วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

บทที่ 1 เลขยกกําลัง

1. เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนจํานวนเต็ม

1.1 ความหมายของเลขยกกําลัง
จํานวนที่เหมือนกันคูณกันหลายๆ ครั้ง สามารถเขียนแทนดวยสัญลักษณไดดังนี้
- 5555 เขียนแทนดวย 54
2 2 2 2 2
- เขียนแทนดวย …….……………..…………
3 3 3 3 3
- 0.3 0.3 0.3 เขียนแทนดวย …….……………..…………
- 6 6 6 6 6 เขียนแทนดวย …….……………..…………
- ab ab ab ab ab ab เขียนแทนดวย …….……………..…………

บทนิยาม ถา เปนจํานวนจริงใดๆ และ เปนจํานวนเต็มบวกแลว

ตัว

จากบทนิยามขางตน an ………………………………………………………………..
a ……………………………………………………………….
n ……………………………………………………………….

เชน 32 อานวา “สามยกกําลังสอง” หรือ “สามกําลังสอง” หรือ “กําลังสองของสาม”

32 มี 3 ................................ และ 2 ...................................
32 หมายถึง ...................................................................................

1
วิชาคณิตศาสตร 3
2
มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 1 ใหนักเรียนเติมคําตอบลงในชองวาง
เลขยก เลขชี้ คาของ
ขอที่ ฐาน ความหมาย อานวา
กําลัง กําลัง เลขยกกําลัง
1 26 2 6 2 2 2 2 2 2 64 สองยกกําลังหก
2 7
3

3
3 5
5
1
4 2
3
5 . 42
7
6 a3

7 x y 2

ตัวอยางที่ 2 จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปของเลขยกกําลัง
1) 8 16

วิธีทํา

3) 24 18

วิธีทํา

2) 75 15

วิธีทํา

2
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

1.2 สมบัติของเลขยกกําลัง
ถา a และ b เปนจํานวนจริง m และ n เปนจํานวนเต็ม จะได
1. การคูณเลขยกกําลัง
ถาเลขยกกําลังฐานเหมือนกันคูณกัน ใหนําเลขชี้กําลังมาบวกกัน โดยใชฐานเปนตัวเดิม
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
2. การหารเลขยกกําลัง
ถาเลขยกกําลังฐานเหมือนกันหารกัน ใหนําเลขชี้กําลังมาของตัวตั้ง ลบออกดวยเลขชี้กําลังของ
ตัวหาร โดยใชฐานเปนตัวเดิม นั่นคือ ............................................................................................
3. เลขยกกําลังซอน
ใหนําเลขชี้กําลังมาคูณกันไดเลย นั่นคือ .........................................................................................
4. เลขยกกําลังของผลคูณ
ใหกระจายเปนผลคูณของเลขยกกําลังแตละตัวไดเลย
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
5. เลขยกกําลังของผลหาร
ใหกระจายเปนผลหารของเลขยกกําลังแตละตัวไดเลย
นั่นคือ ………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนลบ
ใหเขียนเปนสวนกลับของเลขยกกําลัง ที่มีเลขชี้กําลังเปนจํานวนเต็มบวกแทนได
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
7. เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนศูนย ( 0 )
เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปน 0 มีคาเทากับ 1 เสมอ ยกเวนเลขยกกําลังที่มีฐานเปน 0

นั่นคือ ..............................................................................................................................................

*** หมายเหตุ
00 ไมนิยามในทางคณิตศาสตร

รูปจาก 123RF.com
3
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

สรุปสมบัติของเลขยกกําลัง
ถา และ เปนจํานวนจริง และ เปนจํานวน
เต็ม จะได
1.
2.
3.
4.

5.

