Kokkoris (Bio)

ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ
΢ΥΟΛΗ ΘΔΣΙΚΩΝ ΔΠΙ΢ΣΗΜΩΝ

ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ΢
ΣΟΜΔΑ΢ ΒΙΟΛΟΓΙΑ΢ ΦΤΣΩΝ
ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ΢ ΥΛΩΡΙΓΑ΢ ΚΑΙ ΣΗ΢ ΒΛΑ΢ΣΗ΢Η΢ ΣΟΤ ΠΑΝΑΥΑΪΚΟΤ

ΟΡΟΤ΢. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η, ΠΡΟΣΑ΢ΔΙ΢ ΓΙΑΥΔΙΡΙ΢Η΢ ΚΑΙ
ΚΑΣΑΡΣΙ΢Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ΢ ΒΙΟΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗ΢Η΢ ΜΔ ΣΗ
ΥΡΗ΢Η ΜΔΘΟΓΩΝ ΣΗΛΔΠΙ΢ΚΟΠH΢Η΢ ΚΑΙ ΓΔΩΓΡΑΦΙΚΩΝ
΢Τ΢ΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
ΓΙΓΑΚΣΟΡΙΚΗ ΓΙΑΣΡΙΒΗ
ΙΩΑΝΝΗ Π. ΚΟΚΚΟΡΗ
ΓΑ΢ΟΛΟΓΟΤ MSc
ΠΑΣΡΑ 2014
UNIVERSITY OF PATRAS
SCHOOL OF NATURAL SCIENCES
DEPARTMENT OF BIOLOGY
DIVISION OF PLANT BIOLOGY
STUDY ON THE FLORA AND VEGATATION OF MT. PANACHAIKO.
ECOLOGICAL EVALUATION, MANAGEMENT PROPOSALS AND
ESTABLISHMENT OF A BIO-MONITORING PROGRAM USIΝG
REMOTE SENSING METHODS ANG GEOGRAPHICAL INFORMATION
SYSTEMS
Ph.D. THESIS
BY
IOANNIS P. KOKKORIS
FORESTER MSc
PATRAS 2014
ΔΓΚΡΙ΢Η ΜΔ ΤΠΟΓΡΑΦΔ΢
Τα κέιε ηεο
Δπηακεινύο Δμεηαζηηθήο Δπηηξνπήο
Γεωξγία Κακάξε Γεκήηξηνο Τδαλνπδάθεο Γξεγόξηνο Ιαηξνύ Παλαγηώηεο Τξίγθαο
…………………. ….…………………… …….……………… …….……………….
Τα κέιε ηεο Σπκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο
Θεόδωξνο Γεωξγηάδεο Παλωξαία Αξηειάξε
……………………………… ………………………….
Η Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα
Αξγπξώ Ληβαλίνπ-Τεληαθνύ
…………………………………
Η έγθξηζε ηεο παξνύζαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο από ην Τκήκα Βηνινγίαο ηνπ

Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ δελ ππνδειώλεη ηελ απνδνρή ηωλ γλωκώλ ηνπ ζπγγξαθέα.
Ν. 5343/1392, άξζξν 202.
Σηην οικογένειά μος
“Αν δεν πποθςλάξειρ ηα μικπά
θα σάζειρ ηα μεγάλα”
Ηζίνδνο
ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟ΢ ………………………………..………………...……………………. i
1
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ο: ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ – ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΣΖ΢ ΔΡΔΤΝΑ΢ …………..
7
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ο: ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ TH΢ ΠΔΡΗΟΥΖ΢ ΜΔΛΔΣΖ΢ ……………….
2.1 Σοπογπαθία – Γεωμοπθολογία ………………………………………………... 8
2.2 Γεωλογικά σαπακηηπιζηικά ............................................................................... 10
2.2.1 Παιαηνγεσγξαθία ………………………………………………………… 17
2.3 Τδπολογικά σαπακηηπιζηικά ………………………………………………….. 18
2.3.1 Πεγέο ……………………………………………………………………... 18
2.4 Κλίμα – Βιοκλίμα ………………………………………………………………. 19
2.4.1 Κιηκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ……………………………………………… 19
2.4.2 Βηνθιηκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ……………………………………………. 24
2.4.2.1 Βξνρνζεξκηθό πειίθν Q2 (βηνθιηκαηηθόο δείθηεο) …………………… 24
2.4.2.2 Οκβξνζεξκηθό δηάγξακκα ……………………………………………… 27
2.4.2.3 Ξεξνζεξκηθόο δείθηεο ………………………………………………….. 28
2.4.2.4 Βηνθιηκαηηθνί ράξηεο …………………………………………………… 30
2.5 Ηζηοπικά ζηοισεία ……………………………………………………………… 33
35
KEΦΑΛΑΗΟ 3ο: ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ ………………………………………
3.1 Βιβλιογπαθική έπεςνα …………………………………………………………. 36
3.2 Δπγαζία πεδίος ………………………………………………………………… 37
3.3 Δπεξεπγαζία, ανάλςζη και αξιολόγηζη ηων δεδομένων ζηο επγαζηήπιο ….. 39
3.3.1 Μεζνδνινγία αλάιπζεο ηεο ρισξίδαο …………………………………… 39
3.3.2 Μεζνδνινγία αλάιπζεο ηεο βιάζηεζεο …………………………………. 40
a
3.3.3 Μέζνδνη ηειεπηζθόπηζεο – GIS – Υαξηνγξάθεζε ………………………. 43
3.3.3.1 Υαξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο κε ηε ρξήζε πνιπθαζκαηηθώλ,
δνξπθνξηθώλ εηθόλσλ Landsat 7 ΔΣΜ+ ……………………………………….. 44
3.3.3.2 Δπεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ πνιπθαζκαηηθώλ, δνξπθνξηθώλ
εηθόλσλ Landsat 7 ΔΣΜ+ ………………………………………………………. 49
3.3.3.2.1 Πξνεπεμεξγαζία δνξπθνξηθήο εηθόλαο ………………………………. 49
3.3.3.2.2 Σαμηλόκεζε εηθνλνζηνηρείσλ ………………………………………… 50
3.3.3.3 Υαξηνγξάθεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη ηεο αλζξώπηλεο
δξαζηεξηόηεηαο ………………………………………………………………… 53
3.3.4 Αμηνιόγεζε εηδώλ ρισξίδαο θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ ……………………… 55
3.4 Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ …………………………….. 55
3.4.1 Γεκηνπξγία γεσβάζεο δεδνκέλσλ ………………………………………... 56
KEΦΑΛΑΗΟ 4ο: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ …………………………. 57
4.1 Υλωπίδα ………………………………………………………………………… 59
4.1.1 Υισξηδηθόο θαηάινγνο …………………………………………………… 64
4.1.2 Υισξηδηθή αλάιπζε ……………………………………………………… 121
4.1.2.1 Σαμηλνκηθέο κνλάδεο …………………………………………………… 121
4.1.2.2. Αλάιπζε βηνκνξθώλ – βηνθάζκαηα ………………………………….. 123
4.1.2.2.1 Σν βηνθάζκα σο δείθηεο νηθνινγηθήο νκνηόηεηαο κεηαμύ πεξηνρώλ … 127
4.1.3 Υσξνινγηθή αλάιπζε ……………………………………………………. 130
4.1.4 Δλδεκηζκόο – Φπηνγεσγξαθία …………………………………………… 139
4.1.4.1 Διιεληθά ελδεκηθά γεσζηνηρεία ……………………………………….. 140
4.1.4.1.1 Δλδηαθέξνπζεο θαηαγξαθέο ειιεληθώλ ελδεηκθώλ taxa …………….. 143
b
4.1.4.1.2 Τςνκεηξηθή θαηαλνκή ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa ζην όξνο
Παλαρατθό ……………………………………………………………………… 143
4.1.4.2 Φπηνγεσγξαθηθέο ζρέζεηο ……………………………………………… 145
4.1.4.3 Βαιθαληθά ελδεκηθά γεσζηνηρεία ……………………………………… 170
4.1.4.4 Άιιεο ελδηαθέξνπζεο θαηαγξαθέο ……………………………………... 179
4.1.4.5 Αξθηηθν-αιπηθά θαη βόξεηα taxa ……………………………………….. 179
4.1.5 Taxa κε πεξηνξηζκέλν εύξνο εμάπισζεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο…………. 180
4.1.6 Καζεζηώο πξνζηαζίαο ησλ θπηηθσλ taxa ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ ……….. 188
4.2 Βλάζηηζη ……………………………………………………………………….. 195
4.2.1 Γεληθή πεξηγξαθή ηεο βιάζηεζεο ………………………………………... 195
4.2.2 Όξνθνη βιάζηεζεο ζην όξνο Παλαρατθό ………………………………… 198
4.2.3 Γηάθξηζε ησλ ελνηήησλ βιάζηεζεο ……………………………………… 201
4.2.3.1 Γξαθηθή θαηάηαμε δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ……………………….. 203
4.2.3.1.1 Πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα αμόλσλ 1, 2 …………………………... 203
4.2.3.1.2 Πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα αμόλσλ 2, 3 …………………………... 208
4.2.3.1.3 Πξννπηηθό, πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα ηεο αλάιπζεο DCA ……… 211
4.2.3.1.4 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ησλ δαζηθώλ θαη
ζακλσδώλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ηνπ Θεξκν-κεζνγεηαθνύ, ηνπ Μεζν-κεζνγεηαθνύ
θαη ηνπ Τπεξ-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο………………….……………... 212
4.2.3.1.5 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ησλ ηύπσλ
νηθνηόπσλ ηνπ Οξεηλνύ κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο …………………….. 215
4.2.3.1.6 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ζηνλ νηθόηνπν
ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090) …….. 217
4.2.4 Πεξηγξαθή ησλ ελνηήησλ βιάζηεζεο ……………………………………. 220
4.2.4.1 Οηθόηνπνη γιπθώλ πδάησλ ……………………………………………... 220
c
4.2.4.2 Δύθξαηα ρέξζα εδάθε θαη ιόρκεο ……………………………………… 222
4.2.4.3 Λόρκεο κε ζθιεξόθπιιε βιάζηεζε (matorrals) ……………………….. 231
4.2.4.4 Φπζηθέο θαη εκηθπζηθέο ρινώδεηο δηαπιάζεηο …………………………. 239
4.2.4.5 Τςεινί, ρακεινί ηπξθώλξεο θαη βάιηνη ……………………………….. 242
4.2.4.6 Βξαρώδεηο νηθόηνπνη θαη ζπήιαηα ……………………………………... 244
4.2.4.7 Γάζε ……………………………………………………………………. 250
4.2.4.8 Μνλάδεο βιάζηεζεο πνπ δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζηελ αλάιπζε ………. 261
4.2.5 ΢πληαμηλόκεζε ηεο βιάζηεζεο …………………………………………... 262
4.2.6 Γείθηεο πνηθηιόηεηαο ……………………………………………………... 266
4.2.7 Οηθόηνπνη θαη ελδεκηζκόο ………………………………………………... 269
4.3 Ανθπώπινερ επιδπάζειρ – απειλέρ ζηα οικοζςζηήμαηα ηος
όποςρ Πανασαϊκού …………………………………………………………………. 291
4.3.1 Ππξθαγηέο ………………………………………………………………… 292
4.3.1.1 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (951Β) ………………….. 292
4.3.1.2 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο
Μεζνγείνπ (9540) ………………………………………………………………. 293
4.3.1.3 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934Α) …………………………………………. 294
4.3.1.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340) …………………………. 295
4.3.1.5 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (5210) …………………………. 295
4.3.1.6 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (5420) ………………………… 296
4.3.1.7 Τπόινηπνη ηύπνη νηθνηόπσλ ……………………………………………. 296
4.3.1.8 ΢πζρέηηζε ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη νηθνινγηθώλ παξακέηξσλ ζρεηηθώλ
κε ηελ εθδήισζε ππξθαγηάο ……………………………………………………. 296
4.3.2 Βόζθεζε ………………………………………………………………….. 298
4.3.2.1 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (951Β) …………..……… 299
d
4.3.2.2 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο
Μεζνγείνπ (9540) ………………………………………………………………. 300
4.3.2.3 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934Α) …………………………………………. 301
4.3.2.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340) …………………………. 301
4.3.2.5 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (5210) …………………………. 301
4.3.2.6 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (5420) ………………………… 302
4.3.2.7 Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (8210) …... 302
4.3.2.8 Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (8140) …………………………… 302
4.3.2.9 Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090) ……….. 303
4.3.2.10 Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά
ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο
επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (6230*) ………………………………………………... 304
4.3.2.11 Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (72B0) ……………………………... 305
4.3.2.12 ΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ
ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (3140) ……………………………………………. 306
4.3.3 Γηαβξώζεηο ……………………………………………………………… 307
