽(انساُ ۽وکاشالس ۽ےس ۽وکیئ ۽زیچاخٓچ۽‬
‫ںیہن۽رک یتک۽رگماس۽ضًی۽اکااکنٓسج۽ےن۽اشالس۽ںیم۽ڈالخ۽ایکاھت۔ف)۽لاڈٓےہ۽اؿٓ۽خق۽لک۽لاؿلی۽ؿوتہیج۽یک۽ضق۽اقلل۽اامتحل۽فیعض۽ٓاںیہ۽‬
‫یھب۽دنبہن۽وہاجںیئ۽دم ی۽اشالس۽یک۽ریفکت۽ےس۽رگمٔ۽اچےئہ‪،‬۽رھپاُ۽اچٓؿُ۽دحوثیُ۽ںیم۽یھب۽لثم۽ااحڈمك۽آہعب۽شا۽ہقب۽طالچ۽ؿڈلامك۽فاہفئ۽‬
‫ےک ۽ےئل ۽وپٓا ہیث ۽اؿٓ ۽اںیہن ۽ےس ۽فاہٖہک ۽ہی ۽دمایعُ ۽لمع ۽لادحلمك ۽اہکُ ۽لک ۽وہاےئ ۽سفن ۽وکلاےتل ۽اؿٓ ۽اس ۽ےک ۽آ ےگ ۽یسیک ۽یسیک ۽ااحڈمك۽‬
‫وک س۽ تش۽ڈاےتل۽ںیہ۽ھذا‬
‫تعاٰل ْلہ ْانْ ںیم۽اتہکوہُ ۽دبعفیعض‪،‬۽اﷲ اعتیٰل۽اس۽یک۽ششخب۽رٕامےئ‪،‬رپہی۽‬‫واقول‪ْ :‬یظ ر ْللعبد ْالضعیف ْغقر ْالل ْ ٰ‬
‫ھ ناْفْکلماتْالعلماءْاطالقاْفْموضعْالتِؼیدْکماھوْ لاف ۽ؿاحض۽وہیئ۽ےہ۽ہک۽اہیُ۽اقمس۽نؼٍيڈ ۽ںیم۽ابعٓاف ۽نلعء۽ںیم۽‬
‫طؽٌ‬
‫دابْکثیْمنْالمصنقنیْفْغیمامِامْوانماْمحلْ افالط ۽ےہ ۽اسیج ۽ہک ۽تہب ۽ےس ۽اقمس ۽رپاثَٖ ۽ فٍِ ۽اکیہی ۽رطہقی۽‬
‫ڈاھکیایگےہ۽یسک۽وکیسک۽املسمُ۽ےک۽اکرٕ۽غٕآڈےنی۽رپ۽اس۽ؿغك‬
‫اال کقارْبا کقارْالمسلمْاذاکانْذلک ْ‬

‫غ‬
‫‪ 1‬ننس۽ادلآػنًی۽لاف۽ا مہٖ۽وبطمہع۽رشناۃنسل۽اتلمُ۽‪،۵۸۵ /۵‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽اانجلمٔ‪،‬۽لاف۽اڈا۽املس۽ا ؽًی۽اخل۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۳ /۴‬ۻ‪۴‬‬
‫‪ 2‬زنکا بمال۽وحباہل۽(كس۽نع۽اعہشئ)۽دحمك۽ۻۺ‪ ۴۳‬وبطمہع۽ہبتکم۽ارتلاف۽االشالیم۽‪۵۴۸ /۴‬‬
‫‪ 3‬رشچ۽ہقف۽اربک۽دعس۽وجآ۽ریفکتالہ۽ا ؾيلۃ۽وبطمہع۽یفطصم۽اابلیب۽رصم۽ص‪۴۸۸‬‬
‫‪Page 716 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫العنْشب ۃْاوْتأو یلْواالْفالْفانہْمسلمْبظاھرہْ اکرٕغٕآ۽ڈلااجاتکسےہ۽خق۽اس۽ںیم۽وکیئ۽لاؿلی۽ؿہبش۽ہن۽وہ۽ؿٓہن۽‬
‫ولم ْنؤمر ْبشق ْالِلوب ْو ْالتطلع ْاٰل ْاما کنْ ارگالک۽ؿاہُ۽ہبش۽وہاتکسوہ۽وت۽اکرٕ۽ںیہن۽وہاگ۽ویکہکن۽خق۽ؿہ۽اظبہٖ۽‬
‫الغیوب ْولم ْنعثر ْمنہ ْعَل ْا نکار ْشیئ ْمنْ املسمُ۽ےہ۽وتمہ۽ڈل۽اھپٓرک۽ڈےنھکی۽اؿٓ۽اومٓہیبیغ۽رپعلطم۽وہےن۽‬
‫ےک ۽لادنب ۽ںیہن ۽اؿ ۽ٓہن ۽یہ ۽مہ ۽اس۽ےک۽یسک ۽اےسی۽لمع ۽رپعلطم۽‬
‫ضروریاتْالدینْفکیفْی جمْعَلْنظیماھجمْ‬
‫وہےئ۽ںیہ۽وجرضؿٓلاف۽ڈنی۽ےک۽ااکنٓںیم۽ےس۽وہ۽اؿٓ۽مہ۽اس۽‬
‫علیہْذلكْالسقیہْھذاْھوْالتحِیقْعندْالقِ اءْ‬
‫رطچ۽اس۽رپہلمح۽ ٓا ؿٓ ۽ےسیک۽وہ شکٌْ۽ںیہ۽سج۽رطچ۽ؿہ۽ویبوقف۽‬
‫الکرام ْایضا ْیذعن ْذلك ْمن ْاحاط ْبکالم مْ‬
‫یسک ۽ڈؿرسّ ۽رپ ۽وہاےہ‪ ،‬۽اہقفء ۽رکاس ۽یک ۽یہی ۽قیقحت ۽ےہ ۽زین۽‬
‫واطلع ْعَل ْمرام م ْرحمۃ ْالل ْ ٰ عل‬
‫تعاٰل ْ مھیْ ہٖاس ۽صخش ۽وک ۽یھب ۽اس ۽لاف ۽اکاڈاعُ ۽احلص۽وہاگ ۽سج ۽ےن۽‬
‫تعاٰلْ اہقفء۽ٓہمح۽اﷲ ویلع۽انیعمج۽ےک۽کالس۽اکااحفہ۽ایکاؿٓ۽اُ۽ےک۽دماع۽‬ ‫اجمعنیْاالتریْانْالخوارجْخذل مْاللْ ٰ‬
‫قدا کقروا ْامیالمؤمننی ْوموٰل ْالمسلمنی ْعلیاْ ےس ۽ ٓا اگہ ۽وہاوہ‪ ،‬۽ایک ۽ ٓا ف ۽ںیہن ۽اجےتن۽ہک ۽وخآچ ۽(اﷲ اںیہن۽‬
‫طسل‬
‫تعاٰلْعنہْثمْھمْعندناْالیکقرونْکماْ ٓوسارکّ) ۽ےن ۽اثاراوملنینم ۽ومالےئ ۽ مٍِ ۽رضحف ۽یلع۽‬ ‫ریضْاللْ ٰ‬
‫نص ْعلیہ ْف ْالدرالمختار ْوالبحر ْالرائق ْوْ ٓیض ۽اﷲاعتیٰل ۽ًيہ ۽وکاکرٕغٕآڈلا ۽رھپ ۽ؿہ ۽امہّٓ ۽مٔڈلک ۽اکرٕ۽‬
‫غ‬
‫ردالمحتار ْوغیھا ْمن ْمعؾربات ْاالسقار ْواماماْ ںیہن‪،‬۽اسیج۽ہک۽اس۽رپ۽ڈٓاتخمٓ ۽‪ ،‬۽رحبارلاقئ‪،‬۽ٓڈا مزيآ ۽اؿٓ ۽ڈبرگ۽‬
‫ربتعمبتک ۽ںیم ۽رصتحی ۽ےہ‪ ،‬۽اؿٓ ۽وج ۽ریفکت ۽رپرقتری ۽ڈلیل ۽زگٓی۽‬
‫مرمنْتِریرالدلیلْعَلْالتکقیْفانتْتعلمْانْ‬
‫ہ‬ ‫ہ‬
‫ےہ ۽ ٓا ف ۽اجےتن ۽ںیہ ۽الٓس ۽ذم ق‪ ،‬۽ذم ق ۽ںیہن ۽وہلا‪ ،‬۽ٓاہاعمصلہ۽‬
‫الزم ْالمذھب ْلؼس ْبمذھب ْواما ْاالحادیثْ‬
‫ااحڈمك ۽اکوت ۽ؿہ ۽نیققحم ۽ےک ۽اہُ ۽ؤمؿل ۽ںیہ ۽اےنپ ۽فاہٖ ۽رپںیہن۽‬
‫فمؤلۃْعندْالمحِِنیْکماْذکرہْالشراحْالکرامْ‬
‫اسیج ۽ہک ۽شآنیح ۽رکاس ۽ےن ۽ڈرکایکےہ۽اوقل‪ :‬۽(ںیم ۽اتہکوہُ)۽‬
‫تعاٰلْ ضق۽ےس۽وقی۽ڈلیل۽یبن۽رکمی۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽اکزگہتش۽‬ ‫اقول‪ْ :‬ومن ْادل ْدلیل ْعلیہ ْقولہ ْصَل ْالل ْ ٰ‬
‫علیہْوسلمْفْالحدیثْالمارْف وْاٰلْالکقرْاقربْ آشاڈرگایم ۽ےہ ۽ہک ۽ؿہ ۽رفک ۽ےک۽ٓلاڈہ ۽غٕبی ۽ےہ‪ ،‬۽ ٓا ف۽ےن ۽اےس۽‬
‫فلم ْیسمہ ْکافراو ْانما ْقربہ ْاٰل ْالکقر ْالنْ اکرٕںیہن۽رٕاملا۽غٕبی۽رفکرٕامےن۽یک۽ؿہج۽ہی۽ےہ۽ہک۽ااسیلمع۽اﷲ‬
‫تعاٰلْبمثلْ ٰذلكْقدیکونْیریدْ اعتیٰل ۽ےک ۽شاےنم ۽رجا ٔف ۽ؿڈریلی ۽ےہ ۽ویکہکن ۽اُ ۽ےسیج ۽اافلؿ ۽ےس۽‬
‫االجرتاءْعَلْاللْ ٰ‬
‫الکقروالعیاذ ْبالل ْرب ْال ٰعلمنی ْوالحول ْوالقوةْ ضعب ۽اؿاقف ۽رفک اڈوہلاےہ ۽ٓف ۽انیملٰعل ۽اینپ ۽انپہ۽‬
‫اطعرٕامےئ(ف)‬ ‫االباللْالعَلْالعظیم۔ ْ‬

‫‪Page 717 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ریخلامہ۽اس۽دقٓ۽ںیم۽کالس۽ںیہن۽ہک۽ہی۽رضحاف۽ریغدلقمنی۽ؿشامٔ۽اجالف۽وطافئ۽دجنہی۽املسمونُ۽وکلاقح۽اکرٕ۽ؿرشمک۽رہھٹارک۽‬
‫نہْوتعاٰل‪،‬۽ىالہم۽انب۽رجح۽یکم۽اىالس۽‬
‫ْٰ‬ ‫سبح‬ ‫م‬
‫ہٖآاہ۽ااک ٔا ہم۽ےک۽وطٓرپاکرٕ۽وہےئگ۽اس۽دقٓ۽تبیصم۽اُ۽رپایکمک۽ےہ۽والعیاذباللْ ٰ‬
‫وقباعط۽االشالس۽ںیم۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬۽‬
‫انہ ْیصی ْمرتدا ْعَل ْقول ْجماعۃ ْوکیف ْب ذاْ الک۽امجًق۽ےک۽وقل۽ےک۽اطم۽قب۽ہی۽ دت۽وہایگ۽اؿٓ۽ہی۽اسخّٓ۽‬
‫اؿٓ۽یمک۽ںیم۽اکیف۽ےہ(ف)‬ ‫خسا رْاوتقریطا‪1‬۔ ْ‬
‫وتمکحب۽رشه۽اُ۽رپوتہب۽رٕص۽اؿٓ۽دجتلڈاامیُ۽الٓس‪،‬۽اس۽ےک۽دعب۽اینپ۽وعٓوتُ۽ےس۽اکنچ۽جڈلڈرک ں۔‬
‫ف ْالدر ْالمختار ْعن ْشرح ْالوھبانیۃ ْللعالمۃْ ڈٓاتخمٓںیم۽ىالہم۽رشميالیل۽یک۽رشچ۽اولابہہین۽ےک۽وحاےل۽ےس۽ےہ۽‬
‫سج۽ےس۽لاالافتط۽رفکالٓس۽ ٓا ےئ۽اس۽یک۽ؿہج۽ےس۽ہٖلمع۽لالط‪،‬۽ایس۽‬ ‫حسن ْالشرنبالٰل ْمایکون ْکقرا ْاتقاقا ْیبْطلْ‬
‫رطچ۽اکنچ۽لالط‪،‬اؿٓ۽اس۽یک۽اؿالڈ۽ٓلایک۽اؿالڈ۽وہک ۽اؿٓ۽سج۽ےک۽اکرٕ۽‬
‫العمل ْوالنکاح ْفاوالدہ ْاوالد ْزین ْومافیہ ْخالفْ‬
‫وہےن ۽ںیم ۽اخيالف ۽وہ ۽اس ۽رپاافغتسٓ‪ ،‬۽وتہب ۽اؿٓ ۽دجتلڈ ۽اکنچ ۽اکمکح۽‬
‫ایکاجےئ۔(ف)‬ ‫یؤمرْباالستغقارْوالتوبۃْوتجدیدْالنکاح‪2‬۔ ْ‬

