Morphology of Flowering Plants 4

ชอดอก (Inflorescence)
ดอกของพืชที่ออกมาจากปลายยอด หรือตรงซอกใบซอกกิ่งนั้น จาก 1 กานดอกอาจจะมีดอก
เพียงดอกเดียว หรืออาจจะมีหลาย ๆ ดอกมาอยูรวมกันบน 1 กานดอก จึงแบงการติดของดอก
ออกเปน 2 ประเภท คือ
1. ดอกเดี่ยว (Solitary flower) เปนการติดของดอกที่มีเพียงดอกเดียวบน 1 กานดอก
2. ดอกชอ เปนการติดของดอกหลาย ๆ ดอกบนกานดอกเพียงกานเดียว เรียกทั้งกลุม
ของดอกนี้วา ชอดอก (Inflorescence) และเรียกดอกแตละดอกวา ดอกยอย (floret)
ชอดอก (Inflorescence) จึงหมายถึง กลุมของดอกยอย (floret) ตั้งแต 2 ดอก ขึ้นไปที่
ออกมาจาก 1 จุดของปลายกิ่งหรือขอหนึ่งๆ องคประกอบของชอดอก ประกอบดวย
• กานชอดอก (peduncle) และแกนกลาง (rachis) ซึ่งเปนที่ติดของดอกยอย
• ดอกยอย (floret) ซึ่งอาจมีกานดอกยอย (pedicel) หรือไมมีก็ได (sessile floret)

Solitary flower

ลักษณะที่สําคัญอยางหนึ่งของชอดอกที่สามารถนํามาใชในการจําแนกพืชไดก็คือ ลําดับการ
บานของดอกยอยในชอดอก ซึ่งจัดแบงไดเปน
1. Indeterminate หรือ Racemose หรือ Ascending Inflorescence เปนชอดอกที่มี
ลําดับการบานจากดอกลางขึ้นไปหาดอกบน หรือบานจากดอกดานนอกเขาไปหาดอกดานใน จะมีสวน
ปลายของชอดอกที่เปนดอกออนสามารถเจริญออกไปไดอีก
2. Determinate หรือ Cymose หรือ Descending Inflorescence เปนชอดอกที่มี
ลําดับการบานจากดอกบนลงมาหาดอกลาง หรือบานจากดอกดานในออกไปหาดอกดานนอก การ
เจริญของชอดอกดานบนหรือดานในจะจํากัด ในขณะทีส่ ามารถเจริญออกไปทางดานขางไดอีก
3. Mixed Inflorescence หรือ Thyrse เปนชอดอกเชิงซอนที่มีลักษณะของชอดอกยอย
เปนแบบ Determinate และลักษณะของชอดอกในภาพใหญเปนแบบ Indeterminate
4. Special Inflorescence เปนชอดอกแบบพิเศษซึ่งไมสามารถจําแนกตาม 3 แบบแรกได

1
 Morphology of Flowering Plants 4

และเมื่อพิจารณารวมกับลักษณะอื่นๆ ของชอดอก นอกเหนือจากความแตกตางของตําแหนง

และลําดับการบานของดอกยอยแลว ยังพบความแตกตางของ แกนกลาง (rachis) ของชอดอก ความ
สั้นยาวของกานดอกยอย การมีกานดอกหรือไมมีกานดอกยอย ทําใหในแตละกลุมของชอดอกยัง
สามารถจําแนกเปนประเภทยอย ๆ ไดอีก ดังนี้

ลักษณะตางๆ ของชอดอก
1. Indeterminate type หรือ Racemose type หรือ Ascending
Inflorescence
เปนลักษณะของชอดอกที่ดอกยอยจากดานขางหรือดานลางบานกอน ซึ่งจะทยอยบานไลขึ้น
ไปดานบน หรือเขาสูตรงกลางของชอดอก ซึ่งยังมีดอกออนอยู ทําใหแกนกลางชอดอกยาวออกไปไดอีก
และเมื่อพิจารณารวมกับลักษณะของ pedicel และ rachis แลว สามารถแบงยอยไดเปน
1.1 Raceme
ชอดอกมีแกนกลาง (Rachis) ยาว ดอกยอยมีกานดอกยอย (Pedicel)
ยาวเกือบเทาๆกัน ดอกที่โคนชอจะเกิดกอนและบานกอน