4.3.4 Τδξνκαζηεύζεηο ………………………………………………………….. 308
4.3.5 Δθρεξζώζεηο – Πνηκληνζηάζηα – Αλέγεξζε θαηνηθηώλ ………………… 310
4.3.6 Οδηθό δίθηπν - Γηάλνημε δξόκσλ ………………………………………… 311
4.3.7 Έξγα αλαλεώζηκσλ πεγώλ ελέξγεηαο …………………………………….. 312
4.3.8 Παξάλνκεο ρσκαηεξέο ……………………………………………………. 313
4.3.9 Μαδηθέο Τινηνκίεο – ΢πιινγέο θπηηθώλ εηδώλ ………………………….. 314
4.3.10 Γαζηθή Αλαςπρή – Κπλήγη ……………………………………………... 315
4.3.11 Ακκνραιηθνιεςίεο ……………………………………………………… 316
e
4.3.12 ΢πγθεληξσηηθή ζεώξεζε ηεο έληαζεο ησλ αλζξώπηλσλ επηδξάζεσλ θαη
ησλ απεηιώλ ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ, ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ……. 317
4.4 Υαπηογπάθηζη …………………………………………………………………. 321
4.4.1 Υαξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο ηεο πεξηνρήο ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000,
κέζσ πνιπθαζκαηηθώλ δνξπθνξηθώλ εηθόλσλ Landsat 7 ETM+ ……………... 321
4.4.1.1 Πξνεπεμεξγαζία δνξπθνξηθήο εηθόλαο ………………………………… 323
4.4.1.1.1 Γεσκεηξηθή δηόξζσζε ………………………………………………... 323
4.4.1.1.2 Αηκνζθαηξηθή δηόξζσζε ……………………………………………... 324
4.4.1.1.3 Σνπνγξαθηθή δηόξζσζε ……………………………………………… 326
4.4.1.1.4 Πεξηθνπή ζηελ πεξηνρή ελδηαθέξνληνο ……………………………… 327
4.4.1.1.5 Μνληεινπνίεζε θαη απνθνπή επηθαλεηώλ κε ζπγθεθξηκέλα
ρσξηθά ραξαθηεξηζηηθά ………………………………………………………… 328
4.4.1.2 Δπηβιεπόκελε ηαμηλόκεζε ……………………………………………... 335
4.4.1.3 Αμηνιόγεζε ηεο ηαμηλόκεζεο – Έιεγρνο ζεκαηηθήο αθξίβεηαο ……….. 338
4.4.1.4 Γεκηνπξγία ηειηθνύ ράξηε βιάζηεζεο – ρξήζεσλ γεο ………………… 339
4.4.2 Υαξηνγξάθεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ …………………………………… 341
4.4.3 Υαξηνγξάθεζε ησλ απεηιώλ θαη ηεο αλζξώπηλεο επίδξαζεο ……………. 345
4.4.4 Αμηνιόγεζε δηαρξνληθώλ κεηαβνιώλ ζηε βιάζηεζε ……………………. 345
4.4.5 Υαξηνγξάθεζε ηεο ελδεκηθήο ρισξίδαο ………………………………… 348
4.5 Οικολογική αξιολόγηζη ηος Όποςρ Πανασαϊκού ……………………………. 355
4.5.1 Οηθνινγηθή αμηνιόγεζε ησλ ζεκαληηθώλ θπηηθώλ taxa
ζην όξνο Παλαρατθό ……………………………………………………………. 355
4.5.2 Οηθνινγηθή αμηνιόγεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζην όξνο Παλαρατθό……. 360
4.5.2.1 ΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ
ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (Κσδηθόο Natura 2000: 3140) …………………… 371
f
4.5.2.1.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ ΢θιεξώλ νιηγν-
κεζνηξνθηθώλ πδάησλ κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε
Chara spp. ……………………………………………………………………… 372
4.5.2.2 Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
(Κσδηθόο Natura 2000: 4090) ………………………………………………….. 372
4.5.2.2.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ησλ Eλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ
εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο ………………………………………………... 375
4.5.2.3 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (Kσδηθόο Natura 2000: 5210) … 375
4.5.2.3.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γελδξσδώλ
matorrals κε Juniperus spp. …………………………………………………….. 377
4.5.2.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 5340) … 377
4.5.2.4.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Garrigues
ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ …………………………………………………….. 379
4.5.2.5 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (Kσδηθόο Natura 2000: 5420) ... 379
4.5.2.5.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Φξπγάλσλ
από Sarcopoterium spinosum ............................................................................... 381
επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (Κσδηθόο Natura 2000: 6230*) ……………………….. 381
4.5.2.6.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Υινσδώλ
δηαπιάζεσλ κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ
νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) ……… 383
4.5.2.7 Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (Κσδηθόο Natura 2000: 72B0)………. 384
4.5.2.7.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Κνηλσληώλ
ησλ πςειώλ βνύξισλ …………………………………………………………... 385
g
4.5.2.8 Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Kσδηθόο Natura 2000: 8140) ….. 385
4.5.2.8.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Ληζώλσλ ηεο
Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ ………………………………………………………… 387
4.5.2.9 Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε
(Κσδηθόο Νatura 2000: 8210) ………………………………………………….. 387
4.5.2.9.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ
Αζβεζηνιηζηθώλ βξαρσδώλ πξαλώλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε ……………… 389
4.5.2.10 Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba
(Κσδηθόο Natura 2000: 92A0) …………………………………………………. 389
4.5.2.10.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γαζώλ - ζηνώλ
κε Salix alba θαη Populus alba …………………………………………………. 391
4.5.2.11 Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis
(Platanion orientalis) (Κσδηθόο Natura 2000: 92C0) ………………………….. 391
4.5.2.11.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γαζώλ
Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis (Platanion orientalis) ……….. 393
4.5.2.12 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 934Α) ……………….. 393
4.5.2.12.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Διιεληθώλ
δαζώλ πξίλνπ …………………………………………………………………… 396
4.5.2.13 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica)
(Κσδηθόο Natura 2000: 951Β) ………………………………………………….. 396
4.5.2.13.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ δαζώλ
Διιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) ………………………………………... 404
4.5.2.14 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεπθώλ ηεο Μεζνγείνπ
(Κσδηθόο Natura 2000: 9540) ………………………………………………….. 404
h
4.5.2.14.1 ΢πλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Μεζνγεηαθώλ
πεπθνδαζώλ κε ελδεκηθά είδε πεπθώλ ηεο Μεζνγείνπ ………………………... 406
4.5.2.15 ΢πγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα ηεο αμηνιόγεζεο ησλ ηύπσλ
Οηθνηόπσλ ……………………………………………………………………… 406
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5ο: ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΓΗΑΥΔΗΡΗ΢Ζ΢ – ΚΑΣΑΡΣΗ΢Ζ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ΢ ΒΗΟΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖ΢Ζ΢ ……………………………… 411
5.1 Πποηάζειρ διασείπιζηρ ………………………………………………………… 413
5.2 Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ …………………………… 418
5.2.1 Γεληθά …………………………………………………………………….. 418
5.2.2 Η αλαγθαηόηεηα θαηάξηηζεο πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο
5.2.3 Καηάξηηζε πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο γηα ηελ πεξηνρή ηνπ
Γηθηύνπ Natura 2000 ζην όξνο Παλαρατθό …………………………………….. 423
5.2.3.1 Αληηθεηκεληθνί ζθνπνί ηνπ πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο
5.2.3.2 Πξνζδηνξηζκόο ησλ κεζόδσλ ηεο βηνπαξαθνινύζεζεο ………………... 423
5.2.3.3 Πξνζδηνξηζκόο ησλ πεξηνρώλ – ζέζεσλ ηεο παξαθνινύζεζεο ………... 424
5.2.3.4 Δπηινγή ησλ κεηαβιεηώλ πνπ ζα παξαθνινπζεζνύλ - Σππνπνίεζε
κεζόδσλ ζπιινγήο θαη θαηαρώξεζεο ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξαθνινύζεζεο …. 425
5.2.3.4.1.Παξαθνινύζεζε θπηηθώλ taxa ……………………………………….. 425
5.2.3.4.2 Παξαθνινύζεζε ηύπσλ νηθνηόπσλ …………………………………... 428
5.3 Ανάλςζη ππωηαπσικών δεδομένων και δημιοςπγία βάζηρ αναθοπάρ
(base- line status) ………………………………………………………………. 429
i
5.3.1 Γεκηνπξγία επηπέδνπ αλαθνξάο γηα ηε βηνπαξαθνινύζεζε επηιεγκέλσλ
θπηηθώλ taxa ……………………………………………………………………. 432
5.3.1.1 Asperula lutea Sibth. & Sm …………………………………………….. 434
5.3.1.2 Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek ……………………….. 435
5.3.1.3 Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp.
peloponnesiacum Phitos ………………………………………………………... 437
5.3.1.4 Sideritis clandestina (Bory & Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca
(Boiss. & Heldr.) Baden in Strid & Tan ………………………………………... 440
5.3.1.5 Silene roemeri Friv ……………………………………………………... 441
5.3.2 Βηνπαξαθνινύζεζε ηύπσλ νηθνηόπσλ – Δπίπεδν Αλαθνξάο ……………. 443
5.3.2.1 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica)
(Κσδηθόο Natura 2000: 951Β) ………………………………………………..… 443
5.3.2.2 Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
(Kσδηθόο Natura 2000: 4090) ………………………………………………….. 443
επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (Κσδηθόο Natura 2000: 6230*) ……………………….. 444
5.3.2.4 ΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (Κσδηθόο Natura 2000: 3140) ……….. 444
5.2.3.5 Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (Kσδηθόο Natura 2000: 72Β0)………. 445
5.3.3 Υξήζε γεσγξαθηθώλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηώλ ζην
πξόγξακκα βηνπαξαθνινύζεζεο – δεκηνπξγία γεσβάζεο δεδνκέσλ ………… 445
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6ο: ΢ΤΝΟΦΖ – ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ …………………………….. 447
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ …………………………………………………………………... 469
j
ΠΔΡΗΛΖΦΖ ………………………………………………………………………... 493
ABSTRACT ………………………………………………………………………... 495
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η – ΥΑΡΣΔ΢
ΠΑΡΑΡΣΜΑ ΗΗ – ΠΔΡΙΟΥΔ΢ ΢ΤΛΛΟΓΩΝ ΥΛΩΡΙΓΑ΢
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗΗ – ΠΙΝΑΚΑ΢ ΑΝΑΛΤ΢Η΢ TWINSPAN
ΠΑΡΑΡΣΜΑ ΗV – ΥΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΔ΢ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΔ΢ ΣΩΝ
ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗ΢Η ΦΤΣΙΚΩΝ TAXA ΚΑΙ
ΣΤΠΩΝ ΟΙΚΟΣΟΠΩΝ
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ V – ΜΟΝΣΔΛΑ ΣΑΞΙΝΟΜΗ΢Η΢ ΔΙΚΟΝΟ΢ΣΟΙΥΔΙΩΝ ΚΑΙ
ΜΗΣΡΔ΢ ΔΛΔΓΥΟΤ ΢ΦΑΛΜΑΣΩΝ ΣΗ΢ ΥΑΡΣΟΓΡΑΦΙ΢Η΢ ΜΔ ΣΗ
ΥΡΗ΢Η ΔΙΚΟΝΩΝ LANDSAT 7
k
ΠΡΟΛΟΓΟ΢
Οη κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο κνπ ζην Τκήκα Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ

Παηξώλ μεθίλεζαλ κεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ πξνπηπρηαθώλ ζπνπδώλ κνπ ζηε
Σρνιή Γαζνινγίαο θαη Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ
Θεζζαινλίθεο θαη ηελ εθπιήξσζε ησλ ζηξαηησηηθώλ κνπ ππνρξεώζεσλ. Καηά ην
δηάζηεκα απηό ήξζα ζε επαθή θαη ζηε ζπλέρεηα ζε ζπλεξγαζία κε κεξηθνύο από ηνπο
ζεκαληηθόηεξνπο εξεπλεηέο θαη δαζθάινπο ζην ρώξν ηεο βνηαληθήο θαη ηεο
νηθνινγίαο γεληθόηεξα. Μέζσ ηνπ Μεηαπηπρηαθνύ Πξνγξάκκαηνο Σπνπδώλ ην
ελδηαθέξνλ κνπ εληζρύζεθε γύξσ από ην αληηθείκελν ηεο βνηαληθήο, ηεο νηθνινγίαο,
ηεο δηαρείξηζεο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο. Τελ πεξίνδν εθείλε
εξγαδόκνπλ σο δαζνιόγνο ζηε Γαζηθή Υπεξεζία, γεγνλόο πνπ κνπ έδσζε πξόζζεηα
εξεζίζκαηα θαη κνπ δεκηνύξγεζε λένπο πξνβιεκαηηζκνύο, θπξίσο γύξσ από ηηο
δηάθνξεο ρξήζεηο γεο θαη ηηο επηπηώζεηο απηώλ ζην πεξηβάιινλ, θαζώο θαη από ηε
ρσξνζέηεζε θαη θαηαζθεπή κεγάισλ αλαπηπμηαθώλ έξγσλ, όπσο νη αηνιηθνί ζηαζκνί
παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ζπρλά εληόο πξνζηαηεπόκελσλ θπζηθώλ πεξηνρώλ.
Έηζη, κεηά ηελ απόθηεζε ηνπ Μεηαπηπρηαθνύ Γηπιώκαηνο Δηδίθεπζεο,
πξνζαλαηνιίζηεθα άκεζα ζηελ πεξαηηέξσ έξεπλα γύξσ από απηνύο ηνπο
πξνβιεκαηηζκνύο. Έπεηηα από ζπδήηεζε κε ηα κέιε ηεο ηξηκεινύο Δπηηξνπήο ηεο
Μεηαπηπρηαθήο Δξγαζίαο κνπ, Καζεγεηή θ. Θεόδσξν Γεσξγηάδε, Αλαπιεξώηξηα
Καζεγήηξηα θα. Παλσξαία Αξηειάξε θαη Δπίθνπξε Καζεγήηξηα θα. Αξγπξώ
Ληβαλίνπ-Τεληαθνύ, νδεγεζήθακε ζην ζπκπέξαζκα όηη ε κειέηε ηεο πεξηνρήο ηνπ
Παλαρατθνύ όξνπο πξνζθέξεηαη σο ηδαληθό ππαίζξην εξγαζηήξην γηα ηελ επηζηήκε
ηεο Βνηαληθήο θαη ηεο Οηθνινγίαο, θαζώο δελ είρε κέρξη ζήκεξα κειεηεζεί επαξθώο,
ελώ ηαπηόρξνλα δέρεηαη ζπγθεληξσηηθά ηηο πεξηζζόηεξεο από ηηο ζύγρξνλεο πηέζεηο
ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο πνπ αζθνύληαη ζηα όξε θαη θηινμελεί ζηηο εθηάζεηο
ηνπ ην κεγαιύηεξν αηνιηθό πάξθν ζηελ Διιάδα. Τν γεγνλόο απηό νδήγεζε ζηνλ
πξνζδηνξηζκό ηνπ ζέκαηνο, πνπ εξεπλήζεθε θαηά ηελ εθπόλεζε ηεο παξνύζαο
δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο.
Τνλ ζεκαληηθόηεξν ξόιν ζην μεθίλεκα, ηελ πνξεία θαη ηελ νινθιήξσζε ηεο
παξνύζαο δηαηξηβήο, δηαδξακάηηζε ε Δπηβιέπνπζα ηεο Γηαηξηβήο Δπίθνπξε
Καζεγήηξηα θα. Αξγπξώ Ληβαλίνπ-Τεληαθνύ. Η ζπλεξγαζία καο είρε μεθηλήζεη ζε
βαζκό νπζηαζηηθό, ήδε από ηελ εθπόλεζε εξγαζίαο γηα ην κεηαπηπρηαθό κάζεκα ηεο
Βηνινγηθήο Πνηθηιόηεηαο, κέζσ ηεο νπνίαο κνπ ελέπλεπζε ηελ επηζπκία γηα
-i-
αλαδήηεζε θαη έξεπλα ζην αληηθείκελν ηεο Βνηαληθήο θαη ηελ αμία πνπ απηό
αληηπξνζσπεύεη γεληθόηεξα κέζα ζην ρώξν ησλ επηζηεκώλ. Σηε ζπλέρεηα ζπλέβαιε
θαζνξηζηηθά ζηελ θαζνδήγεζε ηεο Μεηαπηπρηαθήο Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο κνπ θαη
έδξαζε θαηαιπηηθά γηα ηελ νινθιήξσζή ηεο. Δίλαη ν άλζξσπνο πνπ κπόξεζε λα κε
παηδαγσγήζεη θαη λα κε εθπαηδεύζεη, αμηνπνηώληαο ηηο ηδηαηηεξόηεηεο ηνπ ραξαθηήξα
κνπ θαη ησλ όπνησλ ηθαλνηήησλ κνπ πξνο ηε βειηίσζε ηεο επηζηεκνληθήο κνπ
θαηάξηηζεο, αιιά θαη ηεο πξνζσπηθόηεηάο κνπ γεληθόηεξα. Δίλαη έλαο από ηνπο
αλζξώπνπο πνπ μέξσ όηη πξαγκαηηθά λνηάζηεθαλ θαη θξόληηζαλ γηα κέλα, θαζώο
ζηήξημε ηεο επηινγέο κνπ, κέζσ ηεο πάληνηε επνηθνδνκεηηθήο, θξηηηθήο ζεώξεζήο
ηνπο. Τελ επραξηζηώ ζεξκά γηα όια όζα έρεη πξάμεη κέρξη ζήκεξα, αιιά αθόκα
πεξηζζόηεξν γηα απηά πνπ κε ηνλ ηξόπν ηεο κε δίδαμε θαη ζα πξνζπαζήζσ λα πξάμσ
εγώ ζην κέιινλ.
Ο Οκόηηκνο Καζεγεηήο θ. Θεόδσξνο Γεσξγηάδεο, ππήξμε ν εκπλεπζηήο ηνπ
ζέκαηνο ηεο Μεηαπηπρηαθήο Δξγαζίαο κνπ, ζηελ νπνία ήηαλ θαη ν Δπηβιέπσλ
Καζεγεηήο, αιιά ζπλέβαιε ζε κεγάιν βαζκό ζηνλ πξνζδηνξηζκό ηνπ ζέκαηνο θαη ηεο
παξνύζαο Γηαηξηβήο. Η ζπλεξγαζία κνπ καδί ηνπ ζε ζέκαηα ρισξίδαο, βιάζηεζεο,
ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη βηνπαξαθνινύζεζεο απηώλ θαη ε δηαξθήο ζηόρεπζή ηνπ ζηα
κέηξα πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο πνπ πξνθύπηνπλ από ηα απνηειέζκαηα ηεο
έξεπλαο, απνηέιεζε ηζρπξό πόιν έιμεο γηα εκέλα πνπ ην άκεζν εξεπλεηηθό
ελδηαθέξνλ κνπ είλαη ε νηθνινγία θαη ε παξαθνινύζεζε ησλ κεηαβνιώλ ζηα θπζηθά
νηθνζπζηήκαηα. Η ζπκβνιή ηνπ ζηελ επίιπζε δπζθνιηώλ θαη πξνβιεκαηηζκώλ θαηά
ηελ έξεπλα ηόζν ζην πεδίν όζν θαη ζην εξγαζηήξην, ήηαλ θαηαιπηηθή, αθνύ δηαζέηεη
ηελ ηθαλόηεηα λα πξνζθέξεη άκεζα ιύζεηο ζε δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα. Τνλ
επραξηζηώ ζεξκά, δηόηη ε αξρηθή ζπλεξγαζία καο κέζα από ην πξόγξακκα
κεηαπηπρηαθώλ ζπνπδώλ ππήξμε θαζνξηζηηθή γηα ηελ πνξεία κνπ ζην ρώξν ηεο
νηθνινγίαο, ελώ ε ζηήξημή ηνπ ζε εκέλα, σο ππνςήθην δηδάθηνξα, ππήξμε θαηαιπηηθή
γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο κέρξη ζήκεξα δηαδξνκήο.
Η Αλαπιεξώηξηα Καζεγήηξηα θα. Παλσξαία Αξηειάξε δηαδξακάηηζε, θαηά ηε
κέρξη ζήκεξα πνξεία κνπ, ην ξόιν ηεο δύλακεο εθείλεο πνπ ηε ζηηγκή ηεο αδπλακίαο
πξνζθέξεη ην αληίδνην ηεο απηνπεπνίζεζεο θαη ηεο δύλακεο γηα ζπλέρεηα. Ο ξόινο
απηόο, θαηά ηε δηθή κνπ ζπλαλαζηξνθή θαη ζπλεξγαζία καδί ηεο, πεγάδεη ηόζν από
ηνλ αθέξαην ραξαθηήξα ηεο σο άλζξσπνο θαη σο εθπαηδεπηηθόο, αιιά θαη από ηελ
άξηηα επηζηεκνληθή ηεο θαηάξηηζε, ε νπνία πξνζθέξζεθε απιόρεξα θαη κνπ έδσζε
ζεκαληηθέο ιύζεηο θαη δηεπθνιύλζεηο θαηά ηελ εθπόλεζε ηεο παξνύζαο Γηαηξηβήο.
- ii -
Τελ επραξηζηώ ζεξκά, γηαηί ζε δύζθνιεο ζηηγκέο πίεζεο θαη άγρνπο, πνπ ππήξμαλ
πνιιέο, κε βνήζεζε κε ηε ζηάζε ηεο θαη κε ηε δηθή ηεο ζεώξεζε ησλ πξαγκάησλ λα
αληαπεμέιζσ θαη λα ζπλερίζσ.
Τελ Οκόηηκε Καζεγήηξηα θα. Γεσξγία Κακάξε, ηελ επραξηζηώ ζεξκά γηα ηε
βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε, ζε ζέκαηα βηνγεσγξαθίαο θαη πξνζηαζίαο ζπάλησλ θαη
απεηινύκελσλ θπηηθώλ taxa, θαζώο θαη γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηα ζε δεηήκαηα πνπ
αθνξνύζαλ ηελ παξνύζα Γηαηξηβή.
Τνλ Καζεγεηή θ. Γεκήηξην Τδαλνπδάθε, ηνλ επραξηζηώ ηδηαηηέξσο γηα ηε
ζπλεξγαζία ηνπ, θαζώο θαη γηα ηηο επνηθνδνκεηηθέο ζπδεηήζεηο θαη ηε βνήζεηά ηνπ
γύξσ από ζέκαηα ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο θαη ηεο δηαρείξηζεο πξνζηαηεπόκελσλ
θπζηθώλ πεξηνρώλ.
Σηνλ Καζεγεηή θ. Γξεγόξην Ιαηξνύ νθείισ έλα κεγάιν επραξηζηώ γηα ηελ
βνήζεηά ηνπ θαη γηα ηηο ζπκβνπιέο ηνπ ζε ζέκαηα ελδεκηζκνύ θαη
βηνπαξαθνινύζεζεο ζεκαληηθώλ θπηηθώλ taxa.
Τνλ Λέθηνξα θ. Παλαγηώηε Τξίγθα, ηνλ επραξηζηώ ηδηαηηέξσο γηα ηε
ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ επηακειή Δμεηαζηηθή Δπηηξνπή, σο εμσηεξηθόο εμεηαζηήο,
θαζώο θαη γηα ηε κέρξη ζήκεξα επνηθνδνκεηηθή ζπλεξγαζία θαη ηε βνήζεηά ηνπ ζε
ζέκαηα ρισξίδαο θαη ελδεκηζκνύ.
Τνλ Καζεγεηή θ. Γεκήηξην Φξηζηνδνπιάθε ηνλ επραξηζηώ ζεξκά γηα ηελ
παξαρώξεζε θαη εξκελεία εξεπλεηηθώλ εξγαζηώλ, πνπ δελ ππάξρνπλ δηαζέζηκεο
ειεθηξνληθά, κέζα από ην άξηζηα νξγαλσκέλν επηζηεκνληθό αξρείν ηνπ.
Τελ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα θα. Οπξαλία Γεσξγίνπ ηελ επραξηζηώ ζεξκά γηα ηε
ζπκβνιή ηεο ζηελ αλαγλώξηζε εηδώλ Dianthus θαη Petrorhagia, θαζώο θαη γηα ηηο
επνηθνδνκεηηθέο ζπδεηήζεηο ζε ζέκαηα γεσγξαθηθώλ εμαπιώζεώλ ηνπο.
Σηνλ Γηδάθηνξα θ. Λενλάξδν Τεληαθό, νθείιεηαη κεγάινο κέξνο ηεο
αλαγλώξηζεο θαη εξκελείαο ηνπ γεσινγηθνύ ππνζηξώκαηνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
θαζώο θαη ε επξύηεξε θαηάξηηζή κνπ ζε ζέκαηα παιαηνγεσγξαθίαο θαη εδαθνινγίαο.
Ταπηόρξνλα, ππήξμε ζπκπαξαζηάηεο κνπ ζε πιεζώξα επηζθέςεσλ ζην πεδίν θαη
ππνζηεξηθηήο ζηηο δύζθνιεο πεξηόδνπο ηεο ζπγγξαθήο ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο.
Τνλ Γηδάθηνξα θ. Γεώξγην Γεκεηξέιιν ησλ επραξηζηώ ηδηαηηέξσο γηα ηελ
ακέξηζηε βνήζεηα θαη εθπαίδεπζε πνπ κνπ πξνζέθεξε ζηηο εξγαζίεο πεδίνπ, θαηά ηε
δηάξθεηα ησλ ζπιινγώλ ρισξίδαο, αιιά θαη ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ζε ηύπνπο
νηθνηόπσλ, θαζώο θαη θαηά ηελ αλαγλώξηζε ησλ ζπιιερζέλησλ θπηηθώλ taxa ζην
- iii -
εξγαζηήξην θαη θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ θπηνθνηλσληνινγηθώλ δεδνκέλσλ. Η
ζπκβνιή ηνπ ήηαλ θαζνξηζηηθή ζηελ νινθιήξσζε ηεο παξνύζαο έξεπλαο.
Τε Γηδάθηνξα θα. Σνθία Σπαλνύ, ηελ επραξηζηώ γηα ηελ ζπλεξγαζία ηεο ζε
ζέκαηα αμηνιόγεζεο θαη βηνπαξαθνινύζεζεο εηδώλ θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ, θαζώο θαη
ζε ζέκαηα ζεκαηηθήο ραξηνγξάθεζεο απηώλ. Σεκαληηθέο ήηαλ θαη νη ζπδεηήζεηο καδί
ηεο γηα ηελ θαηαλόεζε ησλ θνηλνηήησλ ησλ θξπγάλσλ θαη ησλ garrigue θαη ηελ
θαηάηαμή ηνπο θαηά ηελ αλάιπζε ηεο βιάζηεζεο. Η βνήζεηά ηεο ππήξμε θαίξηα ζηελ
επίιπζε δεηεκάησλ γύξσ από απηά ηα αληηθείκελα, θαζώο θαη θαηά ηελ αλεύξεζε
ησλ ζρεηηθώλ βηβιηνγξαθηθώλ αλαθνξώλ.
Τνλ Γηδάθηνξα θ. Γεώξγην Βέξξνην, ηνλ επραξηζηώ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ θαη
ηε βνήζεηά ηνπ ζε δύζθνιεο θαη απνκαθξπζκέλεο εμνξκήζεηο πεδίνπ, θαζώο θαη γηα
ηελ ςπρξαηκία θαη ππνκνλή πνπ επέδεημε όηαλ απαηηήζεθε ζε κία ηδηαηηέξσο δύζθνιε
θαη επηθίλδπλε ζηηγκή ησλ δεηγκαηνιεςηώλ. Σεκαληηθόηαηε ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ ζηε
θπηνθνηλσληνινγηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ζε επηθάλεηεο όπνπ θπξηαξρεί ε
ραιέπηνο πεύθε, θαζώο θαη ζε δεηήκαηα πνπ αθνξνύζαλ ηελ επεμεξγαζία
θπηνθνηλσληνινγηθώλ δεδνκέλσλ ζε εμεηδηθεπκέλα ινγηζκηθά, ζηνλ ππνινγηζηή.
Ο Γηδάθηνξαο θ. Κσλζηαληίλνο Κνπγηνπκνπηδήο είλαη απηόο κε ηνλ νπνίν
ζπκπνξεπηήθακε ηα ηειεπηαία ρξόληα ζηνλ Τνκέα βηνινγίαο θπηώλ θαη κπνξέζακε
λα ζπλεξγαζηνύκε πιήξσο ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ πξνθιήζεσλ πνπ πξνέθπςαλ,
γύξσ από ηα επηζηεκνληθά καο ελδηαθέξνληα. Η ζπκβνιή ηνπ ήηαλ ζεκαληηθή ζηελ
νινθιήξσζε επηζηεκνληθώλ εξγαζηώλ, θαζώο θαη ζηελ νξγάλσζε ησλ ζπκκεηνρώλ
καο ζε ηνπηθά θαη δηεζλή ζπλέδξηα. Μέζα από ηηο θνηλέο καο εκπεηξίεο ηνλ ζεσξώ
θαιό θίιν θαη ηνλ επραξηζηώ ζεξκά γηα ηε κέρξη ζήκεξα ζπλεξγαζία, ε νπνία
εύρνκαη λα ζπλερηζηεί θαη κειινληηθά.
Τνλ θ. Γεώξγην Γεσξγηάδε, MSc, Ηιεθηξνιόγν Μεραληθό θαη Μεραληθό Η/Υ,
ηνλ επραξηζηώ ηδηαηηέξσο γηα ηελ ζπλεξγαζία καο γύξσ από ηελ νξγάλσζε θαη ηε
δεκηνπξγία βάζεσλ δεδνκέλσλ, ηε δηαρείξηζή ηνπο κέζα από ινγηζκηθό
Γεσγξαθηθώλ Σπζηεκάησλ Πιεξνθνξηώλ, θαζώο θαη γηα ηελ πξνζπάζεηα πνπ
θαηέβαιε πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξσζεί ζρεηηθή επηζηεκνληθή εξγαζία.
Η παξνύζα δηαηξηβή δελ ζα κπνξνύζε νύηε λα μεθηλήζεη, πόζν κάιινλ λα
νινθιεξσζεί, ρσξίο ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε ησλ γνληώλ κνπ θαη ηνπ αδειθνύ
κνπ, νη νπνίνη ζηήξημαλ ηζρπξά ηελ πξνζπάζεηά κνπ. Τνπο επραξηζηώ ζεξκά θαη
κεγάιν κέξνο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο ζίγνπξα ηνπο αλήθεη.
- iv -
Τε ζύδπγν κνπ Μαξία, νθείισ λα ηελ αλαθέξσ ηδηαηηέξσο, όρη κόλν επεηδή
ήηαλ ζπλνδνηπόξνο κνπ όια απηά ηα ρξόληα, αιιά θπξίσο γηα ηελ ππνκνλή θαη
επηκνλή πνπ επέδεημε ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηώλ καο, ζε ζηηγκέο όπνπ εγώ ήκνπλ
γηα πνιύ κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα απώλ.
Σηνπο γνλείο ηεο ζπδύγνπ κνπ Φαξά θαη Κώζηα νθείισ έλα μερσξηζηό
επραξηζηώ. Η ζπκβνιή ηνπο ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηώλ καο, θαηά ηελ πξνζπάζεηα
ηεο θάιπςεο ησλ αθαδεκατθώλ θαη επαγγεικαηηθώλ ππνρξεώζεσλ, ιεηηνύξγεζε
θαηαιπηηθά ζην λα γξάθνληαη απηέο νη γξακκέο.
Τέινο, ζέισ ηδηαίηεξα λα ηνλίζσ, ηελ ηηκή πνπ κνπ έγηλε από ηα όια κέιε ηεο
Δμεηαζηηθήο Δπηηξνπήο λα δερζνύλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ δηαδηθαζία αμηνιόγεζεο
ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο, δηόηη ζεσξώ όηη απνηεινύλ ηα ηζρπξόηεξα ερέγγπα γηα ηελ
αλαγλώξηζε ηεο εξγαζίαο κνπ κέζα ζηνλ επηζηεκνληθό θαη επαγγεικαηηθό ρώξν,
ηόζν ηεο Διιάδαο, όζν θαη ηνπ εμσηεξηθνύ.
Μέζα από ηελ παξνύζα δηαηξηβή πξνζδνθώ λα έρσ ζπκβάιιεη, έζησ ζην
ειάρηζην, ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάδεημε ηεο ζπνπδαηόηεηαο ησλ θπζηθώλ πόξσλ
ηεο Διιάδαο θαη ηδηαίηεξα απηώλ ησλ ρεξζαίσλ – νξεηλώλ νηθνζπζηεκάησλ, θαζώο
θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκό ηεο Δπηζηήκεο πξνο ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζή ηνπο.
Πάτρα, Οκτώβριος 2014
Ιωάννης Π. Κόκκορης
-v-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
1
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ – ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΣΖ΢ ΔΡΔΤΝΑ΢
ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Σα όξε, σο γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί, απαληώληαη ζε όια ηα γεσγξαθηθά κήθε

