MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ

MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ
BÖLÜMÜ

6. Uygulamalar

MAK416 Isı Değiştiricilerin Tasarımı

Dr. Muhammet ÖZDOĞAN
 6. Uygulamalar

Soru 1:

Aşağıdaki ilgili kısımları doldurunuz.

Büyülük Birim adı
Isı Akısı W/m2
Kütle Kilogram (kg)
Zaman Saniye (s)
Sıcaklık Kelvin (K)
Özgül Isı J/kg.K
Yoğunluk kg/m3
Gizli Isı (Faz Değ. Isısı) J/kg
Kütlesel Debi kg/s
Hacimsel Debi m3/s
Basınç Pascal (Pa), N/m2
Isı İletkenlik W/m.K
İş, Enerji, Isı Joule (J), N.m
Güç, Isı Geçişi Watt (W), J/s

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 2/46

6. Uygulamalar

Soru 2:

Katı sıvı ve gazların ısı iletim katsayılarını büyükten küçüğe doğru

sıralayınız.

Çözüm:

kkatı> ksıvıı>kgaz

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 3/46

6. Uygulamalar

Soru 3:
Terleyen kişinin daha çok üşümesini nasıl açıklarsınız?

Çözüm:
o Terleyen kişinin yüzeyindeki ter buharlaşarak havaya geçme eğilimindedir.
o Ter buharlaşırken ihtiyacı olan buharlaşma ısısını ulaşabileceği en uygun
kaynak olan insan vücudundan alır.
o Isının insan vücudundan tere geçmesi kişinin üşümesine neden olur.
o Elimize kolonya dökmek aynı miktardaki suya göre elimizi daha çabuk
serinletecektir. Çünkü kolonyanın buharlaşma hızı suya göre daha yüksektir.
o Kuru buz olarak bilinen katı karbondioksit ’in yüksek buharlaşma hızından
dolayı ele alınması durumunda uzuv kaybına bile neden olabilmektedir.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 4/46

6. Uygulamalar

Soru 4:

Buzdolabına konan kutu kolanın soğumasını termodinamik kanunlarına göre nasıl

açıklarsınız?

Çözüm:
Aşağıda yazılan termodinamiğin birinci kanununa
göre enerji vardan yok yoktan var olamaz, yalnızca
bir türden diğer türe dönüşür. Diğer bir deyişle
sisteme giren enerjiler ile sistemden çıkan enerjilerin
farkı sistemin enerji değişimine eşittir.
Egiren -Eçıkan = ΔEsistem
Termodinamiğin ikinci kanununa göre ısı yüksek
sıcaklıktaki ortamdan düşük sıcaklıktaki ortama
kendiliğinden geçeceğinden , kutu kola buzdolabına
konulduğunda koladan buzdolabına ısı geçişi
olacaktır.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 5/46

 6. Uygulamalar

Isı geçişi kola buzdolabının sıcaklığına soğuyana kadar olacaktır.

Kola kutusu bir sistem olarak ele alınacak olursa; Kutuya enerji girişi olmadığından
Termodinamiğin birinci kanunu,
-Eçıkan = ΔEsistem
olarak ifade edilebilir. Sistemdeki enerji değişimi hesaplanırken kola kutusunun
hacmi sabit olduğu için özgül ısı; c= cv sabit hacimdeki özgül ısı alınır.
ΔEsistem=Esistem,2 - Esistem,1 =m cv(T2- T1)
Eçıkan =Q
Q = m cv(T2- T1)

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 6/46

6. Uygulamalar

Soru 5:

Ayakta duran bir kişi termodinamik olarak nasıl bir sistemdir. Isı transfer
mekanizmalarını açıklarsınız?
Çözüm:
o Nefes alıp verirken hava giriş çıkışı olduğundan açık sitemdir. .
o Kişinin ısı transfer olan yüzeyleri; hava ile temas eden dış yüzeyi ve yer
yüzüyle temas eden ayak tabanları olmak üzere iki kısma ayrılır.
o Ayak tabanından ilitim ile ısı geçişi vardır.
o Hava ile temas eden yüzeyde; iletim, taşınım ve ışınım ile ısı geçişi vardır.
o Diğer iki ısı geçişinin yanında iletimle olan ısı geçişi ihmal edilebilir
seviyededir.
o Ayrıca kişinin ağzından ve burnundan kütle transferiyle ısı transferi
gerçekleşmektedir.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 7/46

6. Uygulamalar

Soru 6:

Isı değiştiricilerinin sınıflandırma çeşitleri nelerdir?

