OLAY I

İstanbul gemi siciline kayıtlı "m/v Alkor" isimli geminin maliki D, geminin ticari yönetimini 2 yıl süre için
ücret karşılığında B’ye bırakmıştır. K, Lviv’de (Ukrayna) yerleşik L’den 5000 ton buğday ununu CIF
INCOTERMS® 2010 kaydı ile satın almıştır. B’nin Odessa-İstanbul seferi için GENCON formu ile satış
konusu buğday ununu taşımayı taahhüt etmesi sonucu K, yükleme notasını göndermiştir. Yükün
yüklenmesinin akabinde L’nin talebiyle yük için K emrine konişmento düzenlenerek yük konişmentoda
“5000 ton mısır unu” olarak belirtilmiştir, söz konusu konişmentoda ayrıca FIOS kaydı mevcuttur. Daha
sonra konişmento G’ye ciro edilmiştir. İstanbul limanında G konişmento hamili olarak yükü almak üzere
başvurmuş ve yük kendisine teslim edilmiştir. Yapılan muayenede yükün buğday unu olduğu anlaşılmıştır.

1. Olayda yer alan sözleşmeleri, tarafların hukukî sıfatlarını da belirterek açıklayınız.

D ile B arasında Zaman Çarteri Sözleşmesi
D Donatan/Fiili Taşıyan B Taşıtan
K- L arası: denizaşırı satım sözleşmesi
K alıcı L satıcı (CIF cost insurance freight )
B ile K arasında Sefer Çarteri Sözleşmesi (GENCON formu sefer çarterine özgüdür)
B Alt Taşıyan K Taşıtan
Konişmento düzenlenmesini talep eden L olduğundan Yükleten L’dir.

2. B, navlun alacağını tahsil etmek için K’ye başvurmuş ancak K, CIF satış sözleşmesi gereğince
L’nin sorumlu olduğunu ileri sürmüştür. B’nin iddiasını ve K’nın savunmasını
değerlendiriniz.
CIF Satış Sözleşmelerinde navlun sözleşmelerini satıcı akdeder. Navlunu da satıcı öder. Navlun sözleşmesi
ile o navlun sözleşmesinin altında yatan alım satım akdi farklıdır, tarafları farklıdır. Taşıma konusu yükün
teslim şekli taşıyanı ilgilendirmez. Taşıyan için asıl önemli olan yükleme talimatını kimin verdiği ve
konişmentoyu o kişinin kabul edip etmediğidir. Taşıtan yükleme talimatını veren ve konişmentoyu kabul
eden kişidir. Sözleşmenin nisbiliği ilkesi gereğince satım sözleşmesi e onun teslim şekli taşıyanı bağlamaz.
Burada açıkça taşıyanla temasa geçip yüklemeye ilişkin talimatları veren K’dır.
Taşıtan olarak, taşıyanın onu benimseyerek ( tabi bu arada L adına ve hesabına hareket ettiğini
belirtmemişse) onunla temasa geçip o yükün yüklenmesi için gerekli tüm talimatları veren K’dır. Bu
anlamda muhatap alacağı kişi K’dır. Doğal olarak navlun alacağını tahsil etmesi gereken de K’dır.

3. Buğday unu yükünün konişmentoda mısır unu olarak belirtilmesi nedeniyle konişmento
hamili G kime hangi talebi yöneltebilir? Sorumluluğun türünü de belirterek açıklayınız.
Kusurlu olarak yanlış konişmento tanziminden taşıyanın sorumluluğu. Konişmento hamili G, konişmento
alıp verme sözleşmesi her madden haklı şeklen yetkili hamil lehine akdedildiğinden, sözleşme
görüşmelerindeki kusurundan (culpa in contrahendo) TBK’dan kaynaklı olarak sorumludur. Çünkü
konişmento kaydı gerçeğe aykırıdır. Burada bu sorumluluğun doğması için gerçekleşmesi gereken şartlar
vardır:
1. Gerçeğe aykırı konişmento kaydı olacak
 2. Hamil bu yanlış kayıt nedeniyle zarar görmelidir.
3. Yanlış kayıt ile zarar arasında illiyet bağı olmalıdır.
Bunların hepsini konişmento hamili G ispat etmelidir.
4. Kusur olmalıdır.
Taşıyan kendisinin veya gemi adamlarının kusuru olmadığını ispat etmelidir.
Bu bakımdan G bu talebini Alt Taşıyan B’ye yöneltebilir.
Soru Üzerine: FIOS Kaydının bu soru bakımından hiçbir etkisi yoktur.
Kural olarak yükün gemiye getirilmesi masrafları taşıtana; yüklemeden itibaren ki masraflar da taşıyana
aittir. Konişmentoya konulacak FIO kaydı ile yükleme masrafları da taşıtanın uhdesinde olur.
FIOS Kaydında yükleme istifleme masrafları taşıtana; boşaltma masrafları gönderilene aittir.
FIOST Kaydında yükleme, istifleme ve elden geçirilme masrafları taşıtana; boşaltma masrafları
gönderilene aittir.
Bu kloz kayıtlarını sadece masraflar bakımından değil yükte meydana gelen hasar ve zıya bakımından da
etkisini gösterir. Çünkü taşıyanın emredici olan 1178. Madde kapsamındaki faaliyetleri daraltılmıştır.

