Emilia Miaskowska filologia koreańska I rok nr.

albumu 469330

Przejawy filozofii konfucjańskiej we współczesnej kulturze Korei Południowej.

Konfucjanizm jest to system filozoficzno-społeczno-etyczny, zapoczątkowany przez

chińskiego myśliciela Kung-fu-cy (557 - 479 p.n.e.) Filozofia ta miała szczególnie
znaczący wpływ na życie, strukturę społeczną i polityczną Chin i krajów Dalekiego
Wschodu. Doktryna konfucjańska koncentruję się przede wszystkim na człowieku i
życiu społeczeństwie.
Według konfucjanizmu za człowieka idealnego uchodzi osoba charakteryzująca się 2
cechami: Ren oraz Li. Pierwszy termin można rozumieć jako humanitarność, ale
również skromność, rozsądność, przyzwoitość czy sprawiedliwość. Drugie zaś
pojęcie, Li oznacza pewną grupę obowiązków i obyczajów, która osoba z cechą Ren
wypełnia. Innymi słowy, jest to postępowanie zgodne z nakazami i rytuałami m.in.
przestrzeganie etyki czy zachowanie zgodne z zasadami społeczeństwa.
Pozostałymi równie ważnymi cnotami cechującego godnego konfucjanisty są m.in
Xin, oznaczający szczerość, Yi, rozumiany jako sprawiedliwość oraz Zhi
przedstawiający mądrość i wiedzą. Powyżej wymienione tworzą pięć głównych
wartości moralnych. Człowiek, który się nimi cechuje określany jest jako Junzi (syn
władcy), czyli człowiek szlachetny.
W przeciwieństwie do innych religii w konfucjanizmie nie istnieje tak wyraźna
granica między sferą sacrum a profanum. Sfera religijna nie jest postrzegana jako
odrębna część życia, charakteryzuje się ona bardziej płynną interferencją porządku
sakralnego i świeckiego. Jedynym elementem ze sfery sakralnej występującej w
konfucjanizmie jest określenie “t’ien”, rozumiany jako los. Głosi ono, iż wszystko, co
się dzieje musi być zgodne z “ładem nieba” (tao). Nie jest ono ludziom narzucone, w
przeciwieństwie do innych wierzeń. Według samego Konfucjusza, by godnie
postępować, wyznawcy muszą najpierw poznać i nauczyć się co jest zgodne z Tao,
a co nie. Konfucjanizm przede wszystkim porusza kwestie poprawności moralnej i
etycznego postępowania w życiu. Zatem relacje międzyludzkie i pozycja człowieka w
społeczeństwie jest tu najważniejsza.
Wyróżnia się tu :
1. Miłość, posłuszeństwo - relacje ojciec - syn
2. Szacunek - relacja starsze - młodsze rodzeństwo
3. Zobowiązanie, podporządkowanie - relacja mąż - żona
4. Dobroć, lojalność - relacja władca - poddany
5. Zaufanie, wzajemność - relacja przyjaciel - przyjaciel

Kładziony jest tu wyraźny nacisk na doskonalenie swojego ludzkiego życia. Zatem

kluczowe jest przestrzeganie obowiązującej hierarchii społecznej oraz roli, jaką dana
jednostka pełni. Tak precyzyjnie nakreślone cechy osobowości czy relacji
społecznych według Konfucjanizmu prowadza do idealnego społeczeństwa.
 Nauki Konfucjusza początkowo rozwijały się wyłącznie w Chinach, tam do dziś
uważa się go za wielkiego mistrza, a data jego urodzin stanowi święto narodowe. Z
czasem, szczególnie w III w.p.n.e. w epoce Han, filozofia ta objęła swoim zasięgiem
również obszary innych krajów Dalekiego Wschodu.
Myśl Konfucjusza rozprzestrzeniła się w Korei Południowej w różnych sferach życia
społecznego. Do dziś dziedzictwo konfucjanizmu pozostaje fundamentalną częścią
społeczeństwa koreańskiego, kształtującą system moralny, styl życia, stosunki
społeczne między starymi i młodymi, kulturę wysoką i stanowi podstawę większości
systemu prawnego.

W konfucjanizmie kluczowe jest przestrzeganie obowiązującej hierarchii

społecznej, Istnieją tam dwa rodzaje hierarchii: rodzinna, dotycząca stosunków
między członkami rodziny oraz społeczna, dotycząca pozycji w społeczeństwie,
zdeterminowana przez klasę oraz podziały. Szacunek, tradycja i porządek stanowią
największe wartości w tym systemie. Hierarchia rodzinna, składającą się z głowy
rodu i następnie podporządkowanych mu potomków, traktowana jest bardziej jako
system wzajemnych zależności. Każdy członek ze względu na wiek, płeć czy
kolejność urodzenia, otrzymuje odpowiednio obowiązki i prawa zgodne z
obowiązującymi zasadami relacji społecznych.

