• Muhasebe bir ihtiyaçtan
doğmuştur. (Finansal durumunu
mutlaka bilmeliyiz)
• Muhasebe denilen sürecin en
önemli çıktısı FİNANSAL
TABLOLAR. (Bilanço, gelir
tablosu, fon akım tablosu, nakit
akış tablosu, öz sermaye değişim
tablosu vb.)
İŞLETME İÇİ BİLGİ
KULLANICILARI:
• Ortaklar
• Yönetim
• Çalışanlar
İŞLETME DIŞI BİLGİ
KULLANICILARI:
• Yatırımcı (hangisinin getirisi daha
iyi olur)
• Kredi verenler
• Devlet (Temel Kriter Vergi)
• Müşteriler ve Tedarikçiler
Zamanlı, ilgili ve güvenilir bilgi
ihtiyacını artıran sebepler:
• Karmaşıklık
• Uzaklık
• Zaman hassasiyeti
• Sonuçların önemi
• Finansal tabloları hazırlama
sorumluluğu işletme
yönetimindedir. İşletme yönetimi,
doğru ve güvenilir finansal
tabloların hazırlanarak
sunulmasından sorumludur.
• 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın
başlarına kadar işletmeler
genellikle işletme sahibi tarafından
yönetilmekteydi.
• İşletme sahibi, işletmenin faaliyet
sonuçları hakkında bütün bilgiye
sahip olabilmekteydi.
• Bu dönemde işletme sahibi, aynı
zamanda işletmenin yöneticiliğini
de yaptığı için işletmelerin üçüncü
kişilere karşı hesap verme
sorumluluğu oldukça azdı.
• Finansal tablolar her zaman işletme
yönetimi tarafından hazırlanır.
• İşletmelerin hazırladığı bilançodan ve
gelir tablosundan ve diğer finansal
tablolardan her zaman İŞLETMENİN
YÖNETİMİ SORUMLUDUR.
• İşletme yönetimi; DOĞRU, GÜVENİLİR
finansal tablo hazırlamak zorundadır.
• Sanayi Devrimi’nden sonra
işletmelerin büyümesi ile, işletme
sahipleri işletme faaliyetlerini
yönetme sorumluluğunu profesyonel
yöneticilere devretmeye
başlamışlardır.
• İşletmelerin büyümeye başlamasıyla
birlikte yeni yatırımlar yapabilmek için
işletmelerin fon bulma ihtiyacı
artmıştır.
• İşletmeler sermaye artırmak amacıyla
yeni ortaklar almaya başlamış ve
şirketlerin ortak sayıları da artmaya
başlamıştır.
• Ekonomide yaşanan bu gelişmeler
zaman içerisinde sermaye piyasasının
oluşmasını sağlamıştır.
• İşletme sahiplerinin sayısının artması
ile işletme faaliyetlerinin sevk ve
idaresi de profesyonel yöneticilere
devredilmiştir
• İşletmenin faaliyet sonuçları ile
ilgilenen tarafların sayısının artmasına
neden olmuştur.
• Özellikle halka açık firmalarda,
işletmenin hisse senedine sahip
olanlar işletme faaliyetleri ve faaliyet
sonuçları hakkında bilgiyi yöneticilerin
 kendilerine sundukları raporlardan
elde etmeye başlamışlardır.
BİLGİ ASİMETRİSİ:
• İşletme faaliyetlerini yakından takip
eden yöneticiler, işletmenin finansal
durumu ve faaliyet sonuçları hakkında
işletme sahiplerinden daha fazla
bilgiye sahiptirler. Buna bilgi
asimetrisi denir.
• Bağımsız denetim bilgi asimetrisinden
kaynaklanan problemleri ortadan
kaldırır.
BAĞIMSIZ DENETİM: Finansal tabloyu,
finansal tabloda yer alan unsurları inceliyor
bunların doğru olup olmadığı konusunda bir
rapor. Finansal tabloyu hazırlayan kişi ile
finansal tablodaki kullanılacak kişi arasında bir
güven mekanizması oluşturur.
Bağımsız denetim temel amaç; GÜVENCE
MEKANİZMASI
DENETİM: İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin
iddiaların önceden saptanmış ölçülere
uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları
ilgi duyanlara aktarmak amacı ile tarafsızca
kanıt toplayan ve kanıtları değerleyen
sistematik bir süreçtir.
DENETÇİ:
• Denetçi, ekonomik faaliyetler ve
olaylara ilişkin savlara ait kanıtları ele
geçirmelidir.
• Denetçi, ekonomik faaliyetlere ilişkin
savlar hakkında topladığı kanıtlarla
kabul edilmiş ölçütleri karşılaştırarak
bunlar arasındaki uygunluğun
derecesini belirleme çabası içine
girecektir.
• Sonuçlar, ilgili kullanıcılara
iletilmelidir. Belirli bir finansal
dönemin sonuçlarını içeren finansal
raporlara ilişkin denetçi görüşü,
sonuçta, ilgili kullanıcılar için rapora
dönüştürülmüştür ve kullanıcıların
değerlemesine sunulmayacak olan bir
denetimin anlamı da yoktur.
• Sistematik süreç, denetimin istenen
sonuçları verecek biçimde yönetilmesi
ve bu amaçla çok iyi düşünülmüş ve
tasarlanmış bir denetim planının
işletilmesiyle olanaklıdır
Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nda
denetimden geçmemiş finansal tablolar,
düzenlenmemiş hükmündedir.
SARBENES & OXLEY ACT: İşletmelerin
muhasebe kurallarını, bağımsız denetim
mekanizmasını denetlemek. Bir denetim
firması bir işletmeyi denetliyorsa o işletmeye
aynı zamanda danışmanlık hizmeti veremez.
Dünyada büyük denetim şirketlerinden bir
tanesi; KPMG
DENETİM TÜRLERİ:
• YASAL (ZORUNLU) DENETİM:
Kanunlar ya da devlet kurumlarının
gerekli görmesi halinde yapılır.
• İSTEĞE BAĞLI DENETİM: herhangi bir
yasal zorunluluk olmadan işletmenin
kendi isteğiyle yapılır.
• SÜREKLİ DENETİM: SPK’ya tabi
işletmelerin her yıl yaptırmak zorunda
oldukları denetim türü.
• SINIRLI DENETİM: Ara mali tabloların
denetimidir. (3 – 6 – 9)
• ÖZEL DENETİM: SPK’ya tabi
işletmelerin birleşme, bölünme, devir,
tasfiye ve halka arz durumlarında
 yaptırmak zorunda oldukları denetim
türüdür.
• BAĞIMSIZ DENETİM: İşletme dışından
işletme ile herhangi bir bağı olmayan
kişi ve kurumlar tarafından yapılan
denetimdir. Çoğunlukla finansal tablo
denetimini kapsar.
• KAMU DENETİMİ: Kamu kurumlarına
bağlı olarak çalışan ve kamu yararını
gözeterek görev yapan kişilerin yapmış
oldukları denetimdir.
• İÇ DENETİM: işletmenin faaliyetlerini
incelemek ve değerlemek için işletme
içinde kurulmuş bağımsız bir
denetleme ve değerleme
fonksiyonudur.
FİNANSAL TABLOLAR DENETİMİ: Bir işletmeye
ait finansal tabloların genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerine uygun olarak hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda makul bir güvence
sağlamak üzere sistematik olarak kanıt
toplanarak incelenmesi ve sonuçların bir
raporla iletilmesi amacıyla yapılan denetimdir.
Makul güvence: yüksek ancak mutlak olmayan
güvence seviyesi
UYGUNLUK DENETİMİ: Bir işletmenin
işlemlerinin ve faaliyetlerinin işletme yönetimi,
yasama organı ya da diğer yetkili kuruluşlarca
belirlenmiş yöntemlere, kurallara ve mevzuata
uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla
yapılan denetimdir. (KAMU DENETÇİSİ
UYGUNLUK DENETİMİ YAPAR, SAYIŞTAY
DENETÇİSİ, VERGİ DENETÇİSİ) ( NADİREN
FAALİYET DENETİMİDE YAPIYORLAR FAKAT
TEMEL GÖREVİ UYGUNLUK DENETİMİ
YAPMAK)
FAALİYET DENETİMİ: İşletmenin faaliyetlerinin
verimliliğini ve etkinliğini değerlemek amacıyla
yapılan denetimdir
FİNANSAL TABLO DENETİMİNİ; BAĞIMSIZ
DENETÇİ YAPAR.
