Bab 4 - Operasi Set

Modul by: Sir Fakhri Math & Sir K
Bab 4
Operasi Set
Scan QR Code
untuk video penerangan lengkap
Revisi Topikal KSSM Matematik Tingkatan 4
47
Scan QR Code
NOTA:
Persilangan
• Persilangan = SAMA
∩ • Cari unsur yang sama

• Lorek kawasan yang bertindih
• Kata kunci → DAN
Kesatuan
∪
• Kesatuan = GABUNG / SEMUA
• Gabungkan semua unsur
• Lorek gabungan kawasan
• Kata kunci → ATAU
n •
•
•
Simbol “n” bermaksud bilangan unsur
𝑛(𝐴 ∩ 𝐵) = Bilangan unsur bagi persilangan antara set A dan B
𝑛(𝑃 ∪ 𝑄) = Bilangan unsur bagi kesatuan antara set P dan Q
’ •
•
•
Simbol ’ bermaksud pelengkap
Unsur-unsur dalam set A’ adalah unsur-unsur lain yang berada
dalam set semesta,  yang tidak berada dalam set A.
𝐴 ∩ 𝐴′ = ∅
4.1: Persilangan Set, ∩

A Cari persilangan dan bilangan unsur bagi yang berikut: SP 4.1.1 [TP1 & TP2]
Contoh: Contoh:
A = {2, 3, 5, 7}  = {x : 1 ≤ x < 10, x ialah integer}
Tips: Cari unsur
B = {2, 3, 6} P = {x : x ialah nombor ganjil}
yang sama dalam
C = {1, 3, 4, 7} set A dan set B Q = {x : x ialah gandaan 3}
Tips:  ialah set
(a) 𝐴 ∩ 𝐵 = {2, 3, 5, 7} ∩ {2, 3, 6}
semesta. Rujuk Bab
= {2, 3} 11 Tingkatan 1
(b) 𝐴 ∩ 𝐶 = {2, 3, 5, 7} ∩ {1, 3, 4, 7} (a)  = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}

= {3, 7}
(b) 𝑃 = {1, 3, 5, 7, 9}
(c) 𝐵 ∩ 𝐶 = {2, 3, 6} ∩ {1, 3, 4, 7}
= {3} (c) 𝑄 = {3, 6, 9}
(d) 𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶 (d) 𝑃 ∩ 𝑄 = {1, 3, 5, 7, 9} ∩ {3, 6, 9}

= {2, 3, 5, 7} ∩ {2, 3, 6} ∩ {1, 3, 4, 7} = {3, 9}
= {3} Ada 2 unsur
Ada 1 unsur sahaja
(e) 𝑛(𝑃 ∩ 𝑄) = 2
(e) 𝑛(𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶) = 1 sahaja
48
Scan QR Code
1. 2.
L = {1, 2, 3, 4, 5} X = {4, 9}
M = {1, 3, 5} Y = {5, 7, 9}
N = {2, 3, 5, 7} Z = {1, 3, 5, 7, 9}
(a) 𝐿 ∩ 𝑁 (a) 𝑋 ∩ 𝑌
(b) 𝐿 ∩ 𝑀 (b) 𝑌 ∩ 𝑍
(c) 𝑀 ∩ 𝑁 (c) 𝑛(𝑋 ∩ 𝑌)
(d) 𝐿 ∩ 𝑀 ∩ 𝑁 (d) 𝑛(𝑍 ∩ 𝑌)
(e) 𝑛(𝐿 ∩ 𝑀 ∩ 𝑁)
3. 4.
P = {a, b, c, f}  = {x : 11 < x ≤ 20, x ialah integer}
Q = {b, e, f} A = {x : x ialah nombor genap}
R = {e, g, h} B = {x : x ialah nombor perdana}
(a) 𝑃 ∩ 𝑄 (a) Set 
(b) 𝑄 ∩ 𝑅 (b) Set A
(c) 𝑃 ∩ 𝑅 (c) Set B
(d) 𝑛(𝑄 ∩ 𝑃) (d) 𝐴 ∩ 𝐵
(e) 𝑛(𝑃 ∩ 𝑅) (e) 𝑛(𝐴 ∩ 𝐵)
5. 6.
 = {x : 1 ≤ x ≤ 20, x ialah integer}  = {Huruf dalam perkataan FUNGSI}
S = {x : x ialah gandaan 4} J = {Huruf vokal}
T = {x : x ialah faktor bagi 32} K = {Huruf konsonan}
P = {x : x ialah nombor kuasa dua sempurna} L = {G, I, U}
(a) Set S (a) Set J
(b) Set T (b) Set K
(c) Set P (c) 𝐽 ∩ 𝐿
(d) 𝑆 ∩ 𝑇 (d) 𝐾 ∩ 𝐿
(e) 𝑛(𝑇 ∩ 𝑃) (e) 𝑛(𝐽 ∩ 𝐾)
49
Scan QR Code
B Senaraikan semua unsur bagi persilangan set yang berikut: SP 4.1.1 [TP2]
Contoh: 1.
(a) 𝐴 ∩ 𝐵 = {3} (a) 𝑃 ∩ 𝑅 =
(b) 𝐵 ∩ 𝐶 = {7, 9} (b) 𝑄 ∩ 𝑅 =
(c) 𝑃 ∩ 𝑄 =
2. 3.
(a) 𝐽 ∩ 𝐾 = (a) 𝑋 ∩ 𝑌 =
(b) 𝐾 ∩ 𝐿 = (b) 𝑋 ∩ 𝑍 =
(c) 𝐽 ∩ 𝐾 ∩ 𝐿 = (c) 𝑌 ∩ 𝑍 =
C Lorek kawasan yang mewakili persilangan set yang diberi: SP 4.1.1 [TP3]
Contoh:
Tips:
 Label setiap ruang kosong dengan suatu
nilai. Contoh: 1, 2, 3 dan seterusnya.
 Senaraikan unsur bagi setiap set.
 Tentukan nombor yang sama.
𝐵 ∩ 𝐶 = {3, 4, 5, 6, 7} ∩ {2, 3, 4}  Lorek kawasan bagi nombor yang sama
𝐵 ∩ 𝐶 = {3, 4} tersebut
1. 2. 3.
𝑀∩𝑁 𝑃∩𝑄 𝐽∩𝐾
4. 5. 6.
𝑆∩𝑇 𝑋∩𝑌∩𝑍 𝐷∩𝐸∩𝐹
50
Scan QR Code
NOTA:
3 Situasi melukis persilangan set
 Diberi,  Diberi,  Diberi,
P = {1, 2, 3, 4} P = {1, 2, 3, 4} P = {1, 2, 3, 4}
Q = {3, 4, 5, 6} Q = {5, 6, 7, 8} Q = {3, 4}
P & Q ADA persamaan P & Q TIADA persamaan Semua unsur dalam set Q
➔ P & Q perlu ADA ➔ P & Q TIDAK berada dalam set P
persilangan bersilang ➔ Q berada di dalam P
D Lukis gambar rajah Venn bagi mewakili setiap set yang diberi dan lorek kawasan yang
mewakili persilangan set tersebut. SP 4.1.1 [TP3]
Contoh:
P = {2, 4, 6, 8, 10} Dapatan:
Q = {2, 3, 5, 7} • Set P dan Q ada persamaan → ada
R = {6, 8} persilangan
• Semua unsur dalam set R berada dalam set
Lorek 𝑃 ∩ 𝑄 P → Set R berada dalam set P.
Tips: • Set Q dan R tiada persamaan → tidak
 Kenal pasti jenis lukisan yang perlu bersilang.
dilukis berdasarkan 3 situasi dalam nota
di atas. Jawapan:
 Lukis set dengan tepat. Boleh lukis
sebarang bentuk yang tertutup.
 Lorek kawasan mengikut soalan yang
diberi.
1. 2.
P = {1, 5, 7} A = {1, 2, 3, 4}
Q = {2, 3, 4, 8} B = {2, 4, 6, 8}
R = {5, 8} C = {3, 4, 7}
Lorek 𝑃 ∩ 𝑅 Lorek 𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶
3. 4.
X = {Huruf dalam perkataan MATEMATIK}  = {x : 1 < x < 12, x ialah integer}
Y = {Huruf vokal} S = {x : x ialah gandaan 3}
Z = {M, A, T} T = {x : x ialah nombor ganjil}
Lorek 𝑋 ∩ 𝑌 ∩ 𝑍 Lorek 𝑆 ∩ 𝑇
51
Scan QR Code
E Lorek kawasan pelengkap bagi persilangan set yang berikut. SP 4.1.2 [TP2]
Contoh: 1.
𝑃∩𝑄 𝑄∩𝑅
(𝑃 ∩ 𝑄)′ (𝑄 ∩ 𝑅)′
2. 3.
𝑃∩𝑄 𝐴∩𝐵∩𝐶
(𝑃 ∩ 𝑄)′ (𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶)′
F Senaraikan set pelengkap bagi setiap yang berikut. SP 4.1.2 [TP2]

