Kimya Elbistan

“ ” youtube kanalı

Video Defter
 Kimya Bilimi

A. Simyadan Kimyaya
1. Simya Nedir? Not:
⌬⌬ Eski çağlarda insanların deneme yanılma yöntemi ile;
•  Simya döneminde dokun-
✓✓ Değersiz maddeleri altına çevirme, duğu her nesneyi altına
✓✓ Ölümsüzlük iksirini bulma dönüştürdüğüne inanılan
taşa felsefe taşı denirdi.
✓✓ Tüm hastalıkları iyileştirme,
•  İçene sonsuz hayat bah-
uğraşlarına simya (alşimi) denir. şeden suya ise ab-ı hayat
suyu denirdi.
Simya ile uğraşanlara simyacı (alşimist) denir.
2. Simya Neden Bilim Değildir?
✓✓ Teorik temelleri yoktur.
✓✓ Sistematik bilgi birikimi içermez.
✓✓ Deneme (sınıma) - yanılmaya dayalı çalışmalardır.
Simya Kimya
⌬⌬ Simyacıların kullandığı bazı teknikler:
......................... ..........................
• Öğütme • Karıştırma • Damıtma • Kristallendirme
......................... ..........................
• Mayalama • Ağartma • Çalkalama • Suda çözme
......................... ..........................
• Süzme • Katılaştırma • Yumuşatma • Özütleme
⌬⌬ Simyacıların bulduğu bazı önemli maddeler ve kullanım alanları:

Madde Madde Adı Kullanım

•  FeSO4.7H2O Kıbrıs taşı Boyama
•  CuSO4.5H2O Göz taşı Boyama
•  KAl(SO4)2.12H2O Şap Boyama
Yakup Demir

•  Na2SO4.7H2O Tuz pastası Su çekme

•  HCl + HNO3 (3:1) Kral (Altın) suyu Çözücü
•  Cu - Sn Tunç Alet yapımı
•  NaCl Tuz Saklama
⌬⌬ Simyadan kimyaya aktarılan bazı bulgular:
• Barut • Mürekkep • Cam • Seramik
• Sabun • Esans • Mum • Kozmetik
• Zaç yağı • Tuz ruhu (HCl) • Kezzap (HNO3) • Metallerin işlenmesi
• İmbik • Malahit (Bakır) • Çeşitli laboratuar aletleri
• Fırın • Kroze • Pota (eritme amaçlı)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Simyada sistematik bilgi birikimi • Bazı hastalıkları tedavi etmek

oluşmamıştır.
• Maaş ödemek için kullanmak
II. Simyacılar, tuz ruhu ile kezzabı
• Yiyecekleri uzun süre korumak
karıştırarak altını eritecek sıvıyı
bulmuşlardır. • Yemeklere tat vermek

III. Felsefe taşını bulmak simyacıların • Sodyum elementini elde etmek

amaçlarından biridir.
• Hayvanları beslemek
Yukarıdaki ifadelerden hangileri
Yukarıdakilerden kaç tanesi simyacı-
doğrudur?
lar tarafından tuzun (NaCl) kullanım
(I, II ve III) alanlarındandır?
(5)

1 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi

3. Element Kavramının Tarihsel Gelişimi

Not:
⌬⌬ Thales, dünyadaki her şeyin sudan meydana geldiğini ileri sürmüşlerdir.
⌬⌬ Empedokles, maddenin dört elementten oluştuğunu ileri sürmüştür.
• Katı → Toprak • Sıvı → Su
• Gaz → Hava • Plazma → Ateş
Demokritos, her maddenin bölünemeyen yapı taşları olduğunu ileri sürmüş ve bu
yapıtaşlarına bölünemez anlamındaki atomus (atom) adını vermiştir.
⌬⌬ Aristo, maddelerin dört temel özelliklerinin çiftler halinde birleşmesiyle dört elemen-
tin oluştuğunu savunur.
Maddenin 4 Temel Özelliği Element
• Kuru • Hava
• Islak • Su
• Soğuk • Toprak
• Sıcak • Ateş

...................

................... ...................

................... ...................

................... ...................
Yakup Demir

...................

Nasıl soru gelir?

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Na(k) + HCl(suda) → NaCl(suda) + H2(g) Aristo’ya göre topraktan başlayıp

tekrar toprağa dönme döngüsünde
Aristo’nun element tanımına göre, yu-
yer alan diğer kısım aşağıdakilerden
karıdaki tepkimede yer alan hava, su ve hangisinde doğru verilmiştir?
toprak elementleri hangileridir?
A) Ateş → Hava → Su
Hava : ...............................................
Su : ............................................... B) Ateş → Hava → Toprak
Toprak : ...............................................
C) Hava → Su → Ateş
D) Su → Ateş → Hava
Hava: H2, Toprak: Na, Su: HCl, NaCl
E) Hava → Ateş → Su

(Cevap:A)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Toprak
T X Aristo döngüsü dikkate alındığında,

I. Kuru - Islak
Ateş Su
II. Sıcak - Islak
III. Soğuk - Kuru
Z Islak
hangi temel özelliklerin birbirini yok
Y
ettiği gözlenir?
X:Soğuk, Y:Hava, Z:Sıcak, T:Kuru (Yalnız I)

Kimya Elbistan 2
 Kimya Bilimi

4. Simyadan Kimyaya
Not:
⌬⌬ Kimya “maddelerin bilimi” veya “maddelerin yapı özellik ve birbirlerine dönüşüm-
lerini sağlayan tepkimeleri inceleyen bir bilim” dalıdır.
Filojiston: Yanıcı maddeler,
⌬⌬ Bazı önemli simyacı ve çalışmaları. yanıcı olmayan bir kısım
✓✓ Cabir bin Hayyan: ilk defa modern anlamlardakine benzeyen deney araçlarını ve filojistondan (ateş ruhu)
keşfetmiş ve birçok deney yapmıştır. (Simyacıların babası olarak bilinir.) oluşur. Bir madde yandığında
filojiston havaya karışır ve
✓✓ El Razi: Maddenin atomlar ve boşluktan oluştuğu görüşünü ileri sürmüştür. geriye yanıcı olmayan kısım
✓✓ İbn-i Sina: “Kitab el-şifa” adlı eserinde kimyasal dönüşümlerden bahsetmiştir. kül olarak kalır.
Tıp ile ilgilenmiştir.
✓✓ J. J. Becher: Yanma olayını açıklamak üzere filojiston kuramını geliştirmiştir.
⌬⌬ Modern kimyanın öncüleri:
✓✓ Lavoisier: Yapmış olduğu deneyler sonucu yanma ve solunum olayına açıklık
getirdi. Filojiston kuramını çürütmüştür. Kütlenin korunumu yasasını açıklamış-
tır. (Modern kimya biliminin kurucusu olarak bilinir.)
✓✓ J. Priestley: Civa sülfürü ısıtarak bizim bugün oksijen dediğimiz kendisinin
filojistonsuz hava (yeni hava) adını verdiği bir gaz buldu.
✓✓ R. Boyle: Elementi bilinen hiçbir yöntemle kendinden daha basit maddelere ay-
rıştırılamayan saf madde olarak tanımlamıştır. Gazların hacimleri ile basınçları
arasındaki ilişkiyi belirleyen yasayı açıkladı.
✓✓ Van Helmont: Deneylerinde ilk defa teraziyi kullanmış ve bu durum kimyasal
çalışmalara nicel bir özellik kazandırmıştır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Yakup Demir

Eski çağlarda maddelerin hava, su, Aşağıdakilerden hangisi simyacıların

ateş ve toprak olmak üzere dört temel
elementten oluştuğu kabul edilirdi.
Bu element kavramı için,
I. Deneysel verilerle desteklenen ve
düşünceye dayalı bir kabullenme-
dir.
gerçekleştiremediği hedeflerden biri-
dir?
A) Ağaç köklerinden boya eldesi
B) Barutu kullanma
C) Camdan araç gereç yapma

II. Demokritos ortaya koymuştur. D) Ucuz metallerden altın eldesi

III. Maddenin kuru, sıcak, ıslak ve so- E) Bağışıklık sistemini güçlendirmek

ğuk özelliklerinden meydana gel- için ısırgan otu kullanma
mişlerdir.
(Cevap: D)
yargılardan hangileri doğrudur?
(Yalnız III)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Damıtma I. Barut
II. Kurutma II. Tuz ruhu
III. Elektroliz III. Zaç yağı
IV. Çözme IV. Göz taşı
Yukarıdaki yöntemlerden hangileri V. Sabun
simya döneminden kimya dönemine
Yukarıdaki maddelerden kaç tanesi
aktarılmamıştır?
simyacılar tarafından kullanılmıştır?
(Yalnız III)
(5)

3 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. Dizi izlemeyi seven Yakup’un izlediği dizilerden 3. Aristo’ya göre,

bazı sahnelerin aşağıda amaçları verilmiştir,
I. Kuru özelliği sadece ateş elementinin özelliğidir.

Arrow: Tüm hastalıkları iyileştiren II. Bakır, kalay ve demir gibi maddeler toprak elementi
ab-ı hayat suyunu arama. olarak kabul edeilir.
III. Hava elementi, sıcak ve ıslak özelliklerini niteler.

Orphan Black: İnsanların klonlanma- yargılarından hangileri doğrudur?

sı için uğraşmak.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

Fringe: Deneysel veriler doğrultu D) II ve III E) I, II ve III

sunda çalışmalar yapmak.

Breaking Bad: Bilgi birikimini kullana- 4.

rak kimyasal madde- Ateş
lerden uyuşturucu Kuru I
elde etmek.
III Hava
Yukarıda verilen amaçlardan hangileri simyacı-
ların amaçları ile ortaktır?
Soğuk Islak
A) Orphan Black
II
B) Arrow
Yakup Demir

C) Fringe ve Arrow Bu tabloda I, II ve III ile numaralandırılmış bölgeler

için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
D) Arrow ve Breaking Bad
E) Orphan Black ve Fringe I II III
A) Sıcak Su Toprak
B) Sıcak Toprak Su
C) Toprak Su Sıcak
D) Su Toprak Sıcak
E) Toprak Sıcak Su

5. Maddenin adı Madde

2. Simyacılar yemek tuzunu (NaCl) çeşitli alanlarda
I. Altın suyu HCl + HNO3
kullanmıştır.
II. Kıbrıs taşı FeSO4.7H2O
Aşağıdakilerden hangisi simyacıların yemek tu-
zunu kullanım alanlarından biri değildir? III. Tunç Cu - Fe
IV. Şap Na2CO3.10H2O
A) Bazı hastalıkların tedavisi Yukarıdaki madde adı ve madde eşleştirmelerinde
B) Yiyeceklerin tatlandırılmasında hangileri yanlış yazılmıştır?

C) Hayvanların beslenmesinde A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve III

D) Borçların ödenmesinde ücret olarak kullanılma-
D) III ve IV E) I, II ve IV
sı
E) Sodyum metali eldesinde

Kimya Elbistan 4 1-B 2-E 3-D 4-A 5-D

 Kimya Bilimi
B. Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları
I. Kimyanın Alt Disiplinleri Not:

1. Analitik Kimya
CO, CO2, CO32- , CN-, ve kar-
⌬  Belirli bir maddenin kimyasal bileşenlerinin ya da kimyasal bileşenlerden bir bölü- bür bileşikleri (Al4C3, SiC, WC)
münün niteliğini ve niceliğini inceler. maddeleri yapısında karbon
✓  Bir maddeyi oluşturan bileşenlerin miktarını ölçmeye yarayan yönteme nicel bulundurmasına rağmen anor-
analiz denir. ganik maddedir.

✓  Bir maddenin hangi bileşenlerden oluştuğunu inceleyen yönteme nitel analiz

denir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdakiler analitik kimyaya örnektir.

• Şeker pancarındaki şeker oranı, • Şeker ve üre tayini
• Suyun içindeki mineral miktarı, • Yiyeceklerin besin içeriği
• Kan ve idrar tahlilleri, • Cevherdeki mineral türlerinin tesbiti

2. Organik Kimya
⌬  Temel olarak karbon ve hidrojen elementi içeren bileşiklerin yapısını, özelliklerini
ve tepkimelerini inceler.
⌬  Karbon - karbon bağının kararlılığının fazla olması nedeniyle karbon atomları
uzun zincirler oluşturabilir. Bu bağlar çeşitli şekillerde birbirine bağlanarak farklı
organik bileşikler oluşmasını sağlar. Böylelikle sınırsız organik bileşik oluşur.
Yakup Demir

⌬  Bileşik sayısının fazla olması nedeniyle bu bileşiklerin yapı ve özelliklerini daha

iyi inceleyebilmek için organik kimya disiplini oluşturulmuştur.
⌬  Organik maddeler genelde canlıların yapısında bulunur.
✓  Organik bileşikler laboratuvarlarda da üretilebilir. Laboratuvar ortamında üreti-
len ilk organik bileşik olan üreyi üreten Alman Kimyacı F. Wöhler’dir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdaki maddeler organik bileşiklere ve karışımlara örnektir.

• Doğal gaz (CH4, C2H6) • LPG (C3H8, C4H10)
• Etil Alkol (C2H5OH) • Karınca asidi (HCOOH)

3. Anorganik Kimya
⌬  Genellikle karbon içermeyen bileşiklerin özelliklerini ve kimyasal davranışlarını
inceler.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdakiler Anorganik kimyaya örnektir.

• Asitler, bazlar ve tuzlar • Mineraller
• Metaller ve ametaller • Mermer ve seramiklerin yapısı

5 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi
4. Biyokimya

Not: ⌬⌬ Canlıların yapısında gerçekleşen kimyasal olayları ve süreçleri inceleler.

⌬⌬ Protein, karbonhidrat, lipit, DNA ve RNA gibi moleküllerin yapılarını oluşumlarını ve
etkileşimlerini inceler.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ram a

Aşağıdaki olaylar biyokimayaya örnek verilebilir.

• Fotosentez • Solunum • Sindirim • Dolaşım

5. Fizikokimya
⌬⌬ Kimyasal sistemlerin özellik ve davranışlarını inceleyen, bu özellik ve davranışların
sonucunda ortaya çıkan yasaları belirleyen bilim dalıdır.
✓✓ Fizikokimya, elektrokimya, termodinamik, kimyasal kinetik alanlarınıda kapsar.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdaki olaylar fizikokimyaya örnek verilebilir.

• Sistemlerdeki ısı ve iş dönüşümleri.
A
DN • Tepkime hızı ve tepkime mekanizmaları.

6. Polimer Kimyası
Yakup Demir

⌬⌬ En küçük yapı birimi monomer olan moleküllerin çok sayıda birleşmesi ile oluşan
büyük maddelere polimer denir.
⌬⌬ Polimerlerin oluşumunu, kullanım alanlarını, fiziksel ve kimyasal özelliklerini incele-
yen kimya disiplinine polimer kimyası denir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdaki maddeler polimerlere örnek verilebilir.

• Polivinilklorür (PVC) • Polietilentereftalat (PET) • Nişasta
• Politetrafloreten (TEFLON) • Proteinler • DNA

7. Endüstriyel Kimya
⌬⌬ Kimyasal bileşik ve olayları kullanarak toplu üretimlerde ürünün verimini, kalitesini
arttırmak için yapılan çalışmaları kapsayan kimyanın alt disiplinidir.
⌬⌬ Endüstriyel kimya ile elde edilecek endüstriyel ürünün özellikleri kimyasal yöntem-
lerle tasarlanır.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

Aşağıdaki maddelerin üretimi endüstriyel kimyanın ilgi alanındadır.

• Çamaşır suyu • Boya • Çimento

Kimya Elbistan 6
 Kimya Bilimi
Diğer Kimya Alt Disiplinleri
Not:
Farmosötik kimya: Kimya ile eczacılığın kesiştiği noktadaki etken madde sentezi ve
ilaç geliştirmekle ilgili alt bilim dalıdır.

Teksti kimyası: Boya ve tekstil sanayinde kullanılan kimyasal maddelerin tekstil

üzerindeki etkilerini inceler.

Gıda kimyası: Besin maddelerinin kimyasal yapılarını ve organizmadaki işlevlerini

inceler.

Tıbbi (medikal) kimya: Kimyasal maddelerin hastalıkların tedavisinde kullanılmasını

ve tedavi mekanizmasını konu alır.

Çevre kimyası: Kimyasal maddelerin yol açtığı çevre kirlenmesini ve

bu kirlenmenin önlenmesini konu alır.

Elektrokimya: Elektrik akımı etkisiyle meydana gelen kimyasal değişmeleri

ve kimyasal tepkimelerde oluşan enerjiyi elektrik üretiminde kullanma konularını
inceler.

Çekirdek (nükleer) kimyası: Atom altı taneciklerin atomu nasıl oluşturduklarını ince-
leyen alt disiplindir.

Termokimya: Kimyasal tepkimelerin ısı ile olan ilişkisini konu edinir.

Fotokimya: Işık etkisiyle oluşan kimyasal tepkimeleri inceleyen bilim dalıdır.

Süpermoleküler kimya: Moleküller arasındaki ve molekül içindeki etkileşimleri ince-

leyen bilim dalıdır.

Argokimya: Tarım bilimlerindeki kimyasal uygulamaları inceler.

Yakup Demir

Jeokimya: Yerküredeki doğal kimyasal olayları inceleyen bilim dalıdır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Bir maddeyi nitel veya nicel olarak in- Aşağıdakilerden hangisinde verilen
celeyen kimya alt disiplini aşağıdaki- kimya alt disiplini kapsadığı alan eş-
lerden hangisidir? leştirmesi yanlıştır?

A) Anorgakimya B) Biyokimya A) Anorganik kimya - Mineraller

B) Endüstriyel kimya - Boya üretimi
C) Organik kimya D) Fizikokimya
C) Polimer kimyası - Asit-baz tepkime-
E) Analitik kimya leri
D) Biyokimya - Proteinlerin incelenmesi
(E)
E) Analitik kimya - Suyun pH’ının ölçül-
mesi
(C)
Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
Endüstriyel kimya ile ilgili,
Anorganik kimya,
I. Ürün verimini ve katitesini arttırmak.
II. Ürün maliyetini düşürmek. I. Mermer

III. Elde edilecek ürünün özelliklerini II. Aspirin

kimyasal yöntemler ile tasarlamak. III. Seramik
yargılarından hangileri doğrudur? yukarıdaki maddelerden hangilerinin
(I, II ve III) yapısını inceler? (I ve III)

7 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi
Not:
Kumaş Boyaması:
Kullanılan kıyafetlerin etiketlerin-
de pamuk (koton), yün, polyester,
orlon, likra gibi ifadeler bulunur.
Alışveriş yaparken ve kıyafetler
temizlenirken bu etiketlere dikkat
edilmelidir. Temizleme işlemi sıra-
sında tekstilde kullanılan kumaşlar
birbirine sürtüldükçe negatif elekt-
rikle yüklenir. Bu tür kumaşlarda
dalgalanmalar olur, bu kumaşları
homojen olarak boyamak zordur.
Yakup Demir
Kumaşları boyamadan önce sod-
yum sülfat tuzu (Na2SO4) ile
yıkama işlemi yapılır. Böylelikle
kumaştaki negatif yükler en aza
düşürülmüş olur ve homojen bo-
yama sağlanır.
Kimya Elbistan
II. Kimya ile İlgili Alanlar
1. İlaç
⌬⌬ Canlılar üzerinde göstermiş olduğu etki ile bir hastalığın teşhis ve tedavisinde rol
oynayan kimyasal preparatlara ilaç denir.
✓✓ İlaçlar katı, sıvı, jel olmak üzere üç formda üretilir.
✓✓ İlaç üretimi kimya disiplini olan “farmakoloji”nin alanına girer.
⌬⌬ İlaçlar, bitkisel ve hayvansal kaynaklı olabileceği gibi sentetik de olabilir.
⌬⌬ Kimyacılar bu alanda; biyoloji, mikrobiyoloji ve farmakoloji gibi farklı disiplinlerde
calışan bilim insanları ile iş birliği içindedirler.
⌬⌬ Ekip halinde calışan bilim insanları, bir yandan çevre dostu ilaçları çeşitli kimyasal
yöntemleri kullanarak sentezlerken bir yandan da yaşam kalitesini artırmak için
araştırmalar yapmaktadırlar.
2. Gübre
⌬⌬ Bitkiler, fotosentez yoluyla kendi besinlerini üretirler.
✓✓ Bitkiler kökleriyle topraktan su alırken, suda çözünmüş mineralleri de alarak
fotosentez yapımında kullanır.
✓✓ Zamanla toprağın yapısındaki mineraller azaldığı için toprağın verimi de azalma-
ya başlar.
⌬⌬ Toprağın verimini artırmak amacıyla toprağa verilen maddelere gübre, bu olaya da
gübreleme denir.
✓✓ Toprak analizleri yaparak toprağa bitkinin ihtiyaç duyduğu ölçüde gübre verilme-
sini sağlarlar.
✓✓ Böylece aşırı gübrelemeden kaynaklanan toprağın tuzluluk oranının artması
durumu engellenmiş olur.
✓✓ Kimyacılar toprak tahlillerini yaparak bitkinin ihtiyacı olan besin maddelerini tespit
ederler. Ziraat mühendislerine gübreleme konusunda yardımcı olurlar.
3. Petrokimya
⌬⌬ Petrolün işlenerek organik ürünlerin elde edilmesini inceleyen kimya disiplinidir.
✓✓ Petrolün rafinasyonu sonucu LPG, petrol eteri, benzin, jet yakıtı, mazot, fuel-oil,
gres, asfalt elde edilir.
✓✓ Bu ürünler işlenerek endüstride farklı maddelere dönüştürülür.
4. Arıtım
⌬⌬ Karışımlardaki istenmeyen maddelerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik yöntemlerle
uzaklaştırılması işlemidir.
✓✓ Su arıtımı, petrol arıtımı, metalürjide cevherlerden metal eldesi örnekleri verile-
bilir.
✓✓ Fabrika bacalarından çıkan gazların içindeki toz partiküllerinin filtrasyonu, sera
etkisi yapan karbondioksitin tutulması arıtma yönte-mi ile yapılmaktadır.
5. Boya - Tekstil Kimyası
⌬⌬ Sanayide kullanılan kimyasalların tekstil ürünleri üzerindeki etkilerini inceler.
⌬⌬ Tekstil kimyası; doğal, sentetik çeşitli lif ve karışımlarının tekstil malzemesi hâline
gelinceye kadar uğradıkları bütün kimyasal işlemleri kapsamaktadır. İplik-kumaş
üretimi ve bu ürünlerin boyanması tekstil kimyasının alanıdır.
8
 Kimya Bilimi

6. Gıda
Not:
⌬⌬ Gıda kimyası; besinlerin bileşenlerini, yapılarını ve bunlarda meydana gelen
değişimleri inceleyen bilim dalıdır.
⌬⌬ Gıda kimyası gıdaların hazırlanması, işlenmesi, korunması, ambalajlanması,
depolanması gibi teknolojileri içerir.
⌬⌬ Gıdalardaki kimyasal maddeler doğal ve yapay yolla üretilmektedir.
✓✓ Çok iyi bir antioksidan olan sodyum benzoat yapay olarak üretilir ve bazı hazır
gıdalarda gıda koruyucusu olarak kullanılır.
✓✓ Sodyum benzoat; kuru erik, sarımsak, tarçın gibi yiyeceklerde doğal olarak
bulunmaktadır.
⌬⌬ Gıdaların albenisini arttıran renklendiriciler, aroma artırıcılar, lezzet vericiler, pH
düzenleyiciler gibi kimyasallar yapay olarak kimyacılar tarafından üretilmektedir
⌬⌬ Zeytinyağı, buğday, protein içeren gıdalar vb. üretimi gıda kimyasının ilgi alanıdır.

7. Adli kimya
⌬⌬ Adli kimya, suçluları ortaya çıkarmada bir suç ile ilgili iz bırakan bulguları inceler.
✓✓ Esas olarak kimyadan, yardımcı olarak da biyoloji, jeoloji, fizik gibi bilimlerden
yararlanır.
⌬⌬ Laboratuvar analizleri ve incelemeleriyle bulguların suç ile ilgisini belirleyen ve
suçun aydınlatılmasına somut katkısı olan bir bilim dalıdır.
✓✓ Örneğin sporcuların doping olarak kullandıkları vücut için zararlı ve yasaklı
maddelerin tespiti adli kimyanın görevidir.
✓✓ Adli vakaları aydınlatmada, olay yeri incelemelerinde ve parmak izi tespitinde
adli kimyadan yararlanılır. Yakup Demir

8. Madencilik
⌬⌬ Yer kabuğunda bulunan cevher, mineral, kömür gibi ekonomik değeri olan, en-
düstride kullanılan ham maddeleri yeryüzüne çıkarma işlemine denir.
⌬⌬ Ülkemizin zengin olduğu maden kaynakları arasında ilk sırayı dünya rezervlerinin
%72’sini oluşturan “bor” mineralleri almaktadır.
✓✓ Bor dışında trona (doğal soda), kaya tuzu, sodyum sülfat, perlit, ponza, fel-
dspat, bentonit, mermer, kuvars gibi endüstriyel ham maddeler ile boksit ve
krom gibi metalik madenler ve linyit gibi enerji ham maddeleri “ülkemizin sahip
olduğu başlıca madenlerdir”.
Metalik maden

Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
• pH düzenleyiciler
• Aroma artırıcılar. A) Ham petrolün işlenmesi petrokimyanın
çalışma alanıdır.
• Sodadaki mineral analizi
B) Kanda hemoglobin miktarının belirlen-
• Renklendiriciler.
mesi biyokimyanın çalışma alanıdır.
• White chocolate mocha üretimi
C) Tuz içerisinde Mg2+, NH+4 ve SO42- iyon-
Yukarıdakilerden kaç tanesi gıda larının belirlenmesi analitik kimyanın
kimyasının uğraş alanlarındandır? çalışma alanıdır.
(3)
D) Yiyeceklerin kalite kontrolünün incelen-
mesi biyokimyanın çalışma alanıdır.
E) Plastik eldesi polimer kimyasının ilgi
alanıdır.
(D)

9 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi
III. Kimya Alanı ile İlgili Meslekler
1. Kimya Mühendisi
Not:
⌬⌬ Kimya mühendisliği; malzemelerin kimyasal yapılarının, enerji içerikerinin veya
fiziksel hâllerinin değişime uğradığı süreçlerin geliştirilmesi ve uygulanması ile
ilgilenen çok yönlü bir mühendislik dalıdır.
✓✓ Kimya mühendisliği; genel olarak kimya bilimi ile matematik, fizik, biyoloji ve
ekonomi bilimlerinden yararlanır.
✓✓ Önemli endüstriyel, teknolojik ve çevresel problemleri çözümleyen bir mühen-
dislik dalıdır.
⌬⌬ Kimya mühendislerinin çalışma alanlarından bazıları:
✓✓ Endüstriyel tesisler, laboratuvarlar, özel ve kamu proje büroları, ithalat ve ihra-
cat büroları, petrokimya, otomotiv, gıda, çimento, seramik, ilaç, tekstil, boya, ka-
uçuk ve gübre sektörleri, cam, lastik, savunma, metal ve kaplama sanayileridir.
⌬⌬ Kimya mühendislerinin bu sektörlerde sorumluluk aldığı bölümler:
✓✓ Araştırma-geliştirme
✓✓ Proses tasarımı ve optimizasyon
✓✓ Fabrika organizasyonu ve işletme
✓✓ Kalite güvence, güvenlik ve çevre kalitesi
✓✓ Teknik satışlar, servis ve pazarlama
✓✓ Yönetim

2. Metalurji Mühendisi
⌬⌬ Metalurji mühendisliği, inorganik ve organik kökenli sentetik veya do-ğal ham
Yakup Demir

maddelerden başlayarak metal, seramik ve polimer esaslı mühendislik malzeme-

lerin tasarlanması, geliştirilmesi, üretilmesi ve bunların özelliklerinin çeşitli sanayi
dallarındaki teknik ihtiyaçlara uyarlanmasını konu alır.
⌬⌬ Metalurji mühendisliği bölümü, malzeme türlerinin;
✓✓ Mikroskoplar ile görülebilen iç yapılarını
✓✓ Özel olarak tasarlanmış cihazlarla ölçülebilen mekanik, elektronik, optik, man-
yetik özelliklerini
✓✓ Bilgisayar yazılımları ile belirli koşulları oluşturarak analizini
✓✓ Üretim simülasyonlarını
✓✓ Analitik cihazlar kullanarak fiziksel ve kimyasal içeriklerini
✓✓ Deneysel ve gerçek hayatta kullanım için üretim metotlarını inceler ve bunların
günlük hayata uygulanmasını sağlar.
⌬⌬ Metalurji mühendisliği’nin çalışma alanlarından bazıları:
✓✓ Nanomalzemeler (nanoparçacıklar, nanoteller, nanotüpler)
✓✓ Demir ve demir dışı alaşımlar (alüminyum, titanyum, magnezyum)
✓✓ Demir çelik ve döküm
✓✓ Enerji malzemeleri (bataryalar, hidrojen depolama, güneş pilleri)
✓✓ Fonksiyonel ince film kaplamalar (ısıya ve ışığa duyarlı akıllı camlar)
✓✓ Biyo malzemeler (sentetik kemik dokuları, yapay organlar)
✓✓ Kompozit malzemeler (kayak, tenis raketi, tekne gövdesi)
✓✓ Elektronik malzemeler (diyotlar, transistörler, kapasitörler)
✓✓ Modelleme ve simülasyon (malzeme özellikleri, üretim süreçlerinin belirlenmesi)
✓✓ Polimer ve organik malzemeler (plastikler, yanmaz kablolar, aleve dayanıklı
olan malzemeler)
✓✓ Teknik seramik malzemeler (hafif zırh malzemeleri, yalıtım malzemeleri)

Kimya Elbistan 10
 Kimya Bilimi
3. Eczacı

⌬⌬ Doktorlarca düzenlenen reçetelerde yer alan hazır ilaçları hastalara sunan, Not:
hazırlanması gerekli ilaçları hazırlayan, laboratuvarda ilaçların analizi ve ilaçların
geliştirilmesi ile ilgili araştırmalar yapan kişidir.
⌬⌬ Tıbbi veya diğer amaçlar için kullanılan maddeleri hazırlar ve kurallarına göre
dağıtımını yapar, bozulmaya karşı önlem alır.
⌬⌬ Özel zehirli maddeleri içeren reçetelerin kayıtlarını tutar.
⌬⌬ Veteriner ilaçları, tarım ilaçları, tuvalet ve kozmetik ürünlerinin kullanılmaları
konusunda önerilerde bulunur.
⌬⌬ İlaçların geliştirilmesi için laboratuvarda araştırma çalışmaları yapar.

4. Kimyager
⌬⌬ Kimyager, maddeyi atom ve molekül düzeyinde inceleyen, araştıran, tanımlayan,
üretebilen ve değiştirebilen, mesleğiyle ilgili kamu, özel ve hizmet sektörü ile
endüstri dallarının işletme ve laboratuvarlarında çalışan, teknik elemandır.
⌬⌬ Kimyagerler, işletmeye girecek her türlü ham madde ve işletmede oluşan ürün ve
ara ürünlerin kalite kontrolünü yapar.
⌬⌬ Üretimde karşılaşılabilecek sorunların çözümüne yönelik yöntemler geliştirirler
⌬⌬ İşletmenin akışına katkı sağlayan ve üretimin daha ekonomik gerçekleşmesine
yönelik çözümler üretmek üzere laboratuvar ya da pilot tesis düzeyinde AR-GE
çalışması ile yenilik yapabilecek niteliktedirler.

5. Kimya Öğretmeni
⌬⌬ Kimya öğretmeni, çalıştığı eğitim kurumunda kimya ile ilgili bilgi, beceri, tutum ve
davranışları yaş düzeylerini de gözeterek öğrencilere kazandıran kişidir. Yakup Demir

⌬⌬ Kimya ile ilgili kuram, prensip, hipotez ve kavramları değerlendirerek, diğer ders
ve disiplinlerle de ilişki kurarak gerekli matematik becerileri ile kimya öğretimini
gerçekleştirir.
⌬⌬ Kimya öğretmeni, MEB öğretim programının vizyon, felsefe ve kuramsal daya-
naklarını ve içeriğini izler.
⌬⌬ Bu program çerçevesinde;
✓✓ Uygun çalışma planı hazırlar,
✓✓ Öğrencilere alanı ile ilgili bilgi ve beceri kazandırır,
✓✓ Öğrencilerin ön bilgi ve öğrenme zorluklarını analiz eder,
✓✓ Uygun strateji, yöntem, teknik ve modellerle öğretim sürecini değerlendirir ve
başarıyı arttırıcı önlemler alır.
✓✓ Kimya; teknoloji, toplum ve çevre arasında ilişki kurar.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Kimyager, Aşağıdakilerden hangisi kimya alanı

ile ilgili mesleklerden biri değildir?
I. Maddeyi atom ve molekül düzeyinde
inceler. A) Eczacılık
II. İşletmelerde oluşan ürün ve ara ürün- B) Metalurji mühendisliği
lerin kalite kontrolünü yapar.
C) Kimya mühendisliği
III. Veteriner ilaçları, tarım ilaçları, tuva-
D) Kimya öğretmenliği
let ve kozmetik ürünlerinin kullanıl-
maları konusunda önerilerde bulunur. E) Mekatronik mühendisliği
yargılarından hangileri doğrudur? (E)

(Yalnız I)

11 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. Petrokimya ile ilgili, 4. Aşağıdaki ifadelerden,

I. Organik ürünlerin elde edilmesini inceleyen kim- I. Tarım ilacı, zararlı böceklerin mahsüle olan zararını
ya disiplinidir. azaltmada kullanılır.
II. Petrolün rafine edilerek ham madde elde edil- II. Farmakoloji, ilaçaların yapısı ve canlı organizmaya
mesi ile ilgilenir. etkileri ile ilgilenir.
III. Petrol çıkarılacak yerlerin tesbitini yapıp onay III. Gübre, toprağın verimini arttırmak için kullanılan
verme işlemlerini yürütür. kimyasaldır.

yargılarından hangileri yanlıştır? hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

5. • Nanomalzemeler
• Kompozit malzemeler
2. Kimya,
• Modelleme ve simülasyon
• Teknoloji • Demir ve demir dışı alaşımlar
• Enerji Yukarıda çalışma alanları verilen meslek grubu aşa-
• Tarım ğıdakilerden hangisidir?
Yakup Demir

• Tıp A) Kimya B) Eczacılık

• Mühendislik
C) Metalurji mühendisliği D) Makine mühendisliği
alanlarından kaç tanesiyle ilgilidir?
E) Kimya mühendisliği
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

6. Aşağıda bazı olaylar verilmiştir.

• Toplu üretimlerde ürünün verimini arttırmak için

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) İçme suların analizi ve kalite kontrolü analitik
kimya çalışmaları kapsamındadır.
B) Yapay kauçuk eldesi polimer kimya çalışmaları
kapsamındadır.
C) Plastiğin kaynağı ham petrol, gaz ve kömürdür.
araştırmalar yapılması
• Atık sulardaki ağır metallerin miktarlarının ölçül-
mesi
• Sistemlerdeki ısı ve iş dönüşümleri.
• Metal ve yarı metallerin kimyasal özelliklerinin in-
celenmesi
Yukarıda verilen olaylar ile aşağıdaki kimya disiplin-
leri eşleştirildiğinde hangi disiplin boşta kalır?

D) Tepkime hızı ve tepkime mekanizmalarını anor- A) Polimer kimyası B) Endüstriyel kimya

ganik kimya inceler.
C) Fizikokimya D) Analitik kimya
E) İplik-kumaş üretimi ve bu ürünlerin boyanması
tekstil kimyasının alanıdır.
E) Anorganik kimya

Kimya Elbistan 12 1-B 2-E 3-D 4-E 5-C 6-A

 Kimya Bilimi
C. Kimyanın Sembolik Dili
⌬⌬ Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan herşeye madde denir.
Not:
Madde

Saf Madde Saf Olmayan Madde

•Tek cins tanecik (atom veya molekül) • Farklı cins tanecik (atom veya mole-
içeren maddelere denir. kül) içeren maddelere denir.
• Örneğin: Na, H2 S8, CO, NO2 ... • Tuzlu su, lehim (Sn+Pb), Hava ...

Saf Madde

Element

Element
⌬⌬ Fiziksel ve kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılmayan, tek cins atomlar-
dan meydana gelen saf maddelere element denir.
⌬⌬ Kendi özelliğini gösteren en küçük yapı birimi atomdur.
Yakup Demir

⌬⌬ Homojendirler.
⌬⌬ Berzelius tarafından geliştirilen semboller sistemi ile ifade edilirler.
✓✓ Bu sisteme göre elementin latince adının ilk harfi veya ilk iki harfi esas alınır.
⌬⌬ Atomik ( Fe, Na, K, Pb), diatomik (H2, O2, Cl2) veya poliatomik ( O3, P4, S8) yapıda
bulunabilirler.
⌬⌬ Belirli basınçta erime noktaları, kaynama noktaları, yoğunlukları sabittir.
⌬⌬ Metaller, yarı metaller, ametaller ve soy gazlar olarak sınıflandırılırlar.
⌬⌬ Bazı elementlerin sembolleri aşağıdaki gibidir.

Element Sembol Element Sembol Element Sembol 2017 YGS Sorusu

1 Hidrojen H 14 Silisyum Si 30 Çinko Zn
Elementlere ait aşağıdaki sem-
2 Helyum He 15 Fosfor P 35 Brom Br bol ad eşleştirmelerinden hangisi
3 Lityum Li 16 Kükürt S 47 Gümüş Ag yanlıştır?
4 Beliryum Be 17 Klor Cl 50 Kalay Sn Sembol Ad
5 Bor B 18 Argon Ar 53 İyot I A) Cr Krom
6 Karbon C 19 Potasyum K 56 Baryum Ba B) Mn Mangan
7 Azot N 20 Kalsiyum Ca 79 Altın Au C) Cu Bakır
8 Oksijen O 24 Krom Cr 80 Cıva Hg
D) Sn Kalay
9 Flor F 25 Mangan Mn 82 Kurşun Pb
E) Au Gümüş
10 Neon Ne 26 Demir Fe
11 Sodyum Na 27 Kobalt Co
12 Magnezyum Mg 28 Nikel Ni
13 Alüminyum Al 29 Bakır Cu

13 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi

Bileşik
Not: ⌬⌬ Birden fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybederek sabit kütle oranlarında
birleşmesi ile oluşan yeni saf maddeye bileşik denir.
⌬⌬ Kendi özelliğini gösteren en küçük yapı birimi moleküldür.
⌬⌬ Formüller ile ifade edilirler. (H2O, CO2, CaCl2 ...)
⌬⌬ Homojendirler.
⌬⌬ Belirli basınçta erime noktaları, kaynama noktaları, yoğunlukları sabittir.
⌬⌬ Kimyasal yollar ile daha basit maddelere ayrışırlar.
⌬⌬ Bileşikler çeşitli durumlara göre sınıflandırılırlar.
✓✓ Kimyasal bağ yapılarına göre iyonik bağlı bileşikler ve kovalent bağlı bileşikler
diye ikiye ayrılırlar.

⌬⌬ Aşağıda bazı bileşiklerin yaygın ve sistematik adları verilmiştir.

Formül Yaygın ad Sistematik ad

H2O Su Dihidrojen monooksit
HCl Tuz ruhu Hidrojen klorür
H2SO4 Zaç yağı Sülfürik asit
HNO3 Kezzap Nitrik asit
CH3COOH Asitik asit Etanoik asit
Yakup Demir

CaCO3 Kireç taşı Kalsiyum karbonat

CaO Sönmemiş kireç Kalsiyum oksit
Ca(OH)2 Sönmüş kireç Kalsiyum hidroksit
NH3 Amonyak Trihidrojen mononitrür
NaCl Yemek tuzu Sodyum klorür
NaOH Sud kostik Sodyum hidroksit
KOH Potas kostik Potasyum hidroksit
KNO3 Hint güherçilesi Potasyum nitrat
CuSO4 Göz taşı Bakır (II) sülfat
NaHCO3 Yemek sodası Sodyum bikarbonat
NH4Cl Nişadır Amonyum klorür

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Kireç taşı - Ca(OH)2 • Yaygın adı göz taşıdır.

