http://www.scribd.

com/doc/33860030/JURIDIK-Fillet-e-se-drejtes
.Nocioni dhe karakteristikat e normes juridike ? ( 3pike );
- Norma juridike eshte rregull me ane te se ciles rregullohet sjellja e individe
ve ne shoqeri.
- Per normen juridike jane te rendesishme dy karakteristika :
a).Lidhmeria e saj per subjektin autoritar (shtetin) dhe
b).Efikasiteti i saj.
2.Nocioni dhe elementet e marredhenieve juridike ? ( 3pike );
- Marredhenjet juridike jane marrdhenje shoqerore te rregulluara me anen e norma
ve juridike.
- Elementet perberese te marrdhenjeve juridike jane dy :
a).AUTORIZIMET dhe
b)DETYRIMET.
3.Llojet e autorizimeve juridike dhe ku qendron dallimi midis tyre ? ( 3pike )
-Kemi dy lloje te autorizimeve juridike :
a).Te drejten subjektive dhe
b).Kompetencen.
- Dallimi mes ketyre dy autorizimeve qendron sepse e drejta subjektive i takon s
ubjektit te se drejtes duke u bazuar ne normen juridike per te mbrojtur interesi
n e vet kurse kompetenca paraqet llojin e autorizimit qe njeherazi perfshin te d
rejten dhe detyrimin qe te ushtrohet ashtu siq e kerkon interesi publik
- >Dallimi tjeter mund te jete se subjekti i se drejtes subjektive me te drejten
e vet mund te sillet sit e doje mbrenda suazave te lejuara psh. Ta shes sendin
e vet,t ia fal dikujt sendin apo t ia huazoje sendin subjektit tjeter ,ndersa subjek
ti I cili ushtron kompetencen keto veprime smund t i beje,sepse kete te drejte e u
shtron ne emer te subjektit tjeter dhe ne interesin e huaj.
4.Nocioni dhe llojet e fakteve juridike ? ( 3pike )
- Faktet juridike jane rrethana objektive te cilat nxisin krijimin,ndryshimin dh
e shuarjen e marredhenjeve juridike.
- Faktet juridike I ndajme ne :
a).Fakte te rendomta dhe
b).Fakte juridike.
5.Nocioni i burimeve materiale dhe formale te se drejtes dhe ku qendron rendesia
e burimeve formale ?
- Burimet e se drejtes ne kuptimin material tregojn per faktet shoqerore prej te
cilave burojne te drejtat dhe lirite.
Burimet e se drejtes ne kuptimin formal qe njeherazi jane edhe objektet e studim
it tone ,paraqesin mjetet me te cilat burimet materiale shprehen sistematizohen
dhe renditen sipas shkalles perkatese juridike.
-Burimet e se drejtes ne kuptimin formal ndahen ne tri lloje ato jane :
a).Burimet formale shteterore
b).Burimet formale joshteterore dhe
c).Burimet formale te perziera.
6.Cilet jane faktoret qe ndikojne ne mos-perputhjen e elementeve te aktit juridi
k dhe vlefshmerise se saj ? ( 3pike )
-Faktoret te natyres se brendshme te cilet ndikojne ne mosperputhshmerin e eleme
nteve juridike jane:
a).Gabimi dhe
b).Lajthitja (vetmashtrimi)
-Vlejne deri sa te pushojn faktoret te cilet drejtperdrejt kane ndikuar ne nxjer
rjen e tyre.
7.Nocioni i ligjit formal dhe nje shembull per te ? ( 3pike )
- Ligji formal paraqet aktin juridik me fuqi me te larte juridike ne kuptimin e
vet formal.
- Kjo do te thot se akti ne fjal per nga brendija nuk eshte ligj sepse nuk permb
an norme te pergjithshme juridike por mban norme te veqant juridike e cila vlen
vetem per raste konkrete.
8.Numero se paku 5-se akte me fuqi nenligjore dhe kush i nxjerr Urdheresen ? ( 3
pike )
- Aktet me fuqi nenligjore jane 7 :
a).Dekret ligji
b).Dekreti
c).Rregullorja
d).Urdheresa
e).Statuti
f).Udhzimi dhe
g).Vendimi
- Urdheresen e nxjerrin organet shtetrore konkretisht organet e administrates.
9.Cilet jane faktoret qe e bejne te pa qarte normen juridike ne aspektin gjuheso
re ? ( 3pike )
- Faktoret qe e bejne te paqarte normen juridike ne aspektin gjuhesore jane:
a).pakuptueshmeria dhe
b).pacaktueshmeria e normes juridike.
10.Numero fazat e procesit te zbatimit te normes juridike dhe qka quajme zbatim
autonom dhe heteronom ? ( 3 pike )
- Fazat e procesit te zbatimit te normes juridike ndahen ne 4faza ato jane :
a)Faza e njohjes se normes juridike , b)Faza e interpretimit te normes juridike
,c)Faza e kualifikimit te rastit konkret dhe d)Faza e realizimit te normes jurid
ike nepermjet veprimeve njerezore.
- Zbatim autonom quajme sjellja e subjektit sipas rregulles paresore dispozicion
it eshte vullnetare sipas vetedijes se ngritur, bindjes ,ndersa zbatim heteronom
quajme subjektet qe kete e bene nga frika se ndaj tij do te zbatohet sanksioni,
pra sjelljen e vet i a pershtat normes vetem qe te mos pasoj ky zbatim.
11.Nocionet,llojet dhe nga nje shembull per provat juridike ? ( 3pike )
- Provat juridike paraqesin mjetet me anen e te cilave vertetohen faktet relevan
t per te drejte ne ndriqimin dhe zgjedhjen e nje situate kontesti gjyqsor konkre
te.
- Llojet e provave juridike jane :
a).Provat e drejtperdrejta dhe b).Provat e terthorta.
12.Nocioni i ligjshmerise formale dhe qka nenkuptojme me fuqine juridike ? ( 3pi
ke )
- Ligjshmeria formale qendron ne pajtueshmerin e normave sipas autorizimit proce
dures dhe matrializimit te aktit juridik dhe anasjelltas.
- Me fuqi juridike nenkuptojme masen e ndikimit te veprimit ten je akti juridik
ne aktet e tjera me te uleta.
13.Cilat jane kushtet e domosdoshme te procedures se interpretimit ? ( 3pike )
- Kushtet e domosdoshme te procedures se interpretimit jane :
Se pari duhet vertetuar teksti I sakt I normes juridike , duke I saktesuar se aj
o eshte pjese perberese e sistemit juridik ,pjese e se drejtes pozitive dhe Inte
rpretimi I normes ,caktimi I domethenies se drejtes te normes juridike (natyrish
t se se pari duhet zbuluar dhe vertetuar domethenjen e drejte gjuhesore te norme
s juridike,nepermjet Kodit te domethenieve dhe pastaj kushti I fundit eshte te v
ertetojme domethenien e drejte juridike te normes).
14.Interpretimi subjektiv dhe ai objektiv ? ( 3pike )
- Interpretimi subjektiv nenkupton ate sqarim te normes juridike duke bere perpj
ekje qe te vertetoj domethenjen e drejt dhe duke konsideruar si te ketill dometh
enjen te cilen e ka deshiruar krijuesi I normes qe ne momentin e hartimit,jo edh
e ate qe norma juridike tregon ne momentin e interpretimit.
- Interpretimi objektiv qendron ne drejtim tjeter ne te vertetuarit e domethenje
s se drejt te normes juridike.
15.Nocioni i institucioneve te se drejtes dhe numero se paku 4 sosh? ( 3pike )
- Institucioni I se drejtes paraqet teresine harmonike te rregullave juridike me
te cilat rregullohet nje process dhe marredhenjet e njejte shoqerore .
- Institucione te se drejtes mund te jene psh: tek e drejta familjare
a).Martesa
b).Familja
c).Kujderstaria
d).Adoptimi etj
Ndersa ato ne fund qe jane mi rrombullaksu nuk i kom shkru pershkak se nuk i ka
vleresu a jane te sakta apo jo kshtu qe keto qe po i shihni keto jane te komplet
uara per testin e filleve te se drejtes ....

SOOOOOOCIIIIOOOOLLOOOOOOOOOGJIIIIIIIII .........................................
................................................................................
................................................

#
1-QFARE POZITE KA SOCIOLOGJIA NË SHOQËRI
Objekti I studimit të sociologjise eshte shumë I gjërë dhe kompleks sepse ky objekt është s
oqëria dhe e tërsia e sajë. Organizimin e jetës shoqërore mund ta bëjmë aq sa ne e njohim s
in dhe raportet shoqërore. Deri te kjo njohje ne mund të arrijmë përmes Sosiologjisë. Soci
ologjisë I intereson jeta shoqërore e njeriut dhe grupeve ne shoqëri, pastaj sjelljet
shoqërore të individit, institucionet shoqërore duke filluar nga familja, grupet shoqëro
re, struktura. Sa I përket pozitës së Sociologjise , pozita e sajë varet nga shkalla e z
hvillimit të shteteve dhe shoqërisë pasi që Sociologjia rol kryesor e ka humanizmin e nj
eriut e jo mosrespektimin. Mund të thuhet se sociologjia sot është duke paraqit intere
s për tu studiuar si asnjë herë më parë. Në Kosovë ajo nuk e ka vendin e merituar në mesin
encave të tjera, ajo është në shtratin e sëmundjës si rezultat I mosinteresimit te instit
eve shoqërore.
2-SI U ZHVILLUA PROCESI I DIFERENCIMIT TE SHKENCAVE DHE FORMIMI I I SOCIOLOGJISE
.
Sociologjia si shkencë e veqant u formua në fillim të shek. XIX ( vitet e dyzeta) edhe
pse njerzit që prej ditëve të para të vetëdijës së tyre kanë menduar për fenomenet sociale
Para formimit të sajë fusha e studimit të sajë studiohej nga shkencat e tjera si Filozoj
ia, histroia, doktrinat politike etj. Në lidhje me këtë process SPENSERI ka theksuar s
e ky proces shkon prej Homogjenës kah Heterogjena.
Pra në procesin e zhvillimit shoqëror bëhet specializimi dhe diferencimi gjithnjë e më I m
adh I vetëdijës shoqërore. Në lidhje me këtë janë dy pikpamje kryesore. Një palë mendon se
agjia forma më e vjetër e vetëdijës shoqërore ( në fazën magjike njeriu mendonte se vet mun
të zotëronte ligjet dhe forcat e natyrës.Ndërsa sipas mendimt të dytë religjioni ishte for
a e parë e vetëdijës mendojnë se magjia është vet pjes e religjionit. Forma e par e cila u
da nga kjo forëm e padiferencuar ishte Filozofia, që erdhi si rezultati grumbullimit
të njohurive të reja. Pra shpjegimi Teogonik I botës u zëvendësua me shpjegimin Kozmogeni
k sipas te cilit bota zhvillohet në bazë të ligjeve të natyrës.
Kjo është shprehur në Greqin antike kur u paraqiten klasat,
kur ju mundësua një shtrese të ja kushtoj fuqit e veta intelektuale veprimtarive shoqëro
re dhe shpirtore-politike.
