Albert Bandura

Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία

(Social Cognitive Theory)

Δρ Ιωάννης Μανιός, Καθηγητής

 Albert Bandura
• Γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1925 σε μία μικρή
πόλη που ονομάζεται Mundare στη βόρεια
Αλμπέρτα του Καναδά
• Ήταν το μικρότερο παιδί και το μοναδικό αγόρι από
τα έξι παιδιά της οικογένειας
• Ο πατέρας του και η μητέρα του ήταν Πολωνικής και
Ουκρανικής καταγωγής αντίστοιχα και είχαν
μεταναστεύσει στον Καναδά όταν ήταν έφηβοι

• Σπουδές στον τομέα της Κλινικής Ψυχολογίας

1949: B.A. Degree, University of British Columbia
1951: M.A., University of Iowa
1952:Ph.D.,University of Iowa

• Επιτεύγματα
1964: Full Professor, Standorfd University
1977: Δημοσίευση της Θεωρίας της Κοινωνικής
Μάθησης (“Social Learning Theory”)
1985: Δημοσίευση της Κοινωνικής Γνωσιακής Θεωρίας
“Social Cognitive Theory”
Γνωσίες (Cognitions)

Οι γνωσίες περιλαμβάνουν τις στάσεις (attitudes), πεποιθήσεις

(beliefs) και αξίες (values) που έχει το άτομο για τον εαυτό του,
τους άλλους και τον κόσµο, το παρελθόν και το μέλλον
Στάσεις/ αντιλήψεις (Attitudes): ο τρόπος με τον οποίο το άτομο
προσεγγίζει τις διάφορες καταστάσεις/ εκφράζει τις πεποιθήσεις και τις
αξίες του
Π.χ. είμαι αρνητικός έναντι στη συνήθεια του καπνίσματος

Αξίες (values): αναφέρονται στο πόσο σημαντικό είναι κάτι για ένα άτομο
Π.χ. η υγεία μου είναι ότι πολυτιμότερο έχω

Πεποιθήσεις (beliefs): αυτό που πιστεύει το άτομο ότι είναι αληθινό ή

σωστό, χωρίς απαραίτητα αυτό να έχει αποδειχθεί
Π.χ. το κάπνισμα κάνει κακό στην υγεία
Πώς σχετίζονται οι γνωσίες με τη συμπεριφορά;

Συμπεριφορά
(Behavior)

Στάσεις
(attitudes)

Αξίες (values)

Καταστάσεις ή
Πεποιθήσεις γεγονότα της ζωής
(beliefs)
Πώς διαμορφώνονται οι γνωσίες;
Συμμαθητές/
Σχολείο/
Οικογένεια φίλοι
εκπαίδευση

Διαχρονικές Παράγοντες του κοινωνικού

αλλαγές αξιών περιβάλλοντος
(π.χ. δεκαετία ΜΜΕ
60, 70)
Κουλτούρα Κοινωνία

• 1-7 ετών: γονείς

• 8-13 ετών: δάσκαλοι, «ήρωες», πρότυπα
• 14-20 ετών: φίλοι, συμμαθητές
• 20+: έχουν ήδη διαμορφωθεί αλλά με τα χρόνια δοκιμάζονται και
υπόκεινται σε αλλαγές
Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία
(Social Cognitive Theory)
} Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο του περιβάλλοντος (φυσικού και
κοινωνικού) καθώς και στην αλληλεπίδρασή του με το άτομο στη
διαμόρφωση συμπεριφορών
} Με βάση το μοντέλο αυτό η συμπεριφορά των ανθρώπων εξηγείται από
την τριαδική, δυναμική και ανταποδοτική σχέση αλληλεπίδρασης: της
συμπεριφοράς, των προσωπικών παραμέτρων και των περιβαλλοντικών
παραμέτρων
Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία
(Social Cognitive Theory)
Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία
(Social Cognitive Theory)

Τι συμπεριλαμβάνεται σε κάθε μία από τις τρεις αυτές

παραμέτρους;
Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία
(Social Cognitive Theory)
 Κοινωνική Γνωσιακή Θεωρία
(Social Cognitive Theory) Οι δεξιότητες, η πρόθεση
για δράση και το ήδη
Γνώσεις σε θέματα υγείας, διαμορφωμένο
η αξία που δίνει το άτομο ρεπερτόριο
στην υγεία, η συμπεριφορών
αυτοαποτελεσματικότητα
(self-efficacy) και άλλες
προσωπικές εκτιμήσεις