6.
7.
8. ไมนิยาม
รูปจาก pngtree.com

ตัวอยางที่ 3 จงหาคาของจํานวนตอไปนี้ และบอกสมบัติที่นํามาใช

1) 32 33 3 3 3 3 3 35 243 (บทนิยาม)
หรือ 32 33 32 3
35 243 (สมบัติการคูณเลขยกกําลัง)
4
2) 23 …………………………………………………………………………………………………………………………
3) 5 2
……………………………………………………………………………………………………………………………
4) y4 y7 ………………………………………………………………………………………………………………………
2
3
5) …………………………………………………………………………………………………………………………
4

4
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 4 กําหนดใหตัวแปรทุกตัวเปนจํานวนจริง ที่ไมเปน 0 จงหาคําตอบของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูป

อยางงาย และมีเลขชี้กําลังเปนจํานวนเต็มบวก
3
ab 2
1)
a 5b 4
วิธีทํา

2
2
6a 3b 2 2a 2 b 2
2)
3a 2b 5 a 2b 3

วิธีทํา

5
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 5 กําหนดให n เปนจํานวนเต็ม จงหาคําตอบของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย

2n 2 2 2n 1 q
1) 2p 22 p
2 2n 3 2) 1 p 2q
2q
2q 2
วิธีทํา วิธีทํา

2 n
92 27
3) n n 1
81 273 3
วิธีทํา

6
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 6 จงทําใหจํานวนตอไปนี้เปนผลสําเร็จ
2
1015 97 32 24
1) 2)
1514 84 43
วิธีทํา วิธีทํา

2
3 92
3) 4
4) 30 20
3
23
วิธีทํา วิธีทํา

7
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

Worksheet1
1. จงทําใหเปนผลสําเร็จ และบอกสมบัติที่นํามาใช
26
1) ..............................................................................................................................................
25

2) 00 ………………………………………………………………………………………………………………………..………
4
3) 2 y3 …………………………………………………………………………………………………………………..…….
0
4) 9 …………………………………………………………………………………………………………………..………
x
5) ............................................................................................................................................
x2

2. กําหนดใหตัวแปรทุกตัวเปนจํานวนจริง ที่ไมเปน 0 จงหาคําตอบของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย

และมีเลขชี้กําลังเปนจํานวนเต็มบวก
3 4 3
a b2a x5 y 4 z 3
1) 2)
b c x4 y7
วิธีทํา วิธีทํา

3 1 1
a 5b 3 c 2 4) a a a 1
3)
a 4b 7
วิธีทํา วิธีทํา

8
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3 3
a b
5) 1 1
a b
วิธีทํา

2 3
a 2b3 a 4b 2
6)
a3b 2 a 0b 5

วิธีทํา

3 2
a 2b 1 a 2b 2
7)
a 2b 4 a 5b 3
วิธีทํา

9
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3. จงทําใหจํานวนตอไปนี้เปนผลสําเร็จ
73 75 23 5 6
1) 2)
78 5 8 20
วิธีทํา วิธีทํา

3. กําหนดให n เปนจํานวนเต็ม จงหาคําตอบของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย

3 2n 4 2 n 2
5 3n 9 3n 2

1) 2)
2n 2n 1 3n 3n 1
วิธีทํา วิธีทํา

a
9 7 a+1
5 3n 9 3n 4) 15×7
2
3) 9×7 a + 7 a+1
3n 3n 1
วิธีทํา วิธีทํา

10
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

2n+1 4n+1
5) ÷
(2n )n 1 2n 1 n+1

วิธีทํา

10 2n 1 24 2n 1
6)
2n 1 3 2n
วิธีทํา

11
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

2. รากที่ n ของจํานวนจริง
2.1 ทบทวน รากที่สองของจํานวนจริง

บทนิยาม ให a และ b เปนจํานวนจริง b เปนรากที่สองของ a ก็ตอเมื่อ b2 a

ตัวอยางที่ 7 จงหารากที่สองของจํานวนตอไปนี้ พรอมบอกเหตุผล

2
วิธีทํา รากที่สองของ 4 คือ 2 และ 2 เพราะ 22 4 และ 2 4 ... จากบทนิยาม
รากที่สองของ 49 คือ ............................... เพราะ ............................................................................
36
รากที่สองของ คือ ............................... เพราะ ............................................................................
25

รากที่สองของ 12 คือ ............................... เพราะ .............................................................................

