ZWIĘZŁA

GRAMATYKA
 Tekst opracowany jest
według nowych reguł pisowni.

© INFOA
ISBN 80-7240-054-1
RODZAJNIKI

RODZAJ NI KI RZECZOWNIKÓW
Nieoddzielną częścią składową rzeczownika jest rodzajnik, a to określony lub nieokreślony.
Rodz. nieokreśl. używamy mówiąc o osobie lub rzeczy dotychczas nieznanej, niewspomnianej.
- Das ist ein Haus. - Hast du ein Kind? - Wir sehen eine Frau. -
- To jest jakiś dom. - Masz (jakieś) dziecko? - Widzimy jakąś kobietę. -

Rodz. określ, używamy mówiąc o osobie lub rzeczy znanej lub już wspomnianej.
- Das ist das Haus. - Ich habe das Kind gern. - Dort ist die Frau. -
- To jest ten dom. - Kocham to dziecko. - Tam jest ta kobieta. -

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

RODZAJNIK ein Mann (jakiś) mężczyzna Männer (jacyś) mężczyźni

NIEOKREŚL. eine Frau Gakaś) kobieta Frauen (jakieś) kobiety
ein Kind (jakieś) dziecko Kinder (jakieś) dzieci

RODZAJNIK der Mann (ten) mężczyzna die Männer (ci) mężczyźni

OKREŚLONY die Frau (ta) kobieta die Frauen (te) kobiety
das Kind (to) dziecko die Kinder (te) dzieci

ODMIANA RODZAJNIKA NIEOKREŚLONEGO BEZ RZECZOWNIKA:

(odmienia się jak rodzajnik określony der; die, das)

LICZBA POJEDYNCZA
LICZBA
MNOGA
RODZ. MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI

M. einer eine eins

D. eines einer eines -

C. einem einer einem -

B. einen eine eins -

ODMIANA RODZAJNIKA NIEOKREŚLONEGO Z RZECZOWNIKIEM:

LICZBA POJEDYNCZA
LICZBA
MNOGA
RODZ. MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI

M. ein Mann eine Frau ein Kind -

D. eines Mannes einer Frau eines Kindes -

C. einem Mann einer Frau einem Kind -

B. einen Mann eine Frau ein Kind -

3
 RZECZOWNIKI

RZECZOWNIKI BEZ RODZAJNIKA SĄ:

- w liczbie mnogiej tam, gdzie by był w lii
- imiona własne
- rzeczowniki materialne
- tytuły, nazwy
- nazwy geograficzne
- zwrócenie się do kogoś
- praca, zawód, narodowość
- ustalone połączenia słowne
- w D. za rzeczownikiem
- wyrazy abstrakcyjne w znaczeniach og
>ie pojedynczej rodzajnik określony
(Peter, Wagner, Inge)
(Brot, Fleisch, Wein, Zeit)
(Deutschgrammatik, Ausgang)
(Deutschland, aus Prag)
(Herr Lehrer, Fräulein, Meine Frau!)
(Er ist Arzt, Ich bin Amerikaner)
(Himmel und Erde, Widerstand leisten)
(Monikas Schwester)
ych (Ich brauche jetz Ruhe)

RZECZOWNIKI

Rzeczowniki są wyrazami pełnoznaczeniowymi odmiennymi, które nazywają osoby, zwierzęta,

rzeczy i pojęcia abstrakcyjne.

U rzeczowników rozróżniamy:
- rodzaj - męski (der Mann - mężczyzna, der Schrank - szafa)
- żeński (die Frau - kobieta, die Stadt - miasto)
- nijaki (das Kind - dziecko. das Heft - zeszyt)
Rodzaj rzeczowników w j. niemieckim bywa często inny niż w j. polskim. Dlatego
trzeba się uczyć każdego rzeczownika z rodzajnikiem określonym. W j. niemieckim
każdy rzeczownik pisze się z wielkiej litery.

- liczba - pojedyncza
- mnoga, która tworzy się najczęściej dodaniem końcówki:

- (-) der Kuchen - Die Kuchen - (e)n der Herr - die Herren
der Vater - Die Vätern die Zitrone - die Zitronen

-e der Tisch - die Tische - er der Mann - die Männer

die Hand - die Hände das Kind - die Kinder

- s das Auto - die Autos das Hotel - die Hotels

Końcówek tych trzeba nauczyć się zawsze z rzeczownikiem.

ODMIANA RZECZOWNIKÓW, TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ

ODMIANA LICZBA RODZ. MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI

+ KOŃC.

1. SILNE POJEDYN. der Meister die Tochter das Fenster

des Meisters der Tochter des Fensters
dem Meister der Tochter dem Fenster
den Meister die Tochter das Fenster
MNOGA die Meister die Töchter die Fenster
(bez końcówki der Meister der Töchter der Fenster
oprócz C, den Meistern den Töchtern den Fenstern
ä.ö.ü / 0) die Meister die Töchter die Fenster

4
RZECZOWNIKI

ODMIANA LICZBA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI

2. SILNE POJEDYNCZA der Tisch die Stadt das Spiel

des Tisches der Stadt des Spieles
dem Tisch der Stadt dem Spiel
den Tisch die Stadt das Spiel

MNOGA die Tische die Städte die Spiele

(a,ó,u / -e) der Tische der Städte der Spiele
den Tischen den Städten den Spielen
die Tische die Städte die Spiele

3. SILNE POJEDYNCZA der Mann - das Kind

des Mannes - des Kindes
dem Mann - dem Kind
den Mann - das Kind

MNOGA die Männer _ die Kinder

(a,o,u / -er) der Männer - der Kinder
den Männern - den Kindern
die Männer - die Kinder

SŁABE POJEDYNCZA der Mensch _ -

des Menschen - -

dem Menschen - -

den Menschen - -

MNOGA die Menschen -

(-en, -n) der Menschen - -

den Menschen - -

die Menschen - -

MIESZANE POJEDYNCZA der Staat die Tante das Bett

des Staates der Tante des Bettes
dem Staat der Tante dem Bett
den Staat die Tante das Bett

MNOGA die Staaten die Tanten die Betten

(-en, -n) der Staaten der Tanten der Betten
den Staaten den Tanten den Betten
die Staaten die Tanten die Betten

POJEDYNCZA der Opa die Oma das Foto

des Opas der Oma des Fotos
dem Opa der Oma dem Foto
den Opa die Oma das Foto

MNOGA die Opas die Omas die Fotos

(-S) der Opas der Omas der Fotos
den Opas den Omas den Fotos
die Opas die Omas die Fotos

5
 RZECZOWNIKI

ODMIANA IMION WŁASNYCH

Imiona własne oprócz Dopełniacza są niezmienne. Dopełniacz jest tworzony końcówką -s

również w rodzaju żeńskim i imion rodzin.

M. Goethe Monika
D. Goethes Monikas
C. Goethe Monika
B. Goethe Monika

Sind das Monikas oder Rolfs Bücher?
Operetten von Strauss.
Wie gefallen Ihnen Wagners Opern?
Herrn Hübners Eltern wohnen in Wien.
Das ist das Auto von Max.
Müllers wohnen nebenan.
Te książki są Moniki czy Rolfa?
Operety Straussa.
Jak się wam podobają opery Wagnera?
Rodzice pana Hubnera mieszkają w Wiedniu.
To samochód Maxa.
Mullerowie mieszkają obok.

ÜYMIOTNIKI

Przymiotniki są wyrazami odmiennymi, które opisują cechy (fizyczne i psychiczne) rzeczow-

ników. W okoliczniku kierują się rodzajem, przypadkiem i liczbą rzecz., z którym się łączą.

W języku niemieckim przymiotników używa się:

- w okoliczniku po czasownikach sein, werden, bleiben - przymiotnik nie zmienia swej

formy i leży na końcu zdania:
Das Kleid ist sehr schön. Ta suknia jest bardzo ładna.
- w przydawce - przymiotnik się odmienia:
Ich will den neuen Ball. Chcę tę nową piłkę.

A. ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW PO RODZAJNIKU OKREŚLONYM

LICZBA POJEDYNCZA
PRZ. RODZ. MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI ROD/ NIJAKI
M. | der große Mann | | die nette Frau | |drm klolno Kind |
D. des großen Mannes der netten Fmu don klninon Kindes
C. dem qroßen Mann der notton Ff HU clom klolnan Kind
B. den großen Mann | dio netto f mti | rinn kleine Kind

LICZBA MNOGA
WK/YSTKII RODZĄ.II
dlo notton Mrtnnor, 1 inimn, K'ndor
dor notion MAnnw, 1 rauon, Klndor
don notton MAnnoin, 1 ruiKin, Kindern
dlo notion MÄnnor, 1 imion, Klndor
PRZYMIOTNIKI

B. ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW PO RODZAJNIKU NIEOKREŚLONYM

LICZBA POJEDYNCZA
PRZ. RODZ, MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI
M. | ein großer Mann | | eine nette Frau | | ein kleines Kind |
D. eines großen Mannes einer netten Frau eines kleinen Kindes
C. einem großen Mann einer netten Frau einem kleinen Kind
B. einen großen Mann | eine nette Frau | | ein kleines Kind |

* W liczbie mnogiej rodzajnika się nie używa.

C. ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW BEZ RODZAJNIKA

LICZBA POJEDYNCZA
PRZ. RODZ, MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI
M. frischer Käse gute Wurst dunkles Bier
D. frischen Käses guter Wurst dunklen Biers
C. frischem Käse guter Wurst dunklem Bier
B. frischen Käse gute Wurst dunkles Bier

LICZBA MNOGA
WSZYSTKIE RODZAJE

gute Käse, Würste, Biere

guter Käse. Würste, Biere
guten Käsen, Würsten, Bieren
gute Käse, Würste, Biere

Po zaimkach dzierżawczych i po kein w liczbie pojedynczej przymiotniki odmieniają się

jak po rodzajniku nieokreślonym, w liczbie mnogiej jak po rodzajniku określonym.

STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW
Rozróżniamy:

I stopień: billig, jung, groß ...

Das Kleid ist billig. Ta suknia jest tania.

II stopień: twórz. końc. -er + przegłos samogł. rdzeniowej przy jednosyl. przymiotniku
(a - ä, u - ü, o - ö) - billiger, jünger, größer...
Przymiotniki zakończone na -el, -en, -er tracą w II stopniu -e-: dunkel -
dunkler - am dunkelsten, teuer - teurer - am teuersten.
Die Bluse ist billiger als der Rock. Ta bluzka jest tańsza niż suknia.

III stopień: a) twórz. końc. -(e)ste z rodzajnikiem - der billigste, die jüngste, das größte...
Die Hose ist die billigste. Te spodnie są najtańsze, (orzeczenie)
Die billigste Hose will ich nicht. Nie chcę tych najtańszych spodni, (przydawka)

b) twórz. końc. -sten z przyimkiem am (tylko w orzeczeniu jeśli nie chodzi o porównanie
z innymi osobami i przedmiotami) - am billigsten, am jüngsten, am größten...
Dieses Gebäude ist am größten. Ta budowa jest największa.
Mein Bruder ist am ältesten. Mój brat jet najstarszy.

7
 PRZYMIOTNIKI

i
FORMA 2. STOPIEŃ 3. STOPIEŃ
PODSTAW.
billig billiger (der, die, das) billigste
tani tańszy najtańszy
jung junger (der, die, das) jüngste
młody młodszy najmłodszy
weit weiter (der, die, das) weiteste
daleki odleglejszy najodleglejszy
dunkel dunkler (der, die, das) dunkelste
ciemny ciemniejszy najciemniejszy
teuer teurer (der, die, das) teuerste
drogi droższy najdroższy

STOPNIOWANIE NIEREGULARNE PRZYMIOTNIKÓW

FOR. PODS. 2. STOPIEŃ 3. STOPIEN 3. STOPIEŃ

I.poj. I.poj. I.poj. l.mn.

groß (wielki) größer der, die, das größte die größten Häuser
gut (dobry) besser der, die, das beste die besten Schüler
hoch (wysoki) höher der, die, das höchste die höchsten Bäume
nahe (bliski) näher der, die, das nächste die nächsten Berge
viel (mnogi) mehr der, die, das meiste die meisten Menschen
wenig weniger der, die, das wenigste die wenigsten (= nur
(niemnogi) minder der, die, das mindeste sehr wenige Leute)
die mindesten Ahnungen

PRZYMIOTNIKI BEZ STOPNIOWANIA

Oznaczenie kolorów: rot, blau, weiß, schwarz

Oznaczenie materii:
Oznaczenie miejsca:
Oznaczenie czasu:
Słowa zakoczone na -lich
Słowa złożone:
Wzmocnienie II stopnia:
Wzmocnienie III stopnia:
golden, eisern, hölzern
die hiesige Stadt, das dortige Rathaus
der heutige Tag, der gestrige Abend
täglich, ersichtlich
vierfüssig, rechtwinklig itd.
weit schneller
in denkbar kürzester Frist

RZECZOWNIKI ODPRZYMIOTNIKOWE
Piszemy je z wielkiej litery. Mają czpsto funkcJv» i/oo/ownlka, ale odmieniają się jak
przymiotniki:
Ich übersetze aus dem Deutschon Ins Tachochlttche. Tłumaczę z niemieckiego rut c/oski.
Wir wohnen bei den Verwandton In Pnig. Mieszkamy u rodziny w Piw I/o
Ich bin Deutscher. Jestem Niemcem.
Er sucht etwas Neues. Szuka czegoś nowego.

0
ZAIMKI

ZAIMKI

W języku niemieckim rozróżniamy zaimki: - osobowe

- zwrotne
- dzierżawcze
- wskazujące
- pytające
- względne
- przeczące i nieokreślone

ZAIMKI OSOBOWE
Zaimki osobowe oznaczają osobę mówiącą (1. osoba), osobę oznaczoną (2. osoba)
i osobę lub rzecz, o której się mówi (3. osoba). W 3. osobie liczby pojedynczej
rozróżniamy rodzaje (męski er, żeński s/e, nijaki es).

M. D. C. B.

ich meiner mir mich

du deiner dir dich
er seiner ihm ihn
sie ihrer ihr sie
es seiner ihm es
wir unser uns uns
ihr euer euch euch
sie ihrer ihnen sie
Sie Ihrer Ihnen Sie

Ich kann dich besuchen. Mogę cię odwiedzić.

Du musst es mir sagen.
Sie schreibt ihm.
Er liebt sie.
Wann besucht ihr uns?
Sahst du ihn oder sie?
Musisz mi to powiedzieć.
Ona mu pisze.
Kocha ją.
Kiedy nas odwiedzicie?
Widziałeś go lub ją?

Formy zaimków osobowych w dopełniaczu często łączy się z końcówkami: -seits,

wegen, -willen, -halben. Przed końcówką -wegen, -willen i -halben używamy -t-.

meinerseits co do mnie meinetwegen z powodu mnie

deinerseits co do ciebie deinetwegen z powodu ciebie
seinerseits co do niego seinetwegen z jej/jego powodu
ihrerseits co do niej ihretwegen z jej powodu
unsererseits co do nas unsretwegen z powodu nas
eurerseits co do was euretwegen z powodu was
ihrerseits co do nich ihretwegen z ich powodu

9
 ZAIMKI

ZAIMKI ZWROTNE
Zaimek osobowy zwrotny sich występuje tylko w bezokoliczniku i w 3. os. obu liczb.
W 1. i 2. os. obu liczb używamy zaimka osobowego tej której osoby.

B. - (w języku polskim większ. się) C . - (w języku polskim większ. sobie)

ich freue mich cieszę się ich kaufe mir kupuję sobie
du freust dich cieszysz się du kaufst dir kupujesz sobie
er freut sich cieszy się er kauft sich kupuje sobie
wir freuen uns cieszymy się wir kaufen uns kupujemy sobie
ihr freut euch cieszycie się ihr kauft euch kupujecie sobie
sie freuen sich cieszą się sie kaufen sich kupują sobie

ZAIMKI DZIERŻAWCZE
Zaimki dzierżawcze odmieniają się w I. poj. jak rodzajnik nieokreślony, a w I. mn. jak
rodzajnik określony. Zależy od rzeczownika, który po nich następuje. W języku polskim
używamy zaimka dzierżawczego zwrotnego swój. Język niemiecki nie zna takiego
zaimka, dlatego używa się zaimka osoby.

Du liebst deine Arbeit. Lubisz swoją pracę.

