ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANGPAMBANSA SA MAS
MATAAS NA ANTAS NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
Mga Posisyong Papel Hinggil sa Filipino at Panitikan sa
Kolehiyo
Bahagi na ng kasaysayan ng Pilipinas ang pagbabagong
bihis ng sistema ng edukasyon ng Pilipinas. Ito ay naka-
angkla sa ideya ng international standards, labor
mobility, at ASEAN integration.
Ang ideya ng labor mobility ay alinsunod sa
pagtatangkang mas mapabilis ang pagkakaroon ng
trabaho ng mga magaaral na magtatapos sa ilalim ng
ngayon ay umiiral na na sistema ng edukasyong K to 12.
Dahilan nito ay mas magiging handa ang mga mag-aaral
na harapin ang pagiging kabahagi ng lakas paggawa ng
bansa.
Ang ASEAN integration naman ay kabahagi upang
maging tugma ang kalakaran ng mga kasaping bansa ng
organisasyon. Ito ay para sa lalong matibay na ugnayan
at pagtutulungan sa pagitan ng mga miyembro.
Bagaman maraming positibong implikasyon ang K to 12,
mayroon din itong mga naging hamon. Tulad na lamang
ng tangkang pagaalis sa mga asignaturang may
kaugnayan sa Panitikan at Filipino. Taong 2011 pa
lamang nang magsimula ang usap-usapan ukol dito.
Positive impact of K to 12
Strengthening education: One ofthe reasons that most
nations migrated to K to 12 format was to improve
overall education. Having better educated citizens makes
you more innovative and competitive than other
nations. As technology has progressed, an educated
workplaces needed to maintain new advanced systems.
Cognitive development: K-12 is structured to follow our
understanding of cognitive development as closely as
possible. New concepts and ideas are gradually
introduced over a thirteen year period. This is how
children are able to seamlessly go from learning to read
in Kindergarten to advanced algebra in high school. This
is also the period where learning is easiest.
The older we get, our brains are less able to process and
retain new information. One example that sticks out is
language. It is common to find children who learn
multiple languages seamlessly while they’re young.
Adults struggle and study for years, only to be less fluent
than their younger counterparts in the long term.
Social skills: K-12 education also serves to socialize
young people. It pulls them out of their comfort zone
and introduces them to new people and beliefs. Studies
show that diversity leads to more empathy and
emotional intelligence, which are important skills that
many people do not have. It also teaches students to
navigate society as whole once they leave school.
Negative Impact of K to 12:
Cost: Good education is expensive and that’s the
understatement of the year; so when you are asked to
pay for two more years of schooling for your kid, you can
imagine the bill that you would have to foot. One of the
cons or negative points is that most of these countries
which implemented the ‘k to 12’ system did so suddenly
and in the process, forcing parents to pay exorbitant
fees for the additional two years of education.
Stress: This is debatable, but the fact of the matter is
that education comes with its own negative baggage and
one of it happens to be high stress. So exposing your
child to two more years in school means exposing them
to high stress for the duration. It is importantthat you
consult your healthcare worker as a way to find out how
to relive the stress naturally; one method would be to
get your kid involved in various physical activities.
Preparation: While the additional two years to provide
these students with various advantages, there seems to
be little or no focus on careers or what they should opt
for. It should be pointed out that from a curriculum
point of view, most of these can be crammed into the
ten years rather than add on two more years. But now
with the addition of two more years, the focus seems to
be more on standardized tests rather than on developing
key skills which can help them in their respective
careers.
Equality Of Education: Though K-12 public education has
improved education overall, this hasn’t happened
equally for all communities. There are critics who argue
that many children attend low quality schools that
provide a subpar education.
This is especially true among minority and impoverished
populations. Children in affluent neighborhood’s attend
safer, newer, and better staffed schools. Schools in poor
neighborhoods are often underfunded, more dangerous,
and more likely to be shut down.
These are some of the positive and negative effects of ‘K
to 12’; it should be pointed out that these negative
effects listed above are an indirect result of the current
educational format and not a direct consequence of the
same. The fact remains that most of the school children
are woefully undereducated by the time they start
applying for colleges and this system seeks to redress
the same. Granted the solution is not perfect and comes
with its own flaws but with more effort, we should be
able to provide our kids with quality education no matter
where they are located.
Ang Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino
o Tanggol Wika ang alyansang nangunguna sa
pakikibaka laban sa pagpaslang ng Commission on
Higher Education (CHED) sa Filipino, Panitikan at
Philippine Government and Constitution subjects sa
