Adı Soyadı : Aldığı Not:

Numarası :

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

TAŞIMA VE SİGORTA HUKUKU DERSİ

2017-2018 BAHAR FİNAL SINAVI 11.06.2018

Talimat: 1) Soruların cevaplarını ilgili boşluklara yazınız. 2) Sınav süresi 90 dakikadır. 3) Kanun metni
kullanmak yasaktır. 4) Tükenmez kalem kullanılması zorunludur. 5) Ek kâğıt verilmeyecektir.

Başarılar dilerim.

Doç. Dr. Burak ADIGÜZEL

Olay I

Tacir A, Bursa’da işletmesine ait olan vincini, Kocaeli’ndeki inşaatta kullanılmak üzere taşıyıcı T ile göndermek istemektedir.
T ile vincin taşınması konusunda bir sözleşme yapılmıştır. T bu vinci kendi taşımayıp, N ile taşınması konusunda anlaşmıştır.
N vinci taşırken vincin kırma silindirleri ile uzatma grubu Kocaeli ili sınırları içerisindeki köprüye takılmıştır. Bu takılma
sonucunda vinç ikiye ayrılmıştır. Ayrıca Bursa’da gıda ticareti işiyle uğraşan tacir B de yine T ile 1000 adet 1 kg lık
tenekelerde bulunan organik yağlı salamura zeytinin, 1000 adet 500 gr lık vakumlu paketin içerisinde bulunan büyük boy
zeytinin ve 1000 adet 1 ltlik tenekelerde bulunan natürel sızma zeytinyağının Kayseri’ye taşınarak D’ye teslimi hususunda
anlaşmıştır. Tenekeleri ve paketleri B’nin çalışanları araca yüklemiş ve T’nin şoförü C yola çıkmıştır. Ancak yoldaki asfalt
çalışması sebebiyle yolun bozukluğundan dolayı vakumlu paketlerin tamamının sağa sola savrulması sonucunda birtakım
yırtılmalar olmuş ve zeytinler çürüyerek kokmaya başlamıştır, zeytin tenekelerinde ezilmeler meydana gelmiştir. Ayrıca
natürel sızma zeytinyağı tenekelerindeki sızma nedeniyle tenekelerin tamamında %10’ a kadar bir kayıp gerçekleşmiştir. T’nin
şoförü C, Kayseri’ye vardığında boşaltma işlemini D’nin çalışanları yapmıştır.

Soru 1: Olaydaki taraflar arasındaki sözleşmeleri ve tarafların taşıma hukuku açısından sıfatlarının neler olduğunu açıklayınız.
(10p)

- Tacir A ve tacir B gönderen; T (asıl) taşıyıcı; C taşıyıcının kendi adamı-taşıyıcı yardımcısı; N hem alt taşıyıcı hem de
fiili taşıyıcı ( Zira N gönderenle taşıma sözleşmesini yapan T’nin, taşımanın bir kısmı veya tamamı için taşıma işini
devrettiği, asıl taşıma sözleşmesinde yabancı üçüncü kişi niteliğinde olan taşıyıcıdır. Ayrıca asıl taşıyıcı T’nin sonradan
taşımayı devrettiği kişi olan N bu açıdan da alt taşıyıcıdır. Çünkü fiili taşıyıcının olabilmesi için mutlaka bir alt taşımanın
varlığına ihtiyaç vardır. Nitekim olayımızda olduğu gibi gönderenle alt taşıyıcı arasında bir hukuki ilişkide söz konusu
değildir.) ; D gönderilendir.

- Tacir A ile T arasında vincin taşınmasını konu alan eşya taşıması söz konusu iken; tacir B ile de T arasında gıda
malzemesini konu alan eşya taşıma sözleşmesi söz konusudur.