Çözüm:
Isı değiştirgeçleri genel olarak;
o Konstrüksiyon geometrilerine,
o Isı transferi mekanizmasına,
o Akış düzenlemelerine,
o Isı transferi işlemine göre sınıflandırılır.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 8/46

 6. Uygulamalar

Soru7:

Aşağıdaki ısı değiştirici türlerinin hangi sınıflandırma çeşidine girer?

Isı Değiştirici Sınıflandırma türü

Borulu Isı Transferi İşlemlerine Göre
Her iki tarafta da tek fazlı taşınım Isı Transfer Mekanizmalarına Göre
Spiral Borulu Isı Değiştiricileri Konstrüksiyon Geometrisine Göre
Tek geçişli Akış Şekline Göre Sınıflandırma
Karşıt Akış Akış Düzlemlerine Göre
Lamelli Plakalı Isı Değiştiricileri Konstrüksiyon Geometrisine Göre
Dolaylı Temaslı Isı Transferi İşlemlerine Göre
Kanatlı – Plakalı Kompakt Isı Değiştiricileri Konstrüksiyon Geometrisine Göre

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 9/46

6. Uygulamalar

Soru 8:

Isı değiştiricileri konstrüksiyon geometrisine göre sınıflandırın.

Çözüm:
1. Borulu Isı Değiştiricileri
1.1 Çift Borulu Isı Değiştiricileri
1.2 Gövde Boru Tipi Isı Değiştiricileri
1.3 Spiral Borulu Isı Değiştiricileri
2. Plakalı Isı Değiştiricileri
2.1 Contalı – Plakalı Isı Değiştiricileri
2.2 Spiral Plakalı Isı Değiştiricileri
2.3 Lamelli Plakalı Isı Değiştiricileri
3. Kompakt Isı Değiştiricileri
3.1 Kanatlı – Plakalı Kompakt Isı Değiştiricileri
3.2 Kanatlı Borulu Kompakt Isı Değiştiricileri

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 10/46

 6. Uygulamalar

Soru 9:

Kesit görüntüsü şekildeki gibi olan spiral ısı

değiştiricisi kullanılarak kazan yakıtı olan
fuel oil ısıtılmaktadır. Borunun içinden
𝐓∞,𝟏 = 𝟖𝟎 ℃ olan su akmaktadır. Borunun
dışında ise 𝐓∞,𝟐 = 𝟐𝟎 ℃ sıcaklığında fuel
oil bulunmaktadır. Borunun ısı iletim
katsayısı k=80 W/m.K, borunun iç ve dış
yüzey sıcaklıkları sırasıyla, 𝐓𝟏 = 𝟓𝟓 ℃ ,
𝐓𝟐 = 𝟓𝟎 ℃ , borunun iç ve dış yarı çapları
sırasıyla 𝐫𝟏 = 𝟏𝟎 𝒄𝐦 ve 𝐫𝟐 = 𝟏𝟓 𝒄𝐦
olduğuna göre,
a) Eşanjörde kirliliğin olmadığını düşünerek h1 ve h2 taşınım katsayılarını bulunuz.
b) Fuel oil tarafında kirliliğin olduğunu düşünerek h1 ve h2 taşınım katsayılarını
bulunuz.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 11/46

6. Uygulamalar

Çözüm:
a)Borunun iç ve duş yarıçap uzunlukları ile borunun iç ve dış cidar sıcaklıkları
bilindiğinden borunun birim uzunluğundan geçen ısı miktarı aşağıdaki eşitlik
yardımıyla bulunabilir.
2πk(T1 −T2 ) 2π(80 W/mK)(55 − 50)K
Q′ = = = 6.2 kW/m
ln(r2 /r1 ) ln(0.15/0.10)
Sistem kararlı olduğundan, borudan geçen ısı kadar ısı sudan boruya
geçmektedir.
Q′ = h1 2π r1 (T∞,1 − T1 )
6.2 kW/m = h1 2π (0.1 m)(80 − 55 )K
6.2 kW/m
h1 = = 𝟑𝟗𝟒 𝐖/𝐦𝟐 . 𝐊
2π (0.1 m)(25K)

