Ana çizgileriyle, bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin

DEĞİŞKENLİK ÖLÇÜLERİ değer itibariyle birbirinden ya da herhangi bir ortalamadan

İstatistik serilerinin incelenmesinde ve uzaklıkları, seriyi oluşturan gözlem değerlerinin nasıl
karşılaştırılmasında ortalama gerekli bir ölçüdür. Ancak tek yayıldığını, başka bir anlatımla ilgili serinin değişkenliğini
başına yeterli değildir. Gerçekte ortalamaları eşit olan ifade eder.
seriler, birbirinden çok farklı olabilir.
Mutlak Değişkenlik Ölçüleri

Değişim Aralığı (Açıklık)

Değişkenlik ölçülerinin en basiti olan değişim aralığı, bir
serideki en büyük değer ile en küçük değer arasındaki fark
olarak tanımlanır. Değişim aralığı kısaca D.A. ile gösterilirse,
D A = xmax-xmin olarak ifade edilir.
Yukarıdaki ortalamaları aynı olan x ve y serilerini göz
önüne alınırsa, bu serilere ilişkin değişim aralıkları,
Ortalama aynı standart sapma farklı üç normal dağılım D.A.(x) = 37 - 30 = 07
eğrisi. D.A.(y) = 90 - 02 = 88 olarak hesaplanır.
Değişim aralığı, farklı sayıda gözlem değeri içeren ve
farklı ölçü birimlerine göre oluşturulmuş serilerin
karşılaştırılmalarında kullanılamaz. Bu değişkenlik ölçüsü,
uygulamada eşit sayıda küçük örneklemlerin
değerlendirildiği alanlarda, örneğin istatistik kalite
kontrolünde sıkça kullanılmaktadır.

Açıklığın Özellikleri
■ Hesabı kolay ve anlaşılır olmasına rağmen, serideki
anormal değerlere karşı çok hassas bir dağılma
ölçüsüdür. Bu nedenle, karşılaştırılan benzeri türde iki
Standart sapma aynı ortalama farklı üç normal dağılım serinin herhangi birisindeki, bulunacak anormal bir
eğrisi. değer sonucu büyük ölçüde etkiler.
■ Bir serideki birey sayısı artarken normal olarak açıklıkta
Bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin değer itibariyle genişler. Bu nedenle, birey sayılan eşit olmayan serilerin
birbirinden ya da herhangi bir ortalamadan uzaklıkları esas karşılaştırılmasında kullanılmaz.
alınarak oluşturulan ölçülere, değişkenlik ölçüleri adı verilir. ■ Açıklık, serinin uç değerleri arasındaki farkı belirtir. Uç
değerler arasında yer alan diğer değerlerin dağılımı
Aşağıdaki ortalamaları aynı olan x ve y serilerini göz hakkında bilgi vermez.
önüne alalım. ■ Aynı değerleri ihtiva etmeyen serilerin
x y karşılaştırılmasında kullanılmaz. Örneğin; boy ve kilo
30 2 serilerinin, gelir ve not serilerinin v.b. serilerin
32 14 karşılaştırılmasında kullanılmaz.
35 20
36 44
Kartiller
37 90
Bir veri setini büyükten küçüğe veya küçükten büyüğe
𝐱̅=34 𝐲̅=34
sıraladığımızda dört eşit parçaya ayıran üç değere kartiller
Görüleceği gibi x serisinde gözlem değerleri y serisine
adı verilir. İlk
göre ortalamaya daha yakın konumlanmıştır.
% 25'lik kısmı içinde bulunduran 1. Kartil (Q1),
Bu basit örnekten de görülebileceği gibi, bir ortalama
% 50'lik kısmı içinde bulunduran 2. Kartil (Q2),
değer bir frekans dağılımını karakterize etmede yetersiz
% 75'lik kısmı içinde bulunduran 3. Kartil (Q3),
kalmaktadır. Bu nedenle bir frekans dağılımının özellikleri
olarak adlandırılır. %50'lik kısmı içinde bulunduran 2. Kartil
araştırılırken, ortalama değerin yanı sıra, gözlem
aynı zamanda veri setinin medyanıdır.
değerlerinin ortalama etrafındaki yayılışına ilişkin ölçülere
de ihtiyaç vardır.