Me ndarjen epar pra të formimit të filozofisë, fitohet përvojë dhe dijeni mbi natyrën dhe s
oqërin dhe paraqiten tedenca te reja për ndarjen e filozofisë.
Me këtë religjioni nuk zhduket por por qëndron edhe mëtutje si formë e vetdijës. Periudha e
kapitalizmit I dha edhe më shumë shtytje këtij procesi.
Ky process ishte më I shppejt te shkencat natyrore se sa te ato shoqërore.
3-PSE ISHTE MË I SHPEJTË PROCESI I FORMIMIT TË SHKENCAVE NATYRORE.
Sepse shoqeria është më shumë e interesuar për zhvillimi e shkencave natyrore pasi që në to
htetet zhvillimi I forcave prodhuese dhe ekonomia e malllrave. Pastaj për arsye se
fenomoenet natyrore përsëriten shpesh dhe janë gati gjithnjë të njejta.Arsye tjetër është
kurit natyrore mund të shkaktohen edhe artificialisht qka është shum e vështir për dukurit
shoqërore. Ndërsa dukurit shoqërore janë komplekse hde të vështira sepse paraqesin qeniet
ntelegjente, dhe se dukurit historike të përsëritura kurr nuk janë identike me të parën, ed
e pse dukete ngjajshme ajo ka elemente të reja që dallojn prej të parës.
CILAT JANË BURIMET E SOCIOLOGJISE
4-CILAT JANË KONCEPCIONET MBI SHOQËRIN NË FILOZOFIN DHE HISTORINË ANTIKE?
Këto koncepcione fillojne në të ashtuquajturën periudhe antropologjike në Greqin antike e
cila fillon me Sofistët. Ky fakt i poaraqitjës së këtyre koncepcioneve lidhte me atë se në
kohë shoqëria greke skllavopronare ishte në krizë të madhe dhe pyetjët se qka të bëhet që a
polisit të jenë të lumtur dhe këto qytete-shtete të shpëtohen nga shkatërrimi dolën në rend
të I analizuar këto kocepcione sociale-filozofike janë të rëndësishme pikpamjet e sofistëv
Platonit, Aristotelit dhe te shkollave post-aristoteliane të Stoikëve. Sipas sofistëve
janë tri pikpamje mbi lindjen e shtetit a) Teoria e kontratës shoqërore b) Teoria e n
atyrës dhe c) teoria e forcës. Sipas disve gjendaj natyrore ishte me knflikte të vazhd
ueshme në mes të njerzve dhe nuk ishte gjendje ideale e barazisë dhe e mirqenjës . Pitag
ora mendon se njeriu me I keq në shtetin e qytetëruar vlen më tepër se barbari më I vlefshë
. Andaj në rrugën e zhvillimit njerzit merren vesh reciprokisht dhe krijojne shtetin
dhe të mos bëjne padrejtësi ndaj njëri tejtrit.
5-KONCEPCIONET E PLATONIT MBI SHOQËRINË
Disa autore mendojn se shteti ideal i platonit i paraqitur në veprën e tij shteti është
jë ndër utopitë e para sociale komuniste por në realitet nuk është ashtu sepse ideali të as
quajturës shtet I drejtë I platonit është vetëm një idealizëm I cili synonte ruajtjën e
me klasa dhe amshimin e polisit .Platoni i pakenaqur me gjendjen egzistuse te de
mokracis athinase krion tipin ideal te shtetit per te penguar shkatrrimin e poli
sit antik the skllavopronar. Ai para se gjithash shtetin e kundronte nga aspekti
etik, se qellimi i shtetit eshte e mira e pergjithshme per shoqrin .Platoni e k
rahason shtetin me pjeset e ndryshme te shpirtit qe jan ne harmoni ne mes veti.
Pra si shpirti qe perbehet prej 3 pjesve:intelektit ,vullnetit dhe epsheve te ul
ata ashtu edhe shteti perbehet prej 3 kastave:kastes se filozofeve (si intelekti
I shpirtit),kastes se luftetarve (vullneti,energjija)dhe kastes se zejtareve dh
e tregtarve., ndersa sipas tij skllavet jan vetem vegla te thjeshta pune. Sipas
Platonit ndarja e punes eshte e rendesishme per shoqerin, po ashtu rendesi kanë ed
he pabarazija ekonomike, faktori demografik dhe gjeografik, psikologjija e njerz
ve, religjioni dhe funksioni edukativ .Në përfundim mund te thuhet se koncepcionet e
Platonit kan karakter kryesisht social-filozofik.
6-CILI ISHTE KONCEPCIONI I ARISTOTELIT PER SHOQËRIN
Koncepcioni i Aristotelit ndryshon nga ai i Platonit, janë dy elemente krysore që sh
quhen në koncepcionin e Aristotelit: elemenit i empirizmit dhe elementi i meta fiz
ikes. Pra Aristoteli kishte kuptim te thellë për qështjet praktike shoqërore andaj shkro
i edhe disa monografi mbi kushtetutat e shteteve greke të cilat përmbajnë pasuri fakto
grafike mbi rregullimet shtetërore antike .Për këtë qëllim ai kishte organizuar një grup nx
sh të tij duke ju ndarë punën atyre .Aristoteli gjatë kërkimeve empirike ka vërejtur rëndës
faktoritë ekonomik ne jeten shoqërore ,sipas tij gjatë studimit të dukurive shoqërore ato
nuk mund të ndahen nga dukuritë ekonomike. Si rezultat I studimit të ndërrimit të pushtete
ve në polise ka ardh në përfundim se kjo ndodh per shkak të pa barazive ekonomike, ne ba
zë të pasuris ai bën ndarjen e shoqëris në shumë të pasur ,të mësëm dhe shum te varfur. Sim
hprehte ndaj klases së mesme .Për dallim prej Platonit Aristoteli I jep rëndësi pronës pri
vate dhe rolit të familjes ai i jep rendësi njeriut shoqëror duke thën se vetem ne shoqëri
 njeriu bëhet vërtet njëri. Me koncepcionin e ti se shteti bazohet në natyren e njeriut
dhe jo në bazë të marrveshjes Aristoteli shfaqet si mbrojtës I teoris natyrore mbi origj
inen e shtetit. Në fund ai e konsideron rendin skllavopronar si të përhershem dhe të pa
ndryshueshëm dhe del si mbrojtës I teorisë për fitimin e skllevërve dhe e sulmon klasen sh
umë te varfur .Andaj koncepcioni i aristotelit ka elemente meta -fiziko biologjik.
7-CILI ISHTE KONCEPCIONI NE SHKOLLAT FILOZOFIKE PAS ARISTOTELiANE
Në këto shkolla gjejmë dy pikpamje të kundërta :pikpamjen stoike dhe atë EPIKURIANE. Sipas
toikëve shoqërija ka lind pasi që natyra e njerzve e don ashtu të jetojn në bashkësi .Pra n
tyra e tij e shendrrojë atë nga një qenje e dobët në të fuqishme .Këto janë arsyja dhe shoq
Për dallim prej qëndrimeve të Aristotelitë I cili ishte për sistemin skllavopronar ,stoike
t u ngriten kunder këtij sistemi duke kërkuar bashkësin e përgjithshme njerzore KOZMOPOL
ISIN sipas tyre të gjith njerëzit janë të barabart për nga natyra dhe për të gjith vlen e n
ta e drejtë e natyrës (këtë koncepcion e përpunuan më von romaket e veqenarisht ciceroni ).
8-CILI ISHTE KONCEPCIONI EPIKURIAN
Sipas tyre shteti bazohet në konvenc , ne marrëveshje te lidhura ne mes te njerzve për
të vendosur rendin. Sipas tyre gjendja e parë e njerzve ishte me konflikte dhe luftë
të përhershme, qdo njeri jetonte per vete, kur njerzit u ngopen me luften dhe dhunën u
morrën vesh ta zgjedhin qeverin dhe ta vendosin ligjin.
9-CILAT ISHIN DUKURIT MË TË TRAJTUARA NË FILOZOFIN ANTIKE
Ishin dukurit socale si p.sh. origjina e shtetit , faktori ekonomik, ndarja e pu
nës, faktori gjeografik dhe demografik, psikologjik, edukativ dhe te religjionit.
Ndërsa si burim të dytë të trajtimit të problematikës shoqërore në antik janë edhe shkrimet
shme historike, si p.sh Shkrimet e Herodotit, Tukiditit, Ksenofonit etj. Është karak
teristik se te filozofët Grek e as te historianët nuk e gjejmë iden e zhvillimit dhe të
progresit në histori, koncepcioni I ligjërisë se procesve shoqërore historike. Ndërsa roma
kët përveq përpunimit të fenomenit juridik nuk kanë ndihmuar për zhvillimin e mendimit soci
logjik. Mendimtarët e njohur si Ciceroni dhe Seneka ishin para së gjithash moralistë.
Ata I kishin vënë vetës detyrë të mbronin klasën sunduese.
10-CILAT ISHIN KONCEPCIONET MBI SHOQËRIN NË KRISTIANIZËM DHE MESJETË
Koncepcioni I shoqërisë në epokën e shkatërrimit të shoqërisë skllavoproare dhe te zhvillim
eudalizmit u shpreh ne dy forma: në kristiane-religjiose dhe në natyrale-historike.
Formën e parë e përfaqësojn etërit e krishterë Augustini dhe Toma Akuini ndërsa formën naty
historike e përfaqëson arabi Ibn Halduin. Pas lindjës së feudalizmit e së bashku me të të k
tianizmit zhduken shumë fryte të filozofisë, shkencave dhe fryte artistike të antikës. Ësht
jo një kohë e dominimit të kishës katolike në të gjitha sferat e jetës, qka dhe ndërpren va
in e zhvillimit të mendimit antik filozofik.
11-CILI ISHTE KONCEPCION I ATIT AUGUSTIN
Në ditët e shkatërrimit të romës ati Augustin e krijoj veprën e tij Mbi shtetin e zotit
epër me gjith karakterin e saj idealistik religjioz është e rëndësishme nga kuptimi sociol
ogjik. Kjo mund të thuhet ishte përpjekja e parë që rrjellja e historisë të shikohet si pro
es historik botëror. Pra sipas Augustinit gjatë proceseve historike krijohen dy shte
te: shteti laik - si personifikim I së keqës dhe shteti I zotit si personifikim I së mi
rës. Sipas tij shtetin laik e krijoi dashuria e njeriut ndaj vehtës së tij deri ne përbu
zje ndaj zotit dhe shtetin e zotit e krijoj dashuria ndaj zotit. Këto shtete kaloj
në nëpër 6 etapa dhe në fund fiton shteti I zotit( mendohet ne imperatorin romake) me pa
pën në krye si kryetar. Proceset historike zhvillohen sipas ligjeve determinuese të ca
ktuara nga vullneti I zotit në luftën konstante të së mirës me të keqen. Pastaj cilësi tjet
prona e përbashkët e jo prona private e cila është shkaktare e konflikteve.
12-cili ishte koncepcioni I toma akuini.
