የፌዴራል ጠቅላይ ፍ/ቤት

ሰበር ሰሚ ችሎት ውሳኔዎች

ቅፅ 4 የፈዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት ፕሬዚዳንት

መልEክት
የዳኝነት Aካሉን Aሰራር ግልጽነት Eና ተጠያቂነት ለማረጋገጥ ሲባል
Eንዲሁም ፍርድ ቤቶችን ውሳኔ ወጥነት ባለው የሕግ ትርጉም ችሎቶቹ
የሰጧቸውን ውሳኔዎች ከAሁን ቀደም በተለያዩ Eትሞች Aሳትሞ ማሰራጨቱ
የሚታወቅ ነው፡፡ ይህ የAሁኑ Eትምም በAንድ በኩል የዚሁ ሂደት ቀጣይ ክንውን
ሆኖ መታየት የሚችል ሲሆን በሌላ በኩል ለEትሙ መውጣት ከፍ ሲል
ከተመለከቱት ምክንያቶች K?ላ Aብይ ምክንያት Aለው፡፡ ይኸውም የፍርድ ቤቶችን
ውሳኔ ወጥነት ባለው የሕግ ትርጉም ላይ የተመሠረተ ለማድረግ ሲባል የፌዴራል
ጠቅላይ ፍርድ ቤት ሰበር ችሎት ከAምስት ያላነሱ ዳኞች ተሰይመው በሚሰጠው
ውሳኔ የሰጠው የህግ ትርጉም በየትኛውም ደረጃ በሚገኝ ፍርድ ቤት ዘንድ
የIትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ Aስገዳጅነት Eንደሚኖረውና Aስገዳጅ የህግ ትርጉም የያዙ ውሳኔዎችን የôዴራል
ጠቅላይ ፍርድ ቤት Aሳትሞ Eንደሚያሰራጭ በAዋጅ ቁ.454/97 መደንገጉ ነው፡፡
የፌዴራል ጠቅላይ ፍ/ቤት በዚህ Eትም የተካተቱት ውሳኔዎች የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት ሰበር
ችሎት የሰጣቸውና Aስገዳጁ የህግ ትርጉም የያዙ ውሳኔዎች ናቸው የፌዴራል
Aዲስ Aበባ ጠቅላይ ፍርድ ቤት በቀጣይነትም ሰበር ሰሚ ችሎት የሚሰጣቸውን Aስገዳጅ የህግ
ትርጉም የያዙ ውሳኔዎችን በተከታታይነት Aሳትሞ የሚያሰራጭ ሲሆን ዳኞች፣
ሌሎች የህግ ባለሙያዎች Eንዲሁም የህግ ተማሪዎች ለAዋጁ ተፈጻሚነት
የበኩላችሁን ሚና Eንድትወጡ Eየጠየቅኩ ለግቡ መሳካት ይጠቅማሉ
የምትሏቸውን ሃሳቦች Eንድለግሱን ጥሪዬን Aቀርባለሁ፡፡
ከማል በድሪ
የፌዴራል ጠቅላይ ፍ/ቤት ፕሬዚዳንት
 ማውጫ 3. የኪራይ ውል በAከራይና በተከራይ መካከል የሚደረግ ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ.
23320/ Aቶ ገብሩ Aብሴ Eና Eነ Aቶ ሁሴን Aብዱረህማን ወራሾች/
Aሰሪና ሠራተኛ
4. ውለታዎች ግልጽ በሆኑ ጊዜ ዳኞች ግልጽ ከሆነው በመራቅ የተዋዋዮች ፈቃድ
1. ለተወሰነና ላልተወሰነ ጊዜ ስለማደረግ የስራ ውል /የሰ.መ.ቁ. 20885/
ምን Eንደነበር ለመተርጐም ስላለመቻላቸው /የሰ.መ.ቁ. 14493/ የIት/ልማት
የIት/ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን Eና Aቶ ገቢሳ የማነ/
ባንክ Eና Aቶ ሚደቅሳ ቱለማ/
2. የAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ ስልጣን /የሰ/መ/ቁ/ 15533/
5. የውል Aብዛኛው ግዴታ በተፈፀመ ጊዜ የተወሰነ ቀሪ ገንዘብ Aለመከፈሉ
የIት/ኤሌክትሪክ ሃይል ኮርፖሬሽን Eና Aቶ Aዱኛ ገመዳ/
ውሉን ለማፍረስ የሚያበቃ መሰረታዊ የሆነ የግዴታ መጣስ የሚያሰኝ
3. ወደ ሥራ Eንዲመለስ የተወሰነለት ሰራተኛ የሚከፈለው ውዝፍ ደሞዝ
ምክንያት ስላለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 18768/ ወ/ሮ Aለሚቱ Aግዛቸው Eና Eነ
/የሰ/መ/ቁ/ 21730/ ወ/ሮ ፍሬህይወት Eርቄ Eና የIት/ቴሌኮሙኒኬሽን
ወ/ሮ ዝናሽ ሀይሌ/
ኮርፖሬሽን/
6. የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል በAዋዋይ ወይም በፍርድ ቤት ፊት
4. የህመም ፈቃድ ጊዜ Aቆጣጠር /የሰ.መ.ቁ. 21119/ ቃሊቲ ምግብ Aክሲዮን
መደረግ ያለበት ስለመሆኑ የሰ/መ/ቁ 21448/ ወ/ሮ ጐርፌ ወርቀነህ Eና Eነ
ማህበር Eና ማስተዋል ጫኔ/
ወ/ሮ Aበራሽ ዱባርጌ
5. የስራ ውልን ስለማቋረጥ /የሰ.መ.ቁ. 21961/ Aቶ ግርማ ነጋሽ Eና ቢግ
ትሬዲንግ ኃ/የተ/የግል ማህበር/
6. የስራ ውል በተቋረጠ ጊዜ ስራ ላልተሰራበት ውዝፍ ደሞዝ የሚከፈልበት የፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕግ
ስላለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 20457/ የIት/ንግድ ባንክ Eና ወ/ሮ Aለሚቱ ሞገስ/ 1. በAፈጻጸም ጉዳይ በስህተት በፍ/ባለመብት Eጅ ስለገባ የከተማ መሬት ይዞታ
7. ስለ መሠረታዊ የህግ ክርክር /የሰ.መ.ቁ. 24153/ Aቶ መንግሥቱ Aባተ Eና /የሰ.መ.ቁ. 15557/ ወ/ሮ Aልማዝ ዓለማየሁና Aቶ ብርሃኑ ተሊላ/
የባህር ትራንዚት ድርጅት/ 2. የወጪና ኪሣራ Aወሳሰን /የሰ.መ.ቁ. 22260/ የጎንደር ከተማ Aገልግሎት
8. የAሠሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ ስልጣን /የሰ.መ.ቁ. 16653/ ግዮን ሆቴሎች ጽ/ቤት Eና Eነ ወ/ሮ ገደሪፍ ውብነህ/
ድርጅት Eና ወ/ሮ ስለEናት ወርቅነህ/ 3. ጉድለት ያለበት ሃራጅ ቀሪ ሲደረግ ሻጭና ገዢን ወደነበሩበት ለመመለስ
9. ሰራተኛው በየAመቱ ውሉ Eየታደሰ ሲሰራ መቆየቱና የሰራተኛው የቅጥር ውል ስላለመቻል /የሰ.መ.ቁ. 17984/ የጌዲዮ ዞን ፋይናንስና Iኮኖሚ ልማት Eና
በጊዜ የተገደበ መሆኑ ብቻ ለተወሰነ ጊዜ ተቀጣሪ የሚያደርገው ስላለመሆኑ ወ/ሮ Aስናቀች ታደሰ/
/የሰ.መ.ቁ. 25526/ መምህር ጥላሁን Aስፋው Eና Aዲስ ኮሌጅ/ 4. Aንድ ፍርድ ተፈጸመ ሊባል የሚገባው ለፍርድ ቤቱ ገቢ የተደረገ ገንዘብ
ውል ለፍርድ ባለመብቱ ሲደርሰው ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 19205/ Aቶ ሽኩር
1. ውለታዎች ግልጽ በሆኑ ጊዜ ዳኞች ግልጽ ከሆነው በመራቅ የተዋዋዮች ፈቃድ ሲራጅ Eና Aቶ ሙላት ካሳ/
ምን Eንደነበር ለመተርጐም ስላለመቻላቸው /የሰ.መ.ቁ. 15662/ የIት/ልማት
ባንክ Eና ሐጂ Aብዱራህማን ቴሊሳ/ ንብረት

2. ባልተነጣጠለ ኃላፊነት የተገናኙ ተከሳሾች በAንድ ላይ በተከሰሱ ጊዜ Aንዱ 1. Aከራካሪ የሆነው ቤት የግልም ሆነ የጋራ ቤቱ ያረፈበት ቦታ
ተከሳሽ የሚያነሳውን የይርጋ መቃወሚያ በሌሎች ላይ ስላለው ውጤት የመንግሥት በመሆኑ ከቤቱ ተነጥሎ Eንዲገወትና Aስፈላጊም ከሆነ
/የሰ.መ.ቁ. 19081/ Aቶ ዓሊ ቃሌብ Aህመድ Eና Eነ Aቶ ሚሊዮን ተፈራ/
ii
i
 Eንዲሸጥ የሚያደርግ ውሣኔ መሬት የመንግሥት ለማድረግ የወጣውን ሕግ ቃላትና ሃረጎች ሊሰጡ የሚችለውን ትርጉም ግምት ውስጥ በማስገባት
የሚፃረር ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 19479/ ወ/ሮ Aመለወርቅ ገለቴ ወራሾች Eና ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 22172/ Aቶ Eንደሻው በቀለ Eና Eነ ወ/ት Aይናለም
Eነ Aቶ ቢሻው Aሻሜ/ ያለው/
2. የሽያጭ ውል በሶስተኛ ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው በተዋዋዮች ላይ
Iንሹራንስ
ውላቸውን በመዝገቡ Eንዲፃፍ ከማድረግ የዘለለ ግዴታ የማይጥልባቸው
መድን ሰጪ የካሳን ክፍያ በተመለከተ በመድን ውሉ ላይ ከተመለከተው በላይ
ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 16109/ Aቶ ከበደ Aርጋው Eና የIት/ንግድ ባንክ/
ሊጠየቅ ስላለመቻሉ /የሰ.መ.ቁ. 22162/ Aፍሪካ Iንሹራንስ Eና Aቶ ብስራት ጎላ/
3. ለረጅም Aመታት በመንግሥት Eጅ የነበረ ቤትን በተመለከተ ባለቤት ነኝ
የሚል ወገን ቤቱ በAዋጅ ቁ. 47/67 የተፈቀደለት መሆኑን ወይም ያለAግባብ የAስተዳደር ህግ
ከAዋጅ ውጪ ተወስዶብኛል የሚል ከሆነም ለሚመለከተው Aካል ጥያቄውን 1. የጉምሩክ ባለስልጣን ሰራተኞች የፌዴራል ገቢዎች ሚኒስቴር በሚያወጣው
Aቅርቦ ውሳኔ Aግኝቶ ባለመብት ስለመሆኑ ማስረዳት ያለበት ስለመሆኑ መመሪያ የሚተዳደሩ ስለመሆናቸው /የሰ.መ.ቁ. 23339/ የIት/ጉምሩክ
/የሰ.መ.ቁ. 14094/ የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት Eና የAቶ ሰለሞን ባለሥልጣን Eና Eነ Aበሮ Iርጋኖ/
ወረዳ ወራሽ/ 2. ሚኒስቴር መ/ቤቶች ስራቸውን በሚያከናውኑበት ወቅት የፈፀሙትን ስህተት

ጋብቻ ማረምና ማስተካከል በጠቅላይ ሚኒስትሩ ስልጣን ስር የሚወድቅ ስለመሆኑ

1. ጋብቻ በAንደኛው ተጋቢ ሞት ምክንያት በፈረሰ ጊዜ የጋራም ሆነ የግል /የሰ.መ.ቁ. 16195/ የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት Eና Eነ ልEልት

ንብረት በምን ያህል ጊዜ ውስጥ መጠየቅ Eንዳለበት በፍ/ብ/ህ/ቁ. 1677 ተናኘወርቅ ኃ/ስላሴ/

መሠረት በቁ. 1845 ላይ የተቀመጠው ይርጋ ተፈጻሚ ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 3. የጉምሩክ ባለስልጣን በኮንትሮባንድ ወደ Aገር የሚገቡትን ወይም ከAገር

17937/ ወ/ሮ ድንቄ ተድላ Eና Eነ Aቶ Aባተ ጫኔ/ የሚወጡትን Eቃዎች Eንቅስቃሴ የመቆጣጠር፣ የሚንቀሳቀሱ Eቃዎችንና

2. ስለ ጋብቻ መፍረስ /የሰ.መ.ቁ. 20938/ ወ/ሮ ሸዋዬ ተሰማ Eና ወ/ሮ ሣራ ማጓጓዣዎችን የመያዝና Aስፈላጊ Eርምጃዎችን የመውሰድ ስልጣን የተሰጠው

ልነጋነ/ ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 22317/ የምስራቅ ጉምሩክ የሐረር ጉምሩክ መቆጣጠሪያ

ጣቢያ Eና Aቶ Aብዱ Aሉ Aዩ/

ልጅነት ይታወቅልኝ
ወንጀል
ልጅነትን ስለማስረዳት /የሰ.መ.ቁ. 22243/ Eነ ወ/ሮ ደሐብ ሰIድ Eና Aቶ Aብርሃም
ጥብቅና ፈቃድ ከተሰረዘ በኋላ የጥብቅና ስራ Eሰራለሁ ብሎ ገንዘብ መቀበል
ካሳ/
የማታለል ወንጀል ስለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 12025/ Aቶ ምናሴ Aልማውና ዓቃቤ
ውርስ
ህግ/
1. ኑዛዜ ህጋዊ ነው መባሉ ሌሎች ሰዎች በሰነዱ ላይ ተቃውሞ ካላቸው ጉዳዩ
በዳኝነት መታየትን የሚከለክል ስላለመሆኑ /የሰ.መ.ቁ. 17058/ Aቶ Aንበሶ
ወ/ገብርAል Eና Aቶ መሣይ መኮንን/
2. የኑዛዜ Eያንዳንዱ መስፈርት መሟላት መመዘን የሚገባው የኑዛዜውን Aጠቃላይ
ሁኔታ በመመልከትና ተናዛዥም ሆነ ምስክሮች /Eማኞች/ በኑዛዜው ባሰፈሩት
iv
iii
 የሰ/መ/ቁ/ 2A885
የሰ/መ/ቁ/ 2A885
ጥር 3/1999 ጥር 3/1999
ዳኞች፡- Aቶ ከማል በድሪ
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ ዳኞች፡- 1. Aቶ ከማል በድሪ
Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ 2. Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ 3. Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ
ወ/ት ሒሩት መለሠ 4. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
Aመልካች፡- የIት/ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን 5. ወ/ት ሒሩት መለሠ
ተጠሪ፡- Aቶ ገቢሣ የማነ Aመልካች፡- የIት/ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን
የስራ ክርክር - ለተወሰነና ላልተወሰነ ጊዜ የሚደረግ የስራ ውል - የስራ ውል ተጠሪ፡- Aቶ ገቢሣ የማነ
ፍ ር ድ
መቋረጥ - Aዋጅ ቁ.42/85 Aንቀጽ 9፣ 10
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ተጠሪው ከስራ የተሰናበቱት በህገ ወጥ በዚህ መዝገብ የቀረበው ጉዲይ ለተወሰነ ጊዜ ወይም ሥራ የተደረገን

መንገድ ስለሆነ ወደ ስራ ሊመለሱ ይገባል ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት የሥራ ውል የሚመለከት ነው፡፡
ተጠሪ በፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት Aመልካች ከሥራ ያላግባብ ያሠናበታቸው
የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
መሆኑን በመግለጽ ወደ ሥራ Eንዲመልሣቸው ክስ ያቀርባሉ፡፡ Aመልካች ደግሞ
ወቅታዊ ሥራ ለማከናወን ለተወሠነ ጊዜ የተቀጠሩ ሠራተኛ በመሆናቸው
ውሣኔ፡ - የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ
የተቀጠሩበት ሥራና ጊዜ ሲያበቃ መሠናበታቸው ተገቢ ነው በማለት ይከራከራል፡፡
ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡ ጉዳዩን በመጀመሪያ ያየው ፍ/ቤትም ሥንብቱ ሕገ ወጥ ነው በማለት ተጠሪ ወደ
1. የAሰሪና ሠራተኛ Aዋጅ ቁጥር 42/85 Aንቀጽ 9 በAንድ Aሰሪና ሠራተኛ ሥራ Eንዲመለሱ ይወስናል፡፡ የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤትም ጉዳዩን በይግባኝ Aይቶ የሥር
መካከል የተደረገ የስራ ውል ላልተወሰነ ጊዜ የተደረገ Eንደሆነ ግምት ፍ/ቤትን ውሣኔ ያፀናል፡፡ የAሁኑ የሰበር Aቤቱታም የቀረበው በዚህ ውሣኔ ላይ
ቢወስድም Aሰሪ ይህንን ግምት Aንቀጽ 10 ላይ የተዘረዘሩትን ሁኔታዎች ነው፡፡ ይህ ችሎትም በAመልካችና በተጠሪ መካከል የተደረገው የሥራ ውል
በማስረዳት ማፍረስ ይችላል፡፡ የተወሰነ ሥራ ለመስራት የተደረገ መሆን Aለመሆኑን ለመመርመር ጉዳዩን ለሠበር

2. Aሰሪው ከሰራተኛው ጋር በጽሁፍም ሆነ በቃል ያደረገው ውል ለተወሰነ ጊዜ ችሎት በማስቀረቡ ግራ ቀኙ ክርራቸውን በጽሁፍ Aቅርበዋል፡፡
ከላይ Eንደተመለከተው Aመልካች የተጠሪን የሥራ ውል ያቋረጠው ውሉ
ወይም ስራ መደረጉን የሚያሳይ ጥቅል ሃሳብ ማስቀመጡ ብቻውን ውሉ
የተደረገው ወቅታዊ ሥራን ለማከናወን በመሆኑ የተቀጠሩበት ሥራና ጊዜ በማለቁ
በAንቀጽ 10 መሠረት የተደረገ መሆኑን ለማረጋገጥ በቂ Aይሆንም፡፡
መሆኑን ገልጿል፡፡ በመሆኑም ተጠሪ የተቀጠሩት ላልተወሰነ ጊዜ ነው ወይስ
3. በAሰሪና ሠራተኛ መካከል የተደረገውን ውል ለመተርጐም ተዋዋዮች ውሉን
ለተወሰነ ሥራና ለተወሰነ ጊዜ ነው የሚለው ሊታይ የሚገባው ነጥብ ነው፡፡
ባደረጉበት ጊዜ የነበራቸውን የሃሳብ Aንድነት መመርመር Aስፈላጊ ነው፡፡ የሥራ ውል ስለሚቆይበት ጊዜ የሚመለከተው የAሠሪና ሠራተኛ Aዋጅ
ቁጥር 42/85 Aንቀጽ 9 በAንድ Aሠሪና ሠራተኛ የሚደረገው የሥራ ውል
ላልተወሰነ ጊዜ የተደረገ መሆኑን የሕግ ግምት ይወስዳል፡፡ ሆኖም ይህ የሕግ
ግምት ሊፈርስ የሚችልባቸው ሁኔታዎች ደግሞ በAንቀጽ 1A ሥር

1 2
ተመልክተዋል፡፡ በመሆኑም Aንድ Aሠሪ ሠራተኛው የተቀጠረው ላልተወሰነ ጊዜ ¡\iZ M/e.15531
ሣይሆን ለተወሰነ ጊዜ ወይም ሥራ መሆኑን በማስረዳት በAንቀጽ 9 ሥር ¡‰mõp 6/99 •.O
የተመለከተውን የሕግ ግምት ማፍረስ ይችላል፡፡ ይሁን Eንጂ Aሠሪው ከሠራተኛው ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
ጋር በጽሁፍም ሆነ በቃል ያደረገው ውል ለተወሰነ ጊዜ ወይም ሥራ መደረጉን ' „\¶¬ µað
የሚያሣይ ጥቅል ሃሣብ ማስቀመጡ ብቻውን ውሉ በAንቀጽ 1A መሠረት የተደረገ ' M^Ö} –ei§|^
መሆኑን ለማረጋገጥ በቂ Aይሆንም፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ውሉ በAንቀጽ 1A ሥር /p BôVp MEQ
በተዘረዘሩት ሁኔታዎች በAግባቡ መደረጉን ማረጋገጥ ይኖርበታል፡፡ በሁለቱ መሃከል „q ma´Z ´/SF\ö
የተደረገውን ውል ለመተርጎምም ተዋዋዮቹ ውሉን ባደረጉበት ወቅት የነበራቸው
„MG‰u:- ¡„óp/„öEöŠpWŠ ሃይል ኮርፖሬሽን
የሃሣብ Aንድነት መመርመር Aስፈላጊ ይሆናል፡፡ በAጠቃላይ ለተወሰነ ጊዜ ወይም
MG^ \Á:- „q „© ´Mª
ሥራ የተደረገን የሥራ ውል በተመለከተ ይህ ችሎት የሰጠውን የሕግ ትንታኔ
ከመ/ቁ 11924 መመልከት ይቻላል፡፡ የስራ ክርክር - የAሠሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ ስልጣን የወል የስራ
በተያዘው ጉዳይ ተጠሪ ወቅታዊ ሥራ ለማከናወን E.ኤ.A. ከ14/4/2AAA- ክርክር - የግል የሥራ ክርክር - የግል የስራ ክርክር - የሰ/መ/ቁ/18180
15/1A/2AAA የተቀጠሩ መሆኑን በሁለቱ መሃከል የተደረገው የጽሁፍ ውል ተጠሪው ከደረጃዬ ዝቅ ተደርጌያለሁ ብለው በAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ
ያመለክታል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ተጠሪ የተቀጠሩት ሠልጣኞች ሥልጠና Aጠናቀው ቦርድ ያቀረቡትን ክስ ቦርዱ የማየት ስልጣን Aለው ሲሉ የምE/Oሮሚያ የAሠሪና
Eስኪወጡ የማሠልጠኛው ምግብ ቤት ምግብ Aዘጋጅ ሆነው Eንዲሠሩ መሆኑን ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድና የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጡትን ውሣኔ
በAመልካች በኩል በሥር ጀምሮ የቀረበውን ክርክር ተጠሪ በዚህ ሁኔታ Aልተቀጠርኩም
በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
በማለት ክደው Aልተከራከሩም፡፡ ማሠልጠኛው ወደ ኮሌጅ ያደገ በመሆኑ ሥራው
ቀጣይነት ስላለው ልሰናበት Aይገባም በማለት ነው የሚከራከሩት፡፡ ነገር ግን Aንድ Aሠሪ
ውሣኔ፡ - የምE/Oሮሚያ የAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድና የOሮሚያ ጠቅላይ
ሥራው ቀጣይነት ቢኖረውም Eንኳን የሥራ ብዛትን ለማቃለል፣ Eየተቋረጠ የሚሠራ
ፍርድ ቤት የሰጡትን ውሣኔ ተሽሯል፡፡
ሥራ ወይም ቋሚ ሣይሆን Aንዳንዴ የሚሠራን ሥራ ለማሠራት ሠራተኛን ለተወሰነ ጊዜ
1. የAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ የማየት ስልጣን የተሰጠው የወል
ወይም ሥራ ለመቅጠር የሚችል መሆኑ በAዋጅ Aንቀጽ 1A ሥር ተመልክቷል፡፡
በመሆኑም Aመልካች ተጠሪን የቀጠረው በወቅቱ ለነበሩት ሠልጣኞች ምግብ የስራ ክርክር ጉዳዮችን ነው፡፡

Eንዲያዘጋጅ በመሆኑና ሠልጣኞቹ ሥልጠናውን ጨርሰው ስለወጡና ተጠሪ 2. Aንድ የሥራ ክርክር የወል የስራ ክርክር ነው የሚባለው ጉዳዩ የጋራ
የተቀጠሩበት ወቅታዊ ሥራና ጊዜ ሲጠናቀቅ መሠናበታቸው ሕጉን መሠረት ያደረገ በሆነ የሰራተኞች መብትና ጥቅም ላይ Aሉታዊም ሆነ Aዎንታዊ ውጤት
ነው፡፡ ስለዚህም የሥር ፍ/ቤቶች ተጠሪ ከሥራ የተሰናበቱበት ሁኔታ ከሕግ ውጪ የሚያስከትል ሆኖ ሲገኝ ብቻ ነው፡፡
ነው በማለት የደረሱበት መደምደሚያ የሕግ ሥህተት ያለበት ነው፡፡ 3. Aንድ የስራ ክርክር የግል የስራ ክርክር ጉዳይ ነው የሚባለው የክርክሩ
ው ሣ ኔ ውጤት በተከራካሪው ሰራተኛ (ሰራተኞች) ላይ ብቻ ተወስኖ የሚቀርብ
1/ የፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት በመ/ቁ 1774 በ14/A6/97 Eና የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ
ሆኖ ሲገኝ ነው፡፡
37579 በ23/1A/97 የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡
2/ ተጠሪ ከሥራ የተሰናበቱት በAግባቡ በመሆኑ ወደ ሥራ Eንዲመለሱ ያቀረቡት ጥያቄ 4. ከደረጃዬ ዝቅ ተደርጌያለሁ ተብሎ የሚቀርብ ክስ የጋራ በሆነ የሠራተኞች
ተቀባይነት የለውም፡፡ መብትና ጥቅም ላይ Aሉታዊም ሆነ Aዎንታዊ ውጤት የሚያስከትል
3/ ወጪና ኪሣራ ግራ ቀኙ ይቻቻሉ፡፡
Aይደለም፡፡
መዝገቡ ተዘግቷል፡፡ ወደ መ/ቤት ይመለስ፡፡

3 4
 ¡\iZ M/e.15531 የሰ/መ/ቁ. 2173A
¡‰mõp 6/99 •.O 11/7/99
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\
ዳኞች፡- 1. Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
2. ' „\¶¬ µað
3. ' M^Ö} –ei§|^ 2. Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ
4. /p BôVp MEQ 3. Aቶ ጌታቸው ምህረቱ
5. „q ma´Z ´/SF\ö
4. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
„MG‰u:- ¡„óp/„öEöŠpWŠ x/ˆù/{/Ѳ †Miöp EN dUiu
MG^ \Á:- „q „© ´Mª dUi 5. ወ/ት ሒሩት መለሠ
Ö Z ¬ Aመልካች፡- ፍሬህይወት Eርቄ
i˜óC ´ðª¦ E\iZ uEùp ¡dUið ŠZŠZ ¡„\W| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬}
ተጠሪ፡- የIት. ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን
^G¹} ¡NôMEˆp {ð::
iM/\Á i„\W| QXm ´ðª¦ Š\ð ¡dUið ¨U°¥ šg m¨ZèG iNôG {ð:: የስራ ክርክር - ህግ ወጥ የስራ ውል ማቋረጥ - ወደ ስራ Eንዲመለስ
„iöno ¡dUiip ðR{ö „\W| \Xm ´ðª¦ R‚ lZ¬ Š\ð} EN¡p ^G¹} „Eð የተወሰነለት ሰራተኛ የሚከፈለው ውዝፍ ደሞዝ - Aዋጅ ቁ. 377/96 Aንቀጽ
iNEp ¡m\¸ {ð:: „MG‰u ðR{öð} iMfO E˜óC uEùp ¤dUið ¡\iZ „iöno 43(5)
mMZO[ ´ðª¢ E\iZ uEùp †}ªódZk im\¸ð p†™š MQUp M/\Á MG\ð}
የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃና ከፍተኛው ፍርድ ቤት Aመልካች ከስራ
„gZjüG::
uEùnO i„\W| \Xm ´ðª¦ R‚ lZ¬ ¡Nôo¢ ¡^X ŠZŠ[u O} „¦{qu የተሰናበቱት በህገ ወጥ መንገድ ስለሆነ ወደ ሥራ ሊመለሱ ይገባል ሲሉ ቢወስኑም
|rð ¡NôEð} ¡K¶ {ºk M\Up iN¬U¶ „iöno ¡dUiEp} ðR{ö „¶jk{p ‰Eð K¶ ውዝፍ ደሞዝን በተመለከተ ሳይወስኑ በዝምታ በማለፋቸው የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
µZ „´|šl MZOåG::
¦C uEùp iM/e. 18180 „¶jk{p ¤Frð} ¡„\W| \Xm „’² ¬}µ´ö“u
ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃና ከፍተኛው ፍርድ ቤት የሰጡና ውሳኔ
iMmZ·O ¡„\W| \Xm ´ðª¦ R‚ lZ¬ ¡N¡p ^G¹} ¡m\¸ð ¡G ¡^X ŠZŠZ
´ðª¢u} {ð@ „}¬ ¡^X ŠZŠZ ¡G ¡^X ŠZŠZ {ð ¡NôjEð ´ðª¢ ¡µX iD{ ተሻሽሎ ተጠሪ የዘጠኝ ወር ከ23 ቀን ውዝፍ ደሞዝ Eንዲከፈላቸውና
¡\Xmƒu Mkp| ºgO F¦ „Eðo’õO D{ „}o’õ ð¸öp ¡Nô¤^ˆpG D~ \ó´‚ kt ሌሎች ወጪና ኪሳራዎች Eንደመሰለው Eንዲወስን ጉዳዩ ለመጀመሪያ
{ð; i„}ÎV „}¬ ¡^X ŠZŠZ ¡G R¦D} ¡¶G ¡^X ŠZŠZ ´ðª¦ {ð ¡NôjEð ¡ŠZŠV ደረጃ ፍርድ ቤት Eንዲመለስ ተወስኗል፡፡
ð¸öp imˆX‰Wð \Xm (\Xmƒu) F¦ kt m^~ ¡NôdZk D~ \ó´‚ {ð iNEp
1. የስራ ውሉ በሕገ ወጥ መንገድ የተቋረጠና ወደ ስራ Eንዲመለስ
¡K¶ pZ´ðO \ºmýG::
M/\Á i„\W| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ ¨U°¥ šg m¨ZèG iNôG ¤dUið የተወሰነለት ሠራተኛ በመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የስራ ክርክር ችሎት
Š^ ¡µX iD{ ¡\Xmƒu Mkp| ºgO F¦ „Eðo’õO D{ „}o’õ ð¸öp ¡Nô¤^ˆpG
ከስድስት ወር የማይበልጥ ደሞዝ ሊወሰንለት ይገባል፡፡
jEMD{𠡐G ¡^X ŠZŠZ „¦¨EO iMD{ðO ´ðª¢} EN¡p ¡„\W| \Xm ´ðª¦ R‚
lZ¬ ^G¹} ¤Eð jEMD{ð ¡m\¸ð ðR{ö MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ¡mÑÍMip D~
2. ጉዳዩ በይግባኝ ታይቶ የሰራተኛው መመለስ ውሳኔ ከፀና ከAንድ Aመት
m´‚mýG:: ያልበለጠ ውዝፍ ደሞዝ ፍርድ ቤቱ ሊወሰንለት ይገባል፡፡
ð R {ö
¡O–/‡[Nô¤ ¡„\W| \Xm ´ðª¦ R‚ lZ¬ iM.e. oCRS 25/1995
¡\¸ð ðR{ö| ‡[Nô¤ ¸gF¦ ÖZ¬ iöp iM.e. 00692 i21/7/96 ¡\¸ð p†™š
mbåG::
- ¶X d€ò i˜óC uEùp ¤¸ðp} Á| ˆóRX ¡¡XRrð} ¦tEð::
Mš´ið m˜¶mýG ¨ Mš´k iöp ¦ME^::
6
5
 የሰ/መ/ቁ. 2173A ¡QiZ M/e. 21119
11/7/99 Mµióp 18/99 •.O
ዳኞች፡- 1. Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
2. Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ ' „\¶¬ µað
3. Aቶ ጌታቸው ምህረቱ ' M^Ö} –ei§|^
4. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ /p BôVp MEQ
5. ወ/ት ሒሩት መለሠ „q ma´Z ´/SF\ö
Aመልካች፡- ፍሬህይወት Eርቄ
ተጠሪ፡- የIት. ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን „MG‰u:- fEómõ O¶k „Š\ó§} NCiZ
መዝረቡን መርምረን የሚከተውን ፍርድ ሰጥተናል፡፡ MG^ \Á:- N^m’G ¿{ö
ፍ ር ድ የስራ ክርክር - የህመም ፈቃድ - የEረፍት ፈቃድ - የስራ ውል መቋረጥ -
ይህ ጉዳይ ለሰበር ችሎቱ ሊቀርብ የቻለው የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት ግንቦት 19
Aዋጅ ቁ. 42/85 Aንቀጽ 85(2)
ቀን 1997 ዓ.ም. A199A በሰጠው ውሣኔ ቅር በመሰኘት ነው፡፡ Aመልካች ነሐሴ 16
ቀን 1997 ዓ.ም. ጽፋ ባቀረበችው የሰበር ቅሬታ ማመልከቻ የሥር ፍ/ቤቶች ተጠሪ
የሥራ ውሌን ያቋረጠው በሕገወጥ መንገድ መሆኑን ተቀብለው በAዋጅ ቁጥር
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ተጠሪው ከስራ የተሰናበቱት በህገ ወጥ
377/96 Aንቀጽ 43/5/ ድንጋጌን በመጣስ የውዝፍ ደመወዝ ጥያቄዬን በዝምታ
Aልፈውታል በማለት Aመልክታለች፡፡ ይህ ችሎት የግራ ቀኙን የቃል ክርክር ሰኔ 9 መንገድ ስለሆነ ወደ ሥራ ሊመለሱ ይገባል ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ
ቀን 1998 በዋለው ችሎት Aድምጧል፡፡ የAመልካች የሥራ ውል በሕገ ወጥ መንገድ
ቤት የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
መቋረጡ ከተረጋገጠና ወደ ሥራ Eንዲመለስ ከተወሰነ ውዝፍ ደመወዝ ሳይወሰን
ማለፉ በAግባቡ መሆን Aለመሆኑን ይህ ችሎት መርምሯል፡፡
በAዋጅ ቁጥር 377/96 Aንቀጽ 43/5/ መሠረት የሥራ ውሉ በሕገወጥ ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ
መንገድ የተቋረጠና ወደ ሥራ Eንዲመለስ የተወሰነለት ሠራተኛ በመጀመሪያ ደረጃ
ቤት የሰጡት ውሳኔ ተሽሯል፡፡
ፍ/ቤት የሥራ ክርክር ችሎት ከስድስት ወር የሚይበልጥ ውዝፍ ደመወዝ ሊወሰንለት
የሚገባ መሆኑን፣ ጉዳዩ በይግባኝ ታይቶ የሠተኛው ወደ ሥራ መመለስ ውሣኔ ከፀና
ከAንድ ዓመት ያልበለጠ ውዝፍ ደሞዝ ፍ/ቤቱ ሊወስን Eንደሚገባ ተደንግጓል፡፡ 1. የህመም ፈቃድ ህመሙ ከደረሰበት የመጀመሪያ ቀን Aንስቶ ባለው የ12 ወር
በመሆኑም የሥር ፍ/ቤቶች የAመልካች የስራ ውል የተቋረጠው በሕገወጥ መንገድ ጊዜ ውስጥ በተከታታይ ወይም በተለያዩ ጊዜያት ቢወስድም በማንኛውም
ነው በማለት Aመልካች ወደ ሥራ Eንድትመለስ ወስነው የጠየቀችው ውዝፍ ደሞዝ
ሁኔታ ከስድስት ወር Aይበልጥም፡፡
Eንዲከፈላት Aለመወሰናቸው መሠረታዊ የሕግ ስህተት ነው ብለናል፡፡
ው ሣ ኔ 2. የህመም ፈቃድ ጊዜ Aቆጣጠር የስራ ቀናትን ብቻ በመለየት ሳይሆን ህመሙ
ይህ ችሎት የጉዳዩን Aጠቃላይ ሁኔታ በመመርመር Aመልካች ከሥራ ከደረሰበት ቀን Aንስቶ በመቁጠር በጠቅላላው ከ6 ወር መብለጥ የለበትም፡፡
ታግዳ በነበረችበት ጊዜ ያለው ከመጋቢት 23 ቀን 1996 Eስከ ነሐሴ 2A ቀን 1996
3. በህመም ምክንያት 6 ወር በላይ በስራ ላይ Aለመገኘት የስራ ውልን ለማቋረጥ
/የ4 ወር ከ28 ቀናት ደሞዝ/ በተጨማሪ የሥራ ውሉ ከተቋረጠ ከነሐሴ 21 ቀን
ህጋዊ ምክንያት ነው፡፡
1996 ጀምሮ ወደ ምድብ ሥራዋ ተመለሰች Eስከተባለበት ጥር 16 ቀን 1997 ዓ.ም.
ድረስ ያለው የ4 ወር ከ25 ቀን ደሞዝ Eና ሌሎች ወጭና ኪሣራዎች ሊከፈል
በሚገባው መጠን ላይ የመሰለውን Eንዲወስን መዝገቡ ለፌ/መ/ደ/ፍ/ቤት
በፍ/ሕ/ቁ. 343/1/ Eንዲመለስ ታዟል፡፡
መዝገቡ ወደ መዝገብ ቤት ይመለስ፡፡

7 8
 ¦¶j‚ ˆdUiip ÖZ¬ ¦O ðR{ö F¦ MUªp †}¨mtEð ¡„Að}
¡QiZ M/e. 21119 m¸W iCMO OŠ}¤p ˆ¡‰mõp Z 1994 •.O ®O[ ¡SX ðEð
Mµióp 18/99 •.O †^ˆmëU¸ip oCRS Z 1995 •.O ¬U^ ˆ9 Z iF¦ iSXð F¦
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\ ¤Gm´€ MD{ð mUµ¶¹üG:: Ö/iön ¡´ó˜öð} „h¹¸Z ¤\Fð i\•p
2. ' „\¶¬ µað Mh¹¸W¤ð F¦ i12 Xp ´ó˜ö ð^º E164 ¡SX d|p ˆSX MgUn}
3. ' M^Ö} –ei§|^ OGŠp ¡m¨U´ip} kt iMð\¬ \óD}@ ¦CO i„’¯ eºZ 42/85 „}dË
4. /p BôVp MEQ 85(2) MQUp ¡6 Z ´ó˜ö „FEÑO iNEp {ð::
5. „q ma´Z ´/SF\ö ¡CMO Ñf¬ ´ó˜ö} „^MGŠq i„’² e. 42/85 „}dË 85(2) F¦
„MG‰u:- fEómõ O¶k „Š\ó§} NCiZ {/Ѳ ÑEd ’h dUi i¶GË ¡m¨{´´ð ¶} KMM𠈨U\ip ¡M®MW¤ d} „}^q jEð ¡12 Z
MG^ \Á:- N^m’G ¿{ö dUi ´ó˜ö ð^º imˆoo¦ ¦O imE¤¢ ´ó˜ö¤p ió\¬O iN}ðO Að{öo
Ö Z ¬ ¡CMO Ñf¬ ˆ6 Z „¦iGºO ¡NôG {ð ¦CO ¡CMO Ñf¬ ´ó˜ö „h¹¸V
„iönoð ¡dUið ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 10144 ¡‰mõp 24/97 ¡SX d|p} kt iME¡p R¦D} CMM𠈨U\ip ¡M®MW¤ð d} „}^q
•.O i’Eð uEùp ¡\¸ð} ðR{ö ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM/e. 38753 HOEö
iMe¸Z i¸gFFð ˆ6 Z MkEº †}¨EöEip K´ð i¶GË ¡¨{´´ð {ð::
12/97 •.O ¡dUiEp} ¦¶j‚ iMQUš i\¸ð p†™š F¦ {ð::
^E˜óC ¡SZ Ö/iön ˆ˜óC ¡K¶ ¬}µ´ö ð¾ ¡6 Xp ¡CMO
¡„Að} MG^ \¾ iSZ ¤dUið Š^ i¡‰mõp Z 1994 •.O i¬}´p
Ñf¬ ´ó˜ö „h¹¸V ¡SX d|p} kt ¡NôMEˆp †}¨D{ „¬Z´ù iMð\¬
iMoMMð E9 Z ¤CG CŠO| \óˆomG Mh¡n} ´GÐ@ iCMO OŠ}¤p ¡dUip
iK´ð „mUè´ùMð F¦ MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ÑËNþG::
¡SX d} o^l 6 Z iCMO Ñf¬ dWð 3 Z ¨¶P ¡SX d} kt mhº[
ð R {ö
i•Mp Ñf¬ o^l i¶G NC¨V mMš¶l †¤E mˆRb oCRS 4/95 •.O imÎÑ
1. ¡Õ«/¡M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 10144 ¡‰mõp 24/97 •.O ¡\¸ð
¨kªiö ¤F¶jk ¡SX ðEð} iNëU¸ð ðšÖ ¨Mš mˆÖEùp ¨SXð
†}ªóME^ ¤MEˆmip {ð:: ðR{ö| ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM/e. 38753 HOEö 12/97 •.O

Š\ð ¡dUiEp ¡M®/¨U° Ö/iöpO ¡¶X d€ò} ŠZŠZ| N^U° ¡\¸ð p†™š mbåG::

iMMZMZ| iÖ/iön p†™š MQUpO ¡\•p Mh¹¸W¤ð †}ªódZk ‰¨U´ 2. MG^ \¾ð iCMO OŠ}¤p ˆ6 Z iF¦ SXð F¦ jEM´€n

iíF ˆoCRS 01/94 •.O †^ˆ oCRS 01/95 •.O i12 Xp ´ó˜ö ð^º ¡„’² eºZ 42/85 „}dË 85(2) ¬}µ´ö} MQUp iN¬U¶ ¡SX

i\•p Mh¹¸W¤ð F¦ OGŠp m¨Z´ù iCMO Ñf¬ m¸Wð ¡dUip ´ó˜ö ðEð MëU¸ð i„¶jið {ð kE|G::

E164 d|p kt iMD{ð@ †}ªóAðO E38 d|p ¨¶P ¡•Mp Ñf¬ †}¨m\¸ð 3. ¾| ˆóRX ¶X d€ò ¡¡XRrð} ¦tEð::

i„¸fF¦ iKMO OŠ}¤p ¡dUð E164 d|p kt iMD{ð 6 Z ^FGPFð 4. ¡˜óC ðR{ö g²O ESZ Ö/iöqs ¦mFEÖ::

mˆRb ¡ˆRb} ¡SX ðG ¤ëU¸ð i„’² eºZ 42/85 „}dË 85(2) ð¾ Mš´ið m˜¶mýG:: ¨ Mš´k iöp ¦ME^::

^ED{ K´º ¡SX ðG NëUº {ð iNEp ¡6 Z ðšÖ ¨Mš mˆÖEùp
¨SXð †}ªóME^ ^|þG:: ¦¶j‚ EˆÖmð Ö/iöp dZlO ¦¶j€ò mQZ›
Mš´ið m˜¶mýG::
¦C „iöno ¡dUiðO i˜óAð ðR{ö F¦ \óD} ´ðª¢ E\iZ ¦dZjG
¡mjEðO m¸W iCMO OŠ}¤p ˆSX dUjrð ¡mjEðip} d|p ¡SZ
Ö/iön ¡mˆmEð ^Eöp i„¶jið MD} „EMD{ð} EN¹Xp {ð::

9 10
 ¡\/M/e. 21961
Mµióp 18/99 •.O ¡\/M/e. 21961
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\ Mµióp 18/99 •.O

