Bab 3 – RUMUS ALGEBRA

3.1.1 Objektif Pembelajaran : Membentuk Rumus Berdasarkan Suatu Situasi

Nota Penting
1. Pemboleh ubah : suatu kuantiti yang berubah dalam nilai. Biasanya diwakili dengan abjad.
2. Pemalar : suatu kuantiti bernilai tetap (Nombor)
3. Rumus : persamaan yang mengaitkan beberapa pemboleh ubah dengan menggunakan operasi "+, −,×,÷ ".
4. Perkara rumus : suatu pemboleh ubah yang boleh diungkapkan dalam sebutan pembuleh ubah yang lain.

Contoh
1. Hubungan antara pemboleh ubah x dan y diberikan oleh jadual di bawah.
X 0 2 4 5
y 3 19 35 43

(a) Lengkapkan persamaan yang berikut. (b) Nyatakan satu rumus yang mewakili hubungan di atas.
3=3+ [ ]×0
19 = 3 + [ ]×2
35 = 3 + [ ]×4
43 = 3 + [ ]×5
𝑦 =3+ [ ]×[ ]

2. Tulis rumus algebra daripada situasi yang diberikan.

M mewakili perimeter, manakala x dan y masing- Penyelesaian :
masing mewakili panjang dan lebar sisi bagi segi
empat tepat. Tulis rumus yang menghubungkan M ,
x dan y.

Latihan 3.1
1. Tuliskan satu rumus yang menghubungkan x dan y.
a) b)
x 2 4 6 8 x 1 3 5 6
y 7 13 19 25 y −1 3 7 9

7=3 ×[ ]+1 –1 = 2 × [ ]−3

13 = 3 × [ ]+1 3 = 2 ×[ ]−3
[ ]=3× [ ]+1 [ ]=2× [ ]−[ ]
[ ]=3× [ ]+1 [ ]=2× [ ]−[ ]
𝑦 =3× [ ]+[ ] 𝑦 =2× [ ]−[ ]

2. Bentuk satu rumus berdasarkan pernyataan dan situasi yang diberikan.

Soalan Penyelesaian
1. Hasil tambah x dan 2y ialah 1.54

2. Kuasa dua bagi hasil tolak a dan b ialah 36

1
3. Jisim Afiq ialah m kg manakalah jisim Syafiq ialah n kg
kurang daripada Afiq. Jika jumlah jisim mereka ialah T,
tuliskan satu rumus untuk T.

4. P ialah perimeter bagi sebuah bilik tidur berbentuk

segi empat tepat seperti di bawah di bawah.
(x + 2)cm

(y - 1)cm

3.1.2 Objektif pembelajaran: Menukar perkara rumus bagi suatu persamaan algebra
1. Nyatakan perkara bagi setiap rumus dalam peta titi berikut.

Perkara rumus 1. [ ] 2. [ ] 3. [ ] 4. [ ]
as as as
𝑎−𝑏 3 𝑚
Rumus 𝑦 = 2𝑥 + 3 𝑠= 𝑡
𝑣= 4
𝜋𝑗 3 𝑇 = √6

5. [ 𝑃 ] as 6. [ 𝑦 ] 7. [ 𝑘 ] 8. [ 𝑀 ]
as as as
𝑣−3𝑤 5 1 2 2
[ ]= [ ]= [ ]= 𝑡 −𝑠 √𝑎 − 3𝑏 = [ ]
2𝑣 2𝑚 2

2. Nyatakan sama ada pemboleh ubah yang diberi dalam kurungan adalah perkara rumus atau bukan.
(a) r  2s  5r [r] (b) p  3q [p] (c) y  xy  x
2
[y]

(d) s 2  t  V 3p 2a
(e) 2m  (f) c 
2
[V] [m] [c]
q ab

3. Ungkapkan pembolehubah yang dinyatakan dalam kurungan sebagai perkara rumus.

(a) p  q  3 [q] (b) a  3b  4c [c] (c) v  u  at [t]

k s (f) pV  T [V]
(d) p  [k] (e) v  [t]
v t

2
(g) 3 x  y  7 z [z] 1 1 1 1
(h) k  xy [x] (i)   [v]
4 u v f

a  3b 2y 3 y
(j) c  [b] (k) x   3z [y] (l) y  [v]
d 5 4  2v

4. Ungkapan t sebagai perkara rumus bagi rumus-rumus berikut.

𝑡 (b) 2𝑚 = √3𝑛 − 4𝑡 (c) 𝑥 = √𝑡 − 𝑘
(a) 𝑟 = √6

5. Tukar perkara rumus kepada huruf yang dinyatakan dalam kurungan.

(b) V  4a  3bc (c) A  4r
3 2
1 [a] [r]
(a) ax  b 2 [b]
2

3
6. Hitung nilai yang berikut.
(a) Diberi 𝑎 = 6 + 3𝑏, hitung nilai

(i) a apabila b = −4 (ii) b apabila a = 1

(b) Diberi rumus – 6x – y =10, hitung nilai

(ii) y apabila x = 6.
(i) x apabila y = - 4 .

7. Hitung nilai pembolehubah yang dinyatakan, apabila diberi nilai pembolehubah lain dalam rumus.
(a) Jumlah luas segi tiga dalam cm² diberikan oleh rumus m
A = 3m + 5mn². Cari luas segitiga apabila m = 2 dan (b) Diberi j  ( a  b) , cari nilai b apabila j = 6, a = 6
2
n = 3. dan m = 4.

3x  8 3n  2k
(c) Diberi y  , cari nilai x apabila y = 2. (d) Diberi rumus m  , hitung nilai m apabila
2 4n
n =4 dan k = 2.

4
(e) Diberi rumus 2v = 5 (m – n), cari nilai bagi n (f) Diberi rumus 5j + 2mn = 7jmn, hitung nilai bagi n
apabila m = 2 dan v = 4. apabila j = 2 dan m = 3.

2
 21x  y 3  (h) Diberi 5 a  b2  c , hitung nilai b apabila a = 7 dan
(g) Diberi   =100, cari nilai bagi x jika y = - 2. c = 20.
 5 

1 1
 q 2  2 , cari p jika q = 0 and r = 1. q 1
(i) Diberi 2 (j) Diberi p  , hitung nilai q apabila p = 3.
p r 3

5
6