‫اہلسٍق۽وکاچےئہ۽اُ۽ےس۽تہب۽رپزیہ۽ٓںیھک‪،‬۽اُ۽ےک۽اعمصالف۽ںیم۽رشلک۽ہن۽وہُ‪،‬۽اےنپ۽اعمصالف۽ںیم۽اںیہن۽رشلک۽ہن۽رک ں‪،‬۽مہ۽‬
‫اؿرپااحڈمك۽لقن۽رک ٓا ےئ۽ہک۽الہ۽دبًق۽ہکلب۽اسفط۽یک۽تبحص۽ؿاخم نق۽ےس۽ضماتعن۽ ٓا یئ۽ےہ۽اؿٓ۽كشیب۽دبذمہق۽ ٓا گ۽ںیہ۽اؿٓ۽تبحص۽‬
‫ؤمرثاؿٓ۽ںیتعیبط۽رساہق۽اؿٓولقف۽طٌؼلق‪،‬۽وضحٓدیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫ن‬
‫انما ْمثل ْالجلؼس ْالصا لح ْوجلؼس ْالسوء ْکحا ملْ ميک۽مہ۽ سٍِ ۽اؿٓ ۽دبسیلج۽یک۽طيال۽وییہن۽ےہ۽ےسیج۽الک۽ےک۽‬
‫المسكْونافخْالکیْفحا ملْالمسكْاماْانْیحذیكْ لاس۽كشم۽ےہ۽اؿٓ۽ڈؿرسا۽ڈوھینکن۽ڈوھاتکنےہ۽كشم۽ؿاال۽لاوتےھجت۽‬
‫واماْانْتؽتاعْمنہْواماْانْتجدمنہْریحاْطؼبۃْونافْخْ كشم۽ہبہ۽رکّ۽اگ۽لاوت۽اس۽ےس۽ رلڈّ۽اگ‪،‬۽اؿٓ۽ھچک۽ہن۽وہوت۽وخوبش۽‬
‫الکی ْاما ْان ْیحرق ْثیابك ْواما ْان ْتجدمنہ ْریحاْ وت ٓا ےئ۽ک ‪،‬۽اؿٓ۽ؿہ۽ڈؿرسا۽لا۽ریتّ۽ڑپکّ۽جالڈّ۽اگ۽لاوت۽اس۽ےس۽‬
‫دبوب‬ ‫خبؼثۃ‪ْ 3‬‬

‫‪ 1‬اىالس۽وقباعط۽االشالس۽عم۽لبس۽ااجنلہ۽وبطمہع۽ہبتکم۽خؾٌؼۃ۽اوبنتسل۽رتیک۽ص‪۶۹۵‬‬
‫‪ 2‬ڈٓاتخمٓ۽لاف۽ارملدت۽وبطمہع۽عبطم۽ضذٍيایئ۽ڈیلہ۽‪ /۴‬ۼ‪۶۸‬‬
‫‪ 3‬حیحص۽ااخبلٓی۽اتکف۽اذللاحئ‪،‬۽لاف۽اغمسک۽وبطمہع۽دق‪،‬ےہ۽بتک۽اخہن۽رکایچ۽‪۶۳ /۵‬ۻ‪،‬حیحص۽ملسم۽اتکف۽اربل‪،‬۽لاف۽ااجتسف۽اخل۽وبطمہع۽ونٓدمحم۽احص۽الاطعب۽‬
‫رکایچ۽‪۶۶۳ /۵‬‬
‫‪Page 718 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫رواہْالشیخانْعنْاّبْمویسْاالشعریْریضْاللْ لاےئ۽اگ۔۽اےس۽اخبٓی۽ؿملسم۽ےن۽رضحف۽اوبومصٰی۽ارعشی۽ٓیض۽‬
‫اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایکےہ۔(ف)‬ ‫تعاٰلْعنہ۔ ْ‬
‫ٰ‬
‫اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽یک۽دحمك۽ںیم۽ےہ۽وضحٓدیساعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫و‬
‫مثل ْجلؼس ْالسوء ْکمثل ْصاحب ْالکیان ْلمْ ینعی۽دبیک۽تبحص۽ایسی۽ےہ۽ےسیج۽ولاہٓ۽یک۽ ھًّی۽ہک۽ڑپکّ۽اکےل۽ہن۽‬
‫یصبكْمنْسوادہْاصابكْمنْدخانہ‪1‬۔ْرواہْعنہْ وہےئ۽وت۽ڈوھاُ۽خق ۽یھب۽ےچنہپ۽اگ۔۽اےس۽اوبڈاؿڈ ۽اؿٓ ۽نسایئ۽ےن۽‬
‫رضحف۽اسن۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓؿامك۽ایکےہ۔‬ ‫ابوداودوالنسائی ْ‬
‫احلص۽ہی۽ہک۽ارشآ۽ےک۽لاس۽ےنھٹیب۽ےس۽ ٓا ڈیم۽اصقنُ۽یہ۽ااھٹلاےہ۽ؿاایعلڈلاﷲ اعتیٰل۔۽اؿٓ۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۔‬
‫انماْسیمْالِلبْمنْتِلبہْانماْمثلْالِلبْمثلْ ڈل۽وکبلق۽ایس۽ےئل۽ےتہک۽ںیہ۽ہک۽ؿہ۽انؼالف۽رکلاےہ‪،‬۽ڈل۽یک۽اہکؿف۽‬
‫ایسی۽ےہ ۽ےسیج۽لگنج ۽ںیم۽یسک ۽ وڑ۽یک ۽ڑج۽ےس۽الک۽ َمٔلٍيا ۽ےہ۽ہک۽‬‫ریشۃ ْبالقالة ْتعلِت ْف ْاصل ْشجرة ْتِلب اْ‬
‫وہاںیم۽اےس۽اٹلپ۽ڈّ۽ٓیہ۽ںیہ۽یھبک۽دیساھ۽یھبک۽ااٹل۔۽اےس۽ربطاین۽‬
‫ص‬ ‫غمبر‬ ‫الریاح ْظ رْرا ْالبطن‪2‬۔ ْرواہ ْالطرباین ْف ْالکبیْ‬
‫ٰ‬
‫ےن ۽ا ش ۽ںیم ۽دنس ۽نسح ۽ےک ۽شاھت ۽رضحف ۽اوبوم ی ۽ارعشی ۽ٓیض۽‬
‫حس ع‬
‫بسند ْ ن ْ ن ْاّب ْمویس ْاالشعری ْریض ْاللْ اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس ۽یہ۽ٓؿامك ۽ایکاؿٓ۽اس۽ٓؿامك ۽ےک۽اافلؿ۽انب۽امہج۽‬
‫تعاٰلْعنہْولقظہْعنْا بنْماجۃْمثلْالِلبْمثلْ ںیم ۽ویُ ۽ںیہ‪ :‬۽ڈل ۽یک ۽طيال ۽اس ۽رپیک ۽رطچ ۽ےہ ۽ےسج ۽وہاںیئ ۽لگنج۽‬
‫ٰ‬
‫ںیم۽اٹلپ۽ڈّ۽ٓیہ۽وہُ۔۽اس۽یک۽دنس۽خ ّيڈ۽ےہ۽۔‬ ‫ْجید‪3‬۔ ْ‬
‫الریشۃْتِلب اْالریاحْبقالةْاسنادہ ّ‬
‫اؿٓرٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس‪:‬‬
‫اعؾربوااالرض ْباسمائ ا ْواعؾربوا ْالصاحبْ ٓنیم ۽وک ۽اس ۽ےک ۽لاومُ ۽رپایقس ۽رکؿ ۽اؿٓ ۽ ٓا ڈیم ۽وک ۽اس ۽ےک۽‬
‫ہمٍ‬
‫سٍِ۽رپ۔۽اےس۽انب۽دعی۽ےن۽رضحف‬ ‫بالصاحب‪4‬۔ْاخرجہْا بنْعدیْعن ْ‬

‫‪ 1‬ننس۽اوبڈاؿڈ۽لاف۽نم۽نـ ۽اُ۽اجیشل۽اجم صيہ۽ااصلنیحل۽وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽‪ /۵‬ۻ‪۶۳‬‬

‫‪ 2‬بعش۽االامیُ۽ااحلڈی۽رشع۽نم۽بعش۽االامیُ۽‪،‬۽دحمك۽‪۸۵‬ۺ وبطمہع۽ڈآابتکل۽ا غلميہ۽ریبؿف۽‪۶ /۴‬ۺ‪۷‬‬
‫‪ 3‬ننس۽انب۽امہج۽لاف۽یف۽العرٓ۽ وبطمہع۽ ٓا اتفف۽اعمل۽رپسی۽الوہٓ۽ص۽‪۴۳‬‬
‫‪ 4‬بعش۽االامیُ۽لصف۽یف۽اجمميۃ۽ا فصؼۃ۽اخل۽دحمك۽‪۷۷۳‬ۼ وبطمہع ڈآابتکل۽ا غلميۃ۽ریبؿف۽ۺ‪۸۸ /‬‬
‫‪Page 719 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫تعاٰل ْعنہْمرفوعاْوْالؽی یقْفْ انب۽وعسمڈ ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس ۽ وفى ًا ۽اؿٓ ۽یقہیب۽ےن۽ایہن۽‬
‫ا بنْمسعودْریضْاللْ ٰ‬
‫الشعبْعنہْموقوفاْولہْشواہدْب اْیرتیقْاٰلْدرجۃْ ےس ۽وموقف ًا ۽ٓؿامك ۽ایک ۽ےہ ۽‪ ،‬۽اس ۽ٓؿامك ۽ےک ۽مرادہ ۽وموجڈ ۽ںیہ۽‬
‫نج۽یک۽ؿہج۽ےس۽اےس۽انسح۽اک۽ڈٓہج۽احلص۽ےہ۔‬ ‫ا ْلحسن۔ ْ‬
‫اؿٓ۽ ؿی۽ہک۽رٕامےت۽ںیہ۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽‪:‬‬
‫ا یّاكْوقر ینْالسوءْفانكْبہْتعرفْ‪1‬۔رواہْا بنْ ُمّٔ۽اصمخق ۽ےس۽چب۽وت۽اس۽ےس۽اچہپلا ۽اجےئ۽اگ۔۽اےس۽انب۽‬
‫تعاٰلْعنہ ْ اسعرک۽ےن۽رضحف ۽اسن۽نب۽امکل ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽‬ ‫عسا کرْعنْا نسْبنْمالكْریضْاللْ ٰ‬
‫ٓؿامك۽ایک۽ےہ۔‬
‫ینعی۽ےسیج۽ولوگُ۽ےک۽لاس۽ ٓا ڈیم۽یک۽نصصق۽مٔاخضق۽وہیت۽ےہ۽ؿاسی۽یہ۽اجےتن۽ںیہ۽‪،‬اؿٓ۽دب۽ذموبہُ۽ےس۽تبحم۽وت۽ٓہٖ۽اقلل۽ےہ۽اس۽یک۽‬
‫ظ‬
‫المِالۃْالمس ِقرةْ‬
‫ُ‬ ‫ك ۽ریثکہ ۽ زًذہ ۽ربتعمہ ۽ںیم ۽وج ۽خنٕ ۽ میظ ۽ ٓا لا ۽تخس ۽وہانلک ۽ےہ ۽مہ ۽ےن ۽ؿہ ۽دحںیثی ۽اےنپ ۽ٓشاہل ۽‬
‫تبسن ۽ااحڈم ِ‬
‫عنْاحکامْبدعۃْالمقکرة(‪۴۶۳۴‬ھ)۽ںیم۽ڈرک۽ںیک‪،‬۽لاہلمجل۽ہٖ۽رطچ۽اُ۽ےس ُ۽ڈؿٓی۽انمضق ً‬
‫۽وصخطا۽اُ۽ےک۽ےھچیپ۽امنٓ۽ےس۽وت۽‬
‫ارتحآ۽ؿاخق۽‪،‬اؿٓ۽اُ۽یک۽اامطق۽دنسپ۽ہن۽رکّ۽اگ۽رگم۽ڈنی۽ںیم۽دمانہ۽لالقع۽ےس۽اجممك۔اامس۽اخبٓی۽لآسا۽ںیم۽اؿٓ۽انب۽اسعرک۽اوب۽‬
‫اامہم۽لایلہ۽ٓیض۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس۽ٓاؿی۽وضحٓ۽دیس۽اعمل۽یلص۽اﷲ اعتیٰل۽نیلع۽ؿملس۽رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انْسرکمْانْتِبلْصالتکمْفلیؤمکمْخیارکمْ ارگ ۽ںیہمت۽دنسپ۽ ٓا لا۽وہ۽ہک۽اہمتٓی۽امنٓ۽وبقل ۽وہ ۽وت ۽اچےئہ۽ہک ۽اہمتّٓ۽‬
‫ميک۽اہمتٓی۽اامطق۽رک ں۔‬ ‫‪2‬‬
‫۔ ْ‬
‫احمک ۽دتسمٓک ۽اؿٓ ۽ربطاین ۽مجعم ۽ںیم ۽ لڈ ۽ایب ۽ لڈ ۽ونغی ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل۽ًيہ۽ےس ۽ٓاؿی ۽وضحٓ۽دیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس۽‬
‫رٕامےت۽ںیہ‪:‬‬
‫انْسرکمْانْتِبلْصالتکمْفلیؤمکمْخیارکمْ ارگ ۽ںیہمت ۽اینپ ۽امنٓؿُ ۽اک ۽وبقل ۽وہلا ۽وخس ۽آ لا ۽وہ ۽وت ۽اچےئہ ۽وج ۽مت ۽ںیم۽‬
‫اےھچ۽وہُ۽ؿہ۽اہمتّٓ۽اامس۽وہُ۽ہک۽ؿہ۽اہمتّٓ۽ہ ری۽ںیہ۽مت۽ںیم۽اؿٓ۽‬ ‫فان مْوفدکمْفیماْبؼنکمْوبنیْربکم‪3‬۔ ْ‬
‫اہمتّٓ۽ٓف۽ںیم۔‬