Η επίδραση και υποστήριξη των γονέων/ συγγενών, οι

κοινωνικοί θεσμοί και προσδοκίες, οι ευκαιρίες και
φραγμοί, οι κοινωνικοί ρόλοι
Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)
Ορίζεται ως η συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου, της
συμπεριφοράς και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο η
συγκεκριμένη συμπεριφορά εκδηλώνεται
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)

} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε

συνεχή αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών
επιδράσεων
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)

} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε

συνεχή αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών
επιδράσεων
} Π.χ. πως φαντάζεστε το ψυγείο/σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο ενός «θεριακλή
τσιπουρομεζεδοκαταναλωτή»? (προσδιορίστε τις 3 μεταβλητές)
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)

} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε

συνεχή αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών
επιδράσεων
} Π.χ. πως φαντάζεστε το ψυγείο/σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο ενός «θεριακλή-
τσιπουρομεζεδοκαταναλωτή»? (προσδιορίστε τις 3 μεταβλητές)
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)
} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε
συνεχή αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών
επιδράσεων
} Π.χ. πως φαντάζεστε το ψυγείο/σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο ενός «θεριακλή-
τσιπουρομεζεδοκαταναλωτή»?
} Θάνατος από έμφραγμα κοντινού συγγενή… (προσδιορίστε τις 3 μεταβλητές)
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)
} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε
συνεχή αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών
επιδράσεων
} Π.χ. πως φαντάζεστε το ψυγείο/σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο ενός «θεριακλή-
τσιπουρομεζεδοκαταναλωτή»?
} Θάνατος από έμφραγμα κοντινού συγγενή…
} Αλλαγές στις προσωπικές παραμέτρους ενός συγκεκριμένου
ατόμου (ή/και περιβάλλοντος) -> διαμορφώνουν νέες
συμπεριφορές.
} Οι υιοθετούμενες νέες συμπεριφορές μπορεί να μεταβάλουν τα
χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος (φυσικού και κοινωνικού).
 Αμοιβαίος Καθορισμός Συμπεριφοράς
(Reciprocal Determinism)
} Συμπεριφορές: είναι το αποτέλεσμα (αλλά και βρίσκονται σε συνεχή
αλληλεπίδραση) προσωπικών & περιβαλλοντικών επιδράσεων
} Π.χ. πως φαντάζεστε το ψυγείο/σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο ενός «θεριακλή-
τσιπουρομεζεδοκαταναλωτή»?
} Θάνατος από έμφραγμα κοντινού συγγενή…
} Αλλαγές στις προσωπικές παραμέτρους ενός συγκεκριμένου ατόμου
(ή/και περιβάλλοντος) -> διαμορφώνουν νέες συμπεριφορές.
} Οι υιοθετούμενες νέες συμπεριφορές μπορεί να μεταβάλουν τα
χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος (φυσικού και κοινωνικού).
} Η ασθένεια ή τα συμπτώματα συνήθως οδηγούν σε ριζικές αλλαγές
και των 3 μεταβλητών. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση της πρόληψης
ή/και της παιδικής ηλικίας?
Adults Disease

Health Indices

Health Status

Health
Professionals Behaviours Community
services &
facilities
Social Physical
Environment Environment
Food
Health
characteristics/
Services
type of PA
Personal
Characteristics
Adults Disease

Health Indices

Health Status

Health
Professionals Behaviours Community
services &
facilities
Social Physical
Environment Environment

Health Food
Services characteristics/
type of PA
Personal
Characteristics
Preschool Children

Growth &
Health
Development
Indices

Diet &
Physical
Activity

Health
Professionals Policy
Caregivers
Health
Services
Media
Schoolchildren
Growth &
Development
Health
Indices

th f
ow o
Gr n g
al n di
tim sta
o p d er
Un

Health Diet & Community

Professionals
Physical services &
Activity facilities
Social
Physical Policy
Environment
Environment
•Family
•Home
•Teacher Personal •Neighborhood
•Peers Characteristics •School
•Media • Cost of food
Health •Preferences •Access to sports Food
Services •Knowledge Characteristics
facilities
•Perceptions &
Type of
•Self efficacy Physical Activity
•Self awareness
 Περιβάλλον & Καταστάσεις
(Environments & Situations)

