MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ
PROSES MÜH. MATEMATİKSEL
MODELLEME
VİZE SINAVI

Sınav süresi 4 saattir.

Öğrenci Numarası :
İsim-Soy isim :
Tarih :
İmza : Boş bırakabilirsiniz.

Sınav ve İşleyiş Hakkında Genel Bilgi

Sevgili öğrenciler,

Vize sınavınız, toplam 4 adet ana sorudan oluşmaktadır. Her bir soru başlığı
kendi içinde bir ya da birden fazla soru içermektedir. Soru çeşitleri, boşluk doldurma
ve klasik olarak farklılık göstermektedir. Her bir sorunun puanlaması farklıdır ve
sorularda sizlere verilmiştir. Soruları dikkatlice okuyunuz ve kırmızı ile yazılı
yerleri dikkate alarak cevap veriniz.

Sınav kağıtlarınızı en geç saat 17:30’da sisteme yüklemiş olmanız

gerekmektedir. Soruları bu dosya üzerine elektronik ortamda cevaplamak,
formülleri yazmak çok vakit alacağı için zor olacaktır. Bu nedenle, boş bir
kâğıt üzerine soruları çözmenizi ve çözümlerin resmini çekip/taratıp sisteme
yüklemenizi tavsiye ederim.

Cevaplarınızı el ile yazdığınız durumda, soruları tekrar yazmayınız. Cevap

verdiğiniz sorunun numarasını ve varsa alt başlığını (1.a, 2.b gibi) yazarak yanına
cevabınızı yazınız. Soru numaralarını yazarken hata yapmamaya özen gösteriniz.
Soruları cevaplamayı bitirdikten sonra, cevap kağıtlarınızı tek bir dosyada
toplayıp, dosyayı isim (ÖNCE İSİM), soyadı ve öğrenci numaranızı ile
adlandırıp sisteme yükleyiniz.

İki farklı öğrencinin sınav kağıdında birebir aynı cevaplara veya yanlışlara
rastlanırsa, her ikisi de sorudan 0 (sıfır) alacaktır; bu konuda yüksek hassasiyet
gösteriniz. Klasik sorularda, internetten kopyalanmış cümleler değerlendirmeye
alınmayacaktır. Sorulara kendi cümlelerinizle cevap vermeniz gerekmektedir.
Soru çözümlerinde bütün ara basamakları göstermeniz gerekmektedir.

Sorularınız olursa bana mail yoluyla/veya sistem üzerinden mesaj göndererek

ulaşabilirsiniz. Sınav saatleri boyunca sorularınızı cevaplamak için bekliyor
olacağım. Başarılar dilerim.
Öğr. Gör. Dr. Merve Ceylan

1
SORULAR

SORU 1: (25 p.)

Aşağıdaki sorulardan sadece bir tanesini çözünüz.

a. Sıcaklığı 23 °C olan bir bilye, sıcaklığı 90 °C olan bir odada soğumaya

bırakılıyor. t saat sonra bilyenin sıcaklığı ölçüldüğünde, sıcaklığın 60 °C’ye
düştüğü görülüyor. Bu durumda bilye odaya bırakıldıktan 3t saat sonra
cismin sıcaklığı (°C) kaç derece olur, hesaplayınız.

b. Çay servisi yapılan bir işletmenin sahibi, bir gazetede çayın ideal içim
sıcaklığının 47-77 °C arasında olması gerektiğini okumuştur. 85 °C su ile
demlenen çayın bardaklara doldurulduktan tam 10 dakika sonra 47 °C ‘ye
düştüğü gözlenmiştir. Bu durumda işletme sahibi garsonlarına, bardakların
doldurulduktan en erken kaç saniye sonra servis edilmesini talimat
vermelidir ki, müşteriler çayı ideal sıcaklık aralığında içebilsinler?
Restorant sıcaklığını 20 °C ve heryerde aynı olduğunu kabul ediniz.

[1. soruda her iki şıkkında çözülmesi halinde, cevap kağıdında çözümü ilk
yapılan soru değerlendirmeye alınacaktır.]

2
SORU 2: (45 p.)

W1 T1

Yandaki şekilde görülen çok iyi karıştırılan

tanka, sıcaklığı T1 °C olan bir çözelti W1 kg/sa
T akış hızıyla beslenmektedir. Tankın alt kısmına
W0 ısı iletim alanı A m2 ve ısı iletim katsayısı U
kcal/sa m2 °C olan bir sıvı ısıtma helezonu
W2 T2
yerleştirilmiştir.
İyi karıştırılan
tank