Muhasebe Denetimi (Bağımsız Denetim –
Finansal Tablo Denetimi)
Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin,
finansal raporlama standartlarına uygunluğu
ve doğruluğu konusunda, makul güvence
sağlayacak yeterli ve uygun denetim kanıtının
elde edilmesi amacıyla, denetim
standartlarında öngörülen gerekli bağımsız
denetim tekniklerinin uygulanarak defter,
kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve
değerlendirilerek rapora bağlanması sürecidir.
Türkiye’de bağımsız denetçilik mesleği:
• Herkes bağımsız denetçi olamaz.
• Hukuk veya İktisadi İdari Bilimler
Fakültesi bölümlerinden mezun olmak
ya da herhangi bir lisans dalından
mezun olan kişilerin, Hukuk, İktisat,
İşletme, Bankacılık, Ekonomi vb.
dallarda yüksek lisans (master) yapmış
olmak,
• Türkiye’de yaşıyor olmak,
• Medeni hakları kullanma yetkisine
sahip olmak,
• Uygulamalı eğitimi tamamlamış olmak
(Staj),
• Meslek mensubu unvanlarından birine
sahip olmak,
• Denetçilik sınavında başarılı olmak
gerekmektedir.
MESLEK MENSUBU OLMA ŞARTI
• Bağımsız Denetçi unvanı alabilmek için
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik
ya da Yeminli Mali Müşavirlik
unvanının alınması zorunludur.
SINAV ŞARTI
Bağımsız Denetim sınavı 5 ana konuda
yapılmakta olup, aşağıdaki sınav konularını
kapsamaktadır;
• Muhasebe (Genel muhasebe, maliyet
ve yönetim muhasebesi),
• Muhasebe Standartları (Türkiye
Muhasebe Standartları, yıllık ve
konsolide finansal tabloların
hazırlanmasına ilişkin mevzuatta yer
alan düzenlemeler ve standartlar),
• Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal
Yönetim,
• Denetim (Türkiye Denetim
Standartları, mesleki etik kuralları,
bağımsızlık, risk yönetimi, iç kontrol ve
denetimle ilgili diğer mevzuat),
• Genel Hukuk Mevzuatı (Ticaret
Hukuku, Borçlar Hukuku, İcra ve İflas
Hukuku, Medeni Hukuk, Vergi Hukuku,
Sosyal Güvenlik Mevzuatı, İdare
Hukuku),
STAJ ŞARTI
Bağımsız Denetim unvanı alabilmek için en az
3 yıl staj yapma zorunluluğu bulunmaktadır.
Bu stajın geçerli olabilmesi için ya Bağımsız
Denetim kuruluşunda ya da Bağımsız Denetçi
yanında yapılması şarttır. Tasdik ve vergi
denetimi hizmetlerinde geçen süreler de
stajdan sayıldığından Yeminli Mali
Müşavirlerin yanında yapılan stajlar da Kamu
Gözetim Kurumuna bildirilmek şartıyla stajdan
sayılmaktadır.
BAĞIMSIZ DENETİME TABİ OLACAK
ŞİRKETLER
• Tek başına veya bağlı ortaklıkları ve
iştirakleriyle birlikte aşağıdaki üç
ölçütten en az ikisini art arda iki hesap
döneminde aşan şirketler:
o Aktif toplamı 35 milyon Türk
lirası.
o ii) Yıllık net satış hasılatı 70 milyon
Türk lirası.
o iii) Çalışan sayısı 175 kişi.
• 6362 sayılı Kanun uyarınca Sermaye
Piyasası Kurulunun düzenleme ve
denetimine tabi şirketlerden;
o Yatırım kuruluşları,
o Kolektif yatırım kuruluşları,
o Portföy yönetim şirketleri,
o İpotek finansmanı kuruluşları,
o Varlık kiralama şirketleri,
o Merkezi takas kuruluşları,
o Merkezi saklama kuruluşları,
o Veri depolama kuruluşları,
o Derecelendirme kuruluşları,
o Değerleme kuruluşları,
o Sermaye piyasası araçları bir
borsada veya teşkilatlanmış
diğer piyasalarda işlem gören
veya işlem görmeleri amacıyla
Sermaye Piyasası Kurulunca
onaylanmış geçerlilik süresi
bulunan izahname veya ihraç
belgesi bulunan anonim
şirketler,
• 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı
Bankacılık Kanunu uyarınca Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurumunun
düzenleme ve denetimine tabi
şirketlerden;
o Bankalar,
o Derecelendirme kuruluşları,
o Finansal holding şirketleri,
o Finansal kiralama şirketleri,
o Faktoring şirketleri,
o Finansman şirketleri
o Varlık yönetim şirketleri,
 o Finansal holding şirketleri
üzerinde 5411 sayılı Kanunda
tanımlandığı şekliyle nitelikli
paya sahip olan şirketler
• Sigorta, reasürans ve emeklilik
şirketleri,
• Kıymetli madenler aracı kurumları,
kıymetli maden üretimi veya
ticaretiyle iştigal eden şirketler,
• Umumi mağazalar,
• Aşağıdaki hak veya lisanslardan en az
birine sahip olan medya hizmet
sağlayıcı kuruluşlar:
o Karasal ortamdan ulusal
televizyon yayını yapma hakkı.
o Uydu televizyon yayın lisansı.
o Birden fazla ile yönelik olarak
kablolu televizyon yayın
lisansı.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim
Standartları Kurumu:
• Kamu gözetimi, genel olarak bağımsız
denetim faaliyetlerinin mevcut yasal
düzenlemelere uygunluğunun ve bu
faaliyetlerin standartlara uygun olarak
yürütülüp yürütülmediğinin,
meslekten bağımsız, kamu yararını ön
planda tutan bir kurum tarafından
çeşitli uygulamalarla kontrol
edilmesidir.
• Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan
olmak üzere Cumhurbaşkanı
tarafından atanan dokuz üyeden
oluşur.
• 2 Kasım 2011 tarihinde kurulmuştur.
DENETİM STANDARLARI:
MUHASEBE STANDARTLARI:
Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
• Türkiye Muhasebe Standartlarını
oluşturmak ve yayımlamak.
• Bilgi sistemleri denetimi dahil,
uluslararası standartlarla uyumlu
ulusal denetim standartlarını
oluşturmak ve yayımlamak.
• Bağımsız denetçiler ve bağımsız
denetim kuruluşlarının kuruluş
şartlarını ve çalışma esaslarını
belirlemek, bu şartları taşıyan
kuruluşları ve bağımsız denetim
yapacak meslek mensuplarını
yetkilendirmek,
• Bağımsız denetçiler ve bağımsız
denetim kuruluşlarının faaliyetleri ile
denetim çalışmalarını gözetlemek ve
denetlemek.
• İnceleme ve denetimler sonucunda
aykırılıkları saptanan bağımsız
denetçiler ve bağımsız denetim
kuruluşlarının faaliyet izinlerini askıya
almak veya iptal etmek.
• Bağımsız denetim yapacak meslek
mensuplarına yönelik sınav,
yetkilendirme ve tescil yapmak.
 • Denetimin bağımsızlığının ve
tarafsızlığının sağlanmasına, denetime
olan güven ile denetimin kalitesinin
artırılmasına yönelik düzenlemeler
yapmak ve gerekli tedbirleri almak.
• Görev alanıyla ilgili uluslararası
uygulama ve gelişmeleri izlemek,
Uluslararası Muhasebe Standartları
Kurulu ve Uluslararası Denetim ve
Güvence Standartları Kurulu ile
muhasebe ve denetim alanında
çalışmalar yapan diğer uluslararası
kuruluşlarla iş birliği yapmak, lisans ve
telif anlaşmaları akdetmek ve
gerektiğinde bu kuruluşlara üye
olmak.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM
STANDARTLARI:
• Denetim faaliyetlerinin kimler
tarafından, nasıl, ne şekilde
yapılacağını ve sonuçlarının nasıl
raporlanacağını belirleyen ilke ve
kurallardır.
