Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina

Intekstwalisadong Filipino sa Iba’t
Ibang Larangan
FIL.2 FILDIS
Daisy P. Ruiz
Introduksyon ng Kurso
Inihanda ang modyul na ito sa paghahangad na makaagapay at mapadali ang

proseso ng pagkatuto ng mga mag-aaral. Ito ay nakabatay sa mga silabus na inihanda at
inilabas ng Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino (TANGGOL WIKA),
bilang pagtupad sa mga probisyon ng CHED Memorandum Order (CMO) No.4, series of
2018. Samakatuwid, ito ay sa pagnanais ng alyansang nanguna sa pakikipaglaban upang
mapanatili ang mga asignaturang Filipino at Panitikan sa kurikulum ng Kolehiyo.
Pinahahalagahan ng modyul na ito ang pagkakapantay-pantay ng bawat kasarian.

Matapat na isinaalang-alang ang bawat kakayahan sa mga gawaing inilatag upang ganap
na matamo ang inaasahan ng kursong ito nang walang pinapaboran o kinikilingan tungo
sa pagiging holistikong indibidwal.
Inaasahang magiging mabuting patnubay at mayamang sanggunian ng mga guro

sa Filipino at mag-aaral na guro lalo na sa asignaturang itinuturo sa wikang Filipino.
Republic of the Philippines
JOSE RIZAL MEMORIAL STATE UNIVERSITY
The Premier University in Zamboanga del Norte
COLLEGE OF EDUCATION
Program: BSHM/BSTM
Department: College of Arts and Sciences
Syllabus Code
Instructor/Professor: Daisy P. Ruiz
COURSE SYLLABUS
Course
Pre-Requisites: FIL.2 Day & Time:
Code
Unit of Credit: Room:
Course
No. of Hours: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina Consultation Hours:
Title
Jose Rizal Memorial State University adheres to the principle of dynamism and cultural diversity in building a just
PHILOSOPHY
and humane society.
VISION A dynamic and diverse internationally recognized University
Jose Rizal Memorial State University pledges to deliver effective and efficient services along research, instruction,
production and extension.
MISSION
It commits to provide advanced professional, technical and technopreneurial training with the aim of producing
highly competent, innovative and self-renewed individuals.
Jose Rizal Memorial State University focuses on developing graduates who are exemplars of Rizal’s ideals that
can:
E - xhibit relevant and responsive competencies across disciplines towards
X - enial delivery of services;
C - ommunicate ideas proficiently in both written and spoken forms;
E - ngage in lifelong learning;
GOALS
L - ead effectively and efficiently amidst socio-cultural diversity;
L - ive up the challenges of the global community;
E - mbody professional, social and ethical responsibilities;
N - urture a harmonious environment;
C - onserve and promote Filipino cultural heritage; and
E - valuate their contribution to the local and global communities.
Globally Competitive- JRMSU shall produce graduates that would be globally competitive. This “means that students need the awareness, skills
and knowledge to understand, navigate and flourish in this increasingly global economy” (Harper, 2019, para. 1).
Industry-Relevant- JRSMU shall produce graduates who will have the essential skills (both hard and soft skills) that the industries are looking for.
Effective Communicator- In JRMSU, communication is important as we not only communicate within and among ourselves, but also with the
stakeholders outside the university. Thus, JRMSU should be able to produce graduates who can communicate effectively in order to reduce the
risks (e.g. avoiding misunderstanding that could lead to confusion).
Innovative- JRMSU shall produce graduates that shall be innovative and creative in providing solutions to the problems they observe withi n their
Graduate Attributes immediate environment, and they shall be aware of the implications such solutions would bring to the community.
Service-Driven- JRMSU shall produce graduates who are committed in the tasks given to them, and who perform such tasks effectively, efficiently,
and ethically. Further, while doing such services, they shall carry with them the humane trust as given to them when they were students. And when
they are done, they shall value what they have served or created, as has been taught to them.
Lifelong Learner- JRMSU shall produce graduates that would value learning not only within the four walls of their classroom, but to bring with them
the process of learning that would last throughout their lives: hence, lifelong learning. “Lifelong learning is a dynamic process that varies depending
on individual skills and motivation for self-regulated, generative learning and on life events that impose challenges that sometimes demand
incremental/adaptive change and other times require frame-breaking change and transformational learning” (London, 2018, p. 1)
1. Nakapagpapakita ng malawak at malalim na pag-unawa at kaalaman sa ugnayan ng wika, kultura at lipunan.
2. Nakagagawa ng pananaliksik ukol sa wikang Filipino bilang wikang panturo.
3. Nakapagpapamalas ng mataas na antas ng kaalaman sa wika at panitikan.
Program Outcome/s 4. Nakagagamit ng iba’t ibang kasanayan at kaalaman sa proseso ng pagkatuto.
5. Nagtataglay ng kaalaman hinggil sa usapin ng kultural at linggwistikong dibersidad ng bansa at ng bansa at nakapagpapatuloy sa pagkamit ng
kaalaman/egukasyon sa pamamagitan ng iba’t ibang karanasan sa pagkatuto para sa personal at pampropesyonal na kaunlaran.
Ang FILDIS ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat, at
pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng mga
mamamayang Pilipino. Nakatuon ang kursong ito sa makrokasanayang pagbasa at pagsulat, gamit ang mga makabuluhang pa nanaliksik sa wikang
Filipino, bilang lunsaran ng pagsasagawa ng pananaliksik (mula sa pangangalap ng datos at pagsulat ng borador ng pananaliksik hanggang sa
Course Description publikasyon at/o presentasyon nito) na nakaugat sa mga suliranin at realidad ng mga komunidad ng mga mamamayan sa bansa at maging sa
komunidad ng mga Pilipino sa iba pang bansa. Saklaw rin ng kursong ito ang paglinang sa kasanayang pagsasalita, partikular sa presentasyon ng
pananaliksik sa iba’t ibang porma at venue. Pre-requisite sa kursong ito ang pagkuha ng kursong Konstektwalisadong Komunikasyon sa Filipino
(KOMFIL).
Course Learning Formative Summative

Learning Outcomes Topics References Learning Activities
Outcomes Materials Assessment Assessment
MIDTERM A. Makapagbibigay Vision, Mission, Goals Student Provide VMGO and a Student Elaboration – Essay, Quizzes /
COVERAGE ng pangkalahatang and Outcomes handbook copy handbook Concrete Examples Seatworks
pananaw ng VMGO ng
I. Nalilinang Unibersidad at kolehiyo
ang kaalaman
sa VMGO ng B. Makapagtatalakay sa
Unibersidad deskripsyon, layunin, mga
at kahandaan pangangailangan at pag- GAD Lecture on values and
sa kurso. aantas ng mga marka ng character education
kurso. Filipino Bilang Wika
at Larangan
II.Nakapagpa A. Maipaliwanag ang
pakita ng ugnayan ng mga tungkulin a. Filipino Bilang
malawak at ng wikang Filipino bilang Wikang Pambansa San Juan Textbooks Pagbabalangkas/outl
malalim na wikang pambansa, wika DM,et.al Filipino Pagbabalangkas/outlin (print and digital) ining Pagbubuod ng
pag-unawa at ng bayan, at wika ng b. Filipino Bilang Wika sa Iba’t Ibang ing Pagbubuod ng impormasyon/datos Maikling
kaalaman sa pananaliksik na nakaugat Learning Modules pagsusulit
ng Batayan at/ng Disiplina impormasyon/datos
ugnayan ng sa pangangailangan ng (workbooks and Pangkatang
wika, kultura sambayanan. Pananaliksik. worksheets)
Pangkatang talakayan talakayan Pagsulat ng
at lipunan. maikling
B. Maisa-isa ang mga c. Filipino Bilang Handouts,
Larangan at Filipino sa Almario, V.(1997) Panonood ng Panonood ng sanaysay
suliraning local at
nasyonal ng komunidad na Iba’t ibang Larangan. Tradisyon at video/documentary Internet video/documentary hinggil sa
kinabibilangan. Wikang Filipino wikang Filipino
Pakikinig sa awit Pakikinig sa awit bilang wikang
C. Malinang ang adhikaing pambansa, wika
makibahagi sa ng bayan, at
pagbabagong panlipunan. wika ng
D. Makapag-ambag sa pananaliksik na
pagtataguyod ng wikang nakaugat sa
Filipino bilang daluyan ng pangangailanga
makabuluhan at mataas n ng
na antas ng diskurso na sambayanan
akma at nakaugat sa
lipunang Pilipino, bilang
wika ng pananaliksik na
nakaayon sa
pangangailangan ng
komunidad at bansa.
E. Maipaliwanag ang
mahigpit na ugnayan ng
pagpapalakas ng wikang
pambansa, pagpapatibay
ng kolektibong identidad,
at pambansang kaunlaran.
III.Nakagaga A. Maisagawa at Rebyu sa mga Almario, V.(2014) Pagbubuod ng Textbooks Pagbubuod ng Patalatang
wa ng mapaunlad ang mga Batayang Kaalaman Madalas Itanong impormasyon/datos impormasyon/datos pagbubuod sa 3
pananaliksik batayang kaalaman sa sa Pananaliksik (print and digital) bagong
ukol sa pananaliksik. pananaliksik
wikang a. Mga Batayang sa Wikang Pagsasalin Pagsasalin (artikulo, tesis,
Filipino B. Makapagbuod ng Kaalaman sa Pambansa disertasyon na
bilang impormasyon, estadistika, Pananaliksik Pangkatang talakayan Learning Modules Pangkatang kalalathala pa
wikang datos at iba pa, mula sa (workbooks and talakayan lamang o
panturo. mga babasahing b. Mga Kasanayan sa Paggamit ng mga worksheets) nalathala sa
nakasulat sa Filipino sa Antonio, L.(2000) arkibo at database Paggamit ng mga nakaraang 5
Pananaliksik
iba’t ibang larangan. arkibo at database taon) mula sa
Apat na Siglo ng Lektyur-worksyap sa aklatan ng
c. Pagpili ng Paksa ng
C. Makapagpahayag ng Pagsasalin: computer laboratory o Handouts, Lektyur-worksyap sa kolehiyo/unibers
mga makabuluhang Pananaliksik idad
Bibliograpiya ng gamit ang computer sa computer laboratory
kaisipan sa pamamagitan
ng tradisyunal at d. Pagpili ng Batis ng mga Pagsasalin klase (para sa o gamit ang
modernong midyang akma Impormasyon sa Filipinas pagsipat ng mga computer sa klase Borador ng
Internet
sa kontekstong Pilipino. database ng mga (para sa pagsipat ng konseptong
e. Pagbasa, Pagsulat Constantino,P. journal) mga database ng papel para sa
D. Malinang ang Filipino ng Paraphrase, (2005) Filipino at mga journal) planong
bilang dayun ng Abstrak, at Rebyu Pagpaplanong pananaliksik
inter/multidisiplinaring Pangwika:
diskurso at pananaliksik f. Presentasyon at Ikalawang
na nakaugat sa mga Publikasyon ng sourcebook ng
realidad ng lipunang Pananaliksik Sangfil
Pilipino.
g. Akademikong
Publikasyon
h. Presentasyon ng
Pananaliksik
IV.Nakapagp A. Matukoy ang Batayang Kaalaman

apamalas ng mapagkakatiwalaan, sa Metodolohiya
mataas na makabuluhan, at kapaki- (Pagtitipon,
antas ng pakinabang na Pagpoproseso at
kaalaman sa sanggunian sa Pagsusuri ng Datos)
wika at pananaliksik. sa Pananaliksik
panitikan. Panlipunan
B. Maisapraktika at
mapaunlad pa ang mga • Pagmamapang San Juan Pangkatang pag-uulat Learning Modules Pangkatang pag- Pinal na
batayang kasanayan sa kultural, ekonomiko DM,et.al Filipino (workbooks and uulat konseptong
pananaliksik. atbp. sa Iba’t Ibang worksheets) papel
• Etnograpiya Disiplina
C. Makapagsaliksik hinggil • Pananaliksik na
sa mga sanhi at bunga ng leksikograpiko Paglikha ng KWL Paglikha ng KWL Progress report
mga suliraning local at Chart Chart hinggil sa
Nakagagawa nasyonal gamit ang • Video documentation Antonio, L.(2000) Handouts, isinusulat na
ng tradisyonal at modernong • SWOT Analysis Apat na Siglo ng papel o artikulo
pananaliksik mga sanggunian. • Literature review Pagsasalin: Papel o
ukol sa • Pagtatanungtanong, Bibliograpiya ng artikulong
wikang D. Makapagsagawa ng obserbasyon, interbyu, mga Pagsasalin Pagbabalangkas/outlin Internet Pagbabalangkas/outl maaaring
Filipino pananaliksik sa Filipino sa FGD atbp. sa Filipinas ing ng nilalaman ng ining ng nilalaman ng iprisenta sa
bilang iba’t ibang disiplina. • Participant artikulo artikulo isang forum o
wikang observation kumperensya,
panturo. E. Makabuo ng papel o • Kwentong-Buhay at/o ilathala sa
artikulo na maaaring • Secondary data Sevilla,F.(2001)A isang
ibahagi sa isang forum o analysis ng Paggamit ng Pangkatang pagsusuri Pangkatang akademikong
kumperenya at/o ilathalas • Eksperimental na Filipino sa Agham sa borador ng pagsusuri sa borador journal
sa isang akademikong Pananaliksik konseptong papel ng konseptong papel
journal. • Case study •
Konsultasyon Konsultasyon
Aksyong
F. Makapagsalin ng mga Pananaliksik/Actio n Sicat, D.(2016) Independyenteng Independyenteng
artikulo, pananaliksik at research Pagbasa at Pananaliksik Pananaliksik
iba pa, na makapag- • Pagsusuri ng Pagsusuri ng
ambag sa patuloy dokumento Teksto Tungo sa
imtelektwalisasyon ng •Comparative analysis Pananaliksik:
wikang Filipino. Discourse analysis Ambag sa
• Content analysis Transpormatibo
•Saliksik-arkibo at Makabayang
(archival research) Edukasyon
• Policy review
• Impact assessment
• Pagsasagawa ng
survey
• Transkripsyon
MIDTREM EXAMINATION
FINAL A. Maipaliwanag ang Filipino sa

COVERAGE mahigpit na ugnayan ng Humanidades at
pagpapalakas ng wikang Agham Panlipunan
V.Nagtatagla pambansa, pagpapatibay at Iba Pang Kaugnay
y ng ng kolektibong identidad, na Larangan
kaalaman at pambansang kaunlaran. Textbooks Pagbubuod ng Nirebisang
Pagbubuod ng
hinggil sa a. Sitwasyong Sevilla,F.(2001)A (print and digital) impormasyon/datos borador ng
impormasyon/datos
usapin ng B. Makapagbasa at Pangwika sa ng Paggamit ng konseptong
kultural at makapagbuod ng Filipino sa Agham papel
linggwistiko impormasyon, estadistika, Humanidades at Think-pair-share sa Learning Modules Think-pair-share sa
ng datos atbp. mula sa mga Agham Panlipunan mga ispesipikong (workbooks and mga ispesipikong Venn diagram
dibersidad babasahing nakasulat sa teksto worksheets) teksto ng dalawang
ng bansa at Filipino sa iba’t ibang Sicat, D.(2016) Pangkatang talakayan Pangkatang magkaugnay na
ng bansa at larangan. b. Kasaysayan at Pagbasa at talakayan artikulo sa
nakapagpap Tungkulin ng Pagsusuri ng Lektyur-worksyap sa Handouts, journal
atuloy sa C. Makapagpahayag ng Pagsasalin sa Teksto Tungo sa computer laboratory o Lektyur-worksyap sa
pagkamit ng mga makabuluhang Pagsusulong sa Pananaliksik: gamit ang computer sa computer laboratory Paglikha ng
kaalaman/eg kaisipan sa pamamagitan Filipino Ambag sa klase (para sa Internet o gamit ang dayagram na
ukasyon sa ng tradisyunal at Transpormatibo pagsipat ng mga computer sa klase nagbubuod sa
pamamagita modernong akma sa c. Filipino Bilang Wika at Makabayang database ng mga (para sa pagsipat ng nilalaman ng
n ng iba’t kontekstong Pilipino ng Pagtuturo at Edukasyon journal) mga database ng binasang
ibang Pananaliksik sa mga journal) artikulo
karanasan sa D. Malinang ang Filipino Humanidades at Komparatibong
pagkatuto bilang daluyan ng Agham Panlipunan analisis ng saklaw ng Komparatibong
para sa inter/multidisiplinaryong mga journal analisis ng saklaw ng
personal at diskurso at pananaliksik mga journal
pampropesy na nakaugat sa mga
onal na realidad ng lipunang
kaunlaran.. Pilipino.
E. Malinang ang adhikaing

makibahagi sa
pagbabagong panlipunan.
F. Makapag-ambag sa
pagtaguyod ng wikang
Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas
na antas ng diskurso na
akma at nakaugat sa
lipunang Pilipino, bilang
wika ng pananaliksik na
naaayon sa
pangangailangan ng
komunidad at bansa.
VI.Nakagaga A. Makapagsalin ng mga Filipino sa Siyensya,
mit ng iba’t artikulo, pananaliksik atbp. Teknolohiya,
ibang na makapagaambag sa Inhenyeriya,
kasanayan at patuloy na Matematika At Iba
kaalaman sa intelektwalisasyon ng Pang Kaugnay na
proseso ng wikang Filipino. Larangan
pagkatuto.
B. Makapagpahayag ng a. Intelektwalisasyon Soriano,
mga makabuluhang ng Wikang Filipino sa L.A.(2001) Textbooks Pagbubuod ng Nirebisang
kaisipan sa pamamagitan Larangang Pagtuturo ng (print and digital) impormasyon/datos borador ng
ng tradisyonal at Siyentipiko-Teknikal Matematika sa konseptong
modernong midyang akma Wikang Flipino papel
sa kontekstong Pilipino. b. Filipino Bilang Wika Learning Modules Think-pair-share sa
ng Pagtuturo at Seva, R.R (2001) (workbooks and mga ispesipikong Venn diagram
C. Malinang ang Filipino Pananaliksik Mga Hamon sa worksheets) teksto ng dalawang
bilang daluyan ng Pagtuturo sa magkaugnay na
inter/multidisiplinaring c. Proseso, Layon, at “Wikang Filipino artikulo sa
diskurso at pananaliksik Halaga ng ng Inhinyera.” Handouts, Pangkatang journal
na nakaugat sa mga Pagsasaling “Ang Wiakng talakayan
realidad ng lipunang Siyentipiko at Teknikal Filipino sa Loob Paglikha ng
Pilipino. at Labas ng Internet Lektyur-worksyap sa dayagram na
Akademya’t computer laboratory nagbubuod sa
D. Malinang ang adhikaing Bansa o gamit ang nilalaman ng
makibahagi sa computer sa klase binasang
pagbabagong panlipunan. (para sa pagsipat ng artikulo
mga database ng
E. Makapag-ambag sa mga journal) Pagsulat ng
pagtataguyod ng wikang maikling
Filipino bilang daluyan ng Komparatibong sanaysay
makabuluhan at mataas Aktwal na Pagsulat Antonio, L.(2000) analisis ng saklaw ng hinggil sa mga
na antas ng diskurso na ng Pananaliksik, Apat na Siglo ng mga journal posibleng
akma at nakaugat sa Presentasyon at/o Pagsasalin: imbensyon,
lipunang Pilipino, bilang Publikasyon ng Bibliograpiya ng debelopment
wika ng pananaliksik na Pananaliksik mga Pagsasalin atbp. sa
naaayon sa sa Filipinas siyensya,
pangangailangan ng teknolohiya at
komunidad at bansa. iba pang
larangan, sa
susunod na 50
taon
FINAL EXAMINATION
Sanggunian:
Abend, G. (2008). “The Meaning of Theory.” Sociological Theory 26 (June 2008): 173-199. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9558.200800342.x
Almario, V.S. (1997). Tradisyon at Wikang Filipino. UP Diliman, Lungsod Quezon: Lungsod Quezon: Sentro ng Wiakng Filipino
Almario, V.S. (2014). “Madalas Itanong sa Wikang Pambansa.” http://kwf.gov.ph/wp-content/uploads/2015/12/FAQ_2.4.15-1pdf
Antonio, L. (2000). Apat na Siglo ng Pagsasalin: Bibliograpiya ng mga Pagsasalin sa Filipinas (1593-1998 Lungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino
Constantino,P. (2005). Filipino at Pagpaplanong Pangwika: Ikalawang sourcebook ng Sangfil. Sanggunian sa Filipino, UP Sentro ng Wikang Filipino, at National Commission for
Culture and the Arts.
San Juan, D.M. (2019). “Sangandaan: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina” Mutya Publishing House, Inc.
Sevilla,F.(2001). “Ang Paggamit ng Filipino sa Agham.” Daluyan: Jornal ng Filipino sa Talakayang Pangwika
Sicat, D.(2016). “Pagbasa at Pagsusuri ng Teksto Tungo sa Pananaliksik: Ambag sa Transpormatibo at Makabayang Edukasyon.”
https://clubmanila.files.wordpress.com/2016/10/sicat-delaza-pagbasa-ng-ibat-ibang-teksto-tungo-sa-pananaliksik.pdf
Seva, R.R (2001). “Mga Hamon sa Pagtuturo sa “Wikang Filipino ng Inhinyera.” “Ang Wikang Filipino sa Loob at Labas ng Akademya’t Bansa
GRADING PLAN
The term grade is computed using the formula:
40% - Performance (synthesis reports, memos, research article)

30% - Major exam grade (written performance, oral research presenttaion)
30% - Attendance/recitation/quizzes
Midterm Grade = 100% of the Midterm Grade

Final Grade = 50% of the Midterm Grade + 50% of the Final Term Grade
CLASSROOM RULES OF CONDUCT
1. Attendance:
a. Students who are absent for more than 20% of the total number of class hours (54 in a 3unit course) may be dropped from the course/subject.
b. Any student who finds it necessary to be absent from class must present a letter of excuse to his/her instructor/professor.
c. If student's absences reach Ten (10) times, the instructor/professor may recommend to the Dean that the said student be dropped from the course
or be given a grade of 5.0.
2. Course requirements must be submitted on time.
3. Wearing of the prescribed uniform and ID and observing proper decorum are required.
4. It is expected that all work submitted will be yours alone, unless you are explicitly permitted to work with others on that specific assignment. Be aware that
plagiarism in this course would include not only using another’s words, but another’s specific mathematical or logical calculations. Assignments must be done
independently and without reference to another student’s work. Any outside sources used in completing an assignment, including internet references, must
be fully cited on any homework assignment or exercise.
Prepared by Noted: Noted: Approved/Diapproved:
DAISY P. RUIZ, M.A.FIL ELENITA M. REYNA, Ed.D. ALICE MAE M. ARBON, PhD
Asst. Prof. I ______________________________ College Associate Dean OIC, Office of the VPAA
Program Chair, BSED.
Date: Date: Date: Date:
Teacher’s Contact Information:
DAISY P. RUIZ, MA-FIL

Cp# 09096743882 - Smart
# 09272004944 – Globe
Email address: daisyang1027@gmail.com
Facebook Page: Daisy Syang
DSAS: (065)- 908 3225
Library: (065) 212 4127
IMD: main.imd@jrmsu.edu.ph
GABAY SA PAGKATUTO (LEARNING GUIDE)
Para sa lahat ng gawaing pasulat/printed material sa bawat gawain ng modyul,

gumamit ng short size na bond paper. Ang lahat ng Gawain ay may petsa ng pagpasa ng
awtput. Ipasa ang awtput sa pamamagitan ng inyong Pigeon Boxes (kung hard copy) o
ipadala sa aking e-mail ad (kung soft copy, awtput na video, nakarecord na awit 0 tula atbp).
A. Talaan ng mga Paksa at Petsa ng Pagsumiti sa mga Gawain
Mga Paksa Petsa ng Pagsumiti sa mga Gawain
Yunit 1 Filipino Bilang Wika at Larangan
Yunit 2 Rebyu sa mga Batayang Kaalaman sa

Pananaliksik
Yunit 3 Batayang Kaalaman sa Metodolohiya

(Pagtitipon, Pagpoproseso at
Pagsusuri ng Datos) sa Pananaliksik
Panlipunan
MIDTERM EXAMINATION
Yunit 4 Filipino sa Humanidades at Agham

Panlipunan at Iba Pang Kaugnay na
Larangan
Yunit 5 Filipino sa Siyensya, Teknolohiya,
Inhenyeriya, Matematika At Iba Pang
Kaugnay na Larangan
FINAL EXAMINATION
B. Pangangailangan ng Kurso (Final requirement)

*Portfolio na maglalaman ng lahat ng inyong mga sumusunod:
1. Personal na impormasyon na may kasamang larawan mo.
2. Kasagutan sa lahat ng paunang pagsusulit, mga gawain at mga pagtataya na makikita
sa module na ibinigay ko sa inyo.
3. Reaseach Paper (Chapters 1 to 3)
*Magbibigay ang guro ng panuto ukol dito pagkatapos ng talakayan sa paksang
pananaliksik.
C. Feedback Modality
Ang guro ay magpapadala ng feedback o mga tugon sa kanyang mga mag-aaral o vice-
versa sa pamamagitan ng email, online platforms, or phone number.
D. Contact Information
i. Instructor
1. Name: Daisy P. Ruiz, MA
2. Email address: daisyang1027@gmail.com
3. Mobile Number: 0909-674-3882/0927-200-4944
4. FB Account Name: Daisy Syang
ii. Office of the Instructional Materials Development e-mail addresses:

1. Main Campus - main.imd@jrmsu.edu.ph
2. Dipolog Campus – dipolog.imd@jrmsu.edu.ph
iii. College of Arts and Sciences (Dipolog Campus)

1. Telephone Numbers – (065) 212-2124
2. Email address: dipolog.cas@jrmsu.edu.ph
iv. Student Services
1. Office of the Student Affairs and Services

 dipolog.sas@jrmsu.edu.ph
2. Campus Library
 dipolog.library@jrmsu.edu.ph
 Facebook Page: JRSMU Dipolog Campus Library
Intekstwalisadong Filipino sa Iba’t
Ibang Larangan
FIL.2 FILDIS
Daisy P. Ruiz
Intekstwalisadong Filipino sa Iba’t Ibang Larangan
ni
Daisy P. Ruiz
at
Jose Rizal Memorial State University
Reserbado ang Lahat ng Karapatan

Hindi ipinahihintulot na sipiin at/o kalakalin ang anumang bahagi ng modyul na ito sa
paano mang paraan nang walang pormal at nakasulat na pahintulot ng awtor ng Departamento
ng Filipino. Ang sinumang lalabag dito ay pananagutin nang naaayon sa batas at/o mahaharap
sa legal na aksyong may kalikasang sibil at/ o kriminal.
Page and Cover designed: Miss Pretty Abegail C. Pacilan
ISBN _________________
First Edition. _____________

Gov. Guading Adaza St. Sta. Cruz, Dapitan City, 7101
Tel. No. (065) 908-8294
Jrmsumain_univpres@yahoo.com
Pasasalamat
Hindi naging madali ang pagsagawa ko ng modyul na ito ngunit sa tulong at

suporta ng mga mahal ko at inspirasyon ko sa aking buhay, naisakatuparan ko ang
modyul na ito.
Dr. Daylinda R. Laput, ang ating University President at sa Flexible Learning

System Team sa pangunguna ni Prof. Jovito Anito sa kanilang paggabay at pagbibigay
ng napakaraming dagdag na mga kaalaman para sa pagsasagawa ng isang maayos at
makabuluhang modyul.
Pinasasalamatan ko rin ang aking mga kaibigan at mga kasamahang guro na

palagi kong kasama sa mga panahong binubuo ko ito;
Sa aking mga mahal na anak, Camille at Charmille at sa aking mahal na

katuwang sa buhay, Alliner na parehong nagbigay-kulay, nagpaganda, nagpasaya at
nagbigay ng saysay sa aking buhay;
Sa aking mga mapagmahal at mapag-arugang mga magulang, Dario Palangan

at Norma Cagas, mga mababait kapatid, Ate Dinah, Dilanie at Dario, mga
magagandang pamangkin, Tisay at Balot, at sa aking gwapong apong si Tidoy;
Higit sa lahat, sa ating Poong Maykapal sa lahat-lahat ng kanyang kaloob at

kabutihan hindi lamang sa akin kundi sa lahat ng mga mahal ko sa buhay. Utang ko sa
Kanya ang lahat kaya lahat ng ito ay pinasasalamatan ko ibinabalik ko sa Kanya.
Maraming-maraming salamat sa inyong lahat!
Syang 
Paunang Salita
Sa simula ng pagpapatupad ng programang Kindergarten to 12 years Basic