Er fährt mit seinem Auto. Jedzie swoim samochodem.

mein dein sein ihr sein unser euer ihr Ihr

RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI LICZBA MNOGA

M. mein Onkel meine Tante mein Mädchen meine Freunde

D. meines Onkels meiner Tante meines Mädchens meiner Freunde
C. meinem Onkel meiner Tante meinem Mädchen meinen Freunden
B. meinen Onkel meine Tante mein Mädchen meine Freunde

M. unser Arzt uns(e)re Stadt unser Haus uns(e)re Bekannten

D. uns(e)res Arztes uns(e)rer Stadt uns(e)res Hauses uns(e)rer Bekannten
C. uns(e)rem Arzt uns(e)rer Stadt uns(e)rem Haus uns(e)ren Bekannten
B. unser(e)n Arzt uns(e)re Stadt unser Haus uns(e)re Bekannten

ZAIMKI WSKAZUJĄCE
Zaimki wskazujące wskazują na coś, co już znamy lub co chcemy bliżej określić. Określa
się według rzeczownika, ktery zastępują lub przy którym występują. Oznaczają rodzaj,
liczbę i przypadek.

der, die, das ten, ta, to

(używają się samodzielnie, odmieniają się jak rodzajnik określony, różnią się tylko w D.
obu liczb i C. liczby mnogiej)

10
 ZAIMKI

dieser, diese, dieses ten oto, ta oto, to oto

(ukazują na osobę lub bliższą rzecz, odmieniają się jak rodzajnik określony)

jener, jene, jenes tamten, onaż, onoż

(ukazują na znaną osobę lub rzecz, ktera jest odległa, odmieniają się jak rodzajnik określony)

derselbe, dieselbe, dasselbe ten sam, ta sama, to samo

(jedno słowo tworzy dwie części: der odmienia się jak rodzajnik określony a selb jak
przymiotnik po rodzajniku określonym)

der gleiche, die gleiche, das gleiche ten sam, ta sama, to samo
(nie piszemy ich razem, der odmienia się jak rodzajnik określony, gleiche odmienia się słabo)

solcher, solche, solches taki, taka, takie

(odmienia się jak rodzajnik określony, często jest używany z rodzajnikiem nieokreślonym,
potem odmienia się jak przymiotnik)

ZAIMEK WSKAZUJĄCY - ODMIANA

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

RODZ. MĘSKI RODZ. ŻEŃSKI RODZ. NIJAKI

dieser diese dies(es) diese

dieses dieser dieses dieser
diesem dieser diesem diesen
diesen dieses diese
diese

derselbe dieselbe dasselbe dieselben

desselben derselben desselben derselben
demselben derselben demselben denselben
denselben dieselbe dasselbe dieselben

der die das die

dessen deren dessen deren
dem der dem denen
den die das die

Den Schüler muss ich loben. Tego ucznia muszę pochwalić.

Das ist schön!
Weisst du eine Lösung?
Es gibt deren viele.
Kennst du diese Frau?
Jenen/den Tag werde ich nie vergessen.
Du machst immer denselben Fehler.
Mit solch einem Menschen arbeite ich gern.
Solche Bilder möchte ich.
Diejenigen, die fleißig arbeiten, ....
Das kann ich nie begreifen.
To jest ładne.
Znasz jakieś rozwiązanie?
Jest ich dużo.
Znasz tę kobietę?
Na ten dzień nigdy nie zapomnę.
Robisz stale te same błędy.
Z takim człowiekiem lubię pracować.
Takie obrazy bym chciał.
Ci, którzy pilnie pracują, ....
Nie mogę tego nigdy zrozumieć.

11
 ZAIMKI

ZAIMKI PYTAJĄCE
wer? kto? Wer ist hier? Kto tu jest?
wessen? czyj? Wessen Auto ist das? Czyj to samochód?
wem? komu? Wem schreibst du? Komu piszesz?
wen? kogo? Wen siehst du? Kogo widzisz?
Tym zaimkiem pytamy się o jedną lub więcej osób. Forma zależna od przyp.

was? co? Was machst du? Co robisz?

Tym zaimkiem pytamy się o rzeczy. Używa się tylko w Mianowniku i Bierniku.

was für ein? jaki,-a,-e Was für ein Kleid Jaką suknię
brauchen Sie? potrzebujecie?
Tym zaimkiem pytamy się na cechy osób lub rzeczy, lub na rodzaj czegoś
w przydawce. Odmienia się jak rodzajnik. U rzeczowników, których używa się
bez rodzajników i w liczbie mnogiej, ma zaimek ten formę was für?

wie? jaki?, -a, ie Wie ist das Haus? Jaki jest ten dom?
welcher? który? Welches Buch brauchst du? Którą książkę potrzebujesz?
Tym zaimkiem pytamy się o przymiotnik w orzeczeniu.

LICZBA LICZBA
POJEDYNCZA MNOGA

M. welcher welche welches welche

D. welches welcher welches welcher
C. welchem welcher welchem welchen
B. welchen welche welches welche

ZAIMKI WZGLĘDNE
Zaimki względne poprzedzają zdanie poboczne względne. Są związane z głównym
słowem w zdaniu. W j. niem. używamy zaim. wzgl. der, die, das, welcher, welche,
welches i zaim. pyt. wer, was. Zaimek welcher ustępuje z jęz. niem.

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA

M. der die das die
D. dessen deren dessen deren
C. dem der dem denen
B. den die das die

M. welcher welche welches welche

D.
C. welchem welcher welchem welchen
B. welchen welche welches welche

Das ist die Hose, die ich gekauft habe. To są te spodnie, które kupiłam.
Ist das der Mann, den du meintest? To ten człowiek, o którym myślałab y
Das ist das Auto, das ich kaufen will. To ten samochód, który chcę kupić.

12
ZAIMKI

wer was
wessen -

wem -

wen was

Wer anderen eine Grube gräbt, fällt selbst hinein. Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada.
Das ist alles, was ich dir anbieten kann. To wszystko, co mogę ci zaproponować.

ZAIMKI PRZECZĄCE I NIEOKREŚLONE

- niemand nikt Ich sehe niemand. Nikogo nie widzę.
- jemand ktoś Ist hier jemand? Jest tu ktoś?
W C. i B. możemy używać tych zaimków bez końcówek osobowych.

M. jemand niemand
D. jemand(e)s niemand(e)s
C. jemand(em) niemand(em)
B. jemand(en) niemand(en)

- man a) czasownik zwrotny: Wie sagt man das auf deutsch?

b) podmiotem człowiek, ludzie:
c) 3. osoba liczby mnogiej:
Występuje tylko w Mianowniku.
Jak się to powie po niemiecku?
Man sagt,... Ludzie mówią...
Man hat ihn im Radio gehört.
Słyszeli go w radio.

- jeder każdy - odmienia się jak rodzajnik określony

Der Zug fährt jeden Tag. Pociąg jeździ codziennie.

- etwas cos - nie odmienia się

Etwas ist geschehen. Coś się stało.

- alles wszystko - nie odmienia się

Ist das alles? To wszystko?

- alle wszyscy - odmienia się jak rodzajnik określony w liczbie mnogiej

Alle sind hier. Wszyscy tu są.

- einige niektórzy - ma tylko formy liczby mnogiej

Einige sind schon hier. Niektórzy są już tu.
- viele wiele
Viele kamen spät. Wielu przyszło późno.
- nichts nic
-Ernie
hatodmienia się Nie ma już niczego.
nichts mehr.

- kein żaden - w I. poj. odmienia się jak rodzajnik nieokreślony

a w I. mn. jak rodzajnik określony
Ich habe kein Kind. Nie mam dzieci.

mancher, e, es wiele - odmienia się jak rodzajnik określony

Manche Leute wissen es. Wielu ludzi to wie.

13
 LICZEBNIKI

LICZEBNIKI

Są to wyrazy odmienne i nieodmienne, u których znajdują zastosowanie kategorie

gramatyczne: rzeczowniki, przymiotniki i partykuły.
Rozróżniamy:
- liczebniki określone: - wyrażają dokładną ilość
- liczebniki nieokreślone: - wyrażają ilość niedokładnie

- liczebniki główne, porządkowe, wielorakie i rodzajowe

LICZEBNIKI GŁÓWNE
Liczebniki główne opisują samodzielnie rozumiane pojęcia ilości lub oznaczają ilość
rzeczy. Leżą większością przed jakimś rzeczownikiem. Odmienia się tylko liczebnik ein.
Liczebniki die Million, die Milliarde, die Billion mają w liczbie mnogiej końcówkę -en.
Na liczebniki główne pytamy się pytaniami wie viel.

0 null, die Null 21 einundzwanzig

1 ein(s) 22 zweiundzwanzig
2 zwei 23 dreiundzwanzig
3 drei 30 dreißig
4 vier 40 vierzig
5 fünf 50 fünfzig
6 sechs 60 sechzig
7 sieben 70 siebzig
8 acht 80 achtzig
9 neun 90 neunzig
10 zehn 100 hundert
11 elf 101 hunderteins
12 zwölf 102 hundertzwei
13 dreizehn 200 zweihundert
14 vierzehn 600 sechshundert
15 fünfzehn 1 000 (ein) tausend
16 sechzehn 2 651 zweitausendsechshunderteinundfünfzig
17 siebzehn 6 000 sechstausend
18 achtzehn 1 000 000 eine Million
19 neunzehn 1 000 000 000 eine Milliarde
20 zwanzig 8 000 000 000 acht Milliarden

PODSTAWOWE OPERACJE MATEMATYCZNE

DODAWANIE 2 + 3 5
zwei plus drei ist fünf

ODEJMOWANIE 6 2 4
sechs minus zwei ist vier

MNOŻENIE 2 X 3 6
zwei mal drei ist sechs
8 2 4
DZIELENIE acht durch zwei ist vier

14
LICZEBNIKI

Przecinek dziesiętny: 6,9 = sechs Komma (przecinek dziesiętny) neun

Operacja matematyczna: 5 2 = 2 5 = fünf hoch zwei / fünf Quadrat ist (gleich)
fünfundzwanzig
23= 8 zwei hoch drei / zwei zum Kubus ist
(gleich) acht
V25 zweite Wurzel aus 25
^27 dritte Wurzel aus 27
(a + b)2 = a plus b in Klammern zu Quadrat
1/3 ein Drittel
1/5 ein Fünftel
4/8 vier Achtel
anderthalb Kilo, ein(und)einhalb Kilo,
1 1/2 kg = ein und ein halbes Kilo (drei Pfund)
eine halbe Stunde
1/2 godz. =
Heute ist der 25. (-ste) Juni 1986
Data: (neunzehnhundertsechsundachtzig)

1996 - neunzehnhundertsechsundneunzig

LICZEBNIKI PORZĄDKOWE
Odmieniają się jak przymiotniki. Z reguły stoi przed nimi rodzajnik określony lub zaimek
dzierżawczy, dlatego przy odmianie dodaje się końcówki słabe. Piszemy za nimi kropkę.
Tworzone są:
a) 1 . - 1 9 . : rodzajnik określony + liczebnik główny + -te
b) 20. i więcej: rodzajnik określony + liczebnik główny + -ste

1. r, e, s erste 12. r, e, s zwölfte

2. r, e, s zweite 13. r, e, s dreizehnte
3. r, e, s dritte 14. r, e, s vierzehnte
4. r, e, s vierte 20. r, e, s zwanzigste
5. r, e, s fünfte 21. r, e, s einundzwanzigste
6. r, e, s sechste 22. r, e, s zweiundzwanzigste
7. r, e, s sieb(en)te 30. r, e, s dreißigste
8. r, e, S achte 100. r, e . s hundertste
9. r, e, s neunte 101. r, e, s hunderterste
10. r.e, s zehnte 351. r, e, s dreihundert-
11. r, e, s elfte einundfünfzigste

erstens po pierwsze zehntens po dziesiąte

zweitens po drugie fünfzehntens po piętnaste
drittens po trzecie zwanzigstens po dwudzieste
viertens po czwarte hundertstens po setne

LICZEBNIKI WIELORAKIE
O liczebniki wielorakie pytamy się wievielmal / wie viel(e) Mal(e) Ile razy?
Tworzone są:
a) liczebnik główny + mai (są nieodmienne)
b) liczebnik główny + fach (odmieniają się jak przymiotnik)

15
 LICZEBNIKI

einmal raz einfach prosty,

erstens po pierwsze jednokrotny
zweifach podwójny
das erstemal, poraź pierwszy doppelt dwukrotny
zum erstenmal dreifach potrójny,
trzykrotny
zweimal dwa razy sechzehnfach szesnastokrotny
zweitens po drugie zwanzigfach dwudziestokrotny
hundertfach stokrotny
das zweitemal po drugie das Zweifache dwukrotność
zum zweitenmal das Dreifache trzykrotność
das Siebenund-
dreimal trzy razy achtzigfache osiemdziesięciokrotność
zehnmal dziesięć razy das Hundertfache
zwanzigmal dwadzieścia razy stokrotność
hundertmal sto razy

LICZEBNIKI RODZAJOWE
Liczebniki rodzajowe tworzone są od liczebników głównych końcówką -erlei. Są
nieodmienne.

einerlei jednolity, zehnerlei dziesięcio'aki

taki sam elferlei jedenastoraki
zweierlei dwojaki hunderterlei storaki
dreierlei trojaki tausenderlei tysiącraki

LICZEBNIKI NIEOKREŚLONE
Niektóre liczebniki nieokreślone mają charakter zaimków nieokreślonych.

- liczebniki odmieniają się jak rodzajnik określony:

aller wszystek
einige kilka
einzelne pojedynczy
mancher niektórzy, wielu
mehrere kilka
viele wiele
wenige mało
Ich habe viele Fragen. Mam wiele pytań.

- liczebniki z rodzajnikiem określonym odmieniają się słabo, bez rodzajnika silnie:

die beiden Frauen beide Frauen obie kobiety
die wenigen Studenten wenige Studenten mało studentów
Hier sind die wenigen Studenten. Tu jest mało studentów, (słabo)
Hier sind wenige Studenten. Tu jest mało studentów, (silno)

- liczebniki nieodmienne: etwas trochę

genug dosyć
ein bisschen trochę
ein paar kilka
ein wenig trochę
lauter same
Bei euch sind lauter schöne Sachen. U was są same piękne rzeczy.
16
CZASOWNIKI

OZNACZANIE CZASU

1 : 00 godz. es ist 1 Uhr (eins)

3 : : 00 godz. es ist 3 Uhr
3 : 05 godz. es ist 5 nach 3
3 :: 10 godz. es ist 10 nach 3
3 : : 15 godz. es ist Viertel 4, es ist Viertel nach 3
3 : : 20 godz. es ist 10 (Minuten) vor halb 4
3 : : 30 godz. es ist halb 4
3 : : 35 godz. es ist 5 Minuten nach halb 4
3 : : 40 godz. es ist 10 (Minuten) nach halb 4
3 : 45 godz. es ist drei Viertel 4
3 : 50 godz. es ist 10 (Minuten) vor 4
3 : 55 godz. es ist 5 (Minuten) vor 4

PYTANIA O CZAS

Wie spät ist es?

Wie viel Uhr ist es? Która godzina?
Um wie viel Uhr? O której?

CZASOWNIKI

Czasowniki są wyrazami odmiennymi, u których rozróżniamy osobę liczbę, czas, rodzaj

i tryb.

OSOBA: 1. ich ja wir my

2. du ty ihr wy
3. er on sie oni
sie ona Sie grzecz.
es ono

LICZBA: pojedyncza ich fahre jadę

mnoga wir fahren jedziemy

CZAS: prosty A. teraźniejszy

B. preteritum

złożony C. perfektum
D. plusquamperfektum
E. I. przyszły
F. II. przyszły

17
 CZASOWNIKI

A. CZAS TERAŹNIEJSZY:

Czas teraźniejszy tworzymy dodając do rdzenia końcówkę odobową:

ich gehe ich warte

du gehst du wartest
er, sie, es geht er, sie. es wartet
wir gehen wir warten
ihr geht ihr wartet
sie, Sie gehen sie, Sie warten

U czasowników silnych są końcówki takie same, ale w 2. i 3. os. I. poj. dochodzi do

zmiany samogłoski rdzeniowej: helfen er hilft
nehmen er nimmt
halten er hält
geben er gibt
laufen er läuft
B. PRETERITUM:

Do rdzenia czasów, dodaje się te końcówki: wart - en

(rdzeń kończy na -d-, -t-,
kauf - en grupę spółgłosek)

1. kauf - te 1. wart - ete

2. kauf -test 2. wart - etest
3. kauf -te 3. osoba = 1. osoba 3. wart - ete
1. kauf - ten 1. wart - eten
2. kauf - tet 2. wart -etet
3. kauf - ten 3. wart - eten

U czasowników silnych są końcówki podobne ale dochodzi do zmiany samogłoski

rdzeniowej.

