KABANATA I: SA IBABAW NG KUBYERTA BASILIO- Nag-memedisina sa Anteneo

BAPOR TABO (BANSANG PILIPINAS) ISAGANI- Ibang makata

LUMULAN SINA: P. TOLENTIINO- Amain ni isagni
DON CUSTODIO- Tagapayo ngg kap. Hen. SAN DIEGO-Lugarv ni basilio
BEN ZAYB IBANEZ- Isang journalist..
P. IRENE PADRE CAMORA-Pinagsabihan ni
P. SALER simounn na tama dang mga Pilipino dahil sa
DONYA VICTORINA
KAP HENERAL- Ginamit ni simoun o Ibarra. hini pag inom ng alak.
DISYEMBRE- Nagtagpos ang Noli Me Tangere saka nagumpisa STEAM ENGIE- patulong ng apoy at
ang El Fili.
13 TAON-Ang pagitan tubig.
Habana Kuba- Spanya KARDINAL MORENO- Tawag kay
Tinyente- Kapitan Heneral
- tinulungan ni simoun para umangat sa lipunan. simoun.
DON CUSTODIO- Inuungkali ang pag-aalaga ng itik ngunit hindi
tinanggap.
ILALIM NG TABO-Mga indyo , mangmang
PUTING HAPON-Pagmamalinis
BILOG NA HAPON-Walang malinaw na kaanyuan; Walang
plano.
MAKITIN AT TIKIN: (KURA) Saan dapat patungo
(pamahalang sibil)
PRAILESYA:Mga kura
PADRE SIBYLA-Pangalawang rektor ng UST
SIMOUN: Mag aalhas
KABANATA 3: ANG MGA ALAMAT
ALAMAT- Hinahanp ni simoun
- walang halaga ang lugar kung wala ito.
* 3 Alamat na sinalaysay
KABANATA 2: SA ILALIM NG KUBYERTA
MALAPAD NA BATO LUCIA- NAMATAY GULANG NA LIMA
-SUMISIMBOLO SA PILIPINAS HULI- KASINTAHAN NI BASILIO
-BANAL NA TAHANAN NG MGA MALIGNO - NAPAKAHINANG PILIPINA
(MAGNO+ESPIRITO) -NAPASAKAMAAY ANG LOCKET NI MA. CLARA
-PANG PUGAD NG PAMILIHIN TANO/CAROLINA:
DONYA GERONIMA - ISANG KAWAL
-ISINAAD NG KAPITAN MALAIA
-PINAGPATULOY NI P.F FLORENTINO -SAKIT AT DAHILAN NG PAGKAMATAY NI LUCIA AT
-ARSOBISPOANG KASINTAHAN KANAYANG ASAWA.
-NAGBABALAT KAYO HERMANA PENCHANG
-SUMISIMBOLO KKAY MA. CLARA -MANANG SA SIMBAHAN
-AMO NI HULI
BEN ZAYB- NAGANDAHAN SA ALAMAT -NAGSAHOD KAY HULI NG 250 KAPALIT ANG
DONYA VICTORINA- NAINGGI, GUSTONG MANIRAHAN PANINILBIHAN.
SA KUBEWA KAB. TALES
DON NICOLAS- SUMISIMBOLO SA MGA -LANGGAM
KRISTIYANISMONG MADALASIN -NAKULONG DAHIL SA PAGBBAN NG KANYANG
-NAG LIGTAS SA ISANG INTSIK LABAN SA LUPAIN.
MGA BUWAYA NG ITO AY KANYANG DASALAN.

KABANATA 5:ANG NOCHE BUENA NG ISANG KUTSERO

KABANTA 4: KABESANG TALES SINONG- ISANG KUTSERO
SAN DIEGO- UMUUWI SI BASILIO
KAB. TALES BASILIO- NAKASAMA ANG KUTSERO
- ANAK NI TANDANG SELO KUTSERO- NAABALA DAHIL NAKALIMUTAN ANG
-MATANGLAW SEDULA AT WALANG PAROL; BINUGBOG NG MGA
-NAPAKAYAMAN DAHIL SA KANYANG LUPAIN NAA GUWARDIYA SIBIL
PILIT SINASAKOP NG MG PARI. MATUSALAN- IMAHE NG PINAKAMTANDANG TAO NA
NABUHAY SA MUNDO.
MGA ANAK:
3 HARING MAGO- KASUNOD NG IMAHENG NAUNA
ITIM NA HARING MAELCHOR- NAGPAPLALA KAY
SINONG KUNG KAILAN MULING MAPALAYA IITO.
KUTSERO- ITINANONG KUNG KAILAN MULING
MAPALAYA ITO.
KUTSERO- ITINANONG KUNG KAILAN MAKAKAWALA
ANG KANANG PAA NI BERNARDO CAPRIO NA NAIPIT SA
KABUNDUKAN NG SAN MATEO.
SAN JOSE- KASUNOD ANG MGA BATANG MAY PAROL.
BIRHEN- SA DULO NG PUSISYON
KAP. BASILIO- LAGING MASAYA ANG BUHAY NA
MATANAWAN NI BASILIO.
-KAUSAP NG ALPERES , MGA KURA, AT NI SIMOUN
TIANI- BAYAN KUNG SAAN ANG MGA ALAHAS.
BERNARDO CAPRIO- TINUTUKOY SI SIMOUN
- ISANG GURI-GURI NA HANGO SA ISANG ALAMAT NA
HIRAM SA MEHIKO.
Ikalawang taon natuto ng mabilis
Ikalawang taon- Naisip ng propesor ng Dominiko na tanungin si
Basilio
-sable laban sa baston
-namayani si basilio sa labanan sobresaliente at may medalya pa.
Ateneo Municipal- pinalipad si Basilio
Tadeo-may likas ma talino
-nawalan ng gana sa pag-aaral dahil sa paraan ng pag tuturo ng
mga prayle
Placido Penitente -May angking talino,gumamot ng matunog na
sapatos
Juanito Pelaes -kuba, nanligawa kay paulita.

