PANITIKAN SA PANAHON NG ISINAULING KALAYAAN

KALIGIRANG KASAYSAYAN
Ang paghihintay ng mga Pilipino sa pangakong pagbabalik ng mga Amerikano ay natupad
noong 1945. Nagdiwang ang mga Pilipino at ang mga namundok na gerilya nang may
higit sa tatlong taon ay kasa-kasama na ng mga hukbong mapagpalaya ng mga
Amerikano. Naging makasaysayan sa ating mga Pilipino ang ika-4 ng Hulyo, 1946
sapagkat dito isinauli ang kalayaan. Nawala ang tanikala, nawala ang gapos. Sa
unang pagkakataon ay naging malaya sa turing ang mga Pilipino.
KALAGAYAN NG PANITIKAN
Tila naging mapaghangad sa makukuhang gantimpala ang mga manunulat nang panahong
ito bago pa sumulat ng anumang akda ay inaalam muna kung aling pahayagan kaya ang
magbabayad dito ng malaking halaga.Isa sa naging kapansin-pansing pangyayari sa
Panitikang Pilipino sa panahong ito ay ang pagsulpot ng mga kabataang mag-aaral sa
larangan ng panulat. Naging mga ulirang manunulat na Amerikano sina Ernest
Hemingway, William Saroyan, at John Steinbeck sa kanilang mahusay na teknesismo ng
panulat.Sila ang nagbigay ng diwang mapanghimagsik at kapangahasan sa panitikang
Tagalog at Ingles.
MGA PAKSA NG PANITIKAN
1. Tungkol sa kalupitan ng mga Hapones 2. Kahirapan ng pamumuhay sa ilalim ng
pamamahala ng mga Hapones 3. Kabayanihan ng mga gerilya
MGA PAHAYAGAN AT MAGASIN
1. LIWAYWAY 2. BULAKLAK 3. ILANG-ILANG 4. SINAG-TALA
MGA AKLAT NA NALIMBAG
‡ MGA PILING KATHA ² (1947-1948) ni Alejandro G.
Abadilla; kinilala bilang ´AMA NG MALAYANG TALUDTURANµ ‡ANG MAIKLING KWENTONG
TAGALOG (1886-1948) ni Teodoro Agoncillo ‡AKO·Y ISANG TINIG (1952)-katipunan ng mga
tula at sanaysay ni Genoveva Edroza Matute ‡MGA PILING SANAYSAY-(1952) ni Alejandro
G. Abadilla
‡MANLILIKHA, MGA PILING TULA (19611967) ni Rogelio Mangahas ‡MGA PILING AKDA NG