} Περιβάλλον: αντικειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των

εξωτερικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τη
συμπεριφορά του ατόμου
} Κατάσταση: υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των
περιβαλλοντικών παραγόντων (κοινωνικών και φυσικών) όπως ο
τόπος, ο χρόνος, τα αντικείμενα, οι συμμετέχοντες και ο ρόλος
του ατόμου μέσα στην κατάσταση
 Περιβάλλον & Καταστάσεις
(Environments & Situations)

} Περιβάλλον: αντικειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των

εξωτερικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τη
συμπεριφορά του ατόμου
} Κατάσταση: υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των
περιβαλλοντικών παραγόντων (κοινωνικών και φυσικών) όπως ο
τόπος, ο χρόνος, τα αντικείμενα, οι συμμετέχοντες και ο ρόλος
του ατόμου μέσα στην κατάσταση

Μπορείτε να σκεφτείτε
παραδείγματα;
 Περιβάλλον & Καταστάσεις
(Environments & Situations)

} Περιβάλλον: αντικειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των

εξωτερικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τη
συμπεριφορά του ατόμου
} Κατάσταση: υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας/ των
περιβαλλοντικών παραγόντων (κοινωνικών και φυσικών) όπως ο
τόπος, ο χρόνος, τα αντικείμενα, οι συμμετέχοντες και ο ρόλος
του ατόμου μέσα στην κατάσταση
• Το κυλικείο διαθέτει σαλάτες (περιβάλλον)
• Το άτομο δεν τις βλέπει ή θεωρεί δύσκολο να τις καταναλώσει στο
δεδομένο χώρο- χρειάζεται μαχαιροπίρουνα (κατάσταση)
• Η φοιτητική λέσχη απέχει 1 km από το πανεπιστήμιο (περιβάλλον)
• Η απόσταση αυτή θεωρείται μεγάλη ή μικρή? (κατάσταση)
 Ικανότητα συμπεριφοράς
(Behavioural capability)
} Η εκτέλεση συγκεκριμένης συμπεριφοράς προϋποθέτει
την ικανότητα εκτέλεσης (δεξιότητα)
} Δεξιότητα ¹ Εκτέλεση
} Ανάπτυξη Ικανότητας:
} μαθησιακή ικανότητα, τρόπος εκπαίδευσης, συχνότητα
τριβής του ατόμου με το αντικείμενο εκμάθησης
(επαναλήψεις, επανατροφοδότηση)
Κίνητρα (incentives)
} Αρνητικά vs Θετικά
} Η επιλογή γίνεται με βάση την αρχή της αναζήτησης της
ηδονής (hedonic principle):
το άτομο θα επιλέξει εκείνη τη συμπεριφορά που
αυξάνει τις πιθανότητες για ένα θετικό αποτέλεσμα ή
ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες για ένα αρνητικό αποτέλεσμα
(εφόσον στις υπάρχουσες επιλογές συμπεριφορών όλες
οι παράμετροι είναι ίδιες)
Κίνητρα (incentives)
} Αρνητικά vs Θετικά
} Η επιλογή γίνεται με βάση την αρχή της αναζήτησης της
ηδονής (hedonic principle):
το άτομο θα επιλέξει εκείνη τη συμπεριφορά που
αυξάνει τις πιθανότητες για ένα θετικό αποτέλεσμα ή
ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες για ένα αρνητικό αποτέλεσμα
(εφόσον στις υπάρχουσες επιλογές συμπεριφορών όλες
οι παράμετροι είναι ίδιες)

Π.χ. γεύση, αντίδραση

κοινωνικού περιβάλλοντος
Κίνητρα (incentives)
} Αρνητικά vs Θετικά
} Η επιλογή γίνεται με βάση την αρχή της αναζήτησης της
ηδονής (hedonic principle):
το άτομο θα επιλέξει εκείνη τη συμπεριφορά που
αυξάνει τις πιθανότητες για ένα θετικό αποτέλεσμα ή
ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες για ένα αρνητικό αποτέλεσμα
(εφόσον στις υπάρχουσες επιλογές συμπεριφορών όλες
οι παράμετροι είναι ίδιες)
} Βραχυπρόθεσμα vs Μακροπρόθεσμα
Κίνητρα (incentives)
} Αρνητικά vs Θετικά
} Η επιλογή γίνεται με βάση την αρχή της αναζήτησης της
ηδονής (hedonic principle):
το άτομο θα επιλέξει εκείνη τη συμπεριφορά που
αυξάνει τις πιθανότητες για ένα θετικό αποτέλεσμα ή
ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες για ένα αρνητικό αποτέλεσμα
(εφόσον στις υπάρχουσες επιλογές συμπεριφορών όλες
οι παράμετροι είναι ίδιες)
} Βραχυπρόθεσμα vs Μακροπρόθεσμα