KABANATA 7: Si Simoun
Simoun -nag tanggal ng salamin at nakilala si basilio
KABANATA 6: Si basilio -siya ang taong tumulong sa kanayang ina na mag libing
Basilio - Nag tungo sa gubat nila ibarra upang puntahan ang
Panatisismo o kabaliwan
libingan ng kanyang ina at ginunita ang may 13 taon
Octubre
- Puni ng balete kung saan naroon ang kayamanan ng mga ibarra
Disyembre 23 -habulan sa lawa
-Lumuwas sya ng maynila ng libing siya'y mayakit at gulanit ang
damit. Dahil sa pag hihiganti
-nais niyang pasagawa sa mga karetela dahil sa gutom at hirap.
-kinupkop ni Kap. Tiyago. •Don Rafael Ibarara
-Ginawang katulong at pinag-aral sa letran •Maria Clara
Unang taon- Wala siyang nabibigkas kundi kanyang pangalan at •Elias
salitang "adsum" o narito po.
Elias - namatay
-nag bilin kay basilio na ang kinin ang kayamanan kung wala ng
maghuhukay

XXX -nagpamana; diway kaluluwa (Don Rafael)

XXX -dakilang kaluluwa (Elias)

"The end justified the means"

-mabuti ang balak pero masama ang gamit.

KABANATA 9: Ang mga Pilato

Alpereo -inutos sa kanyan na samsamin ang sandata ni Kap. Tales

KABANATA 8: Maligayang Pasko Asebdero ni Kap. tales -nag suplong dahil kung tingnan siya'y
parang pinipili ang pinaka mabuting patamaan sa kanya.
Tandang delo -napipi dahil sa sinapit ni Hermana Penchan -bagong panginoon ni juli

juli kay hermana petchang. Juli - tinuturuang magbasa at mag dasal ng aklat na "Tandang
basyong makunat"
Juli -Hindi na dagdagan ang kanyang Basilio -Demonyong nag aanyong istudyante na ibig mag
salapi. pahamak sa kaluluwa ni juli ng tutubusin sya.

-hindi nag diwang ng pasko. Tandang basyong makunat

- Tungkol sa isang nag paaral ng anak na lalaki na naging suwail.
-huwag matuto ang mga pilipino.
-ang anak na dalaga ay manatili sa kumbento ano mang uapang
mangumpisal sa kura.

Kura Clemente -gumagawa ng lupa.


