KÜRESEL ISINMA

VE
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
İklim Değişikliği ve Ormanlar Dersi
1. Hafta

Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY

İ.Ü.-Cerrahpaşa, Orman Fakültesi
Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı
dtolunay@istanbul.edu.tr
 Dünyamız
• 4,7 milyar yaşında
• Günümüze kadar birçok değişiklik
yaşadı
 Dünyamız
• Tek kıtadan 5 kıtaya
• Buzul çağları ve buzullar arası dönem
yaşadı
• İklimler değişti
 Doğal İklim Değişikliği
• İklimler dünyanın varoluşundan beri sürekli değişmektedir.

• Doğal iklim değişikliği olarak adlandırılan bu durumun nedenleri

• Volkanik faaliyetler
• Kıtaların yer değiştirmesi
• Güneş lekeleri
• Dünyanın yörüngesinin, eksenin açısının ve ekseninin yönünün
değişmesi (milankoviç döngüleri)
• Meteor çarpmaları
• Okyanus akıntıları
 Doğal İklim Değişikliği
• Volkanlar
• Volkan patlamalarıyla atmosfere ulaşan
küller ve gazlar güneş ışığının dünyaya
ulaşmasını engeller.

• 1991 yılının haziran ayında Filipinler’de

bulunan Pinatubo yanardağının
patlamasıyla atmosfere karışan gaz ve
küller iki yıl boyunca küresel sıcaklık
ortalamasında belirgin bir düşüşe
(0,3°C’ye kadar) neden olmuştur. Pinatubo
dağının etkisi 2 yıl kadar sürmüştür

1991 yılının haziran ayında patlayan

Filipinler’deki Pinatubo yanardağının etkileri
 Doğal İklim Değişikliği
• Volkanlar
• İzlanda’daki Eyjafjallajokull
yanardağı 21 Mart ve 14 Nisan
2010 tarihlerinde patladı
 Doğal İklim Değişikliği
• Kıtaların yer değiştirmesi
• karaların ve su kütlelerinin özelliklerini veya
konumlarını, rüzgârları, okyanus akıntılarını
gerekse atmosferdeki hava akımlarını da ciddi
ölçüde değiştirerek iklim üzerinde etkisini
göstermektedir
 Doğal İklim Değişikliği
• Güneş lekeleri
• Güneşin fotosfer olarak bilinen dış
yüzeyinde lekeler oluşur. Bunlar
patlayarak dünyaya büyük bir enerji ve
manyetik etki ulaşmasına neden olur.
• Güneş lekeleri 11 yıllık dönemlerde
maksimumuma ulaşır

400 yıllık güneş lekesi gözlemleri

 Doğal İklim Değişikliği
• Dünyanın yörüngesinin, eksenin
açısının ve ekseninin yönünün
değişmesi (Milankoviç döngüleri)

• Yörünge şeklinin değişmesi

mevsimlerin uzaması ya da
kısalmasına neden olmaktadır. 100 bin
yıllık tekerrür

Yörünge Eksen eğikliği Yalpalama

değişimi 41 bin yıl 23 bin yıl
100 bin yıl

© 2011 Nature Education

 Doğal İklim Değişikliği
• Dünyanın Yörünge şeklinin
değişmesi

• 100 bin yılda bir tekrarlanır

• Daireye yakın yörünge yaz
ile kış arasında enerji alma
farkı % 7

• Elipse yakın yörünge yaz ile

kış arasındaki enerji alma
farkı % 20 ve mevsimlerin
süresi uzar
 Doğal İklim Değişikliği

• Milankoviç döngüleri-eksenin
eğimi

Her 41.000 yılda Dünya ekseni eğimi

24.5° ile 22.1° arasında değişir

Eğim arttığında yazlar daha sıcak,

kışlar ise daha soğuk olur.

Günümüzde eğim 23.5° olup gittikçe

küçülmektedir.
 Doğal İklim Değişikliği

• Milankovitch döngüleri-
yalpalama

26.000 yıllık bir salınım

gösterir. Ekinokslar değişir ve
mevsimler üzerinde etkilidir
 Doğal İklim Değişikliği