II. Sud kostik - KOH • 4 tür atom içerir

III. Tuz ruhu - HCl • 5 tane atom içerir.

Yukarıdaki yaygın ad-bileşik eşleştir- • Yaygın adı nişadırdır.

melerinden hangileri doğrudur? Yukarıda verilen özellikler ile aşağıdaki
(Yalnız III) maddeler eşleştirildiğinde hangi mad-
de dışarıda kalır?

A) NaHCO3 B) CH4 C) NH4Cl

D) NH3 E) CuSO4

(D)

Kimya Elbistan 14
 Kazanım Testi

1. C, Co ve CO maddeleri ile ilgili, 4. Aşağıdakilerden hangisi farklı cins atom içerirken

aynı tür molekül içeriyordur?
I. Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilirler.
A) Şerbet B) Tuz ruhu C) Platin
II. Arı maddelerdir.
III. Atomik yapılıdırlar. D) Tunç E) Azot gazı

yargılarından hangileri farklıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

5. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisinin

karşısında verilen yaygın adı yanlıştır?
2. • Platin • Süt
• Şekerli su • Kolonya Formül Yaygın ad

• Amonyak • Krom A) HNO3 Kezzap

• Tunç • Civa B) NaHCO3 Yemek sodası

C) NaOH Sud kostik
Yukarıdaki maddelerden kaç tanesinin belirli ba-
sınçta yoğunlukları sabittir? D) NH3 Amonyak
Yakup Demir

E) NH4Cl Amonyum klorür

A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 7

3. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.

• X’in yaygın adı sönmemiş kireçtir. 6. Mn + O2 → MnO2

• Y, poliatomik bir elementtir. Yukarıdaki tepkime ile ilgili,

• Z, Kimyasal yöntemler ile bileşenlerine ayrılır.
I. Mn atomik, O2 moleküler yapılı elementtir.
Buna göre X, Y ve Z aşağıdakilerden hangisi ola- II. MnO2 nin kimyasal özellikleri Mn ve O2 ye ben-
bilir? zer.

X Y Z III. Mn ve O2 saf madde, MnO2 karışımdır.

A) Ca(OH)2 O2 KBr yargılarından hangileri doğrudur?

B) CaO S8 N2O5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) H2SO4 P4 Sn
D) II ve III E) I, II ve III
D) CaCO3 Cl2 HBr
E) HCl Ar CO2

1-D 2-C 3-B 4-B 5-E 6-A

Kimya Elbistan 15
Kimya Bilimi
D. Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Uygulamaları
Not:
Kimya Laboratuvarlarında Uyulması Gereken İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları Aşağı-
daki Gibidir.
⌬⌬ Laboratuvarda deneye başlamadan önce deney föyünü okuyunuz.
⌬⌬ İlk yardım çantası ve ecza dolabı ile ilgili bilgi edininiz.
⌬⌬ Laboratuvarda koşmayınız ve oyun oynamayınız.
⌬⌬ Laboratuvarda tek başınıza çalışmayınız, sorumlu öğretmenle birlikte çalışınız.
⌬⌬ Deney esnasında sıçrayan kimyasal maddeleri hemen temizleyiniz.
⌬⌬ Laboratuvara dökülen maddeleri deri ile temas ettirmeden temizleyiniz.
⌬⌬ Bilinmeyen kimyasalları koklayarak test etmeyiniz.
⌬⌬ Sıvıları ısıtmadan önce kaynama taşı ekleyiniz.
⌬⌬ Hava çıkışı olmayan hiçbir sistemi ısıtmayınız.
⌬⌬ Kimyasal karıştırılan ya da ısıtılan bir kabı kendi yüzünüze veya baş kasının yüzü-
ne doğru kesinlikle tutmayınız.
⌬⌬ Kimyasalları çeker ocakta (aspiratör) buharlaştırınız.
⌬⌬ Isıtıcıları kullandıktan sonra mutlaka kapatınız.
⌬⌬ Yanıcı maddelerin yanında alev kullanmayınız.
⌬⌬ Kimyasal maddeler ve kullanılan araç-gereçlerle şaka yapmayınız.
⌬⌬ Prizleri doğrudan kullanmayınız. Evlektrik gereken deneylerde mutlaka güç kayna-
ğı kullanınız.
Yakup Demir

⌬⌬ Deneyi uygulamadan önce deneyin tehlikelerini öğreniniz.

⌬⌬ Kimyasalların deri ile teması hâlinde deriyi su ile yıkayınız.
⌬⌬ Giysilerinizi laboratuvara uygun olarak seçiniz.
⌬⌬ Laboratuvarda yiyecek ve içecek bulundurmayınız.
⌬⌬ Pipeti ağzınızla kullanmayıp daima puar kullanınız.
⌬⌬ Sıçramaların olabileceği her yerde gözlerinizi koruyunuz (Koruyucu gözlük kullanı-
nız.).
⌬⌬ Kimyasalları tatmayınız ve koklamayınız.
⌬⌬ Asidin üstüne suyu asla dökmeyiniz. Suyun üstüne asidi yavaş yavaş ekleyiniz.
Asit-baz dökülmelerini hemen sorumlu öğretmene bildiriniz.
⌬⌬ Deneyden sonra çalışılan alanı mutlaka temizleyiniz.
⌬⌬ Her kullanımdan sonra tüm malzemeleri yerlerine koyunuz.
⌬⌬ Sıvı kimyasalları zemine en yakın yerde saklayınız.
⌬⌬ Masaların üstünü sürekli temiz ve düzenli tutunuz.
⌬⌬ Cam malzemeler kullanılırken son derece dikkatli ve titiz olunuz.
⌬⌬ Kimyasalların konulduğu kapların üzerine içindeki maddenin ismini ve tehlikesini
yazınız.
⌬⌬ Çıkabilecek yangını hemen haber veriniz ve yangın söndürücü ile müdahale edi-
niz.
⌬⌬ Cıva ile deney yapmayınız. Deneylerde cıva kullanımı yasaklanmıştır.
⌬⌬ Derslerin bitiminde laboratuvar pencerelerini, genel düzeni, elektriği kontrol ediniz.
⌬⌬ Farkına vardığınız aksaklığı mutlaka sorumlu öğretmene bildiriniz.

Kimya Elbistan 16
 Kimya Bilimi

Laboratuvar Güvenliği Uyarı Piktogramları

Not:
Piktogram Tehlikenin anlamı ve alınması gereken önlemler

ISI GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, yapılacak işlemde çok sıcak bir yüzeyin

veya ısıtıcının olduğunu gösterir. El, ayak ve diğer
organların yanmaması için ısıya dayanıklı eldiven
kullanılmalıdır.
GÖZ GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, deneye başlamadan önce gözlük tak-

mak gerektiğini belirtir. Gözlüksüz çalışılırsa göz sağ-
lığı için zarar vericidir.

ELBİSE GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, laboratuvar deneylerinde kullanılan

malzemelerin elbiselere sıçrayarak aşındırıcı etkisin-
den korunmak için önlük veya tulum kullanılmasının
uygun olacağını gösterir.
KESİCİ/DELİCİ CİSİM GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, yapılacak işlemlerde kesici/delici gereç-

lerin kullanıldığını ve işlemler sırasın-da yaralanmala-
ra yol açabileceğini belirtir.
Yakup Demir

SICAK CİSİM GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, yapılacak işlemde bir ısıtıcı ya da sıcak

bir yüzeyin olduğunu gösterir. El, ayak ve diğer organ-
ların yanmaması için özen gösterilmelidir.

KIRILABİLİR CAM GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, cam malzemelerin kırılabilece-ğini gös-

terir. Cam malzemelerin aşırı ısıtılma-ması ve ani sı-
caklık değişimlerine maruz kalmaması sağlanmalıdır.

YANGIN GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, yapılacak işlemlerde yangın çık-ma-

ması için gerekli önlemlerin alınması gerektiğini ifade
eder.

TOKSİK (ZEHİRLİ) MADDE GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, uygulanacak işlemlerde zehirli kimyasal

maddenin kullanıldığını belirtir. Bu madde kullanılırken
maddenin ambalajında yer alan tehlike piktogramları
okunarak gerekli önlemler alınmalıdır.
ELEKTRİK GÜVENLİĞİ

Bu piktogram, yapılacak işlemlerde elektriği şehir

hattından kullanmak gerektiğini; güç kaynağı kullanır-
ken iletken kısımlara dokunmanın tehlikeli olacağını
belirtir.

17 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi

Kimyasal Maddelerin Tehlike Piktogramları

Not:
Sembol Tehlikenin anlamı ve alınması gereken önlemler
YANICI

Yanıcı ve parlayıcıdırlar. Alevlenme noktası sıfır dere-

cenin altında ve kaynama noktası 35 dereceye kadar
olan sıvılar için kullanılır. Isıtıldığında yangına neden
olabilir. Ateş, kıvılcım ve ısı kaynaklarından uzak tutul-
malıdır.Sadece orijinal kabında muhafaza edilmelidir.

OKSİTLEYİCİ, YAKICI MADDE

Havasız ortamda bile yanabilirler. Yanabilen madde-

lerle karıştırılırsa patlayabilir. Tutuşturucularla teması
önlenmelidir.

KOROZİF (AŞINDIRICI)

Metalleri ve canlı dokuları aşındırabilen maddelerdir.

Deriye ve göze hasar verirler. Göz ve deriyi korumak
için önlemler alınmalıdır. Koruyucu giysi giyinmeli ve
buharı solunum yoluyla alınmamalıdır. Metallerle te-
mas ettirilmemelidir.
PATLAYICI
Yakup Demir

Kıvılcım, ısınma, alev, vurma, çarpma ve sürtünmeye

maruz kaldığında patlayabilir. Ateş, kıvılcım ve ısıdan
uzak tutulmalıdır. Uygun mesafede durulmalı ve koru-
yucu giysi giyilmelidir.

TAHRİŞ EDİCİ
2017 YGS Sorusu
Alerjik deri reaksiyonlarına neden olur. Ozon tabaka-
sına zarar verebilir. Vücuda ve göze temasından kaçı-
Kimyasal maddelerin insan sağlı- nılmalıdır. Koruyucu giysi giyilmelidir.
ğına ve çevreye zararlı etkilerine
dikkat çekmek için güvenlik amaç-
lı temel uyarı işaretleri kullanılm- TOKSİK (ZEHİRLİ)
katadır.
Ağız, deri ve solunum yolu ile zehirlenmelere neden
Buna göre,
olur. Kanserojen etki yapabilir. Vücut ile temas ettiril-
memelidir. Zehirlenme belirtileri görüldüğünde tıbbi
yardım alınmalıdır.

RADYOAKTİF

Şekilde gösterilen uyarı işareti- Radyasyona neden olur. Canlı dokularına kalıcı hasar
nin anlamı aşağıdakilerden han- veren kanserojen etki yapar. Bu işaretin bulunduğu
gisidir? yerlerden uzak durulmalıdır. Bu işaretin olduğu yerler-
de çalışmak zorunda kalınırsa özel kıyafetler giyilmeli
A) Yanıcı madde ve özel tedbirler alınmalıdır.
ÇEVREYE ZARARLI (EKOTOKSİK)
B) Patlayıcı madde
C) Radyoaktif madde Su ve doğadaki canlılara zarar vericidir. Su ve doğaya
kontrolsüz atılmamalıdır.
D) Korozif madde
E) Zehirli madde

Kimya Elbistan 18
 Kimya Bilimi

Doğal Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevre Üzerindeki Etkileri

Sodyum (Na) Not:
⌬⌬ “Sodyum” (Na) hücre dışındaki katyonlar arasında en çok bulunan elementtir.
⌬⌬ Sodyum vücudun asit-baz dengesini düzenler. Aynı zamanda organizmadaki Fındık, tahıl ve deniz
ozmotik basıncın oluşmasına katkıda bulunur ve vücudun su tutmasını sağlar. ürünleri magnezyum
yönünden zengin besin-
⌬⌬ Sodyum; kas hücrelerinin kasılmasında, hücre içi ve hücreler arası ortam arasın- lerdir. Yapraklardaki yeşil
daki su ve elektrolit geçişlerinde görev alan bir elementtir. renk klorofil pigmentin-
⌬⌬ Sodyum vücuttan terleme ve idrar ile atılır. deki magnezyumdan
kaynaklanır.
⌬⌬ Vücutta sodyum miktarının azalması vücudun elektrolit dengesini bozarak kus-
ma, kas güçsüzlüğü ve ağrıları, bilinç bulanıklığı ve solunum yetmezliğine yol
açabilir.
⌬⌬ Sodyum aktif bir metal olduğundan doğada bileşikler hâlinde bulunur.
⌬⌬ Sodyumun çevredeki en önemli bileşikleri sodyum klorür (NaCl), sodyum karbo-
nat (Na2CO3), sodyum bikarbonat (NaHCO3), sodyum hidroksit (NaOH), sodyum
nitrattır (NaNO3).

Potasyum (K)
⌬⌬ Bütün hücrelerde potasyum elementi bulunur.
⌬⌬ Potasyum; sinir sistemi, kalp ve kasların çalışması ve kandaki glikoz miktarının
korunması için gereklidir. Sodyumla beraber vücut sıvısının elektrolit dengesini
sağlar.
⌬⌬ Vücutta potasyumun yetersiz olması durumunda kas tembelliği, yorgunluk hissi,
tedirginlik, böbreklerde fonksiyon bozuklukları, ayaklarda ödem, eklem ve kemik-
lerde ağrılar, iştahsızlık, kalp yetmezliği gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
⌬⌬ Böbrek yetmezliğinde potasyum idrarla atılamadığından hiperkalemi oluşur.
Hiperkalemi hayatı tehdit eden komplikasyonlardan biridir.
Yakup Demir

⌬⌬ Potasyum elementi çok aktif bir metal olduğundan doğada bileşikleri hâlinde
bulunur. Bu elementin doğadaki önemli bileşikleri potasyum nitrat (KNO3) ve
potasyum hidroksittir (KOH).
⌬⌬ Potasyum, bitkilerin gelişimi ve su dengesinin düzenlemesine yardımcı olur.

Magnezyum (Mg)
⌬⌬ Vücutta bulunan magnezyum yaklaşık % 60 oranında kemik ve dişlerin yapısında
yer alır.
⌬⌬ Sinirlerin uyarılmasını ve kasların kasılmasını sodyum, potasyum, kalsiyum mine-
ralleri ile birlikte düzenler.
⌬⌬ Magnezyum enerji metabolizmasında rol alan pek çok enzimi etkin hâle getirir.
⌬⌬ Vücut gelişiminde görev yapar. Magnezyum eksikliğinde aşırı susama sonucu bol
su tüketimi ve kas kasılmaları oluşur.
⌬⌬ Aktif metal olduğu için doğada bileşikleri hâlinde bulunur. Doğadaki önemli mine-
rali manyezit (MgCO3) ve dolomittir [CaMg(CO3)2].
⌬⌬ Kalsiyum ve magnezyum bileşikleri suda az çözündüğü için Ca+2 ve Mg+2 iyonları
sularda sertlik oluştururlar.
⌬⌬ Magnezyum oksit (MgO); yüksek sıcaklıklı fırın ocaklarının içine döşenen tuğla-
larda, sıvalarda kullanılır. Böylece, 2000 derecenin üzerindeki sıcaklığa dayana-
bilen ocaklar yapılabilir.
⌬⌬ Magnezyum oksit kuvvetli asitlerle olan zehirlenmelerde panzehir olarak kullanılır.
⌬⌬ Magnezyum bitkilerde klorofilin yapısında yer alır. Fotosentezde şeker, yağ ve
nişasta oluşumuna katkıda bulunur.
⌬⌬ Topraktaki magnezyum eksikliğinde bitkilerde gelişme yavaşlar, tohum ve meyve
verimi azalır.

19 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi

Demir (Fe)
Not:
⌬⌬ Kandaki alyuvarlarda olan hemoglobinin yapısında bulunur.
⌬⌬ Hücrelere oksijen taşımada görev yapar.
⌬⌬ Vücuttaki demir eksikliğinde hücrelere yeterli miktarda oksijen taşınamaz.
⌬⌬ Vücutta demir eksikliğine bağlı olarak kansızlık, yorgunluk ve halsizlik görülür.
⌬⌬ Vücutta demir fazlalığında kalp ve karaciğer zarar görür. Demir fazlalığı düzenli
kan verilerek giderilebilir.
⌬⌬ Yerkabuğunda ve Dünya’nın merkezindeki çekirdekte yoğun olarak bulunan demir,
dünyada manyetik alanın oluşmasını sağlar. Yer kabuğunda demir, mineraller
hâlinde bulunur.
⌬⌬ Başlıca demir mineralleri manyetit (Fe3O4), hematittir (Fe2O3).
⌬⌬ Demir mineralleri çelik alaşımı üretiminde kullanılır.

Kalsiyum (Ca)
⌬⌬ Kalsiyum, insan vücudunda en fazla bulunan elementtir.
⌬⌬ Vücutta bulunan kalsiyumun büyük bir kısmı kemik ve dişlerin yapısında bulunur.
Kemiklerin yapısında kalsiyum fosfat [(Ca3(PO4)2] tuzu olarak bulunur. Kalsiyum
ayrıca kanın pıhtılaşmasında da görev alır.
⌬⌬ Kalsiyum eksikliği Raşitizm hastalığına neden olur. Vücut gelişimi yavaşlar. Kal-
siyum kasların gerginliği, kalbin çalışmasında, gebelik ve doğumdan sonra süt
yapımında görev yapar.
⌬⌬ Kalsiyum aktif metal olduğu için doğada bileşikleri hâlinde bulunur. Kayaçların ya-
Yakup Demir

pısında mineralleri hâlinde bulunur. Kalsiyumun doğadaki önemli mineralleri kalsit

(CaCO3), dolomit [CaMg(CO3)2], florittir (CaF2).
⌬⌬ Kalsiyum bitkilerde kök ve meyve gelişimini sağlar. Toprakta yeterli miktarda kalsi-
yum bulunmazsa bitki gelişimi yavaşlayarak, meyve ve yaprak çürümeleri oluşur.
⌬⌬ Kalsiyum bileşiği olan kalsiyum karbonattan çimento ve kireç üretimi yapılır.

Cıva (Hg)
⌬⌬ Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha birçok laboratuvar
araçlarının yapımında kullanılır.
⌬⌬ Cıva buharlı lambaların ve reklam ışıklandırmalarının, diş hekimliğinde kullanılan
bazı alaşımların, boya, böcek öldürücü ilaç ve pillerin yapısında bulunur.
⌬⌬ Cıva buharları ve cıva bileşikleri insan ve çevre sağlığı bakımından çok tehlikeli bir
toksittir.
⌬⌬ Gıdalar ve içme suyu ile insan vücuduna giren cıva; bazı nörolojik hastalıklara,
sinir sistemi bozulmalarına, kansere, böbrek, karaciğer, beyin dokularının ve kro-
mozomların zarar görmesine neden olur.

Kurşun (Pb)
⌬⌬ Kurşun çevre kirliliği oluşturan ve insan sağlığına toksik etki yapan ağır metaldir.
⌬⌬ Kurşun endüstride daha çok pil yapımında, akü imalatında, yakıtlarda katkı madde-
si olarak, radyasyon koruyucu, yalıtkan kablo, boya, lehim, folyo ve çeşitli alaşım-
ların üretiminde kullanılır.
⌬⌬ Kurşun biyolojik olarak parçalanmadığından toksik etkisi giderilemez. Kurşun vü-
cuda içme suyu, besin zinciri yolu ile girebilir ve akciğerlere kadar ulaşır. Akciğer-
lerden emilerek kana karışır. Kan ile karaciğer, böbrek, beyin ve kas gibi yumuşak
dokulara ulaşır ve kemik ve diş gibi sert dokularda birikirek işitme, sinir sistemi bo-
zukluklarına, hemoglobin miktarında azalmaya, kansızlığa, mide ağrısına, böbrek
ve beyin iltihabına, özellikle kansere ve ölüme neden olur. Çocuklarda ise bilinç ve
davranış bozukluklarına yol açar.

Kimya Elbistan 20
 Kimya Bilimi

Su (H2O)
Not:
⌬⌬ Su, dünyanın ve insan vücudunun yaklaşık %75’ini oluşturur.
⌬⌬ Doğal bir kimyasal olan su, hücrelerin yaşamsal faaliyetlerinin sürdürülmesi, vü-
cut fonksiyonlarının yerine getirilmesi ve vücudun su dengesinin korunmasında Kış aylarında bacalar düzenli
önemli rol üstlenir. olarak temizlenmez ve rüzğârlı
havalarda da sobaların hava
⌬⌬ Vücutta biriken toksinleri (zehirleri) atmak, vücudun ısı dengesini sağlamak için delikleri kapatılır ise yakıtlar
yeterli miktarda suya ihtiyaç vardır. yeterli miktarda oksijen almaz
⌬⌬ Bu yüzden bir insanın günlük içeceği su miktarı ortalama 2,5 litre olmalıdır. Bu su ve tam olarak yanmaz. Bu
miktarı bir kerede değil gün içinde aralıklarla içilmelidir. durumda yanma sonucunda
oluşan karbonmonoksit gazı
⌬⌬ Fazla ya da az su tüketilmesi vücut sıvısının elektrolit dengesini bozar. zehirlenmelere neden olur.
⌬⌬ Dünyada doğal sera etkisine en çok katkısı olan madde su buharıdır. Su buharı
güneşten gelen ışınları tutarak atmosfer sıcaklığının düşmemesini sağlar.
⌬⌬ Su canlıların temel ihtiyaç maddesidir. Bitkilerin fotosentez yapması, hücrelere
besinlerin taşınması, biyokimyasal olaylar su ile gerçekleşmektedir.

Azot dioksit (NO2)

⌬⌬ Azot dioksit hava kirliliğine neden olan kahverengi, boğucu, zehirli, kokulu ve
kolay reaksiyona girebilen bir gazdır.
⌬⌬ Azot dioksit insan sağlığı ve çevre için zararlı bir gazdır.
⌬⌬ Azot dioksit gazının salınımına en fazla motorlu taşıtlar neden olur.
⌬⌬ Asit yağmurlarına neden olur. Bu asit yağmurları çevreye, insan sağlığına, tarihî
eserlere, binalara ve bitki örtüsüne zarar verir.

Kükürt trioksit (SO3)

Yakup Demir

⌬⌬ Ağır, yanıcı olmayan, zehirli bir gazdır.

⌬⌬ Fosil yakıtlarından ve araba egzozlarından çıkan kükürt dioksit (SO2) gazı,
havadaki oksijen ile ya da NO2 ile tepkimeye girerek kükürt trioksit (SO3) gazını
oluşturur.
⌬⌬ SO3 atmosferdeki su buharı ile etkileşerek asit yağmurlarına; asit yağmurları da
solunum rahatsızlıklarına, suların kirlenmesine, kayaçların erozyonuna neden
olur.

Karbon monoksit (CO)

⌬⌬ Karbonmonoksit gazı havadan ağır, yanıcı, kokusuz ve çok zehirli bir gazdır.
⌬⌬ İnsan vücudunda oksijen gazı hemoglobindeki Fe+2 iyonlarına bağlanarak hücre-
lere taşınır. Karbonmonoksitin hemoglobinle bağlanma hızı oksijenden yaklaşık
iki yüz kat daha fazladır. Ortamda karbonmonoksit gazı varsa hemoglobinle hızla
bağlanarak oksijenin hemoglobinle bağlanmasını engeller. Bu durum da hücre-
lere yeterli oksijen gitmediğinden zehirlenmelere, boğulmalara hatta ölümlere
neden olur.

Klor gazı (Cl2)

⌬⌬ Klor gazı su arıtımında, kuş gribinde, havuzlarda, kanalizasyonlarda dezenfektan
madde olarak kullanılır.
⌬⌬ Suların dezenfeksiyonu için klor kullanılması güvenli değildir. Çünkü klor gazı
zehirli bir gazdır. İnsan sağlığına zararlı, kanserojen bir maddedir.
⌬⌬ Klor gazının burun, göz, kulak gibi organlarda tahriş edici etkisi vardır. Klor gazı-
nın tahriş edici etkisi sulardaki klor miktarına göre değişir.
⌬⌬ Klorun çevreye de zararları vardır. Fazla miktarda kullanılan klor; seramikleri,
derz dolgularını ve su depolarını yıpratarak zarar verir.

21 Kimya Elbistan
Kimya Bilimi

Kimya Laboratuvarında Kullanılan Bazı Temel Malzemeler

Not:
Kimya laboratuvarlarında yapılan deneyler yeni icatların ortaya çıkmasını sağlar.
Deneylerde kullanılan malzemelerin özelliklerini ve hangi maddeleri hangi malzeme-
lerle kullanmak gerektiğini bilmek sağlıklı deneyler yapmak için önemlidir.

Beherglass

için olukludur.

ye
Erlenmayer

Dibi düz, koni biçimli cam malzemedir. Özellikle analitik kimya

kullanılmaktadır.

Dereceli Silindir
i n r (Mezü
(Mezür)
Mez
ezür)

Saf sıvıların ve çözeltilerin hacmini ölçmek için kullanılan,

üzerinde mililitre (mL) cinsinden bölmeler bulunan cam
kaplardır. Genel olarak 50-1000 mL arası sıvıların hacmini
ölçer. Mezür hassas sıvı ölçümlerinde kullanılır.
Yakup Demir

Pipet
pe

Çok hassas ve az miktardaki sıvı hacimlerinin ölçümünde, sıvı

kullanılan cam malzemelerdir. Laboratuvarda dereceli olarak

en çok 1 mL, 5 mL, 10 mL’lik pipetler kullanılır.

Deney Tüpü

kullanılan silindirik biçimli, küçük çaplı cam malzemelerdir.

Cam Balon

vardır.

Balon Joje

Çözeltilerin hazırlanmasında kullanılan cam malzemelerdir.

Kimya Elbistan 22
 Kimya Bilimi

Büret
Not:

Büretlerin hem otomatik hem de manuel olanları vardır.

Ayırma
y H
Hunisi
nis
issii

Termometre

-
releri, maddelerin sıcaklık derecelerini sayı ile ölçen araçlar
olarak da tanımlayabiliriz.

Tepkime ortamının ısıtılmasında balon üzerine takılan,

Yakup Demir

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Balon joje

Yukarıdaki laboratuvar aracı için,
II. Büret
I. Dereceli silindir olarak adlandırılır.
II. Mezür olarak adlandırılır.
III. Cam balon III. Sıvı hacimlerini ölçmede kullanı-
Yukarıda laboratuvarlarda kullanılan labilir.
malzemelerden hangilerinin karşısın- yargılarından hangileri doğrudur?
da yazan isimler doğrudur?
(I, II ve III)

(Yalnız II)

23 Kimya Elbistan
Konu Tarama Testi 1

1. • CaCO3 • HCl • KOH • CH3COOH 4. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi laboratuvar ku-
rallarından biri değildir?
Yukarıda formülü verilen bileşikler ile seçeneklerde
yaygın adları verilen bileşikler eşleştirildiğinde han- A) Elektrik kullanılan deneylerde güç kaynağı kullanılır.
gi seçenek açıkta kalır?
B) Kimyasal maddeler tadılmaz.
A) Tuz ruhu C) Asitler metal dolaplarda saklanır.
B) Formik asit D) Kimyasallar çeker ocakta (aspiratör) buharlaştırılır.
C) Kireç taşı E) Yanıcı maddelerin yanında alev kullanılmaz..
D) Potas kostik
E) Asetik asit

5. Aristo’ya göre,
I. Kuru özelliği sadece ateş elementinin özelliğidir.
2. I. Ekotoksik
II. Bakır, kalay ve demir gibi maddeler toprak elementi
olarak kabul edeilir.

II. Yanıcı III. Hava elementi, soğuk ve ıslak özelliklerini niteler.

yargılarından hangileri yanlıştır?

Yakup Demir

III. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III
Yukarıda verilen güvenlik işaretlerinden hangilerinin
tehlike anlamları doğru verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

6. Aşağıda kimya disiplinleri ve çalışmaları verilmiş-

tir.

I. Doping testi a) Analitik kimya

II. Kan tahlili b) Biyokimya
III. Suyun analizi c) Adli kimya
3. Doğal kimyasallar ile ilgili,
Yukarıdaki kimya disiplinleri ve çalışmalarının eş-
I. Hiçbir zararlı etkisi yoktur. leştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
II. Aşırı su tüketimi vücut sıvısının elektrolit dengesini rilmiştir?
bozar.
a. b. c.
III. Karbonmoksit oksijenin hemoglobine bağlanması-
A) II III I
nı engeller.
B) III I II
yargılarından hangileri yanlıştır?
C) I II III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II I III

D) I ve III E) I, II ve III E) III II I

Kimya Elbistan 24 1-B 2-D 3-A 4-C 5-D 6-E

 Konu Tarama Testi - 1

7. Yaygın adı nişadır olan madde ile ilgili, 10. I. Büret

I. Belirli bir kaynama noktası vardır.

II. 6 tür atom içerir. II. Beherglas
III. Yapısındaki elementlerin oranı N/H/Cl : 1, 4, 1
şeklindedir.
III. Deney tüpü
yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yukarıda laboratuvarlarda kullanılan malzemeler-

den hangilerinin karşısında yazan isim yanlıştır?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8.
Element Adı Elementin Sembolü

Fosfor B
Baryum Pb 11. Cl2, Mn ve SO3 maddeleri ile ilgili,
Kalay Ca I. Üçüde formül ile gösterilmiştir.
Yakup Demir

Kurşun P
II. Cl2 ve SO3 tek cins moleküllerden içerir.
Kalsiyum Sn
III. Mn, tek tür atom içerir.
Yukarıda adı verilen elementler sembolleri ile eş- yargılarından hangileri doğrudur?
leştirildiğinde hangi element boşta kalır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Fosfor B) Kalay C) Kurşun
D) II ve III E) I, II ve III
D) Kalsiyum E) Baryum

9. K(k) + HBr(suda) → KBr(suda) + H2(g)

Aristo’nun element tanımına göre, yukarıdaki tep-

kimede yer alan maddeler ile ilgili
12. I. Eczacı
I. HBr ve KBr su elementidir.
II. Metalurji mühendisi
II. H2, ateş elementidir.
III. Gastronomi
III. K, toprak elementidir.
Yukarıdaki mesleklerden hangileri kimya alanı ile
yargılardan hangileri doğrudur? ilgili mesleklerdir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 25 7-B 8-E 9-D 10-A 11-D 12-C

Konu Tarama Testi 2
1. Aşağıdakilerden hangisi farklı cinste atom içer-
mez?
A) Şap B) Kezzap C) Su
D) Sud kostik E) Kalsiyum
2. Simyacılar için,
I. Sadece felsefe taşını aramışlardır.
II. Bazı bitkileri hastalıklara şifa için kullanmışlar-
dır.
III. Modern sanayinin temel maddelerinden olan
sülfürik asit gibi bazı maddeleri keşfetmişlerdir.
yargılarından hangileri doğrudur?
Yakup Demir
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
3. Aşağıdakilerden hangisi simyacıların çalışmala-
rı sonucu ortaya koydukları ürünlerden biri ola-
maz?
A) İnsanların güzel kokmalarını sağlayan esanslar.
B) Ateşli silahlarda kullanılan barut.
C) Elementleri atom numaralarına göre sıralama.
D) Kitapların yazımında kullanılan mürekkep.
E) Yün kumaşları renklendirmede kullanılan kök bo-
yalar.
Kimya Elbistan
4. Aristoya göre,
Toprak
T X
Su
Z Islak
Y
yukarıdaki şekildeki X, Y, Z ve T nin yerine aşağı-
dakilerden hangileri gelirse doğru olur?
X Y Z T
A) Soğuk Hava Sıcak Kuru
B) Soğuk Hava Kuru Sıcak
C) Kuru Soğuk Hava Sıcak
D) Kuru Hava Sıcak Soğuk
E) Sıcak Haca Soğuk Kuru
5. Aşağıdakilerden hangisi kimya biliminin kullanıl-
dığı alanlardan birisi değildir?
A) Madencilik B) Gübre C) Optik
D) Ahşap işleme E) Boya - tekstil
6. Bitki, hayvan ve mikroorganizma biçimindeki bü-
tün canlıların yapısında yer alan kimyasal mad-
deleri ve canlıların yaşamı boyunca sürüp giden
kimyasal süreçlerin incelendiği kimya alt disiplini
ile ilgili,
I. Fotosentez, solunum, sindirim ve dolaşım gibi
olayları inceler.
II. Yiyeceklerin besin içeriğinin tespitini yapar.
III. Karbon temelli bileşiklerin özelliklerini inceler.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
26 1-E 2-D 3-C 4-A 5-C 6-A
 Konu Tarama Testi 2

7. Aşağıda bazı olaylar verilmiştir. 10. I. Simyada sistematik bilgi birikimi oluşmamıştır.

• Seri üretimlerde ürün verimini arttırmak için II. Simyacılar, tuz ruhu ile kezzabı karıştırarak altı-
araştırmalar yapılması nı eritecek sıvıyı bulmuşlardır.

• Atık sulardaki ağır metallerin miktarlarının ölçül- III. Felsefe taşını bulmak simyacıların amaçların-
mesi dan biridir.

• Tepkime hızı ve davranışlarının deneyle ince- Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

lenmesi
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
• Yarı metallerin kimyasal özelliklerinin incelen-
mesi D) II ve III E) I, II ve III

Yukarıda verilen olaylar ile aşağıdaki kimya disip-

linleri eşleştirildiğinde hangi disiplin boşta kalır?

A) Polimer kimyası B) Endüstriyel kimya

C) Fizikokimya D) Analitik kimya

11. İş sağlığı ve güvenliği amacıyla kullanılan işaret-
E) Anorganik kimya
ler ile ilgili,

I. II. III.

I. Birinci işaret toksit madde işaretidir.

8. Endüstriyel kimya ile ilgili,
Yakup Demir

II. İkinci işaret yanıcı madde işaretidir.

I. Ürün verimini ve katitesini arttırmak.
III. Üçüncü işaret korozif madde işaretidir.
II. Ürün maliyetini düşürmek.
yargılarından hangileri doğrudur?
III. Elde edilecek ürünün özelliklerini kimyasal yön-
temler ile tasarlamak. A) Yalnız I II B) I ve II C) I ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

9. Kimya bilimi, 12. Kurşun elementi ile ilgili,

I. Biyoenerji I. İnsan sağlığına toksik etki yapan ağır bir metal-

dir.
II. Güneş enerjisi
II. Radyasyon koruyucu olarak kullanılabilir.
III. Nükleer enerji
III. Akü imalatında kullanılabilir.
yukarıdaki enerji türlerinden enerji elde etme yön-
temlerinin hangilerinde etkin rol oynar? yarfılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 27
7-A 8-E 9-E 10-E 11-A 12-E
Konu Tarama Testi 3

1. Aşağıdaki tehlike işaretlerinden hangisinin karşı- 4. Aşağıdakilerden hangisi tek cins molekül içer-
sında yazan anlamı yanlıştır? mez?

A) Kezzap B) Tuz ruhu C) Su

Tehlikeli madde Tehlikenin anlamı
D) Kral suyu E) Klor gazı
A) Radyoaktif

B)

C) Toksik

5. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.

D) Ekotoksik
• X’in yaygın adı karınca asididir.
• Y, poliatomik bir elementtir.
• Z, Kimyasal yöntemler ile bileşenlerine ayrılır.
E) Yanıcı
Buna göre X, Y ve Z aşağıdakilerden hangisi ola-
bilir?

X Y Z
Yakup Demir

A) CH3OH Br2 NaCl

B) HCOOH O3 CO
2. Ca ve Mg ile ilgili,
C) H2SO4 S8 Co
I. İnsan vücudu için önemli minerallerdir. D) HNO3 P4 HCl
II. Suyun yumuşatılması için kullanılırlar. E) HCOOH He CO2
III. Doğada atomik halde bulunurlar.

yargılarından hangileri ortaktır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

6. • Bazı hastalıkları tedavi etmek

• Maaş ödemek için kullanmak
• Yiyecekleri uzun süre korumak

3. İlaç üretimi ile ilgili çalışmalar yapan kimya alt di- • Yemeklere tat vermek
siplini aşağıdakilerden hangisidir?
• Sodyum elementini elde etmek
A) Biyokimya • Hayvanları beslemek
B) Farmasötik kimya Yukarıdakilerden kaç tanesi simyacılar tarafından
C) Anorganik kimya tuzun (NaCl) kullanım alanlarındandır?

D) Polimer kimyası A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) Analitik Kimya

Kimya Elbistan 28 1-E 2-A 3-B 4-D 5-B 6-E

 Konu Tarama Testi 3

7. Asım : Zaçyağının bir bileşik olduğunu deneyle ispat- 10. SO2 ile ilgili,
lamalıyım.
Edip : Hurda demirleri altına çevirip zengin olacağım I. Arı maddedir.
Akçın : Tüm hastalıklara mutlaka çare bulmalıyım. II. Üç tür atom içerir.

Yukrarıda yapmak istedikleri şeyleri dile getiren III. Kimyasal yöntemler ile daha basit yapılara ay-
insanlardan hangileri simyacı olamaz? rıştırılamaz.

A) Edip B) Asım C) Akçın yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Asım ve Edip E) Akçın ve Asım

D) II ve III E) I, II ve III

8. Alşimistler tarafından keşfedilen imbik,

I. Esans 11. Saf olduğu bilinen bir madde ile ilgili,

II. Zaçyağı
I. Fiziksel yöntemler ile bileşenlerine ayrılır.
III. Tuz ruhu
II. Kimyasal yöntemler ile bileşenlerine ayrılır.
yukarıdaki maddelerin hangilerinin eldesinde kul- III. Aynı cins atomlardan oluşur.
lanılmıştır?
Yakup Demir

yargılarından hangileri kesin değildir?

A) Yalnız I I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

9. Kimya projeleri ile ilgili,

I. Teknolojide dışa bağımlılığı azaltacak ve ülke-

mizin rekabet gücünü artıracak ulusal ve ulusla-
rarası yeni bir ürün geliştirilebilir.
II. İnsanlara çevre kirliliğinin boyutlarını göstermek, 12. Bileşikler için,
geri dönüşümün önemi ve gerekliliği konusunda
toplumun bilinçlenmesini sağlayabilir. I. Her bileşiğin kendine ait yoğunluğu vardır.

III. Sanayide uygulama potansiyeli olan ürün iyileş- II. Fiziksel yöntemler ile daha basit yöntemlere ay-
tirme veya geliştirmeye yönelik araştırma yapı- rıştırılamazlar.
labilir III. En az iki tür atomdan oluşurlar.
yargılarından hangilerinin bilim, toplum, teknolo- yargılarından hangileri doğrudur?
ji, çevre ve ekonomiye katkısı olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 29 7-B 8-E 9-E 10-A 11-E 12-E

Konu Tarama Testi 4

1. 4. Aşağıda verilenlerden hangisi O3 için doğru NO

Element Adı Elementin Sembolü için yanlıştır?

Lityum S A) Arı maddedir.

Çinko Li B) Homojendir.
İyot Zn C) Sembol ile gösterilir.
Silisyum Ba
D) Tek cins moleküllerden oluşmuştur.
Baryum I
E) Formül ile gösterilir.
Yukarıda adı verilen elementler sembolleri ile eş-
leştirildiğinde hangi element boşta kalır?

