You are on page 1of 114

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020-21

uyskao rdcmlaI" md'u'


uqo,a wud;H

2020 fkdjeïn¾ 17

2003 wxl 3 ork rdcH uQ,H l<ukdlrK ^j.lSu& mk; hgf;a" rdcH uQ,H l%fudamdh ms<sn`o m%ldYh
- 2021 ^4" 5 iy 6 j.ka;sj,g wkql+,j& iy whjeh" wd¾Ól yd rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj
- 2021 ^7" 8 iy 9 j.ka;sj,g wkql+,j& .re uqo,a wud;H;=ud úiska ksl=;a lrkq ,efí'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   i   


ISBN 978-955-0814-32-9

fld<U 08" wdpd¾h veksiag¾ o is,ajd udj;" wxl 118 ork ia:dkfha msysá rcfha uqøK
fomd¾;fïka;=j úiska uqøKh lrk ,ÿj" Y%S ,xldfõ fld<U 01" uyf,alï ld¾hd,fha msysá
uqo,a wud;HdxYh úiska m< lrk ,§'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   ii   


mgqk
msgq wxlh
uQ,sl wd¾Ól o¾Yl vii
2003 wxl 3 ork rdcH uQ,H l<ukdlrK ^j.lSu& mk; hgf;a bÈßm;a l< hq;= jd¾;d viii
wkql+,;djh - 2020 ix
I fldgi
rdcH uQ,H l%fudamdh ms<sn`o m%ldYh - 2021
01' uOHld,Sk rdcH uQ,H l%fudamdh 1
1'1 iudf,dapkh 3
1'2 uOHld,Sk rdcH uQ,H l%fudamdhhka 4
1'3 m%;sixialrk l%shdud¾. 6
1'4 f.da,Sh wd¾:sl ;;a;ajh iy Y%S ,xldj flfrys tys n,mEu 10

II fldgi
whjeh" wd¾Ól yd rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj - 2021
01' rdcH uQ,H Wmk;Ska" NdKavd.dr fufyhqï iy úfoaY uQ,Hhkh 17
1'1 iudf,dapkh 19
1'2 rcfha wdodhu 22
1'3 rcfha úhou 38
1'4 NdKavd.dr fufyhqï 41
1'5 úfoaY uQ,Hhkh 42
02' wd¾Ól Wmk;Ska 49
2'1 iudf,dapkh 51
2'2 wd¾Ól j¾Okh 51
2'3 uqo,a wxYfha j¾Okhka 60
2'4 fldgia fjf<`ofmd< 62
2'5 úfoaY wxYfha j¾Okhka 62
2'6 f,dal wd¾Ól ikao¾Nh 65
03' rch i;= jHjidhhkays ld¾hidOkh 67
3'1 iudf,dapkh 69
3'2 m%Odk rdcH jHjidh oyh ms<sn`o flá ye`Èkaùu 69
04' 2020-21 whjeh ieliSu i`oyd mokï jQ idOl 77

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   iii   


j.=
msgq wxlh
I fldgi
j.=j 1'1 uOHld,Sk id¾j-uQ,H rduqj 2020 isg 2025 5
II fldgi
j.=j 1'1 rdcH uQ,H fufyhqï idrdxYh 19
j.=j 1'2 weia;fïka;=.; yd ;;H wdodhu iy úhou - 2020 20
j.=j 1'3 rdcH wdodhï ld¾hidOkfha ixlaIsma;h 23
j.=j 1'4 wdodhï nÿ ld¾hidOkh 24
j.=j 1'5 tl;= l< w.h u; nÿ ld¾hidOkh 24
j.=j 1'6 ksIamdok nÿ$iqrd nÿ ld¾hidOkh 25
j.=j 1'7 fudag¾ r: jdyk wdkhk iy kj ,shdmÈxÑ lsÍï 26
ksoyia fj<`o .súiqï wkqj ,ndfok ,o ;Sre nÿ iyk hgf;a wdkhkh$wmkhkh
j.=j 1'8 27
lrk ,o NdKavj, jákdlu yd wdjrKh
cd;sh f.dvke.Sfï nÿ" uqoaor nÿ iy fudag¾ r: jdyk ,shdmÈxÑ lsÍfï .dia;=
j.=j 1'9 28
ld¾hidOkh
j.=j 1'10 cd;Hka;r fj<`odfuka ,o fiia nÿ ld¾hidOkh 28
j.=j 1'11 rdcH wdodhfuys úp,;d úYaf,aIKh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 29
j.=j 1'12 rdcH úhoï ld¾hidOkh 38
rcfha iq/l=ïm;a u; f.jk fmd,S wkqmd;hkays iy úksuh wkqmd;hkays yeisÍu
j.=j 1'13 39
^]& - 2019 isg 2020
j.=j 1'14 iqnidOk úhoï 40
j.=j 1'15 rcfha NdKavd.dr uqo,a m%jdy m%ldYh 41
j.=j 1'16 o< foaYSh Kh uQ,dY% wkqj 42
j.=j 1'17 úfoaY uQ,Hhk tlÕ;d iy wod< uQ,H fldkafoais - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 43
j.=j 1'18 úfoaY Kh yd m%odk m%;s,íê - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 46
j.=j 2'1 ia:djr ^2010& ñ, .Kka wkqj o'foa'ks' wdxYSh ixhq;sh 52
j.=j 2'2 fiajd wxYfha f;dard.;a o¾Ylhka 56
j.=j 2'3 ixpdrl wxYfha ld¾hidOkh 58
j.=j 2'4 o'foa'ks' j¾Okfha wdxYsl jHdma;sh (%) 59
j.=j 2'5 u;=msg" uQ,sl iy wdydr WoaOukh ^mdol j¾Ih( 2013 } 100& 61
j.=j 2'6 m%d.aOk fjf<`ofmd< fjkiaùï 62
j.=j 2'7 úfoaYSh fj<`odu 63
j.=j 2'8 f;dard.;a rgj, m%Odk wd¾Ól o¾Yl - 2020 ^mqfrdal:k& 66
j.=j 3'1 úÿ,s ckk Odß;djfha ixhq;sh 71
j.=j 3'2 rch i;= jHjidhhkays ,dNodhS;ajh 72
j.=j 3'3 rch i;= wdodhu jHjidhhkaf.ka ,o whNdr$,dNdxY wdodhu 74

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   iv   


rEmigyka
msgq wxlh
II fldgi

rEmigyk 1'1 uq`M wdodhï ixhq;sh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 22


rEmigyk 1'2 uQ,dY% wkqj nÿ wdodhu - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 22
rEmigyk 1'3 ksIamdok nÿ$iqrd nÿ ld¾hidOkh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 25
rEmigyk 1'4 uQ,dY% wkqj o< foaYSh Kh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= 42
rEmigyk 1'5 wxY wkqj m%;s,íëka - 2020 wf.daia;= 47
rEmigyk 1'6 Kh m%odklrejka wkqj ixj¾Ok jHdmD;s iy jevigyka j, tl`. jQ
47
Wmfhdackh fkdjQ fYaIhka - 2020 wf.daia;=
rEmigyk 1'7 wxY wKqj ixj¾Ok jHdmD;s iy jevigyka j, tl`. jQ Wmfhdackh fkdjQ
47
fYaIh - 2020 wf.daia;=
rEmigyk 2'1 o< foaYSh ksIamdos;fhaa j¾Okh 51
rEmigyk 2'2 o< foaYSh ksIamdos;fha ixhq;sh - 2020 m<uq ld¾;=j 51
rEmigyk 2'3 lDIsld¾ñl wxYfha ixhq;sh - 2020 m<uq ld¾;=j 54
rEmigyk 2'4 l¾udka; wxYfha ixhq;sh - 2020 m<uq ld¾;=j 55
rEmigyk 2'5 ksIamdok wxYfha ixhq;sh - 2020 m<uq ld¾;=j 55
rEmigyk 2'6 fiajd wxYfha ixhq;sh - 2020 m<uq ld¾;=j 56
rEmigyk 2'7 fiajd úhqla;sh 60
rEmigyk 2'8 fmd,S wkqmd;" uqo,a iuia;hka iy fm!oa.,sl wxYhg ,nd ÿka Kfhys j¾Okh 60
rEmigyk 2'9 u;=msg" uQ,sl yd wdydr WoaOukfha új,;d ^moku : 2013 } 100& 61
rEmigyk 2'10 fj<`o fYaIh iy úksuh wkqmd; fjkia ùï 64
rEmigyk 2'11 wmkhk ixhq;sh 64
rEmigyk 2'12 wdkhk ixhq;sh 65

igyka
igyk 1 wdodhï nÿ jHQyh - 2020 iema;eïn¾ ui wjidkfha§ 7
igyk 2 fldúâ-19 yuqfjys y`ÿkajdÿka m%Odk m%;sm;a;suh ls%hdud¾.s 11
igyk 3 m%Odk rdcH uQ,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdrs isg iema;eïn¾ 32

weuqKqï
weuqKqu I NdKavd.drh úiska ksl=;a l<NdKavd.dr wemlr ,ehsia;=j -
iema;eïn¾ 2020
83
weuqKqu II id¾j wd¾Ól o¾Yl 85
weuqKqu III wdodhï weia;fïka;= i`oyd mdol jQ Wml,amk - 2021 93

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   v   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   vi   
uQ,sl wd¾Ól o¾Yl

jákdlu
o¾Ylh ld,mßÉfPaoh tall
2019 2020
uQ¾; wxYh        
wd¾Ól j¾Okh m<uq Nd.h % 3.7 -1.6
lDIsl¾udka; m<uq Nd.h % -3.5 -5.6
l¾udka; m<uq Nd.h % 3.9 -7.8
fiajd m<uq Nd.h % 3.7 3.1
WoaOukh ^,laIHuh& iema' wjidkhg % 5.0 4.0
WoaOukh ^idudkH& iema' wjidkhg % 3.9 4.7
fiajd úhqla;s wkqmd;h m<uq Nd.h % 4.7 5.7
Y%u n,ld iyNd.S;aj wkqmd;h m<uq Nd.h % 52.6 51.0
rdcH uQ,H wxYh    
whjeh ys`.h ck-wf.daa' re'ì,s' -721 -975
uq`M wdodhu ck-wf.daa' re'ì,s' 1,205 906
nÿ wdodhu ck-wf.daa' re'ì,s' 1,105 801
nÿ fkdjk wdodhu ck-wf.daa' re'ì,s' 100 105
uq`M úhou ck-wf.daa' re'ì,s' 1,927 1,884
j¾;k úhoï ck-wf.daa' re'ì,s' 1,500 1,670
rdcH wdfhdack ck-wf.daa' re'ì,s' 435 228
rdcH Kh cqks wjidkhg re'ì,s' 12,646 14,261
úfoaY wxYh    
wmkhk ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 8,030 6,445
lDIs wmkhk ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 1,667 1,516
ld¾ñl wmkhk ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 6,330 4,906
frÈms<s yd we.`Mï ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 3,737 2,853
wfkl=;a ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 2,594 2,053
wdkhk ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 12,886 10,257
mdßfNda.sl NdKav ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 2,499 2,300
wka;¾ NdKav ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 7,380 5,692
Lksc f;,a ksIamdok ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 2,577 1,691
wdfhdack NdKav ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 3,002 2,253
fj<`o fYaIh ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' -4,855 -3,812
ixpdrl meñKSï ck-iema ixLHdj 1,376,312 507,311
ixpdrl bmhSï ck-iema we'fvd'ñ,s' 2,594 956
fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK ck-wf.da we'fvd'ñ,s' 4,414 4,346
fldgia fj<|fmd, úúO wdfhdackh ^Y=oaO& ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 15  - 
iuia; f.jqï fYaIh (BOP) ck-wf.daa' we'fvd'ñ,s' 1,451 -722
o< ks, ixÑ; cQ,s' wjidkhg we'fvd'ñ,s' 8,347 7,096
úksuh wkqmd;h ^udih w.& iema' wjidkhg we'fvd'$re' 181.92 185.52
úksuh wkqmd;h ^udisl idudkH & ck-iema we'fvd'$re' 180.77 185.03
uqo,a wxYh    
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh (SDFR) iema' wjidkhg % 7.00 4.50
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh (SLFR) iema' wjidkhg % 8.00 5.50
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h (SRR) iema' wjidkhg % 5.00 2.00
jdKsc nexl=j, nß; idudkH m%uqL Kh wkqmd;slh ^i;sm;d& iema' wjidkhg % 10.49 6.19
Y%S ,xld wka;¾ nexl= m%odk wkqmd;h (SLIBOR) (udi 01) iema' wjidkhg % 8.52 6.05
NdKavd.dr ì,am;a nß; iudkH M,od wkqmd;slh ^Èk 91& iema' wjidkhg % 7.62 4.51
NdKavd.dr ì,am;a nß; iudkH M,od wkqmd;slh ^Èk 364& iema' wjidkhg % 8.41 4.88
2019 wf.da'$2020 %
uqo,a iemhqï j¾Okh (M 2b) wf.da'
7.7 17.5
2019 wf.da'$2020 % 7.0 5.2
fm!oa.,sl wxYhg ,ndÿka Kfhys j¾Okh wf.da'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   vii   


2003j.ka
wxl;sh 3 ork rdcH uQ;,shH l<ukdlrK ^j.lS
j.ka wjYHuwka
& mk;
;¾.;hhgf;a bÈßm;a l< hqwkq
;= ljd¾;d
+,;djh

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh ms<sn`o


uyck ±kqj;aNdjh by< úi¾ck mk;a flgqïm;
rdcH uQ,H l%fudamdh
4" 5 iy 6 kexùu iy rcfha rdcH uQ,H fojk jrg lshjk Èkfha §
ms<sn`o m%ldYh bÈßm;a
j.ka;s l%fudamdfha Ndú;h we.hSui`oyd uyck;djg iy md¾,sfïka;=jg
lsÍu)
iïu;hla we;s lr .ekSu bÈßm;a l< hq;=h'
i`oydjk rdcH uQ,H l%fudamdh
m%ldYh
rdcH uQ,H l%shdldÍ;ajh rdcH
whjeh wd¾Ólh yd uyck;djg iy úi¾ck mk;a
7" 8 iy 9 uQ,H l%fudamdhg idfmalaIj
rdcH uQ,H ;;a;ajh flgqïm; fojk jrg lshjk
j.ka;s we.hSu i`oyd wjYH whjeh"
ms<sn`o jd¾;dj bÈßm;a Èkfha § md¾,sfïka;=jg
wd¾Ólh yd rdcH uQ,H ;;a;aj
lsÍu) bÈßm;a l< hq;=h'
jd¾;dj
jif¾ m<uq udi y;rg wod,j
rcfha rdcH uQ,H l%shdldÍ;ajh wod, j¾Ifha cqks ui wjidk
ms<sn`o kj;u f;dr;=re Èkg fyda úi¾ck mk; iïu;
jir ueo rdcH uQ,H uyck;djg ±k.ekSug ùfuka udi yhla blau hdug
10" 11 iy
;;a;ajh ms<sn`o ie,eiaùu iy rcfha rdcH uQ,H fmr hk ld, mßÉfþo foflka
12
jd¾;dj l%fudamdhg idfmalaIj rdcH miqj t<fUk Èkg m%:u"
j.ka;s
bÈßm;a lsÍu) uQ,H l%shdldÍ;ajh ms<sn`oj uyck;djg ksl=;a l<hq;=h' tu
we.hSula isÿ lsÍug yelshdjla ksl=;a lsÍfï Èk isg i;s foll
,nd §u i`oyd jk" jir ueo ld,hla ;=< fuh md¾,sfïka;=jg
rdcH uQ,H ;;a;aj jd¾;dj bÈßm;a l< hq;=h'

mj;akd jirg wod,j rcfha


rdcH uQ,Hl%shdldÍ;ajh ms<sn`o
wjidk whjeh kj;u f;dr;=re uyck;djg uqo,a j¾Ih wjidk ù udi myla
13" 14 iy ;;a;ajh ±k .ekSug ie,eiaùu iy blaujd hdug fmr uyck;djg
15 ms<sn`o jd¾;dj bÈßm;a rcfha rdcH uQ,H l%fudamdhg ksl=;a lr tu ksl=;a lsÍfï Èk
j.ka;s lsÍu ^jd¾Isl idfmalaIj l%shdldÍ;ajh ms<sn`oj isg i;s foll ld,hla ;=< fuh
jd¾;dj&) we.hSula isÿ lsÍug yelshdjla md¾,sfïka;=jg bÈßm;a l< hq;=h'
,nd §u i`oyd jk" wjidk
whjeh ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj
^jd¾Isljd¾;dj&
md¾,sfïka;=jg uka;%Sjreka
f;dardm;a lr .ekSu i`oyd uy
ue;sjrKhla meje;aùug kshu
rfÜ rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o lsÍfï m%ldYfhka i;s ;=kla
mQ¾j ue;sjrK whjeh
16" 17" 18 kj;u f;dr;=re uyck;djg we;=<; rfÜ rdcH uQ,H ;;a;ajh
;;a;ajh ms<sn`o
iy 19 ±k.ekSug ie,eiaùu i`oyd jk ms<sn`o f;dr;=rewe;=<;a ue;sjrK
jd¾;dj bÈßm;a
j.ka;s mQ¾j ue;sjrK whjeh ;;a;ajh mQ¾j ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;djla
lsÍu))
ms<sn`o jd¾;dj uyck;dj fj; bÈßm;a l<
hq;=h' kj md¾,sfïka;=j /ia
lsÍfï Èk isg i;s foll ld,hla
;=< fuh md¾,sfïka;=jg bÈßm;a
l< hq;=h'

) uqo,a weu;sjrhd úiska


)) uqo,a wud;HdxYfha f,alï úiska

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   viii   


wkql+,;djh - 2020

 mQ¾j ue;sjrK whjeh ;;a;ajh ms<sn| jd¾;dj - 2020 jif¾ ud¾;= ui 23 jeks Èk
uyck;djg ksl=;a lr bkamiq md¾,sfïka;=j fj; bÈßm;a lrk ,§'

 wjidk whjeh ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj - uqo,a wud;HdxYfha 2019 jd¾Isl jd¾;dj" tu
jif¾ rdcH uQ,H yd wd¾Ól ;;a;ajh ms<sn`o lreKq bÈßm;a lrñka 2020 uehs ui wjika
jk úg uyck;djg ksl=;a lr" bka wk;=rej th md¾,sfïka;=j fj; ksl=;a lrk ,§'

 jir ueo rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj - 2020 jir ueo rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o
lreKq bÈßm;a lrñka 2020 cqks ui wjika jk úg uyck;dj fj; bÈßm;a lr bkamiq
md¾,sfïka;=j fj; bÈßm;a lrk ,§'

fuu rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020-21 ys my; i`oyka jd¾;d wka;¾.; fõ'

 rdcH uQ,H l%fudamdh ms<sn`o m%ldYh - 2021" uqo,a wud;HdxYh bÈßm;a lrk fuu
jd¾;dfõ" iuia; rdcH uQ,H m%;sm;a;sh l%shdjg kexùfï§ jeo.;a f,i i<lkq ,nk
mq`M,a rdcH uQ,H l%shdud¾.hka olajñka rcfha m%Odk l%fudamdhsl m%uqL;djhka we;=,;a
fõ' úi¾ck mk;a flgqïm; fojkjr lshjk Èkfha fuh md¾,sfïka;=jg bÈßm;a l<
hq;=h'

 whjeh" wd¾Ólh yd rdcH uQ,H ;;a;ajh ms<sn`o jd¾;dj - 2021" uqo,a wud;HdxYh
úiska bÈßm;a lrk fuu jd¾;dfõ rcfha wdodhu" úhou iy rcfha Kh .ekSï
hkdÈfha weia;fïka;= we;=,;a jk w;r" rdcH uQ,H l%fudamdhg idfmalaIj rcfha
uQ,H l%shdldÍ;ajh we.hSug mokï jk lreKq we;=,;a fõ' úi¾ck mk;a flgqïm;
fojkjr lshjk Èkfha fuh md¾,sfïka;=jg bÈßm;a l< hq;=h'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   ix   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   x   
1 fldgi

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   xi   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21 xii   
rdcH uQ,H l%fudamdh ms<sn`o m%ldYk - 2021

2003 wxl 3 ork rdcH uQ,H l<uKdlrK ^j.lSu& mkf;a 4" 5 iy 6


j.ka;s hgf;a .re uqo,a wud;Hjrhd úiska ksl=;a lrk ,oS'

2003 wxl 3 ork rdcH uQ,H l<ukdlrK ^j.lSu& mkf;a 4" 5 iy 6 j.ka;s wkqj úi¾ck mk;a
flgqïm; md¾,sfïka;=fõ oS fojk jr lshjk oskfha oS uqo,a wud;Hjrhd úiska rcfha rdcH uQ,H
l%fudamdh ms<sn`o m%ldYh uyck;djg iy md¾,sfïka;=jg bosrsm;a l< hq;= jk w;r ta wkqj fuu
jd¾;dj bosrsm;a lrkq ,efí'

whjeh i`oyd mokï jQ mq`M,a l%fudamdhsl m%uqL;djhka iy rdcH uQ,H l%fudamdh yd iuia; rdcH
uQ,H m%;sm;a;sh l%shd;aul lsrSfï oS jeo.;a úh yels hehs rch úiska i,lkq ,nk m%Odk rdcH uQ,H
l%shdud¾. fuu jd¾;dj u`.ska meyeos,s lrkq ,nhs'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   xiii   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21 xiv
uOHld,Sk rdcH uQ,H
l%fudamdh 01

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   1   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   2   
1'1 iudf,dapkh l< o" fldúâ-19 jix.;fhys n,mEu;a iu`.ska
2015 jif¾ isg 2019 jir olajd ld,mrsÉfþoh
2019 jif¾ w. Nd.fha oS fldúâ-19 jix.;h m%:u ;=< oS mej;s ukao.dó j¾Okh;a fya;=fjka
jrg mek ke.Sfuka miqj" fuu jd¾;dj ms<sfh, 2021 jir i`oyd jk j¾Ok wfmalaIdjka kej;
lrk wjia:dj jkúg fuu jix.;fhys fojk iudf,dapkh lr we;s w;r" th 2021 oS wd¾:sl
/,a, u;= ù we;' fuu fmr fkdjQ úrE f.da,Sh j¾Okh ishhg 5'0 la jkq we;ehs wfmalaId flf¾'
fi!LH jix.;h fya;=fjka zwÕ=`M ,d oeóuZ" fï w;r" wd¾:sl o¾Yl wkqj 2020 jif¾ cQ,s
ziuQy ksfrdaOdhkhZ iy ziudc ÿria:NdjhZ ui isg iema;eïn¾ olajd zù-yeve;sZj wd¾Ólh
jeks p¾hd;aul fjkilg f,dalh ;,a¨ ù we;' h<s msìoSula fmkakqï lr we;'
2020 jif¾ Tlaf;dan¾ ui wjidkh jkúg
rgj,a$l,dm 189 la mqrd wdidos;hska ñ,shk 51'4 2019 jif¾ whjeh ys`.h" o< foaYSh ksIamdos;fhys
la jd¾;d ù we;s w;r" cSú; ñ,shk 1'2 la wysñù ^o'foa'ks'& m%;sY;hla f,i ishhg 6'8 la jqjo​"
we;1' fuu fldúâ-19 jix.;fha n,mEfuka Y%S o'foa'ks' fhka ishhg 2'8 la jQ iqúYd, fkdmsh
,xldjg ñoSug fkdyels ù we;s w;r" cSjfkdamdh jQ f.ùï o​ we;=<;a j ;;H f,i iuia; whjeh
yd jHdmdr fj; iyh fjñka tajd mj;ajd .ekSug ys`.h o'foa'ks' fhka ishhg 9'6 o blaujd we;'
fukau" iemhqï cd, l%shdldß;ajh ukdj mj;ajd w;=re iïu; .sKqu u.ska mkjk ,o iSudjka
.ekSu ;yjqre lrñka" ffjoH yd fi!LH wxY ;=< jqjo 2019 jir olajd mej;s fkdmsh jQ f.ùï
wdjrKh jk mßos nyqúO m%fõYhlska hqla;j Bg 2020 jif¾ oS mshjk ,oS' 2019 jir wjidkh
mQ¾j m%;spdr olajk ,oS' jk úg uOHu rcfha Kh" o'foa'ks' fhka ishhg
86'8 olajd by< f.dia we;s w;r" bka wvlau
ud¾;= ui wjidkfha oS Y%S ,xldj mQ¾K wÕ=`M úfoaY jHjydr uqo,ska ,nd .;a Kh úh'
,d oeófï l%shdud¾. fj; wj;S¾K jQ w;r"
tu ;;a;ajh uehs udih jk úg l%ufhka iuia; b,a,qu by< kexùu i`oyd Y%S ,xldj úiska
bj;a flre‚' bka wk;=rej rg zkj idudkHZ rdcH uQ,H iy uqo,a m%;sm;a;s W;af;ack meflac
;;a;ajh hgf;a l%shd;aul fjñka 2020 jif¾ l%shdjg kxjk ,oS' flfia jqjo" fldúâ-19
wf.daia;= ui oS fi!LH ud¾f.damfoaY hgf;a jix.;h rg ;=<g meñŒug fmr​ uilg jvd
uy ue;sjrKhla mj;ajd kj rchla n,hg m;a wvq ld,hla ;=< oS wd¾:slh W;af;ackh lsrSu
úh' flfia jqjo" 2020 jif¾ Tlaf;dan¾ ui i`oyd 2019 jif¾ fkdjeïn¾ n,hg m;a jQ
w.Nd.fha oS ñkqjkaf.dv iy mE,shf.dv m%Odk rch úiska wvq nÿ wkqmd;sl yd nÿ lsysmhlska
fmdl=re y`ÿkd .kakd ,o w;r" ta fya;=fjka iSud iukaú; ir, nÿ l%ufõohla iu.ska úYd,
lsrSï h<ss mek jqjo fndfyda iSudlsÍï m%dfoaYShj m%;sixialrK rdYshla y`ÿkajd fok ,oS' fi!LH
l%shd;aul úh' iy cSjfkdamdh iyk l%shdud¾. j,g​ wu;rj
fldúâ-19 jix.;h Y%S ,xldjg n,mEfuka
wÕ=`M ,d oeóu yd iuQy ksfrdaOdhk l%shdud¾. miq mekke.sj yelsj ;snQ iqúYd, rdcH uQ,H
hkays n,mEï fya;=fjka iemhqï odu flfrys W;af;ack meflachkays wjYH;dj o'foa'ks' fhka
oeä ndOd t,a, jQ w;r" tys m%;sM,hla f,i ishhg 1'5 la muK jQ uq,a ld,Sk rdcH uQ,H
f,dalfha iEu wd¾:slhlau oeä le,öulg ,la l%shdud¾. fya;=fjka mek fkdke.sKs'
úh' fuu ;;a;ajh fojk f,dal ix.%dufhka
miq fuf;la mej;s oreKq;u wjmd;hg fya;= 2020 jif¾ ud¾;= ui isg fï olajd m%;sm;a;s
jkq we;ehs wfmalaId lrk w;r" th 2008$09 wkqmd;sl mokï wxl 250 lska my; fy,Su u.ska
jirj, mej;s uQ,H w¾nqohg jvd oreKq úh' fjf<`ofmd< øjYS,;djh iemhSu" jHjia:dms;
b,a,qï iy iemhqï fowxYfhau lïmk ms<sìUq ixÑ; wkqmd;h ishhg 2'00 olajd wvq lsrSu iy
lrñka" 2020 jif¾ f,dal wd¾:slh ishhg úfYaIfhkau iq¿ yd uOH mrsudK jHjidhlhka
4'4 lska lvd jefgkq we;ehs cd;Hka;r uQ,H we;=`M jHdmdr i`oyd Kh iyk ld, ,nd oSu
wruqof,a 2020 Tlaf;dan¾ ui —f,dal wd¾:sl ;=<ska wjYH uqo,a m%;sm;a;s läkñka l%shdjg
bosrs oelau˜ u.ska wjOdrKh lr we;' ta wkqj" kxjk ,§' 2020 jif¾ oS WoaOukh ishhg 4
tlai;a ckmo wd¾:slh ishhg 4'3 lskao" hqfrdamd isg 6 olajd jQ b,lal.; mrdihl uekúka
wd¾:slh ishhg 8'3 lskao" tys úYd,;u wd¾:slh ia:dk.; jkq we;​'
jk c¾uksh ishhg 6'0 lskao ixfldapkh jkq
we;ehs wfmalaId flf¾' bkaoshdj ishhg 10'3 md¾,sfïka;=fjys ;=fkka foll nyq;r
lskao" cmdkh ishhg 5'3 lskao ixfldapkh jkq n,hla ysñùu iy​ 20 jk wdKavql%u jHjia:d
we;ehs mqfrdal:kh l< o Ökh ishhg 1'9 ixfYdaOkh iïu; ùu;a iu`. rg ;=< ;SrK
Okd;aul j¾Okhla wfmalaId flf¾' .ekSfï l%shdj,sh ;=< oS ckdêm;sjrhd fj;
iqúYd, wêldrs;ajhla mejrSu;a iu`. foaYmd,k
2020 jir wdrïNfha oS wd¾Ólh ishhg 4'5 ia:djr;ajh ;yjqre ùfuka jHdmdrsl úYajdih
blaujk j¾Okhla jd¾;d lrkq we;ehs wfmalaId ;jÿrg;a by< kexù we;​'

1' fcdaka fydmalskaia fldfrdakd ffjria ms<sn`o iïm;a uOHia:dkh (John Hopkins Corona Virus Resource Center)" 2020
Tlaf;dan¾ 25 jk osk ,nd .kakd ,oS'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   3   


f.da,Sh yd foaYSh fjf<`ofmd< ;=< j¾;udkfha iydh§u i`oyd​ whjeh ysÕh iy ta wdY%s; Kh
mj;akd .;sl;ajh rcfha wdodhï yd úhoï l%ñlj wvq lsÍug wjYH kS;suh rduqj imhkq
;=,kh lsrSu flfrys fukau iuia; rdcH uQ,H ,nhs' rcfha m%Odk uOH ld,Sk rdcH uQ,H
iy uqo,a m%;sm;a;s iïnkaëlrKh flfrys oeä wruqKq w;r" 2025 jir wjidkh jk úg whjeh
wNsfhda. t,a, lr we;' f;arS m;a jQ ​ks,OdÍka ysÕh o'foa'ks' fhka ishhg 4 la olajd my;
ioyd kj jdyk iy ld¾hd, myiqlï w¨;ska fy,Su;a" rdcH Kh o'foa'ks' fhys m%;sY;hla
imhd fkd§u;a iu​Õ h:d¾;jdoS rdcH uQ,H f,i ishhg 75'5 l uÜgula olajd f.k tau;a
tald.%;d l%shdj,shg myiqlï ie,iSu i`oyd m%Odk fõ'
ir, fukau myiqfjka l%shdjg ke.sh yels
nÿ l%uhla​ ks¾udKh lsÍfuka by< isg my<g uOHld,Sk id¾j rdcH uQ,H rduqj wkqj 2021-
.,dhk​ m%fõYh ;=< úhou ;d¾lSlrKh m%Odk 2025 i|yd rcfha m%uqL;d jkqfha(
m%;sm;a;suh wx.hla ù we;​' rfgys jHdmdr
lghq;= lsÍfï oS fukau w.h tl;= lsÍu" • ishhg 6'0 lg jeä wd¾Ól j¾Okhla
ld¾hlaIu;djh iy iM,;djh by< kexùu w;alr .ekSu'
flfrys n,mdkq ,nk mj;akd uqo,a fr.=,dis yd
bvï m%;sixialrK kej; i,ld n,k w;ru" • fiajd úhqla;sh​ ishhg 4 g wvq uÜgul
rdcH m%iïmdok l%shdj,sh ;=< foaYSh m%uqL;ajh mj;ajd .ekSu'
i`oyd ksl=;a lrk ,o ud¾f.damfoaYj, isg
úoHq;a m%iïmdokh ​ olajd m%;sixialrK oekgu;a • WoaOukh ishhg 5 fkdblauùu'
rch úiska m%ldYhg m;a lr we;' fï w;r"
2019 jir wjidkfha oS wfmalaId l< bosrs • 2025 § rdcH wdodhu o'foa'ks' fhys
m%;sixialrKhkays mj;akd rdcH uQ,H Ndú;hka m%;sY;hla f,i ishhg 14 g jvd
wd¾:slh mqk¾cSjkh lsrSu i`oyd jeo.;a fuj,ï blauùu'
jkq we;s w;r" th 2020 jifrka Tíng miq
hym;a n,mEï we;s lrkq we;' • úhoï ;d¾lSlrKh lsÍu u.ska M,odhS
fkdjk úhoï wju lsÍfuka whjeh
2003 wxl 3 ork rdcH uQ,H l<ukdlrK ;sridr udj;lg fhduq lsÍu'
^j.lSu& mk;g wkql+,j ilialrk ,o 2021-
2025 uOHld,Sk rdcH uQ,H rduqj uE; ld,Sk • whjeh ys`.h o'foa'ks' fhka ishhg 4 lg
j¾Okhka ie,ls,a,g f.k​ ixfYdaOkh lr jvd wvq uÜgul mj;ajd .ekSu'
we;' 2020 jif¾ oS fkdmshjQ f.ùï yer whjeh
ysÕh​ o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i ishhg 7'9 • 2025 jif¾ § iy bka Tíng m%d:ñl
olajd ,Õd jkq we;ehs wfmalaId flf¾' rdcH w;sßla;hla <Õd lr .ekSu'
wdfhdack o'foa'ks' fhka ishhg 2'6 isg ishhg
5'4 olajd jeä lsÍug wjYH m%udKj;a rdcH • 2025 § rdcH Kh o'foa'ks' fhys m%;sY;hla
uQ,H wjldYhla ,nd§u ioyd 2021 jif¾ oS f,i ishhg 75'5 olajd my; fy,Su'
whjeh ysÕh​ o'foa'ks' fhka ishhg 8'8 la olajd
by< hkq we;ehs mqfrdal;kh lr we;' úhoï • ;ks b,lalul fmd,S wkqmd;hla
;d¾lSlrKh tald.%;djka iu`. 2025 jif¾ oS iy;sl lsÍu'
whjeh ysÕh​ o'foa'ks' fhka ishhg 4'0 olajd
ixfldapkh jkq we;ehs wfmalaId flf¾' • remshf,a úksuh yqjudre jákdlu
ia:djrj mj;ajd .ekSu'
fuu miqìu ;=< —fi!Nd.Hfha oelau˜ m%;sm;a;s
ud,dfõ m%;sm;a;s j,g wkql+,j wd¾Ól wd¾Ólhl j¾Okhg wjeis wjYH;djhka
mqk¾cSjkhla ,`.d lr .ksñka by< iy taldnoaO​ imqrd,Su i|yd rdcH uQ,H Wmdhud¾.h
wd¾Ól j¾Okhla we;slsÍu i`oyd rch úiska ie,iqï lrk ,§' ta wkqj"​ fm!oa.,sl wxYfha
uOHld,Sk id¾j wd¾Ól l%fudamdhhka ie,iqï wdfhdackhka mQrKh lsÍug há;, myiqlï
lrk ,oS' cd;sl wdrlaIdj iqrlaIs; lsÍu" cd;sl yd ne¢ È.=ld,Sk wdfhdackj, wjYH;djla
iïm;ays ck;d ysñldÍ;ajh ;yjqre lsÍu mj;sk miqìula ;=< rdcH wdfhdack jd¾Islj
iu`.ska foaYSh jHjidhhka Yla;su;a lsrSfï o'foa'ks' fhka ishhg 5'0-6'0 lg jvd jeä
wruqKska fuu m%;sm;a;sh flakaø.;j we;' w.h uÜgul mj;ajd.kq we;​'
tl;= lsÍu i`oyd rch i;= jHjidhhkaj,g
^SOEs& myiqlï i,ik w;ru" tajdfhys .%dóh yd kd.ßl ud¾. iy wêfõ.S ud¾.
M,odhS;dj by< kexùu o​ Bg we;=<;a lr we;' we;=<;a lsf,daóg¾ 100"000 l ud¾. jHdmD;s
taldnoaO lsÍu" k, c, iemhqï ishhg 75 olajd
1'2 uOH ld,Sk rdcH uQ,H l%fudamdhhka fo.=K lsÍu" lDIsl¾udka;h i|yd c,h iy
l¾udka; i|yd há;, myiqlï iemhSu flfrys
rdcH uQ,H l%shdldrlï 2003 wxl 3 ork rdcH rdcH wdfhdack wjOdkh fhduq lr we;' tu.ska
uQ,H l<ukdlrK ^j.lSï& mk;g wkql+,j lDIsld¾ñl yd l¾udka; wxYfha M,odhs;djh
ilialr we;s w;r tu.ska uOHld,Sk id¾j flfrys iDcq n,mEula we;sjkq we;s w;r tu.ska
rdcH uQ,H rduqfjys mq¿,a ixj¾Ok wruqKq j,g wdfhdaclhdf.a m<uq ld¾hNdrh rch úiska .kq

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   4   


1.1jj.=
j.= 1'1j( :m%Om%dk rdcH
Odk uQ,uQH,wruq
rdcH Kq K
H wruq - uOHld,S kk
q - ueÈld,S id¾j uQ,uQH,rduq
rdcH j -j2020
H rduq 2020isisgg2025
2025ola
olajj
dd
foa'ks' m%;sY;hla f,i
o'f
2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
whs;uh
;djld,sl weia;fïka;= weia;fïka;= mqfrddal:k
uq`M wdodhu yd m%odk 12. 6 9. 5 10. 7 12. 1 12. 5 13. 3 14. 2
uq`M wdodhu 12. 6 9. 5 10. 6 12. 0 12. 5 13. 3 14. 2
nÿ wdodhu 11. 6 8. 5 9. 4 10. 5 10. 9 11. 6 12. 5
wdodhï nÿ 2. 8 1. 9 2. 1 2. 2 2. 4 2. 6 3. 0
NdKav yd fiajd u; nÿ 6. 5 4. 0 4. 5 5. 3 5. 5 5. 9 6. 3
úfoaYSh fj<`odu u; nÿ 2. 2 2. 5 2. 8 2. 9 3. 0 3. 1 3. 2
nÿ fkdjk wdodhu 1. 0 1. 0 1. 3 1. 5 1. 6 1. 7 1. 7
m%odk 0. 1 0. 0 0. 1 0. 1 0. 05 0. 04 0. 04
uq`M úhou 22. 2 17. 5 19. 5 18. 4 18. 0 17. 9 18. 3
j¾;k úhou 16. 1 14. 9 14. 2 13. 5 12. 9 12. 5 12. 3
jegqma yd fõ;k 4. 6 5. 0 4. 9 4. 7 4. 4 4. 3 4. 1
NdKav yd fiajd 1. 2 1. 0 1. 1 0. 8 0. 7 0. 7 0. 8
fmd,S f.ùï 6. 0 5. 4 4. 9 4. 9 4. 7 4. 7 4. 7
iykdOdr iy mejreï 4. 4 3. 5 3. 3 3. 2 3. 0 2. 8 2. 8
m%d.aOk úhou iy Y=oaO Kh§ï 6. 1 2. 6 5. 3 4. 9 5. 1 5. 4 5. 9
rdcH wdfhdack 6. 2 2. 6 5. 4 5. 0 5. 2 5. 5 6. 0
cx.u .sKqfï fYaIh - 3. 6 - 5. 4 - 3. 6 - 1. 5 - 0. 4 0. 8 1. 9
m%d:ñl fYaIh - 3. 6 - 2. 5 - 3. 9 - 1. 4 - 0. 7 0. 0 0. 6
whjeh ys`.h - 9. 6 - 7. 9 - 8. 8 - 6. 4 - 5. 4 - 4. 6 - 4. 0
whjeh ys`.h uq<Hkh 9. 6 7. 9 8. 8 6. 4 5. 4 4. 6 4. 0
úfoaYSh uQ,Hkh ^Y=oaO& 3. 6 - 1. 4 0. 5 - 0. 2 0. 1 - 0. 1 - 0. 1
foaYSh uQ,Hkh ^Y=oaO& 6. 0 9. 3 8. 3 6. 5 5. 4 4. 8 4. 1
uOHu rcfha Kh ^o'foa'ks' ] f,i& 86. 8 95. 1 96. 3 92. 4 88. 1 82. 3 75. 5

uQ,dY% ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j yd cd;sl whjeh fomd¾;fïka;=j


) by; weia;fïka;= iy mqfrdal:khka 2020 iema;eïn¾ ui wjidk f;dr;=re u; mokï fõ

,eîu;a iuÕ Ôjk ;;a;ajh by< kxjkq we;'​ noao (NBT), Wmhkúg f.ùfï noao (PAYE)
rdcH wdfhdack uQ,Hhkfha §a ishhg 75 lg iy r|jd.ekSfï noao (WHT) jeks f.úh hq;=
wdikak m%udKhla foaYShj uQ,Hhkh jkq we;' nÿ .Kk wvq lsÍfuka nÿ l%uh ir, lsÍu"
nÿ WmlrK lsysmhla taldnoaO lsÍu ^Wod(
mqkrdj¾;k úhoï ;d¾lSlrKh lsÍfï rcfha PAL wkqmd;h jeä lsÍu iy NBT wkqmd;h
l%fudamdhhka uOHld,Skj o'foa'ks' fhka ishhg bj;a lsÍu&" we;=<;a fõ' ;jo" foaYSh wdodhï
14'2 isg 2025 jk úg wju jYfhka ishhg 12'3 fomd¾;fïka;=fjys úYd, nÿ f.jkakkaf.a
olajd my; fy<Su wLKavj l%shd;aul fõ' úoHq;a tallh (LTU) msysgqùu" wjodkï mdol lr.;a
m%iïmdokh iy úoHq;a cd;sl ye÷kqïm; we;=¿ ú.Kkh y÷kajd§u" l<ukdlrKh" md,kh
m%Odk moaO;s yd l%shdj,Ska äðg,alrKh" jdyk iy udkj iïm;a ixj¾Okh iy wdodhï md,k
yd wfkl=;a j;alï ñ,oS.ekSu i`oyd jehjk l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh (RAMIS)
úhoï lmdoeóï fuu l%fudamdhhkaj,g we;=<;a ia:dms; lsÍu we;=`Mj wdodhï mßmd,kfha Odß;d
ùu ;=<ska úhoï ;d¾lsllrKhg myiqlï j¾Ok l%shdud¾.​ oekgu;a wdrïN lr we;' Y%S
imhkq we;ehs wfmalaId flf¾' ,xld f¾.=j úiska —;ks ljq`M moaO;sh˜ y`ÿkajd oS
we;s w;r" th moaO;sh ;=< l%shd;aul fjñka mj;S'
fuu miqìu ;=<" 2021 jif¾ § rdcH wdodhu NdKavd.drfha taldnoaO NdKavd.dr l<ukdlrK
o'foa'ks' fhka ishhg 9'5 la muK jkq we;ehs o" f;dr;=re moaO;sh ^ITMIS& wdh;k 45 la i|yd
nÿ Odß;dj by< kexùu ;=<ska wfmalaIs; j¾Ok wdrïN lr we;s w;r" th ;jÿrg;a wdh;k 200
úNj;djhka ;=<" 2025 jif¾ oS o'foa'ks' fhka la olajd jHdma; lsÍug wfmalaId flf¾' fuuÕska
ishhg 14'2 olajd by< hkq we;ehs o wfmalaId nÿ WfoHda.S;djh​ (Buoyancy) uOHld,Skj by<
flf¾' tjeks l%fudamdhhka imqrd,Su i|yd" kexfjkq we;ehs wfmalaId flf¾'
wdodhï /ia lsÍfï oS mek k.sk .eg¿ úi£ug
oekgu;a mshjr f.k we;' jir .Kkdjla rdcH jHjidhhkays m%;sixialrK (SOEs) rdcH
yqol,dj l%shd;aul jQ nÿ m%;sm;a;s m%;sixialrK uQ,H l%fudamdhhkays m%uqL wx.hla fõ' rdcH
yd wdodhï mßmd,k m%;sixialrK tlsfklg jHjidhhkays wOHlaI uKav,hg iqÿiqlï,;a
iïnkaO lrk mq¿,a l%fudamdhhka ;=<ska wdodhu jD;a;slhka m;a lsÍfï rcfha m%;sm;a;sh ;=<ska
mq`M,a ù we;' fï i`oyd cd;sh f.dvkeÕSfï oekgu;a m%;s,dN ,nd we;' M,odhS;djh

