วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

บทที่ 1 เลขยกกำลัง

1. เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นจำนวนเต็ม

1.1 ควำมหมำยของเลขยกกำลัง
จานวนที่เหมือนกันคูณกันหลายๆ ครั้ง สามารถเขียนแทนด้วยสัญลักษณ์ได้ดังนี้
- 5555 เขียนแทนด้วย 54
2 2 2 2 2
-     เขียนแทนด้วย …….……………..…………
3 3 3 3 3
- 0.3  0.3  0.3 เขียนแทนด้วย …….……………..…………
-  6   6   6   6   6 เขียนแทนด้วย …….……………..…………
-  ab    ab    ab    ab    ab    ab  เขียนแทนด้วย …….……………..…………

บทนิยำม ถ้า เป็นจานวนจริงใดๆ และ เป็นจานวนเต็มบวกแล้ว

ตัว

จากบทนิยามข้างต้น an ………………………………………………………………..
a ……………………………………………………………….
n ……………………………………………………………….

เช่น 32 อ่านว่า “สำมยกกำลังสอง” หรือ “สำมกำลังสอง” หรือ “กำลังสองของสำม”

32 มี 3 ................................ และ 2 ...................................
32 หมายถึง ...................................................................................

1
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 1 ให้นักเรียนเติมคาตอบลงในช่องว่าง
เลขยก เลขชี้ ค่ำของ
ข้อที่ ฐำน ควำมหมำย อ่ำนว่ำ
กำลัง กำลัง เลขยกกำลัง
1 26 2 6 222222 64 สองยกกาลังหก
2  7 
3

3
3 5
5
1
4  2
3
5 . 42

6 a 3 7

7 x y 2

ตัวอย่ำงที่ 2 จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปของเลขยกกาลัง
1) 8 16
วิธีทำ

3) 24 18

วิธีทำ

2) 75  15

วิธีทำ

2
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

1.2 สมบัติของเลขยกกำลัง
ถ้า a และ b เป็นจานวนจริง m และ n เป็นจานวนเต็ม จะได้
1. กำรคูณเลขยกกำลัง
ถ้าเลขยกกาลังฐานเหมือนกันคูณกัน ให้นาเลขชี้กาลังมาบวกกัน โดยใช้ฐานเป็นตัวเดิม
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
2. กำรหำรเลขยกกำลัง
ถ้าเลขยกกาลังฐานเหมือนกันหารกัน ให้นาเลขชี้กาลังมาของตัวตั้ง ลบออกด้วยเลขชี้กาลังของ
ตัวหาร โดยใช้ฐานเป็นตัวเดิม นั่นคือ ............................................................................................
3. เลขยกกำลังซ้อน
ให้นาเลขชี้กาลังมาคูณกันได้เลย นั่นคือ .........................................................................................
4. เลขยกกำลังของผลคูณ
ให้กระจายเป็นผลคูณของเลขยกกาลังแต่ละตัวได้เลย
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
5. เลขยกกำลังของผลหำร
ให้กระจายเป็นผลหารของเลขยกกาลังแต่ละตัวได้เลย
นั่นคือ ………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นลบ
ให้เขียนเป็นส่วนกลับของเลขยกกาลัง ที่มีเลขชี้กาลังเป็นจานวนเต็มบวกแทนได้
นั่นคือ ..............................................................................................................................................
7. เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นศูนย์ ( 0 )
เลขยกกาลังที่มีเลขชี้กาลังเป็น 0 มีค่าเท่ากับ 1 เสมอ ยกเว้นเลขยกกาลังที่มีฐานเป็น 0

นั่นคือ ..............................................................................................................................................

*** หมำยเหตุ
00 ไม่นิยามในทางคณิตศาสตร์

รูปจาก 123RF.com
3
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

สรุปสมบัติของเลขยกกำลัง
ถ้า และ เป็นจานวนจริง และ เป็นจานวน
เต็ม จะได้
1.
2.
3.
4.

5.