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 12/46

 6. Uygulamalar
Benzer şekilde, sistem kararlı olduğundan, borudan geçen ısı fuel oile geçmektedir.
6.2 kW/m = h2 2π (0.15 m)(50 − 20 )K
6.2 kW/m
h2 = = 𝟐𝟏𝟗 𝐖/𝐦𝟐 . 𝐊
2π (0.15 m)(30K)
b) Fuel oil tarafında kirlenmenin olması borunun diş cidarı ile akışkan arasında
direnç oluşacaktır. Borunun iç ve dış yüzey sıcaklıkları değişmediğinden borudan
geçen ısı miktarı da değişmez. Borunun iç cidarında kirlilik olmadığından suyun
taşınım katsayısı değişmeyecektir. Borunun dış yüzeyinde ise kirlilikten dolayı
taşınım direncine ek olarak kirlilikten kaynaklanan direnç te eklenir.
∆T
Q=
R eş
∆T = T2 − T∞,2
1 R′′f,2
R eş = +
(hA)2 (A)2

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 13/46

6. Uygulamalar
Fuel oil için kirlilik faktörü, R′′f,2 = 0.0009 m2K/W’ dir.

Q ∆T
Q′ = =
L L R eş
T2 − T∞,2
Q′ =
1 R′′f,2
L +
(hA)2 (A)2

50 − 20 K
6.2 kW/m =
1 0.0009 m2 K/W
+
h2π(0.15m) 2π(0.15m)
1
= 0.0048 − 0.00095 = 0.00385 mK/W
h2π(0.15m)
1
ℎ= = 𝟐𝟕𝟓 𝐖/𝐦𝟐 . 𝐊
(0.00385 mK/W) 2π(0.15m)

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 14/46

6. Uygulamalar

Soru 10:

Toplam ısı geçiş katsayısı aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanabilir. Hangi

koşullarda eşitlikteki parametreler elimine edilebilir (ihmal edilebilir)?
′′ ′′
1 1 1 1 𝑅𝑓,𝑐 1 𝑅𝑓,𝑕
= = = + + 𝑅𝑖𝑙𝑒𝑡𝑖𝑚 + +
𝑈𝐴 𝑈𝑐 𝐴𝑐 𝑈𝑕 𝐴𝑕 (𝜂𝑜 ℎ𝐴)𝑐 (𝜂𝑜 𝐴)𝑐 (𝜂𝑜 ℎ𝐴)𝑕 (𝜂𝑜 𝐴)𝑕
𝜂𝑜 terimi, kanatlı yüzeylerin toplam yüzey etkenliği olarak adlandırılır.
𝑅𝑓′′ terimi, kirlilik faktörüdür ve akışkana göre değişiklik gösterir

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 15/46

6. Uygulamalar

Soru 11:

Hangi koşullarda ısı değiştiricinin toplam ısı transfer katsayısı aşağıdaki

eşitlikteki gibi ifade edilebilir?
1 1 1
≈ +
U hi ho
Çözüm:
o Kanatçığın olmadığı,
o Boru cidarının oluşturduğu direncin çok düşük olduğu (çok ince boru cidarı
veya ısıl iletkenliği çok yüksek boru cidarı),
o Kirlenmenin olmadığı,
o Borunun iç ve dış yüzey alan büyüklüklerinin birbirine çok yakın olduğu
(boru cidarının çapına göre çok küçük olması) koşulda.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 16/46

6. Uygulamalar

Soru 12:

Şekildeki ters akışlı eş eksenli iç içe borulu ısı değiştiricide 45 mm çapındaki

dış silindirde 0.1 kg/s debide sıcak yağ, 25 mm çapındaki iç silindirden 0.2
kg/s debide soğuk su akmaktadır. Suyun ve yağın giriş sıcaklıkları sırasıyla
30 ℃ ve 100 ℃ dir. Yağın çıkış sıcaklığının 60 ℃ olabilmesi için boru uzunluğu
ne kadar olmalıdır? (İçerdeki borunun kalınlığı ihmal edilebilir)