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   5   


by< kexùu" Wmdhud¾.sl fkdjk jd‚c wmkhk" ixpdrl" wOHdmk" fi!LH fiajd"
jHjidhhkays ysñldß;ajh mq¿,a lsÍu ;=<ska bÈlsÍï iy lDIs ieliqï hk wxY i|yd iykodhS
rdcH uQ,H wjldYh ;=< úhoï wvqjkq we;ehs o wdodhï nÿ wkqmd;h ishhg 14 la jk w;r
tu.ska nÿ fkdjk wdodhug iy rcfha úhoï ksIamdok l¾udka; i|yd wod< jk wdodhï nÿ
i|yd Kh fkdjk uQ,HlrKhg iydh jkq wkqmd;h ishhg 18 la fõ' TÜgq iy iQÿ" u;ameka
we;ehs o wfmalaId flf¾' iy ÿïfld< ksIamdok i|yd ;jÿrg;a ishhg 40
by< nÿ wkqmd;h l%shd;aul fõ' wd¾Ól lghq;=
flfia jqjo" Y%S ,xld wd¾:slfha iy uOHld,Sk mqk¾Ôjkh i|yd lDIsl¾u" f;dr;=re ;dlaIKh
id¾j rdcH uQ,H rduqfjys (MTMFF) úfoaYSh uQ,dY% j,ska Wmhkq ,nk wdodhï iy
wfmalaIdjka yd b,lalj,g wjodkï iy.; wfkajdisl ^NRFC& iy fkajdisl ^RFC& úfoaY
yd wúksYaÑ;;djka we;s lrk f.da,Sh wd¾Ól jHjydr .sKqï fj;ska Wmhk ,o fmd,S wdodhu
mqfrdal:k uOHhfha rdcH uQ,H l%shdud¾. we;=¿ m%Odk úNj wxY wdodhï noafoka ksoyia
l%shd;aul lsÍfï§" fldúâ-19 jix.;fhys lr we;'
n,mEu m%Odk wNsfhda.hla ù we;'
u;ameka iy ÿïjeáj, is,a,r ñ, fjkia
1'3 m%;sixialrK l%shdud¾. fkdjk mßÈ" tl;= l< w.h u; nÿ wkqmd;slh
wvqlsÍu iu`.ska cd;sh f.dvke.Sfï noao bj;a
rch úiska nÿlrKh" úhoï l<ukdlrKh"
lsÍu ksid wysñjk wdodhfuys n,mEu .e,mqï
rdcH jHdmdr" m%iïmdok yd m%;sm;a;s l%shdud¾. lsÍu i`oyd jrdh yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok
hka hk wxY wdjrKh lrñka cd;Hka;r nÿ wkqmd;slh ishhg 7'5 isg ishhg 10 olajd
m%ñ;Skag iy j¾;udk b,a¨ug iß,k mßÈ by< kxjk ,oS' flfia jqjo" wuq øjH" fndrf;,a
Odß;d j¾Okh iuÕska wdh;ksl" mßmd,kuh​" yd bkaOk jeks wka;¾ NdKav fukau wfhdack
jHjia:duh ​we;=<;a mq¿,a m%;sixialrK ud,djla NdKav hkdoS wdkhk u; ishhg 2'5" ishhg 5'0
l%shd;aul lsÍu oekgu;a wdrïN lr we;' iy ishhg 7'5 la f,i ia:r 3 lska hq;a iykodhs
nÿ wkqmd;sl m%odkh lrk ,oS'
nÿ m%;sixialrK
2019 jir wjidkfha ckdêm;sjrKfhka
nÿ wkql+,;djh by< kxjk w;ru ​¥IKhg miq l%shd;aul lrk ,o rdcH uQ,H W;af;ack
tfrysj igka lsÍug iy wd¾Ól mqk¾Ôjhla meflachg wu;rj fldúâ-19 jix.;hg
we;slsÍu ioyd kj rchg n,hla ,ndÿka 2019 f.dÿre jQ ieug läkï iyk ,nd §u i|yd
ckdêm;sjrKfhka miq Y%S ,xldfõ È.=ld,Sk rch úiska lghq;= lrk ,§' fldúâ-19
nÿ m%;sixialrK isÿ lsÍug yels úh nÿ l%uh jix.;hg tfrysj igka lsÍu i|yd rdcH uQ,H
ir, lsÍu​" nÿ wkqmd; wvqlsÍu​" iy wdka;slj l%shdud¾.hla f,i 2020 jif¾ wfm%a,a ui 16
wdodhula W;amdokh l< we;eï nÿ bj;a lsÍu Èk isg n,meje;afjk mßÈ fi!LH yd foaYSh
wfkl=;a m%;sixialrK w;r m%Odk fõ' fï ;=<ska ffjoH fiajd wud;HdxYh fj; m%odkh lrkq
nÿ mßmd,kh wNsfhda.d;aulNdjh wvq flreKs' ,nk fi!LH wdrlaIs; fuj,ï" jrdh yd .=jka
f;dgqm< ixj¾Ok noafoka ksoyia lrk ,§'
nÿ f.ùu myiq lrùu i|yd úoHq;a nÿ f.dkqlrK fï w;r" wdfhdack uKav,h iu`. .súiqï.;
moaO;sh (Electronic Tax Filing System) jeks iud.ï úiska ksIamdokh lrkq ,nk mqoa.,
l%shdud¾. y÷kajdfok ,§' nÿ moaO;shg wdrlaIl fuj,ï iy iudk WmlrK" fi!LH
;dlaIKh uqiqlsÍu ;=<ska ld¾hlaIu;djh iy foaYSh ffjoH fiajd wud;HdxYh" fi!LH
j¾Okh jQ w;ru ¥IKh i|yd jQ wjia:d o fiajd fomd¾;fïka;=j" ;%súO yuqodj iy fldaúâ
wju úh'​ uOHia:dkh fj; imhkq ,nhs kï tu WmlrK
2020 jif¾ wfm%a,a ui 29 osk isg n,meje;afjk
nÿ jHqyh ir, lsÍu i|yd wd¾Ól fiajd .dia;=j" mßÈ f¾.= noao" tl;= l< w.h u; noao" jrdh
Kh wdmiq f.ùfï noao iy cd;sh f.dvkeÕSfï yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok noao iy fiia noao
noao jeks nÿ j¾. lsysmhla bj;a lrk ,§' mqoa., we;=¿ ish¨ wdkhk nÿ j,ska ksoyia lrk
wdodhï nÿ ksoyia iSudj jirlg re' 500"000 ,oS' cd;Hka;r bkaOk ñ, .Kkaj, wvqùfï
isg jirlg re' ñ,shk 3 olajd jeä lrk ,§' m%jK;djh i,lñka Lksc f;,a ksIamdok
wkql%ñl nÿ wkqmd;h ishhg 6" ishhg 12 wdkhkh u; f¾.= wdkhk noao jeä jk mßÈ
iuÕska Wmßuh ishhg 18 f,i ixfYdaOkh lr ixfYdaOkh lrk ,o w;r Lksc f;,a ksIamdok
,o w;r wdodhï nÿ ia:rh jirlg re' 600"000 wdkhkh u; f¾.= wêNdrh jeä lrk ,§' f¾.=
isg jirlg re' ñ,shk 3 la olajd mq¿,a lrk wêNdrh ;=<ska cks; jk wdodhu cd;Hka;r
,§' bkaOk ñ, .Kka wvq ùu ;=<ska jk m%;s,dNh
,nd .ekSug bkaOk ñ, ia:dhSlrK wruqo,g
iïu; ixia:dms; wdodhï nÿ wkqmd;sl jHqyh ner lr we;'
ishhg 28 isg ishhg 24 olajd wvq lr we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   6   


igyk 1 ( wdodhï nÿ jHqyh - 2020 Tlaf;dan¾ ui wjidkh §

nÿ
úia;rh wkqmd;h ^]&
mqoa., wdodhï nÿ
  Y%S ,xldfõ mqrjeishka jk fyda fkdjk wh i`oyd nÿ ksoyia oSukdj re' 3"000"000
  nÿ wh l< yels wdodhu  
    m<uq re' 3"000"000 6
    B<`. re' 3"000"000 12
    b;sßh u; 18
2020'04'01 isg n,meje;afjk mßos w;a;sldrï mqoa., wdodhï noao y`ÿkajd oSu
^m%d:ñl yd oaú;Sh fiajd kshqla;slhka i`oyd&
mqoa., nÿ ksoyia oSukdj ^jdislhka fkdjk mqrjeishka fkdjk wh yer& re' 250"000
  nÿ wh l< yels wdodhu  
  m<uq re' 250"000 6
  B<`. re' 250"000 12
b;sßh u; 18
 

fiajd kshqla;slhkaf.ka ,efnk fiajdia: m%;s,dN ^úY%dñl" úY%dñl mdßf;daIsl"


  fia'ks'Nd'w' fyda wkqu; jkaÈ&  
iykodhS wkqmd;
    m<uq re' ñ,shk 10 0
    B<`. re' ñ,shk 10 6
    b;sßh re' u; 12

iïu; wkqmd;
fiajd wysñ ùu iïnkaOfhka foa'wd'fld'ckrd,a úiska wkqu; lrfkdue;s
jkaoshla" w¾:idOl wruqof,ka f.ùula ^mßmd,s; fkdjk& wfkl=;a
f.ùï fyda ´kEu uQ,Huh fkdjk úY%dñl m%;s,dNhla i`oyd wod< fõ'
TÜgq we,a,Su yd iQÿ jHdmdr " ´kEu u;ameka yd ÿïfld< ksIamdokh lr úlsKSu
40
yd wdkhkh lr úlsKSu
ixia:dms; wdodhï nÿ

iïu; wkqmd;hka

  ish¿ iud.ï ^úfYaI wkqmd;hka hgf;a nÿ whlrkq ,nk iud.ï yer&


24 
සු¿ yd uOH mrsudK jHdmdr" NdKav wmkhkh yd ksYaÑ; jHdmdr"
    ixpdrl m%j¾Okh" boslsÍï fiajd" lDIs ieliqï" fi!LH fiajd yd
wOHdmk fiajd
14
    ksIamdok l¾udka;
18
lDIsld¾ñl ëjr i;aj md,k f;dr;=re" ;dlaIK yd il%Sh fiajd
ksoyia

fj<`odu" nexl=" uQ,H" rlaIK ^iïu; wkqmd;h& 24


    TÜgq we,a,Su yd iQÿ 40
´kEu u;aøjH fyda ÿï fld< ksIamdokh lr úlsKSu yd wdkhkh lr
    40
úlsKSu
yjq,a jHdmdr
  b;sß nÿ whl, yels wdodhu ^re' 1"000"000 jeä fkdjk& 0
re' 1"000"000 blaujk ^jeäjk re' 1"000"000 u;& 6
tall Ndr fyda wfkHdkH wruqo,a
m%d.aOk j;alï Wm,íê lsÍfuka ,efnk wdodhu yer 24
mqKH wdh;k

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   7   


igyk 1 ( wdodhï nÿ jHqyh - 2020 Tlaf;dan¾ ui wjidkh § ^iïnkaê;hs'''&

nÿ
úia;rh wkqmd;h ^]&
m%d.aOk j;alï Wm,íê lsÍfuka ,efnk wdodhu yer 14
rdcH fkdjk ixúOdk
m%d.aOk j;alï Wm,íê lsÍfuka ,efnk wdodhu yer 24
m%odkj,ska ishhg 3la" mß;Hd. fyda odhl uqo,a
24
fiajd ks'Ndr wruqo," úY%du jegqma wruqo,a fyda iudmk wruqo,a 14
m%d.aOk j;alï u; wdodhu 10
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j úiska ilia lrk ,oS

nÿ mßmd,kh i|yd m%;sixialrK kS;Hdkql+, fj<|dug myiqlï ie,iSu i|yd


ishM wmkhk yd wdkhk nyd¨‍ï mßf,dalkh
nÿ wdodhï mq¿,a lsÍu" nÿ f.jkakkaf.a lsÍu 2020 iema;eïn¾ udifha § wdrïN lr we;s
wkql+,;djh by< kexùu​ iy jvd;a w;r fuu.ska wyUq mÍlaIKj, m%udKh wvq lr
ld¾hlaIu fiajd iemhSu i|yd jk wdh;ksl we;' rch úiska flrj<msáfha mQ¾K myiqlï
m%;sixialrK rch úiska oekgu;a y`ÿkdf.k iys; bvula f¾.= mÍlaId wx.khla i|yd fjka
we;' nÿ mßmd,kh kùlrKh lsÍu" nÿ lr we;s w;r NdKav ksIaldYkhka läkï lsÍu
l%ufha ld¾hlaIu;dj jeä lsÍu i|yd jk i|yd iajhxl%Sh nyd¨‍ï mÍlaId lsÍfï l%uhla
m%;sm;a;suh l%shdud¾.hla f,i yÿkdf.k we;' wdrïN lsÍug kshñ;h' f,dal fj<`o ixúOdkfha
nÿ mßmd,khg f;dr;=re ;dlaIKh Ndú;h fj<`odu i|yd myiqlï iemhSfï .súiqu (WTO
—nÿ mr;rh˜ fkdfyd;a nÿ f.jkakkaf.a wkql+, TFA) l%shd;aul lsÍug iu.dój" Y%S ,xld f¾.=j
fkdùï wju lrkq we;ehs wfmalaId flf¾' nÿ —;ks ljq¿˜ (SW) moaO;sh l%shd;aul lrñka isà'
wkqmd; wvq lsÍu iy nÿ l%ufha ixlS¾K;dj wvq
tfiau uyd NdKavd.drh úiska NdKavd.drfha
lsÍu iuÕ iafõÉPdfjka wkql+,ùu Èß.ekaùu"
taldnoaO NdKavd.dr l<ukdlrK f;dr;=re
foaYSh wdodhï fomd¾;fïka;=fjys úYd, nÿ
moaO;sh (ITMIS) 2020 ckjdß udifha§ l%shd;aul
f.jkakkaf.a wxYh jeks nÿ f.jkakdf.a wdodhï
úNjhka u; mokï jQ nÿ m%;sl¾u​" oekgu;a lsÍu wdrïN lr we;'
y÷kajd § we;' nÿ f.jkakka ,shdmÈxÑ lsÍu" nÿ rdcH úhoï l<ukdlrKh
f.ùu iy wdmiq f.ùu l%shdj,sh" ys`. nÿ tl;=
lsÍu" nÿ ú.Kk yd ov uqo,a" nÿ f.jkakkaf.a rdcH úhoï iy wdodhu Wmdhud¾.sl m%uqL;d
fiajd iy udkj iïm;a ixj¾Okh ÈhqKq l< iuÕ iu;=,s; lsÍug rch lemù isà' úhoï
hq;= wxY f,i y÷kdf.k we;' ,shdmÈxÑ lsÍu" tallj, úhoï ;d¾lsllrK l%shdj,sh iómj
f.dkq lsÍu iy nÿ f.ùu iy wjodkï mdol wëlaIKh lrk w;ru​ f;dardm;a lr.;a
ú.Kkh i|yd f;dr;=re ;dlaIKh mokï
ks,OdÍka i`oyd kj jdyk ñ,§ .ekSu WmlrK"
lr.;a moaO;s fhdod .ekSu ;=<ska fiajd iemhSu
yd f.dvke.s,s l=,shg .ekSu fyda ñ,§ .ekSu
by< kxjd iafõÉPdfjka nÿ f.jkakkaf.a
we;=¿ úhoï iSud lsÍu m%;sixialrKj, m%Odk
wkql+,;djh ,nd .ekSug wfmalaId flf¾'
fuhg wu;rj" úYd, nÿ mßmd,k tallh (LTA)" wx.hla f,i y÷kdf.k we;' fï iïnkaOj"
by< wdh;ksl tallh (UCU)" uOHu wdh;ksl rch oekgu;a fvd,¾ ì,shk 9 lg wdikak
Kh uqo,la fhojQ rdcH wdfhdack kej;
tallh (MCU) iy m%dfoaYSh wdh;ksl tallh
mÍlaId lr yÈis m%uqL;d jHdmD;s bÈßhg f.k
(RCU) f,i nÿ f.jkakka ldKav.; lsÍu​"
hdug;a uQ,Huh fyda wd¾Óluh jYfhka
m%Odk m%;sixialrKj, wx.hla f,i​ y÷kajd
m%udKj;a m%;s,dNhla fkd,efnk jHdmD;Ska
Èh yel' tfiau" nÿ moaO;sh fõ.j;a lsÍu ioyd
wj,x.= lrk w;ru we;eï jHdmD;s miqj
foaYSh wdodhï fomd¾;fïka;=j wdodhï md,k
l%shd;aul lsÍu i`oyd l,aoud we;' jHdmD;s
l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sfha (RAMIS)
i`oyd jehjk msßjeh iy fiajd ld,h we;=¿
fojk wÈhr wdrïN lsÍug mshjr f.k we;'
úfoaY uqo,a iy Kh fldkafoais o rch úiska
Y%S ,xld iqrdnÿ fomd¾;fïka;=j ^(EDSL& úNj​
ie,ls,a,g .kq we;' tfukau"​ fuu jHdmD;s
wdodhu iqrlaIs; lr .ekSu i|yd wdodhï
j,ska we;eï jHdmD;s" Kh uQ,H yryd fkdj
wjodkï l<ukdlrK moaO;sh iy iqrdnÿ
fldgia wdfhdack yryd l%shd;aul flfrkq we;​'
wdodhï l<ukdlrK moaO;sh (ERMS) y÷kajd
fuu.ska rchg ;u Kh f;d.h ;d¾lsl
§ug lghq;= lrñka isà' Y%S ,xld f¾.=j (SLC)
lsÍug iydh jkq we;s w;ru by< uÜgfï
wdfhdack uKav,fha iud.ï fj; Tjqkaf.a
Kh.e;sNdjhlska f;drj j;alï w;am;alr
keõ.; lsÍu fõ.j;a lsÍu i|yd ud¾..;
.ekSu iy;sl lrkq we;' fuu ikao¾Nh
NdKav ksIaldYk l%uhla yÿkajd § we;​'
;=<" jir 2 la i|yd rdcH wdh;k i|yd kj

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   8   


f.dvke.s,s bÈlsÍu wdrïN fkdlsÍug o rch wOHlaI uKav, fuu Wm m%Yia; ld¾hidOkhg
mshjr f.k ;sfí' fya;= jQ m%Odk idOl f,i y÷kdf.k we;' fï
fya;=fjka rdcH jHjidhhka i`oyd iqÿiqlï u;
úfYaIfhkau" rdcH jHjidhhka o we;=`Mj mokï j jD;a;slhka n|jd .ekSfï l%ufõo
jehork wdh;k i|yd whjeh m%;smdok wvqùu;a y`ÿkajd§ we;s w;r tu.ska rdcH jHjidhhkays
iuÕ uqo,a m%jdyh jeä lsÍug bjy,a jQ nÿ uQ,H úkh iy j.ùu jeäÈhqKq flfrkq we;'
wvqlsÍfuka jQ b;=reï u.ska úhoï ;d¾lSlrK
m%h;akhka ;jÿrg;a m%;s,dN ,nd we;​' rch i;= jHjidhhka i`oyd y÷kajd § we;s kj
m%;sixialrK u.ska M,odhs;djh by< kexùu
rdcH uqo,a l<ukdlrKh iy jvd fyd`o fldgiaysñhkaf.a jákdlï
jeälsÍu flfrys wjOdkh fhduq lr we;' fï
uyck;djg m%fõYùug yelsjk mßÈ ir, yd i|yd" rdcHh jHjidhhka ys Yla;su;a wëlaIK
úêu;a l%ufõohla ;=<ska rdcH fiajh jvd;a l%ufõohla ia:dms; lsÍug iu.dój m%Odk
M,odhS iy wd¾Óluh jYfhka jvd;a ld¾hlaIu ld¾hidOk o¾Yl (KPIs) ia:dms; lrkq ,nk
fiajdjla lsÍu Wfoid jk rdcH j;alï Wmdh ud¾.sl jHdmdßl ie,iqï bÈßm;a lsÍug
l<ukdlrKh" m%iïmdok jeks l%shdj,Ska wjYH jkq we;' ia:dms; lr we;s m%Odk ld¾h
úksúoNdjfhka yd j.ùfuka isÿlsÍu i`oyd idOk o¾Yl (KPIs) <`.dlr .ekSug yels jk
jk m%;sixialrK rdcH uQ,H l<ukdlrK whqßka rdcHh jHjidhhkaf.a n|jd .ekSfï
l%shdj,shg tl;=lsÍfï jeo.;alu rch úiska mámdá iudf,dapkh lsÍug o mshjr .kq ,efí'
wjOdrKh lr we;​' bosß uOHld,Sk m%;sixialrK kHdh m;%hg uQ,H
foaYSh iy úfoaYSh iïm;a M,odhSj l<ukdlrKh úksúoNdjh" ;rÕldÍ fjf<|fmd< jHqyhka iy
lsÍfuys,d jeo.;ajk m%iïmdok l%shdj,sh kshduk rduqj we;=<;a lsÍu wjYH fõ'
úêu;a lsÍu" j¾;udk uyck m%iïmdok
rdcH wdfhdack
wjYH;d" wëlaIKh iy we`.hSu i|yd .e,fmk
l=i,;d iy l%shdj,Ska úêu;a flfrkq we;' fldúâ-19 jix.;h md,kh lsÍu i|yd
rch úiska oeä l%shdud¾. .ksñka isák w;r"
j¾;udkfha uQ,H fr.=,dis yd m%iïmdok
ud¾f.damfoaY iïnkaOfhka ksl=;alrk ,o fldúâ-19 fhka miq wd¾:sl ixj¾Okh i|yd
fndfyduhla fr.=,dis mer‚ yd h,a mek.sh rg iQodkï lsÍfï wjYH;dj rch úiska
tajd jk w;r" tjeks fr.=,dis ir, iy ld,Sk y÷kdf.k we;' fï i`oyd rdcH wdfhdack m%uqL
wjYH;djhkag wkql+, jk f,i hdj;ald,Sk ld¾hNdrhla bgq lrk w;r" th ukao.dó jQ
lsÍu isÿúh hq;= fõ' ;jo fldúâ-19 jix.;h wd¾:sl l%shdldrlï iy fiajd kshqla;sh by<
u.ska ksjfia isg ÿria:j rdcldß lsÍfï kexùug WmldÍ jkq we;' fuu ld,mßÉfPaoh
ixl,amh yryd ;dlaIKh Ndú;h ;jÿrg;a ;=< fi!LH fiajd" wOHdmkh" c,h" m%jdyk
;yjqre lr we;s neúka Bg iyhjk kshduk yd f;dr;=re ;dlaIK hk wxY iïnkaOfhka
rduqj yd .e,fmk Wiia wNHka;r md,k moaO;s rdcH wdfhdack wjYH;djh jvd;a ;SrKd;aul
iy ú.Kk l%shdj,Ska we;slsÍu jeo.;a fõ' fõ' fmd,S wkqmd; my; oeóu u.ska fm!oa.,sl
wxYfha wdfhdack by< kxjk w;ru" /lshd
fldúâ-19 jix.;fhka u;= jQ kj wjYH;djhka W;amdokh jeä lsÍu i|yd rdcH wdfhdack jeä
iuÕ lghq;= lsÍfï§ rcfha bf,lafg%dksl lsÍug wfmalaId lrk w;r" tu.ska rfÜ wd¾Ól
m%iïmdok (e-GP) l%uh W;afma%rlhla jk w;r j¾Okhg rel=,a §u i|yd uOHld,Skj rdcH
th m%iïmdok oekaùï" iemhqïlrejkaa ,shdmÈxÑ wdfhdack by< kexùug rch wfmalaId flf¾'
lsÍu iy ,xiq bÈßm;a lsÍu jeks wxYhkays
b;d ,dNodhS mshjrls' yÈis NdKav yd fiajd Kh l<ukdlrKh
úksúoNdjfhka yd ld¾hlaIuj ,nd .ekSu
i|yd fldúâ-19 jix.;fha m<uq /,a, w;r;=r uOHld,Skj j¾Ok ys;ldó rdcH uQ,H tald.%;d
fuh y÷kajd § we;' lsÍfï l%shdud¾. ;=<ska wjodkï rys; iy
l<ukdlrKh l< yels uÜgulg Kh mj;ajd
rch i;= jHjidhhka .ekSug rch lemù isà' uE; ld,Skj rdcH Kh
by< f.dia we;s w;r" 2014 jir wjidkfha §
wd¾Ól ixj¾Okh m%j¾Okh lsÍfï§ rdcH o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i ishhg 71'3 l
jHjidhhka ie,lsh hq;= ld¾hNdrhla bgq uÜgul mej;=Kq rdcH Kh m%udKh ÿ¾j, uQ,H
lrk neúka" rdcH jHjidhhka m%;sixialrKh ;;a;ajhka yuqfõ 2019 jir wjidkfha § o'foa'ks'
lsÍu tu wdh;kj, mj;sk Wm m%Yia; fhka ishhg 86'8 la olajd tkï re' ì,shk 13"031
uÜgfï l%shdldß;ajh jeäoshqKq lsÍu rcfha
olajd by< f.dia we;' 2015 - 2019 ld,mßÉfþoh
wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj ;=< w;HjYH lreKls'
meyeos,s ñ,lrK m%;sm;a;shla fkdue;slu" wvq ;=< jQ miq.dó wd¾Ól j¾Okh iy fldúâ-19
;rÕldß;ajh" m%d.aOk uqo,a m%udKj;a fkdùu" jix.;h u.ska id¾j wd¾Ól ;;a;ajhkag we;s jQ
úfYaIfhka wld¾hlaIu fyda wvq n,;, iys; n,mEu o iu`. 2020 jir wjidkfha rdcH Kh

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   9   


o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i ishhg 94'3 la olajd ta wkqj" fldúâ-19 jix.;h ksid we;s jQ f.da,Sh
by< hkq we;ehs wfmalaId flf¾' flfia jqjo" Y%S wúksYaÑ;;djhka uOHhfha jqjo úfoaYSh wxYh
,xldj lsis úfgl;a ish Kh f.ùï meyer yer ia:djr;ajhla fmkakqï lf<ah' wmkhk bmehSï
fkdue;' úfoaY jHjydr uqof,ka ,nd.;a Kh by<hdu;a" w;HjYH fkdjk NdKav wdkhkh
f;d.h 2020 jif¾ § iuia; Kh f;d.fhka iSud lsÍu;a iu`. fndrf;,a ñ, my; jeàu
ishhg 47 la muK jk w;r" th úfoaY úksuh fya;=fjka 2020 jif¾ m<uq udi kjh ;=< oS
iy m%;suQ,H wjodku W.% lr we;' we'fvd' fj<| ysÕh mgq úh' ixpdrl wxYfha bmehSï
ì,shk 35'3 la jk úfoaY jHjydßl uqo,a Kh wvq jqjo" mß.Kl yd iemhqï fiajdjkays
f;d.fhka" ishhg 42'6 la tkï we'fvd' ì,shk wfmalaIs; j¾Okh;a iuÕ fiajd wmkhk by<
15'0 la i`oyd cd;Hka;r iaffjÍ;aj ne÷ïlr .sfhah' fiajd kshqla;slhkaf.a fma%IK wfmalaIs;
u.ska uQ,Hkh ù we;' flfia jqjo" wfmalaIs; uÜgug jvd jeä úh' fï w;r" rfgys Kh
wvq whjeh ysÕh iy by< wd¾Ól j¾Okhla fiajd lsis úfgl;a meyer fkdyeÍfï jd¾;dj
iuÕ iumd; fjñka 2025 jir jk úg rdcH mj;ajd .ksñka" we'fvd' ì,shkhl cd;Hka;r
Kh o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i ishhg 75'5 g iaffjÍ;aj ne÷ïlrh 2020 jif¾ Tlaf;daïn¾
jvd wvq jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' rdcH udifha § mshjk ,oS' úksuh wkqmd;slh ia:djrj
uQ,H ;sridrNdjh mj;ajdf.k hdug rch lemù mej;s w;r 2020 jif¾ iema;eïn¾ wjika jk
isák w;r" m%d:ñl .sKqfï fYaIh uOHld,Skj úg o< ks, ixÑ; we'fvd' ì,shk 6'7 la f,i
w;sßla;hla njg m;aùu ;=<ska Kh m%udKh wvq weia;fïka;= lr we;'
ù rdcH Kh iSud lsÍfï jvd;a úêu;a l%shdud¾.
hlg fhduqjkq we;' 1'4 f.da,Sh wd¾Ól ;;a;ajhka yd Y%S ,xldj
flfrys tys n,mEu
uQ,H wxYh
wefußld-Ök fj<| hqoaOh iy —ífrlaisܘ
uQ,H wxYfha ia:djr;ajh iy hym;a ;;a;ajh" ;=<ska f,dal wd¾Ólhg we;slrk ,o​ n,mEfuka
uOHld,Sk wd¾Ól j¾Okh ;jÿrg;a jQ wúksYaÑ;;djh fya;=fjka 2019 jif¾ isg
W;af;ackh lrkq we;ehs wfmalaId flf¾' f.da,Sh wd¾Ólh oeä ixfldapkhla fmkakqï
fldúâ-19 jix.;fhys n,mEu fya;=fjka wl%Sh lrñka mj;S' tneúka cd;Hka;r uQ,H wruqo,
Kh wkqmd;slh by< .sho" ,dN uÜgï by< f.da,Sh wd¾Ól j¾Okh ishhg 3'4 la f,i
kxjd .ksñka wju m%d.aOk m%udKd;aul wjYH;d mqfrdal:kh lrk ,oS' flfia jqjo" fldúâ-19
wkqmd;h wju uÜgug jvd by< kexùu;a iuÕ jix.;fha n,mEu fya;=fjka wkfmalaIs; f,i
nexl= wxYfha l%shdldß;ajh j¾Okh úh' fldgia f.da,Sh wd¾Ól mqfrdal:kh fjkia lr we;'
fjf<`ofmd< yd jHdmdr m%d.aOk l¾udka;hg fldúâ-19 foaYiSud yryd jHdma; ùu;a iu`.
m%;s,dN ,nd foñka Y%S ,xldj ;=< foaYSh iy cd;Hka;r uQ,H wruqo, úiska f.da,Sh wd¾Ól
cd;Hka;r nexl= wdl¾IKh lr .ekSu i`oyd j¾Okh ishhg 4'4 lska ixfldapkh jkq we;ehs
zfld<U jrdh k.r jHdmD;shZ we;=`M m%uqL;d wfmalaId flf¾' fuu jix.;h u.ska ixpdrl
jHdmD;s msysgqùu;a iuÕ uQ,H wxYh ;jÿrg;a l¾udka;hg n,mEï t,a, jQ w;r" f.da,Sh
Yla;su;a jkq we;' iemhqï odu yryd NdKav m%jdykh o úYd, f,i
wvq úh' fuu ;;a;ajhg uqyqKoSu i`oyd ixj¾ê;
úfoaYSh wxYh rgj,a úiska zksjfia /£ isàuZ hk ixl,amh
l%shd;aul lrk ,oS' fldúâ-19 u.ska fndfyda
ksIamdok úúOdx.SlrKh" w.h tl;= lsÍu"
wxY j,g we;s lrk mSvkh Y%S ,xldjg o n,md
wmkhkdNsuqL úfoaY iDcq wdfhdack m%j¾Okh
lsÍu iy kj ixj¾Okhka iuÕ ;rÕldÍ we;s w;r" jHQyd;aul m%;sixialrK mq`M,aj
há;, myiqlï we;s lsÍu ;=<ska wmkhk wxYh l%shd;aul lsÍu i|yd taldnoaO m%h;akhka fï
by< kexùug Y%S ,xldj úiska oekgu;a mshjr i`oyd wjYH jkq we;'
f.k ;sfí' wmkhk wxYh W;af;ackh lsÍu
iy w.h tl;= lsÍu by< kexùu i`oyd nÿ iy
;Srenÿ m%;sm;a;s o kùlrKh lrñka mj;S'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   10   


igyk 2 ( fldúâ-19 yuqfõ y`ÿkajdÿka m%Odk m%;sm;a;suh l%shdud¾.
rdcH uQ,H wxYh

- ckdêm;s wruqof,ka re' ì,shk 100 l odhl;ajhla iu`.ska fldúâ-19 fi!LH yd iudc
wdrlaIK wruqo, ia:dms; lsÍu'

- fldúâ-19 jix.;hg ms<shula f,i fi!LH fiajdjka i`oyd wjYH ffjoH" Y,H yd
oka; WmlrK" frday,a .Dy NdKav" T!IO" ridhksl øjH iy WmlrK we;=¿ hka;% iq;%"
wdkhkh lr iemhSu fyda wdkhkh lr mß;Hd. lsÍu i`oyd nÿ iyk ,nd §u'

- fi!LH iy foaYSh ffjoH fiajd wud;HdxYh" fi!LH fiajd fomd¾;fïka;=j" ;%súO


yuqodj" Y%S ,xld fmd,Sish" fldúâ uOHia:dkh fj; Y%S ,xld wdfhdack uKav,fha
,shdmÈxÑ wmkhkdNsuqL jHjidhhka úiska fi!LH wdrlaIl WmlrK iy ta yd iudk
ksIamdok iemhSu fyda mß;Hd. lsÍu i`oyd nÿ iyk ,nd §u'

- T!IO ksIamdok l¾udka;hg wjYH lrk wuq øjH yd weiqreï øjH wdkhkh i`oyd nÿ
iyk ,nd§u'

- úfoaYSh Ñ;%mg iy fg,s kdgH u; mekjQ fg,skdgH" Ñ;%mg yd jdKsc jevigyka noao
bj;a lsrSu'

- re' ì,shk 50 l wdrïNl m%d.aOkhla iys;j bkaOk ñ, ia:dhslrK wruqo, (FPSF)


msysgqùu' bkaOk wdkhk u; jQ f¾.= nÿ wêNdrh tu wruqo,g ner lsÍu'

- wfm%a,a yd uehs udihka i`oyd jeäysáhka" úfYaI yelshd we;s whj¨ka" jl=.vq frda.Ska"
f.dúhka iy fldúâ-19 fya;=fjka wj;eka jQ ffoksl jegqma ,nkakka i`oyd re' 5"000
l udisl oSukdjla ,nd§u'

- jix.;h uev,Sfï l%shdoduh fjkqfjka re' ì,shk 65 l m%;smdokhla fjkalsrSu'

- iuDoaê m%;s,dNSkag ish¿u iuDoaê nexl= yryd re' 10"000 l fmd,S rys; w;a;sldrï uqo,la
,nd§u'

- YS% ,xld uy nexl=fõ wemlr u; jdKsc nexl= yryd Kh iyk mud ld,hla l%shd;aul
lsÍu i`oyd myiqlï iemhSu'

- Wmfhda.s;d ì,am;a iy re' 50"000 g wvq udisl Khm;a ì,am;a f.ùï i`oyd udihl iyk
ld,hla ,nd §u'

- fldúâ-19 jix.;h u¾Ok lghq;=j, ksr; jk fi!LH fiajlhska" fmd,Sish" ;%súO yuqod
ks,OdÍka we;=`M wfkl=;a rdcH fiajlhkaf.a w.%ydr rlaIK m%;s,dNh fo.=K lsÍu'

- f;dard.;a w;HjYH wdydr øjH ^Wod( áka ud`M" mßmamq& iy T!IO j¾.j, ñ, wvq lsÍu'

- ish¿u rdcH fiajlhkaf.a w;a;sldrï .ekSï u; jQ Kh jdrsl kej; ±kqï fok;=re


jegqfmka wh fkdlsÍu'

- r`ojd .ekSfï nÿ iy tl;= l< w.h u; nÿ i`oyd f.ùï ld, iSudj oS¾> lsÍu'

- uqL wdjrK i`oyd Wmßu is,a,r ñ,la kshu lsÍu'

- udi yhl ld,hla ioyd f;a m%j¾Ok noao w;aysgqùu

- fldúâ-19 weÈß kS;s iufha fkdf.jk ,o ish¨‍u nÿ ov uqo,a j,ska ksoyia lsÍu iy
m%udo ù f.ùï ioyd jQ ov uqo,a 2020 cq,s ui isg wh lsÍug Wmfoia §u'

- l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhka ioyd jk iyk l%shdu¾." tkï 2018$2019 jir
i`oyd ksl=;a lrk ,o ;lafiare lsÍï u; wdodhï nÿ ys`. uqo,a wh lsÍu" 2019$2020 i`oyd
w;sf¾l we.hSï ksl=;a fkdlsÍu" ys.$meyer yeÍï j,ska nÿ mshùï ioyd iyk ld,hla
,nd§u" w;am;alr .ekSfï oekaùï §¾> lsÍï iy nÿ jd¾;d msrùu i`oyd jQ Èk §¾>
lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   11   


igyk 2 ( fldúâ-19 yuqfõ y`ÿkajdÿka m%Odk m%;sm;a;suh l%shdud¾. ^iïnkaê;hs'''&

úfoaY wxYh

- Y%S ,dxlslhka úfoaYhkays lrkq ,nk ´kEu wdfhdack" neyer.; fm%aIK iy ú.ukslhska
furg uqo,a f.kajd .ekSu hkdoS úfoaY uqo,a .,dhdï udi ;=kl ld,hla i`oyd w;aysgqùu'

- f;dard.;a fudag¾ r: iy w;HjYH fkdjk NdKav wdkhkh lsÍfï oS Khjr ,sms ksl=;a
lsrSu" ms<s.ekqï u; f,aLk iy w;a;sldrï Kh myiqlï ,ndoSu udi ;=klg w;aysgqùu'

- hï hï fldkafoais u; ish¨u w;HjYH fkdjk wdkhkhka i`oyd iSud mekùu'

- ixpdrlhska f,i úfoia .;jk ,dxlslhka yg ,nd.; yels we'fvd' 10"000 ixpdrl §ukd
uqo, ^fyda fjk;a úfoaY uqo,a j,g iudk& we'fvd' 5"000 olajd my; fy,Sug n,h,;a
úfoaY uqo,a fkdaÜgq ksl=;a lrkakka yg Wmfoia §u'

- úfoaY ixÑ; laIh fkdjk f,i ld,Sk mokñka úfoaY uqo,a øjYS,;djh iemhSu i`oyd
jdKsc nexl= i`oyd úl=Kqï-ñ,§ .ekSï úfoaY úksuh yqjudre fjkafoais y`ÿkajd §u'

- bka§h ixÑ; nexl=j iu. we'fvd' ñ,shk 400 l oaúmd¾Yúl uqo,a yqjudre .súiqulg
t<öug wkque;sh ,nd .ekSu' .súiqu w;aika lsÍu i`oyd wjYH ish¨u mQ¾j wjYH;djhka
uqo,a wud;HdxYh iy uy nexl=j úiska bgq fldg we;'

- jdKsc nexl= u.ska isÿjk úfoaY úksuh fjf<`ofmdf<ys iufmalaIK l%shdldrlï


je<elaùu i`oyd f;dard.;a mokula u; Y=oaO újD; ia:dk (NOP) iSud lsÍu'

- rcfha wLKav øjYS,;d iemhqu i`oyd weußldkq f*vr,a ixÑ; nexl=j iu`. we'fvd'
ñ,shk 1"000 l kej; ñ,§ .ekSfï myiqlula wdrïN lsÍug wkque;sh ,nd .ekSu'

uQo,a wxYh

- ;%Sfrdao r:" g%la r:" mdie,a jEka iy niar: iy iajhx /lshd kshqla; jdyk ßhÿrka
we;=`Mj iajhx /lshd kshqla;slhka ñ,shk 1'5 la i`oyd udi 6 lg l,anÿ Kh jdrsl
whlsrSu w;aysgqùu'
- rfÜ wd¾Ól l%shdj,shg W;af;ackhla f,i jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;sh (SRR) ishhg
2'00 olajd my; fy,Su u.ska re' ì,shk 150 l øjYS,;djhla wd¾Ólhg uqod yeÍu'
- jHdmdr iy wd¾:sl lghq;=j,g iyh ùu i`oyd re' ì,shk 50 l m%;suq,HlrK myiqlï
y`ÿkajd oSu'
- fldúâ-19 ksid fyda uqyqKmdk wNsfhda. l<ukdlrKfha cd;sl l¾;jHhg iyhùu
i`oyd úfYaI ;ekam;a .sKqula (SDA) y`ÿkajd §u'
- fjf<`ofmd< Kh wkqmd;sl wvqlsÍu i`oyd ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh (SDFR) iy
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh (SLFR) mokï tall 250 lska 4'50 iy 5'50 olajd ckjdß-cQ,s
ld,h ;=< my; fy<Su'
- Kh ldâm;a i`oyd ;snQ fmd,S wkqmd;slh re' 50"000 olajd jQ foaYSh .Kqfokq i`oyd ishhg
15 olajd wvq lsÍu yd wju udisl f.ùï ishhg 50 lska wvq lsÍu'

- weÈß kS;sh mkjd fkdue;s ld,h ;=< ish,q nexl= YdLd újD; lsrSu ;=<ska ck;dj fj;
wLKavj nexl= fiajd iemhSug lghq;= lsÍu'

- wNsu; mßÈ f.ùï iy w;HjYH fkdjk úhoï lmdyeÍu u`.ska wLKavj Kh m%jdyhka
mj;ajdf.k hdu i`oyd n,m;%,dNS nexl=j,g ud¾f.damfoaY ksl=;a lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   12   


igyk 2 ( fldúâ-19 yuqfõ y`ÿkajdÿka m%Odk m%;sm;a;suh l%shdud¾. ^iïnkaê;hs'''&

mßmd,kuh fufyhqï

- wd¾Ól l%shdldrlï mqk¾Ôjkh i`oyd iydh ùug kj Kh fhdackd l%u 3 la l%shd;aul


lsÍu' fï wkqj n,mEug ,la jQ lafIa;%j, ^bÈlsÍï iy fjk;a& f;dard.;a jHdmdr i`oyd
4] l jd¾Isl fmd,shlg Kh ,nd§u'fldúâ-19 Wjÿr u¾Okh i`oyd jQ cd;sl fufyhqï
uOHia:dkh ia:dmkh lsrSu fldúâ-19 fi!LH i;aldr" wOHdmkh" wd¾Ól mqk¾cSjkh
iy È<s`ÿlu msgq±lSu i`oyd ckdêm;s ld¾h idOl n,ldhka ia:dms; lsÍu yd fi!LH
wjodkï iy wd¾:sl ,sys,a lsÍfï Wmdh ud¾. l<ukdlrKh lsÍu i`oyd by< uÜgfï
iïnkaëlrK iNdjla msysgqùu'

- cd;sl fndajk frda. úoHdh;kh iy ;j;a frday,a úYd, m%udKhla fldúâ-19 frda.S
m%;sldr i`oyd iqodkï lsÍu iy Èjhsk mqrd ksfrdaOdhk uOHia:dk 34 la ia:dms; lsÍu'

- ffoksl mS'iS'wd¾' (PCR) mÍlaIK ixLHdj 10"000 blauùu'

- ;%SfmdAI" fmdaIK u,a, yd T!IO m%;s,dNSkaf.a ksfjiaj,gu fnod yerSu'

- m%dfoaYSh f,alï ld¾hd, iy ;eme,a fiajd u.ska úY%dñlhska 645"179 lg úY%du jegqma
f.ùu'

- cd;sl wdydr iqrlaIs;;djh we;s lsrSu i`oyd —fi!NHd˜ f.j;= j.d jHdmD;sh l%shdjg
kexùu'

- f.dú;eka$f.j;= j.dj Èß .ekaùu Wfoid iuDê m%;s,dNSkag fmdfydr iy îc yd


frdamK øjH iemhSu'

- frday,a we`oka" úIîc yrK l=á" úIîc yrK wdf,amk jeks ksIamdok rg ;=<§u
ksmoùug foaYSh ksIamdolhka iy kj ksmehqïlrejka osrsu;a lsrSu'

- foaYSh fukau wmkhk b,a¨u imqrd,Su i`oyd ish¨u lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd we`osßkS;s
we;=`M ish¨u iSud ,sys,a lsÍu'

- ol=Kq wdishdkq l,dmSh iyfhda.s;d ixúOdkfha (SAARC) fldúâ-19 wruqo,g we'fvd'


ñ,shk 5 la m%odkh lsÍu'

- fldúâ-19 jix.;h fya;=fjka bkaÈhdj" hqfrdamh" ì%;dkH yd ueofmrÈ. jeks rgj,aj,


isr ù isá Y%S ,dxlslhka furgg /f.k taug lghq;= lsrSu'

- —ksjfia isg jev lsÍfï˜ Wmfoia iy ud¾f.damfoaY úfYaIfhkau rdcH wxYhg ksl=;a
lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   13   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   14   
II fldgi

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   15   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   16   
rdcH uQ,H
Wmk;Ska" NdKavd.dr fufyhqï 01
iy úfoaY uQ,Hhkh

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   17   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   18   
1'1 iudf,dapkh f,i wvq ùu¦ iy ^iii& 2020 jif¾ cQks ui isg
wf.daia;= ui olajd kj idudkH ld,mßÉfPaoh
wd¾Ólfhys iuia; b,a¨u by< kexùu ;=<ska
;=< oS rdcH wdodhu h:d ;;a;ajhg m;a fjñka
wd¾Ólh mqk¾Ôjkh lsÍu i`oyd rch úiska 2019
re' ì,shk 323'1 olajd ishhg 25'6 lska muKla
jif¾ w. Nd.fha oS iy 2020 jir wdrïNfha
wvq ùu f,i wjê ;=klska hqla; úh' by;
oS ir," úksúoNdjfhka hq;= iy ld¾hlaIu nÿ
j¾Okhkays m%;sM,hla f,i rdcH wdodhu 2019
moaO;shla y`ÿkajd fok ,oS' wd¾Ól fiajd .dia;="
jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ re'
cd;sh f.dvke.Sfï noao iy Kh wdmiq f.ùfï
ì,shk 1"205'0 g idfmalaIj 2020 jif¾ ckjdß
wh noao bj;a lsÍfuka nÿ jHqyh ir, lrk
ui isg wf.daia;= ui olajd ld,mßÉfPaoh ;=< oS
,oS' mqoa., iy ixia:dms; wdodhï nÿ jHqyhka
re' ì,shk 906'4 olajd ishhg 24'8 lska wvq úh'
ixfYdaOkh lrk ,oS' tl;= l< w.h u; ^jeÜ&
iuia; úhou o 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh
nÿ wkqmd;slh ishhg 15 isg ishhg 8 olajd
;=< oS mej;s re' ì,shk 1"927'1 g idfmalaIj 2020
my; fy<k ,o w;r" jeÜ nÿ ,shdmosxÑ lsÍfï
jif¾ ckjdß ui isg wf.daia;= ui olajd re'
iSudj mq¿,a lrk ,oS'
ì,shk 1"883'7 lska tkï ishhg 2'3 lska wvq
nyqúO fya;= ksidfjka rdcH uQ,H fufyhqï úh' fldúâ-19 iu`. mek ke.=K cSjfkdamdh
2020 jif¾ ckjdß ui isg wf.daia;= ui iyk i`oyd jk úhoï jeä ùu fya;=fjka
olajd ld,mßÉfPaoh ;=< oS ñY% ld¾hidOkhla 2020 jif¾ ud¾;= ui oS wkuHYS,S iajNdjhla
fmkakqï lr we;' fldúâ-19 jix.;h me;sÍu .kakd mqkrdj¾;k úhoï by< hdula fmkakqï
iy tys n,mEu wju lsÍu i`oyd m%ldYhg l< w;r" tu úhoï re' ì,shk 1"670'4 olajd
m;a lrk ,o rdcH uQ,H iy uqo,a W;af;ack ishhg 11'3 lska jeä úh' m%d.aOk úhoï o wod<
meflac" rdcH uQ,H ld¾hidOkh flfrys ld,mßÉfPaoh ;=< oS wdodhï rgdjka yd iudkj
n,mEï t,a, lr we;' fuu ld,mßÉfPaoh ;=< wjê ;=klska hqla; úh' m%d.aOk úhoï m<uq
oS wdodhï ld¾hidOkh m%Odk jYfhka ^i& mQ¾j udi fol ;=< oS wvlska muK wvq jQ w;r" ud¾;=
fldúâ-19 ld,mßÉfPaofha m<uq udi fol ;=< iy wfm%a,a udi ;=< oS rg w.=¿ oeóu fya;=fjka
oS iuia; wdodhu re' ì,shk 318'6 olajd ishhg ;jÿrg;a wvq ù uehs ui isg h<s jeä úh' flfia
5'0 lska jeä ùu¦ ^ii& 2020 jif¾ ud¾;= ui jqjo" boslsÍï wxYfha isÿ jQ miqnEï fya;=fjka
wjidkfha isg uehs ui olajd rg w.=`M ouk cQks iy cQ,s udi ;=< oS tu úhoï wfm%a,a ui
,o ld,mßÉfPaoh ;=< oS rdcH wdodhu re' jd¾;d jQ w.h olajd ;jÿrg;a my; jegqKs' 2020
ì,shk 264'6 olajd ishhg 43'4 lska ie,lsh hq;= jif¾ wf.daia;= ui isg m%d.aOk úhoï o jeä
ùu wdrïN úh'
j.=j 1.1 : rdcH uQ,H fufyhqï idrdxYh
        re' ñ,shk
ck' - wf.da'
whs;uh
2019 2020 ^w&
wdodhï iy m%odk 1,206,477 908,876
  wdodhu 1,205,036 906,359
    nÿ 1,105,402 801,340
    nÿ fkdjk 99,634 105,020
  m%odk 1,440 2,516
1,927,104 1,883,706
úhoï  
  mqkrdj¾;k 1,500,534 1,670,356
    jegqma 446,451 516,354
    fmd,S f.ùï 599,612 653,498
    wfkl=;a 454,471 500,504
  rdcH wdfhdack 435,270 227,939
  wfkl=;a -8,699 -14,590
wdodhï ys`.h (-)/w;sßla;h (+) -295,498 -763,997
iuia; whjeh ys`.h (-)/w;sßla;h (+) -720,628 -974,831
uQ,Hhkh 720,628 974,831
  úfoaY uQ,Hhkh ^Y=oaO& 142,349 -92,289
  foaYSh uQ,Hhkh ^Y=oaO& 578,279 1,067,119
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïk;=j
^w) ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   19   


j.=j 1.2 : weia;fïka;=.; yd ;;H wdodhu iy úhou - 2020

        re' ì,shk
  ck' - wf.da'
jd¾Isl
whs;uh fjki
weia;fïka;= ;;H ^w&
 
  uq`M wdodhu 1,520.0 906.4 -613.6
  nÿ wdodhu 1,358.0 801.4 -556.6
  foaYSh wdodhï fomd¾;fïka;=j      
  wdodhï iy ,dN u; nÿ 323.9 167.4 -156.5
  tl;= l, w.h u; nÿ - foaYSh ^Y=oaO& 161.0 87.1 -73.9
  cd;sh f.dvke.Sfï nÿ ^foaYSh& 2.8 1.8 -1.1
  wfkl=;a 7.4 33.1 25.7
  Wm tl;=j 495.1 289.5 -205.6
  Y%S ,xld f¾.= fomd¾;fïka;=j      
  wdkhk nÿ 140.0 73.2 -66.8
  tl;= l< w. u; nÿ - wdkhk ^Y=oaO& 80.0 50.6 -29.4
  cd;sh f.dvke.Sfï nÿ ^wdkhk& 0.2 0.1 -0.1
  jrdh iy .=jkaf;dgqfmd< ixj¾Ok nÿ 115.0 71.8 -43.2
  fiia nÿ 50.0 31.3 -18.7
  úfYaI fj<`o NdKav nÿ 99.6 55.9 -43.7
  wd¾Ól fiajd noao 0.1 0.0 -0.1
  ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& nÿ 225.0 142.3 -82.7
  ÿïjeá 105.0 59.0 -46.1
  Lksc f;,a kssIamdok 65.0 37.3 -27.7
  fudag¾ jdyk 50.0 43.2 -6.8
  wfkl=;a 5.0 2.9  
  Wm tl;=j 709.9 425.2 -284.7
  iqrdnÿ fomd¾;fïka;=j      
  u;ameka$ÿïfld< 130.0 72.5 -57.5
  Wm tl;=j 130.0 72.5 -57.5
  wfkl=;a      
  úÿ,s ixfoaY noao 15.0 8.8 -6.2
  n,m;% .dia;= iy wfkl=;a 8.0 5.4 -2.6
  Wm tl;=j 23.0 14.2 -8.8
  nÿ fkdjk wdodhu 162.0 105.0 -57.0
  uq`M úhou 2,794.1 1,883.7 -910.4
  j¾;k úhoï 2,385.3 1,670.4 -714.9
  jegqma iy fõ;k 800.0 516.4 -283.6
  fmd,S f.ùï 866.0 653.5 -212.5
  úY`du jegqma f.ùï 252.7 160.1 -92.6
  rdcH ixia:d iy wdh;kj,g mejreï 76.6 68.2 -8.4
  wfkl=;a 390.0 272.3 -117.7

  m%d.aOk úhoï iy Y=oaO Kh 408.8 213.3 -195.5


  uQ,dY% : NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=j iy rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j  
  ^w& ;djld,sl      