Μπορείτε να σκεφτείτε
παραδείγματα;
Κίνητρα (incentives)

Συμμετοχή σε πρόγραμμα σωματικής άσκησης για να επιτύχει βραχυπρόθεσμα

οφέλη (όμορφο σώμα, αίσθημα ευεξίας, συναναστροφή με άλλα άτομα…)
 Χ
Κίνητρα (incentives)

Και όχι μακροπρόθεσμα οφέλη (πρόληψη εμφράγματος…)

Αφροαμερικανοί Ενήλικες
Προσαρμογή μιας print-based παρέμβασης
(μέσω newsletters) διάρκειας 3 μηνών για
την αύξηση φρούτων και λαχανικών
Ομάδα ελέγχου: προσαρμογή με βάση
δημογραφικά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένες παραμέτρους της Κοινωνικής
Γνωσιακής Θεωρίας (SCT) (επιδιωκόμενα
αποτελέσματα, κοινωνική υποστήριξη, και
περιοριστικοί παράγοντες στην
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών)
Ομάδα παρέμβασης: επιπρόσθετη
προσαρμογή και με βάση τα εσωτερικά
κίνητρα και την αυτό-αποτελεσματικότητα
Αφροαμερικανοί Ενήλικες
Προσαρμογή μιας print-based παρέμβασης
(μέσω newsletters) διάρκειας 3 μηνών για
την αύξηση φρούτων και λαχανικών
Ομάδα ελέγχου: προσαρμογή με βάση
δημογραφικά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένες παραμέτρους της Κοινωνικής
Γνωσιακής Θεωρίας (SCT) (επιδιωκόμενα
αποτελέσματα, κοινωνική υποστήριξη, και
περιοριστικοί παράγοντες στην
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών)
Ομάδα παρέμβασης: επιπρόσθετη
προσαρμογή και με βάση τα εσωτερικά
κίνητρα και την αυτό-αποτελεσματικότητα
Σημαντική αυξηση και στις δύο ομάδες (pre& post
intervention) στην πρόθεση για κατανάλωση φρούτων και
λαχανικών, στα επιδιωκώμενα αποτελέσματα και στα
εσωτερικά κίνητρα
Αφροαμερικανοί Ενήλικες
Προσαρμογή μιας print-based παρέμβασης
(μέσω newsletters) διάρκειας 3 μηνών για
την αύξηση φρούτων και λαχανικών
Ομάδα ελέγχου: προσαρμογή με βάση
δημογραφικά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένες παραμέτρους της Κοινωνικής
Γνωσιακής Θεωρίας (SCT) (επιδιωκόμενα
αποτελέσματα, κοινωνική υποστήριξη, και
περιοριστικοί παράγοντες στην
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών)
Ομάδα παρέμβασης: επιπρόσθετη
προσαρμογή και με βάση τα εσωτερικά
κίνητρα και την αυτό-αποτελεσματικότητα
Αφροαμερικανοί Ενήλικες
Προσαρμογή μιας print-based παρέμβασης
(μέσω newsletters) διάρκειας 3 μηνών για
την αύξηση φρούτων και λαχανικών
Ομάδα ελέγχου: προσαρμογή με βάση
δημογραφικά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένες παραμέτρους της Κοινωνικής
Γνωσιακής Θεωρίας (SCT) (επιδιωκόμενα
αποτελέσματα, κοινωνική υποστήριξη, και
περιοριστικοί παράγοντες στην
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών)
Ομάδα παρέμβασης: επιπρόσθετη
προσαρμογή και με βάση τα εσωτερικά
κίνητρα και την αυτό-αποτελεσματικότητα
Διαχωρισμός για τον τύπο παρέμβασης που προτιμούσαν οι συμμετέχοντες με βάση την
ερώτηση “In general, when it comes to my health I would rather an expert just tell me what I
should do”
• High autonomy: αυτοί που προτιμούσαν μία παρέμβαση που θα ήταν υποστηρικτική
• Low autonomy: αυτοί που προτιμούσαν μία παρέμβαση που απλά θα τους έλεγε τι θα
κάνουν
Αφροαμερικανοί Ενήλικες
Προσαρμογή μιας print-based παρέμβασης
(μέσω newsletters) διάρκειας 3 μηνών για
την αύξηση φρούτων και λαχανικών
Ομάδα ελέγχου: προσαρμογή με βάση
δημογραφικά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένες παραμέτρους της Κοινωνικής
Γνωσιακής Θεωρίας (SCT) (επιδιωκόμενα
αποτελέσματα, κοινωνική υποστήριξη, και
περιοριστικοί παράγοντες στην
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών)
Ομάδα παρέμβασης: επιπρόσθετη
προσαρμογή και με βάση τα εσωτερικά
κίνητρα και την αυτό-αποτελεσματικότητα
• Τα high autonomy άτομα της ομάδας παρέμβασης αύξησαν την
κατανάλωση φρούτων και λαχανικών κατά 1.07 μερίδες σε σύγκριση με
την αύξηση των 0.43 μερίδων που παρατηρήθηκε στους high autonomy
της ομάδας ελέγχου.
• Για τα low autonomy άτομα δεν παρατηρήθηκε διαφορά μεταξύ των
ομάδων
Αυτό-ρύθμιση της συμπεριφοράς
(Self-control, self-regulation)