1.2 Corymb
ชอดอกมีแกนกลาง (Rachis) สั้น กานดอกยอย (Pedicel) ยาวไมเทากัน
กานดอกของดอกลางยาวกวาของดอกบน ทําใหดอกที่อยูโคนชออยูสูงเกือบ
เปนระนาบเดียวกับดอกบน มีลักษณะ เปน Flat Top

1.3 Spike
คลายชอดอก Raceme แตตางกันที่ดอกยอยไมมีกานดอก (Sessile)
หรือมีแตสั้นจนเกือบไมเห็น

1.4 Condensed spike

ชอดอกมีแกนกลาง (Rachis) คอนขางสั้นและอวบหนา
ดอกยอยไมมีกานดอกเรียงตัวกันอยูคอนขางแนน
ทําใหชอดอกมีลักษณะเปนกระจุก หรือเกือบกลม

1.5 Catkin หรือ Ament

เปนชอดอกแบบ Spike ที่มีดอกยอยขนาดเล็ก, apetalous และเปน
ดอกเพศเดียว มี Rachis ยาว แตไมแข็งแรง ทําใหปลายชอดอกหอยลง

2
 Morphology of Flowering Plants 4

1.6 Spadix
Rachis มีขนาดใหญอวบน้ํา ดอกยอยเรียงตัวกันแนน
รอบ Rachis ดอกมีเพศเดียว ทั้ง Staminate Flower และ
Pistillate Flower พบอยูในชอเดียวกัน โดย Staminate
Flower อยูตอนบนและ Pistillate Flower อยูตอนลาง
มี Bract ขนาดใหญหุมรอบชอดอก เรียก Spathe
ซึ่ง Spathe มักมีสีสวยงาม

1.7 Head หรือ Capitulum

ชอดอกที่มีแกนกลางหดสั้นเปนทรงกลม หรือจานแบน
ดอกยอยมีจํานวนมาก ไมมีกาน เรียงตัวกันเปนวงบน
แกนกลาง

ในพืชวงศ Compositae จะมีลักษณะของชอดอกแบบ Head หรือ Capitulum ที่พิเศษกวา

พืชในวงศอื่นจนไดชื่อวาเปน Composite flower
เปนชอดอกที่มีแกนกลางหดสั้นมีลักษณะแบน หรือ
คลายฐานรองดอก (Receptacle) ของดอกเดี่ยว
ดอกยอยไมมีกาน มีจํานวนมากเรียงตัวกันเปนวงบน
แกนกลาง มีใบประดับ (Bract) แบบ Involucre
รองรับชอดอก ลักษณะของดอกยอยที่พบมีอยู 2
ประเภท คือ
- Ligulate Flower (Ray Flower)
- Tubular Flower (Disk Flower)
ชอดอกของพืชวงศนี้อาจประกอบดวย ray หรือ disk flower
เพียงอยางเดียว หรือมีทั้ง 2 ประเภทรวมกันก็ได โดยเมื่ออยู
รวมกัน ray flower จะอยูรอบนอกของชอดอก ในขณะที่
disk flower อยูบริเวณสวนกลางของดอก

1.8 Umbel
เปนชอดอกทีแ่ กนกลางหดสั้นจนเรียกไดวาไมมีแกนกลาง จึงเห็นดอกยอยออกจากจุดเดียวกัน
และแตละดอกยอยมีกานดอกยาวเทาๆกัน

3
 Morphology of Flowering Plants 4

1.9 Panicle
เปนการจัดเรียงตัวของดอกที่เปนชอดอกเชิงซอน หรือชอดอกซอนชอดอก (Compound
Inflorescence) ในกลุม racemose type เชน
- Compound Raceme มีลักษณะคลายชอดอกแบบ raceme โดยทีต่ ําแหนงดอก
ยอยแทนที่ดวยชอดอกแบบ raceme

