Dr. Öğr.

Üyesi Melisa Konfidan

Pîrî Reis Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Deniz Hukuku Anabilim Dalı
HATIRLATMA
— Konuları genel olarak Türk Hukuku uyarınca kurulan deniz
araçları sorumluluk sigortası (P&I) sözleşmeleri açısından
anlatıyorum.

— Yeri geldikçe vardığımız sonuçlara, tekne makine (H&M)

sigortası bakımından örneklendiriyorum.

— 10 ve 11. hafta ayrıca tekne makine ve yük sigortalarını

inceleyeceğiz.
Türk Hukuku Uyarınca Kurulan Sigorta
Sözleşmelerinde Tarafların Yükümlülükleri
SİGORTACININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ SİGORTA ETTİRENİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Sigorta Ettirenin Prim Ödeme
Borcu
1. Bilgilendirme (Aydınlatma) 2. Sigorta Ettirenin Görevleri
Yükümlülüğü a. Beyan Görevi
2. Sigorta Poliçesi Düzenleme aa. SözleşmeÖncesinde
bb. Sözleşme Süresi İçinde
ve Verme Yükümlülüğü cc. Riziko Gerçekleştiği Takdirde

3. Riziko Taşıma Borcu b. Bilgi Verme ve Araştırma

Yapılmasına İzin Verme Görevi
4. Giderleri Ödeme Borcu c. Zararı Önleme Azaltma ve
5. Tazminat Ödeme Borcu Sigortacının Rücu Haklarını Koruma
Görevi
d. Sigorta Sözleşmelerinde
Öngörülen Görevlerin Yerine
Getirilmesi
BU HAFTA:
Deniz Araçları Sorumluluk
Sigortası Sözleşmelerinde
Sigortacının Yükümlülükleri
KAVRAMLAR
— Görev: Sigorta sözleşmesinin kurulmasından önce, sigorta
sözleşmesi sırasında veya rizikonun gerçekleşmesinden sonra,
sözleşmenin varlığının devam edebilmesi için sigorta ettiren ve/veya
sigortalının yerine getirmesi gereken davranış biçimleridir.
Görev ≠ Borç ≠ Yükümlülük
— Medeni hukuk öğretisinin külfet kavramına karşılık sigorta
hukuku öğretisinde sigorta ettirenin yerine getirmesi gereken
durumlar ifade edilirken çoğunlukla görev kavramı
kullanılmaktadır. Görevlerin hukuki niteliği bakımından varılacak sonuç,
görevin borç niteliğinde olmadığıdır. Külfet/görev ≠ Borç

— Muacceliyet: borç ve alacak ilişkisinde, borcun vadesinin dolması ve

borçludan bu borcun istenebilecek hale gelmesi
Sigortacının Bilgilendirme
(Aydınlatma) Yükümlülüğü

— Kavram
— Taraflar:
Bilgilendirme Yükümlüsü
Bilgilendirmenin Muhatabı
Sigortacının Bilgilendirme
(Aydınlatma) Yükümlülüğü

— İfanın Zamanı ve Kapsamı

— Poliçe Yenilemelerinde Yükümlülüğün Yerine
Getirilmesi
— İspat Yükü
Sigortacının Bilgilendirme (Aydınlatma)
Yükümlülüğü

— Yükümlülüğün İhlaline Uygulanacak Yaptırım:

--TTK m. 1423 f. 2
--Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin
Yönetmelik (RG: 14.2.2020/31039) m. 7 f. 1
Sigortacının Bilgilendirme (Aydınlatma)
Yükümlülüğü

— ÖRNEK: Deniz araçları sorumluluk sigortalarında eksik

bilgilendirme
SEN=Donatan
Sigortacının Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Verme
Yükümlülüğü

