1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;

Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;

 του Μάκη Παπαδόπουλου

Ο μεγάλος ασθενής δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Το αποκρουστικό πρόσωπο του

καπιταλισμού που σαπίζει προβάλλει στα μάτια των λαών σε όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Το μακιγιάζ της αστικής προπαγάνδας το έχει βελτιώσει, αλλά δεν μπορεί να κάνει θαύματα
για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η πραγματικότητα των μισθών πείνας, της φτώχειας, της
αυξημένης ανεργίας, της αδυναμίας των δημόσιων συστημάτων υγείας δε θα αποτελέσει
«μια σύντομη παρένθεση».
Η νέα, βαθιά διεθνής οικονομική κρίση, που εκδηλώθηκε με σχετικό συγχρονισμό σε ΗΠΑ,
ΕΕ και Ιαπωνία, ανησυχεί σοβαρά τα αστικά επιτελεία και τα υποχρεώνει να
αναπροσαρμόσουν την πολιτική τους.
Πριν τρία χρόνια η ηγεσία της ΕΕ διαβεβαίωνε τους λαούς των κρατών-μελών της ότι έχει
μπει σε τροχιά σταθερής οικονομικής ανάπτυξης που θα συνοδεύεται από τη δημιουργία
εκατομμυρίων νέων θέσεων καλοπληρωμένης απασχόλησης, χάρη στην υλοποίηση των
μέτρων και των αναδιαρθρώσεων που εφαρμόστηκαν μετά από την κρίση του 2008-2009.
Στα τέλη του 2017, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ
Ιδεολογία - Πολιτική περιέγραφε την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική δυναμική της ΕΕ ως «Ευρωπαϊκή
Άνοιξη» κι έθετε το στόχο να καταστεί η ΕΕ ο πιο ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας.1
Οικονομία
Σήμερα, όλες οι σοβαρές αστικές αναλύσεις συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι πρόκειται για τη
μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση του καπιταλισμού, που συνοδεύεται από κλιμάκωση της
επίθεσης στους μισθούς και στα εργατικά δικαιώματα, επιδείνωση της κατάστασης των
αυτοαπασχολούμενων.
Το ΚΚΕ προειδοποίησε και ανέδειξε έγκαιρα το 2019 την επιβράδυνση της καπιταλιστικής
οικονομίας και την επερχόμενη νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση, με Αποφάσεις της ΚΕ
και σχετική αρθρογραφία.
Η πίεση των εξελίξεων υποχρεώνει τις κυβερνήσεις σε αλλαγές στο περιεχόμενο της
αστικής διαχείρισης, που συνοδεύονται φυσικά με ένα νέο, απατηλό προπαγανδιστικό
αφήγημα. Βασικά στοιχεία της νέας αστικής πολιτικής κι «επικοινωνιακής» επίθεσης είναι:
α) Η ανάδειξη των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού ως της βασικής
αιτίας εκδήλωσης της οικονομικής κρίσης. Πρόκειται, όπως θα δούμε στη συνέχεια, για
προσπάθεια συγκάλυψης του χαρακτήρα της κρίσης, ως κρίσης υπερυσσώρευσης
κεφαλαίου το οποίο δεν μπορεί να επενδυθεί, να ανακεφαλαιοποιηθεί με ικανοποιητικό
ποσοστό κέρδους.
β) Προβάλλεται ως «προοδευτική στροφή» η επιλογή των κυβερνήσεων των κρατών της
ΕΕ να προχωρήσουν σε μεγάλη κρατική παρέμβαση για να στηρίξουν την ανάκαμψη της
καπιταλιστικής οικονομίας, να ακολουθήσουν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική (αύξηση
κρατικών δαπανών και ανοχή στην αύξηση του κρατικού χρέους) και χαλαρή νομισματική
πολιτική (χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια και αύξηση της προσφοράς χρήματος, της
ρευστότητας). Προβάλλεται τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ ότι η «νέα πράσινη κοινωνική
συμφωνία» («Πράσινο New Deal»), η μεγάλη κρατική ενίσχυση των επενδύσεων στους
τομείς της «πράσινης και της ψηφιακής οικονομίας» θα διασφαλίσει τη γρήγορη, σταθερή
και κοινωνικά δίκαιη επιστροφή στον «παράδεισο» της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
γ) Θεωρητικά ενοχοποιείται κυρίως από τη σοσιαλδημοκρατία ως αιτία της κρίσης η
«νεοφιλελεύθερη διαχείριση» και προβάλλεται ως σωτήρια λύση η υιοθέτηση πλευρών της
κεϊνσιανής αστικής διαχείρισης, που μπορούν τάχα να αμβλύνουν μακροπρόθεσμα τις
αρνητικές κοινωνικές συνέπειες της «ανεξέλεγκτης δράσης» της καπιταλιστικής αγοράς.
δ) Παρουσιάζεται ο συμβιβασμός της τελευταίας Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για τη
συγκρότηση του δήθεν «Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης» ως έμπρακτη απόδειξη της
αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, ως μεγάλη ευκαιρία για οικονομικά
ασθενέστερα κράτη όπως η Ελλάδα και ως επιβεβαίωση των μεγάλων δυνατοτήτων
συμβιβασμού των ενδοαστικών αντιθέσεων που διαθέτει ακόμα η ΕΕ.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 1/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;

