Book Tuhocsupham

hps://www.facebook.
com/groups/vietex/
hps://nhdien.wordpress.com/
,
NGUY ÊN ˜,U ÐIÊN
˜ HU
,
(Suu tâ`m - Biên tâp)
.
,
TUYÊN TÂP BÀI VI ´
ÊT
.
´ ,
LIÊN QUAN ÐÊN SU PHAM .
(Làm bă` ng dethi.sty 3.3)
,
´ BAN ÐAI HOC QUÔC
NHÀ XUÂT ´ GIA HÀ NÔI
. . .
HÀ NÔI
. - 2017
, `
LÒI NÓI ÐÂU
, ,
Làm nghê` Nhà giáo là phai hoc
. suô´t d̄òi. Nhâ´t là dı́nh vào viê´t lách
, , , , , ,
thı̀ còn bao nhu thú phai d̄ê ý và rèn luyên.
. Tôi tâp
. ho. p môt. sô´ bài cam
, , ,
thâý câ`n thiê´t trong quá trı̀nh hoc
. hoi. Ðây chı là ban nháp nêú có lỗi
,
xin các ban. tha thú cho.
,
. ngu may mă´ n.
Chúc moi
,,
Nguòi biên tâp .
3
Muc
. luc
.
,
Lòi nói d̄âù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
,, ,
Chuong 1. Môt . sô´ ngũ pháp tiêńg Viêt . ........................... 7
1.1. Viê´t hoa trong tiêńg Viêt. ..................................... 7
1.1.1. Cách viê´t tên riêng Viêt
. Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
,,
1.1.2. Cách viê´t tên riêng nuóc ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
,
1.2. Các dâú câu trong chũ Viêt . .................................. 9
1.2.1. Dâú châ´m. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
,
1.2.2. Dâú hoi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
,
1.2.3. Dâú cam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
,,
1.2.4. Dâú lung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
,
1.2.5. Dâú phây . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
,
1.2.6. Dâú châ´m phây . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.7. Dâú hai châ´m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.8. Dâú ngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
,
1.2.9. Dâú ngoac
.̆ d̄on . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2.10. Dâú ngoac.̆ kép . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
. dâú câu mênh
1.3. Các ký hiêu . d̄ê` . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.3.1. Dâú tră´ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.3.2. Dâú ba châ´m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
,,
1.3.3. Dâú châ´m và toán tu nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.3.4. Dâú hai châ´m và phép chia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
,,
Chuong 2. Chú ý viê´t câu trong Toán hoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
, ,
. sô´ quy tă´ c co ban viê´t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.1. Môt
, ,
2.1.1. Phong cách viê´t câu d̄on gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
,
2.1.2. Tuân theo quy tă´ c ngũ pháp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.1.3. Dùng dâú châ´m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
,
2.1.4. Dâú châ´m thâp
. phân xâ´p xı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
4
Muc
. luc
. 5
, , ,
2.2. Các biêu thúc thê hiên
. rõ ràng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.2.1. Ký hiêu
. trong môt . câu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
, , ,
2.2.2. Giai thı́ch thu. c hiên
. nhũng gı̀ d̄ã làm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
,
. và chũ sô´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Ký hiêu 26
2.3.1. Dùng ký hiêu . chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
, , ,
2.3.2. Kê´t ho. p ký hiêu . toán và ký tu. văn ban . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
,
2.4. Câu và công thúc toán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.4.1. Nêú d̄ã dùng "nêú", thı̀ dùng "thı̀" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
, , ,
2.4.2. Không phai moi . thú d̄êù là công thúc . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
,
2.4.3. Dùng các tù liên kê´t các câu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
,, ,
Chuong 3. Viê´t câu hoi thi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3.1. Tóm tă´ t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
, ,
3.2. Thu tuc. liên quan d̄êń viêc . viê´t các câu hoi tră´ c nghiêm . ... 30
3.3. Các nôi . dung chung câ`n quan tâm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
, ,
3.4. Xây du. ng thân câu hoi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
,
3.5. Dang
. hoàn chınh câu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
, ,, ,
3.6. Xây du. ng các phuong án lu. a chon . ......................... 37
, ,,
3.7. Lu. a chon . phuong án d̄úng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
, ,,
3.8. Xây du. ng các môì nhu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.9. Các qui tă´ c d̄ac .̆ biêt . ........................................ 43
,
3.9.1. Các qui tă´ c dành cho câu tră´ c nghiêm . d̄ôí xúng . . . . . . . . 43
,
3.9.2. Các qui tă´ c dành cho câu tră´ c nghiêm . lu. a chon-thay . thê´
43
,
3.9.3. Các qui tă´ c dành cho các cum . câu tră´ c nghiêm . d̄a tuyên
d̄úng sai (MTF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
,
3.9.4. Các qui tă´ c dành cho các câu hoi tră´ c nghiêm . d̄úng-sai (TF)
44
,
3.9.5. Các qui tă´ c cua các bô. câu tră´ c nghiêm . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.9.6. Tóm tă´ t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
,
3.10. Tóm tă´ t các qui tă´ c viê´t câu tră´ c nghiêm . d̄a tuyên . . . . . . . . . 47
3.10.1. Hãy chı́nh xác và d̄áng tin cây. . ........................ 47
3.10.2. Giao tiê´p tô´t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
, , ,
3.10.3. Ðùng d̄âù hàng các câu tra lòi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
,
6 Tuyên tâp . d̄ê` tră´ c nghiêm .
,, ,, , , , ,
Chuong 4. Su dung . hiêu
. qua dang . thúc câu hoi thi - kiêm tra . 50
,
4.1. Phâ`n giói thiêu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
, , , , ,
4.2. Múc d̄ô. phúc tap . khi viê´t câu hoi và tô ho. p d̄ê` . . . . . . . . . . . . . 54
, , , , ,
4.3. Múc d̄ô. phúc tap . khi tô chúc thi - kiêm tra . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
,, , ,
4.4. Vâń d̄ê` d̄oán mò phuong án tra lòi d̄úng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
, ,
4.5. Ðô. tin cây . cua d̄ê` thi – kiêm tra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
, ,
4.6. Tı́nh giá tr.i cua d̄ê` thi – kiêm tra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
, , , ,
4.7. Su. phúc tap . cua viêc . châ´m d̄iêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
, , ,
4.8. Ðô. phúc tap . khi phân tı́ch và d̄ánh giá câu hoi thi – kiêm tra 58
4.9. Kê´t luân
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
,, , ,,
Chuong 5. Chı sô´ d̄ánh giá châ´t luo. ng... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
,
5.1. ISI và Chı sô´ H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
,
5.2. Chı sô´ IF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
,
5.3. Chı sô´ H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
,, ,,
5.4. Sô´ luo. ng và châ´t luo. ng (Nguyễn Văn Tuâń) . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
,,
Chuong 1
´ , ´
MÔT
. SÔ NGŨ PHÁP TIÊNG VIÊT
.
,
. thòi vê` viê´t hoa tên riêng trong sách giáo khoa
Quy d̄.inh tam
(Ban hành kèm theo Quyê´t d̄.inh sô´ 07/2003/QÐ-BGDÐT
, , ,,
ngày 13/3/2003 cua Bô. truong Bô. Giáo duc
. và Ðào tao)
.
1.1. Viê´t hoa trong tiêńg Viêt

.
1.1.1. Cách viê´t tên riêng Viêt
. Nam
,, , , ,
1. Tên nguòi: Viê´t hoa chũ cái d̄âù cua tâ´t ca các âm tiê´t.
Vı́ du:.
,
- Ðinh Tiên Hoàng, Trâ`n Hung Ðao. .
,
- Trâ`n Phú, Ngô Gia Tu. , Nguyễn Th.i Minh Khai.
, ,
- Tô´ Hũu, Thép Mói.
,
- Vù A Dı́nh, Bàn Tài Ðoàn.
,, , ,
* Chú ý: Tên danh nhân, nhân vât . l.ich su d̄uo. c câú tao . bă` ng cách,
, , ,
kê´t ho. p bô. phân . vôń là danh tù chung vói bô. phân . tên goi . cu. thê
,, ´ ´ ´
cũng d̄uo. c coi là tên riêng và viêt hoa theo quy tăc viêt hoa tên
,,
nguòi. Vı́ du: .
,
- Ông Gióng, Bà Trung.
,
- Ðô` Chiêu, Ðê` Thám.
, , ,
2. Tên d̄ia . lı́: Viê´t hoa chũ cái d̄âù cua tâ´t ca các âm tiê´t. Vı́ du: .
,
- Thái Bı̀nh, Trà Vinh, Câ`n Tho.
,
- Thùa Thiên - Huê´, Bà R.ia - Vũng Tàu.
,
- Sa Pa, Mù Cang Chai, Pác Bó.
,, ,, , , ,,
* Chú ý: Tên d̄.ia lı́ d̄uo. c câú tao . boi danh tù chı huóng hoac bă` ng
, , , ,.̆ , ,
cách kê´t ho. p bô. phân . vôń, là danh tù chung, danh tù chı hu, óng
, ,, ,
vói bô. phân . tên goi. cu. thê cũng d̄uo. c coi là danh tù riêng chı tên
d̄.ia lı́ và viê´t hoa theo quy tă´ c viê´t hoa tên d̄.ia lı́. Vı́ du: .
- Bă´ c Bô, . , Nam Bô, . Tây Bă´ c, Ðông Bă´ c.
,, ,
- Vàm Co Ðông, Truòng Son Tây.
, , , ,,
- Hô` Guom, Câù Giâý, Bêń Thuy, Cua Viêt, . Ðèo Ngang, Vũng Tàu.
, , ,
3. Tên dân tôc: . Viê´t hoa chũ cái d̄âù cua tâ´t ca các âm tiê´t.
7
,, ,
8 . sô´ ngũ pháp tiêńg Viêt
Chuong 1. Môt .
Vı́ du:
.
Kinh, Tày, Sán Dı̀u, Lô Lô, Phù Lá, Hà Nhı̀.
,,
4. Tên nguòi, tên d̄ia . lı́ và tên các dân tôc . Viêt . Nam thuôc . các dân
, ,
tôc
. thiê u sô ´ anh em c ó câ ú t ao
. tù d̄a âm tiê ´t (các âm tiê´t d̄oc
.
` ´ , ´ ,
liên nhau): Ðôi vói mỗi bô. phân . tao . thành tên riêng, viêt hoa chũ
,
cái d̄âù và có gach . nôí giũa các âm tiê´t. Vı́ du: .
,
- Ê-d̄ê, Ba-na, Xo-d̄ăng, Tà-ôi.
, , , , ,
- Ko-pa Ko-long, No-trang-long.
, ,
- Y-ro-pao, Chu-pa.
, , , , , ,
5. Tên co quan, tô chúc, d̄oàn thê: Viê´t hoa chũ cái d̄âù cua âm tiê´t
,
d̄âù tiên và các âm tiê´t d̄âù cua các bô. phân . tao . thành tên riêng.
Vı́ du:.
,, , ,
- Ban Châ´p hành Trung uong Ðang Công . san Viêt . Nam;
, ,,
- Uy ban Thuòng vu. Quôc hôi; ´ .
, ,, ,
- Uy ban Trung uong Mat .̆ tr . Tô quôć Viêt
ân . Nam;
- Bô. Giáo duc . và Ðào tao; .
,,
- Bô. Lao d̄ông . - Thu ong binh và Xã hôi; .
,
- Bô. Nông nghiêp . và Phát triên nông thôn;
,, ,
- Trung uong Ðoàn Thanh niên Công . san Hô` Chı́ Minh;
,, ,
- Truòng Ðai . , hoc. Su pham . Hà Nôi . I;
,,
- Truòng Tiêu hoc . Kim Ðô`ng;
,
- Nhà máy Co khı́ Nông nghiêp . I.
, , , , ,,
6. Tù và cum . ,tù chı các con vât, . d̄ô` vât, . su. vât . d̄u, o. c dùng làm
,
tên riêng cua nhân vât: . Viê´t hoa chũ cái d̄âù cua âm tiê´t tao .
thành tên riêng.
Vı́ du:
.
. (bác) Gâú, (cô)
- (chú) Chuôt,
, ,
Chào Mào, (ch.i) Sáo Sâu;
, .
- (bác) Nôi Ðông, (cô) Chôi Rom, (anh) Câ`n Câu;
` `
,
- (ông) Mat.̆ Tròi, (ch.i) Mây Tră´ ng.
,,
1.1.2. Cách viê´t tên riêng nuóc ngoài
,,
1. Tên nguòi, tên d̄ia . lı́:
,, ,
(a) Truòng ho. p phiên âm qua âm Hán - Viêt: . Viê´t theo quy tă´ c
, ,
viê´t tên nguòi, tên d̄.ia lı́ Viêt
. Nam. Vı́ du:
.
- Mao Trach
. Ðông, Kim Nhât . Thành.
, ,
- Ðúc, Nhât. Ban, Bô` Ðào Nha, Triêù Tiên.
,
1.2. Các dâú câu trong chũ Viêt
. 9
,, ,
(b) Truòng ho. p phiên âm không qua âm Hán - Viêt . (phiên âm
, ,
tru. c tiê´p, viê´t sát theo cách d̄oc): . Ðôí vó i m ỗi bô. phân . tao.
´ , ` ´ ,
thành tên riêng, viêt hoa chũ cái d̄âu và có gach . nôi giũa
các âm tiê´t. Vı́ du: .
, , ,
- Pho-ri-d̄o-rı́ch ăng-ghen, Vo-la-d̄i-mia I-lı́ch Lê-nin.
,
- Mát-xco-va, I-ta-li-a, An-giê-ri.
, , , , ,,
2. Tên co quan, tô chúc, d̄oàn thê nuóc ngoài.
,, , ,
(a) Truòng ho. p d.ich nghı̃a: Viê´t theo quy tă´ c viê´t tên co quan,
, , ,
tô chúc, d̄oàn thê Viêt ., Nam. Vı́ du: .
,, , ´ ,
- Truòng Ðai . .hoc Tô ng h o
. p Quô c gia Mát-xco-va mang tên
Lô-mô-nô-xô´p.
- Viên. Khoa hoc . Giáo duc . Bă´ c Kinh.
,, , ,
(b) Truòng ho. p viê´t tă´ t: Viê´t nguyên dang . viê´t tă´ t. Tuỳ tùng
,, , ,
truòng ho. p, có thê ghi thêm tên d.ich nghı̃a hoac .̆ ghi thêm
tên nguyên dang . không viê ´t t ´
ă t
Vı́ du:.
,
WB (Ngân hàng Thê´ giói), hoac .̆ WB (World Bank).
,
.
,, , , ,
Dâú câu là phuong tiên . ngũ pháp dùng trong chũ viê´t. Tác dung . cua
, , ,
nó là làm rõ trên mat .̆ chũ viê´t môt . câú tao . ngũ ,
pháp, bă` ng cách chı
, , , , ,
ranh giói giũa các câu, giũa các thành phâ`n cua câu d̄on, giũa các vê´
, , , , , ,
cua câu ghép, giũa các yêú tô´ cua ngũ và cua liên ho. p. Nói chung, nó
, , , ,, ,
thê hiên . ngũ d̄iêu lên trên câu văn, câu tho. Cho nên, có truòng ho. p nó
, ,. ,, , ,, ,
không phai chı là môt . phuong tiên . ngũ ph, áp, mà còn là phu ong tiên . d̄ê
, , , ,, , ,
biêu th.i nhũng să´ c thái tê´ nh.i vê` nghı̃a cua câu, vê` tu tuong, vê` ca tı̀nh
, , ,,
cam, thái d̄ô. cua nguòi viê´t.
, ,, ,, , ,
Dâú câu dùng thı́ch ho. p thı̀ bài viê´t d̄uo. c nguòi d̄oc . hiêu rõ hon,
, , , , ,
nhanh hon. Không dùng dâú câu, có thê gây ra hiêu lâ`m. Có truòng
, ,
ho. p vı̀ dùng sai dâú câu mà thành ra sai ngũ pháp, sai nghı̃a.
,,
Cho nên, quy tă´ c vê` dâú câu câ`n d̄uo. c vân . dung . nghiêm túc.
,, ,
Tuy vây, . cũng có truòng ho. p vân . dung . quy tă´ c dâú câu cũng ı́t
nhiêù có tı́nh châ´t linh hoat. . Nói chung, d̄ó là khi mà dù không dùng
,
dâú câu, ranh giói cũng d̄ã rõ, và không gây ra lâ`m lẫn.
ńg Viêt ,,
,
Hiên
. nay, tiê , . dùng, muòi dâú câu là: , 1. dâú châ´m (.), 2. dâ´,u
,
hoi (?), 3. dâú cam (!), 4. dâú lung (...), 5. dâú phây (,), 6. dâú châ´m phây
,, ,
Chuong 1. Môt .
,
(;), 7. dâú hai châ´m (:), 8. dâú ngang (–), 9. dâú ngoac
.̆ d̄on (()), 10. dâú
ngoac .̆ kép (“ ”).
1.2.1. Dâú châ´m

,, ,,
1. Dâú châ´m dùng o cuôí câu tuòng thuât.. Vı́ du:. ,
Dòng sông lào xào vỗ sóng. Gió chay
. lo at
. so . trong co, trăng d̄ã
at
lên cao, d̄êm d̄ã khuya lă´ m. (Nguyễn Ðı̀nh Thi)
, ,,
2. Khi d̄oc, . o dâú châ´m. Dâ
. phai ngă´ t d̄oan ,
ú châ´m là chỗ có quãng
,
,, , , ´
ngăt tuong d̄ôi dài hon, so vói dâu phây (,) dâú châ´m phây (;).
´ ´
,
1.2.2. Dâú hoi
, ,,
1. Dâú hoi dùng o cuôí câu nghi vâń.
,, ,, , ,
(a) Thuòng gap .̆ là tru, òng ho. p dâú hoi dùng trong d̄oan . văn d̄ôí
,, ,,
thoai,. có nguòi hoi, có nguòi d̄áp.
Vı́ du:.
- Anh ô´m, sao lai . d̄i làm?
´
- Ôm xoàng thôi.
,, , , , , , , ,
(b) Có truòng ho. p tu. d̄at .̆ ra câu hoi và tu. tra lòi, trong lòi d̄ôí
thoai . nghê. thuât. .
- Chô`ng ai chê´t trong tô´ công? .
- Chô`ng tôi.
- Con ai chê´t trong dinh d̄iê`n?
- Con tôi. (Tê´ Hanh)
,, , , ,, ,
(c) Có truòng ho. p, môt . vê´ cua câu, ghép d̄uoc câú tao
, , . , .
theo kiêu
,
câu nghi vâń nhung không phai d̄ê hoi mà d̄ê nêu lên tiê`n
,, , ,
d̄ê`; trong truòng ho. p này không dùng dâú hoi. Vı́ du: .
, ,,
Văn hoc . nghê. thuât . là gı̀, xua nay nguòi ta d̄.inh nghı̃a nhiêù
rôì. (Pham . Văn Ðô`ng)
, ,, ,
2. Khi d̄oc,. phai ngă´ t d̄oan . o dâú hoi, và nói chung, có lên giong. .
, , , , ,
3. Dâú hoi có thê d̄at .̆ trong dâú ngoac .̆ d̄on (?) d̄ê biêu th.i thái d̄ô. hoài
, , ,, ,,
nghi d̄ôí vói môt . lòi trı́ch thuât. . Nêú dâú châ´m (hay tuong d̄uong)
,,
ngă´ t câu o cùng chỗ, thı̀ dâú này d̄at .̆ sau dâú châ´m.
Vı́ du:
.
,, ,
Bon . nhiên. Chúng chôí biêń ră` ng
. xâm luo. c Mı̃ làm ra ve ngac
,
. 11
chúng không hê` biê´t gı̀. (?)

(Báo Nhân dân)
,
1.2.3. Dâú cam
,
1. Dâú cam dùng:
,, ,
- O cuôí câu cam xúc. Vı́ du: .
,
Hõi anh
,,
Nguòi d̄ô`ng chı́ quang vinh!
(Sóng Hô`ng)
,,
- Hay o cuôí câu câù khiêń. Vı́ du: .
,
Hãy yêu quý thanh niên! Hãy trân trong
, . . bôì
và tı́ch cu. c d̄ào tao,
,,
duõng cán bô. tre! (Tap . chı́ Hoc . tâp) .
, ,, , ,
2. Khi d̄oc, . phai ngă´ t, d̄oan . o dâú cam và có thê hoac .̆ lên hoac .̆ xuôńg
giong,
. tuỳ hoàn canh.
, , , , ,
3. Dâú cam có thê d̄at .̆ trong dâú ngoac .̆ d̄on: (!), d̄ê biêu th.i thái d̄ô.
, , , ,
mıa mai; hay dùng kê´t ho. p vói dâú hoi rôì d̄at .̆ trong dâú ngoac .̆
, , , , , ,
d̄on: (!?), d̄ê biêu th.i thái d̄ô. vùa mıa mai, vùa hoài nghi.
, ,,
Nhũng dâú này cũng thuòng d̄at sau dâú châ´m, nêú có dâ´m châ´m
,, ,, ,, .̆
(hay tuong d̄uong) ngă´ t câu o cùng chỗ. Vı́ du: .
,, , , , , , ,
Y còn d̄òi các nuóc san xuâ´t dâù mo "ho. p tác" vói Mı̃ d̄ê giai quyê´t
, , ,, ,
ca vâń d̄ê` dâù mo lẫn vâń d̄ê` luong thu. c (!) (Báo Nhân dân)
, , , ,
AFP d̄ua tin theo cách õm ò cua AFP.
,, , , , ,
“. . . ho. là 80 nguòi súc lu. c khá tô´t nhung hoi gâ`y. . . ” (!?) (Nguyễn
Tuân)
,,
1.2.4. Dâú lung
,, ,, , ,, ,
1. Dâú lung dùng o cuôí câu (hay giũa câu, hay có khi o d̄âù câu) d̄ê
, ,,
biêu th.i ră` ng nguòi viê´t d̄ã không diễn d̄at . hê´t ý. Vı́ du: .
,, , ,
Lũ làng d̄i rua tay thât . . s ach rôì câ `m lên t ù ng thú, coi d̄i coi lai,
.
`
coi Bok Hô d̄i làm rẫy, coi cái áo Bok Hô mac. ` .̆ . . (Nguyên Ngoc) .
,, ,,
2. Dâú lung còn d̄uo. c dùng:
, , , ,
(a) Ðê biêu th.i bă` ng lòi nói b.i d̄út quãng vı̀ xúc d̄ông, . hay vı̀ lı́
do khác. Vı́ du: .
, , , ,,
Sâm d̄è tay lên ngu. c, hı́t lâý mâý hoi mói nói d̄uo. c:
,
- Quên... rút chô´t... (Phan Tú)
,, ,
Chuong 1. Môt .
, , ,
(b) Ðê biêu th.i môt . chỗ ngă´ t d̄oan. dài giong
. vói ý châm biê´m,
,,
hài huóc. Vı́ du: .
,
Gio tay hàng tuô´t quân ta
, , ,
Té ra công su. chı là công... toi. (Tú Mõ)
, ,
(c) Ðê ghi lai . môt . chỗ kéo dài cua âm thanh. Vı́ du: .
Ù... ù... ù...
,,
Tâ`m môt . luo. t. (Võ Huy Tâm)
, ,, , ,,
3. Khi d̄oc,
,, . Nói chung, o dâú
. phai tuỳ truòng ho. p mà ngă´ t d̄oan.
,
lung, su. ngă´ t d̄oan
. kéo dài...
,, , , ,
4. Hiên . nay có cách dùng dâú lung trong ngoac .̆ d̄on: (...), d̄ê chı ra
,, ,, ,
ră` ng nguòi trı́ch dẫn có luo. c bót câu văn trı́ch dẫn.
,
1.2.5. Dâú phây
, ,, , , , ,
1. Dâú phây d̄uo. c dùng d̄ê chı ranh giói bô. phân
. nòng cô´t vói thành
, ,
phâ`n ngoài nòng cô´t cua câu d̄on và câu ghép.
,
Thành phâ`n ngoài nòng cô´t có thê là các thành phâ`n than goi, .
, ,,
chuyên tiê´p, chú thı́ch, tı̀nh huôńg, khoi ý.
Vı́ du:
.
,
Me. oi, có khách d̄âý!
Cuôí cùng, Mỹ d̄ã thua to.
,, ,
Tôi tro vê` thành phô´ Hô` Chı́ Minh, thành phô´ thân yêu cua tôi.
, ,,
Thong tha, anh âý buóc ra.
Bài hát âý, tôi nghe nhiêù lâ`n.
Ðáng chú ý là:
,, , , ,,
- Khi thành phâ`n tı̀nh huôńg d̄at .̆ o d̄âù câu, dâú phây có thê d̄uo,. c
,, , , ,
luo. c bót, nêú thành phâ`n d̄ó là môt. danh ngũ có câú tao
. d̄on gian
, , , ,
dùng d̄ê chı thòi gian, noi chôń.
Vı́ du:
.
, , ,
Lúc âý Mai cũng vê` tói ban Ðay.
(Tô Hoài)
, , ,
- Khi thành phâ`n âý là do d̄ông
. tù hay tı́nh tù d̄am nhiêm
. và d̄at
.̆
,, , ,
´ ´ ` ´
o cuôi câu thı̀ rât cân dâu phây giũa nó và nòng côt. ´
Vı́ du:
.
, ,,
Lòi trăn trôí mang hô`n nguòi să´ p chê´t
,
. 13
Vong
. qua vách, trang nghiêm và thôńg nhâ´t.
(Nguyễn Dân Trung)
, , , , , ,
2. Dâú phây dùng d̄ê chı ranh giói giũa các yêú tô´ trong liên ho. p,
,
nhâ´t là liên ho. p qua lai..
Vı́ du:
.
, , ,
Su. nghiêp . cách mang . là môt
. su. nghiêp
. lâu dài và gian khô, song
,
nhâ´t d̄.inh thă´ ng lo. i.
(Hô` Chı́ Minh)
, , , ,
- Giũa các yêú tô´ cua môt . liên ho. p song song, khi d̄ã dùng kê´t tù
,, ,, , ,
thı̀ thuòng luo. c bót dâú phây.
Vı́ du:
, . ,
Ðang viên và d̄oàn viên thanh niên lao d̄ông . câ`n phai xung phong
,, ,
guong mẫu trong san xuâ´t và công tác.
, , , ,
-Giũa các yêú tô´ cua môt
. liên ho. p song song có tı́nh châ´t ôn d̄.inh
, ,, ,, ,, ,
hoá, dâú phây cũng thuòng d̄uo. c luo. c bót.
Vı́ du:
.
, , ,, ,,
Hâ`m chông hô´ chông trong ruông . lúa tu. a nhu d̄uo. c nuóc lut
. che,
,
`
thăng giac ´
.̆ chăng biêt d̄âu mà mò.
,
(Anh Ðúc)
, , , , ,
3. Dâú phây dùng d̄ê chı ranh giói giũa các vê´ trong câu ghép (song
song hay qua lai). .
Vı́ du:
.
,, ,, ,
Hễ còn môt . tên xâm luo. c trên d̄â´t nuóc ta, thı̀ ta còn phai tiê´p tuc
.
chiêń d̄âú, quét sach
. nó d̄i.
(Hô` Chı́ Minh)
,
Khi có dùng kê´t tù trong câu ghép song song hay qua lai
. thı̀ có
, ,, , ´ , ,
thê luo. c bót dâu phây giũa các vê´.
Vı́ du:
. ,, , , , , ,,
Chú Hai d̄ã d̄i làm phu cao su o Hón Quan, lai . ra, làm tho. mo o
,, , ,
Ðông Duong và chú còn d̄i nhũng chân tròi góc bê d̄âu khác.
(Tô Hoài)
,, ,
Hễ còn môt . nguòi Viêt
. Nam b.i bóc lôt,
. b.i nghèo nàn thı̀ Ðang vẫn
,, ,
d̄au thuong, cho d̄ó là vı̀ mı̀nh chua làm tròn nhiêm
. vu. .
(Hô` Chı́ Minh)
,, ,
14 Chuong 1. Môt . sô´ ngũ pháp tiêńg Viêt
.
, , , , , ,
4. Dâú phây có thê dùng d̄ê chı ranh giói giũa phâ`n d̄ê` và phâ`n
, ,, ,
thuyê´t trong nhũng truòng ho. p sau d̄ây:
(a) Khi phâ`n d̄ê` làm thành môt