‫‪ 1‬ذہتبی۽لآسا۽انب۽اسعرک۽رتہمج۽نیسح۽نب۽رفعج۽ازغلی۽ارجلاجین۽وبطمہع۽ڈآاایحء۽ارتلاف۽ارعلیب۽ریبؿف ‪۵ /۷‬ۼ‪۵‬‬
‫‪ 2‬زنک۽ا بمال۽وحباہل۽انب۽اسعرک۽نع۽ایب۽اامہم۽ دحمك۽‪ ۵۳۷۶۶‬وبطمہع۽ومضسۃ۽ارلشالۃ۽ریبؿف۽ۺ‪۹ /‬ۼ‪،۸‬۽ارسآ۽اوملوضىۃ۽ دحمك۽ۻ‪ ۸۹‬وبطمہع۽ریبؿف۽‬
‫غم‬
‫صۻ‪،۴۷‬۽اوفلادئ۽ا رمـىۃ۽ٰولصہ۽اامجلىۃ۽وبطمہع۽ریبؿف۽ ص‪۶۵‬‬
‫ؼزً‬
‫‪ 3‬اغمصيڈٓک۽یلع۽ا ذٍِ۽ڈرک۽انمغك۽اوب لڈ۽اونغلی۽وبطمہع۽ڈآارکفل۽ریبؿف۽‪۵۵۵ /۶‬‬
‫‪Page 720 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈآػنًی ۽ؿ ۽یقہیب ۽اینپ ۽ننس ۽ںیم ۽دبعاﷲ نب ۽رمع ۽ٓیض ۽اﷲ اعتیٰل ۽امہنع ۽ےس ۽ٓاؿی ۽وضحٓ ۽دیس ۽اعمل ۽یلص ۽اﷲ اعتیٰل ۽نیلع ۽ؿملس ۽رٕامےت۽‬
‫ںیہ‪:‬‬
‫اجعلواائمتکم ْخیارکم ْفان م ْوفدکم ْفیماْ اےنپ ۽وکینُ ۽وک ۽اامس ۽رک ۽ؿ ۽ہک ۽ؿہ ۽اہمتّٓ ۽ؿشاطئ ۽ںیہ ۽ڈٓایمُ۽‬
‫اہمتّٓ۽اؿٓ۽اہمتّٓ۽ٓف۽زعّؿلج۽ےک۔‬ ‫بؼنکمْوبنیْربکم‪1‬۔ ْ‬
‫اقول‪:‬واالحادیث ْوان ْضعقت ْفِد ْتائیدت ْاذْ ںیم۽اتہک۽وہُ۽ہی۽ااحڈمك۽ارگہچ۽فیعض۽ںیہ۽رگم۽ہی۽لادیئ۽رکٓیہ۽‬
‫ںیہ ۽ویکہکن ۽ہی ۽نیت ۽احصہب ۽ےس ۽ ؿی ۽نج ۽رپ ۽اﷲ لج ۽ؿىال۽‬
‫عن ْثلثۃ ْمن ْالصحابۃ ْوردت ْعلمھی ْجمیعاْ‬
‫ؿدقتس۽اعتیٰل۽یک۽ٓاض۽ؿآڈ۽ےہ(ف)۽‬
‫ْوتعاٰل۔ ْ‬
‫ٰ‬ ‫ْالموٰلْجلْوعالْوتِدس‬ ‫ٰ‬ ‫رضوان‬
‫شل‬
‫الحمدْلل ۽ہک۽ہی۽ومزج۽رحتری۽ ح۽ڈی۽ادعقلہ۽ںیم۽رشؿه۽اؿٓ۽اہچٓس۽ڈی۽اہجحل۽ٓؿٓ۽اجُ۽ارٕؿٓ۽ڈؿ۽ہبنش۽‪۴۶۳۸‬۽رجہہی۽دقہیس۽یٰلع۽اصخًہا۽‬
‫تعاٰلْعَلْخاتمْالنبنیْبدرسماءْالمرسلنیْمحمدْو ٰا لہْ‬ ‫و‬
‫افل۽افل۽طالہ۽ؿ زيۃ۽وک۽دبٓ۽امسےئ۽ااتتخس۽وہیئ‪،‬۽وصَلْاللْ ٰ‬
‫واالئمۃ ْالمجت دین ْوالمِلدین ْل م ْباحسان ْاٰل ْیو ْم ْالدین ْوالحمدلل ْرب ْال ٰعلمنی ْوالل ْ ٰ‬
‫تعاٰلْ‬
‫اعلمْوعلمہْجلْمجدہْاتمْواحکمْ۔‬

‫__________________‬

‫‪ 1‬ننس۽ادلآػنًی۽لاف۽فیفخت۽ارقلا ٔہ۽ااحلجۃ۽وبطمہع۽رشناۃنسل۽اتلمُ۽‪ /۵‬ۻۻ‬

‫‪Page 721 of 736‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬

‫‪Page 722 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫مآخذومراجع‬
‫نس۽ؿافف۽رجہی‬ ‫فنصم‬ ‫لاس‬
‫اْ‬
‫‪۷۴۹‬‬ ‫دبعارلنمح۽نب۽رمعنب۽دمحم۽ا ٌغڈاڈی۽ارعملؿف۽لا ًذاس۽‬ ‫االجزاءْفْالحدیث‬ ‫‪۴‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۷۷۹‬‬ ‫اوباابعلس۽ادمح۽نب۽دمحم۽اانلكفی۽ا زٌفی ۽‬ ‫االجناسْفْالقرو ع‬ ‫‪۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۶‬ۻ‪۹‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽ومحمڈ۽(نب۽ومڈؿڈ)۽ا زٌفی ۽‬ ‫االخؾیارشر حْالمختار‬ ‫‪۶‬۔۽‬
‫‪۵۸۹‬‬ ‫دمحم۽نب۽الیعٰمس۽ااخبلٓی ۽‬ ‫االدبْالمقردْ ْللبخاری‬ ‫‪۷‬۔۽‬
‫‪۵۶‬ۼ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمح۽نب۽دمحم۽ا ؾصلالین ۽‬ ‫ارشادْالساریْشر حْالبخاری‬ ‫‪۸‬۔۽‬
‫‪۸۴‬ۼ‬ ‫اوبوعسڈ۽دمحم۽نب۽دمحم۽ا بماڈی ۽‬ ‫ارشادْالعِلْالسلیم‬ ‫‪۹‬۔۽‬
‫‪۴۵۵۸‬‬ ‫وماللا۽دبعایلعل۽رحباولعلس ۽‬ ‫االرکانْاالربع‬ ‫ۺ۔۽‬
‫وزً‬
‫‪۳‬ۺۼ‬ ‫خیش۽ٓنی۽ادلنی۽نب۽امٔامیہ۽لانب۽ ش ۽‬ ‫االشباہْوالنظائر‬ ‫ۻ۔۽‬
‫غ‬
‫‪۴۳۸۵‬‬ ‫خیش۽دبعاقحل۽ا مذڈف۽ادلولہی ۽‬ ‫اش ّعۃْاللمعات‬ ‫ۼ۔۽‬
‫‪۵‬ۻ‪۷‬‬ ‫یلع۽نب۽دمحم۽الَٖڈؿی۽ ۽‬ ‫اصولْالبزدوی‬ ‫‪۴۳‬۔۽‬
‫‪۷۳‬ۼ‬ ‫ادمح۽نب۽امیلسُ۽نب۽امکل۽لاشا ۽‬ ‫االصالحْللوقایۃْفْالقرو ع‬ ‫‪۴۴‬۔۽‬
‫ل‬‫ي‬‫ص‬ ‫آکامْالمرجانْفْاحکامْالجان‬
‫ۼ‪۹‬ۺ‬ ‫اقیض۽دبٓادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاہلل۽ا ی ۽‬ ‫‪۴۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫ۻ‪۸‬ۺ‬ ‫اقیض۽مٔاہُ۽ادلنی۽امٔامیہ۽نب۽یلع۽ارطلوسیس۽ا زٌفی ۽‬ ‫انقعْالوسائل‬ ‫‪۴۶‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۳۹‬‬ ‫نسح۽نب۽امعٓ۽ارشلميالیل۽ ۽‬ ‫امدادْالقتاح‬ ‫‪۴۷‬۔۽‬
‫ۼۼۺ‬ ‫اامس۽ویفس۽االٓڈیلیب۽اشیعف ۽‬ ‫انواراالئمۃْالشافعیہ‬ ‫‪۴۸‬۔۽‬
‫‪۷۳‬ۼ‬ ‫ادمح۽نب۽امیلسُ۽نب۽امکل۽لاشا ۽‬ ‫االیضاحْللوقایۃْفْالقرو ع‬ ‫‪۴۹‬۔۽‬
‫‪۷۶۵‬‬ ‫دبعاكلمل۽نب۽دمحم۽نب۽دمحم۽رشباُ ۽‬ ‫اماٰلْفْالحدیث‬ ‫ۺ‪۴‬۔۽‬
‫‪۶۹۷‬‬ ‫ادمح۽نب۽دمحم۽ارعملؿف۽لانب۽ا صًی ۽‬ ‫االیجازْفْالحدیث‬ ‫ۻ‪۴‬۔۽‬
‫ۺ‪۷۳‬‬ ‫ادمحنب۽دبعارلنمح۽ا سَٖآی۽ ۽‬ ‫الِابْالروات‬ ‫ۼ‪۴‬۔۽‬

