1

2022/2023 .Dönem /İÜHF

Borçlar Hukuku Genel Hükümler/Çift/Part-6

İÇİNDEKİLER
I. Pratik Çalışma............................................................................................... 2

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 2
2022/2023 .Dönem /İÜHF

23.05.2023
I. Pratik Çalışma
OLAY
Mahmutpaşa’da kumaş ticaretiyle uğraşan (M),
Bursalı üretici (Ü) ile kendisine kumaş temin edilmesi
konusunda bir yıl süreli bir çerçeve sözleşme
imzalamıştır. Bu sözleşmeye göre; (M) istediği kumaşı ve
miktarını (Ü)’ye bildirdikten sonra (Ü), on gün içerisinde
teslimatı gerçekleştirecek ve teslimattan sonra en geç bir
ay içerisinde bedel ödenecektir. Ayrıca (M), bedel
alacağını güvence altına almak isteyen (Ü)’ye,
aralarındaki sözleşmeye aykırı davranışı halinde ortaya
çıkacak zararı karşılama taahhüdü içeren, (B)
Bankası’ndan alınmış bir teminat mektubu vermiştir.
Oyuncu (O), sahneleyecekleri tiyatro oyununun
kostümleri için lazım olan ve özel üretim gerektiren
kumaşları 4.000 TL’ye (M)’den satın almış ve sözleşmede
ifa etmeme halinde (M)’nin 5.000 TL ceza koşulu
ödeyeceği kararlaştırılmıştır. (O), aylar geçmesine ve
oyunun prömiyer tarihi çok yaklaşmasına rağmen
kumaşların teslim edilmemesi üzerine (M)’yi arayarak
“teslimatın çok geciktiğini, ne yapıp edip üç gün

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 3
2022/2023 .Dönem /İÜHF

içerisinde kumaşları hazır etmesi gerektiğini”

söylemiştir.
SORULAR
1) (Ü), siparişini (M)’ye 01.04.2023 tarihinde
bildirmiş ve teslimat 9 gün sonra gerçekleştirilmiştir.
Ancak 20.05.2023 tarihinde hesabını kontrol eden (Ü),
60.000 TL’lik bedelin ödenmediğini görmüştür. Bu
durumda ortaya çıkan hukuki sonuç nedir? (Ü), (M)’ye
karşı hangi taleplerde bulunabilir?
CEVAP:
Olayda çerçeve sözleşme söz konusu. İleride münferit
olarak birden fazla sözleşme yapılması amaçlanıyor. Bu
sözleşmenin içeriğine dahil olacak bazı hususları bir
çerçeve sözleşme yaparak önceden belirlenmiş oluyor.
Bu bir ön sözleşme değildir. Çerçeve sözleşmedir.
Olayda belirli vade vardır. Normalde borç muaccel
olduktan sonra borçlu hemen temerrüde düşmüyor.
Temerrüde düşmesi için alacaklının ihtarda bulunması
lazım.

MADDE 117- Muaccel bir borcun borçlusu, alacaklının ihtarıyla

temerrüde düşer.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 4
2022/2023 .Dönem /İÜHF

Ancak belirli vade, madde 117’nin istisnalarından

biridir. Belirli vadede ihtara gerek olmaksızın borçlu
temerrüde düşer.
Olayda para borcu var. Para borcu olduğu için
aklımıza gelmesi gereken ilk sonuç, temerrüt faizidir.
Temerrüt faizi, zarardan ve kusurdan bağımsızdır.
Temerrüt faizinin oranı 3095 sayılı kanunda
belirtiliyor. Adi sözleşmelerde %9 olarak söyleniyor.
Temerrüt faizi sözleşmede kararlaştırılabilir. Ancak
burada bir sınır var mıdır? Taraflar, kanunda belirtilen
orandan en fazla %100 fazlasını kararlaştırabilirler. Yani
oran en fazla %18 olacaktır. Eğer taraflar %18’den fazla
bir temerrüt faizi oranı kararlaştırmışlarsa bu oran yine
%18 olarak hesaplanacaktır. Bu yaptırımın niteliği kısmî
hükümsüzlüktür.
Türk Ticaret Kanunu’nda madde 8/I’de, ticari
işlerdeki orandan da bahsedilmektedir.