Education (Kto12), inilabas ng Commission in Higher Education (CHED) ang CHED
Memorandum Order (CMO) No. 03, series of 2013 na nag-aatas ng pagpapatupad ng
bagong General Education Curriculum (GEC) alinsunod sa programang Kto12. Naging
kontrobersyal ang nasabing CMO dahil tinangka nitong alisin o burahin ang espasyo ng
wika at Panitikang Filipino sa kurikulum ng kolehiyo.
Gayunman, dahil sa malawakang kampanya ng mga grupong makabayan sa
bansa sa pangunguna ng Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino (Tanggol
Wika) ay muling naibalik ang Filipino at Panitikan bilang mga mandatoring asignatura sa
kolehiyo. Noong Abril 2015, bunsod ng petisyon ng ng Tnggol Wika ay naglabas ay
naglabas ng temporary restraining order (TRO) ang Korte Suprema para ipahinto ang
pagtatanggal sa kolehiyo. Noong Abril 2018 naman ay inilabas ng CHED ang CMO No.04,
Series of 2018 upang ipatupad ang nasabing tesolusyon ng Korte Suprema.
Naging matibay na batayan ng mga argumento ng Tanggol Wika sa pagpapanatili
ng Filipino at Panitikan sa Kolehiyo ang natatanging papel ng wikang Filipino bilang
wikang pambansa, wika ng bayan, at wika ng pananaliksik na nakaugat sa
pangangailangan ng sambayanan. Ang mga kaisipang ito ang matibay na pundasyon ng
pangangailangan sa pagtuturo ng Filipino bilang larangan at ng Filipino sa iba’t ibang
larangan.
Naglalaman ang modyul na ito ng mga sumusunod:
Yunit 1. Filipino Bilang Wikang Pambansa at Wika ng Bayan, at Filipino Bilang

Larangan, at Filipino sa iba’t Ibang Larangan.
Yunit 2. Rebyu Bilang Batayang Kaalaman sa Pananaliksik.
Yunit 3. Batayang Kaalaman sa Metodolohiya (Pagtitipon, Pagpoproseso at

Pagsusuri ng Datos) sa Pananaliksik Panlipunan
Yunit 4. Filipino sa Humanidades at Agham Panlipunan at Iba Pang Kaugnay na
Larangan.
Yunit 5. Filipino sa Siyensya, Teknolohiya, Inhenyeriya, Matematika At Iba Pang
Kaugnay na Larangan
Bawat modyul ay binubuo ng Panimula, Mga Layunin, Mga Gawaing
Pampagkatuto, Panimula at Pangwakas na Pagsusulit. Isinama rin ang mga rubriks para
pantaya sa iba’t ibang gawain at performans ng mga mag-aaral.
Inaasahang malaki ang maitulong ng modyul na ito sa mga mag-aaral sa pagkamit

ng mataas na antas ng kahusayan, inisyatibo at kasanayan sa larangan ng panulaan.
Syang 
Talaan ng Nilalaman
Title Page i
Copyright Page ii
Pasasalamat iii
Paunang Salita iv
Talaan ng Nilalaman v
Yunit 1 Filipino Bilang Wika at Larangan 1

Filipino Bilang Wikang Pambansa 1
Filipino Bilang Wika ng Batayan at/ng Pananaliksik. 4
Filipino Bilang Larangan at Filipino sa Iba’t ibang Larangan. 6
Yunit 2 Rebyu sa mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik 23
Mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik 24

Mga Kasanayan sa Pananaliksik 24
Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik 24
Pagpili ng Batis ng Impormasyon 25
Pagbasa, Pagsulat ng Paraphrase, Abstrak, at Rebyu 26
Presentasyon at Publikasyon ng Pananaliksik 27
Akademikong Publikasyon 27
Presentasyon ng Pananaliksik 28
Yunit 3 Batayang Kaalaman sa Metodolohiya 30

(Pagtitipon, Pagpoproseso at Pagsusuri ng Datos)
sa Pananaliksik Panlipunan
Yunit 4 Filipino sa Humanidades at Agham Panlipunan 39

at Iba Pang Kaugnay na Larangan
Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham Panlipunan 39

Kasaysayan at Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong 42
sa Filipino
Filipino Bilang Wika ng Pagtuturo at Pananaliksik sa 43
Humanidades at Agham Panlipunan
Yunit 5 Filipino sa Siyensya, Teknolohiya, Inhenyeriya, Matematika 48

At Iba Pang Kaugnay na Larangan
Intelektwalisasyon ng Wikang Filipino sa Larangang 50

Siyentipiko-Teknikal
Filipino Bilang Wika ng Pagtuturo at Pananaliksik 52
Proseso, Layon, at Halaga ng Pagsasaling Siyentipiko at Teknika 55
References 62
Rubrics 65
Glosari 66
Susing sagot 67
1
Intelektwalisadong Filipino sa Iba’t Ibang Larangan
Modyul 1
Yunit 1- Filipino Bilang Wika at Larangan
Sa simula ng pagpapatupad ng programang Kindergarten to 12

years Basic Education (Kto12), inilabas ng Commission in Higher
Education (CHED) ang CHED Memorandum Order (CMO) No. 03, series
of 2013 na nag-aatas ng pagpapatupad ng bagong General Education
Curriculum (GEC) alinsunod sa programang Kto12. Naging kontrobersyal
ang nasabing CMO dahil tinangka nitong alisin o burahin ang espasyo ng
wika at Panitikang Filipino sa kurikulum ng kolehiyo. Gayunman, dahil sa
malawakang kampanya ng mga grupong makabayan sa bansa sa
pangunguna ng Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino
(Tanggol Wika) ay muling naibalik ang Filipino at Panitikan bilang mga
mandatoring asignatura sa kolehiyo. Noong Abril 2015, bunsod ng
petisyon ng ng Tnggol Wika ay naglabas ay naglabas ng temporary
restraining order (TRO) ang Korte Suprema para ipahinto ang
pagtatanggal sa kolehiyo. Noong Abril 2018 naman ay inilabas ng CHED
ang CMO No.04, Series of 2018 upang ipatupad ang nasabing tesolusyon
ng Korte Suprema. Naging matibay na batayan ng mga argumento ng
Tanggol Wika sa pagpapanatili ng Filipino at Panitikan sa Kolehiyo ang
natatanging papel ng wikang Filipino bilang wikang pambansa, wika ng
bayan, at wika ng pananaliksik na nakaugat sa pangangailangan ng
sambayanan. Ang mga kaisipang ito ang matibay na pundasyon ng
pangangailangan sa pagtuturo ng Filipino bilang larangan at ng Filipino
sa iba’t ibang larangan.
Inaasahang Bunga ng Pagkatuto
Sa katapusan ng aralin, ang mga mag-aaral ay:
 Maipaliwanag ang ugnayan ng mga tungkulin ng wikang Filipino bilang wikang

pambansa, wika ng bayan, at wika ng pananaliksik na nakaugat sa
pangangailangan ng sambayanan.
 Maisa-isa ang mga suliraning local at nasyonal ng komunidad na kinabibilangan.
 Malinang ang adhikaing makibahagi sa pagbabagong panlipunan.
NOT INTENDED FOR PUBLICATION. FOR CLASSROOM USE ONLY

2
 Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng

makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang
Pilipino, bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa pangangailangan ng
komunidad at bansa.
 Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalakas ng wikang pambansa,
pagpapatibay ng kolektibong identidad, at pambansang kaunlaran.
Paunang Pagsusulit
Panuto: Sagutin ang sumusunod na katanungan.
1. Sang-ayon ka ba sa pagiging primus inter pares ng wikang pambansa? Bakit o bakit hindi?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Bakit sinasabing praktikal ang pagkakaroon ng isang wikang pambansa sa isang bansa na
dating kolonya gaya ng Pilipinas?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Paano nananatiling mahalagang panangga sa daluyong ng kultural na homogenisasyon ang

wikang Filipino, sa panahon ng globalisasyon?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Bakit mahalaga ang Filipino at Panitikan sa pagtataguyod ng makabayang edukasyon?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

3
Nilalaman
Isinasaad sa Artikulo XIV Konstitusyong 1987 ang legal na batayan ng konsepto ng Filipino
bilang wikang pambansa, at ang magkarugtong na gampanin nito bilang wika ng opisyal na
komunikasyon, at bilang wikang panturo sa Pilipinas:
Seksyon 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba pang mga wika. alinsunod
sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa
ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang
midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas
ay Filipino at, hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles. Ang mga wikang panrelihiyon at
pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na pantulong na mga wikang panturo roon.
Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Espanol at Arabic.
Malinaw sa nasabing probisyong pangwika sa Konstitusyon na primus inter pares o

nangunguna sa lahat ng magkakapantay (First among equals) ang wikang Filipino bilang wikang
pambansa sa kontekstong multilinggwal at multicultural ng Pilipinas. Nangangahulugan ito na
bagama’t pare-parehong mahalaga ang wikang pambansa at wala pang mga wika ng Pilipinas,
dapat bigyang-prayoridad sa pambansang anta sang paggamit ng wikang Filipino. Lalong dapat
isagawa ang paggamit nito mga transaksyon ng gobyerno at sa buong Sistema ng edukasyon.
Kasabay nito, dapat patuloy ring ginagamit sa iba’t ibang tiyak na konteksto ang iba pang wika
sa Pilipinas (halimbawa, bilang wikang pantulong o auxiliary languages sa mga paaralan sa iba’t
ibang rehiyon). Sa kasalukuyan, dahil sa Kto12, sa mga unang taon ng elementarya, ang
namamayaning unang/inang wika (mother tongue) sa bawat rehiyonn ang aktwal na ginagamit
na wikang panturo, alinsunod sa patakarang Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-
MLE). Sa ganitong iskema, inaasahang magiging tulay ang mga unang/inang wika sa mga
rehiyon, tungo sa ganap na pagkatuto sa Filipino at Ingles, sa mga susunod pang antas ng
edukasyon. Samakatwid, tila hindi ganap na napapatupad ang probisyong pangwika hinggil sa
pagiging wikang panturo ng Filipino sa buong sistemang pang-edukasyon ng bansa.ang
kahalagahan ng paggamit ng wikang pambansa sa mga paaralan ay pinatitibay ng
pangangailangan ng pagkakaisa ng mamamayan ng bansa tungo sa pagkakamit ng mga layuning
para sa kapakanang panlahat. Ipinaliliwanag sa pamphlet na “Madalas Itanong sa wikang
Pambansa” (Almario,2014) na inilabas ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ang kahalagahan
ng pagkakaroon ng wikang pambansa sa pamamagitan ng pagbibigay-diin sa papel ng wikang
pambansa sa mabilis pagkakaunawaan at pagpapasibol ng “damdamin ng pagkakaisa” sa mga
mamamayan sa arkipelagong may humigit kumulang 149 na “buhay” na wika, ayon sa “Linguistic
Atlas ng Filipinas (KWF, 2015), at sa papel nito bilag isa sa mahalagang pambansang sagisag
na sumasalamin sa pagkabansa at kaakuhan ng mga Filipino.
Alinsunod sa Konstitusyong 1987, malinaw rin na ang Ingles ay pangalawang wikang

opisyal lamang na maaaring alisan ng gayong status ng Kongreso kung nanaisin nila.
Samakatwid, habang ang Filipino ay di maaaring tibagin at alisin bilang wikang opisyal, ang Ingles

4
ay maaaring alisin anumang panahong naisin ng Kongreso. Ibinuod ni Atienza (1994) sa

artikulong “Drafting the 1987 Constitution the Politics of Language” ang mga praktikal na
kahalagahan ng ng WIkang Pambansa sa isang bansang gaya ng Pilipinas na dati’y kolonya,
laban sa dominasyon ng wikang banyaga gaya ng Ingles. Aniya, “…ang paggamit ng mga wikang
dayuhan, laol na ang Ingles, ay nagbunsod na mabagal na pag-unlad ng pambansang kultura at
identidad,” idinagdag pa niya na ang “Ingles ay naging hadlang na naghihiwalay sa mga
edukadong Pilipino at sa masang Pilipino” at “ang mga wika sa Pilipinas au mula sa iisang pamilya
ng wika; kaya’y posibleng makabuo ng isang wikang pambansa mula sa mga wikang ito. At huli,
ang wikang pambansa ay kahingian (prerequisite) sa pagkikintal ng nasyonalismo, pagbubuo ng
pambansang pagkakaisa at pagbubundos ng pambansang paglaya, at pagtataguyod ng
demokrasya at ng partisipasyon ng sambayanan sa proseso ng pagbubuo ng at pagpapaunlad
ng bansa.” Sa pangkalahatan, nangangahulugan ito na ang pagkakaroon ng wikang pambansa
ay pagkakaroon ng wikang mabisang tinig ng ordinaryong mamamayan, wikang tulay sa
komunikasyon ng iba’t ibang pangkat etnolingguwiistiko sa isang arkipelagong mayaman sa mga
wika at may dibersidad sa kultura, at wikang epektibong magagamit sa pananaliksik na
makabuluhan sa karanasan at pag-unlad ng buhay ng mamamayan sa lipunang gumagamit ng
wika.
Filipino Bilang Wika ng Bayan at/ng Pananaliksik
Ang inklusyon ng Filipino at Panitikan sa kurikulum ng kolehiyo ay patakarang tumutupad

sa mga nasabing probisyong panwika ng Konstitusyong 1987 hinggil sa pagiging pangunahing
wikang panturo ng wikang pambansana kayang- kayang ipatupad nang hakbang-hakbang.
Napatunayan na ng ibang wikang kamag-anak ng Filipino – gaya ng Bahasa Melayu at Bahasa
Indonesia – na kayang gawing wikang panturo sa lahat ng antas at larangan ang isang wikang
pambansang hindi Ingles o anupamang wikang kolonyal.Praktikal ang paggamit ng wikang
pambansa bilang wikang panturo. Sa pamamagitan nito ay mabilis na magkakaunawaan ang
mga mamamayan at mas mabilis at mas malinaw rin na magkakapalitan ng ideya, kung gayon,
mas mabilis din ang magiging implementasyon ng mga planong mapagkakasunduan. Kung
naiintindihan ng mga Pilipino ang mga programang primetime na popular sa buong bansa, tiyak
na kayang-kaya rin nilang gamitin ang Filipino bilang wika ng pagkatuto at intelektwal na diskurso.
Kaugnay nito, dapat lubusang isabalikat ang lubusang paggamit ng wikang Filipino bilang
wika ng opisyal na komunikasyon ng gobyerno, alinsunod sa Konstitusyong 1987. Masasabing
ganap na ang pagiging wikang opisyal ng Filipino kapag dumating ang panahon na lahat ng mga
panukalang batas sa Kongreso at Senado, lahat ng mga desisyon ng Korte Suprema, at lahat ng
dokumento at talakayan ng mga nasa gobyerno ay nasa wikang pambansa na. Kapag naabot na
ang panahong iyon, tiyak na lalong lalakas ang kapangyarihang politikal ng mga mamamayan.
Mas makasasali na ang mga ordinaryong mamamayan sa proseso ng pagbabalangkas ng mga
batas at patakaran ng gobyerno, gayundin sa iba pang mga prosesong kaugnay ng paggana ng
isang demokratikong sistemang gaya ng estruktura ng gobyerno sa ating bansa. Filipino ang wika
ng 99% ng populasyon ng bansa, habang ni wala pang 1% ang gumagamit sa Ingles bilang wika
sa tahanan. Samakatuwid, malinaw na ang Filipinisasyon ang mga transaksyon ng gobyerno ay
tiyak na magpapalakas sa kapangyarihang politikal ng mga ordinaryong mamamayan. Ayon nga
kay Gimenez Maceda (1997) ang wikang pambansa ang wikang higit na nakapagbibigay-tinig at

5
kapangyarihan sa mga tagawalis, drayber, tindero at tindera, at iba pang ordinaryong

mamamayan ng bansa na gumagamit nito, at kaugnay nito, ang paggamit ng Filipino bilang wika
ng pananaliksik at akademikong diskurso ay makapagpapalawak sa kaalaman at
makapagpapalawak sa kaalaman at makapag-aalis sa agwat na namamagitan sa mga
intelektuwal at sa masa.
Sa ganitong diwa binigyang-diin naman ni Constantino (2015) na “ang wikang Filipino ay

wikang mapaglaya. Ito ang magiging wika ng tunay na Pilipino,” wikang lilikha at huhubog ng mga
Pilipinong may tiwala sa sariling kakayahan, wikang makapagpapaunlad sa sariling paraan ng
pag-iisip, hindi gaya ng wikang dayuhan na kapag ipinilit at binigyang prayoridad ay nagiging
sagabal sa “pag-iisip,” kaya’t “ang pag-iisip ay nababansot o nababaog at magbubunga naman
ng kulturang bansot.” Gaya ng iba pang nagtataguyod ng makabayang edukasyon, hangad ni
Constantino na pukawin ang “malikhain, mapanuri at mapagbuod na kaisipan” ng mga Pilipino,
alinsunod sa karanasan ng Hapon, Taiwan, South Korea at iba pang bansang “umunlad nang
husto” sa pamamagitan ng paggamit ng wikang sarili sa edukasyon at iba pang larangan.
Sa panahon ng globalisasyon – ng pandaigdigang Sistema ng mlayang kalakalano free

trade na isinasagawa sa pamamagitan ng pag-aalis ng taripa (buwis sa imported na produkto-
nananatiling mahalagang panangga sa daluyong ng kultural na homogenisasyon (ang paglamin
ng kulturang Kanluranin sa local na kultura, ang wika ng bayan, ang sariling atin). Madalas na
sinasabi ng mga promotor ng globalisasyon gaya ng multinasyonal na institusyon tulad ng World
Bank at World trade Organization na “daigdig na walang hangganan” o borderless world ang
layunin ng pandaigdigang systemang ito. Ayon sa kanilang layunin ng globalisasyon na buuin
ang isang digdig ng mga bansang malayang nagpapalitan ng produkto, kultura at tao. Mobilidad
(kalayaang magpalipat-lipat ng teritoryo o bansa) ng tao, produkto at capital (puhunan) ang
pangunahing doktrina ng globalisasyon. Sa pagsusuri naman ng mga kritiko, negatibo ang epekto
ng globalisasyon sa mga wika at kultura ng marami-raming bansang hindi maimpluwensya sa
arenang global. Ayon nga kay Lumbera (2003) sa espasyo ng sariling wika at panitikan maaaring
harapin at labanan ang kultura ng globalisasyon upang kalusin ang negatibong bisa nito sa
lipunang Filipino. Hindi dapat magbunga ang globalisasyon ng panibagong pagkaalipin para sa
sambayanan. Nakalangkap sa wika at panitikang katutubo ang pinagdaanang kasaysayan ng
sambayanang lumaban sa pananalakay at pang-aalipin ng kolonyalismong Espanol at
Amerikano. Sa tuwing pinagyayaman ang wika at panitikang katutubo, may lakas na pinakikilos
sa kalooban ng Filipino, na magagamit na panlaban sa pang-aakit ng globalisasyon. Narito ang
kahalagahan at adhikain ng mga naumamng henerasyon na hindi kayang burahin ng Utopiang
pangako ng “borderless world.” Nasa pagtayo natin at paggigiit sa makabayang pagtangkilik sa
ating wika at kultura ang lakas na maibabangga natin sa globalisasyon, na naglalayong patagin
ang landas patungo sa walang-sagwil na pagpasok ng kapitalismong global sa ating ekonomiya
at politika.
Sa panahon ng pangingibabaw ni Superman at Captain America, hindi dapat kalimutan ng

mga Pilipino ang kanilang sariling bayani sa panitikan man o sa totoong buhay. Sa panahong
halos bawat kanto ay may tindahan na ng hamburger at softdrinks, hindi dapat kalimutan ng mga
Pilipino sa sariling kaluto (Cuisine) na kongkretong koneksyon natin sa kasaysayan at paraan ng
pamumuhay ng ating mga ninuno. Sa panahong pinipilt tayong Ingles lamang ang pahalagahan,

6
dapat nating alalahanin na ang Filipino ang wika n gating pagkatao, ng ating kaluluwa – ang
wikang higit na makapagpapahayag ng ating mga saloobin at hinaing.
Para kay Lumbera na isa ring tagapagtaguyod ng makabayang edukasyon,
Ang wika at panitikan natin ay buhay na katibayan n gating kultura at kasaysayan. Ipinapagunita nito
na mayroon tayong mga karanasan at kabatirang natamo sa ating pagdanas ng kolonisasyon at sa ating
ginawang paglaban sa paghahari ng mga dayuhan. Hindi natin tinatanggihan ang paghatk ng hinaharap
kung iyon ay nagdadala sa atin sa tunay na pag-unalad. Subalit ang identidad ng isang sambayanan ay
hindi maisusuko nang gayon-gayon lamang. Nakatatak ito sa kamalayan hindi ng iisang tao lamang kundi
sa kamalayan ng buong sambayanan. Kung hinihimok tayo ng globalisasyon na magbagong bihis, itinuturo
namn ng ating kasaysayan na ang pinagdaanan natin bilang sambayan ay laging nagpapagunita na may
sariling bayan tayo, may minanang kultura at may banal na kapakanang dapat pangalagaan at ipagtanggol
kung kinakailangan. Sandatahin natin ang ganyang kamalayan tungo sa ikaluluwalhati ng Filipino bilang
nagsasariling bayan.
Sa pangkalahatan, mahalagang bahagi ng makabayang edukasyon ang pag-aaral ng

sariling wika at panitikan sapagkat ang wikang sarili ang magbibigay-daan sa edukasyong
nakatuon sa paglutas ng mga problema ng bansa. Tulay rin ito sa malapit na ugnayan at
pakikipagtulungan ng mga guro, estudyante, mananaliksik, at intelektwal sa pagsusuri at
pagpapabuti sa sitwasyon ng mga komunidad ng mga ordinaryong Pilipino. Sa pamamagitan ng
Sistema ng edukasyong nakasentro sa paghuhubog ng mga mamamayang may mataas na antas
ng kasanayan na makapag-ambag sa pambansang kaunlaran. Matitiyak ang magandang
magandang kianbukasan ng bansaa. Nagsisimula ang pagpapahalaga natin sa sarili nating wika
at kultura, at sa pag-aaral n gating sariling kasaysayan, ng mga suliranin sa ating lipunan, ang
pagbubuo ng makabuluhang adyenda sa pananaliksik.
Filipino Bilang Larangan at Filipino sa Iba’t Ibang Larangan
Aralin Pilipinas, Araling Pilipino, Araling Filipino, Filipinolohiya, Philippine Studies, iba-iba
man ang katawagan, ang ubod ng mga terminolohiyang ito’y tumutukoy sa Filipino bilang
larangan, bilang isang disiplina na sa esensya ay interdisiplinaryo o nagtataglay ng “mahigpit na
pag-uugnayan at interaksyon ng dalawa o higit pang disiplina upang makamit ang higit na
paglilinaw at pag-unawa hinggil sa isang partikular na usapin” (Guillermo, 2014) Matatagpuan sa
artikulong “Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino/Tanggol Wika: Internal na
Kwento, Mga Susing Argemento at Dokumento (2014-2017) ni San Juan (2017) ang detalyadong
pagtalakay hinggil sa Filipino bilang disiplina o asignatura, bilang salalayan ng pag-unlad ng
wikang pambansa sa iba’t ibang larangan. Kaugnay nito ay maaari ring basahin ang mga artikulo
sa kauna-unahang isyu ng Katipunan ng mga Pag-aaral sa Wika, Panitikan, SIning at Kultura na
pinamagatang “Ang Filipino Bilang Disiplina” na inilathala ng Ateneo de Manila University (2016).
Sa artikulong “Intelektwalismo sa Wika,” nilinaw ni Constantino (2015) ang kahalagan ng

ganap na intelektwalisasyon – ng paggamit ng Filipino sa iba’t ibang larangan-tungo sa
pagpapaunlad hindi lamang ng wikang Filipino, kundi ng kaisipang Pilipino mismo. “Ang wika ay
mas mabilis na uunlad kung ito’y ginagamit sa seryosong pag-iisip at hindi lamang pambahay,
panlansangan o pang-aliw. Ang wikang katutubo na yumayabong ay nakatutulong sa katutubong
pag-iisip.” Sa pananaliksik gaya ng “Pagpopook at Pagdadalumat sa Loob ng kapantasang

7
Pilipno” ni Rodriguez- Tatel (2015) at “Pagsipat sa mga Nagawang Pananaliksik sa Larang ng

Wika noong 1996-2007 Tungo sa Pagbuo ng Isang Agenda sa Pananaliksik” ni Peregrino (2011)
ay makikita ang malawak na saklaw ng Filipino sa iba’t ibang larangan. Maaari ding sipatin ang
mga reffred journal na naglalathala ng mga artikulo sa Filipino gaya ng Malay, dalumat, E-Journal,
Daluyan, Kawing, Social Science Review, Diwa E-Journal, Saliksik E-Journal, at marami pang
iba. Sa pangkalahatan, ang mga pananaliksik na ito, at ang mga mananaliksik na nagtatalastasan
gamit ang wikang sarili ay nakabubuo ng “nagsasariling komunidad na pangkomunikasyon sa
disipilinang Araling Pilipino,” (Guillermo, 2016) na kalakhan ay nasa wikang Filipino. Sa
dokumentaryong inilabas ng Sentro ng Wikang Filipino (2016), pinatotohanan din ang pag-unlad
ng Filipino bilang wikang midyum ng diskurso sa iba’t ibang disiplina.
Kaugnay ng pag-unlad ng Filipino bilang larangan at ng Filipino sa iba’t ibang larangan,

itinala ni San Juan (2017) ang limang hakbang na “dapat isakatuparan sa ikauunlad ng
pananaliksik mula sa at para sa mga Pilipino bukod sa pagsipat sa iba’t iabng realidad at/o
suliraning panlipunan na maaaring pagmulan ng makabuluhang adyendang pananaliksik…” Una,
magpansinan muna tayo bago magpapansin sa iba. I-cite ang pananaliksik ng kapwa Pilipino.
Paano babasahin ng ibang bansa ang gawang Pilipino kung hindi rin ito binabasa ng mga Pilipino
mismo? Nakalulungkot ng hindi yata nasanay ang mga Pilipino na i-cite ang mga kababayan kahit
na binasa ang gawa nila at kasama sa aktwal na sanggunian. Ikalawa, magbuo ng pambansang
arkibo ng mga pananaliksik gaya ng narcis.nl ng Netherlands at diva-portal.org ng Sweden. Sa
pamamagitan nito, makatitiyak na madaling mababasa at maipapalaganap sa buong bansa at sa
ibang bansa rin ang mga pananaliksik ng mga Pilipino. Mahalaga rin kung gayon ang proyektong
mational broadband project na may potensyal na makapagpabilis at makapagpalawak ng
serbisyong internet sa buong kapuluan. Maaaring obligahin ng CHED ang lahat ng unibersidad
na magsumite ng digital copy ng bawat tesis at disertasyon na naisusulat. I-aarkibo ito sa isang
website para madaling mag-search at mag-download.” Ikatlo, “magdevelop ng katiwa-tiwalang
translation software na libreng magagamit para sa mga mass translation projects. Kailangang
lansakang isalin ang mga pananaliksik na naisusulat sa buong mundo tungkol sa Pilipinas para
matiyak na mapapakinabangan ang mga iyon ng mga Pilipino. Dahil realidad ang kakulangan ng
sapat na mga tagasaling kompetent, mainam kung may magigng available na translation software
na libreng magagmit. Ikaapat, bigyang payoridad ang Filipinisasyon ng lalong mataas na
edukasyon at ng mga programang gradwado. Dahil ito ang makapagtitiyak na ang mananaliksik
at eksperto sa ating kapuluan ay may kakayahan nang makipag-usap, makipagtalakayan at iba
pa sa mga ordinaryong Pilipino na inaasahang makikinabang sa kanilang mga pananaliksik.
Kaugnay nito, dapat agad magbalangkas ng guidelines ang CHED para atasan ang mga
unibersidad na payagan at hikayatin ang paggamit ng Filipino sa pananaliksik, lalo na sa thesis
at disertasyon. Ikalima, atasan ang lahat ng mga unibersidad ng magtayo ng Departamento ng
Filipino at/o Araling Pilipinas. Kung paanong bawat institusyong akademiko sa United States ay
may American Studies Department o Center. Ang mga ganitong departamento ang magbibigay
ng sapat na espasyo at maglilinang pa sa saliksik kaugnay ng Filipino at/o Araling Pilipinas
Pilipinas sa loob ng bansa.”
Sa ganitong konteksto, mahalaga ang papel na pagpaplanong pangwika sa pag-unlad ng

Filipino bilang larangan at ng Filipino sa iba’t ibang larangan. Ayon kay Flores (2015) may
dalawang antas ng pagpaplanong pangwika: “makro at micro” at “may tatlong dimension, kagyat

8
na layunin o bahagi. Ang mga ito ay istatus na pagpaplanong pangwika, korpus na pagpaplanong
pangwika at akwisisyong pangwika. Ang istatus na pagpaplanong pangwika ay nagbibigay-
pansin sa mga tiyak na gamit mula sa wika ng pagkatuto sa mga akademikong gawain at o
intelektwalisasyon, wikang opisyal ng pamahalaan (korte, lehislatura, ehekutibo), ng negosyo at
iba pang panlipunang institusyon…ang korpus na pagpaplanong pangwika ay nakatuon sa
pagbubuo/pagbabago/pamimili ng mga porma o kowd na ginagamit sa pagpapahayag (na) oral
o nakasulat. Bahagi nito ang mga gawain sa pagbabago ng ispeling, paglikha o pagbubuo ng
mga salita. Pinagtutuunan naman ng pansin ang pagpapalaganap ng wika at epekto sa
gumagamit ng wika sa dimensyong akwisisyong pangwika.” Ang mga nasabing dimension ng
pagpaplanong pangwika ay pawing nag-aambag sa patuloy na pagsulong ng Filipino at ng
intelektwalisasyon nito. Sa pangkalahatan, bahagi ng antas-makro sa pagpaplanong pangwika
ang pagkakaroon ng mandatoring asignaturang Filipino sa kolehiyo (gaya ng ipinaglaban ng
Tanggol Wika at ng nilalaman ng CMO No. 04, Series og 2018), habang bahagi naman ng antas-
maykro sa pagpaplanong pangwika ang aktwal na implementasyon ng gayong patakaran sa
bawat unibersidad.
Gawaing Pampagkatuto
A. Pagsulat ng Posisyong Papel o Resolusyong Sumusuporta sa Pagkakaroon ng

Asignaturang Filipino sa Kolehiyo. Sumulat ng sariling posisyong papel o resolusyong
sumusuporta sa pagkakaroon ng asignaturang filipino sa kolehiyo. Bilang paghahanda sa
pagsulat ng buong posisyong papel, isulat sa ibaba ang buod ng iyong mga pangunahing
argumento para sa nasabing posisyong papel o resolusyon.
Argumento 1:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________________________
Argumento 2:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Argumento 3:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

9
Argumento 4:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Argumento 5:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
B. Pagguhit ng Editoryal Cartoon. Sa isang posisyong papel ng Departamento ng Filipino ng

DLSU (2014) ay inilahad nag pangkalahatang layunin ng Filipino sa mas mataas na antas
ng edukasyon:” Ang Adbokasiyang ito’y pagsasalba sa kolektibong identidadn sa salamin
n gating kultura, sa daluyan ng diskursong pambansa, at pagtataguyod ng nasyonalistang
edukasyon na huhubog ng mga estudyanteng magiging mga kapaki-pakinabang na
mamamayan n gating bansa.” Iguhit sa porma ng editorial cartoon ang larawang
nagpapakita ng sistema g edukasyon na humuhubog ng mga estudyanteng maging
kapaki-pakinabang na mga mamamayan sa ating bansa. Pagkatapos, ipaliwanag ang
kahulugan ng iyong ginuhit sa espasyong nakalaan para rito.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________

10
Pagtataya
A. Panuto: Isulat sa patlang ang tinutukoy sa bawat bilang.
________1. Proseso ng pagbabalangkas ng malawak ng patakaran (antas-makro) at mga

espisipikong gawain (antas-micro) na makatutulong sa paglinang ng isang wika.
________2. Ayon sa Konstitusyong 1987, ang dalawang espisipikong gampanin ng wikang
________3. Filipino bilang wikang pambansa.
________4. Proseso ng paggamit ng isang wika sa iba’t ibang larangan, tungo sa mataas na
antas ng diskurso gamit ito.
________5. Organisasyong nanguna sa kampanya para maibalik ang Filipino at Panitikan bilang
mandatoring asignatura sa kolehiyo.
________6. Pandaigdigang Sistema ng malayang kalakalan o free trade na isinasagawa sa

pamamagitan ng pag-aalis ng taripa (buwis sa imported na produkto)
________7. Proseso ng paglamon ng kulturang Kanluranin sa local na kultura.
________8.
________9. Mga porma ng nasyonalismo.
________10.

