भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० ।

मराठी अभ्यास पररषद पत्रिका - भाषा आणि जीवन

िैमाससक : हिवाळा (जानेवारी), उन्हाळा (एप्रिल), पावसाळा (जुलै), हिवाळी (ऑक्टोबर)
ववश्वववद्यालय अनुदान आयोगाच्या घोत्रषत यादीतील ववद्वत्-प्रमाणित िैमाससक
RNI 40048 ISSN : 2231-4059
वषष ३८, अंक २-३, उन्हाळा-पावसाळा २०२०, एत्रप्रल-जून, जुलै-सप्टेंबर २०२०

संपादक : आनन्द काटीकर वर्यिीचे दर

कार्यकारी संपादक : विजय पाध्ये, व्यक्ती संस्था
संपादन समिती : सलील िाघ, वार्षिक १५०/- २००/-
िैशाली काले कर, कललका मेहता त्रैवार्षिक ४००/- ५५०/-
प्रकाशक, िु द्रक, संपादकीर् व व्यवस्थापकीर् पंचवार्षिक ७००/- ९००/-
पत्रव्यवहार आणि वर्यिी पाठवण्यासाठी पत्ता - आजीव ५,०००/- संस्थांसाठी नाही
आनन्द काटीकर, ‘पसायदान’ बंगला क्र. ७, सुट्या अंकाची ककित - रु. ४०/-
फर्ग्युसन महाविद्यालय आिार, गोखले मागु,
डेक्कन जजमखाना, पयणे-४११ ००४ - थेट बँकेत वर्यिी भरण्याची सूचना -
संपकय : ९४२१६ १०७०४ खातेधारक नाि : मराठी अभ्यास पररषद
ई-पत्ता : marathi.abhyas.parishad खाते क्रमांक : २००५ ७१६ ४२६०
@gmail.com बँकेचे नाि : बँक ऑफ महाराष्ट्र
िु द्रिस्थळ : विनायक एन्टरप्रायझेस, शाखा : टटळक रस्ता, पयणे
५१७ कसबा पेठ, पयणे ४११ ०११
IFSC : MAHB 00 000 41

वर्यिी भरल्यावर कृपर्ा ९४२०३ २२९८२ ककवा ९४२१६ १०७०४ र्ा क्रिांकावर
संपूिय नाव सववस्तर पत्त्यासह कळवावे.

सूचना : १) पत्रिकेत प्रजसद्ध होणाऱ्या कोणत्याही ले खाशी, ले खकाच्या मतांशी संपादक ककिा मराठी
अभ्यास पररषद सहमत असेलच, असे नाही.
२) या अंकाच्या प्रकाशनासाठी महाराष्ट्र राज्य साहहत्य आजण संस्कृती मंडळाकडू न अनयदान त्रमळाले आहे.
तथाटप या अंकात प्रजसद्ध झाले ल्या कोणत्याही ले खाशी, ले खकाच्या मतांशी महाराष्ट्र राज्य साहहत्य
संस्कृती मंडळ आजण महाराष्ट्र शासन सहमत असेलच, असे नाही.
३) मराठी अभ्यास पररषद पत्रिका भाषा आजण जीिन हे विद्वत्-प्रमाजणत िैमाजसक आहे. येथे प्रजसद्ध
होणारा कोणताही ले ख त्या विषयातील तज्ज्ञांच्या अभभप्रायानंतरच प्रकाजशत केला जातो. त्यामयळे
ले खकांनी ले ख पाठिताना प्रकाशनासाठी लागणारा काळ लक्षात घ्यािा, ही विनंती.

िु खपृष्ठ रचना : आनंद लडकत (प्रकाशचचिांसाठी सौजन्य-आंतरजाल) िु द्रद्रतशोधन : सलील वाघिारे

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २

 मराठी अभ्यास पररषद पत्रिका - भाषा आणि जीवन
ववश्वववद्यालय अनुिान आयोगाच्या घोप्रित यािीतील ववद्वत्-िमाणित त्रैमाससक
RNI 40048 ISSN : 2231-4059
विष ३८, अंक २-३, उन्हाळा-पावसाळा २०२०, एप्रिल-जुलै २०२०

अनुक्रमणिका

 संपािकीय / मातृभाषा - मायबोली / आनन्द काटीकर / ०४

 मुखपृष्ठ ले ख / मातृभाषा / श्रुती पानसे / ०७
 ववशेि ले ख / करपिारी भाकरी आणि लोपिारे ज्ञान! / िेवीिास िेशपांडे / १०
 िखलयोग्य / मावळत्या सूयाची साथ! / उमेश करं िीकर/ १३-१४, २६
 कथा / असं समजा की! / मूळ हिंिी कथा – नेिा ससंि; भािांतर – पृथ्वीराज तौर / १५
 ले ख / कववता आणि बोली / इंद्रसजत भाले राव / १६
 भािाभ्यास / ‘तान’ आणि ‘’वान’’ / सायली सुरेश प्रपलिकर / २७
 भािावनरीक्षि / सिवीतील मातृभाषा / ववजय नगरकर / ३१
 ले ख / आगरी बोली आणि माय मराठी : आंतररक नातं! / अपिा मिाजन / ३२
 ले ख / दालदी कोकिी म्हिी / वनधी पटवधषन / ३८
 ले ख / भारताच्या ईिान्येच्या राज्यांतील बोलीभाषा / सुनील प्रकटकरू / ४३
 पानपूरक / बादरायि संबंध / ववजय पाध्ये / ४७
 ले ख / भारतीय आददवासी भाषा: सद्यस्थिती व आव्हाने / श्रीकृष्ण काकडे / ४८
 ले ख / वडार बोलीभाषा / सौ. ववजयालक्ष्मी ववजय िेवगोजी / ५३
 पानपूरक / संगमेश्वरी बािकोटी बोलीचा नमुना/ ववजय बेंद्रे / ६०
 पुस्तक परीक्षि / ‘खालाटी वलाटी’ / बाळकृष्ण रामचंद्र लळीत / ६१
 ले ख / तडवी भभल्ल : समाज आणि संस्कृती / धनराज तोताराम धनगर / ६६
 ले खक पररचय / ७८