Mężczyzna w filozofii konfucjańskiej reprezentował osobę zewnętrzną w

przeciwieństwie do kobiety, która to była osobą wewnętrzną. Tradycyjnie kobiety w
Korei otrzymywały rolę gospodyń domowych ze względu na konfucjańskie role
płciowe. Oznacza to, że kobietom nie wolno było pracować poza domem, a główne
obowiązki sprowadzały się do dbania o domostwo oraz wychowywanie i opieka nad
dziećmi. Z kolei podstawowym obowiązkiem głowy rodziny było dostarczenie
odpowiednich zasobów do utrzymania rodziny oraz zapewnienie bezpieczeństwa.
Kolejnym obowiązkiem mężczyzn miała być miłość synowska. Oparta się ona nie na
uczuciu, ale na etyce, która była niezwykle ważna. Taki rodzaj miłości jest zbliżony
do koncepcji lojalności wobec każdego z członków rodziny. Albowiem zakorzenione
w konfucjańskiej tradycji przekonanie mówi, że nie władza, a rodzina i dzieci
powinny być tymi, którzy zagwarantują pomoc wobec starszych. Do roku 2008 w
koreańskim społeczeństwie funkcjonowało określenie “ 호 주 제 ” oznaczające
dosłownie „głowa rodziny”. Miało to na celu zidentyfikowanie i umocnienie roli
mężczyzny w rodzinie. Regulował nie tylko relację między mężem a żoną, ale
również dziećmi i z dalszą rodziny. Patriarchalne podejście, silnie zakorzeniło się w
tradycji społeczeństwa południowokoreańskiego, co przejawia się choćby nawet w
przepisach prawnych, które to dotyczą przekazania opieki społecznej osób starszych
na najstarszego syna, czy dziedziczenia nazwiska od strony mężczyzny.

Kolejnym silnym dowodem trwałych wpływów konfucjańskich, są rytuały

upamiętniające przodków. Są to praktyki, uznawane za element kultury, odprawiane
przez zasadniczo wszystkich Koreańczyków, niezależnie od wyznawanych religii czy
też poglądów politycznych. Jest to sposób okazywania szacunku zmarłym
przodkom, a także wyrazem konfucjańskiej synowskiej pobożności. Pomimo iż
konfucjanizm kładzie większy nacisk na doskonalenie życia ludzkiego niż
poznawanie sfery sacrum, kult przodków pełni tam dużą rolę. Nie ze względu na
wierzenia religijne i życie pośmiertne, lecz powinność i szacunek do tradycji rodziny.
W niektórych przypadkach uroczystości żałobne zostały dostosowane do poglądów
religijnych, mieszając konfucjańskie rytuały z nabożeństwami. Jest to przykład tego,
jak konfucjanizm zmieszał się z religią w Korei Południowej, zamiast z nią
konkurować.

Dla Konfucjusza państwo było przedłużeniem rodziny, dlatego też jego struktury
powinny być oparte na takich samych zasadach. Etykieta życia społecznego spełnia
liczne zasadnicze funkcje w codziennym życiu Koreańczyka. Służy celom
politycznym przy ustalaniu hierarchii społecznej i wpływa na moralność jednostek.
Władca przyjmuje stanowisko ojca, wykształconego, sprawiedliwego i
dobroczynnego, a poddani jako dzieci posłusznie oddające szacunek głowie rodziny.
Jest to system wzajemnych korzyści gdzie, każdy przyjmując odpowiednie
stanowisko i funkcjonuje zgodnie z jego regułami. Dlatego też każdemu obywatelowi
przypisane są odpowiednie zakazy, ale również benefisy swojego stanowiska.

Jedną z głównych cech społeczeństwa koreańskiego jest kolektywizm, świadczący

o silnych więziach społecznych oraz relacjach z innymi. Naturalnym jest tu więc
wzajemne wspieranie się i wspólne dążenie do zbiorowego celu, aniżeli
indywidualne działanie na rzecz własnego sukcesu. Pierwsza zasada konfucjanizmu,
czyli tzw. “Złota zasada”: Czego nie narzucasz sobie, nie narzucaj i innym, ma swoje
odzwierciedlenie w zachowaniu pojedynczych jednostek względem społeczeństwa.
Człowiek staje się tu bardziej wyczulony na cudze emocje i przejmuje
odpowiedzialność również za innych, co oznacza zwiększoną ostrożność względem
własnego zachowania i przywiązania się do dobra ogółu. W Korei Południowej
najważniejsza jest grupa i jej skoordynowana praca, polegająca tu na wspólnym
działaniu i akceptacji przypisanej pozycji. Normalne zatem jest to, iż pracownicy
traktują swoje miejsce pracy jak drugi dom, a współpracowników jak rodzinę. Złota
reguła ma też swoje odniesienie w świecie politycznym, gdzie zachęca się ludzi do
stawiania potrzeb grupy ponad ich własne osobiste potrzeby. Indywidualizm w
przeciwieństwie do kultur zachodnich, uchodzi tu bardziej za lekceważenie czy
samolubstwo. Dlatego też konfucjańskie poczucie wspólnej odpowiedzialności i
przynależności do społeczeństwa stało się kluczowa cecha kultury Korei
Południowej.