Preteritum czasowników pomocniczych:

sein haben werden

ich war ich hatte ich wurde

du warst du hattest du wurdest
er war er hatte er wurde
wir waren wir hatten wir wurden
ihr wart ihr hattet ihr wurdet
sie, Sie waren sie, Sie hatten sie, Sie wurden

18
CZASOWNIKI

C. PERFEKTUM

Perfektum to złożona forma czasownikowa.

haben , imiesłów przeszły tworzony jest przedrostkiem ge- i przyrostkiem

lub y + -t lub -et;
sein ' u czasowników silnych i nieregularnych przyrostkiem -en

haben - u czasów przechodnich oznacz, czynność lub stan (loben, schlagen, schlafen)
- u czasów zwrotnych (sich freuen, sich waschen)
- u czasów nieosobowych (es regnet, es hat geregnet)
- u czasów modalnych (können, ich habe gekonnt)

sein - u czasów nieprzechodnich oznacza ruch lub zmianę stanu (gehen)

- u przechodnich , ktere mają dopełnienie w C. (begegnen i bleiben)
- u pomocniczych sein, werden

kaufen - ich habe gekauft laufen - ich bin gelaufen

bleiben - ich bin geblieben sein - ich bin gewesen

W zdaniu głównym leży imiesłów przeszły zawsze na samym końcu zdania:

Gestem bin ich lieber zu Hause geblieben. Wczoraj zostałam raczej w domu.
Was hast du gemacht? Co zrobiłeś(aś)?
Er hat es nicht gesagt. Nie powiedział tego.

D. PLUSQUAMPERFEKTUM:

Czasem przedprzeszłym (plusquamperfektum) wyrażamy czynność zakończoną

w przeszłości, która odbyła się przed dłuższym czasem lub przed inną czynnością.

preteritum czasów, haben / sein + imiesłów przeszły

ich hatte gemacht ich war gekommen

Als ich aufgestanden war, ging ich ins Badezimmer.
Kiedy wstałem, poszedłem do łazienki.
Nachdem er es gesagt hatte, ging er weg.
Po tym, co to powiedział, odszedł.

E. I. PRZYSZŁY

Czasem tym wyrażamy czynności przyszłe, przepowiednię, zamysł lub przypuszczenie.

werden + bezokolicznik

Ich werde einen Brief schreiben. Będę pisał list.

Es wird schön sein. Będzie ładnie.

19
 CZASOWNIKI

F. II. PRZYSZŁY

Czasem tym wyrażamy czynność, która skończy się w przyszłości. Większością używany
jest do wyrażenia przypuszczenia dotyczącego przeszłości.

werden + bezokolicznik przeszły

ich werde gekommen sein ich werde gesucht haben

du wirst gekommen sein du wirst gesucht haben
er wird gekommen sein er wird gesucht haben
wir werden gekommen sein wir werden gesucht haben
ihr werdet gekommen sein ihr werdet gesucht haben
sie werden gekommen sein sie werden gesucht haben

Morgen werde ich es erledigt haben. Jutro będzie to załatwione.

Er wird schon eingeheizt haben. Chyba już zapalił w piecu.

RODZAJ: czynny - pojawia się u wszystkich czasów, i używa się go we wszystkich

czasach i sposobach,
bierny - używa się go , jeśli opisujemy czynność bez jej nosiciela.
Oznacza czynność, która przebiega i czynność skończoną.
Tworzony jest czasów, werden we wszystkich formach
czasowych i w imiesłowie przeszłym. Im. przeszły czasów,
werden nie ma w rodzaju biernym przyrostka ge-.

CZAS RODZAJCZYNNY RODZAJ BIERNY

TERAŹ. du fragst (zd. oznajm.) du wirst gefragt

Fragst du? (pytanie) Wirst du gefragt?
du fragst nicht (zaprzeczenie) du wirst nicht gefragt

PRETERITUM du fragtest du wurdest gefragt

przeszły prosty Fragtest du? Wurdest du gefragt?
du fragtest nicht du wurdest nicht gefragt

PERFEKTUM du hast gefragt du bist gefragt worden

przeszły złożony Hast du gefragt? Bist du gefragt worden?
du hast nicht gefragt du bist nicht gefragt worden

PLUSQUAM- du hattest gefragt du warst gefragt worden

PERFEKTUM Hattest du gefragt? Warst du gefragt worden?
pr2edprzeszły du hattest nicht gefragt du warst nicht gefragt worden

1. PRZYSZŁY du wirst fragen du wirst gefragt werden

Wirst du fragen? Wirst du gefragt werden?
du wirst nicht fragen du wirst ninht gefragt werden

II. RZYSZŁY du wirst gefragt haben du wirst gefragt worden sein

Wirst du gefragt haben? Wirst du gefragt worden sein?
du wirst nicht gefragt haben du wirst nicht gefragt worden sein

20
CZASOWNIKI

TRYB:
- oznajmujący ich fahre jadę
er fährt jedzie
Czynność odbywa się w przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości.

- warunkowy
Trybem warunkowym wyrażamy życzenie, wezwanie.

TERAŹNIEJSZY PRZESZŁY

a) du würdest suchen du würdest gesucht

Würdest du suchen? haben
du würdest nicht Würdest du gesucht
suchen haben?
b) du würdest nicht gesucht
- haben

du hättest gesucht
c) Hättest du gesucht?
- du hättest nicht gesucht

du wärest gekommen
Wärest du gekommen?
du wärest nicht
gekommen

- rozkazujący
Trybem rozkazującym wyrażamy wezwanie, rozkaz, zakaz, radę, życzenie, ostrzeżenie.
W 2. osobie obu liczb nie ma w trybie rozkazującym zaimka osobowego.
Tryb rozkazujący 2. os. I. poj. tworzony jest z formy 2. os. trybu oznajmującego
oderwaniem końcówki -st; silne czasów, z samogł. rdzeniową -a- (-an-) w trybie rozk.
są nieprzegłosowane (schlaf!, lauf!)

OSOBY WERDEN SEIN SICH FREUEN

(stać się) (byc) (cieszyć się)

2. du werde! sei! freue dich!

2. ihr werdet! seid! freut euch!
1. wir werden wir! seien wir! freuen wir uns!
3. Sie werden Sie! seien Sie! freuen Sie sich!

HABEN SUCHEN SICH WASCHEN

(mieć) (szukac) (umyć się)

2. du hab(e)! suche! wasch dich!

2. ihr habt! sucht! wascht euch!
1. wir haben wir! suchen wir! waschen wir uns!
3. Sie haben Sie! suchen Sie! waschen Sie sich!

21
 CZASOWNIKI

PODZIAŁ CZASOWNIKÓW WEDŁUG ZNACZENIA:

- pełnoznaczeniowe: mają pełne znaczenie i są zdolne występować jako samodzielne

orzeczenie w zdaniu
Wir kauften ein schönes Haus. Kupiliśmy piękny dom.

- pomocnicze: używane są przy tworzeniu złożonych form czasownikowych

sein ich bin gelaufen biegłem
haben wir haben geschlafen spaliśmy
werden sie wird schreiben będę pisać
Uwaga.: czasowniki pomocnicze mogą być pełnoznaczeniowe
- modalne: wyrażają chęć, wolę, zdolność lub potrzebę wykonać czynność
opisaną bezokolicznikiem czasownika pełnoznaczeniowego
dürfen móc müssen musieć
können umieć sollen mieć (obowiązek)
mögen chcieć wollen chcieć
Wir müssen nach Hause gehen. Musimy iść do domu.
Er will schon arbeiten. Chce już pracować.

PODZIAŁ CZASOWNIKÓW WEDŁUG SPOSOBU ICH ODMIANY:

- regularne: a) przy koniugacji samogłoska rdzeniowa się nie zmienia

(słabe) b) w imiesłowie przeszłym mają końcówkę -(e)t (gearbeitet)

- nieregularne: a) zmienia się samogłoska rdzeniowa w preteritum i imiesłowie przeszłym

(silne) geben - gab - gegeben
b) w imiesłowie przeszłym jest przyrostek -en
gefahren
c) w 2. i 3. osobie I. poj. czasu teraź. u niektórych czasowników zmienia się
samogłoska rdzeniowa lub się przegłoskuje
ich fahre - du fährst - er fährt, ich laufe - du läufst - er läuft
ich gebe - du gibst - er gibt, ich nehme - du nimmst - er nimmt

mieszane: mają częściowo znaki jak czasów, słabe lub silne

brennen, bringen, kennen;
ich bringe - ich brachte - ich habe gebracht

pomocnicze: odmieniają się nieregularnie

sein, haben, werden

modalne: odmieniają się nieregularnie

dürfen, können, mögen, müssen, sollen, wollen, (wissen)
uwaga.: wissen nie jest czasów, modalnym, ale ma podobną odmianę

- zwrotne: są albo słabe, albo silne

ich freue mich (cieszę się) ich kaufe mir (kupuję sobie)
du freust dich (cieszysz się) du kaufst dir (kupujesz sobie)
wir freuen uns (cieszymy się) wir kaufen uns (kupujemy sobie)
ihr freut euch (cieszycie się) ihr kauft euch (kupujecie sobie)

22
CZASOWNIKI

CZASOWNIKI SŁABE - RODZAJ CZYNNY

CZAS TRYB OZNAJM. KONIUNKTYW

TERAŹ. ich frage ich frage

du fragst du fragest
er fragt er frage
wir fragen wir fragen
ihr fragt ihr fraget
sie fragen sie fragen
t
PRETERITUM ich fragte ich fragte
du fragtest du fragtest
er fragte er fragte
wir fragten wir fragten
ihr fragtet ihr fragtet
sie fragten sie fragten

PERFEKTUM ich habe gefragt ich habe gefragt

du hast gefragt du habest gefragt
er hat gefragt er habe gefragt
wir haben gefragt wir haben gefragt
ihr habt gefragt ihr habet gefragt
sie haben gefragt sie haben gefragt

PLUSQUAM- ich hatte gefragt ich hätte gefragt

PERFEKTUM du hattest gefragt du hättest gefragt
er hatte gefragt er hätte gefragt
wir hatten gefragt wir hätten gefragt
ihr hattet gefragt ihr hättet gefragt
sie hatten gefragt sie hätten gefragt

1. PRZYSZŁY ich werde fragen ich werde fragen

du wirst fragen du werdes fragen
er wird fragen er werde fragen
wir werden fragen wir werden fragen
ihr werdet fragen ihr werdet fragen
sie werden fragen sie werden fragen

II. PRZYSZŁY ich werde gefragt haben ich werde gefragt haben
du wirst gefragt haben du werdest gefragt haben
er wird gefragt haben er werde gefragt haben
wir werden gefragt haben wir werden gefragt haben
ihr werdet gefragt haben ihr werdet gefragt haben
sie werden gefragt haben sie werden gefragt haben

23
 CZASOWNIKI

CZASOWNIKI SŁABE - RODZAJ CZYNNY

CZAS TRYB OZNAJM. KONIUNKTYW

TERAŻ ich werde gefragt ich werde gefragt

du wirst gefragt du werdest gefragt
er wird gefragt er werde gefragt
wir werden gefragt wir werden gefragt
ihr werdet gefragt ihr werdet gefragt
sie werden gefragt sie werden gefragt

PRETERITUM ich wurde gefragt ich würde gefragt

du wurdest gefragt du würdest gefragt
er wurde gefragt er würde gefragt
wir wurden gefragt wir würden gefragt
ihr wurdet gefragt ihr würdet gefragt
sie wurden gefragt sie würden gefragt

PERFEKTUM ich bin gefragt worden ich sei gefragt worden

du bist gefragt worden du seiest gefragt worden
er ist gefragt worden er sei gefragt worden
wir sind gefragt worden wir seien gefragt worden
ihr seid gefragt worden ihr seiet gefragt worden
sie sind gefragt worden sie seien gefragt worden

PLUSQUAM- ich war gefragt worden ich wäre gefragt worden

PERFEKTUM du warst gefragt worden du wärest gefragt worden
er war gefragt worden er wäre gefragt worden
wir waren gefragt worden wir wären gefragt worden
ihr wart gefragt worden ihr wäret gefragt worden
sie waren gefragt worden sie wären gefragt worden

1. PRZYSZŁY ich werde gefragt werden ich werde gefragt werden

du wirst gefragt werden du werdest gefragt werden
er wird gefragt werden er werde gefragt werden
wir werden gefragt werden wir werden gefragt werden
ihr werdet gefragt werden ihr werdet gefragt werden
sie werden gefragt werden sie werden gefragt werden

II. PRZYSZŁY ich werde gefragt worden sein ich werde gefragt worden sein
du wirst gefragt worden sein du werdest gefragt worden sein
er wird gefragt worden sein er werde gefragt worden sein
wir werden gefragt worden sein wir werden gefragt worden sein
ihr werdet gefragt worden sein ihr werdet gefragt worden sein
sie werden gefragt worden sein sie werden gefragt worden sein

24
CZASOWNIKI

SPIS CZASOWNIKÓW SILNYCH I NIEREGULARNYCH

Bezokolicznik 3.os.l.poj. Preteritum Perfektum

backen er bäckt er buk / backte ich habe gebacken piec

befehlen er befiehlt er befahl ich habe befohlen rozkazać
beginnen er beginnt er begann ich habe begonnen zacząć
beißen er beißt er biss ich habe gebissen gryźć
bergen er birgt er barg ich habe geborgen ukryć
bersten er birst er barst ich bin geborsten pęknąć
besitzen er besitzt er besass ich habe besessen mieć
betrügen er betrügt er betrog ich habe betrogen (o)kłamać
bewegen er bewegt er bewog ich habe bewogen zmusić
biegen er biegt er bog ich habe gebogen zgiąć
bieten er bietet er bot ich habe geboten dać
binden er bindet er band ich habe gebunden wiązać
bitten er bittet er bat ich habe gebeten prosić
blasen er bläst er blies ich habe geblasen dmuchać
bleiben er bleibt er blieb ich bin geblieben zostać
braten er brät er briet ich habe gebraten piec
brechen er bricht er brach ich habe gebrochen łamać
brennen er brennt er brannte ich habe gebrannt płonąć
bringen er bringt er brachte ich habe gebracht przynieść
denken er denkt er dachte ich habe gedacht myśleć
dingen er dingt er dingte / dang ich habe gedungen wynająć
dreschen er drischt er drosch ich habe gedroschen młócić
dringen er dringt er drang ich habe gedrungen nalegać
dringen er dringt er drang ich bin gedrungen wnikać
dürfen er darf er durfte ich habe gedurft śmieć
empfangen er empfängt er empfing ich habe empfangen przyjąć
empfehlen er empfiehlt er empfahl ich habe empfohlen polecić
empfinden er empfindet er empfand ich habe empfunden poczuć
erlöschen es erlischt es erlosch es ist erloschen zgasnąć
erschallen* es erschallt es erscholl es ist erschollen zabrzmieć
erschrecken* er erschrickt er erschrak ich bin erschrocken lękać się
erwerben er erwirbt er erwarb ich habe erworben zarobić
erwägen er erwägt er erwog ich habe erwogen rozmyślać
essen er isst er aß ich habe gegessen jeść
fahren er fährt er fuhr ich b./h. gefahren jechać
fallen er fällt er fiel ich bin gefallen (u)paść
fangen er fängt er fing ich habe gefangen złapać
fechten er ficht er focht ich habe gefochten szermować
finden er findet er fand ich habe gefunden znaleźć
flechten er flicht er flocht ich habe geflochten pleść
fliegen er fliegt er flog ich b./h. geflogen lecieć
fliehen er flieht er floh ich bin geflohen uciekać
fließen es fließt es floss es ist geflossen ciec
frieren er friert er fror ich habe gefroren marznąć

25
 CZASOWNIKI

gären* es gärt es gor es hat/ist gegoren fermentować

gebären sie gebärt sie gebar ich habe geboren (u)rodzić
geben er gibt er gab ich habe gegeben dać
gebieten er gebietet er gebot ich habe geboten rozkazać
gedeihen es gedeiht es gedieh es ist gediehen udawać się
gefallen er gefällt er gefiel ich habe gefallen podobać się
gehen er geht er ging ich bin gegangen iść
gelingen es gelingt es gelang es ist gelungen udać się
gelten er gilt er galt ich habe gegolten płacić
genesen er genest er genas ich bin genesen uzdrowić się
genießen er genießt er genoss ich habe genossen używać
geraten er gerät er geriet ich bin geraten ocknąć się
geschehen es geschieht es geschah es ist geschehen stać się
gewinnen er gewinnt er gewann ich habe gewonnen zyskać
gießen er gießt er goss ich habe gegossen lać
gleichen er gleicht er glich ich habe geglichen prostować
gleiten* er gleitet er glitt ich bin geglitten ślizgać
glimmen* es glimmt es glomm es hat geglommen tlić się
graben er gräbt er grub ich habe gegraben kopać, grabać
greifen er greift er griff ich habe gegriffen złapać
haben er hat er hatte ich habe gehabt mieć
halten er hält er hielt ich habe gehalten trzymać
hängen* er hängt er hing ich habe gehangen wisieć
hauen* er haut er hieb / haute ich habe gehauen siekać
heben er hebt er hob ich habe gehoben podnieść
heißen er heißt er hieß ich habe geheissen nazywać się
helfen er hilft er half ich habe geholfen pomóc
kennen er kennt er kannte ich habe gekannt znać
klingen es klingt es klang es hat geklungen brzmieć
kommen er kommt er kam ich bin gekommen przyjść
können er kann er konnte ich habe gekonnt móc
kriechen er kriecht er kroch ich bin gekrochen łazić
laden* er lädt er lud ich habe geladen zaprosić
lassen er lässt er ließ ich habe gelassen zostawić
laufen er läuft er lief ich bin gelaufen uciekać
leiden er leidet er litt ich habe gelitten cierpieć
leihen er leiht er lieh ich habe geliehen pożyczyć
lesen er liest er las ich habe gelesen czytać
liegen er liegt er lag ich habe.bin gelegen leżeć
lügen er lügt er log ich habe gelogen kłamać
mahlen* er mahlt er mahlte ich habe gemahlen mleć
meiden er meidet er mied ich habe gemieden stronić
melken* er milkt er molk (melkte) ich habe gemolken dojść
messen er misst er maß ich habe gemessen mierzyć
mögen er mag er mochte ich habe gemocht chcieć, kochać
müssen er muss er musste ich habe gemusst musieć
nehmen er nimmt er nahm ich habe genommen wziąć, brać
nennen er nennt er nannte ich habe genannt nazywać