. d̄oan
. khá dài.
Vı́ du:
.
, , ,
Môt. trong nhũng công viêc . câ`n phai thu. c hiên
. câ´p tôć lúc
này, là nâng cao dân trı́.
(Hô` Chı́ Minh)
,, , ,
(b) Khi luo. c bót d̄ông
. tù là trong câu luân.
.
Vı́ du:
.
, , ,, , ,
Tre giũ làng, giũ nuóc, giũ mái nhà tranh, giũa d̄ô`ng lúa chı́n.
, , ,,
Tre hi sinh d̄ê bao vê. con nguòi. Tre, anh hùng lao d̄ông. . Tre,
´
anh hùng chiên d̄âu. ´
,
(Thép Mói)
,, ,,
(c) Khi phâ`n thuyê´t d̄uo. c d̄at .̆ truóc phâ`n d̄ê`
Vı́ du:. ,,
Trong l.ich su có hai loai . chiêń tranh: chiêń tranh chı́nh nghı̃a
,
và chiêń tranh phi nghı̃a. Chı́nh nghı̃a, nhũng cuôc . chiêń
´ , , , ,
tranh chông bon . áp búc, bon. xâm luo. c, giành tu. do, d̄ôc . lâp.
.
, ´ ,,
Phi nghı̃a, nhũng cuôc . chiê n tranh xâm luo. c ho ac
.̆ bı̀nh d̄i nh
,, ,, , , .
´ ´
côt chiêm nuóc ngoài hoac .̆ cuóp tu. do, hanh . phúc cua môt .
,,
sô´ nguòi.
,,
(Truòng Chinh)
, ,, , , , ,
Ngoài nhũng truòng ho. p vùa kê thı̀ giũa phâ`n d̄ê` và phâ`n
, ,
thuyê´t cua nòng cô´t câu d̄on, nói chung, không dùng dâú
,
phây.
,
. trong câu, nhâ´t là khi nh.ip
5. Dâú phây còn dùng vı̀ lẽ nh.ip d̄iêu
, ,
d̄iêu
. có tác dung
. biêu cam.
Vı́ du:.
, , ,
Bô. tu lênh: . nhũng lóp tóc hoa râm
,
Nhũng mái d̄âù tră´ ng xoá
Vẫn có Bác, ung dung, trông xuôńg, d.iu dàng.
,
(Tô´ Hũu)
, ,, , ,,
6. Khi d̄oc,
. phai ngă´ t d̄oan
. o dâú phây. Nói chung, quãng ngă´ t o dâú
, ,, , ,
phây tuong d̄ôí ngă´ n, so vói nhũng dâú d̄ã nói trên.
,
. 15
,
1.2.6. Dâú châ´m phây
, ,, , , , ,
1. Dâú châ´m phây thuòng dùng d̄ê chı ranh giói giũa các vê´ trong
, , ,
câu ghép song song, nhâ´t là khi giũa các vê´ có su. d̄ôí xúng vê`
, ,
nghı̃a, vê` ca hı̀nh thúc. Vı́ du: .
, ,, ,
Ch.i Thuân . nâ ú co m cho anh em ăn, làm nguòi ch.i nuôi tâ`n tao;
,, ,,
ch.i chăm sóc anh em ô´m và b.i thuong, làm nguòi hô. lı́ d.iu dàng,
ân câ`n... (Nguyễn Trung Thành)
,
Trong câu ghép song song mà vê´ sau có tác dung . bô sung cho
,, , , ,
vê´ truóc, cũng có thê dùng dâú châ´m phây giũa hai vê´. Vı́ du: .
Sáng tao . là vâń d̄ê` râ´t ,quan trong; . không sáng tao . không làm
,,
cách mang . d̄uo. c (Lê Duân)
, , , , , ,
2. Dâú châ´m phây cũng có thê dùng d̄ê chı ranh giói giũa các yêú
, , ,
tô´ trong môt . liên ho. p song song bao gô`m nhũng ngũ. Vı́ du: .
, , , , , , , ,
Phai thu. c hiên . bă` ng d̄uo. c chu truong hoàn chınh các hê. thôńg
, , , , ,
thuy nông; d̄ây manh . tôć d̄ô. co giói hoá nông nghiêp; . d̄ây manh .
, ,
cai tao . giôńg gia súc và cây trô`ng nhă` m thu. c hiên . thâm canh
trên toàn bô. diên . tı́ch trô`ng trot. . (Báo Nhân dân)
, ,, , ,
3. Khi d̄oc, . phai ,
ngă´ t d̄oan . o dâú châ´m phây; quãng ngă´ t dài hon, so
, , , ,
vói dâú phây, nhung ngă´ n hon, so vói dâú châ´m.
1.2.7. Dâú hai châ´m

,
1. Nói chung, dâú hai châ´m dùng d̄ê báo hiêu . môt . d̄iêù trı̀nh bày
´ ´ ´ ,
tiêp theo sau và có tác dung . thuyêt minh d̄ôi vói môt . d̄iêù d̄ã
,,
trı̀nh bày truóc.
, ,
(a) Ðiêù thuyê´t minh là môt . lòi thuât . theo lôí tru. c tiê´p. Vı́ du:
. lai .
Khoa kêu to:
Mı̀nh vê` d̄ây!
,
(Nguyễn Khai)
Hay theo lôí gián tiê´p:
Vı́ du:
.
,
Kha nghı̃: ba giò d̄i.
(Nguyễn Ðı̀nh Thi)
, , ,
(b) Ðiêù thuyê´t minh có tác dung . bô sung, giai thı́ch môt . tù hay
,, , ,
môt. vê´ o truóc. Vı́ du:.
,
Chiêń công kı̀ diêu . mùa xuân 1975 d̄ã diễn ra trong thòi gian
râ´t ngă´ n: 55 ngày d̄êm. (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiêń Dũng)
,, ,
Chuong 1. Môt .
, ,, ,
Hoa buoi thom rôì: d̄êm d̄ã khuya... (Xuân Diêu)
.
, ,, ,
. phai ngă´ t d̄oan
2. Khi d̄oc, . o dâú hai châ´m, và câ`n có ngũ d̄iêu
. thı́ch
, ,
ho. p d̄ôí vói d̄iêù thuyê´t minh.
1.2.8. Dâú ngang

, , , ,
1. Dâú ngang dùng d̄ê chı ranh giói cua thành phâ`n chú thı́ch. Vı́ du: .
, , ,
Chô`ng ch.i – anh Nguyễn Văn Dâu . –, tuy mói hai sáu tuôi nhung
,,
. nghê` làm ruông
d̄ã hoc . d̄êń muòi bay năm.[1] (Ngô Tâ´t Tô´)
,
2. Dâú ngang còn dùng d̄ê:
,, , ,
(a) Ðat.̆ truóc nhũng lòi d̄ôí thoai. . Vı́ du: .
,
– Hai bác d̄ã d̄at .̆ tên cho ch áu chu a?
– Rôi. `
,, ,
(b) Ðat.̆ o d̄âù nhũng bô. phân . liêt . kê, mỗi bô. phân . trı̀nh bày riêng
thành môt . d òng. Vı́ d u:
,, ,.
Thi d̄ua yêu nuóc d̄ê:
– Diêt . giac.̆ dô´t
– Diêt . giac.̆ d̄ói
– Diêt . gi ac
.̆ ngoai . xâm.
`
(Hô Chı́ Minh)
,, , ,, , ,
(c) Ðat.̆ o giũa hai hay ba, bôń tên riêng, hay o giũa con sô´ d̄ê
, ,
ghép lai, . d̄ê chı môt . liên danh, môt . liên sô´. Vı́ du: .
,, ´
Ðuòng Hà Nôi . – Huê – S ài G òn
Xô viê´t Nghê. – Tı̃nh
,
Thòi kı̀ 1939 – 1945.
,
(d) Câ`n phân biêt dâú ngang là môt . dâú câu vói dâú gach nôí
, . .
không phai là dâú câu.
,, ,, ,
Dâú gach . nôí, hiên . nay, thuòng d̄uo. c dùng trong nhũng
,, , ,, ,, ,,
truòng ho. p phiên âm tên nguòi, tên d̄.ia phuong nuóc ngoài.
Vı́ du: .
Lê-nin, Lê-nin-grát...
,, , ,
Dâú gach . nôí cũng còn d̄uo. c dùng trong nhũng tù chung
, ,, ,
phiên âm tù tiêńg nuóc ngoài, vı́ du: . pô-po-lin...
,
Cho nên, có khi, câ`n phân biêt . dâú ngang vói dâú gach . nôí
, ,
bă` ng d̄ô. dài cua dâú d̄ó (dâú ngang dài hon). Vı́ du: .
,
Chu nghı̃a Mác – Lê-nin.
,
. 17
,
1.2.9. Dâú ngoac
.̆ d̄on
, , , , ,
1. Dâú ngoac .̆ d̄on cũng dùng d̄ê chı ranh giói cua thành phâ`n chú
thı́ch. Vı́ du:.
, , ,,
Ngay sau chiêń tranh thê´ giói lâ`n thú nhâ´t, tôi làm thuê o Pa-ri,
,, , ,
khi thı̀ làm cho môt . cua hàng, phóng d̄ai
. anh, khi thı̀ vẽ "d̄ô` cô mı̃
,, , ,,
nghê. Trung Hoa" (do môt . xuong cua nguòi Pháp làm ra!). (Hô` Chı́
Minh)
, , ,
2. Su. khác nhau giũa dâú ngang và dâú ngoac .̆ d̄on có khi không
,, ,, ,,
d̄uo. c rõ; theo thói quen, nguòi dùng dâú này, nguòi dùng dâú kia,
,
d̄ôí vói thành phâ`n chú thı́ch.
, , ,
Tuy vây,. cũng có thê nhân . thâý giũa hai loai . dâú d̄ó có su. khác
nhau sau d̄ây:
, , , ,,
Khi thành phâ`n chú thı́ch có quan hê. rõ vói môt . tù, môt
. ngũ o
,, ,,
truóc nó, thı̀ thuòng dùng dâú ngang; nêú quan hê. d̄ó không rõ
,, ,
thı̀ thuòng dùng dâú ngoac .̆ d̄on. Vı́ d, u:
.
, ,, , ,
Tôi vùa gap . anh Thân – nguòi chı huy d̄on v.i cua tôi, hôì chiê,ń
.̆ lai
, , ,,
tranh chôńg thu. c dân Pháp. Anh âý không d̄êń du. d̄ám cuói cua
, , ,, ` ,
Lan (bao là bân!) . nhung moi . nguòi d̄êu hiêu anh âý không tán
,,
thành d̄ám cuói này.
,, , , , ,
Môt. truòng ho. p d̄áng chú ý là dâú ngoac .̆ d̄on có thê dùng d̄ê d̄óng
, , ,
khung cho môt . tù hay m, ôt . ngũ có tác dung . chú thı́ch cho môt . tù
, , ,,
không thông dung . (tù cô, tù d̄.ia phuong...).
Vı́ du:
. , , ,,
Tiêńg trôńg cua phı̀a (lı́ truong) thúc goi . thuê´ vẫn rê`n rı̃. (Tô
. nôp
Hoài)
, ,, ,
Môt . dâú d̄ôi nũa, có mo ra rôì có d̄óng vào, giôńg nhu dâú
. loai
, ,,
ngang và dâú ngoac .̆ d̄on, và cũng d̄uo. c dùng d̄ê chú thı́ch thêm
, , ,
trong môt . sô´ truòng ho. p d̄ac .̆ biêt,. là dâú móc: [].
,, , ,
Trong truòng ho. p nhă´ c lai . môt . văn ban, mà ,câ`n chú thı́ch, , d̄ô`ng
, , ,, ,
thòi luu ý nguòi d̄oc . ră` ng chú thı́ch d̄ó là o ngoài văn ban thı̀
dùng dâú móc.
Vı́ du:.
, ,,
Mâu. thân Thuân . Thiên năm thú nhâ´t [1428]... nguòi Minh d̄ã vê`
,,
nuóc, vua bèn thôńg nhâ´t thiên ha, . lâý năm âý là năm dep
. yên.
,, ,
(D.ich "Ðai
. Vi êt
. S u kı́ to àn thu ")
,, ,
Chuong 1. Môt .
, ,, , ,
3. Khi d̄oc, . o dâú ngoac
. phai ngă´ t d̄oan .̆, d̄on và cũng nhu trong
,, , , , ,
. phai thı́ch ho. p d̄ôí vói thành
truòng ho. p dâú ngang, ngũ d̄iêu
phâ`n chú thı́ch.
1.2.10. Dâú ngoac

.̆ kép
, , , , , ,,
1. Dâú ngoac .̆ kép dùng d̄ê chı ranh giói cua môt . lòi nói d̄uo. c thuât.
, ´
lai
. tr u
. c tiê p. Vı́ d u:
.
,, , ,
Sau khi d̄êń d̄uo. c ba ngày, anh hoi tôi: "Anh Dân, anh có biê´t chũ
, , , , ,
quôć ngũ không?". Tôi hoi then . nhung tra lòi thành thât: . "Không,
´
tôi không biêt". (Trân Dân Tiên) `
, ,, ,
Có khi, ý hoac .̆ lòi d̄uo. c thuât . lai
. là môt . danh ngôn, môt . khâu
hiêu,...
. Vı́ du: .
, , ,
Chê´ d̄ô. ta là chê´ d̄ô. mói, nhân dân ta d̄ang trau dôì d̄ao . d̄úc mói,
, , , , ,,
d̄ao
. d̄úc xã hôi . chu nghı̃a cua nhũng nguòi lao d̄ông . "ta vı̀ moi .
,, ,, `
nguòi, moi . ngu òi vı̀ ta". (Hô Chı́ Minh)
, , , ,
2. Dâú ngoac .̆ kép còn dùng d̄ê dẫn lai . vói thái d̄ô. mıa mai, môt . tù
, ,, ,, ,
hay ngũ do nguòi khác dùng; trong truòng ho. p này, dâú ngoac .̆
,,
kép còn d̄uo. c goi . là dâú "nháy nháy". ,Vı́ du: .
,,
Chúng d̄ê` xuóng nào là văn nghê. "chu quan", "viễn kiêń", nào là
,,
triê´t lı́ "duy linh"... (Truòng Chinh)
. dâú câu mênh

1.3. Các ký hiêu . d̄ê`
´ ng
1.3.1. Dâú tră
, , , , ,
Giũa các ký hiêu . và tù, giũ a các tù d̄êù có dâú tră´ ng d̄ê phân biêt.
. Ðac .̆
, ,
biêt dâú châ ´m (.), dâú ph ay (,), dâú châ´m phâ y (;), dâú hai châ´m (:), ...
,, . ,,
´
o v.i trı́ cuôi câu thuòng tách ra d̄ôc . lâp. là không d̄úng.
ý ,
Công thúc Pitagore là a2 = b2 + c2 .
þ ,
Công thúc Pitagore là a2 = b2 + c2 .
ý Các phép công ,

, trù , nhân và chia ....
þ Các phép công,
.
,
. trù, nhân và chia....
ý y = f (x) = RR cosxdx.
ý y = f (x) = R cos xdx.
þ y = f (x) = cos x dx.
. dâú câu mênh
1.3. Các ký hiêu . d̄ê` 19
1.3.2. Dâú ba châ´m

,
Trong các công thúc toán hoc . châ´m khác nhau:
. hay dùng 3 loai
,
1. Dâú châ´m chay. theo chân dòng chũ:
ý ,
Ðiêm (a1 , a2 , ..., an ) ∈ Rn .
þ ,
Ðiêm (a1 , a2 , . . . , an ) ∈ Rn .
,
2. Ba châ´m chay giũa dòng:
ý , .
Tı́nh tông 1 + 2 + . . . + n.
þ ,
Tı́nh tông 1 + 2 + · · · + n.
,,
1.3.3. Dâú châ´m và toán tu nhân
,, ,
1. Nguòi ta hay dùng dâú châ´m hoac .̆ không viê´t gı̀ giũa hai sô´ hang
.
,,
làm toán tu nhân:
ý (a.b + c.d)2 = u.v.
þ (ab + cd)2 = uv.
, ,,
2. Có thê dùng ký hiêu. toán tu nhân riêng:
þ (a · b + c · d)2 = u · v.
þ (a × b + c × d)2 = u × v.
1.3.4. Dâú hai châ´m và phép chia

, ,
1. Dâú hai châ´m (:) trong biêu thúc toán là môt
. phép chia
þ a : b = c : d.
,, ,, ,
2. Còn ký hiêu
. khác cũng tuong d̄uong nhu
þ a
= .
c
þ b d
a/b = c/d.
,,
Chuong 2
´ CÂU TRONG TOÁN HOC
CHÚ Ý VIÊT .
´ ´ , ,
2.1. Môt
. sô quy t ă c co ban viê´t
, ,
2.1.1. Phong cách viê´t câu d̄on gian
, ,
.̆ uu tiên "rõ ràng" trên "văn phong". Tránh viê´t dài và phúc
1. Ðat
. Ngă´ t các câu dài thành các câu ngă´ n.
tap.
ý Ta thâý môt
, 2 ,,
. yêú tô´ là d̄a thúc 2x − x − 1 có hê. sô´ truóc sô´
,,
hang x2 là sô´ duong.
þ
.
, ,,
Ða thúc 2x2 − x − 1 có hê. sô´ chı́nh duong.
ý Ma trân
,,
. nguo.,c cua ma trân
,
,
,
. A d̄òi hoi d̄.inh thúc cua A
,
,
,
là khác không d̄ê tô`n tai, . nhung ma trân . A có d̄.inh thúc bă` ng
,, ,
không, nên ma trân . nguo. c cua nó không tô`n tai.
þ
.
,
Ma trân . A c ó d̄inh
. th úc không, do d̄ ó n ó không có ma trân
.
,,
nguo. c.
, ,
2. Ðua dang câu chu d̄ông vê` câu dang b.i d̄ông.
ý
. , . . .
, , ,,
Su. hôi . tu. cua chuỗi trên bây giò sẽ d̄uo. c xác d̄.inh.
þ Ta xác d̄.inh hôi
,
. tu. cua chuỗi trên.
, , , ,
3. Thay d̄ôi chon . tù d̄ê tránh d̄on d̄iêu.
ý
.
´ ,
Môt. h àm sô d̄inh
. nghı̃a nhu trên là môt . hàm sô´ hai biêń x và
y.
þ Môt. hàm sô´ d̄.inh nghı̃a nhu trên phu. thuôc
,
. hai biêń x và y.
, , ,
4. Không dùng tù chua quen biê´t trù khi chúng ta biê´t rõ nghı̃a.
ý Lý luân
, , , ,
., d̄on gian hı̀nh thúc chı ra ră` ng d̄a thúc cua chúng ta
, ,
là tôí gian.
ý Lý luân
, , , ,
. d̄on gian chı ra ră` ng d̄a thúc cua chúng ta là không
,,
,
rút gon. d̄uo. c.
, , ,
5. Không dùng mênh . d̄ê` mo hô`, tông quát d̄ê thêm vào bài viê´t.
Tránh nhâń manh mênh d̄ê`.
ý
. .
, ,, ,
Nhũng phuong trı̀nh vi phân là cu. c kỳ quan trong
. trong Toán
hoc
. hiên
. d̄ai.
.
, ,
. sô´ quy tă´ c co ban viê´t
2.1. Môt 21
ý Chú,ng, minh ,là râ´t d, ễ dàng, vı̀ nó thu.,c hiên. su,, dung
. râ´t phô
,
thông cua bâ´t d̄ăng thúc tam giác.
þ Chú,ng minh dùng bâ´t d̄ăng , ,
thúc tam giác.
, , , ,
6. Không dùng biêt . ngũ hoac .̆ các văn ban vói viê´t tă´ t: Nó xem nhu
, ,
là non nót hon là nhat . nhẽo.
ý ,, ,,
pt. (3) thay x = y tuong d̄uong voi pt. (1).
,
þ ,, ,, ,, ,
Phuong trı̀nh (3) thay x = y tuong d̄uong voi phuong trı̀nh (1).
,,
,, ,,
7. Môt . chú, thı́ch thêm trong câu d̄uo. c bao quanh boi dâú nháy là râ´t
hiêu. qua, hoac .̆ dâú ngoac .̆ tr,òn chú thı́ch nghı̃a ngoài câu ,d̄ó. Còn
,
chú thı́ch bă` ng câu d̄ôc
, . lâp . o cuôí ,trang hoac .̆ d̄oan . văn ban dùng
,, , A
kỹ thuât . cua chuong trı̀nh soan . thao nhu LTEX.
, , ,
8. Không làm phúc tap . hóa nôi . dung vói nhiêù phâ`n phu d̄.inh, nên
, ,
viê´t tù và câu ngă´ n nhâ´t có thê.
ý ,
,,
Hàm sô´ f và g d̄uo. c d̄.inh nghı̃a bă` ng hàm sô´ xác d̄.inh trên
,, ,,
. nhũng sô´ nguyên không âm d̄uo. c cho b,oi x ánh xa. vào bı̀nh
tâp
,, ,,
phuong chı́nh nó và x ánh xa. vào sô´ âm cua bı̀nh phuong chı́nh
,, ,
nó, tuong úng.
þ Cho Z≤0 = {..., −5, −4, −3, −2, −1, 0} là tâp
,,
,
. ho. p các sô´ nguyên
không duong. Cho f : Z≤0 → R bă` ng f (x) = x2 và g : Z≤0 → R
bă` ng g(x) = −x2 .
´ c ngũ, pháp
2.1.2. Tuân theo quy tă
, , ,, ,
Nhũng nguyên tă´ c ngũ pháp trong tiêńg viêt . d̄uo. c thu. c hiên . nghiêm
,
ngat
.̆ trong văn ban toán hoc. .
, , , , ,
1. Môt
. câu văn ban toán có thê chı là công thúc nhu:
þ 3 + 2 = 5.
, , , ,
Ký hiêu
. "=" tác dung . nhu môt. d̄ông
. tù. Nhũng câu sau d̄ây thê
, , , ,
. bă` ng công thúc nhung dễ dàng tı̀m ra "d̄ông
hiên tù" cua chúng.
þ
.
3xy < −4.
þ 7z ∈ R.
þ 9 − s 6= t.
, , , ,
2. Nhũng biêu thúc nhu:
ý 5x2 z − 10y
, ,
không hoàn thiên . ,môt . câu. Câu này, không có d̄ông . tù mà chı có
, , , , ,,
danh tù. Ta có thê dễ thâý danh tù o các công thúc phâ`n truóc.
,,
22 Chuong 2. Chú ý viê´t câu trong Toán hoc
.
, ,, ,
3. Công thúc và phuong trı̀nh câ`n nă` m trong môt . câu vói dâú châ´m
câu chı́nh xác.
þ ,
,, ,
,, ,
Tông doanh thu, R, d̄uo. c tı́nh tù viêc
,
. bán các bao san phâm,
,
cho boi công thúc
R = pq,
,, ,
o d̄ây p là giá cua mỗi bao hàng d̄ã bán và q là sô´ bao hàng d̄ã
bán.
, ,
4. Nhũng công thúc dài nên tách thành môt . dòng riêng. Khi d̄ó văn
, , , ´ , , ,
ban rõ ràng hon do su. kêt ho. p công thúc và các tù.
ý ,
Nêú d là khoang cách trên mat
2
,,
,
.̆ d̄â´t cua Bob theo feet, khi d̄ó
´
d = 100 − 16t , o d̄ây t là sô dây sau khi máy nâng Flugelputz-
, ,, , ,,
Levitator cua Bob d̄uo. c kı́ch hoat. . Giai theo t trong phuong trı̀nh
, ,
100 − 16t2 = 0, ta tı̀m d̄uo. c t = 2.5. Bob cham d̄â´t sau 2.5 giây.
þ ,
Nêú d là khoang cách trên mat
, .
.̆ d̄â´t cua Bob theo feet, khi d̄ó
d = 100 − 16t2 ,
,, ,
o d̄ây t là sô´ dây sau khi máy nâng Flugelputz-Levitator cua Bob
,, , ,,
d̄uo. c kı́ch hoat.
. Giai theo t trong phuong trı̀nh
100 − 16t2 = 0,
,,
. d̄â´t sau 2.5 giây.
ta tı̀m d̄uo. c t = 2.5. Bob cham
2.1.3. Dùng dâú châ´m

,
1. Muc. d̄ı́ch cua dâú châ´m làm môt . câu rõ ràng. Dâú châ´m dùng
, , ,, ,,
theo nguyên tă´ c ngũ pháp nhu trong chuong truóc: Môt . câu bă´ t
, ,
d̄âù tù có chũ cái hoa và kê´t thúc là dâú châ´m. Vı́ du.
ý Cho x = y 4 + 2y 2 Khi d̄ó x là môt
, ,
.
,,
sô´ duong.
,
Câ`n dâú châ´m sau biêu thúc x = y 4 + 2y 2 vı̀ phâ`n thú hai là môt .
,
câu mói.
þ Cho x = y 4 + 2y 2 . Khi d̄ó x là môt
,,
. sô´ duong.
, , , ,
2. Nhũng danh sách cua các biêu thúc cũng tuân theo quy tă´ c này.
Vı́ du:.
ý (a + b)2 = (a + b)(a + b)
= a2 + 2ab + b2
, , , , ,
. d̄ua dâú phây và châ´m vào biêu thúc
Thúc hiên
þ (a + b)2 = (a + b)(a + b),

= a2 + 2ab + b2 .
, ,
. sô´ quy tă´ c co ban viê´t
2.1. Môt 23
, ,
3. Môt . luôn câ`n có dâú châ´m.
. biêu thúc toán h,oc
ý ,
Cho x = 4a + 3b o d̄ây a ∈ Rb ∈ Z
þ ,,
Cho x = 4a + 3b, o d̄ây a ∈ R, b ∈ Z.
, ,, , ,
4. Chú ý công thúc các truòng ho. p có ba dâú phây và môt
. dâú
châ´m.
,
þ
(
x2 , vói x ≥ 0,
Cho f (x) = ,
0, vói x < 0.
,
2.1.4. Dâú châ´m thâp
. phân xâ´p xı
, , , ,,
1. Ðê thê hiên. tı́nh gâ`n d̄úng môt
. sô´ thu. c nguòi ta dùng ký hiêu
. '
và ≈. Vı́ du.
þ √
π ≈ 3.14 và √2 ' 1.41.
ý π = 3.14 và 2 = 1.41.
,
2. Khi ta vẽ d̄ô` th.i môt. hàm sô´ trên môt . d̄ô. và tı̀m d̄iêm că´ t,
. hê. toa
d̄ô` th.i că´ t truc . gâ`n d̄úng d̄ê
. hoành, khi d̄ó ta nên dùng ký hiêu
,
biêu diễn. Vı́ du.
þ sin 7 ' 0, 656986598.
, , , , , ,
3. Nhung vói nhũng biêu thúc biê´t là chı́nh xác thı̀ ta có thê dùng:
þ π 1
sin = hoac
6 2
π
.̆ sin 6 = 0.5.
, , ,
. ,bang tı́nh toán gâ`n d̄úng, sô´ chũ sô´ thâp
4. Khi có môt . phân cua mỗi
sô´ trong bang nên thôńg nhâ´t trên môt . côt.
. Vı́ du:.
,, , ,,
`
Khi dùng phuong pháp Newton giai gân d̄úng hàm f , chay . chuong
,
trı̀nh cho bang sô´
k xk δk
1 5,8000000000 -1,8000000000
2 5,1652715940 0,6347284061
3 5,0092859510 0,1559856433
4 5,0000317760 0,0092541752
5 5,0000000010 0,0000317752
6 4,9999999970 0,0000000037
,,
.
, , ,
. rõ ràng
2.2.1. Ký hiêu
. trong môt
. câu
, ,
1. Khi dùng ký hiêu . và các tù trong văn ban không coi các ký hiêu.
, , ,
nhu các tù d̄ôc. lâp.
. Khi dùng các công thúc liê`n nhau hay mă´ c
,
phai dùng dâú "=":
ý x
52x − 2(5x ) = −1 = (5x )2 − 2(5x ) + 1 = 0 = (5x − 1)2 = 0 =
5 = 1 = x = 0.
,,
Không nên dùng "=" là buóc tiê´p theo hoac .̆ là kéo theo. Xem lai
. vı́
du. trên thı̀ rút ra −1 = 0 = 1.
,
2. Dùng mũi tên kéo theo ⇒ cũng không khá hon:
ý 52x − 2(5x ) = −1 ⇒ (5x )2 − 2(5x ) + 1 = 0 ⇒ (5x − 1)2 = 0 ⇒
5x = 1 ⇒ x = 0.
, ,, ,,
3. Kỹ thuât. dóng công thúc làm nguòi d̄oc
. dễ dàng nhân
. ra các buóc
,
thu. c hiên:
.
52x − 2(5x ) = −1
(5x )2 − 2(5x ) + 1 = 0
þ (5x − 1)2 = 0
5x = 1
x = 0.
,, , ,
4. Môt
. phuo, ng án giai thı́ch cho cách tı́nh toán trong moi
. công thúc
ta có thê trı̀nh bày:
þ , ,,
Ta muôń giai theo x trong phuong trı̀nh
52x − 2(5x ) = −1
, ,,
Ta có thê viê´t lai
. phuong trı̀nh theo sô´ hang
. 5x
(5x )2 − 2(5x ) + 1 = 0
, , ,
Dùng hă` ng d̄ăng thúc d̄áng nhó ta có
(5x − 1)2 = 0
,
Tù d̄ó suy ra 5x = 1 hoac
.̆ x = 0.
, , ,
. rõ ràng 25
, ,
5. Không nên giai thı́ch tı́nh toán bă` ng chia hai côt,. vı̀ văn ban nên
,
chı chay
. theo môt . dòng trên xuô ńg.
2x x , ,,
5 − 2(5 ) = −1 Giai phuong trı̀nh này.
(5x )2 − 2(5x ) + 1 = 0 Nhóm sô´ hang chung.
ý
.
x 2 ,
(5 − 1) = 0 Phân tı́ch ra thù sô´.
, ,,
5x = 1 Tı́nh châ´t cua bı̀nh phuong.
,
x = 0 Giai theo x.
, , , ,
6. Nhiêù mô ta bă` ng lòi công thúc toán làm khó d̄oc,
. ta có thê thay
,
chúng bă` ng công thú.
ý Suy ra x công
, , ,
vói 5 lón hon không.
þ
.
Suy ra x + 5 > 0.
, , ,
2.2.2. Giai thı́ch thu. c hiên
. nhũng gı̀ d̄ã làm
,, ,, , ,, ,
Phâ`n truóc có phuong án giai thı́ch các buóc tiêń hành thu. c hiên . trong
, ,
quá trı̀nh suy luân. . Nhu ng cũng tr ánh gi ai thı́ch qu á th ái v à d ùng các
, , , ,, ,
tù mo hô`. Môt . sô ´ tù hay d̄u o
. c dùng "vı̀, t ai
. vı̀, tù , suy ra, d ùng, ta
có,...".
, ,, ,, , ,
1. Giũ nguòi d̄oc . có thông tin trong các buóc suy luân. . Ta có thê giói
, ,
. bă` ng cách thê hiên
thiêu . ta d̄ã làm gı̀ hoac .̆ du. a vào d̄âu:
þ , ,
Bây giò chúng ta chúng minh S là môt
,
. tâp
,
. hũu han. . Chúng ta
sẽ chúng minh ră` ng ...
,, ,
Tuong tu. cho phâ`n kê´t thúc lý luân:
þ , .
, ,
Kê´t luân c ua ch úng minh l à S là môt . tâp . hũu han.
þ
. .
,
Ta d̄ã chúng minh ....
2. Câu rõ ràng:
ý ,
⇒ x = −b cos θ. Thay vào công thúc trên nhân
,,
. d̄uo. c
a2 = b2 + c2 − 2bc cos θ.
þ ,
. . . x = −b cos θ. Thay vào công thúc trên, ta suy ra
a2 = b2 + c2 − 2bc cos θ.
, , , , ,
3. Nêú không có giai thı́ch thı̀ nghı̃a cua biêu thúc có thê sai:
ý ,
x3 > 0.
, , ,
Biêu thúc có thê sai vı̀ tông quát x ∈ R, ta không có x3 > 0.
þ x3 > 0 tai
,,
. vı̀ x là sô´ duong.
, ,
4. Toán hoc
. d̄òi hoi thê hiên . chı́nh xác. Không chı́nh xác ta không
, , ,
thê xây du. ng khái niêm . cũ. Nhâ´t là mênh
. mói trên khái niêm . d̄ê`
,,
.
,, ,
. có yêú tô´ d̄.inh luo. ng "môt
toán hoc .̆ tâ´t ca:
. vài" hoac
ý f (x) = 5.
þ ,
f (x) = 5 vói môt. sô´ x ∈ R.
þ , ´ ,
f (x) = 5 vói tât ca x ∈ R.
,
. và chũ sô´
2.3. Ký hiêu
2.3.1. Dùng ký hiêu

. chung
,, ,
1. Môt. sô´ ký hiêu . toán hoc . d̄ã d̄uo. c công nhân . nghı̃a xác d̄.inh nhu
, , , ,
π, R, N, ..... Ta biê´t ră` ng sô´ π là chu vi d̄uòng tròn chia cho d̄uòng
, , , ,, ,
kı́nh cua nó. Nhung d̄ê d̄at .̆ môt . , ký hiêu
. cho d̄ai . luo. ng " ty sô´ chu
,, ,,
vi d̄uòng tròn và d̄uòng kı́nh cua nó " không nên dùng kı́ hiêu . π,
,
mà là môt . k ý hiêu
. to án h oc
. kh ác vı́ du. nhu α.
, , , ,
2. Tuy nhiên, π có thê dùng vói nghı̃a khác vói nghı̃a trên nhu dùng
, , , ,
π nhu hı̀nh chiêú cua d̄iêm p lên tâp . lôì d̄óng trong "Giai tı́ch lôì".
, ,, , , ,,
3. Có nhũng ký hiêu . toán hoc . khác cũng dùng tuong tu. nhu o trên
, , ,, , ,
nhu dùng vói nghı̃a sô´ nguyên duong nho, n là môt . sô´ tu. nhiên,...
Xem phâ`n phu. luc . B.
,
4. Môt. tài liêu . có ký hiêu . cùng loai . thı̀ dùng môt . kiêu ký hiêu. . Vı́
, , ,
du. dùng chũ cái hoa là ký hiêu . các tâp . ho. p và các ký hiêu . chũ
,, ,, , ,
thuòng là các phâ`n tu cua tâp hop, khi d̄ó dùng "Cho X là môt . tâp
, , . , . .
ho. p và a ∈ X" không phai giai thı́ch gı̀ thêm.
, , ,
2.3.2. Kê´t ho. p ký hiêu
. toán và ký tu. văn ban
, , , ,, ,,
Kê´t ho. p sô´, ký hiêu. và văn ban nhu thê´ nào sẽ d̄uo. c xem xét các truòng
, ,, ,
ho. p thuòng xay ra sau d̄ây:
, ,
1. Môt. câu có sô´ và ký hiêu
. cũng tuân thu ngũ pháp tiêńg Viêt . bao
,
´ ´
hàm ca các dâu ngăt câu. Vı́ du:
ý
.
a < b a 6= 0.
þ ,
Cho a < b, vói a 6= 0.
þ Ta thâý ră` ng a < b và a 6= 0.
ý x − 13 = 0.x = ±13.
2 2
þ Cho, x, − 13 = 0; khi d̄ó x = ±13.

