POTENCIOMETRIJA

- Potenciometrijska metoda se zasniva na mjerenju razlike potencijala

između elektroda u elektrohemijskoj ćeliji kod ravnotežnih uslova.

- Mjerenje se izvodi uz proticanje veoma male struje kroz ćeliju, koja

ne utiče znatno na stanje ravnoteže na elektrodama, tako da se
održavaju ravnotežni uslovi, te se smatra da je takva struja
zanemarljiva.

- Oprema koja je potrebna za potenciometrijske metode je jednostavna

i jeftina. Razlika potencijala se mjeri potenciometrom i voltmetrom , ili
pH metrom , odnosno pIon-metrom.

- Elektrohemijska ćelija sadrži dvije elektrode, indikatorsku-čiji

potencijal zavisi od aktiviteta određivane elektroaktivne vrste , ili više
elektroaktivnih vrsta i referentne elektrode, čiji je potencijal
konstantan i ne zavisi od aktiviteta određivane elektroaktivne vrste.

- Potenciometrija se primjenjuje kod potenciometrijskih titracija, kod

kojih se u elektrohemijsku ćeliju dodaje titraciono sredstvo koje
reaguje sa ispitivanom elektroaktivnom supstancom, što se očituje u
promjeni potencijala indikatorske elektrode.

- Očitavanje tačke ekvivalencije putem potenciometrijskih titracija se

vrši na osnovu titracionih krivih, to jest, krivih zavisnosti potencijala
indikatorske elektrode od zapremine dodanog titracionog sredstva.

- Potenciometrijski se određuju promjene slobodnih entalpija i konstanti

ravnoteže hemijskih reakcija, vrijednosti aktiviteta i koeficijenata
aktiviteta, te koncentracije elektroaktivnih molekulskih vrsta u
rastvorima.
Indikatorske elektrode

- U potenciometriji se koriste dvije vrste indikatorskih elektroda:

metalne i membranske elektrode.

- Kod metalnih elektroda je razlika potencijala na međufazi elektroda-

rastvor posljedica oksido-redukcionih reakcija na elektrodama, a kod
membranskih elektroda je to posljedica promjene slobodne entalpije
reakcije prelaza jona putem jonske izmjene, adsorpcije ili ekstrakcije.

- Na metalnoj elektrodi se uspostavlja dinamička ravnoteža između

metala i njegovih jona u rastvoru, te se uspostavlja ravnotežni
potencijal dat Nernstovim izrazom:

E=E +

- Ovakvu elektrohemijsku ravnotežu pokazuju elektrode cinka, bakra,

srebra, kadmija, zlata i dr. za koje se kaže da su metalne elektrode
prvog reda.

- U potenciometrijskim određivanjima se koriste i metalne elektrode

drugog reda, kao što je srebrena elektroda u kontaktu sa slabo
rastvorivim AgCl, koja služi kao indikatorska elektroda za mjerenje
aktiviteta hloridnih jona.

- Modificirane srebrene elektrode se koriste za mjerenje aktiviteta

bromida, jodida i sulfida koji sa Ag jonima grade teško rastvornu so.

- Metalne elektrode se koriste za određivanje aktiviteta anjona sa

kojima netalni jon elektrode gradi stabilni, rastvorivi kompleks.

- U tu svrhu se koristi živina elektroda, jer Hg joni tvore stabilne

komplekse sa anjonima EDTA. Živina elektroda služi kao elektroda
trećeg reda za mjerenje aktiviteta Ca,Zn,Co,Ni,Cu jona.
 Membranske indikatorske elektrode

- Koristi se veliki broj membranskih elektroda koje omogućavaju brzo i

selektivno određivanje velikog broja katjona i anjona direktnim
potenciometrijskim mjerenjima.

- Često se membranske elektrode nazivaju jon-selektivne elektrode

( ISE- Ion Selective Electrode) zbog njihove visoke selektivnosti. Ove
elektrode se često nazivaju p-Ion elektrode, jer se njihov izlazni signal
registruje kao p-funkcija, kao što je pH, pCa ili pNO 3 itd.