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   20   


2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS rcfha iuia; ishhg 70 lau fuu whs;u fol i`oyd jehù
wdodhu re' ì,shk 906'4 la jQ w;r" th re' ì,shk we;' 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS NdKav yd
801'3 l nÿ wdodhulska iy re' ì,shk 105'0 l fiajd i`oyd jk úhoï re' ì,shk 106'8 olajd
nÿ fkdjk wdodhulska iukaú; úh' fldúâ-19 ishhg 15'9 lska by< f.dia we;s w;r" iykdOdr
fhys n,mEu ms<sìUq lrñka rcfha iuia; yd mejreï i`oyd jk úhoï re' ì,shk 393'7
wdodhu 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaofha oS olajd ishhg 8'7 lska jeä ù we;'
mej;s re' ì,shk 294'5 g idfmalaIj 2020 jif¾ 2020 jifrys úhoï i`oyd m%;smdok fjka lsÍu
ud¾;= ui isg wfm%a,a ui olajd re' ì,shk 158'1 w;=re iïu; .sKqu u; uq¿ukskau r`od mej;=Ks'
lska tkï ishhg 46'3 lska wvq úh' cQ,s ui isg 2020 jir i`oyd whjeh bosßm;a lsÍu m%udo
wf.daia;= ui olajd kj idudkH ld,mßÉfPaoh ùu fya;=fjka tu jif¾ m<uq udi y;r i`oyd
;=< oS rcfha wdodhu re' ì,shk 243 fjñka w;=re iïu; .sKqula bosßm;a lrk ,o w;r" th
h:d ;;a;ajhg m;a úh' fï w;r" fldúâ-19 2020 jif¾ wfm%a,a ui 30 jk osk olajd úhoï
iu`. wd¾Ól lghq;= wvmK ùu fya;=fjka nÿ lsÍfï wêldÍ;ajh ,nd foñka 2019 jif¾
fkdjk wdodhu wfm%a,a ui isg cQks ui olajd Tlaf;dan¾ ui 23 jk osk md¾,sfïka;=j úiska
ld,mßÉfPaoh ;=< oS re' ì,shk 258'1 olajd wkqu; lrk ,oS' fï w;r" 2020 jif¾ ud¾;=
ishhg 42'1 lska wvq úh' flfia jqjo" wd¾Ól ui 02 jk osk md¾,sfïka;=j úiqrejd yßk ,o
lghq;= h:d ;;a;ajhg m;a ùu ms<sìUq lrñka w;r" 2020 jif¾ ud¾;= isg uehs olajd rcfha
2020 jif¾ cQ,s ui oS nÿ fkdjk wdodhu 2019 fiajdjka iy ixj¾Ok lghq;= i`oyd taldnoaO
jif¾ cQ,s ui wdodhu wNsnjd we;' iuqÉÑ; wruqof,ka úhoï oeÍug wdKavql%u jHjia:dfõ
jYfhka 2020 jif¾ fmnrjdß ui uy nexl= 150 jk j.ka;sfha m%;smdok hgf;a w;s.re
,dN mejreï ,eîu fya;=fjka" nÿ fkdjk ckdêm;s;=ud úiska NdKavd.dr f,alïjrhd fj;
wêldÍ;ajh ,nd fok ,oS' fldúâ-19 jix.;h
wdodhu 2019 jif¾ mej;s re' ì,shk 99'6 g
mek ke.Su;a iu`. 2020 jif¾ md¾,sfïka;=
idfmalaIj 2020 jif¾ ckjdß ui isg wf.dia;=
ue;sjrKh meje;aùu m%udo ùu fya;=fjka fuu
ui olajd ld,mßÉfPaoh ;=< oS re' ì,shk 105'0 wêldÍ;ajh 2020 jif¾ wf.daia;= ui olajd oS¾>
la olajd ishhg 5'4 lska jeä úh' lrk ,oS' 2020 jif¾ md¾,sfïka;= ue;sjrKh
wjika ùfuka miqj" 2020 jif¾ wjika udi
rcfha iuia; úhou 2019 jif¾ iudk
y;r i`oyd úhoï oeÍug kj w;=re iïu;
ld,mrsÉfþoh ;=< oS mej;s re' ì,shk 1"927'1
.sKqula md¾,sfïka;=jg bosßm;a lrk ,o w;r"
g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS
tu .sKqu 2020 jif¾ wf.daia;= ui 28 jk osk
re' ì,shk 1"883'7 la olajd ishhg 2'3 lska wvq
md¾,sfïka;=j úiska wkqu; lrk ,oS'
úh' fï w;r" 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS
mqkrdj¾;k úhoï re' ì,shk 1"670'4 la olajd 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS whjeh ys`.h re'
ishhg 11'3 lska by< f.dia we;s w;r" m%d.aOk ì,shk 974'8 la jQ w;r" tu ys`.h m%Odk jYfhka
yd Y=oaO Kh oSï re' ì,shk 213'3 olajd ishhg foaYSh Kh .ekSï u`.ska uQ,Hhkh lrk ,oS'
50'0 lska wvq úh' ;jo" jegqma yd fõ;k i`oyd fuu ld,mßÉfPaoh ;=< oS foaYSh Kh .ekSï
jk mqkrdj¾;k úhoï re' ì,shk 516'3 la olajd re' ì,shk 1"067'1 la jQ w;r" Kh fiajdlrKh
ishhg 15'7 lska by< f.dia we;s w;r" fmd,S i`oyd úfoaYSh Kh .ekSï re' ì,shk 92'3 la úh'
f.ùï ishhg 9'0 lska tkï re' ì,shk 653'5
olajd by< f.dia we;' mqkrdj¾;k úhoï j,ska

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   21   


1'2 rcfha wdodhu rEm igyk 1'1 ( uq`M wdodhï ixhq;sh
2020 ckjdß isg wf.daia;=
fldúâ-19 jix.;fhka foaYSh iy úfoaYSh t'w'nÿ
wd¾Ól lghq;= flfrys isÿjQ n,mEu ms<sìUq 15]
lrñka rcfha iuia; wdodhu 2019 jif¾ iudk wdodhï nÿ
19%
ld,mrsÉfþoh ;=< oS jd¾;d jQ re' ì,shk 1"205'0
isg 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ì,shk 906'4 ksIam dok nÿ
olajd ishhg 24'8 lska f,i wvq úh' flfia jqjo" 24%
fuu ld,mßÉfþoh ;=< oS wdodhu —V-yeve;s˜ j nÿ fkdjk
12%
;shqKq f,i h:d ;;a;ajhg m;aùula ksÍla‍IKh
úh' 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ § jeä jQ wdodhu"
fldúâ-19 jix.;fhka oeä n,mEï t,a,
wfkl=;a cd'f.d'n'
l< udi j, úfYaIfhkau 2020 jif¾ fojk 0%
5%
ld¾;=fõ § miqnEulg ,laj" fuu jif¾ cQ,s fiia j'.='ix'nÿ
ui wdrïNfha isg wdodhï /ia lsÍu h<s fõ.j;a 3% ú'fj'nÿ f¾.= wdkhk nÿ 8%
úh' úfYaIfhkau tl;= l< w.h u; nÿ" fudag¾ 6% 8%

jdyk ioyd ksIamdok nÿ iy úÿ,s ixfoaY nÿ / uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j
ia lsÍu my; jeàu;a iuÕ we;eï nÿ bj;a lsÍu
fya;=fjka 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< § nÿ
wdodhu re' ì,shk 801'3 olajd ishhg 27'5 lska
wvq úh' flfia jqjo" nÿ fkdjk wdodhu 2019
rEm igyk 1'2 ( uQ,dY% wkqj uq`M nÿ wdodhu
jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< § jd¾;d jQ re'
2020 ckjdß isg wf.daia;=
ì,shk 99'6 g idfmalaI ‍ j 2020 jif¾ ckjdß wdkhk u; mokï
ui isg wf.daia;= ui olajd re' ì,shk 105'0 foaY Sh mdßfNdackh jQ nÿ
u; mokï jQ nÿ 45%
lska tkï ishhg 5'4 lska jeä úh' iuia;hla
28%
f,i" jd¾Isl weia;fïka;=.; wdodhu jk re'
ì,shk 1"520 ka wod< ld,mßÉfPaoh ;=< oS /ia
l< wdodhu ishhg 59'6 la úh'

wdodhï nÿ
n,m;% .dia;= iy
21% wfkl=;a
6%
uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   22   


j.=j 1.3 : rdcH wdodhï ld¾h idOkfha ixlaIsma;h
  re' ñ,shk  
ck' - wf.da'
whs;uh fjki
2019 2020^w&
(%)
nÿ wdodhu 1,105,402 801,340 -27.5
wdodhï nÿ 238,168 167,440 -29.7
foaYSh mßfNdackh u; mokï jQ nÿ 358,848 223,201 -37.8
tl;= l< w.h u; nÿ 186,875 87,148 -53.4
ksIamdok nÿ 137,270 134,298 -2.2
cd;sh f.dvke.Sfï nÿ 34,703 1,754 -94.9
wdkhk u; mokï jQ nÿ 467,480 362,609 -22.4
f¾.= wdkhk nÿ 63,973 73,171 14.4
tl;= l< w.h u; nÿ 114,885 50,644 -55.9
cd;sh f.dvke.Sfï nÿ 13,254 112 -99.2
jrdh iy .=jka f;dgqfmd<
73,825 71,769 -2.8
ixj¾Ok nÿ
úfYaI fj<`o NdKav nÿ 46,867 55,141 17.7
ksIamdok nÿ 122,280 80,486 -34.2
fiia 32,397 31,286 -3.4
n,m;% .dia;= iy wfkl=;a 40,906 48,091 17.6
nÿfkdjk wdodhu 99,634 105,020 5.4
uq`M nÿ wdodhu 1,205,035 906,359 -24.8
uQ,dY%h: rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j      
(w) ;djld,sl      

wdodhï nÿ wkqmd;sl m%odkh l< o" 2020 jif¾ m<uq udi


wg ;=< oS ixia:dms; wdodhï nÿ j,ska ,o wdodhu
wdodhï nÿ j,ska ,o wdodhu 2019 jif¾ iudk re' ì,shk 132'1 olajd ishhg 12'1 lska ie,lsh
ld,mßÉfPaofha § jd¾;d jQ re' ì,shk 74'9 hq;= f,i by< f.dia we;' 2020 jif¾ ckjdß
g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi ;=k ;=< ui 01 jk Èk isg wod<jk wkql%ñl nÿ jHqyfha
§ re' ì,shk 79'3 olajd ishhg 5'9 lska jeä isÿlrk ,o ixfYdaOkhka iu`.u mqoa., wdodhï
úh' wd¾Ól l%shdldrlï ì|jeàu fya;=fjka nÿ ksoyia iSudj re' 500"000 isg re' 3"000"000
wdodhï nÿ uQ,dY%hkag fldúâ-19 jix.;fhka olajd mq`M,a lsÍu;a" wdodhï m%Njhka ì| jeàu;a
isÿjQ n,mEu ms<sìUq lrñka" 2020 jif¾ wfma%,a fya;=fjka ixia:dms; fkdjk nÿ j,ska ,o
ui isg wf.daia;= ui olajd wdodhï nÿ j,ska wdodhu re' ì,shk 4'3 olajd ishhg 65'5 lska
/ialr.;a wdodhu re' ì,shk 88'1 olajd ishhg my; jegq‚' 2020 jif¾ ckjdß ui isg we;eï
46'0 lska my; jegq‚' fï w;r" 2020 jif¾ nÿ bj;a lsÍu ksid 2020 jif¾ m<uq udi 08 ;=<
ckjdß ui 01 jk Èk isg n,d;aul jk mßÈ § wd¾Ól fiajd .dia;= iy Wmhkúg f.ùfï nÿ
iïu; ixia:dms; nÿ wkqmd;slh ishhg 28 u.ska /ial< wdodhu ms<sfj<sska re' ì,shk 13'8
isg ishhg 24 olajd ixfYdaOkh lsÍu fukau la iy re' ì,shk 9'9 la olajd ishhg 66'0 lska yd
ksIamdok iy bÈlsÍï wxY i`oyd ms<sfj<sska ishhg 70'8 lska ;shqKq f,i wvqù we;'
ishhg 18 l iy ishhg 14 l iykodhS nÿ

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   23   


       
j.=j 1.4 : wdodhï nÿ ld¾hidOkh
    re' ñ,shk  
ck' - wf.da'
nÿ moku j¾Okh
2019 2020^w&
(%)
ixia:dms; yd ixia:dms; fkdjk 129,967 136,214 4.8
Wmhkúg f.ùï 33,737 9,860 -70.8
fmd,sh u; r`ojd .ekSfï nÿ 33,616 7,406 -78.0
wd¾Ól fiajd .dia;= 40,625 13,816 -66.0
m%d.aOk bmhSï noao 224 144 -35.9
tl;=j 238,168 167,440 -29.7
uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j
^w& ;djld,sl      
       

tl;= l< w.h u; noao wdodhu ie,lsh hq;= f,i my; jegq‚' óg
wu;rj" tl;= l< w.h u; nÿ i`oyd ,shdmosxÑ
fldúâ-19 jix.;h fya;=fjka foaYSh iy ùfï iSudj jd¾Islj re' ñ,shk 12 isg jd¾Islj
wdkhk wdY%s; l%shdldrlï wvqùu iy 2019 re' ñ,shk 300 olajd by< oeóu;a fldúâ-19
jif¾ foieïn¾ ui wdrïNfha isg tl;= l< fya;=fjka wfmalaIs; wd¾Ól j¾Okh miqnEu;a
w.h u; noao ishhg 15 isg ishhg 8 olajd wvq tl;= l< w.h u; nÿ wdodhu my; jeàug
lsÍfï n,mEu ms<sìUq lrñka 2020 jif¾ m<uq fya;= úh'
udi wg ;=< oS tl;= l< w.h u; noafoka ,o

       
j.=j 1.5 : tl;= l< w.h u; nÿ ld¾hidOkh
      re' ñ,shk
ck' - wf.da'
nÿ moku j¾Okh
2019 2020^w^&
(% )
foaYSh 187,026 87,394 -53.3
wdkhk 115,488 51,626 -55.3
o< wdohu 302,514 139,019 -54.0
wdmiq f.jqï 753 1,226 62.8
Y=oaO wdodhu 301,761 137,793 -54.3
wdmiq f.jqï o< wdodhfï ] f,i 0.25 0.88  
uQ,dY%h( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j      
^w& ;djld,sl      
       
       

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   24   


rcfha iuia; tl;= l< w.h u; nÿ wdodhu ksIamdok$iqrd noao
2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaofha oS mej;s re'
ì,shk 301'8 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi ksIamdok$iqrd nÿ ;=<ska ,o wdodhu fudag¾
wg ;=< oS re' ì,shk 137'8 la úh' tl;= l< w.h jdyk yer wfkl=;a ish¿u wxYhkaf.ka ,o
u; nÿ wdodhfuys jd¾Isl weia;fïka;=j jk re' wdodhï jeäùu;a iuÕska 2019 jif¾ iudk
ì,shk 241'0 ka fuu ld,mßÉfPaoh ;=< tl;= ld,mßÉfþofha § jd¾;d jQ re' ì,shk 94'6 g
l< w.h u; noafoka Wmhk ,o uq¿ wdodhu idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi ;=k ;=< §
ishhg 57'2 ls' foaYSh wd¾Ól ls%hdldrlï u.ska re' ì,shk 105'6 olajd ishhg 11'6 lska ie,lsh
,o tl;= l< w.h u; nÿ wdodhu 2019 jif¾ hq;= f,i j¾Okh úh' flfia jqjo" fldúâ-19
iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ re' ì,shk jix.;fhys n,mEu fmkakqï lrñka 2020 jif¾
186'9 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg fojk ld¾;=j ;=< § fuu wdodhu re' ì,shk 54'5
;=< oS re' ì,shk 87'1 olajd ishhg 53'4 lska la olajd ishhg 44'9 lska lemSfmfkk f,i wvq
ie,lsh hq;= f,i my; jegqKq w;r" wdkhk jQ w;r" rfgys kj idudkH ;;a;ajhg m;aùu;a
wdY%s; l%shdldrlï j,ska ,o tl;= l< w.h u; iuÕska wf.daia;= udih jk úg tu wdodhu
nÿ wdodhu 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaofha h:d ;;a;ajhg m;a úh' rcfha nÿ wdodhu i|yd
jd¾;d jQ re' ì,shk 114'9 g idfmalaIj re' ksIamdok$iqrd nÿ ;=<ska ,o wdodhu m%Odk
ì,shk 59'6 olajd ishhg 55'9 lska ie,lsh hq;= odhlhd f,i ;jÿrg;a mj;sk w;r" th wod<
f,i my; jegqKs' ld,mßÉfþoh i|yd jk uq¿ nÿ wdodhfuka
ishhg 26'8 la f,i o" 2020 jir i|yd jQ jd¾Isl
weia;fïka;=fjka ishhg 60'5 l ,Õdlr.ekSula
o fõ'

       
j.=j 1.6 : ksIamdok nÿ$iqrdnÿ ld¾hidOkh
      re' ñ,shk
ck' - wf.da'  
nÿ moku
2019 2020 (w)
j¾Okh (% )

u;ameka 75,628 72,503 -4.1


ÿïjeá$ÿïfld< 58,300 58,949 1.1
fudag¾ jdyk 81,521 43,151 -47.1
Lksc f;,a ksIamdok 40,759 37,335 -8.4
wfkl=;a 3,342 2,846 -14.8
tl;=j 259,548 214,783 -17.2

uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j      


^w& ;djld,sl      

rEm igyk 1'3 : ksIamdok nÿ$iqrdnÿ


ld¾hidOkh - 2020 ckjdß isg wf.daia;=
ÿïjeá wf,úh 2020 jir ;=< oS my; jegqK
o" ÿïjeá ;=<ska ,o ksIamdok nÿ wdodhu 2019
jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< § jd¾;d jQ re'
ì,shk 58'3 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi
wg ;=< § re' ì,shk 58'9 olajd ishhg 1'1 lska
iq`M jYfhka j¾Okh úh' flfia jqjo" ÿïjeá
wf,úh my; jeàfï md¾Yaùh n,mEu blaujñka
ÿïjeá u; ksIamdok nÿ by< oeófuka jQ n,mEu
fuu wdodhï ld¾hidOkh flfrys Okd;aulj
n,mdk ,§'

uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   25   


fudag¾ jdyk wdkhkh ;=<ska Wmhk ,o 54'6 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg
ksIamdok nÿ wdodhu 2019 jif¾ iudk ;=< oS re' ì,shk 51'3 olajd ishhg 6'0 lska
ld,mßÉfþoh ;=< § jd¾;d jQ re' ì,shk 81'5 g wvq úh' tfukau" OdkH u;ameka j,ska ,o iqrd
idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< § re' nÿ wdodhu 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfþofha
ì,shk 43'1 olajd ishhg 47'1 lska lemSfmfkk § jd¾;d jQ re' ì,shk 21'6 g idfmalaIj 2020
f,i wvq úh' fuu ukao.dó ld¾hidOkh i|yd jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ì,shk 18'1 olajd
2020 jif¾ ud¾;= ui isg l%shd;aul lrk ,o ishhg 16'2 lska wvq úh'
fudag¾ jdyk wdkhkh u; mkjk ,o iSud
fya;=fjka fudag¾ jdyk wdkhkh iS>% f,i Lkscf;,a ksIamdok mrsfNdackh by< hdfuka
wvqùu m%Odk jYfhka fya;= úh' óg wu;rj" wd¾:slh h:d ;;a;ajhg m;aùfï i<l=Kq ms<sônq
2019 jif¾ whjehg iu.dój fudag¾ jdyk lrñka" Lkscf;,a ksIamdok u.ska ,o wdodhu
u; ksIamdok nÿ by< kexùu fudag¾ jdyk 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< § mej;s
wdkhkh flfrys RKd;aulj n,mdk ,§' re' ì,shk 14'1 g idfmalaIj 2020 jif¾ ckjdß
ui isg ud¾;= ui olajd re' ì,shk 18'3 lska
ud¾;= isg uehs olajd jk udi ;=k ;=< tkï ishhg 29'3 lska ie,lsh hq;= f,i jeä úh'
ksÍlaIKh jQ u;ameka ;=<ska ,o wdodhfï wvqùu flfia jqjo" fuu by< wdodhï ld¾hidOkh
cqks isg cQ,s olajd udi ;=< § kej; tys j¾Ok 2020 jif¾ wfm%a,a ui isg cqks ui olajd re'
úNj;djh fmkakqï lrñka h:d ;;a;ajhg m;a ì,shk 7'4 lska tkï ishhg 52'0 lska oeä f,i
úh' tys m%;sM,hla f,i 2019 jif¾ iudk my; jegqKq w;r" 2020 jif¾ cQ,s ui isg
ld,mßÉfþofha § jQ re' ì,shk 75'6 l nÿ wf.daia;= ui olajd re' ì,shk 11'6 lska tkï
wdodhu 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ishhg 4'4 l j¾Okhla fmkakqï lrñka h:d
ì,shk 72'5 olajd ishhg 4'1 lska wdka;slj wvqjQ ;;a;ajhg m;a úh' fï w;r" wfkl=;a ksIamdok
w;r" fldúâ-19 jix.; ld,mßÉfþoh ;=< u; jQ ksIamdok nÿ wdodhu 2019 jif¾ iudk
u;ameka ksIamdokh iy u;ameka wf,úh my; ld,mßÉfPaoh ;=< oS mej;s re' ì,shk 3'3 g
jeàu fï i`oyd m%Odk jYfhka fya;= úh' ier idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re'
u;ameka ;=<ska ,o iqrd nÿ wdodhu 2019 jif¾ ì,shk 2'8 olajd ishhg 14'8 lska uOHia: f,i
iudk ld,mßÉfþofha § jd¾;d jQ re' ì,shk wvq úh'

   
j.=j 1.7 : fudag¾ r: jdyk wdkhk iy kj ,shdmosxÑ lsÍu
   
                tallh ( ixLHdj  
  wdkhk kj ,shdmosxÑ lsÍu  
  whs;uh ck' - wf.da' ck' - wf.da'  
  2019 2020 fjki % 2019 2020 fjki %  
nia r: 3,309 27 -3,282 -99 25,909 -6,464 -25
  19,445  
fudag¾ r: 106 2     445    
  1,116  
;S%frdao r: 1,060 - -1,060 -100 -3,635 -35
  10,245 6,610  
h;=re meos 21,203 277 -20,926 -99 -66,811 -33
  202,081 135,270  
NdKav m%jdyk
1,441 57 -1,384 -96 -1,015 -7
  r: ^w& 13,761 12,746  
bvï jdyk ^wd& 233 354 121 52 3,592 -574 -16
  3,018  
wfkl=;a ^we& -8 -73 593 395 -198 -33
  11 3  
tl;= j 27,363 720 -26,643 -97 257,297 177,929 -78,697 -31
   
  uQ,dY% ( fudag¾ r: m%jdyk fomd¾;fïka;=j iy Y%S ,xld f¾.= fomd¾;fïka;=j    
^w& f,dß r:" fjk;a NdKav m%jdyk jdyk iy úfYAI wruqKq
     
  iys; jdyk    
^wd& bvï jdyk" w;ag%elag¾ iy wfkl=;a bvï jdyk we;=,;a
     
  fõ'    
  ^we& oaõ;aj ld¾h jdyk we;=,;a fõ'^oaú;ajld¾h jdyk" .s,ka r: iy wjux., r: we;=,;a fõ'      
                     
     
 

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   26   


f¾.= wdkhk noao fkdjk NdKav wdkhkh lmamdÿ lsÍfuka isÿjQ
n,mEu blaujd ms<sfj<ska 2020 jif¾ wfm%a,a
f¾.= wdkhk nÿ ;=<ska ,o wdodhu 2019 jif¾ ui isg n,meje;afjk mrsos Lkscf;,a ksIamdok
iudk ld,mßÉfþoh ;=< oS jd¾;d jQ re' ì,shk wdkhkh i`oyd jQ wdkhk nÿ wkqmd;sl by<
64'0 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oeóu iy 2020 jif¾ ud¾;= ui iy wfm%a,a ui
§ re' ì,shk 73'2 olajd ishhg 14'4 lska j¾Okh isg n,meje;afjk mßÈ ãi,a iy fmg%,a i`oyd
úh' fuu j¾Okh i`oyd w¾O jYfhka" w;HjYH f¾.= nÿ iyk bj;a lsÍu o fya;= ù we;'

j.=j 1.8 : ksoyia fj<`o .súiqï wkqj ,nd fok ,o ;Sre nÿ iyk hgf;a wdkhkh lrk ,o
NdKavj, jákdlu yd wdjrKh
   
  2020 ckjdß - cqks
ksoyia fj<`o .súiqu ;Srenÿ iyk i`oyd hg;ajk wdkhk wmkhk re'
ksIamdok ixLHdj re' ñ,shk ñ,shk
 
bkaoshd - Y%S ,xld ksoyia fj<`o
4,883 21,863 52,338
  .súiqu
mdlsia:dk - Y%S ,xld ksoyia fj<`o
5,724 1,338 7,461
  .súiqu
  ol=Kq wdishd ksoyia fj<`o .súiqu 5,465 724 5,401
  wdishd Ydka;slr fj<`o .súiqu 715 2,723 28,539
tl;=j 16,787 26,648 93,739
 
  uQ,dY% ( Y%S ,xld f¾.= fomd¾;fïka;=j iy fj<`o yd wdfhdack m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j  
       

úfYaI fjf<`o NdKav noao yer wfkl=;a ish¿u iykodhS nÿ wkqmd;sl


ishhg 2'5 lska jeä lsÍu l< o" ​jrdh yd .=jka
úfYaI fjf<`o NdKav nÿ ;=<ska /ia lr .;a f;dgqfmd< ixj¾Ok nÿ u.ska bmhQ wdodhu
wdodhu 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d
oS jd¾;d jQ re' ì,shk 46'9 g idfmalaIj 2020 jQ re' ì,shk 73'8 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ì,shk 55'1 olajd udi wg ;=< § re' ì,shk 71'8 olajd ishhg 2'8
ishhg 17'7 lska ie,lsh hq;= f,i j¾Okh úh' lska iq¿ jYfhka wvq úh' flfia jqjo" f;dArd
2020 jif¾ uehs ui isg w¾;dm,a" r;=¿EKq" .;a NdKav wdkhkh iSud lsÍu iy jrdh yd
iqÿ¿EKq" lõms" lv," mßmamq" t<j¿ f;,a" ud¿" .=jka f;dgqm< ixj¾Ok nÿ f.ùï ksoyia
iSks" wem,a" ñÈ iy fodvï jeks f;dard.;a lsÍfï m%;sm;a;suh l%shdud¾. fya;=fjka jrdh
fjf<| NdKav wdkhkh i|yd jQ úfYaI fjf<| yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok nÿ wkqmd; by<
NdKav nÿ wkqmd;sl by< oeóu fuu j¾Okhg kexùu ;=<ska wfmalaIs; wdodhu fkdblaujk
m%Odk jYfhka fya;= úh' óg wu;rj" foaYSh ,oS' tfukau fiia nÿ wdodhu 2019 jif¾ iudk
fjf<|fmdf<a ñ, ia:djr;ajh mj;ajd .ksñka ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ re' ì,shk 32'4
lDIs ksIamdolhska wdrlaId lsÍu i|yd rch g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS
úiska .kq ,enQ m%;sm;a;s o fuu wdodhï j¾Okh re' ì,shk 31'3 olajd ishhg 3'4 lska my; jeà
i`oyd fnfyúka bjy,a úh' we;' úÿ,s ixfoaY nÿ ;=<ska ,o wdodhu 2019
jif¾ oS jQ re' ì,shk 12'5 g idfmalaIj 2020
wfkl=;a nÿ jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ì,shk 8'8 olajd
ishhg 30'0 lska ie,lsh hq;= f,i wvq úh' 2019
jif¾ foieïn¾ ui isg n,meje;afjk mßos
2019 jif¾ foieïn¾ ui 06 jk osk isg
jdÑl ikaksfõokh i|yd jk úÿ,s ixfoaY nÿ
l%shd;aul jk mrsos iïu; jrdh yd .=jka
wkqmd;slh ishhg 15'0 isg ishhg 11'25 olajd
f;dgqm< ixj¾Ok nÿ wkqmd;slh ishhg 7'5
wvq lsÍu fï i`oyd fya;= ù we;'
isg ishhg 10'0 olajd by< oeóu iy fndrf;,a

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   27   


                       
j.=j 1.9 : cd;sh f.dvke.Sfï nÿ" uqoaor nÿ iy fudag¾ r: jdyk ,shdmosxÑ lsÍfï .dia;=
  ld¾hidOkh  
  re' ñ,shk  
  2019 2020 fjki 2019$2020  
  whs;uh ck' - wf.da' ck' - wf.da'^w& ck' - wf.da'  
uOHu m<d;a uOHu m,d;a uOHu m,d;a
tl;=j tl;=j tl;=j
rch iNd rch iNd rch iNd
   
cd;sh
47,957 23,978 71,935 1,866 933 2,800 -96.1 -96.1 -96.1
  f.dvke.Sfï nÿ)  
  foaYSh 34,703 17,351 52,054 1,754 877 2,631 -94.9 -94.9 -94.9  
  wdkhk 13,254 6,627 19,881 112 56 168 -99.2 -99.2 -99.2  
  uqoaor nÿ** - 7,053 7,053 - 4,374 4,374 - -38.0 -38.0  
fudag¾ r:
jdyk ,shdmosxÑ 489 1,141 1,630 372 869 1,241 -58.9 -58.9 -58.9
  lsÍfï .dia;=***  
  tl;=j 48,446 32,173 80,618 2,239 6,176 8,415 -95.7 -82.0 -90.3  
  uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j  
  ^w& ;djld,sl                    
) cd;sh f.dvke`.Sfï noao 2019'12'01 osk isg wfydais lr we;'
   
))2011 jif¾ isg uqoaor nÿ wdodhu u`.ska bmhQ iïmQ¾K wdodhu uOHu rch úiska m<d;a iNd fj; udre lrkq
,efí'
   
)))fudag¾ r: ,shdmosxÑ lsÍfï .dia;= j,ska uOHu rch úiska bmhQ wdodhfuka m<d;a iNdj,g udre lrk ,o
  ishhg 70 g wod< ixLHd oelafõ  

j.=j 1.10 : cd;Hka;r fj<`odfuka ,o fiia nÿ ld¾hidOkh


   re' ñ,shk
ck' - wf.da'
whs;uh
2019 2020^w&
wmkhk fiia noao 1,563 1,224
f;a - ^nÿ iy wmkhk md,k& mk;" f;a uKav, kS;s hgf;a 526 272
rn¾ - rn¾ kej; j.d lsÍfï iykdOdr mk; hgf;a 4 4
fmd,a - fmd,a ixj¾Ok wêldß mk; hgf;a 90 129
w'ix'u' fiia noao - Y%S ,xld wmkhk ixj¾Ok mk; hgf;a 942 819
wdkhk fiia noao - Y%S ,xld wmkhk ixj¾Ok mk; hgf;a 30,834 30,062
tl;=j 32,397 31,286
uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j    
^w& ;djld,sl    
   

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   28   


nÿ fkdjk wdodhu iudk ld,mßÉfþofha § jd¾;d jQ re' ì,shk
18'2 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=<
Y%S ,xld uy nexl=fõ re' ì,shk 24 l ,dN mejreï" § re' ì,shk 20'8 olajd ishhg 13'8 lska jeä
l=,S ,eîï iy iudc wdrlaIK odhl;ajfhka úh' flfia jqjo" fldúâ-19 jix.;fhys n,mEu
,enqK wdodhï jeä ùu fya;=fjka nÿ fkdjk fmkakqï lrñka nÿ fkdjk wdodhug odhl jQ
wdodhu 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< fmd,S wdodhu" m%Odk jHjidhhkaf.ka ,efnk
oS jd¾;d jQ re' ì,shk 99'6 isg 2020 jif¾ m<uq ,dN yd ,dNdxY mejreï iy .dia;= yd whlsÍï
udi wg ;=< § re' ì,shk 105'0 olajd ishhg ms<sfj<ska re' ì,shk 4'7 la" re' ì,shk 7'7 la
5'4 lska jeä úh' m%Odk jYfhka 2020 jif¾ iy re' ì,shk 34'6 la olajd ishhg 47'7 lska"
fmnrjdß ui oS re' ì,shk 8'6 l l=,S wdodhula ishhg 45'6 lska iy ishhg 33'4 lska ie,lsh
,eîu fya;=fjka l=,S wdodhfuka ,o wdodhu 2019 hq;= f,i my; jegq‚' iuia;hla f,i" uq`M nÿ
jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< oS jd¾;d jQ re' wdodhug nÿ fkdjk wdodhfuys odhl;ajh 2019
ì,shk 2'8 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi jif¾ iudk ld,mßÉfþofha § jd¾;d jQ ishhg
wg ;=< oS re' ì,shk 9'8 olajd ishhg 245'4 lska 8'3 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< §
ie,lsh hq;= f,i j¾Okh úh' fï w;r" iudc ishhg 11'6 olajd jeä úh'
wdrlaIK odhl;ajfhka ,o wdodhu 2019 jif¾

j.=j 1.11 ( rdcH wdodhfuys úsp,;d úsYaf,aIKh - 2020 ckjdß isg wf.daia;=

                 re' ì,shk


2020 2020
whs;uh 2019 fya;=
weia;fïka;=j ;;H

wdodhï 238.2 324.0 167.4 2019 jif¾ iudk ld,h ;=< jd¾;d l, re' ì,s' 74'9
nÿ yd iei§fï § 2020 j¾Ifha uq,a udi ;=k ;=< re' ì,s'
79'3 la olajd wdodhï nÿ wdodhu ishhg 5'9 lska j¾Okh
ù we;' flfia jqjo" 2020 ud¾;= ui ueo Nd.fha isg
jHdma; jQ fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh fya;=fjka
2020 j¾Ifha ckjdß isg wf.daia;= olajd ld,h ;=<
wdodhï nÿ wdodhu re' ì,s' 167'4 olajd ishhg 29'7 lska
my, nei we;' tfukau 2020 j¾Ifha wf.daia;= udih
wjikajk úg 2020 jif¾ jd¾Isl weia;fïka;=fjka
ishhg 51'7 la ,Õdlrf.k we;' i,ld n,k ld,h ;=<
m%d.aOk ,dn noao o we;=<;a jQ ixia:dms; yd ixia:dms;
fkdjk wdodhï nÿ re' ì,s' 136'2 la olajd ishhg 4'8
lska j¾Okh ù we;' fldúâ-19 jHdma;sh;a iu.ska
rdcH uQ,H iyk meflachla jYfhka rch úiska 2019
jif¾ wjidk Nd.fha § yÿkajdÿka nÿ m%;sixialrK
;jÿrg;a wfmalaIs; m%;sM, ,Õdlr.ekSu mudlr we;'

tl;= l< 301.8 241.0 137.8 tl;= l< w.h u; nÿ wkqmd;h ishhg 15 isg ishhg
w.h u; 8 olajd wvq lsÍu;a iu.ska fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh
nÿ jHdma;ùfï m%;sM,hla f,i wd¾Ól l%shdldlï my;
neiSu ;=,ska we;sl, n,mEu ;jÿrg;a fmkakqï lrñka
wod, ld,h ;=,§ tl;= l< w.h u; noao re' ì,s'
137'8 olajd ishhg 54'3 lska ie,lshhq;= f,i my;
jeà we;s w;r" th jdrIsl weia;fïka;=fjka ishhg
57'2 l ,Õdlr .ekSuls' foaYSh l%shdldrlï u; fukau
wdkhk wdY%s; l%shdldrlï u; whlrkq ,nk tl;=
l< w.h u; noao re'ì,s' 87'4 olajd ishhg 53'3 lska
iy re' ì,s' 51'6 olajd ishhg 55'3 lska ms<sfj<ska wvq
úh' jirlg re' ñ,s' 12 laj mej;s tl;= l< w.h u;
noao ioyd ,shdmÈxÑfï wju iSudj jirlg re' ñ,s' 300
olajd my; oeóu ;jÿrg;a fuu ld¾hidOkh ioyd
n,md we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   29   


j.=j 1.11 ( rdcH wdodhfuys úsp,;d úsYaf,aIKh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= ^iïnkaê;hs'''&

                 re' ì,shk


2020 2020
whs;uh 2019 fya;=
weia;fïka;=j ;;H

ksIamdok 259.5 355.0 214.8 2019 jif¾ iudk ld,h ;=< jd¾;d l< re' ì,s' 94'6
nÿ yd iei§fï § 2020 jif¾ m<uq udi ;=k ;=< ksIamdok
nÿ wdodhu re' ì,s 105'6 olajd ishhg 11'6 lska by<f.
dia we;' flfia jqjo" fldúâ-19 jix.;h u.ska we;sl<
n,mEu ms<sìUq lrñka 2019 j¾Ifha iudk l,h ;=<
jd¾;dlrk ,o re' ì,s' 259'5 yd iei§fï § 2020 jif¾
ckjdß isg wf.daia;= olajd ld,h ;=< § ksIamdok
nÿ wdodhu re' ì,s' 214'8 olajd ishhg 17'2 lska my;
nei we;' th 2020 j¾Ifha weia;fïka;=fjka ishhg
60'5 l ,Õdlr .ekSuls' i,ld n,kq ,nk ld,h ;=<
is.rÜ wf,úh my;jeàu yuqfõ jqj o ÿïjeá u.ska
,o wdodhu re'ì,s'58'9 olajd ishhg 0'3 lska by< f.dia
we;' flfia jqjo" 2020 jif¾ ud¾;= ui isg l%shd;aul
l< fudag¾ r:jdyk wdkhk iSud mekùfï m%;sM,hla
f,i fudag¾ r:jdyk wdkhkh ;=<ska ,;a ksIamdok
nÿ wdodhu re' ì,s' 43'1 olajd ishhg 47'1 lska my;
jeà we;' úfYaIfhkau jix.; ld,h ;=< § u;ameka
wf,úh iy ksIamdokh my<hEu fya;=fjka i,ld
n,kq ,nk ld,h ;=< u;ameka u.ska ,o wdodhu re'
ì,s' 72'5 olajd ishhg 4'1 lska my; nei we;' fï w;r"
jir wdrïNfha § by< wdodhï ld¾hidOkhla mej;sh
o" fmg%,a yd ãi,a wdkhk my; neiSu fya;=fjka 2020
jif¾ m<uq udi wg ;=< L‚c f;,a ksIamdok u.ska ,o
wdodhu re' ì,s' 37'3 olajd ishhg 8'4 lska my< f.dia
we;' tfukau i,ld n,kq ,nk ld,h ;=< wfkl=;a
ksIamdok u.ska ,o wdodhu re' ì,s'2'8 olajd ishhg 14'8
lska my< f.dia we;'

f¾.= 64.0 140.0 73.2 2020 jif¾ ud¾;= ui ueo isg fï olajd l%shd;aul jk
wdkhk wdkhk iSudlsÍfï m%;sm;a;sh uOHhfha jqj o" 2019
nÿ j¾Ifha iudk ld,h;=< jd¾;d lrk ,o re' ì,s' 64'0
yd ixikaokh lsÍfï§ 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=<
wdkhk nÿ wdodhu re' ì,s' 73'2 olajd uOHia:j jeã
ù we;s w;r th jd¾Isl weia;fïka;=fjka ishhg 52'3
l ,Õdlr .ekSuls' 2020 jif¾ wfma%,a ui isg fmg%,a
yd äi,a wdkhkh u; nÿ by< oeóu yd äi,a yd
fmg%,a ioyd ,nd§ ;snQ ;Sre nÿ w;ayeÍï bj;alsÍu
fuu jeäÈhqKq jQ wdodhï ld¾hidOkh ioyd m%Odk
jYfhka odhl ù we;'

úfYAI 46.9  98.0  55.1  2019 jif¾ iudk ld,h ;=< jd¾;d jQ re' ì,s' 46'9
fj<o yd iei§fï§ 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< úfYaI
NdKav fj<o NdKav nÿ u.ska Wmhk ,o wdodhu re' ì,s' 55'1
noao olajd ishhg 17'7 lska j¾Okh ù we;' th 2020 jd¾Isl
weia;fïka;=fjka ishhg 56'2 l ,Õdlr.ekSuls'
fodvï" ñÈ" wem,a" iSks" ud¿" t<j¿ f;,a" mßmamq"
ljqms" lv," iqÿ¿EKq" r;= ¿eKq iy w¾;dm,a we;=¿
f;dard.;a mdßfNda.sl NdKav wdkhkfha§ whlrkq
,nk úfYaI fj<| NdKav nÿ wkqmd;hka by< oeóu
fuu ld¾hidOkh ioyd m%Odk jYfhka n,md we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   30   


j.=j 1.11 ( rdcH wdodhfuys úsp,;d úsYaf,aIKh - 2020 ckjdß isg wf.daia;= ^iïnkaê;hs'''&

                 re' ì,shk


2020 2020
whs;uh 2019 fya;=
weia;fïka;=j ;;H

fjk;a nÿ 168.1 200.0 136.4 jd¾Isl weia;fïka;=fjka ishhg 74'5 la ,Õdlr


.eksñka" 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< wfkl=;a nÿ
u.ska Wmhk ,o wdodhu ishhg 18'9 lska my< nei
we;' 2020 jd¾Isl weia;fïka;=fjka 62'4 la w;alr.
ksñka" jrdh yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok noao re' ì,s'
71'8 olajd ishhg 2'8 lska my; nei we;' fldúâ
-19 jix.; ;;a;ajh iu.ska wdkhk iSud lsÍfï
m%;sm;a;sfha n,mEu fya;=fjka fiia nÿ u.ska Wmhk
,o wdodhu re' ì,s' 31'3 olajd ishhg 3'4 lska my< nei
we;' 2020 jif¾ m<uq Nd.fha § wka;¾cd;sl ÿrl;k
weu;=ï ,eîï ld,h my< hdu iy 2019 foieïn¾ ui
01 Èk isg l%shd;aul jk mßÈ fuf;la ÿrl:k weu;=ï
ioyd mej;s ishhg 15 la jQ nÿ wkqmd;h ishhg 11'25
olajd my< oeófuys m%;sM,hla f,i úÿ,sixfoaY noao
re' ì,s' 8'8 olajd ishhg 30 ls ka my< nei we;' 2020
ckjdß 01jk Èk isg l%shd;aul jk mßÈ Kh wdmiq
f.ùfï noao bj;a lsÍu yd 2019 foieïn¾ 01 jk Èk
isg l%shd;aul jk mßÈ cd;sh f.dvke.Sfï noao bj;a
lsÍu ;jÿrg;a fuu úp,kh flfrys n,md we;'

nÿ 99.6 162.0 105.0 miq.sh jif¾ iudk ld,h ;=< jd¾;dl< re' ì,s' 99'6
fkdjk yd iei§fï § 2020 uq,a udi wg ;=< nÿ fkdjk wdodhu
wdodhu re'ì,s' 105'0 olajd ishhg 5'4 lska by< f.dia we;'
th jd¾Isl weia;fïka;=fjka ishhg 64'8 l ,Õdlr
.ekSuls' uy nexl= ,dN re' ì,s' 24'0 la jd¾;d lsÍu" l=,S
wdodhï re' ì,s'10 la yd iudc wdrlaIK odhl uqo,a re'
ì,s' 20'8 la ,eîu nÿ fkdjk wdodhfuys j¾Okh ioyd
m%Odk jYfhka odhl ù we;' flfia jqjo" fldúâ -19
jix.;fha n,mEu fya;=fjka i,ldn,kq ,nk ld,h
;=< fmd<S wdodhu" rch i;= jHdmdrhkaf.ka ,efnk
,dN yd ,dNdxY ,eîï fukau úl=Kqï yd whlsÍï re'
ì,s' 4'7" 7'7 iy re' ì,s' 34'5 olajd ishhg 47'7" 45'6
lska iy ishhg 33'4 lska ms<sfj,ska my< neiSu nÿ
fkdjk wdodhu flfrys m%Odk jYfhka iDKd;aulj
n,md we;'

tl;=j 1,205.0 1,520.0 906.4  

uQ,dY%h ( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   31   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾

l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

wdodhï nÿ - 2017 wxl 24 ork foaYSh wdodhï mk;


ixia:dms; wdodhï nÿ
2020'01'01
ldKavh wkqmd;h
iïu; wdodhï nÿ wkqmd;h 24]
ksIamdok l¾udka;h i|yd wod, jk wdodhï nÿ wkqmd;h 18]
wmkhk" ixpdrl" wOHdmk" fi!LH fiajd" boslsrSï iy lDIs ieliqï
14]
hk fËa;% i|yd wod, jk wdodhï nÿ wkqmd;h
TÜgq iy iQÿ" uOHidr iy ÿïfld, ksIamdok i|yd wod, jk wdodhï
40]
nÿ wkqmd;h

mqoa., wdodhï nÿ
2020'01'01
jd¾Isl nÿ whjk wdodhu wkqmd;h
m<uq 3"000"000 ksoyia
3"000"000 - 6"000"000 6]
6"000"000 - 9"000"000 12]
9"000"000 blaujk 18]

2020'01'01 fiajdia: m%;s,dN


fiajdia: wdodhï m%;s,dN wkqmd;h
m<uq 10"000"000 ksoyia
B<`. 10"000"000 6]
b;srsh 12]

Wmhk úg f.ùï noao ^W'ú'f.'&


2020'01'01 - jdisl iy ks¾jdisl ;eke;a;kaf.a fiajd kshqla;s wdodhu u; whjk Wmhk úg f.ùï noao
bj;a lsrSug iy fiajlhdf.a leue;a;g hg;aj mäkä f.ùfïoS wvql, yels mqoa., wdodhï
w;a;sldrï noao y`ÿkajd oSu'

r|jd .ekSfï noao ^r'.e'n'&


2020'01'01 - my; i|yka f.ùï yer hï ;eke;a;kag lrk wfkl=;a f.ùï u; whjk r'.e'n' bj;a
lsrSu¦
- f,d;/hs" ;Hd." TÜgq we,a,Sï fyda iQÿj,ska ,o Èkqï f,i uqo,a m%udKhla f.jk
wjia:djl r'.e'n' - 14]
- cd;sl ue‚la iy iaj¾KdNrK wêldßh úiska mj;ajkq ,nk hï fjkafoaishl §
úl=Kkq ,nk hï ue‚ll úl=Kqï ñf,ka r'.e'n' - 2'5]
- ks¾jdisl ;eke;a;kag lrk f.ùï u; r'.e'n' - 14]

wdodhï noafoka ksoyia lsÍï


2020'01'01
- f;dr;=re ;dlaIK iemhSï yd iM, fiajd ;=<ska Wmhk ,dNh yd wdodhï'
- úfoaYSh uQ,dY% j,ska Wmhk wdodhuo we;=¨j ,xldfjka msg; mqoa.,hkag ,ndfok fiajd
u.ska Wmhk ,dNh yd wdodhu" tlS fiajd i`oyd jk f.ùï fyda tlS wdodhu nexl= yryd
úfoaY jHjydr uqo,ska ,efnkafka kï'
- wfkajdisl iy fkajdisl úfoAY jHjydr .sKqï i`oyd ,efnk fmd,S wdodhu'
- foaYSh iud.ula úiska ks¾jdisl ;eke;af;l=g f.jkq ,nk ,dNdxY'
- jdKsc flakaÞia:dk jHdmdr úiska lrk ,dNdxY fnodyeÍï'
- ridhkd.dr fiajd fyda ;;a;aj iy;sl ,nd §fï fiajd u.ska ks¾jdisl ;eke;af;l= úiska
Wmhk uqo,a
- m%odk fyda mß;Hd. f,i hï wd.ñl ia:dkhlg ,efnk uqo,a'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   32   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&
l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

2019'04'01 - lDIsld¾ñl" mY= iïm;a iy u;aiH j.dj we;=¿j j.d jHdmdr ;=<ska Wmhk ,dN iy wdodhï'

- YS% ,xldfjka msg; mqoa.,fhl=f.ka ,ndf.k we;s Kh u; isÿlrk fmd,S f.ùï'


