II.

OD PIASTÓW DO JAGIELLONÓW

II. 1. Mieszko I i chrzest Polski

zadanie odpowiedź
1 C, D
2 wielobóstwo
Popiel
Słowianie
Dobrawa
3 Przykładowe odpowiedzi:
a) Autor tekstu zachwycił się krajem Mieszka, ponieważ była to rozległa i bogata kraina.
b) Wojowie otrzymywali od swojego władcy odzież, konie i wszelkie inne potrzebne im
rzeczy.
4 a), b)

*5 2020 – 966 = 1054

6 a) Gniezno, Poznań, Ostrów Lednicki,
b), c)

7 Przykładowe odpowiedzi:
Chrzest Polski
Przyczyny Skutki
• dążenie Mieszka do zwiększenia • wzrost znaczenia polskiego władcy wśród
swojego znaczenia jako monarchy władców europejskich
• chęć wzmocnienia pozycji Polski • zwiększenie pozycji Polski w Europie
w Europie • rozwój kulturalny państwa
• dążenie Mieszka do zawarcia sojuszu
z Czechami
8 1. postrzyżyny, 2. orzeł, 3. Lech, 4. dynastia, 5. Gniezno, 6. plemię, 7. Czech
Znaczenie hasła:
Polanie – jedno z plemion słowiańskich zamieszkujących Wielkopolskę, jego władcy z
dynastii Piastów stworzyli państwo polskie.
*9 Przykładowa odpowiedź:
To powiedzenia oznacza, że każda legenda zawiera pewne elementy prawdy. Dotyczy to
 rzeczywistych zdarzeń, osób czy miejsc, które zostały przedstawione w zmyślonej
opowieści.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Kim byli pierwsi Piastowie?

zadanie odpowiedź
1

2 P, F, F, P, F
3 C
4 Przykładowe odpowiedzi:
a) Siódme urodziny Mieszka świętowano podczas wielkiej uczty, którą wyprawił
jego ojciec. Wzięli w niej udział dostojnicy państwowi.
b) Wydarzenie przepowiedziane w tekście to chrzest Polski. Dotyczy tego frag-
ment: […] Zaiste ślepą była przedtem Polska, nie znając ani czci prawdziwego
Boga, ani zasad wiary, lecz przez oświeconego […]. Mieszka i ona także została
oświeconą, bo gdy on przyjął wiarę, naród polski uratowany został od śmierci
w pogaństwie.
c) Opowieść o uzdrowieniu Mieszka należy uznać za legendę, ponieważ dotyczy
ona prawdziwej postaci historycznej, jednak pojawia się w niej zjawisko nad-
przyrodzone – cudowne odzyskanie wzroku.

II. 2. Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski

zadanie odpowiedź
1 C
2 Przykładowa odpowiedź:
Skutkiem wyprawy Wojciecha była jego śmierć z ręki Prusów. Następnie zmarłego biskupa
uznano za świętego, co przyczyniło się do wizyty cesarza Ottona III na dworze Bolesława
Chrobrego w 1000 roku.
3 a)
zjazd gnieźnieński – 1000 rok
wyprawa biskupa Wojciecha do Prus – 997 rok
koronacja Bolesława Chrobrego – 1025 rok
 b)

c) średniowiecze
4 a) W państwie Bolesław Chrobrego oddział tworzony przez wojów nazywany był
drużyną.
b) Widoczny na zdjęciu wojownik wyposażony jest w: hełm, tarczę, włócznię i miecz.

6 Jednym ze skutków zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku było utworzenie arcybiskupstwa w

Gnieźnie. Ponadto nowe biskupstwa powstały w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu.

7 Przykładowa odpowiedź:
Przydomek „Chrobry” oznacza człowieka dzielnego, walecznego. Pierwszy król Polski toczył
liczne zwycięskie wojny, które zapewniły mu taki właśnie przydomek.
8 X Pochodził z dynastii Piastów.
X Utrzymywał przyjazne kontakty z cesarzem Ottonem III.
X Był synem Mieszka I.
9 a) ilustracja z lewej strony – Bolesław Chrobry, ilustracja z prawej strony – Otton III
b) Bolesław Chrobry
c) Spośród przedstawionych władców starszy był Bolesław Chrobry.