ตัวอยางที่ 8 จงหารากที่สามของจํานวนตอไปนี้ พรอมบอกเหตุผล
วิธีทํา รากที่สามของ 8 คือ ............................... เพราะ .........................................................................
รากที่สามของ 64 คือ ............................... เพราะ .........................................................................
125
รากที่สามของ คือ ............................... เพราะ .........................................................................
27

2.2 บทนิยามของรากที่ n ของจํานวนจริง

บทนิยาม ให n เปนจํานวนเต็มบวกที่มากกวา 1 a และ b เปนจํานวนจริง

b เปนรากที่ n ของ a ก็ตอเมื่อ b n
a

ตัวอยางที่ 9 จากบทนิยามจะเห็นวา
1) จาก 23 8 ดังนั้น 2 เปนรากที่ 3 ของ 8
3
1 1
2) จาก ดังนั้น …………..…..…… เปนรากที่ …………… ของ …………
3 27
5
3) จาก 3 243 ดังนั้น ……….….…..…… เปนรากที่ …………… ของ …………
4
4) จาก 54 625 และ 5 625 ดังนั้น ….…….…..……… เปนรากที่ …………… ของ …………

12
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

เมื่อแยกพิจารณา n เปนจํานวนเต็มคู หรือ เปนจํานวนเต็มคี่ ไดดังตารางขางลางนี้

n เปนจํานวนเต็มคู n เปนจํานวนเต็มคี่
1. รากที่ n ของ a จะหาคาไดเมื่อ a 0 เทานั้น 1. รากที่ n ของ a หาคาไดเสมอสําหรับจํานวนจริงใดใด
2. ถา a 0 แลวรากที่ n ของ a 0 2. ถา a 0 แลวรากที่ n ของ a 0
3. ถา a 0 (เปนบวก) รากที่ n ของ a 3. ถา a 0 (เปนบวก) รากที่ n ของ a จะมี 1 คา และ
จะมีคา สองคาเสมอเปนบวกและลบ เปนจํานวนจริงบวก
4. ถา a 0 (เปนลบ) รากที่ n ของ a จะหาคาไมไดใน 4. ถา a 0 (เปนลบ) รากที่ n ของ a จะมี 1 คา และ
ระบบจํานวนจริง เปนจํานวนจริงลบ

ตัวอยางที่ 10 จงเติมคําตอบลงในชองวาง
1) รากที่ 4 ของ 16 คือ ....................................... เนื่องจาก ..........................................................................
2) รากที่ 3 ของ 343 คือ .................................. เนื่องจาก ..........................................................................
3) รากที่ 5 ของ 243 คือ .................................. เนื่องจาก ..........................................................................

2.3 คาหลักของรากที่ n

บทนิยาม ให a เปนจํานวนจริงที่มีรากที่ n จะกลาววาจํานวนจริง b เปนคาหลักของรากที่ n ของ a

ก็ตอเมื่อ 1. b เปนรากที่ n ของ a

2. a b 0

เขียนแทนคาหลักของรากที่ n ของ a ดวย n

a b

เชน ………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ขอตกลงเกี่ยวกับคาหลักของรากที่ n
1. เครื่องหมาย n เรียกวา “เครื่องหมายกรณฑ” หรือ “ราก” หรือ “Root”
และเรียก n วา อันดับของกรณฑ
2. n
a อานวา “กรณฑที่ n ของ a ” หรือ “รากที่ n ของ a ”
3. รากที่สองของ a จะเขียนแทนดวย a

13
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 11 จํานวนในแตละขอตอไปนี้ บอกอะไรกับนักเรียนบาง

1) 4 2 แสดงวา คาหลักของรากที่สอง ของ 4 คือ 2

แต รากที่สองของ 4 คือ 2 และ 2

2) 6
729 3 แสดงวา คาหลักของรากที่ ……………... ของ .................. คือ .....................

ขอสังเกต เกี่ยวกับคาหลักของรากที่ n ของจํานวนจริง a ( n

a ) มีดังนี้
1) ถา a 0 แลว n
a 0

2) ถา a 0 แลว n
a เปนจํานวนจริงบวก
3) ถา a 0 และ n เปนจํานวนคี่ แลว n
a เปนจํานวนจริงลบ
ถา a 0 และ n เปนจํานวนคู แลว รากที่ n ของ a หาคาไมได ( n
a หาคาไมได)
ตัวอยางที่ 12 จงหาคาหลักตอไปนี้
1) คาหลักของรากที่ 2 ของ 4 คือ ………………………………………………………………….…………..
81

2) คาหลักของรากที่ 2 ของ 625 คือ ……………….……………………………………………………………..