- Compound corymb มีลักษณะคลายชอดอกแบบ corymb โดยที่ตําแหนงดอก

ยอยแทนที่ดวยชอดอกแบบ corymb

- Compound spike มีลักษณะคลายชอดอกแบบ spike โดยที่ตําแหนงดอกยอย

แทนที่ดวยชอดอกแบบ spike

4
 Morphology of Flowering Plants 4

- Compound umbel มีลกั ษณะคลายชอดอกแบบ umbel โดยที่ตําแหนงดอก

ยอยแทนที่ดวยชอดอกแบบ umbel

2. Determinate type หรือ Cymose type หรือ Descending Inflores-

cence
ชอดอกที่ดอกยอยตรงปลายสุดของชอจะบานกอนดอกดานขาง การบานของดอกจะทยอย
บานไลจากดอกกลางออกมาดานขาง ทําใหความยาวของชอดอกถูกจํากัด แตชอดอกจะกวางออกไปได
อีก สามารถแบงยอยออกได เปน

2.1 Simple dichasium

ชอดอกทั้งชอมี 3 ดอก ดอกกลางหรือ
ดอกบนสุดจะบานกอนดอกที่อยูริม 2 ดาน

2.2 Compound Dichasium

ชอดอก dichasium ซอน โดยที่ตําแหนงดอกดานขาง 2 ดานถูกแทนที่ดวยชอดอกแบบ
Simple dichasium สามารถซอนกันหลายๆ ชั้น ใหสังเกตแขนงยอยที่สุดจะมี 3 ดอกยอย

5
 Morphology of Flowering Plants 4

2.3 Simple monochasium

ลักษณะคลายชอดอกแบบ Simple dichasium แตทั้งชอดอกมีเพียง 2 ดอก เนื่องจากมีดอก
ยอยเจริญออกไปทางดานขางเพียงดานเดียวเทานั้น

2.4 Compound monochasium

ชอดอก monochasium ซอน โดยที่ตําแหนงดอกดานขางถูกแทนที่ดวยชอดอกแบบ Simple
monochasium ซึ่งสามารถซอนกันหลายๆ ชั้น มี 2 ประเภท

2.4.1 Scorpioid cyme ดอกยอยมีการแตกสลับทิศทาง

2.4.2 Helicoid cyme ดอกยอยมีการแตกออกในลักษณะที่

ลักษณะที่เวียนซาย หรือเวียนขวา เพียงอยางเดียวตลอด

3. Thyrse หรือ Mixed Inflorescence

เปนชอดอกซอนชอดอกแบบผสม ตัวอยางเชน แกนกลางของชอใหญเปน racemose type
ขณะที่ชอดอกยอยที่สุดเปน cymose type

6
 Morphology of Flowering Plants 4

3. ชอดอกแบบพิเศษ (Special Inflorescences)

ชอดอกที่มีลักษณะพิเศษ มีแบบตางๆดังนี้
1.1 Verticillaster เปนชอดอกซอนชอดอกแบบผสม ชอใหญเปนแบบ
Raceme ที่มีแกนกลางยาว ชอดอกยอยเปนแบบ Cymose ทีอ่ าจไมมี
กานของชอดอก จึงออกเปนกระจุกอยูตรงขามกันทีแ่ ตละขอ จึงดูเหมือน
ดอกออกเปนวงรอบขอ

1.2 Cyathium เปนชอดอกที่มองดูคลายดอกเดี่ยว เนื่องจากมีใบประดับ (Involucre) หรือ

ระยางคของตอมน้ําหวานที่คลายกับกลีบดอก เรียกวา petaloid appendage รองรับ หรือหุมชอดอก
ไว ดอกยอยเปน Pistillate Flower ที่ลดรูปลงเหลือเพียง Pistil อยางเดียว มี 1 ดอกอยูบริเวณกลาง
ชอดอก สวน Staminate Flower ลดรูปลงเหลือเพียง Stamen อยางเดียว มีหลายดอก