-klasifikacija membrana

- Komercijalno dostupne jon-selektivne elektrode se razlikuju prema

fizičkom ili hemijskom sastavu membrane.

- Mehanizam po kojem nastaje membranski potencijal je različit od

nastajanja potencijala kod metalnih indikatorskih elektroda.

- Potencijal metalne elektrode nastaje kao posljedica toga što se

oksidacija/redukcija dešava na elektrodnoj površini.

- Za razliku od ovog, kod membranskih elektroda potencijal predstavlja

neku vrstu difuzionog potencijala koji se uspostavlja duž membrane
koja odvaja ispitivani rastvor od rastvora referentne elektrode.

- Kod većine membranskih elektroda razlika potencijala na međufazi

elektroda-rastvor je posljedica zamjene jona iz rastvora i jona u
površinskom dijelu materijala membrane, ali se potencijal selektivne
elektrode može uspostaviti i putem drugačijeg mehanizma.

- Tipovi jon-selektivnih membranskih elektroda:

- A- Kristalne –membranske elektrode

1. Monokristal LaF3 ili F-
2. Polikristal ili miješani kristal Ag2S ili S2- ; Ag+

- B- Nekristalne- membranske elektrode

 1. Staklene: silikatna stakla za Na+ ; H+
2. Tečne-tečni jonoizmjenjivači za Ca2+ ; neutralni nosači
3. Sa imobilizirajućom tečnošću u čvrstom polimeru; polivinil
hloridna matrica za Ca2+ ; NO

- osobine jon-selektivnih membrana

- Osobine jon-selektivnih elektroda zavise od osjetljivosti i

selektivnosti membrana prema određenim katjonima ili anjonima. Tu
spadaju:

- 1. minimalna rastvorljivost
- 2. električna provodljivost
- 3.selektivna reaktivnost

Staklena elektroda za mjerenje pH

_ Konstrukcija i funkcionisanje pIon-skih selektivnih elektroda se može

objasniti na primjeru selektivne elektrode za mjerenje pH, koja je pretača
jon-selektivnim elektrodama.

-Određivanje pH pomoću staklene elektrode datira od 1930.g. i bazira se na

mjerenju potencijalne razlike duž staklene membrane koja odvaja ispitivani
rastvor od referentnog rastvora određene kiselosti.

-Opšta upotreba staklene elektrode za mjerenje pH počela je dvadeset

godina nakon pronalaska vakuum cijevi, koja omogućava podesno mjerenje
potencijala duž staklenih membrana koje imaju 100 Mohma ili više.

-Sistemska ispitivanja osjetljivosti staklenih membrana su dovela do razvoja

i komercijalizacije membranskih elektroda za određivanje više jona, kao što
su: K, Na, Ca, F, NO3. Na Sl. je data tipična ćelija za mjerenje pH.

Sl.Ćelija za mjerenje pH
 -Ćelija za mjerenje pH se sastoji od staklene indikatorske elektrode i
srebro/srebro hloridne ili ZKE uronjene u rastvor čiji se pH određuje.
Danas se sve više koriste kombinovane staklene elektrode, koje sadrže obje
ove elektrode u zajedničkoj ćeliji.

-Indikatorska elektroda se sastoji od tanke pH osjetljive staklene membrane

zataljene na kraj staklene ili plastične cijevi.

- Mala količina HCl zasićene sa AgCl se nalazi u cijevi (unutarnji rastvor kod
nekih elektroda je puferski rastvor koji sadrži hloridni jon).

- Srebrena žica u ovom rastvoru tvori srebro/srebro hloridnu referentnu

elektrodu koja je priključena na jedan kraj izlaza uređaja za mjerenje
potencijala.