6.
7.
8. ไม่นิยาม
รูปจาก pngtree.com

ตัวอย่ำงที่ 3 จงหาค่าของจานวนต่อไปนี้ และบอกสมบัติที่นามาใช้

1) 32  33  3 3 3 3 3  35  243 (บทนิยาม)
หรือ 32  33  323  35  243 (สมบัติการคูณเลขยกกาลัง)

2)  23   …………………………………………………………………………………………………………………………
4

3) 52  ……………………………………………………………………………………………………………………………

4) y 4  y 7  ………………………………………………………………………………………………………………………

2
3
5)    …………………………………………………………………………………………………………………………
4

4
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 4 กาหนดให้ตัวแปรทุกตัวเป็นจานวนจริง ที่ไม่เป็น 0 จงหาคาตอบของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูป

อย่างง่าย และมีเลขชี้กาลังเป็นจานวนเต็มบวก

1)
 ab  2 3

5 4
ab
วิธีทำ

2
 6a 3b2 
2
 2a 2b 2 
2)  2 5    2 3 
 3a b   a b  
 
วิธีทำ

5
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 5 กาหนดให้ n เป็นจานวนเต็ม จงหาคาตอบของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย

1)
2n  2  2  2n
2)
2  p 1 q
22 p
2  2n 3    2q
2  q 1 p 2q
2
วิธีทำ วิธีทำ

92  27 
2n

3)
81 273  3
n n 1

วิธีทำ

6
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 6 จงทาให้จานวนต่อไปนี้เป็นผลสาเร็จ
1015  97  32  24 
2
1) 2)  3 
1514  84
 4 
วิธีทำ วิธีทำ

32  92
3) 4) 30  20
34
23
วิธีทำ วิธีทำ

7
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

Worksheet1
1. จงทาให้เป็นผลสาเร็จ และบอกสมบัติที่นามาใช้
26
1)  ..............................................................................................................................................
25

2) 00  ………………………………………………………………………………………………………………………..………

3)  2 y 3   …………………………………………………………………………………………………………………..…….
4

4)  90  …………………………………………………………………………………………………………………..………
x
5)  ............................................................................................................................................
x 2

2. กาหนดให้ตัวแปรทุกตัวเป็นจานวนจริง ที่ไม่เป็น 0 จงหาคาตอบของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย

และมีเลขชี้กาลังเป็นจานวนเต็มบวก
4 3
a b a  x5 y 4 z 3 
3
2
1)     2)  4 7 
b  c   x y 
วิธีทำ วิธีทำ


a a  a 1   
1 1
3
 a 5b 3 c 2  4)
3)  4 7 
 ab 
วิธีทำ วิธีทำ

8
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

a 3  b 3
5)
a 1  b 1
วิธีทำ

2 3
 a 2b3   a 4b 2 
6)  3 2   0 5 
a b  a b 
วิธีทำ

3 2
 a 2b 1   a 2b 2 
7)  2 4   5 3 
a b  a b 
วิธีทำ

9
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3. จงทาให้จานวนต่อไปนี้เป็นผลสาเร็จ
73  75 2 3  5 6
1) 2)
78 5 8  2 0
วิธีทำ วิธีทำ

3. กาหนดให้ n เป็นจานวนเต็ม จงหาคาตอบของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย

3  2n  4  2 n2 5  3n  9  3n 2
1) 2)
2n  2n 1 3n  3n 1
วิธีทำ วิธีทำ

5  3n  9  3n  2  9  7 a+1
a

3) 4) 15×7
3n  3n 1 9×7 a + 7 a+1

วิธีทำ วิธีทำ

10
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

2n+1 4n+1
5) ÷
(2n )n 1  2n 1 n+1

วิธีทำ

10  2n 1  24  2n 1
6)
2n 1  3  2n
วิธีทำ

11
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

2. รำกที่ n ของจำนวนจริง
2.1 ทบทวน รำกที่สองของจำนวนจริง

บทนิยำม ให้ a และ b เป็นจานวนจริง b เป็นรากที่สองของ a ก็ต่อเมื่อ b2  a

ตัวอย่ำงที่ 7 จงหารากที่สองของจานวนต่อไปนี้ พร้อมบอกเหตุผล

วิธีทำ รากที่สองของ 4 คือ 2 และ 2 เพราะ 22  4 และ  22  4 ... จากบทนิยาม
รากที่สองของ 49 คือ ............................... เพราะ ............................................................................
36
รากที่สองของ คือ ............................... เพราะ ............................................................................
25

รากที่สองของ 12 คือ ............................... เพราะ .............................................................................