' „\¶¬ µað ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\

' M^Ö} –ei§|^
/p BôVp MEQ
„q ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- „q ¶ZN {µb
m¸W:- ió¶ pYªó}¶ x/¡m/¡¶G N
የስራ ክርክር - የስራ ውል ማቋረጥ - Aዋጅ ቁ. 377/96 Aንቀጽ 27(1)ሐ
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት Aመልካች ከስራ የተሰናበቱት በህገ ወጥ
መንገድ ስለሆነ ወደ ሥራ ሊመለሱ Aይገባም ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ
ቤት የሰጠውን ውሣኔ በመሻሩ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሮ የመጀመሪያ ደረጃ
ፍርድ ቤት የሰጠው ውሳኔ ፀንቷል፡፡
ግራ ቀኙ በስር ፍርድ ቤት ያልተከራከሩበትንና በጭብጥ ያልተያዘን መሰረት
Aድርጐ ውሳኔ መስጠት መሠረታዊ የህግ ስህተት ነው፡፡
11
2. ' „\¶¬ µað
3. ' M^Ö} –ei§|^
4. /p BôVp MEQ
5. „q ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- „q ¶ZN {µb = ¸if „q M^Ö} „ªó^ dUi
m¸W:- ió¶ pYªó}¶ x/¡m/¡¶G N = ¡dUi ¡EO
Ö Z ¬
„iönoð ¡dUið ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM/e. 35171 ºgOp
10/98 •.O i’Eð uEùp ¡Õ«/¡M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 16343 ºgOp
29/97 •.O ¡\¸ð} ðR{ö iMaZ i\¸ð ðR{ö F¦ {ð::
¡„Að} „MG‰u iSZ ¤dUið Š^ im¸Wð ¬Z²p ð^º ˆºZ
21/95 •.O ®O[ i`ðÕZ{p mdº[ \ó¤´E¶G Mh¡n} ¸g_@ mˆRb \{ö
8/96 •.O imÎÑ ¨kªiö 50 ˆó.¶.NªiW¤ „´ð¬EAG iNôG ð}®F ˆK¶
ð¾ ¡SX ðEö} iNëU¸ð ¡„´G¶Eùp| G¢ G¢ ŠÖ¤“u †}ªóˆÖE‚
¦\}G‚ ¡NôG {ð::
¡„Að} m¸WO EdUiip Š^ i\¸ð MG^:- „MG‰u †}ªó¤^UŠk
ˆm\¸ð 400 ˆð}oG NªiW¤ ð^º 50 ˆó.¶.¦O „}¬ ˆU¸óp NªiW¤
„´ð¬Eù i`dº MUˆió¤ Q{¬ eºZ 4191 iD{ 399.5 ˆð}oG kt N^Uˆið
^EmUµ´¸| †Z\ðO ^FM{ i„’² e. 377/96 „}dË 27(1)(H) MQUp
¡SX ðEð MëU¸ð i„¶jið {ð \óG mˆXŠåG::
´ðª¢ ¡dUiEp ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöpO i¶X d€ò ¡dUið}
ŠZŠZ| N\U° MZO[ imˆRb ¬Z²p ¡Á{p p†™š MQUp ˆ²iðmõ ¨k
ˆRb ¦› ¡M¹ð} 400 ˆð}oG NªiW¤ MðEð iMðEð ¶}¨¡} ¡NôjG lo
I S C O ºeZ „j¦ EmjE ¬Z²p imU‰ió’ i/[ g¬^p NP mU‰ió{p
†}ª^Uˆi iN^U° ¡mUµ´¸ MD{ð} Mš¶loG:: imˆRb ¬Z²p ¡dUið}
¡Q{¬ N^U° imMEˆmO iˆRb Mˆó| „Oj\G ¡}¶¬ S/x/¡m/¡¶G
NCiZ ¡¨U\ð NªiW¤ 399.5 ˆð}oG MD{ð} ˆN^Uªp i^mdZ ˆRb 400
ˆð}oG NªiW¤ mUŠl 399.5 ˆð}oG E„Oj\G N^Uˆið} ^EN¤Uµ¶º
ˆRb} E´ù¨Eð 50 ˆó.¶. NªiW¤ m¸¤dõ ¡Nô¤¨Z´ð „¦¨EO \óG ¡ˆRb
¡SX ðG ¡mëU¸ð ˆK¶ ðÁ {ð iNEp jdUið ¡ŠÖ¤ º¤dø F¦
MZO[ ŠÖ¤ð †}ªóÑÍO ^|þG::
¡„Að} m¸W ¦¶j‚ EÕ«/ˆÖm Ö/iöp iNgUi𠡦¶j‚ ŠZŠV
ˆm‰B÷¨ iíF Ö/iön iM¼Ua ¡\¸ð ðR{ö ¡„Að} „MG‰u 400
12
ˆð}oG NªiW¤ ^EMUˆið| 50 ˆó.¶.M´ð¨E𠄈X‰W jEMD{ð@ „MG‰u im¸Wð ¡m‰¨ „¦¨EO:: „^UŠlp ¡{iUð} }kUp †}¨´| \óÁ} ¶} „}¬
im¸Wð p†™š Eo˜˜ip ¬Z²p „^UŠiö¤EAð ióGO „^Uˆkˆð ¤Eip ¡Q{¬ ˆU¸óp ¦O 50 ˆó.¶ NªiW¤ ´ù¨E MjEð i„MG‰u ¡mѸU ´ð¬Ep MD{ð}
N^U° ¶} ^Zš ¬Gš ¤Eð iMD{ð@’|ð g²O ¡dUi ^FGD{ N^U°ð ¡Nô¤R¦ „¦¨EO::
m•N{ó{p ¡EöEð {ð::i˜óCO MQUp „MG‰s ¡mUˆið} NªiW¤ \ó¤^UŠk ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp E´ð¬En „MG‰u} m¸¤dõ ¤¨U´ð „^d¬P
M´ð¨E𠄈X‰W jEMD{ð „MG‰u E´ð¬En xFÓ m¨Z´ù ¡SX ðEð MëU¸ð MðEð iMðEð ¤E´ð¬Ep „^Uˆkˆð ¤Eip} ¡Q{¬ N^U° m¸Wð „O~
i„¶jið {ð iNEp ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iön} ðR{ö b[oG:: ¡mdiEð}| Š− ¤GmˆXˆUip} †O{p ¡Nô¹Gip N^U° „¦¨EO iNEp muq
¦C „iöno ¡dUiðO iM¼Ua ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp i\¸ð ðR{ö F¦ ð¬g ‰¨U´ iíF ´ð¬Ep M~V kt MUµ´¸ð} MQUp „¬Z´ù „MG‰u}
\óD}@ ´ðª¢ E\iZ ¦dZjG ¡mjEðO ¡Õ«X/ˆÖm Ö/iöp iSZ Ö/iöp ŠZŠZ m¸¤dõ ¤¨Z´’G iNôG {ð:: ¦C ¨¶P ¡¶X d€ò} ŠZŠZ| Ákº ¤F´|˜i|
¤Gm{Rip} iN^U°{p ¡dUi} Q{¬ m•N{ó{p ¡EðO \óG ¡SZ Ö/iön} ðR{ö MQUp ¤F¨U´ iMD{ð MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ¡mÑÍMip D~ m´‚mýG::
MaV i„¶jið MD} „EMD{ð} EN¹Xp {ð::
„MG‰u i„iönoð F¦ †}¨´E͐ð ˆm¸Wð im\¸‚ ¡Á{p p†™š ð R {ö
MQUp 400 ˆð}oG NªiW¤ ˆ²iðmõ ¨k m{^rø ¶}¨¦{ó iM¬U^ I S C O ºeZ
1. ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM.e. 35171 ºgOp 10/98 •.O ¡\¸ð ðR{ö
„j¦ EmjEð ¬Z²p g¬^p NP EmjEu mU‰ió „^ÑZN÷ MðEð iMðEð ^EN^Uˆiö
ˆmˆRb ¡m\¸‚ ¡Á{p N˜ð ¤^UªG:: ¦C ¡Á{p N˜O ¡X\ð ¡m¸Wð mbåG::
MD{ð} „G‰¨O:: m¸Wð i^Z \óˆXˆZ ¡{iUðO ¤dUkˆðp} ¡Á{p N˜ Q{¬ 2. ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 16343 ºgOp 29/97 •.O ¡\¸ð
N^U° „O~ {ð:: ¡ˆÖmð Ö/iöp ¡Á{p N˜ Q{©} ¡mrð m¸Wð ðR{ö Í}mýG::
¤GmˆXˆUip}| ¤G‰¨ð} ¦Ge}O ¤M{ð} {ºk Ö/iön iX\ð „{ab{p
3. ¾| ˆóRXን imMEˆm m¸Wð E„MG‰u kZ 1000 („}¬ `óC kZ)
N^U°ð m•N{ó{p ¡EðO \óG ¡M®/¨U° Ö/iön ¡\¸ð} ðR{ö ¡aUð ¡ª‚{p
„\¹º MZC} ¡Nô¤ÔG^ MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp iMD{ð ðR{öð mb[ ¡M®/¨U° ¦ˆÑG kE|G::
Ö/iön ðR{ö †}ªóÍ|G‚ ¡NôG {ð:: 4. ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp ¡¾| ˆóRXð} ¼O[ †}ªó¤^ÑËO o™üG::
uEùnO ´ðª¢ EQiZ ¦dZjG imjEð {ºk ˜ðW¤ ¡SZ ŠZŠZ| N^U°ð} Mš´ið m˜¶mýG ¨ Mš´k iöp ¦ME^::
„iöno ˆdUiip ÖZ¬ µZ iN´|˜k MZO[oG::
„MG‰u ˆm¸W im\¸ð ¡Á{p N˜ MQUp ˆ²iðmõ ¨k 400 ˆð}oG
NªiW¤ Á~ ¶}¨¦{ó imjE lo I S C O ºeZ „j¦ EmjE ¬Z²p †}ªó¤^UŠk
im\¸ð p†™š MQUp 400 ˆð}oG NªiW¤ð} imjEð lo „¬Z_ /[
g¬^p NP EmjEu mU‰ió „^ÑZP ¤E´ð¬Ep MðEð iMðEð ¤^Uˆiip} N\U°
NgUið iSZ Ö/iöp mUµ¶¹üG:: ¦C ¡N^Uˆió¤ ¡Q{¬ N\U°O iN^U°{p dZl
mˆRb (¡„Að} m¸W) iQ{© F¦ ¤dUið mfðP ¦O Š− ¡mˆXˆUip {´Z †}¨EöEO
¡SZ ŠZŠV ¤^UªG:: íF ¶} }kUn} ¶}¨¦} ¹ió¤ ˆRb/¡„Að} „MG‰u/ †}ªó¤^UŠk
¡o˜˜ð ^Cmp †}¨D{ m´GÐ †}¨´| Á{n} Á~ ˆ„Oj\G ¡}´¬ SX“u
x/¦m/¡¶G NCiZ †}ªó\¬ \óo˜š „^d¬P ¤^Uˆið} }kUp †}¨´| \óÁ}
„}¬ ˆU¸óp ¦O 50 ˆó.¶.NªiW¤ M´ð¨Eð MUµ´¸ð i„MG‰u iˆðG ¡mѸU
´ð¬Ep ^EMD{ð m¸Wð ¤^Uªip {´Z ¡EO:: im¸Wð iˆðG ¡dUið N^U°
¡Nô¤R¡ð „Oj\G ¡}¶¬ S/x/¡m/¡¶G NCiZ }kUn} \óUˆk 399.5 ˆð}oG
NªiW¤ EMD{ð| ¡MUˆió¤ Q{¬ eºZ 4191 „}¬ ˆU¸óp ¦O 50 ˆó.¶. NªiW¤
¡´ù¨E MD{ð} ˆNô¤^Uª i^mdZ ´ð¬En iˆRb ¡mÑÍM MD{ð} ¡Nô¤^Uª „¦¨EO::
i˜óCO „}¬ ¡N¦‰¬ {´Z ió~Z 50 ˆó.¶ NªiW¤ M´ð¨Eð ¶GË {ð:: ¡„Að}
„MG‰u ¶} iM®MW¤ „^UŠk imjEð lo MðEð iMðEð ¤E´ð¬Ep 400 ˆð}oG
NªiW¤ „^ÑZP N^Uˆið} ¡Nô¤^Uª N^U° \ó¤dZk N^U°ð A\m {ð mkEù

13 14
 ¡QiZ M/e. 20457 ¡QiZ M/e. 20457
Mµióp 20/99 •.O Mµióp 20/99 •.O
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
2. ' „\¶¬ µað
' „\¶¬ µað
3. ' M^Ö} –ei§|^
' M^Ö} –ei§|^ 4. /p BôVp ME\
/p BôVp ME\ 5. „q ma´Z ´/SF\ö
„q ma´Z ´/SF\ö „MG‰u:- ¡„óp/}¶¬ j}Š {/Ѳ ˜ð© •Eó dUi
„MG‰u:- ¡„óp/}¶¬ j}Š MG^ \Á:- /[ •ENôn P´^ Xb ¡dUi ¡EO
Ö Z ¬
MG^ \Á:- /[ •ENôn P´^ Xb
E„iönoð OŠ}¤p ¡D{ð ´ðª¦ ¡„Að} M/\Á ¡SX ðEö ˆK¶
የስራ ክርክር - የስራ ውል ማቋረጥ - ውዝፍ ደሞዝ ክፍያ፡፡ Aዋጅ ቁ. 42/85 ð¾ ¡mëU¸ ^ED{ ðšÖ ¨Mš mˆÖEù‚ ¨SX¥ †}¬ME^ iNEp
Aንቀጽ 43፣ 53(1)፣ 54 የሰ/መ/ቁ. 17189 Š^ iNgUjü@ ´ðª¢ ¡dUiEp ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 10440 ¡‰mõp
28/97 •.O i’Eð uEùp †}¨ˆRb º¤dø ¡SX ðEð ˆK¶ ð¾
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ተጠሪው ከስራ የተሰናበተችው በህገ ወጥ መንገድ
iMëU¸ð ¡6 Z ðšÖ ¨Mš mˆÖFüp ¨SX’ pME^ \óG ðR{ö
ስለሆነ የስድስት ወር ውዝፍ ደሞዝ ተከፍሏት ወደ ስራ ልትመለስ ይገባል ሲል ¡\¸ip {ð:: ¡„Að} „MG‰u iðR{öð F¦ gZ m\‚q EÕ«/ˆÖm
የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ የቀረበ Aቤቱታ Ö/iöp ¦¶j‚ ió¤dZkO ¦¶j€ò mQZ›ioG::
„MG‰u ¦C} „iöno ¤dUiðO i˜óAð ðR{ö F¦ \óD}@ E\iZ
ነው፡፡ ¦dZjG ¡mjEip {ºkO MG^ \Á’ ðšÖ ¨Mš mˆÖFüp ¨ SX’
pME^ ¡NôEð i„¶jið MD} „EMD{ð} EN¹Xp {ð::
ውሣኔ፡ - የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ
¦C i†}ªóC †}ªE ¡¶X d€ò} ¡fG ŠZŠZ EM^Np d¸[ †}¨m¤˜
ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡ MG^ \¾ ˆ˜óC •EO iPp iME¡mý Xcu ¡Xb{p N^U° ¦˜ð
1. በAሰሪና ሠራተኛ ክርክር Aንድ ሰራተኛ በክርክር ላይ Eያለ በሞት ቢለይ dZi’G::
MG^ \¾ ˆ˜óC •EO iPp ME¡mý ˆmUµ´¸ ¨¶P ¨ SX
ወደ ስራ የመመለስ ወይም Aለመመለስ ጉዳይን ማጣራቱ Aስፈላጊ
¡MME^ „EMME^ ´ðª¢} N¹Xn „^ÑF´ó ^FGD{ ¡ŠZŠV Bô¨p i˜óAð
Aይደለም፡፡ mëZ¹üG::
2. የስራ ውል በተቋረጠ ጊዜ ስራ ላልተሰራበት ውዝፍ ደሞዝ የሚከፈልበት ¡ðšÖ ¨Mš ŠÖ¤ð} imMEˆmO ¦C uEùp iM/e. 17189
„¶jk{p ¤Eð ¡„QW| QXm ´ðª¦ „’² eºZ 42/85 „}dË 53(1)@
Aይደለም፡፡
54 †| 43 ¬}µ´ö“u} iMmZ´ùO ¡SX ðEð imëU¸ip ´ó˜ö SX
FGmQXip ðšÖ ¨Mš ¡NôˆÑGip „¦¨EO \óG „^d¬P ðR{ö
QºqioG::
iMD{ðO i˜óC ´ðª¦O ¡SX ðEð mëZ» i{iUip ´ó˜ö FGmQXip
SX ðšÖ ¨Mš †}ªóˆÑG iNEp ¡SZ Ö/iöp ¡\¸ð ðR{ö MQUo’õ
¡K¶ ^Cmp ¡mÑÍMip D~ m´‚mýG::
ð R {ö
1. ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 10440 ¡‰mõp 28/97 •.O ¡\¸ð
ðR{ö| ¡Õ«XG ˆÖm Ö/iöp iM/e. 38002 \{ö 22/97 •.O ¡\¸ð
p†™š m^åG::
2. ¡˜óC ðR{ö g°õO ESZ Ö/iöqu ¦mFEÖ::
Mš´ið m˜¶mýG:: ¨ Mš´k iöp ¦ME^::
15
16
 ¡QiZ M/e. 24153 ¡QiZ M/e. 24153
Mµióp 26/99 •.O Mµióp 26/99 •.O
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\ ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\
' Ak©Gf¬Z MHM¬ 2. ' Ak©Gf¬Z MHM¬
' „\¶¬ µað 3. ' „\¶¬ µað
' M^Ö} –ei§|^ 4. ' M^Ö} –ei§|^
/Wp BôVp MEQ 5. /Wp BôVp MEQ
„MG‰u:- „q M}¶Sn „jm „MG‰u:- „q M}¶Sn „jm dUi
ተጠሪ:- ¡jCZ| pX}˜óp ¬Z²p MG^ \¾:- ¡jCZ| pX}˜óp ¬Z²p ¡dUi ¡EO
Mš´ið mMZO[ ¡NôˆmEð ðR{ö m\ºmýG::
ð R {ö
የስራ ክርክር - የስራ ውል መቋረጥ - ያለማስጠንቀቂያ ከስራ መሰናበት -Aዋጅ ቁ.
„MG‰u ¡Õ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 19788 i14/4/98 •.O
377/96 Aንቀጽ 27(1)(ተ)
i\¸ð ðR{ö| ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM.e 43690 i21/7/98 •.O ¡\¸ð
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ተጠሪው ከስራ የተሰናበተው በህጋዊ መንገድ ነው
ðR{ö MQUo’õ ¡D{ ¡K¶ ^Cmp „Eip \óG ¶}lp 24/98 •.O ¡mÎÑ
ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ የቀረበ ¡maaE „iöno „gZjüG::
Aቤቱታ ነው፡፡ „MG‰u ¤dUið ¡\iZ „iöno EM/\¾ ¨Z_ ¡‰mõp 1/98 •.O
ውሣኔ፡ - የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ¡¶X d€ò ¡fG ŠZŠZ m\OmýG::
ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡ E„iönoð OŠ}¤p ¡D{ð „MG‰u EgºZ ¤dUið ¡pOCZp

ሀሰተኛ የተባለ የትምህርት ማስረጃ ቀርቦ Aልታየም፣ የቅጥር ፎርም ላይ ተጠቀሰ
የተባለ በEኔ የተሞላ Aይደለም የሚለው ክርክር የማስረጃ ጥያቄ Eንጂ መሠረታዊ
የህግ ክርክር Aይደለም፡፡
N^U° A\m MD{ð ^EmUµ´¸ iK/^OO{nO D{ i„’² e. 377/96
„}dË 27(1)(m) MQUp ¤EN^¸}ddõ¤ ˆSX MQ|in i„¶jið {ð mkEù
ðR{ö iMሰ¸n {ð::
„MG‰u i„dUið „iönoO A\m ¡mjEð ¡pOCZp N^U° dZl
„Go¡O@ ¡gºZ ×ZMð F¦ m¸d\ ¡mjEðO i†{ö ¡mPF „¦¨EO ¡NôEð
ŠZŠZ ¡N^U° º¤dንø ¡NôMEˆp †}°õ MQUo’õ ¡K¶ ŠZŠZ ¤Eð D~
jEM´€n iÕ«/M®/¨U° Ö/iöp iM/e. 19788 i14/4/98 ¡m\¸ð
ðR{öO D{ ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM/e. 43690 i21/7/98 •.O ¡\¸ð
ðR{ö iÖ/k/S/S/K/e. 348(1) MQUp Í}mýG:: ¶X d€ò ˆóRXrð}
E¡XRrð ¦ttEð:: Mš´ið m˜¶mýG:: ¦ME^::

17
18
 ¡\iZ M.e. 16653 ¡\iZ M.e. 16653
d} Mµióp 27/99 •.O d} Mµióp 27/99 •.O
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\ 2. ' „\¶¬ µað
2. ' „\¶¬ µað 3. ' M^Ö} –ei§|^
3. ' M^Ö} –ei§|^ 4. /p BôVp MEQ
5. „q ma´Z ´/SF\ö
4. /p BôVp MEQ „MG‰u:- ¶§} DmøEùu ¬Z²p {/Ѳ „q ^E`ó dUi
5. „q ma´Z ´/SF\ö MG^ \Á:- /[ ^E†|p Zg{C „GdUiuO
Mš´ið mMZO[ ¡NôˆmEð ÖZ¬ m\ºmýG::
„MG‰u:- ¶§} DmøEùu ¬Z²p
Ö Z ¬
MG^ \Á:- /[ ^E†|p Zg{C i˜óC ´ðª¦ E\iZ uEùp ¡dUið ŠZŠZ ¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚
የስራ ክርክር - የAሠሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ ስልጣን - የወል የስራ lZ¬} SG¹} ¡NôMEˆp {ð::
MG^ \¾ i„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ Š\ð} ¤dUiuð ¡SX
ክርክር - የሰ/መ/ቁ/18180 M¨ið †}ªóAðO ለloð ¡mM¨ið ¨Mዝ| ºgNºgPu †}ªó\¸ð‚ iNôG
ተጠሪዋ የስራ መደቡ Eንዲሁም ለቦታው የተመደበው ደሞዝና ጥቅማ {ð:: „iöno ¡dUiip ðR{öO ¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ Š\ð}
EN¡p SG¹} „Eð iNEp ¡m\¸ {ð:: „MG‰u ðR{öð} iMfO
ጥቅሞች Eንዲሰጡኝ ብለው በAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ ያቀረቡትን ክስ ¤dUið ¡QiZ „iöno mMZO[ ´ðª¢ E\iZ uEùp †}ªódZk im\¸ð
ቦርዱ የማየት ስልጣን Aለው ሲሉ የAሠሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድና የፌዴራል p†™š MQUp M/\¾ MGሷ} „gZjEu::
uEùnO ¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ ¡dUiEp} ¡SX ŠZŠZ ´ðª¦
ከፍተኛው ፍርድ ቤት የሰጡትን ውሣኔ በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡ EN¡p SG¹} {iUð ¦^ „G{iUðO? ¡NôEð} ¡K¶ {ºk MQUp iN¬U¶
ውሣኔ፡ - የAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድና የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት „iöno ¡dUiip} ðR{ö „¶jk{p ‰Eð K¶ µZ iN´|˜k MZOåG::
¦C uEùp iM.e. 18180 „¶jk{p ¤Frð} ¡„QW| QXm „’²
የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡ ¬}µ´ö“u iMmZ´ùO ¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ ¡N¡p SG¹}
1. የAሰሪና ሠራተኛ ጉዳይ ወሳኝ ቦርድ የማየት ስልጣን የተሰጠው የወል የስራ ¡m\¸ð ¡G ¡SX ŠZŠZ ´ðª§u} MD{ð}@ „}¬ ¡SX ŠZŠZ ¡G
¡SX ŠZŠZ {ð ¡NôjEðO ´ðªዩ ¡µX iD{ ¡QXmƒu Mkp| ºgO F¦
ክርክር ጉዳዮችን ነው፡፡ „Eðo’õO D{ „}o’õ ð¸öp ¡N¤^ˆpG D~ \ó´‚ kt MD{ð} i„}ÎVO
2. Aንድ የሥራ ክርክር የወል የስራ ክርክር ነው የሚባለው ጉዳዩ የጋራ በሆነ „}¬ ¡SX ŠZŠZ ¡G R¦D} ¡¶G ¡SX ŠZŠZ ´ð¨¦ {ð ¡NôjEð
¡ŠZŠV ð¸öp imˆX‰Wð QZm /QXmƒu/ F¦ kt m^~ ¡NôdZ D~
የሰራተኞች መብትና ጥቅም ላይ Aሉታዊም ሆነ Aዎንታዊ ውጤት
\ó´‚ MD{ð} išZšZ ¡K¶ pZ´ðO \ºqioG::
የሚያስከትል ሆኖ ሲገኝ ብቻ ነው፡፡ i˜óC ¡K¶ pZ´ðO MQUp MG^ \¾ i„QW| QXm ´ðª¦ R‚
lZ¬ ¡SX M¨ið| Eloð ¡mM¨ið ¨Mš| ºgNºgPu ¦\¸ð‚
3. Aንድ የስራ ክርክር የግል የስራ ክርክር ጉዳይ ነው የሚባለው የክርክሩ
iNEp ¤dUiuð ˆ^ ¡µX iD{ ¡QXmƒu Mkp| ºgO F¦ „Eðo’õO D{
ውጤት በተከራካሪው ሰራተኛ (ሰራተኞች) ላይ ብቻ ተወስኖ የሚቀርብ ሆኖ „}o’õ ð¸öp ¡Nô¤^ˆpG jEMD{𠡐G ¡SX ŠZŠZ „¦¨EO:: iMD{ðO
¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ SG¹} R¦~Uð ´ðª¢} „¦q ¡\¸ð
ሲገኝ ነው፡፡
ðR{ö MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ¡mÑÍMip D~ m´‚mýG::
4. የሥራ መደቡ Eንዲሁም ለቦታው የተመደበው ደሞዝና ጥቅማ ጥቅሞች ð R {ö
- ¡„QW| QXm ´ðª¦ R‚ lZ¬ iM/e. 193/02/94 ºZ 13/96 •.O
Eንዲሰጡኝ ተብሎ የሚቀርብ ክስ የጋራ በሆነ የሠራተኞች መብትና ጥቅም
¡\¸ð ðR{ö| ¡Õ«/ˆÖm Ö/iöp iM/e. 28606 HOEö 5/96 •.O
ላይ Aሉታዊም ሆነ Aዎንታዊ ውጤት የሚያስከትል Aይደለም፡፡ ¡\¸ð ðR{ö mbåG::
- ¶X d€ò i˜óC uEùp ¤¸ðp} ¾| ˆóRX ¡¡XRrð} ¦tEð::
Mš´ið m˜¶mýG:: ¨ Mš´k iöp ¦ME^::

20
19
 የሰ/መ/ቁ. 25526
ሚያዝያ 16/99 ዓ.ም. የሰ/መ/ቁ. 25526
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ ሚያዝያ 16/99 ዓ.ም.
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ ዳኞች፡- 1. Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ

Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ 2. Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ

3. Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ
Aቶ Aሰግድ ጋሻው
4. Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
5. Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
Aመልካች፡- መምህር ጥላሁን Aስፋው Aመልካች፡- መምህር ጥላሁን Aስፋው ቀረበ፡፡
መልስ ሰጪ፡- Aዲስ ኮሌጅ መልስ ሰጪ፡- Aዲስ ኮሌጅ ጠበቃ Aምዴ Aበበ ቀረበ
መዝገቡ ተመረምሮ የሚከተለው ፍርድ ተሰጥቷል፡፡
የስራ ክርክር - ለተወሰነና ላልተወሰነ ጊዜ የሚደረግ የስራ ውል - የስራ ውል
ፍ ር ድ
መቋረጥ - Aዋጅ ቁ.42/85 Aንቀጽ 9፣ 10
Aመልካች ሰኔ 15/98 ዓ.ም. በተፃፈ ያቀረበው Aቤቱታ የፌዴ/ ከፍተኛ ፍ/ቤት
ሰኔ 5/98 ዓ.ም. በመ/ቁ. 46514 በዋለው ችሎት በሰጠው ውሣኔ ላይ ነው፡፡
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ተጠሪው ከስራ የተሰናበቱት ህጋዊ በሆነ
Aቤቱታው የቀረበበት የፌዴ/ከፍተኛ ፍ/ቤት ውሣኔም፡- የቅጥሩ ሁኔታ በAንድ
መንገድ ስለሆነ ወደ ስራ ሊመለሱ Aይገባም ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት
ድርጅት ቋሚ ሥራ ላይ ቢሆንም ሠራተኛን ለተወሰነ ጊዜ የሚቆይ ሥራ ማሠራት
የሰጠውን ውሣኔ በመሻሩ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
Eንደሚቻል በፌዴ/ጠ/ፍ/ቤት ሰበር ሰሚ ችሎት በመ/ቁ. 11924 ከተሰጠው የሕግ
ትርጉም መረዳት ስለሚቻል Aመልካች የተቀጠሩበት የተወሰነው ጊዜ በማለቁ ምክንያት
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሮ የፌዴራል መሰናበታቸው ሕገወጥ ነው Aያሰኝም በማለት የፌዴ/መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት ሚያዝያ
የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ፀንቷል፡፡ 4/98 ዓ.ም. በቁ. 16344 የሰጠውን ውሣኔ ሽሮታል፡፡
Aመልካች ባቀረበው Aቤቱታ መነሻነትም Aመልካች የተቀጠረው ለተወሰነ ጊዜ
1. የAሰሪና ሠራተኛ Aዋጅ ቁጥር 42/85 Aንቀጽ 9 በAንድ Aሰሪና ሠራተኛ
መሆን Aለመሆኑን ለመመርመር ጉዳዩ ለሰበር ይቀርባል የተባለ ሲሆን መ/ሰጪም
መካከል የተደረገ የስራ ውል ላልተወሰነ ጊዜ የተደረገ Eንደሆነ ግምት መልስ Eንዲሰጥበት ተደርጎ ታሕሣሥ 7/98 ዓ.ም. የተፃፈ መልስ በመስጠት
ቢወስድም Aሰሪ ይህንን ግምት Aንቀጽ 10 ላይ የተዘረዘሩትን ሁኔታዎች ተከራክሯል፡፡
በማስረዳት ማፍረስ ይችላል፡፡ የመልስ ሰጪ ዋና መከራከሪያ የሥራ ውሉ ለAንድ ዓመት ሆኖ የውሉ ዘመን
2. ሰራተኛው በየAመቱ ውሉ Eየታደሰ ሲሰራ መቆየቱና የሰራተኛው የቅጥር ሲያልቅ በዚሁ ሁኔታ ውሉ Eየተደረገ ሲሠሩ የቆዩ ሲሆን ግራ ቀኙ ካልፈለጉ

ውል በጊዜ የተገደበ መሆኑ ብቻ ለተወሰነ ጊዜ ተቀጣሪ የሚያደርገው ሊያቋርጡ ከፈለጉም ያለፈው የAገልግሎት ሂሣብ ተዘግቶ Eንደገና በሌላ ውል

Aይሆንም፡፡ የኮንትራት የቅጥር ውል በስምምነት Eየተፈረመ ሲሠሩ የቆዩ በመሆኑ የከሣሽ Aቤቱታ
ውድቅ ሊሆን ይገባል፡፡ Aመልካች በ11/A1/98 በተፃፈ ማመልከቻ ብቻ የሥራ
መልቀቂያ ጠይቀው የተሰናበቱ ናቸው ሲልም በተጨማሪም የተከራከረበት ነው፡፡

21 22
 ¡\iZ M/e. 15662
በመጀመሪያ ደረጃ የAሁን Aመልካች የሥራ መልቀቂያ ጠይቆ የተሠናበተ ነው
የተባለበትን በዚህ ችሎትም Aስቀርበን Eንደተመለከትነው በ11/A1/98 ዓ.ም. Aመልካች
Mµióp 13 d} 1999 •.O

የፃፈው ኮሌጁን በመልቀቄ ምክንያት የሥራ ልምድ ይሰጠኝ ከሚል በስተቀር ሥራውን ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\
በገዛ ፈቃዴ ለቅቄያለሁ በማለት ያስታወቀበት ነው ሊባል የሚችል Eንዳልሆነ Aቶ „k©Gf¬Z MHM¬
ተመልክተናል፡፡ የሥራ ልምድ ይፃፍልኝ ብሎ መጠየቅ ሥራውን በገዛ ፈቃዱ ለቀቀ Aቶ „\¶¬ µað
የሚያስብለው ባለመሆኑ በዚህ ረገድ የቀረበው መከራከሪያ ተቀባይነት ያለው Aይደለም፡፡
ወ/ት BôVp MEQ
የቅጥሩ ሁኔታ ለተወሰነ ጊዜ ለAንድ ዓመት Eየተባለ ጊዜው ሲያልቅ Eንደገና
Aቶ ma´Z ´/SF\ö
Eየታደሰ Eንደ Aዲስ የሚታይ ነው፡፡ በዚህም ጊዜው ሳያልቅ ውሉን ማቋረጥ ይችላል
„Mል‰u:- ¡„óp/GNp j}Š
የሚለውን ክርክር በተመለከተ ቀደም ሲል የሰበር ችሎቱ በመ/ቁ 11924 በሰጠው
ትርጉም፡- Aንድ ከAሰሪ ጋር የሥራ ውል ያለው ሠራተኛ ላልተወሰነ ጊዜ Eንደተቀጠረ
m¸W:- A² „k¬XCN} møEó]

ሊቆጠር Eንደሚገባ የAዋጅ ቁጥር 42/85/377/96/ Aንቀጽ 9 ግምት Eንደሚወሰድለት፣ የውል ክርክር - የብድር ውል - የሽያጭ ውል - በሽያጭ ምክንያት ጉድለት
በዚህ የሕግ ግምት የሥራ ውሉ ያልተወሰነ ጊዜ የሥራ ውል ነው ሲል የሚከራከረው ያለበት ነው በማለት የሚቀርብ ክስ ይርጋ - ስለ ውል ትርጉም - በተንኮል
ሠራተኛ ተጠቃሚ በመሆኑ ይህን ክርክሩን የሚደግፍለት ማስረጃ በቅድሚያ ያቀርብ ዘንድ የተፈጸመ ውል - የፍ/ብ/ሕግ ቁ.2298፣ 1733
Eንደማይጠበቅበት፣ ይልቁንም በሕግ የተወሰደለት ግምት ክርክሩን ከማስረዳቱ ግዴታው
ነፃ Eንዲሆን Eንደሚያደርገው፣ በውጤቱም በቅድሚያ የማስረዳቱ ግዴታ የሥራ ውሉ Aመልካችና ተጠሪ ያደረጉት የብድር ውል ፈርሶ ከውሉ በፊት
ለተወሰነ ጊዜ ወይም ሥራ የተደረጉ ለውጥ በAንቀጽ 1A የሚሸፈን ነው ሲል
ወደነበሩበት ቦታ ሊመለሱ ይገባል ሲሉ የAላባ ልዩ ወረዳ ከፍተኛ ፍርድ ቤትና
በሚከራከረው በAሠሪው ላይ የሚወድቅ መሆኑን በዝርዝር ጠቅሶ ትርጉም የሰጠበት ጉዳይ
የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጡትን ውሣኔ በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ነው፡፡
በዚህም መሠረት Aመልካች በየAመቱ ውሉ Eየታደሰ ሲሠራ መቆየቱና
ውሣኔ፡ - የAላባ ልዩ ወረዳ ከፍተኛ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት
የAመልካች የቅጥር ውል በጊዜ የተገደበ መሆኑ ብቻ Aመልካችን ለተወሰነ ጊዜ ተቀጣሪ
የሚያደርገው Aይሆንም፡፡ መ/ሰጪው ይህንን Aስመልክቶ በAዋጁ Aንቀጽ 1A/1/ መሠረት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡

Aመልካች ለተወሰነ ጊዜ የተቀጠረ ስለመሆኑ ያቀረበው ማስረጃ Eንደሌለ በሥር ፍ/ቤት ውለታዎች ግልጽ በሆኑ ጊዜ ግልጽ ሆኖ ከሚሰማው በመራቅ የተዋዋዮች ፈቃድ
የተረጋገጠ መሆኑን ከፍርዱ ግልባጭ መረዳት ይቻላል፡፡ ምን Eንደነበር ዳኞች ለመተርጎም Aይችሉም፡፡
ስለዚህ የቅጥር ውሉ በጊዜ የተገደበ መሆኑን ብቻ የፌዴ/ከፍተኛ ፍ/ቤት
በማየትና የሰበር ችሎቱ በመ/ቁ. 11924 የሰጠውን የሕግ ትርጉም በAግባቡ ባለመረዳት
የሰጠው ውሣኔ የሕግ ስህተት ያለበት ሆኖ በመገኘቱ የሚከተለው ተወስኗል፡፡
ው ሣ ኔ
1. የፌዴ/ከፍተኛ ፍ/ቤት ሰኔ 5/98 ዓ.ም. በመ/ቁ. 46514 የሰጠው ውሣኔ
በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ቁ. 348/1/ መሠረት ተሽሯል፡፡ ይፃፍ፡፡
2. የፌዴ/መጀ/ደረጃ ፍ/ቤት በዚህ ጉዳይ ሚያዝያ 4/98 ዓ.ም. በቁ. 16344
የሰጠውን ውሣኔ በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ. 348/1/ መሠረት በማጽናት ወስነናል፡፡
መዘገቡ ተዘግቷል ወደ መዝገብ ቤት ይመለስ፡፡
24
23
 ¡\iZ M/e. 15662
M¶ k¬Z †}ªó\¹rð ¡NôG †}°õ OpŠ Ö EM^¸p „¦¨EO::
Mµióp 13 d} 1999 •.O
¦C}}O i´™ Ñfªrð pmðoG iNEp MG^ \ºqioG::
ªƒu:- M}iUÍH¦ o¨\
Š\ð ¡dUiEp Ö/iöpO ¡¶X dኙ} ŠZŠZ ˆMUMU iíF@
„k©Gf¬Z MHM¬
i„}¬ iˆðG m¨ZèG ¡mjEð ^OO{p ¡ˆRb} ¶GË ¡D{ ¡{ð[
„\¶¬ µað
GN¬ –ðdp N¹p} iM¸dO †}ªóAðO mˆRb ¡M}¶Sp ¡GNp ¬Z²p
BôVp MEQ
iMD{ð iðEð F¦ ¡mMEˆmð} fG †}¨N¤ºÖ iNM} †| kGbp ¤Eip
ma´Z ´/SF\ö
MD{ð} ió¤ðቅ ~[ ¡N¦diEð} ¶«o †}ªódiG M¨U´ð D} mkEù
„Mል‰u:- ¡„óp/¡ GNp j}Š {´UѲ „q „ŠEóEð m^Ô¥
¡NoEG ¦O AðEm ¡ማ¶jió¤ ˜« iM¸dO im}‹G ¡m¨U´ MD{ð}
m¸W:- A² „k¬XCN} møEó] „GdUiðO
iMºd^ ðEð MÖU^ †}¨Nô´jð iðR{öð MQUp ¤¨U´ \óD}@
Mš´ið ¡md¸Uð EðR{ö \óD}; MZOU} ¡NôˆmEð} ÖZ¬ \ºm|G::
iEöFO iˆðG ¶X dኙ dºm ¡Ö b¤Á ðG j¤¨Z´ðO
Ö Z ¬
im˜’’W M}´¬ ¡Ö k¬Z MD{ð} ^ENô¤MEŠp| ik¬Z ¡m\¸ðO
„MG‰u ¡\iZ „iönoð} ¤dUið ¡„Fj G¢ Uª ˆÖm Ö/iöp Ö ´ð¬Ep ¤Eip iMD{𠡐ðG ^OO{n ÑXb {ð ^ED{O ¡ðG
i\¸ð| ¡Õ«XG ˆÖm Ö/iöp jÍ|ð ðR{ö gZ iM\ኘn {ð:: ^OO{n MðEð iMðEð ÑZ_ ðG ˆM¨U´ð iÓp ¨ {iVip †}ªóME\ð
¡´ðª¢O M{a ¡„Að} m¸W iG¢ Uªð ˆÖm Ö/iöp ˆRb D~ iNEp ^|þG::
i„MG‰u F¦ ¤dUið Š^ „MG‰u „}¬ ¡†CG Ö EómŠGG‚ HOEö 16 i˜óC ´ðª¦ ¦¶j‚ ¡dUiEpO ¡Õ«XG ˆÑm Ö/iöp ¡¦¶j‚
d} 1988 •.O j¨U¶{ð ^OO{p MQUp ˆQFO Mð¤ N\G¸ N–ˆG Mš´ið} ˆMUMU iíF@
¬Z²p ´šq ‰^dM¹rð „}©} mUŠiö {iU፡፡ D~O „´G¶Eùp R¦\º i„}¬ ¡k¬Z ´}˜ið i†² ¡Nô\º R¦D} EÖ M¶ j}ˆð E„^MÁð
Z ´ó˜ö ð^º u¶Z †¡Ñ¸U jEMSXn ¦C}{ð jRðgO MÖpB÷ „F´ኘAðO Á „¬Z· ¡NôˆÖEð †}¨D{ ðEð ¡Nô|´Z MD{ð} ¸g_ ¶ዥð
ˆ˜óCO iíF imiF`ð Ö OpŠ EöF Ö ´šq Eóm‰G‚ Mµióp 25 d} ¡mÑÍMð iN} {ð ¡NôEð} iNôMEˆp ðEð MG^ „¦\ºO:: †}ªóCO
1992 •.O m’ðE|G:: ¦Að} †}°õ mˆR`ð AðEn}O ðEùu m¶jX’õ iD{ ´ó˜ö ˆðEð iíF ¡{iUð} Að{öo iNM™˜} ¡m’’§s ARk O} {iZ?
jEN¬U´ð| ðEð}O ECEó| mfX{ó †| m}‹G jEð Að{öo ¤^ÑUM‚ ^ED{ ¡NôEð} MQUp iN¬U¶ Mo¡p „Eip ¡k¬V ðG ˆmÑUM iíF
ðEùቹ iÖ/k/K/e. 2287@ 2290; 1823@ 1824 †| 1808 MQUp EóÑZ\ð iÖð ZŠŠk \{¬ F¦ j}ˆð ´ዢ MD{ð| ˆZŠŠk iíF io¡ð ´ð¬Ep
¦´jG ¡NôG {ð:: Rió¤ iaÁ F¦ Š^ MM^Un} ^E´EÍð ´œôð j}ˆð MD{ð} ¤^UªG::
¡„Að} „MG‰uO ˆRb ¡mi¨Uð Ö R¦D} ¡kZ 40,000.00 /„Zj miªWð ˆM®MW¤ð{ð j}ˆð ik¬V ´}˜k ´šq ¡Nô¤dZkEp ÖÂ
`óC kZ/ ¡´}˜k k¬Z ^EMD{ð iðEð F¦ mMGŠmýG:: †}¨N¦\X ió¤ðg ~[ ¡k¬Z ðEð} jGÑUM {iZ ¡NôEð} m}mZ_ ¡SZ
¡Öð M¶ ´}˜k E„^MÁð ˆðj}¤ iˆRb ^O Á D~ Ö/iöp ðEð EóÑZ^ ¦´jG iNEp ¡\¸ð} ðR{ö ´ð¬Ep ¡EipO iNEp
†}¨NôˆÑG im^NNð MQUp ¦Œð ¡k¬Z ´}˜k E„^MÁð ˆðj}¤ p†™š \ºmýG::
mˆÖEùFr’G:: ˆRb ðEð} „ðh| m´}šl ˆÑUM iíF Öð} ˆˆðj}¤ð ¡\iZ „iöno ¡dUiðO ¦C}{ð ðR{ö EN^Eº {ð:: ¡gYo
mUŠjüG:: Öð ¡NôÑE¶ip} ¶GµEùp Eó\º „GtEO iNôG OŠ}¤p ¡k¬V {ºluO@ EŠ\ð M{a ¡D{ð „MG‰u| m¸W ¤¨U´ðp ^OO{p ¦˜p ¡´}˜k
ðG ¦ÖU^G‚ NEorð mdj¦{p ¡EðO፤ ik¬V ´}˜k ¡m´™ð Ö k¬Z D~ †¤E ¡SZ Ö/iöqu ipZ´ðO \ik ˆðG iíF ¡{iUð} Að{öo
MSXp ‰GtE ¡k¬Z ^OO{n ¦ÑZRG ¡NôGO ¶«o „G{iU}O፤ „MG‰u NM™˜} ¤^ÑGµG ¡NôEð} iM¤š ¡Ö b¤Á ^OO{p j}Š †}¨ÑÍM
¡ÑÍNrð ¡m}‹G m¶jXp O} †}¨D{O „FkXVO፤ ieºZ ’S„/031/2000 iMe¸Z ¡\¸ðp ðR{ö MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ¤Eip iMD{ð@
Mµióp 12 d} 1992 •.O ¡mÎѐðO ¨kªiö ˆRb i¸¡ep MQUp ¡Ö b¤Á mˆ|ð|þG †}‰ü iójG ib¤Á OŠ}¤p ´ð¬Ep ¤Eip {ð
iNEp ¡NôdZk Š^ iÖ/k/K/e. 2298 i„}¬ •Mp MgUk \ó´jð

25 26
ˆ˜óC ´ó˜ö iíF Š^ iNgUið i¦Zµ dW D~ †¤E j}ˆð ¡NÁiZiZ m¶jZ ÑËNþG
iNEp MoEÒ K¶} MQUp ¤¨U´ jEMD{ð@
„MG‰u ¡m}‹G m¶jZ MÑÍMð R¦Uµ´º ¡NoEG ¦O
¡N¶jió¤ ˜« iM¸dO በm}‹G ¡mÑÍM ^OO{p {ð:: miªWð
¡N¦QX MD{ð} ió¤ðg ~[ ¡k¬V} ðG jGÑUM {iZ iNEp †}¨ ðG NÖUa
OŠ}¤p M\© Kµ’õ MQUp ¡EðO ¡NôEðp |rð::
i˜óC ¡\iZ „iöno M{a MG^ \Á †}ªódZk m¨Z· iSZ Ö/iöqu
i¡¨U°ð ¤dUjrð} ¡MˆXˆW¤ {ºlu iN¸|ˆZ iSZ Ö/iöqu ¡mÑÍM ¡K¶
^Cmp ¡EO iNEp šZšZ MG^ \ºqioG:: ¡¶X dኙ ŠZŠZ ˆF¦ jÁV
¡mMEˆmð \óD} †O ´ðª¢} „¶jk{p ‰Frð ¬}µ´ö“u µZ
MZOU|G::
E˜óC ´ðª¦ M{a ¡D{ð ¶X dኙ HOEö 16 d} 1988 •.O ¤¨U´ðp ^OO{p
{ð:: ¡˜óC ^OO{p Z–^ †}¨Nô¤MEŠmð| ¦¶j‚ \Nôð Ö/iöpO iðR{öð F¦
†}¨´E͐ð ^OO{n ¡´}˜k k¬Z ^EMD{𠄈X‰W „¦¨EO †}ªóAðO ¡k¬V ´}˜k
EÖ ¶ዢ †}¨NôðG| ´}˜iðO idºo imiªWð ¡NôˆÑG R¦D} EÖÂ
„^M¾ð ˆðj}¤ ^EMD{𠦌ð ðG ¤^UªG:: ¦C ^EMD{ð ðEð ¶GË {ð::
EpZ´ðO iZ ¡ˆÑmO „¦¨EO:: ˆ¡pð „^M¾ ˆðj}¤ ¡NôEð} iNôMEˆp
iðሉ F¦ i¶GË j¦MEˆpO«... ¡Öð M¶ ´}˜k i„^M¾ð ˆðj}¤ Á
D~ ¦ˆÑFG::» iNôG M¸d\ð ¡„^M¾ð} ˆðj}¤ N}{p OZ¿ E„iªWð ¡mm
^EMD{ð miªWð „^d¬P ¡m^NN; (MD{ð}) Ñf¬ ¡\¸ip MD{ð} ˆNô¤MEŠp
idZ ¡mE¡ pZ´ðO ¡Nô¤\¸ð „¦¨EO:: m¸W ከQFO Mð¤| møŠ{óŠ N\G¸
¡mjEð} Ö MUˆiðO ¦C}{ð „jjG ¡Nô¤¸|ŠZ {ð፡፡ ¦CO ¡ðG ¦˜p j}ˆð
¡Ö aÁ MD{ð} „¤MEŠpO:: aÁ MD{ð jGmUµ´¸ip Að{öo Em`¸ð {´Z
´ð¬Ep xFÓ EN¬U¶ ¡Nô¤^uG Kµ’õ MQUp ¡EO፡፡ ¡SZ Ö/iöqu EðR{ö¤rð
MQUp ¤¨U´ðp miªWð ¡m`¸ð Ö ´ð¬Ep ¡Nô~Zip MD{ð} ió¤ðg ~[
^OO{n} „¦ÑËOO {iZ ¡NôEð} iM¤š {ð:: ¦Að} †}°õ ˆF¦ †}¨m´E͐ð
¡k¬V ´}˜k EÖ M¶ †}¨NôðG| ¦CO ´}˜k idºo EmiªWð ¡NôˆÑG
R¦D} Öð} ENô¤dZk „^M¾ ˆðj}¤ imiªWð ^O Á D~ †}¨NôˆÑG
¡Nô¤Uµ¶º iMD{ð ðEð ¶GË {ð:: Öð} N} ´™ð ¡NôEð i¦¶j‚ \Nôð
Ö/iöp ¡m¤˜ð Ákº Em¤˜ð ´ðª¦ „¶jk{p ¡EðO †}°õ „Eð †}‰ü iójG
m¸Wð †}¨^OO{n Öð} ˆ„^M¾ð ˆðj}¤ MUˆið {ð:: ˆmUˆið iíF
ENôo¡ð ´ð¬Ep }ººV} Öð} ˆ„^Uˆið ˆðj}¤ µZ ˆNô¤¨Z¶
iðEð jGmMEˆmð „iªWð} †}¨ aÁ iMe¸Z ¡m`¸ð {´Z
m´‚qioG| E´ð¬En †}¨N‰‰a ¡k¬Z ^OO{n EóÑZ^ ¦´jG iNEp EM¸¡g
¡Nô¤^uEð} Mkp „¦\¸ðO:: ¡„iªW} ¶«o iNôMEˆp ðEð ¶GË D~
†¤EO Öð} N} ´™ð? ¡NôEð} iNôMEˆp ðEð ¶GË{p ¦´ù¬E’G፤
H\m ¶GË ‰GD{ ¨¶P ˆðG iíF ¡mÑÍMð} m¶jZ iM}mX^ ¡m’’ዮu ARk
Öð O} {iU? ¡NôEð} iM¤š MmZ´ùO iÖ/k/K/e. 1733 "ðEo“u ¶GË
iD{ð ´ó˜ö ¶GË D~ ከNô\Nð iMXg ¡m’’§s Ñf¬ O} †}¨{iU ªƒu
EMmZ·O „¦uEðO" ¡NôEð} ŠGˆF መmFEፍ {ð::
iEöF iˆðG ¡Ñf¬ ´ð¬Ep „Eip iNôG †}¨ ðG NÖUa OŠ}¤p
¡m\¨ð m’’¦ i{ð[ GN¬ –ðdp N{^ ¡m{R| „iªWðO ¡M}¶Sp
mëO iMD{ð xFÓ{n} ¦¹G ¡NôG †O{p iM¹G OŠ}¤p ¡mÑÍM ðG
iN´|˜k iMD{ð ¡NoEG ¦O ¡m}‹G m¶jZ ¡mÑÍM MD{ð} ¤]¤G iNôG ¡dUið
¡ÖY {´Z ŠZŠZ /N^U° imjEð „‰üí} ¡Ñf¬ ´ð¬Ep ¡{iU MD{ð}
ENUµ´º ¡NôያስuE𠄦¨EðO:: mdj¦{pO ¡FrðO::
iEöF iˆðG „MG‰u ¡m`¸ð} {´Z ´œô i†¯ ˆ„¨U´ iíF
ENô¨Z\ð „¨µ xFÓ{n iN} F¦ †}¨Nô¬g| ´ð¬Ep M~V ˆod EO}
¤CG ´ó˜ö Š^ EódZk ¦´j’G ¡NôEð} iMºd^ i„NXÁ ¤dUið ŠZŠZ
}kUn} i`¸ð ´} iˆðG ¡NôdZið MˆXˆW¤“u |rð:: ˆF¦ †}¨m´E͐ð
i˜óC ´ðª¦ „MG‰u aÁ „¦¨EO aÁ R¦D} ¤{Rð ŠZŠZ iMD{ð ¦C}{ð
¡MˆXˆW¤ {ºk MMZMZ „^ÑF´ó D~ „F´ኘ{ðO::
EN¸fEG ¤CG „MG‰u| m¸W ¤¨U´ðp ^OO{p ¶GË| pZ´ðO
¡N¤^ÑG´ð MD{𠆡od ipZ´ðO bÔ} ¡SZ Ö/iöqu „MG‰u| m¸W
HOEö 16 d} 1988 •.O ¤¨U´ðp ¡´}˜k k¬Z ðG ÑZ_ ˆðEð iÓp ¨
{iVip lo EóME\ð ¦´jG \óEð ¡\¸ðp ðR{ö MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp
¡mÑÍMip D~ „¶‚m{’G::
ð R {ö
¡G¢ Uªð ˆÖm Ö/iöp ¦C}} ´ðª¦ iN^MGˆp iÖ/k/M/e.
3195 i18/02/96 •.O ¡\¸ð} ðR{öO D{ ´ðª¢} i¦¶j‚ ¡mMEˆmð
¡Õ«XG ˆÖm Ö/iöp iÖ/¦/M/e. 26638 i4/06/96 •.O ¦¶j‚
¡mjEip ðR{ö ´ð¬Ep ¡EöEð {ð iNôG ¡m\¸ð p†™š iÖ/k/S/S/e.
348(1) MQUp mbåG::
i˜óC ŠZŠZ OŠ}¤p ¡¨U\ð} Á| ˆóRX ¡¡XRrð} ¦ttEð::
idZ Mš´ið m˜¶mýG::
´ð¬Ep
28
27
 ¡\iZ M/e. 19081 ¡\iZ M/e. 19081
Mµióp 18 d} 1999 Mµióp 18 d} 1999

ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\ ªƒu:- 1. M}iUÍH¦ o¨\

2. „\¶¬ µað
Aቶ „\¶¬ µað
3. M^Ö} –ei§|^
Aቶ M^Ö} –ei§|^ 4. BôVp MEQ
ወ/ት BôVp MEQ 5. ma´Z ´/SF\ö

Aቶ ma´Z ´/SF\ö „MG‰u:- •Eó fEök „CM¬ - „GdUiO

„MG‰u:- •Eó fEök „CM¬ MG^ \¾:- 1/ „q NôEóዮ} mÑX - „GdUiO

MG^ \¾:- Eነ „q NôEó¥} mÑX 2/ ‹N÷p pX}^ÛZp - {´UѲ - Fdð ŠkUp dUið
3/ ‹}^pXŠb}| ióš{^ j}Š - „GdUiO
ይርጋ - ይርጋን የማንሳት ኃላፊነት የተከሳሽ መሆኑ - የፍ/ብ/ሕ/ቁ. 1677፣ 1901፡፡
i˜óC Mš´k ¡\iZ „iöno ¡dUið T^m MG^ \Á ¤dUið}
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት በተጠሪዎች ላይ የቀረበው ክስ በይርጋ ታግዷል
¡¦Zµ MfNô¤ MQUp iN¬U¶ „MG‰u i1| i2 mˆRcu ላይ
ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ የቀረበ
¤dUið} Š^ ÁOZ ð¬g N¬U´ð ¡K¶ ^Cmp {ð iNôG {ð:: Mš´ið}
Aቤቱታ ነው፡፡
MZOU} †}¨mUª{ð „MG‰u iT^nO MG^ \¾“u ላይ ¤dUið Š^
ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት
i2 mˆRb p†™š@ i„}¨ mˆRb „bˆZ‰W{p \ó}dRd^ ¡{iUð ¡T^m
የሰጡት ውሣኔ ፀንቷል፡፡ mˆRb }kUp ¡D{ð Mˆó| iˆRb Mˆó| F¦ ´ðªp iN¬U\ð E¨U\ð ´ðªp
1. የይርጋ Aፈፃፀም ትርጉም ሊሰጠው የሚገባው በሚቀርበው የክስ ባህሪ T^nO mˆRcu jGm{¹¸E xFÓ{p m¸¤dõ |rð ¦jGG‚ ¡NôG {ð::
Aንጻር ነው፡፡ „}¨ð mˆRb Š\ð ¨Z_p ¤GdUi iMD{ð ´ðª¢ iEöEip \ódºG 2| 3
2. በመርህ ደረጃ የይርጋ ጥያቄ በተከራካሪዎች ካልተነሳ ፍርድ ቤት በራሱ MG^ \¾“u ¶} dZið mˆXŠU’G:: ¡¦Zµ} º¤dø ¤dUið ¶} 3
mˆRb kt {ð:: 2 mˆRb EŠ\ð MfNô¤“u}| MG\ð} ¤dUi ióD}O
Aነሳሽነት ሊያነሳው Aይችልም፡፡
¡¦Zµ º¤dø ¶} „F{RO::
3. ባልተነጣጠለ ኃላፊነት የተገናኙ ተከሣሾች በAንድ ላይ በተከሰሱ ጊዜ Aንዱ
„MG‰u E\iZ ¤dUiðp „iöno 1| 2 MG^ \¾“u jF{\ðp|
ተከሳሽ የሚያነሳውን የይርጋ መቃወሚያ መሰረት በማድረግ ክሱን መዝጋት
jFdUiðp ¡¦Zµ º¤dø m¸fNô †}ªóD{ð M¨U´ð „¶jk „¦¨EO ¡NôG \óD}
ከህጉ ጋር የሚጋጭ Aይደለም፡፡ 2 MG^ \¾ 3 mˆRb jdUið ¡¦Zµ º¤dø M{a{p ¡„MG‰u Š^
i¦Zµ M˜µn „¶jk {ð iNEp MG^ \ºmýG::
¡dUið „iöno ¡¦Zµ} K¶ „ÑÎÍO ¡NôMEˆp \óD} ¦C uEùp
pZ´ðO Eó\¸ð ¡Nô´jð „MG‰u ካdUið ¡Š^ jCZ¦ „}ÎZ MD}
†}ªEip „O~ioG:: iMZC ¨U° ¡¦Zµ º¤dø imˆX‰W“u ‰Gm{R
ÖZ¬ iön iX\ð „{Rb{p Eó¤{Rð †}¨N¦uG iÖpA kB÷Z K´ð i¶GË
\Ö[ ¡Nô´‚ {ð:: i˜óC K¶ MQUp ¡¦Zµ} ´ðª¦ ¡N}Rp ¦O
¤EN}Rp xFÓ{p MðEð iMðEð ¡mˆRb ´} {ð:: ¦C „¸fF¦

30
29
MQUm BRk ¶} iÖpHkHöZ K´ð EöEùu ŠÖEùu ˆm¸d\ðp| „Að} ˆ¤š{ð ¡\iZ M/e. 23320
´ðª¦ µZ „¶jk{p ‰Frð EöEùu ¬}µ´ö“u µZ „k[ Mo¡p ¦~ZioG:: Mµióp 20 d} 1999 •.O
ˆF¦ †}¨m¸d\ð ¡„Að} „MG‰u iT^nO MG^ \¾“u F¦ ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
¤dUið Š^ E¨U\ð ´ðªp jGm{¹¸E xFÓ{p ¦\}jrð ¡NôG {ð:: ' Ö^H Zg{C
iMD{ðO jGm{¹¸E xFÓ{p ¡m´|€ò mˆRcu ^ENô¤dZið’rð MˆFˆ¤“u ' •k©Gf¬Z MHM¬
K´ð ¡NôEð} MMZMZ ¤^ÑGµG:: ¡¤š{ð ´ðª¦ ˆðG ð¾ ¡¨U\ ´ðª¦} ' M^Ö} –ei§|^
¡NôMEˆp ióD}O ¡ðG K¶ MQUm BRluO mÑÎNô †}¨NôD{ð iK´ð „}dË
/p BôVp MEQ
1677 \ÖåG:: i˜óC MQUp ያGm{¹¸E xFÓ{p ¤ለባrð jE†ª“u} „MG‰u:- „q ´kV „k\ö
¡NôMEˆmð ¡ውG K¶ ŠÖG E¤š{ðO ´ðª¦ ióD} „¶jk{p „Eð:: ¡ðG m¸Wዎች:- Eነ የ„q Að\ö} „kዱXCN} ወXcu
K¶ „}dË 1901 "jE†ª ¡D{ðp AðE𠆪ð iMðE𠐦O iˆÓG mˆÖFüG የኪራይ ውል - የኪራይ ውል በAከራይና በተከራይ መካከል የሚደረግ ስለመሆኑ -
¦O i¦Zµ o¶ዷG iNEp jE´}˜iðን EMˆXˆZ ¦uFEð" iNEp ¦¨{¶µG:: የዳኝነት Aከፋፈል፡፡
በ˜óC ¬}µ´ö i¶GË †}¨\ÑUð ˆmˆRcu „}© ¡¦Zµ º¤dø N}Rp †}¨NôuG የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት Aመልካች ለ1ኛው ተጠሪ ኪራይ ሊከፍሉ ይገባል
¶GË {ð:: iMD{ðO Š^ ¡dUiEp ÖZ¬ iöp ¡T^mðን mˆRb ¡¦Zµ ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ የቀረበ
MfNô¤ MQUp iN¬U¶ Š\ð} Mšµn ˆK´ð µZ ¡NôµÁ „¦¨EO::
Aቤቱታ ነው፡፡
iMD{ðO i˜óC \iZ uEùp ¡NôoUO ¡K¶ ^Cmp ¡EO::
ð R {ö
ውሣኔ፡ - የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ
¡M®MW¤ ¨U° Ö/iöp iMš´k e. 145/93 ¡\¸ð ðR{ö|
ˆÖmð Ö/iöp iMš´k eºZ 1457/97 ¡\¸ð ðR{ö Í}mýG:: ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡
1. ኪራይ በAከራይና በተከራይ መካከል የሚደረግ ውል ነው፡፡
2. ይዞታን ያስረክቡኝ ተብሎ ለቀረበ ክስ የቤቱ ዋጋ ተገምቶ የዳኝነት
ማስከፈል ስህተት ነው፡፡

31
32
 ¡\iZ M/e. 23320
Mµióp 20 d} 1999 •.O
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\
2. ' Ö^H Zg{C
3. ' •k©Gf¬Z MHM¬
4. ' M^Ö} –ei§|^
5. /p BôVp MEQ
„MG‰u:- „q ´kV Ok\ö - ˆ¸if }¬„Š „¡E µZ dUi
m¸W:- 1. ¡„q Að\ö} „kªXCN} Xcu - ˆóG dUi
2. ¡ˆóX¦ iöqu „^mª¨Z ¬Z²p - {´UѲ dUi
3. ¡SX| ˆmN GNp Nô{ó^møZ mmˆó ¡MQUm GNp Nô{ó^møZ
Mš´ið} MZOU} ¡NôˆmEð} ÖZ¬ \ºm|G - {/Ѳ dUi
Ö Z ¬
iSZ Ö/iöp ¡„Að~s „}¨ m¸Wዎች i„Að{ð „MG‰u| iAðEm|
T^m MG^ \Á“u F¦ iMQUnp Š^@ i„ªó^ „ij ˆmN iUª 22 diEö 03
¡iöp eºZ 13-15 ¡´ù}¨Z ið| iöp ¤Eip K}Î OZ¿ iöorð MD{ð}| i„’²O
¤GmU\ MD{ð mUµ¶» ¡iöp eºZ 013 ¡´ù}¨Z ið| iöp| O¬Z iön E„Að{ð
1m¸W“u i}kUp{p MÑd©} ´G͐𠡄Að{ð „MG‰u im\{ð ¡´ó˜ö ´¨k
ð^º iön} ^FF^Uˆið ˆ\{ö 1 d} 1986 •.O ®O[ d¨O \óG iZ 1300 („}¬
`ó T^p Mq kZ) ¡{iUð ¡iöp ˆóX¦ ¡SX| ˆmN GNp Nô{ó^møZ j¹ð „ªó^
mM} MQUp EjE}kUn i^¬^p mjšq NEpO 1300X6= 7,800 (\jp `ó
^O}p Mq kZ/ EˆRb MŠÑG ^FEip ˆ\{ö 1 d} 1986 †^ˆ ºgOp Z 1987
¡5 Z BôRk kZ 39,000 (\FR ˜¸‚ `ó)kZ 1 mˆRb †}ªóˆÖG; AðEm mˆRb
ˆ„}¨ mˆRb µZ ¤Eð ˆóX¦ iMëU¸ð ˆ\{ö 1986 ®O[ ˆóX¦ MdiEð}
†}ªó¤ëZº †^ˆ ºgOp Z 1987 ¡mdiEð} ብር 6,500 (^¬^p `ó „O^p
Mq) EˆRb †}ªóˆÖG@ T^m mˆRሽ EˆRb ¡jEiöp{p ¨kmZ †}ªó\º
¸¦d’G:: ¡SZ Ö/iöp ¡¶X d€ò} ŠZŠZ MZO[@ „}¨ mˆRb (¡„Að{ð
„MG‰u) d¨O \óG iZ ikZ 1300 ˆˆóX¦ iöqu mˆX¦qp ¡{iUð} iöp
EˆRcu †}ªó¤^UŠið E„Að{ð AðEm MG^ \Á ¡ˆÑEðp ¡ˆóX¦ M¸} oRió D~
i„ªó\ð mM} (¡Nô{ó^møZ M/iön j¹ð)MQUp ¡iön ˆóX¦ i^¬^p mjšq ˆ\{ö
1 d} 1986 †^ˆ ºgOp Z 1987 ¤Eð kZ 39,000(\FR ˜¸‚ `ó) †}ªóˆÖEð;
¡„Að{ð AðEm MG^ \Á ˆ}kUn MME^ iíF ¡mdiEð} ¡ˆóX¦ G¢{p EˆRcu
†}ªóMል^; iM¼UaO ¡jEiöp{p NUµ´¿ Q{¬ ¡T^m mˆRb ¡{iUð} xFÓ{p
¡\¨ð ŠÖG †}ªó\¹rð m^|þG::
¦C ¡\iZ gYo ¡dUið ¡„Að{ð „MG‰u ¡‰mõp 14 d} 1998 Ë×
jdUið ¡\iZ gYo NMGˆt M{a{p {ð ¡„Að{ð „MG‰u i\iZ
NMGˆtð E„Að{ð 1 m¸W“u ¦ME^ ¡mjEð} ¬Z²p ˆoCRS 29 d}
1959 ®O[ i¬Z²p{p \ó´E´Eðip ¡h¢ MD{ð}| m´ióð}O ¡iöp
¤ENëUº d¨O \óG ¡iön jEiöp E{iUð „ˆX¦ \óˆÖEð Mh¡orð} ´G͐ð@
¡iön ˆóX¦ i^¬^p mjšq iZ 7800 kZ BôRk ˆ\{ö 1 d} 1986 ®O[
¤Eð E1 MG^ \Á“u ¦ŠÑEð MjEð K¶| SZ•p} ¡mˆmE „¦¨EO@
¡Nô{ó^møZ M/iön „¹ð ¡mjEðO MMW¤ ˆ10 •Mp iÓp iSX F¦
†}ª¦ðG mkEù ¡o´¨| ˆ„’¯ µZ ¡NôfU} {ð iNEp {ð; ¦C uEùp
oCRS 5 d} 1999 i’Eð uEùp ¡¶X d€ò} ¡fG ŠZŠZ „¬O¹üG::
i˜óC ´ðª¦ ¡„Að{ð „MG‰u ˆU²O ´ó˜ö ®O[ \ó´E´Eðip ¡h¡ð
¡¬Z²p iöp E„Að~s „}¨ m¸W“u mˆEˆE iNôG ˆóX¢ i^¬^p mjšq
¤Eð ðšÖ ¦ˆÑG MjEð i„¶ið MD} „EMD{ð} ¦C uEùp MZOåG::
¦C uEùp ˆ´ðª¢- „¸fF¦ Að{öo MUªp ¡tEð {´Z ió~Z@ ¡„Að{ð
„MG‰u ¡m¸d\ð} ¡¬Z²p iöp EU²O ˜M|p ¡iön jEiöp ˆ{iUð|
iön} iˆóX¦ ðG „ˆX¦mýrð ˆ{iUð ˆ2 m¸W mˆX¦mð ¡ˆóX¦ ðEð
Í}q †^ˆh¡ip ´ó˜ö ¬U^ m´ióð} ¡ˆóX¦ ´}˜k E2 m¸W \óˆÖEð
Mh¡orð mUµ¶¹üG::
¡„Að{ð „MG‰u ¡ðG ¶«orð} i˜óC Að{öo \ó¸ð ˆMh¡orð
ðÁ iön mMG\Frð ˆmjEðp ˆ„Að~s „}¨ m¸W“u µZO ¤¨U´ðp
¡ˆóX¦ ðG ¡EöE MD{ð} ˆSZ ˆZŠV EM´}˜k muFüG:: ˆAðEðO iF¦
¡„Að{ð „MG‰u ¡´i¤ ’µ} ENUµµp iT^p „‰G NEpO iNô{ó^møZ
M/iöp ¹ mkEù im{´Uð MMW¤ EM´™p ¨ð| Ñg¨ð
^EM^NNorð ¡mUµ´¸ „}ªuO {´Z R¦~Z ¡SZ Ö/iöp ¡ðEùu}
MQUo’õ Ë}\HRk iNô}¬ Að{öo ¡„Að{ð „MG‰u iiön F¦ ¡jEiöp{p
Mkp iEöEð „‰G im\{ð MMW¤ MQUp „MG‰u ¡¬Z²p ˆóX¢}
i^¬^p mjšq ¦ŠÑG iNEp ¡\¸ð ðR{ö MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp ¤Eip
{ð; im¼NW ¦›oð} ¤^UŠið‚ mkEù EdUi Š^ ¡iön ’µ m´Oq ¡ª‚{p
¦ŠÑG MjEð ^Cmp {ð kE|G::
ð R {ö
¡Õ/M/¨/Ö/iöp ºZ 26 d} 1996 iM/e. 02631 ¡„Að{ð
„MG‰u i„ªó^ mM} MQUp ¡MUˆk ¶«o ¤Ejrð} G¢{p ˆ\{ö 1 d}
1986 †^ˆ ºgOp Z 1987 kZ 39,000 (\FR ˜¸‚ `ó) †}ªóˆÖEð
iNEp ¡\¸ðO iÕ/ˆ/Ö/iöp iM/e. 29090 i25/4/98 ¤Í|ð ¡ðR{ö
ŠÖG mbåG@
- ¡„Að{ð „MG‰u Urõ iMD|rð iSZ Ö/iöp ˆÖ kEù im´E͐ð
gYo
¡M/eºZ †| d} †}ªóˆÖEð ¡m\{ð ¡ª‚{p| ¡¸if „iG mbåG::
- ¡˜óC} Ö/iöp Á| ˆóRX ¶X d€ò ¦ttEð@
ˆóX¦
- Mš´ið ¤EdEp ^ED{ ¨ Mš´k iöp ¦ME^::
34
33
 \iZ M/e. 14493
Mµióp 13 d} 1999 •.O
ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\
Aቶ Ak©Gf¬Z MHM¬
Aቶ „\¶¬ µað
ወ/ት BôVp MEQ
Aቶ ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- ¡„óp/¡ GNp j}Š
m¸W:- „q Nô¨gR nEðN
የውል ክርክር - የብድር ውል - የሽያጭ ውል - ስለ ውል ትርጉም - በተንኮል
የተፈጸመ ውል - የፍ/ብ/ህግ ቁ. 2298፣ 1733 - የሰ. 14493
\iZ M/e. 14493
Mµióp 13 d} 1999 •.O
ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\
Aቶ •k©Gf¬Z MHM¬
Aቶ „\¶¬ µað
ወ/ት ሂVp MEQ
Aቶ ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- ¡„óp/¡ GNp j}Š {´UѲ „q „ŠEóEð m^Ô¥
m¸W:- „q Nô¨gR nEðN - dUi
Mš´ið} MZOU} ÖZ¬ \ºm|G::
ð R {ö
Mš´ið} MZOU} †}¨mUª{ð „MG‰u| m¸W ¡NôˆXˆVip ¶X
d€ò HOEö 15 d} 1988 •.O ¤¨U´ðp ^OO{p ¦˜p ¡´}˜k k¬Z}

Aመልካችና ተጠሪ ያደረጉት የብድር ውል ፈርሶ ከውሉ በፊት ወደነበሩበት ቦታ ¡Nô¤MEŠp {ð ¦^ ¡Ö b¤Á}? iNôEð {ºk F¦ {ð ¡SZ
Ö/iöquO E˜óC Ákº ¡†XRrð} p}o{ö iM^¸p i˜óC ´ðª¦ „MG‰u
ሊመለሱ ይገባል ሲሉ የAዳማ ዞን ከፍተኛ ፍርድ ቤትና የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ
¡„óp/¡ GNp j}Š ¡k¬V} ´}˜k „iªW RGD} ¡Öð b¤Á {ð
ቤት የሰጡትን ውሣኔ በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
¡NôEð} iM¤š| im`¸ð Ö Eo¡ð ´ð¬Ep a½ xFÓ {ð iNEp
ðG EóÑZ^ ¦´jG iNEp ðR{ö ¡\¸ip MD{ð} {ð::
ውሣኔ፡ - የAዳማ ዞን ከፍተኛ ፍርድ ቤትና የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጡት ¦Að} †}°õ i„MG‰u i„óp/¡ GNp j}Š †| iEöF ¶E\k M‰ˆG
ውሣኔ ተሽሯል፡፡ im{Rð ŠZŠZ ¦Œð ´ðª¦ m{^q ¦Œð \iZ \Nôð uEùp i\iZ
M/e.15662 EŠZŠV M{a ¡D{ð mMRR¦ ^OO{p E„MG‰u ¡k¬Z
ውለታዎች ግልጽ በሆኑ ጊዜ ግልጽ ሆኖ ከሚሰማው በመራቅ የተዋዋዮች ´}˜k} ¡\¸ MD{ð} ¡Nô¤MEŠp †}°õ ¡Ö b¤Á MD{ð} ¡N¤MEŠp

ፍቃድ ምን Eንደነበር ዳኞች ለመተርጐም Aይችሉም፡፡
MD{ð} ´GÐ ª‚{p ¡\¸ip iMD{ð ¦CO ´ðª¦ i˜ó¤ð „}ÎZ o¦q
mÑZªüG::
ð R {ö
i˜óC ´ðª¦ ¡„ªN ›} ˆÖm Ö/iöp iÖ/M/e. 449/91 ¶}lp 04
d} 1995 •.O ¡\¸ð| ¡‡[Nô¤ ¸gF¦ Ö/iöpO ¡dUiEp} ¦¶j‚
mMGŠq ¡ˆÖmð Ö/iöp ðR{ö ´ð¬Ep ¡EipO iNEp iM/e. 2415/95
CªZ 10 d} 1996 •.O ¡\¸ð p†™š iÖ/k/S/S/K/e. 348(1)
mbåG::
¦C ´ðª¦ ^F^ˆmEð Á| ˆóRX ¶X d€ò ¡¡XNrð} ¦ttEð::
Mš´ið m˜¶mýG:: ¨ Mš´k iöp ¦ME^::

35 36
 የሰ/መ/ቁ. 18768 የሰ/መ/ቁ. 18768
ሚያዚያ 18 ቀን 1999 ዓ.ም ሚያዚያ 18 ቀን 1999 ዓ.ም
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ ዳኞች፡- 1. Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ
Aቶ Aሰግድ ጋሻው 2. Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ 3. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
ወ/ት ሂሩት መለሠ
4. ወ/ት ሂሩት መለሠ
Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
5. Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
Aመልካች ፡- ወ/ሮ ዓለሚቱ Aግዛቸው
Aመልካች ፡- ወ/ሮ ዓለሚቱ Aግዛቸው - ወኪል Aቶ Aግዛቸው ገ/ሚካኤል
ተጠሪ ፡- Eነ ወ/ሮ ዝናሽ ኃይሌ
ቀረቡ፡፡
የውል ክርክር - የውል መፍረስ፣ የቤት ሽያጭ፣ የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1771(1)፣ 1785(2)፣
ተጠሪ ፡- Eነ ወ/ሮ ዝናሽ ኃይሌ - ቀረቡ፡፡
1789
መዝገቡ ተመርምሮ ተከታዩ ፍርድ ተሠጥቷል፡፡
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት ግራ ቀኙ
ፍ ር ድ
ያደረጉት ውል Aመልካች ስም Eንዲዛወር ፈቃደኛ ስላልነበሩ ውሉ ፈርሶ ተዋዋይ
በዚህ መዝገብ የቀረበው የውል መፍረስን የሚመለከት ጉዳይ ነው፡፡
ወገኖች ወደ ነበሩበት ሊመለሱ ይገባል ሲል የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ በተቃውሞ
የAሁን ተጠሪዎች በፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት በመሠረቱት ክስ በወረዳ 15
የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ቀበሌ 26 የሚገኘውን ቁጥር 495 የሆነውን ቤት Aሁኗ Aመልካች ብር
ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያና ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡
9.000/ዘጠኝ ሺህ/ ሸጠው ብር 6.000/ ስድስት ሺህ/ ከተከፈላቸው በኋላ ቀሪውን
1. ተዋዋይ ወገኖች መሰረታዊ ያልሆኑና ጥቃቅን የሆኑ ምክንያቶችን ብቻ ገንዘብ Aመልካች ለመክፈል ፈቃደኛ ባለመሆናቸው ውሉ ቀሪ ሆኖ ግራ ቀኙ
በመስጠት ውል ማፍረስ Eንዳይችሉ ዳኞች ውሉ Eንዲፈርስ ሊያደርጉ ወደነበሩበት Eንዲመለሱ ጠይቀዋል፡፡
የሚችሉት ውሉ ባይፈርስ ከፍ ያለ ችግር የሚያስከትል ከሆነ ብቻ ነው፡፡ Aመልካችም ቀሪ ገንዘባቸው ያልተከፈላቸው በውሉ ላይ የተመለከተውን
2. የውል Aብዛኛው ግዴታ በተፈፀመ ጊዜ የተወሰነ ቀሪ ገንዘብ Aለመከፈሉ ግዴታዎች ባለመወጣታቸው በመሆኑ ውሉ ሊፈርስ Aይገባም በማለት
ውሉን ለማፍረስ የሚያበቃ መሠረታዊ የሆነ የግዴታ መጣስ የሚያሰኝ ተከራክረዋል፡፡
ምክንያት Aይደለም፡፡ ፍ/ቤቱም የግራ ቀኙን ክርክር መርምሮ በውሉ መሠረት ስም Eንዲዛወር
ፈቃደኛ ያልነበሩት Aመልካች ካልሆኑ ውሉ ሊፈርስ ይገባል በማለት Aመልካች
የገዙትን ቤት Eንዲያስረክቡና ተጠሪዎች የተቀበሉትን ብር 6.000 /ስድስት ሺህ/
Eንዲመልሱ በማለት ወስኗል፡፡
ጉዳዩን በይግባኝ ያየው የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በድምፅ ብልጫ መዝገቡን
በፍ/ሥ/ሥ/ህ/ቁ. 337 መሠረት ዘግቶታል፡፡

37
38
 የAሁኑ የሰበር Aቤቱታ የቀረበው በዚህ ውሣኔ ላይ ነው፡፡ ይህ ችሎትም
ውሉ ሊፈርስ ይገባል ወይስ Aይገባም የሚለውን በመመርመር Aቤቱታው ለሠበር
Eንዲቀርብ በማድረግ ግራ ቀኙ ክርክራቸውን በጽሁፍ Aቅርበዋል፡፡ ፍ/ቤቱም ጉዳዩን
Eንደሚከተለው መርምሯል፡፡
የAሁን ተጠሪዎች ለAመልካች ቤት መሸጣቸውን፣ ቤቱንም ማስረከባቸውን
ከተዋዋሉት ብር 9.000 /ዘጠኝ ሺህ/ ውስጥ ብር 6.000 /ስድስት ሺህ/ መቀበላቸውን
Aምነዋል፡፡ ውሉ Eንዲፈርስ የጠየቁት ከሺያጩ ዋጋ ቀሪው ብር 3.000 /ሦስት ሺህ/
ባለመከፈሉ ነው፡፡
ውልን ስላለመፈፀም በሚመለከተው የፍትሐብሔር ህግ ቁጥር 1771/1/
ከተዋዋዮቹ Aንዱ የውሉን ግዴታ ያልፈፀመ Eንደሆነ ውሉ ያልተፈፀመለት ወገን
የውሉን መፍረስ ሊጠይቅ Eንደሚችል ይገልፃል፡፡ Eንዲሁም የዚሁ ክፍል Aንቀጽ
1789 ውሉ በተወሰነው ጊዜ ውስጥ ያልተፈፀመ ከሆነ ዳኞች በAንደኛው ወገን
ጠያቂነት ውሉን ሊያስቀሩት Eንደሚችሉም ተመልክቷል፡፡ በAንድ በኩል ህጉ ውል
Aልተፈፀመልኝም የሚለው ወገን ውሉ Eንዲፈርስለት ለመጠየቅ Eንዲችል መብት
ሰጥቶታል በሌላ በኩል ግን ዳኞች በውሉ ላይ Aይነተኛ የሆነ የውል መጣስ ካልሆነ
በቀር ውሉ Eንዳያፈርሱ ህጉ ግዴታ ይጥልባቸዋል /የፍ/ህ/ቁ.1785/2/ ይመለከቷል/፡፡
ተዋዋይ ወገኖች መሠረታዊ ባልሆኑና ጥቃቅን የሆኑ ምክንያቶችን ብቻ በመስጠት
ውል ማፍረስ Eንዳይችሉ ዳኞች ውሉ Eንዲፈርስ ሊያደርጉ የሚችሉት ውሉ
ባይፈርስ ከፍ ያለ ችግር የሚያስከትል ከሆነ ብቻ ነው፡፡
በተያዘው ጉዳይ የከፍተኛው ፍ/ቤት Aነስተኛ ድምጽ Eንዳሠፈረው የውሉ
Aመዛኙ ግዴታ ተፈጽሟል፡፡ ገዥ /Aመልካች/ የሽያጩን Aብዛኛውን ክፍያ ፈጽመው
ቤቱንም ተረክበዋል፡፡ Aልተፈፀመም የሚባለው ቀሪው የብር 3,000 /ሦስት ሺህ/
ክፍያ ብቻ ነው፡፡ ይህ ደግሞ ውሉን ለማፍረስ የሚያበቃ መሠረታዊ የሆነ የግዴታ
መጣስ የሚያሠኝ ምክንያት Aይደለም፡፡
በዚህም መሠረት ቀሪው ገንዘብ Aልተከፈለም በማለት ውሉ Eንዲፈርስ
የተሰጠው ውሳኔ መሠረታዊ የህግ ስህተት Aለበት፡፡
ው ሣ ኔ
1. የፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 29696 ሰኔ 4/1996 የሰጠው ውሳኔ Eና
የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 32497 ጥር 3A/1997 በAብላጫ ድምጽ የሰጠው
ውሣኔ ተሽሯል፡፡
2. ለክርክሩ ምክንያት የሆነው የቤት ሽያጭ ውል ሊፈርስ Aይገባም፡፡
3. ወጪና ኪሳራ ግራ ቀኙ ይቻቻሉ፡፡ መዝገቡ ተዘግቷል፡፡ ይመለስ፡፡
39
የሰ/መ/ቁ/ 21448
ሚያዚያ 30/1999
ዳኞች፡- Aቶ መንበረጸሐይ ታደሰ
Aቶ ፍሰሐ ወርቅነህ
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
ወ/ት ሂሩት መለሰ
Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
Aመልካች፡- ወ/ሮ ጎርፌ ወርቅነህ
መ/ሰጭዎች፡- Eነ ወ/ሮ Aበራሽ ደባርጌ
የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል - የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል
Aፃፃፍ ፎርም - የሽያጭ ውልን ውል ለማዋዋል ስልጣን ባለው ወይም በፍርድ
ቤት ፊት ስለማድረግ - የሽያጭ ውልን በማይንቀሳቀስ ንብረት መዝገብ
መመዝገብ - የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1723፣ 1727፣ 2877፣ 2878፡፡
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት
በመልስ ሰጭዎችና በAመልካች Aውራሽ መካከል የተደረገው የቤት ሽያጭ
ውል በህጉ ተቀባይነት ያለው ነው ሲል የሰጠውን ውሳኔ በማፅናቱ
በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ውሳኔ፡- የፌዴራል መጀመሪያና ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጡት ውሳኔ
ተሽሯል፡፡
1. የማይንቀሳቀስ ንብረትን የሚመለከቱ ውሎች በህግ ፊት የሚፀኑ Eንዲሆኑ
ሁለት መስፈርቶችን ሟሟላት ይጠበቅባቸዋል፡፡ የመጀመሪያው መስፈርት
ውሉ በፁሁፍ መሆኑ ሲሆን ሁለተኛው ውሉ በAዋዋይ ወይም በፍርድ ቤት
መዝገብ ፊት መከናወኑ ነው፡፡
2. የፍ/ብ/ህግ ቁ.1723(1) የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል በAዋዋይ
ወይም በፍርድ ቤት ፊት Eንዲደረግ የሚጠይቀው በተዋዋዮች መካከል
በሕግ ፊት የሚፀና ውል Eንዲኖር ለማድረግ ነው፡፡
3. የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 2878 የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል ምዝገባ
Eንዲከናወን የሚጠይቀው ውሉ በሦስተኛ ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው
ለማድረግ ነው፡፡
4. ልዩ ህግ ከAጠቃላይ ህግ ቅድሚያ ይሰጠዋል (the special prevails over
the general) የሚለው የተለመደው የህግ Aተረጓገም ስልት ተግባራዊ
የሚሆነው ሁለት የህግ ድንጋጌዎችን Aንድ ላይ ተግባራዊ ማድረግ ሳይቻል
ሲቀር ብቻ ነው፡፡
5. “ስለ ውሎች በጠቅላላው” ምEራፍ ስር የሚገኘው የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1723 Eና
“ስለማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ” ስር የሚገኘው የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 2877
ድንጋጌዎች መካከል ልዩነት ቢኖርም በመካከላቸው ግልፅ የሆነ ግጭት
የሌለ በመሆኑና የማይንቀሳቀስ ንብረትን ባለቤትነት ለማስተላለፍ ከሌሎች
ውሎች የበለጠ ጥንቃቄና ጥበቃ ስለሚሻ Aንድ የማይንቀሳቀስ ንብረት
የሽያጭ ውልን የAፃፃፍ ፎርም በሚመለከት ገዢ ድንጋጌ መሆን ያለበት
የተለየና ጥብቅ መስፈረት የሚያስቀምጠው የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1723 ነው፡፡
40
 የመ.ቁ. 21448 ጉዳዩ የቀረበለት ፍርድ ቤት በ2ኛ መልስ ሰጪ በቀረበው የሽያጭ ውል
ዳኞች፡ - Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ ላይ ያለው ፊርማ የሟች የAጋዝ ገ/ሕይወት መሆን Aለመሆኑን ለማጣራት ጉዳዩን
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ ለፖሊስ የቴክኒክ ምርመራ ከላከ በኋላ ተመርማሪው የጣት ፊርማ በውስጡ በቂ
Aቶ Aብዱልቃድር መሃመድ ዝርዝር ማስረጃ የለውም በማለት ለመለየት መቸገሩን Eንደገለፀለት በፍርዱ
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ መዝግቧል፡፡ ይህ ሪፖርት ከቀረበለት በኋላ በግራ ቀኙ የቀረቡትን ምስክሮች ሠምቶ
ወ/ሪት ሂሩት መለሰ በ2ኛ መልስ ሰጪ የቀረበው የሽያጭ ውል ተቀባይነት ያለው ነው በማለት ቀደም
Aመልካች፡ - ወ/ሮ ጐርፌ ገ/ሕይወት ሲል የሰጠውን ውሳኔ በከፊል Aሻሽሏል፡፡
መልስ ሰጪ፡ - 1) ወ/ሮ Aበራሽ ዱባርጌ 2) Aቶ ጌታቸው ነጋ የAሁን Aመልካች በዚሁ ውሳኔ ቅር በመሰኘት ለፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት
ፍርድ ይግባኝ ቢያቀርቡም ፍርድ ቤቱ ይግባኙን ውድቅ Aድርጐታል፡፡ የሰበር Aቤቱታ
በዚህ መዝገብ የቀረበው ክርክር የማይንቀሳቀስ ሀብት (ቤት) ሽያጭን የቀረበውም ይህን ውሳኔ ለማስለወጥ ነው፡፡ የAሁን Aመልካች ባቀረቡት የሰበር Aቤቱታ
የሚመለከት ነው፡፡ ለክርክሩ ምክንያት የሆነው ጉዳይ የተጀመረው በፌዴራል የመጀመሪያ የስር ፍርድ ቤት የሽያጭ ውሉ ይፀናል ሲል የሰጠው ውሳኔ Eንዲሻርላቸው
ደረጃ ፍርድ ቤት የAሁን Aመልካች Aቅርበውት በነበረው ከወራሽነት ጋር የተያያዘ ጠይቀዋል፡፡
የንብረት ክፍፍል ክስ ነው፡፡ Aመልካች Aባታቸው Aጋዝ ገ/ሕይወት ወልደየስ ከAንደኛዋ መልስ ሰጪዎች የAመልካች የሰበር Aቤቱታ Eንዲደርሳቸው ከተደረገ በኋላ
መልስ ሰጪ ጋር በጋብቻ Aብረው ሲኖሩ ያፈሩትና በወረዳ 24 ቀበሌ 09 የሚገኝና ቁጥሩ በዚህ ችሎት ፊት የቃል ክርክር ተካሂዷል፡፡
011 የሆነ ቤት የጋራ መሆኑን በመግለጽ የሟቹን የAባታቸውን ድርሻ ያካፍሉኝ የሚል በዚህ በቀረበልን ጉዳይ መፍትሄ የሚፈልገው ዋነኛ ጥያቄ የማይንቀሳቀስ
ክስ ለፍርድ ቤት Aቀረቡ፡፡ ፍርድ ቤቱም ተጠቃሹ ቤት የጋራ ነው በማለት Aመልካች ሀብት ሽያጭ ሊከተለው የሚገባው የውል Aጻጻፍ ፎርም ምን ዓይነት ነው
በቤቱ ላይ ግማሽ ባለድርሻ ናቸው በማለት ውሳኔ ሰጠ፡፡ ከዚህ በኋላ የAሁኑ 2ኛ መልስ የሚለው ነው፡፡ በዚህም መሠረት ይህ ችሎት የቤት ሽያጭን በሚመለከት
ሰጪ Aቶ ጌታቸው ነጋ ፍርድ ቤቱ የሰጠው ይኸው ውሳኔ የኔን ይዞታ የሚያጠቃልል በIትዮጵያ ሕግ ማEቀፍ Aግባብነት ያላቸውን ድንጋጌዎች ዳስሷል፡፡ የማይንቀሳቀስ
በመሆኑ ውሳኔው ይለወጥልኝ በማለት በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርAት ሕግ ቁ. 358 ሀብትን የሚመለከቱ የAጻጻፍ ፎርም ድንጋጌዎች በፍትሐብሔር ሕጉ የተለያዩ
መሠረት የመቃወም ማመልከቻ Aቀረቡ፡፡ 2ኛ መልስ ሰጪ ለዚህ ማመልከቻ መሠረት ክፍሎች የሚገኙ በመሆናቸው የነዚህን ድንጋጌዎች ግንኙነትና ልዩነትም
ያደረጉት በ1985 ፈፀምኩ የሚሉት የሽያጭ ውል ነው፡፡ 2ኛ መልስ ሰጪ ባቀረቡት ተመልክቷል፡፡
ማመልከቻ 1ኛ መልስ ሰጪና ባለቤታቸው Aጋዝ ገ/ሕይወት ወልደየስ በ23/03/85 በተፃፈ ለዚህ ሰበር Aቤቱታ መነሻ የሆነው ውሳኔ የተሰጠው የቤት ሽያጭ
የሽያጭ ውል Aንድ ጅምር ቤትና 400 ካሬ ሜትር ቦታ በብር 16,500.00 (Aስራ ስድስት ውል በጽሑፍ መሆኑን በቂ ነው ከሚል Aጠቃላይ መንደርደሪያ የተነሳ መሆኑ
ሺህ Aምስት መቶ ብር) የሸጡላቸው መሆኑን በመግለጽ ፍርድ ቤቱ ቀደም ሲል የሰጠውን ከውሳኔው Aጠቃላይ ይዘት ለመገንዘብ ችለናል፡፡ ጉዳዩ የቀረበለት የመጀመሪያ
ውሳኔ Eንዲለውጥ ጥያቄ Aቅርበዋል፡፡ ደረጃ ፍርድ ቤት ውሉ በEርግጥ ተፈጽሟል ወይስ Aልተፈጸመም የሚለውን
የAሁን Aመልካች 2ኛ መልስ ሰጪ ባቀረቡት መቃወሚያ ላይ መልስ ጥያቄ ለማጣራት ማስረጃ Eንዲቀርብ ከማድረጉ በስተቀር ውሉ በEርግጥ ሕጉ
Eንዲያቀርቡ ተደርገው 2ኛ መልስ ሰጪ ገዛሁ የሚሉት ቤት የቤት ቁጥር ካልተገለፀና የሚጠይቀውን መስፈርት Aሟልቷል ወይስ Aላሟላም የሚለውን የሕግ ነጥብ
ደብተር ከሌለው ገዝቻለሁ ሊሉ Eንደማይችሉ፣ ክርክር በተነሳበት ቤት ላይ በ1985 ዓ.ም Aልተመለከተም፡፡ በመሆኑም ፍርድ ቤቱ የቤቱን ሽያጭ በሚመለከት በሁለቱ
ጅምር ቤት ያልነበረ መሆኑን፣ ሟች ውሉ በተፈፀመበት ወቅት በEድሜ የገፉና ወገኖች መካከል መስማማት ነበር ወይስ Aልነበረም የሚለውን የፍሬ ነገር ጉዳይ
ሕመምተኛ ስለነበሩ ውሉ ተቀባይነት Eንደሌለው፣ ተፈረመ በተባለው ውል ላይ ያለው ከማጣራት Aልፎ በመካከላቸው መስማማት Aለ Eንኳን ቢባል ሕጉ
የጣት ፊርማ የሟች Aለመሆኑን፣ የፍርድ Aፈጻጸም መምሪያ መሃንዲስ በ1992 ክርክር የሚፈቅደውን ሥርAት ተከትሎ የተፈጸመ ውል ነው ወይስ Aይደለም የሚለውን
የተነሳበትን ቤት ማህደር በማስቀረብ የ2ኛ መልስ ሰጪ መሆኑን የሚያመለክት ሰነድ ዋነኛ ነጥብ Aልተመለከተም፡፡ ይህ የሰበር ችሎት ለፍርድ ቤቱ ቀርቦ የነበረውን
Aለማግኘቱን መግለጹን በመዘርዘር ውሉ ተቀባይነት የለውም ሲሉ ተከራክረዋል፡፡ የጣልቃ ገብነት ጥያቄ ለማስተናገድ ጣልቃ ልግባ ብሎ የጠየቀው 2ኛ መልስ
የAሁንዋ Aንደኛ መልስ ሰጪ በሌላ በኩል ከባለቤታቸው ጋር በመሆን ውሳኔ ያረፈበትን ሰጪ በሕግ የሚፀና የሽያጭ ውል ነበረው ወይስ Aልነበረውም የሚለው የሕግ
ቤት በከፊል ለAሁን 2ኛ መልስ ሰጪ ሸጠው በውሉ መሠረት ለ2ኛ መልስ ሰጪ ያስረከቡ ነጥብ ይበልጥ Aግባብነት የነበረው መሆኑን ተገንዝቧል፡፡ ይህን የሕግ ነጥብ
መሆናቸውን በመግለጽ ወደ ክርክሩ ቢገቡ ተቃውሞ Eንደሌላቸው ገልጸዋል፡፡ ለመፍታት ደግሞ ውሉ ላይ የነበሩ ምስክሮችን Aስቀርቦ ከመስማት

