Makroekonomia I

LIGJERATA 2

Arben Mustafa

17 Tetor 2011

Hyrje
SISTEMET EKONOMIKE DHE EKONOMIA E TREGUT SHTJET KYE MAKROEKONOMIKE
QARKULLIMI / RRETHXHIRIMI I T ARDHURAVE

SISTEMET E NDRYSHME EKONOMIKE

Problemi i pamjaftueshmris dhe adresimi tij nga shoqrit/ shtetet e ndryshme Roli i shtetit ( tipi dhe vllimi i intervenimit)

Ekonomia e komanduar Ekonomia e tregut trsisht t lir Ekonomia e przier

NATYRA E INTERVENIMIT SHTETEROR

Plani Prona publike/ shteterore Rregullimi Tatimet Subvencionet Politikat e tjera ekonomike

SEKTORI JOFORMAL I EKONOMISE

Individet q kryejn biznes marrin vendime ( nuk jan n treg as ne qeveri) Puna ne shtpi Prodhimi pr nevoja vetiake/ vetembajtje ( ushqim dhe veshmbathje) Pa involvim t paras

EKONOMIA E KOMANDUAR

Sistemi socialist : kapitali dhe toka jan n pronsi kolektive/shtetrore Shprndarja dhe angazhimi i burimeve (konsum dhe investime) i planifikuar sipas planit/ strategjis Mardhenia midis sektorve e degve ekonomike dhe firmat (analiza inputautput) Shperndarja joefikase e resurseve per shkak te mungeses se mekanizmit te mimeve Problemet rreth nxitjes se produktivitetit Alternativat per punesim dhe per konsum jane te kufizuara Sa me e madhe te jete ekonomika aq me kompleks behet edhe planifikimi

EKONOMIA E LIRE E TREGUT

Individet jan t lir t marrin vendimet e tyre Konsumatort/ blersit se far t blejn me parat/ t ardhurat q disponojn Firmat jan t lira pr t prodhuar Komunikimi nprmjet mimeve / mekanizmi i mimeve

EKONOMIA E LIRE E TREGUT: mekanizmi i mimeve

Nryshimi n mimi varsisht nga krkesa dhe oferta Mungesa dhe tepricat n treg Mungesa (nga zvoglimi i prodhimit/ rritje e krkeses)mimi rritet derisa t tejkalohet mungesa Teprica (nga zvoglimi i kerkeses / rritje e prodhimit) mimi bie derisa te eliminohet teprica mimi ku barazohen oferta dhe krkesa ekuilbrumi/ drejtpeshim/ baraspesh Shembuj pr mall, apo tregu i punes... Nxitsit/ stimujt ( profiti, fitimi), sinjale...

EKONOMIA E LIRE E TREGUT : NDRVARSIA

Ndryshimet n krkes dhe ofert dhe shfrytzimi i burimeve Ndryshimet n shfrytzimin e burimeve varsisht nga mimet dhe kostoja e tyre relative Ndjekja e profitit Ndryshimet n ofert dhe krkes dhe prshtatjet n treg ( Figura 1.7.) Ndikimet reciproke t ndryshimeve n tregun e mallrave dhe burimeve (faktorve) Rritja e mimit blerja orientohet kah alternativa

EKONOMIA E LIRE E TREGUT: Problemet

Konkurenca mund te jete e limituar Ata qe kane fuqi/prona mund te perfitojne ne kurriz te te varferve Produkte/sherbime te domosdoshme per shoqerine mund te mos prodhohen fare Mund te prodhohen produkte te demshme per shoqerine (p.sh. ndotja e ambientit) Ekonomia e lire mund te oje drejte jostabilitetit makroekonomik

EKONOMIA E PERZIER

Ekonomit reale jan ekonomi t prziera (sht i pranishm nj intervenim shtetror) Qeveria mund t kontrolloj : (mimet, t ardhurat, prodhimin dhe konsumin, taksat, buxhetin, emisionin e parave, tregtin e jashtme , kursin valutor) Andaj ndikon n papunsi, inflacion, rritje ekonomike, bilanc tregtar etj. Dshtimet e tregut Intervenimet shtetrore si masa korrigjuese (instrumentet e politikave ekonomike (taksat, perfitimet, subvencionet, ligjet, licencat),

SHTJET KYE MAKROEKONOMIKE

Rritja Ekonomike (stabile dhe afatgjate, % e rritjes s autputit brenda vitit) Qndrueshmria e rritjes ekonomike (recesioni dhe rritje ekscesive) Ekonomit vuajn nga jo-stabiliteti Prvojat lidhur me rritjen ekonomike n vende t ndryshme Zvoglimi i papunsis (mos shfrytzimi I burimeve njerzore, shterrje t buxhetit shtetror) Inflacioni (qeveria si synim inflacion stabil, paga dhe mime m stabile dhe m t sigurta pr bizneset) Anglia 1.5% - 2.5% Drejtpeshimi I bilancit t pagesave