KADIPAN (1965) ni Efren Abueg ‡PITONG DULA (1968) ² ni Dionisio Salazar
‡MANUNULAT:MGA PILING AKDANG PILIPINO (1970) ni Efren Abueg ‡SINING AT PAMAMARAAN
NG PAG-AARAL NG PANITIKAN (1965) ni Rufino Alejandro
MGA AKLAT KAY J.RIZAL
‡Nang Musmos Pa si Rizal at Ulirang Magaaral si Rizal na sinulat ni DIOSDADO CAPINO
‡Ang Buhay at Mga Akda ni Rizal ² BEN UNGSON ‡Rizal, Ang Bayani at Guro at iba pa ²
DOMINGO LANDICHO ‡Gabay sa Pag-aaral ng Noli at Gabay sa Pagaaral ng Fili ² EFREN
ABUEG
ANG MULING PAGSIGLA NG PANITIKAN SA INGLES
MGA PAHAYAGANG INGLES ‡Philippine Free Press ‡Morning Sun ² Sergio Osmena Sr.
‡Daily News- Ramon Roces ‡Philippines Herald ² pamilya Soriano ‡Chronicle ²pamilya
Lopez ‡Bulletin - Menzi
MGA AKLAT SA INGLES
‡Heart of the Islands (1974) ni Manuel Viraykalipunan ng mga tula ‡Phil. Cross
Section(1950) nina Maximo Ramos at Florentino Valeros ‡Prose and Poems (1952) ni
Nick Joaquin ‡Phil. Writing (1953) ² ni T.D. Agcaoli ‡Phil. Harvest (1953) nina
Maximo Ramos at Florentino Valeros ‡Horizon·s East (1967)Artemio Patacsil at
Silverio Baltazar
ANG TIMPALAK-PALANCA
Isa ring nakapagpasigla sa ating mga manunulat na Pilipino ang pagkakalunsad ng
´Timpalak-Palancaµ o ´Palanca Memorial Awards for Literatureµ na pinamumunuan ni
Ginoong Carlos Palanca Sr. noong 1950. Magpahanggang ngayon ay patuloy pa rin sa
pagbibigay gantimpala ang timpalak na ito bagama·t ang nagtatag ay yumao na. Ang
larangang pinagkakalooban dito ay ang MAIKLING KWENTO, DULA at TULA.
ANG MAIKLING KATHANG NAGWAGI NOONG 1950-1951
‡MABANGIS NA KAMAY..MAAMONG KAMAY ² Pedro Dandan ‡PLANETA, BUWAN AT MGA BITUIN ²
Elpidio Kapulong ‡KWENTO NI MABUTI ² Genoveva EdrozaMatute
DULANG UNANG NAGKAMIT NG GANTIMPALANG PALANCA
-HULYO 4,1954 A.D. ² sinulat ni Dionisio Salazar