ε) Τέλος, προβάλλεται ως ελπιδοφόρα προοπτική για τους λαούς το άνοιγμα του δρόμου
για την εμβάθυνση της ενοποίησης και τελικά την ομοσπονδιοποίηση της ΕΕ. Η απόφαση
της ΕΕ να προχωρήσει για πρώτη φορά σε κοινό δανεισμό για να χορηγήσει επιδοτήσεις
εκτός από δάνεια σε κράτη-μέλη εμφανίζεται ως βήμα προόδου.
Στην πραγματικότητα οι αστικές κυβερνήσεις γνωρίζουν ότι δεν έχουν άλλο δρόμο από την
κλιμάκωση της επίθεσης για να αυξηθεί ο βαθμός εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης.
Ακόμα και τα όποια προσωρινά μέτρα συγκράτησης της πτώσης του λαϊκού εισοδήματος
γρήγορα θα ανατραπούν, καθώς οξύνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά
κέντρα και μεγαλώνει η απαίτηση του κεφαλαίου για σχετικά φθηνότερη εργατική δύναμη.
Οι αστικές κυβερνήσεις γνωρίζουν επίσης τη μεγάλη δυσκολία μιας ελεγχόμενης
σημαντικής απαξίωσης του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου, που θα διασφάλιζε μια
μακροπρόθεσμη ώθηση στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Οι όποιες νέες επενδύσεις στους
τομείς της «πράσινης» και της ψηφιακής οικονομίας και η κρατική στήριξη
«προβληματικών» ομίλων αποτελούν συγκυριακή διέξοδο, με αναμενόμενη κατάληξη μια
επόμενη, βαθιά διεθνή κρίση.
Οι κυβερνήσεις γνωρίζουν ότι έχουν κάθε λόγο να φοβούνται για πιθανά ρήγματα που
μπορούν να δημιουργηθούν στις λαϊκές συνειδήσεις στο έδαφος της δυσαρέσκειας λόγω
των σημερινών εξελίξεων.
Γι’ αυτό προετοιμάζονται αναβαθμίζοντας και τα μέτρα καταστολής (π.χ. ο πρόσφατος νόμος
στην Ελλάδα για τον περιορισμό των διαδηλώσεων και τη στοχοποίηση του ριζοσπαστισμού,
σύμφωνα με τις κοινοτικές κατευθύνσεις).
Παράλληλα, η ανισόμετρη εκδήλωση της κρίσης και των συνεπειών της αλλάζει τους
συσχετισμούς και οξύνει τις αντιθέσεις τόσο ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες όσο
και στο εσωτερικό της ΕΕ και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης.
Δυναμώνει η προσπάθεια των ΗΠΑ να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία τους σε σχέση με
την Κίνα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Οξύνεται η διαπάλη για τον έλεγχο αγορών,
ενεργειακών πηγών και θαλάσσιων δρόμων μεταφοράς από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι
τη θάλασσα της Νότιας Κίνας. Δυναμώνουν κι επεκτείνονται οι εστίες κινδύνου ενός
ευρύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Στην Ευρωζώνη, παρά τον προσωρινό συμβιβασμό, αυξάνονται αντικειμενικά οι αποκλίσεις
συμφερόντων και ο ανταγωνισμός μεταξύ των αστικών τάξεων στο εσωτερικό της.
Σε τελευταία ανάλυση, η «νέα κανονικότητα» δε θα είναι άλλη από την ενίσχυση της τάσης
σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης της εργατικής τάξης, αύξησης της μόνιμης
μακροχρόνιας ανεργίας κι ενίσχυσης του κινδύνου ιμπεριαλιστικών πολεμικών
αναμετρήσεων.
Το σύνολο των εξελίξεων αποκαλύπτει το αποκρουστικό πρόσωπο της καπιταλιστικής
βαρβαρότητας, την όξυνση της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Στο έδαφος της βαθιάς κρίσης, των οξυμένων λαϊκών προβλημάτων, αυξάνονται σήμερα οι
δυνατότητες να ξεδιπλώσουμε μια μεγάλης έκτασης ιδεολογική και πολιτική αντεπίθεση.
Να φωτίσουμε τεκμηριωμένα την αιτία και το αναπόφευκτο της περιοδικής εκδήλωσης της
καπιταλιστικής κρίσης. Να αποδείξουμε συγκεκριμένα ότι οι όποιες αλλαγές της αστικής
διαχείρισης που υπαγορεύονται από τις εκάστοτε προτεραιότητες της αστικής εξουσίας
δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη λαϊκή ευημερία. Να αναδείξουμε πειστικά ότι ο
καπιταλισμός και η ΕΕ δεν εξανθρωπίζονται και ότι υπάρχει άλλος δρόμος, ο σοσιαλισμός,
για την Ελλάδα και την Ευρώπη συνολικά.
Τα θέματα που αναλύονται στο παρόν άρθρο έχουν στόχο να συμβάλουν σ’ αυτήν την
κατεύθυνση της ολοκληρωμένης και τεκμηριωμένης αντιπαράθεσης με την αστική
στρατηγική.
 