2 2
þ Phuong trı̀nh x − 13 = 0 có hai nghiêm

2 2
. x = ±13.
,
. và chũ sô´
2.3. Ký hiêu 27
, , ,
2. Trong môt . câu có nhũ
,
ng công thúc hoac . kê` nhau phai
.̆ ký hiêu
cách ra bă` ng văn ban. Vı́ du:
ý
.
Ta xét Bn , n < 9.
þ ,,
Ta xét Bn , o d̄ây n < 9.
ý Công p k lâ`n vào c.

ý Công
.
p vào c k lâ`n.
þ Công
.
. p vào c, lap . quá trı̀nh này k lâ`n.
.̆ lai
,, ,
Trong các phuong trı̀nh công thúc thı̀ không theo nquy tă´ c trên.
, ,, , ,
Vı̀ khi d̄ó khoang tră´ ng tro nên có nghı̃a cú pháp. Biêu thúc trên
,
có thê viê´t
Bn , n < 9 (2.1)
, ,
là hoàn toàn châ´p nhân . d̄uo. c.
, ,
3. Bo nhũng ký hiêu . không câ`n thiê´t.
ý Moi
, ,
. hàm thu. c kha, vi F là liên tuc.
þ
.
,
Moi
. hàm thu. c kha vi là liên tuc.
.
, , ,
4. Nêú ta dùng sô´ d̄ê´m nho, thı̀ viê´t thành chũ; nêú chı ra chı́nh xác
,
môt . sô´ ta dùng chũ sô´.
ý ,,
Phuong trı̀nh có 4 nghiêm.
þ
.
,,
Phuong trı̀nh có bôń nghiêm.
þ
.
,,
Phuong trı̀nh có 130 nghiêm. .
ý Ðô`ng thò,,i ba và năm là, nhũ,ng sô´ nguyên tô´.

þ Ðô`ng thòi 3 và 5 là nhũng sô´ nguyên tô´.
, ,
5. Nêú có thê thı̀ d̄ùng bă´ t d̄âù môt . câu, bă` ng sô´ và ký hiêu.
. Vı́ du:
ý , , .
´ , ´
β là môt sô hũ u t y v ó i mẫu sô l e.
þ
.
, , ,
Sô´ hũu ty β có mẫu sô´ le.
ý f d̄at. cu.,c tiê,u tai., x =, 5.

þ Hàm sô´ f d̄at. cu. c tiêu tai. x = 5.
, ,, ,
6. Không kê´t ho. p các toán tu (+, 6=, ⇒, ...) bă` ng các tù.
ý √ 5
Sô´ 3 − là < 0.
2
þ ´
√ 5
Sô 3 − là âm.
2
ý Nêú a là môt. sô´ nguyên ⇒ a là môt
, ,
. sô´ hũu ty.,
þ Nêú a là môt. sô´ nguyên, thı̀ a là môt
,
. sô´ hũu ty.
,,
.
,
2.4. Câu và công thúc toán
2.4.1. Nêú d̄ã dùng "nêú", thı̀ dùng "thı̀"

, ,
1. dùng mênh d̄ê` "nêú ... thı̀ ..." d̄â`y d̄u thı̀ câu rõ ràng hon:
ý
. , 2 ,
Nêú x là sô´ le, x là sô´ le.
þ ,
Nêú x là sô´ le, thı̀ x2 là sô´ le.
,
þ ,
Khi x2 là sô´ le, nêú x2 là sô´ le.
,
2. Thiêú "thı̀" mênh d̄ê` sẽ có nhiêù nghı̃a:

ý
.
Nêú a > 0, b > 0, a + b > 0.
, ,
Câu này có thê hiêu hai nghı̃a
þ Nêú a > 0 thı̀ b > 0 và a + b > 0.
þ Nêú a > 0 và b > 0 thı̀ a + b > 0.
Hai câu này d̄êù d̄úng và có nghı̃a.
, , ,
. thú d̄êù là công thúc
2.4.2. Không phai moi
, , ,
1. Không phai moi . kê´t ho. p ký hiêu . toán hoc . d̄êù goi . là "Công thúc"
,, , , ,, ,,
hoac .̆ , "phuong trı̀nh".Nhũng tâp . ho. p ký hiêu . thuòng d̄uo. c goi . là
, ´
"Biêu thúc" hoac .̆ "sô hang"..
,, , , ,
Môt. phuong trı̀nh bao giò cũng có hai biêu thúc bă` ng nhau, vı́
, , ,,
du. 5x3 − 9 = 7x. Chú ý "Bâ´t phuong trı̀nh" không là môt . phuong
trı̀nh, vı́ du. x ≤ 9.
, ,
Môt. công thúc thê hi ên môt
,, . . quan hê. hoac .̆ môt . , quy tă´ c nào d̄ó.
, ,, ,
Công thúc thuòng su dung . khi tı́nh toán môt . biêu thú,c d̄ã cho. Vı́
, ,, 2 ,
du. giai phu√ ong trı̀nh bâc . hai ax + bx + c = 0, ta su dung . công
, , ,,
thúc ∆ = b2 − 4ac. Công thúc này nguòi ta còn goi . là "d̄.inh
,
thúc".
,, , , , , ,,
Khi su dung . các thuât . ngũ "Biêu thúc", "công thúc", "phu, ong trı̀nh",
, ,
"bâ´t phuong trı̀nh" ta nên cân nhă´ c nghı̃a chı́nh xác cua nó.
, , ,
2. Ta câ`n phân biêt . giũa hàm sô´ và giá tr.i cua nó tai . môt . d̄iêm, d̄ó là
, ,
giũa f và f (x). Kı́ hiêu . f l à h àm sô ´, c òn f (x) l à gi á tr i c ua hàm
, .
´
sô f tai . x. Môt . cách thât . chı́nh xác f (x) không phai là h,àm sô´,
, , ,, ,,
nhung su. khác nhau này thuòng d̄uo. c các nhà toán hoc . bo qua.
, , , 3 ,,
Tóm lai, . ,nhu nhũng luu ý trên, f (x) = 4x + 1 là phuong trı̀nh
, , ,
(hoac .̆ biê u th ú c, ho ac
.̆ công th ú c) m à n ó cho c ác giá tr i
. c ua hàm
´
sô f .
,
2.4. Câu và công thúc toán 29
,
2.4.3. Dùng các tù liên kê´t các câu
, , ,, ,,
1. Ðê làm rõ gia thuyê´t và các buóc lý luân . rõ ràng, nguòi ta hay
, , , ,
dùng các tù hoac .̆ câu liên kê´t nhu "do d̄ó, nhu là, vı̀ thê´, tù d̄ó, và
,
nhu vây,...". Vı́ du:
ý
. .
(8/2)/4 = 1, 8/(2/4) = 16.
þ ,
Ta có (8/2)/4 = 1, nhung 8/(2/4) = 16.
, ,,
2. Lap
.̆ lai
. môt . cum . tù làm nguòi d̄oc . nhàm chán, trong khi viê´t ,ta
´ , ,
thay thê các cum . tù lap .̆ lai. băng tù d̄ô`ng nghı̃a và làm văn ban
`
, , ` , ,
sinh d̄ông
. hon. Môt . sô´ tù d̄ô ng nghı̃a nhu "do d̄ó, nhu vây,
, ,, . suy
` , ´ ´
ra, suy ra răng, nhu kêt qua, boi vây, . cho nên, vı̀ thê, vây . thı̀, vı̀
, ´ ,, , ´
vây, v ây thı̀, nhu thê thı̀, trong tru òng h o p ây,...". Vı́ d u:
þ
. . . .
,
Cho X là môt tâp ho. p.
þ , ,, . .
,
Gia su ră` ng X là môt . tâp. ho. p.
,,
Chuong 3
,
´
VIÊT CÂU HOI THI
,,
Nguòi d.ich: TS. Nguyễn Kim Dung
,
Viên
. Nghiên cúu Giáo duc
.
,,
Truòng ÐHSP TPHCM
Ðiên
. thoai:
. 84-8-8272891
Mobile: 0918088121
Email: dungng@hcmup.edu.vn
´t
3.1. Tóm tă
, ,
• Phâ`n này chu yêú bao gô`m các lòi khuyên vê` các qui tă´ c viê´t
, ,
câu tră´ c nghiêm . (du. a vào viêc . phân, tı́ch ca các sách giáo khoa
, ,
lẫn các nghiên cúu vê` tı́nh giá tr.i cua các nguyên tă´ c này), chú
,
không phai là các nguyên tă´ c khoa hoc . hay các luât . vê` viê´t câu
tră´ c nghiêm. .
, , , ,, ,
• Tâ´t ca các lòi khuyên câ`n phai d̄uo. c xem xét vói d̄iêù kiên . là câ`n
, ` ´ ´
nhó răng viêc . viê t c ác câu tr ă c nghi êm
. v ẫn c òn l à m ôt
. khoa hoc .
, ´ , ,
d̄ang mói băt d̄âù d̄uo. c chú ý.
, ,, ,
• Nhũng nguòi viê´t câu tră´ c nghiêm . có thê áp dung . các qui tă´ c môt .
, , ´ ,,
cách thân . tr ong,
., ch ú không nên qu á cúng nh ă c, vı̀ ngu ò i ta vẫn
, ,
còn d̄at .̆ câu hoi vê` tı́nh xác thu. c cua môt . sô´ qui tă´ c.
,, , ,
• Trong tuong lai xa, các thuyê´t vê` viê´t câu hoi tră´ c nghiêm, . nhu
, , ,
cách tiê´p cân . theo thuât . toán cua Bormuth, vẫn còn d̄uo. c theo
,
d̄uôi.
, ,
3.2. Thu tuc
. liên quan d̄êń viêc
. viê´t các câu hoi
´
trăc nghiêm
.
,, , , , ,
1. Su dung. câu tra lòi-tô´t nhâ´t hay câu tra lòi-d̄úng.
, , , , ,
2. Tránh các d̄a lu. a chon
. phúc tap.. MTF có thê là lu. a chon
. có thê
, ,,
thu. c hiên
. d̄uo. c.
30
3.3. Các nôi . dung chung câ`n quan tâm 31
, ,, ,
3. Các câu hoi d̄uo. c d̄.inh dang . theo chiêù doc . hay chiêù ngang. Uu
, , ,
d̄iêm cua d̄.inh danh . theo chiêù ngang là nó sẽ chiê´m ı́t chỗ hon.
, ,
Nêú nhu hı̀nh thúc bên ngoài là quan trong, ., câ`n tránh d̄.inh dang .
, , , ,
theo chiêù ngang. Ðôí vói tre em nho tuôi hoac c ác kiê m tra d ành
, ,, , .̆
cho nhũng nguòi hay lo lă´ ng khi làm bài kiêm tra, viêc . d̄.inh dang .
, ,
theo chiêù ngang có thê sẽ khó d̄oc . ho n.
, ,, ,, , ,,
4. Dành thòi gian cho viêc . su, a lỗi và các dang . sua chũa khác (sua
, , ,
lỗi vê` nôi . dung khác vói sua chũa vê` thôńg kê).
, ,, ,
Mỗi câu hoi không d̄uo. c có các thiêú sót vê` biên tâp . hay thiêú su.
rõ ràng.
, ,
5. Tránh các lỗi ngũ pháp, viê´t tă´ t, dâú châ´m câu, và chı́nh ta.
, , , , , ,
6. Giam d̄êń múc tôí thiêu thòi gian d̄oc . cua thı́ sinh. Trù phi viêc .
, , ,
d̄oc
. kéo dài là cân thiêt, nhu ` ´ ´
d̄ôi vói môt . ´
sô bài tâp . giai quyê´t vâń
, ,, , , ,
d̄ê` phúc tap, . không nên su dung . các câu hoi d̄òi hoi thòi gian d̄oc .
, , ,, ,
kéo dài vı̀ nó anh huong d̄êń d̄ô. tin cây . và tı́nh giá tr.i (cua nôi .
dung).
, , , ,,
7. Tránh các câu hoi meo . (gây ra su. nghi ngò o thı́ sinh). Sinh viên
,
nhân . thâý các dang . câu hoi quá ră´ c rôí khi:
, ,, , , , ,
(a) Ý d̄.inh cua nguòi viê´t câu hoi có ve nhu có tı́nh d̄ánh lùa,
,, ,,
gây nhâ`m lẫn, hoac .̆ làm lac . huóng nguòi làm bài.
, ,,
(b) Miêu ta nôi . dung tâ`m thuòng.
, ,
(c) Khi su. phân biêt . là quá rõ ràng, có nghı̃a là, có các câu hoi
quá chi tiê´t.
, , ,
(d) Khi có cách trı̀nh bày su. kiên . không thı́ch ho. p cho viêc . tra
,
lòi.
, , , ,
(e) Có các câu tra lòi d̄ê các lu. a chon . d̄êù d̄úng.
(f) Khi trı̀nh bày các nguyên tă´ c theo các cách mà sinh viên
, ,
chua hoc, . do d̄ó d̄ánh lùa sinh viên.
,
(g) Khi có d̄ô. gây nhâ`m lẫn quá cao d̄êń thâm . chı́ ca các sinh
, , ,
viên gioi nhâ´t cũng không biê´t câu tra lòi d̄úng.
. dung chung câ`n quan tâm

3.3. Các nôi
, , ,
1. Mỗi câu hoi phai cho thâý môt
. kê´t qua hoc
. tâp
. quan trong
. (muc
.
,
tiêu xây du. ng).
,, ,
32 Chuong 3. Viê´t câu hoi thi
- Các bài tră´ c nghiêm . cho , . câ´p giâý phép hành nghê` và giâý,
viêc
,
chúng nhân . hay thi , tuyên d̄âù vào, tuy ,
nhiên, không thiê´t kê´ d̄ê
,, ´ ,,
d̄o luòng các kêt qua d̄uo. c day . cu. thê.
,, ,
- Các bài tră´ c nghiêm . này thuòng xem xét kiêń th ,
úc và kỹ năng
câ`n thiê´t (vı́ du,. bă` ng viêc . phân tı́ch bài tâp)
. d̄ê làm viêc . trong
` , ´ ,,
môt. ng ành nghê n ào d̄ó, nhu y khoa, kiê n trúc, du o
. c, hay kê´ toán.
2. Tâp
. trung vào môt . vâń d̄ê` duy nhâ´t.
, , , ,, ,, ,
Viêc . nhiêù giai d̄oan
. kiêm, tra phúc tap, . có thê d̄o
,
luòng d̄uo. c vói
, ` ,
bô. câu hoi, vı́ du. nhu, băng tâp. ho. p các câu hoi phu. thuôc . vào
, ,
ngũ canh.
, , , ,,
3. Dùng tù vu. ng môt . cách nhâ´t quán vói nhóm sinh viên d̄ang d̄uo. c
,
kiêm tra.
, , ,, ,,
Nêú nhu viêc . d̄oc. b.i nhâ`m lẫn vói thành tı́ch d̄uo. c d̄o luòng, thı̀
, , , , ,
d̄iêm cho bài tră´ c nghiêm
. sẽ thê hiên . su. trôn. lẫn giũa kha năng
d̄oc
. và thành tı́ch.
,
4. Tránh viêc . môt . câu tră´ c nghiêm . này go. i ý cho môt . câu tră´ c
, ,
nghiêm . khác: giũ các câu d̄ôc . lâp. vói nhau.
, , , ,
Các sinh viên gioi làm bài tră´ c nghiêm có thê tâp. ho. p d̄u thông
, , , .,
tin tù môt . câu tră´ c nghi , .
êm d̄ê tra lòi cho môt . câu khác. Trong
´ ,
viêc ., viê t c ác b ô
. câu h oi tr ´
ă c nghi êm
. tù c ác tác nhân chung, câ`n
, , ,
phai chú trong . thu. c hiên . d̄ê tránh viêc . go. i ý này.
,, , , ,,
5. Su dung . các câu tră´ c nghiêm . khác nhu co so cho viêc . viê´t các
câu tră´ c nghiêm. .
, , ,
Vẫn tô´t hon râ´t nhiêù nêú nhu làm viêc . vói các vı́ du. quen thuôc .,
, ,
(d̄ao. văn là không ho. p pháp!) hon là hoàn toàn viê´t các câu hoi ,
sáng tao. . Ðiêù d̄ó không có nghı̃a là không câ`n viê´t các câu hoi
tră´ c nghiêm . sáng tao. .
, , , ,
6. Tránh các kiêń thúc quá riêng biêt. . Du. a ,vào truc . biêu diễn su.
, , , ,,
.̆ trung să´ p xê´p tù trùu tuo. ng d̄êń cu. thê.
d̄ac
, ,,
Vı́ du. trùu tuo. ng:
,
Câu 1. Vâń d̄ê` nào là nghiêm trong
. nhâ´t trên thê´ giói?
A. Nan
. d̄ói B. Giáo duc.
,,
C. Bênh
. tât
. D . Tı́nh không nhân nhuo. ng
. dung chung câ`n quan tâm
3.3. Các nôi 33
, , ,
Vı́ du. cu. thê (cu. thê quá múc):
, , , ,
Câu 2. Ai là tác gia thú hai cua quyên sách Các thuyê´t thôńg kê
, ,
cua các d̄iêm tră´ c nghiêm. trı́ tuê. (Statistical Theories of Mental
Test Scores) năm 1968?
A. Lord B. *Novick C. Gulliksen D. Jackson
E. Bock
,, ,
7. Tránh su dung . sách giáo khoa, các cum . tù d̄úng nguyên văn. Viêc .
,,
su dung., c ác t ài li êu
. trong s ách gi áo khoa quen thu ôc
. , cho ra c ác
câu hoi tră´ c nghiêm . làm han . chê´ viêc . hoc. tâp. và kiêm tra ,
trong
,
pham . vi nh ó l ai
. (c ó nghı̃a là, hoc
. thu ôc
. lòng các tài liêu
. cua sách
giáo khoa).
,
8. Tránh các câu du. a vào ý kiêń.
Vı́ du:
.
,, , ,
Câu 3. Ai là nguòi choi bóng chày gioi nhâ´t trong Liên d̄oàn Quôć
gia?
A. Ryne Sandberg B. Barry Larkin
C. Will Clark D. * Bobby Bonds
E. Bobby Bonilla
, , ,
.̆ dù câu tra lòi là gây tranh cãi, các tiêu chı́ d̄ê d̄ánh giá “tô´t
Mac
nhâ´t” là không rõ ràng.
Vı́ du:
.
, , , ,, , ,
Câu 4. Theo tò Tin túc Thê thao, ai là nguòi choi bóng chày gioi
nhâ´t trong Liên d̄oàn Quôć gia vào năm 1990?
A. Ryne Sandberg B. Barry Larkin
C. Will Clark D. * Bobby Bonds
E. Bobby Bonilla
, , , ,
Câu hoi thú hai có môt ., tù han
. d̄.inh và du. a vào môt. mùa bóng cu.
, ,
thê, và có môt
. câu tra lòi d̄úng rõ ràng.
, ,, , , ,
9. Nhâń manh. tu duy o câ´p d̄ô. cao hon (vı́ du, . ı́t su. kiên
. hon và
,
nhiêù khái niêm
. và nguyên tă´ c hon)
,
10. Kiêm tra các tài liêu
. có ý nghı̃a hay quan trong:. Tránh các tài liêu
.
,, , ,
tâ`m thuòng (su. thı́ch ho. p)
,, ,
, ,,
• Môt. sô´ vı́ du. vê` các câu hoi tâ`m thuòng:
,, ,,
1. Khi nào hiêp. uóc Webster-Ashburton d̄uo. c ký?
,
2. Ai viê´t Tôi
. các và Trùng phat?
.
, , ,
• Môt. sô´ vı́ du. vê` cách d̄at.̆ câu hoi có ý nghı̃a
,,
hon vói nôi .
, , , ,
dung phúc tap . hay các quá trı̀nh tu duy o múc d̄ô. cao hon
thay thê´ cho các câu trên:
, ,, ,
1. Ý nghı̃a cua hiêp . uóc Webster-Ashburton d̄ôí vói ngành
, , , ,
ngoai. giao cua Hoa kỳ trong khoang giũa nhũng năm 1800 là
gı̀?
, , ,
2. Ðông
. co cua Dostoyevski’khi viê´t Tôi . ác và Trùng phat . là
gı̀?
, ,
3.4. Xây du. ng thân câu hoi
, ,, , ,, ,
1. Phát biêu câu o dang . câu hoi thay vı̀ o dang. hoàn chınh câu.
, , , , ,
Dang
. câu hoi có ve nhu hiêu . qua hon trong
, . nhâń manh
viêc . d̄êń
,, ,
viêc. d̄at. d̄uo. c kiêń thúc thay vı̀ d̄oc
. hiêu.
,
Vı́ du. vê` dang
. câu hoi là:
, , ,,
Câu 5. Ðôí vói các câu tră´ c nghiêm . d̄a tuyên (MC), dang . nào d̄uo. c
d̄ê` ngh.i?
, ,, ,
A Câu hoi B. Câu câ`n d̄uo. c hoàn chınh
, , ,
C. Câu d̄a tuyên phúc tap . D. Lu. a chon. d̄a chiêù
, ,, , , ,,
Vı́ du. vê` dang
. hoàn chınh câu (thuòng d̄uo. c su dung!):
.
, , ,,
Câu 6. Ðôí vói viêc tră´ c nghiêm
. MC, phai su dung:
,. .
A dang
. câu hoi
,
B. dang
. hoàn chınh câu
, ,
C. dang
. câu d̄a tuyên phúc tap .
,
D. dang
. câu lu. a chon. d̄a chiêù
, , , , ,, , , ,
2. Nêú nhu dang hoàn chınh câu d̄uo. c su dung, d̄ùng bao giò d̄ê chỗ
,, ., ,, .
trôńg o giũa hay o d̄âù thân câu.
, ,
Sinh viên khó có thê d̄oc
. nhũng dang . này, vı́ du: .
,
Câu 7. Dang là cách tô´t nhâ´t d̄ê làm câu tră´ c nghiêm
, . .
d̄a tuyên.
, ,
3.4. Xây du. ng thân câu hoi 35
,
A. hoàn chınh câu
,
B câu hoi
, ,
C. câu d̄a tuyên phúc tap .
,
D. lu. a chon. d̄a chiêù
, , , ,
Câu 8. Lo. i ı́ch chı́nh cua viêc . kiêm tra là nó hỗ tro.
, ´ ,
su. lây mẫu theo nôi . dung tô´t hon là các dang
., khác.
´ ´
A. giây-và-viêt chı̀ B d̄a tuyên
, ,
C. tu. luân
. D. biêu diễn
, , ,,
3. Ðam bao ră` ng các huóng dẫn trong phâ`n thân là rõ ràng và viêc .
,, , , ,,
su dung
. tù ngũ cho phép thı́ sinh biê´t chı́nh xác ho. d̄uo. c yêu câù
làm cái gı̀
, ,
Phâ`n thân cua câu tră´ c nghiêm . phai luôn luôn diễn d̄at . vâń d̄ê`
, , , , ,
câ`n d̄uo. c tra lòi bă` ng mỗi lu. a chon
. môt . cách rõ ràng và không
`
gây nhâm lẫn, vı́ du: .
Câu 9. Hát nói là
A môt . dang
. diễn d̄at
. thuôc . vê` âm nhac . (a form of musical
expression).
,
B. phâ`n nói cua môt . , bài nhac
. k.ich.
`
C. phân dẫn nhâp . cua môt . công trı̀nh âm nhac.
.
, ,
D. d̄ô`ng nghı̃a vói lòi nhac. .k ich.
,,
Phâ`n thân này không cung câ´p huóng dẫn hay khái niêm . vê` d̄iêù
,,
gı̀ mà nguòi viê´t câu tră´ c nghiêm . muôń biê´t.
, ,
Phâ`n thân tâp . trung hon có thê là:
,
Trong nhac . k.ich, muc . d̄ı́ch cua hát nói là gı̀?
, , ,,
4. Tránh cách trı̀nh bày su. kiên...
. d̄ê gây âń tuo. ng tô´t (dài dòng quá
d̄áng) trong phâ`n thân.
, , ,
Môt. sô´ câu tră´ c nghiêm. chúa các tù, cum . tù, và các câu ,hoàn
,
toàn không có liên quan gı̀ d̄êń các lu. a chon. . Môt . lý do d̄ê làm
, , ´ ,
viêc. này là làm cho câu có ve thu. c tê hon, vı́ du: .
, , , ,
Câu 10. Nhiêt . d̄ô. cao và mua nhiêù là d̄ac .̆ trung cua khı́ hâu . âm
,, ,, ,, ,
uót. Nhiêù nguòi trong vùng khı́ hâu . này thuòng than phiê`n vê` s,u.
, , ,
d̄ô mô` hôi quá nhiêù. Thâm . , chı́ trong nhũng ngày â´m vùa phai
, , ,,
cũng có ve nhu không thoai mái lă´ m. Khı́ hâu . nào d̄ang d̄uo. c
,
miêu ta?
,, ,
, , ,
A Rùng mua nhiêt
. d̄ói ,
B. Xavan (hoang mac, . thao nguyên)
C. Tund̄ra (lãnh nguyên)
,
Dang
. tô´t hon là:
, ,, , ,
Câu 11. Thuât. ngũ nào duói d̄ây miêu ta khı́ hâu
. vói nhiêt
. d̄ô. cao
, `
và mua nhiêu?
,
A. Xavan (hoang mac, . thao nguyên)
, , ,
B Rùng mua nhiêt . d̄ói
C. Tund̄ra (lãnh nguyên)
, , ,, , ,
Sẽ thı́ch ho. p nêú nhu nguòi làm bài tră´ c nghiêm phai lu. a chon
,, ,. .
thông qua viêc . s u dung
. c ác thông tin nh `
ă m giai quyê ´t vâń d̄ê`.
, , ,, , , ,
5. Tù ngũ trong phâ`n thân o thê khăng d̄.inh: Tránh dùng các cum . tù
,
phu d̄.inh.
,, , ,
Khi su dung . câu phu d̄.inh, câ`n nhâń manh . hay làm nôi bât . bă` ng
, ,, , ,
cách làm d̄âm ´
. tù, viêt hoa, hay gach . ´
duói, hay tât ca nhũng cái
d̄ó.
, ,
Hay: Bo tù KHÔNG và làm câu d̄ó thành câu tră´ c nghiêm . d̄úng sai
,
d̄a tuyên.
, , ,, ,
6. Ðua ý tuong trung tâm và phâ`n lón các cum . vào trong phâ`n thân.
Môt . viê´t câu tră´ c nghiêm
. lỗi trong viêc . thân ngă´ n gon
. là có môt .
` , ` ` ,
và phân lón nôi
. dung năm trong phân các lu. a chon, . vı́ du:
.
Câu 12. Nhuc . hı̀nh
,
A. d̄ã b.i câ´m trong nhiêù tiêu bang.
, ,,
B là không tô´t vê` mat .̆ tâm lý cho ky luât . nhà truòng.
, , ,, ,,
C. có nhiêù ı́ch lo. i do d̄ó có thê d̄uo. c d̄ê` ngh.i su dung..
,, , , ,,
D. d̄uo. c thu. c hiên
. m ôt
. c ách phô biê ń trong c ác tru òng hoc
.
,
cua chúng ta.
, ,
Nêú nhu muc . tiêu cua câu , tră´ c nghiêm
. là d̄.inh nghı̃a, nhuc
. hı̀nh
´ ,, ´ ,
thı̀ câu trăc nghiêm . , có thê d̄uo. c viêt lai
. có hiêu. qua hon nhă` m
, , ,,
d̄ua ý tuong chı́nh cua câu vào phâ`n thân:
Câu 13. Nhuc