KABANATA 10: Kayamanan at karalitaan
Simoun -nakipanuluyan sa bahay ni Kab. Tales
Bahay -Pagitan ng San Diego at Tiyani
Kap. Basilio -ama ni sinang
Hermana Penchang
-mamimili ng singsing na brilyante para sa Birhen sa antipolo
500-halaga ng hiyas ni juli
Kab. Tales
-magiging kakampi ni simoun
-ninakaw ang rebalber ni simoun
Los Baños -dinaanan ng mga utusan
Tandang selo -dinakip ng mga guwardya sibil
Kap. Tales
|-nakapatay ng 3; ang prayle na gumamit ng lupa at ang asawa nito
putol ang leeg at puno ng lupa sa bibig
-sinulat ang "Tales" gamit ang daliring isinawsaw sa dugo.
KABANATA 11: Los Baños
Mga Tauhan:
Kapitan Heneral
Padre Sibyla
Padre Irene
Padre Gamora
Don Custodio
Padre Fernandez
Vale
Macaraeg
Buod:
Nangaso ang Kapitan Heneral sa Boso-Boso ngunit wala siyang nahuli dahil
natatakot ang mga hayop sa dala niyang musiko. Ikinatuwa naman ito ng
Heneral dahil ayaw niyang malaman ng mga kasama na wala siyang alam sa
pangangaso. Kaya naman sila ay umuwi na lamang sa bahay ng Kapitan
Heneral. Sa isang bahay-aliwan sa Los Baños ay naglaro ng baraha sina
Padre Irene, Padre Sybila at ang Kapitan. Naiinis naman si Padre Camora
dahil lagi siyang talo. Hindi nagtagal ay pinalitan siya ni Simoun sa
paglalaro. Pumayag si Simoun na itaya ang kanyang mga alahas sa
kondisyong ipupusta ng mga prayle ang pangakong magpapakasama sa loob
ng limang araw. Sa Kapitan Heneral naman ay ang pagbibigay ng
kapangyarihan kay Simoun na magpakulong at magpatapon ng kahit na
sinong kanyang nanaisin. Dahil sa mga kakaibang kundisyong ito ng
pagsusugal ay napalapit sina Don Custodio, Padre Fernandez at ang Mataas
na Kawani. Ang Mataas na Kawani ay nagtanong kung ano ang mapapala ni
Simoun sa kanyang mga hiling
Tinugon ito ni Simoun na para daw luminis ang bayan at maalis na lahat
ang masasamang damo. Iniisip ng mga nakarinig na kaya ganun na lamang
ang kaisipan ni Simoun ay dahil sa pagkakaharang sa kanya ng mga tulisan.
Ayon naman kay Simoun, walang kinuha sa kanya kundi ang dalawa niyang
rebolber at mga bala. Kinamusta pa nga daw ng mga ito ang Kapitan
Heneral at sinabing marami raw baril ang mga tulisan. Tumugon naman ang
Heneral at sinabing ipagbabawal niya ang mga sandata. Katwiran naman ni
Simoun ay marangal daw ang mga tulisan. Sila lamang raw ang tanging
marangal na kumikita ng ikabubuhay nila. Kalahating oras na lamang at
magtatanghalian na kaya tinigil na ng Kapitan Heneral ang laro. Maraming
suliranin pa silang pinag-usapan. Isa na dito ang pagbabawal ng Heneral sa
armas de salon. Tutol man ang Mataas na Kawani dito ngunit wala naman
siyang nagawa. Nagbigay pa ng payo si Simoun na huwag ipagbawal ang
armas de salon sa halip ay magkaroon na lamang ng iisang sukat na
kasalukuyang nabibili noon. At ito ang nasunod. Sumunod na pinag-usapan
ay ang paaralan sa Tiyani. Iminungkahi ni Don Custodio na gawing
paaralan ang sabungan kahit sa loob ng isang araw sa isang linggo na
tinutulan kaagad ng Kapitan Heneral. Ang ilang mga sa pari ay tutol sa
pagpapatayo ng Akademya dahil sa ito’y makakaepekto sa karapatan, isang
paghihimagsikan at dapat raw ay hindi nag-aaral ang mga Indiyo. Sumang-
ayon dito si Simoun at sinabi na ito’y kahina-hinala. Kaya naman pinutol na
ng Heneral ang usapin at sinabing pag-iisipan niya ang mga bagay na iyon.
Pamaya-maya pa’y dumating ang kura ng Los Baños na nagsabing handa na
ang pagkain. Ang kawani naman ay bumulong sa Kapitan Heneral na si Juli
ay tatlong araw na pabalik-balik at nagmamakaawa na palayain ang
kanyang nuno. Sinang-ayunan naman ito ni Padre Camorra kaya pumayag
rin ang Heneral.
KABANATA 12: Placido Penitente
Unibersidad ng Santo Tomas- kung saan patungo si Placido
Penitente
*Placido Penitente- ibig nang tumigil sa pag aaral
- taga Tanawan
-pinakamatalino na bantog sa paaralan ni Padre Valerio
-nagulat nang makapasok sa Magallanes (Dating Sto. Domingo)
-tinapik siya ni Juanito Pelaez
*Juanito Pelaez- pamangkin at paborito ng mga guro
-anak ng mestisong kastila
-mayaman at may pagkukusa
-karibal ni Isagani kay Paulita Gomez
-laging kinakabit ang ibang panukala o ikinakabit ang pangalan
pag tagumpay
-kasama si Padre Camorra sa bakasyon
- Placido-kalmado o payapa
-Penitente-nagdurusa
KABANATA 13: Ang Klase sa Pisika
Mga Tauhan:
Padre Millon
Propesor
Estudyante
Juanito Pelaez
Placido Penitente
