5.11.

2020

Balık Morfolojisi
* Balıklar, birincil olarak suda yaşamaya adapte olmuş,
ve solungaçlarıyla solunum yapan, derileri çoğunlukla
pullarla örtülü olan, soğukkanlı ve ilkel omurgalılar

Anatomisi olarak tanımlanabilir.

1 2

BALIKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Kemik ya da kıkırdaktan oluşmuş iç iskelete sahiptirler.

• Yaklaşık 40 bin balık türü bulunmaktadır.

• Solungaç solunumu yaparlar.

* Omurgalılar arasında en fazla türe sahip olan canlılar balıklardır. • Kalpleri iki odacıklıdır.
* -2 °C ile 44 °C ‘ye kadar farklı sıcaklık aralıklarında sularda, tatlı
sudan, tuzluluğu % 0.1 den % 4 ‘e kadar tuzluluktaki sularda
yaşayabilirler.

3 4

BALIKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

* Anadrom Balıklar : Büyüme ve

• Genellikle yüzgeçli ve pulludurlar. gelişmelerini denizlerde tamamlayıp
cinsel olgunluk döneminde
yumurtlamak amacıyla tatlı sulara göç
• Denizlerde ve tatlı sularda yaşarlar. eden balıklardır. (Somon Balıkları)

* Kıkırdaklı balıklara örnekler: Köpek balığı, elektrik

balığı, vatoz * Katadrom Balıklar : Büyüme ve
gelişmelerini iç sularda tamamlayıp
üremek amacıyla denizlere göç eden
balıklardır. Örn: Yılan balıkları
* Kemikli balıklara örnekler: alabalık , sazan, hamsi
,istavrit, mezgit

5 6

1
 5.11.2020

Balıklarda Beslenme alışkanlığı

Balıklarda Büyüme Sa-aları

* Karnivor Balıklar : Doğal ortamda balık ve diğer sucul
hayvanlarla kültüre alındığında ise hayvansal protein
oranı yüksek besinlerle beslenirler.
* Omnivor Balıklar : Bu balıklar hem bitkisel hem de
hayvansal kaynaklı besinlerle beslenirler.
* Herbivor Balıklar : Genellikle bitkisel kaynaklı
besinlerle beslenirler.
* Embiriyonik Safha: Döllenmeden dış beslenmeye
geçinceye kadarki gelişme safhasıdır.
* Larval Periyot: Dış beslenme başlamıştır ancak
morfoloji henüz ergin organizmaya benzemez.
* Cinsel Olgunluk Öncesi Periyot (Jüvenil): Dış görünüş
ergin bireye benzer fakat gonatlar henüz
gelişmemiştir. Büyümenin en hızlı olduğu dönemdir.

7 8

Balıklarda Büyüme Safhaları Balıklarda Üreme Şekilleri

* Ergin Organizma Safhası: Kendi kendine üreyebilir. * Ovipar Üreme: Yumurta vücut dışında döllenir. Dişi balıklar
tarafından su ortamına bırakılan yumurtaların erkek tarafından
Çift cinsiyet karakteri bu dönemde görülür. döllenir.

* Ovovivipar Üreme: Döllenmenin anne vücudunda gerçekleştiği

* Senil Safhası: Üreme kabiliyetinde gerileme görülür, fakat embriyonun gelişmesi için gerekli besinlerin yumurta
boyca büyümede oldukça yavaştır. kesesinden alındığı üreme şeklidir. Balık canlı olarak anne
karnından çıkar.

* Vivipar Üreme: Döllenmenin anne vücudunda gerçekleştiği ve

embriyonun beslenmesini tamamıyla anneden sağladığı
yavrunun anne karnından canlı olarak çıktığı üreme şeklidir.

9 10

KEMİKLİ BALIKLARIN GENEL

ÖZELLİKLERİ

* İskeletleri kemik yapıdadır.

* Soğukkanlı canlılardır.
* Kapalı dolaşım sistemi görülür.
* Yüzme keseleri bulunur.
* Vücuda su girişini önlemek için, vücut yüzeyi mukusla
kaplanmıştır.
* Dış döllenme
* Kalpleri iki gözlü
* Solungaçları genellikle 4 çifttir ve operkulum adı verilen
kapak ile örtülür.