-Na drugi kraj izlaza je priključena referentna elektroda. Na Sl. je dat

shematski prikaz ćelije:
Sl. Shematski prikaz ćelije za mjerenje pH

-Na shematskom prikazu se vidi da ćelija sadrži dvije referentne elektrode ;

(1) vanjska srebro/srebro hloridna elektroda i (2) unutarnja srebrohloridna
elektroda sa karakterističnim potencijalima E ref1 i Eref2 i graničnim
potencijalom na staklenoj membrani, Eb.

-Unutarnja referentna elektroda predstavlja sastavni dio staklene elektrode,

a tanka staklena membrana na vrhu elektrode predstavlja elemenat ćelije
koji registruje promjene pH.

-Staklena elektroda je pogodna za određivanje pH u raznim uslovima.

Elektroda se može bez smetnji koristiti u rastvorima koji sadrže jake
oksidanse, reducirajuće materije, gasove i proteine, kod viskoznih i
polučvrstih fluida itd.

-Koriste se izvedbe staklenih kombinovanih elektroda za mjerenje pH u mikro

uzrocima, kao što je kap krvi ,u tijelu kod mjerenja pH unutar žive ćelije.

-Površina staklene membrane mora biti hidratisana prije nego što se upotrebi
kao pH elektroda.

-Provodljivost staklenih membrana se temelji na provodljivosti unutar

hidratisanog sloja gela, što je rezultat kretanja vodonikovih jona.

-Duž membrane se obrazuje granični potencijal usljed različitih aktiviteta H

jona sa obje strane membrane, a ta potencijalna razlika predstavlja analitički
parametar kod potenciometrijskih pH mjerenja.
-Potenciometrijska mjerenja

-Potenciometrijska određivanja se temelje na mjerenju razlike potencijala

između dvije elektrode, indikatorske i referentne, uronjene u
elektrohemijsku ćeliju sa elektrolitom.

-Signal pobude je hemijska reakcija, a signal odziva je električna veličina

( razlika potencijala).

-Indikatorska elektroda reagira promjenom potencijala na promjenu

aktiviteta specije koju odrešujemo eksperimentom.

-Referentna elektroda ima konstantan potencijal bez obzira na promjenu

aktiviteta bilo koje vrste u otopini.

-Potencijal elektrohemijske ćelije je dat izrazom:

Eć = Eind – Eref + Epren

Gdje je Eć – potencijal elektrohem.ćelije (EMS)

Eind- potencijal indikatorske elektrode
Epren – prenapon (liquid junction)

-Prenapon nastaje na granici između dva elektrolita. Javlja se na kontaktu

referentne elektrode i otopine u ćeliji.

-Potencijal indikatorske elektrode je odgovor na promjenu aktiviteta specije

koja se određuje , mjeri se u sklopu sa odabranom pogodnom referentnom
elektrodom i dat je Nernstovim izrazom:

E = E0 + = E0 +

E-potencijal; E0-standardni redukcijski potencijal; R i F termodinam.

Konstante, aox i ared –aktiviteti oksidiranog i reduciranog oblika jona koji se
određuje u ispitivanoj otopini; z-naboj jona.

Jon selektivne elektrode (ISE)

-Jon selektivna elektroda (ISE) je elektrohemijski senzor koji stvara
elektrohemijski potencijal prema Nernstovom izrazu kada se uroni u rastvor
koji sadrži slobodne jone određene vrste.

-Svaka jon selektivna elektroda pokazuje relativno visok stepen selektivnosti

za određeni tip ili vrstu jona u rastvoru.

-Iako je materijal od kojeg su konstruirane jon-selektivne elektrode

različit,teorija određivanja sa ISE elektrodama je razrađena i osnovni
proces uspostavljanja razlike potencijala u suštini je poznat.

-To su proc1esi jonske izmjene, difuzije, odnosno prenosa jona. ISE

elektroda poprima određeni potencijal kao odgovor na aktivitet jona u
rastvoru na koji je elektroda selektivna.

-ISE imaju osjetljivu membranu koja odvaja ispitivanu otopinu od unutrašnje

referentne otopine, tzv., elektrohemijsku membranu.