- úfoaYSh fyda foaYSh uqo,a f,i kïlr we;s ´kEu iaffjÍ;aj ne`ÿïlrhla u; ks¾jdisl
mqoa.,fhl= Wmhk wdodhï'
2018'04'01 - úfoaY jHjydr uqo,ska kïlr we;s iaffjÍ;aj ne`ÿïlr u; ´kEu mqoa.,fhl= ,nk fmd<S
fyda jÜgï'
- rdcH ixia:djlg ,efnk" taldnoaO wruqo,ska fyda rch úiska ie,iqï lrk Kh uqo,lska"
md¾,sfïka;=j úiska fjkalrkq ,nk wruqo,a'

wd¾:sl fiajd .dia;=j - 2006 wxl 13 ork wd¾:sl fiajd .dia;= mk;
2020'01'01 - wd¾:sl fiajd .dia;=j bj;a lsrSu'

tl;= l< w.h u; noao - 2002 wxl 14 ork tl;= l< w.h u; nÿ mk;
- tl;= l< w.h u; noao i|yd ,shdmosxÑ ùu i|yd wjYH jk iemhqï iSudj jirlg re'
2020'01'01 ñ,shk 12 isg jirlg re' ñ,shk 300 olajd by< kexùu'
- f;dr;=re ;dlaIK yd iM, fiajd iemhSï tl;= l< w.h u; noafoka ksoyia lsrSu'
- Y%S ,xld ixpdrl ixj¾Ok wêldßfha ,shdmosxÑ ixpdrl ksfhdacs;fhl= úiska wNHka;r
2020'04'01
ixpdr i`oyd jk fiajd iemhSu ksoyia lsÍu'
- jeÜ nÿ f.ùu ksoyia lsÍu
fi!LH yd foaYSh ffjoH fiajd wud;HdxYh" fi!LH fiajd fomd¾;fïka;=j" ;%súO yuqodj"
Y%S ,xld fmd,Sish iy fldúâ uOHia:dkh (fldúâ-19 me;sÍu je<elaùfï cd;sl fufyhqï
2020'04'22
uOHia:dkh) fj; Tjqkaf.a b,a,Su mßos" wmkhk wruqKq lr .;a wdfhdack uKav,
jHjidhhka úiska fi!LH wdrlaIK WmlrK iy ta yd iudk ksIamdok iemhSu fyda mß;Hd.
lsÍu'
- jeÜ nÿ f.ùu ksoyia lsÍu
fldúâ-19 jix.;h uev,Su i`oyd fi!LH fiajd iemhSfï oS fi!LH yd foaYSh ffjoH
fiajd wud;HdxYfha f,alï fj; wjYH ffjoH" Y,H yd oka; WmlrK" fuj,ï" Wmdx.
2020'05'20
iy fldgia" frday,a$ffjoH .Dy NdKav yd T!IO" ridhksl øjH yd iudk NdKav we;=¿
hkaf;%damlrK yd WmlrK wdkhkh lsÍu" wdkhkh lsÍu iy iemhSu fyda wdkhkh lsÍu
iy mß;Hd. lsÍu'

ksIamdok ^úfYaI úê úOdk& noao - 1989 wxl 13 ork ksIamdok nÿ ^úfYaI úê úOdk& mk;
2020'03'06 oske;s wxl 2165$60 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'06 - 2019'03'05 oske;s wxl 2113$9 ork w;súfYaI .eiÜ ksfõokfha II jk Wmf,aLkh ixfYdaaOkh
lsrSu'
2020'06'02 Èke;s wxl 2178$15 ork .eiÜ ksfõokh"
2020'06'02
- ld¾ñl fïo wï, i|yd ;Srenÿ wkqmd;h 20] isg 24] olajd jeä lsÍu'
2020'08'21 Èke;s wxl 2189$47 ork .eiÜ ksfõokh"
2020'08'22 - ldnkSlD; îu iy m,;=re mokï lr.;a îu i|yd nÿ rys; iSudj iy nÿ wkqmd; ixfYdaOkh
lsÍu'

iqrd noao - iqrd nÿ wd×d mk; ^52 jk wêldrh&


iqrdnÿ ksfõok wxl 01$2020 ^2020'03'01 oske;s wxl 2164$72 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'03'01
- iqrdnÿ ksfõok wxl 04$2019 ys oelafjk rS;s ixfYdaOkh lsrSu'
iqrdnÿ ksfõok wxl 02$2020 ^2020'04'30 oske;s wxl 2173$11 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'04'30
- iqrdnÿ ksfõok wxl 988 ys Wmf,aLkh ixfYdaaOkh lsrSu'
iqrdnÿ ksfõok wxl 03$2020 ^2020'06'01 Èke;s wxl 2178$4 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'06'01
- iqrdnÿ ksfõok wxl 01$2020 ys Í;s ixfYdaOkh lsÍu'
iqrdnÿ ksfõok wxl 04$2020 ^2020'06'09 Èke;s wxl 2179$9 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'06'09
- iqrdnÿ ksfõok wxl 02$2020 ys Wmf,aLkh ixfYdaOkh lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   33   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&

l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

jrdh yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok nÿ - 2011 wxl 18 ork jrdh yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok
nÿ mk;
2020'02'24 oske;s wxl 2164$15 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'02'25
- la,skal¾ wdkhkh u; 7'5] iykodhS wkqmd;h m%odkh lsrSu'
2020'04'16 oske;s wxl 2171$06 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'04'16 - mrs;Hd. f,i fi!LH yd foaYSh ffjoH fiajd wud;HxY f,alï kug ffjoH WmlrK iy
frday,a .Dy NdKav wdkhkh lsrSu jrdh yd .=jka f;dgqm< ixj¾Ok noafoka ksoyia lsrSu'
2020'04'22 oske;s wxl 2172$10 ork .eiÜ ksfõokh
2020'04'23
- jdfka l¾udka;hg wod, wuqøjH wdkhkh u; 5'0] iykodhS wkqmd;h m%odkh lsrSu'
2020'05'19 Èke;s wxl 2176$10 ork .eiÜ ksfõokh
- jrdh yd .=jka f‍ ;dgqfmd< ixj¾Ok nÿ f.ùu ksoyia lsÍu(
fi!LH yd foaYSh ffjoH fiajd wud;HdxYh" fi!LH fiajd fomd¾;fïka;=j" ;%súO yuqodj"
Y%S ,xld fmd,sish iy fldúâ uOHia:dkh ^fldúâ-19 me;sÍu je<elaùfï cd;sl fufyhqï
uOHia:dkh& fj; Tjqkaf.a b,a,Su mßÈ" wmkhk wruqKq lr.;a wdfhdack uKav, jHjidhhka
2020'05'19 úiska fi!LH wdrlaIK WmlrK iy ta yd iudk ksIamdok iemhSu fyda mß;Hd. lsÍu'
fldúâ-19 jix.;h uev,Su i|yd fi!LH fiajd iemhSfï§ fi!LH yd foaYSh ffjoH
fiajd wud;HdxYfha f,alï fj; wjYH ffjoH" Y,H yd oka; WmlrK" fuj,ï" Wmdx.
iy fldgia" frday,a$ffjoH .Dy NdKav yd T!IO" ridhksl øjH yd iudk NdKav we;=¿
hkaf;%damlrK yd WmlrK wdkhkh lsÍu" wdkhkh lsÍu iy iemhSu fyda wdkhkh lsÍu
iy mß;Hd. lsÍu'
2020'05'26 Èke;s wxl 2177$4 ork .eiÜ ksfõokh
2020'05'26 - jrdh yd .=jka f‍ ;dgqm< ixj¾Ok nÿ f.ùu ksoyia lsÍu(
T!IO ksIamdokh i|yd T!IO ksIamdolhska úiska wuqøjH iy weiqreï øjH wdkhkh lsÍu'
2020'09'02 Èke;s wxl 2191$25 ork .eiÜ ksfõokh
2020'09'03 - f;,a ksiaidrK l¾udka;h i`oyd Ndú;d lrk hka;% iQ;% wdkhkh lsÍfï§ ishhg 2'5 l
iyk wkqmd;hla ,nd §u'

fiia noao - 1979 wxl 40 ork Y%S ,xld wmkhk ixj¾Ok mk;
2020'01'13 oske;s wxl 2158$1 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'01'14
- ;srsÕ= msá wdkhkh u; fiia noao bj;a lsrSu'
2020' 05'20 Èke;s wxl 2176$13 ork .eiÜ ksfõokh
- fiia f.ùu ksoyia lsÍu i|yd(
fi!LH yd foaYSh ffjoH fiajd wud;HdxYh" fi!LH fiajd fomd¾;fïka;=j" ;%súO yuqodj"
Y%S ,xld fmd,sish iy fldúâ uOHia:dkh ^fldúâ-19 me;sÍu je<elaùfï cd;sl fufyhqï
uOHia:dkh& fj; Tjqkaf.a b,a,Su mßÈ" wmkhk wruqKq lr.;a wdfhdack uKav, jHjidhhka
2020'05'20 úiska fi!LH wdrlaIK WmlrK iy ta yd iudk ksIamdok iemhSu fyda mß;Hd. lsÍu'
fldúâ-19 jix.;h uev,Su i|yd fi!LH fiajd iemhSfï§ fi!LH yd foaYSh ffjoH
fiajd wud;HdxYfha f,alï fj; wjYH ffjoH" Y,H yd oka; WmlrK" fuj,ï" Wmdx.
iy fldgia" frday,a$ffjoH .Dy NdKav yd T!IO" ridhksl øjH yd iudk NdKav we;=¿
hkaf;%damlrK yd WmlrK wdkhkh lsÍu" wdkhkh lsÍu iy iemhSu fyda wdkhkh lsÍu
iy mß;Hd. lsÍu'
2020'06'03 Èke;s wxl 2178$21 ork .eiÜ ksfõokh
2020'06'03 - isfuka;s la,skal¾ iy isfuka;s wdkhkh lsÍfï§ wh lrk fiia nÿ moku m%udKd;aul
wkqmd;fha isg tall wkqmd;hg ixfYdaOkh lsÍu'
2020'06'30 Èke;s wxl 2182$21 ork .eiÜ ksfõokh
- mmvï" ;,a rd" ;,a wrlal=" l=re÷ wvx.= is.rÜ" mdjyka Wv fldgia iy iQ;%sld n,an wdkhkh
2020'07'01
lsÍu i|yd fiia nÿ y÷kajd §u iy isfuka;s wdkhkh lsÍfï§ mej;s fiia nÿ ixfYdaOkh
lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   34   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&
l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

2020'06'30 Èke;s wxl 2182$22 ork .eiÜ ksfõokh


2020'07'01
- isfuka;s la,skal¾ wdkhkh lsÍfï§ fiia noao bj;a lsÍu'

f¾.= wdkhk noao - 1962 wxl 19 ork wdodhï ixrËK mk;


wdodhï ixrËK ksfhda. wxl 01$2020 ^2020'03'07 oske;s wxl 2165$72 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'03'08
- fndaxÑ weg wdkhkh u; f¾.= nÿ ixfYdaOkh lsrSu'
wdodhï ixrËK ksfhda. wxl 02$2020 ^2020'04'09 oske;s wxl 2170$6 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'04'10
- ,sysis f;,a wdkhkh u; f¾.= nÿ ixfYdaOkh lsrSu'
wdodhï ixrËK ksfhda. wxl 03$2020 ^2020'04'16 oske;s wxl 2174$4 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'04'17
- f;dard.;a NdKav wdkhkh u; f¾.= nÿ ixfYdaOkh lsrSu'
wdodhï ixrËK ksfhda. wxl 04$2020 ^2020'04'22 oske;s wxl 2172$7 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'04'23
- fmg%,a iy ãi,aa wdkhkh u; f¾.= nÿ ixfYdaOkh lsrSu'
wdodhï ixrlaIK ksfhda. wxl 05$2020
^2020'06'18 Èke;s wxl 2180$31 ork .eiÜ ksfõokh&
2020'06'19
f;dard .;a NdKav i`oyd kj ixfhdað; ixfla; ks¾udKh lsÍu iy f;dard .;a NdKav wdkhkh
u; f¾.= ;Sre nÿ ixfYdaOkh lsÍu'
wdodhï ixrlaIK ksfhda. wxl 06$2020
2020'07'08 ^2020'07' 08 Èke;s wxl 2183$27 ork .eiÜ ksfõokh&
Wÿ weg wdkhkh u; mkjd we;s f¾.= nÿ j,x.= ld, iSudj §¾> lsÍu'
wdodhï ixrlaIK ksfhda. wxl 07$2020
2020'09'22 ^2020'09'21 Èke;s wxl 2194$5 ork .eiÜ ksfõokh&
Wk m;=re wdkhkh u; f¾.= nÿ ixfYdaOkh lsÍu

f¾.= wêNdrh - f¾.= wd×mk; ^232 jeks wêldrh&


2020'03'13 oske;s wxl 2166$35 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'14
- fmg%,a iy ãi,aa wdkhkh u; wod, jk f¾.= noao u; wêNdrh y`ÿkajdoSu'
2020'04'22 oske;s wxl 2172$6 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'04'23
- fmg%,a iy ãi,aa wdkhkh u; wod, jk f¾.= wêNdrh jeä lsrSu'
2020' 06'24 Èke;s wxl 2181$13 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'06'24 - fmg%,a iy ãi,a wdkhkh u; wod, jk f¾.= wêNdrh wvq lsÍu iy udi
foll ld,hla i|yd §¾> lsÍu'
2020'08'23 Èke;s wxl 2189$57 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'08'24 - fmg%,a iy ãi,a wdkhkh u; wod, jk oekg mj;sk f¾.= wêNdrh udi ;=kl ld,hla
i|yd §¾> lsÍu'

f¾.= wdkhk nÿ ksoyia lsrSu - f¾.= wd×mk; ^232 jeks wêldrh&


2020'01'14 - ;srsÕ= msá wdkhkh u; ls' .%Euhg re' 13 l f¾.= nÿ ksoyia lsrSu y`ÿkajdoSu'
- Tfgda ãi,a wdkhkh u; ,Sgrhlg re' 3 l f¾.= nÿ ksoyia lsÍu bj;a lsÍu'
2020'03'14 - fmg%,a ^TlafÜka 92& wdkhkh u; f¾.= nÿ ksoyia lsÍu ,Sgrhlg re' 17 isg ,Sgrhlg re'
5 olajd wvq lsÍu'
- fmg%,a ^TlafÜka 92& wdkhkh u; wod, jk ,Sgrhg re' 5 l f¾.== nÿ ksoyia lsrSu bj;a
2020'04'23
lsrSu'
- fmg%,a ^TlafÜka 92 iy TlafÜka 95& wdkhkh u; ,Sgrhlg re' 6 l f¾.= nÿ ksoyia lsÍu
yÿkajd §u'
2020'06'30
- iqm¾ ãi,a iy Tfgda ãi,a wdkhkh u; ms<sfj,ska ,Sgrhlg re' 5 l iy ,Sgrhlg re' 7 l
f¾.= nÿ ksoyia lsÍu y`ÿkajd §u'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   35   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&
l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

- fmg%,a ^TlafÜka 92& wdkhkh u; f¾.= nÿ ksoyia lsÍu ,Sgrhlg re' 6 isg re' 11 olajd jeä
lsÍu'
2020'09'17
- Tfgda ãi,a wdkhkh u; f¾.= nÿ ksoyia lsÍu ,Sgrhlg re' 7 isg ,Sgrhlg re' 8 olajd
jeä lsÍu'

úfYaI fj<| NdKav noao - 2007 wxl 48 ork úfYaI fj<| NdKav nÿ mk;
2020'01'24 oske;s wxl 2159$41 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'01'25
- w¾;dm,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao osk 31 l ld,hla i|yd oS¾> lsrSu'
2020'02'01 oske;s wxl 2160$63 ork .eiÜ ksfõokh'
- fndïnhs ¿EKq" fldKav lv," r;= mßmamq ^iïmQ¾K iy msh,s l<&" ly mßmamq ^iïmQ¾K iy
2020'02'02 msh,s l<&" rg b|s ^w¿;a iy úh<s&" fodvï ^w¿;a&" wem,a ^w¿;a&" nv brs`.=" t,j¿ f;,a" Wla
iSks" îÜ iSks" iqÿ iaMállD;" Wla iSks iy iqÿ iaMállD; îÜ iSks wdkhkh u; wod, jk
úfYaI fj<| NdKav noao j,x.= ld,iSudj udi yhl ld,hla i|yd oS¾> lsrSu'
2020'02'06 oske;s wxl 2161$34 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'02'07 - ud¿ ^w¿;a" YS;l, fyda wêYS;kh l,& wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao udi
;=kl ld,hla i|yd lsf,da .%Euhg re' 25 olajd wvq lsrSu'
2020'02'24 oske;s wxl 2164$10 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'02'25
- w¾;dm,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao osk 31 l ld,hla i|yd oS¾> lsrSu'
2020'03'03 oske;s wxl 2165$12 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'04 - ud¿ ^w¿;a" YS;l, fyda wêYS;kh l,& wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao udi
yhl ld,hla i|yd lsf,da .%Euhg re'150 olajd jeä lsrSu'
2020'03'07 oske;s wxl 2165$73 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'08 - uelr,a" W÷" lõms iy l=rlalka wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao j,x.=
ld,iSudj udi yhl ld,hla i|yd oS¾> lsrSu'
2020'03'13 oske;s wxl 2166$34 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'13 - 03'03'2020 oske;s wxl 2165$12 ork .eiÜ ksfõokfha i|yka ud¿ weu wdkhkh iïnkaOfhka
jk ksfhda.fha w;S;hg n,mEu bj;a lsrSu'
2020'03'18 oske;s wxl 2167$10 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'18 - 2020'03'03 oske;s wxl 2165$12 ork .eiÜ ksfõokfha i|yka ud¿ ^w¿;a" YS;l, fyda
wêYS;kh l,& wdkhkh iïnkaOfhka jk ksfhda.fha w;S;hg n,mEu bj;a lsrSu'
2020'03'18 oske;s wxl 2167$11 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'19 - úIîckdYl iy uqyqKq wdjrK wdkhkh u; lsf,da .%Euhg re' 1 l úfYaI fj<| NdKav noao
udi foll ld,hla i|yd mekùu'
2020'03'26 oske;s wxl 2168$7 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'03'27 - w¾;dm,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao j,x.= ld,iSudj udi ;=kl
ld,hla i|yd oS¾> lsrSu'
2020'04'09 oske;s wxl 2170$5 ork .eiÜ ksfõokh'
2020'04'10 - t,j¿ f;,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao udi ;=kl ld,hla i|yd
ixfYdaOkh lsrSu'
2020'04'16 oske;s wxl 2171$2 ork .eiÜ ksfõokh
2020'04'17 - fodvï ^w¿;a&" ños ^w¿;a iy úh<s& iy wem,a we;=¿ m<;=re wdkhkh u; wod,jk úfYaI
fj<| NdKav noao udi foll ld,hla i|yd ixfYdaOkh lsrSu'
2020'04'16 oske;s wxl 2171$3 ork .eiÜ ksfõokh
2020'04'17 - t,j¿ f;,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao udi ;=kl ld,hla i|yd
ksoyia lsrSu'
2020'04'30 oske;s wxl 2173$12 ork .eiÜ ksfõokh
2020'05'01 - fndïnhs ¿EKq wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<| NdKav noao udi ;=kl ld,hla i|yd
lsf,da .%Euhg re' 1 isg lsf,da .%Euhg re' 15 olajd jeä lsrSu'
2020'05'07 Èke;s wxl 2174$7 ork .eiÜ ksfõokh
2020'05'08 - yd,aueiaika" lrj," uqxweg" uex.=iaàka ^úh<s yd wM;a& iy lsú*DÜ wdkhkh u; wod< jk
úfYaI fj<o NdKav noao j,x.= ld, iSudj udi ;=kl ld,hla i|yd §¾> lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   36   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&
l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

2020'05'21 Èke;s wxl 2176$18 ork .eiÜ ksfõokh


- fhda.Ü" w¾;dm,a" r;= ¿EKq" iqÿ¿EKq" iïmQ¾K uo j¾.fha weg ^iïmQ¾K yd msh<s l,&" fldKav
lv, ^iïmQ¾K yd msh<s l,&" r;= mßmamq ^iïmQ¾K yd msh<s l,&" ly mßmamq ^iïmQ¾K yd
msh<s l,& fn§u&" rg bÈ ^wM;a yd úh<s&" fodvï ^wM;a&" f,uka ^wM;a yd úh<s&" ñÈ ^wM;a
2020'05'22
yd úh<s&" wem,a ^wM;a&" laúkaiia" ñßia ^úh<s&" iQÿre" uyÿre" nv bßÕ=‍" rg lcq ^fmd;= yßk
,o&" t<j¿ f;,a" ud¿" îÜ iy Wla iSks" iqÿ iaMállD; Wla iSks iy iqÿ iaMállD; îÜ iSks
wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<o NdKav noao j,x.= ld, iSudj udi yhl ld,hla i|yd
ixfYdaOkh lsÍu yd §¾> lsÍu'
2020'05'21 Èke;s wxl 2176$20 ork .eiÜ ksfõokh
- ixfhdað; j¾.SlrK YS¾I wxl 03'03 hgf;a wdkhkh lrkq ,nk cela iy fydaia uelr,a
2020'05'22 ^Trachurus spp¸ f¾.= ixfla;dxl 0303'55 hgf;a j¾.SlrKh lrk ,o& i|yd wod< jk 10]
fyda ls' .%Euhlg re' 150 la jk úfYaI fj<`o NdKav noafoka ls' .%Euhlg re' 6 la whlr
f.k b;sß m%udKh w;ayßkq ,eìh hq;=h'
2020'06'16 Èke;s wxl 2180$10 ork .eiÜ ksfõokh
2020'06'17 - t<j¿ fïo yd f;,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<`o NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd mekùu'
2020'06'16 Èke;s wxl 2180$11 ork .eiÜ ksfõokh
2020'06'17 - f;dard.;a m<;=re wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<`o NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
mekùu'
2020'06'26 Èke;s wxl 2181$23 ork .eiÜ ksfõokh
2020'06'27 - f;dard.;a t<j¿ f;,a wdkhkh u; wod< jk úfYaI fj<`o NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd ixfYdaOkh lsÍu yd §¾> lsÍu'
2020'06'26 Èke;s wxl 2181$24 ork .eiÜ ksfõokh
- ixfhdað; j¾.SlrK wxl 1516'20 hgf;a j¾.SlrKh lrk ,o t<j¿ fïo yd f;,a i|yd
2020'06'27 wod< jk úfYaI fj<o NdKav noafoka" lsf,da.%Euhlg re' 440 la iy ixfhdað; j¾.SlrK
wxl 1517'90 hgf;a j¾.SlrKh lrk ,o ud.ßka wdkhkh lsÍu i|yd jk úfYaI fj<o
NdKav noafoka" lsf,da.%Euhlg re' 400 la udi yhl ld,hla i|yd w;ayßkq ,eìh hq;=h'
2020'07'10 Èke;s wxl 2183$44 ork .eiÜ ksfõokh
2020'07'11 - fmd,af;,a wdkhkh u; mkjd we;s úfYaI fj<`o NdKav noafoka ls' .%Euhlg re' 25 la udi
yhl ld,hla i|yd ksoyia lsÍu'
2020' 07'18 Èke;s wxl 2184$53 ork .eiÜ ksfõokh
- Wïn,lv iy wdfoaYl" .dk ,o fyda msá lrk ,o Öia" fld;a;u,a,s îc ^l=vq fkdl<"
2020'07'19
fkdweUrE&" ly ^l=vq fkdl<" fkdweUrE&" ly ^fjk;a& iy Wÿ msá wdkhkh u; wod< jk
úfYaI fj<o NdKav noao j,x.= ld, iSudj udi yhl ld,hla i|yd §¾> lsÍu'
2020'07'31 Èke;s wxl 2186$32 ork .eiÜ ksfõokh
2020'08'01 - yd,aueiaika" lrj," fndïnhs ¿EKq" uqxweg" uex.=iaàka ^úh<s yd wM;a& iy lsú*DÜ wdkhkh
u; wod< jk úfYaI fj<o NdKav noao udi ;=kl ld,hla i|yd ixfYdaOkh lsÍu'
2020'08'14 Èke;s wxl 2188$50 ork .eiÜ ksfõokh
2020'08'15 - w¾;dm,a wdkhkh u; wod, jk úfYaI fj<o NdKav noao lsf,da.%Euhlg re' 55 la f,i udi
y;rl ld,hla i|yd jeä lsÍu yd §¾> lsÍu'
2020'08'21 Èke;s wxl 2189$39 ork .eiÜ ksfõokh
- ixfhdað; j¾.SlrK YS¾I wxl 03'03 hgf;a wdkhkh lrkq ,nk cela iy fydaia uelr,a
2020'08'22 ^Trachurus spp" f¾.= ixfla;dxl 0303'55 hgf;a j¾.SlrKh lrk ,o& i|yd wod< jk 10]
fyda lsf,da.%Euhlg re' 150 la jk úfYaI fj<o NdKav noafoka ls' .%Euhlg re' 6 la whlr
f.k b;sß m%udKh w;ayßkq ,eìh hq;=h'
2020'09'03 Èke;s wxl 2191$26 ork .eiÜ ksfõokh
2020'09'04 - f;dard.;a NdKav wdkhkh u; wod, jk úfYaI fj<o NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
ixfYdaOkh lsÍu yd §¾> lsÍu'
2020'09'30 Èke;s wxl 2195$29 ork .eiÜ ksfõokh
2020'10'01 - ng¾" lsß j,ska ksmojQ ;ejreï" WMyd,a" l=rlalka msá" wn iy ¨‍Kq wdkhkh u; wod< jk
úfYaI fj<o NdKav noafoys j,x.= ld,h jirl ld,hla i|yd §¾> lsÍu'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   37   


igyk 3 ( m%Odk rdcH uq,H m%;sm;a;s l%shdud¾.hka - 2020 ckjdß isg iema;eïn¾ ^iïnkaê;hs'''&
l% s h d;a u l l%shdud¾.
jk oskh

2018 wxl 35 ork uqo,a mk;


fudag¾ jdyk u; iqfLdamfNda.S noao
2020'02'20 oske;s wxl 2163$26 ork .eiÜ ksfõokh
2020'02'20
- 2019'10'31 oske;s wxl 2147$72 ork .eiÜ ksfõokh ixfYdaOkh lsrSu'
2020'05'26 Èke;s wxl 2177$2 ork .eiÜ ksfõokh
2020'05'26
- 2019'10'31 Èke;s wxl 2147$72 .eiÜ ksfõokh ixfYdaOkh lsÍu'
2020'06'17 Èke;s wxl 2180$21 ork .eiÜ ksfõokh
2020'06'17
- 2020'05'26 Èke;s wxl 2177$2 .eiÜ ksfõokh ixfYdaOkh lsÍu'

Kh wdmiq f.ùfï wh noao


2020'01'01 - Kh wdmiq f.ùfï wh noao bj;a lsrSu'
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j úiska ilia lrk ,§

1'3 rcfha úhoï


2020 jif¾ m<uq ui wg ;=<§ rcfha úhoï re' la mqkrdj¾;k úhoï iy re' ì,shk 231'3 la
ì,shk 1"882'7 la jQ w;r thska re' ì,shk 1"670'4 uQ,Ok yd Y=oaO Kh .ekSï i|yd úh'

         
  j.=j 1.12 : rdcH úhoï ld¾hidOkh  
  re' ñ,shk  
  ck' - wf.da'  
whs;uh
2019 2020^w&
   
mqkrdj¾:k úhou 1,500,534 1,670,356
   
jegqma 446,451 516,354
   
úY%du jegqma 143,511 160,058
   
fmd,S f.ùï 599,612 653,498
   
wfkl=;a 310,960 340,446
   
m%d.aOk úhou 426,571 213,350
   
uq¿ úhou
1,927,104 1,883,706
   
 
  uQ,dY% ( cd;sl whjeh fomd¾;fïka;=j yd rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j  
 
  ^w& ;djld,sl    
         
       

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   38   


mqoa., mäkä yd úY%du jegqma 143'5 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg
;=< oS re' ì,shk 160'1 la olajd ishhg 11'5 lska
m<d;a iNd fiajlhska o we;=¿j rcfha jeä úh'
fiajlhskaf.a mqoa., mäkä i|yd jk uq¿ úhou
2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPao ;=<§" jq re' fmd,S f.ùï
ì,shk 446'4 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi
wg ;=< oS re' ì,shk 516'3 olajd ishhg 15'7 lska foaYSh yd úfoaYSh Kh i|yd jk fmd,S f.ùï
jeä úh' 2019 jif¾ § iudk ld,mßÉfPaoh i`oyd 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS
;=<§ mej;s m<d;a iNdj, jegqma i|yd uOHu mej;s re' ì,shk 599'6 isg 2020 jif¾ m<uq udi
rch úiska ,ndÿka odhl;ajh jq re' ì,shk 115'9 wg olajd re' ì,shk 653'5 lska tkï ishhg 9'0
g idfmalaIj" 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS lska jeä úh' re' ì,shk 653'5 la jQ fmd,S f.ùï
re' ì,shk 153'8 olajd ishhg 32'6 lska jeä úh' i|yd jQ uq¿ úhoñka re' ì,shk 481'7 la foaYSh
úY%du jegqma f.ùu i|yd ork ,o úhou 2019 Kh fjkqfjka jk fmd,S f.ùu i|yd fjka jQ
jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jQ re' ì,shk w;r" re' ì,shk 171'7 la úfoaYSh Kh i|yd úh'

j.=j 1.13 : rcfha iq/l=ïm;a u; f.jk fmd,S wkqmd;hkays iy úksuh wkqmd;slhkays yeisÍu yeisÍu
^%& - 2019 isg 2020
NdKavd.dr ì,am;a ^]& NdKavd.dr ne`ÿïlr ^]& idudkH
úksuh
ld,mßÉfPaoh 182 364 jir
91 osk jir 2 jir 3 jir 4 wkqmd;h re' $
osk osk 5 we'fvd'
2019 10.01
ck 9.87 10.69 - 10.85 - 11.58 182.1
fmn 9.55 9.87 10.67 - - - - 178.7
ud¾;= 9.39 9.67 10.40 - - - 11.04 178.4
wfm%a 8.89 9.09 9.81 - 10.72 - 10.98 174.8
uehs 8.52 8.63 8.88 - - - - 176.4
cqks 8.24 8.49 8.70 9.79 - - 9.83 176.6
cq,s 7.85 7.94 8.21 - - - - 176.0
wf.da 7.63 7.70 8.22 - - - - 178.0
iema 7.62 7.75 8.41 - - - 10.27 180.8
Tla 7.49 7.65 8.35 - 9.65 - - 181.5
fkdje 7.45 7.67 8.29 - - - - 180.4
foie 7.51 8.02 8.45 - - - 9.87 181.3
2020 7.51
ck 8.15 8.59 - 9.39 - 9.27 181.4
fmn 7.42 8.06 8.58 - - - - 181.6
ud¾;= 7.00 7.25 7.50 - 9.33 9.81 - 185.1
wfm%a 6.75 6.80 7.00 - 8.14 8.70 8.75 193.1
uehs 6.69 6.82 6.93 - 8.05 - - 187.9
cqks 5.50 5.53 5.66 5.86 - - 8.59 186.0
cq,s 4.59 4.68 4.86 5.73 - - 6.50 185.8
wf.da 4.56 4.68 4.89 - - - - 184.9
 
4.51 4.64 4.89 5.65 5.72 - 6.59 185.0
iema
uQ,dY% ( NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=j iy rdcH Kh fomd¾;fïka;=j" Y%S ,xld uy nexl=j  
                   

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   39   


iqNidOk úhoï Ôjfkdamdh ixj¾Ok jevigyk i`oyd re'
ñ,shk 105"157 úhoula ord we;' fldúâ-19
iqNidOl jevigyka i|yd jk úhou 2019 jix.;fhys n,mEug ,la jQ l=gqïN i`oyd uehs
jif¾ wkqrEm ld,mßÉfPaofhaoS jQ re' ì,shk iy cqks udi ;=< oS f.jk ,o re' 5"000 oSukdj
141 g idfmalaIj 2020 jif¾ ckjdß ui isg i`oyd re' ñ,shk 47"700 la jeh jQ w;r" ''iuDoaê''
wf.daia;= ui olajd re' ì,shk 199 la úh' 2020 iy fmdfydr iykdOdr jevigyk rcfha m%Odk
jif¾ m<uq udi wg ;=< oS “ieug fkdñf,a Ôjfkdamdh iyh jevigyka úh' fï w;r" 2020
T!IO”" “;%sfmdaI” jevigyk yd “fmdaIK jif¾ m<uq udi wg ;=< oS iudc jevigyk yd
u,a,” jevigyk wdjrKh jk fi!LH ms<sn| wdrlaIl cd, jevigyk i|yd ork ,o úhou
jq iqNidOk úhou re' ñ,shk 44"089 la úh' re' ñ,sh; 39"689 la úh' wdndê; rKúrejka
“ieug fkdñf,a T!IO” jevigyk i|yd i|yd wdOdr ,nd§fï jevigyk fjkqfjka
wod< ld,mßÉfPaoh ;=< § úYd,;u odhl;ajh re' ñ,shk 25"431 la ord we;s w;r" 2019 jif¾
,ndÿka w;r" ta w;r;=r § wOHdmkh i|yd jk wkqrEm ld,mrsÉfPaohg idfmalaIj th ishhg
úhoï o by< .sfhah' 18 l jeäùuls'

  j.=j 1.14 : iqNidOk úhoï


  re' ñ,shk
  whs;uh ck' - wf.da'
  2019 2020(w)
  fi!LH yd fmdaIK 41,260 44,089
  ieug fkdñf,a T!IO 36,453 40,133
  ;%sfmdaI jevigyk 1,282 728
  fmr mdie,a orejka i|yd WoEik wdydrh 174 65
  fmdaIK u,a, 3,351 3,163
  wOHdmk 9,742 10,523
  fkdñf,a fm<fmd;a 919 1,958
  fkdñf,a mdie,a ks, we÷ï 2,500 2,080
  mdi,a fmdaIHodhs wdydr jevigyk 1,399 2,900
  fkdñf,a jdr m%fõY m;% 2,436 1,541
  ÿIalr yd w;sÿIalr m%foaYj, mdie,a isiqkag mdjyka 681 491
  5 jir YsIH;aj 123 321
  uyfmd< YsIH;aj 822 698
  YsIHdOdr 438 427
  oyï mdi,a fm<fmd;a 122 30
  oyï mdi,a .=rejreka i|yd ks, we÷ï 66 3
  oyï mdi,a .=rejreka i|yd wdOdr 236 74
  Ôjfkdamdh iydhhka 57,964 105,157
  fmdfydr iykdOdrh 30,148 21,349
  iuDoaê iykdOdrh 27,036 35,087
  kej; j.d lsÍu i|yd iykdOdr ^f;a$rn¾& 534 740
  wmkhk fnda. ixj¾Okh i|yd f.dùkag wdOdr lsÍu 246 281
  fldúâ - 19 ksid n,mEug ,lajq mqoa.,hskag Ôjfkdamdh - 47,700
iydhhka
  iudc iqNidOk iy wdrlaIK cd,h 32,554 39,689
  wdndê; mqoa.,hska yd jl=.vq frda.Ska i|yd wdOdr 506 1,460
  jeäysá mqoa.,hska i|yd wdOdr 3,331 6,575
  wdndê; rKúreka i|yd wdOdr 21,635 25,431
  rKúre udmsh iudc i;aldr 1,567 1,571
  wdydr wdOdr" .xj;=r yd kshx iykdOdr 228 52
  wd¾Ól jYfhka jdisodhl fkdjk ud¾.j, nia fiajd 5,287 4,600
  tl;=j 141,520 199,458
  uQ,dY%h ( cd;sl whjeh fomd¾;fïka;=j    
  ^w& ;djld,sl    

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   40   


rdcH wdfhdack foaYShj o fldúâ-19 jix.;fhka wd¾:sl
l%shdldrlï j,g is¥jq n,mEuhs' fï w;r" 2020
uydud¾." c, iïmdok" jdßud¾." m%jdykh" jif¾ m<uq udi wg ;=< oS mqkrdj¾;k iy rdcH
lDIsl¾u" fi!LH yd wOHdmk wxYj, há;, wdfhdack i|yd uqo,a .,dhdï re' ì,shk 1"948'1
myiqlï ixj¾Okh we;=<;a rdcH wdfhdackhka jQ w;r" th 2019 jif¾ iudk ld,mrsõfPaofha
i`oyd jQ úhou 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh jQ re' ì,shk 1"869'4 g idfmalaIj ishhg 4'2
;=< oS mej;s re' ì,shk 175 g idfmalaIj" 2020 jeäùula fmkakqï lr we;'
jif¾ m<uq udi wg ;=< oS re' ì,shk 98 la úh'
2020 wf.daia;= 31 jk oskg uq¿ uqo,a ysÕh re'
1'4 NdKavd.dr fufyhqï ì,shk 1,067'7 la jq w;r" 2019 jif¾ wf.daia;= ui
NdKavd.dr uqo,a m%jdyfha ld¾hidOkh wjidkfha mej;s re' ì,shk 587'7 g idfmalaIj
th ishhg 81'7 jeäùuls' uyd NdKavd.drhg
2020 jif¾ uq,a udi wg ;=< oS NdKavd.drhg uqo,a .,d taï ishhg 31'3 lska wvqùu fï i`oyd
wdodhï iy fjk;a m%Njhkaf.ka uqo,a .,dtaï m%Odk jYfhka fya;=j úh' fuys m%;sM,h jqfha
re' ì,shk 880'4 la jq w;r" th 2019 jif¾ 2020 jif¾ wf.daia;= 31 jk oskg iuia; uqo,a
iudk ld,mrsõfPaofha jQ re' ì,shk 1"281'7 g yd nexl= fYaI ysÕh re' ì,shk 541'5 la olajd
idfmalaIj ishhg 31'3 l wvqùuls' fuhg m%Odk jeäùuhs'
jYfhka fya;= jqfha f.da,Sh jYfhka fukau

  j.=j 1.15 : rcfha NdKavd.dr uqo,a m%jdy m%ldYh


  re' ì,shk
    ck'-wf.da'
  whs;uh ;:H
2019 2020
 
wdrïNl uqo,a fYaIh -274.2 -274.3
 
wdodhï yd fjk;a ,eîï u.ska iuia: uqo,a .,d tau 1,281.7 880.4
 
fufyhqï l%shdldrlï j, iuia: uqo,a .,d hEï -1,442.9 -1,626.7
 
wdfhdack lghq;= ioyd iuia: uqo,a .,dhdï ) -426.5 -321.4
 
Y=oaO uqo,a w;srsla;h $ ^ysඟh& -587.7 -1,067.7
 
o, Kh .ekSï ) 1,524.1 1,355.7
 
Kh wdmiq f.ùï -886.5 -616.2
 
Y=oaO Kh .ekSï 637.6 739.5
 
fmr jif¾ iaffjrS;aj ne÷ïlr fYaIh - 51.4
 
.e,mSï .sKqfï fYaIh ^TEB/Y=oaO ;ekam;= hkdosh& 5.3 9.6
 
wjidk uqo,a fYaIh -219.0 -541.5
 
  uQ,dY%h ( NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=j
) CS DRMS ys jd¾;d lr we;s 2020$08$31 osk olajd rchg ,enqKq jevigyka yd jHdmD;s Kh we;=,;afõ'
 

rdcH Kh l<ukdlrKh j,ska ishhg 67 la NdKavd.dr ne`ÿïlr u.ska o"


ishhg 21 la NdKavd.dr ì,am;a u.skao" ishhg
2020 jif¾ ckjdÍ 01 jk osk isg wf.daia;= ui 31 7 la Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr u.ska o" ;j;a
jk osk olajd ld,mßÉfPaoh ;=< rcfha o, Kh ishhg 5 la úfoaY úksuh uqo,a nexl= tall u.ska
.ekSï re' ì,shk 1"355'7 ls' tu ld,mßÉfþoh o ,ndf.k we;'
;=< uqo,a m%jdy fufyhqï lghq;= iy ixj¾Ok
jHdmD;s fjkqfjka uqo,a fhoùu msKsi foaYSh Bg wu;rj, 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõoS
yd úfoaYSh Kh j,ska iukaú; uq¿ Kh .ekSï ksl=;alrk ,o úfoaY jHjydr uqo,a uq,HlrK
ms<sfj<ska re' ì,shk 1"085'8 la iy re' ì,shk myiqlï Kh u.ska ,o uqo, úfoaY Khfiajd
269'9 la f,i uq,Hhkh lr we;' 2020 jif¾ f.ùï i|yd fhdod.kakd ,oS' 2020 jif¾
m<uq udi wg ;=< foaYSh Kh .ekSï j,ska ishhg wf.daia;= ui wjidkh jk úg Y=oaO Kh .ekSï
74 lau os.=ld,Sk Kh .ekSï j,ska iukaú; úh' re' ì,shk 739'5 la úh'
NdKavd.dr neªïlr, NdKavd.dr ì,am;a" Y%S ,xld
ixj¾Ok neªïlr iy úfoaY úksuh uqo,a nexl= 2020 ckjdrS isg wf.daia;= olajd rch úiska
tall Kh .ekSï m%Odk foaYSh m%Njhka úh' ta ,nd.;a foaYSh o< Kh .ekSï j.= wxl 1'16 yd
wkqj, 2020 m<uq udi wg ;=< iuia; foaYSh Kh rEm igyk 1'4 u.ska olajd we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   41   


  j.=j 1.16 : o< foaYSh Kh uQ,dY% wkqj
  re' ì,shk
uQ,dY% ck' - wf.da' 2020
 
721.2
NdKavd.dr ne`ÿïlr
 
227.9
NdKavd.dr ì,am;a ^Y=oaO&
 
77.7
Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr
 
57.8
úfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall Kh ^Y=oaO&
 
1.2
uy nexl=fõ ;djld,sl w;a;sldrï
 
tl;=j 1,085.8
 
  uQ,dY%h ( NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=j

rEmigyk 1'4 ( uQ,dY% wkqj o, foaYSh Kh


2020 ckjdß isg wf.daia;= 1'5 úfoaY uQ,Hhkh

5% 0% úfoaY uQ,Hhk tlÕ;d


7%

NdKavd.dr ne`ÿïlr rdcH wdfhdack jevigyk i|yd wjYH úfoaY


NdKavd.dr ì,am ;a ^Y=oaO& uQ,Hhkhka iïmdokh lsÍu fjkqfjka rch
21%
úúO úfoaY ixj¾Ok md¾Yajlrejka yd Kh
úfoaY jHjydr nexl= tall
fok wdh;k iu. 2020 jif¾ ckjdß ui 1
Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr
jk osk isg wf.daia;= ui 31 jk osk olajd úfoaY
Y%S ,xld uy nexl= uQ,Hhk tlÕ;d .súiqï tfld<yla ^11la& u.ska
67% ;djld,sl w;a;sldrï
we'fvd' ñ,shk 742'8 l tlÕ;d we;slrf.k we;'
fuhska we'fvd' ñ,shk 500'0la whjeh uQ,HlrK
iydh i|yd Ök ixj¾Ok nexl=j úiska ,nd ÿqka
úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlulska o" b;sß
uQ,dY%h ( NdKavd.dr fufyhqqï fomd¾;fïka;=j we'fvd' ñ,shk 128'6 l m%udKh f,dal nexl=j
u.ska uQ,Hhkh jk fldúâ-19 yÈis m%;spdr yd
fi!LH moaO;s iQodkï lsÍfï jHdmD;sh i`oyd
NdKavd.dr wemlr u; j.lSï fy,sorõ lsrSu o jk w;r" úfoaY uQ,Hhk m%odk f,i cmdkh
2020 jif¾ wf.daia;= ui 31 jk oskg ksl=;al< ^we'fvd' ñ,shk 7'6&" c^¾&uksh ^we'fvd' ñ,shk
NdKavddr wemlr jákdlu re' ì,shk 1"317 12'5&" wdishdkq ixj¾Ok nexl=j ^we'fvd' ñ,shk
la jk w;r" th 2016 wxl 13 ork rdcH uq,H 3'0& iy irKd.;hka ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a uy
l<ukdlrK ^j.lSu& ^ixfYdaOk& mkf;a fojk flduidrsia ^we'fvd' ñ,shk 7'6& hk ixj¾Ok
j.ka;sh wkqj wod< iSudj ;=< fõ' 2020 jif¾ md¾Yajlrejka úiska tlÕ;d m<lr we;' 2020
wf.daia;= ui 31 jk osk uyd NdKaavd.drh úiska jif¾ m<uq ld¾;=fõ oS tlÕ;d w;aika lsÍfï
ksl=;a lrk ,o NdKavd.dr wemlr ,ehsia;=j m%.;sh i|yd fldúâ-19 f,dal jHdma;s jix.;
weuqKqu I ys olajd we;' ;;a;ajh wys;lr f,i n,mdk ,oS'

weuqKqu 1 u.ska 2020'08'31 olajd uyd


NdKavd.drh úiska ksl=;a lrk ,o NdKavd.dr
wemlr ,ehsia;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   42   


j.=j 1'17 ( úfoaY uQ,Hhk tlÕ;d iy wod< uQ,H fldkafoais - 2020 ckjdß isg wf.daia;= olajd
tlÕ;d m%udKh ^ñ,shk& uQ,H fldkafoais fjk;a fldkafoais

mßK;
ixj¾Ok ld,h$WmfhdacH;d
fmd,sh
md¾Yajlre jHdmD;sh" jevigyk iyk ld,h ^.súiqï.;
$ Kh fok fyda Kh fjk;a Èkfha isg&
remsh,a ld,h
.dia;=

úksuh
wdh;kh ^j¾I&

úksufhka

lrk ,o Èkh
t'c'fvd,¾
jd¾Isl iSudka;slh

Kh fyda m%odkh
w;aika lrk ,o
j¾.h wkqmd;h ^mokï wxl ^j¾I&

tlÕ;d .súiqu w;aika


^ishhg& ishhg&
oaúmd¾Yaúl
uQ,sl
Ök ixj¾Ok úfoaY úksuh ld,Sk එ'c' LIBOR
  Kh 3/18/2020 500 92542.7 500 úp,H 2'51 f.ùï 3 10
nexl=j uQ,H myiqlu 2020 fvd,^¾& for USD
1.25%

fldúâ 19 je<elaùfï
ls%hdldrlï n,.ekaùu
m%%odk 7/30/2020 fjkqfjka wjYH ffjoH fhka 800 1413.9 7.6 wod< fkdfõ 3
WmlrK i|yd cmdk
wdOdr
 cmdkh
Y%S ,xld fmd,sisfha
u;aøjH úfrdaë
m%%odk 8/11/2020 fhka 200 348.8 1.9 wod< fkdfõ 3
l%shdldrlï jeäÈhqKq
lsÍfï jHdmD;sh
c^¾&uka ;dlaIKsl
 c^¾&uksh m%%odk 6/10/2020 hQfrda 11 2,308.80 12.5 wod< fkdfõ 1
iyfhda.S;dj
nyqmd¾Yaúl

fmdfrdkaÿ
m%;sixialrKh
.dia;=
yd ixj¾Okh fldúâ 19 yÈis m%;spdr
එ'c' LIBOR 0.25%,
  i|yd jQ Kh 4/3/2020 iy fi!LH moaO;s 35 6,685.00 35.0 úp,H 0 5 30
fvd,^¾& for USD uQ,sl
cd;Hka;r iQodkï lsÍfï jHdmD;sh
f.ùï
nexl=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21  


0.25%

43   
j.=j 1'17 ( úfoaY uQ,Hhk tlÕ;d iy wod< uQ,H fldkafoais - 2020 ckjdß isg wf.daia;= olajd ^iïnkaê;hs'''&
tlÕ;d m%udKh ^ñ,shk& uQ,H fldkafoais fjk;a fldkafoais

mßK;
ixj¾Ok ld,h$WmfhdacH;d
fmd,sh
md¾Yajlre jHdmD;sh" jevigyk iyk ld,h ^.súiqï.;
$ Kh fok fyda Kh fjk;a Èkfha isg&
remsh,a ld,h
.dia;=

úksuh
wdh;kh ^j¾I&

úksufhka

lrk ,o Èkh
t'c'fvd,¾
jd¾Isl iSudka;slh

Kh fyda m%odkh
w;aika lrk ,o
j¾.h wkqmd;h ^mokï wxl ^j¾I&

tlÕ;d .súiqu w;aika


^ishhg& ishhg&
fmdfrdkaÿ
.dia;=
0.25%,
fldúâ 19 yÈis m%;spdr
එ'c' LIBOR uQ,sl
Kh 4/3/2020 iy fi!LH moaO;s 93.6 17877.6 93.6 úp,H 0 5 30
fvd,^¾& for USD f.ùï
iQodkï lsÍfï jHdmD;sh
එ'c'
fvd,¾
234,000
fldúâ 19 yÈis m%;spdr
iy fi!LH moaO;s úfYaI fiajd
cd;Hka;r Kh 7/23/2020 iQodkï lsÍfï jHdmD;sh .eKqï 33 8,467.20 45.6 ia:djr 1.25 wod< fkdfõ .dia;= 5 30
  ixj¾Ok - wu;r uQ,H – iykodhS ysñlï 0.75%,
iudh;kh Kh

fldúâ 19 yÈis m%;spdr


iy fi!LH moaO;s fmdfrdkaÿ
එ'c' LIBOR for
Kh 7/23/2020 iQodkï lsÍfï jHdmD;sh 41.9 7,784.60 41.9 úp,H 0 .dia;= 5 30
fvd,^¾& USD
- wu;r uQ,H – iykodhS 0.25%,
fkdjk Kh
fldúâ 19 yÈis m%;spdr
iy fi!LH moaO;s එ'c'
m%%odk 7/23/2020 1.7 320.2 1.7 wod< fkdfõ 0.5
iQodkï lsÍfï jHdmD;sh fvd,^¾&
- wu;r uQ,H –-m%odk
wdishdkq
fldúâ 19 yÈis m%;spdr එ'c'
  ixj¾Ok m%%odk 6/8/2020 3 556.4 3 wod< fkdfõ 0.5
jHdmD;sh fvd,^¾&
nexl=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   44   


j.=j 1'17 ( úfoaY uQ,Hhk tlÕ;d iy wod< uQ,H fldkafoais - 2020 ckjdß isg wf.daia;= olajd ^iïnkaê;hs'''&
tlÕ;d m%udKh ^ñ,shk& uQ,H fldkafoais fjk;a fldkafoais

mßK;
ixj¾Ok ld,h$WmfhdacH;d
fmd,sh
md¾Yajlre jHdmD;sh" jevigyk iyk ld,h ^.súiqï.;
$ Kh fok fyda Kh fjk;a Èkfha isg&
remsh,a ld,h
.dia;=