Pikpamja e tij ishte përzierje e asaj të Aristotelit dhe te Augustinit. Sipas tij sh
teti është bashkësia më e lartë dhe me e përsosur e ndërtuar në bazë të arsyes së njeriut e
tyrës së njeriut, Për Akuinin si te Aristoteli shteti zhvillohet nga familja për të kënaqur
nevojat e shtruara dhe shteti si I tillë rrënjët I ka në ndarjen e punës. Kjo ide lind tek
Akuini për shkak se ky nuk e njifte mir teknikën dhe ekonomin e periudhave të kaluara
dhe të kohës së tij gjë që nuk e lejonte ta shoh se shkalla e caktuar e zhvillimit të forc
ve prodhuese eshtë ai faktor që ndikon në ndarjen e punës dhe nevojave njerzore. Ky mend
imin e Aristotelit se njeriu është kafshë politike e zgjeroi duke shkruar se njeriu është
kafshë shoqërore dhe politike dhe për dallim nga kafshët e tjera ka edhe arsyen. Edhe ky
e mbron skllavërin njejtë si Augustini se zoti I krijoj të gjithë të barabartë por skllavë
është rezultat I denimit nga mekati I bërë më parë. Akuini e qmon paranë dhe tregtin. Sipa
ij e drejta natyrore ka ekzistuan përher dhe burimi I saj është vet zoti. Ai pushtetin
e monarkut e nxjerr si vullnet nga zoti ku pushtetin e tyre ia nënshtron pushteti
t universal të papës.
13- CILI ISHTE KONCEPCIONI I IBNI HALDUIN
Ai zhvillon sitemin natyror historik dhe realistik të trajtimit të shoqërisë dhe ka karak
ter sociologjik. Edhe vet definicioni I historisë në veprën e tij Prelegomen ka karkter
historik. Pra lënda e vërtet e historisë është të na bëjë të mundshme të kuptojmë gjendjen
jeriut. Kjo do të thotë se qytetërimet dhe fenomenet e tij që e mbajnë një popull mbi tjtri
dhe sjellin lindjen e imperatorisë dhev të dinastive . Sipas tij jeta sociale është fen
omen natyror ndërsa kushtet e jetës janë krejtësisht reale dhe elementet e tyre janë biolo
gjike, gjeografike dhe ekonomike. Ideja e parë karakteristike e tij është se struktura
sociale e shoqërisë njerzore varet prej disa rrethanave si ekonomike së dyti ai mendo
n për lidhshmërit në mes të fenomeneve të ndryshme shoqërore dhe së treti se socialiteti I
peve bazohet në vetëdijen shoqërore unike, së katërti ideja e tij për principin e historici
mit, së pesti ideja se procesi historik eshtë ciklik pra e ka fillimin, rrjelljen dh
e fundin e tij ( imperatorit , popujt , qytetërimet). Bazuar në këtë të gjitha ai mund të t
ajtohet si paraardhës I shkencës mbi shoqërin-Sociologjisë.
14-CILAT JANË BURIMET SOCIOLOGJISË NË KOHËN E RE
Mund të thuhet se ekzistojnë dy lloje të burimeve që kanë kushtëzuar lindjen e sociologjisë
kushtet shoqërore-historike dhe politike B) Burimet teorike. Sipas kushteve shoqëro
re-historike të cilat kanë shtruar nevojën për një shkencë e cila do të përfshinte ligjësit
kturës të shoqërisë për ta udhëhequr më mirë shoqërinë dhe për të zgjedhur problemet e shoq
imit konkret të shoqërisë. Si burime teorike mund të merren 1-Teorit sociale-politike-fi
lozofike të shekujve XVI-XVII 2-Filozofia e historisë dhe zhvillimi I sajë modern 3- e
konomija politike klasike dhe 4-kocepcionet e socialistëve utopistë.
15-QKA ËSHTË SHTETI DHE PËRKUFIZIMI I TIJ
Shteti muk ka ekzistuar gjithnjë ai është paraqitur më vonë në një shkallë të caktuar të zh
ekonomik dhe të emancipimit shoqëror. U paraqit atëher kur jeta u bë e pakuptimtë kur qdo
kush vepronte jo sipas rregullave por në raport me forcën. Pra kur në shoqëri vepronte f
rika, shqetësimi, pasiguria, kur ju rrezikohej jeta, njerzit e menduan dhe e organ
izuan shtetin. Shteti dhe shoqëria dallojn nga njëra tjetra . shoqëria është tërsia e struk
urave , raporteve, shteresimeve dhe qytetarët ne tërsi ndërsa shteti është institucion me
organizim dhe ndikim të veqantë shoqëror I cili nxirret nga shoqëria dhe ngritet mbi sho
qërin me mundësi që të I detyroj qytetarët e vet që sjelljet e tyre të ja përshtasin sistem
ridik të shtetit duke pasur parasysh edhe lirit dhe të drejtat e qytatarve. Në shoqërit
demokratike shteti duhet të jetë demokratik. Demokratik është shteti që organet e veta I z
gjedhë në mënyrë demokratike nga populli. Shteti I së drejtës konsiderohet ai shtet me anë
lit sistemi I vlerave demokratike depërton në mekanizmat juridik. Po të pushoj së qeni s
htet I së drejtës ai bëhet shtet I së padrejtës. Po ashtu në lidhje me këtë vlen përkufizim
teti I së drejtës është shteti I cili sipas normave kushtetuse siguron garantimin e të dre
jtave nën kontrollin e rreptë të një organi ligjëdhënës për verifikimin e ligjërisë.
16-SI ERDHI DERI TE FORMIMI SHTETIT DHE CILI ËSHTË ROLI I TIJ.
Janë dy pikpamje që dominojnë në formimin dhe zhvillimin e shtetit a) Që shteti është formu
me anë të dhunës dhe që mbështetet në forcë dhe b) që shteti është formuar si rezultat I ko
qërore.
17- CILI ISHTE KONCEPCIONI I HOBSIT PËR SHTETIN
Lidhur me trajtimin e shtetit ne kohën e re shfaqen përsëri edhe pikpamje antike . Tan
i dominon pikpamja se shteti eshte krijesë njerzore. Këtë fakt e thekson Hobsi në veprën e
tij Laviathan ku thot se shteti nuk është as krijesë hyjnore e as e mbinatyrshme por ës
të vepër e vet njerzve. Kjo pikpamje e kundërshton atë pikpamjen feudale-religjioze. Gje
ndja natyrore që I paraprin shtetit sipas hobsit karakterizohet me luftën e të gjithëve
kundër të gjithëve., qka tregon se njeriu nuk është shoqëror për nga natryra siq thoshte ar
oteli. Andaj në luftën ndërmjet njerzve për të plotësuar nevojat e tyre, për të mos, u shfa
bëhet mërrveshja ku shtetasit I jepin të drejtata e veta monarkut. Andaj shtetasit I
nënshtrohen pushtetit absolute të monarkut të vet me kontratë. Për këtë edhe sovraniteti I
on monarkut e jo shtetasve.
18- CILI ISHTE MENDIMI I ZHAN ZHAK RUSO PËR SHTETIN
Ky ka një pikpamje krejt tjetër për shtetin. Sipas tij në gjendjen e parë te barazisë natyr
re, njeriu është moralisht I paprishur. Me paraqitjen e pronës private shfaqet pabaraz
ia dhe konflikti në mes të njerzve. Për të I ikur kësaj njerzit merren vesh në mes të tyre
të drejtat natyrore ja dorëzojn një sunduesi të përbashkët. Por me kët pabarazia nuk zhduk
sepse tani sunduesi bëhet despot I vërtetë. Mirëpo populli ka të drejtë të përmbysë sundues
e është populli ai që është Sovran. Sipas tij kalimi nga një gjendje natyrore në atë qyteta
e lidhur me pronësi private. Një mungesë në kocepcionin e tij ishte fakti se lindjen e s
htetit ai nuk e lidhte me lindjen e shoqërisë me klasa,.
19-SI ËSHTË SOCIOLOGJIA SIPAS OGYST KONTIT
Ogyst Konti konsiderohet si themelues I sociologjise. Konti ka ligjeruar mekanikën
dhe matematikën ne paris, por për shkak të botimit të veprës së tij Kursi I filozofisë p
ve e ka humbur atë vend. Sipas tij lëvizësi kryesor I dukurive shoqërore është intelekti.
ncepcionet sociologjike të Kontit kan ndikuar rrethanat e kohës kur ai ka jetuar. Me
veprën e tij : kursi I filozofisë pozitive ai e ka ndarë sociologjin si shkencë e veqantë
Këtë ne fillim e ka quajtur Fizika sociale si shkencë që merret me studimin e dukurive
sociale. Në veprën e tij ai e ka bërë klasifikimin e shkencave në të cilën dukurit shoqëror
a bërë si lëndë të një shkence të përgjithshme mbi shoqërin. Ndërsa dukurit natyrore ai I n
a jo-organik dhe në shkencat përkatse si: bilogjia si shkencë mbi individin dhe sociolo
gjia si shkencë mbi llojin njerzor. Pastaj ai ndan sociologjin në A ) statika social
e e shoqërisë b) dinamikën sociale. Detyrë e sociologjisë sipas Kontit është që të kundrojë
ri nga dy aspekte nga aspekti se në mes të dukurive ekziston harmonia dhe nga aspekt
i se qdo dukuri është e lidhur me gjendjen e mëhershme dhe të mëvonshme të shoqërisë. Sipas
it shoqëria në zhvillimin e saj kalon nëpër tri shkallë a) shakalla teologjike-paraqet shk
allën fëminore të të diturisë b) shkalla metafizike ku dukurit shpjegohen me ide abstrakt
dhe c) shkalla shkencore- të studiuarit me ndihmen e shkencave pozitive. Konti ko
nsiderohet si themelues I pozitivizmit duke e vën zhvillimin e diturisë pozitive kun
dër diturisë metafizike. Motivet kryesore të kontit ishin të qarta ai I kishte shtruae v
ehtës që të I zgjidh kundërthënjet shoqërore- e që kjo ishte objekt I hulumtimit të tij.
20-CILAT ISHIN QASJET EVULUCIONISTE TE HERBERT SPENSERIT PËR LËNDËN E SOCIOLOGJISË
Lënda e sociologjisë sipas tij është në frymën e parimeve evulucioniste është rritja , funk
mi dhe struktura e grupit shoqëror. Ku grupin shoqëror e përbëjne vetit e përbashkëta të nj
ve. Andaj del përfundimi se grupi eshte njësia themelore sociologjike. Brenda grupit
duhet studiuar cilësit psikologjike të individëve. Kjo qështje në sociologji quhet partik
ulariste, që ka object studimi fenomenet shoqërore. Spenseri mendon se grupet krijoh
en vetëm kur ekziston pabarazia në mes të tyre. Po sipas tij ekziston një ekuilibër në mes
shoqërisë dhe mjedisit të ngushtë të saje. Ky ekuilibër ekziston edhe në mes të grupeve të
e. Andaj përpjekja për të ruajtur këtë ekuilibër e merr formës e luftës për ekzistencë. Sip
litika I ka rrënjët vetëm në frikën nga qeniet e tjera, kurse forca religjioze e ka në frik
nga vdekja. Kalimi nga shkalla e ulët militariste në nivelin më të lartë industrialist do
të bëhet me zhvillimin e gjithmbarshëm. Kët zhvillim duhet ta përcjellë harmonia në mes të
idëve, grupeve, institucioneve. Spenseri në shpjegimin e të kuptuarit të sociologjisë bën f
alë edhe për dy kategori sociologjike për demografin dhe oraganizimin politik të shoqërisë.