‫‪Page 723 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ف‬
‫ۺۻ‪۸‬‬ ‫ىالء۽ادلنی۽ایب۽رکبنب۽وعسمڈ۽ااکلشاین ۽‬ ‫ْ‬ ‫بدائعْالصنائعْ‬ ‫‪۵۳‬۔۽‬
‫‪۶‬ۼ‪۸‬‬ ‫یلع۽نب۽ایب۽رکب۽ارملىٍياین ۽‬ ‫البدایۃْ(بدایۃْالمؽتدی)‬ ‫‪۵۴‬۔۽‬
‫وزً‬
‫‪۳‬ۺۼ‬ ‫خیش۽ٓنی۽ادلنی۽نب۽امٔامیہ۽لانب۽ ش ۽‬ ‫البحرالرائق‬ ‫‪۵۵‬۔۽‬
‫‪۵۵‬ۼ‬ ‫امٔامیہ۽نب۽ومصٰی۽ارطلایسلب ۽‬ ‫الربہانْشر حْمواہبْالرحمانْ‬ ‫‪۵۶‬۔۽‬
‫‪۵‬ۺ‪۶‬‬ ‫ہیقف۽اوباثیلل۽مارنب۽دمحم۽ا شمٕدنقی ۽‬ ‫بستانْالعارفنیْ‬ ‫‪۵۷‬۔۽‬
‫‪۸۳۸‬‬ ‫حذۃ۽االشالس۽دمحم۽نب۽دمحم۽ازغلایل ۽‬ ‫الؽسیطْفْالقرو عْ‬ ‫‪۵۸‬۔۽‬
‫‪۸۸‬ۻ‬ ‫اامس۽دبٓادلنی۽اوبدمحم۽ا غًٍی ۽‬ ‫الؽنایۃْشر حْالہدایۃْ‬ ‫‪۵۹‬۔۽‬
‫ف‬
‫‪۴۵۳۸‬‬ ‫دیسدمحم نؼٰی۽اسلدیبی ۽‬ ‫تاجْالعروسْ‬ ‫ۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۴‬ۺ‪۸‬‬ ‫یلع۽نب۽انسحل۽ادلیقشم۽لانب۽اسعرک ۽‬ ‫تاریخْابنْعساکرْ‬ ‫ۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۵۸۹‬‬ ‫دمحمنب۽الیعٰمس۽ااخبلٓی ۽‬ ‫تاریخْالبخاریْ‬ ‫ۼ‪۵‬۔۽‬
‫‪۶‬ۼ‪۸‬‬ ‫مٔاہُ۽ادلنی۽یلع۽نب۽ایب۽رکب۽ارملىٍياین ۽‬ ‫التجنؼسْوالمزیدْ‬ ‫‪۶۳‬۔۽‬
‫‪۹۴‬ۻ‬ ‫امکل۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاولادحنب۽اغہماس ۽‬ ‫تحریراالصول‬ ‫‪۶۴‬۔۽‬
‫‪۸۷۳‬‬ ‫اامس۽ىالء۽ادلنی۽دمحم۽نب۽ادمح۽ا شمٕدنقی ۽‬ ‫تحقۃْالقِہاءْ‬ ‫‪۶۵‬۔۽‬
‫‪۶۳‬ۺ‬ ‫دبعازعلمٔ۽نب۽ادمح۽ااخبلٓی ۽‬ ‫تحِیقْالحسایمْ‬ ‫‪۶۶‬۔۽‬
‫غ‬
‫ۼۺۻ‬ ‫ىالہم۽اقمس۽نب۽ػللـاغبا زٌفی ۽‬ ‫الرتجیحْوالتصحیحْعَلْالِدوریْ‬ ‫‪۶۷‬۔۽‬
‫‪۴۹‬ۻ‬ ‫دیس۽رشفی۽یلع۽نب۽دمحم۽ارجلاجین ۽‬ ‫التعریقاتْلس ّیدشریفْ‬ ‫‪۶۸‬۔۽‬
‫‪۶۴۳‬‬ ‫دمحم۽نب۽رجری۽ا لَٖی ۽‬ ‫تقسیْابنْجریرْ(جامعْالؽیان)‬ ‫‪۶۹‬۔۽‬
‫‪۴‬ۼ‪۹‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽رمع۽الٌٍػاؿی ۽‬ ‫تقسیْالؽیضاویْ‬ ‫ۺ‪۶‬۔۽‬
‫غم‬
‫ۻ۔‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽ا ذلی۽ؿجالل۽ادلنی۽اویسلیط ۽‬ ‫تقسیْالجاللنیْ‬ ‫ۻ‪۶‬۔۽‬
‫غر‬ ‫بز‬
‫‪۴۵۳۷‬‬ ‫امیلسُ۽نب۽رمعا يلی۽ا شہَٖلا مل ۽‬ ‫تقسیْالجملْ‬ ‫ۼ‪۶‬۔۽‬
‫‪۴‬ۺ‪۹‬‬ ‫اوبدبعاہلل۽دمحم۽نب۽ادمحارقلیبط ۽‬ ‫تقسیْالِرطیبْ‬ ‫‪۷۳‬۔۽‬
‫‪۵۹‬‬ ‫اامس۽رخفادلنی۽ارلآی ۽‬ ‫التقسیالکبی‬ ‫‪۷۴‬۔۽‬

‫‪Page 724 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۻ‪۵‬ۺ‬ ‫اظنس۽ادلنی۽انسحل۽نب۽دمحم۽نب۽نیسح۽ا يٍساوبٓی ۽‬ ‫التقسیْلنیشابوری‬ ‫‪۷۵‬۔۽‬
‫و‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫اوبٓرکلا۽ زً ٰی۽نب۽رشف۽اونلؿی ۽‬ ‫تِریبْالِریب‬ ‫‪۷۶‬۔‬
‫غ‬
‫ۼۺۻ‬ ‫دمحم۽نب۽دمحم۽انب۽اثار۽ااحلچ۽ا ذلًی ۽‬ ‫التِریرْوالتحبی‬ ‫‪۷۷‬۔۽‬
‫‪۴۳۶۴‬‬ ‫دبعارلؿف۽اانملؿی۽ ۽‬ ‫التؼسیْللمناوی‬ ‫‪۷۸‬۔۽‬
‫‪۷۶‬ۺ‬ ‫رخفادلنی۽امثعُ۽نب۽یلع۽اسلللبی ۽‬ ‫تبینیْالحِائق‬ ‫‪۷۹‬۔۽‬
‫‪۸۵‬ۻ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمح۽نب۽یلع۽انب۽رجحا عصؼالین۽‬ ‫تِریبْالتہذیب‬ ‫ۺ‪۷‬۔۽‬
‫ۺ‪۴‬ۻ‬ ‫اوبفاہٖ۽دمحم۽نب۽وقعیف۽ا فَٖؿٓ ٓا لاڈی ۽‬ ‫تنویرالمِیاس‬ ‫ۻ‪۷‬۔۽‬
‫‪۴۳۳۷‬‬ ‫سمش۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاہلل۽نب۽ادمح۽ا ًمٕلایش ۽‬ ‫ْ‬ ‫تنویراالبصارْ‬ ‫ۼ‪۷‬۔۽‬
‫‪۷‬ۼ‪۵‬‬ ‫دمحمنب۽مارارملؿٓی۽ ۽‬ ‫لوة‬
‫ْالص ٰ‬
‫تعظیم ّ‬ ‫‪۸۳‬۔۽‬
‫‪۷۹۶‬‬ ‫اوبرکبادمح۽نب۽یلع۽اغزنٌق۽ا ٌغڈاڈی ۽‬ ‫لآسا۽دغباڈ ۽‬ ‫‪۸۴‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺۺ‬ ‫رمعنب۽اقحس۽ارسلاچ۽ادنہلی ۽‬ ‫التوشیحْفْشر حْالہدایۃ‬ ‫‪۸۵‬۔۽‬
‫چ‬
‫ۼۺ‪۵‬‬ ‫اوبىٍش ٰی۽دمحمنب۽ىٍش ٰی۽ارتلذمی ۽‬ ‫جامعْالرتمذی‬ ‫‪۸۶‬۔۽‬
‫‪۹۵‬ۼ‬ ‫سمش۽ادلنی۽دمحم۽ارخلاشاین ۽‬ ‫جامعْالرموز‬ ‫‪۸۷‬۔۽‬
‫‪۵۸۹‬‬ ‫اامس۽دمحم۽نب۽الیعٰمس۽ااخبلٓی ۽‬ ‫الجامعْالصحیْحْللبخاری‬ ‫‪۸۸‬۔۽‬
‫ۼۻ‪۴‬‬ ‫اامس۽دمحم۽نب۽نسح۽ا سٍياین ۽‬ ‫الجامعْالصغیْفْالقِہ‬ ‫‪۸۹‬۔۽‬
‫‪۵۹۴‬‬ ‫ملسم۽نب۽حذّاچ۽اریشقلی ۽‬ ‫الجامعْالصحیحْللمسلم‬ ‫ۺ‪۸‬۔۽‬
‫‪۹‬ۻ‪۸‬‬ ‫اوبمارادمح۽نب۽دمحم۽ااتعلیب ۽‬ ‫جامعْالقِہ(جوامعْالقِہ)‬ ‫ۻ‪۸‬۔۽‬
‫‪۵۶‬ۻ‬ ‫خیش۽دبٓادلنی۽ومحمڈ۽نب۽ارسالیئ۽لانب۽اقیض ۽‬ ‫جامعْالقصولنی‬ ‫ۼ‪۸‬۔۽‬
‫‪۶۷۳‬‬ ‫ایب۽انسحل۽دیبعاہلل۽نب۽نیسح۽امیریخ ۽‬ ‫الجامعْالکبی‬ ‫‪۹۳‬۔۽‬
‫‪۳‬‬ ‫مٔاہُ۽ادلنی۽امٔامیہ۽نب۽اوبرکب۽االجالیط ۽‬ ‫جواہراالخالیط‬ ‫‪۹۴‬۔۽‬
‫ۼۻۼ‬ ‫ادمح۽نب۽رتیک۽نب۽ادمح۽ااملیکل ۽‬ ‫الجواہرالزکیۃ‬ ‫‪۹۵‬۔۽‬
‫‪۸۹۸‬‬ ‫ٓنک۽ادلنی۽اوبرکب۽نب۽دمحم۽نب۽ایب۽اافمل ر ۽‬ ‫جواہرالقتاوی‬
‫ٰ‬ ‫‪۹۶‬۔۽‬
‫ً‬
‫‪۳۳‬ۻ‬ ‫اوبرکبنب۽یلع۽نب۽دمحم۽ادحلّاڈ۽ا مًی ۽‬ ‫ْالنیة‬
‫الجوہرة ّ‬ ‫‪۹۷‬۔۽‬
‫و‬
‫‪۵۶۶‬‬ ‫زً ٰی۽نب۽نیعم۽ا ٌغڈاڈی ۽‬ ‫الجر حْوالتعدیلْفْرجالْالحدیث‬ ‫‪۹۸‬۔۽‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽دبعارلنمح۽نب۽ایب۽رکب۽اویسلیط ۽‬ ‫الجامعْالصغیفْالحدیث‬ ‫‪۹۹‬۔۽‬

