Permbledhje ne Makroekonomi e avancuar

Ligjerata 1 dhe 2.
Makroekonomia dhe dallimi me mikroekonominë?

Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes së agjentëve individual ekonomik :si

konsumatorëve, firmave si dhe agjencive qeveritare,etj. Çka do të thotë se studion sjelljet në
nivel të ndërmarrjes.

Makroekonomia merret me studimin e sjelljes së ekonomisë në tërësi kombëtare, me studimin e

agregateve ekonomik, si: produkti i përgjithshëm, papunësia, inflacioni, bilanci i brendshëm dhe
i jashtëm, etj. Thënë shkurt, makroekonomia trajton çështje dhe probleme ekonomike kryesore të
një vendi.

Pyetja . Analizoni dy mendimet e shkollave ekonomike, cilat janë ato dhe në cilat vite kanë
qënë ?

Shkollat e mendimit?

Ekzistojnë dy shkolla të mëdha të mendimit makroekonomik: 1.Shkolla klasike – neoklasike, dhe

2. Shkolla kejnsiane – neokejnsiane.

1.Shkolla neoklasike (klasike) Teoria makroekonomike neoklasike është zhvilluar gjatë viteve
70’, por ajo ka pasur ndikim edhe gjatë viteve 80’. Sipas neoklasikëve (klasikëve) ekonomia
është çdo herë në punë zënie të plotë, ekziston shfrytëzim i plotë i kapaciteteve dhe se ekonomia
është çdo herë në ekuilibër. Ata gjithashtu deklarojnë, që ndërhyrjet e qeverisë në ekonomi
vetëm i përkeqësojnë gjërat, do të thotë që ishin kundër ndërhyrjes së shtetit në ekonomi dhe se
gjendjet e disekuilibrit tejkalohen shpejt nëpërmjet mekanizmave përshtatës të tregut.

Supozimet kryesore të shkollës neoklasike janë:

• Agjentët ekonomikë maksimizojnë: familjet dhe firmat marrin vendime optimale. Ata gjatë
marrjes së vendimeve përdorin të gjitha informacionet që i kanë, dhe marrin vendimin.

• Pritjet janë racionale: do të thotë se ata statistikisht përdorin informacionin që disponojnë

dhe bëjnë parashikimin më të mirë për të ardhmen. Shkolla neoklasike shpesh quhet edhe shkolla
e pritjeve racionale. P.sh kemi zbritjet sezonale.

1
• Tregjet pastrohen: çmimet dhe pagat përshtaten me qëllim që të barazojnë kërkesën dhe
ofertën.

Shkolla kejnsiane (neokejnsiane)

Deri në vitet e 80’ teoria neoklasike kishte ndikim të madh në teorinë makroekonomike, derisa
paraqitet brezi i ri i shkencëtarëve, “kejnesianistët e rinj”. Ata kishin pikëpamje të kundërta me
klasikët, ata argumentojnë se tregjet shpesh herë nuk pastrohen edhe kur individët kujdesen për
interesat e veta dhe se qeveria duhet të ndërhyjë në ekonominë e një vendi. Sipas tyre nuk janë të
mjaftueshme vetem ligjet e ofertes dhe kerkeses në ekonomi por duhet domoesdo ndërhyrja e
shtetit në ekonomi.

Dallimet mes dy shkollave: shkolla kejnsiane nuk pajtohet me shkollen klasike per pastrimin e
tregjeve (ku kejnsianet thone se as tregjet e mallrave dhe as tregu i punes nuk pastrohen
menjeherë).

Ndërsa pajtohen me klasiket sa i perket aspektit se agjentet ekonomik maksimizojnë dobitë e tyre
si dhe pritjet janë racionale.

Pyetja. Faktoret që ndikojnë në mosfleksibilitetin e pagave

Pagat janë jofleksibile apo përshtaten ngadalë, kur levizin ngadalë gjatë kohës në vend që të jenë
plotësisht fleksibile, të tilla që të garantojnë punësim të plotë në cdo moment kohe
Faktoret që ndikojnë në mosfleksibilitetin e pagave janë:

1-Pastrimi i tregjeve në kushtet e informacionit jo të plotë,

2-Problemet e koordimit,

3-Pagat eficiente dhe kostot e ndryshimi të cmimit

Tregu i te Mirave- Raporti ne mes te prodhimit, te ardhurave dhe kerkeses ? -Ndryshimet ne

kerkese shkaktojne ndryshime ne prodhim, ndryshimet ne prodhim shkaktojne ndryshime ne te
ardhura dhe ndryshimet ne te ardhura shkaktojne ndryshime ne kerkesen per te mira.

2
Komponentet e kerkeses totale ose agregate?

Kerkesa totale ose agregate per te mira eshte: Z=C+I+G+X-IM (C – Konsumi, I – Investimet, G
- Shpenzimet qeveritare, Eksportet neto (Eksporti-Importi), X – Eksporti, IM - Importi )

Sasia e të mirave të kërkuara, varet nga niveli i të ardhurave në ekonomi. Në këtë rast po themi
që sasia e kërkuar është konstante, apo e pavarur nga niveli i të ardhurave. Këtë me se miri e
tregon grafiku i ekuilibrit me kerkese agregate ku:

Ketu kerkesa aggregate tregohet nga vija AD dhe eshte e

barabartë me 6. Produkti eshte ne nivelin e tij ekuiliber, kur eshte i barabarte me kerkesen
aggregate, e cila eshte 6. Ekuilibri ndodhet ne piken E. Ne cdo nivel tjeter te prodhimit inventaret
ndryshojnë ne nje menyre qe i bënë firmat të ndryshojnë prodhimin e tyre ne atë drejtim qe shpie
ne nivelin ekuiliber te tij.

Pyetja. Sqaro funksionin e konsumit, faktorët që ndikojnë në të. Si ndikon funksioni i

konsumit në kërkesën agregate.

Konsumi?

Faktori kryesor qe ndikon ne konsum jane te ardhurat e disponueshme (YD).

C=C(YD) C=c0 + c1YD C=c0 + c1(Y-T)

c0 – niveli i konsumit kur te ardhurat e disponueshme jane te barabarta me zero

c1 – prirja marxhinale per konsum
C0- konsumi autonom
T - taksat
Shpenzimet e parave per blejren e te mirave e quajme konsum.
Konsum autonom kemi atehere kur konsumojme edhe pse nuk kemi te ardhura(p.sh marrim hua).
-Shpenzimet autonome te disponueshme jane ato qe ndodhin pamarre parasysh sa kemi te
ardhura.
Lidhja mes Y dhe C eshte e drejte.
Per qka i perdorin njerezit te ardhurat e disponueshme?
I perdorin per konsum dhe kursim YD=C+S

3
C1- tregon cilen pjese te te ardhurave te disponueshme i dedikojme per konsum.
Taksat- se sa do te kemi te ardhura per konsum varet sa kemi taksa

Prirja marxhinale per konsum?

Prirja marxhinale për konsum përfaqëson rritjen e konsumit për një njësi rritje të së ardhurës.
Pra, Pjerresia e kurbes se konsumit shpreh shtesen e konsumit per çdo njesi monetare shtese te te
ardhurave te disponueshme dhe quhet prirja marxhinale per konsum (c1) pra, C+S=YD .
Prirja marxhinale per konsum varet nga taksat Yo=A(autonome)/1-c(1-t).

P.Sh te ardhurat 500, kemi rritje prej 10% atehere 550, keto 50 euro shtese –C1 tregon cilen
pjese prej 50 euro e ndajme per konsum dhe sa per kursim, p.sh 40 i ndajme per konsum dhe 10
per kursim.

Ne figuren më larte eshte paraqitur funksioni i konsumit i cili tregon nivelin e

shpenzimeve te konsumit per cdo nivel te te ardhurave. Pra Lidhja midis konsumit dhe të
ardhurave përshkruhet nga funksioni i konsumit.

Nderprerja e funksionit te konsumit me boshtin vertikal eshte C dhe pjerresia eshte prirja
marxhinale per konsum c. Gjate funksionit të konsumit, niveli i tij rritet me rritjen e te
ardhurave. Ne rastin tone i bie se 4/5 perdoren per konsum ndersa pjesa 1/5 perdoret per
kursim.

Pyetja. Si Ndikon funksioni i konsumit në kërkesën agregate

Funksioni i Konsumit dhe Kerkesa Agregate. Meposhte kemi Grafikun e kërkesës agregate
dhe funksioni i prodhimit i cili përfitohet duke mbledhur kërkesën për konsum me kërkesën për
investime. Kerkesa per investime I, supozohet konstante dhe i shtohet kerkeses per konsum, per
te marre nivelin e kerkeses agregate per cdo nivel te te ardhurave. Ketu AD tregon se kerkesa
agregate rritet me rritjen e te ardhurave.

4
Produkti ekuilibër?

Produkti është në nivelin e tij ekuilibër kur sasia e produktit të prodhuar është e barabartë me
sasinë e kërkuar. Një situate ekuilibri është ajo në të cilën nuk ka forca që shkaktojnë ndryshim.

Pse ne nje ekonomi kerkohet te arrihet ekulibri?

Shpenzimet autonome jane - -
A , kurse C eshte pjese e shpenzimeve autonome. Me shpenzime
autonome kuptojme te gjitha shpenzimet qe ndodhin pa marre parasysh te ardhurat.
I (me vize larte) investimet autonome jane invesime qe ndodhin pa u lidhure me nivelin e te
ardhurave qe kemi. p.sh kemi nje investim 100mije euro, 70mije i kemi kurse 30mije te tjera i
huazojme nga banka, pra investimi behet pamarre parasysh te ardhruat.
G(vize larte) shpenzimet qeveritare. Ne nje ekonomi sa me shume shpenzime autonome aq me
shume do te kete rritje te ekulibrit.
A realizohet cdo here ekulibri ne ekonomi?.. Jo!
Pse ekuiliber-> sepse cdo gje funksionon me mire, qka prodhojne ajo shitet. Ndersa nese nuk
shiten produktet ka disekuiliber pra kemi ngecje oferta>kerkesa atehere zvogelohet punesimi dhe
vazhdimisht ne renie te ekonomise.

5
 Ne këtë figurë është paraqitur
kerkesa nga vija Z=Y(kerkesa aggregate eshte e barabarte me nivelin e produktit). Produkti
eshte në nivelin e tij ekuiliber kur eshte i barabarte me kerkesen aggregate qe ështe A në këtë rast
dhe ekuilibri ndodhet në piken E. Në cdo nivel tjeter te prodhimit inventaret ndryshojnë ne nje
menyre qe i bene firmat të ndryshojnë prodhimin e tyre në drejtim që shpie në nivelin ekuilibër
të tij. Në këtë rast me rritje të shpenzimeve autonome kemi zhvendosje të kerkeses nga A ne A’.

Formula e produktit ekuilibër: Y = AD

Faktorët që ndikojnë në produktin ekuilibër?

Produkti ekuiliber varet nga shpenzimet autonome dhe prirja marxhinale per konsum. Sa
me shume qe rriten shpenzimet autonome aq me shume do te konsumojmë. Kur prirja
marxhinale per konsum rritet, do te rritet edhe produkti ekuiliber. Ne produktin ekuiliber
keta dy faktorë kanë lidhje të drejtëpërdrejtë.

Multiplikatori?

Numri qe luan rolin e shumezuesit te efektit fillestar quhet multiplikator (s).

Multiplikatori = ndryshimi ne GDP real / ndryshimi ne shpenzimet e pavarura ose s=ΔY/ ΔA.
S=1/1-c1, Multiplikatori varet drejtëpërsëdrejti nga konsumi pra varet pozitivisht nga prirja
marxhinale për konsum. Sa me shume qe konsumojme multiplikimi i vendit eshte me i madh.
Neqoftese investohet 1mil EUR multiplikimi ka me qene 5 fish me i madh. Shumefishimi
ndodhë vetem permes qarkullimit.
Qka kuptojme me multiplikator?
∆= 1/ 1-C1 mxpxc
M-varet nga prirja margjinale per konsum ose niveli i te ardhurave te disponueshme.
Importi ndikon negativisht ne ekonomi p.sh 1 milione remitenca ne vend, vjen dhe i investon ne
Kosove, cfare efekti do te kete ky investim. 1milione eshte investim autonom( ose shpenzim
autonom). GDP e Kosoves d.m.th rritet? A do te mbetet 1milione apo te rritet? Do te rritet p.sh
nese ka investu ne nje fabrike te prodhimit. Shumefishimi ndodh kur qarkullon paraja-> permes
C dhe G.

6
Investimet?

Investimet jane shpenzime qe behen nga ana e firmave per blerjen e mallrave kapital te cilat me
vone nevojiten per prodhim te mallrave te reja.

I=Ī, ku me Ī- investimet supozohen si te pavarura(autonome) nga te ardhurat. E quajmë investim

autonom kur nuk kemi mjete per te investuar mirepo marrim kredi dhe investojmë.

Investimet rezidenciale (blerja e shtepive ose apartmaneve nga ana e njerezve)

Investimet jorezidenciale (blerja e makinave, pajisjeve, impianteve etj. nga ana e firmave)

Shpenzimet qeveritare?

Shpenzimet qeveritare jane shpenzime te bera nga buxheti qeveritar.

Z=C+I+G Z= c0 + c1(Y-T) +Ī +G

Ekuilibri ne tregun e te mirave arrihet kur produkti barazohet me kerkesën: Y=Z

Prandaj: Y=c0 + c1(Y-T) +Ī +G

Qeveria ndikon në kërkesën aggregate nepermjet blerjeve te saj.

Investimet= Kursimet I=S

Ate qka firmat deshirojne te investojne duhet te jete e barabarte me ate qka populli dhe qeveria
deshirojne te kursejne. Nese shpenzimet nuk shnderrohen ne invesime quhet paradoks i
kursimit. Sa me shume kursime joaktive aq me e vogel do te jete GDP.
Paradoks dmth Nuk ka Kuptim

Investimet = Kursimet?

I=S: Ate çka firmat deshirojne te investojne duhet te jete e barabarte me ate çka populli dhe
qeveria deshirojnë te kursejne. Natyrisht qe ate pjese qe nuk e perdorim per konsum mund ta
kursejme dhe ato kursime ti perdorim per investime.

Kursimet=Kursimet private+kursimet publike

Kursimet private: S= YD – C

Kursimet publike:S=T-G

Nese T>G – suficit buxhetor, kursimet publike janë pozitive

Nese T<G – deficit buxhetor, kursimet publike janë negative

7
Pyetja: Paradoksi i kursimit kur paraqitet dhe, a paraqitet ne buxhetin e shtetit dhe nese
po, ne cilat raste. Paraqit grafikisht paradoksin e kursimit ?

Nje ekonomi qe kursen eshte nje ekonomi qe do te rritet dhe do te prosperojë.

Kur kursimi rritet atehere mbetet me pak per konsum,gje qe e zvogelon kerkesen agregate
dhe kjo produktin.

Nëse kursimet nuk shendrrohen ne investime, kjo dukuri quhet paradoks i kursimit.
Paradoksi i kursimit paraqet zvogelimin e GDP-se si rezultat i rritjes se kursimit ne
kushtet kur investimet nuk varen nga te ardhurat(kursimet). Perkundrazi ne kushtet e nje
ekspansioni ekonomik rritja e kursimeve do te shpinte ne rritjen e prodhimit (GDP) per
shkak te rritjes se mundesive per investime. Grafikisht paradoksi i kursimeve paraqitet si
vijon:

Politikat qe inkurajojne kursimin mund te jene te mira ne afat te mesem dhe te gjate, por ne afat
te shkurte mund te çojnë ne recesion.

Shpenzimet autonome?