Buod: Isang mahaba at rektangular na bulwagan ang silid ng klase sa Pisika,
maluluwang ang bintana nito at narerehasan ng bakal. Sa magkabilang tabi ng silid ay
may tatlong baitang na batong natatapakan ng kahoy. Doon nakaupo ang mga
estudyanteng nakaayos ayon sa pagkakasunud-sunod ng letra ng kanilang mga apelyido.
Walang palamuti ang dingding ng silid. May mga kasangkapan nga sa pisika ngunit ito
ay nakasusi sa isang aparador na may salamin at kung gamitin man ay ipinakikita
lamang sa klase mula sa malayo tulad ng Santisimo ng Pari. Samantala, ang batang
Dominikong pari na si Padre Millon ang guro sa klase ng Pisika. Siya’y napabantog sa
pilosopiya sa Kolehiyo ng San Juan de Letran. Katapat ng pintuan, sa ilalim ng larawan
ni Santo Tomas de Aquino ay doon nakaupo ang propesor.
Tinawag ng propesor ang antuking estudyante na may buhok na parang iskoba. Parang
ponograpo itong tumugon ng isang isinaulong leksiyon na ukol sa salamin, bahagi nito,
kauriang bubog o kalaing. Pinatigil ng guro ang estudyante at sunod na tinawag si
Pelaez. Sumenyas ito kay Placido na tila ba sinasabing, “Makinig ka’t diktahan mo ako.”
Sa katatapak sa paa ni Placido ay napasigaw ito sa sakit. Sa kanya tuloy nabaling ang Ginoong Pasta na isang manananggol at ang mananayaw na si Pepay.
galit ng propesor. Siya ang tinatanong ng propesor matapos na siya’y murahin at Napagkasunduan nila na kay Ginoong Pasta lumapit upang maging marangal
sabihang “espiritu sastre”. Nasabihan din siyang “pakialamero” at dahil dito ay pinaupo
ang kapamaraanan.
na si Juanito at siya na ang tinanong. Nagkandautal si Placido sa pagsagot sa mga tanong
ng propesor. Tinawag pa siya nitong Placidong Tagadikta. Wala siyang nabigkas sa mga
leksyon kaya naglagay ang propesor ng guhit kay Placido. Tumutol dito si Placido at
nagpaliwanag. Inihagis ni Placido ang hawak niyang aklat, tumindig, hinarap ang
propesor at walang-galang na umalis sa klase. Natigilan ang klase. ‘Di nila lahat akalain KABANATA 15: Si Senyor Pasta
na magagawa iyon ni Placido. Nagsermon at nagmura si Padre Millon hanggang sa
tumugtog ang kampanilya, hudyat na tapos na ang klase.
Mga Tauhan:
Senyor Pasta
Isagani
Don Custodio
KABANATA 14: Sa bahay ng mga mag-aaral
Buod:
Mga tauhan:
Iba't-ibang uri ng mga mag aaral Sinadya ni Isagani ang opisina ng manananggol na si Senyor
Macaraeg Pasta, isa sa mga may pinakamatalas na pag-iisip sa Maynila na
Isagani
sinasangguni ng mga pari kung ang mga ito’y nasa gipit na
Sandoval
Pecson kalagayan. Pinakiusapan niya ang Senyor na kung maari ay
Pelaez mamagitan upang kanilang mapasang-ayon kung sakaling
Don Custodio sumangguni na sila kay Don Custodio. Ikinuwento ni Isagani kay
Ginoong Pasta Senyor Pasta ang tungkol sa balaking kilusan. Nakinig ng mabuti
ang Senyor na tila walang alam at kunwari’y wala siyang
Buod:
Ang tinitirahang bahay ni Makaraig ay malaki. Maluwag ito at puro binata ang pakialam sa gawain ng mga kabataan. Pinakikiramdaman naman
mga nakatira na pawang nangangasera. Mayaman si Makaraig at kumukuha ng ni Isagani ang naging bisa ng kanyang mga salita sa abogado. Nais
kursong abogasya. Siya ang pinuno ng kilusan para sa Akademya ng wikang sana ni Isagani na maaprubahan ng manananggol ang nais nilang
Kastila. Inimbitahan ni Makaraig ang mga pangunahing mag-aaral na sina akademya ng Wikang Kastila ngunit nabigo siya dahil nagpasiya
Isagani, Sandoval, Pecson at Pelaez upang pag-usapan ang kanilang pakay. Si
ng abogado na huwag makialam dahil maselan ang usapan at mas
Isagani at Sandoval ay naniniwala na maaaprubahan ang pagbukas ng paaralang
samantalang si Pecson ay nag-aalinlangan. Nagkaroon sila ng debate sa maaring mabuting hayaan daw na ang gobyerno ang kumilos.
maging aksiyon sa kanilang paaralan. Si Sandoval ay larawan ng mga kastilang
may malasakit at pagpapahalaga sa mga Pilipino. Isang magandang balita ang
ibinahagi ni Makaraig. Si Padre Irene umano ang nagtatanggol sa kanila laban
sa mga sumalungat sa kanilang adhikain. Dagdag pa niya, kailangan ng
kanilang grupo ang pagpanig ni Don Custodio, isa sa mga kataas-taasang lipon
ng paaralan sa kanilang panig. Dalawang tao ang maari umano nilang lapitan
upang kumbinsihin si Don Custodio na pumanig sa kanila. Ito raw ay si
KABANATA 16: Ang Kapighatian Ng Inang Intsik Mr. Leeds- magiliw na sinalubong ang pangkat