‫‪Page 725 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫چ‬
‫‪۹‬ۺ‪۴۴‬‬ ‫دمحمنب۽یفطصم۽اوبدیعس۽ااخلڈیم ۽‬ ‫حاشیۃْعَلْالدررْ‬ ‫ۺ‪۹‬۔۽‬
‫‪۴۳۵۴‬‬ ‫ادمحنب۽دمحما سلًی۽ ۽‬ ‫حاشیۃْابنْشلیبْعَلْالتبینیْ‬ ‫ۻ‪۹‬۔۽‬
‫‪۴۳۴۶‬‬ ‫دبعامیلحل۽نب۽دمحم۽ارلؿیم ۽‬ ‫حاشیۃْعَلْالدررْ‬ ‫ۼ‪۹‬۔۽‬
‫‪۸‬ۻۻ‬ ‫اقیض۽دمحم۽نب۽رٕاومٓصلّارسخؿ ۽‬ ‫حاشیۃْعَلْالدررْلمالخسروْ‬ ‫‪۳‬ۺ۔۽‬
‫ض‬
‫‪۳‬‬ ‫ىلّاہم۽ فمی۽ ۽‬ ‫حاشیۃْعَلْالمِدمۃْالعشماویۃْ‬ ‫‪۴‬ۺ۔۽‬
‫‪۷۸‬ۼ‬ ‫دعساہلل۽نب۽ىٍشٰی۽الآےن ی ۽‬ ‫الحاشیۃْلسعدیْآفندیْ‬ ‫‪۵‬ۺ۔۽‬
‫‪۴۴۷۶‬‬ ‫الحدیِۃْالندیۃْشر حْطریِہْمحمدیۃْ دبعاینغل۽اانلیسلب۽ ۽‬ ‫‪۶‬ۺ۔۽‬
‫ف‬ ‫زٌ‬‫غ‬
‫‪۹۳۳‬‬ ‫اقیض۽امجل۽ادلنی۽ادمحنب۽دمحم۽ونچ۽ااقلیسب۽ا ی۽‬ ‫الحاویْالِدیسْ‬ ‫‪۷‬ۺ۔۽‬
‫غ‬
‫‪۵‬ۺ‪۶‬‬ ‫اامس۽اوباثیلل۽مارنب۽دمحم۽ا شمٕدنقی۽ا زٌفی ۽‬ ‫حصرالمسائلْفْالقرو عْ‬ ‫‪۸‬ۺ۔۽‬
‫‪۷۶۳‬‬ ‫اوبمیعن۽ادمحنب۽دبعاہلل۽االعًذاین ۽‬ ‫حلیۃْاالولیاءْ‬ ‫‪۹‬ۺ۔۽‬
‫ۼۺۻ‬ ‫دمحمنب۽دمحم۽انب۽اثار۽ااحلچ ۽‬ ‫حلیۃْالمج َّل ْ‬ ‫ۺۺ۔۽‬
‫چ‬
‫غ‬
‫اقیض۽جکِ۽ا زٌفی‬ ‫خزانۃْالروایاتْ‬ ‫ۻۺ۔۽‬
‫‪۸۷۵‬‬ ‫فاہٖنب۽ادمح۽دبعارلدیش۽ااخبلٓی ۽‬ ‫ْالقتاوی‬
‫خزانۃ ٰ‬ ‫ۼۺ۔۽‬
‫‪۷۳‬ۺےک۽دعب‬ ‫نیسح۽نب۽دمحم۽ا شمغاین۽ا شمٌؼاین ۽‬ ‫خزانۃْالمقتنیْ‬ ‫‪۳‬ۻ۔۽‬
‫ۻۼ‪۸‬‬ ‫اسحس۽ادلنی۽یلع۽نب۽ادمح۽ایکمل۽ارلآی ۽‬ ‫خالصۃْالدالئلْ‬ ‫‪۴‬ۻ۔۽‬
‫‪۸۷۵‬‬ ‫فاہٖنب۽ادمح۽دبعارلدیش۽ااخبلٓی ۽‬ ‫لقتاویْ‬
‫خالصۃْا ٰ‬ ‫‪۵‬ۻ۔۽‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمح۽نب۽رجحایکمل ۽‬ ‫خیاتْالحسانْْ‬ ‫‪۶‬ۻ۔۽‬
‫ڈ‬
‫‪۸۵‬ۻ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمح۽نب۽یلع۽انب۽رجحا عصؼالین۽‬ ‫الدرایۃْفْتخریجْاحادیثْالہدایۃْ‬ ‫‪۷‬ۻ۔۽‬
‫‪۸‬ۻۻ‬ ‫اقیض۽دمحم۽نب۽رٕاومٓ۽صلّارسخؿ ۽‬ ‫الدرر(دررالحکام)ْ‬ ‫‪۸‬ۻ۔۽‬
‫غز‬
‫ۻۻ‪۴۳‬‬ ‫ىالء۽ادلنی۽ا ػکفی۽ ۽‬ ‫الدرالمختارْْ‬ ‫‪۹‬ۻ۔۽‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽دبعارلنمح۽اویسلیط ۽‬ ‫الدرالنثی‬ ‫ۺۻ۔۽‬

‫‪Page 726 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ڈ‬
‫غ‬
‫‪۳۸‬ۼ‬ ‫ویفس۽نب۽دینج۽ا ذلًی(جلًی)۽ ۽‬ ‫ذخیةْالعِ ٰیبْ‬ ‫ۻۻ۔۽‬
‫‪۹۴۹‬‬ ‫۽مٔاہُ۽ادلنی۽ومحمڈ۽نب۽ادمح ۽‬ ‫ْ‬ ‫ْالقتاوی‬
‫ذخیة ٰ‬ ‫ۼۻ۔۽‬
‫‪۴‬ۻ‪۵‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽دمحم۽انب۽ایب۽ادلاین۽ارقلیش ۽‬ ‫ذمْالغؼبۃ‬ ‫‪۳‬ۼ۔۽‬
‫ٓ‬
‫الرحمانیۃ‬ ‫‪۴‬ۼ۔۽‬
‫‪۴۵۸۵‬‬ ‫دمحمانیم۽انب۽اعدبنی۽اشیم ۽‬ ‫ردالمحتار‬ ‫‪۵‬ۼ۔۽‬
‫‪۴‬ۻۺ‬ ‫ْاوبدبعاہلل۽دمحم۽نب۽دبعارلنمح۽ادلیقشم ۽‬ ‫رحمۃْاالمۃْفْاختالفْاالئمۃْ‬ ‫‪۶‬ۼ۔۽‬
‫ۼ‪۵۶‬‬ ‫اوب ؿاُ۽دبعاكلمل۽نب۽بیبح۽اا(یمل(ارقلیبط) ۽‬ ‫رغائبْالِرآن‬ ‫‪۷‬ۼ۔۽‬
‫وً‬
‫‪۳‬ۺۼ‬ ‫خیش۽ٓنی۽ادلنی۽لانب۽ ز ش ۽‬ ‫رفعْالغشاءْفْوقتْالعصرْوالعشاء‬ ‫‪۸‬ۼ۔۽‬
‫‪۳‬ۻ‪۵‬‬ ‫امثعُ۽نب۽دیعس۽ادلآیم۽ ۽‬ ‫ردعَلْالجہمیۃ‬ ‫‪۹‬ۼ۔۽‬
‫ٓ‬
‫خیش۽االشالس۽دمحم۽نب۽ادمح۽االشًٍذایب۽۽انوتمیف۽اؿا رارقلُ۽اصلڈس‬ ‫زادالقِہاء‬ ‫ۺۼ۔۽‬
‫‪۹۴‬ۻ‬ ‫امکل۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاولادح۽ارعملؿف۽لانب۽اغہماس۽‬ ‫زادالقِی‬ ‫ۻۼ۔۽‬
‫رقتابیً۽‪۴۳۴۹‬‬ ‫دمحمنب۽دمحم۽ا ًمٕلایش ۽‬ ‫زواہرالجواہرْ ْ‬ ‫ۼۼ۔۽‬
‫ۼۻ‪۴‬‬ ‫اامس۽دمحم۽نب۽نسح۽ا سٍياین ۽‬ ‫زیادات‬ ‫‪۴۳۳‬۔۽‬
‫س‬
‫ً‬
‫‪۳۳‬ۻ‬ ‫اوبرکبنب۽یلع۽نب۽دمحم۽ادحلاڈ۽ا مًی ۽‬ ‫السراجْالوہاج‬ ‫‪۴۳۴‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺ‪۵‬‬ ‫اوبدبعاہلل۽دمحم۽نب۽مٔلڈ۽انب۽امجۃ ۽‬ ‫الس ْننْالبنْماجۃ‬ ‫‪۴۳۵‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺ‪۵‬‬ ‫دیعسنب۽وصنمٓارخلاشاین ۽‬ ‫السننْالبنْمنصور‬ ‫‪۴۳۶‬۔۽‬
‫‪۸‬ۺ‪۵‬‬ ‫اوبڈاؿڈ۽امیلسُ۽نب۽اضعق ۽‬ ‫السننْالّبْداؤد‬ ‫‪۴۳۷‬۔۽‬
‫‪۶۳۶‬‬ ‫اوبدبعارلنمح۽ادمح۽نب۽بیعش۽ااسنلیئ ۽‬ ‫السننْللنسائی‬ ‫‪۴۳۸‬۔۽‬
‫لًٍ‬
‫ۻ‪۷۸‬‬ ‫اوبرکبادمح۽نب۽نیسح۽نب۽یلع۽ا ہؽی ۽‬ ‫السننْللْؽیہیق‬ ‫‪۴۳۹‬۔۽‬

‫‪Page 727 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۸‬ۻ‪۶‬‬ ‫یلع۽رمعادلآػنًی۽ ۽‬ ‫السننْلدارقطین‬ ‫ۺ‪۴۳‬۔۽‬
‫‪۵۸۸‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽دبعارلنمح۽ادلآیم ۽‬ ‫السننْلداریم‬ ‫ۻ‪۴۳‬۔۽‬
‫س‬
‫سمش۽االومۃ۽دبعاہلل۽نب۽ومحمڈ۽امیرڈٓی‬ ‫الشاف‬ ‫ۼ‪۴۳‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمحنب۽رجحایکمل ۽‬ ‫شر حْاالربعنیْللنووی‬ ‫‪۴۴۳‬۔۽‬
‫‪۴۴۳۹‬‬ ‫امٔامیہ۽انب۽ًن ّيہ۽ااملیکل ۽‬ ‫شر حْاالربعنیْللنووی‬ ‫‪۴۴۴‬۔۽‬
‫ۻۺۼ‬ ‫ىلّاہم۽ادمح۽نب۽ااجحلٓی ۽‬ ‫شر حْاالربعنیْللنووی‬ ‫‪۴۴۵‬۔۽‬
‫ۼۼ‪۴۳‬‬ ‫امٔامیہ۽نب۽نیسح۽نب۽ادمح۽نب۽دمحم۽انب۽اریبلی۽‬ ‫شر حْاالشباہْوالنظائر‬ ‫‪۴۴۶‬۔۽‬
‫‪۵‬ۼ‪۸‬‬ ‫اامس۽اقیض۽اخُ۽نیسح۽نب۽وصنمٓ ۽‬ ‫شر حْالجامْعْالصغی‬ ‫‪۴۴۷‬۔۽‬
‫‪۴۳۹۵‬‬ ‫خیش۽الیعٰمس۽نب۽دبعاینغل۽اانلیسلب ۽‬ ‫شر حْالدرر‬ ‫‪۴۴۸‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۴۳۸۵‬‬ ‫خیش۽دبعاقحل۽ا مذ ّڈف۽ادلولہی ۽‬ ‫شر حْسقرالسعادة‬ ‫‪۴۴۹‬۔۽‬
‫‪۸۴۹‬‬ ‫نیسح۽نب۽وصنمٓ۽ا ٌعـی ۽‬ ‫شر حْالسنۃ‬ ‫ۺ‪۴۴‬۔۽‬
‫‪۶۴‬ۼ‬ ‫وقعیف۽نب۽دیسی۽یلع۽ٓاڈہ ۽‬ ‫شر حْشرعۃْاالسالم‬ ‫ۻ‪۴۴‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۳‬ۻ‪۷‬‬ ‫اوبمارادمح۽نب۽وصنمٓا زٌفی۽االشًٍذایب ۽‬ ‫شر حْمختصرالطحاویْلالسؽیجاّب‬ ‫ۼ‪۴۴‬۔۽‬
‫شر حْالغریبنی‬ ‫‪۴۵۳‬۔۽‬
‫و‬
‫‪۹‬ۺ‪۹‬‬ ‫خیش۽اوبٓرکلا۽ زًٰی۽نب۽رشف۽اونلؿی ۽‬ ‫شر حْالمسلمْللنووی‬ ‫‪۴۵۴‬۔۽‬
‫‪۶۵۴‬‬ ‫اوبرفعج۽ادمح۽نب۽دمحم۽ا مذاؿی‬ ‫شر حْمعاینْاآلثار‬ ‫‪۴۵۵‬۔۽‬
‫‪۵۴‬ۼ‬ ‫دبعاربلنب۽دمحم۽انب۽صزيۃ ۽‬ ‫شر حْالمنظومۃْالبنْوہبان‬ ‫‪۴۵۶‬۔۽‬
‫‪۴۵۸۵‬‬ ‫دمحمانیم۽انب۽اعدبنی۽اشیم ۽‬ ‫شر حْالمنظومۃْفْرسمْالمقیت‬ ‫‪۴۵۷‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۸۹‬ۼ‬ ‫خیش۽دمحمامٔامیہ۽ا ذلًی۽ ۽‬ ‫شر حْالمنیۃْالصغی‬ ‫‪۴۵۸‬۔۽‬
‫‪۴۴۵۵‬‬ ‫ىالصۃ۽دمحم۽نب۽دبعاابلیق۽اسلٓاقین ۽‬ ‫شر حْمواہبْاللدنیۃ‬ ‫‪۴۵۹‬۔۽‬
‫‪۴۴۵۵‬‬ ‫ىالصۃ۽دمحمنب۽دبعاابلیق۽اسلٓاقین ۽‬ ‫شر حْمؤطاامامْمالک‬ ‫ۺ‪۴۵‬۔۽‬
‫و‬
‫‪۹‬ۺ‪۹‬‬ ‫خیش۽اوبٓرکلا زًٰی۽نب۽رشف۽اونلؿی ۽‬ ‫شر حْالمہذبْللنووی‬ ‫ۻ‪۴۵‬۔۽‬
‫‪۶۵‬ۼ‬ ‫وماللا۽دبعایلعل۽اربلدنجی ۽‬ ‫شر حْالنِایۃ‬ ‫ۼ‪۴۵‬۔۽‬
‫ۺ‪۷‬ۺ‬ ‫یدٓارشلنغۃ۽دیبعاہلل۽نب۽وعسمڈ ۽‬ ‫شر حْالوقایۃ‬ ‫‪۴۶۳‬۔۽‬

