Heroldo de Esperanto, N-ro 7 (1810), 8 majo 1989

Reto Rossetti 80-jara

u estis la subkonscio de poeto, kiu logis
Reto Rossetti elekti post la Pekina UK la
ekskurson PE-3 , a u kaptis tiun belamanton la Duabultena promeso, ke tie en
Guilin belegaj montpintoj pompas en
fantaziaj formoj mi ne scias, sed mi bonancis trovi min kunvojaanto de Reto kaj
Oliva. Kaj tiel okazis, ke niaj kunaj horoj
sur Lijang-rivero fariis la plej ekzaltaj sur
mia verda pado la soro de la fabelaj
pejzaoj cedis anta la simpozio, kiun Reto
ekgvidis e nia tablo.

baldaan aperon de tiu verko, kiun iu

kultur-esperantisto devos havi kaj legi .

La tempospino de la verkista kariero de

Rossetti kovras pli ol la duonon de la
historio de Esperanto. Li aperis jam sur la
paoj de la antamilita Literatura Mondo.
Tiel la epokfara Kvaropo (1952), kiun li
partoprenis per la ciklo Oazo, per li havas
ligon al la parnasismo. Auld ofte atentigis
ne nur pri sia propra uldo al li; la Auld,
Rossetti estis la spirita patro de Kvaropo.

Kiam ni nun gratulas la verkiston okaze de

lia 80-jario, la 11-an de aprilo, ni tre ojas
povi resendi al li strofon el lia saluto al la
jubileantaj Baghy kaj Kalocsayen Ora
Duopo (1937):
Ja estas salutinda tem,
Ke en la jar de jubile
Ne jam fariis via krem
Kaze!
Reto Rossetti estas nelacigebla. Anka nun
li okupias pri laboro, kies rezultojn ni
espereble jam balda uos. Anta la Pekina
UK li finredaktis imponan antologion de la
Esperanta prozo, multe pli ampleksan ol 33
rakontoj (1960), kiun li kunmetis kun Szilgyi. Sed ve, UEA laboras malpli efike ol
Rossetti; tamen frea onidiro jam aguras

Kiel poeto Rossetti aperigis nur unu propran volumon, Pinta krajono (1960). Tie
troveblas la fama Jubilea eposo, versa
historio de Esperanto. Tie estas anka lia
plej grava atingo kiel originala poeto, la
ciklo Mestizo de la mondo, en kiu per
lango violenta li prezentas sian koncepton
pri la homo: samtempe nudigan kaj moke
ironian pri liaj plumpo, vantemo kaj furacieco, sed tamen plenan de simpatio al li,
ar samaj kriploj en mi mem abundas. Kiel
brile li kristaligas:
En iu homo brulas la dilemo
sin apartigi, tamen aparteni.
Ho, mikso de izolo kaj gregemo!
En Pinta krajono aperas anka Profesoro
Klapelkap, neforgesebla figuro en nia literaturo, verajne pro tio, ke fulinvistoj de
lia speco fariis konstanta fenomeno en la
Esperanto-mondo. Se oni legas la ideojn de

Klapelkap en La neologismologio, oni demandas sin, u Karolo Pi ne komprenis,

ke temis pri erco kaj farso, sed anstatae
kreis el la ideoj de Klapelkap vastan sistemon a tiel kolosan lingvan ercon, ke
neniu scias preni in malserioze Kiel
ajn, estis ne Pi sed Klapelkap, kiu malmuntis degeli je de-geli kaj retroformis el
tio gelo = frosto.
La neologismologio trovias en la novelaro
El la maniko (1955), kiu anka en alia rigardo aktualas. Nome, detektivaj romanoj
fariis tia pesto en nia literaturo, ke ili postulas sian parodion. Kaj la parodio pretas:
Rossetti prezentis e du tiajn fine de sia
novelaro, du jardekojn anta la enscenio
de Jano Karal.

iu skota kongreso Auld rolis Otelon kaj

Rossetti Jagon)
Kun terura kulposento mi devas lasi plian
eksponadon de la verkoj de nia Jubileanto:
tradukoj, redaktado kaj kunredaktado de
libroj kaj gazetoj, enorma nombro de klarvidaj recenzoj (i.a. en nia gazeto), artikoloj, prelegoj, kursoj kaj la fama portreto
de Zamenhof, per kiu mi mem, novbakita
esperantisto, unuafoje trafis la nomon
Rossetti, artprofesoro en civila vivo.
La influo de Reto Rossetti je nia lingvo kaj
movado estas granda. Tiu vortmetiisto, kiu
e el plej simpla letero kreas beletron, per
sia verkoj inspiris multajn malkovri la
latentojn de nia lingvo. Kaj pli konkrete:
lia helpo al Rgulo kiel konsilanto kaj kunlaboranto de Stafeto, estis losila kaj lia
iniciato pri la Belartaj Konkursoj de UEA
naskis koncepton, sen kiu ne eblas imagi
nian originalan literaturon de la lastaj 40
jaroj. Sed lia plej aminda trajto kiel intelektulo estas tio, kio aperas i.a. en lia Jubilea eposo: tie li ladas Adepton Anoniman
kiel la plej gravan el iuj. Reto Rossetti sin
ne apartigas; li apartenas.
Osmo Buller

Arthur E. Iltis meritas ladon pro reeldono

de El la maniko, ar i estas trezorejo por
iu studemulo pri suke viva stilo. Reto
Rossetti estas unu el niaj plej brilaj stilistoj
kaj tiu eco ajne estis en sango dotita al li,
ar simila majstro estis anka lia frato
Cezaro, kies romanon Kredu min, sinjorino! ni devas iam kaj denove relegi.
Sed ne nur originalisto, anka brila tradukisto estas la Jubileanto. Estis lia Otelo
(1960), kiu post deko da provoj la unua
atingis kaj superis! la Zamenhofan
Hamleto kiel Esperanta ekspirao. Kiu ne
kurais eklegi ion de ekspiro, tiu komencu per Otelo! ia linvo estas mirinde
facila, ar simpla kaj klara kiel eblas nur en
la plej granda arto. (Bedarinde, la videoepoko ankora nebulis en futuro, kiam en

_________
vortludo el la angla: PE-3 = poetry = poezio
Trezoro. La Esperanta novelarto. Red. Reto
Rossetti, Henri Vatr. Duvoluma. Jubilea Kolekto
n-ro 4. Hungara Esperan-to-Asocio: Budapest,
1989. 948p.