ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ

ΠΑΣΧΑΛΙΝΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
12 παραδοσιακές, γευστικές
συνταγές από τα Δωδεκάνησα

Για περισσότερες γαστρονομικές προτάσεις

επισκεφτείτε το site www.otoposmas.gr
Πρόλογος
Με πυξίδα και οδηγό την απέραντη αγάπη μας για την Ελλάδα και για ένα
σημαντικό κομμάτι της το Αιγαίο, δημιουργήσαμε "Τον Τόπο μας".

Τον τόπο που γεννήθηκαν οι παππούδες μας, που έθρεψε εμάς και την
οικογένεια μας και που δεν παύει να μας εμπνέει.

Μας εμπνέει η φύση και το ατέλειωτο μπλε του, οι φιλόξενοι άνθρωποι και
τα έθιμα του, τα λευκά ξωκλήσια και οι παραδοσιακοί οικισμοί του, οι
γεύσεις και οι μυρωδιές του.

Μια αρμονία, μια σύνδεση μαγική όλων αυτών, είναι το μυστικό. Το

μυστικό για τη γη του Αιγαίου, τον ηλιότοπο της καρδιάς μας. Αυτό
καλοδεχόμαστε σαν το παιδί που γεννιέται στην οικογένεια μας.

Σαν μια καινούργια ζωή που ακτινοβολεί φως, χαμόγελο και ελπίδα και
γεφυρώνοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, θα αναδείξει με
αγάπη τον τόπο μας. Γιατί αυτό είναι το όνομα του. “Ο Τόπος μας” και το
σπίτι του είναι “Η Γη του Αιγαίου”.

Σας προσκαλούμε λοιπόν στο σπιτικό μας στη “Γη του Αιγαίου” να
υποδεχτούμε το νέο μας site!

Με εκτίμηση
Στέλλα Προύζου
Οι 12 προτάσεις μας
1. Λαμπρόπιτες Αστυπάλαιας: Από τον pastry chef Νικόλα Σταυλά
2. Αμπελόφυλλα με κόκκινη κολοκύθα: Συνταγή Καλύμνου από την
chef Μαρία Κλήμη
3. Αφράτα πασχαλινά τσουρέκια δια χειρός chef Μιχάλη Μάρθα από
Κάλυμνο
4. Μπακλαβάς καρπάθικος
5. Σπανακοπίτια ή πιτιά Κάσου από τη κα Μαρία Χαλκίτου Σύρμου
6. Πασά μακαρούνα: Παραδοσιακή συνταγή της Κω από τον chef
Γιώργο Καρίκη
7. Χοιρινό στον φούρνο: Παραδοσιακή συνταγή Λέρου από τον chef
Νικόλαο Σιφουνιό
8. Μπουκ(χ)ουνιές Νισύρου: Συνταγή από την chef Μαρία Κλήμη
9. Φιλέτο λαβράκι με άγρια χόρτα και τοματίνια: Ροδίτικη συνταγή
από τον chef Ευρυπίδη Γκόγκο
10. Λόπια Κατταβιάς με σέσκουλα: Παραδοσιακή συνταγή Ρόδου από
τον chef Γιώργο Φραντζή
11. Ροδίτικη Λακάνη: Κατσικάκι στο πήλινο με ρεβίθια από τον chef
Γιώργο Μαρκάκη
12. Ζαχαρένα: Συμιακά παραδοσιακά κουλουράκια (πασχαλινά) από
την κα Πόπη Τσαβαρή
ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ
 Λαμπρόπιτες Αστυπάλαιας:
Από τον pastry chef Νικόλα
Σταυλά

Η Αστυπάλαια ή “πεταλούδα”του Αιγαίου με τη γραφική αμφιθεατρική Χώρα, τις θάλασσες με τα

βαθιά μπλε νερά και τους φιλόξενους ανθρώπους είναι γνωστή για την χλωρή (τοπικό ανθότυρο)
και τη ζαφορά, το άγριο αυτοφυές σε απόκρημνες βουνοκορφές σαφράν. Τα χρησιμοποιούν σε
όλες τις συνταγές τους ,αλμυρές ή γλυκές ( Ταραχτές μακαρούνες, λαζανάκια, κιτρινοκούλουρα,
παξιμαδάκια ,γαλατοκούλουρα , πουγκιά Αστυπάλαιας, λαμπρόπιτες) και το ταξίδι στη γεύση δεν
τελειώνει..

Οι πασχαλινές Λαμπρόπιτες, ζυμωμένες με φρέσκο βούτυρο και γέμιση από

χλωρή και ζαφορά είναι μια παραδοσιακή συνταγή της Λαμπρής που μας
προτείνει ο Νικόλας Σταυλάς pastry chef και ιδιοκτήτης του Ζαχαροπλαστείου
“Γλυκιά Αστυπαλιά”

https://www.facebook.com/nik.stavlas
Λαμπρόπιτες Αστυπάλαιας

Υλικά

Για τη ζύμη

1 κιλό Αλεύρι γ.ο.χ

1/2 κιλό Γάλα
1 κ.σ. Αλάτι
1 κ.σ. Baking Powder
1 Αυγό
40 g Μαγιά
120 g Βούτυρο

Για τη γέμιση

800g g Χλωρή (τυρί Αστυπάλαιας) ή ανθότυρο

1 αυγό
1/2 κ.σ Πιπέρι
3 gr Zαφορά σαφράν

Επιπλέον υλικά

Σουσάμι
Μαυροσούσαμο μαυροκούτσι

Εκτέλεση

1. Τοποθετούμε όλα τα υλικά της ζύμης στον κάδο του μίξερ και φτιάχνουμε μια
μαλακή ζύμη.
2. Την κόβουμε σε μικρά μπαλάκια. Καθ’ ένα απ’ αυτά τα ανοίγουμε σε μικρά
φύλλα με τον πλάστη και μέσα τοποθετούμε τη γέμιση.
3. Κλείνουμε τα φύλλα από κάθε άκρη σχηματίζοντας τρίγωνα ή τετράγωνα
χωρίς να κλείσουμε την πάνω επιφάνειά τους για να φαίνεται η γέμιση.
Πασπαλίζουμε με το μείγμα σουσαμιών.
4. Αφήνουμε τις λαμπρόπιτες να φουσκώσουν. Ψήνουμε στους 180 C σε
προθερμασμένο φούρνο για 15 με 20’ λεπτά περίπου.
Kαλή επιτυχία

Νικόλας Σταυλάς
Pastry shef

Ο Νικόλας Σταυλάς, ιδιοκτήτης ζαχαροπλαστείου στην Αστυπάλαια και pastry chef,

αποτελεί έναν από τους πλέον αναγνωρισμένους ζαχαροπλάστες της Ελλάδας.
Σπούδασε στο τμήμα ζαχαροπλαστικής του Ι.Ε.Κ. Κω και στη συνέχεια εργάστηκε για το
μεγαλύτερο ζαχαροπλαστείο του νησιού για δέκα ολόκληρα χρόνια.

Το 2009 επέστρεψε στην γενέτειρα Αστυπάλαια και άνοιξε το δικό του κατάστημα, τη
‘’Γλυκιά Αστυπαλιά‘’, στα εγκαίνια του οποίου τον τίμησαν με την παρουσία τους πολλοί
διακεκριμένοι chefs και ειδικοί γαστρονομίας. Το 2010 συμμετείχε στο φεστιβάλ ‘’Γεύσης
και Παράδοσης‘’ της Πάτμου όπου και βραβεύτηκε.

Το 2012 το ζαχαροπλαστείο του ‘’Γλυκιά Αστυπαλιά‘’ βραβεύτηκε ως ένα από τα

καλύτερα στην Ελλάδα, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2014 συμμετείχε σε ένα από τα
μεγαλύτερα πανελλαδικά φεστιβάλ γαστρονομίας, εκείνο του Νικολάου Τσελεμεντέ στην
Σίφνο, παρουσιάζοντας τα τοπικά αστυπαλιώτικα προϊόντα, κερδίζοντας τις εντυπώσεις
των εκπροσώπων του τύπου και όχι μόνο.

Είναι μέλος της Λέσχης Αρχιμαγείρων Δωδεκανήσων και Κυκλάδων καθώς και της
Λέσχης Αρχιζαχαροπλαστών Ελλάδος. Έχει πάρει μέρος σε πολλές εκθέσεις και
σεμινάρια ζαχαροπλαστικής, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκπροσωπήσει το νησί
του σε διάφορα φεστιβάλ γαστρονομίας. Φιλοσοφία του Νικόλα Σταυλά είναι η άριστη
διαχείριση της πρώτης ύλης σε πλήρη εναρμόνιση με την τοπική παράδοση.
ΚΑΛΥΜΝΟΣ
 Αμπελόφυλλα με κόκκινη
κολοκύθα: Συνταγή Καλύμνου
από την chef Μαρία Κλήμη

Κάλυμνος, το νησί των σφουγγαράδων! Είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί της Δωδεκανήσου με
πανέμορφα τοπία, πεντανόστιμη κουζίνα φιλόξενους κατοίκους που εγγυώνται μια ποιοτική
απόδραση από την καθημερινότητα με μοναδικές στιγμές χαλάρωσης, αλλά και με περιπετειώδεις
διακοπές με πλήθος επιλογών. Πέρα από τις υπέροχες παραλίες, διαθέτει βουνά για ορειβασία και
αναρρίχηση, δυνατότητα για σέρφινγκ, ποδηλασία στο βουνό, περπάτημα και καταδύσεις.