Shpenzime autonome i quajmë kur shpenzojmë më shumë sesa që kemi të ardhura të

disponushme. Të ardhurat e disponushme ndahen ne konsum dhe kursim. Formula e
shpenzimeve autonome: Ā= Č, Ī, G

Investimet e planifikuara dhe AD?

Kemi specifikuar një komponentë të kërkesës agregate (AD), kërkesën për konsum dhe duhet të
marrim parasysh përcaktuesit e shpenzimeve për investime. Pjesa e kërkesës agregate Ă = Ć + Ĭ,
është e pavarur ose autonome nga niveli i të ardhurave. Por në fakt, kërkesa agregate varret nga
niveli i të ardhurave, se me rritjen e të ardhurave kemi rritje të kërkesës për konsum.

8
Ligjerata e 3-Buxheti, suficiti dhe deficiti buxhetor

Buxheti?

Teprica Buxhetore përfaqëson tepricën e të ardhurave të qeverisë, që përbëhen prej taksave, mbi
shpenzimet e përgjithshme të saj, që përbëhen prej blerjeve të të mirave e shërbimeve dhe
pagesave të transferueshme.

BS = TA – G – TR

TA>G+TR kemi suficit(teprice)

TA<G+TR kemi deficit buxhetor (mungese)

Nje teprice negative e buxhetit nenkupton nje teprice te shpenzimeve mbi te ardhurat.Me fjal te

tjera kjo eshte nje deficit buxhetor. Shembull i nje vendi ku buxheti eshte me teprice eshte

Japonia, ku gjate periudhes 1987-1992 , teprica e buxhetit ishte mesatarisht 2% e GDP-se. Kurse,
Qeveria Federale e SHBA-ve , per pjesen me te madhe te historise se saj, ka patur teprica ne
kohe te paqes dhe deficite gjate kohes se luftrave.

Pse lejohet 3% deficit?

Varet se per qfare arsye eshte formuar, psh nese e rrisin produktivitetin(dobishmerin). Deficiti
3% lejohet duke u nisur se 3% e GDP me u kriju borgj 3% ne nivel te saj, atehere qdo shtet mund
t’a rrise ekonomine e vet deri ne 3%.
Një deficit buxhetor konsiderohet normale, afërsisht që korrespondon me nivelin e inflacionit në
vend. Një deficit i tillë buxhetor zakonisht mbulohet nga huatë me interes të ulët ose pa interes
nga Banka Qendrore. Standardet ndërkombëtare sugjerojnë një deficit të mundshëm buxhetor në
nivelin 2 - 3% të GNP. Në mënyrë tipike, një deficit buxhetor deri në 10% të të ardhurave
konsiderohet i pranueshëm, ndërsa një deficit prej më shumë se 20% është kritik.

9
Pyetja:Dukuria e deficitit buxhetor dhe borxhit publik, lidhja e ketyre dukurive si dhe
formula e normes se burxhit publik

Deficiti i buxhetit dhe borxhi publik?

 Deficiti buxhetor rezulton kur të ardhurat e shtetit janë më të vogla se shpenzimet e tij, pra,
bilanci buxhetor është negativ. Gjithashtu, administratat publike njohin një deficit publik kur
shpenzimet publike për një vit janë më të larta se të ardhurat publike; pra bilanci i financave
publike është negativ. Në rastin kur hyrjet në buxhet janë më të mëdha se daljet flitet për një
tepricë buxhetore, rast ky që ndodh rrallë.

Borxhi publik përfshin shumatoren e huave shtetërore dhe të interesave të maturuara e të

pashlyera deri në momentin e llogaritjes së tyre. Marrja e borxheve nga ana e shtetit diktohet nga
nevojat e sigurimit të burimeve të të hyrave për mbulimin e deficitit buxhetor. Borxhi publik
shtohet çdo vit kur deficiti publik vjetor financohet ekskluzivisht prej huave të reja.

Borxhi publik ndahet ne:

1. Borxhin publik i brendshem (të marrë nga agjentët ekonomikë residentë në vend) dhe
2. Borxhi publik i jashtem (të marrë nga shtete të tjera ose organizata dhe institucione
financiare ndërkombëtare).

Pasojat ekonomike të borxhit publik janë të shumëllojshme. Së pari, zvogëlon stokun e kapitalit
në ekonomi. Devijimi i kapitalit për blerjen e bonove dhe faturave çon në nj rënie të kapitalit
neto. Kjo nënkupton një rënie të prodhimit dhe një rënie të standardit të jetesës në të ardhmen. Së
dyti, pagesa e interesit për borxhin publik është e rëndë për popullatën, pasi ato mbulohen nga
një rritje e taksave dhe një çështje shtesë e parave. Së treti, pagesa e borxhit të brendshëm
shoqërohet me një rishpërndarje të të ardhurave midis popullatës në favor të më të pasurve.

Pyetje: Formula e Normes se borxhit publik?

Norma e borxhit=borxhi/PY ( PY paraqet GDP nominal)

Norma e borxhit mbi GDP bie kur GDP nominal rritet me shpejt se sa borxhi, ndersa borxhi
rritet per shkak te deficiteve. GDP nominal rritet per shkak te rritjes se inflacionit si edhe te

10
rritjes se GDP real. Sa me e larte te jete norma e interesit dhe sa me e ulet te jete norma e rritjes
se produktit aq me shume ka mundesi qe norma borxh-te ardhura te rritet.+

Pyetja:Kurba e Laferit?

Arthur Laffer eshte ekonomist i krahut te ofertes.Kurba e Laferit apo kurba e ofertes paraqet
raportin ne mes te te ardhurave nga taksat dhe normes se taksave. Kurba e Laferit tregon se,
derisa norma e taksave rritet te ardhurat totale nga taksat ne fillim rriten e pastaj perfundimisht
bien. P.sh norma e takses mbi te ardhurat, kur norma e takses eshte zero te ardhurat qeveritare
nga taksat do te jene zero(pika A).Nese norma e takses eshte 100%, atehere qeveria do te merrte
te gjitha te ardhurat qe fitojne njerezit, askush nuk do te punonte per zero fitime, keshtu te
ardhurat prap do te ishin zero (pika B e kurbes)Megjithate midis pikes A dhe B qeveria do te
merr disa te ardhura nga taksat. Keshtu kurba do te filloje te rritet nga pika A, ndersa norma e
taksave rritet nga zero dhe sjell te ardhura deri ne piken C (psh. 60%) pas pikes C me norme
takse mbi 60% cdo rritje ne normen e takses ul te ardhurat totale nga taksat.

11
Ligjerata e 4-Tregjet financiare

Komponentët e ofertës monetare?

Oferta monetare llogaritet si shumë e instrumenteve të ndryshme që, një shkallë të caktuar,
shërbejnë si para dhe mund të shprehet nëpermjet disa komponentëve, që quhen agregat
monetarë. Agregatet monetarë janë klasifikuar në bazë të kriterit të likuiditetit (aftësisë dhe
shpejtësisë së shendërrimit në para). Oferta monetare mund të matet nëpërmjet këtyre agregatëve
monetarë.

1. M1, përfshin vetëm paranë e transaksioneve, pra ato instrumente financiare që realizojnë
këmbimin e mallrave në çdo kohë pa kurrëfar kushti dhe kufizimi. Këtu përfshihen
monedhat dhe kartmonedhat si dhe llogaritë e çekueshme dhe çeqet e udhëtarëve.
2. M2 , quhet ndryshe edhe paraja e gjerë. Përfshin M1 dhe forma të tjera aktivesh që nuk janë
para transaksionesh por që mund të kthehen me shpejtësi në para (pra janë afersisht para) si
për shembull depozitat afatshkurtra etj.
3. M3 , përfshin M2 dhe aktivet që janë likuide por me pak se ato që futen te M2, si depozitat e
kursimit afatgjate etj.
4. L është një agregat tjeter monetar ku futen M3 dhe aktivet tjera qe kanë një likuiditet shume
të ulet ose nuk janë fare likuide të tilla mund të jenë bonat e thesarit etj.

Oferta e parasë Ekuilibri në tregun e parasë

12
Oferta e parasë është sasia e tërësishme e parasë në një ekonomi. Banka qendrore grumbullon të
dhënat për të treguar ofertën e parasë në një vend.

Zhvendosja e ofertes monetare

Pyetja: Oferta dhe kerkesa e tepert ne tregun e aktiveve

Se pari, le te shohim si ndikon zbatimi i nje politike monetare te caktuar ne tregun monetar.

Supozojme se BANKA qendrore mendon te ndjeke nje politike te shtrenguar monetare, per te
ulur inflacionin e larte egzistues. Per kete ajo redukton oferten monetare,e cila qon ne nje teprice
kerkese per para, keshtu qe njerezit do te fillojne te shesin aktivete tyre (letrat me vlere) per te
plotesuar kete kerkese.Shitja e aktiveve do te qonte ne uljene çmimit te tyre, pikerisht per shkak
te rritjes se ofertes se ketyre aktiveve, duke rritur normat e interesit, derisa te arrihet ne nje
ekuilber te ri, ku kerkesa per para eshte e barabarte me oferten monetare! Sipas figures do te
kishim zhvendosjen e ofertes monetare nga S ne S' dhe te ekuilibrit nga E ne E' Si rrjedhim, kemi
rritje te normes se interesit nga io ne i'.

13
Zhvendosja e kërkesës për para

Se dyti, e kunderta do te ndodhte nese do te kishim nje rritje te kerkeses per para. Supozojme se
kemi nje rritje te prodhimit real, e cila ka quar ne rritjen e vellimit tetransaksioneve dhe si
rrjedhim ne zhvendosjen e kerkeses per para djathtas.Ne kushtet kur oferta e parase eshte e
pandryshuar, zhvendosja e kurbes se kerkeses per para e cila,duke arsyetuar si ne rastin e
pare qon ne rritjen e normes se interesit se ciles qe i pergjigjet nje ekuilibri i ri.

Po te shikojme figuren, veme re se zhvendosja e kerkeses nga D ne D' krijon nje tepric ekerkese
(deltaM) ne nivelin io te normes se interesit, e cila ben presion qe ekuilibri te vendoset ne nje
norme me te larte interesi i0. E kunderta do te ndodhte ne qofte se do tekishim nje renie te
kerkeses per para.

BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE?

Banka qendrore është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit te politikes monetare, pra eshte
një bankë përgjegjëse për stabilizimin e sistemit bankar dhe të politikave monetare të një vendi.
Kjo përgjegjësi zakonisht implikon se Banka qendrore ka kontroll mbi bankat tregtare (të nivelit
të dytë), ka një monopol mbi emetimin e monedhës/monedhave dhe privilegje të tjera
monopolistike. Funksioni më i rëndësishëm i Bankës qendrore është rregullimi i qarkullimit
monetar e kreditor dhe ruajtja e stabilitetit monetar të vendit dhe këtë funksion e realizon përmes
instrumenteve të politikës monetare-kreditore.

Banka Qendrore është bankë e bankave

Disa nga funksionet bazë të bankës qendrore janë:

1. Banka Qendrore ka të drejtën e emitimit të parasë.

14
 2. Banka Qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë.
3. Banka Qendrore shërben edhe si bankë e qeverisë
4. Banka qendrore rregullon oferten monetare
5. Banka Qendrore ndërhyn dhe rregullon tregjet monetare

Politika monetare zbatohet ne funksion te arritjes se disa qellimeve perfundimtare, ku dallojme

sigurimin e nje rritje te qendrueshme ekonomike, te stabilitetit te cmimeve, te nje punesimi te
larte, te tregjeve financiare dhe valutore stabile etj. Keto qellime Banka Qendrore i arrin permes
perdorimit te instrumenteve te ndryshme si: operacionet e tregut te hapur, norma e skontos,
rezervat e detyrueshme etj.
Ndersa instrumentet e politikës monetare -ndahen në instrumente direkte dhe indirekte.

Instrumentet indirekte

1- Operacionet në tregun e hapur paraqesin grup instrumentesh indirekte tregtare të

politikës monetare, përmes të cilave Banka Qendrore kryen shitjen dhe blerjen e letrave
me vlerë.
2- Rifinancimi- ky eshte nje mjet rregullimi i perdorur nga Banka Qendrore per te
vendosur kufirin e siperm te normave te interesit ne tregun e parave.
3-Rezervat e detyrueshme -eshte ajo norme e detyurueshme per depozitat qe duhet te
mbahet si rezerve nga bankat, e qe vendoset nga Banka Qendrore per te perballuar
terheqjet nga depozituesi.

Instrumentet direkte

1. Kontrolli i kreditit
2. Kontrolli i normës së interesit

Disa prej faktorëve kufizues të multiplikimit janë:

Mbajtja e parave në dorë dhe mosdepozitimi i tyre në bankë nga ana e klientëve shkurton
procesin e multiplikimit (shumfishimit të parave).

15
Mbajtja e rezervave të tepërta nga ana e bankave mbi rezerven e detyrueshme po ashtu shkurton
procesin e shumfishimit të parave. Këto rezerva i ndan banka për të ruajtur likuiditetin e saj, dhe
sa më të mëdha të jenë këto rezerva aq më i vogël është multiplikatori.

Ligjerata 5- Modeli IS – LM

Modeli IS-LM paraqet bashkeveprimin ne mes tregut te te mallrave dhe tregut te aktivave.Tregu
i mallrave perbehet nga kerkesa agregate dhe oferta agregate dhe rregullohet nga qeveria.Tek
modeli IS.

Modeli IS-LM perbehet prej dy tregjeve:

Tregu i mallrave- kerkesa agregate dhe oferta agregate, ky tregu rregullohet nga qeveria me ane
te politikes fiskale. Paraqitet ne anen e kurbes IS.

Kurse Aktivet dy tregje- tregu monetar(afatshkurter) dhe i obligacioneve (afatgjate)

Ne tregun monetar tregtohen parat e gatshme dhe letrat me vlere.
Ne tregun e obligacioneve-kerkesa dhe oferta tregtohen edhe letrat me vlere qe kane afat
maturimi me shum se nje vit.
Nese rritet norma e interesit investimet ulen dhe e kunderta.

Tregjet e aktiveve rregullohen me ane te politikes monetare.

Banka Qendrore e Kosoves perjashtohet sepse nuk bene politike monetare pasi qe ende nuk i
kryen funksionet e politikes monetare, por permes BQE.

Tregjet e aktiveve: LM paraqesin dy tregje:

1. Tregju monetar- jane sinonim i letrave me vlere te cilat kane afate maturimi me pak se
nje vite.
2. Tregu i obligacioneve-jane sinonim i letrave me vlere qe jane afategjate.Ky treg perbehet
nga oferta per obligacione si dhe kerkesa per obligacione.Mirepo ketu shite-blehen edhe
letra te tjera me vlere te cilat kane afate me shume se nje vite.

16
Ne mes te ketyre dy tregjeve qendron norma e intersit e cila krijohet ne tregun e aktiveve mirepo
efektet e saj verehen tek tregu i mallrave psh ne rrall te pare verehen ne nivel te
investimeve.Efektet e normes se interesit verehen edhe tek shpenzimet qeveritare pasi qe edhe
qeveria mund te marr kredi ( ne Banken qendrore ne mes letrave me vlere e sidomos permes
boneve te thesarit) per te plotesuar nevojat e veta.

Tregjet e aktiveve LM perbehen edhe nga politika monetare.

Tregjet e te mirave IS paraqet kombinimet e normave të interesit dhe nivelet e produktit të tilla

që shpenzimet e planifikuara janë të barabarta me të ardhurat. Tani investimet nuk janë

autonome, por përcaktohen nga norma e interesit. Kurba IS ka pjerrtesi negative.