26
CZASOWNIKI

pfeifen er pfeift er pfiff ich habe gepfiffen gwizdać

preisen er preist er pries ich habe gepriesen błogosławić
pflegen* er pflegt er pflog ich habe gepflogen hodować
quellen* es quellt es quoll es ist gequollen tryskać
raten er rät er riet ich habe geraten radzić, kłócić
reiben er reibt er rieb ich habe gerieben trzeć
reißen er reißt er riss ich h./b. gerissen rwać
reiten er reitet er ritt ich h./b. geritten jeździć
rennen er rennt er rannte ich bin gerannt pędzić
riechen er riecht er roch ich habe gerochen wąchać
ringen er ringt er rang ich habe gerungen walczyć
rinnen es rinnt es rann es ist geronnen ciec
rufen er ruft er rief ich habe gerufen wołać
salzen* er saltzt er salzte ich habe gesalzen solić
saufen er säuft ersoff ich habe gesoffen chlać
saugen er saugt er sog ich habe gesogen ssać
schaffen* er schafft er schuf ich habe geschaffen tworzyć
scheiden er scheidet er schied ich h./b. geschieden oddzielić,
pożegnać,
rozwieść
scheinen er scheint er schien es hat geschienen świecić
schelten er schilt er schalt ich habe gescholten łajać
scheren* er schert er schor ich habe geschoren ciąć
schieben er schiebt er schob ich habe geschoben sunąć
schießen er schießt er schoss ich habe geschossen strzelać
schlafen er schläft er schlief ich habe geschlafen spać
schlagen er schlägt er schlug ich habe geschlagen bić, tłuc
schleichen er schleicht er schlich ich bin geschlichen czołgać się
schleifen* er schleift er schliff ich habe geschliffen brusić
schleißen* er schleißt er schliss ich habe geschlissen drzeć (pierze)
schließen er schließt er schloss ich habe geschlossen zamknąć
schlingen er schlingt er schlang ich habe geschlungen połykać
schmelzen* es schmilzt es schmolz es ist geschmolzen topnieć
schneiden er schneidet er schnitt ich habe geschnitten ciąć, kroić
schreiben er schreibt er schrieb ich habe geschrieben pisać
schreien er schreit er schrie ich habe geschrien krzyczeć
schreiten er schreitet er schritt ich bin geschritten kroczyć
schweigen er schweigt er schwieg ich habe geschwiegen milczeć
schwellen* er schwillt er schwoll ich bin geschwollen pęcznieć
schwimmen er schwimmt er schwamm ich h./b. geschwommen pływać
schwinden er schwindet er schwand ich bin geschwunden niknąć
schwingen er schwingt er schwang ich habe geschwungen machać
schwören er schwört er schwor ich habe geschworen przysięgać
sehen er sieht er sah ich habe gesehen widzieć
sein er ist er war ich bin gewesen być
senden er sendet er sendete, ich habe gesendet, posłać
er sandte ich habe gesandt
sieden* es siedet es sott es hat gesotten wrzeć, gotować

27
 CZASOWNIKI

singen er singt er sang ich habe gesungen śpiewać

sinken er sinkt er sank ich bin gesunken opadać
sinnen er sinnt er sann ich habe gesonnen myśleć
sitzen er sitzt er saß ich h./b. gesessen siedzieć
sollen er soll er sollte ich habe gesollt mieć (obow.)
spalten er spaltet er spaltete ich habe gespalten rąbać
spinnen er spinnt er spann ich habe gesponnen prząść
sprechen er spricht er sprach ich habe gesprochen mówić
springen er springt er sprang ich bin gesprungen skoczyć
stechen er sticht er stach ich habe gestochen kłuć
stehen er steht er stand ich hVb. gestanden stać
stehlen er stiehlt er stahl ich habe gestohlen kraść
stecken* er steckt er stak / steckte ich habe gesteckt szwędać się
steigen er steigt er stieg ich bin gestiegen wznosić się
sterben er stirbt er starb er ist gestorben umrzeć
stossen er stösst er stieß ich h./b. gestossen wkładać
streichen er streicht er strich ich habe gestrichen gładzić, trzeć
streiten er streitet er stritt ich habe gestritten sprzeczać się
tragen er trägt er trug ich habe getragen nieść
treffen er trifft er traf ich habe getroffen spotkać
treiben er treibt er trieb ich habe getrieben gnać
treten er tritt er trat ich h./b. getreten nadepnąć
triefen* es trieft es troff es hat getroffen ciec
trinken er trinkt er trank ich habe getrunken pić
tun er tut er tat ich habe getan czynić
trügen er trügt er trog ich habe getrogen kłamać
verbergen er verbirgt er verbarg ich habe verborgen skryć
verderben er verdirbt er verdarb ich h./b. verdorben zepsuć
verdrießen es verdrießt es verdross ich habe verdrossen być przykro
vergessen er vergisst er vergaß ich habe vergessen zapomnieć
verlieren er verliert er verlor ich habe verloren zgubić
verlöschen* er verlischst er verlosch ich h./b. verloschen zgasić
verzeihen er verzeiht er verzieh ich habe verziehen wybaczyć
waschen er wäscht er wusch ich habe gewaschen myć, prać
wägen, wiegen er wägt, wiegt er wog ich habe gewogen ważyć
weben er webt er wob, webte ich habe gewoben tkać
weichen er weicht er wich ich bin gewichen ustąpić
wenden er wendet er wandte/wendete ich h. gewandt/gewendet obrócić
weisen er weist er wies ich habe gewiesen pokazać
werfen er wirft er warf ich habe geworfen rzucić
werben er wirbt er warb ich habe geworben wynająć
werden er wird er wurde ich bin geworden stać się
wiegen er wiegt er wog ich habe gewogen ważyć
winden er windet er wand ich habe gewunden winąć, kręcić
wissen er weiß er wusste ich habe gewusst wiedzieć
wollen er will er wollte ich habe gewollt chcieć
ziehen er zieht er zog ich h./b. gezogen ciągnąć
zwingen er zwingt er zwang ich habe gezwungen zmusić
' czasownik odmienia się również słabo (czasem w innym znaczeniu)

28
CZASOWNIKI

CZASOWNIKI MODALNE - TRYB OZNAJMUJĄCY

DÜRFEN KÖNNEN MÖGEN MÜSSEN SOLLEN WOLLEN

śmieć möc. umiec lubić, chcieć musiec mieć (obow.) chcieć

TERAZ. ich darf kann mag muss soll will

du darfst kannst magst musst sollst willst
er darf kann mag muss soll will
wir dürfen können mögen müssen sollen wollen
ihr dürft könnt mögt müsst sollt wollt
sie dürfen können mögen müssen sollen wollen

PRETERITUM ich durfte konnte mochte musste sollte wollte

du durftest konntest mochtest musstest solltest wolltest
er durfte konnte mochte musste sollte wollte
wir durften konnten mochten mussten sollten wollten
ihr durftet konntet mochtet musstet solltet wolltet
sie durften konnten mochten mussten sollten wollten

PERFEKTUM a) er hat [es] gedurft (gekonnt, gemocht, gemusst, gesollt, gewollt)

b) er hat [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

PLUSQUAM- a) er hatte [es] gedurft (gekonnt, gemocht, gemusst, gesollt, gewollt)

PERFEKTUM b) er hatte [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

1. PRZYSZŁY a) er wird [es] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

b) er wird [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

II. PRZYSZŁY a) er wird [es] gedurft haben (gekonnt haben, gemocht haben, gemusst
haben, gesollt haben, gewollt haben)
b) er wird haben [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

1. TRYB a) er würde [es] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

WARUNK. b) er würde [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

II. TRYB a) er würde [es] gedurft haben (gekonnt haben, gemocht haben, gemusst
WARUNK. haben, gesollt haben, gewollt haben)
b) er würde haben [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

Ich will bei der Firma arbeiten. Chcę pracować w tej firmie.
Monika muss heute rechtzeitig kommen. Monika musi dziś przyjść na czas.
Darf ich Sie zu Besuch einladen? Mogę was zaprosić w odwiedziny?
Unsere Kinder wollten mitgehen. Nasze dzieci chciały iść z nami.
tr musste sich immer vervollkommnen. Ciągle się musiał dokształcać.
Er konnte schön schreiben. Umiał ładnie pisać.
Sie durften nicht den Wettkampf verlieren. Nie wolno im było przegrać.
Die Kinder mochten spielen. Dzieci lubiły się bawić.
Er hat es ausgezeichnet gekonnt. Umiał to wspaniale.

29
 CZASOWNIKI

CZASOWNIKI MODALNE - KONIUNKTYW

DÜRFEN KÖNNEN MÖGEN MÜSSEN SOLLEN WOLLEN

śmieć móc, umieć lubić, chcieć musiec mieć (obow.) chcieć

TERAŹ ich dürfe könne möge müsse solle wolle

du dürfest könnest mögest müssest sollest wollest
er dürfe könne möge müsse solle wolle
wir dürfen können mögen müssen sollen wollen
ihr dürfet könnet möget müsset sollet wollet
sie dürfen können mögen müssen sollen wollen

PRETERITUM ich dürfte könnte möchte müsste sollte wollte

du dürftest könntest möchtest müsstest solltest wolltest
er dürfte könnte möchte müsste sollte wollte
wir dürften könnten möchten müssten sollten wollten
ihr dürftet könntet möchtet müsstet solltet wolltet
sie dürften könnten möchten müssten sollten wollten

PERFEKTUM a) er habe [es] gedurft (gekonnt, gemocht, gemusst, gesollt, gewollt)

b) er habe [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

PLUSQUAM- a) er hätte [es] gedurft (gekonnt, gemocht, gemusst, gesollt, gewollt)

PERFEKTUM b) er hätte [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

1. PRZYSZŁY a) er werde [es] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

b) er werde [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

II. PRZYSZŁY a) er werde [es] gedurft haben (gekonnt haben, gemocht haben, gemusst
haben, gesollt haben, gewollt haben)
b) er werde haben [lesen] dürfen (können, mögen, müssen, sollen, wollen)

1. TRYB „
WARUNK.

II. TRYB
WARUNK.

Er wolle es nicht verstehen. Podobno nie chce tego zrozumieć.

Ich solle ins Theater allein gehen. Podobno mam iść sama do teatru.
Dein Bruder möge nur Fleisch. Twój brat lubi podobno tylko mięso.
Sie dürften es nicht verpassen! Nie powinniście się spóźnić!
Thomas habe das lesen müssen. Tomasz podobno musiał to czytać.
Sie habe ihn damit beauftragen wollen. Podobno mu to powierzyła.
Hätte sie es heute nicht mehr gekonnt? Żeby już dziś tego nie umiała?
Du hättest die Strafe bezahlen sollen! Powinieneś zapłacić ten mandat!
Man sagt, sie werde wieder ins Kino dürfen Ludzie mówią, że będzie mógł iść znowu do kina.

30
CZASOWNIKI

ODMIANA CZASOWNIKÓW POMOCNICZYCH

TRYB OZNAJMUJĄCY KONIUNKTYW

WERDEN SEIN HABEN WERDEN SEIN HABEN

TERAŹN. ich werde ich bin ich habe ich werde ich sei ich habe
du wirst du bist du hast du werdest du sei(e)st du habest
er wird er ist er hat er werde er sei er habe
wir werden wir sind wir haben wir werden wir seien wir haben
ihr werdet ihr seid ihr habt ihr werdet ihr seiet ihr habet
sie werden sie sind sie haben sie werden sie seien sie haben

PRETERITUM ich wurde ich war ich hatte ich würde ich wäre ich hätte
du wurdest du warst du hattest du würdest du wärest du hättest
er wurde er war er hatte er würde er wäre er hätte
wir wurden wir waren wir hatten wir würden wir wären wir hätten
ihr wurdet ihr wart ihr hattet ihr würdet ihr wäret ihr hättet
sie wurden sie waren sie hatten sie würden sie wären sie hätten

Niektóre czasowniki mają przedrostki, które dzielimy na:

- nieoddzielne (są niedźwięczne i nigdy nie oddzielają sie od czasownika)

be-, ge-, emp-, ent-, er-, ver-, zer-

Heute begleite ich dich nach Hause. Dziś odprowadzę cię do domu.
Das empfehle ich dir. Polecam ci to.
Verzeihen Sie, bitte! Przepraszam bardzo.
Warum hast du den Brief zerrissen? Dlaczego rozerwałeś ten list?

oddzielne (są zawsze dzwięczne i w niektórych formach czasownikowych oddzielają się

od czasownika i leżą na końcu zdania)

ab-, an-, auf-, aus-, bei-, ein-, mit-, nach-, vor-, zu-, zusammen-, zurück

Sehen Sie es sich bitte an! Proszę to oglądnąć!

Komm bald zurück! Wróć wcześnie!
Er steht bald auf. Wstaje wcześnie.
Nimm den Koffer mit! Weź z sobą tę walizkę.

oddzielne i nieoddzielne

durch-, über-, um-, unter-, miß-

Der Zug fährt bis Wien durch. Pociąg jedzie aż do Wiednia.

Der Zug durchfährt die Stadt. Pociąg przejeżdża przez miasto.
Der Fischer setzte uns ans andere Ufer über. Rybak przewiózł nas na drugi brzeg.

31
 PRZYSŁÓWKI

PRZYSŁÓWKI
Przysłówki są wyrazami nieodmiennymi, które wyrażają okoliczności czynności lub cechy.
Łączą się z czasownikami, przymiotnikami i przysłówkami, rzadko z rzeczownikami
w funkcji okolicznika.

TWORZENIE PRZYSŁÓWKÓW:

a) z przymiotnika:
schnell szybki - schnell szybko
ober górny - oben na górze

b) z rzeczownika, piszemy z małej litery:

der Morgen - morgens każdego ranka
der Abend - abends wieczorem
der Montag - montags / am Montag w poniedziałek

c) od przyimka, przysłówki zakończone na -n:

aus - außen na podwórzu
in - innen w środku
hinter - hinten w tyle
vor * vorn na przodzie
unter - unten na dole

PRZYSŁÓWKI MIEJSCA

- anderswo gdzie indziej links w lewo

- auswärts na podwórze nebenan obok
- außen na podwórzu nirgendwo, nirgends nigdzie
- da tutaj oben, obenan, obenauf na górze
- dort tam rechts w prawo
- draußen na podwórzu rückwärts do tyłu
- drinnen w środku überall wszędzie
- drüben tam, po drugiej stronie - unten na dole
- fort precz vorn na przodzie
- hier tutaj vorwärts do przodu
- hinten w tyle weg precz
- innen do środka wo gdzie
- irgendwo gdzieś zurück z powrotem

PRZYSŁÓWKI ZŁOŻONE

- nach links w lewo

- nach unten na dół
- nach rechts w prawo
- von dort, von drüben stamtąd, z naprzeciwka
- von hierm (aus) stąd

32
PRZYSŁÓWKI

PRZYSŁÓWKI CZASU

- bald wcześnie - längst/unlängst dawno/niedawno

- bisher dotąd - morgen jutro
- dann potem - neulich niedawno
- damals wtedy - nie nigdy
- einmal raz - nun teraz
- einst kiedyś - oft często
- endlich nareszcie - selten rzadko
- erst dopiero - schon już
-früh rano, wcześnie - soeben właśnie
- gestern wczoraj - spät późno
- heute dzisiaj - stets ciągle
- immer zawsze - täglich codziennie
- jährlich co roku - wieder znowu
- jetzt teraz - zuerst wpierw, najpierw

PRZYSŁÓWKI ZŁOŻONE

- ab und zu czasami
- bis morgen do jutra
- für immer na zawsze
- morgen früh jutro rano
- nie mehr już nigdy
- übermorgen pojutrze
- von heute an od dziś
- von jetzt an od teraz
- von klein auf od mała
- vorgestern przedwczoraj

PRZYSŁÓWKI SPOSOBU

- besonders zwłaszcza - richtig w porządku

- ein wenig trochę - sehr bardzo
- fast prawie - so ach tak
- freilich owszem, naturalnie - ungefähr około
- ganz całkowicie - vielleicht może
- genau dokładnie - völlig całkowicie
- genug dosyć - wenig mało
- gewiss na pewno - wirklich naprawdę
- höchst najwyżej - ziemlich do pewnego stopnia
- kaum ledwo - zu aż nadto
- keinesfalls w żadnym przypadku - zusammen razem

PRZYSŁÓWKI ZŁOŻONE

- durch und durch zupełnie przez

- ganz und gar zupełnie

33
 PRZYSŁÓWKI

PRZYSŁÓWKI PRZYCZYNY

- darum dlatego
- deswegen, deshalb dlatego
- folglich z tego powodu
- trotzdem pomimo tego

PRZYSŁÓWKI ZAIMKOWE
używa się ich w przypadku, że połączenie ma związek z rzeczą. O ile ma połączenie z
osobą, używamy zaimka osobowego: A uf wen wartest du? Na kogo czekasz?
Worauf wartest du? Na co czekasz?
Przed zdaniem względnym nie używamy przysłówka zaimkowego, ale połączenie przyimka
i zaimka: Das ist die Welt, in der wir leben. To jest świat, w którym żyjemy.