41 42
ይልቅ ሕጉ የሚያስቀምጠው መስፈርት መሟላት Aለመሟላቱን ማጣራት ትክክለኛው
Aካሄድ ነው፡፡ በመሆኑም ፍርድ ቤቱ በ2ኛ መልስ ሰጪ በAንድ በኩል በ1ኛ መልስ ሰጪ
Eና በሟቹ ባለቤታቸው በሌላ በኩል ተፈፀመ የተባለውን የቤት ሽያጭ ውል ሕልውና
ለማረጋገጥ ምስክሮችን ከመስማቱ በፊት የቀረበውን ሰነድ ሕጋዊ ጠቀሜታ መመርመር
ነበረበት፡፡ በዚህ ረገድ የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የተከተለው Aሰራር
ትክክለኛ Aልነበረም፡፡
የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት በ2ኛ መልስ ሰጪ የቀረበውን መቃወሚያ
መሠረት በማድረግ ቀድሞ የሰጠውን የAመልካች የወራሽነት ጥያቄ ያሻሻለው ህዳር 23
ቀን 1985 ዓ.ም ተፈፀመ የተባለው የቤት ሽያጭ ውል የሚፀና ነው በማለት ነው፡፡
በመሆኑም ከዚህ ቀጥሎ የቤት ሽያጭ ውል የሚፀናው ምን ምን መስፈርት Aሟልቶ ሲገኝ
ነው የሚለውን ጥያቄ Eንመለከታለን፡፡
ለመቃወሚያው መሠረት የሆነው የቤት ሽያጭ ውል በመሆኑ በቅድሚያ የፍትሐ
ብሔር ሕጉ የቤትን የሽያጭ ውል በማስመልከት ያሰፈረውን ድንጋጌ Eንመለከታለን ቀጥሎ
ደግሞ በሽያጭ ህጉ ያለው መስፈርት ከAጠቃላይ የውል ሕግ ካለው መስፈርት ጋር
ያለውን ግንኙነት Eንመለከታለን፡፡ የቤት ሽያጭን Aስመልክቶ የሚቀርቡ ክርክሮችን
በAግባቡ ለማስተናገድ Aግባብነት ያላቸውን የሕጉ ድንጋጌዎች
የAማርኛም የEንግሊዝኛም ትርጉም Eንጠቅሳለን፡፡ የማይንቀሳቀስ
በሚመለከተው የፍትሐብሔር ሕግ ክፍል የሚገኙት Aንቀጽ 2877 Eና Aንቀጽ 2878
Eንደሚከተለው ይደነግጋሉ፡፡
2877 የውሉ ፎርም
የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል በጽሑፍ ሳይደረግ የቀረ Eንደሆነ ፈራሽ
ነው፡፡
2877 form of contract
A contract of sale of an immovable shall be of no effect unless it is
made in writing.
2878 በማይንቀሳቀስ ንብረት መዝገብ ስለ መፃፍ
ያንድ የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል ንብረቱ ባለበት Aገር በሚገኘው
በማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ ካልተፃፈ በቀር በሦስተኛ ወገኖች ዘንድ ውጤትን
ሊያስገኝ Aይችልም፡፡
2878 Registration in registers of unmovable property
The sale of immovable shall not affect third parties unless it has
been registered in the registrars of immovable property in the place
where the immovable sold is situate.
ከድንጋጌዎቹ ይዘት ለመገንዘብ Eንደሚቻለው Aንቀፅ 2877 በተዋዋዮቹ
መካከል በሕግ የሚፀና ውል Eንዲኖር መሟላት የሚገባውን መስፈርት የሚመለከት
ሲሆን Aንቀፅ 2878 በሌላ በኩል ይኸው ውል ሦስተኛ ወገኖችን በሚመለከት ውጤት
Eንዲኖረው መሟላት ያለበትን መስፈርት የሚመለከት ነው፡፡ በAንቀፅ 2877 መሰረት
የሚፀና ውል Aለ ለማለት በሻጩና በገዢው መካከል የጽሑፍ ውል መኖሩ በቂ
ነው፡፡ ይህ መስፈርት ከውል ሕግ Aጠቃላይ ድንጋጌዎች ጋር ተያይዞ ሲታይ
በሻጭና በገዢ መካከል የተከናወነው የሽያጭ ውል በጽሑፍ Eንዲሆንና ግዴታ
ያለባቸው ተዋዋዮች Eንዲፈርሙበትና ሁለት ምስክሮች Eንዲያረጋግጡት
የሚጠይቅ ነው (Aንቀጽ 1727)፡፡ በተዋዋይ ወገኖች መካከል የፀና ውል Eንዲኖር
የዚሁ መስፈርት መሟላት Aስፈላጊነት Eንደተበጠቀ ሆኖ Aንቀጽ 2878 3ኛ
ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው ለማድረግ ተጨማሪ የምዝገባ ሥርAት መከናወን
Eንዳለበት ያስገነዝባል፡፡ ይህ የምዝገባ ሂደት መከናወን ያለበት ንብረቱ በሚገኝበት
የማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ መሆኑንም ድንጋጌው ይገልጻል፡፡
የማይንቀሳቀስ ሀብት ሽያጭን በሚመለከተው የፍትሐብሔር ሕጉ ክፍል
ያለው የውል Aፃፃፍ ፎርምን Eና ምዝገባን የሚመለከት መሰረታዊ የሕግ ማEቀፍ
ከላይ የተመለከተውን የሚመስል ሲሆን በውል ሕግ በጠቅላላ የሚገኘው መስፈርት
ግን ከዚህ የተለየ ነው፡፡ Aግባብነት ያለው የሕጉ Aንቀጽ 1723 ድንጋጌ የሚከተለው
ይዘት ያለው ነው፡፡
1723 የማይንቀሳቀሱ ንብረቶችን የሚመለከቱ ውሎች
(1) የማይንቀሳቀሱ ንብረቶችን ባለቤትነት ወይም ባንድ በማይንቀሳቀስ ንብረት
Eንደነገሩ ሁኔታ ላይ የAላባ ጥቅም መብት ወይም የመያዣ መብት ወይም የሌላ
ሀብት ሽያጭን Aገልግሎት መብት ለማቋቋም ወይም ለማስተላለፍ የሚደረጉት ውሎች
ሁሉ በጽሑፍና በሚገባ Aኳኋን በፍርድ ቤት መዝገብ ወይም ውል
ለማዋዋል ሥልጣን በተሰጠው ፊት መሆን Aለባቸው፡፡
(2) Eንዲሁም የማይንቀሳቀስ ንብረትን የሚመለከቱ የክፍያ ወይም የማዛወር
ስምምነቶች ሁሉ በጽሑፍና በሚገባ Aኳኋን በፍርድ ቤት መዝገብ ወይም
ውል ለማዋዋል ሥልጣን በተሰጠው ፊት መሆን Aለባቸው፡፡
1723 Contracts relating to immovable
(1) A contract creating or assigning rights in ownership or bare
ownership on an immovable or an usufruct, servitude or
mortgage of an immovable shall be in writing and registered
with a court or notary
(2) Any contract by which an immovable is divided and any
compromise relating to an immovable shall be in writing and
registered with a court or notary.
ከAንቀጽ 1723 (1) ይዘት ለመገንዘብ Eንደሚቻለው የማይንቀሳቀስ
ንብረትን የሚመለከቱ በርካታ ውሎች በሕግ ፊት የሚፀኑ ለመሆን ሁለት
መስፈርቶችን ማሟላት ይጠበቅባቸዋል፡፡ የመጀመሪያው መስፈርት ውሉ
በጽሑፍ መሆኑ ሲሆን ሁለተኛው መስፈርት ውሉ በAዋዋይ ወይም በፍርድ
43 44
ቤት መዝገብ ፊት መከናወን ነው፡፡ Eነዚህ ሁለት መስፈርቶች የማይንቀሳቀስ ሀብት
ባለቤትነትን ለማቋቋም ወይም ለማስተላለፍ የሚደረጉ ውሎችንም የሚመለከቱ ናቸው፡፡
የሽያጭ ውል የንብረት ባለቤትነት ከሚተላለፉባቸው መንገዶች Aንዱ በመሆኑ በዚሁ
ድንጋጌ ውስጥ የሚጠቃለል ነው፡፡ በመሆኑም በዚህ ድንጋጌ መሠረት ቤትን የሚመለከት
የሽያጭ ውል በህግ ፊት የፀና የሚሆነው በጽሑፍ ሲደረግ ብቻ ሳይሆን ይኸው የጽሑፍ
ውል ሥልጣን በተሰጠው Aዋዋይ ክፍል ወይም በፍርድ ቤት የተከናወነ ሲሆን ነው፡፡
የAንቀጽ 1723 ድንጋጌ Aንቀጽ 2778 ካስቀመጠው መስፈርት የተለየ ተጨማሪ መስፈርት
ያካተተ መሆኑ ድንጋጌዎቹን በማነፃፀር መገንዘብ የሚቻል ነው፡፡ የሽያጭ ሕጉን በተለይ
የሚመለከተው ድንጋጌ የሚጠይቀው የውሉን በጽሑፍ መከናወን ብቻ ሲሆን የውል ሕግ
በጠቅላላው ግን የጽሑፍን መስፈርት Eንደ Aንድ Aስፈላጊ መስፈርት Eንጂ Eንደ ብቸኛ
መስፈርት Aይወስደውም፡፡ በመሆኑም በሽያጭ ሕግ የሚፀና የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ
ውል ለማከናወን የሚጠየቀው መስፈርት በውል ሕግ ከሚጠየቀው መስፈርት የተለየ
ነው፡፡ ይህ ልዩነት Aንድ የሽያጭ ውል በሕግ ፊት የሚፀና መሆን Aለመሆኑን ለመወሰን
ገዢው ድንጋጌ መሆን ያለበት የትኛው ነው የሚለው ጥያቄ Eንዲነሳ ያደርጋል፡፡ ይህን
ጥያቄ ከመመልከታችን በፊት በAንቀጽ 1723 የሰፈረው ተጨማሪ መስፈርት በAንቀጽ
2878 ከሚገኘው የምዝገባ መስፈርት ጋር ያለውን ግንኙነት፣ ተመሳሳይነትና ልዩነት
በAጭሩም ቢሆን መመልከት Aስፈላጊ ነው፡፡ የAንቀጽ 1723 (1) የEንግሊዝኛው ትርጉም
“registration” የሚለውን ቃል ከመጠቀሙ በስተቀር በሁለቱም ድንጋጌዎች መካከል
ያለው ይዘት ሰፊ ልዩነት ያለው ነው፡፡ በመጀመሪያ ደረጃ Aንቀጽ 2878 ምዝገባ
Eንዲከናወን የሚጠይቀው ውሉ በሦስተኛ ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው ለማድረግ
ሲሆን Aንቀጽ 1723 (1) Aዋዋይ ወይም ፍርድ ቤት ፊት መቅረብን የሚጠይቀው
በተዋዋዮች መካከል በሕግ ፊት የሚፀና ውል Eንዲኖር ለማድረግ ነው፡፡ በመሆኑም
የAንቀጽ 1723 (1) መስፈርት መሟላት ወይም Aለመሟላት ሦስተኛ
የሚመለከት ሲሆን የኋለኛው መስፈርት መሟላት Aለመሟላት ግን
በራሳቸውም ላይ የውል መኖር ወይም Aለመኖር ውጤት የሚያስከትል ነው፡፡ በሁለተኛ
ደረጃ በAንቀጽ 1723 (1) የሚከናወነው ተግባር የሚፈፀመው Aዋዋይ ወይም ፍርድ ቤት
ፊት በመቅረብ ሲሆን በAንቀጽ 2878 ያለው የምዝገባ ተግባር የሚከናወነው ንብረቱ
በሚገኝበት ቦታ ነው፡፡ በAንቀጽ 1723 (1) የሚከናወነው ሂደት ተዋዋዮች Aዋዋይ ፊት
ቀርበው መዋዋላቸውን የሚያረጋግጡበት (authentication) ሂደት ሲሆን
የሚከናወነው ምዝገባ ሌሎች ሰዎች Aንድን የማይንቀሳቀስ ንብረት
የተከናወኑ ሕጋውያን ተግባራት (juridical acts) ማወቅ Eንዲችሉ ተግባራቱ ንብረቱ
ባለበት ማህደር Eንዲያያዝ በማድረግ የሚከናወን ነው፡፡ Aዋዋይ ፊት ቀርቦ የመዋዋሉ
መስፈርት ውሉ በተፈፀመበት ቦታ በሚገኝ Aዋዋይ/ፍርድ ቤት በመቅረብ መከናወን
የሚችል ሲሆን በ2878 መሠረት የሚከናወን ምዝገባ ግን የግድ ቤቱ በሚገኝበት ቦታ ባለ
መዝገብ በማስገባት የሚከናወን ነው፡፡
45
ከዚህ ቀጥሎ የምንመለከተው የAንድን የማይንቀሳቀስ ንብረት የሽያጭ ውል
በሚመለከት ገዢው ድንጋጌ የትኛው ነው የሚለውን ነው፡፡ Aሁን ከቀረበልን ጉዳይ
Aንፃር ዋናው ጥያቄ የAንቀጽ 2877ን የጽሑፍ መስፈርት ያሟላ ሰነድ በAንቀጽ
1723 (1) መሠረት Aዋዋይ ወይም ፍርድ ቤት ፊት ካልተደረገ በሕግ 45 ፊት
Eንደሚፀና ውል ይቆጠራል ወይስ Aይቆጠርም የሚለው ነው፡፡ በዚህ ረገድ ሽያጭን
የሚመለከተው የሽያጭ ሕግ ድንጋጌ Aንድ መስፈርት ብቻ በቂ ነው ሲል ጠቅላላ
የውል ሕግ ሁለት መስፈርት Aስፈላጊ ነው ስለሚል በሁለቱ ድንጋጌዎች መካከል
ያለውን Aለመጣጣም ለመፍታት የሽያጭ ሕግ ልዩ ሕግ ስለሆነ Aጠቃላይ
ጉዳዮችን በሚመለከተው የውል ሕግ ላይ የበላይነት ተሰጥቶት ጉዳዩ የሽያጭ ሕግ
በሚያስቀምጠው መለኪያ መሠረት መዳኘት Aለበት የሚለውን Aማራጭ Eንደ
መጀመሪያ መውሰድ ይቻላል፡፡ ይህ Aማራጭ የተለመደውን ልዩ ሕግ ከAጠቃላይ
ሕግ ቅድሚያ ይሰጠዋል (the special prevails over the general) የሚለውን
የሕግ ትርጉም መርህ የሚከተል ነው፡፡ ይህን መርህ በመከተል ጉዳዩን ካስተናገድን
የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ በጽሑፍ Eስከተከናወነ ድረስ የጽሑፍ ውሉ Aዋዋይ
ፊት ወይም ፍርድ ቤት ፊት ባይቀርብም ተዋዋዮቹን በሚመለከት የፀና የሽያጭ
ውል ለመመስረት በቂ ነው ወደሚለው መደምደሚያ Eንደርሳለን፡፡
በሌላ በኩል ይህ የAተረጓጐም ስልት ተግባራዊ የሚሆነው ሁለት የህግ
ድንጋጌዎች የሚጋጩ ሲሆንና ሁለቱም ድንጋጌዎች Aንድ ላይ ተግባራዊ ማድረግ
ሳይቻል ሲቀር ብቻ ተፈፃሚነት የሚኖረው የAተረጓጐም ዘይቤ በመሆኑ ይህን
ዘይቤ ለመምረጥ በቅድሚያ በሁለቱም ሊታረቅ የማይችል ቅራኔ መኖሩን ማረጋገጥ
ይጠይቃል፡፡ የሽያጭ ሕግ በሚፀና የሽያጭ ውል ጽሑፍ ያስፈልጋል ማለቱ፣
የውል ሕግ ለሚፀና የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ ውል ከጽሑፍ በተጨማሪ
ወገኖችን Aዋዋይ ፊት መከናወኑ Aስፈላጊ መሆኑን ከሚገልፀው ጋር ይጋጫል? ሁለቱንም
በተዋዋዮች ማጣጣምስ Aይቻልም? የሕጉ Aንቀጽ 2877 የሽያጭ ውል በጽሑፍ ካልሆነ በቀር
Aይፀናም ከማለት ሌላ በAዋዋይ ፊት መከናወን Aያስፈልግም የሚል ድንጋጌ
የለውም፡፡ በመሆኑም የሽያጭ ሕግ በውልም ሕግ ለተጠቀሰው የጽሑፍ Aስፈላጊነት
AፅንOት ከመስጠቱ ሌላ የመረጋገጥን (authentication) Aስፈላጊነት Aላስቀረም
በማለት የሁለቱን ድንጋጌዎች ላይ ላዩን የሚታይ ቅራኔ (apparent
በ2878 contradiction) ማስታረቅ ይቻላል፡፡
በማስመልከት
ከዚህ በተጨማሪ የፍትሐ ብሔር ሕጉን Aደረጃጀት፣ ዓላማና ወጥነት
ግምት ውስጥ ማስገባት Aሁን ለተያዘው ጉዳይ የሚበጅ ነው፡፡ የፍትሐ ብሔር
ሕጉ Aደረጃጀት በተለያዩ መጽሐፎች የተከፋፈሉት ርEሰ ጉዳዮች Aንድን ዓላማ
የሚያሳኩ፣ ከተመሳሳይ መሠረተ ሃሳብ የሚንደረደሩና Eርስ በርሳቸው
የሚደጋገፉ መሆናቸውን የሚያሳይ ነው፡፡ ይህ Aደረጃጀት ሕጐቻቸውን በኮድ
መልክ በሚያደራጁ Aገሮች (codified systems) የተለመደና የሕግ ሥርዓቱ
46
መገለጫ ባህርይ ነው፡፡ በመሆኑም በተለያዩ የሕጉ ክፍሎች በሚገኙ ድንጋጌዎች
መካከል ቅራኔ ከማፈላለግ ይልቅ ተደጋጋፊ ሆነው የጋራ ዓላማ የሚያሳኩበትን
የሕግ ትርጉም መሻት የሕግ ባለሙያዎች ሊመርጡት የሚገባ የሕግ Aተረጓጎም ዘይቤ
ነው፡፡ ስለዚህ ልዩ ሕግ ጠቅላላ ዓላማ ካለው ሕግ ቅድሚያ ይሰጠዋል የሚለውን ዘይቤ
ተከትሎ ውሳኔ ላይ ከመድረስ በፊት በEርግጥ የማይታረቅ፣ ምክንያታዊ የሆነ፣ በላቀ
የሕግ Aውጪው ፍላጐት የተደገፈ ግጭት መኖሩን ማረጋገጥ ያስፈጋል፡፡
ይህ ችሎት ለማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭ የውል ሕግ Aንቀጽ 1723 (1)
የተለየና ጥብቅ መስፈርት ያስቀመጠበት ምክንያት ለAተረጓጎሙ መነሻ መሆን ይገባዋል
ከሚል መንደርደሪያ ይነሳል፡፡ የፍትሐ ብሔር ሕጉ መነሻ መሰረተ ሀሳብ በመርህ ደረጃ
ለውል መመስረት የተዋዋዮች ስምምነት ብቻ በቂ ነው የሚል ሆኖ ሳለ (Aንቀጽ 1719)
የማይንቀሳቀሱ ንብረቶችን በሚመለከት ግን ጠበቅ ያለ ፎርም Eንዲከተሉ ይደነግጋል፡፡
የማይንቀሳቀስ ንብረትን በሚመለከት ተዋዋይ ወገኖች ስምምነታቸውን በጽሑፍ ከማስፈራቸው
በተጨማሪ Aዋዋይ ፊት ወይም ፍርድ ቤት ፊት ቀርበው Eንዲፈጽሙ መደንገጉ ሕጉ
ለማይንቀሳቀስ ንብረት ልዩ ትኩረት መስጠት መፈለጉን የሚያመለክት ነው፡፡ ይህ የሕግ
Aውጪው ፍላጐት የማይንቀሳቀስ ንብረት ለAንድ Aገር በAጠቃላይም ሆነ ለAንድ ግለሰብ
በተለይ ካለው ጠቀሜታ ጋር የተያያዘ ነው፡፡ የማይንቀሳቀስ ንብረት ካለው ማህበራዊ
ጠቀሜታ Aንፃር ውሎቹ ስልጣን ባለው Aካል Eንዲረጋገጡ በመጠየቅ ረገድ የIትዮጵያ
ሕግ የተከተለው ሥርAት ከሞላ ጐደል ሁሉም የሕግ ሥርAት የተቀበለው ነው፡፡
የማይንቀሳቀሱ ንብረቶችን በማስመልከት የሚፈፀሙ ውሎች ከሌሎች ውሎች ለየት ባለ
ሁኔታ ሥልጣን በተሰጠው Aካል ቀርበው Eንዲረጋገጡ ማድረግ በAብዛኞቹ የሕግ
ሥርዓቶች የሚፈፀም Aካሄድ ነው፡፡ የማረጋገጡ (authentication) ሂደት ተዋዋዮቹ
ትልቅ ጠቀሜታ ባለው ንብረት ላይ የሚፈጽሙት ውል ፈቅደው የሚፈጽሙት መሆኑን
ከማረጋገጥ ባሻገር፣ የሚሸጠው ሰው ባለንብረት መሆኑን ለማጣራት፣ ውሉ የተፈፀመበትን
ትክክለኛ ቀን ለማረጋገጥ Eድል በመስጠት የንብረት መብትን ለመጠበቅ፣ የውሎች
ዋስትና (security of legal transactions)ለማረጋገጥ ትልቅ ጠቀሜታ ያለው ነው፡፡
የፍትሐ ብሔር ሕግ Aንቀጽ 1723 (1) በማይንቀሳቀስ ንብረት ላይ የሚከናወኑ ዓበይት
ህጋውያን ተግባራት በተለይም የባለሀብትነትን (ownership) ዓላባን (usufruct) Eና
የAገልግሎትን መብት (servitude) ለማቋቋም ወይም ለማስተላለፍ የሚደረጉ ውሎች
የተጠቀሰውን ፎርም Eንዲከተሉ የግድ ይላል፡፡ በዚህ Aንቀጽ ውስጥ ከተጠቀሱት መብቶች
ባለቤትነት ከሁሉም የሰፋ መብት ነው፡፡ ባለቤትነትን ማቋቋምም ሆነ ማስተላለፍም ዓላባን
ወይም የAገልግሎት መብትን ከማቋቋም የበለጠ ጠቀሜታ Eና ጥንቃቄ Eንደሚያስፈልገው
Eሙን ነው፡፡ ባለቤትነትን ማስተላለፍ ከሌሎች በAንቀጽ 1723 (1) ከተጠቀሱት ሕጋውያን
ተግባራት የበለጠ ጥንቃቄና ጥበቃ የሚሻና የሚገባው Eንደመሆኑ ሕግ Aውጪው የባለቤትነት
መብትን ለሚያስተላልፍ የሽያጭ ውል Aላባን ወይም የAገልግሎት መብትን ለማቋቋም
ከሚደረጉ ውሎች ያነሰ ጥበቃ ያደርጋል ተብሎ Aይገመትም፡፡ የሕጉን Aንቀጽ 2877
በተናጠል በመመልከት የሽያጭ ውል በጽሑፍ ብቻ መደረጉ በቂ ነው፣ Aዋዋይ ወይም
47
ፍርድ ቤት ፊት መከናወን Aያስፈልገውም ወደሚል መደምደሚያ መድረስ ከሁሉም
በላይ ጥንቃቄ
የሚያስፈልገው የባለቤትነት ማስተላለፍ ጉዳይ ልል በሆነ ፎርም Eንዲከናወን
ማድረግን የሚያስከትል በመሆኑ ከሕጉ Aጠቃላይ ዓላማ ጋር የሚጣጣም ነው
Aንልም፡፡ በመሆኑም የማይንቀሳቀስ ንብረትን በሚመለከት የሚደረጉ የሽያጭ
ውሎች በጽሑፍ ብቻ ሳይሆን Aንቀጽ 1723 (1) በሚጠይቀው መሠረት Aዋዋይ
ወይም ፍርድ ቤት ፊት መከናወን ይገባቸዋል፡፡ ከላይ Eንደተጠቀሰው በAንቀጽ
1723 (1) የሰፈረው የማረጋገጥ (authentication) መስፈርት ውሉ በሦስተኛ
ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው ብቻ መከናወን ያለበት ሳይሆን ውሉ በተዋዋይ
ወገኖች መካከል ውጤት Eንዲኖረውም ጭምር መከናወን ያለበት ነው፡፡
የማይንቀሳቀስ ንብረትን የሚመለከት የሽያጭ ውል የAንቀጽ 1723(1)ን መስፈርት
የማያሟላ ከሆነ በሕጉ Aንቀጽ 1720 (1) መሠረት ውሉ Eንደረቂቅ ብቻ ሆኖ
ከሚቆጠር በስተቀር የሚፀና ውይ Aይሆንም፡፡
Aሁን በቀረበልን ጉዳይ 2ኛ መልስ ሰጪ Aለኝ የሚሉት የሽያጭ ውል
በጽሑፍ መሆኑ ተገጋግጦAል፡፡ ሆኖም የሽያጭ ውሉ በAዋዋይ ፊት ያልተከናወነ
በመሆኑ ውሉ መፈፀሙ ራሱ Aከራካሪ ሆኖAል፡፡ ሕግ Aውጪው ቤትን
የሚመለከቱ መሠረታዊ ውሎች በ1723 (1) የተጠቀሱ ውሎች Aዋዋይ ፊት
Eንዲከናወኑ የሚፈልገውም የኋላ ኋላ የሚነሱትን የዚህ Aይነት Aለመግባባቶች
ቀድሞውኑ ለማስወገድ ነው፡፡ ውሉ በAዋዋይ ፊት ወይም በፍርድ ቤት ቀርቦ
ያልተረጋገጠ መሆኑን ሲገነዘብ ፍርድ ቤቱ ውሉ Eንደረቂቅ Eንደመቁጠር ነበሩ
የተባሉትን ምስክሮች በመስማት በሕግ ሕልውና የሌለው ውል ተቀባይነት
Eንዲያገኝ ማድረጉ መሠረታዊ የሕግ ስህተት ነው፡፡
የAሁን ተቃዋሚ በፍትሐ ብሔር ሕግ Aንቀጽ 1723 (1) መሠረት
Aዋዋይ ፊት ወይም ፍርድ ቤት የተረጋገጠ የቤት ሽያጭ ውል ባለማቅረቡ ፍርድ
ቤቱ ቀደም ሲል የሰጠውን ውሳኔ ለመቃወም የሚያበቃ ህጋዊ መብት የለውም፡፡
ፍርድ ቤቱም ይህን መሠረት በማድረግ የቀረበለትን ኑዛዜ በከፊል ማሻሻሉ
ትክክለኛ Aይደለም፡፡ በዚህም ምክንያት የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት የሰጠው
ውሳኔ ሊሻር የሚገባው ነው፡፡ የከፍተኛው ፍርድ ቤት ይህን ስህተት ማረም
ሲገባው የቀረበለትን ይግባኝ Aያስቀርብም በማለት መዝጋቱ ትክክል Aልነበረም፡፡
ውሳኔ
1. የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት በመዝገብ ቁጥር 09823 ሐምሌ
14 ቀን 1986 የሰጠው ውሳኔ Eንዲሁም የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት
በመዝገብ ቁጥር 33751 ሰኔ 14 ቀን 1997 የሰጠው ውሳኔ ተሽረዋል፡፡
2. የAሁንዋ Aመልካች በወረዳ 24 ቀበሌ 09 በቤት ቁጥር 011 ላይ Eኩል
ባለድርሻ ናቸው በማለት በ16/3/92 ተሰጥቶ የነበረው ውሳኔ በ23/3/85
48
የAሁን 2ኛ መልስ ሰጪ ፈፀምኩ በሚለው የሽያጭ ውል ምክንያት ሊሻሻል የሰበር መ/ቁ 15557
Aይገባም ብለናል፡፡ መጋቢት 18 ቀን 1999 ዓ.ም
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
ወ/ት ሂሩት መለሰ
Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
Aመልካች፡- ወ/ሮ Aልማዝ ዓለማየሁ
ተጠሪ፡- Aቶ ብርሃኑ ተሊላ
የAፈጻጸም ክርክር - የጋራ ሀብት በፍርድ Aፈጻጸም የሚከበርበትና በሐራጅ
የሚሸጥበት ሁኔታ - የከተማ ቦታ ይዞታ - የባልና ሚስት የጋራ ሃብት
የAፋር ጠቅላይ ፍርድ ቤት ተጠሪው በAፈጻጸም ከAዋሽ ማዘጋጃ ቤት የተረከበው
ቦታ የፍርድ ባለEዳው ከነበረው ቦታ የበለጠ ቢሆንም በAፈጻጸሙ Aጋጣሚ
ቅድሚያ የተመራ ስለሆነ ለEሱ ሊደለደል ይገባዋል Eንዲሁም በፍርድ ቤቱ ተይዞ
የንብረቱ ግምት ግማሽ ገንዘብ ለተጠሪው ሊመለስ ይገባል ሲል የወሰነውን ውሣኔ
በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡

ውሣኔ፡ - የAፋር ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሮ የዞን 3 ከፍተኛ

ፍርድ ቤት የሰጠው ትEዛዝ ጸንቷል፡፡

ማዘጋጃ ቤት በፍርድ ቤት በታዘዘ የAፈጻጸም ጉዳይ በስህተት ቦታ ለክቶ

Aስረክቦኛል ግብርና የስም ማዛወሪያ ከፍዬበታለሁ የሚለው መከራከሪያ
ነጥብ የቦታ ባለይዞታ ለማድረግ የሚያበቃ Aይደለም፡፡

49 50
 የሰበር መ/ቁ 15557 ተጠሪም ይህንኑ ገንዘብ በሞዴል 85 Aስይዤ ቦታውንም የAዋሽ ከተማ
መጋቢት 18 ቀን 1999 ዓ.ም ማዘጋጃ ቤት ለክቶ Aስረክቦኝ Aስፈላጊውን የመንግስት ውዝፍ ግብር ከከፈልኩ
በኋላ ካርታ Eንዲሰጠኝ ሳመለክት Eንድረከብ ከተወሰነው ቦታ ተከፍሎ ለAሁን
ዳኞች፡- መንበረፀሐይ ታደሰ Aመልካች Eንዲሰጥ ታዝዣለሁ በማለት ማዘጋጃ ቤቱ Eንደ ውሳኔው
Aሰግድ ጋሻው ሊያስፈፅምልኝ ስላልቻለ፡-
መስፍን Eቁበዮናስ 1. በሞዴል 85 የተያዘው ገንዘብ ለAመልካች Eንዳይከፈልብኝ
ሂሩት መለሰ 2. Eንድረከብ ለተደረገው ንብረት ተቆርሶ ለAመልካች Eንዳይሰጥብኝም
ተሻገር ገ/ስላሴ የማገጃ ትEዛዝ ለማዘጋጃ ቤቱ Eንዲተላለፍልኝና
Aመልካች፡- ወ/ሮ Aልማዝ ዓለማየሁ ቀረቡ፡፡ 3. የፍርድ ባለEዳው የAቶ ዮሐንስ ገ/ስላሴ የቦታ ይዞታ ፋይል ቀርቦ ታይቶ
ተጠሪ፡- Aቶ ብርሃኑ ተሊላ Aልቀረቡም፡፡ ንብረቱን Eንድረከብ ይደረግልኝ በማለት በት/ፋ/መ/ቁ 11/94 ለዞን 3
መዝገቡን መርምረን ፍርድ ሰጥተናል፡፡ ከፍተኛ ፍ/ቤት Aቤቱታ Aቅርቧል፡፡

ፍርድ የከፍተኛው ፍ/ቤትም በዚህ ጉዳይ ግራ ቀኙን ካከራከረ በኋላ የAሁን ተጠሪ
በAፈፃፀም ይረከብ የተባለው ይዞታ የፍርድ ባለEዳውን የAቶ ዮሐንስ ገ/ስላሴን
ይህ የሰበር ጉዳይ ሊቀርብ የቻለው የAፋር ብ/ክ/መንግስት ጠቅላይ ፍ/ቤት
ነው፡፡ የፍርድ ባለEዳው ይዞታ ስፋት ደግሞ 600 ካሬ ሜትር Eንደሆነ በማዘጋጃ
የግራ ቀኙን ጉዳይ በይግባኝ ተመልክቶ በፍ/ብ/ይ/መ/ቁ 15/94 የካቲት 18 ቀን 1996
ቤት ተረጋግጧል፡፡ ይሁን Eንጂ የፍርድ ባለመብቱ ከዚህ ወጭ የፍርድ ባለEዳውን
ዓ.ም በዋለው ችሎት በሰጠው ውሳኔ Aመልካች ቅር ተሰኝተው የሰበር Aቤቱታ
ወንድም የAቶ ገ/EግዚAብሔር ገ/ስላሴን 200 ካሬ ሜትር Eና በትርፍነት
በማቅረባቸው ነው፡፡
የሚገኘውን 355 ካሬ ሜትር ጭምር በስህተት ደርቦ Eንዲረከብ የተደረገ መሆኑን
ጉዳዩም ባጭሩ Eንደሚከተለው ነው፡፡
ለማወቅ ተችሏል፡፡ ስለሆነም Aመልካች የባለቤቷ ወንድም በግንባር ተገኝቶ
ተጠሪ Aቶ ብርሃኑ ተሊላ በAሁን Aመልካች ባለቤት በAቶ ዮሐንስ ገ/ስላሴ ላይ ብር
Eስከሚረከብ ድረስ ይህንኑ 200 ካሬ ሜትር በAደራ Eንድትይዝ በትርፍነት
18,794.15 Aስፈርደዋል፡፡ ሆኖም ይህ ፍርድ ከመሰጠቱ በፊት በክርክር ላይ Eያለ
የሚገኘውንም 358 ካሬ ሜትር ማዘጋጃ ቤቱ በስሟ Eንዲያዘዋውርላት ከዚህ በቀር
Eንዳይሸጥ Eንዳይለወጥ በሚል የEግድ ትEዛዝ የተላለፈበት ንብረት የAቶ ዮሐንስ
ተጠሪው ሊረከብ የሚገባው የፍርድ ባለEዳውን ይዞታ 600 ካሬ ሜትር ሊሆን
ገ/ስላሴ ብቻ ሳይሆን ከEኔ ከAመልካች ጋር በትዳር Eያለን የተፈራ፤ የተገኘ በመሆኑ
ይገባል በማለት ወስኗል፡፡
የEኔ ድርሻ ሊነካብኝ Aይገባም በሚል ጣልቃ ገብታ Aመልካች በመከራከሯ Eንደ
በዚህ ውሳኔ ቅር በመሰኘት ተጠሪ ለክልሉ ጠ/ፍ/ቤት Aቤቱታ Aቅርቧል፡፡
Aቤቱታዋ Eግድ ከተሰጠበት ንብረት ግማሹ የAመልካች መሆኑ የተጠበቀ ነው በሚል
የጠ/ፍ/ቤቱም ግራ ቀኙ በተገኙበት ጉዳዩን ከመረመረ በኋላ በትርፍነት
ፍርድ Aርፎበታል፡፡
ተገኝቷል የተባለውን ቦታ በሚመለከት ትርፍ Eስከሆነ ድረስ ማዘጋጃ ቤቱ
Eንዲሁም ይኸው ንብረት በAፈፃፀም ተይዞ በብር 25,000.00 ግምት መነሻ
ለፈለገው ሰው መደልደል /መስጠት/ ይችላል፡፡ሆኖም ይህንኑ ቦታ ማዘጋጃ ቤቱ
Eንዲሸጥ በተባለ ጊዜ ግማሹ የAመልካች መሆኑ ተጠብቆ ንብረቱ በሐራጅ
በመጀመሪያ ተጠሪው /Eንዲረከብ/ ለክቶ Eንዲረከብ ካደረገ በኋላ ከAምስት ወር
Eንዲሸጥ ተደርጎ ገዥ ባለመቅረቡ ምክንያት Eንደ መጨረሻ Aማራጭ የፍርድ
ባለመብት የAሁን ተጠሪ ከግምቱ ብር 25,000.00 የሆነበትን /የAመልካችን ግማሽ ቆይታ በኋላ ደግሞ ለAመልካች Eንዲሰጥ Aድርጓል፡፡Aንድን ቦታ ለሁለት ሰዎች

ድርሻ ብር 12,500.00/Aስራ ሁለት ሺህ ከፍሎ ንብረቱን Eንዲረከብ ታዟል፡፡ በAንድ ጊዜ መስጠት Aይቻልም፡፡ ስለሆነም ለማን ይሰጥ የሚለው ጉዳይ በቅድሚያ

51 52
ለማን ተስጥቶ ነበረ ከሚለው Aንፃር መታየት ስላለበት ይኸው 358 ካሬ ሜትር ቦታ ብር 12,500.00 የAመልካችን ድርሻ በሞዴል 85 Aስይዞ ንብረቱን ስለEዳው
ለተጠሪ ይገባል Eንዲሁም በሞዴል 85 ተይዞ የነበረው ገንዘብ ለAመልካች መስጠቱ Eንዲረከብ በሚል የታዘዘ ስለመሆኑ ከመዝገቡ ግልባጭ ተገንዝበናል፡፡
ቀርቶ ለተጠሪው ይመለስ በማለት ወስኗል፡፡ ይህም ከሆነ የፍርድ ባለመብቱ የAሁን ተጠሪ ስለEዳው ሊረከበው የሚገባው
የሰበር Aቤቱታ የቀረበውም ይህንኑ ውሳኔ በመቃወም ነው፡፡ መሠረታዊ የህግ ቤትና ይዞታው ይህንኑ በAፈፃፀም ምክንያት ይሸጥ የተባለውንና በባለEዳው በAቶ
ስህተት ተፈፅሞበታል የተባለው የቅሬታ ነጥብም ክርክር ባስነሳው ትርፍ ቦታ ላይ ዮሐንስ ገ/ስላሴ ስም ተመዝግቦ የሚገኘውን ነው፡፡ ይህ ቦታ Eና ይዞታ ደግሞ
ከተጠሪ በፊት በቦታው ላይ የቆየሁበት በመሆኑ በመሬት ወይም በምሪት Aሰጣጥ በፊቱ 650 ሜትር ካሬ ብቻ Eንጂ ከዚያ ያልዘለለ ስለመሆኑ በባለሙያ በማዘጋጃ
ላይ የቀዳሚነት መብት የEኔ ሆኖ Eያለ ለተጠሪ ይሰጥ በማለት የክልሉ ጠ/ፍ/ቤት ቤቱ ተረጋግጧል፡፡ ይህንኑ ቤት ከEነ ትክክለኛ ይዞታው ተለክቶ Eንዲረከብ
መወሰኑ የህግ Aግባብን የተከተለ Aይደለም፡፡ ማድረግ ሲገባ በEዳ ከተያዘው ንብረት ውጭ መሰራቱ Eና Eንዲረከብ ጥረት
Eንዲሁም በሞዴል 85 የተያዘው ብር 12,500.00 የEኔ የሚስት ድርሻ ሆኖ መደረጉ ተገቢ ሆኖ Aላገኘውም፡፡ የማዘጋጃ ቤቱ ይህንኑ 600 ሜትር ካሬ፣ የAቶ
Eንዲከፈል የተወሰነው ለጠ/ፍ/ቤቱ ይግባኝ ምክንያት በሆነው የትEዛዝ ፋይል መዝገብ ገ/EግዚAብሔር ገ/ስላሴን ይዞታ 200 ሜትር ካሬ Eና ክርክር ያስነሳውን ትርፍ
በAለመሆኑ በይግባኝ መዝገቡ ላይ በዚህ Aኳኋን መወሰኑ መሠረታዊ የህግ ስህተት ቦታ Eንድረከብ ለክቶልኛል፡፡ ግብር ና የስም ማዛወሪያ ከፍዬበታለሁ የሚለው
ፈፅሟልና ይሻርልኝ የሚል ነው፡፡ መከራከሪያ ነጥብ የዚህ ሁሉ ቦታ ባለይዞታ ለማድረግ የሚያበቃ Aይደለም፡፡
ተጠሪም ቀርቦ የክልሉ ጠ/ፍ/ቤት በይግባኝ Aይቶ የሰጠው ውሳኔ የህግ ግድፈት የክልሉ ጠ/ፍ/ቤት ፍርዱን በAፈፃፀም ተከካሹ ወይም በፍርድ ባለEዳው ንብረት
የለበትም የሚልበትን ምክንያት በመዘርዘር መልስ ሰጥቷል፡፡ ላይ ብቻ ማስፈፀም ሲገባው የማዘጋጃ ቤቱ የፈፀመውን ስህተት Eንደ መነሻ
በመውሰድ ይህንኑ ትርፍ ቦታ በቅድሚያ የተመራው የፍርድ ባለመብቱ የAሁን
Eኛም ጉዳዩን ተመልክተናል፡፡
ተጠሪ ነው፡፡ ስለሆነም ለEርሱ ሊደለደል ይገባል ሲል የሰጠው ውሳኔ የAፈፃፀም
Eንደተመለከትነውም ለዚህ ክርክር መነሻ የሆነው የAሁን ተጠሪ ከሳሽ
ሥርዓቱን የተከተለ ሆኖ Aላገኘነውም፡፡
የAመልካች ባለቤት Aቶ ዮሐንስ ገ/ስላሴ ደግሞ ተከሳሽ ሆነው በፍ/ብ/መ/ቁ 8/90
በሌላ በኩል የAመልካች ባለቤት በተከሰሰበት ጉዳይ Aመልካች ጣልቃ ገብታ
በከፍተኛው ፍ/ቤት በመከራከር ላይ Eያሉ የAሁን Aመልካች ባለቤቴ Aመጣው
ተከራክራ በክሱ ምክንያት ቦታ በታገደው ንብረት ላይ ያላት ድርሻ የተጠበቀ ነው
በተባለው Eዳ ምክንያት የEኔ የጋራ ሀብት በሆነው ቤት ላይ የEግድ ትEዛዝ
በሚል ፍርድ Aርፎበታል፡፡ የጣልቃ Aግባብ ሥርዓቱ ተገቢ Aይደለም በሚል
መተላለፉ ተገቢ Aይደለም፡፡ ስለሆነም ጣልቃ ገብቼ ልከራከር በማለት ባቀረበቺው
የይግባኝ Aቤቱታ ቀርቦ የታረመ ስለመሆኑም Aልተመለከተም፡፡ ከዚህ በላይ
ጥያቄ የክርክሩ ተካፋይ ከሆነች በኋላ የከፍተኛው ፍ/ቤት የAመልካች ባለቤት
በAፈፃፀም መ/ቁ 3/93 ከንብረቱ ሽያጭ ግማሹ ብር 12,500.00
በሥራው ምክንያት ላጐደለው ብር 18,794.15 ባለEዳ ነው፡፡ የEግድ ትEዛዝ
የሚስት/የAመልካች ድርሻ ሆኖ በሞዴል 85 Eንዲያዝ ተደርጓል፡፡ ይህ መሆኑ
የተላለፈበትን ቤት Aመልካች በሚስትነታቸው Aብረው የሰሩት መሆኑን በማስረጃ
Eየታወቀ በAፈፃፀም ምክንያት ልረከብ የሚገባው ይዞታ ምን ያህል ሊሆን ይገባል
ስላረጋገጠ ድርሻቸው ሊነካባቸው Aይገባም በማለት ወስኗል፡፡ በዚህ ውሳኔ መሠረት
የሚለውን በሚመለከት ክስ ላይ የክልሉ ጠ/ፍ/ቤት ይኸው በAደራ ተይዞ የነበረው
Eንዲፈፀም በAፈፃፀም መ/ቁ 3/93 የAፈፃፀም ክሱ ቀጥሎ በብር 25,000.00 ግምት
ገንዘብ ወጭ ሆኖ ለተጠሪው ይመለስ ሲል የሰጠው ዳኝነት ህጋዊ መሠረት ያለው
መነሻ ይህንኑ የጋራ ቤት የሚገዛ ገዥ ባለመገኘቱ Aመልካች ግማሹን መክፈል
Aይደለም፡፡ ለምን ቢባል ይሸጥ ከተባለው ንብረት ላይ ግማሹ የAመልካች ድርሻ መሆኑ
ከቻለች ቤቱን Eንድታስቀር ተብሎ ቢታዘዝም ይህንን መፈፀም ባለመቻሏ ተጠሪው
ለAፈፃፀሙ ምክንያት በሆነው በዋናው ጉዳይ በመ/ቁ 8/90 ውሳኔ ያረፈበት ከመሆኑም
በላይ ጠ/ፍ/ቤቱ በይግባኝ ለተመለከተው ጉዳይ መነሻ በሆነው በመ/ቁ 11/94

53 54
በሞዴል 85 የተያዘው ገንዘብ የይዞታው መጠን ታይቶ ውሳኔ Eስኪሰጠው ድረስ ይህ ¡\iZ M/e. 22260
ገንዘብ ሳይከፈል ታግዶ ይቆይልኝ በሚል Eንጂ ይመለስልኝ Mµióp 20 d} 1999
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
በሚል ዳኝነት Aልተጠየቀበትም፡፡ ይህን ሳይረዳ የክልሉ ጠ/ፍ/ቤት በሞዴል 85
' „Q¶¬ µað
የተያዘው ገንዘብ ይመለስ ሲል መወሰኑ መሠረታዊ የህግ ስህተት ነው፡፡
' M^Ö} †ei§|^
ውሳኔ /p BôVp MEQ

የAፋር ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ጠ/ፍ/ቤት በፍ/ብ/ይ/መ/ቁ 15/94 ታህሳስ „q ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- ¡·}¨Z ˆmN „´G¶Eùp Ë/iöp
28 ቀን 1996 ዓ.ም በዋለው ችሎት የሰጠው ውሳኔ የተሻረ ሲሆን በAንፃሩ የዞን
m¸W“u:- Eነ /[ ´¨WÖ ðk{C
ሦስት ከፍተኛ ፍ/ቤት በት/ፋ/መ/ቁ 11/94 የካቲት 19 ቀን 1994 ዓ.ም በዋለው
ችሎት የሰጠው ትEዛዝ የፀና ስለሆነ፡
የወጪና ኪሣራ ክርክር - የወጪና ኪሣራ Aወሳሰን - የፍ/ብ/ስ/ስ/ህ/ቁ 463
1. ተጠሪ ገዥ ባለመገኘቱ ምክንያት በAፈፃፀም ሊረከበው የሚገባው ንብረት
የAማራ ጠቅላይ ፍርድ ቤት Aመልካች ለተጠሪዎች ወጪና ኪሣራ Eንዲከፍል
የፍርድ ባለEዳውን የAቶ ዮሐንስ ገ/ስላሴን Eና የAመልካችን ቦታና ይዞታ ብቻ
የወሰነውን በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
በመሆኑ በማዘጋጃ ቤቱ Eንደተረጋገጠው 600 ሜትር ካሬ ብቻ ሊረከብ
ይገባል፡፡
ውሣኔ፡ - የAማራ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ በከፊል ተሽሯል፡፡
2. ይህም ይሸጥ የተባለው ቤትና ቦታ የፍርድ ባለEዳውና የAመልካች የጋራ
1. የፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 462 በክስ ምክንያት ስለሚከፈለው ማናቸውም
ሀብት መሆኑ ታይቶ ለAፈፃፀሙ መነሻ በሆነው ውሳኔ ላይ ዳኝነት የተሰጠበት
ወጪና ኪሣራ፣ የሚከፍለውን ወገን፣ የወጪውንና የኪሣራውን ልክ፣
በመሆኑና ይህም በይግባኝ ያልተሻረ ስለሆነ Eንዲሁም በAፈፃፀም መዝገቡም
የሚከፈልበትን የሃብት ምንጭ፣ የAከፋፈሉን ሁኔታ ፍርድ ቤቱ ትክክል
ላይ ቢሆን ይኸው መብት የተጠበቀ በመሆኑ በሞዴል 85 ተይዞ የሚገኘው
መስሎ በሚገምተው ሁኔታ Eንዲወስን መብት (discretion) ይሰጠዋል፡፡
ብር 12,500.00 /Aስራ ሁለት ሺህ Aምስት መቶ ብር/ የAመልካች ድርሻ
2. የወጪና ኪሣራ ክፍያ Aላማ ረቺው ወገን በክርክሩ ምክንያት ያወጣውን
በመሆኑ ለAመልካች ሊከፈል ይገባል በማለት ወስነናል፡፡
ወጪ ተረቺ Eንዲሸፍን Eንጂ ተረቺውን ለመቅጣት Aይደለም፡፡
ይህ ክርክር ላስከተለው ወጭና ኪሣራ ግራ ቀኙ የየራሳቸው
3. ፍርድ ቤት የወጪና ኪሣራን መጠን ሲወስን ምክንያታዊ ባልሆነና
መዝገቡ ተዘግቷል፡፡
በተጋነነ መንገድ Eንዳይሆን ጥንቃቄ ሊያደርግ ይገባል፡፡
4. የወጪና ኪሣራ ዝርዝር ባልቀረበ ጊዜ ፍርድ ቤት የኪሳራውን መጠን
የተጋነነ Eንዳይሆን ክርክሩ የወሰደው ጊዜ፣ የክርክሩ ውስብስብነትና
Aስፈላጊውን ዳኝነት ለመከታተል ተገቢ ናቸው የሚላቸውን ወጪዎች
Aመዛዝኖ ተመጣጣኝ መጠን ያለው ኪሣራ ሊወስን ይገባል፡፡

55 56
 ¡\iZ M/e. 22260 ^E¾| ˆóRX ¡NôMEˆmð ¡Ö/S/S/K´ð „}dÏ 462 iŠ^
Mµióp 20 d} 1999 OŠ}¤p ^ENôˆÑEð N|rðO ¾| ˆóRX ¡NôˆÖEð} ´}@ ¡¾ð}|
ªƒu:- 1. „q M}iUÍH¦ o¨\ ¡ˆóRXð} GŠ@ ¡NôˆÑGip} ¡Bkp O}Á@ ¡„ˆÔÑEð} Að{öo Ö/iön pŠŠG
2. ' „Q¶¬ µað M^Eù iNô´Omð Að{öo †}ªó\º Mkp (discretion) ¦Q¸’G:: ¡¾|
3. ' M^Ö} †ei§|^ ˆóRX ŠÖ¤ „FNO Urõð ´} iŠZŠV OŠ}¤p ¤¹ð} ¾ mUrõ
4. /p BôVp MEQ †}ªó`Ö} †}°õõ mUrõð} EMg¹p jEMD{ð Ö/iön ¡¾| ˆóRXð} M¸}
5. „q ma´Z ´/SF\ö EM\} Mkp (discretion) ió~UðO ðR{öð} iNôQºip ´ó˜ö ¦C}{ð ¡C´ð}
„MG‰u:- ¡·}¨Z ˆmN „´G¶Eùp Ë/iöp - {´UѲ iU¨¬ „FN ˆ¶Op ð^º N^´jp ¦~ZioG::
m¸W“u:- 1./[ ´¨WÖ ðk{C ¡„j RMð„öG ˆkp †Zjo ¬Z²p Ö/iön m´ió ¶Op {ð ¤Eð} ¾| ˆóRX EMQ} ¦Uªð
jE}kUp ¸if „k©G m‰i ˜}¬O ¾ð ¦O ˆóRXð EóˆÑEð ¡Nô´jð ´} ¡¾ð} šZšZ
2. ¡mp Bkp GNp ¬Z²p †}ªó¤dZk E󤘐ð †}¨NôuG ¡Ö/S/S/K/e. 463(1) ¤MEŠoG:: šZšV
3. ¡M}¶Sp GNp ¬Z²qu jE„¨X lZ¬ iódZkEpO ¶} ¡dUið} šZšZ †}ªE EMdiG R¦´¨¬ iÖ/S/S/K/e.
Mš´ið mMZO[ mˆo¢ ÖZ¬ m\ºmýG:: 464 MQUp MZO[ idõ jGD{ OŠ}¤p ˆÖ kEù ¡Nôo¡ð} iMd{^ ¦O
Ö Z ¬ m´ió ¤GD{ð} iMd{^ ¦O ÁZ\ð}O iMQUš M¸{ð} M\}
i˜óC Mš´k ¡dUið ´ðª¦ ¡¾| ˆóRX „ˆÔÑG} ¡NôMEˆp {ð:: †}¨Nô´jð ¦Œð ¡S{ SZ•p ¬}µ´ö ¤MEŠoG::
¡„Að{ð „MG‰u 1 m¸W ENô¸dMðip lo kZ 1,479,996.60 ¡lo ˆÖ \óG ¡mMEˆnp ¡S{ SZ•n ¬}µ´ö“u iMðEð; O}O †}‰ü}
¶kZ †}ªóˆÖEð ¡MQUmð} ¡„ÑÎÍO Š^ ¡^/·}¨Z M^mª¬Z ›} ˆÖm Ö/iön ¡¾| ˆóRXð} M¸} EM\} Mkp (discretion) ió~UðO; M¸{ð}
Ö/iöp mdkEù †}ªóˆÖEð p†™š \ºmýG:: i˜óC ðR{ö 1 m¸W gZ \ó^} OŠ}¤o’õ jGD{| imµ{{ M}´¬ †}ª¦D} º}fdø Eó¤¨Z¶ †}¨Nô´j
iMQኘorð ¦¶jኙ} E„NX ŠGG ¸gF¦ Ö/iöp „gZið Ö/iön ¡SZ ¤^´{šjEð::
Ö/iöp} ðR{ö ¡aUð \óD} „MG‰u i„Að~s m¸W“u F¦ m´ió ¤GD{ Š^ ˆ˜óC m{^m} ¨ m¤˜ð ´ðª¦ ^}ME^ ¡\/·}¨Z M/›} ˆÖm
iNgUk E¨U\ð M´ðFFp| Emˆ\mð ¾ xFÓ {ð iNEp E2 †| 3 Ö/iöp i\¸ð ðR{ö F¦ 2 †| 3 m¸W“u ¤dUiðp ¦¶j‚ ¡EO ¦CO
m¸W“u E†¤}ª}ªrð kZ 2,000 (AðEp `óC) E1 m¸W ¨¶P 500.00 iMD{ð „MG‰u} \óP¶n ¤¸ðp ¾O D{ i¨U\jrð ˆóRX „G{iUO::

(„O^p Mq kZ) †| ¡¸if „jG Š^ ¡dUiip} kZ 5% E}ªóˆÑG ¦C ˆD{ ¨¶P „MG‰u Eóm‰Frð ¡Nô´j ¾O D{ ˆóRX ^EEöE „MG‰s

^~ioG:: E†¤}ªrð kZ 2.000 (AðEp `óC kZ) †}ªóˆÖG ¡m\¸ð ðR{ö ¡K¶

¡„Að{ð „iöno ¡dUið i˜óC ðR{ö F¦ {ð:: ¦C uEùpO 2 †| 3 MQUp ¡EðO::

m¸W“u E¸gF¦ Ö/iöp ¤dUiðp ¡¦¶j‚ gYo R¦~Z ¾| ˆóRX iEöF iˆðG ¶} 1 m¸W iˆÖm Ö/iön ðR{ö F¦ ¦¶j‚

†}ªóˆÑFrð †}ªóAðO E1 m¸W kZ 500 †| ¡¸if „iG Š^ ¡dUiip} „gZið „MG‰s} MZoorð} m´}ši|G:: iMD{ðO ŠZŠXrð}