Sipas tij sa më shumë që të avansohen format e ndryshme të civilizimit aq më shumë do të do
forcat e enrgjisë fiziologjike në planin e shtimit , zhvillimit, dhe afirmimit të nje
riut. Në fund spenseri thekson se shoqëria mund të ekzistoj dhe të zhvillohet vetem me m
brojtjën nga shteti. Ku shtetin e përcakton me tri elemente: a) udhëheqësi b) grupi I vo
gël njerzve të aftë në strukturat shtetërore dhe c) masa e madhe që dëgjojnë dhe I kryejnë
sa sipas tij demokracia është nja organizim politik në harmoni me liritë e përbashkëta.
rreth 2 javë më parë · Ankohu
#
21-CILI ISHTE MENDIMI I KLASIKËVE TË MARKSIZMIT PËR SOCIOLOGJIN
Marksi dhe Engelsi kanë qenë analitik të studimit të shoqrisë kapitaliste. Ata bënin përpje
për heqjën e raporteve tejtërsuese dhe për krijimin e një shoqërie ku marrdhënjet do të je
abarta. Marksi dhe engelsi propagandonin iden e revulucionit në shoqëri dhe të rolit t
e masave në përcaktimi e fatit të tyre ekonomik dhe politik. Sipas tyre sociologjia ka
për detyrë analizmin e proceseve dhe të veprimeve të njerzve në prodhim. Ata I janë qasur
ociologjisë në aspektin historiko-materialist. Sipas Marksit akti I par historik është p
rodhimi I mjeteve që nevojiten për plotësimin e nevojave themelore ( banesa, ushqimi,
veshmbathja etj.) Marksi ka definuar tri parime të zhvillimit të shoqërisë a) parimi I d
eterminimit historik ( secila gjendje shoqërore është determinuar nga gjendja tjetër sho
qërore e mëhershme) b) parimi mbi karakterin primar të realitetit shoqëror( zhvillimi sh
oqëror në masën më të madhe ka përcaktuar qenjën shoqërore) c) Parimi mbi rolin primar të b
onomike në shoqëri. Klasikët e marksizmit e kanë sudiuar sociologjin pa e përmendur emrin
e sajë.
22- CILA ËSHTË LËNDA E SOCIOLOGJISË
Sociologjia si shkenë e përgjithshme shoqërore ka lëndë të veten hulumtimin e shoqërisë dhe
jshmërive të përghithshme të sajë. Konti isht ai I cili ja dha emrin kësaj shkence. Përveq
konti është përpjekur ta bëjë edhe definimin e sajë, ku definimi jo I plotë I tij ka shkak
r polemika të ndryshme. Konti mendon se ajo si shkencë mbi shoqërin e ka për detyrë të hulu
tojë ligjet ekzistuese të zhvillimit shoqëror. Ai fillimisht e ka ndar nga shkencat e
tjera duke e quajtur fizikë sociale e pastaj e ka quajtutr sociologji. Ndërsa spense
ri në sociologji e ka bartur iden e evulucionit, zhvillimin organik dhe luftën për ekz
istencë. Emil Dyrkemi themelues I shkollës sociologjike ne francë thekson se sociologj
ia duhet te studijoj faktet sociale njejtë si sendet. Për të sociologjia është shkencë enci
lopedike dhe ndahet ne sociologji të religjionit, moralit, jurispodencë etj. Por përku
fizimet e shumta të lëndës së sociologjisë tregojnë për mungesën e një metodologjie të përb
penguar definimin e saktë të lëndës së sociologjisë. Në fund sociologjia është discipline e
shme shoqërore. Lëndë e studimit të sajë është shoqëria si dukuri e përgjithshme. Ajo merre
udimin e dukurive sociale e dhe marrdhënjeve në mes të këtyre dukurive. Përveq anes abstra
kte të studimitv ajo merret edhe me studimin se prej qfar elementesh përbehet shoqëria
.
23-QFAR RAPORTI KA SOCIOLOGJIA ME EKONOMIN POLITIKE
Ekonomia politike si shkencë merret ma analizimin e fenomeneve ekonomike ajo merre
t me ligjet e përgjithshme të prodhimit, konsumit,tregut, parasë punës etj. Në anen tjetër
asi që sociologjia merret me zhvillimin e ligjësive të ndryshme shoqërore del se këto dy s
hkenca kanë afërsi në mes të tyre. Ndërsa dallimi në mes të tyre qëndron në faktin se ekono
tudion pjestë e veqanta të punës në organizatë, kurse sociologjia merret me të gjitha pjesë
i një tërsi. Duke qenë se sociologjia nuk bazohet vetëm në një argument ajo i përmbledhë të
faktet, andaj ajo i përdor rezultatet e ekonomisë politike si fakte të verifikuara në p
raktikë.
24-QFAR RAPORTI KA SOCIOLOGJIA ME SHKENCAT JURIDIKE
Shkencat juridike janë më të vjetra se sociologjia por edhe ne të kaluarën mendimi shoqëror
e edhe sot qëndron në lidhje të ngushta me të drejtën. E drejta më tepër është interpretim
shkrimi I strukturës së brendshme të rregullave, normave ku në bazë të tyre ajo e bën përsh
n e veprimeve të njerzëve dhe të raporteve të tyre. E drejta që bën rregullimin e raporteve
lidhur me pronën trashegimin, jetën civile, për familje, në kohën e sotshme brenda një shte
i quhet e drejtë pozitive. Quhet ashtu edhe për arsye se bën rregullimin e raporteve s
hoqërore sipas normave juridike. Ndërsa sociologjia bën shpjegimin e normës juridike varës
ishtë prej rrethanave të caktuara shoqërore-historike. Normat juridike I mundësojnë sociol
ogjisë që të njoh marrdhënjet e ndryshme shoqërore.
25-SI QËNDRON RAPORTI I SOCIOLOGJISË ME SHKENCAT POLITIKE
Këto dy shkenca janë të afërta sepse aplikojn metoda të njejta në hulumtimet e tyre. Mirpo
usha hulumtuese e tyre ndryshon për nga forma, vëllimi, dhe përmbajtja pasiqë shkencat p
olitike merren me studimin vetëm të një pjese të struktures shoqërore-ajo merret me studim
in e pushtetit. Ndërsa sociologjia e studion e tër strukturën. Ndryshimi i dytë është se që
mi dhe vlera politike e një partie jeton ne grupe të ndryshme të një apo më shumë shtresave
ndërsa sociologjia e shtrin analizën e vet në të gjithë shoqërin ku bëjnë pjesë ato shtresa
asa.
26-SI QËNDRON RAPORTI I SOCIOLOGJISË ME PSIKOLOGJINE SOCIALE
Edhe këto dy shkenca janë të afërta duke u bazuar në qëndrimin se fenomenet shoqërore përmb
vete elemente psikike. Dallimi i tyre është se sociologjia bën studimin e grupit në tërsi
ndërsa psikologjia sociale bën studimin e individit në grupet shoqërore. Sociologjia mer
ret me studimin e qështjeve që janë të parbashkëta për të gjithë ndërsa psikologjia sociale
me ndryshimet individuale të antarëve të grupit. Sociologjia hulumton për përmbajtjen e s
jelljeve të antarëve të grupit ndërsa psikologjia sociale merrret me proceset se si form
ohen qëndrimet për sjelljet shoqërore.
27-SOCIOLOGJIA E VEQANTE
Duke filluar që nga faza e parë e socilogjis ka pasur mendime për ekzistimin e shumë dis
iplinave të sajë. Sociologjia duke e realizuar detyrën e sajë me zhvillimin e sajë ka krij
uar disa disiplina të veqanta. Kjo për arsye se gjatë hulumtimeve të shoqërisë si tërsi ësh
qur nevoja e hulumtimit të specializuar të disa dukurive dhe marrdhënjeve të veqanta sho
qërore. Tani është duke u paraqit një lloj i ri i sociologëve-specialist të cilët hulumtojn
një lëmi të caktuatr dhe nuk ju intereson për dukurit e tjera. Një prej sociologjive të ve
anta është ajo industriale e zhvilluar në evropën perindimore dhe në amerikë e cila hulumto
problemet e pasojave sociale që shkaktohen në punë dhe jetën e puntorëve në prodhimtarin b
shkohëse industriale. Pastaj është sociologjia e punës e cila merret me studimin e e gru
peve të ndryshme shoqërore të cilat formohen gjatë punës dhe prodhimtarisë njerëzore. Pasta
të sociologjia e qyteteve ( urbale) që merret me studimin e problemeve që shfaqen dhe
zhvillohen në kuadër të qyteteve. Pastaj sociologjia rurale e cila merret me përshkrimin
, klasifikimin e formave strukturale dhe proceseve te ndryshme njerzore në shoqërit
rurale. Pastaj kemi edhe sociologjit si në vijim: E arteve, religjionit, moralit,
politikës etj. Ndërsa metasocilogjia është shkencë e cila hulumton sociologjinë si shkencë
e përcaktuart qka është lënda dhe metoda e sajë.
28-CILI ËSHTË KONCEPTI I METODËS
Me konceptin e metodës në shkencë kuptojmë rruga ose mënyra e studimit të asajë shkence për
jen e ligjshmërive të cilat ajo I studijon. Ajo është më se nevojshme për procesin e hulumt
mit. Ndërsa shkenca mbi metodat quhet metodologji. Secila shkencë I ka metodat e vet
a të hulumtimit. Mirëpo asnjë shkencë nuk I ka metodat e veta të specializuar por shfrytëzo
në disa metoda të përgjithshme shkencore,.Sa I përket metodave empirike të studimit në shke
cat shoqërore origjinën e tyre këto metoda e kanë prej shkencave natyrore. Në sociologji j
anë zhvilluar metodat e veqanta të ndryshme teknike për hulumtimin empirik të dukurive s
hoqërore. Pastaj janë edhe metodat hulumtuese që studijojn nga një aspekt I caktuar një lëm
të caktuar të jetës shoqërore.
29-CILAT JANË METODAT E SOCIOLOGJISË
Një pjesë te madhe te metodave sociologjia i ka marr nga shkencat e tjera. Me qëllim për
të qenë sa me ekzakte sociologjia përdorë metodat shkencore natyrore meqë ajo hulumtimin
e nis prej dukurive konkrete dhe shkon kah ajo e përgjithshme. Studijusit e sociol
ogjisë përveq marrjës me qështje abstrakte teorike merren edhe me mbledhjen e shënimeve të
dryshme lidhur me dukurit shoqërore Për këtë qëllim ata përdorin metodat empirike si p.sh m
toda e anketimit, metoda statistikore. Mirpo për socilogjin është e rëndësishme gjetja e n
jë metode gjenerale për të ndriquar materialin e grumbulluar. Sociologjia po ashtu ka
marr metoda prej shkencës demografike ose prej shkencës së statistikës, historisë , psikol
ogjisë dhe prej lemive të tejra të ndryshme.