PYTAJĄCE WSKAZUJĄCE

wobei przy czym dabei przy tym

wodurch czym dadurch tym
wofür za ile dafür dlatego, za to
wogegen przeciw czemu dagegen przeciw temu
womit (z) czym damit z tym
wonach po czym danach po tym
woran na czym daran na tym, na to
worauf po co darauf na tym, na to
woraus z czego daraus z tego
worin w czym darin w tym
worüber nad czym darüber nad tym, o tym
worum 0 co darum o to, dlatego
worunter pod czym darunter pod tym
wovon o czym davon o tym
wovor przed czym davor przed tym
wozu do czego dazu do tego

PRZYSŁÓWKI KIERUNKOWE

Zwłaszcza ważne są przysłówki typu HER + HIN

HER - tutaj oznacza kierunek do mówiącego HIN - tam oznacza kierunek od mówiącego

HERAUF - (tutaj) do góry HINAUF - (tam) do góry

Ich bin oben. Komm herauf! Er ist oben. Geh hinauf!
Jestem na górze. Choć na górę! On jest na górze. Choć na górę!
HERUNTER - (tutaj) w dół HINUNTER - (tam) w dół
Ich bin unten. Komm herunter! Er ist unten. Geh hinunter!
Jestem na dole. Choć na dół. On jest na dole. Idź na dół!
HEREIN - (tutaj) do środka HINEIN-(tam) do środka
Ich bin drinnen. Komm herein! Er ist drinnen. Geh hinein!
Jestem w środku. Choć do środka! Jest w środku. Idź do środka!
HERAUS - (tutaj) na podwórze HINAUS - (tam) przecz
Ich bin draußen. Komm heraus! Er ist draussen. Geh hinaus!
Jestem na zewnątrz. Choć na podwórze! Jest na podwórzu. Jesteś na podwórzu!
HERÜBER - (tutaj) na drugą stronę HINÜBER - (tam) po drugiej stronie
Ich bin drüben. Komm herüber! Er ist drüben. Geh hinüber!
Jestem po drugiej stronie. Choć na drugą stronę! Jest po drugiej stronie. Idź na drugą stronę!

34
PRZYSŁÓWKI

UŻYCIE FORM NA -st, -stens A aufs -ste

- nie oznacza najwyższego stopienia ale bardzo wysoki

ÄUßERST - Das Unternehmen ist äußerst gefah*jj C h.

ekstremalnie Ta sprawa jest ekstremalnie niebezpieczna.
HERZLICHST - Er lässt Sie herzlichst grüßen.
bardzo serdecznie Jak najserdeczniej was pozdrawiamj.
HÖCHST - Die Information ist höchst interessant.
bardzo Ta informacja jest bardzo ciekawa.
IVIEIST - Unsere Gäste sind meist zufrieden.
przeważnie Nasi goście są przeważnie zadowoleni.
MÖGLICHST - Arbeiten Sie möglichst genau!
jak najdokładniej Pracujcie jak najdokładniej!
ZUMINDEST - Ich kann zumindest erwarten, dass Irian mir kündigt.
najwyżej Najwyżej mogę oczekiwać zwolnieni z pracy.
ZUTIEFST - Wir bedauern zutiefst, was passiert ist.
bardzo głęboko Żałujemy bardzo głęboko, że to się stało.
BESTENS - Dieses Präparat hat sich bestens bewährt.
wspaniale Ten preparat zdał wspaniale egzamin.
EHESTENS/FRÜHESTENS - Er kommt ehestens / frühestens arn Freitag zurück.
jak najprędzej Nie wróci prędzej niż w piątek.
HÖCHSTENS - In einer Klasse sollten höchstens 2 0 Schüler sein.
najwyżej W jednej klasie powinno być najwyżej 20 uczniów.
LÄNGSTENS - Das kann längstens zwei Stundeb clauern.
najdłużej, nie dłużej niż, Może to trwać najwyżej dwie godziny
najpóźniej
MEISTENS - Abends sind wir meistens zu Hause .
w większości, prawie zawsze, Wieczorem większością bywamy w domu.
najwięcej
MINDESTENS - Du hättest mindestens anrufen können.
conajmniej, Mogłeś mi chociaż zatelefonować.
nie mniej niż, chociaż
NEUESTENS - Neuestens fährt er oft ins Ausland.
w ostatnim czasie, Ostatnio jeżdżę często za granicę.
ostatnio
SCHNELLSTENS - Wir müssen die Sache schnellsten^ erledigen.
jak najprędzej Muszę tę sprawę załatwić jak najprędzej.
SPÄTESTENS - Wir sehen uns spätestens am Dienstag.
najpóźniej, nie później niż Zobaczymy się najpóźniej we wtóre k.
WENIGSTENS - Ich habe dich wenigstens dreimal gefragt.
chociaż, conajmniej, Pytałem cię conajmniej trzykrotnie.
przynajmniej
TYP AUFS -STE - Das kann ich Ihnen aufs Wärmste e mpfehlen.
jak najbardziej Mogę wam to jak najbardziej polecić.

35
 PRZYSŁÓWKI

OKOLICZNIK CZASU

vorgestern gestern heute

- przedwczoraj - wczoraj - dziś
an dem (diesem) am gestrigen Tag am heutigen Tag
vergangenen Tag - dnia wczorajszego - dnia dzisiejszego
- zeszłego dnia am vorhergehenden Tag an dem Tag
- dnia wczorajszego - w tym dniu
vorvorige Woche vorige Woche, diese Woche
- przedzeszy tydzień vergangene Woche - w tym tygodniu
in der vorvorigen Woche letzte Woche in dieser Woche
- w przedzeszłym tygodniu - zeszły tydzień - w tym tygodniu
in der (dieser) in der vorigen Woche, in der Woche
vergangenen Woche in der vergangenen - w tym tygodniu
- w zeszłym tygodniu Woche,
in der letzten Woche
- w zeszłym tygodniu
in der vorhergehenden
Woche
- w zeszłym tygodniu
vorvorigen Monat vorigen Monat, diesen Monat
- przedzeszły miesiąc vergangenen Monat, - w tym miesiącu
im vorvorigen Monat letzten Monat in diesem Monat
- w przedzeszłym - zeszły miesiąc - w tym miesiącu
miesiącu im vorigen Monat in dem Monat
in dem (diesem) im vergangenen Monat - w tym miesiącu
vergangenen Monat im letzten Monat
- w zeszłym miesiącu - w zeszłym miesiącu
im vorhergehenden
Monat
- w zeszłym miesiącu
voriges Jahr, dieses Jahr
vorvoriges Jahr vergangenes Jahr, - w tym roku
- przed dwoma laty letztes Jahr in diesem Jahr
im vorvorigen Jahr - zeszły rok - w tym roku
- przed dwoma laty im vorigen Jahr, in dem Jahr
in dem (diesem) im vergangenen Jahr - w tym roku
vergangenen Jahr im letzten Jahr
- w zeszłym roku - w zeszłym roku
im vorhergehenden Jahr
- w zeszłym roku
im vorigen Jahrzehnt in diesem Jahrzehnt
in dem (diesem) im vergangenen - w tej dekadzie
vergangenen Jahrzehnt Jahrzehnt in dem Jahrzehnt
- w minionej dekadzie - w zeszłej dekadzie - w tym dziesięcioleciu
im vorhergehenden
Jahrzehnt
- w zeszłej dekadzie
im vorigen Jahrhundert in diesem (unserem)
in dem (diesem) im vergangenen Jahrhundert
vergangenen Jahrhundert - w tym wieku
Jahrhundert - w minionym wieku in dem Jahrhundert
- w minionym wieku im vorhergehenden - w tym wieku
Jahrhundert
- w minionym wieku

36
PRZYSŁÓWKI

OKOLICZNIKI CZASU

morgen übermorgen
- jutro - pojutrze
am morgigen Tag an dem dann folgenden
- dnia przyszłego Tag
am darauffolgenden* Tag - w tym następnym dniu
- następnego dnia

nächste Woche,
kommende Woche übernächste Woche
- w przyszłym tygodniu - w przyszłym tygodniu
in der nächsten Woche in der übernächsten
- w przyszłym tygodniu Woche
in der darauffolgenden* - w przyszłym tygodniu
Woche in der dann folgenden
- w następnym tygodniu Woche
- w tym następnym tygodniu
nächsten Monat,
kommenden Monat übernächsten Monat
- w przyszłym miesiącu - w przyszłym miesiącu
im nächsten Monat im übernächsten Monat
im kommenden Monat - za dwa miesiące
- w przyszłym miesiącu in dem dann folgenden
im darauffolgenden* Monat Monat
- w następnym miesiącu - w tym następnym miesiącu

nächstes Jahr
kommendes Jahr übernächstes Jahr
- iv przyszłym roku - w przyszłym roku
im nächsten Jahr im übernächsten Jahr
im kommenden Jahr - w przyszłym roku
- w przyszłym roku in dem dann folgenden
im darauffolgenden* Jahr Jahr
- w następnym roku - w tym następnym roku

im nächsten Jahrzehnt
im kommenden Jahrzehnt in dem dann folgenden
- w przyszłym dziesięcioleciu Jahrzehnt
im darauffolgenden* - w tym następnym
Jahrzehnt dziesięcioleciu
- w następnym dziesięcioleciu

im nächsten Jahrhundert,
im kommenden Jahrhundert in dem dann folgenden
- w przyszłym stuleciu Jahrhundert
im darauffolgenden* - w tym następnym wieku
Jahrhundert
- w następnym wieku

* przeszłość - 'następny*
przyszłość- 'przyszły, następny"

37
 PRZYSŁÓWKI

STOPNIOWANIE REGULARNE

1. stopień 2. stopień 3. stopień

billig tanio billiger taniej am billigsten najtaniej

schnell szybko schneller szybciej am schnellsten najszybciej
schön pięknie schöner piękniej am schönsten najpiękniej

NIEREGULARNE STOPNIOWANIE

1. stopień 2. stopień 3. stopień

bald - wcześnie eher - wcześniej am ehesten - najwcześniej

gern - kochany lieber - kochańszy am liebsten - najukochańszy

gut/wohl -dobrze besser - lepiej am besten - najlepiej

hoch - wysoko höher -wyżej am höchsten - najwyżej

nah - blisko näher - bliżej am nächsten - najbliżej

olt - często häufiger - częściej am häufigsten - najczęściej

sehr - bardzo (noch) mehr - bardziej am meisten - najbardziej

viel - dużo mehr -więcej am meisten - najwięcej

wenig - mało weniger - mniej am wenigsten - najmniej

minder - mniej am mindesten - najmniej

PORÓWNYWANIE PRZY POMOCY PRZYSŁÓWKÓW

1. stopień - wie (jak) -

Er läuft so schnell wie ich.
Biegnie tak szybko jak ja.

2. stopień - als (niż) -

Er läuft schneller als ich.
Biegnie szybciej niż ja.

3. stopień - von allen (z wszystkich) -

Er läuft am schnellsten von allen.
Biegnie najszybciej ze wszystkich.

38
PRZYSŁÓWKI

NEGACJE I OGRANICZENIA

SCHON - Herr Müller hat schon nach Ihnen gefragt.

& NOCH NICHT Pan Müller już o was pytal.
- Herr Müller hat noch nicht nach Ihnen gefragt.
Pan Müller jeszcze nie pytal o was.

SCHON (EIN ... ) • Ich habe schon ein Zimmer gefunden.

^ NOCH KEIN ... Już znalazłem pokój.
- Ich habe noch kein Zimmer gefunden.
Jeszcze nie znalazłem pokoju.

SCHON JEMAND - Es hat schon jemand nach Ihnen gefragt.

^ NOCH NIEMAND Już kłoś o was pytal.
- Es hat noch niemand nach Ihnen gefragt.
Jeszcze nikt o was nie pytal.

SCHON ETWAS - Es ist schon etwas erreicht worden.

# N O C H NICHTS Już coś osiągnięto.
- Es ist noch nichts erreicht worden.
Jeszcze niczego nie osiągnięto.

SCHON EINMAL - Mein Freund ist schon zweimal in Irland gewesen.

* NOCH NIE Mój przyjaciel był już dwa razy w Irlandii.
- Ich bin noch nie in Irland gewesen.
Jeszcze nigdy nie bytem w Irlandii.

NOCH - Die beiden haben noch lange diskutiert.

* NICHT MEHR Obie jeszcze długo dyskutowały.
- Die beiden haben nicht mehr lange diskutiert.
Obie już długo nie dyskutowały.

NOCH (EIN ...) - Gott sei Dank habe ich noch ein Zimmer finden
*KEIN ... MEHR können.
Dzięki Bohu mogłem zbaieźć jeszcze jeden pokój.
- Leider habe ich kein Zimmer mehr finden können.
Niestety już nie mogłem znaleźć żadnego pokoju.

NOCH JEMAND - Hat man um diese Zeit noch jemand dort gesehen?
* NIEMAND MEHR Widział tam w tym czasie jeszcze kogoś?
- Nein, um diese Zeit hat man niemand mehr dort
gesehen.
Nie, w tym czas/e już tam nikogo nie widział.

NOCH ETWAS - Können Sie überhaupt noch etwas sehen?

* NICHTS MEHR Czy możesz jeszcze coś widzieć?
- Nein, ich kann nichts mehr sehen.
Nie, nie mogę już nic widzieć.

NOCH EINMAL - Wollen Sie noch einmal in die Tropen fahren?

* NICHT NOCH EINMAL, Czy chcesz jechać jeszcze raz do krajów tropikalnych?
NIE MEHR (NIE WIEDER) - Nein, ich möchte nie mehr in die Tropen fahren.
Nie. już nigdy więcej nie chcę jechać do krajów tropikalnych.

39
 PRZYIMKI

PRZYIMKI

Przyimki są wyrazami nieodmiennymi. Występują przed lub za rzeczownikiem lub zaimkiem.

W języku niemieckim przyimki zawsze łączą się z jakimś przypadkiem. Wiele z nich łączy się
z dwoma przypadkami.
W C. i B. mogą przyimki spłynąć z rodzajnikiem określonym, o ile rodzajnik ten nie jest
akcentowany.

SPŁYNIĘCIE PRZYIMKA Z RODZAJNIKIEM:

- von: von + dem = vom

- vor: vor + dem = vorm
• über: über + dem = überm
- unter: unter + dem = unterm
- zu: zu + dem = zum
zu + der = zur

- an: an + das = ans

an + dem = am
- auf: auf + das = aufs
- bei: bei + dem = beim
-für: für + das = fürs
- hinter: hinter + dem = hinterm
- in: in + das = ins
in + dem = im

PRZYIMKI Z BIERNIKIEM

ä, bis, durch, für, gegen, ohne, per, pro, um, wider

Ä
- po (wyraża podzielność,cenę, masę)
Sie bekommen 5 Kartons ś 20 Stück. Dostanę 5 kartonów po 20 sztuk.

BIS
- do (czasowo)
Bis heute hat er uns nicht besucht. Do dnia dzisiejszego nas nie odwiedził.
- do, ku (miejscowo)
Alles ist bis auf den letzten Platz besetzt. Wszystko jest do ostatniego miejsca
zajęte.
- aż, d o (oznaczają dolną lub górną granicę)
Bitte, zweimal bis dreimal klingeln.

Proszę, dzwoń dwa do trzech razy.

DURCH
- przez (przestrzennie)
Ich bin schon durch ganz Europa gereist.