1.3 Hypanthodium เปนชอดอกที่มีลักษณะคลายผล โดยที่แกนของชอดอกเปลี่ยนแปลงไป

คลายรูปถวยปลายบนเปดเปนชองเล็ก ๆ ภายในกลวง และในบริเวณนี้จะมีดอกยอยอยูมากมาย เมื่อ
ทั้งชอดอกเจริญเปนผลรวม (Multiple fruit) สวนของแกนชอดอกนี้จะเปลี่ยนแปลงไปเปนเนื้อผล

7
 Morphology of Flowering Plants 4

ผลและเมล็ด (Fruit and Seed)

Fruit are the ripened ovaries or carpels that contain the seeds.

ความรูเบื้องตนเรื่องผล
• ผลแท (True fruit) เปนผลที่เจริญเติบโตมาจาก Ovary
โดยที่ดอกไดรับการผสมเกสร (Fertilization) สวนของ Ovary wall
จะกลายเปนเปลือกหรือเนื้อของผล (Pericarp) และ Ovule ที่ผสม
แลวจะเจริญเติบโตเปนเมล็ด (Seed)

Pericarp ประกอบดวยสามชั้นคือ
- Epicarp ชั้นนอกสุด
- Mesocarp ชั้นกลาง
- Endocarp ชั้นในสุด
Seedless Fruits or Parthenocarpic Fruits เปนผลที่เกิดจากดอกที่ไมมีการผสม หรือ
เกิดโดยการกระทําของมนุษย ทําให Ovule ไมเจริญเติบโต ไดผลที่ไมมีเมล็ด เชน กลวย สับปะรด
องุน สมที่ไรเมล็ด
• ผลเทียม (False fruits หรือ Pseudocarp) เปนผลชนิดที่เนื้อของผลเติบโตมาจากฐานรอง
ดอก (Receptacle) เชน แอปเปล สาลี่ มะมวงหิมพานต

ส่ วนทีเ่ ป็ น True fruit

ผลจําแนกไดเปน 3 กลุม ดังนี้ ส่ วนทีเ่ ป็ น True fruit

1. ผลเดี่ยว (Simple Fruit) เปนผลที่เจริญมาจากดอก 1 ดอก ที่มี 1 Ovary
2. ผลกลุม (Aggregate Fruit or Eterio) เปนผลที่เจริญมาจากดอก 1 ดอก ที่มหี ลาย
Ovary
3. ผลรวม (Multiple Fruit) เปนผลที่เจริญมาจากชอดอกทั้งชอ โดยอาจมีสวนอื่นๆ เชน
ผนัง Ovary เชื่อมรวมกันเปนหนึ่งเดียว

8
 Morphology of Flowering Plants 4

ผลเดี่ยว (Simple Fruit) จําแนกไดตามลักษณะของชั้น Pericarp

- Fleshy fruit เปนผลที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แลวจะมีเนื้อผล
- Berry: มี Pericarp นิ่ม เชน

มะละกอ ฝรั่ง

มะเขือเทศ กลวย
- Pepo: ชั้น Epicarp แข็ง มีเมล็ดมาก เมื่อแกจัดเปลือกยังคงอยูแตเนื้อจะสลายไป เชน

แตงโม น้ําเตา
- Hesperidium: มีเปลือกผลชั้นนอกเหนียวคลายหนัง สวน Endocarp แบงเปนกลีบๆ
ภายในมี juicy hair เชน สม มะนาว