kolehiyo at kapatid na organisasyon ng Alyansa ng Mga
Tagapagtanggol ng Kasaysayan (Tanggol Kasaysayan) na
grupong nagtataguyod naman ng pagkakaroon ng
required at bukod na asignaturang Philippine
History/Kasaysayan ng Pilipinas sa hayskul.
Nabuo ang Tanggol Wika sa isang konsultatibong forum
noong Hunyo 21, 2014 sa De La Salle University-Manila
(DLSU). Halos 500 delegado mula sa 40 paaralan,
kolehiyo, unibersidad, organisasyong pangwika at
pangkultura ang lumahok sa nasabing konsultatibong
forum. Kasama sa mga tagapagsalita sa forum na iyon si
Dr. Bienvenido Lumbera, Pambansang Alagad ng Sining.
Noong 2015, pinangunahan ng Tanggol Wika ang
pagsasampa ng kaso laban sa anti-Filipinong CHED
Memorandum Order (CMO) No. 20, Series of 2013, sa
Korte Suprema.
Agad na naglabas ng Temporary Restraining Order (TRO)
ang Korte Suprema para ipahinto ang pagpaslang sa
Filipino at Panitikan sa kolehiyo, bunsod ng kasong
isinampa ng Tanggol Wika.
Marami-rami pang kolehiyo at unibersidad ang mayroon
pa ring Filipino at Panitikan, at nakahain na sa Kongreso
ang House Bill 223 upang muling ibalik ang Filipino at
Panitikan bilang mga mandatoring asignatura sa
kolehiyo.
Maraming tulad ng Tanggol Wika ang nagpahayag ng ng
kani-kanilang saloobin sa pamamagitan ng posisyong
papel. Ang posisyong papel ay isang pasulat na gawaing
akademiko kung saan inilalahad ang paninidigan sa isang
napapanahong isyu na tumutukoy sa iba’t ibang larangan
tulad ng edukasyon, politika, batas, at iba.
Kadalasang idinadaan sa pagsulat ng posisyong papel
ang paggaganyak, at pagpapaunawa ng punto ng
sumulat tungkol isang paksa. Karaniwang ginagamit ito
ng mga organisasyon at institusyon upang ipabatid sa
publiko ang kanilang paniniwala at rekomendasyon
bilang isang pangkat.
Filipino Bilang Wika ng Komunikasyon sa Kolehiyo at
mas Mataas na Antas
Minsang binalita GMA News ang diumano’y pagpurol ng
kakayahan ng mga kabataan sa wikang Filipino bunsod
ng mga umiiral na makabagong paaran ng
komunikasyon. Dala ng mga gadyet at mga pang
madlang midya na ang pangunahing midyum ay Ingles,
maraming mga kabataan ang hindi na batid ang gamit sa
ilang mga salitang sariling atin.
Maaalaala na ang pagpapayabong ng Filipino ay hindi
lamang dala ng mga umpukan bagkos ito ay nagmula sa
mas malalim na pundasyon tulad ng nasasaad sa
ikalawang talata ng Artikulo XIV.
Artikulo XIV, Seksiyon 6 ng kasalukuyang saligang-batas
na “Subject to the provisions of law and as the
Congress may deem appropriate, the Government shall
take steps to initiate and sustain the use of Filipino as a
medium of official communication and as language of
instruction in the educational system.”
Malinaw sa probisyong ito ang responsibilidad ng
gobyerno na itaguyod ang pagbuo ng mga hakbnagin
upang patuloy na magamit ang wika sa mas malalim
pamamaraan sa pamayanan man o paaralan.
Ang mga inisiyatibang nagpapalawak ng saklaw ng gamit
sa Filipino bilang wikang panturo at wika ng
komunikasyon ay inaasahang magmumula sa
pamahalaan ayon sa Saligang Batas. Kaya naman ang
mga nagdaang pagtatangka na alisin ang Filipino at
Panitikan ay tunay na nagsindi sa mga damdaming
makabansa ng mga Pilipino.
Ang dating Pangulong Corazon C. Aquino ay nagbigay
diin din sa probisyong ito sa pamamagitan ng Executive
Order No. 335 na “Nag-aatas sa Lahat ng mga
Kagawaran/Kawanihan/Opisina/Instrumentaliti ng
Pamahalaan na Magsagawa ng mga Hakbang na
Kailangan para sa Layuning Magamit ang Filipino sa
Opisyal na mga Transaksiyon, Komunikasyon, at
Korespondensiya.”
Ayon kay Lumbera et al. (2007) ang Filipino ang wikang
gingamit sa paglinang at pagpapalaganap ng isang
edukasyong na nagtataguyod ng kapakanan ng bansa,
nagpapayaman ng diwang mapagtanong at mapanlikha
at umuugat sa buhay at pakikibaka ng nakararami. Mula
dito ay mababatid na ang ugat ng sinasabing wika na
likas sa ating mga Pilipino ay Filipino. Kaya ito ay
nararapat lamang gamitin sa ano mang aspekto ng
komunikasyon at pagkatuto.
Agosto 10, 2014 noong inilathala ni G. David Michael M.
San Juan ang kanyang artikulong 12 Reasons to Save the
National Language.
Tamang tama ang pagkakagawa ng atikulong ito dahil sa
Buwan ng Wika kung kailan binibigayang pugay at tuon
ang wikang pambansa at isa ay sa panahong ito kainitan
ang pagpakikipaglaban sa pagbabalik ng asignaturang
Filipino at Panitikan sa kurikulum ng kolehiyo.
Ang unang dahilan na kaniyang binigay ay ang nasasaad
sa Artikulo XIV Seksyon 6 ng kontistusyon ng bansa.
Aniya ay nakaririmarin ang mga ahensya ng gobyerno na
gumgamit ng Ingles bilang opisyal na wika ng
komunikasyon at gayundin ay ang mga institusyong tila
sumasalungat sa pagsusulong ng Filipinisasyon.
Sunod niyang binigyang diin ay ideya ng epektibong
gamit ng Filipino bilang wikang panturo kung ito ay
ituturo rin bilang isang sabjek o disiplina. Isa rin ay ang
globalisasyon at ASEAN integration, kung saan inaasahan
ang pagpapatibay ng sariling wika, panitikan, at kultura
upang may maibahagi tayo sa pandaigdigan at
pangrehiyong na palitan sa panlipunan at pangkalingang
unawaan.
Ito ay isa ring paraan ng paglinang ng napag-aralan at
napagtalakayan sa hayskul tulad ng kung paano nililinang
ang ibang disiplina sa hayskul at kolehiyo. Bukod pa rito,
ang Filipino at Panitikan ay parehas sa College Readiness
Standard sa CHED’s Resolution No. 298-2011.