θαη πιάηε θαη ζε όια ηα θύξηα κέγα-νηθνζπζηήκαηα, θαηαιακβάλνληαο πεξηζζόηεξν
από ην 20% ηεο ρεξζαίαο επηθάλεηαο ηεο γεο (Beniston, 2000), ελώ ηαπηόρξνλα
θηινμελνύλ κεγαιύηεξν πνζνζηό βηνπνηθηιόηεηαο αλά κνλάδα επηθάλεηαο, από ην
ηππηθά αλακελόκελν (Körner 2004, Mutke & Barthlott 2005). Tα όξε ηεο λνηίνπ
Δπξώπεο, ζεσξνύληαη σο πεξηνρέο κε ηδηαίηεξα πςειή ρισξηδηθή πνηθηιόηεηα (Väre
et al., 2003), ελώ ηα όξε ηεο ιεθάλεο ηεο Μεζνγείνπ παξνπζηάδνπλ πςειό βαζκό
εηδνγέλεζεο (Martín-Bravo et al., 2010), κε απνηέιεζκα λα παξνπζηάδνπλ κεγάιν
πινύην ελδεκηθώλ εηδώλ (Gómez-Campo 1985, Sáinz & Moreno 2002, Nagy et al.
2003).
Ζ Διιάδα, ζηελ νπνία θπξηαξρεί ην έληνλα νξεηλό αλάγιπθν, κε ηα όξε λα
θαιύπηνπλ πεξηζζόηεξν από ην 50% ηεο ζπλνιηθήο ρεξζαίαο επηθάλεηάο ηεο (Regato
& Salman, 2008), ζεσξείηαη, από πιεπξάο βηνπνηθηιόηεηαο, κία από ηηο πινπζηόηεξεο
ρώξεο ηεο Δπξσπατθήο επείξνπ, θηινμελώληαο κηα αζπλήζηζηα κεγάιε, ζε ζρέζε κε
ην κέγεζόο ηεο, πνηθηιία θπηηθώλ taxa (Georghiou & Delipetrou, 2010, Dimopoulos et
al. 2013), αιιά θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ (Dafis et al. 1996, Dimopoulos et al. 2013). Πην
ζπγθεθξηκέλα, ε πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ έρεη αλαγλσξηζηεί σο ζεξκό ζεκείν
θπηηθήο πνηθηιόηεηαο (Médail & Quézel, 1999) θαη ηα όξε ηεο ζεσξνύληαη σο
παιαηνγεσγξαθηθά θαηαθύγηα θπηηθώλ taxa (Médail & Diadema, 2009).
Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ε πνιηηεία, αλαγλσξίδνληαο ηε ζπνπδαηόηεηα ησλ
νξεηλώλ όγθσλ θαη ηνπ ξόινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ ηζνξξνπία ηνπ
πεξηβάιινληνο, αιιά θαη ζηελ αλζξώπηλε δξαζηεξηόηεηα, έζεζε ππό θαζεζηώο
πξνζηαζίαο, αξθεηέο νξεηλέο πεξηνρέο, ελώ ζήκεξα ην ζύλνιν ησλ βνπλώλ ηεο
Πεινπνλλήζνπ βξίζθεηαη ππό θάπνην θαζεζηώο πξνζηαζίαο. Ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία
ρξόληα ν πξνζδηνξηζκόο θαη ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ δηαθόξσλ θπζηθώλ πεξηνρώλ ζε
θαζεζηώηα δηαηήξεζεο θαη πξνζηαζίαο γίλεηαη κε πην ζπζηεκαηηθό θαη επηζηεκνληθό
ηξόπν (Wiens et al., 2009). ΢ηελ Διιάδα, όπσο θαη ζηελ ππόινηπε Δπξώπε (Δ.Δ),
από ην 1992 θαη κεηά έγηλε κηα ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα νξηνζέηεζεο ησλ πεξηνρώλ
ηεο ρώξαο πνπ ρξήδνπλ πξνζηαζίαο γηα ηνλ πεξηβαιινληηθό ηνπο ξόιν θαη ηε θπζηθή
ηδηαηηεξόηεηά ηνπο, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ Γηθηύνπ Πξνζηαηεπόκελσλ Πεξηνρώλ
-2-
Natura 2000 (EEC, 1992). Ζ Διιάδα έρεη ραξαθηεξίζεη κέρξη ζήκεξα 202 Εώλεο
Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (ΕΔΠ) θαη 241 Σόπνπο Κνηλνηηθήο ΢εκαζίαο (ΣΚ΢), πνπ
παξνπζηάδνπλ κεηαμύ ηνπο θαη επηθαιύςεηο όζνλ αθνξά ηηο εθηάζεηο ηνπο. Όια ηα
βνπλά ηεο Πεινπνλλήζνπ, ππάγνληαη ζηηο πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο ηνπ δηθηύνπ.
΢ηελ πεξηνρή ηεο Αραΐαο ππάξρνπλ ελλέα πεξηνρέο ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000, πνπ
πεξηιακβάλνπλ ηόζν παξάθηηα θαη ιηκλαία νηθνζπζηήκαηα (ιηκλνζάιαζζεο θαη
δάζνο ΢ηξνθπιηάο, αιπθή Αηγίνπ), όζν θαη πνηάκηα – θαξάγγηα (Βνπξατθόο,
΢ειηλνύληαο), αιιά θαη ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο νξεηλνύο όγθνπο ηνπ λνκνύ
(Δξύκαλζνο, Παλαρατθό, Μπαξκπάο - Κισθόο, Υεικόο). Αθόκε όκσο θαη αλ
ππάξρνπλ δεκνζηεπκέλεο εξγαζίεο γηα ηε ρισξίδα θαη ηε βιάζηεζε ησλ νξεηλώλ
όγθσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ (Halàcsy 1894, 1900-1904, 1908a, 1908b, Strid 1986a,
Strid & Tan 1991, Strid & Tan 1997, 2002, Quezel 1964, Horvat et al. 1974, Quezel
& Barbero 1985, Barbero & Quezel 1976, 1979, 1984, θιπ), δελ έρνπλ παξνπζηαζζεί
σο ζήκεξα νινθιεξσκέλεο κειέηεο, πνπ λα ζπλδένπλ ηνλ ραξαθηήξα θαη ηε
θπζηνγλσκία ησλ νξεηλώλ απηώλ ζπγθξνηεκάησλ, κε ηνλ ρισξηδηθό πινύην θαη ηε
βιάζηεζε πνπ ην θαζέλα δηαζέηεη. Μόλν ηα όξε Δξύκαλζνο (Maroulis & Artelari
2001, 2005, Μαξνύιεο 2003) θαη Κπιιήλε (Dimopoulos & Georgiadis 1992,
Γεκόπνπινο 1993) θαη ην ζύκπιεγκα Μπαξκπάο – Κισθόο - Φαξάγγη ΢ειηλνύληα
(Οηθνλόκνπ, 2000) κπνξνύλ λα ζεσξεζνύλ σο νξεηλέο πεξηνρέο θαιά κειεηεκέλεο.
Γηα ηνπο ππόινηπνπο νξεηλνύο ζρεκαηηζκνύο, αλ θαη έρνπλ γίλεη ζεκαληηθέο κειέηεο
θαη επηζηεκνληθέο εξγαζίεο, δελ ππάξρεη νινθιεξσκέλε ζεηξά δεδνκέλσλ πνπ λα
πξνζδηνξίδεη κε αθξίβεηα ηελ θαηάζηαζε θαη ηελ έθηαζε ησλ δηαθόξσλ ηύπσλ
νηθνηόπσλ θαη ηε ρισξηδηθή ζύλζεζή ηνπο.
Σν όξνο Παλαρατθό αλ θαη ηόζν θνληά ζε έλα από ηα κεγαιύηεξα αζηηθά
θέληξα ηεο Διιάδαο, ηελ πόιε ηεο Πάηξαο θαη ησλ πεξηρώξσλ ηεο, πνηέ δελ
κειεηήζεθε ζπζηεκαηηθά θαη δηεμνδηθά, ζε ό,ηη αθνξά ηε ρισξίδα ηνπ, ηα
νηθνζπζηήκαηά ηνπ θαη ηελ νηθνινγηθή θαηάζηαζή ηνπ. Καηά θαηξνύο αξθεηνί
εξεπλεηέο επηζθέθζεθαλ ηνπο νξεηλνύο όγθνπο ηεο Πεινπνλλήζνπ, κεηαμύ απηώλ θαη
ηνπ Παλαρατθνύ, ζπιιέγνληαο θαη πξνζδηνξίδνληαο ζεκαληηθό αξηζκό θπηηθώλ taxa,
ελώ άιινη επηζθέθζεθαλ ζπγθεθξηκέλεο ζέζεηο, πξνθεηκέλνπ λα ζπιιέμνπλ θαη λα
κειεηήζνπλ κεκνλσκέλα είδε θαη γέλε. Σα ρισξηδηθά ηνπ ζηνηρεία έρνπλ
θαηαγξαθεί, θαηά θύξην ιόγν ζηηο εξγαζίεο ηνπ Halàcsy (1894, 1900-1904, 1908a,
1908b), ζηνπο δύν πξώηνπο ηόκνπο ηεο Flora Hellenica (Strid & Tan 1997, 2002) θαη
ζε απηνύο ηεο Mountain Flora of Greece (Strid 1986, Strid & Tan 1991), πνπ όκσο
-3-
ελζσκαηώλεη taxa πεξηνρώλ κε πςόκεηξν θπξίσο πάλσ από 1500 m, θαζώο επίζεο
θαη ζε εξγαζίεο πνπ αθνξνύλ ηνλ ελδεκηζκό ηεο Πεινπνλλήζνπ (Ηαηξνύ 1986, Tan &
Iatrou 2001). Ζ κόλε ζπζηεκαηηθή εξγαζία πνπ έρεη γίλεη από άπνςε ηύπσλ
νηθνηόπσλ θαη ζεκαληηθώλ εηδώλ παλίδαο θαη ρισξίδαο, αθνξά ηελ πεξηνρή Natura
2000 (GR2320007 Όξνο Παλαρατθό) (Dafis et al. 1996, Dafis et al. 2001), πνπ όκσο
δελ θαιύπηεη όιε ηελ έθηαζε ησλ νξεηλνύ όγθνπ. Δπηζηεκνληθέο έξεπλεο, γηα
νξηζκέλεο πεξηνρέο, ηνπ νξεηλνύ όγθνπ έρνπλ γίλεη ζηα πιαίζηα παλεπηζηεκηαθώλ
εξγαζηώλ (Παπάηζνπ & Γεσξγηάδεο 1974, Λαιηώηεο 2001, Μπνπρέινο 2004), ηα
ζηνηρεία ηνπο όκσο είλαη αδεκνζίεπηα, αλ θαη ζεκαληηθά. Έρνπλ επίζεο δεκνζηεπζεί,
πνιύ αμηόινγεο εθδόζεηο, κειέηεο, βηβιία θιπ, πνπ έρνπλ σο ζηόρν ηελ ελεκέξσζε
θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ επξύηεξνπ θνηλνύ γηα ην θπζηθό πινύην ηνπ όξνπο θαη ηελ
αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ, κεκνλσκέλα (π.ρ. Παπαγηαλλόπνπινο, 2007) ή καδί κε άιια
βνπλά ηεο Πεινπνλλήζνπ (π.ρ. Αδακαθόπνπινο θ.ά., 1988). ΢ηνηρεία γηα ηελ
θαηάζηαζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ ηνπ όξνπο θαη ηηο πηέζεηο πνπ δέρνληαη, βξίζθνληαη
επίζεο ζηηο δηαρεηξηζηηθέο κειέηεο θαη εθζέζεηο αξκόδησλ ππεξεζηώλ θαη κειεηεηώλ
(π.ρ. Αξγπξόπνπινο 2002, Υόλδξνο 2002 θ.ά.).
΢ηελ παξνύζα δηαηξηβή κειεηήζεθε ε πεξηνρή ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ, κε
ζθνπό ηε ζπκβνιή ζηελ πξνζπάζεηα ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζήο ηνπ ζε κηα
επνρή πνπ ε αλζξώπηλε δξαζηεξηόηεηα νθείιεη, πεξηζζόηεξν από πνηέ, λα δξα κε
γλώκνλα ηε δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξείηαη όρη
κόλν ε πνηόηεηα ησλ θπζηθώλ πόξσλ, αιιά θαη ε θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή
επεκεξία πνπ απηή ζπλεπάγεηαη.
΢θνπόο ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο ήηαλ ε ζπκβνιή ζηε γλώζε ηεο νξεηλήο
ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο ηεο βόξεηαο Πεινπνλλήζνπ, κε ηελ πξνζζήθε
δεδνκέλσλ πνπ βαζίδνληαη ζηε ρισξηδηθή έξεπλα, ηελ έξεπλα ηεο βιάζηεζεο, ηελ
έξεπλα ηεο δπλακηθήο ζρέζεο ησλ κνλάδσλ ηεο βιάζηεζεο θαη θαη΄ επέθηαζε ησλ
ηύπσλ νηθνηόπσλ, ηνπ Παλαρατθνύ όξνπο. Γηα ηνλ ζθνπό απηόλ κειεηήζεθαλ
δηεμνδηθά ε ρισξίδα, θαη ε βιάζηεζε ζε επίπεδν ηύπσλ νηθνηόπσλ ζην όξνο
Παλαρατθό. Παξάιιεινο ζηόρνο ήηαλ ν πξνζδηνξηζκόο ηεο αλζξώπηλεο επίδξαζεο
θαη ησλ όπνησλ άιισλ απεηιώλ πθίζηαληαη ζηελ πεξηνρή, ελώ εθηηκήζεθε θαη
αμηνινγήζεθε ε νηθνινγηθή θαηάζηαζε ζεκαληηθώλ εηδώλ ρισξίδαο θαη ησλ ηύπσλ
νηθνηόπσλ ηνπ όξνπο. Με ηνλ ηξόπν απηόλ δηακνξθώζεθε κηα ζπλνιηθή εηθόλα, πνπ
καο έδσζε ηε δπλαηόηεηα λα εξκελεύζνπκε ηηο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο ε πεξηνρή
παξνπζηάδεη ηε ζεκεξηλή ηεο θαηάζηαζε. Γηα ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζή ηεο,
-4-
πξνηείλνληαη ζύγρξνλεο δξάζεηο θαη κέζνδνη θαη θαηαξηίζηεθε πξόγξακκα