11
Karagdagan
Ang patutuloy na pagkakaroon ng aisgnaturang Filipino at Panitikan sa Kolehiyo ay

tagumpay na dulot ng sama-samang pagkilos ng mga guro, estudyante at mga mamamayan na
nagkaisa sa pagtatatag ng Alyansa ng Mga Tanggol Wika sa pagpapanatili ng Filipino. Isa sa
pangunahing argumento ng Tanggol Wika sa pagpapanatili ng Filipino at Panitikan sa Kolehiyo
ay ang kabuluhan ng wikang pambansa bilang wikang ginagamit ng nakararaming mamamayan.
Sa perspektiba ng ttanggol Wika, ito ang wikang nagbibigay sa mamamayan ng kapangyarihang
ipahayag ang kanilang mga hinaing at pangarap, tungo sa mabilis na pagkakaunawaan para sa
pagpaplano at pagpapatupad ng plano para sa kaunlarang panlahat. Mababasa ang kasaysayan
at mga pangunahing argumento ng tanggol Wika sa excerpts mula sa artikulong nasa ibaba.
Subuking magtala sa iyong kwaderno ng iba pang argumento na makatutulong sa adbokasi ng
Tanggol Wika. Bukod dito at maaari ring basahin ang artikulong “The Filipino National Language:
Discourse on Power” ni Teresita Gimenez Maceda (1997) o “Intelektwalismo sa Wika” ni Renato
Constantino (2015).
Alyansa Ng Mga Tagapagtanggol Ng Wikang Filipino/Tanggol Wika: Internal Na Kwento,

Mga Susing Argumento At Dokumento (2014-2017) ni David Michael San Jaun
Argumento 1: Walang Makabuluhang Argumento Ang Mga Anti-Filipino – Ang

Kampong Tanggal Wika – Sa Pagpapatanggal Ng Filipino At Panitikan
Sa akademya, mabibilang sa daliri ang nasa kampo ng Tanggal Wika. Silang mga
nasilaw sa ningning sa halip na hanapin ang liwanag, sa konteksto ng sanaysay ni Emilio
Jacinto na “Ang Ningning at ang Liwanag.” Ang kanilang mga buladas at patutsada ay
pawang walang batayan at mas nakatuon lamang sa ilohikal at diskursong napag-iwanan na ng
panahon – diskurso ng diumano’y imposisyon ng “imperial Manila” ang Filipino na “Tagalog
lang naman” at diskursong “hindi naman wikang pambansa ang Filipino,” o “hindi naman
Filipino ang dapat na wikang pambansa,” o “hindi natin kailangan ng wikang pambansa.” Ang
kanilang mga buladas at patutsada ay detalyado nang sinagot sa bilinggwal na pamphlet
ng KWF na pinamagatang “Madalas Itanong Hinggil sa Wikang Pambansa/Frequently Asked
Questions on the National Language” (Almario, 2014), sa blog na “Ang Hindi Magmahal”
(Marasigan, 2014) at “Pagkalusaw ng Isang Disiplina” (Sanchez, 2015), gayundin sa
artikulong “Debunking PH language myths” (San Juan, 2014a). Binasag din ng mga
posisyong papel na inilabas ng iba’t ibang unibersidad at organisasyon – gaya ng
Departamento ng Filipino ng DLSU (2014), Kagawaran ng Filipino ng ADMU (2014),
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas ng UPD (2014), Fakulti ng Sining at Mga Wika
ng PNU (2014), Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP (2014), at PSLLF (2014) – ang mga
walang batayang buladas ng mga anti-Filipino sa akademya.

12
Argumento 2: Dapat May Filipino At Panitikan Sa Kolehiyo Dahil Ang Ibang Asignatura Na
Nasa Junior At/O Senior High School Ay May Katumbas Pa Rin Sa Kolehiyo
Narito ang talahanayan na naghahambing sa ilang asignaturang nilalaman ng

kurikulum sa K to 12 mula junior high school hanggang kolehiyo. Kinailangan pa na magprotesta
at magdemanda sa Korte Suprema ang Tanggol Wika para maigiit ang pagkakaroon ng
asignaturang Filipino at Panitikan sa kolehiyo at kahit nga may TRO na ang Korte Suprema sa
pakanang anti-Filipino ng CHED ay walang malawakang pagtatangka ang CHED na sundin
at ipatupad ang desisyon ng Korte Suprema. Samantala, kahit walang protesta at demanda
ang mga nagtuturo ng Physical Education (PE) ay agad nagdesisyon ang CHED na ibalik
iyon bilang required na asignatura sa kolehiyo gaya ng nakalagay sa memorandum mula sa
tagapangulo ng CHED na may petsang Abril 5, 2016. Malinaw na sadyang tinarget ng CHED
ang pagpaslang sa Filipino at Panitikan. Binabasag at winawasak ng talahanayang ito ang
basurang argumento ng mga taga-CHED at ng iba pa nilang kasapakat, na kaya wala nang
Filipino at Panitikan sa kolehiyo at dahil mayroon na nito sa hayskul. Kung susundin ang
kanilang lohika (o kawalan nito), dapat ay wala nang General Education Curriculum sa kolehiyo
(bagay na hindi maaaring gawin dahil sa likas na kahalagahan at kabuluhan nito sa holistikong
paghubog ng mga estudyante).
Argumento 3: Ang Filipino Ay Disiplina, Asignatura, Bukod Na Larangan Ng Pag-Aaral, At

Hindi Simpleng Wikang Panturo Lamang
Taliwas sa buladas ng CHED at iba pa nilang kaTanggal Wika, hindi simpleng wikang
panturo lamang ang Filipino. Disiplina, asignatura, bukod na larangan ito ng pag-aaral.
Katunayan, “Ang Filipino Bilang Disiplina” ang paksa ng kauna-unahang isyu ng isang journal
mula sa ADMU – ang Katipunan: Journal ng Mga Pag-aaral sa Wika, Panitikan, Sining, at
Kulturang Filipino (2016). Ang pagiging disiplina ng Filipino ay binigyang-diin din sa “MGA
SUSING SALITA: Pambansang Seminar sa Pagbuo ng Diskurso sa Konseptong Filipino” na
isinagawa noong Agosto 24-25, 2017 sa pangunguna ng Sentro ng Wikang Filipino sa
Unibersidad ng Pilipinas-Diliman. Tinalakay sa nasabing seminar ang mga katutubo o kaya’y
inangking konsepto ng “indie, bungkalan, ganap, balita, balatik, at delubyo” – ilan lamang sa
napakaraming “susing salita” na maaaring maging lunsaran ng o pokus ng mismong pagtalakay
sa Filipino bilang disiplina sa mas mataas na antas ng edukasyon, gaya rin ng pinatunayan na sa
taunang kumperensyang “Sawikaan: Mga Salita ng Taon” ng Filipinas Institute of Translation/FIT
(Narvaez, 2015). Samakatwid, ang pagbura sa Filipino sa kolehiyo ay pagkalusaw rin ng isang
mahalagang disiplina (Sanchez, 2015) na nakaugat sa sariling karanasan at paraan ng
pagpapahayag ng mga mamamayang Pilipino. Ang halaga at kabuluhan ng Filipino bilang
disiplina ay hindi matatawaran sapagkat ito’y daluyan ng “kasaysayan ng Pilipinas,” salamin ng
“identidad ng Filipino,” at “susi ng kaalamang bayan” (Departamento ng Filipino at Panitikan
ng Pilipinas, Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, 2014) – tatlong
magkakahiwalay ngunit magkakaugnay na function na hindi kayang tapatan ng iba pang
disiplina sa mas mataas na antas ng edukasyon. Gaya ng paninindigan ng Kagawaran ng

13
Filipinolohiya ng PUP (2014), “lihis sa hangarin at konteksto ng Pangkalahatang Edukasyon

ang pagtatanggal ng asignaturang Filipino” kung isasaalang-alang ang isa sa mga layunin mismo
ng CMO No. 20, Series of 2013: “‘General education enables the Filipino to find and locate
her/himself in the community and the world, take pride in and hopefully assert her/his identity
and sense of community and nationhood amid the forces of globalization. As life becomes
more complex, the necessity of appreciating the gifts of nature and addressing social problems in
the general education program increasingly become more pressing.’ Hindi ba't ang asignaturang
Filipino ang pangunahing tiyak na tutugon sa hangarin at kontekstong isinasaad? Sapagkat ang
mga asignaturang Filipino ay nakatuon sa pagtuklas at inobatibong pag-aaral hinggil sa
kalinangang Pilipino (wika, kultura at kabihasnan), nasa Filipino ang identidad ng
mamamayan sa bansang Pilipinas, nasa Filipino ang diwang makabansa na makatutugon sa
mga kahingiang panlipunan at makatutulong sa pangangailangan ng mamamayang Pilipino,
at makapag-aambag ng kalinangan at karunungan sa daigdig.”
Argumento 4: Para Maging Epektibong Wikang Panturo Ang Filipino, Kailangang Ituro At
Linangin Din Ito Bilang Asignatura
Ang pagkakaroon ng Filipino sa kolehiyo ay pagtupad sa Artikulo XIV, Seksyon 6 ng

Konstitusyong 1987 na nagsasabing ang Filipino ang dapat maging midyum ng opisyal na
komunikasyon at ng sistemang pang-edukasyon. Hindi maisasakatuparan ang ganitong atas ng
Konstitusyon kung walang asignaturang Filipino sa lahat ng antas ng edukasyon. Sa asignaturang
Filipino, lilinangin ang kasanayan ng mga estudyante sa paggamit ng wikang pambansa sa
intelektwal na diskurso na kinakailangan sa epektibong paggamit nito bilang midyum sa iba
pang asignatura (bagay na pakunwaring isinusulong ng CHED sa CMO No. 20, Series of 2013).
Sa sitwasyong English ang default language ng CHED at ng mga administrador ng marami-
raming unibersidad, malinaw na “(a)ng pagbura sa Filipino sa kolehiyo ay hakbang paurong”
sapagkat babawasan pa “nito ang oportunidad para sa intelektwalisasyon” ng Filipino (San Juan,
2015). Ang pagpaslang sa wikang sarili ay pagbura rin sa pagkatao mismo ng mga
mamamayan gaya ng ipinahayag sa posiyong papel ng Fakulti ng Sining at Mga Wika ng PNU
(2014): “Bukal ng karunungan ang Filipino bilang isang larangan na humuhubog ng kabuuan
kaakibat ang pagpapahalaga sa ating pagkamamamayang Pilipino. Gamit ang Filipino bilang
larangan, itinatampokat binubuo nito ang pagkatap at pagkakakilanlan ng ating lahi na pundasyon
ng ating kamalayan at kalinangan...Kung hangad natin ang ay marating ang ganap na
intelektuwalisasyon ng wikang Filipino, karapat-dapat itong gamitin. Kailangang isa-Filipino ang
diwa ng mga mag-aaral...Hindi sapat bilang midyum ng talastasan, kundi isang wika na
salalayan sa iba’t ibang diskursong pang-akademiko at panlipunan.”
Argumento 5: Bahagi Ng College Readiness Standards Ang Filipino At Panitikan
Kaugnay ng Argumento 3, mismong CHED ay naglabas ng College Readiness Standards

na sumasaklaw sa Filipino at Panitikan, sa pamamagitan ng CHED Resolution No. 298-
2011. Laman ng nasabing dokumento ang mga kasanayan o kompetensi sa iba’t ibang

14
asignatura na dapat makuha/makamit ng mga estudyante BAGO sila magkolehiyo o BILANG

PAGHAHANDA sa pagkokolehiyo. Saklaw nito ang mga inaasahang kompetensi ng mga
estudyante sa asignaturang Science, Mathematics, English, Filipino, Literature, Humanities, at
Social Science. Sa aktwal na disenyo ng College Readiness Standards, inaasahan ang patuloy
na paglinang sa mga kasanayan/kompetensing kinamtan/nakuha sa hayskul hanggang sa
kolehiyo, gaya ng pinatutunayan ng pagkakaroon pa rin ng Science (sa pamamagitan ng
asignaturang Science, Technology, and Society), Mathematics (sa pamamagitan ng
asignaturang Mathematics in the Modern World), English (sa pamamagitan ng asignaturang
Purposive Communication), Humanities (sa pamamagitan ng asignaturang Art Appreciation),
at Social Science (sa pamamagitan ng asignaturang The Contemporary World at Readings in
Philippine History) sa required core courses sa bagong General Education Curriculum na nasa
CMO No. 20, Series of 2013. Kapansin-pansin na Filipino at Panitikan/Literatura lamang ang
asignaturang nasa College Readiness Standards ngunit hindi isinama ng CHED sa required
core courses sa bagong General Education Curriculum na nasa CMO No. 20, Series of 2013.
Ang pagpapatuloy ng paglinang sa kasanayan/kompetensi sa Filipino at Panitikan/Literatura
sa antas tersyarya ay lohikal lamang – gaya ng sitwasyon ng iba pang asignaturang nasa
College Readiness Standards at bahagi rin ng bagong GEC sa kolehiyo – lalo na kung
isasaalang-alang ang bigat ng mga kompetensi sa CRS na halos imposibleng ganap na malinang
sa hayskul lamang.
Argumento 6: Sa Ibang Bansa, May Espasyo Rin Sa Kurikulum Ang Sariling Wika Bilang
Asignatura, Bukod Pa Sa Pagiging Wikang Panturo Nito
Sa halos lahat ng mga unibersidad sa Estados Unidos ay bahagi ng kurikulum sa kolehiyo

– sa anumang kurso – ang pag-aaral ng wikang English, gaya ng pinatunayan sa apendiks ng
pananaliksik ni San Juan (2015). Halimbawa, aniya, sa mga unibersidad na ito ay required core
course ang English: Princeton University, Illinois State University, California State University,
Columbia University, University of Alabama, Duke University, Yale University, Harvard
University, Stanford University, North Carolina State University, Washington State University,
University of Wisconsin-Madison, State University of New York, University of Michigan,
University of Vermont, California State Polytechnic University, University of Kentucky at University
of Arizon; habang sa mga sumusunod na institusyon naman ay required subject din ang
Literatura: University of Chicago, Harvard University, Duke University, Massachusetts Institute of
Technology, University of Alabama, University of Wisconsin-Madison, University of Michigan,
University of Kentucky, University of Oregon at University of Texas. Samantala, sa
Chulalongkorn University sa Thailand, bahagi rin ng required subjects sa General Education
program ang wikang Thai (Chulalongkorn University, 2006). Required subject din sa Malaysia
ang Bahasa Melayu gaya ng pinatutunayan ng requirements for graduation sa Universiti Sains
Malaysia (2017), Universiti Kebangsaan Malaysia (2017), at Universiti Tenaga Nasional (2016).
Required subject naman ang Bahasa Indonesia sa mga unibersidad gaya ng Universitas
Gadjah Mada (2017) at Institut Teknologi Bandung (2017). Lohikal ang pagkakaroon ng

15
asignaturang wikang sarili sa antas tersyarya dahil ito rin ang “akademikong wika” na kailangan
sa matalas na pag-unawa sa mga aralin at sa pagsasagawa ng pananaliksik na makabuluhan sa
mga mamamayan ng komunidad ng estudyante. Kung isasa-alang-alang ang depinisyon ng
“akademikong wika” (Gottlieb at Ernst-Slavit, 2014), Filipino ang akademikong wikang akma
sa Pilipinas: “a register, that is, a variety of a language used for a specific purpose and audience
in a particular context…academic language refers to the language used in school to acquire new
or deeper understanding of the content and to communicate that understanding to
others…academic language is characterized by the specific linguistic features associated with
academic disciplines, including discourse features, grammatical constructions, and vocabulary
across different language domains or modalities (listening, speaking, reading, writing) and
content areas (language arts, mathematics, science, and social studies/history, among
others). Academic language operates within a sociocultural context that lends meaning to oral or
written communication…”
Argumento 7: Binigyan Ng Deped At Ched Ng Espasyo Ang Mga Wikang Dayuhan Sa

Kurikulum, Kaya Lalong Dapat Na May Espasyo Para Sa Wikang Pambansa
Binuo ng DepEd ang Special Program in Foreign Language (SPFL) alinsunod sa DepEd
Order No. 46, Series of 2012 (“Policy Guidelines on the Implementation of the Special Curricular
Programs at the Secondary Level”). Saklaw ng SPFL sa mga publikong hayskul ang pagtuturo
ng Spanish, Japanese (Nihongo), French, German and Chinese (Mandarin) at Korean ayon sa
isang press release ng Departamento ng Edukasyon na may petsang Pebrero 20, 2017. May
10,526 estudyante ng SPFL sa buong bansa – 3,531 sa Spanish, 3,020 sa Japanese, 2,280
sa Chinese, 1,112 sa French, at 583 sa German, habang magsisimula pa lamang ituro ang
Korean ngayong taon. Mahigit 35 milyong piso ang inilaan ng DepEd para sa SPFL noong
2017. Samantala, may kahawig na programa ang CHED alinsunod sa CMO No. 23, Series of
2010. Batay rito, elective sa kolehiyo ang mga wikang dayuhan gaya ng Chinese, Spanish,
Nippongo, Arab atbp. Kung nabigyan ng espasyo sa kurikulum ang mga wikang dayuhan,
ano’t papaslangin at ayaw bigyan ng espasyo ang sariling wika at panitikan natin?
Argumento 8: Pinag-Aaralan Din Sa Ibang Bansa Ang Filipino – At May Potensyal Itong
Maging Isang Nangungunang Wikang Global – Kaya Lalong Dapat Itong Pag-Aralan Sa
Pilipinas
Itinuturo ang Filipino at/o Panitikan at/o Araling Pilipinas sa 46 na unibersidad sa ibang
bansa gaya ng Estados Unidos, Australia, Switzerland, France, Russia, China, Japan, Canada,
Malaysia, at Brunei, bukod pa sa mahigit 40 Philippine Schools Overseas (PSOs) – pawang
hayskul – sa Bahrain, China, East Timor, Greece, Kuwait, Libya, Oman, Qatar, Kingdom of Saudi
Arabia, at United Arab Emirates (San Juan, 2015). Ayon sa updated na ulat ng Commission on
Filipinos Overseas/CFO (2014), 41 na ang PSOs. May 10,238,614 Pilipinong nasa ibayong dagat
(CFO, 2013) na kundi man laging gumagamit ng Filipino ay nananatiling may malakas na
koneksyong pangkultura, pampamilya, at pangkomunidad sa Pilipinas. Sa Estados Unidos,

16
pangatlong pinakaginagamit na wikang di-Ingles sa tahanan ang Tagalog na may 1.7 milyong
nagsasalita, kumpara sa Chinese na may 3.4 milyon at Spanish na may 40.5 milyon (Waddington,
2016). Sa dami ng mga Pilipino sa malalaking lungsod sa mundo, hindi kataka-takang ginagamit
ito ng ilang tindero/tinderang Koreano sa Seoul, South Korea (batay sa sariling karanasan ng
mananaliksik), o ng ilang taxi driver sa Dubai, United Arab Emirates (batay sa YouTube videos
nina user philippinesgoforgold at arra31) o mga residente ng Riyadh, Saudi Arabia (batay sa
YouTube video ni user Wesly Sihay), o na umaawit sa wikang ito ang ilang mag-aaral na
kindergarten sa Iceland (batay sa YouTube video ni user Birte Harksen). Bukod dito, libu-libo
ring estudyanteng dayuhan ang nag-aaral bawat taon sa Pilipinas. Noong 2012, 47,478
aplikasyon para sa student visa at special study permit (SSP) ang inaprubahan ng Bureau of
Immigration (BI), 14% na mas mataas kaysa sa 41,443 na aplikasyong pinagtibay noong
2011 (Tubeza, 2013). Batay sa datos ng BI, may 61,000 dayuhang estudyante sa Pilipinas noong
2011, kumpara sa 26,000 noong 2011, bunsod na rin ng pagdami ng institusyong akredited na
tumanggap ng mga dayuhang estudyante na 2,145 na noong 2012 kumpara sa 104 na
institusyon lamang noong 2011 (ADMU, 2013). Karamihan sa mga dayuhang estudyante sa
kolehiyo ay nasa Centro Escolar University, Adventist University of the Philippines, University of
the East, Far Eastern University, Manila Central University, UST, Jose Rizal University at DLSU
(BI, 2014). May ispesyal na programang Basic Filipino (BASIFI) ang DLSU para sa mga
estudyanteng dayuhan (DLSU, 2012), at tiyak na may mga kahawig na programa ang iba pang
unibersidad dahil wala namang mekanismo ang CHED para sa eksempsyon sa mga kahingiang
pangwika ng kurikulum sa kolehiyo ang mga dayuhang estudyante. Samakatwid, marami-rami sa
mga dayuhang estudyanteng nag-aral/nag-aaral sa bansa ang tiyak na uuwi sa kani-kanilang
bansa nang marunong na ring mag-Filipino. Sa tala naman ng Wikipedia, ang Tagalog Wikipedia
na inilunsad noong Disyembre 1, 2003 ay may 82,862 artikulo at ika-68 pinakamalaki sa 299 wika
sa Wikipedia (as of September 2017) batay sa bilang ng mga artikulo as of October 18, 2017. Sa
pangkalahatan, nasa ranggong 31 sa 140 bilang pinakamakapangyarihang wika sa internet
ang Tagalog (Pimienta, 2017). Ang lahat ng mga salik na ito ay lalong nakapagpapalakas
sa potensyal ng Filipino na maging isang nangungunang wikang global. Kung masusunod ang
kahunghangan ng CHED, masasayang ang potensyal ng Filipino na maging nangungunang
wikang global.
Argumento 9: Malapit Ang Filipino Sa Bahasa Melayu, Bahasa Indonesia, At Brunei

Malay, Mga Wikang Ginagamit Sa Malaysia, Singapore, Indonesia, At Brunei, Na Mga
Bansang Kasapi Ng Asean, Kaya’t Mahalagang Wika Ito Sa Konteksto Mismo Ng Asean
Integration
Bagamat English pa ang working language ng ASEAN sa kasalukuyan, maaari itong

magbago sa hinaharap, lalo pa’t isinusulong ng kasalukuyang punong ministro ng Malaysia na si
Najib Razak ang Bahasa Melayu bilang pangunahing wika ng ASEAN (Today Online, 2017). Anu’t
anuman, may malaki at malakas na potensyal na maging paboritong wikang dayuhan ito ng mga
estudyante sa Malaysia, Singapore, Brunei, at Indonesia, kaya’t nararapat lamang na lalo pang

17
linangin ang pagtuturo nito sa mas mataas na antas ng edukasyon. Katunayan, nagsimula ang
pagtuturo ng Filipino sa Universiti Brunei Darussalam (UBD) noong 2010 nang maging kahingian
para sa lahat ng estudyante ng Faculty of Brunei Studies sa UBD ang pag-aaral ng mga yunit
sa mga wika ng ASEAN (Adeva, 2014). Dumarami ang nag-aaral ng Filipino sa Malaysia
(Jubilado, 2008) at Brunei (Adeva, c.2012). Sa Singapore, may potensyal na maging popular na
wikang dayuhan ang Filipino, kung isasaalang-alang ang realidad na may 203,243 Pilipino sa
Singapore (Commission on Filipinos Overseas, 2013) at may malakas na ugnayang
pangkultura ang Pilipinas sa Singapore (Yi-Sheng, 2014). Sa pangkalahatan, tiyak na
magbebenipisyo rin ang Filipino sa programang Network-based ASEAN Languages Translation
Public Service na kasalukuyang isinasakatuparan na mula noong 2012 (Wutiwiwatchai et al.,
2013). Ang nasabing programa ay may komponent na sumasaklaw sa Filipino (Nocon et
al., 2014). Sa pagsinsin ng integrasyong sosyo-kultural at ekonomiko ng mga bansa sa
ASEAN, lalong lumalaki ang demand sa pag-aaral ng mga wika at pagsasalin (Sison-Buban,
2016). Manguna, sumabay, o mapag-iwanan: alin lamang sa tatlong landas na iyan ang maaaring
tahakin ng Filipino bilang wika ng ASEAN, at bakit nga ba hindi pipiliing manguna o sumabay
gayong may mga panimulang bentahe na ang Filipino. Ayon nga sa posisyong papel ng
Departamento ng Filipino ng DLSU (2014), “sa konteksto ng Association of Southeast Asian
Nations (ASEAN) Integration, ang pagkakaroon ng asignaturang Filipino na may
inter/multidisiplinaring disenyo ay isa sa ating mga potensyal na ambag sa proyekto ng
globalisasyong pedagohikal at sosyo-kultural. Ano nga ba ang iaambag natin sa daigdig kung
hindi natin pag-aaralan ang sarili nating wika at kultura? Paano haharapin ang mundo kung hindi
kilala ang sarili?”
Argumento 10: Mababa Pa Rin Ang Average Score Ng Mga Estudyante Sa Filipino Sa
National Achievement Test (Nat)
Ayon sa resulta ng National Achievement Test/NAT noong School Year 2014-2015,

59.29 ang pambansang mean percentage score (MPS) sa Filipino ng mga estudyante ng
Grade 10, habang 68.90 ang pambansang MPS sa Filipino ng mga estudyante ng Grade 6,
sa sitwasyong 100 ang perpektong MPS. Mas mababa pa rin ang mga MPS na ito sa 75 na target
na MPS ng DepEd, ayon mismo sa Philippine Education for All Review Report (2015).
Samakatwid, kung walang Filipino sa kolehiyo, maliit ang posibilidad na makaabot man lamang
sa minimum na target na mastery ng mga kasanayang pangwika ang mga estudyante sa bansa.
Maabot man ng mayorya ng mga estudyante ang target na MPS, marami at malawak pa rin ang
kaalamang maaari nilang matutuhan sa Filipino sa antas tersyarya.
Argumento 11: Filipino Ang Wika Ng Mayorya, Ng Midya, At Ng Mga Kilusang Panlipunan:
Ang Wika Sa Demokratiko At Mapagpalayang Domeyn Na Mahalaga Sa Pagbabagong
Panlipunan
Halos lahat ng mga Pilipino ay marunong nang mag-Filipino. Lahat ng respondent sa

pambansang survey ng KWF noong 2014 – na sumaklaw sa 3,506 tao na edad 15-21 at 22-60