30-METODA E TË VËREJTURIT
Me metodën e të verejturit ose ( observacionit) kuptohet metoda ku hulumtuesi përmes të
të vërejturit përcjell individualisht ose kolektivisht drejtpërdrejt ose tërthorazi zhvill
imin dhe lëvizjën e dukurive shoqërore. Kjo është një ndër metodat më të vjetra e cila përd
timin e shoqërisë dhe grumbullimin e fakteve materiale. Me rëndësi te kjo metodë është që v
esi të mos ndërhyjë në dukurit gjatë vrojtimit të tyre. Po ashtu nevojitet nja plan sistema
ik. Metoda e të vërejturit është shume e zhvilluar në sociologjin bashkohëse ku dallohen dy
forma kryesore të sajë : a) të vërejturit e tërthortë ( indirekt) dhe b) të vërejturit dire
të drejtpërdrejtë).Forma e drejtëpërdrejtë është kur hulumtuesi e kryen punën në terren me
drejtëpërdrejtë kjo mund të jetë aktiv kur merr një ndër rolet dhe mud të jetë pasiv. Ndërs
arit indirekt ose i tërthorët është kur hulumtohen dukurit të cilat nuk janë të dhëna në më
përdrejtë si p. sh i takojn së kaluarës siq janë dokumentet e ndryshme.Të vërejturit përbeh
pesh prej zbatimit te mjeteve teknike.
31-METODA E EKSPERIMENTIT
Me eksperiment kuptohet krijimi artificial i situatave të caktuara për të vështruar se s
i njerëzit do ti shprehin sjelljet e tyre .Me ndihmen e tij shkencat bëhen më egzakte
.Në shkallen e sotshme konsiderohet si metodë më efikase si një ndër instrumentet më të rën
në hulumtim .Eksperimenti ndihmon në kuptimin dhe interpretimin e dukurive dhe të mard
hënjeve shoqërore .Eksperimenti konsiderohet të jetë më I përdorshëm në shkencat natyrore s
aty hulumtohen gjërat me të cilat njeriu mundë vepron si të dojë. Ndërsa sa I përket dukuri
shoqërore është ndryshe sepse ato nuk mund të shkaktohen artificialisht. Në sociologji eks
perimenti aplikohet në hulumtimin e rrethanave në të cilat dukuria zhvillohet. Edhe ps
e eksperimenti si metodë për studimin e dukurive shoqërore është pjesërisht diskutabile dhe
has në pengesa ai prap se prap gjen zbatim dhe ka rëndësi në hulumtimin e rrethanave të ca
ktuara shoqërore në sociologji.
32-METODA STATISTIKORE
Është një ndër metodat kryesore në hulumtimet empirike në sosiologji dhe ne shkencat e tjer
shoqërore e edhe ato natyrore. Me anë të sajë konstatohen rregullat e sjelljeve dhe kar
akteristikat në masën e ngjarjeve dhe të rasteve të caktuara. Kjo metodë ofron përgjigje në
etjët se si shfaqet nje dukuri shoqërore. Kjo metodë mund të përdorët në mënyrë të pavarur
inim me metodat e tjera. Ajo I ka kontribuar sociologjisë në bazë të teorisë së modeleve..
jo kuptohet në atë mënyre që prej një grupi të madh zgjedhet nga grup I vogël si model I gr
t të madhë me qëllim që të kundrohet dhe mandej zbatohet ashtu sikurse vlen për tër grupin.
o metodë mundëson krahasimin e situatave të ndryshme dje ndihmon që nga fakte të ndryshme
të nxirren përfundime të cilat vlejnë për të ardhmën. Mirpo për shkak që dukurit shoqërore
kse është vështirë të ndriqohen me anën e metodës statistikore.
33-METODA E TË TESTUARIT
Metodën e të testuarit e ka përvetësuar sociologjia prej shkencës së psikologjisë . Me anë
metode studiohen vetitë e individëve si dhe vetitë e grupeve në bazë të reagimit të tyre ku
ekspozohen stimulimit ose ngacmimit. Si metodë shpesh përdoret për studimin e inteleg
jencës së një personi apo grupi, pastaj pët studimin e karakterit, temperameniti etj. Ku
r shtrohen disa pyetje dhe në bazë t tyre merren përgjegjet dh pasraj konstatohet rapo
rti në mes të pyetjeve dhe përgjegjev, quhet koeficienti I intelegjencës. Testi eshte një
instrument sociologjik me të cilin ngacmohet dhe matet një aktivitet pastaj rezultat
i krahasohet me rezultatet e tjera te marrura në situate përkatse. Me gjithë vërejtjet k
jo metodë gjen zbatim dhe ka rëndësi të veqantë në sociologji.
34-METODA E INTERVISTËS
Kjo metodë luan rol të rëndësishëm në grumbullimin e materialeve faktike. Po ashtu kjo meto
përdorët në sociologji bashkohëse për verifikim dhe themelimin e shënimeve të cilat janë fi
më herët më ndonjë metoda tjetër hulumtuese. Kjo paraqet formën e komunikimit shoqëror me a
cilës hulumtuesi I bën pyetje individit në lidhje me dukurit e caktuara shoqërore gojari
sht ose me shkrim. Intervista zhvillohet në mënyrë gojore ose me shkrim. Gjatë intervistës
duhet treguar vullnet dhe dëshirë të mirë për të kuptuar dhe në anën tjetër I intervistuar
të jetë I sinqertë në përgjigjet e veta. Shpesh për të marr rezultate apo përgjegje të sin
intervistuari mbetët anonim. Pra kjo metodë përbehet prej bisedës dhe mbledhjës së shënime
nga intervistusi. Intervista mund të jetë e mbyllur- me pyetje dhe përgjegje po-jo dhe
mund të jetë e hapur ku I intervistuari ka liri ta ktheje përgjegjën në formë bisede. Po a
htu ato mund të jenë të organizuara kur pyetjet janë të planifikuara dhe të fiksuara dhe mu
d të jenë të pa organizuara , në mënyrë spontane. Intervista duhet të pregaditet me kujdes
të dihet qëllimi I sajë. Është edhe intervista panel e cila është intevistë e cila përsër
vale kohore.
35-METODA HISTORIKE
Metoda historike ka qëllim që qdo dukuri të jetës shoqërore ta shqyrtoj ashtu siq janë ato
ukuri njëra prej tjetrës dhe të lidhura në mes veti. Kjo metodë dukurit shoqërore dhe ekono
ike I studion në zhvillimet e tyre historike. Kjo metodë në interpretimin e tillë has ed
he në pengesa të ndryshme si p.sh. disa vende kanë kaluar prej feudalizmit në shoqërit bas
hkohëse duke kapërcyer një formë ekonomike-shoqërore. Kjo metodë është e vjetër dhe e lidhu
terpretimin racional të dukurive shoqrore. Njohja e gjendjës së shoqërisë së të kaluarës të
e në veqanti dhe dhe si histori në tërsi ka treguar që në rrafshin historik sillen rezulta
te pozitive shkencore. Kjo metodë do të thotë kundrimi historik I zhvillimit të shoqërive
dhe të dukurive të saja. Duke e zbatuar këtë metodë duhet pasur parasysh se dukurit shoqëro
e kurrë nuk zhvillohen në mënyrë lineare, por ato pësojn ndryshime gjatë historisë.
36-METODA SOCIOMETRIKE
Kjo metodë shërben pët të kuptuar individin në grup dhe sjelljet e grupit si tërsi. Kjo met
dë është themeluar nga amerikani MORENO ai me hulumtimin e grupeve ka ardhë në përfundim se
disa individ në mes veti janë më tepër tërheqës e disa refuzohen e disa janë indifirent. Pë
kësaj metode konstatohet simpatia-antipatia, tërheqja-refuzimi I individëve. Brenda gr
upit. Moreno mendon se së pari duhet ndryshuar qelizat e sajë e pastaj shoqëria në tërësi
mentet e sociomtrisë janë : sociodrama, psikodrama, dhe sociogrami. Sociodrama është ajo
formë e lojës kur tër grupi merr pjeë ndërsa grupi tjetër është publiku. Psikodrama është
idëve ju jepet të luajnë role në përputhje me rolet e tyre ne jeten e rëndomtë. Kjo metodë
thësi shërben si metodë teknike e përshtatshme për grumbullimin e materialit empirik.
37-METODA KOMPARATIVE ( KRAHASUESE)
Kjo metodë përbëhet prej konstatimit të ngjajshmërive dhe të ndryshimeve në mes të dukurive
syhme edhe në natyrë e edhe dukurive shoqërore siq janë shteti, kombi, populli , familja
etj. Kështu me këtë metoda bëhet krahasimi I shteteve në ms veti, I kombeve në mes veti, I
familjeve në mes veti se si janë zhvilluar gjatë historisë dhe me anë të këtij krahasimi zb
hen elementet e përbashkëta dhe specifike të tyre. Kjo metodë shërben për krahasimin shënim
për të arrir deri te përfundimet pozitive dhe në krijimin e vlerave të reja. Krahasimi si
metodë e grumbullimit të materialeve mund të përdorët në vend të eksperimentit kur ka peng
për zbatimin e eksperimentit. Dobësija e kësaj metode është se nuk ka mudnësi që me shpejt
mblidhen shënimet e nevojshme empirike për krahasimin e dukurive shoqrore.
38-METODAT SOCIOLOGJIKE
Çë hulumtuesi të ketë sukse ai duhet që të i përdorë metodat në mënyrë të kombinuar. Duke u
ciologët-themelues të sociologjisë që kanë konstatuar se metodologjia është më se domosdosh
a edhe e kanë aplikuar në sociologji. Krakateristik e metodës bashkohëse është puna e ekipe
gjë që ndihmon në rezultate më të mira pasi që shoqëria bashkohëse dhe dukurit e saja janë
lojshme dhe të shumta dhe është gati e pamundur që vetëm një njeri ti hulumtojë dhe anlizoj
todat sociologjike mudnësojnë njohjen e lidhshmërive shkakore dhe të shfrytëzoj sendërtimin
e qëllimeve te caktuara shoqërore.
39-KONCEPTI I SHOQËRISË NJERZORE
Ky kocept është një ndër kategorit më të gjëra dhe përdorët në kuptime të shumta. Sociologj
cë e përgjithshme mbi shoqërin e ka si lëndë të vetën të studiuarit e shoqërisë njerzore në
jësit e saj. Andaj në përcaktimin e këtij kocepti merren parasysh ato elemente që janë të p
hkëta për të gjitha shoqërit konkrete. Një ndër kuptimet është se shoqëria është pjesë e na
aporteve të njerzve në mes veti dhe ndaj natyrës. Shoqëria njerzore është unitet i marrdhën
e dhe proceseve të domosdoshme për ekzistencën e shoqërisë pra është uniteti i bazës ekonom
he i superstrukturës shoqërore. Me shoqëri në kuptimin e ngushtë flitet për shoqërin bashko
se ato të së kaluarës si p.sh. Shoqërit feudale, skllavopronar etj. Shoqërin nuk duhet ide
ntifikuar më shtetin por në anën tjetër nuk duhet anashkaluar edhe lidhshmëria që kanë shte
dhe shoqëria ku shteti është vetëm një prej formave të shoqërisë.