Ξεχωριστές οι γεύσεις που χαρακτηρίζουν τη κουζίνα της με ιδιαίτερες ονομασίες φαγητών.

Mυρμιζέλι, αρβίτσα, φύλλα, ιστικό, μουούρι, σπινιάλο και υριστές, ρεβυθοκεφτέδες, χταπόδι σε
διάφορες εκδοχες,χταποδοκεφτέδες, φούσκες και φυσικά σπινιάλο, ένας εκπληκτικός μεζές με
πίνες, αχινούς και σαλάχια συντηρημένα σε θαλασσινό νερό που φτιάχνουν οι ίδιοι οι ψαράδες.

Τα αμπελόφυλλα με κόκκινη κολοκύθα είναι ένα κατεξοχήν νηστίσιμο φαγητό, που το μαγειρεύουν
οι νοικοκυρές στην Κάλυμνο την Μ. Πέμπτη.

Παρά την απλότητα του είναι εξαιρετικά νόστιμο. Η συνταγή είναι από την Μαρία
Κλήμη Chef και ιδιοκτήτρια του εστιατορίου "Tο μαγαζάκι που λέγαμε Boutique
Restaurant"

https://www.facebook.com/tomagazakipoulegameioannina
https://www.instagram.com/tomagazakipoulegameioannina
Αμπελόφυλλα με κόκκινη κολοκύθα

Υλικά

Αμπελόφυλλα ελαφρώς βρασμένα

150 ml Ελαιόλαδο
1 κιλό Κόκκινη κολοκύθα τριμμένη σε χοντρό τρίφτη
2 ξερά Κρεμμύδια κόκκινα ψιλοκομμένα
Μισό κιλό Ρύζι Καρολίνα
1 ματσάκι Δυόσμος αν δεν έχετε φρέσκο, αντικαταστήστε με τρεις μεγάλες
κουταλιές ξερό
Αλάτι
Πιπέρι
1 πρέζα Μαχλέπι
1 Λεμόνια Χυμός

Εκτέλεση

1. Σε μια κατσαρόλα ρίχνουμε τα 100ml από το λάδι και σοτάρουμε ελαφρώς το

κρεμμύδι. Προσθέτουμε την τριμμένη κολοκύθα και ανακατεύουμε μέχρι να
αρχίσει να τραβάει τα υγρά της.
2. Κατεβάζουμε από την φωτιά και όταν κρυώσει αρκετά προσθέτουμε τα
υπόλοιπα υλικά, εκτός από το λεμόνι.
3. Τυλίγουμε τα αμπελόφυλλα και τοποθετούμε σε στρώσεις στην γάστρα.
Όταν τελειώσουμε σκεπάζουμε με νερό, ρίχνουμε το υπόλοιπο λάδι και τον
χυμό του λεμονιού και ψήνουμε στους 200 c για 45’ περίπου.
Καλή επιτυχία!

Με καταγωγή από Νίσυρο, Κω και Κάλυμνο, η Μαρία Κλήμη γεννήθηκε στη Ρόδο και
μεγάλωσε στην Κάλυμνο, όπου εργαζόταν ως καθηγήτρια Αγγλικών. Η μεγάλη της αγάπη
για τη μαγειρική και τη δημιουργία, την οδήγησε αφήσει τη διδασκαλία, να ξαναγίνει
φοιτήτρια, και να “ψηθεί” σε κουζίνες εστιατορίων και μεγάλων ξενοδοχείων.

Τα τελευταία 15 χρόνια, ζει στα Ιωάννινα ,που αγάπησε σαν τόπο δικό της και στέγασε το
μεγάλο της όνειρο. Ένα boutique εστιατόριο. “Το μαγαζάκι που λέγαμε” είναι το τέταρτο
παιδί της. Στην κουζίνα του, η Μαρία δημιουργεί πιάτα βασισμένα στην ελληνική
παράδοση με δικές της πινελιές . Διαλέγει ευλαβικά τα υλικά της, από μικρούς
παραγωγούς σε όλη την Ελλάδα, για να είναι σίγουρη ότι οι καλεσμένοι της ταξιδεύουν
όσο βρίσκονται στο ” Μαγαζάκι” της.
 Αφράτα πασχαλινά
τσουρέκια δια χειρός chef
Μιχάλη Μάρθα από Κάλυμνο

Κάλυμνος, το νησί των σφουγγαράδων! Είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί της Δωδεκανήσου με
πανέμορφα τοπία, πεντανόστιμη κουζίνα φιλόξενους κατοίκους που εγγυώνται μια ποιοτική
απόδραση από την καθημερινότητα με μοναδικές στιγμές χαλάρωσης, αλλά και με περιπετειώδεις
διακοπές με πλήθος επιλογών. Πέρα από τις υπέροχες παραλίες, διαθέτει βουνά για ορειβασία και
αναρρίχηση, δυνατότητα για σέρφινγκ, ποδηλασία στο βουνό, περπάτημα και καταδύσεις.

Ξεχωριστές οι γεύσεις που χαρακτηρίζουν τη κουζίνα της με ιδιαίτερες ονομασίες φαγητών.

Mυρμιζέλι, αρβίτσα, φύλλα, ιστικό, μουούρι, υριστές, ρεβυθοκεφτέδες, χταπόδι σε διάφορες
εκδοχές, χταποδοκεφτέδες, φούσκες και φυσικά σπινιάλο, ένας εκπληκτικός μεζές με πίνες,
αχινούς και σαλάχια συντηρημένα σε θαλασσινό νερό που φτιάχνουν οι ίδιοι οι ψαράδες.

Η συνταγή για αφράτα και πολύ μυρωδάτα τσουρέκια, είναι δια χειρός chef από
την Κάλυμνο Μιχάλη Μάρθα.

Follow me at:
Facebook Page: @ChefMichaelMarthas
Instagram: @michael.marthas
YouTube: Michael Marthas
Αφράτα πασχαλινά τσουρέκια

Υλικά

14 gr Ξηρή μαγιά
380 gr Γάλα
1150 gr Αλεύρι
85 gr Ηλιέλαιο
5 Αυγά
210 gr Ζάχαρη
30 gr Μαχλέπι
10 Μαστίχα κρύσταλοι σπασμένοι
20 gr Αλάτι
2 πορτοκάλια Ξύσμα

Εκτέλεση

1. Στον κάδο του μίξερ προσθέτουμε τη μαγιά, το γάλα και ανακατεύουμε καλά.
Αφήνουμε στην άκρη για 10'. Συνεχίζουμε προσθέτοντας το αλεύρι, το
ηλιέλαιο, τα αβγά, τη ζάχαρη, τη σκόνη μαχλέπι, τους κρυστάλλους μαστίχας
και το ξύσμα από τα 2 πορτοκάλια.
2. Τοποθετούμε τον γάντζο και ζυμώνουμε για 15'. Μεταφέρουμε τη ζύμη στον
πάγκο, συνεχίζοντας λίγο το ζύμωμα και φτιάχνουμε μια ωραία μπάλα.
Τοποθετούμε σε σκεύος και αφήνουμε να ξεκουραστεί 1 ώρα σε
θερμοκρασία δωματίου ώσπου να γίνει σχεδόν το διπλάσιο σε όγκο.
Ελέγχουμε, σκεπάζουμε ξανά και το μεταφέρουμε στο ψυγείο για 2 ώρες.
3. Μετά από 2 ώρες στο ψυγείο, απλώνουμε το ζυμάρι σε πάγκο ζυμώνουμε
λίγο και σχηματίζουμε ένα μακρόστενο σχήμα. Κόβουμε μπαλίτσες 250
γραμμαρίων. Πλάθουμε, ανοίγουμε τα ζυμαράκια περίπου στα 50 cm μήκος
και κάνουμε την πλεξούδα που επιθυμούμε.
4. Τα αφήνουμε να διπλασιαστούν πάνω σε λαδόκολλα ή σε ταψί αλειμμένο με
βούτυρο και αλεύρι. Μόλις διπλασιαστούν αλείφουμε παντού με αβγό και
γαρνίρουμε με φιλέ αμυγδάλου. Ψήνουμε 30 - 35 'στους 175 - 180 C σε αέρα.
Αφράτα πασχαλινά τσουρέκια

Σημειώσεις
Προσοχή. Όσο ζυμώνουμε στο μίξερ πρέπει να είναι στη χαμηλή ταχύτητα και η
θερμοκρασία τουλάχιστον μέχρι 27 βαθμούς. Αν ανέβει, συνεχίζουμε με το χέρι.
Μπορούμε να προσθέσουμε επιπλέον ζάχαρη.
Αν δεν έχουμε μίξερ, ζυμώνουμε με τα χέρια μας.
Τα υλικά να είναι όλα σε θερμοκρασία δωματίου.
Μπορούμε να βάλουμε φρέσκια μαγιά (1 προς 2,5 ξερή σε νωπή)

Ακολουθήστε την συνταγή πιστά και θα βγάλετε ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα!

Για την πλεξούδα δείτε το παρακάτω βίντεο:

https://www.youtube.com/watch?v=llhB1eNh580

Καλά ζυμώματα !
Ελπίζω να απολαύσετε τη συνταγή μου!