Contoh: 1.
(𝐽 ∩ 𝐿)′ = {1, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10} (𝑆 ∩ 𝑇)′ =
2. 3.
(𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶)′ = (𝑃 ∩ 𝑄)′ =
4. 5.
(𝑋 ∩ 𝑌)′ = (𝑀 ∩ 𝑁 ∩ 𝑃)′ =
52
Scan QR Code
G Selesaikan setiap yang berikut dengan senarai unsur atau bilangan unsur SP 4.1.2 [TP3]
Contoh: Langkah  Senaraikan set
 = {x : 10 ≤ x ≤ 16, x ialah integer}  = {10, 11, 12, 13, 14, 15, 16}
X = {x : x ialah gandaan 4} X = {12, 16}
Y = {x : x ialah gandaan 2} Y = {10, 12, 14, 16}
(i) (𝑋 ∩ 𝑌)′ (ii) 𝑛(𝑋 ∩ 𝑌)′ = 7

Langkah  Senaraikan set 𝑋 ∩ 𝑌 dahulu
𝑋 ∩ 𝑌 = {12, 16} ∩ {10, 12, 14, 16}
= {12, 16} Kerana ada
7 unsur
Maka, (𝑋 ∩ 𝑌)′ = {10, 11, 13, 14, 15}
1. 2.
 = {x : 21 ≤ x ≤ 25, x ialah integer}  = {x : 5 < x < 14, x ialah integer}
P = {x : x ialah nombor ganjil} J = {x : x ialah nombor genap}
Q = {x : x ialah gandaan 3} K = {x : x ialah faktor bagi 24}
L = {x : x ≤ 10}
(i) (𝑃 ∩ 𝑄)′ =
(i) (𝐽 ∩ 𝐾 ∩ 𝐿)′ =
(ii) 𝑛(𝑃 ∩ 𝑄)′ =
(ii) 𝑛(𝐽 ∩ 𝐾 ∩ 𝐿)′ =
3. 4.
 = {Warna pelangi}  = {Huruf dalam perkataan SEKOLAH}
A = {Warna pada lampu isyarat} D = {Huruf vokal}
B = {Warna pada bendera Malaysia} E = {A, E, L, O}
(i) (𝐴 ∩ 𝐵)′ = (i) (𝐷 ∩ 𝐸)′ =
(ii) 𝑛(𝐴 ∩ 𝐵)′ = (ii) 𝑛(𝐷 ∩ 𝐸)′ =
NOTA:
53
Scan QR Code
H Selesaikan masalah berkaitan persilangan set berikut. SP 4.1.3 [TP4 & TP5]
Contoh:
Seramai 60 murid diberi peluang untuk menyertai kelab Badminton (B) dan kelab Hoki (H) .
Seramai 36 murid telah menyertai kelab Badminton, 30 murid telah menyertai kelab Hoki
manakala 12 murid menyertai kelab Badminton dan Hoki.
(a) Lengkapkan gambar rajah Venn di ruang jawapan.
(b) Hitung jumlah murid yang tidak menyertai sebarang kelab.
Jawapan:
(a) (b) 60 – 24 – 12 – 18 = 6 murid
Tips:
 Mulakan dari maklumat akhir:
Badminton DAN Hoki = 𝐵 ∩ 𝐻 = 12
 Setiap kelab tolak dengan nilai di
persilangan.
Badminton sahaja = 36 – 12 = 24
Hoki sahaja = 30 – 12 = 18
 Baki murid = 60 – 24 – 12 – 18 = 6
1. Dalam sebuah temubual bersama 100 orang murid tingkatan 5, seramai 68 orang murid
memilih nasi lemak (N) sebagai makanan kegemaran, manakala 43 orang murid pula
memilih burger (B). Selain itu, seramai 23 orang murid memilih kedua-dua jenis makanan
tersebut.
(a) Lengkapkan gambar rajah Venn di ruang jawapan di bawah.
(b) Hitung bilangan pelajar yang tidak memilih kedua-dua makanan tersebut.
Jawapan:
(a) (b)
2. Daripada 150 orang pelajar yang ditemubual, seramai 94 pelajar mempunyai aplikasi
Facebook (F), 63 pelajar mempunyai aplikasi Instagram (I), 51 pelajar mempunyai
aplikasi Telegram (T), 13 pelajar mempunyai aplikasi Facebook dan Telegram sahaja, 4
pelajar mempunyai aplikasi Instagram dan Telegram sahaja, 8 pelajar mempunyai aplikasi
Facebook dan Instagram sahaja, dan 10 pelajar mempunyai aplikasi Telegram sahaja
dalam telefon pintar masing-masing.
(b) Hitung bilangan pelajar yang memiliki ketiga-tiga aplikasi tersebut.
(c) Hitung bilangan pelajar yang tidak memilih ketiga-tiga aplikasi tersebut.
Jawapan:
(a) (b)
(c)
54
Scan QR Code
3. Gambar rajah Venn di sebelah menunjukkan set M = {Ahli