Miejsce w hierarchii nie jest jedynie zależne od wiek czy pochodzenia. Jedną z cech
człowieka godnego jest Zhi oznaczająca mądrość czy wiedzę, dlatego też edukacja
stanowi ogromną wartość dla każdego obywatela Korei Południowej. Uważa się, że
dobre wykształcenie, nie tylko przyniesie wiele przywilejów w stosunku do pozycji w
społeczeństwie, ale również jako chlubę dla rodziny. Tradycyjny, konfucjański
szacunek dla edukacji pozostaje istotną częścią kultury Korei Południowej. Edukacja
tam jest wszechobecna. Od nauki w szkołach po naukę poprawnego spożywania
posiłku, alkoholu, ubierania się czy kłaniania. Dlatego tak ważne jest, by człowiek nie
był obojętny dla nauki. Dla niektórych skrajnych koreańskich wyznawców
konfucjanizmu, edukacja postrzegana jest jako religia. Osoby niewykształcone
uchodzą za największych ignorantów oraz są oni z góry traktowani jako osoby
gorsze, nie zależnie od wiek. Zdarza się również, że mogą być one wykluczenia z
rodziny czy nawet grupy społecznej. Dlatego tak ważne jest by każdy obywatel
uzyskał jak najwyższe noty z egzaminów dające mu najwyższe stanowisko
naukowe. Od czasów Joseon egzaminy urzędowe uważane były jako brama do
prestiżu i szacunku. Obecnie postrzeganie to znacznie nie zmieniło się, a uzyskanie
najwyższych wyników jest marzeniem każdego koreańskiego ucznia. Dlatego też
całe ich życie ukierunkowane jest na przygotowanie się do nich. Przeważająca
część dzieci swoją edukację zaczyna już od 5 roku życia, uczęszczając nie tylko do
szkół, ale również mnóstwa zajęci pozalekcyjnych. Do zakończenia szkoły średniej i
zdania egzaminu państwowego, uczniowie spędzają na nauce ponad 16 godzin
dziennie, uczęszczając do szkół i pozalekcyjnych akademii czy korepetycji.
Wszystko to by uzyskać jak najlepsze wyniki i zdobyć jak najwyższe stanowisko.

Korea jako jedna z niewielu państwa posiada tak bardzo rozbudowany system
honoryfikatywności. Oznacza to, że stosowane przez rozmówców formy zależą od
ich statusu i wieku. Duże znaczenie nadaje się stosowaniu odpowiednich zwrotów
grzecznościowych czy dodaniu odpowiednich końcówek do wyrazów, tak aby
wyrazić większy szacunek oraz dostosować swoją pozycję do rozmówcy.
Zauważalne jest choćby w rozmowach studentów z nauczycielami. Nie tylko stosują
oni słowa Pan, Pani, lecz także używają honorowego tytułu 선 생 님 (nauczyciel).
Wynika stąd, że Koreańczycy większe znaczenie przypisują osobistości i funkcji w
społeczeństwie niż indywidualnej jednostce. Częściej można spotkać adresowanie
osoby przez jej pozycje w społeczeństwie np 학생 (uczeń), 부장님 ( szef), 아줌마
( mężatka). Zwracanie się po imieniu dozwolonej jest tylko dla bliskich przyjaciół,
które za wspólną zgodą przeszły na mniej formalny język lub osoby starsze, wyżej
postawione np. W relacjach rodzinnych starsze rodzeństwo może zwracać się do
młodszego po imieniu, jednak młodsze zwraca się poprzez odpowiednie określenie.

Konfucjanizm niewątpliwie wpłynął na kształtowanie się społecznych norm Korei

Południowej, a reguły filozofii czy charakterystyka człowieka godnego obecna jest w
każdej sferze życia Koreańczyka. Dlatego też stwierdzić można, że przejawy filozofii
konfucjańskiej, nie tylko w wielkim stopniu ukształtowały rozwój kulturowo-
społeczny, ale także stały się wszechogarniającym systemem, rządzącym
codziennym życiem mieszkańców Korei Południowej. Pomimo globalizacji czy
procesów modernizacji w dzisiejszych czasach konfucjańskie podejście nadal jest
mocno widoczne, a wartości filozofii są silnie zakorzenione w świadomości
mieszkańców tamtych terenów.
Bibliografia
“The Role of Confucianism in Contemporary South Korean Society” Tomasz Śleziak
“The Impact of Confucianism in South Korea and Japan” Nicolas Levi
https://pl.qaz.wiki/wiki/Korean_Confucianism#Contemporary_society_and_Confucian
ism
“Konfucjanizm we współczesnej Korei Południowej – wybrane aspekty” CSPA
10.12.2013 www.polska-azja.pl/n-levi-konfucjanizm-we-wspolczesnej-korei-
poludniowej-wybrane-aspekty/

“ Po drugiej stronie globu - o normach społecznych” Agata Haida 09.09.2020

“http://www.magazynsuplement.us.edu.pl/po-drugiej-stronie-globu-o-normach-
spolecznych-w-korei-poludniowej

“Krótka historia filozofii chińskiej” Feng Youlan Warszawa 2001

“Don't Ask Koreans this Question!! | How to Talk With a Korean” Kaheva Universe
28.12.2020
https://www.youtube.com/watch?v=dnJB_79UMU0