You are on page 1of 86

'Awqm mwrg' 1 AkqUbr, 2011

swl sqwrvW, mhInw AkqU b r 2011


PwauNfr cyArmYn
qqkrw
sR I mwn sM q bwbw virAwm isM G jI mhwrwj 1. √øÍ≈Á’∆ 2
cyArprsn
(sM q mwqw bIjI) rxjIq kO r jI, rqvwVw swihb 2. bwrwmwhw 3
SUBSCRIPTION - ⁄≥Á≈ - (Á∂Ù)
3. BweI mnsuK jI qy rwjw iSvnwB 4
√≈Ò≈È≈ ‹∆ÚÈ ’≈Ò Î∆ ’≈Í∆
B@@/- B@@@/- B@/- 4.. ikv kUVY qutY pwil? 22
BH@/- B@H@/- (For outstation cheques)
5. rqvwVw swihb gurmiq pRcwr dw somW 29
Postal Address for 'ATAM MARG' Enquiry,
Money Order, Cheque and drafts in India : 6. Atl BieE DR¨A jw kY ismrin 37
ATAM MARG MAG. VISHAV G. R. M.
CHARITABLE TRUST, Ratwara sahib, 7. bM d gI nwmw 45
P.o. Mullanpur Garibdas, Distt. Mohali - 140901
8. sqvMq kOr 48
SUBSCRIPTION FOREIGN («ÚÁ∂Ù)
Annual Life
9. auqSwh BrpUr sihj mwrg 58
U.S.A. 50 US$ 500 US$ 10. ishq r` i KAw igAwn 62
U.K. 30 $ 300 $
Aus. 80 $ 800 $
Europ 50 Euro 500 Euro √øÍr’ Èß. rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï
Postal Address for 'ATAM MARG' Enquiry, Money Awqm mwrg mY g zIn - IDAGBADCIA, 79
Order, Cheque and drafts from foreign to : rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï - @AF@ñBBEE@@A
VISHAV GURMAT ROOHANI MISSION gu . rqvwVw swihb ivKy - 9417214386
CHARITABLE TRUST AKM f pwT bu i kM g sbM D I -
Gurdwara Ishar Parkash, Ratwara Sahib (Near pr r ÔØ◊ Ï∆‹∆ dy syvwdwr -
prÓ √«Â’≈r IDAGBADCHA
Chandigarh) P.O. Mullanpur Garibdas, Teh. Kharar, Ï∆. ¡À‚ ’≈Ò‹ IDAGBADCHB
Distt. S.A.S. Nagar (Mohali) 140901, Pb. India. √Ã∆ Ó≈È ¶◊r r IDAGBADCH@
Exemption U/S 80-G upto 31.03.2012 vide L. No. ¡≈‚∆˙ Ú∆‚∆˙ Ò≈«¬ÏÃ∂r ∆ IHGBHADCHE, IDAGBADCHE
CIT-II/CHD/80G/TECH/245/2008-09/823 ◊πr » ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ «Ú«Á¡≈ Ó≥Ár rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï @AF@-BBEE@@C
√ø ګrr¡≈Ó «√øÿ ÓÀÓr Ø ∆¡Ò ÍÏ«Ò’ √’±Ò @AF@-BBEE@@D
Registration Under Foreign Contribution (Regula- ‹rr ÈÒ IDAGBADCHD
tion) Act 1976 R.No.115320023
jrU r I by n qI
Awqm mwrg mY g jIn nw imlx qy Aqy mhWpu r KW v` l o N dy S W ivdy S W iv` c Awqm mwrg dy pwTkW sbM D I
pR k wiSq ikqwbW mM g vwau x leI sM p rk nM . - by n qI hY ik kM i pau t rwisf isstm ho x krky mY g jIn
Head Office INDIA- (M) 94172-14391, 9417214379, swl bwAd Awpxy Awp bM d ho jWdw hY [ ikR p w krky
0160-2255002, Fax - 0160-2255009 po s t vwly ilPwPy qy Awpxy mY g jIn dI irinau v l fy t
U.S.A. - Baba Satnam Singh ji Atwal cY k krky mnIAwrfr bY N k frwPt jW mo b wiel nM b r
Phone and Fax : 408-263-1844 9417214391, 9417214379 qy sM p rk krky By t w By j
Bhai Kuldeep Singh Sher Gill skdy ho [ qW jo AwpI jI ko l Awqm-mwrg rU h wnI
Phone : 408-230-8319 piqR k w inrM q r inrivGn phu M c dI rhy [
Canada - Bhai Sarmukh Singh Pannu ÍÃ’≈Ù’ Á∂ √Ì ‘º’ r≈÷Ú∂∫ ‘ÈÕ
Phone - 604-433-0408
Bhai Parmjit Singh Sandhu - Cell: 07788389135 «ÍÃø‡r, ÍÏ«ÒÙr Â∂ ¡À‚∆‡r Ï≈Ï≈ hrpwl «√øÿ rqvwVw
England - Bibi Gurbax Kaur /Jagtar Singh Jagi swihb È∂ “¡≈ÂÓ Ó≈r◊” ‹À ¡≈Î√À‡ «ÍÃø‡r˜, I@E
Phone : 0121-200-2818 «¬ø‚√‡r∆¡Ò ¬∂r∆¡≈, Î∂˜-B, ⁄ø‚∆◊Û∑ ÂØ∫ ¤ÍÚ≈ ’∂
Fax : 0121-200-2879, Raj Mobile : 07968734058
Óπº÷ ÁÎÂr “¡≈ÂÓ Ó≈r◊”, rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï, ‚≈’÷≈È≈
For more information please visit us on internet at:- ÓπÒªÍπr ◊r∆ÏÁ≈√, «‘√∆Ò ÷rÛ, «˜Ò≈ ¡À√.¬∂.¡À√
'Awqm mwrg' Email : atammarg1@yahoo.co.in AkqUbr, 2011
http:# www.ratwarasahib.org, http # www.ratwarasahibmedia.org2
È◊r (ÓØ‘≈Ò∆) Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ÍÃ’≈«Ù ’∆Â≈Õ
sMpwdkI
mhwn krm XogI ivSv gurmiq rUhwnI imSn cYrItybl trst rqvwVw swihb Aqy Awqm mwrg siprcUAl
swieMitiPk AYjk U S
y nl cYrItybl trst rqvwVw swihb dy bwnI mhWpurK DMn DMn sMq mhwrwj s`cKMfvwsI sMq
bwbw virAwm isMG jI mhwrwj ny sMswrk rMg mMc qy Aw ky pRaupkwr ih`q AnykW kwrj kIqy hn[ AnykW
pRwxIAW nUM jIA dwn dy ky BgqI nwl joiVAw hY[ Awp jI ny 31 AkqUbr 2001 nUM Awpxy pMj BUqk srIrk
coly dw piriqAwg krky s`cKMf jw ibrwjy hn[ Aaux vwlI 28, 29 30 Aqy 31 AkqUbr nUM gurduAwrw
eISr pRkwS rqvwVw swihb dI mhwn piv`qr qpo BUmI aup`r sMq mwqw bIjI rxjIq kOr jI dI AgvweI
Aqy sMq bwbw hrpwl isMG jI dI dyK ryK hyT Awp jI dI in`GI Xwd nUM smripq ivSwl mhwn gurmiq
smwgm mnwieAw jwxw hY [ smwgwm AMdr sMpRdwie rwVw swihb, rqvwVw swihb, nwnksr klyrW, BUrI vwly,
svwmI, XogI, ihmwilAw dIAW guPwvW iv`coN swDU sMq mhwqmw qoN ielwvw hor v`K v`K sMpRdwie dy sMq Awpxy
AnuBvI pRvcnW kIrqn duAwrw sMgqW nUM inhwl krn jw rhy hn [ dySW ivdySw iv`c bYTIAW l`KW sMgqW ijnHW
ny 'Awqm mwrg' nUM Awpxy ijMdgI dw ADwr bxwieAw hoieAw hY Aqy ies dy pRcwr pRswr ih`q AwpxI dsW
nOhW dI Gwl kmweI iv`coN gur-Sbd lMgr nUM lgwqwr jwrI r`Kx vwsqy, gurU ky lMgrW, skUlW, kwljW,
hspqwlW vwsqy syvw Byjdy rihMdy hn [ aunWH dy tYlIPon PYks eImyl swfy kol suniy hAW dy rUp iv`c phuc
M rhy
hn ik AsIN mhWpurKW dI qpo BUmI aup`r nqmsqk hox leI Aw rhy hW Aqy cwro idn rqvwVw swihb
irhwieS r`K ky kIrqn, nwm ismrn dw pUrw pUrw lwhw auTwauxw hY [ gu. rqvwVw swihb dy bwnI mhWpurK
ijQy vI AwpxI ijMdgI iv`c ivcry auQy hI Awp ny DMn DMn swihb sRI gurU gRMQ swihb jI dy mhwn piv`qr
gUVH isDWqW nUM bhuq srl qrIky, srl bolI iv`c sMgqW nwl gur Sbd dI SWJ pweI hY [ dySW ivdySW iv`c
bYTIAW sMgqW ijnHW ny isrP Awp jI dy drSnW dI ieko Jlk dyKI auh "Awqm mwrg" mYgjIn iv`c aunHW
dy d`sy rwh qy qur ky Awpxy ijMdgI nUM shI rsqy aup`r qor rhy hn [ gu. eISr pRkwS rqvwVw swihb (nyVy
cMfIgVH) ivKy Aaux vwlIAW sMgqW vwsqy ivSyS pRbMD kMplYks ivKy kIqy jw rhy hn [ Aaux vwlI sMgq
dI irhwieS, lMgr dw Xog pRbMD kMplYks iv`c hI kIqw igAw hY [ smwgm svyry 4.00 vjy mhWpurKW dI
drsweI nwm ismrn dI jugq Anuswr 45 imMt dI typ irkwrf nwl SurU hoieAw krygw auprMq Awsw jI dI
vwr dy kIrqn nwl smwgwm dI SurUAwq ho ky rwq 11.00 vjy kQw kIrqn dy inrMqr pRvwh clxgy[
smwgm nUM suc`jy FMg nwl mnwaux, Awaux vwlIAW sMgqW dI irhwieS Aqy lMgr dw pRbMD krn bwry, gu.
eISr pRkwS rqvwVw swihb dy vwqwvrx nUM hor swP suQrw bxwaux, sMgqW dy ilAwaux vwsqy svwrIAW dy
pRbMD bwry, rqvwVw swihb nUM Awaux vwly rsiqAW Aqy sVkW dI sPweI krn bwry, lMgr lohW BWifAW, tYtW,
drIAW, du`D Awid dy swry pRbMD bwry, mhWpurKW v`loN ilKq iltrycr dI stwl Aqy AMimRq sMcwr bwry imqI
11 AkqUbr idn mMglvwr nUM rwq 11.00 vjy gu. eISr pRkwS rqvwVw swihb idvwn hwl ivKy bhu`q v`fy
p`Dr qy mIitMg kIqI jw rhI hY [ ijs iv`c AnykW sulJy hoey syvwdwrW ny smUlIAq krky Awpxy kImqI
suJwA dyxy hn Aqy AnykW Aihm PYsly ley jwxy hn [
10vIN brsI smwgm sbMDI trst rqvwVw swihb nwl sbMDq swry hI mYNbr syvwdwrW dy jrnl iejlws
AMdr 11 AkqUbr rwq 11.00 vjy pUrI qrHW dy nwl swrIAW syvwvW ijMmyvwr pRymIAW dy spurd kr idqIAW
jwxIAW hn[ ijnHW vI pRymIAW nUM mhWpurSW v`loN jIvn dwn imilAw hY, aunHW ny Awpxy jIvn iv`c hr swl
brsI smwgm smyN gu. rqvwVw swihb phuMc ky Awpxw nYiqk Prj pUrw krnw huMdw hY ies leI AsIN Awp
jI aufIk A`KW ivCw ky kr rhy hW qW jo Awp jI dI crn DUV swfy msqk qy l`gy sMgqW dI syvw dw ieh
SuB Avsr pRwpq ho sky [ trst rqvwVw swihb ijMmyvwr pRbMDkW nwl Awqm mwrg iphly mùK pMny qy idqy
nMbrW qy sMprk krky eImyl, PYks rwhIN Awpxy Awaux dI Kbr dyx dI ikRpwlqw kro qW ik Awp jI dI
irhwieS Aqy syvw sMBwl dw hor vI cMgw suc`jw pRbMD ho skdw hY[

'Awqm mwrg' 3 AkqUbr, 2011


bwrhmwhw
’«Â«’
’«Â«’ ’Ó ’Ó≈Ú‰∂ ÁØ√π È ’≈‘» ‹Ø◊π® ÍÓ∂√ Â∂ Ìπ«Ò¡ª «Ú¡≈Í«È √Ì∂ Ø◊®
Ú∂Óπ÷ ‘ج∂ ≈Ó Â∂ Ò◊«È ‹ÈÓ «Ú‹Ø◊® «÷È Ó«‘ ’¿∞Û∂ ‘ج∂ ◊¬∂ «‹ÂÛ∂ Ó≈«¬¡≈ ÌØ◊®
«Ú⁄π È ’ج∆ ’« √’À «’√ ÊÀ ØÚ«‘ Ø‹® ’∆Â≈ «’¤± È ‘ØÚ¬∆ «Ò«÷¡≈ Ëπ« √ø‹Ø◊®
Ú‚Ì≈◊∆ Ó∂≈ ÍÃÌπ «ÓÒÀ ª ¿∞Â«‘ √«Ì «Ï˙◊® È≈È’ ’¿∞ ÍÃÌ ≈«÷ Ò∂«‘ Ó∂∂ √≈«‘Ï ÏøÁ∆ ÓØ⁄®
’«Â’ ‘ØÚÀ √≈Ë√ø◊π «ÏÈ√«‘ √Ì∂ √Ø⁄® ¡≥◊ - ACE

‘ Ó‘∆È∂ √ø◊ªÁ Á∂ Í«ÚºÂ «Á‘≈Û∂ ¿∞Í √ø◊ª ≈Ó È≈Ó ˘ ÌπºÒ ’∂ ‹ÈÓª ‹ÈÓª Á∂ ¶Ó∂ «Ú¤ØÛ∂ ÍÀ∫Á∂
Ó‘∆È∂ ÍÃÊ≈«¬ ¡≈¬∂ ◊π» Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ «¬Ò≈‘∆ ÎπÓ≈È ˘ ‘ÈÕ
¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ÍÃÀ’‡∆’Ò »Í «Ú⁄ ’Ó≈¿∞‰ Á≈ ÔÂÈ «÷È Ó«‘ ’¿∞Û∂ ‘ج∂ ◊¬∂ «‹ÂÛ∂ Ó≈«¬¡≈ ÌØ◊®
’Á∆¡ª ‘ÈÕ ‘ «¬’ ÍÃ≈‰∆ Á∂ ¡≥Á ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ ¡≥◊ - ACE
√π÷ÙªÂ∆ ¡Â∂ ÷πÙ∆¡ª È≈Ò «‹¿±‰ Á∆ Ò≈Ò√≈ Ò◊∆ «‘øÁ∆ «‹È∂ Ú∆ Ó≈«¬¡≈Ú∆ ÌØ◊ √π÷Á≈¬∆ Ò◊Á∂ ‘È ¿∞‘ √≈∂
‘ÀÕ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ Á∆ √Øfi∆ ◊π» Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ ◊πÏ≈‰∆ ÂØ∫ ‘∆ «¬’ ÍÒ Á∂ «Ú⁄ Áπ÷Á≈¬∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
‘ «¬’ Ó‹‘Ï Á∂ ÍÃ∂Ó∆ ˘ ÍÃ≈Í ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ’ºÂ’ «Ú⁄π È ’ج∆ ’« √’À «’√ ÊÀ ØÚ«‘ Ø‹®
Á∂ Ó‘∆È∂ «Ú⁄ ◊π» Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ’Ó «ÎÒ≈√Î∆ ˘ Ï‘π ¡≥◊ - ACE
‘∆ √ÍÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ ‘ ÍÃ≈‰∆ ˘ ’Ó Á≈ ÎÒ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ¿∞√ Áπ÷∆ ‘≈Ò «Ú⁄ ’ج∆ Ú∆ ¡À√≈ «Ú⁄ «Ú⁄ØÒ≈ È‘ƒ
‘ÀÕ ‘Ø Ú∆ Ø‹ Á∂ «ÈºÂ ’Ó Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’≈«¬’ ’Ó Ï‰Á≈ «‹‘Á∂ ’ØÒ Áπ÷ ˘ Á» ’È Ò¬∆ Ø‹ Ø«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ
Ú∆ ‹»∆ ‘ÈÕ ¡≈͉∂ Í»Ú‹ª Á∂ ÌÒ∂ Ò¬∆ È«Ó ’Ó ’∆Â≈ «’¤± È ‘ØÚ¬∆ «Ò«÷¡≈ Ëπ« √ø‹Ø◊®
Ú∆ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÍÃ Ó π ÷ ÂΩ  Â∂ «Âø È ’Ó √ø « ⁄Â, ¡≥◊ - ACE
Í≈ÒÏË ¡Â∂ «’«¡≈Ó≈È ’Ó ‘π ø Á ∂ ‘ÈÕ ‹∆Ú Á∂ Áπ÷∆ ‹∆Ú Á∆ ’ج∆ Ú∆ Í∂Ù È‘ƒ ⁄ÒÁ∆ «’™«’ «Í¤Ò∂
¡≥ÂÙ’‰ ¡≥Á Ï∆‹ »Í «Ú⁄ «ÂøÈ ÍÃ’≈ Á∂ ’Ó «‡’∂ ’Óª Á≈ ‘∆ Ëπ √ø‹Ø◊ «Ò«÷¡≈ ‘؉ ’≈È «ÏËÈ≈ ωÁ∆
«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡≥ÂÙ’‰ Á∂ ⁄≈ Ì∂Á ÓÈ, ÏπºË, «⁄ ¡Â∂ ‘À Õ
¡‘øÌ≈Ú ‘ÈÕ Ú‚Ì≈◊∆ Ó∂≈ ÍÃÌπ «ÓÒÀ ª ¿∞Â«‘ √«Ì «Ï˙◊®
’«Â«’ ’Ó ’Ó≈Ú‰∂ ÁØ√π È ’≈‘» ‹Ø◊π® ¡≥◊ - ACE
¡≥◊ - ACE ‹∂ Úº«‚¡ª Ì≈◊ª È≈Ò ÍÓ∂Ù «ÓÒ ‹≈Ú∂ ª √≈∂
«¬√ Ò¬∆ «¬√ Ó‘∆È∂ Á∂ ˙ÍØ’Â ÎπÓ≈È ¡≥Á «‹‘Ø ‘∆ «Ú¤ØÛ∂ Á∂ Áπ÷ ¿∞Â Ì≈Ú Á» ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«‹‘∂ ’Ó ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂ ¿∞√ È≈Ò ’Ó Á≈ Íë’Ó ‹» È≈È’ ’¿∞ ÍÃÌ ≈«÷ Ò∂«‘ Ó∂∂ √≈«‘Ï ÏøÁ∆ ÓØ⁄®
‘∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡≥◊ - ACE
«‹Ú∂∫ «’ «¬øÁ È∂ ◊ΩÂÓ ÂÍ≈ Á∆ «¬√Â∆ ¿∞Í «¬√ Ò¬∆ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ‘∂ ÏøÁ∆ ¤Ø‚ ÏøÁ ÷Ò≈√∆
´Ì≈«¬Ó≈È ‘Ø ’∂ ’≈Ó Á∂ ¡Ë∆È ’∞’Ó ’∆Â≈- ’≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √≈˘ ÓØ‘ Ó≈«¬¡≈ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ ’∂ º÷ ÒØÕ
◊ØÂÓπ ÂÍ≈ ¡«‘«Ò¡≈ «¬√Âz∆ «Â√π Á∂«÷ «¬øÁz ´Ì≈«¬¡≈® ’«Â’ ‘ØÚÀ √≈Ë√ø◊π «ÏÈ√«‘ √Ì∂ √Ø⁄® ¡≥◊ - ACE
√‘√ √∆ «⁄‘È Ì◊ ‘»¬∂ Â≈ Ó«È Í¤ØÂ≈«¬¡≈® ’«Â’ Ó‘∆È∂ Á∂ «Ú⁄ ‹∂’ √≈Ë √ø◊ ‘Ø ‹≈Ú∂ ª √≈∂
¡≥◊ - ACDD ‘∆ «⁄øÂ≈ fiØ∂ «Î’ Óπ’ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ Ú≈-Ú≈
«¬√ ’∆Â∂ ’∞’Ó Á≈ ÎÒ Ìπ◊ÂÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ «¬øÁ Ø∫Á≈ √«Â√ø◊ ÚºÒ ÍÃ∂È≈ ’Á∆ ‘ÀÕ ‹Ø «’ √≈∂ ‘∆ ’Óª ÂØ∫
«ÎÁ≈ √∆ - √Ã∂Ù‡ ’Ó √≈Ë√ø◊ ‘À -
√‘ø√ Á≈È Á∂ «¬øÁzπ Ø¡≈«¬¡≈® Í√ ≈Óπ ØÚÀ ÿ« ‘« ’∆«Â √≈Ë√ø◊«Â ‘À «√« ’ÓÈ ’À ’Ó≈®
¡≈«¬¡≈® ¡‹À √π ØÚÀ Ì∆«÷¡≈ ÷≈«¬® ’‘π È≈È’ «Â√π Ì«¬˙ Í≈Í«Â
¡À√∆ Á◊‘ «ÓÒÀ √‹≈«¬® ¡≥◊ - IEC «‹√π ÍπÏ «Ò÷∂ ’≈ Ò‘È≈® ¡≥◊ - FDB
Á◊≈‘ Á∂ «Ú⁄ Ú∆ √‹≈ Ìπ◊‰∆ ÍÀ∫Á∆ ‘À - Úº«‚¡ª Ì≈◊ª Á∂ È≈Ò ‘∆ ‹ÁØ∫ √ø«⁄ ’Ó ÎÒ Á∂‰
¡≈Í∆ÈÀ ÌØ◊ Ì«◊ ’À ‘Ø«¬ Ì√Ó«Û Ì¿∞π «√Ë≈«¬¡≈® Ò◊Á∂ ‘È Âª √≈Ë» «ÓÒÁ∂ ‘È -
Ú‚≈ ‘Ø¡≈ ÁπÈ∆Á≈π ◊«Ò √ø◊´ ÿ«Â ⁄Ò≈«¬¡≈® Í»Ï ’Ó ¡≥’∞ ‹Ï ÍÃ◊‡∂ Ì∂«‡˙ Íπ÷π «√’ ÏÀ≈◊∆®
¡◊À ’‰∆ ’∆«Â Ú≈⁄∆¡À Ï«‘ Ò∂÷≈ ’« √Ófi≈«¬¡≈® «Ó«‡˙ ¡≥Ë∂π «ÓÒ ‘« È≈È’
Ê≈¿∞ È ‘ØÚ∆ Í¿∞Á∆¬∆ ‘𫉠√π‰∆¡À «’¡≈ »¡≈«¬¡≈® ‹ÈÓ ‹ÈÓ ’∆ √ج∆ ‹≈◊∆® ¡≥◊ - B@D
Ó«È ¡≥ËÀ ‹ÈÓπ ◊Ú≈«¬¡≈® √≈Ë»¡ª ˘ «ÓÒ ’∂ ‹Ø √π Ó≈«¬¡≈ Á∂ ¡Ë∆È √πÂ∆
ÍÓ∂√ Â∂ Ìπ«Ò¡ª «Ú¡≈Í«È √Ì∂ Ø◊® ¡≥◊ - ACE ͬ∆ ‘À ¿∞‘ ‹≈◊ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ √π ‹≈◊ ’∂ ¡«◊¡≈È Á≈
ÍÓ∂Ù ˘ ÌπÒ ’∂ √≈∂ ‘∆ Ø◊ ‹Ø Í≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‘È∂≈ Á» ‘Ø ’∂ «◊¡≈È Á≈ ÍÃ’≈Ù ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «◊¡≈È ‘؉
Ú∂Óπ÷ ‘ج∂ ≈Ó Â∂ Ò◊«È ‹ÈÓ «Ú‹Ø◊® ¡≥◊ - ACE Á∂ È≈Ò ‘∆ ’Ó≈ Á≈ È≈Ù ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
(-------)

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


4
BweI mnsuK jI qy rwjw iSvnwB
sM q virAwm isM G jI,
bwnI iv. gu . rU . imSn[

Swn..............................................................[ l`gx idMdy[ jy iek vwrI Aw jwvy qW JUMmW Awaux l`g


jWdIAW ny, KyVw Aw jWdw hY[ du`K dUr ho jWdy ny -
siqnwmu sRI vwihgurU,
DMn sRI gurU nwnk dyv jIE mhwrwj! aUTq suKIAw bYTq suKIAw ]
fMfauiq bMdn Aink bwr srb klw smrQ] Bau nhI lwgY jW AYsy buJIAw ] AMg - 1136
foln qy rwKhu pRBU nwnk dy kir hQ ] AMg - 256 auTdw bYTdw, sONdw jwgdw, ikrq krdw, su`KW dy
iPrq iPrq pRB AwieAw pirAw qau srnwie] ivc hI, su`K dw vI koeI ihswb ikqwb nhIN, ikMny
nwnk kI pRB bynqI ApnI BgqI lwie] AMg - 289 su`K 'c rihMdw hY[ pr ieh AYsy pihrUAw ny ienHW ny
nSw iplw idqw rwiKAW nUM[ A`KW rwKIAW sI, kMn rwKy
Dwrnw - pMc ibKwdI eyk grIbw rwKo rwKnhwry jI[ sI, n`k rwKw sI, zubwn rwKI sI, sprS ieMdRIAW
iesu dyhI AMdir pMc cor vsih rwKIAW sI[ pr ienHW nUM nSw iplw id`qw, ienHW dw sB
kwmu k®oDu loBu mohu AhMkwrw ] qoN v`fw ijhVw AwPIsr sI mn auhnUM vI nSw iplw
AMimRqu lUtih mnmuK nhI bUJih koie n suxY pUkwrw ] id`qw, nSw vI AYnw iplwieAw ik ArbW KrbW swl
AMg - 600 dw auqrn 'c nhIN AwauNdw[ lihMdw nhIN hY[ bVI
sgl shylI ApnY rs mwqI ] qklIP hY, AMimRq kol ipAw hY, ijhnUM pI ky sdw
igRh Apuny kI Kbir n jwqI ] vwsqy Amr ho jwxw hY -
musnhwr pMc btvwry ] AMimRqu pIvY Avru so hoie ] AMg - 287
sUny ngir pry Tghwry ] AMg - 182 Amru ho jWdw hY, ijhVw AMimRq dy nwl bu`lH lw
pMc ibKwdI eyku grIbw rwKhu rwKnhwry ] lvy pr auh AMimRq nyVy nhIN Awaux idMdw ikauNik Awly-
Kydu krih Aru bhuqu sMqwvih duAwly Gyrw G`iqAw hoieAw hY, AYnw iPslwauNdy ny bMdy
AwieE srin quhwry ] 1 ] nUM, AYnIAW cIzW ilAw ky idMdy ny, mn vrglwauNdw hY[
kir kir hwirE Aink bhu BwqI Cofih kqhUM nwhI ] hoCy niSAW dy iv`c mn jWdw hY[
eyk bwq suin qwkI Etw swDsMig imit jwhI ] 2 ] nYnhu nId pr idRsit ivkwr ]
kir ikrpw sMq imly moih iqn qy DIrju pwieAw ] sRvx soey suix inMd vIcwr ]
sMqI mMqu dIE moih inrBau gur kw sbdu kmwieAw ] rsnw soeI loiB mITY swid ]
jIiq ley Eie mhw ibKwdI shj suhylI bwxI ] mnu soieAw mwieAw ibsmwid ] AMg - 182
khu nwnk min BieAw prgwsw
pwieAw pdu inrbwxI ] AMg - 206 mn nUM nSw cVH igAw mwieAw dw, ieh qW hux
Dwrnw - ipAwry ij`q ley mhW ibKwdI, sulw id`qy, hux Awp pihrydwr bx igAw[ mhwrwj
Sbd kmw ky siqgur dw[ kihMdy -
pMc phrUAw dr mih rhqy iqn kw nhI pqIAwrw ]
swDsMgq jI! g`j ky bolxw siqnwm sRI vwihgur[U
AMg - 339
gurU mhwrwj dI Apwr ikRpw dy skdy Awp swry gurU
drbwr 'c sSoBq EN[ swrw sMswr cwhy piVHAw hoieAw lyikn ienHW dw ieqbwr koeI nhIN, ieh bwhr
hY, cwhy pYsy vwlw hY[ cwhy koeI suKI hY, cwhy koeI hI bwhr dyKdy ny, AMdr nUM nhIN jWdy, AMimRq q`k nhIN
duKI hY, ieh pMj corW dy nwl pIVq hY, iek qW phuMcdy[ so AMimRq AwdmI dy AMdr hY -
byhoSI iv`c ny aunHW nUM pqw nhIN lgdw[ ie`k hoS vwly nau iniD AMimRqu pRB kw nwmu ]
ny ijhVy cVHweI cVHnw cwhuMdy ny[ aupr jwxw cwhuMdy ny dyhI mih ies kw ibsRwmu ]
pr ieh rsqw nhIN iksy nUM dy rhy[ mhwrwj kihMdy suMn smwiD Anhq qh nwd ]
swirAW qoN Kqrnwk jy koeI cIz hY qW AwdmI dy ju`sy khnu n jweI Acrj ibsmwd ] AMg - 293
(srIr) dy AMdr pMj cor ny[ ikauNik iehdy AMdr nwm AYnw AnMd hY, mhwrwj kihMdy disAw nhIN jw
dw AMimRq ipAw hY[ aus ipAwly nwl iesdy bu`lH nhIN skdw[

'Awqm mwrg' 5 AkqUbr, 2011


khu kbIr gUMgY guVu KwieAw pUCy qy ikAw khIAY ] AMg - 206
AMg - 334 mYN suixAw ik jy swDU dI sMgq pRwpq ho jwvy
kI ds deygw gUMgw, ikauNik bol nhIN aus kol qy EhdI Et lY lvy qW Pyr ieh imt jWdy ny, ienHW
hn[ iesy qrHW auh AMimRq jo AMdr hY auhdy q`k ieh dw dwE nhIN lgdw[ Pyr mYN ArdwsW krIAW hy pRBU!
phuc
M x nhIN idMd[y Ar v`fy ikMny ny, sKq ikMny ny, koeI jy qUM myry iksy vI krm dy auqy qUM pRsMn huMdw hYN, koeI
bMdw ienHW dw mukwblw krn vwlw sMswr 'c bhuq hI syvw, grIb dI mdd kIqI hovy, koeI dwn kirAw
tolHxw AOKw hY[ hoieAw, koeI hor nykIAW kIqIAW hoeIAW, koeI dieAw
kroVW iv`c ie`k hY ijhVw ienHW mukwblw krky krI hoeI, koeI iKmw krI hoeI, pwqSwh! jy qYnUM koeI
Pqih krdw hY, bwkIAW nUM qW ieh su`tdy hI quirAw cIz irJwauNdI hY, mYN suixAw hY ik qYnUM dieAw
jWdw hY[ iksy nUM mwx su`t lYNdw hY, iksy nUM loB su`t irJwauNdI hY[ s`cy pwqSwh! myry auqy ikRpw kr, auh ikRpw
lYdw hY, iksy nUM kRoD su`tdw hY[ iksy nUM kwm su`tdw hY, ieh kr ik mYnUM mhWpurSW dI sMgq dy dy[ mYN dunIAW
iksy nUM moh sut
` dw hY, iksy aupr pMjy iek`Ty ho ky hmlw nhIN mMgdw, mYN ibmwrIAW nhIN htwauNdw, mukd`my nhIN
krdy ny[ mn dI ienHW nwl sMmqI ho geI ikauNik nSy ij`qx dI bwq krdw, nOkrIAW nhIN Bwldw, pwqSwh!
auqy lw id`qw auh[ A`KW dI sMmqI ho geI, kMnW dI mYnUM ie`k ikRpw kr, mYnUM mhWpurSW dI sMgq bKS dy
sMmqI ho geI[ ijhVy pihrydwr sI ienHW nwl iml gey qy Awp ny ikRpw kr id`qI qy Pyr mYnUM DIrj hoieAw
hux d`so rwKw kOx hoeygw? mhwrwj Ardws krdy ny ik ik hux mYN bc jwvWgw, hux nhIN mYnUM ieh pMj cor
hy pRBU! qUM myrw ipqw hYN, qUM myrI rwKI kr - kuC kih skxgy[ ikauNik v`fy dI Srn iv`c Aw igAw[
ij`Qy ienHW dI phuMc nhIN hY, nyVy nhIN Aw skdy[
rwKu ipqw pRB myry ]
moih inrgunu sB gun qyry ] AMg - 205 kir ikrpw sMq imly moih iqn qy DIrju pwieAw ]
AMg - 206
mYN qW iblkul KwlI hW, myry 'c gux koeI nhIN
hY[ swry gux qyry ny, mYnUM bcw ienHW qoN - mhWpurSW nUM Arz kIqI kihMdy ienHW ny ie`k mMqr
dy id`qw mYnUM, auh vI bVI dyr bwAd id`qw, pihlW
pMc ibKwdI eyku grIbw rwKhu rwKnhwry ]
myry qoN ikRAw krweI, gurmMqR dw jwp krwieAw, syvw
AMg - 205
krweI, hor myrI haumY nUM qoVn dy Xqn kIqy, loB nUM
mYN qW grIb hW pwqSwh! myrw h`Q nhIN ikqy dUr krn dy Xqn kIqy, kRoD nUM dUr krn dy Xqn
phuMcdw[ koeI r`Kx vwlw nhIN hY mYnUM[ qusIN kr idE kIqy[ pwqSwh! Pyr mYnUM aunHW ny dyK ky ik ieh pUrw
ikauNik mYnMU bhuq sMqwauNdy ny, duKI krdy ny, qsIhy idMdy hY, ieh mMqr sWB leygw, SyrnI dw dùD ijs qrHW sony
ny, mYnUM hux koeI rsqw nhIN l`iBAw, mYN hux qyrI Srn dy brqn 'c rih skdw hY, bwkI swirAW 'c glIAW
iv`c Aw igAw[ bVw kuC mYN kirAw, kihMdy kI kirAw[ kr idMdw hY, cwhy POlwd 'c pw idE, stIl 'c pw
kihMdw, mhwrwj! mYN qIrQ Xwqrw vI krI[ vyd pwT idE, glIAW kr deygw[ ikauNik auhdy iv`c bhuq qyz
vI sux,y inqnym vI kry, ieSnwn vI kry, dwn vI kry, qyzwb hoieAw krdI hY[ iesy qrHW dy nwl prKy hoey
qp vI kry, hor vI ijMny nyk kMm sI sB kry[ pr ihrdy qoN ibnW ijhVw gurU dw mMqr hY, auh irhw nhI
mYN hwr igAw, aunHW dy krn dy nwl ieh Gtdy nhIN krdw, gurU dw Sbd nhIN itikAw krdw[ bVw izkr
vDdy ny[ auhdy nwl mYN cldI hY, mYN pRcwr krdw hW, AwauNdw hY gurU gRMQ swihb dy AMdr Sbd dw[ lyikn
mYN syvw krdw hW, mYN dwn krdw hW, hor vDw idMdy ny bhuq ivrly bMdy ny ijnHW nUM ieh smJ peI hY ik gurU
EsnUM ijhVy-ijhVy vI mYN kMm kry ny ienHW qoN bcx dw Sbd kI hoieAw? auh mMqr ikhVw hoieAw ijhVw
vwsqy mhwrwj! auh qW hor aulJw id`qw - gupq r`iKAw hoieAw hY, dsdy nhIN hYgy[ bVI muSkl
kir kir hwirE Aink bhu BwqI nwl mhwqmw iksy-iksy nUM ikRpw krn, iksy-iksy nUM
Cofih kqhUM nwhI ] AMg - 206 ie`k-A`D nUM[ auhnUM ds dyx qWds dyx, nhIN qW nwl
iksy qrIky nwl nhIN C`fdy[ mhwrwj kihMd,y Pyr? hI lY jWdy ny[ jy pu`Co ik mhwrwj! mMqr d`isAw iksy
kihMdy, s`cy pwqSwh! mYN siqsMg 'c jw ky ie`k g`l nU?
M kihMdy ny AiDkwrI nhIN koeI imilAw[ so auh mMqr
suxI ik pUrw siqgurU, pUrw mhwqmw iml jwvy[ auhdy mYnUM sMqW ny dy id`qw[
kol mMqr hY, jy auh mMqr dy dyvy, Pyr ieh n`T jWdy sMqI mMqu dIE moih inrBau gur kw sbdu kmwieAw ]
ny, frdy nyVy nhIN AwauNdy - AMg - 206
eyk bwq suin qwkI Etw swDsMig imi]t jwhI ] ijhVw iksy qoN frdw nhIN, pRmySr dw mMqr mYnUM

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


6
dy id`qw[ Pyr mYN auh ijhVw gurU dw Sbd mYnUM id`qw kihMdy mrdy qW nhIN hn, rihMdy qW jIauNdy ny, pr
sI, pihlW qW mYN suixAw Pyr mYN mMinAw, Pyr mYN auhdI AwigAw dy iv`c ho jWdy ny[ koeI glq kMm krdw hY,
kmweI kIqI[ jdoN mYN pRq`K dyK ilAw ausnUM, myry BrmW auhnUM qwVnw hY[ auQy kRoD Aw ky drSn idMdw hY ik
dw nwS ho igAw - mhwrwj! mYN hux qmo guxI nhIN hW[ hux myrw suBwA
jIiq ley Eie mhw ibKwdI shj suhylI bwxI ] bdl igAw, qusIN nw qwiVAw qW g`l nhIN bxnI[
AMg - 206 bMdgI krnI hY, nwm jpxw hY, susqI krdw hY, loB
hux ij`q ley auh, hux sihj iv`c Aw gey qy Aw jWdw hY ik mhwrwj nwm dw Dn iek`Tw kr lE[
bwxI suhylI ho geI[ hux hwey pukwr nhIN AsIN krdy[ myrw Pwiedw auTwE[ nwm dw Dn AYnw iek`Tw kr lE
ik koeI suAws KwlI nw jwvy, Pyr ieh kMm krny SurU
khu nwnk min BieAw prgwsw
kr dyv[y moh dI QW 'qy ipAwr Aw jWdw hY[ swry sMswr
pwieAw pdu inrbwxI ] AMg - 206
nUM ipAwr kro, vwihgurU nUM ipAwr kro[ vwihgurU nUM
ij`qdy swr swfy bu`lH AMimRq dy ipAwly nwl l`g ipAwr kroNgy, sMswr nwl Awpy hI ipAwr ho jWdw hY[
gey[ lgdI swr swfy bjr kpwt KulH gey[ AigAwn AiBmwn Aw jWdw hY[ inrml piv`qrqw Aw jWdI hY,
dw nwS ho igAw, pRkwS ho igAw AMdr[ iksy dI muhQwjI nhIN J`ldw Pyr auh -
iqqu Gt AMqir cwnxw kir Bgiq imlIjY ] jo jnu inrdwvY rhY so gnY ieMdR so rMk ]
sB mih eyku vrqdw ijin Awpy rcn rcweI ] AMg - 1373
AMg - 954
vwhu vwhu scy pwiqswh qU scI nweI ] AMg - 947 svYmwn Aw jWdw hY, lyikn haumY qoN rihq[ so
iesy qrHW dy nwl kwm dI QW dy auqy ipAwr Aw jWdw
ieh kyvl bùDI nwl nhIN mMinAw, pRq`K nyqrW dy
hY , pR m y S r dy nwl AnM d Aw jWdw hY [ JU M m xIAW
iv`c nzr Aw igAw[ hux Bu`ldw nhIN ikauNik pVHdw
AwauxIAW SurU ho jWdIAW ny, bdl jWdI hY cIz[ id`bX
lih igAw[ s`p dw Brm Enw icr sI, ijMnW icr
rUp idKw idMdy ny, so ies qrHW dy nwl ieh qW huMdw
hnHr
y w sI[ jdoN hnyr H w jWdw irhw, Brm cùk igAw, pqw
hY jy pUry siqgurU dw imlwp ho jwvy[
hY ik r`sI peI hY, jW rbV dw s`p iksy ny bxw ky
r`K id`qw[ bVw Prk huMdw hY, cMgw Blw bMdw fr jWdw ipClI vwrI AwpW ivcwr kr rhy sI ik BweI
hY[ idny vI fr jWdw hY, mwVI-mwVI hrkq krweI mnsuK jI lMkw dy AMdr gey hoey ny qy auQy aunHW ny
jwE, fr jweygw[ AmrIkw vgYrw iv`c cwbIAW lw ky vrq nw r`iKAw, iekwdSI dw[ bVw sKq hukm sI rwjy
qor idMdy ny[ s`cmu`c hI bMdw fr jWdw hY ikauNik Borw iSvnwB dw qy Awp nUM bulwieAw igAw ik ikauN qusIN
ijMnW vI nhIN Prk r`iKAw hoieAw[ jdoN pqw l`igAw hukm dI aulMGxw krI, kihx l`gy, rwjn! mYnUM pUrw
ik ieh qW cwbI nwl cldw hY, iv`c sYl pwieAw iml igAw, auhny myry nyqr KolH idqy qy mYN auh pd
hoieAw hY AslI nhIN hY[ nklI hY[ Awh ijhVI pRwpq kr ilAw ij`Qy jw ky worthless ho jWdIAW ny
dunIAW hY iehdy iv`cIN r`b dyKxw AYnw suKwlw nhIN hY ieh cIzW[ ienHW dw koeI mu`l nhIN hY qy myry nyqr
swDsMgiq jI! bhuq AOKw hY[ dyKdw qW swrw hI sMswr KolH id`qy ausny[ hux mYnUM hr Gt dy AMdr aus qoN
hY, pr ikMnw ku smW lgdw hY? kihMdy iehdw koeI nym bgYr hor koeI nzr nhIN AwauNdw[
nhIN cwhy hzwr jnm l`g jwey, cwhy l`K l`g jwey[ koeI bMdw g`fI 'qy cVHdw hY, pihlW iksy dy g`fy
cwhy iksy BwgW vwly nUM ie`k jnm 'c idKw dyvy[ Pyr 'qy bih igAw, Pyr swiekl qyz cldw hY aus qy bih
pRkwS ho jWdw hY, hnHyrw imt jWdw hY[ Pyr AvsQw igAw, aus qoN A`gy Pyr b`s qyz cldI hY, Pyr kwr
kI imldI hY - 'qy bih igAw, Pyr hvweI jhwz 'qy bih igAw, Pyr
..............pwieAw pdu inrbwxI ] AMg - 206 mMzl-ey-mksUd 'qy phuMc igAw[ kihMdy Pyr d`s auhnUM
inrbwx pd ijhVw vwihgurU dI hzUrI dy AMdr g`fy 'qy bYTx dI loV hY? ijhVw phuMc igAw[ bVy
hr vkq rihxw[ auh AvsQw pRwpq ho geI[ so BwgW ivsQwr dy nwl Awp ny smJwauxw kIqw qy kihx l`gy,
vwilAW nUM huMdI hY, ijhnUM pUrw gurU iml jwvy qy auhdy jdoN q`k pUrw siqgurU nhIN imldw[ EnIN dyr q`k ieh
Sbd dy auqy auhdw inhcw Aw jwvy[ Pyr Sbd nUM sux AvsQw pRwpq nhIN hoieAw krdI qy auh jo gurU hY,
lvy qy Pyr auhnUM kmwvy[ pihlW mMny Pyr kmwvy, Pyr auhdy auqy pUrw inScw krnw pYNdw hY -
Sbd pRgt ho jwieAw krdw hY[ so Pyr pMj cor ienHW smuMdu ivroil srIru hm dyiKAw
dw vs nhIN cldw, fr ky bih jWdy ny[ mr jWdy ny? iek vsqu AnUp idKweI ]

'Awqm mwrg' 7 AkqUbr, 2011


gur goivMdu guoivMdu gurU hY jwxhu DrqI Drm kI scI Drmswlw[
nwnk Bydu n BweI ] AMg - 442 jyhw bIjY su luxY Pl krm smwlw[
pr AYsw purK Awm nhIN huMdw, ie`k QW dy auqy ijau kir inrmlu AwrsI jgu vyKix vwlw[
mhwrwj ny d`isAw hY ik ikMinAW 'c hoeygw? ivcwr nw jyhw muhu kir BwlIAY qyho vyKwlw[
suixE ies g`l nUM[ sB jwxdy ny ik Krb kI huMdw syvk drgh surKrU vymuKu muh kwlw[
hY, iekweI, dhweI, sYNkVw, hzwr, l`K, dh l`K, kroV, BweI gurdws jI, vwr 34/1
dh kroV, Arb, dh Arb, Krb; hux iehnUM Pyr AYsw siqgurU, Akwl purK dy dr 'qy jd gurU
Krb nwl zrb dy idE; aus rkm nUM Pyr ds hzwr nwnk pwqSwh phuMcy, bVy iKAwl cldy ny, bVy cldy
nwl zrb dy idE[ kihMdy ds hzwr Krb-Krb iv`coN, ny[ koeI kihMdw hY gurU nwnk pwqSwh dy kbIr swihb
sRySt gurU ie`k huMdw hY, mhwrwj ny iliKAw hY ik - gurU sI, kbIr swihb qW imly hI bVI dyr 'c sI[
lwK lwK lwK keI korY ko hY AYso bIcwrY ] Swied A`j dy jo ilKwrI ny auh kihMdy dohW dw myl
AMg - 1302 hoieAw hI nhIN[ bhuq swry kihMdy ny hoieAw hY[ kbIr
swihb ny qW Awp iliKAw hY, myrw pIr gomq M I dy iknwry
ivcwr kro, ikMnI dyr bwAd Pyr siqgurU AwauNdw
bYTw hY, mhwrwj dw auQy Awsx l`igAw hoieAw hY gomq M I
hY, AwbwdI igx ky dyK lE[ pWfvW qoN lY ky hux q`k
dirAw dy[ keI kihMdy ny ik auh sMq ryx sI[ beI
igx ky dyK lE ik ikMny bMdy Awey ny, AYny bxy nhIN
jd s`cw sOdw krn gey ny, auhny nwm id`qw[ sMq ryx
Ajy[ Awh ijhVy ihswb k`Fdy ny ieh dohW pwisAW nUM
nUM pu`iCAw ik qusIN AYnI CyqI ies b`cy nUM ikauN qor
cly jWdy ny, Pwrmulw hY AwbwdI dw, ip`Cy nUM Gtw ky
id`qw? auh kihx l`gy ik swDUE! mYN auhdw qyz nhIN
dyK lE, v`fw Xu`D nw hoieAw hovy, ibmwrI nw AweI
sih sikAw, ikauNik mYN au~cy QW bYTw sI, auh swmHxy
hovy, d`s dyxgy ik Plwxy vyly AYnI AbwdI sI[ sUd
KVHw sI qy jy mYN au~T ky hyTW bYT jWdw, quhwfy mn
dr sUd ijhVw huMdw hY auhI Pwrmulw AwbwdI 'c kMm
'c SMkw ho jwxw sI qy mYN qW auhdy crnI h`Q lwauxw
krdw hY[ ip`Cy nUM leI jwE, pMj hzwr swl, pqw l`g
sI, mYN qyz nw sih sikAw aus b`cy dw[ so mhwrwj
jweygw ik ikMny lMG gey hux q`k[ aus qoN vI pihlW
Purmwn krdy ny ik mYnUM Akwl purK ny Awpxy dr 'qy
lY jwE, jd qoN sMswr bixAw hY, gurU pRmySr ie`ko hI
bulwieAw[ auQy bulw ky pu`iCAw, nwnk! qYnUM ijs kMm
vwrI AwieAw hY swry sMswr 'c[ bwr-bwr nhIN AwieAw,
vwsqy ByijAw sI, SUrU nhIN kirAw? kihx l`g,y hy pRB!U
gurU bhuq Awey ny[ gurUAW dw koeI AMq nhIN, siqgurU
Awp dw ieh Purmwn hY ik jd q`k gurU nhIN Dwrn
bhuq Awey ny, ienHW dw koeI ihswb-ikqwb nhIN, vwd-
krdw, EnW icr AwdmI ingurw rihMdw hY[ ingurw
ivvwd 'c nhIN pYxw cwhIdw[ ikauNik sMswr KwlI nhIN
ijhVw purS hY auh aupdyS dyx dw AiDkwrI nhIN hY
rihMdw, sMswr dy auDwr vwsqy Awauxy hI Awauxy ny[ jd
qy sMswr 'c mYN ingHw mwr ky dyKI, koeI AYsw nhIN -
q`k sMswr ny rihxw hY qd q`k Awauxy ny, lyikn gurU
pRmySr nhIN AwieAw, siqjug qoN lY ky, pqw nhIN ikMny bIjau sUJY ko nhI bhY dulIcw pwie ] AMg - 936
klpW qoN bwAd gurU pRmySr AwieAw hY[ kihMdy - swmHxy bYTx vwlw koeI nzr nhIN AwieAw, so
lwK lwK lwK keI korY ko hY AYso bIcwrY ] Awp hI ikRpw kro, aus vyly Akwl purK ny Awpxw rUp
AMg - 1302 d`isAw ik hy nwnk! myrw srUp sMswr nUM inrgux srUp
ivcwr kro ik AYsw koeI AwieAw hY? d`sxw hY, AYauN nhIN d`sxw ik s`qvyN Awsmwn 'c, jW
qyrHvyN 'c jW pMdrvyN 'c, jW bYkuMT Dwm 'c bYTw hW jW
so gurU pRmySr dy Sbd dy nwl, AYsI swDsMgq KIr smuMdr 'c bYTw hW[ sMswr nUM d`sxw hY ik mYN
jI ikRpw kr id`qI mhwrwj ny, koeI ipCly jnmW dw pihlW iek`lw hI sI, Awpy hI, koeI nhIN sIgw, mYN
koeI nyk kMm kIqw hoieAw hY, pun M krm kirAw hoieAw Awpxy Awp AwpxI mOj iv`c sI qy mYN hI Sbd srUp
hY ik swnUM gurU dy nwl joV id`qw, gurU dI bwxI dy nwl hoieAw EAMkwr[ auh AvsQw myrI siq sI, hux vI
joV id`qw[ gurU vI auh ijhVw gurU pRmySr hY[ auhdy siq hY, Pyr mYN nwm srUp hoieAw, Awqm srUp[ Pyr
iv`c vI hn KUbIAW ijhVIAW BweI gurdws ny ny d`sIAW mYN krqw bixAw Awp hI[ mYnUM im`tI lYx dI loV nhIN
ny[ peI ikqoN, nw q`q lYx dI, nw mwieAw qy nw pRwikRqI,
Dwrnw - inrvYr inrwlw jI, nw mih q`q[ Awh cIzW dI mYnUM loV nhIN -
siqgur purK AgMm hY[ krx kwrx pRBu eyku hY dUsr nwhI koie ]
siqgur purKu AgMmu hY inrvYru inrwlw[ AMg - 276

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


8
mYN Kud hI krn hW, Kud hI kwrn hW[ mYnUM iksy iml jwvy[ hy nwnk! hux qUM mohr lw iehdy auqy AwpxI
cIz dI loV nhIN hY[ glq d`s id`qw ik mwieAw vI ikauNik qUM sMswr 'c kMm krnw hY[ auys vyly gurU nwnk
sIgI, jIv vI sIgw qy pRmySr vI sI, iqMn sIgy[ iqMn pwqSwh dovyN h`Q joV ky swmHxy KVHy ny, kihx l`gy
AnwdI ny, Brm 'c pY igAw sMswr, pqw nhIN lgdw pwqSwh!
ik ikvyN C`utIey[ so krqw mYN hI hW, mYN hI sMswr Awp Awid scu jugwid scu ]
hI hW[ hY BI scu nwnk hosI BI scu ] 1 ] AMg - 1
AwpIn@Y Awpu swijE AwpIn@Y ricE nwau ] hy nwnk! mYN pwrbRhm pRmySr qy qUM gurU pRmySr[
duXI kudriq swjIAY kir Awsxu ifTo cwau ] jo ies mMqr dy auqy ivSvwS ilAweygw, ijsnUM 'mUlmMq'R
AMg - 463 dw nwm id`qw jWdw hY[ jo iesdw pwT krygw, smJ
mYN hI mwieAw bxweI hY, mYN hI jIv bxwey ny[ ky, myry iv`c iDAwn joVg y w, auh myrI drgwh iv`c Av`S
myry hukm ivc hI jIv bxy ny swry[ lyikn hukm dy Aweygw[ auhdy pwpW dw nwS ho jweygw[ mhwrwj! sMswr
AMdr hI mwieAw peI hY jIvW 'qy[ ieh hukm nUM mMn nUM gurmMqR kI dyeIey? mhwrwj kihMdy, 'vwihgurU' ikauNik
ky hI Cut jwxgy[ hukm nwl ijhVI cIz bxI hY, hukm iehI mMqR hY ijhVw myry q`k phuMc ky Pyr vI jwrI
nwl hI Cutkwrw hoeygw ienHW dw[ d`s dy sMswr nUM jw rihMdw hY, bwkI mMqr h`t jWdy ny[ ieh vwih-vwih
ky ik mYN hI sMswr pYdw kIqw hY, mwieAw CwieAw kuC nhIN htdI, ivsmwdk AvsQw nhIN htdI[ jIv pUrn
nhIN sI[ Awh pMj q`q ikqy nhIN sI, nw koeI sUrj, AnMd dy AMdr JUMmxIAW lYNdw hY[ so gur pRmySr 'gurU'
nw koeI cMd, nw koeI qwrw, nw koeI KMf, nw koeI ByijAw hY[ kihx l`g,y rwjn! gur pRmS y r pRgt ho gey
bRihmMf, nw hvw, nw pwxI, nw A`g kuC nhIN sI[ mYN ny kljug dy AMdr qy auh pUry ny[ swry guxW dw Kzwnw
AwpxI mOj iv`c Awpy hI KylHdw sI, ijhnUM lok suMn hY qy AOgux bKS deygw[ BweI gurdws jI ny ies qrHW
AvsQw kihMdy ny, suMn zIro nhIN sI hY, myry AMdr dy nwl Purmwn kIqw hY -
swrIAW qwkqW pUrw sIgw sB kuC[ mYnUM iksy qoN igAwn Dwrnw - swry guxW dw Kzwnw siqgur,
dI loV nhIN peI qy mYN hI sB kuC vrqwA ky swirAW bKSy AOguxhwirAW nUM[
dy iv`c Gt-Gt 'c Awpy hI rimAw hoieAw hW, myry siqgur guxI inDwnu hY gux kir bKsY AvguixAwry[
qoN bwhr koeI cIz nhIN hY[ Ajy m`CI pwxI 'c rihMdI siqguru pUrw vYdu hY pMjy rog AswD invwry[
hY, ho skdw hY auhdI iksy h`fI iv`c pwxI nw hovy, suK swgru gurudyau hY suK dy myil ley duiKAwry[
iksy AMg iv`c pwxI nw hovy, lyikn vwihgurU sB dy gur pUrw inrvYru hY inMdk doKI bymuK qwry[
AMdr hY[ sMswr nUM smJw dy[ Pyr d`s dyvIN ik mYnUM guru pUrw inrBau sdw jnm mrx jm frY auqwry[
iksy dw BY nhIN hY[ myrw iksy nwl vYr nhIN hY ikauNik siqguru purKu sujwxu hY vfy Ajwx mugD insqwry[
mYN hI bxwey ny myrw vYr nhIN iksy nwl, koeI rwkSS, siqguru AwgU jwxIAY bwh pkiV AMDly auDwry[
koeI dYNq, iksy nwl vYr nhIN, mYN Awpy hI AwpxI mOj mwxu inmwxy sd bilhwry]
iv`c KylH irhw hW[ Pyr myyry auqy kwl hwvI nhIN hY, BweI gurdws jI vwr 26/19
smyN ny myry auqy koeI pirvrqn nhIN krnw, bwkI sB AYvyN nhIN gurU hoieAw krdw, ieh gux hox, swry
dy auqy krygw, swrw sMswr, rcnw ijMnI hY kwl dy AMdr guxW dw Kzwnw hY[ gux dy idMdw hY, nykI dy idMdw hY,
hoeygI[ Pyr mYN nysqI nhIN hW, hsqI hW[ zIro nhIN auh idMdw hY swfy AMdr nykI, swfy 'c nhIN hY[ jy
hW mYN sB kuC hW[ Pyr mYN jUnIAW iv`c nhIN AwauNdw[ AsIN khIey swfy 'c nykI hY ieh haumY bx jWdI hY[
mYnUM Awpxy Awp hI sB cIzW dw igAwn hY[ Awpy hI siqgurU pUrw vYd hY, ADUrw vYd nhIN hY[ swirAW qoN
myry kol swieMs hY, Awpxy Awp hI ivauNq hY swrI, ijMnI v`fw du`K haumY dw hY[ auhdI dvweI sMswr 'c iksy
sMswr dy AMdr rcnw rcI hY, sB ivauNq Awpxy Awp kol nhIN hY[ auhdI dvweI hY AMimRq[ AMimRq iml jwvy
hI ho rhI hY qy 'gur pRswid' gurU dI ikRpw ho jwvy, qW haumY dw nwS ho jWdw hY[ jy AMimRq nhIN imilAw,
pUry siqgurU dI Pyr myry inrgux drSn ho jwieAw nhIN nwS huMdw[ pihlW vI mYN bynqI krI sI ik auh
krngy[ auh A`K mYN AMdr r`K id`qI mnu`K dy, ijhdy AMimRq gurU dy kol hoieAw krdw hY[
nwl myry drSn hoxgy[ dUsrw mYN 'gur' hW, sB qoN v`fw AMimRqu hir hir nwmu hY myrI ijMduVIey
hW qy myry AMdr 'pRswid' ikRpw hY, ndir dw ikRSmw hY, AMimRqu gurmiq pwey rwm ] AMg - 538
jdoN mYN iksy nUM mylxw hY ausy vyly mYN ikRpw krky myl gurU dI m`q Dwrn kro, gurU gRMQ swihb dI[ Pyr
lYNdw hW[ jIv dI qwkq nhIN ik iksy qrIky nwl mYnUM ieh AMimRq AMdroN cSmw ijvyN cldw hY eys qrHW pRgt

'Awqm mwrg' 9 AkqUbr, 2011


ho jweygw[ jdoN AMimRq dI Puhwr c`l peI kihMdy ny, mwirAw, Pyr auhdw auDwr nhIN hoeg
y w kI swDsMgq jI!
rwvx dy AMdr AMimRq sI pqw nhIN iks iksm dw
jy Syr mwirAw gurU mhwrwj ny pwauNty swihb dy
sI[ ikauNik bVI dyr dIAW bwqW ho geIAW, AsIN qW
auprly pwsy qW aus Syr dw auDwr kr id`qw[ iq`qr
ausdw p`K dyiKAw hY[ sIqw jI nUM auh lY igAw, swfw
mwirAw, iq`qr dw auDwr kr id`qw[ so bymK `u W nU,M inMdkW
kudrqI ivroD auhdy nwl pY igAw, hux q`k nhIN AsIN
nUM, doKIAW nUM ijs qrIky nwl vI cwhy qwr idMdw hY[
KihVw C`fdy[ pqw nhIN l`KW swl ho gey, pqw nhIN
'guru pUrw inrBau sdw jnm mrx jm frY auqwry['
kroVW ho gey[ auhdI sKSIAq nUM AsIN iksy p`KoN vI
jmW dw fr ijhVw swirAW dy isrW 'qy ipAw hoieAw
cMgI nhIN jwxdy[ mwVw hI mwVw khWgy[ pr rwmwiex
hY, mr jwxw hY-mr jwxw hY; Pyr jMmxw hY, aus fr
'c AwauNdw hY ik ausny pihly idn dw rwSn Awpxy
nUM lwh idMdy ny[ Pyr auh pUrn igAwnvwn hY, Axjwx
koloN id`qw ik POj AweI hY, iehny lVweI krnI hY qy
nhIN hY[ 'siqguru purKu sujwxu hY vfy Ajwx mugD
iehnUM rwSn pw idE[ kuC idnW dw rwSn id`qw, jdoN
insqwry[' kOfy rwkSS vrgy, ijhVy bMidAW nUM Kw jWdy
mu`k igAw, Pyr sRI rwm cMdr jI ny iksy twpU qoN
sI, s`jx T`g vrgy, AYho ijhy Axjwx bMidAW nUM qwr
mMgwieAw[ Pyr jd lCmx jI dy brCI l`gI aus vyly
id`qw[ 'siqguru AwgU jwxIAY bwh pkiV AMDly auDwry['
vI auhny Awpxw vYd ByijAw[ Pyr cMgw cir`qr hI sI[
igAwn dIAW A`KW swfy kol ny, vYrwg dy swfy kol h`Q
sIqw jI nON mhIny rhI, kyvl bwg dy iv`c bMd sI[
nhIN hYgy, BY dy swfy kol crn nhIN hYgy qy swnUM
koeI nzwiez hrkq qW kIqI nhIN Esny[ so AsIN
ipMgilAW nUM -
ie`k p`K auhdw lY ky, ivroD dy nwl auhnUM bVw mwVw
rwkSS kihMdy hW, auhnUM bRwhmx kihMdy sI, jwq dw ipMgul prbq pwir pry Kl cqur bkIqw ]
AMDuly iqRBvx sUiJAw gur Byit punIqw ]
bRwhmx sI qy ds ividAw dw jwxU sIgw auh[ ds isr
mihmw swDU sMg kI sunhu myry mIqw ]
kihMdy sI auhdy[ bhuq ivdvwn purS sI auh[ jdoN
AMg - 809
rwvx mwirAw igAw qW sRI rwm cMdr jI ny lCmx nUM
ByijAw ik jwh, ies qoN aupdyS lY ky Aw[ so auhdy jdoN myl ho igAw, AMnHy, boly, ipMgly qr jWdy
kol AMimRq sI[ koeI gurU hoxw ausdw ijQoN ausnUM AMimRq ny[ 'mwxu inmwxy sd bilhwry]' ijhdw koeI dunIAW 'qy
dI dwq pRwpq hoeI[ kihMdy auh mrdw nhIN sI, AMimRq mwx nhIN hY auhdw mwx siqgurU hoieAw krdw hY[
dw cSmw sukwieAw, ieh qW mirAw[ ieh miQhws hud M w kihMdy bilhwr jWdy hW AYs y y gurU qoN[ gurU dw kMm hud M w
hY, g`l hor huMdI hY, smJx vwsqy hor huMdI hY[ ieh hY iviSAW qoN qoVnw qy pRmySr dy nwl joVnw[
AMimRq gurU dy kol huMdw hY, gurU idMdw hY ijsnUM dy dyvy Dwrnw - sWeI nwl joVdw,
ausdy AMdr pRgt ho jWdw hY qy ijhdy AMdr AMimRq iviSAW qoN qoVy siqgur[
pYdw ho igAw, auhdI swrIAW srIr dIAW bImwrIAW, jo siqgurU pUrw hY, pMj ivSy ny - Sbd,
mn dIAW, ijMnIAW vI ibmwrIAW ny swrIAW dw nwS ho sprS, rUp, rs, gMD[ jdoN sMswr dI rcnw krI hY,
jWdw hY[ jd sUKSm mwieAw pYdw kIqI hY iqRguxI mwieAw, sB
qoN pihlW ieh pMj SUKsm q`q kihMdy ny, ieh bxy[
srb rog kw AauKdu nwmu ] AMg - 274 Sbd, sprS, rUp, rs, gMD[ Sbd qoN AwkwS bixAw;
'siqguru pUrw vYdu hY pMjy rog AswD invwry[' Awh sprS qoN hvw bxI, rUp qoN pRkwS bixAw, gMD qoN
pMj rog kwm, kRD o , loB, moh, AhMkwr dy l`gy hoe,y iehnUM im`tI bxI, rs qoN pwxI bixAw[ ieh Pyr sQUl q`q
AswD kihMdy ny ik ieh ikvyN vI h`t nhIN skdy[ Pyr bxy, pihlW ieh bxy[ ieh hryk bMdy dy AwKrI qih
swry su`KW dw Kzwnw hY swry su`K imldy ny- 'suK swgru dy iv`c hYgy ienHW nwloN tu`t nhIN skdw bMdw[ jy koeI
gurudyau hY suK dy myil ley duiKAwry[' su`K idMdw hY qoV skdw hY qW pUrw siqgurU hY[
pihlW Pyr pRmySr nwl myl idMdw hY[ iksy nwl nhIN isD nwQ Avqwr sB gosit kir kir kMn PVwieAw[
auhdw vYr[ bymK ù W nUM vI qwr idMdw hY, ijhVy vYr krdy BweI gurdws jI, vwr 26/21
ny auhnUM vI qwrdw hY[
is`DW nwl, nwQW nwl, AvqwrW nwl, gurU ny goSt
gurU dSmyS ipqw ijsnUM vI mhwrwj jI dw bwx kIqI qy kMn PVwey aunHW dy[ kMn PVwaux dw mqlb
lgdw sI, auh bwx swry pwp Kqm kr idMdw sI[ Coh hY ik aunHW ny msqk invwey[ hy nwnk! jo qusIN ieh
sI gurU dSmyS ipqw dy piv`qr, mhW piv`qr hsq bwq d`sI hY AsIN ies qoN bVy aurHy sIgy[ DMnvwd hY,
kmlW 'c[ pihlW qW idRStI peI auhdy auqy Pyr bwx bilhwr jWdy hW Awp dy ik swnUM vI qusIN hor cwnxw