OLAY II
İstanbul gemi siciline kayıtlı "m/v Mine I" isimli geminin maliki D, geminin teknik ve ticarî yönetimini üç
yıl için ücret karşılığında B’ye bırakmıştır. B ise geminin teknik ve ticari yönetimini iki yıl süre için ücret
mukabilinde C’ye bırakmıştır. C ise gemi adamlarını işe aldıktan sonra geminin ticari yönetimini 18 ay süre
için ücret karşılığında G’ye bırakmıştır. F, Milano’da (İtalya) yerleşik E’den 5000 ton sakız mayasını
EXWORKS INCOTERMS® 2010 kaydı ile satın almıştır. G ile F arasında yapılan sözleşme gereğince G,
Milano-İstanbul yolculuğu için satış konusu sakız mayası yükünü taşımayı GENCON formu kapsamında
taahhüt etmiştir. Yük için F namına düzenlenen konişmento, yüklemeden 30 gün sonra bankaya ibraz
edilmiştir. İstanbul limanında yük F’ye teslim edilmiştir. Yapılan muayenede yükün gerekli nemlilik
oranının altında su içerdiği anlaşılmıştır.

1. Olayda yer alan sözleşmeleri, tarafların hukukî sıfatlarını da belirterek, ŞEMA İLE
açıklayınız.

D ile B arasında Bareboat Charter var, çıplak gemi kiralama sözleşmesi var. Sonuçta ticari ve teknik
yönetimi yani tüm yönetimi bırakmış.
B Kiracı/Donatan – D Kiralayan/Sermayedar

B ile C arasında gemi kiralama sözleşmesi vardır.

B Kiraya verendir ama artık Donatan sıfatı onda değildir. Çünkü tüm yönetimi C’ye devrettiği için C artık
Kiracı/Donatan’dır. Dolayısıyla burada da bir çıplak gemi kiralama sözleşmesi yani Bareboat charter vardır.

C ile G arasında Zaman Çarteri vardır. Çünkü sadece ticari yönetimi devretmiştir.
C Fiili Taşıyan – G Taşıtandır. Donatan hep Fiili Taşıyandır.

E ile F arasında Deniz Aşırı Satım Sözleşmesi vardır.

E Satıcı – F Alıcı

G ile F arasında Sefer Çarteri Sözleşmesi vardır.

G Alt Taşıyan – F Taşıtan. Burada F hem Taşıtan hem Gönderilendir. Dolayısıyla Konişmento dışındaki
navlun sözleşmesi hükümleri de uygulanır. F bunları bilmediğini ileri süremez.
Kırkambar sözleşmelerinde sadece konişmentonun düzenlenmesi taşıyanın sorumluluğuna ilişkin emredici
hükümlerin uygulanması için yeterlidir. Ancak çarter sözleşmelerinde konişmentonun düzenlenmesi
taşıyanın sorumluluğuna ilişkin emredici hükümlerin (1243 madde) uygulanması için yetmez. Aynı
zamanda söz konusu konişmentonun üçüncü bir şahsa devri gerekir. Yani taşıtan veya yükletenin elinden
çıkıp üçüncü bir şahsa devredilmesi gerekir.