18
mula sa 19 na lugar sa Luzon, Visayas, at Mindanao – ay nagsabing ginagamit nila ang

wikang pambansa (Delima, 2017). Filipino na rin ang dominanteng wika sa midya, gaya ng
pinatutunayan ng wikang ginagamit sa mga palabas sa primetime sa halos lahat ng libreng
channel sa telebisyon, Filipinasyon ng mga pelikula, cartoon at television series mula Estados
Unidos, Korea, Taiwan, Japan, Amerika Latina atbp., at pangingibabaw na rin ng Filipino sa FM
radio stations (lagpas pa sa dati na nitong dominasyon sa AM radio stations). Mula noon
(Gimenez Maceda, c.1997 at Atienza, 1992) hanggang ngayon, Filipino ang default na wika
ng mga kilusang panlipunan sa Pilipinas, gaya rin ng pinatutunayan sa mga nilalamang larawan
at pahayag ng iba’t ibang organisasyon sa www.arkibongbayan.org (arkibo ng mga aktibidad
ng mga kilusang panlipunan sa bansa), gayundin sa www.pinoyweekly.org (progresibong
pahayagang online) at www.ibon.org (bilinggwal na progresibong think tank), bukod pa sa mga
popular na slogan ng mga kilusang panlipunan sa bansa na pawang nasa Filipino gaya ng
“Imperyalismo, ibagsak! Burukrata-kapitalismo, ibagsak! Pyudalismo, ibagsak!”; “Lupang ninuno,
depensahan, depensahan, ipaglaban!”; “Wika at bayan, ipaglaban! Makabayang edukasyon,
isulong!”; “Edukasyon, karapatan ng mamamayan, ipaglaban! “Edukasyon, hindi gera; libro,
hindi bala!”; “Makibaka, wag matakot!”; “Trabaho sa Pinas, hindi sa labas!”; “Itaas ang sahod,
750 pesos, across-the-board, nationwide!”; “Tunay na reporma sa lupa, ipaglaban!”;
“Asyenda, buwagin; oligarkiya, lansagin!”; “Itigil ang pamamaslang: katarungan, ipaglaban!”;
“Lupa, sahod, trabaho, pabahay, edukasyon at karapatan, ipaglaban!” at marami pang iba.
Samakatwid, Filipino ang wika sa mga tatawagin kong demokratiko at mapagpalayang domeyn
– ang larangan ng publikong diskurso, ng ordinaryong talastasan ng mga mamamayan, ang
pakikipagkomunikasyon ng Pilipino sa kapwa Pilipino, ang paghahapag ng hinaing at
pagpapahayag ng matapat at makabuluhang opinyon, ang diskursong kontra-gahum, kontra-
agos at kontra-establisimyento, ang diskurso ng pagbabagong panlipunan versus English na
dominanteng wika pa rin sa Pilipinas sa domeyn ng kapangyarihan – ang diskurso ng
establisimyento, ang diskursong elite at elitista, ang diskurso ng status quo, ng reaksyon, ng
pagpapanatili sa sistemang pinakikinabangan at pinangingibabawan lamang ng iilang
dinastiya at korporasyon. Kung gayon, wikang Filipino, “sariling wika ang siyang magpapalaya
sa sambayanang gapos ng tanikala,” sabi nga sa awiting “Speak in English Zone” ni Prop. Joel
Costa Malabanan, ang wikang akma sa edukasyong makabayan, edukasyong naka-angkla sa
pangangailangan ng Pilipinas at mga Pilipino, ng edukasyong pinangarap ni Renato
Constantino sa kanyang sanaysay na “Miseducation of the Filipino,” ang wikang
pinakamabisang paraan para maunawaan ng “sambayanan ang kaniyang mga suliranin,
at kung paano malulutas ang mga ito. Kung mabilis na nagkakaunawaan ang mga mamamayan,
mabilis din ang ating pagsulong sa pangarap nating maalwang bukas para sa lahat,” kaya’t
nararapat lamang na “itaguyod ang wikang Filipino at Panitikang Filipino tungo sa pagtuklas
at pagtahak sa landas ng kaunlarang akma sa ating karanasan at kolektibong pangarap” (San
Juan, 2017). Kaugnay ng pananaliksik, dapat lamang na bigyang-prayoridad ang produksyon ng
kaalaman sa wikang sarili, gaya ng binigyang-diin sa posisyong papel ng Departamento
ng DLSU (2014): “ang pagkakaroon ng asignaturang Filipino ay nakapag-aambag sa pagiging
mabisa ng community engagement” ng mga unibersidad “sapagkat ang wikang Filipino ang

19
wika ng mga ordinaryong mamamayan sa mga komunidad na ating pinaglilingkuran,” kaya’t

sa pamamagitan nito lamang mapalalakas ang ugnayan ng akademya at ng mga ordinaryong
mamamayan tungo sa “Filipinisasyon ng mga pananaliksik ng iba’t ibang departamento at
kolehiyo sa pamantasan” na “makatutulong din nang malaki sa pagtitiyak na ang ating mga
pananaliksik ay higit na magiging kapaki-pakinabang sa ating mga kababayan.”
Argumento 12: Multilinggwalismo Ang Kasanayang Akma Sa Siglo 21
Sa konteksto ng multilinggwal na realidad ng daigdig sa panahon ng globalisasyon,

hindi maaaring magpakalunod sa monolinggwalismong English ang mga Pilipino. Matagal nang
multilinggwal ang Europa, batay na rin sa realidad na may sapat na suporta ang European Union
sa mga malawakang programa sa pag-aaral ng mga wikang Europeo, alinsunod sa matibay
nilang pagpapahalaga sa ekonomikong pakinabang ng multilinggwalismo: “Multilingualism, in
the EU’s view, is an important element in Europe’s competitiveness. One of the objectives of
the EU’s language policy is therefore that every European citizen should master two other
languages in addition to their mother tongue” (Franke at Mennella, 2017). Ang mga bansa naman
sa Asya ay nagsisimula na ring mag-aral ng English at ng iba pang wikang dayuhan habang hindi
binibitiwan ang pagpapalakas ng kani-kanilang sariling wika. Tingnan halimbawa ang mga South
Korean sa Pilipinas na nagsisikap matuto ng English sa ating mga unibersidad, habang
nananatiling matatas sa sariling wika – wikang ginagamit pa rin nila kapag sila-silang mga
magkakabababayan ang nag-uusap-usap (batay sa sariling karanasan ng may-akda bilang guro
sa Colegio San Agustin-Makati mula 2007-2010 na may malaki-laking populasyong Koreano).
Samantala, ang mga ahensyang pang-edukasyon sa Pilipinas ay nag-aakalang hindi na
dapat pag-ukulan ng pansin ang wikang sarili upang mapanatili ang inaakalang bentahe ng
mga Pilipino sa diumano’y husay sa English. Pansinin na hanggang ngayo’y English ang default
na wika ng DepEd at CHED sa lahat ng anunsyo at dokumento, gaya halimbawa sa competencies
para sa Mother Tongue subject sa elementarya na katawa-tawa o kakatwang nasa English, o ng
mga suggested syllabi ng CHED para sa lahat ng core courses sa bagong General Education
Curriculum na katawa-tawa at kakatwang may literal na mga salin sa Filipino – nakasalin pati ang
mga bibliyograpiya/sanggunian, taliwas sa isa sa mga malinaw na tuntunin ng paggawa ng
silabus: huwag mangopya ng silabus, kundi gumawa ng sarili. Dapat bigyang-diin na hindi dapat
magpatali na lamang sa monolinggwalismong English ang Pilipinas dahil napakarami pang wika
na umaabante na rin sa larangan ng pananaliksik at publikasyon, at ang labis na pagsandig sa
English ay makaaapekto sa kapasidad ng bansa na tumuklas at magbasa ng kaalaman sa iba
pang wika. Sa ulat ng International Publishing Association/IPA (2016), nakapaglimbag ng
470,000 bagong aklat (new titles) ang Tsina – pinakamarami sa buong mundo – kumpara sa
338,986 lamang ng Estados Unidos. Sa pangkalahatan, mas marami ang kabuuang produksyon
ng mga aklat (new titles) ng mga bansang hindi Ingles ang pangunahing wika – gaya ng Tsina,
France, Germany, Brazil, Japan, Spain, Italy, South Korea, Argentina, Netherlands,
Denmark, Switzerland, Thailand, Sweden, Norway, Belgium, Georgia, Finland, Bosnia and
Herzegovina, Iceland, at Kenya – kumpara sa produksyon ng mga bansang Ingles ang

20
pangunahing wika (Estados Unidos at United Kingdom) sa talaan ng 25 bansang may

pinakamalaking “publishing market” ayon sa ulat ng IPA. Ang wikang sarili ang pinakamabisang
tulay sa pag-aaral ng sariling wika (kumpara sa relay foreign language instruction na tipikal
sa PIlipinas: English ang ginagamit para ituro ang iba pang dayuhang wika). Mas maraming
wikang nababasa at nagagamit sa pananaliksik ay mas mainam sapagkat mas marami ring
wikang mapagkukunan ng sanggunian para sa ating mga pananaliksik. Ang pagpaslang sa
sariling wika sa kurikulum ay pagbabawas sa oportunidad ng mga mamamayang Pilipino
na maging epektibong multilinggwal hindi lamang sa wikang dayuhan, kundi maging sa mga
wikang sarili gaya ng nilinaw sa posisyong papel ng Kagawaran ng Filipino ng ADMU (2014):
“Ang banta na alisin ang Filipino sa akademikong konteksto ay magdudulot ng ibayong
pagsasalaylayan o marhinalisasyon ng mga wika at kulturang panrehiyon. Kakabit ng pag-
aaral ng Filipino bilang disiplina ang pagtatanghal at paglingap ng mga wika at kultura ng
bayan. Hindi dapat mawala ang wikang panrehiyon sa diskursong akademiko.” Sa ganitong
konteksto rin nanindigan ang Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika ng MSU-IIT (2014)
na “napakahalagang paigtingin pa ang paggamit at pag-aaral ng Filipino sa kolehiyo lalo
na po rito sa Mindanao. Naninindigan kaming napakalaking bahagi ang ginagampanan ng
Filipino sa patuloy na paghahanap natin ng sariling identidad at pagkakakilanlan. Marubdob din
ang aming paniniwalang patuloy na nagsisilbing instrumento ang wika at panitikang Filipino sa
pagpapalinaw ng landasin tungo sa makatotohanang kalinaw dito po sa amin sa Mindanao...Sa
amin pong paglantaw, napakahalagang maisama ang 9 yunit na asignaturang Filipinong may
multi/interdisiplinaring disenyo. Sa ganitong kaayusan, mas mapahuhusay ang kasanayan ng
mga estudyante sa paggamit ng Filipino at mas mapalalalim ang kanilang unawa sa sa samu’t
saring isyung pangrehiyon at pambansa. Nakalulan din sa wika at panitikan ang mga diskursong
panlipunan at pampolitikang magpapatalas sa mga mag-aaral at magdidiin upang ang
Unibersidad ay magkaroon ng tunay na nasyonalistang karakter.”
Argumento 13: Hindi Pinaunlad, Hindi Napaunlad At Hindi Mapapaunlad Ng Pagsandig

Sa Wikang Dayuhan Ang Ekonomya Ng Bansa
Ilang beses na nating narinig ang buladas ng mga nasa gobyerno na kailangan ang
English upang makaakit ng dayuhang puhunan – foreign investment – ang Pilipinas, ngunit
bihirang sipatin ang realidad na mula 1906 pa pangunahing wika sa edukasyon ng Pilipinas ang
English pero hanggang ngayo’y hindi pa rin nakakaakit ng malaking foreign investment ang
bansa, kumpara sa ilang bansa ng Timog-Silangang Asya at Amerika Latina na hindi naman
(masyadong) Inglesero. Batay sa datos ng World Bank (2017), mula 1990-2016 ay mas malaki
ang kabuuang halaga ng foreign direct investments (FDI) na pumasok sa Thailand, Malaysia,
Indonesia, at Vietnam, kaysa sa kabuuang halaga ng FDI na naakit ng Pilipinas. Mas malaki rin
ang kabuuang halaga ng FDI na pumasok sa Venezuela, Mexico, Argentina, Brazil, at Colombia
kaysa sa FDI na naakit ng Pilipinas sa gayunding mga dekada, ayon sa datos ng World Bank.
Ang FDI na tinatamasa ng mga bansang ito ay ebidensya na hindi naman malaking salik ang
pag-Iingles para makaakit ng dayuhang puhunan. Dapat bigyang-diin na kwestyonable rin

21
ang masyadong pagbibigay-pokus sa dayuhang puhunan bilang diumano’y sandigan ng

kaunlaran, sapagkat maliit na porsyento lamang ng kita ng mga dayuhang korporasyon sa FDI
ang kanilang muling ipinupuhunan sa Pilipinas. Halimbawa, batay sa datos ng World Bank
(2017), mula 2005-2015, US $ 31,380,000,000 ang kinita ng FDI na inilagak sa Pilipinas,
at batay sa datos ng Bangko Sentral ng Pilipinas/BSP (2017), US $5,470,000,000 lang ang
muli nilang inilagak sa Pilipinas (reinvested earnings) – o 17.5% lamang ng kabuuang kinita ng
FDI nila rito sa panahong iyon. Samakatwid, hindi pinaunlad, hindi pinauunlad, at hindi
mapauunlad ng pagsandig sa wikang dayuhan ang ekonomya ng Pilipinas, kaya walang batayan
at maling patakaran ang pagpaslang sa wikang sarili para lamang mas pagtuunang-pansin
ang pag-aaral ng mga wikang dayuhan.
Argumento 14: May Sapat Na Materyal At Nilalaman Na Maituturo Sa Filipino At Panitikan

Sa Kolehiyo
Para sa mga taga-CHED at iba pang bahagi ng Tanggal Wika, hanggang hayskul
lamang dapat ang Filipino at Panitikan dahil maituturo na raw sa junior high school at senior high
school ang itinuturo sa Filipino at Panitikan sa lumang kurikulum. Pinaghambing ni San Juan
(2015) ang silabus ng DLSU sa Filipino sa lumang kurikulum ng kolehiyo (Komunikasyon sa
Filipinolohiya/FILKOMU, at Filipino: Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t Ibang Disiplina at
Larangan/FILDLAR) at ang nilalaman ng Filipino sa Grade 11 ng senior high school na
inilabas ng DepEd (Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino, at Pagbasa
at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik) at binigyang-diin niya na kalakhan
ng nilalaman ng silabus sa Filipino sa lumang kurikulum ng kolehiyo ay hindi saklaw at hindi
bahagi ng nilalaman ng Filipino sa Grade 11 ng senior high school. Gayundin, binanggit niya na
ang kalakhan ng mga paksa sa pangatlong asignaturang Filipino sa kolehiyo ng DLSU para sa
mga HUSOCOM majors – ang Wika at Kultura/WIKAKUL na nakatuon sa “panimulang pag-
aaral sa mga etnolinggwistikong grupo sa Pilipinas mula Hilaga hanggang Timog” – ay
hindi saklaw ng Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino sa senior high
school, sa pangkalahatan. Bukod sa mga paksa sa FILKOMU, FILDLAR, at WIKAKUL,
napakarami pang maaaring paksain sa Filipino sa kolehiyo. Halimbawa, binuo ng Tanggol
Wika noong 2017 ang silabus para sa KONKOMFIL (Kontekstwalisadong Komunikasyon sa
Filipino), isang “praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kontekstwalisadong
komunikasyon sa wikang Filipino ng mga mamamayang Pilipino sa kani-kanilang mga
komunidad sa partikular, at sa buong lipunang Pilipino sa pangkalahatan. Nakatuon ang kursong
ito sa makrokasanayang pakikinig at pagsasalita, gayundin sa kasanayan sa paggamit ng
iba’t ibang tradisyonal at modernong midya na makabuluhan sa kontekstong Pilipino sa iba’t
ibang antas at larangan.” Higit itong masaklaw, may kamalayang panlipunan, at mas mapanuri
kaysa sa nilalaman ng mga paksa sa senior high school. Sa paghahanda ng iba pang silabus ng
at listahan ng mga bababasahin para sa Filipino sa kolehiyo, maaaring isaalang-alang ang
pagpapalakas sa “nagsasariling komunidad na pangkomunikasyon sa disiplinang Araling
Pilipino” na inilarawan ni Guillermo (2016), at/o ang lawak at saklaw ng Araling Pilipinas

22
batay sa panimulang pagsusuri ni Rodriguez-Tatel (2016). Ang marami at paparami pang

mga artikulo sa iba’t ibang journal sa Filipino tulad ng Malay ng DLSU, Daluyan ng UPD,
Katipunan ng ADMU, Filipinolohiya ng PUP-Manila, at Hasaan ng UST, gayundin ang mga
aklat na inilalathala ng KWF (na karamiha’y available na rin nang libre bilang ebook sa kanilang
website sa http://kwf.gov.ph/e-book/) ay di rin matutuyong batis ng mga babasahin sa Filipino.
Natumbok ni Martin et al. (2015), ang suma ng Argumento 14: “...we are not persuaded by the
rationale in removing the Filipino courses in college, and we join the call for its immediate
reinstatement in the general curriculum. In case these courses do not qualify under the new
definition of general education, then the correct procedure is to revise the courses, and not to
remove them.” Inihapag na rin ng Departamento ng Filipino ng DLSU (2014) ang
pangkalahatang layunin ng Filipino sa mas mataas na antas ng edukasyon: “Ang adbokasiyang
ito’y pagsasalba sa kolektibong identidad, sa salamin ng ating kultura, sa daluyan ng diskursong
pambansa, at pagtataguyod ng nasyonalistang edukasyon na huhubog ng mga estudyanteng
magiging mga kapaki-pakinabang na mamamayan ng ating bansa.”

23
Yunit 2 – Rebyu sa mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik
-
 Maisagawa at mapaunlad ang mga batayang kaalaman sa pananaliksik.

 Makapagbuod ng impormasyon, estadistika, datos at iba pa, mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang larangan.
 Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyunal at
modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
 Malinang ang Filipino bilang dayun ng inter/multidisiplinaring diskurso at pananaliksik na
nakaugat sa mga realidad ng lipunang Pilipino.
Paunang Pagsusulit
Panuto: Basahin ang abstrak ng pananaliksik. Tukuyin ang layunin ng pananaliksik batay sa
abstrak.
Talang Historiko-Kultural Ukol sa Pagpapatiwakal

Lars Raymundo C. Ubando
Tinalakay sa papel na ito ang kamalayan ng mga Pilipino hinggil sa

pagpapakamatay/pagpapatiwakal. Malimit na ibinibilang ang pagpapatiwakal sa hindi katanggap-
tanggap na pamamaraan ng kamatayan. Ang papel na ito ay pagbalik sa mga talang historiko-
kultural upang maunawaan at maipook ang pagpapatiwakal. Hahatiin sa tatlong bahagi ang
paglalahad: una, pagpapatiwakal sa konteksto ng mga paniniwalang Pilipino kaugnay ng
kamatayan: ikalawa, may salaysay hinggil sa pagpapatiwakal mula sa kaalamang-bayan
(folklore) ng iba’t ibang grupong pangkalinangan sa bansa; ikatlo, pagpapatiwakal bilang
kasalanan at krimen sa konteksto ng pananampalataya at batas. Inaasahang sa pamamagitan
ng paglalahad na ito, makapagbabalangkas ng mga malay-sa-kultura at malay-sa-kasaysayang
interbensiyon sa tumataas na ngayong bilang ng kaso ng mga pagpapakamatay.
*Nasa Malay Journal, Vol. 21 No.1 (2016)

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

24
Nilalaman
Mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik
Ayon kay Neuman (binanggit nina Evasco et al., 2011) ang pananaliksik ay paraan ng
pagtuklas ng mga kasagutan sa mga partikular na katanungan ng tao tungkol sa kanyang lipunan
o kapaligiran. Patuloy ang pananaliksik sa iba’t ibang paksa at phenomenon dahil patuloy na
inuunawa ng tao ang mga pangyayari at pagbabago sa kaniyang kapaligiran. Kasabay ng pag-
unawa, tumutuklas ang tao ng iba’t ibang paraan kung paano mapabubuti ang kaniyang
pamumuhay sa pamamagitan ng iba’t ibang imbensyon at kaalaman.
Bukod sa sentral na layunin ng pananaliksik na tumuklas ng mga bagong kaalaman na

magagamit ng tao, Malaki rin ang pakinabang ng isang mananaliksik mula sa mismong proseso
ng pagtuklas. Sa pamamagitan ng pananaliksik, lumalawak at lumalalim ang kaniyang karanasan,
hindi lang tungkol sa partikular na paksang pinag-aaralan niya kundi sa lipunang nagsisilbing
konteksto sa kaniyang pananaliksik. Nagkakaroon siya ng pagkakataong makasalamuha ang
kapwa at makita ang bisa ng pananaliksik upang mapabuti, hindi lamang ang kaniyang sarili,
kundi maging ang iba.
Mga Kasanayan sa Pananaliksik
Ang pagsasagawa ng pananaliksik ay binubuo ng iba’t ibang yugto at proseso.

Kinapapalooban ito ng iba’t ibang kognitibong kasanayan tulad ng pagbasa at pagsulat. Mahalaga
ang paghahasa ng iba’t ibang kasanayan upang mapagtagumpayan ang pananaliksik.
Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik
1. May sapat bang sanggunian na pagbabatayan ang napiling paksa?
Kapag bagong-bago ang paksa na nais talakayin, kadalasang hindi sapat ang nasusulat
na mga naunang pag-aaral at literaturang kaugnay nito. Bagama’t maaaring magsilbing
eksplorasyon ng bagong paksa ang pag-aaral, ipinapayo rin sa mga nagsisimulang mananaliksik
na pumili muna ng paksang may sapat ng pundasyon. Kaiangang mapalawak ang kaalaman sa
paksang tatalakayin; kung kaya iwasan ang paksang walang sapat na katibayan at piliin ang
nailimbag na sa iba’t ibang babasahin upang maging batayan at tuntunagn ng impormasyon ng
gagawing pagtalakay.
2. Paanong lilimitahan o paliliitin ang isang paksa na malawak ang saklaw?
Maaaring hatiin ang isang malaking paksa sa maliliit na bahagi at pumili lamang ng isang
aspekto nito na tiyak na sasaklawin. Halimbawa, kung tatalakayin ang teleseryeng Pilipino,
maaaring magbigay-diin lamang sa kasaysayan o impluwensya nito, o di kaya’y pumili lamang ng
isang payak na tema. Nalilimita rin ang pananaliksik kung tiyak ang magiging kalahok o
populasyon ng pananaliksik. Halimbawa, kung ang dating disenyo ng isang pananaliksik ay
ginawa sa isang unibersidad, maaaring muling gawin ang pananaliksik (nang may pagkilala sa
nauna) sa iba namang unibersidad at paghambingin ang magiging resulta nito. Ang bagong

25
disenyo at pamamaraan ay makapagbibigay rin ng limitasyon sa pananaliksik. Halimbawa, kung

ang isang paksa na kaugnay sa paninigarilyo ng kabataan ay nasa deskriptibong disenyo na
naglalayong maglarawan ng malakihang populasyon, maaaring paliitin ito ng mananaliksik at pag-
aralan ang isang kaso o karanasan ng piling kalahok kaugnay ng paninigarilyo.
3. Makapag-aambag ba ako ng sariling tuklas at bagong kaalaman sa pipiliing paksa?
Kahit na luma na ang isang paksa, depende sa pagtingin sa ibang anggulo ng

mananaliksik, ay maaari itong makapagbigay ng bagong tuklas ng kaalaman. Tungkulin ng
mananaliksik na bigyan ng panibagong dimension ang isang lumang paksa upang lagyan ng
pagsusuri, konklusyon, at rekomendasyon batay sa bagong datos na nakalap. Magagawa ito sa
pamamagitan ng pagtiyak na hindi duplikasyon ng mga naunang pananaliksik ang paksa.
4. Gagamit ban g sistematikong at siyentipikong paraan upang masagot ang tanong?
Madalas na ipinapalagay ng mga mag-aaral na ang pananaliksik ay maaaring gawin

lamang sa pamamagitan ng Google, Yahoo, o iba pang seach engines sa Internet. Tiyakin na
ang tanong ng pananaliksik ay hindi lang basta masasagot ng mga dati nang pangkalahatang
kaalaman o paliwanag na makukuha sa Internet o nailathala na sa libro. Kung hindi nagagamitan
ng siyentipikong pamamaraan ang tanong upang masagot, hindi ito maaaring maging tanong sa
pananaliksik. Halimbawa, hindi mo itatanong kung “Ano ang makabagong teknolohiya ng stem
cell?” o kaya ay “Paano isinasagawa o saan nagagamit ang stem cell?” dahil kapag hinanap mo
ito sa Internet ay makakikita ka ng mabilisan at tiyak na mga sagot. Ngunit kung susubukin mong
ang sagot sa tanong na, “Ganito na kalawak at kalalim ang pananaliksik hinggil sa teknolohiyang
stem cell ng Unibersidad ng Pilipinas – Manila?,” may makukuha kang bagong kaalaman hinggil
sa stem cell sa tiyak na konteksto mula sa ispesipikong tanong na hindi maaaring makuha sa
Internet.
Pagpili ng Batis ng Impormasyon
1. Tiyaking ito ay akademikong sanggunian.
Ang mga akademikong sanggunian ay may mas mabigat na salalayan sapagkat isinulat
ito sa layuning magbigay-linaw sa iba’t ibang miyembro ng akademikong komunidad tulad ng mga
mag-aaral, propesor, at mga iskolar hinggil sa isang paksa. Obhektibo ang mga akademikkng
sanggunian at may layuning sipatin ang isang paksa sa patas na paraan nang hindi
isinasawalang-bahala ang mga alternatibong pagsusuri. Kadalasang peer-reviewed din ang mga
akademikong sanggunian na sinusuri ng iba pang mananaliksik. Nangangahulugan ito na ang
sanggunian ay dumadan sa masusing ebalwasyon at mapagkakatiwalaan.
2. Tukuyin ang uri ng sanggunian.
Upang matukoy kung anong sanggunian ang may katangiang akademiko, kailangang
matukoy ang uri nito. Ang mga artikulo sa journal, aklat, at edukasyonal na ulat ay may
karaniwang uri ng akademikong sanggunian. Maaaring ito ay nakalimbag o online. Ang mga
akdang ito, nalimbag man o online, ay dumadaan sa editorial na proseso bago mailathala. Ang
iba’t ibang website ay maaari ring magamit sa akademikong pagsulat. Gayunpaman, may mga

26
website din na hindi mapagkakatiwalaan ang laman at kung minsan ay naglalaman ng maling
impormasyon. Ang mga sangguniang self-published, komersyalisadong website, online forum,
blog, tweet, at Wikipedia ay ilan lamang sa mga ito. Sa isang banda, ang mga website na
kadalasang nagtatapos sa org, gov, o edu ay inaasahang naglalaman ng mga
mapagkakatiwalaang impormasyon, ulat at estadistika.
3. Alamin kung ito ay primary o sekondaryang sanggunian.
Ang primaryang sanggunian ay mahalaga sapagkat nagpapakita ito ng mga direkta at

orihinal na ebidensya. Ang mga halimbawa nito ay mga tiyak na kagamitan sa sining, talumpati,
bahagi ng mga akademikong sulatin, kinalabasan ng eksperimento, mga legal at historikal na
dokumento. Kung kailangang suriin ang isang likhang sining o bahagi ng sulatin, tiyaking gamitin
ang primaryang batis. Maaari ring gamitin ang sekondaryang sanggunian upang
makapagpayaman sa pagsulat ng artikulo. Ang mga halimbawa nito ay artikulo sa journal at mga
aklat na nagtatasa at naglalahad ng sintesis ng iba’t ibang primaryang sanggunian.
Pagbabasa, Pagsulat ng Paraphrase, Abstrak, at Rebyu
Paraphrase – tumutukoy sa muling pagpapahayag ng ideya ng may-akda sa ibang pamamaraan

at pananalita upang padaliin at palinawin ito para sa mambabasa. Mahalaga ito sa pananaliksik
upang tukuyin ang pinagmulan ng isang ideya o kaisipan at ipahayag ito sa pamamaraan na
makatutulong sa pananaliksik. Narito ang isang halimbawa ng paraphrase:
Ayon kay Bienvenido Lumbera (2000), Pambansang Alagad ng Sining at Panitikan,

mahalaga ang pagkakaroon ng isang wikang pambansa na magiging daluyan ng mga aspirasyon
at pagpapahalaga ng mga karaniwang mamamayan. Ito ay dahil sa katanggap-tanggap ang
paggamit ng wikang Ingles sa iba’t ibang sangay ng pamahalaan at paaralan, na wikang hindi
nauunawaan ng mamamayan.
Ang paraphrase na ito ay nagmula sa sumusunod na sipi:
Ang usapin ng wikang pambansa ay usaping kinasasangkutan ng buhay ng milyon-milyong Pilipino

na hindi nakapagsasatinig ng kanilang adhikain at pananaw sa kadahilanang ang nasa pamahalaan,
paaralan at iba’t ibang institusyong panlipunan ay sa Ingles nagpapanukala at nagpapaliwanag (p.30).
Abstrak – isang buod ng pananaliksik, tesis o kaya ay tala ng isang komperensya o anumang
pag-aaral sa isang tiyak na disiplina o larangan. Ito ay nakakatulong upang mabilis na makita ng
mambabasa ang kabuuang latag ng pananaliksik, kabilang ang mga layunin at kinalabasan nito.
Sa ilang publikasyon, tinatawag ding itong presi o synopsis.
Halimbawang abstrak mula sa isang pananaliksik:
Ang papel na ito ay nagtatangkang magbuo ng makabuluhang adyenda sa pananaliksik sa Araling

