1

Bab 5 BULATAN
5.1 Sifat Bulatan
5.2 Sifat Simetri Perentas 5.3 Lilitan dan Luas Bulatan

5.1 Sifat Bulatan

DSK SP5.1.1 Mengenal bahagian bulatan dan menerangkan sifat bulatan.
P TP1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang bulatan.

1. Tentukan sama ada setiap bentuk yang berikut ialah bulatan atau bukan.

2. Namakan bahagian bulatan.

Bahagian Rajah Penerangan

bulatan

Satu titik tetap yang berjarak sama dari semua titik pada lilitan
bulatan.

Garis lurus dari pusat bulatan ke sebarang titik pada lilitan

bulatan.

Garis lurus yang menyentuh lilitan dan melalui pusat bulatan.

Perimeter bagi suatu bulatan.

Garis lurus yang menyambungkan sebarang dua titik pada

lilitan.
 2

Sebarang bahagian daripada lilitan bulatan.

Rantau dalam bulatan yang dibatasi oleh dua jejari dan

satu lengkok bulatan.

Rantau dalam bulatan yang dibatasi oleh satu perentas

dan satu lengkok bulatan.

3. ____________________ ialah perentas yang paling panjang bagi sesuatu bulatan.

4. ____________________ialah lingkaran bagi satu titik yang bergerak sama jarak dari satu titik
tetap.

5. Rajah di bawah menunjukkan sebuah bulatan berpusat O.

 3

6. Labelkan bahagian-bahagian bulatan berpusat O pada rajah di bawah.

7. Berdasarkan bulatan di bawah, namakan bahagian bulatan yang berikut.

 4

8. Rajah menunjukkan sebuah bulatan berpusat O. Namakan setiap yang berikut berdasarkan label
dalam bulatan di atas.

(i) perentas = ___________________

(ii) jejari = ______________________

(iii) diameter = ___________________

9. Kenalpasti diameter bagi bulatan yang berikut.

10. Rajah menunjukkan sebuah kipas siling yang berpusat O. Tentukan sama ada pernyataaan di
bawah adalah Betul atau Salah. Bulatkan jawapan anda.

11. Nyatakan panjang jejari bagi bulatan di bawah.

11. Justifikasikan bahagian yang berlorek dalam rajah di bawah ialah suatu sektor atau bukan.
Berikan alasan anda.
 5

5.1 Sifat Bulatan

DSK SP5.1.2 Membina suatu bulatan dan bahagian berdasarkan syarat yang diberi.
P TP2 Mempamerkan kefahaman tentang bulatan.

1. Tentukan pusat, O, bagi bulatan yang berikut.

2. Bina setiap yang berikut berdasarkan syarat-syarat yang diberikan.

(a) Bulatan dengan jejari 2 cm berpusat O. (b) Bulatan dengan diameter di bawah.

(c) Diameter yang melalui titik T. (d) Dua perentas yang melalui titik R dengan
panjang 3.5 cm.

(e) Sektor bulatan dengan jejari 2 cm dan (f) Tembereng dengan bulatan berjejari
sudut tercangkum pada pusat O ialah 2 cm dan sudut tercangkum pada pusat
110o. O ialah 50o.
 6

5.2 Sifat Simetri Perentas

5.1 Sifat Bulatan 5.3 Lilitan dan Luas Bulatan

5.2 Sifat Simetri Perentas

DSKP SP5.2.1 Menentukan dan menerangkan bahawa
(i) diameter ialah paksi simetri bulatan.
(ii) jejari yang berserenjang dengan perentas membahagi dua sama perentas itu
dan sebaliknya.
(iii) pembahagi dua sama serenjang dua perentas bertemu di pusat bulatan.
(iv) perentas yang sama panjang menghasilkan lengkok yang sama panjang
(v) perentas yang sama panjang adalah sama jarak dari pusat bulatan dan sebaliknya.
TP2 Mempamerkan kefahaman tentang bulatan.

1. Lengkapkan sifat simetri perentas.

a b

Jejari bulatan membahagi dua sama Dua perentas yang sama panjang mempunyai
serenjang suatu perentas. panjang lengkok yang sama.

OP ______________ AB AC = _______
AT ______________ TB ABC = ________

c d

Pembahagi dua sama serenjang bagi dua

Dua perentas yang sama panjang adalah
sama jarak dari pusat bulatan dan sebaliknya.
perentas bersilang pada _____________ .
AB = _____
OM = _____

2. Tandakan (√) bagi pernyataan yang betul dan (x) bagi sebaliknya tentang sifat simetri bulatan di bawah.
 7

5.2 Sifat Simetri Perentas

DSKP SP5.2.2 Menentukan pusat dan panjang jejari bagi suatu bulatan melalui pembinaan geometri.
TP3 Mengaplikasikan kefahaman tentang bulatan untuk melaksanakan tugasan mudah.