Khubu - galing sa pinamide, kahon, abo, laman at may sulat

Quiroga
- magaling magpabangis ng lipunan Deneng - binigkas ng amerikano
- negosyante
Imusthis - pangalan ng ulo
Don Teodoro Pelaez
- ama ni Juanito Pelaez Amarin- ipinanganak sa panahon ng pananakop ng persiyano
- dumating sa piging namatay
- isa ring negosyante
Cambupes - bumalik ng nabigong pagsakalay ng Libya

Thot - hukuman

KABANATA 17 : Ang Perya Sa Quiapo Babilonya - napadaan

Imendio - nagpapanggap
Imuthis - idiin sa kaguluhan
12 taong galing sa bahay ni Quiroga Lawa ng Moeris - napatay
Padre Camorra Dautama - pandayang naghahawak ng kapangyarihan
- madaming dalagang nakita lalo na si Paulita Gomez - Kinurot Padre Salvi - nahimatay
ang tiyan ni Ben Zayb
Don Custudio - ipinagbawal
La Prenza Filipina o punang ginagamit sa Pilipinas
Pisak ang mata at gula gulanit ang damit Hongkong - natapos ang unang bandila

Ang bayan ng abaka - lalaking nakagapos ang mga kamay

Noo'y Enero

Simoun - nawala sa palabas KABANATA 19 : Ang Mitsa

Pisak ang mata - di makatotohanang pagbabalita
Placido Penitente
- lumabas sa klase
- hindi na makatimpi
KABANATA 18 : Ang Mga Kadayaan - galit na galit
- taga Batangas
Padre Sibyla at Don Custodio - gusto nilang ihagis sa ilog ang •Tiyo Kiko- matandang lalaki
lawa -nagpakita mamisong mehikano
2 Agustino- gustong pagundayan ng suntok -pag didikit ng mga paskil
2 d Kadete - inaalihan ng hamok
Kabuang Andang - ina niya •6 na piso- inupa ng Pranses kay Tiyo Kiko
Pagawaan ng pulbura - na pinangangasiwaan ng dating guro sa •Tadeo- sinungaling
San Diego
Kab. Tales - 1 reinamiyento ng mga kawal kakampi Guro •Padre Irene -nakabalat kayo, mahabang ilong
Simoun – nilagnat
•Macaraeg

•Pecson

KABANATA 20 : Tagapagmungkahi •Isagani

•Sandoval
Don Custodio
- nakapag asawa ng mayamang mestisa •Basilio- wala siya
- naging konsehal, alkalde, kagawad ng Sociedad Economica De
Amigos Del Pais
- may sakit sa atay
- di nangumgumpisal

KABANATA 22: Ang Palabas

KABANATA 21: Mga Anyo ng Taga Maynila
•Don Primitivo- may ari
•Teatro de Variedades
•Marcha real- tinugtog nung dumating ang heneral •Macaraeg-
-itinanghal ang Los Cloches de Corneville na bantog ng mga
naghandog kay Pepay ng palko
Pranses
•Gertrude- isang pransesa ang umawit
•Camarroncocido
- anyong pulubi o palaboy Sumasalin sa awitin puro mali:
-may lumapit sa kaniyang kayumangging matandang lalaki at may
amerikanang mahaba't hanggang tuhod •Tadeo •Palaez

•Serpolette- umawit din

•Ben Zayb- nag siganap •Macanita de Buen Busto- pamiteria

•Sandoval- hinagipan ni Pecson ng medyas •Eminencia Negra- Simoun

•Filipino Time-hindi oras- Pilipino ang advance •Pancit langlang- kay Don Costudio

•Bon Lumpiang intoik- Padre Irene

KABANATA 23: Isang bangkay •Torta- Prayle

•Pancit Guisado- pamahalaan at sa bayan

13 Pilipino + 11 Kastila sandoval + 1 Isagani = 25

7pm- umalis at dumating si Simoun sa bahay
4 na kapangyarihan:
•Macaraeg- nakita si Simoun ng ika-8 pm malapit sa kumbento ng
-Simoun
Sta. Clara
-Heneral
•Camarroncocido- nakita si Macaraeg sa may dulaan ng ika-9 na -Ang mga
may tila kausap na tila estudyante -Quiroga- columniot

