κφώνηση

Στο πλαίσιο πολιτιστικού προγράμματος με θέμα την τοπική ιστορία αποφασίζετε με

την/τον υπεύθυνη/ο καθηγήτρια/τή και τα άλλα μέλη της ομάδας να απευθυνθείτε σε
κάποιο από τα μουσεία του τόπου σας, εκφράζοντας το αίτημα να υπάρξει μια στενή
συνεργασία μεταξύ του σχολείου σας και του συγκεκριμένου μουσείου στη διάρκεια της
τρέχουσας σχολικής χρονιάς. Για τον σκοπό αυτό συντάσσετε μια επιστολή (400 -500
λέξεων) όπου: α) εκθέτετε τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε ενδιαφέρουσα και
γόνιμη την ανάπτυξη μιας τέτοιας σχέσης και β) προτείνετε δράσεις που θα θέλατε να
υλοποιηθούν στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας.
Οδηγίες
• Προσυγγραφικό στάδιο
• Συγγραφικό στάδιο
• Μετασυγγραφικό στάδιο

Προσυγγραφικό στάδιο

1. Επικοινωνιακό πλαίσιο και κειμενικό είδος

Πριν προχωρήσουμε στη γραφή του κειμένου, διαβάζουμε με προσοχή την εκφώνηση,
εξετάζοντας καταρχάς τους παράγοντες που καθορίζουν τη συγκεκριμένη επικοινωνιακή
περίσταση. Ειδικότερα, εξετάζουμε τα ακόλουθα:

Ζητούμενο κειμενικό είδος: Επιστολή

Ιδιότητα συντάκτη/τριας/τή Μαθήτρια/μαθητής
Αποδέκτρια/ης Υπεύθυνο πρόσωπο του μουσείου (προς το οποίο απευθύνεται η
επιστολή)
Σκοποί για τους οποίους γράφεται το κείμενο Να εκφράσει το αίτημα για στενή
συνεργασία μεταξύ σχολείου και μουσείου κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους,
εκθέτοντας τους λόγους για τους οποίους θεωρείται ενδιαφέρουσα και γόνιμη η
ανάπτυξη μιας τέτοιας σχέσης και προτείνοντας δράσεις στο πλαίσιο αυτής της
συνεργασίας.
Οι παραπάνω παράγοντες θα επηρεάσουν και θα κατευθύνουν τις επιλογές μας ως προς
το περιεχόμενο, την οργάνωση, τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου μας.

2. Καταιγισμός ιδεών και αρχικές αποφάσεις για την οργάνωση του κειμένου

Α. Ξαναδιαβάζουμε την εκφώνηση του θέματος και διακρίνουμε τα ζητούμενα από τα

δεδομένα.