Shpenzime autonome i quajm shpenzimet kur shpenzojm me shume se sa qe kemi te ardhura te

disponushme.Te ardhurat e disponushme ndahen ne konsum dhe kursime.Kur prirja marxhinale
per konsum rritet rritet edhe produkti ekuiliber.Dhe ne produktin ekuliber te dy faktoret kan
lidhje te drejteperdrejte.Prirja marxhinale per konsum varet nga taksat. Yo= Ā/1-c(1-t)

Çdo pike pergjate kurbes IS paraqet ekulibrin ne tregjet e te mirave.

Çdo pike pergjate kurbes LM paraqet ekulibrin ne tregjet e aktiveve.

Funksioni i investimeve: I=Ĭ=bi

Funksioni i investimeve varet nga investimet autonime(Ĭ) norma e interesit (i) si dhe
ndjeshmeria e invevestimeve ndaj normes se interesit (b).Me investime autonome lidhja eshte e
drejte me investime pasiqe nese investimet autonome jane te larta edhe investimet mund te jene
te larta.Ndersa raporti ne mes investimeve dhe normes se interesit edhe i zhdrejte pasiqe kur
norma e interesit eshte e larte investimet bien dhe anasjelltas.

17
Pyetje: Faktoret kryesor qe ndikojne ne ekuiliber dhe qfare lidhje kane?

Faktoret kryesor qe ndikojne ne ekuiliber jane shpenzimet autonome dhe

prirja margjinale per konsum. Nderkaq kemi lidhje te drejte ne mes te
shpenzimeve autonome dhe produktit ekuiliber.

Ligjerata e 6-Tregjet e aktiveve dhe kurba LM

L-tregu i obligacioneve

M-tregu monetar

Tregjet e aktiveve janë tregjet ku tregtohen paraja, obligacionet, aksionet, shtëpitë dhe format e
tjera të pasurisë.

Aktivet ndahen në :

1. Aktivet financiare ne te cilat hyjne letrat me vlere dhe

2. Aktivet reale ne te cilat hyjne patundshmerite dhe tundshmerite.

Pastaj një nënndarje e mëtejshme përcakton katër kategori të aktiveve në ekonomi::

1. Paraja,
2. Aktivet që sjellin interes (obligacionet)
3. Titujt e pronësisë ose aksionet,
4. Aktivet reale.

Paraja dhe depozitat tjerë:

M1-parat e gatshme

18
M2-M1+ depozitat afateshkurte

M3-M2+ depozitat afategjate

M4-M3+ bonet e thesarit apo letrat me vlere.

Obligacionet?

Një obligacion është letër me vlerë që i sjell mbajtësit të tij të ardhura të përvitshme, në bazë të
përqindjeve fikse të caktuara më parë. Obligacioni përbën një detyrim afatgjatë për ndërmarrjen
ose shtetin. Obligacionet shtyten nga Banka Qendrore apo edhe nga bankat tjera komerciale apo
kompani tjera te cilat nuk deshirojne te marrin kredi dhe i shesin obligacionet per mi permbush
nevojat e tyre.

Aksionet?

Aksioni është një titull pronësie ndaj një pjese të pasurisë së shoqërisë ( korporatës ), një letër me
vlerë që vërteton se një individ ka investuar vlerën nominale të aksionit dhe se ka të drejtë të
marrë pjesë në fitimin e shoqërisë aksionare, në përputhje me vlerën nominale. Aksionarët
marrin një pjesë të fitimit të shoqërisë aksionare në formën e dividendit, do të thotë e hyra që
realizohet nga aksionet quhet dividendë.

Kufizimi buxhetor i pasurisë?

Vendimi per formen ne te cilen do te ndahen aktivat quhet vendimi portofol ( pra se si nje
individ vendos te shperndaj pasurin financiare te tij) Keto vendime kane rendesi ne menyre qe
individi te mos shkaktoje me humbje, pra ne rrall te pare te mos shkoje ne humbje dhe se dyti te
beje kombinime me te mira qe te sjellin fitim.

Kërkesa nominale per para?

Kërkesa nominale për para paraqet kërkesën e individit për një njësi të dhënë eurosh.

Kerkesa reale per para?

19
Kërkesa reale për para paraqet kërkesën e individit për para të shprehur në numrin e njësive të të
mirave që mund të blejë paraja. Kërkesa reale për para = Kërkesa nominale /Niveli i çmimeve

Bilancet reale të parasë?

Bilancet reale të parasë përfaqësojnë sasinë e parasë nominale pjesëtuar me nivelin e

çmimeve.

L+BD=WN/P

L= Kerkesa reale e individit, BD=Kerkesa reale per obligacione, WN= Pasuria nominale

Nje shume e pasurise duhet te vihet ne raport me çmimin ne menyre qe te shohim pasurit
reale te individit.

WN/P=M/P+SB

WN= Pasuria nominale, M= Oferta monetare nominale, P= çmimi, SB= Vlera reale e
ofertes per obligacione.

Kufizimi buxhetor i pasurisë?

Kufizimi buxhetor i pasurisë nënkupton që kur tregu monetar është në ekuilibër ( L = M / P )

edhe tregu i obligacioneve është në ekuilibër ( DB = SB ).

(L-M/P)+(DB-SB)=0

Kërkesa për para?

Kërkesa për para paraqet kërkesën për bilance reale, sepse njerëzit e mbajnë paranë për ato që do
të blejnë. Sa më i lartë të jetë niveli i çmimeve aq më shumë bilance reale duhet të mbajë një
person, për të qenë i aftë të blejë një sasi të mirash.

Kerkesa per bilance reale: L=kY–hi k,h > 0

Parametrat k dhe h pasqyrojnë ndjeshmërinë e kërkesës për bilance reale, respektivisht, ndaj
nivelit të të ardhurave dhe normës së interesit. Një rritje të normës së interesit me 1% redukton
kërkesën reale për para me h euro realë.

20
Përfitimi i kurbës LM

Pjesa e djathtë e figurës tregon tregun monetar. Oferta e bilanceve reale është vija vertikale M ⁄
P. Oferta nominale e parasë M fiksohet nga Fedi, dhe niveli i çmimeve P supozohet i dhënë.
Kurbat e kërkesës për para L1 dhe L2 i korrespondojnë niveleve të ndryshme të të ardhurave.
Kur niveli i të ardhurave është Y1, kurba përkatëse është L1, dhe norma e interesit është i1. Në
pjesën ( a ) të figurës, kjo pikë jep pikën E1 të kurbës LM. Në nivelin Y1, niveli i normës së
interesit është i2, duke dhënë pikën E2 të kurbës LM. Kurba LM ka pjerrësi pozitive, sepse një
rritje në normën e interesit redukton kërkesën për bilance reale. Për të mbajtur kërkesën për
bilance reale të barabartë me ofertën fikse, duhet të rritet niveli i të ardhurave. Si rrjedhim,
ekuilibri i tregut monetar nënkupton që një rritje në normën e interesit shoqërohet më një rritje në
nivelin e të ardhurave. Kurba LM mund të përfitohet, duke kombinuar kurbën e kërkesës për
bilance reale. Sa më e madhe të jetë ndjeshmëria e kërkesës për para ndaj të ardhurave, që matet
me koeficientin k, dhe sa më e vogël të jetë ndjeshmëria e kërkesës për para ndaj normës së
interesit h, aq më e pjerrët do të jetë kurba LM.

Pozicioni i kurbës LM

21
Oferta reale monetare mbahet konstante përgjatë kurbës LM. Kjo nënkupton që një ndryshim në
ofertën reale monetare e zhvendos kurbën LM. Zhvendosja është e paraqitur në figurën 2. Në
pjesën b) të figurës kemi kërkesën për bilance reale të parasë, për një nivel të dhënë të të
ardhurave, Y2. Në nivelin fillestar të ofertës reale monetare, M ⁄ P, ekuilibri vendoset në pikën
E1, në normë interesi i1. Pika korresponduese në kurbën LM është E1. Tani oferta monetare
rritet prej në M’/P, të cilën e paraqesim nëpërmjet zhvendosjes djathtas të kurbës së ofertës
monetare. Në nivelin fillestar të të ardhurave Y1, norma ekuilibër e interesit bie në i2. Në panelin
e majtë, pasqyrojmë pikën E2 si pikë të kurbës së re LM, që i korrespondon stokut më të lartë të
parasë. Kështu që, një rritje në stokun real të parasë zhvendos kurbën LM poshtë në të djathtë.

Pikat jashtë kurbës LM

Pikat sipër dhe majtas kurbës LM i korrespondojnë një oferte të tepërt për bilance reale. Pikat
poshtë dhe djathtas kurbës LM i korresoindojnë një kërkese të tepërt për bilance reale. Duke
filluar në pikën E1, në panelin e majtë, një rritje në të ardhurat na qon në pikën E4. në pikën E4,
në panelin e djathtë, ka një kërkesë të tepërt për para. Me një argument të njëjtë mund të fillojmë
në E2 dhe të lëvizim në E3, ku niveli i të ardhurave është më i ulët. Kjo krijon një ofertë të tepërt
për para.

22
Ekulibri IS-LM

Ketu kemi paraqitur ekulibrin per nje norme te dhenen te interesit me nje norme te dhene te
produktit.Ne kete ekonomi nuk ka teprice e as mungese te mallrave dhe parave.

Faktoret qe ndikojne ne prishjen e ekulibrit IS-LM

Ne kete rast ndodh nje levizje ne tregun e te mirave ku kurba IS zhvendoset dhe kemi te ardhura
me te larta Yo-Y1.Ne kete rast oferta monetare(LM) nuk ka pasuar fare ndryshim.Mund te ndodh
qe rritja e investimeve apo edhe ulja e taksave e rrit konsumin dhe keshtu zhvendoset IS me
nivel me te larte IS'. Disekulibri mund te ndodh ne IS kur kerkesa dhe oferta eshte me e
madhe.Po ashtu i njejti disbalanc ndodh edhe ne tregjet e aktiveve.

Pershtatja drejt ekuilibrit?

23
Produkti rritet sa here qe ka kerkese te tepert per te mira dhe bie sa here qe ka nje oferte te tepert
per te mira. Norma e interesit rritet sa here qe ka kerkese te tepert per para dhe bie sa here qe ka

oferte te tepert te parase . Tregu monetar(LM) mund te pershtatet ne menyre te thjeshte permes

blerjes dhe shitjes se obligacioneve dhe normes se interesit Tregu I te mirave pershtatet me
ngadal sepse firmat duhet te ndryshojne sasine e prodhimit, gje qe kerkon kohe

Mekanizmi i transmisionit?

Mekanizmi i transmisionit eshte procesi nepermjet te cilit ndyshimet ne politiken monetare

ndikojne ne kerkesen agregate.I perfshin te gjitha hapat nga hartimi i politikes monetare e deri te
perfundimi.

Fazat e transmisionit:

1. Bilancet reale-ndikon ne nivelin e normave te interesit.

2. Ndryshimi ne normen e interesit ndikon ne kerkesen agregate.

Bilancet reale mund te jete rritja e ofertes reale te parase apo ulja e ofertes reale te parase.

Mekanizmi i transmisionit të politikës monetare

Figura A ( Tregu Monetar) Figura B ( Investimet)

Kerkesa per para D eshte me pjerresi negative.Politika monetare eshte fikse.Efektet e A.tregu
monetar verehet tek B. investimet, pra siq e shohum edhe ne figure kur ulet norma e intersit ne I1
(fig A) efektet vrehen tek rritja e investimeve (fig B). Dmth kemi dy raste ekstreme:

24
 1. Kurthi i likuiditetit – LM horizontale, politika monetare e pafuqishme
2. Rasti Klasik – LM vertikale niveli i të ardhurave percaktohet vetem nga sasia e parase
(oferta monetare), L nuk varet nga normat e interesit

Politika fiskale dhe crowding out?

Politika fiskale ka te beje me shpenzimet qeveritare dhe taksat.

Ne figure eshte paraqitur Crowding out Yo-Yo', qe i bie reduktimi apo ngushtimi i shpenzimeve
private te investimeve.Pra e kemi crowding deri te Y' per shkak te normes se larte te interesit
dhe per kete arsyje nuk shkon deri tek Y".

Kurthi i likuiditetit?

Eshte nje situate ne te cilen publiku eshte i pergatitur te mbaje, ne nje norme
interesi te dhene, cfaredo lloj sasie te parase qe ofrohet.Ne kete rast kurba LM
eshte horizontale dhe ndryshimet ne sasine e parase nuk e zhvendosin ate .Nje
kurth likuiditeti ekziston ne nje norme interesi zero.

25
Ligjerata e 7- Politika monetare dhe fiskale

1. Politika Fiskale - Politika monetare është tërësia e mjeteve, e objektivave dhe e

ndërhyrjeve të ndërmarra për të rregulluar furnizimin e ekonomisë me mjete monetare në
përpjekje te vazhdueshme për të ruajtur ekuilibrat makroekonomike. Politika monetare
synon administrimin e kushteve monetare të ekonomisë: ofertës monetare, normave të
interesit dhe kursit të këmbimit, në funksion të realizimit të objektivit të stabilitetit të
çmimeve, në periudhën afatmesëm dhe afatgjatë. Ajo synon ndikimin maksimal tek
variablet ekonomikë me anë të ndryshimit të normave afatshkurtra të interesit.
2. Politika Monetare - kuptojm aksione të caktuara nga ana e qeverisë, aksione këto të
ndërmarrura në fushën e tatimeve, të pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare
me të cilat ndikohet në nivelin e rritjes ekonomike etj.

Pyetje:Politika Monetare kurba IS-LM paraqit grafikisht–nje rritje ne stokun monetar?

26
Nese kurba LM levize djathtas ne kete raste do te rritet oferta monetare, do te ulet norma e
intersit dhe do te rritet produkti.Ndersa situata disekuliber eshte shkaktuar nga ndryshimet ne
kurben LM.

Mekanizmi i transmisionit?

Mekanizmi i transmisionit eshte procesi nepermjet te cilit ndyshimet ne politiken monetare

ndikojne ne kerkesen agregate.I perfshin te gjitha hapat nga hartimi i politikes monetare e deri te
perfundimi.

 Politika monetare ekspanzive(zgjeruese)

 Politika monetare restriktive (ngushtuese)

Figura A ( Tregu Monetar) Figura B ( Investimet)

Kerkesa per para D eshte me pjerresi negative.Politika monetare eshte fikse.Efektet e A.tregu
monetar verehet tek B. investimet, pra siq e shohum edhe ne figure kur ulet norma e intersit ne I1
(fig A) efektet vrehen tek rritja e investimeve (fig B).Dmth kemi dy raste ekstreme:

1.Kurthi i likuiditetit – LM horizontale, politika monetare e pafuqishme

2.Rasti Klasik – LM vertikale niveli i të ardhurave percaktohet vetem nga sasia e parase
(oferta monetare), L nuk varet nga normat e interesit.

27
Pyetja:Politika Fiskale dhe Crowding Out

Ne figure eshte paraqitur Crowding out Yo-Yo', qe i bie reduktimi apo ngushtimi i shpenzimeve
private te investimeve.Pra e kemi crowding deri te Y' per shkak te normes se larte te interesit
dhe per kete arsyje nuk shkon deri tek Y".Kur kurba LM eshte me e sheshte, te ardhurat rriten
me shume dhe normat e interesit rriten me pak. Kur kurba IS eshte me e sheshte, te ardhurat
rriten me shume dhe norma e interesit rritet me pak. Kur multiplikatori i shpenzimeve qeveritare
eshte i madh te ardhurat dhe norma e interesit rriten me shume (IS-zhvendoset shume).

Pyetja:Rasti Klasik dhe Crowding Out?

Kur kurba LM eshte vertikale athere kemi nje rritje ne shpenzimet qeveritare athere nuk ka efekt
mbi nivelin ekuliber te te ardhurave dhe rritet vetem normen e interesit. Rritja e shpenzimeve
qeveritare zhvendos kurben IS ne IS' por nuk ka efekt mbi te ardhurat.

