Chương 1

ĐẠO ĐỨC – ĐẠO ĐỨC Y HỌC

MỤC TIÊU BÀI HỌC
 Trình bày đượ c lịch sử đạ o đứ c và khá i niệm đạ o đứ c và đạ o đứ c y họ c.
 Trình bày khá i niệm đạ o đứ c và y đứ c.
 Trình bày và phâ n tích đượ c ý nghĩa củ a việc nghiên cứ u và họ c tậ p đạ o đứ c.
LỊCH SỬ ĐẠO ĐỨC
 Ở phương Đô ng: họ c thuyết đạ o đứ c củ a ngườ i Trung Quố c cổ đạ i xuấ t hiện
sớ m biểu hiện trong quan niệm về “Đạ o” và “Đứ c”.
 Đạ o: phạ m trù quan trọ ng nhấ t củ a triết họ c Trung Quố c cổ đạ i. “Đạ o” là con
đườ ng, đườ ng đi, đườ ng số ng củ a con ngườ i trong xã hộ i.
 Đứ c: nhâ n đứ c, đứ c tính. Đứ c là biểu hiện củ a “Đạ o”.
 Đạ o đứ c là nhữ ng yêu cầ u, nguyên tắ c do cuộ c số ng đặ t ra mà mỗ i ngườ i phả i
tuâ n theo
 Lịch sử đạ o đứ c gắ n liền vớ i lịch sử loà i ngườ i. Khi nà o khô ng cò n đạ o đứ c thì
cũ ng khô ng cò n con ngườ i và ngượ c lạ i.
 Tín ngưỡ ng và tô n giá o khô ng tá ch rờ i đạ o đứ c.
 Đạ o đứ c đượ c xem là khá i niệm luâ n thườ ng đạ o lý củ a con ngườ i đượ c sử
dụ ng trong ba phạ m vi: lương tâ m, hệ thố ng phép tắ c đạ o đứ c và giá trị đạ o
đứ c.
 Đạ o đứ c gắ n liền vớ i nên van hó a, tô n giá o, chủ nghĩa nhâ n vă n, triết họ c và
nhữ ng luậ t lệ củ a mộ t xã hộ i về cách đố i xử từ hệ thố ng nà y.
 Có thể phâ n ra 2 thờ i kỳ:
- Thờ i kỳ đạ o đứ c tự phá t và cá c họ c thuyết đạ o đứ c chưa thự c sự trở thà nh
mộ t khoa họ c
- Thờ i kỳ đạ o đứ c tự giá c và đạ o đứ c họ c trở thà nh mộ t khoa họ c.
THỜI KỲ ĐẠO ĐỨC TỰ PHÁT
 Đạ o đứ c:
- Yêu thương, tô n trọ ng con ngườ i, đề cao giá trị con ngườ i, vì con ngườ i và giả i
phó ng con ngườ i.
Suy tô n giá trị con ngườ i trên cơ sở duy tâ m, phiến diện và thiếu phương phá p khoa
họ c để giả i quyết trong thự c tiễn đạ o đứ c
 Ở phương tâ y:
+ Thờ i kỳ Hy Lạ p cổ đạ i: tiêu biểu như Soocrat, Democrit, Platon
+ Thờ i kỳ Trung cổ : Tomat Dacang
+ Thờ i kỳ Phụ c Hưng, cậ n đạ i: Tomat Hop, Xpinaza…
+ Thờ i kỳ cổ điển Đứ c: Kant, Heghen, Phoiobach…
+ Triết họ c Phương Tâ y hiện đạ i: triết họ c đờ i số ng, phâ n tâ m họ c, tô n giá o mớ i.
 Phương Đô ng: Nho gia, Đạ o gia, Mặ c gia, Phá p gia, Phậ t gia.
 Đạ o đứ c thự c sự trở thà nh tự giá c
 Mang lạ i hạ nh phú c cho con ngườ i chỉ có đạ o đứ c cộ ng sả n, bằ ng con đườ ng
hiện thự c giả i phó ng con ngườ i
 Thố ng nhấ t giữ a lý tưở ng đạ o đứ c cộ ng sả n vớ i đạ o đứ c họ c Mac – Lenin
 Lầ n đầ u tiên con ngườ i có cơ hộ i thự c hiện khá t vọ ng mang lạ i điều thiện, giả i
phó ng con ngườ i đem đến hạ nh phú c cho toà n thể nhâ n loạ i.