9
 Morphology of Flowering Plants 4

- Drupe: ชั้น Endocarp แข็ง ภายในมีเมล็ดเดียว เชน

มะพราว พุทรา

- Dry fruit
เปนผลที่เมื่อเจริญเติบโตจนเต็มที่แลวจะแหง ไมมีเนื้อนิ่มในสวนที่เจริญมาจากผนัง ovary มี
2 ลักษณะ คือ Indehiscent fruit (ผลแหงและไมแตก) และ Dehiscent fruit (ผลแหงและแตกได)
- Indehiscent fruit เปนผลที่เมื่อแกแลวแหงและไมแตก
- Samara มี pericarp ที่แผออกมาเปนปกหรือเปนแผน เชน

ผลยางนา (ปกใหญเปน persistent calyx) ผลประดูบาน

- ผลมีหองเดียว (1 locule) และมีเมล็ดเดียว, เปลือกผลและเปลือกเมล็ดแยกจากกัน
- Achene เปนผลที่เจริญมาจาก superior ovary
- Cypsela เปนผลที่เจริญมาจาก inferior ovary

ลูกบัว (achene) เม็ดทานตะวัน (cypsela)

10
 Morphology of Flowering Plants 4

- Dehiscent fruit เปนผลที่เมื่อแกแลวจะแตก

- ผลที่เกิดจาก 1 carpel
- Follicle แตกตามยาว 1 ขาง เชน รักดอก
- Legume แตกตามยาว 2 ขาง เชน ถั่วลิสง ถั่วลันเตา
- Loment แตกตามขวางเปนทอนๆ ภายในแตละทอนมีเมล็ดอยู 1 เมล็ด

Follicle ถั่วลันเตา (Legume)

ฝกอีเหนียว (Loment) ฝกสะบา (Loment)

- ผลที่เกิดจากหลาย carpel เมื่อแตกแลวเมล็ดไมหลุดออก
- Schizocarp ผลแกจะแตก แตจะคงทิ้งเมล็ด 1 เมล็ดคาไวในผลแตละซีก
แบงยอยไดเปน
- Cremocarp เชน ผลยี่หรา วงศ Umbelliferae ผลเจริญมาจาก
2 carpel เมื่อแกจะแยกเปน 2 ผลยอย ติดอยูกับกาน เรียก carpophore

ผลยี่หรา

11
 Morphology of Flowering Plants 4

- Regma ผลเจริญมาจากหลาย carpel (มากกวา 2) เริ่มแรกจะ

แตกตามแนว septum โดยเมล็ดคาอยูขางใน จากนั้นนานเขาจึงแตกตาม locule
เพื่อปลอยเมล็ดออกมา เชน

ผลโพธิ์ฝรั่ง ผลละหุง
- ผลที่เกิดจากหลาย carpel เมื่อแตกแลวเมล็ดจะดีดหรือหลุดออก
- Silique เจริญจาก 2 carpel แตกจากกานผลขึ้นสูปลายผลดานบน เปด
ออก 2 ดาน ทิ้งแนวที่เมล็ดเคยเกาะเอาไวเปนแผน (false septum) อยูตรงกลางผล
เชน ผลผักเสี้ยน ผักกาดนก

- Loculicidal capsule เกิดจาก 2 carpel ขี้นไปแตกตามแนว locule

เชน ผลอินทนิล ตะแบก ทุเรียน

ผลทุเรียน ผลอินทนิล

12
 Morphology of Flowering Plants 4

- Septicidal capsule แตกตามแนวผนังกั้น (septum) เชน ผล

ผักบุงทะเล ผลกระเชาสีดา

ผลผักบุงทะเล ผลกระเชาสีดา
- Septifragal capsule แตกตามแนวผนังกั้น หรือ locule ก็ไดทั้งสอง
แบบ เชน ผลลําโพง

ผลลําโพง
- Poricidal capsule มีรูแตกเล็ก ๆ รอบบริเวณใต stigma เชน ผลฝน
- Pyxis or Circumscissile capsule แตกตามแนวขวางโดยรอบผล มี
หลายเมล็ด เชน ผลคุณนายตื่นสาย