GENEL STANDARTLAR:
• MESLEKİ EĞİTİM VE DENEYİM:
Denetim faaliyeti gerekli teknik eğitim
ve yeteneğe sahip uzman kişilerce
yürütülmelidir. (Lisans eğitimi – staj
deneyimi- tecrübe- kendini geliştirme)
• BAĞIMSIZ DAVRANMA: Denetçi
denetim faaliyetini sürdürürken ve
raporu hazırlarken tarafsız, bağımsız
ve dürüst olmalıdır. (Etik kurallarında
gereği)
• MESLEKİ ÖZEN: Denetçinin denetimi
yaparken ve raporunu hazırlarken
gerekli mesleki özeni ve titizliği
göstermesi gerekir. Asgari kıstas
denetim standartlarına uygunluktur.
• Bu standart ihtiyatlı bir
denetçi olmayı gerektirir.
(Denetçilerin mesleklerinde
diğer denetçilerin bilgi ve
becerilerine sahip olmaları
beklenir ancak yanılmaz
olmaları beklenmez).
• Mesleki özen, benzer
durumlarda makul denetçiler
tarafından uygulanacak
performans seviyesidir.
ESASEN BAĞIMSIZLIK: Denetimi
yürütürken veya raporlamayı
yaparken kendi içinde tutarlı olması,
bağımsız olması, objektif bir şekilde
süreci yönetmesidir.
ŞEKLEN BAĞIMSIZLIK: Denetçinin
üçüncü kişilerin gözünde bağımsız
olması. (Bağımsız ve tarafsız denetim
yaptığına göre algı)
BAĞIMSIZLIĞI ORTADAN KALDIRAN
DURUMLAR:
ÇALIŞMA ALANI STANDARTLARI:
PLANLAMA VE GÖZETİM: Denetim iyi bir
şekilde planlanmalı ve varsa yardımcı
denetçilere nezaret edilmelidir.
KANIT TOPLAMA: Denetçi yeterli ve uygun
kanıt toplamakla yükümlüdür. (Denetçi kendi
yargısına göre karar verir)
• Yeterlilik: kanıtın miktarının
ölçütü
• Uygunluk: ihtiyaca uygun ve
güvenilir kanıt, kanıtın
kalitesinin ölçütü
İÇ KONTROL YAPISININ İNCELENMESİ:
Denetimin önemli bir parçası iç kontrol
sisteminin incelenmesi ve değerlenmesi
sürecidir. İç kontrol sisteminin etkinliği arttıkça
finansal raporların doğruluk ve güvenilirlik
derecesi artar. Denetçi daha az kanıt
toplayabilir, denetimin kapsamı daraltılabilir.
RAPORLAMA STANDARTLARI:
GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE
İLKELERİNE UYGUNLUK: İncelenen finansal
tablolarda yer alan bilgilerin genel kabul
görmüş muhasebe ilkelerine uygunluğunun
raporda belirtilmesi gerekmektedir.
TUTARLILIK (DEVAMLILIK, DEĞİŞMEZLİK):
Raporda mali tablolarda uygulanan muhasebe
ilkelerinin denetlenen dönemde, aynen geçen
dönemde olduğu gibi değiştirilmeden
uygulandığı belirtilmelidir. Değişiklik varsa
açıklanmalıdır.
TAM AÇIKLAMA: Denetçinin incelediği
finansal tablolarda ve eklerinde gerekli her
bilgi yer almıyorsa bu durumu raporunda
belirtmelidir.
GÖRÜŞ BİLDİRME: Denetim sonunda varılan
görüş raporda açıklanmalıdır
DENETİMİN AMACI:
Finansal tabloların denetçi tarafından
denetlenmesinde temel amaç; finansal
tabloların işletmenin finansal durumunu ve
faaliyet sonuçlarını finansal raporlama
standartlarına uygun şekilde, tüm önemli
yönleriyle, gerçeğe uygun gösterdiği
konusunda bir görüş belirtmektir.
İşletme Yönetiminin Sorumlulukları:
Finansal tabloların geçerli finansal raporlama
çerçevesine uygun olarak hazırlanması
sorumluluğu,
Finansal tabloların hata veya hile kaynaklı
önemli yanlışlık içermeyecek şekilde
hazırlanması için gerekli gördüğü iç kontrole
ilişkin sorumluluğu,
Denetçiye;
• Finansal tabloların hazırlanmasıyla
ilgili kayıtlar, belgeler ve diğer
hususlar gibi muttali olduğu tüm
bilgilere erişim imkânı sağlama
sorumluluğu,
• Denetimin amacı doğrultusunda talep
edebileceği ilâve bilgileri sağlama
sorumluluğu,
• Denetim kanıtlarının toplanması için
denetçinin işletme içinde gerekli
gördüğü kişilerle kısıtlama olmaksızın
görüşme imkânı sağlama sorumluluğu.
DENETÇİNİN SORUMLULUKLARI:
• Denetimle ilgili iyi bir plan yapmak.
• Bağımsız denetim standartlarına
uygun hareket etmek.
• Finansal tablolar ile ilgili yeterli ve
uygun denetim kanıtı toplamak.
• Denetim raporunu çıkar sahiplerine
ilgili kişilere sunmak.
Denetçinin sorumluluğu ise yönetim
tarafından standartlara uygun şekilde
hazırlandığı iddia edilen finansal
tablolardaki bilgilerin hata ve hileden
kaynaklanan önemli yanlışlıklar içermediği
konusunda, makul bir güvence sağlayacak
şekilde denetimi planlamak ve denetim
görevini bağımsız denetim standartlarına
uygun bir şekilde yerine getirerek
görüşünü içeren raporunu pay ve çıkar
sahiplerine sunmaktır.
DENETİM SÜRECİ:
Denetçi, yönetimin savlarına yönelik denetim
amaçlarını gerçekleştirebilmek ve bu amaçlar
doğrultusunda yeterli ve uygun kanıt
toplayabilmek için uygun bir denetim stratejisi
ve metodolojisi oluşturmalıdır.
Denetimin planlı şekilde yürütülmesinin sayısız
faydası olmakla birlikte temelde üç önemli
nedeni vardır
• Koşullara uygun yeterli kanıt
elde etmek,
• Denetim maliyetlerini makul
bir seviyede tutabilmek,
• Müşteriyle sorun yaratacak
yanlış anlaşılmaları önlemek.
MÜŞTERİNİN SEÇİMİ VE İŞİN KABULÜ
DENETİMİN PLANLANMASI
DENETİMİN YÜRÜTÜLMESİ
RAPORLAMA
MÜŞTERİNİN SEÇİMİ VE İŞİN KABULÜ:
Denetim çalışması, ülkemizde denetim
talebinde bulunan müşterinin denetim
şirketinden bir denetim teklif talebiyle başlar.
KGK Mevzuatı kapsamında bağımsız denetim
hizmeti almak isteyen işletmeler, KGK’dan
denetim yapma onayı almış ve KGK’nın ilan
ettiği listede adı geçen denetim şirketlerine
başvururlar.
Denetçi, denetim planı üzerinde çalışmaya
başlamadan önce, yeni bir müşteriyi kabul
edip etmeyeceğini veya mevcut bir müşteriyle
başka yıl daha çalışıp çalışmayacağını
belirlemeye yardımcı olacak birtakım ön
hazırlık faaliyetlerini tamamlamalıdır.
(1) denetçi & müşteri ilişkisinin kabulü veya
devamlılığına ilişkin prosedürlerin uygulanması
(2) bağımsızlık ve etik gerekliliklere
uygunluğun belirlenmesi
(3) Denetimin şart ve koşulları için müşteriyle
sözleşmeye dayalı bir anlaşmaya varılması.
Uluslararası denetim standartlarına göre işin
kabulünden önce ön araştırma yapılması
zorunludur.