*W średniowiecznym klasztorze

zadanie odpowiedź
1 dominikanie, benedyktyni, cystersi, franciszkanie
2 klasztor – miejsce zamieszkania wspólnoty zakonnej.
reguła zakonna – zasady, według których żyją zakonnicy.
3 a) Przykładowa odpowiedź:
 Ukazany na ilustracji mnich zajmuje się przepisywaniem księgi i jej zdobieniem.
b) Pomieszczenie klasztorne, w którym mnisi przepisywali księgi, to skryptorium.
4 Przykładowe odpowiedzi:
a) „Wrogiem duszy” święty Benedykt nazywa lenistwo. W celu zwalczania go zalecał
mnichom oddawanie się pracy i lekturze Pisma Świętego.
b) Zgodnie z regułą ubóstwa benedyktynom nie wolno było posiadać niczego na wła-
sność ani przyjmować podarunków bez zgody przełożonego. W ich wspólnocie
wszystkie dobra miały być wspólne.
5 Przykładowa odpowiedź:
• Mnisi prowadzili pierwsze na ziemiach polskich szkoły.
• Zakonnicy wprowadzali na ziemiach polskich nowoczesne metody uprawy
ziemi.
• Duchowni służyli na dworach władców jako dyplomaci.

II. 3. Polska Kazimierza Wielkiego

zadanie odpowiedź
1 Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Uniwersytet – uczelnia kształcąca specjalistów w różnych dziedzinach.
2 Przykładowa odpowiedź:
Powiedzenie to znaczy, że Kazimierz Wielki zastąpił dawne drewniane grody murowa-
nymi zamkami obronnymi, które wzniesiono wzdłuż granic Polski. Dzięki temu kraj był
lepiej chroniony.
3 Przykładowa odpowiedź:
Uczta u Wierzynka odbyła się w 1364 roku podczas zjazdu monarchów europejskich
w Krakowie. Wyprawił ją bogaty mieszczanin Mikołaj Wierzynek na cześć Kazimierza
Wielkiego i jego gości – m.in. cesarza, króla Węgier i władcy Cypru.
4 X zapewnienie bezpieczeństwa polskim granicom
X wspieranie polskiej nauki
X sprzyjanie powstawaniu nowych miast i wsi
X dbanie o dobre relacje z innymi krajami
5 Przykładowe odpowiedzi:
Założenie Akademii Krakowskiej
Przyczyny Skutki
• brak wykształconych urzędników • rozwój polskiej nauki
• wysokie koszty studiów za granicą • wzrost znaczenia Krakowa i Polski
w Europie
6 1370 – 1333 = 37
*7 Miasto Nazwa uniwersytetu Data powstania uczelni
Warszawa Uniwersytet Warszawski 1816 rok
Poznań Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1919 rok
Toruń Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika 1945 rok
Katowice Uniwersytet Śląski w Katowicach 1968 rok
Łódź Uniwersytet Łódzki 1945 rok
Wrocław Uniwersytet Wrocławski 1945 rok
Gdańsk Uniwersytet Gdański 1970 rok
*Rycerze i zamki

zadanie odpowiedź
1 P, F, F, P, F, P
2 a) Przykładowa odpowiedź:
Na ilustracji przedstawiono ceremonię pasowania na rycerza.
b) Władca, rycerze, giermek, paziowie.
3 Przykładowa odpowiedź:
W dzisiejszych czasach warto tak jak rycerze otaczać opieką słabszych, być uczciwym
i postępować honorowo. Dzięki temu zyskamy dobrą opinię, szacunek i wdzięczność
innych. Sprawimy też, że stosunki między ludźmi w naszym otoczeniu staną się lepsze.
4 zbroja – metalowe okrycie chroniące przed ciosami.
kopia – długa broń zakończona metalowym grotem.
hełm – ochronne nakrycie głowy.
*5 Przykładowa odpowiedź:
W Polsce działa m.in. bractwo rycerskie Chorągiew Ziemi Malborskiej. Celem tego
stowarzyszenia jest upowszechnianie ideałów i tradycji rycerskich oraz postępowa-
nie zgodnie z nimi. Do zadań bractwa należy też zachęcanie do zdobywania wiedzy
na temat rycerzy i średniowiecza, uczestniczenie w imprezach kulturalnych związa-
nych z tą tematyką oraz troszczenie się o zabytki w swoim regionie.
*6 Należy ocenić pozytywnie projekt oryginalny, wykonany starannie, czytelnie
i z zastosowaniem kolorów oraz nazwę mającą uzasadnienie. Dodatkowym plusem
będzie nawiązanie do stylistyki heraldycznej oraz powiązanie między herbem i nazwą.

II. 4. Jadwiga i Jagiełło – unia polsko-litewska

zadanie odpowiedź
1 B
2 P, F, F, P, P, F
3 a) średniowiecze
b)

4 1385 – 1226 = 159

5 a) Prawidłowo pokolorowane ziemie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Li-
tewskiego.
b) Dopuszczalne odpowiedzi: Wilno, Krewo, Smoleńsk, Kijów.
c) Zaznaczenie nazwy Królestwa Węgierskiego.
d) Prawidłowe zamalowanie ziem państwa krzyżackiego.
e) Podkreślenie nazwy Krewo.