ตัวอย่ำงที่ 8 จงหารากที่สามของจานวนต่อไปนี้ พร้อมบอกเหตุผล
วิธีทำ รากที่สามของ 8 คือ ............................... เพราะ .........................................................................
รากที่สามของ 64 คือ ............................... เพราะ .........................................................................
125
รากที่สามของ คือ ............................... เพราะ .........................................................................
27

2.2 บทนิยำมของรำกที่ n ของจำนวนจริง

บทนิยำม ให้ n เป็นจานวนเต็มบวกที่มากกว่า 1 a และ b เป็นจานวนจริง

b เป็นรากที่ n ของ a ก็ต่อเมื่อ b n
a

ตัวอย่ำงที่ 9 จากบทนิยามจะเห็นว่า
1) จาก 23  8 ดังนั้น 2 เป็นรากที่ 3 ของ 8
3
1 1
2) จาก    ดังนั้น …………..…..…… เป็นรากที่ …………… ของ …………
3 27

3) จาก  35   243 ดังนั้น ……….….…..…… เป็นรากที่ …………… ของ …………

4) จาก 54  625 และ  54  625 ดังนั้น ….…….…..……… เป็นรากที่ …………… ของ …………

12
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

เมื่อแยกพิจารณา n เป็นจานวนเต็มคู่ หรือ เป็นจานวนเต็มคี่ ได้ดังตารางข้างล่างนี้

n เป็นจานวนเต็มคู่ n เป็นจานวนเต็มคี่
1. รากที่ n ของ a จะหาค่าได้เมื่อ a  0 เท่านั้น 1. รากที่ n ของ a หาค่าได้เสมอสาหรับจานวนจริงใดใด
2. ถ้า a  0 แล้วรากที่ n ของ a  0 2. ถ้า a  0 แล้วรากที่ n ของ a  0
3. ถ้า a  0 (เป็นบวก) รากที่ n ของ a 3. ถ้า a  0 (เป็นบวก) รากที่ n ของ a จะมี 1 ค่า และ
จะมีค่า สองค่าเสมอเป็นบวกและลบ เป็นจานวนจริงบวก
4. ถ้า a  0 (เป็นลบ) รากที่ n ของ a จะหำค่ำไม่ได้ใน 4. ถ้า a  0 (เป็นลบ) รากที่ n ของ a จะมี 1 ค่า และ
ระบบจำนวนจริง เป็นจานวนจริงลบ

ตัวอย่ำงที่ 10 จงเติมคาตอบลงในช่องว่าง
1) รากที่ 4 ของ 16 คือ ....................................... เนื่องจาก ..........................................................................
2) รากที่ 3 ของ 343 คือ .................................. เนื่องจาก ..........................................................................
3) รากที่ 5 ของ 243 คือ .................................. เนื่องจาก ..........................................................................

2.3 ค่ำหลักของรำกที่ n

บทนิยำม ให้ a เป็นจานวนจริงที่มีรากที่ n จะกล่าวว่าจานวนจริง b เป็นค่าหลักของรากที่ n ของ a

ก็ต่อเมื่อ 1. b เป็นรากที่ n ของ a

2. a b  0

เขียนแทนค่าหลักของรากที่ n ของ a ด้วย n

a b

เช่น ………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ข้อตกลงเกี่ยวกับค่ำหลักของรำกที่ n
1. เครื่องหมาย n เรียกว่า “เครื่องหมำยกรณฑ์” หรือ “รำก” หรือ “Root”
และเรียก n ว่า อันดับของกรณฑ์
2. n
a อ่านว่า “กรณฑ์ที่ n ของ a ” หรือ “รากที่ n ของ a ”
3. รากที่สองของ a จะเขียนแทนด้วย a

13
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 11 จานวนในแต่ละข้อต่อไปนี้ บอกอะไรกับนักเรียนบ้าง

1) 4 2 แสดงว่า ค่าหลักของรากที่สอง ของ 4 คือ 2

แต่ รากที่สองของ 4 คือ 2 และ 2

2) 6
729  3 แสดงว่า ค่าหลักของรากที่ ……………... ของ .................. คือ .....................

ข้อสังเกต เกี่ยวกับค่าหลักของรากที่ n ของจานวนจริง a ( n

a ) มีดังนี้
1) ถ้า a 0 แล้ว n
a 0

2) ถ้า a 0 แล้ว n
a เป็นจานวนจริงบวก
3) ถ้า a0 และ n เป็นจานวนคี่ แล้ว n
a เป็นจานวนจริงลบ
ถ้า a0 และ n เป็นจานวนคู่ แล้ว รำกที่ n ของ a หำค่ำไม่ได้ ( n
a หาค่าไม่ได้)
ตัวอย่ำงที่ 12 จงหำค่ำหลักต่อไปนี้
1) ค่าหลักของรากที่ 2 ของ 4 คือ ………………………………………………………………….…………..
81

2) ค่าหลักของรากที่ 2 ของ 625 คือ ……………….……………………………………………………………..