persatuan Matematik}, set S = {Ahli persatuan Sains}, dan set
B = {Ahli persatuan Bahasa}. Diberi n(M) = 50, n(S) = 42,
n(B) = 41, dan n(𝑀 ∩ 𝑆) = 15, hitung,
(a) nilai x dan nilai y.

(b) jumlah semua pelajar yang terlibat dalam semua set di atas.
Jawapan:
(a) (b)
4. Sebuah kedai membuat tinjauan tentang jenis makanan mee segera yang sering menjadi
pilihan pelanggan. Daripada 80 orang pelanggan yang terlibat, 55% daripadanya memilih
mee segera jenama A manakala 52.5% orang pelanggan memilih mee segera jenama B.
Diberi bahawa bilangan pelanggan yang memilih kedua-dua jenama mee segera adalah dua
kali ganda bilangan pelanggan yang tidak memilih kedua-dua mee segera tersebut. Hitung,
(a) bilangan pelanggan yang memilih kedua-dua jenama mee segera tersebut.
(b) bilangan pelanggan yang hanya memilih mee segera jenama B.
Jawapan:
(b) (b)
5.
Berdasarkan gambar rajah Venn di sebelah, diberi
bahawa n() = 120 dan 𝑛(𝑃 ∩ 𝑄)′ = 104.
(a) Tulis dua persamaan linear bagi situasi di atas.

(b) Seterusnya, dengan menggunakan kaedah persamaan linear serentak, hitung nilai bagi
u dan w.
Jawapan:
(a) (b)
55
Scan QR Code
4.2: Kesatuan Set, ∪

A Cari kesatuan set dan bilangan unsur bagi yang berikut: SP 4.2.1 [TP1 & TP2]
Contoh: 1.
Tips: Gabungkan semua
A = {1, 2, 5} unsur dari set A dan set
L = {1, 2, 4, 5}
B = {2, 4, 6} B. Unsur yang berulang, M = {3, 5}
C = {1, 4, 7} ditulis sekali sahaja. N = {2, 4, 9, 11}
(a) 𝐴 ∪ 𝐵 = {1, 2, 5} ∪ {2, 4 6} (a) 𝐿 ∪ 𝑁

= {1, 2, 4, 5, 6}
(b) 𝑀 ∪ 𝑁
(b) 𝐴 ∪ 𝐶 = {1, 2, 5} ∪ {1, 4, 7}
= {1, 2, 4, 5, 7} (c) 𝑀 ∪ 𝐿
(c) 𝐵 ∪ 𝐶 = {2, 4, 6} ∪ {1, 4, 7} (d) 𝐿 ∪ 𝑀 ∪ 𝑁