Ang resulta ng National Achievement Test sa Filipino ng
sa hayskul ay mababa pa rin sa itinalagang lebel ng
masteri ng Kagawaran ng Edukasyon at dahil dito ay
lalong na ngangailangan ng Filipino sa kolehiyo upang
mapunang ang kulang pang natutuhan ng mga mag-aaral
sa hayskul.
Batid din ng lahat na hindi kaya senior hayskul masakop
lahat ng content at performance standards na
kasalukuyan ng itinuturo sa kolehiyo. Filipino ang wikang
pambansa at sinasalita ng nasa 99% ng populasyon. Ito
ang kaluluwa ng bansa.
Ito ay nagbubuklod sa mga mamayan tulad kung paano
tayo binubuklod ng mga awit, tula, at iba pang panitikan
na nakalimbag sa Filipino. Kaya naman ang pagalis nito
ay pagalis din sa ating sarili.
Kaugnay naman ng mga bansang nagpapatupad din ng K
to 12 tulad ng Estados Unidos, Malaysia, at Indonesia,
ang kanilang wikang pambansa at panitikan ay
mandatori na core courses sa kolehiyo.
Ipinahayag din ni G. San Juan na matagal nang
namamayagpag ang Ingles sa kurikulum ng kolehiyo
mula noon 1906 samantalang ang Filipino ay nito
lamang 1996, at panahon na upang maremedyohan ang
nagdaang panahon ng makasaysayang kaapihan.
Higit sa lahat ang Filipino ay isang pandaigdigang wika na
itinuturo at pinagaaralan sa mahigit walumpong
institusyon at unibersidad sa ibang bansa. Ang pag-aalis
nito sa kurikulum ng sariling bansa kung saan ito ay nag-
ugat ay tiyak na makaaapekto sa negatibong paraan sa
katayuan ng Filipino bilang pandaigdigang wika.
Nakalathala sa akda ni G. Virgilio S. Almario (2014) na
napakarami pang dapat gawin upang ganap na
magtagumpay ang wikang Filipino. Aniya hindi sapat ang
pagdedeklara ng Buwan ng Wikang Pambansa tuwing
Agosto bilang tugon sa Proklamasyon Blg. 1041 ng
Pangulong Fidel V. Ramos noong Hulyo 5, 1997.
Dagadag pa niyang na ang wikang Filipino ay totoong
mabubuhay at yayaman sa pamamagitan ng patuloy na
paggamit araw-araw ng mga mamayan. Bagaman kung
tutuusin, hindi sapat kahit ang panyayaring siyento
posiyento na ang mga mamayang Pilipino ay
nakapagsasalita at nakuunaw sa wikang Filipino.
Nagtutulong-tulong ang mga eksperto at guro sa mga
wikang katutubo sa Wikang Pambansa. Nagsasalita sa
Filipino ang mga mambabatas kahit hindi sila nakaharap
sa telebisyon para maintindihan ng bayan. At hindi nag-
iisa ang Pangulong Benigno C. Aquino III sa
pagtatalumpati sa wikang Filipino.
Tunay nga na kapag nangyari ang mga bagay na ito ay
maikukunsidera na ang paggamit sa Filipino bilang wika
ng komunikasyon ay nasa mataas na antas na o higit pa.
YUNIT II PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA
KOMUNIKASYON
Ang Pananaliksik at ang Komunikasyon sa Ating Buhay
Sa anumang sitwasyong pang komunikasyon, ginagamit
sa pakikipag ugnayan, pakikisalamuha at pakikipag
talastasan sa kapuwa ang mga kaalamang natutuhan
natin mula sa pagoobserba at pagsusuri ng lipunan. Ang
pangunahing salik ng kaalaman, na ibinabahagi din natin
sa kapwa ay ang mga impormasyong nasasagap natin
mula sa tao, sa ating kapaligiran, at midya.
Sabi nga, ang kaalaman ay kapangyarihan at may
kapangyarihang panlipunan. Sa harapang pakikipag-usap
sa kapuwa o sa pagpapahayag gamit ang midya, malakas
ang bias at talab ng mga ibinabahaging kaalam batay sa
malalim at malawak na pag susuri at pagtatahi ng
impormasyon.
Information and Communication Technology (ICT)
Kagaya ng napag-aralan na sa hayskul bahagi ng mataas
na antas ng literasing pang media ang matalas na
sensibilidad sa pagsagap ng mga impormasyon mula sa
ibat-ibang midya sa ating lipunan.
Ang ano mang napapanood, naririnig, at maging
nababasa natin sa tradisyonal o modernong midya man
ay may kani-kaniyang layunin na bunsod ng tao o
organisasyong nasa likod nito.
Binary opposition
Fake news
Ang mga fake news ay maaaring magkaroon ng
negatibong epekto sa pag-uugali sa lugar ng trabaho.
Huwag magpadala sa tinatawag na “face value” ng mga
impormasyon. Hiindi kasiguraduhan ang magandang
presenstasyon ng tama at lehitimong batis ng
impormasyon. Higit sa lahat suriin kung “tunog tama” ba
ang pahayag o impormasyon.
Ayon kina Maxwell McComb at Donald Shaw, ang
pangmadlang midya ang nagtatakda kung ano ang pag
uusapan ng publiko.
Sa makatuwid, kailangang maging mapanuri at kritikal sa
mga impormasyong nakukuha sa midya upang magamit
ang mga ito sa kapakinabangan, sa halip na
kapahamakan.
Higit sa lahat sa bawat hakbang na gagawin natin sa
pagpoproseso ng impormasyon, kailangang magtiwala
tayo sa kakayahan ng Filipino bilang mabisang wikang
pag unawa at pagpapaunawa; gayundin, magtiwala tayo
sa kaangkupan ng mga katutubong metodo sa pagkalap
at pagsusuri ng impormasyon.
Ang wika ay “hindi lamang daluyan kundi tapagpahiwatig
at imbakan-kuhanan ng kultura” natin bilang mga
Pilipino.
Mga Panimulang Konsiderasyon: Paglilinaw ng Paksa,
mga Layon, at Sitwasyong Pangkomunikasyon
Ang pananaliksik ay isang maingat at detalyadong pag-
aaral sa isang tiyak na problema, pag-aalala, o isyu gamit
ang pamamaraang pang-agham.
Marami sa malalaking katanungan ng mundo ay
nabibigyang linaw ng pananaliksik. Kaya naman mainam
na ang lahat lalo’t higit ang mga mag-aaral ay nagiging
kasangkot sa mga ganitong akademikong gawain.
Dahil hindi nagmamaliw at patuloy pa rin ang
pagkokonsidera sa mga kabataan bilang pag-asa ng
bayan, sila ang inaasahang magbibigay solusyon sa
problema ng bansa.