40 Przejechałem już przez całą Europę.

PRZYIMKI

- za pośrednictwem
Durch Beharrlichkeit kommt man zum Ziel. Wytrwałością dojdziemy do celu.
- przyczyna
Ich habe meinen Freund durch Z mojej winy straciłam
eigene Schuld verloren. przyjaciela.
- przez, w czasie
Den ganzen Winter hindurch sind wir Przez całą zimę jeździliśmy,
Ski gelaufen. na nartach.
- połączenia czasownikowe
abschrecken jemanden durch etwas odstraszyć kogo czym
erfreuen jemanden durch etwas pocieszyć kogo czym
sich unterscheiden durch etwas różnić się czym
- połączenia przymiotnikowe
bekannt durch etwas znany czym

FÜR
- dla, za, o (użyteczność)
Wir haben eine Schwäche für kleine Kinder. Naszą słabością są dzieci.
- o, za (współudział)
Ich fürchte für seine Gesundheit. Obawiam się o jego zdrowie.
- dla, na (cel)
Hier gibt es Platz für alle. Tu jest miejsce dla wszystkich.
- zamiast, za
Ich werde einen Vertreter für mich schicken Wyślę zamiast siebie zastępcę.
- na (czasowo)
Wir werden zusammen für immer leben. Będziemy żyć razem na zawsze.
- połączenia czasownikowe
danken für etwas dziękować za
sich bedanken bei j-m für etwas podziękować komuś za
sich begeistern für j-n, etwas zachwycić się kimś. czymś
haften/bürgen für j-n, etwas ręczyć za kogo, coś
sich entscheiden für etwas zdecydować się na coś
sich entschließen für etwas zdecydować się na coś
sich interessieren für j-n, etwas interesować się kimś, czymś
sorgen für j-n, etwas pielęgnować kogoś, coś
sparen für etwas oszczędzać na coś
verkaufen etwas für etwas sprzedawać coś za coś
kämpfen für etwas walczyć o coś
schwärmen für j-n, etwas entuzjazmować się kimś, czymś
sein für etwas być za (coś)
- połączenia przymiotnikowe
dankbar für etwas wdzięczny za co
empfänglich für etwas wyczulony na coś
verantwortlich für etwas odpowiedzialny za coś
zuständig für etwas kompetentny

GEGEN
- przeciw, do (przestrzennie)
Sie stehen Rücken gegen Rücken. Stoją plecami do siebie.
- około (czasowo)
Gegen Mittagessen fuhren wir nach Hause. W porze obiadu jechaliśmy do domu.
- w porównaniu
Gegen gestern ist es heute kalt. W porównaniu z dniem wczorajszym
jest dzisiaj chłodniej.
41
 PRZYIMKI

- za, ku, przeciwko

Ich habe nichts gegen deine Verwandten.
- połączenia czasownikowe
anlaufen gegen etwas
sich anlehnen gegen etwas / an j-n
kämpfen gegen j-n, etwas
Verstössen gegen etwas
schützen gegen etwas
- połączenia przymiotnikowe
empfindlich gegen etwas
gleichgültig gegen j-n, etwas
misstrauisch gegen j-n, etwas
allergisch gegen
Nie mam nic przeciwko twoim krewnym.
uderzyć do czegoś
oprzeć się o kogoś, coś
walczyć przeciwko komuś, czemuś
przewinić się przeciwko komuś, czemuś
chronić przed kimś, czymś
alergiczny na coś
obojętny względem kogoś, czegoś
nieufny względem kogoś, czegoś
alergiczny na coś

OHNE
- bez
Er hat es ohne mein Wissen getan. Zrobił to bez mojej zgody.

PER
- per, za pośrednictwem
Zahlen Sie die Rechnung per Scheck! Rachunek proszę zapłacić czekiem.

PRO
- za (wartość każdej osoby lub rzeczy)
Wir bezahlten 50 Mark pro Kopf. Płaciliśmy 50 marek za jednego.
- za, na (czasowo)
Sie verdient 20 Mark pro Stunde. Zarobi 20 marek na godzinę.

UM
- około (przestrzennie)
Nach Hause gehen wir um den Park. Do domu chodzimy koło parku.
- o (czasowo)
Um drei bin ich schon zu Hause. O trzeciej jesteśmy już w domu.
- o (znaczenie całkowite)
Ich muss dich um Hilfe bitten. Muszę cię poprosić o pomoc.
- o (strata)
Der Pilot ist ums Leben gekommen. Pilot zginął.
- za (wymiana i cena)
Ich mache das nicht um alles in der Welt. Nie zrobię tego za nic w świecie.
- o (znaczenie miary)
Sie haben ihren Urlaub um 5 Tage verlängert. Przedłużyli sobie wakacje o 5 dni.
- o, z (związek)
Man sagt, dass es schlecht um ihn geht. Mówi się, że jest z nim źle.
- połączenia czasownikowe
sich bemühen um etwas starać się o coś
bitten um etwas prosić o coś
es geht um j-n, etwas chodzi o kogoś, coś
sich handeln um j-n, etwas chodzi o kogoś, coś
sich kümmern um j-n, etwas troszczyć się o kogoś, coś
sich sorgen um j-n, etwas bać się o kogoś, coś
streiten um etwas kłócić się o coś

42
PRZYIMKI

WIDER
- sprzeczne, przeciw
Da handeltest du wider die Vorschriften. Tu działałeś sprzecznie z przepisami.

PRZYIMKI Z CELOWNIKIEM

ab, aus, außer, bei, entgegen, entlang, gegenüber,

gemäß, mit, nach, seit, von, zu

AUS
- z (miejscowo)
Die Familie stammt aus Leipzig. Rodzina pochodzi z Lipska.
- z, ze (materiał)
Meine neue Uhr ist aus Silber. Mój nowy zegarek jest ze srebra.
- przyczyna
Er hat es aus Überzeugung getan. Zrobił to z przekonania.
- z, ze (zmiana jakościowa)
Die Bluse ist aus dem alten Kleid. Ta bluzka jest ze starej sukni.
- połączenia czasownikowe
folgen aus etwas wynikać z czegoś
schließen aus etwas sądzić na podstawie czegoś
bestehen aus składać się z czegoś
es ergibt sich aus z tego wynika

AUßER
- poza (miejscowo)
Wir treffen uns außer der Stadt. Spotkamy się poza miastem.
- oprócz (wyłączenie)
Ich esse alles außer Käse. Jem wszystko oprócz sera.
- oprócz
Außer meiner Tante waren alle da. Byli tu wszyscy oprócz mojej ciotki.

BEI
- przy, u (miejscowo)
Bei dir ist es immer lustig. U ciebie jest zawsze wesoło.
- w czasie
Beim Lesen brauche ich eine Brille. Do czytania potrzebuję okularów.
- pod warunkiem
Bei Gefahr Knopf drücken! W przypadku niebezpieczeństwa
naciśnij guzik.
- połączenia czasownikowe
helfen j-m bei etwas pomagać komuś z czymś
sich entschuldigen bei j-m przeprosić kogoś
bleiben bei obstawać przy
- połączenia przymiotnikowe
beliebt sein bei j-m być lubiany przez kogoś
behilflich sein bei etwas być do pomocy, przy

43
 PRZYIMKI

ENTGEGEN
- przeciw, naprzeciw (kierunek)
Ich eile ihnen entgegen. Śpieszę im naprzeciw.
- pomimo, na przekór
Entgegen allen hast du gewonnen. Na przekór wszystkiemu wygrałeś.

ENTLANG
- wzdłuż (miejscowo)
Wir spazieren entlang dem Ufer. Spacerujemy wzdłuż wybrzeża.
(das Ufer entlang - B., jeżeli przyimek leży za rzecz.)

GEGENUBER
- naprzeciw (miejscowo)
Ich wohne gegenüber der Post Mieszkamy naprzeciw poczty.
(der Post gegenüber).
- w porównaniu
Gegenüber mir hast du gute Arbeit. W porównaniu ze mną masz dobrą
pracę.
- względem (związek)
Er benahm sich uns gegenüber rücksichtslos. Zachowywał się bezwzględnie.

GEMÄß
- według, w zgodzie
Wer will sich ihrem Wunsch gemäß richten? Kto się chce kierować jej życzeniem?

MIT
- z, ze (połączenie)
Ich bringe dir Schnitzel mit Kartoffeln. Przynoszę ci sznycel z ziemniakami.
- z, ze (środek, pośrednictwo)
Mit der Metro fahre ich täglich zur Arbeit. Codziennie jeżdżę do pracy metrem.
- czasowo
Mit 15 (Jahren) begann sie in Prag W wieku piętnastu lat zacząłem
zu studieren. studiować w Pradze.
- z, ze (sposób)
Ich kann nicht mit leeren Händen kommen. Nie mogę przyjść z pustymi rękami.
- z, ze (połączenie)
Mit euch geht es mir immer gut. Z wami zawsze mam się dobrze.
- połączenia czasownikowe
bedrohen j-n mit etwas być zagrożeniem dla kogoś, czegoś
sich befassen mit j-m, etwas Zajmować się kimś, czymś
beginnen mit etwas zacząć coś
belegen mit etwas obłożyć, dołożyć coś
sich beschäftigen mit etwas zajmować się czymś
erfreuen j-n mit etwas pocieszyć kogoś czymś
korrespondieren mit j-m, etwas korespondować z kimś, z czymś
rechnen mit j-m, etwas liczyć na kogoś, coś
umgehen mit etwas zajmować się czymś
umgehen mit j-m obchodzić się z kimś
vergleichen etwas mit etwas porównywać coś z czymś
verkehren mit j-m spotykać się z kimś
versehen j-n mit etwas zaopatrzyć kogoś w coś
sich verstehen mit j-m rozumieć się z kimś
zu tun haben mit j-m, etwas mieć co do czynienia z kimś, czymś
sich zufriedengeben mit etwas wystarczyć z czymś

44
 PRZYIMKI

- połączenia przymiotnikowe
einverstanden sein mit j-m, etwas
befreundet sein mit j-m
fertig sein mit j-m, etwas
verheiratet sein mit j-m
zufrieden sein mit j-m, etwas
zgadzać się z czymś
przyjaźnić się z kimś
być gotów z kimś / z czymś
być żonaty (zamężna) z kimś
być zadowolony z kogoś, czegoś

NACH
- do (kierunek, cel)
Mein Vater reist oft nach Prag. Mój ojciec często wyjeżdża do Pragi.
- po (czasowo)
Wir treffen uns nach dem Mittagessen. Spotkamy się po obiedzie.
» - według (zgoda)
Nimmt man nach ärztlicher Vorschrift ein. Używa się według przepisu lekarskiego.
- połączenia czasownikowe
benennen nach j-m nazwać po kimś
duften nach etwas pachnieć czymś
forschen nach etwas, j-m tropić coś, kogoś
fragen nach j-m, etwas pytać się o kogoś, coś
gelüsten nach etwas pragnąć czegoś
greifen nach etwas sięgnąć po czymś
sich erkundigen nach j-m, etwas informować się na coś
haschen nach etwas łapać coś, pragnąć czegoś
sich sehnen nach j-m, etwas pragnąć czegoś
schmecken nach etwas smakować w czymś
streben nach starać się / usiłować o coś
suchen nach etwas tropić coś, szukać czegoś
sich richten nach etwas kierować się czymś
verlangen nach j-m, etwas pragnąć czegoś

SEIT
- od, już (czasowo)
Seit wann gilt dieses Gesetz? Od kiedy płaci ten przepis?
Er wohnt hier seit fünf Jahren. Mieszka już tu od pięciu lat.

VON
- z, ze, od (miejscowo)
Von dem Wochenendhaus fuhr ich Rad. Od chaty jechałem na rowerze.
- od, z (czasowo)
Von jeher hat er Geige gespielt. Od lat grał na skrzypcach.
- od, ode (powód, źródło)
Ich habe den Schlüssel von meiner Zgubiłem klucz od swego mieszkania.
Wohnung verloren.
- z, ze (część całości)
Einer von uns geht auf eine Hochschule. Jeden z nas pójdzie na uczelnię.
- od, z (przyczyna)
Schon bin ich müde von der Arbeit. Już jestem zmęczony z pracy.
- charakter, jakość
Es war der Mann von kleiner Gestalt. Był to mężczyzna małej postawy
- połączenia czasownikowe
abhängen von j-m etwas być zależny od kogoś, czegoś
ablassen von etwas zaniechać czegoś
sich ausruhen von j-m, etwas wypocząć od kogoś, czegoś
berichten von etwas zdać z czegoś sprawozdanie
45
 PRZYIMKI

sich distanzieren von j-m, etwas dystansować się od kogoś, czegoś

erzählen von etwas, j-m opowiadać o czymś, o kimś
sich erholen von etwas wyjść z czegoś, uzdrowić się
sich fernhalten von etwas, j-n mijać kogoś, coś
handeln von etwas opowiadać o kiś, czymś
hören von j-m, etwas słyszeć o kimś, czymś
lesen von j-m, etwas czytać o kimś, czymś
reden von j-m, etwas mówić o kimś, czymś
träumen von j-m, etwas śnić o kimś, czymś
sich verabschieden von j-m pożegnać się
- połączenia przymiotnikowe
abhängig von j-m, etwas zależny na kimś, na czymś
begeistert von etwas, j-m nadchniony kimś, czymś
frei von etwas pozbawiony czegoś
krank von etwas chory z czegoś
müde von etwas zmęczony czymś
nervös von etwas nerwowy z czegoś
überrascht von etwas zaskoczony czymś
voll von etwas pełen czegoś

ZU
- na, do, ku (miejscowo)
Du musst zum Arzt gehen. Muszę iść do lekarza.
- na, w (czasowo)
Du kommst zur rechten Zeit. Przychodzisz na czas.
- sposób poruszania
Wir gehen hin zu Fuß. Idziemy tam piechotą.
- do, za (informacje numeryczne)
Berge bis zu 1000 m Höhe. Góry do 1000 m.
- na, za (cel)
Ich muss Stoff zu einem Kleid kaufen. Muszę kupić materiał na suknię.
- połączenia czasownikowe
anhalten j-n zu etwas podjudzać kogoś do czegoś
dienen zu etwas służyć czemuś
ernennen zu etwas mianować czym
führen zu etwas prowadzić do czegoś
gehören zu j-m, etwas należeć do kogoś, czegoś
gratulieren j-m zu etwas gratulować komuś z powodu czegoś
kommen zu przyjść do
neigen zu etwas mieć skłonności do czegoś
sagen etwas zu etwas mówić coś o czymś
schleichen zu j-m, zu etwas czołgać się do czegoś
verlocken zu etwas zwodzić do czegoś
verurteilen zu skazać na
verwenden zu etwas używać do czegoś
zwingen zu etwas 7muszać do czegoś
- połączenia przymiotnikowe
bereit sein zu przygotowany do czegoś
fähig sein zu zdolny do czegoś
frech zu j-m bezczelny względem kogoś

46
PRZYIMKI

PRZYIMKI Z CELOWNIKIEM I BIERNIKIEM

an, auf, in, neben, über, unter, vor,

hinter, zwischen

połączenie z celownikiem - pytamy się pytaniem WO? GDZIE?

wyraża położenie lub ruch bez podania kierunku

połączenie z biernikiem - pytamy się pytaniem WOHIN? DOKĄD?

wyraża kierunek ruchu

AN - połączenie z celownikiem
- miejscowo
Wir treffen uns an Ort und Stelle. Spotkamy się w pewnym miejscu.
- w, za (czasowo)
Am Abend bleiben wir zu Hause. Wieczorem zostaniemy w domu.
- na, w (ograniczenie)
Meine Ferien waren arm an Erlebnissen. Moje wakacje były ubogie w przygody.
- na (przyczyna)
Ich leide an starken Kopfschmerzen. Cierpię na silne bóle głowy.
- na (nieukończona czynność)
Er arbeitet an seiner Dissertation. Pracuje na swej pracy dysertacyjnej.
- połączenia czasownikowe - celownik
verlieren an etwas stracić na czymś
vorbeigehen an j-m, etwas iść koło kogoś, czegoś
sich heranmachen an zbliżyć się do kogoś
hängen an j-m, etwas zależeć na kimś
leiden an etwas cierpieć czymś
zweifeln an j-m, etwas wątpić w kogoś, coś
sterben an etwas umrzeć na
studieren an studiować na
- połączenia przymiotnikowe - celownik
arm an etwas ubogi w coś
reich an etwas bogaty na coś
schuld an etwas winny czymś
interessiert an etwas sein być czymś zainteresowany

AN - połączenie z biernikiem
- miejscowo
Er geht langsam ans Fenster. Idzie powoli do ognia.
- do (czasowo)
Wir bleiben hier bis ans Ende. Zostaniemy tu aż do końca.
- koło (w przybliżeniu)
Die Tasche ist an fünf Flaschen. Ta torebka jest na około 5 butelek.
- połączenia czasownikowe - biernik
liefern an j-n etwas dostarczać komuś coś
sich erinnern an j-n, etwas przypominać komuś coś
stossen an etwas trafić na coś, uderzyć w coś
glauben an j-n, etwas wierzyć w coś
47
 PRZYIMKI

grenzen an etwas graniczyć z czymś

verraten etwas an j-n zdradzić coś na kogoś
weisen j-n an etwas uprzedzić na coś
sich wenden an j-n zwrócić się do kogoś
denken an j-n, etwas myśleć na kogoś na coś
schreiben an j-n pisać komuś
- połączenia przymiotnikowe - biernik
gewöhnt an j-n / gewohnt etwas sein przyzwyczajony do kogoś, czegoś
angeschlossen an etwas połączony z kimś