Poricidal capsule Pyxis

13
 Morphology of Flowering Plants 4

ผลกลุม (Aggregate Fruit or Eterio)

เปนผลที่เจริญมาจาก 1 ดอก ที่มหี ลาย ovary โดยแตละ ovary เจริญไปเปนผลยอย ดังนั้น
จึงเปนกลุมผลที่ประกอบจากผลเดี่ยวหลายๆผลเกาะอยูบนกานผล (เดิมคือกานดอก) เดียวกัน เรียก
กลุมผลยอยวา Eterio แลวตามดวยการเรียกชื่อชนิดของผลเดี่ยวที่อยูรวมกัน เชน
- Eterio ของ follicles เชน

ผล Magnolia grandiflora ผลยี่โถ

- Eterio ของ achenes เชน

ฝกบัวหลวง ผลสตรอวเบอรี (เนื้อสีแดงมาจากฐานรองดอก)

- Eterio ของ berries บางครั้งผลยอยเชื่อมติดกัน เชน ผลนอยหนา

ผลนอยหนา ผลทุเรียนเทศ

ผลกลวยเตา

14
 Morphology of Flowering Plants 4

ผลรวม (multiple fruit)

เปนผลทีเ่ จริญมาจาก 1 ชอดอก ไดแก
- Syconium จากชอดอกแบบ hypanthodium เชน ผลมะเดื่อ (fig)

- Sorosis จากชอดอกแบบ condensed spike เชน ผลขนุน หมอน สับปะรด

ชอดอกหมอน ผลหมอน

ชอดอกและผลขนุน ชอดอกและผลสับปะรด

15
 Morphology of Flowering Plants 4

เมล็ด (Seeds)
เมล็ดของพืชชั้นสูงเจริญมาจาก ไข(ovule) ที่ไดรับการปฎิสนธิ (fertilization)
เปลือกเมล็ด (seed coat)
โดยทั่วไปมี 2 ชั้น ไดแก outer integument จะกลายมาเปนเปลือกชั้นนอกเมล็ด (testa)
และชั้น inner integument จะกลายมาเปนเปลือกชั้นในเมล็ด (tegmen)
เมล็ดสะสมอาหารในรูปแบบตางๆ กัน สวนใหญจะเก็บอยูนอกตนออน (embryo) โดยจะอยู
ที่ endospermหรือ perisperm แตกวาที่ตนออนจะงอกออกจากเมล็ด ตนออนจะดูดอาหารมาเก็บไว
ที่ใบเลี้ยง (cotyledons)

Caruncle เปนกอนเนื้อเยื่อที่อยูบนเมล็ด พบในเมล็ดพืชบางชนิด จะดูดซับน้ําชวยในการงอก

เชน เมล็ดละหุง
Endosperm ทําหนาที่หอหุมและคอยสงอาหารใหตนออน
• เมล็ดชนิดที่แกเต็มที่จะดูด ซับอาหารจาก endosperm มาที่ cotyledon จนหมด เมล็ดชนิด
นั้นถือเปน non endospermic หรือ exalbuminous เชน เมล็ดมะขาม เมล็ดบัว ถั่วตางๆ
• เมล็ดที่เห็น endosperm อยางชัดเจน เพราะสะสมอาหารใหตนออนเปน endospermic
หรือ albuminous เชน เมล็ดละหุง เมล็ดกาแฟ
• อาหารที่สะสมใน endosperm ไดแก พวกแปง (starch) น้ํามัน บางชนิดพบโปรตีนปะปนกับ
แปงได
โดยทั่วไปเปลือกเมล็ดมักมีลักษณะ
แหงแตเมล็ดพืชบางชนิดจะมีเปลือกฉ่ําน้ํา
เชน เมล็ดทับทิม เมล็ดแกวมังกร สวนเมล็ด
แมงลัก มีเปลือกที่ประกอบดวยสารเมือก
(mucilage) ซึ่งสามารถพองตัวในน้ําไดถึง 45 เทา จึงนํามารับประทานเปนยาระบายที่ชวยเพิ่มกาก
อาหาร (bulk laxative)

