Sabit Oranlar Yasası

Gerekli Malzemeler

- Potasyum klorat, KClO3

- Potasyum klorür, KCl
- Mangan dioksit, MnO2
---------------------------

- Deney tüpü
- Metal spatul
- Bunzen beki

Deneyin Amacı

Bu deneyin amacı, sabit oranlar yasasını kullanarak, bir bileşiği meydana getiren elementlerin
yüzde bileşimlerinin hesaplanması, Potasyum kloratın stokiyometrisini incelemek ve bu
sonuçlardan yararlanarak Potasyum klorat – potasyum klorür karışımını analiz etmek.

Teori

Kimyasal tepkimelerde sitokiyometri, kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar

yasaları doğrultusunda çalışır. Stokiyometrik yasalar ile, reaksiyon denklemleri için kütle, mol
bilgilerine ulaşabiliriz, bileşiklerin formülünü bulabiliriz, bileşiğin içindeki atom cinsini ve
bileşik içindeki oranını kütlece % olarak bulabiliriz.

Kütlenin Korunumu Kanunu

Lavoisier tarafından öne sürülen kütlenin korunumu yasası, hiçbir maddenin yoktan var
olmayacağını, var olan maddenin yok olmayacağını anlatır. Buna göre, kimyasal tepkimelerde
oluşan ürünlerin kütleleri toplamı, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamına eşittir.
Katlı Oranlar Kanunu
Aynı iki elementten oluşmuş iki farklı bileşikte bileşenlerden birinin miktarı sabit tutulursa
diğer elementler arasında bir oran olduğu görülür. Bu oranlar sabittir ve bu kanuna katlı
oranlar kanunu denir

Sabit Oranlar Yasası

En az iki veya daha fazla elementtin bileşmesi ile meydana gelmiş olan saf bir maddedeki
bileşiği meydana getiren elementlerin ağırlık oranları her yerde ve her zaman aynıdır ve
değişmez. MaXb bileşiğindeki X elementinin ağırlıkça yüzdesi aşağıdaki formül ile
hesaplanabilir;

b . ( Atom ağırlığı(X ) )
% Ağırlık ( X )= x 100
Formül ağırlığı, M a X b

Suyu meydana getiren bileşen olan hidrojen ve oksijenin elementlerinin oranlarına bakacak
olursak; (Atom ağırlıkları: H= 1,008 g/mol; O= 15,999 g/mol), MA (H2O): 18,015 g/mol)

15,999
% Ağırlık (O)= x 100=% 88,81
( 2 x 1,008 ) + ( 15,999 )

2 x 1,008
% Ağırlık ( H)= x 100=% 11,19
( 2 x 1,008 ) + ( 15,999 )

Kaynağı ne olursa olsun, (musluk suyu, deniz suyu, deiyonize su) bu oranlar değişmez.

Örnek: 1 mol V2O5 bileşiğindeki oksijen elementinin ağırlıkça % değerini hesaplayınız?

(Atom ağırlıkları: V= 50.9 g/mol; O= 16.0g/mol).

5 x ( Atom ağırlığı(O))
% Ağırlık (O)= x 100
Formül ağırlığı , V 2 O5

5 x 16.0
% Ağırlık ( O )= x 100=% 44.0
( 2 x 50.9 ) + ( 5 x 16.0 )
Deneysel hatanın hesaplanması

Hata=Deneysel değer −Teorik değer

Deneysel değer −Teorik değer

% Hata= x 100
Teorik değer

Örnek: Bir bileşiğin ağırlıkça yüzde oksijen içeriği, %39,2’dir (teorik değer). İki öğrencinin
analizi sonucunda, bu değerler deneysel olarak, % 36.3 ve % 44.5 olarak bulunmuştur. Her iki
öğrencinin analiz sonucunun % hata değerini hesaplayınız.

1. Hata = 36.3 – 39.2 = -2.9

% Hata =
36.3−39.2
% Hata= x 100=−7.4 %
39.2

2. Hata=44.5−39.2=+5.3

44.5−39.2
% Hata= x 100=13.5%
39.2

Deneyin Yapılış

A. Potasyum Klorattaki Oksijen Yüzdesinin Bulunması

Tüm tartımlar rapor kağıdı üzerine not edilecektir. Hesaplamar da rapor kağıdında
gösterilecektir.

KClO3 katalizör varlığında ısıtıldığında aşağıdaki tepkimeye göre bozunmaya uğrar;

2 KClO3 ( k ) Δ 3 O2 ( g )+ 2 KCl( k )
→
KClO3 ‘deki oksijen yüzdesi, ısıtmadan önceki ve sonraki tartımlar arasındaki farktan
bulunacaktır. Tartımlar arasındaki fark, O2 gazı uzaklaşması nedeniyledir. Bu reaksiyon için,
demir oksit (Fe2O3) veya mangan oksit (MnO2) katalizör olarak kullanılabilir.

1. Temiz kuru bir tüp içine bir spatül dolusu MnO2 eklenir.

2. Test tüpü bek alevinde ısıtarak katalizörün nemi uçurulur. (test tüpü 45° lik eğim verilerek
ve sürekli çevirilerek ısıtılır yoksa cam eriyebilir).