= {1, 2, 4, 6, 7}
(e) 𝑛(𝐿 ∪ 𝑀 ∪ 𝑁)
(d) 𝐴 ∪ 𝐵 ∪ 𝐶
= {1, 2, 5} ∪ {2, 4, 6} ∪ {1, 4, 7}
= {1, 2, 4, 5, 6, 7}
(e) 𝑛(𝐴 ∪ 𝐵 ∪ 𝐶) = 6 Ada 6 unsur
2. 3.
D = {a, b, c} X = {5}
E = {p, q} Y = {1, 2, 8}
F = {b, p} Z = {3, 6, 8, 9}
(a) 𝐷 ∪ 𝐹 (a) 𝑋 ∪ 𝑌
(b) 𝐸 ∪ 𝐹 (b) 𝑌 ∪ 𝑍
(c) 𝐷 ∪ 𝐸 ∪ 𝐹 (c) 𝑛(𝑋 ∪ 𝑌)
(d) 𝑛(𝐷 ∪ 𝐸 ∪ 𝐹) (d) 𝑛(𝑍 ∪ 𝑌)
4. 5.
 = {Huruf dalam perkataan OPERASI}  = {x : 2 ≤ x < 8, x ialah integer}
J = {Huruf konsonan} P = {x : x ialah gandaan 2}
K = {Huruf dalam perkataan PRA} Q = {x : x ialah nombor perdana}
L = {Huruf vokal}
(a) 
(a) Set J
(b) 𝑃
(b) Set K
(c) 𝑄
(c) 𝐽 ∪ 𝐿
(d) 𝑃 ∪ 𝑄
(d) 𝐾 ∪ 𝐿
(e) 𝑛(𝑃 ∪ 𝑄)
(e) 𝑛(𝐽 ∪ 𝐾)
56
Scan QR Code
B Senaraikan semua unsur bagi kesatuan set yang berikut: SP 4.2.1 [TP2]
Contoh: 1.
(a) 𝐴 ∪ 𝐵 = {1, 2, 4, 5, 6} (a) 𝑃 ∪ 𝑅 =
(b) 𝐵 ∪ 𝐶 = {1, 3, 5, 6} (b) 𝑄 ∪ 𝑅 =
2. 3.
(a) 𝐽 ∪ 𝐾 = (a) 𝑋 ∪ 𝑌 =
(b) 𝐾 ∪ 𝐿 = (b) 𝑋 ∪ 𝑍 =
(c) 𝐽 ∪ 𝐾 ∪ 𝐿 = (c) 𝑌 ∪ 𝑍 =
C Lorek kawasan yang mewakili kesatuan set yang diberi: SP 4.2.1 [TP3]
Contoh:
Tips:
 Gabungkan semua unsur kesatuan set
𝐵 ∪ 𝐶 = {2, 3, 4} ∪ {4, 5} yang diminta dalam soalan.
𝐵 ∪ 𝐶 = {2, 3, 4, 5}  Lorek kawasan set nombor di 
1. 2. 3.
𝑀∪𝑁 𝑃∪𝑄 𝐽∪𝐿
4. 5. 6.
𝑆∪𝑇 𝑋∪𝑍 𝐷∪𝐸∪𝐹
57
Scan QR Code
IMBAS KEMBALI!!
3 Situasi melukis persilangan set
 Diberi,  Diberi,  Diberi,
P = {1, 2, 3, 4} P = {1, 2, 3, 4} P = {1, 2, 3, 4}
Q = {3, 4, 5, 6} Q = {5, 6, 7, 8} Q = {3, 4}
P & Q ADA persamaan P & Q TIADA persamaan Semua unsur dalam set Q
➔ P & Q perlu ADA ➔ P & Q TIDAK berada dalam set P
persilangan bersilang ➔ Q berada di dalam P
mewakili kesatuan set tersebut. SP 4.2.1 [TP3]
Contoh:
P = {3, 4, 7, 8} Dapatan:
Q = {2, 6, 7} • Set P dan Q ada persamaan → ada
R = {1, 6, 9} persilangan
• Set Q dan R ada persamaan → ada
Lorek 𝑃 ∪ 𝑅 persilangan
Tips: • Set P dan R tiada persamaan → tidak
 Kenal pasti jenis lukisan yang perlu bersilang.
dilukis berdasarkan 3 situasi persilangan
set seperti dalam nota di atas. Jawapan:
 Lukis set dengan tepat. Boleh lukis
sebarang bentuk yang tertutup.
 Lorek kawasan mengikut soalan yang
diberi.
1. 2.
P = {1, 2, 3, 4} A = {1, 2, 3, 4}
Q = {2, 3} B = {5, 7, 8}
R = {3, 4} C = {5, 6}
Lorek 𝑄 ∪ 𝑅 Lorek 𝐴 ∪ 𝐵 ∪ 𝐶
3. 4.
X = {Huruf dalam perkataan KUADRATIK}  = {x : 4 ≤ x ≤ 10, x ialah integer}
Y = {Huruf dalam perkataan METAFORA} S = {x : x ialah gandaan 2}
Z = {Huruf vokal} T = {x : x ialah nombor ganjil}
Lorek 𝑌 ∪ 𝑍 Lorek 𝑆 ∪ 𝑇
58
Scan QR Code
E Lorek kawasan pelengkap bagi kesatuan set yang berikut. SP 4.2.2 [TP2]
Contoh: 1.
𝑃∪𝑄 𝑃∪𝑅
(𝑃 ∪ 𝑄)′ (𝑃 ∪ 𝑅)′
2. 3.
𝐸∪𝐹 𝐴∪𝐵∪𝐶
(𝐸 ∪ 𝐹)′ (𝐴 ∪ 𝐵 ∪ 𝐶)′
F Senaraikan set pelengkap bagi setiap yang berikut. SP 4.2.2 [TP2]

Contoh: 1.
(𝐽 ∪ 𝐾)′ = {3, 9} (𝑆 ∪ 𝑇)′ =
2. 3.
(𝐴 ∪ 𝐶)′ = (𝑃 ∪ 𝑅)′ =
4. 5.
(𝑋 ∪ 𝑌 ∪ 𝑍)′ = (𝑀 ∪ 𝑃)′ =
59
Scan QR Code
 = {x : 5 ≤ x ≤ 12, x ialah integer}  = {5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}
X = {x : x ialah gandaan 3} X = {6, 9, 12}
Y = {x : x ialah nombor genap} Y = {6, 8, 10, 12}
(i) (𝑋 ∪ 𝑌)′ (ii) 𝑛(𝑋 ∪ 𝑌)′ = 3
Langkah  Senaraikan set 𝑋 ∩ 𝑌 dahulu