Μιχάλης Μάρθας Chef

Ο Μιχάλης Μάρθας γεννήθηκε στη Φλώριδα Αμερικής το 1986. Έχει κερδίσει

τον τίτλο του καλύτερου πρεσβευτή chef της Ελλάδας (the Best Chef
Ambassador for Greece 2016) τον τίτλο του ενός εκ των καλυτέρων νέων
chef της Mediteranean sea (San Pellegrino Young Chef 2015 – 2016 , το
2018-19 πήρε Βραβείο Ελληνικής Μοντέρνας Γαστρονομίας από το
Αθηνόραμα -χρυσούς σκούφου - Ενώ το 2019 έλαβε τον τίτλο ο “καλύτερος
Νέος δημιουργικός ανερχόμενος Chef” από το Restaurant 100 και το 2019-
20 έλαβε Βραβείο FnL με ένα αστέρι.

Η πρώτη του επαγγελματική εμπειρία ήταν στο ξενοδοχείο Horizon στη Κω

όπου παρέμεινε 2 χρόνια. Εν συνεχεία ακολούθησε τη συμβουλή του
δασκάλου και μέντορά του Γιώργου Τρουμούχη ενός από τους καλύτερους
chef στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους στη Ρόδο όπως
και μετέπειτα με τον Chef Γιώργο Στυλιανουδάκη.

Μέσα από την ανησυχία και τον πρώτο έρωτα του για το επάγγελμα, του
δόθηκε η ευκαιρία να πάει ο ίδιος προσωπικά στην Αγγλία στο “The Fat
Duck» με 3 αστέρια Μichelin και το τρίτο καλύτερο εστιατόριο στον κόσμο το
2011. Ακολούθησαν τα Waterside Inn Michel Roux 3 Stars Michelin, PureC
Sergio Herman Netherlands 2 starts Michelin και στο Daniel Berlin Krog 2
Stars Michelin Sweden.

Εργάστηκε ως private Chef στις Μπαχάμες στον Tiger Woods, Michael

Jordan, Jennifer Lopez και στην Ελλάδα σε βίλες των Dsquared2, Frank
Muller, Armani. Επίσης σε θαλαμηγό στην BLUSCAPES πάλι ως private
yacht Chef.
Μιχάλης Μάρθας Chef

Εργάζεται πλέον παράλληλα ως εκπαιδευτικός σε σχολή μαγειρικής και

συνεργάζεται ως Σύμβουλος ( Consultant Chef ) στο εξωτερικό. Συμμετείχε
το 2017 και 2018 στο Ελληνικό Πρωινό, παρουσιάζοντας το Ελληνικό
πρωινό Καλύμνου. Έναν θεσμό που ξεκίνησε ο Γιώργος Πίττας μέσω
εκείνου, του ξενοδοχειακού επιμελητηρίου και της Σίσσυς Αγγελοπούλου
που τον επιμελήθηκε εξ ολοκλήρου. Έτσι έγινε πιο συλλογική προσπάθεια
παρουσίασης του Ελληνικού πρωινού στον ιδιώτη και επαγγελματία,
παρουσιάζοντας προϊόντα και παραγωγούς από όλη την Ελλάδα.

Το καλοκαίρι θα βρίσκεται στο Mykonos Number Five Boutique Hotel στη

Μύκονο. Με ένα νέο project πολύ ενδιαφέρον, πλησιάζοντας την
γαστρονομική κουλτούρα και αυτού του νησιού, και προσαρμόζοντας σιγά
σιγά την λειτουργία του Zero Waste.

Είναι μια δική του έρευνα που μελετάει τα τελευταία 2,5 χρόνια ( ως R&D,
research and development) όπου τροφοσυλλέγει ο ίδιος υλικά μέσα από την
φύση και την καλλιέργεια κάθε τόπου της Ελλάδας, με βάση την εποχικότητα
και την βιωματική τους κουλτούρα. Προσπαθεί μέσα από την επεξεργασία
τους να έχει μηδενικά απόβλητα ( Zero Waste ) φτιάχνοντας ζυμώσεις,
παρασκευές η ακόμα και ενέργεια.
ΚΑΡΠΑΘΟΣ
 Μπακλαβάς καρπάθικος

Κάρπαθος ο άγριος παράδεισος! Ορεινή και βραχώδης με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, ψηλά βουνά
με πυκνή βλάστηση , γραφικά ορεινά χωριά, ατέλειωτα μονοπάτια , αμμουδερές παραλίες και
διαδρομές με εντυπωσιακή θέα στο πέλαγος.

Η κουζίνα της γεμάτη από παραδοσιακές συνταγές. Οι γυναίκες του νησιού μέχρι και σήμερα με
τις παραδοσιακές τους φορεσιές πλάθουν και φουρνίζουν το φημισμένο ψωμί τους σε φούρνο
παραδοσιακό και σε πολλές εκδοχές. Μακαρούνες (χειροποίητα ζυμαρικά) , κρέας οφτό ,μανούλι
(κατσικίσιο τυρί), κολοκυθοανθοί ,ζιμπίλια, ξεροτήξανα, κρίθαμο, γλυκά του κουταλιού και
μπακλαβάς καρπάθικος είναι μόνο κάποιοι από τους μικρούς θησαυρούς της ντόπιας παράδοσης!

Ο Καρπάθικος μπακλαβάς είναι ιδιαίτερος γιατί χρησιμοποιούν λάδι αντί

βούτυρο, τηγανίζουν τη ζύμη και ρίχνουν από πάνω τριμμένη μαστίχα.
Μπακλαβάς καρπάθικος

Υλικά

2 ½ κιλά Αλεύρι σταρένιο

2 ½ ποτήρια Ελαιόλαδο
3 ½ ποτήρια Νερό
2 πορτοκάλια χυμός
Κανέλα
Μαστίχα
2 κ.σ. Αλάτι

Για το σιρόπι

1 ποτήρι Μέλι
1 ποτήρι Ζάχαρη
2 ποτήρια Νερό
1 Λεμόνι χυμός και η φλούδα

Εκτέλεση

1. Κοσκινίζουμε 2 ½ κιλά αλεύρι σιταρένιο με το κόσκινο του μπακλαβά και περνάμε

μόνο το ψιλό αλεύρι σε μία λεκάνη. Συνεχίζουμε με το ελαιόλαδο. Το ρίχνουμε σε
άλλη λεκάνη μαζί με το νερό και τα ανακατεύουμε. Προσθέτουμε τον χυμό των
πορτοκαλιών, το αλάτι, τα μπαχαρικά και ανακατεύουμε καλά μέχρι να γίνουν ένα
σώμα.
2. Ρίχνουμε το υγρό λίγο-λίγο στην λεκάνη που είναι το αλεύρι και ζυμώνουμε σιγά-
σιγά με τρόπο που η ζύμη να είναι ξερή σαν του ψωμιού. Αν χρειαστεί
προσθέτουμε και λίγο νερό. Αφού το ζυμώσουμε καλά παίρνουμε ένα κομμάτι που
να χωράει στη παλάμη μας και την τρίβουμε 10 λεπτά το λιγότερο, στο σοφρά
(χαμηλό τραπέζι σε σχήμα κυλίνδρου) αλλιώς στο τραπέζι μας.
3. Το κομμάτι αυτό το κάνουμε σαν μια στρογγυλή πίττα και το ανοίγουμε σε φύλλο
με το ξυλίκι (πλάστης). Κατόπιν το τυλίγουμε στο ξυλίκι και αφού το ξεπεράσουμε
μένει το φύλλο και το κόβουμε σε κομμάτια λοξά. Τις δίπλες του κομματιού, τις
ενώνουμε στις άκρες και τις σφίγγουμε για να γίνει σωστό το σχήμα του μπακλαβά
(δηλαδή ρομβοειδές).
Μπακλαβάς καρπάθικος

Εκτέλεση...συνέχεια

4.Βάζουμε στη φωτιά κατσαρόλα ή βαθύ τηγάνι με λάδι και όταν “κάψει” ρίχνουμε
μέσα τους μπακλαβάδες. Το λάδι πρέπει να είναι αρκετό έτσι ώστε να καλύπτονται
ολόκληροι κατά τη διάρκεια του ψησίματος.
5.Ετοιμάζουμε το σιρόπι, βουτάμε ένα ένα τα κομμάτια, τα μελώνουμε σε σιγανή
φωτιά και τα αφήνουμε να κρυώσουν. Αποσύρουμε, σερβίρουμε σε πιατέλα και τα
πασπαλίζουμε με ζάχαρη και τριμμένη μαστίχα.
ΚΑΣΟΣ
 Σπανακοπίτια ή πιτιά Κάσου
από τη κα Μαρία Χαλκίτου
Σύρμου

Κάσος η αυθεντική! Ένα ταξίδι στον χρόνο μέσα από την τοπική κουζίνα και τις μοναδικές
παραδόσεις της Κάσου. Του νοτιότερου νησιού της Δωδεκανήσου με μάλαμα καρδιά και την
απόλυτη γνήσια ομορφιά του (οι κάτοικοι του, οι παραδόσεις και οι γεύσεις του) Ο τόπος που
παραμένει αναλλοίωτος στο πέρασμα του χρόνου και κάθε φορά που τον επισκέπτεσαι σου
αγγίζει την ψυχή.