169

3) คาหลักของรากที่ 4 ของ 81 คือ ………………………………………………………………….…………..

4) คาหลักของรากที่ 4 ของ 16 คือ ………………………………………………………………….…………..

5) คาหลักของรากที่ 5 ของ -32 คือ ………………………………………………………………….…………..

6) คาหลักของรากที่ 6 ของ 729 คือ ………………………………………………………………….…………..

7) คาหลักของรากที่ 7 ของ -128 คือ ………………………………………………………………….…………..

8) คาหลักของรากที่ 7 ของ -1 คือ ………………………………………………………………….…………..

9) คาหลักของรากที่ 8 ของ 1 คือ ………………………………………………………………….…………..

10) คาหลักของรากที่ 8 ของ -256 คือ ………………………………………………………………….…………..

14
fวิชาคณิตศาสตร 3 มัcธยมศึกrill
ษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

สมบัติของรากที่ ( เมื่อ เปนจํานวนเต็มบวกที่มากกวา )

ให และ เปนจํานวนจริง โดยที่ และ หาคาได แลว
1) เมื่อ เปนจํานวนจริง
2)

3)
เมื่อ
4) เมื่อ และ เปนจํานวนเต็มคี่บวก
เมื่อ และ เปนจํานวนเต็มคูบวก

รูปจาก pngtree.com
ตารางแสดงสมบัติของรากที่ n และตัวอยาง
ให a และ b เปนจํานวนจริง โดยที่ n
a และ n
b หาคาได แลว
สมบัติของรากที่ n ตัวอยาง
n
1) n
a a เมื่อ n
a เปนจํานวนจริง 7
2
…………………………………………………….....
2) n
ab n
an b
50 ………………………………………………………….
n
a a 5
3) n ;b 0 3 ……………...................................................
b n
b 27

4) n
an a เมื่อ a 0 32 …………………………………………………….…….
n
an a เมื่อ a 0 และ n เปนจํานวนเต็มคี่บวก 5
9
5
………………………………………………….…
n
an a เมื่อ a 0 และ n เปนจํานวนเต็มคูบวก 8
39
8
………..….…..…… ……….….……..……

*** ทาใหคิด 2 5 2 5 เทากันหรือไม เพราะเหตุใด

15
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 13 จงทําจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย
1) 8 = ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………

2) 162 = ……………………………………………………………………………………………………………………………………

3) 3
7 3 49 = ……………………..……………………………………………………………………………………………………………

4) 3
16 = ………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) 3
81 = ………………………………………………………………………………..……………………………………………………

6) 3
54 = ………………………………………………………………………….…………………………………………………………

7) 4
64 = ………………………………………………………………………………………………………………………………………

8
8) 3 = …………………………………………………………………………..…………………………………………………………
27
4
9) 3
5 = ……………………………………………………………………………..………………………………………………………

a 8b 6
10) ; a, b 0, c 0
c2

วิธีทํา

16
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

แบบฝกหัด 1
1. จงเติมคําตอบลงในชองวางใหถูกตอง
1) รากที่สองของ 144 เทากับ …………………………………………………….………
คาหลักของรากที่สองของ 144 เทากับ ......................................................................
2) รากที่สามของ 729 เทากับ …………………………………………………….………
คาหลักของรากที่สองของ 729 เทากับ ......................................................................
3) รากที่สามของ 512 เทากับ …………………………………………………….………
คาหลักของรากที่สองของ 512 เทากับ ......................................................................
4) รากที่หกของ 64 เทากับ …………………………………………………….………
คาหลักของรากที่สองของ 64 เทากับ ......................................................................
2. จงทําจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย
1) 4
81 2) 6
729