𝑋 ∪ 𝑌 = {6, 9, 12} ∪ {6, 8, 10, 12} Kerana ada
= {6, 8, 9, 10, 12} 3 unsur
Maka, (𝑋 ∪ 𝑌)′ = {5, 7, 11}
1. 2.
 = {x : 1 < x ≤ 10, x ialah integer}  = {x : 5 < x < 30, x ialah nombor perdana}
P = {x : x ialah nombor kuasa dua sempurna} J = {x : x ialah nombor satu digit}
Q = {x : x ialah gandaan 2} K = {x : x ialah faktor bagi 33}
L = {x : 7 ≤ x ≤ 15}
(i) (𝑃 ∪ 𝑄)′ =
(i) (𝐽 ∪ 𝐾 ∪ 𝐿)′ =
′
(ii) 𝑛(𝑃 ∪ 𝑄) =
(ii) 𝑛(𝐽 ∪ 𝐾 ∪ 𝐿)′ =
3. 4.
 = {x : 20 < x ≤ 41, x ialah nombor ganjil}  = {Huruf dalam perkataan PADANG}
A = { x : x ialah nombor perdana} D = {Huruf konsonan}
B = { x : x ialah nombor yang hasil tambah E = {Huruf dalam perkataan PADA}
digit-digitnya ialah nombor genap}
(i) (𝐷 ∪ 𝐸)′ =
(i) (𝐴 ∪ 𝐵)′ =
(ii) 𝑛(𝐷 ∪ 𝐸)′ =
′
(ii) 𝑛(𝐴 ∪ 𝐵) =
NOTA:
60
Scan QR Code
H Selesaikan masalah berkaitan kesatuan set berikut. SP 4.2.3 [TP4 & TP5]
Contoh:
Seramai 70 orang pelajar kolej ditemubual berkaitan aktiviti mereka ketika waktu lapang.
Seramai 45 pelajar memilih untuk menonton televisyen (T) atau mendengar radio (R),
manakala 40 pelajar memilih untuk membaca buku (B) atau menonton televisyen (T) sahaja.
Selain itu, seramai 10 pelajar memilih untuk menonton televisyen sahaja, 9 pelajar memilih
untuk mendengar radio sahaja dan 18 pelajar memilih untuk membaca buku sahaja.
(a) Lengkapkan gambar rajah Venn di ruang jawapan.
(b) Hitung jumlah murid yang tidak memilih ketiga-ketiga aktiviti ketika masa lapang.
Jawapan:
(a)
Tips:
 Mulakan dari maklumat akhir:
𝐵 ∪ 𝑇 sahaja dan 𝑇 ∪ 𝑅
 Hitung nilai pada kawasan
persilangan antara set
 Jumlah keseluruhan pelajar
tolak bilangan pelajar dalam
set B, T, dan R untuk dapatkan
(b) 70 – 18 – 12 – 10 – 14 – 9 = 7 murid baki pelajar.
1. Seramai 64 orang murid tingkatan 4 diberi peluang untuk memilih untuk mengambil mata
pelajaran Matematik Tambahan (A) dan Ekonomi (E). Hasilnya, 54 murid berminat untuk
mengambil mata pelajaran Matematik Tambahan atau Ekonomi, 28 murid hanya berminat
untuk mengambil mata pelajaran Matematik Tambahan dan 14 murid hanya berminat
untuk mengambil mata pelajaran Ekonomi.
(b) Hitung bilangan pelajar yang tidak memilih kedua-dua mata pelajaran tersebut.
Jawapan:
(a) (b)
2. Sebanyak 35 ekor kucing dikumpulkan dalam satu eksperimen mengenai pilihan makanan
kucing. Dapatan dari eksperimen tersebut, sebanyak 29 ekor kucing memilih untuk makan
makanan P atau Q dengan keadaan 10 ekor kucing memilih makanan P sahaja dan 12 ekor
kucing memilih makanan Q sahaja.
(b) Hitung bilangan kucing yang memilih makanan Q.
(c) Hitung bilangan kucing yang tidak memilih makanan P atau makanan Q.
Jawapan:
(a) (b)
(c)
61
Scan QR Code
3. Gambar rajah Venn di sebelah menunjukkan set bilangan

penduduk yang mengitar semula kertas (K), tin (T) dan plastik
(P). Diberi n(K) = 50 dan n(𝑇 ∪ 𝑃) = 34, hitung,
(a) nilai x dan nilai y.

(b) n(𝐾 ∪ 𝑇)′
Jawapan:
(a) (b)
4. Gambar rajah Venn yang tidak lengkap di sebelah

menunjukkan pembelian oleh 40 pelanggan terawal di sebuah
1
kedai alat tulis. Diberi seramai 4 daripada pelanggan tersebut
1
membeli surat khabar (S) sahaja, manakala 2 daripada
pelanggan tersebut membeli novel (N) atau majalah (M)
sahaja.
(a) Diberi bilangan pelanggan yang membeli surat khabar (S) atau majalah (M) ialah
seramai 32 orang. Hitung nilai x.
(b) Hitung bilangan pelanggan yang membeli novel pada hari itu.
Jawapan:
(a) (b)
5.
Berdasarkan gambar rajah Venn di sebelah, diberi
bahawa 𝑛(𝐴 ∪ 𝐵) = 29.
(a) Ungkapkan y dalam sebutan x bagi maklumat set di atas.

(b) Seterusnya, hitung nilai y jika diberi bahawa 𝑛(𝐴 ∪ 𝐶)′ = 19
Jawapan:
(a) (b)
62
Scan QR Code
4.3: Gabungan Operasi Set

A Senaraikan set dan bilangan unsur bagi yang berikut: SP 4.3.1 [TP1 & TP2]
Contoh: Contoh:
A = {4, 5, 7, 9} P = {1, 5, 8} Tips: Kedudukan symbol
Tips: Dahulukan operasi
B = {1, 3, 5} Q = {2, 7, 8} kurungan boleh merubah
yang berada di dalam
senarai set dan jugak
C = {3, 4, 8, 9} kurungan, jika ada. R = {1, 2, 5}
bilangan unsur.
(a) 𝐴 ∩ (𝐵 ∪ 𝐶) (a) 𝑃 ∩ (𝑄 ∪ 𝑅)
= {4, 5, 7, 9} ∩ ({1, 3, 5} ∪ {3, 4, 8, 9}) = {1, 5, 8} ∩ ({2, 7, 8} ∪ {1, 2, 5})
= {4, 5, 7, 9} ∩ {1, 3, 4, 5, 8, 9} = {1, 5, 8} ∩ {1, 2, 5, 7, 8}
= {4, 5, 9} = {1, 5, 8}
Ada 3 unsur Ada 3 unsur
(b) 𝑛[𝐴 ∩ (𝐵 ∪ 𝐶)] = 3 (b) 𝑛[𝑃 ∩ (𝑄 ∪ 𝑅)] = 3
(c) 𝐴 ∪ (𝐵 ∩ 𝐶) (c) (𝑃 ∩ 𝑄) ∪ 𝑅)
= {4, 5, 7, 9} ∪ ({1, 3, 5} ∩ {3, 4, 8, 9}) = ({1, 5, 8} ∩ {2, 7, 8}) ∪ {1, 2, 5}
= {4, 5, 7, 9} ∪ {3} = {8} ∪ {1, 2, 5}
= {3, 4, 5, 7, 9} = {1, 2, 5, 8}
Ada 5 unsur Ada 4 unsur
(d) 𝑛[𝐴 ∪ (𝐵 ∩ 𝐶)] = 5 (d) 𝑛[(𝑃 ∩ 𝑄) ∪ 𝑅] = 5
1. 2.
D = {2, 5, 6} X = {4}
E = {2, 3} Y = {1, 4, 8}
F = {2, 6, 8} Z = {1, 8, 9}
(a) 𝐷 ∪ (𝐸 ∩ 𝐹) (a) 𝑌 ∩ (𝑋 ∪ 𝑍)
(b) 𝑛[𝐷 ∪ (𝐸 ∩ 𝐹)] (b) 𝑛[𝑌 ∩ (𝑋 ∪ 𝑍)]
(c) (𝐷 ∩ 𝐹) ∪ 𝐸 (c) (𝑋 ∩ 𝑌) ∪ 𝑍
(d) 𝑛[(𝐷 ∩ 𝐹) ∪ 𝐸)] (d) 𝑛[(𝑋 ∩ 𝑌) ∪ 𝑍)]
3. 4.
A = {a, b, c, d}  = {x : 5 ≤ x ≤ 10, x ialah integer}
F = {b, d} P = {x : x ialah gandaan 2}
G = {a, c, f} Q = {x : x ialah gandaan 3}
R = {x : x ialah nombor perdana}
(a) 𝐹 ∩ (𝐴 ∪ 𝐺)
(a) (𝑃 ∪ 𝑅) ∩ 𝑄
(b) 𝑛[𝐹 ∩ (𝐴 ∪ 𝐺)]