Καλοκαίρι και χειμώνα βλέπεις τους ντόπιους να εκτρέφουν τα ζώα τους, να πήζουν τα τυριά τους
στα μιτάτα, να τυλίγουν ντολμαδάκια να παίζουν λύρες και λαούτα, να λένε «να σ’ εύρω» όταν σε
αποχαιρετούν. Να ψαρεύουν τους ονομαστούς σκάρους του Καρπάθιου πελάγους, να «πλέκουν»
μαντινάδες, να στήνουν αλησμόνητες γιορτές στους αγίους τους, να σε καλωσορίζουν στα
καπετανόσπιτα τους. Η καρδιά της Κάσου είναι η κουζίνα και η ψυχή τα γλέντια της!

Τα σπανακοπίτια ή πιτιά, είναι παραδοσιακή συνταγή του νησιού που μας

προτείνει η κυρία Μαρία Χαλκίτου Σύρμου απο την Κάσο
Σπανακοπίτια ή πιτιά Κάσου

Υλικά

Για τη ζύμη

1 κιλό Αλεύρι για όλες τις χρήσεις Μύλοι Αγίου Γεωργίου

1,5 φακελάκι Μαγιά
1 κούπα Καλαμποκέλαιο
1 κ.γ. Αλάτι
2 κούπες Νερό χλιαρό

Για τη γέμιση

1 κιλό Σπανάκι
2 Κρεμμύδια ξερά ψιλοκομμένα
1 Ντομάτα μεγάλη ψιλοκομμένη
½ κούπα Ελαιόλαδο
½ κούπα Ρύζι καρολίνα
2-3 κ.σ. Αλάτι στο σπανάκι
λίγο Πιπέρι
Σπανακοπίτια ή πιτιά Κάσου

Εκτέλεση

Ζύμη

1. Στο μίξερ, με το εξάρτημα της ζύμης, τοποθετούμε όλα τα υλικά της ζύμης,
εκτός από το χλιαρό νερό, το οποίο θα αφήσουμε περίπου 50 ml(γιατί
μπορεί το αλεύρι να μην σηκώσει όλο το νερό)
2. Γίνεται μια η ζύμη μαλακή και εύπλαστη. Την αφήνουμε περίπου 1 με 11/2
ώρα να ξεκουραστεί και να διπλασιαστεί, σκεπασμένη με μια πετσέτα και μια
κουβερτούλα. Παίρνουμε ένα κομμάτι από τη ζύμη και το χωρίζουμε σε 4 με 5
μικρά μπαλάκια σαν ένα μέτριο μανταρίνι. Τα ζυμώνουμε λίγο με τα χέρια
μας.
3. Το ανοίγουμε με το πλάστη μικρά στρογγυλά φυλλαράκια. Ξανανοίγουμε για
δεύτερη φορά τα φυλλαράκια (γιατί μαζεύουν λίγο) και σε κάθε ένα βάζουμε
στο κέντρο, μια γεμάτη κουταλιά από το μείγμα της γέμισης. Το διπλώνουμε
και ενώνουμε πολύ καλά τις άκρες, πατώντας με τα δάκτυλά μας. Κατόπιν
πλάθουμε γύρω γύρω ένα λεπτό κορδονάκι.
4. Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 180˚C στον αέρα και ψήνουμε 2 ταψάκια
μαζί, στην μεσαία και κάτω κάτω σχάρα, ή 200˚C στην αντίσταση στην
μεσαία σχάρα, 1 ταψάκι κάθε φορά, για 45΄- 50΄, μέχρι να ροδίσουν.
5. Τοποθετούμε λαδόκολλα στο ταψί του φούρνου και τα στρώνουμε δίπλα
δίπλα, τα αλείβουμε με λίγο ελαιόλαδο και τα ψήνουμε.

Γέμιση

Καθαρίζουμε και πλένουμε πολύ καλά τα χόρτα. Τα αφήνουμε να στραγγίσουν

στο τρυπητό, αφού πρώτα τα κόψουμε και τα ανακατέψουμε με 2-3 κουταλιές
αλάτι. Μετά από περίπου 10΄, τα τρίβουμε με τα χέρια μας και τα σφίγγουμε
πολύ καλά, μέχρι να τα στραγγίσουν πολύ καλά. Σε ένα μπολ ανακατεύουμε το
στραγγισμένο σπανάκι μαζί με όλα τα υπόλοιπα υλικά και το μείγμα μας είναι
έτοιμο.

Σημειώσεις
Στη Κάσο όλα τα υλικά της γέμισης είναι ωμά. Όμως αν θέλουμε, μπορούμε πριν να ανακατέψουμε το
σπανάκι με όλα τα υλικά, να τσιγαρίσουμε λίγο το κρεμμύδι και αφού σβήσουμε τη φωτιά, να προσθέσουμε
όλα τα υπόλοιπα υλικά.Μπορούμε να αφαιρέσουμε τη ντομάτα και να προσθέσουμε 200γρ. φέτα (στη Κάσο
δεν το κάνουν ποτέ).Η γιαγιά μου έβαζε και στη ζύμη ελαιόλαδο, αλλά γίνεται πολύ βαρύ το σπανακοπιτάκι
κι έτσι εγώ βάζω καλαμποκέλαιο στη ζύμη και ελαιόλαδο στη γέμιση.
Καλή επιτυχία και καλή απόλαυση!

Μαρία Χαλκίτου Σύρμου

Η κυρία Μαρία Χαλκίτου Σύρμου καθηγήτρια μουσικής στη Ρόδο, έχει καταγωγή από την
Κάσο.

Λόγω της αγάπης στην γαστρονομία δημιούργησε το blog Γλυκά και Αλμυρά Μαίρης
με συνταγές, αλλά και με παραδοσιακές συνταγές Κάσου μιας και οι γονείς της μετέφεραν
όλες τις γνώσεις γι’αυτές.

Συνταγές θησαυρούς που θα έχουμε παρακαταθήκη εμείς αλλά και τα παιδιά μας.
ΚΩΣ
 Πασά μακαρούνα:
Παραδοσιακή συνταγή της
Κω από τον chef Γιώργο
Καρίκη

Κως το νησί του Ιπποκράτη! Οι παραλίες του οι περισσότερες οργανωμένες αλλά και κάποιες
μοναχικές, είναι πανέμορφες με καταγάλανα κρυστάλλινα νερά και οι δραστηριότητες σε αυτές
άπειρες! Οι επιρροές που έχει δεχτεί από πολλούς πολιτισμούς κατά την διάρκεια των αιώνων,
έχουν γράψει πολύ σημαντική ιστορία και το καταμαρτυρούν τα πολλά και ενδιαφέροντα μνημεία
που σώζονται στο νησί. Οι γαστρονομικές επιλογές πολλές και η επιλογή δύσκολη!
Ρεβυθοκεφτέδες, πιταρίδια με γάλα, χοιρινό με πλιγούρι, λαζαράκια, μαεριά, λαμπρόπιτες.

Παραδοσιακό φαγητό της Κω το “πασά μακαρούνα” είναι μεγάλα φύλλα ζύμης

που μαγειρεύονται σε στρώσεις εναλλάξ με μπόλικο κιμά και τυρί. Απαιτεί
υπομονή, το αποτέλεσμα όμως μας δικαιώνει μιας και είναι μια από τις
νοστιμότερες συνταγές.
Πασά μακαρούνα

Υλικά

Ο ζωμός
1 κιλό Σπάλα μοσχαρίσια κομμένη σε κύβους
1 Κρεμμύδι καθαρισμένο και κομμένο στη μέση
2 Καρότα καθαρισμένα και κομμένα στη μέση
1/2 ματσάκι Σέλινο

Ο κιμάς
1 κιλό Κιμάς χοιρινός περασμένος 2 φορές από τη μηχανή κιμά
1 κιλό Κιμάς μοσχαρίσιος περασμένος 2 φορές από τη μηχανή κιμά
80 gr Βούτυρο φρέσκο
150 gr Κρεμμύδια ψιλοκομμένα
Αλάτι
Πιπέρι
Κανέλα
150 gr Γραβιέρα τριμμένη
200 gr Μυζήθρα ξερή τριμμένη
100 ml Γάλα φρέσκο

Το φύλλο
1 κιλό Αλεύρι
10 Αυγά
100 ml Ελαιόλαδο
Αλάτι
Κορν Φλάουρ για το άνοιγμα του φύλλου
Πασά Μακαρούνα

Εκτέλεση

Ο ζωμός

Σε βαθιά κατσαρόλα βάζουμε το μοσχάρι και τα λαχανικά, προσθέτουμε νερό

και αφήνουμε να βράσουν σε χαμηλή φωτιά για μία ώρα ξαφρίζοντας τον
ζωμό ανά τακτά διαστήματα . Σβήνουμε την φωτιά αφαιρούμε τα λαχανικά
και το κρέας και τα κρατάμε σε ένα μπολ. Σουρώνουμε τον ζωμό και τον
κρατάμε στην άκρη να κρυώσει. Θα χρειαστούμε 600 ml ζωμό.

Ο κιμάς

Βάζουμε το βούτυρο σε κατσαρόλα να ζεσταθεί, προσθέτουμε το κρεμμύδι

και σοτάρουμε ανακατεύοντας. Εν συνεχεία προσθέτουμε τον μοσχαρίσιο
και χοιρινό κιμά σοτάρουμε καλά ανακατεύοντας, αρτύζουμε με αλάτι πιπέρι
και κανέλα, ρίχνουμε 150 ml από τον ζωμό βοδινού και αφήνουμε να
μαγειρευτεί. Κρατάμε τον μαγειρεμένο κιμά στην άκρη.

Το φύλλο

Σε λεκάνη ρίχνουμε τα υλικά και ζυμώνουμε καλά να ομογενοποιηθούν.