Dapat isaalang alang ng isang mananaliksik bago pumili
ng batis ng impormasyon para sa pagbuo ng kaalamang
ipapahayag sa isang sitwasyong pangkomunikasyon.
1. Kailangang malinaw ang tukoy ng paksa at layon ng
pananaliksik.
2. Dapat na malinaw sa mananaliksik ang pakay niya
sa paglahok sa sitwasyong pangkomunikasyon kung
saan ibabahagi ang bubuung kaalaman.
3. Kailangang ikonsidera ng mananaliksik ang uri
at kalakaran ng sitwasyong pangkomunikasyon.
Anong mungkahi ang inyo maibibigay sa pagpili ng
paksa?
Ang pagtukoy ng paksa at layon ay nakakawing sa
dalawang bahagi
Una ay ang paksa ng sitwasyong pang komunikasyon
kung saan ipapahayag ng mananaliksik ang kaalaman
na kanyang bubuuin.
Ikalawa ay kanyang pakay sa paglahok sa sitwasyong
pangkomunikasyon. Batay sa paksa ng sitwasyong
pangkomunikasyon, magdedesisyon ang mananaliksik
kung anong pakay sa paglahok dito.
Anuman ang proseso, ang pag alam sa uri ng sitwasyong
pangkomunikasyon ay makatutulong din upang makilala
ang kapwa kalahok, upang mapaghandaan ang posibleng
estraktura at daloy ng sitwasyon at makagawa ng
estratihiya kung paano pupukawinang interes ng mga
kapwa kalahok o audience sa pagbabahagi ng batis ng
impormasyong ng pananaliksik.
Si San Juan (2017) ay nagbigay ng limang hakbangin na
dapat isakatuparan sa ikauulad ng pananaliksik para sa
mga Pilipino bukod sa pagsipat sa iba’t ibang realidad
at/o suliraning panlipunan na maaaring pagmulan ng
makbuluhang adyendang pananaliksik.
Una, “magpansinan muna tayo bago magpapansin sa
iba’’.
Ikalawa, “magbuo ng pambansang arkibo ng mga
pananaliksik”.
Ikatlo, “magdevelop ng katiwa-tiwalang translation
software na libreng magagamit para sa mga mass
translation projects.
Ikaapat, “bigyang prayoridad ang Filipinisasyon ng lalong
maitaas ang edukasyon at ang mga programamng
grdwado.
Ikalima, “atasan ang lahat ng mga unibersidad na
magtayo ng Departamento ng Filipino at/o Araling
Pilipinas.”
Mainam din na ikonsidera ng mananaliksik ang ilan sa
mga mungkahi nina Santiago at Enriquez (1982) para sa
maka-Pilipinong pananaliksik.
Una, iugnay sa interes at buhay ng mga kalahok sa
pagpili ng tukoy na paksa.
Pangalwa, gumamit ng mga pamamaraan ng
pagsisiyasat na nakagawian ng mga Pilipino, angkop sa
kultura, at katanggap tanggap sa ating mga kababayan.
Pangatlo, humango ng mga konsepto at paliwanag mula
sa mga kalahok, lalo na iyong makabuluhan sa kanila.
Pagpili mula sa Samo’t Saring Batis
Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggagalingan ng
mga katunayan na kailangan para makagawa ng mga
pahayag ng kaalaman hinggil sa isang isyu, penomeno, o
panlipunang realidad.
Ang primaryang batis ay mga orihinal na pahayag,
obserbasyon at teksto na direktang nagmula sa isang
indibidwal, grupo o institusyon na nakaranas,
nakaobserba, o nakapagsiyasat ng isang paksa o
penomena.
Mula sa harapang ugnayan sa kapwa tao:
1. pagtatanong tanong
2. pakikipagkuwentuhan
3. panayam o interbyu
4. pormal, inpormal, estrukturado, o semi estrukturado
talakayan;
5. umpukan
6. pagbabahay bahay
Mula sa mga material na nakaimprenta sa papel, na
madalas ay may kopyang electroniko:
 awtobiyograpiya
 talaarawan
 sulat sa koreo at email
 tesis at diertasyon
 sarbey
6. artikulo sa journal
7. balita sa diyaryo, radio, at telebisyon;
8. mga rekord ng mga tanggapan ng gobyerno kagaya ng
konstitusyon, katitikan ng pulong kopya ng batas at
kasunduan, taunang ulat, at pahayagang pang-
organisasyon.
9. orihinal na dokumento kagaya ng sertipiko ng
kasal at testament;
10. talumpati at pananalita; at
11. larawan at iba pang biswal grapika
Mula sa iba pang batis
 Harapan o online na survey.
 Artifact ng bakas o labi ng dating buhay na
bagay, specimen, pera, kagamitan, at damit;
 Nakarecord na audio at video,
 Mga blog sa internet na maglalahad ng sariling
karanasan o obserbasyon.
 Website ng mga pampubliko at pribadong
ahensya sa internet at
 Mga likhang sining tulad ng pelikula, musika,
painting, at music video
Ang sekundaryang batis naman ay pahayag ng
interpretasyon, opinyon at kritisismo mula sa
indibidwal,grupo, o institusyon na hindi direktang
nakaranas, nakaobserba o nagsaliksik sa isang paksa o
penomeno.
Halimbawa ng sekundaryang batis ang
mga sumusunod:
1.Ilang artikulo sa dyaryo at magasin kagaya ng editorial
kuro kurong tudling, sulat sa patnugot, at tsimis o tsika
2.Encyclopedia
3.Teksbuk
4.Manwal at gabay na aklat
5.Diksyonaryo at Tesoro
6. Kritisismo
7. Komentaryo
8. Sanaysay
9. Sipi mula sa orihinal na hayag sa teksto
10. Abstrak
11.Mga kagamitan sa pagtuturo kagaya ng powerpoint
presentation at
12. Sabi-sabi
Sa pangkalahatan, sa dalawang uri ng batis, binibigyang
prayoridad ng isang mananaliksik ang primarya kesa
sekondaryang batis sapagkat ang una ay nanggaling sa
aktuwal na karanasan, obserbasyon o pagsisisyasat kaya
itinuturing na mas katiwa-tiwala kaysa pangalawa.
Ngunit hindi dapat ipagwalangbahala ang alinmang
sekondaryang batis dahil maaaring maghain ito ng
kaugnay o alternatibong perspektiba at kabatiran
namagpapapatatag sa kaaalamang binubuo ng
manananaliksik lalo na kung ang mga ito ay mula sa
kinikilalang eksperto.
Kapwa Tao bilang Batis ng Impormasyon
Ang mga kapwa-tao ay karaniwang itinuturing na
primaryang batis, maliban kung ang nasagap sa kanila ay
nakuha lang din sa sinasabi ng iba pang tao.