(b) 𝑛[(𝑃 ∪ 𝑅) ∩ 𝑄]
(c) (𝐴 ∩ 𝐹) ∪ (𝐴 ∩ 𝐺)
(c) 𝑅 ∪ (𝑃 ∩ 𝑄)
(d) 𝑛[(𝐴 ∩ 𝐹) ∪ (𝐴 ∩ 𝐺)]

(d) 𝑛[𝑅 ∪ (𝑃 ∩ 𝑄)]
63
Scan QR Code
B Senaraikan semua unsur bagi set yang berikut: SP 4.3.1 [TP2]

Contoh: 1.
(𝐴 ∩ 𝐵) ∪ 𝐶
= ({1, 3, 4, 5} ∩ {1, 2, 3, 6}) ∪ {3, 6} 𝐽 ∩ (𝐾 ∪ 𝐿) =
= {1, 3} ∪ {3, 6}
= {1, 3, 6}
2. 3.
(𝑃 ∪ 𝑅) ∩ 𝑄 = (𝑋 ∩ 𝑍) ∪ (𝑌 ∩ 𝑍) =
C Lorek kawasan yang mewakili set yang diberi: SP 4.3.1 [TP3]

Contoh:
Tips:
(𝐴 ∩ 𝐵) ∪ 𝐶  Selesaikan operasi set di dalam
= ({1, 2, 3, 4} ∩ {1, 2}) ∪ {2, 3} kurungan terlebih dahulu, jika ada.
= {1, 2} ∪ {2, 3}  Lorek kawasan set nombor di 
= {1, 2, 3}
1. 2. 3.
(𝑀 ∪ 𝑁) ∩ 𝑃 𝑃 ∩ (𝑄 ∪ 𝑅) (𝑆 ∪ 𝑉) ∩ (𝑇 ∪ 𝑉)
64
Scan QR Code
mewakili set tersebut. SP 4.3.1 [TP3]
Contoh:
P = {1, 2, 3, 5} Dapatan untuk melukis.
Q = {2, 4, 5, 6} • Set P dan R ada persamaan unsur
R = {3, 5, 6, 7} 3, 5 → maka ada persilangan.
• Set Q dan R ada persamaan unsur
Lorek (𝑃 ∩ 𝑅) ∪ (𝑄 ∩ 𝑅) 5, 6 → maka ada persilangan.
• Set P dan Q ada persamaan unsur
Jawapan: 2, 5 → maka ada persilangan.
= ({1,2,3,5} ∩ {3,5,6,7}) ∪ ({2,4,5,6} ∩ {3,5,6,7}) • Set P, Q dan R ada persamaan unsur
= {3, 5} ∪ {5, 6} 5 → maka ada persilangan antara
= {3, 5, 6} ketiga-tiga set.
1. 2.
P = {1, 2, 3} A = {1, 4, 5}
Q = {2} B = {2, 5, 6, 7}
R = {3, 4} C = {3, 7, 8}
Lorek (𝑃 ∪ 𝑄) ∩ 𝑅 Lorek (𝐵 ∩ 𝐶) ∪ 𝐴
3. 4.
X = {Aziz, Badrul, Ching, Daus, Eza, Fazura}  = {x : 1 ≤ x ≤ 10, x ialah integer}
Y = {Daus, Eza, Fazura} S = {3, 6, 8, 9}
Z = {Daus, Ching} T = {x : x ialah faktor bagi 12}
V = {x : x ialah nombor ganjil}
Lorek 𝑌 ∪ (𝑋 ∩ 𝑍)
Lorek 𝑉 ∪ (𝑆 ∩ 𝑇)
65
Scan QR Code
E Lorekkan dan senaraikan semua unsur bagi setiap set yang berikut. SP 4.3.2 [TP2]
Contoh: 1.
(𝑃 ∪ 𝑄)′ ∩ 𝑅
= ({1, 2} ∪ {2, 3, 4})′ ∩ {4, 5} 𝑃 ∪ (𝑄 ∩ 𝑅)′
= ({1, 2, 3, 4})′ ∪ {4,5}
= {5} ∪ {4, 5} 5 ialah pelengkap
= {4, 5} kepada 1, 2, 3,4
2. 3.
(𝐷 ∪ 𝐹) ∩ 𝐸′ 𝐵′ ∪ (𝐴 ∩ 𝐶)
F Lorekkan kawasan yang mewakili setiap set yang berikut. SP 4.3.2 [TP2]
Contoh: 1.
Tips: Labelkan
sendiri
𝐿 ∩ (𝐽 ∪ 𝐾′) Set K ’ ialah 𝑆 ∪ (𝑇′ ∩ 𝑈)