´}˜k 5% †}ªóˆÑG ¡m\¸ð} ðR{ö Kµ’õ{p ¡¾| ˆóRX „ˆÔÑG} EMˆomG ¤¸ðp} ¾| ˆóRX „MG‰s Eóm‰Frð ¦´jG:: {´Z ¶} ˆÖ
\óG †}¨mMEˆmð ¡¾| ˆóRX ŠÖ¤ mˆX‰Wð ¤¹ð} ¾ ¦O
„^MGŠq ˆmቀመጡp ¡Ö/kHöZ S{- SZ•p K´ð ¬}µ´ö „‰ü¤
¡¨U\ip} ˆóRX ˆMm‰p ¤EÑ „FN ^EEöEð ¡Ö/iön ðR{ö
EMMZMZ „iönoð E\iZ uEùp †}ªódZk iN¬U¶ ¡¶X dኙ} ŠZŠZ
ˆ¹ð ¾ µZ mM¹¹‚ MD} ¦´j’G:: i†Z¶º Ö/iön pŠŠE
QOmýG::
{ð ¤Eð} ¶Op EM\} †}ªó¤Mrð ¡¾| ˆóRX šZšZ
†}ªógZk N˜š ¡NôuG ióD}O šZšZ jGdUiEp ´ó˜öO m´ió M¸}

57 58
¤Eð ˆóRX i¶Op Eó\} ¡NôuGip „µ¹Nô †}ªE 4. i˜óC Ö/iöp ¤^ˆmEð} ¾| ˆóRX ¶X dኙ ¦ttEð:: Mš´ið
ˆÖ/S/K/ e.464(3) MMGˆp ¦tFG:: iMD{ðO šZšZ jGdUi ´ó˜ö m˜¶mýG::
¡ˆóRXð M¸} ¡mµ{{ †}ª¦D} ŠZŠV ¡\¨ð ´ó˜ö ¡ŠZŠV ð^k^k{p ¡\iZ M/e. 17984
„^ÑF´óð} ª‚{p EMˆomG m´ió |rð ¡NôFrð} ¾“u „M™š~
Mµióp 20 d} 1999 •.O
mM¹¹‚ M¸} ¤Eð ˆóRX Eó^} ¦´jG::
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
im¤˜ð ´ðª¦ ¸gF¦ Ö/iön E¸if „iG Š^ ¡dUiip} ´}˜k 5% ' Ö^H Zg{C
¡D{ð} ˆÖm M¸} ¤Eð ˆóRX ¦O ¾ \ó^} EˆóRXð „RQ} ' •k©Gf¬Z MHM¬
MQUp ¤¨U´ð {´Z ¶GÏ „¦¨EO:: i†Z¶º 1 m¸W i¸if ŠZŠV}
' „\¶¬ µað
MOXorð „FˆXˆUO:: ¦Að} †}°õ ¸ifð E\¸ðp „´G¶Eùp EóˆÖEð
' ma´Z ´/SF\ö
¡m^NMðp ¡´}˜k M¸} ^EM~V ¡dUi ðG ‰EM~VO EöF ´ðª¢ ¡lo ˆóX¦
„MG‰u:- ¡´öªó§ ›} Ô¦|}^| „ó‹~Nô GNp
†}ªóˆÑG ¡dUi ¡¶kZ ðR{ö „ÑÎÍO ŠZŠZ †}°õ M¨i ŠZŠZ „EMD{ð
ŠZŠV ð^k^k{p ¤Eð {ð ENEp ¡Nô¤^uG D~ „F´€{ðO:: ¸ifðO ተጠሪ:- /[ „^|du o¨\
ª‚{n} EMˆomG ¡mE¡ ¾ Eó¤^¹rð ¡NôuG {´Z ^EM~V Mš´ið የሐራጅ ሽያጭ - ጉድለት ያለበት ሃራጅ - ጉድለት ያለበት ሃራጅ ቀሪ ሲደረግ
„¤MEŠpO:: i„¸fF¦ ¸gF¦ Ö/iöp ¡\{ð ¡ˆóRX M¸} ¡¾| ˆóRX ሻጭና ገዥን ወደነበሩበት ስለመመለስ - የፍ/ብ/ህ/ቁ. 1817(1)ና(2)
„ˆÔÑG} „FN ¤GmˆmE| i˜óCO OŠ}¤p †²´ð} ¡mµ{{ MD{ð} mU¬p|G:: የደቡብ ጠቅላይ ፍርድ ቤት ሰበር ሰሚ ችሎት የሀራጅ ሽያጩ ፈርሶ ንብረቱ ወደ
¦CO 1 m¸W ¤¸ðp} ¾ ˆMm‰p „G× „MG‰s} ¡Mg¹p|
ነበረበትና የግዢው ገንዘብ Eንዲመለስ በመወሰኑ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
¸ifð}O ¤F¶jk †}ªóiE϶ ¡Nô¤¨Z¶ ðR{ö iMD{ð ðR{öð ¡K¶ ^Cmp
¤Eip {ð:: ውሣኔ፡ - የደቡብ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡
iEöF iˆðG ¶} 1 m¸W ’|ð jE´ðª¦ iMD|rð ª‚{n} EMˆomG
¨ Ö/iöp MMFE^ ¤Ejrð iMD{ðO EöEùuO „^ÑF´ó ¾“u ¡Nô¤¸ð 1. ንብረት በሐራጅ ከተሸጠ በኋላ የሐራጅ ሽያጩ በጉድለት ምክንያት ቀሪ

iMD{ð kZ 500 („O^p Mq) †}ªóˆÑFrð M\{ð ^Cmp {ð NEp Eንዲሆን በተወሰነ ጊዜ ፍርድ ቤት በፍ/ብ/ህ/ቁ 1817(1) የተደነገገውን
„GtG}O:: ሊከተል ይገባል፡፡
ð R {ö 2. የሐራጁን ሽያጭ በማፍረስ ገዢዎችን ወደ ነበሩበት መመለስ ባልተቻለ
1. ¡„NX ¸gF¦ Ö/iöp iM/e. 04509 i01/02/1998 E2 †| 3 ጊዜ በፍ/ብ/ህ/ቁ 1817(2) መሠረት ለደረሰው መዛባት ኪሣራ ይከፈል
m¸W“u E†¤}ª}ªrð kZ 2.000 (AðEp `óC) †}ªóAðO E1 m¸W ለማለት ጉዳዩ የመነጨው በፍርድ ቤት Aማካይነት በተደረገ ሽያጭ
¡¸if „iG Š^ ¡dUiip} ´}˜k 5% †}ªóˆÑG ¡\¸ð ¡ðR{ö ŠÖG
በመሆኑ ይህን ድንጋጌ ተፈፃሚ ማድረግ የሚቻል Aይደለም፡፡
mbåG::
2. E1 m¸W kZ 500 („O^p Mq)†}ªóˆÑG ¡m\¸ð ¡ðR{ö ŠÖG
Í}mýG::
3. 1 m¸W ŠZŠXrð} i¸if ¡mˆomEð iMD{ð ¡ŠZŠV} ZšMp|
¡ŠZŠV} ð^k^k{p ˆ¶Op iN^´jp ¡¸if „iG kZ 3,000 (T^p
`óC) „MG‰u †}ªóˆÖG m^|þG::

59 60
 ¡\iZ M/e. 17984 ¡ŠGEð ¸/Ö/iöp \iZ \Nô uEùpO O}O †}‰ü ¦`º ¡mjEð
Mµióp 20 d} 1999 •.O }kUp i´œô“u †² ¡´j MD{ð ióUµ´ºO ¦Œð ¶ዢ ¡mÑÍMip HX²
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\ i¦¶j‚ †^ˆmaU ¬U^ ¶œôð †}ªGm¨U´ Eóh¸Z ^ENô´j ¶œôð ÑZ_
' Ö^H Zg{C ´ዢ“u }kUn} i{iUip Að{öo EóMG\ð ¦´jG; ¡´ዢð ´}˜k E†{Z\ð
' •k©Gf¬Z MHM¬ ¦ME^ iNEp ^|þG::
' „\¶¬ µað ¦C ¡\iZ „iöno ¡dUiðO ¦C}{ð ¡ŠGG ¸/Ö/iöp ¡\iZ ðR{ö
' ma´Z ´/SF\ö EN^Eº {ð::
„MG‰u:- ¡´öªó§ ›} Ô¦|}^| „ó‹~Nô GNp „GdUiO †O ´ðª¢} mMGŠm|G:: †}¨mMEˆp{ðO AðEm ¡HX² b¤Á
MG^ \Á:- /[ „^|du o¨\ dUið ¡m¨U´ip „‰B÷¬ m´ió {ð ¦^ „¦¨EO? ¡NôEð ´ðª¦ i¦¶j‚ o¦q

Mš´ið} MZOU} ÖZ¬ \ºm|G::
Ö Z ¬
Mš´ið} MZOU|G †}¨MUMZ{ðO i˜óC ´ðª¦ M{a ¡D{ð ¡¨iðk
k/k/Kšlu ŠGF’õ M}¶Sp ¸gF¦ Ö/iöp i¦¶j‚ ¡dUiEp}
mMGŠq iAðEmð ¡HX² „aaº SZ•p „ÑÎÍO F¦ ´ð¬Ep o¦qioG::
^ED{O AðEmð ¡HX² b¤Á Eó¨U¶ ¡Nô´jð i¶On M{a \óD} i˜óC ¶Op
M{a ´ዢ ‰Gm´ኘ ¶On} MQUp iN¬U¶ ˆF¦ ¨ou ºW iN¬U¶ {ð
i˜óC „‰üí} ¦ÑÍO iNEp ^~ ¨ SZ Ö/iöp MG_oG::
¡SZ Ö/iöpO i¦¶j‚ \Nôð Ö/iöp ðR{ö MQUp EN^ÑÍO ióo\k
im‰B÷¨ð AðEm ¼Uo ´ó˜ö „`|Ó |rð ¡mjEðp ´œô“u }kUn} mUŠið
iloð F¦ ¡Nô´ኘð}O }kUp „}^mð ^¨ðoG:: ¡Nô´ኘð {´Z ió~Z j−
lo kt {ð ^ED{O †}¨ ðR{öð EN^ÑÍO †}«p †}¨NôtG NkXW¤
¦\ºip iNEp i„dUið º¤dø M{a ¡ŠGEð ¸gF¦ Ö/iöp i¦¶j‚ ¡m\¸ð
ðR{ö ¦`º ¡mjEð }kUp ¨ T^m ´~u NEp ¨ ´œô“u ¡mFEÑ
MD{ð} ˆ¶Op ð^º iN^´jp „¦¨EO፤ †{˜óC ´œô“uO K¶} ¡mFEÑ m¶jZ
¡ÑÍMð ^EMD{ðO „Gm´EÍO ^ED{O ˆ˜óC iÓp SZ•n} imˆmE †‰üí}
AðEm ¡HX² b¤Á Eóˆ|} ¦´jG iNEp ¡m\¸ð ðR{ö dW {ð iNEp
^|þG::
i˜óC ðR{ö gZ iM\ኘp ¡„Að} MG^ \Á EŠGEð ¸/Ö/iöp \iZ \Nô
uEùp „iöno „gZjEu::
ˆM\} iÓp †}¨ ˆÖmð Ö/iöp ðR{ö iAðEmð HX² ´ዢ
MD|rð ¡mUµ´¸ð ´ዢ“u j`{Òip ’µ MQUp †}¨ SZ•n }kUn}
†}ªóUˆið m¨ZèG::
†}ªóUˆið ˆm¨U´ iíFO i´ዢ{orð †O{p ¡hª| Eö» Mµ˜{ð}O
´ðª¦ D{ iÖð ¡Nô´ኘð} }kUp {fgEð ¡\©p EMD{ð| †}¨ ¸gF¦
Ö/iön ðR{ö Eó`º ¡NôtG }kUp iloð ¡N¦´‚ MD{ð} „ÑÎÍMð} ¡¤˜ð
Ö/iöp iNô´j „Uµ¶¹üG:: †}¨ Ö/iön NUµ´¿ ˆD{O }kUn} i{iUip
„‰üí} EMME^ ¡NôtG „¦¨EO ¦C MD{ð} †}¨mUª ¡\iZ \Nôð Ö/iöp
iÖ/k/K/e. 1817/1/ ¡mMEˆmð} ¬}µ´ö EóˆmG ¦´j {iZ:: i˜óC ´ðª¦
¡HX² b¤½} iNÖU^ ´œô“u} ¨ {iVip lo MME^ jGmtE ´ó˜ö ˆF¦
†}¨mMEˆmð ¬}µ´ö }”ð^ eºZ 2 MQUp E¨U\ð M™jp ˆóRX ¦ˆÑG
†}ª¦jG ´ðª¢ ¡M{¼ð iÖ/iöp „N‰‚{p im¨U´ b¤Á MQUp iMD{ðO
¦C}{ð ¬}µ´ö mÑÎNô EN¬U¶ ¡NôtG D~ „Gm´ኘO:: iMD{ðO ¡ŠGEð
¸/Ö/iöp \iZ \Nô uEùp Að{öoð} †}¨{iU EN¬U¶ ¡N¦tG MD{ð}
†¡mUª iN¦ÑÍO „‰üí} ¡\¸ð ðR{ö i„¶jið D~ „F´ኘ{ðO::
ð R {ö
¡¨iðk k/k/Kšlu ŠGF’õ M}¶Sp ¸/Ö/iöp i\iZ M/e. 4867
ºgOp 17 d} 1997 •.O i’Eð uEùp ¡\¸ð ðR{ö iÖ/k/S/S/K/e.
348(1) MQUp mbåG:: ¦C}{ð †}ªó¤ðdð iŠGG ¸/Ö/iöp \iZ \Nô
uEùp iˆðG „ÑÎÍMð} ¦› E{iUð Ö/iöp ¦mFEÖ::
Á| ˆóRX ¡¡XRrð} ¦tEð Mš´ið ¦ME^::

62
61
 ¡\iZ M/e. 19205 ¡\iZ M/e. 19205
Mµióp 25/1999 Mµióp 25/1999
ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\ ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\
Aቶ Ö^H Zg{C Aቶ Ö^H Zg{C
Aቶ „k©Gf¬Z MHM¬ Aቶ „k©Gf¬Z MHM¬
Aቶ „\¶¬ µað Aቶ „\¶¬ µað
Aቶ ma´Z ´/SF\ö Aቶ ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- „q bˆðZ \óX² „MG‰u:- „q bˆðZ \óX² ¸if MðFp ÑEd
MG^ \¾:- „q MðFp ‰R MG^ \¾:- „q MðFp ‰R - dZi’G
i˜óC Mš´k ¡dUiG}} ¡Íið „iöno MZOU} dºEù ¤Eð}
የAፈጻጸም ክርክር - ለAፈጻጸም በፍርድ ቤት የሚያዝ ገንዘብ - ፍርድ ተፈፀመ ÖZ¬ \ºm|G::

ስለሚባልበት ጊዜ - የፍ/ብ/ስ/ስ/ህ/ቁ/ 395 Ö Z ¬

የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የፍርድ ባለEዳው ፍርድ ያረፈበትን ገንዘብ በፍርድ
ቤት ውሣኔ በመሻሩ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሮ የፌዴራል ከፍተኛው
ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ፀንቷል፡፡
Aንድ ፍርድ ተፈጸመ ሊባል የሚገባው ለፍርድ ቤቱ ገቢ የተደረገ ገንዘብ
ለፍርድ ባለመብቱ ሲደርሰው ነው፡፡
i˜óC Mš´k ¡dUiG} ´ðª¦ ¡ÖZ¬ „ÑÎÍO} ¡NôMEˆp {ð::
¡„Að} „MG‰u ¡ÖZ¬ jEMkp \óD} MG^ \¾ ¡ÖZ¬ jE†ª {ð:: ¡„Að}
„MG‰u ¡mÑU¨Ep} ¡´}˜k M¸} kZ 24,227 (B¤ „Xp `ó AðEp Mq
B¤ \jp kZ) EN^ˆÑG ¡„ÑÎÍO Mš´k „^ˆÖq ¡„Að} MG^ \Á iöp
m`» †ªð †}ªóˆÑG p†™š m\¸:: ˆ˜óC p†™š iíF ¡„Að} MG^ \¾
iÖZ¬ iöp Ñf¬ kZ 20,000 iP«G iN^¤˜ð ¡„Að} „MG‰u ´}˜ið
†}ªóEdgEp „MEˆm:: D~O ¡„ÑÍÍO Mš´ið ¸Ô iMjEð iÖZ¬ iöp
ÚY˜óª}n p†™š EöF ¡„ÑÎÍO Mš´k †}ªóˆÑp ˆm¨U´ iíF ¡ÖZ¬
jEMkn (¡„Að} „MG‰u) iP«G 85 ¡m¤˜ð ´}˜k †}ªóˆÑEð i¸¡dð
MQUp Ö/iön Á D~ †}ªóˆÑEð „˜˜:: p†™˜ð ¡¨U\ð ¡Ô¦|}^ ió[
iP«G 85 m¦› ¡{iUð ´}˜k ÖZ¬ iön i15/5/89 i\¸ð p†™š MQUp
´}˜ið} „q „öG¤^ „Z„¤ EmjE \ð MˆÑEð} ^E´EÍ ´ðª¢} ¡¤˜ð Ö/iöp
¡ÖZ¬ jE†ª ´}˜ið} iP«G 85 ‰^¤˜ iÖZ¬ iöp †}¨mdM¸ ^ENôh¸Z
¡ÖZ¬ jEMkp ´ðª¢} mˆopEù ´}˜ið EEöF 3 ´} †}ªóˆÑG OŠ}¤p
¡D{ð} „‰G ¸¦h ´}˜ið} ˆNôdiG idZ ˆÖZ¬ jE†ª ¬µNô M¸¡g
„¦uGO iNEp \{:: ¦C ðR{ö iˆÖm Ö/iöp ¡maU ióD}O ¡ˆÖm
Ö/iöp ðR{ö iÕ«XG ¸gF¦ Ö/iöp MGሶ iMaV ¡ÖZ¬ jEMkp ¦C}
¡\iZ „iöno „gZjüG::

63 64
 ¡¸gF¦ Ö/iön ¡ÖpHkHöZ uEùp ¡ÖZ¬ jE†ª iP«G 85 ¤^¤˜ð} mÑÍMለት EójG ¡Nô´jðO EÖZ¬ iön ´ió ¡D{ð ´}˜k \ó¨Z\ð {ð::
´}˜k iÖpAkHöZ S{ SZ•p K¶ e. 395 MQUp †}¨mˆÑE ¦h¸XG iNEp iÖZ¬ iön ¡m¤˜ð ´}˜k ¡ÖZ¬ jEMkn ¡Nô¤šip ´}˜k
{ð ¡„Að} MG^ \¾} ¦¶j‚ iMdiG ¡^Z ÖZ¬ iöp} ðR{ö ¡aUð:: ¡\iZ „¦¨EO:: ¨ ÖZ¬ jEMkn ´ió †}ªóD} ¡ÖZ¬ iöp p†™š ¡NôÑG´ðO
„iöno ¡dUið ¦C} ðR{ö EN^Eº {ð:: ¡ÖZ¬ jEMkn ¡Nô¤šip Akp jEMD{ð {ð:: iMD{ðO iÖZ¬ iöp ´}˜k
„MG‰u i„iönoð ¤dUið gYo iP«G 85 ¡m¤˜ð ´}˜k ´ió iN¬U¶ †ª MˆÑG „}¬ „NXÁ M}´¬ ióD}O ¡ÖZ¬ jE†ªð
i„MG‰s ^O EMD{ð „GmUµ´¸O@ „MG‰u ¤^ÑU¨ð iMG^ \¾ F¦ †ªð} ¼Z]üG MjG ¤Eip ¦C Bô¨p m¸|gh ¡ÖZ¬ jEMkn ´}˜ið}
iMD{ð ˆT^m ´} ´}˜ið} †}ªó¤^MG^ Mo˜˜ð „¶jk „¦¨EO@ ´}˜ið \óUˆk ሊD} ¦´jG::
ET^m ˆmˆÑE ´}˜ið} N^ME^ ¤Eip i^Mð ¤^¤˜ð MG^ \¾ MD}
„Að} idUiG} ´ðª¦ ¡ÖZ¬ jE†ªð kZ 20,000 iP«G 85
„Eip ¡NôEðp |rð::
N^¤˜ð ióogO ¦Œð ´}˜k iÖZ¬ iöp p†™š EEöF \ð mˆÖFüG::
MG^ \¾ ¡ËHðÖ MG\ð} „gZቧG:: ¡MG^ ሰጪ ÖY ARk
¡ÖZ¬ jEMkp ¡D{ð „MG‰u ¦Œð ´}˜k †}ªóˆÑEð ¡¸¡d ióD}O
„MG‰u ´}˜ið i^N÷ „Gm¤˜O NEn pŠŠG „¦¨EO@ ´}˜ið iP«G 85
´}˜ið} ¦› ¡{iUð ¡Ô¦|}^ ió[ ´}˜iðን EEöF \ð MˆÑEð} iM¶EÍð
iÖZ¬ iöp iˆðG †}ªó¤š \óo˜š †ªð †}¨mˆÑE ^ENôh¸Z ª¶M G¸¦g
EóˆÑEð „GtEO:: ´}˜ið \¨ ¡mjEð \ð iO} OŠ}¤p †}¨\¨ð
„¦´j‚O ¡NôEð |rð::
¡m´EÍ {´Z j¦~ZO iÖZ¬ iöp p†™š †}¨mEddEp ¶} ˆÖZ¬ iöqs
¦C uEùp ´ðª¢} i^Z ÖZ¬ iöqu ˆm¨U´ð ŠZŠ[u „¶jk{p ‰Frð
Mš´k EM´}˜k uE|G:: ¦C ´}˜k E„Að} MG^ \¾ †ª MŠÑ¤ ðሎ
¬}µ´ö“u µZ iማ{ÎÍZ MZOሯG:: MG^ ¡Nôað ’{ {ºk iPGG 85 m¦›
EóD} †}¨NôuGO ¦´MoG:: iMD{ðO ¡ÖZ¬ jEMkn ´}˜ið} jGmUˆiip
¡{iUð ´}˜k EEöF T^m ´} ióˆÑGO E„Að} „MG‰u †}¨mˆÑE Mh¸V
Að{öo ¡ÖZ¬ jE†ªð †}¨ˆÑE Me¸V „¶jk „¦¨EO:: ¡ÖZ¬ jE†ªð
„¶jk {ð ¦^ „¦¨EO? ¡NôEð {ð::
¤^¤˜ð ´}˜k ÖZ© ˆMÑÍMð iÓp mMG_ iÖZ¬ iöp p†™š ˆmˆÑE
iMš´ið EM´}˜k †}¨tG{ð ¡„Að{ð „MG‰u} ¡„ÑÎÍO Š^ MQUp
jE†ªð ´}˜k †}ª^¤˜ Eóh¸ZO „¦´jðO:: ¤^¤˜ው ´}˜k R¦~Z
iN¬U¶ kZ 20,000 iP«G 85 iÔ¦|}^ ió[ †}ªó¤š M¨U´ð
iÖpHkHöZ S{ SZ•p K¶ eºZ 395(2) MQUp ÖZ© †}¨mÑÍM
„FˆXˆUO:: ¦C m¦› ¡{iUð ´}˜k E„Að} „MG‰u R¦D} EEöF \ð
¡Nôh¸Zip OŠ}¤p ¡EO::
iÖZ¬ iöp p†™š MˆÑEðO mUµ¶»„G:: ¡¸gF¦ ÖZ¬ iön ¦C MD{ð
i˜óC OŠ}¤p ¡Õ«XG ¸gF¦ Ö/iöp ´}˜ið M®MW¤ iP«G 85
†¡od MG^ \¾ †ªð} †}¨ˆÑE ¦h¸XG ENp ¡ifð
M¤˜ð} kt ¶Op ð^º iN^´jp ¡„Að} MG^ \Á †ªð} †}¨ˆÑE
¡Ö/k/S/S/K¶/e.395 (1(A)) ¤^dM¸ð} ¶Op ð^º iN^´jp {ð::
¦h¸XG iNEp ¡\¸ð ðR{ö pŠŠG ^FGD{ EóaZ ¦´j’G:: ¡Õ«XG
¡˜óC eºZ „¶jk{p ¤Eð ŠÖG" iÖZ¬ ¦O iðR{ö MQUp ¡NôˆÑG
ˆÖm Ö/iöp ¡„Að} MG^ \¾ ¤^¤˜ð ´}˜k EEöF \ð MˆÑEð} MQUp
´}˜k AðE𠈘óC dºEù imMEˆmð Að{öo MˆÑG „Eip:: ÖZ©}
iN¬U¶ EkZ 20,000 m¸¤ቂ {ð iNEp ¡\¸ð ÖZ¬ EóÍ| ¡Nô´jð
†}ªó¤^ÑËO io˜˜ð ÖZ¬ iöp iN^¤š" iNEp ¦¨{¶µG:: ˆ˜óC ¬}µ´ö
{ð::
EM´}˜k ¡NôtEð „}¬ \ð ¡mÑU¨ip} ´}˜k EÖZ¬ iöp ´ió ለN¬U¶ ð R {ö
¶«oð} ¡Nô¹ip „}¬ „NXÁ M}´¬ MD{ð {ð:: ¦C ¬}µ´ö ¶} †}ªóC 1. ¡Õ«XG ¸gF¦ Ö/iöp iÖ/k/¦/M.e. 17544 ¡‰mõp 14 d} 1997
im|¸G R¦D} ከ¬}µ´öð •FN µZ m¹O[ Mo¡p ¦~ZioG:: jE†ªð ¡\¸ð ðR{ö mbåG::
´}˜ið} EÖZ¬ iöp ´ió ¡Nô¤¨Z´ð ¡ÖZ¬ jEMkp ¡Nô¸¦dð} ´}˜k 2. ¡Õ«XG ˆÖm Ö/iöp iM.e. 08423 i17/02/97 ¡\¸ð ðR{ö
†}ªó¤´‚ EMZªp {ð:: ¡Bô¨n ’|ð m¸fNô ¡ÖZ¬ jE´}˜ið †}°õ ÖZ¬ Í}mýG:: ¦ÎÖ::
iön †}¨D{ m¨Z´ù Eóh¸Z „¦´jðO:: ለ„}¬ ÖZ¬ jEMkp iÖZ© MQUp 3. ¡˜óAð ðR{ö ¶GjÁ EAðEnO ÖZ¬ iöqu ¦FŠ::

65 66
4. ¾| ˆóRX MG^ \¾ E„MG‰s kZ 500 („O^p Mq kZ) ¦ŠÑG@ ¾cu` S´Ñw l. 19479
¡Õ«XG M®MW¤ ¨U° Ö/iöp ¤^ˆÖG:: SÒu=ƒ 2® k” 1999 ¯.U.
Ç™‹:- ›„ S”u[ ìNà Åc
›„ õeG ¨`p’I
›„ ›wÆMnÅ` SNSÉ
›„ ›cÓÉ Òh¨<
›„ }hÑ` Ñ/eLc?
›SM"‹:- ¾¨/a ›SK¨`p ÑK‚ ¨^j‹
S/ሰÜዎች:- Eነ ›„ u=h¨< ›hT@
ውርስ - የጋራ ሃብት - የቤት ክፍፍል - የቦታ ይዞታ መብት - የAዋጅ ቁ. 47/67
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ለውርስ ክፍፍል ክርክር የቀረበበት ቤት የጋራ
ነው ሆኖም የቦታ ይዞታው የግል ነው ሲል የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት
የሰጠውን ውሣኔ በማጽናቱ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡

ውሣኔ፡ - የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትና የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ

ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡

1. Aከራካሪ የሆነው ቤት የግልም ሆነ የጋራ ቤቱ ያረፈበት ቦታ

የመንግሥት በመሆኑ ከቤቱ ተነጥሎ Eንዲገመትና Aስፈላጊም ከሆነ
Eንዲሸጥ የሚያደርግ ውሣኔ መሬት የመንግሥት ለማድረግ የወጣውን
ህግ የሚፃረር ነው፡፡
2. ይግባኝ ሰሚ ፍርድ ቤት ተከራካሪዎች በስር ፍርድ ቤት ክርክር
ያላደረጉበትን መሠረት Aድርጎ መወሰን Aይችልም፡፡

68
67
 ¾cu` S´Ñw l. 19479 ¾cu` ›u?~ ¾k[u¨< ¾ôÈ^M SËS]Á“ Ÿõ}— õ/u?ƒ
SÒu=ƒ 2® k” 1999 ¯.U. ¾cÖ<ƒ ¨X’@ ¾QÓ eI}ƒ "Kuƒ Á[UM” uTKƒ ’¨<:: u›u?~¨<
Ç™‹:- ›„ S”u[ ìNà Åc ¾}ÑKፁት ª“ ª“ p_−‹:-
›„ õeG ¨`p’I
›„ ›wÆMnÅ` SNSÉ 1. u?~” uT>SKŸƒ ”Í= u?~ ¾}c^uƒ” x uT>SKŸƒ
›„ ›cÓÉ Òh¨< KôÈ^M SËS]Á Å[Í õ/u?ƒ ¾k[u ›u?~U J’ uõ`É
›„ }hÑ` Ñ/eLc?
›SM"‹:- ¾¨/a ›SK¨`p ÑK‚ ¨^j‹ -¨Ÿ=M k`vK‹ u?~ ¾}Å[Ñ ¡`¡` ›M’u[U:: ¡`¡` vM}Å[Ñuƒ Ñ<Çà õ`É
SMe eÜ:- 1—. ›„ u=h¨< ›hT@ -k[u< u?~ ¨<X’@ SeÖ~ Y`¯~” ¾}Ÿ}K H>Ń ›ÃÅKU::
2—. ›„ ›Ç’ ›hT@ 2. x¨< ¾ÓM ’¨< uTKƒ ¾}cÖ¨< ¨<X’@ ¾Ÿ}T x“ ƒ`õ
3—. ›„ T’¨< ›hT@ - ¨Ÿ=L†¨< k`uªM u?ƒን ¾S”Óeƒ ÁÅ[Ѩ<” AªÏ 47/1967 “ ¾QÑ S”Óe~”
4—. ¨/a Su?ƒ ›hT@
É”ÒÑ@−‹ ¾T>Øe ’¨<'
u²I S´Ñw ¾k[uM”” Ñ<ÇÃ S`U[” kØKA ÁK¨<” õ`É cØ}“M::
3. õ`É u?~ ÁekSÖ¨< ¾¡õõM kS` }Ö]−‹ ŸÖ¾lƒ ውÜ
õ ` É
¾}Å[Ñ ’¨<' ¾}hhK¨< ¾u?}cw QÓ ›ªÏ l.2/3/1992
u²=I S´Ñw ¾k[u¨< Ñ<Çà u?ƒ” ›eSM¡„ ¾k[u ¾¡õõM ØÁoን
É”ÒÑ@−‹U ÁÑ“²u ›ÃÅKU ¾T>M ’¨<::
¾T>SKŸƒ ’¨<:: ¾›G<” SMe cÜ−‹ SËS]Á Ák[u<ƒ ¡e ¾›¨<^h‹”
SMe cÜ−‹ ›SM"Œ‹ Lk[u<ƒ ›u?~ c’@ 8 k” 1997 ¾}íð
¾ÓM u?ƒ ue` }ŸXj‹ u›G<” ›SMŸቾ‹ EÏ eKT>ј É`h‹” w`
SMe ›p`uªM:: uSMd†¨< LÃU :-
111,111.®8 /›”É S„ ›e^ ›”É g=I ›”É S„ ›e^ ›”É w` Ÿ²?a eU”ƒ
1. ›ªÏ lØ` 47/ 67 ›”kî 7/1/ ›ªÌ ŸSî“~ uòƒ ¾Ÿ}T xታ
X”+U/ ”Ç=cÖ” uTKƒ ¡e ›k[u<፡፡ Ñ<Ç¿ ¾k[uKƒ õ`É u?ƒ ¾›G<”
ÁK¨< u?}cw ¨ÃU ÓKcw K?ላ ¾S•]Á u?ƒ ŸK?K¨< u›”kî 4/1/
SMe cÜ−‹ u?~ ¾Ò^ SJ’<” ¾T>Ádà Te[Í eLk[u< u?~ ¾ÓM dÃJ”
u}SKŸ}¨< ¾Ãµ SÖ” ux¨< Là ¾Ãµ Swƒ Õ[ªM
¾Ò^ ’¨< uTKƒ ¨c’:: õ`É u?~ u?~ ¾Ò^ ’¨< ¾T>M SÅUÅT>Á LÃ
eKT>M ¾k[u¨< ¾›SM"‹ p_ ¾QÓ SW[ƒ ¾K¨<U'
¾Å[c¨< ØÁo ¾k[uuƒ u?ƒ Òw‰ Ÿ}Sc[ u%EL ”Å›Ç=e }c`…M uTKƒ
2. ›SM"‹ ¾Ÿ}T x ¾S”Óeƒ w‰ ’¨< u=K<U ÃI” ¾T>ÅÓõ
’¨<:: ä¨< õ`É u?ƒ u?~ ¾Ò^ SJ’<” "[ÒÑÖ u%EL u?~ ¾}c^uƒ x
›”kî ›MÖkc<U'
Ó” ¾ÓM ’¨< uTKƒ ከ¾x¨< ÓUƒ“ ¾u?~ ÓUƒ K¾w‰ uvKS<Á uõ`É
3. ¾e` õ/u?„‹ ¾cÖ<ª†¨< ¨<X’@−‹ ¾u?}cw QÓ” É”ÒÑ@−‹
›ðíìU }ÑU„ }ŸXj‹ ¾u?~” ÓUƒ w‰ ÓTg<” K}ŸXi cØ}¨< Ÿ}ŸXi
¾T>í[\ ›ÃÅK<U'
”Ç=[Ÿu< ÃI "M}‰K }ŸXi ¾x¨<” ÓUƒ “ ¾u?~” ÓUƒ ÓTi
4. ¾u?~ ÓUƒ ¾}cL¨< õ`É u?~ ucÖ¨< ƒ°³´ Sc[ƒ ¾k[u¨<”
KŸXj‹ cØ}¨< u?~” ”Ç=Áek\ ÃI "MJ’ u?~“ x¨< uN^Ï }iÙ
¾275, ®®® w`/G<Kƒ S„ cv ›Ueƒ g= w`/ ÓUƒ uS”}^e
¾x¨< ÓUƒ u¨<K< ¾u?~ ÓUƒ ÓTi KŸXj‹ ”Ç=ŸõM “ ¾k[¨< ¾u?~
uSJ’< ¾k[u¨< ›u?~ }kvÃ’ƒ ¾K¨<U uTKƒ }Ÿ^¡[ªM::
ÓUƒ K}ŸXi ”Ç=ŸõM ³DM uTKƒ NUK? 8 k” 1996 ¯.U. uªK¨<
ÃI ‹KAƒ uÓ^ k–< ÁK¨< ¡`¡` ª’— ’Øw ¡`¡` Áe’X¨< u?ƒ“
‹KAƒ ¨c’::
u?~ ¾}c^uƒ x K¾w‰ uSSMŸƒ u?~ ¾Ò^ ’¨< x¨< Ó” ¾ÓM ’¨<
ÃI” ¨X’@ uSn¨U KŸõ}—¨< õ`É u?ƒ ÃÓv˜ u›G<” ›SM"ቾ‹
uTKƒ ¾}cÖ¨< ¨<X’@ ¾QÓ Se[ƒ ÁK¨< ’¨< ¨ÃU ›ÃÅKU ¾T>K¨<
u=k`wU ¾ôÈ^M Ÿõ}— õ/u?ƒ uS.l 33964 Ñ<Ç¿ uõ/Y/Y/Q/l. 337
’¨<::
SW[ƒ ²Ó„M::
70
69
 uSc[~ ŸTIÅ\“ }Áò¨< Ÿk[u<ƒ c’Ê‹ KSÑ”²w ¾‰M’¨< የሰበር መ/ቁ. 161A9
u›SM"‹“ uSMe cÜ ¾’u[¨< S<Óƒ u?ƒ” ¾T>SKŸƒ w‰ ’¨<:: u?~ ሚያዝያ 12 ቀን 1999 ዓ.ም.
Á[ðuƒ x” ¾T>SKŸƒ S<Óƒ uSËS]Á õ`É u?ƒ ›M}"H@ÅU eK²=I
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
õ`É u?~ SÚ[h Là u?~ Á[ðuƒ” ›eSM¡„ ¾cÖ¨< ¨<X’@ vKÑ<Ç¿‡
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
ÁÅ[Ñ<ƒ” ¡`¡` SW[ƒ ÁÅ[Ñ< ›ÃÅKU::
Ÿ²=I u}ÚT] ¾Ÿ}T /x“ ƒ`õ u?ƒ ¾S”Óeƒ KTÉ[Ó ¾¨×¨< Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ

›ªÏ l. 47/67 uŸ}T x Là ¾ÓM vKGwƒ’ƒ Tek[~” Ó”³u? ¾¨cÅ Aቶ Aሰግድ ጋሻው
¨<X’@ J• ›LÑ–’¨<U:: ›Ÿ^"] ¾J’¨< u?ƒ ¾ÓMU ÃG<” ¾Ò^ u?~ Á[ðuƒ Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
x ¾S”Óeƒ uSJ’< Ÿu?~ }’Øሎ ”Ç=ÑSƒ“ ›eðLÑ>U ŸJ’ ”Ç=gØ Aመልካች፡- Aቶ ከበደ Aርጋው
¾T>ÁÅ`Ѩ< ¨<X’@ S_ƒ ¾S”Óeƒ KTÉ[Ó ¾¨×¨<” IÓ ¾T>í[` ’¨<:: መልስ ሰጪ፡- Eነ የIትዮጵያ ንግድ ባንክ
¾Ÿõ}— õ`É u?~U ¾}c^¨<” eI}ƒ T[U c=Ñv¨< ÃÓv–<” u337
›Áek`wU TK~ ›Óvw ›M’u[U:: uSJ’<U ¾ôÈ^M SËS]Á õ`É የፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕግ - የEግድ ትEዛዝ፣ የEግድ ትEዛዝ Eንዲነሳ ስለመጠየቅ፣
u?ƒU J’ ¾Ÿõ}— õ`É u?ƒ u²=I Ñ<Çà Là ¾cÖ<ƒ ¨X’@ K=K¨Ø ¾T>Ñv¨< የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭን በማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ ማስመዝገብ፣
’¨<::
የፍ/ብ/ህ/ቁ. 1587-1620፣ 1613፣ 1614 2878
¨< X ’@
1. u?~ Á[ðuƒ x ¾SMe cÜ−‹ ›¨<^i ¾ÓM Gwƒ ’¨< ¾T>K¨<
የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የከፍተኛው ፍርድ ቤት የማይንቀሳቀስ ሽያጭ ውል
¾SË]Á Å[Í õ/u?ƒ uS´Ñw l. ®1416 NUK? 8 k” 1996 ¾}cÖ¨<
¨<X’@ }c`³DM:: በማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ ላይ Eስካልተመዘገበ ድረስ በሦስተኛ ወገን ላይ

2. ›Ÿ^"]¨< u?ƒ“ x uÓ^ k–< eUU’ƒ ßóðM :: ueUU’ƒ ወቃወሚያ ሊሆን Aይችልም ሲል የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ
SŸóðM "M‰K uN^Ï }iÙ Ñ”²u<” Ÿ<M Ã"ðK<:: Aቤቱታ ነው፡፡
3. ¨Ü“ Ÿ=X^ Ó^ k–< ¾¾^X†¨<” ÉK<::
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሻሽሏል፡፡
1. Aንድ የማይንቀሳቀስ ንብረት ሽያጭን የሚመለከት ውል በመዝገብ
የሚጻፍበት ቀንና የንብረቱ የባለቤትነት ስም የሚዛወርበት ቀን ልዩነት
ሊኖረው ይችላል፡፡
2. ውሉ በመዝገቡ Eስከተፃፈ ድረስ ሶስተኛ ወገኖች የስሙን Aለመዛወር
መሰረት በማድረግ ሊከራከሩ Eንዲችሉ ሕጉ Aይፈቅድላቸውም፡፡
3. የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 2878 የሽያጭ ውል በሶስተኛ ወገኖች ላይ ውጤት
Eንዲኖረው በተዋዋዮች ላይ ውላቸውን በመዝገቡ Eንዲፃፍ ከማድረግ
የዘለለ ግዴታ Aይጥልባቸውም፡፡
4. ሽያጭ በመዝገብ ውስጥ ማስፃፍ ማለት በሚመለከተው ማህደር ውስጥ
71 ውሉን በማያያዝ የሚጠቃለል ነው፡፡

72
 የሰበር መ/ቁ. 161A9 ላይ መቃወሚያ ሊሆን Eንደማይችል በመግለጽ የተሰጠው የEግድ ትEዛዝ በሥር
ሚያዝያ 12 ቀን 1999 ዓ.ም. ተከሣሽ በAቶ ቦጋለ ቲጋ ሥም ተመዝግቦ በሚገኝ ቤት Eንጂ በAሁን Aመልካች
በAቶ ከበደ Aርጋው ስም በተመዘገበ ቤት ላይ ባለመሆኑ Eግዱ የሚነሳበት
ዳኞች፡- 1. መንበረፀሐይ ታደሰ
ምክንያት የለም በማለት የAመልካችን ጥያቄ ውድቅ Aደረገ፡፡ Aመልካች ይግባኝ
2. ፍስሐ ወርቅነህ ለጠቅላይ ፍ/ቤት ቢያቀርቡም ይግባኙም ተቀባይነት Aላገኘም፡፡
3. Aብዱልቃድር መሐመድ
4. Aሰግድ ጋሻው የሰበር Aቤቱታው የቀረበው ከሥር ፍ/ቤት የተሰጠውን ትEዛዝ
5. መስፍን Eቁበዮናስ ለማስለወጥ ነው፡፡ የAቤቱታው መሠረታዊ ሀሣብ በሚከተሉት ነጥቦች ላይ
የሚጠቃለል ነው፡፡
Aመልካች፡- Aቶ ከበደ Aርጋው ከጠበቃው ጋር ቀርቧል፡፡
1. Eግድ የተሰጠበት ቤት ግንቦት 9 ቀን 1987 ዓ.ም. በተደረገና በውልና
መልስ ሰጪ፡- የIትዮጵያ ንግድ ባንክ ነ/ፈጅ ቀርቧል፡፡
ማስረጃ በተመዘበ የሽያጭ ውል ለAሁን Aመልካች የተሸጠ መሆኑን
ፍ ር ድ ይህም ውል ለሥራና ከተማ ልማት ቀርቦ ከማኀደሩ ጋር የተያያዘ መሆኑ
ለዚሁ የሰበር ጉዳይ መነሻ የሆነው Aመልካች የፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ. 158ን
የሥራና ከተማ ልማት ቢሮ ሐምሌ 18 ቀን 1994 ዓ.ም. በተ.ቁ. 2/በ-
በመጥቀስ የፌዴራል ከፍተኛው ፍ/ቤት ሰኔ 2A ቀን 1994 ዓ.ም. ወረዳ 23 ቀበሌ 12
1277/125 በፃፈው ደብዳቤ ለፍርድ ቤቱ ያሳወቀ በመሆኑ
የቤት ቁጥሩ 153 በሆነ ቤት ላይ የሰጠው የEግድ ትEዛዝ Eንዲነሳላቸው ያቀረቡት ጥያቄ
በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ. 154 መሠረት በቤቱ ላይ የEግድ ትEዛዝ መስጠት
ውድቅ በመድረጉ ነው፡፡ ከፍተኛው ፍ/ቤት ይህን የEግድ ትEዛዝ የሰጠው በAሁን መልስ
ትክክል Aልነበረም፡፡
ሰጪ ንግድ ባንክና በAቶ ቦጋለ ቲጋ መካከል በነበረ ክርክር ምክንያት ሲሆን ቤቱ
2. ከፍተኛው ፍ/ቤት የተጠቀሰው ቤት ለAመልካች ግንቦት 9 ቀን 87 ዓ.ም.
የታገደው Aቶ ቦጋለ ቲጋ በነበረባቸው የባንክ Eዳ ምክንያት ነው፡፡ የAሁን Aመልካች በቤቱ
የተሸጠ መሆኑን በመግለጽ የA/A ሥራና ከተማ ልማት ቢሮ ያቀረበለትን
ላይ የተሰጠው የEግድ ትEዛዝ Eንዲነሳ ሲጠይቁ ለማመልከቻቸው መነሻ ያደረጉት ቤቱን
ማረጋገጫ ወደጎን የተወው ያለAግባብ ነው፡፡
በ1987 ዓ.ም. ከተከሰሰ ከAቶ ቦጋለ ቲጋ የገዙት መሆኑን፣ ውሉ በውል Aዋዋይ ፊት
3. ቤቱ የተሸጠ መሆኑ ከሚመለከተው ክፍል ቀርቦለት Eያለ Aመልካች
የተፈፀመ መሆኑንና የቤቱን ካርታ የተረከቡ መሆኑን ቤቱን ሲገዙ ቤቱ Eዳና Eገዳ
ያልነበረበት መሆኑ ከየዞኑ ፋይናንስ ቢሮና ከባንክ የተጣራ መሆኑን ነው፡፡ የሽያጭ ውሉን Aላቀረበም ማለቱ ትክክል Aይደለም፡፡
4. የሽያጭ ውሉ በውልና ማስረጃ ከመረጋገጡም በላይ ለሥራና ከተማ
ከፍተኛው ፍርድ ቤት የመልስ ሰጪን መቃወሚያ ከተቀበለ በኋላ የAመልካችን
ጥያቄ ሳይቀበለው ቀርቷል፡፡ መልስ ሰጪ ያቀረበው ተቃውሞ በዋናነት Aመልካች
ልማት ቢሮ ቀርቦ ከማህደሩ ጋር በመያያዙ የፍ/ሕግ/ቁ. 2878 መስፈርት

Aደረግኩት የሚሉት የሽያጭ ውል የፍትሐብሔር ሕግ ቁ. 2878 በሚያዘው መሠረት Aልተሟላም መባሉ Aግባብ Aይደለም፡፡
በማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ ስላልተመዘገበ Eግዱ የተሰጠው በAቶ ቦጋላ ቲጋ ስም 5. የከተማ ልማት ቢሮ የፃፈው ደብዳቤ የለም፤ ዝውውሩ Aለመፈፀሙ Eንጂ
በተመዘገበ ቤት ላይ Eንጂ በAመልካች ቤት ላይ Aይደለም፣ የAዲስ Aበባ ሥራና ከተማ ውሉ በማይንቀሳቀስ ንብረት Aለመመዝገቡን Aልገለፀም የሚሉ ናቸው፡፡
ልማት ቢሮ ሰኔ 19 ቀን 1994 የተሰጠውን የEግድ ትEዛዝ ተግባራዊ ያደረገው ቤቱ
መልስ ሰጪ በጉዳዩ ላይ የጽሁፍ መልስ Aቅርቧል ዋና ዋና ነጥቦቹ የሚከተሉት
በAሁን Aመልካች ባለመመዝገቡ ነው የሚል ነው፡፡ ጥያቄው የቀረበለት የከፍተኛው
ናቸው፡፡
ፍ/ቤትም ቤቱ ላይ የEግድ ትEዛዝ የተሰጠው በሥር ተከሣሽ በAቶ ቦጋለ ቲጋ ስም
የተመዘገበ መሆኑ ከተረጋገጠ በኋላ መሆኑን የAመልካች የሽያጭ ውል በፍ/ብ/ሕ/ቁ.
2878 መሠረት በማይንቀሳቀስ ሀብት መዝገብ ላይ Eስካልተመዘገበ ድረስ በ3ኛ ወገን