1. Berdasarkan langkah-langkah berikut, bina sebuah bulatan pada ruang jawapan.

.O
 8

Imbas Kembali : a2 + b2 = c2

Pol(a,b)=

1. Selesaikan setiap yang berikut.

a

c Dalam rajah, O ialah pusat bulatan. OQS dan PQR ialah garis lurus.
Diberi jejari bulatan itu ialah 10 cm dan panjang perentas PQR ialah 16 cm. Cari panjang QS.
 9

2. Selesaikan yang berikut.

 10
5.2 Sifat Simetri Perentas
DSK SP5.2.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan sifat simetri perentas.
P TP5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang bulatan dalam
konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
TP6 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang bulatan dalam
konteks penyelesaian masalah bukan rutin secara kreatif.

lopak

3
 11
5.3 Lilitan dan Luas Bulatan
5.1 Sifat Bulatan 5.2 Sifat Simetri Perentas

5.3 Lilitan dan Luas Bulatan

DSKP SP5.3.1 Menentukan hubungan antara lilitan dengan diameter bulatan, dan seterusnya
mentakrifkan π serta menerbitkan rumus lilitan bulatan.
SP5.3.2 Menerbitkan rumus luas bulatan.
TP3 Mengaplikasikan kefahaman tentang bulatan untuk melaksanakan tugasan mudah.

1. Lengkapkan jadual di bawah dan isikan tempat kosong berdasarkan rajah yang berikut.
Rajah Lilitan Diameter lilitan
Diameter
a

c
Nilai nisbah __________________ kepada _________________ ialah ______________.
Oleh sebab itu,

2. Isikan tempat kosong di bawah dan terbitkan rumus luas bulatan

(a) Semakin _____________ sektor bulatan itu dibahagikan semakin jelas bentuk segi empat tepatyang
dihasilkan.
(b) Tinggi segi empat tepat = _____________ bulatan
(c) Tapak segi empat tepat = _____________ lilitan bulatan.
 12

5.3 Lilitan dan Luas Bulatan

DSK SP5.3.3 Menentukan lilitan, luas bulatan, panjang lengkok, luas sektor dan ukuran lain yang
P berkaitan.
TP3 Mengaplikasikan kefahaman tentang bulatan untuk melaksanakan tugasan mudah.
lilitan bulatan=πd=2 πj

1. Hitung lilitan bagi bulatan berikut.

a 22 b 1 22
π= Jejari = 15 cm, π= .
7 2 7

c Jejari = 10 cm, π = 3.142 d Jejari = 3.5 cm, π = 3.142

e π=3.142 f 22
diameter = 1.4 m, π= .
7

g Diameter = 70 mm, π = 3.142 h Diameter = 20 cm, π = 3.142

2. Hitung perimeter bagi bentuk berikut.

22
π= , j = 7 cm
7
 13

3. Hitung jejari bagi bulatan berikut.

a 22 b Lilitan = 25.5 cm, π=3.142
Lilitan = 44 m, π= .
7

4. Cari diatemer bagi bulatan berikut.

a 22 b Lilitan = 155 mm, π=3.142
Lilitan = 59 cm, π= .
7

5. Selesaikan masalah berikut.

a Rajah menunjukkan sekeping papan lapis berbentuk segi empat KLMN berukuran 240 cm
panjang dan 140 cm lebar. T ialah titik tengah MN. Haris memotong keluar segi tiga LRS
dan sukuan bulatan NTU daripada papan lapis tersebut. Seutas tali akan diletakkan di
sekeliling bahagian papan lapis yang tinggal itu. Berapakah panjang, dalam cm, tali yang
diperlukan oleh Haris?

b Rajah menunjukkan dua buah bulatan yang kongruen masing-masing berpusat P dan Q.
ASB, SPQT dan CTD ialah garis lurus. Diberi AB = 10 cm, PQ=13 cm dan CD = 24 cm.
Cari panjang ST, dalam cm.

c Rajah menunjukkan sebuah gelung berdiameter 96.52 cm. Luqman memutarkan gelung
tersebut sebanyak 4 pusingan lengkap. Hitung jarak yang dilalui oleh gelung tersebut,
dalam meter.
 14

luas bulatan=π j 2

1. Hitung luas bagi bulatan berikut.

a 22 b Jejari = 8.5 cm, π=3.142
π=
7

c 22 d π=3.142
Diameter = 14 cm, π= .
7

2. Hitungkan luas bagi rajah berikut.

22
π= , j = 7 cm
7

3. Hitung jejari bagi bulatan berikut.

a 22 b Luas = 78.56 cm2, π=3.142
Luas = 31.42 m2, π= .
7
 15

lilitan bulatan=2 πj
θ
panjang lengkok= ×2 πj
360

22
1. Hitung panjang lengkok bagi bulatan berikut. (Guna π= )
7
a Jejari = 14 cm b Jejari = 100 cm
sudut tercangkum pada pusat = 60 0 Sudut tercangkum pada pusat = 120o

c Cari nilai x. d Cari nilai x + y.