ÖN ARAŞTIRMA (YENİ MÜŞTERİ):
• Firmanın kuruluş ve gelişme süreci,
hızlı ya da istikrarlı şekilde büyüyüp
büyümediği, finansal durumu, başarısı,
• Piyasadaki itibarı, sektördeki konumu;
vergi, sosyal güvenlik, kredi vb.
kurumlarla ilişkilerinin firma ve
ortaklar açısından durumu,
• Firmanın etik kodları, uygulamaları,
müşteri ve satıcılarıyla ilişkileri,
kamuya yansımış devam eden ya da
sonuçlanmış önemli davalar,
• Önceki denetim firması ile ilişkileri,
firma hakkında hazırlanmış önceki
denetim vb. değerlendirme raporları,
• İşletmenin örgütsel yapısı, faaliyet
birimleri, yabancı ülkelerdeki
faaliyetleri, üstlenilecek denetim
görevinin kapsamı, getireceği iş yükü
ve denetim şirketinin kendi kapasitesi
ile olası iş yükünün tutarlılığı.
ÖN ARAŞTIRMA (MEVCUT MÜŞTERİ):
• Müşteriyle olan ilişkinin ve bağımsız
denetim çalışmasının devamına ilişkin
işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• Bağımsızlığı da içeren etik
gerekliliklere uyumun ölçülüp
değerlendirilmesi,
• Denetim çalışmasının koşullarında
müşteriyle mutabakata varılması.
Yeni bir denetim sözleşmesi için, denetim
firmalarının, yönetimin dürüstlüğü,
muhasebe ilkeleri, denetim prosedürleri
veya benzeri konulardaki yönetimle
uyuşmazlıklar ve denetçilerin değişmesinin
nedenleri hakkında bilgi almak için, eğer
varsa, önceki denetçi ile iletişim kurmaya
çalışmaları gerekir.
 SÖZLEŞMENİN İMZALANMASI:
• Denetçi araştırma sonucuna uygun
görürse teklif verir. Teklif kabul
edilirse denetim sözleşmesi imzalanır.
• Denetim sözleşmesi imza tarihinden
30 gün içinde KGK’ya bildirilir. (SPK’ye
6 gün içinde)
• SPK’ya tabi kuruluşlarda denetim
firmasının seçimine genel kurul karar
verir. Bankalarda yönetim kurulu karar
verir.
DENETİM SÖZLEŞMESİ:
Denetim sözleşmesinde yer alması gereken
konular şunlardır:
• Sözleşmenin amacı ve
bağımsız denetim dönemi,
• İşletme yönetiminin finansal
tablolara ilişkin sorumluluğu,
• Finansal tablolar
düzenlenirken esas alınan
finansal raporlama
standartları,
• Denetçilerin uyacakları
bağımsız denetim standartları
ve bağımsız denetimin
kapsamı (denetçinin
sorumluluğu),
• Bağımsız denetim süreci
sonunda sözleşme gereği
düzenlenecek diğer rapor
türleri,
• Denetim ücreti (faturalama,
tazminat koşulları gibi),
• Kayıt ve belgelerin elde
edilmesinde işletme personeli
tarafından sağlanacak yardım,
• Denetçinin çalışmalarına
herhangi bir sınırlama
getirilmemesi,
• Denetimin tamamlanma ve
raporun teslim ediliş tarihleri.
Denetim, denetim sözleşmesinin
imzalanmasıyla başlar.
Denetim sözleşmesi denetim firması
tarafından hazırlanır.
Denetim sözleşmesi imzalandıktan sonra resmi
olarak denetim başlar.
DENETİMİN PLANLANMASI:
DENETİM PLANI: Denetim planı, denetim
ekibinin finansal tablolar hakkındaki görüşüne
temel oluşturan yeterli ve uygun denetim
kanıtlarını toplamak için gereken tüm denetim
prosedürlerinin niteliğini, zamanlamasını ve
kapsamını tanımlayan bir planın geliştirilmesi
ve belgelendirilmesidir.
İyi bir planlama iyi bir denetim anlamına
gelmez. Denetim mutlaka iyi planlanmak
zorunda.
DENETÇİLERE YOL GÖSTEREN STANDARTLAR:
ÇALIŞMA ALANI STANDARLARI: PLANLAMA
VE YARDIMCILARIN GÖZLENMESİ
BDS 300: FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ
DENETİMİNİN PLANLANMASI. (Sadece bir
denetçi nelere dikkat etmelidir onu anlatıyor.)
Yeterli bir planlama, finansal tabloların
denetimine çeşitli yönlerden katkıda bulunur:
• Denetimin önemli alanlarına dikkatini
yoğunlaştırması konusunda denetçiye
yardımcı olmak.
• Muhtemel problemlerin zamanında
belirlenmesi ve çözüme
kavuşturulması konusunda denetçiye
yardımcı olmak.
• Denetimin etkin ve verimli biçimde
yürütülmesi için denetimin düzgün
biçimde düzenlenmesi ve idare
edilmesi konusunda denetçiye
yardımcı olmak.
 • Kabiliyet ve yetkinlik sahibi denetim
ekibi üyelerinin seçilmesi ve bu kişiler
arasında uygun bir iş dağılımı
yapılması konularında denetçiye
yardımcı olmak.
• Denetim ekibi üyelerinin
yönlendirilmesini, gözetimini ve
yaptıkları çalışmanın gözden
geçirilmesini kolaylaştırmak.
• Uygun hâllerde, topluluğa bağlı
birimlerin denetçileri ile uzmanlar
tarafından yapılan çalışmanın
koordinasyonunda yardımcı olmak.
HER DENETİM PLANI KENDİSİNE ÖZGÜDÜR.
Denetim planını denetlenecek şirketin
büyüklüğüne, karmaşıklığına, endüstrisine ve
denetçinin şirketle olan önceki tecrübesine
bağlıdır.
1. Planlama, müşterinin işinin, içinde
bulunduğu sektörün ve rekabet stratejilerinin
detaylı bir şekilde anlaşılmasıyla başlar.
Müşteri işletmenin;
• Organizasyon yapısını,
• Faaliyetlerini
• Finansal tablolarını
• Yönetim iddialarını
etkileyebilecek önemli olaylar
araştırılır.
2. Önemliliği belirleme ve Risk değerlendirme
çalışmaları yapılır.
3. Denetçi kadrosu belirlenir.
4. İç denetçi çalışmalarından faydalanılıp
faydalanılmayacağı değerlendirilir. (Tarafsızlık,
yetkinlik)
5. Uzman çalışmalarından faydalanılıp
faydalanılmayacağı değerlendirilir.
6. IT faydalanılıp faydalanılmayacağı
değerlendirilir.
7. Zaman bütçeleri yapılır.
DENETİM KADROSUNUN BELİRLENMESİ:
Denetim kalitesi açısından, görevlendirilecek
denetçilerin o denetim işini yürütmeye özgü
niteliksel özellikleri önem taşımaktadır.
Genel olarak işi yürütecek denetim ekibinden
beklenen yetenek ve yeterlilikler şunlardır:
• Uygun eğitim almak ve
deneyime sahip olmak,
• Uluslararası denetim
standartları ile hukuki ve yasal
düzenlemeler konusunda
yeterli bilgiye sahip olmak,
• İlgili bilgi teknolojileri dahil
uygun düzeyde teknik bilgi
sahibi olmak,
• Müşterinin faaliyette
bulunduğu sektör hakkında
yeterli bilgi sahibi olmak,
• Mesleki karar verme
yeteneğine sahip olmak,
• Denetim kuruluşunun kalite
kontrol politika ve
yöntemlerini kavrama
yeteneğine sahip olmak.
Her bir bağımsız denetim için en az 3 asil ve 3
yedek olmak üzere 6 kişiden oluşan bir
bağımsız denetim ekibi oluşturulur ve her bir
bağımsız denetim en az 3 kişi olmak üzere işin
gerektirdiği sayı ve nitelikte bağımsız
denetçilerden oluşan ekip tarafından
gerçekleştirilir.
EN AZ SORUMLU DENETÇİ OLMAK ZORUNDA.
(İMZAYI ATAN. DENETİMİN BÜTÜN
SORUMLULUĞU ONDA)
Denetimde Dışarıdan Uzman İhtiyacının
Değerlendirilmesi:
• Denetçiler, yürüttükleri denetim
çalışması kapsamında muhasebe ve
denetim dışında bir alanda özel
yetenek, bilgi ve deneyim gerektiren
 konularda; uzman görüşünden
yararlanabilirler.
ÖNEMLİLİK:
Önemlilik ve denetim riski finansal tabloların
denetlenmesinde planlama aşamasında
denetçinin en fazla uğraştığı, en fazla önem
arz eden alanlardan birisidir.