Η ΝΕΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΕ

Τη χρονιά που διανύουμε, το 2020, εκδηλώθηκε με σχετικό συγχρονισμό η νέα διεθνής
οικονομική κρίση, που παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερο βάθος από την προηγούμενη του
2008/2009.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 2/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;

Στις περισσότερες αστικές αναλύσεις προβάλλεται ως βασική αιτία της η αντιμετώπιση

της πανδημίας του κορονοϊού (με μέτρα γενικού ή περιορισμένου lockdown), η οποία
πράγματι οδήγησε σε απότομη περιστολή παραγωγικών, μεταφορικών και άλλων
οικονομικών δραστηριοτήτων, με ταυτόχρονη σχετική συρρίκνωση της κατανάλωσης.
Ασφαλώς η πανδημία έπαιξε ρόλο στο χρόνο και στο βάθος εκδήλωσης της κρίσης, όμως
δεν ήταν η αιτία της. Λειτούργησε ως καταλύτης, ως ένα πρόσθετο χειρόφρενο στο όχημα
της διεθνούς οικονομίας που είχε ήδη επιβραδυνθεί.
Η επιβράδυνση που εμφανίστηκε ήδη το 2019 ανέδειξε το μεγάλο μέγεθος
υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου, το οποίο δεν μπορούσε να ανακεφαλαιοποιηθεί, να
επενδυθεί διασφαλίζοντας ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους.
Το 2019 ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ έπεσε στην Ευρωζώνη στο 1,2% από 1,9% το 2018,
προσεγγίζοντας τη φάση στασιμότητας, στις ΗΠΑ στο 1,7% από 2,2% το 2018, στην Κίνα στο
6,1% από 6,6%, ενώ στην Ινδία ο ρυθμός ανάπτυξης έπεσε το 2019 κάτω από το 5% ετησίως.
Για την Κίνα αυτός ήταν ο χαμηλότερος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης τα τελευταία 30 χρόνια
και αντίστοιχα για την Ινδία τα τελευταία 11 χρόνια.
Ας δούμε πιο αναλυτικά την εξέλιξη στην Ευρώπη. Όπως φαίνεται από το σχετικό
Διάγραμμα 1, ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής καταγράφει πτωτική τάση, ήδη από τα
τέλη του 2017, στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη. Πτωτική τάση παρουσιάζει και ο αντίστοιχος
δείκτης τιμών βιομηχανικής παραγωγής (εκτός ενέργειας), από το φθινόπωρο του 2018,
στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη (Διάγραμμα 2).
 Αντίστοιχα πτωτική τάση από το 2018 καταγράφει ο συνθετικός δείκτης τιμών 19 βασικών
εμπορευμάτων (δείκτης CRB που αποτελεί το μέσο όρο εμπορευμάτων) και αντανακλά
σχετική μείωση της ζήτησης (Διάγραμμα 3).