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


10
pw id`qw[ ikhVI g`l d`sI hY swDsMgq jI, AYvyN hI kihMdy auQy imt jWdw hY AwdmI, kihMdy haumY
AwpW kr leIey g`l[ g`l dw vI pqw hoxw cwhIdw qW nhIN rihMdI, pr auh Awp hI pRmySr bx jWdw
hY, k`lH nUM qusIN iksy nwl g`l kroN[ ijMny swry pihly hY[ Prk nhIN lgdw -
sIgy ieh svY srUp 'c KVH jWdy sI jw ky[ pMj rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI ]
smwDIAW hoieAw krdI ny do qW sMprigAwq qy do AMg - 969
AsMprigAwq qy qIsrI hoieAw krdI hY ijhnUM rwjmyD ie`k bx igAw, hux pqw nhIN lgdw ik kbIr
smwDI kihMdy ny[ rwm hY ik rwm kbIr hY[ Awh g`l smJx vwlI hY[
dU j y pwsy swivklp-inrivklp, inrivklp bMdgI krn vwilAW nUM iksy-iksy nUM pqw lgdw hY ies
smwDI 'c jw ky Awpxy srUp 'c lIn ho jWdw hY, aus g`l dw, swry nhIN jwxdy[ kihx l`gy, pwqSwh! ieh
qoN A`gy nhIN phuMcdw[ Xwin ie`k qrHW dy nwl AwpxI g`l qusIN nvIN d`sI swnUM, AsIN ies qoN KuMJy hoey sI,
hrkq Kqm kr lYNdw hY[ ausy nUM mukqI kihMdy ny, ausy AsIN mukq pd qoN A`gy nhIN sI jwxw cwhuMdy[ swrw
nUM inrvwx pd kihMdy ny, PrI qW ho jWdw hY Ajy ie`k sMswr ruikAw ipAw sI ie~Qy[
mMzl AgWh rih jWdI hY, auh vwihgurU dI mMzl hY[ bwbr ky bwby imly inv inv sB nbwb invwieAw[
auh jIv q`q dy iv`c Aw ky jIv q`q qW ausnUM pRwpq pwiqswhw imil ivCuVy jog Bog Cif cilqu rcwieAw[
ho igAw[ Awpxy mUl dy iv`c cilAw igAw - dIn dunIAw dw pwiqSwhu bymuhqwju rwju Gir AwieAw[
mn qUM joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ] AMg - 441 kwdr hoie kudriq kry
eyh iB kudriq sWgu bxwieAw[
v`fI pRwpqI hY, Awqm q`q dy iv`c lIn ho igAw[
ieknw joV ivCoVdw icrI ivCuny Awix imlwieAw[
mhwrwj kihMdy hor A`gy qur -
swD sMgq ivic AlKu lKwieAw]
Awqmw prwqmw eyko krY ] BweI gurdws jI, vwr 26/21
AMqr kI duibDw AMqir mrY ] AMg - 661
gurU ny Aw ky ijhVw liKAw nhIN jWdw swDsMg
ie`k kdm pu`t lE ipAwirE, ie`k kdm ip`Cy 'c Aw ky auh idKw id`qw[
rih gey qusIN[ eys qoN A`gy pRmySr hY, srb klw
smr`Q[ auhdy kol hY ndr dw ikRSmw[ auhdI ndr mMgo ies qrHW dy bcn mnsuK jI, iSvnwB dy nwl
ies smwDI 'c bYT ky, ieQy ruko nw, sihj smwD dy jo ik bVw ivdvwn sI, koeI AYvyN nhIN mwmUlI bMdw,
iv`c c`lo[ Anhq suMn iv`c c`lo - bhuq rUhwnIAq vwlw sI, bhuq is`D, nwQ, jogI auQy
jwieAw krdy sIgy[ mCMdr iehdy ipqw dy kol AwieAw
Anhq suMin rqy sy kYsy ] ijs qy aupjy iqs hI jYsy ]
krdw sI ijhdw nwauN AmrU sI[ lyikn TIk hY dsvyN
AMg - 943
duAwr 'c suAws qW cwVH ley pr mn nhIN SùD hoieAw
swirAW ny nmSkwr krI hy nwnk! ieh g`l swfy sI, mn Ajy mYlw sI qy jdoN AmrU rwjw cVHweI kr
qoN KuMJgI sI, AsIN qW inrivklp smwDI 'c Aw ky igAw[ aus vyly eysny auhdIAW pdmnIAW rwxIAW nUM dyK
ruk gey[ AsMprigAwq smwDI 'c Aw ky ruk gey qy ky iehdw mn fol igAw[ iehny Awpxw srIr qW ie`k
qUM sihj dI g`l swnUM d`sI hY qy nwl ieh d`isAw ik kMdrw dy iv`c lukw id`qw qy auhdy iv`c jw ky vV igAw
auhdy iv`c KuSkI nhIN hY, rs hY, byAMq AnMd hY srIr ijauNdw kr ilAw[ ikMny swl lMG gey[ gorKnwQ
ijhVw d`isAw nhIN jw skdw, AYsw mhwrwj Purmwn bwl-guMdweI nwl koeI crcw kr irhw hY, izAwdw
krdy ny - grmw-grmI ho geI qy ausny mhWpurSW vwlw imhxw
Dwrnw - sihj smwD lgI ilvAMqr, mwr id`qw[ kihx l`gy, gorK ieh qW TIk hY pr qYnUM
so rs soeI jwnY[ su`D hY ik qyrw gurU ik`Qy hY?
mhwrwj qoN pihlW ruk jWdy sI swry, Awpxy Awqm mMnY qrY qwry guru isK ] AMg - 3
srUp, svY srUp 'c jw ky ruk jWdy sI[ mhwrwj kihMd,y keI vwrI gurU nUM is`K qwr idMdw hY[ ingHw mwr
ies qoN A`gy ie`k mMzl hor hY BweI, auQy imhr dw, ky dyiKAw ikqy nzr nhIN AwauNdw[ kihx l`igAw, ik`Qy
ndr dw ikRSmw vrqxw hY[ Pyr pRmySr dy iv`c dwKl hoieAw? kihMdy, qUM d`s ik`Qy hY? AKIr d` i sAw
hoxw hY - bwlguMdweI ny ik AmrU rwjy dI dyh iv`c viVAw bYTw
ijau jl mih jlu Awie Ktwnw ] hY rwxIAW Bogdw hY, aus vyly lMkw 'c igAw, jw ky
iqau joqI sMig joiq smwnw ] AMg - 278 ies ny sMglwdIp 'coN Awpxy gurU nUM jgwieAw, sON igAw

'Awqm mwrg' 11 AkqUbr, 2011


sI srIr 'c[ phuMcdI hY, hOlI-hOlI kdm p`tdI jWdI hY[ phuMc sky
jwg mCMdr jwg gorK AwieAw[ jW nw phuMc sky[ pMCI ny ie`k dm jw ky bih jwxw
so ieho ijhy vI auQy jWdy sI, hor byAMq swDU hY[ g`fy jWdy hY lIhW dy iv`c, lIhy dy iv`c, Awrwm
mhWpurS jWdy sI[ crcw suxdw sI ivdvwn purS sI[ nwl hOlI-hOlI jWdw hY[ pr ijhVw GoV svwr hY, kdy
ivdvwn nUM smJwaux vwsqy bVI ivdvqw dI loV huMdI eyDr ho igAw, kdy EDr ho igAw, Awrwm dy nwl hI
hY[ Awm AwdmI nUM smJwauxw mwmUlI g`l hY[ Awpxy mMzl-ey-mksUd 'qy phuMc jWdw hY[ pYrIN jwxw
hovy, boJ isr 'qy hovy, ie`k koh vI nhIN AsIN c`l
BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ]
skdy, ijhVw cqur hY koeI svwrI lY ky ie`k imMtW
goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ]
'c jw AwauNdw hY[ kihMdy ijhVy lok vyd ny krm Drm
Avir kwj qyrY ikqY n kwm ]
imlu swDsMgiq Bju kyvl nwm ] AMg - 12 dsdy ny, ikRAw dsdy ny, Awh vrq r`K lE, Awh r`K
lE, AOh qIrQ 'qy jw ky, nhw ky dwn kr idE[ Awh
sB smJ jwxgy, koeI AOKw nhIN, QoVHI qoN QoVHI qIrQ 'qy 'qy jwE Awh Pl iml jweygw, pRSwdw Ckw
Akl vwlw vI smJ jweygw, pr v`fIAW g`lW smJwaux idE, Coty-Coty krm ny[ kIiVAW nUM iql cOlI pw idE,
vwsqy v`fIAW bwqW dI loV hY[ so aus vyly BweI pSUAW nUM iqlcOlI pw idE[ psUAW nUM nmk r`K idE[
mnsuK jI ny ik rwjw iSvnwB! Awh ijhVw qusIN vrqW Kyhl bxw idE[ kihMdy ieh Coty-Coty krm ny, iehdy
vgYrw 'c Psy pey EN, iekwdSI dw vrq r`K lE, nwl bVI dyr lgdI hY phuMcx nUM[ kihMdy Sbd dI
swlgRwm nUM pUj lE, Awh cIzW bhuq CotIAW ny[ iehdy pRwpqI ijMnw icr nhIN huMdI, EnI dyr q`k mukqI nhIN
nwl mukqI nhIN huMdI[ mukqI kyvl jy huMdI hY jd qk imldI -
pUrw gurU nhIN imldw, EnI dyr q`k mukqI nhIN huMdI[
ibnu gur sbdY mukiq n hoeI
ieh do rsqy ny ie`k qW hY kIVI dw mwrg, ie`k hY
prpMcu kir BrmweI hy ] AMg - 1024
pMCI dw mwrg ijhnUM ibhMgm mwrg kihMdy ny[ do cwr
mIl dy auqy koeI drKq KVHw hY, kIVI nUM vwSnw Aw swrw sMswr prpMc dy iv`c Brmdw iPrdw hY
geI ik Pl p`ikAw hoieAw hY, iehny qurnw hY, mUhry ikauNik gurU l`igAw nhIN hY -
ikMnIAW idkqW AwauxIAW ny, mUhry Cotw ijhw nwlw Aw kbIr guru lwgw qb jwnIAY imtY mohu qn qwp ]
jwvy, ig`T ku cOVw auhdy 'coN nhIN kIVI lMG skdI[ AMg - 1374
ijhVw pMCI hY auhny aufwrI mwrnI hY hux ie`Qy hY, gurU qW bxw ilAw AsIN AMimRq Ck ilAw[ pr
dyKdy-dyKdy Pl 'qy cilAw igAw[ auh kihx l`gy ik gurU l`igAw qW nhIN, Ajy EhI moh hY, EhI iqMn qwp,
ijhVw ieh rsqw hY nw, qusIN ijs rsqy jWdy EN ieh AwDI, ibAwDI, aupwDI icMbVI hoeI hY[ EhI kRoD hY,
kIVI dw rsqw hY[ ieh rsqy qurnw bhuq AOKw hY, EhI loB hY, EhI AiBmwn hY, EhI Sbd, sprS, rUp,
bVI dyr lgdI hY jnm bIq jWdy ny qy swfy pUry rs, gMD pMj ivSy ny, EhI mwx hY[ rwj, mwl, rUp,
siqgurU ny swnUM ibhMgm dw rsqw d`s idqw[ pMCIAW jwq, jobn, pMjy T`g[ gurU l`g igAw, nw gurU nhIN
dw rsqw; AsIN aus nwl jWdy hW[ so ies vwsqy gurU l`igAw[ gurU ny aus vyly l`gxw hY jdoN moh qy qn dy
qoN bgYr nhIN pqw l`igAw krdw - qwp ht jwxy ny[ so -
Dwrnw - ibnW gurW qoN mukq nw hovy, ibnu gur sbdY mukiq n hoeI
puCy brmy nwrdy nUM[ prpMcu kir BrmweI hy ] AMg - 1024
jYsy cItI kRm kRm kY ibrK cVY, swrw sMswr Brmdw iPrdw hY, ikauNik Sbd nhIN
pMCI auf jwie bYsy inkt hI Pl kY[ kmwieAw[ jdoN kmw ilAw, Pyr kI hoeygw? mhwrwj
jYsy gwfI clI jwiq lIkn mih DIrj sY, kihMdy -
Goro dOir jwie bWie dwhny sbl kY[ .........aujwro dIpw ] AMg - 821
jYsy kos Bir cil skIAY n pwien kY,
Awqmw cuqr kuMt Dwie AwvY pl kY[ Pyr hoeygw kI? kihMdy -
qYsy log byd Byd igAwn aunmwn p`C, ibnisE AMDkwr iqh mMdir
gMm gur crn srin AsQl kY] rqn koTVI Kul@I AnUpw ] AMg - 821
BweI gurdws jI kib`q 404 AMDkwr dw nwS ho jweygw, jdoN AMDkwr dw nwS
kihMdy dyKo do mIl qoN kIVI ny jwxw hovy, ikvyN hoieAw Pyr ibrqI kI huMdI hY?

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


12
ibsir geI sB qwiq prweI ] AwdmI K`t krm krdw hY, qIrQ Xwqrw krdw hY,
jb qy swDsMgiq moih pweI ] AMg - 1299 dwn krdw hY, vrq krdw hY, pUjw krdw hY hor AnykW
ikauNik pRkwS ho igAw, pRkwS ho ky dyiKAw ik cIzW krdw hY, CyeIN krm krdw hY[ pr ieh cIz
ieh qW swry hI Awpxy ny, Awqmw hI hY swry, dUjw imldI nhIN -
qW hY hI nhIN koeI[ pMj q`q dy srIr ny, 25 Pl kwrn PUlI bnrwie ]
pRwikRqIAW dy krm ieMdry, igAwn ieMdry, Pyr pMj pRwx Plu lwgw qb PUlu iblwie ]
ny, pMj iehdy 'c hvwvW ny[ pOxW ny, mn hY ic`q hY, igAwnY kwrn krm AiBAwsu ]
buD
` hY, AhMBwv hY, aus qoN auqy Awqmw swirAW dI iek`o igAwnu BieAw qh krmh nwsu ] AMg - 1167
hI hY, ikauNik pRkwS ho igAw[ jdoN pRkwS hoieAw - Awh ijhVy krm Drm ny kyvl gurU nUM pRsnM krky
ibnisE AMDkwr iqh mMdir aus qoN nwm dy vwsqy shwieqw krn vwsqy huMdy ny jdoN
rqn koTVI Kul@I AnUpw ] AMg - 821 igAwn ho igAw, Pyr ieh worthless ho jwieAw krdy
hux koTVI KulH geI, rqnW dI BrI hoeI ij`Qy ny[ iehdw mqlb hY ik auh krm Drm krdy nhIN[
pRmySr dw nwm hI nwm hY[ jdoN aupmw qoN rihq, auh inqnym vI krdy ny, bwxI vI pVHdy ny, sB kuC
Awqm q`q dI koTVI 'c ieh dwKl hoieAw, ijhnUM krdy ny pr auh nimq krdy ny, swfy nimq ik ienHW
aunmn kihMdy ny, Pyr pqw l`igAw ik hnyHyry 'c iPr nUM lwg l`gI rhy, ikqy swnUM dyK ky ieh nw C`f dyx[
rhy sI[ kihx l`gy, ieh qW ijhVy ny - kihMdy ieh ijhVIAW cIzW ny -
koit krm bMDn kw mUlu ] AMg - 1149 ijvyN drKqW ny PlW vwly, ieh Puldy ny, kwhdy
kroVW hI krm kr lE, bMnHy jwvWgy[ vwsqy? ik Pl l`g jwvy[ jdoN Pl l`g igAw -
puMn dwnu jo bIjdy sB Drm rwie kY jweI ] jYsy bnrwie prPulq Pl nimq,
AMg - 1414 lwgq hI Pl pqR puhp iblwq hY]
kro siqgur dy A`gy Ardws kro ik pwqSwh! mYN Pu`l vI Kqm ho jWdy ny, p`qy vI Kqm ho jWdy
qW kuC nhIN kr skdw, qUM hI krwauNdw hYN[ mYN syvw ny ikauNik Pl nhI l`gy -
nhIN kr skdw, qUM syvw krn dw mOkw mYnUM id`qw hY[ jYsy qRIAw ricq isMgwr Brqwr hyiq,
jdoN mYN AweygI, Pyr gVbV hoeygI[ jdoN attitude of Bytq Brqwr aur hwr n smwq hY]
mind ieh rhygw ik mYN nhIN kuC krdw, qUM hI ijvyN iesqRI iSMgwr krdI hY ik mYnUM pqI iml
krwauNdw hYN, Pyr ieh krm ijhVy ny ieh mn dI mYl jwvy, pqI ipAwr kry[ jd iml jWdw hY, Pyr hwr vI
dUr krngy qy igAwn dy pRkS iv`c shweI hoxgy[ jy cMgw nhIN lgdw, ieh vI vwDU boJ hY gl 'c[
krm Drm krky Pl mMgdw hY, mhwrwj kihMdy nw - bwlk Acyq jYsy krq lIlw Anyk.......[
koit krm bMDn kw mUlu ] AMg - 1149 BweI gurdws jI, kib`q 405
kroVW krm kr lY ieh bMnxgy, sMgl ny - jdoN bwlk huMdw hY Cotw, bVIAW lIlw krdw hY,
hir ky Bjn ibnu ibrQw pUlu ] AMg - 1149 bVy KylH krdw hY, Gr-bwr bxwauNdw hY[
vwihgurU dy Bjn ibnW sB ibrQy ny[ .....suicq icqMn Bey sbY ibsrwq hY]
byd swsqR jn iDAwvih qrx kau sMswru ] BweI gurdws jI, kib`q 405
krm Drm Anyk ikirAw sB aUpir nwmu Acwru ] Pyr nhIN ieh g`fy bxw ky qurdw -
AMg - 405
im`tI dy Gr nhIN bxwauNdw, ie`tW dy[ Pyr CotIAW-
sB dy auqy nwm jpxw, Pyr Awcwr, AYvyN nhIN
CotIAW g`lW nhIN krdw, Pyr sucyq ho jWdw hY[ Pyr
ik vwihgurU-vwihgurU krI jWdw hY, nwly dUjy dI Psl
v`fIAW g`lW 'c Aw jWdw hY -
v`FI jWdw hY[ bwxI pVHI jWdw hY nwly inMidAw krI
jWdw hY[ mwlw PyrI jWdw hY, Pyr G`t qoldw hY[ kihMdy qYsy Kt krm Drm sRm igAwn kwj....[
ies qrHW nhIN bxnw, nwm dw Awcwr vI Dwrn krnw BweI gurdws jI, kib`q 405
pvygw[ so ies qrHW dy nwl jdoN q`k gurU nhIN l`gdw Awh ijhVy krm, Drm, pUjw, vrq vgYrw, qIrQ
EnW icr AwdmI lMGdw nhIN[ so ies qrHW dy nwl vgYrw, gurdvwirAW dy drSn krny, ieh igAwn dI
Awp smJwauNdy ny ik ijMnW icr igAwn nhIN huMdw[ pRwpqI vwsqy hoieAw krdy ny[

'Awqm mwrg' 13 AkqUbr, 2011


igAwn Bwn audY auf krm aufwq hY] jwvy pr iksy nUM g`l nw Awaux dyv;y krnI dw igAwnI
BweI gurdws jI, kib`q 405 nw hovy, mUMh dw igAwnI hovy, vwc igAwnI, kQw krn
ijvyN qwry Kqm ho jWdy ny jdoN sUrj cVH jWdw vwlw, lYkcr dyx vwlw[ swry sMswr qoN v`D auhdy kol
hY[ jdoN igAwn dw sUrj cVH igAw[ aus vyly ieh pYsw hovy[ jy pRmySr dy nwl ipAwr nhIN ausdw qW
krm Drm swry jWdy rihMdy ny[ so ies qrHW kihx l`g,y kihMdy, auh qW mirAw hoieAw bMdw huMdw hY, swh lYNdw
rwjn! ie`k swDn hY, auh iDAwn dy nwl sux lY, hY, AMn Kwx vwsqy ie`k mSIn hY[ auhdy iv`c izMdgI
ijhVw pRmS y r nUM imlwauNdw hY, auh hY ipAwr dw swDn[ dI rO nhIN rumkdI[ ijhVw ipAwr qoN hIxw hY auhdy
ijMnW icr ihrdy 'c ipAwr nhIN pYdw huMdw, EnW icr AMdr JuMjlwht hoieAw krdI hY, nPrq hoieAw krdI,
gweI jw, jo krnw krI jwh[ glw r`b ny vDIAw dy inMidAw hoieAw krdI hY, eIrKw hoieAw krdI hY, hr
id`qw, gwauNdw bhuq vDIAw hY, ivAwiKAw krn nUM idmwg vkq kRoD 'c rihMdw hY, dUijAW nUM mwVw smJdw hY,
dy id`qw, ivAwiKAw bhuq vDIAw krdw hY[ lok AS- ikauNik ipAwr ny Ajy Aw ky invws nhIN kirAw[
AS krdy ny pr jy ipAwr nw ihrdy 'c hovy, mhwrwj ipAwr qW vwihgurU dI bKiSS hY[ bwbw PrId ny
kihMdy Pyr nhIN - Awpxw ie`k AnuBv gurU gRMQ swihb jI dy AMdr pRgt
koeI gwvY rwgI nwdI bydI kIqw[ hY qW swfy leI bVI isiKAw dI g`l -
bhu Bwiq kir nhI hir hir BIjY rwm rwjy ] PrIdw kwlˆØI ijnI n rwivAw DaulI rwvY koie ]
AMg - 450 kir sWeI isau iprhVI rMgu nvylw hoie ]
r`b nhIN iB`jdw[ ikauN? - AMg - 1378
ijnw AMqir kptu ivkwru hY iqnw roie ikAw kIjY ] kihMdy ipAwr kr pRmySr dy nwl[ kwilAW dy
AMg - 450 ivcy-ivcy kr lY, Pyr Dauly AwieAW 'qy Bjn nhIN
hoxw[ g`l bhuq h`d qk TIk hY[ jdoN AwdmI bu~Fw
vwjy 'qy Aw gey, Bwv Aw igAw AMdr[ nyqrW 'coN
ho jWdw hY[ mhwrwj ny vI iliKAw hY -
jl jWdw hY, QoVHI dyr vwsqy temporary injection
hY ieh[ sdw dI ibrqI nhIN hY, dyKx vwly bhuq jb lgu jrw rogu nhI AwieAw ]
pRBwivq ho jWdy ny ik sMq qW jd kIrqn krdy ny, jb lgu kwil gRsI nhI kwieAw ]
roNdy hI rihMdy ny[ sMq nhIN roNdy swDsMgq jI! sMqW jb lgu ibkl BeI nhI bwnI ]
dy swmHxy pRmySr AYs qrHW huMdw hY ijvyN sUrj AwpW nUM Bij lyih ry mn swirgpwnI ] AMg - 1159
idsdw hY[ kdy Bwv Aw jWdw hY ikqy Aw jwvy, bhuq kihMdy ijvyN ppIhw hux boldw hY nw svWqI bUMd
inmrqw 'c Aw ky kr lYx qW kr lYx[ vYsy nhIN qW vwsqy[ AYs qrHW qUM kihMdy svWqI bUMd mMg, nwm dI
pUrn huMdy ny igAwn dy AMdr[ bUMd mMg lY[ ie`k bUMd iml jwvy -
ijnw AMqir kptu ivkwru hY iknkw eyk ijsu jIA bswvY ]
iqnw roie ikAw kIjY ] qw kI mihmw gnI n AwvY ] AMg - 262
hir krqw sBu ikCu jwxdw isir rog hQu dIjY ] ie`k ikxkw iml jwvy nwm dw, auhdy vwsqy -
ijnw nwnk gurmuiK ihrdw suDu hY kbIr kyso kyso kUkIAY n soeIAY Aswr ]
hir Bgiq hir lIjY ] AMg - 450 rwiq idvs ky kUkny kbhU ky sunY pukwr ]
kihx l`g,y rwjn! ieh ijhVy krm Drm qUM krdw AMg - 1376
hYN, ieh lyKy 'c nhIN pYNdy, jy lyKy 'c pYNdw hY qW kyvl kdy qW sux hI leygw, so ies qrHW mhwrwj kihMdy
ipAwr ipAw krdw hY, hor cIz pYNdI nhIN hY[ ies jdoN bu`Fw ho jweyNgw -
qrHW pVH lE - dUjY bhuqy rwh mn kIAw mqI iKMfIAw ]
Dwrnw - imrqk khIey nwnkw, bhuqu pey Asgwh goqy Kwih n inklih ]
ijh pRIq nhIN BgvMq[ AMg - 146
Aiq suMdr kulIn cqur muiK i|AwnI DnvMq ] AYny qyry Purny PYl jwxgy, AOh myrw muMfw, AOh
imrqk khIAih nwnkw ijh pRIiq nhI BgvMq ] myrw dohqw, AOh myrw pVoqw, AOh myrw poqw, mukdy ny
AMg - 253 ikqy[ igx lE[ ie`k-ie`k bMdy dy nwl pMj-pMj sO
swry sMswr dy ivcoN pihly nMbr dw suMdr, cMgI icMbiVAw hoieAw hY[ igx ky dyK lE, pMj s`q b`cy
kul vwlw hovy, cqur AYnw hovy ik GMitAW b`DI bolI hox, aunHW dy irSqydwr, Pyr aunHW dy mwmy, Pyr aunHW dy

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


14
shury, Pyr ikMnw pirvwr huMdw hY[ myrw irSqydwr g`l smJI nhIN hY, AMdroN nhIN smiJAw, auproN-auproN
AwieAw jI, irSqydwr AwieAw, hryk dw sMskwr mn smJ ilAw[ auprlI qih smJI hoeI koeI smJ nhIN
'c pYxw hY[ hryk dI g`l mn ny kbUl krnI hY, mn hY[ kihMdy AYs qrHW nw kih jy ibrD vI smJ lvy,
'c Gwsy pY jwxy ny, hux Bjn krygw ik aunHW ivcoN s`qr swl dw, A`sI swl dw, Pyr vI ku C nhIN
inklygw[ aunHW ny qW swrw QW rok ilAw, KUh huMdw hY[ ivgiVAw auhdw -
pihilAW zmwinAW 'c l`jw nwl fol bMnH ky pwxI PrIdw kwlI DaulI swihbu sdw hY jy ko iciq kry ]
k`iFAw krdy sI[ mOx dy iv`c Gwsy pY jWdy sI cwry Awpxw lwieAw iprmu n lgeI jy locY sBu koie ]
pwsy[ auhdy nwl l`j CyqI tu`t jWdI sI[ keIAW ny eyhu iprmu ipAwlw Ksm kw jY BwvY qY dyie ]
aupr-aupr cu`kxw pr Bwrw fol aupr cu`k nhIN sI AMg - 1378
huMdw, GVIs ky k`Fdy sI hux jy aupr vI krdy sI kihMdy ieh ijhVw ipAwr dw ipAwlw hY ieh vs
auh auNgl ku QwauN cOVw huMdw[ auh dV`k dy ky Pyr iv`c nhIN hY[ ieh vwihgurU dy vs iv`c hY[ ijhnUM
igr pYxw auhdy 'c, Pyr aupr krnw, fol ny ClkI BwauNdw hY aus nUM dy idMdw hY[ so ipAwr qoN bgYr AwdmI
jwxw[ mhwrwj kihMdy ies qrHW hoxw hY qyry nwl jy dI izMdgI ijhVI hY murdw izMdgI jw rhI hY, cwhy
b`Ufw ho ky nwm jpyNgw[ huxy hI jp lYm Pyr pqw dunIAW dy ivc ik`fw hI v`fw hY[ mhwrwj kihMdy -
nhIN huMdw -
so jIivAw ijsu min visAw soie ]
nh bwirk nh jobnY nh ibrDI kCu bMDu ] nwnk Avru n jIvY koie ]
Eh byrw nh bUJIAY jau Awie prY jm PMDu ] jy jIvY piq lQI jwie ] sBu hrwmu jyqw ikCu Kwie ]
AMg - 254 AMg - 142
pqw nhIN ikhVy vyly jmW dw PMDw gl iv`c pY nwm qoN ibnW ijhVw jIvn hY, auh kihMdy pq
jwvy[ Pyr ikvyN nwm jpyNgw[ mhwrwj ny ivcwirAw ik lihMdI hY ie`Qy vI qy drgwh iv`c jw ky vI lihMdI
PrId jI ny g`l qW TIk khI hY qy AYsw vI bcn hY[ hrwm KWdw hY[ id`qw hoieAw pRmySr dw qy auhnUM
AwauNdw hY ik - Xwd nhIN krdw[ so ies qrHW ipAwr ijMnW icr ihrdy
rwm jpau jI AYsy AYsy ] 'c pRgt nhIN huMdw[ EnW icr AwdmI dy krm Drm
DR¨ pRihlwd jipE hir jYsy ] AMg - 337 sB murdy ny[
Awh ijhVw ikSor AvsQw dw nwm hY, Coty ijhy iqnu iqnu myil jYsy Cwin CweIAq puin,
b`cy dw, jy ikqy bIj pY jwvy, b`cy nUM l`g jwey lgn Agin pRgws qws Bsm krq hY]
nwm jpx dI[ iehdI rIs nhIN Pyr koeI vI kr BweI gurdws jI, kib`q 531
skdw, mwieAw qoN bc jwvy[ jvwnI 'c ie`k vwr D`kw ijvyN f`kw-f`kw iek`Tw krky, srkVy dw pUlw-pUlw
zrUr pYNdw hY sB nUM[ cMigAW nUM vI pYNdw hY, mMidAW iek`Tw kirAw, Pyr auhnUM Tok-Tok ky C`pr bMinHAw[
nUM vI pYNdw hY[ pr jy bc jwvy, bMdgI dI lgn lg isMD ky iknwry bwlU igRih bwlk rcq jYsy,
jwvy qy pUrw mhWpurS iml jwvy, gurU pUrw iml jwvy, lihr aumig Bey DIr n Drq hY]
jogw isMG nUM ijvyN bcw ilAw, AYs qrHW bcwaux vwlw[
Awh dirAw dy kMFy b`cy bryqI 'c pYr dy idMdy
Pyr qW jWdw hY lMG[ pr mhwrwj jI ny ikhw koeI
ny hyTW qy ig`lw ryqw aupr nUM kr lYNdy ny, Gr bxw
nw qusIN iPkr nw kro[ ikauNik swirAW nUM qW g`l suxI
idMdy ny mùTIAW Br-Br ky qy jdoN pwxI dI C`l AwauNdI
nhIN, keI AwdmIAW ny s`T swl dI aumr 'c suxI,
hY, nwl hI roVH ky lY jWdI hY, auh Gr KVHdw nhIN
keIAW ny pMjwh dI, iksy ny s`qr dI[ s`qr vwlw
hY[
pCqwA irhw hY ik mYN qW jvwnI AYvyN hI gvw id`qI
ik hux mYN kI krW[ mhwrwj kihMdy nw PrId AYs qrHW jYsy bn ibKY imil bYTq Anyk imRg,
nw kih[ kihMdy PrIdw! - eyk imRgrwj gwjY rihE n prq hY]
PrIdw kwlI DaulI swihbu sdw hY jy ko iciq kry ] jwnvr hrn vgYrw sB iek`Ty hoey bYTy ny, pr
AMg - 1378 jy ie`k Syr Aw jwvy, Bbk mwr dyvy, Pyr kI huMdw hY?
n`T jwxgy CwlW mwr dy[
ic`q dI g`l hY, keI vwrI jvwnI 'c mMndw hI
nhIN mn, suxI vI jWdw hY, mn nhIN mMndw[ mn aus idRsit sbdu Aru suriq iDAwn igAwn,
g`l 'qy AwauNdw hI nhIN hY[ pwT krdw hY kihMdw jI pRgty pUrn pRym sgl pRym sgl rhq hY]
BweI gurdws jI, kib`q 531
mn nhIN lgdw[ dOVdw hY jI myrw mn, ikauNik Ajy
'Awqm mwrg' 15 AkqUbr, 2011
ijhVI surq hY igAwn dI iDAwn dI, idRsit nwr ijhVI hY ieh pu`qr qoN bgYr iesy qrHW
Sbd dI, jdoN ipAwr Aw igAw ihrdy dy AMdr Pyr huMdI hY[
ieh ibrqIAW vgYrw nhIN, rs dy iv`c mKmUr ho jWdw jY s y ibnu bIj bo e y inpjY n Dwn Dwrw,
hY bMdw[ swry krm Drm ht jWdy ny[ so ieh swirAW sIp sÍWiq bUMd ibnu mukqw n mwink hY]
dw lMGx dw qrIkw hI ieh hY ik gurU dI Srn iv`c BweI gurdws jI, kib`q 538
Aw jwE, ipAwr nwl Aw jwE[
bgYr bIj boey 'qy koeI pOdw nhIN au~gdw -
Dwrnw - Srn pUirAW gurW dI Aw jw,
sIp sÍWiq bUMd ibnu mukqw n mwink hY]
ijMdy jy qYN pwr lMGxw[
BweI gurdws jI, kib`q 538
ipAwr dy nwl, ipAwr kYsw huMdw hY? - is`p dy AMdr ijMnW icr svWqI bUMd nhIN igrdI,
log kutMb sBhu qy qorY qau Awpn byFI AwvY ho ] EnW icr auh mwxk nhIN bixAw krdw, moqI nhIN
AMg - 657 bixAw krdw[
kyvl gurU dw ipAwr ihrdy ivc rih jwvy, iksy qYsy hI crn srin gur Byty ibnu
dI prvwh nw hovy, nw iksy lokW dI, nw iksy kutMb jnm mrn myit jn n jn khY]
dI, nw iksy hor dI[ AYsw ipAwr Dwrn krky jy gurU BweI gurdws jI, kib`q 538
dI Srn iv`c Aw jwvy, Pyr kihMdy pwr lMGdw hY - iesy qrHW ijMnW icr smr`Q gurU dI crn Srn
jYsy mWJ bYTy ibnu boihQw n pwir prY.........[ 'c Aw ky Sbd dI kmweI nhIN krdw, ipAwr dy nwl
BweI gurdws jI, kib`q 538 auhdy nwl irSqw nhIN joVdw, kihMdy EnW icr Pyr
jhwz 'c bYTy ibnW smuMdr nUM pwr nhIN kr Awauxw jwxw imitAw nhIN krdw[
skIdw[
kihx l`g,y mnsuK jI! rwjn! mYN ies krky ieh
pwrs prsY ibnu Dwqu n kink hY] qYnUM AYnIAW lMmIAW cOVIAW g`lW d`sIAW ny, qusIN gurU
BweI gurdws jI, kib`q 538 dI bwq nhIN krdy, dyviqAW dI pUjw krdy EN[ mMdr
ijMnw icr pwrs iksy ASt Dwq nUM nhIN lgdw, jWdy EN[ ienHW ny quhwfy AMdr igAwn nhIN ilAwauxw,
lohy nU,M qWby nU,M ip`ql nU;M auh sonw nhIN bixAw krdw[ igAwn qW gurU qoN ibnW nhIN hoxw[
jYsy ibnu gMgw n pwvn Awn jlu hY,......[ BweI ry gur ibnu igAwnu n hoie ]
BweI gurdws jI, kib`q 538 pUChu bRhmy nwrdY byd ibAwsY koie ] AMg - 59
pihlW gMgw dw pwxI piv`qr igixAw jWdw sI, jy sau cMdw augvih sUrj cVih hjwr ]
auhdy 'c Ajy nwly nhIN sI pwey iksy ny, gMgw nUM ijhVy eyqy cwnx hoidAW gur ibnu Gor AMDwr ]
dirAw vihMdy sI, nwly vihMdy sI auQy vI lok t`tI AMg - 463
ipSwb nhIN sI kirAw krdy ik piv`qr pwxI hY auhdy AMDyrw qW nhIN imtxw ies qrHW dy nwl[ bwkI
'c iksy swfy mlmUqr nw cilAw jwvy[ hux kljug Aw sMswr swrw fub ` dw jWdw hY ego dy nwl[ ikauNik ielwj
igAw, sB qoN izAwdw h`lw iehny qIrQW 'qy kirAw[ kyvl gurU dy kol hY haumY dw, hor iksy kol hY nhIN[
ijMny gMgw dy iknwry 'qy Sihr ny, swirAW dw gMd-mMd, ieh mYN-mYN krdw, hauN-hauN krdw fu`bdw hI jWdw hY
sIvryj, nwly gMgw 'c pw id`qy[ ij`Qy jw ky nwhuMdy ny sMswr[
auQy ikrm hI ikrm ny, fwktr rOlw pwauNdy ny ik Dwrnw - f`ub igAw sMswr sI,
ibmwrIAW l`g jwxgIAW, ie`Qy kurlI nw kirE[ ieh mYN-mYN qy hauN-hauN krdw[
ikrmW dw pwxI hY, dUiSq hoieAw-hoieAw, pIlIAw ho kihx l`g,y swrw sMswr AmIr hY grIb hY, piVHAw
jweygw, hYzw ho jweygw ikauNik swrw gMd mMd pY ky pwxI hoieAw hY, kQwkwr hY, kIrqn krn vwlw hY ikqwbW
swrw Krwb kr id`qw[ pihlW iehdy bYf dy iv`c qwsIr ilKx vwlw hY[ koeI vI hY cwhy, kihMdy fu`ibAw hI
sI ik Awpy hI inrml kr idMdw sI, pwxI iv`c jwlw ipAw hY mYN-mYN krky[
nhIN sI pYNdw[ so aus vyly dI g`l ilKdy ny ik -
hau hau krq bDy ibkwr ] moh loB fUbO sMswr ]
jYsy ibnu gMgw n pwvn Awn jlu hY, AMg - 1192
nwir n Bqwru ibnu suqn Aink hY[
moh qy loB dy AMdr mYN-mYN krdw fu`b igAw
BweI gurdws jI, kib`q 538
sMswr[

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


16
hau hau krdI sB iPrY ibnu sbdY hau n jwie ] Ab mnu aulit snwqnu hUAw ] AMg - 327
nwnk nwim rqy iqn haumY geI scY rhy smwie ] auQy hI cilAw igAw ij`QoN bixAw sI, bixAw
AMg - 426 kwhdy 'coN sI, Awqmw sI prIpUrn[ auhdw pRkwS ipAw
ijMnW icr nwm dI pRwpqI nhIN huMdI, EnW icr ic`q dy auqy, mYN Bwv AwdmI dy AMdr Aw igAw[ mYN
ieh haumY nhIN krdw[ fub ` dw hI cilAw jWdw hY, iehI krky Pyr swfw ieiqhws SurU ho igAw, AsIN krm kry,
pRmySr dy imlwp ivc rukwvt hY - krm krky bMnyH gey[ audoN dy hI jMmI jWdy hW, audoN
hau hau BIiq BieE hY bIco dy hI mrI jWdy hW[ AYnI ku g`l hY swrI[ jy tùt jwvy,
sunq dyis inktwieE ] Pyr ieh Cutkwrw ho ky prm pd dI pRwpqI krdw hY-
BWBIrI ky pwq prdo ibnu pyKy dUrwieE ] BieE ikrpwlu srb ko Twkuru sgro dUKu imtwieE ]
AMg - 624 khu nwnk haumY BIiq guir KoeI
ijvyN BWbIrI dw PMG hud
M w hY, plwsitk dw kwgz qau dieAwru bITlo pwieE ] AMg - 624
huMdw hY, AYnw ku prdw iehny r`b dy Ar iehdy ivcwly jdoN haumY dI kMD gurU ny qoV id`qI, aus vyly
pw id`qw[ Awh kwr clwauNdy EN, ij`Qy distibutor hY, vwihgurU dw imlwp hoieAw, ijMnW icr mYN rihMdw hY,
krMt pass on huMdI hY[ auQy pqlw ijhw kwgz dw vwihgurU dw imlwp nhIN hoieAw krdw[ so ies qrHW
tukVw r`K ky dyK lE[ zor lw lE, sB kuC hoeygw, dy nwl vwihgurU dy nwl ipAwr zrUrI hoieAw krdw hY
g`fI start nhIN huMdI[ ikauNik ivc pVdw pY igAw[ swDsMgq jI[
iesy qrHW dy nwl krm Drm krdw hY, dwn krdw hY,
so ieh rsqw mnsuK jI ny iSvnwB nUM d`isAw
qIrQ Xwqrw krdw hY, gurdvwirAW dy drSn krdw
qy Awp ny d`isAw ik ijMnI dyr q`k ipAwr nhIN huMdw[
hY, hymkuMt swihb jWdw hY, hzUr swihb jWdw hY, pr
ipAwr qoN ivhUxw ijhVw krm krdw hY kihMdy auh mUVH
jo mYN dw pVdw ivcwly ipAw hoieAw hY ieh gurU nwl
qy k`cw bMdw hY[ ikauNik auhnUM pqw nhIN ik ieh lyKy
ikvyN imlwp hox deygw, huMdw nhIN hY[
iv`c nhIN pY irhw[ AYsw mhwrwj ny Purmwn kirAw hY-
kihMdy gurU kol bynqI kro pwqSwh myrI haumY dw ijn kau pRIiq nwhI hir syqI qy swkq mUV nr kwcy ]
nwS kro[ iPkr kro Awpxy Awp dw[ ibmwrI l`gI hoeI AMg - 169
hY bhuq iBAwnk, ikauNik ijMnW icr ibmwrI hY EnW
kihMdy ijhnUM ipAwr nhIN hY vwihgurU dy nwl auh
icr itkwA nhIN hoieAw krdw[
lok swry mUVH ny, k`cy ny -
Dwrnw - jMmdw qy mrdw hY haumY dw bMinHAw hoieAw[
iqn kau jnmu mrxu Aiq BwrI
haumY eyhw jwiq hY haumY krm kmwih ] ivic ivstw mir mir pwcy ] AMg - 169
haumY eyeI bMDnw iPir iPir jonI pwih ]
kihMd,y jMmdy rihxgy, mrdy rihxgy[ kihMdy bwr-
AMg - 466
bwr grB iv`c Awauxgy, ivStw 'c pcdy rihxgy[
bwr-bwr jMmygw, bwr-bwr mrygw, jdoN q`k mYN dw
sMq hyiq pRiB iqRBvx Dwry ] AMg - 224
pVHdw nhIN tu`tdw[ jdoN mYN dw pVdw tu`t igAw[ bhuq
AOKw hY, swDsMgq jI, mYN dw pVdw[ v`fy-v`fy pIrW, ie`k vwrI mYN isMGW nUM puiCAw ik vwihgurU ny
PkIrW, swDUAW, mhwrwj ny bVy igxy ny[ qkrIbn swry dunIAW ikauN bxw id`qI? Awpxw-Awpxw iKAwl huMdw hY
hI igx id`qy ijhVy v`fy-v`fy hoey ny ik sB haumY dy qy gurU mhwrwj nUM vI ieh pu`C lE ik dunIAW ikauN
iv`c KylHdy sI qy vwihgurU dI ikRpw ho jwvy[ gurU dw bxweI hY? gurU mhwrwj kihMdy, vwihgurU ny Awpxy
mMqr kmw lvy, Pyr kihMdy haumY dw nwS ho jWdw hY[ ipAwirAW vwsqy dunIAW bxweI hY? aunHW vwsqy swrIAW
shUlqW pYdw krIAW ny[ swkqW vwsqy nhIN sI krIAW-
haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie ]
AMg - 560 kbIr DrqI swD kI qskr bYsih gwih ]
AMg - 965
jdoN pRkwS ho igAw, swry G`t-G`t 'c ivAwpk
pRmySr dw nUr ids igAw Pyr mYN mr jWdI hY, ikauNik kihMdy corW ny Aw ky DrqI d`b leI sIgI
mYN rihMdI nhIN hY, swrw kuC EhI ho jWdw hY[ ie`ko mhwqmw vwsqy bxweI -
hI ho jWdw hY[ ijhVI zwq-ey-Kws hY ik mYN hW, sMq hyiq pRiB iqRBvx Dwry ]
AhMBwv Kqm ho jWdw hY, AhMBwv Kqm huMdy swr mn Awqmu cInY su qqu bIcwry ] AMg - 224
ijhVw hY aunmn ho jWdw hY, ault jWdw hY[ ie`Qy bYT ky Awqmw nUM cInxw sI vwihgurU nwlM

'Awqm mwrg' 17 AkqUbr, 2011


ipAwr krnw sI sMqW ny qy vwihgurU aunHW nwl ipAwr DIAw pUqu sB hir ky kIey[
krdw hY[ ieh qW vwihgurU dy id`qy hoey ny ijvyN swDsMgq
goibMd Bwau Bgq dw BuKw[ hY ievyN ijvyN DIAW puq` rW nUM smJ, aunWH nUM lwiek bxw,
auhny vI Awpxy jIvW dy nwl ipAwr krnw sI[ vDIAw bxw[ myry nw khIN, AYs qrHW khIN ik pRmySr
so ipAwr krn vwsqy, ipAwirAW vwsqy ieh sMswr ny id`qy ny, mYN qW mYnyjr hY mYN qW ifaUtIAW pUrIAW
bxwieAw hY[ ivrlw-ivrlw ie`Qy pu`g jWdw hY ie`Qy krnIAW ny ipqw dy qOr 'qy[ moh iv`c nw peIN[ so
ipAwr krky[ ies qrHW gRihsq 'c rihMdw hoieAw dwn kryNgw, pYsy
swcu irdY scu pRym invws ] nwloN moh tu`tygw[ dunIAW dIAW g`lW shyNgw, du`K su`K
pRxviq nwnk hm qw ky dws ] AMg - 224 shyNgw, qYnUM sihx dI Awdq pY jweygI[ kihMdy, aus
vyly gurU nwnk kI dsdy ny, kihMdy mn qW Krwb hoxw
qy irdy iv`c s`c Aw jWdw hY, s`c dw invws ho
hI hY jdoN nw muAwPk g`lW hox[ kihMd,y myry gurU nwnk
jWdw hY[ so aunHW ny ieh g`l smJweI ik rwjn! gurU
ieh sB kuC krqwr dy hukm 'c ho irhw hY[
nwnk myrw ijhVw hY auh Gr nhIN CfwauNdw[ pirvwr
'coN k`Fdw nhIN hY[ lyikn mn bdlwauNdw hY, jIauNdy nUM jo quDu BwvY sweI BlI kwr ] AMg - 4
mwrdw hY, sMswr vloN mwr idMdw hY pRmySr vl jIauNdw hy vwihgur!U ijhVw qYnMU BwauNdw hY, EhI kwr BlI
kr idMdw hY, ijhVI AslI izMdgI hY qy myrw gurU nwnk hY[ so ies qrHW myrw gurU nwnk gRihsq nhIN CufwauNdw,
ieh kihMdw hY ik Gr C`fx dI loV nhIN, gRihsq pr ieh kihMdy ny ik gRihsq iv`c fùb nw jweIN, dyKIN
C`fx dI loV nhIN, gRihsq dIAW kurIqIAW C`fo[ pRymIAW! pYsw kmwauNdw-kmwauNdw pYsy 'c nw fu`b jweIN,
BrQrI ny rwj C`f id`qw, gopIcMd ny rwj C`f id`qw, jwiedwdW bxwauNdw-bxwauNdw jwiedwd iv`c nw fub ` jweIN[
myrw gurU nwnk ieh kihMdw hY ik jy BrQrI qKq 'qy AYs qrHW rhIN ijvyN mYnj y r hoieAw krdw hY, ijvyN dweI
bYTw huMdw qy AwhI igAwn auhnUM auQy pRwpq ho jWdw pwldI hY bygwny pu`qr nUM, AYs qrHW rhIN pirvwr dy
qW ikMnI jnqw suKI ho jWdI, ikMnw Drm dw rwj AMdr[ ifaUtIAW sB krIN[ inAW dw rwj krwauNdy ny
kwiem ho jWdw[ gopIcMd jy Awpxy rwj iv`c rihMdw qW rwjy qoN[ so gurU nwnk dw iqMn ih`isAW iv`c jy mYN d`sW
qW ikMinAW lokW nUM nykI iv`c ilAw idMdw[ so myry qW mu`K BgqI hY ijhVw mu~K krm krnw hY, BgqI
siqgurU jogI bxwauNdy ny[ jogI kihMdy ny juVn vwly nUM[ nON pRkwr dI huMdI hY[ ismrn, srvx, kIrqn, Awid[
lyikn AYs qrHW nhIN joVdy ik Bsm lw lE, Gr C`f kihMdy auh qW mu`KI bxw id`qI, inhcy 'c igAwn hY
idE, k`pVy pihnx qoN ht jwE[ kihMdy KwE pIE ik ie`Qy swry vwihgurU hY, hor koeI hY nhIN, Awpy hI
b`icAW 'c rho[ Anyk rUp Dwry hoey ny[ qIsrw sMswr dy nwl vrqx
nwnk siqguir ByitAY pUrI hovY jugiq ] hsMidAw bYrwg dI r`Kdy hW[ gl nhIN pYNdy iksy dy, jy koeI
KylµidAw pYnµidAw KwvMidAw ivcy hovY mukiq ] kih jwvy, sih jWdy hW[ so ies qrHW gRihsq dy iv`c
AMg - 522 hI prm pdvI 'qy phuc M Wdy ny qy Awpxy PrzW dI pCwx
myrw siqgurU ieh kihMdw hY ik ijs pirvwr 'c krwauNdy ny qy nwl ieh kihMdy ny ik ipAwr sB qoN
rihMdw hYN auhnUM pRmySr vl lw dy, pirvwr dw Blw pihlW pRBU ipAwr, gurU ipAwr, gurmuK ipAwr, Pyr aus
ho jweygw[ jy smwj iv`c rihMdw hYN auQy ivhlw nw bYTIN, qoN bwAd smwj dw ipAwr[ cwr ipAwr kihMdy pRBU
Awpxw goSwnSInI dw AnMd nw leIN[ bolIN - ipAwr 'coN inkldy ny jW AYs qrHW kih lE ik pihlW
gurmuK nwl ipAwr huMdw hY, sMq nwl ipAwr huMdw hY,
jb lgu dunIAw rhIAY nwnk
ikCu suxIAY ikCu khIAY ] AMg - 661 sMq gurU nwl ipAwr krwauNdw hY, gurU dIAW im`TIAW-
im`TIAW g`lW suxw ky[ aunHW dy js suxw-suxw ky gurU
kuC kihMdw rhIN, goSwnSIn nw ho jweIN[ cu`p nw
nwl ipAwr pwE, myry nwl nw pwE[ mYnUM nw smJo, mYN
ho jweIN ik mon vrq Dwr ilAw sMqW ny, ie`k swl
qW aunHW dw ADnw ijhw syvk hW[ mYnUM nw m`Qy tyko,
dw do swl dw[ boldw rhIN dsdw rhIN[ myrw siqgurU
auh gurU dy nwl joVdw hY[ gurU dy crnIN jd AsIN
sMswr nUM rwzI krnw cwhuMdw hY[ auh kihx l`igAw ik
AwauNdy hW kihMdy ny c`l qUM pRmySr dy lV l`g[ kihMdy,
gRihsq qW pkV dI cIz huMdw hY[ kihMdy, myry gurU
Pyr pRmySr nwl ipAwr isKwauNdy ny[ so ipAwr ivhUxy
nwnk ny qW gRihsq iv`c audws rihx dw qrIkw
nUM murdw dsdy ny[
d`isAw hY[ kihMdy auh ikvyN? kihMdy, myrw gurU nwnk
kihMdw hY - so ies qrHW dy aupdyS BweI mnsuK bVy hI

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


18
ivsQwr dy nwl aus rwjy nUM dy irhw hY qy rwjw bVy qUM ieQy bYT ky Xwd kr, AYauN nhIN imlxw pqw
iDAwn dy nwl srvx krdw hY[ nhIN ik`Qy gey hox, swry Bwrq vrS iv`c c`ly iPrdy
ny pr ij`Qy koeI ipAwr krdw hY auQy phuMc jWdy ny[
ie`k idn BweI mnsuK ny d`isAw ik rwjn! myrw
kihx l`igAw, bVw dùK hY, dyKdy-dyKdy qUM myrIAW A`KW
Purnw bx igAw ik mYN Awpxy dyS nUM jwvW[ aus vyly
qoN Ehly ho jwxw hY[ mYnUM nhIN lgdw ik mYN muV ky
rwjy dI kI hwlq hoeI swDsMgq jI, Awpy hI AMdwzw
Awpxy rwj iv`c jw skW[ mYnUM lgdw hY ik mYN smuMdr
lw lE[ nyqrW 'coN jl jwx l`g igAw, hauky Awaux
iv`c hI igr jwvWgw[ bVI DIrj id`qI[ bgYr if~Ty
l`g gey[ kihx l`gy, mnsuK jI! bhuq muSkl dy nwl
qW mOq ho jWdI hY, jIauNdw nhIN rihMdw[ kihMdy, pu`Co
qusIN mYnUM ikho ijhy AMDkwr KUh ivcoN k`iFAw[ ik`Qy
iksy nUM iesqRI hY, ibrhw l`igAw hoieAw hY[ pqI igAw
mYN igirAw ipAw sI qy mYN hux ikvyN krWgw[ gurU nwnk
hoieAw hY dUr-drwz, drSn nhIN ho rhy, imlwp nhIN
dw ipAwr auhdI icxg qusIN myry ihrdy 'c lw id`qI[
ho rhy, sMdySw nhIN Aw irhw[ BweI gurdws jI ilKdy
lyikn quhwfy drSn krky mYnUM qs`lI huMdI sI ik mYN
ny ik -
quhwfy ivcoN hI Awpxy sweIN nUM dyiKAw nhIN sIgw[
drSn nhIN mYN kry pr myrw Axif`Tw ipAwr auhdy ibrh ibEg rog duiKq huie ibrhnI,
nwl l`g igAw[ pr quhwfy ipAwr dy hox krky mYnUM BweI gurdws jI, kib`q 207
auh koeI ivCoVw nhIN sI mihsUs huMdw[ hux myry qoN ibrhy dy ivXog iv`c Aw ky ibrhnI bVI duKI
quhwfw jo ivCoVw hY, gurU dw ivCoVw hY auh sihAw nhIN huMdI hY -
jwxw, AYs qrHW dy nwl Purmwn krdy ny - khq sMdys piQkn pY ausws qy]
Dwrnw - DIrj Dry nw ikvyN mn myrw, BweI gurdws jI, kib`q 207
ivCoVy vwlw du`K hY burw[ au~By swh lY-lY ky rwhIAW nUM snyhy idMdI hY ik
ivCoVw suxy fuKu ..........] AMg - 1100 qUM ik`Qy jwxw hY? Plwxy QwauN jwxw hY? auQy sunyhw dy
ie`k qW huMdw hY ik s`cmu`c ivCoVw pY jwxw[ ie`k dyeIN jy qYnUM iml jwey[ ik bhuq AOKI hY, d`s dyeIN
ipAwr vwlw kihMdw hY ik mYN cly jwxw hY[ bhuq AOKI myrI hwlq ik auBy swh lYNdI sI[
hY ieh g`l suxnI[ ijhdy nwl vrqdI hY EhI ies dyKhu iqRgd join pRym kY pryvw,
dw AMdwzw lw skdw hY swDsMgq jI[ bwkIAW vwsqy pr kr nwir dyiK tUtq Akws qy[[
qW ieh khwxI bx jWdI hY[ bYsMqr hY dunIAW vwsqy, BweI gurdws jI, kib`q 207
ijhdy l`g geI auh A`g kihMdw hY[ auh kdy nhIN kihMdy Awh ijhVIAW jUnIAW ny iqRgd, cMd hY,
kihMdw ik bYsq M r dyvqy ny ikRpw kr id`qI[ kihMdy ieh ckor hY, ckvI hY, kihMdy ienHW dw hwl dyKo kI huMdw
qW suxdy hI du`K huMdw hY[ suxnw hI AOKw huMdw hY - hY[ kbUqr AwkwS iv`c aufdy iPrdy ny, jdoN pqw lgdw
ivCoVw suxy fuKu ivxu ifTy mirEid ] hY ik myrI joVI auhdy nwl hY ausy vyly AwkwSW qoN Q`ly
bwJu ipAwry Awpxy ibrhI nw DIroid ] AMg - 1100 ie`k dm Q`ly Aw jWdw hY[ ienHW iv`c vI dyKo ipAwr
auh jhwz 'qy KVHw hY, jhwz c`lx vwsqy iqAwr ikMnw hY -
ho irhw hY, rwjw ivdw krn vwsqy AwieAw hY, Cm- qum qo cqur ds ibidAw ky inDwn ipRA,
Cm A`KW iv`coN nIr jw irhw hY[ kihx l`igAw ik iqRA n Cufwvhu ibrh irpu qRws qy]
mnsuK! qUM mYnMU ipAwr lw id`qw[ Ajy qUM ivCiVAw nhIN BweI gurdws jI, kib`q 207
hYN, mYN qW Ajy qYnUM dyK irhw hW ik qUM ivCVn dIAW qy qusIN qW swrIAW ividAw dy Kzwny hoN[ qusIN
iqAwrIAW kr irhw hY, jwx l`igAYN mYN ikvyN jIvWgw[ qW sB kuC jwxdy hoN, Awpxy pqI nUM kih rhI hY ik
do ien hor Tihr jw[ rwj Bwg dy ky mYN qyry nwl mYnMU ies ibrhy dy duK qoN, nwg qoN CfwauNgy nhIN qusIN?
hI cldw hW[ suAwh lw lvWgw mYN ipMfy 'qy, k`pVy lwh kbIr ibrhu BuXMgmu min bsY mMqu n mwnY koie ]
idMdw hW swry, jtwvW r`K lvWgw[ qUM mYnUM myry murSd rwm ibEgI nw jIAY jIAY q baurw hoie ]
kol lY c`l, myry ipAwry kol lY c`l, bynqIAW krdw AMg - 1368
hY qy mnsuK kihx l`gy, rwjn! jwx dI loV nhIN hY[ Dwrnw - nw jIvy koeI rwm dw ivjogI[
myrw siqgurU AMqrjwmI hY - so kihMdy ibrhuM ivXog dy iv`c ibrhn Awpxy pqI
Gt Gt ky AMqr kI jwnq[ nUM sMdySy ByjdI hY auBy swh lY-lY ky ik hy pqI jI!
Bly bury kI pIr pCwnq[ cOpeI swihb suAwmI jI! Awh ijhVy jwnvr aufdy iPrdy ny, ienHW