TULANG NAGKAMIT NG GANTIMPALANG PALANCA

- ALAMAT NG PASIG ² sinulat ni Fernando Monleon
PANITIKAN SA PANAHON NG AKTIBISMO
KALIGIRANG KASAYSAYAN
Ang pagiging malaya sa turing ng mga Pilipino ay hindi maatim tanggapin ng ilang
mga mamamayang Pilipino, lalo na ng mga kabataan. Naging mainit ang pamamalasak ng
aktibismo ng mga kabataan noong 1970-1972. Samutsaring paniniwala ang dahilan ng
kanilang pagiging aktibista. Sa masusing pagmamasid at pag-aaral sa takbo ng
pamahalaan, marami sa ating mga kabataan ang naniniwalang di na ´demokratikoµ kundi
isang ´gobyernong kapitalistaµ ang umiiral sa ating bayan sapagkat damang-dama raw
nila ang lalong paghihirap ng mga mahihirap at lalong pagyaman ng mga mayayaman.
Ang iba naman ay may patuloy na
Nanalig na matatag ang pamahalaang demokratiko at mga tao lamang na nagpapatakbo ng
pamahalaan ang mga kakulangan. Ang iba naman ay may paniniwalang dapat nang palitan
ng ´sosyalismoµ o ´komunismoµ ang bulok na pamahalaan. Iba·t ibang samahan ang
naitatag at nasapian ng ating mga kabataan nang panahong ito. May mga kabataang
napabilang sa ´Bagong Hukbo ng Bayan [ New Peoples· Army], may mga naging ´burgisµ
radikal o rebelde at mayroon ding mga nanatiling parang walang pakialam sa takbo ng
pamahalaan. Sa kalahatan, maraming kabataan ang naging aktibista upang humingi ng
pagbabago sa takbo ng pamahalaan. Subalit sa kanilang pamamahayag hinggil sa
pagbabagong ito na dala na rin marahil ng matinding damdaming makabayan at upang
mabigyang diin na rin ang kahalagahan ng kanilang
Kanilang kahingian ay naging matalim at mabalasik ang panunulat ng ilan nating
kabataan. At dahil dito, kasama ng ilang rebeldeng manunulat, marami sa kanila ang
nangapiit sa mga kampong militar ng bansa. Marami ring akda ang naisulat sa
panahong ito, ngunit dahil sa ang mga akda·y mahigpit na ipinagbawal sa una pa lang
na paglalahathala at karamihan sa mga umakda·y kailangang lapitan pa·t makapanayam,
ang pangangalap at pagpapahalaga ng mga akdang ito ay ipinauubaya na sa mga
masusing nagsaliksik.
ANG BINHI NG AKTIBISMO
Humantong sa pagkakadeklara ng ´BATAS MILITAR [Martial Law] noong 1972 ang BINHI NG
AKTIBISMO. Ngunit masasabing ang binhi ay naihasik na sa mga kabataan maging noong
mga panahon pa nina Lapulapu, Lakandula, Rizal at iba pa. Sadya pa ring masasabi na
monopolohiya ng kabataang may init ng dugong dumadaloy sa kanilang ugat ang dahilan
ng paghihimagsik laban sa makapangyayaring lakas ng Pilipinas. Kaya·t balido ang
sinabi ni Rizal na ´ANG KABATAAN ANG SIYANG PAG-ASA NG BAYANµ.
KALAGAYAN NG PANITIKAN
** Punung-puno ng damdaming mapanghimagsik ** Nagkaroon ng kamulatang panlipunan **
Maliban sa makinilya, gumamit din sila ng PINSEL at isinulat sa mga plakard, sa
PULANG PINTURA ang mga kaugnay na salitang nagpapahayag ng karaingan at pakikibaka
** Tinalakay nila ang kabulukan ng lipunan at pulitika
MGA KABATAANG BUMANDILA
‡ ROLANDO TINIO ‡ROGELIO MANGAHAS ‡EFREN ABUEG ‡VIRGILIO ALMARIO aka RIO ALMA
‡CLEMENTE BAUTISTA
PANULAANG FILIPINO
Nagtataglay ng tatlong [3] katangian ang mga tulang naisulat ng mga batang makata
at mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo: A. ang pagmamasid at pagsusuri sa
kalagayan ng bayan B. ang pagsisiwalat ng mga katiwalian at dayukdok na pagpapasasa
ng mga nanunungkulan at; C. ang tahasang masasabing labag sa kagandahangasal na
panunungayaw at karahasan sa pananalita