βηνπαξαθνινύζεζεο ζπλδπαζηηθά κε ζύγρξνλεο κεζόδνπο, όπσο είλαη ε
ηειεπηζθόπεζε (remote sensing) κε ηε ρξήζε πνιπθαζκαηηθώλ δνξπθνξηθώλ
εηθόλσλ θαη ε ρξήζε ησλ Γεσγξαθηθώλ ΢πζηεκάησλ Πιεξνθνξηώλ (GIS).
-5-
6
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ο
ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ TH΢ ΠΔΡΙΟΥΗ΢ ΜΔΛΔΣΗ΢

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΖ΢ ΠΔΡΗΟΥΖ΢ ΜΔΛΔΣΖ΢
ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ TH΢ ΠΔΡΙΟΥΗ΢ ΜΔΛΔΣΗ΢
2.1 Σοπογραθία – Γεφκορθοιογία
Σν φξνο Παλαρατθφ (ή Βντδηάο) απνηειεί ηνλ θπξίαξρν νξεηλφ φγθν ζην

βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο Πεινπνλλήζνπ, ζην θέληξν ηνπ Ννκνχ Αραΐαο θαη
λνηηναλαηνιηθά ηεο πφιεο ηεο Πάηξαο (Δηθφλα 2.1). Δθηείλεηαη ζε κήθνο πεξί ηα 20
km ζηνλ άμνλα βνξξά – λφηνπ θαη θαηά κήθνο ηεο θνξπθνγξακκήο δηαθξίλνληαη νη
αθφινπζνη επηκέξνπο ζρεκαηηζκνί κε ηηο θνξπθέο ηνπο αληίζηνηρα: «Βξσκνλέξη»
1594 m, «Σξαλή Ρίδα» 1540 m, «Βνπλφ Γηψξγε» 1804 m, «Μπάιηδα» 1709 m,
«΢θαληδνρέξηα» 1837m, «Παιαβνχ Πχξγνο» 1924 m (πςειφηεξε θνξπθή),
«Σνχθεο» 1506 m, «΢ηξνγγπιφ Βνπλφ» 1663 m (Γ.Τ.΢ 1:50000, Φχιια
Υαιαλδξίηζα θαη Ναχπαθηνο). Απφ ηηο θνξπθέο ηνπ φξνπο μεθηλνχλ νη ιεθάλεο
απνξξνήο γηα δχν απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο πνηακνχο ηνπ λνκνχ: ηνπ Γιαχθνπ ζηα
δπηηθά, πνπ εθβάιεη ζηνλ Παηξατθφ θφιπν θαη ηνπ Φνίληθα ζηα αλαηνιηθά, πνπ
εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν. Πνιπάξηζκνη είλαη νη κηθξφηεξνη ρείκαξξνη πνπ
δηαηξέρνπλ πεξηκεηξηθά ην φξνο πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο. Σν φξνο Παλαρατθφ
γεηηληάδεη κε ηα ζεκαληηθά θαη επίζεο πξνζηαηεπφκελα απφ ην Γίθηπν Natura 2000,
φξε ηεο βφξεηαο θαη βνξεηνδπηηθήο Πεινπνλλήζνπ, ηνλ Δξχκαλζν ζηα δπηηθά –
λνηηνδπηηθά, ηα φξε Μπαξκπάο θαη Κισθφο ζηα λφηηα – λνηηναλαηνιηθά θαη ηνλ
Υεικφ ζηα αλαηνιηθά – βνξεηναλαηνιηθά. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ φξνπο (12170
ha), είλαη εληαγκέλν ζην Δπξσπατθφ Γίθηπν Natura 2000 (Dafis et al. 1996, Νηάθεο
θ.ά 2001) (Δηθφλα 2.1). Ζ πεξηνρή κειέηεο, πεξηκεηξηθά ηνπ φξνπο θαη ζε αληίζεηε
θνξά κε ηνπο δείθηεο ηνπ ξνινγηνχ, νξηνζεηείηαη ζηα βφξεηα απφ ηηο ζέζεηο πνπ
βξίζθνληαη ππεξάλσ ηνπ ρεηκάξξνπ Βνιηλαίνπ, απφ ην δάζνο ηεο Αξγπξάο, θαη απφ
ηηο ζέζεηο ππεξάλσ ηνπ Άλσ Καζηξηηζίνπ. ΢ηε ζπλέρεηα, νξηνζεηείηαη απφ ηηο
πεξηνρέο ησλ νηθηζκψλ Υάξαδξνο θαη Μπάιαο, ηελ πεξηνρή δπηηθά ηεο ζέζεο
«Καιφγεξνο» θαη «Μαθξπά Ράρε», απφ ηνλ νηθηζκφ ηεο Διεθίζηξαο, θαη ηεο Καξπάο,
δπηηθά ηεο ζέζεο «Σξαλφο Βξάρνο» θαη κέρξη ηνλ πνηακφ Γιαχθν. ΢ηε ζπλέρεηα,
νξηνζεηείηαη απφ ηελ θνίηε ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ, κε θαηεχζπλζε λφηηα -
λνηηναλαηνιηθή κέρξη θαη ηνλ νηθηζκφ Βεηαίηθα. ΢ηα λφηηα νξηνζεηείηαη απφ ηηο λφηηεο
πιαγηέο ηεο θνξπθήο «Παπαξίηζα», ηνλ νηθηζκφ Γνιέκη θαη ηνλ νηθηζκφ ηεο Ραθίηαο
-8-
θαη πξνο βφξεηα – βνξεηναλαηνιηθά απφ ηνλ δξφκν Ραθίηα – Κξήλε – Μπξφβξπζε.
΢ηε ζπλέρεηα, νξηνζεηείηαη απφ ηελ πεξηνρή ηεο νξεηλήο θνίηεο ηνπ πνηακνχ Φνίληθα,
ηελ Ηεξά Μνλή Παλαγίαο Διενχζεο θαη ηέινο απφ ην δάζνο ησλ ΢ειιψλ θαη ηεο
Πηηίηζαο. (Δηθφλα 2.1 θαη Παξάξηεκα Η, Υάξηεο Υ-1). Δληφο απηήο ηεο πεξηνρήο
πεξηιακβάλεηαη θαη ε θαζνξηζκέλε σο πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ Natura
2000. Ζ ζπλνιηθή επηθάλεηα κειέηεο αλέξρεηαη ζηα 17682 ha, κε κέζν πςφκεηξν ηα
1364 m θαη κέγηζην πςφκεηξν ηα 1924 m. Απφ ηελ αλαθνξά ησλ πςνκέηξσλ γίλεηαη
αληηιεπηφ φηη κειεηάηαη ην κέζν θαη αλψηεξν ηκήκα ηνπ φξνπο, ζην νπνίν
απαληψληαη θαη ηα πεξηζζφηεξα θπζηθά ελδηαηηήκαηα ηεο πεξηνρήο. Δληφο ηεο
πεξηνρήο κειέηεο βξίζθνληαη θαη νη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο “Αηζζεηηθφ Γάζνο
Υαξάδξνπ - ΢ειέκλνπ” (Π.Γ 277/74) θαη “Καηαθχγην Άγξηαο Εσήο Α. Καζηξηηζίνπ –
΢νπιίνπ” (Τ.Α 159496/2914/30-06-1981).
Δηθόλα 2.1: Πξνζαλαηνιηζηηθφο θαη γεληθφο ηνπνγξαθηθφο ράξηεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο
κειέηεο. Με έληνλν κπιε, δηαθεθνκκέλν πεξίγξακκα παξνπζηάδεηαη ε πεξηνρή κειέηεο.
-9-
2.2 Γεφιογηθά ταραθηερηζηηθά
Σν φξνο Παλαρατθφ ππάγεηαη γεσινγηθά ζηε δψλε Χινλνχ – Πίλδνπ

(Phillipson 1892, Jacobshagen et al. 1986) θαη απνηειεί αληηπξνζσπεπηηθφ ηκήκα
απηήο (Δηθφλα 2.2). Υαξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε πνηθηιία γεσινγηθψλ
ππνζηξσκάησλ θαη ηχπσλ εδαθψλ, πνπ πξνήιζαλ απφ ηα κεηξηθά πεηξψκαηα,
(αζβεζηφιηζνπο, αξγηιηθνχο ζρηζηφιηζνπο, ξαδηνιαξίηεο θαη θιχζρεηο), ηα νπνία είλαη
έληνλα ζπκπηεζκέλα. Δπηπιένλ, ε πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηδήκαηα ηνπ
Πιεηνθαίλνπ θαη ηνπ Σεηαξηνγελνχο πνπ απνηεινχληαη θπξίσο απφ ελαιιαγέο
ζηξσκάησλ (θξνθαινπαγή, άξγηινη, ραιίθηα θιπ) (Νηάθεο θ.ά., 1997). Οη πειαγηθνί
αζβεζηφιηζνη θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο πεξηνρήο θαη εληνπίδνληαη
θπξίσο ζηηο ζέζεηο «΢ηξνγγπιφ Βνπλφ», «΢θαληδνρέξηα», «Πξαζνχδη» θαη
«Μπάιηδα». Ο θιχζρεο εθηείλεηαη ζε κηα εληαία δψλε πνπ μεθηλά λνηηνδπηηθά ηεο
ζέζεο «Βνπλφ Γηψξγε» θαη «Πξαζνχδη» θαη δηαηξέρεη ηηο ζέζεηο «Πξαζνχδη» θαη
«΢ηξνγγπιφ Βνπλφ» ζηα αλαηνιηθά ηνπο. Οη ξαδηνιαξίηεο εληνπίδνληαη ζηε ζέζε
«Βνπλφ Γηψξγε» ζε κηα κηθξή πεξηνρή δπηηθά απφ ην νξνπέδην «Πξαζνχδη» (ΗΓΜΔ
1:50000) ΢ηελ Δηθφλα 2.3 παξνπζηάδεηαη κία γεσινγηθή ηνκή κε ηε δηαδνρή απηψλ
ησλ ζρεκαηηζκψλ (Σζφθιηαο, 1970).
- 10 -
Δηθόλα 2.2: Υάξηεο ησλ γεσηεθηνληθψλ δσλψλ ζηελ Διιάδα (απφ ΢ππξφπνπινο,
2005, θαηά Jacobshagen et al., 1986). Με θφθθηλν θχθιν ζεκεηψλεηαη ε πεξηνρή
κειέηεο.
Δηθόλα 2.3: Γεσινγηθή ηνκή ζηελ πεξηνρή ηεο Μαιηζάλαο (Σζφθιηαο, 1970). (Σ: Φιχζρεο
Σξίπνιεο, P1: Ραξηνιαξίηεο, Ρ2: Αζβεζηφιηζνη κε ππξηηφιηζνπο, Ρ3: Αζβεζηφιηζνη, Ρ4:
Αζβεζηφιηζνη Μαηζηξηρηίνπ, Ρ5: Φιχζρεο Παιαην-Ζσθαίλνπ.
- 11 -
Πην αλαιπηηθά νη γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή

κειέηεο, μεθηλψληαο απφ ηνπο παιαηφηεξνπο πξνο ηνπο λεφηεξνπο θαη φπσο
παξνπζηάδνληαη ζηελ Δηθφλα 2.4 (ΗΓΜΔ 1:50000 Φχιιν Υαιαλδξίηζα, Bνπδνχξεο,
1995) είλαη:
Αλώηερο Σρηαδηθό.
Ξεθηλψληαο απφ θάησ πξνο ην πάλσ ζπλαληάκε δχν ζεηξέο (Fleury, 1980):
α) Φιύζτες. Απνηειείηαη απφ αξγηιηθέο, ςακκηηηθέο θαη αζβεζηνκαξγατθέο
ζηξψζεηο. Μέζα ζηε κάδα ηνπ πεξηιακβάλνληαη αζβεζηφιηζνη πξαζηλσπνχ ρξψκαηνο
πάρνπο 30-50 cm. Σν πάρνο ηνπ ζρεκαηηζκνχ αλέξρεηαη ζηα 40 m.
β) Πιαθώδεης αζβεζηόιηζοη κε ίαζπη. Έρνπλ πάρνο πεξίπνπ 50 m, παξνπζηάδνπλ
ρξψκα ηεθξφ ή πξάζηλν κε ιεπηέο ελζηξψζεηο καξγψλ.
Ιοσραζηθό.
Ζ ζεηξά έρεη πηζαλφ πάρνο 250 m. Αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηνπο ξαδηνιαξίηεο, πνπ
απνηεινχληαη απφ νινππξηηηθέο ζηξψζεηο κηθξνχ πάρνπο, κε ρξψκα εξπζξφ ή
πξάζηλν κε ζπρλέο παξεκβνιέο γεσδψλ αξγίισλ. ΢πρλά ε ζεηξά είλαη εκπινπηηζκέλε
κε καγγάλην.
Καηώηερο – Αλώηερο Κρεηηδηθό.

Ζ ζεηξά απνηειείηαη απφ θεξαηφιηζνπο θαη αζβεζηφιηζνπο, κε ηνπο εξπζξνχο
θεξαηφιηζνπο λα επηθξαηνχλ ζην θαηψηεξν κέξνο κε παξεκβνιέο αξγηιηθψλ
ζρηζηφιηζσλ θαη καξγψλ. ΢ην αλψηεξν κέξνο επηθξαηνχλ νη κηθξνιαηππνπαγείο
αζβεζηφιηζνη.
Αλώηερο Κρεηηδηθό.
Έρεη πάρνο 300 m θαη απνηειείηαη απφ πιαθψδεηο, πειαγηθνχο αζβεζηφιηζνπο κε
ππξηηηθέο ελζηξψζεηο. ΢ηε βάζε ζπλαληψληαη ππθλέο ελζηξψζεηο αξγηιηθψλ
ηάζπηδσλ. Σα αλψηεξα ζηξψκαηα είλαη απνθιεηζηηθά αζβεζηνιηζηθά.
- 12 -
Μαηζηρίτηηο – Ηώθαηλο.
Απνηειείηαη απφ ζηξψκαηα κεηάβαζεο θαη θιχζρε. Έρεη πάρνο πεξίπνπ 500 m θαη
ζπλίζηαηαη απφ ελαιιαγέο ιεπηνπιαθσδψλ αζβεζηνιίζσλ, αζβεζηνκαξγατθψλ
πιηθψλ, ςακκηηψλ θαη ιαηππνπαγψλ αζβεζηνιίζσλ (Dercourt & Magne, 1965).
Δηθόλα 2.4: ΢ηξσκαηνγξαθηθή ζηήιε Εψλεο Χινλνχ – Πίλδνπ ηεο πεξηνρήο κειέηεο
(Φχιιν ΥΑΛΑΝΓΡΗΣ΢Α, Η.Γ.Μ.Δ.)
Ηδηαίηεξα γηα ηα πιεηνπιεηζηνθαηληθά ηδήκαηα ηεο πεξηνρήο, έρεη γίλεη εθηεηακέλε

έξεπλα ηνπο ηειεπηαίνπο δχν αηψλεο απφ πιεζψξα εξεπλεηψλ (Boblaye & Virlet
1833, Phillipson 1892, Deperet 1913, Mitsopoulos 1940, Φαξηαλφο 1951). Πην
ζπγθεθξηκέλα, γηα ηα θξνπαινπαγή πνπ εκθαλίδνληαη κεηαμχ ηνπ Παλαρατθνχ θαη ηνπ
- 13 -
Δξχκαλζνπ, ν Decourt (1964) αλαθέξεη φηη ε πξνέιεπζή ηνπο είλαη επεηξσηηθή, κε

πνιχ ζπάληεο παξεκβνιέο ηδεκάησλ Πιεηνθαηληθήο ειηθίαο. Ο Ρφδνο (1989) θαη νη
Koukis & Rozos (1990, 1993), ππνδηαηξνχλ ηνλ λνκφ Αραΐαο, βάζεη ηνπ ρψξνπ
αλάπηπμεο ησλ Πιεην – Πιεηζηνθαηληθψλ θαη Πιεηζηνθαηληθψλ ηδεκάησλ ζε ηξείο
ππνπεξηνρέο (ιεθάλεο), απηέο ηνπ Παηξατθνχ, ηνπ Κνξηλζηαθνχ θαη ηνπ Λενληίνπ. Ζ
ιεθάλε ηδεκαηνγέλεζεο ηνπ Κνξηλζηαθνχ εθηείλεηαη απφ ηα αλαηνιηθά φξηα ηνπ
Ννκνχ Αραΐαο, κέρξη ηελ πεξηνρή ηνπ Άλσ Καζηξηηζίνπ θαη ηνπ Ρίνπ ζηα δπηηθά θαη
απφ ηελ αθηνγξακκή ηνπ Κνξηλζηαθνχ ζηα βφξεηα, κέρξη ηελ πεξηνρή Πεξηζψξη –
Καιάβξπηα – Γξνζάην ζην λφην. Ζ ιεθάλε ηνπ Παηξατθνχ εθηείλεηαη απφ ηνπο
πξφπνδεο ηνπ Παλαρατθνχ φξνπο κέρξη ηελ αθηνγξακκή ηνπ Ηνλίνπ ζηα δπηηθά, ελψ
λφηηα ζηακαηά ζηηο εκθαλίζεηο ηνπ θιχζρε ηεο δψλεο Γαβξφβνπ – Σξηπφιεσο, πνπ
απνηεινχλ (ζρεδφλ απνθιεηζηηθά) ην αιπηθφ ππφβαζξν ηεο πεξηνρήο. Σέινο, ε ιεθάλε
ηνπ Λενληίνπ εθηείλεηαη ζηνλ ρψξν κεηαμχ ηνπ Παλαρατθνχ φξνπο θαη ηνπ φξνπο
Δξχκαλζνπ, απφ ηε Υαιαλδξίηζα κέρξη θαη ηνλ Μαλαζατθφ πνηακφ. Ο δηαρσξηζκφο
πξνέθπςε απφ ηερλνγεσινγηθέο θπξίσο παξαηεξήζεηο, ρσξίο φκσο λα παξαβιέπεη ηελ
ζηξσκαηνγξαθία θαη ηδεκαηνινγία. ΢ηηο εηθφλεο 2.5, 2.6, θαη 2.7) παξνπζηάδνληαη
ζρεκαηηθά νη ιηζνινγηθέο ηνκέο ησλ ηξηψλ ιεθαλψλ.
Δηθόλα 2.5: Ληζνινγηθή ηνκή ησλ Πιεην-Πιεηζηνθαηληθψλ ηδεκάησλ ηεο ιεθάλεο ηεο
ηνπ Κνξηλζηαθνχ, Ν. Αραΐαο (Ρφδνο, 1989).
- 14 -
Δηθόλα 2.6: Ληζνινγηθή ηνκή ησλ Πιεην-Πιεηζηνθαηληθψλ ηδεκάησλ