'Awqm mwrg' 19 AkqUbr, 2011


dI ingHw iv`c vI jd AwpxI iesqRI AwauNdI hY, ausy pRBU hI jwxdw hor koeI nhIN jwxdw[
vyly PMg mwr ky auhdy kol Aw ky bYT jWdy ny[ pMCIAW myry hir pRIqm kI koeI bwq sunwvY
dy iv`c vI ieh g`l hY, qusIN qW srb`g hoN, ikauN so BweI so myrw bIr ] AMg - 862
nhIN mYnUM ies ibrhy dI pIV qoN, ies duSmx qoN ijhVw g`l vI d`s dyvy Aw ky[ auh kihMdy ikMnw
CufwauNdy qy ibrhuM nUM qW nwg kihMdy ny - nyVy Aw jWdw hY, auh qW myrw Brw hY[
qum qo cqur ds ibidAw ky inDwn ipRA, qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
iqRA n Cufwvhu ibrh irpu qRws qy] sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ]
BweI gurdws jI, vwr 207 AMg - 558
ibrhu dw duSmx ijhVw hY iehdy fr qoN mYnUM ieh jIauNidAW mrn dIAW g`lW ny, mirAw hoieAw
CufwauNdy nhIN ho[ dIAW ny[ ijhdy ihrdy 'c ipAwr hI nhIN auhnUM kI
crn ibmuK duK qwirkw cmqkwr, ies g`l nwl quA`lk hY[ ikauNik ipAwr dI rO nhIN
hyrq ihrwih riv drs pRgws qy] rumkI kdy[ ijnHW dy rumkI hY auh -
BweI gurdws jI, vwr 207
sIny iK`c ijnHW ny KwDI E kr Arwm nhIN bihMdy[
kihx l`gy ijhVy Awh qwirAW dy ny, crnW qoN inhuM vwly nYxW kI nINdr E idny rwq pey vihMdy[
bymuK hox krky qwirAW BrI rwq dw hnHyrw mYnUM ieko lgn lgI leI jWdI hY tor AnMq aunHW dI[
hnHiy rAW vWgx l`g irhw hY[ ikauN nhIN myry AMdr sUrj vsloN aury mukwm n koeI so cwl pey inq rihMdy[
dw pRkwS qusIN krdy drSn dy ky[ BweI vIr isMG jI
so ies qrHW dy nwl dyKdy-dyKdy jhwz quirAw jw imlu imlu sKI gux khu myry pRB ky
ly siqgur kI miq DIr ] 3 ]
irhw hY[ rwjw iSvnwB auQy KVHw hY, hor vI byAMq KVHy
jn nwnk kI hir Aws pujwvhu
ny auhdI hwlq dyK rhy ny[ nyqrW 'coN jl irhw hY,
hir drsin sWiq srIr ] AMg - 862
su`D bu`D Bu`ldw jWdw hY[ mnsuK dy ivcIN gurU nwnk dy
drSn kry, gurU nwnk dI iK`c pY rhI hY ik hux kI so AYsw ibrhw jwg ipAw, ie`k idn, do idn,
hoegy w? ie`k siqsMgI imilAw sI, ijsny mYnMU krm Drm d`sdw nhIN, smW lMGdw jWdw hY[ ie`ko hI vihx 'c
'coN hnHyry Kwqy 'coN k`F ky ipAwr dy rsqy 'qy pwieAw pY gey[ Kwxw pIxw Bu`l igAw, smuMdr dy kMFy Aw jWdy
sI qy sB qoN sRySt rsqw d`isAw sI, hux kI hoeygw ny, ij`QoN Bwrq vrS qoN rsqw jWdw hY aus rsqy 'qy
mnW[ aus vyly swDsMgq jI! jo auhdI hwlq hY auhnUM Aw ky bYT jWdy ny qy mn dy Bwv pRgt krn vwsqy
koeI jwx nhIN skdw, ies qrHW nwl pVH lE - ies qrHW nwl Purmwn hY -
Dwrnw - pRym vwlw E bwx l`igAw, Dwrnw - myrI swir qUM sMmwl Aw ky mwlkw,
myry ihrdy dI pIV kOx jwxy[ A`KIAW 'coN nIr cldw[
swjn dyis ivdysIAVy swnyhVy dydI ]
ijsnUM ipAwr dw bwx l`g jwvy kihMdy EhI jwxdw swir smwly iqn sjxw muMD nYx BrydI ]
hY dUsry nUM nhIN pqw l`gdw - muMD nYx BrydI gux swrydI
rwm Bgiq AnIAwly qIr ] AMg - 327 ikau pRB imlw ipAwry ]
AxIAW vwly qIr hoieAw krdy ny - mwrgu pMQu n jwxau ivKVw ikau pweIAY ipru pwry ]
AMg - 1111
hir drsn kau myrw mnu bhu qpqY
hy siqgurU! mYnUM pqw nhIN qyrw rsqw ikhVw hY,
ijau iqRKwvMqu ibnu nIr ] AMg - 861
mYN AwieAw nhIN, pùC-pùC ky Aw vI jwvW, Pyr vI nhIN
ijvyN ipAwsw pwxI qoN bgYr swhW 'qy Aw jWdw pqw[ pqw nhIN iks QW 'qy qusIN, iks ipAwr nUM qwrn
hY, AYs qrHW mYnUM gurU nwnk dy drSnW dI ipAws - vwsqy gey hoN[
myrY min pRymu lgo hir qIr ] AMg - 861 siqgur sbdI imlY ivCuMnI qnu mnu AwgY rwKY ]
l`g igAw ipAwr dw qIr - nwnk AMimRq ibrKu mhw rs PilAw
imil pRIqm rsu cwKY ] AMg - 1111
hmrI bydn hir pRBu jwnY myry mn AMqr kI pIr ]
AMg - 861 so ies qrHW dw bYrwg[ jdoN bYrwg Aw jWdw hY
swDsMgq jI! Pyr iksy dI bwq nhIN mMinAw krdw[
Awh ijhVI myrI ihrdy dI pIV hY, iehnUM myrw Pyr koeI slwh nhIN mMndw -

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


20
kbIr ibrhu BuXMgmu min bsY mMqu n mwnY koie ] syj iekylI nId nhu nYnh
rwm ibEgI nw jIAY jIAY q baurw hoie ] ipru prdyis isDwieE ] 1 ]
AMg - 1368 huix nhI sMdysro mwieE ]
Pyr iksy dI swlwh, iksy dw aupdyS nhIN mMndw[ eyk kosro isiD krq lwlu qb cqur pwqro AwieE ]
AMg - 624
ijhVy ienHW dy rwj gurU sI pMfq, auh dyKdw hY
ie`k koh jy cly jWdy sI, cwr ic`TIAW AwauNdIAW
ik rwjw ikhVy vihxW 'c pY igAw[ A`gy iSv mMdr
sI, hux qW koeI sunyhw hI nhIN Aw irhw -
'c jWdw sI, bVy dwn puMn krdw sI, swnUM vI bhuq
kuC idMdw sI, myry kol AwauNdw sI, Aw ky roz nmSkwr ikau ibsrY iehu lwlu ipAwro
krdw, ASIrvwd lYNdw sI[ hux qW Awauxw jwxw hI srb guxw suKdwieE ]
C`f id`qw ausny qy jdoN dyKo rwj kwj qoN ivhlw ho mMdir cir kY pMQu inhwrau nYn nIir Bir AwieE ]
AMg - 624
ky, nyqrW 'coN jl jw irhw hY jW auBy swh lY irhw hY
ik ieh hwlq kI ho geI? rwjy nUM smJwauNdw hY ik koTy 'qy KVH-KVH ky mihlW qoN aupr dyKdy ny
rwjn! ieh qusIN iks vihx 'c pY gey[ auh bMdw jy ihMdosqwn vl nUM, Bwrq vl nUM ik Swied koeI byVI
mYnUM iml jwvy ijhVw quhwnUM lw igAw, mYN ausnUM sKq Aw l`gy smuMdr dy nwl[ koeI nvW rwhI Aw jwvy, koeI
qoN sKq szw dyvWgw ik ie`k rwjy nUM sùKI vsdy ikhVy swDU Aw jwvy, zrUr Awauxw hY[ mnsuK kihMdw sI ik
roxy-Doxy 'c pw igAw[ kihMdw, nw pMfq jI ieh g`l auh zrUr Awauxgy[ so bwr-bwr AYsy iKAwl AwauNdy ny[
nw kho, auhdy ijMnW qW ipAwrw hI koeI nhIN hY, auh dyKdy ny ik kwauN Aw ky bYT igAw bnyry 'qy, iDAwn
qW myry AMdr izMdgI pw igAw, qYnUM nhIN pqw, murdy id`qw iSvnwB ny swry, bcpn dIAW g`lW Xwd Aw
nUM kI pqw hY izMdgI kI hudM I hY? rwxI nwl g`l krdw geIAW[ aus vyly Awp kW nUM dovyN h`Q joV ky imMnq
hY[ rwxI ny ikhw pMfq jI! ie`k g`l hYgI, ijs idn nwl ies qrHW AwKdy ny -
dy mnsuK jI Awey ny jdoN dy gey ny, ikMny koml Bwv Dwrnw - auf jw, auf jw kwgw kwly,
ny, mYN qW ienHW dw ieh Bwv ijhVw hY im`Tw ipAwrw ilAweIN pRIqm dw pqw[
mYnUM qW Kud ipAwr Awaux l`g igAw[ iehdw vI bhuq pMQu inhwrY kwmnI locn BrI ly auswsw ]
siqkwr, rwjn dw vI qy mYnMU ienHW dy gurU dw vI bhuq aur nw BIjY pgu n iKsY hir drsn kI Awsw ]
siqkwr Awaux l`g igAw[ hwlWik mYN if`Ty nhIN[ ikMnI AMg - 388
koml bwxI hY ikMny mDur bcn krdy ny[ boldy ny qW A`KW dy iv`c hMJU Bry hoey ny, koiSS krdI hY,
ihrdw k`F lYNdy ny[ mwVI cIz nhIN hY, TIk hY, koeI rumwl dy nwl pUMJdI hY, Pyr Aw jWdy ny; Pyr pUMJdI
AvsQw AYsI hY ijhnUM Xwd krdy ny, kdy nw kdy qW hY, Pyr Aw jWdy ny[ dyKx nhIN idMdy rsqy nMMU[
Awauxgy[ so ieh rwj Bwg qoN ivhlw ho ky ausy vyly aufhu n kwgw kwry ]
jW smuMdr dy kMFy cilAw jWdw hY jW iksy au~cy phwV byig imlIjY Apuny rwm ipAwry ] AMg - 338
'qy ij`Qy koeI Awvy, iekWq cilAw jWdw hY[ AMgr`iKAkW bynqI krdI hY ik kwvW, mYN suixAw hY ik qyrI
nUM dUr C`f jWdw hY[ auQy jw ky Pyr siqgurU kol bhuq v`fI aufwrI hY, qUM dUr q`k jw skdw hY, qUM ikauN
ArdwsW krdw hY - nhIN au~fdw, ipAwr vwilAW qoN mYN suixAw hY ik pRm y IAW
Dwrnw - in`q rsqy aufIkW qyry, dw pqw ilAw ky dy idMdw hY kwauN[ bnyry 'qy Aw ky,
nYxW iv`c nIr Br ky[ kW-kW krky bolx l`g jWdw hY[ pqw l`g jWdw hY ik
A`j Aweygw koeI[ qUM boldw vI nhIN hY, cu`p kirAw
swaux dw mhInw Aw igAw, b`dl jw rhy ny, bYTw hYN, auf[ khwvq hY -
vrSw krdy jw rhy ny, dyKdw hY ik hirAwvl JUMm
auf auf kwvW, qYnUM cUrI pwvW[
rhI hY, kxIAW pY rhIAW ny, koplW TMFIAW ho rhIAW
kMq Gr AwauNdw ey, auhdI swr ilAw kwvW[
ny, hvw TMFI ho rhI hY[ swry KyVw hI KyVw hY ie`k
ibrhn hoieAw krdI hY, ijhnUM swaux dw mhInw du`KI so bwr-bwr bynqIAW krdy ny ik mYN CyqI imlxw
kirAw krdw hY[ ikauNik auhdI Aws nhIN pUrI ho cwhuMdw hW, koeI au~G-su`G qW ilAw dy, bol pY kdy Aw
rhI- ky -
dh ids CqR myG Gtw Gt kih kbIr jIvn pd kwrin
dwmin cmik frwieE ] hir kI Bgiq krIjY ]
eyku AwDwru nwmu nwrwien rsnw rwmu rvIjY ]
'Awqm mwrg' 21 AkqUbr, 2011
AMg - 338 dyiKAw aus qoN bwAd aus ny pMj PMG mhwrwj jI dI
BweI gurdws jI vI ies bwry ies qrHW Purmwn Bytw kIqy, hwl cwl pu`iCAw, kihx l`gy sMq jI! qusIN
krdy ny ik - ieh Kycl kwhnUM krnI sI, kihMdy mhwrwj! sMqW kol,
bwies aufhu bl jwau byg imlO pIX, gurUAW kol, pIrW kol, ijhVw bMdw KwlI h`Q jWdw hY
imtY rogu sogu ibrh ibXog ko] auh KwlI hI AwieAw krdw hY[ kuC nw kuC Byt AwpxI
BweI gurdws jI, kib`q 571 SrDw pRgtwaux vwsqy zrUr iljwxI cwhIdI hY[ loV
nhIN aunHW nUM huMdI kyvl SrDw dyKdy ny ik iehdy mn
AY kwvW qUM ie`Qy bYT nw, auf ky jw qUM myry
'c SrDw hY ik AYvyN hI hY[ so mhwrwj mYN jo auprly
pRIqm kol, auQy jw ky auhnUM myrI hwlq d`s dy, myrw
bRihmMfW dw jwnvr hY ijsnUM Anhl kihMdy ny, DrqI
rog, du`K, sog ik ibrhy dy AMdr ikMnI AOKI ho rhI
dI iK`c qoN aupr rihMdw hY, aupr hI b`cy idMdw hY,
hY, kpVw nhIN pw rhI[
aupr hI pwldw hY[ auhdy PMG lY ky AwieAw hW so
ipr ibnu nId n AwvY jIau iehdy 'c qwsIr hY mhwrwj jy Awp bwx dy nwl lw
kwpVu qin n suhweI ] AMg - 244 ky clwENgy qW auQy hI phuMc jweygw[ mhwrwj ny ausy
AvD ibkt ktY, kpt AMqir ptu,
vyly hukm dy id`qw, cilAw igAw kihx l`gy swry isMG
dyKau idn pRym rs shj sMjog ko]
ik mhwrwj! ieh kOx AwieAw sI? mhwrwj kihx
lwl n Awvq suB lgn sgn Bly,
l`gy ik guris`Ko! ieh nwrd AwieAw sI[ gurU nwnk
hoie n iblMb kCu Bydu byd lok ko]
Aiqih Awqur BeI AiDk AOsyr lwgI, dI g`dI dw hwl-cwl qy kuC iehny pRmwrQk bcn
DIrj n DrO KojO Dwir ByK jog ko] krny sI, aus dy vwsqy AwieAw sI[
BweI gurdws jI, kib`q 571 mhwrwj iehny PMG ikauN m`Qw tyikAw?
auhnUM AYs qrHW d`s dyvIN ik jy qUM nw AwieAw kihMdy, isMGo! ieh PMG AYvyN nhIN hYgy[ ieh PMG
qW auh jogn bx jweygI[ iek`ly-iek`ly QW 'qy nwly hmwaUN pMKI dy ny, auh pMCI aupr rihMdw hY mMflW 'c
iBiKAw mMgWgI Gr-Gr jw ky, AlK jgw ky nwly qyrI qy iehdy PMGW 'c qwsIr hY ik koeI cIz nwl bMnH
qlwS krWgI ik qUM ik`Qy luikAw bYTw hYN AwauNdw ikauN idE, auQy hI clI jWdI hY, jwE qIr nwl PMG jVw
nhIN[ ky ilAwE[ ausy vyly hukm dI qwmIl hoeI mhwrwj
Kojq Kojq BeI bYrwgin kihx l`gy dyKo! AsIN qIr clwvWgy, dUr-drwz qweIN
pRB drsn kau hau iPrq iqsweI ] AMg - 204 PYl jwE ieh c`k u ky ilAwieE swry[ mhwrwj ny AkwS
aus vyly swDsMgq jI! kudrqI qOr 'qy AwauNdw v`l nUM clw id`qw[ dyKI jWdy ny, iksy dI ingHw qyz hY
hY ik jy mYN AsmwnW 'c auf skdw hovW, qW auf- iksy dI kmzor hY, bVw au~cw jWdw dyiKAw, hyTW nUM
auf ky mYN tolH lvW - muVdw dyiKAw hI nhIN[ ies qrHW pMj qIr clwey[ Aw
Dwrnw - PMG ibkdy hox bzwrI, gey kihx l`gy s`cy pwqSwh! auh qW ie`k vI nhIN
gurW nUM mYN auf ky imlW ipAwirE[ l`iBAw[ kihx l`gy, PMGW! 'c ieh qwsIr hY pRymIEN!
ijvyN PMGW 'c qwsIr hY AYvyN gurU nwnk dI bwxI 'c
KMB ivkWdVy jy lhW iGMnw swvI qoil ]
ieh qwsIr hY ik ijs ihrdy dy nwl bMnH ho jweygI,
qMin jVWeI AwpxY lhW su sjxu toil ] AMg - 1426
ijhVy ihrdy dy AMdr -
suixAw hY ik iek Anl pMCI AwkwS dy iv`c
< siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru
rihMdw hY[ auhdw jy PMG iml jwvy joV lvy Awpxy
Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid ]
qn nwl, ijs nwl cIz nwl joV idE aus cIz nUM
] jpu ]
auQy hI phuMcw idMdw hY[ hy pwqSwh! jy AYsy PMG mYnUM
Awid scu jugwid scu ]
vI iml jwx, qW mYN qn nwl jVw ky, auQy hI phuMc hY BI scu nwnk hosI BI scu ] 1 ]
jwvW ikauNik PMGW dy iv`c ieh qwsIr huMdI hY[
kihMdy ieh smwA jweygw jW vwihgurU mMqR smwA
gurU dsvyN pwqSwh mhwrwj dIvwn l`igAw hoieAw jweygw[ auh jdoN srIr C`fygw aus vyly gurU nwnk dy
hY qy Acwnk ie`k AjIbo grIb k`pVy pihny hoey, lok 'c jweygw[ ijvyN ieh PMG auQy hI lY jWdy ny, ijs
koeI pRymI Aw igAw swDU ilbws 'c, qy mhwrwj jI dyS dy vwsI hox[ iesy qrHW gurU dI bwxI -
dy swmHxy AwieAw[ mhwrwj jI ny bVy gOr dy nwl
(bwkI pMnw 28 qy)

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


22
ikv kUVY qutY pwil?
sM q virAwm isM G jI
bwnI iv. gu . rU . imSn[
dIvwn qIjw vwqwvrn ihl irhw hY, DrqI ih`l rhI hY, Awsmwn,
AwdmI ihl irhw hY, rwjw ihl irhw hY, prjw ih`l
Swn..............................................................[
rhI hY, swrw sMswr ih`l irhw hY[ iksy dw cwl-clx
siqnwmu sR I vwihgu r U , kwiem nhIN rih irhw[ hr bMdw AOKw ho irhw hY[ AYsy
DMn sRI gurU nwnk dyv jIE mhwrwj! hwlwq nwl mukwblw krnw pY irhw hY ik bVw muSikl
fMfauiq bMdn Aink bwr srb klw smrQ] ho irhw hY - scweI qy KVHnw[ so AYsy smyN dy AMdr
AMg - 256 jy QoVHw ijhw smW vI pRmySr vl lg jwvy-
iPrq iPrq pRB AwieAw
eyk icq ijh iek iCn iDAwieE]
pirAw qau srnwie]
kwl Pws ky bIc n AwieE] Akwl ausqiq
nwnk kI pRB bynqI ApnI BgqI lwie] AMg - 289
qU cau sjx mYifAw fyeI issu auqwir] ipClI vwrI bynqI kiqI sI; iek Kws ivSy dy
nYx mihMjy qrsdy kid psI dIdwru] AMg - 1094 auqy ivcwr ho rhI hY[ auh ieh hY ik iek bhuq
Dwrnw - hir drSn kI Awsw myry mn, phuMcI hoeI rUh, ijsnUM is`K ieiqhws dy AMdr pIr
hir drSn kI Awsw - 2, 4. bu`DUSwh sFOry vwly dy nwauN nwl jwixAw jWdw hY[ Awp
pMQu inhwrY kwmnI locn BrI ly auswsw ] mwmUlI AwdmI nhIN sn ikauNik Awp sFOry dy jwgIrdwr
aur nw BIjY pgu n iKsY hir drsn kI Awsw ] 1 ] sn qy nwl hI pRmySr v`l iKAwl sI[ byMAMq murId,
aufhu n kwgw kwry ] is`KI-syvkI bVI zbrdsq hY, loh-lMgr cldy ny[ iek
byig imlIjY Apuny rwm ipAwry ] 1 ] rhwau ] ihMdUAW vwsqy cldw hY, iek ieslwm vwilAW vwsqy
kih kbIr jIvn pd kwrin hir kI Bgiq krIjY ] cldw hY; donW dy siqsMg huMdy ny[ swDU mhWpurS Aw
eyku AwDwru nwmu nwrwien rsnw rwmu rvIjY ] ky Tihrdy ny, aunHW dy nwl bRhm dI ivcwr krdy ny;
AMg - 337-38 ieslwm vwly Tihrdy ny, aunHW nwl siqsMg huMdw hY[
swDsMgiq jI, g`j ky bolxw 'siqnwmu sRI vwihgur[U ' gu r U dSmy S ipqw pwau N tw swihb dy AM d r
kwrobwr sMkocdy hoey dUr-drwz qoN Awp gurU drbwr ibrwjmwn ny Aqy Awp dy pws bhuq swry gurisK
ivc phuMcy ho[ icq-ibrqIAW nUM iekwgr kro, nyqrW drSn krn vwsqy AwauNdy ny qy Awp (pIr jI) aunHW
dy nwl gurU srUp dy drSn kro, kMnW dy nwl hrI dw gurisKW dI zbwno gurU mhwrwj dI kIrqI qy js suxdy
js srvx kro, bu`DI dy nwl ivcwr ky ihrdy ivc ny qy aunHW dI jo Awqmk EJ hY, auhdy bwry Anumwn
Dwrn dw Xqn kro ikauNik jd qk ihrdy ivc bcn lwau x dw Xqn krdy ny [ iemwndwr sI, bhu q
Dwry nhIN jWdy, EnIN dyr q`k Bu`l jwieAw krdy ny; iemwndwr - pIr bu`DUSwh[ AYsw nhIN sI ik pRwpqI
so ivcwro, ivcwrn qoN bwAd ausnUM ApxwE[ Sbd ivc kuC nhIN sI heI, khI jWdw sI ik mYnMU sB kuJ pRwpq
rsnw dy nwl g`j-v`j ky bolo[ jdoN ies qrHW hrI js hY[ Xqn krdw sI qy smW bIqdw quirAw jWdw hY pr
krWgy, bhuq bVw Pl pRwpq huMdw hY - ies kljug Ajy qk auh AvsQw ijsdI ivcwr swDUAW mhWpurSW
dy AMdr, ijsdw kdy nwS nhIN ho skdw[ bwkI jo dy nwl Aqy bRhm igAwn dy gRQM W dy ivc bRhm-ividAw
dunIAW dy hor pun M -dwn ny - hrI js qoN bgYr, swirAW dy rwhIN kIqI jWdI hY, auh AvsQw dy gRMQW dy ivc
nUM jmdUq fMn lwauNdy ny- bRhm-ividAw dy rwhIN kIqI jWdI hY, auh AvsQw qW
krm Drm pwKMf jo dIsih iqn jmu jwgwqI lUtY ] Ajy pRwpq nhIN hoeI[ iesdw mqlb hY ik zrUr ikqy
inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw kmI hY qy keI vwrI ies g`l dw BulyKw pYNdw hY ik
inmK ismrq ijqu CUtY ] AMg - 747 'mYN' kI hW[
ikMnI v`fI vifAweI idqI hY ik 'inmK' - A`K ieh hI v`fI sm`isAw hY swfy swmHxy - Awpxy
dy iek Jmky qoN vI G`t smyN nUM kihMdy ny, AYny icr Awp nUM pCwxn dI ik mYN kOx hW? jy ies g`l dI
dy AMdr vI Cutkwrw ho jwieAw krdw hY[ kiljug dw soJI pY jwvy qW rUhwnIAq dI bhuq v`fI tIsI qy phuMc
smW hY, pwpW dy nwl BirAw hoieAw cl irhw hY, swrw jwieAw krdw hY[ lyikn sMswr ies g`l bwry nw qW

'Awqm mwrg' 23 AkqUbr, 2011


ivcwr krdw hY qy nw jwxn dw Xqn krdw hY[ jy myry mn ivc bVI lgn hY - zbrdsq[
jwxy vI qW smJ ivc nhIN AwauNdw ikauNik pMj cIzW hir ky sMq bqwvhu mwrgu hm pICY lwig clI]
pRq`K qOr qy pRmySr ny swnUM id`qIAW ny ijnHW dy nwl AMg - 527
AsIN tohW lwauNdy hW; A`KW nwl dyK skdy hW, kMnW dy mYnUM d`so qW shI, mwrg ikhVw hY, iks qrHW dy
nwl sux skdy hW, zubwn dy nwl bol skdy hW, tyst nwl auQy phuMicAw jWdw hY? svwl krdw hY ijhdI
kr skdy hW, cmVI dy nwl sprS kr skdy hW qy ivcwr pihlW kIqI sI ik auh mhwrwj dy pws jWdw
n`k dy nwl suMG skdy hW; XwnI pMj hiQAwr swnUM hY lyikn kuJ haumY dw Asr ho igAw ik mYN pIr hW,
vwihgurU jI ny idqy ny - pRgt rUp dy ivc[ iek myry nwl cyly ny; jy mYN gurU nUM nmSkwr krI, ikqy myry
hiQAwr AYsw hY ijhVw gupq hY, pRgt nhIN hY[ auhnUM murIdW dy mn ivc ieh nw g`l Aw jwvy ik swfy pIr
AnuBv kihMdy ny[ bVy nwauN r`Ky ny mhWpurSW ny - koeI nUM qW kuJ pqw hI nhIN[ jWdw hY siqsMg dy AMdr;
'third eye' (qIsrw nyqR) kihMdw hY, koeI 'qIsrw iql' siqsMg dy AMdr jy inMmRqw dy nwl jweIey qW bhuq
kihMdw hY, koeI kuC kihMdw hY, koeI 'iSv nyqr' kihMdw v`fw Pl pRwpq ho jWdw hY[ jy AiBmwn nwl lY ky
hY, gurU mhwrwj 'ibAMn A`KVIAW' kihMdy ny qy ieh jweIey qW Kwl h`Q AweIdw hY ikauNik AiBmwn aucI
AnuBv dI bwq hY swrI[ ieh AnuBv kyvl mnu`K nUM tIsI hoieAw krdI hY qy aucI tIsI qy pwxI brisAw
pRwpq hY[ ieh aufwrI AYnI aucI hY ik AsIN ieh hoieAw hyTW ruVH AwauNdw hY[ auQy koeI Asr nhIN krdw,
KwlI srIr dy ivc rihMdy hoey, pMjW q`qW dy puqly ivc sgoN nukswn krdw hY; aus zmIn nUM Kwr ky nIivAW
rihMdy hoey prm-joiq pRmySr nwl iek-imk ho skdy KyqW dy ivc lY Awvygw[ iesy qrHW ijhVy aucy mn ny,
hW pr auhdy ivc v`fI rukwvt 'mYN' dI hY[ jd qk aucy mnW dy ivc aupdyS TihirAw nhIN krdw[ auh qW
AsIN 'mYN' dy cMgI qrHW vwkP nhIN huMdy, EnI dyr qk hyTW inrml ihridAW ivc, inMmq R W vwly ihrdiAW ivc
AsIN aupr nhIN lMG skdy[ itikAw krdw hY -
so ieh BulyKw ausnUM bhuq pYNdw hY qy suxdw hY PrIdw grbu ijn@w vifAweIAw Din jobin Awgwh ]
bwxI dy ivcoN; ikauNik siqpurS jo hoieAw krdy ny ijnHW KwlI cly DxI isau itby ijau mIhwhu ]
dy AMdr lgn huMdI hY, auh ijQy vI siq vsqU huMdI AMg - 1383
hY - cwhy ArbI ivc hov,y cwhy sMsikRq ivc hov,y cwhy so auh ies qrHW dy nwl gurU mhwrwj dy pws Aw
ieMgilS ivc hovy; auhnUM jwxn dw Xqn krdy ny[ so ky svwl krdw hY ik pwqSwh! A`lwh qwlw dw vsl
auh jwxn dw Xqn krdw hY ik - (imlwp) ikvyN ho skdw hY, A`lwh dw myl ikvyN ho
nwnk qrvru eyku Plu duie pMKyrU Awih ] skdw hY? jIvn nUM A`lwh dw myl ikvyN ho skdw hY
Awvq jwq n dIshI nw pr pMKI qwih ] jW ieauN smJ lE ik rUh qy A`lwh ikvyN iml skdy
AMg - 550 ny? gurU mhwrwj kihx l`gy, ''pIr jI! ijvyN rwq qy
ieh hoieAw kI? iek pMKyrU qW auh hY ijhVw idn['' hux hYrwn huMdw hY ik rwq qy idn dw qW kdy
auc-auf ky jWdw hY, dUr-drwj jWdw hY qy Bog Bogdw myl hI nhIN huMdw[ cu`p kr irhw, hux jvwb nhIN dy
hY, qrHW-qrHW dy PlW qy jw ky bYTdw hY; ikqy K`ty pl irhw[ smJx dw Xqn krdw hY qy mn ivc ivcwr
auhdy swmHxy ny, ikqy im`Ty ny - AMgUrW vrgy, iksy QW krdw hY ik g`l ikvyN ho skdI hY[ rwq dw qW A`j
AMb vrgw, ikqy inMbU vrgw K`tw hY, ikqy imrcW vrgw qWeI idn nwl myl nhIN hoieAw kdy, qy mhwrwj v`l
kOVw vI hY[ so ieh duK-suK, hwx-lwB, Awpxw-ibgwnw, dyK irhw hY[ mhwrwj ny AMdrlw Bwv jwx ky ikhw,
pun
M -pwp Awid AnykW qrHW dy Pl Bogx vwlw pMCI; auh ''TIk hY pIr jI! iesy qrHW hY, ijvyN qusIN smJdy ho[''
vI ies srIr ivc rihMdw hY qy iek AYsw vI suxdy hor hYrwn ho igAw ik mYN qW smiJAw hI kuJ nhIN
hW ik auh ieh swry nUM dyKxw vwlw hY qy ienHW dohW qy mhwrwj kihMdy ijvyN smJdw hYN[ bVI ADIngI dy
dy ivcoN mYN kOx hW? ies g`l dI iehnUM soJI nhIN nwl doie h`Q joV ky kihx l`gy, ''pwqSwh! rwq dw
AwauNdI[ dUsrw hY ik pRBU dy bwry pUrI qrHW ies nUM qW kdy idn nwl myl nhIN hoieAw[ so jIvn nUM pRmS y r
Aihsws nhIN hoieAw[ dw myl iks qrHW ho skygw?'' mhwrwj kihMd,y ''bùDS U wh!
jdoN idn cVHdw hY, sUrj cVHdw hY qW AnHyrw Kqm ho
so ieh iKAwl lY ky auh gurU dSmyS ipqw dy jWdw hY; AnHyry ny hI rOlw pwieAw hoieAw hY qy AnHyrw
pws phuMcdw hY[ bynqI krdw hY ik hy pwqSwh! Awp swrw kUV dy pswry krky hY[ kuV dw jo mihkmw hY,
ikRpw kro qy mYnUM jugq d`s idau, imlw idau ikauNik auhdy ivc swirAW qoN pRDwn haumY hoieAw krdI hY[

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


24
ieh haumY hI hY ijhVI pRmySr dy rsqy ivc bVI ivcoN ie`tW ilAWdIAW ny, sIimMt ilAWdw hY, qW mkwn
BwrI rukwvt hY[ iehdy ivc swrw sMswr PisAw hoieAw bxy ny[ ieh srIr hY, ikMnI dyr ivc kwiem hoieAw
hY[ iek do cwr nhIN; dyvI dyvqy, hor vI v`fy-v`fy hY, iehdI aumr hY, iehdw ieiqhws hY; ieh JUT ikvyN
byAMq Psy hoey ny - iehdy ivc[ jd qk JUT dI hY? eyQy Aw ky AsIN bONdl jWdy hW, mMnx nUM iqAwr
dIvwr[ JUT dy nwl iehdw vwh pY igAw - JUT dIAW nhIN huMdy[ gurU gRMQ swihb dI bwxI pVH qW AsIN zrUr
nykIAW krdw hY, kUV dy bMDn pweI bYTw hY, kUV dIAW lYNdy hW pr ArQ BwlWgy ik iehdy hor ArQ l`B jwx
nykIAW, kUV dIAW bdIAW ny, kUV dy hI mzhb ny; swnUM[ koiSS krWgy ik nhIN, ieh nhIN hY, ienHW dI
swrw kUV hI kUV hY - hsqI qW hY, pr ieh bdldy ny, ibnsdy ny[ mhwrwj
kUVu rwjw kUVu prjw kUVu sBu sMswru ] kihMdy, Ajy vI BulyKy ivc hY[ ieh AiDAws ho igAw
kUVu mMfp kUVu mwVI kUVu bYsxhwru ] - bwr-bwr AiDAws p`k igAw, AigAwn ivc Aw
kUVu suienw kUVu rupw kUVu pYn@xhwru ] AMg - 468 igAw[ hY qW ieh pRmySr hI swrw, pr qyry vwsqy
JUT dy nwl iehny ipAwr pw ilAw[ cIz hY nhIN sMswr bx igAw[
lyikn ipAwr pY igAw[ iks qrHW dy nwl nhIN hY? Pyr svwl auTdw hY ik ies qrHW bx vI skdw
AnHry w hov,y r`sI peI hovy qy auhdy ivc iehnUM AiDAws hY? kihMdy, hW ieh sB mn dI mnOq hoieAw krdI
ho igAw - mtk cwnxy ivc ik s`p ipAw hY[ auhdw hY[ iek bMdy dw idmwg iPr jwvy, iPry hoey idmwg dy
Asr mn qy cilAw igAw, frn lg igAw qy sotI AMdr auhnUM koeI soJI nhIN rihMdI ik myry Gr dw kOx
Bwldw hY, twrc Bwldw hY; jy doie cIzW nhIN imldIAW hY qy bwhrlw kOx hY[ ijnHW dw pwglW nwl vwh pYNdw
qW drvwzw bMd krdw hY; jo JIQW ny, aunWH QWeIN dyKdw hY, aunHW nUM pqw hY ik auh im`qrW nUM duSmx kihMdy
hY - mMjy dy aupr cVH ky[ frI jWdw hY ik s`p AMdr ny, duSmxW nUM im`qr kihMdy ny[ jo iKAwl idmwg ivc
nw Aw jwey[ jd idn cVH igAw Pyr dyKx jWdw hY hwvI ho igAw, auh hI khI jwxY auhny ikauNik
ik s`p Ajy auQy hI hY ik cilAw igAw? auQy jw ky AiDAws p`k jWdw hY[ AiDAws p`ikAw hoieAw hox
hYrwn ho igAw dyK ky ik s`p qW hY hI nhIN; ieh krky AsIN aupr nhIN jw skdy, siq dy ivc nhIN
qW r`sI hI sI- phuMc skdy; As`iq dy ivc fyry lweI bYTy hW - kUV
rwj BuieAMg pRsMg jYsy hih kpt dy AMdr[ supnw AwauNdw AwdmI nUM - bhuq lMmw
Ab kCu mrmu jnwieAw ] AMg - 658 supnw[ bhuq supny AYsy huMdy ny ijhVy bVI dyr q`k
hux pqw l`igAw hY ik ieh qW r`sI hI sI[ r`sI Xwd rihMdy ny, Bu`ldw nhIN hY bMdw[ keI supinAW dy
ivc s`p qW hoieAw hI nhIN kdy, iqMn kwl nhIN sI[ ivc pUrI soJI hud M I hY pUrI qrHW dy nwl sB kuJ jwxdy
kyvl AiDAws krky, mn dI mnOq krky swnUM ieh huMdy ny lyikn supny dy ivc ieh qwkq nhIN hY ik
cIz idsdI hY[ so ies qrHW dy nwl ieh jo cIzW swnUM bMdy nUM ieh pqw lg jwey ik mYN iksy koTI dw mwlk
idsdIAW ny, pRmySr qoN bgYr qW hY nhIN koeI eyQy[ hW jW myrw bYNk ivc pYsw ipAw jW myrw pirvwr ikhVw
kyvl mn dw bwr bwr AiDAws p`k jwx krky iek hY[ ieh nhIN jwx skdw auh[ swmHxy supny ivc Aw
qW 'mYN' bx geI Aqy iek ieh kUV dw pswrw, ijhdy jwey qW jwx jWdw hY lyikn auN\ nhIN pqw qy mhwrwj
ivc ieh PisAw hoieAw hY, iehdy Awly-duAwly cwry PurmwauNdy ny ik ijvyN supnw Bu`l jweIdw hY -
pwsy PYl igAw[ mhwrwj kihMdy, sB kUV hY - ijMnW ijau supny inis BulIAY jb lig indR hoie] AMg - 63
kuC vI qUM dyKdw hYN - ijMnW icr vI nIN rihMdI hY, AsIN Bu`ly rihMdy hW -
Dwrnw - kUV kpVy qy rUp kwieAW qyrI, ieau srpin kY vis jIAVw AMqir haumY doie]
kUV pihnxhwr bMidAw - 2, 2. AMg - 63
kUVu kwieAw kUVu kpVu kUVu rUpu Apwru ] iesy qrHW mwieAw dy ADIn ieh jIv Aw igAw
kUVu mIAw kUVu bIbI Kip hoey Kwru ] AMg - 468 ijhVw ies srIr ivc rihMdw hY qy haumY dy AMdr
mhwrwj PurmwauNdy ny ik sB JUT dw plMdw jmHw qy dÍYq dy AMdr PisAw hoieAw supnw tutdw nhIN hY-
hoieAw hoieAw hY[ eyQy Aw ky AsIN bhuq aulJx ivc gurmiq hoie vIcwrIAY supnw iehu jgu loie]
pY jWdy hW - pVHy-ilKy bMdy vI, ik ieh sB JUT hY AMg - 63
jo kuC nzr AwauNdw hY? ieh qW h`Q lwauNdw hW mkwn gurU dI miq Dwrn krky ivcwr kro[ ieh ijhVw
nUM, h`Q lgdw hY; ieh JUT ikvyN ho skdw hY? B`iTAW sMswr hY, ieh iblkul supny vrgw hY -

'Awqm mwrg' 25 AkqUbr, 2011


Dwrnw - jg jIvn AYsw jI, - aucI aucI[ vzIr kihMdw, mhwrwj! rox dw koeI
supny jYsw, supny jYsw - 2, 2. kwrn nhIN hY, qusIN QoVHI hoS ivc AwE[ ievyN lgdw
jYsw supnw rYin kw qYsw sMswr] hY ik quhwnUM koeI gihrw supnw Aw irhw sI[ dyiKAw,
idRsitmwn sBu ibnsIAY ikAw lgih gvwr] dyK ky pCwxdw nhIN ik EQy vzIr hor ny, EQy rwxIAW
AMg - 808 hor ny, ieh rwxIAW hor KVHIAW ny, ieh vzIr hor
ijs qrHW supnw hY, vYsw hI ieh vI hY jo swnUM KVHw hY; ieh rwjkumwr hor sI ijhVw cVHweI kr
nzr AwauNdw hY[ ijhnUM AsIN jwgRq kihMdy hW, ieh igAw, auh rwjkumwr hor ny; roeI jWdw hY, pqw nhIN
vI supny vrgw hI hY[ AslIAq kuJ hor hY, s`c kuJ lgdw auhnUM ik mYN ik`Qy Aw igAw, myry b`cy ik`Qy cly
hor hY[ gey? bwr-bwr auhnUM swvDwn krn ik mhwrwj! quhwfw
iek vwrI iek rwjw iksy bhuq bVy duSmx dI rwj kumwr cVHweI kr igAw[ auh kihMdw hY, qusIN ie`k
POj dy nwl ju`D kr irhw hY[ pMj Cy idn lVdw irhw nUM kihMdy EN, myry qW cwr cVHweI kr gey; pqw nhIn
lgwqwr, su`qw nhIN, AMg-AMg Q`k igAw[ Pqih pw ik`Qy cly gey - cwr rwj kumwr, myrIAW rwxIAW ik`Qy
leI, rwjDwnI ivc vwps Aw igAw qy hukm kr idqw clIAW geIAW; mYN qW swrI isRStI dw bwdSwh bixAw
ik mYN hux mihl dy ivc jw ky, bYf rUm ivc jw ky hoieAw sI[
Awrwm krnw hY qy mYnUM koeI nw jgwieE, cwhy kuC ho so ieh vI supnw hY, auh vI supnw hY[ mhwrwj
jwey[ rwjw jw ky sON igAw[ iek idn, do idn lMG kihMdy, Bùl igAw - 'ijau supnY inis BulIAY jb lig
gey, jd qIsrw idn AwieAw, AYsI kudrq hoeI ik indRw hoie]' Bu`ilAw rihMdw hY[ bwxI dy AMdr iek
auhdw rwjkumwr cVHweI kr igAw[ swry mh`l dy ivc idRStWq AwauNdw hY - iesy sbMD dy ivc[ ies qrHW
roxw pY igAw[ jo v`fw vzIr hY - pRweIm minstr, Purmwn krdy ny -
auhnUM kihMdy ny ik rwjw jI nUM Kbr kro[ auh kihx Dwrnw - nrpq eyk isMGwsn soieAw,
l`igAw ik auhny hukm idqw hoieAw hY ik kuC ho jwvy supny BieAw iBKwrI jI - 2, 2.
pr mYnUM jgwauxw nhIn hY[ dUsrw idn vI lMG igAw, nrpiq eyku isMGwsin soieAw supny BieAw iBKwrI ]
qIsrw idn Aw igAw[ swirAW ny slwh krI ik rwjy ACq rwj ibCurq duKu pwieAw so giq BeI hmwrI ]
nUM jgwE vzIr swihb qusIN[ kihx l`igAw, auhdw AMg - 658
sKq hukm hY qy nwl ieh vI ikhw hY ik ijhVw mYnUM kI hoieAw? rwj jWdw irhw, bhuq duKI hoieAw[
jgwaUgw, auhnUM mYN auQy hI v`F dyxw hY[ hux kOx hY ieh mShUr supnw hY - AiDAwqmvwd dy AMdr[
jo auhdy hukm dI aulMGxw kry? AKIr nUM cOQw idn
hoieAw qW vzIr dy mn ivc ikAwl AwieAw ik koeI do rwijAW dy bwry d`isAw krdy ny ik rwjw jnk
g`l nhIN, jy mwirAw jwaUNgw, ipAw mwirAw jwvW[ myrw iek vwrI mhWpurSW dy pws bYTw hY[ auQy ivcwr c`l
Prz bxdw hY ik mYN rwjy nUM jgwvW[ so aus vyly auhny rhI hY ik mwieAw prmySr dI AYfI pRbl hY ik huMdI
AMdr jw ky rwjy nUM jgwieAw[ hoeI cIz nUM qW kihMdI hY ik hY nhIN; qy ijhVI cIz
EDr rwjy nUM supnw Aw irhw hY ik ieh bhuq huMdI hY nhIN, auhnUM kihMdI hY - 'hYgI'[ dUsrw -
v`fI slqnq dw mwlk bx igAw[ ju`D ij`qdw igAw, pRmSy r hr QW qy auqy hwzr-nwzr hY[ vwihgurU qoN bgYr
byAMq l`KW dI qwdwd ivc POj lY ky cVH igAw[ iek isRStI dw koeI vjUd nhIN hY, ieh isRStI Kqm ho
dys qoN dUjy dys, dUjy qoN qIjw; swrI isRStI nUM Pqih jWdI hY[ lyikn mwieAw AYfI pRbl hY ik prIpUrn
kr ilAw[ auhqy bwAd ikMny ivAwh krwey; bVy Awrwm pRmySr, koRVW bRihmMfW dy mwlk nUM Bùlw ky Alp`g cIzW
dy nwl rih irhw hY[ pirvwr ho igAw, cwr pu`qr ho dy nwl, bwl-b`icAW dy nwl, pRwprtI dy nwl, hor
gey, cwrW dy nwl ipAwr krdw hY, nwauN r`Ky hoey ny suAwh-Kyh dw nwl ipAwr pw idMdI hY qy pRmySr nUM
swirAW dy[ iesnUM koeI pqw nhIN ik myrw srIr ik`Qy Bulw idMdI hY -
hY, mYN kOx hW, myrw rwj ikhVw sI? supny dy ivc iein@ mwieAw jgdIs gusweI qum@ry crn ibswry ]
bhuq bVw rwjw bixAw bYTw hY qy pu`qrW dy nwl KylH ikMcq pRIiq n aupjY jn kau jn khw krih bycwry ]
irhw hY, ipAwr krdw hY qy AYsy bcn krdw hY ik AMg - 857
bytw! mYN quhwQoN ivCV ijauNdw nhIN rih skdw; myrI auh mwlk ijhVw sB nUM idMdw hI idMdw jWdw hY,
mOq ho jweygI jy qusIN myry nwloN ivCV gey[ aus vyly auhdy nwl iblkul ipAwr nhIN mnu`K dw huMdw ikauNik
vzIr ny jgw idqw[ jwigAw, qW rwjw rox lg igAw mwieAw ny Bulw idqw[ aus vyly rwjw jnk kihx l`igAw

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


26
ik mhwrwj! jy AwdmI nUM pqw hovy, Pyr qW Bu`ldw mhwrwj! cMgw hoieAw qusIN swnUM ies inrdeI rwjy qoN
nhIN[ auh kihx l`gy, nhIN rwjn! AwdmI qW AYnw Cufw ilAw[ szw dy idqI ik koeI bMdw iehdI hmdrdI
Bul
` dw hY ik Awpxy Awp nUM vI Bul
` jWdw hY, auhnUM pqw nw kry[
nhIN lgdw[ AwdmI dy qW idmwg ivc QoVHw ijhw vI
dupihr dw vkq hY[ kpVy swry auqwr ley; iek
Prk pY jwey, ausy vyly Bu`l jWdw hY; koeI pqw nhIN
lgdw ikauNik idmwg hI hY, mn hI sB kuC hY, iehI kKweI DoqI rihx idqI, pYroN ju`qI lwh leI geI qy
duSmx bxwauNdw hY, iehI imqr bxwauNdw hY[ iehdw hukm dy idqw ik iehnUM inrwdr krky dyS-bdr kr
koeI Awpxw hI sMquln hY ijhdy nwl ieh dunIAW nUM idqw jwvy [ au s vy l y rwxIAW vI ies nwl ko e I
dyK irhw hY - kuC Awpxy bxwauNdw hY, kuC ibgwny hmdrdI nhIN krdIAW[ ieh hmdrdI mMgdw hY ik
bxwauNdw hY, kuC pwpI bxwauNdw hY, puMnI bxwauNdw hY; qu s IN qW mY n U M jwxdIEN pr au h vI nhIN A` K
ijho ijhI Dwrnw hY mn dy AMdr, vYsw hI sMswr nUM imlwauNdIAW[ kihMdIAW ny ik qUM qW mhW pwpI hYN[
drjw dyeI jWdw hY[ vzIr nUM kihMdw hY, Awpxy kmWfr-ien-cIP nUM kihMdw
iek vwrI mYN iek ipMf ivc igAw hoieAw sI[ hY, hor sB bwfIgwrfW nUM kihMdw hY ik mYnUM koeI ju`qI
auQy iek mkwn dy ivcoN Awvwz AweI, myrw nW lY ky qW pihnx nUM dy idau' jy k`FXw hY, kpVy qW dy idau,
Awvwz mwrI[ mYN auQy cilAw igAw[ iKVkI QWeI dyiKAw pwxI qW dy idau[ hukm sI ik koeI bMdw, ijhVw iehdw
ik iek bMdw bMinhAW hoieAw hY[ pYrW ivc sMgl pwey inrwdwr krygw, auhnUM ienwm imlxgy[
hoey ny, iKVkI dy nyVy nhIN Aw skdw[ mYnUM kihx
l`igAw, AMdr lMG Awau; ieh sOPw sYt pey ny, ienHW so jIA Br ky auhdw inrwdr hoieAw[ roNdw
qy qusIN bih jwau kuC Kwx vwsqy - qusIN AYsw kro hoieAw, duKI huMdw nMgy pYrIN quirAw jw irhw hY; kdy
ik myrI mhwrwxI hY auQy swmHxy - ikly ivc; AYQNo qusIN quirAw nhIN sI, pYrW ivc Cwly pY gey[ DrqI bhuq
bY~l kr idau, GMtI vjw idau, auh Aw jweygI qy auQy grm hoeI hoeI hY, pwxI dI ipAws lgdI hY, pwxI
myry vzIr bYTy ny, myrw sB kuC hY[ pUrw hI rwj dw vwsqy bwr-bwr bynqIAW krdw hY pr koeI pwxI nhIN
TwT auhny mYnUM igx ky d`s idqw[ auh ijhnUM iklw
idMdw[ AKIr, rwq pY geI, qy jMgl dy AMdr Tihr
kihMdw sI, auh iek Qyh sI[ auQy koeI g`fy vwly Aw
igAw[ jMglI jwnvr Aw gey - s`p iPrdy ny - v`fy-
gey qy auh imtI put ` x lg gey[ aucI aucI gwlHW k`Fdw
hY ik qusIN myry ikly dIAW kMDW qoVdy ho; ispwhI ik`Qy v`fy Azgr, Syr iPrdy ny qy hor jMglI jwnvr iPr
ny, PVo ienHW nUM[ mYN hYrwn ho igAw ikauNik mYN pihlI rhy ny[ frdw iPrdw hY, drKqW auqy cVH-cVH ky bcdw
vwrI auhnUM ies qrHW dyiKAw sI; pihlW cMgw Blw sI[ hY[ swrI rwq by-Awrwm irhw[ dUsrw idn ciVHAw,
ikMnW mn dy auqy Asr igAw[ auh qWgw vwhuMdw huMdw ispwhI Pyr Aw gey, puils Aw geI[ aunHW ny A`gy lw
sI; ik`Qy qWgw vwhuMdw hY, ik`Qy rwjw bx igAw, iklw ilAw, boilAw nhIN jWdw; b`icAW ny kmlw smJ ky
bx igAw, rwxIAW bx geIAW, rwjDwnI bx geI, ie`tW mwrnIAW SurU kr idqIAW, QW-QW zKm ho gey[
soPwsYt Aw gey, sB kuC Aw igAw[ Asl ivc qW koeI
cIz nhIN sI auQy[ auhdy mn dI Bwvnw krky hI sB auhqy bwAd dUsry rwjy dI h`d ivc cilAw
cIzW dw pqw lg irhw sI[ iesy qrHW dy nwl kuC dw igAw[ auQy iek kwPlw quirAw jw irhw qy aunHW nUM
kuC ho jWdw hY[ kihMdw hY ik mYnUM kuC Kwx nUM idau, mYN Bu`Kw hW[ mYN
rwjw hW, mYN bwdSwh hW, myrI bwdSwhI Ku`s geI[ auh
rwjw jnk iek vwrI isMGwsx qy bYTw hY[ grmI
dw mhInw hY, K`s dy prdy lw ky TMFw-Twr kirAw iek-iek kOfI idMdy ny[ 19 kOfIAW auhdy kol ho
hoieAw QW, qy ikauVy dy iCVkwA hor hy ny, sugMDIAW geIAW[ roNdw hY ik mYN KzwinAW dw mwlk, myrI Awh
hI sugDM IAW ny; rwxIAW syvw kr rhIAW ny qy hor AmIr dSw ho geI ik mYnUM kOfI idMdy ny - iBKwrI smJ ky[
vzIr sB bYTy ny[ auQy QoVHw ijhw icr auhnUM nINd Aw mYN kihnW ik mYN bwdSwh sI, myrI bwdSwhI jWdI rhI[
geI[ nINd dy AMdr kI dyKdw hY ik ieh iksy dyS koeI qrs nhIN krdw[ BùK nwl ivAwkul hoieAw ipAw
dw rwjw hY, bhuq swrIAW rwxIAW ny aus dIAW, qy iksy hY[ AKIr, iek ny d`isAw ik qUM AYs qrHW kr, AOh
hor rwjy ny iehdy auqy cVHweI kr idqI[ aus rwjy ny swmHxy lMGr cldw hY, Cyqr cldw hY, auQy pRSwdw imldw
iehnUM ij`q ilAw qy pbilk ieh kihMdI hY ik
hY; auQy cilAw jwh[ kol igAw qW iKcVI vrq rhI

'Awqm mwrg' 27 AkqUbr, 2011


hY[ auQy jw ky lwien ivc KVHw ho igAw[ jd vwrI pMfq, ivdvwn, joqSI iek`Ty kr ley Aqy ieh kih
AweI qW kihx l`gy, qyry h`QW dy ivc ik`Qy pwvWgy? idqw ik jd q`k myry svwl dw jvwb nhIN imldw,
ies qrHW kr, koeI pwqr, brqn lY ky Aw[ brqn audNo q`k iksy nUM vI vwps nhIN jwx idqw jwvygw[ A`T
swl lMG gey, iksy nUM jwx nhIN idMdw[ kihMdw, myry
lYx jWdw hY, 19 kOfIAW dw iek ksorw imldw hY -
svwl dw jvwb idau; quhwfI syvw hovygI, bwl-b`icAW
im`tI dw[ auh lY ky jd phuMcdw hY, jd nUM iKcVI
nUM Krcw ByjUMgw pr mYN jwx ausy vyly dyvWgw jdoN myry
Kqm ho jWdI hY[ aus vyly bhuq ivrlwp krdw hY[ svwl dw jvwb imlU[ A`T swl lMGx qoN bwAd vI
pRbD
M k D`ky mwrdy ny ik bwhr inklo, hux iKcVI nhIN koeI jvwb nhIN imilAw[ iek QW iek kubVw A`T swl
hY[ ieh kihx l`igAw ik mYN qW pihlW vwrI Aw ky dw b`cw gwieqRI pVHn vwsqy jw irhw hY qy b`cy CyV
igAw sI; qusIN hI ikhw sI ik brqn lY ky Aw[ qrs rhy ny ikauNik auhdy srIr ivc A`T ivMg pYNdy sI[
AwieAw auhnU,M pqIly ivcoN Kurcx auhny KurcI qy auhdy iek b`cy ny ikhw ik iehnUM kuC nw kho, iehdw nwnw
brqn ivc pw idqI[ kihx l`igAw, AYN kr, EQoN iGau bVw koRDvwn hY; AYsw nw hovy ik Awpxy mgr pY jwey[
lY lY, do cmcy iGE dy imldy ny[ h`Q kMbdy ny, srIr iehdw ivcwry dw ipE nhIN hY[ auhny pihly idn
suixAw ik myrw ipqw nhIN hY[ mW dy pws Aw igAw,
kMb irhw hy, duKI hoieAw hoieAw hY, presence of
Aw ky kihx l`igAw -
mind (mn dI hwzrI) hY nhIN, GwbriAw ipAw hY[
bynqI krI ik iGE dw iek cmcw pw idau[ jd ''mwqw! myrw ipqw d`s ik`Qy hY? ieh nhIN myrw
pwaux l`g,y h`Q ihl igAw, Q`ly igr igAw[ auh kihMd,y ipqw?''
ieh kI krdw hYN, mYN nhIN iGau idMdw[ Pyr bynqIAW ''nw bytw, ieh qW myrw ipqw hY[''
krdw hY[ aus vyly iehny iGE dw cmcw ilAw[ Pyr ''bVw mwVw kMm hoieAw; mYN qyry ipqw nUM ipqw
bynqIAW krdw hY[ aus vyly iehny iGE dw cmcw kihMdw irhw[ mwqw! bVI glq g`l krI hY[ myrw ipqw
ilAw[ auh kihMd,y dUr bYT ky Kw, eyQy nw KweIN; lMgr d`s ik`Qy hY?''
bMd ho igAw hux, drvwzy bMd krny ny[ ''qyrw ipqw imQlwpurI dy ivc rwjw jnk dy iek
bwhr inkl jWdw hY, mYdwn ivc bYT ky jd Kwx svwl dw jvwb dyx igAw hoieAw hY, A`T swl qoN auQy
lgdw hY, do swnH iBVdy ny, aunWH dI Pyt iv`c Aw jWdw hY[''
hY[ burkI Ajy mUMh ivc nhIN pweI; Pyt ivc AwieAw ''auh ikhVw svwl hY ijhdw jvwb nhIN dy
dUr jw ky igirAw[ s`t l`gI qy nwl dI nwl Jtkw sikAw?''
Kw ky jwg Aw geI[ jwg AweI qW auh ijhVw supnw ''bytw qyrw ipqw hI nhIN iek`lw; swry BrqvrS
dyiKAw sI, A`KW qoN lWBy nhIN hud
M w; pRqK
` nzr AwauNdw dy ivdvwn, mhWpurS, pMifq sB aus QW dy auqy ny,
hY ijvyN iPlm swmHxy KVHI hovy[ hux inrxw nhIN kr koeI jvwb nhIN dy sikAw[ rwjw ieh kihMdw hY jd
skdw, pqw nhIN lgdw[ ausy vyly cup ` krky irtwieirMg qWeIN myry svwl dw jvwb nhIN idMdy, mYN jwx nhIN
rUm (Awrwm Gr) ivc cilAw igAw[ Swm ho geI, GoVy dyxw[''
qy svwr ho igAw; jw ky QwauN dyKdw iPrdw hY[ hYrwn ''ieh d`s, svwl kI hY?''
ho igAw ik ieh QW qW auh hI hY ijQoN dI mYnUM D`ky ''ieauN kihMdw hY ik ieh s`cw hY ik auh s`cw
dy ky lY gey sI[ koeI ipCly jnm dy sMskwr jwg hY? iehdw koeI svwb nhIN idMdw[''
pey; ijhVy dyKy hoey QW sI, auh Pyr dyK ley - Cyqr ''ieh svwl qW kuJ vI nhIN hY[ mYN jvwb
vI dyiKAw, hr cIz dyKI[ hux smJ ivc nhIN AwauNdI dyvWgw[''
ik ieh ho kI igAw mYnUM? ikhVI AvsQw s`iq hY?
mwqw ny Byj idqw[ pwlkI lY ky jwdw hY[ grmI
auh s`iq hY ik ieh siq hY? auhny swry BwrqvrS
dw mhInw hY qy iek glI dy ivc hyTW auqr ky bYT
dy ivdvwn iek`Ty kr ley Aqy svwl r`K id`qw ik igAw qy EDroN rwjw jnk dI svwrI Aw rhI hY[ auhdw
auh s`iq hY jW ieh siq hY; ieh s`cw jW auh s`cw? ijhVw CVIdwr hY, auh dUroN Awvwz idMdw hY ik rwjw
ieh svwl pu`Cx vwsqy auhny BwrqvrS dy swry jI dI svwrI Aw rhI hY; rsqw C`f,o rsqw C`f[o iehdy