-Važno svojstvo elektrohemijskih membrana je formiranje razlike potencijala

između dvije otopine.
-Kada se elektroda uroni u ispitivanu otopinu, momentalno se uspostavi tok
čestica unutar membrane u smjeru otopine koja ima niži aktivitet pokretnih
čestica.

-Dok se ne uspostavi ravnoteža, traje prenos mase i naboja (ako se radi o

nabijenim česticama) koji rezultira razlikom potencijala i uspostavlja se
ravnoteža.

-Ravnotežni potencijal je mjera razlike aktiviteta jona u dvije otopine i svaka

promjena aktiviteta rezultirat će promjenom potencijala:

E = E + =E+

Gdje je E-potencijal, E - konstantna vrijednost za određenu temperaturu i

ovisi o izboru unutrašnje i vanjske referentne elektrode, R, F –
termod.konstante., a1 – aktivitet jona u ispitivanoj otopini; a2- u unutrašnjoj
otopini, z- naboj jona.
- Pošto je aktivitet ispitivanog jona u unutrašnjoj otopini elektroda
konstantan, gornji izraz se može pisati:

E = E0 +
E0 - nova konstanta koja ovisi o unutrašnjoj referentnoj otopini kao i ostalim
faktorima spomenutim za E .

-Vidi se da je potencijal direktno proporcionalan apsolutnoj temperaturi.

-Elektrode reagiraju samo na promjenu aktiviteta slobodnih jona koji nisu

asocirani, a ne reagiraju na jone koji su na bilo koji način vezani.

-ISE nisu, nažalost, specifične za određenu vrstu jona te reagiraju i na neke

druge jone u otopini.

-U otopini koja osim ispitivanih jona sadrži i smetajući jon, jednadžba dobiva
oblik:

E = E0 +

Gdje je K - konstanta, odnosno koeficijent selektivnosti za smetajući jon,

ax – aktivitet smetajućeg jona , Zx- naboj smetajućeg jona.
- Kod niskih koncentracija jona u otopini važi Debye-Hueckel-ova
jednačina:

a=c

log = - 0,5122z- z+ I

I=
-Ako jonsku jačinu otopine održavamo konstantnom, aktiviteti jona će zavisiti
samo od njihove koncentracije.
-Dakle, ako su ova tri uslova ispunjena, potencijal elektrode zavisit će samo
od koncentracije jona koji se određuju.

-Kako je vidljivo iz Nernstove jednačine, potencijal elektrode pada sa

smanjenjem koncentracije anjona a raste sa smanjenjem koncentracije
katjona.

-Kod ekstremno niskih koncentracija (do 10 -7 mol/l) promjena potencijala za

istu razliku u koncentraciji počinje se smanjivati zbog pomanjkanja jona
nosioca naboja (granica određivanja).

Tipovi jon-selektivnih elektroda

-Jon-selektivne elektrode se klasificiraju zavisno od tipa membrane koja je

upotrebljena: sa čvrstom membranom, elektrode sa tekućom membranom.

-Čvrste membrane jon-selektivnih elektroda mogu biti : homogene, izrađene

od stakla, monokristala ili pređanih kristala nekog spoja tzv., kristal-
membranske elektrode ili nehomogene.

-Nehomogene čvrste membrane se prave od smjese aktivne tvari u inertnom

nosaču kao što je npr., silikonska guma, PVC ili pak nanošenjem aktivne tvari
membrane na hidrofobizirani grafitni nosač, stvarajući tako membrane
heterogene strukture.

-Tekuće membrane za jon-selektivne elektrode se pripremaju iz jonskih

izmjenjivača ekstrakcionom tehnologijom.

-Inertna membrana (filter papir, sintetičko staklo, porozni teflon ili PVC,
tekstilni materijal) može se učiniti selektivnom prema određenom jonu
zasićavanjem sa organskim sintetskim jonskim izmjenjivačem otopljenim u
nepolarnom rastvaraču.