24
 Ortalama (mutlak) Sapma
Bilindiği gibi sapmalar serisinin∑(𝑿𝒊 − 𝑿̅ )=0 (aritmetik
ortalamadan sapmalar) toplamı sıfıra eşittir. Bu durumda
sapmalar serisinin ortalaması da sıfır olacağından bir sapma
ölçüsü elde etmek mümkün değildir. Serinin toplamını sıfır
olmaktan kurtarabilmek için mutlak sapmalar dikkate
alınabilir. Çünkü mutlak sapmalar serisinin toplamı sıfırdan
büyük olacaktır.
( ∑ |𝑋𝑖 − 𝑋 ̅ |≥0)
Böylece mutlak sapmalar serisinin ortalaması alınarak
yeni bir sapma ölçüsü elde edilebilir. Bu sapma ölçüsü diğer
iki sapma ölçülerinin aksine serinin bütün değerlerini
Kartil ve Desil Aralığı
dikkate almaktadır. Bu sebeple daha kullanışlı ve daha
Bilindiği gibi değişim aralığı serideki sadece iki uç değeri
temsili bir sapma ölçüsü elde edilmiş olmaktadır.
dikkate almakta, dolayısıyla aşırı değerlerin etkisi altında
kalmaktadır. Bu durumu ortadan kaldırmak için kartil ve
Ortalama sapmayı şöyle formüle edebiliriz
desillerden faydalanılmaktadır. Kartil ve desil aralıkları
kullanılarak gözlem değerleri için daha tutarlı değişme Basit Seride Tasnif Edilmiş Seride Gruplanmış Seride
aralığı belirlenmiş olacaktır.
∑ni=1|X i − ̅
X| ∑ki=1 fi |X i − ̅
X| ∑ki=1 fi |mi − ̅
X|
Kartil aralığı 3. kartil ile 1.kartil arasındaki fark olup N ∑ki=1 fi ∑ki=1 fi
serinin orta bölgesindeki %50'lik gözlem kümesinin değişim
aralığını verir. ⃝
Q = Q3 – Q2, şeklinde belirlenir. 15 öğretim elemanının bulunduğu bir özel okulda
26, 33, 24, 35, 34, 45, 34, 27, 28, 29, 36, 37, 33, 33, 37
Desil aralığı ise 9. desil ile 1. desil arasındaki fark olup, öğretim elemanlarının yaş ortalamasını
her iki uçtaki %10 gözlem değeri haricinde kalan %80 lik ∑15
𝑖=1 𝑥𝑖
gözlem değerinin değişim aralığını verir. 𝑥̅ = =32,73 olarak bulmuştuk. Şimdi de OS
15
D = D9 – D1 şeklinde belirlenir. değerini bulalım

Kartil sapmanın özellikleri: Mutlak Sapma

Gözlem Sapma değerleri
■ Serideki bütün birimlerin değerleri arasındaki farkları ̅) Değerleri
(Xi) (𝑿𝒊 − 𝑿 ̅|
dikkate almaz. Yani serideki bütün birimlerin tam |𝑿𝒊 − 𝑿
ortadaki yarısının değerini dikkate alır. Serinin iki 26 -6,73 6,73
ucunda yer alan birimlerinin değerleri arasındaki farkları 33 0,27 0,27
ise hiç dikkate almaz. 24 -8,73 8,73
■ Açıklıkta olduğu gibi, kartil sapmanın sonucu da, serideki 35 2,27 2,27
frekans toplamı ile yakından ilgilidir. Frekans toplamı 34 1,27 1,27
büyüdüğü takdirde, kartil sapma sonucunun da 45 12,3 12,3
büyümesi normaldir. Bu nedenle, frekans toplamları, 34 1,27 1,27
farklı olan serilerin karşılaştırılmasında kullanılması pek 27 -5,73 5,73
doğru olmaz. 28 -4,73 4,73
■ Hesabı kolaydır. Kaba bir dağılma ölçüsü olarak 29 -3,73 3,73
açıklıktan üstündür. Değeri ne kadar büyükse, 36 3,27 3,27
dağılmanın o kadar fazla olduğunu gösterir. 37 4,27 4,27
■ Cebirsel işlemlere elverişli değildir.
33 0,27 0,27
33 0,27 0,27
Bununla birlikte yukarıda anlatılan sapma ölçüleri
37 4,27 4,27
sadece iki değere bağlı olduklarından serideki bütün
 0 59,35
değerlerin sapmasını göstermekten uzaktır. Veri setindeki
bütün değerlerin merkez noktadan sapmalarını gösterecek
başka ölçülere ihtiyaç vardır. Bu amaçla ortalama mutlak ∑15
i=1 59,35
OS = = 3,96
sapma ve standart sapma ölçülerinden faydalanılır. 15
Öğretim elemanlarının yaşlarının ortalama sapması 3.96
yıldır.