11 12

2
 5.11.2020

13 14

15 16

KIKIRDAKLI BALIKLARIN GENEL KIKIRDAKLI BALIKLARIN GENEL

ÖZELLİKLERİ ÖZELLİKLERİ

• Deri sert, plakoid pullarla kaplı ve bol miktarda

• İç iskeletleri kıkırdak halindedir ve gerçek iskeletleri
mukus bezi içermektedir.
yoktur.
• Tek ve çift yüzgeçleri var olup, ventral yüzgeçler
• Kalpleri iki gözlüdür erkeklerde değişikliğe uğrayarak, kopulasyon
• Beyinleri oldukça gelişmiştir. organına dönüşmüştür.
• Vücut sıcaklıkları değişkendir. • Kuyruk (kaudal) yüzgeci çatallı biçimdedir.
• İç döllenme görülür. • Solungaçları 5-7 çifttir.
• Ayrı eşeylidirler. • Spirakulum (solunum deliği) bulunur.
• Ağızlarında çok sayıda diş vardır.

17 18

3
 5.11.2020

19 20

* Spirakulum ve solungaç yarıkları

21 22

Balıklarda Vücut Şekilleri Balıklarda Vücut Şekilleri

* Balıkların vücutları, genel olarak su içersinde yüzmeye * 1. Fusiform ( torpido

uyum sağlayan, sudaki hareketini kolayca ve fazla şeklinde ) : Bu vücut
enerji harcamadan yapabilmesi için direnci en aza yapısına sahip balıklar torpil
indiren şekiller almışlardır. ya da torpido şeklindedir.
Bu vücut tipi hızlı yüzen
* Bu vücut şekilleri herbir türe ve ırka göre değişiklikler balıklarda görülür.
gösterdiği gibi, farklı ortamlarda yaşayan ve aynı Sürtünmeye karşı direnci
türün bireyleri ile erkek-dişi bireyleri arasında da minimuma indirir. Örnek:
değişiklikler gösterebilirler.
Scomber scombrus

23 24

4

Balıklarda Vücut Şekilleri
* 2. Anguilliform ( yılan
balığı şeklinde ) : Bu
balıkların vücut şekilleri
diğerlerinden farklı
olarak ince, uzun,
yuvarlak ve yılan
şeklindedir. Örnek:
Anguilla anguilla, Conger
conger
25
Balıklarda Vücut Şekilleri
* 4. Filiform ( iplik şeklinde ) : Bu
balıkların vücutları oldukça ince
ve uzun oldukları için bunlar
iplik benzeri balıklar olarak
tanımlanmıştır. Sahip oldukları
ince, uzun ağız yapılarıyla bu
balıklar mercan resiflerine
kolaylıkla girerek buradaki
organizmalarla beslenir. Örnek:
İğne balıkları ( Nemichtidae )
27
Balıklarda Vücut Şekilleri
* 6. Depressiform ( üstten
basık şekilde ) : Bunların
vücutları dorso-ventral
olarak yassılaşmış
durumdadır. Genel olarak
hava kesesi bulunmayan
bu balıklar da suyun dip
kesimlerinde yaşarlar.
Örnek: Vatoz ( Raja
clavata )
29
5.11.2020
Balıklarda Vücut Şekilleri
* 3. Globiform ( küre
şeklinde ) : Bu balıkların
vücut genişliği ve boyları
birbirine yakın olup
normal olmayan
koşullarda vücutlarını bir
balon şeklinde olduğu
için bu isim verilmiştir.
Bunların kesitleri
daireseldir. Örnek: Balon
balıkları (Teradontidae )
26
Balıklarda Vücut Şekilleri
* 5. Compressiform ( yanlardan
basık şekilde ) : Bu balıkların
vücut şekilleri yanlardan
bastırılmış ve daha incelmiş
konumdadır. Genellikle suyun
orta tabakalarında bu vücut
şekline sahip balıklar bulunur.
Hareketleri nispeten daha az
olup genellikle yavaş hareket
ederler. Örnek: Mersin balığı
28
Balıklarda Vücut Şekilleri
* 7. Sagittiform ( ok şeklinde ) :
Bunlarda vücut uzunluğu
vücudun enine oranla daha fazla
olup oldukça hızlı yüzebilen
balıklarda görülen vücut şeklidir.
Bu tip balıklar ani hızları yüksek
olan balıklardır. Bu nedenle ok
şeklinde balıklar olarak
tanımlanmışlardır. Örnek: Turna
balıkları ( Esox lucius )
30
5
 5.11.2020