A) Baryum B) Silisyum C) İyot

D) Lityum E) Çinko

5. I. Pişirme
II. Savurma
2. Elementler ile ilgili, III. Elektroliz

I. Belirli koşullarda erime kaynama noktaları sabit- IV. Çözme

tir.
Yakup Demir

Yukarıdaki yöntemlerden hangileri simya döne-

II. Arı maddedirler. minden kimya dönemine aktarılmamıştır?

III. Formül ile gösterilirler. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV

yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, III ve IV
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Bir bileşik ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor. 6. Aristo döngüsü dikkate alındığında,

• Üç tür atom içeriyor. I. Sıcak - Soğuk

• Toplam altı atoma sahip II. Sıcak - Islak

III. Islak - Kuru
Buna göre, bu bileşik aşağıdakilerden hangisi
olabilir. hangi temel özelliklerin birbirini yok ettiği gözle-
nir?
A) Asetik asit B) Zaç yağı C) Su
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Çamaşır sodası E) Sönmüş kireç
D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 30 1-B 2-C 3-D 4-C 5-B 6-D

 Konu Tarama Testi 4

7. Modern kimyaya göre, 10. Civa elementi ile ilgili,

I. Her elementin atomları yapıca birbirinden farklı- I. Termometrelerin ve barometrelerin yapımında

dır. kullanılır.
II. Atom, proton, nötron ve elektron olarak adlandı- II. Böcek öldürücü ilaçların yapısında bulunur.
rılan taneciklerden oluşur.
III. Sera etkisine neden olur.
III. Elementler ve bileşikler saf maddedir.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

11. Aşağıdakilerden hangisi laboratuvarlarda uyul-

8. Anorganik kimya, ması gereken temel kurallardan biri değildir?

I. Mineraller A) Gıda maddeleri bulundurulmamadır.

II. Cam B) Laboratuvarda çalışırken ağız yoluyla sıvı çekil-

memelidir.
III. Seramik
Yakup Demir

C) Kırık ve çatlak cam malzemeler kullanılmamadır.

yukarıdaki maddelerden hangilerinin yapısını in-
D) Her zaman önce su sonra asit eklenmelidir.
celer?
E) Kimyasallar ile iş bittikten sonra lavaboya dökü-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II lüp bol su ile yıkanmalıdır.

D) I ve III E) I, II ve III

12.

I. II. III.
9. Aşağıdakilerden hangisi kimya biliminin kullanıl-
dığı alanlardan birisi değildir? Yukarıdaki laboratuvar araçları için,

A) Boya B) Astronomi C) Tekstil I. Birinci balon jojedir.

D) Ahşap işleme E) Gübre II. İkinci termometredir.

III. Üçüncü soğutucudur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 31 7-A 8-E 9-B 10-B 11-E 12-D

 Atom ve Periyodik Sistem

A. Atom Modelleri
⌬⌬ MÖ 5. yüzyılda Yunan filozofu Demokritos, bütün maddelerin bölünemez anlamı- Not:
na gelen atomos olarak adlandırılan çok küçük, bölünmez taneciklerden oluştu-
ğunu öne sürmüştür.
⌬⌬ John Dalton 19. yüzyılın başında atom ile ilgili olarak ilk bilimsel yaklaşımı öne
sürmüştür.

1. Dalton Atom Modeli (1803)

⌬⌬ Madde, atom denilen küçük parçacıklardan oluşmuştur.
⌬⌬ Atomlar bölünemeyen çok küçük içi dolu küreciklerdir.
✓✓ Parçalanamaz.
✓✓ Yeniden oluşturulamaz.
⌬⌬ Bir elementin atomları şekil, kütle büyüklük bakımından birbirinin aynıdır. Ancak
diğer elementlerin atomlarından farklıdır.
✓✓ Farklı cins atomlar farklı kütlelidir.
⌬⌬ Kimyasal olaylar atomların birleşmesi veya ayrılması sonucudur.
✓✓ Atomlar belli oranlarda birleşerek moleküller oluşturur.
✓✓ Bir bileşiğin molekülleri, tamamen birbirinin aynısıdır.
⌬⌬ Dalton atom modeli kimyanın üç temel yasası; sabit oranlar, kütlenin korunumu
ve katlı oranlar yasasını destekleyerek açıklar.
⌬⌬ Dalton atom modelindeki eksiklikler;
✓✓ Atomlar içi dolu küre değil boşluklu yapıdadır.
✓✓ Bir elementin tüm atomları tamamen aynı değildir.
Yakup Demir

✓✓ Atom parçalanabilir.

2. Thomson Atom Modeli (1902)

⌬⌬ Atom küre şeklindedir.
⌬⌬ Atom pozitif (+) yük bulutundan oluşmakta, (-) yükler yani elektronlar bu bulut
içerisinde yüzmektedir. Thomson bu şekli üzümlü keke benzetmiştir.
✓✓ Pozitif (+) yükler keki temsil eder.

✓✓ Negatif (-) yükler üzümü temsil eder.

⌬⌬ Elektriksel dengeyi sağlamak üzere, pozitif yük sayısına eşit sayıda elektron küre
içerisinde homojen olarak dağılmıştır. Atom nötrdür.
⌬⌬ Elektronların kütlesi atomun kütlesi yanında ihmal edilecek kadar küçüktür.
⌬⌬ Thomson atom modelinin eksiklikleri;
✓✓ (+) ve (-) yükler homojen olarak dağılmamıştır.
✓✓ Nötron ve atom çekirdeğinden bahsedilmemiştir.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Dalton atom modeli ile ilgili; Thomson atom modeline göre, Geçmişten günümüze atom modellerinin
değişim ve gelişimi.
I. Bilimsel gerçeklere dayanan ilk I. Atom nötrdür.
atom modelidir.
II. Atom parçalanamaz.
II. Atom altı parçacıklardan bahse-
III. Atom içi dolu küredir.
dilmez.
yargılarından hangileri doğrudur?
III. Atom boşluklu yapıdadır.
yargılarından hangileri doğrudur?
( Yalnız I)
(I ve II)

3 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem
3. Rutherford Atom Modeli (1911)

Not:
Rutherford atom çe-
kirdeğinde protondan
başka yüksüz fakat kütleli
parçacıklar olduğunu ileri
sürmüş ancak buna yorum
getirememiştir. Daha sonra
bu parçacık Chadwick tara-
fından bulunmuş ve nötron
adı verilmiştir.
⌬⌬ Rutherford radyoaktif atomların yaydığı alfa ışınlarının ince altın levhada saçılma-
larını gözlemlemiştir.
⌬⌬ Atomdaki pozitif yükler çekirdek adı verilen ve hacmi atomun hacmine göre çok
küçük olan bir bölgede toplanmıştır.
✓✓ Pozitif yüklerin toplam kütlesi atom kütlesinin yaklaşık yarısı kadardır.
⌬⌬ Atomun yapısında çok büyük boşluklar vardır. Elektronlar çekirdeğin dışında bü-
yük bir boşluğa dağılmıştır.
✓✓ Çekirdeğin dışında, çekirdek yüküne eşit sayıda elektron bulunur.
✓✓ Atomun kendisi elektrik yükü bakımından nötrdür.
⌬⌬ Rutherford atom modelinin eksiklikleri;
✓✓ Elektronların, çekirdek tarafından çekilmesine rağmen neden çekirdeğe düşme-
diklerini,
✓✓ Elektronların çekirdek çevresinde ne şekilde yer aldığını ve atomların yaydığı
spektrumları açıklayamamıştır.
✓✓ Nötronun varlığın bulmuş ancak ispatlayamamıştır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Pozitif yükler çekirdekte toplan- I. Kütlenin korunumu kanunu

Yakup Demir

mıştır.
II. Sabit oranlar kanunu
II. Bir atomda pozitif yük sayısı ne-
gatif yük sayısına eşittir. III. Katlı oranlar kanunu

III. Atom içi dolu küre şeklindedir.
yargılarından hangileri Rutherford
ve Thomson atom modeli için or-
taktır?
( Yalnız II)
Dalton atom modeli yukarıdaki kimya
kanunlarından hangisini destekleye-
rek açıklar?
(I, II ve III)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Radyoaktif atomların yaydığı alfa ışın- Aşağıdakilerden hangisi Thomson

larının ince altın levhada saçılmalarını atom modelinde yer almaz?
gözlemleyen bilim insanı aşağıdakki-
lerden hangisidir? A) Atom nötrdür.
B) Pozitif yüklerin kütlesi negatif yükle-
A) Demokritos
rin kütlesinden büyüktür.
B) Dalton
C) Atom üzümlü keke benzer.
C) Thomson
D) Atom küre şeklindedir.
D) Rutherford
E) Pozitif yükler atomun merkezinde
E) Bohr toplanmıştır.

Kimya Elbistan 4
 Atom ve Periyodik Sistem
Atomların Absorpsiyon / Emisyon Spektrumu
⌬⌬ Bohr Atom modelinin anlaşılması için maddelerin ışık ile etkileşimleri sonucu Not:
oluşan absorpsiyon ve emisyon spektrumlarının bilinmesi gerekir.
⌬⌬ Maddelere ait atomlar, elektron ya da atom çarptırma, yüksek sıcaklıklara kadar
ısıtma, bir ışınla karşılaştırma gibi etkilerle enerji kazanır.
Bir atomun elektronları en
⌬⌬ Enerji kazanan atomlar ilk hallerine dönerken çeşitli yollarla aldıkları enerjiyi düşük enerji düzeyinde bulun-
dışarıya ışık olarak yayar. mak ister. Bu düzeye temel hâl
adı verilir. Temel hâlde bulunan
⌬⌬ Atomlar tarafından dışarıya salınan enerjinin gözle fark edilebilen bölümü görünür
atom kararlıdır.
ışığı, gözle fark edilemeyen bölümü ise görünemeyen ışığı oluşturur.
⌬⌬ Elektromanyetik ışıma, ışık enerjisinin elektromanyetik dalgalar halinde ilerlemesi
olayıdır.
⌬⌬ Elektromanyetik ışımalar dalga hareketi yaparak ilerlerler. Bu nedenle ışık için de
dalgalarla ilgili terimler kullanılır:
✓✓ Dalga boyu (λ, lamda); art arda gelen iki tepe veya çukur arasındaki uzaklıktır.
✓✓ Genlik (A); dalgada oluşan maksimum yükseklik veya minimum derinliktir. Madde ısıtılırsa atomlardaki elekt-
ronlar daha yüksek enerji düzey
✓✓ Frekans (ν, nü); belirli bir noktadan bir saniyede geçen dalga sayısıdır. Birimi
lerine geçer. Bu duruma uyarılmış
1/s veya Hertz (Hz) dir.
hâl denir. Uyarılmış hâlde atom
✓✓ Hız (c); boşlukta elektromanyetik dalgalar dalga boyuna bağlı olmaksızın aynı kararsızdır.
hızla hareket eder. 3x108 m/s değerinde olan bu hıza ışık hızı denir.
⌬⌬ Elektromanyetik ışımanın dalga boyuna ve frekansına göre gruplandırıldığını ışın
dizisine elektromanyetik dalga spektrumu denir.
⌬⌬ Elektromanyetik dalgalar ortam değiştirdiğinde kırılır. Kırılmaların miktarı dalga
boyuna bağlıdır.
Elektromanyetik ışımanın atomlar
⌬⌬ Dalga boyu uzun olan ışınlar daha az kırılırken, dalga boyu kısa olan ışınlar daha ve molekülerle etkileşmesini konu
çok kırılır. alan bilim dalına spektroskopi
Yakup Demir
denir.
⌬⌬ Beyaz ışık (güneş ışığı) bir prizmadan geçirildiğinde dalga boylarına göre kırıla-
Elektromanyetik dalga spekt-
rak bileşenlerine ayrılır. Kırmızıdan mora kadar bütün renkleri içeren ve renkler
rumlarının kaydedildiği aletlere
arasında kesin bir sınırlı olmaması nedeniyle bu tür spektrumlara sürekli (kesik-
spektrometre, ışımanın madde ile
siz) spektrum denir.
etkileşmesini inceleyen aletlere
spektroskop denir.

⌬⌬ Isıtılan atomlar yüksek enerjiye ulaşır ve soğutulduklarında ışıma yaparlar. Işı-
malar farklı dalga boylarına sahip ışımalar olup, bir prizmadan geçirilirse ekran-
da ince çizgiler halinde farklı dalga boylarında ışınlardan oluşan bir spektrum
meydana gelir. Bu tür spektrumlara çizgi (kesikli) spektrumu denir. Bu spektruma
emisyon (yayınma) spektrumu denir.

⌬⌬ Atomlar soğurken ışıma spektrumunda bulunan ışınları üzerine gelen beyaz
ışıktan soğur. Bunun sonucunda beyaz ışığın sürekli spektrumunda siyah çizgiler
oluşur. Bu şekilde elde edilen atom spektrumlarına ise absorbsiyon (soğurma)
spektrumu denir.

⌬⌬ Bir atomun yayınma ve soğurma spektrum çizgileri birebir aynı yerdedir. Çünkü
atom yaptığı ışımaların dalga boyundaki ışınları soğurur.

5 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem
Not:
M hareket ederler. Her kararlı halin sabit bir enerjisi vardır.
Yörünge
L ⌬⌬ Yörüngeler (enerji düzeyi); K, L, M, N … gibi harflerle veya 1, 2, 3, 4 … gibi rakam-
K larla gösterilir.
Çekirdek
n=1
n=2
n=3
Kimya kavramları açıklanırken
kanun (yasa), teori (kuram) ve
modeller kullanılır.
Tüm bilim alanlarında değişimle-
rin izlenmesinde bilimsel yön-
tem uygulanır. Bilimsel yöntem,
adımlar dizisi olarak düşünülebilir.
Bir genelleme ya da doğal yasa,
bir modelin oluşmasına yetecek
kadar gözlemler yapıldıktan son-
ra formülleştirilir. Doğal yasalar
doğanın gerçeklerinin kısa ve
çoğunlukla matematiksel ifade-
Yakup Demir
leridir.
Bir bilim insanı, doğal yasadan
çıkarılan sonuçların deneysel so-
nuçlarla uygunluğunu görebilmek
için doğal yasayı, deney olarak
bilinen kontrollü bir çalışmayla
analiz etmelidir. Hipotez bir doğal
yasanın geçici bir açıklamasıdır.
Eğer bir varsayım deneysel so-
nuçlarla ifade edilebilirse teoriye
dönüşür. Teori; doğal olayları
açıklamak ve bunlara ilişkin daha
fazla öngörülerde bulunmak için
kullanılan, test edilen hipotezleri
içeren kavramsal bir sistemdir.
Teorilerin kolay anlaşılması için
modeller kullanılır. Modeller;
şema, grafik ve şekillerle gösteri-
lebildiği gibi matematiksel bağıntı,
sözlü ifade ve değişik boyutlu
nesnelerle de ifade edilebilir. Kim-
ya alanında kullanılan modeller
ile bir uçak veya evin maket mo-
delleri farklıdır. Ev maketi gerçeği
temsil ederken kimya modelleri
gerçeğin temsilî gösterimidir.
Teoriler; tüme varım yolu ile
olayları açıklar, modeller ise
teorilerden yararlanarak tümden
gelim yöntemi ile oluşturulur.
Örneğin Bohr deney yaparak,
atomların yayınladığı ışınların
spektrumlarından yararlanarak
Rutherford’un atom modelini ge-
liştirmiş, yörüngeli atom modelini
önermiştir.
Kimya Elbistan
4. Bohr Atom Modeli (1913)
⌬⌬ Bohr’un çalışmaları tek elektronlu tanecikler için geçerlidir.
⌬⌬ Bir atomdaki elektronlar çekirdekten belli bir uzaklıkta (yörüngede) ve kararlı halde
⌬⌬ Yüksek enerji düzeyinde bulunan elektron düşük enerji düzeyine inerse aradaki
enerji farkına eşit enerji ışın yayılır.
⌬⌬ Bohr atom modelinin eksiklikleri;
✓✓ Nötrondan bahsetmemiştir.
✓✓ Birden fazla elektron içeren atomların spektrumlarını açıklayamamıştır.
5. Modern Atom Modeli
⌬⌬ Modern atom modeline elektron bulut modeli de denir.
⌬⌬ Elektronların kütlesi çok küçük, hızı çok büyük olduğundan elektronun hızı ve yeri
aynı anda bilinemez.
⌬⌬ Elektronlar dalga özelliği gösterir.
⌬⌬ Elektronun bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgeye orbital adı verilmiştir.
✓✓ Orbitallerde elektronun yeri net sınırlar ile çizilemez.
✓✓ Elektron orbitalin herhangi bir yerinde olabilir. (Elektron bulutu)
⌬⌬ Çekirdeğe yakın elektronların potansiyel enerjileri düşük, hızları yüksektir.
✓✓ Çekirdekten uzaklaştıkça bu nicelikler ters yönde değişir.
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
I. Temel hâlde bulunan atom ka- Bohr atom modeli ile ilgili,
rarlıdır.
I. Elektronlar yörüngelerde sabit hız
II. Bir atomun yayınma ve soğurma
spektrum çizgileri birebir aynı ile hareket ederler.
yerdedir.
II. Elektronlar L yörüngesinden başla-
III. Tüm renklerin kaynağı beyaz yarak dizilirler.
ışıktır.
III. Nötronlar atomun kütlesinin yakla-
yargılarından hangileri doğrudur? şık yarısını oluşturur.
(I, II ve III)
yargılarından hangileri doğrudur?
(Yalnız I)
Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
Aşağıdakilerden hangisi modern
atom modeline göre yanlıştır? I. Bohr’a göre yörüngelerin enerjisi
çekirdekten uzaklaştıkça artar.
A) Modern atom modeline elektron
II. Modern atom modeline göre elekt-
bulut modeli de denir.
ronlar orbitallerde bulunur.
B) Orbitallerde elektronun yeri net
sınırlar ile çizilemez. III. Nötronların deneysel ispatını ya-
pan bilim insanı Chadwick’tir.
C) Elektronun hızı ve yeri aynı anda
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğ-
bilinemez.
rudur?
D) Çekirdeğe yakın elektronların po-
tansiyel enerjileri düşük (I, II ve III)
E) Tek elektronlu tanecikler için ge-
çerlidir.
6
 Kazanım Testi

1. Aşağıdaki atom modellerinden hangisi Dalton atom 4. Günümüzde geçerliliğini koruyan atom modeli aşa-
modeline aittir? ğıdakilerden hangisidir?

A) Thomson atom modeli

A) B) C) B) Modern atom modeli
C) Bohr atom modeli
D) Demokritos atom modeli

D) E) E) Rutherford atom modeli

5. Madde ısıtılırsa atomlardaki elektronlar daha yük-

2. Thomson atom modelinin ilerleyen zamanlarda yetersiz sek enerji düzeylerine geçer. Bu duruma ne denir?
olduğu gözlemlenmiştir.
A) Uyarılmış hal
Buna göre,
B) Temel hal
I. (+) ve (-) yükler homojen olarak dağılmamıştır. C) Medeni hal
Yakup Demir

II. Nötrondan bahsetmemiştir. D) Şapşik hal

III. Atom çekirdeğinden bahsedilmemiştir. E) Derbeder hal

yargılarından hangileri Thomson atom modelinin

eksikliklerindendir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

6.
X

Z
3. Beyaz ışık prizmadan geçirildiğinde,
Yukarıda verilen spektrumlar ile ilgili,
I. Kırılmaya uğrar.
II. Uyarılmış hale geçer. I. Y, çizgi spektrumudur.

III. Kırmızıdan mora kadar bütün renkleri veren spekt- II. X, beyaz ışıktan oluşabilir.
rum oluşturur. III. Z ve Y aynı atomlara ait spektrumdur.

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 7
1-A 2-E 3-C 4-B 5-A 6-C
 Atom ve Periyodik Sistem
Not:
Luigi Galvani (Luici Galvani)
ölü kurbağanın kas sinirlerine
farklı metaller dokundurduğunda
sinirlerin seğirdiğini gözlemle-
miştir. Bu gözlemden esinlenen
arkadaşı Alessandro Volta, elekt-
rik akımı elde etmek için metal
çiftlerine ve iletken sıvıya ihtiyaç
olduğunu söylemiş ve 1800 yılın-
da kendi adıyla bilinen volta pilini
icat etmiştir.
Yakup Demir
Elektroliz deneyi
Kimya Elbistan
B. Atomun Yapısı
1. Atom Altı Parçacıkların Varlığı
⌬⌬ Atomdan daha küçük taneciklere atom altı parçacıklar denir.
⌬⌬ Sürtünme ile elektriklenme ve elektroliz atomun bölünebilirliğini gösterir.
Sürtünme ile elektriklenme;
⌬⌬ Benjamin Franklin, cam ve ebonit çubuk ipek ve yün kumaşa sürtülünce elektrik
yüklendiğini fark etmiştir.
✓✓ Ebonit çubuk yünlü kumaşa sürtülürse; ebonit çubuk elektron alarak negatif (−),
yünlü kumaş elektron vererek pozitif (+) elektriksel yükle yüklenir.
✓✓ Cam çubuk ipek kumaşa sürtülürse; cam çubuk elektron vererek pozitif (+) yük-
le, ipek kumaş elektron alarak negatif (−) yükle yüklenir.
⌬⌬ Elektriklenme olayında sadece elektron alışverişi olur.
✓✓ Maddelerin elektrikle yüklenmesi, bu elektrik yüklerinin atomda var olduğunu
kanıtlar.
✓✓ Elektriklenme olayında atom alışverişi gerçekleşmez.
Elektroliz ve Faraday
⌬⌬ 1830’lu yıllarda M. Faraday elektroliz deneyi ile elektrik yükünün tanecikli yapısını
fark etmiştir.
⌬⌬ Elektrik enerjisi kullanarak bileşikleri, elementlerine ayırma işlemine elektroliz
denir.
⌬⌬ M. Faraday yaptığı elektroliz deneylerinde çeşitli bileşiklerin sulu çözeltilerine elekt-
rik akımı uygulamış, katot (− kutup) elektrotta bileşiği oluşuran katyonları element
olarak elde etmiştir.
⌬⌬ Faraday elektroliz deneyinden aşağıdaki sonuçları çıkarmıştır:
✓✓ Katotta açığa çıkan madde miktarıyla devreden geçen elektrik yük miktarı doğru
orantılıdır.
✓✓ Katotta belli bir miktar madde açığa çıkaran elektrik yük miktarının daima sabit
bir değere ya da bu sabit değerin basit katlarına eşit olduğunu saptamıştır.
✓✓ Elektrik yükleri parçacıklar hâlinde taşınmaktadır.
✓✓ Taşınan yük parçacıkları tüm atomlar için aynıdır. Bu parçacıklar atomun cinsine
bağlı değil yüküne bağlıdır.
✓✓ Elektrik yükünün parçacıklar (tanecik) hâlinde taşınması bu yüklü taneciklerin
atomda var olduğunu kanıtlar. O hâlde atom içi dolu bölünemeyen bir kürecik
değil; parçacıklardan oluşmuştur.
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
I. Sürtünme ile elektriklenme Faraday’ın elektroliz deneyinde,
II. Elektroliz deneyi I. Elektrik yükü parçacıklar halinde
III. Dalton atom modeli taşınır.
Yukarıdakilerden hangileri atom altı II. Devreden geçen yük miktarı ile top-
taneciklerin varlığını ortaya çıkar- lanan madde miktarı doğru orantı-
mıştır? lıdır.
(I ve II) III. Tepkimeye giren maddelerin küt-
leleri arasında sayıca belli bir oran
vardır.
yukarıdaki sonuçlarından hangileri
doğrudur? (I ve II)
8
 Atom ve Periyodik Sistem

2. Atom Altı Taneciklerin Temel Özelliklerinin Karşılaştırılması

Not:
a. Proton, Nötron ve Elektronun Yükleri ve Kütleleri
⌬⌬ Atom çekirdeğinde bulunan pozitif (+) yüklü taneciklere proton denir. Proton, nötron ve elektronun
⌬⌬ SI birim sisteminde bir taneciğin kütlesi “Atomik Kütle Birimi (akb)” olarak alınır. kütlesi karşılaştırıldığında
Bu kütle birimi çok küçük bir değerdir. nötron ve protonun kütlesi
eşit kabul edilir ( Elektronun
⌬⌬ Atom çekirdeğinde bulunan yüksüz (nötr) taneciklere nötron denir. kütlesi ise protonun kütlesinin
⌬⌬ Proton ve nötronlar atomun en yoğun kısmını (çekirdeğini) oluşturur. 1/1836’sı kadardır. Bu neden-
le atomun kütlesini proton ve
⌬⌬ Elektronlar bir atomdaki negatif yüklü taneciklerdir. nötronlar oluşturur.

Tanecik Sembolü Kütle (gram) Bağıl Kütlesi Bağıl yükü -

Proton p+, p 1,6726.10-24 1 akb +1

-

-
+ proton
Nötron n 0, n 1,6749.10-24 1 akb yüksüz -
+
+
+
+
nötron
elektron
-
+

Elektron e -, e 9,1090.10-28 1/1840 akb -1

-

b. İyon, Atom Numarası, Kütle Numarası, İzotop, İzobar, İzoton ve İzoelektronik

Kavramları
⌬⌬ Pozitif (+) veya negatif (-) yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir.
✓✓ Pozitif (+) yüklü iyona katyon denir. Örneğin; Mg2+, K+, H3O+
✓✓ Negatif (-) yüklü iyona anyon denir. Örneğin; Cl-, O2-, SO42-
⌬⌬ Atomun çekirdeğindeki (+) yüklerin toplam sayısına atom numarası denir.
✓✓ Bir elementin tüm kimlik özellikleri (kimyasal özellikleri) proton sayısına bağlıdır.
✓✓ Atomun proton sayısının değişmesi atomun cinsinin değişmesi demektir.
Yakup Demir

✓✓ Atom numarası = elektron sayısı + yük

⌬⌬ Bir atomun çekirdeğinde bulunan proton ve nötron sayılarının toplamına kütle
numarası veya nükleon sayısı denir.
✓✓ Kütle numarası = proton sayısı + nötron sayısı
⌬⌬ X herhangi bir element atomunun sembolü olmak üzere,

Kütle numarası
Nükleon sayısı

Nötron sayısı
X ve Y taneciklerinin:

✓✓ Proton sayıları aynı ise kesin-

Proton sayısı likle aynı elemente aittirler.
Atom numarası Elektron sayısı
✓✓ Proton ve elektron sayıları
Çekirdek yükü aynı ise kimyasal özellikleri de
aynıdır.
✓✓ Proton, elektron ve nötron
sayıları aynı ise kimyasal ve
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama fiziksel özellikleride aynıdır.

X3+ iyonunun elektron sayısı 12, nük-
leon sayısı 32 ise nötron sayısı kaç-
tır? (17)
XO43- iyonunda toplam 50 elekton oldu- ✓✓ Yalnız elektron sayısı veya
yalnız son yörüngedeki elekt-
ğuna göre X in atom numarası nedir?
ron sayıları eşit ise benzer
(8O) (15)
kimyasal özellikte olabilirler.
yukarıdaki durumların dışındaki
durumlarda taneciklerin kimyasal
özellikleri farklıdır.

9 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Not: +1 yüklü K iyonunun 18 elektronu SO42- iyonundaki toplam proton, nöt-
vardır. Bu iyonun çekirdek yükü ron ve elektron sayıları kaçtır? (3216S,
nötron sayısından bir eksik ise kütle 16
O)
8
numarası kaçtır? (39)
Hidrojen (11H) atomun izotop- (p=48, n=48, e=50)
ları döteryum (21D,) trityum
(31T) dur.

⌬⌬ Atom numaraları aynı kütle numarası farklı olan atomlara izotop atomlar denir.
✓✓ İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır.
✓✓ Elektron sayıları farklı olan izotopların fiziksel ve kimyasal özellikleri de farklıdır.
✓✓ Örneğin; 126C, 136C, 146C atomları.
⌬⌬ Atom numaraları (proton) farklı, kütle numaraları aynı olan atomlara izobar atom-
lar denir.
✓✓ İzobar atomların fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır.
✓✓ Örneğin; 145B, 146C, 147N atomları.
⌬⌬ Nötron sayıları aynı, proton sayıları farklı olan atomlara izoton atomlar denir.
✓✓ İzoton atomların kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır.
✓✓ Örneğin; 135B, 146C, 168O atomları.
Yakup Demir

⌬⌬ Temel hâldeki elektron sayıları ve katman elektron dizilişleri aynı olan atom ya da
iyonlara izoelektronik denir.
✓✓ Örneğin; 9F-, 10Ne, 12Mg2+ maddeleri.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Proton sayısı
11
Na atomu bir elektron verdiğinde,

I. Kimyasal özelliği değişir. X Y

II. Farklı bir element olur.
III. Çekirdek yükü değişmez.
yargılarından hangileri doğrudur? Nötron sayısı
(I ve III) Yukarıdaki grafikte verilen X ve Y
maddesi ile ilgili,

I. Aynı element olabilirler.

II. Y nin nükleon sayısı daha büyük-
Bilgi Uygulama tür.
1
1
H ve 31T elementleri ile ilgili, III. X in çekirdek yükü daha küçük-
tür.
I. Nötron sayıları farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
II. İzotop atomlardır. (I ve II)

III. Kimyasal özellikleri aynıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

(I, II ve III)

Kimya Elbistan 10
 Kazanım Testi

5. X3+ iyonu Yn iyonundan 4 elektron aldığında yükleri eşit

1. Mg elementinin izotonu ve 8O2- nin izoelektro-
24
12
oluyor.
niği olan tanecik,
Buna göre,
I. 2311Na+
II. 2210Ne I. n = -3

III. 199F- II. Taneciklerinin kimyasal özellikleri aynı olur.

III. X3+ taneciği anyona dönüşür.
yukarıdakilerden hangileri olabilir?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

2. X2- ile X6+ iyonlarının toplam elektron sayısı 60 ol-

duğuna göre X- iyonun elektron sayısı kaçtır? 6. Aşağıda verilen dönüşümler
A) 33 B) 32 C) 31 D) 30 E) 29 • Xa → X0 (elektron sayısı artıyor)
• Y0 → Yb (elektron sayısı azalıyor)
• Z0 → Zc (elektron sayısı artar)
Yakup Demir

olduğuna göre,

I. Xa katyondur.
II. Yb anyondur.
III. Zc anyondur.
3. NH3 maddesinin toplam nötron sayısı kaçtır?
(147N, 11H) yargılarından hangileri doğrudur?

A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

7. Nötr haldeki X elementi bir elektron alıyor.

Buna göre son durumda,

I. X iyonunun yükü sıfırdan küçüktür.

4. XO32- iyonunda toplam 38 nötron ve 42 elektron bu-
II. Negatif yüklü iyondur.
lunmaktadır.
III. Elektron başına düşen çekim gücü azalır.
Buna göre X atomunun nükleon sayısı kaçtır?
(8O) yargılarından hangileri doğrudur?

A) 27 B) 28 C) 29 D) 30 E) 31 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 11
1-C 2-A 3-A 4-D 5-C 6-D 7-E
 Atom ve Periyodik Sistem

C. Periyodik Sistem
Not: 1. Periyodik Sistemin Tarihsel Gelişimi
Johann Wolfgang Döbereiner (1780 – 1849)
⌬⌬ Benzer kimyasal özelliklerine göre elementleri üçerli gruplar halinde sınıflandırmış-
7 + 39 tır.
Na
? ?= = 23
2 ⌬⌬ Bu gruplarda ortadaki elementin atom kütlesi diğer iki elementin atom kütlelerinin
ortalamasına hemen hemen eşit olmaktadır.
39
K
Triadlar kuralı ✓✓ İlk sistematik gruplandırma girişimi olan triadlar (üçlüler) kuralı ortaya çıkmıştır.

Alexandre Emile Beguyer De Chancourtois (1820 – 1886)

⌬⌬ Elementleri birbirine benzeyen kimyasal ve fiziksel özelliklerini dikkate alarak sınıf-
lanırmış ve bir silindir kullanarak ilk periyodik sistemi oluşturmuştur.
⌬⌬ Bu silindirin çevresini oksijenin atom kütlesini (16) dikkate alarak 16 birime bölmüş
ve her bir birime kütlelerine göre bir element yerleştirmiştir.
✓✓ Her yedi elementte bir, elementlerin özelliğinin tekrarlandığını fark ederek silindir
üzerinde benzer özellikteki elementlerin alt alta geldiğini görmüştür.
✓✓ Ayrıca bu sistemde elementlerle birlikte iyonlar da yer alıyordu.

John Newlands (1837 – 1898)

⌬⌬ Elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre 11 gruba ayırmıştır.
⌬⌬ Newlands periyodik sisteminde; elementler atom kütlelerine göre dizildiklerinde 8.
Element birinciye, 9. Element ikinciye benzemektedir.
✓✓ Newlands elementler arasındaki bu ilişkiyi müzik notalarından esinlenerek ok-
Yakup Demir

De Chancourtois’in periyodik sistemi tav(sekizler) kanunu olarak tanımladı.

✓✓ Bir notanın yedi nota inceltilerek elde edilen ince sesine kadar olan bölümüne 1
oktav denir.

Julius Lothar Meyer (1830 – 1895)

⌬⌬ Bilinen elementleri atom kütlelerine göre sıralamıştır.
⌬⌬ Meyer atomların hacimlerinin kütleleriyle ilişkili olduğunu ifade etmiştir.

Dimitri İvanoviç Mendeleyev (1834 – 1907)

⌬⌬ 1869’da 63 elementi artan atom kütlelerine göre sınıflandırarak benzer özellikteki
elementleri alt alta yerleştirdi.
⌬⌬ O zamana kadar keşfedilmemiş elementler için (Galyum, Skandiyum, Germanyum)
tabloda boşluklar bıraktı.

Henry Moseley (1887 - 1915)

⌬⌬ 1914’te X ışınları ile yaptığı deneyler ile elementlerin atom numaralarını proton
Mendeleyev’in Periyodik Cetveli sayısı olarak tanımladı ve her elementin proton sayısını deneysel olarak tesbt etti.
⌬⌬ Periyodik tabloyu elementlerin atom numaralarına göre düzenleyerek oluşturdu.

Sir William Ramsay (1852 – 1915)

⌬⌬ Soygazlardan Ar, Ne, Kr ve Xe’u Keşfetmiştir.
⌬⌬ Periyodik tabloda yeni bir grup (sıfırıncı) oluşturdu.

Glenn Seaborg (1912 – 1999)

⌬⌬ 1940 tan sonra Uranyum elementini kullanarak bazı yeni elementlerin sentezini
gerçekleştirdi.
⌬⌬ f bloğunun oluşmasına katkıda bulundu. Son 2 periyodu ekleyerek periyodik tablo-
ya son şeklini verdi.

Kimya Elbistan 12
 Atom ve Periyodik Sistem

2. Modern Periyodik Sistem

Not:
⌬⌬ Element atomlarını ve element atomları ile ilgili bilgileri içeren çizelgeye periyodik
sistem denir.
⌬⌬ Modern periyodik sistemde elementler atom numaralarına göre diziliştir.
⌬⌬ Periyodik sistemde yatay sıralara periyot, düşey sutunlara grup denir.
✓✓ Gruplar A ve B olarak ya da 1 – 18 arası rakamlar verilerek düzenlenmiştir.
Örneğin oksijen elementi periyodik sistemde harf ile adlandırılırsa 6A grubu
rakam ile adlandırılırsa 16. Grupta bulunur.
✓✓ Periyodik sistemde 8 tane A, 10 tane B grubu olmak üzere toplam 18 tane
grup vardır.

Yakup Demir

⌬⌬ A grubu elementleri baş grup, B grubu elementleri ise yan grup elementleri ola-
rak adlandırılır.
⌬⌬ Periyodik sistemde elektron dizilimleri genelde aynı orbitalde biten elementlerin
oluşturduğu sisteme blok denir.
✓✓ Periyodik sistemde s, p, d ve f blokları vardır.
✓✓ A grupları s ve p blokları, B grupları d ve f bloklarından oluşur.

13 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem
a. Elektron Katman Dizilimi
Kabuk (katman)
Not:
K L M N
2
He’ nin elektron katmanı
bir tanedir ve bu katman-
da 2 elektron bulundurur. 1 2 3 4
Değerlik elektron sayısı 2
Yörünge sayısı “n”
olan bir soy gazdır.
⌬⌬ Çekirdeğin çevresinde 1,2,3,... sayıları enerji katmanlarını (yörünge sayılarını)
göstermektedir.
⌬⌬ n yörünge sayısı, “2n2” yörüngenin alabileceği maksimum elektron sayısı
✓✓ n = 1. katmanda en fazla 2 elektron,
✓✓ n = 2. katmanda en fazla 8 elektron,
✓✓ n = 3. katmanda en fazla 18 elektron bulunur.
⌬⌬ Son katmanda en fazla 8 elektron bulunur.
✓✓ Son katmandaki elektron sayısı atomun değerlik (valens) elektron sayısını verir.
⌬⌬ İçten dışa doğru katmanlar doldurulur. Arta kalan elektronlar:
✓✓ 8 veya daha az ise son katmana yerleştirilir.
✓✓ 9 ise 8’i içeriye 1’i son katmana, 10 ise 8’i içeriye 2’si son katmana yerleştirilir.
✓✓ 10’dan fazla ise 2’si son katmana kalanlar içeriye yerleştirilir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ram a Bilgi Uygulama

Yakup Demir

4
Be: 2 ) 2 ) 3
Li:

14
Si: 2 ) 8 ) 4 ) 20
Ca:

19
K: 2 ) 8 ) 8 ) 1 ) 26
Fe:

21
Sc: 2 ) 8 ) 9 ) 2 ) 33
As:

⌬⌬ Değerlik elektron sayısı, atomun A grubu cinsinden periyodik tablodaki grup numa-
rasını verir. Katman sayısı ise periyodunu verir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ram a Bilgi Uygulama
Katyon ve anyonların en yakın
soy gaza benzemek için son
Li: 2 ) 1 ) 2. periyot 1A grubu B:
katmanlarını 8 elektrona ta- 3 5

mamlamalarına oktet, Helyum 15

P: 2 ) 8 ) 5 ) 3. periyot 5A grubu 8
O:
soy gazına benzemek için 2
elektrona tamamlamalarına 18
Ar: 2 ) 8 ) 8 ) 3. periyot 8A grubu 11
Na:
dublet denir.
13
Al: 2)8)3) 3. periyot 3A grubu 17
Cl:

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Elektron katman dizilimi 2 ) 8 ) 3 ) 8

O element atomu için,
şeklinde olan X element atomu için,
I. K ve L yörüngeleri vardır.
I. L tabakasında 2 elektron bulunur.
II. Değerlik elektron sayısı 8 dir.
II. Değerlik elektron sayısı 3 tür.
III. 6A grubunda yer alır.
III. 3. periyot elementidir. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
(I ve III)
(II ve III)

Kimya Elbistan 14
 Atom ve Periyodik Sistem

b. Elementlerin Sınıflandırılması
1. Metaller
Not:

⌬⌬ Bileşiklerinde pozitif (+) değerlik alır.

⌬⌬ Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ametallerle iyonik bağlı bileşik oluşturur.
⌬⌬ Tel ve levha haline getirilebilirler.
⌬⌬ Yumuşak ve sert olabilirler.
⌬⌬ Elektrik ve ısıyı iyi iletir.
⌬⌬ Işınları iyi yansıtır ve kendilerine özgü parlaktırlar. Birinci iyonlaşma enerjileri
düşüktür.
⌬⌬ Elektron ilgileri düşüktür.
⌬⌬ İndirgen özellik gösterir.
⌬⌬ Oksitleri genelde bazik özellik gösterir. Atomları arasında metalik bağ vardır.
⌬⌬ Kendi aralarında alaşım oluştururlar.
⌬⌬ Tek atomlu yapıdadırlar.
⌬⌬ Oda şartlarında cıva hariç katı halde bulurlar.