Drejtpeshimi i bilancit t pagesave dhe Bilancit tregtar

Llogaria e bilancit te pagesave - Tregtia e jashtme dhe mardhniet e tjera ekonomike me botn e jashtme (transakcionet me Shtetet tjera), keto regjistrohen si debi ose kredi. Transaksionet e debis - Blerjet (importet) + investimet jasht + interesat dhe dividentat e paguara pr investitort Transaksionet e Kredis - Shitjet (t ardhurat nga eksportet) + investimet nga jasht + interesat dhe dividendat nga jasht Shitja e eksporteve dhe t hyrat tjera nga jasht pr nj vend realizojn t hyra ne valut t huaj. Nse shpenzojm m shum valuta t huaja se q fitojm, ather bilanci i pagesave do t jet n deficit dhe do t ket munges t valutave t huaja. Norma e kmbimit t valuts s jashtme do t ulet (1Euro = $1.27)

Drejtpeshimi i bilancit t pagesave dhe Bilancit tregtar

Nse qeveria nuk bn asgj pr t prmirsuar deficitin e bilancit t pagesave, ather kursi i kmbimit duhet t ulet. Ulja e tij sht problem ne vete sepse e ngrit mimin e importeve dhe mund t shkaktoj inflacion. Gjithashtu, nse kursi i kmbimit luhatet, kjo mund t krijoj pasiguri pr tregtart dhe mund t dmtoj tregtin ndrkombtare dhe rritjen ekonomike.

Politika Qeveritare Makroekonomike

Ekzistojn katr objektiva t politiks makroekonomike q qeverit zakonisht tentoj ti arrijn: Rritja ekonomike e lart dhe stabile, Papunsia e ult, Inflacion i ult, dhe Shmangia e deficiteve t bilancit t pagesave dhe lkundjeve t mdha t kursit t kmbimit Fatkeqesisht, keto objektiva mund te bijn n kundrshtim me njra tjetrn, prandaj politikat q ndjek qeveria do t varen nga dy faktor ky. Lista e Prioriteteve Qeveritare, si dhe Teorit Makroekonomike q shteti beson se jan m t sakta

Politika Qeveritare Makroekonomike

Lista e Prioriteve Qeveritare

Pr shembull, nse e zgjedh luftn kundr inflacionit si objektiv kryesore, mund t jet i gatshm t pranoj, s paku prkohsisht, nj norm m t ult t rritjes ekonomike dhe nj nivel m t lart t papunsis. N ann tjetr, nse e ka m t rndsishme t ul papunsin n nj mas t ndjeshme para zgjedhjeve t ardhshme, shteti mund t jet i gatshm t lejoj q norma e inflacionit t rritet dhe kursi i kmbimit t bjer.

Teorit Makroekonomike q shteti beson se jan m t sakta

Teorit makroekonomike, pra ,shpesh lidhen me parti politike: e djathta politike bazohet n teorit e orientuara nga tregu, jo ndrhyrja; kurse e majta politike bazohet n teorit intervencioniste (te intervenimit).

QARKULLIMI / RRETHXHIRIMI I T ARDHURAVE

Nj mnyr n t ciln katr objektivat jan t lidhura, sht lidhja e tyre me krkesn agregate (AD - Aggregate Demand), q sht e barabart me: AD = C(consumtion)+I (Investment)+G (Government)+ X-M (Net export) Trheqjet nga qarkullim ( W- withdrowals) Futja e t ardhurave n qarkullim (J Injections)

QARKULLIMI / RRETHXHIRIMI I T ARDHURAVE

Qarkullimi i brendshm: (1) firmat- familjeve (pr shfrytzim t faktorve t prodhimit) pagat, dividendat, interesat, qerat (2) nga familjet tek firmat vendase (paguajn pr blerjet e mallrave dhe sherbimeve q konsumojn)

Trheqjet nga qarkullimi (W)

Ekzistojn tri forma t trheqjeve:

Kursimi (S saving), pjes e t ardhurave t familjeve q deponohet n banka etj. ( kursimi neto) Tatimet e taksat -T / Taksat neto ( taksat benefitet/ transferet) Importet- M (konsumi i mallrave ose perbrsve t ktyre mallrave t importuar) Trheqjet totale jan thjesht shuma e kursimeve neto, taksave neto dhe shpenzimeve n importe:

W= S+T+M

Injekcionet J (Futja e t ardhurave n qarkullim)

Vetm nj pjes e krkess pr mallra t firmave vjen nga shpenzimet e konsumit. Pjesa tjetr vjen nga burimet tjera jasht qarkullimit t brendshm. Ekzistojn tri lloje injektimesh: Investimet (I) parat nga kursimi ose huat , aksionet dhe angazhimi n fabrika, paisje , inpute Qeveria (G)/ shpenzimet qeveritare ( shpenzimet e qeveris pr mallra dhe sherbime t prodhuara nga firmat- rrugt, spitalet, shkollat) Eksporti (X) : kur subjekte jasht vendit blejn mallrat dhe sherbimet tona dhe paguajn. Pra, injektimet totale jan shuma e investimeve, shpenzimeve qeveritare dhe eksporteve: J: I +G +X

Raporti midis W&J

W=J; W>J ; J>W;

diskuto

Ju faleminderit per vmendje!

Pyetje dhe Komente?