73
74
 1. የEግድ ትEዛዝ የተሰጠው ተጠቃሹ ቤት በAቶ ቦጋለ ቲጋ ስም የተመዘገበ ከዚህ ደብዳቤ ይዘት ለመገንዘብ Eንደሚቻለው የAሁን Aመልካች የሽያጭ
መሆኑ ከተረጋገጠ በኋላ በመሆኑ የAመልካች Aቤቱታ ተቀባይነት ሊኖረው ውሉን Aዋዋይ ፊት ከመፈፀም ባሻገር የሽያጭ ውሉ በወቅቱ ለሚመለከተው Aካል
Aይገባም፡፡ Aቅርበው ከማኀደሩ ጋር Eንዲያያዝ Aድርገዋል፡፡ የሽያጭ ውሉ ከማኀደሩ ጋር
2. የሥራና ከተማ ልማት ቢሮ ፃፈ የተባለውን ደብዳቤ በማስመልከት በሥር የተያያዘው መቼ Eንደሆነ በደብዳቤው ላይ ባይገለጽም ፍ/ቤት የEግድ ትEዛዝ
ፍ/ቤት ክርክር ስላልተደረገ በAሁን ደረጃ ክርክር መቅረብ Aይችልም፡፡ ከመስጠቱ በፊት መያያዙ ግን ከደብዳቤ ይዘት መገንዘብ ይሻላል፡፡ ውሉ በውልና
3. Aመልካች Aለኝ የሚሉትን የሽያጭ ውል ለከፍተኛውም ሆነ ለጠቅላይ ፍ/ቤት ማስረጃ ፊት ቀርቦ የተፈፀመውም ግንቦት 9 ቀን 1987 ዓ.ም. መሆኑም ከዚሁ
Aለማቅረባቸው የሽያጭ ውሉ በEርግጥ Aለመፈፀሙ የሚያመለክት ነው፡፡ ደብዳቤ ይዘት መገንዘብ የሚቻል ነው፡፡ ያም ሆኖ ጉዳዩ የቀረበለት መስሪያ ቤት
4. ጉዳዩ የሚመለከተው የሥራና ከተማ ልማት ቢሮ በሥር ተከሣሽ ስም ተመዝግቦ የስም ዝውውሩን በAመልካች ስም Aላደረገም፡፡ በዚህም ምክንያት ደብዳቤው
Eንደሚገኝ በማረጋገጡ የፍ/ብ/ሕ/ቁ. 2878 መስፈርት ተሟልቷል ሊባል በተፃፈበት በሐምሌ 18 ቀን 1994 ዓ.ም. የቤቱ ስም የተመዘገበው በሻጩ በAቶ
Aይችልም፡፡ ቦጋለ ቲጋ Eንጂ በAሁኑ Aመልካች Aይደለም፡፡ የከፍተኛውም ፍርድ ቤት
5. ተደረገ የተባለው የሽያጭ ውል በውልና ማስረጃ መረጋገጡም ሆነ የውሉ ቅጂ ለውሣኔው መሠረት ያደረገው ማኀደሩ ውስጥ የሚገኘውን Aጠቃላይ ይዞታ ሳይሆን
ከሚመለከተው ማኀደር ቀርቧል መባሉ የፍ/ብ/ሕ/ቁ. 2878 በሚያዘው መሠረት ቤቱ ትAዛዙ በተሰጠበት ወቅት በማን ስም ነበር የሚለውን ነጥብ ብቻ ነው፡፡ ፍርድ
ምዝገባው በAሁን Aመልካች ስም መፈፀሙን የሚያመለክት Aይደለም፡፡ ቤቱ የጠቀሰው የፍትሐብርሄር ሕግ ቁ. 2878 “ያንድ የማይንቀሣቀስ ንብረት
6. ቤቱ በሥር ተከሣሽ ስም የተመዘገበ በመሆኑ Eግዱ ተገቢ ነው ሊነሳም ሽያጭ ውል ንብረቱ ባለበት Aገር በሚገኘው በማይንቀሣቀስ ሀብት መዝገብ
Aይገባውም፡፡ ካልተፃፈ በቀር በሦስተኛ ወገኖች ዘንድ ውጤትን ሊያስገኝ Aይችልም” በማለት
Aመልካቹ በመልስ ሰጪ ለቀረበው መልስ በጽሁፍ የመልስ መልስ Aቅርቧል፡፡ ይህ ይደነግጋል፡፡ በመሠረቱ ይህ ድንጋጌ የሚጠይቀው የሽያጭ ውሉ በመዝገብ ውስጥ
ችሎት የቀረበውን ክርክር Aግባብ ካላቸው ሕጎች ጋር በማገናዘብ መርምሮAል፡፡ መፃፍ Eንዳለበት ነው፡፡ ስለዚህ የሦስተኛ ወገኖችን በሚመለከት ተዋዋዮቹ ጥበቃ
በቀረበው ጉዳይ ላይ ውሣኔ ለመስጠት Aመልካች ውሉን በሚመለከተው Aካል የሚያገኙት ውሉ በመዝገቡ ከተፃፈበት ቀን ጀምሮ ነው፡፡ ውሉ በመዝገብ በተፃፈበት
የሽያጭን ውል ካስመዘገበ የቤቱ ስም ባለመዛወሩ ብቻ ባለቤትነት የለውም ሊባል ቀንና ስሙ ወደገዢው በተዛወረበት ቀን ልዩነት ሊያሰጥም Eንደሚችል መገመት
ይችላል? የሚለውን ከተጓዳኝ ሌሎች ነጥቦች ጋር መመልከት ያስፈጋል፡፡ ይቻላል፡፡ የስም ዝውውር ውሉን ከማቅረብ በተጨማሪ ሌሎች ጉዳዮችን ሟሟላት
የከፍተኛው ፍርድ ቤት መዝገብ Aስቀርበን Eንተመለከትነው የAዲስ Aበባ ሥራና የሚጠይቅ በመሆኑ ውሉ በቀረበበትና በተፃፈበት ቀን ላይጠይቁት ይችላል፡፡ ውሉ
ከተማ ልማት ቢሮ ሐምሌ 18 ቀን 1994 ዓ.ም. ለፌዴራሉ ከፍተኛ ፍርድ ቤት በመዝገቡ Eስከተፃፈ ድረስ ግን ሦስተኛ ወገኖች የስሙን Aለመዛወር መሠረት
በላከው ደብዳቤ ስሙ በAሁን Aመልካች የተዛወረ ባይሆንም Aመልካችና Aቶ ቦጋለ በማድረግ ሊከራከሩ Eንዲችሉ ይህ ድንጋጌ Aይፈቅድላቸውም፡፡ የሕጉ መሠረታዊ
ቲጋ የሽያጭ ውል መፈጸማቸው፣ ይኸው ውል በውልና ማስረጃ የተመዘገበ መሆኑ፣ ዓላማ ሦስተኛ ወገኖች የማይነቀሣቀሰው ሀብት በማስመልከት የተፈፀሙ ሕጋውያን
ይኸው ውል ቤቱን በሚመለከት ማኀደር ውስጥ መያዙን ገልጿል፡፡ Aግባብነት ያለው ተግባራት Eንዲውቁ ማስቻል ነው፡፡ ይህ ዓላማ የሽያጭ ውሉ በመዝገቡ ውስጥ
የደብዳቤው ክፍል፡- Eንዲፃፍ በማድረግ ማሳካት ይችላል ከሚል መንደርደሪያ የተነሣው የፍትሐብሔር
“ፍ/ቤቱ በሰጠው ትEዛዝ መሠረት በመሥሪያ ቤታችን የሚገኘውን የAቶ ቦጋለ ሕጉ 2878 የሸያጭ ውሉ በሦስተኛ ወገን ላይ ውጤት Eንዲኖረው በተዋዋዮቹ ላይ
ቲጋ ማኀደር Aውጥተን Eንዳየነው በወረዳ 23 ቀበሌ 12 የቤት ቁጥር 153 ውላቸውን በመዝገቡ Eንዲፃፍ ከማድረግ የዘለለ ግዴታ Aይጥልባቸውም፡፡ ውሉ
በግለሰቡ ስም የተመዘገበ ሲሆን ግለሰቡ ከላይ በተጠቀሰው ወረዳና ቀበሌ በሦስተኛ ወገኖች ላይ ውጤት Eንዲኖረው ከውሉ መመዝገብ በተጨማሪ
የሚገኘውን መኖሪያ ቤት ግንቦት 9 ቀን 1987 በውልና ማስረጃ ምዝገባ የማይንቀሣቀሰው ንብረት ሀብትነት በገዢው ስም መዛወር Aለበት የሚል ድንጋጌ
መምሪያ ባደረጉት ውል ለAቶ ከበደ Aርጋው ሸጠው ውሉ በማኀደሩ ውስጥ የለውም፡፡ በመሆኑም የሥር ፍርድ ቤት የAሁን Aመልካች የፈፀመው የሸያጭ
ተያይዞ የሚገኝ Eና የስም ዝውውሩ ያልተፈፀመ መሆኑን ለተከበረው ፍ/ቤት ውል በሦስተኛው ወገን ላይ ውጤት ይኖረዋል ወይም Aየኖረውም
Eየገለጽን ፍ/ቤቱ በሰጠው ትEዛዝ መሠረት ይዞታውን በነበረበት ሁኔታ ለማለት ማጣራት የነበረበት ውሉ በማይንቀሣቀስ ንብረት መዝገብ ውስጥ
በማስከበሪያ መዝገብ ላይ መዝግበን ያገድን መሆኑን Eንገልፃለን” የሚል ነው፡፡

75 76
መፃፍ Aለመፃፉን Eንጂ ስሙ በAመልካች መዛወር Aለመዛወሩን መሆን
Aልነበረበትም፡፡ የሰበር መ/ቁ. 14A94
ከላይ Eንደተገለፀው ጉዳዩ የሚመለከተው የAዲስ Aበባ ሥራና ከተማ ልማት ሚያዝያ 18/1999
ቢሮ በAመልካችና በAቶ ቦጋለ ቲጋ ተጠቃሹን ቤት በማስመልከት የተፈፀመው ውል
በማህደሩ ውስጥ መያያዙን ለፍርድ ቤቱ Aስታውቋል፡፡ ሽያጭ በመዝገብ ውስጥ
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
መፃፍ ማለት በሚመለከተው ማህደር ውስጥ ውሉን ማያያዝ የሚያጠቃልል መሆኑ Aቶ Aሠግድ ጋሻው
ከፍትሐብሔር ሕግ ቁጥር 1613 Eና 1614 ድንጋጌዎች መገንዘብ ይቻላል፡፡ Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
ከፍትሐብሔር ሕግ 1587-162A ያሉት የፍትሐብሔር ሕጉ ድንጋጌዎች
ወ/ት ሒሩት መለሠ
Eንደሚያመለክቱት ምዝገባ የሚከናወነው መዝጋቢው Aካል የሚያቀርበውን ፎርም
በመጠቀም Aስፈላጊ ዝርዝር ጉዳዮችን ማህደሩ ውስጥ Aንዲካተት በማድረግ ነው፡፡ Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
Aሁን በያዝነው ጉዳይ Aመልካች Eነዚህ ፎርሞች በሚመለከተው Aካል ቀርበውለት Aመልካች፡- የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት
Aለመሙላቱን የሚገልጽ ነገር ለፍርድ ቤቱ Aልቀረበም፡፡ ይልቁንም የሸያጩን ዝርዝር
የሚያመለክት የሽያጭ ውል ለሚመለከተው Aካል Aቅርቦና ተቀባይነት Aግኝቶ
ተጠሪ፡- የAቶ ሰለሞን ወረደ ወራሽ ሕፃን Aብይ ክብሩ
ከማህደሩ ጋር ለማያያዙ ተገልፆAል፡፡
ይህ መሆኑ ሲረዳ ፍ/ቤቱ ባንክ Eንደሸጥለት ጥያቄ ያቀረበበት ቤት የAሁን የንብረት ክርክር - ኪራይ የተወረሰ ንብረት - ክስ የማቅረብ መብት የፍ/ብ/ህ/ቁ/
Aመልካች መሆኑን በመገንዘብ የEግድ ጥያቄው ውድቅ ማድረግ ነበረበት፣ በወቅቱ 1195፣ Aዋጅ ቁ. 47/67፣ የፍ/ብ/ስ/ስ/ህ/ቁ/ 33/2/
Eግዱን ቢሰጥ Eንኳን Aመልካቹ Eግዱ ይነሣልኝ ብሎ ሲጠይቅ ጥያቄውን ተቀብሎ የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት
የሰጠው Eግድ ማንሣት ነበረበት የAመልካችና የAቶ ቦጋለን የሸያጭ ውል
Aመልካች ክርክር የተነሳበትን ቤት ለተጠሪ ሊለቅ ይገባል ሲል የሰጠውን ውሣኔ
በሚመለከት መልስ ሰጪ ባንክ ሦስተኛ ወገን ነው፡፡ ስለዚህ የሸያጭ ውሉ
በማጽናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
በፍትሐብሔር ሕጉ Aንቀጽ 2878 Aባባል በማይንቀሣቀስ ሀብት መዝገብ ሲፃፍ
በባንኩ ላይ ውጤት ይኖረዋል፡፡ ፍርድ ቤቱ ቤቱ Aሁንም በAቶ ቦጋለ ቲጋ ስም
ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያና ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጡት ውሣኔ
የሚገኝ ነው በማለት የሰጠው የፍርድ ትEዛዝ የዚህን ሕግ ግልጽ ድንጋጌ የሚጥስ
የAንድ ሰው ሀብት ለሌላ ሰው Eዳ ማስፈጸሚያ Eንዲውል የሚያደርግ በመሆኑ ተሽሯል፡፡
ትክክል Aይደለም፡፡ 1. ለረጅም Aመታት በመንግሥት Eጅ የነበረ ቤትን በተመለከተ ባለቤት ነኝ
ው ሣ ኔ የሚል ወገን ቤቱ በAዋጅ ቁ. 47/67 የተፈቀደለት መሆኑን ወይም
1. ፌዴራል ከፍተኛ ፍ/ቤት በመዝገብ ቁጥር 14428 ሰኔ 19 ቀን 1994 ዓ.ም ያለAግባብ ከAዋጅ ውጪ ተወስዶብኛል የሚል ከሆነም ለሚመለከተው
በወረዳ 23 ቀበሌ 12 በቤት ቁጥር 153 የሰጠው የEግድ ትEዛዝ ተነስቷል፡፡ Aካል ጥያቄውን Aቅርቦ ውሣኔ Aግኝቶ ባለመብት ስለመሆኑ ማስረዳት
2. ከላይ የተጠቀሰው ቤት Aመልካች የገዙትና በማይንቀሣቀስ ሀብት ሽያጭ ውሉ
Aለበት፡፡
Eንዲመዘገብ ያደረጉ በመሆኑ በመልስ ሰጪ Eና በAቶ ቦጋለ ቲጋ መካከል
2. Aንድ ከሳሽ ለክሱ መነሻ በሆነው ነገር ወይም ክሱ በተመሰረተበት ሃብት
ለነበረው የAፈፃፀም ክስ ማስፈፀሚያ ሊሆኑ Aይገባም፡፡
3. ከላይ በተራ ቁጥር 1 የተጠቀሰውን በሚመለከት የፌዴራል ከፍተኛ ፍ/ቤት ላይ ጥቅም ወይም መብት ያለው መሆኑን ካላረጋገጠ ክስ Eንዲያቀርብ
በመዝገብ ቁጥር 14428 የተሰጠው ትEዛዝ ተሻሽሏል፡፡ Aይፈቀድለትም፡፡
4. መዝገቡ ስለተወሰነ ከከፍተኛ ፍ/ቤት የመጣው መዝገብ ይመለስ፡፡

77
78
 የሰበር መ/ቁ. 14A94
ሚያዝያ 18/1999
ዳኞች፡- 1. Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
2. Aቶ Aሠግድ ጋሻው
3. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
4. ወ/ት ሒሩት መለሠ
5. Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
Aመልካች፡- የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት - ነገረፈጅ Aቶ Aንበርብር Aባይነህ
ቀረቡ
ተጠሪ፡- የAቶ ሰለሞን ወረደ ወራሽ ሕፃን Aብይ ክብሩ ሰለሞን የሟች ሚስትና
ሞግዚት ወ/ሮ መሠረት ከበደ ቀረቡ
መዝገቡ ተመርምሮ ተከታዩ ፍርድ ተሰጥቷል፡፡
ፍ ር ድ
ለክርክሩ ምክንያት የሆነው ጉዳይ የጀመረው በፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ
ፍ/ቤት ነው፡፡
የAሁኑ ተጠሪ Aውራሽ Aቶ ሰለሞን ወረደ በሥር ተከሣሽ ላይ ባቀረቡት ክስ
ተከሣሹ በውርስ ያገኙትን ቤት በሕገወጥ መንገድ የያዙባቸው ስለሆነ
Eንዲለቀቅላቸው ጠይቀዋል፡፡ ተከሣሹም ቤቱን ከAመልካች የተከራየላቸው Aገር
መከላከያ ሚ/ር በመሆኑ ሊከሠሡ Eንደማይገባ ተከራክረዋል ፍ/ቤቱም Aመልካቹና
የAገር መከላከያ ሚ/ር Eንዲገቡ በማድረግ ግራ ቀኙን ካከራከረ በኋላ ተከሣሹንና
የAገር መከላከያ ሚ/ርን በነፃ ከክሱ በማሰናበት ክርክር የተነሣበት ቤት የከሣሽ Aባት
ቤት መሆኑና ከሣሹም የሣቸው ወራሽ መሆኑ ስለተረጋገጠ Aመልካች ቤቱን ለከሣሽ
Eንዲያስረክብና የ6 ወር ኪራይ ብር 12.AAA /Aስራ ሁለት ሺህ/ Eንዲከፍል
ወስኗል፡፡ የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤትም ጉዳዩን በይግባኝ Aይቶ መልስ ሰጪን ሣይጠራ
መዝገቡን ዘግቷል፡፡
የAሁኑ የሠበር Aቤቱታም የቀረበው በዚህ ውሣኔ ላይ ነው፡፡ የቅሬታ
ነጥቡም ክርክር የተነሣበትን ቤት ባለቤትነት ለማሥረዳት የቀረበው ካርታና የቤት
ስራ ፈቃድ ባለቤትነትን Aያስረዳም፣ በፍ/ሕ/ቁ. 1195 መሠረት ከተገቢው
የመንግሥት Aካል የተሰጣቸው የባለቤትነት ምስክር ወረቀት Aልቀረበም፣ ከA/ቁ.
47/67 መሠረት ከታህሣሥ 11/1967 ጀምሮ የከተማ ቤት በንብረትነት የያዘ ግለሰብ
ወይም ድርጅት መብቱ በሚኒስትሩ ካልፀደቀ በቀር ንብረትነቱ Aይፀናለትም የሚል
ነው፡፡
ይህ ችሎትም ቤቱ Eንዲመለስም ሆነ ኪራይ Eንዲከፈል የተሰጠውን ውሣኔ
Aግባብነት ለመመርመር Aቤቱታው ለሰበር Eንዲቀርብ Aድርጓል፡፡ ግራ ቀኙም
79
ክርክራቸውን በጽሁፍ Aቅርበዋል፡፡ ፍ/ቤቱም በቃል ባደረገው ማጣራት ቤቱን
ያስተዳድረው የነበረው የAሁኑ Aመልካች Eንደሆነና የሥር ከሣሽ ቤቱን የያዙት
በ1983 መሆኑን ተረድቷል፡፡ መዝገቡንም Eንደሚከተለው መርምሯል፡፡
ከመዝገቡ የተጠሪው Aውራሽ ክስ ያቀረቡት ከAባቴ በውርስ ያገኘሁትን
ቤት የሥር 1ኛ ተከሣሽ ያላግባብ ስለያዙብኝ ይልቀቁልኝ፣ ኪራዩንም ይክፈሉኝ
የሚል ነው፡፡ ከሥር ፍ/ቤት ከተደረገው ክርክርና በዚህ ችሎትም በተደረገው
ማጣራት ክርክር የተነሣበትን ቤት 1ኛ ተከሣሽ የያዙት በኪራይ መሆኑን፣ ቤቱን
ያከራየውም Aመልካች መሆኑን፣ ቤቱ በ1983 በሥር ከሣሽ ከመያዙ በፊት
ያስተዳድረው የነበረው Aመልካች መሆኑን፣ Aሁንም ቤቱ በAመልካች የሚተዳደር
መሆኑን ተገንዝበናል፡፡ Eንግዲህ ይህ ቤት ለረዥም Aመታት በመንግሥት Eጅ
የነበረ ሲሆን የተጠሪ Aውራሽ ቤቱ በA/ቁ 47/67 የተፈቀደላቸው Eና ባለንብረት
በመሆናቸው ወይንም ደግሞ ያላግባብ ከAዋጅ ውጪ ተወስዶብኛል የሚሉም ከሆነ
ለሚመለከተው Aካል ጥያቄAቸውን Aቅርበው ውሣኔ Aግኝተው ባለመብት
ስለመሆናቸው ያስረዱት ነገር የለም፡፡ የተጠሪ Aውራሽ ቤቱን በ1983 መያዛቸውን
ቢገልፁም በምን ሁኔታ Eንደያዙት ያቀረቡት ነገር የለም፡፡ ይህ ከሆነ ደግሞ ቤቱ
Eንዲመለስላቸው ክስ ሲያቀርቡ በቤቱ ላይ ያላቸውን መብት Aላረጋገጡም፡፡
በፍ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ. 33/2/ Aንድ ከሣሽ ለክሱ መነሻ በሆነው ነገር ወይም ክሱ
በተመሠረተበት ሀብት ላይ ጥቅም ወይም መብት ያለው መሆኑን ካላረጋገጠ ክስ
Eንዲያቀርብ Aይፈቀድለትም፡፡
ባመሆኑም የሥር ፍ/ቤቶች በሥር ከሣሹ Aባት ስም የቀረበውን ካርታና
የቤት ሥራ ፈቃድ መሠረት Aድርገው ከሣሹ ክሱን ባቀረቡ ጊዜ በቤቱ ላይ
የነበራቸውን መብት ሣያረጋግጥ ቤቱን Eንዲረከቡና ኪራይ Eንዲከፈላቸው
በመወሰኑ የሕግ ሥህተት መፈፀሙን ተረድተናል፡፡
ው ሣ ኔ
1. የፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 3269 ሚያዚያ 6/1995 የሰጠው ውሣኔና
የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 21AA7 ታህሣሥ 19/1996 የሰጠው ትEዛዝ
ተሽሯል፡፡
2. የተጠሪ Aውራሽ ለክርክሩ ምክንያት በሆነው ቤት ላይ ክስ ለማቅረብ
የሚያስችል መብት ያላቸው መሆኑን ስላላረጋገጡ ክሱ ተቀባይነት
የለውም፡፡
3. ወጪና ኪሣራ ይቻቻሉ፡፡
80
 ¡\iZ Mš´k e. 17937 ¡\iZ Mš´k e. 17937
Mµióp 20 d} 1999 Mµióp 20 d} 1999
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
„q Ö^H Zg{C
„q Ö^H Zg{C
„q „k©Gf¬Z MHM¬
„q „k©Gf¬Z MHM¬
„q „\¶¬ µað
„q „\¶¬ µað
„q ma´Z ´/SF\ö
„q ma´Z ´/SF\ö
„MG‰u:- /[ ¬}dø m¬F
„MG‰u:- /[ ¬}dø m¬F - ¸if NP ^iZ dZi’G
ተጠሪዎች:- Eነ „q „jm ¿ኔ MG^ \¾:- (1) „q „jm ¿{ö - ˆóEð dZi’G
(2) „q Ö^A MG‰Mð - dZi’G
ውርስ - ይርጋ - የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1000 Aፈጻጸም - ጋብቻ በAንደኛው ተጋቢ ሞት
i˜óC Mš´k ¡dUið ¡\iZ ´ðª¦ MZOU} dºEù ¡mMEˆmð}
መፍረስ - ጋብቻ በሞት በፈረሰ ጊዜ የግል ንብረት የሚወሰድበት ጊዜ - የውል ህግ
ÖZ¬ \ºm|G::
ድንጋጌዎች በሌሎች ግዴታዎች ላይ ተፈፃሚ ሊሆን የሚችልበት ሁኔታ -
Ö Z ¬
የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 17፣ 684፣ 1000፣ 1677፣ 1845
i˜óC Mš´k ¡dUið ´ðª¦ ¡ðZ^ K¶} iZ‰o ¬}µ´ö“u
¡NôMEˆp \óD} i’|{{p i\iZ ÖZ¬ iöp ¡dUi} ¡¦Zµ º¤dø ¡Nô¤^m|¶¬
የAማራ ጠቅላይ ፍርድ ቤት Aመልካች ያቀረቡትን የይርጋ ጥያቄ ውድቅ በማድረግ
{ð::
በፍሬ ጉዳዩ ላይ ውሣኔ በመስጠቱ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
¡„Að} MG^ \¾“u i„MG‰u F¦ ¤dUiðp Š^ „ðXau}
¨°šNu ¿{ö ¡MU¸ð ˆd¬Pð }´ð\ö x/SF\ö i^»o ¤´€òp} ¡¶G iöp
ውሣኔ፡ - የAማራ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሮ የጎንደር ዞን ከፍተኛ
¡Nþu Nô^p ¡D{ðp ¡„Að} „MG‰u ¡EöFrð} ¡Xb{p Mkp „E‚ iNEp
ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ፀንቷል፡፡
iöp| loð „E„¶jk i^Nrð †}ªó›Z ¸¦d’G:: iMD{ðO „MG‰u’
¤E„¶jk ¡¤˜ðk}} ¡„ðXau}} lo ¤^UŠið ¡NôG {iZ ¡„Að} MG^
1. በፍ/ብ/ህ/ቁ/ 1000/1/ ና /2/ ላይ የሰፈረው የይርጋ ጊዜ ተፈጻሚ የሚሆነው \¾“u ¤dUiðp Š^ ¡iön} ¡¦›o NUµ´¿ ‰Zo E„Að} „MG‰u iK´º
Aንድ ወራሽ በሌላ በወራሽነት የውርስ ሀብት በያዘ ሰው ላይ ክስ ሲያቀርብ M}´¬ \ºmýG iNEp ¡´ù}¨Z ˆmN N˜µ° iöp} 2 mˆRb iN¬U¶
ነው፡፡ ˆ\’G::
¡„Að}’ „MG‰u Nþu ¨°šNu ¿{ö ¡MU¸ð ¡Pnp i1978
2. ተከራካሪዎች የይርጋ ጥያቄ Eስካቀረቡ ድረስ ጥያቄውን በትክክለኛው
\óD} Š^ ¡dUið i1990 •.O iMD{ð ´ðª¢ i¦Zµ ¦o´ªG iNEp
Aንቀጽ መሰረት Eንዲመራ ማድረጉ የፍርድ ቤት ሃላፊነት ነው፡፡
¡¦Zµ º¤dø „{\ð iÖY ´ðª¢ F¦ šZšZ MG^O „dUið:: im{Rð
3. ጋብቻ በAንደኛው ተገቢ ሞት ምክንያት በፈረሰ ጊዜ የጋራም ሆነ የግል
¡¦Zµ º¤dø F¦ i¡¨U°ð ¤Eð ÖZ¬ iöqu ¡mE¤¡ ðR{ö \¸ð:: E˜óC
ንብረት በምን ያህል ጊዜ ውስጥ መጠየቅ Eንዳለበት ባይመለከትም ¡\iZ „iöno OŠ}¤p ¡D{ð ðR{ö ¡\¸ð ¡„NX kHöX’õ ŠGF’õ
በፍ/ብ/ህ/ቁ. 1677 መሠረት በቁ. 1845 ላይ የተቀመጠው ይርጋ ተፈጻሚ M}¶Sp ¸gF¦ ÖZ¬ iöp ¡¦Zµð º¤dø ð¬g iN¬U¶ iÖY ´ðª¢ F¦
ይሆናል፡፡ ðR{ö \ºmýG:: ¡¦Zµð} º¤dø ð¬g EN¬U¶ ¡\¸ð OŠ}¤p
¡ÖpHkHöZ K¶ e. 1000(1) i˜óAð ´ðª¦ F¦ mÑÎNô{p ¡EðO iNEp
81
82
{ð:: ¦Œð ¬}µ´ö mÑÎNô „¦D}O ¤EðO iAðEp OŠ}¤p {ð:: „}¨ð
OŠ}¤p ¬}µ´öð iXcu M‰ˆG ¡Nô{]} ŠZŠZ ¡NôMEˆp †}°õ iNþu Nô^p
†| iXcu M‰ˆG ¡Nô{R Mð¶pን ¡Nô`Ö} „¦¨EO ¡NôG {ð:: AðEmð
OŠ}¤p ¨¶P º¤dø ¡dUiip iöp Z^p iMD{ð i¬}µ´öð „¦odÖO iNEp
{ð:: ¸gF¦ Ö/iön ¦C} OŠ}¤p iM^¸p d¨O \óG ¡¦Zµð º¤dø mdkEù
¡{iUð} ¡´ù}¨Z ›} ˆÖm ÖZ¬ iöp ðR{ö båG::
¡\iZ „iönoð ¡dUið i¸gF¦ Ö/iöp ðR{ö F¦ \óD} ¦˜n
¡¦Zµð} º¤dø MoEÖ} ¡NôMEˆp| EöEùs}O ¸gF¦ Ö/iöp ¡´ðª¢ ÖY {´Z
F¦ ¡\¹rð} ðR{ö“u ¡NôMEˆp {ð::
¦C uEùp ¡¦Zµð º¤dø „^MGŠq ¸gF¦ Ö/iön ¡\¸ð} ðR{ö
pŠŠE{p EMMGˆp ´ðª¢ E\iZ ¤^dZjG kEù MG^ \Á“u
†}ªó\¸ðip „¬ZèG:: MG^ \¾“u jdUiðp MG^ ¡¦Zµ
iNôMEˆp ˜Z˜Z ¤E ŠZŠZ „gZi’G:: ¡ŠZŠXrð MQUm ARk ¡ÖpHkHöZ
K´ð „}dÏ 1000(1) mÑÎNô{p ¡Nô~Uð „}¬ Xb EöFð} iXb{p •gO
¡ðZ^ Akp ¡¤˜} \ð ሲˆ^ {ð፣ „MG‰u }kUn} ¡¤˜ðp iNô^p{p †}°õ
iXb{p jEMD{ð ¬}µ´öð „¶jk{p ¡EðO; ˆ˜óC ja´Z i„}dË 1000/2/
†}¨mMEˆmð „ˆX‰W }kUp ˆiöm\k ¡m´€ }kUp iMD{ð iT^p •Mn
¦Zµ Eóo¸Z „¦´jðO@ iön i„MG‰u M¤˜ð} MG^ \¾“u ¤ep i1999
•.O Š^ \ó¤dZið iMD{𠉐eip ´ó˜ö \óh¸Z ¡¦Zµð ´ó˜ö „G×jr’G EójG
„¦uGO@ ¡NôG {ð::
¦C ÖZ¬ iöp ¶X d€ò ¤dUiðp} ¡¦Zµ ŠZŠZ „¶jk ‰Frð ¡K´ð
¬}µ´ö“u µZ iN™M¬ MZO[„G::
uEùn ig¬Nô¤ ¡mMEˆmð ¡ÖpHkHöZ K¶ eºZ 1000 (1) †|
(2) mÑÎNô{p| ˆ„Að} ´ðª¦ µZ ¤Eð m™N²{p {ð:: ¸gF¦ Ö/iön i˜óC
„}dÏ ¡\ÑUð ¡¦Zµ ´ó˜ö mÑÎNô ¡NôD{ð „}¬ Xb iEöF iXb{p ¡ðZ^ Akp
i¤˜ \ð F¦ Š^ \ó¤dZk {ð ¡NôG ðR{ö \ºmýG:: i˜óC ¡K´ð „mUè´ùO ¦C
Ö/iöpO ¦^NNG:: ¡„Að} „MG‰u ¡Nþu Xb jEMD|rð| }kUn}O ¡¤˜ðp
º¤dø Š\ð} i1000/1/ MQUp i¦Zµ „¦o´¬O NEp ¡˜óC •¦{p Š^
ÁXb ¦Zµ „¦MEˆmðO NEp {ð? ¡NôEð {ð::
¡^Z ˆRcu i„Að}’ „MG‰u ¤dUiðp i¦›orð ¤¨U´ðp
¡„jou} }kUp ¦MG\ðG} ¡NôG {ð:: ˆMš´ið EMUªp ¡tG{ð
„MG‰u| ¡MG^ \¾“u „ðXb jG| Nô^p D{ð EUዥO •Mop
„kUð ˆ~V iíF ¡MG^ \¾ „ðXb i1978 •.O MPorð {ð::
„MG‰u| Nþu ¨°šNu ¿{ö ¡MU¸ð jG| Nô^p ˆ{iV iAðEnO M‰ˆG
¡{iUð µkt ¡ÑU\ð i1978 •.O {ð NEp {ð:: ¡ÖpHkHöZ K´ð
µkt \óÑZ^ iAðEnO mµió“u M‰ˆG ¤Eð }kUp K´ð iNô¤˜ð
MQUp MˆÔÑG †}ªEip ¦¨{¶µG:: †˜óC F¦ ¡Nô{Rð º¤dø iµktð
MG^
¡{iUð }kUp MˆÔÑG ˆ{iUip ´ó˜ö ®O[ iO} ¤CG ´ó˜ö {ð „}¬
º¤døð}
\ð iŠÖÖEð ¡„}¨ð mµió ¡¶G Akp ¤E„¶jk EEöFð mµió
m\ºqkG NEp ¡NôuEð? ¡NôEð {ð:: E´ðª¢ dºm „¶jk{p ¤Eð
¡ÖpHkHöZ K´ð eºZ 17 µkt i„}© mµió Pp OŠ}¤p EóÑZ^
"ˆmµió“s †¤}ª}© ¡¶G Akn MD{ð} „^U¬q ¡¶G ¬Za Akp
i•¦{n MG_ EMð\¬ Mkp „Frð" iNEp i„}dË 684 ¨}¶èG::
¦C ¬}µ´ö µktð \óÑZ^ †¤}©}© mµió ¡X\ð }kUp MD{ð}
¡N^U©p xFÓ{p †}ªEip ¡Nô¤R¦ \óD} ¦C} º¤dø iO} ¤CG ´ó˜ö
ð^º MgUk †}ªEip ¶} „¦¨{¶¶O:: º¤døð iO} ¤CG ´ó˜ö ð^ጥ
MgUk †}ªEip i¶GË „EM¨}´´ð ¶} ¦C i¦Zµ K¶ ¡N¦´™ „}¨ð
´} iÑE´ ´ó˜ö ¡Nô¤{Rð {ð ¨NôG M¨O¨Nô¤ ¡Nô^ድ „¦ደEO::
iµkt ´ó˜ö ¡mÑXð AkpO D{ i¶G ¡mÑXð Akp R¦ˆÔÑG EUዥO ´ó˜ö
Mh¡p ¤Eip „¦¨EO iMD{ðO ¡K´ð †]iö ¡˜óC •¦{p º¤dø ¤E´¨k
µktð ˆÑU\ ˆUዥO ´ó˜ö iíFO †}ªó{R ¦ÑgªG kEù N\k „¦uGO::
µkt G¢ jCZ¦ ió~UðO ˆAðEnO mµió“u ^OO{p ¡NôM{Á

iXb{p ^FGD{ i˜óC K¶ ¡m¸d\ð ¡3 •Mp ¡¦Zµ ´ó˜ö Xcu iNô¤{\ðp Š^ Mkp| ¶«oO ¡NôºG iMD{ð iiöm\k K¶ ¶GË ¬}µ´ö R¦~Z \ódZ
F¦ Eó¸gNrð „¦uGO:: ¡˜óAð „}dÏ }”ð^ „}dË AðEp ¦Zµð ¡NôhOip} iውG K¶ MZDu ¦O ¬}µ´ö“u mÑÎNô N¬U¶ ¡ውG K¶ „}dË
¡M¼Ua ´ó˜ö ¡Nô\º ˆNôD} idZ M{a - ARið i„ðXcu M‰ˆG ¡Nô¨U¶} Š^ 1677O ¡NôÑg¨ð {ð:: ¦Œð ¬}µ´ö «¶©o“s ˆðG ¡m´€ò j¦D{ðO
¡NôMEˆp iMD{𠦌ð ¬}µ´öO E´ðª¢ „¶jk{p ¡EðO iMD{ðO ¸gF¦ Ö/iön ¡˜óC „}dÏ ¨}lu ¦ÑÍMðjr’G» iNEp ¦¨{¶µG:: „Að} ¡¤š{ð
MG^ \¾“u ¤dUiðp Š^ iÖpHkHöZ K¶ eºZ 1000(1) MQUp i3 •Mp ¡jG| Nô^p ¡}kUp ŠZŠZ ¡mE¡ ¡¦Zµ ´ó˜ö ^EEöEð i˜óC ¬}µ´ö
i¦Zµ „¦o´¬O iNEp ¡\¸ð ðR{ö ¡Nô{dÖ „¦¨EO:: dºEù ¡Nô{Rð MQUp ¡ðG K¶ ¡¦Zµ ¬}µ´ö“u †}ªó´™ N¬U¶ m´ió D~

84
83
„¶‚m{’G:: ¡G K¶ ¦Zµ „¸fF¦ ¬}µ´ö i„}dÏ 1845 †}¨m´E͐ð iEöF የሰ/መ/ቁ. 2A938
„‰üí} ‰Gm\{ i^mdZ 10 •Mp {ð:: „Að} idUiG} ´ðª¦ µktð iPp
ሚያዝያ 11/99 ዓ.ም.
¡ÑU\ð i1978 •.O \óD} ¡„}©} m¶µió ¡¶G }kUp iK¦p ‰Eðp mµió
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
EN^Edg º¤dø ¡dUið i1990 •.O {ð:: iMD{ðO Š\ð ¡dUið 10 •Mp
‰Eѐð iíF iMD{ð i¦Zµ Eóo´¬ ¡Nô´jð {ð::
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ

ˆ˜óC iF¦ im´EÍð OŠ}¤qu ¡„NX ŠGG ¸gF¦ Ö/iöp ¡K´ð} Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ
„}dË 1000(1) †|(2) iMMGˆp kt ˆ12 •Mp iíF ¡dUið} Š^ ¦Zµ Aቶ Aሰግድ ጋሻው
„¤¶¨ðO iNEp Š\ð †}ªódºG iN¬U¶ iÖY ´ðª¢ F¦ ðR{ö M^¸n ወ/ት ሒሩት መለሠ
pŠŠG „¦¨EO:: ¡„Að{ð „MG‰u ¡¦Zµ º¤dø †^ˆ„dUið ¬U^ º¤døð}
Aመልካች፡- ወ/ሮ ሸዋዬ ተሰማ
ipŠŠEð „}dË MQUp †}ªóMX N¬U´ð ¨¶P ¡ÖZ¬ iön xFÓ{p {ð::
ተጠሪ፡- Eነ ወ/ሮ ሣራ ልንጋነ
ð R {ö
(1) ¡„NX kHöX’õ ŠGF’õ M}¶Sp ºgOp 24 d} 1997 iMš´k eºZ ጋብቻ - የጋብቻን መፍረስ ስለማስረዳት
0314 ¡\¸ð ðR{ö mbåG:: የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት
(2) MG^ \¾“u ¡‰mõp 11 d} 1990 •.O i„MG‰u F¦ ¤dUiðp Š^ ተጠሪ የሟች የAቶ ይልማ ወ/ሃና ሚስት ናቸው ሲል የሰጠውን ውሣኔ
i¦Zµ ¦o´ªG kE|G::
በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
(3) ¾| ˆóRX ¡¡XRrð} ¦tEð::
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡
1. ጋብቻ የሚፈርሰው ህጉ ባስቀመጣቸው ውሱን ምክንያቶች ነው፡፡
2. ጋብቻ የሚፈርስበትን ምክንያት መፍረሱን ከማስረዳት መለየት
ያስፈልጋል፡፡
3. ተጋቢዎች ምንም Eንኳን ቀደም ብሎ የተፈፀመ ጋብቻ የነበራቸው
ቢሆንም በመካከላቸው በተፈጠረ Aለመግባባት ምክንያት መቀጠል
Aለመቻላቸውና ሁለቱ በየፊናቸው የየራሳቸውን ሕይወት መጀመራቸው
Eያለ ፍቺ መፈፀሙን Aንደኛው ተጋቢ Aላስረዳም የሚል ውሣኔ
ትክክለኛ የህግ Aተረጓጎም Aይደለም፡፡

85
86
 የሰ/መ/ቁ. 2A938 በመልስ ሰጪ የቀረበው መልስ ደግሞ መልስ ሰጪና ሟች መጋባታቸው
ሚያዝያ 11/99 ዓ.ም. በማስረጃ ስለተረጋገጠና ጋብቻ የሚፈርስባቸው በሕግ ከሚታወቅባቸው ምክንያቶት
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ Aንዱ መኖሩ ስላልተረጋገጠ የሟችና የመልስ ሰጪ ጋብቻ ፈርሷል ሊባል
Aይችልም፣ የሟችና የAመልካች ጋብቻ መጀመሪያ የተፈፀመውን ጋብቻ
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
Aያስቀርም፣ መልስ ሰጪ ከሌላ ሰው ሁለት ልጆች መውለዳቸውም ሆነ የሞቱበትን
Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ
ቀን 1981 ብለው መጥቀሳቸውም Eንደዚሁ ሚስትታቸውን Aያስቀርም፤
Aቶ Aሰግድ ጋሻው የሚስትነት ማረጋገጫው የተሰጠው ሟቹ በ1989 ዓ.ም. ሞተዋል በማለት በመሆኑ
ወ/ት ሒሩት መለሠ የAመልካች ቅሬታ መሠረት የለውም፣ በመሆኑም የሥር ፍ/ቤቶች ውሣኔ የሕግ
Aመልካች፡- ወ/ሮ ሸዋዬ ተሰማ ቀርባለች፡፡ ስህተት ስለሌለበት ሊፀና ይገባል የሚል ነው፡፡
ይህ ችሎት የግራ ቀኙን ክርክር Aግባብ ካላቸው ሕጎች ጋር በማያያዝ
መልስ ሰጪ፡- ወ/ሮ ሣራ ልንጋነ Aልቀረበችም፡፡
ተመልክቷል፡፡ ከመዝገቡ Eንደተረዳነው Aመልካችም ሆነ መልስ ሰጪ ከሟች Aቶ
ፍ ር ድ
ይልማ ወ/ሃና ጋር ጋብቻ መፈፀማቸው ተረጋግጦAል፡፡ መ/ሰጪ ሚስት
Aመልካች ለሰበር ችሎት ያቀረቡት ማመልከቻ የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ መሆናቸውን ለማረጋገጥ በ1966 የተጋቡበት የጋብቻ ውል በ6/6/72 የተሞላ
ፍ/ቤት መልስ ሰጪ የሟች የAቶ ይልማ ወ/ሃና ሚስት ነበሩ በማለት የሰጠው ውሣኔ የሕይወት ታሪክ /ሟች ይሰሩበት ከነበረው የቡና ገበያ ድርጅት ማኀደር የተገኘ/
Eንዲሻርላቸው የሚጠይቅ ነው፡፡ Aመልካች መ/ሰጪ የሟቹ የAቶ ይልማ ወ/ሃና Eንዲሁም ጥር 19/1974 በጡረታ ቅጽ ላይ ሚስት ተብለው የተሞላበት ሰነድ
ሚስት Aይደሉም በማለት ተቃውሞ ያቀረቡት ለፌዴራል የመጀመሪያ ፍ/ቤት ነው፡፡ ቀርቦAል፡፡ Aመልካቹ በበኩላቸው በ1987 ዓ.ም. ከሟች ጋር መጋባታቸው ማስረጃ
ተቃውሞው ለዚህ ፍ/ቤት ያቀረቡት ፍ/ቤት ቀደም ሲል ግንቦት 15/95 በዋለው ቀርቦ ሚስትታቸው በሌላ ተረጋግጧል፡፡
ችሎት መልስ ሰጪ ወ/ሮ ሣራ ልንጋነ የሟች የAቶ ይልማ ወ/ሃና ሚስት ነች በሌላ በኩል Aመልካች ባቀረቡት መቃወሚያ መነሻነት የፌዴራል
በማለት በመስጠቱ ነው፡፡ ተቃውሞው የቀረበለት ፍ/ቤትም Aመልካች ሚስት መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት ባደረገው ማጣራት መልስ ሰጪ ለፍርድ ቤቱ በሰጡት
መሆናቸውን የሚያረጋግጥ ማስረጃ Aቅርበዋል በሌላ በኩል መልስ ሰጪ ከሟቹ ጋር ቃል ሟቹና መ/ሰጪ Eስከ 1985 Aብረው ከኖሩ በኋላ በ1985 ዓ.ም. ተጣልተው
ጋብቻ የነበራቸው መሆኑ ስለተረጋገጠና በAመልካቹ በኩል ውላቸው መፍረሱን መ/ሰጪ ወደ Aዲስ Aበባ መምጣታቸውን በኋላ ደግሞ ሟቹ Aቶ ይልማ
የሚያሳይ ማስረጃ ባለመቅረቡ ቀደም ሲል መልስ ሰጪ የሟች ሚስት ናት በማለት Aመልካቿን ወ/ሮ ሸዋዬን Aግብተው Aጋሮ መሄዳቸውን Eንደሰሙ በፍርዱ ቤቱ
የተሰጠው ውሣኔ የሚለወጥበት ምክንያት የለም በማለት ውሣኔው Aጽንቶታል፡፡ Aስረድተዋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ከሟች ጋር የነበረው ጋብቻ በፍቺ Aለመፍረሱም
Aመልካች ይግባኝ ለከፍተኛው ፍ/ቤት ቢያቀርቡም የፌዴራል ከፍተኛ ገልፀዋል በቃል በተደረገው ማብራሪያ የAሁን Aመልካች ስለፍቺው ያውቁ Eንደሆነ
ፍ/ቤት ማመልከቻውን Aይቶ ይግባኙን በፍ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 337 መሠረት Aያስቀርብም ተጠይቀው ሟቹ ከመልስ ሰጪ ጋር ጋብቻ የነበረው መሆኑን ስለማናውቅ
በማለት ዘግቶታል፡፡ የሰበር Aቤቱታ የቀረበውም ይህን ውሣኔ ለማስለወጥ ነው፡፡ ስለፍቺው Aናውቅም ብለዋል፡፡
የሰበር Aቤቱታ መሠረታዊ ቅሬታ መልስ ሰጪ ከሟች ጋር የነበራት ጋብቻ ከዚህ መገንዘብ የቻልነው የAሁንዋ መልስ ሰጪ ምንም Eንኳ
በገዛ ፈቃዷ Aፍርሳ ከሌላ ሰው ጋር ከ1977 በፊት ጀምሮ ትዳር በመመስረቷ የሟቹ ከሟቹ ጋር ቀደም ብሎ የተፈፀመ ጋብቻ የነበራቸው ቢሆንም በመካከላቸው
ሚስት ፈት ሊባል Aይገባም፣ ሟች ከAመልካች ጋብቻ የፈፀመው ሌላ ጋብቻ
በተፈጠረ Aለመግባባት ምክንያት በነበረው ጋብቻ መቀጠል Aለመቻላቸውንና
ስላልፈፀመ ነው፣ የመልስ መሰጪን ጋብቻ መፍረስ ያውቁ የነበሩ ምስክር ቀርበው
ሁለቱ በየፊናቸው የየራሳቸው ሕይወት መጀመራቸውን ነው፡፡ የAሁን መልስ
Eንዳይመሰክሩ መደረጉ Eውነቱ Eንዳይወጣ መደረጉን ያሳያል፡፡ Aቶ ይልማ የሞቱት
በ1989 ሆኖ ሣለ መልስ ሰጪ ግን በ1981 ነው የሞቱት ብላ ለፍ/ቤት ማመልከቷ ሰጪ ጋብቻው በፍቺ ምክንያት Aልፈረሰም ይባል Eንጂ ለፍርድ ቤቱ
ጉዳዩን የተቀነባበረና የሚስትነት ጥያቄውን ከ14 ዓመት በኋላ መቅረቡን ያስረዳል የሰጡት ማረጋገጫ ጋብቻው መፍረሱን የሚያረጋግጥ ነው፡፡ ጋብቻ የሚፈርሰው
የሚል ነው፡፡ ሕጉ ባስቀመጣቸው ውሱን ምክንያት መሆኑን ይህም ፍ/ቤት ይቀበለዋል፡፡ በሌላ