‫‪Page 728 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۳‬ۼۻ‬ ‫دمحم۽نب۽دمحمنب۽دمحمانب۽صزيۃ۽ ۽‬ ‫شر حْالہدایۃ‬ ‫‪۴۶۴‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺ‪۸‬‬ ‫اامس۽االشالس۽دمحمنب۽ایب۽رکب ۽‬ ‫شرعۃْاالسالم‬ ‫‪۴۶۵‬۔۽‬
‫لًٍ‬
‫ۻ‪۷۸‬‬ ‫اوبرکبادمح۽نب۽نیسح۽نب۽یلع۽ا ہؽی ۽‬ ‫شعبْاالیمان‬ ‫‪۴۶۶‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۳‬ۻ‪۷‬‬ ‫ادمحنب۽وصنمٓ۽ا زٌفی۽االشًٍذایب ۽‬ ‫شر حْالجامعْالصغی‬ ‫‪۴۶۷‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۸۶۹‬‬ ‫رمعنب۽دبعازعلمٔا زٌفی ۽‬ ‫شر حْالجامعْالصغی‬ ‫‪۴۶۸‬۔۽‬
‫ص‬
‫‪۶‬ۼ‪۶‬‬ ‫الیعٰمس۽نب۽حماڈ۽اوجلہٖی ۽‬ ‫صحاحْالجوہری‬ ‫‪۴۶۹‬۔۽‬
‫‪۶۸۷‬‬ ‫دمحمنب۽ابحُ۽ ۽‬ ‫صحیحْابنْحبان‬ ‫ۺ‪۴۶‬۔۽‬
‫‪۶۴۴‬‬ ‫دمحمنب۽ااحسط۽انب۽زخومۃ ۽‬ ‫صحیحْابنْخزیمۃ‬ ‫ۻ‪۴۶‬۔۽‬
‫رقتابیً۽‪۳‬ۼ‪۹‬‬ ‫اوبلضف۽دمحمنب۽رمعنب۽اخدلارقلیش ۽‬ ‫الصْراح‬ ‫ۼ‪۴۶‬۔۽‬
‫ؿ‬
‫‪۴۶۳۵‬‬ ‫ض ّيڈادمحا مزلاؿی۽ ۽‬ ‫الطحطاویْعَلْالدر‬ ‫‪۴۷۳‬۔۽‬
‫‪۴۶۳۵‬‬ ‫ض ّيڈادمحا مزلاؿی۽ ۽‬ ‫الطحطاویْعَلْالمرایق‬ ‫‪۴۷۴‬۔۽‬
‫‪۴‬ۻۼ‬ ‫دمحمنب۽رببیلع۽ارملؿف۽رببیلک ۽‬ ‫الطریِۃْالمحمدیۃ‬ ‫‪۴۷۵‬۔۽‬
‫لٍ‬
‫ۺ‪۸۶‬‬ ‫مجن۽ادلنی۽رمعنب۽دمحما صفی ۽‬ ‫طلبۃْالطلبۃ‬ ‫‪۴۷۶‬۔۽‬
‫ه‬
‫‪۸۸‬ۻ‬ ‫ىالہم۽دبٓادلنی۽ایب۽دمحم۽ومحمڈنب۽ادمح۽ا غًٍی ۽‬ ‫عمدةْالِاریْ ْ‬ ‫‪۴۷۷‬۔۽‬
‫‪۹‬ۻۺ‬ ‫المک۽ادلنی۽دمحمنب۽دمحماابلمٔیت ۽‬ ‫العنایۃ‬ ‫‪۴۷۸‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۳۹‬‬ ‫اہشف۽ادلنی۽اغزفایج ۽‬ ‫عنایۃْالِایض‬ ‫‪۴۷۹‬۔۽‬
‫ۻۺ‪۶‬‬ ‫اوباثیلل۽مارنب۽دمحما شمٕدنقی ۽‬ ‫عیونْالمسائل‬ ‫ۺ‪۴۷‬۔۽‬
‫‪۴۵۸۵‬‬ ‫دمحمانیم۽انب۽اعدبنی۽شیم ۽‬ ‫عِودالدر ّیۃْ ْ‬ ‫ۻ‪۴۷‬۔۽‬
‫‪۴۳۶۳‬‬ ‫امکل۽ادلنی۽دمحمنب۽ادمح۽ا شہَٖ۽اطبشکَٖی ۽‬ ‫عدة‬
‫ّ‬ ‫ۼ‪۴۷‬۔۽‬
‫‪۴۸۳‬۔‬

‫‪Page 729 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ه‬
‫ۻ‪۸‬ۺ‬ ‫خیش۽وقاس۽ادلنی۽اثاراکمك۽انب۽اثاراالاقتین ۽‬ ‫غایۃْالؽیان‬ ‫‪۴۸۴‬۔۽‬
‫‪۸‬ۻۻ‬ ‫اقیض۽دمحمنب۽رٕاومٓصلّارسخؿ ۽‬ ‫غرراالحکام‬ ‫‪۴۸۵‬۔۽‬
‫‪۵۶۳‬‬ ‫اوبانسحل۽یلع۽نب۽طغَّٖہ۽ا ٌغڈاڈی۽ارعملؿف۽لارثس ۽‬ ‫غریبْالحدیث‬ ‫‪۴۸۶‬۔۽‬
‫غ غ‬
‫ۻۼ‪۴۳‬‬ ‫ادمحنب۽دمحما رمـی۽ا مّکی ۽‬ ‫غمزعیونْالبصائر‬ ‫‪۴۸۷‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۳۹‬‬ ‫نسح۽نب۽امعٓ۽نب۽یلع۽ارشلميالیل ۽‬ ‫غنیۃْذواالحکام‬ ‫‪۴۸۸‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۸۹‬ۼ‬ ‫دمحمامٔامیہ۽نب۽دمحما ذلًی ۽‬ ‫غنیۃْالمْستمَل‬ ‫‪۴۸۹‬۔۽‬
‫ف‬
‫‪۸۵‬ۻ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمح۽نب۽یلع۽انب۽رجحا عصؼالین۽‬ ‫فتحْالباریْشر حْالبخاری‬ ‫ۺ‪۴۸‬۔۽‬
‫‪۹۴‬ۻ‬ ‫امکل۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاولادحلانب۽اغہماس ۽‬ ‫فتحْالِدیر‬ ‫ۻ‪۴۸‬۔۽‬
‫لٍ‬
‫ۺ‪۸۶‬‬ ‫اامس۽مجن۽ادلنی۽ا صفی ۽‬ ‫فتاویْالنسیف‬ ‫ۼ‪۴۸‬۔۽‬
‫ۺ‪۵‬ۻ‬ ‫دمحمنب۽دمحمنب۽اہشف۽انب۽مٔآ ۽‬ ‫ْ‬ ‫فتاویْبزازیۃْ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۳‬۔۽‬
‫ْحجہ‬
‫فتاوی ّ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۴‬۔۽‬
‫‪۴‬ۻ‪۴۳‬‬ ‫ىالہم۽ریخادلنی۽نب۽ادمح۽نب۽یلع۽ارلیلم ۽‬ ‫فتاویْخییۃ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۵‬۔۽‬
‫‪۸‬ۺ‪۸‬‬ ‫رساچ۽ادلنی۽یلع۽نب۽امثعُ۽االؿیش ۽‬ ‫فتاویْسراجیۃ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۶‬۔۽‬
‫اطعء۽نب۽حمٕہ۽ا صغڈی‬ ‫فتاویْعطاءْبنْحمزہ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۷‬۔۽‬
‫غ‬
‫ڈاؿڈنب۽ویفس۽اغزنٌق۽ا زٌفی ۽‬ ‫فتاویْغیاثیہ‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۸‬۔۽‬
‫‪۵‬ۼ‪۸‬‬ ‫نسح۽نب۽وصنمٓاقیض۽اخُ ۽‬ ‫فتاویْقایضْخان‬
‫ٰ‬ ‫‪۴۹۹‬۔۽‬
‫تیعمج۽نلعء۽اؿٓلگ۽ٓبی۽اعریگمل‬ ‫فتاویْہندیہ‬
‫ٰ‬ ‫ۺ‪۴۹‬۔۽‬
‫ۼ‪۹۴‬‬ ‫ریہظادلنی۽اوبرکب۽دمحمنب۽ادمح ۽‬ ‫فتاویْظہییۃ‬
‫ٰ‬ ‫ۻ‪۴۹‬۔۽‬
‫‪۸۷۳‬‬ ‫دبع۽ارلدیش۽نب۽ایب۽جٌٍفۃ۽اولولا ی ۽‬ ‫فتاویْالولوالجیہ‬
‫ٰ‬ ‫ۼ‪۴۹‬۔۽‬
‫‪۸۶۹‬‬ ‫اامس۽یدٓادیہشل۽اسحس۽ادلنی۽رمعنب۽دبعازعلمٔ۽‬ ‫فتاویْالکربی‬
‫ٰ‬ ‫‪۳‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫‪۴۸۳‬‬ ‫االامس۽االمظع۽ایب۽جٌٍفۃ۽امعنُ۽نب۽لامك۽اوکلیف ۽‬ ‫فِہْاالکرب‬ ‫‪۴‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫غ‬
‫دیسدمحم۽ایب۽ا صعـڈ۽ا زٌفی‬ ‫فتحْالمعنی‬ ‫‪۵‬ۺ‪۴‬۔۽‬

‫‪Page 730 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ۻ‪۵‬ۼ‬ ‫ٓنی۽ادلنی۽نب۽یلع۽نب۽ادمح۽اشیعف ۽‬ ‫فتحْالمعنیْشر حْقرةْالعنیْْ‬ ‫‪۶‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫ۻ‪۹۶‬‬ ‫یحم۽ادلنی۽دمحم۽نب۽یلع۽انب۽رعیب ۽‬ ‫القتوحاتْالمکّیۃ‬ ‫‪۷‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫‪۴۵۵۸‬‬ ‫دبعایلعل۽دمحم۽نب۽اظنس۽ادلنی۽ادنکلی ۽‬ ‫فوا تحْالرحموت‬ ‫‪۸‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫ً‬
‫‪۷۴۷‬‬ ‫امتس۽نب۽دمحم۽نب۽دبعاہلل۽ا ذلی ۽‬ ‫القوائد‬ ‫‪۹‬ۺ‪۴‬۔۽‬
‫‪۴۵۸۵‬‬ ‫دمحم۽انیم۽انب۽اعدبنی۽اشیم ۽‬ ‫المخصصۃ‬
‫ِّ‬ ‫فوائدْ‬ ‫ۺۺ‪۴‬۔۽‬
‫‪۴۳۶۴‬‬ ‫دبعارلؿف۽اانملؿی۽ ۽‬ ‫ضیف۽العرری۽رشچ۽ااجلعم۽اریغصل۽‬ ‫ۻۺ‪۴‬۔۽‬
‫ش‬‫ن‬ ‫غ‬
‫ۺ‪۵۹‬‬ ‫الیعٰمس۽نب۽دبعاہلل۽ا ملؽّق۽ مـلۃ ۽‬ ‫فوائدسمویۃ‬ ‫ۼۺ‪۴‬۔۽‬
‫ط‬
‫ۺ‪۴‬ۻ‬ ‫دمحمنب۽وقعیف۽ا فَٖؿٓ ٓا لاڈی ۽‬ ‫الِاموس‬ ‫‪۳‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫ۻ‪۵‬ۼ‬ ‫ىالہم۽ٓنی۽ادلنی۽نب۽یلع۽اغملٍيآی ۽‬ ‫قرةْالعنی‬ ‫‪۴‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫ۻ‪۹۸‬‬ ‫مجن۽ادلنی۽اتخمٓنب۽دمحماسلادہی ۽‬ ‫الِنیۃ‬ ‫‪۵‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫الِرآن‬ ‫‪۶‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫ک‬
‫‪۶۶۷‬‬ ‫احمک۽دیہش۽دمحمنب۽دمحم۽ ۽‬ ‫الکافْفْالقرو ع‬ ‫‪۷‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫‪۶۹۸‬‬ ‫اوبادمح۽دبعاہلل۽نب۽دعی ۽‬ ‫الکاملْالبنْعدی‬ ‫‪۸‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫دیسدبعاولاہف۽ارعشلاین۽ ۽‬ ‫الکربیتْاالحمر‬ ‫‪۹‬ۻ‪۴‬۔۽‬
‫ۼۻ‪۴‬‬ ‫اامس۽دمحم۽نب۽نسح۽ا سٍياین ۽‬ ‫کتابْاآلثار‬ ‫ۺۻ‪۴‬۔۽‬
‫‪۵‬ۻ‪۴‬‬ ‫اامس۽اوبویفس۽وقعیف۽نب۽امٔامیہ۽االاصنٓی ۽‬ ‫کتابْاآلثار‬ ‫ۻۻ‪۴‬۔۽‬
‫اوبااحملس۽دمحمنب۽یلع ۽‬ ‫کتابْااللمامْفْآدابْدخولْالحمام‬ ‫ۼۻ‪۴‬۔۽‬
‫‪۷۶۳‬‬ ‫اوبمیعن۽ادمحنب۽دبعاہلل۽ ۽‬ ‫کتابْالسواک‬ ‫‪۳‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫‪۴۳۸۳‬‬ ‫دبعارلنمح۽نب۽دمحم۽امعڈ۽ادلنی۽نب۽دمحما بماڈی ۽‬ ‫کتابْالہدیۃْالبنْعماد‬ ‫‪۴‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫الیب۽دیبع۽ ۽‬ ‫کتابْالطہور‬ ‫‪۵‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫ۺ‪۶۵‬‬ ‫اوبدمحمدبعارلنمح۽انب۽ایب۽احمت۽دمحمارلآی ۽‬ ‫کتابْالعللْعَلْابوابْالقِہ‬ ‫‪۶‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫ۼۻ‪۴‬‬ ‫اامس۽دمحم۽نب۽نسح۽ا سٍياین ۽‬ ‫کتابْاالصل‬ ‫‪۷‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫اوبرکبنب۽ایب۽ڈاؿڈ‬ ‫کتابْالوسوسۃ‬ ‫‪۸‬ۼ‪۴‬۔۽‬