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 3/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;


Το μεγάλο μέγεθος της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου πριν τη λήψη των περιοριστικών
μέτρων για την πανδημία ανέδειξαν και αστικές εκθέσεις για τη διόγκωση του κρατικού
χρέους και των κρατικών ελλειμμάτων σε επίπεδο Παγκόσμιας Οικονομίας και G-20 (βλ.
Πίνακα 1Α), καθώς και για τη μεγάλη έκθεση τραπεζικών ομίλων στα ομόλογα
υπερχρεωμένων κρατών και στα «κόκκινα δάνεια» των επιχειρήσεων και των λαϊκών
οικογενειών.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 4/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;


Πλήθος διεθνών αστικών αναλύσεων αναφέρονται στο γεγονός ότι πριν το ξέσπασμα της
πανδημίας το παγκόσμιο χρέος (κρατικό και ιδιωτικό) ήταν ήδη σχεδόν τρεις φορές
μεγαλύτερο του παγκόσμιου ΑΕΠ και είχαν ήδη αυξηθεί σημαντικά οι «επιχειρήσεις-ζόμπι»,
οι οποίες επιβιώνουν με συνεχή δανεισμό και συσσωρεύουν «κόκκινα δάνεια» τα οποία
αποκλείεται να αποπληρωθούν στο μέλλον. Στην ουσία, προβληματικοί μονοπωλιακοί
όμιλοι διατηρούνται στην οικονομική ζωή χάρη στη συνεχή τραπεζική στήριξη, που με τη
σειρά της απαιτεί κρατική στήριξη.
Στην Ετήσια Έκθεση της ΕΚΤ για την εποπτική δραστηριότητα του 2019, η πρόεδρος της
ΕΚΤ Christine Lagarde επισήμανε ότι «η κερδοφορία των τραπεζών παραμένει χαμηλή και,
αν αυτό συνεχιστεί για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να επηρεάσει την
ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα στο σύνολό του».
Στο Διάγραμμα 4 αποτυπώνεται η στασιμότητα του δείκτη απόδοσης ιδίων κεφαλαίων στις
σημαντικές τράπεζες της Ευρωζώνης την τριετία 2017-2019, με τάση μείωσης το 2019 της
ήδη χαμηλής απόδοσης. Η διαχείριση του χρέους των υπερχρεωμένων κρατών απασχολεί
ιδιαίτερα τις διοικήσεις των μεγάλων τραπεζικών ομίλων και την ΕΚΤ.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 5/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;