Τα δεδομένα που ορίζονται από την εκφώνηση είναι ότι στο πλαίσιο πολιτιστικού
προγράμματος ετήσιας διάρκειας με θέμα την τοπική ιστορία οι μαθήτριες και οι μαθητές
που συμμετέχουν στο πρόγραμμα αυτό, σε συνεργασία με την/τον υπεύθυνη/ο
καθηγήτρια/τη, αποφασίζουν να απευθυνθούν, μέσω επιστολής, σε κάποιο από τα
μουσεία του τόπου τους, εκφράζοντας το αίτημα για στενή συνεργασία μεταξύ σχολείου
και μουσείου κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά.
Σύμφωνα με τα ζητούμενα, θα πρέπει οι μαθήτριες και μαθητές όχι μόνο να
διατυπώσουν το αίτημά τους, αλλά να αιτιολογήσουν γιατί θεωρούν ενδιαφέρουσα και
γόνιμη μια τέτοια συνεργασία, και να προτείνουν κάποιες σχετικές δράσεις.
Προτού προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα, θα ήταν σκόπιμο να σταθούμε λίγο στα
επίθετα «ενδιαφέρουσα» και «γόνιμη» που προσδιορίζουν, σύμφωνα με την εκφώνηση,
αυτή τη συνεργασία. Ειδικότερα, το επίθετο «ενδιαφέρουσα» προσδιορίζει το είδος και
τη διαδικασία της μάθησης: να αποκτήσει προσωπικό νόημα για τις/τους μαθήτριες/τές,
να συνδεθεί με τα ενδιαφέροντα και τα ερωτήματά τους, να τις/τους προκαλέσει σε
ενεργό συμμετοχή, η οποία διαφέρει από την τυπική σχολική μάθηση, αλλά και από μια
τυπική και αποσπασματική γνωριμία με τα μουσεία που περιορίζεται συνήθως σε μια
επίσκεψη και παθητική ξενάγηση. Το επίθετο «γόνιμη» αναφέρεται κυρίως στα
προσδοκώμενα οφέλη από αυτή τη συνεργασία, καταρχάς για τις/τους
εμπλεκόμενες/ους μαθήτριες/ές και το σχολείο, κατά δεύτερον για το μουσείο. Τα
μαθησιακά οφέλη μπορεί να είναι πολλαπλά, να μην περιορίζονται δηλαδή στο γνωστικό
επίπεδο, αλλά στο συναισθηματικό και κιναισθητικό. Επιπλέον, μια τέτοια συνεργασία
μπορεί να αποβεί γόνιμη και για το μουσείο, καθώς αυτό αναπτύσσει μια στενή και
ουσιαστική σχέση με το μαθητικό/νεανικό κοινό και ισχυροποιεί τους δεσμούς του με
την τοπική κοινότητα.
Β. Διαβάζουμε ξανά το κείμενο αναφοράς, για να εντοπίσουμε στοιχεία του κειμένου που
έχουν συνάφεια με το θέμα μας. Σημειώνουμε και όποιες άλλες ιδέες σχετίζονται με τα
ζητούμενα του θέματος.

Το κείμενο αναφοράς για το κοινωνικό πρόσωπο των μουσείων προσφέρει ιδέες,

επιχειρήματα και τεκμήρια που μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο για την αιτιολόγηση του
αιτήματος όσο και για τις προτάσεις-δράσεις. Ειδικότερα, για την αιτιολόγηση μπορούν
να αξιοποιηθούν:
η θέση ότι ρόλος των μουσείων «είναι να επενδύουν στις ανθρώπινες σχέσεις, να
αποτελούν μέρος των τοπικών κοινωνιών, να αγκαλιάζουν δράσεις και θέματα σχετικά
με την εποχή μας» (παρ. 2),
τα επιχειρήματα για το «κοινωνικό πρόσωπο των μουσείων», την αποβολή του
«ακαδημαϊσμού» τους, τη σύνδεση με τις «ανάγκες των τοπικών κοινωνιών» (παρ. 3),
επίσης, τα σχετικά με τις κοινωνικές προτεραιότητες και επιδιώξεις των μουσείων, το
άνοιγμά τους προς το κοινό, τον εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα, την
ανάπτυξη σχέσεων με τα παιδιά και το νεανικό κοινό (παρ. 4).

Σχετικά με τις προτεινόμενες δράσεις, μπορούν να αξιοποιηθούν οι ιδέες για εργαστήρια