úksuh
wdh;kh ^j¾I&

úksufhka

lrk ,o Èkh
t'c'fvd,¾
jd¾Isl iSudka;slh

Kh fyda m%odkh
w;aika lrk ,o
j¾.h wkqmd;h ^mokï wxl ^j¾I&

tlÕ;d .súiqu w;aika


^ishhg& ishhg&

W;=re m<df;a Èia;%slal


irKd.;hka
5 iy mq;a;,ïys
ms<sn| tlai;a
m%%odk 3/2/2020 úY%dñlhskag Tjqkaf.a remsh,a 4.6 4.6 0.02 wod< fkdfõ 0.5
cd;Skaf.a uy
whs;sjdislï ,nd .ekSug
flduidrsia
wjia:dj ,nd §u

tl;=j 138,309.70 742.8

uQ,dY%h ( úfoaY iïm;a fomd¾;fïka;=j

igyk (
1' LIBOR } ,kavka wka;¾ nexl= w¾mK wkqmd;slh"
2' tla tla úfoaY úksufhka igyka jk tlÕ;d w.hhka t'c'fvd,¾ yd remsh,a njg yerùfï § wod< .súiqu w;aika lrk ,o Èkfha mej;s úksuh wkqmd;slhka
Ndú; lr we;

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21  


45   
úfoaY uQ,Hhk m%;s,íê yd Wmfhdackh fuu m%;s,íêj,ska by<u m%udKh Ökh iuÕ
w;aika lrk ,o Kh .súiqï u.ska ,nd .;a
2020 jif¾ ckjdß ui 01 jk osk isg wf.daia;= w;r, th iuia;fhka wdikak jYfhka ishhg
31 jk osk olajd we'fvd' ñ,shk 1"352.2 l úfoaY 50 la o wk;=rej by< m%udKhla f,dal nexl=j
m%;s,íê m%udKhla ,nd f.k we;s w;r" fuhska ^ishhg 15&, wdishdkq ixj¾Ok nexl=j ^ishhg
we'fvd' ñ,shk 1"320.9 la Kh m%;s,íê jk w;r" 14&, iy cmdkh ^ishhg 9& iuÕ w;aika lrk
we'fvd' ñ,shk 31'3 la m%odk f,i ,o m%;s,íê ,o Kh .súiqï wkqj isÿ jQ m%;s,íê fõ'
ù we;'

j.=j 1'18 ( úfoaY Kh yd m%odk m%;s,íê - 2020 ckjdß isg wf.daia;=

m%;s,íê m%udKh ^t'c'fvd,^¾& ñ,shk&)


ixj¾Ok md¾Yajlre $ Kh fok wdh;kh
Kh m%odk tl;=j

oaúmd¾Yaúl 914.4 9.3 923.7

Ökh** 679.4 - 679.4


cmdkh 115.2 9.1 124.3
m%xYh 47 0.2 47.2
bkaÈhdj 33 - 33
tlai;a rdcOdksh 11.8 - 11.8
fko^¾&,ka;h 11.1 - 11.1
Tiaá%hdj 4.5 - 4.5
fldßhdj 6.4 - 6.4
l=fõgh 4.2 - 4.2
iamdØaØh 0.9 - 0.9
c^¾&uksh 0.5 - 0.5
fvkaud^¾&lh 0.3 - 0.3
nyqmd¾Yaùh 406.5 22 428.5
f,dal nexl=j 208.6 0.2 208.8
wdishdkq ixj¾Ok nexl=j 181.4 11.1 192.5
cd;Hka;r ixj¾Okh i|yd jQ Tfmla wruqo, 7.4 - 7.4
lDIsld¾ñl ixj¾Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo, 6.6 - 6.6
wdishdkq há;, myiqlï wdfhdack nexl=j 2.4 - 2.4
f,dal wdydr jevigyk - 0.4 0.4
wdydr yd lDIsl¾u ixúOdkh - 0.2 0.2
tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok jevigyk - 8.4 8.4
tlai;a cd;Skaf.a <ud wruqo, - 1.6 1.6
tlai;a cd;Skaf.a ck.yk wruqo, - 0.1 0.1
tl;=j 1,320.90 31.3 1,352.20
uQ,dY%h ( úfoaY iïm;a fomd¾;fïka;=j      
igyk ( tla tla úfoaY úksufhka igyka jk m%;s,íê w.hhka t'c'fvd,¾ yd remsh,a njg yerùfï § 2020
wf.daia;= 31 Èk mej;s úksuh wkqmd;slhka Ndú; lr we;
* ;djld,sl      
** Ök ixj¾Ok nexl=j úiska ,nd ÿqka t'c'fvd,¾ ñ,shk 500'0 l úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlu wvx.= fõ

     

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   46   


whjeh uQ,HlrKh i|yd ,nd.;a we'fvd' fuhska ishhg 25 la ud¾. yd md,ï wxYfha o
ñ,shk 500 l m%udKhg wu;rj" fuu jif¾ c, iïmdok yd ikSmdrlaIdj wxYfha ishhg 18
isÿjQ m%;s,íê j,ska by< m%udKhla ud¾. la yd ishhg 18 la m%jdyk wxYfha tlÕ;d m<
yd md,ï wxYfha ^ishhg 17& jHdmD;s j, lrk ,o jHdmD;sj, Wmfhdackh ùug kshñ;h'
Wmfhdackh msKsi fhdojd we;s w;r" wk;=rej
by< m%udKhla m%jdykh ^ishhg 11&" c,
iïmdokh yd ikSmdrlaIdj ^ishhg 9&" iy
rEmigyk 1'5 ( wxY wkqj m%;s,íêka - 2020 ckjdß isg wdmod l<uKdlrKh ^ishhg 4& hk wxY hgf;a
wf.daia;= ^t'c' fvd,¾ ñ,shk& ls%hd;aul jk jHdmD;s j, Wmfhdackh msKsi
fhdojd we;'
 
rEmigyk 1.7 : wxY wkqj ixj¾Ok jHdmD;s iy
jevigyka j, tl`. jQ Wmfhdackh fkdjQ fYaIh -
2020 wf.daia;= ^t'c' fvd,¾ ñ,shk&

uQuQ, ,dY%
dY%hh( úfoa  
( Yúfoa  
Y fomd¾;fïka
iïm;a iïm;a    
fomd¾;fïka
; =j ;=j    

rEmigyk 1'6 : Kh m%odklrejka wkqj ixj¾Ok


jHdmD;s iy jevigyka j, tl`. jQ Wmfhdackh fkdjQ
uQuQ,,dY%dY%
h (h
úfoa( Yúfoa
iïm;aYfomd¾;fïka
iïm;a;fomd¾;fïka
=j ;=j
fYaIhka - 2020 wf.daia;= ^t'c' fvd,¾ ñ,shk&
úfoaY Kh m%udKh yd úfoaY Kh fiajdlrKh
2020 jif¾ wf.daia;= ui 31 osk jk úg rch
,nd.;a úfoaY Kh uQ,Hkhka i|yd wdmiq
f.ùug tl;= ù ;snQ úfoaY Kh m%udKh we'fvd'
ì,shk 35.31 ls' ;jo" 2020 ckjdß ui 1 jk
osk isg wf.daia;= ui 31 olajd isÿlrk ,o Kh
fiajdlrKh2 we'fvd' ñ,shk 2"292'7 ls' fuhska
we'fvd' ñ,shk 1"348'6 la Kh wdmiq f.ùu i|yd
fhdojd we;s w;r" b;sßh jk we'fvd' ñ,shk
994'1 la fmd,S f.ùu i|yd fhdojd we;'

uQ
  ,,
uQ dY%dY%
h (húfoa(Y úfoa
  Y
iïm;a iïm;a;=jfomd¾;fïka;=j
fomd¾;fïka  

tlÕ;d m<lrk ,ÿj bÈßfha§ Wmfhdackh


ùug kshñ; fYaIh
oekg tlÕ;d m< lr we;s tlÕ;d wkqj
bÈß jir 3-5 ;a w;r ld,mßÉfPaoh ;=< úúO
jHdmD;s yd jevigyka j, Wmfhdackh ùug
kshñ; úfoaY uQ,Hhk j, fYaIh 2020 jif¾
wf.daia;= ui 31 Èk jk úg we'fvd' ñ,shk
8"737 la úh' fuhska by<u m%udKh Ökh úiska
,nd §ug kshñ; w;r" wk;=rej by< m%udKhla 1
NdKavd.dr ne÷ïlr yd ì,am;ays wfkajdisl wfhdack yd rdcH
ms<sfj<ska wdishdkq ixj¾Ok nexl=j" cmdkh jHdmdr i|yd ,nd.;a Kh wvx.= fkdfõ'
iy f,dal nexl=j úiska ,nd §ug kshñ; fõ' 2
uq¿ Kh fiajdlrKh } fmd,S f.ùï ¬ Kh jdßl wdmiq f.ùï"
rdcH jHdmdrhkays Kh fiajdlrKh wvx.= fkdfõ'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   47   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   48   
wd¾Ól Wmk;Ska
02

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   49   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   50   
2'1 iudf,dapkh ;=< mej;=Ks' úêu;a fi!LH l%shdud¾. o
iu`.ska fldúâ-19 jix.;h ukdj uev mj;ajk
2020 jif¾ m<uq ld¾;=j ;=< oS wd¾Ólh w;r;=r oS" foaYSh ksIamdok Odrs;dj by< kexùu
ishhg 1'6 lska ixfldapkh jQ w;r" ta i`oyd i`oyd .kakd ,o m%;sm;a;s fya;=fjka 2021 jirska
(i) miq.sh jir my ;=< wd¾:sl l%shdldrlï Tíng wd¾:slh h<s mqk¾cSjkh jkq we;ehs
ukao.dó ùfï oeä n,mEu¦ (ii) fldúâ-19 wfmalaId flf¾'
jix.;h¦ (iii) zw.=¿,d oeóuZ yd ziudc
ÿria:NdjhZ jeks fi!LH wdrlaIs; l%shdud¾.¦ 2'2 wd¾Ól j¾Okh
(iv) whym;a ld,.=Ksl ;;a;ajhka¦ iy (v)
f.da,Sh w.hodu wjysr lrñka NdKav" fiajd yd fiajd wxYfha j¾Okhla fmkakqï l< o"
m%d.aOk m%jdyhka flfrys n,mEï t,a, lrñka lDIsld¾ñl iy l¾udka; wxYfha my; jeàu
fldúâ-19 jix.;h foaYiSud yryd jHdma; ùu;a ms<sìUq lrñka" wd¾Ólh 2019 jif¾ iudk
iu`. wd¾Ól l%shdldrlï msrsySu fya;=fjka we;s ld¾;=fõ oS jd¾;d jQ ishhg 3'7 l j¾Okhg
jQ foaYSh fukau úfoaYSh jYfhka n,mE fya;= idfmalaIj 2020 m<uq ld¾;=j ;=< ishhg 1'6 l
bjy,a úh' flfia jqjo" id¾j wd¾Ól o¾Yl iufldapkh ùu;a fmkakqï lrk ,oS'
j,g wkqj" 2020 jif¾ cQ,s ui isg iema;eïn¾
ui olajd mYapd;a fldúâ ld,mßÉfPaoh ;=< oS m%Odk jYfhka boslsrSï lghq;= iy ksIamdok
wd¾;slh 'v-yeve;s'u h:d ;;a;ajhg m;a ùula lghq;= ukao.dó ùu fya;=fjka l¾udka; wxYh
fmkakqï lrk ,§' 2019 jif¾ m<uq ld¾;=fõ oS jd¾;d jQ ishhg
3'7 l j¾Okfha isg 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ
jHdmdr fj; myiqlï ie,iSu iy iudcfha oS j¾Okh ishhg 7'8 olajd ixf.dapkh úh'
wjodkug ,laúh yels lKavdhï fj; iyk f;a yd fmd,a j.dfõ fukau ëjr l¾udka;fha
ie,iSu i`oyd rch úiska rdcH uQ,H iy uqo,a ukao.dó j¾Okh fya;=fjka lDIsld¾ñl wxYh
m%;sm;a;s W;af;ack we;=<;a iyk l%shdud¾. o 2019 jif¾ iudk ld¾;=fõ oS mej;s ishhg 5'0
ud,djla l%shd;aul lrk ,oS' mSvdjg m;a l j¾Okhg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq ld¾;=j
ck;djg ,nd oS we;s wfkl=;a iyk l%shdud¾. ;=< oS ishhg 5'6 lska ixfldapkh úh' flfia
j,g wu;rj" fldúâ-19 jix.;hg tfrysj jqjo" m%Odk jYfhka f;d. yd is,a,r fj<`odu"
igka lsrSu i`oyd 2019 jir w. Nd.fha oS wdrïN uQ,H fiajd" foam, fj<`odï lghq;= iy wfkl=;a
lrk ,o rdcH uQ,H m%;sixialrK o rdcH mqoa., fiajdjkays jQ j¾Okh fya;=fjka fiajd
W;af;ack meflachla f,i ie,lsh yels fõ' wxYh 2019 jif¾ iudk ld¾;=fõ oS jQ ishhg
wd¾Ól lghq;= fõ.j;a lsÍu i`oyd jHdmdr iy 3'7 l j¾Okfha isg 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ
mqoa.,hkA i`oyd Kh mud iyk ld,iSud iy oS ishhg 3'1 lska mq`M,a úh' 2020 jif¾ m<uq
iykodhS Kh fhdackd l%u iu`.ska fjf<`ofmd< ld¾;=j ;=< oS nÿ iy iykdOdr w;r fjki
øjYS,;djh by< kexùu i`oyd m%;sm;a;s fmd,S ishhg 10'8 lska wvq úh'
wkqmd;sl iy jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;slh
rEmigyk 2'1 ( o< foaYSh ksIamdÈ;fha j¾Okh
my; fy,Su jeks uqo,a m%;sm;a;s ,sys,a lsrSfï
l%shdud¾. we;=¿j uqo,a W;af;ack meflachla
l%shd;aul lrk ,oS'

2020 jif¾ wf.daia;= iy iema;eïn¾ udi ;=<


oS fm!oa.,sl wxYh fj; m%odks; Kh m%udKh
by< hdu fya;=fjka th" 2020 jif¾ m<uq udi
kjh ;=< oS mq¿,a uqo,a iemhqu j¾Okhg bjy,a
ù we;' úksuh wkqmd;slh ia:djr ùu;a iu`.u
fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK by< hdu iy
fj<`o ysÕh mgq ùu ms<sìTq lrñka úfoaY wxYho
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
h:d ;;a;ajhg m;a úh' f.da,Sh Lkscf;,a ñ,
my; jeàfuka jQ ys;lr m%;s,dNhkag w;sf¾lj rEm igyk 2'2 ( o< foaYSh ksIamdÈ;fha ixhq;sh
w;HjYH fkdjk wdkhk iSud lsrSug rch 2020 m<uq ld¾;=j
úiska .kakd ,o mQ¾j l%shdud¾. fï i`oyd m%Odk
jYfhka fya;= úh' 2020 jif¾ wf.daia;= ui
wjidkfha oS o< ks, ixÑ; we'fvd' ñ,shk 7"430
la f,i jd¾;d jQ w;r" f.jqï fYaIh uOHia:j
mej;=Ks' kshñ; mrsos ys`. uqo,a f.ùfï
fkdl,e,a jd¾;dj ;yjqre lrñka" 2020 jif¾
Tlaf;dan¾ ui m<uq i;sfha oS rch úiska we'fvd'
ì,shk 1 l cd;Hka;r iaffjrS;aj ne`ÿïlrh
id¾:lj mshjd ouk ,oS' iemhqï wxYfha lïmk
fya;=fjka we;eï udi j, wdydr ñ, by<
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
.sh o" WoaOukh ishhg 4-6 ;a w;r mrdihla
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   51   
j.=j 2'1 ( ia:djr ^2010& ñ, .Kka wkqj o'foa'ks'fha wdxYsl ixhqq;sh
           
      re' ñ,shk
  wxYh 2017 2018 ^w&
2019 m<uq ld¾;=j j¾Okh ^]&
  ^w& ^wd&
  2019 2020 2019 2020
 
  lDIsl¾udka;h"jk j.dj 642,159 683,816 687,857 162,787 153,735 -3.5 -5.6
  yd ëjr l¾udka;h
1 OdkH j.dj ^ù yer& 11,503 11,736 10,615 3,426 3,867 -19.8 12.9
 
2 ù j.dj 48,648 70,380 70,169 11,316 11,783 28.2 4.1
 
3 t<j`M j.dj 55,240 57,439 58,298 9,801 10,288 - 4.4 5.0
 
4 Wla j.dj"ÿïfld< j.dj 2,044 1,820 1,973 443 490 3.1 10.6
iy fjk;a nyqjd¾Isl
  fkdjk fNda.
5 m<;==re j.dj 49,961 55,654 60,399 14,788 15,883 11.4 7.4
 
6 f;,a iys; m<;=re fNda. 53,773 57,577 68,062 17,106 14,909 34.2 - 12.8
j.dj ^fmd,a";eô,s iy
  Ths,a *dï j.dj&
7 f;a j.dj 66,879 67,141 66,300 16,223 11,766 -1.2 -27.5
 
8 fjk;a mdkSh 1,268 1,592 1,219 334 306 - 16.2 -8.3
fNda. j.djka
  ^fldams"fldfldajd wdoS'&
9 l=`Mnvq" iqj`o fok fNda." 63,200 66,914 66,223 17,571 17,834 2.4 1.5
fnfy;a iy T!Iëh
  me,Eá j.dj
10 rn¾ j.dj 24,165 24,085 21,807 6,265 5,721 3.3 - 8.7
 
11 fjk;a nyqjd¾Isl fNda. 16,717 16,303 16,255 4,044 3,870 -1.0 - 4.3
  j.dj
12 i;aj ksIamdokhka 58,729 63,418 65,440 15,572 15,629 8.3 0.4
 
13 me, fnda lsrSu iy 9,238 9,258 8,675 2,124 2,110 -4.7 - 0.6
lDIsld¾ñl lghq;=
i`oyd jk wdOdrl
  ld¾hhka
14 jk j.dj" oej yd 62,545 62,020 59,036 13,745 11,914 -5.5 -13.3
jkdka;r wdY%s;
  ksIamdok
15 lrosh ëjr l¾udka;h 103,043 102,175 96,589 26,163 24,056 -2.0 - 8.1
  iy lrÈh c,cSj j.dj
16 ñßÈh ëjr l¾udka;h 15,208 16,304 16,797 3,866 3,308 17.6 -14.4
  iy ñßÈh c,cSj j.dj
  l¾udka; 2,509,421 2,540,315 2,608,211 736,946 679,127 3.9 -7.8
 
17 m;,a yd leKSï 237,827 225,505 231,893 62,727 51,232 6.2 - 18.3
  l¾udka;h
18 wdydr"îu iy ÿïfld< 534,924 556,140 574,888 169,694 174,434 2.1 2.8
  ksIamdokh
19 frosms<s"ksñ we`ÿï"iï iy 304,090 314,442 326,803 114,329 98,723 3.9 -13.6
iï NdKav yd nquq;=reKq
  ksIamdokh
20 .DyNdKav yer oej yd ta 32,909 33,845 31,178 10,472 10,850 -17.0 3.6
  wdY%s; ksIamdok
21 lvodis yd ta wdY%s; 31,885 32,226 30,803 11,484 10,599 -5.8 - 7.7
ksIamdok"uqøK lghq;=
iy oDYH yd Y%jK ;eá
  kej; ksIamdokh
22 w`.=re iy Lkscf;,a 29,743 27,312 33,694 14,001 11,313 94.8 - 19.2
  msßmyÿ lsrSfï ksIamdok
23 ridhk øjH iy ta wdY%s; 93,552 96,761 100,511 23,740 21,339 1.8 -10.1
ksIamdok" T!IO yd ta
  wdY%s; ksIamdok
24 rn¾ iy ma,diaála 86,202 88,147 83,009 11,821 10,447 1.6 -11.6
  ksIamdok
25 f,dayuh fkdjk fjk;a 77,821 85,031 85,341 21,592 21,471 -4.1 -0.6
  LKsc ksIamdok
26 f,day yd ta wdY%s; 43,862 48,111 46,328 14,824 16,041 -4.2 8.2
  ksIamdok
27 hkaf;%damlrK ksIamdok 50,967 52,075 52,578 14,578 14,072 -2.5 - 3.5
 
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   52   
  ( ia:djr ^2010& ñ,   .Kka wkqj
j.=j 2'1   o'foa'ks'fha  wdxYsl ixhq  ;sh ^iïnka
  ê;hs&
     re' ñ,shk
  wxYh 2017 2018 2019^w& m<uq ld¾;=j j¾Okh ^]&
  ^w& ^wd&
  2019 2020 2019 2020
 
28 .Dy NdKav ksIamdokh 97,920 100,302 100,797 32,824 30,633 5.9 -6.7
 
29 fjk;a ksIamdok 76,943 78,408 75,040 20,194 20,696 -3.8 2.5
l¾udka;"hkaf;%damlrK
w,q;ajeähdj yd iú
  lsrSu
30 úÿ,sh".Eia"jdhq yd jdhq 94,803 100,382 104,437 25,609 26,191 1.9 2.3
  iñlrK iemhSu
31 c,h /ia lsrSu" msrsisÿ 13,562 14,351 15,139 3,711 3,895 6.3 5.0
  lsrSu iy fnod yerSu
32 u,dmjyk lghq;=" li, 28,316 30,207 32,403 8,076 8,224 7.0 1.8
l<ukdlrKh iy tu
  øjH m%;spl%ShlrKh
33 boslsrSï l¾udka;h 674,097 657,070 683,371 177,270 148,966 6.9 - 16.0
 
  fiajdjka 5,313,435 5,555,303 5,680,757 1,326,977 1,367,507 3.7 3.1
 
34 f;d. yd is,a,r 993,667 1,040,360 1,071,847 270,577 281,581 4.6 4.1
  fj<`odu
35 u.Ska yd NdKav m%jdyk 1,013,857 1,034,755 1,049,566 233,219 232,917 2.7 -0.1
fiajdjka iy .nvd
  myiqlï iemhSu
36 ;eme,a yd l+rsh¾ 4,425 4,485 4,752 1,184 1,276 5.7 7.7
  fiajdjka
37 kjd;eka iemhSu iy 146,432 154,794 147,671 40,448 37,945 4.6 -6.2
wdydrmdk iemhSfï
  fiajdjka
38 .=jkaúÿ,s iy rEmjdyskS 2,804 2,519 2,639 622 651 8.8 4.5
úldYkh iy tu
  ksIamdok lghq;=
39 úÿ,s ixfoaY fiajdjka 41,503 45,830 53,695 12,381 14,264 17.5 15.2
 
40 f;dr;=re ;dlaIK 13,564 15,072 17,044 3,893 4,265 11.7 9.6
WmfoaYk fiajdjka yd ta
  wdY%s; l%shdldrlï
41 uQ,H fiajd l%shdldrlï 606,512 687,918 701,880 140,166 152,822 4.4 9.0
  yd w;sf¾l uQ,H fiajd
42 rlaIKh"m%;s rlaIKh yd 95,925 118,987 20,019 20,060 7.4 0.2
  úY%du wruqo,a 112,493
43 ksjdi whs;sh yd foam, 544,733 566,078 579,601 145,023 151,068 2.2 4.2
  fj<`odu
44 jD;a;suh fiajdjka 158,755 165,550 169,523 41,896 42,582 4.9 1.6
 
45 rdcH mßmd,kh yd 430,672 428,022 437,065 97,733 98,631 2.0 0.9
wdrlaIdj" w;HjYH
  iudc wdrlaIdj
46 wOHdmkh 172,701 179,524 185,116 46,439 47,540 4.3 2.4
 
47 fi!LH"fkajdisl / 174,155 179,356 182,777 32,616 32,999 -1.6 1.2
ljrK fiajdjka iy
  iudc fiajdjka
48 fjk;a fm!oa.,sl 913,729 938,547 958,592 240,760 248,905 3.8 3.4
  fiajdjka
  8,465,015 8,779,434 8,976,825 2,226,711 2,200,369 3.8 -1.2
iuia; tl;= l< w.h
(GVA), uQ,sl ñ< .Kka
  wkqj
  (+) NdKav yd fiajd 894,132 889,166 912,553 103,342 92,221 1.3 -10.8
u; wh lrk nÿ ^-&
  iykdOdr
  o< foaYSh 9,359,147 9,668,600 9,889,379 2,330,053 2,292,590 3.7 -1.6
ksIamdÈ;h(GDP),
  fjf<`ofmd< ñ,

  uQ,dY%h : ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j  


^w& ixfYdaê;
^wd& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   53   


f;a" rn¾ iy fmd,a ksIamdokh
lDIsl¾uh
2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS f;a" rn¾
lDIsld¾ñl wxYh 2019 jif¾ m<uq ld¾;=fõ iy fmd,a ksIamdokh my; jegq‚' wys;lr
§ jQ ishhg 5'0 l j¾Okhg idfmalaIj 2020 ld,.=‚l ;;a;ajhka iy fldúâ-19 ka
jif¾ m<uq ld¾;=fõ § ishhg 5'6 lska my; we;slrk ,o n,mEu fya;=fjka" 2020 jif¾
jeà we;s w;r" f;a" fmd,a" ñßÈh u;aiHh m<uq udi wg ;=< § f;a ksIamdokh lsf,da.%Eï
l¾udka;h" jk j.dj iy oej ksIamdokh ñ,shk 177'3 la olajd ishhg 16'0 lska wvq
my; jeàu fï i`oyd m%Odk jYfhka fya;= úh' iemhqu my; jeàfï m%;sM,hla f,i"
úh' flfia jqjo" 2020 jif¾ m<uq ld¾;=j fld<U f;a fjkafoaisfha § ^CTA& f;a ñ,
;=< oS OdkH j¾." Wla" ÿïfld< yd wfkl=;a .Kka lsf,da.%Euhlg re' 630'80 olajd ishhg
nyq jd¾Isl fkdjk fnda." m<;=re yd t<j¿" 15'5 lska by< .sfhah' ta yd iudkj" wys;lr
l=¿nvq iy i;a;aj ksIamdok hk Wm wxYj, ld,.=‚l ;;a;ajhka yuqfõ rn¾ lsß lemqï
Okd;aul j¾Okhla fmkakqï lr we;' osk .Kk wvqùu;a iu`. fldúâ-19 jix.;
ld,h ;=< ixprK iSud mekùu fya;=fjka
ù 2020 m<uq udi wg ;=< § rn¾ ksIamdokh o
lsf,da.%Eï ñ,shk 50'2 olajd ishhg 5'9 lska
2019$20 uy lkakfha § ù ksIamdokh fuá%la my; jegq‚' 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ §"
fgdka ñ,shk 3'2 la olajd ishhg 4'0 lska by< fld<U rn¾ fjkafoaisfha§" ÿï .eiQ odr iys;
f.dia we;s w;r" 2020 jif¾ h, lkakfha ù ISÜ rn¾ ñ, lsf,da.%Euhlg re' 309'24 olajd
ksIamdokh fuá%la fgdka ñ,shk 1'8 la jkq ishhg 20'8 lska by< f.dia we;s w;r" idudkH
we;ehs wfmalaId flf¾' ta wkqj ù ksIamdokh fl%ama rn¾ (IX) ñ, o lsf,da.%Euhlg re' 330'61
2019 jif¾ mej;s fuá%la fgdka ñ,shk 4'6 olajd ishhg 20'6 lska jeä úh'
g idfmalaIj 2020 jif¾ oS fuá%la fgdka
ñ,shk 5'0 olajd by< hkq we;' ù j.d lrk fmd,a ksIamdokho" 2019 jif¾ iudk
m%foaYj, mj;sk ys;lr ld,.=‚l ;;a;ajhka ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ f.ä ñ,shk
iy h, lkakfha § f.dùka fj; fkdñf,a 2"104 isg 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< § f.ä
fmdfydr ,nd§u fuu j¾Okhg fya;= ù we;' ñ,shk 1"867 la olajd ishhg 11'3 lska wvqù
ù ksIamdokfha by<hdu;a iuÕ 2020 jif¾ we;s w;r" 2020 jif¾ mej;s úh<s ld,.=‚l
m<uq udi wg ;=< iy,a wdkhkh fuá%la ;;a;ajhka fï i`oyd n,md we;' tfukau"
fgdka 10"726 olajd ishhg 26'1 lska my; osis`os fmd,a iy fmd,af;,a ksIamdokh o wvq
jegq‚' rch úiska f.dùka iy mdßfNda.slhska úh' ta wkqj" fmd,af;,a" fkdb`ÿ,a fmd,af;,a
hk fomd¾Yjhu wdrlaId lsÍu i|yd ù i|yd iy mdï f;,a u; mkjd ;snQ úfYaI fj<|
iy;sl l< ñ,la iy iy,a i|yd Wmßu NdKav noao ixfYdaOkh lsÍfï m%;s,dN ,nd
is,a,r ñ,la o kshu lrk ,§' .ksñka" 2020 m<uq udi wg ;=< § fmd,af;,a
wdkhkh fuá%la fgdka 30"575 olajd ie,lsh
rEmigyk 2'3 ( lDIsld¾ñl wxYfha ixhq;sh hq;= f,i by< f.dia we;' flfia jqjo" fmd,a
2020 m<uq ld¾;=j l%Sï iy msá l< fmd,a lsß ksIamdokh 2020
jif¾ m<uq udi wg ;=< oS ishhg 26'2 lska
jeä úh'

OdkH j¾." t<j¿" m<;=re" l=¿nvq iy T!IO


fnda. j.d lsÍu
foaYSh ksIamdokh Èßu;a lsÍu i|yd OdkH
wdkhkh u; mkjd ;snQ úfYaI fj<`o
NdKav noao by< oeófuka jQ wdl¾IKSh ñ,
.Kkaj, m%;s,dN ,nñka" 2019 jif¾ wod,
ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ ishhg 12'9 l
ixfldapkhg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
ld¾;=j ;=< § w.h tl;= l< OdkH ksIamdokh
lDIsld¾ñl wxYfha iuia; j¾Okhg
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk Okd;aulj n,mdk ,§' 2019$20 uy lkakfha
fomd¾;fïka;=j t<j¿ ksIamdokh fuá%la fgdka 893"930 olajd
ishhg 7'0 lska jeä ù we;s w;r" ys;lr ñ,
.Kka iy ld,.=Ksl ;;a;ajhka fï i`oyd
n,md we;' 2020 jif¾ m<uq ld¾;=j ;=< §
w.h tl;= l<" m<;=re yd t<j¿ ksIamdokh
ms<sfj<ska ishhg 7'4 lska yd ishhg 5'0 lska
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   54   
by< .sfhah' w.h tl;= l< l=¿nvq" iqj| fok rEmigyk 2'4 ( l¾udka; wxYfha ixhq;sh
fNda. T!IO iy T!IO ksIamdok o 2020 jif¾ 2020 m<uq ld¾;=j
m<uq ld¾;=fõ § ishhg 1'5 lska j¾Okh úh' ksIam dok
65%

ëjr yd mY= iïm;a


m;,a yd leKSï
ëjr Wm wxYh 2019 jif¾ wkqrEm 7%
ld,mßÉfþohg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq bÈlsÍï úÿ,sh" .Eia" ;dm
ld¾;=fõ § ie,lsh hq;= f,i my< .sfhah' 22% n, iy
jdhqiólrK wdY%s;
ñßÈh ëjr ksIamdok yd c,Ôù j.d Wm wxYh u,dmjdyk" iemhSï
2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d wmo%jH" msßisÿ c,h /ialsÍu " 4%
lsÍu iy neyer msßisÿ lsÍu iy
jQ ishhg 17'4 l j¾Okhg idfmalaIj 2020 lsrSï wdY%s; iemhSu
jif¾ m<uq ld¾;=fõ § ishhg 14'4 lska wvq úh' l%shdldrlï 1%
1%
fï w;r" lrÈh ëjr ksIamdok yd c, Ôù j.d
Wm wxYh 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfþofha uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
§ jd¾;d jQ ishhg 2'0 l yels,Sug idfmalaIj
i,ld n,kq ,nk ld,mßÉfPaoh ;=< oS
ishhg 8'1 lska wvq úh' whym;a ld,.=‚l ksIamdok ^ishhg 2'8&" iy uQ,sl f,day yd
;;a;ajhka iy ëjr l¾udka;h i`oyd mkjd msßieliqï lrk ,o f,day ksIamdok ^ishhg
we;s hï iSudjkays taldnoaO n,mEï fya;=fjka 8'2& jeks ksIamdok wxYj, Okd;aul j¾Okhla
2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS ñßÈh u;aiH jd¾;d úh'
ksIamdokh ishhg 5'6 lska by< .sho" lrÈh
2020 jif¾ m<uq ld¾;=j ;=< oS úÿ,sh" .Eia"
u;aiH ksIamdokh fuá%la fgdka 222"270 olajd
jdIam yd jdhqiólrK iemhqu iy c,h tl;=
ishhg 20'2 lska my<hdu fya;=fjka u;aaiH
lsÍu yd msßmyÿ lsÍu iy u,dmjyk iy wmøjH
ksIamdokh fuá%la fgdka 283"485 olajd ishhg
ms<sfj<ska ishhg 2'3" ishhg 5'0 iy 1'8 lska
15'7 lska my; jegq‚' mY= iïm;a wxYhg
j¾Okh ù we;' iuia; úÿ,s W;amdokh 2019
fldúâ-19 jix.;fhka jQ wys;lr n,mEu
jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS W;amdokh
ms<sìUq lrñka" i;a;aj ksIamdok Wm wxYh 2019
jQ .s.dfjdÜ meh 1"373 g idfmalaIj 2020 jif¾
jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< oS jd¾;d l<
m<uq udi ​​wg ;=< .s.dfjdÜ meh 1"353 olajd
ishhg 9'4 l j¾Okhg idfmalaIj 2020 jif¾
ishhg 1'4 lska my< f.dia we;' 2020 jif¾
m<uq ld¾;=fõ § ishhg 0'4 w;r uOHia:j
m<uq udi wg ;=< úÿ,sh wf,úfhka ,o uq¿
mej;=‚' lsß ksIamdokh o 2020 jif¾ m<uq
wdodhu re' ñ,shk 158'5 olajd ishhg 3'1 lska
udi yh ;=< ,Sg¾ ñ,shk 240'7 olajd ishhg
wvq úh' c, ( ;dm ^bkaOk& ( ;dm ^.,a wÕ=r ‍ e&(
8'2 lska by< .sfhah'
NCRE iq<x ñY% W;amdok wkqmd;h 2019 jif¾
l¾udka; yd ksIamdok wxYh iudk ld,mßÉfþoh ;=< mej;s 17 (37 ( 38 ( 9 g
idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS 22(
l¾udka; wxYh 2019 jif¾ iudk 28 ( 41 ( 9 olajd fjkia úh'
ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ ishhg 3'9
l j¾Okhg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq rEmigyk 2'5 ( ksIamdok wxYfha ixhq;sh - 2020
ld¾;=fõ § ishhg 7'8 lska yels,S .sfhah' fï m<uq ld¾;=j
i`oyd úfYaIfhkau bÈlsÍï ^ishhg 16'0&" ridhksl ksIam dok
ksIamdok lghq;= ^ishhg 4'1&" m;,a yd leŒï iy uQ,sl T!Iëh
ksIam dok
^ishhg 18'3& iy frÈms<s yd weÕ¨ï ^ishhg 5%
13'6& hk wxYj, isÿjQ lemS fmfkk my; rn¾ iy ma,diaála
frÈms<s" we.`Mï iy
jeàu fya;= úh' flfia jqjo" úÿ,sh" .Eia" jdIam iï wdY%s; ksIam dok ksIam dok
2%
yd jdhq iólrK ^ishhg 2'3&" c, /ialsÍu" 22%
fjk;a f,day
msßmyÿ lsÍu iy fnodyeÍu ^ishhg 5'0&" iy fkdjk Lksc
ksIam dok
u,dmjyk" wmøjH msßmyÿ yd neyer lsÍfï 5%
ls%hdldrlï ^ishhg 1'8& tu wxYhg mq`M,a
hka;% iQ;% yd
odhl;ajhla ,ndfoñka Okd;aul j¾Okhla WmlrK
jd¾;d lrk ,oS' frÈms<s ksIamdokh" weÕ¨ï 3%
yd iï wdY%s; ksIamdok ^ishhg 13'6&" fldala
yd msßmyÿ l< Lksc f;,a ksIamdok ^ishhg wdydr" mdk iy
,S NdKaav
7%
19'2&" ridhksl ksIamdok yd uQ,sl T!IO ÿïfld< wdY%s;
ksIam dok fjk;a
ksIamdok ^ishhg 10'1&" .Dy NdKav ksIamdokh 40% 16%
^ishhg 6'7&" iy rn¾ iy ma,diaála ksIamdok
ksIamdokh ^ishhg 11'6& we;=`M ksIamdok wxYh uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
my; jegqKs' tkuq;a" wdydrmdk iy ÿïfld<
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   55   
fiajd wxYh ishhg 0'1 lska ixfldapkh úh' ,shdmÈxÑ
jQ kj jdyk ixLHdj 2019 jif¾ iudk
fiajd wxYh 2019 jif¾ m<uq ld,mßÉfPaoh ;=< ld,mßÉfPaoh ;=< jQ 286"126 isg 2020 jif¾
oS w;alr.;a ishhg 3'7 l j¾Okhg idfmalaIj m<uq udi kjh ;=< oS 190"442 olajd wvq úh'
2020 m<uq ld¾;=fõ § ishhg 3'1 lska j¾Okh úksuh wkqmd;h ia:djrj mj;ajd f.k hdug
úh' fuu j¾Okh i`oyd m%Odk jYfhka uQ,H w;HjYH fkdjk NdKav wdkhk i`oyd rch
fiajd ^ishhg 9'0&" f;d. yd is,a,r fj<|du úiska iSud mekùu fuu my; jeàug m%Odk
^ishhg 4'1&" fjk;a mqoa.,sl fiajd ^ishhg 3'4& jYfhka fya;= ù we;'
iy foam, fj<|dï l%shdldrlï ^ishhg 4'2&"
úÿ,s ixfoaY ^ishhg 15'2&" wOHdmkh ^ishhg 2020 m<uq udi kjh ;=< oS fudag¾ ld¾
2'4&" rdcH mßmd,kh yd wdrlaIl ^ishhg 0'9&" ,shdmÈxÑ lsÍu ishhg 29'8 lska my< .sh
jD;a;Sh fiajd ^ishhg 1'6&" f;dr;=re ;dlaIK w;r" fuu ld,mßÉfPaoh ;=< oS nia r:" f,dß"
jevigyka iy WmfoaYk ^ishhg 9'6&" udkj f.dvìï jdyk iy ;%sfrdao r: ,shdmÈxÑ lsÍu
fi!LH ^ishhg 1'2&" ;eme,a iy l=ßh¾ fiajd ms<sfj<sska ishhg 55'9 lska" 25'0 lska ishhg
^ishhg 7'7&" jevigyka yd úldYk fiajd 8'5 lska ishhg 42'0 lska wvq úh' 2020 jif¾
^ishhg 4'5& iy rlaIK lghq;= ^ishhg 0'2& m<uq udi kjh ;=< oS fufyhjk ,o uq¿
wxYj, mq`M,aùu fya;= ù we;' flfia jqjo" 2020 nyd¨‍ï ixLHdj wä 20 nyd¨ï tall (TEUs)
jif¾ m<uq ld¾;=fõ § kjd;eka" wdydrmdk ñ,shk 5'1 la olajd ishhg 4'7 lska wvq úh'
fiajd ^ishhg 6'2& iy m%jdyk lghq;= ^ishhg m%;skeõ.; lsÍu iy kej; weisÍu i|yd
0'1& ixfldapkh úh' fufyhjk ,o nyd¨ï ixLHdj ms<sfj<ska
rEm igyk 2'6 ( fiajd wxYfha ixhq;sh - 2020 m<uq 2020 jif¾ m<uq udi kjh ;=< § wä 20
ld¾;=j nyd¨ï tall (TEUs) ñ,shk 4'8 iy 0'1 olajd
f;d. iy is,a,r
ishhg 2'1 lska yd ishhg 9'2 lska wvq úh'
rdcH mßmd,k"
fjk;a fiajd
18%
fj<`odu" m%jdykh
iy .nvdlrKh"
iuia; NdKav fufyhùï 2019 jif¾ iudk
wdrlaIl" wOHdmk"
udkj fi!LH iy
kjd;eka iy wdydr
iemhqï wdY%s;
ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ fuá%la fgdka
iudc fiajd
l%shdldrlï
l%shdldrlï
41%
ñ,shk 80'5 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
13%
udi kjh ;=< fuá%la fgdka ñ,shk 76'6 tkï
ishhg 4'8 lska wvq úh' fldúâ-19 jix.;h
fya;=fjka f.da,Sh iemhqï oduhka wvd, ùu
jD;a;Suh fiajd
fuu uOHia: j¾Okhg fya;= úh'
f;dr;=re iy
ikaksfõokh
3% 1%
uQ,H yd rlaIK
kjd;eka iemhSu yd wdydrmdk fiajd
ksYaÑ; foam , wdY%s;
ksIam dok wdY%s; ksIam dok
13%
11% kjd;eka yd wdydr mdk fiajd Wm wxYfha tl;=
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j l< w.h 2019 jirg idfmalaIj 2020 jif¾
m<uq ld¾;=fõ§ ishhg 6'2 lska ixfldapkh
f;d. yd is,a,r fj<|du" NdKav m%jdykh" úh' 2020 jif¾ ud¾;= ui ueo Nd.fha isg
.nvd yd u.S fiajd l%shd;aul jQ ixpdrlhkaf.a meñŒfï ;yku
iy rg w.=¿,d oeóu fya;=fjka 2019 jif¾
f;d. yd is,a,r fj<| lghq;= 2019 jif¾
iudk ld,mßÉfPaoh ;=< meñKs 244"328 la jQ
iudk ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ ishhg
ixpdrlhka ixLHdjg idfmalaIj 2020 jif¾
4'6 l j¾Okhg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
m<uq udi wg ;=<oS meñKs ixpdrlhska ixLHdj
ld¾;=fõ oS ishhg 4'1 lska j¾Okh úh'
71"370 la olajd ishhg 70'8 lska wvq úh' fuys
m%jdyk wxYh 2019 jif¾ iudk ld¾;=jg
m%;sM,hla f,i" 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=<
idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ §
oS ixpdrl bmehSï we'fvd' ñ,shk 956'2 olajd
ie,lsh hq;= f,i wvq úh'

2'2 j.=j ( fiajd wxYfha f;dard.;a o¾Ylhka

o¾Ylh 2016 2017 2018 2019 2019 2020

jrdh fiajd         ck'- iema' ck'- iema


meñKs keõ ixLHdj 5,023 4,879 4,874 4,707 3,513 3,320
fufyhjk ,o uq`M NdKav ^fu'fgd' '000& 86,546 93,857 104,934 106,979 80,579 76,675
fufyhjk ,o uq`M ny`Mï ^TEU '000& 5,735 6,209 7,047 7,228 5,428 5,190
m%;skeõ.; lsrSï (TEU ‘000) * 4,435 4,826 5,704 5,955 4,484 4,384

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   56   


2'2 j.=j ( fiajd wxYfha f;dard.;a o¾Ylhka ^iïnkaê;hs...&

o¾Ylh 2016 2017 2018 2019 2019 2020

úÿ,s ixfoaY wxYh         ck'- iema' ck'- iema'


ia:djr ÿrl:k (ixLHdj '000) ** 1,166 1,198 1,216 2,300 2,324 2,328
cx.u oqrl:k (ixLHdj ‘000) 26,228 28,199 32,528 32,884 33,463 27,679
/yeka rys; ÿrl:k (ixLHdj ‘000) 1,384 1,405 1,269 1,055 1,084 1,074
wka;¾cd, yd úoHq;a ;eme,a .%dylhka
4,921 5,904 10,563 13,408 12,536 13,295
(ixLHdj ‘000)
fi!LH wxYh         ck'- iema' ck'- iema'
fm!oa.,sl frday,a 225 181 191 207 207 209
rcfha frday,a 610 612 612 603 603 605
we`oka ixLHdj ^rcfha& 76,829 76,569 76,824 77,964 77,964 78,526
ffjoHjreka ixLHdj ^rcfha& 20,458 20,349 19,692 18,130 18,130 20,544
fyÈhka ixLHdj ^rcfha& 32,499 34,221 34,714 38,276 38,276 38,569
uQ,H wxYh         ck' -wf.da' ck' - wf.da'
nexl= YdLd yd wfkl=;a fiajd uOHia:dk 6,107 6,213 6,882 7,387 7,133 7,397
          ck'- ud¾' ck'- ud¾'
Kh ldâm;a ^l%shdldrS& 1,315,915 1,486,545 1,710,671 1,854,103 1,730,521 1,892,205
          ck'- cqks' ck'- cqks'
,shdmosxÑ uQ,H iud.ï 46 45 43 42 42 39
,shdmosxÑ l,anÿ iud.ï 7 6 5 4 4 3
ixpdrl wxYh         ck'- iema' ck'- iema'
meñKs ixpdrl ixLHdj 2,050,832 2,116,407 2,333,796 1,913,702 1,376,312 507,311
ixpdrl bmhSï ^we'fvd' ñ,shk& 3,925 4,381 3,607 2,594 956
3,518
fydag,a ldur kej;=ï wkqmd;h 74.8 73.3 72.8 ,e'fkd ,e'fkd ,e'fkd
m%jdyk fiajd ^w,q;ska ,shdmosxÑ lsrSï&         ck'- iema' ck'- iema'
nia r: 2,685 3,331 2,957 1,613 1,099 507
fudag¾ ld¾ 45,172 39,182 80,776 38,232 28,574 20,048
f,dß 26,887 16,742 16,931 3,738 2,969 2,387
h;=re meos 340,129 344,380 339,763 284,301 223,728 144,399
;%sfrdao r: 56,945 23,537 20,063 15,490 12,144 7,040
g%elag¾ iy fÜ,¾ia *** 13,947 13,049 10,282 7,666 5,531 5,790
uQ,dY%h : Y%S ,xld uy nexl=j
* kej; ^weisÍï& we;=<;a fõ'
* * /yeka iys; ÿrl:k iy reyeka rys; ÿrl:k ixLHdj fuys we;=<;a fõ'
*** frdao y;f¾ g%elag¾" w;a g%elag¾ iy fÜ%,¾ia fuys we;=<;a fõ'

úÿ,s ixfoaY" f;dr;=re ;dlaIK WmfoaYk" m%;s,dN ,nñka 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ §
;eme,a fiajd f;dr;=re ;dlaIK jevigyka WmfoaYkh iy ta
wdY%s; l%shdldrlï ishhg 9'6 lska mq¿,a úh' cx.u
úÿ,s ixfoaY fiajdj, isÿjQ ishhg 15'2 l fn%daânEkaâ iïnkaO;d iy ia:djr fn%daânEkaâ
mq`M,aùu fya;=fjka 2020 jif¾ § úÿ,s ixfoaY iïnkaO;d ixLHdfõ jeäùu ms<sfj<sska ishhg
wxYfha w.h tl;= l< fiajdjka ish¨‍u Wm 19'4 iy ishhg 6'5 la úh' rdcH yd fm!oa.,sl
wxY w;r by<u j¾Okhla fmkakqï lf<ah' hk fowxYhu úiska zksjfia isg jevlsÍuZ iy
rg w.=`M,d oeuQ ld,mßÉfPaoh ;=< oS iy zksjfia isg wOHdmkZ lghq;= lsÍug wod,j
zksjfia isg jevlsÍuZ ixl,amh y÷kajd §u m%;sm;a;s y÷kajd § we;' fï w;r" ;eme,a
fya;=fjka mßYS,lhskaf.ka tjeks fiajdjka yd l=ßh¾ l%shdldrlï 2019 jif¾ iudk
i`oyd we;s by< b,a¨u by<hdfuka úÿ,s ixfoaY
ld,mßÉfþohg idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
fiajdjkag by< m%;s,dN ysñ úh' jHdmdr l%shdj,s
ld¾;=fõ oS ishhg 7'7 lska j¾Okh úh'
l<ukdlrK (BPO) i`oyd we;s by< b,a¨fï

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   57   


uQ,H fiajd" rlaIK yd foam, fj<|dï iy m<uq ld¾;=fõ oS rdcH mßmd,kh yd wdrlaIl"
fjk;a fiajd wOHdmkh" udkj fi!LH yd iudc jev
lghq;= Wm wxY ms<sfj<ska ishhg 0'9" ishhg
uQ,H yd iydhl uQ,H fiajd wxYh tl;= l< 2'4 iy ishhg 1'2 lska j¾Okh úh' jD;a;Sh"
w.h 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfþoh ;=< oS ‍ ‚l" mßmd,k iy Wmldrl
úoHd;aul" ;dlaI
jQ ishhg 4'8 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq fiajd l%shdldrlïj, tl;= l< w.h 2019
ld¾;=fõ § ishhg 7'9 lska ie<lsh hq;= f,i jif¾ m<uq ld¾;=fõ § jd¾;d jQ ishhg 4'9 l
mq¿,a úh' fï w;r" 2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ§ j¾Okhg idfmalaIj ishhg 1'6 lska wdka;slj
rlaIK Wm wxYfha j¾Okh ishhg 0'2 olajd jeä úh'
my; jegq‚'