Pilipinas, sa pamamagitan ng panimulang rebyu ng literature at pananaliksik sa loob at labas ng bansa.
Pokus ng papel na ito ang mga usaping makabuluhan sa konteksto ng Pilipinas sa siglo 21. Multidisiplinari
ang dulog at saklaw ng papel kaya’t ang iminumungkahing paksa sa pananaliksik ay tumatawid sa mga
disiplinang gaya ng ng agham pampulitika, teknolohiya, medisina, inhenyerya, araling pangkalikasan,

27
araling pangkultura, ekonomiks at iba pa. sa pangkalahatan, ambag ito sa intelekwalisasyon ng Filipino
bilang wika ng pananaliksik sa iba’t ibang larangan.
Rebyu – isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang aklat batay sa
nilalaman, estilo, at anyo ng pagkakasulat nito. Naglalaman din ang rebyu ng pagtataya o
ebalwasyon ng akda batay sa personal na pananaw ng mambabasa na nagbibigay ng rebyu. Ang
mga nagsusulat ng rebyu sa mga pahayagan o online portal ay gumagamit ng panunuri upang
magpalaganap ng sariling kaalaman na sumusuporta o kaya ay nagpapasubali sa nilalaman ng
aklat. Maaaring ang rebyu ay naglalaman ng maikling buod ng aklat upang magkaroon ng ideya
ng mga mambabasa. (Halimbawa ng rebyu: Petras (2014) sa aklat na Glosari ng mga Salita sa
Pagpaplanong Urban at Rehiyonal.)
Presentasyon at Publikasyon ng Pananaliksik
Hindi sa mismong pagsulat nagtatapos ang proseso ng pananaliksik. Kasing-halaga ng

pagbuo ng pananaliksik ang pagbabahagi nito sa pamamagitan ng paglalathala o presentasyon.
Hindi kompleto ang proseso ng pananaliksik kung wala ito. Bukod pa sa pangako ng popularidad,
promosyon sa trabaho, o mataas na grado, ang pagbabahagi ng pananaliksik ay may dakilang
layunin na pataasin ang antas ng kaalaman at kamalayan ng mga taong pinag-uukulan ng
pananaliksik. Mahalaga ang publikasyon at presentasyon ng pananaliksik upang ibalik sa mga
mamamayan ang sistematikong kaalaman na nakuha mula sa kanila.
Ayon kay Neal-Barnett (sa banggit ni Hewlett, 2002), ang susi sa tagumpay ng
pagkalathala ng isang pananaliksik ay pagkakaroon ng dakilang bisyon o layunin ng mananaliksik
kung bakit siya nagsusulat at nananaliksik. Madalas na gumagabay sa mga mananaliksik ang
ideyang “publish or perish” (maglathala o kaya’y nasawi) lalo na sa loob ng akademya, ngunit
mas kailangang tandaan ang sinaunang kasabihan na “Without vision, the people will perish”
(kung walang bisyon, masasawi ang sangkatauhan). Ibig sabihin, may mas mabigat at dakilang
tunguhin ang publikasyon ng pananaliksik na kailangang panghawakan ng isang mananaliksik
upang makamit ang mga misyon kung bakit siya nananaliksik. Lagpas pa sa mga praktikal na
kapakinabangan mula sa paglathala ng pananaliksik, mas mahalagang laging balikan ang mga
makatao at makalipunang tunguhin nito.
Akademikong Publikasyon
Ang akademikong publikasyon ay tumutukoy sa paglalathala ng buod ng pananaliksik,

pinaikling bersyon, o isang bahagi nito sa pahayagan o pamamahayag pangkampus, conference
proceeding, monograph, aklat, o sa mga refereed research journal. Gaya ng mga tinalakay,
hinihikayat ang mga mananaliksik na maglathala ng mga pag-aaral sa iba’t ibang paraan upang
maipalaganap ang halaga ng resulta nito. Gayumpaman, ang pinakatanggap at balidong paraan
ng akademikong publikasyon ay mapasama ang inyong pananaliksik sa isang refereed research
journal sa anumang larangan. Sa pamamagitan nito, opisyal na kinikilala at tinatanggap bilang
bahagi ng kaalaman sa isang tiyak na paksa ng pag-aaral ang kinalabasan ng pananaliksik. Ito
ay dahil sa dumadaan ang refereed journal sa tinatawag na peer review. Ang peer review ay
isang proseso kung saan ang manuskrito o artikulo ay dumadaan sa screening o serye ng
ebalwasyon bago mailimbag sa mga journal. Ginagawa ang ebalwasyon upang salaing maigi ang

28
mga output sa pananaliksik at maiwasan ang paglilimbag ng mga hindi kapaki-pakinabang na

resulta ng pananaliksik. Ibig sabihin, tanging mga kapaki-pakinabang at makabuluhang
pananaliksik lamang ang may puwang sa publikasyon. Isinasagawa ng mga eksperto ang peer
review. Ang mga eksperto ay may mga pormal na kakayahan (nag-aral at nagtapos ng mga
programa o kursong may kinalaman sa paksa ng pananaliksik na tatahasin) at nakapagtatag na
ng kanilang kredibilidad bilang mga mananaliksik at awtor ng mga siyentipikong artikulo sa
kanilang larangan o disiplina.
Presentasyon ng Pananaliksik
Isa pang pamamaraan ng pagbabahagi ng pananaliksik ay ang presentasyon nito sa mga

lokal, pambansa, at pandaigdigang kumperensya. Isa sa mahalagang linangin sa loob at labas
ng akademya ang maunlad na pagpapalitan ng kaalaman sa pamamagitan ng mga pampublikong
gawain tulad ng panayam, forum, kumperensya, at iba pa. Sa pamamagitan nito, nalilinang ang
kagustuhan ng mga miyembro ng akademya na maghanap ng mas mataas na antas ng kaalaman
at uri ng pag-iisip. Sa pamamagitan din nito, naisasapraktika ang “pampublikong ispero” (public
sphere) na ideya ni Jurgen Habermas (1989), isang Alemang sosyolohista at pilosopo. Aniya,
mahalagang likhain ang pampublikong ispero sa loob ng mga edukasyunal na institusyon upang
ipalaganap ang demokratikong proseso ng pagkonsulta sa mga miyembro ng akademya sa iba’t
ibang isyu at larangan ng kaalaman. Sa pamamagitan din nito, nagiging makabukuhan at
napapanahon ang kaalaman ng mga guro at mag-aaral at nadadala ito sa loob ng silid-aralan.
Sa kabuuan ay nailulugar din nito ang silbi ng akademya sa lipunan.
Gaya ng panawagan para sa kontribusyon mg mga papel-pananaliksik para sa mga

journal, marami ding panawagan para sa presentasyon ng mga pananaliksik sa mga
kumperensya sa iba’t ibang larangan at disiplina. Kailangan ding alamin ng mananaliksik kung
akma ang uri ng kanyang pananaliksik sa mga kumperensya. Bukod sa mga kumperensya at
forum sa inoorganisa ng mga institusyon, maaari ding mag-organisa kayo, bilang isang klase o
oragnisasyon, ng iba’t ibang forum o colloquium upang umunlad ang pampublikong talastasan sa
loob ng paaralan.
A. Pagtatala ng Paksa ng Pananaliksik. Itala sa bawat kahon ang mga paksa o mga isyung
maaaring saliksikin. Gamiting gabay sa pagsasagot ang mga bagay na tinatalakay sa naunang
aralin. Sipatin din ang mga website gaya ng www.ibon.org, www.manilatoday.net, at
www.psa.gov.ph upang makatulong sa pag-iisip ng paksa.
Paksa 1
Paksa 2
Paksa 3
Paksa 4

29
B. Pagbubuod sa Pamamagitan ng Graphic Organizer. Ibuod ang proseso na isinakatuparan mo

sa pamimili ng mga paksa ng pananaliksik sa pamamagitan ng graphic organizer sa ibaba.
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag. Isulat ang Tama kung valid ang ideya ng
pahayag at Mali naman kung hindi.
______1. Kapag ang isang pananaliksik ay may layuning maka-Pilipino ngunit nakasulat sa Ingles
ay hindi na ito magiging kapaki-pakinabang.
______2. Ideolohikal ang pagpili ng wika at paksa sa pananaliksik.
______3. Mahalagang ang paksa ng pananaliksik ay nakabatay sa pangangailangan ng lipunan.
______4. Mas makabubuting gumamit ng mga sekondaryang batis ng impormasyon sapagkat
mas pinag-isipan na ito at dumaan na sa pagsusuri ng iba’t ibang mananaliksik.
______5. Rebisyon ng pinakahuling proseso ng pananaliksik.
______6. Hindi itinuturing na akademikong sanggunian ang non-refereed journals.
______7. Mahalagang magbasa ng mga back issue ng isang journal na nais mong paglathalaan
ng iyong pananaliksik upang matukoy ang oryentasyon at kalikasan ng mga mga
pananaliksik dito.
______8. Ang presentasyon at paglalathala ng pananaliksik ay mahalagang ambag ng
mananaliksik sa pag-unlad ng kaniyang pagkatao.
______9. Sa Pilipinas, papaunlad pa lamang ang mga peer-reviewd journal na kadalasan ay
matatagpuan sa iba’t ibang akademikong institusyon.
______10. Kailangan ng intenasyonal a akreditasyon para masabing maganda ang kalidad ng
isa ng pananaliksik.

30
Yunit 3 – Batayang Kaalaman sa Metodolohiya sa Pananaliksik Panlipunan
-
Panimula
Ang metodolohiya ay tumutukoy sa sistematikong paglutas sa mga suliranin/tanong/layunin
ng pananaliksik o mga paraan na ginagamit sa pagtitipon at pagsusuri ng datos/impormasyon.
Ayon naman kay Walliman (2011), isa sa pinakakilalang manunulat hinggil sa praktika ng
pananaliksik, ang mga metodo ng pananaliksik ay tumutukoy sa mga tiyak na teknik ng pagtitipon
at pagsusuri ng datos upang makabuo ng mga konklusyong mapapaninindigan (reliable).
Samakatwid, ito ang pinakamahalagang bahagi ng pananaliksik na kailangang itakda sa pasimula
pa lamang ng pag-iisip ng paksa. Idinagdag pa ni Walliman na kaugnay ng metodolohiya, may
walong proseso na maaaring isagawa sa pananaliksik (na maaaring pagsasama-samahin sa
alinmang pananaliksik batay sa suliranin/tanong/layunin ng pananaliksik.
1. Pagkakategorya o Kategorisasyon. Tumutukoy sa pagbubuo ng tipolohiya o set ng mga
pangalan o pagpapangkat-pangkat ng mga bagay, pangyayari, konsepto at iba pa. kapaki-
pakinabang ito sa pagpapaliwanag kung ano-ano o sino-sino ang magkakasama sa isang
kategorya, at bakit o paano sila naging magkakasama sa isang kategoryang iyon.
2. Paglalarawan o Deskripsyon. Tumutukoy sa pagtitipon ng datos na nakabatay sa mga
obserbasyon.
3. Pagpapaliwanag. Tumutukoy sa prosesong higit pa sa simpleng paglalahad lamang ng
datos o impormasyon, upang bigyang-linaw ang kabuluhan nito sa konteksto ng iba’t
ibang aspektong kultural, polotikal, ekonomiko at iba pa.
4. Pagtataya o Ebalwasyon. Tumutukoy sa pagsusuri sa kalidad ng mga bagay, pangyayari
at iba pa.
5. Paghahambing o Pagkukumpara. Tumutukoy sa pagsusuri ng mga pagkakatulad at
pagkakaiba ng dalawa o higit pang bagay at iba pa., tungo sa mas malinaw na pag-unawa
sa isang phenomenon.
6. Pgalalahad/ Pagpapakita ng Ugnayan/Relasyon o Korelasyon. Tumutukoy sa pag-
iimbestiga para makita kung nakakaimpluwensya ba ang isang phenomenon sa isa pa, at
kung nakakaimpluwensya nga ay sa kung anong paraan o paano?
7. Paglalahad/ Pagbibigay ng prediksyon. Tumutukoy sa paglalarawan sa posibleng
mangyari sa isang bagay, phenomenon atbp.batay sa matibay na korelasyon ng mga
penomenong sinuri/pinaghambing.
8. Pagtatakda ng kontrol. Tumutukoy sa paglalahad ng mga paraan upang ang isa o higit
pang bagay (gaya ng teknolohiya) ay maisasailalim sa control ng mga tao/mananaliksik
tungo sa mas epetibo at/o mas ligtas na paggamit nito.

31
 Matukoy ang mapagkakatiwalaan, makabuluhan, at kapaki-pakinabang na

sanggunian sa pananaliksik.
 Maisapraktika at mapaunlad pa ang mga batayang kasanayan sa pananaliksik.
 Makapagsaliksik hinggil sa mga sanhi at bunga ng mga suliraning local at nasyonal

gamit ang tradisyonal at modernong mga sanggunian.
 Makapagsagawa ng pananaliksik sa Filipino sa iba’t ibang disiplina.
 Makabuo ng papel o artikulo na maaaring ibahagi sa isang forum o kumperenya
at/o ilathalas sa isang akademikong journal.
 Makapagsalin ng mga artikulo, pananaliksik at iba pa, na makapag-ambag sa
patuloy imtelektwalisasyon ng wikang Filipino.
Paunang Pagsusulit
Panuto: Sagutinn ang sumusunod na mga katanungan sa ibaba. Isulat ang sagot sa
espasyong nakalaan.
1. Maaari bang magsama-sama sa isang pananaliksik ang iba’t ibang pamamaraan? Ipaliwanag.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Bakit mahalaga sa isang pananaliksik ang pagkakaroon ng akmang pamamaraan?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Nilalaman
Mga Pamamaraan o Metodo ng Pananaliksik sa Filipino sa Iba’t Ibang Larangan
Etnograpiya
Ang etnograpiya ayon kay Genzuk (2003) ay nakasandig sa “malapitan, personal na

karanasan at posibleng partisipasyon, hindi lamang obserbasyon ng mga mananaliksik” na
karaniwang nagsasagawa ng pag-aaral sa mga pangkat na multidisiplinari. Karaniwang pokus ng
etnograpiya ang intensibo o marubdob na pag-aaral sa wika at kultura, isang larangan o domeyn,
at pagsasama-sama ng paraang historikal, obserbasyon, interbyu at pagtitipon ng mga
dokumento, tungo sa pagkakaroon ng datos gaya ng mga siniping pahayag (quotations),

32
paglalarawan o deskripsyon, at mga sinping bahagi ng dokumento (excerpts) na karaniwang

ibinabahagi sa paraang naratibo o pasalaysay. Para sa linggwistikong etnograpiya, maaaring
sipatin ang manwal na “Mga Hakbang sa Lingguwistikong Etnograpiya” na inilabas ng Komisyon
sa Wikang Filipino (c.2005).
Para sa halimbawa ng etnograpikong pananaliksik, basahin ang “Sa

Pagtatagpo ng Bata at Lansangan sa Sangandaan: Etnograpiyang Biswal
sa Mundo ng mga Batang Crossing” ni Carlota B. Francisco sa Katipunan
(2017)
Pag-oobserba, Pakikipamuhay, Participant Observation o Nakikiugaling Pagmamasid
Ang pagmamasid ay isinasagawa sa pamamagitan ng pagtatala ng mga makabuluhang

pagmamasid ng mananaliksik sa mga pinapaksa ng pananaliksik, sa natural na kapaligiran o
setting ng kanyang buhay st/o trabaho. Halimbawa, maaari itong gamitin upang alamin ang
kasalukuyang kalagayan ng kultura at pamumuhay ng mga limad, o kaya’y ang kalagayan ng
mga working student na binubuno ang pag-aaral habang nagtatrabaho. Maaari ding gamitin ang
pamamaraang ito sa pananaliksik hinggil sa pagsasagawa ng mga konsert na pangkabataan
kumpara sa mga tradisyonal na konsyerto sa teatro na pinupuntahan ng mga nakatatanda.
Ang participant observation naman ay isang uri ng etnograpiya na karaniwang ginagamit

sa larangan ng antropolohiya at sosyolohiya. Isinasagawa ito sa pamamagitan ng pagsisikhay o
pagsisikap ng mananaliksik na makapasok at maging tanggap sa isang komunidad upang
makapagtamasa ng mas komprehensibong pag-unawa sa lipunan/paraan ng pamumuhay ng
nasabing komunidad. Ayon naman sa modyul ng University of California, Davis (c.2003), ang
participant observation ay isinasagawa sa pamamagitan ng partisipasyon ng mananaliksik sa
mga aktibidad sa komunidad na kanyang pinag-aaralan, kaya ang mananaliksik ay hindi lamang
isang simpleng tagamasid o observer, kundi isa ringbaktibong kalahok o participant. (Basahin
ang halimbawa ng pananaliksik na gumagamit ng pag-oobserba, pakikipamuhay, participant
observation at nakikiugaling pagmamasid na pinamagatang “Ang Dami-Dami Kong Pera,Atbp:
Mga Metapora ng mga Migranteng Pilipinang Ina sa Australia” ni Pia Anna Perfecto-Ramos
(2009)
Kwentong-Buhay
Ang kwentong-buhay o (life story) ay malikhaing pagsasalaysay ng talambuhay o bahagi ng

talambuhay ng isang tao o ng pangkat ng mga tao na paksa ang pananaliksik. Karaniwang
binibigyang-diin sa kwentong-buhay ang pangkalahatang sitwasyon ng nagsasalaysay, ang
kanyang mga hinaing, pangarap, suliranin, ang kanyang pang-araw-araw na buhay na
makabuluhan sa konteksto ng pananaliksik. Madalas, ang pinapaksa ng kwentong-buhay ay mga
tinig ng mga nasa laylayan ng lipunan o mga pangkat na marginalized. Ang pagsasalaysay ng
kanilang kwentong-buhay, kung gayon, nakatutulong upang marinig ng madla ang kanilang tinig.

33
Halimbawa nito ang mga pananaliksik na pumapaksa sa mga lumad, manggagawang

kontraktwal, mga bababeng manggagawa, mga kasambahay, buhay ng mga anak ng OFW, mga
LGBT at marami pang iba. (Para sa halimbawa ay basahin nag “Mga Naratibo ng Inseguridad:
Panimulang Pagsusuri sa Sistema ng ENDO sa Pilipinas” ni John Kelvin Briones (2015) at “Lihim
ng Dagat: Mga Salaysay ng Pagsubok at Pakikibaka ng mga Pilipinong Seaman” ni Joanne
Manzano.
Pag-iinterbyu, Focus Group Discussion (FGD), at Pagtatanong-tanong
Ang pag-iinterbyu ay tumutukoy sa pagtatanong sa mismong taong paksa sa pananaliksik

o kaya sa mga eksperto rito. Ito ay maaaring structured o non-structured. Structured ang interview
kung ibinibigay na kaagad ang mga tanong bago pa ang interbyu, at halos walang follow-up na
tanong sa mismong interview. Non-structured naman kung higit na impormal ang interbyu, at
isinasama sa appendix ng pananaliksik ang buong transcript nito. Gayunman, batay sa hiling ng
mga kinakapanayam o batay sa opinyon ng mananaliksik ay maaaring may mga sensitibong
impormasyon na hindi naisama sa transcript. Ang mga quote o siniping pahayag mula sa interbyu
ay maaaring isama sa paglalahad ng datos ng pananaliksik.
Ang Focus Group Discussion ay katulad din ng interbyu, kung ang interbyu ay isa lamang
ang kinakapanayam sa bawat pagkakataon, sa FGD ay dalawa o higit pa ang kinakapanayam.
Isinasagawa ito upang higit na maging swabe at magaan ang interbyu, sapagkat karaniwang mas
nakapagpapahayag ng saloobin ang mga tao kung may mga kasama sila na mula sa kanilang
pangkat at kagaya rin nila sa karanasan at iba pang aspekto. Kaugnay nito, maaaring basahin
ang “Gabay sa Pagpapadaloy ng Focus Group Discussion, (FGD)” na inilabas ng Extensio
Services Office ng Tarlac State University. (Basahin para sa halimbawa ng mga ganitong
pananaliksik ang “Pamahiin Nila Noon, Buhay Pa Ba Ngayon?: Pagsusuri sa mga Pamahiing
Nananatili Mula Noon Hanggang Ngayon” ni Rachel Madel Lopez, et al. (c.2015) at “Utang na
Loob Para sa mga Kabataan Ngayon: Isang Pagtataya” nina Lucy mary M. Navarro at Rowena
G. Fernandez (2013).
Video Documentation
Ang dokumentasyon sa pamamagitan ng video ay isinasagawa sa pagrerecord ng mga

imahe at tunog gamit ang video recorder. Karaniwang ginagamit to sa pagtatala ng
mahahalagang pangyayari sa kasaysayan. Maaari itong lapatan ng pagsasalaysay I narration, at
ng musika. Pinakaraniwang porma nito ang bidyong dokumentaryo o dokyu. (Para sa halimbawa
nito ay panoorin ang “Lila: A Documentary on a Mother raising a Child with Authism” ni C.S.
Ustaris (2014).
White Paper o Panukala
Ang white paper ay tumutukoy sa isang saliksik o ulat mula sa isang ahensya ng gobyerno,
opisyal ng gobyerno, think tank, akademikong departamento, o eksperto na naglalahad ng
makabuluhang impormasyon at/o mga panukala kauganay ng isang napapanahong isyu na
nakakaapekto sa maraming mamamayan o sa isang partikular na komunidad. (Para sa
halimbawa ng ganitong pananaliksik ay basahin ang “Ang Ugnayan ng Wika, Pananaliksik, at

34
Internasyonalisasyong Akademiko” ni Feorillo Demetrio III at Joshua Mariz B. Felicida sa Malay

(2015).
Deskriptibong Pananaliksik
Tumutukoy ito sa deskriptibo o palarawang paglalahad ng mga katangian ng isang tao,

grupo, sitwasyon, bagay, phenomenon, at iba pa na sinusuri/pinag-aaralan. (Basahin para sa
halimbawa ng ganitong uri ng pananaliksik ang “Pananaw ng mga Kalalakihan sa Konsepto ng
Seenzone” nina Jethro laput at Ma. Fatima Bullecer sa The Bedan Journal of Psychology (2016).
Komparatibong Pananaliksik
Tumutukoy ito sa deskriptibo o palarawang paghahambing/pagkukumpara sa amga

pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawang tao, grupo, sitwasyon, bagay, phenomenon at iba pa.
Case Study
Tumutukoy ito sa detalyadong paglalarawan sa sitwasyon ng isang tao, bagay, lugar,

pangyayari, phenomenon, at iba pa.bilang potensyal na lunsaran ng mga susnod pang pag-aaral
sa mga kahawig na kaso.
Pagsusuring Tematiko at Pagsusuri ng Nilalaman
Ang pangunahing tematiko ay pamamaraan ng pagtukoy, pagsusuri at pagtatala sa mga

tema o padron ng maratibo sa loob ng isang teksto. Malapit sa paraang ito ang pagsusuri ng
nilalaman o content analysis na tumutukoy naman sa paglalarawan at/o pagsusuri sa nilalaman
ng isang teksto.
Secondary Data Analysis
Tumutukoy ito sa pagsusuri at pag-uugnay sa mga umiiral na datos at estadistika tungo sa

layuning sagutinang mga panibagong tanong at/o makabuo ng mga bagong konklusyon na
angkop sa kasalukuyang sitwasyon.
Pagbubuo ng Glosaryo/ Pananaliksik na Leksikograpiko
Tumutukoy ito sa pananaliksik hinggil sa proseso ng pagtatala ng depinisyon ng mga

termino alisunod sa kontemporaryong gamit ng mga salita sa isang partikular na larangan.
Pagbubuo ng Balidasyon ng Materyales na Panturo
Tumutukoy sa pananaliksik hinggil sa proseso ng pagbubuo at balidasyon ng mga modyul

at iba pang materyales ng panturo na kaiba sa karaniwang umiiral o kaya’y nakaangkla sa
panibagong pamamaraan o dulog sa pagtuturo.
Pagsusuri sa Diskurso
Tumutukoy sa pagsusuri sa paraan ng pagpapahayag at/o mensaheng nangingibabaw sa

teksto, awit, video, pelikula, at iba pang materyales.

35
SWOT Analysis
Tumutukoy ito sa pagsusuri sa kalakasan (strengths) at kahinaan (weaknesses) ng isang

programa/plano, at mga oportunidad (opportunities) o bagay na makatutulong sa
implementasyon at mga banta (threat) o bagay na maaaring makahadlang sa implementasyon
ng programa o plano.
Kritikal na Pagsusuring Pangkurikulum/Pamprograma
Tumutukoy sa pagsusuri ng mga negatibong aspekto ng isang kkurikulum/programa tungo

sa layuning baguhin/linangin pa ito.
Pagsusuring Etimohikal
Ang pananaliksik na ito ay tungkol sa pinagmulan ng kahulugan ng mga salita, orihinal na

konteksto at iba pang kaugnay na detalye na mahalaga sa pag-unawa sa kasalukuyang gamit at
konteksto nito. Isang partikular na halimbawa nito ang pananaliksik na toponimiko/toponomiya.
Action Research
Pananaliksik na nakatoon sa paglutas ng ispesipikong suliranin sa loob ng silid-aralan, o

kaya’y kaugnay ng proseso ng pagkatuto sa isang partikular na sitwasyon.
Pagsasagawa ng Sarbey
Ang sarbey ay isinasagawa sa pamamagitan ng pagpapasagot ng talatanungan o

questionnaire sa mga taong makapagbibigay ng saloobin, opinyon o impormasyon hinggil sa
paksa ng pananaliksik. Epektibo ito sa paglalahad ng impormasyon o datos na mula sa isang
malaking pangkat na hindi magagawang kapanayamin sa pamamagitan ng FGD. Halimbawa,
maaaring magsagawa ng sarbey hinggil sa saloobin ng mga kabataang Pilipino sa kahalagahan
ng sama-samang pagkain ng hapunan na hindi gaanong naisasagawa ng maraming pamilya dahil
sa mga trabahong iba-iba ang schedule, matagal na oras ng pagbabyahe mula sa trabaho pauwi,
at iba pa.
Rebyu ng Kaugnay na Literatura
Tumutukoy ito sa pagkalap at pagsusuri sa impormasyon hinggil sa paksa ng pananaliksik,

mula sa mga umiiral na sanggunian at pananaliksik. Halimbawa, maaaring suriin ang mga umiiral
na pananaliksik hinggil sa mga festival sa Pilipinas, o kaya ang mga pananaliksik hinggil sa sa
mga kimunidad ng mga Pilipino sa isang bansa. Sa ganitong pananaliksik, ibinubuod ang mga
impormasyong nakalap ng mga sinuring pananaliksik at inilalahad ang mga bagay na maaari
pang saliksikin sapagkat hindi gaanong napagtuunang-pansin ng mga mananaliksik. Maari rin
itong isagawa upang patunayan ang isang makabuluhang assumption o pakiwari ng mananaliksik
na hindi sumasang-ayon sa karaniwang opinyon o sa opinyon ng mga namamayaning
pananaliksik.