Mund te analizohet ne dy raste esktreme LM, rasti i pare eshte kurthi i likuiditetit kur LM ka
plotesisht horizontale.

28
Qfare dukurie paraqet Crowding Out- paraqet ngushtim ose zvogelim, ndodh per shkak te
rrijes se G, rrijes se kerkeses agregate zhenvdoset IS dhe vjen deri te rritja e I, e cila ndikon ne
shpenzimet per investime.
Crowding out nenkupton nje rritje te shpenzimeve qeveritare dhe si ajo ndikon ne uljen e
shpenzimeve per investime.

A eshte i mundur Crowding out (I plote)??

Crowding Out i plote nje kurb LM vertikale nje ekspasion fiskal, duke zhvendosur djathas
Kurben IS rrit normen e interesit dhe jo te ardhurat. Shpenzimet qeveritare reduktojn shpenzimet
private nje per nje.

Normat nominale dhe reale te interesit?

r=i–π

r= norma reale e interresit

i= norma nominale e interesit

π=norma e inflacionit

(Pyetje ne test si ndikojne te gjithe keta faktore)

Norma nominale e interesit eshte norma e deklaruar nga bankat per klientet e saj dhe prej ketyre
normave te interesit varet banka.P.sh 7%=6%+1%.

Norma reale e interesit: jane disa faktore qe ndikojne ne normen reale te interesit, ndikon raporti
ne mes kerkeses dhe ofertes te paras ne treg, dmth nese kerkesa per kredi eshte shume e madhe
dhe oferta ne anen e bankave eshte evogel athere norma reale e interesit do te rritet dhe
anasjelltas.Eshte me rendesi qe te kete ofert te mjaftushme ne treg nga ana e bankave.

29
Ne normen reale te interesit ndikon po ashtu edhe funksioimi i gjykatave te kredive te kqija qe
dmth qe bankat me vite nuk munden me i terhek parat per mbulimin e kredise se klientit kshtu
banka duhet te siguroj mjete financiare rezerve.

A ndikon funksionimi i gjykatave ne rritjen e normave te interesit?

Po ka lidhje pasi qe ndikon ne rastet e kredive te keqija.

Qka eshte kurthi i Likuiditetit

Paraqet nje situate kur qytetaret jane te pergatitur te mbajne sasie te parase ne cfaredo norme te
interesit te dhene. Norma e interesit e cila ata nuk i motivon te mbajne lloje te tjera te aktiveve.
Pse si dhe ne cfare n. Interesi do te ndodhte kjo? Kur n.interesit eshte e barabarte me zero ose
shume afer zeros.

A munde te ndodh ne nje ekonomi Crowding out? Rasti i Kosoves- Nese qeveria rrit shpenzimet
qeveritare per 300milione kurse nga politika monetare nuk kemi ndonje mundesi, a ndikon kjo
ne situate krize kur nuk ka efektin crowding out? Kurse ne rrethana reale po do te ndikonte ne
normen e interesit si dhe do te kishim crowding out.

Ligjerata 8.

Pyetje:Qka jane Lidhjet ndërkombëtare dhe si realizohen ato dhe cfare

bilanci te pagesave ka ne Kosove?
Lidhjet ndërkombëtare – janë raportet ndërkombëtare më vendet e tjera. Integrimi i vendeve në
ekonominë botërore quhet ekonomi globale.

Si realizohet këmbimi midis dy vendeve?

Këmbimi në mes të vendeve lidhet përmes dy kanaleve:

30
 1. Këmbimi tregtar (ku bënë pjesë këmbimi i mallrave) qe do te thote nje pjese e produkteve
te nje vendi ekspozohen ne vende tjera ndersa disa te mira dhe sherbime qe konsumohen
ose investohen ne vend, prodhohen jashte dhe importohen.
2. Këmbimi financiar (ku këmbehen aktivet) si p.sh bonot e thesarit ose obligacionet e
korporates. Per derisa investitoret nderkombetar i shperngulin aktivet e tyre ne te gjithe
boten, ata e lidhin tregjet e brendshem te aktiveve me ato te jashtme dhe me ane te saj
ndikon ne te ardhurat, kurset e kembimit, aftesite e politikes monetare per te ndikuar mbi
normat e interesit.

Bilanci i pagesave dhe kurset e këmbimit?

Bilanci i pagesave përfaqëson regjistrimin e transaksioneve të banoreve te nje vendi me pjesen

tjeter të botës. Pra është pasqyrë financiare e cila ofron info për bashkëpunimin e nje vendi me
nje vend tjeter.

Në bilancin e pagesave përfshihen llogarit kryesore : llogaria korrente, llogaria e kapitalit,

mosperputhjet statistikore dhe rezervat zyrtare.

1. Llogaria korrente ndryshe quhet si llogaria aktuale apo mund të quhet edhe si bilanc
tregtar(quhet keshtu pasiqe ka te beje me tregti te paster). Kjo llogari regjistron tregtine e të
mirave dhe sherbimeve si dhe pagesat e transferueshme. Sherbimet perfshijne pagesa per
transportin e te mirave, pagesat per qiratë e shfrytëzimit të nentokes si dhe pagesat per
interesat. Pagesat e transferueshme përbëhen prej te hollave të derguara nga jashtë,
dhuratave dhe ndihmave falas (nese kemi me shume te hyra permes ketyre transfereve do te
kemi suficit dhe kjo tregon se ekonomia e vendit eshte e shendoshe dhe mundet te formojë
rezerva zyrtare valutore). Llogaria korrente është me tepricë nëqoftëse eksportet tejkalojnë
importet plus transfertat neto ndaj të huajve.
2. Llogaria e kapitalit regjistron blerjet dhe shitjet e aktiveve si: aksionet, obligacionet dhe
token. Kur te hyrat tona nga shitja e aktiveve, obligacioneve, etj, tejkalojnë pagesat tona për
blerjet e aktiveve të huaja (që i bëjmë për vete) ekziston një tepricë e llogarise së kapitalit që
quhet edhe një hyrje neto kapitali.

Llogaria e kapitalit dhe llogaria korrente mund të kombinohen mes vete p.sh nese kemi
suficit në llogarinë korrente dhe deficit në llogarinë e kapitalit, mund ta mbuloj deficitin
permes suficitit të llogarisë korrente.

3. Mosperputhjet statistikore

31
4. Rezervat zyrtare valutore krijohet nga suficitet e dy llogarive (korrente dhe kapitalit). Nëse
një shtet ka rezerva ajo mund të mbulojë të gjitha deficitet në fund të vitit. Kur themi rritje në
bilancin e një shteti nënkupton rritje në rezervat zyrtare valutore.
Kjo tepricë e bilancit shenohet:
Teprica e bilancit = rritja në rezervat zyrtare valutore = tepricën e llog.korrente +
hyrja e kapitalit privat neto

Bilanci i Pagesave- Kosova vazhdon te karakterizohet me deficit te larte tregtar, i cili

paraqet shkaktarin kryesor per shkallen e larte te deficitit ne llogarine rrjedhese, ky
deficiti i larte ndikon negativisht edhe ne PBB. Nderkaq ne sherbime ka bilanc
pozitiv,gjithashtu edhe llogaria kapitale dhe financiare vazhdojne te karakterizohen me
bilanc pozitiv.Llogaria korente ne Kosove pra ka me shume importe se sa eksporte. Kjo
mbulohet me ndihmat qe vijne nga jashta pra donacionet si dhe nga remitancat.

Kurset fikse të këmbimit?

Sipas kurseve fikse të këmbimit, bankat qendrore duhet të sigurojnë çfarëdolloj sasie të valutës
së huaj që nevojitet për të financuar balancimin e pagesave. Në një sistem të kursit fiks të
këmbimit, bankat qendrore të huaja janë gati të blejnë dhe të shesin valutat e tyre me një çmim
fiks të shprehur me valuta të tjera. Kurset fikse të këmbimit veprojnë si cdo skemë tjetër e
mbështetjes së çmimit si shembull ato të tregjeve bujqësore. Per një kerkesë dhe ofertë të dhënë
në treg, fiksuesi i çmimeve duhet të kompensojë kërkesën e tepërt ose të thithë ofertën e tepërt.
Si dhe dallimi me kursin luhatës të këmbimit është se në një sistem luhatës të pastër, bankat
qendrore qëndrojnë plotësisht menjanë dhe lejojnë që kurset e këmbimit të përcaktohen lirisht në
tregjet valutore *në një sistem luhatës të pastër bilanci i pagesave është zero pasiqë banka
qendrore nuk ndërhynë në tregjet valutore*. Ndërsa kemi edhe kurse luhatëse të përziera ku këtu
në përpjekje për të ndikuar tek kurset e kembimit, bankat qendrore ndërhyjnë për të blerë dhe për
të shitur valuta të huaja(i bie që bilanci i pagesave nuk është zero).

Ndërhyrja?

Ndërhyrja përfaqëson shitjen ose blerjen e valutave nga bankat qendrore. Bilanci i pagesave e jep
masen e ndërhyrjes së nevojshme në tregun valuator nga bankat qendrore.

32
Terminologjia?

Një zhvlerësim ndodh kur çmimi i valutave të huaja sipas regjimit të kurseve fikse rritet me akt
zyrtar.

E kundërta e zhvlerësimit, rivlerësimi, ulja e çmimit të valutave të vendit tonë në krahasim më

vendet tjera.

Nënçmimi – një valutë nënçmohet kur në sistemin e kurseve luhatëse, bëhet më pak e shtrenjtë
në terma të valutave të huaja.

Mbiçmimi – një valutë mbiçmohet kur bëhet më shtrenjtë në termat të parasë së huaj.

Matja e kursit real të këmbimit dhe dollari amerikan?

Kursi real përfaqëson raportin e çmimeve të huaja ndaj çmimeve të brendshme të matura nga e
njëjta valutë. Kursi real i këmbimit mat aftësinë konkurruese të një vendi me tregëtinë
ndërkombëtare.

Ku P dhe Pf përfaqësojnë nivelet e çmimeve brenda dhe jashtë dhe e përfaqëson çmimin në
dollarë të valutës së huaj. Pf përfaqëson çmimet e huaja, si p.sh. çmimet e matura në € dhe kursi
i këmbimit matet si kaq dollarë për €, atëherë numëruesi shpreh çmimet e jashtme të matura në
dollarë, dhe derisa në këtë rast, në emërues niveli i çmimeve të brendshme matet me dollarë,
atëherë kursi reali i këmbimit shpreh raportin e çmimeve të jashtme ndaj atyre të brendshme.

Një rritje në kursin e këmbimit ose një nënqmim real do të thotë që të mirat e jashtme janë bërë
më të shtrejta në krahasim me të mirat e brendshme. Ndërsa një renie në R(mbiçmim real) do të
thotë që të mirat tona bëhen më të shtrenjta ose që ne kemi humbur aftësinë konkurruese.

Ligjerata 9. Levizja e kapitalit –

Pyetja:Modeli Mundell Fleming

33
Efektet e nje rritje ne te ardhurat e huaja?

1. Rritja e të ardhurave Yf e rritë kërkesën për mallra

tona, në këtë rast rritet prodhimi dhe rriten normat e interesit ose edhe e kundërta. Pra eksport më
i madh apo një rritje e të ardhurave të huaja në vendin tonë dhe zhvendoset lartë në anën e
djathtë nga IS në IS’.

Efektet e reperkusionit?

Kur rrisim shpenzimet qeveritare, të ardhurat tona rriten dhe një pjesë e rritjes në të ardhurat do
të shpenzohet në importe e cila do të thotë që edhe të ardhurat e jashtme do të rriten. Pastaj rritja
në të ardhurat e jashtme do të rrise kërkesën e huaj për të mirat tona e cila rrit ekspansionin e
brendshëm të të ardhurave shkaktuar nga shpenzimet qeveritare më të larta. Efektet e
reperkusionit janë të rëndësishme edhe në praktikë, psh kur në SHBA rritet prodhimi, ai si një
lokomotivë tenton të tërheq pjesën tjetër të botës në një zgjerim prodhimi. Efektet e reperkusionit
mund të vijnë edhe nga reagimi ndaj ndryshimeve të kurseve të këmbimit.

Levizja e kapitalit?

Ne kemi levizje perfekte te kapitalit në një botë ku

 Kurset e kembimit fiksohen pergjithmone

 Taksat jane te njejete

 Nuk ka rreziqe politike

34
Kapitali eshte plotesisht i levizshem nga pikepamja nderkombetare kur investitoret mund te
blejne aktive me shpejtesi, me kosto te ulet transaksionesh, ne shuma te pakufizuara dhe ne çdo
vend qe duan.

Pyetja:Mundell-Fleming- levizja perfekte e kapitalit-kurset fikse?

Ne kushtet e kurseve fikse dhe levizjes perfekte te kapitalit, nje vend nuk mund te ndjeke politike
te pavarur monetare. Zgjerimi i analizës së modelit bazë IS-LM për një ekonomi të hapur me
levizje perfekte të kapitalit ka një emër të veçantë modeli Mundell Fleming. Në kushtet e
kurseve të kembimit fikse dhe të levizjes perfekte të kapitalit, një vend nuk mund të ndjekë një
politikë të pavarur monetare. Normat e interesit nuk mund të dalin jashte nivelit te atyre qe
mbizoterojne ne tregun boteror. Cdo perpjekje per nje politike te pavarur con ne levizje kapitali
dhe ne nje domosdoshmeri per te nderhyre derisa normat e interesit te rikthehen ne nivelin e
atyre boterore.

Ekspansioni monetar-pa efekt ekonomik ?

Rritja e ofertes monetare,- ule normat e i – del kapitali jashte – deficit ne BP , presion qe te bie
vlera e valutes vendore - BQ shet deviza terhjeke paratë vendore nga qarkullimi-LM kthehet ne
pozicionin e saj fillesatar.

Politika fiskale ka efekt te plote kur kurset jane fikse

Levizja perfekte e kapitalit –kurset fleksibile?

35
Nese normat vendore te interesit bien – kemi dalje te kapitalit- valuta jone nençmohet dhe
anasjelltas

Pershtatja ndaj nje tronditje reale-kursi luhates, politika fiskale ekspanzive?

Rritja e kerkeses nga te huajt, IS zhvendoset- normat e interesit rriten- kapitali I huaj vershon ne
vend- teprice ne BP- valuta jone mbiçmohet- eksporti zvoglohet- prodhimi bie-IS kthehet prapa.
Politika fiskale mbetet pa efekt

Ekspansioni monetar-kurset fleksibile

36
Rritja e ofertes monetare i ule normat e interesit del kapitali jashte dhe me dalje të kapitalit
shkaktohet deficit ne Bilanc të Pagesave, bie vlera e valutes vendore, eksporti rritet dhe në këtë

rast IS zhvendoset lart. Politika monetare ka efekt te plote.

Kur kemi devalvim të valutes vendore - mallrat tona bëhen me te lira

Ligjerata 10. Oferta Agregate: Pagat, çmimet dhe punëzënia

Kurba e ofertës agregate ndërtohet nga lidhjet midis pagave, çmimeve, punëzënies dhe produktit.
Modeli klasik i teorisë makroekonomike predikon që ekonomia është gjithmonë në punëzënie të
plotë. Ndonjë papunësi që vihet re është papunësia friksionale. Por natyrisht, nuk është kështu në
realitet, dhe nuk mund të pranohet që tregu i punës është gjithmonë në ekuilibër ose në
punëzënie të plotë.

Oferta e punes dallimi mes Kosoves dhe Gjermanise?

Ne Kosove ka me shume force punetore dhe kerkese te vogel e oferte te madhe, kurse ne
Gjermani eshte kunderta pra ka ofert te vogel kurse kerkese te madhe, pra ka mungese te fuqise
punetore dhe kjo kete e arrin permes emigranteve ku pra ploteson kete hendek, por edhe e rrit
stabilitetin.
37
Lidhja Pagë – Papunësi: Pse pagat janë jofleksibile?

