Professional Documents
Culture Documents
Edebi Sanatlar
Edebi Sanatlar
bakımından zayıf olanın güçlüye benzetilmesidir. Aslında güçlü olan zayıfa da benzetilebilir
ama bu durum pek kullanılmamaktadır. Benzetmelerde cümledeki anlama çok çok dikkat
etmek gerekir. Anlam bize benzetmede neyin benzeyen neyin benzetilen olduğunu verir
çünkü.
Benzetme Edatı: Benzeyen ile benzetilen arasında ilişki kurmaya yarayan sözcüklerdir.
(Gibi sanki, kadar)
Benzeyen: sözler
Benzetilen: hançer
Benzeyen: dişler
Benzetilen: inci
www.harunardic.net 1
Örnek 3: Elma gibi kıpkırmızı yanakları vardı.
Benzeyen: yanaklar
Benzetilen: elma
Benzeyen: yollar
Benzetilen: dalga
Benzeyen: koşucu
Benzetilen: rüzgar
Benzeyen: Bilgi
Benzetilen: mum
www.harunardic.net 2
Örnek 7: Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi.
Benzeyen: Çocuk
Benzetilen: tilki
cennet vatan, cehennem hayatı, Kömür göz, Sırma saç, Altın kalp
denir. İstiare sanatlar içinde en zor bulunan bir sanattır o yüzden nasıl yapıldığına çok dikkat
etmek gerekir. Yalnızca benzeyen ya da benzetilen kullanıldığı için hangisinin cümlede yer
Benzeyen: sözler
Benzetilen: ateş
Benzeyen: Can
Benzetilen: kuş
Benzeyen: Baba
Benzetilen: aslan
www.harunardic.net 3
Not: Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır. İstiare sanatını bulmak zordur. Eğer
bu gibi bir durumla karşılaşırsanız teşhis sanatı var mı diye bakın.
Benzeyen: pınar
Benzetilen: insan
Benzeyen: asker
Benzetilen: güneş
Benzeyen: saç
Benzetilen: kar
Benzetilen: fidan
Benzeyen: anne
Benzeyen: dünya
www.harunardic.net 4
Örnek 5:Bir med zamanı gökyüzü kurşunlarla örtülü
Benzeyen: bulutlar
Benzetilen: kurşunlar
Benzeyen: bebek
Benzetilen: kuzu
3-) KİNAYE: Bir sözcüğün veya cümlenin hem gerçek hem mecaz anlama gelecek şekilde
Mecaz Anlam: bir şeyi başarırken ya da bir şeyi elde etmek isterken olumsuz durumlarla
karşılaşılabileceği
Mecaz Anlam: bir işi yapmak için girişimde bulunan kişilerin zorluklarla karşılaşabileceği
www.harunardic.net 5
Örnek 4:Ateş düştüğü yeri yakar.
Mecaz Anlam: bir acıyı onu çekenden başkası tam anlamıyla anlayamaz
Mecaz Anlam: bir şeylerin azar azar birikerek büyük bir şeye dönüşmesi
konusudur çünkü. Aradaki fark kinayedeki iki anlamdan birinin mecaz olması; tevriye
sanatında ise her iki anlamın da gerçek anlam olarak cümlede yer almasıdır.
Not 2: Kinayeli Anlatım: Cümlede ifade edilen düşüncenin, genellikle alaycı biçimde, tersini
kastedecek şekilde kullanmadır. Günlük hayatta çok yaptığımız bir anlatım biçimidir. Laf
sokma diye tabir edilen durumdur. Kinaye sanatı ile karıştırılmamalıdır. Aşağıdaki örnek
www.harunardic.net 6
4-)TEVRİYE: Bir sözcüğün iki gerçek anlama gelecek şekilde kullanılmasıdır. Bu iki
anlamda ise uzak anlam ön plana çıkar yani asıl anlatılmak istenen de ikinci gerçek
anlamdır.
2. anlam: bayan
1. anlam: ulumak
2. anlam: yüce
2.anlam: üzüm
www.harunardic.net 7
Örnek 7: Örtün üstüme örtün serin karanlıkları(Necip Fazıl)
2. anlam: serinlik
1. anlam: gereksiz
1. anlam: temiz
1. anlam: yalvarmak
2.anlam: para
1. anlam: vücudumuzdaki el
2.anlam: yabancı
www.harunardic.net 8
Örnek 12: Tahir efendi bana kelp demiş Tahir Efendi bana köpek demiş.
kelp: köpek
1. anlam: temiz
“kelp Tahir’dir” ifadesinde hem “köpek temizdir” hem de “köpek Tahir Efendi’dir anlamı
vardır.
1. anlam: olgunlaşmak
Not: Tevriye sanatı ile kinaye birbirine karıştırılır. Her ikisinde de iki anlamlılık söz
konusudur çünkü. Aradaki fark kinayedeki iki anlamdan birinin mecaz olması; tevriye
sanatında ise her iki anlamın da gerçek anlam olarak cümlede yer almasıdır. Kinayedeki
ikinci mecaz anlamı biz yorumlayarak buluruz tevriyedeki ikinci anlam cümlede zaten yer
alır.
www.harunardic.net 9
5-)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME): İnsan dışındaki varlıklara insan özelliği kazandırmaya denir.