} Θέτουμε στόχους εφικτούς, συγκεκριμένους, στόχους

που να μπορεί να επιτύχει το ίδιο το άτομο από μόνο
του
} Η αυτορρύθμιση λειτουργεί μέσα από μία διαδικασία
τριών υπολειτουργιών:
} Αυτό-παρατήρηση και ορισμός υλοποιήσιμων στόχων
όσον αφορά μία συγκεκριμένη συμπεριφορά
} Αξιολόγηση της συμπεριφοράς
} Αυτό-επιβράβευση
Χαρακτηριστικά Στόχων

Ø Α πλοί
Ø Μ ετρήσιμοι
Ø Ε φικτοί
Ø Σ ημαντικοί
Ø Α ξιολογήσιμοι
Μπορείτε να σκεφτείτε
Ø S pecific
παραδείγματα;
Ø M easurable
Ø A ttainable
Ø R ealistic
Ø T imely

Meyer, Paul J (2003). ISBN 978-0-89811-304-4.

Χαρακτηριστικά Στόχων

Ø Α πλοί
Ø Μ ετρήσιμοι
Ø Ε φικτοί
Ø Σ ημαντικοί Τι θα συμβουλεύατε ένα άτομο
που τρώει γλυκά κάθε μέρα;
Ø Α ξιολογήσιμοι
Ø S pecific
Ø M easurable
Ø A ttainable
Ø R ealistic
Ø T imely

Meyer, Paul J (2003). ISBN 978-0-89811-304-4.

Χαρακτηριστικά Στόχων

Ø Α πλοί
Ø Μ ετρήσιμοι Τι θα συμβουλεύατε ένα άτομο
που τρώει γλυκά κάθε μέρα;
Ø Ε φικτοί
Ø Σ ημαντικοί «περιορισμός των γλυκών από
επτά φορές την εβδομάδα σε
Ø Α ξιολογήσιμοι δύο»

Ø S pecific
Ø M easurable «περιορισμός των γλυκών»
Ø A ttainable
Ø R ealistic
Ø T imely

Meyer, Paul J (2003). ISBN 978-0-89811-304-4.

Χαρακτηριστικά Στόχων

Ø Α πλοί
Ø Μ ετρήσιμοι Τι θα συμβουλεύατε ένα άτομο
που τρώει γλυκά κάθε μέρα;
Ø Ε φικτοί
Ø Σ ημαντικοί «περιορισμός των γλυκών από
επτά φορές την εβδομάδα σε
Ø Α ξιολογήσιμοι δύο»

Ø S pecific
Ø M easurable «περιορισμός των γλυκών»
Ø A ttainable
Ø R ealistic
Ø T imely

Meyer, Paul J (2003). ISBN 978-0-89811-304-4.