2020 jif¾ m<uq ld¾;=fõ § foam, fj<|dï


lghq;= ishhg 4'2 lska mq¿,a úh' 2020 jif¾

                     
j.=j 2'3( ixpdrl wxYfha ld¾hidOkh
   
ixpdrlhskaf.a meñKSu ixpdrl bmhSï ^we'fvd' ñ,shk&
udih
2016 2017 2018 2019 2020^wd& 2016 2017 2018 2019^w& 2020^wd&

ckjdß 194,280 219,360 238,924 244,239 228,434 333.3 407.0 448.5 460.3 430.6

fmnrjdß 197,697 197,517 235,618 252,033 207,507 339.2 366.3 442.3 475.0 391.1

ud¾;= 192,841 188,076 233,382 244,328 71,370 330.8 348.8 438.1 460.5 134.5

wfm%a,a 136,367 160,249 180,429 166,975 - 234.0 297.2 338.7 314.7 -

uehs 125,044 121,891 129,466 37,802 - 214.5 226.1 243.0 71.2 -

cQks 118,038 123,351 146,828 63,072 - 202.5 228.8 275.6 118.9 -

cQ,s 209,351 205,482 217,829 115,701 - 359.2 381.1 408.9 218.1 -

wf.daia;= 186,288 190,928 200,359 143,587 - 319.6 354.0 376.1 270.6 -

iema;eïn¾ 148,499 145,077 149,087 108,575 - 254.8 269.0 279.8 204.6 -

Tlaf;dan¾ 150,419 152,429 153,123 118,743   258.1 283.0 287.4 223.8  

fkdjeïn¾ 167,217 167,511 195,582 176,984   286.9 311.0 367.1 333.6  

foieïn¾ 224,791 244,536 253,169 241,663   385.7 453.0 475.2 455.5  

tl;=j 2,050,832 2,116,407 2,333,796 1,913,702 507,311 3,518.6 3,925.3 4,380.7 3,606.9 956.2

uQ,dY%h ( Y%s ,xld ixpdrl m%j¾Ok wêldßh    


^w& ixfYdaê;
^wd& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   58   


j.=j 2.4 : o'foa'ks j¾Okfha wdxYsl jHdma;sh (%)
wxYh 2015 2016 2017 2018 2019^w& m<uq ld¾;=j
2019^w& 2020^w&

lDIsld¾ñl 4.7 -3.7 -0.4 6.5 0.6 5.0 -5.6


f;a j.dj
-2.5 -11.2 4.5 0.4 -1.3 -1.2 -27.5
ù j.dj
25.0 -31.3 -7.1 44.7 -0.3 28.2 4.1
rn¾ j.dj
-10.1 -10.7 4.9 -0.3 -9.5 3.3 -8.7
OdkH j.dj
7.3 -12.2 -12.6 2.0 -9.5 -19.8 12.9
t<j`M j.dj
2.7 2.9 -5.3 4.0 1.5 -4.4 5.0
i;aj ksIamdok
8.1 7.3 5.6 8.0 3.2 8.3 0.4
jk j.dj"oej yd jkdka;r wdY%s;
ksIamdok 1.9 8.5 19.2 -0.8 -4.8 -5.5 -13.3
ëjr l¾udka;h
-12.5 10.6 -8.7 6.4 -2.5 17.6 -14.4
l¾udka;
2.2 5.7 4.7 1.2 2.7 3.9 -7.8
m;,a yd lekSï
-5.2 13.8 9.3 -5.2 2.8 6.2 -18.3
ksIamdok l%shdldrlï
4.7 1.8 3.9 3.6 1.9 2.5 -4.1
wfkl=;a l¾udka;
10.1 10.0 3.9 7.5 3.4 3.4 2.4
bÈlsÍï
-2.5 8.3 4.4 -2.5 4.0 6.9 -16.0
fiajd 6.0 4.8 3.6 4.6 2.3 3.7 3.1
f;d. yd is,a,r fj<`odu
5.6 2.6 3.8 4.7 3.0 4.6 4.1
m%jdykh yd .nvd lsÍu
5.2 5.5 3.2 2.1 1.4 2.7 -0.1
kjd;eka yd wdydr iemhSfï l%shdldrlï
1.9 4.0 5.0 5.7 -4.6 4.6 -6.2
f;dr;=re yd ikaksfõokh
4.4 7.9 -0.9 -10.2 4.8 15.0 13.1
uQ,H yd rlaIK l%shdldrlï 14.8 11.8 8.9 13.9 2.6 4.5 7.9
ksYap, foam, l%shdldrlï
10.2 6.3 4.7 3.9 2.4 2.2 4.2
jD;a;suh fiajd
-7.3 -1.3 4.3 4.3 2.4 4.9 1.6
wOHdmk" fi!LH yd iudchSh
l%shdldrlï -1.6 4.5 3.8 3.5 2.5 1.8 1.9
rdcH mßmd,kh yd wdrlaIdj
6.9 5.2 -4.8 -0.6 2.1 2.0 1.9
wfkl=;a fiajd ^iajhx fiajd yer&
4.0 1.4 3.2 2.7 2.1 3.8 3.4
o'foa'ks 5.0 4.5 3.6 3.3 2.3 3.7 -1.6
uQ,dY%h : ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j          
 
^w& ;djld,sl  

  idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq Nd.fha § ishhg


 
5'6 olajd by< .sfhah' 2020 jif¾ m<uq Nd.fha
fiajd úhqla;sh
§ ldka;d fiajd úhqla;s wkqmd;slh ishhg 8'9
Y%u n,ld iólaIKhg wkqj" fiajd kshqla;sl olajd ie,lsh hq;= f,i by< f.dia we;s w;r"
ck ixLHdj 2019 jif¾ iudk ld,mßÉfPaoh mqreIhka w;r ishhg 3'9 la f,i uOHia:j
;=< oS jd¾;d jQ ñ,shk 8'2 g idfmalaIj 2020 mej;=Ks'
jif¾ m<uq Nd.h ;=< wdikak jYfhka ñ,shk
8 olajd ishhg 2'4 lska wvqúh' lDIsld¾ñl flfia jqjo fiajd úhqla; wkqmd;slh 2020
wxYfha fiajd kshqla;s ck ixLHdj jeäjqjo" jif¾ m<uq ld¾;=fõ oS jQ ishhg 5'7 g
l¾udka; yd fiajd wxYj, fiajd kshqla;sh idfmalaIj 2020 jif¾ fojk ld¾;=fõ oS
wvqùu fuu my; jeàu i`oyd fya;= úh' ishhg 5'4 olajd wvq úh' weia;fïka;=.; Y%u
fldúâ-19 jix.;fhys n,mEu fya;=fjka n,ld iyNd.S;aj wkqmd;slh 2020 jif¾ cqks
/lshd úrys; ixLHdj 2019 jif¾ iudk ui wjidkh jkúg ishhg 50'2 la úh' jhi
ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ ñ,shk 0'410 g wjqreÿ 15-24 w;r ;reK jhia ldKavfha fiajd
idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq Nd.fha § ñ,shk úhqla;s wkqmd;slh 2020 jif¾ m<uq Nd.fha oS
0'471 olajd ishhg 14'8 lska ie,lsh hq;= f,i ishhg 27'3 la f,i by< uÜgul mej;=Ks'
by< f.dia we;' ta wkqj ú/lshd wkqmd;slh w'fmd'i' ^W'fm<& yd bka by< ldKavfha
2019 jif¾ m<uq Nd.fha § jQ ishhg 4'8 g fiajd úhqla; wkqmd;slh 2019 jif¾ iudk
ld,mßÉfPaoh ;=< oS jd¾;d jQ ishhg 8'7 isg
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   59   
rEm igyk 2'7 ( fiajd úhqla;sh iemhSu i|yd jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h
;jÿrg;a wvq lrk ,oS'
8
fï w;r" ldrl m%d.aOk wjYH;d i|yd
ú/lshdj (%)

iykodhS fmd,S wkqmd; hgf;a kj Kh


6 fhdackd l%u y÷kajd ÿkako" fm!oa.,sl
wxYhg Kh j¾Okh wkuHYS,Sj mej;=Ks'
4 2020 jif¾ cQ,s ui § fjf<|fmd< Kh
wkqmd;slhka wvq lsÍu i|yd m%;sm;a;s fmd,S
wkqmd;sl ^SDFR iy SLFR) mokï wxl 100
2 lska ms<sfj<ska tkï ishhg 4'5 iy 5'5 olajd
2009

wvq lr we;' Kh .ekSï jeä lsÍu i|yd

2016

2019
2017
2015
2013

2018
2011

2020 ld'1
2014
2010

2012

2020ld' 2
2020 jif¾ wf.daia;= ui § fjk;a kshduk
l%shdud¾. y`ÿkajd oS we;' fï wkqj by;
m%;sm;a;suh l%shdud¾. j,ska miq wfmalaId l<
mßÈ fjf<|fmd< fmd,S wkqmd; my; jegqKq
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j w;r mqoa.,sl wxYfha by< j¾Okhla iu.ska
mq¿,a uqo,a j¾Okh m%idrKh úh'
ishhg 10'1 olajd ie,lsh hq;= f,i jeä ù
we;' 2020 jif¾ ckjdß ui wjidkfha § ishhg
13'47 la jQ nrs; idudkH Kh wkqmd;slh
2'3 uqo,a wxYfha j¾Okhka (AWLR) 2020 jif¾ cQ,s ui wjidkh jk
úg ishhg 12'29 la olajd my; jegqKq w;r"
fldúâ-19 jix.; ;;a;ajhka iuÕ uy nexl=j iema;eïn¾ w. jk úg th ;jÿrg;a ishhg
úiska jvd;a ,sys,a uQ,H ia:djr m%;sm;a;shla 11'21 la olajd my; jegqKs' fï w;r fuu
wkq.ukh lrk ,oS' fmd,S wkqmd;slh wvq jif¾ ckjdß ui wjidkh jk úg ishhg
lsÍu iy fm!oa.,sl wxYfha Kh j¾Okh 8'06 la jQ nrs; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh
by< kexùu i|yd uy nexl=j úiska uQ,H (AWDR) Tlaf;dan¾ 21 jk úg ishhg 6'23
m%;sm;a;suh l%shdud¾.hka rdYshla f.k we;' olajd my; jeà ;snqKs' mq`M,a uqo,a iemhqu
(M2b) 2020 jif¾ ckjdß ui wjidkh jk
2019 jir wjidkh jk úg ks;H ;ekam;=
myiqlï wkqmd;slh (SDFR) iy ks;H Kh úg re' ì,shk 7"704 isg 2020 jif¾ wf.daia;=
myiqlï wkqmd;slh (SLFR) ms<sfj<ska ishhg ui wjika jk úg re' ì,shk 8"692 la olajd
7'0 iy ishhg 8'0 la úh' wfmalaIs; uÜgug
rEmigyk 2'8 ( fmd,S wkqmd;" uqo,a iuia;hka
jvd my< uÜgul mej;s fm!oa.,sl wxYfha
iy fm!oa.,sl wxYhg ,nd ÿka Kfhys j¾Okh
Kh j¾Okh W;af;ackh lsÍu i`oyd ks;H
;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh
myiqlï wkqmd;slh ms<sfj<ska ishhg 6'5 iy
7'5 olajd 2020 jif¾ ckjdß ui oS mokï wxl
50 lska wvq lrk ,oS' 2020 jif¾ ud¾;= ui
§ Y%S ,xldfõ fldúâ-19 jix.;h Y%S ,xldjg
wj;S¾K ùu;a iu. uQ,H fjf<`ofmd< myiq
lsrSu ioyd m%;sm;a;suh fmd,S wkqmd; ^SDFR
iy SLFR) iy jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h
ms<sfj<ska ishhg 6'25 yd 7'25 iy ishhg 4'0
olajd wvq lrk ,oS' fldúâ-19 me;srS hEug
m‍%;spdr oelaùula f,i wfma%‍,a udifha § h<s;a
m‍%;sm;a;suh fmd,S wkqmd;sl ^SDFR iy
SLFR) mokï wxl 25 lska ishhg 6'0 yd 7'0
olajd my; fy,k ,oS' 2020 jif¾ uehs ui
§ jHdmdr iy mqoa.,hka fj; iyk ie,iSu
i|yd m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl ^SDFR iy
SLFR) mokï wxl 50 lska ms<sfj<ska ishhg
5'5 yd 6'5 olajd wvq lrk ,oS' flfia jqjo"
2020 ckjdß ui isg uehs ui olajd m%;sm;a;s
wkqmd;sl mokï wxl 150 lska my; oeuqjo
mqoa.,sl wxYh ioyd Kh j¾Okh wfmalaIs;
uÜgug jvd ÿ¾j, ùu tA;=fjka 2020 jif¾
cqks ui § fmd,S wkqmd;sl ;jÿrg;a wvq lsÍfï
wruq‚ka fjf<|fmd<g jeä øjYS,;djhla
uQ,dY%h ( YS% ,xld uy nexl=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   60   


ishhg 8'57 lska by< .sh w;r" mj;akd wvq 2020 jif¾ fmnrjdß udifha§ ishhg 8'1 olajd
fmd<S wkqmd;slfhys jdish w;am;a lr .ksñka Wmßuhg by< f.dia 2020 jif¾ iema;eïn¾
mqoa.,sl wxYhg ,ndÿka Kh fuu jif¾ udifha§ ishhg 6'4 olajd wvqúh' cd;sl
ckjdß wjidkfha re' ì,shk 5"798 isg 2020 mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh u; mokï jQ jd¾Isl
jif¾ wf.daia;= ui wjidkfha § re' ì,shk idudkH WoaOukh 2020 jif¾ ckjdß udifha
5"909 la olajd ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' § ishhg 4'1 isg 2020 jif¾ iema;eïn¾ ui §
ishhg 6'2 la olajd by< f.dia we;'
WoaOukh
fuhg wu;rj" wd¾Ólfha háoeß WoaOukh
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh (CCPI, 2013 jk uQ,sl WoaOukh wLKavj my< uÜgul
= 100) u; mokï jQ WoaOukh 2020 jif¾ mej;s w;r cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh
ckjdß isg iema;eïn¾ olajd ld,h ;=< ishhg (NCPI) mokï lr.;a uQ,sl WoaOukh jd¾Isl
4-6 w;r úh' 2020 jif¾ uq,a udi kjh ;=< jYfhka .;a l< ckjdß udifha mej;s ishhg
jd¾Isl moku u; ukskq ,nk WoaOukh" (i) 3'9 isg ud¾;= udifha§ ishhg 3'2 olajd my;
WoaOukh ckjdß udifha ishhg 5'7 isg 2020 jegqK o" th 2020 jif¾ iema;eïn¾ udifha§
fmnrjdß udifha§ ishhg 6'2 olajd jeäùu¦ ishhg 4'8 lg <Õd úh' tfukau" fld<U
(ii) WoaOukh my; jeà cqks udifha§ ishhg
3'9 olajd <Õd ùu¦ iy (iii) 2020 iema;eïn¾
rEm igyk 2'9 ( u;=msg" uQ,sl yd wdydr WoaOuk
udifha§ WoaOukh ishhg 4'0 olajd jeäùu
woshr ;=kla hgf;a fmkakqï lrhs' fld<U úp,;d (moku : 2013 = 100)
mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh (CCPI) u; mokï jQ 16
jd¾Isl idudkH WoaOukh ckjdß udifha§ 14

ishhg 4'5 la jQ w;r 2020 jif¾ iema;eïn¾ 12


10
udifha§ th ishhg 4'7 olajd iq¿ jYfhka
8
by< .sfhah' 6
%

4
cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh (NCPI, 2013 2
= 100) u.ska ukskq ,nk jd¾Isl ,laIHuh 0

moku u; WoaOukh 2020 jif¾ ckjdß isg -2

iema;eïn¾ olajd ld, iSudj ;=< by< ueo -4


uehs

fmn'
iema'
Tla'
wf.da'

2020 ck'
2019 ck'

ud¾;=

ud¾;=
fkdje'

uehs
foie'
fmn'

wfm%a,a

cQ,s

wfm%a,a

cQ,s
cQks

cQks

iema'
wf.da'
;ks w.hlg <`.d úh' ckjdßfha§ ishhg 7'6
la jd¾;d l< ,laIHuh moku u; WoaOukh"
u;=m sg WoaOukh ^iSiSm Swhs& wdydr WoaOukh ^iSiSm Swhs&
uQ,sl WoaOukh ^iSiSm Swhs&

uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j


                         
j.=j 2'5 ( Y%s ,xldfõ u;=msg" uQ,sl iy wdydr WoaOukh ^mdol j¾Ih 2013 } 100&
udih u;=msg WoaOukh ^]& uQ,sl WoaOukh ^]& wdydr WoaOukh ^]&
,laIHuh jd¾Isl ,laIHuh jd¾Isl idudkH ,laIHuh jd¾Isl idudkH
idudkH
2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020
ckjdß 3.7 5.7 4.1 4.5 5.5 3.0 3.7 5.3 -2.1 12.4 2.3 2.0
fmnrjdß 4.0 6.2 4.1 4.6 5.4 3.2 3.8 5.1 -1.4 14.7 1.7 3.3
ud¾;= 4.3 5.4 4.1 4.7 5.6 2.9 4.0 4.9 -1.4 12.8 1.2 4.4
wfm%a,a 4.5 5.2 4.1 4.8 5.5 3.1 4.2 4.7 -0.9 13.2 0.9 5.5
uehs 5.0 4.0 4.2 4.7 6.2 2.9 4.4 4.4 0.8 9.9 0.7 6.3
cQks 3.8 3.9 4.2 4.7 5.8 3.1 4.7 4.2 -1.0 10.0 0.3 7.2
cQ,s 3.3 4.2 4.0 4.8 5.7 3.2 4.8 4.0 -2.6 10.9 -0.3 8.4
wf.daia;= 3.4 4.1 3.8 4.8 5.6 3.2 5.0 3.8 -2.8 12.3 -1.2 9.7
iema;eïn¾ 5.0 4.0 3.9 4.7 5.6 2.9 5.1 3.6 3.0 11.5 -1.1 10.4
Tlaf;dan¾ 5.4 - 4.0 - 5.5 - 5.3 - 6.8 - -0.4 -
fkdjeïn¾ 4.4 - 4.1 - 5.1 - 5.4 - 4.6 - 0.1 -
foieïn¾ 4.8 - 4.3 - 4.8 - 5.5 - 6.3 - 0.8 -

uQ,dY%h : ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   61   


mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh mokï lr.;a jd¾Isl ñ,shk 1"482 la olajd jeä úh' 2019 jif¾
uQ,sl WoaOukh 2020 jif¾ ckjdß udifha iudk ld,mßÉfþofha § jd¾;d jQ re' ì,shk
mej;s ishhg 3'0 l w.fha isg 2020 jif¾ 2'6 l úfoaY úl=Kqï yd iei`§fï§ 2020 jif¾
iema;eïn¾ udifha§ ishhg 2'9 la olajd wvq m<uq udi kjh ;=< iuqÉÑ; úfoaY úl=Kqï
úh' re' ì,shk 40 la úh'

2'4 fldgia fjf<`ofmd< fldúâ-19 jix.;h ksid mek ke.s


wúksYaÑ;;djhka fya;=fjka fld<U fldgia
fld<U fldgia yqjudrefõ (CSE) o¾Ylhka yqjudrej ñY% ld¾hidOkh fmkakqï l<o
ñY% ld¾hidOkhla fmkakqï lf<ah' 2019 jir jir wdrïNfha § kj foaYmd,k ia:djr;ajh
wjidkhg idfmalaIj 2020 jif¾ iema;eïn¾ iy fldúâ-19 id¾:l f,i md,kh lsÍu ksid
wjidkh jk úg iuia; fldgia ñ, o¾Ylh fld<U fldgia yqjudrej wdfhdaclhskaf.a
iy tia wekaâ mS Y%S ,xld 20 o¾Ylh ms<sfj<ska úYajdih jeä ùu fya;=fjka h:d ;;a;ajhg
ishhg 2'4 lska iy ishhg 16'1 lska my; m;a ùu fmkakqï lf<ah' flfia jqjo" fld<U
jegqKs' 2019 jir wjika jk úg re' ì,shk fldgia yqjudrefõ l%shdldß;ajh jix.;fha
re' 2"851 la jQ fjf<|fmd< m%d.aOkSlrKh me;sÍug jvd;a ixfõ§ úh' fldúâ-19 me;sÍu
2020 jif¾ iema;eïn¾ ui w. jk úg re' ksid we;s jQ rg w.=¿‍,d oeóu fya;=fjka"
ì,shk 2"5956 la úh' fï w;r 2019 jif¾ fld<U fldgia yqjudrej 2020 jif¾ ud¾;=
uq,a udi kjh ;=< jd¾;d l< re' ñ,shk 661 20 isg 2020 jif¾ uehs 11 olajd jid ouk ,§'
yd iei`§fï § idudkH ffoksl msßjegqu re' fld<U fldgia yqjudrefõ l%shdldrlï kej;
2'6 j.=j ( m%d.aOk fjf<`ofmd< fjkiaùï
o¾Ylh 2014 2015 2016 2017 2018 2019 iema;eïn¾ wjidkhg
2019 2020^w&

iuia; fldgia ñ, o¾Ylh 7,299 6,895 6,228 6,369 6,052 6,129 5,738 5,985
^1985 } 100&
tia wekaâ mS tia t,a 20 4,089 3,626 3,496 3,672 3,135 2,937 2,760 2,463
o¾Ylh*

fjf<`ofmd< m%d.aOkSlrKh 3,105 2,938 2,745 2,899 2,840 2,851 2,709 2,596
(re' ì,s')
,ehsia;=.; iud.ï ixLHdj 294 294 295 296 297 289 290 285

jd¾Isl msßjegqu ^re' ì,s'& 341 253 176 221 200 171 118 218

úfoaY úl=Kqï ^re' ñ,s'& 83,554 89,793 74,275 94,627 100,315 68,272 48,721 87,027

úfoaY .ekqï ^re' ñ,s'& 104,771 84,421 74,625 112,285 77,067 56,537 46,127 46,905

Y=oaO .ekqï ^re' ñ,s'& 21,217 -5,372 350 17,658 -23,248 -11,735 -2,594 (40,122)

uQ,dY% : fld<U fldgia fj<`ofmd, yd Y%S ,xld uy nexl=j


^w& ;djld,sl                

wdrïN ùfuka miqj" 2020 jif¾ iema;eïn¾$ we;eï úfoaY m%d.aOk m%jdyhka .,dhdï
Tlaf;dan¾ udij, mek ke`.s fojk /,af,ka iy w;HjYH fkdjk wdkhk u; iSudjka
miqj fjf<|fmd< o¾Yl my; jegq‚' mekùu fya;=fjka wdkhk úhou my; jeàu"
wmkhk by< hdu" Y%ñl fm%aIK jeäùu
2'5 úfoaY wxYfha j¾Okhka iy fj<`o ys`.h mgqùu;a iu`. cQks" cQ,s iy
wf.daia;= udij, úfoaY wxYh h:d ;;a;ajhg
Y%S ,xldfõ úfoaY wxYh" 2020 jif¾ uq,a udi m;aúh'
wg ;=< oS¦ fldúâ-19 jix.;fhka we;s lrk
,o wys;lr n,mEï iuÕ (i) 2020 m<uq udi yh iuqÉÑ; moku u; .;a l<" fj<| ysÕh 2019
;=< fj<|dï" ixpdrl iy uQ,H m%jdyhkaj, iudk ld,mßÉfPaofha§ jd¾;d jQ we'fvd'
wvq ld¾hidOkhla fmkakqï lsÍu¦ (ii) w.=`M,d ñ,shk 4"855 g idfmalaIj 2020 jif¾ m<uq
oeóï l%shdud¾. bj;alsÍfuka miq foaYSh udi wg ;=< oS we'fvd' ñ,shk 3"812 olajd
wd¾Ól lghq;= h<s weröu;a iuÕ 2020 jif¾ we'fvd' ñ,shk 1"043 lska wvqúh' 2019 jif¾
uehs fojk i;sfha isg úfoaY wxYh h:d wkqrEm ld,mßÉfPaofha§ we'fvd' ñ,shk
;;a;ajhg m;a ùu weröu hk wjia:d folla 8"030 laj mej;s wmkhk bmehSï 2020 jif¾
hgf;a ñY% ld¾hidOkhla fmkakqï lrk ,oS' uq,a udi wg ;=< we'fvd' ñ,shk 6"445 olajd
Lksc f;,a wdkhk úhou wvq ùu;a iu`.u"
rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   62   
ishhg 19'7 lska wvq ù we;s w;r" l¾udka;" m%Odk jYfhka" Lkscf;,a wdkhkh i|yd
lDIsld¾ñl yd Lksc wmkhk ms<sfj<ska úhoï wvq ùu iy w;HjYH fkdjk wdkhk
we'fvd' ñ,shk 4"905'5 olajd ishhg 22'5 lska iSud lsÍfï rdcH m%;sm;a;s fya;= úh'
o" we'fvd' ñ,shk 1"516'0 la olajd ishhg 9'1
lska o" we'fvd' ñ,shk 14'3 olajd ishhg 33'1 f.da,Sh j¾Okhkag iu.dój" 2020 jif¾
lska o ixfldapkh úh' ud¾;= isg bosßhg" úfoaY ixpdrlhka i`oyd rg
jid ;nk ,oS' f.da,Sh wúksYaÑ;;djhka by<
fï w;r" wdkhk úhou 2019 jif¾ iudk hdu;a iu`." rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ka
ld,mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk iy fld<U fldgia fj<|fmdf<ka ^CSE&
12"885'5 g idfmalaIj" 2020 jif¾ uq,a udi wg isÿ jQ msg;g .,d hdï ;=<ska th ;yjqre ù
;=< oS we'fvd' ñ,shk 10"257'4 olajd ishhg we;' úfoaY úksuh .,d hdï u; mkjd we;s
20'4 lska my< .sfhah' fuu my; jeàug iSudjka o we;=¿j rch úiska l%shd;aul lrk
,o l%shdud¾. ud,dj;a iuÕ 2020 wf.daia;=
ui wjidkfha§ Y%S ,xld remsh, ia:djr úh'
j.=j 2'7 ( úfoaYSh fjf<`odu
         we'fvd' ñ,shk
whs;uh 2017 2018 2019 ck' - wf.da'
2019 2020^w&
wmkhk 11,361 11,890 11,940 8,030 6,445
lDIsld¾ñl wmkhk 2,767 2,580 2,462 1,667 1,516
f;a 1,530 1,429 1,346 915 806
wfkl=;a lDIsld¾ñl ksIamdok 1,237 1,151 1,116 752 710
ld¾ñl wmkhk 8,542 9,258 9,427 6,330 4,906
frÈms<s yd we`.¨ï 5,032 5,318 5,597 3,737 2,853
wdydr mdk iy ÿïfld< 393 462 447 304 303
rn¾ ksIamdok 835 875 866 591 489
hka;% iQ;% yd hdka;%sl WmlrK 371 435 400 275 210
Lkscf;,a ksIamdok 434 622 521 328 268
wfkl=;a ld¾ñl wmkhk 1,477 1,546 1,596 1,096 783
Lkscuh wmkhk 35 34 34 21 14
j¾.SlrKh fkdl< wmkhk 17 18 18 11 9
wdkhk 20,980 22,233 19,937 12,886 10,258
mdßfNda.sl NdKav 4,503 4,980 3,957 2,499 2,300
wdydr iy mdk 1,841 1,606 1,427 917 1,024
wfkl=;a mdßfNda.sl NdKav 2,662 3,374 2,530 1,582 1,277
w;rueÈ NdKav 11,436 12,488 11,369 7,380 5,692
Lksc f;,a 3,428 4,152 3,892 2,577 1,691
frÈms<s yd we`.¨ï 2,724 2,859 2,909 1,877 1,457
;sß`.= iy nv bß`.= 357 374 346 203 229
wfkl=;a 4,927 5,104 4,222 2,723 2,315
wdfhdack NdKav 4,895 4,690 4,603 3,002 2,253
hka;% iQ;% iy WmlrK 2,621 2,492 2,490 1,610 1,325
f.dvke.s,s øjH 1,591 1,525 1,509 1,007 671
m%jdyk WmlrK 675 668 597 380 255
wfkl=;a 8 6 8 5 2
j¾.SlrKh fkdl< wdkhk 147 75 8 5 11
fj<`o ys`.h - 9,620 -10,343 -7,997 -4,864 -3,8120
uQ,dY%h : Y%S ,xld uy nexl=j
(w) ;djld,sl          

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   63   


rch ksis mßÈ Kh fiajd j.lSulao bgq lf<ah' 1"667'4 g idfmalaIj 2020 jif¾ uq,a udi wg
úfoaY wdfhdack jeä jYfhka wdl¾IKh lr ;=< we'fvd' ñ,shk 1"516'0 olajd ishhg 9'1 lska
.ekSug rch lemù isák w;r tu.ska flá my; jegqKs' flfia jqjo" jd¾Isl moku u;
ld,hla we;=<; uOHld,Skj wdfhdaclhskaf.a lDIsld¾ñl wmkhk bmehSï 2020 jif¾ cqks
úYajdih by< kexfjkq we;' udifha§ we'fvd' ñ,shk 229'1 olajd ishhg 12
lska iy cQ,s udifha oS we'fvd' ñ,shk 261'2
wmkhk olajd ishhg 27'3 lska by< .sfhah' ;jo"
fldúâ-19 jix.;fhka we;slrk ,o wys;lr
2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< oS wmkhk n,mEï j,ska miqj foaYSh wd¾Ól lghq;=
—ù˜ yeve;sj h:d ;;a;ajhg m;aùula fmkakqï ia:djr ùu fya;=fjka" fmd,a" l=¿nvq" t<j¿"
lrk ,oSj' úfoaY fjf<|dï wxYh i|yd ieliqï fkdl< ÿïfld< iy iq¿ lDIsld¾ñl
fldúâ-19 jix.;fhka n,mEu ms<sìUq ksIamdok j,ska ,o wdodhu 2020 wf.daia;=
lrñka" wmkhk bmehSï 2019 jif¾ wkqrEm udifha§ jeä ù we;' fï w;r" 2020 m<uq udi
ld,mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk wg ;=<§ Lksc wmkhk we'fvd' ñ,shk 14'3
8"030'2 g idfmalaIj" 2020 jif¾ m<uq udi wg olajd ishhg 33'1 lska wvq úh'
;=< oS we'fvd' ñ,shk 6"445'0 olajd ishhg 19'7
lska my; jegqKs' rEmigyk 2'10 ( fj<`o fYaIh iy úksuh wkqmd;
fjkia ùu
2019 jif¾ iudf,daÑ; ld,mßÉfþoh ;=<
jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk 6"330'2 g idfmalaIj" 25,000

ld¾ñl wmkhk bmehSï 2020 jif¾ uq,a udi 20,000

wg ;=< oS we'fvd' ñ,shk 4"905'5 la olajd 15,000

ishhg 22'5 lska my< .sfhah' fï i`oyd 2020 we'fvd' ñ,s' 10,000

jif¾ uq,a udi wg ;=< oS ld¾ñl wmkhk 5,000

úfYaIfhka frosms<s yd weÕ¨‍ï ishhg 23'6 0

lska" ue‚la Èhuka;s iy iaj¾KdNrK

2016

2019
2017
2015

2018

2020 ck'-wf.da'
2019 ck'-wf.da'
-5,000
ishhg 48'7 lska" m%jdyk WmlrK ishhg -10,000
61'6 lska" uQ, f,day yd fldgia ishhg 37'2 -15,000
wmkhk wdkhk fj<`o fYaIh
lska" iï" .ukau`M yd mdjyka ishhg 48'5
lska iy rn¾ ksIamdok ishhg 17'3 lska my;
195.00
jeàu fya;= ù we;' flfia jqjo" fldúâ-19 190.00
185.00
jix.;h me;sÍu;a iu`." frÈms<s yd we.`M‍ï 180.00
175.00
wxYh hgf;a ldKav.; lrk ,o uqyqKq
re'$we'fvd'

170.00
wdjrK" Y,H w;ajeiqï iy fi!LH wdrlaIs; 165.00
160.00
we÷ï lÜg," fjk;a frosms<s j,ska ksIamdos; 155.00
150.00
Wmdx. iy rn¾ ksIamdok hgf;a j¾.SlrKh
wfm%a,a
2020 ck'
2019 ck'

cQ,s
wfm%a,a

cQ,s

wfm%a,a

cQ,s
Tla'

Tla'
2018 ck'

lrk ,o fjk;a w;ajeiqï jeks fm!oa.,sl


fi!LHdrlaIs; WmlrK i|yd by< b,a¨‍ula
mj;S' ta fya;=fjka" wfkl=;a fros j,ska
ksIamdos; Wmdx. j,ska bmehQ wdodhu 2019
jif¾ wkqrEm ld,h ;=< jd¾;d jQ we'fvd' uQ,dY%h ( YS% ,xld uy nexl=j
ñ,shk 70'5 g idfmalaIj" we'fvd' ñ,shk 170'1
olajd ishhg 141 lska by< .sfhah' rEm igyk 2'11 ( wmkhk ixhq;sh
12,000
;jo" wdydr mdk iy ÿïfld<" m%jdyk 10,000
we'fvd'ñ,s'

8,000
WmlrK" ma,diaála iy Wmdx. hk Wm 6,000
ldKavj,ska iukaú; ld¾ñl wmkhk bmehSï 4,000
2,000
2020 wf.daia;= udifha§ by< f.dia we;' 0
wmkhk NdKAv i|yd b,a¨‍u wju lrñka"
2016

2019
2017

2018

2020 ck'-
2019 ck'-
wf.da'

wf.da'

wefußld tlai;a ckmoh" tlai;a rdcOdksh


iy wfkl=;a hqfrdamSh rgj,a jeks m%Odk
lDIsld¾ñl ld¾ñl Lksc
wmkhk .ukdka;hka fldúâ-19 jix.;fhka uQ,dY%h ( YS% ,xld uy nexl=j
oeä f,i mSvdjg m;a úh' fï w;r" t<j¿ iy
iq¿ lDIsld¾ñl ksIamdok yer f;a" rn¾" fmd,a" wdkhk
l=¿nvq" ieliqï fkdl< ÿïfld< iy uqyqÿ
wdydr we;=¿ lDIsld¾ñl wmkhk ie,lsh 2019 jif¾ iudf,daÑ; ld,mßÉfPaoh ;=<
hq;= f,i my; jeàu fya;=fjka lDIsld¾ñl jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk 12"885'5 g idfmalaIj
wmkhkj, bmehSï" 2019 jif¾ iudf,daÑ; 2020 jif¾ uq,a udi wg ;=< oS we'fvd'
ld,mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk ñ,shk 10"257'4 olajd wdkhk ishhg 20'4

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   64   


lska wvqù we;s w;r" fuhg m%Odk jYfhka udi wg ;=< oS we'fvd' ñ,shk 2"253'2 olajd
fudag¾ jdyk we;=¿ w;HjYH fkdjk ishhg 24'9 lska tkï hkaf;%damlrK iy
NdKav wdkhk iSud mekùu fya;= ù we;' WmlrK ishhg 17'7 lska" f.dvke.s,s øjH
iudf,daÑ; ld,mßÉfÊoh ;=< wdydr fkdjk ishhg 33'3 lska" m%jdyk WmlrK ishhg 32'8
mdßfNda.sl NdKav wdkhkh my; jeàu lska iy wfkl=;a wdfhdack NdKav ishhg
fya;=fjka mdßfNda.sl NdKav wdkhk úhou 56'5 lska ie,lsh hq;= f,i wvq ù we;
we'fvd' ñ,shk 2"300'3 olajd ishhg 8 lska
my; jegqKs' ta wkqj" wdydr fkdjk mdßfNda. ixpdrl bmehSï iy fiajl fma%IK
sl NdKav i|yd wdkhk úhou we'fvd'
ñ,shk 1"276'7 olajd ishhg 19'3 lska wvqù 2019 jif¾ iudf,daÑ; ld,mßÉfÊoh ;=<
we;s w;r" th 2019 jif¾ iudk ld,h ;=< jd¾;d jQ ixpdrlhka 1"267"737 g idfmalaIj
we'fvd' ñ,shk 1"582'0 la úh' fuhg m%Odk 2020 uq,a udi wg ;=<§ meñKs ixpdrlhka
jYfhka mqoa.,sl jdyk" weÿï yd me<ÿï" .Dy ixLHdj 507"311 la olajd ishhg 60 lska my<
WmlrK" .Dy NdKav" .Dyia; WmlrK yd ,S .sfhah' fuu ;shqKq my; jeàug 2020 jif¾
nvq wdkhk úhou my; jeàu fya;= ù we;' ud¾;= ueo isg ish¨‍u u.S .=jka .uka iy u.S
mqoa.,sl jdyk wdkhk úhou we'fvd' ñ,shk keõ .ukd.ukh w;aysgqùu fya;= ù we;' ta
280'8 olajd ishhg 43'4 lska my; jegqKs' wkqj ixpdrl bmehSï 2019 jif¾ wkqrEm
flfia jqjo" t<j¿" lsß ksIamdok" iSks iy ld,mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ we'fvd' ñ,shk
rileú,s yd l=¿nvq wdkhkh lsÍu fya;=fjka 2"389 g idfmalaIj 2020 jif¾ uq,a udi wg
2020 uq,a udi wg ;=< wdydr yd mdk i|yd ;=< we'fvd' ñ,shk 956 olajd ishhg 60 lska
wdkhk úhou we'fvd' ñ,shk 1"023'7 la my; jegqKs'
olajd ishhg 11'6 lska by< f.dia we;' fï
iuqÉÑ; moku u;" úfoaY fiajd
w;r" bkaOk" Èhuka;s" jákd .,a yd f,day"
kshqla;slhkaf.a fma%IK .,dtaï 2019 jif¾
frÈms<s yd frÈms<s Wmdx." uQ, f,day yd Lksc
wkqrEm ld,mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ we'fvd'
ksIamdok wdkhk úhoï wvqùu fya;= fldg
ñ,shk 4"414 g idfmalaIj 2020 uq,a udi wg
f.k wka;¾ NdKav i`oyd wdkhk úhou
;=< oS we'fvd' ñ,shk 4"346 la olajd ishhg 1'5
we'fvd' ñ,shk 7"379'8 isg we'fvd' ñ,shk
lska wdka;slj wvqúh' flfia jqjo" cqks" cQ,s iy
5"692'4 olajd ishhg 22'9 lska ie,lsh hq;=
wf.daia;= udij, úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a
f,i my< .sfhah' wdkhk lghq;= cQ,s yd
fma%IK wdodhu ms<sfj<sska we'fvd' ñ,shk
wf.daia;= ld,h ;=< h:d ;;a;ajhg m;aùula
572 olajd ishhg 6'7 lska" we'fvd' ñ,shk 702
fmkakqï lrk ,oS' wd¾Ól l%shdldrlï my;
olajd ishhg 12'2 lska" we'fvd' ñ,shk 664
jeàu;a iu`. bkaOk i|yd foaYSh b,a¨‍u
olajd ishhg 28'2 lska o jeä úh' fï w;r"
wvqùfuka bkaOk wdkhk mßudj my; jeàu
o< ks, ixÑ;h ^GOR& 2020 jif¾ wf.daia;=
fya;=fldg f.k iy bkaOk wdkhkh i|yd
wjidkh jk úg we'fvd' ì,shk 7'4 la úh'
jk úhou we'fvd' ñ,shk 1"691'2 olajd ishhg
34'4 lska ie,lsh hq;= f,i wvq úh' ;jo" 2'6 f,dal wd¾Ól ikao¾Nh
2020 jif¾ iudf,daÑ; ld,mßÉfÊoh ;=<
f.da,Sh iemhqï oduhkag we;s jQ ndOdjka iy cd;Hka;r uQ,H wruqo,g (IMF) wkqj f,dal
uE;ld,Skj weÕ¨‍ï wmkhk b,a¨u ‍ u; we;s wd¾Ól j¾Okh 2019 jif¾ jd¾;d jQ ishhg
wvq wfmalaIdjka o iuÕ frÈms<s yd frÈms<s 2'4 l j¾Okhg idfmalaIj" 2020 jif¾
Wmdx. wdkhk úhou we'fvd' ñ,shk 1"457'2 oS ishhg 4'4 lska ixfldapkh jkq we;ehs
la olajd ishhg 22'4 lska ie,lsh hq;= f,i wfmalaId flf¾' 2020 jif¾ uq,a udi y;r
my; jegqKs' ;=< f.da,Sh wd¾Ól l%shdldrlï úYd, f,i
ì`o jegqKq w;r" fldúâ-19 jix.;h yd ne`os
rEmigyk 2'12 ( wdkhk ixhq;sh
25,000
rg jid ;eîu iy wfkl=;a iSudjka fuhg
20,000 fya;= ù we;' fj<| yd uQ,H hk fowxYhu
we'fvd'ñ,s'

15,000 lvd jegqKq w;r tu.ska fndfyda wd¾Ólhka


10,000
5,000
oeä miqnEug ,lajkq we;ehs wfmalaId flf¾'
0
úfYaIfhkau" oeä f,i ixpdrl l¾udka;h
2020 ck'-wf.da'
2019 ck'-wf.da'
2016

2019
2017

2018

f.da,Sh w.h oduhka yd ne`ÿKq wd¾Ólhka iy


m%Odk ld¾ñl NdKav wmkhkhka u; r|d
mdßfNda.sl NdKav wka;¾ NdKav wdfhdack NdKav mj;sk ke`.S tk fjf<|fmd< iy ixj¾Okh
uQ,dY%h ( YS% ,xld uy nexl=j jk wd¾Ólhka f.ka ishhg 80 la muK
iDKd;aul wd¾Ól j¾Okhlg uqyqK fokq
wdfhdack NdKav u; jQ wdkhk úhou 2019 we;ehS cd;Hka;r uQ,H wruqo, wkdjels m<
jif¾ wkqrEm ld,h ;=< jd¾;d jQ we'fvd' lrhs' wdodhï wysñ ùu wvq wdodhï,dNS rgj,
ñ,shk 3"001'8 g idfmalaIj 2020 jif¾ uq,a wd¾Ólhka flfrys oeä f,i n,md we;s w;r

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   65   


tu.ska Tjqkaj oßø;djhg weo oud we;' úYd, wdfhdack h:d ;;a;ajhg m;aùu;a iuÕ 2021
jix.; ;;a;ajhlg uqyqKoSu i`oyd wjeis jif¾ § ke.S tk fjf<|fmd< iy ixj¾Okh
fi!LH wxYfha Odß;dj fuu rgj, iSudiys;h' jk wd¾Ólhkays j¾Okh ishhg 4'6 olajd
rdcH Kh by< uÜgul mej;Su fya;=fjka by< hkq we;ehs wfmalaId l<o ixpdrl
j¾;udk jix.;hg m%;spdr oelaùu i`oyd l¾udka;h u; hefmk rgj,a h:d ;;a;ajhg
rdcH uQ,H wjldYfha w¾nqohlgo uqyqKfoñka m;aùug jeä ld,hla .;jkq we;'
isà' flfia jqjo" fj<| l%shdldrlï iy

j.=j 2'8 ( f;dard.;a rgj, m%Odk wd¾Ól o¾Yl - 2020 ^mqfrdal:kh&

uQ,H ys`.h o< Kh


o'foa'ks'j¾Okh fiajd
WoaOukh ^o'foa'ks' ^o'foa'ks'
rg ^jd¾Isl m%;sY; úhqla;sh
^m%;sY;& m%;sY;hla m%;sY;hla
fjki& ^m%;sY;&
f,i& f,i&
wdckaákdj -11.8 ,e'fkd' 11.0 -10.7 62.2
´iafÜ%,shdj -4.2 0.7 6.9 -10.7 125.5
n%iS,h -5.7 2.8 13.4 -16.8 101.4
lekvdj -7.1 0.6 9.7 -19.9 114.6
Ñ,S -6.0 2.9 11.4 -10.7 62.2
Ökh 1.9 2.9 3.8 -11.9 61.7
m%xYh -9.8 0.5 8.5 -10.8 118.7
c¾uksh -6.0 0.5 4.3 -8.2 73.3
.%Sish -9.5 -0.6 19.9 -6.2 48.8
bkaoshdj -10.3 4.9 ,e'fkd' -13.1 89.3
bkaÿkSishdj -1.5 2.1 8.0 -6.2 48.8
b;d,sh -10.6 0.1 11.0 -13.0 161.8
cmdkh -5.3 -0.1 3.3 -14.2 266.2
fldßhdj -1.9 0.5 4.1 -10.7 125.5
uef,aishdj -6.0 -1.1 4.9 -6.2 48.8
fulaisfldaj -9.0 3.4 5.2 -5.8 65.5
reishdj -4.1 3.2 5.6 -5.3 18.9
isx.mamQrej -6.0 -0.4 3.0 -10.7 63.7
ol=Kq wm%sldj -8.0 3.3 37.0 -14.0 78.8
iamd[a[h -12.8 -0.2 16.8 -14.1 123.0
;dhs,ka;h -7.1 -0.4 1.0 -6.2 48.8
tlai;a rdcOdksh -9.8 0.8 5.4 -16.5 108.0
weußld tlai;a
-4.3 1.5 8.9 -18.7 131.2
ckmoh
úhÜkduh 1.6 3.8 3.3 -6.2 48.8
uQ,dY%h : f,dal wd¾Ól o¾Ykh, cd;Hka;r uQ,H wruqo," 2020 Tlaf;dan¾ iy Fiscal Monitor, cd;Hka;r uQ,H
wruqo," 2020 Tlaf;dan¾
,e'fkd' - ,eî fkdue;
       
 