: मराठी अभ्यास पररषद कायषकारी मंडळ :

सलील वाघ (अध्यक्ष), ववजय पाध्ये (उपाध्यक्ष), सुप्रिया खाप्रडलकर (कायषवाि),
मयूर गोिाड (सि-कायषवाि), वैशाली काले कर (कोिाध्यक्ष), आनन्द काटीकर, रमेश पानसे,
कललका मेिता, सुशील धसकटे, रावसािेब काळे (अकोला), उमेश करं बळ
े कर(सातारा)

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६


भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७



भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ८

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ११
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १६
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १७
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । १९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २६
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २७
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । २९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३६
 -

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३७

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ३९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४६
 ,

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४७

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ४९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५६
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५७
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ५९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६६
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६७
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६८
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ६९
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७०
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७१
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७२
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७३
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७४
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७५
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७६
भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७७
 ले खक पररचय

काकडे , श्रीकृष्ण, : शंकरलाल खंडेलवाल मिाववद्यालय, अकोला येथे मराठीचे िाध्यापक

चलभाष : ९८५०२ ५००७९ ईपत्ता : kakadeshri@gmail.com
काटीकर, आनन्द : फग्युषसन मिाववद्यालय, पुिे येथे मराठीचे िाध्यापक, ‘भािा आणि जीवन’चे संपािक
चलभाष : ९४२१६ १०७०४ ईपत्ता : anand.katikar.marathi@gmail.com
पानसे, श्रुती : भािा आणि मेंिवू वज्ञान यांच्या अभ्यासक, चलभाष : ९८८१५ ०७०५५
देिपांडे , देवीदास : पुिे येथे मुक्त पत्रकार, भािेच्या अभ्यासात ववशेि रूची
चलभाष : ८७९६७ ५२१०७ ईपत्ता : devidas.desh@gmail.com
तौर, पृथ्वीराज : स्वामी रामानंि तीथष मराठवाडा ववद्यापीठ येथे मराठीचे िाध्यापक, बालसाहित्यकार,
समीक्षक, चलभाष : ९५७९१ ३४४६६ ईपत्ता : anand.katikar.marathi@gmail.com
भाले राव, इंद्रसजत : ज्ञानोपासक मिाववद्यालय, परभिी येथे मराठीचे िाध्यापक, सुिससद्ध कवी, वक्ते
चलभाष : ८४३२२ २५५८५ ईपत्ता :
त्रपलिकर, सायली सुरेि : रत्नागगरी येथे बोली, समाज आणि संस्कृती यां ववियावर संशोधन सुरू,
चलभाष : ९५८८४ १२२८० ईपत्ता : pilankarsayali@gmail.com
नगरकर, ववजय : भारत संचार वनगम ललवमटेड येथून अलधकारी म्हिून सेवावनवृत्त,
चलभाष : ९४२२७ २६४०० ईपत्ता : vpnagarkar@gmail.com
महाजन, अपिा : इंग्रजी ववियाच्या वनवृत्त िाध्यापक,
चलभाष : ९८२२० ५९६७८ ईपत्ता : aparnavm@gmail.com
पटवधषन, वनधी : गोगटे-जोगळे कर मिाववद्यालय, रत्नागगरी येथे मराठीच्या िाध्यापक,
चलभाष : ७२६२८ ५६१८७ ईपत्ता : nidheepatwardhan@gmail.com
त्रकटकरू, सुनील : नागपूर येथे मुक्त पत्रकार, ईशान्य भारताचे जािकार आिे त. ९८९०४ ८९९७८
चलभाष : ९८९०४ ८९९७८ ईपत्ता : kitkaru7@gmail.com
पाध्ये, ववजय : मराठी अभ्यास पररििे चे उपाध्यक्ष, ‘भािा आणि जीवन’चे कायषकारी संपािक
चलभाष : ९८२२० ३१९६३ ईपत्ता : v.wordsmith@gmail.com
देवगोजी, ववजयालक्ष्मी ववजय, लांजा. चलभाष : ८४४६३७५२५१
लळीत, बाळकृष्ण रामचंद्र, मराठी ववभाग िमुख, चां.ता.बोरा मिाववद्यालय, सशरूर सज. पुिे ४१२२१०.
चलभाष : 9665996260 ईपत्ता : brlalit@ gmail.com
धनगर, धनराज तोताराम : मराठीचे सिा. िाध्यापक, मिात्मा गांधी ववद्यामंहिर संचसलत कला आणि
वाणिज्य मिाववद्यालय, येवला, सज. नासशक. ४२३४०१
चलभाष : ७७७५९ ८२५३४ ईपत्ता : dr.dhanrajdhangar@gmail.com

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७८



भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ७९

भाषा आणि जीवन । वषष ३८, अंक २-३ । उन्हाळा-पावसाळा २०२० । ८०