MADDE 8- (1) Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir.

Para borcunda temerrüt faizinin karşılamadığı bir

karar söz konusu ise bu zarar da talep edilebilecektir.
Alacaklı zararı ispatlamak zorundadır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 5
2022/2023 .Dönem /İÜHF

2) (B) tarafından verilen teminat mektubunun

hukuki niteliği nedir? (B)’nin ne tür bir sorumluluk
altına girdiğini açıklayınız.
Teminat mektubu, üçüncü kişinin fiilini taahhüttür.
TBK madde 128’te düzenlenmiştir. (Garanti
sözleşmesinin bir türü olarak da görülüyor).
Taahhüt eden kişi, bu fiilin yapılmaması neticesiyle
ortaya çıkan zararı karşılamayı taahhüt eder. Kefaletten
ayrılan en büyük noktası ise bağımsız bir borç olmasıdır.
Yani fer’i bir borç değildir. Asıl borç geçersiz olsa dahi
üçüncü kişinin fiilini taahhüt borcu geçerli olacaktır.
Tazminat borcu doğacaktır.
Sözleşme geçersiz olursa culpa in contrahendo
sorumluluğu ile olumsuz zararını isteyebilecektir.
Şekil şartına bakalım. TBK 603.

MADDE 603- Kefaletin şekline, kefil olma ehliyetine ve eşin

rızasına ilişkin hükümler, gerçek kişilerce, kişisel güvence verilmesine
ilişkin olarak başka ad altında yapılan diğer sözleşmelere de
uygulanır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 6
2022/2023 .Dönem /İÜHF

Eğer gerçek kişi tarafından verilen bir teminat varsa

kefalet sözleşmesine ilişkin şekle ve ehliyete uygulananlar
olaya da uygulanacak.

3) Kumaşları (M)’nin değil de, ücreti ödenmediği için

bir ay önce işi bırakan sekreter (S)’nin sipariş ettiği
varsayımında; şaşkınlığa uğrayan (M) bu kadar kumaşı
alamayacağını, (Ü) de siparişleri zaten hep (S)
aracılığıyla aldıklarını ve bu durumun sonuçlarına
kendisinin katlanması gerektiğini ileri sürmektedir.
Tarafların karşılıklı iddialarını değerlendiriniz.
Temsile bakacağız.
S’nin aslında bir temsil yetkisi vardır ancak işten
çıkarılınca temsil yetkisi sona ermiştir. Dolayısıyla
yetkisiz temsil hükümleri uygulanacaktır.
Yetkisiz temsilde bazı durumlarda sözleşmenin
kurulması söz konusu olabilir: çifte iyiniyet. Eğer iki taraf
da iyiniyetliyse yani temsilci, temsil yetkisinin sona
erdiğini bilmiyorsa, üçüncü kişi de bunu bilmiyorsa iki
taraf da iyiniyetli olduğu için sözleşme kurulmuş
olacaktır.

d. Yetkinin sona erdiğinin ileri sürülememesi

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 7
2022/2023 .Dönem /İÜHF

MADDE 45- Temsilci, yetkisinin sona ermiş olduğunu bilmediği

sürece, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapmış olduğu
hukuki işlemlerin sonuçlarıyla bağlıdırlar.
Bu kural, üçüncü kişilerin yetkinin sona ermiş olduğunu
bildikleri durumlarda uygulanmaz.

Bir husus daha vardır. TBK 42/III.

Temsil olunan verdiği yetkiyi üçüncü kişilere açıkça veya dolaylı

biçimde bildirmişse, bu yetkiyi tamamen veya kısmen geri aldığını
onlara bildirmediği takdirde, yetkinin geri alındığını iyiniyetli üçüncü
kişilere karşı ileri süremez.