LỊCH SỬ ĐẠO ĐỨC NGHỀ Y
 Nghề y tồ n tạ i lâ u dà i và có tiêu chuẩ n đạ o đứ c khắ t khe
 Cù ng vớ i thờ i gian nhữ ng thế hệ ngườ i hà nh nghề y đến lượ t mình đã bồ i đắ p
mộ t truyền thố ng đạ o đứ c tố t đẹp cho nghề  trở thà nh tấ m gương mẫ u mứ c
cho thế hệ sau
 Đạ o đứ c nghề nghiệp khô ng bao giờ i tá ch rờ i đạ o đứ c chung củ a nhâ n loạ i. Nó
là hiện thự c hó a , thể hiện ra nhữ ng chuẩ n mự c, lý tưở ng, khá t vọ ng chung củ a
nhâ n loạ i trong mộ t lĩnh vự c nghề nghiệp.
QUAN ĐIỂM PHƯƠNG ĐÔNG
 Nền vă n minh Lưỡ ng Hà : toà n thể dâ n chú ng là thầ y thuố c…kẻ đi đườ ng có
bổ n phậ n thă m hỏ i bệnh nhâ n và khô ng đượ c là m thinh, lẳ ng lặ ng bỏ đi.
 Nền vă n minh Ai Cậ p: đạ o đứ c củ a ngườ i y sĩ cũ ng như đạ o đứ c củ a tu sĩ có
thiên mệnh chữ a khỏ i bệnh tậ t và chính Chú a đã tạ o ra họ . Do đó đứ c tính chủ
yếu củ a thầ y thuố c là đứ c tin, phương phá p điều trị cơ bả n là cầ u xin
 Phậ t giá o cho rằ ng: Y đứ c phả i họ c Phậ t lò ng vị tha và trá nh nhữ ng cá m dỗ .
Thiện là tiêu chuẩ n đạ o đứ c củ a ngườ i thầ y thuố c mà khô ng phả i lú c nà o cũ ng
đạ t đượ c.
 Y họ c Trung Quố c đò i hỏ i ngườ i thầ y thuố c phả i nắ m vữ ng Kinh Dịch. Trong
kinh dịch có 64 quẻ trong đó quẻ tổ n nghĩa là thiệt mình lợ i ngườ i biểu hiện
lò ng vị tha, quên mình vì ngườ i.
 Quên mình vì ngườ i bệnh
 Ở Hy Lạ p: thầ n Apollon sá ng lậ p ra thuậ t chữ a bệnh. Hình ả nh Asclepios vớ i
cây gậ y có hình con rắ n quấ n quanh cò n đến ngà y nay.
 Hippocrates có lờ i thề:Lấ y BN là m trung tâ m “Tôi sẽ tránh không làm tổn hại
đến họ. Khi đến bất cứ gia đình nào tôi sẽ đến với mục đích giúp đỡ những kẻ
đau ốm. Tôi sẽ giữ bí mật bất cứ điều gì tôi nhìn thấy hoặc nghe được… Tôi suốt
đời hành nghề trong sự vô tư và thân thiết”
 Đòi hỏi xây dựng đội ngũ thầy thuốc có bản lĩnh hành nghề bằng lương tâm của
mình.
NHIỆM VỤ CỦA THẦY THUỐC VỚI NGHỀ NGHIỆP
 Luô n luô n hà nh nghề vớ i sự phá n đoá n nghề nghiệp độ c lậ p, duy trì hà nh độ ng
nghề nghiệp vớ i chuẩ n mự c cao nhấ t
 Khô ng cho phép sự phá n đoá n củ a mình bị ả nh hưở ng bở i lợ i ích cá nhâ n hay
kỳ thị vô lý
 Tự nguyện cung ứ ng dịch vụ y tế có chuyên mô n vớ i sự độ c lậ p hoà n toà n về
nghiệp vụ và luâ n lý, vớ i sự kính trọ ng và lò ng yêu mến nhâ n phẩ m củ a con
ngườ i.