Helezon içerisinde Tb °C’deki buhar yoğunlaşmaktadır. Başlangıçta ise tankın

içinde sıcaklığı T0 °C olan W0 kg çözelti bulunmaktadır. Isınan çözelti W2
kg/sa debi ile tanktan dışarı alındığına göre,

a. Tanktaki çözelti sıcaklığının zamana bağlı değişimi ifade eden modeli

türetiniz. Çözeltinin özgül ısısını, Cp (kcal/kg °C) alınız. (25 p.) [İşlemler
ve sadeleştirmeler integral alındıktan, başlangıç ve bitiş koşulları yerine
konulduktan sonraya kadar devam ettirilmeli ve son olarak model T=f(t)
şekline getirilip, T değeri yalnız bırakılmış halde düzenlenmelidir.]

b. Elde edilen model eşitliğine, aşağıdaki tabloda verilen değerleri koyunuz

ve bu değerlere sahip sistem için 30 dakika sonraki tanktaki çözeltinin
sıcaklığını (°C) hesaplayınız. (20 p.) [b. şıkkının a. şıkkından bağımsız
çözülmesi durumunda, sorudan alınabilecek puan 15 p.’dir.]

Büyüklük Sembol Değer Birim

Isı iletim katsayısı U 300 "#/(&'. )2. *)
Tankın başlangıç sıcaklığı T0 40 ℃
Giriş akısının sıcaklığı T1 50 ℃
Giriş kütlesel akış hızı W1 75 "#/sa
Çıkış kütlesel akı hızı W2 45 "#/sa
Başlangıç anında tanktaki su kütlesi W0 300 "#
Özgül ısı Cp 4 "#/("#. *)
Isı iletim alanı A 4 )2
Buhar sıcaklığı Tb 120 ℃

3
SORU 3: (20 p.)

F1= 9 kg/da çözelti

x1 = 0,1 Na2SO4 Yandaki şekilde görülen akımlara sahip

y1 = 0,9 H2O
olan tankta karıştırma çok iyi
sağlandığından, çıkış konsantrasyonu
tank konsantrasyonuna eşit olduğu
2Y kg F2=
x0 = 0,XX Na2SO4 7 kg/da çözelti bilinmektedir.
y0 = H2O

x2 = ? Na2SO4
Başlangıçta tankın içerisinde 2Y kg
y2 = ? H2O
İyi karıştırılan
tank kütlece XX% tuz içeren tuz çözeltisi
bulunmaktadır. Kütlece %10 tuz içeren
tuz çözeltisi, 9 kg/da akış hızıyla tanka beslenmektedir. İyi karıştırılan
tanktaki çözeltinin bir kısmı 7 kg/da akış hızıyla dışarı alınmaktadır.

Yukarıdaki sistem için, tanktaki tuzun kütlesel fraksiyonunun (x2)

zamana bağlı olarak değişimini gösteren eşitliği türetiniz ve 240.
saniyede tanktaki çözeltinin kütlesel kompozisyonunu hesaplayınız.

Bonus sorusu: Tanktaki karıştırma çok uzun süre devam ettiğinde elde
edilen, final tuz kütle fraksiyon değerini (x2)son, model
eşitliğini kullanarak hesaplayınız. (5 p.)

[Soruyu çözerken, XX yerine öğrenci numaranızın ilk iki hanesini, Y yerine

ise öğrenci numaranızın son hanesini yazarak soruyu çözünüz. Örneğin:
numarası 170109044 olan bir öğrenci x0=0,17 ve F0=24 kg (başlangıçta
tankta bulunan çözelti kütlesi) değerini soruda kullanmalıdır.]

4
SORU 4: (10 p.)

Aşağıdaki boşluk doldurma sorularında boşluğu yanda parantez içerisinde kırmızı

ile verilen kelimelerden biri ile doldurunuz.

a. Bir kapalı sistemde, belirli şartlarda sıcaklık değerini veren model

oluşturulmak istenmektedir. Eğer sistem sıcaklığının konuma ve zamana
bağlı değişmediği biliniyorsa, sistem __________ [cebirsel / adi
diferansiyel / kısmi diferansiyel] denklemle ifade edilir. (1 p.)

b. İyi karıştırılan bir tankta, A+B çözeltisi, B sıvısı ilave edilerek seyreltilmek
istenmektedir. Tanktaki A konstantrasyonunun değişimini ifade eden
model __________ [statik / dinamik] ve __________ [tümleşik /
dağınık] parametreli olarak sınıflandırılır. (2 p.)

c. Bir sistemde, a bağımlı değişkeninin b bağımsız değişkenine bağlı

değişimi aşağıdaki denklem ile ifade edilmektedir. (4 p.)

𝑑𝑎
+ 0,75𝑎 = 1,25
𝑑𝑏

Yukarıdaki denklemi çözünüz ve a’nin b’ye bağlı değişimini veren ifadeyi

bulunuz (3 p.); elde edilen modelin linear / nonlinear olduğunu belirtiniz.
(1 p.)

d. Modellemede son aşama nedir, neden önemlidir kısaca anlatınız. (3 p.)

e. Bonus sorusu: Modellemenin maliyeti yüksek midir, ne gibi faktörlere

bağlıdır anlatınız. (5 p.)

-------------- SINAV SONU --------------