‫‪Page 731 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۶۳‬ۺ‬ ‫ىالء۽ادلنی۽دبعازعلمٔ۽نب۽ادمحااخبلٓی ۽‬ ‫کشفْاالسرار‬ ‫‪۹‬ۼ‪۴‬۔۽‬
‫ىالصۃ۽ادقملیس‬ ‫کشفْالرمز‬ ‫ۺۼ‪۴‬۔۽‬
‫ۻ‪۹‬ۺ‬ ‫انیم۽ادلنی۽دبعاولاہف۽نب۽ؿابہُ۽ادلیقشم۽‬ ‫کشفْاالستارعنْزوائدالبزار‬ ‫ۻۼ‪۴‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۸‬ۺۼ‬ ‫ىالء۽ادلنی۽یلع۽ا مٌؽی۽نب۽اسحس۽ادلنی ۽‬ ‫کزنالعمال‬ ‫ۼۼ‪۴‬۔۽‬
‫‪۳۳‬ۻ‬ ‫جالل۽ادلنی۽نب۽سمش۽ادلنی۽اوخلآٓیم۽۽رقتابیً۽‬ ‫الکقایۃ‬ ‫‪۵۳۳‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫اہشف۽ادلنی۽ادمحنب۽رجحا مّکی ۽‬ ‫کفْالرعاعْ ْ‬ ‫‪۵۳۴‬۔۽‬
‫‪۴۳‬ۺ‬ ‫دبعاہلل۽نب۽ادمحنب۽ومحمڈ ۽‬ ‫کزنالدقائق‬ ‫‪۵۳۵‬۔۽‬
‫‪۷۳۸‬‬ ‫اوبدبعاہلل۽ااحلمک ۽ ۽‬ ‫الکینْللحا کم‬ ‫‪۵۳۶‬۔۽‬
‫‪۹‬ۻۺ‬ ‫سمش۽ادلنی۽دمحمنب۽ویفس۽اشیعف۽امیرامین ۽‬ ‫الکوا کبْالدراری‬ ‫‪۵۳۷‬۔۽‬
‫ًمً‬
‫‪۶۸۷‬‬ ‫دمحمنب۽ابحُ۽ا می۽ ۽‬ ‫کتابْالجر حْوالتعدیل‬ ‫‪۵۳۸‬۔۽‬
‫و‬
‫ۻۼ‪۴‬‬ ‫زًٰی۽نب۽دیعس۽ا ؾلاُ ۽‬ ‫کتابْالمغازی‬ ‫‪۵۳۹‬۔۽‬
‫‪۴‬ۻ‪۵‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽دمحمانب۽ایب۽ادلاینارقلیش ۽‬ ‫کتابْالصمت‬ ‫ۺ‪۵۳‬۔۽‬
‫‪۳‬ۻ‪۴‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽ابمٓک۽ ۽‬ ‫کتابْالزہد‬ ‫ۻ‪۵۳‬۔۽‬
‫ۻ‪۸۶‬‬ ‫اجٓاہلل۽ومحمڈ۽نب۽رمعاسلرشحمی ۽‬ ‫الکشافْعنْحِائقْالتزنیل‬ ‫ۼ‪۵۳‬۔۽‬
‫ل‬
‫غ‬
‫‪۴۳۸۵‬‬ ‫ىالہم۽خیش۽دبعاقحل۽ا مذ ّڈف۽ادلولہی ۽‬ ‫لمعاتْالؾنِیح‬ ‫‪۵۴۳‬۔۽‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽دبعارلنمح۽نب۽دمحماویسلیط ۽‬ ‫لِطْالمرجانْفْاخبارالجان‬ ‫‪۵۴۴‬۔۽‬
‫س‬
‫‪۳۴‬ۻ‬ ‫اخیشل۽دبعافیطلل۽نب۽دبعازعلمٔ۽انب۽اكلمل۽‬ ‫مبارقْاالزہار‬ ‫‪۵۴۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۶‬ۻ‪۷‬‬ ‫رکبوخاہٖٓاڈہ۽دمحم۽نب۽نسح۽ااخبلٓی۽ا زٌفی ۽‬ ‫مؽسوطْخواہرزادہ‬ ‫‪۵۴۶‬۔۽‬
‫‪۶‬ۻ‪۷‬‬ ‫سمش۽االومۃ۽دمحم۽نب۽ادمح۽ارسلخشی ۽‬ ‫مؽسوطْالسرخیس‬ ‫‪۵۴۷‬۔۽‬
‫رقتابیً۽‪۸‬ۼۼ‬ ‫ونٓادلنی۽یلع۽اابلاقین ۽‬ ‫مجریْاالنہرْشر حْملتیقْاالبحر‬ ‫‪۵۴۸‬۔۽‬
‫‪۴‬ۻۼ‬ ‫دمحمفاہٖادصلیقی۽ ۽‬ ‫مجمعْبحاراالنوار‬ ‫‪۵۴۹‬۔۽‬
‫‪۸۸۳‬‬ ‫ادمحنب۽ومصٰی۽نب۽ىٍشٰی ۽‬ ‫مجمو عْالنوازل‬ ‫ۺ‪۵۴‬۔۽‬
‫ۻۺ‪۴۳‬‬ ‫اخیشل۽دبعاہلل۽نب۽دمحم۽نب۽امیلسُ۽ارعملؿف۽دباامڈ ٓا ےن ی۽‬ ‫مجمعْاالنہر‬ ‫ۻ‪۵۴‬۔۽‬

‫‪Page 732 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۹۴۹‬‬ ‫اامس۽مٔاہُ۽ادلنی۽ومحمڈ۽نب۽لاچ۽ادلنی ۽‬ ‫ْ‬ ‫المحیطْالربہاینْ‬ ‫ۼ‪۵۴‬۔۽‬
‫‪۴‬ۺ‪۹‬‬ ‫ٓیض۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دمحم۽ارسلخشی ۽‬ ‫المحیطْالرضوی‬ ‫‪۵۵۳‬۔۽‬
‫‪۶‬ۼ‪۸‬‬ ‫مٔاہُ۽ادلنی۽یلع۽نب۽ایب۽رکبارملىٍياین ۽‬ ‫مختاراتْالنوازل‬ ‫‪۵۵۴‬۔۽‬
‫‪۹۹۳‬‬ ‫دمحمنب۽ایب۽رکب۽دبعااقلڈٓارلآی ۽‬ ‫مختارالصحاح‬ ‫‪۵۵۵‬۔۽‬
‫‪۹۷۶‬‬ ‫ایضء۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دبعاولادح ۽‬ ‫المختارةْفْالحدیث‬ ‫‪۵۵۶‬۔۽‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽اویسلیط ۽‬ ‫المختصر‬ ‫‪۵۵۷‬۔۽‬
‫ۺ‪۶‬ۺ‬ ‫انب۽ااحلچ۽ایب۽دبعاہلل۽دمحم۽نب۽دمحم۽ادبعلٓی ۽‬ ‫مدخلْالشر عْالشریف‬ ‫‪۵۵۸‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۳۹‬‬ ‫نسح۽نب۽امعٓنب۽یلع۽ارشلميالیل ۽‬ ‫مرایقْالقالحْبامدادالقتاحْشر حْنوراالیضاح‬ ‫‪۵۵۹‬۔۽‬
‫‪۴۳۴۷‬‬ ‫یلع۽نب۽اطلسُ۽صلّایلع۽اقٓی ۽‬ ‫ْمشکوة‬
‫ٰ‬ ‫مرقاتْشر ح‬ ‫ۺ‪۵۵‬۔۽‬
‫‪۴۴‬ۼ‬ ‫ىالہم۽جالل۽ادلنی۽اویسلیط ۽‬ ‫مرقاتْالصعود‬ ‫ۻ‪۵۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫امٔامیہ۽نب۽دمحم۽ا زٌفی۽ ۽‬ ‫مستخلصْالحِائق‬ ‫ۼ‪۵۵‬۔۽‬
‫‪۷۳۸‬‬ ‫اوبدبعاہلل۽ااحلمک ۽ ۽‬ ‫المستدرکْللحا کم‬ ‫‪۵۶۳‬۔۽‬
‫صف‬ ‫لٍ‬ ‫المستصیف‬
‫‪۴۳‬ۺ‬ ‫احظف۽ادلنی۽دبعاہلل۽نب۽ادمح۽ا ی ۽‬ ‫‪۵۶۴‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۴۴‬‬ ‫ضزق۽اہلل۽ا ًہآی۽ ۽‬ ‫مسلمْالؿبوت‬ ‫‪۵۶۵‬۔۽‬
‫‪۵۳۷‬‬ ‫امیلسُ۽نب۽ڈاؿڈ۽ا نيایسل ۽‬ ‫مسندْاّبْداؤد‬ ‫‪۵۶۶‬۔۽‬
‫ۺ‪۶۳‬‬ ‫ادمح۽نب۽یلع۽اوملیلص۽ ۽‬ ‫مسندْاّبْیع ٰ‬
‫َلْ‬ ‫‪۵۶۷‬۔۽‬
‫ۻ‪۵۶‬‬ ‫احظف۽اقحس۽انب۽ٓاوہلۃ ۽‬ ‫سحقْابنْراہویۃ‬
‫مسندْا ٰ‬ ‫‪۵۶۸‬۔۽‬
‫‪۵۷۴‬‬ ‫اامس۽ادمح۽نب۽دمحم۽نب۽جٍيل ۽‬ ‫مسندْاالمامْاحمدْبنْحنبل‬ ‫‪۵۶۹‬۔۽‬
‫‪۵‬ۼ‪۵‬‬ ‫اوبرکبادمح۽نب۽رمعؿنب۽دبعااخلقل۽الَٖآ ۽‬ ‫مسندالبزارْ ْ‬ ‫ۺ‪۵۶‬۔۽‬
‫‪۷‬ۼ‪۵‬‬ ‫اوبدمحم۽دبعنب۽دمحم۽دیمح۽ایشکل۽‬ ‫مسندْعبدبنْحمید‬ ‫ۻ‪۵۶‬۔۽‬
‫ۻ‪۸۸‬‬ ‫رہشڈآنب۽ریشؿہی۽ادلیملی ۽‬ ‫مسندْالقردوس‬ ‫ۼ‪۵۶‬۔۽‬
‫‪۳‬ۺۺ‬ ‫ادمح۽نب۽دمحمنب۽یلع۽ ۽‬ ‫مصباحْالمنی‬ ‫‪۵۷۳‬۔۽‬
‫صف‬ ‫لٍ‬ ‫المص ّٰ ْ‬
‫یف‬
‫‪۴۳‬ۺ‬ ‫احظف۽ادلنی۽دبعاہلل۽نب۽ادمحا ی ۽‬ ‫‪۵۷۴‬۔۽‬
‫لٍ‬
‫‪۵۶۸‬‬ ‫اوبرکبدبعاہلل۽نب۽دمحمادمحا صفی ۽‬ ‫مص ّنفْابنْاّبْشؼبۃ‬ ‫‪۵۷۵‬۔۽‬
‫‪۵۴۴‬‬ ‫اوبرکبدبعارلٓاط۽نب۽امہس۽ا ؽٌغاین ۽‬ ‫مص ّنفْعبدالرزاق‬ ‫‪۵۷۶‬۔۽‬
‫‪۹۸۳‬‬ ‫اامس۽نسح۽نب۽دمحم۽ا ؽغاین۽ادنہلی ۽‬ ‫ْالدیجْ‬
‫ٰ‬ ‫مصباح‬ ‫‪۵۷۷‬۔۽‬