36
Documentary o Text Analysis
Kung ang primaryang sanggunian gaya ng pahayagan, dokumentong historikal, mga

talumpati, mga epiko, at iba pa ang pag-aaralan, maaaring gamitin ang metodong documentary
o textual analysis. Tumutukoy ito sa paghihimay-himay sa nilalaman, konteksto, at kabuluhan ng
tekstong sinusuri. Halimbawa, maaaring lapatan ng textual analysis ang mga tulang naisulat
noong panahon ng Batas Militar sa Pilipinas o kaya ang mga awiting pampag-ibig na namayagpag
noong dekada 90 hanggang sa kasalukuyan. Maaari ring ituring na “teksto” ang mga audio-visual
tulad ng mga music video ng mga kantang may kabuluhang panlipunan o kaya ang mga episode
ng teleserye at maging ng sumikat na Kalyeseryeng Aldub.
Eksperimentasyon/Pananaliksik na Eksperimental
Pananaliksik na nakatuon sa pag-eeksperimento o proseso ng paghahambing sa resulta

ng pagmamanipula sa isang variable na kasangkot ang dalawang grupo o mga subject ng
pananaliksik: ang unang grupo ay grupong kontrolado (control group) na hindi nilapatan ng
pagmanipula sa variable, habang ang ikalawang grupo naman ang nilalapatan naman ng
pagmamanipula sa variable. Halimbawa, ang pag-iimnestiga sa bisa ng lagundi syrup sa
paggamot ng ubo ay sinusukat sa pamamagitan ng paghahambing sa paggaling ng grupo na
hindi pinaiinom ng lagundi syrup at sa paggaling grupo na pinaiinom naman ng lagundi syrup.
Pagtukoy sa Sanhi at Bunga
Pananaliksik na nakatuon sa pagtuloy sa mga sanhi at bunga ng isang pangyayari,

phenomenon, programa/proyekto, patakaran, at iba pa.
Historikal na Pananaliksik
Pananaliksik ito na nakatuon sa pagtukoy sa pinagmulan/kasaysayan/mga makabuluhang

pangyayari kaugnay ng isang phenomenon, programa/proyekto, patakaran at iba pa. Isang uri rin
nito ang kasaysayang pasalita o oral history na nakapokus naman sa mga testament o salaysay
ng mga impormante na aktwal na naging bahagi o nakasaksi sa makasaysayang pangyayari at
iba pa.
Translation Process Studies
Nakapokus ang ganitong pananaliksik sa pagtatalakay sa mga obserbasyon, natutuan,

praktikal na aral, at iba pa na nakuha o nakalap ng mananaliksik habang nagsasalin sa isang
akda.
Cultural Mapping
Ayon sa mga mananaliksik sa araling pangkultura na sina Moore at Borrup (2008), ang
cultural mapping ay “proseso ng pagtukoy at paglalarawan sa lahat ng mga yamang pangkultura
na nasa isang tiyak na lugar o rehiyong heograpiko, sa paraang pasulat o biswal na imbentaryo.”
Sa konteksto ng mga pananaliksik sa Pilipinas, ang pagmamapa ay sumasaklaw na rin sa
pagtatalakay sa koneksyon ng aspektong kultural, politikall, historikal, at ekonomiko sa isang
partikular na espasyo, lugar o rehiyon.

37
Trend Studies o Imbentaryo ng mga Pananaliksik
Tumutukoy ito sa pananaliksik na nag-iimbentaryo o nagsusuri sa trend ng mga

pananaliksik sa isang larangan, bilang gabay sa mga susunod pang mananaliksik.
Pananaliksik sa Arkibo/Archibal Research
Isa itong porma ng pananaliksik na historical na nakatuon sa pagsusuri ng mga dokumento

sa arkibo (archives) gaya ng mga lumang manuskrito, dyaryo, at iba pa.
A. Pagbubuo ng Pamagat ng Pananaliksik Gamit ang Secondary Data Analysis. Batay sa

pagtalakay sa secondary data analysis, subuking lumikha ng pamagat ng pananaliksik na
kaugnay ng mga pares ng mga salita/variable na nasa bawat bilang.
1. Kasarian ng mga OFW; edad (age bracket) ng mga OFW, datos sa migrasyon sa United States
at Europe
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. National Achievement Test sa Filipino at English ng mga estudyante sa high school; patakaran
sa wikang panturo (medium of instruction) sa antas ng sekondarya; lebel ng kasanayan sa
paggamit ng English ng mga guro sa antas sekondarya
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Bilis ng pagtaas ng lebel ng tubig (sea level) sa Pilipinas; pagtindi ng climate change sa buong
mundo; bilang ng mga Pilipino na nakatira sa mga lugar malapit sa baybay-dagat (coastal area)
Mungkahing pamagat:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

38
Pagtataya
Panuto: Tukuyin kung anong pamamaraan ng pananaliksik ang nangibabaw sa

sumusunod na mga pananaliksik, batay sa talakayan say unit na ito. Isulat ang sagot sa
patlang.
___________1. Kasaysayang Pasalita: Ang Kulturang Filipino at Karanasan ng mga Filipinong

Mananaliksik sa Larangang Pasalita= Oral History
__________2. Country Analysis of Aids in the Philippines: Gender ang Age Situation and
Response
__________3. Pagtungo sa mga Katutubong Komunidad: Isang Penomenolohikal na Pag-aaral

sa Karanasan ng Programang Pantawid Pamilya
__________4. Isang Kritikal na Pag-aaral Ukol sa Epekto ng Malawakang Pagpapalit-gamit ng

Lupa sa Kita at Pnag-ekonomikong Kasiguruan ng mga Pesante sa Baranggay Santiago ng
General Trias, Cavite
__________5. Komparatibong Analisis sa Aktwal na Gamit ng Wika at mga Piling Pamantayan

sa Gramatika at Ortograpiya sa Filipino, Sebwano-Bisaya at Ilokano: Lapit Batay sa Korpus
__________6. Pananaw ng mga Kalalakihan sa Konsepto ng Seenzone
__________7. Ang Ugnayan ng Wika, Pananaliksik, at Internasyonalisasyong Akademiko
__________8. Lihin sa Dagat: Mga Salaysay ng Pagsubok at Pakikibaka ng mga Pilipinong

Seaman
__________9. Deaf/Bingi at ang Filipino Sign Language (FSL): Usapin ng Wika at Identidad
__________10. Isang Pagsusuri sa Toponomiya ng Bayan ng Lucban, Quezon

39
Modyul 2
Yunit 4– Filipino sa Humanidades, Agham Panlipunan, at Iba pang Kaugnay na

Larangan
-
Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham Panlipunan
Sa pinagdaanang kolonisasyon ng Pilipinas mula sa iba’t ibang mga bansa tulad ng Spain,
United States, at Japan, hindi nakapagtatakang napakalaki at napakalalim ng impluwensya ng
mga ito sa buhay ng mga Pilipino. Ideolohikal at di lamang pisikal ang pagsakop na ito. Sa aspekto
ng wika, hindi pa rin nakakawala ang bayan sa pagkagapos sa kolonyalismong nagdaan.
Nagdaan na ang isang siglo mula nang makamit ang kalayaan sa mga Español ngunit nanatili na
ang kulturang ipinamulat sa atin. Kalahating siglo naman na ang nakalipas mula nang lumaya
ang bansa sa kamay ng United States, ngunit tila pilat na ang pagkakadikit ng wikang Ingles sa
mga Pilipino – sa estado, sistemang edukasyon, at maging sa mundo ng mga korporasyon.
Maaaring maiugnay sa imperyalismong lingguwistiko ang kalagayang ito kung saan ang
pananakop sa mga bansa ay hindi na sa pisikal na sapekto kundi sa diwa at ideolohiya ng mga
mamamayan nito sa pamamagitan ng wika. Dito, ang pagkontrol ay sa isipan na ng mga nasakop
na mamamayan na nangyayari dahil sa walang habas na pagpapatanggap sa isang banyagang
wika. Maiuugnay ito sa estratehiyang ginawa ng United States na kung saan puspusang itinuro,
pinatanggap, at pinagamit ang Ingles sa mga Pilipino sa panahon ng pagsakop. Taliwas ito sa
tahasang pagdadamot ng mga mananakop na Espanol sa kanilang wika upang matutuhan ng
mga Pilipino. Isa ito sa malinaw na dahilan kung bakit sa kabila ng malayong agwat sa haba ng
pananakop ay mas nananaig at nanatili ang Ingles kaysa sa Espanol sa kamalayang Pilipino.
Maliban dito, tumutugma rin ang paliwanag ni Ferguson (2006) satikulong The global spread og
English: cause, agency, effects and policy responses sa kaso ng pagkahumaling ng mga Pilipino
sa wikang Ingles. Ayon sa kaniya, ang rasyonal sa katanyagan ng Ingles sa sisteman edukasyon
lao na sa mga kolehiyo at mga unibersidad ay sosyo-ekonomiko. Ipinaliwanag niya na sa
pamamagitan ng pagkatuto ng wikang-Ingles, higit na magkakaroon ng access sa trabaho ang
isang tao at dahil dito mas aangat ang kanyang kalagayang ekonomiko. Magbubunsod din ito ng
paglawak ng kanyang impluwensya sa lipunan o access sa mga may kapangyarihan, kultural,
capital, intelektwal, o political. Tinatanaw kung gayon ng pagtinging ito na mahalaga ang
gampanin ng Ingles bilang instrumento sa realisasyon ng pag-angat na ito.
Sa kaso ng Pilipinas, naipapaliwanag pa rin ng pagsusuri ni Ferguson kung bakit patuloy

ang kalagayang ito. Una, ang kawalan ng ideolohikal na pagsalag sa promosyon sa Ingles bilang
pangunahing wika, diumano, ng mundo. Pangalawa, ang paniniwala sa laganap na pananaw na
may personal na bentaha sa pagtatamo ng kahusayan sa Ingles dahil ito ang wika ng
intelektwalisadong mga larangan at gayundin ang wikang pasaporte sa paglagong ekonomiko.
Ang mga ito ay patuloy na lumilikha ng ilusyon sa mga Pilipino na Inlgles ang maghahatid sa

40
kanila sa mga hangaring ito, bagama’t malinaw namang napapabulaanan ang mga paniniwalang
ito sa karanasan ng maraming mga bansang tulad ng Japan, Germany, France, China, at marami
pang iba.
Sa sistemang K-12 ng Pilipinas, gumaganda ang kalagayan ng Filipino at iba pang mga
wika sa Pilipinas. Ipinatutupad sa sistemang ito ang mother tongue-based/multilingual education
kung saan sa primaryang antas pangunahing wika ng pagtuturo ang unang wika ng komunidad
at unti-unting papasok ang paggamit ng Filipino at Ingles. Gayunpaman, ang probisyon ng
patakaran sa bilingguwal na edukasyon ay magpapatuloy pa rin sa mas mataas na antas tulad
ng sekondarya at tersiyarya. Sa antas tersiyarya, gagamitin ang Ingles o Filipino bilang wikang
panturo sa mga tiyak na kurso. Ingles sa mga kurso sa agham, matematika, at teknolohiya; at,
Filipino naman sa mga kursong nasa agham panlipunan at humanidades. Sa kasamaang palad,
ganito man ang nasasaad sa patakaran hindi naging mahigpit ang implementasyon nito sa lahat
ng mga paaralan. Sa katunayan, naging makiling pa rin sa paggamit ng Ingles ang kalakhang
bahagdan ng mga kolehiyo at unibersidad. Patunay halimbawa noon ang paggamit ng Ingles sa
pagtuturo ng mga kurso sa ekonomiks, sosyolohiya, kasaysayan, at maging sa kurso sa buhay
ni Rizal. Hindi malayo kung gayon na ganito pa rin ang magiging kalagayan ng Filipino sa bagong
Sistema ng edukasyon. Kolonyal pa rin at malayo sa mapagpalayang antas ng edukasyong
Pilipino.
Gayumpaman, tulad ng inasam ng 1987 Patakaran sa Bilingguwal na Edukasyon na kung

saan ang wikang Filipino ay mapalaganap bilang wika ng literasi, madebelop bilang simbolo ng
pambansang pagkakaisa at identidad, mamordernays ito bilang wika ng scholarship, at malinang
at mapakonti nito para sa diskursong scholarly (nasa Fortunato, 2003), naisulong ito sa larangan
ng agham panlipunan at humanidades. Hindi man naging maigting ang pagpapatupad sa mga
probisyon ng polisya, ang mga iskolar at akademiko ay nakapag-ambag sa matagumpay na
pagsusulong ng Filipino sa mga larangang ito.
Sa katunayan, maging sa panahon ng mga Espanol, nagkaroon nan g mga pagsasalin sa

Filipino ng ga dokumentong pangrelihiyon at pampanitikan at mula sa panahong ito ay nagsimula
nang maisulong ang mga katutubong wikang ng bansa.nagpatuloy at lalong naging masigla ang
mga ganitong tunguhin sa panahon ng mga Amerikno at maging sa panahon ng mga Hapon. Sa
kasalukuyan, bahagi na ang pagsasalin sa patuloy na pag-intelektuwalisa sa wikang Filipino.
Maliban sa pagsasalin, aktibo rin ang ilang mga guro sa antas tersiyarya sa pagamit sa
Filipino bilang wika ng pagtuturo at diskurso sa agham panlipunan, sining at humanidades.
Kabilang sa mga naidokumentong kaso ng ganitong tunguhin sa malalaking pamantasan tulad
ng La Salle, Ateneo, Santo Tomas, UP, at iba pa ay ang paggamit sng Filipino sa mga kurso sa
pilosopiya, agham pampolitika, lohika, ekonomiks, batas, kasaysayan, at panitikan.
Ngunit hindi nagtapos sa pagtuturo ang pagsusulong sa Filipino bilang wika sa mga
larangan ng sining, humanidades, at agham panlipunan. Hiik din ang mga iskolar sa mga
pananaliksik na tumatalakay sa iba’t ibang paksa sa larangang ito. Pinatutunayan nito ang
kakayahang magamit ang Filipino sa matataas na antas ng diskurso sa iba’t ibang tema ng
karunungan. Masigla ang publikasyon sa mga scholarly journal tulad ng Lagda, Malay, Daluyan,

41
Hasaan, Humanities Diliman, Kritika, Salaysay, Dalumat, at iba pang bago at umuusbong na
journal sa kasalukuyan.
 Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalakas ng wikang pambansa,

pagpapatibay ng kolektibong identidad, at pambanasang kaunlaran.
 Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika, datos atbp. mula sa mga
babasahing nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang larangan.
 Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyunal at
modernong akma sa kontekstong Pilipino
 Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaryong diskurso at pananaliksik
na nakaugat sa mga realidad ng lipunang Pilipino.
 Makapag-ambag sa pagtaguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at
mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang wika ng
pananaliksik na naaayon sa pangangailangan ng komunidad at bansa.
Paunang Pagsusulit
1. Ano-anong kurso ang gumagamit ng Filipino bilang midyum ng pagtuturo at talakayan sa

klase? Ginagamit din ba ang Filipino sa mga kurso mo rito sa kolehiyo? Sa anong mga
pagkakataon ninyo ito nagagamit?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Magbigay ng isang kursong kinukuha mo sa larangan ng agham panlipunan, sining, o
humanidades. Sa kursong ito, anong paksa ang maaari mong saliksikin na maisusulat mo
sa Filipino? Talakayin nang bahagya at ibahagi ang naisip na pamagat ng pananaliksik.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Sa iyong palagay, kung gagamitin ang Filipino sa mga diskursong intelektuwal, may
pakinabang ba ang mga gumagamit nito o ang komunidad na kanilang kinabibilangan sa
aspektong kultural, ekonomiko, political, o sosyolohikal? Ipaliwanag.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

42
Nilalaman
Kasaysayan at Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa Filipino
Ang pagsasalin ay maaaring pagsasaling siyentipiko-teknikal o pagsasaling

pampanitikan. Sa pagsasaling siyentipiko-teknikal, komunikasyon ang pangunahing layon nito,
samantalang sa pagsasaling pampanitikan, nilalayon ng tagasalin na makalikha ng isang bagong
obra-maestra batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika (Batnag, et.al.,2009)
Sa higit na pag-unawa sa dalawang kategorya, pinaghambing ang mga ito ng tagasalin

na si Ali R. Al-Hasanawi sa kanyang pag-aaral na “Aspecs of Scientific Translation: English into
Arabic Translation as a Case Study” noong 2004. Dito, sinabi niyang ang tekstong siyentipiko ay
makatwiran, may katiyakan, nagpapakita ng katotohanan sa partikular na realidad, may
kahulugang reperensyal, gumagamit ng heneralisasyon, may denotatibong lapit (nakabatay sa
kahulugan sa karaniwan o pang-araw-araw na gamit ng wika), may leksikal na paglalapi,
madalang ang mga idyomatikong pahayag, gumagamit ng mga idyanatikong pahayag,
gumagamit ng mga siyentipikong terminolohiya, espesyalisadong aytem at pormula, at hindi
gumagamit ng matatalinghagang salita. Samantala, ang tekstong pampanitikan ay sumasalamin
sa kawalan ng argumentatibong pagsulong, kawalang-katiyakan, emosyon, katotohanan sa
ideya, pagpapatunay, kahulugan batay sa emosyon, konotasyon, gramatikal na paglalapi,
paggamit ng mga idyomatikong pahayag, limitadong daglat, akronim, register, at mga malawak
na paggamit ng matatalinghagang pananalita (Batnag et al., 2009).
Ang mga pagsasaling ito, teknikal man o pampanitikan ay mahalagang instrument para
higit pang isulong ang Filipino sa iba’t ibang larangan. Layunin nitong maiabot sa mga Pilipinoang
mga obra-maestra ng mga dakilang manunulat sa daigdig upang ang kanilang mga ideya at
karunungan ay umabot sa pakinabang ng mamamayang Pilipino. Inaasahan na ang pagkakasalin
ng mga pinakamahusay na aklat, tula, nobela, sanaysay, kwento, dula, dokumento at iba pa ay
maipapakita ang kakayahan ng Filipino upang magamit sa pagtatalakay sa mga temang
intelektwal. Na taliwas sa popular na paniniwala ng kawalang-kakayahan ng Filipinong magamit
sa mga ganitong antas ng diskurso.
Batay sa tala ng Apat na Siglo ng Pagsasalin: Bibliograpiya ng mga Pagsasalin sa

Filipinas (1593-1998) ni Lilia Antonio (2000), matutunghayan kung paanong umusad ang tunguhin
ng pagsasalin sa bansa. Ang mga gawaing pagsasaling ito sa kabuuan ay nagdulot ng higit na
pagpapayabong sa mga katutubong wika ng Pilipinas kasama na ang Tagalog, Pilipino, o Filipino
bilang mga wikang intelektwal. Sa pagtalunton na ito, higit na mauunawaan ang naging proseso
at tunguhin ng naturang mga gawain.

43
Mga Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa Filipino
Ang pagsasalin ay tiyak na nag-aambag para sa pagsulong ng Filipino sa ilang

pamamaraan. Kabilang dito ang:
1. Sa naipapamalas na hindi hanggang sa ordinaryong talakayan lamang magagamit ang

Filipino kundi kaya nitong magamit sa pagpapahayag ng mga intelektwal na diskurso na
makikita sa mga naisaling akda sa agham, teknolohiya, agham panlipunan, panitikan, at
marami pang iba.
2. Napapaunlad ang korpus ng Filipino habang patuloy ang mga gawaing pagsasalin. Sa
mga katulad na inisyatiba, nabibigyang-katumbas sa ating wika ang mga konsepto na
tanging sa Ingles o ibang wika natin nababasa. Maaaring ang pagtutumbas na ito ay
dumaan sa pagsakatutubo, adaptasyon, o lumikha man ang mahalaga ay magkakaroon
ng mga konsepto ng mga tiyak na katumbas sa Filipino.
3. Naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa iba’t ibang larangan sa pamamagitan ng
Filipino. Dahil dito, mas naitatampok ng Filipino ang kakayahan nitong maging imbakan
ng karunungan na tinatayang mahalaga sa pag-unlad at lalong pagpapabuti sa buhay ng
mga Pilipino.
4. Nagtutulay ang pagsasalin, gamit ang mga naisaling akda, upang puspusang magamit
ang Filipino sa akademiya partikular sa mga kolehiyo at unibesidad. Kung mga aklat at
materyales na panturo o sanggunian ang mga naisalin magiging mas madali na ang
pagtuturo at hindi na magiging dahilan ang kawalan ng kagamitan kaya hindi ginagamit
ang Filipino sa mga kursong wala pang nalilimbag na aklat sa Filipino.
5. Napauunlad nito ang pedagogical idiom sa isang larangan. Bagama’t pagpapaunlad din
ito sa korpus ng Filipino, partikular na tinutukoy nito ang mga salita na magagamit para
maituro nang mabilis at episyente ang isang kurso gamit ang Filipino. Dahil sa mga
naisaling akda, unti-unti itong mabubuo ng mga gagamit ng Filipino sa pagtuturo ng iba’t
ibang larangan.
Filipino Bilang Wika ng Pagtuturo at Pananaliksik sa Humanidades at Agham Panlipunan
Agam-agam ng maraming akademiko at maging mga estudyante kung possible nga bang
magamit nag Filipino sa pagtuturo at pananaliksik. Bagama’t may mga sumubok na, nananatiling
palaisipan o sadyang ayaw tanggapin kung magiging epektibo ba ito. Kadalasang dahilan ng ilan,
possible man na magamit ang Filipino sa mga talakayan sa tila ba pantulong na wika lamang ito
at hindi ang pangunahing instrument sa pagtuturo. Maaari daw ito sa mga pasalitang
pagkakataon tulad ng mga panayam at talakayan sa klase, subalit bumabalik na sa
nakasanayang Ingles kung ito’y pasulat na.
Ano nga ba ang ipinapakita ng karanasan ng mga sumubok nang walang alinlangan sa
paggamit ng Filipino sa kanilang mga pananaliksik at pagtuturo?

44
Filipino Bilang Wika ng Panturo
Maraming kaso ng paggamit ng Filipino upang ituro ang mga kurso sa agham panlipunan
at humanidades. Isang magandang halimbawa ang naging karanasan ni Manuel Dy, Jr.isang
propesor ng Piliosopiya sa Pamantasang Ateneo de Manila. Sa kanyang personal na salaysay,
nagsimula na siyang magturo ng pilosopiya sa Filipino noon pang 1975. Impluwensya ito ng
kanyang mga kaibigan at kasamahan na nagturo din ng mga katulad na kurso hindi sa Ingles
kundi sa Filipino. Kasama sa mga impluwensyang ito si Padre Roque Ferriols, S.J.na isang
Ilokano, at si Dr. Ermita Quinton g La Salle na isang Kapampangan.
Hindi lamang iisang kurso sa Pilosopoya ang itinuro ni G.Dy sa Filipino kundi tatlo pa. ang
mga ito ay Pilisopiya ng Tao, Pilisopiyang Moral, at Pilosopiya ng Relihiyon. Tulad ng inaasahan,
lalo na sa mga unang semester ng pagtuturo, naging mapanghamon ang desisyong iyon. Mula
sa hindi pagiging taal na tagalog dahil siya’y Cebuano hanggang sa pagtanggap at kooperasyon
ng mga estudyante niya. Subalit hindi naglaon ay naging maayos na ang daloy ng mga talakayan
sa kaniyang mga klase.
Sa karanasang ito, napagtanto ni Dy na marapat lamang na gamitin ang Filipino sa

pagtuturo ng Pilosopiya sapagkat may mga kaalaman, halimbawa sa Pilosopiya ng Tao, na higit
na maipapaliwanag gamit ang wikang ito. Partikular na tinukoy niya ang existential
phenomenology kung saan ipinaliwanag niyang, “ang pinakamahalagang kaalaman sa
penomenolohiya ang pagka-intensiyonal ng kamalayan, ibig sabihin, na ang kamalayan ay may
laging tinutunguhang bagay bukod sa kamalayan mismo, na ang suheto ay laging suhueto ng
isang obheto, o ang mga tao ay laging may mundo. Sa madaling salita, walang kamalayan kung
walang namamalayan; walang mundo kung walang taong malay-tao…”at ito ayon sa kanya ay
mas maipapaliwanag gamit ang Filipino (Dy,2003).
Ngunit hindi natapos sa paggamit ng Filipino sa loob ng klasrum ang inisyatiba niyang ito.
Upang tugunan ang mga hamon tulad ng kawalan ng babasahing nakalimbag sa Filipino nagsalin
siya ng pinakamahalagang teksto sa mga kursong itinuturi niya. Nagsulat din siya ng mga sariling
panayam at inilimbag para sa kapakanan ng kaniyang mga klase. Nailimbag niya noong 1979,
kasama sina Padre Roque Ferriols ay G. Eduardo Calasanz, ang Magpakato, Ilang Babasahing
Pilosopiko. Sinundan pa ito noong 1985 ng kanyang mga Babasahin sa Pilisopiyang Moralna
maituturing na kauna-unahang antolohiya ng Pilosopiyang Moral na naisulat sa Filipino. Ginamit
din sa klase ang salin ni Ferriols na Penomenolohiya at Metapisika ng Pag-asa para sa kursong
Pilosopiya ng Relihiyon.
Hindi rin nagtapos ang paggamit ng Filipino sa kanilang mga talakayan, sapagkat
pinasulat din niya sa Filipino ang mga paprl sa kurso ng mga mag-aaral.
Sa kanyang pagtatapos sa kanyang salaysay, nagmungkahi si Dy (2003) ng mga praktikal

na gagawin sa pagtuturo ng Pilosopiya sa Filipino na maaari namang magamit bilang mga

45
pamamaraan sa pagtuturo maging ng iba pang mga kurso. Narito ang ideya ng kanyang mga
mungkahi:
1. Huwag matakot na simulant ang paggamit ng Filipino.

2. Iwasan ang Taglish.
3. Huwag matakot magkamali. Mas matuto sa pagkakamali.
4. Matuto sa mga mag-aaral at kapwa-guro.
5. Huwag mag-alinlangang humiram ng mga dayuhang salita kung walang mahanap na salin
sa Filipino. Napapayaman ang isang wika sa pamamagitan ng paghiram mula sa ibang
wika.
6. Magbabad sa kulturang Pilipino.
7. Isulat ang mga panayam sa Filipino at ipalathala ang mga ito.
Walang pinag-iba ang mga karanasan nina Tereso Tullao ng La Salle at Agustin Arcenas
ng UP na nagturo naman ng mga kurso sa ekonomiks gamit ang Filipino. Hindi rin naiiba ang
naging karanasan ni Generoso Benter na gumamit naman ng Filipino sa pagtuturo ng Lohika.
Pare-pareho ang kanilang mga naging karanasan at hamon, at nagkakaisa rin ang mga ito sa
pagpapatunay na epektibo at magagamit nang lubusan ang Filipino sa pagtuturo ng anumang
kurso sa humanidades at agham panlipunan kung magpupursige lamang at huwag tamarin dahil
sa nakaambang hamon at kakulangan.
Filipino Bilang Wika ng Pananaliksik
Isa sa palasak at di-siyentipikong argumento sa paggamit sa Filipino sa mga intelektuwal

na diskurso ay ang pagrarasong hanggang sa pasalitang talakayan lamang magagamit ito at hindi
sa mga pasulat na sitwaston, partikular sa mga pananaliksik at iba pang kaugnay na publikasyon.
Subalit dapat tandaan na ang totoong kulang sa ganitong sitwasyon ay hindi ang kakayahan ng
wika kung hindi ang kakayahan ng taong gumagamit nito. Hangga’t may mataas na antas na
karunungan ang gumagamit nito, kakayanin ng wika ang anumang pagdidiskursong gagawin,
pasulat man o pasalita.

46
Pagbubuod ng Artikulo. Humanap ng artikulo mula sa alinman sa mga sumusunod na journal sa

larangan ng Humanidades at araling Panlipunan: Social Science Diliman
(journals.upd.edu.ph/index.php/socialsciencediliman); Plaridel Journal (www.plarideljournal.org);
Humanities Diliman (journals.upd.edu.ph/index.php/humanitiesdiliman) at Kritika Kultura
(journals.ateaneo.edu/index.php/kk/issue/archive). Ibuod ang artikulo sa pamamagitan ng
pagkompleto sa sumusunod na talahanayan.
Pamagat ng artikulo
Pangunahing
paksa/suliranin/tanong
ng pananaliksik
Mga tiyak na
paksa/suliranin/tanong
ng pananaliksik
Paraan ng pagtitipon at
pagsusuri ng datos
Buod ng mga
pangunahing
kaisipan/datos

47
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag at tukuyin kung tama o mali ang
ideyang ipinararating ng bawat pahayag. Isulat ang TAMA kung valid ang ideya ng pahayag
at MALI naman kung hindi.
______1. Ang pagsasaling pampanitikan ay higit na kultural ang lapit kaysa pagsasaling teknikal
sapagkat buhay at tradisyon ng mga tao ang sinasalamin ng mga akdang isinasalin dito.
______2. Sa pagsusulong sa Filipino sa agham panlipunan maaaring gamitin ito sa pagtuturo at

pagsasalin, subalit hindi pwedeng sumulat ng sariling aklat sapagkat ang mga kaalaman sa
larangan ay hindi likas sa kulturang Pilipino.
______3. Ang mga diskurso ukol sa planong pansarili, usaping pampamilya, at mga karaniwang
kaganapan sa komunidad gamit ang Filipino ay nagpapakita ng paggamit sa Filipino sa antas
intelektuwal.
______4. Ang tao ang gumagawang intelektuwalisado sa wika at hindi ang wika ang nagdadala
sa taong intelekuwal.
______5. Teknikal at siyentipiko ang naging tuon ng mga pagsasalin noong panahon ng mga
Español.
______6. Maunlad na ang mga pananaliksik sa Filipino at Humanidades at agham panlipunan.
______7. Mahalaga ang pampanitikang pagsasalin sa larangan ng Panitikan upang lumalim at

lumawak ang pagpapahalaga rito ng mga Pilipino.
______8. Hindi sapat ang wikang Filipino upang maipaliwanag ang ilang mga konsepto at termino
sa larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan.
______9. Mas maunlad na at ginagamit ang wikang Filipino sa Sistema ng edukasyon sa

Pilipinas.
______10. Sa teorya ng pantayong pananaw, mahalaga ang wikang Filipino para sa paglinang
ng sariling kultura at kasaysayan para sa mga Pilipino.