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


28
kol Aw igAw, dyiKAw qW ieh sVk dy ivcwly bYTw ''g`l qW auhny TIk khI hY[ jwh, bulw ky ilAw[''
hY[ kihx l`igAw, ''qUM kOx hYN?'' h`s ipAw ieh b`cw, ausy vyly auh jWdw hY, jw ky kihx l`igAw -
kihx l`igAw, mYnUM ieauN lgdw hY ik qUM A`KW dy huMdy
hoey AMnWH hYN[ qYnMU idsdw nhIN mYN kOx hW? mYN CupwieAw ''qYnUM mhwrwj Xwd krdy ny[ myry nwl clo[''
hoieAw kuC nhIN; iqlk l`igAw hoieAw hY, jnyaU myry
pwieAw hoieAw hY, myry vsqrW qoN qUM jwx skdw hYN ''ieh qW mYnUM pqw lg igAw ik qyry rwjy nUM
ik mYN kOx hW[ qUM hI nhIN AMnHW, qyrw rwjw vI zrUr iblkul hI igAwn nhIN hY, iblkul hI nhIN pqw ik
AMnHW hoxw hY[ AYnI g`l sux ky vwips cilAw igAw[ bRhmcwrIAW dy nwl ikvyN vrqwau krnw cwhIdw hY[
jw ky kihx l`igAw - auh koeI rwj isMGwSn qy nhIN bYTw; sYr kr irhw hY
qy mYN auhdy kol ikauN jwvW, jd mYnUM koeI grz nhIN
''mhwrwj! ie`k b`cw bYTw hY qy mYN rsqw mMigAw hY, koeI myrw mqlb nhIN hY[ jy auhnUM mqlb hY qW
sI; auhny mYnUM bVw AjIb jvwb idqw['' auh myry kol Awvy['' rwjy kol jw ky jvwb idqw qy
auh kihx l`igAw -
''kI jvwb idqw hY?''
''bVI Bu`l hoeI[ vwkeI b`cw koeI AlOikk hY['
''mhwrwj! mYN auhnUM kih bYTw ik qUM kOx hYN? auh kol AwieAw, Aw ky iKmw mMgI qy kihx l`gy -
kihMdw hY, qyry nyqr nhIN hn, nyqr huMdy hoey qUM AMnHW
hYN[ qYnUM pqw nhIN mYN kOx hW[ Pyr mYN ikhw ik rwjw ''mhwrwj, myry mihlW ivc clo qy Awpxy Awaux
jI dI svwrI Aw rhI hY, qUM rsqw dy dy[ kihMdw, qYnUM dw mMqv d`so[''
pqw hY! qyry rwjy dy rwj ivc koeI ienswP nhIN hY
ikauNik rsqw hmySw, ijhVw jvwn huMdw hY, auh idAw ''rwjn! A`T swl qoN qUM irSIAW, munIAW, pMifqW
krdw hY[ mYN b`cw hW, kubVw hW qy myry srIr ivc nUM ibTweI bYTw hY qy A`j mYN qyry svwl dw jvwb dyx
ikMny bl ny; rwjw mYQoN rsqw mMgx dw AiDkwrI nhIN vwsqy AwieAw hW[''
hY[ cldw.............
( pMnw 21 dw bwkI y)
Dur kI bwxI AweI ] iqin sglI icMq imtweI ] hI imhr hY[ inrI hI ndr hY, inrIE ikRpw hY[ lyikn
AMg - 628 mYN pMj q`q dw colw nhIN jwxdw ikho ijhw hY[ htdy
ieh Dur drgwh dI bwxI hY auQy hI lY jWdI nhIN hn, idl dy iv`c lgn hY, Purmwn AwauNdw hY
hY[ so ieh bynqIAW krdw hY ik hy pwqSwh! jy mYnUM ik jy lgn AwauNdw hY, pRymIAW! Pyr bolI jw, Pyr nw
hmwaUN pMKI iml jwx[ jy swrw rwj dyx qoN bwAd vI ht[ kdy nw kdy qW qyrI suxI hI jweygI[
auh iml jwx qW mYN joV lvW ikauNik auh srIr nwl
juVwieAW qy mYnUM ivSvwS hY ik mYN quhwfy kol phuMc Dwrnw - kdy suxygw pukwr pRIqm myrw,
jwvWgw[ ies qrHW dy hwv-Bwv, pRgt ho rhy hn[ swry ppIhy vWgUM kUkdw rhIN[
smJwauNdy ny, vzIr smJwauNdy ny, prjw dy fYpt U S
y n Aw kbIr kyso kyso kUkIAY n soeIAY Aswr ]
ky smJwauNdy ny, mhwrwj qusIN audws hoN, quhwfI audwsI rwiq idvs ky kUkny kbhU ky sunY pukwr ]AMg -
dyKI nhIN jWdI[ pr Awp nhIN C`fdy, ie`ko hI A`Kr 1376
kihMdy ny, DMn gurU nwnk, DMn gurU nwnk[ ie`ko A`Kr
bolI jWdy ny[ swry hYrwn ny ik ieh kI A`Kr hoieAw[ so ieh ibrhw dIAW inSwnIAw ny, ipAwr dIAW
iksy ny gurU nwnk dw nwauN nhIN sI suixAw[ pqw nhIN inSwnIAW huMdIAW ny, swDsMgq jI[ so AYsI hwlq dy
sI gurU nwnk kOx hY[ kihx l`gy, jdoN pu`Cdy EN, kOx AMdr ie`k rwjy nUM ipAwr l`g igAw, Axif`Ty gurU
ny, kihMdy mYN d`s nhIN skdw[ auh myrw Awpxw Awp nwnk pwqSwh dw[ kI hwlq hY, iehnUM koeI nhIN jwx
ny, myrI jwn dI jwn ny[ myry pRwxW dy pRwx ny, mYnUM skdw[ ijhny ipAwr dyiKAw hI nhIN auh g`l kI
ieh pqw hY ik myry pRwxW dw AwDwr ny[ ikho ijhy kr skdw hY[ so hux ikauNik smW iejwzq nhIN idMdw,
ny, kihMdy mYN nhIN Skl sUrq jwxdw, mYN ieh jwxdw ies qoN bwAd mhwrwj ny ikRpw krI qW A`gy ivcwr
hW ik auh inrw hI ipAwr ny[ inry hI Awpxy ny, inrI kIqI jweygI[ hux swry pRymI gursqoqr 'c bolo, pihlW
(------)
AnMd swihb pVHo[
'Awqm mwrg' 29 AkqUbr, 2011
Ardws, hukmnwmw
◊πÓ«Â ÍÃ⁄≈ Á≈ √ØÓ≈
◊πÁπ¡≈≈ ¬∆Ù ÍÃ’≈Ù ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï
(lVI jo V n leI dy K o , sqM b r AM k , pM n w - 36 )
Â≈«ÓÒÈ≈‚± «Ú÷∂ ¡≈¬∂ ‘Û∑ª √Ó∂∫ ◊π. ¬∆Ù ÍÃ’≈Ù
ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï ÚºÒØ∫ √∂Ú≈ -
ÈÚ∫Ï B@@E Áº÷‰∆ Ì≈ Â≈«ÓÒÈ≈‚± Á∂ «¬Ò≈’∂
«Úº⁄ ⁄’Ú≈ª ≈‘ƒ Ú√ ‘∆ Ï√≈ È≈Ò Ï‘π ‘∆
ÂÏ≈‘∆ Ó⁄≈¬∆ ◊¬∆Õ «‹√ ÂØ∫ Òº÷ª ‘∆ ÒØ’ Ó≥Á‘≈Ò∆ Á≈
«Ù’≈ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «‹Ú∂∫ «’ «Í¤Ò∂ √»È≈Ó∆ √Ó∂∫ ÂÚ≈Û≈
√≈«‘Ï Á∂ √∂Ú≈Á≈ª ÚºÒØ∫ Ò◊≈Â≈ BD ÿ≥‡∂ ◊π» ’∂ ¶◊
⁄ÒÁ∂ ‘∂ ‘È, ¿∞√ ÂØ∫ √Ê≈È’ Ú≈√∆ Ï‘π ‘∆ ÍÃÌ≈ÚÂ
‘ج∂ √È «’™«’ ◊π» ’∂ ¶◊ Á∆ Ó‘≈È ÍÃøÍ≈ ˘ ¿∞√
«¬Ò≈’∂ Á∂ ÒØ’ª È∂ Í«‘Ò∆ Ú≈∆ Á∂«÷¡≈ √∆Õ ¡≈¬∂ ‘Û∑ √Ó∂∫
√Ê≈È’ Ó≈Ú≈Û∆ ≈‹√Ê≈È∆ ’ØÛª ÍÂ∆ Ù≈‘»’≈ª ÚºÒØ∫ bwbw hrpwl isMG jI jQy smyq qwiml lokW ivc syvw inBwA rhy hn[
Â≈Ú≈Û≈ √≈«‘Ï √ø√Ê≈ ≈‘ƒ Ó‘≈È √∂Ú≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¿∞Ȫ∑
«ÈÙ’≈Ó √∂Ú≈Á≈ª ¡≥Á Ï‘π ‘∆ Í∆Û Áπ«÷¡≈«¡ª
Ú≈√Â∂ Ï‘π ‘∆ ‘ÓÁÁ∆ √∆, ‘ÓÁÁ∆ Á≈ √ϻ «¬‘ ‘À
«’ ‘π‰ ¿∞‘ ’«‘øÁ∂ ‘È, «’ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ≈‘ √Óº◊∆ «ÏȪ
‘∆ «Ò¡≈¿∞‰ ÂØ∫ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∂ √∂Ú≈Á≈ ¡≈ ’∂ ÁÙÈ
Á∂‰ Á∆ «¥Í≈ÒÂ≈ ’ÈÕ ¿∞Ȫ∑ Á∆ «¬‘ «Í¡≈ Ì∆ Ï∂ÈÂ∆
˘ ÍÃÚ≈È ’’∂ ◊π. ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï ÂØ∫ ‹Ê∂ √Ó∂∫ √ø Ï≈Ï≈
‘Í≈Ò «√øÿ ‹∆ Í‘πø⁄∂Õ
APjlgVH XU.pI. Awey hVHW smyN gu. eISr
pRkwS rqvwVw swihb v`loN syvw -
XU.pI. dy APjlgVH ielwky AMdr 10-10 12-12 Put `
pwxI ny bhuq v`fw nukswn kIqw hY[ lgwqwr bwrS ny
Bwrq dy swry fYNmW iv`c bhuq pwxI jmHW kr idqw Aqy
Kqry dy inSwn nUM pwr kr igAw[ kwlwgVH fYNm iv`c
pwxI v`D jwx kwrn Acwnk Plf gyt KolHxy pey[ ijs
kwrn mYdwnI ielwky AMdr pYNdy lokW dI Psl, pSU mkwn
Awid bhuq burI qrHW qbwh ho gey[ 3-4 idn lgwqr
10-10 12-12 Pu`t pwxI KyqW GrW ivcoN dI huMdw hoieAw
pUrI spIf nwl swrw kuJ hVHw ky lY igAw PslW nUM pUrI
qrHW brbwd kr igAw pSUAW nUM hVHw ky lY igAw lokW ny
AwpxI jwn p`ky GrW aup`r tYNt pw ky msW hI bcweI[
Cot-y Coty b`cy kUkW mwrdy sn[ do iqMn idn srkwr ny hVHW
iv`c Psy lokW dI koeI Kbr nhIN leI mhWpurSW ny prMqU
20 iksqIAW ikrwey qy lY ky lokW nUM dirAw vWg cldy
pwxI iv`coN bwhr k`Fky ilAWdw igAw aunHW dI irhwieS
dw swrw pRbMD gurdvwirAW iv`c kIqw igAw[ hHV dI
jwxkwrI imldy swr sMq bwbw hrpwl isMG jI isMGW smyq
prm siqkwrXog bIjI dy ASIrvwd lY ky lMgr pkw ky
XU.pI. AMdr phuc M y lMgr lgwey gey[ swry ielwky dw srvyKx

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


30
krky smyN dI loV muqwibk rqvwVw swihb Aw ky sMgqW
iv`c bynqI kIqI ky ieh sMpRdw Awpxy vwsqy kuJ nhIN
mMgdI pr jdoN koeI kudrqI AwPq Aw jwvy qW mMgx qoN
koeI sMkoc nhIN kIqw jWdw hY[ sMgqW A`gy PirAwd kIqI
geI jo vI Awp jI ilAw skdy ho ilAw ky rqvwVw swihb
pujdw kro Agy phuc M waux dI swfI ijMmv
y wrI hovg
y I[ rqvwVw
swihb nwl sbMDq sMgqW nUM pqw lgdy swr iv`q Anuswr
syvw phuMcxI SurU hoeI ijs iv`c Ax isauNqy k`pVy, Awtw,
dwlW, kMbl nkdw mwieAw dI syvw phuc M I[ rqvwVw swihb
v`lNo 3 AkqUbr nUM iek`TI hoeI rwhq sm`grI dy tr`k nUM
sMgqW ny hrI JMfI dy ky rvwngI idqI 50 isMG nwl lY
ky sMq bwbw hrpwl isMG jI hVH pRBwivq eyrIey iv`c
phuMcy Aqy sm`grI dI vMf kIqI geI loV Anuswr nkd
mwieAw vI v`loN idqI geI hY[
‹È √Ó»ø‘ ˘ «√‘ √∂Ú≈Úª Â∂ √‘»Òª
«¬Ò≈’∂ «Ú⁄ «√‘ √∂Ú≈Úª È≈ ‘؉ ’’∂ √Ì ˘
ÁÚ≈¬∆ Â∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ Í∆.‹∆.¡≈¬∆ ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ √∆Õ «¬√
Ó≥◊ ˘ Óπº÷ ÷«Á¡ª ¡≈͉∆ ˜Ó∆È Á∂ ’∂ Òº÷ª πͬ∂ Á∆
Ò≈◊ È≈Ò ‘√ÍÂ≈ÒÁ∆ «ÏÒ«‚ø◊ ωÚ≈¬∆Õ ‚≈’‡
«√‘ √π«ÚË≈Úª Ó‘πº¬∆¡≈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ØÓØÍÀ«Ê’ «‚√ÍÀ∫√∆¡ª ≈‘ƒ ÓπÎÂ
«¬Ò≈‹ Â∂ ÁÚ≈¬∆¡ª «ÁÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ
√Ï Ø◊ ’Ø ¡¿∞÷Ë È≈Ó ≈‘ƒ ‘˜≈ª «ÏÓ≈∆¡ª Á∂
√ÎÒ «¬Ò≈‹ ◊π. ¬∆Ù ÍÃ’≈Ù ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂
Ó‘ªÍπÙª Á∂ Ï⁄Ȫ ¡È∞√≈ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ‘π‰ º’ ‘˜≈ª
ÍÃ∂Ó∆ ≈˜∆ ‘Ø ⁄π’∂ ‘ÈÕ ¿∞Ê∂ «‘ ’∂ √∂Ú≈ ’’∂ ¡≈͉≈
‹ÈÓ √ÎÒ≈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á≈ Í«Ò¿±ÙÈ
«‘ Ú≈Â≈Ú‰ «‹Ê∂ ¡≈ ’∂ Ø◊∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ‘∆ ¡ºË≈
≈‹ƒ ‘Ø ‹ªÁ≈ È≈Ó Ï≈‰∆ Á≈ ÍÃÚ≈‘ ◊π. √≈«‘Ï Á∆ «¬Ó≈Â
«Úº⁄ Ò◊≈Â≈ Ó‘ªÍπÙª Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄ÒÁ≈ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ
«¬√ ¡ÒΩ«’’ Ú≈Â≈Ú‰ «Úº⁄ Úº‚∂ Úº‚∂ «Ì¡≈È’ Ø◊ ‡π‡
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
¡º÷ª Á∂ ¿∞Í∂ÙÈ Á∂ ’À∫Í Â’∆ÏÈ ‘ √≈Ò ÂÚ≈Û≈
√≈«‘Ï √Ó≈◊Ó Â∂ Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹√ «Ú⁄ Ó∆˜ª Á∂
÷≈‰ Í∆‰ Á≈ ÷⁄≈ Â∂ ‚≈’‡ª ˘ √‘»Òª ÍÃÁ≈È ’∆Â∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‘ √≈Ò ‘∆ Ì≈¬∆ ‹Ø«◊øÁ «√øÿ Ó≈√‡,
Ì≈¬∆ ≈«‹øÁ «√øÿ ‹∆ ¡Â∂ Ì≈¬∆ ’∞øÁÈ «√øÿ ‹∆ º÷
ÏÁ˜ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ÚºÒØ∫ ¡º÷ª Á∂ ’À∫Í Ò≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹√
«Úº⁄ ¡ÀÈ’ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÁÚ≈¬∆¡ª ÒÀȘª º’ Á∆ ÓπΠ√∂Ú≈
ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Ú≈ Ú∆ BH ¡’±Ï 2011
˘ √Ú∂∂ ‘∆ I.@@ Ú‹∂ ÂØ∫ ÒØÛÚøÁ Ó∆‹ª Á≈ Óπ¡≈«¬È≈
’’∂ ¡Í∂ÙÈ Ê∆¬∂‡ Á∂ «Úº⁄ √Óª Óπ’º ’ «ÁÂ≈
‹≈Ú∂◊≈Õ
ËÓ؇ «Ú÷∂ Ó≈Â≈ ‰‹∆ ’Ω ÍÃ≈«¬Ó∆ ‘ÀÒÊ √À∫‡

'Awqm mwrg' 31 AkqUbr, 2011


«Ó≥È∆ ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ «ÏÒ«‚ø◊ ¿∞√≈ ’∂ «ÁÂ∆ ‘À «‹√ «Ú⁄
‚≈’‡ª Â∂ ’«ø«Á¡ª Ò¬∆ «‘≈«¬Ù Á≈ ÍÃÏøË Ú∆ ‘À, Á∂÷
∂÷ Ò¬∆ Ó≈Ò∆ Á∆ √∂Ú≈Úª Â∂ ‘ Ó‘∆È∂ ÁÚ≈¬∆¡ª Á≈
÷⁄≈ Ó‘ªÍπÙª ÚºÒØ∫ «ÁÂ≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ
«¬√∂ Â∑ª «√‘ √∂Ú≈Úª Ò¬∆ √ø ګ¡≈Ó «√øÿ
ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ ¿∞√≈∆ ‘Ø ‘∆ ‘À, «‹√ «Ú⁄
‹È √Ó»ø‘ ˘ √√Â∂ «¬Ò≈‹ Â∂ ÓπΠÁÚ≈¬∆¡ª Á≈ ÍÃÏøË
‘ØÚ◊∂ ≈Õ
«Ú«Á¡’ ¡Á≈∂
A. ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ «Ú«Á¡≈ Ó≥Á √∆È∆¡ √À’ø‚∆
√’±Ò ñ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ √º⁄÷≥‚Ú≈√∆ √øÂ
Ï≈Ï≈ Ú«¡≈Ó «√øÿ ‹∆ Áπ¡≈≈ B@@A «Úº⁄ Í≥‹Úƒ ’Ò≈√
ÂØ∫ ⁄≈¨ «’Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ‹Ø «’ ‘π‰ ¡≈͉∆ Âº’∆ Á∆¡ª
Ó≥‹Òª «‘ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ √≈Ò «¬º’ ’Ò≈√ ¡º◊∂
ÚºËÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘π‰ +B º’ ‘Ø ⁄π«’¡≈ ‘ÀÕ Á∂◊ Â∂◊ ‹◊
ÓÀ ÁØ¿± ⁄ÒÀÕ”” Í∆Í»È ‹ØÂ, ÏÑӫ◊¡≈È∆ √ø Ï≈Ï≈
Ú«¡≈Ó «√øÿ ‹∆ Ó‘≈≈‹, Ï≈È∆ «ÚÙÚ ◊πÓ«Â »‘≈È∆
«ÓÙÈ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡√‡ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∂ ’-’ÓÒª È≈Ò
√Ê≈«Í “◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ «Ú«Á¡≈ Ó≥Á ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï”
¿∞‘ √ø√Ê≈ ‘À ‹Ø √≈«¬ø√ Á∂ Ôπ◊º «Úº⁄ ¡≈Ëπ«Èº’ «Ú«◊¡≈«È’
Â’È∆’ª ≈‘ƒ «Ú«Á¡≈ ÍÃÁ≈È ’È Á∂ È≈Ò È≈Ò Ïº«⁄¡ª
˘ «√÷ Á∂ ¡«Ë¡≈«Â«Ó’ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡≈ÂÓ-Ó≈◊ Á∂
ͪË∆ ω≈ ‘∆ ‘ÀÕ √Ã∆ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Á∂ Ó‘≈È
‹∆ÚÈ ˘ √Ó«Í ‘πøÁ∂ Ï≈Ï≈ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ ¿∞ÍØ’Â
Ó‘ªÚ≈’ ¡È∞√≈ ¿∞‘ √πÍÈ≈ √≈’≈ ’È Ò¬∆ «¬‘ √ø√Ê≈
’∞Á Á∆ ◊ØÁ «Úº⁄ Ú√≈¬∆ «’ «¬ºÊØ∫ Â≈Ò∆Ó ÒÀ‰ Ú≈Ò∂
Ó∂∂ Ϻ⁄∂ ¿∞‘ √º⁄∂ √ø «√Í≈‘∆ Ï‰È ‹Ø ÓÈ∞º÷≈ ‹∆ÚÈ Á∂
ÍÓ ÓÈØÊ ÚºÒ ’ÁÓ Íπ‡ º Á∂ ‘ج∂ Á∂Ù ’ΩÓ Â∂ Í»∆ ÷Ò’Â
Á∆ ÂÈ ÓÈ ËÈ È≈Ò ≈÷∆ ’ √’‰Õ √Ø Ï≈Ï≈ ‹∆
Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ Í»‹È∆’ Ï∆‹∆ Á∂ ¡Ù∆Ú≈Á √Á’≈ ¡º‹ √≈‚≈
√’±Ò ‘ ÷∂Â «Úº⁄ ÍπÒªÿª Íπº‡ «‘≈ ‘À Â∂ ¡ÚÒ ÈßÏ
Â∂ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ «Ú«Á¡≈ Ó≥Á «Úº⁄ «¬ø‡ÈÀÙÈÒ ÍºË
Á∆ «Ú«Á¡≈ Ï‘π ‘∆ ÿº‡ Î∆√ª ¿∞Í ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ‹ªÁ∆
‘ÀÕ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ Ó∆‚∆¡Ó «¬ø◊«ÒÙ ‘ÀÕ «¬‘ √’±Ò √∆.Ï∆.¡À√.
¬∆ ÏØ‚ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í ‘À «‹√ Á≈ ¡ÀÎ∆Ò∆¬∂ÙÈ
ÈßÏ AFC@CG@ ‘ÀÕ
√‘»Òª -
A. ’∞Á Á∆ ◊ØÁ «Úº⁄ √«Ê ÷πÒ
º ∆∑ -‚∞Ò
º Î∆ «¬Ó≈ÂÕ
B. ËÓ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Íà  ∆ «Ú«◊¡≈«È’ √Ø ⁄
¡ÍÈ≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ Ó≈‘ΩÒÕ
C. «ÚÙ∂Ù √‘»Òª È≈Ò ÒÀ√ ’Ò≈√ »Ó˜ ¡Â∂ ÷∂‚
Á∂ ÓÀÁ≈È, ¡≥◊∂˜∆ Ó≈«Ë¡ÓÕ
D. ‹Ï∂’≈, ¿∞µ⁄-ÔØ◊Â≈ ÍÃ≈Í ¡«Ë¡≈Í’,

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


32
¡«Ë¡≈Í’ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡È∞Í≈ A.BE
E. Ú≈˜Ú ¯∆√, Á»‹∂ Ϻ⁄∂ Ò¬∆ ¯∆√ ¡ºË∆ ؘ≈È≈
◊πÏ≈‰∆ Í∆∆¡‚Õ
F. «ÚÙ≈Ò ’ø«Í¿±‡ ÒÀÏ «‹ºÊ∂ Í«‘Ò∆ ‹Ó≈ ÂØ∫ ‘∆
Ϻ«⁄¡ª ˘ ’ø«Í¿±‡ «ÚÙ∂ Á∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
G. ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «√º«÷¡≈Á≈«¬’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª
Ú∆ ’Ú≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È «‹È∑ª ≈‘ƒ Ϻ«⁄¡ª Á∆
¡≥ÁÒ∆ ’Ò≈ ˘ ‹≈◊»’ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
H. «ÚÁ∂Ù∆ Ì≈Â∆¡ª Áπ¡≈≈ ‘ √≈Ò √’±Ò Á∂ Í≥‹
Ϻ⁄∂ AD «ÁȪ Ò¬∆ «¬ø◊ÒÀ∫‚ «Úº⁄ «Ú«Á¡’ ÁΩ∂ Â∂ «Ò‹≈¬∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
I. «ÚÙ≈Ò ÷∂‚ Á∂ ÓÀÁ≈È, ÷∂‚ √‘»ÒªÕ
I. Ú≈Ë» π⁄∆¡ª Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø (√≈«‘Â’, Ë≈«Ó’,
÷∂≤‚ª ¡Â∂ √ø√«¥Â’ ¡≈«Á)Õ
A@. ¿∞µ⁄ ͺË∆ ¡«Ë¡≈«Ӓ √≈«‘ √Ó∂ ‘ «ÚÙ∂
Â∂ ¿∞ÍÒÏË √≈«‘ Á∆ Ò≈«¬Ï∂∆Õ
AA. ’ø«Í¿±‡ ÒÀÏ «Úº⁄ «¬ø‡ÈÀ‡ Á∆ √‘»ÒÂ
AB. ¡≈‡ Â∂ ’≈· »Ó˜, ¡≈Ëπ«È’ √≈«¬ø√ ÒÀÏ,
‚≈’‡∆ √‘»Òª ¿∞ÍÒÏÁ ‘ÈÕ
AC. ‘ √≈Ò Ù≈ÈÁ≈ “√ÍØ‡√ ‚∂” ¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘À «‹√ «Úº⁄ «¥’‡ ÓÀ⁄, ¡ÊÒÀ«‡’√ ¡Â∂ ’¬∆ ÷∂‚
Óπ’≈ÏÒ∂ ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È ‹∂± «÷‚≈∆¡ª ˘ «¬È≈Ó «ÁºÂ∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
AD. ‡Ãª√ÍØ‡ √‘»Ò ¿∞ÍÒÏËÕ
AE. ‘Ø√‡Ò √π«ÚË≈ ¿∞ÍÒÏË ‘ÀÕ
B. √ø ګ¡≈Ó «√øÿ ÓÀÓØ∆¡Ò pbilk hweI √’±Ò
ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï - È√∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Áº√Úƒ ’Ò≈√ º’
¡≥◊∂˜∆ Ó∆‚∆¡Ó Áπ¡≈≈ «√«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’Ú≈¬∆ ‹ªÁ∆
‘ÀÕ «¬‘ √’±Ò ÏÃ‘Ó «◊¡≈È∆ √ø Ï≈Ï≈ Ú«¡≈Ó «√øÿ ‹∆
Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ «Óº·∆ Ô≈Á ˘ √Ó«Í ‘À, ¡Â∂ «¬√ Á≈
¿∞Áÿ≈‡È ÚÂÓ≈È ⁄∂¡Í√È √ø Ó≈Â≈ ‰‹∆ ’Ω
‹∆ Á∂ ’-’ÓÒª Áπ¡≈≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù ÔØ‹È≈ Á∂ ¡Ë∆È
’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ √’±Ò Á∂ ¿∞Á∂Ù ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∂
Ò◊Ì◊ B@ «’ÒØÓ∆‡ ÷∂Â Á∂ Ϻ«⁄¡ª Á≈ «Ú«Á¡’,
√Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ «Ú’≈√ ’È≈ ‘ÀÕ
A. ÿº‡ Î∆√ ÒÀ ’∂ «√«÷¡≈ Á∂ ͺË ˘ ¿∞µ⁄≈ ⁄π’‰
Á∂ ÔÂÈÕ
B. «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ √Úͺ÷∆ «Ú’≈√ ’È Ò¬∆
¿∞⁄∂⁄∂ ÍÃÏøËÕ
C. «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡≈«Ӓ, √∆’ ¡Â∂
Ó≈È«√’ «Ú’≈√ ’È Ò¬∆ ◊πÏ≈‰∆ ’∆ÂÈ ¡Â∂ ÔØ◊≈
¡«Ì¡≈√ ÚºÒ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈ÈÕ
D. ˜Ï∂’≈ «Ó‘ÈÂ∆ ¡Â∂ ¡È∞ÌÚ∆ ¡«Ë¡≈Í’

'Awqm mwrg' 33 AkqUbr, 2011


E. ¡«Ë¡≈Í’ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡È∞Í≈ A.B@
F. «√«÷¡≈ Á≈ Ó≈«Ë¡Ó-¡≥◊∂˜∆
G. ’ø«Í¿±‡ «√º«÷¡≈ Á∆ ÓπΠ«ÚÚ√Ê≈
H. ‚≈’‡∆ ¡Â∂ Óπº„Ò∆ √‘≈«¬Â≈ Á≈ ÷≈√ ÍÃÏøË
I. ÍÁ»Ù‰ «‘Â, ‘«¡≈Ò∆ Ì«¡≈, ÓÈÓØ‘’ ¡Â∂
٪ Ú≈Â≈Ú‰
A@. ‡ª√ÍØ‡ √π«ÚË≈ Á≈ ÚË∆¡≈ ÍÃÏøË ‘À Õ
AA. ‘Ø√‡Ò √π«ÚË¡≈ ¿∞ÍÒºÏË ‘ÀÕ
C. Ï∆ - ¡À‚ ’≈Ò‹ - «¬ø‡ÈÀÙÈÒ ’≈Ò‹ ¡≈Î
¡À˜»’∂ÙÈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «¬√ «¬Ò≈’∂ «Úº⁄ Í∂∫‚± ÒØ’ª ˘
¡«Ë¡≈Í’ Ï‰È Á∆ «Ù÷Ù≈ Á∂ ’∂ ¡≈ÂÓ «ÈÌ ω≈¿∞‰
«¬º’ Ó‘≈È ¿∞Í≈Ò≈ √ø√Ê≈ ÚºÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬‘
’≈Ò‹ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï ’øÓÍÒÀ’√ ¡≥Á ÁØ Ó≥‹Ò∆ «¬Ó≈Â
G ¬∂’Û ˜Ó∆È «Úº⁄ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’≈Ò‹
ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∂ A@@ ¬∂’Û ‘∂ Ì∂ ٪ ÷»Ï√» ¡Â∂
ÍÃÁ»Ù‰ «‘ ¡ÙÊ≈È Â∂ ÙπÙØ«Ì ‘ÀÕ «¬√ ÷»Ï√» ӑΩÒ
Á∂ ¡≥Á Ϻ⁄∂ Íë¥Â∆ È≈Ò ‹πÛ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ √Ì ÂØ∫ Ó‘ºÂÚ
Í»È ◊ºÒ «¬‘ «’ «¬√ ¡√Ê≈È Â∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ ¡≈Ëπ«È’
«√÷Ù≈ Á∂ È≈Ò È≈Ò Ë≈«Ó’ «÷¡≈Òª ÚºÒ ‹≈◊»’ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
ÍÃÏË
ø ’∆ ’‰ - «¬√ ’≈Ò‹ Ï‘π ÚË∆¡≈ „ø◊ È≈Ò
√Ê≈«Í ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «‹√ «Úº⁄ «¬’ Úº‚≈ √ÀÓ∆È≈
‘≈Ò, Í≥‹ ’Ò≈√ »Ó, Ï‘π ÚË∆¡≈ Ò≈«¬Ï∂∆, ÍÛÈ Ò¬∆
Úº‚≈ ‘≈Ò, ⁄≈ ÒÀÏØ ‡∆¡ª, ÏÈ≈Ó √≈«¬ø√ ÒÀÏ, ‡À’ÈØÒ‹Ø ∆
ÒÀÏ, √≈«¬’≈ÒØ‹∆ ÒÀÏ, Ì≈Ù≈ ÒÀÏ, ’√ ’µ’Ù, «‚√ÍÀ∫√∆
¡Â∂ ÚË∆¡≈ ’øȇ∆È, ‘«¡≈ Ì«¡≈ Ï◊∆⁄≈ ¡Â∂ Úº÷≈
÷∂‚ ÓÀÁ≈È ‘ÀÕ «¬√ ’≈Ò‹ ¡≥Á «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡«Ë¡≈Í’ª
˘ «¬√ Â∆’∂ È≈Ò «Â¡≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «’ «¬‘ Ï‘πÂ
‘∆ ÚË∆¡≈ Â∆’∂ È≈Ò ¤Ø‡∂ Â∂ ¡‰ÌØÒ Ïº«⁄¡ª ˘ √‘∆
«√÷Ù≈ Á∂ √’‰Õ Ì«Úº÷ «Úº⁄ «‹‘Û∂ «¬√ ’≈Ò‹ ¡«Ë¡≈Í’
ωÈ◊∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÷πÙ «’√Ó √Ófi‰◊∂Õ
«¬Ê∂ ÒÛ’∂ ¡Â∂ ÒÛ’∆¡ª Á≈ Úº÷≈ Úº÷≈ ‘Ø√‡Ò
‘À ‹Ø Í»∆ √π÷«Ù ‘À ¡Â∂ √Ì ‹»ª Í»∆¡ª ’Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ Á∂ È≈Ò Ï‘π ÚË∆¡ª ’ßȇ∆È ‘À «‹Ê∂ «√Î Ù≈’≈‘≈∆
÷≈‰≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ‘Ø√‡Ò «Úº⁄ Ϻ«⁄¡ª «ÏÒ’∞Ò Ó«‘√»√
È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ÿ ÂØ∫ Á» ‘ÈÕ
Ï∆ ¡À‚ Á≈ ’Ø√ ¡«Ë¡≈Í’ Á∆ ÍÛ≈¬∆ Ú≈√Â∂ ‘ÀÕ
¬∂Ê∂ ’≈Ò‹ «Úº⁄ A@@ √Ω √∆‡ª ‘ÈÕ ‘ «¬º’ «Ú«Á¡≈Ê∆
˘ ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈ ÁØ √Ï‹À’‡ª Á≈ «¬º’ ‹ØÛ ÒÀ‰ ÍÀ∫Á≈
‘À-
A. ÓÀÊ - «Î√∆’Ò √≈«¬ø√
B. ÓÀÊ - «¬ø◊«ÒøÙ
C. ÓÀÊ - «¬’È≈«Ó’√
D. «Î√∆’Ò √≈«¬ø√ - Ò≈«¬Î √≈«¬ø√

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


34
E. Ò≈«¬Î √≈«¬ø√ - «¬ø◊«ÒÙ
F. Ò≈«¬Î √≈«¬ø√ - Í≥‹≈Ï∆
G. √Ó≈‹ √≈ÙÂ - «¬ø◊«ÒøÙ
H. √Ó≈‹ √≈ÙÂ - Íø‹≈Ï∆
I. «¬ø’È≈«Ó’√ - Í≥‹≈Ï∆
A@. «¬’È≈«Ó’√ - «¬ø◊«ÒÙ
¡«Ë¡≈Í’ - «¬√ ’≈Ò‹ «Úº ⁄ «¬√ Â∑ ª Á∂
¡«Ë¡≈Í’ ‘È ‹Ø «’ «¬’ - ‹ª ¿∞√ ÂØ∫ ÚºË √Ï‹À’‡
Ú∆ ÍÛ∑≈ √’Á∂ ‘ÈÕ √Ì ¡«Ë¡≈Í’ ¡≈͉∂ √Ï‹À’‡ «Úº⁄
Ï‘π ‘∆ «ÈÍπÈ
ø ‘ÈÕ «¬√ Á∂ È≈Ò È≈Ò ’≈Ò‹ «Úº⁄ Ï≈‘Ø∫
Ú∆ ÈÚ∂∫ ÈÚ∂∫ ¡«Ë¡≈Í’ª Áπ¡≈≈ ¡≈Ëπ«È’ «√÷Ù≈ ÍÃÁ≈È
’≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
ÓÀ‚∆’Ò - ’≈Ò‹ «Úº⁄ «¬º’ «‚√ÍÀ∫√∆ ‘À «‹√ «Úº⁄
¡≈Ëπ«È’ √π«ÚË≈Úª ¿∞ÍÒºÏË ‘ÈÕ
◊πÓ«Â Á∂ ÍÃ⁄≈ ’∂∫Á
- Óπº÷ ’∂∫Á - ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï «‹Ê∂ ‘ Ó‘∆È∂ D
¡ÀÂÚ≈ Â∂ Í»ÈÓ≈Ù∆, √ø◊ªÁ Á∂ ÁØ Á∆Ú≈È ’∞ºÒ F
Á∆Ú≈È Íº’∂ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ
- ÏÈ±Û ¡Â∂ ≈‹Íπ≈ Ó‘∆È∂ Á∆ ‘ Óº«√¡≈ ˘
Á∆Ú≈È Òº◊Á≈ ‘ÀÕ
-⁄ø◊ «‘Á≈Íπ (ØÍÛ) Ó‘∆È∂ Á∂ ¡÷∆Ò∂ ÙÈ∆Ú≈
Á∆Ú≈È Ò◊Á≈ ‘ÀÕ
-÷»Ï∆¡≈ Èß◊Ò Ô±.Í∆. «¬Ê∂ ‘ Ó‘∆È∂ Á∆ Í«‘Ò∆
Â≈∆÷ ˘ Á∆Ú≈È √‹Á∂ ‘ÈÕ
-Ù≈Ò≈Íπ Ô±.Í∆. ‘ Ó‘∆È∂ Á∆ √ø◊ªÁ ÌÁ∆ ‘ÀÕ
- √≈ȑؘ∂ - ¡Ó∆’≈ «Úº⁄ Ï≈Ï≈ √ÂÈ≈Ó «√øÿ ‹∆
¡‡Ú≈Ò Í«Ú≈ ÚºÒ∫Ø «ÈøÂ Ó‘ªÍπÙª Á∆ Á√≈¬∆ ‹π◊Â
¡È∞√≈ ‘ ¡ÀÂÚ≈ ˘ È≈Ó «√ÓÈ ¡«Ì¡≈√ ≈‘ƒ È≈Ó
‹Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
-¶‚È/Ú≈Ò√Ò - √. ¡«ÚøÁ «√øÿ º÷ (≈‹),
Ì≈¬∆ ‹◊Â≈ «√øÿ ‹π◊∆ ¡Â∂ Ï∆Ï∆ ◊πÏ÷Ù ’Ω «ÈøÂ
¡≈ÂÓ Ó≈◊ ÓÀ◊˜∆È Á∆ √∂Ú≈ «ÈÌ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ
- ÚÀÈ’±Ú Â∂ ‡ª‡Ø - Ì≈¬∆ √Óπ÷ «√øÿ Í≥˘, √.
‹√Ï∆ «√øÿ ≈‰»ø, Ì≈¬∆ ◊πÓ∂‹ «√øÿ ‹∆ ÏÀ∫√, BweI
prmjIq isMG sMDU ‡√‡ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Á∆ √∂Ú≈
«ÈøÂ ’Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ
«ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ ÍÃ⁄≈
«ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ ◊πÓ«Â ÍÃ⁄≈ Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ó‘ªÍπÙª
Á∆¡ª Ú∆‚∆˙ «ÎÒÓª Á∂ Ó∆‚∆¬∂ ≈‘ƒ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈Õ ‹ÁØ∫
«Ú√≈÷∆ Á∆ «ÎÒÓ ÍÃ∂Ó∆¡ª È∂ Á∂÷∆ ª «¬È∑ª ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂
«’ Ô±Ï≈«√‡∆ «Ú√≈÷∆ ‹¨√ «Ú⁄ «¬√ Á∆¡ª ‘˜≈ª
’≈Í∆¡ª Î∆ Úø‚∆¡ªÕ «ÎÒÓª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ ‘ج∂ È∂
Ï≈Ï≈ ‹∆ ˘ «ÚÁ∂Ù ÍÃ⁄≈ Î∂∆ Ò¬∆ ÁØ Ú≈ ‹≈‰≈ «Í¡≈

'Awqm mwrg' 35 AkqUbr, 2011


«‹√ Á≈ √Á’≈ √È∆Ú∂Ò ‡À∫ÍÒ Á∂ Á∆Ú≈È ‘≈Ò «Ú⁄ ‘˜≈ª
Á∆ ÂÁ≈Á «Ú⁄ √ø◊ Íπº‹∆ Â∂ ÷≥‚∂ Ï≈‡∂ Á≈ ¡≥«Óऒ
’∂ «√øÿ √‹∂Õ
¡≥«Óà√ø⁄≈ - «√øË, Ô±.Í∆. «Ú⁄ ‹Ø Ó‘ªÍπÙª ≈‘ƒ
ÍÃ⁄≈ ‘Ø«¬¡≈ ¿∞√ Á∂ ¡≥’Û∂ Ì≈Ú∂∫ ‘π‰ ¿∞ÍÒÏºË È‘ƒ ‘È
Í Íø± ØÍÛ «˜Ò∂ «Ú⁄ √øÈ AIGH ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «√Ò«√Ò∂
Ú≈ ‘ «Í≥‚ «Ú⁄ Á∆Ú≈È Òº◊∂ Â∂ Ï≈Ï≈ ‹∆ «ÁÈ «Ú⁄
«ÂøÈ Á∆Ú≈È Ò◊≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ ‘ÎÂ∂ Á∂ ¡÷∆Ò∂ Á∆Ú≈È «Ú⁄
√À∫’Û∂ ÍÃ∂Ó∆ ¡≥«ÓऒÁ∂ √ÈÕ «¬√ Óπ«‘øÓ «Ú⁄ √«Â’≈ÔØ◊
Ï∆‹∆ Á≈ ÷≈√ ÔØ◊Á≈È «‘≈ ‘À ‹Ø Ï∆Ï∆¡ª ˘ ¡≥«Óऒ‰
Ò¬∆ ÍÃ∂ Á∂ √ÈÕ AIHF ÂØ∫ ÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï ’∂∫Á Ï‰È ÂØ∫
Ï≈¡Á «¬‘ ÍÃ⁄≈ Â’∆ÏÈ Í≥‹≈Ï Á∂ √≈∂ «˜«Ò¡ª, Ó≈fi≈
Ó≈ÒÚ≈ Áπ¡≈Ï≈ ØÍÛ, Í«‡¡≈Ò≈, ¡≥Ï≈Ò≈, ≈‹Íπ≈ Á∆Ú≈È
Òº◊∂ Â∂ ¡≥«Óऒ ’∂ «√øÿ √‹‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆
«¬√ Ú’Â √≈„∂ Í≥‹ Òº÷ ÂØ∫ ¿∞Í Í‘π⁄ ø ◊¬∆ ‘À ¡Â∂ «¬‘
ÍÃÚ≈‘ Ó‘∆È∂ Á∆ ‘ Í»ÈÓ≈Ù∆ ˘ ¡≥«Óऒ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ
◊πÓ«Â «Ò‡∂⁄
√Ì Á≈ ‘ÓÈ «Í¡≈≈ ¡Â∂ ◊πÓ«Â «√˪ª Á∆
»‘≈È∆ √∂Ë Á∂‰ È≈Ò≈ ÓÀ◊˜∆È “¡≈ÂÓ Ó≈◊” Ó‘ªÍπÙª
ÚÒØ∫ ¡ÍÃÒÀ AIIE Á∆ «Ú√≈÷∆ ˘ Ù∞» ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ Á∂Ù,
«ÚÁ∂Ù «¬√ Á∂ Í≈·’ª Â∂ ÍÃ√ø√’≈ Á∆ «◊‰Â∆ «ÁÈ «ÁÈ
ÚË ‘∆ ‘ÀÕ
¡≈ÂÓ Ó≈◊ ≈‘ƒ Íà ⁄ ≈ Á∆ ⁄⁄≈ Ë≈«Ó’
¡Á≈«¡ª «Ú⁄ ‘ ʪ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∆ «Áº÷ Â∂
√πøÁ Ò∂÷‰∆ È∂ √Ì Á≈ ÓÈ ÓØ‘ «Ò¡≈ ‘À ¡Â∂ Ì≈∆
«◊‰Â∆ «Ú⁄ √’±ÒÙ ∂ È ‘؉ ’’∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ÷∂Â «Ú⁄
«¬√ È∂ ¡≈͉∆ ÈÚ∂’Ò∆ ʪ ω≈ Ò¬∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∆ ’ÓÚ≈
√’±Ò∂ÙÈ «¬√ ÍÃ’≈ ‘À -
Í≥‹≈Ï∆ - B@@@@, «‘øÁ∆ E@@@, «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ BE@@
«ÚÁ∂Ù «Ú⁄ Ú√Á∂ ÍÃÚ≈√∆ Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ «¬√ «Ú⁄ B@ √Î∂
¡≥◊Ã∂˜∆ Á∂ ‘È Âª «’ «Èº’∆ ÍÈ∆∆ ¡≈͉∂ ¡Ó∆ «Ú√∂
È≈Ò ‹πÛ∆ ‘∂Õ ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ √π«ÚË≈ Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∂
«ÚÂ‰ ’∂∫Áª ÂØ∫ ¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á∆ √≈Ò≈È≈ ‹ª Ò≈¬∆Î
ÓÀ∫Ï«ÙÍ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ ¡≈ÂÓ
Ó≈◊ «ÚÂ‰ ’∂∫Á √øÍ’ -
¡Ó∆’≈, ’ÀÈ∂‚≈, «¬ø◊ÒÀ∫‚, ¡≈√‡∂Ò∆¡≈, ‹ÓÈ∆,
◊∆√, È∆ÁÒÀ∫‚
Ó‘ªÍπÙª Áπ¡≈≈ «Ò÷ Íπ√Â’ª «ÎÒÓª /«Ò‡∂⁄
Ó‘ªÍπÙª Áπ¡≈≈ «Ò÷ Â∂ ‡º√‡ ÚÒØ∫ ÍÃ’≈«Ù ‘∂·
«Ò÷∆¡ª Íπ√Â’ª Í≥‹≈Ï∆ «‘øÁ∆ Â∂ ¡≥◊∂˜∆ «Ú⁄ ¿∞ÍÒÏË
‘ÈÕ
Ú∆‚∆˙ ’À√‡ª - ‘π‰ Â’ C@@@ ¡≈‚∆˙ ’À√‡ª
«Â¡≈ ‘Ø ⁄πº’∆¡ª ‘È ¡Â∂ AE@@ Ú∆‚∆˙ ’À√‡ª ω ’∂

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


36
«Â¡≈ ‘Ø ⁄π’∆¡ª ‘È ‹Ø «’ Úº÷ Úº÷ «Ú«Ù¡ª Â∂ ¡Ë≈«Â
‘È «‹È∑ª «Ú⁄ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á∂ «√˪ª ˘ ÷ØÒ∑
’∂ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª «Ú⁄ Â√Ú∆ª «¬«Â‘≈√’
«⁄Âª, Ë≈È≈Úª Â∂ ◊πÏ≈‰∆ ˘ «¬√ Â∆’∂ È≈Ò ‚ºÏ
’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À ª «’ Á∂÷‰ Ú≈Ò∂ ˘ Í»∆ √Ófi «Ú⁄ ¡≈Ú∂
Â∂ ÏÛ∆ Á∂ Â’ «ÁÒØ «ÁÓ≈◊ Â∂ «¬√ Á≈ ͺ’≈ ¡√ ÍÀ
‹≈Ú∂Õ
AII@ ÂØ∫ ‘π‰ Â’ 21 Úº‚∂ √≈Ò≈È≈ Ó‘≈È ◊πÓ«Â
√Ó≈◊Ó ¡≈ÔØ«‹Â ‘Ø ⁄πº’∂ ‘È «‹È∑ª «Ú⁄ ÏÃ‘Ó Ï∂Â∂, √øÂ
Ó‘ªÍπÙ Â∂ «ÎÒ≈√Î ¡≈͉∂ ’Ó≈¬∂ ‘ج∂ √Ã∆ ◊π» ◊ÃÊ
ø √≈«‘Ï
«√˪ª È≈Ò Ó∂Ò ÷ªÁ∂ ’Ó≈¬∂ ‘ج∂ Ï⁄È √ø◊ª È≈Ò √ªfi∂
’Á∂ ‘È «‹È∑ª ÂØ∫ Òº÷ª Á∆ ÂÁ≈Á «Ú⁄ ’∂ÚÒ «√º÷ √ø◊Â
˘ ‘∆ È‘ƒ √◊Ø∫ ‘ √øÍÁ≈«¬ ÂØ∫ «Î’∂ Á∂ ÒØ’ª ˘ ÍÃÌ»
«Í¡≈, ÍÃÌ» «√ÓÈ, ¡≈Í√∆ «Í¡≈ Â∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆ ÍÃ∂È≈
«ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ
¡√Ê≈È Â∂ ¿∞ÍÒÏË √π«ÚË≈Úª Â∂ «ÈÂÈ∂Ó √ÏøË∆
◊πÁπ¡≈≈ ¬∆Ù ÍÃ’≈Ù Á∆ ȃ‘ BF ‹ÈÚ∆ AIII
«Ú⁄ Í≥‹ «Í¡≈∂ √øª Á∂ ‘√Â’øÚÒª Áπ¡≈≈ ◊π» ◊ÃøÊ
√≈«‘Ï ‹∆ Á∂ ¡÷≥‚ Í≈· Á∂ ÌØ◊ ¿∞Íø ¡Á≈√ Â∂
‘π’ÓÈ≈Ó∂ ¿∞Íø º÷∆ ◊¬∆ √∆, «‹√ Á≈ «ÁzÙ ¡≈͉∂ ¡≈Í
«Ú⁄ «¬’ ¡ÒΩ«’’ √∆ ¡Â∂ √≈∆ √ø◊ ÍÓ √ Â∂ »‘≈È∆
Ú≈Â≈Ú‰ Ó«‘√»√ ’ ‘∆ √∆ Ó≈ÈØ∫ ◊ÀÏ∆ »‘ª ËÂ∆ Â∂
¿∞Â ◊¬∆¡ª ‘Ø‰Õ Ï≈Ï≈ ‹∆ Â∂ Ï∆‹∆ Á∂ «⁄‘∂ Á≈ È» ¡≈Í
Óπ‘≈∂ «¬’ ¡’«‘ √ «Ú⁄ fiÒ’≈∂ Ó≈ «‘≈ ÍÃÂ∆ ‘πøÁ≈
√∆Õ ‹πÒ≈¬∆ «Ú⁄ Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∆ «√‘ ·∆’ È≈ ‘؉ ’’∂
‘‡ √‹∆ ’≈È ¿π√≈∆ Á≈ ’øÓ ÊØÛ∑≈ «„ºÒ≈ ÍÀ «◊¡≈
«¬√∂ ’’∂ AIII Á≈ √Ó≈◊Ó Ú∆ √«Ê◊ ’ «ÁÂ≈ «◊¡≈
Íø± «¬√ Ù≈ÈÁ≈ «ÏÒ«‚ø◊ Á∆ ¿∞√≈∆ Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∆ Á∂÷
∂÷ «Ú⁄ ’∂ÚÒ ‚∂„ √≈Ò Á∂ ¡√∂ «Ú⁄ Ò◊̺◊ «¬’ ’ØÛ
Á∆ Ò≈◊ È≈Ò È∂Í∂ ⁄≈Û∑ «ÁÂ∆ ◊¬∆ ‹Ø ¡≈͉∆ «Ó√≈Ò
¡≈Í ‘ÀÕ
BI √ÂøÏ B@@@ √Ó≈◊Ó ÍÃ≈øÌ «ÁÚ√ ˘ ◊π» ◊ÃøÊ
√≈«‘Ï ‹∆ Á≈ ÍÃ’≈Ù ÏÛ∆ √º‹ ˺‹ Â∂ Ù≈ÈØ-ÙΩ’ È≈Ò
’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ Â∂ ¿∞√ «ÁÈ ÂØ∫ ‘∆ «¬Ê∂ ¡÷≥‚Í≈·ª Á∆¡ª
ÒÛ∆¡ª Â∂ «ÈÂÈ∂Ó Á∂ ÍÃÚ≈‘ Ò◊≈Â≈ «ÈøÂ ⁄Ò ‘∂
‘ÈÕ «¬√ «Ú⁄ ¡≥«ÓàÚ∂Ò∂ È≈Ó «√ÓÈ Â∂ ¡≈√≈ ‹∆ Á∆
Ú≈ Â∂ Ù≈Ó ˘ «‘≈√ ’∆ÂÈ, ’Ê≈ Â∂ ’∆ÂÈ √Ø«‘Ò≈Õ
Ì≈∆ Ó≈Â≈ «Ú⁄ È∂Û∂ Á∂ «Í≥‚ª Á∆ √ø◊ ‘≈˜∆ Ì ’∂
◊π» ÿ Á∆¡ª ÷πÙ∆¡ª ÍÃ≈Í ’Á∆ ‘ÀÕ
‘ √≈Ò≈È≈ √Ó≈◊Ó ˘ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ NRI √ø◊Â
√À∫’«Û¡ª Á∆ ÂÁ≈Á «Ú⁄ ‘≈˜∆ ÌÁ∆ ‘ÀÕ «¬È∑ª Á∂ «‘‰
Ò¬∆ ¿∞⁄∂⁄∂ ÍÃÏøË ‘À «‹√ «Ú⁄ ÓΩ‡È ‡≈¬∆Í ’Ó∂ ¡‡À⁄‚
Ï≈Ê»Ó Á≈ ÍÃÏøË Úº÷∆ «⁄øÈ Ó≥˜Ò∆ «ÏÒ«‚ø◊ «Ú⁄ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘À ¿∞Ȫ∑ Á∂ √πÌ≈¡ ¡È∞√≈ «ÚÙ∂Ù ÷≈‰ Í∆‰ Á≈ ÍÃÏË ø
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

'Awqm mwrg' 37 AkqUbr, 2011


Atl BieE DR¨A jw kY ismrin
sM q virAwm isM G jI
bwnI iv. gu . rU . imSn[
Swn..............................................................[
pYNdw hY, glqIAW krdy hW, auhdI szw imldI hY,
siqnwmu sR I vwihgu r U ,
bMdw vYr krdw hY, nukswn phuMcwauNdw hY, iesy qrHW
DM n sR I gu r U nwnk dy v jIE mhwrwj!
AsIN smJdy hW ik vwihgurU jI dw Swied ieh suBwA
fM f au i q bM d n Aink bwr srb klw smrQ]
hovy[ mhwrwj jI kihMdy vwihgurU jI qW - 'sdw sdw
AM g - 256
sdw dieAwl' auh kdy vI ku-dieAwl nhIN huMdw, sdw
iPrq iPrq pR B AwieAw
pirAw qau srnwie] hI dieAwl rihMdw hY qy jdoN vI AwdmI crn Srn
nwnk kI pR B by n qI ApnI BgqI lwie] iv`c Aw jwey, auh bKS idMdw hY[ isrP nuks kI hY
AM g - 289 swfI qwr nhIN juVdI auhdy nwl, swfw sbMD nhIN
Dwrnw - qyry vrgw nw dieAwl s`cy pwqSwh, juVdw, auh ies krky ik swfy AMdr iek cIz AYsI
myry vrgw pwpI koeI nw[ vwihguruU ny pw idqI -
hau AprwDI gunhgwru hau bymuK mMdw[ ijin ric ricAw puriK ibDwqY nwly haumY pweI ]
coru Xwru jUAwir hau pr Gir johMdw[ jnm mrxu aus hI kau hY ry Ehw AwvY jweI ]
inMdku dustu hrwmKoru Tgu dys TgMdw[ AMg - 999
kwm kRoDu mdu loBu mohu AhMkwr krMdw[ mYN puxw iehdy iv`cpw id`qw[ mYN v`fw izMmIdwr hW,
ibswsGwqI AikrqGn mY ko n rKMdw[ mYN v`fy pirvwr vwlw hW, mYN v`fw suKI hW, mYN kIrqnI
ismir murIdw FwFIAw siqguru bKsMdw] hW, mYN v`fw sMq hW[ jo kuC vI AsIN kr rhy hW swrw
BweI gurdws jI, vwr 36/21 mYN dy sphere 'c kr rhy hW[ under influence of
swDsMgq jI! ic`q ibrqIAW nUM iekwgr kro, ego kr rhy hW[ ivcwr ky dyK lE ijMny swry pRymI
gurU mhwrwj dy crnW dy nwl surq nUM joVo, bwhr bYTy EN[ mhwrwj kihMdy, jd q`k qyry AMdr ego
jwx qoN roko, nyqrW dy nwl gurU srUp dy drSn kro, vanish nhIN nw huMdI, haumY dw nwS nhIN huMdw[ EnIN
kMnW dy nwl bwxI srvx kro, ivcwr srvx kro; dyr q`k qyrw sbMD vwihgurU nwl juV nhIN skdw,
bu`DI nwl ivcwr ky ihrdy 'c Dwrn kro[ rsnw dy ikauNik ie`k pVHdw pY igAw -
nwl g`j-v`j ky bolo ies qrHW jo AwpW nUM QoVHw ijhw hau hau BIiq BieE hY bIco
smW pRwpq hoieAw hY, aus dy AMdr kuJ ivcwr krIey[ sunq dyis inktwieE ]
vwihgurU jI bKisMd hn, kIqy hoey AOguxW nUM auh nhIN BWBIrI ky pwq prdo ibnu pyKy dUrwieE ] AMg - 624
icqwirAw krdy, ikauNik AsIN Bu`lx vwly hW, auh hY iblkul nyVy, lyikn pVdw pY igAw[ Awh
bKSx vwly ny, jo vI aunHW dI Srn iv`c Aw jwvy, quhwfI kwr iv`c distributor l`igAw huMdw hY[ bYtrI
aus dy auh bx jwieAw krdy ny[ pr Srn iv`c 'coN krMt jWdI hY ieMjx nUM[ auhdy 'c jy pqlw ijhw
Awauxw AOKw hY, ikauNik jdoN q`k AwdmI dy AMdr kwgz r`K idE, plwsitk dw cwroN qwrW dy hyT, bYtrI
cqurweI hY, cqurqw hY[ ijMnW icr AwdmI nUM ieh vI TIk hY, kwr vI nvIN lY ky AwieAw hY, lyikn nhIN
pqw hY ik myry iv`c bl hY, myrI bu`DI 'c bl hY, start hud M I, ikauNik krMt pws nhIN hudM I, auQy ruk jWdI
g`lW krky mYN TIk kr skdw hW, aunHW-aunHW bMidAW hY[ iesy qrHW nwl swfy AMdr ijhVw mYN Bwv hY, jdoN
nUM mYN iml ky mYN g`l TIk kr skdw hW[ EnIN dyr q`k mYN Bwv swfw kwiem hY, swfw vwihgurU dy nwl
q`k vwihgurU dy nwl koeI sbMD nhIN juiVAw krdw[ sMprk ho hI nhIN skdw, iksy qrIky nwl[ mhwrwj
isrP EdoN sbMD juVdw hY jdoN sB kuC C`f ky AsIN kihMdy bMDn AwhI hY qyry 'c qy pRmySr dy ivc[ jdoN
vwihgurU nUM mMndy hW[ pihlW qW swfy AMdr pUrw qUM hYN auh nhIN hY, jdoN auh hY Pyr qUM nhIN hYN[ mYN
ivSvwS hoxw cwhIdw hY ik vwihgurU jI hY kI qy qy qUM dw svwl hY -
swfw auhdy nwl sbMD kI hY? ik`Qy auh rihMdw hY? jb hm hoqy qb qU nwhI Ab qUhI mY nwhI ]
jdoN q`k swnUM ies g`l dw pqw nhIN lgdw ik vwihgurU AMg - 657
jI dw kI suBwA hY, ikauNik swfw dunIAw nwl vwh swP hI kih id`qw mhwrwj ny ik ijMnW icr mYN

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


38
hW, EnW icr svwl hI pYdw nhIN huMdw ik vwihgurU mhwrwj kihMdy jy ivSvwS nhIN AwieAw, ijMnW jIA
AMdr pRgt hovy[ ikauNik mYN ny hnHyrw pw C`ifAw[ hr krdw hY pVHI jwh, ijMnw jIA krdw hY GuMmI jwh,
pwsy mYN hY, izMdgI dy hr pwsy, nykIAW 'c mYN, bdIAw qIrQ kr lY, vrq kr lY, v`fy-v`fy swDn kr lY[
'c mYN, puMnW 'c mYN, pwpW 'c mYN[ mhwrwj kihMdy haumY v`fy-v`fy icly k`t lY[ jy ivSvwS qoN hIxw hY qW g`l
dy AMdr kMm kr irhw hY swry[ haumY 'c ijhVw kMm nhIN bxnI[ jy ivSvwS Aw jwey mn dy AMdr, Pyr
krygw auhdw Pl Bogxw pvygw[ ikauNik bIj haumY dy auhnUM koeI muhQwjI nhIN iksy dI rihMdI[ auhdI pRmS y r
iv`c pldw hY[ jy 'mYN' nw hovy qW bIj pldw hI nhIN[ nwl bx jWdI hY, ijhdI bx geI auhnUM dunIAW dI
so ieh cIz hY ijhVI swnUM vwihgurU dI Srn iv`c nhIN koeI loV nhIN irhw krdI[ ikauNik auhdI pRmySr nwl
Awaux idMdI, ikauNik swfw Awpxw bl hY, AsIN kihMdy bx geI, cwhy auhdy ikMny hI adverse hwlwq hox -
hW ik mYN piVHAw hoieAw hW[ myry kol l`KW ruipAw hY, bsqw qUtI JuMpVI cIr siB iCMnw ] AMg - 707
myry v`fy-v`fy vzIr vwkP ny[ v`fIAW-v`fIAW SkqIAW k`pVy pwty hoey ny tu`tI hoeI JONpVI 'c rihMdw hY
vwly lok myry vwkP ny[ kdy koeI kihMdw hY ik myrw
pRmySr vwkP hY[ mYnUM iksy hor dI loV hI nhIN hY[ jwiq n piq n Awdro auidAwn BRimMnw ]
imqR n ieT Dn rUphIx ikCu swku n isMnw ] AMg - 707
auh kyvl ijnHW dw vwihgurU nwl sMprk ho cu`ikAw hY,
ie`k EhI ny ijnHW dy mn iv`c ieh SrDw kMm krdI dunIAW dI ingHw dy AMdr GtIAW bMdy dI ieh
hY ik myrw ie`k cwhIdw hY[ aus qoN bgYr swrw sMswr hwlq hoieAw krdI hY ijhnUM AsIN bulwaux 'c rwzI
ijhVw hY, swry sMswr dIAW dOlqW, swry sMswr dIAW nhIN hud M [y mhwrwj kihMd,y jy auhdw pRmS y r nwl ipAwr
mwn-vifAweIAW, koeI cIz vI mwieAny nhIN r`KdIAW[ l`igAw hoieAw, ipAwr iv`c iB`ijAw rihMdw hY auhdw
mhwrwj kihMdy, ikMnI vI vifAweI hovy - mn Pyr auhdI bwdSwhI cldI hY swrI kwienwq dy
jy jug cwry Awrjw hor dsUxI hoie ] AMg - 2
AMdr -
cwrW jugW dI, 43 l`K 20000 hzwr swl qoN, rwjw sglI isRsit kw hir nwim mnu iBMnw ]
AMg - 707
d`s guxW, cwr kroV 23 l`K swl aumr ho jwvy[ swrI
DrqI dy lok jwxdy hox - qy auhdy 'c piv`qrqw ikMnI huMdI hY, ijs QW dy
auqy crn r`K dyv,y auh jy mhW-piv`qr DUVI iml jwvy,
nvw KMfw ivic jwxIAY nwil clY sBu koie ]
AMg - 2 ijhdI AsIN Ardws krdy hW bwr-bwr ik hy s`cy
pwqSwh! jy qUM myry 'qy ikRpwlU hYN iksy bKSy hoey dI
qy nwauN AYnw cMgw hovy ik hr dyS doctorate
DUVI bKS dyh[ mhwrwj kihMdy auhdy nwl auDwr ho
dIAW ifgrIAW idMdw hovy, v`fy-v`fy ienwm idMdw hovy,
jWdw hY -
snmwn idMdw hov[y ijMnIAW vI dunIAW dIAW vifAweIAW
mhwrwj kihMdy swrIAW auhdy kol hox qy dunIAW siqkwr iqs kI DUiV mnu auDrY pRBu hoie supRsMnw ]
AMg - 707
ikMnW krdI hovy ik auhdy nwl au~T ky qurnw PKr
smJdy hox[ pr jy vwihgurU dy nwl nhIN auhdI bx dUjy pwsy v`fIAW qoN v`fIAW pRwpqIAW -
AweI[ mhwrwj kihMdy Pyr kuC vI nhIN hY[ ieh qW suMdr syj Anyk suK rs Bogx pUry ]
swrw haumY dw KylH ho irhw hY[ vwihgurU dw bxnw hor igRh soien cMdn sugMD lwie moqI hIry ] AMg - 707
hY, haumY dw KylH hor hY[ Gr sjwey hoey ny hIry jvwhwrwq lw ky, sony
cMgw nwau rKwie kY jsu kIriq jig lyie ] dIAW plytW drvwizAW 'qy l`gIAW hoeIAW ny, iJliml-
jy iqsu ndir n AwveI q vwq n puCY ky ] AMg - 2 iJliml krdw hY Gr[ AMdr sugMDIAW hI sugMDIAW
roz tYlIvIznW 'qy auhdy drSn krwey jWdy hox, AwauNdIAW ny[
auhdy BwSx AwauNdy hox, AS-AS krdw hovy sMswr[ mn ieCy suK mwxdw ikCu nwih ivsUry ]
mhwrwj kihMdy, jy vwihgurU nwl nhIN nw bx AweI[ so pRBu iciq n AwveI ivstw ky kIry ]
ieh ego dw ijhVw KylH hY auhnUM iksy iknwry nhIN ibnu hir nwm n sWiq hoie ikqu ibiD mnu DIry ]
phuMcwauNdw- AMg- 707
kItw AMdir kItu kir dosI dosu Dry ] AMg - 2 so ies qrHW swDsMgq jI! jy vwihgurU dy auqy
bhuq CotI qoN CotI drgwh dy AMdr pdvI pYNdI ivSvwS nhIN AwauNdw, mhwrwj kihMdy ijhdy mn iv`c
hY[ so auhdy vwsqy pihlW mn iv`c ivSvwS zrUrI hY[ ivSvwS nhIN AwauNdw[ auhdI Drm dy AMdr jVH nhIN