Bir kişi, temsilcisinin temsil yetkisinin sona erdiğinin

karşı tarafa bildirmesi gerekir.

4) a. (O)’nun (M)’ye yönelttiği beyanı hukuken

değerlendiriniz. (O)’nun bu beyanı neticesinde hangi
haklara sahip olduğunu belirtiniz.
Burada belirli bir vade yoktur. Sözleşmenin
kurulmasıyla borç doğmuş oldu. Borcun doğumu vadeye
bağlanmadıysa doğduğu gibi muaccel olmuştur. Ama
temerrüde düşmedi. İhtar ile temerrüde düşme söz
konusu olacaktır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 8
2022/2023 .Dönem /İÜHF

Buradaki beyanın niteliği temerrüt ihtarıdır.

Temerrüt ihtarı, hukuki işlem benzeri fiildir. Hukuki
işlem benzeri fiili; hukuki işlemden ayıran nokta, irade
beyanının sonuca yönelmesine gerek olmamasıdır. Yani
kişi, temerrüde düşürmeye yönelik bir bilinçte olmasa
dahi iradeye kanun sonuç bağlıyor. Bu yüzden temerrüt
ihtarı bir hukuki işlem benzeri fiildir.
Hukuki işlem benzeri fiil olduğu için şekle bağlı
değildir. İstisnalar var.
TTK 18.madde/III. Tacirler arasındaki belirli işlemler
belirli şekillerde yapılır.

(3) Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye,

sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarlar
noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli
elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır.

Olayda temerrüt ihtarından başka olarak bir de

aynen ifa talebi vardır. 3 gün süre vererek de mehil
veriyor, ek süre veriyor. Bu sürenin verilmesi de hukuki
işlem benzeri fiildir.
O, borçlunun 3 gün içinde ifa etmemesiyle
sözleşmeden dönebilir. Temerrüt ihtarıyla hem
temerrüde düşürebilir hem de süre verip süre sonunda

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 9
2022/2023 .Dönem /İÜHF

kullanmak istediği seçimlik hakkı belirtebilir. Ancak

belirtmemiş. Seçimlik hakları kullanmak istiyorsa 3
günün sonunda derhal bunu bildirip 2 seçimlik hakkı
kullanması gerekiyor. Madde 125.

Alacaklı, ayrıca borcun ifasından ve gecikme tazminatı isteme

hakkından vazgeçtiğini hemen bildirerek, borcun ifa edilmemesinden
doğan zararın giderilmesini isteyebilir veya sözleşmeden dönebilir.

b. (M), bu beyana cevaben “bir hafta önce handa

çıkan yangında kumaşların yandığını” söyleseydi; (O), bu
talebinde ısrar edebilir miydi? Açıklayınız.
Temerrüt ihtarından önce yanmış olacak.
Olaydaki edimin niteliği misli eşyadır. Yerine bir
benzeri ikame edilebiliyor. Eşyanın misli ya da gayrimisli
olması ayrı bir şeydir, borcun parça ya da çeşit borcu
olması ayrı bir şeydir.
Stok borcu söz konusu olduğu için sınırlı çeşit borcu
olduğunu söyleyebiliriz. Bu stoktaki bütün mallar
imkansızlaşmışsa imkansızlık gündeme gelecektir.
Sözleşmenin kurulmasından sonraki imkansızlık söz
konusudur. Sözleşmenin kurulmasından sonraki
imkansızlık ikiye ayrılır: borçlunun sorumlu olduğu
imkansızlık ve borçlunun sorumlu olmadığı imkansızlık.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 10
2022/2023 .Dönem /İÜHF

İmkansızlıktan doğan tazminat borcu ile ilgili çeşitli

görüşler vardır. Bir görüşe göre borç sona ermez,
tazminat borcuna dönüşür. Ancak Oğuzman’ın
görüşüne göre borç sona erecektir ve yerine yeni bir
tazminat borcu doğacaktır.