3) 169 25 4) 3
9 3
18

5) 3 x 2y 6) x 1 x 1
3
32 81
7) 8) 3
2 3

a เมื่อ a 0
3) จงหาผลสําเร็จในแตละขอตอไปนี้ โดยใชสมบัติ n
a n
a เมื่อ a 0 และ n เปนจํานวนเต็มคี่บวก
a เมื่อ a 0 และ n เปนจํานวนเต็มคูบวก

1) 42

2) 3
( 8)3
4
3) 4
5

4) 6
( 3)6

5) 3
8 ( 12)3 66

6) 5
2 65 910 47

17
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3. การหาผลบวก ผลตาง ผลคูณ และผลหารของจํานวนที่อยูในรูปกรณฑ

3.1 การหาผลบวก ผลตางของจํานวนที่อยูในรูปกรณฑ
หลักการ
1. กรณฑที่จะนํามา บวก ลบ กันได ก็ตอเมื่อ กรณฑมีอันดับเดียวกันและจํานวนที่อยูใต
กรณฑเปนจํานวนเดียวกัน
2. การที่ทําใหจํานวนที่อยูใตกรณฑเทากัน โดยทําใหจํานวนใตกรณฑเปนจํานวนเฉพาะหรือ
จํานวนที่ต่ําที่สุด
3. การบวก ลบ กรณฑที่เหมือนกัน ใหนําสัมประสิทธิ์หนากรณฑมา บวก ลบ กัน

an x bn x a b n
x

เชน .................................................................................................................................
ตัวอยางที่ 14 จงหาผลบวกหรือผลตางของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย
1) 2 32 8 6 2
2) 2 1 4 1 1 1
3 5 2 5 3 5
วิธีทํา
วิธีทํา

3) 49 64 4) 3 3 243 2 27

วิธีทํา วิธีทํา

18
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

worksheet2
1) 3
16 3
54 3
250 2) 3
27 x 3
8x

วิธีทํา วิธีทํา

4) 2 18 200 2 4 64
3) 9y 6
7 y 3

วิธีทํา วิธีทํา

6) 3
5 7 3 40 3 3 625
5) 3
54 3
128 3
432
วิธีทํา
วิธีทํา

19
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

แบบฝกหัด 2
1. จงหาผลบวก หรือผลตางของจํานวนในแตละขอในรูปอยางงาย
1) 3 2 5 2

2) 7 3 3

3) 11 5 6 5 7 5

4) 5 5 5 3 5

5) 5 5 2 3 5 4 2

6) 5 2 4 3 2 2 6 3

7) 43 2 53 2 63 2

8) 7 a 2 a 9 a

9) 4 13 8 5 13 7

10) 2 3 3 2 7 3 5 2

2. จงทําใหอยูในรูปสําเร็จ
1) 12 27 3

2) 3 20 2 18 45 8

3) 18 2 18 45 8

4) 32 48 80

5) 18 2 3 125 3 4 4

1
6) 3
3

20
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3.2 การหาผลคูณ ผลหารของจํานวนที่อยูในรูปกรณฑ

หลักการ
1. กรณฑจะคูณ หรือหาร กันได ก็ตอเมื่อ อันดับของกรณฑตองเทากัน
2. เมื่ออันดับของกรณฑเทากันให
2.1 นําเอาสัมประสิทธิ์หนากรณฑคูณ หรือหาร กัน
2.2 นําเอาจํานวนที่อยูในกรณฑคูณ หรือหาร กันภายใตกรณฑ โดยที่อันดับของกรณฑ
ยังคงเหมือนเดิม
ตัวอยางที่ 15 จงหาผลคูณหรือผลหารของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย
1) 3 7 2 28 3 3 2 2 3 12
2) 3
วิธีทํา 3
วิธีทํา

5 108 4) 5
25 5 125
3)
3 วิธีทํา
วิธีทํา

27a5b7
6)
5) 6 32 x4 y5 z3 6
2 x2 yz3 3ab
วิธีทํา วิธีทํา

21
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยาง ที่ 16 จงทําใหเปนผลสําเร็จ