2. Ametaller
⌬⌬ Bileşiklerinde (-) ve (+) değerlik alabilirler.
⌬⌬ Kendi aralarında kovalent bağlı bileşikler oluştururlar. Metallerle iyonik bağlı
bileşik oluştururlar.
⌬⌬ Tel ve levha haline getirilmezler.
⌬⌬ Birinci iyonlaşma enerjileri yüksektir. Yakup Demir
⌬⌬ Elektron ilgileri yüksektir.
⌬⌬ Yükseltgen özellik gösterirler.
⌬⌬ Katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilirler. Önemli bir kısmı moleküler yapıda bulu-
nur. (F2, O2, N2 …) Elektrik akımını iletmezler. (Grafit hariç)
⌬⌬ Isıyı iyi iletmezler.
⌬⌬ Oksitleri genelde asidik karakterlidir.

3. Yarı Metaller
⌬⌬ Fiziksel özellikleri açısından metallere, kimyasal özellikleri açısından ametallere
benzerler.
⌬⌬ Parlak ve mat olabilirler.
⌬⌬ Elektrik ve ısıyı ametallerden daha iyi metallerden daha az iletirler.
⌬⌬ Tel ve levha haline gelebilir. İşlenebilir.
⌬⌬ Kırılgan değildirler.
⌬⌬ Genelde elektronik devre elemanlarının yapımında kullanılırlar.

4. Soy gazlar
⌬⌬ Katman elektron dağılımında en son katmanda 8 elektron bulundurur (Helyumun
2 elektronu bulunur.).
⌬⌬ Oda koşullarında hepsi gaz hâlindedir.
⌬⌬ Doğada atomik hâlde bulunur.
⌬⌬ Renksiz ve kokusuzdur.
⌬⌬ Erime ve kaynama noktaları çok düşüktür.
⌬⌬ Bileşik yapmaya yatkın değildir, ancak Kriptonun KrF2, Ksenonun XeF2, XeF4,
XeO3 gibi bileşikleri oluşturulmuştur. 2000 yılında düşük sıcaklıkta kararlı olan
argonun HArF bileşiği elde edilmiştir.

15 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. Periyodik sistem ile ilgi aşağıdakilerden hangisi 4. Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi periyodik
yanlıştır? sistem ile ilgili bir çalışma yapmamıştır?

A) Elementleri atom numaralarına göre Moseley sıra- A) G. Seaborg

lamıştır.
B) J. Newlands
B) Newlands periyodik sistemini oktavlar kuralına göre
C) D. Mendeleyev
oluşturmuştur.
D) L. Lavoisier
C) Mendeleyev periyodik sistemini elementlerinin küt-
lelerine göre oluşturmuştur. E) H. Moseley

D) Döbereiner’in periyodik sisteminde Li, Na ve K triad

oluşturmaktadır.
E) De Chancourtois periyodik sisteminde ileride keşfe-
dilecek elementler için boş yerler bırakmıştır.

5. Katman elektron dizilimi 2 - 8 - 1 şeklinde olan X

element atomu ile ilgili olarak,

I. Değerlik elektron sayısı 1 dir.

II. 3. periyotta yer alır.
III. M kabuğunda 8 elektron vardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

2. Modern periyodik sistem ile ilgili,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
I. 18 sütun içerir.
Yakup Demir

II. 7 tane periyottan oluşur. D) II ve III E) I, II ve III

III. 8 tane A, 8 tane B grubu vardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III
6. Metaller ile ilgili,

I. Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halinde olabilir-

ler.
II. Elektron ilgileri düşüktür.
III. İndirgen özellik gösterir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

3. Aşağıda katman elektron dizilimi verilen element
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
atomlarından hangisi periyodik sistemde en sağda
bulunur?
D) I ve III E) I, II ve III
A) 2 - 8 - 3
B) 2 - 7
C) 2
D) 2 - 8 - 8 - 2
E) 2 - 8 - 5
7. Soy gaz olduğu bilinen bir element atomunun
son katmanındaki elektron sayısı aşağıdakilerden
hangisi olabilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Kimya Elbistan 16 1-E 2-B 3-C 4-D 5-C 6-A 7-B

 Atom ve Periyodik Sistem

c. Elementlerin periyodik Çizelgedeki Konumları ve Özellikleri

Not:
1. s Bloğu Elementleri (1A ve 2A)

1A Grubu (Alkali Metaller; H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr)

Haydarpaşa Lisesinin Namlı Kimyacısı Rabianın Cesedini Fırlattı

⌬⌬ Hidrojen ametal, grubun diğer üyeleri metaldir.
⌬⌬ Elektron dağılımı ns1 şeklinde biter.
⌬⌬ Atomik yapıdadırlar. (H2 hariç)
⌬⌬ Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +1 dir.
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 1’dir.
⌬⌬ Isı ve elektriği iletirler.
⌬⌬ Kimyasal tepkimeye girme eğilimi en fazla olan metallerdir.
⌬⌬ En aktif metallerdir. Bu yüzden doğada saf olarak bulunmazlar.
⌬⌬ Metallerinin oksijenli tepkimeleri sonucunda oluşan oksitler baziktir.
⌬⌬ Metalleri su ile şiddetli tepkime verip H2 gazı çıkışıyla bazları oluştururlar.
⌬⌬ Metalleri 7A grubu elementleriyle tepkimeleri sonucunda tuz oluştururlar.
⌬⌬ Grubun son üyesi Fr radyoaktiftir.
⌬⌬ Grupta yukarıdan aşağıya doğru erime ve kaynama noktası değerleri azalır.

2A Grubu (Toprak Alkali Metaller; Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra) Yakup Demir

Ben Magzanın Camından Sarkarken Babama Rastladım

⌬⌬ Grubun bütün üyeleri metaldir.
⌬⌬ Elektron dağılımı ns2 şeklinde biter.
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 2’dir.
⌬⌬ Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +2’dir.
⌬⌬ Erime kaynama noktaları alkali metallerden yüksektir.
⌬⌬ Isı ve elektriği iletirler.
⌬⌬ Alkali metallerden sonra en aktif metallerdir.
⌬⌬ Oksitlerinin sulu çözeltileri baziktir. (BeO hariç)
⌬⌬ Su ile tepkime vererek H2(g) oluştururlar (Be hariç).

2. p Bloğu Elementleri (3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A)

3A Grubu (Toprak Metalleri; B, Al, Ga, In, Tl)

Bir Alçak Gafil Insafsızca Tellendi

⌬⌬ Elektron dizilimleri ns2 np1 ile sonlanır.
⌬⌬ Bor yarı metal, diğer elementler metaldir.
⌬⌬ Al amfoter özellik gösterir.
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 3 tür.
⌬⌬ Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +3’tür.

17 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem
4A Grubu (Karbon Grubu; C, Si, Ge, Sn, Pb)

Not: Civcivi Size Getirirken Sınıfa Pisledib

⌬⌬ Elektron dağılımı ns2 np2 şeklinde biter.
⌬⌬ C ametal, Si ve Ge yarı metal, Sn ve Pb metaldir.
⌬⌬ Bileşiklerinde -4 ile +4 arasında değerlik alabilirler.
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 4’tür.

5A Grubu (Piniktojenler veya Azot Grubu; N, P, As, Sb, Bi)

Ne Para Asığı Sabri Bizimkisi

⌬⌬ Elektron dağılımı ns2np3 şeklinde biter.
⌬⌬ Bileşiklerinde -3 ile +5 arasında değerlik alırlar.
⌬⌬ Değerlik elektron sayısı 5’tir.
⌬⌬ N ve P ametal, As ve Sb yarı metal, Bi metaldir.

6A Grubu (Kalkojenler; O, Si, Se, Te, Po)

Osman Silahı Sevmeyen Tek Polistir

⌬⌬ Elektron dağılımı ns2 np4 şeklinde biter.
⌬⌬ Bileşiklerinde -2 ile +6 arasında değerlik alırlar.
⌬⌬ Değerlik elektron sayısı 6’dır.
Yakup Demir

⌬⌬ O, S ve Se ametal, Te ve Po yarı metaldir.

7A Grubu (Halojenler; F, Cl, Br, I, At)

Feride Celalin Burnunu Isırıp Attı

⌬⌬ Elekton dağılımları ns2 np5 şeklinde biter.
⌬⌬ Bileşiklerinde -1 ile +7 arasında değerlik alır. (İstisna; Flor sadece -1 değerlik alır.)
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 7’dir.
⌬⌬ F, Cl, Br ve I ametal, At yarı metaldir.
⌬⌬ Doğada iki atomlu moleküller halinde bulunur(F2 ..)
⌬⌬ Hidrojenli bileşikleri asidik özellik gösterir.
⌬⌬ Gruptan aşağı doğru inildikçe erime kaynama noktaları artar.
⌬⌬ En aktif ametallerdir. Aktiflik gruptan aşağı doğru inildikçe azalır.

8A Grubu (Asal Gazlar–Soy Gazlar;He,Ne,Ar,Kr,Xe,Rn)

Hergele Necip Arsız Karısını Xesip Rendeledi

⌬⌬ Elektron dağılımları ns2 np6 şeklinde biter.
⌬⌬ (İstisna; He ns2 ile biter.)
⌬⌬ Değerlik elektron sayıları 8’dir.
⌬⌬ Kimyasal aktiflikleri yoktur.
⌬⌬ Erime kaynama noktaları düşüktür.
⌬⌬ Aynı periyotta iyonlaşma enerjileri en yüksektir.
⌬⌬ Tabiatta en kararlı elementlerdir. Bu yüzden diğer elementler elektron alarak veya
vererek , elektron dizilimlerini soy gazlara benzetmek isterler.

Kimya Elbistan 18
 Atom ve Periyodik Sistem
3. d Bloğu Elementleri (Geçiş Elementleri)
Not:
⌬⌬ 4. Periyottan itibaren hep periyotta 2A ile 3A grupları arasında yer alırlar.
⌬⌬ Hepsi metaldir ve geçiş metali adını alırlar.
⌬⌬ Bileşiklerinde farklı pozitif yükseltgenme basamağı bulundurabilirler.
⌬⌬ Oda koşullarında civa hariç hepsi katıdır.
⌬⌬ Isı ve elektriği iletirler.
⌬⌬ Erime kaynama noktaları yüksektir.

4. f Bloğu Elementleri (İç Geçiş Elementleri)

⌬⌬ Periyodik sistemin 6. Ve 7. periyotlarında ve B gruplarında bulunan 14’er element

halinde iki diziden oluşan gruptur.
⌬⌬ 6. periyottaki iç geçiş metallerine lantanitler, 7. periyottaki iç geçiş metallerine
aktinitler denir.
⌬⌬ Lantanitlerde 4f orbitalleri, aktinitler ise 5f orbitalleri dolmaktadır.
⌬⌬ Kimyasal özellikleri birbirine çok benzerdir.
⌬⌬ Lantanitlerde sadece Pm, aktinitlerin ise hepsi radyoaktiftir.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Kalkojenler Periyodik sistemde yer alan ele-

mentler ile ilgili,
Yakup Demir
II. Triadlar
III. Asal gazlar I. 1A grubu metalleri bileşiklerinde
sadece +1 değerlik alırlar.
Yukarıdakilerden hangileri peri-
yodik sistemde yer alan grupların II. Halojenler bileşiklerinde -1 ile
özel adlarından değildir? +7 arasında değerlik alırlar.

(Yalnız II) III. Soy gazların değerlik elektron

sayısı 8 dir.
yargılarından hangileri kesinlikle
doğrudur?

(Yalnız I)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Nötr bir element atomu ile ilgili, Periyodik sistemde 4. periyotta

bulunan 3. element için,
I. Çekirdek yükü
I. Oda koşullarında katıdır.
II. Elektron sayısı
II. Bileşiklerinde yalnız pozitif de-
III. Atom numarası
ğer alır.
niceliklerinden hangilerinin tek
başına bilinmesi ile element ato- III. Isı ve elektiriği iletir.
munun periyodik sistemde yeri yargılarından hangileri doğrudur?
bulunabilir?
(I, II ve III)
(I, II ve III)

19 Kimya Elbistan
 Atom ve Periyodik Sistem
3. Periyodik Özellikler
a. Atom ve İyon Yarıçapı
Not:
⌬⌬ Atom yarıçapı, bir periyotta soldan sağa gidildikçe genellikle azalır.
Na
Na+ ✓✓ Bunun nedeni, soldan sağa gidildikçe proton sayısı, aynı zamanda en yüksek
188 pm
95 pm enerji düzeyinde yer alan elektron sayısı artar.
✓✓ Çekirdekte artan pozitif yük en yüksek enerji düzeyindeki elektronları kendine
doğru daha fazla çeker, bu nedenle atom yarıçapı küçülür.
181 pm
99 pm ⌬⌬ Bir atom elektron verdiğinde katyon, elektron aldığında ise anyon oluşturur. Bir
katyon ya da anyonun yarıçapı iyon yarıçapı olarak adlandırılır.
Cl Cl-
⌬⌬ Bir atom elektron aldıkça birim elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti aza-
lacağından yarıçap artar.
⌬⌬ Bir atom elektron verdikçe, birim elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti
artacağından yarıçap azalır.
✓✓ İzoelektronik katyonlarda pozitif yük değeri arttıkça iyon yarı çapı küçülür.
13
Al3+ < 12Mg2+ < 11Na+
✓✓ İzoelektronik anyonlarda negatif yük değeri arttıkça iyon yarıçapı artar
9
F- < 8O2- < 7N3-

b. İyonlaşma Enerjisi
⌬⌬ Gaz halindeki bir atomun temel halinden bir elektronu uzaklaştırmak için gerekli
olan minimum enerjiye iyonlaşma enerji (İE) denir.
⌬⌬ İlk elektron koparılırken verilen enerjiye 1. İyonlaşma enerjisi (İE1), bir elektronu
koparılmış 1+ yüklü gaz halindeki bir iyondan ikinci elektron koparılırken verilen
Yakup Demir

enerjiye 2. İyonlaşma enerjisi (İE2) … denir.

⌬⌬ Bir atomda n tane elektron varsa iyonlaşma enerjileri;
İE; 1.İE < 2.İE < 3.İE < 4.İE < … < n.İE
⌬⌬ Bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe genelde iyonlaşma enerjisi artar. Aynı
periyotta 1. İyonlaşma enerjisi;
✓✓ 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A
✓✓ 2A, 5A ve 8A küresel simetri özelliği gösterir. (3 aşağı 5 yukarı)
⌬⌬ Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe atom yarıçapı artacağından atom-
ların 1. İyonlaşma enerjisi azalır. Çünkü elektronun çekirdekten uzaklığı, onu
koparmak için gereken enerjiyi etkiler.
⌬⌬ Bir atomun iki iyonlaşma enerjisi arasında genelde 1,5 – 3,5 kat fark vardır. Eğer
fark 3,5 kattan fazla olursa bu durumda o atomun değerlik elektronlarının tamamı
koparılmıştır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

X(g) + 150 kkal → X1+(g) + e-
X1+(g) + 750 kkal → X2+(g) + e-
X(g) + 2850 kkal → X3+(g) + 3e-
X atomuna ait bazı iyonlaşma tepkimeleri
yukarıda verilmiştir.
Buna göre,
I. X, alkali metaldir.
II. X’in 2. iyonlaşma enerjisi 750 kkal’dır.
III. X’in 3. iyonlaşma enerjisi 2850
kkal’dır.
yargılarından hangileri yanlıştır?
X3+, Y2+ ve Z3- iyonları aynı soygaz elekt-
ron düzenindedir.
Buna göre,
I. Atom hacmi en büyük olan X dir.
II. 1. iyonlaşma enerjisi sırası
Z > X > Y dir.
III. Atom numarası en büyük olan X tir.
yargılarından hangileri doğrudur?
(Yalnız III)

(Yalnız III)

Kimya Elbistan 20
 Atom ve Periyodik Sistem

c. Elektron İlgisi
⌬⌬ Gaz halindeki bir atomun, bir elektron alması sırasında oluşan ışı değişimine
Not:
elektron ilgisi denir.
⌬⌬ Elektron enerjisi pozitif veya negatif olabilir.
⌬⌬ Bir atom elektron aldığında açığa çıkan ısı ne kadar fazla ise elektron ilgisi o
kadar yüksektir.
⌬⌬ Elektron ilgisi bir elementin elektron alma eğiliminin ölçüsüdür.
⌬⌬ Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elektron ilgisi artar. Aynı grupta yukarı
doğru gidildikçe elektron ilgisi genellikle artar.
⌬⌬ İstisna: Elektron ilgisi en yüksek olan klordur.

d. Elektronegatiflik
⌬⌬ Moleküldeki atomların bağ elektronlarını çekme gücünün ölçüsüne elektronega-
tiflik denir.
⌬⌬ Metallerin elektronegatifliği çok düşüktür. Ametallerinki ise yüksektir.
⌬⌬ Elektronegatiflik doğrudan ölçülemez ve birimi yoktur.
⌬⌬ Elektronegatiflik atom yarıçapına bağlıdır. Çap küçüldükçe elektronegatiflik artar.

e. Metal ve Ametal Özelliklerin Değişimi

⌬⌬ Bir periyotta soldan sağa doğru ametal özellik artar, metalik özellik genellikle
azalır.
⌬⌬ Bir grup içinde yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe metalik özellik genellikle artar
ametal özellik azalır.
⌬⌬ Bir periyotta sağdan sola ve yukarıdan aşağıya metalik aktiflik artar. Yakup Demir
⌬⌬ Bir periyotta soldan sağa ve aşağıdan yukarıya ametalik aktiflik artar

Periyodik Sistemde Soldan Sağa Doğru Aynı Grupta Aşağı Doğru İnildikçe

⌬⌬ Atom numarası artar. ⌬⌬ Atom numarası artar.

⌬⌬ Atom kütlesi artar. ⌬⌬ Atom kütlesi artar.
⌬⌬ Değerlik elektron sayısı genellikle ⌬⌬ Değerlik elektron sayısı değişmez.
artar.
⌬⌬ Atom yarıçapı artar.
⌬⌬ Atom yarıçapı genellikle azalır.
⌬⌬ İyonlaşma enerjisi azalır.
⌬⌬ İyonlaşma enerjisi genellikle artar.
⌬⌬ Ametal özellik azalır.
⌬⌬ Ametal özellik artar.
⌬⌬ Elektron alma isteği azalır.
⌬⌬ Elektron alma isteği artar.
⌬⌬ Metal özellik artar.
⌬⌬ Metal özellik azalır.
⌬⌬ Elektron verme eğilimi artar.
⌬⌬ Elektron verme eğilimi azalır.
⌬⌬ Elektron ilgisi azalır.
⌬⌬ Elektron ilgisi genellikle artar.
⌬⌬ Elektronegatiflik azalır.
⌬⌬ Elektronegatiflik artar.
⌬⌬ Oksidinin sulu çözeltisinde bazlık
⌬⌬ Oksidinin sulu çözeltisinde asitlik kuvveti artar.
kuvveti artar.

21 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

4. Periyodik sistemde 1. iyonlaşma enerjisi arttıkça,

1. 1. İE 2. İE 3. İE 4. İE
a
X 123 978 1634 - I. Ametalik aktiflik
a+8
Y 101 765 1089 1453 II. Atom yarıçapı
Yukarıda A gruplarında bulunan ve ilk dört iyonlaş- III. Proton sayısı
ma enerjileri verilen X ve Y elementleri ile ilgili,
niceliklerinden hangileri kesinlikle artar?
I. Y’nin çapı X ten büyüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
II. X, Y’den daha aktiftir.
III. X ve Y nin değerlik elektron sayıları aynıdır. D) II ve III E) I, II ve III

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

5. 3
Li(g) + E1 → 3Li+(g) + 1e
10
Ne(g) + E2 → 10Ne+(g) + 1e

2. 3. periyotta yer alan X, Y ve Z elementlerinin iyonlaşma 11

Na+(g) + E3 → 11Na2+(g) + 1e
enerjisi-atom numarası grafiği aşağıda verilmiştir.
Yukarıda verilen E1, E2 ve E3 değerlerinin büyükten
küçüğe sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğ-
Yakup Demir

ru olarak verilmiştir?
Y
Z A) E2 > E3 > E1 B) E1 > E3 > E2
X
C) E3 > E2 > E1 D) E2 > E1 > E3
a b c Atom Numarası
E) E3 > E1 > E2
Buna göre,

I. a, b ve c sırasıyla 11, 12 ve 13 tür.

II. a, b ve c sırasıyla 15, 16 ve 17 dir.
III. a, b ve c sırasıyla 12, 13 ve 14 tür.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III
6. I. 5
B(g) + 1. İE → 5B+(g) + 1e

II. 19K(k) + 1. İE → 19K+(k) + 1e

III. 20Ca(g) + 2. İE → 20Ca2+(g) + 2e

Yukarıda verilen maddelerden elektron koparılma-

sı sonucu oluşan enerji değişimlerinden hangileri
3. Aşağıdaki element atomların hangisinden 1 elekt- iyonlaşma enerjisi tanımına uymaz?
ron koparmak daha zordur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) 1H B) 2He C) 3Li D) 4Be E) 5B
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 22 1-D 2-A 3-B 4-A 5-C 6-D

 Kazanım Testi

7. Mg element atomunun 13Al element atomuna göre 10. Atom numaraları ardışık olan X, Y ve Z element-
12
1. iyonlaşma enerjisinin yüksek olmasının nedeni, lerinden Y soygaz olduğuna göre elementlerin
elektronegatifliklerinin büyükten küçüğe doğru
I. Değerlik orbitallerinin tam dolu olması sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
rak verilmiştir?
II. Atom yarıçapının büyüklüğü
III. Çekirdek yükünün az olması A) Y, Z, X B) X, Z, Y C) Y, X, Z

yargılarından hangileridir? D) Z, X, Y E) X, Y, Z

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

11. 9F ve 17Cl element atomları için,

8. Aşağıdaki taneciklerin hangisinden bir elektron I. F nin 1. iyonlaşma enerjisi Cl den faha büyüktür.
koparmak daha zordur? II. Cl nin atom yarıçapı F den daha büyüktür.

A) 17Cl- B) 6C C) 3Li+ III. Cl nin elektron ilgisi F nin elekton ilgisinden yük-
sektir.
Yakup Demir

D) Ar E) 20Ca
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9.
X Y
12. Periyodik sistemde aynı periyotta yer alan ele-
Z
mentlerde atom çapı arttıkça,

Yukarıdaki periyodik sistemde yerleri gösterilen I. Ametalik özellik

X, Y ve Z element atomları ile ilgili,
II. İyonlaşma enerjisi
I. 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan Y dir..
III. Metalik özellik
II. X in elektron ilgisi Y nin elektron ilgisinden dü-
şüktür. özelliklerinden hangileri artar?

III. Atom yarıçapı en büyük olan Z dir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) I, II ve III

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

7-A 8-C 9-E 10-B 11-E 12-B

Kimya Elbistan 23
Konu Tarama Testi 1

1. I. 19X- II. 20Y III. 22Z2+ 5. Yarı metaller ile ilgili,

Yukarıda verilen taneciklerden hangileri 20Ca ele- I. İşlenebilir.

ment atomu ile izoelektroniktir?
II. Tamamı parlaktır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III. Elektrik devre elemanlarının yapısında kullanılır.

D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

2. Aşağıdaki bilgilerden hangisi Dalton Atom Mode-

li’ne göre yanlıştır?

A) Atom içi dolu küredir.

B) Atom parçalanamaz. 6. X+ iyonunun katman elektron dizilimi,
C) Bileşikleri oluşturan elementler arasında sabit bir 2)8)
oran vardır. şeklindedir.

D) Bir elementin tüm atomlarının özellikleri aynıdır. Buna göre, nört X element atomu ile ilgili,
E) Pozitif yükler atomun merkezinde toplanmıştır.
I. Periyodik sistemde 8A grubunda bulunur.
Yakup Demir

II. Oksijenle yapmış olduğu bileşiklerin sulu çözel-

tisi asidiktir.
III. Oda koşullarında katıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

3. H3PO4 ile H2PO4- taneciklerinin birer tanelerindeki A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II

nötron sayıları arasındaki fark kaçtır?
D) I ve III E) I, II ve III
(11H, 168H, 3115P)

A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4

7. I. Hidrojen - Trityum
II. Oksijen gazı - Ozon
4. I. 19K+ II. 15P3- III. 17Cl-
III. Grafit - elmas
Yukarıda verilen taneciklerin hacimlerinin kıyas-
lanması aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- Yukarıda verilen madde çiftlerinden hangileri izo-
miştir? toptur?

A) I > II > III B) III > II > I C) II > III > I A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II

D) II > I > III E) I > III > II D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 24 1-B 2-E 3-A 4-C 5-D 6-B 7-A

 Konu Tarama Testi 1

8. 6
C elementinin ilk beş iyonlaşma enerjisini göste- 10. Geçiş elementi olduğu bilinen bir X maddesi için,
ren aşağıdaki grafiklerden olabilir?
I. Oda koşullarında katıdır.
A) Enerji B) Enerji
II. Bileşiklerinde farklı değerlikler alabilir.
III. Bileşiklerinde potizif değerler alırlar.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II

C) Enerji Enerji D) I ve III E) I, II ve III

D)

E) Enerji

11. J. Newlands tarafından gruplandırma sstemi aşa-

ğıdakilerden hangisidir?
Yakup Demir

A) Sarmal kuralı
B) Triadlar kuralı
C) Oktet kuralı
D) Dublet kuralı
E) Oktav kuralı

9. X, Y, Z ve T element atomları için aşağıdaki bilgi-

ler veriliyor:

• Proton sayısı en büyük olan X dir.

• Atom hacmi en büyük olan Z dir.
• Y ile T aynı periyottadır. 12. Periyodik sistemin 2. elementi için,

Buna göre, bu elementlerin periyodik tablodaki I. Toprak alkali metalidir.

yerleri aşağıdakilerden hangisi gibidir? II. Doğada tek atomlu halde bulunurlar.
III. Değerlik elektron sayısı 2 dir.
A) X T B) T Y C) Y T
yargılarından hangileri doğrudur?
Y Z X Z Z X
A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II
D) Y Z E) Z X
X T T Y D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 25 8-A 9-C 10-B 11-E 12-D

Konu Tarama Testi 2

1. Rutherford atom modeli ile ilgili, 4. NH+4 iyonundaki toplam nötron sayısı kaçtır?
(147N, 11H)
I. Çekirdeğin dışında, çekirdek yüküne aşit sayıda
elektron bulunur. A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11
II. Pozitif yüklerin kütlesi atomun kütlesinin yakla-
şık yarısıdır.
III. Nötron yüksüzdür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5. 24
12
Mg elementinin izotonu ve 8O2- nin izoelektro-
niği olan tanecik,

I. 2311Na+
II. 2210Ne
III. 199F-

yukarıdakilerden hangileri olamaz?

2. Bir atomun elektronları en düşük enerji düzeyinde bu- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
lunmak ister.
Yakup Demir

D) II ve III E) I, II ve III
Yukarıda bahsedilen olaya ne denir?

A) Absorpsiyon
B) Temel hal
C) Emisyon
D) Soğurma
E) Uyarılmış hal

6. Aşağıda verilen dönüşümler

• Xa → X0 (elektron sayısı artıyor)

• Y0 → Yb (elektron sayısı azalıyor)
• Z0 → Zc (elektron sayısı artar)
3. Dalton atom modeli ile ilgili,
olduğuna göre,
I. Farklı cins atomlar farklı kütlelidir.
I. Xa katyondur.
II. Bir elementin atomları tamamen aynı olmayabi-
II. Yb katyondur.
lir.
III. Zc anyondur.
III. Sabit oranlar kanunu ile ters düşer.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 26 1-C 2-B 3-A 4-A 5-B 6-E

 Konu Tarama Testi 2

7. Periyodik sistem ile ilgili, 10. Element E1 E2 E3 E4

X 110 630 1100 2200
I. Lothar Meyer
Y 147 365 797 4004
II. Mendel Z 160 1071 1881 1923
III. Lavoisier Yukarıdaki tabloda elementlerin kkal/mol cinsinden
iyonlaşma enerjileri verilmiştir.
yukarıdakilerden hangileri çalıma yapmamıştır?
Buna göre,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
I. Y, 3A grubundadır.
D) II ve III E) I, II ve III
II. X’ in atom numarası Z’nin atom numarasından
küçüktür.
III. X, birinci periyot elementi olabilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8. Aşağıda elektron katman dizilimleri verilen ele-

ment atomlarından hangisi periyodik sistemde en
sağda bulunur?
11. • X, geçiş metalidir.
A) 2-8-7
• Y, s bloğun da yer alır.
Yakup Demir

B) 2-8-8-2
• Z, bileşiklerinde pozitif ve negatif değerlik alır.
C) 2-8-6
4. periyotta yer alan X, Y ve Z elementleri için yu-
D) 2
karıda verilen bilgilere göre elementlerin elektron
E) 2-6 ilgilerinin büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşa-
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Y, Z, X B) X, Z, Y C) Y, X, Z

D) Z, X, Y E) X, Y, Z

12. X3+, Y2+ ve Z3- iyonları aynı soygaz elektron düzenin-

dedir.
9. Aşağıdaki elektron katman dizilimleri verilen ele-
mentlerden hangileri metalik özellik gösterir? Buna göre,

I. Atom hacmi en büyük olan Y dir.

II. 1. iyonlaşma enerjisi sırası Z > X > Y dir.
III. Atom numarası en büyük olan X tir.
I II III
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 27
7-D 8-D 9-A 10-A 11-D 12-D
Konu Tarama Testi 3

1. Thomson atom modeli ile ilgili, 4. 13

X element atomunun Xm ve X3+ iyonlarının elekt-
ron sayıları toplamı 21 olduğuna göre m kaçtır?
I. Protonun kütlesi elektronun kütlesine eşittir.
A) 2- B) 1+ C) 2+ D) 3+ E) 5+
II. Pozitif ve negatif yükler atom çekirdeğinde top-
lanmıştır.
III. Üzümlü keke benzetmiştir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

5. İki farklı element atomunun aynı yüklü iyonları

için,

I. Katyondurlar.
2. Atom spektrumları ile ilgili,
II. Çekirdek yükleri aynıdır.
I. Renklerin ana kaynağı beyaz ışıktır. III. Kimyasal özellikleri aynıdır.
II. Spektrumlar çizgi veya sürakli olabilir.
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
III. Atom yapısı hakkında bilgi verir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Yakup Demir

yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3.
X

Y
6. • A, B ile izotop
• B, C ile izoton
Z
• C, D ile izobar
Yukarıda verilen spektrumlar ile ilgili, Buna göre yukarıdakilerden hangileri aynı ele-
I. Z, çizgi spektrumudur. mente ait atomlardır?

II. X, sürekli spektrumdur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

III. Z ve Y aynı atomlara ait spektrumdur.
D) II ve III E) I, II ve III
yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 28 1-C 2-E 3-B 4-C 5-D 6-A

 Konu Tarama Testi 3

7. X element atomunun elektron katman dizilimi 2-8-5 10. X(g) + 150 kkal → X1+(g) + e-
şeklindedir. X1+(g) + 750 kkal → X2+(g) + e-
Buna göre, X(g) + 2850 kkal → X3+(g) + 3e-
X atomuna ait bazı iyonlaşma tepkimeleri yukarıda
I. Baş grup elementidir. verilmiştir.
II. p blokunda yer alır.
Buna göre,
III. Değerlik elektron sayısı 5 tir.
I. X, alkali metaldir.
yargılarından hangileri doğrudur?
II. X’in 2. iyonlaşma enerjisi 750 kkal’dır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. X’in 3. iyonlaşma enerjisi 2850 kkal’dır.

D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8. Periyodik tablonun tarihsel gelişimi ile ilgili,

I. Moseley elemenleri atom numaralarına göre sı-

ralamıştır.
11. Atom numaraları ardışık olan X, Y ve Z element-
II. Newlands periyodik sistemi oktavlar kuralına lerinden Y soygaz olduğuna göre elementlerin
Yakup Demir

göre oluşturmuştur. elektronegatifliklerinin büyükten küçüğe doğru

sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
III. Döberenier’in periyodik sisteminde Li, Na ve K
rak verilmiştir?
triad oluşturmaktadır.

yarılarından hangileri doğrudur? A) Y, Z, X B) X, Z, Y C) Y, X, Z

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Z, X, Y E) X, Y, Z

D) II ve III E) I, II ve III

12.
X Y
Z

Yukarıdaki periyodik sistemde yerleri gösterilen

X, Y ve Z element atomları ile ilgili,
9. Modern periyodik sistem ile ilgili,
I. Atom hacmi en büyük olan Z dir.
I. 8 tane A ve 8 tane B grubundan oluşur.
II. Y nin 1. iyonlaşma enerjisi X den büyüktür.
II. 7 tane periyot vardır.
III. Atom yarıçapı en küçük olan Y dir.
III. Onsekiz sütun vardır.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 29 7-E 8-E 9-A 10-C 11-B 12-E

Genel Tarama Testi - 1

4. Atom numarası
1. Aşağıdakilerden hangisi kimya döneminde keşfedi-
len maddelerden biridir?
x+2 A
B
A) Seramik B) Uranyum C) Civa
D
D) Altın E) Cam x C

x-2 E

y y+1 y+2 Nötron sayısı

Yukarıdaki grafikte A, B, C, D ve E atomlarına ait
atom numarası ve nötron sayısı verilmiştir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) B ile C izoton atomlardır.

B) A ile B nin çekirdek yükleri aynıdır.
2. Aşağıdaki verilen taneciklerden hangisinin spekt- C) A ile C nin kütle numaraları aynıdır.
rumu Bohr atom modeline göre açıklanabilir?
D) B ile E nin kütle numaraları arasındaki fark 5 tir.
A) 5B+4 B) 4Be+2 C) 3Li+ E) D ile E izobar atomlardır.

D) 2He E) 6C
Yakup Demir

5. X2- ile X6+ iyonlarının toplam elektron sayısı 60 ol-

duğuna göre X- iyonun elektron sayısı kaçtır?

A) 33 B) 32 C) 31 D) 30 E) 29

3. Kimyager,
6.
I. Üretimde karşılaşılabilecek sorunların çözümü-
ne yönelik yöntemler geliştirir.

II. AR-GE çalışmaları yaparak yeni maddeler üret-
meye çalışır. Yukarıdaki uyarı işareti için,

III. Özel zehirli maddeleri içeren reçetelerin kayıtla- I. Alerjik deri reaksiyonlarına neden olur.
rını tutar.
II. Tahriş edicidir.
yargılarından hangileri doğrudur?
III. Radyasyona neden olur.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 30 1-B 2-A 3-B 4-E 5-A 6-C

 Genel Tarama Testi - 1

7. XO32- iyonunda toplam 38 nötron ve 42 elektron bu- 10.

I
lunmaktadır.

Buna göre X atomunun nükleon sayısı kaçtır?

A) 27 B) 28 C) 29 D) 30 E) 31 III

II

Yukarıdaki sistemde yer alan elementlerin özellik-

leri hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Metalik özellik III yönünde azalır.

B) Ametalik özellik II yönünde artar.
C) Elektron ilgisi I yönünde azalır.
D) Atom hacmi II yönünde artar.
E) 1. iyonlaşma enerjisi III yönünde artar.

8. En az iki atom bulunan saf X maddesi ile ilgili,

I. Farklı cins atom içerir.

II. Formül ile gösterilir.
III. Erime ve kaynama noktası sabittir.

yargılarından hangilerinin tek başına bilinmesi X

Yakup Demir

11. Elementlere ait aşağıdaki sembol ad eşleştirmele-

maddesinin bileşik olduğunu ispatlamada yeter?
rinden hangisi doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Sembol Ad
D) II ve III E) I, II ve III A) Sn Silisyum
B) P Fosfor
C) B Baryum
D) Cl Klorür
E) O Oksit

9. 4
Be ve 5B element atomları için,

I. B nin 1. iyonlaşma enerjisi Be den faha büyük-

tür.
12. Periyodik cetvelin aynı periyodunda bulunan X, Y,
II. Be nin atom yarı çapı B den daha büyüktür.
Z ve T elementleri sırası ile d, p, s ve f bloklarında
III. İkiside değerlik elektron sayıları kadar bağ ya- yer aldığına göre bu elementlerin atom hacimleri-
par. nin büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) T, Y, Z, X B) Z, X, T, Y C) Y, T, X, Z
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Z, T, X, Y E) X, Y, T, Z
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 31 7-D 8-C 9-E 10-D 11-B 12-D

Genel Tarama Testi - 2

1. Aristoya göre, 4. X, Y ve Z tanecikleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veril-

miştir.
• Tuz
Proton Nötron Elektron Kütle no
• Kezzap X 11 12 m n
• Gümüş Ya
8 k 9 17

• Tunç Z2- p 8 10 r

• Şap Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

yukarıdakilerden kaç tanesi elementtir? A) n = 23 B) k = 9, a = -1

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 C) p = 12 D) r = 16

E) k + p = 17

5. Aşağıdakilerden hangisi laboratuvarlarda uyul-

ması gereken temel kurallardan biri değildir?

A) Kimyasalları tatmayınız.
Yakup Demir

2. Aşağıda verilenlerden hangisi atom altı taneciktir? B) Deneyden sonra çalışılan alanları yıkayınız.

A) Nükleon B) Alfa ışını C) Proton C) Giysilerinizi laboratuvara uygun olarak seçiniz.

D) Kimyasaları musluğun yanında buharlaştırınız.
D) İzoton E) Anyon
E) Sıvı kimyasalları zamine yakın yerlerde saklayı-
nız.

6. X3+ iyonu Yn iyonundan 4 elektron aldığında yükleri

3. Mineraller ile ilgili çalışmalar yapan kimya alt di- eşit oluyor.
siplini aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre,
A) Biyokimya
I. n = -3
B) Farmasötik kimya
II. Taneciklerinin kimyasal özellikleri aynı olur.
C) Anorganik kimya
III. X3+ taneciği anyona dönüşür.
D) Polimer kimyası
E) Analitik Kimya yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 32 1-E 2-C 3-C 4-C 5-D 6-B

 Genel Tarama Testi - 2

7. 35
X ve 37Y izotop atomların nötron sayıları toplamı 10. X3+ iyonunu ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
38 olduğuna göre X elementi için,
• Nötron sayısı proton sayısından bir fazladır.
I. 4. periyot elementidir. • Toplam tanecik sayısı 43 tür.
II. Halojendir. Buna göre, X atomunun elektron sayısı kaçtır?
III. Bileşiklerinde sadece pozitif değerler alır.
A) 12 B) 15 C) 17 D) 20 E) 31
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

11.
8. F-, 12Mg2+ ve 13Al3+ taneciklerinin çaplarının sıra-
9
Bileşik Adı Bileşiğin Formülü
lanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir? Sud kostik H2SO4
A) F- > Mg2+ > Al3+ Sönmüş kireç Ca(OH)2
Güherçile NaOH
B) Al3+ > Mg2+ > F-
Yakup Demir

Tuz ruhu HCl

C) Mg2+ > Al3+ > F-
Yemek sodası NaHCO3
D) F- > Al3+ > Mg2+
E) Al3+ > F- > Mg2+ Yukarıda adı verilen bileşikler formülleri ile eşleş-
tirildiğinde hangi element boşta kalır?

A) Güherçile B) Tuz ruhu C) Sud kostik

D) Yemek sodası E) Sönmüş kireç

9. X(g) + İE1 → X1+(g) + e-

X1+(g) + İE2 → X2+(g) + e-
X2+(g) + İE3 → X3+(g) + e-
X atomuna ait bazı iyonlaşma tepkimeleri yukarıda
verilmiştir.

Buna göre, iyonlaşma enerjileri olan İE1 , İE2 ve İE3

nin sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir?