'Awqm mwrg' 39 AkqUbr, 2011


l`g skI, ikauNik jVH ijhVI hY auhdw ivSvwS nw Awh ijhVw gVH hY nw -
hox krky DrqI nUM PV nhIN rhI[ S`k iv`c ipAw
hoieAw hY ik vwihgurU Swied r`Ky ik nw r`Ky[ pqw nau drvwjy kwieAw kotu hY dsvY gupqu rKIjY ]
nhIN kd Awvy, kd nw Awvy, Awh S`k ijhVy ny AwdmI AMg - 954
nUM vwihgurU nwl juVn nhIN idMdy[ vwihgurU srb klw iehdy iv`c hI vwihgurU dw vwsw hY, AYnI jy
smr`Q hY[ Pyr dUsrw svwl Aw jWdw hY ik ivSvwS g`l mMn leI AwpW Pyr qW AsIN bhuq nyVy cly gey
qW AsIN kr leIey, pr auh rihMdw ik`Qy hY? s`qvyN vwihgurU dy[ ikauNik g`l mMn leI, AMdr Aw geI[
Asmwn 'qy hY jW aus qoN vI aupr hY? so swDsMgq jdoN A`KW mIcWgy audNo hI Xwd Aw jweygw ik myry AMdr
jI! iDAwn dyvo jdoN q`k swnUM ieh nhIN pqw lgdw qW vwihgurU hY jdoN vwihgurU jI nwl hY Pyr AwpW
ik vwihgurU jI hYN ik`Qy, swfw aunHW nwl sbMD nhIN glqIAW ik`QoN krWgy, ikhdI inMidAw krWgy, ikhdIAW
juV skdw[ auhdy vwsqy swnUM suBwA ieh ipAw hoieAw cuglIAW krWgy[ ikhdy nwl eIrKw krWgy, kIhnUM mwVw
hY ik ijvyN AsIN ie`k dUjy bMdy nwl imldy hW, r`b khWgy, ikayuNik AMdr hY auh[ AMdr huMdw hoieAw Pyr
ieho ijhw hI hoxw cwhIdw hY[ ijhdy nwl AsIN g`lW swnUM ipAwr krdw hY[ mhwrwj kihMdy auh hY hI ipAwr
kr leIey, ijhVw swnUM drSn dy dyvy[ mhwrwj kihMdy, -
auh qW dUr hY, kdy-kdy Awvygw[ nwmdyv nUM 72 vwrI jqR qqR idsw ivsw huie PYilE Anurwg] jwpu
AwieAw hY swrI izMdgI dy AMdr qy pRmySr auh cwhIdw swihb
hY ijhVw ie`k svws vI nw ivsry[ mhwrwj kihMdy, ijhdw srUp hI ipAwr hY Pyr qW glqI swfI
auh ijhVw pRmySr hY auh qyry AMdr rihMdw hY hr hI hY, AsIN nhIN auhnUM ipAwr krdy[ ikauNik auh qW
vkq, bwhr nhIN auh qyry qoN[ srb klw smr`Q hY, inrw hI ipAwr hY ipAwr dy vs iv`c AwauNdw hY[
swnUM S`k ho jWdw hY ik jy myry AMdr rihMdw hY qW goibMd Bwau Bgiq dw BuKw[
Pyr myrw hI hoieAw, bwkIAW dy nwl qW nw rihMdw
so swfy AMdr hY -
hoieAw[ mhwrwj kihMdy auhdIAW do iksmW ny ie`k qW
auh inrMkwr hY[ kwieAw ngru ngr gV AMdir ] swcw vwsw puir
ggnµdir ] AsiQru Qwnu sdw inrmwielu
ieh vI inrgun srUp hY rUp-rMg, ryK-ByK qoN Awpy Awpu aupwiedw ] AMdir kot Cjy htnwly ]R
inAwrw, sB dy AMdr vsdw hY, AMdr vI hY bwhr vI AMg - 1033
hY, dovyN pwsy hY auh prIpUrn joqI hY[ AYnIAW cIzW, swrw bRihmMf ies ikly dy AMdr
auh prm joqI hY sB dy AMdr qy sB dy bwhr[ hY, tYlIvIzn dyKdy EN qusIN byAMq dUr-dUr q`k dw
auhnUM dyKx vwsqy swfw ijhVw mn hY ieh bwhr iPrdw, tYlIvIzn 'c idsx l`g jWdw hY[ hzwrW bMdy idsdy
iehdy iv`c SkqI nhIN ik ieh dyK sky, swfIAW A`KW ny ie`k SISy 'c idsdy ny[ AYsy qrHW vwihgurU jI ny,
'c SkqI nhIN vwihgurU nUM dyKx dI[ jdoN q`k AMdroN swry bRihmMf swfy AMdr ny, swrIAW cIzW swfy AMdr
nw ids jwvy[ jdoN AMdr ids jWdw hY Pyr bwhr vI ny, koeI cIz bwhr nhIN hY[ AYnw Inter connected
idsx l`g jWdw hY[ swfI bu`DI 'c SkqI nhIN ik hY swfw AMdr, iehdy iv`c swry gux ny, auh kImqI
vwihgurU dy bwry bhuq kuC jwx sky, ieh Alp`g cIzW gu x ijnH W dI ko e I kImq nhIN pY skdI[ by A M q
swnUM id`qIAW ny, sMswr dw kMm krn vwsqy[ mhwrwj SkqIAW ny ir`DIAW-is`DIAW, AMqrjwmqw, jo vI SkqIAW
kihMdy jdoN qUM iehdI FUMf 'c ipAw qyrI bu`DI qIKx ny iehdy iv`c r`KIAW hoeIAW ny[ mhwrwj kihMdy bhuq
ho jweygI[ auhdw nwauN bdl jweygw[ cIzW AYs srIr dy AMdr ny[ pr ie`k rukwvt hY iv`c
kih kbIr buiD hir leI myrI KVHI hoeI, auh ies krky hY ik ie`k pwsy qW gwrvyz
buiD bdlI isiD pweI ] AMg - 339 hY, mwVIAW cIzW ny[ ijvyN sIvryj jWdIAW hY cMfIgVH
aus vyly Awqm ivSYxI bu`DI pRwpq ho jweygI, dI, AOh prly pwsy jw ky, auQ- y auQy v`f-
y v`fy qlwA bxy
ijsdy nwl pRmySr dw AnuBv pRgt ho jWdw hY AMdr[ hoey ny, ie`k pwsy v`fy-v`fy gwrfn bxy hoey ny vDIAw,
so kihMdy qyry AMdr rihMdw hY dUr nhIN hY[ ijnHW dy iv`c rMgW-rMgW dy P`ul l`gy hoey ny, sIvryj dw
qy auhdw kwPI Prk pw id`qw Awps ivc, iesy qrHW
kwieAw ngru ngr gV AMdir ] pRmySr ny ijhVIAW swfy AMdr gMdIAW cIzW ny, kwm,
swcw vwsw puir ggnµdir ] AMg - 1033 kRD
o , loB, moh AhMkwr, eIrKw, inMidAw, cuglI, vKIlI,

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


40
ieh nIvyN p`Dr iv`c su`t idqIAW[ haumY dy mMfl iv`c hY, eIsweIAq dI khwxI hY ik jd rUh srIr dy
su`t id`qIAW[ lyikn ij`Qy ieh mMfl Kqm huMdw hY AMdr dwKl nhIN sI huMdI, pRmySr kol kihx l`gI
aus qoN A`gy ie`k gyt AwauNdw hY ijhnUM bjr kpwt ik mYN kwhdw iehdy 'c dwKl hovW, ieh loQVw ijhVw
l`gy hoey ny, KulHdw nhIN hY[ qUM bxwieAw hY hnHyr gvwr hY iehdy iv`c[ jIA nhIN
bjr kpwt jVy jiV lgdw, suMnw ipAw hY[ auh kihx l`gy, hux qUM jwh[
jwxY gur sbdI Kolwiedw ] AMg - bVI dyr q`k nw vwps AweI, Pyr vwps inklI[ kihx
1033 l`gy, hux ikauN inkl AweI? kihMdw TIk hY, qyry
piv`qr cIzW ijhVIAW ny aunHW dI rwKI kIqI drbwr nwl connection qW juV igAw[ sMgIq qW
geI hY, aunHW nUM save kIqw igAw hY, kihMdy auh AwauNdw hY pr hnHyrw ipAw hY, auh kihMdy jwh, pRkwS
drvwzy bMd ny, lyikn aunHW drvwizAW nUM KolHx vwsqy- vI pw id`qw iehdy iv`c[ aus vyly jdoN dwKl hoeI
Pyr pRkwS qy dovyN cIzW suxIAW, aus vyly qoN AsIN
.....gu r sbdI Ko l wiedw ] AM g - 1033
iksy nw iksy srIr iv`c pey hoey, aus nUM Bu`l gey qy
gurU dw Sbd jy pMj ipAwirAW qoN pRwpq ho jwvy, bwhrlIAW cIzW ny swnUM moh ilAw -
auhdw AiBAws krn nwl auh drvwzw KulH jwieAw
nau Gr dyiK ju kwmin BUlI bsqu AnUp n pweI ]
krdw hY[ jdoN KulH jWdw hY Pyr inSwnIAW ny, Imagi-
AMg - 339
nation nhIN hY ie`Qy[
aupmw rihq ijhVI Awqm vsqU sI aus qoN
nau drvwjy kwieAw kotu hY dsvY gupqu rKIjY ]
AsIN tu`t gey[ so mhwrwj kihMdy, auh cIzW pRgt ho
bjr kpwt n KulnI gur sbid KulIjY ]
jWdIAW ny -
Anhd vwjy Duin vjdy gur sbid suxIjY ]
iqqu Gt AMqir cwnxw kir Bgiq imlIjY ] nau drvwjy kwieAw kotu hY dsvY gupqu rKIjY ]
AMg - 954 bjr kpwt n KulnI gur sbid KulIjY ]
aus QW dIAW inSwnIAW ny[ inSwnIAW idKwauNdw Anhd vwjy Duin vjdy gur sbid suxIjY ]
gurU hY pUrw[ iqqu Gt AMqir cwnxw kir Bgiq imlIjY ]
AMg - 954
Gr mih Gru dyKwie dyie so siqguru purKu sujwxu ]
AMg - 1291 AnuBv dw pRkwS ho jWdw hY[ jdoN pRkwS hoieAw
nzr kI AwauNdw hY -
ijhVw Awh srIr rUpI Gr dy AMdr pRmySr dw
aboard of God idKw dyvy auh pUrw siqgurU huMdw hY[ sB mih eyku vrqdw ijin Awpy rcn rcweI ]
AMg - 954
pMc sbd Duinkwr Duin qh bwjY sbdu nIswxu ]
vwhu vwhu scy pwiqswh qU scI nweI ]
AMg - 1291
AMg - 947
auQy inSwnI hY, Awqmk sMgIq hr vkq ibnW
ikauNik drvwzw KulH igAw, AMdr pRkwS ho igAw -
vjwey cldw hY[ koeI vjwaux vwlw nhIN hY Awpxy Awp
cldw hY[ bjr kpwt jVy jiV jwxY gur sbdI Kolwiedw ]
AMg - 1033
mYN AmrIkw hoieAw igAw sI, auQy iek house BIqir kot guPw Gr jweI ]
on the rock hY, bVI dunIAW dyKx jWdI hY, do BrwvW nau Gr Qwpy hukim rjweI ]
ny 27 swl 'c bxwieAw hY auh[ auhdy jdoN AMdr gey, dsvY purKu AlyKu ApwrI Awpy AlKu lKwiedw ]
AwdmI koeI nw, lyikn swj swry hI pey, cwlI-pMjwh AMg - 1033
swj pey[ ie`k ny pYsy pw id`qy auhdy ivc, ausy vyly kihMdy Awh srIr 'c bYTw hY[ hux iehdy auqy
Awpxy Awp hI vwjy v`jxy SurU ho gey, Awpy sIqwrW jy ivSvwS swfw bx jwvy, qW hY[ AwhI cIz AOKI hY,
v`jxIAW SurU ho geIAW[ Awpy ibgl v`jxy SurU ho gey, ivSvwS nhIN AwauNdw[ jy ivSvwS bx jwvy, Pyr swfy
Fol v`jxy SurU ho gey[ bMdw koeI nzr nw Awvy[ swj AMdr nwm Awpy hI c`l pYNdw huMdw hY, ijhVI iSkwieq
swry ihldy ny, gj ihl rhy ny, vwjy dIAW surW d`bIAW hY myry AMdr ik nwm nhIN jI cldw[ nwm qW nhIN
jw rhIAW ny, bMdw qW koeI nhIN sI[ ieh mnu`K jy cldw, ivSvwS qoN hIxy hW AsIN[ ivSvwS AwauNdw hI
kr skdw hY, qW vwihgurU jI ny swirAW dy AMdr ie`k nhIN, bwhrlIAW cIzW ny swfy mn nUM moh ilAw[ ic`q
AYsw imaUizk pwieAw hY, ieslwm vwilAW dI khwxI 'c nhIN rihMdw vwihgurU[ qW nhIN rihMdw ikauNik gurU
dy bcnW 'qy pRqIq nhIN hY[ gurU dy bcn nUM siq krky
'Awqm mwrg' 41 AkqUbr, 2011
nhIN mMndy, ies qrHW mhwrwj Purmwn krdy ny[ igxdw hY ik AYnw icr AYs qrHW bIijAw jwvy, AYs
Dwrnw - gur kI prqIq jI, qrHW Kwd pwieAw jwvy, aus qoN bwAd Pyr iehnUM Pu`l
ijsdy mn iv`c hY BweI[ AwauNdy ny, Pyr spryA kIqI jwvy, koeI bImwrI nw l`gy,
ijs mn iv`c pRqIq vs geI, aus nUM ic`q Pyr AMb lgdy ny[ bVI sohxI g`l jwx leI, bVI
Aweygw[ dUsry nUM nhIN Aweygw[ so mYN ivSvwS dI g`l detail auhdI smJ 'c Aw geI[ lyikn jwixAw aus
kr irhw sI ik swfw ivSvwS nhIN vwihgurU 'qy b`Jdw[ ny bu`iJAw nhIN[ AYny nUM ie`k bMdw AwauNdw hY, Aw ky
Awpxw qwx, AwpxI Akl hr vkq swfy mUhry rihMdI AMb qoVdw hY, AMb qoV ky cUpxw SurU kr idMdw hY,
hY[ mhwrwj kihMdy jy is`K bxnw hY, jy qyry AMdr hux bu`iJAw aus ny hY, ausnUM pqw hY ik AMb dw kI
iKAwl hY ik mYN gurU dw is`K bx jwvW[ kihMdy Pyr- suAwd Aw irhw hY AMdr[ ijhVw igxqI kr irhw
Awpu Cif sdw rhY prxY gur ibnu Avru n jwxY sI, auhnUM nhIN pqw[ so bu`Jxw 'qy jwxnw do cIzW ny[
koey ] ijhny bu`J ilAw mhwrwj kihMdy auhdw sPl hY ies
AMg - 920 sMswr 'qy Awauxw, ijhny jwixAw hY auh AwpxI jwxkwrI
ieh ijhVw mYN hY iehnUM C`f dy qy gurU dy prny leI jwixAw hY, bùDI mMfl dI kYd iv`c quirAw iPrdw
rih hr vkq[ auhdy auqy ivSvwS r`K[ mhwrwj gey hY[ ijnHW ny bu`iJAw hY auh ies qoN aupr lMG jWdy
JMfy bwFI kol[ kihMdy, JMifAw! ieh pRSwdw kIhdw lY ny[ BweI vIr isMG kihMdy ny ik -
ky AwieAw hYN[ ik`QoN lY ky AwieAw hYN kihMdw pwqSwh! ijnHW aucXweIAW auqoN 'bu`DI' KMB swV F`TI,
pRSwdw qW pRmS
y r dw hY auh lY ky AwieAw hW[ mhwrwj m`lo m`lI EQy idl mwrdw aufwrIAW[
kihMdy JMifAw! pRmySr nUM pCwixAw hY qUM? kihMdw, nhIN pXwly Axif`Ty nwl, bu`lH lg jwx EQy,
pCwx nhIN sikAw[ qrd`d kr irhw hW[ bcpn qoN rs qy srUr cVHy, JUMmW Awaux pXwrIAW[
lY ky koiSSW kr irhw hW ik mYnUM pCwx Aw jwvy[ 'gXwnI' swnUM hoVdw qy 'vihmI Folw' AwKdw ey,
kihMdy Pyr qYnUM ikvyN pqw l`g igAw ik ieh pRmySr mwry gey ijnHW lweIAW bu`DoN pwr qwrIAW['
dw hY pRSwdw hY[ JMifAw! jwixAw hY, pCwixAw nhIN bYT vy igAwnI! bu`DI mMfly dI kYd ivc,
hY[ bu`iJAw nhIN hY, bu`DI nwl jwx ilAw[ bu`DI nwl 'vlvly dy dyS' swfIAW l`g geIAW XwrIAW[
jwnxw hor cIz huMdw hY, bu`Jxw hor cIz huMdw hY[ swfw qW ipAwr l`g igAw auQy ij`Qy bùDI dw KMB
mhwrwj kihMdy, ijhny b`uiJAw nhIN - jl igAw qy b`uDIvwn swnUM, iPlwsPr lok kihMdy ny,
Awvn Awey isRsit mih ibnu bUJy psu For ] pVHy ilKy kihMdy ny, pI.AYc.fI kihMdy ny, kihx l`gy
AMg - 251 glq kMm kr ilAw qUM, bu`DI qoN pryH mMzl hI koeI
jy b`uiJAw nhIN hY, pRmySr Awpxy Awp nUM nhIN nhIN hY[
bùiJAw, mYN kOx hW? kihMdy Pyr qW qUM pSU dw pSU rih AsIN qW Awqm mMfl 'c pRvyS kr gey, so bu`DI
igAw[ mnu`K nhIN, mnu`K khwauNdw hYN lyikn bu`J nhIN mMfl dy AMdr AsIN pRmySr nUM jwxdy hW[ JMifAw! bùDI
sikAw[ nwl jwixAw hY[ jy jwixAw huMdw pRmySr qOKly ikhVI
kihMdw, jI mYN Awqmw hW[ g`l dy, Gwty ikhVI g`l dy[ ikhVI g`l dI icMqw, Pyr
qW auh Awpy hI Awp hY qyry nwl hY[ idAwlU hY ikRpwlU
kihMdy, bu`iJAw hY ik jwixAw hY?
hY, Pyr qUM jy auhnUM pCwx ilAw, Pyr qW qUM ij`q
` igAw[
kihMdw, jwixAw hY jI bu`iJAw nhIN mYnUM smJ jdoN q`k idRStIkox qy ivSvwS AMdr nhIN AwauNdw EnW
AwauNdI, b`uiJAw kI huMdw hY[ icr AsIN pRmySr dI Srn nhIN lY skdy[ Awpxy bl
ie`k cMgw bUitAW dw mwhr AMb dy kol KVHw hY, auqy swnUM ivSvwS hY[ mhwrwj kihMdy -
AMb l`gy hoey ny, p`ky AMb ny, duSihrI AMb l`igAw ies kw blu nwhI iesu hwQ ]
hoieAw hY, igxdw hY ik aus ivc ikMnI kYlrI hY, ikMnI krn krwvn srb ko nwQ ] AMg - 277
% SUgr hY, ikMny % ies iv`c qyzwb hY, ikMnI ies ieh qW vwihgurU krn kwrnhwr hY, AsIN qW ie`k
dI food value hY[ ieh ikhVw-ikhVw Asr krdI mohirAW dy vWgx qury iPrdy hW, ij`Dr lw idMdw hY
hY srIr dy AMdr[ igxI jWdw hY, igxI jWdw hY, Pyr qur pYNdy hW[ ij`Dr nUM Byj idMdw hY qur pYNdy hW, AsIN

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


42
KwhmKwh Awpxy auqy g`lW lY rhy hW ik mYN krdw hW, dyvqy nhIN phuMc sky, auQy ieh b`cw ikvyN phuMc igAw[
mYN pRcwr krdw hW, mYN AMimRq Ckw irhw hW[ bMnHy gey mhwrwj kihx l`g,y mrdwinAW! sO pRqISq myrw vwihgurU
AYnI g`l dy nwl, TIk hY puMn Pl imlygw bhuq dy auqy ivSvwS sI[ iehdy mn iv`c Agr mgr nhIN
zbrdsq, v`fw pun M imlygw, v`fy qoN v`fy svrg dy iv`c sI[ ArQW dw ault pult nhIN sIgw, jo kuC ieh
vwsw ho jweygw[ ikauNik bVw nyk kMm kirAw hY lyikn jwxdw sI iblkul shI jwxdw sI[ iehdw sbMD
vwihgurU dy dr 'qy smweI nhIN huMdI, vwihgurU dy dr vwihgurU nwl juiVAw, Boly BwA krky[ kihx l`gy,
'qy smweI qW huMdI hY, jy iv`c mYN dw Kwqmw ho jwey[ mhwrwj kOx sIgw ieh? mhwrwj kihMdy ik ieh
do dw auQy QW nhIN ie`k dw QW hY[ so mhwrwj kihMdy siqjug dI bwq hY, ies Bwrq vrS dy iv`c ie`k rwjw
auhdI Srn lY lY qUM, Srn 'c lY ky AYs qrHW ho jw rwj krdw sI, auqWgpwd auhdw nwm sI[ do aus dy
ijvyN ib`lI dw b`cw huMdw hY[ ij`Qy ib`lI dw jIA krdw rwxIAW sI iek dw nW surIqI sI, dUjI dw nW sunIqI
hY lY jWdI hY[ cUhy nUM vI ib`lI ausy mUMh nwl PVdI sI[ sunIqI ijhVI sI auh AncwhI sI, AnipAwrI sI,
hY, ausy mUMh nwl Awpxy b`cy nUM bdldI hY Awpxy dUsry auhnUM ipAwr nhIN sI krdw rwjw[ dUsrI ijhVI sI
Gr 'c, ikauNik auh prwiex hoieAw hoieAw hY auhdy[ auh bhuq ipAwrI sI ausnUM hwv-Bwv krdI sI, cMcl
Srn leI hoeI hY auhny[ jy AsIN vwihgurU dI Srn sI[ sunIqI pRmySr 'qy Brosw r`Kx vwlI sI, pRihlwd
lY leIey qW Pyr vwihgurU jI qW swfy nwl rihMdw hY[ dI mW[ iehnUM dUr hI r`Kdw sI koeI h`k nhIN idMdw[
AYsIAW imswlW gurbwxI 'c bhuq AwauNdIAW ny[ pVHy pRihlwd iesdy pYdw hoieAw[ ausdy vI lVkw pYdw
ipAwr nw - hoieAw, ie`k vwrI b`icAW dy nwl Aw ky Awpxy ipqw
Dwrnw - Srn ibcwro mn ry pRB kI[ dy pwrk iv`c KylH irhw hY qy ipqw ny b`icAW nUM
bulwieAw, iehnUM vI bulwieAw qy ijs vkq dyiKAw ik
mn ry pRB kI srin ibcwro ]
myrw lVkw AwieAw hY A`j, ipAwr jwg ipAw qy auhny
ijh ismrq gnkw sI auDrI qw ko jsu aur Dwro ]
godI iv`c c`uk ilAw[ ip`Cy KVHI hoeI ies dI suqylI
AMg - 632
mW dyKdI sI, auhny jd dyiKAw ik hYN A`j ieh godI
cwr imswlW mhwrwj jI ny id`qIAW ny, extream 'c bih igAw[ k`lH nUM ieh nyVy ho jweygw, prsoN nUM
dIAW id`qIAW ny ivcwlIAW-ivcwlIAW nhIN hn[ ie`k rwj g`dI 'qy bYT jweygw, v`fw hY, iehnUM huxy rokxw
qW gnkw dI id`qI hY - cwhIdw hY[ aus vyly bhuq kRoD dI BrI hoeI auh
ijh ismrq gnkw sI auDrI qw ko jsu aur Dwro ] AwauNdI hY, auhny Aw ky b`cy nUM bWh qoN PiVAw, PV
AMg - 632 ky vgwh ky mwirAw, ij`Qy q`k mwr skdI sI, b`cw
swry lok khwxIAW jwxdy ny iek auhny js ikvyN igirAw, igrdy swr auhdy s`jI g`lH qy K`bI g`lH qy
ihrdy 'c DwirAw, ieh g`l swfy smJx vwlI hY[ Q`pV mwry, nwl dI nwl auNglIAW dw nIl pY igAw,
Atl BieE DR¨A jw kY ismrin b`cw rox l`g igAw[ kihMd,y AYnw iP`kw bolI auh kihx
Aru inrBY pdu pwieAw ] AMg - 632 l`gI ik jy qUM ies godI 'c bihxw sI qW qUM qUM myry
jnm lYxw sI pUry bl nwl godI 'coN iK`c ky auTw id`qw[
pMj swl dw b`cw, b`cy nUM soJI nhIN huMdI pMj
bhuq kTor, ihrdy nUM ivMnx vwly bcn khy[ qyrw
swl dy nUM[ lyikn auhdy mn 'c AYnw ivSvwS vwihgurU
AiDkwr nhIN ie`Qy bYTx dw, qyrI mW kol auh pdvI
jI dw AwieAw ik At`l pdvI swrI dunIAW dy iv`c,
nhIN hY jo mYnUM imlI hoeI hY[ qUM ie`Qy nhIN bYT skdw,
jd gurU nwnk pwqSwh Awqm dySW dy AMdr jwh kTn qp kr[ Pyr qUM jnm Bog ky mrIN, mr ky
bKSIAW hoeIAW rUhW dy nwl iml rhy ny[ aus vyly Pyr myry Aw ky jnm leIN qW ies godI 'c bYT skyNgw[
swirAW qoN aupr DrUM Bgq dw mMfl AwieAw, pRihlwd myrI ku`K qoN jnm lY[
kol dI ho ky lMGy[ DrUM pws phuMcy[ aus vyly mrdwny
ik`fy kTor bcn ky[ bVw zhIn bwlk sI, kwljw
ny ikhw ik mhwrwj! DrUM dy bcn qW suxy bhuq vwrI
ivMnH geI ieh g`l[ mhwrwj kihMdy, AYho ijhy iP`ky
ny, pr ikRpw krky Awp jy Awpxy muKwribMd qoN d`soN
bol bolx vwlw ijhVw hY auh pRmySr nUM nhIN BwieAw
qW mYnUM Brosw ho jwvy ik AYfw Cotw ijhw b`cw qy ij`Qy
krdw[ pRmySr dy dr qoN su`t id`qw jWdw hY -
v`fy-v`fy irSI-munI qpisAw krn vwly, v`fy-v`fy dyvI

'Awqm mwrg' 43 AkqUbr, 2011


nwnk iPkY boilAY qnu mnu iPkw hoie ] bolx nwl[ dropqI ny mihl bxwieAw sI, bhuq kmwl
iPko iPkw sdIAY iPky iPkI soie ] drjy dw, auh ij`Qy qW sùkw sI auh qW lgdw sI ijvyN
iPkw drgh stIAY muih Qukw iPky pwie ] pwxI huMdw hY[ ij`Qy pwxI sI auh lgdw sI ijvyN su`kw
iPkw mUrKu AwKIAY pwxw lhY sjwie ] AMg - 473 huMdw hY[ ij`Qy drvwzw sI auh lgdw sI bMd hY, ij`Qy
iP`kw bolx vwlw guris`KI dy iv`c pRvwn nhIN hY[ bMd sI auQy drvwzw lgdw sI[
ikauNik gurmuK ijhVy ny im`Ty bol boldy ny[ kdy Bu`l ikauNik AYsy bxdy ny[ AmrIkw 'c mYN dyKy sI,
ky vI iP`kw nhIN boldy[ koeI AYsw bcn nhIN krdy pqw nhIN l`gdw ik pYr r`K dyeIey Q`ly ik nw r`KIey[
ik idl tu`t jwvy[ ikauNik idl tu`tx dy nwl pRmySr AYsw hI p`Qr lwieAw jWdw hY[
ru`s jWdw hY[ pRmySr rihMdw hI idl dy iv`c hY, jy
so durXoDn jw irhw hY, inmMqrx id`qw hoieAw
iksy dw idl qoV id`qw, mhwrwj kihMdy ny -
hY auh ies BulyKy nwl ik KwlI QwauN hY, pwxI dy iv`c
ieku iPkw n gwlwie sBnw mY scw DxI ] igr igAw[ dropqI dyKdI sI, auhdy mUMh 'coN inkilAw
ihAwau n kYhI Twih mwxk sB Amolvy ] ik AMnHy dw AMnwH hI irhw[ ies g`l ny puAwVw pw id`qw[
sBnw mn mwixk Twhxu mUil mcWgvw ] auhny ikhw cMgw, ik`Qy geI g`l, ik`fw v`fw mhW XuD
jy qau iprIAw dI isk ihAwau n Twhy khI dw ] hoieAw[ bdlw lYx vwsqy aus g`l dw[ ikauNik ibhu
AMg - 1384 qoN vI izAwdw zihrIlw huMdw hY, ihrdw ivMnH jWdw hY
jy ipAwirAw pRmySr nUM imlxw hY qW Pyr iksy ijhVw kOVw bcn huMdw hY[ guris`KI dy iv`c pRvwn nhIN
dw idl nw qoV, kihMdy bhuq AOKw ho jWdw hY ies hY kOVw bcn iblkul vI[ guris`KI 'c im`Ty bcn ny[
qrHW nwl pVH lE[
guris`K im`Tw boldy ny, ipAwr nwl boldy ny,
Dwrnw - drgwh iv`c nw FoeI qYnUM imlxI, duSmx vI hovy auhdy nwl vI ipAwr dI g`l krdy ny[
idl qoVyN iP`kw bol ky[ gurU gRMQ swihb jI qW hY hI inrw ipAwr[
so iP`kw bolxw, ie`k pwsy nwm jpxw, ie`k pwsy
PrIdw jo qY mwrin mukIAW iqn@w n mwry GuMim ]
bwxIAW dw inqnymI hoxw, AKMfpwTI hoxw, gurU gRMQ
AwpnVY Gir jweIAY pYr iqn@w dy cuMim ]
swihb dI bwxI dw jwxU hoxw qy ie`k pwsy iP`kw bolxw[ AMg - 1378
mhwrwj kihMdy qYnUM drgwh 'c QW nhIN imlxw[
duSmx Aw igAw, jdoN Aw igAw qW kihMdy pUrw
iPkw drgh stIAY muih Qukw iPky pwie ] siqkwr kr auhdw[ ikauNik qyrw Prz hY, qUM mUrK
AMg - 473 nhIN hYgw, qUM r`b vwlw bMdw hYN[ qUM dyK auhdy iv`c
ikauNik iP`kw ijhVw hY do qrHW dy bcn ny ie`k pRmySr hY[
ipAwr dy bcn huMdy ny, im`Ty bcn, idl moh lYNdy ny
PrIdw bury dw Blw kir gusw min n hFwie ]
AwdmI dw, ie`k kOVy bcn huMdy ny[ BweI gurdws jI
dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu pwie ] AMg - 1382
ilKdy ny -
bury dw Blw kr, bury nUM burw nw kih[ sMswr kih
mDur bcn smsir n pujis mDu, irhw hY, qyrw rsqw hor hY, sMswr dw hor hY[ qyrw joV
krk sbd sir ibKu n ibKm hY] nhIN hoxw sMswrIAW dy nwl[
BweI gurdws jI, kib`q 256
Bgqw qY sYswrIAw joVu kdy n AwieAw ] AMg - 145
ijhVw Sihd hY im`Ty bcnW dI brwbrI nhIN kr
qUM im`Tw bolxw hY, auhny kOVw bolxw hY, auhny
skdw[ kihMdy jy kOVy Sbd boly, auh ibhu qoN vI
qwAny-imhxy dyxy ny, qUM ipAwr dy bcn kihxy ny[ qUM
izAwdw zihrIly ny, idl ivMn idMdy ny AwdmI dw[ sotw
sum`q dyxI hY, auhny kum`q dyxI hY, qyrw qy sMswr dw
mwr lE AwdmI Bul ` jWdw hY[ gMfwsw mwro rwz ho jWdw
Prk hY ipAwirAw[ qUM gurU dw is`K hY, gurU dw is`K
hY bMdw[ lyikn jy bolI mwr dyvy iksy bMdy nUM auh Bul
` xI
ho ky iP`kw nw bolIN, iksy nUM imhxw nw dyeIN, bolI nw
bVI AOKI hY[ bolIAW ijhVIAW mwrdy ny, auhdy nwl
mwrIN[ idl tu`t jweygw, r`b mnwauxw AOKw ho jweygw
bKyVy pYNdy ny bhuq Bwry[ Bwrq vrS dw 45 l`K bMdw
Pyr[ ikauNik swmHxy KVH jWdI hY g`l[ idl tu`itAW 'qy
ie`k iP`kw bol bolx dy nwl mwirAw igAw[ isrP iP`kw

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


44
pRmySr nrwz ho jwieAw krdw hY[ ibhu vrgI bolI nwl isr 'c kuhwVw mwirAw[ KUn c`l ipAw, Syr cilAw
bolI ausny[ AKIr 45 l`K bMdw mirAw, ik`fw XoDw[ igAw[ do mhIny bwAd vwps AwieAw kihx l`igAw,
ik`fw nukswn hoieAw[ so - dyK qW myry ijhVw kuhwVw qUM mwirAw sI, P`t juV
igAw? bRwhmx ny ikhw ik auhdy auqy qW rom vI Aw
mDur bcn sIqlqw imstwn pwn,
gey[ kihMdw, dyK auh qW juV igAw, pr ijhVw qyrI
krk bsd s-qpq ktu km hY]
GrvwlI ny imhxw mwirAw sI auh myry auvyN ijvyN qwzw
BweI gurdws jI, kib`q 256
KVHw hY, auh nhIN iml irhw zKm[ mYN bVw Xqn
AYnw qpdw hY, AYnw qpdw hY, Awp vI qpdw hY kIqw hY[
qy qp ky hI g`l kihMdw hY, dUjy dy ihrdy nUM qW byAq
M
so kihMdy Awp qpdw hY, dUsry nUM qpwauNdw hY,
swl qpwauNdw hY[
kOVw bolx vwlw[
ie`k khwxI dsdy ny, rwjnIqI dIAW khwxIAW ny mDur bcn kY iqRpiq Aau sMqoK sWiq,
ieh ik ie`k koeI bRwhmx Syr dw im`qr bx igAw, krk sbd AsMqoK doK sRm hY]
auhny ikhw dyK beI im`qrqw qUM pwauNdw hYN, mYN qwmsI mDur bcn lig Agm sugm hoie,
jwnvr qy qUM bRwhmx krm Drm vwlw, AwpxI dosqI krk sbd lig sugm Agm hY]
ikvyN inBygI, kihMdw nhIN[ qUM bVy cMgy suBwA dw mwilk BweI gurdws jI, kib`q 256
hYN, qyry iv`c bhuq gux hY[ qUM AwpxI Kurwk vwsqy qW AOKIAW g`lW suKwlIAW ho jWdIAW ny im`Tw bol ky[
mwrdw hYN[ swfy bMidAW nwloN qUM hzwr guxW cMgw hYN[ bxdw-bxdw kMm ivgV jWdw hY, imldy-imldy im`qr,
qYnMU jd BuK` lgdI hY qW qUM mwrdw hYN, AsIN qW bMidAW smJOqy huMdy-huMdy ivgV jWdy ny jdoN kOVw bol bol idMdy
nUM mwrn vwsqy AYtm bMb bxw rhy hW[ kI swfw ny[ so mhwrwj kihMdy kOVw nw bol ipAwirAw, kOVw
ivgwiVAw hY iksy ny[ aunHW b`icAW ny kI ivgwiVAw hY bolxw guris`KI 'c mnHw hY[
ijhVy Ajy mW dI godI iv`c ny[ AwdmI qoN vI burw
iPkw boil ivgucxw suix mUrK mn Ajwx ] AMg - 15
hY, AwdmI qW mhwrwj kihMdy jy ienswnIAq nhIN rsnw iPkw bolxw inq inq hoie KuAwru ]
iehdy iv`c qW mwVy qoN mwVy jwnvrW, s`pW qoN vI mwVw nwnk ikriq pieAY kmwvxw koie n mytxhwru ]
hY ieh[ aus qoN vI mwVw hY, s`p iv`c vI Ajy koeI AMg - 594
nw koeI gux hoxw[ auhdI zihr iksy nw iksy dvweI
'c kMm AwauNdI hoxI[ kihx l`igAw, qusIN AwdmI hoN, so ies qrHW dy nwl iP`kw bol boilAw, b`cy dy
kihMdw nw qyry 'c gux hY bVw zbrdsq, jdoN qYnUM BùK qn mn 'coN lMG igAw ik hYN mYN mrW hux Pyr[ qp
lgdI hY EdoN hI mwrdw hYN[ AsIN qW bhuq glq g`lW krW, qp krky, Pyr iehdy jMmW qy Pyr mYN jw ky ipqw
kr idMdy hW, swnUM BùK hovy nw hov,y swfy BMfwry Bry pey dI godI 'c bYTW[ myry qoN ipAwr Koh ilAw ies krky
ny, dUijAW nUM Bu`Ky mwr idMdy hW[ AMnH qy kMtrol kr ik mYN dUjI mW dy pyt 'coN pYdw hoieAw hW[ bhuq fUMGw
lYNdy hW AsIN[ pYsy qy kMtrol kr lYNdy hW[ AsIN qW socx l`g igAw[ aus vyly ro irhw hY, nIl pey hoey
dUijAW nUM Bu`Ky mwr idMdy hW[ ieh qW qyry 'c nhIN nw ny mUh
M dy auq[y mW ny puiCAw, swrI g`l d`sI[ mW kihx
AOgux swfy vwlw[ imqrqw pY geI[ ie`k idn AwieAw l`gI ik bytw! qyrI mqryeI mW TIk kihMdI hY[ jo kuC
qW bRwhmxI kihx l`gI ik dyK, qUM im`qr bxwieAw ikhw hY auh iblkul TIk ikhw hY, qUM gu`sw nw kr,
hY Syr[ bdbU auhdy mUMh 'coN AwauNdI hY, kdy nhwauNdw- ikauNik doS AwpW kIhnUM dyxw hY[ mhwrwj ies qrHW
DoNdw nhIN hY[ mwr-mwr jwnvrW nUM KweI jWdw hY[ qyrI PurmwauNdy ny -
pu`TI m`q hoeI hoeI hY, qUM auhnUM dosq bxweI iPrdw ddY dosu n dyaU iksY dosu krMmw AwpixAw ]
hYN[ Syr ny sux ilAw, AMdr Aw igAw qy boldw nhIN jo mY kIAw so mY pwieAw dosu n dIjY Avr jnw ]
A`j aus qrHW dy nwl, Jwkdw nhIN hY[ kihx l`igAw AMg - 433
ik ie`k kuhwVw lY ky Aw, nhIN qW mYN quhwnUM mwr
dyvWgw, jy nw ilAWdw[ kuhwVw ilAWdw[ kihMdw, pUry zor gurbwxI dI Aproc nUM smJo swDsMgq jI[ doS
nwl myry isr iv`c mwr[ bRwhmx ny ikhw ik qUM myrw nhIN dUjy nUM idMdw gurbwxI pVH ky, Awpxy Awp nUM doS
kI ivgwiVAw hY? kihMdw, A`j mYN bhuq nrwz hW, myrw idMdw hY[
A`j krUr suBwA jwg ipAw hY[ mYN qYnUM mwr dyvWgw jy duK suK ko n dyiq ikh qweIN[
qUM myry kuhwVw nw mwirAw[ aus vyly bRwhmx ny pUry zor krm krih js qs Pl pweI[
cldw..............
'Awqm mwrg' 45 AkqUbr, 2011
bMdgI nwmw
ArQwq
s`c dI pRwpqI dy swDn
BweI swihb rGbIr isM G 'bIr'
smwD
nhIN[ ieh g`l Akl dy dwiery qoN hY hI bwhr, kyvl
ismrn dI AKIrlI AvsQw, ijs ivc Purnw ies AvsQw ivc phuMc ky hI ies dI s`cweI dw
nhIN rihMdw Aqy igAwn dI AKIrlI AvsQw ijQy Koj kwiel hoeIdw hY[
qy ivcwr Kqm ho jWdy hn, jd Awps ivc imlx
ies AvsQw ivc Awqmw dw ijsm qy pUrn
qy iek AvsQw bx jwx qW ies qoN smwD dw drjw
hukm qy kbzw huMdw hY[ ijs Awqmw dw qwibAw rihMdw
pYdw huMdw hY[
hY[ ijhVy mhwqmw ies AvsQw dy iKfwrI hn, auh
mn mih mnUAw icq mih cIqw ] jwxdy hn ik jykr Awqmw cwhy qW ijsm iblkul
AYsy hir ky log AqIqw ] AMg - 1189 hlkw ho skdw hY[ ies dw vzn kuJ Awps ivc AYsw
mn nUM iksy hor AglI Koj di KwihS nhIN Kpq ho jWdw hY ik zmIn auqy Bwr rihMdw hI nhI[
rihMdI, Awpxy Awp ivc mgn qy sMpUrn ho jWdI hY, jy Awqmw cwhy qW ijsm pvn rUp bx skdw hY jo
jW ieM\ AwKo ik mn hI nhIN rihMdw, mr jWdw hY, ik Awm lokW nUM nzr nw Awvy[ ieh g`l Pyr idmwgI
Aqy mn nwl Purny qy ivcwrW vI mr jWdIAW hn[ cwr idvwrI ivc Psy ienswn nhIN smJ skdy, pr
shj smwiD aupwiD rhq Puin bfY Bwig ilv lwgI ] ieMnw Xwd r`Kxw cwhIdw hY ik swieMs ny vI qy
AMg - 658 iPlwsPrW ny vI ieh g`l Awm pRis`D kr idqI hY
ies AvsQw ivc AwvwzW pey mwro, jy AiBAwsI ik iKAwl dw Asr ijsm dI bnwvt qy pUrn pRBwv
nw cwhy qW iblkul nhIN suxdw, ikauNik aus dI surq rKdw hY[ ieh ijsm hY hI swfy iKAwlW jW sMklpW
kMnW nwloN vKrI ho cukI hudM I hY[ ies AvsQw dy prm dw nqIjw[ jd Awqmk igAwn ho jwvy, qW Brosw,
AnMd dw jd svwd Aw jwvy qW Pyr muV hoSW, ivcwrW XkIn qy ies XkIn qoN pYdw hoeIAW sB SkqIAW suqy
dy mMfl ivc Awaux nUM ic`q nhIN krdw, eyQy AiBAwsI isD Aw ky AiBAwsI ivc invws krdIAW hn[
cwhuMdw hY - AiBAwsI dI KwihS Anuswr ieh srIr rMg bdldw
hY Aqy jykr AiBAwsI cwhy qW pMj BUqk srIr nUM q`qW
iCn Br dI byKudI qoN sdky hzwr hoSW, ivc imlw ky Awp inj Awqmw rUp ivc lIn ho skdw
ibgVI bnwx vwly hsqI myrI imtw dy[
hY[ ieh g`l Awqmk igAwnIAW dI smJ ivc hI Aw
eys AvsQw dy AiBAwsI nUM dunIAW dI swrI Kyc skdI hY[ myrw Awpxw AiBAws ieQoN q`k nhIN pu`jw,
b`icAW dI Kyf mwlUm huMdI hY, ijsnUM Pyr Kyfx qy aus pr mYnUM jo kuJ AnuBv dy nyqrW nwl idsdw hY aus
dw idl nhIN krdw[ ijvyN ivAwhI kuVI AwpxIAW qoN myrw pUrn inscw ho igAw hY ik sRI gurU nwnk dyv
kMvwrIAW shylIAW dI g`ufIAW, ptoilAW dIAW KyfW auqy jI ndI ivc keI idn Aloh rih skdy sn, AwpxI
hsdI hY, ausy qrHW ies AvsQw dw AiBAwsI dunIAW KuSI nwl dyh dw iqAwg kr skdy sn Aqy dyh dy
dy rwijAW, AmIrW, iPlwsPrW, kvIAW, mus`vrW Aqy sskwr Xw dbwaux sbMDI lokW dy JgVn auqy aus dyhI
aunhW dy iPky SuglW qy hsdw Aqy Awpxy leI byloVy nUM Awqmk SkqI dy zrIey q`qW ivc Alop kr skdy
smJdw hY[ eyQy Bu`K, nINdr, qRyh, sB zrUrI srIrk sn[ AwKr AsIN vI qy srIr nwl ieho kuJ krdy hW,
loVW vI nhIN rihMdIAW[ Awqmw dy srIr C`f jwx mgroN A`g dy zrIey srIr
iqQY aUNG n BuK hY hir AMimRq nwmu suK vwsu ] nUM pMjW q`qW ivc imlw idMdy hW, AiBAwsI jn Awqmk
AMg - 1414 SkqI dy zriey imlw idMdy hn[ ies AvsQw dw sbUq
bs, AiBAws ivc hI bYTy rihx nUM ic`q krdw kbIr jI dy ies kQn qoN imldw hY[
hY[ ies AvsQw ivc AiBAwsI dy srIr nUM duK, suK, pvn rUp hoieh jwvihgy[
pwlw, grmI kuJ nhIN poNhdw, ausnUM hvw qy svwsW dI smwD dI AMqrIv jW gUVH hwlq ivc phuMc ky
loV nhIN rihMdI, ikauNik aus dw srIr nwloN au~kw hI AiBAwsI vwsqy dys kwl qy kwrn dI koeI kYd nhIN
sbMD tu`t cukdw hY[ ies AvsQw dy pUrn AiBAwsI rihMdI, auh AwpxI Awqmw nUM srb-ivAwpk pRmwqmw
AwpxI KuSI nwl Awqmw nUM ijsm nwloN Alihdw kr nwl iblkul AByd dyKdw hY ijs qrHW swfw iKAwl
skdy hn, ijQy ijsm puSwk dI qrHW ipAw rihMdw hY ijQy cwhIey, iCMn mwqr ivc phuMc jWdw hY Aqy suPny
Aqy Awp ikMnw-ikMnw icr ijsm qoN bwhr sUKSm ivc swfw sUKSm srIr ijQy cwhy bgYr Pwsly jW vkq
mMflW dI sYr kr skdy hn, ijQy ijsm dI rsweI dI kYd dy phuMc jWdw hY, iesy qrHW hI AiBAwsI
'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011
46
jwigRq AvsQw ivc srIr smyq ijQy cwhy phuMc skdw mwrIey, aus nUM Pl ausy vyly AnMd, SWqI qy DIrj dI
hY[ swfy iqMn gurU swihbwn Awpxy srIrW smyq ies Skl ivc iml jWdw hY[ ies mwrg qy koeI quirAw
mwq-lok qoN Alop ho gey hn[ pihlI pwqSwhI, pMjvIN hoieAw kdm insPl nhIN jWdw[ bMdgI ivc pUrw
pwqSwhI qy dsvIN pwqSwhI ny srIrW smyq prlok gmn auqrnw byS`k kTn kMm hY, pr AsMBv iblkul nhIN[
kIqw sI[ ijvyN kmwl dw kvI, kmwl dw ilKwrI, icqRkwr,
Bwvy N A` j klH dy qwlIm qy Akl dy gu l wm fwktr, srjn, ieMjInIAr bxnw byhd ` koiSS dw nqIjw
ivSvwShIn pVHy ilKy keI s`jx ienHW Awqmk g`lW nUM huMdw hY, eysy qrHW pRmwqmw dw s`cw Bgq bxnw vI koeI
nw smJdy hoey ienHW g`lW dw sMBv hoxw nhIN mMny pr Awswn kMm nhIN[ bVI imhnq, DIrj qy AwpxIAW
jd auh ismrn dy zrIey zrw aucIAW Awqmk AvsQwvW kmzorIAW nwl lVweI dy bwAd ieh drjw hwsl huMdw
ivc pujxgy qW aunHW Awqmw dIAW qwkqW dw bgYr hY[ pr Bgq lok bMdgI dIAW bVIAW kTn mMizlW lMGdy
dlIl-bwzI krn dy bgYr iksy dy smJwx dy Kud-b- hoey vI KuS pRsnM Aqy Akwl purK dy Sukr guzwr rihMdy
Kud XkIn Aw jwvygw[ mYN sRI gurU nwnk dyv jI dy keI hn[ auh smJdy hn ik aunhW ny koeI koiSS, imhnq
idn ndI ivc gwieb rihx mgroN ijauNdy bwhr Awaux kIqI hI nhIN, sB r`b dI myhr hI myhr sI[ auh
Aqy byby nwnkI dy Xwd krn auqy bVI-bVI dUroN sxy dyKdy hn ik aunHW dI hr koiSS dy bldy aunHW nUM keI
mrdwny dy byby jI kol phuMcx dIAW swKIAW nUM iblkul guxW izAwdw AnMd, SwbwS qy hONslw imldw irhw hY,
sMBv smJdw hW[ auh s`jx jo ieiqhws ivcoN ies ies vwsqy inrmwx rihMdy hn[
iksm dIAW swKIAW ies vwsqy k`Fx dy hwmI hn ik mYN iek vwrI A`DI rwq dy smyN bMdgI ivc bYTy
auh Kud Aqy Awm lok ienHW swKIAW dy sMBv hox ivc iksy muSikl dy nw h`l hox auqy zwr-zwr ro irhw sI,
S`k krdy hn, auh lok nwm dI mihmw, Awqmw dIAW A`QrUAW nwl myrI kmIz ig`lI ho geI sI, qwhIey myrI
qwkqW qy mumiknwq swDU dIAW Awqmk SkqIAW qy gurU Awqmw ivcoN iek qrMg ijhI auTI Aqy hOlI-hOlI v`fI
gRMQ swihb jI dI qwlIm nwl bVI by-ienswPI krdy huMdI geI, ijQoN qk ik ies ny myrI Awqmw nUM AwpxI
hn[ j`PI ivc vlHt y ilAw Aqy ipAwr nwl GuitAw qy Awpxy
ipMgul prbq pwir pry Kl cqur bkIqw ] nwl lw ky dbwieAw[ mYN mihsUs krdw sI ik ies
AMDuly iqRBvx sUiJAw gur Byit punIqw ] Awqmk qrMg ny mYnUM ipAwr dI glvkVI pweI hoeI hY[
mihmw swDU sMg kI sunhu myry mIqw ] ies j`PI ivc auh AnMd sI ik bcpn ivc mwqw ipqw
mYlu KoeI koit AG hry inrml Bey cIqw ]1] rhwau] dIAW j`PIAW nUM mwq kr irhw sI[ eyh Awqmk qrMg
AYsI Bgiq goivMd kI kIit hsqI jIqw ] jo jo kIno myry A`QrU pUMJdI, cuMmdI, isr qy h`Q PyrdI qy idlwsw
Awpno iqsu ABY dwnu dIqw ] idMdI jwpdI sI[ iesy hI AvsQw ivc mYN sON igAw jW
isMGu iblweI hoie gieE iqRxu myru idKIqw ] ieMj AwKo ik suK-nINdrw dI AvsQw ivc rwq Br
sRmu krqy dm AwF kau qy gnI DnIqw ] ipAw irhw[ svyr huMidAW myrI qmwm muSkl h`l hoeI
kvn vfweI kih skau byAMq gunIqw ] peI sI[ ies muSkl dw h`l hoxw myrI ienswnI Akl
kir ikrpw muih nwmu dyhu nwnk dr srIqw ] vwsqy iek BwrI AcMBw sI[ ijs g`l nUM ie`k idn
AMg - 810 pihloN AsMBv smJdw sW, auh g`l myrIAW A`KW dy swmHxy
rUhwnI ielm jo ik dunIAW dy sB ielmW nwloN sMBv hoeI peI sI[
muSkl qy pycIdw ielm hY, smJx vwsqy izMdgI dw ijs QW qy mhWpurKW dy srIr nUM jlw ky rwK
Gt qoN Gt vkq vI nw idMdy hoey ies ielm nUM mKOl dbweI jwvy, aus QW nUM vI smwD AwKdy hn Aqy ijnHW
krnw jW s`cy gurmuKW, sMqW swDUAW nUM mKOl krnw bVw AsQwnW qy ShIdW ny srIr C`fy hox aunHW nUM vI smwDW
AinAwie hY[ AwKdy hn[
Bjn iek AYsI imknwqIsI iK`c hY ijs vl A`j joqI joiq
q`k koeI AYsw purS nhIN, jo SrDw nwl JuikAw hovy
qy iPr inrws hoieAw hovy[ nwsqk qW AnykW hoey hn, sB mih joiq joiq hY soie ] iqs dY cwnix sB mih
ijnHW ny r`b nUM imlx vwsqy s`cI koiSS kIqI Aqy r`b cwnxu hoie ] gur swKI joiq prgtu hoie ] AMg - 13
dy drSn krky bVy Bgq jW pUry Awsqk bxy, pr AYsw hr iek ienswn ivc joq dw pRkwS hY[ iesy joq
koeI AwdmI nhIN hoieAw ijsny bMdgI kIqI hovy[ AYsw dy pRkwS qoN swfw swirAW dw jVH srIr hrkq krdw,
ho hI nhIN skdw[ idmwg socdw hY Aqy swfI izMdgI kwiem hY[ AiBAwsI
nUM AiBAws dIAW auqlIAW mMizlW ivc ies joq dy Jlky
vwihgurU vl iek kdm qurIey, iek s`cw hMBlw pYxy SurU ho jWdy hn[ bYiTAW-bYiTAW Awpxy Awp ivc

'Awqm mwrg' 47 AkqUbr, 2011


ibjlI dI ilSk jyhI Jlkwrw mwrdI idKweI idMdI hY[ AiBAwsI dy lUM lUM ivcoN Awvwz inkldI hY -
ilSk ivc bjwey grmI dy kmwl dI sIqlqw huMdI hY[ hm rulqy iPrqy koeI bwq n pUCqw
AiBAws dy pihly Aw rhy AnMd ivcoN iek nvyN ielwhI gur siqgur sMig kIry hm Qwpy ] AMg - 167
AnMd dw svwd pRqIq huMdw hY[ ies ilSkwry dy mgroN iek vwrI bVw BwrI dIvwn l`gw hoieAw sI, iek
Pyr pihlI hwlq qwrI ho jWdI hY[ iPr bYiTAW-bYiTAW
pwsy bIbIAW Aqy dUjy pwsy isMG bYTy sn, sRI gurU gRMQ
ilSkwrw AwauNdw hY qy AnMd ivcoN mhW AnMd dw suAwd swihb jI dw aucI QW qy pRkwS hoieAw hoieAw sI Aqy
c`KIdw hY[ AiBAwsI KIvw hudM w hY[ ivsmwd ivc AwauNdw ienHW dI qwibAw bwbw Aqr isMG jI mhwrwj CotI
hY, bwhr dI dunIAW vloN bykwr AwdmI jwpdw hY, pr
sPYd dsqwr bMnHI, kwlI kMblI EVHI, A`KIAW A`DIAW
AMqr Awqmw ivc suKW dy Kzwny KulHdy jWdy hn[ ies mItIAW, A`DIAW KulIH AW ibrwjmwn sn[ ichry qy jlwl
AvsQw ivc jykr mwqw ipqw jW iesqrI jW hor koeI TwTW mwr irhw sI, (Swied ieh iksy ividAk
irSqydwr Aw ky, sdw cu`p cwp rihx dw, iekWq ivc
kwnPrMs dy smyN qy Dwrmk dIvwn dw smW sI, mYnMU cMgI
ivhly bYTy rihx dw, kMm kwj ivc idl nw lgx dw qrHW Xwd nhIN, Cotw huMdw sW) rwgIAW dw kIrqn
kwrn puCy, qW bVw suAwd AwauNdw hY, AiBAwsI AwpxI smwpq hox mgroN bwbw jI nUM sMgqW vloN bynqI hoeI
AMdrlI dOlq nUM lukWdw qy twl-mtol krky s`jxW im`qrW
ik Sbd pVHn[ Awp ny msqwnI ltk ivc EdoN
nUM qs`lI dvWdw qy irSqydwrW dy gu`sy igly dUr krdw piVHAw-
hY[
jwgdI joq nUM jpo Kwlsw jI[
AiBAws dy vDx nwl ieh nUrI ilSkwry CyqI-CyqI ies quk dw pihlw ih`sw jwgdI joq nUM, bIbIAW
Awaux lg jWdy hn Aqy AKIr ivc inrMjnI joq dy
pVHdIAW sn Aqy dUjw ih`sw jpo Kwlsw jI, isMG pVHdy
swKSwq drSn huMdy hn[ ies joq vl iek iCMn qoN
sn -
v`D qikAw nhIN jWdw, ikauNik ies dw sUrj nwloN vI
vDyry qyj huMdw hY pr grmI qoN rihq sIqlqw qy AnMd jwgq joiq jpY ins bwsur eyk ibnW mn nYk n AwnY]
dw somw jwpdw hY[ ieh joq izMdgI dw swr jW inrol pUrn pRym pRqIq sjY bRq gor mVI mt BUl n mwnY[
jIvn rUp BwsdI hY[ qIrQ dwn dieAw qp sMjm,eyk ibnw nih eyk pCwnY]
ies joq ivcoN pRym, ikRpwlqw, inrBYqw, inrvYrqw, pUrn joq jgY Gt mY qb Kwls qwih nKwls jwnY]
srbSkqImwnqw, Pu`t-Pu`t ky inkly hn, ieh ienHW sB gurU goibMd isMG jI
KUbIAW dw swr jW vjUd jwpdI hY[ ies joq dy AYn ijauN-ijauN sMgqW ies quk nUM pVHdIAW sn,
kyNdr ivc kuJ hrkqW jW juMbS huMdI pRqIq huMdI hY, iqauN-iqauN ieh jwgqI joq myrIAW A`KW swmHxy n`cdI
ijvyN nUr dw somw Pu`t irhw huMdw hY[ kdI kdI ies dy sI[ EdoN mYnUM kuJ vDyry smJ nhIN sI, mYN ies kOqk
kyNdr ivc ienswnI A`K vWg iek nyqr idKweI idMe nUm bVI Ascrjqw nwl vyKdw qy KuSI ivc bysuD huMdw
hY, ijs nyqr ivcoN ieh jwgdI joq kuJ AjIb myhr jWdw sW[ iek KUMjy bYTw bwbw Aqr isMG jI vl
BrI nzr nwl qkdI qy muskrWdI BwsdI hY[ sB KMfW- itkitkI lweI vyKI jw irhw sW Aqy myry lUM lUM ieh
bRihmMfW, kul isRStI qy mKlUk dw somw ieho jwgdI joq quk nUro nUr kr rhI sI[ AibAwsI nUM jd Awpxw Aqy
hY[ ies qoN auqpMn ho ky iesy vl kul jwxdI AxjwxdI eys inrMjnI joq dw sbMD mwlUm ho jwvy qW ausnUM iek
Dw rhI hY[ Awqmk sPr dI ieho mMizl hY, ieho inSwnw AjIb qs`lI qy DIrj Aw jwdw hY[ aus nUM izMdgI dw
hY[ ies joq ivc jwp swihb ivc ilKy AkwlpurK dy somw Aqy aus somy nwl Awpxw At`ut sbMD l`B pYNdw
swry gux pRqIq hud M y hn[ ieh jwgdI joq, zwihrw zhUr, hY[ ausnUM XkIn XkIn Aw jWdw hY ik auh eys inrMjnI
hwzrw hzUr, pRq`K qy swP idsdI hY - joq nwl (Co-exist) krdw hY, aus jIvn rUp inrMjnI
nwnk kw pwiqswhu idsY jwhrw ] AMg - 397 joq dy swmHxy Klo ky ivgsdw qy mwx nwl AwKdw hY-
AiBAwsI Awpxy Awp nUM ies jwgdI joq dI iek nw Ehu mrqw nw hm firAw ] nw Ehu ibnsY nw hm
ikrn mihsUs krdw Aqy ikrn dI qrHW ies joq nwl kiVAw ] nw Ehu inrDnu nw hm BUKy ]
ies s`c dy sUrj nwl Awpxy Awp nUM juiVAw hoieAw nw Esu dUKu n hm kau dUKy ] Avru n koaU mwrnvwrw ]
dyKdw hY - jIAau hmwrw jIau dynhwrw ] 1 ] rhwau ]
nw ausu bMDn nw hm bwDy ] nw ausu DMDw nw hm DwDy ]
mn qUM joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ] AMg - 441
nw ausu mYlu n hm kau mYlw ] Esu Anµdu q hm sd
ies gurvwk dI pUrI smJ qy pRqIq ies smyN
kylw ] nw ausu socu n hm kau socw ] nw ausu lypu n hm
AwauNdI hY[ Awpxy gurdyv dI kbr qy vifAweI vI
kau pocw ] nw ausu BUK n hm kau iqRsnw ]
AslI ArQW ivc iesy hI AvsQw ivc idl qy nkS
jw auhu inrmlu qW hm jcnw ] hm ikCu nwhI eykY
huMdI hY, inrmwxqw BrI KuSI dy A`QrU vgdy hn Aqy
(bwkI pM n w 57 qy )