(εσωτερικά ή υπαίθρια), οργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων, έκθεση των αθέατων
συλλογών, διανυκτέρευση στο μουσείο, ενημερωτικές δράσεις, συμμετοχή του κοινού
στον σχεδιασμό και την οργάνωση εκθέσεων, ιδέες τις οποίες εντοπίζουμε στις
παραγράφους [2], [3] και [4].
Η αξιοποίηση των παραπάνω απαιτεί, ωστόσο, εκ μέρους μας προσοχή και εντιμότητα.
Δεν αντιγράφουμε, επιλέγουμε, αναδιατυπώνουμε και ανασυνθέτουμε δημιουργικά το
υλικό μας, προσαρμόζοντας αυτό στις ιδιαιτερότητες του δικού μας κειμένου. Εξάλλου,
δε θα πρέπει να αρκεστούμε στο κείμενο αναφοράς, το οποίο προσφέρει μόνο το γενικό
πλαίσιο. Η ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας και των προτάσεών μας θα εξαρτηθεί
κυρίως από τη δυναμική του μαθητικού κοινού το οποίο εκπροσωπούμε, τον χαρακτήρα
και τις ανάγκες του σχολείου μας, την ιστορία και τη φυσιογνωμία του τόπου μας
(γειτονιά, δήμος, πόλη / αστικό, μη αστικό περιβάλλον / ηπειρωτικό, νησιωτικό κ.λπ.)
και, βεβαίως, από το είδος του μουσείου (αρχαιολογικό, ιστορικό, καλλιτεχνικό,
λαογραφικό, άλλο) προς το οποίο σκεφτόμαστε να απευθυνθούμε.
Ενδεικτικά, μια καλή αφετηρία, για να ξετυλίξουμε τις ιδέες μας, θα ήταν να σκεφτούμε
κάποιο συγκεκριμένο μουσείο και πώς συνδέεται αυτό με την ιστορία, την αρχαιολογία,
την παράδοση, τη γεωγραφία, τις τέχνες, την τεχνολογία, τους ανθρώπους του τόπου
μας. Τι θα θέλαμε να μάθουμε από αυτή τη συνεργασία και πού ακριβώς να εμβαθύνουμε
(σχετικά με την ιστορία του μουσείου, τα εκθέματά του, τους τρόπους συλλογής,
μελέτης, συντήρησης και έκθεσης, τη σχέση του με το φυσικό και κοινωνικό
περιβάλλον, τη σχέση του με κάποια μνημεία και χώρους, τη σχέση του με τους
ανθρώπους του παρελθόντος και του παρόντος, την υλική και άυλη πολιτισμική
κληρονομιά); Γιατί θεωρούμε ότι η σχέση μεταξύ σχολείου και μουσείου θα είναι
ενδιαφέρουσα και γόνιμη και για τα δύο συνεργαζόμενα μέρη; Θα αλλάξει κάτι στον
τρόπο με τον οποίο εμείς και οι συμμαθήτριες/τές μας μαθαίνουμε για το παρελθόν, την
πολιτισμική μας κληρονομιά, τα έργα και τα επιτεύγματα των ανθρώπων; Θα αλλάξει
κάτι στην παγιωμένη και στερεότυπη εικόνα που έχουμε για τα μουσεία και τα εκθέματά
τους; Πώς μπορεί η επαφή μας με το μουσείο να ξεφύγει από τον χαρακτήρα μιας
τυπικής, αποσπασματικής, επίσκεψης και ξενάγησης; Με ποιες δράσεις μπορεί να γίνει
περισσότερο ενδιαφέρουσα, βιωματική, δημιουργική, ψυχαγωγική; Οι εμπειρίες μας
από την επαφή μας με τα μουσεία, η συμμετοχή μας, ενδεχομένως, σε ανάλογες
δράσεις, σχετικές ειδήσεις και κείμενα-προγράμματα μουσειακών εκθέσεων και
εκδηλώσεων θα μας προσφέρουν στο σημείο αυτό αξιόλογες ιδέες και υλικό
(ενδεικτικά: εργαστήρια, ξεναγήσεις από μαθήτριες/τές, δημιουργικές, καλλιτεχνικές
δράσεις που έχουν ως πηγή έμπνευσης τα μουσειακά εκθέματα, διαγωνισμοί ποίησης,
πεζογραφίας, φωτογραφίας, ζωγραφικής, κόμικ, κολάζ, θεατρικά/καλλιτεχνικά
δρώμενα, έντυπο ή ψηφιακό περιοδικό για τα μουσειακά εκθέματα κ.ά.)

Γ. Καταστρώνουμε ένα αρχικό σχεδίασμα-διάγραμμα.

Ένα αρχικό σχεδίασμα-διάγραμμα θα μας βοηθήσει να συγκροτήσουμε και να

οργανώσουμε τις βασικές και δευτερεύουσες ιδέες/επιχειρήματα, να προσδιορίσουμε το
θεματικό κέντρο-σκοπό των παραγράφων (πιθανόν και τις αποδεικτικές λεπτομέρειες)
και να αποτυπώσουμε σ’ αυτό την πορεία σκέψης που θα ακολουθήσουμε. Το διάγραμμα
δε χρειάζεται να είναι πάντα αναλυτικό ούτε ανελαστικό. Στην πορεία της γραφής θα
προκύψουν ενδεχομένως και άλλες ενδιαφέρουσες ιδέες που δεν είχαμε σκεφτεί
αρχικά, τις οποίες θα χρειαστεί να ενσωματώσουμε στο κείμενό μας, εφόσον κρίνουμε
ότι συνδέονται με το θέμα και τις παραμέτρους του.
Καταστρώνοντας το διάγραμμα, θα πρέπει να έχουμε κατά νου και τα ιδιαίτερα δομικά
χαρακτηριστικά που υπαγορεύει το ζητούμενο είδος λόγου – στην προκειμένη
περίπτωση αυτά μιας επίσημης επιστολής. Ενδεικτικά, στο σημείο αυτό παραθέτουμε την
ακόλουθη πρόταση από το Εκπαιδευτικό υλικό Μέσης Εκπαίδευσης για το μάθημα Νέας
Ελληνικής Γλώσσας (Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου), την οποία
προσαρμόσαμε στις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης δραστηριότητας:

Τα μέρη της επιστολής

1. Χωροχρονικό πλαίσιο αναφοράς Γράφεται στο πάνω δεξιό άκρο και περιλαμβάνει
τον τόπο και τον χρόνο κατά τον οποίο γράφεται η επιστολή
2. Προσφώνηση Λ.χ., «Αξιότιμη/ε κυρία/κύριε Πρόεδρε» / «Αξιότιμη κυρία
Διευθύντρια ή Αξιότιμε κύριε Διευθυντή» ή ανάλογες (με την ιδιότητα του προσώπου στο
οποίο απευθυνόμαστε) φράσεις
3. Περιεχόμενο της επιστολής Εισαγωγή:
• Παρουσίαση των επιστολογράφων (λ.χ., «Είμαστε μαθήτριες και μαθητές που
συμμετέχουμε στο πολιτιστικό πρόγραμμα…» - υπενθυμίζουμε ότι στις Πανελλήνιες
Εξετάσεις δεν επιτρέπεται η σημείωση οποιουδήποτε στοιχείου μπορεί να φανερώσει
την ταυτότητά των μαθητριών/τών)
• Αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής και διατύπωση του αιτήματος
Κύριο μέρος:
• Αιτιολόγηση του αιτήματος με τη χρήση λογικών επιχειρημάτων, τεκμηρίων,
διαπιστώσεων, εμπειριών κ.ά.
• Διατύπωση προτάσεων
Επίλογος:
Περιεκτική ανακεφαλαίωση κατά την οποία οι επιστολογράφοι εκφράζουν την
αισιοδοξία τους για την ευόδωση του αιτήματος ή την ευχή τους για ανταπόκριση εκ
μέρους της/του αποδέκτριας/τη
4. Αποφώνηση Λ.χ., «Με εκτίμηση», «Με σεβασμό» και ανάλογες φράσεις
5. Υπογραφή Λ.χ., «Η πολιτιστική ομάδα του σχολείου» ή ανάλογη φράση
(υπενθυμίζουμε ότι στις Πανελλήνιες Εξετάσεις δεν επιτρέπεται η σημείωση
οποιουδήποτε στοιχείου μπορεί να φανερώσει την ταυτότητά των μαθητριών/τών)
Συγγραφικό στάδιο

Οργάνωση και ανάπτυξη των ιδεών, σύμφωνα με τα ζητούμενα, σε ενιαίο κείμενο

A. Πρόλογος

Προσαρμοσμένη στο ζητούμενο είδος κειμένου, η προλογική παράγραφος θα πρέπει

καταρχάς να ενημερώσει την/τον αποδέκτρια/η για την ταυτότητα/ιδιότητα των
επιστολογράφων, να αναφερθεί σύντομα στο πολιτιστικό πρόγραμμα και τους
στόχους του, που αποτέλεσε αφορμή και κίνητρο για τη σύνταξη της επιστολής, και
να διατυπώσει το αίτημα.