KABANATA 31:
KABANATA 24:Ang Pangarap Hindi man lamang nabalita sa mga pahayagan ang nangyari kay
Huli. Nangakalaya ang mga estudyanye. Una’y si Makaraig.
•Isagani Pinakahuli si Isagani. Nabalita sa tulong ni Ben Zayb, ang
-makipag kita kay Paulita pagiging mahabagin ng Heneral. Ang tanging di nakalaya ay si
-nangangarap na umunlad ang Pilipinas Basilio. Ipinagtanggol ng Mataas na Kawani si Basilio. Mabuting
•Ben Zayb- nag tanong ukol kay Simoun bata raw at matatapos na ng panggagamot. Lalong napahamak si
•Padre Florentino- saan nag tatago si de espedamya na asawa ni Basilio dahil lahat ng sabihin ng Kawani ay tinututulan ng
Victorina Heneral. At kailangan daw magkaroon ng halimbawang di dapat
•Tia Taina- Tiya ni Paulita tularan ang mga mahilig sa pagbabago. Si Basilio ay
pinagbintangan ng Heneral na gumamit ng bawal na aklat sa
medisina. Sinabi ng Kawani na dapat matakot ang Heneral sa
KABANATA 25: Tawanan at Iyakan bayan. Natawa ang Heneral wala raw siyang pakialam sa bayan
dahil ang naghalan sa kanya ay ang bayang Espanya hindi ang
bansang Pilipinas. Kapag itinanggi sa isang bayan ang liwanag,
tahanan, katarungan at kalayaan ituturing ng bayan na
magnanakaw ang nagtanggi ng mga ito. Nang nasa kanyang
sasakyan na ang Mataas na Kawani ay nasabi niya sa kanyang
kutserong katutubo: “Kapag dumating ang araw ng inyong
pagsasarili ay alalahanin mong sa Espanya’y hindi nawalan ng
mga pusong tumitibok dahil sa inyo”. Makaraan ang dalawang
oras ay nagbitiw sa tungkulin ang Kawani at nagsabing siya’y
uuwi sa Espanya lulan ng kasunod na koreo (bapor).
KABANATA 32:
Dahil sa mga nangyayari sa mga estudyante ang maraming magulang ay
din a nagpaaral ng mga anak. Buti pa ang maglimayom o kaya’y
masaka. Marami ang di nakasulit sa eksaming ibinigay ng serbisyo sibil.
Natuwa pa si Tadeo, sinigan ang kanyang mga aklat. Si Pelaez ay
napatali sa negosyo ng ama. Napasa-Europa si Makaraig. Si Isagani’y sa
aklat lamang ni Padre Fernandez nakasulit. Si Salvador ay nakapasa
dahil sa kahusayang magtalumpati. Si Basilio lamng ang di nakakuha ng
pagsusulit. Nasa bilangguan pa siya. Doon niya nabatid ang pagkawala
ni Tandang Selo sa tulong ni Senong na kutsero na tanging dumadalaw
sa bilanggong kanayon. Si Simoun ay mabuti na’t ayon kay Ben Zayb ay
di mag-uusig at sa halip ay madaraos ng isang pistang walang katulad
bago umalis sa bayan. Naipayo ni Ben Zayb na bilin ni Simoun ang
bahay ni Kapitan Tiago na nabili ng ama ni Pelaez. Mula noo’y madalas
si Simoun sa tindahan ng mga Pelaez na wika ng iba’y pinakisamahan
na niya. At tumagal ang ilang linggo ay nabalitang ikakasal si Juanito
kay Paulita. Higit na magkabagay si Juanito at Paulita. Kapuwa walang
isip at muning lampas sa pansariling kaligayahan kapwa anak-Maynila.
Hinintay-hintay ng buong Maynila ang piging sa kasal ng dalawa. Si
Simoun daw ang mamamahala. Ito’y ganapin dalawang araw bago
umalis ang Heneral. Ang mga taga-Maynila ay nakipag-agawan sa
pakikipagkilalakay Simoun upang sila’y anyayahan sa piging.
KABANATA 33:
Araw ng pag-alis ni Simoun. Sasama na siya sa Kapitan Heneral.
Nakahanda na ang kanyang dadalhingmga alahas at lahat na. Paniwala
ng marami na hindi makapangahas magpaiwan si Smoun. Maring
paghigantihan siya ng mga galit sa kanya o pag-uusigin siya ng
kahaliling Heneral. Nagkulong si Simoun sa kanyang silid. Wala raw
dapat tanggapin kundi si Basilio. Dumating ang binata. Pinatuloy siya sa
utusan Kay laki ng ipinagbago ni Basilio. Payat na payat, gusot ang
buhok at walang ayos ang pananamit. Wala ang dating kaamuan sa
kanyang mga mata.Matalim na ang mga iyon. Para siyang bangkay na
nabuhay. Maging si Simoun ay nagulumihan sa anyo ng kababayan.
Sinabi ni Basilio kay Simoun na siya ay naging masama na anak at
kapatid na nilimot niya ang pagkapatay ng kapatid kaya siya ay
pinarusahan ng Diyos. Siya ngayon ay nakahanda ng gumanti ng
samasama. Sinabi niya na ang pag-iwas niya sa gulo na tulad ng
pakikiisa kay Simoun ay nagbunga lamang ng kanyang pagkabilanggo
Sasanib na raw siya kay Simoun. Noon lamang nagsalita si Simoun .
Nasa sa panig daw pala niyang talaga ang katwiran. Ang kanyang usapin
ay siyang usapin ng mga sawimpalad na tulad ni Basilio. Tumindig si
Basilio na maaliwalas na ang mukha. Sinabi niyang matutuloy na ang