= {4, 5} ∩ ({1, 2} ∪ {1, 5, 6}) 1, 5, 6
= {4, 5} ∩ {1, 2, 5, 6}
= {5}
2. 3.
(𝑄 ∪ 𝑅)′ ∩ 𝑃 (𝑀′ ∩ 𝑁) ∪ (𝑁 ∩ 𝑃′)
66
Scan QR Code
 = {x : 2 ≤ x < 15, x ialah integer}  = {2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14}
X = {x : x ialah nombor ganjil} X = {3, 5, 7, 9, 11, 13}
Y = {x : x ialah nombor genap} Y = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14}
Z = {x : x ialah nombor gandaan 3} Z = {3, 6, 9, 12}
(i) (𝑋 ∪ 𝑍)′ ∩ 𝑌
Langkah  Selesaikan
(𝑋 ∪ 𝑍)′ ∩ 𝑌 = ({3, 5, 7, 9,11, 13} ∪ {3, 6, 9, 12})′ ∩ {2, 4, 6, 8,10, 12 , 14}
= ({3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13})′ ∩ {2, 4, 6, 8,10, 12 , 14}
= {2, 4, 8, 10, 14} ∩ {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14}
= {2, 4, 8, 10, 14}
Maka, (𝑋 ∪ 𝑍)′ ∩ 𝑌 = {2, 4, 8, 10, 14} Kerana ada

5 unsur
(ii) 𝑛[(𝑋 ∪ 𝑍)′ ∩ 𝑌] = 5
1. 2.
 = {x : 2 < x ≤ 12, x ialah integer}  = {x : 85 < x < 100, x ialah nombor genap}
P = {x : x ialah faktor bagi 12} J = {x : x ialah nombor gandaan 4}
Q = {x : x ialah gandaan 2} K = {x : x ialah nombor gandaan 3}
R = {x : x ialah nombor perdana} L = { x : x ialah nombor yang digit puluhnya
ialah nombor ganjil}
(i) (𝑃 ∪ 𝑄) ∩ 𝑅′ =
(i) (𝐽′ ∪ 𝐿′) ∩ 𝐾 =
(ii) 𝑛[(𝑃 ∪ 𝑄) ∩ 𝑅′] =

(ii) 𝑛[(𝐽′ ∪ 𝐿′) ∩ 𝐾] =
3. 4.
 = {Ali, Rahman, Ahmad, Ching, Azwan}  = {Nama bulan dalam setahun}
A = {Nama yang bermula dengan huruf A} D = {Nama bulan yang bermula dengan huruf
B = {Ali, Ching} vokal}
C = {Nama yang berakhir dengan huruf E = {Nama bulan yang mempunyai 31 hari}
konsonan} F = {Februari, November}
(i) 𝐶′ ∪ (𝐴 ∩ 𝐵)′ = (i) 𝐷′ ∩ (𝐹 ∪ 𝐸 ′ ) =
(ii) 𝑛[𝐶 ′ ∪ (𝐴 ∩ 𝐵)′ ] = (ii) 𝑛[𝐷 ′ ∩ (𝐹 ∪ 𝐸 ′ )] =
67
Scan QR Code
H Selesaikan masalah set berikut. SP 4.3.3 [TP4 & TP5]

Contoh:
Gambar rajah Venn di sebelah menunjukkan bilangan
unsur dalam set X, set Y dan set Z. Diberi  = 𝑋 ∪ 𝑌 ∪ 𝑍
dan 𝑛(𝑋) = 𝑛(𝑍).
(a) Hitung nilai k.

(b) Diberi bilangan unsur bagi set Y atau set Z sahaja adalah dua kali ganda bilangan
unsur bagi (𝑋 ∪ 𝑌)′
Jawapan:
(a) 6 + 3 + 4 + 𝑘 = 3 + 4 + 2 + 12
13 + 𝑘 = 21
𝑘=8
(b)
𝑚 + 2 + 12 = 2(12)
𝑚 + 14 = 24
𝑚 = 10
1. Gambar rajah Venn di bawah menunjukkan bilangan

unsur dalam set P, set Q dan set R. Diberi bahawa
𝑛(𝑃) = 𝑛(𝑄 ∪ 𝑅) dan 𝑛(𝑃 ∪ 𝑅)′ = 𝑛(𝑅 ∩ 𝑄′).
(a) Hitung nilai x.

(b) Hitung nilai y dan n().
Jawapan:
(a)
(b)
68
Scan QR Code
2. Dalam soal selidik terhadap 50 keluarga sebuah kampung, seramai 14 keluarga

mempunyai kereta, 4 keluarga mempunyai kereta dan motosikal dan 5 keluarga
mempunyai motosikal dan basikal. Diberi bahawa nisbah keluarga yang hanya mempunyai
basikal kepada keluarga yang mempunyai kereta dan motosikal adalah 3:1. Tiada keluarga
yang mempunyai ketiga-tiga jenis kenderaan serta tiada keluarga yang mempunyai kereta
dan basikal. Dengan mewakilkan kereta sebagai K, motosikal sebagai M dan basikal
sebagai B, lukis gambar rajah Venn yang sesuai serta hitung bilangan keluarga yang,
(a) hanya mempunyai motosikal.

(b) hanya mempunyai satu jenis kenderaan sahaja di rumah.
(c) mempunyai basikal di rumah.
Jawapan:
Gambar rajah Venn: (b)
(a) (c)
3. Kajian telah dijalankan terhadap 100 orang pelajar tentang warna kasut yang dimiliki
mereka. Dalam hasil kajian tersebut, 60 pelajar mempunyai kasut berwarna biru dan 78
pelajar mempunyai kasut berwarna biru atau hitam. Selain itu, 21 pelajar mempunyai kasut
berwarna biru dan hitam, 31 pelajar mempunyai kasut berwarna biru dan merah serta 6
pelajar mempunyai ketiga-tiga warna kasut.
(a) Dengan mewakilkan warna biru sebagai B, merah sebagai M dan hitam sebagai H,
lukis satu gambar rajah Venn yang lengkap berdasarkan semua maklumat di atas.
(b) Hitung bilangan pelajar yang mempunyai kasut berwarna biru sahaja.
(c) Hitung bilangan pelajar yang mempunyai kasut berwarna biru atau merah sahaja.
Jawapan:
(a) (c)
(b)
69
Scan QR Code

Bab 4 - Operasi Set

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bab 4 - Operasi Set

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Modul by: Sir Fakhri Math & Sir K

∩ • Cari unsur yang sama

4.1: Persilangan Set, ∩

(b) 𝐴 ∩ 𝐶 = {2, 3, 5, 7} ∩ {1, 3, 4, 7} (a)  = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}