48
Yunit 5 – Filipino sa Agham, Teknolohiya, Inhenyerya, Matematika, at iba pang

Kaugnay na Larangan
-
Ang siyentipiko at teknikal na larangan bilang akademiko o applies na disiplina ay mga
terminong madalas pinagpapalit lamang dahil itinuturing na iisa at di-magkaiba. Sa ganitong
pagtanaw, ang mga siyentipikong larangan, tulad halimbawa ng medisina ay tinitingnan din bilang
isang teknikal na larangan sapagkat ang iba’t iba nitong sangay ay maituturing na espesyalisado.
Siyentipiko naman ito sapagkat ang mga proseso na nagluluwal ng mga bagong kaalaman at
konsepto ay dumaan sa makaagham na pamamaraan at mga imbestigasyon. Kung gayon,
nagkakaroon ng pagtinging kapuwa siyentipiko at teknikal ang larangang ito. Sa loob ng
pagtalakay na ito, nais din nitong sipatin ang pagtatangkang pag-ibahin ang dalawang naturang
larangan, bagama’t kinikilala pa rin ang di-mapaghiwalay na katangian ng iba’t ibang disiplina
upang ituring na siyentipiko-teknikal. Ang mga larangan sa siyensya ay kinabibilangan ngub=nit
di-limitado sa mga kilalang sangay nito tulad ng pisika, kemistri, biolohiya at iba pa; kasama din
dito ang parmasyutika, medisina, narsing at mga kaugnay na disiplina. Samantala, itinuturing
namang mga larangan sa teknolohiya ang inhinyerya, agham kompyuter, ipormasyong
panteknolohiya at iba pa. Kasama naman sa tekniko-bokasyonal ang mga gawaing
pangteknisyan tulad ng sa mga aplayans, gadget, pagwewelding, at iba pang espesyalisadong
gawain na hindi nangangailangan ng digring pangkolehiyo.
Sa mga larangang nabanggit, may kaniya-kanyang panlipunang gampanin ang bawat isa.
Magkakaugnay ang mga ito para sa iisang layuning maibigay ang serbisyong inaasahan sa isang
maunlad na lipunan. Bagama’t tila mga tao, proseso, at produkto ng bawat larangan ang sentro
nito, ang wika sa larangan bilang instrument ng pagdaloy ng impormasyon ay may napakalaking
gampanin upang lalong umunlad ang larangan at higit na magsilbi ito sa kapakinabangan ng
lipunan kung saan ito umiiral.
Sa kaso ng Pilipinas, bagama’t nagagamit ang Filipino sa iba’t ibang larangang

siyentipiko-teknikal, makitid ang espasyo nito kumpara sa naghahari pa ring kolonyal na wika-
ang Ingles. Bunga ng kalagayang ito ng pagsakop ng United States sa bansa sa nakalipas na
panahon at ng tindi ng kolonisadong ideolohiyang ibinunsod ng pagsakop na ito. Pinatitindi rin ito
ng kolonyal na sistemang edukasyon na magpahanggang nagyon ay siya pa ring natatamasa ng
kabataang Pilipino.
Gayunpaman, unti-unting lumalakas at nagkakaespasyo ang wikang Filipino sa mga

larangang siyentipiko-teknikal. Bunga ito ng patuloy na pakikibaka at pagtataguyod ng
makabayang edukasyon ng mga akademiko, iskolar, propesyonal, at praktisyoner na tunay na
nagmamahal sa wika at bayan. Sa kalagayang ito umuusbong, kahit paunti-unti, ang tanaw na
tuluyan nang mangibabaw at magamit ang wikang Filipino bilang midyum ng siyentipiko at
teknikal na diskurso sa iba’t ibang larangan na lalo pang mapahusay sa mga larangang ito para
sa kapakinabangan ng mamamayang Pilipino.

49
 Makapagsalin ng mga artikulo, pananaliksik atbp. na makapag-aambag sa patuloy na

intelektwalisasyon ng wikang Filipino.
 Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at
modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
 Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso at pananaliksik na
nakaugat sa mga realidad ng lipunang Pilipino.
 Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at
mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang wika ng
pananaliksik na naaayon sa pangangailangan ng komunidad at bansa.
Paunang Pagsusulit
Panuto: Bigyang-kahulugan ang mga sumusunod na konsepto.
1. Intelektwalisasyon ng Filipino
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Intelektwalisadong wika
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Filipino bilang wikang panturo
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Pagsasaling siyentipiko-teknikal
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

50
Nilalaman
Intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino sa Larangang Siyentipiko-Teknikal
Ang intelektuwalisasyon ay ang “pagpaksa ng mga ideya sa pinakamataas na level sa

akademya” ayon sa lingguwistang si Gonzalez (2005). Dinagdag pa ni Gonzalez na sa
pamamagitan nito ay hindi lamang nagagamit ang wika sa pang-araw-araw na ordinaryong
talastasan kung hindi sa matatalinong diskurso sa paaralan. Dahil dito, ayon sa kanya ay
nagkakaroon ng pagkatuto sa isang paksa para magamit sa mataas na lebel ng intelektuwal na
paggagamitan nito at maging sa mga abstraksyon ng kongretong realidad.
Sa paglalarawan ni Constantino (2005), ang intelektwalisasyon ay:
…sakop ng tungkulin ng estado ng sining ng didiplinang iyon sa lipunan at sa

akademikong komunidad na gumagamit ng wika. Hangga’t hindi nagkaugat ang intelektuwal na
disiplina sa isang lipunan, ang paggamit ng espesipikong disiplina ay maaaring hindi magkaroon
ng kultibasyon sa lipunang iyon.
Dito, inihahayag ang konsepto ng intelektuwalisasyon na karaniwang binibigyang-

kahulugan bilang paggamit ng wika sa mas mataas na antas kaysa ordinarong paggamit na
kakraniwan ay sa akademya. Pangunahing tinutukoy ng intelektuwalisasyon ang pagbuo ng
register ng wika sa iba’t ibang intelektuwal na disiplina at larang ng espesyalisasyon, kung kaya’t
makatutulong sa pag-unawa sa intelektuwalisasyon ang konsepto ng tatlong uri ng language
domain o larang ng wika. Kabilang dito ang non-controlling domain o karaniwang larang ng wika,
semi-controlling domain o mahalagang larang ng wika, at controlling domain o napakahalagang
larang ng wika.
Sa pagpapaliwanag ng Zafra (2003), sinabi niyang:
Nakatuon ang intelektwalisasyon ng wika sa controlling domain o napakahalang larang

sa paggamit ng wika. Sinasabing ang wika, upang magamit sa napakahalagang larang ay dapat
na maging intelektwalisado. Ito ang paliwanag kung bakit baluktot ang katuwiran ng mga kontra-
Filipino sa pagsasabing hindi na dapat ituro ang wikang pambansa lalo’t malaganap na ito’t
nauunawaan ng marami. Ang dapat linawin, magkakaiba ang gamit ng wika sa bawat larang. Sa
paliwanag ng mga lingguwista, may natatangi at sariling register-terminolohiya, retorika,
kumbensyon ang wikang ginagamit sa napakahalagang larang tulad ng akademya.
Dalawang Proseso sa Intelektwalisasyon ng Wika sa Larangan ng Akademya (Gonzalez,

2002)
1. Lingguwistiko. Kabilang ang pagdebelop ng akademikong diskuro; pagdebelop ng corpora

o lawas ng teksto sa iba’t ibang akademikong larang; at pagbuo ng register ng wika o ang
tangi at tiyak na gamit ng wika sa isang larang.
2. Ekstra-lingguistiko. Pagbuo ng creative minority o significant others o mg intelektwal na
disipulo na nagsisimulang gumamit ng mga teknikal na bokabularyo, terminolohiya, at ng
estilo o retorika, at magpalaganap nito sa pamamagitan ng pagsulat, paglathala, at
pagtuturo. Sa pagbuo ng isang patakarang pangwika ay tunay ring makabuluhan at
malaking tulong sa intelektwalisasyon ng wika (Zafra, 2003).
Bilang mahalagang proseso ng intelektwalisasyon, binibigyang-yuon din ang pagsasalin,

midyum ng pagtuturo, at pagdebelop ng mga kasangkapan.

51
Sa pagsasalin ng mga akda mula sa iba’t ibang wika patungong Filipino, naiintelektwalisa
ang wika. Sa prosesong ito, dapat isasaalang-alang ng tagapagsalin ang maraming salik. Sa
pagsasalin, malawak dapat ang pananaw ng tagapagsalin. Isang malayang nilalang na hindi
nakukulong ang diwa at kamalayan sa personal at limitadong konteksto lamang. Ang pagsasalin
ay di lamang pangkaraniwang pagtutumbas ng mga salita sa isang wika, kundi, ito ay higit pa.
Tinitingnan hindi lamang ang literal na kahulugan ng mga salita o mga pahayag na ito, kundi ang
mas malalim na ibinabahagi ng mga ito batay sa konteksto o maging sa kultura.
Samantala, may mga naitala nang aktuwal na paggamit ng Filipino sa mga klase sa mga
siyentipiko at teknikal na kurso. Nakapagtala ng mga hamon ang mga propesor na sumubok
gamitin ito ngunit nakita rin nila ang mgandang epekto ng paggamit ng Pilipino sa pagkatuto ng
mga mag-aaral. Ilan sa kanila sina Fortunato Sevilla ng UST para sa Kemistri, John Pellas ng UP
at Lea Soriano ng DLSU sa Matematika, Nathaniel Oco ng NU, at Elimar Ravina ng QCPU at
AMA para sa Araling Kompyuter, at Rosemary Seva ng UP sa Inhinyerya.
Sa kaso ng pagbubuo ng mga kasangkapan sa pagtuturo, ilang mga aklat sa mga

larangang ito ang nailimbag sa Filipino. Halimbawa sa matematika, nariyan ang Matematika Para
sa Pangkalahatang Edukasyon nina Jaime Caro, et.al, at nina Jesusa Tangco et.al, Batayang
Alhebra nina Myrna Bernardo et.al, at Heometriya nina Ronaldo San Jose et.al.
Sa larangan ng kompyuter nailathala ang mga aklat na Introduksyon sa Organisasyon ng

Computer at Low-Level Programming nina Joel at Leonila Macatangay, Agham Computer nina
Anthony Ocampo et.al, at Introduksiyon sa Agham Kompyuter nina Santiago Alviar at Rachel
Roxas. Kabilang naman sa mga nailathalang pang-inhinyerya ang Mga Disenyo sa Logic at
Digital Computer Circuit nina Emmanuel Coronado at Jessie Joseph Gotengco, at Tumbasang
Differential: May Aplikasyong Pang-inhinyerya nina Edwin Tapang.
May ilang mga aklat din ang tumatalakay sa biolohiya, pisika, at kemistri na mga nailimbag
ng Sentro ng Wikang Filipino ng Unibersidad ng Pilipinas. Gayundin, marami sa mga
kasalukuyang ginagamit ng TESDA bilang modyul sa kanilang mga teknikal at bokasyonal na
kurso ay naisalin na rin sa Filipino.
Sa pamamagitan ng tatlong prosesong ito: ang pagsasalin, pagtuturo gamit ang Filipino,
at pagbuo ng mga aklat, napapadali ang proseso ng intelektwalisasyon ng Filipino sa akademya
na tumutulay na rin sa espesipikong larangan.
Halimbawa, sa larangan ng agham, nailathala sa Filipino at maging sa iba pang mga wika
sa Pilipinas ang mga polyetong pangkalusugan ng Kagawaran ng Kalusugan. Nakasalin din sa
Filipino at maging sa ibang mga wika ang mga ordinansang nabubuo sa mga bayan at lalawigan.
Maging ang world wide web ay may salin, mula sa Ingles, sa iba’t ibang wika kasama na ang
Filipino. Mayroon ding opsyonsa mga automated teller machine nag awing Filipino/Tagalog ang
wika sa mga transaksyon dito.
Bilang patunay na tumataas na ang antas ng intelektwalisasyon ng wikang Filipino sa iba’t

ibang larangan, ang akademya ay nagsasagawa ng mga pananaliksik na may toon sa iba’t ibang
larangan kasama na ang siyensya, matematika, teknolohiya, at iba pa na pangunahing gamit na
wika ang Filipino. Ang mga journal tulad ng Malay, Hasaan, at Daluyan ay ilan lamang sa mga
interdisiplinaryong journal na naglalathala ng mga pananaliksik sa Filipino. Inaasahan din kung
gayon na kahit ang mga diskurso at transaksyong propesyonal a mga larang na ito ay
naisasagawa na rin sa Filipino.

52
Filipino Bilang Wika ng Pagtuturo at Pananaliksik
Isinasaad ng Artikulo XIV ng Konstitusyong 1987 ng Pilipinas sa Seksyon 6 na, “ang

wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at
pagyamanin pa salig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas at iba pang mga wika. Alinsunod sa
tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa ng mga
hakbangin ang pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino
bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon.” Dagdah pa sa Seksyon 7, “ukol naman sa layunin ng komunikasyon at pagtuturo,
ang wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hanggang walang itinatadhana ang batas, Ingles.”
Sa pahayag na ito, hindi dapat na pagdebatehan pa kung ano ang isinasaad ng

Konstitusyon ng Filipinas ukol sa dapat na wikang panturo. Malinaw ang panig ng batas na dapat
magsagawa ng hakbangin ang pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit
ng wikang Filipino sa Pagtuturo at sa sistemang pang-edukasyon. Samantala sa patakarang
bilingguwal, itinakda ang pagtuturo ng Filipino at Ingles at paggamit sa mga ito bilang midyum sa
pagtuturo sa lahat ng antas. Ngunit isang masaklap na katotohanan na ang mga probisyong ito
ng batas ay hindi pabor sa wikang pambansa. Sa akademya, mas malawak pa rin ang paggamit
ng Ingles sa pagtuturo.
May tatlong mahahalagang bagay ang maiuugnay sa makabuluhang pagtuturo ng

anumang kaalaman. Ito ay ang mga:
1. Kaalaman ng guro kung ano ang itinuturo,

2. Kaalaman niya kung paano sasabihin, at
3. Kung naiintindihan ng mga estudyante ang kanyang sinasabi (Hornedo,2001)
Kung susuriing mabuti, napakalaki ng papel na ginagampanan ng wika sa mabisang

pagkatuto ng mga mag-aaral. Sa huling dalawang nabanggit na salik, hindi maitatatwa ang
malaking gampanin ng wika. ang pamamaraan ng guro kung paano niya ibabahagi ang kaalaman
ay idinidikta ng mabisang paggamit sa midyum. Sa kasong ito, bilang mga Pilipino may mas
mabisa pa ba kaysa unang wika-mga wika sa Pilipinas at/o Filipino? Sa kabialng banda, sa
katanungang maiintindihan kaya ng mga estudyante ang sinasabi ng guro, wika rin ang direktang
maiuugnay rito. Kung gumagamit ang isang guro ng wikang hindi gaanong naiintindihan ng mga
mag-aaral, ang pagkaunawa sa kaalamang nais iparating ay hindi ganap. Lalo pang nagiging
malala ang sitwasyon kapag ang nilalaman ng aralin ay komplikado’t mahirap din.
Dito sa Pilipinas at maging sa ibang bansa, marami ng pag-aaral na nagpapatunay ng

pagiging epektibo ng paggamit ng unang wika sa pagtuturo. Sa lumabas na pag-aaral, halimbawa
ng Third International Math and Science Study at sa mga sumunod pang pagkakataon, lumabas
na nanguna sa matematika at agham ang mga bansang gaya ng Singapore, Hongkong, South
Korea, Japan, Belgium, Netherlands at iba pang bansa. Ito ang mga bansang sariling wika ang
ginagamit na wikang panturo. Nasa dulo naman ng listahan ang South Africa at iba pa kabilang
na ang Pilipinas –mga bansang ang gamit sa pagtuturo ay Ingles.
Filipino sa Agham
Kilalang-kilala sa larangan ng pagsulat ng kwentong panbata si Kuis Gatmaitan, isang

doctor ng medisina. Subalit siya ay hindi ordinaryong doctor at kwentista. Ang mga aklat
pambatang kanyang isinusulat ay tumatalakay at nagtuturo ng mga konseptong pang-agham,
ngunit orihinal na nasulat ang mga kwentong ito sa Filipino at may salin sa wikang Ingles.

53
Binabasag ng katotohanang ito ang mga haka-hakang hindi kailan man mabisang magagamit
ang Filipino bilang wika ng mga intelektuwal na diskurso sa Agham.
Filipino sa Teknolohiya at Agham Kompyuter
Sa pag-aaral ni Ravina (2016), detalyado niyang tinalakay ang sitwasyong pangwikang

Filipino sa araling Kompyuter. Ayon sa kaniya, may mga intruktor at propesor na gumagamit ng
Filipino sa pagtuturo ng computer science at information technology. Sa mga kursong tulad ng
programming, system analysin design, software engineering, data communication, automata ang
computability theory, at iba ay malayang nagagamit ng ilang mga propesor ang Filipino sa
kanilang lektura. Sa kanyang paglalahad, inisa-isa niya ang akademikong sitwasyon kung saan
ginagamit ang Filipino sa araling kompyuter. Kabilang dito ang oral na diskurso gaya ng mga
talakayan sa klase, presentasyon ng mga proyekto, at mga eksperimental na gawain kung saan
isinulat ng ilang propesor ang kanilang mga eksaminasyon gamit ang Filipino.
Sa ganitong gawain, napatutunayan na ang paggamit ng Filipino sa mga teknikal na

kursong ito ay nakapaghuhusay sa mga estudyante hindi lamang sa pakikipagpatalakayang
intelektuwal kundi sa pagkaunawa sa mga konsepto at sa pagtatamo ng mga kakayahang
kaugnay ng disiplina. binaggit din niya na sa patuloy na pagsasagawa ng mga naturang inisyatiba,
mag-uumpisang maintelektwalisa ang Filipino sa larangan at kalauna’y makapagluluwal ng
mayamang korpus ng mga pedagogical idiom na isa sa mga hadlang sa lubusang paggamit sa
Filipino sa iba’t ibang larangan. Maliban sa mga nailathalang aklat na may kaugnayan sa
larangan, ilang pananaliksik ang nailathala sa Malay Journal ng Unibersidad ng Dela Salle na
may paksain sa araling kompyuter. Ang pag-aaral na Paggamit ng Natural Language Processing
Bilang Gabay sa Pagtuklas at Pagsisiyasat sa mga Tweet Tuwing Halalan ay tumatalakay sa
paggamit ng natural language processing sa pagtuklas at pagsisiyasat sa tema ng mga tweet
(Roxas et al, 2015).
Nagagamit din, bagaman hindi madala ppinipili, ang opsyong Filipino/ Tagalog bilang wika
ng mga gadget tulad ng cellphone, ng automated teller machine, at ng world wide web. Sa kaso
ng gadget at ng atm, maaaringpiliin ang Filipino/ Tagalog sa language setting upang maiprograma
ito sa naturang wika. Sa katotohanan, hindi eksklusibo sa Ingles ang mga ito sapagkat may ilan
pang posibleng opsyon para sa language setting. Kabilang dito ang Japanese, Deutsch, Espanol,
Bahasa, at iba pa. Ganoon din ang sitwasyon sa mga website na nabibisita sa Internet.
Kadalasan, may mga opsyon na nais na gamiting wika. Ginagawang ingklusibo ng ganitong mga
opsyon ang paggamit ng teknolohiya. Sa pagiging ingklusibp, hindi na lamang sa kagaanan ng
paggamit, halimbawa sa mga may kapansanan, ang nasasagot kung hindi ang suliranin din sa
pag-unawa sa mga nakasulat sa web, isang isyung pangwika.
Filipino sa Inhinyerya at Matematika
Ang karanasan ni Rosemary Seva (2018) ay isang patunay na maging sa inhinyerya ay

magagamit din ang Filipino. Sa kanyang karanasan, tanging sa mga pagtalakay lamang sa loob
ng klase niya ginamit ang Filipino at dito nabigyangbuhay ang klase at tumaas ang interes ng
mga estudyante. Mas nagiging mahusay rin ang mga estudyante ayon sa kanyang mga
pagtataya. Subalit maliban dito, nakapag-ambag siya ng mahahalagang mungkahi upang lalo
pang mapalawak at mapaigting ang paggamit ng Filipino sa larangan. Una, upang hindi na
mahirapan habang wala pang salin sa Filipino ang mga termino, angkinin na lamang ito nang
buo. Ikalawa, kailangan sanang may magsulat ng mga aklat sa inhinyerya na naka-Filipino. Ikatlo,
hikayatin ang mga guro na gumawa ng mga pananaliksik sa wikang Filipino. Sa pamamagitan ng
mga mungkahing ito, lumalalim ang ugnayan ng wika at disiplina at kung paano ito nagsisilbi para
sa mas kapakinabangan ng mga taong kabilang dito.

54
Ang mga nailathala namang aklat pang-inhinyerya tulad ng Mga Disenyo sa Logic at
Digital Computer Circuit na kinukuhang kurso ng mga estudyante ng computer engineering at
electronic ang communications engineering ay naglalaman ng masinsing pagtatalakay sa lohika
at circuitry ng kompyuter. Napapaloob dito ang pagdaloy ng kuryente at kung paano nito
napapagana ang makina. Mahalaga ang araling ito sa mga inhinyero dahil napapaliwanag at
naipauunawa nito sa kanila ang detalye ng mga elektronikong proseso na magagamit nila sa mga
kaugnay na pagsusuri at disenyo.
Kinukuha naman ng lahat ng estudyante ng inhinyerya, maging anoman ang

espesyalisasyon, ang Tumbaang Differential: May Aplikasyong Pang-inhinyerya. Ito ay sa mga
higher mathematics na kakailanganin sa mga programang pang-inhinyerya. Inilalahad ng aklat
na ito ang mga teorem at konsepto at ang aktwal nitong aplikasyon sa mundo ng inhinyerya.
Samantala, pangakaraniwan na ang pagtuturo ng matematika gamit ang Filipino sa

elementarya at sekondarya. Ang mga konsepto sa Ingles ay pinanatili, subalit madalas nagiging
pangunahing wika na at hindi lamang pantulong ang Filipino sa loob ng klasrum. Ngunit hindi
pangkaraniwan nag ganitong senaryo sa mga pamantasan kung saan Ingles ang wika ng
pagtuturo sa matematika. Sa ilang kaso sa UP at DLSU, itinuturo ang matematika gamit ang
Filipino. Sa UP, nagturo si Prop. Danilo Yanga ng matematika gamit ang Filipino. Kamakailan
lamang, naimbitahan sa isang kongreso ang isa pang batang propesor ng UP na si John Pellas
upang talakayin ang kanyang adbokasiya sa pagtuturo ng matematika gamit ang Filipino.
Nagpakitang-turo ri siya sa kursong Calculus at tunay ngang intelektuwalisado ang Filipino sa
matematika. Sa DLSU naman, itinuro naman ni Prop. Lea Soriano ang Matematika ng
Pamumuhunan sa Filipino. Bagama’t maraming hamon, naiposisyon ng mga propesor na ito ang
Filipino bilang intelektuwal na wika sa matematika.
Ang mga halimbawang ito ay mangilan-ngilan lamang sa mga naitatalang paggamit ng

Filipino sa larangan ng inhinyerya at matematika, subalit hinuhugis nito ang hinaharap ng Filipino
sa larangan. Patunay ang mga ganitong pagkakataon na kayang itawid ang mga kaalaman sa
inhinyerya at matematika gamit ang Filipino at produkto lamang ng kolonyal na pag-iisip at ng di-
siyentipikong datos ang pagsasabing sa Ingles lamang maituturo ang mga naturang kurso sa
sistemang pang-edukasyon. Gayundin, nagsisilbi itong hamon at paalala sa bawat guro at
estudyante na nasa kanilang mga kamay ang patuloy na pagpapaunlad sa Filipino bilang wikang
intelektuwal.
Filipino sa Larang ng Tekniko-Bokasyonal
Bago pa man ipatupad ang K-12 kurikulum, marami nang mga eskwelahan para sa
kursong tekniko-bokasyonal. Sa katunayan, ito ang kinukuha ng mga wala nang balak pang
magkolehiyo o mga estudyanteng di kayang tustusan ang pag-aaral. Dumami rin ang mga
ganitong eskwelahan sapagkat inendorso ng TESDA ang technical skills advancement para anila
sa madaling paghahanap ng trabaho at mas mataas na kita sa loob man o labas ng bansa. Sa
sisteman K-12, isa ng tiyak na strand ang pag-aaral ng tekniko-bokasyonal. Sagot daw ito para
sa lumalalang kalagayan ng kawalan ng trabaho ng maraming mga Pilipino.
Sa katulad na mga kurso, dahil dahil karaniwang di nakatapos ng sekondarya o katatapos

lamang ang kumukuha nito, ang wika sa lugar ng eskwelahan ang ginagamit bilang wikang
panturo. Nagiging mas natural kasi ang ganitong set-up at mas madaling nauunawaan at
nasasanay ang mga estudyante sa mga kasanayang dapat natutuhan. Upang puspusang
maisulong ang mga ganitong tunguhin, nagkaroon din ng proyekto ang TESDA na isalin sa
Filipino ang mga manwal na ginagamit sa pagtuturo ng mga kursong tekniko-bokasyonal.