16
 Morphology of Flowering Plants 4

รูปแบบตางๆ ของเมล็ด

เมล็ดของพืชวงศ Menispermaceae เมล็ดโคกกระออม (สกุล Cardiospermum หรือ

ลักษณะแบน รูปรางพระจันทรเสี้ยว heart seed เนื่องจากมี aril รูปหัวใจอยูที่เปลือก
จึงเรียกวา moonseed เมล็ด

เมล็ดชุมเห็ดไทย (Senna tora) วงศ โกฐกะกลิ้ง (dog button) เปนเมล็ดของตน

Fabaceae มีรูปรางเปนเหลี่ยม สังเกตได แสลงใจ (Strychnos nux-vomica) ลักษณะ
ใชเปนยาชง ชวยระบาย กลมแบนเหมือนกระดุม มีสารพิษ strychnine
สมัยกอนใชเปนยาเบื่อสุนัข

เมล็ดมะกล่ําตาหนูในวงศ Fabaceae มีสีสด เมล็ดพืชในวงศ Bignoniaceae มักมีปก ชวย

สวย จึงถูกนําไปใชเปนเครื่องประดับ ซึ่งจะเปน ในการกระจายพันธุ
อันตรายถานําไปเคี้ยวกิน เพราะมีโปรตีนพิษ

17
 Morphology of Flowering Plants 4

comose seed (เมล็ดมีขน)

รักดอก (สกุล Calotropis วงศ Asclepiadaceae) มีผลแบบ follicle เมื่อแกจะแตกออก ภายในมี

เมล็ดซึ่งมีขน (comose seed) ชวยในการกระจายพันธุ

เมล็ดฝายจะมีขน (hair) งอกออกมาหอหุม เมล็ดเทียนแดง (Asclepias curassavica วงศ

โดยรอบ นํามาใชทอผาและทําสําลี Asclepiadaceae) มีขนเปนกระจุก เรียก coma

Woolly pericarp

ผลนุน (Ceiba pentandra) เปนผลแหงแตกไดแบบ capsule จะเห็นเมล็ดถูกหอหุมดวยขนที่มาจาก

pericarp (woolly pericarp)

18
 Morphology of Flowering Plants 4

Aril
คือ รก หรือเนื้อที่หุมเมล็ดในพืชหรือผลไมบางชนิด เจริญมาจากกาน (funiculus) ของ ovule อาจมี
ลักษณะฉ่ําน้ํา หรือมีสีสดใส ตัวอยางเชน

ผลจันทนเทศ (Myristica fragrans) เมล็ดมี ผลทุเรียน (Durio sp.) ผลแหงแตกไดแบบ

Aril เมื่อสุกจะเปนสีแดง รูปรางเปนเสนริ้วหุม capsule เมล็ดถูกหอหุมดวย aril ที่มาจาก
เมล็ดไว สวน aril นี้เรียกวา ดอกจันทน (mace) funiculus ลอกออกจากเมล็ดรับประทานได
สวนเมล็ดเรียก ลูกจันทน (nutmeg) ใชแตงกลิ่น

ผลสละและระกํา เนื้อที่ใชรับประทานเปนสวน ลิ้นจี่ เปนพืชวงศ Sapindaceae ซึ่งพืชอีกหลาย

Aril ชนิดในวงศนี้ เชน เงาะ ลําไย สวนเมล็ดมี aril
เปนเนื้อฉ่ําน้ํา ลอกจากเมล็ดใชรับประทานได

เมล็ดคําแสด (Annatto seed) เปนพืชวงศ Bixaceae เมล็ดมีเปลือกชั้นนอก (testa) ที่เปนสีแสด

หอหุม เปลือกเมล็ดนี้สกัดใหสีแสด หรือสีเหลือง รูจักกันในชื่อ สี annatto

19