Ilan sa mga kalakasan ng harapang ugnayan ang mga
sumusunod:
1.Maaring makakuha ng agarang sagot at paliwanag
mula sa tagapagbatid;
2. Makapagbigay ng angkop na angkop na kasunod na
tanongsa kaniya;
3. Malinaw niya agad ang sagot; at
4. Maoobserbahan ang kanyang berbal at di-berbal na
ekspresion.
Sa mediadong ugnayan naman, maaari tayong
makakalap ng impormasyon mula sa kapwa-tao sa
pamamagitang ng ICT lalo na kung may limitasyon sa
panahon at distansya sa pagitan ng mananaliksik at ng
natukoy ng mga indibidwal.
Bentahe naman sa mediadong ugnayan ang:
1.Pagkakataong makapagbatid ang mga nasa malalayong
lugar sa anumang oras at pagkakataon kung kalian nila
maiisisingit ang pag responde
2. Ang makatipid sa pamasahe at panahon dahil hindi na
kailangang puntahan nang personal ng manananaliksik
ang mga tagapagbatid; at
3. Ang mas medaling pag oorganisa ng mga datos lalo na
kung may elektonikong sistema na ginagamit ang
manananaliksik sa pagkalap ng dato.
Kung pipiliin ang midya bilang batis ng impormasyon,
kelangan ding pag isipang mabuti ang kalakasan,
kahinaan,
at kaangkupan nito para sa binubuong pahayag ng
kaalaman.
Pagbasa at Pananaliksik ng Impormasyon
Ang pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi ng
disenyo ng saliksik kung kaya inaasahang natukoy na ng
mananaliksik ang mga tao o kagamitang makatutulong
sa paksa bago pa man siya pumili ng batis ng
impormasyon.
Kwantitatibong disenyo
Ang kwantitatibong pananaliksik ay tumutukoy sa
sistematiko at empirical na imbestigasyon ng iba’t ibang
paksa at penomenong panlipunan sa pamamagitan ng
matematikal, estadikal, at mga teknik na pamamaraan
na gumagamit ng komputasyon. Kadalasang ginagamit
din ito ng mga nasusukat at nakabalangkas na
pamamaraan sa pananaliksik gaya ng sarbey,
ekperimentasyon, at pagsusuring estadistikal.
Kwalitatibong disenyo
Ang kwalitatibong pananaliksik naman ay
kinapapalooban ng mga uri ng pagsisiyasat na ang
layunin ay malalimang unawain ang pag-uugaliat
ugnayan ng mga tao at ang dahilan na gumagabay rito.
Ang disenyong ito ay pinapatnubayan ng paniniwalang
ang pag-uugali ng tao ay laging naka batay sa mas
malawak na
kontekstong pinangyayarihan nito at ang mga
panlipunang realidad gaya ng kultura, intitusyon, at
ugnayan pantao na
hindi maaraing mabilang o masukat.
Tambalan ng pangangalap at pagbabasa ng
impormasyon
Maraming disenyo ng pagsasaliksik (halimbawa. Sarbey,
eksperimento, sosyomatrikong analisis) kung saan
kailangan munang malikom ang impormasyon bago ang
pagbabasa at pagsusuri nito.
Pangangalap ng impormasyon mula sa kapwa tao
Ang ating mga kapuwa tao ay mayamang batis ng
impormasyon dahil marami silang maaaring masabi
batay sa kanilang karanasan; maari nilang linawin agad o
dagdagan pa ang kanilang mga sinasabi sa
manananaliksik at may kapasidad din silang mag imbak
at magproseso ng impormasyon.
1. Eksperimento ay isang kuwantitatibong disenyo ng
pananaliksik kung saan sinusukat ang epekto ng
dependent variable, na tinatalaban ng interbensiyon.
2. Interbyu o panayam ay isang interaksyon sa pagian ng
mananaliksik bilang tagapagtanong, at tagapoakinig, at
ng tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng
impormasyon
3. Focus group Discussion (FGD) naman ay semi
estrukturadong talakayan na binubuo ngtagapagpadaloy
na kadalasay ginagampanan ng manananaliksik at anim
hanggang sampung kalahok.
4. Pakikisangkot habang pakapa-kapa
5. Pagtatanong-tanong
Marami ng mga mananaliksik ang gumagamit ng
pagtatanong tanong sa pagkalap ng katunayan at datos.
Ang pagtatanong tanong ay mainam sa sumusunod na
pagkakataon :
1. kung ang impormasyong sinisiyasat ay makukuha sa
higit sa isang tagapag batid:
2. kung hindi tuwirang matanong ang mga taong may
direkstang karanasan sa paksang sinisiyasat;
3. kung di pa tiyak kung sino ang may kaalaman o
karanasan hinggil sa paksa : at
4. kung nais marepika ang mga impormasyong nakuha
mula sa ibang tagapagbatid. Nagtatanong tanong din ang
mananaliksik kung hindi nya masyadong gamay o wala
siyang gaanong alam pa sa paksang sinisiyasat.
6. Pakikipag kwentuhan ito ay isang di-estrukturadong
at impormal na usapan ng mananaliksik at mga
tagapagbatid na hingil sa isa o higit pang mga paksa kung
saan ang mananliksik ay walang ginagami na tiyak na
mga tanong at hindiniya pinipilit at igiya ang daloy sa
isang direksyon.
7. Pagdalaw-dalaw ay ang pagpunta punta at pakikipag
usap ng mananaliksik sa tagapagbatid upang sila ay
makakilala; matapos magpakilala at makuha ang loob ng
isa’t-isa,mas maluag na sa kalooban ng tagapagbatid na
ilbas sa usapan “ang mga nais niyang sabihin bagamt
maaring may ilan pang pagpilpigil. Ito ay maaring
kaakibat din ng ibang mga pamamaraan ng pagkuha ng
datos kagaya ng pakikipag kuwentuhan at
pakikipagkilala.
Instrumento sa pagkalap ng datos mula sa kapuwa tao.
Kaparehoong harapan at mediado na nangangalap ng
impormasyon mula sa kapuwa tao, dapat ihanda ng
mananaliksik ang angkop na instrument. Ang ilan sa mga
instrument na karaniwang ginagamit ay ang sumusunod:
1. Talatanungan at gabay na katanungan
2. Pagsusulit o eksaminasyon
-Talaan sa fieldwork
-Rekorder
Pangangalap ng impormasyon mula sa mga aklatan.
May mga katunayan at datos na hindi sa kapwa-tao
direkta at tahasang maapuhap, kundi mula sa mga midya
at iba pang mga materyal na maaaring matagpuan sa
mga aklatan.