25
 ⃝ Standart sapma formülleri
Aşağıdaki tabloyu kullanarak aritmetik ortalamayı 56,6 Aşağıda farklı seri ve veri türü için standart sapmanın
olarak elde ettik. formülleri verilmiştir.
∑𝑘𝑗=1 𝑓𝑗 𝑥𝑗 4245
𝑥̅ = 𝑘 = = 56,6 Ana Kütle Örneklem
∑𝑗=1 𝑓𝑗 75
Basit Seride
FREKANS SINIF ∑𝑁
𝑖=1(𝑥𝑖 − 𝜇)
2 ∑𝑁
𝑖=1(𝑥𝑖 − 𝑥̅ )
2
SINIFLAR ̅|
̅ | 𝒇𝒊|𝑿𝒊 − 𝑿
(fj) DEĞERİ (xj) |𝑿𝒊 − 𝑿 𝑠=𝜎= √ 𝑆=𝜎=√
𝑁 𝑛−1
Tasnif Edilmiş Seride
1 5 17 39,6 198
2 1 28 28,6 28,6 ∑𝑁 𝑓𝑖 (𝑥𝑖 − 𝜇)2 ∑𝑁 𝑓𝑖 (𝑥𝑖 − 𝑥̅ )2
𝑠 = 𝜎 = √ 𝑖=1 𝑁 𝑆 = 𝜎 = √ 𝑖=1𝑁
3 7 39 17,6 123,2 ∑𝑖=1 𝑓𝑖 (∑𝑖=1 𝑓𝑖 ) − 1
4 29 50 6,6 191,4
Gruplanmış Seride
5 12 61 4,4 52,8
6 8 72 15,4 123,2 ∑𝑁 𝑓𝑖 (𝑚𝑖 − 𝜇)2 ∑𝑁 𝑓𝑖 (𝑚𝑖 − 𝑥̅ )2
𝑠 = 𝜎 = √ 𝑖=1 𝑁 𝑆 = 𝜎 = √ 𝑖=1𝑁
7 11 83 26,4 290,4 ∑𝑖=1 𝑓𝑖 (∑𝑖=1 𝑓𝑖 ) − 1
8 2 94 37,4 74,8
75 176 1082,4 Yukarıdaki formüllerde örnek verileri için standart
sapma formüllerinde paydada (n-1) serbestlik derecesi
∑𝑘𝑖=1 𝑓𝑖 |𝑋𝑖 − 𝑋̅| ∑8𝑖=1 𝑓𝑖 |𝑋𝑖 − 𝑋̅| 1082,4 kullanılmıştır. Örnek hacmi büyük olduğunda bu
𝑂𝑆 = = =
∑𝑘𝑖=1 𝑓𝑖 ∑𝑘𝑖=1 𝑓𝑖 75 düzeltmeye ihtiyaç kalmaz.
= 14,43 olarak elde edilir. Yani 75 öğrenci için olasılık
dersi geçme notlarının ortalama sapması 14,43 puandır. ⃝
Bir beyaz eşya servis merkezine gelen günlük servis
isteklerinin dağılımı ile ilgili aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
Bu verilere göre servis merkezine gelen günlük servis
Standart Sapma isteklerinin aritmetik ortalamasını ve standart sapmasını
Serideki gözlem değerlerinin aritmetik ortalamadan bulunuz
sapmaları (sapmalar serisi) toplamı sıfır idi. Bu durumu
daha önce mutlak değer almak suretiyle önlemiş olduk.
Ancak bu yol aritmetik işlemler için elverişli olmamaktadır.
Mutlak işlemler yerine kare alma yolu ile sapmalar serisi
toplamı sıfır olmaktan kurtarılabilir. Böylece yeni bir sapma
ölçüsü elde edilmektedir.
Standart sapma, sapmalar serisinin (aritmetik
ortalamadan sapmalar) kareli ortalamasıdır. Yani gözlem
değerlerinin aritmetik ortalamadan sapmalarının kareli
ortalamasına standart sapma denir. Standart sapmanın
karesine varyans adı verilir. Kütle ve örnek standart n