6 Przykładowe odpowiedzi:
Przyczyny ze strony Polski Przyczyny ze strony Litwy
• zagrożenie ze strony Krzyżaków • zagrożenie ze strony Krzyżaków
• chęć odzyskania Pomorza Gdańskiego • chęć przyjęcia chrztu przez Jagiełłę
7 Przykładowe odpowiedzi:
• chrzest Litwy
 • ślub Jadwigi i Jagiełły
• początek rządów dynastii Jagiellonów w Polsce
• [wspólna walka Polski i Litwy z Krzyżakami]
8 1. Ludwik, 2. Konrad, 3. Jadwiga, 4. Malbork
Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Unia – związek zawarty przez państwa.
*9 • Dynastia Jagiellonów rządziła w Polsce do XVI wieku.
• Przykładowa odpowiedź: Władysław III Warneńczyk, Zygmunt I Stary, Zygmunt II August

II. 5. Zawisza Czarny i bitwa pod Grunwaldem

zadanie odpowiedź
1 Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Zawisza Czarny – najsłynniejszy polski rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. Żył na
przełomie XIV i XV wieku.
2 a) D
b) Przykładowa odpowiedź:
Ulrich von Jungingen był wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Dowodził wojskami
krzyżackimi w bitwie pod Grunwaldem.
c) Jan Matejko
3 1428 – 1410 = 18
4 Przykładowe odpowiedzi:
• wielkie zwycięstwo wojsk polsko-litewskich
• wielkie straty poniesione przez Krzyżaków, m.in. śmierć wielkiego mistrza
• [załamanie potęgi krzyżackiej]
5 Przykładowa odpowiedź:
Te słowa oznaczają, że harcerz zawsze dotrzymuje obietnicy – tak samo jak Zawisza
Czarny, który stał się wzorem osoby godnej zaufania.
*6 a) Na szczycie pomnika znajduje się figura Władysława Jagiełły.
b) Z przodu pomnika przedstawiony jest wielki mistrz Ulrich von Jungingen, którego
poza symbolizuje klęskę w bitwie.
c) Pomnik został odsłonięty w 1910 roku, w pięćsetną rocznie bitwy pod Grunwaldem.

II. 6. Mikołaj Kopernik – wielki astronom

zadanie odpowiedź
1 B
2 Frombork – miejsce śmierci astronoma
Kraków – miasto, w którym studiował Kopernik
Olsztyn – miejscowość, której obroną uczony dowodził w latach 1520–1521
Toruń – miejsce narodzin Kopernika
3 medycyna
ekonomia
matematyka
astronomia
4 1543 – 1473 = 70
5 Przykładowa odpowiedź:
Ilustracja A przedstawia budowę Układu Słonecznego według teorii Mikołaja Koperni-
ka.
 Ilustracja B ukazuje średniowieczny model wszechświata.
6 Przykładowa odpowiedź:
a) Mikołaj Kopernik skierował przedmowę swojej książki do papieża.
b) Astronom bał się, że jego teorie mogą ściągnąć na niego gniew nieprzychyl-
nych mu ludzi.

Podsumowanie rozdziału II
Sprawdź, czy potrafisz

zadanie odpowiedź
1 Przykładowa odpowiedź:
Pierwszym władcą Polski, który przyjął chrzest był Mieszko I. Miało to miejsce w 966 ro-
ku.
2 Bolesław Chrobry: wyprawa biskupa Wojciecha, zjazd gnieźnieński
Kazimierz Wielki: założenie Akademii Krakowskiej, uczta u Wierzynka
Władysław Jagiełło: zawarcie unii polsko-litewskiej, bitwa pod Grunwaldem
3 Przykładowa odpowiedź:
Słowa te dotyczą słynnego polskiego astronoma Mikołaja Kopernika. Odnoszą się do do-
konanego przez niego odkrycia, że Ziemia wraz z innymi planetami krąży wokół Słońca.
Stało to w sprzeczności z panującym wówczas poglądem, że to Słońce krąży wokół Ziemi.
4 a), b)

5 1410 – 1226 = 184

6 Przyczyny:
Chęć przyjęcia chrztu przez wielkiego księcia Litwy.
Chęć odzyskania przez Polskę i Litwę ziem zabranych przez Krzyżaków.
Agresywna polityka państwa krzyżackiego wobec Polski i Litwy.
Skutki:
Zawarcie sojuszu pomiędzy Polską a Litwą.
Koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski.
Zawarcie małżeństwa pomiędzy Jagiełłą i Jadwigą.
7 Przykładowa odpowiedź:
Jadwiga wsparła finansowo podupadającą Akademię Krakowską, przekazując jej swoje
klejnoty. Dzięki temu uczelnia mogła się rozwijać, a państwo polskie miało coraz więcej
dobrze wykształconych mieszkańców.