c. Yangın, (O)’nun (M)’ye tanıdığı sürenin

geçmesinden sonra meydana gelseydi, cevabınızda
değişiklik olur muydu?
Temerrüde düştükten sonra borç imkansızlığa
uğramış olacak. Eğer ki borçlu temerrüde düşmeseydi
ifasını zamanında yapmış olacaktı ve temerrütten
sonraki imkansızlık meydana gelmeyecekti. Bu yüzden
bu imkansızlıktan borçlu sorumlu olacaktır.
Borçlu bundan nasıl kurtulacak? Kanun iki imkan
sunmuş:
- Temerrüde düşmekte kusuru yoksa
- İlliyet bağının kesilmesi (temerrüde düşmeseydi de
bu durum meydana gelecekti)
5) a. (M)’nin kumaşları çok geç teslim edeceğini
anlayan (O), başka bir yerden 3.000 TL’ye benzerini
bulduğu kumaşları almak durumunda kalmıştır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 11
2022/2023 .Dönem /İÜHF

Olaydaki özellikleri de dikkate aldığınızda, (M)’ye

öneriniz ne olurdu?
Aynen ifa + gecikme tazminatı ihtimali artık devre
dışı kalıyor. Kumaşlar zaten başka bir yerden alınmış.
Geriye iki seçenek kalıyor: ifadan vazgeçip olumlu
zarar istenebilir ya da sözleşmeden dönüp olumsuz zarar
isteyebilir.
Olaydaki ceza koşulu, ifa etmeme halindeki ceza
koşuludur. Yani eğer hiç veya gereği gibi ifa edilmediği
durumda kararlaştırılan bir ceza koşulu varsa bu ifa
yerine sayılabilecek bir ceza koşulu olur. Ama belli bir
yerde ve zamanda ifa edilmeme halinde öngörülen bir
ceza koşulu varsa bu ifaya eklenen ceza koşulu olacaktır.
Olayda ifa yerine sayılabilecek ceza koşulu söz
konusudur.
- İfadan vazgeçip olumlu zararın isteneceği
ihtimalde ceza koşulu olumlu zarar olacaktır
(götürü tazminat). Zararın hesaplanmasına gerek
yoktur çünkü ceza koşulu belirlenmiştir. Yani
ifadan vazgeçip olumlu zararın isteneceği
ihtimalde ceza koşulunu alacak, 5.000TL.
3.000TL’lik başka bir kumaş aldığındaysa kârı
2.000TL olacaktır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 12
2022/2023 .Dönem /İÜHF

- Sözleşmeden dönüp olumsuz zararını istediği

ihtimale bakalım. Sözleşmeden dönüldüğü zaman
sözleşme baştan itibaren sona ermiş olacaktır.
Olumsuz zararda zarar nasıl hesaplanacaktır?
Sözleşme hiç yapılmasaydı uğranılacak olan zarar.

O açısından en mantıklı olan, ceza koşulunu

almasıdır.
Döndüğü zaman ceza koşulu alınamayacaktır. Ceza
alacağı fer’i olduğu için ve borç da sözleşmeden
dönüldüğünde baştan itibaren sona ereceği için ceza
alacağı da sona ermiş olacaktır.

b. İhtiyacı olan kumaşı 6.000 TL’den daha ucuza

bulamayacağını anlayan (M)’ye öneriniz ne olurdu?
M, 4.000TL’ye alacaktı ancak başkasından alacağı
kumaşı 6.000TL’ye buldu. Burada M’nin ifa menfaati
(olumlu zararı) 2.000TL’dir. Ceza şartı ise 5.000TL’ydi.
M’nin ceza şartını istemesi daha avantajlıdır. (2.000TL’yi
değil ceza şartını isteyecektir).
Olumsuz zarar açısından kaçırılan fırsatla (yine
4.000TL’ye kumaş bulduysa ancak borcun ifa edileceğini
düşünüp bu fırsatı kaçırmışsa) 6.000TL açısından

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 13
2022/2023 .Dönem /İÜHF

bakalım. Burada 2.000TL’lik olumsuz zarar söz

konusudur.
Olumlu zarar ile olumsuz zararın miktarı aynı oldu.
Ancak nitelikleri farklıdır.