55
Sa maraming pagkakataon, nakitaan ng laganap at tagumpay na paggamit ng Filipino sa

mga pagsasanay sa pagkabarista, hotela and restaurant services, welding, computer repair and
servicing, cookery, housekeeping at iba pa. At dahil dito, madaling nagkakaroon ng kasanayan
sa napiling larangan ang mga estudyante. Senyales ito ng isang epektibong paggamit ng akmang
wika upang mas lubos ang pagkatuto ng isang kasanayan.
Proseso, Layon, at Halaga ng Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal
Ayon sa mga iskolar, ang erya ng pagsasalin ay may dalawang uri: ang pagsasaling
teknikal at siyentipiko at ang pagsasaling pampanitikan. Sa unang nabanggit na uri, kasama dito
ang mga pagsasalin ng pormal na sanaysay, feature articles, agham panlipunan, tekstong
pambatas, disiplinang akademiko at mga katulad na larang. Sinasabi naman na karaniwang ang
siyensyang pangkalikasan, at teknolohiya ang isinasalin sa mga siyentipiko at teknikal na
pagsasalin.
Ang pagsasaling siyentipiko at teknikal ay maaaring makita sa mga inisyatibang

pagsasalin sa iba’t ibang larangan. Espesyalisado ang pagsasaling ito sapagkat isang tiyak na
disiplina ang pinagtutuunan ng pansin. Masalimuot ang mga proseso sa ganitong uri ng gawain
hindi lamang dahil kinakailangan ang katatasan ng nagsasalin sa dalawang kasangkot na wika,
ang simulang wika (SL) at ang tunguhang wika (TL), kundi dahil sa hinihingi ng gawaing ito ang
teknikal na kaalaman ng nagsasaln ukol sa disiplina.
Ayon kay Almario (1997) sa kaniyang diskurso sa mga estratehiya ng pagsasalin sa

agham at iba pang makabagong larang, may tatlong ginagamit na modelo sa pagsasalin sa mga
katawagang pang-agham at panteknolohiya. Ang mga ito ay ang paraang maugnayin, ang
panghihiram na hindi binabago ang tunog at nayo ng orihinal sa Ingles, at nag panghihiram na
pinadaraan sa tuntuning paabakada ang salitang Ingles.
Sa masusing pagpapaliwanag ni Almario (1997), inilahad ang ganitong paliwanag hinggil

sa pagsasalin:
Alinman sa tatlong modelo ay pwedeng gamitin sa pagsasalin. Gayunman dapat tayong

matuto sa kasaysayan. Nauntol ng matagal ang pagpapayaman sa talasalitaang pang-agham at
panteknolohiya ng Filipino dahil may kaniya-kaniyang pili ang mga pangkat na aktibo sa gawaing
ito.
Samakatuwid nawalan ng tinatawag na konsistensi at istandard at dahil doon hindi

umunlad at nagamit ng tuluyan ang mga katawagang nabuo. Sa kanyang pagpapaliwanag, upang
tunay na mapabilis ang pagsasalin, hindi dapat pumili lamang ng isang modelo. Sa halip,
kailangang isipin na maaaring gamitin ang alin man sa tatlong modelo at sa gayo’y dapat gamitin
lahat.
Sa ganitong pasiya, higit na makabuluhang problema ay tukuyin kung kailan gagamitin

ang alinman sa tatlong modelo. Pangunahing gabay syempre sa pagtukoy ang praktikalidad
pangwika. Ngunit hindi ito dapat maging permanente at pangunahing prinsipyo.
…bukod sa praktikalidad ay ibig pairalin ng ikatlong modelo ang lingguistika.
Isinasaad naman sa huling nabanggit ang pagkiling sa paabakadang ortograpiya at

pagsunod sa prinsipyong kung anong bigkas ay siyang sulat. Binibigyang-diin rin niya na dapat
pabukarin ang layunin at silbi ng paglikha (p.96). Ito ay upang hindi tayo maikahon sa kaisipang
praktikalidad lamang ang batayansa pagpili ng mga salita, at syempre bilang pagtugon na rin sa
isinasaad ng Konstitusyong 1987 sang-ayon sa Seksyon 6 ng Artikulo XIV na “Ang wikang

56
pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang ito ay dapat payabungin at

pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wila.”
Inilahad din ni Amario (1997) ang mga panukalang hakbang sa pagsasalin na ayon sa
praktika ng Unibersidad ng Pilipinas. Isinasaad ito sa gabay na inilabas ng UP Sentro ng Wikang
Filipino. Kabilang dito ang:
1. Pagtutumbas mula sa Tagalog/Filipino o mula sa katutubong wika ng Pilipinas

2. Panghihiram sa Español
3. Panghihiram sa Ingles: Pagbabago sa baybay o pananatili ng orihinal na baynay sa Ingles
4. Paglikha
Ang unang hakbang na nailahad ay konstitusyunal at makabayang tungkulin sa

pagpapayaman ng wikang pambansa p.(97). Kung maaagang isulat ang paabakada o higit na
maagang isulat ang salitang Espanyol, makatuwiran ang pagpili sa mga ito kahit na palasak na
ang paggamit ng terminong Ingles. Ipinaliwanag din ni Almario ang dalawang punto na maaaring
gamitin sa pagsasaling teknikal at siyentipiko. Una, dapat asahan sa panahong ito na habang
tumataas ang usapan at dumadako sa mga bagay na espesyalisado ang pag-aaral ay higit na
praktikal na madaliang hiramin ang salitang Ingles at impraktikal ang paghiram sa Espanyol
(halimbawa: carbonato/ carbonated). Ikalawa, sa ngayon, at tungo sa malawakang panghihiram
sa Ingles para sa agham at iba pang makabagong disiplina, mainam ang tuntunin ng Sanggunian
sa Filipino (SANGFIL) na baybayin muna sa orihinal na anyo ang bagong hiram na salita sa
Ingles.
Masasabing ang pangunahing layon ng pagsasaling teknikal at siyentipiko ay

komunikasyon. Ito rin ay may layong magbahagi ng impormasyon sa mas nakararaming
mamamayan na hindi lubusang nakauunawa sa simulaang lengguwahe, na karaniwan ay Ingles,
ayon sa banggit ng prominenteng tagasaln na si Dr. Auora E. Batnag et.al.,(2009). Inilahad
naman nina Antonio at Iniego Jr.(2006) na hindi matatawaran ang halaga ang ganitong uri ng
pagsasalin sa pagpapalaganap ng impormasyon sa iba’t ibang sangay at institusyon ng bansa,
ikinokonsidera rin nilang isa itong mahalagang paktor sa paglilipat, pag-iimbak at muling
pagpapanumbalik ng mga karunungan saan mang dako ng mundo.
Sa pag-aaral ng batikang linggwista at tagasalin na si A. R. A. Al-Hassnawi (2003),

binigyang-diin ang katangian ng tekstong siyentipiko na siya rin dapat tandaan kapag nagsasalin
ng katulad na teksto. Ayon sa kaniya, ang tekstong siyentipiko ay nagpapakita ng pagiging
makatwiran; katiyakan; katotohanan sa partikular na realidad; heneralisasyon; kahulugang
referensyal; denotasyon; leksikal na paglalapi; madalang ang mga idyomatikong pagpapahayag;
paggamit ng mga daglat, akronim, at register; may karaniwang ekspresyon; paggamit ng
terminolohiyang siyentipiko, espesyalisadong item at pormula; at hindi gumagamit ng
matatalinghagang salita (2006). Ang mga ito ay taliwas sa mga katangian ng isang pampanitikang
akda.
Ukol naman sa mga tagasalin ng mga akdang teknikal at siyentipiko, kailangan na ang
mga ito ay may angking katatasan at kahusayan sa dalawang kasangkot na wika, may sapat na
kahandaan sa pagsasalin, at may malalim na kaalaman sa paksang isinasalin. Lahat ng mga ito
ay mga tampok na katangian ipang masiguro ang kalidad ng salin sa mga ganitong uri ng akda.
Nagtala ang London Institute of Linguistics (LIL) ng mga katangiang dapat taglayin ng
isang tagasalin ng mga tekstong siyentipiko at teknikal (sinipi mula kay Batnag, et al.) Kabilang
dito ang sumusunod:

57
1. Malawak na kaalaman sa tekstong isasalin;

2. Mayamang imahinasyon upang mailarawan sa isipan ang mga kasangkapan o
prosesong tinatalakay;
3. Katalinuhan upang mapunan ang mga nawawala at/o malalabong bahagi sa orihinal
na teksto;
4. Kakayahang makapamili at makapagpasya sa pinakaangkop na terminong katumas
mula sa literature ng mismong larangan o sa diksyunaryo;
5. Kasanayang gamitin ang pinagsasalinang wika nang may kalinawan, katiyakan, at
bisa;at
6. Karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na larangan o disiplina.
Madalas sa hindi, nakararanas ang isang tagasalin ng mga suliraning sa kung paano isalin
ang mga konsepto at salitang di-likas sa tunguhang lenggwahe. Narito ang mga ilang
pamamaraan sa pagsasaling siyentipiko at teknikal na halaw sa pag-aaral nina Enriquez at
Protacio-Marcelino (1984) na may pamagat na “Neocolonial Politics and Language Struggles in
the Philippines”:
1. Saling-angkat (direct borrowing)

2. Saling-paimbabaw (surface assimilation)
3. Saling-panggramatika (grammatical translation)
4. Saling-hiram (loan translation)
5. Saling-likha (word invention)
6. Saling-daglat (abbreviated word)
7. Saling-tapat (parallel translation)
8. Saling-taal (indigenous-concept oriented translation)
9. Saling-sanib (amalgamated translation)
Malibna sa isyu sa mga suliranin sa pagsasalin, malaking isyu rin ang halaga ng
pagsasalin, ang kalidad ng mga ginagawang pagsasalin, at gayundin ang kakulangan ng mga
tagasalin ng mga teknikal at siyentipikong akda. Sinasabi na mas mataas ang panganngailangan
sa mga tagasalin kung kaya nangangahulugan lamang na kakaunti ang may mataas na
kakayahan sa ganitong uri ng trabaho. Unang dahilan ng kakulangan nito ay ang katotohanang
hindi lahat ng mga eksperto o maalam sa mga larang na teknikal at siyentipiko ay marunong
magsalin. Ikalawa, kung maalam naman sa pagsasalin ang isang tao, maaaring kulang naman
ang kanyang kakayahan sa teknikal na larangan. Kakaunti lamang ang parehong may mataas na
kaalaman kapuwa sa pagsasalin at sa disiplinang isinasalin o yaong tinatawag na technician
translator o scientist translator. Ikatlo, ang kaalaman ng isang teknikal na larang ay hindi
nangangahulugang marunong na rin sa ibang larang, dahil dito, dapat na may kanya-kanyang
tagasalin ang bawat larangan. Tunay ngang espesyalisado ang larangang ito.
Kung maisasalin lamamn sa wikang mas nauunawaan ng mga mamamayan ang mga
teknikal at siyentipikong dokumento upang magamit sa pag-aaral sa iba’t ibang kaalaman, mas
tataas ang antas ng kasanayan ng mga estudyante at higit na magiging maunlad ang disiplinang
kanilang kinabibilangan. Mangyayari ito kung ang mga propesyonal at espesyalista, kasama ng
mga akademista, ay magpatuloy sa paggamit ng Filipino bilang wika ng kani-kanilang mga
larangan.

58
A. isalin sa Filipino ang sumusunod na mga pahayag mula sa manwal ng isang brand ng laptop.
Kung nakasalin na ito sa Filipino ibalik-salin ito sa Ingles.
Pahayag Mula sa Orihinal na Akda Salin sa Filipino

Provides important information
Never allow a battery pack to become wet
Disposal of Used Battery Pack
Indicates a potentially hazardous situation

which, if not avoided, could result in death
or serious injury.
Pahayag Mula sa Orihinal Balik-Salin Pahayag sa Bersyong Salin

na Akda (Matapat)
Provides important Nagbibigay ng mahahalagang
information impormasyon
Never allow a battery pack Huwag kailanman hayaang

to become wet mabasa ang baterya
Disposal of Used Battery Pagtatapon ng Gamit na

Pack Baterya
Indicates a potentially Nagpapahiwatig ng isang

hazardous situation which, potensyal na panganib na kung
if not avoided, could result hindi maiiwasan ay magdudulot
in death or serious injury. ng kamatayan o matinding
kapinsalaan.

59
B. Photo Essay. Gamit ang mga larawang available online o kaya mga sariling kuhang larawan,
sumulat ng isang maikling photo essay (dalawang larawan na may akmang caption) ukol sa
anumang makabuluhang paksa sa Agham, Teknolohiya, at iba pang kaugnay na larangan. Ilan
sa mga halimbawang paksa ang sumusunod: mga halamang gamut sa Pilipinas; enerhiyang mula
sa kalikasan sa Pilipinas at iba pang bansa sa Timog Silangang Asya; mga bagong inobasyon sa
robotics at/o awtomasyon; mga bagong tuklas sa arkeolohiya; mga bagong tuklas sa genetic
engineering at/o nanotechnology. Idikit ang larawan sa kahon at isulat sa patlang ang caption.
__
______________________________________________
Pamagat ng Photo Essay
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

60
______________________________________________
Pamagat ng Photo Essay
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

61
Pagtataya
Panuto: Basahin ang sumusunod na mga pahayag at tukuyin kung Tama o Mali ang
ideyang ipinararating ng bawat pahayag. Isulat ang Tama kung valid ang ideya ng pahayag
at Mali naman kung hindi.
______1. Ang prosesong intelektuwalisasyon ay nag-uumpisa sa mga propesor at natatapos sa

mga estudyante.
______2. Sa proseso ng pagsasaling teknikal, madalas ang paggamit ng mga mabubulaklak na

salita upang lalong maipahayag ang malalim na kahulugan ng isinaling teksto.
______3. Mas mahusay kung ang tagasalin ng tekstonng siyentipiko-teknikal ay isang

teknisyan/espesyalista at lingguwista rin.
______4. Dahil walang mga katumbas na salita sa Filipino ang ilang siyentipikong termino,
nangangahulugan itong hindi na maituturo ang mga konsepto gamit ang Filipino.
______5. Malaking salik sa pag-ayaw ng maraming praktisyoner at propesor sa paggamit ng

Fiipino sa kanilang mga larangan, lalo na sa agham at teknolohiya, ay dahil sa kaisipang kolonyal.
______6. Kaysa tumbasan ng salitang umiiral o ginagamit na, maaari ding lumikha nalang ng
katumbas ng isang teknikal na salita.
______7. Kapag isinalin ang isang tekstong Ingles sa Filipino, tinatawag na simulaang lenggwahe
ang huli.
______8. Ang intelektwalisasyon ng wika ay tumutukoy sa paggamit nito sa matataas na antas

ng diskurso at ang kakayahan nitong maging instrument ng pagdaloy ng kaalaman sa mga
komplikadong larang tulad ng Agham at Teknolohiya.
______9. Sapat na ang pagiging mahusay sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin ng mga
tekstong teknikal at siyentipiko.
_____10. Ang Filipino, ayon sa tadhana ng Konstitusyon, ay wika sa opisyal na komunikasyon at

maging sa pagtuturo.

62
Sanggunian
Abend, G. (2008). “The Meaning of Theory.” Sociological Theory 26 (June 2008): 173-199.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9558.2008.00324.x
Almario, V.S (1997). “Tradisyon ng Wikang Filipino”. UP Diliman, Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino
Almario, V.S (2014). “Madalas Itanong sa Wikang Pambansa.” http://kwf.gov.ph/wp-
content/uploads/2015/12FAQ_2.4.15-1.pdf
Ambito, J.et al.(2011). “Review of Philippine Migration Laws and Regulations: Gains, Gaps,
Prospects.” https://dirp3.pids.gov.ph/ris/dps/pidsdps1137.pdf
Antonio, L. (2000). Apat na Siglo ng Pagsasalin: Bibliograpiya ng mga Pagsasalin sa Filipinas
(1593-1998). Llungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino.
Atienza, M. (1994). “Drafting the 1987 Constitution The Politics of Language.” Philippine Political
Science Journal, 18:37-38, 79-101, DOI:10.1080/01154451.1994-9754188.
Balita Online (2016). “Pagkain ‘wag sayangin para maibsan ang climate change.”
http://balita.net.ph/2016/04/10pagkain-wag-sayangin-para-maibsan-ang-climate-change/
Batnag, A., et al. (2009). Teksbuk sa Pagsasalin. Lungsod Quezon: C&E Publishing, Inc.
Begas, Leifbilly. (2017). “Medical marijuana sagot nga ba sa iba’t ibang uri ng sakit?” Inquirer
Bandera. http://bandera.inquirer.net/167418/medical-marijuana-sagot-nga-ba-sa-iba’t-
ibang-uri-ng-sakit
Bennagen, , PL. (1985). “Nakikiugaling Pagmamasid:Pananaliksik sa Kulturang Agta.” In A.
Aganon and M. david (Eds.), Sikolohiyang Filipino Isyu, Pananaw at Kaalaman. Manila:
National Bookstore
Chua, M.C. (2014). “Pantayong Pananaw o Pantasyang Pananaw Lamang?: Kamalayan sa mga
Konsepto/Dalumat ng Bayan, Mga Tinig Mula sa Ibaba.” Saliksik Journal, 3:1,
https://ejournals.ph/article.php?id=5479
Constantino,P. (2005). Filipino at Pagpaplanong Pangwika: Ikalawang sourcebook ng Sangfil.
Sanggunian sa Filipino, UP Sentro ng Wikang Filipino, at National Commission for
Culture and the Arts.
Constantino, R. (ND). “Lisyang Edukasyon ng Mga Pilipino.”L.M. Martinez (trans)

https://www.scribd.com/document/318542234/Lisyang-Edukasyon-ng-Mga-Pilipino-
Renato-Constantino
Constantino, R. (2015). “Intelektwalismo at Wika.” Daluyan: Journal ng Wikang Filipino, Volume,

Volume 21, No.1, 9-12. http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf/article/view/4939/4451
Cornelio, C.J. at L.I. Jose (2016). “Isang Pagsusuri ng Toponomiya sa Bayan ng Lucban,
Quezon.”https://www.academia.edu/31856025/Isang_Pagsusuri_ng_Toponomiya_sa_B
ayan_ng_LucbanQuezon
63
Covar, P. (1993). “Kaalamang Bayang Dalumat ng Pagkataong Pilipino.”

https://bangkanixiao.files.wordpress.com/2012/09/covar-kaalamang-bayang-dalumat-ng-
pagkataong-pilipino.pdf
Dela Cruz, M.A. (2014). “Kaya Nakikinig ang Lupa at Lumilipad ang Balita: Ang Tsismis at ang
Tunggalian ng Uri sa Lipunan.” Hasaan 1, vii-viii
Dones, J. (2015). “May Tubig sa Planetang Mars-NASA.” http://radyo.inquirer.net/10016/may-

tubig-sa-planetang-mars-nasa
Dy, M.J. (2003). “Ang Pagtuturo ko ng Pilosopiya sa Filipino.” Ang wikang Filipino sa loob at labas
ng akademya’t bansa. Benilda S. Santos, ed. Sanggunian sa Filipino. UP Sentro ng
Wikang Filipino, at National Commissionfor Culture and the Arts, 199-204.
Evasco, E. et al. (2011). Saliksik: Gabay sa Pananaliksik sa Agham Panlipunan, Panitikan at
Sining. C & E Publishing, Inc.
Fajarda, J. (2011). “Sayaw sa Bubog: Pagsipat sa Pagtalakay sa Pinoy Weekly sa Isyu ng
Karapatang Pantao sa Unang Taon ng Administrasyong Aquino.”
http://iskwiki.upd.edu.ph/flipbooks/SayawsaBub343
Fajilan, W. (2019). “Ang Filipino bilang pundasyon ng teknikal na pagkatuto:panayam kay Prof
James Christopher Dominggo.” Hasaan, II, pp.110-113
Fajilan, W. at Zafra, B. (2015). “Ang gamit at kahalagahan ng wikang Filipino sa pagtuturo ng
Agham; Panayam kay Prop. Fortunate Sevilla III.” Hasaan, II, pp. 103-109
Fortunato, T.F. (2003). “Ang Wikang Filipino sa Patakarang Bilingguwal.” Ang wikang Filipino sa
loob at labas ng akademya’t bansa. Benilda S. Santos, ed. Sanggunian sa Filipino. UP
Sentro ng Wikang Filipino, at National Commissionfor Culture and the Arts, 78-83.
Gatmaitan, L.P. (2001). Aba, May Baby sa Loob ng Tiyan ni Mommy! Lungsod ng Mandaluyong:
OMF Literature, Inc.
Gealogo, F. (1995). “Kasarian at Kabuhayan: Ilang Tala sa Kasaysayang Demograpikal ng
Paggawa at Pasahod sa Pilipinas, 1903-1948.” Philippine Social Sciences Review.
Genzuk. M. (2003). “A SYNTHESIS OFETHOGRAPHIC RESEARCH.” http://www-bcf.usc.edu/-
genzuk/Ethnographic_Research.pdf
Gimenez, T. (1997). “The Filipino National Language: Discourse on Power.” Sealang.net
Gonzalez, A. (2002). “Language planning and intellectualization.” Current issues in language
planning, 3.(1)
Guillermo, R. (2016). “Interdisiplinarisasyon ng General Education (GE): Salungat sa Layunin ng
GE mismo?” ResearchGate.
Hewlett. K. (2002). “How to publish your journal paper.”
https://www.apa.org/monitor/sep02/publish.aspx
Hornedo, F.H. (2001). “Ang Filipino Bilang Wikang Panturo.” Daluyan: Journal ng Filipino sa
Talakayang Pangwika, 10, pp. 56-59.
64
Javier, R. (2011). “May Perang Dumadaan Lang sa Palad, Merong Padala, at May Padulas din”
Paniniwala’t Pananaw sa Pera at Palagay sa Pandaigdigang Krisis Pampinansiya.” Malay,
23:2, 25-40. https://ejournals.ph/article.php?id=7991
Kimuell, N. (2011). “Kasaysayang Pasalita: Ang Kulturang Filipino at Karanasan ng mga
Filipinong Mananaliksik sa Larangang Pasalita.” https://ejournal.ph/article.php?id=7992
Komisyon ng WIkang Filipino (2015). “149 NA WIKA SA PILIPINAS, BUHAY! – KWF.”
http://kwf.gov.ph/149-na-wika-sa-filipinas-buhay-kwf/
Lumbera, B. (2003). “Ang Wikang Filipino sa Banta ng Globalisasyon.” Bulatlat.
http://www.bulatlat.com/news/3-7/3-7/wika.html
San Juan, D.M. (2019). “Sangandaan: Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina” Mutya Publishing House,
Inc.
Sevilla,F.(2001). “Ang Paggamit ng Filipino sa Agham.” Daluyan: Jornal ng Filipino sa
Talakayang Pangwika
Seva, R.R (2001). “Mga Hamon sa Pagtuturo sa “Wikang Filipino ng Inhinyera.” “Ang Wikang
Filipino sa Loob at Labas ng Akademya’t Bansa
Sicat, D.(2016). “Pagbasa at Pagsusuri ng Teksto Tungo sa Pananaliksik: Ambag sa

Transpormatibo at Makabayang Edukasyon.”
https://clubmanila.files.wordpress.com/2016/10/sicat-delaza-pagbasa-ng-ibat-ibang-
teksto-tungo-sa-pananaliksik.pdf
65
Rubriks Para sa Sanaysay
Halaw mula sa: https://www.academia.edu/35043866/SAMPLE_RUBRIC_SANAYSAY

Kategorya Higit na Nakamit ang Bahagyang Hindi Nakamit Walang Iskor
Inaasahan Inaasahan Nakamit ang ang Inaasahan Napatunayan
(5) (4) Inaasahan (2) (1)
(3)
Introduksyon Nakapanghihikayat Nakalahad sa Nakalahad sa Hindi malinaw *Hindi nakita
ang introduksyon. introduksyon introduksyon ang ang introduksyon sa ginawang
Malinaw na ang pangunahing at ang sanaysay.
nakalahad ang pangunahing paksa subalit pangunahing
pangunahing paksa paksa gayundin hindi sapat ang paksa. Hindi rin
gayundin ang ang panlahat na pagpapaliwanag nakalahad ang
panlahat na pagtanaw ukol ukol dito. panlahat na
pagtanaw ukol dito. dito. pagpapaliwanag
ukol dito.
Diskusyon Makabuluhan ang Bawat talata ay May kakulangan Hindi nadebelop *
bawat talata dahil sa may sapat na sa detalye ang mga
husay na detalye pangunahing
pagpapaliwanag at ideya
pagtalakay tungkol
sa paksa.
Organisasyon Lohikal at mahusay Naipakita ang Lohikal ang Walang patunay *
ng mga Ideya ang pagkakasunud- debelopment ng pagkakaayos ng na organisado
sunod ng mga mga talata mga talata subalit ang pagkakalahad
ideya; gumamit din subalit hindi ang mga ideya ay ng sanaysay.
ng mga transisyunal makinis ang hindi ganap na
na pantulong tungo pagkakalahad nadebelop.
sa kalinawan ng
mga ideya.
Konklusyon Nakapanghahamon Naipakikita ang Hindi ganap na May kakulangan *
ang konklusyon at pangkalahatang naipakita ang at walang pokus
naipapakita ang palagay o pasya pangkalahatang ang konklusyon
pangkalahatang tungkol sa paksa palagay o pasya
palagay o paksa batay sa mga tungkol sa paksa
batay sa katibayan katibayan at batay sa mga
at mga katwirang mga katwirang katibayan at mga
inisa-isa sa inisa-isa sa katwirang inisa-
bahaging gitna. bahaging gitna. isa sa bahaging
gitna.
Mekaniks Walang Halos walang Maraming Napakarami at
pagkakamali sa mga pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
bantas, mga bantas, mga bantas, mga pagkakamali
kapitalisasyon at kapitalisasyon at kapitalisasyon at sa mga bantas,
pagbabaybay. pagbabaybay. pagbabaybay. kapitalisasyon at
pagbabaybay.
Gamit Walang Halos walang Maraming Napakarami at *
pagkakamali sa pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
estruktura ng mga estruktura ng estruktura ng pagkakamali sa
pangungusap at mga mga estruktura ng
gamit ng mga salita. pangungusap at pangungusap at mga
gamit ng mga gamit ng mga pangungusap at
salita. salita. gamit ng mga
salita.
Kabuuan
66
Glosari
Abstrak. Isang buod ng pananaliksik, tesis o kaya ay tala ng isang komperensya o anumang
pag-aaral sa isang tiyak na disiplina o larangan.
Akademikong Publikasyon. Tumutukoy sa paglalathala ng buod ng pananaliksik, pinaikling

bersyon, o isang bahagi nito sa pahayagan o pamamahayag pangkampus, conference
proceeding, monograph, aklat, o sa mga refereed research journal.
Case Study. Isang detalyadong paglalarawan sa sitwasyon ng isang tao, bagay, lugar,
pangyayari, phenomenon, at iba pa.bilang potensyal na lunsaran ng mga susnod pang pag-aaral
sa mga kahawig na kaso.
Documentary o Text Analysis. Paghihimay-himay sa nilalaman, konteksto, at kabuluhan ng
tekstong sinusuri.
Etnograpiya. Nakasandig sa “malapitan, personal na karanasan at posibleng partisipasyon, hindi
lamang obserbasyon ng mga mananaliksik” na karaniwang nagsasagawa ng pag-aaral sa mga
pangkat na multidisiplinari.
Intelektuwalisasyon. Ang “pagpaksa ng mga ideya sa pinakamataas na level sa akademya”.
Rebyu. Isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang aklat batay sa
nilalaman, estilo, at anyo ng pagkakasulat nito.
Secondary Data Analysis. Isang pagsusuri at pag-uugnay sa mga umiiral na datos at estadistika
tungo sa layuning sagutinang mga panibagong tanong at/o makabuo ng mga bagong konklusyon
na angkop sa kasalukuyang sitwasyon.
SWOT Analysis. Pagsusuri sa kalakasan (strengths) at kahinaan (weaknesses) ng isang
programa/plano, at mga oportunidad (opportunities) o bagay na makatutulong sa
implementasyon at mga banta (threat) o bagay na maaaring makahadlang sa implementasyon
ng programa o plano.
White Paper o Panukala. Isang saliksik o ulat mula sa isang ahensya ng gobyerno, opisyal ng
gobyerno, akademikong departamento, o eksperto na naglalahad ng makabuluhang
impormasyon at/o mga panukala kauganay ng isang napapanahong isyuna nakakaapekto
sa maraming mamamayan o sa isang partikular na komunidad.

Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fil. 2 Filipino Sa Ibat Ibang Disiplina

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Intekstwalisadong Filipino sa Iba’t

Inihanda ang modyul na ito sa paghahangad na makaagapay at mapadali ang

Pinahahalagahan ng modyul na ito ang pagkakapantay-pantay ng bawat kasarian.

Inaasahang magiging mabuting patnubay at mayamang sanggunian ng mga guro

Course Learning Formative Summative

IV.Nakapagp A. Matukoy ang Batayang Kaalaman

FINAL A. Maipaliwanag ang Filipino sa

E. Malinang ang adhikaing

The term grade is computed using the formula:

40% - Performance (synthesis reports, memos, research article)

Midterm Grade = 100% of the Midterm Grade

CLASSROOM RULES OF CONDUCT

Prepared by Noted: Noted: Approved/Diapproved:

Teacher’s Contact Information:

DAISY P. RUIZ, MA-FIL

GABAY SA PAGKATUTO (LEARNING GUIDE)

Para sa lahat ng gawaing pasulat/printed material sa bawat gawain ng modyul,

A. Talaan ng mga Paksa at Petsa ng Pagsumiti sa mga Gawain

Mga Paksa Petsa ng Pagsumiti sa mga Gawain

Yunit 1 Filipino Bilang Wika at Larangan

Yunit 2 Rebyu sa mga Batayang Kaalaman sa

Yunit 3 Batayang Kaalaman sa Metodolohiya

Yunit 4 Filipino sa Humanidades at Agham

B. Pangangailangan ng Kurso (Final requirement)

ii. Office of the Instructional Materials Development e-mail addresses:

iii. College of Arts and Sciences (Dipolog Campus)

iv. Student Services

1. Office of the Student Affairs and Services

Reserbado ang Lahat ng Karapatan

Page and Cover designed: Miss Pretty Abegail C. Pacilan

First Edition. _____________

JOSE RIZAL MEMORIAL STATE UNIVERSITY

Hindi naging madali ang pagsagawa ko ng modyul na ito ngunit sa tulong at

Dr. Daylinda R. Laput, ang ating University President at sa Flexible Learning

Pinasasalamatan ko rin ang aking mga kaibigan at mga kasamahang guro na

Sa aking mga mahal na anak, Camille at Charmille at sa aking mahal na

Sa aking mga mapagmahal at mapag-arugang mga magulang, Dario Palangan

Higit sa lahat, sa ating Poong Maykapal sa lahat-lahat ng kanyang kaloob at

Maraming-maraming salamat sa inyong lahat!

Sa simula ng pagpapatupad ng programang Kindergarten to 12 years Basic

Yunit 1. Filipino Bilang Wikang Pambansa at Wika ng Bayan, at Filipino Bilang

Yunit 2. Rebyu Bilang Batayang Kaalaman sa Pananaliksik.

Yunit 3. Batayang Kaalaman sa Metodolohiya (Pagtitipon, Pagpoproseso at

Inaasahang malaki ang maitulong ng modyul na ito sa mga mag-aaral sa pagkamit

Yunit 1 Filipino Bilang Wika at Larangan 1

Yunit 2 Rebyu sa mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik 23

Mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik 24

Yunit 3 Batayang Kaalaman sa Metodolohiya 30

Yunit 4 Filipino sa Humanidades at Agham Panlipunan 39

Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham Panlipunan 39

Yunit 5 Filipino sa Siyensya, Teknolohiya, Inhenyeriya, Matematika 48

Intelektwalisasyon ng Wikang Filipino sa Larangang 50

Yunit 1- Filipino Bilang Wika at Larangan

Sa simula ng pagpapatupad ng programang Kindergarten to 12

Inaasahang Bunga ng Pagkatuto

Sa katapusan ng aralin, ang mga mag-aaral ay:

 Maipaliwanag ang ugnayan ng mga tungkulin ng wikang Filipino bilang wikang

NOT INTENDED FOR PUBLICATION. FOR CLASSROOM USE ONLY

 Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng

Panuto: Sagutin ang sumusunod na katanungan.

3. Paano nananatiling mahalagang panangga sa daluyong ng kultural na homogenisasyon ang

4. Bakit mahalaga ang Filipino at Panitikan sa pagtataguyod ng makabayang edukasyon?

NOT INTENDED FOR PUBLICATION. FOR CLASSROOM USE ONLY

Malinaw sa nasabing probisyong pangwika sa Konstitusyon na primus inter pares o