Χαρακτηριστικός είναι και ο φαύλος κύκλος συγκέντρωσης-απαξίωσης χρηματικού
κεφαλαίου στα χρηματιστήρια. Παρά τα αρνητικά σημάδια στην κερδοφορία της
βιομηχανίας, οι τιμές στα μεγάλα διεθνή χρηματιστήρια ανέβαιναν το 2019. Στη συνέχεια, η
επιτάχυνση της πτώσης του ποσοστού κέρδους στη βιομηχανική παραγωγή προσγείωσε
αυτήν την πορεία. Ισχυροί διεθνείς κεφαλαιοκράτες που πρόβλεψαν τις αρνητικές
εξελίξεις σε ορισμένους τομείς άρχισαν να πουλάνε μετοχές, επιταχύνοντας την
εκδήλωσης της κρίσης. Ο Γουόρεν Μπάφετ, που πούλησε όλες τις μετοχές της Berkshire
Hathaway στον τομέα των αερομεταφορών (π.χ. Southwest and Delta Airlines, United
American), δήλωσε ότι έχει συσσωρεύσει τεράστια ποσότητα ρευστού ύψους 137 δισ.
δολαρίων, γιατί δε βρίσκει επενδυτικούς στόχους στην «πραγματική οικονομία».2
Έκθεση της UBS, που έφερε στο φως της δημοσιότητας το Bloomberg3, ανέδειξε επίσης το
2019 τον κίνδυνο «μεγάλης φούσκας» στην αγορά ακινήτων της Ευρώπης. Η συνέχεια είναι
γνωστή, με τη μεγάλη βύθιση και τις σημαντικές απώλειες στις τιμές των χρηματιστηρίων
στο α΄ πεντάμηνο του 2020 και την άνοδο στη συνέχεια μέσα στην περίοδο της πανδημίας
και της εκδήλωσης της κρίσης, αφού ανακοινώθηκαν τα μεγάλα πακέτα κρατικής στήριξης
και τα μέτρα διασφάλισης άφθονης ρευστότητας στα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Η πιθανότητα να σκάσει η «νέα φούσκα» της υπερβολικής ανόδου (από τον Απρίλη ως τα
τέλη Αυγούστου) των τιμών των μετοχών των ομίλων υψηλής τεχνολογίας, της ψηφιακής
οικονομίας (Amazon, Apple, Google, Facebook, Microsoft, Tesla) είναι ήδη ορατή. Σε
ορισμένες αστικές αναλύσεις (π.χ. Morgan Stanley) γίνεται σύγκριση με την αντίστοιχη
«ανώμαλη προσγείωση» του 2001 (φούσκα dot com).
Για να γίνει κατανοητή η γενικότερη τάση αύξησης του πλασματικού κεφαλαίου, αρκεί να
αναφέρουμε ότι η συνολική κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης (μαζί με
τις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας του δείκτη Nasdaq) πλησιάζει πλέον το 180% του ΑΕΠ
των ΗΠΑ.
Στη φάση εκδήλωσης της κρίσης καταγράφεται πλέον σημαντική συρρίκνωση του ΑΕΠ
(Διάγραμμα 5) και σημαντική μείωση της παραγωγής. Όλα αυτά σηματοδοτούν μεγάλη
αδυναμία αξιοποίησης του σταθερού και του μεταβλητού κεφαλαίου. Μεγαλώνει το
«επενδυτικό κενό» στην παραγωγή. Τα αμύθητα κέρδη των προηγούμενων ετών που
λιμνάζουν στη σφαίρα της κυκλοφορίας αδυνατούν να ξαναμπούν στην παραγωγική
διαδικασία και να αναπαραχθούν ως κεφάλαιο, ως αυτοαυξανόμενη αξία.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 6/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;


Η κρίση αυτή είναι πολύ βαθύτερη από την προηγούμενη διεθνή κρίση. Το συνολικό ΑΕΠ
των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ συρρικνώθηκε κατά 9,8% στη διάρκεια του β΄ τριμήνου του
2020 έναντι μείωσης 2,3% στο τρίμηνο που κορυφώθηκε η κρίση του 2009.
Η κρίση εκδηλώνεται ανισόμετρα και συμβάλλει στην αλλαγή των συσχετισμών ανάμεσα
στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ανάμεσα στα κράτη-μέλη κάθε ιμπεριαλιστικής συμμαχίας όπως
η ΕΕ και ανάμεσα στους κλάδους της οικονομίας (Διάγραμμα 6).
Στους Πίνακες 2 και 3 αποτυπώνεται η μεγάλη συρρίκνωση της αμερικανικής οικονομίας σε
σχέση με την επιβράδυνση της Κίνας, καθώς και αύξηση της σημαντικής διαφοράς της
δημοσιονομικής τους κατάστασης τη διετία 2020-2021 (η Κίνα διεθνώς είναι χώρα-
πιστωτής, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ).
Σημαντική είναι η πρόβλεψη του ΔΝΤ (Ιούνης 2020) ότι το 2021 η όποια αναιμική ανάκαμψη
στις ΗΠΑ και στην ΕΕ θα απέχει πολύ από το προ κρίσης επίπεδο, ενώ για την Κίνα
αναμένεται μεγάλη αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης.