Erkek kedi dişi kediye: ‘Artık kur yapma yeter bıktım senden’ dedi.
6-) TECAHÜL-İ ARİF: Bilinen bir şeyi bilmemezlikten gelme, bilmiyormuş gibi
davranmadır. Bu sanata en güzel örnek Cahit Sıtkı’nın Otuz Beş Yaş şiiridir. Şair bu şiirin
çıkış noktasında içinde bulunduğu durumu kabullenmeme amacı güder. Aşağıda bu sanatın
www.harunardic.net 10
Örnek 2:Havada bulut yok, bu ne dumandır?
Not: Bu türküde ise ölümleri kabullenmeme ve bilmiyormuş gibi davranma söz konusudur.
7-) HÜSN-İ TA'LİL: Bir durumun gerçek nedenini bir yana bırakıp, onu güzel ve hoş bir
nedene bağlamaya denir. Özellikle diye sözcüğüne dikkat edelim bu sanatta sıkça kullanılır.
www.harunardic.net 11
Not: Hüsn-i talil’de de tecâhül-i arif’te gerçek bir nedeni bilmezlikten gelme durumu vardır
ama hüsn-i talil’lde gerçek nedeni farklı, hayali bir nedene bağlama varken tecâhül-i arifte
sanatına denir. Genellikle de bir olayı, düşünceyi olduğundan fazla anlatmak için kullanılır.
9-) TEZAT (KARŞITLIK): Bir cümle ya da mısrada karşıt anlamlı sözcüklerden hareketle
www.harunardic.net 12
Ne efsun-kâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet
başka bir sözün yerine kullanılmasına denir. Mecaz-ı mürsele düz değişmece de denir. Ad
çağrışımla ifade edilir. Ad aktarmasında bir şeyi kastetme anlamı vardır ama bu kasıtta
www.harunardic.net 13
Not: Ad aktarmasında benzetme amacı yoktur eğer benzetme amacı ile bir söz başka söz
yerine kullanılırsa istiare sanatı olur. Çünkü istiare sanatında da kastetme anlamı vardır ama
11-) TELMİH (HATIRLATMA): Herkesçe bilinen bir kişi, bir olay veya inanışa şiirde
www.harunardic.net 14
Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor tevhidi
12-) TARİZ (TAŞ ATMA): Söylenen sözün tam tersini ifade etmedir. Günlük hayatta
sıklıkla yaptığımız bir sanattır. Laf sokma diye tabir ettiğimiz sanata tariz denir aslında.
Kim ne derse desin Afrika’daki eğitim sisteminden daha iyi bir sisteme sahibiz
Yağ ile bal ede bir söz (Yunus Emre) Hadi uyan(Metin Eloğlu)
www.harunardic.net 15
Dert dediğin kırık kanat kuş olur,
14-) TENASÜP (UYGUNLUK): Anlam bakımından aralarında ilgi bulunan iki veya daha
Bilsem ki öleceğim,
www.harunardic.net 16
15-) LEFF Ü NEŞR: Birinci mısrada en az iki kavramı verdikten sonra ikinci mısrada bu
kavramlarla ilgili veya bu kavramların açıklaması olan kelimelere yer vermedir. Bu kelimeler
benzer veya karşıt olabilir. Önemli olan ilk dizedeki iki kelimeyle bağlantı kurulmasıdır.
Deli eder insanı bu deniz, bu gökyüzü Bakışların fırtına, duruşun durgun su,
Göz kırpar yıldızlar, türkü söyler balıklar Biri alabora eder, biri boğar.
(Cahit Öztürk)
indirme, kavramları belli bir mantığa göre (küçükten büyüğe, büyükten küçüğe; yüksekten
www.harunardic.net 17
18-)NİDA (SESLENME): Seslenme sanatıdır.
19-) İRSAL-İ MESEL: Söze inandırıcılık katmak amacıyla atasözü veya özdeyiş söylemeye
denir. Daha çok atasözü için kullanılır.
Veren alır tatlı canı, Eski meseldir âşık, mızrak çuvala sığmaz
(Karacaoğlan)
www.harunardic.net 18
21-) TERDİT(BEKLENMEZLİK): Şiirin sonunun hiç umulmayan bir sonuçla bitmesidir.
www.harunardic.net 19
Derse Kısa Bir Ara :)
Özdemir Asaf, hoşlandığı kadına açılmak ister.. Kadına bütün güzellikleri sıralar, Türkiye için
İstanbul’un, İstanbul için gecenin, gece içinde yürümenin, yürürken de düşünmenin ne kadar
güzel ve önemli olduğunu anlatmaya çalışır. Fakat sözü o kadar evirip çevirmesine rağmen bir
türlü kadına getiremez ve kendisi için onun da bu kadar önemli olduğunu söyleyemez.
Her Neyse
Her neyse.
Haksızlığı her kabul ediş, daha büyüğünü doğurur. (Ahmet Hamdi Tanpınar )
www.harunardic.net 20