— Poliçenin Hazırlanması ve İçeriği

— Poliçenin SEN’e verilmesinde Süre
— Yükümlülüğün İhlalinde Uygulanacak Yaptırım
Sigortacının Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Verme
Yükümlülüğü
Poliçenin Hazırlanması ve İçeriği
— Geçen hafta sigorta sözleşmesinin belgelenmesi kısmında
incelemiştik.
— S/s’nin ispatı: sigorta poliçesi
— Yoksa? Ticari defterler, tarafların beyanları.
— Düzenleyen: SCI
— Ekinde: SGŞ, SÖŞ, Bilgilendirme Formu yer alır.
— TTK m. 1424 f. 1
— E-sigorta poliçesi: kağıt ortamdaki sigorta poliçesiyle aynı
hukuki niteliğe sahip.
— Poliçenin içeriğinde yer alması gereken bilgiler: TTK m. 1425 f.
1: tarafların hakları, temerrüt hükümleri, genel şart, özel şart
Sigortacının Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Verme
Yükümlülüğü
Poliçenin SEN’e verilmesinde Süre
TTK m. 1424 f. 1:
— S/S, SCI veya sigorta acentesi ile kurulursa: «24 saat»
— Diğer haller: 15 gün
Diğer haller? SCI veya acente dışında S/S’nin kurulması?
Deniz araçları sorumluluk sigortası sözleşmesinin çoğunda
olduğu gibi SİGORTA BROKERLERİ.
Öğretide tartışmalı: Bize göre diğer haller temsilci için
kabul edilmeli; brokerler için de 24 saat koşulu kabul
edilmeli.
Sigortacının Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Verme
Yükümlülüğü
Yükümlülüğün İhlalinde Uygulanacak Yaptırım
— SCI tarafından poliçenin düzenlenerek SEN’e iletilmesi
yükümlülüğünün ihlali, poliçenin süresinde
düzenlenmemesi veya hiç düzenlenmemesi şeklinde
gerçekleşebilir.
— TTK m. 1424 f. 3: poliçenin geç düzenlenmemesi
— Hiç düzenlenmemesi? Yaptırım öngörülmemiş.
— Geç düzenlenmesi? SEN zarara uğradıysa, bu zarar
giderilmeli. Kusur şartı aranmıyor.
Sigortacının Sigorta Poliçesi Düzenleme ve Verme
Yükümlülüğü
Yükümlülüğün İhlalinde Uygulanacak Yaptırım
— ÖR: Deniz araçları sorumluluk sigortasında SCI poliçe
düzenleyip SEN’e iletmekte gecikiyor, henüz ilk prim
ödenmeden ÖNCE riziko meydana geliyor.
— Not: Riziko taşıma borcu: ilk prim ödemesiyle başlar (kural
bu, istisnaları var).
— Meydana gelen riziko, SEN’in zarar görmesi sonucunu
doğurmuşsa, SCI poliçeyi SEN’e iletmemekten ötürü
oluşacak zarardan sorumlu tutulmaktadır.
Sigortacının Riziko Taşıma Borcu
— S/S: SEN’in prim ödeme borcu karşısında SCI’nın temel
edimi, riziko taşıma borcu.
— Riziko kavramı?
— Rizikonun gerçekleşmesi ≠ versus sigortacının ediminin
talep edilebilir olması (ör: sorumluluk sigortalarında
sorumluluk sebebi olay, teminat süresi içinde gerçekleşir;
ancak sorumluluk sebebi olayın sonucu olan zararın
meydana gelmesi ve zarar görenin tazminat talebinde
bulunması farklı zamanlarda meydana gelebilir).
Sigortacının Giderleri Ödeme Borcu
— TTK m. 1426 f. 1

— Giderleri Ödeme Borcunun Kapsamı?

-TTK gerekçe
-Öğretide 4 unsur

— Deniz araçları sorumluluk sigortalarında önem taşıyan unsur?

— Bu düzenleme SCI aleyhine mi? Deniz araçları sorumluluk

sigortası uygulamasında nasıl?
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
— İfa Şekli
— İfa Zamanı
— Muacceliyet (borç ve alacak ilişkisinde, borcun vadesinin
dolması ve borçludan bu borcun istenebilecek hale
gelmesi)
— Kısmi Tazminat Ödemeleri
— Zarar Görenin Sigortacıya Doğrudan Başvuru İmkanı
-Yusuf Çepnioğlu Kararı
-Assens Havn Kararı
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
— SCI’nın tazminat ödeme borcu: TTK m. 1427 vd.
— Sorumluluk sigortası: TTK m. 1473 vd.
— İfa Şekli: TTK m. 1427 f. 1: Kural olarak «nakden tazmin»
— İstisna olarak, tarafların sigorta sözleşmesinde bu yönde
bir düzenleme yapması durumunda, “aynen tazmin” de
mümkündür. ÖR: Aynen tazmine örnek olarak zarara
uğrayan üçüncü kişiye ait geminin tamiri örnek verilebilir.
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
— TTK m. 1476: zarar gören tarafından sigorta ettirene karşı ileri
sürülen tazminat talebi karşısında sigortacının yetki ve
yükümlülükleri

— Sigortalının sorumluluğunu gerektiren olayları zarar görenin

taleplerini içerecek şekilde sigortacıya bildirmesinden itibaren
beş gün içerisinde, sigortacının sigortalıya ayrı bir bildirimde
bulunması öngörülmüştür.

— Bildirimin İçeriği?
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu

— SCI: «SLI’nın hak ve menfaatlerini gözetecek» Anlamı?

— Bildirimde bulunulmamasının sonucu?

— Deniz araçları sorumluluk sigortası uygulamasında?

Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
İFA ZAMANI
— TTK m. 1427 f. 2 hükmünde tazminatın muaccel olacağı
zamana ilişkin iki farklı süre öngörülmüştür.