sapması için aşağıdaki formüller kullanılır.  xi 42

i 1
Aritmetik ortalama: x =𝑥̅ = =7
n 6

∑𝑁
𝑖=1(𝑥𝑖 −𝑥̅ )
2 74
Standart sapma: 𝑆=𝜎=√ =√ =3,85
𝑛−1 6−1

26
 ⃝
Doğru, yanlış şeklinde cevap şıkları olan 10 soruya
öğrencilerin verdikleri doğru cevap sayılarının dağılımı
aşağıda verilmiştir. Bu serinin standart sapmasını ve
varyansını bulunuz.
Gruplanmış serinin standart sapması hesaplanırken
cebirsel sapmaların kareleri ile frekansları çarpımlarının
toplamı frekanslar toplamına bölünmekte ve sonucun
karekökü alınmaktadır. Ancak elde edilen sonuca Sheppard
Düzeltmesi uygulanmalıdır.
Gruplanmış serilerde hesaplamaların sınıf
ortalamalarına göre yapılmasından doğan hatalar
nedeniyle elde edilen standart sapma değerine uygulanan
Sheppard Düzeltmesi şu formülle hesaplanır;

s: Ortak sınıf genişliği

’; Düzeltilmiş standart Sapma

⃝
Yukarıdaki verileri kütle verisi olarak kabul ederek Verilen gruplanmış serilerin standart sapmasını bulunuz
çözelim. Çözüm için önce aritmetik ortalamanın ?
hesaplanması gerekir.
696
𝑥̅ = ≅ 6.69
104
∑𝑁
𝑖=1 𝑓𝑖 (𝑥𝑖 −𝜇)
2 296,15
𝜎=√ ∑𝑁
=√ 1,687
𝑖=1 𝑓𝑖 104
Varyans: 2=2,847

Yukarıdaki verileri örnek kabul edersek standart sapma

şöyle olur.
∑𝑁
𝑖=1 𝑓𝑖 (𝑥𝑖 −𝑥̅ )
2 296,15 ∑𝑘
𝜎=√ =√ 1,6956 𝑥̅ =
𝑗=1 𝑓𝑗 𝑚𝑗
𝑥̅ =
58
=3.625
(∑𝑁
𝑖=1 𝑓𝑖 )−1 103
∑𝑘
𝑗=1 𝑓𝑗 16
Varyans:  =2,847
2

∑𝑁
𝑖=1 𝑓𝑖 (𝑚𝑖 −𝑥̅ )
2 53,756
Örnek hacmi büyük olduğundan kütle ve örnek 𝑠=𝜎=√ ∑𝑁
=√ =1,83
varyansları arasında önemli bir fark çıkmamıştır. 𝑖=1 𝑓𝑖 16

⃝
Bir liseden mezun olan ve ÖSS sınavına giren
öğrencilerin puanlarının dağılımı aşağıda verilmiştir. Buna
göre öğrenci puanlarının standart sapmasını bulunuz.
Standart sapma, uygulamada matematiksel işlemlere
elverişli olması nedeniyle en çok kullanılan değişkenlik
ölçüsüdür.
Bazen  yerine değişkenlik ölçüsü olarak 2 kullanılır, 2
'ye varyans adı verilir. (Standart sapma, varyansın pozitif
kareköküdür.)

Standart sapmayla ilgili bazı özellikler:

Kareli ortalamanın karesiyle aritmetik ortalamanın
karesi arasındaki fark, var- yansa eşittir. Başka bir ifadeyle,