(1) önemsiz yanlışlıkların kullanıcıların
kararlarını etkilememesi
(2) küçük yanlış beyanları bulma ve
düzeltmenin maliyetinin çok yüksek olması ve
(3) küçük yanlışlıkları bulmak için harcanacak
zamanının finansal tablolarla ilgili raporun
yayınlanmasını geciktirebilecek olması
sebebiyle finansal tablolarda bir miktar
yanlışlığa izin verilir.
• Finansal tablolarda yer alan her kalem,
her açıklama aynı öneme sahip
değildir.
• Önemsiz olarak nitelendirilen yanlışlar
finansal bilgi kullanıcılarının kararını
ETKİLEMEZ.
Bazı tutarlarda yanlışlık olmasına denetçi göz
yumabiliyor. (Her şey %100 doğru diye bir
güven verilmiyor.)
Genel olarak eksiklik ve yanlışlıkların -tek
başına veya toplu olarak- finansal tablo
kullanıcılarının bu tablolara istinaden
alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul
ölçüde bekleniyorsa, söz konusu eksiklik ve
yanlışlıklar önemli olarak değerlendirilir.
Önemlilik kavramı; finansal bilginin tanınması,
toplanması, sınıflanması ve sunumu için temel
bir kavramdır. Önemlilik, aynı zamanda
denetçinin belirli bir kalemin veya işlemin
önemli olup olmadığını yargılaması için önemli
bir faktördür.
Eğer finansal tabloların içerdiği yanlış
beyanlar, geçerli finansal raporlama
çerçevesine uygun olarak dürüstçe sunumunu
engelleyecek ölçüde önemliyse; yani finansal
tablo kullanıcılarının kararlarını etkileyebilecek
ise söz konusu tablonun yanıltıcı şekilde beyan
edildiği kabul edilir.
İster hata isterse hile sonucu olsun finansal
tablolardaki yanlış beyanlar, mevcut koşullar
ışığında finansal tablolara güvenerek karar
veren mantıklı kullanıcıların kararını
etkileyebiliyorsa önemlidir. Bu nedenle
denetçinin, kullanıcıların kararlarını
etkileyebilecek yanlışlıkları tutar olarak
belirlemesi gerekir.
ÖNEMLİLİK: Finansal bilgi kullanıcılarının
kararını değiştirebilecek nitelikte bir eksiklik
ya da yanlışlık olmadığını söyler. Bir finansal
tabloda finansal bilgi kullanıcısının kararını
değiştirebilecek nitelikte olan her işlem, olay
ve tutar önemlidir.
Finansal bilgi kullanıcısının kararını
etkilemeyecek işlem ve olaylar önemsiz
olarak nitelendirilir.
Denetçi finansal tablolarda önemli bir
yanlışlık olup olmadığını inceler.
ÖNEMLİLİĞE İLİŞKİN YARGILAR; YANLIŞLIĞIN
BÜYÜKLÜĞÜNDEN VEYA NİTELİĞİNDEN YA DA
BU İKİSİNİN BİLEŞİMİNDEN ETKİLENİR.
Uygulanacak denetim prosedürlerinin
niteliğini, zamanlamasını ve kapsamını
planlamak için, bir denetçi finansal tablolar
için önemlilik düzeyi belirlemelidir.
Denetçinin önemliliği belirlemesi mesleki
muhakemesini kullanmasını gerektiren bir
konudur.
DENETÇİ ÖNEMLİLİK KAVRAMINI:
Denetimin planlanmasında ve yürütülmesinde,
Belirlenen yanlışlıkların denetim üzerindeki
etkilerinin değerlendirilmesinde ve
Varsa, düzeltilmemiş yanlışlıkların finansal
tablolar üzerindeki ve denetçi raporundaki
görüşün oluşturulmasındaki etkilerinin
değerlendirilmesinde, kullanır.
Denetçinin, başlangıçta önemliliğe ilişkin farklı
bir tutar belirlemesine sebep olacak bir
bilgiden denetimin yürütülmesi sırasında
haberdar olması durumunda, belirlediği
önemliliği değişmesi mümkündür.
ÖNEMLİLİK NE KADAR DÜŞÜK OLURSA
DENETÇİNİN YAPMASI GEREKEN İŞ,
TOPLAMASI GEREKEN KANIT SAYISI O KADAR
FAZLA OLACAKTIR. DENETÇİ FAZLA ÇALIŞIR.
Planlama Aşamasında Önemliliğin Dikkate
Alınması:
• Denetçi, denetimin planlama
aşamasında önemli kabul edilecek
yanlışlıkların büyüklüğü hakkında
yargıda bulunur.
• Denetçi, denetimin başında önemliliği
göz önüne almak ve buna göre
denetim stratejisini geliştirebilmek için
denetimin planlama aşamasında
finansal tablolardaki yanlışlıklara ilişkin
bir ön belirlemede bulunmalıdır.
• Denetçinin önemlilikle ilgili olarak
yapmış olduğu bu ilk belirleme,
önemlilik eşiği veya planlanan
önemlilik olarak ifade edilmektedir. Bu
tutar, denetçinin finansal tablolarda
bulunabileceğine; ancak finansal tablo
kullanıcılarının kararlarını ve
davranışlarını önemli ölçüde
etkilemeyeceğine inandığı hata ve
düzensizliklerin maksimum tutarıdır.
Önemlilik düzeyinin belirlenmesinde
uygulamada en çok temel alınan
faktörler, varlık toplamı ile toplam gelir
ya da karı esas alan oranlardır.
• Örneğin;
Vergiden önceki net karın %5 ila %10’u
Toplam varlıkların %0,5 ila %1’i
Özkaynakların %1’i
Brüt satış karının %0,5 ila %1’i
BDS 320 kâr amaçlı işletmeler için devam
eden faaliyetlerden vergi öncesi kar
rakamının uygun bir ölçü olacağını
belirtmiştir.
• Önemlilik doğrudan denetçinin
verdiği görüş ile ilgilidir.
• Önemlilik sınırını çok aşağıda tutarsak
(olması gerekenden) çok fazla
gereksiz iş yapmış oluruz.
• Önemlilik sınırını çok yukarıda
tutarsak göze alınması gereken
tutarları göz ardı etmişte olabiliriz.
• Planlama aşamasında bir önemlilik
sınırı belirlenmek zorundadır.
• Denetimi yaptıkça işletmenin tahmin
ettiğimizden çok daha riski olduğuna
karar verdik, çok daha fazla hata veya
hile var. Önemlilik sınırını düşürür
müyüz? Yükseltir miyiz?
(DÜŞÜRÜRÜZ.)
• Önemlilik ve kanıt ters orantılıdır.
• Risk ne kadar fazla ise önemlilik sınırı
aşağıya çekilir.
• Denetim ne kadar karmaşıksa
önemlilik sınırı aşağıya.
• Önemlilik ne kadar yüksekse o kadar
az kanıt toplanır.
DENETİM RİSKİ:
DENETİM RİSKİ: Finansal tablolarda önemli
yanlışlık olduğu halde, denetçinin finansal
tabloların doğru olarak sunulduğu sonucuna
varması ve finansal tablolar hakkında olumlu
görüş bildirmesi olasılığıdır.
• Hiçbir zaman %100 denetim
yapılamayacağından, denetim iyi
planlanmış ve dikkatli yapılsa bile her
zaman mevcuttur.
• Denetim risk seviyesi konusunda
olabildiğince düşük tutulması dışında
bir standart yoktur. Denetim
standartları, çok yüksek olmamakla
birlikte bir miktar riski kabul
etmektedir. Denetçiler, risk seviyesini
kişisel yargılarına ve firma
politikalarına göre belirlerler.
 • Denetçi, denetim riskini kabul
edilebilir düşük bir seviyeye indirecek
yeterli ve uygun denetim kanıtı elde
ettiğinde makul güvence sağlamış
olur.
• Denetim riski ne kadar düşükse
finansal bilgi kullanıcılarına o kadar
çok güven verir.
• Denetim riski hiçbir zaman SIFIR
OLMAZ. %100 güven vermez.
(Mümkün olduğunca düşük tutulmalı)
• Denetim riski finansal tablolarda yer
alan yanlışlıkları bulamama.