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 7/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;


Η εκδήλωση της κρίσης οδηγεί στην αύξηση της ανεργίας στην ΕΕ, ιδιαίτερα στους νέους
και στις γυναίκες όπου ο ρυθμός απώλειας των θέσεων εργασίας είναι μεγαλύτερος από
τον εθνικό μέσο όρο κάθε χώρας.
Η σημαντική διαφορά των υψηλών ποσοστών ανεργίας (Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος) σε σχέση
με τα χαμηλότερα (Μάλτα, Γερμανία, Ολλανδία) αντανακλά την ανισόμετρη εκδήλωση των
κοινωνικών συνεπειών της κρίσης (βλ. Πίνακα 5). Το πρόβλημα θα οξυνθεί, καθώς θα
περιορίζονται σταδιακά τα σχετικά πακέτα κρατικής στήριξης. Ήδη ανακοινώνονται νέα
κύματα προσεχών απολύσεων ως το 2022 (π.χ. στους ομίλους αερομεταφορών), καθώς και
συμφωνίες μείωσης των πραγματικών μισθών για να διατηρηθούν θέσεις εργασίας (π.χ. στη
γερμανική Thyssen Group).
Αντίστοιχα, αυξάνεται δραματικά ο κίνδυνος της ακραίας φτώχειας, με την ΕΕ να
αναγνωρίζει πως το πρόβλημα αφορά πλέον 1 στους 6 πολίτες της (86 εκατομμύρια
κατοίκους).


https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 8/24
1/10/2021 ΚΟΜΕΠ | Μπροστά στη νέα διεθνή οικονομική κρίση: "Πράσινο new deal" ή σοσιαλισμός;