Në teorinë neoklasike të ofertës, pagat përshtaten menjëherë për të siguruar që produkti është
gjithmonë në nivelin e punëzënies së plotë. Por produkti nuk është gjithmonë në nivelin e
punëzënies së plotë, dhe kurba e Filipsit sugjeron që pagat përshtaten ngadalë ndaj ndryshimeve
të kërkesës agregate dhe shtrohet pyetja pse paga nominale përshtatet ngadalë ndaj ndryshimeve
ose pse pagat janë jofleksibile? Themi sepse pagat janë jofleksibile ose pershtaten ngadale kur
levizin ngadale gjate kohes, në vend që të jenë të menjëherë dhe plotësisht fleksibile të tilla qe te
te garantojnë punesim të plotë në cdo moment kohe.

Pyetja: Mosfleksibiliteti i pagës?

Faktorët të cilët ndikojnë në mosfleksibilitetin e pagës janë:

• Pastrimi i tregjeve në kushtet e informacionit jo të plotë,

• Problemet e koordinimit,

• Pagat efiçente dhe kostot e ndryshimit të çmimit

• Kontratat

1. Pastrimi i tregjeve në kushtet e informacionit jo të plotë – kur rriten pagat nominale sepse
janë rritur çmimet, punëtorët besojnë në mënyrë të gabuar se janë rritur pagat reale dhe janë
të gatshëm të punojnë më shumë. Kjo zgjat deri sa punëtorët të marrin informatën se rritja e
pagës është rezultat i rritjes së çmimeve d.m.th. kalon një kohë deri sa punëtorët e kuptojnë.
2. Problemet e koordinimit – edhe problemet e koordinimit janë një faktor i cili ndikon në
mosfleksibilitetin e pagës. Pse? P.sh. nëse rritet oferta monetare, rriten çmimet, dhe vetëm në
një firmë ndërsa në të tjerat jo, atëherë ajo firmë do të humb konsumatorët për shkak të
çmimeve më të larta. Rritja e çmimeve do të zvogëlon kërkesën, e kjo firmë gjithashtu do të
ulë pagat, mirëpo të gjitha firmat nuk do të veprojnë kështu, sepse mungon koordinimi,
gjithashtu kësaj firme do t’i ikin punëtorët, kështu që në firmat tjera pagat nuk ndryshojnë.
3. Pagat efiçente dhe kostot e ndryshimit të çmimit – këtu vjen në shprehje paga si mjet
motivimi për punë, kështu ka raste kur firmat i paguajnë punëtorët mirë për t’i mbajtur ata në
punë një kohë më të gjatë.

38
4. Kontratat – këtu bëjnë pjesë marrëveshjet e punonjësit me punëdhënësit ku kanë
marreveshje që firma ti paguaj punëtorët për kaq dollarë në orë ose muaj për një tremujor ose
vit tjetër. Disa kontrata formale të sindikatave zgjasin 2-3 vjet dhe mund ti fiksojnë pagat
nominale për periudhen e kontratës.

Ligjerata e 11- Deficiti buxhetor dhe borxhi publik

Definimi i borxhit publik?

Borxhi publik apo huaja publike është një prej instrumenteve financiare jofiskale që bën pjesë
dhe ka ndikim në formimin e të hyrave të përgjithshme publike.Borxhi publik apo shtetëror
kryesisht merret nga subjektet e ndryshme, ndërsa shfrytëzohet për financimin e deficitit
buxhetor, për financimin e projekteve investive me karakter strategjik e të tjera. Borxhi publik
përfshin totalin e huave shtetërore dhe të interesave të maturuara e të pashlyera deri në momentin
e llogaritjes së tij. Marrja e borxheve nga ana e shtetit diktohet nga nevojat për sigurimin e
burimeve për mbulimin e deficitit buxhetor, atëherë kur deficiti nuk përballohet nga të ardhurat e
rregullta shtetërore, por shumë me rëndësi është se si përdoren këto mjete. Borxhi publik duhet te
jete me pak se 60% e GDP-se.

Pyetje:Borxhi publik ne Kosove?

Portofoli i Borxhit Shtetëror të Kosovës është krijuar në vitin 2009. Në atë kohë, portofoli
përbëhej prej vetëm një kredie të quajtur Kredia e Konsoliduar C nga Banka Botërore. Shuma
totale e kësaj kredie ishte 381.21 milion Euro. Kredia KKC është trashëguar nga ish Jugosllavia
si pjesë e Borxhit Shtetëror të Kosovës. Kjo kredi ishte trashëguar me tri transhe/pjesë afërsisht

me shuma të barabarta. Në vitin 2012 dhe 2013 Borxhi i Përgjithshëm ka trend rritës kryesisht si

rezultat i emetimeve në shuma të konsiderueshme të Letrave me Vlerë të Republikës së

Kosovës.Në vitin 2014 Borxhi i Përgjithshëm shënon shumën 582.87 milion Euro dhe krahasuar

me shumën nominale të vitit paraprak është rritur për 22%, kryesisht si rezultat i emetimeve të

reja të Letrave me Vlerë në shumë prej 104 milion Euro. Gjatë vitit 2015 Borxhi i Përgjithshëm

u rrit për 28% krahasuar me vitin paraprak, duke shënuar kështu shumën 748.95 milion Euro.

39
Rritja kryesisht rrjedh nga emetimet e reja të Letrave me Vlerë në shumën 121 milion Euro, dhe

pranimi i transhit të parë nga Programi i Ri me FMN, i arritur gjatë vitit 2015, në shumën 36

milion Euro. Në fund të vitit 2016 borxhi ishte 852.74 milion Euro, dhe nëse e krahasojmë me
shumën nominale të vitit paraprak është rritur për 14%. Kjo rritje rezulton kryesisht nga
emetimet e reja të Letrave me Vlerë në shumën prej 101 milion Euro. Në fund të vitit 2017
Borxhi i Përgjithshëm shënon shumën 996.42 milion euro, që krahasuar me vitin paraprak
nënkupton një rritje prej rreth 17%. Rritja vije si rrjedhojë e tërheqjes së dy transheve në shumën
100.37 milion euro nga Programi me FMN-ën i.Ndërsa në fund të vitit 2018 Borxhi i
Përgjithshëm arriti vlerën 1,093.05 milion Euro që krahasuar me vitin paraprak shënoi një rritje
prej rreth 9.67%. Krahasuar me rritjen e vitit paraprak kjo rritje nuk paraqet rritje të lartë të
Borxhit të Përgjithshem pasi që këtë vitë shuma e disbursimeve ka qenë 11.69 milion Euro duke
shtuar e emetimet e reja të Borxhit të Brendshëm prej 102.43 milion Euro ndërsa në anën tjetër
shërbimi i borxhit ishte 22.02 milion Euro. Vlen të theksohet që gjatë dy viteve të fundit treguesi
Borxh/BPV ka pas rritje të lehtë, në fund të vitit 2017 ishte 16.22% ndërsa në fund të vitit 2018
ishte 17.02%.

Pyetje:Borxhi Ndërkombëtar i Kosoves?

Në fund të vitit 2018 Borxhi Ndërkombëtar shënon shumën 416.43 milion Euro, që paraqet rreth
38% të total Borxhit Shtetëror apo 6.27% e BPV-së. Pjesa më e madhe apo rreth 74% e
portofolit të Borxhit Ndërkombëtar është ndaj BNRZh-së dhe FMN-së.

Pyetje:Borxhi i Brendshem i Kosoves?

Republika e Kosovës ka filluar emetimin e Letrave me Vlerë të saj nga janari i vitit 2012.
Zhvillimi i tregut ka rezultuar të jetë mjaft i suksesshëm në aspektin e interesimit të investitorëve
dhe kostos së huamarrjes me ç’rast ky lloj i huamarrjes ka kontribuar si katalizatori kryesor në

40
financimin e deficitit buxhetor. Vlen të theksohet se gjatë vitit 2018 për herë të parë është
emetuar obligacioni 10 vjeçar me vlerë nominale 10.00 milion Euro. Në vitin 2018, Borxhi i
Brendshëm është 676.62 milion Euro, që paraqet rreth 62% të total Borxhit Shtetëror apo
10.19% e BPV. Meqenëse portofoli i Borxhit të Brendshëm është krijuar tek në vitin 2012 dhe
baza është relativisht e vogël, rritja relative nga viti në vit del të jetë mjaft e lartë fillimisht;
108% në vitin 2013, 68% në vitin 2014, 47% në vitin 2015, 27% në vitin 2016, 20% në 2017 si
dhe 18% në vitin 2018.

Kapitulli 12- Konsumi dhe Kursimi

Pyetja: Sqaro funksionin e konsumit, faktoret që ndikojnë në të. Si ndikon funksioni i

konsumit në kërkesën agregate.

Konsumi përfaqëson shpenzimet e bëra për mallra që përdoren për të nxjerrë dobi në periudhen
e tanishme(korrente). Pjesa tjetër e të ardhurave të disponueshme që nuk shpenzohet për konsum
paraqet kursimin.

YD = C + S

YD= te ardhurat e disponushme, C= konsumi, S = kursimet

Funksioni i kunsumit

C = C̅+cYD

Konsumi eshte nje prej elementve kyq dhe më me peshë te kerkeses agregate dhe GDP-s.

Funksioni linear i konsumit dhe kursimit ?

41
Pjerrësia e kurbës së konsumit shpreh shtesën e konsumit për çdo njësi monetare shtesë të të
ardhurave të disponueshme. Kjo njihet ndryshe si “prirja marxhinale për konsum” (MPC).

Pjerrësia e kurbës së kursimit shpreh shtesën e kursimit për çdo njësi monetare shtesë të të
ardhurave të disponueshme. Kjo njihet ndryshe si “prirja marxhinale për kursim” (MPS).

Përderisa C + S =YD atëherë: MC + MS = MYD dhe MPC + MPS = 1

Pos treguesëve që përmendëm, tregues mjaft të rëndesishëm statistikor janë edhe prirja mesatare
për konsum (APC) dhe prirja mesatare për kursim (APS). (APC) paraqet raportin në mes të
konsumit dhe të ardhurave të disponueshme pra C/YD = APC. Në figurën larte në pikën A,

APC = 50/50 = 1, ndërsa në pikën B, APC = 90/100 = 0.9, ndërkohë që MPC për çdo pikë të
kurbës C është e barabartë me 4/5.Pos funksionit linear të konsumit dhe kursimit kemi edhe
funksionin jo linear, dhe me këtë nënkuptojmë se me rritjen e të ardhurave të disponueshme
konsumi dhe kursimi nuk rriten në mënyrë proporcionale me rritjen e të ardhurave të
disponueshme.

Pra, nëse rriten të ardhurat e disponueshme me 10%, nuk është e thënë që edhe konsumi dhe
kursimi të rriten me 10%.

Pyetja: Rendesia e faktoreve te Konsumit

Faktorë të tjerë përcaktues të konsumit ?

Pos të ardhurave të disponueshme faktor tjetër influencues në nivelin e konsumit është edhe
pasuria e cila ka ndikim të madh sidomos kur ajo ndryshon shpejt dhe në përmasa të mëdha.
42
Përmes figurës në vijim shohim sjelljen individuale të konsumatorit. Zgjedhja e konsumatorit
midis mundësive që përfaqëson vija e buxhetit do të varet nga preferencat e tij kohore lidhur me
konsumin prezent dhe atë të ardhshëm. Këto preferenca të konsumatorit mund të shpjegohen me
anë të një bashkësie kurbash indiference. Ekuilibrin e vet konsumatori do ta arrijë në pikën
tangenciale të vijës së buxhetit në kurbën më të lartë të arritshme të indiferences pra në pikën w.

Konsumi dhe ndryshimi i pasurisë

Konsumi nuk varet vetëm nga të ardhurat e disponueshme ,por edhe nga faktorë të tjerë
si: pritjet për të ardhurat, çmimet, taksat etj. Pra, konsumi pos nga të ardhurat e
disponueshme varet edhe nga prirja afatgjatë e të ardhurave, duke i marrë në konsideratë
edhe të ardhurat e shkuara dhe ato të ardhshme. Teoria kryesore që argumenton këtë
varësi është hipoteza e “të ardhurave permanente” e ekonomistit të shquar amerikan,

Konceptet bazë me të cilat operonte Fridmani janë:

1. konsumi permanent,
2. të ardhurat përmanente, dhe
3. të ardhurat tranzitore.

43
Sipas hipotezës së të ardhurave përmanente, konsumi permanent (Cp) është proporcional
me të ardhurat përmanente (Yp), pra Cp = kYp,.Sipas Fridmanit të ardhurat aktuale
mund të jenë më të mëdha ose më të vogla se të ardhurat përmanente, dhe diferenca në mes
tyre paraqet të ardhurat tranzitore.Të ardhurat tranzitore paraqesin rritjen ose rënien e
papritur të të ardhurave që janë të pavarura nga të ardhurat përmanente. Pra, Y = Yp +
Yt, ku: Yt = të ardhurat tranzitore.

Pyetja: Teoria e konsumit dhe dy nenpyeteje qe lidhen meposhte.

Teoria e ciklit jetesor te konsumit dhe kursimeve?

Funksioni i konsumit pohon se sjellja e konsumit te individeve ne nje periudhe te dhene eshte e
lidhur me te ardhurat e tyre ne ate periudhe. Ndersa hipoteza e cikleve te jetes i trajton individet
sikur planifikojne sjelljen e konsumit dhe kursimeve ne periudha afatgjate me qellim e
shperndarjes se konsumit te tyre ne menyre me te mire gjate gjithe periudhes se jetes se tyre. Kjo
teori identifikon strukturen e moshes se popullsise si nje percaktues te konsumit dhe kursimeve.

Funksioni konsumit ?

C=aWR + cYL

 WR- pasuria reale

 prirja marxhinale per konsum e pasurise
 YL- e ardhura nga puna
 prirja marxhinale per konsum e te ardhurave nga puna

1. Cilat jane mundesite e konsumit ne jeten e individit?

- Te ardhurat e jetes (nga puna) jane: te ardhurat per vit pune X numri i viteve te punes:

YL xWL

- Andaj personi mund te shpenzoje gjate periudhes se jetes aq sa ka fitu (YLxWL)

2) Si individi do te zgjedhe shperndarjen e konsumit te tij gjate jetes?

44
 - Andaj, konsumi lidhet jo me te ardhurat korrente (qe jane zero gjate pensionit)por me
ato te te gjithe periudhes se jetes.

C- niveli i planifikuar i konsumit te periudhes se jetes

NL- numri i viteve te jetes

YL- te ardhurat e periudhes se jetes

WL-numri i viteve te punes

CxNL=YLxWL

Kursimi dhe moskursimi

Duke kujtuar qe kursimi eshte i barabarte me te ardhurat minus konsumin, kemi:

S=YL-C=NL-WL/NLxYL

Norma e kursimit gjate periudhes se jetes ne pune eshte e barabarte me perpjestimin e

jetes se shpenzuar ne pension.Idea kyce e teorise se ciklit te jetes se konsumit eshte se
planet e konsumit behen te tilla sa te arrihet nje konsum i nje niveli, duke kursyer gjate
periudhave te te ardhurave te larta dhe duke mos kursyer gjate atyre me te ardhura te
uleta.

Pasurite?