DENETİM RİSKİ VE ÖNEMLİLİK:
• Denetim riski ile önemlilik arasında
her zaman tersine bir ilişki vardır.
• Belirli bir hesap kalanının çok büyük
tutarda yanlış beyan edilebilmesi riski,
düşük olabilir; fakat oldukça düşük bir
tutarla yanlış beyan edilebilme riski
çok yüksek olabilir.
• Eğer risk yüksek ise bu nedenle
denetim kontrollerinin kapsamı
artacak ve önemlilik düzeyi düşük
olacaktır.
• Dolayısıyla denetçi; denetim
yordamlarının yapısını, zamanını ve
kapsamını belirlerken denetim riski ve
önemliliği birlikte değerlendirmelidir.
• Denetçi, kendi görüşünden %95 emin
olmak istiyorsa kabul edilebilir
denetim riskini %5 belirleyecektir.
Denetim riski, “önemli yanlışlık” riski ile
tespit edememe riskinin bir fonksiyonudur.
DENETİM RİSKİ= ÖNEMLİ YANLIŞLIK RİSKİ x
TESPİT EDEMEME RİSKİ (yanıltıcı beyan riski)
x bulma riski
Önemli yanlışlık riski ne kadar yüksekse
tespit edememe riski o kadar düşük
olmalıdır.
Önemli yanlışlık” riski: Finansal tabloların
denetim öncesinde önemli bir yanlışlık
içermesi riskidir. Bu risk iki bileşenden oluşur:
Yapısal risk x kontrol riski
• Yapısal (doğal) risk: İlgili
kontrol mekanizması dikkate
alınmadan önce, bir işlem
sınıfına, hesap bakiyesine
veya açıklamalara ilişkin bir
yönetim beyanının, tek
başına veya diğer
yanlışlıklarla birlikte önemli
olabilecek bir yanlışlık
içermeye açık olması
durumudur.
• Doğal riski etkileyen birçok
faktör olmakla birlikte
dikkate alınması gerekenler
şunlardır:
• Tahmin gerekliliği,
• Dışsal faktörlere duyarlılık,
• İşletmenin içinde bulunduğu
sektörün özellikleri.
• Denetçiler, doğal risk
üzerinde bir kontrol
sağlayamazlar; bu nedenle
sadece onun önemini
belirlemeye çalışırlar.
Kontrol riski: Bir işlem sınıfı, hesap bakiyesi
veya açıklamalara ilişkin bir yönetim
beyanında ortaya çıkabilecek ve tek başına
veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli
olabilecek bir yanlışlığın, işletmenin iç
kontrolü tarafından zamanında
önlenememesi veya tespit edilerek
düzeltilememesi riskidir.
Bazı işletmeler yapıları gereği daha risklidir.
Dolayısıyla bu işletmelerde finansal tabloların
hatalı ya da hileli olma olasılığı daha
yüksektir.
Bazı işletmelerde iç kontrol sistemleri
kötüdür. Finansal tablolarda hata ya da hile
olma olasılığı daha fazla olabilir.
Denetçinin kontrol riskini belirlemesinde iki
adım vardır:
• Müşterinin iç kontrolü hakkında görüş
oluşturmak,
• İç kontrollerin etkinliğinin test
edilmesi (Bu adım sadece denetçi
kontrol riskini maksimumun altında
belirlemeyi seçtiğinde uygulanır.)
• Doğal risk yüksekse kontrol riski
düşük.
• İşletme yönetimi kontrol riskine
müdahale edebilir.
• KONTROL RİSKİ SIFIR OLAMAZ.
• DENETÇİ KONTROL RİSKİNE
MÜDAHALE EDEMEZ.
DENETİM RİSKİ = YAPISAL RİSK X KONTROL
RİSKİ X TESPİT EDEMEME RİSKİ
YAPISAL RİSK NE KADAR YÜKSEKSE KONTROL
RİSLİDE FAZLA.
TESPİT EDEMEME RİSKİ: Denetim riskini kabul
edilebilir düşük bir seviyeye indirmek için
denetçinin uyguladığı prosedürler neticesinde,
tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte
önemli olabilecek mevcut bir yanlışlığın tespit
edilememesi riskidir.
Aşağıdaki hususlar denetimin etkinliğinin
artırarak tespit edememe riskinin
azaltılmasına yardımcı olur:
• Yeterli planlama,
• Denetim ekibine uygun
personelin atanması,
• Mesleki şüpheciliğin
uygulanması ve
• Yürütülen denetim
çalışmasının yönlendirilmesi
ve gözetimi ile gözden
geçirilmesi.
Tespit edememe riskine dayanarak, denetçiler
denetim prosedürlerinin yapısını,
zamanlamasını ve kapsamını belirler.
Denetçiye göre “önemli yanlışlık” riskleri ne
kadar yüksekse, kabul edilebilir tespit
edememe riski o kadar düşük bir düzeyde
olacaktır. Böylece denetçinin ihtiyaç duyacağı
ikna edici denetim kanıtı da o kadar artmış
olacaktır.
Önemli yanlışlık riski düşükse tespit
edememe riski yüksek.
• Yapısal risk hiçbir zaman sıfır olmaz.
• Kontrol riski hiçbir zaman sıfır olmaz.
• Eğer denetim riski seviyesi çok
yüksekse, denetçiler gerekli mesleki
özeni göstermediği varsayılır.
• İç kontrol riskinin %100 olduğu
durumlarda denetçi kontrol testlerini
uygulamaktan vazgeçebilir.
DENETİM RİSK MODELİ:
• Yanıltıcı beyan riskinden (doğal risk ve
kontrol riski) yönetim sorumlu
olduğuna göre bu riski ve bileşenlerini
denetçi kontrol edemez. Bu riskler,
ancak yönetim tarafından azaltılabilir.
• Diğer taraftan denetçi, denetim riskini
kabul edilebilir bir seviyede tutmalı;
yani denetim riskini azaltmalıdır.
Bunun için yapabileceği tek şey,
finansal tablolar üzerindeki
incelemesini daha sıkı ve ayrıntılı
yaparak bulma riskini azaltmaktır.
• Bu amaçla denetçi, denetim risk
modelini aşağıdaki gibi çözümleyerek
bulma riskinin uygun seviyesini
bulacaktır.
Bulma riski = Denetim riski / (Doğal
risk x Kontrol riski)
DENETÇİ RİSK MODELİNİ KULLANIRKEN;
Denetim riskinin kabul edilebilir seviyesini
belirler; doğal riski ve kontrol riskini tespit
eder ve bunlara bağlı olarak bulma riskini
belirler. Daha sonra denetim riskini kabul
edilebilir bir seviyeye indirecek denetim
yordamlarını tasarlarken bulma riskinin bu
seviyesini kullanır.
DENETİM KANITI:
Amaca uygun kanıt toplamak.
Bağımsız denetçinin görüşüne temek
oluşturacak sonuca ulaşmada kullandığı
bilgiler. Çeşitli taraflardan topladığı her bilgi
kanıt olabilir.
Tapular, stok sayısı, yazılı sözlü elektronik..
İşletmenin yönetimi, finansal tabloların
hazırlanmasından ve dürüstçe sunumundan
sorumludur. Yönetim; bu sorumluluğunu
yerine getirirken finansal tabloların çeşitli
unsurlarının tanınması, ölçülmesi, sunumu ve
açıklanması ve açıklamalarla ilgili olarak açık
veya dolaylı savlar ileri sürer.
Denetim kanıtı, denetçinin görüşüne temel
oluşturan sonuca ulaşmada kullandığı
bilgilerdir. Denetçinin denetim çalışmasının
büyük kısmını, savlarla ilgili kanıtların
toplanması ve bu kanıtların değerlendirilmesi
oluşturur.
Denetçi, her denetim alanının amacına göre
uygun bir denetim tekniği kullanarak kanıt
toplar.
Denetim kanıtları, öncelikle denetim sırasında
gerçekleştirilen denetim yordamlarından elde
edilmekle birlikte önceki denetimler,
müşterinin kabulü ve devamında yapılan kalite
kontrol yordamları gibi diğer kaynaklardan
elde edilen bilgileri de kapsayabilir.