40- ZANAFILLA E SHOQËRISË NJERËZORE
Nga aspekti sociologjik shoqëria në fillim ka qenë e përbërë prej grupit të vogël të njerzv
ur në mes veti biologjikisht. Shoqëria është zhvilluar ngadalë me zhvillimin e bazës materi
le. Ajo zë fill në lashtësin historike. Në këtë fillim të procesit dallohen dy faza: faza b
gjike -është faza kur zhvillohen kushtet të cilat kanë mundësuar zanafillën e shoqërisë. Me
in e shoqërizimit njeriut i është mundësuar sukses i madhë në luftën kundër natyrës. Me kët
r të zhvillohen bashkësit e para shoqërore grupet dhe fiset. Ky zhvillim ka vazhduar k
u shoqëria ka pësuar ndryshime të mëdha dhe vazhdueshme deri në shoqërit bashkohëse. Shoqër
erzore paraqiten si bashkësi prodhuese të njerzve dhe mbetet e tillë sa të ekzistojë shoqër
a. Historia e sajë përbëhet prej marrdhënjeve të shoqërisë me natyrën dhe marrdhënjeve të n
hoqëri. Kalimi i njeriut prej një faze në tjetrën është kryer përmes procesit të punës në s
rolin vendimtar e ka procesi i punës shoqërore. Puna është ajo që ka ndikuar të ndryshojë
riun biologjikisht dhe në psikikën e tij.
41-RAPORTI I NATYRËS ME SHOQËRIN
Edhe shoqëria njerzore është pjesë e dukurive të natyrës e cila ka lindur gjat një procesi
më të gjatë natyror dhe historik, kur janë krijuar kushtet. Natyra është tërsi e botës mate
në kohë dhe hapsirë e cila gjendet në lëvizje dhe e cila ndryshon vazhdimisht. Me natyrë k
ptojmë yjet , planetet dhe planetin tonë. Sociologjia konstaton lidhshmërin e ngushtë të n
jeriut me natyrën , njeriu është me origjinë organike dhe merr mjete nga natyra për ekzist
encën e vet. Por edhe dallon shoqëria në pikpamje kualitative nga natyra. Veprimi i na
tyrës dhe njeriut është reciprok natyra i ofron kushtet si mundësi dhe bëhen realitet me i
nfluencën e njeriut. Njeriu është vepër e natyrës dhe rrjellave jetësore me të cilat është
r drejtpërdrejtë. Gjatë zhvillmit njeriu gjithashtu ka qenë i lidhur prej njeriut. Ligje
t në shoqëri kanë karakter historik zhvillohen dhe ndryshohn andaj edhe dallohen shumë n
ga ligjet e natyrës. Puna njerzore si veprimtari e dobishme në shoqëri e lidhë natyrën me
shoqërin, pra njeriu vepron në natyrë për plotësimin e nevojave të veta dhe të vet ekzisten
tij. Shoqëria si pjesë e natyrës u nenshtrohet disa ligjeve te natyrës të cilave ju nënshto
n edhe dukurit e tjera natyrore. Megjithat shoqëria i ka ligjet dhe specifikat e v
eta me të cilat edhe ndryshon prej natyrës. Një prej këtyre specifikave është se duke vepru
r në natyrë njeriu e ndërron edhe natyrën e vet individuale.
42-NJERIU SI QENIE SHOQËRORE
Shoqëria njerzore është një kualitet i veqant në krahasim me shoqërit e tjera në të cilat j
qeniet e gjalla në natyrë. Kjo bën që njeriu si individ të ndryshoj prej të gjitha qenieve
gjalla. Kjo shprehet në aftesin e tij për të punuar por jo individualisht por në bashkësi
me njerëz të tjerë. Njeriu si qenie sociale ndikon në natyrën e vet biologjike duke ndrysh
uar veti të shumta. Këtu qëndron edhe dallimi i tij prej qenieve të tjera të gjalla sepse
përderisa ato mbesin të njejta dhe nuk ndryshojnë radikalisht për një kohë të gjatë, njeriu
lativisht shpejt edhe si qenie shoqërore e edhe si sociale. Dallimi kryesor i njer
iut prej qenieve të tjera është se njeriu me aftësit e vetëdijës pra ai vepron në mënyrë të
. Zanafilla e vetëdijës në procesin punës ëhstë pandarë edhe me zhvillimin e të folurit, gj
e të menduarit. Vetëdija e njeriut është zhvilluar paralelisht me ndryshimin e njeriut d
he të kushteve shoqëore të tij. Në ktë drejtim rol vendimtar ka puna, kultura edukata etj.
43-VLERAT SHOQËRORE
Nga pikpamja historike vlerat shprehen si institucion i vjetër që i gjejmë në secilën shoqë
i. Me zhvillimin e shoqëroisë është shtuar nevoja për njohjen dhe rolin që kanë pasur dhe q
anë për shoqërin. Me fjalen vlerë kuptojmë cilësit që ne ju japim objekteve brenda sistemit
oqëror. Vlera si preferenca mës së miri shihen nga pikpamja e hierarkisë së tyre pra ato më
së miri shihen në çifte si p.sh. mirë-keq, bukur-shëmtuar etj. Nga ky deiferencim del se k
a vlera të mira dhe të pastërta dhe vlera morale. Vlera e mirë është ajo që shihet si diqka
unksionon si vlerë shoqërore. Vlerat e pastërta gjenden ne vlerat që ne ju japim persona
ve si p.sh dashuria etj. Vlerat morale janë të rëndësishme. Vlerat pra paraqiten ne rapo
rt të njeriut ndaj ndonjë sendi apo personi tjetër. Janë cilësi që ne ju japim njerzve , ob
ekteve, ideve, krijesave të tjera etj.
44-FAKTORËST OBJEKTIV DHE SUBJEKTIV TË ZHVILLIMIT TË SHOQËRISË
Në zhvillimin e shoqërisë njezore ndikojnë faktorët objektiv dhe ata subjektiv. Natyisht kë
a faktorë nuk mund të ndahen sepse ekzistton lidhje në mes të tyre por megjithatë primar j
anë faktorët objektiv. Me faktorët subjektiv kuptojmë veprimtarit njrzore të cilat janë të
lnetshme dhe te vetëdijshme. Ndërsa me faktorë objektiv nënkuptojmë të gjitha faktorët e tj
si lëvizjet natyrore, lëvizjet shoqërore dhe dukurit e tjera shoqërore. Faktorët objektiv
janë rrethanat ekzistuese natyrore dhe shoqërore të cilat ekzistojën dhe prej të cilave v
aret zhvillimi i shoqërisë, pra janë dukurit jashtë vetëdijës dhe vullnetit tonë. Pra fakto
bjektiv paraqesin kufirin brenda të cilit formohen faktorët subjektiv. Faktorë subjekt
iv është vetëdija që vepron dhe që bën që shoqria njerzore të diferencohet prej dukurive të
 Faktorët objektiv janë faktorë vendimatar prej të cilëve varet zhvillimi njerzor ndërsa fa
tori subjektiv rezulton prej faktorit objektiv.
rreth 2 javë më parë · Ankohu
#
Visar Rashiti
45-RREGULLAT DHE NORMAT SHOQËRORE
Shoqërie njerzore nuk mund te ekzistojë pa rregulla dhe norma të ckatuar të cilat rregul
lojn marrdhënjet në mes të njerzve. Rregullat shoqore janë pjesë e superstrukturës shoqëror
e origjinë që nga periudha shoqërore e parë, kur është fjala për doket shoqërore dhe shpreh
dërsa dispozitat juridike dhe rregullat teknuke janë të paraqitura me zanfillën e shteit
. Rregullat janë pjes e pandashme e çdo shoqërie. Në çdo rregull është kërkesa që të veproh
aktuar dhe obligimi. Pra norma cakton raportet e ndryshme në mes të njerzve në shoqeri
me qllim që marrdhënjet të jenë të rregulluara dhe të caktuara. Ato varen prej vullnetit d
e vetëdijës sepse njeriu vendos se a do të zbatoj rregullën apo jo. Me anë të normave grupi
shoqëror u imponion antarëve të vet disiplinën dhe ndalon konfliketet eventuale.
46-DOKET
Doket janë ndër llojet më të vjetëra të rregullave shoqërore. Ato janë forma e parë e rregu
hoqërore, dhe si rregulla plotësuese mbi sjelljet qëndrojën gjer në ditë tona. Ato si rregu
la shfaqen në mënyrë të ngadalshme me përseeritjen e disa mënyrave të sjelljve në situate t
ara. Në gjendjen e tyre të parë doket kanë qenë më të obliguara se sot dhe zbatimi i tyre ë
guruar përmes sanksioneve. Ndërsa sot thyrja e tyre nuk tërheq edhe sanksionin pra zba
timi i tyre nuk sigurohet me dhunë edhe nga shteti. Ato shpesh jane konstruktive d
he te prapambetura. Pra doket karakteristik kryesore e kanë që formahen në bazë të përsërit
shumtë të sjelljeve që konsidrohen si obligim per antarët e tjerë të grupit. Ato janë të ll
jshme si të martesës , të punës etj. Ato ndryshojne nga normat e moralit por edhe janë të n
jajshme, normat e moralit burojn nga doket. Morali është doke e obligueshme.
47-MORALI
Funksion kryesor shoqëror i moralit është rregullimi i veqnt i sjelljeve dhe marrdhënjev
e ndërmjet njerzve. Morali përher fillon me vetëdijën shoqërore dhe është një ndër rregulla
orë të shoqërisë. Atë përbëjnë rregullat dhe normat e sjelljes ne mes të njerzve në kuadër
motrali është grumbull normash që cajktojnë se qka ështyë mirë dhe se qka është keq të cil
n që të kryhet ajo qka është e mirë dhe e ndalon atë qka është e keqe. Thyerja e noramve të
t nuk bartë në vete edhe sanksionin por mund të mbart vetëm në raste kur ajo është normë ju
udente. Morali nuk është veti e tasheguar por është e momentit krijohet ne momnetin e ca
ktuar. Edhe morali e ka karakterin vet historik me ndryshimin e kushteve shoqëroer
ndrushon edhe morali. Dallimi kryesor në mes të moralit dhe jurisprudencës qendron se
pas jurisprudencës qëndron fuqia materialiste e shteit ndërsa pas moralit qëndron brejt
ja e ndërgjegjës pra nuk ka sanksion.
48-RELIGJIONI
Religjioni është jë ndër foramta më të vjetra të vetëdijës shoqëror. Që nga momneti kur nje
uar të inerpretoj dukurit rreth vehtës religjioni është bërë object i interesimit. Religjon
është produkt dhe fenomen historik shoqëror ai niset nga fakti që ekzistojnë fuqit të cila
caktojn dhe rregullojne të gjitha ngjarjet në botë. Religjion si formë e superstrukturës
paraklasore është një elemnt bazik i kulturës së shoqërisë së hershme dhe kjo dukuri vazhdo
e në ditës e sotshme. Ekzistojne nga ana shkencore kocepcione te ndryshme lidhur me
religjionin si një shprejhe e veqant e vetëdijës njerzire lidhur me mardhënjet në mes të nj
rzve dhe natyrës.