. hı̀nh là gı̀?
,
3.5. Dang
. hoàn chınh câu 37
, ,
. hı̀nh thúc không tô´t vê` mat
A Môt .̆ tâm lý cho ky luât
. nhà
,,
truòng.
,, , , , ,, ,
B. Môt. phuong pháp ky luât. có ı́ch nêú d̄uo. c su dung
. dè xen.
, ,,
C. Môt. thu. c hành không theo luât. trong các nhà truòng quôć
gia.
,, , , ,, ,
D. Môt. phuong, pháp ky luât. phô biêń và d̄uo. c chúng minh là
có hiêu
. qua.
,
3.5. Dang
. hoàn chınh câu
, ,, ,, ,,
Mac
.̆ dù dang . hoàn chınh câu là không d̄uo. c d̄ê` ngh.i, nó vẫn d̄uo. c su
,, ,, , ,
dung
. rông
. rãi. Khi nó d̄uo. c su dung, . viêc
. lap .̆ lai. các tù trong các lu. a
,,
chon. là lỗi thuòng gap:.̆
,
Câu 14. Tı̀nh trang . , cuc. nghẽn làm, bı́t d̄ông. . , vành bên phai gâ`n
mach
, ,
vói noi xuâ´t phát cua nó sẽ có thê gây ra hâu . qua là:
, , , ,, ,, ,
A. su. phát triên cua hiên . tuo. ng nhôì máu o vách bên cua tâm thâ´t
, ,
phai và tâm nhı̃ phai.
, , , ,, ,, ,
B. su. phát triên cua hiên . tuo. ng nhôì máu o vách bên cua tâm thâ´t
trái.
, , , ,, ,, ,, ,
C. su. phát triên cua hiên . tuo. ng nhôì máu o phâ`n truóc cua tâm
thâ´t trái.
, , , ,, ,, ,,
D. su. phát triên cua hiên . tuo. ng nhôì máu o vách ngăn truóc.
, ,, , ,,
Dang
., cai tiêń câu này, su dung
. dang
. câu hoi d̄ã d̄uo. c d̄ê` ngh.i (dang
.
câu hoi), sẽ là:
, , , ,,
Câu 15. Vùng nào sẽ gây ra su. phát triên cua hiên tuo. ng nhôì máu sau
,.
khi cuc
. nghẽn làm bı́t d̄ông
. mach
. vành bên phai?
, , ,
A. Vách bên cua tâm thâ´t phai và tâm nhı̃ phai.
,
B. Vách bên cua tâm thâ´t trái.
,, ,
C. Phâ`n truóc cua tâm thâ´t trái.
,,
D. Vách ngăn truóc.
, ,, ,
3.6. Xây du. ng các phuong án lu. a chon
.
,, ,, ,
1. Su dung
. càng nhiêù môì nhu ho. p lý càng tô´t.
,, ,
,, , ,, ,, ,
- Môì nhu tô´t phai d̄uo. c nguòi có thành tı́ch hoc
. tâp. thâ´p lu. a chon
.
,, ,
và b.i nguòi có thành tı́ch hoc
. .t âp cao b o qua.
, , ,, ,,
– Sô´ luo. ng các môì nhu có ı́ch cho môt . câu tră´ c nghiêm
., d̄uo. c cho
, , ,
là môt. hay hai là trung bı̀nh; do d̄ó, 3 lu. a chon
. có thê l,à múc giói
,
han. tu. nhiên cho hâù hê´t các câu tră´ c nghiêm . d̄a tuyên.
,
- Các câu tră´ c nghiêm
. không thê hiên: . ‘cách diễn d̄at
. dài dòng.’
, , , , ,
2. Xê´p các lu. a chon
. theo thú tu. logic hay thú tu. sô´.
, , , ,, , ,
Các câu tra lòi phai luôn luôn d̄uo. c să´ p xê´p theo thú tu. sô´ tăng
,
dâ`n hay giam dâ`n.
,
Câu 16. Ba môí quan tâm quan trong . trong viêc . bài tră´ c
. thu. c hiên
nghiêm
. l à gı̀:
,
A Tı́nh giá tr.i, tı́nh d̄áng tin cây,
. tı́nh hiêu
. qua
B. Tı́nh khách quan, tı́nh giá tr.i, tı́nh d̄áng tin cây . ,
C. Tı́nh d̄áng tin cây, tı́nh khách quan, tı́nh hiêu . qua
, .
D. Tı́nh hiêu . qua, tı́nh kh ách quan, tı́nh gi á tr.i.
,
Câu 17. Cách să´ p xê´p logic hon (nhâ´t quán) là:
,
A Tı́nh giá tr.i, tı́nh d̄áng tin cây,. tı́nh hiêu
. qua
B. Tı́nh giá tr.i, tı́nh d̄áng tin cây, tı́nh khách quan
, .
C. Tı́nh giá tr.i, tı́nh hiêu. qua, tı́nh ,khách quan
D. Tı́nh d̄áng tin cây,. tı́nh hiêu
. qua, tı́nh khách quan
, , , ,
Có các vı́ du. noi cách să´ p xê´p logic phai theo cùng vói dang
. thúc
, , , ,
cua câu tra lòi thay vı̀ cua nôi . dung:
Câu 18. Khi có môt
, . câu tră´ c nghiêm
. không d̄at,. cái gı̀ là nguyên
´
nhân chu yêu nhât? ´
A Câu tră´ c nghiêm
. b.i lỗi
,, ,
B. Huóng dẫn không hiêu . qu,a
,
C. Sinh viên không nỗ lu. c d̄u
, ,
. tiêu không ho. p vói câu tră´ c nghiêm
D. Muc .
, , , ,, ,
Trong vı́ du. này, các câu tra lòi phai d̄uo. c trı̀nh bày theo trât
. tu.
,
d̄ô. dài, tù ngă´ n d̄êń dài.
, , , , ,,
3. Giũ các lu. a chon
. d̄ôc
. lâp
. vói nhau: Các lu. a chon
. không d̄uo. c trùng
lâ´p nhau. Vı́ du:.
, ,, ,
3.6. Xây du. ng các phuong án lu. a chon
. 39
, , ,
Câu 19. Ðô. tuôi nào d̄ai. diên . sôńg” theo
. cho “d̄ınh cao cua cuôc
ý nghı̃a vât
. lý?
A. 11-15 B. 13-19 C. 18-25 D 24-32
E. trên 32
, , ,
4. Giũa tâ´t ca các lu. a chon
. d̄ô`ng nhâ´t theo nôi
. dung.
,
Vı́ du. vê` các lu. a chon
. dô`ng nhâ´t:
Câu 20. Cái gı̀ làm cho salsa nóng nhâ´t?
, ,
A. Thêm ót d̄o vào
,
B. Thêm ót xanh vào
,
C. Thêm hành và ót xanh vào
,
D Thêm ót jalapeno vào
, , , ,
Ba lu. a chon . là giôńg nhau và môt . lu. a chon . là khác vói nhũng cái
,, , ,
kia. Sinh viên có khuynh huóng sẽ lu. a chon . câu không giôńg nhu
, , , ,
nhũng lu. a chon . khác. Tâ´t nhiên, nêú nhu môt . , trong các lu. a chon .
d̄ô`ng nhâ´t là d̄úng, câu tră´ c nghiêm . d̄ ó c ó thê l à m ôt
. câu m eo,
. c ó
,
tı́nh d̄ánh lùa.
, , , ,
5. Giũ d̄ô dài cua các lu. a chon . nhu nhau.
,
Môt . lỗi chung trong viêc . viê´t câu tră´ c nghiêm . là viêc . viê´t ,câu hoi
,
d̄úng là câu dài nhâ´t do viê´t quá vôi . vàng 2 hay 3 câu tra lòi sai
môt . cách hâ´p tâ´p.
, , ,,
6. Tránh “tâ´t ca nhũng cái o trên”.
,, , , , ,,
- Su dung . lu. a chon. này có thê giúp nhũng nguòi chuyên làm tră´ c
,
nghiêm, . có nghı̃a là, nêú nhu thı́ sinh có thông tin môt . phâ`,n (biê´t
` , ,
răng 2 hoac .̆ 3 lu. a chon . cho là d̄úng), thông tin d̄ó có thê go. i ý
, , , ,,
sinh viên viêc . chon . lu. a d̄úng tâ´t ca nhũng cái o trên.
, , , ,, ,
- Môt . dang. khác cua tâ´t ca nhũng cái o trên là dang . lu. a chon .
d̄úng-sai.
,,
7. Tránh “không có cái nào o trên.”
,, ,
Lý do rõ ràng nhâ´t cho viêc . không, su, dung . dang
. này là câu tra
, , ,
lòi d̄úng rõ ràng là tô`n tai . và phai su dung . trong câu hoi tră´ c
nghiêm. .
8. Tránh “Tôi không biê´t.”
,, ,
, , , ,
- Có nghı̃a là giam d̄êń múc tôí thiêu vai trò cua viêc . d̄oán mò
,
câu hoi d̄úng.
, , , ,
– Có ve nhu là có kha năng tiê`m tàng râ´t lón trong viêc . tao. ra
,
các thành kiêń trong các d̄iêm sô´ tră´ c nghiêm. .
, , , , ,
9. Viê´t các lu. a chon . o thê khăng d̄.inh.
, , , ,, ,, , ,
– Giôńg nhu phâ`n thân, các lu. a chon ., phai d̄uo. c viê´t o thê khăng ,
d̄.inh, có nghı̃a là, câ`n tránh các phu d̄.inh dang . KHÔNG và TRÙ.
, , , , ,,
– Thıng thoang, các tù này không thê tránh d̄uo. c trong phâ`n thân
, , , , ,
cua môt ., câu tră´ c nghiêm. . Trong các truòng ho. p này, các tù này
,, , ,,
câ`n phai d̄uo. c d̄ánh dâú nhu làm d̄âm, . viê´t in, hay gach . duói.
, , ,
10. Tránh các go. i ý khác nhau cho câu tra lòi d̄úng. Các câu tră´ c
, , ,, ,, ,,
nghiêm . vói môt . lu. a chon . buô`n cuòi (có lẽ d̄uo. c tı́nh truóc là sẽ
,, , ,, ,
gây cuòi hoac .̆ do tı̀nh cò) thuòng roi vào dang . này, vı́ du:
.
,,
Câu 21. Ai ch.iu trách nhiêm . vê` khái niêm
. chuong trı̀nh hê. thôńg
mang . MTV?
A. Leonard
Bernstein
B Dick Clark
C. Andrew
Rooney
, ,
11. Tránh các go. i ý vê` ngũ pháp
Vı́ du:
.
, ,
Câu 22. Cách tô´t nhâ´t d̄ê tăng tı́nh d̄áng tin cây
. cua môt . bài tră´ c
. là nhă` m ,
nghiêm
D tăng d̄ô. dài cua bài tră´ c nghiêm.
.
, ,,
`
E. băng viêc ´
. bo d̄i các, câu trăc nghi
, . có châ´t luo. ng kém.
êm
,, , ,,
. phai d̄uo. c tâ´t ca nhũng nguòi làm bài d̄oc
F. bài tră´ c nghiêm .
,,
d̄uo. c.
, , ,, ,
. A là hoàn tâ´t d̄uo. c phâ`n thân d̄úng theo ngũ pháp.
Chı có lu. a chon
,,
(trong phâ`n thân o cuôí câu:... ‘là nhă` m’ trong tiêńg Anh là ‘to’ có
, ,
nghı̃a sau d̄ó phai là môt
. d̄ông
. tù nguyên mẫu).
, ,,
3.7. Lu. a chon
. phuong án d̄úng 41
, ,
12. Tránh các tù han . d̄.inh cu. thê.
, , ,, ,, , ,
– Các tù han . d̄.inh cu. thê thuò,ng o múc d̄ô. quá múc và do d̄ó
, ,,
chúng ı́t khi nào làm nên câu tra lòi d̄úng. Chúng thuòng bao gô`m
, , , ,
các tù nhu LUÔN LUÔN, KHÔNG BAO GIÒ, TOÀN THÊ, HOÀN TOÀN,
và TUYÊT ´
. ÐÔI. Vı́ du: .
, ,
Câu 23. Cái gı̀ có thê là lý do chu yêú gây nên tı́nh kém tin cây .
, ,
cua môt . bài tră´ c nghiêm . trong lóp hoc? . ,
,,
A. Hoàn toàn thiêú các huóng dẫn có hiêu . qua.
, ,
B. Toàn bô. các câu hoi thiêú hiêu . qua.
C Có quá ı́t các câu tră´ c nghiêm. .
, , , , ,
Các tù han . d̄.inh cu. thê d̄ôi khi có thê là câu tra lòi d̄úng, và, trong
,, , ,, , ,
các truòng ho. p này, viêc . su dung . chúng là ho. p lý nêú nhu các
,, , , ,
môì nhu cũng chúa các tù han . d̄.inh cu. thê khác.
, ,,
3.7. Lu. a chon
. phuong án d̄úng
, ,
1. Làm cân bă` ng các câu d̄úng. Ðôí vói câu tră´ c nghiêm
. có bôń ,lu. a
, , , ,, , , ,
chon,. , câu tra lòi d̄úng phai d̄uo. c phân bô´ khoang chùng 25% o v.i
,
trı́ cua mỗi lu. a chon.
.
,, , ,
2. Su dung . chı môt. lu. a chon
. d̄úng.
, ,,
3.8. Xây du. ng các môì nhu
,, ,,
1. Su dung . các môì nhu có tı́nh thuyê´t phuc..
, , , ,, , ,,
– Múc d̄ô. hiêu . qua cua môi nhu ,có thê phân tı́ch thôńg kê d̄uo. c
`
(vı́ du, . giá tr.i- a > 0.05; và rat phai là sô´ âm).
,, ,
– Viê´t các môì nhu có tı́nh thuyê´t phuc . phâ`n khó nhâ´t cua
là môt
, .
. viê´t câu tră´ c nghiêm
viêc . d̄a tuyên.
,, , ,
- Duói d̄ây là môt . vài ,lòi khuyên có liên quan d̄êń làm thê´ nào d̄ê
, ,
xây du. ng các môì nhu có tı́nh thuyê´t phuc. .
,, ,, ,
2. Su dung . các lỗi thông thuòng cua sinh viên.
Vı́ du:
.
77 + 34 =
A. 101
,, ,
B. 111
,, , , ,
Môì nhu A là môt . . vê` toán
câu tra lòi sai có logic cho nhũng ai hoc
, ,
công
. d̄on gian.
,, ,
3. Su dung. các cum. tù kỹ thuât.
.
, ,,
- Các cum . tù kỹ thuât . có khuynh huóng hâ´p dẫn sinh viên thiêú
, , , ,
kiêń thúc và d̄ang tı̀m câu tra lòi có tı́nh thuyê´t phuc. d̄ê d̄oán mò.
Vı́ du:
.
, ,
Câu 24. Trong khi thiê´t kê´ bâ´t cú bài tră´ c nghiêm . nào, cái gı̀ phai
,, ,,
luôn luôn d̄uo. c làm truóc?
, , ,
A. Xác d̄.inh kı́ch cõ cua dũ liêu. .
, , , ,
`
B. Ðam bao răng pham . vi và các d̄ac .̆ d̄iêm kỹ thuât. cua bài
, , ,
tră´ c nghiêm. là d̄u oc du. a vào lý thuyê´t.
,, . ,
C Ð.inh rõ viêc . , su dung . cách châ´m d̄iêm bài tră´ c nghiêm
.
hoac .̆ vi êc
. gi ai thı́ch.
, , ,,
D. Lu. a chon. mô hı̀nh phan hôì logistic theo sô´ luo. ng các tham
sô´ mong muôń.
,, , ,, , , , ,
Mỗi môì nhu có thê d̄uo. c viê´t bă` ng môt
. ngôn ngũ d̄on gian, nhung
, , , ,
chúng có thê có ve nhu sai rõ ràng hon.
,, , , ,,
4. Su dung
. , các cum . chua d̄,úng. Hãy viê´t c, ác môì nhu là các
. tù thât,
, ,
phát biêu d̄úng, nhung không tra lòi cho câu hoi.
Vı́ du:
.
, ,,
Câu 25. Ðiêù gı̀ nói chung là d̄úng vê` môí quan hê. giũa châ´t luo. ng
,
. cua câu tră´ c nghiêm?
và d̄ô. tin cây .
, ,,
A. Ban. không thê có d̄uo. c tı́nh giá tr.i mà thiêú d̄ô. tin cây.
.
´ ,,
B Các câu trăc nghiêm . kém có khuynh huóng làm tăng lỗi
,,
d̄o luòng.
, , ,, ,
C. Viêc . thê hiên . câu tră´ c nghiêm . có thê d̄uo. c thê hiên
. trong
viêc. d ay
. kém.
, , ,
D. Môt ., pham. vi han . chê´ cua các d̄iêm tră´ c nghiêm
. có thê làm
,, ,,
giam d̄ô. tin cây . uóc luo. ng.
,, ,
5. Tránh viêc
. su dung
. su. khôi hài.
3.9. Các qui tă´ c d̄ac
.̆ biêt
. 43
, , , ,
. có chúa su. khôi hài có thê làm giam sô´ các
- Các câu tră´ c nghiêm
,, ,
môì nhu có súc thuyê´t phuc, . và, do d̄ó, làm cho câu tră´ c nghiêm
.
, ,
dễ hon môt . cách gia tao..
, ,
- Su. khôi hài cũng có thê làm cho sinh viên xem bài tră´ c nghiêm .
,
là kém nghiêm túc hon.
´ c d̄ac
3.9. Các qui tă .̆ biêt
.
, , , ,
- Các qui tă´ c vùa kê trên có thê áp dung . nhu nhau cho các dang . câu
, , , ,
tră´ c nghiêm
. kh ác nhau, gô`m c a l u
. a ch on-thay
. thê´, d̄ôí x úng, d̄a tuyê n
´
d̄úng sai và các bô. câu trăc nghiêm. .
,
- Tuy nhiên, các qui tă´ c d̄ac
.̆ biêt . duy nhâ´t có thê sẽ câ`n thiê´t cho
,
tùng dang. câu tră´ c nghiêm.
.
´ c dành cho câu tră

´ c nghiêm ,
3.9.1. Các qui tă . d̄ôí xúng
,
- Vı̀ câu tră´ c nghiêm . d̄ô í xú,ng có muc ,, ,
. d̄ı́ch d̄o luòng su. hiêu biê,´t tùng
,
, , , ,
kê´t qua hoc . riêng le, su. d̄ô`ng nhâ´t vê` nôi
. tâp . dung là môt . d̄ac .̆ d̄iêm cua
,
bô. câu tră´ c nghiêm . d̄ôí xúng.
, ,,
- Sô´ các lu. a chon . KHÔNG d̄u, o. c bă` ng sô´ câu tră´ c nghiêm, . vı̀ thı́ sinh
, , , , ,
có thê sẽ cô´ tı̀m cap .̆ d̄ôí x ú ng c ua tù ng câu cho s ˜
ă n v à câu d̄ê lu. a chon.
` , ´ , , ,
và tin răng có su. d̄ôi xúng giũa môt . câu bên này vói môt . câu bên kia.
, , ,
(Kê´t qua: nêú nhu môt . ‘cap’ .̆ này là sai, thı̀ tâ´t ca các ‘cap’ .̆ khác cũng
, , , ,
´
không d̄úng. Nêu nhu d̄ó là d̄úng, thı̀ sẽ có su. go. i ý bên trong-câu hoi.
´ c dành cho câu tră

´ c nghiêm ,
3.9.2. Các qui tă . lu. a chon-thay
.
thê´
, , , ,
Vı̀ lu. a chon-thay
. thê´ là dang
. . , d̄a tuyên truyê`n thôńg,
ngă´ n cua lu. a chon
không có qui tă´ c duy nhâ´t nào cho phâ`n này ca.
´ c dành cho các cum

3.9.3. Các qui tă ´ c nghiêm
. câu tră . d̄a
,
tuyên d̄úng sai (MTF)
,
1. Sô´ câu tră´ c nghiêm
. MTF cho môt
. cum
. có thê khác nhau trong
. bài tră´ c nghiêm.
môt .
,, ,
, , ,
2. Các câu tră´ c nghiêm
. d̄a tuyên thông lê. hay phúc tap
. , có thê thay
cho các câu tră´ c nghiêm
. d̄úng sai môt
. cách hiêu
. qua.
.̆ nào vê` bao nhiêu, câu d̄úng và bao

3. Không có qui tă´ c nghiêm nhat
, , ,
nhiêu câu sai trong các cum . câu, nhung có ve nhu là sẽ ho. p lý
, , , ,
hon nêú nhu có thê cân bă` ng giũa các câu d̄úng và các câu sai
trong cùng môt . cum. câu.
, ,
. chê´ sô´ câu tră´ c nghiêm
4. Han . trong nhóm lai . kho ,
ang chùng môt
, , .
, , ,
vài câu, vı́ du. nhu 3 hay nhiêù hon nhung chı có thê giói han .
, ,
trong môt. trang giâý (khoang chùng 30-35).
,
´ c dành cho các câu hoi tră . d̄úng-
sai (TF)
,,
.̆ dù nhiêù chuyên gia không d̄ê` ngh.i su dung
Mac . dang
. TF, có môt . phâ`n
´ , ` ´ `
kiên thúc vê viêc . viêt các câu này vẫn tôn tai. .
,, , ,
1. Cân bă` ng sô´ luo. ng các phát biêu d̄úng và phát biêu sai.
, ,
- Ðây chı́nh là cách cân bă` ng chu yêú d̄ê áp dung . câu tră´ c nghiêm
.
d̄úng-sai.
,, , ,
2. Su dung . các câu có tı́nh tuyên bô´ d̄on gian.
, , ,
-Các câu tră´ c nghiêm . dang
. TF phai là các câu d̄on gian, không
,
phúc tap..
, ,, ,
Có thê o dang . mong muôń nhu:
, , ,
Nguyên nhân chu yêú gây ra ung thu phôi là hút thuôć lá.
,,
Dang
. ı́t d̄uo. c muôń thâý:
, , ,
Nguyên nhân chu yêú gây ra ung thu phôi là hút thuôć lá và
,,
suong mù.
,
3. Viê´t tùng cap
.̆ câu tră´ c nghiêm
.
,
.̆ câu tră´ c nghiêm
– Các cap . tao
. co hôi
. phát hiên
. ra các chỗ hay
`
gây nhâm lẫn.
– Không nên dùng trong cùng môt . bài tră´ c nghiêm.
.
Vı́ du:
.
,, , ,, ,
Các bánh xe d̄uo. c bom căng cho thâý d̄uo. c d̄ô. mòn cua lô´p xe
, ,, ,
nhiêù hon là bánh xe ı́t d̄uo. c bom căng. (sai)
3.9. Các qui tă´ c d̄ac
.̆ biêt
. 45
,, , ,, ,
Các bánh xe ı́t d̄uo. c bom căng cho thâý d̄uo. c d̄ô. mòn cua lô´p xe
, ,, ,
nhiêù hon là bánh xe d̄uo. c bom căng. (d̄úng).
,, , ,
4. Su dung . ân du. (so sánh ngâ`m) hon là so sánh lô. liễu.
,, ,
Câu d̄uo. c mong d̄o. i:
, , , , ,
Vê` d̄ô. bê`n thı̀ son dâù (oil-based paint) là tô´t hon là son nhu. a mu
(latex-based paint).
,, ,
Câu không d̄uo. c mong d̄o. i:
, , , , ,
Son dâù (oil-based paint) tô´t hon là son nhu. a mu (latex-based
paint).
,, ,
Viê´t câu tră´ c nghiêm . sao cho các so sánh d̄uo. c phát biêu môt .
cách rõ ràng.
,, , , ,,
5. Hãy o vào v.i trı́ cua môt . thı́ sinh chua d̄uo. c biê´t thông tin.
, , ,
– Cap .̆ câu tră´ c nghiêm . có chúa phát biêu d̄úng và môt . giai thı́ch
,,
sai thuòng thâý:
, ,
- Xê´p hang . cua môt trong nhũng nhóm là 85 có nghı̃a là 85% thı́
, . , , ,, ,,
sinh có các d̄iêm sô´ thâ´p hon nhũng nguòi khác o trong cùng
nhóm d̄ó. (d̄úng).
, ,
- Xê´p hang . cua môt . trong nhũng nhóm là 85 có nghı̃a là 85% câu
, ,, , ,
hoi là d̄uo. c tra lòi d̄úng (sai).
,, , , , ,,
6. Su dung . các câu d̄a tuyên nhu co so cho viêc . viê´t các câu tră´ c
nghiêm . d̄úng sai.
,
– Thay các câu tră´ c nghiêm . d̄a tuyên kém bă` ng môt . sô´ câu tră´ c
nghiêm . TF, vı́ du: .
, , , ,
Cách tôt nhât d̄ê cai tiêń d̄ô. tin cây
´ ´ . cua các d̄iêm sô´ bài tră´ c
nghiêm . là
,
A. tăng d̄ô. dài cua bài tră´ c nghiêm. .
,
C. tăng d̄ô. khó cua bài trăc nghiêm. ´ .
, ,
D. giam d̄ô. khó cua bài tră´ c nghiêm. .
, ,
E. tăng viêc . xây du. ng tı́nh giá tr.i cua bài tră´ c nghiêm. .
, , ,, ,
Các câu tră´ c nghiêm . có thê trı́ch tù các câu o trên là nhu sau:
,, , ,, ,
Các hành d̄ông nào d̄uo. c kê duói d̄ây cai tiêń tı́nh d̄áng tin cây
, ,. .
cua các d̄iêm sô´ tră´ c nghiêm? .
,, ,
, ,, ,
Ðánh dâú A nêú nhu có khuynh huóng cai tiêń tı́nh d̄áng tin cây,
.
Ðánh dâú B nêú không.
,
1. Tăng d̄ô. dài cua bài tră´ c nghiêm.
. (A)
, , , ,
2. Tăng châ´t luo. ng cua các câu hoi tră´ c nghiêm. . (A)
,
3. Thay thê´ bă` ng các câu tră´ c nghiêm. khó hon. (B)
, ,
4. Tăng viêc. xây du. ng tı́nh giá tr.i cua bài tră´ c nghiêm.
. (B)
,
´ c cua các bô. câu tră
.
, , , ,
Có râ´t ı́t nghiên cúu vê` viêc . viê´t , vê` múc d̄ô. hiêu . qua cua bô. các câu
,
tră´ c nghiêm . mac .̆ dù su. tô`n tai . cua nó trong lý thuyê´t tră´ c nghiêm . d̄ã
, ´ , ,, ,
có trong hon 50 năm qua. Tuy nhiên, môt . sô lò i khuyên d̄ã d̄uo. c d̄u a ra
, , ,
`
d̄ê câp ´
. d̄ên các khı́a canh . cu. thê cua tâp . ho. p các câu trăc nghiêm. ´ .
, ,
1. Ð.inh dang . bô. câu tră´ c nghiêm . d̄ê tâ´t ca các câu tră´ c nghiêm . nă` m ,
trên môt . trang giâý hoac .̆ các trang,
d̄ôí mat .̆ vào nhau trong quyên
,,
sách huóng dẫn tră´ c nghiêm . mong.
, ,
– Ðam bao ră` ng viêc . d̄,oc
. các tài liêu . trong phâ`n tác nhân và viêc .
´ ´ , ,,
d̄ôi chiêu lai . vói câu hoi d̄uo. c dễ dàng.
, , , ,
– Khi chı giói han trong hai trang giâý, tông sô´ cua các câu tră´ c
, .,
nghiêm . có thê tù 7-12.
,, ,
2. Su dung . các thuât . toán hoc . nêú có thê.
, , ,
–Thuât . toán hoc . là viễn canh tâp . ho. p câu tră´ c nghiêm . vói sô´ câu
tră´ c nghiêm . cô´ d̄.inh.
, , ,,
– Viễn canh có thê khác nhau tuỳ theo môt . sô´ các chiêù huóng
,
. ra nhiêù câu tră´ c nghiêm
tao . hũu ı́ch.
,, , , , , ,
3. Su dung . bâ´t cú dang . nào có ve nhu thı́ch ho. p vói bô. câu tră´ c
nghiêm. .
, ´ , , , ,,
– Vói bât cú tâp . ho. p câu tră´ c nghiêm . nào, d̄a tuyên theo qui uóc,
, ,
d̄ôí xúng, lu. a chon-thay . thê´, và câu tră´ c nghiêm . d̄úng sai d̄êù có
, , , ,,
thê d̄uo. c su dung. .
, ,
– Tâp . ho. p câu tră´ c ,nghiêm . khuyêń khı́ch , tı́nh sáng tao . d̄áng kê
,
trong viêc . phát triên các tác nhân và su dung . các dang. khác
nhau này.
,
3.10. Tóm tă´ t các qui tă´ c viê´t câu tră´ c nghiêm
. d̄a tuyên 47
´t
3.9.6. Tóm tă
• Phâ`n trên d̄ây trı̀nh bày vê` các qui tă´ c cho viêc
. viê´t các câu tră´ c
,
nghiêm. d̄a tuyên.
, , , ,
• Nê`n tang cua lòi khuyên này có tù viêc . phân tı́ch 46 sách giáo
` , ,
khoa và các nguôn khác cũng nhu môt . phân tı́ch hon 90 nghiên
,
cúu có giá tr.i.
, , ,, , ,
• Tuy nhiên, bâ´t cú các qui tă´ c này câ`n phai d̄uo. c xem d̄on gian
, ,
nhu là các d̄ê` ngh.i mà KHÔNG phai là luât. .
´ t các qui tă