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 17/46

6. Uygulamalar

Çözüm:
o Kanatçığın olmadığı,
o Boru cidarının oluşturduğu direncin çok düşük olduğu (çok ince boru cidarı
veya ısıl iletkenliği çok yüksek boru cidarı),
o Kirlenmenin olmadığı,
o Borunun iç ve dış yüzey alan büyüklüklerinin birbirine çok yakın olduğu
(boru cidarının çapına göre çok küçük olması) koşulda.
80 ℃ sıcaklığındaki yağın özellikleri (Tablodan)
ρ=852 kg/m3, Pr=499.3, k=0.138 W/m.K, ν=μ/ρ=3.794 X 10-5 m2/s, cp=2131
J/kg.K
Yağdan çıkın ısı miktarı;
Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş )
yağ

Q = (0.1 kg/s)(2131 J/kg. K)(100 − 60)K yağ = 8524 W

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 18/46

6. Uygulamalar

Suya geçen ısı miktarı; (cp=4178 J/kg.K, 30 ℃ için)

Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş )
su

8524 W = (0.2 kg/s)(4187 J/kg. K)(Tçıkış − 30)K

yağ

Tçıkış = 30 + 10.2 = 40.2 ℃

35 ℃ sıcaklığındaki suyun özellikleri (Tablodan)
ρ=994kg/m3, Pr=4.85, k=0.625 W/m.K, ν=μ/ρ=0.725 X 10-6 m2/s, cp=4178
J/kg.K
Borunun uzunluğunun bulunması için öncelikle ısı transfer yüzey alanının
hesaplanması gerekmektedir. Isı transfer yüzey alanı aşağıdaki eşitlik
yardımıyla hesaplanabilir.
Q = UAs ∆Tlm

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 19/46

Eşitlikte ısı transfer miktarı bilinmektedir. Akışkanların giriş ve çıkış sıcaklıkları
bilindiğinden logaritmik sıcaklık farkı hesaplanabilir.
∆T1 =Th,in −Tc,out = 100 − 40.2 K = 59.8K
∆T2 =Th,out −Tc,in =(60−30)K=30K
∆T1 − ∆T2 59.8 − 30
∆Tlm = = = 43.2 K
ln(∆T1 /∆T2 ) ln(59.8/30)
Kanatçığın, kirlenmenin ve ısıl direncin olmadığı ısı değiştiricisinde toplam ısı
transfer katsayısı aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir. Eşitlikteki taşınım katsayıları
bilinmemektedir.
1 1 1
≈ +
U hi ho
İlk adım olarak akışların türüne karar verilir bunun için Reynos sayılarının
belirlenmesi gerekmektedir. Boru içi akış için Reynods sayısı aşağıdaki eşitlikteki
gibi tanımlanabilir.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 20/46

6. Uygulamalar
VDh
Re =
ν
Eşlitlikteki Dh , hidrolik çaptır. Düz boru için hidrolik çap borunun çapına eşittir. V
ise akışkanın hızıdır. Suyun hızı debi yardımıyla aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
m m 0.2 kg/s
V= = = = 0.41 m/s
ρA ρ(πD2 /4) 994 kg/m3 (π 0.0252 /4)
(0.41 m/s) (0.025 m)
Re = = 14138
0.725 X 10−6 m2 /s
Reynolds sayısı 10000’den büyük olduğundan akış türbülanslıdır. Tam gelişmiş
türbülanslı akış için Nusselt sayısı aşağıdaki eşitlikteki gibi ifade edilebilir.
hD
Nu = = 0.023Re0.8 Pr 0.4
k
hD
Nu = = 0.023R(14138)0.8 (4.85)0.4 = 90.43
k
0.625 W/m. K
h𝑖 = 90.43 = 2260 W/m2 . K
0.025 m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 21/46

6. Uygulamalar

Yağ tarafındaki taşınım katsayısının hesaplanacak olursa:

Yağın ortalama hızı:
m m 0.1 kg/s
V= = = = 0.107 m/s
ρA ρ(π(𝐷𝑜2 − 𝐷𝑖2 )/4) 852 kg/m3 (π (0.0452 − 0.0252 )/4)
0.107 m/s 0.02 m
Re = = 56.4
3.794 X 10−5 m2 /s
Reynolds sayısı 2300’den küçük olduğundan akış laminerdir. Tam gelişmiş akış için
Nusselt sayısı aşağıdaki tablodan hesaplanabilir.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 22/46

6. Uygulamalar

Di/Do=0.02/0.03=0.555
Isı geçişi iç çaptan olduğundan iç çap için
enterpolasyon yapılırsa Nusselt değeri
Nui=5.56
hD𝑕
Nu = = 5.56
k

4 ∗ Akışkanın geçtiği kesit alanı

Dh =
Islak çevre
4 ∗ (π Do 2 − Di 2 /4)
= = Do − Di
π(Do + Di )
Dh = Do − Di = 0.045 − 0.025 = 0.02 m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 23/46

6. Uygulamalar

0.138 W/m. K
ho = 5.56 = 38.4 W/m2 . K
0.02 m
1 1
U= = = 37.76 W/m2 . K
1 1 1 1
+ +
hi ho 2260 W/m2 . K 38.4 W/m2 . K
Q = UAs ∆Tlm
8524 W = (37.76 W/m2 . K)As (43.2K)
As = 5.225 m2
5.225 m2
L= = 𝟔𝟔. 𝟓𝟐 𝐦
π 0.025m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 24/46

6. Uygulamalar

Soru 13:

Soru 12’deki ısı değiştiricinin uzunluğunu toplam ısı transfer katsayısını

37.76 W/m2 . K alarak ortalama sıcaklık farkını kullanarak hesaplayınız.

Çözüm:
o Çözümün kararlı olduğu,
o Isı kaybının olmadığı,
o Kinetik ve potansiyel enerji değişimlerinin olmadığı,
o Kirlemenin olmadığı,
o ışkan özeliklerinin değişmediği kabul edilmiştir.
Aşağıdaki eşitlik yardımıyla suyun çıkış sıcaklığı 40.2 ℃ olarak hesaplanır.
𝑄 = 𝑚𝑐𝑝 (𝑇çı𝑘ış − 𝑇𝑔𝑖𝑟𝑖ş )
𝑦𝑎ğ,𝑠𝑢

Ortalama akışkan sıcaklık farkı kullanılarak transfer olan ısı miktarı aşağıdaki
eşitlikteki gibi ifade edilebilir.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 25/46

6. Uygulamalar

Q = UAs ∆T
8524 W = (37.76 W/m2 . K) As (80 − 35.1)K
As = 5.03 m2
5.03 m2
L= = 𝟔𝟒. 𝟎𝟒 𝐦
π 0.025m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 26/46

6. Uygulamalar

Soru 14:

Soru 12’deki ısı değiştiricini paralel akışlı olması durumunda gerekli olan boru
uzunluğu ne kadardır?
Çözüm:
o Çözümün kararlı olduğu,
o Isı kaybının olmadığı,
o Kinetik ve potansiyel enerji değişimlerinin olmadığı,
o Kirlemenin olmadığı,
o Akışkan özeliklerinin değişmediği kabul edilmiştir.

Değişen sadece akışkanın yönü olduğundan; transfer olan ısı miktarı ve taşınım
katsayıları değişmeyecek sadece logaritmik sıcaklık farkı değişecektir.
∆T1 =Th,in −Tc,in = 100 − 30 K = 70 K
∆T2 =Th,out −Tc,out =(60−40.2)K=19.8 K
∆T1 − ∆T2 70 − 19.8
∆Tlm = = = 39.75 K
ln(∆T1 /∆T2 ) ln(70/19.8)

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 27/46

6. Uygulamalar

Q = UAs ∆T𝑙𝑚
8524 𝑊 = (37.76 W/m2 . K) 𝐴𝑠 (39.75 K )
𝐴𝑠 = 5.679 𝑚2
5.03 m2
L= = 𝟕𝟐. 𝟑𝟏 𝐦
π 0.025m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 28/46

6. Uygulamalar

Soru 15:

Gövde-borulu bir ısı değiştiricisi, 2.5 kg/s

debisindeki suyu 15 ℃ sıcaklığından, 85 ℃
sıcaklığına ısıtmak için tasarlanmıştır.
Isıtma işlemi gövde tarafından geçen ve
giriş sıcaklığı 160 ℃ olan sıcak makina
yağı ile yapılmaktadır. Yağ tarafında,
boruların dış yüzeyindeki ısı taşınım
katsayısı hi=400 W/m2.K olarak
bilinmektedir. Gövde içinde on adet boru
bulunmaktadır. D=25 mm çapında olan her
bir boru ince cidarlı olup, gövde içinde
sekiz kez geçmektedir. Yağın ısı
değiştiriciden çıkış sıcaklığı 100 ℃ ise,
yağın debisi nedir? İstenilen ısıtmanın
gerçekleşmesi için gerekli olan boru boyu
ne kadardır?

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 29/46

6. Uygulamalar
Çözüm:
o Çözümün kararlı olduğu,
o Isı kaybının olmadığı,
o Kinetik ve potansiyel enerji değişimlerinin olmadığı,
o Kirlemenin olmadığı,
o Akışkan özeliklerinin değişmediği kabul edilmiştir.

130 ℃ sıcaklığındaki yağın özellikleri (Tablodan)

cp=2350 J/kg.K
50 ℃ sıcaklığındaki suyun özellikleri (Tablodan)
Pr=3.56, k=0.643 W/m.K, μ =0.567 X 10-6 m2/s, cp=4181 J/kg.K
Yağdan çıkın ısı miktarı;
Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş )
yağ

Q = (2.5 kg/s)(4181 J/kg. K)(85 − 15)K yağ = 731.7 kW

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 30/46

6. Uygulamalar
Suya geçen ısı miktarı; (cp=4178 J/kg.K, 30 ℃ için)
Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş )
yağ

731.7 kW = m(2350 J/kg. K)(160 − 100)K yağ

m = 𝟓. 𝟏𝟗 𝐤𝐠/𝐬
Borunun uzunluğunun bulunması için öncelikle ısı transfer yüzey alanının
hesaplanması gerekmektedir. Isı transfer yüzey alanı aşağıdaki eşitlik yardımıyla
hesaplanabilir.
Q = UAs F∆Tlm,CF
Eşitlikte ısı transfer miktarı bilinmektedir. Akışkanların giriş ve çıkış sıcaklıkları
bilindiğinden logaritmik sıcaklık farkı hesaplanabilir.
∆T1 =Th,in −Tc,out = 160 − 85 K = 75 K
∆T2 =Th,out −Tc,in =(100−15)K=85 K
∆T1 − ∆T2 75 − 85
∆Tlm,CF = = = 79.9 K
ln(∆T1 /∆T2 ) ln(75/85)
Isı Değiştiricilerin Tasarımı 31/46
 6. Uygulamalar

Kanatçığın, kirlenmenin ve ısıl direncin olmadığı ısı değiştiricisinde toplam ısı transfer
katsayısı aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir. Eşitlikteki taşınım katsayıları
bilinmemektedir.
1 1 1
≈ +
U hi ho
Eşitlikte ho bilinirken hi bilinmemektedir. hi nin bulunması için ilk adım olarak akışların
türüne karar verilir bunun için Reynos sayılarının belirlenmesi gerekmektedir. Boru içi
akış için Reynods sayısı aşağıdaki eşitlikteki gibi tanımlanabilir.
4m 4 (0.25 𝑘𝑔/𝑠)
Re = = − = 23234
πDμ π(0.025 m)(0.567 X 10 6 m2/s)
Reynolds sayısı 10000’den büyük olduğundan akış türbülanslıdır. Tam gelişmiş
türbülanslı akış için Nusselt sayısı aşağıdaki eşitlikteki gibi ifade edilebilir.
hD
Nu = = 0.023Re0.8 Pr 0.4
k
hD
Nu = = 0.023R(23234)0.8 (3.56)0.4 = 119
k
Isı Değiştiricilerin Tasarımı 32/46
6. Uygulamalar