-Kao referentna elektroda u sistemu za mjerenje se može upotrebiti

Ag/AgCl elektroda, Zas.Kal.El. Zas Hg/Hg2SO4 ili fluorid selektivna elektroda
kod određivanja Cl jona.
-Promjena potencijala se registrira sa p-ION metru voltmetru visoke ulazne
impedance.

-Postupci određivanja su direktna potenciometrija i potenciometrijska

titracija.

-Rad sa Ion selektivnim elektrodama ima prednost u pogledu brzine i raspona

koncentracija određenih jona.

- Fluoridna elektroda- čvrsta membrana

-Lantan-fluorid se koristi za izradu kristalne membranske elektrode za

određivanje fluoridnog jona.

- Na površini membrane se usljed jonizacije stvara naelektrisanje na dvjema

međufazama:

LaF3  LaF + F-

čvrsto čvrsto rastvor

-Veličina naelektrisanja zavisi od koncentracije fluorida u rastvoru.

-Potencijal ćelije koji sadrži La-F elektrodu je:

E= L – 0,0592 pF

-Odgovor fluoridne elektrode je linearan do koncentracije od 10 -6 M.

-Joni koji ometaju određivanje fluorida su OH- joni (posebno kod pH većeg
od 8), kao i kod pH manjeg od 5 , kada vodonikovi joni ometaju određivanje
koncentracije fluorida.

- Tečne membranske elektrode

-Tečne membrane se formiraju od tekućina koje se ne miješaju i koje

selektivno vežu jone.

-Prve izvedbe tečnih membrana su bile od tečnih jonoizmjenjivača koji se ne

miješaju i koji se nalaze u poroznom inertnom čvrstom nosaču.

-Na slici 3.6. (str 113) je dat shematski prikaz jon-selektivne elektrode sa
tečnom membranom osjetljivom na M2+ jone.

Tabela 1. ISE na bazi čvrstih kristala ( str 112)

Tabela 2. ISE na bazi tečnih membranskih elektroda (str 113)
-Kao aktivne supstance u tečnim membranama se koriste:

- katjonski izmjenjivači
- anjonski izmjenjivači
- neutralna makrociklična jedinjenja

-Jedna od najčešće korištenih tečnih membranskih elektroda je Ca elektroda

sa aktivnom supstancom alifatskim diesterom fosforne kiseline.

+ Ca2+

-Veza između potencijala i pCa je analogna onoj kod staklene elektrode:

E= L-

-Ca ISE se koristi kod fizioloških ispitivanja , jer Ca joni sudjeluju u prenosu
nervnih impulsa
- Široku primjenu ima i kalijumova elektroda, kod koje je aktivna materija
antibiotik valinomicin
 - Gasne ISE elektrode

-Razvijeni su elektrodni sistemi koji su selektivni prema molekulama gasa

( CO2, NH3, NO2, HF, H2S, HCN).

-Ovi uređaji se često nazivaju gasnim senzorima.

-Biosenzori- biokatalitičke membranske elektrode

-Biosenzori su mjerni uređaji na bazi specifičnog katalitičkog djelovanja

enzima za selektivno određivanje koncentracije određene molekulske vrste.

-Konstrukcija enzimskih biosenzora je slična onoj za gasne senzore , ali je

prostor između površine selektivne elektrode i dijafragme ispunjen slojem
imobiliziranog enzima.

-Princip djelovanja ovih uređaja je u tome što se ispitivani uzorak dovodi u

kontakt sa imobilisanim enzimom kada dolazi do katalitičke reakcije u kojoj
nastaje jonska vrsta , kao npr., amonijak, ugljendioksid, vodikovi joni ili
vodonik peroksid.
-Određivanjem koncentracije ovog produkta reakcije određuje se
istovremeno i koncentracija ispitivanog uzorka, koja je proporcionalna
nastalom produktu.
-Enzimski biosenzor koji je osjetljiv na amonijev jon se koriste za
određivanje uree u krvi, što predstavlja klinički test.

-Ovakvi senzori se koriste i za određivanje glukoze u krvi i drugih metabolita.

-POTENCIOMETRI

-Kada se indikatorska i referentna elektroda spoje preko voltmetra i urone u

ispitivani rastvor, formira se galvanska ćelija.