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


48
sqvMq kOr
BweI swihb BweI vIr isM G

(lVI joVn leI dyKo, sqMbr AMk, pMnw - 61 ) Pyr swvDwn hoey, kVwh pRSwd vriqAw qy in`kI ijhI
sMgq ivdw hoeI[ Bog dy mgroN pRSwdy Ckw ky sqvMq
hW ieh ivCoVy jo sdw vDdy jWdy ivCoVy khIdy kOr dI mW koTy auqy cubwry jw bYTI[ aus dy pqI jI
hn, jo smJIdy hn ik kdy nhIN imlxgy, hW auh kdy bwhr kMm kwj gey[ mwqw bYTI qW auqy kSIdw lY ky,
AnMq ivc jw jw ky myly KWdy hn, iml jWdy hn, ivCuVy pr iKAwl vihxIN pY gey[ Brosw ho ho Awvy, AwKy;
AnMq ivc jw AKwr nUM imldy hn, pr eyQy dyK,o AnMqW AWdrW nhIN mMndIAW ik b`cI mr geI hY, AwdrW
vwly, ny sMjog AMq vwly dyS ivc hI G`l id`qy hn, mMndIAW hn ik iek vyrI imlygI[ DI dI soc qy ihMmq
qy dyKo AMq vwly dyS ivc ndIAW vwh ivCuiM nAW dy myly in`kI huMdI dI qkVI sI[ in`ky-in`ky kMmW ivc dweIey
ho rhy hn[ iK`cI rhy ieh qsvIr vwqsl rs dI, vwly hMBly mwrdI huMdI sI[ duK pYNfy muSklW Aiq hn[
l`gI rhy ieh smwiD su`cy au~cy 'vIr BYxI-ipAwr' dI, kdy gMgw geIAW h`fIAW nhIN muVIAW, eyfy kTn pYNifAW
hW iKicAw rhy ieh nkSw piv`qr pRym dw[ qoN kOx muiVAw? bwaurIAW vwly gurmuK bVy aupkwrI hn,
kWf pMJIvW auh keIAW nUM lY ky Awey hn, AYqkIN Pyr gey hn
(aupr q`k ky ibhbl ho ky) hy dwqw! pw brkq swfy
hW jI, siqlujoN pwr, pry dUr, dUr, iek KqRMmW
bwaurIAW vwly ipAwry ivc, AguvwnI kr Awp aunWH dI,
ipMf hY, kI jwxIey KMny K`qIR AW vswieAw hov[y ieQy ie`k
jo AYqkIN myrI b`cI lY ky Awaux, dwqw! bwaurIAW vwly
is`K Grwxw hY, AKMfpwT dw Bog pY irhw hY, sMgq juV
sWeI lok! qyrw jug jug Blw! nwm dy ipAwry! qYnUM hor
rhI hY, Bog pY igAw hY, Ardwsw suD irhw hY, Ardwsy
nwl ic`q Awvy, ic`q Awvy myrIAW AWdrW nUM BI TMF pw[
dy AKIr ArdwsIey isMG ny AwiKAw hY - hy s`cy
pwqSwh! qyry pRymIAW vloN, srb swD sMgq vloN ibnY bsMq kOr ies qrHW dy ArdwisAW, idlbrIAW,
hY ik pwqSwh! Awpxy dUr gey hY ivCVy, du`KW dy mUMh idlJvIAW, audwsIAW hMBly mwrdIAW ivcwrW ivc tur
Awey, prvs hoey ipAwirAW dI r`Cw kr, irAwieq kr, rhI sI ik hyTNo CotI kwkI ny Aw ky ikhw, mW jI iltW
AOgux nw icqwr, bKS qy aunHW dy rsqy Awswn kr, vwly sMq jI Awey hn - iltw vwly, BgvyN kpiVAW
pYNfy sOKy kr, muhwVW moV, ivCV imlw, AWdrI TMFW pw[ vwly[ ipqw jI nUM pu`iCAw ny, mYN d`isAw hY bwhr gey
hy dwqw! qru`T qy imhrW dy mINh pw[ hy mwlk jI! jy hn, Pyr quhwfw puC` x l`g,y mYN ikhw aupr hn, qW kihx
Awp dy Bwxy ivc swfy ipAwry Awp dy dyS A`pV gey l`gy pu`C Aw, AsIN Aw jweIey, ik byby jI hyTW AwauNdy
hn qW AwpxIAW ibjlIAW cmkw ky swfy hnHyry mnW hn? bsMq kOr ny AwiKAw - kwkI auqy hI lY Aw[ kwkI
qy cwnxy pw, jo AsIN vyKIey ik auh Awp dy dr pRvwn hyTW auqr geI qW kOr pl mgroN sMq jI aupr Aw
ho gey hn[ hW, AsIN ipAwirAW nUM du`KW ivc iDAwnx gey[ auqy Aw gey vyK ky qy Adb nwl h`Q joV ky
dI QW Awp dy dr su`KW ivc iDAwnIey[ klyjy Trn, bIbI ny sIs invw ky pIVHI bYTx leI idqI qy Awp
CwqIAW sIql qy mn suKI hox, Awpdw kIrqn, Awp mUVHy qy ho bYTI[
dw nwl swfy mnW qy rwj kry[ dwqw! ies pirvwr dI bsMq - icrky Awey, Bog qy nw A`pVy?
iek mwsUm kMinAW praupkwr krdI prvs pY geI hY,
aus dI r`iCAw kro, Srm Drm bcwE, Awp ausdy iltW vwly - byby jI! v`fy sMqW dw srIr kuC
rihbr, rwKy qy mukqI dwqw hovo, imhr kro, swvx dy msqwnw hY, ies krky iF`l l`g geI, mYN qW hux bI
b`dlW vWgUM vrsy, mwqw ipqw Awp dy Bwxy ivc v`sx nw Aw skdw, pr sMqW ny AwiKAw - swfI suK hY, qUM
qy Sukr mnwaux dy hMBly mwrdy hn, aunHW ivc Awp jw ky suxI g`l sux Aw jo mqy koeI auprwlw krn qy
AwE, shwrw idE, Bwxw im`Tw kr idE[ pqw l`g jwvy[ g`l ieh hY ik rwq swfy gurdvwry do
isMG AMimRqswr vloN Awey auqry sn, auh sMqW nwl bcn
gurU nwnk nwm cVHdI klw qyry Bwxy srb`q dw Blw[
iblws lukwvW ijhw krdy sn, jo swfy sMqW smJy auh
Ardwsy ivc swry iek mn juV rhy sn[ Ardwsw AYauN hn ik bwaurIAW vwly mhWpurKW AYqkI kwbl dI
smwpq ho igAw, swry Afol KVy ausy Bwv ivc juVu DrqI qoN bVy kwmXwb ho ky Awey hn, ieQoN qWeI ik
KVHy hn[ Pyr swry isr Juk gey, qwrnhwr dy crnIN S`qrUjIq isMG dw bytw vI lY Awey suxy hn[
pY gey, srb dy sIs shs pd ibml qy Fih pey,

'Awqm mwrg' 49 AkqUbr, 2011


bsMq kOr (qRbk ky) - hYN? auh qW in`kw ijhw hI irhw krdw sI pr Pyr hux kMDIN jw irhw hY, kMDI
du`D cuMGdw b`cw igAw sI, auh myrI jwcy vIh vrHy ho rwvI dI Swhpur kMDI[
gey qW PwQw sI[ auh ikvyN isAwixAw igAw qy ikvyN
bsMq - pis`qy pwsy, ikauN suK hY?
l`iBAw?
iltW vwly (hor nIvIN sur krky) - EQy auh pMQ
iltW vwly - mweI ji! Qhu nhIN ikvyN ieh d`sdy syvw leI hI jw itky hn[ vYd hn isAwxy, swry ierd
hn ik ausdI qW mwqw jWidAW hI ShId ho geI qy igrd rwvIEN pwr it`bIAW dy igrwvW ivc, lwg bsohlI
auh bVy Kwn dw pu`qr ho ky pilAw, ausnUM ikvyN mW q`k, swry lok aunHW dy hswnmMd ho gey hn[ AwpxI
dw gutkw, kVw qy ikRpwn iml gey qy ausqoN pqw c`lw ivdYgI qy im`Tq ipAwr nwl QW-QW, igrW igrW aunHW
igAw ik mYN APgwn hI, mYN is`K hW[ b`s kwieAw dy syvk bx gey hn[ jy koeI pMQ ipAwrw Xw j`Qw
plt geI, KwlseI AxK jwg peI qy dys A`pV iksy AOkV vyly jwvy qW cOKI igxqI nUM sMBwl lYNdy hn[
igAw hY qy pMQ ny Awey nUM imlw ilAw hY[ iek iek Gr, iek iek is`K, igrW igrW dy do cwr
mweI - DMn klgIAW vwlw! DMn dwqw! DMn bMdI is`K vMf dyx qW iek cOKI igxqI nUM Et Awsrw iml
moc! DMn AwpixAW dI r`iCAw irAwieq krn vwlw[ jWdw hY[ aunHW dy Aihswn qy ipAwr krky lokIN syvw
vwh vwh! myry sWeIAW vwh qUM! qUM DMn!! ieauN kihMdI krdy qy Byq r`Kdy hn[ Awp auh inrmwx cu`p mwnoN
jwey qy nYxW qoN koeI koeI hMJU ikry, ipAwry dwqw! koeI islw peI hY, ies qrHW l`gdy hn pr AMdroN dg
imhrW vwly dwqw! DMn qyrw ipAwr!! dg krdy hn, aucy jIvn, nwm dy ipAwr nwl[ smW
sPl krdy hn Aw bxIN qy pMQk loVvMdW dI syvw
sMq - mweI jI A`goN mYnUM p`kI g`l nhIN imlI,
ivc[ jdoN zKmI ik bImwr is`K phuMc jwx qW QW,
pr ieh bI auh kihMdy sn ik do mweIAW bI gurmuK
ku`lI, AMn, bsqR bI idMdy hn qy ielwj mwljjw bI
jI nwl ilAwey hn[ kI jwxIey ienHW ivc AwpxI
krdy hn[ ieh hY mwqw jI! jIvn BweI lwl rqn
sqvMq hovy[ mYnUM sMqW ny ikhw ik d`s Aw jw ky jo
isMG jI dw[ quhwnUM Awp nUM bI kuC pqw hoxw hI hY[
auh sRI AMimRqsr qoN pqw krn ik kwkI Aw geI hovy
bIbI lwlmn, kMvr S`qrUjIq isMG jI dI lwflI bytI
qW Bwl kr lYx qW jo ivXog dIAW iCnW ijMnIAW Gt
bI Awpxy pRwx-pqI dy nwl iqAwr br iqAwr hY[ aus
skx Gr jwx[
dw ju`sw zrw shl hY[ kdy-kdy vIr mW dy ivCoVy ivc
bsMq kOr dy pMQk ipAwr nwl Bry ihrdy ivc ies qrHW inFwl ho jWdI hY ik mwnoN ho mu`kdI hY pr
S`qrUjIq isMG dy byty dI l`By qy vIh vIh vryH q`k vYd jI dwrUAW dy zor v`l kr hI lYNdy hn[
pMQ dy ie`k b`cy leI bI tol jwrI r`Kx dI isPq
dy cwau qy Pyr aus dy l`B pYx dI KuSI ny auCwlw id`qw ieh sux ky bsMq dy Awpxy A`QrU Br Awey, DI
ik ijs ivc auh Awpxy ivXog nUM Bu`l geI sI[ aus qy ivXog dI nSqr iq`KI ho cuBI, bul
` H Qrkx l`g gey,
dw sWeIN dI iSPq slwh ivc au~cw au~T irhw sI, klyjw kMbx l`g igAw[ sMqW ny if`Tw ik AsW bIbI
iltW vwly dy Xwd krwaux nwl sqvMq kOr dI Xwd dIAW bVIAW nwzuk idl-qrbW CyV idqIAW hn, pr
iqRKI, ho AweI[ ibrhUM dI iK`c mqy Aw geI hovy dI h`Cw ieh Jrnwht lMG jwvygI, ijvyN lMGdIAW rhIAW
Aws p`kI Kbr nw hox dw sMsw; swry BwvW ny ihrdy hn AglIAW JrnwtW[ bsMq kOr rzw ivc q`kVI sI,
nUM ie`k JMjol idqI, kwhlI ho ho muV muV sMqW qoN kuJ QoVHy hI icr bwAd s`cI mu`cI aus dy mn ny Bwxy v`l
pùCy pr aunWH ny ijMnI g`l suxI sI aus qoN v`D dw pqw ruK krky idl au~cw kIqw qy A`KW pUMJ ky bu`lH tu`k ky
nhIN sn r`Kdy[ Pyr ausy Gbrw ivc ausnUM su`JI ik jy tkVI ho ky AwiKAw, pqI jI d`sdy sn ik qusW qIrwh
ikqy SqrUjIq isMG dw bytw iml pvy qW aus qoN pu`CW, jwxw hY[
mqy ausnUM myrI b`cVI dw pqw hovy[ ies pu`C dy auqr iltW vwly - jI hW, v`fy sMqW nUM pMQ dw hukm
ivc iltW vwly sMqW ny AwiKAw, auh isMG rwqIN d`sdy AwieAw hY ik qIrwh ivc iek is`K prv`s ipAw hY
sn ik S`qrUjIq isMG dw bytw AwpxI BYx Bxv`Xy nUM Ar iek kbIlw ihMdUAW dw BI auQy prv`s ipAw hY,
imlx igAw hY[ auh bI inklxw cwhuMdy hn, aunHW dohW nUM k`Fxw hY[ so
aunHW nUM k`Fx vwsqy myrI syvw nUM vMgwirAw igAw hY[
bsMq - ik`Qy?
iltW vwly (inauNky qy bVI m`Dm sur krky) - mweI - ikauN? bwauriAW vwly EDr nhIN jWdy?
aus dw Bxv`Xw lwl rqn isMG jI pihly qW vtwly sMq - bIbI jI! mYN pSqoN swP boldw hW qy auDr

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


50
dI bolI pSqo hY[ bwaurIAW vwly pSqo jwxdy qW hn, ikvyN auc jwvW mwJy qy DI AYayN tol lvW ijvyN koiel
pr PwrsI ivc vDyry qkVy hn[ A`gy mYN iek do vwr aufwrIAW mwr b`cy nUM l`B lYNdI hY, pr Pyr inrwSw
qIrwh ho AwieAw hW[ myry EQy jwxU pCwxUM (h`s ky) AwauNdI hY ik Kbry auh nw AweI hovy, aus dw pqw
syvk murId bhuqy hn, aunHW dI mdd nwl kMm swr Ajy nw l`gw hovy[
leIdw hY[ nwly bIbI! mYN hoieAw iek tihlIAW qy
iesy hwl rwq pY geI, pqI jI Aw gey, swrI
bwaurIAW vwly ie`k rqn hn, aunHW nUM sWB ky r`Kxw
iviQAw aunHW nUM suxweI[ auh bI socIN pY gey, pr Pyr
cwhIey[ mYN qW nhIN cwhuMdw ik auh kdy bI aus kTor
AwKx l`gy - jy gurmqy dy vyly b`cI SqrUjIq isMG dy
DrqI v`l jwx, auh qW pMQ nUM ijMd nwloN ipAwry krky
byty nwl pu`jI hY qd hux q`k auh Gr A`pVdI Xw
qy BYVI nzr qoN bI lukw ky r`Kxy cwhIdy hn[ vDIk
bwaurIAW vwly dwqw jI swnUM Kbr G`l ky AWdI TMF
kImqI rUhW nUM joKon ivc pYxo vDIk bcwauxw cwhIey[
pwauNdy[ auh bVy imRdul hn, nrm idl vwly hn, kUlu
bsMq - s`c ikhw ny[ auh guJ
` y lwl hn, pUry BWfy kUly pRym dw rUp hn, b`s nwm ivc rqy, r`b nwl l`gy
hn[ hW s`cI, quhwnUM nwl coly vwly nUM ihMdU smJ ky rihxw, kuC krnw qW Blw, aunHW ikauN s`uD nw G`lI?
auQy dy lokIN AOK nhIN idMdy? Akwl buMgy vloN hI sUMh Aw jWdI[ sO ivsvw b`cI nhIN
sMq - nhIN byby jI, auQy aunHW dy PkIr bx ky AweI[
jweIdw hY, aunHW nUM aunHW dy ho ky murId krIdw hY, ies bsMq - sWeIAW jIE, jug jug jIE! sO g`lW ho
qrHW shwieqw dy FMg k`F leIdy hn, nhIN qW byby jI[ jWdIAW hn, pqw qW mMgwE nw[ ieh ju hux Av`lI
Syr dIAW dwhVW ivcoN mws k`Fxw koeI sOKw hY? DUh SurU hoeI qy Gbrw pwauNdI hY, ieh qW iksy ipV
p`qx l`gy[
bsMq - r`b Blw kry ny, qusIN ieh nhIN Kycl
kr skdy jo myrI sqvMq dw bI gey hoey koeI Kurw pqI - jIE jI, siq bcn! mYN qW qusW nwl ieh
Koj k`Fo? iek ivcwr dI g`l kIqI hY[ bwkI svyry hI iksy nUM
sMq - isr dy qwx hwzr hW, hux dIAW AweIAW pMjwb tordw hW[ rwh KihVy dy kI hwl hn? pqw kr
soAW qoN qusIN pihlW swrw Qhu pqw kr lau, myry qurn lvW, Pyr mYN Awp bI jwx nUM iqAwr hW[ Akwl buMgy
ivc Ajy mhInw, jy qW bIbI Aw geI hovy qW su`K, dy j`Qd
y wr nUM imlWgw, bwaurIAW vwly dwqw jI nUM imlWgw,
nhIN qW mY N swrI srh` d ivc to l krWgw qy jdoN auh ipClI Pyr APgwinsqwn nUM tury hn, b`cI
APgwinsqwn ivc jwx dw vI hIXw krWgw[ vwsqy mYN Kws jw ky AwiKAw sI[
ies pRkwr pqI pqnI dIAW rwq g`lW bwqW
bsMq - nwm ic`q Awvy, gurU imhr kry, nwm ic`q
huMidAW huMidAW dohW nUM nINd pY geI, pr au~KVvIN kdy
rhy sdw sdw[
peI, kdy Ku`lH geI[
hux iltW vwly sMq jwx nUM kwhly sn[ Awp dw
fyrw irAwsq pitAwlw ivc sI[ Awp pMQ drdI syvk hW jI, idn lMGdy gey, idn lMGdy hn, kdy idn
sn[ ipAwry ipAwry is`K swDU bx ky qdoN ies qrHW Atky hn? duK hovy suK hovy, itkwau hovy, au~cV ic`qI
dy rMgW ivc rih ky muSkl vyly syvw krdy sy[ Xw Gbrw hov,y jo hovy so hov,y idn lMGI jWdy hn, so lMGdy
sihjDwrI ho sihjDwrI rih ky vsqIAW ivc v`sdy hI gey[ mW kdy Gbrw ivc, kdy Ardws ivc, kdy
kMm kwj krdy, vpwrW nOkrIAW ivc huMdy hoey pMQ dI itkwauivc, kdy au~cI kdy igxqIAW ivc l`gI rhI[
cu`p cwp hr pwisauN shwieqw krdy sn[ ienHW is`KW kwkI dy ipqw jI ny iek ieqbwrI bdr`kw Akwl buMgy
nUM Awpxy boly ivc qdoN kOm ivc Kulwsw is`K bI AwKdy dy j`Qydwr vl toirAw, iek pitAwly toirAw jy mqW
huMdy sn[ ienHW dy GrIN lukx dIAW TwhrW, ienHW dI irAwsq vloN gurmqy qy A`gy koeI s`jx suD` ilAwey hox,
Akl muSklW dy h`l, ienHW dI kmweI KrcW ivc pr A`j iksy pwisEN koeI nhIN sI muiVAw[
mddgwr hoieAw krdIAW sn[ (AMmI - b`cI myl)
kWf C`bIvW rwq phir bIq cu`kI hY, cMdrmW dI cWdnI Ctk
sMq hux auqwvly ho cly gey[ bsMq kOr bycn
Y bYTI rhI hY, ijnHW pwxIAW qy pY rhI hY auh cwnxy dy Awsry
nUM C`f gey, ijs dw jI kwhlw hY ik CyqI pqw l`gy[ cMd dw drSn kr rhy iKV iKV h`s rhy hn, ijnHW
idl nUM hux kuV`l nhIN pYNdy, pr bycYnI huMdI hY ik ryiqAW qy pY rhI hY, aunHW dy cmkdy ikxky cMd vl

'Awqm mwrg' 51 AkqUbr, 2011


nzr lweIN hulwirAW ivc nYx Jmk pw rhy hn[ hW ju`sy GutIjy hn ik nyVy qoN nyVy ho jwx[ pr ies
kudrq Afol hY, swry su`qy pey hn, pr su`qy nYx su`qy qoN v`D hor nyVy kI hox? nyVy qoN nyVy qW mn huMdy hn,
hI pey hn, kuC swr nhIN ny ik ArSW qoN kOx nUr so hux auh bI ho gey hn, nyVy qoN nyVy, Awpo ivc
vrsw rhy hn[ Gul iml lIn ho gey hn[ mn ivc mn, pRym dI
ipGlwht qy mmqw dI Dwh v`jvIN iK`c nwl - hW
bsMq kOr dy Gr mlkVy bUhw KVikAw[ isMG jI
Awpy ivc mn guMm ho gey hn, jW AwKo bysuD ho gey
qW sON gey sn, pr bIbI jI Ajy jwg rhy sI, dIvw
hn, bysr u q hn[ pr vyKo surq qW surq ivc rl iml
itm itm kr irhw sI, bIbI Awpxy ibsqry qy lytI
geI hY, surq surq ivc rl ky mgnWnMd ho rhI hY[
JroiKAW ivcoN Aw rhy cMd qy q`k rhy qwirAW nwl g`lW
auh jqn, jo jui` sAW ny iek hox dw kIqw hY, auh mnW
kr rhI sI[ Awvwz sux ky cubwry ivcoN sihjy bolI-
dy iek ho jwx ivc Awpxy mnorQ dy kmwl nUM A`pV
Awvwz - iltW vwly[ igAw hY[ mn mn ivc lIn hY, icq icq ivc smw
Awvwz pCwx ky bIbI CyqI-CyqI hyTW auqrI, irhw hY, rMg l`g irhw hY, rMg ny do rMg iek ho jwx
sihjy hoVw BuAwieAw, jMdw KoilHAw, kuMfw KoilHAw, ivc Awpxy mnorQ dy kmwl nUM A`pV igAw hY[ mn
AwiKAw, jIau AwieAW nU[M pr ies iCn cyqw Aw igAw mn ivc lIn hY, icq icq ivc smwA irhw hY, rMg
ik cubwry ivc bYTx nUM QW nhIN, mYN CyqI jw ky QW l`g irhw hY, rMg ny do rMg iek rMg kIqy hn[ rMg
bxwvW[ ''kuMfw mwr AwieAw jy kihMdI auqwvlI auqwvlI Gnw ho irhw hY, mW DI pRym ivc DI mW pRym ivc guMm
bsMq auqy clI geI, mMjw Awpxw cwieAw, pIVI sMqW hn[ guMm rho, jIau jI guMm rho[ pRymIEN! ieho hI vylw
vwsqy fwhI qy zrw iv`Q qy sP ivCw ky bYT geI, qy jy, ieho iCn hY ik ijs nUM dyv locdy hn, ieho ipAwr
socx l`g peI, suK hovy sMq AYs vyly Awey hn? Kbr sMgm hY ijs ivc iv`QW vwly iv`QW myt ky Awpy ivc
suK dI so ilAwey hox? Kbry myry idl AxhoxIAW AwsW guMmdy hn[
dy jo s`p jgw gey hn, inrwsw dI silAwky aunHW dy Bwg hox qW guMimAW Awpw iksy hor aucyrI cotI
PuMkwry TMFy krn Awey hn[ ies pRkwr dy iKAwl qy jw l`Bdw hY[ hW, mW DI, hW bytI AMmI, guMm hoeIAW
ibjlI dy vyg vWgUM isr ivcoN lMGdy hn ik ienHW nUM rho[ jd qk smW AwigAw dyvy Awpo ivc imlIAW Awpy
pauVIAW ivcoN cVHn dI Awvwz AweI pr kdm hauly ivc guMm rihxw[
hn, hauly hn, pYKV dI Awvwz m`Dm hY[ rwq hox
hW ies 'Awpw Gul iml' smwDI ivc ies Awpy
krky sMq jwx ky hauly kdm su`tdy hoxgy, jo gvWFI
dy Awpy qoN Bùl AwipAW ivc smweI pwaux vwlI smwDI
nw koeI jwgy socdI-socdI bsMq kOr dy idmwg A`goN
ny prqw KwDw lMmy lMmy swh Awey, mW dw h`Q ip`T qy
iek-dm swry ivCoVy dw bIiqAw nkSw lMiGAw, nYx Br
iPrn l`gw[
Awey qy lUM kMfy ho gey[ hwie! sqvMq dw sMklp cIrdw
cIrdw klyjy ivcoN lMiGAw[ ieMny nUM Aw gey BgvyN coly pihlI Awvwz AweI - sqvMq!
vwly, AMdr lMG mW dy fubfbwey nYxW ny vVdy q`ky, pr dUjI Awvwz AweI - AMmI, jIE AMmI!
coly vwly pIhVI qy nhIN bYTy GVMm bsMq dI god ivc
qy lgv`kVI pY geI[ iek iCn dy bI ikMny hI in`ky pr hux Pyr by-suDI dI lihr ijhI CWdI jWdI
ih`sy ivc, ijMny icr ivc ik bIbI qRbHkI ik hYN, sMq hY, muV muV isr ivc v`jdI hY, pr G`t vjdI hY,
kI AwK qy myrI godI ivc bYTxw kI AwK? hW aus muV-muV v`jdI iF`lI huMdI jWdI hY, ip`T qy h`Q iPrdy
qoN bI iqRKy vyg nwl JolI bYTI surq dI Awvwz AweI hn, m`Qw cumM Idw hY qy hoS kMm krdI hY[ hux mW vyKdi
AMmI, qy glv`kVI pY geI, hor iqRKI[ glv`kVI ho geI hY b`cI dw muKVw Pyr g`l lw lYNdI hY[ AYauN imlidAW
cMbV, krVI byqrs cMbV, Gùt ky GùtI rih jwx vwlI hux sMsy hurIN Aw gey - hYN! ieh sqvMq hY ik sqvMq
cMbV[ fwFy hI iqRKy n`sy hWdy smyN dy fwFy in`ky icr dw supnw? nYx qW aus ipAwr nSy ivc imt imt jWdy
ivc mW dw qVPdw irdw aus im`TI CUh Ar aus mmqw hn, Ku`lHdy hn, dyKdy hn, pr mn kihMdw hY - supnw
BrI Awvwz nUM isAwx igAw qy isAwxdy swr Aw muhwry hY, keI vyr AwieAw[ Pyr DI nUM Gu`t lYNdI hY, zor dI
mW dIAW b`cI dy duAwly klweIAW dI Gu`t Asih cMbV Gut
` dI hY, qkVw j`Pw mwrdI hY, mqy A`j bI ieh supnw
hY[ hwie ipAwr! qyrIAW pIVW hir lYx vwlIAW AdwvW! hI nw ho jwvy[
vwhvw! aus fwFI Gu`t ivc duhW nUM hoS hI nhIN[ ju`sy Pyr pu`CdI hY - sqvMq qUM hYN?
qoN v`D cMbV hn, GutIj hn, pr G`t dI pIV nhIN DI - AMmI jI[

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


52
mW - s`cmu`c? gurmuK sMmyl
DI - AMmI jI[ dUjw pihr v`j igAw, isMG jI ny pwsw priqAw,
jwg Ku`lH geI cMd dw swrw cwnx AMdr pY irhw sI,
mW - qUM supnw nhIN?
dIvw Awpy buJ ` igAw sI[ isMG jI nUM koeI bYTw id`isAw,
DI Gu`t ky j`Pw mwrdI hy, aus mW dI CwqI nwl iKAwl AwieAw bsMq kOr bYTI id`sI, Pyr auh JolI
isr sihlw sihlw ky lwauNdI hY, aUN-aUN krdI hY, kihMdI ivc Bgvy rMg dw Jwaulw ipAw[ ghu krky q`ikAw qW
hY, AMmI mYN hW, pr hwie! supinAW h`QoN keI vyr ClI TIk BgvyN vys vwlw koeI bYTw hY[ Awp ny qwirAW vl
jw cùkI mW bwhW Gùt-Gùt vyKdI hY, ip`T qy cUFM I BrdI q`ikAw qW rwq dw kuC AMdwzw lwieAw, Pyr Gbrw ky
hY, isr qy kys ttoldI hY, Pyr kMf nUM h`Q nwl d`b EDr q`ky, s`cmu`c koeI BgvyN rMg vwlw godI ivc bYTw
ky CwqI nwl GutdI hY, Awpxy h`Q nUM cu`k mwr ky cIs hY Ar doey iek dUey nUM cMbVy bYTy hn[ Awpxy Gr iksy
pRqIq krdI hY, hW A`j supnw nhIN hY[ hux hor hoS b`cy dy BgvyN k`pVy nhIN, Gr ivc koeI Bgvw cwdrw
prqdI hY, nYx Cmw Cm Br AwauNdy hn, lUM kMfy huMdy loeI nhIN, ieh kI hY? myry nYX A`j TIk nhIN KulHy,
hn, AMdr gudgdI huMdI hY, Awvwz mwrdI hY, kMT Br A`j QkyvyN krky nINd gUhVI peI hY, A`KW Ajy kRoVIAW
AwauNdw hY qy gd gd ho jWdw hY[ im`Ty im`Ty, in`Gy- hn, r`j nhIN su`qIAW, qdy rMg ibrMg dyKdIAW hn[
in`Gy qRyl vrgy cmkdy moqI sqvMq dIAW g`lHW qy pYr pr Pyr kuC kmry ivcoN suAwd-suAwd Awvy, nwm jo isMG
rhy hn, pRIqmW nUM Awp Dw Dw ky iml rhy hn[ hux jI dy pRwxW ivc v`sdw sI, iq`Kw tur irhw hY, eyk
mW nw ipAwr smwDI ivc hY, nw sMsy ivc, kuC qW sbdu myry pRwin bsqu hY, ijs dI suqy AvsQw ho cu`kI
ipAwr dIAW aumV cVH AweIAW kWgW ivc ruVH peI sI, isMG Awpxy nwm dy pRvwh ivc suAwd viDAw dyKdw
hY, DI nUM Gu`tdI hY isr qy kMf pur h`Q PyrdI hY, nYx hY[ Pyr nIJ lw ky A`KW p`t p`t ky vhutI v`l dyKdw
Br-Br fulHdy hn, Pyr Brdy hn, Pyr fu`lHdy hn, h`Q hY, kihMdw hY hY qW Bgvw vys qy myrI hI ipAwrI dI
Pyr Gut` dy hn, CwqI nwl DI nUM lw lw Gut` dy r`jdy nhIN[ god qy ies god ivc koeI fwFw im`Tw ipAwrw nwm dw
koeI AgMm dI DUh mW nUM ibhbl kr rhI hY[ hW mW AwlM b AwieAw hY , cwhy cmqkwr hY ko e I, cwhy
aus Awpxy hI ijgr dy tukVy dI Cuh pw pw ky Cuh swmrq`K[ Awh! idl ny toh lw leI, sugMiD suMG leI,
rs lY lY jy jIau jIau pY rhI hY[ klyjy nUM kuC huMdw ikqy ieh vil`KW cIr, Bys vtw ky pYNfy mwrdI b`cI
hY, kI huMdw hY? kOx khy? Aw imlI hY DI, kI ho irhw qW nhIN Aw geI? myry hI ijgr dw tukVw qW nhIN
hY? kuC ho irhw hY[ mW Awpxw isr cwaudI hY, DI dI ipAwr godI ivc Aw bYTw? smwihq icq nUM Pyr soc
TofI hyT h`Q dy ky mUMh au~icAW krdI hY, v`sdy hMJUAW dI loV nhIN peI, byvsy Awvwz inklI - sqvMq! qy
dy SIiSAW ivc, sqrMgI Jwl ivc DI dw drSn krdI ausy dm ivc Awvwz AweI - bwpU jIE E E[ qy
hY, m`Qw cuMmdI hY, Pyr gly ilptky Gu`t Gu`tky Prn AglI iCn ivc ijgr dw tukVw ijgr nwl jw v`jw[
Prn fu`lH pYNdI hY[ mW dy qRyl-moqI DI dIAW TMFIAW ipqw sI ipAwr - god ivc DIA jw bYTI qy CwqI nwl
DI dw isr jw l`gw qy DI dy isr auqy itk igAw qy
TMFIAW g`lHW qy pY rhy hn pr DI dy qRyl moqI aus
iPr ipAw ipAwrW vwlw, nwm vwlw, nwm rsIAw h`Q,
dI AwpxI JolI ivc hI ikrdy hn[ sqvMq! lvo bytw bytw jIau, bytw jIau! aus nwm rsIAw rsnw qoN aucwr
jIE! ieh ipAwr j`PrW nUM KuSIAW nwl Bugqw Awey hn[ ho irhw hY[ hW, aunHW rMg r`qVy nYxW qoN koeI koeI qRyl
'ipAwr-iCn' AMdrly dI pRym pRqIqI dI iCn nUM mwxo[ moqI kdy kdy ikrdw hY, bytw jIau qy sIs dy dsm
rs - pRm y pRqIqI, pRm
y AnuBv pRm
y rs lInqw hW, ieho dvwr dy itkwxy pYNdw hY[ Jrn Jrn dy Jrnwt bytw
gùJy fUMGwxW dy Bwv hn, bytw jIau! ieho qW jIvn hn[ jIau srIr ivc huMdI hY[ AMdr DUh pYNdI hY ipAwr
dI[ hW nwly nwm AMdr JUmdw id`sdw hY, Awpw ausdy
smW pqw nhIN ikMnW lMG igAw, AMmI Ajy r`jI duAwly pRkrmw krdw jwpdw hY[ ipqw dy ipAwr dw,
nhIN, ausy rMg ivc r`qI hoeI DI dI Cuh qoN prHy nhIN ivCV ivCV imilAW dw bysuD kr dyx vwlw ipAwr-
huMdI[ Awpy rqw ku mUMh q`kx leI iv`Q krdI hY, Awpy suAwd, iJMm iJMm AMimRq v`sdw pY irhw hY, ivc nwm
Pyr gl nwl Gut ` lYNdI hY, Cm Cm ro pYNdI hY, vwsqweI dI mgnqw, nwm mhWrs dw suAwd isMjrdw hY[ sqvMq
nUM byhoSI dy drjy dI mgnqw hY, iksy vyly fobw, iksy
b`cIey! hux nw supnw hovIN, hy myrI AwpxI lwlI dy jus
` !y
nwm rs dw lihrw, iksy vyly klyjy ivc AgMmI DUh,
hux nw prCwvW ho jwvIN[ iK`c, ksk, ipAwr qy nYxW dw swrw hI f`l pYxw[ Awhw

'Awqm mwrg' 53 AkqUbr, 2011


ipAwr - rwm jIau! qyry swgr vWgUM AnMq qrMg[ qyry rihx[
lihry sdw nvyN qoN nvyN[ kOx ienHW nUM igxy qy vrnx
kWf sqweIvW
kry? hW, qUM ho qUM Aw, qUM AMdr lMG JMjol qy ihlory
lw dyh, jIvn rmky CyV dyh, ijvw dyh swry, ijvw hW iek rwq ip`Cy AsW sqvMq kOr nUM mwipAW
dyh ijMny ho skxI[ hW, ies vyly bytw jIE! ies nUM imldy q`ikAw hY[ pihloN bUhw KVikAw sI qy bsMq
ipAwrI godI ivc, nwm rs rsIAw godI ivc koeI kOr dy pu`Cx qy Awvwz AweI sI ik iltW vwly pr
suAwd-pIGW ivc bYTI JUty lY rhI hY, jo JUty ausnUM aupr AweI sI sqvMq BgvyN Bys ivc[
rs mgn kr rhy hn[ hW mdhoSI hY, ijs mdhoSI Asl g`l ieh sI ik pMjwb ivc jgHw jgHw
ivc klyjw kskW KWdw hY, lIn huMdw hY, rs ivc mrh`ty iPr rhy sn, lwhOr ivc bI mrh`ty kbzw kr
fubdw hY[ surq iksy Sukr qy iksy aucXwx ivc aufwrI cu`ky sn, Atk mulqwn q`k ikilHAW qy kbzw rKdy
mwrdI hY, Pyr vYrwg lihry mwrdw qy nYx Br ky fu`lH sn, pr jgHw jgHw bcvyN itkwxIN is`K Awpxy pYr p`ky
pYNdy hn, Pyr koeI nwm rMg dI lihr AwauNdI hY, idl jmw rhy sn[ BwvyN ieh mrh`ty is`KW nwl lVdy bI
rs - mgnqw ivc jWdw hY, Pyr Awpw Jrnwt Kw ky Ku`lH ky nhIN sn, pr mYl bI nhIN sI qy AYsw lwiek
ibrhuM dy qrMg qy myl dy rMg ivc lihr Kw jWdw hY[ AwdmI smyN ny koeI nhIN sI id`qw jo aus vyly is`K
Pyr Awpw itk itk ky ikqy iksy au~cy rMg ivc mgn qy mrh`tw qwkqW dw eykw krw ky iek imlvW twkrw
ho jWdw hY[ mW q`k rhI hY, nYx Br Br Aw rhy hn, bdySI APgwnW dy leI iqAwr krvw idMdw[ is`K db
klyjw Tr irhw hY, hux mn kih irhw hY; supnw nhIN ky nhIN pr iehqXwq krdy sn, BwvyN AwdInw byg pwsoN
pr pRqK ` hY[ Pyr qs`lI krn leI Awpxy Awp nUM cUFM I mwmlw lY Awey sn qy srh`d pr bI Dwvw krky
v`F ky vyKdI hY, Pyr DI dy ipMfy qy h`Q Pyr ky vyKdI nzrwnw ilAwey sn, pr qd bI auh jwxdy sn ik
hY, au~T ky turdI hY, pqI jI dy mMjy qy h`Q Pyr ky swfI b`JvIN qwkq Ajy nhIN bxI[ auDroN APgwinsqwn
q`kdI hY ik mMjw KwlI hY, Pyr hyTW bYTy vyK ky aunHW qoN bhuq swrI POj dy turn dI AvweI kMnIN pY rhI
dy crnW qy h`Q lw ky dyKdI hY, mlkVy pRqIq krdI sI[ AihmdSwh Pyr Aw irhw sI, ies krky is`KW ny
hY ik aunHW dy hI crn hn[ pr vyKo! auh iksy au~cy gurmqw soD ky Awpxy swry vrqwky jo vrqxy sn, PYslw
rMg ivc AwruV hn ik crnW nUM Cuh M idAW swr aus au~cy kr ley sn[ AihmdSwh dy kwbloN turn dI Kbr sux
rMg dI rsBrI Jrnwt bsMq kOr nUM vI iCVdI hY; auh ky mrh`ty pMjwb ivcoN iKskxy SurU hoey[ ies duicqweI
A`gy hI pRym rwj dy pMGUVy JUt rhI sI, ies Cuh nwl ivc ik iksy mrh`itAW nwl AV Byt nw ho jwey, Xw
iek au~cy rMg dI rsBrI Jrnwt bsMq kOr nUM vI AbdwlI dy AwieAW kI Pu`l iKVy, Swhrwh au~qy vsdy
iCVdI hY, auh A`gy hI pRym-rwj dy pMGUVy JUt rhI sI, ngr KMny v`l sqvMq qy AlWbw isMG dy j`Qy nUM Kulm
H KulyH
ies CUh nwl iek au~cy rs dI AgMmI lihr AwpxI tor dyxw dwnweI nhIN sI[ AlWbw isMG nvW juAwn sI,
pRqIqI idMdI Aw v`jI[ jwxdI qW sI, pqI jI nwm ausnUM iksy vDyrI slwmqI vwlI QW r`K ky is`KW dy
rsIAw hn, kdy kdy aunWH dI Cuh ivc ieh rMg q`ikAw KKyV bKyV vwly jIvn leI iqAwr krnw munwsb sI,
vI sI, pr A`j auh rs bVy zorW dw sI Ar CihbrW ies krky auh mhwrwjw pitAwlw dy spurd hoey, ij`Qy
lw lw ky vrs irhw sI[ bsMq kOr ausy qrHW pqI crnW aunHW nUM 72 juAwn ho dy ky 100 dy j`Qy dw j`Qydwr
nUM CuMhdI ausy qrHW Dry h`Q crnW qy DrI rih geI, QwipAw igAw Ar auh auQy rqw lWBy QW rih ky km
ausy rMg ivc rMg mgn ho geI[ Awpxy Awp dy AMdr kwj is`Kx l`gy[ sqvMq jI nUM iltW vwly sMqW dy nwl
nwm-rs ivc hW dwqy dy, ArSW dy pqI dy rMg ivc Bgvy vys ivc Awpxy Gr G`ilAw igAw, jo iml bI
itk geI[ Awvy qy n`gr ivc pqw vI nw l`gy[ pqw nhIN sI ik
jIau jI! ieh pRym mUrqI, ieh ipAwrW dw nkSw, AbdwlI dy AwXW dyS dw kI bxygw Ar Kws KMny dI
ieh s`cy au~cy gurmuK pRym dw rMg ieh aus ieSk dy qW qlwSI hox dI BI Aws p`kI sI[ so sqvMq BgvyN
dyvqy dw bq-Kwnw iesy qrHW l`gw rhy, rs rMg dI vys ivc sMqW dy nwl rwq vyly AweI sI, bUhw iltW
im`TI im`TI qRYl pYNdI rhy nwm dw pRvwh brIk brIk vwly sMqW ny hI Aw KVkwieAw sI, aunHW hI AwiKAw
Puhwry vWg cldw rhy[ cMdrmw Juk Juk bwrIAW ivcoN sI iltW vwly[ aunHW nUM hI bsMq kOr ieh kih ky bUhw
AMdr Aw Aw drSn kr kr Trdw rhy[ qwry ltk BIVI Awauxw, Awp aunWH leI QW bnwaux cubwry cVH geI
ltk ky iKVkIAW ivcoN q`kdy q`kdy lif`kIAW nzrW pw sI, jo cubwrw ifaUFI dy au~qy glI v`l ru`K r`Kdw sI[
pw ies nUrnI Cuh nwl Cuh Cuh ky cmkdy flHkdy ifaUFI dy AMdr vV ky sMq qW mMjI fwh ky auQy hI

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


54
bYT gey qy sqvMq, jo sMqW dy mgr lukI KVHI sI qy rihx vwly, Awpxy ik`qy kwr krn vwly aus nwl AVdy
mW dI nzry nhIN sI peI qy sI Bgvy vys ivc mW hI nhIN sn Ar nw ies ny aunHW nUM du`K dyx dI
dy mgry mgr au~pr geI sI, sMq pRym rwj dy jwxU mUrKqw kIqI[
sn, auh hyTW ifaUFI ivc ies leI rhy sn ik mwqw
ipqw qy bcVI dy imlwp vyly ipAwr dy vlvilAW dy AbdwlI mUMh c`k id`lI v`l turI igAw, srihMd
auCwly qy rsW dy qrMgW vyly koeI gYr nyVy nw hovy[ Tihrky A`gy viDAw[ KMny mukwm ipAw, s`cmu`c ngr
ivc qlwSI hoeI pr ipMf dy ihMdU muslmwnW sB qoN
sMq qW AMimRq vyly tur gey sn qy sqvMq mwipAW ieho Kbr imlI ik eyQNo dI kwbl nUM PV ky geI bIbI
dy Gr 15 ku idn rhI pr gupq[ iksy nUM igrW ivc vwps nhIN AweI[ id`lI A`pV ky AbdwlI vzIr
pqw nhIN l`gw ik ienHW dI kwkI Aw geI hY, ies AmIr Ar keI hor aumrwvW nUM kql krky njIb KW
qoN mgroN auh vI pitAwly rwj ivc clI geI qy nUM vzIr bxw ky A`gy viDAw[ mQurw pur mrh`itAW nUM
Awpxy vIr dy j`Qy ivc syvw dy kMm qy rhI[ BWj dy ky auh lu`t mcweI ik bVy bVy mMdrW dy hIry
mrh`ty qW hux pMjwb C`f ky prq cu`ky sn, jvwhrwq mwl mqy lu`t ley, Anigxq Dn dOlq lY
AbdwlI dw ieh hmlw byrok Aw irhw sI[ is`K bI Sihr l`ut, ihMdU Swn im`tI ivc imlw, iezq siqkwr
ausdI POjI qwkq dw AMdwzw krky ieDr auDr ho gey[ dy isr im`tI pw id`lI muiVAw ieQy bI jo kuC imilAw
auh qW qwkq bxw rhy sn qy AYaNu lVdy sn ik lVn lY qRY mhIny ivc mwlw mwl ho srihMd Aw pu`jw[ eyQy
mwrn pr AwpxI qwkq guAw nw lYx[ auh hr smyN zYn KW nUM nvwb QwipE su[ ies vyly eyQy kotly qy
dy Pyr nUM qy hr vtwau nUM Awpxy bl vDwaux dw vsIlw rwie kot dy muslmwn rwjpUqW ny pitAwly dy mhwrwjw
bxw lYNdy Ar kdy BulyvyN ivc Aw ky Awpxw bl nSt Awlw isMG dI iSkwieq kIqI[ AbdwlI ny kuC POj
nw krdy[ lwhOr A`pV ky AbdwlI ny Ku`lHI drvwzIN brnwly vl, jo qdoN pitAwly dI rwjDwnI sI, G`l
kbzw kIqw, ausny d`isAw ik mrh`ty qW tur gey hn, id`qI[ ieDr qW mhwrwjw ny AwpxI swrI qwkq joV
Awpxy kbzy kIqy QwauN hI nwly C`f gey hn[ Awp dy ky Sihr dI rwKI dw pRbMD kIqw qy AweI POj dIAW
tur jwx mgroN auh Aw isr k`Fxgy Ar iksy qoN igrwvW qoN hI SurU ho geIAW h`Q clwkIAW lu`tW mwrW
dbwieAw nhIN dbxgy[ mrh`itAW qoN nhIN dby, duAwby dy twkry dw pRbMD kIqw, auDr kuC isAwxy AwdmI ivc
dw nvwb frdw hY, srihMd quhwfy mgroN Pyr jw pey pw ky AbdwlI nwl sulh kr leI, ieQoN qweIN ik
sn[ ieh sux ky pMj hzwr POj qy kuC qopW dy ky AbdwlI aunWH dI rwjgI dw iKqwb iKlAq hor p`ikAW
AbdwlI ny Abdulw KW nUM is`KW dy pRbMD leI pMjwb kr igAw[ jo mu`T ByV ies vyly pTwxW nwl is`KW dI
ivc gSq krn Aqy ijQoN is`K isr k`Fx auQy hI Pyh hoeI aus ivc idl KolH ky AlWbw isMG ny jwnbwzI
dyx leI C`ifAw pr is`K A\wxy nhIN sn ik Awpxy idKweI sI[ ieh lVweI CyqI mu`k geI sI[ pr
Awp nUM ies vyly qbwh krdy, jd ik aunHW dy pYr jMm zKmIAW qy duKIAW dI kwPI igxqI sqvMq qy sWeIN
rhy sn[ aunHW dw jo kuC sI Awpxy pYrW qy sI[ EDroN jI dI syvw qy iDAwn leI ho geI[ ienHW zKmIAW ivc
id`lI dI jI qwkq rhI KhI sI, aunHW dy ivru`D sI kuC durwnI dy AwdmI bI sn ijnHW dy ielwj dw pRbMD
APgwinsqwn dI qwkq vI aunHW dy ivru`D sI, ienHW bI ienHW bhwdr is`K iesqRIAW ny ibnW ies g`l dy
hwlqW ivc auh bVw bcw bcw ky turdy qy Awpxy pYr sMsy dy ik ieh vYrI hn Awpxy isr lY ilAw sI[
p`ky krdy Ar qbwhI dy vyly bcwau dy dwau Gwau kr sMjogW dy rMg dyKo ik nvwb Asmqùlw KW, ijnHW dy Gr
lYNdy[ sqvMq gulwmI dI hwlq ivc rih AweI sI - jo
Pwqmw dw Gr vwlw sI - ijs dI A`gy sqvMq ny
Abdu`lw KW, jo is`KW leI QwipAw igAw, auh sI kwbl huMidAW jwn bcweI sI, ienHW zKmIAW ivc sI[
jo ies qoN pihly hmly ivc AbdwlI vloN kSmIr sqvMq ny isAwx ilAw, Awp aus dy swmHxy nhIN hoeI,
igAw sI, ijs ny kSmIr mugl kbzy qoN sdw leI sWeIN jI dy spurd kIqy bImwrW ivc ieh bImwr
Cfw ky pTwxW dy kbzy kIqw jo ik iPr mhwrwjw r`iKAw igAw[ jo zKmI QoVHI-QoVHI s`t Pyt vwly sn,
rxjIq isMG ny hI Aw ky CufwieAw[ kSmIr dy p`tIAW bMnH bMnHw do cwr idnW ivc srihMd ivc pucw
ieiqhws ivc ieh smW bVw hI duKdweI bIiqAw hY[ id`qy gey[ AbdwlI ny ieh slUk mhwrwj pitAwly dI
isdk idlI dw sbUq smJ ky bVI KuSI pRgt kIqI
Abdùlw KW pMjwb ivc iPr inkilAw, Ar ausnUM Ar is`KW dy ies vrqwau ny cMgw Asr pYdw kIqw[
ikqy koeI is`K dl nhIN imilAw, igrwvW SihrW dy jo zKmI brnwly vYd rwjW dy ielwj qy sqvMq vrgIAW

'Awqm mwrg' 55 AkqUbr, 2011


Awpw vwr syvk isMGxIAW dI syvw hyT rwzI ho rhy nUM cly jw rhy mwl qy hmlw krky, ijMnW bx pvy lu`t
sI, ho gey[ pr nvwb Asmqu`lw KW dI hwlq Krwb ky Koh ky inkl jWdy, idn huMdy qk auh jMglW bnW
ho geI[ srihMd qoN AbdwlI ny Awpxy j`rwh (nweI ivc luk jWdy[ aunHW nUM l`BxW qy PVnw kTn sI[ ies
bI G`l,y pr auh rwzI nw ho sikAw, auQy hI mr igAw qrHW dy r`K ley mwl qoN is`K SsqR, GoVy qy jMgI swmwn
qy ausdI loQ srihMd G`lI geI, ijQy auh dPnwXw bxwauNdy, ieQoN qweIN ik hux AwpxIAW qopW bI Fwlx
igAw[ l`g pey sn[ pwqSwh vloN bulMd KW pMj hzwr POj
dy hukm auqy is`KW dy PVn vwsqy QwipAw igAw, pr
ijs vyly vYdW ny d`s idqw sI ik ieh hux zrUr
ausnUM koeI jQw h`Q nw AwieAw[ AKIr ivc ausny
mrygw qy koeI idn dw prwhuxw hY qW sqvMq iek idn
AwpxI Abro r`Kx Kwqr nw lVn vwly keI is`K mwry[
ausnUM iml hI peI qy aus dI bolI ivc iesny Ku`lHy
keI igrW lu`ty qy keI ikrqI qy izmIdwr is`K PVy,
bcn iblws kIqwy[ ausnUM AMq vyly AYs sjn dy ijs
nwl pMj ds AwgU bI aus dy h`Q Aw gey jo aus ny
ny kdy AwpxI jwn hUl ky aus dI jwn bcweI sI -
srgny d`s ky lwhOr Aw AbdwlI dy pyS kIqy, ijnHW
drSn hoxy bVy duKdweI hoey[ sqvMq ny ausnUM vwihguru
ivc ieh nwl ieiqhws ivc Xwd rih gey hn -
dy dyS dy aupdyS id`qy Ar rUhwnI bwqW suxw ky TMF
rwvn isMG, kyhr isMG, bwGV isMG, hwTo isMG qy
pweI[ auh mrn vyly nwm ivc l`g igAw[ aus dI ieh
igrJw isMG[ AbdwlI ienHw dy h`Q, gRWfIl SklW,
bVI ie`Cw sI ik ikvyN sqvMq PwqmW nUM iml pvy, jo
Afol qy inrBY qOr vyK ky hYrwn ho pu`Cx l`gw, qusIN
Pwqmw dy bwkI idn duK nw lMGx, pr ieh hoxw kTn
kOx lok ho? hwTo isMG ny jvwb idqw ik AsIN isMG
sI[ auh jwxdw sI ik sqvMq aus dyS nuM kYd smJdI
hW[
hY qy Pwqmw ny vqn C`f ky eyQy Awauxw nhIN, pr qd
bI ausny iek Kq AwpxI vhutI nUM iliKAw ijs ivc AbdwlI - isMG kI huMdw hY?
Awpxy AwKrI ipAwr dy ipCoN ausnUM ausdy mrn mgroN hwTo isMG - Syr[
krn vwly kMm d`sy qy iliKAw ik pMjwb dw pRbMD
AbdwlI ny p`kw kr idqw hY, aumYd nhIN ik pTwx AbdwlI - Syr hwQI nwl lVdw hY, kI qUM bI
rwj hux eyQoN ih`l sky, so Amn hY Ar aus dw icq hwQI nwl lV skdw hYN?
jy sqvMq nUM imly ibnW suKI nw rih sky qW ihMd ivc hwTo isMG - bn ivc ivcrdw Syr hwQI nUM mwr
Aw jwvy qy srihMd vwly pIr dy fyry Aw ky Tihry Ar skdw hY, ipMjry ipAw kIkUM?
eyQy pRbMD krky bIbI nUM iml pvy[ ieh ic`TI ausny
bIbI dy h`Q idqI qy Awp aus dy Agly qy hux dy pwqSwh ny ikhw, iek KUnI hwQI ilAwE[ hwTo
SukrIey krdw jgq qoN tur igAw[ Asmqu`lw KW mrn isMG dy bMd KolH idqy gey Ar Fwl qlvwr h`Q id`qI
qoN pihly iek hor Kq AbdwlI vl G`l igAw ijs geI[ sWeIN dI imhr, hwTo isMG ny auh h`Q pl`Qy Kyfy
ivc ausny AwpxI is`KW ivc hoeI iKdmq, is`KW dy qy CykV aus dI sufM qy Acwnk vwr krky Aglw ih`sw
nyk slUk qy ienHW dy PkIrI Ar ipAwr Bry jIvn dw dutk
`u kr idqw ik hwQI cIkW mwrdw B`j igAw[ durwnI
izkr kIqw qy ibnY kIqI ik ienHW nwl sulh kIqI ny iek pTwx pihlvwn nwl igrJw isMG dw Gol
jwvy ieh iek A`lw dy mMnx vwly hn, nw kwPr hn, krwieAw, sWeI ny isMG dIAW BujW ivc bl pwieAw
nw mu S irk, ienH W bwbq Awp qk glq KbrW ik ausny pTwx nUM cwroN Swny ic`q r`iKAw[
A`pVdIAW hn qy iksy vyly PkIrW qy zulm ho jWdy
AbdwlI ny ieh q`k ky swry is`K C`f idqy[
hn[ cMgw hY ik muslmwnW qy is`KW dw ivroD kdy nw
muslmwnW vl q`k ky AbdwlI ny ikhw ik ieh kOm
hovy, ijvyN ikvyN ho sky ienHW nwl myl krky sdw sI
QoVHI suxI dI hY, pr jy id`lI qy kwbl ienHW nUM T`l
sulh kr leI jwvy, pr Aihmd Swh qW pTwxI rwj
nw sky qW rwj krygI, qusIN ienHW nUM pRym nwl FwE[
dy bMnHx dy iPkr ivc sI, aus ny qW is`K ies loB
nvwb lwhOr nUM ausny ikhw ik ienHW nUM hux im`qR bxwE
dy leI mwrny sn ik Es dy rwh ivc roVw sn[
qy jo ivKWD qy nukqy hn sPw kr lE[ hux ienHW nwl
Aihmd Swh ny hux lwhOr nUM kUc kIqw, pr twkrw krnw ienHW ivc bl Brnw hovygw[ Abdulw KW
sqluj pwr A`pVdy hI ausdy lùt dy mwl auqy kdy kdy qy bulMd KW nUM hukm hoieAw ik ienHW lokW dw ip`Cw
rwqIN Cwpy pYxy SurU ho gey[ is`K svwrW dy j`Qy jMglW CoV dyvo[
ivcoN A`DI rwq inkldy qy Awpxy dyS dy lut
` y hoey ivdyS
AbdwlI hux AwpxI vloN p`ky pYr jmw ky tur

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


56
igAw qy is`KW ny Pyr jMglW phwVW kMDIAW ivcoN inkl mgr tur peI, nwl hI sWeIN jI (qyj kOr) tur pey
ky Awpxy QW itkwxy sMBwl ley[ rwjy bIkwnyr dy s`dx jo ipSwvr bYTy sy[
qy mwlvy ivc is`K iek`Ty hoey, nvyN isry jQy bxy qy
bwaurIAW vwly aunhW nUM bI Akwl buMgy dy aupr
auDr nUM tur pey[ mwJy mwlvy dy swry jQydwr ies smyN
lY gey qy Pyr ipCly pwsy vl lY gey[ A`gy iek isMGI
iek jwn iek rMg bxy iek`Ty hoey hoey sn[ Ajy q`k
ilbws ivc isMGxI KVHI sI qy nwl iek BujMgI isMG
pwtoDwV, dyS Byd, jwiq Byd dI koeI qRyV is`KW ivc
sI[ ienHW dy A`pVdy swr auh isMGxI auT ky AweI, cw
nhIN sI AweI[
ky sqvMq kOr dy gly cMbV geI qy PwrsI ivc bolI,
is`K d`KxI pMjwb vl jd swry ruK kr gey, qd AzIzw AzIzw[ Awh! ipAwr dw idlW dIAW kMdrW ivc
AlWbw isMG gurDwmW dI rwKI leI drbwr swihb luk luk bihxw qy CwlW mwr mwr ky au~Cl au~Cl bwhr
G`ilAw igAw[ ies dy spurd do sO juAwn sI[ hukm Awauxw! sqvMq dy kMn Awvwz pCwx gey, koml pr
ieh sI ik Awp iksy nwl lVnw nhIN[ lwhOr dy hwlwq GùtvIN j`PI ny ipAwr dw kV pwV G`qy[ sqvMq ny Gùt
dI pUrI Kbr r`KxI qy kwbl dI Kbr surq r`KxI, ilAw, Gut` rhI hY AwpxI ipAwrI Pwqmw nU,M ijsny aus
jy zrw Kqrw dyKo qW pMQ nUM CyqI Kbr phuMcw dyxI[ nwl kdy AOKIAW vyly ipAwr kIqw sI[ hW ijs dy
auh jwxdy sn ik ies vyly mYdwn ivc AbdwlI nw ipAwr bdly sqvMq ausdw Gt dIp jgw AweI sI[
hovy qW pMjwb AsW dw hY, iksy Epry dw eyQy dKl hW jo l`gIAW Pyr buJIAW nhIN[ auh nwm dI rON, auh
rih nhIN skdw, blik auh hux id`lI Pqih krnI au~cI surq dy aucyr qy aunmn ivc rihx dy qdoN cVHy
bI nyVy q`k rhy sn[ AbdwlI cwhy is`KW dI bhwdrI rMg Pyr l`Qy nhIN sn[ A`j vyKo auho AMdrlIAW l`gIAW
qy AS AS kr jWdw sI, pr dwau qW sdw l`Bdw sI Pwqmw nUM ik`Qy lY AweIAW Ar iks qrHW vil`KW cIr
ik jW qW ieh Srn hox qy myl bx jwvy, nhIN qW ky ipAwrI dy gly icmtw rhIAW hn auh Asmqulw dw
ienHW dw mlIAwmyt kry, ies leI is`K bI cOks rihMdy AwKrI Kq Pwqmw dy sqvMq leI PVk rhy idl nUM
sn Ar Ajy q`k aus dI qwkq qoN npIVy nhIN jWdy KMB lw ky pMjwb lY AwieAw hY, aus AMdrly siqsMg-
sn aunHW nUM roh ieh cVHdw sI ik iksy dy Gr Aw ky pRym ny Awpxy ipAwr dy AwlMb nUM kIkUM FUMf ilAw hY?
koeI ikauN dKl dyvy? AbdwlI Awpxy Gr vsy, pRym ny mn bdilAw sI, mn ny vys, dyS mq qy Drm
ihMdusqwn ivc Aw ky lu`t mwr dw kI mqlb? pr swrw kuC bdl G`iqAw[ AwpxI pRIqmw sqvMq dy hU-
Awpxy igrd ihMdU muslmwnW nUM sWJy iek`T ivc ie`k b-hU nkSy dI hky Pwqmw swry Awpxy qoN sMinAws Dwr
mu`T ho dyS dy sWJy vYrI nwl twkry leI iqAwr nhIN sdw leI Awpxw dyS C`f ipAwrI dy dyS Aw gly imlI
q`kdy sn, ies krky iek`ly isr J`ldy sn jo kuC Aw hY[ imlI hY ik iek ho geI hY[ ipAwr-AMdrly dy
bxy[ dyS nUM sKI qy suqMqr krnw hY qy rwj Awpxw ipAwr-vwlIAW A`f-A`f BweIcwrk dySW dIAW rUhW A`f
swjxw hY, ieh md is`KW dy isr ivc TwTW mwrdw A`f mqW dIAW rUhW ikvyN AMdrly dy ipAwr ny iek
rihMdw sI[ krweIAW hn[ Pwqmw Gu`t Gu`t ky ibhbl huMdI hY, nYx
ieDr hux cOksqweI leI ik gurDwmW dI rwKI CmW Cm vgdy hn, kMT gd gd hY[ sqvMq Ajb
rhy qy pMjwb dI swrI sUMh imldI rhy, AlWbw isMG qrMgW ivc ausnUM Gut` dI hY[ ijauN-ijauN imlx, TMF pYNdI
jI AMimRqsr Aw gey[ ijs QwauN nUM hux inhMgW dI hY ipAwr nUM r`j AwauNdw hY qy iK`c vDdI hY[ v`K-
CwauxI kihMdy hn, eyQy ienHW dw fyrw ipAw[ v`K ho ky Pyr imldIAW hn, pr ijauN-ijauN imldIAW
hn, iqauN iqauN vlvly vDdy hn[ ijauN-ijauN rMg
siqsMg imlwp viDAw, iqauN-iqauN ipAwr smwDI gwVHI hoeI, iqauN-iqauN
aupr ilKy smwcwrW nUM Cy mhIny bIq gey hn[ lbW ny G`ut KwDI, nYxW ny AMdr nUM iK`c lweI, isr nUM
iek idn sMiDXw pY cu`kI, cMdrmw cVH ipAw, sqvMq kuC ciVHAw[ ijauN-ijauN piv`qr AMgW dI prspr Cuh
bI sRI drbwr swihb jI dI pRkrmw ivc hir kI pOVI l`gI, iqauN-iqauN ivsmwd dy rMg cVHy, cVHidAW Pwqmw
vwlI s`jI bwhI pws pOVIAW dy pws bYTI sI[ AMdr mwnoN by-suD ho geI[ vwh vw, ieh BYxW nhIN mwvW
iek j`Qw Xwqrw krn AwieAw kIrqn kr irhw sI DIAW nhIN, lhU dIAW sWJIvwl nhIN, siqsMg mylxw hn,
ik bwaurIAW vwly sWeIN lok Aw gey, pws bih gey[ kyvl siqsMg dw ipAwr hY, ipAwrW dI iK`c kihr kr
bIbI ny drSn krky sIs JukwieAw qy bVy Adb nwl rhI hY, JMjl o JMjl
o ky idlW ivc smweI jWdI hY, smwey
suK sWd puC
` I, Awp ny h`Q nwl sYnq kIqI, bIbI mgry idl rs-rMg ivc mgn huMdy jWdy hn[ mgnqw hY, hW
jI! surqW dI surq smweI ho rhI hY[ ieho hY nw pRym