6) a. (Ü)’nün, (T)’ye “(M)’den olan 60.000 TL’lik

alacağımı (T)’ye devrediyorum.” yazılı bir belge vermesi
halinde bu işlemin hukuki niteliği nedir? (M)’nin ödeme
yapmaması halinde (T)’nin (B)’ye başvurması mümkün
müdür?
Burada alacağın devri söz konusudur. Alacağın
temliki bir tasarruf işlemidir. Tasarruf işlemi; hakka
doğrudan doğruya etki eden, onu sınırlandıran, içeriğini
değiştiren işlemlerdir. Alacağın temlikinde alacak hakkı,
başka bir kişinin malvarlığına gidiyor.
Alacağın devrinin vaadi deseydik bu bir borçlandırıcı
işlem olacaktı.
Olayda alacağın devri söz konusudur. Alacağın
devrinin yazılı şekille yapılması gerekir.
Bir kefalet söz konusu olsaydı fer’i bir teminat söz
konusu olacağı için alacağın devralınmasıyla beraber
kefile de başvurulabilecekti. Ama olayda fer’i değil

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 14
2022/2023 .Dönem /İÜHF

bağımsız bir teminat söz konusu olduğu için B’ye

başvurmak mümkün değildir.

b. (M)’nin geçirdiği rahatsızlık nedeniyle 60.000

TL’lik siparişi verdiği sırada ayırt etme gücünden yoksun
olduğunun anlaşılması varsayımında; (T)’nin (M)’den bir
talepte bulunması mümkün olur mu?
Ayırt etme gücü yoksa sözleşme kesin hükümsüz
olacaktır.
Alacağın doğduğu sözleşme geçersiz olduğu için
alacak da yoktur.
Dolayısıyla talep mümkün olmayacaktır.

7) (Ü)’nün çalışanı (Ş)’nin (M)’ye teslim edilecek

kumaşları taşırken kullandığı kamyona tamamen kusurlu
olarak çarpan (C)’nin sebebiyet verdiği kaza neticesinde
bütün kumaşların hasara uğraması nedeniyle teslim
gerçekleşmeseydi, bu durumda (Ü)’nün sorumluluğu
doğar mıydı? Açıklayınız.
Adam çalıştıranın sorumluluğu, haksız fiil
sorumluluğudur. Adam çalıştıranın sorumluluğu
dolayısıyla zarar verilen şey kumaşlardır. Bir haksız fiilin
mutlak bir hakka yönelmesi lazımdır.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3
 15
2022/2023 .Dönem /İÜHF

116. ve 66.maddelerin aklımıza gelmesi lazımdır.

116’da kurtuluş kanıtı imkanı yoktur, sadece illiyet bağı
kesilmesi söz konusu olabilir. 66’da ise kurtuluş
beyyineleri vardır.
Adam çalıştıran sorumluluğunda bağlılık ilkesi
gerekiyor ifa yardımcısında ise bağlılık ilkesi gerekmiyor.
İfa yardımcısının davranışından sorumluluk bir borca
aykırılık durumudur.
Ü’nün ifa yardımcısı nedeniyle sorumluluğu söz
konusu olacaktır. Ama Ü’nün adam çalıştıran
sorumluluğunun doğması için bu haksız fiilin M’nin bir
mutlak hakkına yönelmiş olması lazımdır. Dolayısıyla M,
henüz bir mülkiyeti kazanmadı deniliyorsa (olayda
kazanmış gibi gözükmüyor) mutlak hakkı olmadığı için
adam çalıştıran sorumluluğuna gidilemeyecektir.
25.05.2023
Ders işlenmemiştir.

Borçlar Genel
Eşya Hukuku/Çift/Part-6
Hukuku/2.Ö/Part-3