— İlk süre, “rizikonun gerçekleşmesini müteakip rizikoyla ilgili

belgelerin sigortacıya verilmesinden sonra sigortacının
araştırmalarının bittiği zaman”dır.

— İkinci süre ise bir üst sınır olup, “kırk beş gün”dür.

— Sürelerin başlangıcı?
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
MUACCELİYET
— Sigortacının sigorta tazminatını ödeme borcunun ne zaman muaccel
olacağına ilişkin:
DASSGŞ m. B.4
TTK m. 1427

— TTK m. 1427 f. 3 hükmünde sigortacıya rizikonun bildiriminden

itibaren tanınan üç aylık inceleme süresinden başka, DASSGŞ m. B.4
düzenlemesindeki f. 2 hükmüyle sigortalı lehine başka bir düzenleme
yapılmıştır.

— Sigortacının bu bildirimde bulunmamasının yaptırımı?

Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
Sigorta Tazminatını Ödeme Borcunun Muaccel Olmasının Sonuçları
-Ödeme süresinin işlemeye başlamasının, başka bir ifadeyle
sigorta tazminatını ödeme borcunun muaccel olmasının sonucu,
sigortacı aleyhine gecikme faizinin işlemeye başlamasıdır. Zira
TTK m. 1427 f. 4’e göre muacceliyet, ihtara gerek kalmaksızın
sigortacıyı temerrüde düşürmektedir. Dolayısıyla borcun ne
zaman muaccel olacağının tespiti önem taşır.
Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu

Kısmi Tazminat Ödemeleri

Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu
Zarar Görenin Sigortacıya Doğrudan Başvuru İmkanı
Dünyada birçok ülke hukuku, ilk olarak sigorta ettirene başvurma
zorunluluğu olmaksızın, zarar gören üçüncü kişilerin doğrudan
sigortacıya başvurusuna imkan vermektedir.

İngiliz hukukunda, zarar gören üçüncü kişinin sigortacıya doğrudan

başvuru imkanı kural olarak kabul edilmemektedir. Bu konu, son
yıllarda çeşitli mahkeme kararlarına konu olmuştur. Bu kararlardan
özellikle Yusuf Çepnioğlu gemisi ve Asssens Havn limanına ilişkin
olanlarda, iç hukuk veya zararın meydana geldiği yerin hukuk kurallarını
dayanak göstermek suretiyle, zarar gören üçüncü kişinin sigortacıya
doğrudan başvurusunun mümkün olup olmadığı sorgulanmıştır.
İngiliz Hukuku
— İngiliz hukukuna tâbi olarak kurulan deniz araçları sorumluluk
sigortası sözleşmelerinde, “önce ödeme kuralı” geçerlidir.
— Bu kural, Kurallar Kitapçıklarında yer verilen sözleşmesel
nitelikte bir prensiptir. Düzenlemeye göre, (i) meydana gelen
olaydan ötürü sigortalının sorumluluğunun doğduğu ve (ii) bu
sorumlululuk dolayısıyla sigortalı tarafından zarar görene
ödeme yapıldığı durumda sigorta tazminatı ödenebilir.
Sigortacı, sigorta tazminatını, ancak sigortalının zarar görene
ödeme yapmasından sonra ödeyecektir.
— KURALIN İSTİSNASI?
Yusuf Çepnioğlu Kararı
Shipowners’ Mutual Protection and Indemnity Association
(Luxembourg) v Containerships Denizcilik Nakliyat ve Ticaret
AS (The Yusuf Cepnioglu)

Sonuç: Mahkeme, sigorta ettiren ve sigortacı arasında

kurulan deniz araçları sorumluluk sigortası sözleşmesinde
yer verilen doğrudan başvuru hakkının “sözleşmesel” bir
prensip olduğuna karar verilmiştir. Dolayısıyla zarar gören
üçüncü kişi bakımından da bu kuralın “tahkim şartı” dahil
olmak üzere uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Başka bir ifade ile sözleşmenin tarafı olmayan zarar gören
üçüncü kişinin sigortacıya doğrudan başvurusu mümkün
görülmemiştir.
Türk Hukuku
— Riziko gerçekleştikten sonra, tazminat talebi
sigortacıya iki şekilde yöneltilebilir. Sigortalı
sigortacıya (TTK m. 1475) veya zarar gören üçüncü
kişi, doğrudan sigortacıya başvurabilir (TTK m. 1478).

— TTK m. 1478 hükmü ise sorumluluk sigortalarında

zarar gören üçüncü kişinin, doğrudan sigortacıya
başvurmasına imkân vermektedir.
HAFTAYA

Deniz Araçları Sorumluluk Sigortası

Sözleşmelerinde Sigorta Ettirenin
Yükümlülükleri