A) İE1 > İE2 > İE3 12. Aşağıdakilerden hangisi farklı cinste atom içer-
mez?
B) İE3 > İE2 > İE1
C) İE1 > İE3 > İE2 A) Nişadır B) Zaç yağı C) Şap

D) İE2 > İE3 > İE1 D) Kalay E) Alçı taşI

E) İE3 > İE1 > İE2

Kimya Elbistan 33
7-B 8-A 9-B 10-B 11-A 12-D
 Kimya Elbistan

“ ” youtube kanalı

Video Defter
 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

1. Kimyasal Tür
Not:
Kimyasal Türler

Atom Molekül

Elementlerin özel- Kovalent bağlarla Pozitif (+) veya

liğini gösteren en birbirine bağlı negatif (−) elekt-
küçük yapı birimle- olan atomların riksel yükle yüklü
rine atom denir. oluşturduğu tür- atom ya da atom
lere molekül denir. gruplarına iyon
Örneğin; K, He, Ar denir.
Örneğin; H2, CO
Örneğin; OH-, H+

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Aşağıdaki kimyasal türleri sı-

I. O2- bir kimyasal tür değildir.
nıflandırınız.
II. CaO ve O3 moleküldür.
O2 →
H2O → III. K+ ve SO42- iyondur.
He → yargılarından hangileri doğrudur?
NH4+ →
(Yalnız III) Yakup Demir

molekül, molekül, atom, iyon

Lewis Elekton Nokta Gösterimi

⌬⌬ Bir elementin son temel enerji seviyesindeki elektronların ya da değerlik elekt-
ronlarının atomun sembolü çevresinde noktalar (•) ile gösterilmesine Lewis
Elektron Nokta Yapısı (Lewis Sembolleri) denir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a Bilgi Uygulama

3Li: 2 ) 1 ) Li 4
Be:

5B:
7N: 2 ) 5 ) N
11Na:

S P:
16S: 2 ) 8 ) 6 ) 15

19K:
18Ar: 2 ) 8 ) 8 ) Ar
20
Ca:

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a Bilgi Uygulama
9
F ve 9F taneciklerinin
-
CaO bileşiğinin Lewis Li2O, H2O, CF4, CH4 maddelerinin
lewis gösterimi: yapısı: Lewis yapısını gösteriniz.
(20Ca, 16O) (1H, 3Li, 6C, 8O, 9F)
F F
2
2
Ca O

3 Kimya Elbistan
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
2. Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması
Not:
⌬⌬ Kimyasal türler birbirine yaklaştığında elektron – elektron ve çekirdek – çekirdek
itme kuvvetleri ile elektron – çekirdek çekme kuvvetleri oluşur.
Güçlü etkileşimler atomlar
arasında, zayıf etkileşimler ✓✓ Aynı anda gerçekleşen bu kuvvetlerden çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden
moleküller arasında gerçek- çok fazla olduğunda türler arasında bir kimyasal bağ oluşur.
leşir.
✓✓ Kimyasal türler arasında kimyasal bağ oluşmasına neden olan bu tür etkileşimler
güçlü etkileşimler olarak adlandırılır.
✓✓ Kimyasal türler arasında meydana gelen çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden
çok fazla büyük değilse kimyasal bağ oluşmaz. Bu tür etkileşimlere zayıf etkile-
şimler denir. Zayıf etkileşimler fiziksel bağ olarak da adlandırılır.

Kimyasal Türlerin Sınıflandırılması

: Çekme kuvvetleri
: İtme kuvvetleri
Yakup Demir

⌬⌬ Kimyasal türleri birbirinden ayırmak için gereken enerji­ye bağ enerjisi denir.
⌬⌬ Ayrıştırmak için gereken enerji 40 kj/mol veya daha fazla ise genelde güçlü etkile-
şimlerdir. (Atomlar arası)
⌬⌬ Gereken enerji 40 kj/mol den daha az ise zayıf etkileşimdir. (Moleküler arası)
⌬⌬ Güçlü etkileşimler kırılması sonucu kimyasal, zayıf etkile­şimlerin kırılması sonucu
fiziksel değişim meydana gelir.
✓✓ Hal değişimleri zayıf etkileşimdir.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Ar(k) + 6,4 kJ/mol → Ar(g) I. Tuzun elektrolizi

II. I2(k) + 151 kJ/mol → 2I• (g) II. Suyun buharlaşması
III. NaCl(k) + 787 kJ/mol → Na+(k) + Cl-(g) III. Buzun erimesi
Yukarıdakilerden hangileri fiziksel deği- Yukarıdaki verilen değişimlerden
şimdir? hangilerinde yeni kimyasal türler
(Yalnız I) meydana gelmiştir?

(Yalnız I)

Kimya Elbistan 4
 Kazanım Testi

1. Güçlü etkileşimler ile ilgili, 4. I. - +

I. Maddelerin kimliği değişir. II. + +

II. Bağı koparmak için gerekli enerji ne kadar bü- III. - -

yükse bağ o kadar sağlamdır. İki bağımsız kimyasal tür birbirine yaklaştığında
III. Koparmak için gerekli enerji 40 kJ/mol den bü- yukarıda gösterilen hangi etkileşimlerin gerçek-
yüktür. leşmesi beklenebilir?
( - : elektron, + : proton, : çekme,
yargılarından hangileri doğrudur?
: İtme)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıdakilerden hangisindeki kimyasal tür için 5. Zayıf etkileşimler ile ilgili,

verilen örnek yanlıştır?
I. Moleküller arasında olurlar.
Kimyasal Türü Örnek
II. Farklı kimlikte yeni maddeler oluşturur.
Yakup Demir

A) Atom Ar
III. Maddenin hâl değişim sıcaklıklarını etkiler.
B) İyon CN-
yargılarından hangileri doğrudur?
C) Molekül Co
D) İyon H3O+ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

E) Molekül HCl D) II ve III E) I, II ve III

1
6. H Cl
2
H Cl
3. Lewis gösterimi,

Yukarıdaki şekile göre,

O

I. HCl sıvısının buharlaşması sonucu 1 ve 2 nolu
şeklinde olan madde ile ilgili, bağlar kırılır.

I. 6A grubunda yer alır. II. 1 nolu bağı kırmak için gereken enerji 40 kJ/mol
den büyüktür.
II. 2 elektron daha alırsa oktetine tamamlar.
III. 2 nolu bağın kırılması sonucu yeni kimyasal tür-
III. Isı ve elektiriği iyi iletir. ler oluşur.
yargılarından hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 5
1-E 2-C 3-B 4-E 5-A 6-D
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
Not:
Kristal örgü nedeniyle bile-
şiklerin formülü maddedeki
atomların sayıları oranını
yansıtan en basit formüldür.
Sodyum klorür Na6Cl6 yerine
NaCl şeklinde gösterilir.
Yakup Demir
Kimya Elbistan
3. Güçlü Etkileşimler
a. İyonik Bağ
⌬⌬ Metal ve ametal atomlar arasında elektron alışverişi ile bileşik oluşurken anyon ve
katyonlar arasında oluşan elektrostatik kuvvetine iyonik bağ denir.
⌬⌬ İyonik bağ içeren bileşiklere iyonik bileşik denir.
⌬⌬ İyonik bağlı bileşikler iyonlardan oluşurlar. Bu iyonlar düzenli bir kristal örgü yapısı
oluştururlar.
✓✓ Kristal katılarda tekrarlanan yapısal birimlere birim hücre denir.
✓✓ Kristal yapıda her iyon belirli sayı- ✓✓ Örneğin, NaCl de her Na+ iyonu 6 Cl-
da komşu ve zıt zıt yüklü iyonun iyonu tarafından, her Cl- iyonu ise 6
çekimi etkisindedir. Na+ iyonu tarafından çekilerek iyonik
kristal yapı oluşur.
İyonik bağlı bileşiklerin özellikleri
⌬⌬ Erime kaynama noktaları yüksektir. Bu yüzden oda koşullarında tamamı katıdır.
✓✓ İyonik bileşiklerde hangi bağın daha sağlam olduğunu anlayabilmek için iyon
çapına ve yüklerine bakılır.
✓✓ İyonun yükü arttıkça bağın çekim kuvveti artarken iyon çapı arttıkça bağın çekim
kuvveti azalır.
✓✓ Bağ kuvveti ne kadar fazla ise erime kaynama noktaları o kadar yüksektir.
⌬⌬ Moleküler yapılı değil; örgülü yapıdadır.
⌬⌬ İyonik bileşikler suda iyonlaşarak çözünürler.
⌬⌬ İyonik katılar sert ve kırılgan yapıya sahiptir.
⌬⌬ İyonik bileşikler katı halinde elektriği iletmezler. Sulu çözeltilerinde ve sıvılarında
(eriyiklerinde) elektriği iletirler.
⌬⌬ Bağ oluşturan atomlar arasındaki elektronegatiflik farkı arttıkça bağın iyonik karak-
teri artar.
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
NaF, MgF2, AlF3 bileşiklerinin:
NaF, NaCl, NaBr bileşikleri ile ilgili,
a. Erime noktalarını karşılaştırınız.
I. İyonik karakteri en yüksek olan
b. İyonik karakterlerini karşılaştırınız. NaCl dir.
(11Na, 12Mg, 9F, 13Al)
II. Kaynama noktası en düşük olan
NaBr dir.
(a. NaF < MgF2 < AlF3 b. NaF > MgF2 > AlF3)
III. İyonik bağı en sağlam olan NaF dır.
yargılarından hangileri doğrudur?
(35Br, 17Cl, 9F, 11Na)
(II ve III)
6
 Kazanım Testi

1. Aşağıdakilerden hangisi kristal örgü yapısına sa- 4. Lewis yapısı,

hiptir?
2
2
A) HCl B) SO2 C) KI D) CO E) Cl2 Ca O

şeklinde olan bileşik ile ilgili aşağıda verilenlerden

hangisi yanlıştır?

A) Kristal örgü yapısına sahiptir.

B) Erime ve kaynama noktası yüksektir.
C) Anyon ve katyon iyonlarından oluşur.
D) Katı, sıvı ve çözeltilerinde elektiriği iletir.
E) O2- iyonu oktetine tamamlamıştır.

2. İyonik yapılı bileşikler ile ilgili,

I. Eriyikleri elektriği iletir. 5. I. NO2

II. Elektrostatik çekim kuvveti ile oluşurlar. II. Na2O
III. Kırılgan yapıya sahiptirler. III. NaF

yargılarından hangileri doğrudur? Yukarıdaki bileşiklerin iyonik karakterlerinin sıra-

laması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II verilmiştir? (7N, 8O, 9F, 11Na)

D) II ve III E) I, II ve III
Yakup Demir

A) III > II > I B) I > II > III C) II > III > I

D) III > I > II E) II > I > III

6.

Na Mg Al Cl

3. Katman elektron dizilimi,

• X: 2 ) 8 ) 2 )
Yukarıdaki periyodik tabloda yerleri gösterilen ele-
• Y: 2 ) 7 ) ment atomlarının yapmış olduğu NaCl, MgCl2 ve
AlCl3 bileşikleri için,
şeklinde olan X ve Y element atomlarının oluşturu-
duğu bileşik için, I. Erime kaynama noktası en yüksek olan AlCl3 bile-
şiğidir.
I. Formülü XY2 dir.
II. İyonik karakteri en yüksek olan MgCl2 bileşiğidir.
II. Suda iyonlaşarak çözünür.
III. Bağ sağlamlığı en yüksek olan NaCl bileşiğidir.
III. Moleküler yapıdadır.
yargılarından hangileri yanlıştır?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 7
1-C 2-E 3-B 4-D 5-A 6-D
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

b. Kovalent Bağ
Not:
⌬⌬ Ametal atomlar arasında ortaklaşa elektron kullanılmasıyla oluşan bağa kovalent
bağ denir.
✓✓ Kovalent bağda ortaklaşa kullanılan elektron çiftlerine bağlayıcı elektron çifti
denir. Bağlayıcı bir çift elektron ( - ) ile gösterilir.
✓✓ Bağ oluşumuna katılmayan elektron çiftlerine ise ortaklanmamış elektron çifti
denir.

Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a

✓✓ Lewis yapısına göre H2 molekülünün oluşumu;

Kovalent bağlı bileşiklerin özel- H + H H H veya H-H

likleri
⌬⌬ Elektronların ortaklaşa kulla-
nılması ile oluşur. Atomları Bağlayıcı elektronlar
kovalent bağlar bir arada
✓✓ Elektron katman dizilimine göre H2 molekülünün oluşması
tutar.
⌬⌬ Moleküler yapılıdır.
⌬⌬ Elektrik akımını iletmezler. 1p + 1p 1p 1p

⌬⌬ Suda çözündüklerinde mole-

küllerine ayrışırlar. Bazıları az
ya da çok iyonlaşabilir. H atomu H atomu H-H
(H2 molekülü)
Yakup Demir

⌬⌬ Sulu çözeltilerinden, elektrik

akımını iletenler de vardır,
iletmeyenler de vardır.
⌬⌬ Oda şartlarında katı, sıvı veya Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a
gaz hâlindedirler.
✓✓ Lewis yapısına göre O2 molekülünün oluşumu;

8O O veya O şeklinde gösterilir.

2 6

✓✓ Buna göre, O nun 4 tane ortaklanmamış elektronu, iki tane bağlayıcı elektronu
vardır.

O + O O O veya O=O

Bağlayıcı elektronlar

✓✓ O2 molekülünde 2 çift (4 tane) bağlayıcı elektron, 4 çift (8 tane) ortaklanmamış

elektron bulunur.
✓✓ Elektron katman dizilimine göre O2 molekülünün oluşması,

8p + 8p 8p 8p

O atomu O atomu O=O

(O2 molekülü)

Kimya Elbistan 8
 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

O C O N
Lewis yapısı yukarıda verilen mole-
küllerdeki C ve O atomları periyodik
tabloda hangi grupta yer alırlar?
(C: 4A, O: 6A)
Not:
N
Yukarıda Lewis yapısı verilen mole-
kül ile ilgili,
I. 3 çift bağlayıcı elektronu vardır.
II. 4 tane ortaklanmamış elektron var-
dır.
III. Atomlar arasında üçlü kovalent
bağ vardır.
yargılarından hangileri doğrudur?

(I, II ve III)

Kovalent Bağlarda Polarlık

⌬⌬ Aynı cins ametal atomları arasında oluşan bağa apolar (kutupsuz, H2), farklı cins
ametal atomları arasında oluşan bağa ise polar (kutuplu, H2O) kovalent bağ denir.
✓✓ Apolar kovalent bağlı moleküller apolardır. Ancak, polar kovalent bağlı molekül- HF molekülündekü kısmi
ler, geometrilerine bağlı olarak polar ya da apolar olabilir. (CO2, CCl4, …) yükler ve polarlık
⌬⌬ İki atom arasındaki elektronegatiflik farkı büyüdükçe bağ elektronunu çekme eği-
limi arasındaki fark artacağından bağın polarlığı artar. Elektronların fazla çekildiği
taraf kısmi negatif (δ-), diğer taraf kısmi pozitif (δ+) kabul edilir.
Yakup Demir

H2O molekülü

H2O molekülündekü kısmi

yükler ve polarlık
✓✓ Oksijenin elektronegatifliği hidrojeninkinden daha yüksek olduğundan oksjijen
tarafı kısmen negatif, hidrojen tarafı kısmen pozitif yüklenir.
✓✓ Molekül polardır. H - O bağı polar kovalent bağdır.

NH3 molekülü
H2 molekülünde apolar kovalent
N + 3 H H N H bağın elektrostatik potansiyel
haritası
H

✓✓ N kısmen negatif, H kısmen pozitif yükenir.
✓✓ Molekül polardır. N - H bağı polar kovalent bağdır.

Genel olarak bağ yapan atomlar

CO2 arasındaki elektronegatiflik farkı:

O C O EN fark ≥ 2 ise bağ iyonik

0,5 ≤ EN fark ≤ 1,6 ise bağ polar
✓✓ O kısmen negatif, C kısmen pozitif yüklenir. kovalent
✓✓ Molekülün iki ucunda da oksijen aynı yükte olduğundan yük dengesizliği olmaz.
Böylece molekül apolardır. O - C bağı polar kovalent bağdır. 0,3 > EN fark ise bağ apolar ya da
polarlığı az kovalent bağdır.

9 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. CH4 , NaNO3 ve CO2 molekülleri ile ilgili,
I. NaNO3 de hem iyonik hem de kovalent bağ vardır.
II. CO2 atomlar arası elektrostatik çekim kuvveti ile
bağ yapar.
III. CH4 de atomlar arasında polar kovalent bağ var-
dır.
yargılarından hangileri doğrudur?
4. Aşağıdaki maddelerden hangisinin bağ türü yanlış
verilmiştir? (1H, 8O, 11Na, 15P, 17Cl)
Madde Bağ türü
A) O2 Apolar kovalent bağ
B) H2O Polar kovalent bağ
C) PCl3 Polar kovalent bağ
E) H2 Apolar kovalent bağ

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) NaCl Polar kovalent bağ

D) I ve III E) I, II ve III

5. X
Z
Y T
2. PH3 bileşiği ile ilgili,

I. Bileşik polardır.
II. Ortaklanmamış elektron çifti 1 dir.
Yukarıda periyodik sistemde yerleri gösterilen X, Y,
III. P ve H atomları oktetini tamamlamıştır.
Z, T element atomlarının oluşturduğu XT, ZX3 ve YT2
Yakup Demir

yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 15P) maddeleri ile ilgili,

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II • ZX3 apolar maddedir.

• YT2 polar maddedir.
D) II ve III E) I, II ve III
• XT de X - T bağı polardır.
• ZX3 de Z - X bağı apolardır.
• XT de X ve T oktetini tamamlamıştır.

ifadelerinden kaç tanesi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3. Molekül içi bağları polar, molekülü apolar olan XY2

maddesi ile ilgili,

I. X oksijen, Y karbon elementi olabilir.

II. 4 tane ortaklanmış elektron içerir.
III. X periyodik sistemde 4A grubunda, Y ise 6A gru-
bundadır.

yargılarından hangileri doğru olabilir? (6C, 8O)

6. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde hem iyonik
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II hemde kovalent bağ bulunur?

D) II ve III E) I, II ve III A) K2SO4 B) H2O C) O3

D) NH4Cl E) H3OBr

Kimya Elbistan 10 1-D 2-C 3-B 4-E 5-B 6-A

 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
c. Metalik Bağ
⌬⌬ Metal atomlarının son katmanlarında boş değerlik orbi­talleri bulunur. Not:
✓✓ İki metal atomu arasında elektronlar boş değerlik orbitallerde gezinirler. Elekt-
ronların bu hareketleri sonucu elektron denizi oluşur.
✓✓ Bu geçişler sırasında elektronu diğer atomun orbitali­ne geçen metal atomu
pozitif yüklü hale gelir.
✓✓ Pozitif yüklü metal iyonu ile elektron denizi arasında elektrostatik çekim kuvveti
oluşur.
✓✓ Metal atomlarının bir arada durmasını sağlayan bu çekim kuvvetine metalik
bağ denir.
⌬⌬ Metalik bağı oluşturan serbest haldeki elektronlar metallere;
✓✓ Elektrik iletkenliği
✓✓ Dövülebilir ve çekilebilir olma (İşlenebilir)
✓✓ Metalik parlaklığa sahip olma
✓✓ Sertlik
gibi özellikler kazandırır. Gevşek değerlik elektronlarının
oluşturduğu elektron denizi ile
metal katyonları arasında oluşan
Metallerin erime noktaları ve sertliği çekim metalik bağdır. Metal atom-
ları metalik bağla bir araya gelerek
⌬⌬ Metalik bağ kuvveti arttıkça, metalin erime noktası ve sertliği artar. kristal yapı oluşturur. Metalik bağ-
⌬⌬ Periyodik cetvelin A grupları için, da serbest elektronlar ile protonlar
arasında güçlü çekimler olduğu
✓✓ Soldan sağa doğru gidildikçe metalik bağ kuvveti artar ve erime noktası yükse- için metal atomunun elektronu-
lir. nu başka bir atoma vermesi gibi
✓✓ Yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe metalik bağ kuvveti azalır ve erime noktası düşünülemez.
Yakup Demir

düşer.
⌬⌬ Periyodik cetvelin B grupları için,
✓✓ B grubunun metalik bağ kuvveti A grubundan fazladır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Metaller ile ilgili,
I. Atomları arasında metalik bağ
vardır.
II. Tel ve levha haline getirilebilirler.
III. Metalik parlıklık gösterirler.
yargılarından hangileri doğrudur?
Günümüzde maddelerin sertlik ölçüle- Metallere çekiçle vurulduğunda
rini karşılaştırmak için kullanılan ölçek- metal atomları elektron denizinde
lerden biride Mohs sertlik sıkalasıdır. Bu kayar ve metal kırılmadan şekil
sıklaya göre en sert madde elmas kabul değiştirir.
edilir.
Aynı periyottaki X, Y ve Z metallerine ait
bilgiler veriliyor.

(I, II ve III)
Metal Mohs Sertliği
X 0,4
Y 0,7
Bilgi Uygulama Z 0,3

Aşağıdakilerden hangisinde meta- Buna göre,

lik bağ yoktur?
I. Erime noktası en yüksek olan Y dir.
A) Lehim
II. X’in atom yarıçapı Z nin atom yarı- Serbest hareket eden değerlik
B) Tunç çapından küçüktür. elektron sayısı ne kadar fazla
III. Metalik bağı en sağlam olan Y dir. olursa metalik bağ o kadar kuvvetli
D) Demir
olur. Bunun sonucu erime noktası
D) Elmas yargılarından hangileri doğrudur? ve sertliği yüksek olur.

E) Kalay (I, II ve III)

11 Kimya Elbistan
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

4. Bileşiklerin Adlandırılması
Not: ⌬⌬ Çok rastlanan katyonlar ve anyonlar

Bir atomun başka bir atom-

la birleşerek molekül ya da +1 Yüklü Katyonlar +2 Yüklü Katyonlar +3 Yüklü Katyonlar +4 Yüklü Katyonlar
çok atomlu iyon oluştururken H (Hidrür)
+
Be (Beliryum)
2+
Al (Alüminyum)
3+
Sn4+ (Kalay IV)
kaybettiği, kazandığı ya da Li+ (Lityum) Mg2+ (Magnezyum) Cr3+ (Krom) Pb4+ (Kurşun IV)
ortaklaşa kullandığı elektron Na+ (Sodyum) Ca2+ (Kalsiyum) Fe3+ (Demir III)
sayıları yükseltgenme basa-
mağı olarak belirlenir. K+ (Potasyum) Ba2+ (Baryum)
Ag+ (Gümüş) Sr2+ (Stronsyum)
Cu+ (Bakır I) Cu2+ (Bakır II)
Hg+ (Civa I) Hg2+ (Civa II)
NH4+ (Amonyum) Fe2+ ( Demir II)
H3O+ (Hidronyum) Zn2+ (Çinko)
Ni2+ (Nikel)
Sn2+ (Kalay II)
Pb2+ (Kurşun II)

-1 Yüklü Anyonlar -2 Yüklü Anyonlar -3 Yüklü Anyonlar

F (Florür)
-
O (Oksit)
2-
N3- (Nitrür)
Cl- (Klorür) S2- (Sülfür) P3- (Fosfür)
Br- (Bromür) SO42- (Sülfat) PO43- (Fosfat)
PO33- (Fosfit)
I- (İyodür) SO32- (Sülfit)
OH- (Hidroksit) CrO42- (Kromat)
NO3- (Nitrat) Cr2O72- (Dikromat)
Yakup Demir

ClO- (Hipoklorit) MnO42- (Manganat)

ClO2- (Klorit) CO32- (Karbonat)
ClO3- (Klorat) C2O42-(Okzalat)
ClO4- (Perklorat) S2O32- (Tiyosülfat)
HCO3- (Bikarbonat)
MnO4- (Permanganat)
HSO4- (Bisülfat)
CH3COO- (Asetat)

a. Metal - Ametal Bileşikler (I)

⌬⌬ katyon adı + anyonun adı

NaCl CaBr2 LiI AlF3

Sodyum klorür Kalsiyum bromür Alüminyum florür

Birden fazla atomdan b. Metal - Ametal/Kök Bileşikler (II)

oluşmuş iyonlara kök denir. ⌬⌬ Bazı metaller birden fazla pozitif değerlik alırlar.
Örneğin: H3O+, SO42-
⌬⌬ Metalin birden fazla değerlik aldığı bileşikler adlandırılırken metalin adından sonra
değerliği parantez içinde Roma rakamıyla yazılır.
⌬⌬ Metalin adı+(Roma rakamı ile metalin değerliği)+anyonun adı/kökün adı

FeSO4 PbO2 CuS FeCl3

Demir (II) sülfat Bakır (II) sülfür Demir (III) klorür

Kimya Elbistan 12
 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

c. Metal - Kök Bileşikler

Not:
⌬⌬ metalin adı + kökün adı

NaNO3 CaSO4 Li3PO4 Al2(CrO4)3

Sodyum nitrat Kalsiyum sülfat Lityum fosfat Alüminyum kromat

d. Kök - Kök Bileşikler

⌬⌬ kökün adı + kökün adı

NH4NO3 (NH4)2SO4 (H3O)3PO4 NH4NO3

amonyum nitrat amonyum sülfat hidronyum fosfat Amonyum nitrat

e. Kök - ametal Bileşikler

⌬⌬ kökün adı + anyonun adı

NH4Cl (NH4)2S (H3O)3P NH4Br

amonyum klorür amonyum sülfür hidronyum fosfür amonyum bromür

f. Ametal - Ametal Bileşikler

⌬⌬ I. elementin sayısının latince okunuşu + elementin adı + II. elementin sayısının
Yakup Demir
latince okunuşu + II. elementin adı + ür eki Sayı Latince
⌬⌬ I. elementin sayı ön eki, bir ise okunmaz. Örneğin CO2 karbon dioksit 1 mono
2 di
⌬⌬ Oksijen I. element ise “oksijen” olarak, II. element ise “oksit” olarak okunur.
3 tri
⌬⌬ Kükürt I. element ise “kükürt” olarak, II. element ise “sülfür” olarak okunur. 4 tetra
N2 O P2O3 N2O5 CCl4 5 penta
6 hekza
7 hepta
diazot monoksit difosfor trioksit diazot pentaoksit karbon tetraklorür
8 okta
9 nona
10 deka

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Aşağıdaki bileşiklerin sistematik ad- Aşağıda adları verilen bileşiklerin dor-

larını yazınız. müllerini yazınız.

SO2 : amonyum klorür:

SI6 : kalsiyum sülfit:
Cl2O7 : demir (II) klorür:
SCl2 : alüminyum hidroksit:
Na3N : bakır (I) nitrat:
SnCO3 oksijen diflorür:
K3PO4 : fosfor triklorür:
Cu2O : karbonmonoksit:
Pb(SO4)2 : amonyum dikromat:

13 Kimya Elbistan
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
Not:
Polar Molekül Nasıl Anlaşılır?
• Merkez atomda paylaşılma-
mış elektron çifti varsa (NH3,
PCl3)
• Molekülde ikiden fazla cins
atom varsa. (CH3OH, H2SO4)
Apolar Molekül Nasıl Anlaşılır?
• Merkez atomda paylaşılmamış
elektron çifti içermeyen (BH3,
CCl4)
• X2 şeklindeki moleküller (
Cl2, Br2 gibi)
• Sadece C ve H içeren molekül-
ler. (CH4, C3H8, C4H8)
Molekül içi bağlar ile moleküller arası
etkileşimler birbiri ile karıştırılmamalıdır.
Örneğin:
• H – Cl bağı polar kovalent bir bağdır.
• Polar H – Cl molekülleri arasında di-
pol – dipol etkileşim söz konusudur.
Tanecikleri dipol – dipol bağı
yapabilen maddeler birbirinde
genellikle çözünür.
Kimya Elbistan
4. Zayıf Etkileşimler
⌬⌬ Moleküller arasındaki çekim kuvvetleri genel olarak zayıf etkileşimdir.
⌬⌬ Bu etkileşimler, molekül yapılı maddeler ile asal gazların fiziksel hallerini belirleme-
de birinci derece rol oynar.
⌬⌬ Molekülleri arasındaki çekim kuvvetleri nispeten büyük olan maddeler katı iken,
çekim kuvvetleri daha zayıf olan sıvı veya gaz halde bulunur.
Dipol
⌬⌬ Pozitif ve negatif kutbu bulunan yani elektron yük yoğunluğu eşit dağılmamış olan
bir yapı için iki kutuplu anlamına gelen dipol terimi kullanılır.
⌬⌬ Kimyasal türlerdeki dipoller kalıcı olabileceği gibi geçici (anlık) de olabilir.
✓✓ Kimyasal türlerin kendi yapılarından kaynaklanan, anlık değişmeyen ve üzerle-
rinde sürekli bulunan dipoller kalıcı dipol olarak adlandırılır.
✓✓ Pozitif veya negatif yük taşıyan bir nesne veya dipole sahip bir kimyasal tür
apolar taneciğe yaklaştığında geçici dipol (indüklenmiş dipol) oluşur.
✓✓ Birbirine yaklaşan nötr taneciklerin elektron bulutları etkileşir. Bunun sonucu
taneciklerde geçici dipoller oluşabilir.
O 2,
Yakup Demir
a. van der Waals Bağları
1. Dipol - Dipol Etkileşim
⌬⌬ Polar moleküller birbirine yaklaşırken bir molekülün kısmi pozitif yükü ile diğer mo-
lekülün kısmi negatif yükü arasında oluşan elektrostatik çekim kuvvetlerine dipol
– dipol etkileşim denir.
⌬⌬ Yoğun fazda dipol – dipol bağı oluşturabilen gazlar bu tür bağ oluşturmayan apolar
gazlara göre erime kaynama noktaları daha yüksektir. (SO2 > CO2)
Bilgi
ilgi
g Kavrama
Kavram
ra m a
Yağun fazda, HF, HBr, NO2, CH3OH, OF2, PCl3 ... dipol-dipol etkileşim oluştuturlar.
14
 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

2. İyon - Dipol Etkileşimleri

Not:
⌬⌬ Bir iyon ile polar bir molekül arasında görülen etkileşime iyon-dipol etkileşim
denir.
Polar moleküllerde dipol-di-
✓✓ Örneğin, NaCI ve KBr gibi iyonik kristal yapılı maddelerin suda çözünmesi pol etkileşimlerinin yanında
olayında iyon – dipol etkileşimi önemli rol oynar. London kuvvetleri de bulu-
nur. Polar moleküllerin özel-
⌬⌬ Tüm iyonik bağlı bileşiklerin polar çözücülerdeki çözeltilerinde iyon–dipol etkile-
liklerini belirleyen dipol-dipol
şimleri vardır.
etkileşimlerdir.

3. London Kuvvetleri (İndüklenmüş Dipol Bağları)

⌬⌬ Apolar atom veya moleküllerde, birbirlerine yaklaşmalarından kaynaklanan geçici
dipoller oluşur. Bu geçici dipoller arasında indüklenmiş dipol – indüklenmiş dipol
çekim kuvvetleri meydana gelir.
✓✓ İndüklenmiş dipol – indüklenmiş dipol çekim kuvvetleri ilk defa Fritz London
tarafından açıklanmıştır. Bu nedenle bu tür bağlara “London Kuvvvetleri” de
denir.
⌬⌬ London kuvvetleri anlık ve geçicidir.
Yakup Demir

✓✓ London kuvvetleri anlık sürelerde gerçekleştiği için (indüklenmiş dipol – indük-

lenmiş dipol bağları) moleküller arası etkileşimlerin en zayıfıdır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Kalıcı dipole sahip iki farklı molekül PH3 ve CO2 molekülleri için,
için,
I. Polar kovalent bağ içerir.
I. Suda çözünebilirler.
II. Kalıcı dipol vardır.
II. Aralarında dipol-dipol etkileşim
III. Yoğun fazda dipol-dipol etkileşim-
görünür.
leri etkindir.
III. Çözelti oluşturabilirler yargılarından hangileri ortaktır?
yargılarından hangileri doğrudur?
(Yalnız I)
(I, II ve III)

15 Kimya Elbistan
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
b. Hidrojen Bağı
Not: ⌬⌬ Hidrojenin (H), elektronegativesi yüksek olan F, O, N elementleri ile oluşturduğu
molekülün pozitif yüklü kısmı ile diğer molekülün negatif yüklü kısmı arasında
oluşan bağa hidrojen bağı denir.
✓✓ Başka bir deyişle H’nin F, O, N atomları arasında köprü gibi bulunduğu durumlar-
da oluşan etkileşime denir.

⌬⌬ Hidrojen bağları maddenin kaynama noktasının artma­sına neden olur.

⌬⌬ Hidrojen bağı maddelerin çözünürlüğünü arttırır.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. HF I. HBr
II. OF2 II. Cl2
III. NH3 III. H2O
Yakup Demir

yukarıdaki maddelerin hangilerinde Yukarıdaki maddelerin aynı basınç-

yoğun fazda molekülleri arasında ta kaynama noktalarını karşılaştırı-
hidrojen bağı görünür? nız.

(I ve III) (III > I > II)

Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama

Aşağıdaki maddelerden hangisi I. C4H9OH

daha uçucudur? II. CH3-CH2-CH2-CH3
(1H, 2He, 6C, 8O, 18Ar) III. CH3-CH-CH3
A) Ar B) CO2 C) CH4 CH3
Aynı ortamada bulunan yukarıdaki
D) H2O E) He maddeler ile ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi yanlıştır?

A) Kaynama noktası en yüksek olan

I. dir
B) III, I’e göre daha uçucudur.
C) II ve III apolar maddedir.
D) Üç maddede de london kuvveti
görünür.
E) Üç madde de bir biri içerisinde çö-
zünür.

Kimya Elbistan 16
 Kazanım Testi

4. H
1. He, CH3OH ve NaBr maddeleri için,
B
Mg Cl
I. Aynı şartlarda kaynama noktası en yüksek olan K
NaBr dir.
II. Yoğun fazda CH3OH(s) molekülleri arasında hidro-
jen bağı vardır.
Yukarıda yerleri gösterilen element atomlarının yap-
III. He ile NaBr arasında indüklenmiş dipol- dipol etki- mış olduğu bileşikler ile ilgili aşağıdaki idafelerden
leşimi vardır. hangisi yanlıştır?

yargılarından hangileri doğrudur? A) BH3 apolar bir maddedir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) BCl3 ve HCl bileşiklerinde polar kovalent bağ vardır.

C) KCl ile HCl maddeleri arasında iyon - dipol etkileşimi
D) II ve III E) I, II ve III
oluşur.
D) MgCl2 ve KH maddeleri arasında iyonik bağ vardır.
E) HCl nin kaynama noktası BCl3 maddesinden daha
yüksektir.

2. Aşağıdaki maddelerden hangisi H2O da çözünebi- 5. Aşağıdaki maddelerin hangisinde kalıcı dipol
Yakup Demir

len ve aynı basınçta kaynama noktası en yüksek oluşmaz? (1H, 8O, 6C, 32S, 17Cl, 35I)
olandır? (1H, 5B, 6C, 15P, 17Cl, 19K, 35I)
A) HI B) H2S C) HCl
A) C6H6 B) KI C) CH4
D) SO2 E) CO2
D) BCl3 D) PH3

3. I. CCl4 6. Aşağıda verilen moleküller ve aralarındaki etkile-

şim türlerinden hangisi yanlış verilmiştir?
II. CH4
Molekül Etkileşim türü
III. CH3OH
A) HBr - H2O dipol - dipol
Yukarıda verilen maddelerin uçuculuklarının karşı-
laştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru ola- B) NH3 - HF hidrojen bağı
rak verilmiştir? (1H, 6C, 8O, 17Cl,) C) BH3 - SO2 dipol - dipol

A) III > I > II B) I > III > II C) III > II > I D) NaCl - H2 iyon - indüklenmiş dipol
E) He - He London kuvveti
D) II > III > I E) I > II > III

Kimya Elbistan 17
1-C 2-B 3-D 4-D 5-E 6-C
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
5. Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler
Not: a. Fiziksel Değişme
⌬⌬ Maddenin dış görünüşü ile ilgili olan özelliklere fiziksel özellikler denir.
⌬⌬ Fiziksel özellikler, zayıf etkileşimlerin bir sonucudur. Bu özellikler; maddenin boyu-
tu, fiziksel hali, akma özelliği, yoğunluk, sertlik, kaynama noktası ve çözünürlüktür.
⌬⌬ Fiziksel özellikler değişiyorsa bu olay bir fiziksel olay veya fiziksel değişmedir.
⌬⌬ Fiziksel olaylarda ve moleküler düzeyde sadece zayıf etkileşimler ortadan kalkar
ve/veya yenileri ortaya çıkar diyebiliriz.
✓✓ Kağıdın yırtılması
✓✓ Buzun erimesi
✓✓ Camın kırılması
✓✓ Şekerin çayda çözünmesi
✓✓ Etil alkolün damıtılması
✓✓ Şeker ya da tuzun suda çözünmesi
✓✓ Metallerin elektriği iletmesi
✓✓ O2 gazının suda çözünmesi
⌬⌬ Fiziksel değişmeler sonucunda maddenin kimliğinde (kimyasal yapısında) herhangi
bir değişme olmaz.
⌬⌬ Maddelerin değişimlerinin fiziksel ya da kimyasal oluşuna enerji değişimi ile karar
verilebilir.
✓✓ 40 kJ/mol’den az enerji değişimleri fiziksel değişimdir. 40 kJ/mol’den fazla olan
Yakup Demir

enerji değişimleri genellikle kimyasal değişimdir.

H2O(s) + 44 kj → H2O(g) (fiziksel olay)
H2O(s) + 285,8 kj → H2(g) + ½ O2(g) (kimyasal olay)

b. Kimyasal Değişme
⌬⌬ Maddenin iç yapısıyla ilgili olan özelliklere kimyasal özellikler denir.
⌬⌬ Yanıcı ve yakıcı olma, kimyasal reaksiyonlara yatkınlık, asit – baz etkileşim kimya-
sal özelliklerdendir ve bu özellikler kimlik belirleyici özelliklerdir.
⌬⌬ Kimyasal özelliklerin değişmesine kimyasal değişme denir. Buda maddenin kimliği-
nin değişmesi demektir.
⌬⌬ Aşağıda bazı kimyasal değişim örnekleri verilmiştir;
✓✓ Her türlü yanma olayı (mumun yanması, kömürün yanması, paslanma olayları)
✓✓ Biyolojik olaylar (fotosentez, solunum, besinlerin sindirimi, kanın pıhtılaşması,
yaprağın sararması veya çürümesi …)
✓✓ Elektroliz olayarı (suyun ve yemek tuzunun elektrolizi)
✓✓ İnşaat olayları (betonun donması, yağlı boyanın kuruması, harcın donması …)
✓✓ CO2(g) kireç suyunu bulandırması veya suda çözünmesi
✓✓ Kireç taşından sönmemiş kireç elde edilmesi
✓✓ Tuzlu suyun elektriği iletmesi
✓✓ Elektron alma ve verme olayları.
✓✓ Üzümden sirke elde edilmesi (fermantasyon)
✓✓ Sütten yoğurt elde edilmesi (mayalanma)
✓✓ Polimerleşme
✓✓ Limon suyunun mermerle etkileşimi
✓✓ Metallerin suda veya asitte çözünmesi

Kimya Elbistan 18
 Kazanım Testi

1. Aşağıda verilen olayların fiziksel veya kimyasal 4. Aşağıdakilerden hangisi maddenin kimliğini değiş-
olarak sınıflandırmalarından hangisi yanlıştır? tirir?

A) Kanın, havanın oksijeni ile etkileşerek pıhtılaşma- A) Donma B) Kırılma C) Damıtma

sı kimyasal bir olaydır.
D) Paslanma E) Buharlaşma
B) Gökkuşağının oluşması fiziksel bir olaydır.
C) Metan gazının oksijen gazı ile yanması kimyasal
bir olaydır.
D) Karpuzun zamanla ekşimesi kimyasal bir olaydır.
E) Yağmur yağması kimyasal bir olaydır.

5. Aşağıdaki özelliklerden hangisi maddenin kimya-

sal özelliğidir?