 Οι τρεις υπολειτουργίες της αυτο-ρύθμισης
Αυτό-παρατήρηση και
Αξιολόγηση της
ορισμός υλοποιήσιμων Αυτό-επιβράβευση
συμπεριφοράς
στόχων

• Προσωπικά κριτήρια
• Διαφορετικοί Π.χ. σαφήνεια, εγγύτητα,
παράμετροι επίδοσης γενικότητα • Αντιδράσεις
Π.χ. ποσότητα, • Επιδόσεις αναφοράς αξιολόγησης από το
παραγωγικότητα, Π.χ. σύγκριση με αντίστοιχη ίδιο το άτομο
επίδοση στο παρελθόν ή την Π.χ. θετικές ή αρνητικές
πρωτοτυπία
επίδοση κάποιου άλλου
ατόμου ή με τις συστάσεις • Απτές αυτό-
• Τρόπος • Εκτίμηση της δράσης αντιδράσεις
παρακολούθησης Π.χ. αν αξίζει η αλλαγή της Π.χ. Επιβράβευση ή τιμωρία
Π.χ. συχνότητα, ακρίβεια συμπεριφοράς
λεπτομέρεια • Προσδιοριστικοί • Καμία αντίδραση
παράγοντες επίδοσης
Π.χ. προσωπικοί, εξωτερικοί

Bandura, 1991
 Π.χ. Στόχος: αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών

Αυτό-παρατήρηση και
Αξιολόγηση της
ορισμός υλοποιήσιμων Αυτό-επιβράβευση
συμπεριφοράς
στόχων

• ένα άτομο μπορεί να

αξιολογεί πόσα φρούτα/ • σύγκριση σε σχέση με τις
λαχανικά έφαγε ή αν
αντικατέστησε κάποιο σνακ
με φρούτο ή αν έβαλε στο
διαιτολόγιό του φρούτα και
λαχανικά από όλα τα
χρώματα
• συχνότητα παρακολούθησης
(κάθε μέρα ή 1 φορά/
εβδομάδα), η ακρίβεια
(λεπτομερές ημερολόγιο ή
από μνήμης), η λεπτομέρεια • Θεωρώ σημαντική την
της παρακολούθησης (π.χ.
ακριβής καταγραφή ανά
χρώμα)
συστάσεις για
κατανάλωση φρούτων/
λαχανικών από κάποιον
• «κατάφερα να αυξήσω
διεθνή φορέα ή την
τις μερίδες φρούτων και
κατανάλωση φρούτων /
λαχανικών άρα αύριο θα
λαχανικών από τους
πάω να αγοράσω κάτι
φίλους π.χ. «έφαγα
όμορφο για τον εαυτό
παραπάνω φρούτα από
μου»
το Γιάννη»
κατανάλωση φρούτων
και λαχανικών

Bandura, 1991
τα άτομα που έβαζαν στόχους και αυτό-
παρακολουθούνταν (G+F) είχαν
μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης της
προσπάθειας εκτέλεσης σε σχέση με τα
άτομα που έβαζαν μόνο στόχους αλλά δεν
αυτό-παρακολουθούνταν (G) ή αυτούς
που δεν έβαζαν καν στόχους (NG)

Bandura, 1991
Μάθηση μέσω παρατήρησης
(Observational Learning)
} Το περιβάλλον αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς γιατί παρέχει πρότυπα
συμπεριφοράς
} Λαμβάνει χώρα όταν το άτομο παρακολουθεί τις πράξεις
κάποιου άλλου ατόμου και ταυτόχρονα την ενθάρρυνση ή
αποθάρρυνση που το άτομο αυτό (ο δρων) δέχεται ως προς
τις συγκεκριμένες πράξεις του
Μάθηση μέσω παρατήρησης
(Observational Learning)
} Το περιβάλλον αποτελεί σημαντικός παράγοντα στη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς γιατί παρέχει πρότυπα
συμπεριφοράς
} Λαμβάνει χώρα όταν το άτομο παρακολουθεί τις πράξεις
κάποιου άλλου ατόμου και ταυτόχρονα την ενθάρρυνση ή
αποθάρρυνση που το άτομο αυτό (ο δρων) δέχεται ως προς
τις συγκεκριμένες πράξεις του

Μπορείτε να σκεφτείτε
παραδείγματα;
Μάθηση μέσω παρατήρησης
(Observational Learning)
} Το περιβάλλον αποτελεί σημαντικός παράγοντα στη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς γιατί παρέχει πρότυπα
συμπεριφοράς
} Λαμβάνει χώρα όταν το άτομο παρακολουθεί τις πράξεις
κάποιου άλλου ατόμου και ταυτόχρονα την ενθάρρυνση ή
αποθάρρυνση που το άτομο αυτό (ο δρων) δέχεται ως προς
τις συγκεκριμένες πράξεις του

• Το παιδί βλέπει τον γονέα να καπνίζει και να αντλεί ικανοποίηση από το

κάπνισμα
• Ο ενθουσιασμός των γονέων όταν εμφανίζεται η τούρτα σε παιδικά
πάρτυ
4 βασικά βήματα για τη μάθηση μέσω παρατήρησης

