CHƯƠNG 2.

Cơ sở của cơ học lượng tử

2.1.Tính chất sóng-hạt của các hạt ánh
sáng
Tính chất sóng

Ánh sáng truyền đi

không gian với vận
tốc c, bước sóng λ
tần số ν.

Khi đó:
C
c       (1)

1
1
Tính chất hạt
- Bản chất hạt của ánh sáng
h
thể hiện ở hiệu ứng quang điện: m 2
E  h (2) C
- Einstein tìm ra hệ thức:
E  mc 2 (3)

h
Tính chất sóng-hạt

mc

2
2
2.2. Tính chất sóng-hạt của vật chất
 Hệ thức De Broglie
1924, Louis De Broglie đưa ra giả thuyết:

Hạt vi mô có khối lượng

m & khi chuyển động với
tốc độ V sẽ tạo ra sóng
truyền đi với bước sóng 
h

mV
Hạt vĩ mô : m lớn  rất nhỏ Không có t/c sóng
Hạt vi mô (electron) : m rất nhỏ  lớn Có t/c sóng
3
3
 4
4
2.3- Nguyªn lý bÊt ®Þnh Heisenberg
(Uncertainty Principle)

5
 h
W. Heisenberg x.vx 
1901-1976 4m
6
6
 7
7
"God does not play dice with the
universe!"

8
8
Sù kh¸c nhau gi÷a c¬ häc cæ ®iÓn vµ c¬ häc lưîng tö
C¬ häc cæ ®iÓn
- ChuyÓn ®éng cña h¹t cã quü ®¹o
- C¸c ®¹i lưîng vËt lÝ (n¨ng lưîng, ®éng lưîng, m« men
®éng lưîng.. .) cã thÓ nhËn bÊt cø gi¸ trÞ nµo.
- C¸c ®¹i lưîng c¬ häc ®Òu cã thÓ x¸c ®Þnh ®ưîc ®ång
thêi.
C¬ häc lưîng tö
- ChuyÓn ®éng cña h¹t kh«ng cã quü ®¹o.
- C¸c ®¹i lưîng vËt lÝ chØ cã thÓ nhËn nh÷ng gi¸ trÞ gi¸n
®o¹n hay ®ưîc lưîng tö ho¸.
- To¹ ®é vµ ®éng lưîng tư¬ng øng víi to¹ ®é ®ã lµ kh«ng
thÓ ®ång thêi x¸c ®Þnh. 9
 BÀI TẬP
1- TÝnh bưíc sãng øng víi c¸c trưêng hîp:
ChuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö H víi vËn tèc kho¶ng
106m/s
ChuyÓn ®éng cña mét «t« cã khèi lîng 1 tÊn vµ vËn tèc 100km/h
Tõ c¸c kÕt qu¶ ®ã cã nhËn xÐt g× vÒ sãng vËt chÊt?

2- ¸p dông hÖ thøc bÊt ®Þnh Heizenberg ®Ó tÝnh bÊt ®Þnh vÒ vÞ trÝ, bÊt ®Þnh vÒ
vËn tèc trong c¸c trưêng hîp sau ®©y vµ cho nhËn xÐt:
a) Electron chuyÓn ®éng trong nguyªn tö víi gi¶ thuyÕt Vx = 106m/s, cho
biÕt me = 9,1.10-31kg; h = 6,625.10-34j.s
b) Qu¶ bãng bµn bay cã khèi lîng 10g, cßn vÞ trÝ cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c
®Õn x = 0,01mm

3- H·y x¸c ®Þnh ®é bÊt ®Þnh vÒ ®éng lưîng vµ tèc ®é cho mét electron khi nã
chuyÓn ®éng trong mét vïng kh«ng gian theo mét chiÒu x¸c ®Þnh (gi¶ sö theo
chiÒu x cña to¹ ®é) víi ®é réng b»ng cì ®ưêng kÝnh nguyªn tö (~ 1Ao).
10
4- ¸p dông hÖ thøc bÊt ®Þnh Heizenberg ®Ó tÝnh bÊt ®Þnh vÒ vÞ trÝ, bÊt ®Þnh vÒ
vËn tèc trong c¸c trêng hîp sau ®©y vµ cho nhËn xÐt:
a) Electron chuyÓn ®éng trong nguyªn tö víi gi¶ thuyÕt Vx = 106m/s, cho
biÕt me = 9,1.10-31kg; h = 6,625.10-34j.s
b) Qu¶ bãng bµn bay cã khèi lîng 10g, cßn vÞ trÝ cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c
®Õn x = 0,01mm

5- H·y tÝnh bưíc sãng De Broglie cho c¸c trưêng hîp sau:
a) Mét vËt cã khèi lîng 1,0 g chuyÓn ®éng víi tèc ®é 1,0 cm.s-1.
b) §èi víi vËt thÓ còng cã khèi lưîng như thÕ, nhưng chuyÓn ®éng víi tèc ®é
1000km.s-1
c) ë nhiÖt ®é phßng, mét nguyªn tö He chuyÓn ®éng víi vËn tèc 1000 m.s-1.
Cho He = 4,003.

11