16550 𝜎 = √𝐾 2 − 𝑋̅ 2
𝑥̅ = 120
≅ 137,9 puan Bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin her birine sabit
∑𝑁 2 bir sayı eklenir ya da çıkartılırsa, serinin standart sapması
𝑖=1 𝑓𝑖 (𝑚𝑖 −𝑥̅ ) 49979.2
𝜎=√ =√ 20,4 puan değişmez.
∑𝑁𝑖=1 𝑓𝑖 120
Bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin tümü c gibi bir
sayıyla çarpılırsa elde edilen serinin standart sapması, ilk
serinin standart sapmasının c katı olur.
27
 ⃝ DK nın küçük olması çalışmanın güvenliliğinin yüksek
75 öğrencinin notlarının gözlemlendiği çalışma için; olduğunu gösterir. Düşük DK ayrıca gözlem değerlerinin
K= 59,4 ve 𝑋̅= 56,6 idi. Buna göre standart sapma homojen olduğuna da işaret eder.
σ = √K 2 − ̅ X 2 = √3532,68 − 3203,56 = 18,14 olarak
kolayca bulunabilir. ⃝
Aşağıdaki tabloda 7 kişinin ağırlık ve boy uzunlukları
verilmiştir. Bu iki gözlem setini karşılaştırmak istiyoruz.
Boy (Xi)cm Ağırlık(Yi)kg
Nispi Değişkenlik Ölçüleri 150 50
155 55
Standart Değişken (Puan) 160 60
Gözlem değerlerinin ortalamadan farklarının standart 170 65
sapma cinsinden ifadesidir. 180 70
𝑆𝐷 =
𝑋𝑖 −𝑋̅
formülü ile hesaplanır. 185 75
𝜎 190 80
̅ = 𝟏𝟕𝟎𝐜𝐦
𝐗 ̅ = 65kg
Y
⃝
𝛔 = 𝟏𝟒, 𝟑𝟗𝟐𝐜𝐦 σ = 10kg
Olasılık dersini alan 75 öğrencinin not ortalaması 56,6 ve
standart sapması da 18,14 olarak tespit edilsin. Bu sınavda 14,392
𝐷𝐾𝑏𝑜𝑦 = ∗ 100 = %8,46
Ali isimli öğrenci 88 ve Cem isimli öğrenci de 48 almıştır. Bu 170
iki öğrencinin standart puanlarını bulalım: 10
𝐷𝐾𝑎ğ𝚤𝑟𝑙𝚤𝑘 = ∗ 100 = %15,38
𝑋𝐴𝑙𝑖 − 56,6 88 − 56,6 65
𝑆𝐷 = = = 1,73
18,14 18,14 Biçiminde DK değerleri bulunur. Boy gözlem setinde
𝑋𝐶𝑒𝑚 − 56,6 48 − 56,6 standart sapma daha büyük olmasına rağmen DK
𝑆𝐷 = = = −0,47
18,14 18,14 değerlerine göre ağırlık gözlem setindeki değişkenlik daha
Bu sonuçlara göre, Ali ortalamadan 1,73 Puan fazla, Cem ise fazla olarak elde edilmiştir.
ortalamadan -0,47 puan düşük not almıştır.
⃝
Değişim Katsayısı (Varyasyon Katsayısı) Ortalaması 31.7 ve standart sapması 8.37 olan bir
Buraya kadar ele alınan değişkenlik ölçüleri, mutlak dağılımın varvasyon katsayısı, V = (8.37/31.7) x 100 = % 26.4
değişkenlik ölçüleridir. Bu nedenle farklı ölçü birimlerine Bu dağılımdaki değerler ortalamaya göre %26.4 lük bir
göre oluşturulan serilerin değişkenlikleri, hu ölçülerle değişim göstermektedir.
karşılaştırılamaz. Ayrıca mutlak değişkenlik ölçüleri, seriyi
oluşturan gözlem değerlerinin büyüklüklerinin de etkisi Varyasyon (değişim) katsayısı ne kadar küçük olursa
altındadır. denemenin veya çalışmanın sonucuna olan güvenilirlik o
oranda artar.
Standart sapma dağılımın yaygınlığını gösteren bir Aynı konuda yapılan çalışmalardan hangisinin sonucuna
ölçüdür ancak standart sapma ile dağılım hakkında çok fazla daha çok güvenmemiz hususunda karar vermede yardımcı
bir şey söylemek olanaksızdır örneğin; bir dağılımın olan tek kriter varyasyon katsayısıdır. Düşük varyasyon
standart sapması 6 ise bu değer büyük müdür yoksa küçük katsayılı çalışma, diğerlerine nispetle daha sağlıklı
müdür? yürütülmüş demektir.
Bir karar verebilmek için değişim katsayısını hesaplamak
gerekir. Gözlemlerin büyüklüğü standart sapmayı etkilediği
𝜎
𝐷𝐾 = 𝑋̅ ∗ 100 formülü ile hesaplanabilir. biliniyor veya öyle düşünülüyorsa, gözlemler farklı ölçü
Formülde standart sapma aritmetik ortalamanın bir birimi ile ifade edilmişlerse standart sapma yeterli bir
yüzdesi olarak ifade edilmektedir. Diğer bir ifadeyle oransal değişim ölçüsü olmayıp yanıltıcı sonuçlara neden olabilir.
olmayan değişkenlik ölçülerinin aksine değişim katsayısının İşte bu gibi durumlarda, yani gözlem değerlerinin
ölçü birimi yoktur. Basit, frekans ve gruplanmış bütün büyüklüğünden ileri gelen farklılığı ortadan kaldırmak hem
seriler için uygun olan bu ölçü; seriler arasındaki cins ve de farklı ölçü birimi ile ifade edilmiş gözlem değerlerini
büyüklük farklılığını ortadan kaldırmaktadır. karşılaştırabilir duruma getirmek için yeni bir değişim
Değişim katsayısı genelde 0 ile 100 arasında değerler ölçüsü kullanılması gerekmektedir. Bu da varyasyon
alır. Katsayı 0’a yaklaştıkça değişkenlik azalmakta, 100’e (değişim) katsayısı olup; bu standart sapmanın ortalamaya
yaklaştıkça ise değişkenlik artmaktadır. oranının yüzle çarpılmasıyla bulunur ve yüzde ile ifade
olunur.