87 88
በኩል ለጋብቻ መፍረስ ምክንያቶች የሆኑ ነገሮች መኖር Aለመኖራቸውን የሰ/መ/ቁ. 22243
የሚረጋግጠው Eንዴት ነው የሚለው ጥያቄና ነጥብ በሁለቱም ተጋቢዎች ሚያዝያ 16 ቀን 1999 ዓ.ም.
ከነበረው ሁኔታ ጭምር መረዳት የሚችል ነው፡፡ ጋብቻ የሚፈርስበትን ምክንያት ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ
መፍረሱን ከማስረዳት መለየትም ያስፈልጋል፡፡ Aሁን በቀረበልን ጉዳይ የመልስ Aቶ Aሰግድ ጋሻው
ሰጪ መከራከሪያ ፍቺ መፈፀሙን Aመልካች Aላስረዳችም የሚል ነው፡፡ ነገር ግን Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
የመልስ ሰጪና የሟች ግንኙነት ማንም ሌላ ማስረጃ ሊያስረዳ ከሚችለው ወ/ሪት ሒሩት መለሠ
ከሚገልፀው በላይ በመካከላቸው የነበረው የጋብቻ ግንኙት መፍረሱ ሁለቱም ሌላ Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ
ሕይወት ጀምረው ሟቹ የAሁንዋን Aመልካች ማግባታቸውን፣ ይህንንም ጋብቻ Aመልካቾች፡- Eነ ወ/ሮ ደሐብ ሰIድ
የAሁኗን መልስ ሰጪ ያውቁ Eንደነበር ያስረዳል፡፡ ይህ በመሆኑ በተረጋገጠበት ተጠሪ፡- Aቶ Aብረሃም ካሣ
ሁኔታ የAሁንዋን መልስ ሰጪ ቀደም ሲል የፈፀመችውን ጋብቻ መሠረት ልጅነትን ስለመካድ - Aባትነትን በግምት መወሰን - በማወቅ Aባትነት
በማድረግ ብቻ ሚስት ናት ብሎ መወሰኑ ትክክለኛ የሕግ Aተረጓጎም Aይደለም፡፡ የሚረጋገጥበት መሰረት - የተሻሻለው የቤተሰብ ሕግ ቁ/126/1/፣ 143/መ/ና/ሠ/
ው ሣ ኔ የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት
የፌዴራል መጀመሪያት በመ/ቁ 4796 ሚያዝያ 18 ቀን 1997 ዓ.ም. ሟች Aቶ Eንድሪስ Aደም የተጠሪው ወላጅ Aባት ናቸው ሲል የሰጠውን ውሣኔ
የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
ወ/ሮ ሣራ ልንጋነ የሟች የAቶ ይልማ ወ/ሃና ሚስት Aይደለችም በማለት ውሣኔ፡ - የፌዴራል መጀመሪያና ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጡት ውሣኔ
ወስነናል፣ ወጪና ኪሣራ ግራ ቀኙ የየራሣቸውን ይቻሉ፡፡ ተሸሯል፡፡
1. በተሻሻለው የቤተሰብ ህግ ቁ. 143 መሠረት Aባትነትን በፍርድ መንገር
የሚቻለው Aባት ማን ነው የሚለውን ለAባትነት መነሻ የሆኑትን በAንቀጽ
125/1/ መሠረት በህግ ግምት ማወቅ ካልተቻለ ወይም በAንቀጽ 125/2/
መሠረት Aባት የተባለው ሰው ልጅነትን ሳይቀበል የቀረበ Eንደሆነ ብቻ
ነው፡፡
2. Aንድ Eናት በህጋዊ ጋብቻ ውስጥ Eያለች ልጅ ከተወለደ የልጁ Aባት ማን
ነው የሚለው ምላሽ የሚያገኘው በተሻሻለው የቤተሰብ ሕግ ቁ. Aንቀጽ
128/1/ Eና ከAንቀጽ 126 – 128 በተመለከቱት ድንጋጌዎች መሠረት ህግ
ያስቀመጠውን ግምት መነሻ በማድረግ ነው፡፡
3. በህጉ ግምት Aባት የተባለው ሰው ህጉ ያስቀመጠውን ግምት ሊያፈርስ
የሚችል ክርክር በተሻሻለው የቤተሰብ ህግ ቁ. 167 ሊያቀርበ ይችላል፡፡

89
90
 የሰ/መ/ቁ. 22243 በተሻሻለው የቤተሰብ ሕግ Aዋጅ ቁጥር 213/92 Aንቀጽ 126/1/ በጋብቻ
ሚያዝያ 16 ቀን 1999 ዓ.ም. ውስጥ የተፀነሰ ወይም የተወለደ ልጅ Aባቱ ነው የሚባለው ባልየው ነው ተብሎ
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሰ የተደነገገውን በመተው በAንድ ወንድና በAንዲት ሴት መካከል የነበረው ጋብቻ
Aቶ Aሰግድ ጋሻው ሳይፈርስ ከሌላ ጋር ወዳጅነት በመፍጠር ልጅ ወልጃለሁ የሚለውን ተቀብለው
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ የሥር ፍ/ቤት ውሣኔ መስጠታቸው የሕግ ስህተትን ያስከተለ ነው፡፡ ለዚሁ ሕግ
ወ/ሪት ሒሩት መለሠ Aንቀጽ 143/መ/ Eና /ሠ/ መሠረት ፍ/ቤት Aባትነትን በግምት ሊወስን የሚቻለው
Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ ከዚሁ ድንጋጌ ከፍ ብለው በተመለከቱት ድንጋጌዎች መሠረት የልጅ Aባት
Aመልካቾች፡- 1. ወ/ሮ ደሐብ ሰIድ ያልታወቀ ወይም የተካዳ ሲሆን ብቻ መሆኑ Eየታወቀ ይህ ሁሉ ታልፎ የተሰጠው
2. ወ/ሮ ሶፊያ Eንድሪስ ወ/ሮ ሦፍያ Eንድሪስ ቀረቡ፡፡ ውሣኔ የቤተሰብን ሕግ የተከተለ Aይደለም የሚል ነው፡፡
3. Aቶ Uመር Eንድሪስ ተጠሪም በበኩሉ የተጠሪ Eናት ባል ነበራቸው በሚል በAመልካቾች በኩል
ተጠሪ፡- Aቶ Aብረሃም ካሣ - ቀረበ፡፡ የቀረበ ክርክር የለም፤ በተጠሪ Eናት Eና በAቶ ካሣ መካከል ጋብቻ ነበረ Eንኳ
መዝገቡን መርምረን ፍረድ ሰጥተናል፡፡ ቢባል ለረጅም ጊዜ ተለያይተው መተማመንና መረዳዳት በጠፋበት ሁኔታ
ፍ ር ድ ትዳር/ጋብቻ Aለ ማለት Aይቻልም፡፡ ትዳር Aለ የሚለውን መነሻ በማድረግ የሕግ
ለዚህ የሰበር Aቤቱታ መነሻ የሆነው ውሣኔ የተሰጠው በመጀመሪያ ደረጃ ግምት የሚወሰድ ከሆነ የተፈጥሮ Aባትነት የሚያሰጥ ነው፡፡ ስለሆነም ትዳር Aለ
ፍ/ቤት ነው፡፡ ቢባል Eንኳን የተለያዩት ለረዥም ዓመት በመሆኑ ግላዊ ግንኙነቱ የጠፋ በመሆኑ
የAሁን Aመልካቾች በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 358 የተመለከተውን ድንጋጌ መሠረት ፍ/ቤቱ የቤተሰብ ሕጉን ዓላማ በተቃረነ መልኩ ሕጉ መተርጎም ይገባዋል የሚለው
በማድረግ ከዚህ በፊት ተጠሪው ለዚህ የመጀመሪያ ደረጀ ፍ/ቤት የAቶ Eንድሪስ Aደም
ልጅ ነኝ በማለት ያስወሰነ መሆኑን ተረድተናል፡፡ ሆኖም Aቶ Eንድሪስ Aደም 1ኛ ክርክር ተቀባይነት የለውም የሚል ነው፡፡
ተቃዋሚን ወ/ሮ ደሐብ ሲይድን Aግብተው የኖሩ ከመሆኑ በስተቀር ሌላ ሚስትም ሆነ Eኛም ጉዳዩን Aግባብነት ካለው ሕግ ጋር Aገናዝበን ተመልክተናል፡፡
ልጅ የላቸውም፡፡ ስለዚህ ውሣኔው ይሻርልን የሚል Aቤቱታ Aቅርብዋል፡፡ በዚህ ጉዳይ Aከራካሪው ነጥብ ተጠሪ የሟች የAቶ Eንድሪስ Aደም ልጅ
የAሁን ተጠሪም በAመልካቾች በኩል የቀረበው ተቃውሞ ሕጋዊ መሠረት የለውም መሆኑን ስለAባትነት ማወቅ /Ascertainment of paternity/ ሕጉ በደነገገው
ውድቅ ሊደረግ ይገባል በማለት መልስ ሰጥተዋል፡፡ መሠረት Aስረድቷል ወይስ Aላስረዳም? የሚለው ነው፡፡
የመጀመሪያው ደረጃ ፍ/ቤት ተጠሪ Aቶ Aብርሃም ካሣ የAቶ Eንድሪስ Aደም ልጅ ይህንን ጭብጥ Aስመልክቶ የመጀመሪያው ደረጃ ፍ/ቤት በሰጠው ውሣኔ
ናቸው ወይስ Aይደሉም የሚለውን ነጥብ ከግራ ቀኙ ክርክርና ማስረጃ ጋር Aገናዝቦ መሠረት ያደረገው በተሻሻለው የቤተሰብ ሕግ Aዋጅ ቁጥር 213/92 በAንቀጽ
ከተመለከተ በኋላ ሰኔ 18 ቀን 1996 ዓ.ም. በዋለው ችሎት ተጠሪ Aቶ Aብርሃም ካሣ 125/3/ Aና 143 /መ/ Eና /ሠ/ የተመለከቱትን ድንጋጌዎች Eንደሆነ ከመዝገቡ
በተወለዱ ጊዜ Eናታቸው Eና ሟች Aቶ Eንድሪስ Aደም ቀጣይነት ያለው የግብረ ሥጋ ግልባጭ ተረድተናል፡፡
ግንኙነት ሲፈጽሙ የነበረ በመሆኑና ሟቿም ልጁን /ተጠሪን/ በማሳደግ ሂደት ሲሳተፉ ሆኖም በዚሁ ሕግ በAንቀጽ 143 መሠረት Aባትነትን በፍርድ መንገር
የነበረ ለመሆኑ በተጠሪ ማስረጃዎች የተረጋገጠ ሲሆን የAመልካቾች ማስረጃ ይህንኑ የሚቻለው Aባት ማነው? የሚለውን በሚመለከት ለAባትነት ማወቅ መነሻ
Aላስተባበለም፡፡ ስለሆነም ተጠሪ በተሻሻለው የቤተሰብ ሕግ Aንቀጽ 143/መ/ Eና /ሠ/ የሆኑትን በAንቀጽ 125/1/ መሠረት በሕግ ግምት Aባትነትን ማወቅ ካልተቻለ
መሠረት Aቶ Eንድሪስ Aደም የተጠሪው የAብርሃም ካሣ ወላጅ Aባት መሆናቸው ወይም በAንቀጽ 125/2/ መሠረት Aባት የተባለው ሰው ልጅነት ሳይቀበል የቀረበ
የተገመተ ስለሆነ በተቃዋሚዎች Aማካይነት የቀረበውን የውሣኔ ይሰረዝልን ጥያቄ Eንደሆነ ብቻ ነው፡፡ ከዚህ በላይ በተመለከቱት ድንጋጌዎች መሠረት የልጁ Aባት
ተቀባይነት የለውም በማለት ወስኗል፡፡ ያልታወቀ Eንደሆነ ከዚህ በታች የተመለከቱት ሁኔታዎች ሲሟሉ Aባትነት
ይህም ውሣኔ ጉድለት የሌለበት መሆኑን በመግለጽ የፌ/ከፍተኛው ፍ/ቤት በፍርዱ ውሣኔ ሊታወቅ ይችላል በሚል በAንቀጽ 143 ተደንግጓል፡፡ ከAንቀጽ 143
በትEዛዝ መዝገቡን ዘግቶታል፡፡ የሰበር Aቤቱታ የቀረበውም ይህንኑ ውሣኔ ለማስለወጥ በላይ ያሉት ድንጋጌዎች ደግሞ በሕግ ግምት ወይም በማወቅ
ነው፡፡ የAቤቱታው ፍሬ ቃልም፡- /Acknowledgment/ መሠረት Aባትነት የሚረጋገጥበትን መንገድ የሚዘረዝሩ
89
90
ናቸው፡፡ ይህም የሚያሳየው በAንቀጽ 125/1/ Aባትነት በሕግ ግምት ሊታወቅ ከቻለ ¡\iZ M/e. 17058
ወይም 125/2/ መሠረት በማወቅ ከተረጋገጠ ይህንን Aልፎ Aባትነትን በፍርድ Mµióp 25/1999
መንገር /Ascertainment of [paternity by Judicial Declaration/ የማይቻል ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\
መሆኑን የሚያስገነዝብ ነው፡፡ ' Ö^H Zg{C
Aሁን በተያዘው ጉዳይ ተጠሪ የተፀነሰው ወይም የተወለደው የተጠሪ Eናት ' „k©Gf¬Z MHM¬
ከሌላ ሰው ጋር በሕግ ፀንቶ በቆየ ጋብቻ ተሳስራ በነበረበት ጊዜ የነበረ ስለመሆኑ ' M^Ö} –ei§|^
Eራሳቸው የተጠሪ የሰው ማስረጃዎች ያረጋገጡት ጉዳይ ነው፡፡ ይህንን በማስመልከት ' ma´Z ´/SF\ö
የሰጡትን Aግባብነት ያለውን ቃል ለመጥቀስ ያሕልም የተጠሪ Eናት ከ196A ዓ.ም.
„MG‰u:- „q „}i_ /´kZ„öG
ጀምሮ ባል Aግብተው ይኖሩ ነበረ፡፡ ባልየው በሥራ ምክንያት ወደ ክ/ሀገር በሄደበት
MG^ \Á:- „q MR¦ Mˆù}}
ጊዜ ከሟች ከEንዱሪስ Aደም ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት መፍጠራቸውን
ውርስ - ኑዛዜ - የኑዛዜ መፅደቅ የሚያስከትለው ውጤት - የወራሽነት የምስክር
Eናውቃለን፡፡ በዚህም ግንኙነት ሳቢያ ተጠሪ በ1972 ዓ.ም. ተወለደ፡፡ በ1975 ዓ.ም.
የተጠሪ Eናት ባል ከሄደበት የሥራ ቦታ ተመልሰው ከተጠሪ Eናት ጋር መኖር ወረቀት ውሣኔ ስላለመሆኑ - የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 881፣ 884፣ 892፣ 996 – 1000፣
ቀጠሉ፡፡ ድሮውንም ቢሆን Aልተፋቱም ነበር፡፡ ተጠሪም የሚጠራው በዚሁ ሰው የፍ/ብ/ሥ/ሥ/ህ/ቁ.5
በባልየው ስም ነው የሚለው ይገኝበታል፡፡
Eነዚህ ፍሬ ነገሮች Eስከተረጋገጡ ድረስ የተጠሪ Aባት ማን የሚለውን
የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የወራሽነት ምስክር ወረቀት መስጠት በAንድ
ጥያቄ ምላሽ የሚያገኘው በAዋጅ ቁጥር 213/92 በAንቀጽ 128/1/ Eና ከAንቀጽ 126-
የውርስ ጉዳይ የመጨረሻ ውሳኔ Eንደተሰጠ Aያስቆጥርም በሚል የፌዴራል
128 በተመለከቱት ድንጋጌዎች መሠረት ሕግ ያስቀመጠውን ግምት መነሻ በማድረግ
ይሆናል፡፡ በዚህም መሠረት የተጠሪ Aባት የተጠሪን Eናት Aግብተው የነበሩት ከፍተኛው ፍርድ ቤት ግራ ቀኙን Aከራክሮ Eንዲወስን በመወሰኑ በተቃውሞ

የተጠሪ Eናት ባል Eንጂ ሟች Aቶ Eንድሪስ Aደም ሊሆኑ Aይችሉም፡፡ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
በሕጉ ግምት Aባት የተባለው ሰው በበኩሉ ሕግ ያስቀመጠውን ግምት ውሣኔ፡ - የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ፀንቷል፡፡
ሊያፈርስ የሚችል ክርክር በማቅረብ በዚሁ Aዋጅ Aንቀጽ 167 Eና ተከታይ 1. የትኛውም የኑዛዜ Aይነት በህግ ፊት የፀና Eንዲሆን ፍርድ ቤት መጽደቅ
ድንጋጌዎች መሠረት በማድረግ ልጁን የካዱ መሆኑን መነሻ በማድረግ የቀረበ
Aያስፈልገውም፡፡
ክርክርም Aልተገኘም፡፡
2. ኑዛዜ ህጋዊ ነው መባሉ ሌሎች ሰዎች በሰነዱ ላይ ተቃውሞ ካላቸው ጉዳዩ
በዚህ ሁሉ ምክንያት የመጀመሪያው ደረጃ ፍ/ቤት በግራ ቀኙ ክርክር
Aግባብነት የሌላቸውን በAንቀጽ 143/መ/ Eና /ሠ/ የተመለከቱትን ድንጋጌዎች በዳኝነት መታየትን የሚከለክል Aይደለም፡፡
መሠረት በማድረግ ውሣኔ መስጠቱ የሕግ ስህተት መፈፀሙን Aረጋግጠናል፡፡ 3. በመሠረቱ ፍርድ ቤቶች ኑዛዜ ይጽደቅልኝ በማለት የሚቀርብላቸውን ጥያቄ
ው ሣ ኔ
የሚያስተናግዱበት ምክንያት መኖር የለበትም፡፡
1. የመጀመሪያው ደረጃ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 3753 በ18/10/96 የሰጠው ውሣኔ Eና 4. ፍርድ ቤቶች የወራሽነት ምስክር ወረቀት የሚሰጡት ጥያቄ ያቀረበው ወገን
የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ 33498 በ25/01/98 የሰጠው ትEዛዝ
Aለኝ የሚለውን ማስረጃ Eንዲያቀርብ ካደረጉ በኋላ Eንጂ በጉዳዩ ላይ
በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 348/1/ ተሽሯል፡፡
የፍትሐብሔር ሥነ ሥርAት ህግ በሚያዘው መሠረት ከሌሎች ሰዎች ጋር
2. ሟች Eንድሪስ Aደም የተጠሪ የAብርሃም ለማ Aባት መሆናቸው Aልተረጋገም
በማለት ወስነናል፡፡ ሙግት Eንዲገጥም በማድረግ Aይደለም፡፡
ይህ የሰበር ክርክር ላስከተለው ኪሣራና ወጭ ግራ ቀኙ የየራሣቸውን ይቻሉ
ብለናል፡፡ መዝገቡ ተዘግቷል፡፡

91 92
 ¡\iZ M/e. 17058 iM^¸p {ð:: ÖZ¬ iön ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp M´€p EöF ¡ðZ^
Mµióp 25/1999 Akp ¦´jG ¡NôG \ð º¤dø Eó¤^dZ „¦´jðO iNEp ¡ˆÖmð}
ªƒu:- „q M}iUÍH¦ o¨\ ÖZ¬ iöp ðR{ö b[ ˆÖmð ÖZ¬ iöp i¶X d€ò ¡dUið} ŠZŠZ
' Ö^H Zg{C MZO[ ¡M\Eð} ðR{ö ¦^º iNEp ´ðª¢} ¨ ˆÖm Ö/iöp
' „k©Gf¬Z MHM¬ ME\ð::
' M^Ö} –ei§|^ ¡\iZ „iöno ¡dUið ¦C} ðR{ö iMfO {ð:: ¡„MG‰u
' ma´Z ´/SF\ö ¡\iZ „iöno 1 m¸W i{ð™˜ö Xb D~ †¤E ¡¸gF¦ Ö/iöp ¤E{ð™˜ö
„MG‰u:- „q „}i_ /´kZ„öG ¸if ¡`ºF „\Ô dUi Xb †}¨D{ „¬Z´ù ¡ðZ^ Akp ¡M¸¡g Mkp „Eð - ¤Eð
MG^ \Á:- „q MR¦ Mˆù}} - ¸if i¡{ ´kY µZ dUi:: ¤E„¶jk {ð:: 2 m¸W {ð™˜ö \óÑ^ ¡{iV iMD|rð †}¨K´ð i{ð™˜öð
i˜óC Mš´k ¡dUiG}} ´ðª¦ MZOU} dºEù ¤Eð} ÖZ¬ \ºm|G:: F¦ ¤Frð} mfðP i15 d} ð^º ¤F\Mð iMD|rð ¸gF¦ Ö/iön
Ö Z ¬ ˆm\¸ð ¡MfNô¤ ´ó˜ö ð¾ ¡dUið „iöno MdiEð ^Cmp {ð
i˜óC Mš´k ¡dUið Mð¶p ¡ðZ^ K¶ ¬}µ´ö“u „mUè´O| ¡NôG {ð::
„ÑÎÍO} ¡NôMEˆp {ð:: EŠZŠV M}^„ö ¡D{ð} Š^ ¡MQUmð ¡„Að} MG^ \¾ idUið ¡\iZ „iöno F¦ ¡ËHðÖ MG^ „gZjüG::
MG^ \¾ \óD{ð ¡Š\ð ÖY ARk ¡„jmø kr Xb †{ö iMD{ö ¡„Að} ’|ð| MˆXˆW¤“s@
„MG‰u ¡„jmø} }kUp i†¯ ¦› ^ENô´‚ †}ªó¤^UŠi‚ ¦\}G‚ ¡NôG {ð::
1. ¡\iZ „iönoð ¡M¼Ua ðR{ö jFUÑip ´ðª¦ ¡dUi iMD{ð
¡„Að} „MG‰u EŠ\ð jdUið MG^ ¡MG^ \¾ „jp {ð™˜ö Mm’rð}@
E\iZ EódZk „¦´jðO@
i˜óAð {ð™˜ö E„Að{ð MG^ \¾ ¡m\¸ð kZ B¤ `óC (20,000) kt MD{ð}@
2. ´ðª¢ EˆÖm Ö/iöp †}ªóME^ iM\{ð iAðEn Ö/iöqu
¦Œð {ð™˜ö i‡[Nô¤ ŠGF’õ M}¶Sp ilU| ›} i„ªF Ö/iöp ¡Í¨d MD{ð}
†}ªódºG M¨U´ð „¶jk „¦¨EO::
MG^ \¾ i˜óAð Bô¨p mf’Nô D~ „EMgUið iM¶EÏ MG^ „dUi::
3. ¸gF¦ Ö/iön ´ðª¢ †}¨´| o¦q †}ªó\} ¨ ˆÖm Ö/iöp
´ðª¢} ¡¤˜ð Õ«XG ˆÖm Ö/iöp {ð™˜öð i„−F Uª Ö/iöp
MME\𠄶jk {ð::
¡Í¨d MD{ð ^EmUµ´¸ - ˆRb ¡Nô¤dZið º¤dø ‰E MgUk ¡{iUip
¡NôEð |rð:: „MG‰s ¡MG^ MG^ „gZið ˆMš´ið µZ m¤¦™üG::
{ð™˜öð} jͨdð Ö/iöp {ð@ iNEp ˆRb N¶€p ¡NôuEð i{ð™˜öð
´ðª¢ ¡¤˜ð ¦C ¡\iZ uEùp i˜óC Mš´k ¡dUið} ´ðª¦ mMGŠmýG
†}ዲ¤´‚ ¡m\{ip} kZ 20,000 (B¤ `óC kZ) it {ð \óG \{:: ˆÖmð
EŠZŠV „]\} dºEù ¡mMEˆnp} º¤dø“u MME^ m´ió D~
Ö/iöp †˜óC M¨O¨Nô¤ F¦ Eó¨Z^ ¡tEð {ð™˜öð iÖZ¬ iöp M˨e| iEöF
ðR{ö „EMaV} OŠ}¤p iN¬U¶ {ð::
„¶‚qoG::

i˜óC ðR{ö gZ ¡m\€ð ¡„Að} MG^ \¾ ¦¶j€ò} EÕ«XG ¸gF¦ (1) ¡{ð™˜ö M˨g ¡Nô¤^ˆpEð Kµ’õ ð¸öp O}¬ {ð?
ÖZ¬ iöp iNgUið „MG‰u MG^ †}ªó\ºip ˆm¨U´ip iíEð R{öð i¸gF¦ (2) ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp ðR{ö ÖZ¬ {ð ¦^ „¦¨EO?
ÖZ¬ iön mbåG:: ¡Õ«XG ¸gF¦ Ö/iöp ¡ˆÖmð} ðR{ö ¡aUð ¡„Að} ¡ˆÖmð Ö/iöp i¶X d€ò ¡m{\ðp} iZ‰o ŠZŠ[u
MG^ \¾ E„−F Uª Ö/iöp ¤dUið} º¤dø MQUp iN¬U¶ ¡Xb{p „GmMEˆmO E˜óC OŠ}¤p ¡D{ð ¡dUiðp ŠZŠ[u Mo¡p ¤Ejrð
¡O^ŠZ Udp M^¸n i´ðª¢ F¦ ðR{ö †}¨\¸ ¡Nô¤^hºUð „¦¨EO@ {ð™˜öð} jͨdð i„−F Uª Ö/iöp iNô´€ð Mš´k {ð iNEp
¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp †}¨N}ðO EöF N^U° ¡Nôo¦ †}°õ i{ð™˜öð F¦ {ð:: ¦C ¡ÖZ¬ iön „‰B÷¬ ¡{ð™˜ö M˨g pZ´ðO O}¬{ð ¡NôEð
EöF ŠZŠZ †}ª¦¨U¶ ¡NôˆEŠG „¦¨EO ¡NôEð| EöEùuO m誂 OŠ}¤qu º¤dø †}ªó{R ^ENô¤¨Z¶ ¦C} MMGˆn „^ÑF´ó {ð::

93 94
 iMQUn {ð™˜ö „}¬ \ð EóÑËNrð ˆNôuEð Kµð¤} m¶jXp
(Juridical acts) M‰ˆG „}© {ð N}O \ð iK¦n †¤E ˆCGÑn iíF }kUn}O
D{ EöEùu K¶ i{ð™˜ö †}ªóˆ|{ð ¡NôÑgªrð} m¶jXp iN^MGˆp ÖF´ùn}|
Ñf©} ¡Nô´GÏip Kµ’õ \{© {ð:: {ð™˜ö iK¶ Óp ¡Í| ¡NôD{ð K´ð ¤\ÑXrð}
MEˆó¤“u „NþGq \ó´‚ {ð:: {ð™˜ö ¡Nô\ºip SZ•p †}¨{ð™˜öð •¦{p ¡mE¤¡
ióD}O ¡pðO ¡{ð™˜ö •¦{p iK¶ Óp ¡Í| †}ªóD} iÖZ¬ iöp M˨g
„¤^ÑG´ðO:: ¶GË {ð™˜ö iK¶ Óp ¡Í| †}ªóD} MNþFp ¡Nô´jrð M^ÑZqu
iK´ð „}dÏ 881 mdO¸’G@ ˆ{˜óC M‰ˆG iÖZ¬ iöp dZl M˨g ¡NôG MEˆó¤
„¦´‚ipO:: iMD{ðO ¶GË {ð™˜ö im¸d\ð „}dË ¤Eðp} M^ÑZqu †^ˆ„NþF
¬U^ iÖZ¬ iöp m¼NW iðXˆö| ðR{ö R¤^ÑG´ð iK¶ mÑÎNô{p| mdj¦{p
¤Eð {ð:: im|™œñ ¡†² ËHðÖ ¡Nô¨U¶ {ð™˜ö („}dË 884) iN^MGˆp ‰Eðp
¬}µ´ö“u MMGˆp ¡NôtEðO EÖZ¬ iöp dZl ðR{ö M\¸p ˆ{ð™˜öð mdj¦{p
µZ m¤¤ž{p ¤Eð ´ðª¦ „EMD{ð {ð:: im|™œñ ¡†² ËHðÖ ¡Nô¨U¶ {ð™˜ö i7
•Mp ð^º ÖZ¬ iön ¦O „’’¦ ˜}¬ MdMº ‰GmdM¸ð ÑXb {ð
¡NôEðO ióD} ˆ{ð™˜ö ð¬g MD} (Lapse of wills) µZ ¡m¤¤˜ {ð:: Mˆ|}O
¤Eip m|™ž iK¦p †¤E {ð:: ¡fG {ð™˜öðO ¡mE¡ „¦¨EO „}dË 892
iMD{ðO ¡pðO ¡{ð™˜ö •¦{p ióD} iK¶ ¡Í| †}ªóD{| mÑÎNô{p †}ªó~Uð
i¡pðO ÖZ¬ iöp dZl M˨g „^ÑF´ó „¦¨EO:: {ð™˜ö K¶ ¤^dM¹rð}
EöEùu M^ÑZqu †^ˆ„NþF ¬U^ iÖZ¬ iöp MË|p „EMË|n ¡Nô¼OZEpO
¡Nôd}^ipO ´ðª¦ ¡EO:: ðEùu ¡ÖZ¬ iöp ðR{ö R¤^ÑGµð im’’¥u M‰ˆG
K¶ ¡MD|rð} ¤CG {ð™˜öO K´ð ¤^dM¹rð} M^ÑZqu †^‰NþF ¬U^ iÖZ¬
iöp M˨g R¤^ÑG´ð m|™œñ ˆPmip d} „}^q Kµ’õ „^´ª²{p ¤Eð {ð::
{ð™˜öð Kµ’õ {ð MjEð EöEùu \“u i\{© F¦ mfðP ‰Frð ´ðª¢ iª‚{p
Mo¡p} ¡NôˆEŠG „¦¨EO D~O ¡˜óC •¦{p ´ðª¦ ¡Nôo¡ð {ð™˜öð mdj¦{p
¡EðO ¡NôG ´} \ódZk †}°õ jE´ðª¢ iEöEip „}¬ \ð {ð™˜öð} „ͨgˆð
iNôEð ¡m|¸G Bô¨p „¦¨EO:: iMD{ðO ÖZ¬ iöqu iMQUn {ð™˜ö ¦Ë¨gG‚
iNEp ¡NôdZkFrð} º¤dø ¡Nô¤^m|¶©ip OŠ}¤p M~Z ¡EipO:: iK¶ x¦G
¤Em¼NW Mª€p ¡Í|ð} \{¬ „Ë}tEAð kEù «ðR{ö» M^¸p pZ´ðO ¡N¦\º
„F^ÑF´ó Bô¨p {ð:: ¦C Bô¨p „F^ÑF´ó ˆMD{ðO ja´Z ¡EöEùu} Mkp Eó´ùª
iNôuG M}´¬O SX F¦ EóðG „¦´jðO:: i{ð™˜öð F¦ º¤dø ¤Eð ´} ¡{ð™˜ö
m¸fNô {‚ ¡NôEð} ´} ¡K´ð} SZ•p iMˆmG EóP¶mð ¦uFG:: {ð™˜ö
¡Nͨg „F^ÑF´ó Bô¨p ¦C} MQUo’õ Mkp ¡Nô}¬ MD} „¦´jðO:: ¡{ð™˜ö
¦Ë¨gG‚ º¤dø ¡NôdZið mE¦mð ioe MG^ \¾“u F¦ „¦¨EO::
"ÖZ¬O" D{ "ðR{ö" ¡Nô\¸ðO iN}O mE¦q iNôog \ð F¦ „¦¨EO::
iMD{ðO ¡ˆÖmð ÖZ¬ iöp †}ªmmð ¡{ð™˜öð ¦Ë¨gG‚ „iöno iN^MGˆp
iµ˜ö¹ ºW †}‰ü} m¨Z´ù ióD} {ð™˜öð ¡N}} Mkp †}¨Nô{‰ d¬P ^EN¦og
N}ðO \ð ¡µ˜ö¹ð ºW MQUp iN¬U¶ „GmˆXˆZŠO mkEù {ð™˜öð}
„^MGŠq EöF º¤dø ˆN}Rp EóˆEˆG „¦´jðO:: iS{ SZ•p K´ðO ióD} „}¬
\ð ¬µNô Š^ ˆN}Rp ¡NôˆEŠEð i„}dÏ 5 MQUp mNþµvs d¬Mð
95
¡mˆXˆVip| ¡mRmÒip ¦O †}¨mˆXˆVip ¡Nô¤^hºXrð Bôደp ˆ{iU
{ð ˆF¦ †}¨mMEˆmð ¡{ð™˜ö ¦Ë|G‚ º¤dø iMQUn E„MG‰s O}O
m¼NW MÖpB÷ (relief) ¡N¦\º iMD{ð ÖZ¬ iöqu Eó¤^m|¶©p ¡N¦´j
MD{ð †}¨m¸id D~ i„}¬ ¦O EöF OŠ}¤p "¡NÏ|p ðR{ö"
m\ºmýG:: iójG †}‰ü iŠZŠV ¤G{iV \“u} iS{ SZ•p K´ð „}dË 5
MQUp EöF Š^ †}ª¤dZið E󤶪rð „¦´jO:: በ{ð™˜ö ¦Ë¨gG‚ Š\ð
mˆX‰W ^FG{iV (named defendants) ¡m\¸ð} ðR{ö i¦¶j‚ †}ªó¤bVO
„¦¸igjrðO::
dºEù ¡O}MEˆmð ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp ¤Eð} Kµ’õ ð¸öp
{ð:: ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp ¡ÖpHkHöZ K´ð} ¡ðZ^ K¶ ¬}µ´ö“u
iMˆmG ¡Nô\º ¡O^ŠZ Udp {ð („}dË 996- 1002) „}dË 996(1)
"Xb ¡D{ð \ð ENþs Xb MD{ð| ˆðZ\ð F¦ ¡Nô¤´€ð} ¬Za
¡¤MEˆp ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp †}ªó\¸ðp ªƒu} EM¸¡g ¦uFG"
iNEp ¦¨{¶µG:: 997(1) ¨¶P "¡O^ŠZ Udn †^ˆm\Uˆ˜ ¬U^ X`ð
imjEð ¡O^ŠZ Udp †}¨m´E¸ð Xb †}¨D{ ¦´MoG" iNEp
¦¨{¶µG:: ˆ{˜óC ¬}µ´ö“u EM´}˜k ¡NôtEð ¡Xb{p ¡O^ŠZ Udp
„}¬ \ð Xb D~ ¡M´Mp} Að{öo †}ªóѸZEp ¡Nô¤¨Z¶ {ð:: ˆሰMðO
i¶GË †}¨Nôo¡ð ¦C \{¬ „}¬ \ð i\{© im¸d\ð M¸} Xb{n}
¡Nô¤^Uª \ZmõÓˆöp {ð:: ¦C} \ZmõÓˆöp EN¶ኘp ¡ÖZ¬ iöp p†™š ¡Nôa
ióD}O M¼Ua F¦ ¡Nô\¸ð \{¬ ¶} „}¬} Að{öo ¡Nô¤^Uª N^U° {ð::
ˆ„}dÏ 996 (2) EM´}˜k †}¨NôtEðO ¦C \ZmõÓˆöp ¡Nô\¸ð º¤dø
¤dUið ´} „E‚ ¡NôEð} N^U° †}ªó¤dZk ‰¨U´ð iíF †}°õ i´ðª¢ F¦
¡ÖpHkHöZ S{ SZ•p K¶ iNô¤˜ð MQUp ˆEöEùu \“u µZ Mð¶p
†}ªó´ºO iN¬U¶ „¦¨EO:: ¡ðZ^ \ZmõÓˆöp „}¬ \ð ¡X\ð Xb{p
EN^Uªp ¡Nô^¨ð N^U° †}°õ EöEùu Xcu „EM~Xrð} ¡Nô¤R¦
\{¬ „¦¨EO {ð™˜ö iNô~Zip ´ó˜ö imE¦ i{ð™˜öð ¡m¸d\ð iZ‰o
m¸fNô“u Eó~V ^ENôuEð ¡\ZmõÓˆön Að{öoO ˆ˜óC „}ÎZ MMZMZ
¦~ZioG:: {ð™˜öð ¸gFF {ð™˜ö ¦O G¢ {ð™˜ö EóD} ¦uFG:: {ð™˜öð
¸gFF {ð™˜ö ˆD{ ¡ðZ\ð \ZmõÓˆöp M~Z ktð} AðEð}O }kUp
¸gGEù †}ªó^¬ ¡Nô¤¨Z´ð EóD} „¦uGO:: ¡ðZ^ \ZmõÓˆöp ~UO
„G~UO ¡¸gFF {ð™˜ö ð¸öp ¡Nôo¡ð „¶jk{p ‰Frð ¡ðZ^ K¶
¬}µ´ö“u „}ÎZ {ð:: E\ZmõÓˆön M{a iD{ð {ð™˜ö F¦ ¡m¸d\ð
EöEùu \“u ¤Eð †}¨D{O ¡\ZmõÓˆön M\¸p †{\ð} ¡Nô{‰ EóD}
„¦uGO:: iðZ\ð m{dE ¡mjEð \ð ‰E EöF ^»o ¡m\¸ð \ð ‰E
¦O i{ð™˜öð ð^º iEöF ´ðª¦ F¦ ¡m\¸ EöF p†™š ‰E E„}© \ð
96
¡m\¸ð ¡{ð™˜ö \ZmõÓˆöp †{˜óC EöEùu \“u {ð™˜öð} „^MGŠq º¤dø
†}ª¤{\ð Eó¤¨Zµrð „¦uGO:: ˆF¦ †}¨m¸d\ð {ð™˜ö i„}¬ \ð ¸¤dõ{p የሰ/መ/ቁ. 22712
Í| iójGO ¦Œð ¡MË|p º¤dø EöEùu i{ð™˜öð ºgO ¡Nô¤´€ò ¦O i{ð™˜öð ሚያዚያ 9 ቀን 1999 ዓ.ም
ºgNrð ¡m{‰ \“u i˜óC {ð™˜ö F¦ ¤Frð} ŠZŠZ Eó¤dZið EóÑd¬Frð
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ
¦´jG:: i„¸fF¦ „{µ´Z ¡Xb{p \ZmõÓˆöp i\ZmõÓˆön F¦ ¡m´E͐ð} ÖY
{´Z iNôMEˆp ¡Xb{p ¶Op ¡NôѺZ N^U° ˆMD} „G× †}¨EöEùu iÖZ¬ Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
iöp †}¨Nô\¸ð ÖZ−u Eó\© „¦´jðO:: ¡Xb{p \ZmõÓˆöp †^‰Gm\U˜ Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
¬U^ ¡Xb{p ¶Op †}¨NôѺZ \ZmõÓˆön M\Uš ¡NôuEð iÖ/iöp MD{ð Aቶ Aሰግድ ጋሻው
iÖpHkHöZ K¶ eºZ 998 m¨}¶èG:: D~O ¡Xb{p ¡O^ŠZ{p Udp
ወ/ት ሂሩት መለሠ
EN\Uš ¡Nô¨U¶ º¤dø {ð™˜öð} iMfO ˆNôdZk º¤dø µZ „}¬ m¨Z´ù
Eó\¬ „¦´jðO:: {ð™˜ö MfO ¡¶¬ ¡Xb{p \ZmõÓˆöp MQUš Aመልካች፡- Aቶ Eንዳሻው በቀለ

„¤^ˆpGO:: ¡Xb{p O^ŠZ Udp M\Uš ¡Nô¤^ˆpGO ióD} {ð™˜öð} iEöF ተጠሪ፡- Eነ ወ/ት Aይናለም ያለው
OŠ}¤p MfO ¡NôÑG¶ \ð ¡¶¬ ¡Xb{p \ZmõÓˆöp i\¸ð ÖZ¬ iöp ውርስ - ኑዛዜ - የኑዛዜ Aፃፃፍ ስርAት - የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 881፣
†}ªódZk M´¨© „¶jk „¦¨EO:: የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት ሟች Aቶ በቀለ
EN¸fEG E¸gF¦ Ö/iöp ¡{ð™˜ö MË|n} iN^MGˆp ¡ሚdZቡ Š_u
ወልዴ የሰጡት ኑዛዜ ከተፃፈ በኋላ መነበቡን ስለማይገልጽ ፈራሽ ነው ብሎ
¡K¶ MQUp ¡EöFrð MD{ð} ¡ðZ^ \ZmõÓˆöp N^U° MD{ð} iNmp
የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
¡ˆÖmð} ÖZ¬ ðR{ö MaV MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp MSXn} ¡Nô¤MEŠp
„¦¨EO:: ¦Ge}O ˆÖmð ÖZ¬iöp ¡dUiEp} {ð™˜ö iN^MGˆp iZ‰o ውሣኔ፡ - የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡
ŠZŠ[u dZiðEp †¤E {ð™˜öð iEöF ÖZ¬ iöp ¡Í| ^ED{ ŠZŠ[s} EN¡p 1. የኑዛዜ ስነ ስርAት ጥብቅ መሆን ዋና Aላማ ኑዛዜ የሟች ፍላጐት በትክክል
„GuGO NEn „¶jk „G{iUO:: ˆÖmð ÖZ¬ iöp ¡dUið {ð™˜ö ¡Nþs የሚገልጽ መሆኑን ለማረጋገጥ ነው፡፡
„¦¨EO@ {ð™˜öð „ͨd ¡mjEð Ö/iöp ´ðª¢} EN¡p SG¹} „G{iUðO@
2. ሰነዶች ፎርማሊቲውን ያሟሉ Eንደሆነ መመርመር የሚገባቸው ከዚህ
i{ð™˜öð ¡m¸d\ð OŠ}¤p ˆðZ^ EM{dG ¡Nô¤if „¦¨EO@ {ð™˜ö {ð
Aላማ Aንፃር ነው፡፡
¡mjEð \{¬ ¡ÖpHkHöZ K¶ eºZ 881} ¡Nô¤NþF „¦¨EO ¡NôEð ŠZŠ[u
iódZiðipO †{˜óC {ºlu M{Rp ¦uEð ¡{iUð {ð™˜öð} jÍ|ð Ö/iöp 3. የኑዛዜ Eያንዳንዱ መስፈርት መሟላት መመዘን የሚገባው የኑዛዜውን

dZið ióD} {iU iNEp „G×Fr’G:: ˆF¦ im´E͐ð OŠ}¤p ¦C ¡ÖZ¬ iön Aጠቃላይ ሁኔታ በመመልከትና ተናዛዥም ሆነ ምስክሮች /Eማኞች/
„‰B÷¬ pŠŠG „¦¨EO:: ¸gF¦ Ö/iön ˆÖmð ÖZ¬ iöp i{˜óC| iEöEùu በኑዛዜው ባሰፈሩት ቃላትና ሃረጎች ሊሰጡ የሚችለውን ትርጉም ግምት
iSZ mˆRb iNô{\ð {ºlu F¦ ¡M\Eð} †}ªó^} Mš´ið} iÖpHkHöZ S{ ውስጥ በማስገባት ነው፡፡
SZ•p eºZ 341(1) MQUp MME\𠄶jk {ð::
ð R {ö
(1) Õ«XG ¸gF¦ Ö/iöp \{ö 17 d} 1996 iÖ/¦¶j‚ Mš´k eºZ 13988
¡\¸ð ðR{ö Í}mýG:: ¦ÎÖ::
(2) ¾| ˆóRX ¶X d€ò ¤¡XRrð} ¦tEð:::

97 98
 የሰ/መ/ቁ. 22712 የፍትሐብሔር ሕጉ ቁጥር 881 ኑዛዜው በተናዛዡና በAራት ምስክሮች
ሚያዚያ 9 ቀን 1999 ዓ.ም ፊት ካልተነበበ ዋጋ Eንደማይኖረው ይደነግጋል፡፡ ይህ ሥርዓት መፈፀሙ በኑዛዜው
ላይ መገለጽ Eንዳለበትም ይደነግጋል፡፡ የፌዴራል ከፍተኛ ፍ/ቤት ኑዛዜው ውድቅ
ዳኞች፡- መንበረፀሐይ ታደሠ
ያደረገው ኑዛዜው ምስክሮች ሟቹ ቃላቸውን ሲሰጡ መስማታቸውን ቢገልጽም
ፍስሐ ወርቅነህ ኑዛዜው ከተፃፈ በኋላ መነበቡን የሚገልጽ ነገር የለውም በማለት ነው፡፡ ሆኖም
መስፍን Eቁበዮናስ ከላይ ከተጠቀሰው የኑዛዜው ክፍል መገንዘብ Eንደሚቻለው ምስክሮቹ ሟቹ ሲናዘዝ
መስማታቸውን ይገልፃል፡፡ ይህ የኑዛዜው Aገላለጽ ሟቹ ሲናገሩ መስማታቸውን
Aሰግድ ጋሻው
ብቻ ሳይሆን የኑዛዜው ይዘት ከንግግሩ ጋር የሚጣጣም መሆኑን ማረጋገጣቸው
ሂሩት መለሠ Eንደሚገልጽ ሆኖ መወሰድ ይኖርበታል፡፡ የኑዛዜው ሂደት ተከታትለው የሟች
Aመልካች፡- Aቶ Eንዳሻው በቀለ - ጠበቃ Aሰፋ ዝቅAርጋቸው ቀረቡ፡፡ ንግግር /ቃል/ ከኑዛዜው ይዘት ጋር ለማመሳከር Eድል የነበራቸው Eንደሆነ
በመገመት “ሲናዘዙ ሰምተናል” የሚለው ቃል ኑዛዜው ሲፃፍ የነበረውን ሂደት
መልስ ሰጭ፡- 1. ወ/ት Aይናለም ያለው - Aልቀረበችም፡፡
በAጠቃላይ በሚገልጽ ሁኔታ መረዳት ያስፈልጋል፡፡ በመሆኑም በዚህ ረገድ
2. ወ/ት የሺሀረግ ሺመልስ - ቀርባለች የከፍተኛው ፍ/ቤት ከተፃፈ በኋላ ኑዛዜው መነበቡን Aይገልጽም የሚለው
ፍ ር ድ መደምደምያ ከኑዛዜው ይዘት ጋር የሚጣጣም Aይደለም፡፡ ኑዛዜ ጥብቅ የሆነ
ሥርዓት Eንዲከተል የሚፈለግ መሆኑ ከፍትሐብሔር ሕጉ ቁጥር 881 መገንዘብ
በዚህ መዝገብ የቀረበልን ጉዳይ የኑዛዜ Aፃፃፍ ሥርዓትን የሚመለከት ነው፡፡
የሚቻል ቢሆንም የEያንዳንዱ መስፈርት መሟላት መመዘን የሚገባው ግን
ለዚሁ የሰበር Aቤቱታ ምክንያት የሆነው የፌዴራል ከፍተኛ ፍ/ቤት ሟች Aቶ በቀለ
የኑዛዜውን Aጠቃላይ ሁኔታ በመመልከትም ጭምርና ተናዛዥም ሆነ ምስክሮች
ወልዴ የሰጡት ኑዛዜ የፍትሐብሔር ሕግ ቁጥር 881 በሚያዘው መሠረት ኑዛዜው
/Eማኞች/ በኑዛዜው ባሰፈሩት ቃላትና ሀረጐች ሊሰጡ የሚችለውንም ትርጉም
ከተፃፈ በኋላ መነበቡን ስለማይገልፅ ኑዛዜው ፈራሽ ብሎ በመወሰኑ ነው፡፡ ኑዛዜው
ግምት ውስጥ በማስገባት ነው፡፡ የኑዛዜ ሥነ ሥርዓት ጥብቅ መሆን ዋና Aላማ
ፈራሽ መሆን Aለበት የሚለውን ጥያቄ ያቀረቡት የAሁን መልስ ሰጪዎች ናቸው፡፡
ኑዛዜ የሟች ፍላጐት በትክክል የሚገልጽ መሆኑን ለማረጋገጥ ነው፡፡ ሰነዶች
ተቃውሞውን ያቀረቡት በፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት ቢሆንም የፌዴራል
ፎርማሊቲው ያሟሉ Eንደሆነ መመርመር የሚገባቸውም ከዚሁ Aንፃር ነው፡፡
መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት ያቀረቡትን የኑዛዜ ይፍረስልን ተቃውሞ Aልተቀበለውም
Aሁን በያዝነው ጉዳይ ምስክሮች ኑዛዜው ሟቹ በትክክለኛ AEምሮ Eያሉ ሲሰጡ
ነበር፡፡ ጉዳዩ በይግባኝ የቀረበለት የፌዴራል ጠቅላይ ፍ/ቤትም የቀረበለትን ይግባኝ
መስማታቸውን ገልፀዋል፡፡ የኑዛዜ መሰጠት ሥርዓት ተናዛዥ ሲናገር ማድመጥ
ሳይቀበለው ቀርቷል፡፡
ብቻ ሳይሆን የተባለውን ሁሉ በጽሁፍ ማስፈርን የሚያጠቃልል ነው፡፡ በመሆኑም
የቀረበው የሰበር Aቤቱታ ኑዛዜው የህጉን መስፈርት የሚያሟላ በመሆኑ
ይኸው Aገላለጽ ምስክሮች ኑዛዜው ሲነበብ መስማታቸውን ለመግለጽ ጭምር
ይፍረስ መባሉ ትክክል Aይደለም የሚል ነው፡፡ መልስ ሰጪዎች በቃል ክርክር
Eንደተጠቀሙበት መገንዘብ የተሻለ የኑዛዜው Aተረጋጐም ሆኖ Aግኝተነዋል፡፡
የሰጡት መልስ ደግሞ ኑዛዜው ሕጉ የሚጠይቀውን መስፈርት Eስካላሟላ ድረስ ው ሣ ኔ
ፈራሽ ነው መባሉ Aግባብ ነው የሚል ነው፡፡
1. የፌዴራል ከፍተኛ ፍ/ቤት በመዝገብ ቁጥር 13751 ጥቅምት 18 ቀን
ይህ ችሎት Aከራካሪ የሆነውን ኑዛዜ Aቅርቦ ተመልክቷል፡፡ ኑዛዜው በህጉ
መሠረት በAራት ምስክሮች የተፈረመ ነው፡፡ ትናዛዡ ፈርመውበታል፡፡ ይኸው ፊርማ 1998 Eንዲሁም የፌዴራል ጠቅላይ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 22174 ታህሣሥ
በEርግጥ የተናዛዥ መሆኑም የፌዴራል መጀመሪያ ደረጃ በሰጠው ትEዛዝ መሠረት 26 ቀን 1998 የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡
በፖሊስ የቴክኒከ ምርመራ ተረጋግጧል፡፡
2. የፌዴራል መጀመሪያ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 373/93 በ4/11/94 የሰጠው ውሳኔ
ከዚህ በተጨማሪ የኑዛዜው የመጨረሻው ክፍል “Eኛም ከዚህ በላይ ስማችን
ፀንቷል፡፡
የተጠቀሰው Eማኞች ይህንን ኑዛዜ Aቶ በቀለ ወልዴ በህይወትና በንፁህ AEምሮ
Eያሉ Eና በተስተካከለ የጤና Aቋም ላይ Eያሉ ሲናዘዙ ሰምተናል” ይላል፡፡ ከዚህ
ቀጥሎ “Eኔም ከዚህ በላይ የተገለፀውን የኑዛዜውን ቃል ተፈጻሚ ይሆን ዘንድ
በተለመደው ፊርማዬ Aረጋግጣለሁ” የሚል Aረፍተ ነገርና ፊርማ ይገኝበታል፡፡
100
99
 የሰ/መ/ቁ. 22162 የሰ/መ/ቁ. 22162
ሚያዝያ 09 ቀን 1999 ዓ.ም ሚያዝያ 09 ቀን 1999 ዓ.ም
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ ዳኞች፡- መንበረፀሐይ ታደሠ
Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ
Aቶ Aሰግድ ጋሻው Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ ተሻገር ገ/ሥላሴ ተሻገር ገ/ሥላሴ
Aመልካች ፡- Aፍሪካ Iንሹራንስ Aመልካች ፡- Aፍሪካ Iንሹራንስ - Aልቀረበም ፡፡
ተጠሪ ፡- Aቶ ብስራት ጐላ መልስ ሰጪ ፡- Aቶ ብስራት ጐላ -ቀርበዋል፡፡
የIንሹራንስ ክርክር - የIንሹራንስ ውል - ከውል ውጪ ኃላፊነት ፍ ር ድ
በዚህ መዝገብ የቀረበልን ጉዳይ የIንሹራንስ ጉዳይን የሚመለከት
የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የOሮሚያ ም/ሐረርጌ ዞን ከፍተኛ ፍርድ ቤት ተጠሪ ነው፡፡ ተያይዘው ከቀረቡት ፍርዶችና ሌሎች ሰነዶች ለመረዳት Eንደቻልነው
ቀረብኝ የሚለውን የተጣራ ገቢ በቀን ብር 250 በድምሩ ብር 28000 Eንዲከፈለው የመልስ ሰጪ መኪና በደረሰበት ግጭት ምክንያት ሙሉ በሙሉ ከጥቅም
የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡ ውጪ ስለሆነ የመልስ ሰጪ Iንሹራንስ ኩባንያ የነበረው ህብረት ባንክ
በምትኩ Aዲስ መኪና ሰጥቶታል፡፡ ህብረት ባንክ ደግሞ ሂሳቡን ከAሁን
ውሣኔ፡ - የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤትና የOሮሚያ ም/ሐረርጌ ዞን ከፍተኛ ፍርድ
ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡ Aመልካች ከAፍሪካ Iንሹራንስ ተረክቧል፡፡ የAሁን Aመልካች ክፍያውን