• Meteor çarpması
– Meteorların dünyaya
çarpması sonucunda
atmosfere çıkan su ve toz
güneş ışınlarının dünyaya
ulaşmasını engeller
 Doğal İklim Değişikliği
• Okyanus akıntıları
– Okyanus akıntıları en az atmosfer kadar yüksek miktarda ısı
taşımaktadır. Alçak ve yüksek enlemlerde genellikle doğu ve
batı yönlü olan akıntılar bulundukları enlemin sıcaklığına uygun
olarak sıcak ve soğuk su akıntıları biçimlenmiştir.
 Doğal İklim Değişikliği
• El Nino (çocuk İsa)
• Pasifik okyanusunda normal
yıllarda ekvatoral rüzgarlar
sıcak suları batıya getirir.
• El Nino yıllarında ise doğulu
rüzgarlar zayıflar, sıcak sular
doğuya doğru hareket eder.
 Doğal İklim Değişikliği
• La Nina (Kız Çocuğu)
• La Nina yıllarında sıcak sular
batıya doğru hareket eder.
Günümüze kadarki toplu yok oluşlar
Jeolojik Zaman Cins/tür kaybı Olası nedenler
Dönem
Ordovisiyen 443 Milyon 1,9-3,3 milyon yıl içinde Buzul ve buzullar arası dönemlerin başlaması, tekrarlanan deniz
Yıl önce cinslerin % 57’si yok oldu. çekilme ve yükselmesi. Apalaş dağlarının oluşumu ve
Hesaplanan tür kaybı % 86 ayrışmasının atmosfer ve deniz kimyasını etkilemesi. CO2 birikimi
Devoniyen 359 Milyon 2-29 milyon yıl içinde Toprak oluşumu, hava koşulları ve küresel CO2 seviyelerinin
Yıl Önce cinslerin % 35’i yok oldu. düşmesine bağlı olarak karasal bitkilerin artmasıyla küresel
Hesaplanan tür kaybı % 75 soğuma. Derin denizlerdeki oksijensizlik ve oksijeni düşük suların
deniz seviyelerinin yükselmesi ile yayılması. Meteor
çarpmalarının etkisi halen tartışılmaktadır.
Permiyen 251 Milyon 160 bin-2,8 milyon yıl içinde Sibirya volkanizması. Küresel ısınma. Oksijensiz suların yayılması.
Yıl Önce cinslerin % 56’sı yok oldu. Deniz ve karalarda yüksek H2S ve CO2 konsantrasyonları. Meteor
Hesaplanan tür kaybı % 96 çarpmalarının etkisi halen tartışılmaktadır.
Trias 200 Milyon 600 bin-8,3 milyon yıl içinde Orta Atlantik Magmatik Bölgesinde (CAMP) yapılan etkinlik,
Yıl Önce cinslerin % 47’si yok oldu. küresel sıcaklıkları yükselten ve dünya okyanuslarında
Hesaplanan tür kaybı % 80 kireçlenme krizine yol açan atmosferik CO2 seviyelerinin
yükseldiğini düşünüyordu.
Kreatese 65 Milyon 2,5 milyon yıl içinde cinslerin Orta Atlantik Magmatik Bölgesindeki volkanik faaliyetlerin
Yıl Önce % 40’tan fazlası yok oldu. atmosferdeki CO2 seviyesini yükselttiği ve bunun da küresel
Hesaplanan tür kaybı % 76 sıcaklıkları ve okyanuslardaki kireç oluşumunu arttırdığı
düşünülüyor.
 Toplu yokoluşlar
• Birçok toplu yok oluş
yaşandı

Familya sayısı

Jeolojik zamanlar (milyon yıl)

 Dünyadaki sıcaklıklar
Ortalama sıcaklık (900 bin yıl öncesinden günümüze) Ortalama sıcaklık (130 yıl öncesinden günümüze)

Bin yıl önce Yıl

Sıcaklık değişimi (22 bin yıl öncesinden günümüze) Sıcaklık değişimi (Bin yıl öncesinden günümüze)

Tarımın başlaması

Son
Buzul
Çağı Son 10 bin yılın sıcaklık
ortalaması=15 °C

Yıl önce Yıl

 Küresel Isınma nedir?
• Sanayi devriminden beri, özellikle fosil yakıtların
yakılması, ormansızlaşma, tarımsal etkinlikler ve
sanayi süreçleri gibi çeşitli insan etkinlikleri ile
atmosfere salınan sera gazlarının atmosferdeki
birikimlerindeki hızlı artışa bağlı olarak, şehirleşmenin
de etkisiyle doğal sera etkisinin kuvvetlenmesi
sonucunda, yeryüzünde ve atmosferin alt
katmanlarında (alt ve orta troposfer) saptanan sıcaklık
artışıdır (Türkeş, 2008).
 İklim değişikliği nedir?
• Karşılaştırılabilir bir zaman döneminde gözlenen
doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan ya da
dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan
insan etkinlikleri sonucunda iklimde oluşan
değişikliklerdir (BMİDÇS)
• Son yıllarda «İklim Değişikliği» yerine «İklim Krizi»
teriminin kullanımı yaygınlaşmaktadır.
 İklim Değişikliği
• İklimler doğal olarak değişiyorsa
neden iklim değişikliğinin tehlikeli
olduğunu düşünüyoruz?
 İklim ve hava durumu
• Küresel ısınma var, ama bir yıl
kuraklık, bir yıl ise aşırı yağış oluyor
• Acaba küresel ısınma bir yalan mı?
 İklim ve hava durumu
• Bir yerde anlık veya birkaç günlük atmosferik olayların
(yağış, sıcaklık, rüzgâr, basınç, nem vb) tümüne hava
denir. Hava durumu ise havanın kısa süreli halini ifade
eder.
• Bir yerde uzun yıllar yaşanan ya da gözlenen tüm hava
koşullarının ortalama özellikleri ile, bu olayların
yaşanma sıklıklarının zamansal dağılımlarının, gözlenen
ekstrem değerlerin, şiddetli olayların ve tüm değişkenlik
tiplerinin sentezi ise iklim olarak tanımlanır