169

3) ค่าหลักของรากที่ 4 ของ 81 คือ ………………………………………………………………….…………..

4) ค่าหลักของรากที่ 4 ของ 16 คือ ………………………………………………………………….…………..

5) ค่าหลักของรากที่ 5 ของ -32 คือ ………………………………………………………………….…………..

6) ค่าหลักของรากที่ 6 ของ 729 คือ ………………………………………………………………….…………..

7) ค่าหลักของรากที่ 7 ของ -128 คือ ………………………………………………………………….…………..

8) ค่าหลักของรากที่ 7 ของ -1 คือ ………………………………………………………………….…………..

9) ค่าหลักของรากที่ 8 ของ 1 คือ ………………………………………………………………….…………..

10) ค่าหลักของรากที่ 8 ของ -256 คือ ………………………………………………………………….…………..

14
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

สมบัติของรำกที่ ( เมื่อ เป็นจานวนเต็มบวกที่มากกว่า )

ให้ และ เป็นจานวนจริง โดยที่ และ หาค่าได้ แล้ว
1) เมื่อ เป็นจานวนจริง
2)

3)
เมื่อ
4) เมื่อ และ เป็นจานวนเต็มคี่บวก
เมื่อ และ เป็นจานวนเต็มคู่บวก

รูปจาก pngtree.com
ตำรำงแสดงสมบัติของรำกที่ n และตัวอย่ำง
ให้ a และ b เป็นจานวนจริง โดยที่ n
a และ n
b หาค่าได้ แล้ว
สมบัติของรำกที่ n ตัวอย่ำง

 a  7
n
1) n
a เมื่อ n
a เป็นจานวนจริง 2
 …………………………………………………….....

2) n
ab  n
an b
50  ………………………………………………………….
n
a a 5
3) n  n
;b 0 3  ……………...................................................
b b 27

4) n
an  a เมื่อ a  0 32  …………………………………………………….…….
n
an  a เมื่อ a  0 และ n เป็นจานวนเต็มคี่บวก 5
 9 
5
 ………………………………………………….…
n
a n  a เมื่อ a  0 และ n เป็นจานวนเต็มคู่บวก 8
 39 
8
 ………..….…..……  ……….….……..……

*** ท้ำให้คิด  2  5  2 5 เท่ากันหรือไม่ เพราะเหตุใด

15
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 13 จงทาจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย
1) 8 = ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………

2) 162 = ……………………………………………………………………………………………………………………………………

3) 3
7 3 49 = ……………………..……………………………………………………………………………………………………………

4) 3
16 = ………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) 3
81 = ………………………………………………………………………………..……………………………………………………

6) 3
54 = ………………………………………………………………………….…………………………………………………………

7) 4
64 = ………………………………………………………………………………………………………………………………………

8
8) 3 = …………………………………………………………………………..…………………………………………………………
27

 5  = ……………………………………………………………………………..………………………………………………………
4
9) 3

a 8b 6
10) ; a, b  0, c  0
c2

วิธีทำ

16
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

แบบฝึกหัด 1
1. จงเติมคาตอบลงในช่องว่างให้ถูกต้อง
1) รากที่สองของ 144 เท่ากับ …………………………………………………….………
ค่าหลักของรากที่สองของ 144 เท่ากับ ......................................................................
2) รากที่สามของ 729 เท่ากับ …………………………………………………….………
ค่าหลักของรากที่สองของ 729 เท่ากับ ......................................................................
3) รากที่สามของ 512 เท่ากับ …………………………………………………….………
ค่าหลักของรากที่สองของ 512 เท่ากับ ......................................................................
4) รากที่หกของ 64 เท่ากับ …………………………………………………….………
ค่าหลักของรากที่สองของ 64 เท่ากับ ......................................................................
2. จงทาจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย
1) 4
81 2) 6
729