 Quan hệ trung thự c vớ i bệnh nhâ n và đồ ng nghiệp, và bá o cá o vớ i cấ p chính
quyền thích hợ p về nhữ ng thầ y thuố c hà nh nghề khô ng đạ o đứ c hoặ c khô ng
chuyên mô n, hoặ c tham gia và o việc giả mạ o, lừ a dố i.
 Khô ng nhậ n bấ t cứ lợ i ích tà i chính nà o hoặ c phầ n thưở ng nà o chỉ vì chuyển
bệnh nhâ n đến đâ u đó hay kê nhữ ng loạ i thuố c nhấ t định nà o đó
 Tô n trọ ng quyền và thiên hướ ng củ a bệnh nhâ n, củ a đồ ng nghiệp và nhữ ng
nhâ n viên y tế khá c
  Cung ứ ng chă m só c cấ p cứ u như là mộ t trá ch nhiệm củ a con ngườ i trừ trườ ng
hợ p chắ c chắ n có ngườ i khá c sẵ n lò ng và có thể cung ứ ng chă m só c nà y
 Trong trườ ng hợ p là m việc cho đố i tượ ng thứ ba phả i đả m bả o bệnh nhâ n biết
về tình hình nà y
 Khô ng có quan hệ tình dụ c vớ i ngườ i đang là bệnh nhâ n củ a mình hoặ c khô ng
có sự quan hệ lợ i dụ ng hay khai thá c nà o
 Ứ ng xử vớ i đồ ng nghiệp củ a mình như mình mong muố n đồ ng nghiệp ứ ng xử
vớ i mình
 Khô ng can thiệp và o quan hệ thầ y thuố c – bệnh nhâ n củ a đồ ng nghiệp vớ i mụ c
đích lô i kéo bệnh nhâ n về mình
 Khi cầ n thiết về lý do chuyên mô n có thể cho đồ ng nghiệp cù ng chữ a chạ y mộ t
bệnh nhâ n vớ i mình biết thô ng tin nhưng phả i tô n trọ ng sự kín đá o củ a bệnh
nhâ n và hạ n chế thô ng tin ở mứ c độ cầ n thiết.
MỘT SỐ NHÂN VẬT TIÊU BIỂU TRONG NGÀNH DƯỢC
ALEXANDE YERSIN (1863 – 1943)
 Ngườ i Phá p gố c Thụ y Sĩ
 Tố t nghiệp bác sĩ tạ i Đứ c và đến Sà i Gò n nă m 1890
 Dà nh cả cuộ c đờ i cho việc xây dự ng sự nghiệp y họ c Việt Nam
 1894: phá t hiện ra vi khuẩ n dịch hạ ch
 1895: viện trưở ng viện Paster Nha Trang
 1902: hiệu trưở ng đầ u tiên củ a Đạ i họ c Y Hà Nộ i
HỒ ĐẮC DI (1900 – 1984)
 Hiệu trưở ng đầ u tiên củ a trườ ng ĐH Y Dượ c Việt Nam độ c lậ p
 Ô ng đã để lạ i cho thầ y thuố c ngà nh y nướ c ta mộ t tiêu chuẩ n đạ o đứ c mớ i, sẵ n
sà ng hi sinh vì tổ quố c, vì dâ n tộ c vì sự nghiệp y họ c nướ c nhà .
HOÀNG XUÂN HÀ (1911 – 1990)
 Sinh nă m 1911 tạ i Đứ c Phú c Đứ c Thọ , Hà Tĩnh, tố t nghiệp đạ i họ c Dượ c tạ i
Trườ ng đạ i họ c Y Dượ c khoa Hà Nộ i nă m 1938.
 Nă m 1939 ô ng sang  Phnô m -Pênh hà nh nghề,   là mộ t nhà tư sả n về thuố c tâ y
đượ c nhiều ngườ i biết đến. Ô ng đã tham gia cá c hoạ t độ ng củ a Ủ y ban  Việt
kiều tạ i Cam pu chia.
 Trong gầ n 35 nă m cố ng hiến, ô ng là   cá n bộ lã nh đạ o chủ chố t củ a ngà nh Dượ c
.
 Thá ng 4-1948: DS Hoà ng Xuâ n Hà là Viện phó viện Bà o Chế. Nhiệm vụ củ a
Viện là chỉ đạ o cô ng tá c mậ u dịch và tiếp tế cho cá c khu.