49-LLOJET E FEVE
Nd ër fetë më të vjetra ka qenë TOTEMIZMI- ishte ky një besim në kafshë dhe pemë se kanë fu
yroe. ANIMIZMI-ishtye besim se shpirarat e popullojnë botën të njejten kohë si qeniet nj
erzore. MONOTEIZMI- i taojne feve si JUDAIZMI, KRISHTERIMI, ISLAMIZMI, të gjitha kët
o fe ku besohet në një perendi në një zot.. JUDAIZMI-feja më e vjetër monoteiste është para
1000 vjet para krishtit është fe e hebrenjëve të cilët besonin se zoti kërkonte bindje nda
kodeve dhe e konsideronin fen e tyre si të vetmën fe të vërtetë. KRISHTERIMI-Feja që ka si
profet Krishtin është vazhdim I judaizmit por në rrethana të reja. Ajo lindi si fe e të va
rfërve dhe ishte më revulucionarja e parqitur në fillim të epokës sonë. Degët kryesorë të s
toliciami romak, protestanizmi dhe ortodoksizmi. ISLAMIZMI-është feq ë si profet e ka
Muhamedin i cili ka jetuar në shek.7 sipas islamizmit nuk ka zot tjetër përveq Allahut
dhe se Muhamedi është apostull i tij. Mbajtja e ramazanit është obligim fetar dhe dhënja
e lëmoshës është më se e nevojshme si dhe shkuarja një her në Meka gjat jetës. Për nga numr
yta në botë.
50-FETË E LINDJËS SË LARGËT
1. HINDUIZMI- është fe politeiste dhe një prej feve më të vejtra në botë. Në këtë fe është
ngjalljës për të gjitha qeniet e gjalla.
2. BUDIZMI-Ka lindur nga pikpamja e Budës një njeri ilimunisti cili ishte princ hind
us në një vend të vogël në jug të Nepalit në shek. e 6 para erës sonë. Esenca e këtij relig
on se qeniet njerzore mund të shmangin metamorfozën përmes heqjës dorë nga dëshirat.
3. KONFUQIANIZMI- është fe e grupve sunduese në Kinë. Kjo doktrinë kryesisht e ka rregullu
ar jetën njerzore sipas harmonive të brandshme të natyrës.
4. TOOIZMI-është fe që mbaështetet në antidhunë si garancë për të arrit një jetë më të lart
51-GJUHA
Gjuha esht aftesi e shoqëris njerzore për ndryshim prej zërit të joartikuluar të botës shta
ore. Është një ndër shprehjet e para të vetëdijes shoqërore ku paralelisht me shoqëri është
r edhe gjuha. Kështu që qdo bashkesi e ka gjuhen e vet, gjuha si mjet per komunikim
dhe marrveshje ne mes të njerzve paraqet një ndër elementet më me rendesi. Gjuha ashtu s
i vetëdija janë prodhim i jetës shoqrore andaj mund të thuhet se që të dyja janë paraqitur
jëjtën kohë. Gjuha eshtë krijmtari themelore e kultures e cila përfaqëson bazen e qdo kultu
e, Me anen e saj shprehen mendimet e njerzve të formuara në vetëdijen shoqërore. Gjuha në
periudhat e ndryshme historike ka ndryshuar shpejt ose ngadal ne varësi prej zhvil
limit të shoqëris.
52-KULTURA
Kultura është tërsia e parimeve materiale dhe ideore të cilat njëriu i ka prodhuar vet dhe
të cilat brez pas brezit janë bërë prone e shoqëris. Çdo shoqëri e ka strukturen dhe kultu
e vetë. Kultura ka brendin e vet të ngushtë dhe të gjërë në bazë të asaj se qka hynë në të
gjër kultura paraqetë krëjt atë që natyra ja mundëson njeriut. Zakonisht dallohet kultura
ateriale dhe ajo ideore. Me kulturë materiale kuptojmë të gjitha objektet shoqërore që shf
aqen në procesin e përpunimit të natyres. Ndërsa kultura ideore paraqet veprimtarin mend
ore të njëriut
53- EDUKATA
Edhe kjo është një ndër llojet e dukurive shoqrore. Edukata është një process në të cilin t
ndikojn në mënyrë të vetëdishme në brëzat e ri duke i bartur aftësit dhe përvojat e veta g
es së më vonshme. Ajo zë fillë gjatë procesit të formimit të njëriut dhe bëhet faktor me rë
mimin dhe ekzistimin e ti. Edukata është shoqërore pasi qe në të njëjten kohe është veprim
riut dhe natyrisht me që më zhvillimin e shoqërisë edhe edukata ka ndryshuar pasi që ekspe
rienca e cila përfitohet për herë më tepër pasurohet dhe thellohet. Ajo zgjeron horizontin
e njeriut dhe zmadhon pushtetin e tij ndaj natyrës. Edukata i adaptohet zhvillimi
t të shoqërisë dhe bëhet faktor i rëndësishëm i atij zhvillimi.
54-ARGËTIMI DHE KOHA E LIRË.
Argëtimi është lloj i dukurive shoqërore i cili gjithnjë e më tepër po zë vend në jetën sho
htë i lidhur me procesin e lirimit të njerit nga puna. Pra argëtimi është koha kur njeriu
nuk merr pjesë në punën e vet prodhuese. Pas punë së lodhshme industriale argëtimi shprehet
me kënaqësi dhe dhe forma të tjera emocionale. Argëtimi nuk do të thotë pushim e që te mos
i aktiv por nënkupton aktivitete të ndryshme argëtuese. Argëtimi është i lidhur domosdoshmë
ht me kohën e lirë. Ky dimension po bëhet faktor i rëndësishëm në zhvillimin e shoqërisë. S
i racional i kohës së lirë është bërë faktor i rëndësishëm në zhvillimin e individualitetit
sotshëm..
55- GRUPET SHOQERORE
Njësi me e vogël institucionale shkencore te cilën e studion sociologia janë grupet shoqër
ore. Ekzistojnë pikëpamje te ndryshme për grupet shoqërore si psh. Grupin e formojn njerëz
it qe per nga sjellja kane karakteristika te përbashkëta pa pasur ndonjë lidhje tjetër s
ipërfaqësore. Grup quajmë edhe një grup te caktuar njerëzish që ne një moment te caktuar gj
en se bashku gjatë kryerjes se një veprimtarie. Grup quajmë edhe njerëzit qe gjenden ne
nje situate te përbashkët te cilën e ka nxitur ndonjë faktor i jashtëm e cila situatë ndiko
qe këta njerëz ta humbin kontrollin nga sjelljet e zakonshme. Pastaj grupe quhen te
rsit e popullatës .klubet e ndryshme etj.
56-DEFINICIONI I GRUPIT SHOQËROR
Ekziston pikëpamje te ndryshme lidhur me grupin shoqëror si nga psikologet social as
htu edhe nga sociologet psh. Grupin e përben njerëzit qe kane marrëdhënie njeri me tjetr
in e te cilat marrëdhënie janë ne një shkalle te varshmerise se ndërsjellë .Disa si kriter
e formimit e morren interaksionin qe do te thotë se grupi paraqet definicionin si
prezencën e dy e ma shume personave qe njeri ndikon ne tjetrin dhe qe është nen ndikim
in e secilit person. Definicioni tjetër është se grupi shoqëror është i përbëre nga nje num
dhe apo i vogël i njerëzve qe janë te lidhur ne mes veti me qellim te realizimit te ne
vojave te ndryshme kolektive dhe personale.
57 FAMILJA
Është nje institut me rendësi dhe paraqet formën e veçante dhe specifike te marrëdhënieve s
ore. Familja është forme e bashkësisë e cila pas lidhjeve bashkëshortore ka edhe funksione
te tjera .Familja si kategori shoqërore është zhvilluar historikisht dhe ka ndërruar fo
rmat e brendësisë se saj..Analizat e ndryshme kanë treguar se familja ndryshon prej gr
upeve te tjera dhe bashkësive shoqërore, sikurse prej racave, profesioneve etj. Fami
lja përveç qe është organ themelor për shoqërizimin e njeriut ajo kryen edhe funksione te t
era si njësi ekonomike. Si nje nga ndryshimet e familjes bashkëkohore nga ajo patria
rkale është çështja e shkurorëzimit si ndërprerje e marrëdhënieve bashkëkohore me vendimin
t. Kjo shkakton pasoja me se shumti tek fëmijët duke len gjurme te pashlyeshme ne je
tën psikologjike te tyre.
58 MARTESA
Martesa me paraqitjen e formës se monogamisë merr formën e plote te institucionit shoqër
ore,ku lindja e fëmijëve dhe edukimi i tyre behet ne mënyre me te organizuar se me herët
. Martesa ka kaluar neper këto etapa:
- Martesa grupore endogamia dhe egzogamia
- Martesat poligamike
- martesat monogame
Ndërsa grupe te martesave te veqanta kane qene SORORATI dhe LEVRATI.
- Martesa egzogamia-është forme kur mashkulli dhe femra nuk i takojnë një fisi.
- Martesa endogame-është formë kur mashkulli dhe femra janë te nje fisi-klani.
- Martesa poligamike- kur burri ka me shume gra.
59- FAMILJA PATRIARKALE
Ne ketë familje pushtetin e ka burri ku gruaja dhe fëmijët varen nga ai. Kjo ka linde
si kundërvënie ndaj Matriarkatit ku gruaja e kishte pushtetin. Ndërsa Monogamia ishte
ajo forme qe ndikoi ne paraqitjen e pronës private dhe ishte si një lloj i mikro-sho
qërie. Meqë ne atë kohe dominonte ekonomia agrare ku ky lloj i ekonomisë ndikoi ne tipin
e familjes se madhe patriarkale e cila kishte karakter prodhues Kjo martesë ka pa
sur për qëllime ruajtjen dhe zgjerimin e prones. Kjo lloj familje ishte deri ne revo
lucionin industrial.
60- FAMILJA NUKLEARE
Ky tip i familjes përbehet nga prindërit dhe fëmijët e tyre. Zhvillimi teknik dhe teknol
ogjik ka bere zhdukjen e formave te vjetra te familjes ku funksion kryesor ishte
prodhimi. Nder funksionet me te reja janë funksioni edukativ dhe mënyra e socializm
it te fëmijëve ne familje. Karakteristik tjetër e kësaj familje është rënia e mortalitetit
natalitetit. Ne ketë rënie ndikojnë punësimi i femrës, arsimimi i saj, integrimi i saj ne
shoqëri etj. Ne ketë zhvillim paraqitet lëvizja feministe e cila lufton për drejta te b
arabarta me mashkullin ne shoqëri.