Β. Επιλογή τρόπων και μέσων πειθούς, λαμβάνοντας υπόψη το είδος του κειμένου

Ο στόχος της επιστολής είναι να πείσει τον υπεύθυνο φορέα, ώστε να κάνει αποδεκτό
το αίτημα της συνεργασίας. Επομένως, η επίκληση στη λογική (μέσω επιχειρημάτων
και τεκμηρίων που αναφέρονται στον ρόλο των μουσείων γενικά και του μουσείου
ειδικότερα, τη σχέση σχολείου και μουσείου, το άνοιγμα σχολείου και μουσείου προς
την τοπική κοινωνία και ιστορία, τα ενδιαφέροντα, τις γνώσεις και τις εμπειρίες των
μαθητριών/τών σε σχέση με την πολιτισμική κληρονομιά, αλλά και την επαφή τους
με τα μουσεία) είναι εδώ ο ενδεικνυόμενος τρόπος. Η επίκληση στη λογική μπορεί να
ενισχυθεί με άλλους τρόπους, χωρίς όμως να γίνεται κατάχρηση αυτών: την επίκληση
στο συναίσθημα (μέσω κάποιας περιγραφής ή αφήγησης) και την επίκληση στο
«ήθος» του πομπού (να πείσουμε δηλαδή για την ειλικρίνεια και σοβαρότητα των
προθέσεών μας). Είναι, σημαντικό να αποτυπώσουμε με σαφήνεια τις προθέσεις,
απόψεις και προτάσεις μας, αποφεύγοντας γενικόλογες και κοινότοπες αναφορές.

Γ. Επιλογή τρόπων ανάπτυξης παραγράφων και σύνδεσης μεταξύ τους

Οι προηγούμενες γνώσεις μας για τη διάρθρωση, ανάπτυξη και σύνδεση των

παραγράφων θα μας βοηθήσουν να οργανώσουμε και να αναπτύξουμε το υλικό μας.
Μπορούμε να αξιοποιήσουμε πολλούς από τους τρόπους ανάπτυξης, καθώς και
συνδυασμούς αυτών. Ενδεικτικά:
 Αιτιολόγηση, όταν επιχειρηματολογούμε για τον ρόλο του μουσείου, τη σχέση
σχολείου και μουσείου, τα οφέλη που αναμένουμε ότι θα προκύψουν από
αυτή τη συνεργασία κ.ά.
 Παραδείγματα, όταν αναφερόμαστε στις εμπειρίες μας (λ.χ., στη μορφή που
είχε μέχρι τώρα η σχέση με τα μουσεία και σε πιθανή προηγούμενη
συμμετοχή μας σε μουσειακές δράσεις) και σε δράσεις που καλούμαστε
σύμφωνα με την εκφώνηση να διατυπώσουμε (βλ. παραπάνω: Προσυγγραφικό
στάδιο: Καταιγισμός ιδεών, Β.).
 Διαίρεση, όταν αναφερόμαστε στις μορφές των δράσεων που θα θέλαμε να
υλοποιήσουμε στο πλαίσιο της συνεργασίας σχολείου-μουσείου.
 Αίτιο-αποτέλεσμα, όταν αναφερόμαστε στη συνεργασία σχολείου-μουσείου
και στα συνεπακόλουθα οφέλη.
 Σύγκριση-αντίθεση, σε περίπτωση που θέλουμε να τονίσουμε τη διαφορά
ανάμεσα στα μουσεία του παρελθόντος και στα σύγχρονα μουσεία (ως προς
τη φυσιογνωμία και τους στόχους τους), ανάμεσα σε μια τυπική και
 μεμονωμένη επίσκεψη/ξενάγηση σε μουσείο και σε κάποιο πρόγραμμα που
περιλαμβάνει μια σειρά από μουσειακές δράσεις οι οποίες εξελίσσονται στη
διάρκεια της χρονιάς κ.ά.
 Αναλογία, όταν θέλουμε να συνδέσουμε καταστάσεις και να προσδώσουμε
ζωντάνια στις περιγραφές μας.

Η επιλογή των τρόπων ανάπτυξης θα μας καθοδηγήσει ανάλογα και στη χρήση των
κατάλληλων διαρθρωτικών-μεταβατικών λέξεων-φράσεων μεταξύ παραγράφων,
περιόδων και προτάσεων.