2. Olaydaki konişmentonun türü göz önüne alınarak teslim şekli ve navlun sözleşmesine bağlı
olarak oluşacak hukukî durumu açıklayınız.
30 gün geçtikten sonra akreditif bankaya ibraz edilmiş. Bu bakımdan 21 günü geçtiği için bu bayat
konişmentodur. Yükleme tarihine bakıp da konişmentonun bankaya ibrazı göz önüne alındığında bu
konişmento bayat konişmentodur. Böyle bir durumda Banka işleme rezerv kaydı koyacaktır. Akreditif tutarı
hemen ödemeyecektir. Satış bedelinin serbest bırakılması için rezerv kaydının alıcı tarafından kaldırılması
gerekir. Ya da akreditifte bankaya geç ibraz halinde de konişmentonun kabul edileceğinin peşinen
kararlaştırılmış olması gerekiyor.

3. Sakız mayası yükünün gerekli nemlilik oranında olmaması nedeniyle endüstride kullanılması
mümkün değildir. Bu gerekçe ile F, zararının tazmini için E’ye müracaat etmiştir. E bu
durumda ne tür bir savunma yapabilir? Açıklayınız.
EXWORKS’lerde satıcı satılanı işyerinde teslim edilmesini ve hasarın da işyerinde yükün alıcıya teslimiyle
geçmesi sağlanır. Satıcı sözleşmede belirlenen zamanlarda işyerinde alıcının emrine amade tutuyor.
EXWORKS’lerde ihracat işlemlerini bile (gerekli belgeleri hazırlamak hariç) satıcı yapmıyor. Dolayısıyla
burada yükteki nemlilik oranının azalmasının ne zaman gerçekleşmiş olduğuna göre iş değişir.
Eğer zaten bu aranan orandan daha az nemli üretilmişse bu zaten kötü ifa olarak sözleşmeye aykırılık
durumunu oluşturur. Bu durumda zaten satış sözleşmesini satıcı gereği gibi yerine getirmemiş olur.
Eğer nemliliğin azalması taşıma esnasında gerçekleştiyse bu durumda hasar zaten mal işyerinden teslim
alındıktan sonra alıcıya geçtiğinden satıcının sorumluluğundan bahsedilemeyecektir.

OLAY III
8000 ton kömür, Soma’da yerleşik Z tarafından Libya’da yerleşik S’ye FOB kaydı ile satılmıştır. Malın
İzmir limanından Bingazi limanına taşınması için S ile T arasında navlun sözleşmesi yapılmış; yüklemenin
akabinde Z, kendisi emrine konişmento düzenlenmesini talep etmiştir. Düzenlenen konişmento K’ye ciro
edilip teslim edilmiştir. S, yükün maliki olduğu iddiasıyla yükün kendisine teslim edilmesini talep
etmektedir; K ise konişmento hamili olarak yükün kendisine teslim edilmesini talep etmektedir. Talepte
bulunan bu kişilerden hangisinin talebi haklı bir taleptir? Gerekçeli olarak açıklayınız.
Cevap:
Satış Sözleşmesine yükün gemiye yüklenmesiyle mülkiyetin satıcıdan alıcıya geçeceğini öngören FOB
Kaydı konmuştur. Her ne kadar kayıt böyle olsa da satıcı/yükleten Z, kendi emrine konişmento
düzenlenmesini istemekle konişmentonun ayni hükmü gereğince yük üzerinde tasarruf hakkını korumuş
durumdadır. Bu mülkiyet hakkının geçmediğini, satıcının borcunu gerektiği gibi yerine getirmediğini
gösterir. Çünkü mülkiyet hakkı; kullanma, semerelerinden yararlanma ve tasarruf hakkının üçünü de
birlikte içerir. Bunlardan birinin eksikliği halinde mülkiyet hakkından bahsedilemez, ancak sınırlı ayni hak
söz konusu olabilir. Oysa satım sözleşmesinin amacı bu değildir.
Olaya baktığımızda alıcı taşıyan ile navlun sözleşmesini yapar, satıcı yükleten kendi emrine konişmento
düzenlenmesini talep ederse bu durumda ancak düzenlenen bu konişmento alıcının eline ulaştığında alıcı
malik olur. Bu nedenle S’nin yükün maliki olduğu yönündeki iddiası isabetsizdir. K konişmento hamili
olarak yükün kendisine teslimini talep etme hakkını haizdir.