Soru 2: Olayda vinçte meydana gelen zararın türü ve niteliği ile bu zarardan kim ya kimlerin sorumlu olduğunu ve bu
sorumluluk kurtulma imkânının olup olmadığını açıklayınız. (10p)

- Olayda vincin tamir kabul etmez ve artık kullanılamaz şekilde iktisadi değerini sıfırlayan bir durum söz konusu
olduğundan tam zıyaı gerçekleşmiştir. Zira vinç ortadan ikiye ayrılmıştır.

- TTK m.863/1 hükmü uyarınca; durumun gereğinden vincin araca yüklenmesi taşıyıcının sorumluluğunda olacaktır. Zira
taşıma güvenliğine uygun şekilde yol güzergâhındaki son durumu bilebilecek en yetkin kişi taşıyıcının kendisidir. Olayda
N’nin meydana gelen zıyadan dolayı sorumluluktan kurtulması, ancak TTK m.876 hükmü uyarınca; zıyaın, göstermesi
gereken en yüksek özeni göstermesine rağmen kaçınmayacağı ve sonuçları önleyemeyeceği bir sebepten ileri geldiğini
ispatlaması gerekir. Ancak gerekli dikkat ve özeni göstermediğinden N’nin sorumluluktun kurtulması mümkün
değildir. Zira köprünün azami yüksekliğini o güzergâhı kullanan kişinin bilmesi gerekirdi. Nitekim N fiili taşıyıcı olarak
vincin köprüye takılarak ikiye ayrılması sonucunda oluşan zarar durumunun taşımayı gerçekleştirdiği sırada
meydana gelmesi de onun sorumluluğun doğması bakımından gerekli ve yeterlidir. Bu noktada N, TTK m.888/1-
1.cümle uyarınca; asıl taşıyıcı gibi sorumlu olmaktadır.

- Olayda meydana gelen zarardan hem T asıl taşıyıcı sıfatıyla hem de N fiili taşıyıcı sıfatıyla müteselsilen sorumlu
olacaklardır. Zira TTK m.888/3 hükmü uyarınca burada kanuni borca katılma söz konusudur.

1
Soru 3: Olayda gıda maddelerinde meydana gelen zararların türü ve niteliği ile bu zararlardan kimlerin sorumlu olduğunu ve
bu sorumluluktan kurtulma imkânının olup olmadığını açıklayınız .(15p)

- Olayda zeytin tenekelerinin ezilmesi sonucunda hasar meydana gelmiştir. Zira taşınan eşyada oluşan iktisadi değerde bir
düşüş söz konusudur. Vakumlu paketlerin yırtılması sonucunda zeytinlerdeki çürüme ve kokmalar zeytinlerin artık
yenilemez olmasından bahisle tam zıya olarak nitelendirilmelidir. Olaydaki zeytinyağlarında fire olağan nitelikte ise, ki
taşıma konusu sıvı eşyalar için %3 lük bir oran kabul edilmiştir, zarar meydana gelmemiş demektir. Ancak olayda %10’a
kadar fire verildiğinden olağanüstü zıya halinin varlığı söz konusudur.
- Olayda yükleme gönderen B tarafından yapıldığından; TTK m. 878/1-c bendi hükmü uyarınca gönderenin yükleme
yapması halinde taşıyıcı bu durumun varlığını ispatlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Ancak zeytinyağların fire vermesi,
bakımından eşyanın doğal niteliğinin de göz önünde tutulması gerekir. Bu yüzden taşıyıcı ve şoförü C TTK m.878/1-d
bendi uyarınca sorumluluktan kurtulabilecekken; burada belirtilenden fazla fire bakımından bu hükme dayanılamaması
gerekir. Taşıyıcının yalnızca yükleme yapılırken eşyaya nezaret etme yükümlülüğü söz konusudur. Bu bağlamda
taşıyıcının sorumluluğu bağlamında ödenecek tazminatın miktarı bu yükümlülüğün yerine getirilmesine bağlı olarak daha
düşük tespit edilecektir.