Προσοχή παρατηρεί κάτι στο περιβάλλον

Διατήρηση θυμάται τι παρατήρησε

Αναπαραγωγή παράγει μία δράση που είναι αντίγραφο

αυτής που παρατήρησε

Κινητοποίηση το αποτέλεσμα επηρεάζει την πιθανότητα

επανάληψης της συμπεριφοράς
4 βασικά βήματα για τη μάθηση μέσω παρατήρησης

Προσοχή παρατηρεί κάτι στο περιβάλλον

Διατήρηση θυμάται τι παρατήρησε

Αναπαραγωγή παράγει μία δράση που είναι αντίγραφο

αυτής που παρατήρησε

Κινητοποίηση το αποτέλεσμα επηρεάζει την πιθανότητα

επανάληψης της συμπεριφοράς
υπεισέρχεται και
η έννοια της
Ενίσχυσης
4 βασικά βήματα για τη μάθηση μέσω παρατήρησης

Προσοχή παρατηρεί κάτι στο περιβάλλον

Διατήρηση θυμάται τι παρατήρησε

Αναπαραγωγή παράγει μία δράση που είναι αντίγραφο

αυτής που παρατήρησε

Κινητοποίηση το αποτέλεσμα επηρεάζει την πιθανότητα

επανάληψης της συμπεριφοράς

Μπορείτε να σκεφτείτε παραδείγματα;

4 βασικά βήματα για τη μάθηση μέσω παρατήρησης

Προσοχή παρατηρεί κάτι στο περιβάλλον

Ένα παιδί βλέπει σε μία διαφήμιση έναν τραγουδιστή να πίνει ένα φυσικό χυμό
Διατήρηση θυμάται τι παρατήρησε
Η εικόνα αυτή μένει στο μυαλό του
Αναπαραγωγή παράγει μία δράση που είναι αντίγραφο
αυτής που παρατήρησε
Όταν πάει με τους γονείς του έξω σε μία καφετέρια, θα ζητήσει να καταναλώσει
κι εκείνο φυσικό χυμό

Κινητοποίηση το αποτέλεσμα επηρεάζει την πιθανότητα

επανάληψης της συμπεριφοράς
Αν οι γονείς του το επαινέσουν για αυτή του την επιλογή, τότε πιθανά θα το
επαναλάβει και την επόμενη φορά που θα του δοθεί η ευκαιρία
 Παροχή Προσφορά ενός
ανταμοιβών στα περιορισμένου Αφήνουν τα παιδιά
παιδιά για την αριθμού τροφίμων να
κατανάλωση των και δυνατότητα παρακολουθήσουν
τροφίμων επιλογής ενήλικες να τρώνε
Απλή Επιμονή στο να τα ίδια τρόφιμα
επαναλαμβανόμενη καταναλώσουν τα
έκθεση στα παιδιά τουλάχιστον
τρόφιμα μία μπουκιά από τα
προσφερόμενα
τρόφιμα

Hendy and Raudenbush, 2000 Appetite

Hendy and Raudenbush, 2000 Appetite
Οι δάσκαλοι τοποθετούσαν και εκείνοι τα υπό μελέτη
τρόφιμα μπροστά τους στο τραπέζι, τα έβαζαν στο
πιάτο τους και τα κατανάλωναν λέγοντας με
ενθουσιασμό “mmm! I love mangoes (cranberries)!”
ή “These are delicious!” τουλάχιστον δύο φορές κατά
τη διάρκεια του γεύματος
Οι δάσκαλοι τοποθετούσαν και
εκείνοι τα υπό μελέτη τρόφιμα
μπροστά τους στο τραπέζι αλλά
δεν έβαζαν στο πιάτο τους και δεν
τα κατανάλωναν