1. የIንሹራንስ ሽፋን ያለው ተከሣሽ በሶስተኛ ወገን ላይ ጉዳት ባደረሰ ጊዜ የፈፀመው ጉዳት ያደረሰው መኪና የመድን ሽፋን ስለነበረው ነው፡፡

ፍርድ ቤቶች የተከራካሪዎችን መብትና ግዴታ ለመወሰን ውልንና ከውል ይህ ሁሉ ከተፈፀመ በኋላ የAሁን መልስ ሰጪ መኪናዋ ለቆመችበት
ውጪ ያሉ ሕጐችን ተፈፃሚ ማድረግ ይችላሉ፡፡ ለ112 ቀናት በቀን ብር 25A ሂሳብ ብር 28,000 ሊከፈለኝ ይገባል በማለት
2. በመድን ሰጪውና በተከሣሹ መካከል ያለው ግንኙነት በውል ላይ ጉዳቱን ባደረሰው በቢፍቱ ዲንሽ ማህበር ላይ ክስ መሠረተ፡፡ የAፍሪካ
የተመሠረተ በመሆኑ መድን ሰጪው ሊገደድ የሚችልበት የካሳ መጠን Iንሹራንስም ጣልቃ ገብቶ Eንዲከራከር ፍ/ቤቱ ባዘዘው መሠረት በጉዳዩ ላይ
በመድን ውሉ የተመለከተው ነው፡፡ ገብቶ ክርክር ቀጠለ፡፡
ጉዳዩ የቀረበለት ፍርድ ቤት ግራ ቀኙን ክርክር ከመረመረ በኋላ
ቢፍቱ ዲንሽ A.ማ ለተቋረጠው ገቢ ኃላፊ መሆኑን በመግለፅ Aፍሪካ
Iንሹራንስ ብር 28,000 /ሃያ ስምንት ሺህ ብር/ Eንዲከፍል ወሰነ፤ ወጪና
ኪሣራ የማቅረብ መብት የተጠበቀ ነውም Aለ፤ ጉዳዩ በይግባኝ ወደሚቀጥለው
ፍርድ ቤት የቀረበ ቢሆንም የሥር ፍርድ ቤት ውሣኔ Aልተለወጠም፡፡

101 102
 የሰበር ማመልከቻ የቀረበው ይህን ውሣኔ ለማስለወጥ ሲሆን የAቤቱታው የምሥራቅ ሀረርጌ ዞን ከፍተኛ ፍ/ቤት መልስ ሰጪ Aዲሱን መኪና Eስኪረከብ
መሰረተ ሃሳብ የሚከተለው ነው፡ -
ድረስ የ112 ቀናት ገቢ ስለተቋረጠበት ለዚሁ ጉዳት ቢፍቱ ዲንሽ ኃላፊ ነው ካለ
1. መልስ ሰጪ በወደመችው መኪና ምትክ ሌላ Aዲስ መኪና ያገኙ በመሆኑ
በኋላ Aፍሪካ Iንሹራንስ ከቢፍቱ ዲንሽ ጋር ባለው የመድን ውል መነሻነት ቀረ
ከመኪናው ዋጋ በላይ ተጨማሪ ካሳ መጠየቅ Aይገባቸውም፡፡ Aመልካች
የተባለውን ብር 28,000 /ሃያ ስምንት ሺህ/ Eንዲከፍል ወስኗል፡፡
መኪናውን በማስረከብ ሂደት ተሳትፎ ስላልነበረው ጉዳትም ደርሶ ከሆነ ተጠያቂ
ሊሆን Aይገባውም ለመልስ ሰጪ ክስ መነሻ የነበረው በመኪናው ላይ የደረሰው ጉዳት
በመሆኑ ጉዳዩ ከውል ውጪ ለሚደርስ ኃላፊነት Aግባብ ባለው ህግ መሰረት
2. የAመልካች ግዴታ የሚመነጨው ከውል ግንኙነት በመሆኑ ፍ/ቤቱ ከውል
መታየቱ Aመልካች Eንደሚለው ከህግ ያፈነገጠ Aሰራር Aይደለም፡፡ Aመልካች
ውጪ /Extra Contractual/ ህግን መሠረት Aድርጐ ካሳ ክፈል መባሉ Aግባብ
ከቢፍቱ ዲንሽ ጋር ያለው ግንኙነት በውል ላይ የተመሠረተ ቢሆንም ጉዳት
Aይደለም ደረሰብኝ የሚል ሦስተኛ ወገንን በሚመለከት የኃላፊነቱም ሁኔታም ሆነ የግምቱ
3. መኪናዋ ሙሉ በሙሉ በመውደሟ መኪናዋ ብትኖር ኖሮ Aገኝ የነበረው ጥቅም መጠን በሚመለከት የውል ህግ ብቻ ተፈፃሚ ይሆናል የሚለው ክርክር የሚያስኬድ
ይከፈለኝ የሚለው ጥያቄ ተቀባይነት ያለው Aይደለም፣ ክፍያ ዘግይቶም ከሆነ Aይደለም፡፡ ጉዳቱ የደረሰው በውል ግንኙነት ውስጥ ባለመሆኑ የመልስ ሰጭ ጉዳይ
ወለድ ከሚጠይቅ በቀር የተቋረጠ ገቢ ሊጠይቅ Aይገባም፡፡ በውል ሕግ ብቻ ሊስተናገድ Aይችልም፡፡ በሌላ በኩል Aመልካች ኃላፊ የሚሆነው
ከቢፍቱ ዲንሽ ጋር በነበረው የመድን ውል መነሻነት በመሆኑ ሊከፍል የሚገደደው
መልስ ሰጪ ባቀረቡት የAመልካች ቅሬታዎች ላይ የሚከተለውን መልስ
የካሣ መጠን በመድን ውሉ በተመለከተው ሁኔታ ውስጥ መሆኑ የሚቀር
ሰጥቷል፡ -
Aይደለም፡፡ በዚህ መሠረት Aመልካች በምትክ የተሰጠውን የመኪና ዋጋ ለህብረት
1. ክሱ የቀረበው ጉዳቱ ባደረሰው በቢፍቱ ዲንሽ A.ማ. በመሆኑ ክሱም ሆነ Iንሹራንስ መተካቱ ከውሣኔው ለመገንዘብ ችለናል፡፡ Iንሹራንስ ኩባንያው ከዚህ
ውሳኔው ከውል ውጪ ሕግን መሠረት ማድረጉ Aግባበ ነው በተጨማሪ በመኪናው መውደም ምክንያት ለደረሰው ጉደት /Consequential loss/
2. መኪናዋ በመውደሟ ንብረት ማጣት ብቻ ሳይሆን ከንብረቱ የሚገኝ ገቢም ተጠያቂ Aይደለም፡፡ መልስ ሰጪ የደረሰው ኪሣራ በAመልካች ጥፋት ምክንያት

በመቋረጡ ኃላፊ የሆነው ወገን ካሣ Eንዲከፍል መወሰኑ Aገባብ ነው የደረሰ መሆኑን የሚያሳይ ማስረጃ Aላቀረበም፡፡ ይልቁንም መልስ ሰጪ የ112
ቀናት ሂሳብ Aስልቶ ያቀረበው የመድን ሽፋን ሰጥቶት የነበረው የሕብረት
3. ለመዘግየቱ ምክንያት ሌላ ሦስተኛ ወገን ቢሆንም Aመልካች ከኃላፊነት ነፃ ሊሆን
Iንሹራንስ መኪናውን ለመተካት 112 ቀናት በመውሰዱ ነው፡፡ በመሆኑም የAሁን
Aይችልም
Aመልካች Aፍሪካ Iንሹራንስ በጉዳት ምክንያት የቀረ ገቢን ለመተካት ግዴታ
ይህ ችሎት ጉዳዩን Aግባበነት ካላቸው የህጉ ድንጋጌዎች ጋር በማዛመድ ስለሌለበት ጥፋት መፈፀሙ የሚያሳይ ማስረጃም ስላልቀረበ መኪናው ለቆመበት
መርምሮAል፡፡ ዋናው መታየት ያለበት ነጥብም Aመልካች የAፍሪካ Iንሹራንስ 112 ቀናት የቀረውን ገቢ ብር 28,000 /ሃያ ስምንት ሺህ/ ሊከፍል ይገባል ተብሎ
ኩባንያ የተጠሪ መኪና ሙሉ በሙሉ ከጥቅም ውጪ በመሆንዋ የተቋረጠውን ገቢ መወሰኑ Aግባብ ሆኖ Aላገኘነውም፡፡
ው ሣ ኔ
ለመተካት በህግ ይገደዳል ወይስ Aይገደድም የሚለው ነው፡፡
1. የምሥራቅ ሀረርጌ ከፍተኛ ፍ/ቤት በመዝገብ ቁጥር 2A73 በ13/10/97
ከመዝገቡ ለመረዳት Aንደቻልነው የመልስ ሰጪ መኪና ሙሉ በሙሉ ከጥቅም
የሰጠው ውሣኔ Eንዲሁም የOሮሚያ ጠቅላይ ፍ/ቤት በመዝገብ ቁ.20745
ውጪ በመሆንዋ መልስ ሰጪ ከራሱ መድን ሰጪ ከነበረው ከህብረት Iንሹራንስ ሌላ
በ16/2/98 የሰጡት ውሳኔ ተሽሯል፡፡
መኪና ተረክቧል፡፡መልስ ሰጪ ክስ ያቀረበው መኪናዋ በደረሰው Aደጋ ምክንያት
2. Aመልካች Uንሹራንስ ኩባንያ የተጠየቀውን የጉዳት ካሳ ብር 28,000
ከ11/09/96 Eስከ 2/13/96 ዓ.ም.ድረስ ለ112 ቀናት በመቆምዋ ሳይገኝ የቀረበው
/ሃያ Aምስት ሺህ ብር/ ለመልስ ሰጪ ሊከፍል Aይገባም ብለናል፡፡
የተጣራ ገቢ ሊከፈለኝ ይገባል በማለት ነው፡፡መልሰ ሰጪው ቀረብኝ የሚለው የተጣራ
ገቢ በቀን ብር 25A በድምሩ 28,000 /ሃያ Aምስት ሺህ ብር/ ነው፡፡ ጉዳዩ የቀረበለት
104
103
 የሰ/መ/ቁ. 16195 የሰ/መ/ቁ. 16195
ሚያዚያ 11 ቀን 1999 ዓ.ም ሚያዚያ 11 ቀን 1999 ዓ.ም
ዳኞች፡- 1. Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ
2. Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ Aሰግድ ጋሻው 3. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ 4. ወ/ት ሂሩት መለሠ
5. Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
ወ/ት ሂሩት መለሠ
Aመልካች፡- የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት - ነ/ፈጅ ሂሩት Aስራት ቀረቡ፡፡
Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ መልስ ሰጭ፡- Eነ ልEልት ተናኘወርቅ ኃ/ሥላሴ /6 ሠዎች/ - ጠበቃ Aቶ
Aመልካች፡- የኪራይ ቤቶች Aስተዳደር ድርጅት ብስራት ሐመልማል ቀረቡ፡፡
ፍ ር ድ
ተጠሪዎች፡- Eነ ልEልት ተናኘወርቅ ኃ/ሥላሴ ለሰበር Aቤቱታ ምክንያት የሆነው ጉዳይ የጀመረው በፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት
የቤት Aበል ክፍያ - የተወረሰ ቤት - የጠቅላይ ሚ/ር ስልጣን - የIፌዲሪ ሕገ ነው፡፡
ተጠሪዎች ለዚህ ፍ/ቤት ባቀረቡት ክስ መንግስት የግል መኖሪያ
መንግሥት Aንቀጽ 74(4) - የAስፈፃሚ Aካላትን ስልጣን ለመወሰን የወጣው
ቤቶቻቸውንና Aከራይተው የነበሩትን ሌሎች ቤቶች ወርሶ Eያስተዳደረ በመሆኑና
Aዋጅ ቁ. 4/87 Aንቀጽ 11/1/ - Aዋጅ ቁ. 47/67 Aንቀጽ 21(2) ምንም ገቢ ስላልነበራቸው Aበል Eንዲከፈላቸው ለሥራና ከተማ ሚ/ር Aመልክተው
Eንዲከፈላቸው የተወሰነ ቢሆንም ተጠሪ Aበሉን ለመክፈል ፈቃደኛ ባለመሆኑ
የፌዴራል ከፍተኛው ፍርድ ቤት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት ከ1/12/67 - 30/8/87 ያለው ውዝፍ Aበልና ወደፊት ያለው Aበልም ለዘለቄታው
ተጠሪዎች ቤት የተወረሰባቸው በመሆኑ Aበል ሊከፈላቸው ይገባል ሲል Eንዲከፍል Eንዲወሠንበት ጠይቀዋል፡፡ ጉዳዩን ያየው ፍ/ቤትም ውዝፍ Aበሉ
Eንዲከፈልና ከክሱ በኋላ ያለው ግን ዳኝነት ያልተከፈለበት በመሆኑ ተቀባይነት
የሰጠውን ውሣኔ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
የሌለው መሆኑን ወስኗል፡፡ ይግባኝ የቀረበለት የፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤትም ጉዳዩን
መርምሮ የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤቱን ውሣኔ Aፅንቷል፡፡
ውሣኔ፡ - የፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡ የAሁን የሠበር Aቤቱታ የቀረበውም በዚህ ውሣኔ ላይ ነው፡፡ የAመልካች
1. ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚኒስቴር መ/ቤቶችን በበላይነት የመምራትና Aቤቱታም የሥራና ከተማ ልማት ሚ/ር የሰጠው ውሣኔ በጠቅላይ ሚ/ር ቢሮ
ተሽሯል፣ ተጠሪዎች Eስር ቤት በነበሩበት ጊዜ መንግስት ወጪ Eያደረገ
ስራዎቻቸውንም የመቆጣጠር ስልጣን ተሰጥቶታል፡፡
ያኖራቸው በመሆኑ ተጠሪዎች ውጭ Aገር ነዋሪዎች በመሆናቸው ከቤት ኪራይ
2. ሚኒስቴር መ/ቤቶች ስራቸውን በሚያከናውኑበት ወቅት የፈፀሙትን በቀር ሌላ ገቢ Eንደሌላቸው ሣይጣራና ሣይታወቅ የተፈቀደው Aበል ተገቢ
ስህተት ማረምና ማስተካከል በጠቅላይ ሚኒስትሩ ስልጣን ስር የሚወድቅ Aይደለም የሚል ነው፡፡
ይህ ችሎትም የሥራና ከተማ ልማት ሚ/ር የሰጠው ውሣኔ በጠቅላይ
ነው፡፡
ሚ/ር ቢሮ ተሽሮ Eያለ የተጠራቀመው የቤት ኪራይ ይከፈል መባሉ በAግባቡ
መሆን Aለመሆኑን ለማጣራት Aቤቱታው ለችሎቱ ቀርቦ Eንዲታይ Aድርጓል፡፡
ግራ ቀኙም ክርክራቸውን በጽሁፍ Aቅርበዋል፡፡ ፍ/ቤቱም መዝገቡን
Aንደሚከተለው መርምሯል፡፡
ከክርክሩ ሂደት ተጠሪዎች ቤታቸው በመወረሱ ምክንያት Aበል
Eንዲከፈላቸው ክስ ለማቅረበ የቻሉት የሥራና ከተማ ልማት ሚ/ር Aበሉ
Eንደከፈላቸው የሠጠውን ውሣኔ መሠረት Aድርገው መሆኑን ተገንዝበናል፡፡
የሥራና ከተማ ልማት ሚ/ር በA/ቁ. 47/67 Aንቀጽ 21/2/ መሠረት ትርፍ
105
106
ቤት የተወረሠበት ቤተሠብ ወይም ግለሠብ ከቤት ኪራይ በስተቀር ለመኖሪያ የሚሆን የሰ/መ/ቁ. 23339
ሌላ ገቢ የሌለው መሆኑ ሲረጋገጥ በመሥራት ገቢ Aስከሚያገኝ ድረስ በየወሩ
ለመተዳደሪያ Aበል Eንዲከፈለው ሊወስን Eንደሚችል ተደንግጓል፡፡ በዚህም መሠረት መጋቢት 13 ቀን 1999 ዓ.ም
ህጉ የሠጠውን ስልጣን መሠረት Aድርጐ የሥራና ከተማ ልማት ሚ/ር ለተጠሪዎች ዳኞች፡- Aቶ ከማል በድሪ
Aበል Eንደከፈላቸው ወስኗል፡፡ በሌላ በኩል ግን ይህ ውሳኔ በጠቅላይ ሚ/ር ቢሮ
የተሻረ መሆኑን ከመዝገቡ ተረድተናል፡፡ የተጠሪዎች ክርክር የስራና ከተማ ልማት Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ
ሚ/ር በA/ቁ 47/67 የተሰጠውን ስልጣን መሠረት Aድርጎ የሠጠውን ውሣኔ የጠቅላይ Aቶ Aብዱልቃድር መሐመድ
ሚ/ር ቢሮ ለመሻር የሚያስችል ስልጣን የለውም የሚል ነው፡፡
ከመዝገቡ የጠቅላይ ሚ/ር ቢሮ የሥራና ከተማ ልማት የሠጠውን ውሣኔ Aቶ ጌታቸው ምህረቱ
የሻረው በ29/12/87 Eንደሆነ ተረድተናል፡፡ በዚህን ወቅት ደግሞ የIትዮጵያ Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ህገ-መንግስት ከነሐሴ 15/1987 ጀምሮ ስራ ላይ
Aመልካች፡- የIት.ጉምሩክ ባለስልጣን
ውሏል፡፡ በዚህ ህገ-መንግስት Aንቀጽ 74/4/ ሁሉም ሚኒስቴሮች የሚገኙበትን
የሚኒስቴሮች ምክር ቤት ጠቅላይ ሚኒስትሩ Eንደሚመራ፣ Eንደሚያስተባብርና ተጠሪ፡- Eነ Aቶ Aበሮ Iርጋኖ
Eንደሚወክል ተመልክቷል፡፡ Eንዲሁም ከነሐሴ 17/1987 ጀምሮ ስራ ላይ በነበረው
የAስፈፃሚ Aካላትን ሥልጣንና ተግባር ለመወሰን በወጣው A/ቁ 4/87 Aንቀጽ 11/1/
የመንግሥት ሰራተኞች የስራ ክርክር - የፌዴራል ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን
ሥር Eያንዳንዱ ሚኒስትር፣ የሚመራውን ሚኒስቴር መ/ቤት የሚመለከቱ ሥራዎች Aስተዳደር ፍርድ ቤት ስልጣን - የጉምሩክ ሰራተኞችን Aስተዳደር በተመለከተ
ፕሮግራሞችና ህጎች Aፈፃፀም ተጠሪነቱ ለጠቅላይ ሚኒስትሩና ለሚኒስቴሮች ምክር የገቢዎች ሚኒስትር የሚያወጣው መመሪያ - Aዋጅ ቁ. 368/95 Aንቀጽ 6/2/ለ
ቤት መሆኑ ተገልጿል፡፡ ከነዚህ ህጎች Aኳያ የጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚኒስቴር
መ/ቤቶችን በበላይነት የመመራትና ስራቸውንም የመቆጣጠር ስልጣን ተሰጥቶታል፡፡ የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የፌዴራሉ ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን Aስተዳደር
በመሆኑም ሚኒስቴር መ/ቤቶቹ ሥራቸውን በሚያከናውኑበት ወቅት የፈፀሙትን
ፍርድ ቤት የተጠሪዎቹን ክርክር ተቀብሎ ያስተናግድ ሲል የወሰነውን ውሣኔ
ስህተት ማረምና ማስተካከል በጠቅላይ ሚኒስትሩ ሥልጣን ስር የሚወድቅ ነው፡፡
በተያዘው ጉዳይም የሥራና ከተማ ልማት ሚኒስቴር ለተጠሪዎች Aበል Eንዲከፈል በመቃወም የቀረበ Aቤቱታ ነው፡፡
የሠጠው ውሣኔ Aግባብ ሆኖ ባለመገኘቱ በጠቅላይ ሚኒስትሩ ውሣኔው መሻሩ
ከስልጣኑ ውጪ ነው የሚያሠኝ Aይሆንም፡፡ የሥር ፍ/ቤቶችም በA/ቁ 47/67 ሥር ውሣኔ፡ - የፌዴራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጠው ውሣኔ ተሽሯል፡፡
የሥራና ከተማ ልማት ሚኒስቴር የሚሰጠውን ውሣኔ የጠቅላይ ሚኒስቴር ሊሽር፣ የጉምሩክ ሰራተኞች የመንግሥት ሰራተኞች ቢሆኑም ከሌሎች
ሊያሻሽል ወይም ሊለውጥ የሚያስችለው ስልጣን በግልጽ Aልተመለከተም በማለት የፌዴራል መ/ቤቶች ተለይተው የሚተዳደሩት የገቢዎች ሚኒስትር
ብቻ ጠቅላይ ሚኒስቴሩ ያለውን Aጠቃላይ ስልጣን ከግንዛቤ ባለመክተት ውሣኔው
የተሻረው ስልጣን በሌለው Aካል ስለሆነ ውጤት የለውም ማለታቸው የህግ ስህተት
በሚያወጣው መመሪያ Eንጂ በፌዴራል መንግሥት ሰራተኞች Aዋጅ
መሆኑን ተገንዝበናል፡፡ ቁ. 262/1994 Aይደለም፡፡
በመሆኑም ምንም Eንኳን Aበል ለተጠሪዎች Eንዲከፈል ሥልጣን የነበረው
Aካል ወስኖ የነበረ ቢሆንም ይኸው ውሣኔ ሥልጣን ባለው የበላይ Aካል የተሻረ
በመሆኑ ተጠሪዎች Aበል Eንዲከፈላቸው የተሰጣቸውን መብት Aጥተዋል፡፡
በመሆኑም ፍ/ቤቶቹ Aበሉ Eንዲከፈል መወሠናቸው የህግ ስህተት ነው፡፡
ው ሣ ኔ
1. የፌ/መ/ደረጃ ፍ/ቤት በመ/ቁ 03721 በ27/05/95 Eና በፌ/ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ.
18942 በ8/8/96 የተሰጡት ውሣኔዎች ተስሯል፡፡
2. ወጪና ኪሳራ ግራ ቀኙ ይቻቻሉ፡፡
3. ከሥር ፍ/ቤት የመጣው መዝገብ ይመለስ፡፡
መዝገቡ ተዘግቷል፡፡ ይመለስ፡፡

107 108
 የሰ/መ/ቁ. 23339 የሆኑት የተጠሪዎች ጉዳይ በAዋጅ ቁጥር 262/94 መስተናገድ ይገባዋል ወይስ
13/7 ቀን 1999 ዓ.ም Aይገባውም? የሚለው ይሆናል፡፡ በAዋጅ ቁጥር 368/1995 በAንቀጽ 6/2/ /ለ/
ዳኞች፡- 1. Aቶ ከማል በድሪ መሠረት “የፌዴራል መንግስት Aዋጅ ቁጥር 262/1994 ቢኖርም Eንኳን

2. Aቶ ፍስሐ ወርቅነህ የባለሥልጣኑ ሠራተኞች Aስተዳደር ሚኒስቴሩ በሚያወጣው መመሪያ መሠረት

ይሆናል፡፡” በማለት የደነገገ መሆኑ ይታወቃል፡፡ ይህንንም ተከትሎ በገቢዎች ቦርድ
3. Aቶ ዓብዱልቃድር መሐመድ
የሠራተኞቹን Aስተዳደር በሚመለከት መመሪያ ወጥቶ ከጥቅምት 23 ቀን 1996
4. Aቶ ጌታቸው ምህረቱ
ጀምሮ በሥራ ላይ መዋሉ ተረጋግጧል፡፡ ይህ በዚህ ሁኔታ ተከናውኖ Eያለ የሥር
5. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ ፍ/ቤት “---የባለስልጣኑን ሠራተኞች Aስተዳደር የሚኒስቴር መ/ቤቱ የሚያወጣው
Aመልካች፡- የIት.ጉምሩክ ባለስልጣን መመሪያ መሠረት ይሆናል የሚለው ቢተረጐም ስለሠራተኞቹ Aስተዳደር ነክ
ተጠሪ፡- Eነ Aቶ Aበሮ Iርጋኖ ጉዳዮችን የሚመለከት መመሪያ ይሆን Eንደሆን Eንጂ በሠራተኞቹ በኩል
መዝገቡን መርምረን የሚከተለውን ፍርድ ሰጥተናል፣ የሚኖረው የዳኝነት ጥያቄ የት ቦታ? በማን ይታይ? የሚለውን በመመሪያ ሊወሰን
ይችላል የሚል ትርጉም ሊሰጥ Aይችልም፡፡” በማለት የደረሰበት መደምደሚያ
ፍ ር ድ፣
ከህጉ ዓላማና መንፈስ የራቀ ትርጉም የተሰጠበት መሆኑን ያመለክታል፡፡
መዝገቡ ለሰበር ችሎት ሊቀርብ የቻለው የAሁኑ Aመልካች የካቲት 2A ቀን
የAመልካች መ/ቤት የፌዴራል መንግሥት መ/ቤት መሆኑ ቢታወቅም፣ ሕግ
1998 ጽፎ ባቀረበው የሰበር ቅሬታ ማመልከቻ መነሻነት ነው፡፡ ለሰበር Aቤቱታው
Aውጭው የAመልካች መ/ቤት ከሚያከናውናቸው ተግባራት Aኳያ ከሌሎቹ
መነሻ የሆነው ክርክር የተጀመረው የAሁኖቹ ተጠሪዎች የAመልካች ድርጅት
ሠራተኞች የነበሩ መሆናቸውን ገልፀው ጊዜው ያለፈ ይግባኝ ለማቅረብ የፌዴራል መ/ቤቶች ተለይቶ Eንዲተዳደር በAዋጅ በግልጽ Aመላክቶ Eያለ የሥር
Eንዲፈቀድላቸው ለፌዴራሉ ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን Aስተዳደር ፍ/ቤት የይግባኝ ፍ/ቤቱ የባለሥልጣኑ ሠራተኞች Aስተዳደርን በተመለከተ የሚኒስቴር መ/ቤቱ
ማስፈቀጃ በማቅረባቸው ነው፡፡ የኮሚሽኑ ፍ/ቤት የቀረበውን Aቤቱታ መርምሮ በሚያወጣው መመሪያ መሠረት ይሆናል የሚለው የሠራተኞቹን Aስተዳደር ነክ
Aመልካችን ሳይጠራ የAስተዳደር ፍ/ቤቱ የቀረበውን Aቤቱታ ተቀብሎ ለመወሰን ጉዳዮች ብቻ በመመሪያው መሠረት ይታያሉ በማለት የሰጠው ትርጉም መሠረታዊ
ሥልጣን የሌለው መሆኑን በመግለጽ ብይን ሰጥቷል፡፡ የተሰጠው ብይን በመቃወም የሕግ ስህተት ያለበት ነው ብለናል፡፡
ለፌ/ጠቅላይ ፍ/ቤት ይግባኝ ቀርቦ ፍ/ቤቱ ታህሣሥ 12 ቀን 1998 በዋለው ችሎት ው ሳ ኔ
የፌ/ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን Aስተዳደር ፍ/ቤት የሰጠውን ብይን በመሻር ይግባኙ
- የፌ/ጠቅላይ ፍ/ቤት የፌዴራሉ ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን Aስተዳደር ፍ/ቤት
ሊፈቀድ ይገባል Aይገባም የሚለውን Aከራክሮ Eንዲወስን በማዘዝ ጉዳዩን ወደ
Aስተዳደር ፍ/ቤት መልሶታል፡፡ የAሁኖቹን ተጠሪዎች ክርክር ተቀብሎ ያስተናግድ በማለት ታህሣሥ 12
የAሁኑ የሰበር ቅሬታ ማመልከቻ የቀረበው በዚሁ ነጥብ ላይ ነው፡፡ የAሁኑ ቀን 1998 ዓ.ም በወ/ይ/መ/ቁ. 20709 የሠጠው ውሳኔ ተሽሯል፣
Aመልካች በሰበር ቅሬታ ማመልከቻው ላይ Eንደገለፀው፣ በAዋጅ ቁጥር 368/95
Aንቀጽ 6/2/ /ለ/ መሠረት የባለሥልጣኑ መ/ቤት ሠራተኞች ሚኒስትሩ በሚያወጣው - የዚህን ፍ/ቤት ወጭና ኪሳራ ግራ ቀኙ ይቻቻሉ፣
መመሪያ መሠረት የሚተዳደር መሆኑ Eየታወቀና፣ የገቢዎች ሚኒስቴርም - መዝገቡ ወደመዝገብ ቤት ይመለስ፡፡
የባለሥልጣኑን ሠራተኞች Aስተዳደር Aስመልክቶ ቁ.01/22/41/3 በ23/02/98
የሠራተኞች Aስተዳደር Aጠቃላይ መመሪያ Aውጥቶ Eና በሥራ ላይ Aውለው Eያለ
የፌዴራሉ ጠቅላይ ፍ/ቤት የAመልካች መ/ቤት ሠራተኞች የሥራ ክርክር በፌዴራሉ
ሲቪል ሰርቪስ ኮሚሽን ይታይ ማለቱ የህግ ሥህተት ያለበት ነው ብለዋል፡፡
ጉዳዩ ለሰበር ይቀርባል ተብሎ የግራ ቀኙ ክርክር ሰኔ 5 ቀን 1998
ተሰምቷል፡፡ በዚህ ጉዳይ በዋነኛነት የተያዘው ጭብጥ የIትዮጵያ ጉምሩክ ሠራተኞች
110
109
 የሰ/መ/ቁ. 22317 የሰ/መ/ቁ. 22317
ሚያዚያ 18 ቀን 1999 ዓ.ም ሚያዚያ 18 ቀን 1999 ዓ.ም
ዳኞች፡- Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ ዳኞች፡- 1. Aቶ መንበረፀሐይ ታደሠ
2. Aቶ Aሰግድ ጋሻው
Aቶ Aሰግድ ጋሻው
3. Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ
Aቶ መስፍን Eቁበዮናስ 4. ወ/ት ሂሩት መለሠ
ወ/ት ሂሩት መለሠ 5. Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
Aመልካች፡- በምስራቅ ቀጠና ጉምሩክ የሐረር ጉምሩክ መቆጣጠሪያ ጣቢያ -
Aቶ ተሻገር ገ/ስላሴ
ነ/ፈጅ Aቶ ጐሳዩ ነጋሽ ቀረበ፡፡
Aመልካች፡- በምስራቅ ቀጠና ጉምሩክ የሐረር ጉምሩክ መቆጣጠሪያ ጣቢያ ተጠሪ፡- Aቶ Aብዲ Aሊ ሳዬ - ቀረበ፡፡
መዝገቡ ተመርምሮ የሚከተለው ፍርድ ሰጥተናል፡፡
ተጠሪ፡- Aቶ Aብዲ Aሊ ሳዬ
ፍ ር ድ

መዝገቡ ለሠበር ችሎት ሊቀርብ የቻለው የAሁኑ Aመልካች በ12/4/98

የጉምሩክ ክርክር - ኮንትሮባንድ - የተቋረጠ ጥቅም ክፍያ - Aዋጅ ቁ. 60/89 Aንቀጽ
ጽፎ ባቀረበው የሰበር ቅሬታ ማመልከቻ መነሻነት ነው፡፡ በዚህ ጉዳይ የAሁኑ
5 - 6 የፍ/ብ/ህ/ቁ/ 2010/2/ ተጠሪ በሥር ፍ/ቤት በAመልካች ላይ ባቀረበው ክስ የAሁኑ Aመልካች
የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤት የOሮሚያ ም/ሐረርጌ ዞን ከፍተኛ ፍርድ ቤት የኮንትሮባንድ Eቃ ሳልጭን ጭነሀል በማለት መኪናዬን ከሕግ ውጭ ይዞ

Aመልካች የ393 ቀናት የተቋረጠ ገቢ ለተጠሪ Eንዲከፍልና መኪናውን ወይም ስላቆመብኝ በቀን Aገኘው የነበረው ገቢ ብር 25A /ሁለት መቶ ሀምሳ/ ብር በ15A
ቀኖች ተባዝቶ የAሁን Aመልካች ብር 37,500 /ሰላሣ ሰባት ሺህ Aምስት መቶ
ዋጋውን ብር 50000 Eንዲተካ የሰጠውን ውሳኔ በማፅናቱ በተቃውሞ የቀረበ Aቤቱታ
ብር/ Eንዲከፍለው በተጨማሪም የመኪናውን ዋጋ ብር 50,000 ወይም መኪናውን
ነው፡፡
Eንዲያስረክበው ጠይቋል፡፡ የሥር ፍ/ቤት የግራ ቀኙን ክርክር Aድምጦ ጥር 27
ውሣኔ፡ - የOሮሚያ ጠቅላይ ፍርድ ቤትና የOሮሚያ ም/ሐረርጌ ዞን ከፍተኛ ፍርድ ቀን 1997 በዋለው ችሎት የAሁኑ Aመልካች የ393 ቀናት የተቋረጠ ገቢ ለተጠሪ
Eንዲከፍልና መኪናውን ወይም ዋጋውን ብር 50,000 Eንዲተካ ታዟል፡፡ ጉዳዩን
ቤት የሰጡት ውሣኔ ተሽሯል፡፡
በይግባኝ ያየው የOሮሚያ ጠቅላይ ፍ/ቤት መኪናው በመያዙ ምክንያት የAሁኑ
ተጠሪ ጠይቆ የነበረው የተቋረጠ ገቢ የ150 ቀናት ብቻ ሆኖ Eያለ የሥር ፍ/ቤት
1. የጉምሩክ ባለሥልጣን በኮንትሮባንድ ወደ Aገር የሚገቡትን ወይም ከAገር
የ393 ቀናት መወሰኑ ትክክል ባይሆንም ይግባኝ ባይ በዚህ በኩል ያቀረበው
የሚወጡትን Eቃዎች Eንቅስቃሴ የመቆጣጠር፣ የሚንቀሳቀሱ Eቃዎችንና
Aቤቱታ ስለሌለ ታልፏል ብሎ የይግባኝ መዝገቡን ዘግቶ መልሶታል፡፡
ማጓጓዣዎችን የመያዝና Aስፈላጊ Eርምጃዎችን የመውሰድ ስልጣን ይህ ችሎት ሚያዚያ 2 ቀን 1998 ዓ.ም. መዝገቡ ለሰበር ይቀርባል
ተሰጥቶታል፡፡ በማለት ወስኖ ጉዳዩን ለመስማት በተያዘው ቀጠሮ ተጠሪን Aግኝቶ መጥሪያውን
2. የጉምሩክ ባለሥልጣን በሕገ ወጥ መንገድ መገልገያ የሆኑ መጓጓዣዎችን ጭምር ማድረስ ያልቻለ መሆኑን Aመልካች በመግለፁ ይህ ችሎት ግንቦት 2 ቀን 1998
ይዞ ለምርመራ በጥበቃ ሥር ለማቆየት ግልፅ ስልጣን ተሰጥቶታል፡፡ ዓ.ም. ተጠሪ የጋዜጣ ጥሪ Eንዲደረግለት ታዟል፡፡ የAሁኑ ተጠሪ ሰኔ 28 ቀን 1998
3. የመንግሥት መ/ቤት ባለሥልጣን ራሱ የመረመራቸውን ሰነዶች ቃላት መቃወም ሆነ በሚቀጥሉት ቀናት ባለመቅረቡ ፍ/ቤቱ በሌለበት Eንዲታይ ብይን ሰጥቷል፡፡
የሚቻለው ዳኞች በተለይ ከፈቀዱ ብቻ ነው፡፡ በዚህ ጉዳይ የሥር ፍ/ቤቶች የAሁኑ Aመልካች ለተጠሪ የተቋረጠ ገቢ
ኃላፊ ነው ለማለት መሠረት ያደረጉት ምክንያት የAሁኑ Aመልካች
111
112
የኮንትሮባንድ Eቃ ዝርዝር የሚያሳያ የጽሁፍ ማስረጃ ቢያቀርብም የተባሉት Eቃዎች ¡\iZ M/e. 12025
ከተጠሪ መኪና ላይ መያዙን Aይገልጽም፤ Aመልካች ለሕግ ተቃራኒ በሆነ መንገድ Mµióp 18/1999
መኪናውን ይዞ በቁጥጥር ስር ማዋሉ ደግሞ ተጠሪን ሆነ ብሎ ለመጉዳት ነው በሚል ªƒu:- Aቶ M}iUÍH¦ o¨\
መደምደሚያ Eንደነበር ይህ ችሎት ተረድቶታል፡፡ በዚህ መሠረት ይህ ችሎት Aቶ „\¶¬ µað
የተጠሪ መኪና ለህግ ተቃራኒ በሆነ መንገድ ተይዟል ተብሎ የAሁኑ Aመልካች
Aቶ M^Ö} –ei§|^
በውሳኔው የተመለከተውን ገንዘብ ይከፈል መባሉ በAግባቡ መሆን Aለመሆኑን ይህ
ችሎት መርምሯል፡፡ ወ/ት BôVp MEQ
Aዋጅ ቁጥር 60/89 የጉምሩክ ባለሥልጣንን Eንደገና ለማቋቋምና Aሰራሩን Aቶ ma´Z ´/SF\ö
ለመወሰን የወጣ Aዋጅ ነው፡፡ በዚህ Aዋጅ በAንቀጽ 6 ላይ የባለሥልጣኑን ሥልጣንና „MG‰u:- „q O|\ö „GNð
ተግባር በዝርዝር የተመለከተ ሲሆን በተለይ ለዚህ ጉዳይ Aግባብነት ያለውን ንUስ MG^ \¾:- 0fiö K¶
ቁጥር 5 ስንመለከት በኮንትሮባንድ ወደ Aገር የሚገቡትን ወይም ከAገር የሚወጡትን
Eቃዎች Eንቅስቃሴ የመቆጣጠር፣ የሚንቀሳቀሱ፣ Eቃዎችንና ማጓጓዣዎችን
የወንጀል ጉዳይ ክርክር - ማታለል - የጥብቅና ፈቃድ ከተሰረዘ በኋላ የጥብቅና
የመያዝና Aስፈላጊ Eርምጃዎችን የመውሰድ ስልጣን የተሰጠው መሆኑ ተገልጿል፡፡
Aመልካች በዚህ በተሰጠው ሥልጣን ተጠቅሞ በኮንትሮባንድ ወንጀል ተግባር ይዞ ስራ Eሰራለሁ ብሎ ገንዘብ መቀበል - የመከላከል መብት - የ1949 ወንጀለኛ
በቁጥጥር ሥር ባቆየው መኪና ላይ በገቢ Eቃ መመዝገቢያ ሞዴል ላይ የተሞላውን መቅጫ ህግ ቁ. 656(ሀ) ና (ለ)
ዝርዝር የኮንትሮባንድ Eቃ በሰነድ ማስረጃነት Aያይዞ Aቅርቦ የነበረ ቢሆንም የሥር
ፍ/ቤት የቀረቡት የገቢ መመዝገቢያ ሞዴሎችን ሕጋዊነት የተቀበለ ቢሆንም
Aመልካች በቤንሻንጉል ጉምዝ ከፍተኛና ጠቅላይ ፍርድ ቤት የተሰጠው
በመቀጠል ግን ማስረጃው የEቃዎች ዝርዝር የሚገልጽ Eንጂ Eቃው በከሳሽ መኪና
ላይ መያዙን Aይገልጽም ብቻ በማለት ውድቅ ማድረጉ ከማስረጃ ሕግ ዓላማና የጥፋተኝነትና የቅጣት ውሣኔ የህግ ስህተት ያለበት ነው በሚል የቀረበ
በፍ/ሕ/ቁ. 2010/2/ መሠረት በባለስልጣን ስለተረጋገጡ ሠነዶች ተቀባይነት Aቤቱታ ነው፡፡
የሚደረገውን ሕግ የሚጥስ Aካሄድ ሆኖ Aግኝተነዋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የAሁን
Aመልካች በAዋጁ Aንቀጽ 58/1/ /ለ/ መሠረት በሕገወጥ መንገድ መገልገያ የሆኑ
ውሣኔ፡ - የቤንሻንጉል ጉምዝ ከፍተኛና ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሰጡት ውሣኔ
መጓጓዣዎችን ጭምር ይዞ ለምርመራ በጥበቃ ሥር ለማቆየት ግልጽ ሥልጣን
ተሰጥቶት Eያለ የሥር ፍ/ቤት የተያዘ የኮንትሮባንድ Eቃ ዝርዝር የቀረበ መሆኑን ጸንቷል፡፡
ተቀብሎ ከAሁኑ ተጠሪ መኪና ላይ ስለመያዙ ማስረጃ Aልቀረበም በሚል የተቋረጠ 1. የጥብቅና ፈቃድ ከተሰረዘ በኋላ ጉዳይ Aስፈጽማለሁ ብሎ ገንዘብ
ገቢ ይክፈል ብሎ ማለቱ መሠረታዊ የሕግ ስህተት ነው ብለናል፡፡ መቀበል የማታለል ወንጀል ነው፡፡
ው ሣ ኔ
2. የመከላከል መብት ህገ-መንግሥታዊ መብት ነው፡፡
የAሁኑ Aመልካች በሕግ Aግባበ በተሰጠው ሥልጣን መሠረት ተግባሩ
ሲወጣ ይዞ ላቆየው ተሽከርካሪ የተቋረጠው ገቢ ይክፈል በማለት የምስራቅ ሐረርጌ
ከፍተኛ ፍ/ቤት በመ/ቁ. 271/96 በ22/04/97 Eና የOሮሚያ ጠ/ፍ/ቤት በመ/ቁ.
25132 በ15/3/98 የሰጡትን የውሳኔ ክፍሎች ሽረናል፤ የAሁኑ Aመልካች መኪናውን
ለተጠሪ ያስረክብ ብለን የሥር ፍ/ቤት ውሳኔዎች Aሻሽለን ወስነናል፤
መዝገቡ ያለቀለት ስለሆነ ወደ መዝገብ ቤት ይመለስ፡፡

113 114
 \óG m\ºqp ¡{iUð ¡ºkg| Ñf¬ MQU˜ð ˆm´EÍEp iíF ¦C}
¡\iZ M/e. 12025
¬Z´óp MÑÍMð iN\U° mUµ¶»ioG::
Mµióp 18/1999
iEöF iˆðG „MG‰u ¡MˆFˆG Mkmø „Gm¸idG‚O ióGO
ªƒu:- 1. M}iUÍH¦ o¨\
m¨µµNô †¬G m\ºqp ¡MˆFˆ¤ N\U°ð} Eó¤dZk „EMtEð
2. „\¶¬ µað
ˆMš´ið EM´}˜k uE|G:: mˆR`ð ¡MˆFˆG Mkn K´M}¶So’õ
3. M^Ö} –ei§|^
Mkp MD{ð j¤ˆXŠZO mˆRb iD{ip ´ðª¦ F¦ im´ióð „ÁZ ´ó˜ö
4. BôVp MEQ
ð^º ¡MˆFˆ¤ N^U° ‰Eð †}ªó¤dZk ÖZ¬ iöqu m¨µµNô d¸[
5. ma´Z ´/SF\ö
ió\¸ðO „MG‰s †¬Eð} jEM¸dMð ÖZ¬ iöqu ¡„MG‰u} K¶
„MG‰u:- „q O|\ö „GNð „GdUiðO
M}¶So’õ Mkp ¹\ð Eó¤\rð „¦uGO:: iMD{ðO „MG‰u i^Z
MG^ \¾:- 0fiö K¶ „GdUiO
ÖZ¬ iöp ¡dUiip Š^ iidõ N^U° ¡mUµ´¸ip iMD{ð| ¡m¹Eip
Ö Z ¬ ¡AðEp •Mp g¹pO K´ð iNô¤˜ð ŠGG ð^º iMD{ð Bô¨nO D{
¦C Mš´k E\iZ uEùp ¡dUið „MG‰u iSZ ÖZ¬ iöqu
ðR{öð MQUo’õ ¡K¶ ^Cmp MÑÍMð} ¡Nô¤R¦ D~ „F´€{ðO::
¡m\¸ð ¡ºÔm‚{p| ¡g¹p ðR{ö ¡K¶ ^Cmp M~V} iNô¤MEŠp Að{öo
ð R {ö
¡m\¸ iMD{ð ðR{ö“s ¦aVG‚ \óG iNMGˆn {ð::
(1) i˜óC ´ðª¦ ¡dUið ¡\iZ NMGˆt mdj¦{p „F´€O::

¦C ÖZ¬ iöp ¡„MG‰u} „iöno ˆ^Z ÖZ¬ iöqu ðR{ö“u †}ªóAðO (2) ¡iö}a´ðG ´ðOš ¡ˆÖm| ¡¸gF¦ ÖZ¬ iöqu ¡\¸ðp

i˜óC ÖZ¬ iöp ˆm¨U´ð ¡ËHðÖ ŠZŠZ| „¶jk{p ‰Frð EöEùu K´ùu µZ ðR{ö Í}mýG::

iN´|˜k MZO[„G::

i˜óCO MQUp „MG‰u ¡mˆ\\ð| ºÔm ¡mjEð ¡}®E Mg¿

K¶ eºZ 656(A) †| (E)} iMmFEÖ \óD} EÖZ¬ iöqs ðR{ö OŠ}¤p

¡D{ð „MG‰u ¡ºkg| Ñf¬ R¦~Uð ¡ºkg| Ñf¬ ¤Eð iN^M\G ¡¶G

miª§u} ´ðª¦ „^ÑËOFuíEAð iNEp kZ 3830 (_^p `óC T^p Mq \FR)

M\© iMUµ´¸ð {ð:: „MG‰u i˜óC uEùp N^U° „GdUik‚O ióGO ¡^Z ÖZ¬

iöqu idõ N^U° dZlip ¡\{ð MD{ð} m´}ši|G:: ¦Ge}O „MG‰u d¨O

115 116