Soru 4: Olayda gıda maddelerinde meydana gelen zararlardan dolayı ödenecek tazminatın azami sınırı nedir? D boşaltma
sonrası bu zararlara ilişkin tazminat talebini kullanabilmesi için hangi işlemleri yapması gerekir? Bu işlemlere ilişkin D’nin
çalışanlarının da beyanda bulunması mümkün müdür? Nasıl ve hangi şartlarla? (15p)

- Zeytin tenekelerinin hasara uğramasından dolayı meydana gelen zarar miktarı değerini kaybeden kısmının net olmayan
ağırlığının her bir kilogramı için 8.33 ÖÇH nı karşılayan tutar ile sınırlıdır.
- Vakumlu paketlerin tam zıyaı sonucunda uğranılan zarar miktarı gönderinin tamamı değerini kaybettiğinden tamamının
net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8.33 ÖÇH’yı karşılayan tutar ile sınırlıdır. O halde 500x 44,81= 22.405 TL
olacaktır.
- Zeytinyağlarındaki olağanüstü fire kısmi zıya olarak nitelendirileceğinden değerini kaybeden kısmının net olmayan
ağırlığının her bir kilogramı için 8.33 ÖÇH’yı karşılayan tutar ile sınırlıdır. O halde 100 x 44,81= 4.481 TL olacaktır.

- TTK m.889/1 hükmü uyarınca; eşyanın zıyaı veya hasara uğramış olduğu açıkça görülüyorsa, gönderen veya gönderilen
en geç teslim anına kadar zıyaı veya hasarı bildirmezlerse, eşyanın sözleşmeye uygun olarak teslim edildiği varsayılır.
Bildirimde, zararın gerekli açıklıkla belirtilmesi ve nitelendirilmesi şarttır. Buradaki zıyaı ve hasarın D tarafından teslim
sırasında bildirilmesi bildirimin belirtilen şartlara uygun olmak koşuluyla eşyayı teslim eden kişiye yapılması yeterlidir. O
halde taşıyıcının kendisi değil, fiili taşıyıcı olan alt taşıyıcı kimselere karşı teslim sırasında yapılan bildirim de geçerli bir
bildirimdir. Teslim anında yapılan bildirimin herhangi bir şekli olmayıp, ispatlanmak kaydıyla her şekilde yapılabilir.
Bunun dışında mahkeme kanalıyla da bildirimin yapılması mümkündür. Bildirim yapılırken D’nin somut olarak nedenini
belirtmesi gerekir; aksi takdirde soyut ifadeler geçersizdir. Buradaki tespitin zeytin, zeytinyağı ve paketler bakımından
dıştan anlaşılabilen nitelikte zıyaı ve hasarları kapsadığı görülebilir. Bu tespitin mahkeme kanalıyla yapılması da
mümkündür. Eşyanın gönderilen teslim edildiği Kayseri’deki ticaret mahkemesi veya sulh hukuk mahkemesinden. HMK
m.402 hükmü uyarınca D menfaat sahibi olarak dilekçe ile eşyadaki zararının tespiti istenebilir. Bu takdirde mahkeme
tespiti acele hallerden olduğu bahisle karşı tarafa tebligat yapmadan da yapabilir. Şayet mahkeme tespitte bulunmadıysa
gönderen veya gönderilen tarafından yapılan tespiti taşıyıcıya bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim açık olarak
yapılmalıdır.

- Olayda D gönderilen olarak ve onun tarafından eşyaları teslim almaya yetkili kılınmış kişiler yani onun yanında çalışan
kişiler de zıyaı ve hasarı bildirebilirler. Aksi halde eşyanın sözleşmeye uygun olarak teslim edildiği karinesi oluşur. Bu
takdirde bildirimin süresi içinde yapıldığını ispat eşya üzerinde tasarruf hakkı sahibine ait olup, taşıyıcı ise teslim zamanını
ispatlayarak bildirimin zamanında yapılmadığını ispatlayabilir.

