Yannick Kieft

W6A
Fabriekskinderen J.J Cremer

Samenvatting:
De arme familie Zwarte leeft in een mooi, maar bouwvallig huis in Leiden. Het is
hartje winter. De kinderen Evert, Sander en Saartje moeten ’s ochtends vroeg uit
bed om te gaan werken in de Wolfabriek in Leiden. Saartje is al enkele dagen ziek.
Sander is zò moe dat hij onderweg op de stoep in slaap valt. Evert en Saartje zetten
hun tocht naar de fabriek voort, bang om ontslagen te worden en het geld mis te
lopen. Saartje gaat ziek aan het werk.
Willem baron van Hogenstad (jurist aan de Leidsche Academie) woont in een van de
bovenkamers van de melkboer. Toen hij terugkwam van zijn vriend Koenraad zag hij
onderweg Sander slapend op de stoep liggen en neemt hem mee naar huis. De
echtgenote van de melkboer is het hier helemaal niet mee eens. Willem trekt zich er
niets van aan en laat het kind lekker warm slapen. Als hij wakker wordt geeft Willem
hem eten en ze beginnen te praten. Willem is verbaasd over de armoede van zijn
familie. En hoe weinig Sander weet, hij gaat niet naar school. Willem steekt Sander
in de nieuwe kleren en verzorgt hem verder.
Bij de familie zwarte thuis ligt Saartje erg ziek op bed en loopt te kermen om water
met een brandende keel. Ze heeft een onbeschrijflijke dorst. Haar moeder stopt haar
nog wat beter toe en ziet de ernst van de situatie verder niet in. Die nacht blaast
Saartje haar laatste adem uit… Ze is vermoord door de wetgeving

Recensie 1:
Fabriekskinderen is in 1863 door J.J. (Jacob Jan) Cremer (1827-1880) geschreven
als literair pleidooi voor de afschaffing van kinderarbeid. Kinderarbeid, ook van zeer
jonge kinderen, was in die tijd heel gebruikelijk. Cremer schreef de novelle op
verzoek van ingenieur van het stoomwezen A. de Vries Robbé die door de regering
aangesteld was om te rapporteren over kinderarbeid. Hij schakelde de schrijver in
omdat de wetgeving hem te langzaam ging. Hij hoopte dat een verslag van de
populaire Cremer zou helpen om snel tot een verbod te komen. Cremer was indertijd
een van de meest succesvolle schrijvers en voordrachtkunstenaars. Hij was een van
eerste Nederlandse schrijvers die kon leven van zijn werken en voordrachten. De
Vries Robbé nam Cremer mee naRear een Leidse textielfabriek, waarna de
geschokte Cremer de novelle binnen zes weken schreef. Hij droeg hem op 11 maart
1863 in de Den Haag voor het eerst voor en reisde er daarna het hele land mee
door. De regering bleef echter bijzonder laks met wetgeving. Pas in 1874 werd een
wet aangenomen die door het Kamerlid Samuel van Houten was ingediend. Het
Kinderwetje Van Houten verbood arbeid van kinderen onder de twaalf jaar.
Kinderarbeid is pas helemaal verdwenen na de invoering van de leerplichtwet in
1901. Na zijn overlijden is Cremers werk langzaam maar zeker in de vergetelheid
geraakt. Tegenwoordig dankt Cremer slechts nog enigszins historische bekendheid
aan zijn inzet in de strijd tegen de kinderarbeid.
 Fabriekskinderen. (z.d.). hebban. Geraadpleegd op 8 november 2021, van

https://www.hebban.nl/boek/fabriekskinderen-jj-cremer

Recensie 2:

Fabriekskinderen werd geschreven in 1863 door Jacob Jan Cremer. Kinderarbeid

was in die tijd heel normaal, zoals dat nu nog is in andere landen. Cremer werd op
een dag ingeschakeld door een ingenieur die door de regering aangesteld was om te
rapporteren over kinderarbeid. Deze man, A. de Vries Robbé, vroeg de schrijver om
hulp, omdat de wetgeving te lang duurde. Cremer moest een verhaal schrijven over
kinderarbeid. Robbé nam hem daarom mee naar een Leidse textielfabriek, waar de
kinderarbeid vol aan de gang was. Dit was zo’n openbaring voor Cremer, dat hij
binnen 6 weken de novelle Fabriekskinderen schreef.