himagsikan dahil hindi na siya nag-aatubili. Sinabi ni Simoun na ang
mga ating mapayapa at ayaw ng gulo ang siyang nagtulak sa kanya
upang ipagtuloy ang kanyang mga balak. Kung noon sana’y
nagkatulungan na ang mga nasa sa mataas na lipunan at ang mga nasa
ibaba ang gawain sana ay mapagkawanggawa at hindi madugo at
buktot.Sa mga imbi niya natagpuan ang kanyang mga katulong. Kung
sila
man ay hindi makagawa ng makinis na estatuwa sapat nang simulan nila
ang paglilok at bahala na ang mga susunod sa kanila. Di maunawaan ni
Basilio si Simoun. Nagtuloy sila sa laboratoryo. Sa mesa roon ay may
isang kakaibang ilawan. Ang pinakalalagyan ay anyong Granada, may
bitak at naiino pa ang mga tila buto nito. Tinanggal ni Simoun ang mitsa.
Bakal na may dalawang sentimetro ang kapal na sisidlan na may isang
litrong gas. Binuhusan ito ni Simoun ng likido. Nabasa ni Basilio ang
nakatitik sa lalagyan ng likido – nitroglisirina. Tumango si Simoun.
Ipinaliwanag niya na ang granada ay hindi isang payak na dinamita.
Iyon daw ang mga tinipon na luha ng mga api na siyang panglaban nila
sa lakas at dahas. Noon lamang nakakita ng dinamita si Basilio. Hindi
makakibo ang estudyante. Tinurnilyuhan ni Simoun ang isang
masalimuot na kasangkapang inilagay sa ilawan.Sinabi ni Simoun na
ang ilawan ay gagamitin sa isang pista. Pagkaraan ng 20 minuto ang
liwang nito’y mangungulimlim at kapag ginalaw ang mitsa ay sasabog
ang Granada kasunod ang mga supot ng pulbura sa kainan at walang
makaliligtas sa mga bisita ng kapistahan. Nabigo ang pagkakagulong
katulong sana ang mga artilyero dahil sa kawalan ng
pangangasiwa.Ngayon kailangan niya si Basilio upang mangunguna sa
labanan. . Kukunin nila sa tindahan ni Quiroga ang mga baril at patayin
ang lahat ng kalaban at ayaw sumama at patayin. Hindi na sinuri ni
Basilio ang narinig. Binulag na siya ng tatlo’t kalahating buwang
pagkabilanggo.Nais niyang maghiganti.
KABANATA 34:
Nasa sa daan si Basilio. Ika-8 ng gabi. Makikituloy sana siya kina Isagani
nguni’t hindi umuwi ang kaibigan sa buong araw na iyon. Dalawang oras na
lamang at sasabog na ang ilawan ni Simoun. Maraming dadanak na dugo.
Marami ang mamamatay. Sinalat ni Basilio ang kanyang rebolber at mga bala.
Naalala niya ang babala ni Simoun na siya ay lumayo sa daang Anloague.
Naghinala si Basilio. Ang bahay ni Kapitan Tiyago ay nasa daang iyon.May
binanggit na kasayahan si Simoun. Sa bahay na iyon idaraos ang piging sa kasal
nina Paulita at Juanito. nakita niyang dumating ang sasakyan ng bagong kasal.
Nahabag si Basilio kay Isagani. Naisip niyang yakaginng sumama sa kanya si
Isagani.Siya rin ang tumugon. Hindi papayag si Isagani sa gayong madugong
pagpatay sa marami. Hindi pa nararanasan nito ang nangyari sa kanya. Nagunita
niya ang pagkabilanggo, ang kabiguan sa pag-aaral,ang nangyari kay Huli.
Muling hinaplos ang puluhan ng rebolber at ninasang dumating na sana ang
sandaling hinihintay. Nakita niyang dumating si Simoun. Si Sinong ang kutsero
ni Simoun. Sumunod ang sasakyan ni Simoun sa mga bagong kasal. Nagtungo
si Basilio sa Anloague. Doon ang tungo halos ng lahat – sa bahy ni Kapitan
Tiyago. Ang Kapitan Heneral ang ninong at dadalo sa hapunan, dala ang isang
tanging ilawang handog naman ni Simoun. Ang mga dingding ng bahay ay
dinikitan ng magagarang papel ar magagarang aranya at mga bulaklak ang
palamuti. Mga angkat ang alpombra. Kurtinang pulang pelus na nabuburdahan
ng ginto at may unang titik ng pangalan ng mag-asawa. May tinuhog na
artipisyal na bulaklak ng suha. Magarang- magara ang bahay na iyon. Parang
hapag ng mga diyoses ang pagdarausan ng hapunan. Ang mesa para sa mga
dakilang panauhin at mga diyus-diyusan ay sa asotea nakalagay. Pipito ang
doon ay luluklok.Naroon ang pinakamasarap at pinakamamahaling alak. Ubos-
kaya si Don Timoteo.Kung sinabi lamang ng Heneral na ibig nitong makain ng
tao, gagawin iyon ni Don Timoteo.
KABANATA 35:
Dumating ang bagong kasal kasabay ni Donya Victorina. Kaalis dahil
wala pa ang Heneral. May pumintas sa mga kromo sa pader. Nagalit si
Don Timoteo. Iyon daw ang pinakamahal na mabibili sa Maynila.
Sisingilin daw niya ng utang ang namintas kinabukasan. Dumating na
rin ang heneral. Nawala ang mga dinaramdam ni Don Timoteo. May