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   66   


rch i;= jHjidhhkays
ld¾hidOkh 03

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   67   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   68   
3'1 iudf,dapkh ksl=;a lsÍu we;=¿ úúO iydhka rch úiska
,nd § we;' ta w;ru" NdKavd.drfha wëlaIK
l<ukdlrK uKav, ;=< jD;a;SuhNdjh" hdka;%Kh kej; ksrSlaIKh lsrSfuka
iEu wÈhrhl§u ióm wëËKh සහ úêu;a wk;=rej ksl=;a lrk ,o wxl 02$2020 ork
Wmdhud¾.sl fufyhùu ;=<ska rch i;= 2020.10.26 oske;s pl%f,aLh u.ska rch i;=
jHjidhhka uOHld,Skj jd‚cuh jYfhka jHjidhhkaag nඳjd .ekSï iïnkaOfhka jvd
Yla;su;a lsrSu yd uQ,Huh jYfhka iajdëk fydඳ kuH;djhla iy n|jd .ekSï iïnkaOj
jHdmdr njg mßj¾;kh lsÍu yryd tajdfhaa ;SrK .ekSfï whs;shla rdcH jHdmdrj,g
ld¾Ëu;d uÜgu by< kexùu i`oyd j;auka msrskud we;.
rcfha m%;sm;a;suh uÕ fmkaùu fhduq ù we;¡
fldúâ-19 jix.;fhka wys;lr n,mEula
rch i;= jHjidhhkays iqÿiqlï iys; we;s jQ jHdmdrj,g iydh ùu i|yd YS% ,xld
jD;a;slhkaf.kaa iukaú; l<ukdlrK uy nexl=j úiska y÷kajd § we;s Kh iyk
uKav,hla mej;Sfï jeo.;alu meyeÈ,sj fhdackd l%u l%shd;aul lsÍfï§ rch i;=
y÷kdf.k‚ rch úiska tu l<ukdlrK nexl= úiska jeo.;a ld¾hNdrhla bgq lrk ,§'
uKav, ;=< fiajh lsÍu i|yd Wkkaÿjla fi!Nd.Hd fldúâ-19 mqkreo myiqlu hgf;a"
olajk mqoa.,hskaf.ka wNs,dY m%ldY ,nd rch i;= nexl= tlaj .kqfokqlrejka wdikak
.ekSfï kj m%;sm;a;shla wkq.ukh lrk jYfhka 27"553 la i|yd remsh,a ì,shk 46'7
,§' fuys m%;sM,hla f,i fndfyda rch i;= l iyk Kh ,nd § we;' fldúâ-19 jix.;h
jHjidhhkays l<ukdlrK uKav, i`oyd md,kh lsÍu iïnkaOfhka rcfha l%shdud¾.
iqÿiqlï ,;a jD;a;slhka iy ukd jHdmdßl hg iydh oelaùfï § ,xld if;di" rdcH T!IO
miqìula iys; jHjidhlhka m;a lr we;' ixia:dj iy rdcH T!IO ksIamdok ixia:dj
fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh uOHfha jqjo hk wdh;k úiska úfYaI ld¾hNdrhla bgq lr
miq.sh udi lsysmfhaoS tu jHjidhhka úiska we;'
fmkakqï lrk ,o ld¾hhidOkh by;
m;alsrSïj, idOkSh n,mEu fjkqfjka idlaIs 3'2 rch i;= m%Odk jdKscuh jHdmdr
ork nj osrs.kajk iq¿ lreKls' ms<sn| ixlaIsma; iudf,dapkh
úfYaIfhkau m%Odk uyck fiajd imhk ,xld nexl=j
,xld if;di" rdcH T!IO ksIamdok ixia:dj"
rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj" ,xld úÿ,sn, wka;¾cd, nexl=lrKfha iy cx.u ÿrl:k
uKav,h" cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk yryd nexl=lrKfha m%n, äðg,a meje;aula
uKav,h jeks wdh;kj, mj;sk úys§ .sh iys; ,xld nexl=j" rg jidoud ;snQ wjia:dfõ§
fiajd cd,h yd l%shdj,Ska yd moaO;s Ndús;hg ;u .kqfokqlrejkag nexl= .kqfokq ndOdjlska
.ksñka" fldúâ 19 ;;a;ajh uOHfha jqjo f;drj lrf.k hdfï myiqlu ie,iSug iu;a
tu wdh;k u.ska imhkq ,nk fiajdjka ì| úh' fldúâ-19 iyk meflac yryd 221"057 la
jeáulska f;drj wLKavj mj;ajdf.k hdu muK jk .kqfokqlrejka i|yd ,xld nexl=j
iy;sl lsrSug rchg yels ù we;' M,odhs;dj úiska iyk ,nd § we;'
jeäÈhqKq lsÍu iy fldgia ysñldÍ;aj w.h
j¾Okh lsÍu flfrys wjOdkh fhduq 2019 wjika jk úg re' á%,shk 2'4 la jQ
lrñka" rch i;= jHjidhhka m%;sixialrK ,xld nexl=fõ j;alï moku" 2020 wf.daia;=
lsÍu wdrïN lr we;' fuys§" rchg wh;a ui wjika jk úg re' á%,shk 2'8 la olajd
ksYap, foam, (Real Estate) j;alï ksis f,i ishhg 15 lska j¾Okh ù we;' 2020 wf.daia;=
wëlaIKh lsÍu i|yd fif,kaÈjd wdfhdack ui wjidkh jk úg re' á%,shk 2'2 la jQ
iud.u ia:dms; lr we;s w;r wëfõ.S ;ekam;= m%udKhla lrd <Õd fjñka re'
ud¾. l<ukdlrKh lsÍu i|ydo iud.ula á%,shk 2 blaujQ m%:u YS% ,dxlsl nexl=j njg
ixia:dmkh lsÍug lghq;= flf¾' Yla;su;a m;a ùug ,xld nexl=jg yels úh' 2020 uq,a
wëlaIK moaO;shla ia:dms; lsÍug iu.dój" udi wg ;=< ,xld nexl=fõ nÿ fmr ,dNh
m%Odk ld¾h idOk o¾Ylj,ska iukaú; re' ì,shk 12'9 la jQ w;r" 2019 iu.dó ld,
Wmdhud¾.sl jHdmdr ie,iqï bosrsm;a lsÍug mßÉfþoh ;=< jd¾;d l< re' ì,shk 18'1 la
rch i;= jHjidhhkag uÕ fmkaùu ,nd § jQ nÿ fmr ,dNh yd ii|k úg th ie,lsh
we;' ia:dms; lrk ,o m%Odk ld¾hidOk hq;= miqnEuls' fuhg m%Odk jYfhka fya;=
o¾Ylhka <Õd lr .ekSu i|yd rdcH ù we;af;a fldúâ-19 iufha § ,ndÿka Kh
jHjidhhkays ±kg mj;sk n|jd .ekSfï iyk m<uq Èkfhau .sKqï.; lsÍu uÕska isÿ
mßmdákaj, fhda.H;djh iudf,dapkh lsÍu jQ mdvqj iy ;ekam;=j, j¾Okhg iu.dój
i|yd wjYH l%shdud¾.o .kq ,efí' fmd,S úhofuys isÿjQ jeäùuhs'

miq.sh udi lsysmh ;=< rch i;= jHjidhhkaays


fufyhqï lghq;= i|yd NdKavd.dr wemlr

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   69   


uyck nexl=j b;sßlsÍfï nexl=fõ j;alï moku" 2020
wf.daia;= ui wjika jk úg re' á%,shk 1'3
fldúâ-19 jix.;h uÕska n,mEug ,lajQ la olajd ishhg 8'1 lska j¾Okh ù we;' fuu
jHdmdr kÕd isgqùu i|yd udi 6 l j;alï jeä ùu i|yd m%Odk jYfhka wruqo,a
ld,hla i|yd 20"213 la muK jk jHdmdßl imhkq ,enqfõ uq¿ j;alïj,ska ishhg 91'3 l
.kqfokqlrejka i|yd re' ì,shk 37 l m%udKhla jQ mdßfNda.sl ;ekam;= uÕska jk
Kh iyk uyck nexl=j úiska imhd we;' w;r 2019 wjika jk úg re' ì,shk 1"016 la
uyck nexl=j úiska" foaYSh jHjidhlhska iy f,i mej;s mdßfNda.sl ;ekam;= 2020 uq,a udi
l¾udka; kxjd,Su i|yd" uQ,Huh yd uQ,Huh 08 ;=<§ re' ì,shk 1"156 la olajd ishhg 13'8
fkdjk myiqlï ie,iSfï wruqqfKka ld¾ñl lska j¾Okh ùuhs' 2019 wjika jk úg re'
ixj¾Ok uKav,h iuÕ tlaj “Made in Sri ì,shk 454 la f,i mej;s Kh yd w;a;sldrï
Lanka" kñka Kh jHdmD;shla wdrïN lrk 2020 m<uq udi wg ;=< re' ì,shk 466 la olajd
,§' ishhg 2'6 l wdka;sl j¾Okhla fmkakqï
lrhs' miq.sh jif¾ iu.dó ld, mßÉfþoh
úúOdx.SlrKh lrk ,o Kh ,nd§ï uÕska ;=< jd¾;d l< re' ì,shk 6'1 la jQ nÿ fmr
Kh iemhqu m%j¾Okh lr.ekSu iy nexl=fõ ,dNh yd ii|k úg 2020 uq,a udi wg ;=<
fojk fm< m%d.aOkh Yla;su;a lsÍu i|yd cd;sl b;sßlsÍfï nexl=fõ nÿ fmr ,dNh re'
2020 cQ,s udifha§ uyck nexl=j úiska remsh,a ì,shk 5'4 la olajd ishhg 13 lska wvqù we;s
ì,shk 20 la jákd ndi,a III ia:r 2g wkql+, w;r" thg m%Odk jYfhka fya;= ù we;af;a
,ehsia;=.; fkdl< fY%aKs.;" wem rys;" fldúâ-19 jix.;h u.ska isÿ l< fmd,S u;
iykodhS" ksoyia l< yels Khlr id¾:lj we;s jQ w,dN iy ydkslrK msßjehj, isÿ jQ
ksl=;a lrk ,§' by< hduhs'
2020 m<uq udi wg ;=< uyck nexl=fõ ,xld úÿ,sn, uKav,h
j;alï moku re' á%,shk 2 l blaujQ w;r"
re' á%,shk 2 lg jvd jeä ;ekam;= mokula ,xld úÿ,sn, uKav,fha 2020 wf.daia;= ui
iys; furg fojk n,m;%,dNS jd‚c nexl=j wjika jk úg miq.sh jif¾ wkqrEmS ld,
njg tu nexl=j m;aúh' 2019 wjika jk úg mßÉfPaoh ;=< jd¾;d jQ re' ñ,shk 162"033 la
re' á%,shk 1'5 la jQ uyck nexl=fõ ;ekam;= jQ wdodhu ishhg 2'3 lska re' ñ,shk 158"295
moku" 2020 wf.daia;= ui wjika jk úg re' la olajd my< f.dia we;s w;r rg jid ±uQ
à%,shk 1'7 la olajd ishhg 11'3 lska j¾Okh ù ld, iSudj ;=< l¾udka;" fmdÿ wjYH;d iy
we;' 2020 uq,a udi wg ;=< nexl=fõ Kh l<U fydag,a lafIa;%h i`oyd jQ b,a¨u wvq ùu fï
re' á%,shk 1'7 la olajd ishhg 22'1 lska by< i|yd uQ,slju fya;= ù we;' iudf,daÑ; ld,
f.dia we;' 2019 iu.dó ld, mßÉfþoh ;=< mßÉfPaoh ;=< § iDcq úÿ,s W;amdok úhou
jd¾;d l< re' ì,shk 13'3 la jQ nÿ fmr ,dNh 2019 jif¾ wkqrEms ld, iSudj ;=< jd¾;d jQ
yd ii|k úg 2020 ckjdß isg wf.daia;= olajd re' ñ,shk 162"089 g idfmalaIj re' ñ,shk
ld,h ;=< uyck nexl=fõ nÿ fmr ,dNh re' 125"334la olajd ishhg 22'7 lska my<f.dia
ì,shk 6'3 la jQ w;r" thg m%Odk jYfhka we;' ta wkqj" c,h( ;dm ^bkaOk&( ;dm ^.,a
fya;= jQfha ydkslrK msßjeh ishhg 89 lska w`.=re&( mqk¾ckkSh n,Yla;s yd iq<`. hk
jeäùuhs' úÿ,s W;amdok ñY%Kh 2019 jif¾ wkqrEmS
ld, iSudj ;=< § jd¾;d l< 17(37(38(9 hk
cd;sl b;sß lsÍfï nexl=j
wkqmd;hg idfmalaIj 2020 uq,a udi wg ;=<
rfÜ úYd,;u b;sßlsÍfï nexl=j jk cd;sl 22(28(41(9 f,i ys;lr mßÈ fjkiaùu" 2019
b;sßlsÍfï nexl=j 2020 wf.daia;= ui wjika jif¾ wkqrEmS ld, mßÉfPaoh ;=< jd¾;d
jk úg ish YdLd cd,h 258 olajd YdLd 2 lska l< úÿ,s tallhla i`oyd jk úhou lsf,da
mq¿,a lr f.k we;' ;jo" rg mqrd úys§ mj;sk fjdÜ mehla i`oyd re' 23'61 g idfmalaIj
;eme,a ld¾hd, yd Wm ;eme,a ld¾hd, 4"692 2020 jif¾ uq,a udi wg ;=< § lsf,da fjdÜ
l fufyhqï cd,hla cd;sl b;sßlsÍfï nexl=j mehla i`oyd re' 20'63 la f,i my< f.dia
i;=h' we;' tys m%;sM,hla f,i 2019 jif¾ wkqrEmS
ld, iSudj ;=< jd¾;d l< re' ñ,shk 63"755 l
m%Odk jYfhka rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdack w,dNhg idfmalaIj iudf,daÑ; ld,h i`oyd
j¾Okh ùu fya;=fjka 2019 foieïn¾ ui ,xld úÿ,sn, uKav,fha fufyhqï w,dNh re'
wjidkh jk úg re' á%,shk 1'2 la jQ cd;sl ñ,shk 31"724 la olajd ishhg 50'2 lska muK
wvq ù we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   70   


j.=j 3'1 ( úÿ,sn, W;amdok ixhq;sh iy Odß;djh
   
2020 ckjdß isg wf.daia;= olajd
^weia;fïka;=.;&    
úÿ,s W;amdokh    
  ia:dms; iuia;
Odß;djh W;amdokfha
fu'fjd' .s'fjd' meh
m%;sY;hla
f,i    
         
c,úÿ,sh 1,399 22% 2,334    
;dm úÿ,sh - ,xúu ^bkaOk& 654 10% 1,069    
;dm úÿ,sh - iajdëk ;dm úÿ,s W;amdolhka -
704 18% 1,962
^bkaOk&    
;dmúÿ,sh - ^.,awÕ=re& 900 41% 4,381    
idïm%odhsl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;s -
659 9% 1,060
iq<x iy wfkl=;a    
tl;=j 4,316 100% 10,806    
uQ,dY% ( ,xld úÿ,sn, uKav,h iy rdcH jHdmdr fomd¾;fïka;=j

bkaOk ñ, ia:dhSlrK wruqo, u.ska ,xld fndrf;,a ner,hl msrsjeh weußldkq


úÿ,sn, uKav,hg ,nd ÿka uQ,Huh iykh fvd,¾ 43 g jvd wvq uÜgul mej;s fyhska"
^re' ì,shk 48& fya;=fjka 2019 wkqrEmS ld, 2020 uq,a udi wg ;=< Lksc f;,a kS;s.;
iSudjg idfmalaIj iudf,daÑ; ld, iSudj ixia:dfõ iuia; wdkhk úhou wdikak
;=< § ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj iy jYfhka weußldkq fvd,¾ ñ,shk 1"126 la
wfkl=;a iajdêk úÿ,sn, ksIamdolhka yg olajd my; jeà we;' rch úiska bkaOk ñ,
,xld úÿ,sn, uKav,h úiska lrkq ,enQ ia:dhSlrK wruqo, ia:dms; lsrSu;a iu`.
f.ùï ishhg 41'2 lska j¾Okh ù we;' flfia foaYSh fjf<|fmd<ys Lkscf;,a ksIamdokhka
fj;;a" fuu ld, iSudj ;=< úÿ,s ì,am;a tl;= i|yd ia:djr ñ,la uÜgula mj;ajd .ekSu
lsÍu ie,lsh hq;= f,i m%udohka we;sùu ksid i|yd f,dal fjf<|fmdf,a bÈßfha§ we;s úh
2020 wf.daia;= ui wjika jk úg nexl= fj; yels bkaOk ñ, WÉpdjpkhka fuu wruqo,
f.ùug ;snQ fYaIh 2019 jif¾ foieïn¾ uÕska wjfYdaIKh lsrSug wfmalaIs;h'
ui wjika jk úg mej;s re' ñ,shk 89"420
^jHmD;s Kh yer& l fYaIh 2020 m<uq udi flfiafj;;a" È.=ld,Skj msßjeh wdjrK
08 wjika jk úg re' ñ,shk 103"792 lska ñ,lrK l%ufõohla fkdue;sùu fya;=fjka"
j¾Okh ù we;' ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dfõ iuqÉÑ;
w,dNh 2020 wf.daia;= ui wjika jkúg
,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj re' ì,shk 341'6 la olajd <Õd ù wdh;kfha
fufyhqïj,g yd fYaI m;%hg oeä f,i
,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dfõ úl=Kqï n,mEula we;s lr we;' 2020 wf.daia;= ui
mßudj 2019 jif¾ wkqrEmS ld, mßÉfPaofha wjidkfha fjf<| Kh .e;shka re' ì,shk
,Sg¾ ñ,shk 4"211 iu`. iei`§fï § 2020 uq,a 159 ls' flfiajqjo" bkaOk ñ, iaa:dhSlrK
udi wg ;=< ,Sg¾ ñ,shk 3"367 olajd ishhg wruqo, u.ska wruqo,a ,nd §u fya;=fjka rdcH
20lska muK my; jeà we;' tfukau" ,xld nexl= i`oyd Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj úiska
Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfõ wdodhu re' 2019 foieïn¾ w. jk úg f.úug mej;s re'
ì,shk 96 lska muK wvq ù we;s w;r" úl=Kqï ì,shk 566 l Kh m%udKh 2020 wf.daia;=
msßjeh re' ì,shk 311 la olajd ishhg 22 lska ui wjika jk úg re' ì,shk 519 la olajd
o 2020 uq,a udi 08 ;=< my; f.dia we;' fuu wvq ù we;'
iudf,daÑ; ld, mßÉfPaoh i`oyd fufyhqï
,dNhla jd¾;d lsrSug ,xld Lkscf;,a kS;s.; cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,h
ixia:djg yels jqjo" iuia; ld¾hidOkh"
úksuh wkqmd; WÉpdjpkh yd ine§ úksuh cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,h
wkqmd; úp,kh iu`. oeä iïnkaO;djla 2020 wjika jk úg b,lal.; lr we;s k,
we;s fyhska" 2020 jif¾ m<uq udi wg ;=< § c, wdjrKh" wdrlaIS; c, iemhqï wdjrKh
Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfõ iuia; w,dNh iy u,dmjyk k, wdjrKh jk ishhg 52'1"
re'ì,shk 4'4 la úh' ishhg 92'2 iy ishhg 2'07 fï jk úg;a

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   71   


ms<sfj<ska ishhg 60 la ishhg 91'7 la yd 2020 uq,a udi y; ;=< § imhk ,o iïnkaO;d
ishhg 3'3 l uÜgula jd¾;d lr we;' ixLHdj ishhg 4 l j¾Okhla iys;j ñ,shk
2'48 la olajd j¾Okh lr .ekSug uKav,
cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,h iu;aj we;' flfia jqjo" tu udi 07 l ld,
úiska fmr jif¾ uq,a udi 08 ;=< jd¾;d mßÉfPaoh ;=< wdodhï fkd,nk c, m%;sY;ho
l< re' ñ,shk 16"084 l wdodhu 2020 jif¾ ishhg 0'7 l j¾Okhla iys;j ishhg 24'91
m<uq udi 08 ;=< re' ñ,shk 16"824 la f,i la olajd by< f.dia we;' ;jo" kd.ßl
jd¾;d flf¾' úl=Kqï msßjeh wdka;slj my; c, jHdmD;sj,ska ishhg 50 la" .%dóh c,
jeàu fya;= fldg f.k re' ñ,shk 7"693 l jHdmD;sj,ska ishhg 75 la iy jl=.vq ksoka.;
o< ,dNhla jd¾;d lsÍug uKav,hg yels ù frda. wjulsÍfï jHdmD;sj,ska ishhg ishhla
we;s w;r th fmr jif¾ wkqrEmS ld, iSudj wdjrKh lsÍu i|yd jQ tl`. jQ uQ,Huh ne`§ï
;=< jd¾;d l< w.hg jvd ishhg 10'8 lska bgq lsÍu i`oyd fuu jif¾ fï olajd uyd
by< hduls' fï nj 2019 jif¾ wkqrEmS ld, NdKavd.drh úiska remsh, ñ,shk 2"027 l
mßÉfPaoh ;=< jd¾;d l< re' ñ,shk 512 l odhl;ajhla ,nd § we;'
fufyhqï w,dNhg re' ñ,shk 179 l fufyhqï
,dNhla jd¾;d lsÍu ;=<ska .uH fõ'

j.=j 3.2 : rch i;= jHjidhhkays ,dNodhS;ajh


re' ñ,shk
  ,dNh$w,dNh
  wdh;kh 31'08'2020^w&
2018 2019^w& Èkg
1 ,xld nexl=j 33,416 29,685 12,881
2 uyck nexl=j 24,406 19,666 6,343
3 cd;sl b;srs lsrSfï nel=j 7,941 10,462 5,449
4 rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j 480 465 189
5 ksjdi ixj¾Ok yd uQ,H ixia:d nexl=j 629 774 -788
6 m%dfoaYSh ixj¾Ok nexl=j 2,103 1,344 -575
7 fiajd kshqla;slhkaf.a Ndr wruqo,a uKav,h 18,292 20,570 21,344
8 Y%S ,xld rlaIK ixia:dj 13,399 18,976 3,601
9 cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo, 3,289 3,009 6,204
10 Y%S ,xld wmkhk Kh rlaIK ixia:dj 419 277 167
11 lDIsld¾ñl yd f.dúck rlaIK uKav,h 612 411 -158
12 ,xld úÿ,sn, uKav,h -30,458 -85,411 -31,724
13 ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj -106,143 -11,835 -4,417
14 Y%S ,xld jrdh wêldßh 7,534 15,777 7,483
15 cd;sl c,iïmdok yd c,dmjdyk uKav,h -517 -1,177 179
16 iSudiys; .=jka f;dgqm< yd .=jka fiajd ^Y%S ,xld& iud.u 10,458 15,222 -688
17 iSudiys; Y%S,xlka thd¾,hska iud.u -17,214 -44,023 -36,387
18 Y%S ,xld .ukd .uk uKav,h 1,295 1,556 -1,175
19 rdcH bxcsfkare ixia:dj -1,337 -954 -598
20 bxcsfkareuh ld¾hhka ms<sn| uOHu WmfoaYl ld¾hdxYh 531 340 -93
21 rdcH ixj¾Ok yd ks¾udK kS;s.; ixia:dj 18 11 -264
22 iSudiys; ñ,aflda mqoa.,sl iud.u -606 -619 -56.7*

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   72   


j.=j 3.2 : rch i;= jHjidhhkays ,dNodhS;ajh ^iïnkaê;hs...&

re' ñ,shk
  ,dNh$w,dNh
  wdh;kh ^w&
31'08'2020^w&
2018 2019 Èkg
23 cd;sl mY= iïm;a ixj¾Ok uKav,h -589 -510 -69*
24 Y%S ,xld rdcH jeú,s ixia:dj -76 -239 -112
25 ck;d j;= ixj¾Ok uKav,h -320 -452 -250
26 iSudiys; l=reKE., jeú,s iud.u 211 120 161
27 iSudiys; y,dj; jeú,s iud.u -35 89 178
28 iSudiys; l`Mfndaúáhdk f;a l¾udka; Yd,dj -7 -53 -1
29 Y%S ,xld lcq ixia:dj 18 43 -18.8*
30 iSudiys; ,xld Lksc je,s iud.u 621 2,271 -296
31 iSudiys; ,xld fmdiafmaÜ iud.u 16 28 29
32 iSudiys; lyg.y .%e*hsÜ ,xld iud.u 24 31 -1
33 ixj¾Ok f,d;/hs uKav,h 2,735 2,897 1,711
34 cd;sl f,d;/hs uKav,h 1,038 1,323 866
35 rdcH T!IO ksIamdok ixia:dj 360 592 838
36 Y%S ,xld wdhq¾fõo TDIO ixia:dj 33 3 -5
37 rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj 1,685 2,176 675
38 Y%S chj¾Okmqr uy frday, 123 -94 54
39 iSudiys; iajdëk rEmjdyskS cd,h -622 -597 -420
40 Y%S ,xld rEmjdyskS ixia:dj 190 -467 -330
41 Y%S ,xld .=jka úÿ,s ixia:dj -20 -29 -12
42 Y%S ,xld yia; l¾udka; uKav,h ^,lai,& 22 123 -68
43 rdcH ±j ixia:dj 422 317 -119
44 iSudiys; rdcH jdKsc kS;s.; ixia:dj 88 -29 -34
45 iSudiys; ,xld if;di -2,250 -1,781 -1,021
46 rdcH uqøK kS;s.; ixia:dj -406 -169 -82
47 ,xld ëjr ixia:dj 17 -28 -40*
48 ,xld ëjr jrdh ksIamdok kS;s.; ixia:dj 3 20 -65*
49 iSudiys; ,xld fmdfydr iud.u 39 120 31
50 iSudiys; fld<U fldu¾I,a fmdfydr iud.u 290 306 44
51 iSudiys; fydfg,a äfjf,dm¾ia ,xld iud.u -126 -361 -15
52 ,xld iSks iud.u 144 -1,308 1,007
tl;=j -27,825 -1,132 -10,447.6
uQ,dY% : rch i;= jdKsc jHdmdr iy rdcH jHdmdr fomd¾;fïka;=j
* 31.07.2020 Èkg ,dNodhS;ajh
^w& flgqïm;a

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   73   


j.=j 3'3 ( rch i;= jHjidhhkaf.ka ,o whNdr$,dNdxY wdodhu

re' ñ,shk

wdh;kh 2016 2017 2018 2019 31.08.2020


Èkg
whnÿ 92,338 50,447 37,230 22,833 5,081
cd;sl b;sßlsÍfï nexl=j 12,026 3,865 500 2,000 1,000
,xld nexl=j 18,000 12,000 4,500 - -
uyck nexl=j 8,000 5,000 3,200 2,200 1,500
Y%S ,xld úÿ,s ixfoaY yd kshduk fldñIka
iNdj
28,000 22,800 21,850 8,950 2,000
Y%S ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj 10,000 - - - -
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j 10 25 - - -
m%dfoaYSh ixj¾Ok nexl=j 88 - - 169 -
rdcH ±j ixia:dj 175 100 100 50 -
rdcH T!IO ksIamdok ixia:dj 65 45 z 50 - -
cd;sl rlaIK Ndr wruqo, 2,500 2,100 2,750 3,268 500
N+ úoHd yd m;,a ld¾hdxYh 900 1,500 1,700 2,300  
cd;sl ueKsla yd iAj¾KdNrK wêldßh 175 100 25 25 -
Y%S ,xld rEmjdyskS ixia:dj - -     -
,xld úÿ,sn, uKav,h 8,000 - - - -
Y%S ,xld wdfhdack uKav,h 115 220 250 250 -
cd;sl f,d;/hs uKav,h 550 - - - -
iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj - - - 52 -
Y%S ,xld wmkhk Kh rlaIK සංස්ථාව 25 - 15 15 -
uOHu ඉංcsfkare WmfoaYk ld¾hdxYh 25 25 25 25 -
Y%S ,xld ixpdrl ixj¾Ok ld¾hdxYh 1,500 1,000 1,000 500 -
isú,a .=jka fiajd wêldßh 768 800 800 800 -
rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj 216 222 - - -
cd;sl m%jdyk ffjoH wdh;kh 200 160 165 200 -
Y%S ,xld úfoaY /lshd ld¾hdxYh 1,000 185 200 650 -
cd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj - 300 100 50 -
Y%S ,xld ixpdrl ixj¾Ok wêldßh - - - 200 -
Y%S ,xld bvï f.dvlsÍfï yd ixj¾Okh
lsÍfï wêldßh
- - - 200 -
Y%S ,xld jrdh wêldßh - - - 900 -
cd;sl fT!IO kshduk wêldßh - - - 29 81
whnÿ 15,821 3,550 4,598 5,024 2,407
cd;sl b;sßlsÍfï nexl=j 60 60 60 60 60
,xld nexl=j 346 346 346 346 346
uyck nexl=j 316 316 316 316 316
,xldmq;% ixj¾Ok nexl=j - -
36 41 41
cd;sl ixj¾Ok nexl=j
2 2 1 1 1
Y%S ,xld b;sßlsÍfï nexl=j - - - -
86
Y%S ,xld rlaIK ixia:dj
11,857 503 1,856 1,720 695
.=jka f;dgqm< iy .=jka fiajd ^Y%S ,xld&
-
iud.u 1,500 850 300 500

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   74   


j.=j 3'3 ( rch i;= jHjidhhkaf.ka ,o whNdr$,dNdxY wdodhu ^iïnkaê;hs...&
re' ñ,shk

wdh;kh 2016 2017 2018 2019 31.08.2020


Èkg
,xld LKsc je,s iud.u - - -
35 130
,xld fmdiafmaÜ iud.u - 8 5 7 -
iajdëk rEmjdyskS cd,h - - -
10 12
,xld f,a,kaâ iud.u
34 35 45 13 2
rlakd wdrlaIl ,xld iud.u - - -
40 37
,xld fmdfydr iud.u -
116 90 21 15
fld<U fldu¾I,a fmdfydr iud.u -
25 12 20 10
mrka;ka flñl,aia iud.u - -
8 11 10
tia'à'iS fckr,a fÜ%äka iud.u - - - -
5
Y%S ,xld fg,sfldï iud.u
795 795 795 947 947
ã ,d rE ,xld mqoa.,sl iud.u -
62 79 106 133
,xld úÿ,s mqoa.,sl iud.u -
152 218 305 500
,xld l¾udka; j;= iud.u -
47 55 78 82
ksmqK;d ixj¾Ok wruqo, - - - - -
isf,daka wef.%d bkaviaà%ia
12 12 19 23 30
,xld f,dcsiaálaia ,sñgâ - - -
5 1
,xld Lkscf;,a .vnd m¾hka; iud.u - - - -
438
jeú,s iud.ï -
10 103 95 172
fjk;a -
3 7 4 12
tl;=j 108,159 53,997 41,828 27,857 7,488
uQ,dY% ( rch i;= jdKsc jHjidhhka iy rdcH jHdmdr fomd¾;fïka;=j
 
       

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   75   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   76   
2020-21 whjeh ieliSu i`oyd
mokï jQ idOl 04

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   77   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   78   
2020-21 whjeh weia;fïka;= ieliSu i`oyd we;s úh yels j¾Okh ms<sìUq lrñka l¾udka;
mokï jQ idOl wxYh o uE; yd uOHld,Skj kj udj;l
m%fõY jkq we;' o< foaYSh ksIamdÈ;hg by<
2020-21 whjefhys id¾j wd¾Ól iy rdcH uQ,H odhl;ajhla imhk fiajd wxYh o f;dr;=re
weia;fïka;=" whjeh ilialrk wjia:dfõ ikaksfõok ;dlaI‍ Kh" m%jdyk" uQ,H fiajd iy
mj;akd Wml,amk" úYaf,aIK iy ld¾h uKav, foam, fjf<`odï wxYfha Okd;aul odhl;ajh
úksYaphka ud,djla u; mokï ù we;' fuu.ska o iuÕska ;jÿrg;a mq¿,a jkq we;ehs wfmalaId
o< foaYSh ksIamdÈ;h" WoaOukh" úfoaY wxYfha flf¾' fiajd wxYfhys mq¿,aùu i`oyd rfgys
j¾Okhka yd fiajd úhqla;sh jeks id¾j wd¾Ól wOHdmk iy fi!LH wxY W;afma%rlhla f,i
o¾Ylj, iy weia;fïka;= j, ixfõ§;dj lghq;= lrkq we;ehs wfmalaId flf¾'
fukau wdodhu iy úhoï weia;fïka;= i|yd
Ndú;d lrk Wml,amk j, úia;r o imhkq mdßfNda.sl ñ,
,nhs'
fjf<`ofmd< kshdukh u.ska iq,N;djh iy
uOHia: ñ, ;yjqre lrñka" foaYSh ksIamdok
o< foaYSh ksIamdÈ;h Èß.ekaùu" wdkhk nÿ" úfYaI fj<o NdKav
nÿ" wju iy Wmßu ñ, iSud" iy;sl l<
f,dal wd¾Ólfhys isÿ jQ fmr fkdjQ úrE lvd jeàu ñ, iy wdkhk iSud lsÍï we;=¿j fj<| yd
yd tys miq n,mEï fya;=fjka foaYSh wd¾Ólhg jQ rdcH uQ,H m%;sm;a;s u.ska w;HjYH wdydr
n,mEu iu`.ska fldúâ-19 jix.;fhka wd¾Ól øjHj, ñ, ia:djr lsÍug rch úiska läkï
yd iudc l%shdldrlï flfrys we;s l< n,mEu mshjr f.k we;' uOHld,Skj Lksc f;,a ñ,
iuÕu 2020 jif¾ § Y%S ,xld wd¾Ólh ukao. ia:djrj mj;ajd.ekSu i|yd rch úiska bkaOk
dó ù we;' ;;H o< foaYSh ksIamdÈ;fha ^o' foa' ñ, ia:dhSlrK wruqo, (FPSF) l%shd;aul lrk
ks& j¾Okh 2021 jif¾ § ishhg 5'0 la jkq ,§' fuu j¾Okhka o iuÕ uqo,a m%;sm;a;suh
we;ehs wfmalaId flf¾' 2020 jif¾ § j¾Okh l%shdud¾. fya;=fjka" WoaOukh 2021 jif¾ §
ukao.dó jqjo" id¾j wd¾Ól uQ,O¾u iy rfÜ ishhg 4-6 la muK jk uOH ;ks w.hl mj;skq
foaYmd,k ia:djr;ajh h:d ;;a;ajhg m;aùula we;ehs wfmalaId flf¾' uOHld,Skj rdcH
we;s fyhska 2021 jif¾ § wd¾Ólh h<s j¾Okh uQ,H wjldYh mq¿,a ùu ;=<ska" foaYSh iemhqï
jkq we;ehs wfmalaIs;h' nÿ l%uh ir, lsÍu;a yd fnodyeÍfï cd,h by, kexùu iy uqo,a
iuÕ 2020 jif¾ § l%shdlaul lrk ,o rdcH m%;sm;a;s l%shdud¾. ;=<ska b,lal.; rduqj ;=<
uQ,H iy uqo,a m%;sm;a;s iykhka fya;=fjka WoaOukh mj;skq we;ehs wfmalaId flf¾'
2021 jif¾ § ishhg 5'0 l wd¾Ól j¾Okhla
w;alr .kq we;ehs wfmalaId flf¾' rdcH uQ,H fiajd kshqla;sh iy fiajd úhqla;sh
tald.%;d l%shdj,sh fï i`oyd ;jÿrg;a iydh
jkq we;s w;r" mdßfNda.sl ñ, WoaOukh 2020- ldka;djka iy ;reKhska fjkqfjka /lshd
21 § b,lal.; iSudjka ;=< mj;skq we;' 2021 wjia:d iq,N lsrSu iy wOHdmkh uÜgï yd
jif¾ isg fld<U jrdh k.rh" yïnkaf;dg fiajd kshqla;s uÜgu w;r fkd.e,mSu wvq
ld¾ñl l,dm jHdmD;sh iy trdjq¾ frÈms<s lsrSu iu`. 2021 jif¾ § fiajd úhqla;sh ishhg
WoHdkh we;=¿ wfkl=;a uyd mßudK jHdmD;s 4'0 olajd wvq lsrSug wfmalaId flf¾' tu.ska
i|yd iDcq úfoaY wdfhdack by<hdu;a iuÕ Y%S jvd fyd| fiajd kshqla;Ska i|yd wOHdmkh
,xld wd¾Ólh ms<sn| f.da,Sh úYajdih h<s;a mßj¾;kh lsÍu" iDcq úfoaY wdfhdack r`ojd
jrla ;yjqre jkq we;' f,dal nexl=fõ jHdmdr .ekSu iy kqmqyqKq Y%u ixl%uKh wvq lrk
myiq lsÍfï 2021 jd¾;djg wkqj" 2020 jif¾ w;ru mqyqKq ixl%uK m%j¾Okh lsÍu i|yd rch
§ Y%S ,xldj wd¾Ólh fYa‚.; lsÍïj, … jk úiska 2021 isg 2030 olajd —ksmqK;d ixj¾Ok
ia:dkh olajd by< f.dia we;s w;r wd¾Ólh oYlh˜ f,i m%ldYhg m;a lr we;' fldúâ-19
ms<sn| f.da,Sh úYajdih bka ms<sìUq flf¾' 2020- jix.;h me;srSu;a iu. rfgys ud¾..; moaO;s
21 bÈß m%;sm;a;s m%;sixialrK l%shd;aul lsÍu;a Ndú;h jeäùu ;=<ska wOHdmkfha iy fiajd
iuÕ m%;sm;a;suh ksYaÑ;;djh iy foaYmd,k kshqla;sfha wkd.; mq`M,aùï j¾Okhg fya;=jkq
ia:djr;ajh fya;=fjka ol=Kq wdishdfõ iy we;' l%shdldÍ Y%u n,ldhg ldka;d iyNd.S;ajh
wdishdkq l,dmfha jeo.;a ia:dkhla Y%S ,xldjg by< kexùu wd¾Ól ixj¾Okh i|yd m%Odk
h<s ysñjkq we;ehs wfmalaId flf¾' b,a¨ï idOlhla jkq we;' tneúka" <ud /ljrKh iy
wxYfhka n,k l<" fm!oa.,sl yd rcfha wjidk jD;a;Sh mqyqKqj we;=¿ wfkl=;a myiqlï i|yd
mßfNdack úhoï" Y=oaO wmkhkh iy o< ia:djr m%fõYhka jeäÈhqKq flf¾'
m%d.aOk iïmdokh 2021 jif¾ § jeäjkq we;ehs
wfmalaI‍ s;h' úfoaY wxYh
lDIsld¾ñl ksIamdok$ wmkhk h:d ;;a;ajhg
m;a lsÍug meyeÈ,s uÕ fmkaùï iys; m%;sm;a;suh wdkhk idudkH ;;a;ajhg m;afjñka wmkhk
m%uqL;d iy ys;lr ld,.=‚l ;;a;ajhka iuÕ by<hdu fya;=fjka Y%S ,xldfjys úfoaY wxYh
lDIsld¾ñl wxYh tys j¾Ok fõ.h kej; ,nd 2021 jif¾ § j¾Okh jkq we;ehs wfmalaId
.ekSug n,dfmdfrd;a;= fõ' fiiq m%Odk wxY lrk w;r" tu.ska fj<| ysÕh wvq jkq we;ehs
w;r ksIamdok l¾udka;fha iy bÈlsÍï wxYfha wfmalaId flf¾' 2021 jif¾ oS m%jdyk fiajd

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   79   


iy f;dr;=re ;dlaIK$jHdmdr l%shdj,s ndysr wLKavj ,nd fokq we;' lDIsld¾ñl
uQ,dY% fj; mejÍfï l%shdldrlï mq¿,a jkq we;' wdOdr jevigyka iuÕ fkdñf,a
wd¾Ól l%shdldrlï idudkHlrKh ùu;a iuÕ T!IO" oßø;djh msgqoelSfï jevigyka
ixpdrl iy fiajd kshqla;slhkaf.a fma%IK h:d wjYH;d we;s mqoa.,hska i|yd iudc
;;a;ajhg m;a jkq we;s neúka cx.u .sKqfuys wdrlaIK iy iqNidOk fhdackd l%u
ysÕh uOHld,Skj wvq jkq we;ehs wfmalaId wLKavj l%shd;aul flf¾'
flf¾' uyd mßudK jHdmD;s wdrïN lsÍu;a iuÕ
úfoaYSh wdfhdack .,d tau h<s;a by< hkq we;ehs • ish`M‍u wxY i`oyd f;dr;=re ;dlaIK
wfmalaId lrk w;r" 2020-21 ld,mßÉfPaoh ;=< u; mokï jQ úi÷ï ,nd§ug m%uqL;ajh
ia:djr úksuh wkqmd;hka wfmalaId flf¾' ,nd § we;'
• rdcH wdh;k iy ixia:d fj; isÿlrk
uqo,a iuia;hka mejreï wfmalaIs; uÜgñka mj;ajd f.k
2021 jif¾ § wfmalaIs; kdñl o< foaYSh hkq ,nk w;r" tajdfha ld¾hidOkfhys
ksIamdÈ;fha j¾Okhg wkql+, jk mßÈ uqo,a by< ÈhqKqjla wfmalaId flf¾'
iemhqu mj;ajdf.k hkq we;ehs wfmalaId • wd¾Ól lghq;= ;=< oS fm!oa.,sl wxYh
flf¾' rdcH jHdmdrj, ld¾hidOkh jeäÈhqKq W;af;ackh lrk w;ru m%jdyk"
lsÍu;a iuÕu rdcH uQ,H tald.%;djh ;=<ska c, iemhqu" wOHdmkh" fi!LHh yd
fm!oa.,sl wxYfha Ndú;hg fjf<|fmd<g jeä jD;a;Sh mqyqKq jeks wd¾Ól yd iudc
iïm;a m%udKhla tla flfrkq we;' tu.ska 2021 há;, myiqlï i`oyd rdcH wdfhdack
jif¾ § wfmalaIs; wd¾Ól j¾Okh idlaId;a lr uOHld,Skj o< foaYSh ksIamdÈ;fhka
.ekSug yels jkq we;' ishhg 4-6 w;r mj;ajd .ekSug
wfmalaId flf¾'
wdodhu
• rdcH úhoïj, .=Kd;aulNdjh
jeäoshqKq lsÍu iy M,odhS fkdjk
wdodhï weia;fïka;= ilia lsrSu i|yd Ndú;d
úhoï iSud lsÍu i`oyd ork W;aidyhka
l< Wml,amk weuqKqu III ys olajd we;' Yla;su;a lrkq we;'
úhoï • ixj¾Ok ld¾hhka l%shd;aul lsÍfï
oS whjeh m%;smdok Wmfhdackfha
úhoï weia;fïka;= ilia lsÍug fhdod.;a iqug l%shdldÍ;ajhg iy oaúlrKh
Wml,amk my; i`oyka fõ ( je<elaùug úuOH.; wdh;k iy f¾Çh
wud;HdxY iu`. ukd wëlaIKhlska
• rdcH fiajfha ñ,shk 1'3 l muK fiajl iy ióm iïnkaO;djhlska lghq;=
msßila isák w;r" Tjqkag jd¾Islj flf¾' rdcH uQ,H iy uqo,a m%jdy
ysñjk wkqu; jegqma j¾Ol fya;=fjka l<ukdlrKh lsÍu i|yd ukdj lem
isÿjk jd¾Isl kdñl jegqma jeäùu u; jQ md,k hdka;%Khla l%shd;aul flf¾'
jegqma iy fõ;k úhou mokï ù we;'
• l%shdj,sh" fiajd iemhSu iy kS;sfha
• 2020 iy 2021 jif¾ ms<sfj<ska úY%du wdêm;Hh wkqj wdh;ksl ixj¾Okh
hdug kshñ; úY%dñlhska 25"000 iy i|yd m%uqL;djh ,nd § we;'
28"000 lf.a wdxYsl n,mEu iu`. úY%du
jegqma f.ùï ,nk úY%dñlhska ixLHdj
659"000 la jkq we;ehs Wml,amkh lr Kh .ekSï
we;'
o< foaYSh ksIamdÈ;fha m%;sY;hla f,i 2020
jif¾ oS ishhg 95'1 olajd by< ke.=Kq rdcH
• wfmalaIs; WoaOukh my; jeàu
Kh" 2021 jif¾ oS ishhg 96'3 olajd ;jÿrg;a
fya;=fjka 2020 jif¾ § wfmalaIs;
by< hkq we;' fuu Kh m%udKh uOHld,Skj
foaYSh fmd,S wkqmd;j,g wkqj fmd,S
o< foaYSh ksIamdÈ;fhka ishhg 75 olajd
f.ùïj, iq`M my<hdula isÿjkq we;'
wvq jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' rdcH
• uOHld,Sk whjeh b,lalhka <`.d lr Kh" o< foaYSh ksIamdos;fha wkqmd;hla f,i
.ekSug" Wmfhda.s;d fiajd iy iemhqï wLKavj my; fy,Su ;yjqre lsÍu i`oyd foaYSh
u; jk úhou oeäj l<ukdlrKh iy úfoaYSh Kh.ekSïj, ksis ixfhdackhla
flf¾' mj;ajdf.k hkq we;' rcfha wdodhu o< foaYSh
ksIamdÈ;fhka ishhg 13 la olajd mq¿,a lsÍu"
• fldúâ-19 jix.;h fya;=fjka iudcfha whjeh úhoï f,i iSud lsÍu iy úfoaYSh iDcq
wjodkug ,laúh yels lKavdhï wdfhdack wdl¾IKh lr .ekSu hk b,lal
i|yd ,nd fok uqo,a m%odkhg wu;rj iemsÍfuka Kh wju lsÍu isÿflf¾' rcfha uQ,H
mdi,a <uqka iy wdndê; fin¿ka wjYH;d wju msßjehlska imqrd,Su iy;sl lsÍu
i|yd wdOdrl jevigyka l%shd;aul ioyd Kh l<ukdlrKhg wLKavj wjOdkh
lsÍfuka l=gqïN i|yd jk iykdOdr fhduq lrkq we;'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   80   


weia;fïka;= j, ixfõ§;djh • uOHld,Skj wfmalaId lrk
mßj¾;khka isÿlsÍug mj;sk iSñ;
wd¾Ól mqfrdal:k my; i`oyka wNsfhda. u; yelshdj fya;=fjka úfoaY wruqo,a u.ska
ixfõoS jkq we;' isÿflfrk úYd, jHdmD;sj,g iy
tu.ska wdfhdack uÜgu iy wd¾Ól
• jir 2021 oS f.da,Sh wd¾Ólh wfmalaId j¾Okh flfrys we;sjk n,mEï'
jQjdg fmr b;d blaukska h:d ;;a;ajhg
m;aùfuka cd;Hka;r jYfhka Lksc • rdcH uQ,H ;;a;ajh flfrys n,mEula
f;,a iy wfkl=;a NdKav j, ñ, we;s l< yels m%udKd;aul wjodkï'
.Kka jeä jQfha kï" wdkhk msßjeh"
foaYSh mdßfNda.sl ñ, .Kka" ksIamdok • f.da,Sh wiu;=,s;;djhka my;jeàu
msßjeh fukau whjeh úhoï flfrys fya;=fjka wfmalaIs; f.da,Sh wd¾Ól
o wys;lr f,i n,mdkq we;s kuq;a" ta j¾Okhg jvd wvq w.hla .kakd w;r
fya;=fjka we;s jk wmkhk jeäùu tu.ska Y%S ,dxlsl NdKav yd fiajd i|yd
jeks ys;lr m%;sM,' jk úfoaYSh b,a¨u ‍ flfrys wys;lr
f,i n,mdkq we;s w;ru" tu.ska Y%S
• fldúâ-19 jix.;h me;sr hdu fyda ,xld wd¾Ólh ukao.dó ùu'
fjk;a fi!LH wjodkï'
• cd;Hka;r fjf<|fmdf<ys Lksc
• foaYSh ksIamdokh" cd;Hka;r fj<|du" f;,a iy fj<| NdKav ñ, .Kka j,
foaYSh ñ, iy iuia; j¾Okh flfrys WÉpdjpkhka id¾j wd¾Ól ia:dhs;dj
n,mEï we;s l< yels ndysr lïmk iy j¾Okfha wfmalaIs; b,lal
i|yd .e,mqï msßjeh' flfrys n,mEï we;s l< yels w;r"
tu.ska rcfha úhoï yd wdodhï flfrys
• iajNdúl úm;a iy we;súh o we;sjk n,mEï'
yels cd;Hka;r N+-foaYmd,k
wúksYaÑ;;djhka yd iïnkaO wjodkï' • rdcH wxYfha fiajlhskaf.a jegqma yd
úY%du jegqma wdY%s; mqkrdj¾;k úhoï
• lDIsl¾uh" c, úÿ,sn, W;amdokh jeäùfï m%jK;djhka'
yd rdcH whjeh u; we;sjk wys;lr
n,mEï we;s l< yels wys;lr ld,.=‚l • ÿ¾j, ld¾hidOkhla ms<sìUq lrk rch
;;a;ajhka' i;= jdKsc jHjidhhka'
• mßmd,kuh iy m%iïmdok lghq;= yd
iïnkaOj wjysr;djhka'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   81   


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   82   
weuqKqu I
NdKavd.drh úiska ksl=;a l< NdKavd.dr wemlr ,ehsia;=j - iema;eïn¾ 2020

wkq nexl=j fyda wdh;kfha wdh;kfha ku re' ñ,shk tl;=j


wxlh ku
1 uyck nexl=j ,xld úÿ,sn, uKav,h 19,957.74

,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj 171,097.09

iSudiys; ,xld keõ ixia:dj 13,554.40

,xld flda,a lïmeKs mqoa.,sl 11,000.00


iud.u
cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 3,410.59
uKav,h
ù wf,ú uKav,h 2,846.71

ud¾. ixj¾Ok wêldßh 40,157.88

rdcH uqøK ixia:dj 1,350.00

iSudiys; Y%S,xlka .=jka fiajh 9,434.83

Y%S ,xld rdcH jejs,s iud.u 100.00

iSudiys; ,xld if;di 1,000.00 273,909.23

2 ,xld nexl=j iSudiys; f.dvke.s,s øjH ixia:dj 500.00

,xld úÿ,sn, uKav,h 5,000.00

,xld ëjr ixia:dj 100.00

,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj 169,641.00

iSudiys; we,alvqj jeú,s iud.u 30.00

fckr,a ›u;a fcdaka fld;,dj, 835.00


wdrlaIl úYajúoHd,h
ck;d j;= ixj¾Ok uKav<h 140.00

iSudiys; cd;sl jHdmdr 8,600.00


l<uKdlrK wdh;kh
cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 58,299.96
uKav,h
fkda¾;aiS ,sñgâ 80.00
ù wf,ú uKav,h 8,572.95
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 116,480.30
iSudiys; Y%s ,xld .=jka fiajh 7,068.38
rdcH ixj¾Ok yd boslsrSï ixia:dj 1,000.00

YS% ,xld rEmjdysks ixia:dj 200.00

rdcH bxcsfkare ixia:dj 2,400.00

kd.ßl ixj¾Ok wêldßh 2,189.88 381,137.47


3 cd;sl b;sß lsÍfï ,xld úÿ,sn, uKav,h 5,000.00
nexl=j
fckr,a ›u;a fcdaka fld;,dj, 35,201.41
wdrlaIl úYajúoHd,h
iSudiys; ,laOkú iud.u 2,992.00

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   83   


wkq nexl=j fyda wdh;kfha wdh;kfha ku re' ñ,shk tl;=j
wxlh ku
cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 16,239.48
uKav,h
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 68,621.43
YS% ,xld bvï f.dvlsrSï yd 3,500.00
ixj¾Ok ixia:dj
kd.ßl ixj¾Ok wêldßh 2,770.00 134,324.31
4 fldu¾I,a nexl=j cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 1,929.61
uKav,h
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 5,948.81 7,878.42
5 ã¡t*a¡iS¡iS¡ nexl=j cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 6,026.24
uKav,h
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 6,105.85 12,132.09

6 fiajd kshqla;hkaf.a iSudiys; ,laOkú iud.u 2,992.00 2,992.00


Ndr wruqo,a uKav,h
7 Ökfha tlaisï nexl=j úÿ,s ixfoaY kshduk fldusIka 16,710.58 16,710.58
iNdj
8 yegka keIk,a nexl=j iSudiys; .=jka f;dgqm< yd .=jka 4,000.00
fiaajd ^YS% ,xld& iud.u
cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 13,216.55
uKav,h
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 23,943.54 41,160.09
9 fydxfldka wekaâ iSudiys; .=jka f;dgqm< yd .=jka 8,319.56
Iex.ayehs nexl=j fiaajd ^YS% ,xld& iud.u
iSudiys; fjiaÜ fldaiaÜ mj¾ 30,440.13 38,759.69
mqoa.,sl iud.u
10 Ökfha l¾udk;a; yd ,xld úÿ,sn, uKav,h 13,142.20 13,142.20
jdKsc nexl=j
11 cmka cd;Hka;r iSudiys; .=jka f;dgqm< yd .=jka 134,227.07 134,227.07
iyfhda.s;d wdh;kh fiaajd ^YS% ,xld& iud.u