ηεο ιεθάλεο ηεο ηνπ Παηξατθνχ, Ν. Αραΐαο (Ρφδνο, 1989).
Δηθόλα 2.7: Ληζνινγηθή ηνκή ησλ Πιεην-Πιεηζηνθαηληθψλ ηδεκάησλ ηεο ιεθάλεο ηεο
ηνπ Λενληίνπ, Ν. Αραταο (Ρφδνο, 1989).
- 15 -
Ο ηερληθν-γεσινγηθφο ράξηεο ησλ Πιεην-Πιεηζηνθαηληθψλ θαη Πιεηζηνθαηληθψλ

ηδεκάησλ, γηα ηνλ Ννκφ Αραΐαο, καδί κε ηηο ηξίο ιεθάλεο πνπ πεξηγξάθεθαλ
παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 2.8.
Δηθόλα 2.8: Σερληθν-γεσινγηθφο ράξηεο ησλ Πιεην-Πιεηζηνθαηληθψλ ηδεκάησλ ηνπ Ννκνχ

Αραΐαο. Με θίηξηλν θχθιν ζεκεηψλεηαη ε πεξηνρή κειέηεο (΢ππξφπνπινο, 2005).
Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, ζχκθσλα κε ηα φζα αλαθέξεη ν Βνπδνχξεο (1995)

ζε ζχλνςε ηεο γεσινγηθήο επηζθφπεζεο ηνπ βνξεηνδπηηθνχ ηκήκαηνο ηνπ Ν.
Αραΐαο, έρνπκε:
 Σν αιπηθά πηπρσκέλν ππφβαζξν ηεο πεξηνρήο απνηειείηαη απφ ηε δψλε
Χισλνχ- Πίλδνπ.
 Ζ δψλε ηεο Πίλδνπ δνκείηαη απφ πειαγηθνχο αζβεζηφιηζνπο κε ελζηξψζεηο
ξαδηνιαξηηψλ θαη ππέξθεηηαη ν Ζσθαηληθφο θιχζρεο, πνπ ζπλίζηαηαη απφ
ελαιιαγέο ςακκηηψλ, ηιπνιίζσλ θαη ζπαληφηεξα θξνπαινπαγψλ.
 Γεληθά ζηηο θαηψηεξεο ελφηεηεο ηνπ Πιεηνηεηαξηνγελνχο επηθαιχκκαηνο
επηθξαηνχλ νη ιεπηφθθνθεο θάζεηο (αξγηινκάξγεο, κάξγεο, ηιπνχρνη άκκνη θαη
ςακκίηεο) κε ζηαδηαθή κεηάβαζε πξνο ηηο αδξνκεξείο θάζεηο (θξνθαινπαγή) ζηηο
αλψηεξεο ελφηεηεο.
- 16 -
 Ζ δψλε ηεο Πίλδνπ είλαη επσζεκέλε πάλσ ζηε δψλε Γαβξφβνπ –

Σξηπφιεσο. Οη γεληθνί άμνλεο ησλ πηπρψζεσλ, θαζψο θαη ε ξνπή ησλ
επσζήζεσλ κεηαμχ ησλ ιεπίσλ έρνπλ δηεχζπλζε ΒΓ – ΝΑ.
2.2.1 Παλαιογεωγραθία
Ζ δψλε Χινλνχ – Πίλδνπ αληηπξνζσπεχεη θαηά ηνπο πεξηζζφηεξνπο εξεπλεηέο,

ηνλ παιαηφ, θαηεζηξακκέλν σθεαλφ ηεο λεν-Σεζχνο, ελψ νξηζκέλνη (Μνπληξάθεο
1985, Καηζηθάηζνο, 1992) ππνζηεξίδνπλ φηη αληηπξνζσπεχεη κηα παιαηά επεηξσηηθή
ζάιαζζα. Σα ζηξψκαηα ηεο δψλεο αλαδχζεθαλ κε ηελ ηειηθή θάζε ησλ πηπρψζεσλ
πνπ ήηαλ ε ειβεηηθή θάζε ζην θαηψηεξν Οιηγφθαηλν ή ζχκθσλα κε άιινπο ε
Ππξελατθή θάζε ζην Πξηακπφλην. Καηά ηε θάζε απηή πξαγκαηνπνηήζεθε ε επψζεζε
ηεο δψλεο Χινλνχ – Πίλδνπ, ππφ κνξθή θαιχκκαηνο, πάλσ ζηε δψλε Γαβξφβνπ –
Σξηπφιεσο. Ο νξεηλφο φγθνο ηνπ Παλαρατθνχ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο νξνγελεηηθέο
θηλήζεηο πνπ δεκηνχξγεζαλ φινπο ηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο
Ζπεηξσηηθήο Διιάδαο. Ζ επεηξσηηθή αλχςσζε δεκηνχξγεζε έληνλν αλάγιπθν πνπ
επλφεζε ηε κεηαθνξά θαη απφζεζε κεγάισλ πνζνηήησλ αδξνκεξψλ πιηθψλ πάλσ απφ
ηα ιηκλνζαιάζζηα καξγατθά πιηθά. Ζ εκθάληζε απηψλ ησλ πιηθψλ ζηελ πεξηνρή
κειέηεο εληνπίδεηαη ζηηο πεξηνρέο ησλ νηθηζκψλ Αξγπξάο, ΢ειιψλ, Καζηξηηζίνπ θαη
Μπάιια. Οη αλνδηθέο θηλήζεηο πνπ ζπλερίζηεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ
Πιεηζηνθαίλνπ, ζπλέβαιαλ ζηελ έληνλε δηάβξσζε θαηά κήθνο ησλ θνηιάδσλ ησλ
Βνιηλαίνπ, Ξπινθέξαο θαη Φνίληθα (Βνπδνχξεο, 1995). ΢ε φ,ηη αθνξά ην
πδξνγξαθηθφ δίθηπν ηνπ φξνπο Παλαρατθνχ, ε αλάπηπμή ηνπ εληάζεθε κέζα ζην
Πιεηφθαηλν, κε ηε γξήγνξε αλχςσζε ηεο ελδνρψξαο. Καηά ην Πιεηζηφθαηλν
πξαγκαηνπνηήζεθε έληνλε δηάβξσζε ηεο νξεηλήο πεξηνρήο, ζπκβάιινληαο ζηελ
απφζεζε κεγάινπ πάρνπο θιαζηηθψλ πιηθψλ ππφ κνξθή αιινπβηαθψλ ξηπηδίσλ ζηελ
έμνδν ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ θαη ησλ γχξσ ρεηκάξξσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ
Μεηνθαίλνπ – θαηψηεξνπ Πιεηνθαίλνπ, νη βφξεηεο – βνξεηνδπηηθέο ζέζεηο, ρακειψλ
πςνκέηξσλ (Άλσ ΢πραηλά, Κάησ Καζηξίηζη, Πιαηάλη) ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
βξίζθνληαλ ζηε κνξθή αβαζνχο ιηκλνζάιαζζαο ζε πεξηβάιινλ ζεξκψλ πδάησλ. Σα
θαηάινηπα απηνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, είλαη νη ιφθνη πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα ζηηο ζέζεηο
απηέο (Βνπδνχξεο, 1995).
- 17 -
2.3 Τδροιογηθά ταραθηερηζηηθά
΢ην Παλαρατθφ φξνο ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο, νη έληνλεο βξνρνπηψζεηο, ε

γεσινγηθή δνκή θαη ε βιάζηεζε, είραλ σο απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ελφο ππθλνχ
πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ ηα πδαηνξξέκαηα ηνπ νπνίνπ εθβάιινπλ ζηνλ Παηξατθφ θαη
ηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο ζρεκαηίδνληαη νη αθφινπζεο
πδξνινγηθέο ιεθάλεο απνξξνήο:
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Παηξατθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ ΢ειηλνχληα, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Φνίληθα, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Υάξαδξνπ, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Παηξατθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Μεγαλίηε, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ ΢έιεκλνπ, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Ξπινθέξα, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Παηξατθφ θφιπν.
 Ζ ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Βνιηλαίνπ, πνπ εθβάιιεη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν.
Όινη νη πνηακνί – ρείκαξξνη πνπ εθβάιινπλ ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν, ζρεκαηίδνπλ

δέιηα, ελψ απφ απηνχο πνπ εθβάιινπλ ζηνλ Παηξατθφ θφιπν, ν κφλνο πνπ ζρεκαηίδεη
δέιηα είλαη ν Υάξαδξνο.
2.3.1 Πηγές
΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, απαληψληαη πνιπάξηζκεο πεγέο ζε δηάθνξεο

πςνκεηξηθέο δψλεο (ΓΤ΢ 1:5000, 1:50000), νη κεγαιχηεξεο απφ ηηο νπνίεο
εκθαλίδνληαη ζηελ επαθή ησλ αλσθξεηηδηθψλ αζβεζηνιίζσλ κε ηνπο ξαδηνιαξίηεο ή
ηνλ θιχζρε (Βνπδνχξεο, 1995).
- 18 -
2.4 Κιίκα – Βηοθιίκα
Με ηνλ φξν θιίκα αλαθεξφκαζηε ζηε κέζε θαηξηθή θαηάζηαζε (κέζν θαηξφ)
κηαο πεξηνρήο πνπ πξνθχπηεη απφ κηα ζεηξά καθξνρξφλησλ παξαηεξήζεσλ θαη
κεηξήζεσλ ησλ δηαθφξσλ κεηεσξνινγηθψλ ζηνηρείσλ. Σα ζηνηρεία πνπ
πξνζδηνξίδνπλ ην θιίκα είλαη ε ζεξκνθξαζία, ε πγξαζία, νη βξνρνπηψζεηο, ην θσο
θαζψο θαη ε θαηαλνκή ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Σν θιίκα απνηειεί έλαλ απφ
ηνπο βαζηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηε ρισξίδα θαη ηελ θαηαλνκή ηεο
βιάζηεζεο ζε κηα πεξηνρή. Με ηνλ φξν βηνθιίκα ελλνείηαη ε ζχλζεζε ησλ
θιηκαηηθψλ παξαγφλησλ πνπ έρνπλ πξσηαξρηθή ζεκαζία γηα ηε βιάζηεζε θαη ε
ζπζρέηηζή ηνπο κε απηή (Μαπξνκκάηεο 1980).
2.4.1 Κλιμαηικά χαρακηηριζηικά
Πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηνχλ ηα θιηκαηηθά θαη βηνθιηκαηηθά

ραξαθηεξηζηηθά ζε κηα πεξηνρή απαηηνχληαη ζεηξέο κεηεσξνινγηθψλ παξαηεξήζεσλ
θαη δεδνκέλσλ, απφ ηνπηθνχο κεηεσξνινγηθνχο ζηαζκνχο. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, ν
πιεζηέζηεξνο ζηαζκφο είλαη απηφο ηεο Πάηξαο, κε δεδνκέλα απφ ην 1955. Παξφιν
πνπ ν ζηαζκφο δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθφο νχηε γηα ηα θαηψηεξα ηκήκαηα ηεο
πεξηνρήο κειέηεο (400-500 m πςφκεηξν), αλαιχζεθαλ ηα δεδνκέλα ηνπ, πξνθεηκέλνπ
λα απνθηήζνπκε κηα απνηχπσζε ηνπ θιίκαηνο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. ΢ηε ζπλέρεηα
γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο
ρξεζηκνπνηήζακε ηα απνηειέζκαηα γηα ην φξνο Παλαρατθφ φπσο παξνπζηάδνληαη
θαηά ηνλ Βνπδνχξε (1995) ζηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή ηνπ κε ηίηιν «Τδξνγεσινγηθέο
ζπλζήθεο ηνπ ΒΓ ηκήκαηνο ηνπ Ννκνχ Αραΐαο». Σέινο, κειεηήζεθαλ νη ζρεηηθνί
βηνθιηκαηηθνί ράξηεο γηα ηελ πεξηνρή (Μαπξνκκάηεο, 1980) θαη δφζεθε κηα
ηθαλνπνηεηηθή εξκελεία ηνπ θιίκαηνο θαη ηνπ βηνθιίκαηνο γηα ην φξνο Παλαρατθφ.
Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα απηήο ηεο εξγαζίαο.
Μεηεωρολογικός Σηαθμός Πάηρας:

Θέζε: γεσγξαθηθφ πιάηνο 38ν 15’θαη γεσγξαθηθφ κήθνο 21ν 44’, πςφκεηξν 2 m,
δεδνκέλα γηα ηα έηε παξαηήξεζεο 1955 – 1997. ΢ηνπο Πίλαθεο 2.1 έσο 2.5 θαη ζηηο
Δηθφλεο 2.9, 2.10 θαη 2.11 παξνπζηάδνληαη ηα δεδνκέλα πνπ δηαηίζεληαη απφ ηνλ
ζπγθεθξηκέλν ζηαζκφ.
- 19 -
Πίλαθας 2.1: Μεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξα ζηνλ Μεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ ηεο Πάηξαο.
Θερκοθραζία ΙΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ
Μέζε Μέγηζηε 14,5 15 16,8 19,7 24,2 28 30,5 31,3 28,6 24,3 19,6 16,1
Μέζε 10 10,6 12,5 15,6 20,1 24,1 26,4 26,7 23,5 19 14,5 11,4
Μέζε Διάτηζηε 6,1 6,4 7,7 10,2 13,9 17,4 19,4 19,5 17,2 13,8 10,3 7,6
Πηγή: Ε.Μ.Υ.
35
Μέζε Μέγηζηε
30 Μέζε
Μέζε Διάρηζηε
Θερκοθραζία (0C)
25
20
15
10
0
ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ
Μήλας
Δηθόλα 2.9: Καηαλνκή κέζεο, κέζεο κέγηζηεο θαη κέζεο
ειάρηζηεο, κεληαίαο ζεξκνθξαζίαο.
Πίλαθας 2.2: Μέζεο κεληαίεο ηηκέο θαηαθξεκληζκάησλ θαη εκέξεο βξνρήο, ζην Μεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ Πάηξαο.
Βροτόπηφζε ΙΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ
Μέζε Μεληαία
89,1 81,7 63,3 47,8 28,9 7,5 4,6 5,2 28,3 72,2 118,0 116,1
Βροτόπηφζε
΢σλοιηθές Μέρες
12,0 10,6 9,9 8,4 5,3 2,2 1,0 1,0 3,6 7,8 11,0 13,2
Βροτής
Πηγή: Ε.Μ.Υ.
- 20 -
140
118 116.1
Τυος θαηαθρεκληζκάηφλ (mm)