Balıklarda Vücut Şekilleri Ağız ve Ağız Tipleri ;

* 8. Teniaform (şerit şeklinde ) : * Terminal veya uç durumlu : Genellikle balıkların çoğunda bu

Bu balıklar genellikle suyun ağız tipi yaygın olup, böyle durumlarda alt ve üst çeneler eşit
uzunlukta bulunurlar
tabanında yaşayan ve
* Üst durumlu veya yukarıya yönelik : Bu türlerde ağız belirgin
buralarda kayarak eden bir şekilde yukarıya doğru yönelik olur. Bu durumda daima alt
balıklardır. Bunların vücutları çene (mandibul) üst çeneden biraz daha uzun olup, öne doğru
oldukça ince olup şerit bir çıkıntı meydana getirmiştir
formunda oldukları için bu isim * Alt durumlu veya aşağıya yönelik : Bazı balık türlerinde de
verilmiştir. Yanlardan ağız başın altında olup, üst çene tarafından örtülmüştür. Böyle
yassılaşmışlardır. Örnek : hâllerde üst çene daima alt çeneden uzundur ve öne doğru bir
Kurdela balıkları. çıkıntı meydana getirmiştir

31 32

33 34

Burun

* Balıklarda burun (nostril), solunum için değil, suda

çözünmüş kimyasal maddeleri koklamaya yarayan bir duyu
organıdır.
* Koku alma kapsülleri üst çene üzerinde bulunan bir çift
(veya bir adet) burun çukuruna yerleşmiştir.
* Koku maddelerini taşıyan su burun deliklerine girip
çıkarken, koklama kapsüllerini yalayarak sinirleri uyarır.
* Bu duyu köpek balıkları gibi bazı balıklarda çok kuvvetlidir.
Köpek balıkları kan kokusunu yüzlerce metre uzaktan
alabilirler.

35 36

6
 5.11.2020

Gözler

* Daima baş bölgesinde bulunan bir çift görme

organıdır. Şekil, renk, büyüklük ve konumları türlere
göre çok değişik olabilir.
* Genel olarak başın iki yanında bulunmakla beraber,
bazen tek tarafta (dere pisi balıkları) veya başın iyice
tepesine doğru yerleşmiş (kaya balıkları)de olabilirler.

37 38

Derinin Yapısı

* Deri dışta epidermis ve içte dermis olmak üzere 2
tabakadan oluşur.
* Epidermis tipik olarak çok incedir (250 mikron)
* Balıklarda epidermisi tümüyle örten stratum
korneum( keratin tabaka) bulunmaz. Epidermisin
yüzeyindeki hücreler canlı hücrelerdir.
* Epidermisde çok sayıda mukus bezleri vardır.
* Mukus
* Vücut yüzeyini pürüzsüz hale getirmesi nedeniyle yüzme
sırasında ortam suyu ile vucut yüzeyi arasındaki sürtünmeyi
azaltır.
* Suyun osmosla girişini zorlaştırır.
* Mukusun atılmasıyla balığın üzerinde bulunan zararlı
mikroorganizmalar uzaklaştırılır.
* Genellikle pulsuz ve küçük pullu balıklar daha fazla mukus
oluşturur.

39 40

Pullar

* Balıkların çoğunda deri pullarla örtülüdür.