12 cd;sl ixj¾Ok cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 17,380.43


nexl=j uKav,h
ud¾. ixj¾Ok wêldßh 7,745.36 25,125.79
13 bkaoshdkq tlaisï cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 48,385.38 48,385.38
nexl=j uKav,h
14 Ök ixj¾Ok nexl=j cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 11,774.35 11,774.35
uKav,h
15 wdishdkq ixj¾Ok ,xld úÿ,sn, uKav,h 87,647.85 87,647.85
nexl=j
16 iïm;a nexl=j ud¾. ixj¾Ok wêldßh 14,500.00 14,500.00

17 Tiaá%hdfõ hqksfl%äÜ cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 11,422.95 11,422.95


nexl=j AG uKav,h
18 whs tka cS nexl=j" cd;sl c,iïmdok yd c,dmjyk 18,726.39 18,726.39
fko¾,ka;fha tkaù uKav,h

19 Y%S ,xld rlaIK Y%S ,xld rlaIK ixia:dj 2,261.88 2,261.88


ixia:dj
20 iSudiys; phskd cd;sl ,xld LKsc f;,a ixia:dj 8,251.15 8,251.15
ridhksl bxcsfkare
wxl 14 boslsrSï
iud.u
21 ãî Ndrlrejka iSudiys; Y%S,xlka .=jka fiajh 32,985.75 32,985.75
^fydxfldx& ,sñgâ
tl;=j 1,317,454.65 1,317,454.65

uQ,dY%h : NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=j


rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   84   
weuqKqu II
j.=j 1 : uQ,l
s wxYhkays j¾Ok wkqmd;h %

2018 2019 2020 m<uq


ld¾;=j olajd ^w&

o'foa'ks' 3.3 2.3 -1.6


lDIsl¾udka;h 6.5 0.6 -5.6
l¾udka; 1.2 2.7 -7.8
fiajd 4.6 2.3 3.1
WoaOukh - o'foa'ks' wjOuklh ^]& 4.3 2.2 3.6
fiajd kshqla;s wkqmd;h ^]& 4.4 4.8 5.7
uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLK fomd¾;fïka;=j
^w& ;djld,sl

j.=j 2: lDIsld¾ñl wxYhkays ls%hdldß;ajh


^w&
2020
wxYh 2018 2019
ld¾;= 1 ld¾;= 2
f;a ^ls' .%Eï ñ,shk& 303. 80 300. 10 53. 20 75. 40
j¾Okh (%) - 1. 00 - 1. 20 - 27. 40 - 11. 10
rn¾ ^ls' .%Eï ñ,shk& 82. 60 74. 80 17. 90 19. 70
j¾Okh (%) - 0. 60 - 9. 50 - 16. 60 - 2. 90
fmd,a ^f.ä මි,shk& 2623. 10 3085. 60 679. 30 688. 50
j¾Okh (%) 7. 10 17. 60 - 12. 60 - 13. 10
u;aiH ^fu' fgdka&Z000 527. 10 505. 80 118. 90 75. 80
j¾Okh (%) - 0. 80 - 4. 00 - 10. 70 - 37. 60
uy h, uy
ù ^fu'fgdka&Z000 3072. 60 1519. 40 3196. 70
uQ,dY%h( ckdf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^w& ;djld,sl

j.=j 3 : ld¾ñl wxYfha ls%hdldß;ajh re' ñ,shk


^w&
2020
wxYh 2018 2019
ld¾;= 1
wdydrmdk yd ÿïfld< ksIamdokh 556, 140 574, 888 174, 434
j¾Ok wkqmd;h 4. 0 3. 4 2. 8
frosms<s" we`.`tï iy iï ksIamdok 314, 442 326, 803 98, 723
j¾Ok wkqmd;h 3. 4 3. 9 ( 13. 6)
ridhksl øjHiy ta wdY%S; ksIamdok" T!IO yd
ta wdY%S; ksIamdok 96, 761 100, 511 21, 339
j¾Ok wkqmd;h 3. 4 3. 9 ( 10. 1)
rn¾ iy ma,diaála ksIamdok 88, 147 83, 009 10, 447
j¾Ok wkqmd;h 2. 3 ( 5. 8) ( 11. 6)
f,day fkdjk Lksc ksIamdok 85, 031 85, 341 21, 471
j¾Ok wkqmd;h 9. 3 0. 4 ( 0. 6)
.Dy NdKav ksIamdokh 100, 302 100, 797 30, 633
j¾Ok wkqmd;h 2. 4 0. 5 ( 6. 7)
ld¾ñl wxYfha tl;=j 2, 540, 315 2, 608, 211 679, 127
ld¾ñl wxYfha iuia; j¾Okh 1. 2 2. 7 ( 7. 8)
uQ,dY%h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^w& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   85   


j.=j 4 : wmkhk ld¾hidOkh: 2019-2020
we'fvd' ñ,shk

2019 ck' 2020


whs;uh
- wf.da' ck' - wf.da' ^w&

lDIsld¾ñl ksIamdok 1, 667 1, 516


f;a 915 806
rn¾ 19 18
fmd,a ksIamdok 232 222
wfkl=;a lDIsld¾ñl ksIamdok 502 471

lDIsld¾ñl ksIamdok 6, 330 4, 905


frosms<s yd we`.`tï 3, 737 2, 853
Lksc f;,a 328 268
wfkl=;a ld¾ñl ksIamdok 2, 266 1, 784
Lksc wmkhk 21 14
wfkl=;a wmkhk 11 9
uq`t wmkhk 8, 030 6, 445
uQ,dY%h ( Y%S ,xld uy nexl-j
^w& ;djld,sl

j.=j 5 : wdkhk ld¾h idOkh 2019- 2020


we'fvd' ñ,shk
2019 2020
whs;uh
ck' - wf.da' ck' - wf.da'^w&

mdßfNda.sl NdKav 2, 499 2, 300


iy,a 8 6
iSks 125 162
wfkl=;a wdydr ksIamdok 784 855
wfkl=;a mdßfNda.sl NdKav 1, 582 1, 277

w;r ueos NdKav 7, 380 5, 692


bkaOk 2, 577 1, 691
;sß`.= yd nv bß`.= 203 229
fmdfydr 138 124
frosms<s yd we`.`tï 1, 877 1, 457
wfkl=;a w;rueos NdKav 2, 585 2, 190

wdfhdack NdKav 3, 002 2, 253

wfkl=;a wdkhk 5 11
tl;=j 12, 886 10, 257
uQ,dY%h( Y%S ,xld uy nexl=j
^w& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   86   


j.=j 6 : f.jqï fYaIh - 2020
we'fvd' ñ,shk
2020
whs;uh ^w& ^w&
jd¾Isl
ld¾;= 1 ld¾;= 2 mqfrdal:k ^wd&
j¾;k .sKqfï fYaIh - 244. 1 - 548. 4 - 1, 265. 0
fj<`o fYaIh - 1, 853. 0 - 1, 408. 7 - 5, 555. 0
wmkhk 2, 649. 7 1, 763. 1 10, 245. 0
wdkhk 4, 502. 7 3, 171. 9 15, 800. 0
fiajd ^Y+oaO& 797. 4 103. 2 925. 0
,eîï 1, 986. 5 562. 4 4, 249. 0
f.ùï 1, 189. 1 459. 2 3, 324. 0
m%dZ:ñl wdodhï ^Y+oaO& - 578. 8 - 462. 4 - 2, 287. 0
m%dZ:ñl wdeodhï( ner 63. 9 48. 7 254. 0
m%dZ:ñl wdeodhï( yr 642. 7 511. 1 2, 542. 0
oaú;Sl wdodhï ^Y+oaO& 1, 390. 4 1, 219. 6 5, 652. 0
oaú;Sl wdeodhï( ner 1, 600. 4 1, 379. 6 ,e'fkd'
oaú;Sl wdeodhï( yr 210. 0 160. 0 ,e'fkd'
m%d.aOk .sKqu ^Y+oaO& 1. 1 2. 5 10. 0
m%d.aOk .sKqu (ner 8. 7 7. 2 ,e'fkd'
m%d.aOk .sKqu ( yr 7. 6 4. 8 ,e'fkd'
j¾;k iy m%d.aOk .sKqu ^Y+oaO& - 243. 0 - 545. 9 - 1, 255. 0
uQ,H .sKqu ^Y+oaO& - 620. 0 196. 0 - 238. 0
iDcq wdfhdack ( j;alï 8. 5 8. 5 ,e'fkd'
iDcq wdfhdack ( j.lSï 122. 3 114. 6 ,e'fkd'
l<U wdfhdack ( j;alï 0. 0 0. 0 ,e'fkd'
Kh iqq/l=ï 0. 0 0. 0 ,e'fkd'
l<U wdfhdack ( j.lSï - 364. 4 - 214. 1 ,e'fkd'
ysñlï iy wdfhdack wruqo,a fldgia - 25. 6 - 82. 7 ,e'fkd'
Kh iqq/l=ï - 338. 8 - 131. 4 ,e'fkd'
uQ,H jHq;amkak 0. 0 0. 0 ,e'fkd'
wfkl=;a wdfhdack ( j;alï 432. 4 - 294. 1 ,e'fkd'
úksuh iy ;ekam;= 86. 1 - 64. 6 ,e'fkd'
fj<`o Kh iy w;a;sldrï 35. 1 23. 7 ,e'fkd'
wfkl=;a ,eîï 311. 1 - 253. 2 ,e'fkd'
wfkl=;a wdfhdack ( j.lSï 744. 9 - 1, 338. 8 ,e'fkd'
úksuh iy ;ekam;= - 194. 6 - 441. 4 ,e'fkd'
Kh 1, 205. 7 - 410. 8 ,e'fkd'
fj<`o Kh iy w;a;sldrï - 29. 5 - 540. 5 ,e'fkd'
wfkl=;a f.ùï - 236. 7 53. 9 ,e'fkd'
úfYaI .ekqï ysñlï 0. 0 0. 0 ,e'fkd'
j;alï ixÑ; - 558. 1 - 956. 7 ,e'fkd'
Y=oaO jeros yd w;ayeÍï - 377. 0 741. 9 ,e'fkd'
iuia: fYaIh 143. 3 - 760. 2 - 1, 493. 0
uQ,dY%h( Y%S ,xld uy nexl-j
^w& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   87   


j.=j 7 : úfoaY ixÑ;
we'fvd' ñ,shk

whs;uh 2019 wjik 2020 - cqks 2020 - cq,s 2020 - wf.da'

uq`t úfoaY ixÑ; 10, 401. 9 9, 512. 5 10, 032. 4 10, 345. 3
wdkhk wdjrKh l< yels ld,
iSudj ^udi& 6. 3 6. 3 6. 8 7. 2
o< ks, ixÑ; 7, 642. 4 6, 694. 6 7, 095. 8 7, 430. 1
wdkhk wdjrKh l< yels ld,
iSudj ^udi& 4. 6 4. 5 4. 8 5. 1
uQ,dY%h ( Y%S ,xld uy nexl=j

j.=j 8 : f.ùug we;s úfoaaY jHjydr uqo,a Kh m%udKh


we'fvd' ñ,shk
^w&
whs;u 2020 wf.daia;= wjidk
f.ùug we;s iïmQ¾K Kh 39, 181. 24
‍rcfha jsfoaY Kh ^wd& ^we&
35, 333. 96
fvd,¾ u; mokï jQ foaYSh Kh 3, 847. 28
Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr (SLDBs) 2, 552. 28
úfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall (FCBUs) 1, 295. 00
uQ,dY%h ( Y%S ,xld uy nexl=j
^w& ;djld,sl
^wd& cd;Hka;r iaffjrS;aj ne ªïlr" úfoaY jHdmD;s Kh iy taldnoao Kh" /os NdKa
úfoa vd.dr
Yhka yS / ì,am;a iy
NdKavd.dr neªïlr
^we& úfoaY úksuh wkqmd;h-we'fvd'1 = 186. 1575 ( 2020. 08. 31)

j.=j 9 : úfoaY jHjydr uqo,ska ,nd.;a fkdmshjQ foaYSh Kh


we'fvd' ñ,shk

2020 iema;eïn¾
2019 wjidkh
wjidkh

fkdmshjQ Kh 4, 009. 37 3, 847. 28


jsfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall 925. 00 1, 295. 00
Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr 3, 084. 37 2, 552. 28
,eîï ^wd& 345. 22 420. 21
jsfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall - -
jsfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall^w& 345. 22 420. 21
f.ùï ^wE& 621. 83 952. 30
jsfoaY jHjydr uqo,a nexl= tall - -
Y%S ,xld ixj¾Ok ne`ÿïlr^wd& 621. 83 952. 30
uQ,dY%h ( Y%S ,xld uy nexl=j
^w& fuu ld,mßÉfcaofhaoS ,eîï hkq ksl=;a lsÍï fõ'
^wd& fuu ld,mßÉfcaofha f.ùï hkq l,amsÍï fõ'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   88   


j.=j 10 : f;dard.;a úfoaY úksuh wkqmd;shkaf.a úp,kh ^we'fvd,
,rhg idfmalaIj&
+) / wjm%udKh (-)
wêm%udKh (+
uqo,a tall
2018 wjidkh -2019 wjidkh 2019 wjidkh - 2020 iema;eïn¾
Y%S ,xld remsh,a 0. 61 - 2. 10
bkaoshka remsh,a - 1. 95 - 3. 31
nx.,dfoaY gld - 1. 51 0. 11
mdlsia:dkq remsh,a - 9. 67 - 6. 45
isx.mamqre fvd,¾ 1. 40 - 1. 51
;dhs,ka; nd;a 9. 07 - 5. 75
;dhsjdka fvd,¾ 1. 91 3. 45
bkaoqkSishdkq remshd 4. 05 - 6. 68
ms,smSk fmfida 3. 65 4. 67
fldrshdkq fjdka - 3. 99 - 0. 84
cmdk fhka 1. 65 2. 80
uQ,dY%h : Y%S ,xld uy nexl=j

j.=j 11 : YS% ,xld uy nexl=j I;= NdKavd.dr ì,am;a


re' ì,shk
m%;s ñ,oS .ekSï j,ska
ld,mßÉfPaoh wjidkfha o< fmd;a w.h
miqj fmd;a w.h
2012 154. 0 163. 30
2013 3. 1 13. 30
2014 123. 5 3. 10
2015 104. 8 79. 10
2016 331. 40 330. 10
2017 9. 90 25. 60
2018 45. 80 274. 20
2019 74. 70 125. 30
2020 iema;eïn¾ wjidkh 322. 10 361. 10
uq,dY%h( Y%S ,xld uy nexl=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   89   


j.=j 12 : mqoa.,sl wxYh i`oyd jdKsc nexl= u.ska ,nd § we;s Kh ixhq;sh - 2020 cqcQk
ks s
m%udKh ^re'
ñ,shk ^w& uq`M uqo,ska % f,i
1' lDIsld¾ñl yd ëjr 468, 657 7. 7
thska '''
f;a 94, 406 1. 6
rn¾ 24, 253 0. 4
fmd,a 26, 531 0. 4
ù 40, 637 0. 7
t<j`M iy m,;=re j.d lsÍu iy iq`M wdydr fNda. 26, 342 0. 4
mY= iïm;a iy lsß f.dú;ek 26, 899 0. 4
ëjr 20, 681 0. 3
2' l¾udka; 2, 487, 208 40. 9
thska '''
bÈlsÍï 1, 231, 226 20. 2
thska '''
''' fm!oa.,sl ksjdi ñ,§ .ekSu$ bÈlsÍï$w`M;ajeähd lsÍï 573, 097 9. 4
''' ks, ksjdih 87, 999 1. 4
wdydr yd mdk j¾. 147, 609 2. 4
frÈms<s yd we`.¨ï 252, 119 4. 1
±j yd ,S nvq we;=,;aj ±j ksIamdok 21, 410 0. 4
lvodis yd lvodis ksIamdok 18, 715 0. 3
ridhksl øjH" Lksc f;,a" T!IO iy rn¾ iy ma,diaála ksIamdok 124, 393 2. 0
f,day fkdjk Lksc ksIamdok 23, 707 0. 4
uQ,sl f,day ksIamdok 46, 622 0. 8
ilia l, f,day ksIamdok" hka;% iy m%jdyk WmlrK 166, 941 2. 7
wfkl=;a ksIamdok 23, 429 0. 4
3' fiajd 1, 723, 867 28. 3
thska '''
f;d. iy is,a,r fj<`odu 478, 059 7. 9
ixpdrl l¾udka;h 252, 306 4. 1
uq,H iy jHdmdr fiajd 370, 358 6. 1
m%jdykh 89, 205 1. 5
ikaksfõokh iy f;dr;=re ;dlaIKh 62, 799 1. 0
uqøK iy m%ldYk 26, 564 0. 4
wOHdmk 14, 981 0. 2
fi!LH 55, 535 0. 9
kdúl .=jka yd iemhqï iy NdKav ksIamdokh 22, 419 0. 4
4' mqoa., Kh iy w;a;sldrï 1, 405, 232 23. 1
thska '''
l,amj;sk mdßfNda.sl NdKav 223, 718 3. 7
Wlia 220, 940 3. 6
Kh ldâm;a 126, 170 2. 1
mqoa., wOHdmkh 9, 141 0. 2
fm!oa.,sl ikSmdrlaIdj 3, 210 0. 1
tl;=j 6, 084, 964 100. 0
uQ,dY%h (,xld nexl=j
^w& ;djld,sl

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   90   


j.=j 13 : fmd,S wkqmd;j, fjkiaùï 2019- 2020
2019
fmd,S wkqmd;h 2019 cq,s 2020 ud¾;= 2020 cQks 2020 iema'
foieïn¾
wjidkh wjidkh wjidkh wjidkh
wjidkh
Y%S ,xld uy nexl=fõ m%;sm;a;suh fmd,S wkqmd;h
m%;s ñ,§ .ekSï wkqmd;h 7. 50 7. 00 6. 25 5. 50 4. 50
m%;s úl=Kqï wkqmd;h 8. 50 8. 00 7. 25 6. 50 5. 50
nr ;enQ idudkH wka;¾ nexl= talaIK uqo,a wkqmd;h (AWCMR) 7. 70 7. 45 6. 75 5. 52 4. 53
nr ;enQ idudkH újg fj<`ofmd, fjkafoais wkqmd; ^m%;s ñ,§ .ekSï& 7. 67 7. 51 6. 76 - -
nr ;enQ idudkH újg fj<`ofmd, fjkafoais wkqmd; ^m%;s úl=Kqï& - 7. 50 6. 76 5. 88 -
NdKavd.dr ì,am;a
Èk - 91 7. 85 7. 51 7. 00 5. 50 4. 51
Èk - 182 7. 94 8. 02 7. 25 5. 53 4. 64
Èk -364 8. 21 8. 45 7. 50 5. 66 4. 89
Kh §fï wkqmd;h
nr ;enQ idudkH m%uqL Kh oSfï wkqmd;h (AWPR) ^i;sm;d& 10. 89 9. 74 9. 24 8. 48 6. 19
nr ;enQ idudkH m%uqL Kh oSfï wkqmd;h (AWPR) (udisl& 10. 93 10. 00 9. 35 8. 78 6. 42
nr ;enQ idudkH KhoSfï wkqmd;h (AWLR) 14. 22 13. 59 13. 22 12. 64 11. 21
;ekam;= wkqmd;h
nr ;enQ idudkH ;ekam;= wkqmd;h (AWDR) 8. 88 8. 20 7. 90 7. 38 6. 44
nr ;enQ idudkH iaÒr ;ekam;= wkqmd;h 10. 97 10. 05 9. 65 9. 00 7. 90
uQ,dY%h ( Y%S ,xld uy nexl=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   91   


weuqKqu III
2020-21 wdodhï weia;fïka;= i|yd mdol jQ • úfYaIfhka tlai;a ckmoh
Wml,amk yd bkaÈhdj jeks m%Odk fj<|
yjq,alrejka.f.a úYd, úfoaY
2020 weia;fïka;=j i|yd jk wdodhï b,a¨u‍ iuÕ wmkhkj, j¾Okh
Wml,amk¸ 2020 wf.daia;= olajd tl;= lrk ,o wLKavj bÈßhg hkq we;ehs
i;H wdodhu u; iy fldúâ-19 ys n,mEu we;=¿ wfmalaId lrk w;r foaYSh wd¾Ól
ke.S tk m%jK;d u; mokï ù we;' rdcHhka l%shdldrlïj, fõ.j;a ÈhqKqjla
mqrd me;sfrk fldúâ-19 iuÕ Wml,amk jvd;a i|yd o WmldÍ fõ'
;SrKd;aul njg m;a ù we;' fldúâ-19 ys
n,mEu" rfÜ nÿ l%uh iy wd¾Ól iy wdodhï • by< wmkhk j¾Okhg iy
l%shdldß;ajh ms<sn| ld¾h uKav,hkaf.a iqÿiq wd¾Ól j¾Okhg iydh ùu
úksYaph wkqj 2021 jir i|yd jk wdodhï i|yd fm!oa.,sl yd rdcH wxYfha
m%lafIamk wd¾Ól m%jK;d mokï ù we;' wdfhdack iy w;rueÈ NdKav
‍ jeäùu;a iuÕ
i|yd we;s b,a¨u
mq¿,a Wml,amk my; mßÈ fõ'
wdkhk idfmalaIj by< j¾Okhla
• f,dj mqrd fldúâ-19 jix.; jd¾;d lrkq we;'
;;ajfha n,mEu u; foaYSh yd
ndysr l%shdldrlï i|yd mSvkh • by< úfoaY ixÑ;hla rg ;=,
jeä lróka 2020 § wd¾Ólh ishhg mj;ajd .ksñka ia:djr úksuh
1'5 l m%;sY;hlska ukao.dó jkq wkqmd;hla wLKavj mj;ajdf.k
we;ehs wfmalaId flf¾' hdug wfmalaId flf¾'

• kj foaYmd,k ia:djr;ajfhka • wvq fmd,S wkqmd;hg wkqrEmj we;s


jeä ÈhqKq jQ wdfhdaclhskaf.a iy jk foaYSh wd¾Ól l%shdldrlïj,
mdßfNda.sl úYajdih iuÕska we;s m%n, ÈhqKqj fya;=fjka foaYSh
jQ rcfha ixj¾Ok m%;sm;a;s m%uqL;d b,a¨u‍ jeäÈhqKq jkq we;ehs
iy md,l mshjrhkays myiqj iu. wfmalaId flf¾'
2021 § wd¾Ólh ishhg 5'0 la olajd
úNj ksuejqï uÜgu lrd .uka • 2021 § uqo,a iemhqfï j¾Okh o<
lrkq we;ehs wfmalaId flf¾' foaYSh ksIamdÈ;fhka ishhg 10'6
la muK wfmalaIs; kdñl j¾Okh
• m%uqL há;, myiqlï ixj¾Okh;a iu. wkql+, uÜgñka mj;ajd
;=<ska .Dyia: lDIsld¾ñl yd .ekSug wfmalaId flf¾'
ld¾ñl ksIamdokh jeä ùu u.ska
by< wdodhula yd jeä /lshdjka • úYd, nÿ mßmd,k tallh ^LTA&"
m%udKhla ,nd fokq we;ehs by< wdh;ksl tallh ^UCU&"
wfmalaId lrk w;r th wd¾Ólfha uOHu wdh;ksl tallh ^MCU& iy
M,odhS Odß;dj by< kxjkq we;' m%dfoaYSh wdh;ksl tallh ^RCU&
jeks nÿ f.jkakkaf.a fldgia
• 2020 iy 2021 § mdßfNda.sl ñ, lrK uÜgï y÷kajd§u u.ska nÿ
WoaOukh ueo ;ks w.hl mj;skq wdodhu jeä lsÍug wfmalaId flf¾'
we;ehs wfmalaId flf¾'
• úfYaIfhkau äðg,alrKh" wdodhï
• 2020 § ú/lshd wkqmd;h ishhg
mßmd,k yd l<ukdlrK f;dr;=re
5'0 l muK ia:djr jkq we;ehs
moaO;sh ^RAMIS) iy iqrdnÿ wdodhï
wfmalaId lrk w;r 2021 § th
ishhg 4'0 lska my; jefgkq we;ehs l<ukdlrK moaO;sh (ERMS) jeks
wfmalaId flf¾' l%ufhka ia:dms; nÿ l%u y÷kajd§u
rfgys wfmalaIs; wdodhu W;amdokh
• w.h tl;= l< úúOdx.SlD; lsÍug WmldÍ jkq we;'
ksIamdok iuÕ wmkhk wxYh
mq¿,a lsÍu i|yd rch olajk • wdkhk yd wmkhk hk folu
lemùu u.ska úfoaY fj<| mr;rh ioyd f¾.= ksIaldYk l%shdj,sh
wvq jkq we;ehs wfmalaId flf¾' iajhxl%Sh lsÍu mdßfNda.sl
flfia fj;;a" fj<| wd;;Ska" uQ,H ;Dma;sh iy wdodhu jeä lsÍug
;;ajhka iy fldúâ-19 me;sÍu WmldÍ fõ' Y%S ,xld f¾.=fõ f¾.=
ksid we;sjk f.da,Sh wd¾Ól o;a; i|yd iajhxl%Sh moaO;sh
wjodkï úfoaY wxYh Wvq hál=re (ASYCUDA) wdkhklrejka iy
lrhs' wmkhklrejka hk fomd¾Yjhgu

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   92   


jeä ÈhqKq l< fiajdjla iemhSug
iy rcfha wdodhu jeä ÈhqKq lsÍug
WmldÍ fõ'

• taldnoaO NdKavd.dr l<ukdlrK


f;dr;=re moaO;sh ^ITMIS& rcfha
iïm;a ld¾hlaIuj l<ukdlrKh
lsÍu iy;sl lrkq we;'

fldúâ-19 wdY%s; Wml,amk

• fmdl=re ks¾udKh ùu u.ska fldúâ


-19 me;sÍu uevmej;aùu isÿ fj;ehs
wfmalaId flf¾'

• ksfrdaOdhkh iy frda. je<elaùfï


wd{d mkf;a ^553 jk wêldrh&
úêúOdk wkqj mkjd we;s
iSudjka iy iudc ÿria:Ndjh
mj;ajd.ekSu" ksjfia isg jev
lsÍu we;=¿ je<elaùfï mshjr fï
ioyd tkak;la fidhd .kakd f;la
wLKavj mj;S'

• cd;Hka;r ixpdrl fufyhqï


wvqjkq we;ehs wfmalaId lrk w;r
2021 § l%ufhka ixpdrl l¾udka;h
h;d ;;a;ajhg m;a ùu isÿjkq we;'

• 2020 § úfoaY /lshd my; niskq


we;ehs n,dfmdfrd;a;= jk w;r bka
wk;=rej l%ñl jeäùula wfmalaId
flf¾'

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   93   


j.=
j.=jj 11 (: fuda
fudagg¾¾ r:
r:jdyk
jdyki`oyd
i`oyd
ksIks
amI amdok
dok
k& ^úfYa
^úfYa
nÿ jHq hI úêúOdk&osk
(2020.09.30
IyúêúOdk nÿ
g) jHqyh ^2020'09'30 oskg&
whs;uh$ tkacska Odß;djh wkqmd;h
(i) fudag¾ ld¾ - fmg%,a
is,skavr Odß;djh 1000 g wvqq g re' 1,650,000/- fyda >k fikaáórhlg re' 2,000/-
is,skavr Odß;djh 1000 - 1300 >k fikaáórhlg re' 3,200/-
is,skavr Odß;djh 1300 - 1500 >k fikaáórhlg re' 3,700/-
is,skavr Odß;djh 1500 - 1600 >k fikaáórhlg re' 4,250/-
is,skavr Odß;djh 1600 - 1800 >k fikaáórhlg re' 5,300/-
is,skavr Odß;djh 1800 - 2000 >k fikaáórhlg re' 6,350/-
is,skavr Odß;djh 2000 - 2500 >k fikaáórhlg re' 7,000/-
is,skavr Odß;djh 2500 - 2750 >k fikaáórhlg re' 8,000/-
is,skavr Odß;djh 2750 - 3000 >k fikaáórhlg re' 9,000/-
is,skavr Odß;djh 3000 - 4000 >k fikaáórhlg re' 10,000/-
is,skavr Odß;dj 4000 g jeä >k fikaáórhlg re' 11,000/-
(ii) fudg¾ ld¾ - ãi,a
is,skavr Odß;djh 1500 g wvq >k fikaáórhlg re' 4,600/-
is,skavr Odß;djh 1500 - 1600 >k fikaáórhlg re' 5,750/-
is,skavr Odß;djh 1600 - 1800 >k fikaáórhlg re' 6,900/-
is,skavr Odß;djh 1800 - 2000 >k fikaáórhlg re' 8,000/-
is,skavr Odß;djh 2000 - 2500 >k fikaáórhlg re' 8,000/-
is,skavr Odß;djh 2500 - 2750 >k fikaáórhlg re' 9,000/-
is,skavr Odß;djh 2750 - 3000 >k fikaáórhlg re' 10,000/-
is,skavr Odß;djh 3000 - 4000 >k fikaáórhlg re' 11,000/-
is,skavr Odß;djh 4000 g jeä >k fikaáórhlg re' 12,000/-
(iii) fudag¾ ld¾ - fouqyqka - fmg%,a
is,skavr Odß;djh 1000 g wvqq tallhlg re' 1,500,000/-
is,skavr Odß;djh 1000 - 1300 >k fikaáórhlg re' 2,300/-
is,skavr Odß;djh 1300 - 1500 >k fikaáórhlg re' 2,850/-
is,skavr Odß;djh 1500 - 1600 >k fikaáórhlg re' 4,000/-
is,skavr Odß;djh 1600 - 1800 >k fikaáórhlg re' 5,200/-
is,skavr Odß;djh 1800 - 2000 >k fikaáórhlg re' 5,700/-
is,skavr Odß;djh 2000 - 2500 >k fikaáórhlg re' 6,000/-
j.=j is3,:skLksavrcOdß;djh 2500 jk
f;,a i`oyd - 2750 >k fika
ksIamdok nÿ wkqmd; jHqyh ^2020. 09.á30
órhlg
& re' 7,000/-
is,skavr Odß;djh 2750 whs;uh- 3000 ,Sg8,000/-
>k fikaáórhlg re' rhg re'
is
fmg%,a , s k a v r Odß;djh 3000 - 4000 >k fika áórhlg re' 9,000/-
27. 00
ãi,a is- ,Tfgda
skavr Odß;djh 4000 g jeä >k fikaáórhlg re' 10,000/-
6. 00
ãi,a - iqm¾ 13. 00
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   94   


j.=j 2 : ÿïjeá i`oyd ksIamdok nÿ ^úfYaI úêúOdk& jHqyh ^2020'09'30 oskg&
remsh,a $1000 lg
j.=j 31 :lLks
ÿïjeá os ñ'ó' 60 fkdbla
c f;,a i`oyd ujk
jk ksIamdok nÿ wkqmd; jHqyh ^2020. 09. 30 & 13, 360
ÿïjeá 1 l os ñ'ó' 60 blauwhs jk;uhtfy;a ñ'ó'67 fkdblaujk 22, 300
,Sgrhg re'
ÿïjeá 37, 650
fmg%,a 1 l os ñ'ó' 67 blaujk tfy;a ñ'ó' 72 fkdblaujk 27. 00
ÿïjeá 43, 100
ãi,a -1 Tfgda
l os ñ'ó' 72 blaujk tfy;a ñ'ó' 84 fkdblaujk 6. 00
ÿïjeá 48, 350
ãi,a -1 iqlm¾os ñ'ó' 84 blaujk 13. 00
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

j.=j 3 : Lksc f;,a i`oyd jk ksIamdok nÿ wkqmd; jHqyh ^2020. 09. 30 &
whs;uh ,Sgrhg re'
fmg%,a 27. 00
ãi,a - Tfgda 6. 00
ãi,a - iqm¾ 13. 00
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

j.=j 4 : iqrdnÿ wd{d mk; hgf;a iqrdnÿ jHqyh ^2020.09.30 oskg&


nÿ wkqmd;h
j¾.SlrKh ^re'&
u;ameka
fud,Eiia" ;,a" fmd,a iy moï l< wrlal= ^uOHidr iEu ,Sgrhlgu& 4,050
furg iEÿ úfoaYsSh u;ameka ^uOHidr iEu ,Sgrhlgu& 4,150
OdkH u;ameka ^ uOHidr iEu ,Sgrhlgu& 3,200
;d, j¾.fha .ilska fyda fjk;a me,Eáhlska .kakd iajdNdúl ksIamdok wdijkh lSfuka
neyer l%shdj,shla ;<ska ksIamdokh lrkq ,nkakd jQ u;ameka uOHidr ^ uOHidr iEu
,Sgrhlgu& 3,200
t;fkda,a ksIamdokh i|yd Ndú;d lrk wuq øjH
fmd,a rd ^f;d. ,Sgrhla i|yd& 5
fud,Eiia ^f;d. ls' .Euhla i|yd& 10
wdijkh u.ska iam%s;= ksIamdokh i|yd fhdod.kq ,nk iy,a ^f;d. ls' .Euhla i|yd& 10
wdijkh u.ska iam%s;= ksIamdokh i|yd fhdod.kq ,nk bßÕ= ^f;d. ls' .Euhla i|yd& 10
wdijkh u.ska iam%s;= ksIamdokh i|yd fhdod.kq ,nk m<;=re ^f;d. ls' .Euhla i|yd& 10
úfoaY u;ameka
wdkhksl OdkH u;ameka ^ìh¾& ^f;d. ,Sgrhla i|yd& 135
wdkhksl jhska ^f;d. ,Sgrhla i|yd& 230
wfkl=;a wdkhksl úfoaY u;ameka ^OdkH u;ameka yd jhska yer&^f;d. ,Sgrhla i|yd& 650
mdkSh fkdjk iam%S;= ^f;d. ,Sgrhla i|yd&
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

j.=j 5 : jrdh yd .=jka f;dgqfmd< ixj¾Ok noao ^2020. 09. 30 &


whs;uh wkqmd;h
idudkH wkqmd;h 10. 0%
iykodhS wkqmd;h 7. 5%, 5. 0%, 2. 5%
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   95   


j.=j 6 : tl;= l< w.h u; nÿ ^VAT)
wkqmd;h whs;uh
Y=kH wkqmd;h wmkhk NdKav
iïu; wkqmd;h ^15]& fmdÿ whs;u
ksoyia lsÍï tl;= l< w.h u; nÿ mkf;a f.ùfuka ksoyia f,aLKfha i`oyk lr we;s NdKav yd fiajd
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

j.=j 7 : wdkhk f¾.= nÿ jHqyh ^2020. 09. 30 oskg&


whs;uh wkqmd;h
uQ,sl wuqøjH yd hka;%iQ;% Y=kH
w¾O ksñ whs;u iy w;r ueos NdKav 15%
ksñ NdKav iy iQfLdamfNda.S NdKav 30%
uQ,dY%h ( fj<| yd wdfhdack m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

j.=j 8 : nÿ l=,S wdodhu

whs;uh 2019 2020


2018 ^;djld,sl& ^weia;fïka;=.;&
rcfha f.dvke.s,s iy ksjdi u; nÿ l=,S 964 1, 069 1, 100
rcfha le,E j,ska ,efnk wdodhï 1, 907 1, 837 1, 500
bvï iy wfkl=;a nÿ l=,S 55 111 100
m%dfoaYSh jeú,s iud.ï j,ska ,efnk l,a nÿ l=,S 873 754 1, 500
wfkl=;a 1, 792 956 8, 800
uq¿ nÿ l=,S wdodhu 5, 591 4, 727 13, 000

j.=j 9 : .dia;= iy whlsÍï

2019 2020
2018 ^;djld,sl& ^weia;fïka;=.;&
rcfha uqøKd,h úiska lrkq ,nk fiajd i`oyd whlsÍï 866 1, 118 1, 000
.uka n,m;%"ùid iy oaú;aj mqrjeisNdjh i`oyd .dia;= 17, 258 14, 054 8, 000
úNd. iy wfkl=;a .dia;= 287 325 300
fudag¾ r: mk; hgf;a .dia;= iy wfkl=;a ,eîï 10, 433 10, 289 7, 500
wfkl=;a úúO uQ,dY%hkaf.ka ,efnk uqo,a 31, 692 32, 032 24, 500
tl;=j 60, 536 57, 818 41, 300
uQ,dY%h : rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   96   


j.=j 10 : úfYaI fj<`o NdKav nÿ wkqmd;
ls' .%Euhg re'

whs;uh 2019 iema' 2020 iema'


wjidkhg wjidkhg
1 yd,aueiaika 1 1
2 w, 50 55
3 r;=¿Ekq 25 50
4 î - ¿Ekq 40 50
5 iq¥ ¿Ekq 40 50
6 jgdkd - iïmQ¾K 5 5
jgdkd - msh,s l< 8 10
7 lv, - iïmQ¾K 2 5
lv, - msh,s l< 5 10
8 uqxweg 40 40
9 uhsiQ¾ mßmamq - iïmQ¾K 2 5
uhsiQ¾ mßmamq - msh<s l< 7 10
10 ñßia - fkdweTrE fyda l=vq fkdl< 25 100
ñßia - weTrE fyda l=vq l< 125 125
11 áka ud¿ 50 100
12 iqÿ iSks 32 ( iq¥)
ÿUqre iSks 35 ( ¥Tqre) 50
13 Wª- iïmQ¾K 200 200
Wª - fmd;a; rys; - 300
14 lõms 70 70
15 l=rlalka 70 70
fufkars$ wfkl=;a 70 70
16 WU,lv 102 102
17 lrj, 52 52
18 kejqï fodvï 80 125
19 kejqï ños 130 200
20 kejqï wem,a 60 100
21 fld;a;u,a,s - fkdweUrE fyda l=vq fkdl< 26 26
fld;a;u,a,s - weUrE fyda l=vq l< 52 52
22 iQÿre 162 162
23 uyÿre 162 162
24 ly - fkdweUrE fyda l=vq fkdl< 102 102
ly - weUrE fyda l=vq l< 360 360
25 W¿yd,a 50 50
26 l=rlalka msá 150 150
27 Wª msá 200 325
28 rglcq 112 220
29 wn weg 62 62
30 mdï f;,a$t,j¿f;,a - msßmyÿ fkdl< 175 250
mdï Tf,hska 180 255
mdï f;,a - msßmyÿ l< 200 275
t,j¿f;,a - msßmyÿ l< 195 275
mdï uo f;,a 195 250
mdï uo bj;a l< f;,a 210 275
150 ( n¥
fmd,af;,a - msrsmy¥ fkdl< 195 ksoyia- 25)
175 ( n¥
fmd,af;,a - msrsmy¥ l< 195 ksoyia - 25)
10 % fyda re.
31 ud¿ 10 % fyda re. 100
150
32 uelr,a 6 6
cela$fyd¾ia uelr,a - 6
33 fhda.Ü 625 800

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   97   


34 ng¾ 880 880
35 ud.Íka fïoh 80] jeä 215 650
ud.Íka wfkl=;a 315 650
36 ¨Kq 40 40
37 rgb`os 80 100
38 úh,s ños 230 200
39 uex.=iaáka 200 200
40 úh,s fodvï 200 125
41 fmhd¾ia 175 220
42 fpß 250 315
43 ma,ïia iy iaf,daia 200 250
44 lsú m<;=re 175 175
45 fo¿ï ^fjk;a& 200 200
46 fmrka .dk ,o$msá lrk ,o flacq 200 200
47 nv bß`.= 10 25
48 uqyqKq wdjrK - 1
49 laf,ukaghskaia - kejqï - 120
50 laf,ukaghskaia -úh,s - 250
51 wfkl=;a ^isÜria& m<;=re - kejqï - 120
52 wfkl=;a ^isÜria& m<;=re - úh,s - 250
53 f.%ama mDÜ - kejqï - 285
54 f.%ama mDÜ-úh<s - 300
55 foys - kejqï - 350
56 foys - úh<s - 400
57 wfkl=;a ^isÜria& m<;=re - kejqï - 300
58 wfkl=;a ^isÜria& m<;=re - úh,s - 375
59 ùiia - 350
60 wem%SlÜ - 350
61 fprs - weTq,a - 330
62 mSÉia iy fklagÍka - 310

600 ( n¥ ksoyia
63 t,j¿ fïoh iy f;,a - re. 440)

600 ( n¥ ksoyia
64 ud.rska - oshr - re. 400)

uQ,dY%h ( fj<| yd wdfhdack m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   98   


j.=j 11 ( rch i;= jHjidhhkaf.ka ,o whNdr$,dNdxY wdodhu iy 2020 j¾Ih i|yd weia;fïka;=j
rch i;= jHjidhhka
j.=fj.ka
11 ,o whNdr$,dNdxY
( rch wdodhu
i;= jHjidhhka iy,o2020
f.ka j¾Ih i|yd wdodhu
whNdr$,dNdxY ka;=j2020 j¾Ih i|yd weia;fïk
weia;fïk
iy
re' ñ,shk
ixfYdaë;
2018 2019 weia2018
;fïka;=j
2020
ÿ whnÿ 37, 230 22, 833 30, 230
37, 961
l b;sßlsÍfï nexl=j 1 cd;sl b;sßlsÍfï nexl=j 500 2, 000 1, 500
500
nexl=j 2 ,xld nexl= j 4, 500 - 3, 403
4, 500
k nexl=j 3 uyck nexl=j 3, 200 2, 200 4, 200
3, 500
YSh ixj¾Ok nexl=j 4 m%dfoaYSh ixj¾Ok nexl=j 169 198
Wlia yd wdfhdack nexl= 5 j rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j - -
ixfoaY yd kshduk fldñiu 6 úÿ,s ixfoaY yd kshduk fldñiu 21, 850 8, 950 16, 850
21, 000
±j ixia:dj 7 rdcH ±j ixia:dj 100 50 10050
l rlaIK Ndr wruqo, 8 cd;sl rlaIK Ndr wruqo, 2, 750 3, 268 3, 750
2, 000
Hd yd m;,a ld¾hdxYh 9 N+ úoHd yd m;,a ld¾hdxYh 1, 700 2, 300 310
1, 700
l ueKsla yd iAj¾KdNrK 10 wêldßh
cd;sl ueKsla yd iAj¾KdNrK wêldßh 25 25 15
25
dack uKav,h 11 wdfhdack uKav,h 250 250 1, 250
000
.=jka fiajd wêldßh 12 isú,a .=jka fiajd wêldßh 800 800 100
800
T!IO ksIamdok ixia:13 dj rdcH T!IO ksIamdok ixia:dj 50 - 50
50
T!IO kS;s.; ixia:dj14 rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj - 100
l f,d;/hs uKav,h 15 cd;sl f,d;/hs uKav,h - - --
úÿ,sn, uKav,h 16 ,xld úÿ,sn, uKav,h - - --
ld wmkhk Kh rlaIK 17සංY%ස්S ථා ව wmkhk Kh rlaIK ixia
,xld සං ස්:ථාdjව 15 15 50
15
u ඉං csfkare WmfoaYk ld¾hdxYh
18 uOHu ඉං csfkare WmfoaYk ld¾hdxYh 25 25 25
25
19 Y%S ,xld ixpdrl ixj¾Ok ld¾hdxYh
ld ixpdrl ixj¾Ok ld¾hdxYh - 200 --
20 YS% ,xld ixpdrl m%j¾Ok ld¾hdxYh
ld ixpdrl m%j¾Ok ld¾hdxYh 1, 000 500 -
1, 000
ld Lkscf;,a kS;s.; ixia 21 :Y%djS ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj - --
ld úfoaY /lshd ld¾hdxYh 21 Y%S ,xld úfoaY /lshd ld¾hdxYh 200 650 200
200
l .ukd.uk fldñIka 22 iNdjcd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj 100 50 -
100
l m%jdyk ffjoH wdh;kh 23 cd;sl m%jdyk ffjoH wdh;kh 165 200 200
165
ld bvï f.dvlsÍfï yd 24ixj¾Okh lsÍfïf.dvls
Y`%S ,xld bvï wêldßh
Ífï yd ixj¾Okh lsÍfï wêldßh - 200 -100
l jHdmdr l<ukdlrK25 wdh;kh
cd;sl jHdmdr l<ukdlrK wdh;kh - - --
kdlrK mYapd;a Wmdê 26 wdh;kh
l<ukdlrK mYapd;a Wmdê wdh;kh - - --
ld jrdh wêldßh 27 Y% S ,xld jrdh wêldßh - 900 --
l ffjoH kshduk wêldßh 28 cd;sl ffjoH kshduk wêldßh - 29 -160
ld wdhq¾fõo T!IO ixia 29:djY%S ,xld wdhq¾fõo T!IO ixia:dj - --
ld iq/l=ïm;a yd úksuh 30fldñiu
Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñiu - 53 --
ÿ whnÿ 4, 598 5, 024 4, 598
4, 918
l b;sßlsÍfï nexl=j (NSB 1 Fund
cd;sl Management
b;sßlsÍfï Ltd)nexl=j (NSB Fund Management Ltd) 60 60 60
60
2 ,xld
nexl=j (Financial Accounting Unit)
nexl=j (Financial Accounting Unit) 346 346 347
346
k nexl=j (Restructuring 3 Bond)
uyck nexl=j (Restructuring Bond) 316 316 317
316
mq;% ixj¾Ok nexl=j 4 ,xldmq;% ixj¾Ok nexl=j 41 - 41 -
l ixj¾Ok nexl=j 5 cd;sl ixj¾Ok nexl=j 1 1 1-
ld b;sßlsÍfï nexl=j 6 Y%S ,xld b;sßlsÍfï nexl=j 86 - 86 -
¾I,a nexl=j 7 fldu¾I,a nexl=j 0 -
iys; Y%S ,xld rlaIK ixia 8 :djiSudiys; Y%S ,xld rlaIK ixia:dj 1, 856 1, 720 2,1,000
856
f;dgqm, iy .=jka fia9 jd iud.u
.=jkaf;dgqm, iy .=jka fiajd iud.u 300 500 100
300
LKsc je,s iud.u 10 ,xld LKsc je,s iud.u 35 130 22035
fmdiafmaÜ iud.u 11 ,xld fmdia f ma Ü iud.u 5 7 55
k rEmjdyskS cd,h 12 iajdëk rEmjdyskS cd,h 12 - 12-

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   99   


,a,kaâ iud.u 13 ,xld f,a,kaâ iud.u 45 13 45 -
wdrlaIl ,xld iud.u 14 rlakd wdrlaIl ,xld iud.u 40 37 4030
hs fida,aÜ iud.u 15 udka;dhs fida,aÜ iud.u - 10
mdfydr iud.u 16 ,xld fmdfydr iud.u 21 15 2132
fldu¾I,a fmdfydr17 iud.ufld<U fldu¾I,a fmdfydr iud.u 20 10 2010
ka flñl,aia iud.u 18 mrka;ka flñl,aia iud.u 11 - 1110
y .%e*hsÜ ,xld iud.u19 lyg.y .%e*hsÜ ,xld iud.u - - - -
20 tia'à'iS fckr,a fÜ%äka iud.u
fckr,a fÜ%äka iud.u - 5 - 23
., jeú,s iud.u 21 l=reKE., jeú,s iud.u - 128 - 28
jeú,s iud.u 22 y,dj; jeú,s iud.u 30 - 3020
l=, jeú,s iud.u 23 kuqKql=, jeú,s iud.u 47 28 4720
h jeú,s iud.u 24 we,amsáh jeú,s iud.u 18 17 18 9
d fg,sfldï m'st,'a25
iS Y%S ,xld fg,sfldï m'st,'aiS 795 947 795947
26 ã ,d rE ,xld mqoa.,sl iud.u
E ,xld mqoa.,sl iud.u 106 133 106135
ÿ,s mqoa.,sl iud.u27 ,xld úÿ,s mqoa.,sl iud.u 305 501 305450
l¾udka; j;= iud.u 28 ,xld l¾udka; j;= iud.u 78 82 7855
;d ixjraOk wruqo,29 ksmqK;d ixjraOk wruqo, - - - 9
ka wef.%d bkaviag%Si30
a isf,daka wef.%d bkaviag%Sia 19 23 1930
iSks iud.u 31 ,xld iSks iud.u - - -
,dcsiaála ,sñgâ 32 ,xld f,dcsiaála ,sñgâ 1 - -1
;`%SfmdaI iud.u 33 ,xld ;`%SfmdaI iud.u - - - 50
34 fjk;a 3 6 3 1
Lkscf;,a .vnd mra35 hka; ,xld iud.u
Lkscf;,a .vnd mrahka; iud.u - -
tl;=j 41, 828 27, 857 41, 35,
828879
i;= jdKsc jHjidhhkauQuQ,,dY%
dY%iy
(( rch
rdcHi;=
rch jHdmdr
i;= jdKs
jdKscfomd¾;fïka
c jHjidhhka
jHjidhhka;= j
iy
iy rdcH
rdcH jHdmdr
jHdmdr fomd¾;fïka
fomd¾;fïka;;=j=j

rdcH uQ,H l<ukdlrK jd¾;dj 2020 -21   100   

You might also like