0.643 W/m. K
h𝑖 = 119 = 3061 W/m2 . K
0.025 m
1 1
U= = = 354 W/m2 . K
1 1 1 1
+ +
hi ho 3061 W/m2 . K 400 W/m2 . K
F düzeltme katsayısı grafik yardımıyla bulunur bunun için R ve P sayılarının
bulunması gerekmektedir.
160 ℃ − 100 ℃ 85 ℃ − 15 ℃
R= = 0.86, P= = 0.48
85 ℃ − 15 ℃ 160 ℃ − 15 ℃
R=0.86 ve P=0.48 için etkinlik katsayısı yaklaşık F=0.87 olarak bulunur.
Q = UAs F∆Tlm
731.7 kW = (354 W/m2 . K)As (0.87)(79.9 K )
As = 29.7m2
29.7 m2
L= = 𝟑𝟕. 𝟖 𝐦
10π 0.025m

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 33/46

6. Uygulamalar

R=0.86
0.87

P=0.48

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 34/46

6. Uygulamalar

Soru 16:

Kanatlı borulardan yapılmış, çapraz akışlı bir

ısı değiştiricisinde, sıcak egzoz gazları 300 ℃
sıcaklığında girip, 100 ℃ sıcaklığında çıkarken,
debisi 1 kg/s olan basınçlı su 35 ℃
sıcaklığından 125 ℃ sıcaklığına kadar
ısıtılmaktadır. Egzoz gazlarının özgül ısısı
yaklaşık 1000 J/kg.K ve gaz tarafındaki
yüzeye göre tanımlanmış toplam ısı geçiş
katsayısı Uh= 100 W/m2.K olmaktadır. NTU
yöntemini kullanarak, gaz tarafındaki gerekli Ah
yüzey alanını bulun.

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 35/46

6. Uygulamalar

Çözüm:
o Çözümün kararlı olduğu,
o Isı kaybının olmadığı,
o Kinetik ve potansiyel enerji değişimlerinin olmadığı,
o Kirlemenin olmadığı,
o Akışkan özeliklerinin değişmediği kabul edilmiştir.

80 ℃ sıcaklığındaki suyun özellikleri (Tablodan)

cp=4197 J/kg.K
a) Minimum ısıl kapasitenin belirlenmesi için egzoz gazların debisinin belirlenmesi
gerekmektedir.
(1 kg/s )(4.197 kj/kg. K)(125 − 35)K = mh (1.0 kj/kg. K)(300 − 100)K
mh = 1.889 kg/s

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 36/46

6. Uygulamalar

Cc = mc cpc = (1 kg/s )(4.197 kj/kg. K) = 4.197 kW/K

Ch = mh cph = (1.888 kg/s )(1 kj/kg. K) = 1.889 kW/K
Cmin = 1.889 kW/K
Q max = Cmin Th,in − Tc,in = 1.889kW/K 300 − 35 K = 501 kW
Gerçek ısı transfer miktarı ise;
Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş ) = (1 kg/s )(4.197 kj/kg. K)(125 − 35) = 377 kW
su

Gerçek ve maksimum ısı transfer miktarları bilindiğine göre ısı değiştiricinin

etkenlik katsayısı hesaplanabilir.
Q 377 kW
𝜀= = = 0.75
Q 𝑚𝑎𝑥 501 kW
𝐶𝑚𝑖𝑛 1.889 kW/K
𝑐= = = 0.45
𝐶𝑚𝑎𝑥 4.197 kW/K

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 37/46

6. Uygulamalar
𝜀 ve c değerleri bilindiğinden grafikten NTU değeri yaklaşık, 2.1 olarak bulunur.

c=0.45
0.75

NTU=2.1

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 38/46

6. Uygulamalar

𝑈𝐴𝑠 𝑈𝑕 𝐴𝑕
NTU = =
𝐶𝑚𝑖𝑛 𝐶𝑚𝑖𝑛
100 W/m2 K Ah
2.1 =
1.889 kW/K
Ah = 𝟑𝟗. 𝟕 𝐦𝟐
b) Alan ortalama logaritmik sıcaklık farkı kullanılarak hesaplanabilir.
Q = Uh Ah F∆Tlm,CF
Eşitlikteki ısı transfer miktarı ve toplam taşınım katsayısı bilinmektedir. Düzeltme
katsayısı ve logaritmik sıcaklık farkları bilinmemektedir. Düzeltme katsayısının
belirlenmesi için P ve R değerlerinin belirlenmesi gerekmektedir.
300 ℃ − 100 ℃ 125 ℃ − 35 ℃
R= = 2.22, P= = 0.34
125 ℃ − 35 ℃ 300 ℃ − 25 ℃