Θέλουμε την ζύμη λίγο σκληρή, πουδράρουμε με κορν φλαουρ, σκεπάζουμε
με βρεγμένη πετσέτα και αφήνουμε 1 ώρα να ξεκουραστεί. Την χωρίζουμε σε
ίσα μέρη και πουδραρισμένη με κορν φλαουρ ανοίγουμε σε καθαρή
επιφάνεια πολύ ψιλό φύλλο. Χωρίζουμε το φύλλο σε κομμάτια πουδράρουμε
με κορνφλαουρ και το βάζουμε σε δίσκο, σκεπάζουμε με λαδόκολλες και το
κρατάμε στην άκρη η το βάζουμε στο ψυγείο.

Βάζουμε κατσαρόλα με νερό στη φωτιά αλατίζουμε και μόλις αρχίσει να

βράζει βάζουμε 2 φύλλα ζύμης βράζουμε 1′ και με τρυπητή κουτάλα
βγάζουμε τα φύλλα και τα βάζουμε σε λεκάνη με αλατισμένο κρύο νερό.
Έχουμε απλωμένες πετσέτες σε πάγκο χωρίς χνούδι βγάζουμε τα ζυμάρια
από το κρύο νερό και απλώνουμε στις πετσέτες να στεγνώσουν.
Συνεχίζουμε την διαδικασία μέχρι να τελειώσουν τα φύλλα.
Πασά Μακαρούνα

Εκτέλεση

Τελική διαδικασία

Αλείφουμε με το λιωμένο φρέσκο βούτυρο ένα ταψί, απλώνουμε φύλλα

πασπαλιζουμε με τα τριμμένα τυριά στρώνουμε κιμά ξανά τυριά, φύλλα
,τυριά, κιμά, φύλλα (η τελευταία στρώση πρέπει να είναι φύλλα) Χαράζουμε
τα φύλλα σε κομμάτια με ίσιο μαχαίρι, περιχύνουμε το λιωμένο φρέσκο
βούτυρο και ψήνουμε στους 180 c μέχρι να αρχίσουν να κοκκινίζουν τα
φύλλα.

Βγάζουμε από τον φούρνο ενώ ρίχνουμε σε λεκάνη τα 600 ml ζωμό βοδινού
και τα 100 ml φρέσκο γάλα, ανακατεύοντας καλά με ένα σύρμα. Περιχύνουμε
το φαγητό και ξαναβάζουμε στον φούρνο μέχρι να ροδίσει. Βγάζουμε από
τον φούρνο αφήνουμε 10′ να κρυώσει κόβουμε με ίσιο μαχαίρι τα χαραγμένα
κομμάτια και σερβίρουμε.

Σημειώσεις
Με το βρασμένο μοσχαράκι και τα λαχανικά από τον ζωμό μπορούμε να κάνουμε μια πολύ
νόστιμη κρεατοσαλάτα. Προσθέτουμε 1 κολοκυθάκι βραστό και 1 πατάτα βρασμένη κομμένα σε
φέτες, 1 ντομάτα και 1 αβγό βραστό κομμένα σε ροδέλες και ντρέσινγκ 50 ml ελαιόλαδο 20 ml
φρεσκοστυμμένο χυμό λεμονιού 1 κουτ. γλυκού μουστάρδα, αλάτι και πιπέρι . Χτυπάμε όλα τα
υλικά στο μπλέντερ. Ανακατεύουμε την σαλάτα σε μπολ περιχύνουμε με το ντρέσινγκ
πασπαλίζουμε με μαϊντανό και σερβίρουμε.
Καλή επιτυχία και καλή απόλαυση!

Γιώργος Δ.Καρίκης Chef

Ο Γιώργος Καρίκης γεννήθηκε το 1991 στη Ρόδο έχει τελειώσει τον ΟΤΕΚ ΡΟΔΟΥ
στο τμήμα μαγειρικής και έχει εργαστεί στη Ρόδο και στην Κω. Τα τελευταία χρόνια
είναι executive chef στα ξενοδοχεία Apollon Ηotel και Apollon Windmill Hotel στην
Κω.
ΛΕΡΟΣ
 Χοιρινό στον φούρνο:
Παραδοσιακή συνταγή Λέρου
από τον chef Νικόλαο
Σιφουνιό

Λέρος το αρμονικό νησί της Αρτέμιδος με την μεγάλη ιστορία, ο ευλογημένος αυτός τόπος που οι
ρυθμοί κυλούν πιο ήρεμα! Καταπράσινος, με πεδιάδες και χαμηλά βουνά ,αμέτρητα αμπέλια,
συκιές φραγκοσυκιές, γκαβάφες, παραλίες με κρυστάλλινα νερά και αρμυρίκια, είναι ο ιδανικός για
όσους θέλουν να χαλαρώσουν! Ταξιδεύουμε στις καταγάλανες θάλασσες της και συναντάμε
αγνούς εγκάρδιους ανθρώπους που μας υποδέχονται και μας προσκαλούν να γευτούμε τις
παραδοσιακές τους λιχουδιές!

Σε αυτόν τον γαστριμαργικό παράδεισο , η δύναμη και η απλότητα της αυθεντικής κουζίνας
κυριαρχεί σε όλες τις συνταγές. Το ντόπιο πεντανόστιμο κρέας πρωταγωνιστεί στο νησί που στα
χέρια ενός “μάστορα” μάγειρα μετατρέπεται σε απολαυστικά πιάτα”

Πολύ δημοφιλή και ξεχωριστά είναι τα τυριά της , το λαδότυρο , το κρασότυρο, η μυζήθρα – ξηρή ή
φρέσκια – που καλύπτεται με την “τυριά” ένα μίγμα από μούστο, λάδι και θυμάρι .

Η συνταγή από τον chef Νικόλαο Σιφουνιό ( ζουμερό χοιρινό με πατατούλες στον
φούρνο) είναι παραδοσιακό φαγητό του νησιού για τις γιορτές και το κυριακάτικο
τραπέζι
Χοιρινό στον φούρνο

Υλικά

1 κιλό Χοιρινό σπάλα

1 κιλό Πατάτες
3 κ.γ. Αλάτι
2 κ.γ. Πιπέρι
1 κ.γ. Ρίγανη
120 ml Ελαιόλαδο
2 Λεμόνια
3 σκελίδες Σκόρδο

Εκτέλεση

1. Πλένουμε το κρέας και το βάζουμε σε ταψί. Αλατοπιπερώνουμε καλά απ’

όλες τις πλευρές του. Καθαρίζουμε και κόβουμε το σκόρδο σε πολύ μικρά
κομματάκια, ανοίγουμε με μαχαίρι 5-6 τρυπούλες στο κρέας και το βάζουμε
μέσα..
2. Καθαρίζουμε και πλένουμε τις πατάτες. Τις κόβουμε κυδωνάτες και τις
τοποθετούμε στο ταψί. Ρίχνουμε από πάνω λίγο αλάτι, λίγο πιπέρι και λίγη
ρίγανη. Κόβουμε και στίβουμε το λεμόνι.
3. Περιχύνουμε τον χυμό του πάνω στο κρέας και τις πατάτες και προσθέτουμε
το ελαιόλαδο, ανακατεύοντας ελαφρά . Βάζουμε το ταψί στο φούρνο και
ψήνουμε για δύο ώρες στους 170c .
4. Ελέγχουμε στα πρώτα 3/4 της ώρας αν χρειάζεται να γυρίσουμε το κρέας.
Στο τέλος όταν το κρέας τρυπιέται εύκολα ανεβάζουμε λίγο θερμοκρασία, και
αφήνουμε για ακόμα 10′ αν θέλουμε να ξεροψηθεί .
5. Σερβίρουμε με κόκκινο κρασί και με σαλάτα εποχής!
Καλή όρεξη και καλή απόλαυση!

Νικόλαος Σιφουνιός Chef

Γέννημα θρέμα Λέρου, αυτοδημιούργητος, Chef, ιδιοκτήτης δύο μαγαζιών

Εστίασης, ιδρυτής της ομάδας Leros Food και μέλος του Σωματείου
Επαγγελματιών Εστίασης Λέρου με πληθωρική προσωπικότητα, ο Νικόλας
Σιφουνιός δεν σταματάει να δημιουργεί και να ονειρεύεται.

Από πολύ μικρή ηλικία ένοιωσε να κυλάει στο αίμα του η γαστρονομία, αρχής
γενομένης στα 13, όταν εργάστηκε σε ένα μεγάλο ζαχαροπλαστείο στη Λέρο. Αυτό
ήταν το πρώτο “λιθαράκι”. Τελειώνοντας το γυμνάσιο, συνέχισε την εκπαίδευση
του στη τουριστική σχολή Ρόδου, έχοντας την τύχη να διδαχθεί από εξαιρετικούς
καθηγητές. Αυτό του έδωσε σημαντικές βάσεις και γνώσεις που έπαιξαν σπουδαίο
ρόλο στη μετέπειτα καριέρα του στη γαστρονομία!