3.10. Tóm tă ´ c viê´t câu tră
´ c nghiêm
. d̄a
,
tuyên
3.10.1. Hãy chı́nh xác và d̄áng tin cây

.
, , ,
1. Xây du. ng mỗi câu tră´ c nghiêm . vói chı môt . câu d̄úng hay tô´t nhâ´t,
, ,,
trù phi các huóng dẫn nói khác.
, , , ,, ,
2. Kiêm tra kiêń thúc và các kha năng d̄ã d̄.inh truóc mà có thê d̄ê`
ngh.i:
, ,, , ,
a. tránh các câu hoi tâ`m thuòng và bao gô`m ca các câu hoi vê`
,
các su. kiên
. và khái niêm . quan trong,. và
, , , , ,
b. bao gô`m ca các câu hoi nhâń manh . d̄êń kha năng tu duy múc
, ,
d̄ô. cao hon là viêc . nhó thuôc . lòng.
,, , , ,, ,
3. Tránh “không có d̄iêù gı̀ o trên” và “tâ´t ca nhũng d̄iêù o trên” nhu
, , , ,
các lu. a chon nêú thı́ sinh d̄.inh chon
. câu tra lòi tô´t nhâ´t hon là
,. ,
môt . câu tra lòi hoàn toàn chı́nh xác.
3.10.2. Giao tiê´p tô´t

,, , , , , ,,
1. Su dung
. hoac
.̆ môt . câu hoi tr, u. c tiê´p hoac
.̆ môt
. phát biêu chua d̄uo. c
, ,
hoàn thành nhu môt . thân cua câu tră´ c nghiêm, . bâ´t cú cái nào mà
, , ,
có ve thı́ch ho. p hon cho viêc
, . trı̀nh bày môt . câu tră´ c nghiêm . có
hiêu
. qua.
, , ,
2. Viê´t các câu tră´ c nghiêm
. bă` ng môt ., ngôn ngũ rõ ràng và d̄on gian,
, , , ,
và giũa cho tù vu. ng càng d̄on gian càng tô´t.
,, ,
, ,
3. Phát biêu vâń d̄ê` trong
. tâm cua câu tră´ c nghiêm
. môt. cách rõ
, ,
ràng và hoàn thành trong phâ`n thân: bao gô`m phâ`n lón su. d̄oc
.
trong phâ`n thân.
,
4. Làm cho mỗi câu tră´ c nghiêm . du. a vào môt . vâń d̄ê` trong . tâm duy
, ,
nhâ´t; xây du. ng các lu. a chon . d̄ô`ng nhâ ´t vê ` n ôi
. dung.
,
5. Nhâ´t quán trong viêc . trı̀nh, bày rõ ràng, bao gô`m ca trong phâ`n
, , ,, ,
thân bâ´t cú tù nào câ`n phai d̄uo. c lâp . lai . trong mỗi lu. a chon. .
, , , , ,
6. Nhâń manh . các tù phu d̄.inh hay các tù loai . trù (vı́ du. nhu ‘không,’
, , ,
‘trù’); tránh các tù nhu thê´ trong các bài thi tră´ c nghiêm . dành cho
, ,
các thı́ sinh nho tuôi.
, , ,
7. Ðat.̆ các lu. a chon. vào, phâ`n cuôí cua, thân; không nên gă´ n các lu. a
,
chon . vào chỗ giũa cua phâ`n thân cua câu tră´ c nghiêm. .
, , , ,
8. Să´ p xê´p các lu. a chon . theo môt . trât . tu. có logic, nêú nhu có trât . tu.
d̄ó.
, , ,
3.10.3. Ðùng d̄âù hàng các câu tra lòi
, , ,
1. Làm cho tâ´t ca lu. a chon
. hâ´p, dẫn và lôi cuôń d̄ôí vói các thı́ sinh
thiêú thông tin hay thiêú kha năng tham chiêú câu tră´ c nghiêm. .
,, , ,
2. Tránh các môí liên hê. không tı́nh truóc giũa phâ`n thân và các lu. a
, ,, ,
chon . mà có thê d̄uo. c du. a vào:
, , ,
a. su. nhâ´t quán vê` ngũ pháp hay không nhâ´t quán giũa phâ`n thân
,
và các lu. a chon. .
, , , , ,
b. su. lâp . lai . cua các tù chu yêú trong phâ`n thân và lu. a chon .
d̄úng, hoac .̆
, , , ,
c. su. hoc . vet . hay các liên kê´t tù khác giũa các tù quan trong .
,
trong phâ`n thân và lu. a chon . d̄úng.
, ,,
3. Tránh các go. i ý không liên quan d̄êń vâń d̄ê` d̄ang d̄uo. c d̄ê` câp .
, , , ,, ,
trong tâp . ho. p các lu. a chon . mà có thê d̄uo. c du. a vào:
,, , ,
a. d̄ô. dài không bı̀nh thuòng cua câu lu. a chon . d̄úng,
, , ,, , ,
b. múc d̄ô. cua tı́nh châ´t d̄uo. c nêu lên trong câu tra lòi d̄úng hay
,, , , , ,
su dung . các tù han. d̄.inh cu. thê, nhu “không bao giò” và “luôn
,,
luôn” trong các môì nhu,
,
3.10. Tóm tă´ t các qui tă´ c viê´t câu tră´ c nghiêm. d̄a tuyên 49
, , ,
c. thiêú tı́nh d̄ôc . lâp . và tı́nh loai
. trù lẫn nhau cua các lu. a chon, .
hoac.̆
, ,, , ,,
d. múc d̄ô. thuòng xuyên mà theo d̄ó lu. a chon . d̄úng d̄uo. c d̄at .̆ môt .
,, , ,, ,
v.i trı́ d̄ã d̄uo. c lu. a chon
. tru óc hay theo mô hı̀nh v.i trı́ câu l u
. a ch on
.
,
d̄úng (‘làm cân bă` ng các lu. a chon . d̄úng’).
,
4. Tránh viêc
. cho phép môt . câu tră´ c nghiêm . go. i ý cho môt
. câu khác
, , , , ,
nêú nhu d̄iêù d̄ó không d̄uo. c d̄.inh truóc.
,,
Chuong 4
,, , ,
SU DUNG HIÊU QUA DANG THÚC
. ,. ,.
CÂU HOI THI - KIÊM TRA
TS Pham
. Xuân Thanh.
,
4.1. Phâ`n giói thiêu
.
, , ,
Thi - kiêm tra (testing) là môt . lı̃nh vu. c khoa hoc . có quá trı̀nh phát triên
,, ,, , , , ,,
lâu dài o nhiêù nuóc trên thê´ giói nhung chua d̄uo. c quan tâm nhiêù
,, ,, ,, , , ,
o Viêt . Nam. Truóc d̄ây, nhiêù nguòi, nhiêù noi mói chı quan tâm d̄êń
, , , ,, ,
viêc . giang day, . chua quan tâm d̄êń thi - kiêm tra. Nhiêù nguòi chı quen
, ,
dùng mỗi môt . dang . d̄ê` tu. luân . và phê phán các dang . d̄ê` lu. a chon . câu
, , , , ,
´
tra lòi (trăc nghiêm). . `
Nhung gân d̄ây, nhiêu nguòi lai ` `
. quá d̄ê cao, dang .
, , ,
d̄ê` tră´ c nghiêm, . xem d̄ó nhu m ôt
. gi ai ph áp m ó i trong thi - kiê m tra.
, , ,, , ,
Hon nũa, do không d̄uo. c trang b.i d̄â`y d̄u lý thuyê´t thi - kiêm tra (test
, , ,
theory) nên trong thòi gian qua, môt
, . sô´ noi d̄ã pham . nhũng sai lâ`m
trong viêc . ra d̄ê`, , dẫn d̄êń kê´t qua thi thiêú chı́nh xác, có d̄ô. tin cây . kém
và thiêú hiêu . qu a.
, ,
Bài báo này nhă` m trao d̄ôi môt . sô´ ý kiêń vê` vai trò cua viêc . thi -
, , , ,, ,
kiêm tra, so sánh các dang . câu hoi làm co so cho viêc . lu. a chon . môt .
, , ,
dang. th ú c thı́ch h o
. p cho m ỗi k ỳ thi - kiê m tra.
,, ,
Truóc hêt, môt ´ . câu hoi d̄at .̆ ra là tai . sao lai . quan tâm d̄êń vâń d̄ê` thi
, , , ,
- kiêm tra và d̄ánh giá hoc . , sinh? Có lẽ nhiêù nguòi d̄êù hiêu ră` ng giáo
duc . mà không có thi - , kiêm tra, không có d̄ánh giá thı̀ không có giáo
,
duc . theo d̄úng nghı̃a c ua n ó. Theo Popham (1999), thi - kiê m tra, d̄ánh
giá hoc . sinh nh `
ă m:
, , , , , ,
- Du. d̄oán nhũng d̄iêm manh
, . , và d̄iêm yêú cua hoc . sinh d̄ê giáo
,
viên tránh giang day . lai . hoac .̆ giang day . quá kỹ nhũng d̄iêù hoc . sinh
´ , ,
d̄ã biêt và giáo viên có co hôi
, . giúp hoc . sinh khăc phuc ´ . nhũng yêú kém
cua hoc . sinh;
,
- Giám sát quá trı̀nh tiêń bô. cua hoc . sinh và giúp giáo viên thâý
,, , ´ ,, , ,
d̄uo. c su. tiên bô. d̄ó có tuong xúng vói muc . tiêu d̄ã d̄ê` ra hay không;
, , , ,
- Giúp giáo viên có co so cho d̄iêm hay xê´p loai . hoc . sinh;
50
,
4.1. Phâ`n giói thiêu
. 51
, , ,,
- Xác d̄.inh tı́nh hiêu
, . qua cua, chuong trı̀nh hoc . tâp . và cung câ´p
, , , ,,
thông tin phan hôì cho các nhà quan lý và nhũng nguòi thiê´t kê´ chuong
trı̀nh;
, , ,, ,
- Khăng d̄.inh vói xã hôi . vê` châ´t luo. ng và hiêu . qua giáo duc; .
, , , ,
- Hỗ tro. viêc . d̄ánh giá giáo viên thông qua kê´t qua giang day . cua
ho. . ..
, , ,,
Chúc năng chı́nh cua d̄ánh giá là nhă` m nâng cao châ´t luo. ng hoc .
, , , , ,
tâp
. c ua h oc
. sinh v à gi úp c ác nh à qu an l ý c ó thông tin d̄ê d̄u a ra nhũ ng
,
quyê´t d̄.inh k.ip thòi.
,
Các nhà giáo duc . d̄ã chia câ, ú trúc hành vi nhân . thúc thành ,
câú
, ´ ´ , ,
trúc năng lu. c và câu trúc kêt qua hoc . tâp. . Năng lu. c là nhũng kha năng
,,
mà hoc . sinh c ó
, , .
d̄u o c qua d̄ ào t ao
. v à b `
ă ng kinh nghiêm
, . cuôc ., sôńg, qua
công viêc . d̄ê thu. c hiên . môt . nhiêm . vu. cu. thê. Còn kêt qua hoc ´ . tâp . là
, , ,, ´ , , ´ ,
nhũng nhân . th ú c d̄u o. c câ u th ành tù nhũ ng kiê n th ú c v à kỹ n ăng mà
,, , ,, ,, ,
hoc ., sinh thu d̄u o. c tr u. c tiê´ p o m ôt
. kho á h oc.
. o d̄ây, ch úng ta ch u yê ú
, , ,
chı bàn d̄êń viêc . giúp giáo viên xây du. ng các d̄ê` thi - kiêm tra d̄ê d̄ánh
, , ,,
giá nhũng kiêń thúc và kỹ năng mà hoc sinh thu d̄uo. c trong quá trı̀nh
,, ,, ,.
hoc . tâp . o nhà truòng (câú trúc kê´t qua hoc . tâp). .
, ,, ,
Câú trúc kê´t qua hoc . . t âp, theo Bloom (1956) d̄uo. c phân thành 6 múc
, ,
nhân . thúc nhu sau:
, ,
Ngày này, nhiêù nhà khoa hoc . còn d̄ê` ngh .i bô sung hai múc nhân .
, , , , ,
thúc cao hon là kha năng chuyên giao và kha năng sáng tao. . Tuy nhiên,
, , , , , ,,
d̄ôí vói giáo duc . phô thông cua Viêt . Nam thı̀ 6 múc nhân . thúc o trên d̄ã
, , , ,
d̄u d̄ê d̄ánh giá nhân . thúc cua hoc . sinh.
, , ,, ,
Các d̄ê` thi - kiêm tra là công cu. d̄ê d̄o luòng và d̄ánh giá múc d̄ô.
, , ,
nhân
,.
thúc cua hoc . sinh. Vây . làm thê´ nào d̄ê d̄ánh giá môt . cách hiêu .
´
qua nhât? Theo Gronlund (1998) và Linn & Gronlund (1995), bô. công cu.
, ,, , , ,
d̄ê d̄o luòng và d̄ánh giá trong giáo duc . ı́t nhâ´t cũng phai d̄am bao các
yêu câù sau:
, ,
- Có các khái niêm . rõ ràng vê` các kê´t qua hoc . tâp . du. d̄.inh d̄ánh
,, , ,
giá (mong muôń hoc . sinh d̄at . d̄uo. c nhũng kiêń thúc và kỹ năng nào,
,
phân bâc . các kiêń thúc và kỹ năng d̄ó, các tiêu chı́ d̄ánh giá);
, , ,, , ,
- Ðê` thi – kiêm tra d̄áp úng d̄uo. c muc . tiêu cua kỳ thi – kiêm tra
,, , , , , ,,
- Su dung . các dang . thúc thi - kiêm tra khác nhau d̄ê loai . trù nhuo. c
, , , ,
d̄iêm cua tùng dang . thúc;
, , , , , , ,
- Dang. thúc thi - kiêm tra phai phù ho. p vói các kê´t qua hoc . tâp . du.
,, , , , ,
d̄.inh d̄o luòng, vói các thông tin du. d̄.inh phan hôì vói hoc . sinh;
,, ,, , , , ,
52 Chuong 4. Su dung
. hiêu
. qua dang
. thúc câu hoi thi - kiêm tra
, , , ,
Các múc Nôi
. dung cua các múc Nhân
. thúc
cao
Ðánh giá Phán xét, phê phán, so sánh, phân biêt, .
, ,
,
biên
. luân,. d̄ua ra kê´t luân, . hỗ tro.
, , ,
Tông ho. p Kê´t ho. p, sáng tao, . công thúc hoá, thiê ´t kê´,
, ,, ,
´
sáng tác, xây du. ng, săp xêp lai,´ . sua chũa
, ,, ,,
Phân tı́ch Phân biêt, . biêu d̄ô` hóa, uóc luo. ng, phân,
,
chia, suy luân, . să´ p xê´p trât . tu. , chia nho
ra
,
Áp dung
. Trı̀nh diễn, tı́nh toán, giai quyê´t, d̄iêù
, , , ,
chınh nho, să´ p xê´p d̄on gian, thao tác,
liên hê.
, , , , ,
Hiêu Phân loai, . giai thı́ch, tông ho. p lai, . biêń d̄ôi,
, , ,
du. d̄oán, phân biêt . su. khác nhau giũa hai
, ,,
su. vât,
. hiên . tuo. ng hay vâń d̄ê` , ,
. biê´t
Nhân Ð.inh dang,
. goi . tên, xác d̄.inh,, mô ta, liêt . Nhân. thúc
,
kê, kê´t nôí, lu. a chon, . phác thao thâ´p
, , ,
Bang 4.1: Thang nhân
. thúc cua Bloom
,, , , , ,
- Có sô´ luo. ng câu hoi - bài tâp . thı́ch ho. p d̄ê d̄ánh giá d̄â`y d̄u và
, ,
chı́nh xác nhân . thúc cua hoc . sinh;
, , ,
- Qui trı̀nh thi - kiêm tra phai công bă` ng vói moi . hoc . sinh (rõ ràng,
, , , ,,
´
không có thiên kiên, phù ho. p và d̄uo. c su dung . d̄úng chỗ);
, , , , ,,
- Có các tiêu chı́ cu. thê d̄ê phân tı́ch, lý giai các kê´t qua d̄at . d̄uo. c
,
cua hoc . sinh;
, , ,
- Có thông tin phan hôì cho hoc . sinh, nhâń manh . nhũng d̄iêm manh .,
, ,
câ`n phát huy và d̄iêm yêú câ`n khă´ c phuc. Thông tin ph an hô ì câ ` n ph ai:
, , , ,. , ,
nhanh chóng; cu. thê; chı rõ nhũng d̄iêm manh . ´
và d̄iêm yêu; cách thúc
,
khă´ c phuc;
. có thiên . chı́ giúp d̄õ hoc . sinh;
, , , , , , , ,,
- Kê´t qua d̄o luòng phai hỗ tro. cho viêc . châ´m d̄iêm (d̄ôí vói nguòi
, , , ,
. và hỗ tro. hê. thôńg báo cáo cua nhà truòng
hoc)
, ,, , ,
Ðê` thi - kiêm tra d̄uo. c câú thành tù môt . hay môt . sô´ câu hoi hay
, ,
các yêu câù (goi . chung là các câu hoi). Osterlind (1989) d̄ã d̄ua ra các
, , , ,
tiêu chı́ d̄ê d̄ánh giá tùng câu hoi trong mỗi d̄ê` thi – kiêm tra:
, , , ,
- Muc. tiêu chı́nh cua kỳ thi – kiêm tra và muc . tiêu cua tùng câu
, , ,
hoi câ`n d̄uo. c xác d̄.inh rõ
, , ,, ,
- Mỗi môt . câu hoi phai nhă` m d̄at . d̄uo. c muc . tiêu chı́nh cua kỳ thi –
,
4.1. Phâ`n giói thiêu . 53
,
kiêm tra
, , , , ,, ,, , ,
- Các câu hoi phai d̄am bao sai sô´ trong d̄o luòng o múc nho nhâ´t
(sai sô´ ngẫu nhiên và sai sô´ do d̄.inh kiêń)
, , , , , , ,
- Dang thúc cua mỗi câu hoi phai phù ho. p vói muc . tiêu cua kỳ thi
, .
– kiêm tra
, , , , ,
- Mỗi câu hoi câ`n d̄am bao tı́nh d̄ô`ng nhâ´t (su. ôn d̄.inh) và tı́nh d̄ôc .
lâp
. cuc . bô. (d̄ô. phân biêt) .
, , ,, ,
- Các câu hoi phai d̄uo. c diễn d̄at . rõ ràng, ngă´ n gon, . d̄úng chı́nh ta
, , , , , , ,
- Mỗi môt . câu hoi phai d̄am bao tı́nh ho. p pháp và phù ho. p vói văn
,
hoá, d̄ao . d̄úc
, ,
Các nhà giáo duc . d̄ã phân chia các câu hoi thành dang . câu hoi yêu
, , , , ,
câù lu. a chon tra lòi (goi . là câu hoi tră´ c, nghiêm) và dang câu hoi yêu
, ,. ,
. .
câù tra lòi theo câú trúc (goi . là câu hoi tu. luân). . Tuỳ theo muc . d̄ı́ch
,, , ,, ,
su dung . mà các câu hoi cũng d̄uo. c phân chia thành hai nhóm: d̄ê d̄o
,, , , ,,
luòng, d̄ánh giá kiêń thúc hay kỹ năng. Bang duói d̄ây phân loai . các
, ,,
câu hoi theo loai . hı̀nh v à theo m uc
. d̄ı́ch s u d ung.
.
, , ,
Dang. câu hoi tră´ c nghiêm . Dang
. câu hoi tu. luân .
, ,, ,
Câu hoi nhă` m muc . d̄ı́ch d̄o lu òng, d̄ ánh gi á kiêń thúc
, , ,
- Ða lu. a chon . - Ðiê`n câu tra lòi
, , ,
- Ghép d̄ôi - Tu. luân . tra, lòi ngă´ n
, , ,
- Lu. a chon . , d̄úng sai - Tu. luân . tra lòi dài
, ,
- Bô. câu hoi du. a vào hoàn - Tu. luân . miêng . ,
, , , ,
canh cu. thê - Tu. luân . l àm o nhà
, , ,
Câu hoi nhă` m muc . d̄ı́ch d̄o luòng, d̄ánh giá kỹ năng
, , , ,
Bô. câu hoi du. a vào hoàn canh Câu hoi yêu câù thao tác hay
,
cu. thê trı̀nh diễn
, , , , ,,
. câu hoi dùng d̄ê d̄o luòng và d̄ánh giá trong
Bang 4.2: Bang phân loai
giáo duc
.
, , , ,, ,
Các dang câu hoi này có nhũng uu, nhuo. c d̄iêm râ´t khác nhau và
, , . ,, , , , ,
chı có thê su dung . có hiêu . qua trong tùng hoàn canh cu. thê. Nói chung,
, , , ,, ,
dang
. câu hoi tră´ c nghiêm . có uu thê´ d̄ê d̄o luòng kiêń thúc (vı́ du: . kiêń
,
thúc vê` môt . môn hoc) . trong quá trı̀nh hoc . hay, khi kê´t thúc môn hoc . d̄ó
,, , , ,
o các múc nhân . thúc thâp nhu ´ nhân ´
. biêt, hiêu, áp dung. . . . Còn dang
.
, , , ´
, ,, , , ,,
câu hoi tu. luân . có u u thê d̄ê d̄o luo ng, d̄ánh giá nhũ ng nh ân
. th úc o
, ,
múc d̄ô. cao (các kỹ năng trı̀nh bày, diễn d̄at. . . . các kha n, ăng phân tı́ch,
, , ,
tông ho. p, d̄ánh giá,. . . ). Tuy nhiên, vói lý thuyê´t thi - kiêm tra hiên . d̄ai,
.
,, ,, , , , ,
. hiêu
. qua dang
, , , , ,, , ,
ca hai dang . câu hoi d̄êù có thê dùng d̄ê d̄o luòng, d̄ánh giá nhũng kha
, ,, , , , ,
năng tu duy o múc d̄ô. cao nhu giai quyê´t vâń d̄ê`, tu duy sáng tao . hay
, ,, , , , ,, ,
. phân tı́ch. . . Uu nhuo. c d̄iêm cua mỗi dang
lý luân . , câu h, oi d̄uo. c xét tù
, , ,
các góc d̄ô:
, . khi viê´t các câu hoi và tô ho. p, thành d̄ê`;
. múc, d̄ô. phúc tap
, ,
tô chúc thi - kiêm tra; su. d̄oán mò; d̄ô. tin cây . và, giá tr.i cua d̄ê` thi -
, , ,
kiêm tra; châ´m d̄iêm; phân tı́ch và d̄ánh giá câu hoi thi - kiêm tra.
, , , , ,
4.2. Múc d̄ô. phúc tap
. khi viê´t câu h oi v à tô ho. p
d̄ê`
, ,, , , , , ,
Ðúng o góc d̄ô. này, các câu hoi tu. luân . có uu thê´ hon các câu hoi tră´ c
nghiêm . vı̀:
, , , , ,
- Các câu hoi tu. luân . dễ làm hon nhiêù so vói các câu hoi tră´ c
nghiêm .
, ,
- Các câu hoi tu. luân . ı́t b.i sai sót vê` diễn d̄at, . có nôi . dung khá rõ
ràng
, ,
- Các câu hoi tră´ c nghiêm . dễ sai vê` diễn d̄at, . nôi . dung hoi nhiêù
, ,
khi kém hiêu . qua, thiêú chı́nh xác (vı̀ có quá nhiêù câu hoi nên khó rà
soát).
, , , ,,
Các câu hoi tu. luân . bă´ t buôc . phai, có d̄áp án, huóng dẫn châ´m, là
, , ,,
môt . viêc ´
. làm rât phúc tap. . Các, câu hoi trăc nghiêm ´ . chı có 1 phuong án
,,
d̄úng cho mỗi câu nên dễ chuân b.i d̄áp án và huóng dẫn châ´m.
, ,, , ,
Các d̄ê` thi - kiêm tra su dung các câu hoi tu. luân . khó báo m,ât . vı̀
, , . ,
d̄ê` thi - kiêm tra có ı́t câu hoi nên dễ nhó, dễ lô. . , . Vı̀ v ây không thê làm
, , ,, ,, ,
`
d̄ê quá sóm và không thê thu nghiêm . truóc khi su dung . nên nhiêu khi `
, , ´ ,, , ,
d̄ê` quá dễ hoac .̆ qu á kh ó, không ph ù h o. p v ó i d̄ô i tu o
. ng d u. thi - kiêm tra.
, , ,,
Trong các kỳ thi có qui mô lón, các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . các câu
, , ,, , ,
hoi tu. luân . ı́t khi ph át huy d̄u o. c hi êu
. qu a cao. Trong c ác k ỳ thi - kiêm
, , , , ,,
tra giũa môn hoac .̆ kê´t thúc môn, các câu hoi tu. luân . không thê tái su
dung.
.
, ,, ,
Các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . các câu hoi tră´ c nghiêm . bao gô`m
, , , , , ,,
`
nhiêu câu hoi nho nên khó nhó, có thê chuân b.i truóc hàng tháng hoac .̆
, ,, ,, , ,,
hàng năm, có thê thu nghiêm . tru ó c khi d̄u a ra s u d ung.
. Trong c ác k ỳ thi
, , ,
có qui mô lón, vói kỹ thuât . ,thi - kiêm tra hiên . d̄ai. và công nghê. thông
,, ,
tin tiên tiêń, các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . c ác câu hoi tră´ c nghiêm . sẽ
, , , , ,, ,
`
có nhiêu thuân `
. lo. i hon so vói các d̄ê thi - kiêm tra su dung . các câu hoi
,
tu. luân..
, , , , ,
. khi tô chúc thi - kiêm tra 55
, , , , ,
. khi tô chú c thi - kiê m tra
, , , , ,
Các câu hoi tu. luân . d̄òi hoi phai dành nhiêù thòi gian cho hoc sinh làm
, , , , , .,,
´
bài vı̀ phai viêt câu tra lòi. Vı̀ vây, . kỳ thi - kiêm tra ,chı su d, ung . câu
, , , , ,
hoi tu. luân . ph ai k éo d ài h àng giò nhu ng v ẫn không thê bao ph u to àn bô.
,, , ,, ,
chuong trı̀nh. Các kỳ thi - kiêm tra su dung . các câu hoi trăc nghiêm ´
, , , .
chı câ`n 40 - 60 phút là d̄u cho môt . d̄ê` gô ` m 50 - 60 câu bao ph u toàn
,, ,, ,
bô. chuong trı̀nh, chông d̄uo. c viêc ´ . hoc . tu, hoc . lêch . và luyên . thi.
, ,, , , ,,
`
Các d̄ê thi - kiêm tra su dung . các câu hoi tu. luân . thông thu òng
,, , ,
d̄uo. c trı̀nh bày trong môt . trang giâ ý nên vi êc in â ń kh á d̄o n gi an và
, , . ,, ,
´ `
không tôn nhiêu thòi gian. Các d̄ê thi - kiêm tra su dung ` . các câu hoi
, ,, , ,, ,,
tră´ c nghiêm . vói sô´ luo. ng khoang 50 - 60 câu thuòng d̄uo. c bô´ trı́ trên
, ,
4-5 trang giâý nên câ`n có nhiêù thòi gian cho viêc . in âń. Nhũng ră´ c rôí
, , , ,
phúc tap . có thê xây ra, khi ghép, nhâ`m các trang , cua d̄ê` thi. Tuy nhiên,
, ,,
viêc . in các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . các câu hoi tră´ c nghiêm . thu ,
òng
,, , , , ,, , ´ ` ´
d̄uo. c thu. c hiên . s ó m tù tru óc t ai
. no i cung câ p d̄ê thi vı̀ thê c ó thê h an
.
´ ,, , `
chê d̄uo. c nhũng sai sót khi nhân d̄ê.
, ,, , ,
Trong các kỳ thi - kiêm tra có su dung . các câu hoi tu. luân, . hoc ,.
sinh dễ dùng phao, tài liêu . trong khi l àm b ài, th âm
. chı́ nhı̀n b ài c ua
, ,,
nhau. Môt . d̄ê` lot. ra ngoài có thê dẫn d̄êń viêc . nhiêù nguòi có bài làm
,, ,
să˜ n o ngoài rôì d̄ua vào phòng thi.
, , ,, ,
Vói các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . các câu hoi tră´ c nghiêm theo
,, , ,.
cách thông thuòng, hoc . sinh v ẫn c ó thê quay c óp, xem b ài c ua nhau.
, , ,,
Tuy nhiên, d̄ê` thi có nhiêù câu hoi thı̀ hoc . sinh khó có thê su dung . tài
, ,, ´ ,,
liêu.
. C ác câu h oi trong d̄ê ` thi d̄u o. c s ă p xê ´p theo nhiê ù phu o ng án kh ác
, ,
nhau làm cho hoc ` `
. sinh ngôi, gân nhau khó có thê, ch,ép bài cua nhau;
,, , ,, , ,,
bài làm o ngoài d̄ua vào chı có môt . nguòi có thê, su dung . d̄uo. c; nêú
,, , , ,,
có hiên . tuo. ng, tiêu cu. c trong phòng thi, thı̀ không anh huong d̄êń, nhiêù
,, , , ,,
nguòi. Nêú su dung . d̄ê` có 50-60 câu hoi d̄a lu. a chon, các câu hoi d̄uo. c
, , ,.
bô´ trı́ theo nhiêù phuong án khác nhau, các câu hoi giôńg nhau có các
,, , , ,, , , ,
phuong án tra lòi d̄uo. c bô´ trı́ khác nhau, có thê loai . trù hâù hê´t tiêu cu. c
,
cua hoc . sinh.
, , , , ,
Nhu vây, . d̄úng vê` mat .̆ ,tô chúc ,thi – kiêm tra, trong ,
các kỳ thi có
, ,
qui mô lón, các d̄ê` thi - kiêm tra su dung . c ác câu h oi tr ´
ă c nghiêm . sẽ
, , ,, ,
làm d̄on gian hoá quá trı̀nh coi thi, chông d̄uo. c tiêu cu. c trong phòng ´
thi.
,, ,, , , , ,
. hiêu
. qua dang
,, , ,
4.4. Vâń d̄ê` d̄oán mò phuong án tra lòi d̄úng
, , , , ,, , ,
Vói các câu hoi tu. luân, . hoc . ,sinh không có co hôi . d̄oán d̄uo. c, câu tra lòi
, , ,,
d̄úng. Nhung vói các câu hoi tră´ c nghiêm, . hoc . ,sinh có thê d̄oán d̄uo. c
,, , , ,, , ,
phuong án tra lòi d̄úng. Ðây là môt
, . nhuo. c d̄iêm , lón, nhâ´t là d̄ôí vói
, , , , , ,
nhũng câu hoi có châ´t luo. ng thâ´p. Vói môt . ,câu hoi có bôń phuong án
, , , , , ,
lu. a chon, xác suâ´t d̄oán d̄úng phuong án tra lòi là 0.25. Nhung vói các
,. , , , , , ,
câu hoi có châ´t luo. ng thâ´p, xác suâ´t d̄oán d̄úng phuong án tra lòi còn
, , , , ,,
cao hon vı̀ hoc . sinh có thê loai . trù nhũng phuong án sai quá lô. liễu
, , ,
hoac .̆ nhı̀n thâý ,phuong án d̄úng quá rõ ràng. Tuy nhiên, vói môt . d̄ê` thi
có nhiêù câu hoi tră´ c nghiêm . , thı̀ xác suâ ´t d̄oán d̄úng nhiêù câu là râ´t
, , , ,
´ ´
thâp. Xác suât tra lòi d̄úng ca 10 câu hoi tră´ c nghiêm . (4, lu. a chon) . có
,, ,
châ´t luo. ng tô´t là 0.000000009. Vói d̄ê` thi có trên 50 câu hoi tră´ c nghiêm .
, , , , ,
thı̀ kê´t qua tra lòi d̄úng 20-30% sô´ câu hoi chu yêú là do hoc . sinh d̄oán
mò.
, ,, ,, , , ,
Công thúc duói d̄ây cho phép xác d̄.inh d̄uo. c sô´ câu tra lòi d̄úng vói
, , , , , ,,
thu. c lu. c cua hoc sinh và sô´ câu d̄úng nhò d̄oán mò. Gia su môt . d̄ê` thi
, . , , ,
có N câu hoi tră´ c nghiêm,
, , , .
mỗi câu có A phuong án lu. a chon.
, . Nêú hoc .
sinh tra lòi hêt tât ca các câu hoi, trong d̄ó có X câu d̄úng thı̀ sô´ câu
´ ´
, , , , ,
tra lòi d̄úng bă` ng thu. c lu. c cua hoc . sinh là:
AX N
F = −
A−1 A−1
và sô´ câu d̄oán mò là
N −X
W = .
A−1
, , ,
Nêú môt . d̄ê` thi có 60 câu có 4 lu. a chon . và môt. hoc
. sinh tra lòi
, , ,
hê´t tâ´t ca các câu, trong d̄ó có 50 câu d̄úng, khi d̄ó sô´ câu tra lòi d̄úng
, , , , ,
bă` ng thu. c lu. c cua sinh sinh là 47 câu hoac .̆ hon và sô´ câu d̄úng nhò
d̄oán mò, tôí d̄a là 3 câu.
, , , , , ,, ,
Vı̀ vây,
. d̄ê giam thiêu, anh huong cua viêc . d̄oán mò d̄êń viêc . d̄ánh
, , ` ´
giá chı́nh xác thu. c lu. c cua hoc . sinh, m ỗi d̄ê thi tră c nghi êm
. nên có
, ,, ,
khoang 50 – 60 câu và mỗi câu nên có 4 phuong án lu. a chon. .
, ,
4.5. Ðô. tin cây
. cua d̄ê` thi – kiêm tra
, , ,
. , là d̄iêù kiên
Ðô. tin cây . , câ`n cua các d̄ê` thi – kiêm tra d̄ê d̄ánh giá chı́nh
,
, ,
xác kê´t qua hoc . tâp. cua hoc . sinh có năng lu. c tô´t hon phai d̄at
. sinh: hoc .
, ,
4.6. Tı́nh giá tr.i cua d̄ê` thi – kiêm tra 57
,, , , , , , ,
d̄uo. c kê´t qua cao hon. Ðô. tin cây . , có thê tăng lên nhò bô sung nhũng
, ,
câu hoi d̄ô`ng nhâ´t (tăng d̄ô. dài cua d̄ê` thi) hay tăng d̄ô. phân biêt . cua
,
các câu hoi.
, , , ,,
Ðê` tră´ c nghiêm . cao hon d̄ê` tu. luân
. có d̄ô. tin cây . vı̀ giam d̄uo. c tı́nh
,
chu quan khi châ´m.
, ,
4.6. Tı́nh giá tr.i cua d̄ê` thi – kiêm tra
, ,,
Ðê` thi – kiêm tra có giá tr.i cao khi giúp chúng ta d̄at d̄uo. c muc . d̄ı́ch
, , , , , , .
`
cua kỳ thi – kiêm tra. Ðê thi – kiêm tra phai d̄am bao công bă` ng và d̄ai .
` ` , , ,
diên. cho nôi dung câ n d̄ánh giá. Ðê t u lu ân làm trong m ôt gi ò d̄ê d̄ánh
,. , . . ,.
giá kê´t qua hoc . tâp . môt . hoc ., kỳ cua hoc . sinh không thê, bao quát toàn
,, , ,
bô. chuong trı̀nh nên có thê có nhũng sai lêch . không nho. Ðê` thi – kiêm
, , , ,
tra gô`m nhiêù câu hoi tu. luân . ng, ă´ n hay dang . d̄iê`n khoang trôńg có thê
, ,, , , ,
giúp d̄ê bao quát chuong trı̀nh o mu. c d̄ô. rông . hon. Ðê` tră´ c nghiêm . 50
, ,,
– 60 câu làm trong môt ´
. tiêng có thê bao quát toàn bô. chuong trı̀nh và
, ,
cho phép d̄ánh giá chı́nh xác hon d̄ê` tu. luân. .
, , , ,
`
Ðê thi – kiêm tra phai có kha năng d̄ánh giá hoc . sinh theo các múc
, , , , ,,
nhân . thúc tù thâ´p d̄êń cao. Trái vói d̄.inh ,
kiêń cua nhiêù nguòi, d̄ê` tră´ c
,
, ` , ,
nghiêm . cũng nhu d̄ê tu. luân . d̄êù, có thê dùng d̄ê d̄ánh giá các múc nh,ân .
, , , , ,
thúc tù múc thâ´p (nhân ., biê ´t, hiê u) d̄ê ń c ác m ú c cao nhu phân tı́ch, tô ng
, , , ,
ho. p, d̄ánh giá. Kê´t qua châ´m d̄iêm cua hai dang . thúc d̄ê` thi cho cùng
,, ,
môt . nôi. ,dung câ`n d̄ánh giá, có, m ,, .
ôt môí tuong quan chat .̆ chẽ vói nhau
,
vı̀ thê´ ca hai dang . thúc có thê su dung . thay thê´ nhau.
, , , ,
4.7. Su. phúc tap
. c ua viêc
. châ´m d̄iêm
, , ,
Châ´m d̄iêm là môt . viêc
. làm khá phúc tap, . gây nhiêù tranh cãi vı̀ có thê
,, , ,, ,, ,,
phu. thuôc . nhiê`,u vào nguòi châ´m. Ðê` tu. luân . thuòng su dung . phuong
, , , ,
pháp châ´m d̄iêm theo d̄áp án hoac .̆ theo thang uóc luo. ng nên vẫn phu.
` ,, ´ , , ,,
thuôc. nhiê u v ào ngu ò i châ m. C ùng môt. bài làm nhung ,nhũng nguò,i
, ,
châ´m khác nhau hoac .̆ c,ác truòng châ´m khác nhau có thê cho kê´t qua
, , , , ,, ,, ,
khác nhau. Viêc . cho d̄iêm các d̄ê` tu. luân . có thê b.i anh huong boi chũ
, , ,
viê´t cua hoc . sinh, d̄ô. dài , cua câu, văn, phong cách ,viê´t, gi,ói tı́nh. . .
, ,,
Trong môt . lóp hoc, . tı́nh chu quan cua giáo viên không anh huong nhiêù
, , ,
d̄êń su. công bă` ng khi châ´m các bài làm cua hoc . sinh. Nhung trong
, ,
các kỳ thi có qui mô lón, d̄iêù d̄ó có thê dẫn d̄êń viêc . thiêú công bă` ng
,, ,, , , , ,
. hiêu
. qua dang
,
nghiêm trong. . Ðac . , trong các kỳ tuyên sinh, tı́nh thiêú khách quan
.̆ biêt,
trong châ´m thi có thê làm cho nhiêù hoc . sinh b.i thi, êt . thòi. Trong khi
, ,
` ´
d̄ó, các d̄ê thi trăc nghiêm ´ `
. có thê châm băng cách su dung . khoá (key),
, ,
phiêú châ´m hay máy quét quang hoc . nên râ´t khách quan v à d̄am bao
, , , ,, ,,
công bă` ng cho hoc . sinh; d̄ô`ng thòi có thê giam d̄uo. c sô´ nguòi tham gia
,, , ,
châ´m, han . chê´ d̄uo. c tiêu cu. c và rút ngă´ n thòi gian châ´m.
, ,
Ðúng trên góc d̄ô. châ´m d̄iêm các bài thi trong các kỳ thi qui mô
, , , ,
lón thı̀ các d̄ê` tră´ c nghiêm. có uu thê´ hon d̄ê` tu. luân. .
,
4.8. Ðô. phúc tap., khi phân tı́ch và d̄ánh giá câu
,
hoi thi – kiêm tra
, ,
Phân tı́ch và d̄ánh giá các câu hoi thi – kiêm tra là môt
, , .
viêc. râ´t câ`n
, ,, , ,
thiê´t nhung còn ı́t d̄uo. c quan tâm o nhiêù noi. Hâu . qu a l à c ác kỳ thi sau
,, , , , ,
vẫn thuòng lap .̆ lai . nhũng sai lâ`m cua các kỳ thi truóc d̄ó. Viêc . phân
, , , ,, ,
tı́ch, d̄ánh giá các câu hoi sẽ giúp chúng ta hiêu rõ hon châ´t luo. ng cua
,, , , , ,
d̄ê` thi và châ´t luo. ng cua hoc . sinh. Tuy nhiên, múc d̄ô. phúc tap . cua viêc .,
, ,
phân tı́ch, d̄ánh giá các câu hoi phu. thuôc . nhiê ù v ào d ang
. th úc câu h oi
, , ,,
d̄uo. c su dung . trong kỳ thi.
, ´ , ,
Thu. c tê cho thâý râ´t khó phân tı́ch và d̄ánh giá các câu hoi tu. luân. .
, , ,
Râ´t khó d̄ánh giá d̄ô. khó cua các câu hoi này, khó xác d̄.inh nhũng câu
, , , , ,, , ,
tu. luân . , mo hô` d̄ê loai . bo hoac .̆ sua chũa chúng. Trong, khi d̄ó, vói các
câu hoi tră´ c nghiêm . d̄ã có khá nhiêù phâ`n mê`m d̄ê phân tı́ch d̄ánh
, , ,, ,,
giá. Nhò d̄ó, các câu hoi tră´ c nghiêm
, ,, . thuòng xuyên d̄uo. c nâng cao châ´t
,, , ,, , ,,
luo. ng, loai . bo hoac .̆ sua chũ, a d̄uo. c nhũng câu, thiêú rõ ràng, nâng d̄uo. c
d̄ô. tin cây . và tı́nh giá tr.i cua các d̄ê` thi – kiêm tra.
,,
Do không chú ý d̄êń viêc . phân, tı́ch d̄ê` thi, không có thu nghiêm .
,, ,
truóc khi thi nên môt . sô´ d̄ê` thi – kiêm tra quá dễ hoac .̆ quá khó so vói
, , , ,
năng lu. c cua hoc . sinh. Ðê` quá dễ dẫn d̄êń kê´t qua làm bài cua hoc ., sinh
´
quá tôt nên b.i xã hôi phê phán là chay . theo thành tı́nh, không phan ánh
, , , . , ,
d̄úng thu. c lu. c cua hoc . sinh. Ðê ` qu á kh ó dẫn d̄ê ´ n kê ´t qu a làm bài cua
,,
hoc. sinh quá kém nên b.i xã hôi . phê phán là châ´,t luo. ng giáo d,uc . thâ´p.
, ,
Tuy nhiên, d̄ánh giá châ´t luo. ng giáo duc . , mà chı nhı̀n vào d̄iêm sô´ là
cách d̄ánh giá rât thiêu chı́nh xác vı̀ d̄iêm sô´ phu. thuôc
´ ´ . râ´t nhiê ù vào
, , , , , ,
d̄ô. khó cua d̄ê` thi và tı́nh chu quan cua nguòi châ´m. Không thê so sánh
,
kê´t qua hai kỳ thi khác nhau khi các d̄ê` thi d̄ó có d̄ô. khó khác nhau.
, , ,,
Thâm . chı́, cùng môt . d̄ê` thi nhung do nhũng nguòi châ´m khác nhau cũng
, , ,
4.8. Ðô. phúc tap . khi phân tı́ch và d̄ánh giá câu hoi thi – kiêm tra 59
, ,
dẫn d̄êń kê´t qua khác nhau. Gâ`n d̄ây môt sô´ tác gia dùng các biêù d̄ô`
, , , ,. , ,,
phân bô´ kê´t qua d̄iêm cua hoc . sinh d̄ê mô ta châ´t luo. ng, giáo duc . là,
´ ´ , , , ´ ` ´
thiêu thuyêt phuc. . Nhũng vı́ du. duói d̄ây cho thây các biêu d̄ô kêt qua
, , ,
phu. thuôc . v ào d̄ ô. kh ó c ua d̄ê` (túc là thang d̄o) nhu thê´ nào.
, ,, ,
Gia su chúng ta dùng môt . d̄ê` thi bao gô`m các câu hoi d̄ánh giá 6
, , , , , , ,
múc nhân . thúc cua hoc . sinh theo thang nhân . thúc cua Bloom (tù múc
, , , ,
nhân . biê´t d̄êń múc d̄ánh ,
giá) và kê´t qua cho thâý năng lu. c cua hoc
, . sinh
,, ´ ` ,
d̄uo. c phân bô theo biêu d̄ô có dang . hı̀nh chuông chuân nhu trong Hı̀nh
, , , ,
2a. Ðô. khó cua d̄ê` thi nă` m giũa múc áp dung . và múc phân tı́ch trong
,, , ,
thang Bloom. 50% hoc . sinh d̄ã vuo. t qua yêu câù cua d̄ê` thi (có năng lu. c
, ,
cao hon múc áp dung). .
, , ,
`
Ðê thi trong Hı̀nh 2b quá dễ so vói kha năng cua hoc . sinh. Ðê` thi
, , , , , ,
này chı bao gô`m các câu hoi d̄ê d̄ánh giá 4 múc nhân . thúc cua hoc ., sinh
, , ,,
tù nhân ´ ´
. biêt d̄ên phân, tı́ch. Yêu câu cua d̄ê , thi là hoc ` ` . sinh phai vuo. t
, , , ,
qua múc nhân . thúc hiê u trong thang Bloom. o d̄ây không có nhũng câu
, , , , ,, , , ,
hoi khó và râ´t khó d̄ê d̄ánh giá nhân . thúc cua hoc . sinh o múc tông ho. p
, , ,
và phân tı́ch. Kê´t qua d̄ánh giá cho thâý, mac .̆ dù có 80% hoc . sinh vuo. t
, , , , , ,
yêu câù cua d̄ê` thi nhung chı có 50% hoc . sinh có năng lu. c cao hon múc
,
nhân . thúc áp dung. .
, , , ,
Trong Hı̀nh 2c d̄ê` thi quá khó so vói kha năng cua hoc . sinh và chı
, , , , ,
nhă` m d̄ánh giá các múc nhân . , thúc, úng dung, . phân tı́ch, tông ho. p và
, ,
sáng tao, . không có các câu hoi d̄ê d̄ánh giá các múc nhân . thúc nhân .
, , , , , ,
biê´t và hiêu. Hoc ., sinh phai có năng lu. c cao hon múc nhân . thúc phân
, ,, , ,
tı́ch mói có kha năng vuo. t qua yêu câù cua d̄ê` thi. Kê´t qua d̄ánh giá
, , ,
cho thâý mac .̆ dù chı có 20% hoc . sinh có kha năng d̄ó, nhung cũng cho
, ,
thâý 50% hoc . sinh có múc nhân . thúc áp dung. .
, , ,
Nhũng vı́ du. trên cho thâý mac .̆ d ù n ăng lu. c cua hoc . sinh không,
, , ,
thay d̄ôi nhung vói các d̄ê thi có d̄ô. khó khác nhau d̄ã cho các kê´t qua
`
,, , , ,
khác nhau: sô´ hoc . sinh d̄at . hoac .̆ vuo. t, yêu câù cua 3 d̄ê` thi theo ,thú tu.
,, , ,
là: 50, 80 hay 20%. Tuy nhiên, trong ca ba truòng ho. p, năng lu. c cua hoc .
` ´ , , ,
sinh không phu. thuôc . v ào d̄ê thi (sô h oc
. sinh c ó n ăng l u
. c cao ho n m ú c
, ,
nhân . thúc hiêu là 80%, áp dung . là 50% và phân tı́ch là 20%). Vı̀ thê quan ´
,, ,, ,
niêm . cho r `
ă ng l àm d̄u o. c 50% d̄ê ` thi là d̄at . yêu câù (d̄uo. c 5/10 d̄iêm) là
,,
môt ., quan
,
niêm . thiê´,u công bă` ng. Gâ`n d̄ây, ,môt . sô´ nguòi d̄ã so sánh kê´t,
,
qua cua kỳ thi tuyên sinh d̄ai . hoc . – cao d̄ăng vói kỳ thi tô´t nghiêp . phô
,
thông trung hoc . là môt . so ,sánh, khâp . kh ễnh. Nêu chı vı̀ con sô´ 13,7%
´
, , , ,,
hoc. sinh du. thi d̄at . 15/30 ,d̄iêm tro lên d̄ê phê phán châ´t luo. ng hoc . sinh
, ´ , `
du. thi quá thâp thı̀ d̄ó chı là môt . các nhı̀n nhân . quá mo hô.
,, ,, , , , ,
. hiêu
. qua dang
,
Các nhà giáo, các nhà quan lý giáo duc
, , . câ`n ,
thôńg nhâ´t ră` ng muc .
,
d̄ı́ch cho d̄iêm trong các kỳ thi – kiêm tra chı là thú yêú; muc . d̄ı́ch
, ,,
chı́nh là cung câ´p thông tin chı́nh xác vê` thu. c trang . châ´t luo. ng giáo
, , , ,
duc:. hoc . sinh có nhũng kha năng gı̀ và, năng lu. c cua hoc . sinh khác
, ´ , ,, ,
nhau nhu thê nào giũa các truòng, các tınh, các khu vu. c. . .
,, , ,
Ðành ră` ng, ngày nay, các giáo viên, các truòng hoc . và ca các tô
, ,, ,, , , , ,
chúc giáo duc . o nhiêù nuóc trên thê´ giói d̄ang phai ch.iu nhũng súc ép ,
, ,
ghê góm tù phı́a hoc . ,sinh, phu. huynh và xã ,hôi . trong ,viêc . châ´m d̄iêm
, , , ,
cho hoc . sinh. Ho. phai châ´m cho hoc . sinh o múc d̄iêm cao ,hon, múc
, , ,, ,, ,
hoc . sinh thu. c su. d̄at . d̄uo. c. Chı́nh vı̀ lý do d̄ó mà các nuóc ph,ai tô chúc
các kỳ thi quôć gia (không nhâ´t thiê´t là kỳ thi cuôí câ´p) d̄ê d̄ánh giá
, , , , ,,
d̄úng thu. c trang . . và d̄ê` ra các giai pháp k.ip thòi. Ðê d̄at
giáo duc . d̄uo. c
,, ,,
d̄ô. khách quan và chı́nh xác cao, các nuóc thuòng dùng các d̄ê` thi d̄ã
,, , ,, ,, ,,
d̄uo. c chuân hoá (standadised tets), d̄ã d̄uo. c thu nghiêm . và d̄ã d̄uo. c xác
, , ,
d̄.inh d̄ô. khó. Ðiêù quan trong . cua các kỳ thi này không phai d̄ê châ´m
, , , ,, ,
d̄iêm hoc . sinh mà là dê chı ra hoc . sinh có d̄at . d̄uo. c các chuân kiêń
,
thúc theo thiê´t kê´ hay không.
4.9. Kê´t luân