Hendy and Raudenbush, 2000 Appetite

Hendy and Raudenbush, 2000 Appetite
Ενίσχυση (Reinforcement)
} Η Θετική ενίσχυση (επιβράβευση), αυξάνει την πιθανότητα
ότι η συμπεριφορά αυτή θα επαναληφθεί
} Η Αρνητική ενίσχυση (τιμωρία), δεν είναι ακριβώς το
αντίθετο της θετικής αφού δεν μειώνει πάντα το ενδεχόμενο
επανάληψης κάποιας συμπεριφοράς (μόνο κάτω από τις ίδιες
συνθήκες)
} Εσωτερική ενίσχυση (σε αυτή οφείλονται συμπεριφορές που
δεν λαμβάνουν καμιά εξωτερική ενίσχυση)
} Εξωτερική ενίσχυση θα πρέπει να δίνεται επιλεκτικά και όχι
σε όλα τα άτομα και για όλες τις συμπεριφορές που έχουν να
κάνουν με την υγεία
Π.χ. αν ένα άτομο που του αρέσει το τρέξιμο πληρωθεί γι’ αυτή του τη συμπεριφορά
για μία εβδομάδα, ίσως όταν δεν πληρώνεται πλέον διαπιστώσει ότι το τρέξιμο δεν
του αρέσει τόσο πολύ όσο του άρεσε πριν πληρωθεί
Αυτό-αποτελεσματικότητα (Self-efficacy)
} Η σιγουριά που αισθάνεται ένα άτομο για την εκτέλεση
μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας
} Ίσως η πιο σημαντική από τις παραμέτρους που
σχετίζονται με την αλλαγή συμπεριφοράς
} Πως αναπτύσσεται η αυτό-αποτελεσματικότητα για μία
συγκεκριμένη δραστηριότητα;
} Η διαδικασία της εκμάθησης μιας νέας δραστηριότητας
χωρίζεται σε μικρά βήματα (τμηματικά)
} Το άτομο επαναλαμβάνει πολλές φορές τα βήματα αυτά
(επαναλήψεις)
} Όταν αισθανθεί σίγουρο για τα επιμέρους βήματα
επαναλαμβάνει τη νέα δραστηριότητα στο σύνολό της και έτσι
αναπτύσσει αυτό-αποτελεσματικότητα για τη συγκεκριμένη
δραστηριότητα
Αυτό-αποτελεσματικότητα (Self efficacy)

Μάλλον
δε θα τα
καταφέρω ποτέ…
Αυτό-αποτελεσματικότητα (Self-efficacy)

Τελικά μάλλον τα
καταφέρνω κι
εγώ
 Προσδοκώμενα
αποτελέσματα
Απόδοση
Επιτεύγματα
Κοινωνική/Λεκτική
πειθώ
Συναισθηματική έγερση
(πόσο αγχωμένοι, φοβισμένοι ή
εκνευρισμένοι αισθανόμαστε)
Υποκατάστατες εμπειρίες
(επιτυχίες και αποτυχίες άλλων)
Α
υ
τ Διαδικασίες επιλογής
ό (σχολή, καριέρα, κοινωνικές
- δραστηριότητες, σπορ)
α
π
ο Γνωσιακές διαδικασίες
τ (χρήση υψηλού επιπέδου σκέψης
ε για την επίλυση προβλημάτων)
λ
ε
σ Διαδικασίες
μ κινητοποίησης
α (επίπεδο προσπάθειας, επιμονή)
τι
κ
ό Συναισθηματικές διαδικασίες
τ (επίπεδο άγχους, κατάθλιψη,
η ικανότητα να ανταπεξέλθει σε
τ δύσκολες εργασίες)
α
Προσαρμογή από Bandura 1986
 Προσδοκώμενα
αποτελέσματα
Α
υ
Απόδοση τ Διαδικασίες επιλογής
ό (σχολή, καριέρα, κοινωνικές
Επιτεύγματα - δραστηριότητες, σπορ)
α
π
Κοινωνική/Λεκτική ο Γνωσιακές διαδικασίες
τ (χρήση υψηλού επιπέδου σκέψης
πειθώ ε για την επίλυση προβλημάτων)
λ Οι πεποιθήσεις που
ε δημιουργεί για την αυτό-
Συναισθηματική έγερση
πηγές από τις οποίες σ Διαδικασίες
αποτελεσματικότητά του
(πόσοαντλεί
αγχωμένοι, φοβισμένοι ή
το άτομο μ κινητοποίησης
επηρεάζουν έπειτα
εκνευρισμένοι
πληροφορίεςαισθανόμαστε)
για την α διάφορες εκφάνσεις της
(επίπεδο προσπάθειας, επιμονή)
αυτό- τι συμπεριφοράς του
αποτελεσματικότητά κ
του ό Συναισθηματικές διαδικασίες
Υποκατάστατες εμπειρίες τ (επίπεδο άγχους, κατάθλιψη,
(επιτυχίες και αποτυχίες άλλων) η ικανότητα να ανταπεξέλθει σε
τ δύσκολες εργασίες)
α
Προσαρμογή από Bandura 1986