'Awqm mwrg' 57 AkqUbr, 2011


dI bysuDI[ surq ivc myl ho ky au~c suriqAW ho ky Awpxy ielwhI ipAwr dI rsqRyl vrsw rhy hn[ ieh
bysurqI hY[ ieh hW duie bysurq ho rhIAW hn[ surqW rhy mUrqI TtI hoeI, hW jI ieh iK`cI rhy qsvIr
pMGr pMGr ky surqW ivc smw rhIAW hn, ies nUM siqsMg pRym dI hW sdw idsdI rhy, ieh mUrqI, pRym
pRym mdhoSI AwKdy hn, ieho hY dyhW dw iek hox dw nUr vrsWdI rhy ieh icqRkwrI[ pRym dI sugMDI ies
vwh-vwh ipAwr, vwh vwh au~cy su`cy aunmny mnW dw ipAwry nkSy qoN mihk muSkW mcWdI rhy, smyN dr smyN
mnH ivc smwau, hW ieh mdhoSI hY[ pqw nhIN Awpo mgn krdI rhy, mnW nUM pRym dy jgwey mnW nUM rs
ivc kOx sW qy hW, pr Awpo ivc mn mnW ivc Gul mgn krdI rhy[ hW qn mn Awpw swrw kuC mgn
iml gey hn, rMg qy rs Br irhw hY[ AwnMd hY, rs krdI rhy, CohW lWdI rhy, ijMdW pWdI rhy Aqy sdw
hY Pyr mdhoSI hY[ sdky hW eys ipAwr mUrqI dy, jIvy auh dUlw pMQ ijsdy cmn AYsy Pu`l iKVdy hn[
sdky hW ipAwr dy ies klIAW Br Awey lihlhw rhy
]ieqI]
cmn dy[
imly rho, imly rho, jo ivCuV ivCuV imly ho imly
rho[ ies pRmy mUrqI auqy bwvrIAW vwly gurmuK dy pRmy
pRvyD pivqR qyRl moqIAW nwl Bry nYx ielwhI puSpW
dI brKw kr rhy hn[ hW aunHW dy ArSI dwqy ArSW
ivc KVHy imhrW dI im`TI-im`TI Puhwr pw rhy hn[
hW ArSW Aqy ArSW qoN pwr aurwr dy jgq pwlk
(pMnw 47 dw bwkI)
EhI ] AwgY pwCY eyko soeI ] nwnk guir Koey BRm There shines not the sun, nor the moon
BMgw ] hm Eie imil hoey iek rMgw ] AM g nor the stars, neither these lightening, much
- 391 less earthly fires. After Him, the shining one,
AiBAwsI nUM pqw lg jWdw hY ik srIr C`fx mgroN all things shine; by Him light is lighted this
aus ny ies inrMjnI joq ivc ikrn dI qrHW smw jwxw hY whole world. (The Elements of Metaphysics)
Aqy auh kdI kdI Awpxy Awp nUM ies inrMjnI joq ivc aulQw
Alop kr ky ies jIvn ivc mrn dy bwAd dI hwlq
sMswr ivc nw sUrj, nw qwry, nw ibjlI, nw
dw qjrbw krdw hY[ mOq ausnUM hux AnHr y -Gup
` nhIN lgdI,
DrqI dI A`g Awpxy Awp cmkdI hY[ ieh sB aus
sgoN hmySw dI izMdgI dw vsIlw jwpdI hY -
rOSn pRkwS (pRmwqmw) dy pRqwp nwl cmk rhIAW hn,
kbIr ijsu mrny qy jgu frY myrY min Awnµdu ] aus qoN rOSnI lY ky swrw sMswr rOSn hY[
mrny hI qy pweIAY pUrnu prmwnµdu ] AMg - 1365
ieh joq vI vwihgurU jI dw iek qrHW srgux
auh mOq dy idn nUM bVw SuB idhwVw qy SgnW Aqy
srUp hI hY, ijs qoN kul bRihmMf auqpMn huMdw hY[ mYN
krmW vwlw mubwrk smJdw hY -
iesy joq nUM eISvr smJdw hW, ies qoN prHy vwihgurU
sMbiq swhw iliKAw imil kir pwvhu qylu ] Awpxy inrgu x , rU p -ry K -rM g qo N rihq, rU p ivc
dyhu sjx AsIsVIAw ijau hovY swihb isau mylu ] ibrwjdw hY, ijs igAwn Aqy ijs nwl prcw AiBAws
Gir Gir eyho pwhucw sdVy inq pvMin ] dI AwKrI mMizl hY[ AiBAwsI ies inrgux srUp nUM
sdxhwrw ismrIAY nwnk sy idh AwvMin ] AMg - 12 AnuBv krdw qy ies ivc lIn huMdw huMdw iek idn
Awm qOr qy joqI joq iml jwx dw mqlb srIr ies sqicq AnMd srUp dw vwsI bx jWdw hY[ ieQy
C`f jwxw jW mr jwxw igixAw jWdw hY, pr AiBAwsI ieh izkr kr dyxw vwDU nhIN hovygw ik mukqI sbMDI
ies srIr ivc hI joqI joq imlx dw AnMd pRwpq do ikAwl mhwqmw lokW ivc pRis`D hn - 1. keIAW
krdw hY[ Awp jIvn mukq ho ky praupkwr ivc bwkI dy iKAwl ivc mukqI cyqnqw qoN rihq dI AvsQw
dw srIrk jIvn bqIq krdw hY Aqy AMdrUnI jwgdI hY[ 2. keIAW dy iKAwl ivc mukqI iek hd drjy
joq nwl AnykW buJIAW joqW jgWdw Aqy itmtmWdIAW dI cyqnqw dI AvsQw hY, pUrn AiBAwsI ienHW dohW
joqW nUM pRkwSvwn bxWdw, smW Awaux qy Kud joqI joq AvsQwvW nUM cMgI qrHW smJdw hY Aqy dohW dI scweI
Asl ArQW ivc ho jWdw hY - qoN jwxUM huMdw hY[
ijau jl mih jlu Awie Ktwnw ] iqau joqI sMig joiq srgun inrgun inrMkwr suMn smwDI Awip ]
smwnw ] imit gey gvn pwey ibsRwm ] Awpn kIAw nwnkw Awpy hI iPir jwip ] AMg - 290
nwnk pRB kY sd kurbwn ] AMg - 278 (------)

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


58
auqSwh BrpUr sihj mwrg
(PATH OF FIRE AND LIGHT) Vol. 1
fw. svwmI rwm jI
Anu v wdk fw. qy i jM d r mlho q rw

pRwxwXwm dw AiBAws AwXU vDw skdw hY[


sIqlI pRwxwXwm dw ie`k hor mwrg hY, ies ivDI kwkI mudrw (kaki mudra) kwkI mudrw leI jIB
Anuswr mUhM rwhIN suAws lYNdy ho qy nwiskw rwhIN bwhr lMbweI ivc moVI jWdI hY Bwv iek`TI kIqI jWdI hY
k`Fdy ho[ ies AiBAws nwl srIr TMFw rihMdw hY[ Pyr aus nUM QoVHw ijhw bu`lHW qoN bwhr k`FI jWdI hY[
sIqlI dw swrw qrIkw isqkwrI dI qrHW hI hY ienHW hOlI-hOlI hvw PyPiVAW ivc BrI jWdI hY, ijMnI BrI
donW ivcoN koeI vI qrIkw ibnW kuMBk dy vriqAw jw jwvy EnI v`D qoN v`D BrI jWdI hY, AMdr krky kuMBk
skdw hY, ieh pRikRAw srIr nUM nmI dyx leI kIqI kIqw jWdw hY, ieh krdy smyN srIr dw dbwA G`t
jWdI hY[ qoN G`t r`iKAw jWdw hY, aus qoN ip`CoN hOlI-hOlI donoN
nwiskw duAwrw suAws bwhr k`Fy jWdy hn, ieh AiBAws
jIB nUM ip~Cy krky jIB dI cuMj nUM qwlU qy lgw
krn nwl bdhzmI Kqm huMdI hY, pyt dw drd Kqm
ky suAws jIB qy qwlU dy dbwA nwl AMdr kIqy jWdy
huMdw hY, vDI hoeI iqlI TIk huMdI hY, buKwr TIk huMdw
hn[ ies ikRAw nUM mMfUk mudrw ikhw jWdw hY[ ies hY, imhdw TIk hudM w hY blgm inkldI hY[ iesnUM krn
nUM mMfUk ies krky ikhw jWdw hY ikauNik ieh qrIkw nwl PyPiVAW dI qklIP Kqm huMdI hY, qusIN ie`k
f`fU dI qrHW hY[ suAws nUM C`f ky Pyr hOlI-hOlI donoN AnoKw AnMd mihsUs krdy ho[ hvw nUM ies qrHW nwl
nwiskw duAwrw bwhr k`Fx nwl hI swrw srIr pUrI AMdr krnw hvw pIxw kihMdy hn iesy nUM kwkI mudrw
qrHW nwl iFlw krnw[ kuMBk dw ieh qrIkw s`p dI
kihMdy hn, kW dI cuMj mudrw vI kihMdy hn, kW dI
qrHW huMdw hY AiBAwsI ieh krky SIql ho jWdw hY,
AwXU lMmI huMdI hY[ auh suAsQ vI rihMdw hY[ svyry
SWq ho jWdw hY, jdoN AiBAwsI ieh AiBAws kr irhw Swm jykr ieh AiBAws kIqw jwvy[ suAwsW nUM AMdr
hovy, aus dw Awhwr kyvl du`D qy Pl hI hoxw cwhIdw jWdy, bwhr AwauNdy cMgI qrHW nwl dyK ky nrIKx kIqw
hY[ ieh kuMBk krn nwl pVHn dw, iDAwn lgwaux dw jwvy qW ikhw jWdw hY ik qusIN AnuBvI igAwn pRwpq
qy iek`lyo dw ipAwr pYdw huMdw hY, smwDI lgdI hY[ kr lYNdy ho dUsirAW dy mn dw hwl bu`J lYNdy ho hor
jdoN ies pRwxwXwm nUM pUrI qrHW nwl inpuMnqw nwl kr
vsqW dw igAwn ho jWdw hY, jIvn boD dw igAwn ho
lYNdy hn ie`k mhIny bwAd swrI pIVw, swrw drd TIk
jWdw hY[
ho jWdw hY[ ijvyN ik bhuq swry jwnvr, s`p, kohV
ikrlIAW, f`fU, kCUey, kyNkVy, ienHW dI qrHW auh buKwr Bwsqirkw krn nwl srIr dw qwpmwn iek swr
qoN sdw qoN Cutkwrw pw lYNdw hY[ sIql kuMBk nwl s`p rihMdw hY, ieh AiBAws kpwlBwqI dI qrHW hY kyvl
AwpxI K`l vI auqwr idMdw hY iesy qrHW nwl auh kuMBk dw hI AMqr hY, Bwsqirkw iksy vI Awsn ivc
PUMkwry vI mwrdw hY, joik BwsqRirkw dI qrHW huMdI hY[ bYT ky kIqI jw skdI hY[ ies nUM krn leI hOlI-
ies AiBAws nwl iqlI dy rog, hor keI AMgW dy rog hOlI suAws AMdr kro audoN qk jdoN qk pyt pUrI qrHW
ies nUM krn nwl TIk ho jWdy hn[ nwl Pu`l nw jwey[ Pyr zor nwl nwiskw ivcoN suAws
sIqlI krn nwl qusIN Bu`Ky ipAwsy ibnW hvw qoN bwhr k`Fo, aus qoN bwAd zor zor dI suAws AMdr kro
rih skdy ho[ cmVI vI nroeI kr skdy ho[ iesnUM bwhr k`Fo, suAws bwhr k`Fx qy izAwdw zor r`Ko[
krn nwl iek`lwpn vI shwr skdy ho, iesnUM krn suAws k`FidAW eynI Awvwz hovy ik gly ivc mihsUs
nwl SrDw vI pYdw hud M I hY[ ijhVw vI AiBAwsI Apwn hovy, CwqI ivc qy isr ivc vI mihsUs hovy[
qy pRwx nUM joV skdw hY auh vwsqv ivc hI KuS rih pihlW pihlW iesnUM vIh vwrI kro jW audoN qk
skdw hY[ jy auh jIB nUM qwlU nwl lgw ky qwzI hvw kro jdoN qk qusIN Q`k nhIN jWdy aus qoN bwAd s`jI
AMdr kr skdw hY, suAws lY skdw hY auh swrIAW nwiskw rwhIN suAws AMdr kro, pyt nUM pUrI qrHW nwl
ibmwrIAW qoN mukq ho skdw hY[ nmI vwlI hvw dy Pulw lE, suAws AMdr r`Ko, n`k dI it`p qy iDAwn
suAws lY ky auh Qkwvt qoN Cutkwrw pw lYNdw hY jykr lgwE, ies qrHW nwl kuMBk kro, jdoN q`k kr sko,
AiBAwsI QoVHI dyr vI roz nmIdwr hvw dy suAws suAws rokx qoN pScwq K`bI nwiskw rwhIN suAws bwhr
AMdr lYNdw hY, auh pUrn qOr qy buFwpy nUM A`gy pw ky k`Fo, K`bI rwhIN hI suAws AMdr kro, Pyr suAws roko,

'Awqm mwrg' 59 AkqUbr, 2011


hux s`jI nwiskw rwhIN bwhr k`Fo[ BwsiqRkw dy AiBAws nwl, KUn dw dOrw vDx nwl
nwVIAW nroeIAW ho jWdIAW hn, tone ho jWdIAW hn,
BwsqRirkw krdy smyN jdoN vI suAws k`F,o iek dm
vDyry KUn iml jWdw hY, vDyry KUn qy KUn dw dOrw srIr
k`Fo, Pyr sihj nwl AMdr kro, hOlI-hOlI kro[ ieh
nUM vD SkqI idMdw hY[ bhuq dyr qk BwsiqRkw krn
swrI ikirAw luhwr dI DONKxI dI qrHW hoxI cwhIdI hY[
ieh AiBAws pihlW hOLI-hOlI krnw cwhIdw hY, ryck nwl srIr dy kx-kx ivc SkqI Aw jWdI hY[ srIr
jdoN 120, vwrI suAws ie`k imMt ivc bwhr k`F lvo, dw hr AMg gqISIl ho jWdw hY, swP ho jWdw hY, vDyry
Pyr d`s vwrI kro, AwpxI smrQw Anuswr kro, mUl bMD SkqI AwauNdI hY, mnuK
` nroAw, SkqISwl mihsUs krdw
hY[
vI ies AiBAws nwl joiVAw jw skdw hY[
idmwg dIAW do gqIAW hn ijhVIAW suAws lYx srIr dI pihlI SkqI vDyry KUn dy dOry nwl
nwl idl dI DVkx nwl smkwlIn hn[ suAws bwhr huMdI hY[ ies srIr dw qwpmwn Gtdw hY, psInw vDyry
AwauNdw hY[ jdoN qyz KUn dy dOry nwl psInw AwauNdw
k`Fx smyN idmwg PYldw hY, suAws AMdr krn l`igAW
hY qW srIr qoN gMd bwhr inkldw hY, srIr dI SkqI
suMgVdw hY, Bwv idmwg dw ivsQwr hr smyN vDdw
qy pOSitkqw TIk rihMdI hY[ ies qrHW nwl srIr qy
Gtdw rihMdw hY[ ieh gqI ihrdy dI gqI nwl sbMD
rKdI hY[ jykr ihrdy dI gqI vDdI hY jW suAwsW dI mn vDyry cMgI qrHW kMm kr skdy hn[
gqI qyz huMdI hY, ies dy nwl idmwg dw gyV vI qyz BwsiqRkw G`to-G`t idn ivc do vwrI krnI
ho jWdw hY ies nwl idmwg nUM vDyry KUn qy swP KUn cwhIdI hY, jdoN q`k srIr ivc pUrI grmI nw pYdw
imldw hY[ BwsiqRkw krn nwl, qyz suAws lYx nwl ho jwvy jW KUn idmwg qk nw clw jwvy qy puVpVIAW
nwVIAW ivc swP KUn dw dOrw vDdw hY[ jdoN vI kdI qy dbwA nw mihsUs hovy[ jdoN vI ies qrHW hovy QoVHw
PyPiVAW ivc KUn dI kmI huMdI hY jW KUn pUrI qrHW Awrwm kro Pyr dubwrw SurU kro[ jdoN AiBAws kridAW
nwl PyPiVAW q`k nhIN phuMcdw, idmwg ivc sojS Aw Qkwvt mihsUs hovy, s`jI nwiskw rwhIN suAws lY ky
jWdI hY[ jdoN zor nwl suAws bwhr k`iFAw jWdw hY PyPVy pUrI qrHW Br lvo, Pyr hOlI-hOlI suAws K`bI
qW pyt qy CwqI dy AMg d`by jWdy hn[ ihrdy dw aorta nwiskw rwhI bwhr k`FoN nwiskw nUM cMgI qrHW pkV ky
Bwg vI d`ibAw jWdw hY, Kws krky CotIAW-CotIAW r`Ko[
nwVIAW[ ies qrHW nwl idmwg vl vDyry KUn jWdw hY ieh AiBAws krn nwl iqMnW guxW dy doS TIk
qy vDyrw hI vwps AwauNdw hY, suAws bwhr k`Fx nwl huMdy hn, imhdw TIk huMdw hY KUn dy doS TIk huMdy
CwqI qy vDyry dbwA pYNdw hY ijs nwl idmwg ivc KUn hn[ idl dI DVkx vDdI hY, KUn dw dOrw TIk huMdw
muV jWdw hY ijs nwl swP KUn idmwg ivc vwps clw hY, srIr ibmwrI dw mukwblw krn leI vDyry SkqISwl
jWdw hY, nwl hI swP KUn qy gMdw CyqI iml jWdy hn ho jWdw hY, CyqI nwl buKwr nhIN cVHdw zukwm Awid
qy KUn dw pRvwh ruk jWdw hY ies nwl idmwg dw nhIN huMdw[ ienHW dw pRBwv mhIinAW b`DI rihMdw hY[
dbwA vD jWdw hY qy Awkwr vI vD jWdw hY[
ieh swrI ikRAw bwkI dy AMgW ivc vI huMdI hY, BwsiqRkw krn nwl XogI Awpxw vzn, AwpxI
hW QoVIH bhuq suDweI nwl jW QoVy bhuq prIvrqn nwl[ mrzI nwl Gtw skdw hY[ ies nUM krn nwl Bu`K
jdoN suAws AMdr krdy hW qW CwqI dIAW nwVIAW AMdr vDdI hY, nwl hI PyPVy TIk rihMdy hn, liver dIAW
ho jWdIAW hn[ grdn dIAW, GMfI dIAW nwVW KwlI ibmwrIAW TIk huMdIAW hn, vwsqv ivc swrw srIr
ho jWdIAW hn ies qrHW nwl idmwg qy dbwA Gt jWdw hI Su`D huMdw hY, ijMnw vI koeI ivSYlwpn jMmw hoieAw
hY qy nwl idmwg dw ivsqwr vI Gt jWdw hY[ dUsry huMdw hY jo kuJ vI bRhm nwVI ivc huMdw hY jo kuJ vI
pwsy suAws bwhr k`Fx nwl KUn vena cava iv`c kuMflnI jwgrx leI rukwvt pYdw krdw hY, auh sB
vwps clw jWdw hY ijMnI cMgI suAwsW dI gqI hovygI Kqm krdI hY[ jykr BwsiqRkw dw AiBAws 10 qoN 20
EnW hI cMgw idmwg qy pRBwv hovygw[ iesy qrHW jdoN vwrI idn ivc kIqw jwvy, nwl kuMBk kIqw jwvy qW
idl dy auricles sug M Vdy hn KUn muV ky isr vl jWdw ieh inpuMnskqw vI TIk krdw hY[ BsiqRkw iek qrHW
hY[ jdoN auricles insl huMdw hY grdn dIAW, GMfI nwl ibjlI dy SOk dI qrHW hY ieh iek bhuq hI
dIAW nwVW vI insl ho jWdIAW hn[ ieh bdlwv vDyry auqm AiBAws hY, Kws krky pUry nwVI qMqU leI qy
huMdw hY CyqI-CyqI huMdw hY, suAwsW dy bdlwv nwloN ieh pRvwh leI, nwVI qMqU qy ies dw pRBwv bhuq hI AcMBy
bdlwv vDyry Xojk hud M w hY ies nwl grdn dIAW nwVW vwlw huMdw hY[ qyzI nwl KUn dw dOrw ryiSAW dw vI
dI DVkn auKV jWdI hY, inXm rihq ho jWdI hY, ieh iek qrHW nwl mwilS idMdI hY, swrw nwVI qMqU nroAw
ivSyS krky aunHW lokW nwl huMdw hY ijhVy ibmwr hox[ ho jWdw hY[ SkqI nwVI dy iqMno mUMh KolHx leI

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


60
BwsiqRkw qy kuMBk dw AiBAws krnw cwhIdw hY[ jykr sUrj bydn (surya-bhedana) qy aujYeI donoN
AsIN AwksIjn AMdr lYx dI mwqrw dw mukwblw krIey grmI pYdw krdIAW hn BwsiqRkw smwn qwpmwn rKdI
qW swDwrx suAws lYNdy smyN qoN pRwxwXwm kridAW 24.5 hY, isqkwrI qy sIql TMFw krdI hY[ sUrj bydnw v`D
% vDdI hY jdoN AsIN aujYeI krIey, 12.5% vDdI grmI nUM Kqm krdI hY,
hY kpwlBwqI kridAW 18.5% vDdI hY BwsiqRkw vweI qy kP vI Kqm krdw hY[ BwsiqRkw ienHW
kridAW[ swirAW dw iek bYlMs rKdI hY smwnqw rKdI hY[
jogIAW dy gRQ
M dsdy hn jykr AiBAwsI AwpxIAW isqkwrI qy sIqlI grmI ivc vDyry lwBkwrI hn,
swrIAW intestines 'c cMgI qrHW nwl hvw nwl Br BwsiqRkw hr mOsm ivc kIqI jw skdI hY[
lvy qW auh AwpxI cmVI bdl skdw hY auh Awpxw Apwn vwXU cMdrmw hY ie`h srIr nUM TMfk
Bwr Gtw vDw skdw hY[ hvw AMdr krky auh Awpxw pucwauNdI hY, pRwx vwXU sUrj hY srIr nUM grm krdI
Bwr vDw skdw hY, motw pqlw vI ho skdw hY, DrqI hY[ suAws rokx nwl AwXU vDdI hY, vDyry SkqI
qoN aupr auT skdw hY[ AwauNdI hY, vDyry rUhwnIAq AwauNdI hY[
BwsiqRkw lMmy smyN leI krnI cwhIdI hY ikauNik swihq kuMBk (Sahita Kumbhaka)
ieh iqMn QW qoN bMD qoVdI hY pihlW hY rudrw gMRQI
jo ik pyNfU (pelvis ivc hY jo ik ik mUlwDwr dI QW swihq kuBM k do pRkwr dw hud
M w hY iek mMqrW nwl,
vI hY nwl hI svwidStwn c`kr, ivSnUM gRMQI jo ik dUsrw ibnW mMqrW qoN[ ies dw AiBAws krn leI
nwBI qy hY, mnIpur c`kr qy bRhm gRMQI ajna c`kr jo pdm Awsn iv`c bYT ky nwiskw bMd kr lvo, s`jI
ik donoN A`KW dy ivckwr hY (keI gRMQW ivc ienHW dI nwiskw nUM AMgUTy nwl bMd kro K`bI nUM qIsrI auNglI
jgHw v`K-v`K idqI geI hY) bhuq AiBAws nwl ieh qy cIcI auNglI nwl, Pyr K`bI nwiskw qoN donNo auNglIAW
swry c`kr, swrIAW gRMQIAW kMm krnIAW SurU krdIAW cùko qy hOlI-hOlI suAws AMdr kro, ijMnW hOlI kr sko
hn[ ie`k vwrI jdoN kuMflnI jwgRx ho jWdI hY aus qoN Enw hOlI[ jdoN PyPVy Br jwx suAws AMdr lMGw lvo
ipCoN BwsiqRkw dw AiBAws v`D krnw cwhIdw hY qW jo ieh krn nwl hvw db jwvygI qy gly 'qy p`Ty insl
kuMflnI aupr clI jwvy, bwkI dy kuMBk cwhy kro, cwhy ho jwxgy qy AMdr kIqI vwXU nUM cMgI qrHW nwl rok
nw kro auh quhwfI ie`Cw hY[ skxgy[ jIBw nwl bMD lgwE, Bwv jlMDr bMD lgwE
vwsqv ivc BwsiqRkw qy aujYeI (ujjayi) bhuq Pyr, qy C`f idE[ hvw nUM PyPiVAW ivc kuJ dyr ijMnI
auqm pRwxwXwm mMny jWdy hn ieh hmySw hI iblkul dyr qusIN r`K sko[ ibnW drd dy, ibnW swh Gu`t
pyt swP krky jy ho sky qW ieSnwn qoN bwAd hI hoieAW[ Pyr hOlI-hOlI s`jI nwiskw nUM bMd r`Ko iek
krny cwhIdy hn[ BsiqRkw kridAW iGau dI vrqoN nhIN dm s`jI nwiskw qoN suAws AMdr kro, roko Pyr K`bI
krnI cwhIdI l`sI dI vrqoN kr skdy ho[ dupihr dw nwiskw rwhI bwhr k`Fo iblkul ausy qrHW ijs qrHW
Kwxw hI TIk qrHW pUrI qrHW KwE[ pihlW kIqI ieh ikRAw ievyN hI krdy rho[ s`jI
ies qrHW nwl suAws lYx nwl igrigt vI motw nwiskw qoN suAws lY ky K`bI ivcoN k`Fo, Kqm krn
pqlw ho skdw hY[ igrigt Awpxy PyPiVAW ivc hvw l`igAw K`bI qoN suAws bwhr k`F ky Kqm krny hn[
Br ky motw ho skdw hY, nwl hI pyt dIAW ivc nwVIAW ieh ikRAw krdy smyN iDAwn jW nwBI qy r`Ko jW Pyr
ivc hvw Br skdw hY Pyr ieko vwrI suAws bwhr isr ivcoN AMimRq dy if`gx 'qy r`Ko jW Pyr suAwsW qy
k`F ky pqlw ho skdw hY[ s`p ijhVw lMmw PUMkwrw suAws AMdr kridAW bwhr k`FidAW[
mwrdw hY auh vI ies krky hY ik auh bhuq swrI
hvw nwiskw rwhIN bwhr k`Fdw hY[ ieh swrI hvw auh ieh kuMBk idn ivc v`D qoN v`D krnw cwhIdw
pihlW Awpxy PyPiVAW qy pyt dIAW nwVIAW ivc jmW hY jy ies dw AiBAws roz ibnW Awls kIqy lwprvwhI
krdw hY bVI dyr q`k auh lMmy suAws lYNdw rihMdw hY[ qoN ibnW krogy, quhwfIAW swrIAW nwVIAW Su`D ho
jwxgIAW, swrw nwVI qMqU SuD ` ho jwvygw[ iek vwrI jdoN
qrIkw ieh hY ik AMdr bhuq swrI hvw jmW nwVIAW Su`D ho geIAW aus dy swry AMdr dy doS Kqm
kro, KUn ivc vDyry AwksIjn Br lvo, KUb fUMGI qrHW ho gey, auh XogI hox dI pihlI pauVI cVH igAw[ aus
nwl ryck qy pUrk kro loV qoN v`D hvw AMdr kro[
dw swrw srIr iekswr bx jwvygw, aus dy srIr ivcoN
ies qrHW dy kuMBk krky jwnvr Awpxy srIr ivc
im`TI-im`TI KuSbU AwvygI, aus dw ichrw sohxw ho
cwnx krdy hn iesy nwl auh qYr skdy hn[ keI
jwvygw, hMsU-hMsU krygw, KuS rhygw aus dy AMdr hONslw
ies qrHW keI jwnvr DrqI qy dyKy jWdy hn[

'Awqm mwrg' 61 AkqUbr, 2011


hovygw kMm krn dw, cwA hovygw[ audoN q`k AiBAws hY qy srIr qy pUrw-pUrw kwbU huMdw hY[ suAws bwhr
krdy rihxw cwhIdw hY jdoN q`k ieh iqMn nw idsx k`Fx dw Byd hI Apwn hY[
lg pYx[ ienHW guxW dw AMdwzw srIr dy hlky hox qoN, AiBAws Kqm krdy smyN pUrI qrHW nwl nroey
Bu`K l`gx qoN hwzmy qoN, prw bwxI suxn nw lg pvy[ mihsUs krnw cwhIdw hY, AiBAws kdI vI audoN qk
ies AiBAws dIAW iqMn ih`isAW dI ration ies nw kro ik qusIN Q`k jwE, blik AiBAws qoN ipCoN
qrHW hoxI cwhIdI hY 1:4:2 Bwv ie`k sikMt suAws pUrw AnMd mihsUs hoxw cwhIdw hY aulws hoxw cwhIdw
AMdr krnw, cwr sikMt rok ky r`Kxw qy do sikMt hY[ AiBAws krn qoN bwAd kdI hvw nw lgvwE, kdI
suAws bwhr k`Fxy[ ikMnI dyr q`k AiBAws krnw hY vI iek dm ieSnwn nw kro[ 30 imMt Awrwm krky
auh swDk vI AwpxI smrQw qy hY[ swDk 4:6:18 hI kuC kro[ inXmb`D ho ky AiBAws kro qy aunqI
sikMt dI igxqI nwl vI SurU kr skdw hY qy ies q`k aupr q`k phuMco[
qrHW jwrI r`K skdw hY jdoN q`k ik bhuq suivDw nwl swDk nUM kdy vI ibnW iksy p`Q prdrSk dy
Awrwm nwl kr sky, Awpxy Awp qy boJ nw mihsUs AiBAws nhIN krnw cwhIdw, jykr Awp krnw hovy qW
kry[ swDk nUM roz idn ivc cwr vwrI AiBAws krnw 16:64:32 dI igxqI qoN A`gy nhIN jwxw cwhIdw, Bwv
cwhIdw hY, hr vwrI 48 imMt q`k jdoN vI AiBAws 16 sikMt suAws AMdr lYx 64 sikMt AMdr r`Kxw qy
Kqm kro, K`bI nwiskw qoN suAws bwhr k`F ky Kqm 32 sikMt bwhr k`Fxw[ swihq kuB M k dw AiBAws iesy
kro qW jo smwnqw bxI rhI[ igxqI iv`c krnw cwhIdw hY jdoN q`k vwXU srIr dy
pihlW pihl kyvl ryck qy pUrk hI kro, kuMBk AMdr cMgI qrHW nwl nw sMBwl ky r`KI jwvy[ jykr swDk
nhIN lgwE, G`to G`t iek hPqw iesy qrHW kro 1:2 cMgI qrHW nwl ies rySo qy sMpUrnqw pRwpq kr lvy,
dI rySo r`Ko Bwv iek suAws AMdr krn dI do suAws qW aus nUM FukvIAW aunq pRwpqIAW vI hoxgIAW, smyN
bwhr k`Fx dI[ pihly hPqy 4 sikMt leI kro, dUsry Anuswr A`goN leI p`Q prdrSn vI ho jwvygw[
hPqy 8 q`k kro, qIsry hPqy 12 q`k kro, iesy qrHW suAwsW dI inXmb`Dqw dyKx leI 12 qrIky r`Ky
vDdy-vDdy pUrn smrQw q`k phuMco[ kdI vI rySo gey hn[ iek qrIkw hY mwqrw (matra) sMsikRq dw
vDwaux ivc kwhl nw kro[ swDk nUM AwpxI smrQw Sbd hY, ieh A`K dI plk Jpkx jogw smW hY, iek
Awp dyKxI cwhIdI hY aus qoN ipCoN hI aunq AiBAws qwVI mwrnI jW iek Cotw ijhw A`Kr bolxw[ A`jk`lH
krnw cwhIdw hY[ smW hOlI-hOlI igxqI krky krdy hn, ijMny vI sikMt
kdI vI ieh zrUrq nhIN smJxI cwhIdI ik do krnw hovy ijMnI vI igxqI rySo krnI hovy jW Pyr gurU
vwrI AiBAws krn dy ivckwr sihj qrIky nwl dy id`qy mMqr dw aucwrx kro[
suAws lYxy hn[ pUrk, kuMBk qy ryck bVI smJdwrI dUsrw qrIkw hY ik auqy idqy qrIky nwl pRwxwXwm
nwl smwXojn kr lYxw cwhIdw hY ieh swrw AwpxI M k kro[ suAws bwhr k`F ky 10 qoN 20
kro, bwhroN kuB
smrQw nUM dyK ky hI krnw cwhIdw hY[ ienHW nUM ies sikM t leI su A ws bwhr hI rihx idE[ ieh
pRkwr inXmb`D krnw cwhIdw hY qW jo ienHW dw AiBAws ies qrHW krnw cwhIdw hY ik suAws AMdr
AiBAws bVI suivDw nwl Awrwm nwl pUry ivSvwS nwl lvo, pMj-ds sikMt Pyr 10 qoN 20 sikMt leI AMdr
krky aucIAW sImw q`k phuMc sky[ s`cw jqn krdy r`K[o 5, 10 sikMt iv`c bwhr k`F,o bwhr 10-20 sikMt
hoey, audmSIl ho ky inrMqr AiNBAws krky swDk leI bwhr r`K[o muV ky Pyr SurU qoN kro[ ieh AiBAws
Av`S hI sPlqw pRwpq kr lvygw, ies qrHW nwl swDk nUM nwVI qMqU qy pUrw-pUrw kwbU, pUrw kMtrol idMdI
kuB
M k vDdw jwvygw[ pr ieh Xwd rhy ik Awsn krn hY[
dw, jp krn dw, AiBAws dw ie`k inXmq smW
inXmb`D kwrvwrI hoxI cwhIdI hY, mYfItySn inrMqr pRwxwXwm dI sB qoN cMgI igxqI 20:80:40 sikMt
hoxI cwhIdI hY[ hY, AOsq igxqI 16:64:32 hY sB qoN G`t igxqI
12:84:24 hY[ kuB M k dw smW hOlI-hOlI vDwauxw cwhIdw
pUrk krn nwl AiDAwqmk vwDw huMdw hY, AMdr hY, iDAwn nwl vDwauxw cwhIdw hY, srIrk qy mwnisk
dy doS Kqm hud
M y hn[ kuB
M k krn nwl siQrqw AwauNdI bdlwA nUM cMgI qrHW dyKxw cwhIdw hY, AiBAws krdy
hY jIvn sur`iKAw vDdI hY[ ryck krn nwl swry smyN ienHW dw iDAwn r`Kxw cwhIdw hY [
Avgux Kqm huMdy hn, suAws bwhr k`Fx qy kwbU huMdw
(----)

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


62
ishq r`iKAw igAwn
vYd myG nwQ is`D (PPVy BweIky vwly)
AwXurvyd BISg AwcwrIX[
mu`K syvwdwr - sMq goibMd dws, AwXurvyd syvw sMsQw, DUrI[
mo b weIl nM . 98156-07803
hldI ielwj
ky ivAwh qoN keI idn pihlW srIr qy vtnw milAw
hldI dy gux - swfy GrW iv`c hmySW vrqoN jWdw hY[ mn dI KuSI leI iesqRIAW mMglmeI gIq
iv`c Awaux vwlIAW bhuq cIzW ishq leI bhuq hI gwauNdIAW hn[
lwBkwrI hn[ jykr ienHW dI iDAwn nwl vrqoN kIqI purwxy lok hldI dI g`TI nUM nzr vgYrw qoN
jwvy, ijvyN ik hldI hr Gr ivc vrqI jWdI hY[ r`iKAw leI dvw smJdy hn jdoN ik Asl g`l ieh
ieh iek AYsw mswlw hY jo jnm qoN lY ky swrI aumr hY ik hldI kIt nwSk hY, hldI dIAW g`TIAW ku`t
vrqoN iv`c AwauNdw hY[ GrylU ielwj ivc vI hldI ky pwxI ivc aubwl ky b`icAW nUM nhwaux nwl cmVI
hzwrW rogW dI iek bhuq hI durl`B dvweI hY[ iesnUM rog nhIN l`gdy Aqy cmVI mulwiem Aqy suMdr rihMdI
kroVW lok GrW ivc dwlW, sbzIAW ivc dvweI dy rUp hY[
ivc vrqdy hn[ ies iv`c kItwxU nwSk gux hox krky 3. mwG P`gx Aqy cyq dy mhIny -
Bojn ivc vrqI jWdI hY Aqy Bojn dI suMdrqw nUM k`cI hldI dw rs Sihd iv`c imlw ky roz svyry pIx
vDwauNdI hY[
nwl cyck, hYzw Awid ibmwrIAW dw fr rihMdw hY Aqy
AwXurvyd gRMQW ivc hldI nUM mwnv ihqkwrI Aqy b`icAW dy XkRiq (lIvr) dI kmzorI pyt dy kIVy, KWsI
CUq dy rogW qoN bcwaux vwlI iliKAw hY[ hldI hyT zukwm, pIlIAw TIk huMdw hY qy b`cw qMdrusq qwkqvr
ilKIAW ibmwrIAW leI bhuq hI lwBkwrI hY[ ijvyN ik Aqy suMdr bxdw hY sroHoN dy qyl ivc hldI dI mwilS
cyck dy rog, grmI dy rog, pRmh
y (SUgr) kuSt (cmVI krky, inMm p`qy Aqy hldI dI g`TI pwxI ivc aubwl
dy rog), ijgr dy rog, sIq ip`qI (CpwkI), KWsI, ky ieSnwn krn nwl cmVI rog imt jWdy hn[
svws, dmW, PoVy-iPMnsIAW Awid[ 4. pRsUiqkw (jxypw) mhWrwStr iv`c jxypy
1. ichry dy ik`l muhwsy - A`Dw cmc qoN bwAd guV nwl hldI KvweI jWdI hY[ ieh bMgwl
hldI dw bwrIk pwaUfr, ie`k cmc vysx, ie`k cmc ivc vI pRcilq hY[ jxypy qy 3-4 idn pihlW iKcVI
sMqirAW dy iClikAW dw cUrn (pwaUfr), ie`k cmc cwvl mUMgI dI iK`cVI id`qI jWdI hY[ aus iv`c pihlW
nwrIAl dy qyl ivc imlw ky ichry qy kuJ icr lw iek gRwm k`cI hldI pIsI hoeI KvweI jWdI hY[
ky r`Ky[ 5. pRsUiqkw (jwpw) - hldI dw cUrn gaU
2. A`Dw cmc hldI cUrn, ie`k cmc sPYd dy du`D nwl imsrI imlw ky vrqoN krn nwl izAwdw
cMdn bUr ienHW nUM gulwb Ark ivc imlw ky ichry qy KUn pYxw Gt jWdw hY[ nwl hI b`cydwnI Su`D ho jWdI
mly[ iPr 15-20 imMtW bwAd ichry nUM Do lvy[ hY, qwkq vDdI hY Aqy mwqw tYtins (DunKvw) Awid
3. hldI dw cUrn Sihd, inMbU dy rs ivc imlw rogW qoN bcwauNdw hY[ hldI, jvYx, suF
M ienHW nUM brwbr
ky mUMh qy lwvy lwB hovygw[ cUrn krky kxk dy Awty dw pRSwd bxw ky auprokq
4. hldI Aqy sPYd iqlW nUM rgV ky lwaux nwl ie`k cmc dvweI pw ky Kwx nwl auproN dI grm du`D
ichry dy ik`l-muhwsy, dwg-D`by, SwhIAW Awid dUr huMdy pIx nwl lwB huMdw hY[
hn[ 6. mDUmyh (SUgr) - hldI 25 gRwm hrV
2. ichry dw rMg inKwrx leI - hldI iC`l 50 myQI dy bIj 50 gRwm, AOly, ienHW dw bxw ky
qoN du`gxw vysx lY ky iesnUM jYqUn dy qyl ivc imlw iqMn-cwr gRwm pwxI nwl lYx nwl lwB huMdw hY[
ky Evtn kry, swbx nw lwvy[ rMg inKwrx leI bhuq 7. p`QrI vwsqy - hldI dw cUrn qoN du`gxw
hI lwBkwrI hY[ guV imlw ky pMj gRwm dI Kurwk irVkI l`sI nwl vrqoN
ivAwh qoN pihlW lVky, lVkI dI KUbsUrqI leI krn nwl lwB huMdw hY[
vtnw mlxw iek rsm hY[ ijs iv`c hldI, jON dw 8. cmVI dy rog (rkq ivkwr) - hldI
Awtw, vysx, qyl, du`D Aqy cMdn dw pwaUfr Awid pw cUrn 20 gRwm, pMj-Cy gRwm Sihd imlw ky idn ivc

'Awqm mwrg' 63 AkqUbr, 2011


iqMn vwrI syvn krn nwl lwB huMdw hY[ iglws du`D iv`c A`Dw cmc pIsI hldI, ie`k cmc
9 Awmvwq (gTIAw) - hldI, kVws`k, AOlw, dysI iGE imlw ky 8-10 idn vrqx nwl mUMh
cInI, brwbr lY ky cUrn bxw ky cwr-cwr gRwm svyry p`ikAw TIk ho jWdw hY[
grm pwxI nwl lYx nwl sQweI lwB huMdw hY[ 16. zukwm, KWsI - b`krI dy grm du`D
10. CpwkI ( sIq ip`qI) 200 gRwm hldI ivc hldI qy kwlI imrc dw cUrn imlw ky pIx
dy tukVy krky 50 gRwm dysI iGau ivcoN BuMn ky brIk nwl lwB huMdw hY[
cUrn kr lvy[ do-iqMn gRwm idn iv`c do-iqMn vwrI hldI ie`k cmc, Ajvwiex A`Dw cmc, pMj
pwxI nwl lvy[ ies nwl AYlrjI Aqy Kwj nUM vI lwB kwlIAW imrcW, suF
M dI A`DI g`TI kut
` ky ie`k iglws
huMdw hY[ pwxI iv`c pw ky aubwlo A`Dw pwxI rhy qy grm-
11. pyt dy kIVy - k`cI hldI 15-20 gRwm grm pux ky pIvy[
ivcoN QoVHw ijhw nmk imlw ky Kwx nwl pyt dy kIVy 17. hYzw - iek cmc hldI dw cUrn,
nSt huMdy hn[ ie`k cmc dysI KMf imlw ky QoVHw-QoVHw aubly pwxI
hldI cUrn nwrIAl dI igrI nwl Kwx nwl A`T nwl dyvo, bhuq lwBkwrI hY[
idn iv`c pyt dy kIiVAW dw sPwieAw ho jWdw hY[ 18. kwlw pIlIAw - hldI cUrn iqMn
12.. sPYd pRdr (lkorIAw) - hldI Aqy gRwm, loh Bsm 100 pùtI A`DI r`qI, dhIN 60 gRwm
rsONq brwbr lY ky rgV ky do-iqMn gRwm suBw-Swm imlw ky roz svyry syvn kry[ Bojn ivc dhIN cwvl
pwxI nwl syvn kry[ hI Kwvy[
13. Awvwz bYT jwxI - hldI dw cUrn 19. b`icAW leI - hldI, suhwgw iK`l,
grm du`D nwl PYNt ky pIx nwl lwB huMdw hY[ PtkVI iK`l brwbr lY ky Awid rs ivc Got ky
14. qUMqI kyrI (gly dw tWsl) - hldI, cny brwbr golIAW bxwvy[ ie`k-ie`k golI Sihd
b`c, ku`T, pIpl, suMF, jIrw, Ajvwiex, mul`TI, syNDw nwl ctwvy[ b`icAW dw swh, KWsI, zukwm, nmUnIAw
lUx brwbr cUrn kry[ Sihd iv`c imlw ky do-iqMn Awid iv`c rwmbwx dw kMm krdI hY[
vwrI c`ty[
15. mUMh p`ky qoN - rwq nUM sOx vyly ie`k 20. mUMh dy Cwly - hldI cUrn kosy pwxI
(«¬ÊØ∫ ’º‡ ’∂ Ì∂‹Ø ‹∆)
Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ‹∂ ¡≈Í ‹∆ ‘π‰ º’ ¡≈ÂÓ Ó≈r◊ Í«Âz’≈ Á∂ ÓÀ∫Ïr È‘ƒ ω∂ ª «¬√ Î≈rÓ ˘ Ìr ’∂ ÓÀ∫Ïr«ÙÍ ÍÃ≈Í ’rÈ Á∆ «¥Í≈ÒÂ≈
’rØ ‹∆Õ ‹∂ Â∞ √ ƒ Í«‘Òª ÓÀ ∫ Ïr ‘Ø ¡Â∂ «r«È¿± Ú Ò Á≈ √Óª ¡≈ «◊¡≈ ‘À ª Â∞ √ ƒ «¬√ Î≈rÓ ˘ Ìr ’∂ ⁄À ’ Á∂ È≈Ò Ì∂ ‹ Ø ‹∆Õ
ikrpw krky cYk jW bYNk frwPt ""ATAM MARG MAG. VISHAV G. R. M. CHARITABLE TRUST" dy nW qy ByijAw jwvy
jI[
MEMBERSHIP FORM X ÈÚƒ ÓÀ∫Ïr«ÙºÍ «rÈ∆¿»ÚÒ Ò≈¬∆Î ÓÀ∫Ïr«ÙÍ
Order from for back Issus
Monthly Magazine ‹ÈÚr∆ È≈Ó/Name ......................................................................................
SUBSCRIPTION (dy
dyS) ÎrÚr∆
√≈Ò≈È≈ ‹∆ÚÈ ’≈Ò Î∆ ’≈Í∆ Ó≈r⁄
ÍÂ≈/Address ...................................................................................
B@@/- B@@@/- B@/- ¡ÍÃ À Ò ............................................................................................
280/- 2080/- Ó¬∆
SUBSCRIPTION ivdyS ‹» È ............................................................................................
Annual Life ‹πÒ≈¬∆
..................................Pin Code......................................
U.S.A. 50 US$ 500 US$ ¡◊√Â
√ÂøÏr Phone......................... E-mail :......................................
U.K. 30 $ 300 $
¡’±Ïr
Aus. 80 $ 800 $ ÓÀ ∫ ......................rπͬ∂ ÓÈ∆¡≈r‚r/ÏÀ∫’ ‚r≈·/⁄À ’
ÈÚøÏ r
Europ 50 Euro 500 Euro Èß........................«ÓÂ∆.........................r≈‘ƒ Ì∂‹ «‘≈ ‘ªÕ
Á√øÏ r

ATAM MARG MONTHLY MAGAZINE Á√÷Â................................


Gurdwara Ratwara Sahib, P.o. Mullanpur Garibdas, Distt. S.A.S. Nagar (Mohali) Pin - 140901 (Pb.) India
Phone : 0160-2255002, Fax : 0160-2255009, Email : atammarg1@yahoo.co.in, www.ratwarasahib.org

'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011


64
iv`c Gol ky kurly kry Aqy CwilAW qy hldI lwvy[ gu . rqvwVw swihb ivKy mhWpu r SW dy
Cwly TIk ho jwxgy[
siqsM g pR o g rwm sbM D I
21. ib`CU dw fMg - hldI nUM pwxI iv`c
iv`coN rgV ky lyp kry[ hldI dw DUMAW ipAwaux nwl mhIny dy hr AYqvwr nUM idn dy smyN 1.00 vjy
zihr dw Asr vI Gt jWdw hY[ qoN 4.00 vjy q`k [
22. cot moc vwsqy - hldI qy syNDw lUx sMgrWd - 17 AkqUbr, idn somvwr
grm pwxI ivc aubwl ky pwxI ivc k`pVw fbo-fbo (svyry smyN 5.30 vjy qoN 8.30 vjy q`k)
ky cot vwlI QW qy syk dyvy[ iPr hldI qy syNDw nmk cVHdI pUrnmwSI - 11 AkqUbr, r idn mMglvwr
qy kxk dy Awty dI dysI iGau ivc luprI bxw ky (smW - Swm 7.00 rwq 1.00
cot vwlI QW qy bMnHy[ vjy q`k rYx sbweI kIrqn)
23.. dMq rog - hldI qy syNDw nmk donW jrUrI sUcnw - hr pUrnmwSI qy A`DI Bytw nwl Awqm
nUM pIs ky sroNH dy qyl ivc imlw ky mMjn krn nwl mwrg mY g zIn dy slwnw mY N br bxwey jWdy hn Aqy
dMq mzbUq huMdy hn[ dMdW dy pwierIAw (dMd pIly ho drgwhI pRSwd AwXurvYidk KIr hr iek pUrnmwSI nUM
jwxy) rog vwsqy vI TIk hY[ rwq 1.00 vjy rqvwVw swihb ivKy vrqweI jWdI hY[
24. PulvYrI (ic`ty dwg) - hldI qy AMimRq sMcwr - hryk pUrnmwSI nUM gurdvwrw eISr
bwvcI brwbr lY ky inMbU dy rs ivc rgV ky byr pRkwS rqvwVw swihb ivKy rwq nUM 8.00 vjy huMdw hY[
ij`fIAW golIAW bxwvy loV Anuswr pwxI ivc Gsw ky inrml fyrw ihrdwpur KyVI - hr mhIny dy AwKrI
ic`ty dwgW qy lyp kry[ dwg TIk ho jwxgy[ Sincrvwr nUM svyry 10.00 qoN 1.00 vjy q`k dIvwn
********* sjdy hn[

«ÚÙÚ ◊πÓ«Â »‘≈È∆ «ÓÙÈ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ CB. Ì◊Ú ◊∆Â≈.............Õ A@@/-
Á∂ Ï≈È∆ √ø Ï≈Ï≈ Ú«¡≈Ó «√øÿ ‹∆ ÚºÒØ∫ «Ò÷ ¡Â∂ 33. ¡ÈßÁÓ¬∆ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ E@/-
34. ͺÂ’≈ Á∂ ÍÃÙÈ? Ó‘ªÍπÙª ÚÒØ∫ ¿∞Â 25/-
ÍÃ’≈«Ù Íπ√Â’ª jo ik rqvwVw swihb auplb`D hn[ 35. ¡È∞ÌÚ∆ ÍÃÚ⁄È E@/-
Í≥‹≈Ï∆ «‘øÁ∆ 36. «Ù∆¡ª ÓπÈ∆¡ª Á≈ ÏÑӫ◊¡≈È CE/-
A. √π«Â √Ï«Á Ó≈◊ E@/ G@/- 37. ¡≥ÁÒ∆ ÷Ø‹ AC@/-
B. «’Ú ’±ÛÀ Â∞‡À Í≈«Ò D@/- CE/- 38. «√Ó ’‘ª È‘ƒ ACE/-
C. Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ -√ºÂ Ì≈◊ª «Ú⁄ AEE/- BCE/- 39. »‘≈È∆ ÍÃÚ⁄È CE/-
D. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À -1 C@/- CE/- 41. “√∂Ú≈ «√ÓÈ ‹π◊Â∆¡ª” AE@/ñ
E. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À -2 F@/- FE/- 42. “Ó≈È∞º÷ ÂÈ Á≈ ÍÃÔØ‹È” AF@/ñ
F. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À - 3 A@@/- A@@/- 43. “ÔØ◊≈ ¿∞Í ÒÀ’⁄”, C@/ñ
G. ‘ØÚÀ ¡ÈßÁπ ÿ‰≈ BE/- C@/- 44. “’Ó ÏøËÈ ÂØ∫ Óπ’Â∆” :- C@/ñ
H. ⁄¿∞ÊÀ Í‘« √Ï≈‘ ’À EE/- F@/- 45. jIvn jugiq 300/-
I. √π«Â¡ª ¿∞Í‹À ⁄≈¿∞ D@/- D@/-
English Version Price
A@. Ï≈Ï≈‰∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª E@/- E@/-
AA. √Ï «Íá ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ A@/- A@/- 1. Baisakhi (ÚÀ√≈÷∆) Rs. 5/-
AB. ¡≥«ÓàÎπ‘≈ A@/- A@/- 2. How Rend The Veil of Untruth («’Ú ’±ÛÀ Â∞‡À Í≈«Ò) Rs. 70/-
AC. ¡◊≥Ó ¡◊Ø⁄ Á≈ Ó≈◊ F@/- G@/- 3. Discourses on the Beyond-1 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -1) Rs 50/-
AD. Íπ≈ÂÈ ‡∆’≈ - ‹Íπ‹∆ √≈«‘Ï A@/- AE/- 4. Discourses on the Beyond -2 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -2) Rs. 50/-
AE. ¡Ó ‹Øª AE/- AE/- 5. Discourses on the Beyond -3 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -3) Rs. 50/-
A6. «‘Ó≈Ò∆¡≈ Á∂ √øª Á∂ √ø◊ «ÈÚ≈√ A@@/- 6. Discourses on the Beyond -4 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -4) Rs. 60/-
AH. ¡Ó ◊≈Ê≈ A@@/- A@@/-
7. Discourses on the Beyond -5 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -5) Rs. 60/-
AI. ËÓ ÔπË ’∂ ⁄≈«¬ E@/-
8. The way to the imperceptible (AgMm Agocr dw mwrg) Rs. 80/-
B@. Í«ÚÂ ÍÀ∫‚≈ BE/-
BA. Ì◊ Íë‘Ò≈Á A@/- A@/- 9. The Lights Immortal (Amr joqW) Rs. 20/-
BB. ÚÀ√≈÷∆ A@/- 10. Transcendental Bliss (cauQY pihr sbwh kY) Rs. 70/-
BC. ≈‹ ÔØ◊ D@/- 11. How to Know Thy Real Self-(Vol-1) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 80/-
BD. √≈‹È ⁄Ò∂ «Í¡≈«¡≈ A@/- A@/- 12. How to Know Thy Real Self-(Vol-2) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 80/-
BE. ¡«ÏÈ≈√∆ ‹Ø Ì≈◊-A I@/- I@/- 13. How to Know Thy Real Self-(Vol-3) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 110/-
BF. ¡«ÏÈ≈√∆ ‹Ø Ì≈◊-B I@/- I@/- 14. The Dawn of Khalsa Ideals Rs. 10/-
BG. »‘≈È∆ ◊πÒÁ√Â≈ -A F@/- F@/- 15. A Glimpse of His Holiness - Baba ji Rs. 5/-
BH. »‘≈È∆ ◊πÒÁ√Â≈ - B F@/- F@/-
AF. Divine Word Contemplation Path’, (√π«Â √Ï«Á Ó≈◊) Rs.150/–
BI. √ø Â∞Ó≈∂ Â∞Ó∂ ÍÃ∆ÂÓ E@/-
17. The Story of Immortality (¡Ó ◊≈Ê≈) Rs 260/–
C@. ¡≥«ÓàÏ⁄È √≈Ë ’∆ Ï≈‰∆ H@/-
CA. ◊π» ¡ÓÁ≈√ Í√∆¡À E@/- 18. Why Not thy Contemplate the Lord ? (ismrq
ismrq khw nhIN ?
?) Rs 200/–

'Awqm mwrg' 65 AkqUbr, 2011


English Section Guru Amardas - Abode of Bliss
Sant Waryam Singh Ji
English Translation: Prof. Beant Singh

(English Translation of “Guru Amar Das Such thoughts continued to trouble his
Parsiye” in series.) mind. When thoughts of this type occur to
Wherever there was a company of the mind, man is filled with non-attachment
holymen, he made it a point to go there, and renunciation. Tears flow from the eyes
and the thought which repeatedly occurred of a renunciate and he thinks about his goal
to him was that in every holy company – ‘O my mind! I have made no achievement
emphasis was laid on adopting a Guru so far. I haven’t as yet met a Guru (Holy
(Holy Preceptor) without whom there was Preceptor). I have spent all my life in search
no liberation for men. Although he used to of a Guru (Holy Preceptor). But I haven’t
recite regularly one rosary (consisting of found a capable Guru/ Ot was because his
108 beads) of a common chant, ‘Om namu (Guru Amar Das Ji) firm belief was – ‘Guru
Bhagwatey Vasudevaey nameh’, called Khodus must satisfy the devotee’. Guru incapable of
chant, which Dhruv too had recited, yet the giving satisfaction to the devotee and
characteristics which saints used to tell were husband without charm are both worthless
still missing in him. Then he observed his and useless.’
physical state, for he had become 62 years According to beliefs and traditions of
old, yet he had made no spiritual the time, the Ganga was given great
attainment. He thought – ‘A child can say importance among holy spots and pilgrim
that he is yet to grow into a youth, a youth centres. So, he took a vow that after every
can say that old age is yet to come, but he six months, he would visit the Ganges on
who has already become old, his every foot and have ablutions there. In this
step is towards death. Secondly, it is not manner, he would come to meet holymen
known when death may come – on the way, and it was quite possible, he
‘There is no hitch in the way of death, either might meet a capable Guru (Holy
in childhood, or in youth, or in old age.
Preceptor) because very many holymen and
That time is not known, when the noose of
death shall come and fall upon thee.’ P. 254 saints practised Divine Name meditation on
È‘ Ï≈«’ È‘ ‹Ø Ï ÈÀ È‘ «ÏË∆ ’¤∞ Ïø Ë π ® the banks of the Ganges. He visited the
˙‘ Ï∂  ≈ È‘ Ï» fi ∆¡À ‹¿∞ ¡≈«¬ ÍÀ ‹Ó Îø Ë π ® Ganges twenty times but without meeting
So, seeing the condition of his body, a competent Guru (Holy Preceptor). On this
such a thought came into his mind – particular occasion, he was going for the
‘Few days to thee are left; thou hast grown twenty-first time, and he had become 72
weary and thy body vesture has grown old.’ years old. There was deep regret in his
P. 23 heart that old age had come upon him
«ÁÈ ÊØ Û Û∂ Ê’∂ Ì«¬¡≈ Íπ  ≈‰≈ ⁄Ø Ò ≈® completely. No time was now left. He had

‘Atam Marg’ 65 October, 2011


not achieved anything so far, but he was servant or devotee?’ P. 331
determined not to adopt an immature or Â∆Êπ Ï‚≈ «’ ‘« ’≈ Á≈√π ®
fake Guru (Holy Preceptor). He would Where sits God’s servant, that place
adopt only a Perfect Guru when he was becomes a place of pilgrimage –
satisfied about his spiritual attainments. ‘Truly lovely is the spot where the holy have
their abode.’ P. 319
In India, bathing at holy places is «‹ÊÀ ÏÀ √ «È √≈Ë ‹È √Ø Ê≈Èπ √π ‘ ø Á ≈®
considered a highly pious deed. There are That place becomes beautiful where
two types of places of pilgrimage – ‘Jarrh’ pious persons sit.
(inanimate and immovable) and ‘jangam’ ‘Wherever my True Guru goes and sits,
(living and moving). The first types of beautiful is that place, O Lord, the king.’
pilgrim centres are known to all. Everybody P. 450
knows that there are 68 pilgrimage centres «‹ÊÀ ‹≈«¬ Ï‘À Ó∂  ≈ √«Â◊π  »
√Ø Ê≈È∞ √π ‘ ≈Ú≈ ≈Ó ≈‹∂ ®
in India and abroad. Bathing at them yields
different fruits. ‘Jarrh’ (inanimate and immovable)
pilgrimage centres do not have so much
Second are ‘jangam’ (living and moving) spiritual power as the ‘jangam’ (living and
pilgrim centres. These pilgrim centres are moving) pilgrimage centres have. It is
the ones where abide those who have because the former are incapable of
recognized God and attained to Him. They removing mind’s impurity. On the other
are saints, holymen, exalted souls. Gurmukhs hand, ‘jangam’ (living and moving)
(Guruwards, or God-directed), Gursikhs pilgrimage centres, that is, saints and
(Guru’s disciples or followers) etc. wherever holymen are capable of removing the filth
they sit, that place becomes a pilgrim spot. or scum of the mind. By following their
It is not just one pilgrimage centre; in fact, teachings and living according to them, we
there come to abide all the pilgrimage can remove the impurity of the mind. So
centres with their respective fruits - long as mind’s impurity is not removed,
‘Where God’s tales are narrated, purity does not come –
There comes the Ganga itself.’
‘When the mind is filthy, everything is
‘« ’∆ ’Ê≈ ‘Ø Â ‘À ‹‘≈® filthy. By washing the body the mind
◊ø ◊ ≈ Ì∆ ⁄Ò ¡≈Ú ‘≈® becomes not pure.’ P. 558
‘What qualities has holy company? Ó«È ÓÀ Ò À √Ìπ «’¤∞ ÓÀ Ò ≈
Such it is wherein the sole Name of the Lord Â«È ËØ Â À ÓÈ∞ ‘¤≈ È ‘Ø « ¬®
is expounded.’ P. 72 So long as there is impurity in the
√Â√ø ◊ «Â ’À √ ∆ ‹≈‰∆¡À ® mind, you may wash the body as much as
«‹ÊÀ ¬∂ ’ Ø È≈Óπ Ú÷≈‰∆¡À ® you like, it will become impure again. The
The proud gods of these pilgrimage body is never pure or unpolluted. So ‘jarrh’
centres sit in those holy congregations with (inanimate and immovable) pilgrimage
their respective fruits, so that if someone centres, preserving their purity and sanctity
asks for them, they may find joy in on the basis and strength of ‘jangam’ (living
bestowing them on him. Then – and moving) pilgrimage centres, that is
‘Is the place of pilgrimage greater, or God’s saints and holy men, always continue