120
100 89.1
81.7
80 72.2
63.3
60 47.8
40 28.9 28.3
20 7.5 4.6 5.2

0
Μήλας
Δηθόλα 2.10: Μέζν κεληαίν χςνο θαηαθξεκληζκάησλ.
Πίλαθας 2.3: Μέζεο κεληαίεο ηηκέο ζρεηηθήο πγξαζίαο ζηνλ Μεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ Πάηξαο.
ΙΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ
Μέζε Μεληαία
69,1 67,4 67,1 66,4 64,5 61,9 59,8 59,3 63,0 66,9 70,9 71,2
Τγραζία
Πηγή: Ε.Μ.Υ.
80
69.1 70.9 71.2
67.4 67.1 66.4 66.9
70 64.5 61.9 63
59.8 59.3
΢τεηηθή Τγραζία
60
50
40
30
20
10
0
Μήλας
Δηθόλα 2.11: Καηαλνκή ηηκψλ κέζεο κεληαίαο ζρεηηθήο πγξαζία.
Πίλαθας 2.4: Ζκέξεο ρηνληνχ, θαηαηγίδαο, κε ραιάδη, κε νκίριε θαη κε παγσληά ζηνλ
Μεηεσξνινγηθφ ΢ηαζκφ Πάηξαο.
Ηκέρες Ηκέρες Ηκέρες κε Ηκέρες κε
ΜΗΝΔ΢ Ηκέρες κε ταιάδη
τηοληού θαηαηγίδας οκίτιε παγφληά
Ιαλοσάρηος 0,1 2,4 0,5 0,0 1,7

Φεβροσάρηος 0,0 2,3 0,3 0,0 1,0
Μάρηηος 0,0 2,1 0,2 0,1 0,3
Απρίιηος 0,0 1,7 0,2 0,1 0,0
Μάηος 0,0 1,5 0,1 0,0 0,0
- 21 -
Ηκέρες Ηκέρες Ηκέρες κε Ηκέρες κε

ΜΗΝΔ΢ Ηκέρες κε ταιάδη
τηοληού θαηαηγίδας οκίτιε παγφληά
Ιούληος 0,0 0,8 0,0 0,0 0,0

Ιούιηος 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0
Αύγοσζηος 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0
΢επηέκβρηος 0,0 1,7 0,1 0,0 0,0
Οθηώβρηος 0,0 2,6 0,1 0,0 0,0
Νοέκβρηος 0,0 3,9 0,2 0,0 0,2
Γεθέκβρηος 0,0 3,2 0,1 0,0 0,8
Πηγή: Ε.Μ.Υ.
Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ χςνπο ησλ θαηαθξεκληζκάησλ (βξνρή, ρηφλη, ραιάδη
θιπ) ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα δεδνκέλα ηνπ βξνρνκεηξηθνχ
ράξηε ηνπ Ννκνχ Αραΐαο (Βνπδνχξεο, 1995, Δηθφλα 2.12). Απφ ηα δεδνκέλα ησλ
ηζνυέηησλ θακππιψλ πξνθχπηεη φηη ζηα δπηηθά θαη λνηηνδπηηθά ηκήκαηα ην χςνο ησλ
θαηαθξεκληζκάησλ μεπεξλά ηα 1500 mm εηεζίσο, ελψ ζην ππφινηπν ηκήκα ηεο
πεξηνρήο κειέηεο θπκαίλεηαη απφ 1350 έσο 1500 mm εηεζίσο. ΢ε έλα κηθξφ ηκήκα,
ζην βνξεηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ φξνπο, ηα θαηαθξεκλίζκαηα θπκαίλνληαη απφ 1200
mm έσο 1350 mm εηεζίσο. Δπίζεο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο κέζεο εηήζηαο
ζεξκνθξαζίαο ζηελ πεξηνρή κειέηεο, εθαξκφζακε ην πξφηππν κεηαβνιήο ηεο κέζεο
εηήζηαο ζεξκνθξαζίαο, κέζσ ηεο θαηαθφξπθεο ζεξκνβαζκίδαο γηα ηελ Διιάδα
(Flokas et al. 1983) θαη πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηνλ Ν. Αραΐαο (Βνπδνχξεο, 1995), ε
νπνία αθνξά ειάηησζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά πεξίπνπ 0,6 νC, γηα θάζε 100 m
αχμεζεο ηνπ πςνκέηξνπ (Πίλαθαο 2.5).
Πίλαθας 2.5: Μέζεο εηήζηεο ζεξκνθξαζίαο

γηα ηα δηάθνξα πςφκεηξα ζηελ πεξηνρή κειέηεο.
Μέζε εηήζηα
Τυόκεηρο
ζερκοθραζία (νC)
M.΢ Πάηρας (2 m) 17.87
500 m 14,87
700 m 13,67
1200 m 10,67
1400 m 9,47
1700 m 7,67
1900 m 6,47
- 22 -
Δηθόλα 2.12: Βξνρνκεηξηθφο ράξηεο ηνπ Ννκνχ Αραΐαο (Βνπδνχξεο, 1995).

Με κπιε πεξίγξακκα ζεκεηψλεηαη ε πεξηνρή κειέηεο.
- 23 -
2.4.2 Βιοκλιμαηικά χαρακηηριζηικά
Ζ ζχλζεζε ησλ θιηκαηηθψλ παξαγφλησλ πνπ έρνπλ πξσηαξρηθή ζεκαζία γηα ηα

έκβηα φληα θαη ηδηαίηεξα γηα ηε θπζηθή βιάζηεζε θαη ε ζπζρέηηζή ηνπο κε απηά,
απνηειεί ηε δηεξεχλεζε ηνπ βηνθιίκαηνο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία δίλεηαη ζηε ζπζρέηηζε
ησλ θιηκαηηθψλ παξαγφλησλ κε ηα θπηά θαη ηε θπζηθή βιάζηεζε, θαζψο ηα θπηά
είλαη νη κφλνη δσληαλνί νξγαληζκνί πνπ είλαη απηφηξνθνη θαη επνκέλσο έξρνληαη ζε
άκεζε επαθή κε ηνπο παξάγνληεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηνπο νπνίνπο θαη
αληηθαηνπηξίδνπλ. Ζ θπζηθή βιάζηεζε απνηειεί ηε βηνινγηθή έθθξαζε ηνπ
πεξηβάιινληνο θαη πξψηα απ’φια ηνπ θιίκαηνο.
Γηα ηε κεζνγεηαθή πεξηνρή νη πην απνδεθηέο πξνζεγγίζεηο πξνζδηνξηζκνχ ηνπ
βηνθιίκαηνο είλαη:
i. Ζ κέζνδνο βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ (Emberger, 1945) κε βάζε ην
βξνρνζεξκηθφ πειίθν ηνπ Emberger θαη ην θιηκαηηθφ δηάγξακκα γηα ην κεζνγεηαθφ
βηνθιίκα ησλ Emberger-Sauvage,
ii. Ζ κέζνδνο δηάθξηζεο ησλ ραξαθηήξσλ ηνπ κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο ηεο
UNESCO-FAO (1963) κε βάζε ηε δηάξθεηα θαη ηελ έληαζε ηεο μεξήο πεξηφδνπ θαη
iii. Ζ κέζνδνο δηάθξηζεο ησλ ραξαθηήξσλ ηνπ κεζνγεηαθνχ βηνθιίκαηνο
(Gaussen & Bagnouls, 1957).
2.4.2.1 Βροχοθερμικό πηλίκο Q2 (βιοκλιμαηικός δείκηης)
Υξεζηκνπνηψληαο ηε κέζνδν ηνπ Emberger, ππνινγίδεηαη αξρηθά ν

βηνθιηκαηηθφο δείθηεο Q2 (βξνρνζεξκηθφ πειίθν) κέζσ ηνπ ηχπνπ :
1000 x P
Q 
2 Mm
( )  (M  m)
2
Όπνπ : Ρ, ε εηήζηα βξνρφπησζε ζε ρηιηνζηά (mm)
Μ, ε κέζε ηηκή ησλ κεγίζησλ ζεξκνθξαζηψλ ηνπ ζεξκφηεξνπ κήλα ζε

απφιπηνπο βαζκνχο (0°C = -273,2 °Κ)
m, ε κέζε ηηκή ησλ ειάρηζησλ ζεξκνθξαζηψλ ηνπ ςπρξφηεξνπ κήλα ζε

απφιπηνπο βαζκνχο.
- 24 -
Ο φξνο (M+m)/2 απνηειεί ηε βηνινγηθή κέζε ζεξκνθξαζία γηαηί νη αθξαίεο

ζεξκνθξαζίεο επεξεάδνπλ ηε βιάζηεζε. Δπίζεο ν φξνο Μ-m δείρλεη ην εχξνο
επεηξσηηθφηεηαο ηνπ θιίκαηνο θαη έκκεζα εθθξάδεη θαη ηνλ παξάγνληα «εμάηκηζε».
Όζν κηθξφηεξνο είλαη ν δείθηεο Q2, ηφζν μεξφηεξν είλαη ην θιίκα. Με βάζε ηηο ηηκέο
ηνπ Q2 θαη ηελ ηηκή ηνπ m ζπληάζζεη ν Emberger ηα ιεγφκελα θιηκαηηθά
δηαγξάκκαηα. ΢ηελ Δηθφλα 2.13 παξνπζηάδεηαη ην θιηκαηφγξακκα ηνπ Emberger,
φπσο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Sauvage θαη ζην νπνίν ηνπνζεηήζεθαλ απφ ηνλ
Μαπξνκάηε νη κεηεσξνινγηθνί ζηαζκνί ηεο Διιάδαο, κε βάζε ηηο ζπληεηαγκέλεο Q2
θαη m. Ο Μαπξνκάηεο δηαθξίλεη:
 ηέζζεξηο βηνθιηκαηηθνχο νξφθνπο: Τγξφ, Ύθπγξν, Ξεξφ θαη Ζκίμεξν θαη
 ηέζζεξηο ππννξφθνπο κε βάζε ηελ ηηκή ηνπ m (oC) κε ρεηκψλα ζεξκφ
(m>7oC), ρεηκψλα ήπην (3<m<7oC), ρεηκψλα ςπρξφ (0<m<3oC) θαη ρεηκψλα
δξηκχ (-10< m<0oC).
Σα κφλα δεδνκέλα ρξνλνζεηξψλ γηα ηελ πεξηνρή είλαη απηά ηεο Δ.Μ.Τ γηα ηνλ
κεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ ηεο Πάηξαο, γηα ηελ πεξίνδν 1931-1997. Νεφηεξα δεδνκέλα
απφ ηα 2011θαη κεηά ππάξρνπλ απφ ηνλ κεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ πνπ θηινμελείηαη ζηηο
εγθαηαζηάζεηο ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ, ζην Παλαρατθφ. Σν νκβξνζεξκηθφ πειίθν
Emberger, ππνινγίζηεθε βάζεη ησλ δεδνκέλσλ ηνπ ζηαζκνχ ηεο Πάηξαο σο εμήο:
Μ = 304,5 oΚ,
m = 279,3 oΚ,
P = 662,70 mm
θαη επνκέλσο Q2 = 90,7.
΢χκθσλα, ινηπφλ, κε ηνπο δείθηεο Q2 θαη m, θαζψο θαη ην δηάγξακκα ηνπ Emberger
(θαηά Μαπξνκάηεο, 1980) γηα ηελ Διιάδα, ν βηνθιηκαηηθφο φξνθνο ηεο πεξηνρήο ηνπ
Μ.΢. Πάηξαο είλαη ύθσγρος κε τεηκώλα ήπηο (Δηθφλα 2.13).
Καηά ηνπο Γθνπβά θαη ΢αθειιαξίνπ (2011) ε πεξηνρή ησλ Βεηαίηθσλ, πνπ
βξίζθεηαη ζην λφηην ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ζε πςφκεηξν πεξίπνπ 1000 m,
αλήθεη ζηε δψλε ησλ νξεηλψλ παξακεζνγείσλ θσλνθφξσλ Abietion cephalonicae,
Pinion nigrae. Ζ ηηκή ηνπ δείθηε Q ππνινγίζηεθε ζε Q=167 θαη ην m ζε m= -0,7 oC.
- 25 -
Άξα ε πεξηνρή ησλ Βεηέηθσλ αλήθεη ζηνλ σγρό βηοθιηκαηηθό όροθο κε τεηκώλα
δρηκύ (Δηθφλα 2.13).
Βεηαίηθα
Πάηρα
Δηθόλα 2.13: Κιηκαηηθφ Γηάγξακκα Emberger, θαηά Μαπξνκάηε γηα ηελ Διιάδα (Μαπξνκκάηεο Γ,
1980). Με θφθθηλε θνπθίδα ππνδεηθλχεηαη ν Μ.΢ Πάηξαο θαη κε κπιε απηφο ησλ Βεηαίηθσλ.
- 26 -
2.4.2.2 Ομβροθερμικό διάγραμμα
Οη Bagnouls θαη Gaussen (1957) απεηθνλίδνπλ κε έλα δηάγξακκα (πνπ θαιείηαη

νκβξνζεξκηθφ δηάγξακκα) ηελ πνξεία, κήλα πξνο κήλα, ηεο κέζεο κεληαίαο
ζεξκνθξαζίαο Σ ζε oC θαη ηνπ κέζνπ κεληαίνπ χςνπο βξνρήο P ζε mm (Νηάθεο,
1986).
΢ην δηάγξακκα απηφ νη ηηκέο ηνπ άμνλα ησλ κέζσλ κεληαίσλ ζεξκνθξαζηψλ
ηνπνζεηνχληαη ζε θιίκαθα δηπιάζηα απφ απηή ησλ θαηαθξεκληζκάησλ. Ζ πεξηνρή ηνπ
δηαγξάκκαηνο πνπ πεξηθιείεηαη απφ ηηο δχν θακπχιεο πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη κεηαμχ
ησλ ζεκείσλ ηνκήο ηνπο, αληηπξνζσπεχεη ηε δηάξθεηα θαη ηελ έληαζε ηεο μεξήο
πεξηφδνπ. Σα θαηαθξεκλίζκαηα ζεσξoχληαη σο θέξδνο ζην πδαηηθφ ηζνδχγην θαη νη
ζεξκνθξαζίεο εθθξάδνπλ ηηο πδαηηθέο απψιεηεο απφ ηελ εμάηκηζε θαη ηε δηαπλνή.
Έλαο κήλαο ραξαθηεξίδεηαη σο μεξφο, φηαλ ε ηηκή ησλ θαηαθξεκλίζεσλ θαηά
ηνλ κήλα απηφλ είλαη ίζε ή κηθξφηεξε απφ ην δηπιάζην ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ
(Ρmm ≤ 2ΣνC). Απηή ε εκπεηξηθή ζρέζε έρεη πηνζεηεζεί θαη απφ ηνπο UNESCO –
FAO.
΢ηελ Δηθφλα 2.14 παξνπζηάδεηαη ην νκβξνζεξκηθφ δηάγξακκα ηνπ Μ.΢.
Πάηξαο, φπνπ παξαηεξείηαη πσο ε μεξή πεξίνδνο δηαξθεί πεξίπνπ πέληε κήλεο. Λφγσ
ηεο πςνκεηξηθήο δηαθνξάο ηεο πεξηνρήο κειέηεο απφ ηνλ Μ.΢ Πάηξαο εθηηκάηαη, φηη
ε μεξή πεξίνδνο δηαξθεί ζεκαληηθά ιηγφηεξν ζηα κέζα θαη κεγαιχηεξα πςφκεηξα ηεο
πεξηνρήο κειέηεο.
Πίλαθας 2.7: Μέζεο κεληαίεο ηηκέο θαηαθξεκληζκάησλ θαη κέζεο κεληαίεο ηηκέο ζεξκνθξαζίαο, ζηνλ
Μεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ Πάηξαο – Πίλαθαο δεδνκέλσλ γηα ην νκβξνζεξκηθφ δηάγξακκα Bagnouls - Gaussen.
ΙΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ
Θερκοθραζία
(οC) 10 10,6 12,5 15,6 20,1 24,1 26,4 26,7 23,5 19 14,5 11,4
Βροτόπηφζε
(mm) 89,1 81,7 63,3 47,8 28,9 7,5 4,6 5,2 28,3 72,2 118,0 116,1
- 27 -
180
Πάηρα (2 m) 17,87oC 662,7 mm
80 160
140
Τυος Βροτόπηφζες (mm)