 Thá ng 10-1954  Chính phủ và cá c cơ quan Nhà nướ c trở về thủ đô . Bộ Y tế
đượ c củ ng cố và phá t triển. DS. Hoà ng xuâ n Hà đượ c cử là Vụ trưở ng Vụ   bà o
chế  Vụ là cơ quan kế cậ n giú p Bộ chỉ đạ o cô ng tá c Dượ c vớ i ba chứ c nă ng:
quả n lý, sả n xuấ t, cung ứ ng thuố c theo nhu cầ u củ a  các đơn vị Y tế. Ngà y 12-4-
1956 Vụ Bà o chế đượ c đổ i tên thà nh Vụ Dượ c chính.
 Nă m 1966 Bộ Y tế thà nh lậ p trở lạ i Vụ Dượ c chính vớ i  2 chứ c nă ng Quy chế và
Tổ ng hợ p cô ng tá c Dượ c. Đến  nă m 1971  chuyển đổ i thà nh Vụ Quả n lý Dượ c…
DS Hoà ng Xuâ n Hà vẫ n  đả m nhiệm chứ c vụ Vụ trưở ng liên tụ c cá c  nă m tiếp
theo.
  Trong nhữ ng nă m khá ng chiến chố ng Mỹ, trong khó khă n, DS Hoà ng Xuâ n Hà   
cù ng anh chị em trong Vụ   đã đề ra cá c  biện phá p đú ng là : Phả i chọ n điểm, xâ y
dự ng điểm điển hình và dự a trên kết quả kinh nghiệm mà chỉ đạ o ra toà n 
ngà nh . Từ nă m 1965 đã có phong trà o kiểm tra chéo vớ i bả ng chấ m điểm
phâ n loạ i việc thự c hiện quy chế dượ c chính trên hầ u hết cá c tỉnh, do đó
phong trà o chấ p hà nh quy chế chuyển biến rõ rệt.
Trương Xuân Nam (1913 – 1989)
 DS. Trương Xuâ n Nam sinh ngà y 15/11/1913 tạ i xã Điện Phong, huyện Điện
Bà n, tỉnh Quả ng Nam, là sinh viên Đạ i họ c Y Dượ c Hà Nộ i cá c nă m 1934 -
1937, sang Phá p họ c tiếp và tố t nghiệp Dượ c sĩ hạ ng nhấ t (đạ i họ c) tạ i Paris
nă m 1939, về nướ c mở Hiệu thuố c tạ i thị xã Quy Nhơn, Bình Định.
 Cá ch mạ ng Thá ng Tá m thà nh cô ng, sớ m giá c ngộ , ô ng đã đó ng cử a hiệu thuố c,
hiến tặ ng thuố c cho chính quyền địa phương và quyết tâ m theo cá ch mạ ng
phụ ng sự Tổ quố c.
 Nă m đầ u, ô ng đượ c giao nhiệm vụ Phụ trá ch cô ng tá c  bình dâ n họ c vụ tỉnh
Bình Định và tỉnh Quả ng Nam để tổ chứ c, vậ n độ ng cá c tầ ng lớ p nhâ n dâ n đi
họ c để biết đọ c và biết viết.
 Từ thá ng 8/1946, DS. Trương Xuâ n Nam trở về vớ i nghề dượ c, đượ c bổ nhiệm
là m Chủ nhiệm khoa Dượ c Bệnh viện Thuậ n Hó a (Huế)
 Nă m 1947 là Giá m đố c Viện bà o chế Liên khu IV.
 Hai nă m tiếp theo DS. Nam  là Thanh tra Bộ Y tế.
 Từ thá ng 3/1951, DS. Trương Xuâ n Nam là Giá m đố c XNDP T.Ư Bộ Y tế.
 Khi Thủ đô đượ c giả i phó ng, ô ng đã tham gia tiếp quả n cá c xí nghiệp dượ c
phẩ m trong nộ i thà nh, rồ i trự c tiếp là m Giá m đố c Xí nghiệp Dượ c phẩ m  I.
 Ô ng đượ c kết  nạ p Đả ng tạ i đây  nă m 1957.