* Bazı balıklarda pulların yerini kemik plaklar, dikenler vb. almıştır.
* Dermiste
* Bağ dokusu hücreleri * Bazı balıklarda pullar yalnız belli bölgelerde bulunur.(polyodon
balığı)
* Düz kas hücreleri
* Pigment hücreleri
* Kan damarları
* Sinirler
* Pulların ve deriye ait diğer oluşumların kökeni başlıca
dermistedir.
Ergin balıklarda dermis epidermisden çok daha kalındır.

41 42

7

Pullar
* 4 tip pul vardır.
1. Plakoit
2. Sikloid
3. Ganoid
4. Ktenoid
43
2. Sikloid Pullar
* Yuvarlak şekilli, yumuşak yapılı,
genellikle birbiri üzerine binmiş
şekilde dizilen, esnek pullardır.
* Balığın büyümesine paralel
olarak, sikloid pullarda da
büyüme görülür.
* Her seneye ait olan halkaların
sayılması yöntemiyle, balıklarda
yaş tayini yapılabilir.
45
4. Ktenoid Pullar
* Yuvarlak şeklini kaybetmiş
* Uç kısmında dişli bir yapı
modifiye sikloid pullardır.
* Dişli uç kısım, yüzme
esnasında hidrodinamik
sürüklenmeye azaltmaya
yardımcıdır.
47
5.11.2020
1.Plakoit pullar
* Dermis içerisine gömülmüş
yassı levha biçiminde bir kaide
kısmı ile epidermisden dışarıya
uzanan bir taç kısmı vardır.
* Dokunulduğu zaman sert bir
his veren bu tip pullar, aslında
yüzme esnasında
hidrodinamik sürüklenmeyi
oldukça azaltır. Arkaya doğru
yönelimde dizilmişlerdir
* Köpek balığı gibi kıkırdaklı
olan balıklarda bulunur.
44
3. Ganoid pullar
* Sert yapılı
* Birbiri üzerine binmeden
dizilme gösterir.
* Kemiksi yapılıdır.
* Dış yüzeyleri mine
tabakasıyla örtülüdür.
46
Bıyıklar
* Ağız etrafında bulunan
ipliksi uzantılardır. Türlere
göre boyları, çıkış yerleri
ve sayıları çok farklı
olabilir. Diğer taraftan
yalnız üst çeneye (kaya
balığı) yalnız alt çeneye
(mersin balığı) hem alt
hem üst çeneye (yayın
balığı) bağlanmış
olabilirler.
48
8
 5.11.2020

* Balıklarda genel olarak sindirim sistemi şu kısımlardan

oluşmaktadır:
1. Ağız
2. Pharynx ( Yutak )
3. Oesophagus ( Yemek borusu )
4. Mide
5. Pylorik kör keseler
6. Barsaklar
7. Anüs
8. Salgılarını sindirim kanalına boşaltan organlar (karaciğer
ve pankreas)

49 50

Yanal Çizgi (lateral line) Yanal Çizgi (lateral line)

* Küçük frekanslı titreşimler, yanal çizgi sistemiyle idrak
edilir.
* Vücudun yanlarında derinin altında uzanan içi mukus
dolu bir çift kanaldır.
* Yanal çizgi çok alçak frekanslı titreşimleri idrak edip
işitmeye yardımcı olduğu gibi,
* su akıntısının yönünü, sıcaklık ve soğukluk farklarını
da tespit eder.
* Ses ve basınç dalgalarını tespit edebilir.

* Sudaki titreşimler bu sıvıya geçerek sinir hücreleri

tarafından idrak edilir.

51 52

Yüzgeçler

* Tek Yüzgeçler
* Sırt (Dorsal) Yüzgeç
* Anüs (Anal) Yüzgeç
* Kuyruk (Kaudal)Yüzgeci
* Çift Yüzgeçler
* Göğüs Yüzgeçleri(Pektoral)
* Karın Yüzgeçleri(Ventral) :

53 54

9
 5.11.2020

55 56

Hava Kesesi

• suyun farklı seviyelerindeki

basınç miktarlarına karşı
dayanıklılık sağlamada,
• solunum
• ses çıkarma
• işitmede yardımcı
• Akciğerli balıklarda ise,
akciğer görevindedir.

57 58

10