Οι εξελίξεις δείχνουν ότι ενισχύεται αντικειμενικά η δυνατότητα της Κίνας να απειλήσει
την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα τα επόμενα χρόνια. Αυτή
η δυναμική αποτυπώνεται και με την υποχώρηση του μεριδίου των ΗΠΑ και τη σημαντική
αύξηση του μεριδίου της Κίνας στο Παγκόσμιο Προϊόν την περίοδο 2000-2020 (Πίνακας 3).
Την αλλαγή συσχετισμού σε βάρος των ΗΠΑ αποτυπώνει και η θεαματική αύξηση του
εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ στο διμερές εμπόριο με την Κίνα (την περίοδο 1985-
2019), που έφτασε τα 345,6 δισ. δολάρια.
Πάνω σ’ αυτό το έδαφος, τη διετία 2018-2019 κλιμακώθηκε ο «εμπορικός πόλεμος» των
δύο χωρών, με τις ΗΠΑ να επιβάλλουν αυξημένους δασμούς σε κινεζικά εμπορεύματα αξίας
200 δισ. δολαρίων και η Κίνα να επιβάλλει δασμούς σε αμερικανικά εμπορεύματα αξίας 60
δισ. δολαρίων. Οι ΗΠΑ δίνουν ιδιαίτερο βάρος στο στόχο να μην απωλέσουν την υπεροχή
στο επίπεδο της νέας τεχνολογίας (π.χ. η εντεινόμενη προσπάθεια αποκλεισμού της Κίνας
από τα δίκτυα 5G στην Ευρώπη).
Οι εκατέρωθεν κυρώσεις, οι προσπάθειες για αλλαγές στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα και
για μείωση της αλληλεξάρτησης των οικονομιών ΗΠΑ-Κίνας επιδρούν αρνητικά στο διεθνές
εμπόριο και συνέβαλαν στην εκδήλωση της νέας κρίσης.
Παράλληλα, ενισχύονται όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην ΕΕ οι τάσεις προστατευτισμού, με
τις σαφείς προτροπές της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς τα κράτη-
μέλη να προστατεύσουν τους ευρωπαϊκούς ομίλους από προσπάθεια επιθετικών εξαγορών
από ομίλους άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων στη διάρκεια της κρίσης. Επίσης εντείνονται
οι αμερικανικές προσπάθειες για αποδυνάμωση του ρόλου-κλειδί της Κίνας στην παγκόσμια
εφοδιαστική αλυσίδα βιομηχανικών εμπορευμάτων, με την αναζήτηση εναλλακτικών
λύσεων.
Το σύνολο των εξελίξεων, τόσο της εκδήλωσης της βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης όσο και
της όξυνσης σε ανώτερο επίπεδο των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, αυξάνει και τον
κίνδυνο ενός ευρύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Τέλος, θα πρέπει να σταθούμε στην οικονομική και κοινωνική επίδραση των συγκεκριμένων
μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας, που η αστική ανάλυση παρουσιάζει ως έναν
«εξωγενή παράγοντα», ως ανεξάρτητο από τις επικρατούσες καπιταλιστικές σχέσεις
παραγωγής. Ασφαλώς ένας επικίνδυνος ιός θα μπορούσε να εμφανιστεί και στην περίοδο
της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Όμως η συγκεκριμένη αντιμετώπιση της πανδημίας και οι
κοινωνικές συνέπειές της έχουν αντιλαϊκό ταξικό πρόσημο στον καπιταλισμό.
Η θλιβερή κατάσταση των δημόσιων συστημάτων υγείας (υποδομές, αριθμός ΜΕΘ,
ελλείψεις προσωπικού κλπ.), τα μεγάλα προβλήματα στον τομέα της πρόληψης της υγείας
και ασφάλειας των εργαζόμενων, ο χαμηλός βαθμός προστασίας του ίδιου του
νοσηλευτικού προσωπικού δεν αποτελούν αναπόφευκτα φυσικά φαινόμενα, αλλά
αποτέλεσμα της αστικής πολιτικής στήριξης της καπιταλιστικής κερδοφορίας.
Αυτό το πλαίσιο καθόρισε και καθορίζει και τις συγκεκριμένες επιλογές αντιμετώπισης της
πανδημίας. Η αστική πολιτική προσπαθεί μάταια να βρει τη «χρυσή τομή» ανάμεσα στη λήψη
αυστηρών υγειονομικών μέτρων και στη στήριξη της ανάκαμψης της καπιταλιστικής
οικονομίας. Παράλληλα, αντί για τη διεθνή συνεργασία, οξύνεται ο ανταγωνισμός ομίλων και
ιμπεριαλιστικών κέντρων σχετικά με τα κατάλληλα εμβόλια και φάρμακα.
Οι κοινωνικές συνέπειες δεν περιορίζονται μόνο στους θανάτους λόγω κορονοϊού. Αφορούν
τις δραματικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία από την αδυναμία κάλυψης
οξυμένων αναγκών για άλλες σοβαρές ασθένειες (π.χ. αναβολή προγραμματισμένων
χειρουργείων), από την αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας, τη διακοπή της ζωντανής
εκπαιδευτικής λειτουργίας για τη νεολαία.
 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Η συζήτηση για την ανάγκη μεγαλύτερης κοινοτικής στήριξης των οικονομιών των κρατών-
μελών της ΕΕ είχε ενταθεί πριν την εμφάνιση της πανδημίας, κάτω από την πίεση της
επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη και λόγω του Brexit.
Το Ευρωπαϊκό Οικονομικό Ινστιτούτο (SUERF), που συνδέεται με τις Ευρωπαϊκές Κεντρικές
Τράπεζες, εκπόνησε και παρουσίασε τον Οκτώβρη του 2019 μελέτη για την αντιμετώπιση
της επερχόμενης κρίσης («Dealing with the next downturn»4), με την πρόβλεψη ότι για τη

https://www.komep.gr/m-article/Mprosta-sti-nea-diethni-oikonomiki-krisi-Prasino-new-deal-i-sosialismos/ 9/24