MGA TULANG NAMAYAGPAG
‡ MGA A! NG PANAHON [1970] ni Alejandro Q. Perez ‡KALIKASAN [1970] ² ni Aniceto
Silvestre ‡PERIGRINASYON AT IBA PANG TULA [1970] ni Rio Alma ‡MGA TULA NG BAYAN KO
AT IBA PA [1972] ² ni V.G. Suarez ‡SITSIT SA KULIGLIG [1972] ni Rolando Tinio ‡MGA
GINTONG KAISIPAN [1972] ni Segundo Esguerra
ANG DULA, MAIKLING KWENTO AT NOBELA
Labis na naging mapangahas ang mga manunulat ng dula, maikling kwento o maging
nobela sa panahong ito, hindi lamang sa paksa kundi maging sa usapan ng kanilang
mga tauhan sa akda. Payak ngunit makatotohanan ang salitaan o lenggwaheng ginagamit
nila ngunit kadalasa·y ang payak at makatotohanang usapan, bagama·t nasa makabagong
panahon na ay hindi pa rin makayanang basahin ng mga babaeng may bakas pa ni Maria
Clara, lalo·t ang usapan ay usapang lalaki o ginagamit sa tagpo ng pakikipagtalik.
ANG MGA PELIKULA AT KOMIKS
Nang panahon ding ito ng aktibismo, nagsimulang napanood ang mga pelikulang
malalaswa na nakasisira sa kaugaliang silanganin-ang tinatawag na mga PELIKULANG
BOMBA. Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba pang babasahin na ang mga larawang
iginuhit ay walang mga saplot sa katawan.
PANAHON NG BAGONG LIPUNAN
KALIGIRANG KASAYSAYAN
Nagsimula ang panahon ng Bagong Lipunan noong ika-21 ng Setyembre, 1972. Nagpatuloy
pa rin ang gawad Carlos Palanca sa pagbibigay patimpalak. Halos tungkol sa
IKAUUNLAD NG BAYAN ang karaniwang paksain ng mga akda tulad ng Luntiang Rebolusyon
(Green Revolution), Pagpaplano ng Pamilya, Wastong Pagkain ( Nutrition), ´Drug
Addictionµ, Polusyon, at iba pa.Pinagsikapan ng Bagong Lipunan na maputol ang
malalaswang mga babasahin, gayundin ang mga akdang nagbibigay ng masasamang
impluwensya sa moral ng mga mamamayan.Ang lahat ng mga pahayagang
pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at maging ang mga samahang pampaaralan.
Nagtatag ang pamahalaang militar ng bagon kagawaran na tinawag na ´MINISTRI NG
KABATIRANG PANGMADLAµupang siyang mamahala at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat,
at iba pang babasahing panlipunan. Muling naibalik ng dating Unang Ginang IMELDA
MARCOS sa pagpapanibagong-buhay ang ating mga SINAUNANG DULA tulad ng SENAKULO,
EMBAYOKA NG MGA MUSLIM at iba pa.Ipinatayo niya ang Cultural Center of the
Philippines, Folk Arts Theater, at maging ang Metropolitan Theater ay muli niyang
ipinagawa upang mapagtanghalan ng mga dulang Pilipino.
Naging laganap din ang pag-awit noon sa wikang Pilipino. Maging ang mga ipinadadala
sa ibang bansa ay awiting Pilipino rin ang inaawit Ang mga lingguhang babasahin
tulad ng KISLAP, LIWAYWAY at iba pa ay malaki ang naitulong sa pagpapaunlad ng
Panitikan. Naging Lagusan ito ng manunulat upang mailathala ang kanilang mga akda.
Tahasang masasabi na nagningning din ang Panitikang Filipino nang panahong ito.
ANG PANULAANG TAGALOG
-Naglabasan ang mga ´sloganµ sa panahon na ito ng Bagong Lipunan: halimbawa: Sa
ikauunlad ng bayan, disiplina ang kailangan Tayo·y kumain ng gulay, upang humaba
ang buhay Magplano ng pamilya, nang ang buhay ay lumigaya Ang pagsunod sa magulang,
tanda ng anak na magalang
Naging paksa ng mga tula ang PAGKAKAISA, TIYAGA, PAGPAPAHALAGA SA PAMBANSANG
KULTURA, UGALI, KAGANDAHAN NG KAPALIGIRAN. Kabilang sa mga nagsisulat ng tula sa
panahong ito sina PONCIANO PINEDA, ANICETO SILVESTRE, JOSE GARCIA RELEVO,
BIENVENIDO RAMOS, VICENTE DIMASALANG, CIR LOPEZ FRANCISCO.