-Elektromotorna sila (EMS) ćelije je određena koncentracijom jona koji se

određuju.

-Da bi se obezbijedili uslovi da nema gubitka struje u ćeliji, elektromotorna

sila se mjeri potenciometrima.

-To su savremeni uređaji, pH/pV-metri i predstavljaju elektronske

voltmetre koji imaju veliku ulaznu impedancu.

-Kod korištenja mikroprocesorskog pH/mV metra, operator uključuje uređaj

i uranja elektrode u rastvor pufera ( a potpm u ispitivani rastvor), a
mikroprocesor kontinuirano prati stabilnost elektroda .

POTENCIOMETRIJSKE TITRACIJE
-Direktna potenciometrijska mjerenja se ne mogu vršiti u koncentrovanijim
rastvorima jer se aktiviteti i koncentracije znatno razlikuju, te se iz ovih
razloga izvodi potenciometrijska titracija.

-Ove titracije se izvode dodatkom titracionog sredstva u potenciometrijsku

ćeliju, pri čemu se mjeri promjena indikatorske elektrode u funkciji
zapremine titracionog sredstva.

-Na osnovu promjene potencijala indikatorske elektrode, određuje se završna

tačka titracije.
-Indikatorska elektroda može biti osjetljiva prema određenoj vrsti jona,
titracionom sredstvu ili prema produktu reakcije.

-Kod ovih mjerenja moraju se podesiti uslovi elektrohemijske reverzibilnosti

-Potenciometrijske titracije se mogu primjeniti kod svakog sistema gdje

hemijska reakcija ide do kraja, primjenjuju se kod kompleksnih reakcija, kod
kiselo-baznih reakcija , kao i u oksido-redukcionih reakcija.

-Elektrodni sistem se može sastojati od jedne indikatorske i jedne

referentne elektrode , ili od dvije indikatorske elektrode , gdje se jedna
ponaša kao indikatorska , a druga kao referentna, tako da su moguće razne
potenciometrijske tehnike.
-Određivanje završne tačke potenciometrijske titracije se vrše na više
načina, najčešće grafičkim putem, na apscisi se nanose vrijednosti zapremine
titracionog sredstva, a na ordinati izmjerene vrijednosti potencijala
indikatorske elektrode nakon svakog dodatka titracionog sredstva.

-Na Sl. 3.12. je data simetrična titraciona kriva i tačka ekvivalencije koja se
poklapa sa završnom tačkom titracije.

-Kod asimetričnih potenciometrijskih krivih se ove dvije tačke ne poklapaju ,

tako da se koriste postupci matematičke obrade i izražavanje rezultata kao
zavisnost promjene potencijala sa promjenom zapremine ( dE/dV) u funkciji
zapremine titracionog sredstva (V), kao što se vidi na Sl. 3.13

Sl. 3.13. Diferencijalna potenciometrijska kriva (str 138)

-Primjenjuje se i metoda zavisnosti drugog izvoda potencijala indikatorske
elektrode sa zapreminom titracionog sredstva ( d 2E/dV2).

Sl. 3.14. (str 138)

-Uređaji za automatske titracije su automatski titratori. Postupak titracije

do postizanja konstantnog potencijala se zasniva na dodatku titraciononog
sredstva sve dok potencijal ćelije ne dostigne potencijal karakterističan za
završnu tačku titracije.
-Na osnovu termodinamskih podataka , konstante hidrolize , produkta
rastvorljivosti , konstanti stabilnosti kompleksa, vrijednosti redoks
potencijala , izračuna se vrijednost potencijala indikatorske elektrode u
završnoj tački titracije na osnovu kojeg se izračuna potencijalna razlika
između indikatorske i referentne elektrode koja se treba postići u završnoj
tački titracije.

Primjena potenciometrijskih titracija

- titracije kiselo-baznih sistema

- Primjena potenciometrijske titracije na ove sisteme se zasniva na

tumačenju pojma kiselina i baza ( Proensted i Lowry).