 Nă m 1957: Bộ Nộ i thương đã   thà nh lậ p Tổ ng Cô ng ty Dượ c phẩ m T.Ư, DS.
Trương Xuâ n Nam đượ c bổ nhiệm là Giá m đố c. Hệ thố ng phâ n phố i thuố c
đượ c củ ng cố từ Trung ương tớ i các tỉnh thà nh, đá nh dấ u mộ t bướ c trưở ng
thà nh củ a ngà nh dượ c dướ i chế độ mớ i.
 Nă m 1961, nhiệm vụ củ a Tổ ng cô ng ty đượ c chuyển  giao lạ i cho Bộ Y tế, DS.
Trương Xuâ n Nam đượ c bổ nhiệm là Cụ c phó Cụ c phâ n phố i Dượ c phẩ m.
 Thá ng 9/1961, Bộ Y tế bổ nhiệm DS. Trương Xuâ n Nam  là Chủ nhiệm Bộ mô n
Dượ c chính và bả o quả n Trườ ng đạ i họ c Y Dượ c khoa. Thầ y giả ng về lịch sử
ngà nh dượ c, về chứ c trá ch, nhiệm vụ và vinh quang củ a ngườ i cá n bộ dượ c,
nhữ ng yêu cầ u về phẩ m chấ t mộ t dượ c sĩ. Thầ y đã xây dự ng chương trình, viết
sá ch giá o khoa về mô n họ c.
 Sau nà y, nhữ ng nă m cuố i thậ p kỷ 70, thầ y là Chủ nhiệm Bộ mô n Dượ c chính
tạ i Khoa Dượ c, Đạ i họ c Y Dượ c TP. Hồ Chí Minh, thầ y vẫ n giữ nguyên tá c
phong giả ng dạ y và lên lớ p như thế.
 Nă m 1973, tuy đã 60 tuổ i, DS. Trương Xuâ n Nam vẫ n thự c hiện nguyện vọ ng
củ a ô ng hằ ng mong muố n, đã xung phong vượ t Trườ ng Sơn trở về miền Nam
gó p phầ n xâ y dự ng ngà nh dượ c ở B2 trong khá ng chiến chố ng Mỹ. DS. Trương
Xuâ n Nam đượ c giao nhiệm vụ Cụ c trưở ng Cụ c quả n lý Dượ c thuộ c Bộ Y tế -
Xã hộ i - Thương binh Chính phủ Cộ ng hò a miền Nam Việt Nam. 
  Tạ i chiến khu Tâ y Ninh, nơi có trụ sở củ a Ban Dâ n y miền Nam, cá c bệnh viện
và trườ ng họ c.
 Nă m 1973, tạ i khu giả i phó ng, Hộ i Hồ ng thậ p tự Cộ ng hò a miền  Nam Việt Nam
chính thứ c ra đờ i, DS. Trương Xuâ n Nam đả m nhiệm chứ c vụ Tổ ng Thư ký Hộ i.
Nă m 1979, đượ c nghỉ hưu nhưng ô ng vẫ n tiếp tụ c hoạ t độ ng vớ i sự tự nguyện và
hă ng say cho phong trà o Chữ thậ p đỏ vớ i cá c hoạ t độ ng đố i ngoạ i rấ t có hiệu quả
 Sau hơn 25 nă m phụ trá ch giả ng dạ y “Lịch sử ngà nh dượ c thế giớ i và Việt
Nam” tạ i Trườ ng đạ i họ c Dượ c Hà Nộ i và TP. Hồ Chí Minh, ô ng nhậ n thấ y các
dượ c sĩ, cá c sinh viên dượ c, cá c cá n bộ trong ngà nh cầ n biết đầ y đủ hơn về lịch
sử ngà nh dượ c để thêm gắ n bó và yêu nghề hơn. Ô ng đã tham khả o hơn 70 tà i
liệu trong nướ c và nướ c ngoà i, cá c ý kiến củ a cá c dượ c sĩ lã o thà nh từ ng đả m
đương cá c chứ c vụ quan trọ ng trong ngà nh để hoà n thà nh cuố n sá ch.