.
, ,,
Nhũng phân tı́ch, so sánh o trên cho thâý:
, , , ,, , ,
- Mỗi dang. , thúc câu hoi, d̄zêù có uu nhuo. c d̄iêm riêng tuỳ theo tùng
,, , , , ,
truòng ho. p su dung . cu. thê, vı̀ vây câ`n cân nhă´ c lu. a chon dang thúc
, , . , ,, , . ,, .
thı́ch ho. p trong mỗi kỳ thi – kiêm tra d̄ê d̄at . d̄uo. c hiêu . qua su dung . cao
nhâ´t.
, ,, , ,
- Ðê` tu. luân . nên su dung . d̄ê d̄ánh giá kê´t qua hoc . tâp. , trong pham .
, ,, ,
vi nho (do ı́t nguòi châ´m), khi không có nhiêù thòi gian d̄ê làm các câu
, , ,
hoi tră´ c nghiêm . và khi câ`n d̄ánh giá kha năng diễn d̄at . cua hoc . sinh.
,, , , ,, ,
` ´
- Các d̄ê trăc nghiêm . d̄ã d̄uo. c chuân hoá, có thê su dung . d̄ê d̄ánh
, ,
giá kiêń thúc cua hoc . sinh trong quá trı̀nh giang day . các môn hoc. .
, ,, ,
- Trong các kỳ thi có qui mô lón nên su dung . d̄ê` thi tr ´
ă c nghi êm
. d̄ê
, , ,
chôńg tiêu cu. c trong khi làm bài, d̄am bao tı́nh khách quan, công bă` ng
, ,, , ,, ,,
khi châ´m. Các câu hoi tră´ c nghiêm . câ`n d̄uo. c chuân b.i kỹ, d̄uo. c thu
,, ,, , , ,
nghiêm . , truóc khi su d,ung, . nhâ´t là d̄ôí vói nhũng câu hoi nhă` m d̄ánh
, ,, ,
giá kha năng tu duy cua hoc . sinh o múc d̄ô. cao.
, , , ,,
- Không thê so sánh kê´t qua hoc . tâp . cua hoc . sinh nêú su dung . các
, ,
d̄ê` thi – kiêm tra có d̄ô. khó khác nhau. Muôń so sánh, nhâ´t thiê´t phai
4.9. Kê´t luân. 61
,, ,, , , ,
su dung . môt. d̄ê` thi chung hoac .̆ su dung . nhũng câu hoi chung d̄ê kê´t
,
nôí chúng vói nhau.
, , , ,
- Nhă` m hỗ tro. cho các giáo viên giang day . tô´t hon, câ`n thiê´t phai
, , ,,
d̄ua các kiêń thúc vê` d̄o luòng và d̄ánh giá trong giáo duc . vào các
,, ,, ,, , , ,,
chuong trı̀nh d̄ào tao . o các tru ò ng su ph am
. và d̄u a v ào các chuong
trı̀nh tâp. huâń hàng năm.
,
Tài liêu
. tham khao
1. Gronlund, N. E. (1998). Assessment of student achievement. Boston:
Allyn and Bacon.
2. Haladyna, T.M. (1994). Developing and Validating Multiple Choice

Test Items. Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale, New Jersey.
3. Hambleton, R.K. & Swaminathan, H. (1985). Item Response Theory,

Principles and Applications. Kluwer, Nijhoff Pusblishing, Boston.
4. Popham, W. J. (1998). Classroom assessment: What teachers need

to know. Boston: Allyn and Bacon.
,,
Chuong 5
, , , ,
´ ´
CHI SÔ ÐÁNH GIÁ CHÂT LUO . NG, CUA
CÁC NHÀ TOÁN HOC ´
. ISI VÀ CHI SÔ H
GS. TSKH. Nguyễn Duy Tiêń

, , , ,
sách "Cuôc
. d̄òi và su. nghiêp
. cua môt . sô´ nhà toán hoc
. nôi tiêńg"
,
(Nhà xuâ´t ban Thông tin và Truyê`n thông-2016)
,
5.1. ISI và Chı sô´ H
, , , ,,
Môt . nhà khoa hoc . phai có nhũng kê´t qua khoa hoc . d̄uo. c công ,
bô´ trên
, ,
ńg nhu môt ,,
nhũng tap . chı́ có uy tı́n, giô ,, . tiê`n d̄ao ., bóng d̄á phai ghi d̄uo. c
, , , ,
nhũng bàn thă´ ng khi choi o nhũng d̄ôi . bóng nôi tiêńg., Nhung thê´ nào là,
. chı́ có uy tı́n? và thê´ nào, là ,môt
tap . nhà khoa hoc . gioi? Có cách nào d̄ê
, , ´ ´ ,
d̄ua ra nhũng con sô cu. thê d̄ê nhân
, . biêt tap . chı́ M tô´t hon tap . ,chı́ N,
,
và nhà khoa hoc . X gi oi ho n nh à khoa hoc
. Y hay không? ISI v à chı sô´ H
,, , ,
d̄uo. c xem là môt . công cu. d̄ê d̄ánh giá nhu vây. `
. Dù còn nhiêu tranh cãi,
, , ,
nhung nói chung, d̄a sô´ d̄êù thùa nhân . c ách làm này là ho. p lý, dễ tı́nh
, ,
toán và khách quan hon ca.
,, , , ,, ,
,
Duói d̄ây, chúng tôi giói thiêu
, . so luo. c vê` ISI và chı sô´ H. Muc . này
, , ,, ,,
chı bàn tói ISI và chı sô´ H trong lı̃nh vu. c toán hoc . v à d̄u o. c lu o
. c d.ich
,
tù Wikipedia:
(hp://en.wikipedia.org/wiki/Institute_of_Scientific_Information;
hp://en.wikipedia.org/wiki/H-index).
, , , , ,
Ðê thâý rõ và d̄â`y d̄u hon vê` ý nghı̃a cua ISI chúng tôi d̄ua
,
vào môt . phâ`n (quan trong
. nhâ´t) tài liêu
. cua GS. Nguyễn Văn Tuâń
(là nhà khoa hoc . y khoa chuyên vê` d.ich, tễ hoc ., và di truyê`n, loãng
,, ,
xuong và Thôńg kê, hiên . l à Gi áo su th ınh gi ang cao câ´p cua Ðai .
hoc. New South Wales, Australia (hp://nguyenvantuan.net/science/4-
science/522-chi-so-h-trong-nghien-cuu-khoa-hoc)
,,
Năm 1960, Eugene Garfield môt . nhà khoa hoc . nguòi Mỹ thành lâp .
, ´
Viên. Thông tin Khoa h oc
. vói tên g oi
. tiê ng Anh là Institute for Scientific
,,
Information (ISI). Sau d̄ó, năm 1992 ISI d̄uo. c Công ty Thomson Scientific
& Healthcare mua lai, . và hiên . nay, Thomson Scientific & Healthcare là
,
5.1. ISI và Chı sô´ H 63
, ,,
môt . công ty con cua Thompson Reuters Corporation. Ngày nay, ISI d̄uo. c
, 1
goi. là Thomson ISI, hoac .̆ ISI vói trang Web of Knowledge . ISI cung câ´p
, ,
d.ich vu. tra cúu, truy câp và phân tı́ch thông tin vê môt ` ´
. ân phâm khoa
, . ,
hoc,
. d̄ac
.̆ bi êt
. l à ch ı sô ´ trı́ch d ẫn (citation indexing), m ôt
. , lı̃nh vu. c mà
, ,, ,
Garfield d̄i tiên phong. Nó duy trı̀ co so dũ liêu . trı́ch dẫn cua hàng ngàn
` , ,
tap
. chı́ chuyên ng ành, bao gô m ho n 14.000 các tap
. chı́ vê` khoa hoc tu
, ,, , , . .
nhiên, khoa hoc . xã hôi, . nghê. thuât . , và nhân văn. Co so dũ liêu . nôi tiêńg
, ` , ´
và lâu d̄òi vê chı sô trı́ch dẫn cua ISI là Science Citation Index (SCI),
Science Citation Index Expanded (SCIE), Social Sciences Citation Index
(SSCI) và Arts and Humanities Citation Index (AHCI).
Bı̀a Thông báo Trı́ch dẫn Tap

. chı́ 2010
, ,, , , ,,
Co so dũ liêu. này cho phép môt . nhà nghiên cúu xác d̄.inh d̄uo. c môt . bài
,, ,,
báo có d̄uo. c liêt. kê trong danh s ách ISI hay không, c ó d̄u o
. c trı́ch dẫn
, , , , ,, ,,
không, hon nũa còn có thê tı̀m hiêu d̄uo. c bài báo nào d̄uo. c trı́ch dẫn
,, , ,,
thuòng xuyên nhâ´t, nhũng ai d̄ã trı́ch dẫn chúng... Tóm lai . , ISI d̄uo. c chia
,
thành 2 loai. ,là SCI (chı sô´ trı́ch dẫn khoa hoc). và SCIE, (chı sô´ trı́ch dẫn
, ,
khoa hoc. mo rông). . Tâ´t nhiên là tap . SCI phai tô´t hon tap
. chı́ thuôc . chı́
thuôc
. SCIE.
,
Chı sô´ trı́ch dẫn khoa hoc
. SCI
(Science Citation Index)
, ,
Chı sô´ này lâý sô´ liêu. cua trên 3765 tap . chı́ khoa hoc . và kỹ thuât
. hàng
, , , ,,
d̄âù thê´ giói gô`m 100 lı̃nh vu. c nhă` m cung câ´p cho nhũng nguòi nghiên
, ,
cúu, các nhà quan lý và sinh viên môt
, ,, . cách tiê´p cân. nhanh, có tác
, ` ` 2.
dung
. tó i thông tin vê tiê u s u v à trı́ch dẫn m à ho. câ n tı̀m
1 , , ,,
Trang Web này phai mâ´t tiê`n mói vào d̄uo. c.
2
hp://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-bin/jrnlst/jlresults.cgi?
PC=K&mode=print
,, , ,,
64 Chuong 5. Chı sô´ d̄ánh giá châ´t luo. ng...
, ,,
Chı sô´ trı́ch dẫn khoa hoc
. mo rông
. SCIE
(Science Citation Index Expanded)
, ,
Chı sô´ này lâý sô´ liêu . cua trên 8573 tap . chı́ khoa hoc . và kỹ thuât . tô´t
, , , , , 3
cua thê´ giói bao gô`m 150 lı̃nh vu. c vói cùng muc . d̄ı́ch nhu SCI . Ban . có
, ,, , ,
thê tı̀m d̄uo. c các chı sô này tai ´ . d̄.ia chı Web of Science.
, , ,
´
Vói các chı sô này ban . có thê:
, , , ,, , ,
1. Tı̀m nhũng bài báo có anh huong lón tù các tap . chı́ quan trong .
,, ,
d̄ã d̄uo. c d̄iêm báo (peer-reviewed, influential journals);
, , ,
2. Tı̀m nhũng kê´t qua liên quan trong các lı̃nh vu. c mà ban . quan
tâm;
, , , , , ,
3. Theo dõi k.ip thòi su. tiêń triên mói nhâ´t trong lı̃nh vu. c cua ban, .
,
giúp ban . nghiên cú u th ành công;
,, , ,, , , ,
4. Nhân . dang . d̄uo. c nhũng nguòi ho. p tác tô´t vói chı sô´ trı́ch dẫn có
ý nghı̃a.
, ,, ,
Viêc. liêt
. kê vào trong danh sách cua ISI d̄uo. c xem nhu là môt . tiêu
, ,
` ´ , , `
, , ,, ,
chuân quan trong d̄ê d̄ ánh giá vê châ t lu o ng v à tâ m anh hu o ng cua
,, . ,
.
môt . tap . chı́. O Viêt ., Nam, Quỹ Phát ,triên Khoa hoc . và Công nghê. Quôć
,
gia (NAFOSTED) su dung . tiêu chuân có công trı̀nh d̄ăng trên các tap .
,, , , ,
´
chı́ d̄uo. c ISI thông kê nhu là môt . tiêu chı́ cúng d̄ê quyê´t d̄.inh, viêc . , tài
, , , ,
tro. nghiên cúu cho môt . nhà khoa hoc. . Hon nũa, khi châ´m d̄iêm d̄ê xét
, , ,,
phong giáo su hay phó giáo su, năm 2011 Hôi . d̄ô`ng Hoc . hàm Nhà nuóc
ngành Toán d̄ã dùng tiêu chı́ sau:
,
1) Mỗi bài trong tap . chı́ thuôc . danh muc . SCI tôí d̄a là 2 d̄iêm;
,
2) Mỗi bài trong tap . chı́ thuôc . danh muc . SCIE tôí d̄a là 1,5 d̄iêm;
3) Mỗi bài trong tap
. chı́ Acta Mathematica Vietnamica, Vienam Jour-
nal of Mathematics hoac
, . chı́ quôć tê´ không thuôc
.̆ các tap . SCI hay SCIE
´
tôi d̄a là 1 d̄iêm;
, ,
4) Mỗi bài trong các tap. chı́ khoa hoc. câ´p quôć gia (kê ca Tap . chı́
,
Khoa hoc . cua ÐHQG Hà Nôi, ´ ` ´
. ÐHQG Thành phô Hô Chı́ Minh) tôi d̄a là 0,75
,
d̄iêm;
, ,,
5) Mỗi bài trong các tap
, . chı́ Khoa hoc
. cua các truòng d̄ai . tôí d̄a
. hoc
là 0,5 d̄iêm;
,, , ,, , ,
6) Các truòng ho. p khác sẽ do nguòi thâm d̄.inh hô` so d̄ê` xuâ´t và Hôi
.
3
hp://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-bin/jrnlst/jlresults.cgi?
PC=D&mode=print
,
5.2. Chı sô´ IF 65
d̄ô`ng quyê´t d̄.inh.