1) 3
2 3
4 = …………………………………………….... 2) 3
7 3
49 = ……………………………………………………

3) 24 8 4
6 = ………………………………………………. 4) 3
54 3
4 = ……………………………………………………

64
5) 3
9 3
18 = ……………………………………..…. 6) = ………………………………………………………..….
2

4 5
243 64
7) 4
= …………………………………....……………. 8) 5
= ……………………………….……..…………….……
3 2

6 3
256 80
9) 6
= ………………………..………………………… 10) 3
= ………………………………………………..……
2 2

ตัวอยางที่ 17 จงหาผลสําเร็จตอไปนี้
3 5
32 27 5 45
1) 3
2) 5
4 5
วิธีทํา วิธีทํา

4 4
60 4 28 12 4 54
3) 4
4)
189 4 45 4
20 4 250
วิธีทํา วิธีทํา

22
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3.2.1. สังยุค (conjugate)

สังยุคหรือคอนจุเกต(conjugate)
การคูณหรือการหารรากมักจะใช conjugate เพื่อใหรากของตัวสวนหายไป

บทนิยาม ให a และ b หาคาได

1.) คอนจุเกตของ ( a + b) คือ ( a b)

2.) ( a + b)( a b) = a b

มาจาก ผลตางกําลังสอง a2 b2 (a b)(a b)

ตัวอยางที่ 18 คอนจูเกตของ ( 5 2) คือ ( 5 2) ผลตางกําลังสอง

และ ( 5 2)( 5 2) = ( 5)2 ( 2)2 a2 b2 (a b)(a b)

= 5 2 = 3

ตัวอยางที่ 19 คอนจูเกตของ (3 2) คือ (3 2)

ผลตางกําลังสอง
และ (3 2)(3 2) =………………………………………………………………. a2 b2 (a b)(a b)

=……………………………………………………………….

ตัวอยางที่ 20 จงหาผลคูณของ ( 7 5)( 7 5)

วิธีทํา

ตัวอยางที่ 21 จงหาผลคูณของ ( 3 5)( 3 5)

วิธีทํา

23
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3.2.2 การเขียนจํานวนใหตัวสวนอยูในรูปที่ไมติดกรณฑ
กรณีที่ 1 สวนที่มีกรณฑเพียงพจนเดียว
a a
เชน นักเรียนสามารถคูณ b เขาทั้งเศษและสวนของ ซึ่งจะไดดังนี้
b b
a a b a b a b a b
b b b b b b2 b

ตัวอยางที่ 22 จงหาผลหารของจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย และทําใหตัวสวนไมติดกรณฑ

9 4 108
1) 2)
3 3
วิธีทํา วิธีทํา

กรณีที่ 2 สวนที่มีกรณฑ 2 พจนบวกกัน

c c
เชน หรือ
a b a b
สามารถแกโดยใชหลักการ ผลตางกําลังสอง a2 b2 a b a b
ซึ่งเรียก a b กับ a b วาเปนคูสังยุค (conjugate) :ซึ่งกันและกัน
ตัวอยางที่ 23 จงทําใหจํานวนตอไปนี้อยูในรูปอยางงาย และทําใหตัวสวนไมติดกรณฑ
2 2 7 3
1) 2)
3 1 7 3
วิธีทํา วิธีทํา

24
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3 2 3 2 2
3)
3 2 3 2
วิธีทํา

10 5 3
5)
3 10 5

วิธีทํา

25
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

แบบฝกหัด 3

1. จงทําใหเปนผลสําเร็จ

1) 3
2 3
4 2) 3
7 3
49
64
3) 3
9 3
18 4)
2
6 3
256 80
5) 6
6) 3
2 2
4 4
60 4 28 12 4 54
7) 4
8)
189 4 45 4
20 4 250
9) 4
81a12 b8 10) 6
64a12 b18