A) Renk B) Sertlik C) Akıcılık

D) Koku E) Yanıcılık

2. I. CO2(g) → CO2(s)
II. 2Al + 3O → Al2O3
III. KBr(k) → K+(suda) + Br-(suda)

Yukarıda verilen denklemlerden hangileri kimyasal

Yakup Demir

olaydır?
6. I. Tuzlu suyun elektiriği iletmesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
II. Bakırın elektriği iletmesi
D) II ve III E) I, II ve III III. Şeker pancarından şeker eldesi

Yukarıdaki olaylardan hangileri kimyasal olaydır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. I. Saf bir gümüş çubuğunun açık havada zaman-

la renginin değişmesi
II. Bir metal çubuğun asit çözeltisine daldırıldığın-
da zamanla kütlesinin azalması
III. Bir gazın yüksek basınç altında soğutularak sı-
vılaştırılması
7. Aşağıdaki olaylardan hangisinde kimyasal değiş-
Yukarıdaki verilen değişimlerden hangileri kim-
me gözlenmez?
yasaldır?
A) Yanma B) Polimerleşme
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) Solunum D) Kırınım
D) II ve III E) I, II ve III
E) Mayalanma

Kimya Elbistan 19 1-E 2-B 3-C 4-D 5-E 6-A 7-D

Konu Tarama Testi 1

1. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde sadece geçici 4. I. KBr(k) → K+(suda) + Br-(suda)

(indüklenmiş) dipol gözlenir?
II. Li → Li+ + 1e-
A) H2S B) CH3OH C) Cl2 III. K + Br → KBr

D) HCl E) PH3 Yukarıdaki verilen denklemlerden hangileri fizik-

sel bir olaydır?

A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

2.
O=C=O S
O O

Yukarıdaki iki madde için,

I. Ortaklanmamış elektron çiftleri sayısı eşittir.
II. Her ikisindede kalıcı dipoller oluşur.
III. SO2 nin kaynama noktasının daha yüksek olma-
sı beklenir.
Yakup Demir
5. I. Kanın oksijen ile etkileşerek pıhtılaşması
II. Kesilerek güneşe bıraklıan karpuzun soğuması
III. Yağmur yağması

Yukarıdakilerden hangilerinde kimyasal değişme

yargılarından hangileri doğrudur? meydana gelmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

3. Apolar maddeler arasında oluşan london kuvvet-

leri ile ilgili,

I. Anlık dipoller sonucu oluşur.

II. Moleküldeki elektron yoğunluğunun artması
kaynama noktasını etkiler. 6. Aşağıdakilerden hangisi maddenin kimyasal
III. Aynı sayıda atom içeren hidrokarbonlarda dal- özelliklerinden değildir?
lanma arttıkça kaynama noktasının artmasına
A) Kütle B) Yakıcılık C) Yanıcılık
neden olurlar.

yargılarından hangileri doğrudur? D) Asitlik ve bazlık E) Aktiflik

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 20 1-C 2-B 3-E 4-A 5-D 6-A

 Konu Tarama Testi 1

7. Aşağıda formülü verilen bileşiklerden hangisi 10. O=O S

yanlış adlandırılmıştır? H H
Bileşik Adlandırma
Yukarıdaki maddeler ile ilgili,
A) NaBr Sodyum bromür
I. Bağ yapımına katılan elektron sayıları aynıdır.
B) FeO Demir oksit
II. Her iki molekülde de molekül içi bağlar polar ko-
C) BaCl2 Baryum klorür
valenttir.
D) Al2O3 Alimünyum oksit
III. Polar kovalent bağ sayısı apolar kovalent bağ
E) K3P Potasyum fosfür sayısına eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

8. I. He
11. Kimyasal türler arasında gerçekleşen etkileşimler
II. H2O ile ilgili,
III. K2O
I. Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden çok bü-
Yukarıdaki maddelerin kaynama noktalarının kar- yükse kimyasal bağ oluşur.
Yakup Demir

şılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru II. Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden çok az
olarak verilmiştir? (1H, 2He, 8O, 19K) büyükse fiziksel bağ oluşur.

A) III > II > I B) I > II > III C) III > I > II III. İtme kuvvetleri çekme kuvvetlerinden çok büyük
ise kimyasal bağ oluşur.
D) I > III > II E) II > III > I
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9. Metalik bağlar ile ilgili,

I. Atom hacmi azaldıkça metalik bağ kuvveti artar. 12. Güçlü etkileşimler ile ilgli,
II. Geçiş metallerinin metalik bağ kuvveti genelde
I. Maddenin kimliği değişir.
baş grup metallerinkinden daha büyüktür.
II. Bağı koparmak için gerekli olan enerji ne kadar
III. Periyodik sistemde aynı grupta aşağıya doğru
büyük ise bağ o kadar sağlamdır.
inildikçe metalik bağ kuvveti azalır.
III. Kimysal bağların kopması ile ortama ısı verilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 21
7-B 8-A 9-E 10-D 11-C 12-C
Konu Tarama Testi 2

1. Aşağıda kimyasal tür çiftleri arasındaki en baskın 4. Potasyum (K) metalinin,

olan etkileşimlerın adları verilmiştir.
I. K + H2O → KOH + 1/2H2
Buna göre, hangi etkileşim türünün adı yanlış ve-
rilmiştir? II. K + 1/2Cl → KCl(k)
III. K(k) → K(s)
Kimyasal Tür Etkileşim Türü
yukarıdaki tepkimelerden hangileri kimlik yapısı-
A) Na+ - HCl İyon - dipol dı değiştirir?
B) HF - OF2 Dipol - Dipol
A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II
C) CH4 - SO3 London kuvvetleri
D) II ve III E) I, II ve III
D) NH3 - O2 Hidrojen bağı
E) H2S - H2O Dipol - dipol

5. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal bir olay değil-

2. Aşağıdakilerden hangisinin kaynama noktasının dir?
Yakup Demir

daha yüksek olması beklenir?

(8O, 9F, 17Cl, 35Br, 53I) A) CO2’nin kireç suyunu bulandırması
B) O2’nin suda çözünmesi
A) I2 B) Br2 C) Cl2
C) Yaprağın sarması
D) F2 E) O2
D) Sodyumun suda çözünmesi
E) Bitkilerin fotosentez yapması

6.
2+
X Y X

3. I. Metalik bağ Yukarıda lewis yapısı verilen bileşik ile ilgili,
II. Hirojen bağı
I. X’in son katmanında 7 elektron vardır.
III. London kuvvetleri
II. Elektron ortaklaşması ile bileşik oluşmuştur.
Yukarıdakilerden hangileri van der waals etkile-
III. X’in çekirdek yükü 20 olabilir.
şimleri sınıfına girer?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 22 1-D 2-A 3-D 4-C 5-B 6-D


7. Bileşik Adlandırma
I. PbO2 Kurşun (II) oksit
II. CuCl Bakır (I) klorür
III. HgSO4 Civa (II) sülfat
Yukarıda verilen bileşik ve adlandırmalardan han-
gileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Yakup Demir
8. Hidrojenin aşağıdaki element atomlarından han-
gisi ile yaptığı bileşiğin iyonik karakteri en yük-
sektir? (1H, 11Na, 12Mg, 13Al, 15P, 17Cl)
A) Na B) Mg C) Al
D) P E) C
9. Aşağıdaki element atomlarından hangisi daha
serttir?
A) 11Na B) 12Mg C) 13Al
D) 19K E) 20Ca
Kimya Elbistan
Konu Tarama Testi 2
10. BH3 ve NH3 maddeleri ile ilgili,
I. Molekül içi bağları polar kovalenttir.
II. Polar maddedir.
III. Ortaklanmamış elektron sayısı 2 dir.
yargılarından hangileri iki madde içinde doğru-
dur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
11. Güçlü etkileşimler ile ilgli,
I. Maddenin kimliği değişir.
II. Bağı koparmak için gerekli olan enerji ne kadar
büyük ise bağ o kadar sağlamdır.
III. Kimysal bağların kopması ile ortama ısı verilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
12. Zayıf etkileşimler ile ilgili,
I. Kırılmaları için genellikle düşük enerji gerekir.
II. Katı madde ile ısı iletildiğinde fiziksel bağlar za-
yıflar.
III. Maddenin kimlik yapısını değiştirmezler.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
23 7-D 8-C 9-C 10-A 11-C 12-E
Konu Tarama Testi 3

1. Aşağıdakilerden hangisinde kendi molekülleri 4. • MgO

arasında kalıcı ve indüklenmiş dipol oluşan mad-
• Cl2
delere yanlış örnek verilmiştir?
• He
Kalıcı dipol İndüklenmiş dipol • H2O
A) PCl3 Ar • CH3
B) CH3OH O2 Yukarıdakilerden kaç tanesi moleküler yapıdadır?
C NH3 BH3
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) BH3 Br2
E) SO2 SO3

2. London kuvvetleri ile ilgili,

5. Aşağıdaki olaylardan hangisinde maddenin kim-
I. Diğer etkileşimlere göre oldukça zayıftırlar.
lik yapısı korunur?
II. Apolar moleküller arasında oluşur.
A) Betonun donması
III. Polar moleküller arasında oluşabilirler.
Yakup Demir

B) Yağlı boyanın kuruması

yargılarından hangileri doğrudur?
C) Demirin elektiriği iletmesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Tuzlu suyun elektriği iletmesi

D) II ve III E) I, II ve III E) Limon suyunun mermer ile etkileşimi

3. İyon - dipol etkileşimlere örnek olarak,

I. NaCl(suda)
6. Aşağıdakilerden hangisi maddenin fiziksel özel-
II. NaCl(eriyik)
liklerinden birisi değildir?
III. NaCl(k)
A) Sertlik B) Yanıcı olma C) Akıcılık
yarılarından hangileri verilebilir?
D) Yoğunluk E) Çözünürlük
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 24 1-D 2-E 3-A 4-B 5-C 6-B

 Konu Tarama Testi 3

7. Aşağıda formülü verilen bileşiklerden hangisi 10. Aşağıda verilen maddelerden hangilerinin birbiri
yanlış adlandırılmıştır? içerisinde çözünmesi beklenmez?
Bileşik Adlandırma Bileşik Çözünen

A) N2O diazot monooksit A) CH4 N2

B) CF4 karbon tetraflorür B) Cl2 HCl

C) CS2 monokarbon disülfür C) H2O H 2S

D) PCl5 fosfor pentaklorür D) H2O KBr

E) N2O5 diazot pentaoksit E) NH3 HF

11. Güçlü etkileşimler ile ilgili,

8. NaCl, MgCl2 ve AlCl3 bileşikleri ile ilgili, I. Yeni türler oluşur.
I. İyonik karakteri en büyük olan NaCl dir. II. Türler arası itme ve çekme kuvvetleri oluşur.
II. Bağ sağlamlığı en büyük olan AlCl3 tür. III. Maddenin fiziksel özelliğini değiştirir.
Yakup Demir

III. Erime noktası en yüksek olan MgCl2 dir. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

(11Na, 12Mg, 13Al, 17Cl) D) II ve III E) I, II ve III

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

12. H2O maddesinin,

I. Buz
9. Aşağıdaki maddelerin hangisinin molekül içi bağı
apolar kovalenttir? II. Su
III. Su buharı
A) CO B) CH4 C) H2
hallerinde molekülleri arası bağların sağlamlığı-
D) H2O E) NH3 nın karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak verilmiştir?

A) I > II > III B) III > II > I C) II > I > III

D) I > III > II E) III > I > II

Kimya Elbistan 25 7-C 8-C 9-C 10-B 11-E 12-A

Genel Tarama Testi - 1

1. Simyacılara aşağıdaki yöntemlerden hangisini 4. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi saf maddeler
kullanmamıştır? için ortaktır?

A) Dekantasyon A) Semboller ile ifade edilirler.

B) Damıtma B) En küçük yapı birimleri moleküldür.

C) Ekstraksiyon C) Belirli ayırt edici özellikleri vardır.

D) Fotoliz D) Aynı cins atomlardan oluşurlar.

E) Flotasyon E) Oda sıcaklığında katı halde bulunurlar.

5. HF, OH- ve NH4+ tanecikleri ile ilgili,

I. Üçününde elektron sayıları eşittir.

II. NH4+ ün nötron sayısı OH- ın nötron sayısından
2. Gübre ile ilgili, büyüktür.

I. Toprağın verimini artırmak için kullanılır. III. HF nin proton sayısı NH4+ün proton sayısından
büyüktür.
II. Gübreleme miktarı arttıkça verim artar.
Yakup Demir

yargılarından hangileri doğrudur?

III. Toprakten toprağa gübre ihtiyacı farklılık göste-
rebilir.
(11H, 147N, 168O, 199F)
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

6. Xn taneciği Xm taneciğine dönüşürken elektron başına

düşen çekim gücü artıyor.
3. X maddesi için,
Buna göre,
I. Su ile homojen karışım oluşturabilir.
I. m > n
II. Birden fazla atom içerir.
II. n > m
III. Erime ve kaynama noktasının sabittir.
III. Xa nın elektron sayısı Xm in elektron sayısıdan
yargılarından hangilerinin tek başına bilinmesi fazladır.
X’in saf madde olduğunu ispatlar?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) II ve III

Kimya Elbistan 26 1-D 2-D 3-B 4-C 5-A 6-D

 Genel Tarama Testi - 1

7. Periyodik sistemde 3. periyotta bulunan aX, a+1

Y 10. Elekton katman dizilimi 2 - 4 şeklinde olan X mad-
ve a+2Z element atomları ile ilgili, desi ile ilgili,

I. Y nin 1. iyonlaşma enerjisi Z den büyüktür. I. Hidrojen ile oluşturuduğu bileşikler apolardır.
II. Y nin 1. iyonlaşma enerjisi Z den küçüktür. II. Klor ile oluşturuduğu bileşikte Cl - X bağı polar
kovalenttir.
III. X in 1. iyonlaşma enerjisi Z den büyüktür.
III. Oksijen ile XO2 bileşiği oluşturabilir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 8O, 35
Cl)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

8. A gruplarından bulunan X, Y ve Z element atomla- 11. Yoğun fazda,

rı ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
I. HF
• X ve Y aynı periyottadır.
II. NH3
• Y ile Z aynı gruptadır.
III. BH3
Yakup Demir

• Y’nin atom numarası Z den azdır.

maddelerinin hangilerinde moleküller arası hido-
Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin periyodik cet- jen bağı bulunur?
veldeki yerleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiş olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

A) X B) X Y C) Y X
D) II ve III E) I, II ve III
Y Z Z Z

D) X Z E) Z X
Y Y

9. Aşağıdaki verilen türler ve sınıflandırmalarından

hangisi yanlıştır?
12. Aşaıdaki değişimlerden hangisi kimyasal bir
Tür Sınıf
olaydır?
A) Ar Atom
A) Suyun buharlaşması
B) Mg +2
İyon
B) Naftalinin süblimleşmesi
C) NaCl Molekül
C) Oksijen gazının suda çözünmesi
D) S8 Molekül
D) Yoğurttan ayran eldesi
E) K Atom
E) Ekmeğin küflenmesi

Kimya Elbistan 27 7-C 8-B 9-C 10-E 11-C 12-E

Genel Tarama Testi - 2

1. Aristo’ya göre topraktan başlayıp tekrar toprağa 4. A+B→C

dönme döngüsünde yer alan diğer kısım aşağıda-
kilerden hangisinde doğru verilmiştir? Yukarıdaki kimyasal tepkime ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Ateş → Su → Hava
A) A maddesi element olabilir.
B) Ateş → Hava → Toprak
B) C maddesi birden fazla atom içerebilir.
C) Su → Hava → Ateş
C) B maddesi molekül olabilir.
D) Su → Ateş → Hava
D) C maddesi tek cins atom içerebilir.
E) Hava → Ateş → Su
E) A formülle ifade edilebilir.

5. Nötron sayısı

x I

2. Aşağıdakilerden hangisi kimyanın alt disiplinle- II

rinden biri değildir?
Yakup Demir

A) Elektrokimya
III
B) Anorganik kimya x
Atom numarası
C) Gıda kimyası
Yukarıdaki grafik ile ilgili,
D) Kimya mühendisliği
E) Farmasötik kimya I. Birinci doğru izotop atomları ifade eder.
II. İkinci doğru izobar atomları ifade eder.
III. Üçüncü doğru izoton atomları ifade eder.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Aşağıdaki doğal kimyasallardan hangisi insan

sağlığı için zararlıdır?

A) Magnezyum B) Potasyum C) Civa

6. b
a+1
X ve aY atomlarının nötron sayıları eşittir.

D) Demir E) Kalsiyum Buna göre Y nin nükleon sayısı a ve b cinsinden

aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2a + 1 B) 2b C) a + 1

D) b -1 E) b + 1

Kimya Elbistan 28 1-C 2-D 3-C 4-D 5-A 6-D

 Genel Tarama Testi - 2

7. 10. 11
X ve 35Y atomları arasında oluşan bileşik ile ilgi-
Y Z X li,

I. Elektron ortaklaşması ile kimyasal bağ oluştur-

muşlardır.
Yukarıda verilen periyodik cetvelin bir kesitindeki
elementler ile ilgili, II. Formülü XY dir.

I. Y oda koşullarında katı haldedir. III. Sulu çözeltileri elektrolittir.

II. X oda koşullarında tek atomludur. yargılarından hangileri doğrudur?

III. Z bileşiklerinde farklı pozitif değerler alabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8. Ametaller ile ilgili, 11. Aşağıdakilerden hangisinin kaynama noktası en

düşük olması beklenir? (1H, 6C)
Yakup Demir

I. Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz olabilirler.

II. Kırılgandırlar. A) C2H4 B) C3H8 C) C3H6

III. Elektron vermeye yatkındırlar. D) C4H8 E) C5H12

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9. Zayıf etkileşimlerle ilgili, 12. I. Tuzun suda çözünmesi

I. Moleküller arası etkileşimdir. II. Asit çözeltisinin elektriği iletmesi

II. Maddenin fiziksel halini belirler. III. Bakırın elektriği iletmesi

III. Kovalent bağ örnek verilebilir. Yukarıda verilen değişimlerden hangileri fiziksel-
dir?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 29 7-C 8-B 9-C 10-D 11-A 12-D

 Kimya Elbistan

“ ” youtube kanalı

Video Defter
 1. Maddenin Fiziksel Halleri
Not:
⌬⌬ Madde, katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel halde bulunabilir.
✓✓ Bir madde, yeterince kararlı ise üç halde de bulunabilir ve hangi halde bulunaca-
ğı sıcaklık ve basınçla ilişkilidir.
⌬⌬ Gaz haldeki maddelerin molekülleri, çok yüksek sıcaklıklarda atomlar, iyonlar ve
elektronlardan oluşan bir fiziksel halde olabilir. Maddenin bu haline plazma denir.
⌬⌬ Plazmalar ancak çok yüksek sıcaklıklarda var olabilir.
⌬⌬ Maddenin katı hali;
✓✓ Belirli bir şekli ve hacmi olan maddelere katı maddeler denir.
✓✓ Tanecikler arası boşluk yok denecek kadar azdır.
✓✓ Katı tanecikleri yalnızca titreşim hareketi yapabilirler. Yani yer değiştiremezler.
✓✓ Maddenin katı hâlinde tanecikler arası çekim kuvvetleri en büyüktür.
✓✓ Maddenin en düzenli hâli katı hâlidir. Bu sebeple potansiyel enerjisi de diğer hâl-
lere göre daha azdır. Katı bir maddenin sıvı ya da gaz hâle getirilmesi için enerji
alması gereklidir.

⌬⌬ Maddenin sıvı hali;

✓✓ Sıvı maddelerin belli bir şekli yoktur. Bu nedenle konuldukları kabın doldurdukları
kadarının şeklini alırlar. Hacimleri bellidir. Ancak ısı etkisiyle hacimleri değişebilir.
✓✓ Sıvı tanecikleri titreşim ve öteleme hareketi yaparlar.
✓✓ Katılara göre daha düzensizdirler. Bu sebeple potansiyel enerjisi katı hâline göre
Yakup Demir

daha büyüktür.

⌬⌬ Madenin gaz hali;

✓✓ Gaz maddelerin belirli bir hacmi yoktur. Gaz maddeler bulundukları kabın her
yerine homojen olarak yayılırlar ve ortamı tamamen doldururlar.
✓✓ Tanecikler titreşim, yer değiştirme (öteleme) ve dönme hareketlerini yapabilirler.
✓✓ Belirli bir şekli ve biçimi yoktur. Bulunduğu kabın şeklini alır. Yani kabı doldurur.
✓✓ Tanecikleri arasında büyük boşluklar vardır. Bulundukları kabın her yerine ho-
mojen olarak yayılırlar.
✓✓ Uygun şartlarda sıvı hâle geçene kadar basınç etkisi ile sıkıştırılabilirler.
✓✓ Bulundukları kabın birim yüzeyine, birim zamanda eşit sayıda çarparlar. Yani
kabın heryerine uygulanan gaz basıncı aynıdır.
✓✓ Maddenin en düzensiz hâlidir. Bu sebeple gaz hâlin potansiyel enerjisi katı ve
sıvılara göre daha büyüktür.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Bir maddenin katı, sıvı ve gaz hâllerin- Maddenin halleri ile ilgili,
den biri olduğu bilinen X, Y ve Z hâlleri
için, I. En düzenli hal katı haldir.
• Z, yalnız titreşim hareketi yapıyor. II. Sıvı hal öteleme ve dönme hare-
keti yapar.
• X’in potansiyel enerjisi Y ve Z nin
potansiyel enerjisinden daha bü- III. Gazların belirli bir hacmi yoktur.
yüktür.
yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin
fiziksel halleri nedir?
(I ve III)
(X: gaz, Y: Sıvı, Z:Katı)

Kimya Elbistan 2
a. Suyun Doğadaki Döngüsü
⌬⌬ Doğadaki su döngüsü yaşamın devamlılığını sağlar. Not:
⌬⌬ Güneş ışınlarının etkisi ve bitkilerin terlemesiyle sıvı hâlden buharlaşan su buharı
molekülleriatmosfere karışır ve bulutları oluşturur. Soğuk hava akımlarının etki- Havadaki su buharı yer yüzüne
siyle yağış olarak (yağmur, kar, dolu vb.) yeryüzüne iner. yakın yerlerde ise yoğuşarak
✓✓ Suyun hâldeğiştirerek atmosfer ile yeryüzü arasındaki bu döngüsüne doğal su çiy ve sis gibi donarak da kırağı
döngüsü denir. gibi hava olaylarına yol açar.
Yine yer yüzündeki sular soğuk
✓✓ Bu döngü sayesinde su doğada yok olmaz. havalarda donarak buzu hâline
⌬⌬ Doğal su döngüsü, kirlenen suları arıtarak bu suları içilebilir ve kullanılabilir hâle gelebilirler.
getirir.
⌬⌬ Doğal su döngüsü; yeryüzündeki iklim ve bitki çeşitliliğini, yabani hayvanların
göçlerini, insanların yerleşim yerlerini ve sosyal yaşamlarını etkiler.
⌬⌬ Su donduğunda suyun diğer maddelerin aksine hacmi artar yoğunluğu azalır. Bu
nedenle buz suda yüzer.
✓✓ Göl ve denizler donduğunda yüzeyde bir buz tabakası oluşur. Bu durum buzun
altında kalan suyun sıcaklığının belirli bir seviyede kalmasını sağlar.
✓✓ Böylece deniz ve göllerde buz tabakasının altında kalan suda canlı hayat
devam eder.

b. LPG, LNG, İtici Gaz ve Soğutucu Gazlar

LPG (Liquid Petroleum Gas; Sıvılaştırılmış Petrol Gazı)

⌬⌬ LPG ham petrolün rafinerilerde işlenmesi esnasında veya petrol yataklarının
üzerinde bulunan doğal gazın ayrıştırılması ile elde edilir. Yakup Demir
⌬⌬ Normalde gaz hâlde olan bu maddeler basınç altında sıkıştırılarak depolandığın-
da sıvı hâle geçerler.
⌬⌬ LPG; renksiz, kokusuz, havadan ağır ve yanıcıdır.
⌬⌬ Bileşimi genelde %70 bütan (C4H10), %30 propan (C3H8) içerir.
⌬⌬ LPG havadan daha yoğundur, bu nedenle sızıntı ve kaçak durumlarında zemine
yakın yerde daha çok birikir.
⌬⌬ LPG kimyasal yapısından dolayı diğer yakıt türlerine göre; daha çevreci, verimli
ve yüksek enerjili bir yakıttır.

LNG (Liquid Natural Gas; Sıvılaştırılmış Doğal Gaz)

⌬⌬ LNG renksiz, kokusuz ve zehirsiz sıvıdır. −163 oC’de yoğunlaştırılarak sıvı hâle
getirilmiş doğal gazdır.
⌬⌬ LNG’nin %90’ı metan (CH4) gazıdır. Metanın yanında etan, propan, bütan hidro-
karbonlarını içeren yakıt türüdür.
⌬⌬ Doğal gaz sıvılaştırıldığında hacmi yaklaşık 600 kat küçülür.
⌬⌬ Doğal gaz genellikle boru hatlarıyla taşınır. Boru hatlarıyla taşınmasının mümkün
olmadığı yerlerde özel yapılmış çelik tanklarla taşıma yapılır.

3 Kimya Elbistan

Not:
☛☛Buhar özelliğinin ortadan
kalkarak gaz özelliğinin
başladığı sıcaklığa kritik
sıcaklık (Tk) denir.
☛☛Kritik sıcaklık, yoğunlaş-
ma noktası gibi gazlar için
ayırt edici (kimlik) özellikle-
rinden biridir.
Yakup Demir
N2(s)
Sıvı hava
(N2(s)- O2(s)
Ayrımsal damıtam düzeneği
Oksijen gazı; endüstride kaynak-
çılıkta ve çelik üretiminde, tıpta ve
farklı birçok alanda kullanılır.
Azot hem sıvı hem de gaz hâlde
kullanılır. Gübre sanayisinde, tıpta,
gıda sanayisinde gıdaların korun-
masında, otomobil ve uçak lastik-
lerinin şişirilmesinde, ani soğutma
gerektiren işlemlerde ve daha
birçok alanda kullanılmaktadır.
Kimya Elbistan
İtici Gazlar.
⌬⌬ İtici gazlar 40 °C sıcaklıkta, atmosfer basıncından daha yüksek basınca sahip
sıvılaştırılmış veya sıkıştırılmış gazlar olarak da tanımlanmaktadırlar.
⌬⌬ İtici gazlar aerosol sistemlerinin en önemli bölümüdür.
✓✓ Aerosoller, sıvı – gaz ya da katı – gaz heterojen karışımlarıdır.
✓✓ Bu karışımlar kapalı bir kapta karıştırılırsa kabın ağzındaki küçük bir delikten
püskürtülebilirler.
✓✓ Bu şekilde çalışan günlük hayatta kullandığımız deodorantlar, traş köpükleri, bö-
cek ilaçları, sprey boyalar vardır. Bu malzemelerin hepsinde itici gazlar kullanılır.
⌬⌬ İtici gaz olarak kullanılan bileşikler, sıvılaştırılmış gazlar ve sıkıştırılmış gazlar
olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
⌬⌬ Çoğunlukla itici gaz olarak önceleri kloroflorokarbon (CFC) bileşikleri kullanılıyor-
du. Kloroflorokarbon gazları ozon tabakasının incelmesine neden olduğundan bu
gazların kullanımı yasaklanmıştır. Bu gazların yerine hidrokarbonlar (n−bütan, izo-
bütan, propan), LPG, N2O, CO2 karışımları gibi gazlar kullanılmaya başlanmıştır.
Soğutucularda Kullanılan Gazlar (Soğutucu Akışkanlar)
⌬⌬ Ortamdan ısı alarak buharlaşan ve ortam sıcaklığını düşüren maddelere soğutucu
akışkanlar denir.
⌬⌬ Soğutucu akışkan olarak kullanılan maddenin basınçla sıvılaştırılabilmesi ve üze-
rindeki basınç kaldırıldığında genleşerek buhar hâline geçmesi gerekir.
⌬⌬ Soğutucu akışkanların özellikleri
✓✓ Kritik sıcaklığı yüksek, kaynama noktası düşük olmalıdır.
✓✓ Yanıcı ve zehirli olmamalıdır.
✓✓ Çevreye zarar vermemelidir.
✓✓ Uygulanabilir bir basınçla buharlaşmalı ve sıvılaşabilmelidir.
✓✓ Kimyasal olarak aktif olmamalı, dolaşım sistemindeki metallerle reaksiyona
girmemelidir.
✓✓ Kolay bulunur ve ekonomik olmalıdır.
✓✓ Oda koşullarında buhar hâlinde olmalıdır.
✓✓ Enerji tüketimi az olmalıdır.
⌬⌬ Soğutucularda önceleri amonyak(NH3) kullanılsa da zehirli etkisinden dolayı yerine
freon-12 (CCl2F2) kullanılmıştır.Freon-12 nin atmosfere (ozon tabakasına) zararla-
rından dolayı çoğu ülkede yasaklnamıştır.
⌬⌬ Günümüzde freon-12 yerine puron (kütlece %50 CH2F2, %50 C2HF5), soğutucu
akışkan olarak kullanılmaktadır.
⌬⌬ İdeal gazlar ve H2O gibi oda şartlarında sıvı olan gazlar soğutucu akışkan olarak
kullanılmazlar.
Havadan Azot ve Oksijen Eldesi
⌬⌬ Havada %78 N2, %21 O2, %0,9 Ar ve %0,1 diğer gazlar vardır.
⌬⌬ Azot ve oksijen gazlarını elde etmek için öncelikle hava soğutulup sıkıştırılarak sıvı
hâle getirilir.
✓✓ Bir atmosfer basınçta oksijenin kaynama noktası −183 oC, azotun kaynama
noktası −195,8 oC’dir.
✓✓ Sıvılaştırılmış havadaki azot ve oksijen gazları kaynama noktaları farkından
yararlanılarak ayrımsal damıtma ile ayrılır.
✓✓ Sıvı havadan önce, kaynama noktası düşük olan azot gazı sonra oksijen gazı
ayrılır.
✓✓ Elde edilen azot ve oksijen gazları özel çelik kaplarda depolanır.
4
 Kazanım Testi

4. İtici gazlar,
1. X maddesi ile ilgili,
• Akışkan özelliktedir. I. Deodorant

• Bulunduğu kabın hacmini alır. II. Traş köpükleri

bilgileri veriliyor. III. Sprey boyalar
Buna göre X maddesi, IV. Böcek ilaçları

I. Katı V. Gübre

II. Sıvı yargıların kaç tanesinde kullanılmaz?

III. Gaz A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
yargılarından hangileri olamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

2. Bir miktar buz, ağzı açık bir kapta bir odaya bırakılı-
yor. 5. Soğutucu akışkanlar ile ilgili,

Bir süre sonra, I. Kritik sıcaklığı yüksek olmalıdır.

Yakup Demir

I. Fiziksel değişim gerçekleşir. II. Yanıcı olmalıdır.

II. Toplam katı kütlesi azalır. III. Kaynama noktası yüksek olmalıdır.

III. Odanın içinde katı, sıvı ve gaz halinde H2O bu- yargılarından hangileri doğrudur?
lunabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Su döngüsü ile ilgili olarak,

I. Kirlenen suları arıtarak bu suları kullanılabilir

hale getirir. 6. Aşağıdaki yöntemlerden hangisi havadan azot ve
II. Yeryüzünde iklim ve bitki çeşitliliğini etkiler. oksijen gazları elde etmede kullanılabilir?

III. Bu döngü sayesinde su doğada yok olmaz. A) Damıtma B) Eleme D) Savurma

yargılarından hangileri doğrudur? D) Kaynatma E) Çalkalama

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 5 1-A 2-E 3-E 4-A 5-A 6-A

 2. Katılar
Not: a. Amorf (Şekilsiz) Katılar
⌬⌬ Amorf katılar; katıyı oluşturan atomların, iyonların, moleküllerin, gelişi güzel istiflen-
diği belli bir geometrik şekilleri olmayan şekilsiz maddelerdir.
⌬⌬ Tereyağı, lastik, cam, mum, parafin ve plastik amorf katılardır.
⌬⌬ Sabit bir erime sıcaklıkları yoktur.
⌬⌬ Isıtılınca önce yumuşarlar ve kıvamlı bir hal alırlar. Yumuşamanın olduğu sıcaklığa
camsı geçiş sıcaklığı denir.
✓✓ Örneğin cam ısıtıldığında önce yumuşar sonra akıcı olur. Akıcı hâle gelen cama
çeşitli şekiller verilebilir. Cam kırıldığında, cam parçaları eritilerek tekrar şekil
verilip kullanılabilir.
Katılar
b. Kristal katılar
Amorf Katılar Kristal Katılar ⌬⌬ Kristallerin yapıları ve özellikleri; tanecikleri bir arada tutan kuvvetlere bağlıdır.
Kristal katılar dört gruba ayrılır.

1. İyonik Katılar
⌬⌬ İyonik bağlı bağlı bileşiklerin katı hallerine iyonik kristal denir.
Kovalent Katılar
⌬⌬ İyonik katılarda anyon ve katyonlar arasında kuvvetli bir elektrostatik çekim vardır.
Moleküler Katılar Bu yüzden bağ yapısı sağlam, erime, kaynama sıcakları oldukça yüksektir.
⌬⌬ Genelde sert ve kırılgandırlar.
Metalik Katılar
⌬⌬ İyonik katılarda iyonlar sabit olduğundan elektrik akımını iletmezler, ancak suda çö-
zündüklerinde ya da erimiş hallerinde iyonlar serbest hale gelir ve elektrik akımını
Yakup Demir

iletir. Örnek; NaCl, MgO, CaO, KF …

b. Kovalent Katılar
⌬⌬ Çok sayıda atomun kovalent bağlarla üç boyutlu ağ örgülü yapıda bir arada bulun-
masıyla oluşan katılardır.
⌬⌬ Çok sert ve kararlıdırlar.
⌬⌬ Erime sıcaklıkları çok yüksektir.
⌬⌬ Genelde elektriği iletmezler.
⌬⌬ En çok bilinen kovalent kristaller; Elmas (C), grafit (C), kuvars (SiO2), silisyum
karbür (SiC) ve silisyum nitrür (Si3N4).

c. Moleküler Katılar
⌬⌬ Atom veya moleküllerin Van der Walls ya da hidrojen bağları tarafından bir arada
tutulduğu kristallerdir.
⌬⌬ Erime sıcaklıkları düşüktür.
⌬⌬ Yumuşaktırlar.
⌬⌬ Elektriği iletmezler.
⌬⌬ Örnek; I2, S8, P4, C10H8(naftalin), H2O, CO2(kuru buz)

d. Metalik Katılar
⌬⌬ Metaller metalik kristalden oluşurlar. En basit kristal yapısına sahip olmalarına
rağmen en düzenli ve kararlı katılardır. Sert ve yumuşak olabilirler.
⌬⌬ Erime noktaları genellikle yüksektir.
⌬⌬ Tel levha haline getirilebilir.
⌬⌬ Elektrik ve ısıyı iletirler.
⌬⌬ Örnek; Na, Ca, Pb gibi yüm metaller ve alaşımlar.

Kimya Elbistan 6
Elmas ve Grafitin Kristal Örgü Yapısı
Not:
⌬⌬ En iyi bilinen kovalent kristaller, karbon atomunun allotropları olan elmas ve grafittir.
⌬⌬ Elmasta her karbon atomu düzgün dört yüzlü olarak diğer dört karbon atomuna
kovalent bağ ile bağlıdır.
✓✓ Üç boyuta yayılmış kuvvetli kovalent bağlar, elmasın olağan üstü sertlik (bilinen
en sert madde) ve yüksek erime noktasında (3550 oC) bir kristal olmasını sağlar.
✓✓ Elektriği iletmez. Isı iletir.
✓✓ Cam kesmek ve matkap uçlarını sertleştirmek için kullanılır.
⌬⌬ Grafitteki kristal yapıda ise karbon atomları altıgen halkalar şeklinde dizilmiştir.
✓✓ Grafitteki bazı elektronlar serbestçe hareket ettiklerinden dolayı elektriği iletir.
✓✓ Grafitin yapısında zayıf bağlar (London kuvvetleri) etkili olduğundan elmasa göre ⌬⌬ Aynı tür atomların farklı şekilde
çok yumuşaktır. dizilmeleriyle oluşan farklı mad-
delere allotrop denir.
✓✓ Isıyı iletirler. Yumuşak ve kaygandır.
✓✓ Alloptropların fiziksel özellik-
✓✓ Grafit, kurşun kalemlerde, bilgisayar kaydedicilerinin ve daktiloların şeritlerinde de lerinin tümü, kimyasal özellik-
kullanılmaktadır. lerinin büyük kısmı farklıdır.
✓✓ Reaksiyona girme aktiviteleri
farklıdır. Reaksiyona girdikleri
madde aynı ise aynı ürünü
oluştururlar.
✓✓ Erime noktaları, molekül ge-
ometrileri, atomlar asarındaki
bağ açıları, tutuşma sıcaklık-
ları farklıdır.

Elmas
Yakup Demir

Tuzun (NaCl) Kristal Örgü Yapısı

⌬⌬ NaCl de her Na+ iyonu 6 Cl- iyonu tarafından, her Cl- iyonu ise 6 Na+ iyonu tarafın-
dan çekilerek iyonik kristal yapı oluşur. Kristal örgü nedeniyle bileşiklerin
formülü maddedeki atomların
sayıları oranını yansıtan en basit
formüldür. Sodyum klorür Na6Cl6
yerine NaCl şeklinde gösterilir.

Kristal Etkileşim Türü Tanecikler Özellikler Örnek

Katyon ve
Erime ve kaynama
anyonlar ara-
Katyon ve noktası yüksek, sert NaCl, CaO,
İyonik sındaki elekt-
anyonlar ve kırılgan, katı hâlde KBr, MgO
rostatik çekim
elektriği iletmez.
kuvvetleri
Erime noktası çok
yüksek, sert (grafit
Elmas, grafit,
Kovalent Kovalent bağ Atomlar yumuşak), genellikle
Kuvars, SiC
elektriği iletmez (grafit
hariç).
Van der Wa- Erime noktası düşük,
Moleküler als, hidrojen Moleküller yumuşak, elektriği H2O, I2,P4, S8
bağları iletmez.
Pozitif Erime noktası olduk- Li, Pb, Mg,
iyonlar ve ça yüksek, sert veya Ba gibi tüm
Metalik Metalik bağlar
serbest yumuşak, ısı ve elekt- metaller ve
elektronlar riği iletir. İşlenebilir. alaşımlar

7 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. Aşağıdaki verilen katılardan hangisi moleküler bir 4. Oda koşullarında NaCl maddesi ile ilgili,
kristal değildir?
I. Kristal yapılıdır.
A) Grafit B) Kuru buz C) Kar
II. Elektriği iletir.
D) Glikoz E) Fosfor III. Suda iyonlaşarak çözünür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

5. • Yemek tuzu

2. Kristal türü Örnek • Buz

• Plastik
I. İyonik kristal Yemek tuzu
• Mum
II. Kovalent kristal Şeker
• Kuvars
III. Metalik kristal Kalsiyum
yukarıda bazı katı maddeler örnek verilmiştir.
Yukarıda verilen kristal türüne ait örneklerden
hangileri doğrudur? Buna göre, kristal ve amorf katıların sayısı aşağı-
dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Yakup Demir

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Kristal Amorf
D) I ve III E) I, II ve III
A) 3 2
B) 2 3
C) 4 1
D) 1 4
E) 5 0

6. Amorf katılar ile ilgili,

I. Sabit bir erime noktaları yoktur.

3. Aşağıdaki katılardan hangisi elektrik akımını ilet-
mez? II. Isıtılınca yumuşamanın olduğu hale camsı geçiş
sıcaklığı denir.
A) Gümüş B) Elmas C) Grafit
III. Belirli geometrik şekilleri yoktur.
D) Kurşun E) Altın
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 8 1-A 2-D 3-B 4-D 5-A 6-E

3. Sıvılar Not:
a. Sıvılarda Viskozite
⌬⌬ Bir sıvının akmaya karşı gösterdiği direncin ölçüsü “viskozite”dir. Sıvı Viskozite ((mN/m2).s)
⌬⌬ Viskozitesi büyük olan sıvılar akmaya karşı dirençlidir. Viskozitesi küçük olan
Su 0,894
sıvılar ise hızlı akar.
Civa 1,526
⌬⌬ Sıvıların viskoziteleri, moleküller arası bağların sağlamlığı arttıkça artar.
Erimiş cam 50000-100000
⌬⌬ Viskozite, sıcaklık yükseldikçe genelde azalır. Kan 3-4
⌬⌬ Tanecikler arası çekim kuvveti büyük olan sıvıların viskozitesi, küçük olanlara Metanol 0,544
göre daha yüksektir. Örneğin suda bulunan hidrojen bağından dolayı suyun Gliserin 1200
viskozitesi birçok sıvıdan yüksektir.
Viskozitesi X > Y olan iki madde için;

• X’in moleküller arası etkileşimi Y

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
den büyüktür.
Sıvı Viskozite
I. Sıvı molekülleri arasındaki etkile- • X’in kaynama noktası Y den bü-
şim arttıkça akıcılık artar. Su 0,894 yüktür.