, ,
Tuy nhiên, theo ý kiêń cua môt . sô´ cá nhân mà tôi tham khao (trong,
,
d̄ó có GS. Vũ Hà Văn, GS. Louis Chen) thı̀, d̄a sô´ các nhà toán hoc . o
, , , ,
châu Âu hay Mỹ, Nhât . Ban không quan tâm tói ISI. Nhung phâ`n lón các
, ,
. chı́ châ´t luo. ng, tô´t d̄êù nă` m trong danh sách
tap
,,
ISI. Và dı̃ nhiên, phâ`n
, ,
, ´ ` ´ ,,
lón các công bô cua hâu hêt các nhà toán hoc . o các nuóc phát triên kê
trên d̄êù nă` m trong danh sách này.
,
ISI cũng xuâ´t ban báo cáo trı́ch dẫn hàng năm vê` danh sách hê.
, ,
,, ,
sô´ anh huong (Impact Factor) cua các tap . ,chı́ mà nó theo dõi. Trong
` ´
, , ,,
công
. d̄ông khoa hoc, . dù hê. sô anh huong cua tap . chı́ d̄óng môt . vai trò
, , ,
to lón nhung vẫn gây ra nhiêù tranh cãi trong viêc . xác d̄inh
. th ành tu. u
, ,
nghiên cúu cua môt . nhà khoa hoc. .
,
5.2. Chı sô´ IF
,
Hê. sô´ này tı́nh theo công thúc IF = A/B, trong d̄ó B là sô´ các bài báo
,
mà tap. chı́ công bô´ trong 2 năm liên tiê´p , gâ`n nhâ´t, và A là tông sô´ ,lâ`n
,, ,
các bài này d̄uo. c trı́ch dẫn theo dũ liêu
. cua ISI. Chăng han,
. trong bang ,
5.1 là 10 tap
. chı́ Toán hoc ´
. xêp hang. ´
cao nhât theo Impact Factor (IF) cua
năm 2006.
,
Bang 5.1: IF năm 2006
,
Thú hang
. Tap
. Chı́ 2006 Impact Fact
1 J. Amer. Math. Soc. 2, 55
2 Annals of Mathematics 2, 43
3 Bull. Amer. Math. Soc. 2, 39
4 Comm. Pure Appl. Math. 2, 03
5 Inventiones Mathematicae 1, 66
6 J.Eu. Math. Sci. 1, 49
7 Duke Mathematical J. 1, 41
8 Publ. Mathematiques 1, 35
9 Acta Mathematica 1, 33
10 Geometry & Topology 1, 27
, ,, ,
IF cua 2006 d̄uo. c tı́nh nhu sau:
A
IF2006 (M ) = ,
B
, , ,,
trong d̄ó A là tông sô´ tâ´t ca các bài hiên tai có trı́ch dẫn các bài d̄uo. c
, . ,. ,, ,
công bô´ trong tap . chı́ M trong khoang thòi gian 2 năm truóc 2006 (túc
,, , ,,
, ,,
. chı́ M công bô´
là, 2005 và 2004), còn B là tông sô´ các bài d̄uo. c tap
,
trong cùng thòi gian. Câ`n chú ý khi tra ISI:
,, ,
. d̄uo. c chia thành 3 lı̃nh vu. c: Toán hoc
1. Toán hoc . (Mathematics),
,
Toán úng dung
. (Applied Mathematics) và Thông kê & Xác suâ´t (Statistics
´
& Probability).
,
,
Thú hang
. Tap
. Chı́ 2008 Impact Fact
1 Econometrica 3, 87
2 Boiostatistics 3, 39
3 J. Royal Stat. Soc. B 2, 84
4 Annals of Applied Statistics 2, 45
5 J. Am. Stat. Assoc. 2, 39
6 Annals of Statistics 2, 31
7 Stat. Meth. Med. Res. 2, 18
8 Statistical Science 2, 14
9 Statistics in Medicine 2, 11
10 Biometrics 1, 97
, , ,
2. IF thay d̄ôi theo thòi gian, vı̀ thê´, có môt
. sô´ tap
. chı́ có thê năm
,
này nă` m trong danh sách thuôc. ISI, năm sau không còn thuôc . ISI nũa
, , ,
(nêú IF giam) và có môt. sô´ tap
. chı́ có thê năm nay chua nă` m trong ,
danh sách thuôc. ISI, năm sau sẽ thuôc. ISI (nêú IF tăng lên). Xem 2 bang
5.2 và 5.3.
,
,
Thú hang
. Tap
. chı́ 2004 Impact Fact
1 Bioinformatics 5, 74
2 J. Computational Bio. 3, 24
3 J. Royal Stat. Soc. B 2, 69
4 Stat. Meth. Med. Res. 2, 58
5 Biosttitics 2, 54
6 J. Chenometrics 2, 39
7 Econometrica 2, 16
8 J. Am. Stat. Assoc. 1, 98
9 Annals of Statistics 1, 63
10 Statistica Sinica 1, 55
,
. vào sô´ các trı́ch dẫn, nên các tap
3. Vı̀ IF phu. thuôc . chı́ cua Liên
,
Xô4 có IF thâ´p (do tiêńg Nga ı́t thông dung. hon tiêńg Anh), mac.̆ dù,
4
Nay là Liên bang Nga
,
5.2. Chı sô´ IF 67
, , ,
theo tôi, d̄ó là nhũng tap
, . chı́ tô´t, xúng d̄áng có thú hang . cao trong danh
sách cua ISI.
, ,
4. Ca hai tap . chı́ vê` Toán cua Viêt . Nam: Acta Mathematica Vietnam-
, ,
ica và Journal of VietNam Mathematics chua bao giò thuôc . vào danh
sách ISI.
,
,
Trong bang 5.2 và 5.3 là 10 tap . chı́ hàng d̄âù (top ten) xê´p theo IF
cua Thôńg kê & Xác suâ´t năm 2008 và 2004.
, , , , ,
(Hãy so sánh d̄ê thâý su. thay d̄ôi vê` thú hang . trong vòng 4 năm cua
các tap. chı́ top ten vê` Thôńg kê & Xác suâ´t).
, ,
Du. a vào hai bang 1.2. và 1.3., dễ dàng thâý ră` ng: Các tap . chı́ lý
, ,
´ ` ´
thuyêt hàng d̄âu cua Xác suât nhu Annals of Probability, J. Theory of
, ,
Probability không nă` m trong top ten cua lı̃nh vu. c Statistics & Probability;
, ,
trong khi d̄ó các tap . chı́ úng dung . vê` Thôńg kê lai. có thú hang
. cao.
, , ,
Theo sô liêu´ ´
. thông kê cua bang 1.1., 1.2., 1.3. ta có thê thây hê. sô´ IF
´
, , , ,
cua các tap . chı́ vê` toán là râ´t thâ´p so vói hê. sô´ IF cua nhiêù lı̃nh vu. c
khác.
,,
Huóng dẫn cách tı̀m các tap . chı́ Toán hoc . thuôc . danh sách SCI:
,, , ,
1. Mo d̄uòng link
hp://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-bin/jrnlst/
jloptions.cgi?PC=K
2. Chon. “View Subject Category”. Sau d̄ó ban . thâý Select a category..
3. Chon. muc . ban . câ`n tı̀m theo các danh muc: . Mathematics; Mathemat-
ics, applied Staistics & Probability.
,,
Huóng dẫn cách tı̀m các tap . chı́ Toán hoc . thuôc . danh sách SCIE:
,, , , ,,
Hoàn toàn tuong tu. vói d̄uòng linh:
hp://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-
bin/jrnlst/jlsubcatg.cgi?PC=D
, ,,
Vı́ du,
. vói d̄uong link:
jlresults.cgi?PC =K&SC=XY
Ta có danh sách 37 Tap . chı́ Thôńg kê & Xác suâ´t thuôc
. SCI, theo
, ,
thú tu. A, B, C (tı́nh d̄êń năm 2010).
,,
Dùng d̄uòng link:
jlresults.cgi?PC=D&SC=XY
,,
Ta tı̀m d̄uo. c danh sách 116 tap. chı́ Thôńg kê & Xác suâ´t thuôc
. SCIE
, ,
theo thú tu. A, B, C (tı́nh d̄êń năm 2010).
,, , ,,
, ,,
Vói d̄uòng link:
jlresults.cgi?PC=D&SC=PQ
,, , ,
Ta d̄uo. c danh sách 291 tap
. chı́ Toán hoc
. thuôc
. SCIE, theo thú tu. A,
B, C (tı́nh d̄êń năm 2010).
,
5.3. Chı sô´ H
,, ,, , ,,
O d̄ây chúng tôi quy uóc cum
, .
tù "Tap . chı́ quôć tê´" là các tap . chı́ d̄uo. c
,
liêt. kê trong, danh sách cua ISI và "Bài báo khoa hoc" . , là nhũng bài báo
, ,,
nguyên thuy d̄ăng trên các tap . chı́ này, chú không kê, d̄êń các tóm luo. c
,
nghiên cúu hoac .̆ các báo cáo tai . các hôi . ngh.i, hôi . thao khoa hoc. .
,, , , , ,,
Truóc d̄ây, d̄ê d̄ánh giá thành qua cua môt . nh à khoa h oc, ta thuòng
, , , , . , ,, ,
du. a vào sô´ luo. ng bài báo khoa hoc . d̄ã công bô´ và hê. sô´ anh huong cua ,
tap
. chı́ khoa hoc . mà nhà khoa hoc . d̄ã công bô´, bài báo khoa hoc . cua ,
, , ,,
mı̀nh. Ði sâu hon nũa, nguòi ta còn chú ý d̄êń tông sô´ lâ`n trı́ch dẫn cua
, ,
các bài báo d̄ã công bô´. Tuy nhiên, thu. c tê´ cho thâý, các tiêu chuân này
, ,,
vẫn có môt . sô´, han . chê´. Cu. thê, ai cũng biê´t ră` ng sô´ luo. ng bài báo khoa
,, ´ ,, , ´
, , ,, ,
hoc . không ph an ánh d̄u o. c châ t lu o. ng nghiên c ú u, h ê. sô anh huong cua
, , ,, , , ,
tap
. chı́ thı̀ lai . chı phan ánh châ´t, luo,. ng tap . chı́ chú không hăn là phan
,,
ánh châ´t luo. ng bài báo. Ngay ca tông sô´ lâ`n trı́ch dẫn cũng có khiê´m
, ,,
khuyê´t riêng. Có nhũng nhà khoa hoc . có môt . vài công trı̀nh d̄uo. c trı́ch
, ,
dẫn râ´t nhiêù lâ`n, nhung d̄ai . d̄a sô´ lai . không ai trı́ch dẫn. Vı̀ vây, . chı sô´
, ,, ,, ,
trı́ch dẫn không phan ánh d̄uo. c châ´t luo. ng cua bài báo d̄ó. Năm 2005,
, , , , ,
nhà vât . lý Jorge Hirsch d̄ua ra môt . chı sô´ mói d̄ê d̄ánh giá thành qua
, , ,
cua môt . nhà khoa hoc, . d̄ó là chı sô´ H. Chı sô´ H trong tiêńg Anh ,còn
,, , ,
d̄uo. c biê´t d̄êń vói các tên nhu Hirsch Index hay Hirsch Number. Chı sô´
,, ,
H d̄uo. c tı́nh toán du. a vào sô´ công trı̀nh công bô´ và sô´ lâ`n trı́ch dẫn.
, , ,, , , , ,, ,
Muc . tiêu cua chı ,sô´ H là d̄o luòng múc d̄ô. anh huong ,
tı́ch lũy cua môt
, .
,, ,
nhà khoa hoc. . Chı sô´ H d̄uo. c d̄.inh nghı̃a nhu sau: Ch ,
ı sô´ H cua môt . nhà
khoa hoc . là H công trı̀nh trong sô´ N công trı̀nh cua nhà khoa hoc . d̄ó
,, ,, ,,
d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t là H lâ`n và (N - H) d̄uo. c trı́ch dẫn duói H lâ`n. Nói
,
môt . cách khác, nêú môt . nhà khoa hoc . có chı sô´ H = 10 có nghı̃a là nhà
, , ,,
khoa hoc . này có 10 công trı̀nh nghiên cúu vói mỗi công trı̀nh d̄uo. c trı́ch
, ,
dẫn ı́t nhâ´t là 10 lâ`n. Nhı̀n qua d̄.inh nghı̃a trên cua chı sô´ H, ta dễ dàng
, , , ,
thâý ră` ng d̄ây là môt . chı sô´ phan ánh thành qua tı́ch lũy cua môt . nhà
khoa hoc. .
, , ,
Chı sô´ H cua môt . sô´ nhà khoa hoc . nôi tiêńg:
,
5.3. Chı sô´ H 69
Vât
. lý
Ed Wien (Princeton): 110
Martin Cohen (Berkeley): 94
Philip Anderson (Princeton): 91
Manuel Cardona (Max Planck): 86
Frank Wilczek (MIT): 68
Hóa hoc
.
George Whitesides (Harvard): 135
Elias James Corey (Harvard): 132
Martin Karplus (Harvard): 129
Alan Heeger (California): 114
Kurt Wurthrich (Switzerland): 113
Khoa hoc
. Máy tı́nh
Hector Garcia Molina (Stanford): 70
Deborah Estrin (UCLA): 68
Ian Foster (Illinois): 67
Sco Shenker (Berkeley): 65
Don Towsley (Massachuses): 65
Jeffrey Ullman (Stanford): 65
, , ,
Chı sô´ H không có nhũng khiê´m khuyê´t mà các chı sô´ khác gap .̆
, , , , ,
phai. Chăng han . nhu môt . nhà nghiên cúu có thê công bô´ hàng trăm
, , , ,,
âń phâm khoa hoc, . nhung trong sô´ này chı có môt . sô´ ı́t d̄uo. c trı́ch
, , , , ,
dẫn thı̀ chı sô´ H vẫn không cao. Có thê nói ră` ng lo. i thê´ lón nhâ´t cua
, , , , ,
chı sô´ H là nó chăng nhũng phan ánh hai yêú tô´ là tông sô´ công trı̀nh
, , ,
và tông sô´ luo. t trı́ch dẫn, mà còn quân bı̀nh hóa hai yêú tô´ này. Ngay
, , , ,, ,,
tù khi chı sô´ H ra d̄òi, có nhiêù nguòi tán thành và lâý d̄ó làm thuóc
, , , ,, , ,
d̄o thành tu. u và anh huong cua môt . nhà khoa h,oc. . Ngày nay, ngay ca
, ,
Viên. Thông, tin khoa hoc . (ISI Thomson) cũng su dung . chı sô´ H trong
, ´ ´
báo cáo cua ho. . Vói cách quy d̄.inh "tap . ,chı́, quôc tê" và "bài báo khoa
, ,
hoc"
. cua ch úng tôi trên d̄ây thı̀ c ó thê su dung Web of Knowledge
, , . ,
(hp://apps.webofknowledge.com) d̄ê tı̀m chı sô´ H cua môt . nhà khoa,
, , , ,
hoc.
. Chăng han, . nêú muôń, biê´t chı sô´ H cua Gi,áo su ,
Vũ Hà Văn, mà chı
,
gõ tù Vu, Van vào ô tác gia (author) thı̀ kê´t qua chı cho ta là GS. Vũ Hà
, ,
Văn có tâ´t ca 98 công trı̀nh khoa hoc . và chı sô´ H = 9. ,Tuy nhiên, vı̀ có
,
thê có hai nhà khoa hoc . cùng tên, hoac .̆ cách viê´t tên cua nhà khoa hoc .
,, , ,,
, ,
nhiêù khi không thôńg nhâ´t giũa các bài báo (nhâ´t là d̄ôí vói các nhà
, , , ,
khoa hoc . Nam), nên cách tı́nh chı sô´ H phai râ´t cân thân.
. Viêt . (Vê` d̄iêm
,
này, trong lı̃nh vu. c Toán hoc, . Mathscinet , (www.ams.org/mathscinet/)
, , , ,
cho ta kê´t qua chı́nh xác hon khi tra cúu tông sô´ công trı̀nh cua môt . tác
, , ´ , , ,
´
gia nào d̄ó). Trên thu. c tê, theo kêt qua cua chúng tôi tı̀m kiêm tai ´ . thòi
, ,
d̄iêm tháng 01 năm 2012, thı̀ GS. Vũ Hà Văn có tâ´t ca 101 công trı̀nh khoa
, ,
hoc. và, chı sô´ H = 13. Nhu vây,. tı́nh d̄êń tháng 01/2012, 15 công trı̀nh khoa
,, ,, ,,
hoc. cua GS. Vũ Hà Văn d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t 13 lâ`n d̄uo. c liêt
. kê duói
d̄ây, trong d̄ó d̄ac
.̆ biêt
. chú ý là công, trı̀nh: Spectra of random graphs
, , ,,
with given expected degrees, d̄ăng o PNAS USA năm 2003 vói 102 luo. t
trı́ch dẫn:
1. Title: Random matrices: The circular law Author(s): Tao Terence;
Vu Van COMMUNICATIONS IN CONTEMPORARY MATHEMATICS Volume: 10
Issue: 2 Pages: 261-307 DOI: 10.1142/S0219199708002788 Published: APR
2008 Times Cited: 24 (from Web of Science)
2. Title: On the singularity probability of random Bernoulli matrices
Author(s): Tao Terence; Vu Van JOURNAL OF THE AMERICAN MATHEMAT-
ICAL SOCIETY Volume: 20 Issue: 3 Pages: 603-628 DOI: 10.1090/S0894-
0347-07-00555-3 Published: 2007 Times Cited: 22 (from Web of Science)
3. Title: On random +/- 1 matrices: Singularity and determinant
Author(s): Tao T; Vu V RANDOM STRUCTURES & ALGORITHMS Volume:
28 Issue: 1 Pages: 1-23 DOI: 10.1002/rsa.20109 Published: JAN 2006 Times
Cited: 29 (from Web of Science)
4. Title: Long arithmetic progressions in sumsets: Thresholds and
bounds Author(s): Szemeredi E; Vu V JOURNAL OF THE AMERICAN MATH-
EMATICAL SOCIETY Volume: 19 Issue: 1 Pages: 119-169 DOI: 10.1090/S0894-
0347-05-00502-3 Published: 2006 Times Cited: 15 (from Web of Science)
5. Title: On a quarestion of Erdos and Moser Author(s): Sudakov B;
Szemeredi E; Vu VH DUKE MATHEMATICAL JOURNAL Volume: 129 Issue: 1
Pages: 129-155 DOI: 10.1215/S0012-7094-04-12915-X Published: JUL 15 2005
Times Cited: 13 (from Web of Science)
6. Title: Long arithmetic progressions in sum-sets and the number
of x-sum-free sets Author(s): Szemeredi E; Vu VH PROCEEDINGS OF
THE LONDON MATHEMATICAL SOCIETY Volume: 90 Pages: 273-296 DOI:
10.1112/S0024611504015059 Part: Part 2 Published: MAR 2005 Times Cited:
13 (from Web of Science)
7. Title: Spectra of random graphs with given expected degrees Au-
thor(s): Chung F; Lu LY; Vu V PROCEEDINGS OF THE NATIONAL ACADEMY
,
5.3. Chı sô´ H 71
OF SCIENCES OF THE UNITED STATES OF AMERICA Volume: 100 Issue:

11 Pages: 6313-6318 DOI: 10.1073/pnas.0937490100 Published: MAY 27 2003
Times Cited: 102 (from Web of Science)
8. Title: Approximating the independence number and the chromatic
number in expected polynomial time Author(s): Krivelevich M; Vu VH
JOURNAL OF COMBINATORIAL OPTIMIZATION Volume: 6 Issue: 2 Pages:
143-155 DOI: 10.1023/A:1013899527204 Published: JUN 2002 Times Cited: 28
(from Web of Science)
9. Title: Concentration of non-Lipschitz functions and applications
Author(s): Vu VH RANDOM STRUCTURES & ALGORITHMS Volume: 20 Is-
sue: 3 Pages: 262-316 DOI: 10.1002/rsa.10032 Published: MAY 2002 Times
10. Title: On the concentration of eigenvalues of random symmet-
ric matrices Author(s): Alon N; Krivelevich M; Vu VH ISRAEL JOURNAL
OF MATHEMATICS Volume: 131 Pages: 259-267 DOI: 10.1007/BF02785860
Published: 2002 Times Cited: 38 (from Web of Science)
11. Title: Random regular graphs of high degree Author(s): Krivele-
vich M; Sudakov B; Vu VH; et al. RANDOM STRUCTURES & ALGORITHMS
Volume: 18 Issue: 4 Pages: 346-363 DOI: 10.1002/rsa.1013 Published: JUL
2001 Times Cited: 23 (from Web of Science)
12. Title: New bounds on nearly perfect matchings in hypergraphs:
Higher codegrees do help Author(s): Vu VH RANDOM STRUCTURES
& ALGORITHMS Volume: 17 Issue: 1 Pages: 29-63 DOI: 10.1002/1098-
2418(200008)17:1<29::AID-RSA4>3.0.CO;2-W Published: AUG 2000 Times
13. Title: On the concentration of multivariate polynomials with
small expectation Author(s): Vu VH RANDOM STRUCTURES & AL-
GORITHMS Volume: 16 Issue: 4 Pages: 344-363 DOI: 10.1002/1098-
2418(200007)16:4<344::AID-RSA4>3.0.CO;2-5 Published: JUL 2000 Times
14. Title: Concentration of multivariate polynomials and its appli-
cations Author(s): Kim JH; Vu VH COMBINATORICA Volume: 20 Issue: 3
Pages: 417-434 DOI: 10.1007/s004930070014 Published: 2000 Times Cited:
34 (from Web of Science)
15. Title: On some simple degree conditions that guarantee the
upper bound on the chromatic (Choice) number of random graphs
Author(s): Vu VH Source: JOURNAL OF GRAPH THEORY Volume: 31
Issue: 3 Pages: 201-226 DOI: 10.1002/(SICI)1097-0118(199907)31:3<201::AID-
JGT5>3.3.CO;2-K Published: JUL 1999 Times Cited: 15 (from Web of Sci-
,, , ,,
ence)
, , ,
Chú thı́ch. Theo tôi thı̀ d̄.inh nghı̃a chı́nh xác chı sô´ H phai là: Chı sô´ H
,
cua môt . nhà khoa hoc. nói ră` ng nhà khoa hoc . này có ı́t nhâ´t H công
,,
trı̀nh mà mỗi công trı̀nh d̄ó d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t H lâ`n.
, ,
Vı́ du. nhu GS Vũ Hà Văn có H = 13, tı́nh tói tháng 1/2012, có 15 công
,,
trı̀nh khoa hoc . mà mỗi môt . cái d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t 13 lâ`n.
,, ,,
5.4. Sô´ luo. ng và châ´t luo. ng
(Nguyễn Văn Tuâń)
, , ,, , ,
Ðôí vói nhũng nhà khoa hoc . d̄ã d̄uo. c trao giai Nobel, su. d̄óng góp và
, , , , ,
thành tu. u cua ho. trong khoa hoc . râ´t khó ai châ´t vâń d̄uo. c. Nhung d̄ôí
, ,
vói 99,9% các nhà khoa hoc . chua có [hay không nă` m, trong pham . vi
, , , ,, ,
cua] giai thuong cao quı́ d̄ó, viêc . d̄ánh gi á th ành qu a c ua h o
. l à môt .
,
vâń d̄ê` d̄a chiêù kı́ch (multidimension) và phúc tap. . Ða chiêù kı́ch là
, , ,, ,, , , ,
vı̀ thành qua khoa hoc . phai d̄uo. c luo. ng hóa, nhung cũng không thê bo
,, , , ,, ,
qua châ´t luo. ng cua các công trı̀nh nghiên cúu. Vâń d̄ê` tro nên nan giai
, , ,
khi tı̀m môt . công thúc ,d̄ê quân bı̀nh giũa hai yê ú tô´ châ´t và lu,o.,ng d̄ó.
, , , ,
Trong quá khú, giói quan lı́ d̄ánh giá thành qua cua môt . nhà khoa hoc .
,, , , , ,,
thuòng chu yêú du. a vào 3 chı sô´ sau d̄ây: "Sô´ luo. ng bài báo khoa
, , , ,,
hoc công bô´; Tông sô´ lâ`n trı́ch dẫn các bài báo và hê. sô´ anh huong
,. ,,
cua tâp . san khoa hoc". . Sô´ luo. ng bài báo công bô´ trên các tâp . san quôć
´ , , , , ,, , ,
tê thuòng d̄uo. c xem là môt
, . thuóc d̄o vê su. tı́ch cu. c và năng suâ´t nghiên
`
, ,
cúu cua môt
,, . nh ,
à khoa hoc. . Câ`n nói thêm ră` ng cum . tù "tâp . san quôć
´ ,
tê" o d̄ây là chı nhũng tâp . san khoa hoc . có ban biên tâp . mà thành phâ`n
,
là các chuyên gia tù nhiêù quôć gia, có hê. thôńg bı̀nh duyêt . nghiêm
, ,, ,
chınh (Peer Review System) và d̄uo. c công nhân . trong danh sách cua
Viên . , Thông tin khoa hoc ., (Institute of Scientific Information). Theo cách
,
hiêu và các tiêu chuân này, phâ`n lón – nêú không muôń nói là hâù
, ,, , ,,
hê´t – các tap . chı́ khoa hoc . cua nuóc ta chua d̄uo. c xem là tâp
. , san
,,
´ ´ `
quôc tê. Cũng cân nói thêm răng "bài báo khoa hoc" ` . o d̄ây, chı tı́nh
, , , ,
nhũng bài báo nguyên ban (original paper) chú không phai nhũng
, ,, ,
ban tóm luo. c (abstract) nghiên cúu hay trı̀nh bày trong các hôi . nghi.
,, ` ´ trên
khoa hoc. . Do d̄ ó, m ôt
. ngu òi c ó nhiê u b ài b áo khoa h oc
. công bô
, ,
các tâp ´
san quôc tê là môt ´ ´ ´
. chı sô khá tôt phan ánh năng ´
suât lao d̄ông
, . ,, , , .
cua nhà khoa hoc . d̄ ó. Tuy nhiên, sô ´ lu o. ng b ài b áo ch ı ph an ánh phâ `n
,, , , ,,
´
luo. ng, mà chua chăc d̄ã phan ánh d̄uo. c phân chât. Môt ` ´ . nhà nghiên
, , , ,,
cúu có thê công bô´ nhiêù bài báo khoa hoc, . nhu ng châ ´t luo. ng nghiên
,, ,,
5.4. Sô´ luo. ng và châ´t luo. ng (Nguyễn Văn Tuâń) 73
, , , , ,,
cúu có thê không cao. Nhung lâý gı̀ d̄ê d̄ánh giá "châ´t luo. ng" nghiên
, ,
cúu cua môt . nhà khoa, hoc? . Ðây là môt . vâń d̄ê` gai góc, d̄ã chiê´m nhiêù
, , , ,
thı̀ giò và giây mu. c cua nhiêu chuyên gia trên thê´ giói nhung cho d̄êń
´ `
, ,, , , ,,
nay vẫn chua có thuóc d̄o hoàn chınh. Trong khi chua có môt thuóc
, , , ,, , , . , ,,
d̄o hoàn chınh, giói quan lı́ thuòng du. a vào uy tı́n hay d̄ô. anh huong
, , , ,, ,,
cua tâp . san mà, ho. tùng công bô´. Uy tı́n cua môt . tâp . san thuòng d̄u, o. c
, ,,
d̄o bă` ng hê. sô´ anh huong (còn goi . là Impact Factor hay IF). Hê. sô´ anh
, ,, ,
huong IF cua môt
, . tâp . san khoa hoc . là sô´ lâ`n trı́ch dẫn trung bı̀nh trong
´ ,,
năm cua các bài báo công bô trên tâp . san d̄ó trong vòng 2 năm truóc.
, ,
Chăng han . nhu trong 2 năm 2003 và 2004 Tâp . San Y khoa Lancet công
´
bô 450 bài báo khoa hoc . và trong năm 2005 có 10.500 bài báo khác trı́ch
dẫn 450 bài báo d̄ó, thı̀ hê. sô´ IF = 10.500/450 = 23,3. Các tâp . san thuôc .
, , ,,
bô. môn khoa hoc . thu. c nghiêm . nhu y sinh hoc . và vât . lı́ thuòng có hê.
,
sô´ IF cao hon các tâp . san thuôc . ngành toán hoc . hay khoa hoc . xã hôi, .
, ` ,,
nhung d̄iêu này không có nghı̃a là tâp . san các ngành d̄, ó có châ´t luo. ng
,,
thâ´p. Ðiêù này có nghı̃a là khi so sánh IF, nguòi ta phai so sánh trong
,,
cùng ngành khoa hoc. . Nói chung, o mỗi chuyên ngành, tâp . san nào có
, , , , ,
châ´t luo. ng cao hay uy tı́n cao thuòng có hê. sô´ IF cao. Do d̄ó, du. a vào
, ,, , ,, , ,
IF cua tâp . san, nguòi ta có thê d̄ánh giá châ´,t luo.,ng nghiên ,cúu cua nhà
, ,
khoa hoc. . , Nhung xin nhâń manh . , là "có thê", boi vı̀ IF phan ánh châ´t
,, ,
luo. ng cua tâp . san ch ú không hăn bài báo khoa hoc . trên tâp . san d̄ó.
, ´ ` ,, ´
Trong thu. c tê, có nhiêu bài báo d̄uo. c công bô trên các tâp ., san có ,IF
, , , ,, , ,
thâ´p nhung lai . c ó anh hu o ng râ ´t l ón d̄ê ń chuyên ng ành. B o i vı̀ IF phan
, , , , , , ,
´
ánh chât luo. ng cua tâp . san, giói qu an lý phai d̄i tı̀m môt . chı sô´ khác
, ,, , ,
phan ánh châ´t luo. ng nghiên cúu cua cá nhân nhà khoa hoc. . , Môt . trong
, , ,
´ ´ ´
nhũng chı sô hâp dẫn là chı sô trı́ch dẫn (average citation) cua cá nhân
, ,, ,
nhà khoa hoc. . Chı sô´ trı́ch dẫn d̄uo. c tı́nh bă` ng ,cách lâý tông, sô´ ,lâ`n
,,
trı́ch dẫn chia cho sô´ luo. ng bài báo khoa hoc . cua môt . tác gia. Chăng
, ,
han. nhu tác gi a VÐT công bô ´ 116 b ài b áo khoa h oc
. v à các bài báo này
,, , , , , ,
d̄ã d̄uo. c trı́ch dẫn 1434 lân (kê ca tác gia tu. trı́ch dẫn), do d̄ó, chı sô´ trı́ch
`
dẫn là 1434/116 = 12,3. Nói cách khác, tı́nh trung bı̀nh sô´ lâ`n trı́ch dẫn cho
, , , ,
mỗi công trı̀nh khoa hoc . cua tác gia này là 12,3 lâ`n. Viêc . ,diễn giai chı sô´
trı́ch dẫn cũng d̄ôi khi gap
, .̆ khó khăn. Theo phân tı́ch c,ua ISI, trong tâ´t
,
ca các bài báo khoa hoc . công bô´ trên thê´ giói, có khoang 55% các bài
, ,, , , ,
không bao giò d̄uo. c ai (kê ca chı́nh tác gia) trı́ch dẫn sau 5 năm công
,
bô´! Trong các ngành nhu kı̃ thuât . tâ`n sô´ không trı́ch dẫn lên d̄êń 70%.
, ,, , ,
Ngay ca d̄uo. c trı́ch dẫn và tham khao, con sô´ cũng râ´t khiêm tôń: chı
,, ,, ,
có trên duói 1% bài báo khoa hoc . d̄uo. c trı́ch dẫn ho n 6 lâ`n trong vòng
,, ` , ,,
5 năm. Do d̄ó, có nguòi d̄ê ngh.i là môt . bài báo phai d̄uo. c trı́ch dẫn môt .
,, , ,,
, , , , , ,,
cách d̄ôc . lâp . , (túc không phai chı́nh tác gia tu. trı́ch dẫn) hon 5 lâ`n d̄uo. c
,,, , , ,
,, , ,,
xem là "có anh huong". Nhũng công trı̀nh có anh huong lón thuòng có
,, , ,
sô´ lâ`n trı́ch dẫn 100 lâ`n tro lên. Tuy nhiên, các chı sô´ du. a vào sô´ lâ`n
, ,
trı́ch dẫn nhu IF hay chı sô´ trı́ch dẫn cũng có khiê´m khuyê´t quan trong. .
, , ,,
Lı́ do d̄on gian là vı̀ có khi nhà khoa hoc ., có môt . vài bài báo d̄u o. c trı́ch
, ,
dẫn nhiêù lâ`n, nhung d̄a sô´ còn lai . chăng ai trı́ch dẫn, thı̀ chı sô´ trı́ch
, ,,
dẫn không phan ánh d̄uo. c chı́nh xác tı̀nh trang . này.
,
Chı sô H ´
, , ,
Trong nỗ lu. c d̄i tı̀m môt . chı sô´ tô´t hon, năm 2005, nhà vât . lı́ hoc .
Jorge Hirsch (Ðai . hoc . California San Diego) tiên hành môt ´ . phân tı́ch khá
,,
qui mô vê` xu huóng công bô´ bài báo khoa hoc . và trı́ch dẫn, và sau
,
cùng ông d̄ê ngh.i môt ` chı sô mà ông lây tên là H index (H có lẽ là viê´t
´ ´
, ,. ,, ,
tă´ t ho. cua ông). Chı sô´ H d̄uo. c tı́nh toán du. a vào sô´ công trı̀nh công
, , ,, , ,
bô´ và sô´ lâ`n trı́ch dẫn. Muc . tiêu cua chı sô,´ H là d̄o luòng múc d̄ô. anh
,
,, , ,, ,
huong tı́ch lũy cua môt
, , . nhà khoa hoc. . Chı sô´ H d̄uo. c d̄.inh nghı̃a nhu
sau: Chı sô´ H cua môt . nhà khoa hoc . là H công trı̀nh trong sô´ N công
, ,,
trı̀nh cua nhà khoa hoc . d̄ó d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t là H lâ`n, và, (N - H)
,, ,,
d̄uo. c trı́ch dẫn duói H lâ`n. Vı́ du, . nêú môt . nhà khoa hoc . có chı sô´ H =
, ,
20 có nghı̃a là nhà khoa hoc . này có 20 công trı̀nh nghiên cúu vói m,ỗi
,,
công trı̀nh d̄uo. c trı́ch dẫn ı́t nhâ´t là 20 lâ`n. Nhı̀n qua d̄.inh nghı̃a trên cua
, , , ,
chı sô´ H, dễ dàng thâý ră` ng d̄ây là môt . chı sô´ phan ánh thành qua tı́ch
, , ,
lũy cua môt nhà khoa hoc. Chı sô´ H không có nhũng khiê´m khuyê´t mà
, . ,. , , , ,
các chı sô´ khác gap .̆ phai. ,Chăng han . nhu môt . nhà nghiên cúu, có thê
,
công bô´ hàng trăm âń phâm khoa hoc, . nhung trong sô,´ này chı có môt .
, , , ,
sô´ ı́t d̄uo. c trı́ch dẫn thı̀ chı sô´ H vẫn không cao. Có thê nói ră` ng lo. i thê´
, , , , , ,,
lón nhâ´t cua chı sô´ H là nó chăng nhũng bao gô`m hai yêú tô´ luo. ng và
,
châ´t, mà còn quân bı̀nh hóa hai yêú tô´ này khá tô´t. Chı sô´ H xem ra có
,
tı́nh ho. p lı́ (validity). Hirsch ch.iu khó phân tı́ch các nhà khoa hoc . y sinh,
, ,
hoc, . vât . lı́ hoc, . hóa hoc . tùng d̄oat . giai Nobel thı̀ nhân ´
. thây 84% có chı
, ,, ,,
sô´ H trên 30. Nhũng nguòi d̄uo. c bâù vào Viên . H àn lâm Khoa hoc . quôć
, , ,
´
gia Hoa Kỳ có chı sô H trung bı̀nh là 45. Khi so sánh nhũng nghiên cúu
,
sinh xin hoc . bông hâu . tiêń sı̃ thành công ,
(postdoctoral fellowship) và
,
, ,, ´ ,,
nhũng nguòi không thành công, thı̀ chı sô H cua nguòi thành công lúc
, ,,
nào cũng cao hon nguòi không thành công. Phân tı́ch trên 147 nhà khoa
,, ,, , ,
hoc . o Hà Lan cho thâý hê. sô´ tuong quan, giũa chı sô´ H và uy tı́n cũng
, ,
nhu sô´ lâ`n trı́ch dẫn lên d̄êń 0,89. Tâ´t ca các dẫn chúng này cho thâý
, , , , , ,
chı sô´ H phâ`n nhiêù là cao d̄ã nói lên d̄uo. c châ´t luo. ng nghiên cúu và
, ,,, , , , ,
anh huong cua nhà khoa hoc. . Vâń d̄ê` là diễn giai chı sô´ H nhu thê´ nào?
Trong bài báo trên PNAS [1], Hirsch viê´t ră` ng [tôi tam . d.ich] môt . nhà
,, ,,
, , ,, , , ,
khoa hoc . vói chı sô´ H = 12 nên d̄uo. c xem là d̄u tiêu chuân d̄ê vào biên
,
chê´ d̄ai . hoc. , (tenure). Môt . nhà khoa hoc . vói H = 20 sau 20 năm làm khoa,
hoc. có thê xem là môt . nhà khoa hoc . thành công (successful); môt . chı
,,
sô´ H = 40 sau 20 năm làm khoa hoc . d̄u o. c xem l à xuâ ´ t s ´
ă c (outstanding)
,, ,, , ,
thuòng hay thâý o các d̄ai . hoc
. hàng d̄âù hay viên . nghiên cúu d̄ăng câ´p
, , ,,
quôć tê´; môt . chı sô´ H = 60 sau 20 năm làm nghiên cúu d̄uo. c xem l,à thât .
, ,,
su. cá biêt . (truly unique) [2]. Hirsch còn d̄ê` ngh.i ră` ng nguòi có chı sô´ H
, , ,, ,, , ,
khoang 12 có thê xem tuong d̄uong vói giang viên (lecturer hay senior
,, , ,, , ,, ,, ,
lecturer), và nguòi có H khoang 18 tro lên có thê xem tuong d̄uong vói
, , , , ,
d̄ăng câ´p giáo su. Phân tı́ch chı sô´ H cua các nhà khoa hoc . tùng chiê´m
, , , , ,
giai Nobel cho thâý chı sô´ H trung bı̀nh cua ho. là 41 vói d̄ô. lêch . chuân
, , ,, ,
15 (Nêú goi . X là chı sô´ H cua nhà khoa hoc . d̄uo. c giai Nobel thı̀ X là d̄ai .
,, ,,
luo. ng ngẫu nhiên có trung bı̀nh hay kỳ vong . bă` ng 41 và phuong sai
, , ,,
bă` ng 152 lúc này d̄ô. lêch . chuân là căn bâc . 2 cua phuong sai và bă` ng
15).
, ,, ,
. sô´ nhà khoa
Môt
, . ,nôi tiêńg hiên
hoc . nay thuòng có chı sô´ H trên
100. Tuy nhiên, chı sô´ H cua các nhà khoa hoc . Viêt . Nam – trong cũng
, ,, ,
´
nhu ngoài nuóc – nói chung là còn rât khiêm tôn, chı dao d̄ông ´ . trong
, , ,,
khoang 2 d̄êń 31, phâ`n lón là duói 10.
, , ,
Chı sô´ H cua môt . sô´ nhà khoa hoc
. nôi tiêńg
Vât. lı́
Ed Witten (Princeton): 110
Martin Cohen (Berkeley): 94
Philip Anderson (Princeton): 91
Manuel Cardona (Max Planck): 86
Frank Wilczek (MIT): 68
Hóa hoc .
George Whitesides (Harvard): 135
Elias James Corey (Harvard): 132
Martin Karplus (Harvard): 129
Alan Heeger (California): 114
Kurt Wurthrich (Switzerland): 113
Khoa hoc . máy tı́nh
Hector Garcia Molina (Stanford): 70
Deborah Estrin (UCLA): 68
Ian Foster (Illinois): 67
Scott Shenker (Berkeley): 65
Don Towsley (Massachusetts): 65
Jeffrey Ullman (Stanford): 65
, , , ,,
Ngay tù khi chı sô´ H ra d̄òi, có nhiêù nguòi tán thành và lâý d̄ó làm
,, , , , ,, ,
thuóc d̄o thành tu. u và anh huong cua môt . nhà khoa hoc.
. Ngày nay, các
´ ,
tâp
. san khoa hoc
. danh tiê ng nhu Nature, Science, Cell, PNAS... và các
,, , ,,
, , ,, ,, ,
co quan quan lı́ khoa hoc
, , . o châu Âu, châu Mı̃, châu Úc d̄êù su dung . chı
,
, , ,
sô´ H d̄ê làm co so cho d̄ê` bat, . câ´p tài tro. , và d̄ánh giá, thành công cua
,
môt . nhà khoa hoc . hay môt . nhóm nghiên cúu. Ngay ca Viên . Thông tin
,, , ,
khoa hoc . (ISI Thomson) cũng s u d ung
. ch ı sô ´ H trong b áo c áo c ua ho.
[3].
, ,
Chuân hóa chı sô´ H
, , , , ,
Nhung chı sô´ H vẫn chua hoàn hao. Trong nhũng khiê´m khuyê´t mà
, , , , ,
giói khoa hoc . chı ra trong thòi gian qua, có 3 khiê´m khuyê´t lón nhu sau:
, , ,
Thú nhâ´t, chı sô´ H luôn luôn tăng theo thòi gian, do d̄ó tùy thuôc
, , , , , ,.
vào d̄ô. tuôi cua nhà nghiên cúu và thòi gian làm nghiên cúu. Chăng
, , , ,, ,
han. nhu chı sô´ H cua môt . nguòi d̄ã làm nghiên cúu 35 năm sẽ có xu
,, , ,, , ,
huóng cao hon nguòi có thòi gian làm khoa hoc . ngă´ n hon.
, , ,, ,
Thú hai, chı sô´ H không phân biêt . d̄uo. c nhũng nh à khoa hoc . d̄ã
, , , , , , ´
nghı huu vói nhũng nhà khoa hoc . d̄ang l àm vi êc.
. , Ch ăng h an
., nhu nêu
,
Albert Einstein chê´t vào năm 1906 thı̀ chı sô´ H cua ông chı 4 hay 5,
, , , , ,, ,
nhung ai cũng biê´t công trı̀nh cua ông có anh huong râ´t lón d̄êń khoa
hoc.
.
, ,
Thú ba, chı sô´ H còn tùy thuôc . vào ngành khoa hoc. . Nói chung, các
, , ,
ngành khoa hoc . . t u nhiên v à th u. c nghi êm
. (nhu v ât
. lı́, y sinh hoc) . có xu
,, ´ ` , ,,
huóng công bô nhiêu công trı̀nh nghiên cúu và thuòng hay trı́ch dẫn
, , ,
cua nhau hon các nghành khoa hoc . nhu toán hoc . hay xã hôi . hoc. .
, , ,,
Ðê khă´ c phuc . , c ác khiê ´m khuyê ´t trên, m ôt v ài ch ı sô´ kh ác d̄ã d̄uo. c
, , , , . ,
d̄ê` xuâ´t d̄ê “d̄iêù chınh” chı sô´ H. Ðê d̄iêù chınh cho thòi gian làm nghiên
, , , ,
cúu, Hirsch d̄ê` ngh.i chia chı sô´ H cho thòi gian làm nghiên cúu và ông
, , , , , ,
goi. chı sô´ n,ày là chı sô´ m. Ch ,
ăng han . nhu môt . nguòi làm khoa hoc . 35
,
năm vói chı sô´ H = 61 thı̀ chı sô´ m là 61/35 = 1,74.
, ,
Nhung khiê´m khuyê´t thú ba là d̄áng quan tâm nhâ´t. Chúng ta biê´t
, ,
ră` ng các bô. môn khoa hoc . có nhũng văn hóa ngành khác nhau. Chăng
, , ,,
han. nhu các ngành khoa hoc . thu. c nghiêm . thuòng có truyê`n thôńg trı́ch
, , ,
dẫn cao hon so vói các ngành khoa hoc
, , . nhu toán hoc. . Do d̄ó, râ´t khó
´ ,
mà so sánh chı sô H cua môt
,.
nhà vât
,.
lı́ hoc . vói môt . nhà toán hoc, . nêú
không có môt . cái gı̀ d̄ó d̄ê d̄iêù chınh. "Cái ,gı̀ d̄ó" chı́nh là hê. sô´ mà
,
hai nhà nghiên cúu Tây Ban Nha d̄ã phát triên [4]. Theo hai nhà nghiên
, , , , ,
cúu này, lâý ngành vât . lı́ làm chuân, có thê tı̀m, nhũng ,hê. sô´ d̄iêù chınh
,,
bă` ng cách xem xét xu huóng trı́ch dẫn và chı sô´ H cua các nhà khoa
,
hoc. trong các bô. môn khoa hoc . khác nhau. Qua ,nhũng phân ,tı́ch công
, , ,
phu và khá phúc tap, . ho. d̄ê` ra nhũng hê. sô´ chuân hóa nhu bang 5.4.
,, ,,
, , ,
Bang 5.4: Hê. sô´ d̄iêù chınh cho chı sô´ H
, ,
Ngành Hê. sô´ Hê. sô´ d̄iêù chınh cho các tác gia
,
khoa hoc
. d̄iêù vói sô´ bài báo
,
chınh 100 200 500 1000
chung bài bài bài bài
Nông nghiêp . 1,27 1,20 1,24 1,30 1,35
Sinh hoc . và sinh 0,60 0,77 0,73 0,68 0,64
hóa
Hóa hoc . 0,92 0,95 0,94 0,93 0,92
Y hoc . 0,76 0,86 0,83 0,80 0,77
Khoa hoc . máy 1,75 1,97 - - -
tı́nh
Kinh tê´ 1,32 1,23 1,28 1,36 1,42
Kı̃ thuât ., , 1,70 1,79 - - -
Môi truòng hoc . 0,88 0,93 0,92 0,90 0,88
Miễn d.ich hoc . 0,52 0,73 0,68 0,63 0,58
Khoa hoc . vât . 1,36 1,29 1,35 1,44 -
liêu
.
Toán hoc . 1,83 - - - -
Vi sinh hoc . 0,63 0,79 0,75 0,71 0,67
Sinh hoc . phân 0,44 0,68 0,64 0,57 0,53
,,
tu và di truyê`n
Thâ`n kinh hoc . 0,56 0,75 0,71 0,66 0,62
,,
Duo. c hoc . 0,84 0,90 0,89 0,86 0,85
Vât . , lı́ 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
Thu. c vât . hoc . 1,08 1,05 1,06 1,07 1,08
Tâm thâ`n và 0,88 0,93 0,91 0,90 0,88
tâm lı́ hoc .
Khoa hoc . xã hôi . 1,60 1,58 1,72 - -
Khoa hoc. 0,74 0,85 0,82 0,79 0,76
không gian
,, , , , ,
Cách su dung . , hê. sô´ này râ´t d̄on gian. Chăng han . nhu nhà vât ,.
lı́
´
Ed Wien có chı sô H = 110 và nhà hóa hoc . Kurt Wurthrich có chı sô´
, ,
H = 113, có thê nói ră` ng nhà hóa hoc này có thành tu. u khoa hoc . ,cao
, , , , , . , ,
hon nhà vât lı́? Ðê tra lòi câu h oi d̄ó, ch úng ta ph ai chuâ n h óa chı sô´
, . ,
H. Tra bang 5.4 thâý hê. sô´ d̄iêù chınh cho ngành hóa hoc . là 0,92, và
, ,
do d̄ó chı sô´ H cua nhà hóa hoc . n ày là: 113 × 0, 92 = 103, 96; hê. sô´
, , ,
d̄iêù chınh cho ngành Vât . lý là 1,00 do d̄ó chı sô ´ H cua nhà Vât . lý này
, ,
à 110 × 1, 00 = 110. Nhu vây, . sau khi d̄iêù ch ınh, nh à hóa h oc
. sẽ có
, ,
thành tu. u khoa hoc . kém hon nhà vât . lı́.
, , , , ,,
Ngoài ra, còn có chı sô´ khác nhu chı sô´ g (g index), chı sô´ H d̄uong
,
d̄ai
. , (contemporary H index), chı sô´ H cá nhân (individual H index). Có
, , , ,
thê tham khao thêm các chı sô´ này trong trang Web riêng cua giáo su
,, , ,,
, , , ,
Harzing. Tuy nhiên, khi so sánh các chı sô´ mói này vói chı sô´ H, ngoài
,, , ,
vài truòng ho. p cá biêt,
. không có, gı̀ khác ,nhau d̄áng kê,. Do d̄ó, cho d̄êń
, , , ,
nay giói quan lı́ khoa hoc . vẫn su dung . ´ ´
chı sô H hay chı sô H chuân hóa
, ,, , , ,
d̄ê d̄ánh giá châ´t luo. ng và thành tu. u cua môt nhà nghiên cúu khoa hoc.
, , , . ,,
.
Chı sô´ H còn có thê thay thê´ hê. sô´ IF d̄ê d̄ánh giá uy tı́n và châ´t luo. ng
, ,
cua môt . tâp
. san khoa hoc . [5] Bang 5.5.
, , ,
Bang 5.5: Chı sô´ H cua môt
. sô´ tâp . hàng d̄âù
. san khoa hoc
,
Tâp
. san Chı Xê´p hang
. Xê´p hang.
,
sô´ H chı sô´ H hê. sô´ IF
Nature 157 1 10
Science 155 2 13
New England Journal of 113 3-4 5
Medicine
Proceedings of the National 113 3-4 55
Academy of Sciences of the
USA
Cell 109 5 3
Journal of Biological Chem- 100 6 95
istry
Physical Review Letters 96 7 118
Lancet 89 8 60
Circulation 86 9 54
Nature Genetics 85 10 4
JAMA - Journal of the Ameri- 80 11 26
can Medical Association
Cancer Research 79 12 84
Nature Medicine 78 13-14 6
Journal of Immunology 78 13-14 109
Neuron 77 15-16 29
Journal of Cell Biology 77 15-16 36
Journal of Clinical Investiga- 76 17-19 48
tion
Blood 76 17-19 75
Astrophysical journal 76 17-19 511
Nature Neuroscience 75 20-21 44
Journal of the American 75 20-21 133
Chemical Society
, ,, ,
Nói tóm lai, . chı sô´ H, là môt . thuóc d̄o th,ành qua khoa hoc . khách
,
quan nhâ´t so vói các chı sô´ hiên . nay. Tuy ch ı sô´ H v ẫn còn vài khiê´m
, , , , , ,
´ ´
khuyêt, nhung vói su. chuân hóa (lây ngành vât . lı́ làm chuân), c,ác co
, ,, ,,
quan quan lı́ khoa hoc . có môt . phuong tiên, . môt. thuóc d̄o có ı́ch d̄ê phuc .
, , , ,
vu. cho viêc . cung câ´p tài tro. cho các nhà khoa hoc . xúng d̄áng. Hon nũa
, , , ,,
úng dung
. chı sô´ H cũng là môt . cách d̄ua hoat . d̄ông
. khoa hoc . nuóc ta
, ,,
tùng buóc hôi . nhâp . quôć tê´.
,, ,,
Chú thı́ch:
[1] Hirsch, J. E. (2005). "An index to quantify an individual’s scientific
research output," Proceedings of the National Academy of Sciences,
, ,
102(46):16569-16572, November 15, 2005 (có thê tai vê` miễn phı́ tai
. arXiv).
,
[2] Trong bài báo [1] Hirsch viê´t nhu sau: “From inspection of the
citation records of many physicists, I conclude the following:
1. A value of m ≈ 1 (i.e., an H index of 20 after 20 years of scientific

activity), characterizes a successful scientist.
2. A value of ≈ 2 (i.e., an H index of 40 after 20 years of scientific

activity), characterizes outstanding scientists, likely to be found
only at the top universities or major research laboratories.
3. A value of ≈ 3 or higher (i.e., an H index of 60 after 20 years, or

90 after 30 years), characterizes truly unique individuals.”
, ,, , , , ,
[3] Có thê su dung . ISI d̄ê tı̀m chı sô´ H cua bâ´t cú nhà khoa hoc .
,,
nào, qua các buóc sau d̄ây: Truy câp . trang ISI Web of Knowl-
edge (www.isiknowledge.com), tı̀m “Web of Science”, chon . Advanced
, ,
Search. Trong khung này, gõ tiêu chuân tı̀m nhu tên nhà khoa hoc và
, , , , , ,,.
d̄.ia chı hay quôć gia. Chăng han . nhu d̄ê tı̀m t ác gi a Sutherland RL o viên
.
Garvan thuôc . Australia, chúng ta gõ AU=Sutherland RL AND AD=Garvan ,
AND CU=Australia. Sau d̄ó ISI sẽ cho ra môt . danh sách tâ´t ca các bài
, ,
báo khoa hoc.
, . Chon . “Citation Report” sẽ có chı sô´ H và môt . sô´ chı sô´
khác cua nhà khoa hoc. .
[4] Iglesias JE, Pecharromen C. Scaling the h-index for different
, ,
scientific ISI fields. Scientometrics 2007;3:303. Có thê tai tài liêu . này vê`
,
tù website sau d̄ây:
hp://arxiv.org/abs/physics/0607224.
[5] Braun T, Glanzel W, Schubert A. A Hirsch-type index for jour-
nals. The Scientist Nov 21, 2005; 22.
[6] Philip Ball. Achievement index climbs the ranks. Nature 448,
,
737 (16 August 2007) và phan hôì: Michael C. Wendl. H-index: however
ranked, citations need context. Nature 449, 403 (27 September 2007).
Philip Ball. "Index aims for fair ranking of scientists". Nature 436 (August
2005), và Wikipedia.

Book Tuhocsupham

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Book Tuhocsupham

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

hps://www.facebook.

1.1. Viê´t hoa trong tiê´ng Viêt

1.2.1. Dâ´u châ´m

chúng không hê` biê´t gı̀. (?)

(a) Khi phâ`n d̄ê` làm thành môt

1.2.7. Dâ´u hai châ´m

1.2.8. Dâ´u ngang

1.2.10. Dâ´u ngoac

. dâ´u câu mênh

ý Các phép công ,

1.3.2. Dâ´u ba châ´m

1.3.4. Dâ´u hai châ´m và phép chia

2.1.3. Dùng dâ´u châ´m

þ (a + b)2 = (a + b)(a + b),

2.3.1. Dùng ký hiêu

þ Cho, x, − 13 = 0; khi d̄ó x = ±13.

þ Phuong trı̀nh x − 13 = 0 có hai nghiêm

ý Công p k lâ`n vào c.

ý Ðô`ng thò,,i ba và năm là, nhũ,ng sô´ nguyên tô´.

ý f d̄at. cu.,c tiê,u tai., x =, 5.

2.4.1. Nê´u d̄ã dùng "nê´u", thı̀ dùng "thı̀"

2. Thiê´u "thı̀" mênh d̄ê` sẽ có nhiê`u nghı̃a:

. dung chung câ`n quan tâm

Câu 13. Nhuc

´ c dành cho câu tră

´ c dành cho câu tră

´ c dành cho các cum

.̆ nào vê` bao nhiêu, câu d̄úng và bao

´ t các qui tă

3.10.1. Hãy chı́nh xác và d̄áng tin cây

3.10.2. Giao tiê´p tô´t

4.9. Kê´t luân

2. Haladyna, T.M. (1994). Developing and Validating Multiple Choice

3. Hambleton, R.K. & Swaminathan, H. (1985). Item Response Theory,

4. Popham, W. J. (1998). Classroom assessment: What teachers need

GS. TSKH. Nguyễn Duy Tiê´n

Bı̀a Thông báo Trı́ch dẫn Tap

d̄ô`ng quyê´t d̄.inh.

OF SCIENCES OF THE UNITED STATES OF AMERICA Volume: 100 Issue:

1. A value of m ≈ 1 (i.e., an H index of 20 after 20 years of scientific

2. A value of ≈ 2 (i.e., an H index of 40 after 20 years of scientific

3. A value of ≈ 3 or higher (i.e., an H index of 60 after 20 years, or

You might also like