3) 169  25 4)  3 9  3 18

5) 3 x  2y 6)  x  1   x  1
32 3
81
7) 8) 3
2 3

a เมื่อ a  0
3) จงหาผลสาเร็จในแต่ละข้อต่อไปนี้ โดยใช้สมบัติ 
n
a  a
n
เมื่อ a  0 และ n เป็นจานวนเต็มคี่บวก
a
 เมื่อ a  0 และ n เป็นจานวนเต็มคู่บวก

1) 42

2) 3
(8)3

3) 4  5 4
4) 6
(3)6

5) 3
8  (12)3  66

6) 5
2  65  910  47

17
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3. กำรหำผลบวก ผลต่ำง ผลคูณ และผลหำรของจำนวนที่อยู่ในรูปกรณฑ์

3.1 กำรหำผลบวก ผลต่ำงของจำนวนที่อยู่ในรูปกรณฑ์
หลักการ
1. กรณฑ์ที่จะนามา บวก ลบ กันได้ ก็ต่อเมื่อ กรณฑ์มีอันดับเดียวกันและจานวนที่อยู่ใต้
กรณฑ์เป็นจานวนเดียวกัน
2. การที่ทาให้จานวนที่อยู่ใต้กรณฑ์เท่ากัน โดยทาให้จานวนใต้กรณฑ์เป็นจานวนเฉพาะหรือ
จานวนที่ต่าที่สุด
3. การบวก ลบ กรณฑ์ที่เหมือนกัน ให้นาสัมประสิทธิ์หน้ากรณฑ์มา บวก ลบ กัน

a n x  b n x  a  b n x

เช่น .................................................................................................................................
ตัวอย่ำงที่ 14 จงหาผลบวกหรือผลต่างของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย
1) 2 32  8  6 2
2) 2 1 4 1 1 1
 
3 5 2 5 3 5
วิธีทำ
วิธีทำ

3) 49  64 4) 3 3  243  2 27

วิธีทำ วิธีทำ

18
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

worksheet2
1) 3
16  3
54  3
250 2) 3
27 x  3 8x

วิธีทำ วิธีทำ

4) 2 18  200  2 4 64
3) 9 y 6  7 y3
วิธีทำ วิธีทำ

6) 3
5  7 3 40  3 3 625
5) 3
54  3 128  3 432
วิธีทำ
วิธีทำ

19
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

แบบฝึกหัด 2
1. จงหาผลบวก หรือผลต่างของจานวนในแต่ละข้อในรูปอย่างง่าย
1) 3 2 5 2

2) 7 3 3

3) 11 5  6 5  7 5

4) 5 5  5 3 5

5) 5 5  2 3 5 4 2

6) 5 2 4 3 2 2 6 3

7) 43 2  53 2  63 2

8) 7 a  2 a 9 a

9) 4 13  8  5 13  7

10) 2 3 3 2 7 3 5 2

2. จงทาให้อยู่ในรูปสาเร็จ
1) 12  27  3

2) 3 20  2 18  45  8

3) 18  2 18  45  8

4) 32  48  80

5) 18  2 3 125  3 4 4

1
6) 3
3

20
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3.2 กำรหำผลคูณ ผลหำรของจำนวนที่อยู่ในรูปกรณฑ์

หลักการ
1. กรณฑ์จะคูณ หรือหาร กันได้ ก็ต่อเมื่อ อันดับของกรณฑ์ต้องเท่ากัน
2. เมื่ออันดับของกรณฑ์เท่ากันให้
2.1 นาเอาสัมประสิทธิ์หน้ากรณฑ์คูณ หรือหาร กัน
2.2 นาเอาจานวนที่อยู่ในกรณฑ์คูณ หรือหาร กันภายใต้กรณฑ์ โดยที่อันดับของกรณฑ์
ยังคงเหมือนเดิม
ตัวอย่ำงที่ 15 จงหาผลคูณหรือผลหารของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย
1) 3 7  2 28 3 3 2  2 3 12
2) 3
วิธีทำ 3
วิธีทำ

5 108 4) 255 5
125
3)
3 วิธีทำ
วิธีทำ

27a5b7
6)
5) 6 32 x4 y5 z3  6 2 x2 yz3 3ab
วิธีทำ วิธีทำ

21
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำง ที่ 16 จงทาให้เป็นผลสาเร็จ