nagsabi na dumating na ang araw ng kapitan dahil natititigan na ito nang
harap-harapan. Si Basilio ay nasa harap ng bahay at pinapanood ang
mga nagdaratingan. Naawa siya sa mga inakala niyang mga walang
malay na mamamatay roon. Naisip niya na bigyan sila ng babala.
Nguni’t siyang pagdating ng sasakyan nina Padre Salvi at Padre Irene.
Biglang napawi ang awa sa kanyang puso. Hindi ako dapat magmalabis
sa pagtitiwalang inilagak sa akin. Ako’y may utang na loob sa kanya; sa Biglang may mabilis na pumasok, tinabig ang utusang humadlang,
kanila’y wala. Siya ang humukay ng libingan ng aking ina na pinatay kinuha ang ilawan, itinakbo sa asotea at itinapon sa ilog, May humingi
nila. Ako’y nagpakabuti; pinagsikapan kong magpatawad, ano ang ng rebolber, may magnanakaw raw. Ang anino ay tumalon din sa ilog.
ginawa sa akin? Mamatay na nga sila. Labis na ang aking pagtitiis,
nasabi ni Basilio. Nakita niya si Simoun, dala ang ilawan. Waring
kakila-kilabot ang anyo ni Simoun na naliligid ng apoy. Parang nag-
alinlangan sa pagpanhik sa hagdan si Simoun. Nguni’t nagtuloy rin ito.
Nang dumating ang Kapitan Heneral ay sandaling nakipag-usap dito at
sa ibang naroon ang mag-aalahas. Saka ito nawala sa paningin ni
KABANATA 36:Mga Kagipitan ni Ben Zayb
Basilio. Namayani na naman ang kabutihang-loob ni Basilio. Nalimot
Ben Zayb- tumungo sa bahay ni Kap. Tiyago
ang ina, ang kapatid, si Huli, ang sariling kaapihan. Ninais na iligtas ang
nasa bahay. Nguni’t hinadlangan siya ng mga tanod dahil sa marusing  Kap. Heneral
niyang anyo. Namutla si Simoun nang makita si Basilio na iniwan ng
 Padre Irene
tanod-pinto upang magpugay sa mag-aalahas. Matigas ang mukha ni
 Don Costudio
Simoun na tumuloy sa sasakyan at nag-utos. "Pumunta tayo sa Escolta! "
 Padre Salvi
ani ni Simoun. Mabilis ding lumayo si Basilio. Nguni’t may nakita
siyang isang lalaking tatanaw-tanaw sa bahay. Si Isagani! Niyaya niya -Lahat ginawang bayani
itong lumayo. Marahang itinulak ni Isagani ang kaibigan. Nagpilit si
Basilio. Bakit ako lalayo Bukas ay hindi na siya ang dati. May hapdi ang Pasig- nanggaling ang balita
tinig ni Isagani. Ipinaliwanag ni Basilio ang ukol sa ilawan. Hinila niya
si Isagani. Tumutol ito. Mabilis na lumayo si Basilio. Nakita ni Isagani Tulisan- niluob ang bahay pahingahan ng Prayle at tumanggap ng
na nagtungo sa kainan ang mga tao. Naisip niyang sasabog ang bahay 2,000 piso.
kasama si Paulita. Mabilis na nagpasya ito. Sa loob ay nagkatagpo ang
nagpipiging ng isang kaputol na papel na ganito ang nakasulat. MENE
THECEL PHARES JUAN CRISOSTOMO IBARRA Isa umanong biro
Padre Camorra- nasa Pasig, sugatan, may ginawa sa Tiyari
iyon, ani Don Custodio. Patay na raw si Ibarra. Nang makita ni Padre
Salvi ang papel at sulat ay namutla ito. Sinabi nitong iyon nga ang lagda 3 Tulisan- nagsumbong tungkol kay Simoun
ni Ibarra. Saka nahilig sa sandigan ng silya ang kura nanlambot sa takot.
Nagkatinginang takot na takot ang lahat. Tatawag sana ng mga kawal Padre Irene - nagtago sa ilalim ng mesa
ang Kapitan Heneral. Walang nakita kundi mga utusang di niya kilala.
Nagkunwaring hindi takot. Magpapatuloy tayo sa pagkain, aniya. - Nakita ang mga pulbura
Huwag intindihin ang isang pagbibiro. Nguni’t nagsalita si Don
Padre Camorra – nasa Pasig
Custodio. Ipinalagay kong ang kahulugan ng sulat ay papatayin tayo
ngayong gabi . Di nakakibo ang lahat. May nagsabi. Baka lasunin tayo.
Binitiwan ang mga kubyertos. Lumabo ang ilawan. Iminungkahi ng
Kapitan Heneral kay Padre Irene na itaas ng huli ang mitsa ng ilawan.
 Cavelino – tumutol sa parusa
-Pinatay si Tandang Selo

KABANATA 37: Ang Kahiwagaan

KABANATA 39: Katapusang Kabanata
Chichay – Payat na hikaw ang binigay kay Paulita

G. Paota – Iisa ang gumawa nyan

-Kaaway daw ni Don Timoteo o kaagaw ni Juanito
Kapitana Loleng – Magtago daw si Isagani
Momoy – Dumalo sa piging
Lusia – Kasintahan ni Momoy
Padre Florentino – tumugtog ng armenyum
Don Tiburcio de Espanada – inakala nyang siya ang kastilang
tinutukoy na dakipin
Rediratorio – Lukusan sa pagdasal

KABANATA 38: Kasaliwaang Palad

Iyani – Si Kabesang Tales ay pumatay

Batangas – Ngayon

Kabiti – Bukas

Tayabas – Sa ibang araw

Pangasinan/Albay – pagkatapos

6 – 7 – nadakip na napasaka

Mayo – Pinaglakad
Malitang – mapagpausa