11) 10a 3 b × 2ab 2 12) 3ab3c× 2a 2 bc4 × 6a 3b 4c3

2. จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปตัวสวนไมติดกรณฑ

1) 2 2) 2
5 3 3 1

1 3 7 6 3 5
3) 4)
3 2 4 6 5

2 3 10 2 3
5) 6)
6 5 2 3

7) 6 3 8) 2 1 2 1
3 2 2 3 2 1 2 1

6 3 3a 10x 3 1 7a
9) 10)
2 6 5 21a 2 6 3x

26
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

4. เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนจํานวนตรรกยะ

บทนิยาม เมื่อ a เปนจํานวนจริง n เปนจํานวนเต็มที่มากกวา 1 และ a มีรากที่ n

1
n
a n
a

1 1 n

จากนิยามจะเห็นวา a n
เปนคาหลักของรากที่ n ของ a และจะไดวา a n
a

ตัวอยางที่ 24 …………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………

m
ให a เปนจํานวนจริง m และ n เปนจํานวนเต็มที่ n 1 และ เปนเศษสวนอยางต่ํา
n
m 1 m 1
n

จะได้ วา่ a n
a n
a m
; a 0

m 1 m 1
n

a n
a n
a m
; a 0 และ n เป็ นจํานวนคี

เชน …………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………
m

หมายเหตุ จากบทนิยามของ a n
ถา m 0 แลว a ตองไมเปน 0 เชน
ให a 0, m 1 และ n 2
m 1 1 1
1
จะได a n
0 2
0 2
0
1

0
1
ซึ่ง ไมนิยามในทางคณิตศาสตร
0

27
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 25 จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปเลขยกกําลัง
1) 9 ................................................................ 5) 3 =.....................................................................

2) 5
32 .............................................................. 6) 4
5x 2 y =..............................................................

1
3) 4 ........................................................... 7) 6
7x 5 =.................................................................
165
6
4) 5n
2 ......................................................... 8) 6
7x 5 =.................................................................

ตัวอยางที่ 26 จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปกรณฑ
1 3
1) 16 4 ……………………………………………………. 4) xy 2 ………………………………………………….……..
1 5
3
2) 8 3
......................................................... 5) x y 7 ...............................................................

3 3
3) 54 ................................................................ 6) (4 x 2 y) 5 ...............................................................
7 2
4) 7 5
................................................................ 8) (3 xy) 3
.................................................................
ตัวอยางที่ 27 จงหาคาของเลขยกกําลังตอไปนี้
1 2 1 1

1) 125 1 3 25 2
3
2)
8 4
วิธีทํา วิธีทํา

3 1
3) 8 2
4 4

วิธีทํา

28
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

1 1
(2 a 2 b 4 )8
4) 1 1
6 6
(4 a b ) 3

วิธีทํา

1 1 1 3
2
8 a b c
3 6 3
5) 1 1 2
2a b c 2 6 3

วิธีทํา

แบบฝกหัด 4
1. จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปเลขยกกําลัง
n
1
1) 3
32 2) n
64 3) 4 4) 3
x3 1
256
2. จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปกรณฑ
1 5 1 4
7
1) 9 3
2) 7 2
3) 7 5
4) 9x 3 y 5 2

3. จงทําเปนรูปอยางงาย
3 5 1 3 3 5
3 1 2
4 4
625 4 1 2 343 3 (9 a b ) 2
(8a b c )
4 4 5 6
1) 2) 3) 1 2 4) 1 2 2 1
81 144 64 9 9
(3a b ) 3
(4 a b c )
3 3 5 4

29
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

4.1 สมบัติของเลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนจํานวนตรรกยะ
ให a และ b เปนจํานวนจริง m และ n เปนเลขชี้กําลังที่เปนจํานวนตรรกยะ จะไดวา
1. am an am n

m
2. a m bm a b
n
3. am a mn

am
4. am n
เมื่อ a 0
an
n
a an
5. เมื่อ b 0
b bn

ตัวอยางที่ 28 ใหนักเรียนยกตัวอยางเลขยกกําลังใหตรงกับสมบัติของเลขยกกําลังในแตละขอ

สมบัติ ตัวอยาง
1. am an am n

m
2. a m bm a b
n
3. am a mn

am
4. am n
เมื่อ a 0
an
n
a an
5. เมื่อ b 0
b bn

ตัวอยางที่ 29 จงหาคาของเลขยกกําลังตอไปนี้
1 1
1) 18 2 50 2

วิธีทํา

30
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

1 1
2) 3 2 3 3

วิธีทํา

2 3
3) 8 3 92

วิธีทํา

ตัวอยางที่ 30 จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปอยางงาย (กําหนดใหตัวแปรทุกตัวเปนจํานวนจริงบวก)