28
 Asimetri ve Basıklık Ölçüleri
2
Ömür m fm
Pil sayısı fm
Asimetri ve basıklık ölçüleri bir serideki gözlem (saat) i i i
i i
değerlerinin dağılımının şeklini ortaya koyan ölçülerdir. Bu 100-120 10 110 1100 121000
ölçüler yorumlanırken normal dağılım özellikleri dikkate 120-140 50 130 6500 845000
alınır. Normal dağılım eğrisi simetrik ve normal bir basıklığa 140-160 60 150 9000 1350000
sahiptir. Asimetri ölçüsü serinin frekans dağılımının 160-180 20 170 3400 578000
simetrik dağılımdan uzaklaşma derecesini gösterirken, 180-200 10 190 1900 361000
basıklık ölçüsü verilerin normal dağılıma göre ortalama Toplam 150 21900 3255000
etrafında ne kadar yoğun bir şekilde dağıldığını gösteren
ölçülerdir. Pearson asimetri ölçülerini elde edilebilmesi için serinin
Asimetri ölçüsünün işaret büyüklüğü verinin aritmetik ortalaması, standart sapması, mod ve medyanının
çarpıklığının yön ve şiddetini gösterirken, basıklık bilinmesi gerekir.
ölçüsünün büyüklüğü verilerin ortalama civarında aşırı
yoğunlaştığına, küçüklüğü ise verilerin ortalamaya Aritmetik ortalama
etrafında fazla dağınık olduğuna işaret etmektedir.
X
 fi mi  21900  146 saat
Ortalamalara Dayanan (Pearson) Asimetri Ölçüleri  fi 150
Bilindiği gibi asimetrisi hafif bir serilerde ortalamalar Kareli ortalama
arasında aşağıdaki gibi bir ilişki söz konusudur.
K2 
fm i
2
i

3255000
 21700
( X  mod)  3  ( X  medyan) f i 150
Bu ilişkinin her iki tarafı standart sapmaya Standart sapma
oranlandığında iki asimetri ölçüsü elde edilir.  2
  K 2  X  21700  146 2  384  19,6saat

Mod
1 10
Mod   1   s  140  .20  mod  144 saat
1   2 10  40
As = 0 ise seri simetrik Medyan
N m1
As > 0 ise seri sağa çarpık   Ni
As < 0 ise seri sola çarpık olarak nitelendirilir. 2 i 1 75  60
Medyan  l1  .S m  140   20  medyan  145 saat
Nm 60
Yukarıdaki asimetri ölçülerinden daha çok birincisi

kullanılır. Modun hesaplanamadığı durumlarda ikinci X mod 146  144
formül kullanılarak asimetri belirlenir. Bu asimetri ölçüsü ±1 1) As    As  0,1  0 seri sağa çarpik
 19,6
e yaklaştıkça çarpıklık kuvvetli hale gelirken, 0,5 e 
3(X  Medyan) 3(146  145)
yaklaştıkça orta şiddette 0’a yaklaştıkça hafif şiddette 2) As   As   As  0,15  0 seri sağa çarpik
 19,6
çarpıklık söz konusu olur.
Sağa çarpık durumda gözlem değerlerinin büyük bir
kısmı modun sağında, sola çarpık durumda ise solunda yer Serinin şeklinin Histogram ve frekans poligunu ile gösterimi
alacaktır. Diğer bir deyişle sağa çarpık serilerde aritmetik
ortalama sağa doğru (büyük değerler yönüne) kayarken,
sola çarpık serilerde aritmetik ortalama sola (küçük
değerler yönüne) kayma göstermektedir.

X marka piller için yapılan ömür testinde, 150 pil

tesadüfen seçilmiş ve saat cinsinden ömürleri aşağıda
verilmiştir. Pearson asimetri ölçülerini bulup sonucu
yorumlayınız.

29