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 39/46

 6. Uygulamalar
Düzeltme katsayısı F

0.87 R=2.2

P=0.34

Şekilden F=0.87

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 40/46

6. Uygulamalar
∆T1 =Th,in −Tc,out = 300 − 125 K = 175 K
∆T2 =Th,out −Tc,in =(100−35)K=65 K
∆T1 − ∆T2 175 − 65
∆Tlm,CF = = = 111.07 K
ln(∆T1 /∆T2 ) ln(175/65)
W
377 kW = 100 A (0.87)(111.07 K )
m2 K h
Ah = 𝟑𝟗. 𝟏 𝐦𝟐
c) Alan ortalama sıcaklık farkı kullanılarak hesaplanabilir.
Q = Uh Ah ∆T
377 kW = 100 W/m2 K Ah (200 − 80)K
Ah = 𝟑𝟏. 𝟒𝟏 𝐦𝟐
NTU, Ah = 39.7 m2
LMTD, Ah = 39.1 m2
Ortalama ΔT, Ah = 31.41 m2

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 41/46

6. Uygulamalar

Soru 17:

Soru 16’da tasarımı verilmiş olan kanatlı borulardan yapılmış, çapraz akışlı, gaz
tarafındaki yüzeye göre tanımlanmış toplam ısı geçiş katsayısı Uh= 100
W/m2.K ve ısı geçiş alanı 40 m2 olan bir ısı değiştiricisi göz önüne alınmaktadır.
Su debisi 1 kg/s ve su giriş sıcaklığı 35 ℃ değerindedir. Gaz jeneratörünün
işletme koşullarındaki bir değişiklik sonucu gazların giriş debisi 1.5 kg/s ve giriş
sıcaklığı 250 ℃ olmaktadır. Bu koşullarda, ısı değiştiricisindeki ısı geçiş miktarını
ve akışkanların çıkış sıcaklığını bulunuz.

Çözüm:
o Çözümün kararlı olduğu,
o Isı kaybının olmadığı,
o Kinetik ve potansiyel enerji değişimlerinin olmadığı,
o Kirlemenin olmadığı,
o Akışkan özeliklerinin değişmediği kabul edilmiştir (Soru 16 dakine eşit).

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 42/46

6. Uygulamalar
a) Minimum ısıl kapasitenin belirlenir
Cc = mc cpc = (1 kg/s )(4.197 kj/kg. K) = 4.197 kW/K
Ch = mh cph = (1.5 kg/s )(1 kj/kg. K) = 1.5 kW/K
Cmin = 1.5 kW/K
Q max = Cmin Th,in − Tc,in = 1.5kW/K 250 − 35 K = 323 kW
Gerçek ısı transfer miktarı ise;
Q = 𝜀Q 𝑚𝑎𝑥
Isı transfer miktarının bulunabilmesi için etkenlik katsayısının bulunması
gerekmektedir.
𝑈𝑕 𝐴𝑕 100 W/m2 K (40 𝑚2 )
NTU = = = 2.67
𝐶𝑚𝑖𝑛 1.5 kW/K
𝐶𝑚𝑖𝑛 1.5 kW/K
𝑐= = = 0.357
𝐶𝑚𝑎𝑥 4.197 kW/K

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 43/46

 6. Uygulamalar

Grafikten 𝜀 = 0,82 olarak bulunur.

0.82 c=0.357

NTU=2.67

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 44/46

6. Uygulamalar

Q = 0.82 323 kW = 265 kW

Q = mcp (Tçıkış − Tgiriş )
su,gaz

265 kW = (1.5 kg/s) (1.0 kj/kg. K)(300 − Th,çıkış )K

Tgaz,çıkış = 𝟕𝟑. 𝟑 ℃
265 kW = (1kg/s) (4.197 kj/kg. K)(Tc,çıkış − 35)K
Tsu,çıkış = 𝟗𝟖. 𝟏 ℃

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 45/46

6. Uygulamalar

Ders sona ermiştir. Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle…

Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

Isı Değiştiricilerin Tasarımı 46/46