Παράλληλα ξεκίνησε να εργάζεται σε ξενοδοχεία – εποχιακά ως επί το πλείστον –

αλλά και σε εστιατόρια, με σημαντικές υποδομές και δυνατότητες. Έτσι κατάφερε
να έχει δύο μαγαζιά με διαφορετική ταυτότητα το κάθε ένα. Ταυτόχρονα είναι από
το 2009 chef στους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς Λέρου.
ΝΙΣΥΡΟΣ
 Μπουκ(χ)ουνιές Νισύρου:
Συνταγή από την chef Μαρία
Κλήμη

Νίσυρος το κρυφό διαμαντάκι! Ανάμεσα στην Κω και την Τήλο το ηφαιστειογενές νησί είναι ο
ιδανικός προορισμός για ήρεμες διακοπές. Ιδιαίτερη ομορφιά, φυσικά τοπία, παραλίες με μαύρα
βότσαλα ή κόκκινη άμμο, εντυπωσιακός βυθός και ένα μοναδικό αξιοθέατο που σου κόβει την
ανάσα. Το ηφαίστειο που “κοιμάται” στα σπλάγχνα της Νισύριας γης.

Η βόλτα στον κρατήρα επιβάλλεται μιας και το σεληνιακό τοπίο που τον περιβάλλει είναι ανοιχτό
στους επισκέπτες. Τα χωριά του πολύ γραφικά σφύζουν κάθε καλοκαίρι από ζωή. Το Μανδράκι ,
οι Πάλοι, η Νικιά και ο Εμπορειός , είναι γεμάτα από μονοπάτια και επισκέπτες που τα
περιδιαβαίνουν αναζητώντας παραδοσιακά στοιχεία, ξωκλησάκια, αξιοθέατα, αγαπημένα στέκια με
λιχουδιές της ντόπιας κουζίνας.

Οι ντόπιοι κάτοικοι του μας προτείνουν και κάτι ξέρουν ρεθυθοκεφτέδες, τυριά τοπικά (μυζήθρα και
σακουλιαστή) σκορδαλιά με αμύγδαλο κατσικάκι, κάπαρη, ντοματάκι γλυκό, σουμάδα, κανελάδα.
Οι μπουκ χ- ουνιές είναι μικρά κομματάκια χοιρινού που σιγομαγειρεύονται με τον παραδοσιακό
τρόπο και πολύ υπομονή. Όταν τα παλιά χρόνια ακόμα δεν υπήρχαν ψυγεία μαγείρευαν το κρέας
πολύ αργά και το αποθήκευαν με το λίπος του σε πήλινα.

Η συνταγή για τις μπουκ-χ-ουνιές το παραδοσιακό φαγητό του νησιού είναι από
την Μαρία Κλήμη Chef και ιδιοκτήτρια του εστιατορίου "Tο μαγαζάκι που λέγαμε
Boutique Restaurant"

https://www.facebook.com/tomagazakipoulegameioannina
https://www.instagram.com/tomagazakipoulegameioannina
Μπουκ(χ)ουνιές Νισύρου

Υλικά

Υλικά
Χοιρινό σε κομμάτια με πολύ λίπος , από σπάλα η μπούτι
Νερό
2 φύλλα Δάφνη
Αλάτι
Πιπέρι

Εκτέλεση

1. Σε κατσαρόλα βάζουμε το κρέας κομμένο σε μικρά κομμάτια. Το σκεπάζουμε

με νερό και βράζουμε σε χαμηλή φωτιά . Ξαφρίζουμε αν χρειάζεται. Όταν το
νερό ελαττωθεί αισθητά και το κρέας έχει μαλακώσει, προσθέτουμε την
δάφνη, το αλάτι και το πιπέρι. Συνεχίζουμε το βράσιμο.
2. Σκοπός μας είναι να εξατμιστεί το νερό και να λιώσει το λίπος ούτως ώστε
να καλύψει το κρέας. Όταν συμβεί αυτό, δυναμώνουμε την φωτιά και
αφήνουμε να πάρει λίγο χρώμα. Παλιά το έβαζαν σε πήλινα και το
διατηρούσαν σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Μπορούμε να το βάλουμε σε
βάζα στο ψυγείο, φροντίζοντας να σκεπάζεται από το λίπος.

Σημειώσεις
Οι χρήσεις του είναι άπειρες ! Σε ομελέτες ή αυγά τηγανητά, με πλιγούρι, με φασολάκια
φρέσκα κ πολλά ακόμα. Στην Κάλυμνο το ονομάζουν γλίνα, όπου το έπαιρναν μαζί τους
οι σφουγγαράδες!
Καλή επιτυχία!

Μαρία Κλήμη Chef

Με καταγωγή από Νίσυρο, Κω και Κάλυμνο, η Μαρία Κλήμη γεννήθηκε στη Ρόδο
και μεγάλωσε στην Κάλυμνο, όπου εργαζόταν ως καθηγήτρια Αγγλικών. Η μεγάλη
της αγάπη για τη μαγειρική και τη δημιουργία, την οδήγησε αφήσει τη διδασκαλία,
να ξαναγίνει φοιτήτρια, και να “ψηθεί” σε κουζίνες εστιατορίων και μεγάλων
ξενοδοχείων.

Τα τελευταία 15 χρόνια, ζει στα Ιωάννινα ,που αγάπησε σαν τόπο δικό της και
στέγασε το μεγάλο της όνειρο. Ένα boutique εστιατόριο. “Το μαγαζάκι που λέγαμε”
είναι το τέταρτο παιδί της. Στην κουζίνα του, η Μαρία δημιουργεί πιάτα βασισμένα
στην ελληνική παράδοση με δικές της πινελιές . Διαλέγει ευλαβικά τα υλικά της,
από μικρούς παραγωγούς σε όλη την Ελλάδα, για να είναι σίγουρη ότι οι
καλεσμένοι της ταξιδεύουν όσο βρίσκονται στο ” Μαγαζάκι” της.
ΡΟΔΟΣ
 Φιλέτο λαβράκι με άγρια
χόρτα και τοματίνια:
Ροδίτικη συνταγή από τον
chef Ευρυπίδη Γκόγκο

Ρόδος το νησί των Ιπποτών! Ο τόπος που είναι γεμάτο όμορφα τοπία, ακρογιαλιές, εντυπωσιακά
αρχαιολογικά και μεσαιωνικά αξιοθέατα, γραφικά χωριά και αμέτρητες καταπληκτικές παραλίες.

Νησί με πλούσια ιστορία προσφέρει πληθώρα επιλογών για όλους ( δραστηριότητες στη φύση και
θαλάσσια σπορ, περιπάτους, εκδρομές, εστιατόρια με καλό φαγητό). Φημίζεται για την
γαστρονομία της, τις ήρεμες απολαυστικές διακοπές αλλά και τη νυχτερινή ζωή. Οι επιλογές σε
πολύ όμορφους χώρους για βραδινή διασκέδαση είναι άπειρες. Με τους περισσότερους να
βρίσκονται στην πόλη της Ρόδου, στην Παλιά Πόλη, στο Φαληράκι και στη Λίνδο.

Η κουζίνα της εξαιρετική, με συνταγές που συνδυάζουν μοναδικά τις τοπικές γεύσεις με την
παράδοση και τις σύγχρονες τάσεις στην γαστρονομία.

Η συνταγή για λαχταριστό φιλέτο λαβράκι για τις ημέρες της Σαρακοστής (και όχι
μόνο) είναι από τον Ευρυπίδη Γκόγκο chef και ιδιοκτήτη του Εστιατορίου Καλυψώ
στη Λίνδο Ρόδου.

https://www.facebook.com/kalypsolindos
Φιλέτο λαβράκι με άγρια χόρτα και τοματίνια

Υλικά

1 Λαβράκι φιλέτο φρέσκο ή μπακαλιάρο, σκορπίνα, πεσκανδρίτσα φιλέτο

1 Κρεμμύδι μέτριο καρέ
1 Πράσο ψιλοκομμένο μόνο το άσπρο μέρος
4-5 Τοματίνια κομμένα στα δύο
Χόρτα διάφορα ζοχοί σπανάκι σέσκλα, καυκαλίθρες, μυρώνια, δύο χούφτες
χοντροκομμένα
Ελαιόλαδο
Αλάτι
Πιπέρι
Λίγο Λευκό Κρασί
1 κ.σ. Άνηθος ψιλοκομμένος

Εκτέλεση

1. Σοτάρουμε το κρεμμύδι με το πράσο σβήνουμε με το κρασί και μόλις

εξατμιστεί ρίχνουμε τα χόρτα. Ανακατεύουμε και το αφήνουμε να μαραθεί.
2. Προσθέτουμε το φιλέτο με το δέρμα προς τα πάνω. Σκεπάζουμε με ένα
καπάκι μαγειρεύουμε για 10 ‘ περίπου (ανάλογα με το πάχος του φιλέτου)
3. Λίγο πριν το τέλος ρίχνουμε τον άνηθο και τα τοματίνια και σερβίρουμε.
Καλή επιτυχία και καλή απόλαυση!

Ευρυπίδης Γκόγκος Chef

Εξαιρετικός chef και άνθρωπος, ένθερμος υποστηρικτής των τοπικών μας

παραδοσιακών προϊόντων, βραβευμένος τρεις φορές – η πιο πρόσφατη σαν
“Πρεσβευτής της Ελληνικής Γαστρονομίας στο εξωτερικό” – και ιδιοκτήτης
εστιατορίου στη Λίνδο, ο Ευρυπίδης Γκόγκος έχει συμμετέχει σε δεκάδες σεμινάρια
και συμμετοχές σε Εκθέσεις του Εξωτερικού .