‫‪Page 733 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۷۶۳‬‬ ‫اوبمیعن۽ادمحنب۽دبعاہلل۽االعًہاین ۽‬ ‫ْ‬ ‫معرفۃْالصحابۃْ‬ ‫‪۵۷۸‬۔۽‬
‫‪۶۹۳‬‬ ‫امیلسُ۽نب۽ادمح۽ا لَٖاین ۽‬ ‫المعجمْاالوسط‬ ‫‪۵۷۹‬۔۽‬
‫‪۶۹۳‬‬ ‫امیلسُ۽نب۽ادمح۽ا لَٖاین ۽‬ ‫المعجمْالصغی‬ ‫ۺ‪۵۷‬۔۽‬
‫‪۶۹۳‬‬ ‫امیلسُ۽نب۽ادمح۽ا لَٖاین ۽‬ ‫المعجمْالکبی‬ ‫ۻ‪۵۷‬۔۽‬
‫ۼ‪۷‬ۺ‬ ‫وقاس۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دمحم۽ااخبلٓی ۽‬ ‫معراجْالدرایۃ‬ ‫ۼ‪۵۷‬۔۽‬
‫‪۷۵‬ۺ‬ ‫خیش۽ؿیل۽ادلنی۽ارعلایق۽ ۽‬ ‫مشکوةْالمصابیح‬
‫ٰ‬ ‫‪۵۸۳‬۔۽‬
‫ف‬‫زٌ‬‫غ‬
‫‪۴‬ۼ‪۹‬‬ ‫خیش۽رمعنب۽دمحماابخلٓی۽ا ی ۽‬ ‫المغینْفْاالصول‬ ‫‪۵۸۴‬۔۽‬
‫‪۹۴۳‬‬ ‫اوباحتفل۽لارصنب۽دبعادیسل۽اغمنٕٓی ۽‬ ‫المغرب‬ ‫‪۵۸۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫ۻ‪۷۵‬‬ ‫اوبانیسحل۽ادمح۽نب۽دمحم۽العرؿٓی۽ا زٌفی ۽‬ ‫مختصرالِدوری‬ ‫‪۵۸۶‬۔۽‬
‫‪۶۴‬ۼ‬ ‫وقعیف۽نب۽دیسی۽یلع۽ ۽‬ ‫مقاتیحْالجنان‬ ‫‪۵۸۷‬۔۽‬
‫‪۸۳۵‬‬ ‫نیسح۽نب۽دمحم۽نب۽طف ّػل۽االیناہین ۽‬ ‫المقرداتْلالمامْراغب‬ ‫‪۵۸۸‬۔۽‬
‫اوباابعلس۽دبعاابلٓی۽ا عشماؿی۽ااملیکل‬ ‫المِدمۃْالعشماویۃ‬ ‫‪۵۸۹‬۔۽‬
‫‪۸۸۹‬‬ ‫لارصادلنی۽دمحم۽نب۽ویفس۽اینیسحل ۽‬ ‫ْفتاویْناصری)‬
‫الملتِط(ف ٰ‬ ‫ۺ‪۵۸‬۔۽‬
‫غہًٍ‬
‫ۺ‪۳‬ۻ‬ ‫ونٓادلنی۽یلع۽نب۽ایب۽رکبا می ۽‬ ‫مجمعْالزوائد‬ ‫ۻ‪۵۸‬۔۽‬
‫ۺ‪۵‬ۻ‬ ‫دمحم۽نب۽دمحمنب۽اہشف۽انب۽مٔآ ۽‬ ‫مناقبْالکردری‬ ‫ۼ‪۵۸‬۔۽‬
‫ۺ‪۶۳‬‬ ‫دبعاہلل۽نب۽یلع۽انب۽اجٓؿڈ ۽‬ ‫المنت ٰ ْ‬
‫یق(فْالحدیث)‬ ‫‪۵۹۳‬۔۽‬
‫‪۶۶۷‬‬ ‫ااحلمک۽ا شہَٖدمحمنب۽دمحمنب۽ادمح ۽‬ ‫المنت ٰ‬
‫یقْفْفرو عْالحنیقہ‬ ‫‪۵۹۴‬۔۽‬
‫‪۴۵۸۵‬‬ ‫دمحم۽انیم۽انب۽اعدبنی۽اشیم ۽‬ ‫منحۃْالخالق‬ ‫‪۵۹۵‬۔۽‬
‫‪۴۳۳۷‬‬ ‫دمحم۽نب۽دبعاہلل۽ا ًمٕلایش ۽‬ ‫منحْالغقار‬ ‫‪۵۹۶‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۸۹‬ۼ‬ ‫اامس۽امٔامیہ۽نب۽دمحم۽ا ذلًی ۽‬ ‫ملتیقْاالبحر‬ ‫‪۵۹۷‬۔۽‬
‫و‬
‫‪۹‬ۺ‪۹‬‬ ‫خیش۽اوبٓرکلا۽ زًٰی۽نب۽رشف۽اونلؿی ۽‬ ‫منہاج‬ ‫‪۵۹۸‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۷‬ۼ‪۹‬‬ ‫رفظمادلنی۽ادمحنب۽یلع۽نب۽بلعث۽ا زٌفی ۽‬ ‫مجمعْالبحرین‬ ‫‪۵۹۹‬۔۽‬
‫غ‬
‫خیش۽ىٍشٰی۽نب۽دمحم۽انب۽اانیچ۽ا زٌفی‬ ‫المؽت ٰ‬
‫یغْ‬ ‫ۺ‪۵۹‬۔۽‬
‫‪۷۸۹‬‬ ‫دبعازعلی۽نب۽ادمح۽اغذلـاین۽ ۽‬ ‫المؽسوط‬ ‫ۻ‪۵۹‬۔۽‬
‫‪۸۴۳‬‬ ‫ااحلظف۽اوباحتفل۽مارنب۽امٔامیہ۽ارہلؿی ۽‬ ‫مسندْفْالحدیث‬ ‫ۼ‪۵۹‬۔۽‬

‫‪Page 734 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫‪۵۹۵‬‬ ‫وقعیف۽نب۽شٍيۃ۽ا سڈؿیس ۽‬ ‫ْ‬ ‫المسندْالکبیْ‬ ‫‪۳‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۳۸‬ۺ‬ ‫دسلڈ۽ادلنی۽دمحم۽نب۽دمحم۽ااکلیرغی ۽‬ ‫منیۃْالمصَل‬ ‫‪۴‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫ۼۺ‪۴‬‬ ‫اامس۽امکل۽نب۽اسن۽ادملین ۽‬ ‫موطاامامْمالک‬ ‫‪۵‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫م‬ ‫غہًٍ‬
‫ۺ‪۳‬ۻ‬ ‫ونٓادلنی۽یلع۽نب۽ایب۽رکبا ی ۽‬ ‫مواردالظمأن‬ ‫‪۶‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۹۷۵‬‬ ‫ادمحنب۽رفظمارلآی۽ ۽‬ ‫مشکالت‬ ‫‪۷‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۹‬ۺ‪۷‬‬ ‫ایب۽اقحس۽انب۽دمحم۽اشیعف ۽‬ ‫مہذب‬ ‫‪۸‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫دبعاولاہف۽ارعشلاین۽ ۽‬ ‫مْیزانْالشریعۃ ٰ‬
‫ْالکربی‬ ‫‪۹‬ۺ‪۵‬۔۽‬
‫ۻ‪۷‬ۺ‬ ‫دمحمنب۽ادمحاذلیبہ۽ ۽‬ ‫میزانْاالعتدال‬ ‫ۺۺ‪۵‬۔۽‬
‫‪۷۴۳‬‬ ‫ادمحنب۽ومصٰی۽انب۽ ڈؿلۃ ۽‬ ‫المستخر جْعَلْالصحیحْالبخاری‬ ‫ۻۺ‪۵‬۔۽‬
‫ۺ‪۶۵‬‬ ‫دمحمنب۽رفعج۽ارخلانمی۽ ۽‬ ‫مکارمْاخالق ْ‬ ‫ۼۺ‪۵‬۔۽‬
‫ُ‬
‫‪۷۸‬ۺ‬ ‫دبعاہلل۽نب۽وعسمڈ۽ ۽‬ ‫النِایۃْمختصرالوقایۃ‬ ‫‪۳‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫لب‬ ‫ل‬ ‫ف‬‫زٌ‬‫غ‬
‫‪۹۵‬ۺ‬ ‫اوبدمحم۽دبعاہلل۽نب۽ویفس۽ا ی۽اسل ی ۽‬ ‫نصبْالرایۃ‬ ‫‪۴‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫ۼ‪۴۳۹‬‬ ‫نسح۽نب۽امعٓنب۽یلع۽ارشلميالیل۽ ۽‬ ‫نوراالیضاحْ ْ‬ ‫‪۵‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۴۴‬ۺ‬ ‫اسحس۽ادلنی۽نیسح۽نب۽یلع۽ا صعيایق ۽‬ ‫النہایۃ‬ ‫‪۶‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۹۳۹‬‬ ‫دجمادلنی۽ابمٓک۽نب۽دمحمازجلٓی۽انب۽اریث۽‬ ‫النہایۃْالبنْاثی‬ ‫‪۷‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫وً‬
‫‪۴۳۳۸‬‬ ‫رمعنب۽ ز ش۽اغمؾٖی ۽‬ ‫النہرالقائق‬ ‫‪۸‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫غ‬
‫‪۵۳۴‬‬ ‫ہساس۽نب۽دیبعاہلل۽ااملٓین۽ا زٌفی۽ ۽‬ ‫نوادرفْالقِہ‬ ‫‪۹‬ۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۴۳۶۴‬‬ ‫دمحمنب۽ادمحارعملؿف۽لٍساحر ۽ٓاڈہ ۽‬ ‫نورالعنی‬ ‫ۺۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۹‬ۺ‪۶‬‬ ‫اوباثیلل۽مارنب۽دمحمنب۽امٔامیہ۽ا شمٕدنقی ۽‬ ‫النوازلْفْالقرو ع‬ ‫ۻۻ‪۵‬۔۽‬
‫‪۵۸۸‬‬ ‫اوبدبعاہلل۽دمحمنب۽یلع۽امیکحل۽ارتلذمی ۽‬ ‫نوادراالصولْفْمعرفۃْاخبارالرسول‬ ‫ۼۻ‪۵‬۔۽‬

‫‪Page 735 of 736‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلدششه‬ ‫ضویہ‬‫فتاوی ِر‬
‫ؿ‬
‫لٍ‬
‫‪۴۳‬ۺ‬ ‫دبعاہلل۽نب۽ادمحا صفی ۽‬ ‫الوافْفْالقرو ع‬ ‫‪۳‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫‪۸۳۸‬‬ ‫اوباحدم۽دمحمنب۽دمحمازغلایل ۽‬ ‫الوجیزفْالقرو ع‬ ‫‪۴‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫‪۶‬ۺ‪۹‬‬ ‫ومحمڈنب۽یدٓارشلنغۃ ۽‬ ‫الوقایۃ‬ ‫‪۵‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫‪۸۳۸‬‬ ‫ایب۽احدم۽دمحم۽نب۽دمحمازغلایل ۽‬ ‫الوسیطْفْالقرو ع‬ ‫‪۶‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫ھ‬
‫‪۶‬ۼ‪۸‬‬ ‫مٔاہُ۽ادلنی۽یلع۽نب۽ایب۽رکب۽ارملىٍياین ۽‬ ‫الہدایۃْفْشر حْالبدایۃ‬ ‫‪۷‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫ی‬
‫‪۶‬ۺۼ‬ ‫ض ّيڈدبعاولاہف۽ارعشلاین ۽‬ ‫الیواقیتْوالجواہر‬ ‫‪۸‬ۼ‪۵‬۔۽‬
‫ۼ‪۹‬ۺ‬ ‫ایب۽دبعاہلل۽دمحمانب۽ٓاضمُ۽ارلؿیم ۽‬ ‫ینابیعْفْمعرفۃْاالصول‬ ‫‪۹‬ۼ‪۵‬۔۽‬

‫__________________‬

‫‪Page 736 of 736‬‬