- Kod potenciometrijskih titracija ovih sistema, obično se primjenjuju

sljedeće indikatorske elektrode: vodonikova, kinhidronova i staklena
elektroda, a sama tehnika mjerenja je ista kao i kod mjerenja pH.

- Kao referentna elektroda koristi se zasićena kalomelova elektroda,

ZKE. Dobivaju se titracione krive na osnovu grafičke zavisnosti pH ili E
od zapremine titracionog sredstva.

- Potenciometrijske titracije ovih sistema se primjenjuju kada su

ispitivani rastvori obojeni ili mutni , a posebno su efikasne kod
titracija smjesa kiselina ili baza.
-

- Primjena nevodenih rastvarača omogućava određivanje organskih

kiselina ili baza , koje se u vodi kao rastvaraču nebi mogle određivati.

- Oksido-redukcione titracije

- Hemijske reakcije između dva redoks sistema mogu se pratiti

potenciometrijski, to je najvažnija grupa titracija u elektroanalitičkoj
hemiji.
-

-
 - Indikatorske elektrode su od plemenitog metala u zasebnom rastvoru,
to su plemeniti metali platinske grupe, zlato, pa i živa ili srebro.

- Kod redoks reakcija dolazi do veće promjene potencijala u

ekvivalentnoj tački u odnosu na protolitičke reakcije.

- Potencijal ekvivalencije odgovara središnjoj tački , to jest, tački

infleksije na potenciometrijskoj krivoj promjene potencijala u
zavisnosti od zapremine titracionog sredstva, koja je simetričnog
oblika.

Sl.3,21. Potenciometrijska kriva titracije ( sl. 153)

- Titracije taložnih sistema

- Potenciometrijske titracije taložnih sistema se izvode kod reakcija u
kojima nastaje teško rastvorna so, a brzina reakcije taloženja mora
biti velika.

- Kao indikatorska elektroda se koristi metal čiji joni učestvuju u

reakciji taloženja, a promjena potencijala indikatorske elektrode prati
Nernstov izraz.

- Titracije kompleksirajućih sistema

- Potenciometrijske titracije kompleksirajućih sistema se zasnivaju na
reakcijama u kojima nastaju stabilni , rastvorljivi kompleksi.

- Najčešće se koriste reakcije nastajanja helatnih kompleksa, a kao

agens se primjenjuje EDTA koji stvara stabilne komplekse sa velikim
brojem katjona.

- Pored reakcija helatnih kompleksa, primjenjuju se i druge reakcije

kompleksiranja. Titracijom sa cijanidima se određuje srebro, nikl,
bakar, kadmij itd.

POTENCIOMETRIJSKA MJERENJA

- Direktna potenciometrija

- Ova određivanja podrazumijevaju uporedbu potencijala nastalog na

indikatorskoj elektrodi u ispitivanom uzorku sa potencijalom
indikatorske elektrode u jednom ili više standardnih uzoraka.

- Ova mjerenja su brza i lako se mogu primjeniti kod kontinuiranog ili

automatskog monitoringa u tehnološkim procesima.

- Pošto je potencijal referentne elektrode poznat, ostale veličine se

određuju postupkom baždarenja ili kalibracije potenciometrijske ćelije
, to jest, mjerenjem potencijala ćelije kod različitih, poznatih,
vrijednosti aktiviteta jonske vrste. Vrši se očitavanje konstantne
vrijednosti potencijala.

- Direktna potenciometrijska mjerenja aktiviteta jona se često

primjenjuju kod praćenja hemijskih ravnoteža u rastvorima.

- Pošto se u analitičkoj praksi najčešće određuje koncentracija jona , a

primjena direktne potenciometrije daje rezultate u vidu aktiviteta
jona, zbog toga se vrši preračunavanje odnosa aktivitet-koncentracija.
- Postoji više metoda preračunavanja koncentracije: metoda baždarnih
krivih, metoda povećanja koncentracije, metoda smanjenja
koncentracije.