Bigyang-pansin ang ilang paalala sa paghahanap ng batis
ng impormasyonsa aklatan.
Alamin kung saang aklatan matatagpuan ang mga batis
ng impormasyon na natukoy para sa isang pananaliksik.
2. Gumawa ng sulat sa kinauukulan at magtanong din
hinggil sa protokol at patakaran na pinaiiral sa aklatang
natukoy.
3. Kung hindi kinakailangan ang sulat, alamin ang mga
kailangan bago makapasok at makagamit ng mga
pasilidad.
4. Rebyuhin ang Dewey Decimal System dahil alin man
sa dalawang ito ang madalas na batayan ng klasipikasyon
ng aklat ng pangkalahatang karunungan.
5. Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-photocopy ng
buong aklat, tesis, disertasyon, at ilan pang mga printed
na materyal kaya kailangan ang matiyaga at mabilis na
pagbabsa kung maraming sangunian ang bubulatlatin.
6. Gamitin ang online public access catalog (OPAC) para
makahanap na ng mga sangunian bago pa man pumunta
sa aklatan o bago puntahan ang seksiyon o dibisiyon ng
aklatan.
7. Huwag kalilimutang halughugin ang pinagkunan online
ng aklatan gaya ng subkripsiyon sa journal, e-books, e-
databases, at iba pang batis ng impormasyonsa Internet.
Pangangalap ng impormasyon mula sa mga online
na materyal.
Sa kaslukuyang panahon ng Internet at digital na
teknolohiya, maaakses ang maraming primaryang batis
ng impormasyon hindi lamang sa mga kompyuter na
laptop at desktop kundi pati sa mas maliit na gadyet na
cell phone at tablet na kompyuter. Pangunahin sa mga
batis na ito ang mga artikulos sa journal, balita sa online
news site, at account ng karanasan sa blog.
Sa pagpili ng batis ng impormasyon para sa pananaliksik,
bigyang prayoridad ang online news sites na:
1.walang hayag na kinikilingang tao, grupo, o institusyon
dahil naglalathala ng mga artikulong may iba’t ibang
panig;
2.pumupuna sa sarili o umaamin ng pagkakamali sa
pamamagitan ng komento at errata;
3. hindi naglalabas ng mga propagandang nagpapabango
sa ngalan ng isang tao, grupo, o institusyon habang
tahasang bumabatikos sa mga kalaban nito.
Mainam ding bisitahin ang mga sumusnod kung ang
pananaliksik ay may kaugnayan sa isyung pambansa.
• Website ng pamahalaan
• Website ng ahensiya ng pamahalaan
• Website ng mga samahang mapanuri at may
adbokasiyang panlipunan
• Website na gumagawa ng fact check
TSISMISAN: Istoryahan ng Buhay-Buhay ng mga
Kababayan
Ang tsismisan ay isang pagbabahaginan ng
impormasyong ang katotohanan ay di-tiyak. Ito ay isang
uri ng pag-uusap sa pagitan ng dalawa o higit pang
magkakakilala o magkapalagayang loob. Subalit ang
tsismis na siyang laman ng tsismisan ay nanggaling din
minsan sa hindi kakilala lalo na kung ito ay naulinigan
lamang sa nagtsitsismisan.
Ang tsismis ay maaring totoo, bahagyang totoo,
binaliktad na katotohanan, dinagdagan o binawasang
katotohanan, sariling interpretasyon sa nakita o narinig,
pawang haka-haka sadyang di- totoo o naimbentong
kwento.
PINANGGALINGAN O PINAGMULAN NG TSISMIS
1. Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o
nakarinig sa itsinitsismis.
2. Imbentong pahayag ng isang naglalayong
makapanirang-puri sa kapwa
3. Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang
sa isang grupo o sa madla.
Ang mali sa pagiging tsimosa ng mga Pinoy ay ang
pangtsitsismis hango sa inggit, na maaaring nagmumula
sa kakitiran ng isip natin. Ang pangtsitsismis ay naging
pasimpleng paraan na upang makapanakit sa kapwa at
mga kaaway. Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga
tsismosa, pero marami rin ang mahilig
makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na
maintriga ang mga tao sa mga sikreto at baho ng iba.
Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng
Tsismis
Mukha mang simpleng bagay ang pangtsitsismis, ito ay
maaaring makasama kung sumobra. Maaari itong
makasira ng reputasyon ng isang tao at lubhang
makaapekto sa kalagayan ng pinag-uusapan.
Ang mga tsismis na naglalayong makasakit ng tao at
nakahahamak ng dignidad ay itinuturing na paninirang
puri
at may mga legal na aksyon na maaaring gawin upang
labanan ito at ipagtanggol ang sarili gaya ng pagsampa
ng kasong libel o slander.
Kinilala ng ating Kodigo Sibil ang karapatan ng bawat isa
na maproteksyunan ang kanyang dignidad, personalidad,
pribadong pamumuhay, at kapayapaan ng isip. Sinasabi
sa Artikulo 26 na ang mga sumusunod na magkakatulad
na akto, bagamat hindi maituturing na krimen ay
maaaring makabuo ng isang dahilan ng aksyon (cause of
action) para sa mga danyos, pagtutol at iba pang
kaluwagan:
1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;
2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong buhay o
ugnayang pampamilya ng iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang isang
indibidwal ay iiwasan ng kanyang kaibigan;
4. Pang-aasar o pamaahiya sa iba dahil sa kanyang
paniniwalang pangrelihiyon, mababang antas ng
pamumuhay, lugar ng kapanganakan, pisikal na depekto,
at iba pangpersonal na kondisyon.
Ayon sa Artikulo 353, ang libel ay isang pampubliko at
malisyosong mga paratang sa isang krimen o isang bisyo
o depekto na maaaring makatotohanan o kaya ay haka-
haka o anumang kilos, pagkukulang, kondisyon,
katayuan, o kalagayan na naging dahilan ng kasiraang-
puri, pangalan o pagpapasala sa isang likas o huridikal na
tao, o upang masira ang alaala ng isang namayapa na
(salin mula sa Artikulo 353, RPC).