2
OLAY II

Gayrimenkul alım satım işiyle uğraşan tacir A, Nevşehir’deki dükkânının eski ve bulunduğu yerin işlek olmaması
sebebiyle Kayseri’de bulunan diğer dükkânına taşınmak istemektedir. A dükkânında kendisine ait olan sitelerin yer aldığı
maketlerin, dükkânındaki çalışma takımının (masa, sandalye, oturma grubu vb.) ve kilerinde bulunan eski işinden kalma
kimyasal malzemelerin üstü tenteli aracıyla taşınması amacıyla taşıyıcı T ile anlaşmıştır. A taşınacak eşyalar konusunda T’nin
uyarma mükellefiyetini yerine getirmesine rağmen bilgi vermemiştir. T tüm eşyaları aracına yükledikten sonra yola çıkmış;
ancak İncesu ilçesi dolaylarından geçen yol güzergâhını tercih etmiş ve burada bir süre dinlenmek için aracını yolun kenarına
çekmiştir. Aracın güneşe yoğun bir şekilde maruz kalmasından ötürü kimyasal içerikli bu malzemeler tutuşmuş ve tüm eşyalar
yanmıştır. Her ne kadar T yangını kendi imkânlarıyla söndürmeye çalışsa da aracında bir yangın söndürücü yoktur.

Soru 5: Olaydaki veriler ışığında taşıma sözleşmesinin özelliklerini ve taşıma sözleşmesinin unsurlarını açıklayınız. (10p)

- Olayda taşınma eşyasının taşınması söz konusudur. A ile T arasında taşınma eşyası taşınma sözleşmesi yapılmıştır.
Zira TTK m.894’de ifade edilen bir evden, bürodan veya benzeri bir yerden alınıp benzeri bir yere taşınan eşya
olayımızdaki taşıma sözleşmesinin konusunu oluşturmaktadır. Burada hem yer bakımından hem de taşınacak eşyanın
niteliği bakımından taşınma eşyası söz konusudur. Bu bağlamda A’nın eşyaları hem kullanılmak üzere mobilyaları hem
de işyerindeki malzemeleri (maket), hem de dükkânına konulmuş eski eşyaları bu kapsamda değerlendirilecektir. Nitekim
eski dükkânından başka bir ilde var olan dükkânına yani bir yerden başka bir yere taşınma şartı da olayda
gerçekleşmektedir.
- TTK m.850 vd. hükümleri çerçevesinde taşınma eşyası taşıma sözleşmesi ücret karşılığında taşıyıcının taşıma eşyasının
bir yerden bir yere taşımayı taahhüt ettiği tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmede edimler
olarak bir taşıma taahhüdü ve karşısında bir taşıma ücreti bulunmakta, tarafların yine eşya taşımalarında olduğu gibi
karşılıklı başka hak ve borçları vardır. Ayrıca taşıma sözleşmesinin nesnesi taşınma eşyasıdır.

Soru 6: Olayda meydana gelen zararın niteliği ve türü hakkında bilgi vererek taşıyıcının bu zarardan sorumlu olup
olmayacağını açıklayınız. Şayet gönderen tüketici olsaydı bu soruya verdiğiniz cevap değişir miydi? Açıklayınız. (10p)

- Olayda taşıma konusu taşınma eşyalarının hepsinin yanması tam ziyaı halini oluşturmaktadır. Zira artık bu eşyalardan
gönderenin yani A’nın istifade imkânı kalmamış olup yanma sonucunda tamamen yok olmuştur.