Η πορεία του σαν εστιάτορας ξεκίνησε το 1990.Πριν από εκεί εργάστηκε για
αρκετά χρόνια σε διάφορες κουζίνες όπως το Πόρτο Καράς στη Χαλκιδική και σε
μαγαζιά που είχαν καθιερώσει τη καλή κουζίνα στην Ελλάδα. Το 1991
δημιούργησε το Καλυψώ στη Λίνδο, με δειλά βήματα στην αρχή ξεκινώντας από
μια μικρή σάλα.

Το 2005 γνωρίστηκε με τον Πρόεδρο της Λέσχης Αρχιμαγείρων Δωδεκανήσου

Κυκλάδων κύριο Νίκο Χριστοφόρου όπου και έγινε μέλος. Το γεγονός αυτό ήταν η
απαρχή μιας νέας συνεργασίας, ενός νέου ξεκινήματος. Γνωρίζοντας ανθρώπους
που “υπηρετούν” πραγματικά την γαστρονομία, που αγαπούν αυτό που κάνουν,
που στηρίζουν και προωθούν τα Ελληνικά προϊόντα.

Η αγάπη του για τα Ελληνικά προϊόντα είναι πολύ μεγάλη όπου εφαρμόζει την
εξής πρακτική. Χρησιμοποιεί μόνο τοπικά προϊόντα και ειδικά Ροδίτικα. Αν για τις
ανάγκες των συνταγών του δεν βρίσκει τότε καταφεύγει σε άλλα, όμως πάντα μόνο
Ελληνικά.
 Λόπια Κατταβιάς με
σέσκουλα: Παραδοσιακή
συνταγή Ρόδου από τον chef
Γιώργο Φραντζή

Ρόδος το νησί των Ιπποτών! Ο τόπος που είναι γεμάτο όμορφα τοπία, ακρογιαλιές, εντυπωσιακά
αρχαιολογικά και μεσαιωνικά αξιοθέατα, γραφικά χωριά και αμέτρητες πανέμορφες παραλίες.

Νησί με πλούσια ιστορία προσφέρει πληθώρα επιλογών για όλους ( δραστηριότητες στη φύση και
θαλάσσια σπορ, περιπάτους, εκδρομές, εστιατόρια με καλό φαγητό). Φημίζεται για την
γαστρονομία της, τις ήρεμες απολαυστικές διακοπές αλλά και τη νυχτερινή ζωή. Οι επιλογές σε
πολύ όμορφους χώρους για βραδινή διασκέδαση είναι άπειρες. Με τους περισσότερους να
βρίσκονται στην πόλη της Ρόδου, στην Παλιά Πόλη, στο Φαληράκι και στη Λίνδο.

Η κουζίνα της εξαιρετική, με συνταγές που συνδυάζουν μοναδικά τις τοπικές γεύσεις με την
παράδοση και τις σύγχρονες τάσεις στην γαστρονομία. Στην Κατταβιά – χωριό της νότιας Ρόδου –
οι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με γεωργικές εργασίες και τα λόπια – ξερά φασόλια πολύ
γευστικά – τα οποία έχουν χαρακτηρισθεί μέσω της Περιφέρειας Ν.Αιγαίου προϊόν ΠΟΠ.

Την συνταγή μας προτείνει ο chef Γιώργος Φραντζής. Είναι παραδοσιακή της
Ρόδου , ιδιαίτερα νόστιμη μιας και τα λόπια συνδυάζονται απόλυτα με τα σέσκλα
και τα μυρωδικά!
Λόπια Κατταβιάς με σέσκουλα

Υλικά

600 gr Λόπια Κατταβιάς Καθαρισμένα μουλιασμένα σε νερό όλη νύχτα

80 ml Ελαιόλαδο
150 gr Κρεμμύδια καθαρισμένα κομμένα σε φετούλες
150 gr Καρότα καθαρισμένα κομμένα σε φετούλες
120 gr Σέλερι καθαρισμένο από τις ίνες κομμένο σε φετούλες
300 gr Σέσκλα σέσκουλα – (Καθαρισμένα πλυμένα χοντροκομμένα φύλλα)
2 σκελίδες Σκόρδο
650 gr Ντομάτες ψιλοκομμένες
1 λίτρο Ζωμός σπιτικός λαχανικών
1 Πιπεριά καυτερή πλυμένη
1 ματσάκι Δυόσμος φρέσκος ψιλοκομμένος
Αλάτι
Πιπέρι
Ζάχαρη
1/2 κ.γ. Πάπρικα γλυκιά
2 Ντομάτες κομμένες σε φέτες

Εκτέλεση

1. Πλένουμε καλά τα λόπια και τα βάζουμε σε κατσαρόλα με νερό να βράσουν

σε δυνατή φωτιά για 45΄ ξαφρίζοντας με πλαστική τρυπητή κουτάλα. Σε άλλη
κατσαρόλα ρίχνουμε το ελαιόλαδο και το βάζουμε να ζεσταθεί σε μέτρια
φωτιά. Ρίχνουμε το κρεμμύδι να σοταριστεί, προσθέτουμε τα σέσκλα , τα
καρότα, το σέλερυ , το σκόρδο και τη καυτερή πιπεριά να μαραθούν
ανακατεύοντας.
2. Ρίχνουμε τις ψιλοκομμένες ντομάτες και τον σπιτικό ζωμό λαχανικών και
μαγειρεύουμε για 20′. Αρτύζουμε με αλάτι , πιπέρι , ζάχαρη, και τη γλυκιά
πάπρικα.
3. Ανακατεύουμε , σβήνουμε τη φωτιά και κρατάμε στην άκρη. Βάζουμε τα
βρασμένα λόπια σε ταψάκι , ρίχνουμε τη σάλτσα και τον ψιλοκομμένο
δυόσμο, ανακατεύουμε και σκεπάζουμε με τις φέτες ντομάτας.
4. Βάζουμε στον φούρνο σε 180 c για 20 ‘, βγάζουμε και σερβίρουμε με τυρί
μάντρας , ελιές , σαρδέλες και χωριάτικο ψωμί.
Καλή επιτυχία και καλή απόλαυση!

Γιώργος Φραντζής chef

Ο Γεωργαλής Γιώργος Φραντζής γεννήθηκε το 1961 στη Ρόδο. Έχοντας από πολύ
μικρός αγάπη και πάθος για τη μαγειρική, ξεκίνησε όταν ήταν 12 χρονών να
εργάζεται σε ένα από τα μεγαλύτερα εκείνης της εποχής ξενοδοχείο το
Metropolitan Capsis, με chef τον αείμνηστο Γιώργο Βύρα ο οποίος είχε διατελέσει
αρχιμάγειρας των Φαρούκ στα ανάκτορα της Αιγύπτου.

Στη συνέχεια είχε την τύχη να εργαστεί με τον Γιώργο Αγγελίδη ο οποίος ήταν ένας
από τους κορυφαίους αρχιμάγειρες όχι μόνο στη Ρόδο αλλά και σε όλη την
Ελλάδα. Το 1977 πήγε στην τουριστική σχολή αρχιμαγείρων στη Πάρνηθα
ολοκληρώνοντας την εκπαίδευση του το 1979 , καθώς μετά ξεκίνησε η
επαγγελματική του καριέρα στις κουζίνες του κόσμου. Το 1993 αποδέχτηκε την
πρόταση του κυρίου Αργυρίου να αναλάβει την κουζίνα στο ξενοδοχείο
Hippocrates Palace στην Κω όπου και ξεκίνησε την πορεία του σαν chef.

Eχει εργαστεί στα καλύτερα ξενοδοχεία Κω και Ρόδου. Κάποια εξ αυτών στη Κω
είναι πλην του Hippocrates Palace το Μarmari Beach, Oceanis, Δήμητρα, και στη
Ρόδο το Lindos Mare, Grand Hotel, Lindian Village και το Esperos Palace. Επίσης
είχε αναλάβει στον Oμιλο Esperia πλην του Esperos Palace τον πολυχώρο
Βεργίνα και τον παιδότοπο Carousel. Τα δύο τελευταία χρόνια είναι στο Island
Resorts Marisol του Ομίλου Χατζημιχάλη και διατελεί τεχνικός σύμβουλος στην
Κάπα Εστίαση ( Εστιατόριο – πολυχώρος εκδηλώσεων)
 Ροδίτικη Λακάνη: Κατσικάκι
στο πήλινο με ρεβίθια από τον
chef Γιώργο Μαρκάκη

Ρόδος το νησί των Ιπποτών! Ο τόπος που είναι γεμάτο όμορφα τοπία, ακρογιαλιές, εντυπωσιακά
αρχαιολογικά και μεσαιωνικά αξιοθέατα, γραφικά χωριά και αμέτρητες καταπληκτικές παραλίες.

Νησί με πλούσια ιστορία προσφέρει πληθώρα επιλογών για όλους ( δραστηριότητες στη φύση και
θαλάσσια σπορ, περιπάτους, εκδρομές, εστιατόρια με καλό φαγητό). Φημίζεται για την
γαστρονομία της, τις ήρεμες απολαυστικές διακοπές αλλά και τη νυχτερινή ζωή. Οι επιλογές σε
πολύ όμορφους χώρους για βραδινή διασκέδαση είναι άπειρες. Με τους περισσότερους να
βρίσκονται στην πόλη της Ρόδου, στην Παλιά Πόλη, στο Φαληράκι και στη Λίνδο.

Η κουζίνα της εξαιρετική, με συνταγές που συνδυάζουν μοναδικά τις τοπικές γεύσεις με την
παράδοση και τις σύγχρονες τάσεις στην γαστρονομία.