October, 2011 66 'Atam Marg’


praying in the Lord’s court – ‘O God! send and see for yourself how much time they
some saint or holy man blessed by Thee take. Persons do not become such exalted
because sinful men and women while saints and holymen for nothing. The world
bathing in our waters leave behind their longs for the dust of their feet. By uttering
sins making us impure. Send some great their name and contemplating them,
holy man who may remove our impurity devotees’ affairs are settled and their tasks
by having a dip in our waters. This means– accomplished.
Meanings: ‘Even pilgrimage centres long for So this was the vow, he had taken.
the dust of the saints’ feet.’
One day he happened to be on the bank of
Ì≈Ú ¡Ê - Â∆Ê Ú∆ ÒØ ⁄ Á∂ , √ø  ª Á∆ Ë» Û ∆ Â≈¬∆∫Õ
the Ganga. He was hungry but there was no
Ganga, Yamuna, Godavari and
arrangement for food. Nearby lived a
Saraswati are the four rivers which have
holyman who had attained to the supreme
been reckoned as very pure and holy. Guru
stage of God’s realization. Many devotees
Sahib says that their proud presiding gods
came to his abode, listened to his
long for the dust of saint’s feet –
discourses and followed them in their life.
‘Ganga, Yamuna, Godavari and Saraswati
He too sat their listening to the exalted
seek dust of the saint’s feet.’ P. 1263
◊ø ◊ ≈ ‹Óπ È ≈ ◊Ø Á ≈Ú∆ √π √ Â∆ holyman. Then he heard the call for food,
Â∂ ’«‘ ¿∞ Á Óπ Ë» «  √≈Ë» ’∆ Â≈¬∆® “Brothers! food is ready; partake of it.” At
They make endeavours. The proud god that moment, he thought – ‘The holy man
bathes at the same pilgrimage centre where abides on the bank of the Ganga. He must
the holy bathe. An illustrative story occurs be bathing here daily. It will be impolite
in spiritual history. Once there was a and unseemly to ask him if he bathed in the
pretentious holyman who took a pledge Ganga or not.’ So, he partook of food at the
that he would not take food at the house holyman’s abode. But there was an
of a person who had not bathed in the apprehension in his mind that on that day,
Ganga. So, whenever during his wanderings, he had not asked his customary question.
he met a person, his first question used to He was sitting in the august presence of the
be – ‘Brother! Have you bathed in the holy man. At last, with folded hands he
Ganga?’ When he was to take meals at submitted humbly, “O holy man! you are
someone’s place, he asked the same supremely fortunate because you are living
question. If the answer was ‘yes’, he on the bank of the Ganga, and so you must
partook of food, but, if the answer was ‘no’, be bathing in the Ganga daily.” The holy
he declined to take food, because holy men man replied, “Dear brother! I have never
stand by their pledge. bathed in the Ganga. I take bath at my well.”
Sant Baba Jawala Singh read or recited At this he said, “Sir! I have done a
‘Panj Banis [Gurbani compositions prescribed very bad deed for it was my pledge to
for a Sikh for daily reading or recitation] partake of food only from those who had
five times, fifteen ‘paths’ (readings) of bathed in the Ganga.” After saying this, he
Sukhmani Sahib and 25 ‘paths’ (readings) of got up and went away. He was going
Jap Ji Sahib daily. Try to do so many ‘paths’, troubled by this thought – ‘O my mind! the

‘Atam Marg’ 67 October, 2011


pledge which I had observed all my life has after this holy man takes bath. As a result
got broken today. What kind of holyman is our complexion has become white.”
this who, though living on the bank of the He was surprised at this revelation.
Ganga, does not bathe in its waters?”
Overcome with melancholy, he lay on a They said, “Why did you question him
sand dune outside. After sometime, he saw and entertain doubts about him? Even we
three persons going by. They had black seek the dust of his feet.”
complexion. Seeing them, he wondered Guru Sahib says –
where they were going. After sometime, ‘Ganga, Yamuna, Godavari and Saraswati
when they returned, he saw that their seek dust of the saint’s feet.’ P. 1263
complexion had become white in the moon- ◊ø ◊ ≈ ‹Óπ È ≈ ◊Ø Á ≈Ú∆ √√π  ∆
Â∂ ’«‘ ¿∞ Á Óπ Ë» «  √≈Ë» ’∆ Â≈¬∆®
light. When they came near, he asked,
“Brothers! who are you?” Why?
‘They say: Full of impurity of mortal’s sins
They stopped to dispel his doubts. are we; our impurity by dust of feet of the
They said, “Dear brother! the three of us are holy is shed.’ P. 1263
the proud gods of Ganga, Yamuna and «’Ò«Ú÷ ÓÀ Ò π Ì∂ Í∂ ‘ÓÀ «Ú«⁄
Godavari.” ‘Ó∆ ÓÀ ´ √≈Ë» ’∆ Ë» «  ◊Ú≈¬∆®
When we get the dust of the saint’s
He said, “When you came, you were
feet, then is our filth removed.
black-complexioned, and now how have
‘Bathing at sixty-eight sacred spots avails
you become white in complexion?” They
little;
said, “Dear brother! the sinful people of the As flying dust of the holy congregation into
world bathe in us and leave behind all their our eyes falls,
sins owing to which our complexion Shed is all our impurity of foul
becomes black. If some holy man comes understanding.’ P. 1263
Â∆«Ê ¡·√«· Ó‹«È È≈¬∆®
and bathes in our waters, our sins are
√Â√ø ◊ «Â ’∆ Ë» «  Í∆ ¿∞ « ‚ È∂  à ∆
removed.” √Ì Áπ  Ó«Â ÓÀ ´ ◊Ú≈¬∆®
Sovereign Third Guru went to the So, in this manner, Guru Sahib is
pilgrimage centres in response to their making mention of not just one or two
entreaties. Similarly, Sovereign Ninth Guru pilgrimage centres but of all the holies. The
visited the places of pilgrimage to purify Ganga had been brought from heaven by
them after hearing their appeals. King Bhagirath.
So, they (river-gods) said, “Dear ‘Ganga by the recluse Bhagirath was brought
down;
brother! no exalted holy man has come to Holy Kedar by Shiva was incarnated or
us for a long time, though pretenders and established.
hypocrites do come in large numbers. But Banaras and the place where Krishna grazed
he who is constantly aligned with God and cows,
absorbed in His worship and contemplation By contact with the holy are exalted.
All sacred spots sanctified by the gods…..’
has not come. So, we have come ourselves P. 1263
to bathe carefully in the water which stands ‹≈‘ÈÚ∆ ÂÍÀ Ì≈◊∆«Ê ¡≈‰∆..............®

October, 2011 68 'Atam Marg’


................. ’∂ Á ≈π Ê≈«Í˙ Ó‘√≈¬∆® view of Gurmat (Sikhism) is that the ‘jangam’
’ª√∆ «¥√Èπ ⁄≈Ú ◊≈¿± «Ó«Ò ‘« ‹È √Ø Ì ≈ Í≈¬∆® (living and moving) pilgrimage centre is
«‹ÂÈ∂ Â∆Ê Á∂ Ú ∆ Ê≈Í∂ . ....................®
superior to the ‘jarrh’ (inanimate and
All the holy spots established by the
immovable) holy spot. The holy man who
gods – is absorbed in God’s devotional worship is
‘… seek dust of feet of the holy.’ P. 1263 a superior sacred spot. If we keep his
.................. √«Ì «ÂÂÈ∂
ÒØ ⁄ «‘ Ë» «  √≈Ë» ’∆ Â≈¬∆® company, then we need not go anywhere
else and spend money because in him are
This is true of not just one or two
present all the sixty-eight holies –
holymen but of all –
‘Make your mind the casket for keeping
‘Should God’s devotee, the holy Preceptor be idols;
met, In the river of holy congregation bathe it.
Dust of his feet on my face would I rub. Make offering of flower-petals of devotion -
Lord! all your creation after dust of feet of The Lord propitiate thus.’ P. 728
the holy quests. ÓÈ∞ √ø Í ‡π «‹Â∞ √ √« È≈Ú‰∞
Saith Nanak: Whoever has this good fortune Ì≈ÚÈ Í≈Â∆ «Âz Í «Â ’∂ ®
on forehead inscribed …..’ P. 1263
‘« ’≈ √ø  ∞ «ÓÒÀ ◊π  √≈Ë» It is said that there is a pilgrimage
ÒÀ «Â√ ’∆ Ë» «  Óπ « ÷ Ò≈¬∆® centre within everyone; it is the pilgrim
«‹ÂÈ∆ «√à √ «‡ Â∞ Ó ∆ Ó∂  ∂ √π ¡ ≈Ó∆ centre of the soul. So if one comes to bathe
√Ì «ÂÂÈ∆ ÒØ ⁄ À Ë» «  √≈Ë» ’∆ Â≈¬∆® in this pilgrim centre, then it is equal to
È≈È’ «ÒÒ≈«‡ ‘Ø Ú À «‹√π «Ò«÷¡≈ .............®
bathing not only at the 68 holies, but at all
Dust of the saint’s feet is obtained only the holy spots of the entire world –
by one on whose forehead it is writ – Refrain: Bathing at the holies is performed
‘….. blessing him with the dust of the feet of by keeping the saints’ company.
the holy, the Lord ferries him across.’ Ë≈È≈ - √≈∂ Â∆ʪ Á≈ È∑ ≈ ‰ ‘Ø ‹≈Ú∂ ,
P. 1263 √ø ◊  ’’∂ √≈Ë» ¡ ª Á∆Õ
............... «Â√π √≈Ë» Ë» «  Á∂ ‘What good my going off to bathe at holy
‘« Í≈« ¶ÿ≈¬∆® spots?
To such a one God grants liberation – The Name Divine is the true holy spot.
The true holy spot also is contemplation of
‘In charity seek I dust of feet of the holy;
the holy Word and enlightenment within.
Which, should I receive, to my forehead
The enlightenment granted by the Guru is
would apply.
the true bathing-spot,
Discarding false greed, with single mind
The ten holy baths (the ten days that are
should one on the inaccessible Lord
considered particularly holy for bathing at
meditate.
sacred spots) and the sacred tenth of the
By writ of Primal Time alone is obtained
bright half of Jeth [the day the holy Ganga is
dust of feet of the holy.’ P. 468
believed to have descended to the earth].
Á≈Èπ Ó«‘ø ‚ ≈ ÂÒ∆ ÷≈’π ‹∂ «ÓÒÀ  Ó√«’ Ò≈¬∆¡À ®
The Name Divine ever I beg – Lord, holder of
’± Û ≈ Ò≈Ò⁄𠤂∆¡À ‘Ø « ¬ «¬’ Ó«È ¡Ò÷π «Ë¡≈¬∆¡À ®
the earth! this to me grant.’ P. 687
δ Â∂ Ú ‘Ø Í≈¬∆¡À ‹∂ Ú ∂ ‘ ∆ ’≈ ’Ó≈¬∆¡À ®
Â∆«Ê È≈Ú‰ ‹≈¿∞ Â∆Êπ È≈Óπ ‘À ®
‹∂ ‘Ø Ú À Í»  «Ï «Ò«÷¡≈ Â≈ Ë» « Û «ÂÈ≈ Á∆ Í≈¬∆¡À ®
Â∆Êπ √ÏÁ Ï∆⁄≈π ¡≥  « «◊¡≈È∞ ‘À ®
If it is already writ on the forehead, ◊π  «◊¡≈È∞ √≈⁄≈ Ê≈È∞ Â∆Êπ
then alone is obtained dust of the saint’s Á√ Íπ  Ï √Á≈ Á√≈‘≈®
feet, otherwise not. So, in this way, the ‘¿∞ È≈Óπ ‘« ’≈ √Á≈ ‹≈⁄¿∞

‘Atam Marg’ 69 October, 2011


Á∂ ‘ π ÍÃ Ì Ë‰∆Ë≈® So, which is the ‘Amritsar’ [Pool of
Guru Sahib says – ‘By keeping the Nectar] pilgrimage centre, where, the Guru
company of the holy you will be bathing has commanded us to bathe daily? –
not only at the 68 pilgrimage centers, but ‘He, who calls himself a Sikh (disciple) of
also at all the sacred spots of the world. the Great True Guru (Holy Preceptor),
‘Company of the holy equals bath at the should rise early and meditate on God’s
sixty-eight sacred spots. Name.
This is the true gain, whereby the self, life, He should make efforts early in the morning,
mind and body, all are revived.’ P. 47 take bath and have ablution in the Pool of
’« √ø ◊ «Â ± √≈Ë ’∆ ¡·√«· Â∆Ê È≈¿∞ ® Nectar’. P. 305
‹∆¿∞ Íà ≈ ‰ ÓÈπ ÂÈπ ‘∂ √≈⁄≈ ¬∂ ‘ π √π ¡ ≈¿∞ ® ◊π  √«Â◊π  ’≈ ‹Ø «√÷π ¡÷≈¬∂
√π ÌÒ’∂ ¿∞ « · ‘« È≈Óπ «Ë¡≈ÚÀ ®
The gain obtained is true. By bathing ¿∞ Á Óπ ’∂ ÌÒ’∂ ÍÌ≈Â∆
at this sacred spot, the self, life, mind and «¬√È≈È∞ ’∂ ¡≥ « Óà  √« È≈ÚÀ ®
body, all are made fresh and green, and If we do not bathe in the Pool of
then – Nectar, we are not obeying the Guru’s
‘Thus comes honour in this world, command. Many devotees are doubtful
And at the Divine Portal a resting-place.’
about what Guru Sahib intends to say here.
P. 48
Guru Sahib himself clarifies that –
¡À Ê À «ÓÒ«‘ Ú‚≈¬∆¡≈ Á◊«‘ Í≈Ú«‘ Ê≈¿∞ ®
‘God-incarnate True Guru is the Pool of
Man obtains a place in God’s court. But Nectar ....
the other holy places do not earn for you a √«Â◊π  π Íπ  ÷π ¡≥ « Óà  √π ............®
place at the Divine Portal. So, holy Guru Granth Sahib is the Pool of Nectar -
congregation! this sacred spot is bigger! ... the Supremely fortunate ones come and
‘Inside us lies the holy pool of bathe in him.’ P. 40
enlightenment; ............. Ú‚Ì≈◊∆ È≈Ú«‘ ¡≈«¬®
Thus has the Guru (holy Preceptor) Those persons are Supremely fortunate
instructed or revealed. who bathe in the ‘bani’ recorded therein.
With the impurity gone is the mind purified,
And what is the fruit of doing so?
By bathing in the Pool of Immortality.’
P. 587 ‘Their filth of many births is washed off and
¡≥  « Â∆Êπ «◊¡≈Èπ ‘À √«Â◊π «  Á∆¡≈ Ïπ fi ≈«¬® the Immaculate Name is implanted within
ÓÀ´ ◊¬∆ ÓÈ∞ «ÈÓ´ ‘Ø¡≈ ¡≥«Óà√« Â∆«Ê È≈«¬® them.’ P. 40
¿∞ È ‹ÈÓ ‹ÈÓ ’∆ ÓÀ Ò π ¿∞ Â À
If one bathes in the Pool of Amrita «ÈÓÒ È≈Óπ «ÁÃ Û ≈«¬®
(Nectar of Immortality), then all impurity is The Name Divine becomes embedded
washed off and the mind becomes pure. within them.
When the mind is purified, then – ‘The True Guru is the true Pool of Nectar.
‘Saith Kabir: Purified is the heart like Bathing therein man is washed clean of the
Ganga-water. filth of his sins.’ P. 113
Then follows after him God, shouting √«Â◊π  π ‘À ¡≥ « Óà  √π √≈⁄≈
“Kabir, Kabir”.’ P. 1368 ÓÈ∞ È≈ÚÀ ÓÀ ´ ⁄π ’ ≈Ú«‰¡≈®
’Ï∆ ÓÈπ «ÈÓÒπ Ì«¬¡≈ ‹À √ ≈ ◊ø ◊ ≈ È∆π ® The True Guru is ‘Amritsar’ (Pool of
Í≈¤À Ò≈◊Ø ‘« «ÎÀ ’‘ ’Ï∆ ’Ï∆® Nectar) pilgrimage centre –

October, 2011 70 'Atam Marg’


‘Though man may strenuously bathe at many and drinking, doing business, working as a
places of pilgrimage, even then, his mind’s servant or an employee and engaged in
ego never departs.’ P. 491 commerce and trade. Suddenly does death
¡È∂ ’ Â∆Ê ‹∂ ‹ÂÈ ’À
Â≈ ¡≥   ’∆ ‘¿∞ Ó À ’Á∂ È ‹≈«¬® strike, man’s worldly tasks remain
unaccomplished but his stay in the world
You may bathe at the remaining
is over. Lying sick on the cot, he knows
pilgrimage centres all your life, not only at
that he is going to leave the world. Even at
sixty-eight holy spots, but all the pilgrimage
that moment, he starts counting the tasks
centres of the world, mind’s ego is not shed
which remain to be done.
off. Ego never departs; on the other hand,
it increases by entertaining the thought – ‘I While returning from the pilgrimage to
have been to the pilgrimage centres ten the Ganga, Guru Amar Dass Ji happened to
times.’ Ablutions at holy places are not meet a ‘brahmahari’ (celibate). When the
capable of annulling man’s ego – ‘brahmchari’ (celibate) observed Guru Sahib’s
‘The world suffers through impurity of nature and temperament that he was an
egoism – exalted personage, his heart was in bloom,
Duality imposes on it this impurity. he was delighted, and at the same time, he
Ritual bathing at a hundred holy bathing
started travelling with him. While thus
places even shall not wash off this filth.’
P. 39 travelling, they reached a village where
‹«◊ ‘¿∞ Ó À ÓÀ Ò π Áπ ÷ π Í≈«¬¡≈ Ó´ Ò≈◊∆ Á» ‹ À Ì≈«¬® there was an inn owned by a benevolent
Ó´ ‘¿∞ Ó À ËØ Â ∆ «’ÚÀ È ¿∞  À ‹∂ √¿∞ Â∆Ê È≈«¬® Pandit (Brahmin scholar and priest), an
You may bathe at even hundreds of astrologer. The two (Guru Amar Dass Ji and
holy bathing spots, the filth of ego is not the ‘brahmchari’) rested there. Guru Sahib
removed. So in this manner, Guru Amar was naturally lying on the cot. That Pandit
Dass used to go every time to bathe in the knew ‘Samundrak’ science. One knowing this
Ganga. On that day, when he went for the science can make predictions after seeing a
twenty-first time, there was great person’s body-parts – forehead, nose, hands
seriousness and earnestness in his mind. He and palms, very much like an astrologer.
thought repeatedly – ‘O my mind! until This Pandit was well-versed in this science.
now I have not found a Guru (Holy When he came to Guru Sahib for money,
Preceptor). I have already become 72 years he was lying casually with one foot placed
old. It is not known when the slingshot of on his knee. His eyes at once caught sight
Death may hit me – of the ‘padam’ (lotus) on the sole of his foot.
‘Behold terrible death, prowling around with Besides, the lotus mark was complete with
mouth wide open. all its petals, while some have lotus with
One day (today or tomorrow) must it clutch two petals or four petals. In his case, it was
at thee –
Know this in thy mind.’ P. 631
a complete lotus mark. He was surprised
’≈Òπ «Ï¡≈Òπ «‹¿∞ Í«˙ ‚Ø Ò À Óπ ÷ π Í√≈∂ Ó∆® because such a mark is found on the feet
¡≈‹π ’≈«Ò Îπ « È ÂØ « ‘ ◊à « √ ‘À √Ó«fi ≈÷¿∞ ⁄∆«Â® of great holymen. He thought – ‘This man
Nobody knows when the slingshot of ought to be an ‘avatar’ (God’s incarnation).
Death may strike him while he is eating Why is he wandering about in this state of

‘Atam Marg’ 71 October, 2011


obscurity? Why hasn’t he revealed himself Why are you paying obeisance at my feet?”
to the world till now? He should be either He said, “Baba Ji! I know nothing about
an emperor. But from his dress, he does not you as to which place you belong to. I
appear to be a king. It is probable that he know only this much that you come twice
may be a great holy man who does not a year, and today, to my good fortune, I
wish to reveal himself.’ So, at that time, happened to look at your feet. There is a
seeing the lotus mark on his feet, the Pandit lotus mark on your foot. Why is it that you
thought of many things in his mind. ‘This have not revealed yourself so far? As
is a special mark which is found in an regards rent for your stay here, I am not
incarnation of Lord Vishnu. It was such a going to accept from you. I will surely take
mark on Lord Krishna’s foot which the the rent but only when you reveal
hunter mistook for a deer’s eye and shot an yourself.” These words induced a feeling of
arrow at it. devotion in the brahmchari (celibate), and
‘There is a lotus mark on his foot. thus travelling Baba Amar Das Ji came to
It shines like a star. his town – Basarke. There the brahmchari
The hunter came in search of prey and
mistaking it for a deer’s eye, shot at it an (celibate) sat outside one day on the well.
arrow.’ There he started conversation saying –
Bhai Gurdas Ji, Var 10/25 “Baba Amar Dass Ji! I have found great joy
⁄‰ ’ÓÒ «Ú«⁄ ÍÁÓπ ‘À by keeping your company because you
«fiÒ«ÓÒ fiÒ’À Úª◊∆ Â≈∂ Õ have kept the company many saints and
Ï«Ë’∞ ¡≈«¬¡≈ Ì≈ÒÁ≈ «Ó◊À ‹≈«‰ Ï≈‰∞ ÒÀ Ó≈∂ Õ
holymen. You have a distinctive nature and
I have never seen such a clear and temperament of your own. Nobody has
prominent lotus mark on anyone.’ In
such a temperament, and in a way, I have
Gurbani, the Bhats (Balladeers) say that the
become your devoted follower. Can you
lotus mark was on Guru Sahib’s right hand.
kindly tell me who your holy preceptor is?
They saw the lotus mark on the hand while
Who is the holy preceptor from whom you
the one on his foot was seen by this Pandit
have imbibed such a beautiful way of life?”
(Brahmin scholar). So at that time, many
thoughts came into his mind and he No sooner did he say this than it
decided not to accept any rent from Guru seemed as if somebody had touched some
Sahib. When Baba Amar Das Ji was going painful and sensitive subject. Tears started
to leave, the Pandit came to see him off. flowing from the eyes of Baba Amar Dass
Ji. He could not utter a word. The
Baba Ji said, “Pandit Ji! take charge of
brahmchari thought – “Perhaps, I have done
your room. Check up all the articles in the
something very bad. I made this utterance
room. Tell me how much rent I should
for nothing. It is possible that his Guru may
pay.”
be no more. He may be dead, and he is
At that time, Pandit Ji bowed at his weeping out of love for him.” He
feet. Baba Amar Dass ji was surprised why (Brahmchari) said, “Baba Ji! if your Guru
that Brahmin was paying obeisance to him. (holy Preceptor) has pased away, then I
He said, “Pandit Ji! you are a Brahmin. would like to submit that Gurus (Holy

October, 2011 72 'Atam Marg’


Preceptors) never go anywhere whether ‘He who has not adopted Gurbani as the
they are physically alive or not. It is all Guru,
By taking food from his hands, one forgets
right, if you remember him in your mind.
love and devotion for God.’ Rehatnama
If the Guru is lodged in your memory, he ‹≈ ’∆ ‘Â È ‹≈‰∆¡À ◊π  Ï≈‰∆ È‘∆ ∆«Â®
is ever present with you and never leaves «Â√ Á∂ ‘ÊØ ∫ ÷≈«Ë¡≈ «Ú√À ‘« ’∆ Íà ∆ «Â®
you. He leaves when we forget him and You must adopt the Guru in the
stop remaining absorbed in his memory. the proper manner. You may pay obeisance to
Guru always remains with us - Guru Granth Sahib as much as you like. You
‘The Guru is ever with me and near me. may continue claiming – Guru Nanak Sahib
Ever I remember Him, contemplate Him.’
is ours; Tenth Guru Sahib is our own, and
P. 394
◊π  π Ó∂  À √ø « ◊ √Á≈ ‘À È≈Ò∂ ® so is Guru Granth Sahib ours. But as long
«√Ó« «√Ó« «Â√π √Á≈ √Ó© ≈ Ò∂ ® as you don’t receive the Name from the
Baba Ji said, “Respected brahmchari! I Guru’s abode in the prescribed manner, you
am a very unfortunate person because cannot become aligned with the Guru. You
although I have become 72 years old, yet I cannot say that you have a Guru. The Guru
have not been able to find a capable Guru is one who bestows the Name-chant. You
(Holy Preceptor) so far, because it was my become the Sikh (disciple) of that person
vow that I would adopt a Guru (Holy who bestows the chant. He, who has not
preceptor) only after testing him, and not by received the Name-chant from the Guru, has
seeing the queues of devotees at his no relationship with the Guru. Such a
threshold. I won’t imitate others, but will person is called ‘nigura’ (one without a Guru
adopt the Guru only after satisfying myself or Holy Preceptor).
about his spirtual attainments. I will give The second definition of a ‘nigura’ is he
away my all - body, mind and wealth - who does not imbibe faith in the
where I am satisfied. I won’t keep anything
immaculate Name Divine. He is also called
with myself.” He said, “What! Baba Amar
‘manmukh’ (self-oriented or apostate). About
Dass are you without a Guru so far? This
him the Guru’s edict is –
is something very bad. You are wasting
Refrain: O Guruless one (without the holy
your life in vain. What a misfortune! How Preceptor)! bad or evil is thy
unfortunate I am that I have been keeping name;
the company of a person who has no Guru You have wasted your life in vain.
(Holy Preceptor)! If I knew, I would not Ë≈È≈ - «È◊π « ¡≈ Â∂  ≈ ˙, È≈Ó Ïπ  ≈,
have kept your company even by mistake. Ó≈È√ ‹ÈÓ ◊Ú≈ «Ò¡≈ «ÏÊ≈Õ
I kept eating from your hands. It was my ‘There is no preceptor like the True Guru
vow that I would not eat food from the (perfect Holy Preceptor)…..’ P. 435
hands of a man without a Guru (Holy √«Â◊π  Ï≈fi‘π ◊π  π È‘∆ ’Ø ¬ ∆ ................®
preceptor). How long I have been travelling
with you from the Ganga to this place! I (... to be continued)
thought that you must be having a Guru
(Holy Preceptor).

‘Atam Marg’ 73 October, 2011


Why not contemplate the Lord?
Sant Waryam Singh Ji
English Translation: Prof. Beant Singh

(Continued from P. 83, issue Sept, 2011) place to another to impart spiritual
teachings. The needs were very few and
‘O God! bless Thou me with the dust of the
were in keeping with the time. Now-a-days,
feet of the Guru’s disciples that I, a sinner,
may also be emancipated.’ P. 1424 if somebody is found sitting under trees,
◊π  «√÷ª ’∆ ‘« Ë» « Û Á∂ « ‘ people take him to be a thief, and hack him
‘Ó Í≈Í∆ Ì∆ ◊«Â ͪ«‘® to pieces. The time has changed; it is under
O God! send some blessed devotee of the influence of Kalyuga (age of sin and
Thine who may dispel our illusions and Darkness). Those holymen used to have a
misconceptions, remove the blinding universal outlook. They were called
cataract of our eyes and who may enable us ‘Mandleshwar’. They moved about
to have a glimpse of Thee who art all- (preaching God’s Name) in groups. They
pervasive.’ stayed in villages and cities for days
together and preached religion and
In those days, people used to go on
righteousness. Devotees came and got all
holy pilgrimages in company. There were
their doubts removed and learnt a new
no vehicles in those days. The present-day
spiritual path. So the pilgrims from the
comforts and conveniences were absent.
Punjab said, “O saint! you are sitting here,
They carried ‘panjeeri’ (a preparation of flour
while your spiritual glory has spread far
fried in clarified butter and mixed with
and wide. Exalted holymen narrate stories
sugar and dry fruit) in containers which
about you. We have seen that temple the
lasted for six months or a year. Inns had
face of which you had turned. We have
been constructed at various places. Besides
heard all about you. Kindly pay a visit to
having board and lodging, they kept the
the Punjab.” On their repeated requests
company of the holy and listened to their
Namdev Ji said, “Brother devotees!
discourses.
holymen do not have sudden insights or
One day, a group of pilgrims from the ideas either to swim across themselves or
Punjab came to the south to have a glimpse to make others swim across the world
of Saint Namdev. For five to seven days, ocean. They act under Divine ordinance. It
they kept the saint’s company and heard his is your fate or destiny which attracts them.
discourses. They became quite intimate with If it is in the fate of the seekers in the
him. They developed great love and congregation, accordingly are then the
devotion for him. One day, finding an saint’s, utterances. If such devotees are not
opportune moment, they said to Saint there, the saints remain absorbed in
Namdev Ji, “Holyman! you remain only in themselves. In their eyes, none is deluded.
the south; the rest of India is also there.” ‘O my mind, he who has dispelled his doubt
Earlier, God’s devotees travelled from one and realized the Lord to be amongst all, in

October, 2011 74 'Atam Marg’


his thought none is gone astray.’” P. 610 themselves with modesty and humility.
ÓÈ Ó∂  ∂ «‹«È ¡Íπ È ≈ ÌÓπ ◊Ú≈Â≈® They seek the Lord in the world itself
«Â√ ’À Ì≈‰À ’Ø « ¬ È Ì» Ò ≈ «‹«È √◊ÒØ Ïà ‘ Óπ ͤ≈Â≈® because God is present everywhere, and
Holy congregation! if somebody says – pervades every living being. He said,
‘Why do holymen preach God’s Name – the “There are great holymen in the world.”
answer is that they do nothing by
So, he set out for northern India.
themselves. The devotees’ destiny impels
Accompanied by his wife and a large
them to make utterances. God is watching
number of devotees, he reached Delhi.
everything and so, inspires or urges the
When the devoted followers came to know,
holyman. This thought never comes to the
they received him with great respect and
holyman – ‘I have done preaching, or I do
honour, and lodged him near the Yamuna.
something, because holymen do not own
Namdev Ji said, “This is all right. Here I
anything. Everything continues happening
shall bathe in the Yamuna. Besides, it is a
automatically as per God’s wishes. It is
place of solitude. Here I will sit meditating
God’s ordinance and will that is prevailing.
on God’s Name.” Namdev Ji delivered
So Namdev Ji said to the group, “Dear discourses on God’s devotional worship
devotees! it’s all right; I shall come daily. As people came to know about it,
sometime.” The pilgrims said, “When you they started coming from far off places, and
plan to come, do inform us in advance, so the number of devotees swelled day by
that we may together accord a warm day. Many types of people come to the
reception. As a matter of fact, if the holy congregation. But all are not deserving.
holyman is attired in saintly robes, he is Only one section of devotees is deserving.
recognised, but if he is dressed like a
First are those who come to the
householder nobody will be able to
company of the holy because some
recognize him. If a holyman is not
proclivities of previous birth bring them
recgonised and is not given due respect
there. But, further, there is no merit in their
and honour, it is a great sin, and half of
fate or destiny. They shut their eyes and go
this sin falls to the holyman’s share because
to sleep. This overpowering sleep is an
he has not put on a holy garb. So, lest we
utter folly. The mind is not receptive to any
should unwittingly commit an affront,
impression. Closing their eyes, they doze
kindly do send us a message in advance
off oblivious of what is being said. They
regarding your visit.” Thereafter, that group
wake up occasionally but again relapse into
of pilgrims went back. sleep. Such persons are called ‘dozers’.
After quite sometime, Namdev Ji Second are those who continue coughing
thought, “Why not go on a pilgrimage and looking hither and thither. Such is the
alongwith the devotees and meet holy state of their mind. Neither do they
congregations? Perhaps, I may meet some themselves listen to the discourse
blessed soul.” Why? Because saints and attentively, nor do they let others do so,
holymen never consider themselves blessed because they disturb them. They are called
or emancipated. They always conduct ‘coughers’. Third are those who try to listen

‘Atam Marg’ 75 October, 2011


to the holy discourse with deep called ‘Brahm-mahoorat’ (most auspicious
concentration of mind. They are called time, when gods take bath). On the basis of
‘suckers’ (that is, avid listeners) who imbibe scientific research too, it has been proved
every word in their heart and mind. Such that early in the morning, when one watch
devotees are deserving. Then there are those of the night is still left, there is maximum
who, coming to the congregation, only oxygen in water. It is not so at other hours
smell what is being said. What kind of of the day and night. Secondly, there are 42
gathering is this? Why do people come lakh creatures in water. At other times,
here daily? These devotees don’t sit in the these creatures come on the surface of
gathering but go away. They do not feel water. When we take bath at those times, it
interested. Their only objective is to find becomes ‘moloch bath’. At night, just switch
out what the speaker is saying. They are on the light and you will see many
called ‘smellers’. They are not deserving. creatures moving about, which are not
Only the avid listeners who drink in every visible in the third and fourth watches of
word, are deserving. So both deserving and the day. In olden days, there were no taps.
undeserving come to the congregations of Water used to be drawn with buckets from
the holy. wells, which had creatures in them, or they
In this way, Namdev Ji’s fame and sat in flowing water. At the ambrosial hour,
glory increased day by day. On that the creatures settle at the bottom. So, this
particular day, he got up early in the bath is called godly. This time is
morning at the ambrosial hour and bathed considered highly auspicious. Many
in the river. Thereafter, he sat cross-legged holymen are of the view that the Divine
on the bank because, O holy congregation! Portal of God’s blessings opens at the
there is difference in Divine Name ambrosial hour of the morning, and
meditation done in the early morning. He devotees receive boons from the Lord.
who takes bath between 6 A.M. and 12 Similar is the Gurbani edict too –
noon, simply cleans his body. It has nothing Refrain: They who get up in the ambrosial
morning, shall receive boons from
to do with spirituality and godliness. Bath the Lord.
taken in the third and fourth watch of the Ë≈È≈ - «‹‘Û∂ ¡≥ « Óà  Ú∂ Ò ∂ ‹≈◊Á∂ ,
day is a moloch bath. √ª¬∆ ’Ø Ò Ø Á≈ª ÒÀ ‰ ◊∂ - B, B.
This is written in ‘Sau Sakhi’ (an old They wake up at the ambrosial hour in
sacred book). Tenth Guru Sahib explained the early morning.
to Bhai Bishambher Nath, “Bath taken in the ‘Farid, musk is distributed at night. They,
third and fourth watch of the day is called who are asleep get not a share of it.
They, whose eyes are heavy with sleep, how
moloch bath. It has no merit and bears no
can they be blessed with it?’
fruit. It is also called a ghostly bath. Bath P. 1382
taken at midnight is called a demonic bath. Î∆Á≈ ≈«Â ’Ê»  ∆ Úø ‚ ∆¡À √π « Â¡≈ «ÓÒÀ È Ì≈¿®
Bath taken early in the morning at the «‹ø È ≈ ÈÀ ‰ È∆Áz ≈ ÚÒ∂ «Âø È ≈ «ÓÒ‰∞ ’∞ ¡ ≈¿∞ ®
ambrosial hour when one watch of the night ‘Farid, though alive, art thou no better than
is still left, is called a godly bath. This is dead –

October, 2011 76 'Atam Marg’


Thou hast arisen from sleep at dawn to pray; other internal. If you are to take external or
Thou hast forgotten God, but know, God has material fruit, there is a method. For getting
not forgotten thee.’ P. 1383
Î∆Á≈ «Í¤Ò ≈«Â È ‹≈«◊˙«‘ ‹∆ÚÁÛØ Óπ « ¬˙«‘®
internal fruit, there is a separate method.
‹∂ ÂÀ Ïπ «Ú√≈«¡≈  «Ï È «Ú√«˙«‘® The external method was described by
‘The Lord’s meditation in its first watch Tenth Guru Sahib:
yields flowers, while the latter watches of
the night, yield the fruits as well. ‘He who recites this much of the ‘ardas’
They, who remain awake, obtain gifts from (Sikh Prayer) – from ‘Prithm Bhaguati Simar
the Lord.’ P. 1384 Kay’ (Having first remembered the sword)
Í«‘ÒÀ Í«‘À Îπ Ò Û≈ δ Ì∆ ͤ≈ ≈«Â® to Guru Granth Sahib – thrice and then
‹Ø ‹≈◊ø « È Ò‘ø « È √∂ √≈¬∆ ’ø È Ø Á≈«Â®
starts reciting the ‘moolmantra’ (Initiatory
‘Rise early in the morning, contemplate the verses of Jap Ji Sahib) while bathing, will
Name, and night and day meditate on the
receive the fruit equivalent to giving 1¼
Lord.
No anxiety shall befall thee and thy malady maunds (one maund – 40 kg.) of gold in
shall be removed.’ P. 255 charity. He who takes bath 1½ gharis (one
fi≈Ò≈ÿ∂ ¿∞ « · È≈Óπ ‹«Í «È«√ Ï≈√π  ¡≈≈«Ë® ghari = 22.5 min.) later receives the fruit
’≈≈ Â∞ fi À È «Ï¡≈ͬ∆ È≈È’ «Ó‡À ¿∞ Í ≈«Ë® equivalent to giving 1¼ maunds of silver in
What is the fruit of bathing early in the charity. Thereafter, the fruit is equivalent to
morning? Once Guru Angad Dev Sahib that of donating copper and foodgrains.
asked Guru Nanak Sahib, “O Sovereign! too And he, who takes bath at about 6 o’clock
much emphasis has been laid on this these days, gains nothing. He only cleans
bathing in the early morning. Kindly tell his body. The opinion of the holy men is
me the fruit of this bathing in detail.” Guru that he who sleeps during the last watch of
Sahib replied, “O man! you have asked a the night, his meritorious deeds start
good thing about bathing early in the decreasing, because this time is described
morning.” In fact, there is a prescribed as ‘Brahm mahoorat’ (highly auspicious time).
method for bathing in the early morning. It is the time for meditating on God’s
Once I had also explained it at a holy Name, about which the Guru’s edict is –
congregation. However, to us the Guru’s Refrain: Who rise in the early morning?
command is – Only those who love the Lord.
‘He, who calls himself a Sikh of the Great Ë≈È≈ - ¡≥ « Óà  Ú∂ Ò ∂ ˙ ’Ω ‰ ‹≈◊Á∂ -B, B.
True Guru, should rise early and meditate on ’Ø ¬ ∆ ‹≈◊Á∂ È∂ ≈Ó «Í¡≈∂ , -B, B.
God’s Name. ¡≥ « Óà  Ú∂ Ò ∂ ˙ ’Ω ‰ ‹≈◊Á∂ . ........ -B.
He should make efforts early in the morning,
‘In the dew-drenched night shine the stars.
take bath and have ablution in the tank of
The holy, those beloved of God, at this hour
nectar.’ P. 305
are awake:
◊π  √«Â◊π  ’≈ ‹Ø «√÷π ¡÷≈¬∂ Ever awake are those loved by God, day by
√π ÌÒ’∂ ¿∞ « · ‘« È≈Óπ «Ë¡≈ÚÀ ® day contemplating Him.
¿∞ Á Óπ ’∂ ÌÒ’∂ ÍÌ≈Â∆ In their hearts is borne contemplation of
«¬√È≈È∞ ’∂ ¡≥ « Óà  √« È≈ÚÀ ® God’s lotus feet,
There is a method for taking bath in the Praying, Lord! be not forgotten for an
Pool of Nectar. One method is external, the instant.

‘Atam Marg’ 77 October, 2011


Discarding pride, attachment, evil tendencies early in the morning and take bath. Guru
and sins of mind, Sahib tells us many other fruits of rising
Their sufferings burn away.
early. It is beneficial to the body also; all
States Nanak prayerfully: Ever awake are
the devotees, beloved of God.’ physical ailments are removed. Hurdles in
P. 459 life also vanish. The body becomes healthy
«Ìø È ∆ À È Û∆¡À ⁄Ó’«È Â≈∂ ® and disease-free.
‹≈◊«‘ √ø  ‹È≈ Ó∂  ∂ ≈Ó «Í¡≈∂ ® Refrain: After taking bath, contemplate
≈Ó «Í¡≈∂ √Á≈ ‹≈◊«‘ È≈Óπ «√Ó«‘ ¡È«ÁÈØ ® thou thy Lord;
⁄‰ ’ÓÒ «Ë¡≈È∞ «‘ÁÀ ÍÃÌ «Ï√π È≈‘∆ «¬’∞ «÷ÈØ® Thus thy soul and body shall be
«‹ Ó≈È∞ ÓØ ‘ π «Ï’≈π ÓÈ ’≈ ’ÒÓÒ≈ Áπ ÷ ‹≈∂ ® disease free.
«ÏÈÚø «  È≈È’ √Á≈ ‹≈◊«‘ ‘« Á≈√ √ø  «Í¡≈∂ ®
Ë≈È≈ - ’ «¬ÙÈ≈È «√Ó ÍÃ Ì ¡ÍÈ≈,
‘In the fourth quarter at early dawn, the ÓÈ ÂÈ Ì¬∂ ¡Ø ◊ ≈ ‹∆ -B, B.
spiritually-awakened with joy in God are ÓÈ ÂÈ Ì¬∂ ¡Ø ◊ ≈ ‹∆, -D, B.
inspired. ’ «¬ÙÈ≈È «√Ó ÍÃ Ì ¡ÍÈ≈, ... -B.
With rivers are they in love; in their mind
‘Take bath’ (P. 611). After taking bath,
and on their tongue is ever the holy Name.’
P. 146 should you gossip or read newspapers?
⁄¿∞ Ê À Í‘« √Ï≈‘ ’À √π  «Â¡≈ ¿∞ Í ‹À ⁄≈¿∞ ® Guru Sahib says – No’ ‘contemplate thou thy
«ÂÈ≈ Á∆¡≈Ú≈ «√¿∞ ÁØ √ Â∆ Ó«È Óπ « ÷ √⁄≈ È≈¿∞ ® Lord’. (P. 611) Don’t waste even a second.
Bhai Vir Singh Ji says – Start remembering God and reciting His
‘Sit not idle those who, in their heart, have Name. What will be the result? Both your
intense yearning. mind (soul) and body shall become disease-
Day and night, in their eyes flows love’s free. When the mind becomes disease-free,
slumbering. the body shall automatically become
On an endless march urges them, one sole healthy.
longing.
Know they not any place before their love’s ‘In the Lord’s refuge millions of obstacles are
meeting; removed and good fortune dawns.’
So ever and ever are they moving.’ P. 611
√∆È∂ «÷º ⁄ «‹È∑ ª È∂ ÷≈Ë∆ ˙ ’ ¡≈Ó È‘ƒ Ï«‘ø Á ∂ Õ ’Ø « ‡ «ÏÿÈ Ò≈Ê∂ ÍÃ Ì √‰≈ Íà ◊ ‡∂ ÌÒ∂ √ø ‹ Ø ◊ ≈®
«È‘π ø Ú≈Ò∂ ÈÀ ‰ ª ’∆ ȃÁ ˙ «ÁÈ∂ ≈ ͬ∂ Ú«‘ø Á ∂ Õ Millions of impediments vanish, your
«¬’Ø Ò◊È Ò◊∆ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À ‡Ø  ¡Èß Â ¿∞ È ∑ ª Á∆
good fortune appears. You have fruitfully
Ú√ÒØ ∫ ¿∞  ∂ Óπ ’ ≈Ó È ’Ø ¬ ∆ √Ø ⁄≈Ò Í¬∂ «È «‘ø Á ∂ Õ
used the ambrosial morning, when after
Those persons, whose heart is filled
taking bath you start contemplating God’s
with fondness and love for meeting God,
Name.
whose understanding has been awakened,
who, after meeting a holyman, have been Yesterday, a lady came to me. I asked
filled with non-attachment and renunciation, her, “When do you get up in the morning?”
and who have become God-awakened, they She said, “I cannot get up in the morning.
do not sleep; they do not say, “I cannot If I do, I fall ill.” I said, “I can take
wake up.” It is because their heart is guarantee of your illness. Guru Sahib says
infused with God’s love. In fact, they feel that after taking bath in the early morning
deprived, if they do not wake up. So, in illness is cured; the mind too is cured. If
this way, Divine Name practitioners get up the mind is cured, the body automatically

October, 2011 78 'Atam Marg’


becomes healthy and disease-free. It is from you may continue sleeping.
the mind that illness travels to the body. This human birth, you have obtained,
First, rises anxiety, food is not digested and is not meant for sleeping. You have got it
the body falls ill. One suffers from acidity for remaining awake. He, who sleeps, has
and blood pressure. Then diseases start
been looted. He, who wakes up, saves his
afflicting the body. First, man starts losing
capital.”
temper; the whole body trembles. There is
indigestion and loss of appetite. So all Namdev and the rest of the holy
diseases start from the mind.” company got up early in the morning, went
to the toilet, brushed their teeth, did gargles
“When the mind becomes absorbed in
and then took bath. In those days, these
God’s love and is cured, then one’s illness
rivers were neat and clean. Dirty water was
is automatically cured. This is the cure for
not thrown into them. The water in the
illness. But man does not practise this cure
rivers was pure and clean and possessed
because he does not know its value. So the
healing properties.
saints describe a person lying asleep till
morning as a corpse. Besides they also say In my childhood, once I happened to
– if you don’t get up – go to Paonta Sahib. In those days, there
‘Kabir! what art thou doing asleep? Wake wasn’t any town at that place. Only a few
and cry for fear of Yama’s (Death’s )torment. persons lived in the gurdwara. There were
How can one with the grave for abode find a few shops along the road. At the place
comfort in sleep?’ P. 1371 where Guru Sahib used to hold ‘Kavi
’Ï∆ √»  ≈ «’¡≈ ’«‘ ‹≈◊π Ø « ¬ ÌÀ Áπ ÷ ® Darbars’, people bathed in the river. Now
‹≈ ’≈ Ï≈√≈ ◊Ø  Ó«‘ √Ø «’¿∞ √Ø Ú À √π ÷ ® many other constructions have come up.
He (God), from whom you have been When one sat there, one was delighted and
separated, align with Him. No good will one’s heart was in bloom. Sitting in the
accrue to you if you remain sleeping. A water itself was so pleasing that one did
sleeping person is like a corpse – not feel like coming out. That is why there
‘Kabir! why art asleep? Why not rise and is mention of cultivating friendship with all
contemplate the Lord? the rivers. The river water automatically
A day shall come when thou shalt sleep with sets right all the cells in the body. So, Saint
legs outstretched.” P. 1371
Namdev and his group of holy men bathed
’Ï∆ √»  ≈ «’¡≈ ’«‘ ¿∞ « · «’ È ‹Í«‘ Óπ  ≈«®
«¬’ «ÁÈ √Ø Ú Èπ ‘Ø « ¬◊Ø ÒªÏ∂ ◊Ø ‚ Í√≈«® in the Yamuna and sat at various places
and became absorbed in Divine Name
When, one day, you go to sleep
meditation and God’s devotional worship.
forever, no one will wake you up, nor will
For Divine Name meditation many rules
you be able to rise with anybody’s efforts;
need to be observed. One of them is
you will lie in the grave. Then you will go
solitude, which is most important. There
to an eternal sleep. Nobody knows how
should be no noise whatsoever, not even
long you will continue rotting in the grave.
the sound of breathing, because then
Worms will eat your body. You will mingle
with clay. No trace will be left behind. Then thoughts come into the mind, and the rising

‘Atam Marg’ 79 October, 2011


consciousness starts coming outwards. So Sahib says that none can describe it. Such
all practised Divine Name meditation with is the edict –
deep concentration of mind. Refrain: Tranquil meditation, ecstasy have
the mind occupied –
Gradually, Namdev Ji passed through The joy of this to none is known
all the stages of Divine Name other than he that has it.
contemplation. He passed through the Ë≈È≈ - √«‘‹ √Ó≈‹ Ò◊∆ «ÒÚ ¡≥  ,
body, the five elements, ‘Suksham-shreer’ √Ø √ √Ø ¬ ∆ ‹≈‰∂ -B, B.
[subtle body; the collection of mind, √Ø √ √Ø ¬ ∆ ‹≈‰∂ , √Ø √ √Ø ¬ ∆ ‹≈‰∂ -B.
√«‘‹ √Ó≈Ë Ò◊∆ «ÒÚ ¡≥  , ... -B.
intellect, five ‘praans’ (life breaths), five
motor organs and five sense organs], ‘karan ‘In the Lord’s pleasure lie all joys.
As in the self are lodged the feet of the
shreer’ (that imaginary body of the Master (Guru) perfectly – endowed,
dreamless state in which sensual desires Tranquil meditation, ecstasy have the mind
disappear, and only pride or ego is left) occupied –
and innermost consciousness. He became The joy of this to none is known, other than
he that has it.’ P. 106
absorbed in his own true self and attained
to the stage of soul realization; thus √Ì∂ √π ÷ ̬∂ ÍÃ Ì Â∞ · ∂ ®
◊π  Í»  ∂ ’∂ ⁄‰ Ó«È Úπ · ∂ ®
becoming absorbed in God, he forgot the √‘‹ √Ó≈«Ë Ò◊∆ «ÒÚ ¡≥  «
world and saw only the one Lord Creator. √Ø √π √Ø ¬ ∆ ‹≈‰À ‹∆¿∞ ®
He was seeing none else. So he was Only he who has experienced its joy,
absorbed in such a state of deep knows what spontaneous tranquil
contemplation free from any thoughts. Guru meditation or contemplation is. Although
Sahib says – Who can describe the joy and we may say casually that somebody is
relish of such a state? None can describe it. absorbed in spontaneous tranquil
Even if anyone goes into such a state of meditation, yet, in the first place, we do not
deep contemplation, he himself cannot know even the meaning of deep meditation
describe it, because this joy or ecstasy is or contemplation. So, today I wish to make
unique. It is beyond description. Just as if a few submissions, so that you may be able
you ask a child how much love he feels, he to understand what deep meditation or
does not have the words to describe it. We contemplation is. First, one has to prepare
also cannot describe it. We can only say for it. Man cannot go into deep meditation
this much that we feel great love. He, who or trance as long as his mind is wandering,
has greater knowledge and understanding and it is not focused. To compose the mind,
says that his love is like that of milk and first discernment or prudence is needed.
water; water itself burns but does not let You have to decide what is true and what
the milk burn, or he says that his love is is false. That which has a name and a form
like that of fish for water. A child cannot is untrue; it is false and subject to death or
describe his love because he does not have destruction. That which has no name and
words. Opening his arms he will say – I form, but is true, that is God. The mind
love you this much. The same is the case capable of knowing Him is said to be
with deep contemplation or trance. Guru discerning and prudent. He in whose mind

October, 2011 80 'Atam Marg’


is the firm conviction that God is truth, and virtue)
the rest is all false, goes into a state of 3) Asan (sitting postures in the practice
discernment and prudence. of yoga)
Second is ‘vairaag’ (non-attachment or 4) Pranayam (breathing exercise)
renunciation); ‘raag’ means attachment to
things and persons – my house, my son, my 5) Pratihar (restraining the mind again
land, my property, my honour or esteem, and again as it tries to wander away from
my status or position, my family. Is there the Name). This means not becoming
any end to this ‘mine’? All through his life, attached to anything and restraining the
man continues calling ‘mine’, ‘mine’. mind. This had been explained in great
‘As long as man says, ‘it is mine, mine’. detail in the last discourse. Then, there
So long not even one of his tasks is should be faith and devotion in the heart
accomplished.’ P. 1160 for the Guru’s edicts. Take them to be
‹Ï Ò◊π Ó∂  ∆ Ó∂  ∆ ’À ® commandments. There is none which can be
ÂÏ Ò◊π ’≈‹π ¬∂ ’ ∞ È‘∆ √À ® ignored. To imbibe them and to practise
This possessiveness is called them in one’s life, perfect devotion is
attachment. When the feeling of ‘mine’ or needed. Then one should have forbearance
possessiveness is effaced, it is called and fortitude in the face of difficulties and
‘vairaag’ (non-attachment, renunciation). Man sufferings. This is called ‘tatiksha’ (capacity
becomes detached from things and persons. to suffer). Then there should be ‘samadhaan’
Even though living with and among them, (removal of doubt and objection). One
yet becoming detached from them and not should imbibe in the heart whatever
having any attachment with them, living utterance is heard. Then man should
like a traveller, not having any desire for develop indifference towards things which
any pleasure of this world, or even the are wrong, and do not concern him. He
Brahm-Lok (eternal abode of Lord Brahma) should have in his heart only the desire to
which are countless, it is called ‘vairaag’ meet God.
(non-attachment). Once I had submitted that
man should give up all comforts and Thereafter, comes ‘moksha’ (liberation).
pleasures, which are daily increasing, He, whose heart is filled with ‘vairag’ (non-
deeming them to be the droppings of a attachment) attains it. ‘Vairaag’ (non-
crow, and concentrate his mind on the attachment) too has three stages – much,
Name Divine. more and most. So there should be extreme
form of non-attachment and only one
Third is a firm resolve in the mind to powerful longing for meeting and uniting
bear all sorrows and sufferings with with God. Thereafter comes listening to
fortitude. For achieving this goal are God’s praises, and then having faith in Him.
needed: Then is accomplished ‘pratihaar’. It means
1) Yum (control over the mind and not letting the mind wander outside, neither
sense organs) through the eyes, nor through the ears, nor
2) Niyam (penance, forbearance and tongue, nor touch, nor through the nose; it

‘Atam Marg’ 81 October, 2011


is through these five apertures that the friends and foes, good and bad, kins and
mind wanders. strangers. Guru Sahib says – ‘Give up this
‘I have closed the doors. tendency.’
The celestial music rings within me.’ ‘Put away from my mind is envy of others,
P. 656 Ever since have I attained the company of
Ó» ø « Á Ò∆¬∂ ÁÚ≈‹∂ ® Ï≈‹∆¡Ò∂ ¡È‘Á Ï≈‹∂ ® the holy.
Man should meditate on God; if the None now is my enemy, nor is anyone a
stranger to me and I am the friend of all.’
mind wanders, he should focus his mind’s P. 1299
concentration on God again and again. Then «Ï√« ◊¬∆ √Ì Â≈«Â Í≈¬∆®
gradually the mind becomes absorbed in ‹Ï Â∂ √≈Ë√ø ◊ «Â ÓØ « ‘ Í≈¬∆®
Divine Name meditation. When the mind È≈ ’Ø ÏÀ  ∆ È‘∆ «Ï◊≈È≈
starts becoming absorbed for 2½ minutes, √◊Ò √ø « ◊ ‘Ó ’¿∞ Ï«È ¡≈¬∆®
it is called ‘dharna’ (a stage in yoga). If the Give up this tendency of holding
mind becomes absorbed for 30 minutes, it views contrary to those of the Guru. This
is called ‘dhian’ (stage in yoga). In this stage, world and God are one; there is none other
no thought or idea crosses the mind, and than God.
the mind is focused only on the object. Third is sleeping tendency. It is the
Then comes ‘smadhi’ (deep contemplation or state in which, while doing Divine Name
trance). Mind’s inclinations take it outside. meditation, if a thought crosses the mind,
First is ‘parman birti’ in which the he becomes absorbed in it and his
reflection of all the visible things starts meditation grows weak. Such a tendency is
falling within. That is why, Divine Name a hurdle in the way of practising Divine
practitioners want solitude. You watch a Name meditation and God’s devotional
film; its image never leaves the memory. worship.
Take the case of any fight or quarrel; its Fourth tendency is that of ‘nindra’
memory too is never erased from the mind. (recollection’ or ‘remembrance’). As we seek
This is called ‘parman birti’ (tendency to to concentrate our mind, forgotten things
accept only visible things as true). The and tasks start flocking in our mind – well,
memories of the visible things in the today I have to do this task, today I have
outside world get accumulated in the mind. to tell this thing to him. So ‘recollection’ is
The second tendency of the mind is a big obstacle in the way of meditation.
‘viparjay’ (tendency to express contrary or Man should be without recollections.
opposing views). Man is advised to Nothing should be allowed to cross the
meditate on God’s Name, but he continues mind. Only God’s Name should be the sole
saying ‘no’ to it. The Guru says, “The whole subject of attention and deep contemplation.
world is the expanse of the Lord Creator’s Fifth is ‘vikalp’, which is diffusion or
self. God Himself is spread everywhere.” dispersal of the mind’s attention. The mind
But instead of accepting the Guru’s has several states. There is option or choice
command, man fashions and devises his in them. There are foolishness, concentration
own doctrines about creation. He sees both and obstruction in them. All these

October, 2011 82 'Atam Marg’


tendencies fall under three cardinal piuom. Unless he does so, his mental
attributes: rajo gun (passion, emotion), tendency does not change. He has to remain
tamogun (dark and evil), sato gun (virtue and neat and clean and wear clean clothes. Then
goodness). does man’s tendency change and enter
He who has a tamoguni (dark and evil) rajoguni (passion and emotion) state.
tendency, cannot align with God’s Name Rajoguni (passion and emotion)
and meditate on Him. There is folly in him. tendency is that of hectic activity. It is lively
Even if he happens to come to a holy and playful like the waves rising in the
congregation, he will no doubt sit with eyes ocean. In this way, billows of proclivities of
shut, but within his mind, he cannot recite earlier births rise in the mind, which do not
even Waheguru, Waheguru (God). He let it to be come calm, composed and
understands nothing and feels drowsy and peaceful. There is love and malice in it.
relapses into sleep. Second is sloth or Animosity too continues rising. Wrong
laziness. He sits for a while and then falls things continue occurring, and he continues
asleep and starts swinging in sleep. Third falling in love with self-interest. Thirdly,
is sleep proper. Man just goes to sleep and there is playfulness or frolicsomeness in it.
does not wake up. A lazy man, having dark He does not meditate on the Name Divine
and evil propensities, is too much prone to even for a second. If you restrain the mind
sleep. His food is such that he does not once, it wanders again after a minute. Like
wake up. People get tired of calling him a ghost it does not rest and continues
and urging him to practise Divine Name wandering. Fourth is thoughts or ideas. The
meditation but he does not get up or wake more there are pre-occupations in life, the
up. Their urgings have no effect on him. more will be thoughts or ideas coming into
Fourth is ‘attachment’ and this attachment is the mind. On the other hand, Guru Sahib
so strong and powerful that overpowered says –
by it, he continues to be an animal. Fifth is
‘Why dost thou, O mind! think of
anger or wrath. Sixth is envy and seventh enterprises, when revered God Himself is
is numbness; he continues to be numb or engaged in thy care?’ P. 10
insensible. Next is slandering, backbiting, ’≈‘∂ ∂ ÓÈ «⁄ÂÚ«‘ ¿∞ Á Óπ ‹≈ ¡≈‘« ‘« ‹∆¿∞
envy, desire etc. To meditate on the Name, Í«¡≈®
man has to extricate himself from these Continue doing your work. Everything
propensities as well as from doubts, is writ in your fate. It is the thoughts which
animosities, and fears. He has to develop an do not let you meditate on God’s Name.
intense desire for meditating on God’s
Fifth is taking recourse to cleverness.
Name. Tamoguni (dark and evil) tendency Man resorts to much cunningness. He does
does not let mind be composed and not talk in a simple and straight manner.
focused until he attends holy company for
a long time and renders voluntary service. (... to be continued)
Besides, he must give up non-vegetarian
food and all intoxicants like alcohol and

‘Atam Marg’ 83 October, 2011


Vishav Gurmat Roohani Mission IMPORTANT NOTICE
Charitable Trust, U.S.A. FOR FOREIGN SUBSCRIBERS
For Atam Marg Publications Audio,
Video, CDs & DVDs For all enquiries about 'Atam Marg'
Contact : Baba Satnam Singh Ji Atwal viz. renewal, new membership, non-
Po. Box No. 32845, Sanjose,
CA - 95152, U.S.A. receipt of the magazine etc. and also for
Phone & Fax - 001-408-263-1844 procuring audios, videos & CDs; and
vgrmctusa@yahoo.com books authored by Sant Wary am Singh Ji,
please contact the following :
Atam Marg Organisation, New York
For Atam Marg Publications Audio, U. S. A.
Video, CDs & DVDs
P.O. Box. 190-167, BABA SATNAM SINGH JI ATWAL, SANJOSE
South Richmind Hill Phone & Fax - 001-408-263-1844
New York, 11419 vgrmctusa@yahoo.com
Tel : 718-322-2395 BHAI KULDIP SINGH - 408-230-8319

Atam Marg Spiritual Scientific CANADA


Educational Charitable Trust (U.K.) Mr. Parmjit Singh Sandhu
9 Elizabeth Rd., Walsall West Midlands Cell No. : 07788389135, TEL. NO. 604-593-2599
WS5 - 3PF U. K. Email:-pbkrj@yahoo.ca
For Atam Marg Publications S. Jasbir S. Ranu
Phone :- 604-589-9189
Audio, Video, CDs & DVDs
Contact : Mrs. Gurbax Kaur, ENGLAND
Mr. Jagtar Kulair BIBI GURBAKSH KAUR &
Tel : 0121 200 2818, Fax : 0121 200 2879 JAGTAR SINGH JI (JAGGI)
Voicemail : 08701654402 Phone - 0121-200-2818
Raj Mobile : 07968734058
Fax - 0121-200-2879
Email : info@atammarguk.com
Raj Mobile 07968734058
You will be pleased to know that For U.K. renewal of Atam Marg Magazine please
recitation by Sant Baba Waryam Singh Ji is forward cheque $ 30.00 payable to A.M.S.S.E.C.T.
being broadcast on Amrit Bani Radio Station, (U.K.) 9 Elizabeth Road, Walsall, West Midlands
Satellite Channel 0176 as per schedule given WS5 3 PF
below. This programme is sponsored by ‘Atam AUSTRALIA
Marg Spiritual Scientific Education Charitable
Trust’, U.K. BHAI JIWAN SINGH JI

Sunday 10.00 A.M. 11.00 A.M. Phone - 03-943-65865


Monday 7.00 P.M. 8.00 P.M. Fax - 03-943-65867

October, 2011 84 'Atam Marg’


'Awqm mwrg' AkqUbr, 2011
66

You might also like