- Olayımızda taşınma eşyasının üstü açık bir araçla taşınmasının taşıyıcının özel olarak sorumluluktan kurtulmasına
sebebiyet vermeyeceği; zira TTK m.898 hükmü gereğince TTK m.878 hükmünün uygulanmayacağı belirtilmiştir. Çünkü
hükümde TTK m.878 hükmünden farklı olarak ibaresi kullanılmıştır. O halde olayımızda güneşe yoğun bir şekilde maruz
kalan kimyasal içerikli malzemenin vasfından hareket edilerek eşyanın tehlikeli eşya olarak nitelendirilmesi gerekir.
Olayımızda eşyanın doğal niteliği veyahut özel ayıbı söz konusu değildir. İlki açısından normal olarak korunması ile
önüne geçilecek bir durum var iken; ikinci durumda eşyalardaki bir bozukluk, eksiklik veyahut kusur yoktur.

- Gönderen A tüketici olmadığından gönderen tarafından yapılan paketleme veya etiketlenmenin yetersizliği
veyahut gönderen tarafından ambalajlanmamış eşyanın taşınması durumunda taşıyıcı sorumluluktan kurtulur.

- Ancak gönderen tüketici olsa idi taşıyıcı sorumluluktan kurtulamazdı. Zira TTK m.864/1-a bendi hükmü uyarınca
belirtilen yetersiz ambalajlama ve işaretlemeden tüketici gönderen sorumlu olmadığından onun bakımından bu
hüküm uygulanmayacak ve taşıyıcı bu kurtuluş sebebine dayanamayacaktır. Ayrıca TTK m.896/2 hükmüne göre;
taşınma eşyası tehlikeli eşyadan sayılıyorsa ve gönderen de tüketici ise, TTK m.861 hükmünden farklı olarak taşıyıcı
sadece eşyadan kaynaklanacak tehlike hakkında genel olarak bilgilendirilir. Bilgilendirme herhangi bir şekle tabi değildir.
Taşıyıcı ayrıca göndereni birinci cümledeki yükümlülüğü hakkında uyarır. O halde gönderenin bilgilendirmesi daha hafif
bir yükümlülük olarak karşımıza çıkar. Olayımızda A, tehlikeli eşya konusunda T’yi sözlü olarak
bilgilendirmediğinden ortaya çıkan zarardan dolayı taşıyıcıyı yine sorumlu tutamayız. Çünkü bu bilgiyi almış olsaydı
taşımaya ilişkin önlemleri alabilecekti taşıyıcı, oysaki olayda buna imkân olmadığından taşıyıcı yine tam ziyadan sorumlu
tutulamayacaktır. Cevap değişmeyecektir.

3
METİN SORULARI

1- Taşıyıcının sorumluluğunun eşyanın ağırlığı esas alınarak belli bir değerle sınırlandırılmasının istisnaları nelerdir?
Açıklayınız. (10p)

- Belli bir değerin taşıma senedine geçirilmesi ve bunun taşıyıcı tarafından kabulü. Zira bu tür bir kaydın hem TTK
m.857/2 hükmü uyarınca hem de TTK m.888/1 hükmü uyarınca “asıl taşıyıcının gönderen veya gönderilen ile
sorumluluğun genişletilmesi için yaptığı sözleşmeler” ibaresinden hareketle konulabilmesi mümkündür.

- Zararın taşıyıcının kasten veya pervasızca bir davranışından doğması. Bundan kasıt, zarara taşıyıcının kasten veya
pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlemiş bir fiilinin veya ihmalinin
sebebiyet vermesi ya da taşıyıcının yardımcılarının buna benzer davranışlarda bulunması durumunda taşıyıcının
sorumluluktan kurtulma hallerinde ve sorumluluk sınırlandırmalarından yararlanamayacağı kabul edilmektedir.

- Diğer taşıma düzenlemelerindeki istisnalar. Kastedilen uluslararası konvansiyonlar ile iç hukuk düzenlemeleridir.