1) 3
23 4 = …………………………………………….... 2) 3
7  3 49 = ……………………………………………………

3) 24 8  4 6 = ………………………………………………. 4) 3
54  3 4 = ……………………………………………………

64
5)  3 9  3 18 = ……………………………………..…. 6) = ………………………………………………………..….
2

4 5
243 64
7) 4
= …………………………………....……………. 8) 5
= ……………………………….……..…………….……
3 2

6
256 3
80
9) 6
= ………………………..………………………… 10) 3
= ………………………………………………..……
2 2

ตัวอย่ำงที่ 17 จงหาผลสาเร็จต่อไปนี้
3
32 5
27 5 45
1) 2)
3
4 5
5
วิธีทำ วิธีทำ

4 4
60 4 28 12 4 54
3) 4
4)
189 4 45 4
20 4 250
วิธีทำ วิธีทำ

22
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3.2.1. สังยุค (conjugate)

สังยุคหรือคอนจุเกต(conjugate)
การคูณหรือการหารรากมักจะใช้ conjugate เพื่อให้รากของตัวส่วนหายไป

บทนิยำม ให้ a และ b หาค่าได้

1.) คอนจุเกตของ ( a + b) คือ ( a  b)

2.) ( a + b)( a  b) = a  b

มำจำก  ผลต่ำงกำลังสอง a 2  b2  (a  b)(a  b)

ตัวอย่ำงที่ 18 คอนจูเกตของ ( 5  2) คือ ( 5  2) ผลต่ำงกำลังสอง

และ ( 5  2)( 5  2) = ( 5)2  ( 2)2 a 2  b2  (a  b)(a  b)

= 52 = 3

ตัวอย่ำงที่ 19 คอนจูเกตของ (3  2) คือ (3  2)

ผลต่ำงกำลังสอง
และ (3  2)(3  2) =………………………………………………………………. a 2  b2  (a  b)(a  b)

=……………………………………………………………….

ตัวอย่ำงที่ 20 จงหาผลคูณของ ( 7  5)( 7  5)

วิธีทำ

ตัวอย่ำงที่ 21 จงหาผลคูณของ ( 3  5)( 3  5)

วิธีทำ

23
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3.2.2 กำรเขียนจำนวนให้ตัวส่วนอยู่ในรูปที่ไม่ติดกรณฑ์
กรณีที่ 1 ส่วนที่มีกรณฑ์เพียงพจน์เดียว
a a
เช่น นักเรียนสามารถคูณ b เข้าทั้งเศษและส่วนของ ซึ่งจะได้ดังนี้
b b
a a b a b a b a b
    
b b b b b b2 b

ตัวอย่ำงที่ 22 จงหาผลหารของจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย และทาให้ตัวส่วนไม่ติดกรณฑ์

9
1) 2)
4 108
3 3
วิธีทำ วิธีทำ

กรณีที่ 2 ส่วนที่มีกรณฑ์ 2 พจน์บวกกัน

c c
เช่น หรือ
a b a b
สามารถแก้โดยใช้หลักการ ผลต่างกาลังสอง a2  b2   a  b  a  b 
ซึ่งเรียก  a  b  กับ  a  b  ว่าเป็นคู่สังยุค (conjugate) :ซึ่งกันและกัน
ตัวอย่ำงที่ 23 จงทาให้จานวนต่อไปนี้อยู่ในรูปอย่างง่าย และทาให้ตัวส่วนไม่ติดกรณฑ์
1) 2 2 7 3
3 1
2)
7 3
วิธีทำ วิธีทำ

24
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

3 2 3 2 2
3) 
3 2 3 2
วิธีทำ

10  5  3
5)
3  10  5

วิธีทำ

25
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

แบบฝึกหัด 3

1. จงทาให้เป็นผลสาเร็จ

1) 3
23 4 2) 3
7  3 49
64
3)  3 9  3 18 4)
2
6
256 3
80
5) 6
6) 3
2 2
4 4
60 4 28 12 4 54
7) 4
8)
189 4 45 4
20 4 250
9) 4
81a12 b8 10) 6
64a12 b18