AUF - połączenie z celownikiem

- miejscowo
Ich will auf der Post arbeiten. Chcę pracować na poczcie
- połączenia czasownikowe - celownik
sich einigen auf etwas zgodzić się z czymś
basieren auf etwas opierać się o coś

AUF - połączenie z biernikiem

- na, w (miejscowo)
Morgen machen wir uns auf den Weg. Jutro wyruszamy w drogę.
- za, po (następstwo)
Auf Regen folgt Sonnenschein. Po deszczu bywa ładnie.
- czasowo
Er hat das Haus auf 5 Jahre gemietet. Wynajął dom na 5 lat.
- na, w, po, od (sposób)
Das ist Liebe auf den ersten Blick. To miłość od pierwszego wejrzenia.
- na (przyczyna, cel)
Ich mache das auf deinen Wunsch. Zrobię to na twe życzenie.
- połączenia czasownikowe - biernik
achten auf j-n, etwas dbać o coś, kogoś
ankommen auf etwas zależeć na czym
anspielen auf etwas dawać komuś coś do zrozumienia
antworten auf etwas odpowiedzieć na coś
aufmerksam machen j-n auf etwas uprzedzić kogoś na coś
aufpassen auf j-n, etwas uważać na kogoś, coś
sich berufen auf j-n, etwas odwoływać się na kogoś, coś
dowoływać się kogoś, czegoś
folgen auf etwas iść za kimś, czymś
sich freuen auf j-n, etwas cieszyć się na kogoś, coś
hoffen auf etwas mieć nadzieję
kommen auf etwas wpaść na coś (pomysł)
losfahren auf j-n etwas naskoczyć na kogoś, oburzyć się,
skierować (drogę) do czegoś
orientieren etwas auf etwas orientować się
stossen auf etwas napotykać na coś
trinken auf etwas pić na
verfallen auf etwas wpaść na
sich verlassen auf j-n, etwas liczyć na kogoś, coś
verzichten auf etwas pozbyć się czegoś
sich vorbereiten auf etwas przygotować się do czegoś
warten auf j-n, etwas czekać na kogoś, coś
entfallen auf etwas, j-n być na kolejce

48
PRZYIMKI

- połączenia przymiotnikowe - biernik

neugierig/gespannt sein auf być ciekawy na
stolz sein auf etwas być dumny z
neidisch sein auf etwas zazdrościć czegoś

IN - połączenie z celownikiem
- w, we, na (miejscowo)
Mutti arbeitet im Garten. Mama pracuje w ogrodzie.
- czasowo
Ich komme in der nächsten Woche. Przyjdę w przyszłym tygodniu.
- w, ze (sposób, miara)
Er muss schon in großer Eile sein. Musi się bardzo śpieszyć.
- połączenia czasownikowe - celownik
sich auskennen in etwas znać się na czymś
liegen in etwas polegać na tym
sich verlieren in etwas wgłębić się do czegoś
sich unterscheiden in różnić się w czymś
- połączenia przymiotnikowe - celownik
erfahren sein in mieć doświadczenie
begabt sein in mieć do czegoś talent

IN - połączenia z biernikiem
- do (miejscowo)
Gib die Blumen in die Vase! Daj kwiaty do wazonu!
- połączenia czasownikowe - biernik
sich einmischen in etwas mieszać się do czegoś
eintreten in etwas wstąpić do czegoś
geraten in dostać się do czegoś
sich in j-n verlieben zakochać się w

NEBEN - połączenia z celownikiem

- obok, przy (miejscowo)
Unsere Schule steht neben der Apotheke. Nasza szkoła stoi obok apteki.
- obok, oprócz (teraźniejszość)
Neben anderen Möglichkeiten. Oprócz innych możliwości.

NEBEN - połączenie z biernikiem

- obok (miejscowo)
Er setzte sich neben mich. Usiadł obok mnie.

ÜBER - połączenie z celownikiem

- nad (miejscowo)
Das Flugzeug fliegt über den Wolken. Samolot leci nad chmurami.

ÜBER - połączenie z biernikiem

- przez, po (miejscowo)
Der Weg führt über einen Fluss. Droga prowadzi przez rzekę.
- przez (czasowo)
Es hat die ganze Nacht über geregnet. Padało przez całą noc.
- przez, nad (jakość)
Alles geht über Erwartungen gut. Wszystko idzie nad oczekiwanie dobrze.

49
 PRZYIMKI
- na, nad (gromadzenie)
Das ist Wunder über Wunder. To cud nad cudami.
- połączenia czasownikowe - biernik
sich streiten über etwas kłócić się o coś
verfügen über etwas dysponować czymś
sich wundern über etwas dziwić się czemuś
lachen über j-n, etwas śmiać się komuś, czemuś
sich unterhalten rozmawiać o kimś, czymś
sich lustig machen über j-n żartować z kogoś
nachdenken über j-n, etwas myśleć o kimś, czymś
reden über j-n, etwas mówić o kimś, czymś
sich informieren über j-n, etwas informować się
erzählen über etwas opowiadać o kimś
sich freuen über j-n, etwas cieszyć się z czegoś, kogoś
informieren über j-n, etwas informować o kimś, czymś
hinweggehen über j-n, etwas puścić coś w niepamięć
berichten über etwas dyskutować o czymś
sich beklagen über j-n, etwas marudzić na kogoś, coś
sich beschweren über j-n, etwas marudzić na coś
- połączenia przymiotnikowe - biernik
erstaunt über j-n, etwas zachwycać się kimś, czymś
froh / glücklich über j-n, etwas szczęśliwy z kogoś, czegoś
traurig über j-n, etwas smutny z kogoś, czegoś
unglücklich über etwas, j-n nieszczęśliwy z kogoś, czegoś

UNTER - połączenie z celownikiem

- pod (miejscowo)
Der Hund liegt unter dem Baum. Pies leży pod drzewem.
- pod, za, z (sposób)
Die Schauspieler traten unter stürmischem Aktorzy występowali przy
Beifall auf. burzliwych oklaskach.
- pod, mniej niż (sposób, miara)
Alle Bildschirme kosteten unter 100 Mark. Wszystkie monitory kosztowały
mniej niż 100 marek.
- między (grupa)
Das bleibt unter uns. Zostanie to między nami.

UNTER - połączenie z biernikiem

- pod (miejscowo)
Die Temperatur sinkt unter Null. Temperatura spada poniżej zera.
- między (grupa)
Sie ging nie unter die Menschen. Nigdy nie chodziła między ludzi.

VOR - połączenie z celownikiem

- przed (miejscowo)
Ich warte auf dich vor der Schule. Poczekam na ciebie przed szkołą.
- przed, o, za (czasowo)
Er kam schon vor einer halben Stunde. Przyszedł już przed pół godziną.
- z, ze, od, dla (przyczyna, powód)
Er wurde vor Angst blass. Zbladł ze strachu.
- połączenia czasownikowe - celownik
sich fürchten vor j-m, etwas bać się kogoś, czegoś
sich hüten vor j-m, etwas uważać na kogoś

50
PRZYIMKI

sich (be)schützen vor j-m, etwas bronić się przed kimś, czymś
warnen vor j-m, etwas ostrzegać przed czymś, kimś
- połączenia przymiotnikowe - celownik
blass vor etwas blady od czego
sicher vor być pewien

VOR - połączenie z biernikiem

- przed (miejscowo)
Sie trat vor den Spiegel. Stanęła przed zwierciadłem,
- połączenia czasownikowe - biernik
sich setzen vor etwas / j-n usiąść przed kogoś, coś
X
HINTER - połączenie z celownikiem
- za (miejscowo)
Hinter dem Haus hat er einen Garten. Za domem ma ogród.

HINTER - połączenie z biernikiem

- za (miejscowo)
Stell dich hinter ihn! Stań za niego.

ZWISCHEN - połączenie z celownikiem

- między (miejscowo)
Der Junge lief zwischen den Bäumen. Chłopiec biegał między drzewami.
- między (czasowo)
Ich komme zwischen drei und vier Uhr. Przyjdę między trzecią a czwartą godziną.
- między (związek)
Worin liegt der Unterschied zwischen mir und dir? Jaka jest różnica między tobą a mną?

ZWISCHEN - połączenie z biernikiem

- między (miejscowo)
Du musst dich zwischen mich und meinen Musisz usiąść między mną
Bruder setzen. a mym bratem.
- między (czasowo)
Seinen Urlaub will er zwischen die Urlop chce przesunąć między
Feiertage verschieben. święta.

PRZYIMKI Z DOPEŁNIACZEM

außerhalb, diesseits, innerhalb, jenseits, längs, oberhalb,

statt, trotz, unterhalb, unweit, während, wegen

AUßERHALB
- poza (miejscowo)
Sie wohnen außerhalb der Stadt. Mieszka poza miastem.
- oprócz, poza (wyłączność)
Du kannst nur außerhalb der Arbeitszeit essen. Możesz jeść poza czasem pracy.
51
 PRZYIMKI

DIESSEITS
- po tej stronie (miejscowo)
Diesseits der Landkarte seht ihr Tiefebenen. Po tej stronie mapy widzicie niziny.

INNERHALB
- w, we (miejscowo)
Du musst innerhalb des Kreises stehen. Musisz stać w kole.
- za, w czasie (czasowo)
Innerhalb dieser Woche wird die Arbeit W tym tygodniu praca będzie gotowa.
fertig sein.

JENSEITS
- po drugiej stronie (miejscowo)
Jenseits des Zimmers steht eine Lampe. Z drugiej strony pokoju stoi lapma.

LÄNGS
- miejscowo
Längs des Seeufers stehen Bänke. Wzdłuż brzegu jeziora stoją ławki.

OBERHALB
- nad, wyżej (miejscowo)
Dort oberhalb der Berge geht die Sonne auf. Tam nad górami wschodzi słońce.

STATT
- zamiast
Warum bist du statt deines Freundes Dlaczego przyszedłeś zamiast
gekommen? swego przyjaciela?

TROTZ
- pomirno
Trotz des Regens gingen sie spazieren. Pomimo deszczu szli na spacer.

UNTERHALB
- pod, niżej (miejscowo)
Unterhalb der Burg fließt der Fluss. Pod zamkiem płynie rzeka.

UNWEIT
- niedaleko (miejscowo)
Unweit des Hauses gibt es einen kleinen See. Niedaleko domu jest małe jeziorko.

WÄHREND
- w czasie (ciąg czasowy)
Wir besuchen euch während der Ferien. Odwiedzimy was w czasie wakacji.

WEGEN
- dla (powód, przyczyna)
Heute ist wegen technischer Schwierigkeiten Dziś z powodów technicznych
geschlossen. zamknięte.
- z powodu, za (cel)
Sie wurden wegen des Diebstahls belangt. Ścigano ich z powodu kradzieży.
52
SPÓJNIKI

• ,

; : : SPÓJNIKI
: ;
Spójniki łączą zdania, grupy wyrazów i wyrazy. Dzielimy je na współrzędne i podrzędne.

SPÓJNIKI WSPÓŁRZĘDNE - łączą dwa zdania główne lub dwa człony współrzędne

- łączne: und (i), auch (i, również), und zwar (i to), ferner (dalej), dann
(potem), außerdem (pomimo to), überdies (ponadto), endlich (wreszcie),
erstens (po pierwzse), zuerst (najpierw), nicht nur - sondern auch
(nie tylko - ale i), teils - teils (częściowo), einerseits - anderseits (jednak
- jednak), weder - noch (ani - ani), sowohl - als auch (jak - tak), sogar
(nawet)

- przeczące: aber (ale), allein (jednak), doch (przecież), allerdings (owszem), freilich
(owszem), sondern (ale), dagegen (z drugiej strony), trotzdem (pomimo),
oder (lub), sonst (inaczej), entweder - oder (albo - albo), übrigens
(wreszcie)

- przyczynowe: denn (ponieważ), nämlich (właściwie), doch ja (przecież)

- wynikowe: darum, daher, deswegen, deshalb (dlatego), also (więc)

PORZĄDEK SŁÓW W ZDANIACH PO SPÓJNIKACH WSPÓŁRZĘDNYCH

Spójniki aber, allein, denn, entweder - oder, nämlich, nicht nur - sondern auch, ja,
oder, sogar, sondern, sowohl - als auch, und nie mają wpływu na porządek słów.

zdanie główne spójnik zdanie główne

Mutti ist zu Hause und ich gehe in die Schule.

Mama jest w domu a ja idę do szkoły.

Spójniki allerdings, auch, außerdem, dagegen, daher, dann, darum, deshalb, desto,
doch, endlich, einerseits - anderseits, erstens, ferner, freilich, trotzdem, oder,
sonst, sowohl - als auch, teils - teils, und zwar, überdies, übrigens,
weder - noch, zuerst mają wpływ na porządek słów w zdaniu.
Peter ist krank, deshalb geht er zum Arzt. Piotr jest chory; dlatego idzie do lekarza.

SPÓJNIKI PODRZĘDNE - poprzedzają zd. poboczne, piszemy przed nimi zawsze przecinek.
Orzeczenie zd. pob. jest zazwyczaj na jego końcu.
Najczęściej używane spójniki:
- celu: damit

- podmiotu, przedmiotu: dass, ob, was

- przydawkowe: der, die, das, wo

- okolicznikowe: miejsca - wo, wohin, woher

czasu - als, bevor, bis, ehe, kaum, nachden, seit(dem), sobald,
solange, während, wenn
53

- modalne: porównawcze - so - wie, als, je - desto, als ob
uczynku - so - wie, zu - als dass
ograniczające - soviel, soweit
- warunku: wenn, falls
- przyzwalające: obwohl, obgleich, obzwar, wenn auch - so doch
zdanie główne spójnik
Ich bleibe hier, bis
Zostanę tutaj, nim
PRZYKŁADY ZDAN:
Inge ist in der Küche und bäckt Kuchen.
Er kauft nicht nur Bücher, sondern auch
Schallplatten.
Er wollte weder essen noch trinken.
Sowohl er als auch sie hört die Musik.
Er ist alt, aber noch sehr rüstig.
Es ginge nicht um ihn. allein um sie.
Sie war nicht hässlich, doch auch nicht hübsch.
Das Kleid ist nicht rot, sondern blau.
Ich kam zu spät; trotzdem schimpfte er mich nicht.
Wir fahren nach Berlin oder nach Leipzig.
Mach Licht, sonst sehen wir nicht.
Wir gehen entweder ins Konzert oder ins Theater.
Fahr vorsichtig, denn die Straßen sind glatt.
Er war krank, deshalb kam er nicht.
Er fährt an die Ostsee, damit er sich erholt.
Er möchte, dass ich es ihm sage.
Seine Antwort wunderte mich, da er sonst
immer zufrieden war.
Er kommt nicht zum Unterricht, weil er krank ist.
Als ich dich gestern anrief, warst du nicht da.
Wenn ich Zeit habe, rufe ich dich an.
Bis der Regen aufhört, bleibst du hier.
Bevor er zur Arbeit geht, bringt er das Kind
in den Kindergarten.
Man kann AIDS nur bekämpfen, indem
man sich schützt.
Sowie die Ferien anfangen, fahren wir weg.
Sooft er in Prag ist, besucht er mich.
Ich bleibe hier, solange du hier bist.
Seit(dem) ich ihn kenne, ist er Nichtrauchcr.
Er ging weg, nachdem er es uns gesagt hatte.
Während ich koche, kannst du den Tisch decken.
Du musst dich beeilen, sonst schaffst du es nicht.
Peter ist krank, deshalb geht er zum Arzt.
54
SPÓJNIKI
zdanie główne
der Regen aufhört.
przestanie padać.
Inge jest w kuchni i piecze kołacze.
Kupuje nie tylko książki, ale i płyty
gramofonowe.
On nie chciał ani jeść, ani pić.
Jak on, tak i ona lubi słuchać muzyki.
Jest stary, ale jeszcze bardzo krzepki.
Nie chodzi o niego ale, o nią.
Nie była brzydka, ale nie była też ładna.
Ta suknia nie jest czerwona, lecz niebieska.
Spóźniłem się; pomimo tego mnie nie rugał.
Pojadę do Berlina lub do Lipska.
Włącz światło, inaczej nie będziemy widzieć.
Pójdziemy albo na koncert, albo do teatru.
Jedź ostrożnie, ponieważ drogi są śliskie.
Był chory, dlatego nie przyszedł.
On jedzie nad Bałtyk, by dojść do siebie.
Chciał, bym mu to powiedział.
Jego odpowiedź mnie zaskoczyła,
ponieważ zawsze był zadowolony.
Nie przyjdzie do szkoły, ponieważ jest chory.
Kiedy ci wczoraj dzwoniłem, nie było cię tam.
Jak będę miał czas, zadzwonię ci.
Nim przestanie padać, zostaniesz tutaj.
Zanim idzie do pracy, odprowadzi dziecko
do przedszkola.
Z AIDS można walczyć tylko tak,
że będziemy się chronić.
Jak tylko zaczną wakacje, wyjedziemy.
Kiedykolwiek jest w Pradze, odwiedzi mnie.
Zostanę tutaj, dopóki ty tu jesteś.
Od tego czasu, co go znam. nie pali.
Wyszedł po tym, co nam to powiedział.
Kiedy ja gotuję, możesz nakryć do stołu.
Musisz się pośpieszyć, inaczej nie zdążysz.
Piotr jest chory, dlatego idzie do lekarza.
NEGACJA W ZDANIU NIEMIECKIM

Er wird uns besuchen, falls er nach Leipzig kommt. Odwiedzi nas, jeżeli przyjedzie
do Lipska.
Er arbeitet noch, obwohl er schon alt ist. Jeszcze pracuje, choć jest już stary.
Wenn er die Prüfung auch nicht besonders Chociaż nie zdał najlepiej egzaminu,
gut abgelegt hat, so war er doch zufrieden. jednak był zadowolony.
Sie arbeitet nicht so gut wie du. Nie pracuje tak dobrze jak ty.
Früher war hier nichts als Wald. Kiedyś nie było tu nic innego tylko las.
Je öfter er übte, um so (desto) besser konnte Im częściej ćwiczył, tym lepiej umiał grać.
er spielen.