Denetim riskini kabul edilebilir bir düzeye
indirmek ve böylelikle denetçinin görüşünü
dayandıracağı mantıklı sonuçlar oluşturması
için uygun ve yeterli kanıt elde edilip
edilmediği, denetçinin mesleki yargısına
dayanır.
Denetim kanıtları, işletmenin muhasebe
sisteminden elde edilen kanıtlar ve
destekleyici denetim kanıtlarıdır.
DENETİM KANITININ ÖZELLİKLERİ:
Denetçi, denetim yordamlarını yeterli ve
uygun denetim kanıtları elde edilecek şekilde
tasarlamalı ve gerçekleştirmelidir.
Denetim kanıtının uygunluğu ve yeterliliği
birbiriyle ilişkilidir.
UYGUNLUK: Denetim kanıtının kalitesinin
ölçütüdür. Kanıt, denetçinin görüşünü
dayandırdığı sonuçlara destek sağlamakla ilgili
ve güvenilir olmalıdır.
YETERLİLİK: Denetim kanıtının miktarının
ölçütüdür. İhtiyaç duyulan denetim kanıtı
miktarı, denetçinin belirlediği yanıltıcı beyan
riski seviyesinden, önemlilikten, ilgili denetim
kanıtının kalitesinden ve kanıt toplama
maliyetinden etkilenir.
Kanıtının ilgili olabilmesi için; Denetçinin
denetim amacını göz önüne alarak bu amaçla
ilgili kanıt toplaması gerekir. Kanıt toplamak
için kullanılan belli denetim yordamları, belli
amaçlar; savlarla ilgili kanıt sağlayabilirken
diğerleri ile ilgili olmamaktadır.
Kanıtın güvenilirliği; kanıtın kaynağına,
yapısına ve elde edilme koşullarına bağlıdır.
İşletme dışındaki bağımsız kaynaklardan elde
edilmesi durumunda denetim kanıtının
güvenilirliği artar.
Denetim kanıtının hazırlanması ve korunması
üzerindeki kontroller de dahil olmak üzere
işletme tarafından uygulanan ilgili kontrollerin
etkin olması durumunda, işletme içinden elde
edilen denetim kanıtının güvenilirliği artar.
Doğrudan denetçi tarafından elde edilen
denetim kanıtı (örneğin, bir kontrolün
uygulanmasının gözlemlenmesi yoluyla elde
edilen denetim kanıtı) dolaylı olarak veya
çıkarım yoluyla elde edilen denetim kanıtından
(örneğin, bir kontrolün uygulanmasıyla ilgili
sorgulama yapılması yoluyla elde edilen
denetim kanıtından) daha güvenilirdir.
Basılı, elektronik ortamda ya da başka bir
ortamda bulunan belge seklindeki denetim
kanıtı, sözlü̈ olarak elde edilen denetim
kanıtından daha güvenilirdir (örneğin, toplantı
sırasında tutulan yazılı kayıtlar, tartışılan
konulara ilişkin olarak daha sonra yapılacak
sözlü̈ açıklamalardan daha güvenilirdir).
Bir belgenin aslından elde edilen denetim
kanıtı, güvenilirliği; hazırlanması ve korunması
üzerindeki kontrollere bağlı olabilen
fotokopilerden, fakslardan veya filme alınmış̧,
dijitalleştirilmiş̧ ya da başka bir yolla elektronik
ortama aktarılmış̧ belgelerden elde edilen
denetim kanıtından daha güvenilirdir.
KANIT SAYISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER:
• İlgili mali tablo kaleminin riski arttıkça,
kanıt sayısı artar.
• İlgili mali tablo kalemi önemlilik düzeyi
arttıkça kanıt sayısı azalır.
• Ana kütlenin büyüklüğü arttıkça, kanıt
sayısı artar.
• Kanıt toplama maliyeti arttıkça, kanıt
sayısı azalır.
• Kanıt uygun ve güvenilir ise (kanıtın
niteliği) kanıt sayısını artırmaya gerek
yoktur.
KANIT ELDE ETME PROSEDÜRLERİ:
Denetçi ne zaman işletmenin içine(sahaya)
inip ve çeşitli faktörlerden, birimlerden,
kişilerden kanıt topluyor.
Denetçi hangi şartlarda ne zamanlar kanıt
topluyor?
Denetim kanıtları, aşağıdaki prosedürlerin
uygulanmasıyla elde edilir: (iki farklı zamanda
toplanır.)
(a) Risk değerlendirme prosedürleri ve
(b) Aşağıdakileri içeren denetim prosedürleri:
(i) Kontrol testleri (BDS’lerin bu testleri
zorunlu tutması veya denetçinin bu testleri
yapmayı tercih etmesi durumunda) ve
(ii) Detay testlerini ve analitik maddi
doğrulama prosedürlerini içeren maddi
doğrulama prosedürleri.
Risk belirleme prosedürleri, tek başlarına
denetim görüşüne temel olacak yeterince
uygun denetim kanıtı sağlamazlar; bu nedenle
kontrol testleri ve gerektiğinde tözel testleri
kapsayan ilave denetim prosedürleri
uygulanır.
Denetim prosedürleri, denetçi tarafından
uygulandıkları koşullara bağlı olarak risk
belirleme prosedürleri, kontrol testleri veya
tözel testler olarak kullanılabilir.
Kontrol Testleri: Yıl içi testlerdir. Müşteri
işletmenin iç kontrol sisteminin kabul edildiği
gibi olup olmadığının ve gerektiği şekilde
işleyip işlemediğinin incelenmesi ve
değerlendirilmesi sırasında kullanılmaktadır.
Denetçinin yaptığı bir çalışma bir kontrolün
var olup olmadığını araştırır.
İç kontrolün bizim ön gördüğümüz gibi çalışıp
çalışmadığını araştırır. İç kontrol sisteminin
etkinliğini araştırır. İyi çalışıp çalışmıyor mu?
Kasayı korumakla yetkilendirilmiş personelin
gün sonunda kasa sayımı ile ilgili rapor tutup
tutulmadığı: KONTROL TESTİ.
Deponun korunması ile ilgili güvenlik
prosedürlerinin olup olmadığını
araştırıyorsak: KONTROL TESTİ.
Maddi doğruluk Testleri: Yıl sonu testlerdir.
Müşteri işletmenin finansal tablolarındaki
kalemlerin tutar doğruluklarını araştırmak ve
araştırırken de önemli parasal ve açıklama
hatalarının mevcut olup olmadığını tespit
etmek için kullanılır. Detay testleri ve analitik
maddi doğrulama prosedürlerinden oluşur.
Finansal tablolarda yer alan unsurların doğru
olup olmadığını araştırıyor.
(Kasa sayımı, stokları saymak, alacaklar
gerçekten var mı?)
Kasadaki parayı sayıyorsak: MADDİ
DOĞRULUK TESTİ.
Depodaki malların, stokların doğru tutarlar
ile gösterilip gösterilmediği: MADDİ
DOĞRULUK TESTİ.
DENETİM PROSEDÜRLERİ:
• Kayıt ve belgelerin incelenmesi
• Maddi varlıkların incelenmesi
• Gözlem
• Soruşturma
• Doğrulama (teyit)
• Yeniden hesaplama
• Yeniden uygulama
• Analitik prosedürler
Gözlem: Başkaları tarafından uygulanan bir
süreç veya prosedürün izlenmesidir.
(KONTROL TESTLERİ SIRASINDA KULLANILIR.)
(İŞİN YAPILIŞINI İZLEME)
Soruşturma: İşletme içindeki veya dışındaki
bilgili kişilerden, finansal ve finansal olmayan
konularda bilgi alınmasıdır.
Doğrulama (Teyit): Üçüncü bir tarafında dış
denetçiye fiziki veya elektronik ortamda ya da
başka bir depolama ortamında verdiği yazılı
yanıttan elde edilen denetim kanıtıdır.
Alacakların, borçların, bankadaki tutarların
finansal tablolarda doğru olup olmadığını
ortaya çıkarmanın en kolay yanlarından
birisidir.
Yeniden Hesaplama: Belge veya kayıtların
matematiksel doğruluğunun kontrolüdür.
Yeniden Uygulama: Aslen işletmenin iç
Kontrolünün bir parçası olarak uygulanan
prosedür veya kontrollerin, denetçi tarafından
bağımsız bir şekilde yürütülmesidir.