Si rezultat i kursimeve gjate periudhes se punes, individet krijojne pasuri.Pasuria e

individeve rritet gjate periudhes se jetes ne pune dhe arrin nje maksimum ne moshen e
pensionit. Prej asaj kohe e me tutje pasurite bien ndersa shiten ose kthehen ne para per te
paguar konsumin korrent (te periudhes)

1. Cili eshte niveli maksimal qe arrijne pasurite?

Supozojme se pasurite jane ngritur per te financuar konsumin gjate pensionit.Konsumi

total gjate pensionit eshte i barabarte me :

Ct=Cx(NL-WL)

45
 Gjithe ky konsum financohet nga pasurite e akumuluara deri ne daten e pensionit, e cila
eshte kur pasurite jane ne pikun e tyre.Niveli maksimal i pasurive eshte:

Wrmax=Cx(NL-WL)

Ky person do te marre Shumen prej 1.350.000$ gjate gjithe jetes se tij. Konsumatori
deshiron te shpërndajë 1.350.000 $ gjate gjithe jetes se tij dhe keshtu:

C=1.350.000$/60=22.500=WL/NLxYL

=45/60x30.000=0,75x30.000.

Ne kete shembull 0,75te te ardhurave nga puna eshte konsumuar per cdo vit qe personi
punon. Sepse 0,75 eshte pjesa e periudhes se jetes qe ai ose ajo punon. ¼ e te ardhurave
te cdo viti eshte kursyer per konsumin gjate ¼ se periudhes se jetes qe ai ose ajo do te jete
ne pension.

Kapitulli 13- Investimet dhe faktorët përcaktues të tyre

Pyetja:Faktorët që ndikojnë në investime?

Faktorët që ndikojnë në investime janë të shumtë mirëpo ne do të ndalemi në dy teori

kryesore lidhur me funksionin e investimeve,

1. teorinë që i lidh investimet me normat e interesit dhe

46
 2. teorinë e përcaktimit të investimeve nga të ardhurat,që quhen ndryshe teoria e
akselaratorit.

Investimet dhe normat e interesit?

Norma e interesit është njëri ndër faktorët kryesorë që ndikon tek investimet, dhe paraqet koston
apo çmimin e kapitalit të marrë hua. Pra norma e interesit paraqet çmimin të cilin duhet t`ia
paguaj huamarrësi huadhënsit për kapitalin e marrë hua. Një investim është i pranueshëm vetëm
në qoftë se përfitimet e pritura nga ky investim kalojnë koston e tij, ose të paktën janë të
barabarta me të. Sipas kësaj që thamë, sa më e lartë të jetë norma e interesit aq më e lartë është
kostoja e investimit dhe aq më i vogël do të jetë investimi. Raportin në mes të normës së interesit
dhe investimeve më së miri e shohim përmes shembullit në vijim, ku kemi disa projekte
investimesh nga firmat. Për të thjeshtësuar situatën përjashtojmë nga analiza amortizimin,
inflacionin si dhe luhatjet e të ardhurave nga një vit në tjetrin .

Grafikisht funksioni i investimeve, pra lidhja ndërmjet kërkesës për investime dhe normës së
interesit. Lidhja negative në mes të normave të interesit dhe investimeve nuk është edhe aq e
ngushtë. Për shembull, vlerësohet se në SHBA një rënie prej 25% e normës së interesit do të
shkaktonte një rritje prej vetëm 5-10% të investimeve gjatë një periudhe 2 vjeqare me një vonesë
prej një viti.Mbajtja parasysh e inflacionit të cilin më herët e përjashtuam nga analiza kërkon që
të bëhet dallimi midis normës nominale dhe normës reale të intere.

Norma reale e interesit = norma nominale e interesit-norma e inflacionit

Pyetja:Racionimi i kreditit?

47
Racionimi I kreditit eshte nje kanal I rendesishem I transimisionit te politikes monetare.
Racionimi I kreditit ndodh kur huadhenesit kufizojne sasine qe individet munt te marrin hua,
megjithese huamarresit jane te gatshem te paguajne normat ekzistuse te interesit mbi huate e
tyre.

Racionimi i kreditit mund te shfaqet per dy arsye te ndryshme:

1.Nje huadhenes shpesh nuk mund te tregoje nese klienti i vecante eshte i mire apo i keq.

Nje klient i keq nuk do ta shlyeje huane , duke ditur rrezikun e mos shlyerjes , pergjigja e qarte
duhet te jete rritja e normave te interesit.Andaj , rritja e normave te interesit funksionon ne
menyre te gabuar, sepse klientet e ndershem permbahen nga huamarrja sepse ata e kuptojne qe
investimet me norma te larta interesi nuk kane perfitim. Ndersa , konsumatoret e pandershem do
te marrin hua sepse ata nuk presin te paguajne kredine nese projekti I tyre perfundon keq.Sado te
kujdesshem te jene huadhenesit nuk mund t’i shmangen ketij problemi prandaj kufizojne sasine e
dhene hua per klient.

2. Racionimi i kreditit mund te shfaqet kur banka qendrore vendos kufizime te kreditit per bankat
tregtare dhe huadhenes te tjere.

Bankat nuk lejohen te zgjerojne kredite e tyre gjate nje periudhe te dhene me më shume se ,
themi 5%, ose edhe me pak. Nje kufizim i tille I kreditit mund te jape nje fund te menjehershem
te nje bumi ekonomik. Nje gje te tille ka zbatuar SHBA ne vitet 1980, gje qe ka ndikuar ne
renien ekonomike. Andaj, racionimi I kreidtit ndikon ne zvoglimin e ofertes monetare, pasi qe
multilikimi monetar do te jete me i vogel.

Pyetja: Pse luhaten investimet?

Jane dy arsye:

1.Pritjet e pasigurta

Kejnsi ne librin e tij “Teoria e pergjitshme e punesimit” thekson bazen e pasigurise mbi te cilen
jane marre vendimet per investime.Ai ka argumentuar se vendimet per investime ndikohen
shume nga fakti se sa optimist ose pesimist ndjehen investitoret.Termi “Shpirti i kafshes”
(instinkti) eshte perdor ndonjehere pe rte peshkruar optimizmin apo pesimizmin e

48
investitoreve.Termi tregon se mund te mos kete baze te mire per pritjet mbi te cilat investitoret
mbeshtesin vendimet e tyre.

2.Vendimet per investime mund te jene te vonuara

Nese ekonomia aktualisht eshte ne renie, nje firme qe planifikon te investoje, nuk do te mund te
punesoje kapitalin e vet ne menyre te dobishme.Nje firme e tille mund te zgjedh te pres perpara
se te filloje projektin e investimeve, derisa parashikimet per ekonomine te duken me te mira, kur
rigjallerimi afrohet.

Pyetja: Faktoret qe ndikojne ne luhatjen e investimeve dhe kerkesen per banesa

Investimet per shtepitë e banimit?

Kerkesa per banesa varet nga:

1.Kerkesa per banesa rritet me me uljen e cmimit te banesave

• Sa me te pasur te jene individet aq me shume shtepi deshirojne te kene

2.Poashtu, kerkesa per banesa varet nga perfitimet reale nga pasurite tjera (obligacionet,
aksionet)

3.Kerkesa per banesa varet nga te ardhurat neto reale te perfituara nga zoterimi I banesave
(qiraja, rritjet ne vleren e shtepive-banesave)

Çmimi i banesave percaktohet nga pikeprerja e kerkeses per banesa me oferten e

banesave.Poashtu, sa me i larte cmimi i pasurise aq me e madhe oferta per banesa te reja.

Pyetja: Qka ndikon ne investimet ne Kosove dhe pse investojne shume ne

banesa?
Përfitime për investitorët potencial të huaj dhe vendor. Disa nga përfitimet kur investoni në
Kosovë janë: taksa të ulëta, resurse të pasura dhe ambient përkrahës të biznesit. Taksat në

49
Kosovë janë shumë të ulëta krahasuar me shtetet fqinjë; Sistemi tatimor është mbajtur
jashtëzakonisht i thjeshtë. Qasje të lirë në tregun e Bashkimit Evropian dhe tregjet fqinje;
Institucione moderne në përkrahjen e bizneseve; procedurë të thjeshtë dhe të shpejtë për
regjistrimin e bizneseve (brenda 3 ditëve); Sistem të sigurtë bankar; Strukturë moderne ligjore
dhe në pajtim me BE-në; Monedha zyrtare në Kosovë është Euro, që eliminon rrezikun e Euro-
zonave-

Ligjerata 13-14. Rritja ekonomike afatgjate dhe produktiviteti

Pyetje:Teoria e ekuilibrit e pritjeve racionale?

Sipas kesaj teorie tregjet pastrohen dhe politika monetare nuk mund të ndikojë në mënyrë
sistematike ne ndryshimin e nivelit të produktit dhe papunësise.Ne kete teori kemi dy modele:

a) Modeli neoklasik pa ferkim te tregut te punes

b) Modeli i Robert Lukasit: Kurba e ofertes e Lukasit

Teoria e pritjeve racionale thekson se pritjet duhet te behen ne menyre racionale, dmth. qe
agjentet ekonomikë duhet te perdorin gjithe informacioni që kanë në disponim në mënyrë që
parashikimet e tyre te jene mundësisht me te mira.

Teoria poashtu thekson se tregjet pastrohen cdo here me ane te ndryshimit te çmimit

Pyetja:Modeli neoklasik pa fërkim te tregut te punes?

W- paga nominale , W/P – paga reale , P – çmimi , NS – oferta e punes, ND – kerkesa per pune ,
N* - niveli i punesimit te plote, E – pika ku arrihet punesimi i plote, (sipas neoklasikeve ky
ekuiliber varet nga niveli i çmimeve)

50
ND- kerkesa per pune tregon se firmat punesojne me shume punetore kur paga reale eshte me e
ulet. NS – oferta e punes ka prirje pozitive dhe tregon se sa me e larte te jete paga reale aq me
shume pune ofrohet. Kerkesa dhe oferta per pune varen nga paga reale

Nese rriten cmimet (Po në P1), pagat poashtu rriten (jane plotesisht fleksibile), keshtu qe paga
reale mbetet e njejte, edhe produkti do te mbetet i palevizshem, pra kurba e ofertes agregate eshte
vertikale.

Kurba e ofertes agregate mund te jete vertikale (joelastike) kur sasia e punes se ofruar eshte e
pandjeshme ndaj pages reale (W/P)

Pyetja:Kurba e ofertes se Lukasit?

Robert Lukas eshte themelues i teorise se ekuilibrit te pritjeve racionale, duke pohuar se tregjet
pastrohen dhe pritjet jane racionale.

51
Kur punetoret nuk kane informacion te plote ata besojne se paga nominale eshte e barabarte me
pagen reale, pra se cmimi aktual eshte i barabarte me cmimin e pritshem. Ne kete rast kerkesa
per pune rritet, sepse firmat e dijne qe paga nominale nuk eshte e barabarte me page reale, por
oferta e punes mbetet e njejte.

Kjo shkakton rritjen e pagave nominale (W ne W’)

Rritet edhe niveli i punesimit dhe produkti,Sepse punetoret duke pare qe ju ka rritur paga
nominale (nuk e dijne qe jane rritur cmimet) jane te gatshem te punojne me teper.

Kurba e ofertes se Lukasit tregon se sasia e produktit qe firmat jane te gatshme te ofrojne
rritet sikurse rritet raporti i nivelit aktual të çmimeve me ate te pritshem te tyre.

Nese P=Pe atehere kemi sasine e ofruar te produktit Y*(pika A). Nese cmimet jane me te larta
firmat ofrojne me shume produkte (pika B) dhe e kunderta (pika C)

Pyetja: Shpjego Teorine e rritjes endogjene?

Perfaqesuesit e kesaj teorie perpiqen te spjegojne se politika qeveritare dhe sjellja ekonomike
duhet te jene te afta te ndikojne ne rritjen ekonomike ne afat te gjate.

52
Per kete ekzistojne dy rruge:

1) Norma e progresit teknik (burimet e ekonomise qe destinohen per kerkim dhe zhvillim)

2) Nese ka mundesi te behet akumulimi i faktoreve te prodhimit (kapitalit).

Prandaj, produkti eshte ne perpjestim me sasine e kapitalit

Y=aK

Per te rritur K duhet pasur kursime, dmth. norma e rritjes se kapitalit varet nga norma e kursimit

ΔY/Y=sa

Norma e rritjes se produktit rritet nese rritet kursimi. Robert Barro pohon se vendet qe investojne
me shume kane rritje me te shpejte.

Pyetje:Ekonomiksi i krahut te punes?

U shfaq ne vitet ‘80. Keta ekonomist argumentojne se mund të arrihet rritja ek. me e madhe duke
stimuluar punen dhe investimet. Oferistet (siquhen keta ekonomist) sqarojne teorine e tyre duke
u nisur nga funksioni i prodhimit: Y=AF(N,K)

Rritja e punes dhe investimeve kapitale rrisin prodhimin. Sipas tyre paga reale me e larte ndikon
ne rritjen e ofertes se punes. Sa i perket kursimeve oferistet mendojne se taksat e larta i
dekurajojne kursimet prandaj i zvoglojne investimet.

Pyetja:Ekonomiksi i Zhvillimit Rritja ekonomike dhe zhvillimi ekonomik?

Ekonomiksi i zhvillimit quhet dega e ekonomiksit e cila merret me problemet e vendeve te

varfera ose vendeve ne zhvillim, rritje ekonomike kemi atehere kur rritet GDP, pra kur kemi
rritje te te ardhurave, kurse zhvillim ekonomik kemi atehere kur rritet mireqenia ekonomike e
njerezve te nje vendi gjate nje periudhe te gjate, Niveli i zhvillimit matet me GDP real per banor,
por edhe me tregues tjere si: shendeti, edukimi, jetegjatesia.

Kush ndikon ne realizimin e rritjes?

53
Si dhe shtrohen pyetjet: Sa investon nje vend? Sa shpejt rritet popullsia? Cila eshte cilesia e
inputit te kapitalit human? Sa efektivisht jane perdorur burimet e dhena produktive?

1)Sa investon nje vend?

Per te investuar nje vend duhet te kursejë ose te marre hua ose ndihma nga jashte. Nese deshiron
vendi te akumuloje kapital me ane te kursimeve atehere duhet te bazohet ne politikat qe nxisin
kursimet e larta (norma e interesit per depozitë). Perndryshe njerezit kursimet e tyre i orientojne
ne pasuri joproduktive (ari) ose i zhvendosin ne vendet tjera. Menyre tjeter e sigurimit te
investimeve eshte terheqja e investimeve te huaja, qe mund te arrihet me: Investimet e
drejperdrejta te firmave te huaja ne nje vend, huamarrjen ne tregun boteror te kapitaleve ose nga
institucionet financiare (Banka Boterore) si dhe marrja e ndihmave nga vendet e
industrializuara Produktiviteti i investimeve varet si i perdor qeveria ato investime, nese
perdoren per ndermarrje joproduktive, efikasiteti eshte i dobet.

3) Rritja e popullsisë?

Nese kursimi mbetet ne nivel te njejte rritja e popullsise do te ndikojë ne uljen e te ardhurave per
frymë. Vendet ne zhvillim e kane kete problem, kane rritje te popullsise qe ishte dashur te
percillet me investime te rritura. Ne Kinë, per 20 vjetet e fundit eshte ulur rritja e popullsise nga
2,7% ne 1,5%

4) Kapitali human?

Ky kapital krijohet me ane te edukimit, trajnimit dhe pervojes se punes. Per vendet ne zhvillim
eshte problem te sigurohet ky kapital, sepse familjet e varfera me shume femije nuk kane
mundesi te shkollojne femijet. Por, edhe nese qeveria siguron mjete nevojitet kohe per krijimin e
kuadrove.

Pyetja: Formula e Pasurise reale dhe ndikmi i secilit faktor?

L+DB=WN/ P

54
Ku L- paraqet kerkesen reale per para

DB- paraqet kereksen reale per obligacione

WN- paraqet pasurine nominale

P-paraqet cmimin

Kurse WN/P na jep pasurine reale.