(d) 𝐴 ∩ 𝐵 ∩ 𝐶 (d) 𝑃 ∩ 𝑄 = {1, 3, 5, 7, 9} ∩ {3, 6, 9}

(c) 𝑀 ∩ 𝑁 (c) 𝑛(𝑋 ∩ 𝑌)

(d) 𝐿 ∩ 𝑀 ∩ 𝑁 (d) 𝑛(𝑍 ∩ 𝑌)

(a) 𝑃 ∩ 𝑄 (a) Set 

(b) 𝑄 ∩ 𝑅 (b) Set A

(c) 𝑃 ∩ 𝑅 (c) Set B

(d) 𝑛(𝑄 ∩ 𝑃) (d) 𝐴 ∩ 𝐵

(e) 𝑛(𝑃 ∩ 𝑅) (e) 𝑛(𝐴 ∩ 𝐵)

(a) Set S (a) Set J

(b) Set T (b) Set K

(c) Set P (c) 𝐽 ∩ 𝐿

(e) 𝑛(𝑇 ∩ 𝑃) (e) 𝑛(𝐽 ∩ 𝐾)

(a) 𝐴 ∩ 𝐵 = {3} (a) 𝑃 ∩ 𝑅 =

(b) 𝐵 ∩ 𝐶 = {7, 9} (b) 𝑄 ∩ 𝑅 =

𝑀∩𝑁 𝑃∩𝑄 𝐽∩𝐾

𝑆∩𝑇 𝑋∩𝑌∩𝑍 𝐷∩𝐸∩𝐹

F Senaraikan set pelengkap bagi setiap yang berikut. SP 4.1.2 [TP2]

(𝐽 ∩ 𝐿)′ = {1, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10} (𝑆 ∩ 𝑇)′ =

(i) (𝑋 ∩ 𝑌)′ (ii) 𝑛(𝑋 ∩ 𝑌)′ = 7

(i) (𝐴 ∩ 𝐵)′ = (i) (𝐷 ∩ 𝐸)′ =

(ii) 𝑛(𝐴 ∩ 𝐵)′ = (ii) 𝑛(𝐷 ∩ 𝐸)′ =

3. Gambar rajah Venn di sebelah menunjukkan set M = {Ahli

(a) nilai x dan nilai y.

(a) Tulis dua persamaan linear bagi situasi di atas.

4.2: Kesatuan Set, ∪

(a) 𝐴 ∪ 𝐵 = {1, 2, 5} ∪ {2, 4 6} (a) 𝐿 ∪ 𝑁

(c) 𝐵 ∪ 𝐶 = {2, 4, 6} ∪ {1, 4, 7} (d) 𝐿 ∪ 𝑀 ∪ 𝑁

(e) 𝑛(𝐴 ∪ 𝐵 ∪ 𝐶) = 6 Ada 6 unsur

(c) 𝐷 ∪ 𝐸 ∪ 𝐹 (c) 𝑛(𝑋 ∪ 𝑌)

(d) 𝑛(𝐷 ∪ 𝐸 ∪ 𝐹) (d) 𝑛(𝑍 ∪ 𝑌)

(a) 𝐴 ∪ 𝐵 = {1, 2, 4, 5, 6} (a) 𝑃 ∪ 𝑅 =

(b) 𝐵 ∪ 𝐶 = {1, 3, 5, 6} (b) 𝑄 ∪ 𝑅 =

𝑀∪𝑁 𝑃∪𝑄 𝐽∪𝐿

𝑆∪𝑇 𝑋∪𝑍 𝐷∪𝐸∪𝐹

F Senaraikan set pelengkap bagi setiap yang berikut. SP 4.2.2 [TP2]

(𝐽 ∪ 𝐾)′ = {3, 9} (𝑆 ∪ 𝑇)′ =

(i) (𝑋 ∪ 𝑌)′ (ii) 𝑛(𝑋 ∪ 𝑌)′ = 3

Langkah  Senaraikan set 𝑋 ∩ 𝑌 dahulu

Maka, (𝑋 ∪ 𝑌)′ = {5, 7, 11}

3. Gambar rajah Venn di sebelah menunjukkan set bilangan

(a) nilai x dan nilai y.

4. Gambar rajah Venn yang tidak lengkap di sebelah

(a) Ungkapkan y dalam sebutan x bagi maklumat set di atas.

4.3: Gabungan Operasi Set

(b) 𝑛[𝐷 ∪ (𝐸 ∩ 𝐹)] (b) 𝑛[𝑌 ∩ (𝑋 ∪ 𝑍)]

(d) 𝑛[(𝐷 ∩ 𝐹) ∪ 𝐸)] (d) 𝑛[(𝑋 ∩ 𝑌) ∪ 𝑍)]

(b) 𝑛[𝐹 ∩ (𝐴 ∪ 𝐺)]

(d) 𝑛[(𝐴 ∩ 𝐹) ∪ (𝐴 ∩ 𝐺)]

B Senaraikan semua unsur bagi set yang berikut: SP 4.3.1 [TP2]

C Lorek kawasan yang mewakili set yang diberi: SP 4.3.1 [TP3]

𝐿 ∩ (𝐽 ∪ 𝐾′) Set K ’ ialah 𝑆 ∪ (𝑇′ ∩ 𝑈)

(𝑄 ∪ 𝑅)′ ∩ 𝑃 (𝑀′ ∩ 𝑁) ∪ (𝑁 ∩ 𝑃′)

Maka, (𝑋 ∪ 𝑍)′ ∩ 𝑌 = {2, 4, 8, 10, 14} Kerana ada

(ii) 𝑛[(𝑃 ∪ 𝑄) ∩ 𝑅′] =

(i) 𝐶′ ∪ (𝐴 ∩ 𝐵)′ = (i) 𝐷′ ∩ (𝐹 ∪ 𝐸 ′ ) =

(ii) 𝑛[𝐶 ′ ∪ (𝐴 ∩ 𝐵)′ ] = (ii) 𝑛[𝐷 ′ ∩ (𝐹 ∪ 𝐸 ′ )] =

H Selesaikan masalah set berikut. SP 4.3.3 [TP4 & TP5]

(a) Hitung nilai k.

1. Gambar rajah Venn di bawah menunjukkan bilangan

(a) Hitung nilai x.