Wat dit boek literatuur maakt? Dat zijn meerdere factoren. Om te beginnen moet
literatuur vernieuwend zijn. En anders was Fabriekskinderen zeker. Kinderarbeid
was toentertijd niet normaal, maar werd ook zeker niet zo breed uitgemeten als in
Fabriekskinderen. Het is één groot betoog tegen kinderarbeid waarin Cremer de
gewone burger, de politici, fabrikanten, koning en alle ouders oproept om zich te
verzetten tegen de gang van zaken.

Cremer maakt gebruik van lange zinnen waarin hier en daar een enkele komma te
vinden is. Dit maakt het wellicht voor sommigen wat moeilijker te lezen. Zijn liefde
voor bijvoeglijk naamwoorden maakt het verhaal erg beeldend en emotioneel. Je
merkt dat Fabriekskinderen geschreven is door een betrokken iemand, die zich
kwaad maakt maar bovenal ook erg verdrietig is om het leed dat de kinderen wordt
aangedaan. De gebeurtenissen volgen elkaar snel op, waardoor je door het boek
heen vliegt. En natuurlijk mag het dialect, waar Cremer gek op is, niet ontbreken.

Uiteindelijk heeft Fabriekskinderen niet direct meegeholpen aan het afschaffen van
de kinderarbeid. Pas in 1874 werd het kinderwetje van Van Houten aangenomen en
hoefden kinderen onder de twaalf jaar niet meer te werken. Cremer is altijd blijven
proberen om, middels openbare brieven, (vooral) politici te bereiken.

Serraarens, S. (2013, 14 januari). ‘Fabriekskinderen; een bede, doch niet om

geld.’ The Reading List. Geraadpleegd op 8 novermber 2021, van

https://sufamale.wordpress.com/2013/01/14/fabriekskinderen-een-bede-doch-

niet-om-geld/
Verwerkingsopdracht(maatschappelijk probleem):

Het boek ‘Fabriekskinderen’ bevat een maatschappelijk probleem en dat is

ook erg merkbaar. Hiermee bedoel ik dat het niet even snel er tussendoor is
gegooit maar dat het onderwerp ook het maatschappelijk probleem is, de titel
zegt al genoeg. Nu is dit boek geschreven in 1863 en niet meer van onze tijd,
dus is mijn mening over dit probleem niet heel erg veranderd, maar ik begrijp
dat het in die tijd een hele frisse nieuwe blik op het gebeuren gaf.

Een tijdje voordat Cremer zijn boek had geschreven werd hij gevraagd te
rapporteren over kinderarbeid. Nadat hij dit accepteerde is hij naar een fabriek
gegaan in Leiden. Dit bleek toch een fabriek te zijn waar erg veel kinderen in
werkte want na een paar weken had hij het verhaal al af.

Door dit boek leer je naar mijn mening een stuk meer over de verschillen in
rangen in de maatschappij en hoe ze met elkaar omgingen. Het verschil
tussen Sander en Willem en hoe verbaasd Willem is dat Sander niet naar
school gaat. De mensen waarmee hij in een huis woont vinden dit allemaal
een heel slecht van. Dit weerspiegelt hoe de rangen over elkaar dachten. En
dit was toch wel schokkend.

Een laatste ding wat me ook heel erg opviel was hoe weinig de arme ouders
leken te geven om de kinderen. Ze alleen maar geld laten verdienen en zelf
weinig doen.