61 KASTET
Janë kategori shoqërore te formuara ne periudhën kalimtare prej shoqërisë primitive ne sho
qërinë me klasa, ne baze te ndarjes se punës dhe pasi qe ishin krijuar kushtet për shfry
tëzimin e punesë se huaj. Kastet janë grupe te mbyllura dhe te izoluara nga pjesa tjetër
e shoqërisë. Punët dhe funksionet e tyre trashëgohen familjarisht .Pra individi mbetet
i pa ndryshuar ,martesa mbetet brenda kastes, sjelljet jan te rregulluara sipas
rregullave kastiane. Këto kane ekzistuar ne shumicën e shoqërive te vjetra si dhe sot
te disa fise te prapambetura.
62-RENDET
Keto kategori shoqërore janë nga feudalizmi dhe janë shtresa te mbyllura por me një masë m
e te vogël se sa kastet. Ato edhe pse janë te bazuara ne bazën klasore ,nuk janë identik
e me klasat. Rendet dallojn prej grupeve te tjera sipas te drejtave dhe detyrime
ve ku çdo rend ka obligime dhe detyra te veçanta te caktuara ne shoqëri. Ne Evropë kane
ekzistuar tri rende juridikisht te caktuara
rreth 2 javë më parë · Ankohu
#
Visar Rashiti
Kleri i larte i përbëre prej njerëzve te religjionit Pronaret ku i biri i ka trashëguar
vetit e fisnikut nga babai Qytetaria- e cila ishte e përbërë prej shtresave te ndryshm
e ,nga njerëz me profesione te ndryshme. Këto rengje i ka eliminuar rendi shoqëror qyt
etar.
63 PARTIT POLITIKE
Partitë politike do te thotë grup i njerëzve me mendime ,qëllime dhe pikëpamje te njëjta nd
j rregullimit shtetëror me intencë dhe lufte për përvetësimin e qëllimeve te veta. Nga ana
hkencore zgjerimi i tyre zgjerohet :Ato janë forme kryesore e superstrukturës juridi
ko-politike. Ato jane organizata me interes te njejt politik ,ideologji te njëjte
te cilat shprehen ne programin e tyre. Ato janë bartëse te interesave te grupeve sho
qërore për marrjen e pushtetit politik ne mënyrë demokratike dhe për mbrojtjen e interesav
e te grupeve .Ato jane shfaqur si rezultat i diferencimit shoqërore, politik dhe i
deor,ne baze te synimeve te disa grupeve te veçanta shoqërore. Origjinën e kane qysh n
ga antika kurse Anglia konsiderohet si djepi i partive moderne politike. Partitë p
olitike mund te klasifikohen sipas përbërjes klasore ,mirëpo nuk do te thotë se kjo pasq
yron ndarjen themelore te klasave qe ekzistonin ne atë shoqëri.
EMANCIPIMI I FEMRËS DHE E DREJTA
Në drejtim të emancipimit të femrës dalin shumë pengesa të natyrave të ndryshme të cilat ed
nd të tejkalohen me një angazhim. Këto pengesa janë të natyrës së femrës dhe të natyrës së
Pengesat e natyrës së femrëa janë se ajo kryen funksionin biologjik I lindë fëmijët ndërsa
esat që dalin nga natyra e puënve të saja janë se ajo I kryen punët e shtëpisë. Këto e peng
mrën që të angazhohet jashta tyre. Në mënyrë që ajo të I tejkalojë këto pengesa dhe të real
e sajë, ajo duhet të pajiset me mjete bashkohore për tu liruar nga punët e shtëpisë qoftë e
duke paguar nja ndihmëse për punët e shtëpisë. E drejta vlen për të gjithë ajo ju garanton
te te barabarta edhe femrës.Me anë të saë drejtës femra hyn në marrëdhënje martese dhe ësht
drejat ajo që rregullon në rast të shkurorzimit.
QFARË ËSHTË KOMBI
Fjala komb e merr kuptimin e vet konkret vetëm në konteksin historik-kulturor. Akade
mia franceze e definon kombin si tërsi të të gjithë banorve të të njejtit vend , që jetojnë
jejtin ligj dhe që përdorin të njejtën gjuhë. Shrimtari gjerman Johann Gottfried herder e
definon kombin si qenie kolektive ku nëprmjet gjuhës kombi edukohet dhe zhvillohet për
mes gjuhës ai mëson të dojë rendin dhe nderin dhe bëhet më I bindur , më I moralshëm , më k
es etj. Studiusi farnces Ernest Ranan- e definon kombin si një bashkësi e madhe soli
dare që e lidh ndjenja e sakrificave të kryear për të cilat është edhe në të ardhëmën.
TRAJTIMI SHKENCOR I NACIONALIZMIT
Ky trajtim ka filluar tek pas luftës së dytë botërore. Kjo përcaktohej se historiografia p
o fillonte të çmilitalogjizonte shtetin kombëtar te shek. 19. Historiani amerikan bënte
ndërtimin e nacionalizmit me tipologji ku ai bante dallimin midis nacionalizmave j
akobinë, tradicional, liberal dhe integral. Ndërsa hans Kohn bënte dallimin në nacionali
zëm perindimor-ku ky nacionalizëm ishte ngitur përmes lutërave dhe përpjekjeve për të ngriu
një komb pas pasur lidhje te forat nga e kaluara historike. Dhe në nacionalizmin lid
or I ngritur prej mitit të së kaluarës që është I lidhur ngushtë me ta kaluarën historike p
ur lidhje të drejtprëdrjta me aktualitetin.
INTERPRETIMI I KOMBIT TË SHTETIT DHE KOMBIT TË KULTURËS
Si referim për shtëtin-komb janë shtetet si Franca , Britania e madhe dhe SHBA. Në këto sh
tete pas revulucionit frances kombi u kuptua si një njësi politike qytetarësh të barabar
të para ligjit pavarsishtë nga prejardhja, gjuha dhe feja. Ndërsa interpetimi tjetër I K
ombit të kulturës si referi I janë shtetet Gjermania dhe Italia ku kombi mbështetet mbi
gjuhën dhe kulturës për shkak të mungesës së shtetit. Shteti komb niset nga nocioni politik
I kombit që është kristalizuar në një shtet që ekzistonte ndërsa nocioni shtet I kulturës k
cioni etnik I cili ka si kusht ekzistencën e popujveqë janë pa shtet të shumtën e rastvev.
Koncepti I kombit shtet quhet edhe perindimor ndërsa ai I shtetit të kulturës quhet e
dhe lindor.
QFARË ESHTE ETNIJA
Sa I përket etnisë janë dy drejtime të ndryshme:
-Primordialistët për të cilët etnjia përfaqëson diqka të ndryshme e cila përcaktohet nga pr
hja dhe kultura e përbashkët. Dhe
-Konstruktivistët- të cilët vendosin në plan të parë rrethanën që etniciteti përfaqëson një
për ti organizuar ndryshimet kulturore në mënyrë sociale dhe politike. Primordialistët tej
etinja shohin diqka të dhën më herët ndëras konstruktivistët diqka që lind kur bëhen shkëm
dërsjellta në mes të grupeve. Feja, gjuha dhe zakonet e kultura nuk ajnë në gjendje që të v
e të krijojnë një identitet etnik.
A ËSHTË KOMBI NJË ETNI E NJOHUR SIPAS SË DREJTËS NDËRKOMBËTARE
Disa sociolog e shohin kombin si dukuri e epokes moderne ndërsa etnicitetin si një m
beturinë e bashkësive tradicionale. Nganjëher elitat politike shpikin një etni për ti I dhë
një kombi që ekziston bazën historike ku historia evropiane na mëson se që vetëdija dhe baz
etnike mund të ndryshojnë me kalimin e kohës. Shteti modern si shtet kombëtar krijon më n
dihmën e mjeteve të komunikimit identitet të ri. Që nga shek. I 18 shteti kombëtar shihet
si gur-themel për rendin ndërkombëtar. Bazuar në këtë shteit kombëtar mëbshtetet mbi një gr
k apo kombësi që ka arrit të fitojë njohje në bashkësin ndërkombëtare si shtet kombëtar dhe
zuar territorialisht.
NACIONALIZMI DHE SHTETI MODERN
Janë tri lloje të nacionalizmit secili I lidhur me një tip të veqantë të kuadrit social-pol
tik.
1-nacionalizmi klasik- Është nacionalizmi që shoqërohet me lindjen e shtetit komb ne Evr
opë që nga shek.18. lindja e këtij nacionalizmi është I lidhur ngushtë më arsimimin masiv.
anë të mesimit dhe rolit të historisë kombëtare njerzit filluan të mendonin se I takojnë ko
itetit të njejtë kombëtar.
2-nacionalizmi postcolonial-Ky ka të bëjë me lëvizjet dhe idetë nacionaliste që lindën në v
dikur të kolonializuara nga sjhtetet e evropës. Ky nacionalizëm luajti rol të rëndësishëm
ftrat kundër kolonistëve. Këto vende pas çlirimit u bënë shtete por atyre ju mungonte ndjen
a e kombit.
3-nacionalizmi nënkluturor- ka të bëjë me forma të kundërta të lëvizjeve nacionaliste që zh
n Brenda shtet-kombeve të formuara . Kjo formë sot ka shumë dhembuj si nacionalizmi që k
a shkaktuar shpërbërjen e Bashkimit sovjetik. Ky nacionalizëm është në një mënyrë reagim nd
alizimit të jetës sociale dh ekonomike.
Nacionalizmi ka ndikim të dyanshëm ne zhvillimin social. Në njërën anë ndjenjat e nacionali
mit janë me prirje drejt demokracisë dhe në anën tjetër disa nacionalizma kanë shkaktuar an
agonizma dhe konflike shkatërruese në shek.19 dhe 20.

1.Shkruani për metodën e Intervistës,ne cilat raste përdoret intervista e hapur dhe ajo
e mbyllyr?
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________
2.Përkufizimi i partive politike,kur është bërë paraqitja e tyre dhe në cilin shtet,bëni kl
fikimin e partive
politike?
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________
3.Cila nga këto forma të vetëdijes shoqërore është paraqitur më herët:
Ideologjia
Shkenca
Religjioni
4.Cila nga këto fe ka lindur në shekullin e VI para erës sonë?
Animizmi
Konfucianzmi
Budizmi
Taoizmi
5.Besimi në një zot ose qenie mbi natyrore quhet:
Politeizëm
Monoteizëm
Totemizëm
6.Konventa e cila garanton të drejtat e grave e njohur si CEDAW,është miratuar në vitin:
1798
1969
1979
7.Shënoni cilat janë tri fazat e zhvillimit shoqëror sipas Kontit?
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

8.Cilë nga këta autorë konsiderohet si përfaqësues i teorisë së dhunës mbi shtetin:
Monteskieu
Hobsi
Makiaveli
9.Cili nga këta autorë është përfaqsues i drejtimit funksionalist në Sociologji:
Tomas Hobsi
Talloko Parsons
Ferdinand Tenis
Robert Merton
10.Me nocionin: Pluralizëm politik kuptojmë:
Përqendrimin e pushtetit në vetëm një parti politike apo njeri.
Egzistimi dhe lejimi i partive të ndryshme politike,interesave dhe pikëpamjeve të ndry
shme dhe të lira.
Sistem jo demokratik i qeverisjes në një shoqëri.
11.Përkufizimi i kombit sipas Herderit - Çka kupton ai me rritje jo natyrore të shtete
ve apo me përzierje te kombeve të ndryshme?