Itinuturing na libelo ang isang akto kung ang mga
paninira ay pinaraan sa pasulat o broadcast na midyum,
samantalang oral defamation naman kung ang gagamitin
na midyum ay pasalita.
Umpukan: Usapan, Katuwaan at Iba pa sa Malapitang
Salamuhaan
Ang ibig sabihin ng "umpukan" ay ang paggawa ng tao
ng isang maliit na grupo o pangkat, pagtitipon ng mga
tao para sa isang okasyon o pangyayari o sa anong
kadahilanan.
Ang umpukan ay impormal na paglalapit ng tatlo o higit
pang mga kakilala para makausap ng magkakaharap. Ito
ay hindi planado o nagaganap na lamang sa bugso ng
pagkakataon.
Ang mga nagiging kalahok sa umpukan ay mga kusang
lumalapit para makiumpok, mga di sadyang nagkakalapit
lapit o mga niyayang lumapit. Sa pagkakataong hindi
kakilala ang lumalapit siya ay masasabihang isang
usisero.
SAAN MADALAS NAGAGANAP ANG UMPUKAN?
PAARALAN
OPISINA
KORTE SUPREMA
TAMBAYAN SA KANTO
TABING DAAN
ANYO NG UMPUKAN
1. SALAMYAAN- isang uri ng umpukan sa Marikina kung
saan tampok ang kainan, kantahan, paglalaro ng bingo
kasama na din ang tsismisan, talakayan, balitaktakan,
biruan at iba pa na nagaganap sa silungan o tambayan.
2. UB- UFON - mula sa Barlig Mountain Province. Ito ay
itinakdang pagsasama sama ng magkababayan para
magpakilala, mag-usap hinggil sa iba’t-ibang isyu,
magbigayan ng payo, magresolba ng mga alitan,
magturo ng tugtukon (custom and tradition) sa mga
nakababata, mag-imbita sa mga okasyon at magtulungan
sa mga problema kagaya ng pinansyal na
pangangailangan.
Talakayan: Masisinang Palitan at Talaban ng Kaalaman
Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng
dalawa o higit pang kalahok na nagkakaroon nang tukoy
na paksa. Ito ay maaring pormal o impormal at pwedeng
harapan o mediated o gumagamit ng anumang midya.
Ang karaniwang layon ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o
mga isyung kinakaharap ng isang tao, isang grupo, buong
pamayanan o buong bansa para makahalaw ng aral,
magkaroon ng linaw at pagkakaunawaan, maresolba ang
isa o nakakawing na problema at makagawa o
makapagmungkahi ng desisyon o aksyon
Uri ng Pagtatalakayan
1. Impormal na Talakayan - Ito ay malayang
pagpapalitan ng kuru- kuro hinggil sa isang paksa at
walang pormal na mga hakbang na sinusunod. Ito ay
binubuo ng lima hanggang sampung katao.
2. Pormal na Talakayan - Nakabatay sa tiyak na mga
hakbang, may tiyak na mga taong mamamahala at
mamumuno ng talakay. Nakahanda ang mga sa kanilang
paglalahad, pagmamatuwid o pagbibigay ng kuru-kuro.
Mga Uri ng Pormal na Talakayan
1. Panel Discussion - Binubuo ng tatlo o apat na kasapi
at isang pinuno na umuupo sa harapan ng mga
tagapakinig.
2. Simposyum - kahawig ng panel discussion pero it ay
meroong tiyak na paksang tatalakayin ng bawat kasapi
sa panel.
3. Lecture-Forum o Panayam - ito ay isang malaking
pagtitipon sa ilalim ng mga pinunong maglalahad ng
mahalagang suliranin. maaaring maglahad at magtalakay
ng maraming paksa at pagkatapos ay malayang
pagtatanong upang linawin ang paksang tinalakay.
Ang talakayan o debate dayalogo ay isasagawa kung
kailan magkaroon ng bagay na hindi mapag- kaunawaan
at nanga-ngailangan ng paglilinaw ng magkatunggali sa
layunin upang mangingibabaw ang katotohanan, kaya
nararapat na ayusin ang mga salita, linawin ang mga
katibayan, iwasan ang mga agam-agam sa salita o
pananaw at paniniwala.
Samakatuwid ang talakayan ay isang paraan upang ang
katotohanan ay mapatunayan at mapanatili sa
pamamagitan ng mga katanggap- tanggap na basehan at
katibayan kung saan ito ay nararapat na ibabahagi ng
buong katapatan at katapangan ng bawat panig at
katunggali.
Pangkatang Talakayan
1. Impormal na Debate o Pagtatalo - Karaniwang
isinagawa sa loob ng klase kapag may napapanahong
isyung pinag-uusapan. Wala itong mga tuntuning
sinusunod at malayang makapagsasalita ang lahat
tungkol sa panig na gusto nilang pangatwiraan.
2. Formal na Debate - Kontrolado ng mga mahigpit na
tuntunin at alintuntunin ang debating ito. May dalawa
itong pangkat ng mga magtatalo para sa panig
afirmatibo o negatibo. Magpapalitan sila ng talino batay
sa ilalahad na matitibay na katwiran at katibayan.
Pagbabahay-bahay: Pakikipag-kapwa sa Kanyang
Tahana’t Kaligiran
Ang pagbabahay-bahay ay ang pagdalaw o pagpunta ng
isang tao o isang grupo sa isang bahay sa isang
pamayanan para maghatid o kumuha ng mahalagang
impormasyon, magturo ng isang teknolohiya,
komunsulta sa mga miyembro ng pamilya, hinggil sa isyu
o programa, mangumbinsi sa pagsali sa isang paligsahan
o samahan o maghimok na tumangkilik sa isang
produkto, kaisipan, gawain o adbokasiya.
Iba`t ibang layon ng pagbabahay - bahay
1. Mga politiko para mangampanya tuwing eleksyon.
2. Mga nahalal na kinatawan o lider nila mula sa local
na pamahalaan
ng isang desisyon na binabalangkas nila p
pagmomobilisa sa kanila hinggil sa isang isyu, problema,
gawaino programang panlipunan.
 Ito ay pamamaraan ng mga Pilipino upang
mapagusapan nang maayos ang mga bagay-
bagay.
 Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan
sa isang bayan upang pagusapan ang mga
suliranin, hakbang at maging ang mga
inaasahang pagbabago.
 Ito ay pangkomunikasyon na pamamaraan ng
mga Pilipino. Dito maaaring sabihin ng mga
kalahok ang kanilang saloobin. Lahat ay
binibigyan ng pagkakataon makapagsalita.