 16

22
2. Cari nilai θ bagi bulatan berikut. (Guna π= )
7

Rajah menunjukkan sebuah sektor UVW

berpusat O dengan jejari 14 cm. Hitung
panjang lengkok UVW.
 17

22
3. Hitung jejari bulatan. (Guna π= )
7
a b

c Panjang lengkok QR ialah 22 cm. Hitung jejari, Lilitan sebuah bulatan dan perimeter sektor
dalam cm, bagi sektor QOR. QOR adalah sama. Cari luas, dalam cm2,
bulatan itu. Beri jawapan betul kepada dua
tempat perpuluhan.
 18

4. Selesaikan masalah di bawah.

luas bulatan=πj ²
θ
luas sektor= × πj ²
360

22
1. Cari luas sektor bagi rajah berikut. (Guna π= )
7
a Sudut tercangkum pada pusat = 200o b Jejari = 4 cm

2. Cari jejari bagi rajah berikut.

a Luas sektor berlorek = 37 m2 b Luas sektor berlorek = 165 cm2
Sudut tercangkum pada pusat = 35o Sudut tercangkum pada pusat = 310o
22 (Guna π=3.142)
(Guna π= )
7
 19

3. Cari nilai sudut sektor bagi rajah berikut.

a Luas sektor berlorek = 183.33 cm2 b Luas sektor berlorek = 1979.46 mm2
22 (Guna π=3.142)
(Guna π= )
7

22
4. Selesaikan setiap yang berikut. (Guna π= )
7

a Rajah menunjukkan 4 sukuan bulatan masing-masing berpusat pada K, L, M dan N yang membentuk
segi empat sama. Hitung luas, dalam cm2.

b Rajah menunjukkan sebuah segi empat sama PQRS dengan sisi 7 cm dan 4 sukuan masing-masing
berpusat pada P, Q, R dan S. Hitung luas, dalam cm 2, kawasan yang berlorek.

c Rajah menunjukkan sebuah sektor OFGH. Cari luas kawasan yang berlorek, dalam cm 2.
 20

d Rajah menunjukkan sebuah bulatan berpusat O dan berjejari 13 cm. Diberi AB = 24cm. Cari luas,
dalam cm2, kawasan yang berlorek.

5.3 Lilitan dan Luas Bulatan

DSKP SP5.3.4 Menyelesaikan masalah yang melibatkan bulatan.
TP4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang bulatan dalam
konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
TP5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang bulatan dalam
konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.

1. Hitung jejari, diameter dan lilitan bagi setiap yang berikut.

Luas bulatan 1 963.75 cm2 908.038 cm2 679.14 cm2

π 3.142 3.142 22
7

Jejari

Diameter

Lilitan
 21

2. Selesaikan yang berikut.

a Perimeter bagi sebuah semibulatan ialah 51.42 cm. Dengan menggunakan π = 3.142, hitung

(i) diameter semibulatan (ii) luas semibulatan.

b Rajah menunjukkan semibulatan berpusat O yang mengandungi lima sektor A, B, C, D dan E.

Jejari semibulatan tersebut ialah 3.5 cm.

2
(a) Gabungan sektor yang manakah mewakili daripada semibulatan itu?
3

(b) Hitung perimeter, dalam cm, keseluruhan gabungan sektor A, B dan C yang bercantum.

(c) Hitung luas, dalam cm2, gabungan sektor C dan D.

 22

c Dalam rajah, PQ dan RS ialah lengkok bagi dua bulatan berpusat O.

Diberi OS = 2 SQ dan OQ = 21 cm, hitung

(a) perimeter kawasan yang berlorek. (b) luas kawasan yang berlorek.

d Dalam rajah, OPQR ialah sektor bagi sebuah bulatan berpusat O dan OQS ialah sebuah semibulatan.

1
Perimeter bagi sektor OPQR ialah 57 cm. Hitung
3
(a) nilai x (b) luas kawasan yang berlorek.

e
 23

h
 24