(KONTROL TESTLERİ YAPILIRKEN.) (BİRDE BEN
YAPIYIM.)
Analitik Prosedürler: Finansal ve finansal
olmayan veriler arasındaki anlamlı ilişkilerin
analiz edilmesi yoluyla finansal bilgilerin
değerlendirilmesidir.
Denetçilerin finansal tablolar ile ilişkili olarak
yapmış olduğu genel finansal tablolar analizi.
(Finansal ve finansal olmayan verilerin
birlikte incelenmesi suretiyle yapılan
çalışmalar.) (ANORMAL DURUMLARI TESPİT.)
İşletme dışındaki bağımsız kaynaklardan
işletme ile ilgili konulardan bilgi alma
yöntemidir. Diğer bir ifade ile denetlenen
konu ile ilgili olarak, üçüncü kişilerden bilgi
istenilmesi ve istenilen bilginin doğrudan
denetçiye ulaşmasını ifade eder.
Üç Doğrulama Türü Bulunmaktadır;
1) Olumlu Doğrulama: Karşı taraftan,
bildirilen bilginin doğru ya da yanlış̧ olduğuna
bakılmaksızın cevap vermesi istenir.
2) Olumsuz Doğrulama: Doğrulama
mektubuna karşı tarafla ilgili olarak işletme
kayıtlarında gözüken bilgi yazılır ve bu bilgi
yanlışsa yanıt istenir. (EN AZ GÜVENİLİR
OLAN)
3) Boş Bakiyeli Doğrulama: Olumlu
doğrulamanın bir türüdür. Doğrulama
mektubuna, işletmenin kayıtlarında gözüken
bilgi yazılmaz ve ilgili kaynaktan kendi
kayıtlarında gözüken bilgi sorulur. Sorulan
soruya verilecek cevabın, gönderilen teyit
mektubunda boş bırakılan alana yazılmasının
istenmesi şeklinde uygulanır.
ÇALIŞMA KAĞITLARI:
DENETÇİNİN SAKLAMA ZORUNLULUĞU
VARDIR.
• Denetçinin tüm denetim süreci
boyunca planlarına, uyguladığı
yordamlara, testlere, elde ettiği
kanıtlara ve sonuçlara ilişkin tutmuş
olduğu kayıtlardır.
• Çalışma kağıtları, denetimin
planlanması ve gerçekleştirilmesi,
gerçekleştirilen prosedürler, elde
edilen kanıtlar ve denetimin sonuna
doğru ulaşılan genel sonuçlara ilişkin
kararları desteklemelidir.
Devamlı (sürekli- daimî) dosya: Birden fazla
dönemde yararlanılabilen ve işletmenin genel
durumunu gösteren belgelerin bulunduğu
dosya. (İşletmelerin geçmiş yıl bilançoları,
işletmelerin kuruluş sözleşmeleri, işletmenin
organizasyon şeması vb.)
Cari dosya (yıllık dosya): Denetlenen döneme
ait bilgi ve belgeleri kapsar. Her yıl yenilenen
ve denetim dönemine ilişkin olarak
düzenlenen verilerin yer aldığı dosya.
(İşetmenin alacaklı listesi, işletmenin sene
içerisinde elde ettiği gelir-gider-kar vb.)
Daimî DOSYADAKİ BİLGİLERE ÖRNEK:
• Şirket tüzüğü, ana sözleşme, ortaklık
anlaşmaları
• Kiralama, tahvil ihracı ve telif
sözleşmeleri gibi devam eden
sözleşmeleri
• Şirketin, ürünlerinin, pazarlarının ve
geçmişinin tarihi
• Uzun süreli konulara ilişkin genel kurul
ve yönetim kurulu toplantı tutanakları
• Öz kaynaklar, geçmiş yıl karları,
sermaye gibi uzun yıllar boyunca
devam eden hesapların bakite
tabloları.
• Önceki yılların mali tablolarının ve
denetim raporlarının kopyaları.
• Müşteri organizasyon şeması.
Çalışma kağıtlarının sahipleri DENETÇİLERDİR.
Çalışma kağıtları denetçi raporu tarihinden
itibaren en fazla 60 gün içinde nihai denetim
dosyasında birleştirilmelidir.
Denetçi çalışma kâğıtlarının sahibi olmakla
birlikte müşteri bilgilerinin gizliğini korumak
için etik ve yasal sorumlulukla çalışma
kağıtlarını korumakla yükümlüdür.
Çalışma kağıtları bağımsız denetim raporu
tarihinden itibaren 10 yıl süreyle saklanır.
ÇALIŞMA KAĞITLARININ AMAÇLARI:
• Denetim raporunun hazırlanmasına
esas teşkil eder.
• Denetim çalışmalarının koordine
edilmesini sağlar.
• İç kontrol sisteminin incelenmesine
yardımcı olur.
• Davalı durumlarda kanıt görevi görür.
• Gelecek yıllarda da yararlanılabilir.
• Sorumlu denetçi her bir denetim
alanında ulaşılan sonuçları topluca
görme olanağı bulur.
• Denetimi planlamak, örgütlemek,
eşgüdümü sağlamak ve kontrol etmek
için bir araçtır.
• Denetimin yasal düzenlemelere uygun
yapıldığına kanıt oluşturur.
• Bağımsız denetimin kalitesini yükseltir.
İÇ KONTROL:
• Denetime konu işletmenin bütün
finansal işlemlerinin genel kabul
görmüş muhasebe ilke ve standartları
ile yasal gereklere ve düzenlemelere
uygun şekilde kaydedilmesi,
 sınıflandırılması ve finansal tablolarda İŞLETMENİN FİNANSAL TABLOLARININ
sunulmasından; o işletmenin HAZIRLANMASINDAN: YÖNETİM KURULU
yöneticileri sorumludur. SORUMLU. (İŞLETME YÖNETİMİ.)

• Denetçinin sorumluluğu ise yönetim DENETÇİ SADECE ÖNEMLİ YANLIŞLIKLAR İLE

tarafından standartlara uygun şekilde İLGİLENİR.
hazırlandığı iddia edilen finansal
ÖNEMLİ YANLIŞLIK: FİNANSAL BİLGİ
tablolardaki bilgilerin hata ve hileden
KULLANICILARININ KARARINI
kaynaklanan önemli yanlışlıklar
DEĞİŞTİREBİLECEK NİTELİKTEKİ ÖNEMLİ
içermediği konusunda, makul bir
YANLIŞLIKLAR.
güvence sağlayacak şekilde denetimi
planlamak ve denetim görevini yerine BAĞIMSIZ DENETİMDE: MUTLAK GÜVENCE
getirerek görüşünü içeren raporunu VERİLMEZ. (%100 GÜVENCE YOK.) MAKUL
pay ve çıkar sahiplerine sunmaktır. GÜVENCE VERİLİR. (MAKUL GÜVENCE:
YÜKSEK AMA KESİN OLMAYAN.)
• İşletme yönetiminin temel görevi, her
örgüt tipi için geçerli olan ve tanımda
yer alan üç temel amacın başarılmasını
sağlayacak politikalar ve yordamlar
oluşturmak ve bunların etkili bir
şekilde uygulanmasını sağlamaktır.

• Denetçi, işletmenin finansal

tablolarındaki özellikle hata ve hileden
kaynaklanan önemli yanlışlıkların
bulunması riskini değerlendirirken
işletmenin iç kontrollerinin yapısı ve
işleyişi ile ilgili olarak edindiği
bilgilerden yararlanır.

• Denetçi, işletmenin tüm kontrollerinin

etkililiğini değerlendirerek kontrollerin
etkisizliği ya da eksikliğinden
kaynaklanabilecek önemli yanlışlık
riskini tespit etmeye çalışır.

İç kontrol; işletmenin yönetim kurulu,

yöneticileri ve diğer personeli tarafından
etkilenen ve aşağıda sınıflandırılmış olarak
belirtilen işletme amaçlarını başarmak
üzere makul bir güvence sağlamak için
tasarlanan bir süreçtir:

• Faaliyetlerin etkililiği ve verimliliği,

• Finansal raporlamanın güvenilirliği ve

• İlgili yasalara ve düzenlemelere

uygunluk.