11) 10a 3 b × 2ab 2 12) 3ab3c× 2a 2 bc4 × 6a 3b 4c3

2. จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปตัวส่วนไม่ติดกรณฑ์

1) 2 2) 2
5 3 3 1

7 6 3 5
3) 1

3 4)
3 2 4 6 5

2  3  10 2 3
5) 6)
6 5 2 3

7) 6 3 8) 2 1 2 1

3 22 3 2 1 2 1

6 3 3a 10x 3 1 7a
9) 10) 
2 6 5 21a 2 6 3x

26
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

4. เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นจำนวนตรรกยะ

บทนิยำม เมื่อ a เป็นจานวนจริง n เป็นจานวนเต็มที่มากกว่า 1 และ a มีรากที่ n

1
an  n a

n
1
 1n 
จากนิยามจะเห็นว่า a n
เป็นค่าหลักของรากที่ n ของ a และจะได้ว่า a   a
 

ตัวอย่ำงที่ 24 …………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………

m
บทนิยาม ให้ a เป็นจานวนจริง m และ n เป็นจานวนเต็มที่ n  1 และ เป็นเศษส่วนอย่างต่า
n
m 1
m
 1
  a n    am 
n

จะได้ วา่ a n
; a0
 
m 1
m
 1
  a n    am 
n

a n
; a  0 และ n เป็ นจานวนคี่
 

เช่น …………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………
m

หมำยเหตุ จากบทนิยามของ an ถ้า m0 แล้ว a ต้องไม่เป็น 0 เช่น

ให้ a  0, m   1 และ n 2
1
m 1
 1 1
 0
1
จะได้ a n
 0 2
  02  
  0
1
ซึ่ง ไม่นิยามในทางคณิตศาสตร์
0

27
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 25 จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปเลขยกกาลัง
1) 9  ................................................................ 5) 3 =.....................................................................

2) 5
32  .............................................................. 6) 4
5x 2 y =..............................................................

1
3) 4  ........................................................... 7) 6
7x 5 =.................................................................
165

 2
6
4) 5n
 ......................................................... 8) 6
7x 5 =.................................................................

ตัวอย่ำงที่ 26 จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปกรณฑ์
1 3
1) 16 4
 ……………………………………………………. 4)   xy  2  ………………………………………………….……..

5
 13  3
2)  
8  ......................................................... 5)  x  y  7  ...............................................................

 
3 3
3) 5  ................................................................ 6) (4 x 2 y) 5  ...............................................................
4

7 2
4) 7 5  ................................................................ 8) (3 xy) 3  .................................................................

ตัวอย่ำงที่ 27 จงหาค่าของเลขยกกาลังต่อไปนี้
2 1 1
 1
 
1)  125  3
 2)  1  3  25 
   
2

  8  4 
วิธีทำ วิธีทำ

3 1
3) 8 2  4 4
วิธีทำ

28
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

1 1
(2 a 2 b 4 )8
4) 1 1
(4 a 3 b 6 ) 6

วิธีทำ

3
 13 16 2 13 
5) 8 a b c 
 1 1 2 
 2 a 2b6 c3 
 

วิธีทำ

แบบฝึกหัด 4
1. จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปเลขยกกาลัง

4)  3 x3  1 
n
1
1) 3
32 2) n
64 3) 4
256
2. จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปกรณฑ์
4
1 5
 15  7
1) 9 3
2) 7 2
3) 7  4)  9x3 y 5  2
 
3. จงทาเป็นรูปอย่างง่าย
3 5 1 3 3 5
3 1 2
 4 4 4 5 6
 625   1   343 
2 4
4 2 3 (9 a b ) (8a b c )
1)   2)     3) 1 2 4) 1 2 2 1
 81   144   64  3 9 9
(3a b ) (4 a 3 b 3 c 5 ) 4

29
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

4.1 สมบัติของเลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นจำนวนตรรกยะ
ให้ a และ b เป็นจานวนจริง m และ n เป็นเลขชี้กาลังที่เป็นจานวนตรรกยะ จะได้ว่า
1. a m  a n  a m n

2. a m  bm   a  b 
m

3. a m n
 a mn

am
4.  a mn เมื่อ a0
an
n
a an
5.    n เมื่อ b0
b b

ตัวอย่ำงที่ 28 ให้นักเรียนยกตัวอย่างเลขยกกาลังให้ตรงกับสมบัติของเลขยกกาลังในแต่ละข้อ

สมบัติ ตัวอย่ำง
1. a m  a n  a m n

2. a m  bm   a  b 
m

3. a m n
 a mn

am
4. n
 a mn เมื่อ a0
a
n
a an
5.    เมื่อ b0
b bn

ตัวอย่ำงที่ 29 จงหาค่าของเลขยกกาลังต่อไปนี้
1 1
1) 18 2
 50 2

วิธีทำ

30
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

1 1
2)  3 2  3 3
วิธีทำ

2 3
3) 8 3
9 2

วิธีทำ

ตัวอย่ำงที่ 30 จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอย่างง่าย (กาหนดให้ตัวแปรทุกตัวเป็นจานวนจริงบวก)