NEGACJA W ZDANIU NIEMIECKIM

Wyrażamy ją zaprzeczeniem; w jednym zdaniu może być tylko jedno.

- nein nie - odwrotność zgody, jest właściwie samodzielnym

zdaniem, dlatego oddziela się przecinkiem.
Kommt Erika? - Nein. - Nein, sie kommt nicht.
Uwaga: Jeżeli pytanie jest przeczące a odpowiedź pozytywna, użyjemy
wyrazu doch (ależ tak).
Gehst du nicht mit? Doch, ich gehe.
Hast du kein Buch? Doch, ich habe.

nicht nie - zaprzecza zdaniu lub członowi zdania, z reguły

czasownikowi i leży w zdaniu głównym za nim (jak
najbliżej końca zdania)
Er spielt mit uns nicht. Nie igrajcie z nami.
Er kommt nicht heute, sondern morgen. Nie przyjdzie dziś, ale jutro.
Er half mir diesmal nicht. Tym razem mi nie pomagał.
Er hat mir diesmal nicht geholfen. Tym razem mi nie pomógł.
Du weißt doch, dass er mir diesmal Ty wiesz, że mi tym razem
nicht geholfen hat. nie pomógł.
Nicht alle waren dieser Meinung. Nie wszyscy byli tegoż zdania.

kein żaden - leży przy rzeczowniku, przy którym by w zdaniu twierdz,

był rodzajnik określ, lub zerowy (nicht ein = kein)
Ich habe eine Schwester - Mam siostrę -
ich habe keine Schwester. nie mam siostry.
Sie hatte Angst - Bała się-
sie hatte keine Angst. nie bała się.

- nie nigdy - odwrotność immer

Er rauchte nie. Nigdy nie palił.

- niemand nikt - odwrotność jemand

Niemand weiß es. Nikt tego nie wie.

nimmermehr już nigdy

= nie mehr Was Hänschen nicht lernt, Czego się Jaś nie nauczy,
lernt Hans nimmermehr. Jan już nigdy nie będzie umiał.
55
 ZDANIA PROSTE

nichts nic - odwrotność etwas

Er hat nichts gehört. Niczego nie słyczał.

Uwagi: 1) W zdaniu niemieckim jest tylko jedno zaprzeczenie:

Niemand weiß etwas. Nikt niczego nie wie.
Nie hat jemand etwas gesehen. Nikt niczego nigdy nie widział.

2) już (twierdząco) - schon

Er ist schon groß. Jest już duży.
Das Kind kann schon laufen. Dziecko już umie samo chodzić.
już (zaprzeczenie) - zaprzeczenie + mehr
Er spielt nicht mehr. On już nie gra.
Meine Oma lebt nicht mehr. Moja babcia już nie żyje.
Er hat keinen Hunger mehr. Już nie jest głodny.
Sie kann nicht mehr kommen. Nie może już przyjść.

ZDANIA PROSTE

OZNAJMUJĄCE:
- Das Kind ist im Kindergarten. Dziecko jest w przedszkolu.
- Es regnet. Pada.
- Das kann ich nicht wissen. Nie mogę tego wiedzieć.

PYTAJĄCE:
- pytania stwierdzające (intonacja wznosząca)
Odwrócenie kolejności słów w zdaniu (czasownik na 1. miejscu):
- Hast du heute Zeit? Masz dziś czas?
- Bist du hungrig? Jesteś głodny?
- Ist er wieder so nervös? Jest znów taki zdenerwowany?
- pytania dopełnieniowe (intonacja opadająca)
Zaczynają wyrazami "was?, wer?, wann?, wohin?,.
- Wann kommst du nach Hause? Kiedy przyjdziesz do domu?
- Warum ist die Arbeit noch nicht fertig? Dlaczego ta praca nie jest
gotowa?

ROZKAZUJĄCE:
- Geh sofort nach Hause! Idź zaraz do domu!
- Kinder, seid mal ruhig! Dzieci, bądźcie cicho!

WYKRZYKNIKOWE:
- Welch ein schöner Tag! Jaki piękny dzień!
- Habt ihr schon jemals einen Czy piliście już kiedyś lepsze
besseren Wein getrunken? wino?

KONSTRUKCJA RAMOWA:
Na końcu zdania leżą: bezokolicznik, imiesłów przeszły, oddzielne przedrostki:
- Wollen Sie heute kommen? Chcecie dziś przyjść?
- Er ist zu schnell gefahren. Jechał za szybko.
- Ich rufe dich an. Zadzwonię ci.
56
ZDANIA ZŁOŻONE

ZDANIA ZŁOŻONE
WSPÓŁRZĘDNE

- składają się minimalnie z dwu zdań głównych.

Stosunki:

łączące Ich habe Klavier gespielt, und er hat gelesen.

Grałem na fortepianie a on czytał.
przeczące Ich möchte ins Kino gehen, aber er will nicht.
Chciałbym iść do kina, ale on nie chce.
wykluczające Kommst du mit oder bleibst du noch bei deinem Freund?
Pójdziesz ze mną, czy zostaniesz u swego przyjaciela?
skutkowe Es hat viel geregnet, so blieb ich zu Hause.
Padało bardzo, więc zostałem w domu.
PORZ. SŁÓW - spójniki aber, denn, entweder - oder, nicht nur - sondern
auch, oder, sondern, sowohl - als auch, und nie mają wpływu
na porządek słów w zdaniu:
Ich komme nicht, denn ich habe keine Zeit.
Nie przyjdę, ponieważ nie mam czasu.

- spójniki außerdem, desto, trotzdem, darum, deshalb,

daher, dann, sonst mają wpływ na porządek słów w zdaniu:
Er war krank, deshalb kam er nicht.
Był chory, dlatego nie przyszedł.

PODRZĘDNE

- składają się z jednego zdania głównego i minimalnie jednego zdania pobocznego.

Rodzaje zdania pobocznego:

podmiotowe - wyrażają podmiot zdania głównego
- dass
- Es freut uns, dass du schon gekommen bist.
Cieszymy się, że już przyszedłeś.
dopełnieniowe - wyrażają dopełnienie zdania głównego
- dass
- Ich erfuhr, dass Peter die Prüfung nicht
bestanden hat.
Dowiedziałem się, że Piotr nie zdał egzaminu.
przydawkowe - wyrażają przydawkę do rzecz, zdania głównego
(względne) - der, die, das, woran, worauf, wie, wo ...
- Das ist das Buch, das du brauchst.
To ta książka, którą potrzebujesz.
- Das sind meine Freunde, mit denen ich singe.
To są moi przyjaciele, z którymi śpiewam.
57
 ZDANIA OKOLICZNIKOWE

ZDANIA OKOLICZNIKOWE
Wyrażają okoliczniki, które rozwijają orzeczenie zdania głównego:

- miejscowe - wyrażają miejsce lub kierunek czynności

- wo (gdzie), woher (skąd), wohin (gdzie)
- Stell es dahin, wo noch Platz ist. Postaw to tam, gdzie jest miejsce.
- Wo viel Licht ist, da ist auch viel Schatten (przysłowie)
Gdzie jest dużo światła, tam jest i dużo cienia.

- czasowe - wyrażają relacje czasowe

- ais (kiedy), wenn (kiedykolwiek), indem (tymczasem), indessen
(w czasie), seit, seitdem (od tego czasu), sobald (jak tylko), solange
(dopóki), sooft (kiedykolwiek), während (tymczasem), nachdem (potem),
bevor, ehe (nim), bis (aż, dopóki nie)
- Ich bleibe hier, solange du hier bist. Zostanę tu, dopóki tu jesteś.
- Während mein Bruder lernt, spiele ich Fußball.
W czasie kiedy brat uczy, ja gram w piłkę.

- warunkowe - wyrażają warunek realny lub nierealny

- wenn (jeżeli), falls (w przypadku, że), sofern / wofern (jeżeli)
- Wenn ich Zeit habe, rufe ich dich an. Jeśli będę miał czas. zadzwonię ci.
- Wenn ich es wüsste, würde ich nicht fragen.
Gdybym to wiedział, nie pytałbym.

- przyzwalające - wyraża przyzwolenie

- obwohl, obgleich, obschon, obzwar (aczkolwiek), trotzdem
(pomimo tego), wenn auch - so doch (choć, przecież)
- Er arbeitet noch, obwohl Jeszcze pracuje, choć jest już stary,
er schon alt ist.
- Er ist zufrieden, trotzdem er nicht viel verdient.
Jest zadowolony, choć nie zarabia wiele.

- sposobu
a) zd. porównujące - so - wie, 2. stopień - ais, je - desto, - ais ob
- Es ist nicht so, wie du es sagst. - To nie tak, jak mówisz.
• Sie ist älter, als du meinst. - Jest starszy, niż myślisz.
- Je öfter er übte, desto besser - Im częściej ćwiczył, tym lepiej
konnte er spielen. umiał grać.
b) uczynku - so - dass, zu - als dass
- Er arbeite so fleißig, dass er bald - Pracował tak pilnie, że wcześnie był gotów.
fertig war.
c) ograniczające - soviel, nur dass
- Soviel ich gehört habe, ist er umgezogen. - O ile słyszałem, przeprowadził się.
- Die Arbeiten ist nicht schwer, nur dass - Ta praca nie jest ciężka ale trwa
sie lange dauert. długo.
d) zrozumiałe - je nachdem
- Je nachdem es dir passt, kannst - Możesz przyjść wtedy, kiedy będzie ci to
du kommen. pasowało.
- Er arbeitet, je nachdem er Lust hat. - Pracuje wtedy, kiedy ma ochotę.

58
PISOWNIA PRZECINKÓW W ZDANIACH NIEMIECKICH

e) zdania wyrażające soecjalne okoliczności czynności - ohne dass, statt dass, kaum dass
- Er half mir, ohne dass ich ihn - Pomagał mi, aniż bym go
darum bat o to prosił.
- Er arbeitet, statt dass er sich - Pracuje, zamiast wypoczywać,
ausruht (statt sich auszuruhen).

- przyczyny - wyrażają przyczynę lub powód

- weil, da (ponieważ)
- Er kommt nicht, weil er krank ist. Nie przyjdzie, ponieważ jest chory.
- Da ich Besuch erwarte, kann ich Ponieważ czekam gości,
nicht ins Kino gehen. nie mogę iść do kina.
\
- celu - odpowiadają na pytanie dlaczego?, w jakim celu?
- damit, dass (aby)
- Der Bauer sät, damit er erntet. Rolnik sieje, aby zebrać plon.
• Nimm etwas Warmes, damit du dich Weź coś ciepłego, byś
nicht erkältest. się nie przeziębił.

PISOWNIA PRZECINKÓW
——— i i il

W pisowni przecinków nie ma większych różnic pomiędzy językiem polskim i niemieckim.

1. Przecinka nie piszemy w zdaniu współrzędnym łącznym(przed und) chociaż chodzi

o różne podmioty:

- Ich habe Klavier gespielt und sie hat gelesen.

Grałem na fortepianie a ona czytała.
- Mutti kocht und Vati sieht fern.
Mamusia gotuje a tatuś ogląda telewizję.
• Er fährt entweder mit dem Bus oder mit der Straßenbahn.
Jedzie albo autobusem, albo tramwajem.

2. Przecinek przed und piszemy po uprzednim dopowiedzeniu lub włożonym

zdaniem pobocznym.
- Er versprach, dass er uns wieder bald besucht, und verabschiedete sich von uns.
Obiecał, że nas znów wkrótce odwiedzi i pożegnał się z nami.
- Frau Müller, unsere Nachbarin, und ihr Mann begleiten uns oft.
Pani Müller, nasza sąsiadka i jej mąż często nam towarzyszą.

3. Imiesłów lub bezokol. zależny, również rozwinięty, nie trzeba oddzielać przecinkiem.
Zależy od autora, jeżeli użyje przecinka.

- Darauf aufmeksam gemachte) habe ich den Fehler korrigiert.

Kiody mnie uprzedzono, poprawiłem błąd.

59
 DNI, MIESIĄCE I PORY ROKU

- Der Nachbar hat versprochenf,) unseren Briefkasten während unseres Urlaubs

zu leeren.
Sąsiad obiecał, że w xzasie urlopu będzie wybierał nam pocztę.
- Etwas Schöneresf,) als mit dir zu spielenf,) kenne ich nicht.
Nie znam nic piękniejszego, niż zabawa z tobą.
- Sein Wunschf,) eine Familie zu gründen(,) war groß.
Jego życzenie założyć rodzinę było ogromne.
- Er sah(f) statt ihr zu helfen(,) tatenlos zu.
Zamiast jej pomóc, przyglądał się bezczynnie.
- Wir hatten ein Taxi genommen(,) um nicht zu spät zu kommen.
Wir hattenC) um nicht zu spät zu kommen(,) ein Taxi genommen.
Wzięliśmy taksówkę, by się nie spóźnić.

Przecinkiem można zmienić znaczenie zdania:

- Sie versprach, ihrem Vati einen Brief zu schreiben.
Obiecała, że swemu ojcu napisze list.
- Sie versprach ihrem Vater, den Brief zu schreiben.
Obiecała swemu ojcu, że napisze ten list.
- Ich rate ihm, zu helfen.
Radzę mu, by pomagał.
• Ich rate, ihm zu helfen.
Radzę, byśmy mu pomogli.

DNI, MIESIĄCE 1 PORY ROKU

DNI TYGODNIA

der Montag poniedziałek

der Dienstag wtorek
der Mittwoch środa
der Donnerstag czwartek
der Freitag piątek
der Sonnabend sobota
(Samstag)*
der Sonntag niedziela

am Mittwoch w środę

* wyraz austriacki

Was machst du am Sonntag nachmittag? Co robisz (będziesz robić) w niedzielę po południu?

Den Deutschkurs haben wir donnerstags. Kurs niemieckiego miewamy w czwartek.
Am Montag muss ich schon zur Arbeit. W poniedziałek muszę już iść do pracy

60
DNI, MIESIĄCE I PORY ROKU

MIESIĄCE

der Januar styczeń

der Februar luty
der März marzec
der April kwiecień
der Mai maj
der Juni czerwiec
der Juli lipiec
der August sierpień
der September wrzesień
der Oktober październik
der November listopad
der Dezember grudzień

im Oktober w październiku

In welchem Monat hast du Geburtstag, W którym miesiącu masz urodziny,

mich Im Mai? też w maju?
Ostern ist manchmal im März, manchmal Wielkanoc przypada czasami na marzec,
Im April. a czasami na kwiecień.

PORY ROKU

der Frühling wiosna

der Sommer lato
der Herbst jesień
der Winter zima

Im Sommer w lecie

Dieser Frühling war ziemlich kalt. Ta wiosna była raczej chłodna.

Die Kinder freuen sich auf den Sommer. Dzieci cieszą się na lato.
Im Herbst sind die Tage kürzer als W jesieni są dni krótsze niż w lecie.
im Sommer.
Jeden Winter laufe ich Ski. Każdej zimy jeżdżę na nartach.

61
 SPIS TREŚCI

Rodzajniki 3

Rzeczowniki 4

Przymiotniki 6

Zaimki 9

Liczebniki 14

Czasowniki 17

Przysłówki 32

Przyimki 40

Spójniki 53

Negacja w zdaniu niemieckim 55

Zdania proste 56

Zdania złożone 57

Zdania okolicznikowe 58

Pisownia przecinków w zdaniach niemieckich 59

Dni, miesiące i pory roku 60

62