Δ. Γλωσσικές επιλογές - ύφος

Η συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση θα επηρεάσει, επίσης, τις γλωσσικές

επιλογές και το ύφος του λόγου μας. Το είδος του κειμένου (επιστολή που
απευθύνεται σε πολιτιστικό φορέα) υπαγορεύει τυπικό και επίσημο ύφος, αλλά όχι
κατ’ ανάγκη λόγιες και εξεζητημένες φράσεις που δεν αναμένει, άλλωστε, κανείς από
μαθήτριες και μαθητές. Σε σχέση με τη χρήση της γλώσσας, υπενθυμίζουμε στο
σημείο αυτό τα ακόλουθα:
 Για τη χρήση και λειτουργία των γραμματικών προσώπων: Επειδή
συντάσσουμε και απευθύνουμε την επιστολή ως ομάδα και όχι ως
μεμονωμένο άτομο, χρησιμοποιούμε το α΄ πληθυντικό πρόσωπο.
Εναλλάσσουμε το πρόσωπο αυτό με το β΄ πληθυντικό, όταν απευθυνόμαστε
στην/στον αποδέκτρια/τη, ενώ, όταν εκφράζουμε γενικότερες διαπιστώσεις, το
γ΄ πρόσωπο - ενικό και πληθυντικό.
 Για τη χρήση και λειτουργία των εγκλίσεων: Η επιλογή της οριστικής ή
υποτακτικής θα καθοριστεί ανάλογα με το τι θέλουμε να εκφράσουμε:
διαπιστώσεις, περιγραφές, δεδομένα (οριστική) ή δυνατότητες, πιθανότητες,
προτροπές (υποτακτική).
 Για την εναλλαγή της σύνταξης: Ενεργητική, αν θέλουμε να προβάλουμε το
υποκείμενο, και παθητική, αν θέλουμε να προβάλουμε το αποτέλεσμα της
ενέργειας.
 Για την εναλλαγή παρατακτικής και υποτακτικής σύνδεσης: Θα εξαρτηθεί
από την συνθετότητα του εκάστοτε συλλογισμού.

Επιπλέον, η χρήση μεταφορών, παρομοιώσεων, ασύνδετου και πολυσύνδετου

σχήματος, ενδεχομένως και η χρήση ερωτημάτων, προσθέτουν ποικιλία και ζωντάνια
στον λόγο μας, αλλά προϋποθέτουν έλεγχο του γλωσσικού συστήματος και του
επικοινωνιακού αποτελέσματος.
Τέλος, το προσεγμένο επίπεδο λόγου, που υπαγορεύει το ζητούμενο είδος κειμένου,
εξαρτάται και από την κατάλληλη και ορθή χρήση των σημείων στίξης, τα οποία
αποδίδουν τις θέσεις, τα σχόλια, αλλά και τη διάθεση των επιστολογράφων,
αντισταθμίζοντας έτσι την έλλειψη των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών
στοιχείων.

Ε. Επίλογος

Η επιστολή μας μπορεί να κλείσει με τη συνόψιση κάποιων σημείων, στα οποία

αποδίδουμε βαρύτητα και θα θέλαμε να εντυπωθούν στη συνείδηση και το θυμικό
του προσώπου στο οποίο απευθυνόμαστε. Συμπληρώνουμε τη συνόψιση αυτή με
τη διατύπωση μιας ευχής, μιας ελπίδας για την ευόδωση του αιτήματός μας.
◀ Προσυγγραφικό στάδιοΜετασυγγραφικό στάδιο ▶

Μετασυγγραφικό στάδιο

Επανέλεγχος

Επανελέγχουμε, λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα κριτήρια:

 Συνάφεια κειμενικού είδους, επικοινωνιακής περίστασης και ύφους
 Επάρκεια και σαφήνεια περιεχομένου, επιχειρημάτων, τεκμηρίων,
προτάσεων. Πειστικότητα
 Παραγραφοποίηση, δομή και οργάνωση παραγράφων (ανάλογα και με το
ζητούμενο είδος της επιστολής)
 Συνοχή και συνεκτικότητα
 Ορθή χρήση γραμματικοσυντακτικών κανόνων/ορθογραφία/σημεία στίξης,
καταλληλότητα λεξιλογίου
 Συμφωνία με το προκαθορισμένο όριο λέξεων

Σημαντική παρατήρηση

Ο έλεγχος του κειμένου μας δεν αφορά μόνο στο μετασυγγραφικό στάδιο.
Κατά τη διαδικασία της γραφής θα χρειαστεί συχνά να ανατρέχουμε στα
προηγούμενα και να τα διαβάζουμε ξανά. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε
ασυνταξίες, άσκοπες επαναλήψεις, λογικά χάσματα, ασύνδετα νοήματα και
διορθώνουμε τυχόν προβληματικά σημεία.
◀ Συγγραφικό στάδιο