Pilipino: Isang Depinisyon ² PONCIANO PINEDA

MGA AWITING FILIPINO
Ganito ang ilan sa mga awiting lumitaw nang mga unang taon ng Bagong Lipunan
BAGONG LIPUNAN I. May bagong silang/may bago nang buhay Bagong Bansa, bagong
dangal/ sa bagong lipunan II. Nagbabago ang lahat/tungo sa pag-unlad at ating
itanghal/ Bagong Lipunan III. Ang gabi¶y nagmaliw nang ganap At lumipas na ang
magdamag
Madaling araw/ ay nagdiriwang Sa umagang daratal/ IV. Ngumiti ang pag-asa/ Sa
umagang anong ganda (ulitin ang I)

Noong 1975, nagbago ang takbo ng kasaysayan ng awiting Pilipino nang ang ´TL Ako sa
Iyoµ ay awitin ng pangkat Cinderella. Ang awiting ito ay naging popular sa tawag na
HIMIG-MAYNILA. Binubuo ito ng ilang ´balbalµ na Pilipino may kakaibang kumpas kaya
mabilis na tinanggap ng mga tao. Narito ang awit.
TL AKO SA µYO
Ewan ko ba kung bakit type kita/ di ka naman guwapo Kahit malabo ang pagpili ko/ TL
ako sa iyo Panay kantyaw ng mga utol ko/ Dehins ka raw bagay sa kagandahan ko/
Malabo na raw ba ang mata ko/ at TL ± kita [KORO] Kalyeng liku-liko ang takbo ng
isip ko/ Sabi ng lolo may toyo ang utak ko. Sabi ng lola ay humanap ng iba/ may
porma¶t mayaman TL wala naman. [ulitan ang unahan] at na ±TL- kita«..Ikaw ang true
love ko.
Naging tanyag din si RICO J. PUNO sa pag-awit ng himig-Maynila tulad ng kanyang
´The Way We Wereµ. Narito ang isang saknong ng kanyang awit.
Alaala/nang tayo¶y mag-sweetheart pa Namamasyal sa Luneta Nang walang pera/ So it¶s
the laughter/we will remember/ The way we were/Remember the way we were.
Sa kaligirang ito, ang ilan pang mga mang-aawit na kompositor ay nadagdag pa.
Kabilang dito sina Freddie Aguilar, Florante, Jose Marie Chan, at ang magkakasamang
Tito, Vic at Joey. Naging matagumpay ang ´ANAKµ ni Freddie Aguilar dahil sa dalang
diwa at damdaming ipinahahayag ng awiting ito. Sa katunayan ay nagkaroon pa nga ito
ng salin sa Hapon at sa iba pang wika. Narito ang awit:
ANAK
No¶ng isilang ka sa mundong ito Laking tuwa ng magulang mo. At ang kamay nila ang
iyong ilaw At ang nanay at tatay mo Di malaman ang gagawin Minamasdan pati pagtulog
mo

Sa gabi¶y napupuyat ang iyong nanay Sa pagtimpla ng gatas mo At sa umaga nama¶y

kalong ka ng iyong amang Tuwang-tuwa sa iyo.
III.

Ngayon nga¶y malaki ka na At nais mo¶y maging malaya Di man sila payag walang
magagawa Ikaw nga¶y biglang nagbago Naging matigas ang iyong ulo At ang payo nila¶y
sinuway mo.

IV. Di mo man lang inisip na ang kanilang ginagawa¶y para sa µyo. Pagkat ang nais
mo¶y masunod ang layaw mo Di mo sila pinapansin. V. Nagdaan pa ang mga araw At ang
landas mo¶y naligaw Ikaw ay nalulong sa masamang bisyo.
At ang una mong nilapitan Ang iyong inang lumuluha At ang tanong ³Anak, ba¶t ka
nagkaganyan?´ VI. At ang iyong mata¶y biglang lumuha Nang di mo napapansin
Pagsisisi ang sa isip mo¶t nalaman mong Ikaw¶y nagkamali [3x]

Narito pa ang awit ni FLORANTE na kaisa ng Bagong Lipunan sa panawagan sa lalong

makabuluhang pamamayan.
AKO¶Y PINOY
I. Ako¶y isang Pinoy sa puso¶t diwa Pinoy na isinilang sa ating bansa Ako¶y hindi
sanay sa wikang mga banyaga Ako¶y Pinoy na mayroong sariling wika. KORO Wikang
Pambansa/Ang gamit kong salita Bayan kong sinilangan/Hangad kong lagi ay kalayaan

II.