3. Mga kinatawan ng ahensya ng gobyerno para

magbahagi ng mga kaalaman sa bagong teknolohiya
pangkabuhayan o pangkalusugan, manghimok sa mga
tao na makiisa sa proyekto ng local na pamahalaan o
magtasa sa kinalbasan ng mga proyekto.

4. Mga organisadong grupo sa loob at labas ng

pamayanan para mag- organisa ng mga grupong
pansibiko, maghimok sa mga tao na lumahok sa
mga proyektong pangkaunlaran, magsulong ng
iba’t- ibang isyung panlipunan at makatulong sa
mga tao na maunawaan ang mahihirap o
mapanghamong sitwasyon na kinalalagyan nila.

5. Mga grupong pangrelihiyon na nagsasagawa ng

mga ketesismo o nangangaral ng salita ng Diyos

6. Mga pribadong institusyon para

magsulong ng mga proyektong bahagi
ang kanilang corporate social
responsibility at mag-alok ng mga
produkto.

7. Mga mananaliksik na nagpapasagot ng

mga talatanungan, nakikipag- ugnayan o
nakikipagkwentuhan.

PULONG-BAYAN: Marubdod naUsapang

Pampamayanan

Ang pulong-bayan ay ang pagtitipon ng isang grupo ng

mamamayan sa itinakdang oras at lulan upang pag-
usapan nang masinsinang at pagdesisyunan kung maaari
ang mga
isyu, kabahalaan, problema, programa at iba pang
usaping pampamayanan.

Kasama sa maaring layon ng pulong-bayan ang

pagkonsulta sa mga mamamayan,paghimok sa kanila na
sumuporta o sumama,pagpaplano kasama sila, paggawa