Pyetja: Rendesia dhe Mekanizmi i tregut

Tregu definohet si vend ku takohen prodhuesit dhe konsumatoret, apo ku takohen oferta dhe
kerkesa. Tregu ka rendesi te madhe per ekonomine kombetare te nje vendi. Tregu kryen
funksione te ndryshme ne procesin e prodhimit shoqeror dhe te kembimit te mallrave dhe te
sherbimeve ne nivel kombetar dhe global. Mekanzimi i tregut perbehet nga oferta, kerkesa,
cmimet, prodhuesit dhe konsumatoret. Funksionet kryesore te tregut jane: ve raportin ne mes te
ofertes dhe kerkeses, percakton cmimin, bene vleresimin e punes individuale dhe bene
distribuimin e te mirave materiale.

Pyetja: Focat qe percaktojne cmimin

Ne ekonomine e tregu forcat qe percaktojne cmimin e te mirave materiale dhe sherbimeve jane
oferta dhe kerkesa. Keto jane dy forca dhe me ndermjetesimin e tregut arrihet nje bashkeveprim
mes kerkeses dhe ofertes. Me ndryshimet apo levizjet ne kerkese dhe oferte mund te kete dhe
ndryshime apo luhatje ne cmime. Ndersa ne ekonomite centraliste ne caktimin e cmimeve
nderhyne edhe shteti me politikat e tij.

Pyetja: Konkurenca e perkryer dhe Optimaliteti Social

Konkurenca e perkryer shpesh eshte e njohur si forme shoqerisht opitamel e struktures se tregut
per disa arsye:

55
Se pari: Secila firme eshte e detyruar nga presionet e tregut te ndertoje bashkesine e uzinave dhe
paisjeve me cmimin me te ulet per te vepruar me te ne nivelin optimal te autputit.
Se dyti: Nuk mund te behen fitime supernormale, perveq ne hapin e shkurter.
Se treti: Me e rendesishmja per nga pikepamja ekonomike, cmimi eshte i barabarte me
shpenzimet margjinale dhe ky eshte kushti i nevojshem per maksimizimin e mireqenies
shoqerore.

“Maksimizimi i mireqenies shoqerore” kerkon qe niveli i autputit te prodhuar eshte ai i cili jep
rezultatet(dobi) me te larte te kompanise. Me fjal te tjera ne konkurencen e perkryer, industria
automatikishit prodhon ne nivel te autputit i cili makksimizon mireqenien shoqerore

Elasticiteti i kerkeses
Elasticiteti i kerkeses shpreh shakllen e ndryshimit te sasise se kerkuar nga konsumatori kur kemi
nje ndryshim ne cmimin e te mires. Elasticiteti shpreh se sa reagon konsumatori kur ndryshon
cmimi. Nese konsumatori reagon shume kur kemi nje ndryshim te vogel ne cmimi atehere
kerkesa eshte elastike, ndersa nese konsumatori reagon pak kur kemi ndryshim ne cmimin
atehere kerkesa eshte jo elastike.

Paraqitja grafike

Kerkesa eshte elastike per te mirat e luksit.

Kerkesa eshte jo elastike per te mirat e domosdoshme.

56
Pyetja: Elasticiteti i Cmimeve

Autore te ndryshem kane dhene hipoteza te ndryshme qe kane te bejne me ndryshimet te cilat
ngjajne ne elasticitetin e cmimeve et kerkeses gjate ciklit jetesor te tij. MICKEIT 2 dhe
KOTLER kane sugjeruar se elasticiteti rritet gjate tri fazave te para( paraqitja, rritja dhe pjekuria)
por bie ne fazen e katert(renie). PERSANS ka vertetuar se elasticiteti bie me kohe. Modeli
statistikor i elasticiteti te cmimeve

Qiut+Aiut+Biut+Ciut+Uiut

Qiut= numri i artikujve te shitur

Aiut= efektet jasht cmimit
Biut= ndikimi i cmimit vetjak ne shitje
Ciut=Pergjigjeja e shitjes ndaj dallimeve ne cmime
Ciut=gabim

GRAFIKU I ELASTICITETIT

Ne kete figure elasticiteti bie suksesshem nga fazat e paraqitje ne fazen e rritje dhe te pjekurise,
por pastaj rritet ne fazen e renies.

EKUILIBRI MAKROEKONOMIK

57
Ekulibri makroekonomik arrihet kur oferta agregate barazohet me kerkesen agregat, d.m.th kur
sasia e produkteve totale reale qe jane te gatshme te ofrojne shitesit eshte e barabarte me sasine e
produktit totatl real qe jane te gatshem te blejne konsumatroet, firmat e biznesit, qeveria apo te
huajt.
Pika E eshte pika e ekulibrit makroekonomik.

Figura

Faktori Substitutiv dhe Komplementar

Faktoret substitutiv- jane ata te cilet mund te zevedesohen ne mes vete ne prodhimtarine e
sasise se caktuar te produkteve. Koeficientet teknike te tyre jane variabli. Natyrisht ky
substiucion i ka kufijte e vet(normat kufizuese)

Faktoret komplementar- jane ata te cilet ne raporte e tyre me procesin e prodhimtarise nuk
mund te ndryshojne, por ne prodhimtari duhet te ekzistojne. Pra te jene prezent ne sasi te
caktuara. Koeficienti teknik i tyre eshte madhesia fikse p.sh rrija e sasise se lekures per
perpunimi kerkon edhe rritje proporcionale te preparateve kimike per kryerjen e ketij procesi.

58
Pyetja: Paraqit grafikisht kerkesen agregate 45shkalle, pastaj paraqite si ndikon ne
produktin ekuliber te kerkeses agregate nese rriten shpenzimet qeveritare.

Ne Fillim me nje kerkese agregate prej AD0 kemi nje nivel produkti prej Y0, kesaj i pergjigjet
ekuilibri prej E. Me rritjen e shpenzimeve qeveritare kjo ndikon qe te rritet kerkesa agregate nga
AD0 ne AD1, rritja e kerkeses agregate bene qe produkti te zhvendoset nga Y0 ne Y1, rritja e
kerkeses dhe e produktit bene qe tani edhe niveli ekuiliber te zhvendoset larte dhe kalon nga E ne
E’.

Pyetja: Si ndikon politika monetare ekspansive ne produktin ekuiliber te IS dhe LM?

Fillimisht i=if gjendet ne piken E. Nje ekspansion monetar do te zhvendos LM poshte LM’ qe
d.m.th shtohet sasia e parave ne qarkullim, kjo bene qe normat e intersit te bien ne i=if dmth
kemi nje dalje te kapitalit, dhe ne kete rast kemi deficit ne bilancin e pagesave dhe po ashtu kemi
presion ne uljen e vleres se valutes sone(nenqmim). Nenqmimi na bene me konkurent ne tregun e
jashtem, mallrat tona jane me te lira dhe IS zhvendoset djathas ne IS’ ky proces vahzdon deri sa
kurba IS arrine ne piken E’ dhe i=if, kurse nenqmimi na qone ne rritjen e prodhimit dmth,
politika monetare jep rezultat ne rritjen e eksporteve neto.

59
Pyetja: Tregoni qka jan Korporatat Multinacionale dhe cilat jane efektet pozitive dhe
negave te veprimit te K.M?

Korporata Multinacionale jane ndermmarje te medha, gjigante te cilat aktivitetin e tyre ekonomik
e zhvillojne ne shum vende te botes. Paraardhesit e tyre jane trustet, kartelet dhe firmat tjera te
bashkimit monopolist te ndermarrjeve dhe kapitalit. Shprehja K.M per here te pare eshe
perdorur ne fillim te viteve te 60-ta. Shprehja korporat multinacionale rrjedh prej David E.
Lienthal, drejtor i Tennesses Valley Authority ne kohen e presidentit Ruzvelt i cili e perdori kete
shprehje ne referatin e tij ne vitin 1960. K.M mund te definohen sipas kritereve te ndryshme
ekonomike, juridike, organizativo-udheheqese, motivacionit etj.
Definicioni i cili merr parasysh te gjitha keto kriteriume thote:
Korporata Multinacionale jane ndermmarje te medha te perbera nga nje numer i madh
ndermarrjesh(filialesh) qe merren me veprimtari prodhuese ose me ndonje veprimtari tjeter, te
cilat zhvillojne aktivitetin e vet ne shume vende dhe jante te lidhura mes veti me ane te raporteve
pronesore ose marreveshjeve.

Pyetja: Shpjegoni formimin e 3 qendrave te fuqishme te kapitalit nderkombetar.

Formimi i 3 qendrave te fuqishme integruese financiare ne bote:

1.SHBA ku graviton edhe Kanadaja, Meksika dhe Amerika Latine.
2. Vendet e Bazenit te Paqesorit ne krye me Japonine.
3. Unioni Europian.

Ne fillim te shek XX si forme dominuese e kapitalit ne bote behet kapitali financiar(bashkimi i

kapitali bankar dhe atij industrial) I cili kontrollon te gjitha fushat e aktiviteteve te ndryshme ne
kapitalizmin bashkohore. Bartesit kryesor te kapitalit financiar jane korportata gjigante apo K.M
ne kuade te cilave behet centralizimin i nje kapitali kolosal. Meqenese K.M me te medha gjenden
ne kuader “te treshit te madh” atehere aty edhe koncentrohet kapitali financiar prandaj ky tresh
paraqet qendrat e dominimit financiar ne boten e sotme. K.M investojne ne ato vende ku jane
kushtet me te volitshme ( pagat relativisht te uleta, aktiviteti sindikal i paorganizuar, sistemi
tatimor i volitshem, ku ekziston mundesia transferit te fitimit). Prandaj edhe transferojne
prodhimin prej nje vendi ne vendin tejter per te penguar kerkesat e punetoreve, disponojne me

60
monopol teknologjik, sigurojne me ane te vetfinancimit, shaklle te larte te pavaresise nga
investimet monetare etj.

Pyetja: Analizoni fazat ne menyrat e formimit te Korporatave Multinacionale.

Faza fillestar e “internacionalizmit” e cila akoma nuk perfshine themelimin e filiales jashte
vendit.
b) Faza e zhvillimit te “internacionalizmit”- e cila akoma nuk perfshine vendosjen e njesive
prodhuese jashte vendit.
c) Faza e rritjes te “internacionalizmit”- formimi i njesive prodhuese ne me pak se gjashte vende
jashte vendit ame.
d) Faza e ndermarrjes multinacionale paraqet fazen e formimit te njesive prodhuese ne gjaste apo
me teper vende.
Prandaj zhvillimi i K.M shiquar ne teresi eshte i kryer neper keto faza:
E para tregtia, e dyta ekspolatimi i lendeve te para dhe hapja e tregjeve te reja dhe e treta
internacionalizimi i faktoreve te prodhimit.

Pyetja: Diversifikimi i Korporatave Multinacionale dhe perparesit e tyre relevante.

1.Ekzistojne tri lloje te diversifikimit te veprimtarive te korporatave multinacionale( horizontale,

vertikale dhe conglomerate)
Koncentrimi horizontal paraqet lidhsmerine riprodhuese ne prodhimin e llojit te njejte
Koncentrimi vertikal eshte bashkimi i dy apo me shume ndermarrjeve ne te cilat kryhen fazat
sekuistrive te perpunimit ne nje ndermmarje dhe ndermarrja e re paraqet bashkimin teknologjik
te operacioneve te lidhura me procesin e punes. Perparesite te cilat arrihen ne formimin e
nderrmarjeve te tipit te kombinatiti jane: barazimi i ndryshimeve te konjuktures dhe sigurimi i
perherhsem me te madhe te normes se fitimit, eliminimi i konkurrences ne treg, mundesia e
perpunimit teknik dhe ne kete realizimi i shperfitimit ne krahasim me ndermarrjet e
jokombinuara dhe forcimi i pozicionit te ndermarrjes e “paster” apo te pakombinuara dhe rritja e
paftesive se saj gjate kohes se krizave ekonomike.
Koncentrimi konglomerat-paraqet fizionin e kapitalit te degeve te ndryshme te prodhimit por
mes atyre degeve nuk ka ekzistuar me pare kurrfae lidhshmerie teknologjike. Struktura
kongulmentare ka nje varg perparsish ne krahasim me ndermarrjet te cilat specializohen per nje

61
produkt, ose grup te produkteve te ngjashme.
Ndermarrjet te cilat prodhojne nje produkt jane te varura nga rrjedhat tregtare ne tregun e
specializuar jane te ndjshme ne ndryshimet e kerkeses, ndikimet e konkurences, ndersa
kongomerat mbeshteten ne nje shaklle te larte te proceseve te kombinuara dhe te diverisfikuara te
aktiviteteve ekonomike ne kuader te njejtit produkt .

Pyetja: Veprimtaria e Korporatave Multinacionale dhe si Ndahen Investimet e K.M

Periudha e hershme e zhvillimit te K.M karakterizohej ne orientimit e tyre ne lemine e industris
ekstraktive dhe infrastruktures, por pas Luftes se dyte boterore eshte rritur aktiviteti i tyre ne
lemine e industrise perpunuese. Prandaj struktura sektoriale ne industrin perpunuese, si ne vendet
e zhvilluara ashtu edhe ne vendet ne zhvillim eshte e koncentruar ne lemi te njejta: industira
kimike dhe makinerise si dhe ne prodhimin e ushqimit.
Ndersa investimet e K.M sipas veprimtarise ndahen ne:
a) Investime importuese-substituive ne boten e jasthme- karakteristik e ketyre investimeve eshte
se ato paraqiten si pasoje e perparsive te caktuara te cilat i kane K.M ne krahasim me prodhuesit
vendas.
b) Investime te orientuara ne lende te pare- qellimi kreysor i investimeve te orientuara ne lende te
para qendror ne perpjekjet qe bejne K.M me qellim qe te sigurohet afrimi i lendeve te para dhe
furnizim me stabil. Bartesit e ketyre investimeve jane vendet e zhvilluara ekonomikisht, por te
varfera me lende te para.
c) Investimet qellimi i te cilave eshte racionalizimi i prodhimit- qellimi i ketyre investimeve
eshte te zvogelohen shpenzimet e afarizmit ne vend ose ne boten e jashtme dhe me kete te rritet
konkurenca vetiake.

Pyetja: Paraqit Grafikisht dhe komento produktin ekuiliber kur kerkesa agregate eshte
konstante. Tregoni ku qendron rendesia e arritjes se ekulibrit makroekonomik?

62
 Kerkesa agregate tregohen nga vija AD dhe
eshte e barabarte me 4$. Produkti ekuiliber
eshte ne nivelin e tij ekuiliber kur eshte i
barabarte ne kerkesen agregate e cila eshte 4.
Keshtu siq shihet nga figura ekuilibri ndodhet
ne piken E, ne cdo nivel tjeter te prodhimit,inventoret
ndryshojne prodhimin e tyre ne ate drejtim qe
shpie ne nivelin ekuiliber te tij. Rendesia e arritjes
se ekuilibrit makroekonomik qendron ne ate se kur
arrihet ekuilibri kemi nje balancim ne mes te asaj qka
prodhohet dhe asaj qfare kerkohet dhe keshtu nuk kemi
teprice e as mungese te produkteve.

Pyetja: Paraqitni grafikishit modelin Mundell-Fleming dhe analizoni per rastim kur kemi
kursin fiks te kembimit te valutes, levizjen perfekte te kapitalit dhe politiken fiskale
ekspanzive e cila realizohet permes rritjes se shpenzimeve qeveritare.