Η συνταγή για παραδοσιακό πεντανόστιμο φαγητό Ρόδου είναι από τον chef
Γιώργο Μαρκάκη. Kατσικάκι σιγοψημένο στο πήλινο με ρεβίθια, που γίνεται
ακόμα πιο νόστιμο σε ξυλόφουρνο!
Ροδίτικη Λακάνη

Υλικά

2 κιλά Κατσίκι κομμένο σε κομμάτια

260 gr Αλεύρι
300 ml Ελαιόλαδο
4 Ντομάτες ώριμες τριμμένες
400 gr Ρεβύθια
300 gr Χόντρο σιτάρι χοντροαλεσμένο και κοσκινισμένο
3 Κρεμμύδια ψιλοκομμένα
3 σκελίδες Σκόρδο
2 ξύλα Κανέλα
30 gr Ντοματοπελτές
2 κ.σ. Κύμινο
Αλάτι
Πιπέρι
Δάφνη

Εκτέλεση

1. Βάζουμε σε νερό τα ρεβίθια από το προηγούμενο βράδυ. Ανακατεύουμε σε

σκεύος το αλάτι, πιπέρι, κύμινο και αλεύρι. Αλευρώνουμε τα κομμάτια του
κρέατος. Βάζουμε σε τηγάνι το ελαιόλαδο και σοτάρουμε τα κομμάτια μέχρι
να ροδοκοκκινίσουν. Αποσύρουμε και τοποθετούμε σε πήλινο σκεύος. Στο
λάδι που έχει μείνει στο τηγάνι ρίχνουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο μέχρι να
μαραθούν – σύβραση –
2. Προσθέτουμε τα ρεβίθια, τις ντομάτες, τον πελτέ, το χόντρο, τη κανέλα και
ανακατεύουμε. Μόλις πάρει μια βράση αποσύρουμε και τα ρίχνουμε στο
πήλινο με το κατσίκι. Συμπληρώνουμε με νερό ίσα με το κρέας και
σκεπάζουμε. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στην αρχή στους 200 C
για 45′ και εν συνεχεία στους 160 C για 2,5 ώρες.
Καλή επιτυχία και καλή απόλαυση!

Γιώργος Μαρκάκης, Rodos Private Chef

Ο Γιώργος Μαρκάκης είναι επαγγελματίας chef, ο οποίος αποφοίτησε από την

Επαγγελματική Σχολή Μαγειρικής Τέχνης στη Ρόδο. Είναι μέλος της Λέσχης
Αρχιμαγείρων Δωδεκανήσου και Κυκλάδων. Έχει μεγάλη επαγγελματική εμπειρία
καθώς έχει εργαστεί σε ξενοδοχεία 5 αστέρων και σε a la carte εστιατόρια την
τελευταία δεκαετία.

Η μαγειρική για μένα είναι αναμνήσεις που περιλαμβάνουν μυρωδιές και γεύσεις
σπιτικού φαγητού! Η Μεσογειακή κουζίνα είναι ο τομέας που ειδικεύομαι
χρησιμοποιώντας κλασικές και σύγχρονες τεχνικές. Χρησιμοποιώντας φρέσκα
εποχικά υλικά και βότανα με έμφαση στα βιολογικά, προσπαθώ να αναδείξω τα
πιάτα μου, έτσι ώστε δοκιμάζοντας τα, η ευχαρίστηση να πλημμυρίζει όλες τις
αισθήσεις αρχής γενομένης της γεύσης!

Ως μέλος του Chef Club Δωδεκανήσου και Κυκλάδων, ο σκοπός μου είναι να
αναδείξω τους ντόπιους παραγωγούς και την απεριόριστη γκάμα των προϊόντων
τους. Η δικιά μου ικανοποίηση αντλείται από το χαμόγελο που σχηματίζεται μετά
την πρώτη μπουκιά στο πρόσωπο εκείνων που δοκιμάζουν τα πιάτα μου.
ΣΥΜΗ
 Ζαχαρένα: Συμιακά
παραδοσιακά κουλουράκια
(πασχαλινά) από την κα Πόπη
Τσαβαρή

Σύμη! Το μαγικό νησί βρίσκεται πολύ κοντά στη Ρόδο. Είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά νησιά
του Αιγαίου, ιδανικός προορισμός για ήρεμες διακοπές με φόντο υπέροχες θάλασσες και
παραδοσιακά χωριά. Διαθέτει εντυπωσιακή αρχιτεκτονική γεμάτη πολύχρωμα νεοκλασικά κτίρια
και αρχοντικά που μαγεύουν με την κομψότητά τους. Είναι πλούσια σε πολιτιστικά αξιοθέατα και
μνημεία, ενώ οι παραλίες της θεωρούνται από τις πιο όμορφες .

Γαστρονομικά, το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι το συμιακό γαριδάκι .Πρόκειται για μία
σπάνια ποικιλία και τρώγεται ολόκληρο. Ψάρια, θαλασσινά και οστρακοειδή πρωταγωνιστούν, ενώ
πολύ ξεχωριστά είναι το φακόρυζο ,το κατσικάκι με πατάτες και φρέσκια ντομάτα στην κατσαρόλα,
τα γιαπράκια με κυκλαμινόφυλλα φάβα και πορτοκάλι, οι γαελλοπιτες και άλλα. Συμιακά γλυκά
είναι τα ακούμια με ντόπιο μέλι, τα παξιμάδια διαφόρων τύπων, καθώς και τα παραδοσιακά
κουλούρια.

Τα παραδοσιακά κουλούρια που φτιάχνουμε το Πάσχα στη Σύμη είναι τριών

ειδών: Τα (τ)ζαχαρένα (οι κουραμπιέδες του Πάσχα), τα βουτυρένα και τα
αμμωνιακένα.

Τα δύο πρώτα τα έφτιαχναν από πολύ παλιά . Η πρώτη γραπτή αναφορά που έχουμε από τον
Κωνσταντίνο Σιμωνίδη στη Συμαΐδα είναι το 1848.Η συνταγή για τα αμμωνιακένα ήρθε στη Σύμη
από Συμιακές της Αλεξάνδρειας στα μέσα του περασμένου αιώνα. Επίσης φτιάχνουμε τις τούρτες
(τυρόπιτες) και τις αυγοκούλες ή αβδοκούλες που κι αυτές τις αναφέρει ο Σιμωνίδης.
“Πόπη Τσαβαρή”
Ζαχαρένα: Συμιακά παραδοσιακά κουλουράκια

Υλικά

1 κιλό Αλεύρι
400 γρ Βούτυρο
1 φλυτζάνι Ζάχαρη του καφέ
Λίγη Μαστίχα Χίου
Λίγο Ανθόνερο
1 φακελάκι Μαγιά

Εκτέλεση

1. Ανακατεύουμε τη μαγιά με λίγο αλεύρι και χλιαρό νερό και την αφήνουμε να
φουσκώσει περίπου 3 ώρες.
2. Σε μια λεκάνη ανακατεύουμε το αλεύρι με το βούτυρο και το τρίβουμε με τις
παλάμες, προσθέτουμε το προζύμι, τη ζάχαρη, τη μαστίχα, το ανθόνερο και
ζυμώνουμε καλά.
3. Πλάθουμε τα κουλουράκια τα σκεπάζουμε να ανέβουν αρκετές ώρες ( 5-6
ώρες) και τα ψήνουμε στους 180 C.
4. Όταν κρυώσουν έχουμε ένα μπολ με ανθόνερο και τα βουτάμε μέσα για
δευτερόλεπτα, τα στραγγίζουμε και τα περνάμε με ζάχαρη άχνη. Τα
αραδιάζουμε πάνω σε ξύλο ή στο ταψί που έχουμε βάλει λαδόκολλα να
στεγνώσουν για 24 ώρες.
5. Την επόμενη μέρα τα ξαναπερνάμε από τη ζάχαρη και τα βάζουμε σε μπολ
που να κλείνει για να διατηρήσουν το άρωμα τους.. Το καλύτερο ανθόνερο
είναι αυτό της Ρόδου.
Η κα Πόπη Τσαβαρή γεννήθηκε στη Σύμη το 1964 , μια εποχή όπου τα έθιμα κάθε
τόπου ήταν στην ακμή τους. Μεγαλώνοντας σε ένα τόσο μικρό νησί με μεγάλη
ιστορία και έμφαση στις παραδόσεις είχε την ευκαιρία να διδαχτεί από πρώτο χέρι
αρκετά πράγματα για τη γαστρονομία της Σύμης · τα ήθη και τα έθιμα της.

Έχοντας πλέον φύγει από την Σύμη και μένοντας στη Μεσσηνία , έχει
δημιουργήσει μια ομάδα όπου μοιράζεται τις συνταγές της και συνεχίζει ακόμα να
αναζητά γνώσεις για τον τόπο της. Είναι μητέρα τεσσάρων παιδιών και εργάζεται
σαν μαγείρισσα. Αυτό το διάστημα ετοιμάζει ένα βιβλίο σχετικά με τα ακούμια
(λουκουμάδες) της Σύμης που ξεκινάει από τα τήγανα των αρχαίων και καταλήγει
στα ακούμια με συνταγές και ιστορικά στοιχεία”.

Συνταγές της κυρίας Πόπης Τσαβαρή στον σύνδεσμο:

https://www.facebook.com/groups/414846478563059
www.otoposmas.gr