II. Viskozitesi düşük sıvıların buhar Gliserin 1200

• Y’nin buhar basıncı X den daha
basınçları yüksektir. Metil alkol 0,544 büyüktür.

III. Sıcaklığı artırılan bir sıvının visko-
zitesi genellikle artar.
Yargılarından hangileri doğrudur?
(Yalnız II)
Yukarıda oda koşullarında viskozite • Aynı ortamda kaynarken X’in bu-
değerleri verilen sıvıların moleküller har basıncı Y’ye eşittir.
arası etkileşimlerini büyükten küçü-
ğe doğru sıralayınız. • Y, X ten daha uçucudur.
(Gliserin > Su > Metil akol) • Y, X den daha akıcıdır.
Yakup Demir

b. Sıvı - Buhar Dengesi

⌬⌬ Moleküller arası çekim kuvvetlerini yenen moleküllerin sıvıyı terk etmesi olayına
buharlaşma denir.
⌬⌬ Bir maddenin ısı vererek gaz ya da buhar hâlden sıvı hâle geçmesine yoğunlaş-
ma (yoğuşma) denir.
⌬⌬ Sabit sıcaklıkta buharlaşma hızı ile yoğuşma hızı eşit olduğunda sistem dengeye
ulaşır. H2O(s) ⇌ H2O(g) şeklinde gösterilir.

H2O(g) H2O(g)

H2O(s)
H2O(s)

Yukarıdaki kapta buharı ile dengede
⌬⌬ Denge anında buhar fazındaki moleküllerin sıvı üzerine yaptığı basınca denge
bulunan saf suyun,
buhar basıncı (buhar basıncı) denir.
⌬⌬ Sıcaklık artırılırsa,
Sıvı - Buhar Basıncı
✓✓ Sıvı – buhar denge basıncı artar.
⌬⌬ Sıvının cinsine bağlıdır: Bir sıvının molekülleri arasındaki çekim kuvveti arttıkça
✓✓ Sıvı tanecikleri sayısı azalır.
(uçuculuğu azalır) sıvının buhar basıncı azalır.
✓✓ Gaz tanecikleri sayısı artar.
⌬⌬ Sıvının sıcaklığına bağlıdır: Sıcaklık arttıkça sıvıların buhar basıncı artar.
⌬⌬ Sıcaklık azaltılırsa,
⌬⌬ Sıvının saflığına bağlıdır: Saf bir sıvı içerisinde uçucu olmayan katı bir madde
sabit sıcaklıkta çözündüğünde sıvının buhar basıncı azalır. ✓✓ Sıvı – buhar denge basıncı azalır.

⌬⌬ Kabın büyüklüğüne ve sıvı-buhar dengesi kurulduktan sonra sıvının miktarına ✓✓ Sıvı tanecikleri sayısı artar.
bağlı değildir. ✓✓ Gaz tanecikleri sayısı azalır.

9 Kimya Elbistan

Not:
H2O(g)
H2O(s)
Yukarıdaki kapta buharı ile dengede
bulunan saf suyun,
⌬⌬ Sabit sıcaklıkta piston aşağı doğru
itilirse,
✓✓ Sıvı – buhar denge basıncı
değişmez.
Yakup Demir
✓✓ Sıvı tanecikleri sayısı artar.
✓✓ Gaz tanecikleri sayısı azalır.
⌬⌬ Sabit sıcaklıkta piston yukarı doğru
çekilirse,
✓✓ Sıvı – buhar denge basıncı
değişmez.
✓✓ Sıvı tanecikleri sayısı azalır.
✓✓ Gaz tanecikleri sayısı artar.
Kimya Elbistan
⌬⌬ Sıvının buhar basıncı atmosfer basıncına eşit olduğunda, sıvı kabarcıklarının yü-
zeye çıkarak patlaması olayına kaynama, o andaki sıcaklığa da kaynama sıcaklığı
denir.
⌬⌬ Açık kapta ısıtılan sıvının molekülleri, belirli bir kinetik enerjiye sahip olduklarında
sıvının yüzeyinden buharlaşarak ayrılırlar.
⌬⌬ Bir sıvının kaynama şartı: Pbuhar ≥ Pdış
⌬⌬ Kaynama sıcaklığı sıvının cinsine, saflığına ve dış basınca bağlıdır.
✓✓ Dış basınç arttıkça kaynama sıcaklığı da artar.
✓✓ Uçucu olmayan vir sıvının çözünmesı kaynama noktasını artıtır.
⌬⌬ Sıvının ilk sıcaklığı, miktarı ve ısıtıcı gücü kaynama sıcaklığını değiştirmez sadece
kaynama süresini değiştirir.
⌬⌬ Kaynama sıcaklığı yüksek olan sıvıların molekülleri arası çekim kuvveti daha faz-
ladır. Moleküller arası çekim kuvveti fazla olan sıvının uçuculuğu azdır. Uçuculuğu
az olan sıvıların buhar basıncı düşüktür. Yani kaynama sıcaklığı ile buhar basıncı
ters orantılıdır.
⌬⌬ Aynı ortamda kaynamakta olan sıvıların türleri farklı olsa da buhar basınçları aynı-
dır.
Kaynama ve Buharlaşma Olayının Birbirinden Farkı
⌬⌬ Saf sıvılarda kaynama belirli bir sıcaklıkta, buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.
⌬⌬ Kaynama sıvının her yerinde, buharlaşma sıvı yüzeyinde gerçekleşir.
⌬⌬ Dış basınç kaynama noktasını etkiler, buhar basıncını ve buharlaşmayı değiştir-
mez.
⌬⌬ Sıcaklık artışı kaynama noktasını etkilemez, buhar basıncını ve buharlaşmayı
arttırır.
⌬⌬ Sıvı yüzeyinin genişliği kaynama noktasını etkilemez, buharlaşma hızını arttırır.
⌬⌬ Uçucu olmayan katılar (tuz, şeker gibi) suda çözündüğünde kaynama noktası artar,
buhar basıncı ve buharlaşma hızı azalır.
⌬⌬ Moleküller arası çekim kuvveti arttıkça kaynama noktası artar, buhar basıncı ve
buharlaşma hızı azalır.
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
Ağzı açık özdeş iki kaba, aynı sıcaklık-
M
larda, eşit kütlelerde X ve Y saf sıvıları
ayrı ayrı konulmuştur. Bir süre sonra X H2O(g)
sıvısının tamamının buharlaştığı, Y sıvı-
sının ise bir kısmının buharlaştığı göz-
H2O(s)
lenmiştir.
Buna göre X ve Y sıvılarıyla ilgili,
Oda sıcaklığında yukarıdaki kapta sıvı-
I. Y’nin kaynama sıcaklığı X’inkinden sıyla dengede H2O buharı vardır. Sıcak-
daha yüksektir. lık değiştirilmeden M musluğu açılıyor
II. X sıvısı daha uçucudur. ve bir süre sonra sıvı-buhar dengesi
tekrar kuruluyor.
III. Y sıvısı daha akışkandır.
Buna göre,
karşılaştırmalarından hangileri doğru-
dur? I. Buharın yoğunluğu
(I ve II)
II. Buhar molekülü sayısı
III. Denge buhar basıncı
niceliklerinden hangileri artar?
(Yalnız II)
10
c. Doğal Olaylarda Sıvılar ve Özellikleri
Not:
1. Atmosferdeki Su Buharı (Nem)
⌬⌬ Havadaki su buharına nem denir.
✓✓ Havadaki su buharı oranı yağış durumuna ve sıcaklığa bağlı olarak değişir.
⌬⌬ Hava sıcaklığı 25 oC iken, suyun bu sıcaklıktaki denge buhar basıncı 24 Torr
kadardır. Yani bu sıcaklıkta su buhar basıncı 24 Torr’u geçmez.
✓✓ Su buhar basıncı 25 oC’ta 24 Torr iken “Hava neme doymuştur.” denir.
⌬⌬ Belirli sıcaklıkta, havadaki su buharı basıncının o sıcaklıkta suyun doygun buhar
basıncına oranına bağıl nem denir.
✓✓ Bağıl nem en fazla % 100 olur.
✓✓ Bağıl nem % 100 ise buhar basıncı, suyun havadaki kısmi basıncına eşittir.
✓✓ Nem olarak doygunluğa ulaşan havanın sıcaklığı düşerse yağmur yağmaya Hava sıcaklığının gece saatlerinde
başlar. ani düşmesiyle havadaki su buharı
yoğunlaşır ve yeryüzünü su damla-
cıkları kaplar. Buna çiy denir.
2. Gerçek ve Hissedilen Sıcaklık ile Bağıl Nem İlişkisi
Sabahın erken saatlerinde bitki-
⌬⌬ Belli bir yükseklikte ölçülen sıcaklığa gerçek sıcaklık denir. lerin yüzeyinde su damlacıklarını
⌬⌬ Hissedilen sıcaklık; termometrenin ölçtüğü hava sıcaklığından farklı olarak insan gözlemleyebiliriz. Gecenin ilerle-
vücudunun algıladığı sıcaklıktır. yen saatlerinde hava sıcaklığının
suyun donma noktasının altına
✓✓ Rüzgâr ve nem oranı hissedilen sıcaklığı etkiler. düşmesiyle su buharına doymuş
✓✓ Bağıl nem oranı arttıkça vücuttan buharlaşma yavaşlar, terleme ile vücudun havadaki su molekülleri katılaşır,
soğuma imkanı azalır. Vücut soğumayı sağlamak için, örneğin 40 oC’ta harca- yeryüzünü ince bir buz tabakası
yacağı kadar enerji harcar. O zaman hissedilen sıcaklık 40 oC olur. kaplar buna kırağı denir.
Yakup Demir

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Nem olarak doygunluğa ulaşan I. Saf bir sıvının birim yüzeyinden

havanın sıcaklığı düşerse yağmur
yağmaya başlar..
II. Bağıl nem % 100 ise buhar basın-
cı, suyun havadaki kısmi basıncına
eşittir.
III. Bağıl nem etkisi ile günlük hayatta
hava sıcaklığını vücudumuz daha
farklı hissedebilir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğ-
rudur?
(I, II ve III)
birim zamanda buharlaşan sıvı
miktarı sıcaklıkla değişmez.
II. Katı bir maddenin sıvıda çözün-
mesi buharlaşma hızını azaltır.
III. Deniz kenarında ve dağın tepe-
sinde aynı sıcaklık ve hava ko-
şullarında suyun buhar basıncı
farklıdır.
yargılarıdan hangileri doğrudur?
(Yalnız II)

11 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. 3. Aynı sıcaklıkta,

I. Saf su
II. Etil alkol
H2O(g) He(g)
M III. Tuzlu su
H2O(s)
yukarıdaki maddelerin buhar basınçlarının karşılaş-
Pistonlu bir kapta sıvısıyla dengede su buharı ve bir mik- tırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
tar helyum gazı vardır. verilmiştir? (Suyun kaynama noktası etil alkolün kayna-
Kaba sırasıyla ayrı ayrı şu işlemler uygulanıyor. ma noktasından yüksektir.)

I. Piston serbestken kap ısıtılıyor. A) III > I > II B) II > I > III C) I > III > II

II. Piston sabit tutularak kap ısıtılıyor. D) II > III > I E) III > II > I
Bu işlemlerden aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıka-
rılamaz?

A) II. işlemde He(g) basıncı artar.

B) I. işlemde hacim artar.
C) I. işlemde sıvı molekülleri sayısı artar.
D) II. işlemde suyun buhar basıncı artar.
E) I. İşlemde suyun buhar basıncı artar.
Yakup Demir

4. Buhar basıncı
P4

2. Buhar basıncı X
X Y Z
P3 P3
Y
P2 P2
P1 P1
Sıcaklık Sıcaklık
T1 T2 T1 T2 T3

Yukarıda X ve Y sıvılarının aynı ortamda buhar basın- Yukarıda X, Y ve Z sıvılarının buhar basıncı-sıcaklık
cı-sıcaklık grafiği verilmiştir. grafiği verilmiştir.

Buna göre, Buna göre,

I. Aynı ortamda X ve Y sıvıları kaynarken buhar ba- I. Aynı sıcaklıkta X in buhar basıncı daha yüksektir.
sınçları eşit olur.
II. Z nin tanecikleri arasındaki çekim kuvvetleri daha
II. Buhar baınçları eşit olduğundan Y sıvısının sıcaklı- yüksektir.
ğı daha yüksektir.
III. Y nin kaynama noktası X ve Z nin kaynama nok-
III. Aynı sıcaklıkta X daha uçucudur. tasında yüksektir.

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 12 1-C 2-E 3-B 4-C

4. Gazlar
a. Gazların Genel Özellikleri Not:
⌬⌬ Bulunduğu sıcaklıkta hiçbir basınç altında sıvılaştırılamayan ancak sıkıştırılabilir
akışkanlara gaz denir.
⌬⌬ Gaz gibi davrandıkları halde bulundukları sıcaklıkta basınç ile sıkıştırılarak sıvıla-
şabilen akışkanlara buhar denir.
✓✓ Buhar sıvılaşma özelliği dışında gaz ile aynı özellikleri taşır. Bu açıdan buhara
gaz denebilse de gaza buhar denilmemelidir.
⌬⌬ Buhar özelliğinin ortadan kalkarak gaz özelliğinin başladığı sıcaklığa kiritik sıcak-
lık denir.
⌬⌬ Kritik sıcaklık, yoğunlaşma noktası gibi gazlar için ayırt edici (kimlik) özelliklerin-
den biridir.
⌬⌬ Tanecikli yapıya sahiptir. Bu tanecikler atom veya moleküllerden oluşabilir.
⌬⌬ Gaz tanecikleri birbirinden çok uzaklarda bulunur. Bunun sonucu olarak,
✓✓ Gaz tanecikleri arasında büyük boşluklar vardır.
✓✓ Bu boşluklardan dolayı gazlar bir kuvvetin etkisiyle sıvılaşana kadar sıkıştırıla-
bilir.
✓✓ Yoğunlukları katı ve sıvılara göre oldukça düşüktür.
✓✓ Farklı gazlar birbirleri ile her oranda homojen olarak karışır.
✓✓ Gaz taneciklerinin hacimleri gazın kapladığı hacme göre yok denecek kadar
azdır.
⌬⌬ Gaz tanecikleri gelişi güzel, düzensiz ve sürekli haraket halindedir. (Brown hare-
keti). Bunun sonucu olarak,
✓✓ Belirli şekilleri ve hacimleri yoktur. İçinde bulundukları kabın şeklini ve hacmini
Yakup Demir
alırlar. Kabın her noktasına homojen olarak dağılırlar.
✓✓ Gaz tanecikleri birbirlerine ve kabın çeperlerine çarpar.
✓✓ İçinde bulundukları kabın çeperlerine çarparak kaba kuvvet uygularlar. Bunun
sonucu olarak gaz basıncı oluşur.
✓✓ Gaz basıncı kabın her noktasında aynıdır.
⌬⌬ Aynı sıcaklıktaki gazların ortalama kinetik enerjileri eşittir.
✓✓ Ortalama kinetik enerji sadece sıcaklıkla değişir.
✓✓ Sıcaklık artışı ile ortalama kinetik enerji de artar.
✓✓ Bunun sonucu olarak da taneciklerin hızı ve kaba uyguladıkları basınç artar.
⌬⌬ Esneklik ve genleşme gazlar için ayırt edici bir özellik değildir. Dışarıdan ısı ala-
rak (endotermik) genleşirler.
⌬⌬ Gazlar, titeşim, öteleme ve dönme hareketi yaparlar. (Tek atomlu gazlar, He, Ne...
yalnız öteleme hareketi yapar.)

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Genleşmeleri endotermiktir. Gazlar ile ilgili,

II. Aynı sıcaklıkta gazlar için ortala-
ma kinetik enerjisi ayırt edici özel-
liktir.
III. Bulunduğu sıcaklıkta basınçları
artırılarak sıvılaştırılabilir.
Gazlar için yukarıdaki yargılarından
hangileri doğrudur?
(Yalnız I)
I. Titreşim, öteleme ve dönme hareketi
yaparlar.
II. Tanecikli yapıya sahiptirler.
III. Sıcaklık artışı ile ortalama kinetik
enerji de artar.
yargılarından hangileri kesinlikle doğ-
rudur?
(II ve III)

13 Kimya Elbistan
 b. Gaz Davranışlarını Etkileyen Özellikler
Not: ⌬⌬ Gazların davranışları mol sayısı, sıcaklık, hacim ve basınca bağlı olarak değişir.

1. Mol Sayısı
⌬⌬ Gazın miktarı mol sayısı ile belirlenir.
⌬⌬ Mol sayısı gazın basıncı ve hacimi ile doğru orantılıdır.

2. Sıcaklık
⌬⌬ Sıcaklık maddelerin sahip oldukları ısının göreceli bir ölçüsüdür. Sıcaklık ölçümü
için değişik termometreler kullanılır.
⌬⌬ Kimyada genellikle derece Celsius (oC, selsiyus) ve Kelvin (K) sıcaklık birimleri
kullanılır.
⌬⌬ Gazlar için ortalama kinetik enerji, mutlak sıcaklık ile doğru orantılıdır.
✓✓ Mutlak sıcaklık (T) birimi (K)’dir.
✓✓ T(K) = t (oC) + 273,15
⌬⌬ Mol sayısı sabit olan bir gazın mutlak sıcaklığındaki değişim basıncını ya da hac-
mini doğru orantılı olarak etkiler.

3. Hacim
⌬⌬ Sabit hacimli kaplarda mol sayısının ve sıcaklığın değişimi, basıncı etkilerken
hacmi değiştirmez.
⌬⌬ Sürtünmesiz hareketli pistonla kapatılmış kaplar ile elastik balonlarda ise mol sayı-
sı ve sıcaklık değişimi ile basınç değişmezken hacim değişir.
Yakup Demir

⌬⌬ Hacim birimleri arasındaki ilişki,

1 mL = 1 cm3
1 dm3 = 1.10-3 m3 = 1 L
1 L = 1000 mL = 1000 cm3

4. Basınç
⌬⌬ Gaz basıncı, gaz taneciklerinin bulundukları kapın çeperlerine yaptıkları çarpmalar-
dan kaynaklanır.
⌬⌬ Basınç birimi olarak genlde atmosfer (atm) kullanılır.
⌬⌬ Uluslararası birim sistemine (SI) göre basınç birimi N/m2 veya pascal (Pa)’dır.
Basınç birimleri arasındaki ilişki,
1 Pa = 1 N/m2 = 1 kg/m.s2
1 bar = 105 Pa
1 atm = 101325 Pa
1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg
1 atm = 760 torr

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

• torr Aşağıdakilerden hangisi gaz davranış-

larını etkileyen niceliklerden biri değil-
• pascal
dir?
• atm
A) Hacim B) Basınç
• joule
• kelvin C) Esneklik D) Mol sayısı

Yukarıdakilerden kaç tanesi basıç E) Sıcaklık

birimidir? (3)

Kimya Elbistan 14
c. Saf Maddelerin Hâl Değişimleri
Not:
⌬⌬ Saf maddelerin hâl değiştirme sıcaklıkları sabittir.
✓✓ Bu sıcaklıkta maddelere verilen enerji potansiyel enerji olarak depo edilir ve
maddenin fiziksel hâlinin değişmesini sağlar.
✓✓ Bir maddenin fiziksel hâli değişmeden sıcaklığı artıyorsa, maddenin kinetik
enerjisi artar.
✓✓ Bir maddeye ısı verilirken sıcaklık yükselirse ortalama kinetik enerji artar,
sıcaklık yükselmezse potansiyel enerji artar.
✓✓ Sonuç olarak, bir maddenin yapısına verilen enerji ya maddenin sıcaklığını
değiştirir ya da fiziksel hâlini değiştirir.
⌬⌬ Maddelerin basınç ya da sıcaklıkları değiştirildiğinde hâl değiştirebilirler. Hâl deği-
şimleri ile ilgili suyun aşağıdaki grafiğini inceleyebilirsiniz.

Sıcaklık oC Katı

Er
im
e
a
nm
Do

Sıvı

II. Ok

I. Ok

0
Gaz
Zaman (t)
Yakup Demir
1. bölge 2. bölge 3. bölge 4. bölge 5. bölge
katı katı + sıvı sıvı sıvı + gaz gaz

I. Ok yönünde ısıtılan saf bir katı için

⌬⌬ 1. 3. ve 5. bölgelerde,
✓✓ Sıcaklık artar.
✓✓ Kinetik enerji artar. Potalsiyel enerji değişmez.
✓✓ Madde homojen görünümlüdür.
⌬⌬ 2. ve 4. bölgelerde,
✓✓ Sıcaklık sabittir.
✓✓ Kinetik enerji değişmez. Potansiyel enerji artar.
✓✓ Madde hetorojen görünümlüdür.

II. Ok yönünde soğutulan saf bir gaz için,

⌬⌬ 1. 3. ve 5. bölgelerde,
✓✓ Sıcaklık azalır.
✓✓ Kinetik enerji azalır. Potansiyel enerji değişmez.
✓✓ Madde homojen görünümlüdür.
⌬⌬ 2. ve 4. bölgelerde,
✓✓ Sıcaklık sabittir.
✓✓ Kinetik enerji değişmez. Potansiyel enerji azalır.
✓✓ Madde hetorojen görünümlüdür.

15 Kimya Elbistan
Kazanım Testi

1. Gazlar ile ilgili, 4. Sıcaklık oC

I. Gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre daha dü-

şüktür.
t
II. Gaz taneciklerinin ortalama kinetik enerjileri mut-
lak sıcaklığa bağlıdır.
III. Gazın hacmi bulunduğu kabın hacmine eşittir.
0 a b c Zaman (t)

yargılarından hangileri doğrudur?
Yukarıda saf bir katının ısıtılmasıyla ilgili sıcaklık - zaman
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II grafiği verilmiştir.

D) I ve III E) I, II ve III Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) t, katının kimlik özelliğidir.

B) c anında madde tamamen sıvı haldedir.
C) a - b aralığında madde heterojen görünümlüdür.
D) t, katının kütlesi ile değişir.
E) 0 - a aralığında kinetik enerji artar.
2. 100 oC taki su buharı 0 oC taki buz haline dönüşür-
ken,

I. Kimyasal özellik
II. Kinetik enerji
III. Potansiyel enerji
Yakup Demir

yarılarından hangileri değişir?

A) Yalnız I I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. X, Y ve Y maddelerinin normal basınçta erime ve kay-

nama noktaları şöyledir: 5. Buharı ile dengede olan kapalı bir kaptaki sıvı ısıtı-
lırsa,
Erime Noktası (oC) Kaynama Noktası (oC)
X -13 61 Toplam kütle Toplam Toplam
Y 14 92 potansiyel enerji kinetik enerji
Z 28 159

Aynı basınçta X, Y ve Z maddeleri ile ilgili,

Zaman (t) Zaman (t) Zaman (t)
I. X’in gaz olduğu durumda Y ve Z sıvı olabilir.
I II III
II. Y’nin katı olduğu durumda X ve Z sıvı olabilirler.
grafiklerinden hangileri doğru olur?
III. Z’nin sıvı olduğu sıcaklıkta X ve Y sıvı veya gaz
olabilirler. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 16 1-E 2-D 3-C 4-D 5-C

5. Plazma
Not:
⌬⌬ Bir maddenin serbest elektron, serbest radikal, iyon bulutu, foton (ışık taneciği)
ve nötr gaz moleküllerinin bir arada bulunduğu hâline plazma hâl denir.
✓✓ Bu şekilde oluşan her tanecik karışımı plazma olmayabilir. Plazma olabilmesi
için artı yüklü iyon ve eksi yüklü elektronların birim hacme düşen sayılarının
belli bir değerin üzerinde olması gerekir.
⌬⌬ Plazmalar doğal ya da yapay yollarla oluşabilir.
⌬⌬ Maddelerin gaz hâllerinin ısıtılmasıyla sıcak plazma, maddenin içinden ışık geçiri-
lerek oluşan plazmalara ise soğuk plazma denir.
⌬⌬ Plazmanın başlıca özellikleri
✓✓ Plazmalar yüklü parçacıklar olduklarından manyetik ve elektriksel alandan
etkilenir.
✓✓ Plazmanın kütlesinin büyük çoğunluğunu serbest hâldeki yüklü parçacıklar
oluşturmasına rağmen dış ortama karşı yüksüzmüş gibi davranırlar. Bunun
nedeni eksi ve artı yüklü taneciklerin eşit olmasıdır. Plazmalar bu özellikleri
sebebiyle ışığı geçirmez, dağıtır.
✓✓ Plazmada meydana gelen herhangi bir değişiklik her yöne ışık hızıyla iletilir.
Fakat bir gaz içinde meydana gelen bir değişiklik her yöne ses hızıyla iletilir. Bu
özellik sayesinde plazma tanecikleri arasında enerji ışık hızıyla taşınır.
✓✓ Plazmalarda madde tanecikleri bulundukları kapta bulut şeklinde kümelenir.
Gaz hâlinde ise madde tanecikleri bulunduğu kabın tamamını homojen olarak
kaplar.
✓✓ Plazmaların yapılarında çok fazla yüklü serbest parçacıklar olduğundan ısı ve
elektriği metallerden daha çok iletir.
✓✓ Kimyasal tepkimelerin hızı plazma ortamında çok hızlı gerçekleşir. Yakup Demir

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Plazmalar, • Elektron
• Serbest redikal
I. Bulundukları kapta bulut şeklinde
kümelenirler. • Foton
II. Işığı geçirmeyip dağıtırlar. • Anyon
III. Yapay yollarla oluşabilirler. • Katyon
yargılarından hangileri doğrudur? Yukarıdakilerden kaç tanesi madde-
nin plazma halinde bulunabilirler?
A) Yalnız I B) Yalnız II
A) 5 B) 4 C) 3
C) I ve II D) II ve III
D) 2 E) 1
E) I, II ve III

17 Kimya Elbistan
Konu Tarama Testi 1

1. LPG ile ilgili, 4. Aşağıdaki işlemlerden hangisi viskozite ile ilgili de-
ğildir?
I. Yakıt olarak kullanılır.
A) Yoğurdun su katılarak ayran yapılması.
II. Soğutucu gaz olarak kullanılır.
B) Balın ısıtılrak daha akışkan hale getirilmesi.
III. Bir gaz karışımıdır.
C) Buzdolabından çıkarılan kremanın ekmeğe kolay
yargılarından hangileri doğrudur? sürülememesi.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Aynı hacme sahip kaplara alkolün gliserinden daha

önce doldurulması.
D) I ve III E) I, II ve III
E) Derin dondurucularda soğutucu akışkan olarak pu-
ran gazının kullanılması.

2. Suyun 97 oC taki sıvı-buhar basıncı 646 mmHg dır. 5.

Buna göre,

I. Kebeli köyünde su 97 oC ta gaz halide ise bu köy

deniz seviyesinden daha yüksektedir.
II. Elbistan şehrinde su 97 oC ta kaynıyor ise bu şehir
deniz seviyesinden daha alçaktadır.
Yakup Demir

III. Kahramanmaraş şehrinde su 97 oC ta henüz kay-

namıyor ise sıvı buhar basıncı bu şehirde 646
mmHg den büyüktür. Yukarıda grafitin örgü yapısı verilmiştir.

yargılarından hangileri yanlıştır? Buna göre grafit ile ilgili,

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Yumuşak ve kaygandır.

II. Elektrik ve ısıyı iletir.
D) II ve III E) I, II ve III
III. Kovalent kristaldir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. 0 oC taki buz parçasının bir kısmı eritilinceye kadar ısıtı-

lıyor.

Buna göre,

I. Kinetik enerji değişmemiştir.

II. Potansiyel enerji artmıştır.
III. Sıcaklık artmıştır. 6. Aşağıda verilen katılardan hangisinin kristal türü
farklıdır?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) SiC B) H2O C) NH3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) HF E) SO2
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 18 1-D 2-B 3-C 4-E 5-E 6-A

 Konu Tarama Testi 1

7. Sıvıların akmaya karşı göstermiş olduğu direnç

10. Sıcaklık oC
ile ilgili,

I. Viskozite olarakta bilinir.

II. Akıcılığı yüksek olan sıvılarda daha yüksektir. t

III. Sıcaklık arttıkça gösterilen direnç azalır.

yargılarından hangileri doğrudur?

Zaman (dk)
0 3 8
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Yukarıda saf X katısının ısıtılasına ait sıcaklık - za-
man grafiği verilmiştir.
D) I ve III E) I, II ve III
Buna göre,

I. 3. dakikadan itibaren erimeye başlar.

II. Erirken ısı sabittir.
8. Sıvılar ile ilgili,
III. 3 ie 8. dakika arası potansiyel enerji artmıştır.
I. Sıkıştırılabilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
II. Akışkandırlar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. Belirli şekilleri yoktur.
D) I ve III E) I, II ve III
yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III
Yakup Demir

11. Sabit hacimli kapalı bir kapta bulunan bir miktar X

gazı ısıtılıyor.

Buna göre,
9.
I. Moleküllerin ortalama kinetik enerjisi

2. kap II. Yoğunluğu

20 g saf su
III. Basıncı

niceliklerinden hangileri değişir?

1. kap
10 g saf su A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III
Yukarıda özdeş kaplar aynı sıcaklıktadır.

Buna göre,

I. Buhar basınçları eşittir.

II. Kaynamaya başlama sıcaklıkları farklıdır.
III. Her iki kaptada sıvı buharı ile dengededir. 12. Aşağıdakilerden hangisi gazların davranışlarını
etkileyen niceliklerden birisi değildir?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Mol sayısı B) Basınç C) Hacim
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Kütle E) Sıcaklık
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 19 7-D 8-A 9-C 10-D 11-D 12-D

Konu Tarama Testi 2

1. Sıvı havanın ayrımsal damıtılmasıyla ilgili, 4.

I. Kalsiyum I. CO2

II. Azot II. SO2

III. Argon III. SiO2

IV. Oksijen Yukarıdakilerden hangileri moleküler katılara ör-

nek verilebilir?
V. Demir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
maddelerinden kaç tanesi elde edilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III

5. Viskozite ile ilgili,

2. İyonik kristaller ile ilgili,
I. Moleküler arası çekim kuvveti azaldıkça viskozi-
I. İyonlar elektrostatik çekim kuvveti ile birarada te artar.
tutulur.
II. Viskozitesi düşük olan sıvının akıcılığı daha
II. Eriyikleri elektrik akımını iletir. yüksektir.
Yakup Demir

III. Erime kaynama noktaları yüksektir. III. Viskozitesi yüksek olan sıvının kaynama noktası
daha yüksektir.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

3. Bağıl nem ile ilgili, 6. Bir gazın soğutucu akışkan olarak kullanılabilme-
si için,
I. Havadaki su buharı olarak bilinir.
II. %100 ise buhar basıncı, suyun havadaki kısmi I. Çevreye zararlı olmamalıdr.
basıncına eşittir. II. Düşük maliyetli olmalıdır.
III. %100 den küçükse buharlaşma gerçekleşir. III. Renksiz ve kokusuz olmalıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? özelliklerinden hangilerine sahip olması gerek-
mez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 20 1-C 2-E 3-D 4-C 5-A 6-C

 Konu Tarama Testi 2

7. Soğutucu akışkanlar ile ilgili,

10. Buhar basıncı (mmHg)
I. Freon-12 atmosfere zarar verir. X Y
760
II. Günümüzde genelde puron soğutucu akışkan
olarak kullanılır.
III. Su buharı soğutucu akışkan olarak kullanıla-
maz. Sıcaklık (oC)
T1 T2
yargılarından hangileri doğrudur?
Buhar basınçlarının sıcaklıkla değişimi grafikte
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II belirtilen X ve Y sıvıları ile ilgili,

D) II ve III E) I, II ve III I. Y, X e göre daha uçucudur.

II. X in moleküller arası çekim kuvveti Y nin mole-
küller arası çekim kuvvetinden büyüktür.
III. T1 ve T2 sırasıyla X ve Y nin 760 mmHg basınç-
taki kaynama sıcaklıklarıdır.
8. Aşağıdaki katılardan hangisinin kristal türü yanlış
verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

Katı Kristal türü

A) Etil alkol Kovalent kristal D) I ve III E) I, II ve III

B) Potasyum Metalik kristal

C) Kuvars Kovalent kristal
Yakup Demir

D) Kuru buz Moleküler kristal

E) Sud kostik İyonik kristal

11. I. Isıya dayanıklı tıbbi malzemelerde

II. Neon tüplerinde
III. Buz dolaplarında ısıyı ayarlamada
9. Sıcaklık oC
Yukarıdakilerden hangileri plazmanın kullanım
alanlarındandır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

2 6 10 14 Zaman (dk) D) II ve III E) I, II ve III

Yukarıdaki grafikte saf katı olan X maddesine ait sı-
caklık - zaman grafiği verilmiştir.

Buna göre,

I. Madde 8. dakikada sıvı haldedir.

II. Madde 3. dakikada hetorojendir. 12. Aşağıdakilerden hangisi bir basınç birimi değil-
dir?
III. Maddenin 10 ile 14. dakikalar arasında kinetik
enerjisi artar. A) Torr B) Atmosfer C) Pascal

yargılarıdan hangileri doğrudur? D) Bar E) Newton

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 21 7-E 8-A 9-C 10-B 11-C 12-E

Konu Tarama Testi 3

1. LNG ile ilgili, 4. İdeal pistonlu bir kapta bulunan X gazının mutlak
sıcaklığı artırılırsa,
I. Çelik tanklarda taşınabilir.
I. Hacim
II. Sabit bir kaynama noktası vardır.
II. Ortalama kinetik enerji
III. Renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdır.
III. Öz kütle
yargılarından hangileri doğrudur?
niceliklerinden hangileri artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

2.

5. Bir miktar oksijen gazı ile ilgili,

I. Sabit hacimde sıcaklık artırılırsa moleküller ara-

sı uzaklık artar.

Elmas II. Sabit basınçta sıcaklık artırılırsa moleküller ara-

Yakup Demir

Yukarıda elmasın örgü yapısı verilmiştir. sı uzaklık azalır.

III. Sabit sıcaklıkta basınç artırılırsa moleküller ara-
Buna göre elmas ile ilgili,
sı uzaklık değişmez.
I. Cam kesmek ve matkap uçlarını sertleştirmek yargılarından hangileri doğrudur?
için kullanılır.
II. Erime sıcaklığı çok yüksektir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

III. Moleküler kristaldir. D) II ve III E) I, II ve III

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

6. H2O(s) → H2O(k)

Yukarıdaki değişim için,

I. Hacim artar.
II. Kütle değişmez.
III. Kimlik yapısı değişir.
3. Aşağıdakilerden hangisinin oda koşullarında be-
lirli bir hacmi ve şekli vardır? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Azot gazı B) Oksijen gazı C) Helyum A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) Sodyum E) Su D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 22 1-D 2-C 3-D 4-C 5-B 6-C

 Konu Tarama Testi 3

7. Maddenin plazma ve gaz hali ile ilgili, 10. Aşağıda verilen katılardan hangisinin kristal türü
farklıdır?
I. Maddedeki her hangi bir değişiklik ışık hızı ile
iletlir. A) Amonyak B) Sönmüş kireç C) Buz

II. Bulundukları kaplarda homojen olarak dağılırlar. D) Tuz ruhu E) Beyaz fosfor
III. Belirli şekil ve hacimleri yoktur.

yargılarından hangileri her ikisi içinde ortaktır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

11. Kaynama sıcaklığı,

I. Dış basınç
II. Sıcaklık
8. İtici gazlar ile ilgili,
III. Sıvının cinsi
I. Sıvı - gaz karışım olabilirler.
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
II. Hidrokarbonlar itici gaz olarak kullanılabilir.
Yakup Demir

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. Sıvısı ile dengede olan gazlardır.

yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) I, II ve III

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

12. Sıvı Viskozite ((mN/m2).s)

9. Gazlar ile ilgili, A 12
B 3
I. Her oranda homojen karışır.
C 0,5
II. Her yöne doğru birbirinden bağımsız hareket
ederler. Yukarıda aynı koşullarda viskoziteleri verilen A,
B ve C sıvılarının kaynama noktalarının kıyaslan-
III. Kabın her noktasına aynı basıncı yaparlar. ması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
yargılarından hangileri doğrudur? verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) A > B > C B) C > B > A C) B > C > A

D) II ve III E) I, II ve III D) C > A > B E) A > C > B

Kimya Elbistan 23 7-B 8-E 9-E 10-B 11-D 12-A

Genel Tarama Testi 1

1. Değişim Değişim Türü 4. Simyacılar,

I. Etin çürümesi Kimyasal • Nanotüp

II. Hamurun mayalanması Fiziksel • Altın
III. Odunun yanması Kimyasal • Barut

Yukarıda verilen değişimler ve karşısında verilen • Mürekkep

değişim türü hangilerinde yanlış verilmiştir? • iPhone X

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II yukarıdaki maddelerden kaç tanesini kullanma-

mıştır?
D) II ve III E) I, II ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
BBB
BBB

5.
2. Aşağıdakilerden hangisinin kaynama noktası en
düşük olması beklenir? (1H, 6C) I. Mezür

A) C2H4 B) C3H8 C) C3H6

II. Beherglas
D) C4H8 E) C5H12
Yakup Demir

AAA
III. Deney tüpü

Yukarıda verilen laboratuvar araçlarının hangileri-

nin karşısında verilen ismi doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
3. Madde Buhar basıncı (mmHg)
A 444
CCC
B 222
C 111

Buhar basınçları yukarıdaki gibi olan aynı koşul-

lardaki A, B ve C saf sıvıları ile ilgili,
6. 7
Xa iyonunun çekirdek yükü nötron sayısına eşit
I. Moleküller arası çekim kuvveti en fazla olan C ve elektron sayısı nötron sayısında büyük oldu-
maddesidir. ğuna göre,

II. En uçucu A maddesidir. I. a < 0 dır.

III. Kaynama noktası en yüksek olan B maddesidir. II. Xa iyonu katyondur.

yargılarından hangileri doğrudur? III. Kütle numarası 14 tür.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III
CCC
CCCC

Kimya Elbistan 24 1-B 2-A 3-C 4-B 5-C 6-C

 Genel Tarama Testi 1

7. CO2 molekülü için,

10. Maddenin plazma hali için,
I. Atomlar arası polar kovalent bağ vardır.
I. İyonize gaz da denir.
II. Molekül apolardır.
II. Güneş örnek verilebilir.
III. Elektron ortaklaşması ile kimyasal bağ oluştur-
III. Pozitif ve negatif iyonlar bulunur.
muştur.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (6C, 8O)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III
EEE
EEE

8. X(g) + e- → X-(g) + 318 kJ

Y(g) + e- → X-(g) +2 57 kJ 11. C2H5OH maddesi ile ilgili,
Aynı grupta bulunan X ve Y elementleriyle ilgili verilen
denklemlere göre, I. 3 tür molekül içerir.