2- Taşıma işleri komisyoncusunun diğer zararlardan sorumluluğun kapsamı, niteliği ve bundan kurtuluş yolları nelerdir?
Açıklayınız.(10p)

- TTK m.928/2 hükmü uyarınca; “Taşıma işleri komisyoncusu, zilyetliğinde bulunan malın zıyaından veya hasarından
kaynaklanmayan bir zarardan sadece 918 inci madde uyarınca kendisine düşen bir yükümlülüğü ihlal etmesi halinde
sorumludur. Tedbirli bir tacirin göstereceği özene rağmen önlenemeyecek ise komisyoncu sorumluluktan kurtulur.”
Buna göre; gecikme zararları bu hükme tabi olacaktır. Bu zararlar, taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinde
meydana gelen gecikmeler içindir. Örn; ifa süresinin taraflarca kararlaştırılması ve bunun zamanında olmaması
durumunda gecikme ortaya çıkabilir.

- Gecikme zararları dışındaki diğer zararlar ancak taşıttırma sırasında gönderene bağlı olarak kusurlu bir davranışla
taşıma işleri komisyoncusunun meydana getirdiği zararlar olabilir.

- Sorumluluktan kurtulma imkânı tedbirli tacirin özeni olarak gösterildiğinden sorumluluğun hukuki niteliği
kusura bağlanmıştır.

3- Multimodal taşımalarda taşıyıcının sorumluluğu ne şekilde düzenlenmiştir? Açıklayınız. (10p)

- TTK multimodal taşımalarda taşıyıcının sorumluluğu bakımından yeknesak sorumluluk sistemini kabul etmiştir. Ancak
zarar yerinin bilinebilir olması halinde yeknesak sorumluluk sistemine istisna teşkil eden network sorumluluk
sistemini getirmiştir. Bu noktada TTK’nda yeknesak sorumluluk sisteminin öne çıktığı bir uyarlama sorumluluk
sisteminin kabul edildiğini söylemek doğru olur.

- TTK m.903; “Zıyaa, hasara veya teslimdeki gecikmeye yol açan taşımanın hangi kısımda meydana geldiği belli ise,
taşıyıcının sorumluluğu, bu kitabın Birinci ve İkinci Kısım hükümlerinin yerine, taşımanın bu kısmı için ayrı bir taşıma
sözleşmesi yapılmış olsaydı, o taşımanın bağlı olacağı hükümlere göre belirlenir.”

- Bu noktada multimodal taşıma esnasında zarara yol açan olayın meydan geldiği yerin taşımanın gerçekleştiği
taşıma yöntemlerinden birinde olduğu bilindiği takdirde, bu taşıma yöntemine ilişkin bir taşıma sözleşmesi varmış
gibi, o taşıma yöntemine uygulanacak taşıma hukuku hükümlerinin esas alınmasıdır.

- Bilinen zarar yerinin ispatlanması halinde yeknesak sorumluluk sisteminden ayrılan ikinci istisna ispat meselesi olup,
zıyaa, hasar veya teslimdeki gecikmeye yol açan olayın taşımanın hangi kısmında meydana geldiğine ilişkin ispat
yükü, bunun iddia eden tarafa düşer. Herhangi bir iddia olmadıkça genel ispat kuralları yürürlüktedir. Esasen bilinen
zarar yerinde ispat yükünün dağılımı, zarar yerinin bilinmediği objektif olarak açık olmadığı durumlarda çoğunlukla
taşıyıcının bu yöndeki iddiasına bağlıdır. Dolayısıyla bunun aksini yani zarar yerinin bilindiğini iddia eden gönderen
veya gönderilen bilinen zarar yerini ispatlamak zorundadır.

- Bilinmeyen zarar yerinde ise uluslararası bir konvansiyon hükümleri uygulanmayacaksa ve eşyada meydana gelen
zararın hangi taşıma safhasında meydana geldiği tespit edilemiyorsa taşıyıcının sorumluluğu bakımından TTK
m.850-855 ve TTK m. 856-893 hükümleri çerçevesinde çözüm bulunacaktır.