 13 12 
1) 5a  2a b 
 
วิธีทำ

3
 12 12 
2) a b 
 1 
 2a 3 
 
วิธีทำ

31
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

4
 34 52 
a b 
 
3) 2 5 6
 3 6
a b 
 
วิธีทำ

ตัวอย่ำงที่ 31 จงหาค่าของ
2

1)  125 3 
1
 ..............................................................................................................................................
 
6
 13 1

2)  10 10 6
  ..........................................................................................................................................
 
2 1 2
3)  27  3   25 2  8 3  7 0  ..................................................................................................................
.....................................................................................................................
 13  1 1
4) 3   0.125    27    9  2  …………………………………………………………………………………………………..
0
3

 
…………………………………………………………………………………………………..

32
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

Worksheet 3 เรื่อง เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นจำนวนตรรกยะ

1. จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปกรณฑ์
1
1) 83 = ………………………………………….…………………………….………….…………
1
2) 64 4 = ……………………………………………….………………….……….…………………
3
3) ( 5) 4 = …………………………….……………………………………………….….……………
1
4) (243) 5 = …………………………….……………………………………...………………………..
2
5) (27) 3 =…………………………….………………………………..…………………...…………..
3
6) 16 4 =…………………………….……………………..………………………….…..…….……
3
7) (144) =…………………………….…………………………………………..…………….………
2

2. จงเขียนจานวนต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปเลขยกกาลัง
1) 3
62 = …………………………….…….…………………………..…………………………….

1
2) 4 = …………………………….…………………………………..………..…..…………….
256

3) 4
643 = ……………………………….……………………………..………..……….…..………

4) 3
512 = …………………………….…………………………..……………...………….……….

5) 3
125 = …………………………….……………………………………………………….………

1
6) 5 = …………………………….…………………………………………..…….….…………
32

3. จงหาค่าจานวนต่อไปนี้
3
1) (81) 4 =…………………………….………..……………………………………………………..
2
2) (1024) 5 = …………………………….……………………………………………………………….
1
3)  ( 8) 4  6 = …………………………….……………………………………………………………….

33
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

4. จงหาค่าของเลขยกกาลังต่อไปนี้
2 3

 27  3  625  4
1)   2)  
 64   81 

2 3

 243  5  256  4
3)   4)  
 32   625 

1 3 3 5
1 2

 1   343 
4 4 5 6
2 3 (8a b c )
5)     6) 1 2 2 1
 144   64 
(4 a 3 b 3 c 5 ) 4

34
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

6. กำรแก้สมกำรที่อยู่ในรูปเลขยกกำลัง
การแก้สมการที่อยู่ในรูปเลขยกกาลัง สามารถทาได้โดยการปรับฐานของเลขยกกาลังให้เท่ากันหรือ
การปรับเลขชี้กาลังของเลขยกกาลังให้เท่ากัน โดยใช้สมบัติต่างๆ ของเลขยกกาลังมาช่วยในการปรับให้เท่ากัน
ดังนิยามต่อไปนี้

ถ้า ax  a y โดยที่ a0 และ a0

แล้ว x y

สมบัติเลขยกกำลังเพิ่มเติม
1. a   a   a 
m n mn n m

1 1
2.  an และ bn 
a n
bn
n n
a b
3.    
b n

ตัวอย่ำงที่ 32 จงหาค่า x ที่ทาให้สมการต่อไปนี้เป็นจริง

1
1) 2x  4 2) 2x 
8

3) 2x  1 4) 2x  4

1
5) 3x  6) 5x  125
81

7) 7 x  49 8) 2x  5x

35
วิชาคณิตศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปีที่ 5 เรื่อง เลขยกกาลัง

ตัวอย่ำงที่ 33 จงหาค่า x ที่ทาให้สมการต่อไปนี้เป็นจริง

1) 102 x  0.0001
วิธีทำ

2) 16 x  1024
วิธีทำ

13 x 8
4 3
3)     
9 2

วิธีทำ

1
4)  32x x
2


27

4) 81x  729

36