63
 Fillimisht kur i=if ekuilibri eshte ne piken E.
Nje politike fiskale ekspansive zhvendos kurben
IS ne IS’ dhe rritet kerkesa per valute vendase, kjo
bene qe valutes sone ti rritet vlera dhe rriten normat
e interesit po ashtu edhe produkti. Normat me te larta
te interesit nxitin nje hyrje te kapitalit qe do te qonte
ne rivlersimin e kurseve te kembimit. Per te ruajtur
nivelin e kurseve te kembimit Banka Qendore duhet
te zgjeroje oferten monetare dhe ne kete menyre rrit
me tej te ardhurat. Ekuilibri vendoset kur oferta
monetare eshte rritur ne menyre te mjaftueshme per
te rikthyer normen fillestare te interesit i=if.
Kjo politike ka efekt kur kurset e kembimit jane fikse.

Pyetja: Llojet e kurseve te kembimit, si ndikojne kurset e kembimit ne bilancin e pagesave,

merrni nje shembull.?

64
Kemi 4 lloj kurse te kembimit ato jane: kurset fikse, kurset reale, kurset fleksibile dhe kurset
luhatese.
Kurset fikse te kembimit: Banka Qendore e mbane konstane qmimin e valutave te huaja te
shprehura ne valute vendase. Ajo e bene kete duke blere dhe shitur valute te huaj ne kursin e
kembimit.
Kurset luhatese te pastera: BQ qendron plotesisht menjane dhe lejone qe kurset e kembimit te
percaktohen lirisht ne tregjet valutore, ndersa kurset luhatese te perziera BQ nderhyne duke blere
dhe shitur valute te huaj ne perpjekje per te ndikuar ne kursin e kembimit.
Kurset reale te kembimit- perfaqesojne raportin e cmimeve te huaja ndaj cmimeve te brenshme te
matura nga e njejta valute. Ajo mate aftesine konkuruese te nje veni ne tregtine nderkombetare.
Ne kushtet fleksibile te kembimit mund te ndryshoje nga qasti ne qast sepse ne nje sistem te
kurseve fleksibile te pastra te kembimit, kursi i kembimit percaktohet nga kerkesa dhe oferta per
nderhyrjen e BQ.

Pyetja: Analizo faktoret qe ndikojne ne depertimin e shpejte ne Korporata Multinacionale

ne arenen nderkombetare.

1.Revolucianarizimi i forcave prodhuese ne lemine e komunikacionit ka krijuar mundesine e

lidhshmerise efikase te pjeseve te vecanta te korporates te shperndara ne te gjitha anet e botes.
Ketu nenkuptohen ndryshimet e medha ne lidhjet e komunikacionit si p.sh mundesia per disa ore
te kalojet prej njeres ane ne anen tjeter te oqeanit, pastaj zhvillimi i teknikes telekomunikative te
cilat mundesojne lidhjet e perditshme ndermjet qendres dhe filialeve, si dhe zhvillimi i teknikes
elektronike llogaritese.
2.Zhvillimi i sistemit monetar nderkombetar i icli mundeson bartjen efikase te kapitalit si dhe
zhvillimit te institucioneve financiare nderkombetare, te cilat me bashkim me kapitalin
industrial, nxisin operacionet multinacionale te korporatave te medha boterore.
3.Shtimi i vellimit te lidhjeve tregtare nderkombetare ndermjet kombeve te bazuara ne
marreveshjet e GATT-it. Shume barriera per hyrjen e kapitalit te huaj jane shkaterruar dhe eshte
mundesuar transferi me intenziv i tekonologjise se huaj dhe aftesive organizative.
4.Ashpersimi i problemit te riprodhimit te kapitalit ne kuader te kufijve kombetar dhe synimi i
fuqishem qe te eksplatohen kushtet e volitshme te shumezimit ne tregun e jashtem, si dhe

65
vetedija e rritur se kapitali i bashkuar me kapitalet tjera do te shumezojne vleren e vet ne menyre
me efikase.

Pyetja: SHBA( dhe vendet gravituese ne kete teresi integruese) dhe internacionalizimi i
kapitalit?

Internacionalizimi i kapitalit me te gjitha format e shfaqjes se tij, paraqet objektive per lindjen
dhe zhvillimin e korporatave multinacionale, proces i cili nxit bashkepunim ekonomik
nderkombetar. Mirepo internacionalizimi i kapitalit nuk nenkupton mohimin e sovranitetit
kombetar dhe te pavaresise se pjesemarresve ne kete proces. Ai paraqet bashkesi te tille te
interesave qe bazohet ne autonomi, pavaresi dhe pergjegjesi te secilit anetar.
Forma me e perhapur dhe me akutale e internacionalizimit te kapitalit eshte ajo e tipit
konglomerat, e cila ne esence paraqet kombinimin e formes horizontale dhe te asaj vertikale.
P.sh kompania amerikane ITT prodhon produkte elektronike, farmaceutike, kozmetike,
ushqimore, telekomunikacionit, posedon hotele, shoqeri te sigurimit etj. K.M investojne ne ato
vende ku jane kushtet me te volitshme (pagat relativisht te uleta, aktiviteti sindikal i
paorganizuar, sistemi tatimor i volitshem, ku ekziston mundesia e transferit te fitimit).
Prandaj edhe transferojne prodhimin prej nje vendi ne vendin tjeter per te penguar kerkesat e
produkteve, disponojne me monopol teknologjik, sigurojne me ane te vetefinancimit, shkalle te
larte te pavaresise nga investimet monetare etj.

Pyetja: Tregoni cka eshte kurba IS , paraqiteni grafikisht perfitimin e kurbes IS dhe
komentoni.

66
Kurba IS paraqet kombinimet e normave te interesit dhe nivelet e produktit te tilla qe shpenzimet
e planifikuara jane te barabarta me te ardhurat.
Per nje norme i1, ekuilibri ne tregun e te mirave arrihet ne pjesen e siperme te figures, ne E1 ne
nje nivel te ardhurash. Edhe ne pjesen e poshtme te figures kjo pike shenohet me E1. Nje renie
ne normen e interesit ne i2, duke rritur nivelin e shpenzimeve ne cdo nivel te ardhurash, rrit
kerkesen agregate. Niveli i ri ekuiliber i te ardhurave eshte Y2 , pika E2 ne pjesen e poshtme te
figures perfaqeson ekuilibrin e ri ne tregun e te mirave qe i korospodon nje norme interesi i2.

Pyetja: Si e rregullon Banka Qendrore oferten monetare me ane te operacioneve te tregut

te hapur. Paraqite grafikisht tregun monetar, ndikimin e politikes monetare restriktive ne

67
kerkesen agregate (Mekanizmi i Transmisionit)

a) Tregu Monetar b) Kerkesa per investime

MEKANIZMI I TRANSIMSIONIT- kur kemi politik monetare restriktive Banka Qendrore e

ule oferten monetare, parat ne qarkullim ulen dhe normat e kamates rriten, kjo rritje e normave te
kamates zvogelon investimet e kur investimet zvogelohen si nje komponent i kerkeses agregate
atehere rezulton me zvogelim te AD. Ne grafik shohim se nje rritje e normes se interesit nga i0
ne i1 zvogelon investimet nga 100 ne 50 (norma e interesit qendron ne raport te zhdrejte me
investimet kur rritet njera zvogelohet tjetra dhe anasjelltas) dhe kjo ndikon ne tregun monetar ne
figuren a) shihet se kemi zvogelim te AD e kunderta ndodh me politiken monetare ekspanzive
kur nga Banka Qendrore kemi rritje te ofertes monetare dhe rritje te sasise se parave ne qarkullim
, ulje te normes se interesit dhe keshtu me radhe, kjo ka gjithe efekte te kunderta me politiken
monetare ekspansive.

Pyetja: Shpjegon aktivet reale financiare dhe investimet portofol, merr nje shembull.

Aktivet reale ose aktivet konkrete jane makinerite, toka, ndertesa e zotruara nga korporatat, te
mirat afatgjata te konsumit (automobilat, makinat larese) dhe banesat qe zoterohen nga familjet.
Keto aktive sjellin nje te ardhur qe ndryshon nga e ardhura tjeter. Ndersa aktivet financiare jane
paraja, obligacionet dhe aksionet. Vendimet per formen ne te cilen do te mbahen aktivet jane
vendime portofol.

68
Pyetja: Paraqit kurben IS dhe LM, paraqit zhvendosjen e IS dhe ekuilibrin e kesaj kurbe
me politik fiskale

Fillimisht kur i=if ekuilibri eshte ne piken E. Nje politike fiskale ekspansive zhvendos kurben IS
ne IS’ dhe rritet kerkesa per valute vendase, kjo bene qe valutes sone ti rritet vlera dhe rriten
normat e interesit poashtu edhe produkti.
Normat me te larta te interesit nxitin nje hyrje te kapitalit qe do te qonte ne rivleresimin e
kurseve te kembimit. BQ duhet te zgjeroje oferten monetare dhe ne kete menyre rrit me tej te
ardhurat. Ekuilibri vendoset kur oferta monetare eshte rritur ne menyre te mjaftueshme per te
rikthyer normnen fillestare te interesit i=if. Kjo politik ka efekt kur kurset e kembimit jane fikse.

Pyetja: Internacionalizimi i Kapitalit ne Unionin Europian.

Internacionalizimi i kapitalit me te gjitha format e shfaqjes se tij, paraqet bazen objektive per
lindjen dhe zhvillimin e korporatave multinacionale, proces i cili nxit bashkepunimin ekonomik
nderkombetar. Mirepo internacionalizimi i kapitalit nuk nenkupton mohimin e sovranitetit
kombetar dhe te pavaresise se pjesemarrjesve ne kete proces. Ai paraqet bashkesi te tilla te
interesave qe bazohet ne autonomi, pavaresi dhe pergjegjesi te secilit anetar.
P.sh kompania amerikane ITT prodhon produkte elektronike, farmaceutike, kozmetike ,
ushqimore, telekomunikacionit, posedon hotele , shoqeri te sigurimit etj.
Zbatimi i kesaj strategjie ne jete varet nga kontrolli mbi tri komponentet kryesor te fuqise se
korporates: Kapitalin financiar, teknologjine dhe ideologjine tregtare.

69
K.M investojne ne ato vende ku jane kushtet me te volitshme ( pagat relativishit te uleta,
aktiviteti sindikal i paorganizuar, sistemi tatimor i volitshem, ku ekziston mundesia transferit te
fitimit). Prandaj edhe transferojne prodhimin prej nje vendi ne vendin tjeter per te penguar
kerkesat e punetoreve, disponojne me monopol teknologjik, sigurojne, me ane te vetefinancimit,
shkalle te larte te pavaresise nga investimet monetare etj.

Pyetja: Paradoksi i Kursimit

Ata te cilet i shpenzojne te gjitha te ardhurat e tyre

jane te denuar te mbesin te varfer. Ata qe kursejne
i pret nje jete e begatshme dhe e lumtur, po ashtu
nje ekonomi qe kursen edhe nje ekonomi qe do te
rritet dhe do te prosperoje. Mirepo kur kursimi rritet
atehere mbetet me pak per konsum, pakesimi i
Konsumit ule kerkesen agregate, ulja e kerkeses
agregate ule produktin dhe ulja e produktit do te
thote renie ekonomike. Prandaj politika ekonomike
qe inkurajojne konsumin mund te jene te mira ne
afat te mesem dhe te gjate, por ne afat te shkurter
mund te qojne ne recesion.

Pyetja:Funksioni i Konsumit si ndikone ne Produktin Ekuiliber?

Kur kerkesa agregate eshte e barabarte me produktin ai eshte ne nivelin e tij ekuliber, kjo
fillimisht ndodh ne piken E. Me rritjen e te ardhurave nga Y0 ne Y1, kemi edhe rritjen e
shpenzimeve autonome nga A ne A’. Prandaj niveli i ekulibrit te produktit eshte me i larte, sa
me e madhe te jete prirja margjinale per konsum dhe sa me e madhe te jete niveli i shpenzimeve
autonome. Kjo bene qe ekuilibri te zhvendoset larte nga E ne E’.

70
Pyetja: Cilet jane faktoret qe kane ndikuar ne levizjen perfekte te kapitalit?

Kapitali eshte plotesisht i zevendesueshem nga pikepamja nderkombetare kur investitoret mund
te blejne aktive me shpejtesi me kosto te ulet transaksionesh ne shuma te pakufizuara dhe ne qdo
vend qe ata duan.
A. Norma e interesit eshte nje prej faktoreve qe ndikojne ne levizjen e kapitalit p.sh po te
rriteshin normat e interesit ne vendin A ne krahasimm me vendin B atehere invesitoret do te
drejtoheshin ne vendin A per te dhene hua, ndersa huamarresit do te drejtoheshin ne vendin B.
B. Kurset e kembimit po ashtu kane ndikuar ne levizjen e kapitalit sepse mund te ndryshojne
kohe pas kohe dhe keshtu ndikojne ne zhvleresimin e nje valute te nje vendi.
C. Po ashtu shkalla e larte e integrimit te tregut qe nenkupton se asnje prej normave te interesit
nuk mund te dal jashte niveleve boterore pa shkaktuar qarkullim te kapitalit qe nxit prirjen per te
rivendosur normat e interesit ne nivel boteror.

Pyetja: Analizo kushtet per paraqitjen e korporatave multinacionale

Fenomeni i K.M lidhet me procesin e eksportimit te kapitalit, por per kapitalizimin liberal ka
qene karakteristike eksporitmi i mallrave, se pari Anglia pastaj edhe vendet tjera te zhvilluara
kane eksportuar mallin e vet ne regjionet koloniale. Eksportimi i kapitalit gjithnje e me teper
zevendesohen eksportimin e mallrave, po ashtu kohen e imperializmit e karakterizon shtimi i
shpejt i investimeve jashte vendit te shteteve me te zhvilluara kapitaliste ne radhe te pare
Anglise dhe Frances. Kryesisht kapitali eshte investuar ne nderrimin e mjeteve, hekurudhave,
hapjen e xehrorve ne Ballkan, Evropen Lindore dhe Amerike, ne vitin 1914, 90% e kapitalit te
gjithmbarshem te eksportuar eshte investuar ne trajte te investimeve portofolio, kurse pas luftes
se dyte boterore investimet direkte arrijne ¾ e investimeve te gjithmbarshme nderkombetare.

71
Pyetje: Politika Monetare ne Kosove?

Për shkak se Kosova përdor euron si monedhë të sajën të brendshme dhe për shkak se tregjet
financiare në Kosovë janë ende relativisht të pazhvilluara, roli i politikës monetare të BQK-së
është më i kufizuar nga sa është për shumë banka të tjera qendrore. Por BQK-ja ushtron ndikim
në zhvillimet ekonomike në Kosovë në dy mënyra të rëndësishme. Së pari, ajo ndikon në rritjen e
kredisë së bankave komerciale duke u imponuar bankave kërkesën për rezerva si dhe përmes
rregulloreve të tjera mbi operacionet bankare. Së dyti, ajo përpiqet të promovojë dhe ruajë një
sektor financiar të qëndrueshëm dhe efikas në Kosovë përmes licencimit, rregullimit dhe
mbikëqyrjes së bankave, kompanive të sigurimeve dhe të organizatave mikro-kreditore.
Kosova nuk ka monedhën e vet ndaj Kosova përdor euron si monedhë të sajën të brendshme.
Pra, BQK-ja nuk është e përfshirë në dizajnimin, shtypjen dhe prerjen e monedhës. Por BQK-ja,
si çdo bankë tjetër qendrore, ka përgjegjësinë për administrimin e monedhës së vendit. Pra,
BQK-ja duhet të sigurojë që vendi të ketë furnizim adekuat me të gjitha monedhat dhe
kartëmonedhat euro dhe si dhe që cilësia e monedhës Euro në qarkullim të jetë e një standardi të
lart

Pyetja: Mekanizmat per multiplikimi monetar qe perdoren?

Pyetja: Paraqit grafikisht IS-LM dhe zhvendos drejtzen IS nese kemi rritje te taksave.

Pyetja: Politika monetare ekspansioniste ne IS-LM me modelin Fleming, me rritjen e

inflacionit.

72