Cuố n sá ch Góp phần xây dựng lịch sử ngành Dược Việt Nam dà y 356 trang, đượ c
in  3.080 cuố n do Nhà xuấ t bả n Y họ c xuấ t bả n nă m 1985 là cô ng trình rấ t có giá trị
củ a DS. Trương Xuâ n Nam, ngườ i thầ y đầ u tiên, ngườ i mở đườ ng viết nên lịch sử
ngà nh dượ c Việt Nam.
 Trong nhữ ng nă m cuố i đờ i, DS. Trương Xuâ n Nam vớ i khả nă ng uyên bác
tiếng Phá p đã dịch cuố n sá ch Un souvenir de Solférino - Một ký ức
Solférino để phụ c vụ hộ i viên Chữ thậ p đỏ Việt Nam đang tham gia tích cự c
xây dự ng phong trà o vớ i mụ c đích “nhâ n đạ o, hò a bình và hữ u nghị”. Sá ch Một
ký ức Solférino do DS. Trương Xuâ n Nam dịch dà y 116 trang đã đượ c Hộ i
Chữ thậ p đỏ tỉnh Quả ng Nam Đà Nẵ ng, quê hương ô ng in và phá t hà nh 2.000
cuố n nă m 1991.
MỘT SỐ KHÁI NIỆM CHUNG
 Đạ o đứ c họ c: mô n họ c về đạ o đứ c thườ ng chia thà nh hai ngà nh họ c: đạ o đứ c
họ c mô tả và đạ o đứ c họ c chuẩ n mự c.
 Đạ o đứ c họ c mô tả : mô tả quan niệm và thự c hà nh đạ o đứ c củ a cá nhâ n, nhó m
hoặ c xã hộ i bằ ng các phương phá p định tính và định lượ ng củ a xã hộ i họ c
 Đạ o đứ c họ c chuẩ n mự c nhằ m trả lờ i mộ t cá ch có lý lẽ câ u hỏ i “Đạ o đứ c phả i
như thế nà o?”
 Đạ o đứ c họ c quan tâ m tớ i hai lĩnh vự c: hà nh vi và đứ c tính đố i vớ i ngườ i khá c,
tổ chứ c, xã hộ i.
 Trong lĩnh vự c hà nh vi, đạ o đứ c họ c nhằ m trả lờ i hai câ u hỏ i:
- Cá c nhâ n phả i tỏ thá i độ củ a mình như thế nà o đố i vớ i ngườ i khá c?
- Cá nhâ n phả i khô ng tỏ thá i độ củ a mình như thế nà o đố i vớ i ngườ i khá c?
 Trong lĩnh vự c đứ c tính, đạ o đứ c họ c nhằ m trả lờ i hai câ u hỏ i:
- Đứ c tính nà o cầ n đượ c vun trồ ng như là đứ c hạ nh?
- Đứ c tính nà o cầ n trá nh nhưu là thó i xấ u?
Y HỌC
 Ngà nh khoa họ c và kỹ thuậ t ứ ng dụ ng, hướ ng phá t triển và o việc bả o vệ và
nâ ng cao sứ c khỏ e con ngườ i, dự phò ng và chữ a cá c bệnh tậ t, tạ o tiền đề nhằ m
kéo dà i tuổ i thọ mộ t cá ch tích cự c và sá ng tạ o, cả i tạ o giố ng nò i.
THẦY THUỐC
 Ngườ i có đủ cá c điều kiện về trình độ chuyên mô n, có phẩ m chấ t và đượ c cho
phép về mặ t phá p lý để thự c hà nh y họ c: phò ng bệnh, chẩ n đoá n, điều trị, phụ c
hồ i chứ c nă ng cho cá nhâ n và cộ ng đồ ng.
 Hoạ t độ ng trong bấ t cứ khu vự c dịch vụ nà o thầ y thuố c cũ ng phả i cố gắ ng thự c
hiện đú ng lờ i dạ y củ a HCM: “Lương y như từ mẫ u” và lờ i thề củ a Hippocrates
Y LUẬT
 Nhữ ng quy định về tậ p quá n, nghề nghiệp, lý luậ n và chính nhữ ng thầ y thuố c
đã xác lậ p từ lâ u
 Ít nhiều thay đổ i vớ i thờ i gian và tự nguyện chấ p hà nh theo truyền thố ng cũ ng
như đượ c nhâ n dâ n và nhà nướ c chấ p nhâ n.