I. X in elektron alma isteği Y den büyüktür. II. 9 tane atom içerir.

III. Kaynama sırasınca sıcaklık sabit kalır.
Yakup Demir

II. X in atom hacmi Y ninkinden küçüktür.

III. Verilen enerjiler atomların iyonlaşma enerjileri- yargılarından hangileri doğrudur?
dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
DDD
D) II ve III E) I, II ve III

EEE

9. Periyodik sistemde aynı periyotta yer alan ele-

mentlerde atom çapı arttıkça,

I. Çekirdeğin çekim gücü

12. NH3 gazının kaynama noktası -33,44 oC, kritik sıcak-
II. Elektron ilgisi
lığı 132,4 oC dir.
III. Metalik özellik
Buna göre, aşağıdaki hangi sıcaklık değerinde
özelliklerinden hangileri artar? NH3 gazı basınç artırılarak sıvılaştırılamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) -22 oC B) 0 oC C) 112 oC

D) I ve III E) I, II ve III D) 127 oC E) 155 oC

BBB EEE

Kimya Elbistan 25 7-E 8-E 9-B 10-E 11-D 12-E

Genel Tarama Testi 2

1. Kimya disiplinleri ile ilgili, 4. Mg(k) ve NaCl(suda) maddeleri ile ilgili,

I. Kandaki kolesterol oranını hesaplama biyokim- I. İkiside saf maddedir.

yanın ilgi alanıdır.
II. Suyun analizi analitik kimyanın ilgi alanıdır.
III. Maddenin enerjisi ve hesaplaması fizikokimya-
nın ilgi alanıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
II. Erime ve kaynama noktaları sabittir.
III. Homojendirler.
yargılarından hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2.

Yukarıdaki güvenlik işareti için, 5. Aşağıdakilerden hangisinde maddenin kimlik ya-

pısı değişmemiştir?
Yakup Demir

I. Yakıcı maddedir.
II. Oksitleyicidir. A) Yaprağın sararması

III. Toksiktir. B) Üzümden sirke eldesi

C) Şeker pancarından şeker eldesi
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Gümüşün zamanla kararması
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Suyun elektrolizi
D) II ve III E) I, II ve III

3. Pozitif yüklü iyonun nötron sayısı ve kütle numa-

rası bilinen X elementinin, 6. Plazma halinin özellikleri ile ilgili,

I. Yükü I. Manyetik alanlardan etkilenirler.

II. Nötr haldeki elektron sayısı II. Elektriksel alanlardan etkilenmezler.

III. Proton sayısı III. Isı ve elektriği iyi iletirler.

niceliklerinden hangileri bulunabilir? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 26 1-E 2-C 3-D 4-B 5-C 6-D

 Genel Tarama Testi 2

7. PCl3 bileşiği ile ilgli, 10. Aşağıdaki verilen türler ve sınıflandırmalarından

hangisi yanlıştır?
I. Atomları arasında polar kovalent bağ vardır.
II. Yoğun fazda molekülleri arasında dipol - dipol Tür Sınıf
etkileşim gözlenir.
A) Ar Atom
III. 10 çift ortaklanmamış elektron bulundurur.
B) Mg+2 İyon
yargılarından hangileri doğrudur? (15P, 17Cl) C) NaCl Molekül
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) S8 Molekül
E) K Atom
D) II ve III E) I, II ve III

11. X elementi bileşiklerinde sadece -1 değerlik olabili-

yor.

Buna göre X elementi ile ilgili,

8. Sıvı Viskozite ((mN/m2).s) I. Hidrojenli bileşiği kuvvetli asit özelliği gösterir.

Su 0,894
II. Grubunun elektron alma eğilimi en fazla olan
Gliserin 1200 elementidir.
Methanol 0,544
III. Oda koşullarında gazdır.
Yakup Demir

Yukarıda oda koşullarında viskozite değerleri

yargılarından hangileri yanlıştır?
verilen sıvıların moleküller arası etkileşimlerinin
karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğ- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ru olarak verilmiştir?
D) I ve III E) I, II ve III
A) Su > Methanol > Gliserin
B) Gliserin > Su > Methanol
C) Methanol > Su > Gliserin
D) Gliserin > Methanol > Su
E) Su > Gliserin > MethanoL
12.
X
Y
Z

Yukarıdaki periyodik sistemde yerleri gösterilen

X, Y ve Z element atomları ile ilgili,
9. Aşağıda verilen maddelere ait katı türlerinin sınıf-
landırılmasından hangisi doğrudur? I. Elektron ilgisi en büyük olan Y dir.
II. Elektronegatifliği en büyük olan X tir.
Yemek tuzu Kezzap Kalay
III. Atom hacmi en büyük olan Z dir.
A) Kovalent kristal Moleküler kristal İyonik kristal
yargılarından hangileri doğrudur?
B) İyonik kristal Kovalent kristal Metalik kristal
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) İyonik kristal Moleküler kristal Metalik kristal
D) Metalik kristal Kovalent kristal İyonik kristal D) I ve III E) I, II ve III

E) Metalik kristal Amorf Kovalent kristal

Kimya Elbistan 27 7-E 8-B 9-C 10-C 11-A 12-E

 Kimya Elbistan

“ ” youtube kanalı

Video Defter

Not:
Dünyadaki suyun %97’si tuzlu
sudur. Okyanus, deniz ve tuz
göllerinin suları tuzlu olduğu
için günlük yaşamda kulla-
nılamaz. Nehirler, akarsular,
tatlı su gölleri ve yeraltı suları
kullanılabilir su kaynaklarıdır.
Yakup Demir
Kimya Elbistan
1. Su ve Hayat
a. Suyun Varlıklar İçin Önemi
⌬⌬ Su, besinlerin sindiriminde rol alırken besinlerin parçalanması ile oluşan atık mad-
delerin akciğer ve böbreklere taşınıp dışarı atılmasını sağlar.
⌬⌬ Vücudun ısı dengesini sağlar.
⌬⌬ Kanın %83’ü, kemiklerin %22’si, beyin ve kasların %75’i sudur. Su vücudun enerji
ihtiyacının karşılanmasında önemli rol oynar.
⌬⌬ Deri ve cildin nemlenmesini sağlar, vücuttaki gözenekleri açık tutar. Erken yaşlan-
mayı, saçlarda matlaşmayı ve kabızlığı önler.
⌬⌬ Beyin su içerisinde görevini sürdürür. Beyinde suyun azalması beyin fonksiyonla-
rının kaybolmasına yol açar. Susuz kalındığında sersemlik, algılama yeteneğinde
düşme, karar verme mekanizmasında bozulmalar olur.
⌬⌬ Böbreklerin dengeli çalışmasını sağlar.
⌬⌬ Vücutta oluşan toksik maddelerin dışarı atılmasını sağlar.
⌬⌬ Kanın işlevini yerine getirmesini sağlar. Vücuda alınan besinler ve oksijen gazı
kanla birlikte hücrelere taşınır.
⌬⌬ Hayati organlara yastık görevi yapar.
⌬⌬ Kayganlaştırıcı etkisi nedeniyle eklem ve organların rahat çalışmasını sağlar.
⌬⌬ Nefes alıp verme sırasında boğazda kurumaları önler. Yutkunmayı kolaylaştırır ve
rahat nefes almayı sağlar.
⌬⌬ Vücuttaki su dengesi, dikkat yetersizliği sorununu gidermeye yardımcı olur. Gergin-
lik, stres ve hâlsizlik hâllerinin hafiflemesine yardımcı olarak uykuyu düzenler.
⌬⌬ Metabolizmayı hızlandırır, günlük harcanan kalori miktarını arttırarak kilo vermeyi
kolaylaştırır.
⌬⌬ Bitkiler topraktaki suda çözünmüş maddeleri kökleriyle alır. Suyun çözücülük özel-
liği bitkiler için hayati öneme sahiptir. Bitkilerin besinlerini yapmada kullandıkları
temel maddeler, yapraklara kadar su ile iletir.
⌬⌬ Suda yaşayan canlılar solungaçlarıyla, suda çözünmüş oksijeni alarak yaşamlarını
sürdürürler.
b. Dünyadaki Kullanılabilir Su Kaynakları ve Su Tasarrufu
⌬⌬ Dünyanın %75’i sudur.
✓✓ Bu suyun %97’sini tuzlu su %3’ünü de tatlı su kaynakları oluşturmaktadır.
✓✓ Bu suyun sadece %3’ü kullanılabilmektedir.
✓✓ Dünyadaki su miktarı sabittir.
⌬⌬ Sanayileşme, nüfus artışı, suların kirlenmesi ve bilinçsiz su tüketimi nedeniyle
kullanılabilir su kaynakları hızla azalmaktadır.
⌬⌬ Su tasarrufu için alınabilecek önlemler:
✓✓ Tarım arazilerini sulamada salma sulama yerine damlama sulama yapılmalıdır.
✓✓ Atık sular arıtılarak yeniden kullanılmalıdır.
✓✓ Suyu kirleten maddeler çevreye atılmamalıdır.
✓✓ Bulaşık ve çamaşır elde değil biriktirerek makinede yıkanmalıdır.
✓✓ Duş yaparken musluk sürekli açık tutulmamalı ve duş süresi mümkün olduğunca
uzatılmamalıdır.
✓✓ Sebze ve meyvelerin yıkandığı sularla çiçek ve ağaçlar sulanmalıdır.
✓✓ Yağmur yağma ihtimalinde arabalar yıkanmamalı veya bahçeler sulanmamalıdır.
✓✓ Otomobilleri yıkarken sünger, kova kullanılmalı ve hortum uçlarına su püskürmek
için geliştirilmiş aparatlar takılmalıdır.
2
1. Kullanılmış suların arıtılarak yeniden kullanımı
a. Gri su arıtımı ve yaygınlaştırılması Not:
⌬⌬ Gri su, siyah su (tuvalet suyu) haricindeki bir evden kaynaklanan atık suların
genel adıdır; yani duştan, küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır
makinesinden gelen atık sulara verilen addır.
⌬⌬ Gri suyun kullanım alanları,
✓✓ Tuvalent sifonlarında
✓✓ Çamaşır yıkamada
✓✓ Yeşil alan ve bahçe sulamada
✓✓ Diğer; araç yıkama, yangın söndürme, endüstriyel kullanımda
⌬⌬ Arıtılmış gri su kullanımının faydaları
✓✓ Su tüketiminin azaltılması
✓✓ Enerji ve kimyasal kullanımının azaltılması
✓✓ Arıtma tesislerinin ve septik tankların yükünün azaltılması
✓✓ Sulama yapıldığında bitki gelişimini sağlayan maddelerin tekrar kullanımının
sağlanması.

b. Yağmur Sularının Toplanarak Değerlendirilmesi

⌬⌬ Çatı oluklarında toplanan yağmur sularının yeniden kullanımı su tüketimini azaltı-
cı önlemlerden olup su tasarrufu sağlamaktadır.
⌬⌬ Toplanan yağmur suyunun tuvalet sifonları ve bahçe sulamalarında kullanılmasıy-
la su tüketimi azalmaktadır.

2. Su tüketim oranlarının düşürülmesi, bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları Yakup Demir

⌬⌬ Su kullanım alışkanlıklarının değiştirilmesi
⌬⌬ Su tüketimini azaltan teknolojik sistemlerin kullanılması
⌬⌬ Su kayıpları kontrolü

3. Tarımda kullanılan su miktarının azaltılması ve modern sulama tekniklerinin uygu-

lanması projesi.
⌬⌬ Tarımsal amaçlı kullanılan suyun içilebilir sular yerine alternatif su kaynaklarından
karşılanması gerekmektedir.

c. Suyun Sertlik ve Yumuşaklık Özellikleri

⌬⌬ İçme suyu; göl, nehir, akarsu ve yer altı kaynaklarından sağlanabilir.
⌬⌬ Yüzey sularının özelliklerini; içerisinde bulunan çözünmüş katı maddeler yani kat-
yon ve anyonlar, askıda kalan katı maddeler, organik bileşikler, çözünmüş gazlar,
renk ve koku veren kimyasallar belirlemektedir.
✓✓ Yüzey suları ayrıca magnezyum, kalsiyum, suda asılı katı madde, demir, man-
gan ve organik maddeler de içerebilir.
⌬⌬ İçerisinde Ca+2 ve Mg+2 katyonları bulundurmayan ya da çok az miktarda bulun-
duran sulara yumuşak su denir.
⌬⌬ İçerisinde Ca+2 ve Mg+2 katyonlarını çok miktarda bulunduran sulara sert su denir.
⌬⌬ Sulardaki sertlik iki türlüdür. Sulardaki bikarbonat iyonlarının (HCO3-) oluşturduğu
sertliğe geçici sertlik denir.
✓✓ Geçici sertlik kaynatma gibi basit işlemlerle giderilebilir.
Ca(HCO3)2 + ısı → CaCO3(k) + CO2(g) + H2O(s)
✓✓ Kaynatarak sertlik giderme küçük hacimli miktarlarda uygulanır.
✓✓ Sudaki HCO3- iyonları kireç suyu [Ca(OH)2] eklenerek çöktürülebilir.
Mg(HCO3)2 + Ca(OH)2 → CaCO3(k) + Mg(OH)2(k) + CO2(g) + H2O(s)

3 Kimya Elbistan
 ⌬⌬ Kalsiyum (Ca+2) ve Magnezyum (Mg+2) iyonlarının klorür ve sülfat tuzlarının oluştur-
duğu sertliğe kalıcı sertlik denir.
Not:
✓✓ Sulardaki Mg+2 ve Ca+2 iyonlarından oluşan bu kalıcı sertlik Na2CO3 (soda)
kullanılarak giderilir.
MgCl2(suda) + Na2CO3(suda) + H2O → Mg(OH)2(k) + CO2(g) + 2NaCl(suda)
CaCl2(suda) + Na2CO3(suda) → CaCO3(k) + 2NaCl(suda)

Sert suyun özellikleri

⌬⌬ Temizlikte daha fazla sabun kullanılmasına sebep olur.
⌬⌬ Hoş olmayan acımsı bir tadı vardır.
⌬⌬ Çamaşırları yıpratır ve grileştirir.
⌬⌬ Sert sular kaynatıldıklarında kabın dibinde kireç tortusu bırakır.
⌬⌬ Sıcak su kullanılan boru, çamaşır makinesi, mutfak eşyaları gibi araçlarda kireçlen-
me oluşturur.
⌬⌬ Sert sularla yapılan çay bulanık olur.
⌬⌬ Su şebekelerinde kullanılan borularda sert sulardan kaynaklanan kalsiyum karbo-
nat ve magnezyum karbonat birikerek su akışını zorlaştırır.
⌬⌬ Su ısıtma araçlarında biriken kireç daha fazla enerji tüketimine yol açar.

Yumuşak suyun özellikleri

⌬⌬ Yumuşak su ile daha az sabun ve temizlik malzemesi kullanılır.
Yakup Demir

⌬⌬ Su ısıtma araçlarının ömrü daha uzun olur.

⌬⌬ Yumuşak suyun içim lezzeti daha iyidir.
⌬⌬ Çamaşır ve bulaşık makinelerinin rezistans ömrü uzun olur, enerji tüketimi azalır.
⌬⌬ Yumuşak sularla yapılan çay daha berrak olur.
⌬⌬ Yumuşak sularda daha az kireç tortusu oluştuğu için su tesisatlarına zararı az olur.
⌬⌬ Yumuşak suyla banyo yapıldığında cilt yumuşak, saçlar parlak olur.

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

Su ile ilgili, Sert sular ile ilgili,

I. Vücutta oluşan toksik maddelerin dı- I. Sabun sert sularda daha iyi çözü-
şarı atılmasını sağlar. nür.
II. Böbreklerin kolay çalışmasını sağlar. II. Sert sular enerji tüketimini azaltır.
III. Vücudun enerji ihtiyacını karşılar. III. Sularda sertlik kalıcı ve geçici ola-
yargılarından hangileri doğrudur? rak sınıflandırılır.
yargılarından hangileri doğrudur?
(I ve II)
Yalnız III

Kimya Elbistan 4
2. Çevre Kimyası
a. Hava Kirleticiler Not:

⌬⌬ İnsan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zararlı olabilecek katı, sıvı ya
da gaz hâlindeki yabancı maddelerin atmosferde bulunması hava kirliliği olarak
tanımlanmaktadır.
✓✓ Tozlar, sera gazları, zehirli gazlar, ozon tüketen gazlar hava kirliliği oluşturan
maddelerdir.
✓✓ Fabrika bacalarından çıkan duman, diğer baca ve araba egzozlarından çıkan
gazlar ve asbest hava kirliliğine sebep olan temel maddelerdir.
⌬⌬ Fosil yakıt olan kömür ve petrolün yanması ile oluşan azot oksitler (NOx), kükürt
oksitler (SOx), CO ve CO2 gazları havayı kirleten gazlardır.
✓✓ Bu ametal oksitlerinin oksijence zengin olanları SO2, SO3, CO2 ve NO2 havada-
Asbest fiberli (lifli) yapıya sahip bir
ki su buharı ile birleşerek asit yağmurlarına neden olur.
mineraldir. Asbest, kömürün ya-
3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO pısında doğal olarak bulunur. Kö-
mürün yanması ile havaya karışır.
SO3 + H2O → H2SO4 gibi tepkimeler ile asit oluşur.
Asbest, kanserojen bir maddedir.
⌬⌬ Asit yağmurları, Asbest fiberleri havada solunur
hâle geldiklerinde fiberler akciğer
✓✓ Yeryüzündeki bitki örtüsüne ciddi zararlar verir. zarında birikerek, akciğer zarının
✓✓ Su kaynaklarında asit oranını arttırarak suyu kirletir ve sudaki canlı hayata zedelenmesine ve kansere neden
zarar verir. olur. Ayrıca karın zarı kanserlerine
yol açar.
✓✓ Binalarda, tarihî eserlerde, diğer yapılarda, araçlarda aşınma ve korozyona
sebep olur.
✓✓ Toprak yapısını olumsuz etkileyerek toprağı verimsizleştirir.

b. Sera Etkisi ve Ozon Tabakasının İncelmesi

Yakup Demir

⌬⌬ Dünya atmosferi yaklaşık hacimce %78 N2, %21 O2, %1 soy gazlar, CO2 ve su
buharından oluşur.
⌬⌬ Güneşten gelen kısa dalga boylu ışınlar atmosferi geçerek yeryüzünü ısıtır.
✓✓ Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını soğurarak tutar ve yeryü-
zünün soğumasına engel olur.
✓✓ Atmosferin ışığı hem tutma hem de geçirme özelliği vardır.
✓✓ Atmosferin ışığı tutması sayesinde yeryüzü sularının sıcaklığı dengede kalır.
⌬⌬ Atmosferin ısıtma ve yalıtma etkisine doğal sera etkisi denir.
✓✓ Yerküre atmosferindeki doğal sera gazları; su buharı, CO2, CH4, N2O ve O3
(ozon) gazlarıdır.
✓✓ Sera etkisi doğal olduğu zaman atmosfere yararlıdır. Çünkü yerküredeki sıcak-
lığın dengede olmasını sağlar.
⌬⌬ Sera etkisi ile atmosferin aşırı ısınması sonucu;
✓✓ Buzullar erir, okyanuslar yükselir, kıyı kesimlerinde toprak kayıpları ve iklimler-
de değişmeler olur.
✓✓ Mevsimlerin zamanı değişerek ilkbahar erken, sonbahar geç gelir.
✓✓ Dünyanın bazı yerlerinde aşırı yağışlar olurken bazı yerlerinde kuraklık olur.
✓✓ İklim değişiklerinden dolayı bitki örtüleri de değişir.
✓✓ Bazı canlı türleri yok olmaya başlar.
✓✓ Küresel ısınmaya en çok etkisi olan başlıca sera gazları: CO2, CH4 ve N2O’dur.
Bunun yanında kloroflorokarbon bileşikleri (CFC) olarak bilinen CF2Cl2 ve
CCl3F bileşikleri de sera etkisi yapar.
✓✓ Sera etkisine CO2’nin katkısının yaklaşık %77 olduğu tahmin edilmektedir

5 Kimya Elbistan

Not:
Ozon tabakasını korumak
için ozon tüketen maddele-
rin ve kloroflorokarbonların
üretim ve tüketimi dünya
genelinde yasaklandı. Bu
amaçla “Montreal Protokolü”
adı verilen antlaşma birçok
ülke tarafından kabul edildi.
Yakup Demir
Gübrelerdeki kimyasal maddeler
suya karışarak su kaynakları ve
denizlerde birikir. Bu kimyasal
maddeler sulardaki küçük canlı-
ların hızla çoğalarak büyümesine
ve sudaki oksijenin tamamının
kullanılmasına yol açar. Bu olaya
ötrofikasyon denir. Ötrofikasyon
olayı nedeniyle sudaki yaşam
dengesi bozulur.
Kimya Elbistan
⌬⌬ Ozon tabakası, Güneş’ten gelen yüksek enerjili ve zararlı ultraviyole (UV) ışınlarını
soğurarak insan ve diğer canlıları bu zararlı ışınlardan korur.
⌬⌬ Atmosferdeki ozon miktarını azaltarak ozon tabakasının incelmesine ve delinmesi-
ne neden olan başlıca kirleticiler:
✓✓ Sprey, deodorant gibi aerosollerde kullanılan itici gazlar,
✓✓ Şimşek çakması, uçak motorlarının yüksek ısısı nedeniyle oluşan azot oksitleri,
✓✓ Soğutucularda (buzdolabı, klima) kullanılan kloroflorokarbon bileşikleridir.
c. Su ve Toprak Kirleticiler
⌬⌬ Başlıca su ve toprak kirleticiler; plastik, detarjan, organik sıvı, ağır metal, pil ve
endüstriyel atıklardır.
⌬⌬ Suyu kirleten her şey toprağı da kirletir.
Plastikler
⌬⌬ Polimerlerden oluşan PET (Polietilen tereftalat) şişelerin, plastik torba ve poşetlerin
toprak ve suya karışmasıyla kirlilik oluşur.
⌬⌬ Plastik malzemelerin biyolojik bozulma süreleri çok uzundur.
Deterjanlar
⌬⌬ Deterjanların suya karışmasıyla kirlilik oluşur.
⌬⌬ Deterjanlarda kullanılan fosfat bileşikleri göl, deniz ve okyanuslardaki su yosun-
larının aşırı büyümesine neden olur. Bu nedenle diğer canlıların oksijen alması
zorlaşır ve bu durum canlıların zamanla ölümüne neden olur.
Organik Sıvılar
⌬⌬ Alkoller, klorlu hidrokarbonlar, hidrokarbonlar, etil asetat, aseton, yağlı boyalarda
kullanılan toluen ve ksilen gibi organik çözücüler önemli su kirleticilerdir.
⌬⌬ Yemeklik yağ atıkları, petrol atıkları ve yağlı boya olarak kullanılan mineral yağlar
sulara karışırsa kirlilik oluşturur.
Ağır Metaller ve Piller
⌬⌬ Özellikle pil ve akü yapımında kullanılan Mn, Zn, Co, Hg, Cd, Ni, Pb, Cr gibi ağır
metaller çöplerle toprağa karışırsa kirlilik oluştururlar.
⌬⌬ Ağır metaller toksik ve kanserojen maddelerdir.
Endüstriyel Atıklar
⌬⌬ Her endüstriyel atığın kendine özgü zararı olmasına karşın en zararlı maddeler
solvent (su dışındaki çözücü) içeren bileşikler, metal çözeltileri, haşere ilaçları,
boyalar, asit ve alkali maddelerdir.
✓✓ Deri hastalıkları bu maddelerin deri ile reaksiyonu sonucu oluşur.
⌬⌬ Altın işleme tesisleri hidrojen siyanür (HCN) atığı üretir. HCN sulara karışırsa asit
ve zehirleyici etkisinden dolayı tehlikelidir.
⌬⌬ Gübre, kağıt endüstrisi, metal kaplama atıklarında H2SO4, H3PO4, H2SO3, HCl,
HNO3 gibi asitler bulunur. Ayrıca deri tabaklama tesisleri atıklarında yüksek miktar-
da Ca(OH)2 bulunur. Bu maddelerin sulara karışmasıyla suyun pH değeri değişir.
⌬⌬ Evlerde kullanılan laminant parke, mobilya ve diğer malzemelerde bulunan for-
maldehitin (CH2O) kapalı ortamlara salınımı; solunum, sindirim ve sinir sistemi
gibi birçok sistem üzerinde zararlı etkiler oluşturur. Formaldehit vücut hücreleri ile
etkileşerek toksik etki gösterir.
6
d. Çevreye Zararlı Maddelerin Etkilerinin Azaltılması Konusunda Çözüm Önerileri
⌬⌬ Hava kirliliğine neden olan fosil yakıtların kullanımı azaltılmalı, yenilenebilir enerji Not:
kaynakları kullanılmalı.
⌬⌬ Fabrikalardan çıkan baca gazları filtre edilmeli.
⌬⌬ Planlı yapılaşma sağlanmalı.
⌬⌬ Ormanlar korunmalı ve yeşil alanlar arttırılmalı.
⌬⌬ Binaların dış cepheleri yalıtım malzemeleri ile kaplanarak ısı kayıpları engellen-
meli.
⌬⌬ Konut ve araçların kalorifer sistemlerinde, yanma sistemleri geliştirilerek yakıtla-
rın tam yanması sağlanmalı.
⌬⌬ Su ve toprak kirliliği oluşturan plastikler suya ve toprağa atılmamalı, toplanarak
geri dönüşüme kazandırılmalı.
⌬⌬ Kanalizasyon suları, fabrika atıkları arıtılarak sulama sularına karıştırılmalı.
⌬⌬ Deterjan üretiminde bakterilerin kolay parçalayabileceği kimyasallar kullanılmalı.
⌬⌬ Tarımda topraklar aşırı ve bilinçsizce gübrelenmemeli. Toprak analizleri yapılarak
bitkilere ihtiyaçları kadar gübre verilmesi sağlanmalı.
⌬⌬ Piller çöplere atılmamalı, ayrı kutularda toplanarak geri dönüşüme kazandırılmalı.
⌬⌬ Evsel ve endüstriyel atıkların toprak ve suya atılması önlenmeli.
⌬⌬ Buzdolabı ve klimalarda çevreye zararlı olan gazlar kullanılmamalı.
⌬⌬ Enerjiyi verimli tüketmek amacıyla az enerji tüketen A sınıfı araçlar kullanılmalı.
⌬⌬ Çevrenin kirlenmemesi için gerekli önlemi almayan kuruluşlara caydırıcı cezai
işlemler uygulanmalıdır.
Yakup Demir

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

I. Araba egzozları I. Piller

II. Fabrika atıkları II. Plastikler
III. Sert sular. III. Ağaç yaprakları
Yukarıdakilerden hangileri çevre Yukarıdakilerden hangileri çevre
kirliliğine neden olur? kirliliğine neden olur?

(I ve II) (I ve II)

Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
I. Orman yangınları
I. CO2
II. Kimyasal silahlar
II. NO2
III. Ağır metaller
III. SO3
Yukarıdakilerden hangileri
Yukarıdakilerden hangileri asit
hava kirletici maddelerdendir?
yağmurlarına neden olur?

(I, II ve III)
(I ve II)

7 Kimya Elbistan
Konu Tarama Testi 1

1. Aşağıdakilerden hangisi tatlı su kaynaklarından 4. I. Organik sıvılar

birisi değildir?
II. Yayay gübreler
A) Denizler B) Göller D) Buzullar III. Endüstriyel atıklar

D) Nehirler E) Yeraltı suları Yukarıdakilerden hangileri çevre kirliliğine neden

olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

2. Tatlı su kaynaklarının azalmasına,

I. Arıtım tesislerinn yetersizliği,

II. Bilinçsiz su tüketimi, 5. • Piller
III. Nüfus artışı, • Yağmur suları
yargılarından hangileri neden olarak gösterilebi- • Tarım ilaçları
lir?
• Egzoz gazları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II • Kurumuş yapraklar
Yakup Demir

D) II ve III E) I, II ve III Yukarıdakilerden kaç tanesi toprakta kalıcı kirlili-

ğe neden olur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3. Su tasarrufu için,
6. Çevre dostu olan bir bireyin,
I. Tarımda damlama sisteminin kullanılması
I. Pilleri çöpe atmalıdır.
II. Temiz su kaynakları yakınlarında sanayileşme-
ye izin vermemek II. Evinde yakıt olarak kömür kullanmalıdır.

III. Yağmur sularından faydalanmak III. Cam, kağıt ve plastik gibi atıkları geri dönüşüm
kutusuna atmalıdır.
yargılarından hangileri yapılabilir?
yargılarından hangilerini yapması beklenir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 8 1-A 2-E 3-E 4-E 5-C 6-B

 Konu Tarama Testi 1

7. Sert sularla ilgili, 10. Aşağıdaki gazlardan hangisi hava kirletici değil-
dir?
I. Çamaşırları yıpratır.
A) SO2 C) SO3 C) H2O
II. Bulaşık makimesi, çamaşır makinesi vb. mutfak
araçlarında kireçlenmeye neden olur.
D) NO2 E) CO
III. Kaynatıldıkları kapların dibinde tortu oluştur-
mazlar.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

11. Asit yağmurları ile ilgili,

8. İçme suları, I. Bitki örtüsünün gelişmesine yardımcı olur.

II. Toprak yapısını olumsuz etkiler.
I. Belirli pH aralığına sahip olmalı.
III. Tarihi eserlede binalarda aşınma ve korozyona
II. Hastalık yapan mikroorganizma içermemeli. neden olur.
III. Sertlik derecesi uygun olmalı.
yargılarından hangileri doğrudur?
yukarıdaki özelliklerden hangilerine sahip olma-
Yakup Demir

lıdır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9. Gri su, siyah su (tuvalet suyu) haricindeki bir evden

kaynaklanan atık suların genel adıdır; yani duştan,
küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır 12. I. CH4
makinesinden gelen atık sulara verilen addır.
II. H2O
Buna göre,
III. O3
I. Enerji ve kimyasal kullanımının azaltılması IV. N2O
II. Su tüketiminin azaltılması V. CO2
III. İçme suyu ihtiyacını karşılama Yukarıdakilerden kaç tanesi doğal sera gazıdır?
yargılarından hangileri gri suyun faydalarından-
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
dır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 9 7-A 8-E 9-C 10-C 11-D 12-A

Konu Tarama Testi 2

1. Sera etkisi ile atmosferin aşırı ısınması sonucu, 4. Aşağıdakilerden hangisi sert suyun özelliklerin-
den birisi değildir?
I. Mevsimler değişme gözlenir.
A) Hoş olmayan acımsı bir tadı vardır.
II. Bazı canlı türleri yok olmaya başlar.
B) Sert sularla yapılan çay bulanık olur.
III. Bitki örtüsü değişir.
C) Su ısıtma araçlarının ömrü daha uzun olur.
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Daha fazla enerji tüketimine yol açar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Temizlikte daha fazla sabun kullanımına neden
olur.
D) II ve III E) I, II ve III

5. Suda kalıcı sertliğe neden olan iyonlar vardır.

Buna göre,
2. Aşağıdakilerden hangisi su ve toprak kirleticiler-
den değildir? I. Na+
II. Mg+2
A) Azot gazı
III. Ca+2
Yakup Demir

B) Pet şişeler
iyonlarından hangileri suda sertliğe neden ol-
C) Ağır metaller
maz?
D) Haşere ilaçları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Deterjanlar
D) II ve III E) I, II ve III

3. Aşağıdakilerden hangisi çevreye zararlı maddele-

rin azaltılması için alınması gereken önlemlerden 6. Sudaki sertlik ile ilgili,
birisi değildir?
I. Geçici ce kalıcı sertlik diye ikiye ayrılır.
A) Fabrikadan çıkan baca gazları filtre edilmeli.
II. Geçici sertlik ısıtılarak giderilemez.
B) Planlı yapılaşma sağlanmalı.
III. Kalıcı sertlik Na2CO3 kullanılarak giderilebilir.
C) Endüstriyel atıklar toprak ve suya atılmamalı.
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Piller çöp kutularına atılmalı.
E) Yeşil alanlar artırılmalı. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 10 1-E 2-A 3-D 4-C 5-A 6-D

 Konu Tarama Testi 2

7. Aşağıdakilerden hangisi ozon tabakasının incel- 10. Aşağıdakilerden hangisi toprak kirliliğine neden
mesine neden olan maddelerden birisi değildir? olan ağır metallerden birisi değildir?

A) Su buharı B) Deodorant C) Sprey A) Kalsiyum B) Arsenik C) Kurşun

D) CFC D) Freon-12 D) Krom E) Çinko

8. Gereğinden fazla toprağa gübreleme yapılırsa,

11. Aşağıdakilerden hangisi sert suyun özelliklerin-
I. Ağır metal miktarı, den birisi değildir?
II. Toprak verimi,
A) Hoş olmayan acımsı bir tadı vardır.
III. Topraktaki tuz miktarı,
B) Sert sularla yapılan çay bulanık olur.
yargılarından hangileri artar?
Yakup Demir

C) Su ısıtma araçlarının ömrü daha uzun olur.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Daha fazla enerji tüketimine yol açar.
E) Temizlikte daha fazla sabun kullanımına neden
D) I ve III E) I, II ve III
olur.

12. Suda kalıcı sertliğe neden olan iyonlar vardır.

9. Üç ayrı kapta 100 mL suyun içerisinde bulunan Buna göre,
Ca+2 iyonu miktarları aşağıda verilmiştir,
I. Na+
I. 5 mg Ca+2 iyonu
II. Mg+2
II. 3 mg Ca+2 iyonu
III. Ca+2
III. 8 mg Ca+2 iyonu
iyonlarından hangileri suda sertliğe neden ol-
Buna göre su numunelerinin sertliklerinin kar- maz?
şılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

A) II > I > III B) III > I > II C) III > II > I D) II ve III E) I, II ve III

D) II > III > I E) I > II > III

Kimya Elbistan 11 7-A 8-D 9-B 10-A 11-C 12-A

Genel Tarama Testi 1

1. 4. Modern kimyaya göre,

K F

I. Sistematik bilgi birikimi sağlanmalıdır.
Yukarıdaki bileşik ile ilgili, II. Nicel ölçümler yapılmalıdır.

I. İyonik bağlı bileşiktir. III. Atom, proton, nötron ve elektron olarak adlandı-
rılan taneciklerden oluşur.
II. Anyon ve katyonlar arasındaki elektrostatik çe-
kim kuvveti ile oluşur. yargılarından hangileri doğrudur?
III. Bir çift ortaklaşmış elektron içerir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5. • Co
2. Kimyasal bağlar ile ilgili,
• CO
I. Aynı ya da farklı atomları bir arada tutan güçlü
• O2
etkileşimdir.
Yakup Demir

• P4
II. Kovalent bağ elektron ortaklaşması ile oluşur.
• S8
III. Hidrojen bağı kimyasal bağa örnek verilebilir.
Yukarıdakilerden kaç tanesi moleküler elemettir?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. H2S ve CH4 molekülleri ile ilgili,

I. Bir biri içerisinde çözünmesi beklenmez.

II. Molekül içi bağları polardır. 6. Aşağıdakilerden hangisi metalurji mühendisliği-
nin çalışma alanlarından birisi değildir?
III. İki molekül arasındaki etkileşim türü dipol-dipol-
dür. A) Nanomalzemeler
yargılarından hangileri yanlıştır? B) Demir çelik ve döküm

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II C) Zehirli maddeleri içeren reçete kayıtları

D) Modelleme ve simülasyon
D) II ve III E) I, II ve III
E) Biyo malzemeler

Kimya Elbistan 12 1-C 2-B 3-B 4-E 5-C 6-C

 Genel Tarama Testi 1

7. X2+ iyonunun elektron sayısı, Y2- iyonundan iki 10. Saf bir sının kaynama noktası,
fazla olduğuna göre, X ve Y nin atom numaraları
arasındaki fark kaçtır? I. Sıvının cinsi,
II. Sıvının saflığı,
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
III. Sıvının kütlesi,

niceleliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8. Elektron katman dizilimi,

• X, 2 - 1
• Y, 2 - 8 - 5
• Z, 2 11. Gazlar ile ilgili,

şeklinde olan X, Y ve Z element atomları ile ilgili, I. Öteleme hareketi yaparlar.

II. Titreşim haraketi yaparlar.
I. Z’nin bileşiklerinde yükseltgenme basamağı +2
dir. III. Dönme hareketi yaparlar.
II. X, toprak metalidir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Yakup Demir

III. Y, baş grup elementidir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9. Maddenin katı, sıvı ve gaz hali için,

12. Sudaki sertlik ile ilgili,
I. Katı hale geçen sıvılarda tanecikler arası uzak-
lık azalır. I. Geçici ce kalıcı sertlik diye ikiye ayrılır.
II. Gaz halindeki maddelerde tanecikler arası itme II. Geçici sertlik ısıtılarak giderilemez.
çekme daha azdır.
III. Kalıcı sertlik Na2CO3 kullanılarak giderilebilir.
III. Bir maddenin sıvı halindeki enerji katı halindeki
enerjisinden yüksektir. yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Elbistan 13 7-A 8-B 9-E 10-C 11-A 12-D

Genel Tarama Testi 2

1. Aşağıda verilen metallerin hangisinin erime sı- 4. İlaçlar ile ilgili,

caklığının en yüksektir?
I. Katı, sıvı ve jel formunda olabilir.
A) 11Na B) 12Mg C) 13Al
II. Bitkisel veya kimyasal olabilir.
D) 19K E) 20Ca III. İlaç üretimi ile ilgili olan kimya alt disiplini farma-
sötik kimyadır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5. Aşağıda verilen laboratuvar araçlarının hangisi-

nin karşısında verilen ismi yanlıştır?

2. 50 oC ta 10 gram su, su buharı haline geçmektedir. Araç

Buna göre bu işlem sırasında,

A)
I. Kimlik yapısı değişir.
II. Fiziksel değişme meydana gelmiştir.
Yakup Demir

III. Düzensizlik artar. B) Beherglas

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) Büret

D) II ve III E) I, II ve III

D) Deney tüpü

E) Balon joje

3.

Kalay Tuz ruhu Kezzap Altın 6. İlk atom modeli aşağıdakilerden hangisidir?

Bakır Demir Şerbet Kral suyu A) Thomson atom modeli

Yukarıdaki tabloda verilen ve antik çağlardan bu B) Dalton atom modeli

zamana kullanılan maddelerden kaç tanesi günü- C) Bohr atom modeli
müzde element olarak kabul edilmektedir?
D) Demokritos atom modeli
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 E) Rutherford atom modeli

Kimya Elbistan 14 1-C 2-C 3-D 4-E 5-D 6-B

 Genel Tarama Testi 2

7. Fiziksel özellikleri farklı, kimyasal özellikleri aynı 10. Molekül kristallerde,

olan iki tanecik için,
I. Dipol - dipol kuvvetleri
I. Çekirdek yükleri farklıdır.
II. London kuvvetleri
II. İzoelektronik atomlardır.
III. Hidrojen Bağları
III. İyon yükleri farklıdır.
etkileşim türlerinden hangileri görünebilir?
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

11. Plazma halinin özellikleri ile ilgili,

8. Aşağıda elektron katman dizilimi verilen element I. Manyetik alanlardan etkilenirler.

atomlarından hangisi elektron alarak anyon oluş-
II. Elektriksel alanlardan etkilenmezler.
turma eğiliminde değildir?
III. Isı ve elektriği iyi iletirler.
A) 2 - 1
Yakup Demir

yargılarından hangileri doğrudur?

B) 2 - 4
C) 2 - 5 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) 2 - 8 - 6 D) I ve III E) I, II ve III
E) 2 - 8 - 7

9. • Kırağı 12. I. Kobalt

• Sis II. Civa
• Kar III. Mangan
• Dolu
Yukarıdakilerden hangileri toprak kirletici ağır
• Çiy metallerdendir?

Yukarıdaki verilenlerden kaç tanesi suyun fiziksel A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

haline örnektir?
D) II ve III E) I, II ve III
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1

Kimya Elbistan 15 7-E 8-A 9-A 10-E 11-D 12-E