1 1
1) 5a 2a 3 b 2

วิธีทํา

1 1 3

a b 2 2
2) 1
2a 3

วิธีทํา

31
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

3 5 4

a b 4 2

3) 2 5 6

a b 3 6

วิธีทํา

ตัวอยางที่ 31 จงหาคาของ
1 2

1) 125 3 ..............................................................................................................................................
1 1 6

2) 10 103 6
..........................................................................................................................................
2 1 2
0
3) 27 3 25 2 8 3 7 ..................................................................................................................
.....................................................................................................................
1 1 1
4) 30 0.125 3 27 3 9 2 …………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

32
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

Worksheet 3 เรื่อง เลขยกกําลังที่มีเลขชี้กําลังเปนจํานวนตรรกยะ

1. จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปกรณฑ
1
1) 83 = ………………………………………….…………………………….………….…………
1
2) 64 4 = ……………………………………………….………………….……….…………………
3
3) ( 5) 4 = …………………………….……………………………………………….….……………
1
4) ( 243) 5 = …………………………….……………………………………...………………………..
2
5) (27) 3
=…………………………….………………………………..…………………...…………..
3
6) 16 4
=…………………………….……………………..………………………….…..…….……
3
7) (144) =…………………………….…………………………………………..…………….………
2

2. จงเขียนจํานวนตอไปนี้ใหอยูในรูปเลขยกกําลัง
1) 3
62 = …………………………….…….…………………………..…………………………….

1
2) 4 = …………………………….…………………………………..………..…..…………….
256

3) 4
643 = ……………………………….……………………………..………..……….…..………

4) 3
512 = …………………………….…………………………..……………...………….……….

5) 3
125 = …………………………….……………………………………………………….………

1
6) 5 = …………………………….…………………………………………..…….….…………
32

3. จงหาคาจํานวนตอไปนี้
3
1) (81) 4
=…………………………….………..……………………………………………………..
2
2) (1024) 5 = …………………………….……………………………………………………………….
1
3) ( 8) 4 6
= …………………………….……………………………………………………………….

33
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

4. จงหาคาของเลขยกกําลังตอไปนี้
2 3
27 3 625 4
1) 2)
64 81

2 3
243 5 256 4
3) 4)
32 625

1 3 3 5
1 2
1 2 343 3 (8a 4 b 4 c 5 ) 6
5) 6) 1 2 2 1
144 64
(4 a b c )
3 3 5 4

34
วิชาคณิตศาสตร 3
2
มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

6. การแกสมการที่อยูในรูปเลขยกกําลัง
การแกสมการที่อยูในรูปเลขยกกําลัง สามารถทําไดโดยการปรับฐานของเลขยกกําลังใหเทากันหรือ
การปรับเลขชี้กําลังของเลขยกกําลังใหเทากัน โดยใชสมบัติตางๆ ของเลขยกกําลังมาชวยในการปรับใหเทากัน
ดังนิยามตอไปนี้

ถา ax ay โดยที่ a 0 และ a 0

แลว x y

สมบัติเลขยกกําลังเพิ่มเติม
n m
1. am a mn an
1 1
2. a n
และ bn
an b n
n n
a b
3.
b n

ตัวอยางที่ 32 จงหาคา x ที่ทําใหสมการตอไปนี้เปนจริง

1
1) 2x 4 2) 2x
8

3) 2x 1 4) 2x 4

1
5) 3x 6) 5x 125
81

7) 7x 49 8) 2x 5x

35
วิชาคณิตศาสตร 3 มัธยมศึกษาปที่ 5 เรื่อง เลขยกกําลัง

ตัวอยางที่ 33 จงหาคา x ที่ทําใหสมการตอไปนี้เปนจริง

1) 102 x 0.0001
วิธีทํา

2) 16 x 1024
วิธีทํา

1 3x 8
4 3
3)
9 2

วิธีทํา

2x x 2 1
4) 3
27

4) 81x 729

36