Si Gat Jose Rizal noo¶y nagwika Siya ay nagpangaral sa ating bansa Ang hindi raw
magmahal sa sariling wika Ay higit pa ang amoy sa mabahong isda
ANG DULA SA BAGONG LIPUNAN
Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng ating mga sinaunang dula ang ating Unang Ginang
ng bansa na si GNG. IMELDA MARCOS. Binuhay niya ang sarsuwela ng mga Tagalog,
Sinakulo at Embayoka ng mga Muslim na pawang itinanghal sa ipinakumpuni niyang
Metropolitan Theater at ipinatayong Folk Arts Theater at Cultural Center of the
Philippines. Lalong nakapagpasigla sa dula nang panahong iyon at maging sa
kasalukuyan ang mga sumusunod na samahang pandulaan.
1. PETA ² nina Cecille Guidote Alvarez at Lino Brocka 2. REPERTORY PHILIPPINES ²
nina Rebecca Godines at Zenaida Amador 3. UP REPERTORY ² ni Behn Cervantes 4.
TEATRO FILIPINO ² ni Rolando Tinio

ANG PELIKULANG PILIPINO

Nagkaroon ng taunang Pista ng mga Pelikulang Pilipino sa panahong ito. Sa tuwing
may ganitong kapistahan ay pawang mga pelikulang Pilipino lamang ang ipinalalabas
sa mga sinehan sa Metro Manila. Ginagawaran ng gantimpala at pagkilala ang
nagwawaging mga pelikula at artista.
Nagsilabas sa panahong ito ng Bagong Lipunan hanggang 1979 ang mga pelikulang
walang romansa o seks subalit tinangkilik dahil sa kakaibang kayarian nito, tulad
ng :
-MAYNILA..SA MGA KUKO NG LIWANAG ± sinulat ni Edgardo Reyes. Isinapelikula sa
direksyon ni Lino Brocka at sa pangunguna ni Bembol Roco -MINSA¶Y ISANG GAMUGAMO-
ang pangunahing bituin dito ay si Nora Aunor -GANITO KAMI NOON..PAANO KAYO NGAYON?
pinangunahan nina Christopher de Leon at Gloria Diaz -INSIANG ±pinangunahan ni
Hilda Koronel -AGUILA ± pinangunahan nina Fernando Poe Jr., Jay Ilagan , at
Christopher de Leon
PAHAYAGAN,KOMIKS, MAGASIN AT IBA PANG BABASAHIN
Sa panahong ito ng Bagong Lipunan, nagbihis ng panibagong anyo ang nilalaman ng mga
pahayagan. Ang mga balitang dati·y naglalahad ng karahasan tulad ng patayan,
nakawan, panggagahasa, at iba pa ay napalitan ng mga balitang pangkaunlaran, pang-
ekonomiko, disiplina, pangkultura, turismo at iba pa. Narito ang mga sumusunod na
pahayagan
1. BULLETIN TODAY 2. TIMES JOURNAL 3. PEOPLE·S JOURNAL 4. BALITA 5. PILIPINO
EXPRESS 6. PHIL. DAILY EXPRESS 7. EVENING EXPRESS 8. EVENING POST
Sadyang nakahiligan nang basahin ng mga mamamayang Pilipino ang magasing LIWAYWAY
simula pa noong 1922. Bukod sa Liwayway, ang ilan pang magasing mababasa nang
panahong ito ay ang: 1. KISLAP 2. BULAKLAK 3. EXTRA HOT 4. JINGLE SENSATION
Bukod sa mga magasin, para namang mga kabuteng nagsisulpot ang mga komiks na siyang
kinagiliwang basahin ng marami. Kabilang dito ang mga sumusunod: 1. PILIPINO 2.
EXTRA 3. LOVE LIFE 4. HIWAGA 5. KLASIK 6. ESPESYAL
KABUUANG TANAW SA PANITIKAN SA PANAHON NG BAGONG LIPUNAN
Sa kabuuang tanaw, masasabing ang sangay ng Panitikang Pilipino na nanaluktok sa
Bagong Lipunan ay ang mga SANAYSAY, AWIT, MGA TALUMPATI, AT TULA.

Walang pinag-iba ang mga maikling kwento nang panahong ito sa mga naisulat noong
bago magkaroon ng aktibismo, gayun din naman ang mga nobela at dula.