3. Test tübü soğutulur ve tartım alınır: W0 (iki ondalıklı değer olarak kaydediniz).

4. Tübe yaklaşık 3 gram KClO3 eklenir ve bir çubuk ile karıştırılarak tartılır: W1.

5. Eklenen KClO3 miktarını belirleyiniz: W2.

6. Tüp tahta bir maşa ile belli bir açı ile tutularak bek alevinde 15 dak. boyunca ısıtılır.
Karışım önce eriyebilir, daha sonra gaz çıkışı başlar.

7. Tüp soğumaya bırakılır ve tartılır: W3.

8. 15 dakikalık ikinci bir ısıtma yapılır, tüp soğutulur ve tartılır: W4.

9. W3 and W4 değerleri arasındaki fark ± 0.05 g civarındaysa, tüm oksijenin uçtuğunu

varsayabiliriz (eğer değilse, 3. ısıtma yapılır). Ws = W4 olarak kaydedilir.

10. Açığa çıkan oksijen gazının miktarını belirleyiniz: Wox.

11. KClO3 deki % oksijen miktarını hesaplayınız. (deneysel sonuç)

12. KClO3 deki % oksijen miktarını teorik olarak hesaplayınız (Atom ağırlıkları: O=16.0
g/mol, Cl=35.5 g/mol, K=39.1g/mol)

13. % hata değerini hesaplayınız.

B. Bilinmeyen KClO3 - KCl Karışımının Analizi

Bilinmeyen KClO3 - KCl karışımının bileşimi ısıtılarak ve ağırlık farkı ölçülerek belirlenir.

1. Bilinmeyen karışımı asistanınızdan temin ediniz.

2. A1-A9 kısımlarındaki aynı prosedürler uygulanır. (Rapor kağıdında W’ kısımlar

doldurulur)

12. Karışımdaki ağırlıkça % KClO3 değerini hesaplayınız. (Rapor kağıdında ilgili kısımlar
doldurulur ve hesaplamalar gösterilir)
Bilinmeyen karışımdaki % Oksijen değeri: B 11 kısmındaki sonuç
Saf KClO3 % Oksijen değeri: A 12 kısmındaki sonuç
 Rapor

Öğrencinin İsmi-İmzası:
Tarih:

Deneyin Adı:

A. Potasyum Kloratta Oksijen Yüzdesi

3. (Test tüp + Katalizör) W0 =

4. (Test tüp + Katalizör + KClO3) W1 =

5. (KClO3) W2 = W1 – W0 =

7. (Test tüp + Katalizör + KClO3), ilk ısıtmadan sonra W3 =

8. (Test tüp + Katalizör + KClO3), ikinci ısıtmadan sonra W4 =

9. (Test tüp + Katalizör + KClO3), son ısıtmadan sonra (eğer yapıldıysa), Wf =

10. Açığa çıkan oksijen miktarı Woksijen = W1 – Wf =

Wox
11. % oksijen (deneysel) % O = —— x 100 =
W2

12. % oksijen (teorik) =

13. Yüzde hata %E =

B. KClO3 - KCl Karışımının Analizi

3. (Test tüp + Katalizör) W0  =

4. (Test tüp + Katalizör + KClO3 – KCl) W1  =

5. (KClO3– KCl) W2  = W1  – W0  =

7. (Test tüp + Katalizör + KClO3 – KCl), ilk ısıtmadan sonra, W3  =

8. (Test tüp + Katalizör + KClO3 – KCl), ikinci ısıtmadan sonra, W4  =

9. . (Test tüp + Katalizör + KClO3 – KCl), son ısıtmadan sonra (eğer yapıldıysa),

Wf =

10. Açığa çıkan oksijen miktarı, Woksijen  = W1  – Wf  =

Wox 
11. % oksijen (deneysel), % O = —— x 100 =
W2 

12. Bilinmeyen örnekte % KClO3

% O (bilinmeyen örnekte)
=
% O (saf KClO3’da)

Bu kısım asistanlar için-örnek soru

1- Deneyin A kısmında Kullandığımız KClO3 örneğinde bir miktar su olduğunu
kabul edersek, örnekteki oksijen atomlarının klor atomlarına oranı nasıl
değişir?
2- Bu deneyde KClO3 yerine, potasyum perklorat, KClO4 , de kullanılabilir. 0.001
g MnO2 ve 0.950 g KClO4 karışımı ısıtıldığında oluşan oksijen gazının mol
sayısını hesaplayın.
3- Ağırlıkça % 75 KClO3 ve % 25 uçucu olmayan safsızlık içeren 1.100 g
ağırlığındaki bir karışım ısıtıldığında ağırlık kaybı ne olur?

CEVAPLAR

1- Sudan gelen O atomları ile toplam O atomlarının mol sayısı artar Cl

atomlarının mol sayısı sabit olduğu için bu oran artardı.
2- Potasyum perkloratın mol sayısı : 0.950 g x 1 mol/138 gr = 0.007 mol

MnO2

KClO4 + ısı ⇒ KCl + 2 O2

0.07 0.014 mol
3- 1.100 g x % 75 KClO3 = 0.825 g KClO3
0.825 g x 1 mol / 122 g = 0.007 mol KClO3
MnO2

KClO3 + ısı ⇒ KCl + 3/2 O2

Tepkimede 0.007 mol KClO3 olduğuna göre 3 x 0.007 mol O vardır. Ve bu

miktar ısıtıldığında uçacağından sistemden 0.021 x 16 = 0.336 g kayıp meydana
gelir.