60 120
Θερκοθραζία (oC)
100 Θεξκνθξαζία
40 80 Βξνρφπησζε
60
20 40
Ξεξή πεξίνδνο
20
0 0
ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΢ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ ΗΑΝ
Μήλας
Δηθόλα 2.14: Οκβξνζεξκηθφ δηάγξακκα Bagnouls – Gaussen, κεηεσξνινγηθνχ ζηαζκνχ

Πάηξαο.
2.4.2.3 Ξηροθερμικός δείκηης
Οη κήλεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηα νκβξνζεξκηθά δηαγξάκκαηα σο μεξνί,

δελ παξνπζηάδνπλ πάληνηε ηελ ίδηα έληαζε μεξαζίαο κεηαμχ ηνπο. Αζζελείο
βξνρνπηψζεηο, πςειή αηκνζθαηξηθή πγξαζία, δξφζνο θαη νκίριε, κεηψλνπλ ηελ
έληαζε. Αθξηβψο γηα απηφ θαζνξίζζεθε ν «μεξνζεξκηθφο δείθηεο» γηα θάζε κήλα ηεο
μεξάο πεξηφδνπ, δειαδή ν δείθηεο μεξαζίαο ζε ζρέζε κε ηε ζεξκνθξαζία. Ο κεληαίνο
απηφο δείθηεο Υm ραξαθηεξίδεη ηελ έληαζε ηεο μεξαζίαο ηνπ μεξνχ κήλα θαη
νξίδεηαη σο ν αξηζκφο ησλ εκεξψλ ηνπ κήλα απηνχ πνπ ζεσξνχληαη σο μεξέο απφ
βηνινγηθήο άπνςεο.
Ο μεξνζεξκηθφο δείθηεο Υm νξίδεηαη σο ην άζξνηζκα ησλ βηνινγηθά μεξψλ
εκεξψλ ησλ κελψλ ηεο μεξάο πεξηφδνπ θαη ππνινγίδεηαη εκπεηξηθά σο εμήο:
J r ,b
X m  (J m  (J p  ))  f h
2
φπνπ:
Υm: κεληαίνο μεξνζεξκηθφο δείθηεο,
Jm: ζπλνιηθφο αξηζκφο εκεξψλ ηνπ κήλα (30 ή 31),

- 28 -
Jp: εκέξεο βξνρήο ηνπ κήλα,
Jr,b: εκέξεο δξφζνπ ή νκίριεο ηνπ κήλα (ζεκεηψλεηαη φηη κία εκέξα δξφζνπ ή
νκίριεο ζεσξείηαη σο κηζή κέξα βξνρήο),
fh: ζπληειεζηήο ζρεηηθήο πγξαζίαο ηνπ κήλα, φπνπ γηα ζρεηηθή πγξαζία (Ζ%):
40%<Ζ<60%, ηφηε ν fh=0,9
60%<Ζ<80%, fh=0,8
80%<Ζ<90%, fh=0,7
H>90%, fh=0,6
Γειαδή, φηαλ ε ζρεηηθή πγξαζία πεξηιακβάλεηαη κεηαμχ 40% θαη 60%, ε ρσξίο
βξνρή εκέξα ηνπ μεξνχ κήλα ππνινγίδεηαη σο 9/10 μεξά, φηαλ ε ζρεηηθή πγξαζία
είλαη κεηαμχ 60% θαη 80%, σο 8/10 μεξά θ.ν.θ.
Ο μεξνζεξκηθφο δείθηεο ηεο μεξάο πεξηφδνπ είλαη ην άζξνηζκα ησλ
μεξνζεξκηθψλ δεηθηψλ ΢Υm ησλ μεξψλ κελψλ ηεο μεξάο πεξηφδνπ θαη δίλεη ηνλ
αξηζκφ ησλ «βηνινγηθψο» μεξψλ εκεξψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ απηήο. Γηα
ην Μ.΢. Πάηξαο ν ππνινγηζκφο ηνπ μεξνζεξκηθνχ δείθηε παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα
2.8.
Πίλαθας 2.8: Τπνινγηζκφο μεξνζεξκηθνχ δείθηε (Υ) μεξάο
πεξηφδνπ γηα ηνλ Μ.΢. Πάηξαο.
Jm Jp fH Xm
Απρίιηος 10 8,4 0,8 1,3
Μάηος 31 5,3 0,8 20,5
Ιούληος 30 2,2 0,8 22,2
Ιούιηος 31 1,0 0,9 27,0
Αύγοσζηος 31 1,0 0,9 27,0
΢επηέκβρηος 30 3,6 0,8 21,1
Ξεροζερκηθός δείθηες (Υ) 119,2
- 29 -
Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, ε ηηκή ηνπ μεξνζεξκηθνχ δείθηε Υ, είλαη πεξίπνπ 100,
ζχκθσλα θαη κε ηελ δηαγξακκαηηθή απεηθφληζή ηνπ ζηνλ ράξηε εθηίκεζήο ηνπ γηα
ηνλ ειιαδηθφ ρψξν (Δηθφλα 2.15)
Δηθόλα 2.15: Υάξηεο εθηίκεζεο ηνπ μεξνζεξκηθνχ δείθηε Υ γηα ηνλ ειιαδηθφ ρψξν
(Γθνχβαο θαη ΢αθειιαξίνπ, 2011). Σηκή ηνπ δείθηε γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο ca. 100.
2.4.2.4 Βιοκλιμαηικοί χάρηες
Ζ πεξηνρή κειέηεο φκσο αθνξά έλαλ νξεηλφ ζρεκαηηζκφ κε αξθεηέο θιηκαηηθέο

δηαθνξέο απφ ηνλ Μ.΢ Παηξψλ θαη εθηάζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε πνιχ κεγαιχηεξα
πςφκεηξα (κέζν πςφκεηξν 1320 m πεξίπνπ) απφ απηφ πνπ βξίζθεηαη ν Μ.΢ Παηξψλ
(2 m). Πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξίζνπκε κε αθξίβεηα ην βηνθιίκα ηεο πεξηνρήο
κειέηεο ρξεζηκνπνηήζεθε ν ράξηεο βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ (Δηθφλα 2.16) θαη ν
βηνθιηκαηηθφο ράξηεο ηεο Διιάδαο (Δηθφλα 2.17), θαηά Μαπξνκάηε (1980).
- 30 -
Δηθόλα 2.16: Υάξηεο βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ θαηά Μαπξνκάηε γηα ηελ Διιάδα
(Μαπξνκάηεο, 1980). Με θφθθηλν πιαίζην ππνδεηθλχεηαη ε πεξηνρή κειέηεο.
- 31 -
Δηθόλα 2.17: Βηνθιηκαηηθφο ράξηεο, θαηά Μαπξνκάηε, γηα ηελ Διιάδα (Μαπξνκάηεο, 1980).
Με θφθθηλν πιαίζην ππνδεηθλχεηαη ε πεξηνρή κειέηεο.
Απφ ηνπο δχν απηνχο ράξηεο πξνθχπηεη φηη, ε πεξηνρή κειέηεο δηαθνξνπνηείηαη
ζεκαληηθά ζε φηη αθνξά ην βηνθιίκα απφ απηφ ηνπ Μ.΢ Παηξψλ θαη φηη αλήθεη ζηνλ
πγξφ βηνθιηκαηηθφ φξνθν κε ρεηκψλα δξηκχ θαη θαηά ζέζεηο ςπρξφ θαη έρεη
ραξαθηήξα βηνθιίκαηνο αζζελή κεζν-κεζνγεηαθφ έσο ππν-κεζνγεηαθφ ζηα
κεγαιχηεξα πςφκεηξα. Οη βηνινγηθά μεξέο εκέξεο ζηα ρακειφηεξα πςφκεηξα θαηά
ηε ζεξηλή πεξίνδν είλαη 40 έσο 75, ελψ ζηα κεγαιχηεξα πςφκεηξα 0 έσο 40. Ζ κέζε
ζεξκνθξαζία ηνπ ςπρξφηεξνπ κήλα ζηελ πεξηνρή κειέηεο αλέξρεηαη ζηνπο 3oC.
- 32 -
2.5 Ιζηορηθά ζηοητεία
΢χκθσλα κε ηνλ Παπζαλία (Αρατθά), ην φξνο Παλαρατθφ, δελ ήηαλ φπσο

ζήκεξα αζθεπέο ζηα κεγαιχηεξα πςφκεηξά ηνπ, αιιά θαιππηφηαλ απφ δάζε ζηα
νπνία έβξηζθαλ θαηαθχγην κεγάια ζειαζηηθά, φπσο αξθνχδεο, αγξηνγνχξνπλα, ιχθνη
θαη ειάθηα. Ο Θσκφπνπινο (1888) αλαθέξεη φηη θαηά ηε κέζε επνρή ηα δάζε απηά
θαηαζηξάθεθαλ, ιφγσ ηεο μχιεπζεο θαη εθδηψρζεθαλ ηα άγξηα δψα, θπξίσο ηα
επηβιαβή γηα ηελ θηελνηξνθία (ιχθνη θιπ). Οη κεγαιχηεξεο θαηαζηξνθέο έγηλαλ θαηά
ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο, κέζσ εκπξεζκψλ, πνπ είραλ σο ζθνπφ ηελ
θαηαζηξνθή ησλ δηαθφξσλ θξεζθχγεησλ πνπ ππήξραλ ζηα δάζε απφ ηνπο
δησθφκελνπο. Δπίζεο, ν Θσκφπνπινο (1888) αλαθέξεη φηη ζηηο κέξεο ηνπ
πξαγκαηνπνηνχληαλ εκπξεζκνί κε ζθνπφ ηελ αλαλέσζε ηεο βνζθήζηκεο χιεο.
Ζ πεξηνρή ηνπ φξνπο Παλαρατθνχ πνπ κειεηάηαη ζηελ παξνχζα δηαηξηβή,
απνηέιεζε θαηά ην παξειζφλ ηνλ θχξην ηφπν δηαβίσζεο θαη δξαζηεξηνπνίεζεο
κεγάινπ ηκήκαηνο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο. Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη, φπσο
θαη ζηα πεξηζζφηεξα κέξε ηεο επεηξσηηθήο Διιάδαο, ζηελ καθξνρξφληα πίεζε απφ
ηνπο θαηαθηεηέο, ηφζν ζηα ρξφληα ηεο ηνπξθνθξαηίαο, φζν θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ
δεπηέξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Ζ θηελνηξνθία θαη ε γεσξγία απνηεινχζαλ ηηο
θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο, γχξσ απφ ηα πνιπάξηζκα ρσξηά. Ζ δεκηνπξγία ζχγρξνλνπ
νδηθνχ δηθηχνπ ζχλδεζεο (ζηε δεθαεηία ηνπ 1960 θαη ηνπ 1970) ησλ νξεηλψλ
πεξηνρψλ κε ηα γεηηνληθά, αλαπηπζζφκελα αζηηθά θέληξα θαη θπξίσο απηνχ ηεο
Πάηξαο, νδήγεζε ζηελ πεξαηηέξσ εθκεηάιιεπζε ηεο δηαζέζηκεο γεο κε ζθνπφ ηελ
επηπξφζζεηε παξαγσγή θαη εκπνξία, πξνο ηηο πφιεηο, ησλ αγξνθηελνηξνθηθψλ
πξντφλησλ. Απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο απηήο ήηαλ νη εθρεξζψζεηο δαζηθψλ θαη
άιισλ θπζηθψλ εθηάζεσλ γηα θαιιηέξγεηα, θαζψο θαη ε ππεξβνιηθή αχμεζε ηνπ
αξηζκνχ ησλ ακλνεξηθίσλ, πνπ νδήγεζαλ ζηελ ππεξβφζθεζε ησλ ελδηαηηεκάησλ ζην
ζχλνιν ζρεδφλ ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη ηνπ 1990
παξαηεξείηαη ζηαδηαθή εγθαηάιεηςε ησλ αγξνηηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη θπξίσο ηεο
εθηαηηθήο θαη εκηεθηαηηθήο θηελνηξνθίαο, ν νξεηλφο πιεζπζκφο κεηαθηλείηαη πξνο ηηο
πφιεηο θαη πνιιά ρσξηά εξεκψλνπλ. ΢ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη κέρξη
ζήκεξα ιακβάλεη ρψξα ε «έθξεμε» ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ δηαθφξσλ ελαιιαθηηθψλ
πεγψλ ελέξγεηαο (αηνιηθά πάξθα, κηθξά πδξνειεθηξηθά εξγνζηάζηα θιπ). ΢ηηο
θνξπθνγξακκέο ηνπ Παλαρατθνχ φξνπο, ρσξνζεηείηαη θαη θαηαζθεπάδεηαη έλαο απφ
ηνπο κεγαιχηεξνπο Αηνιηθνχο ΢ηαζκνχο Παξαγσγήο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο
- 33 -
(Α΢ΠΖΔ), ν πςειφηεξνο ζε ζέζε κεηαμχ ησλ Α΢ΠΖΔ ηεο Δπξψπεο. ΢ηελ ίδηα
πεξηνρή ππάξρνπλ λέεο ρσξνζεηήζεηο γηα επηπιένλ αξηζκφ αλεκνγελλεηξηψλ, νη
νπνίεο βξίζθνληαη ζην ζηάδην ησλ εγθξίζεσλ ή ηεο θαηαζθεπήο.
- 34 -
KEΦΑΛΑΙΟ 3ο
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΔΘΟΓΟΙ
KEΦΑΛΑΙΟ 3ο
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ
Η κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ νη ζηφρνη ηεο

παξνχζαο έξεπλαο, κπνξεί λα ρσξηζηεί ζηα αθφινπζα, επηκέξνπο ηκήκαηα:
α) Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, ζπιινγή πθηζηάκελσλ δεδνκέλσλ γηα ηελ πεξηνρή
κειέηεο θαη αμηνιφγεζή ηνπο.
β) Δξγαζία πεδίνπ – δεηγκαηνιεςίεο, ζπιινγέο.
γ) Δπεμεξγαζία, αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ δεδνκέλσλ ζην εξγαζηήξην.
δ) Πξνηάζεηο Γηαρείξηζεο - Καηάξηηζε πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινχζεζεο.
3.1 Βιβλιογπαθική έπεςνα
Γηα ηελ αξρηθή αλαγλψξηζε ηεο πεξηνρή κειέηεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη

δηαζέζηκνη ζρεηηθνί ηνπνγξαθηθνί θαη ζεκαηηθνί ράξηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, γηα ηνλ
γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ ηεο πεξηνρήο, ησλ επηκέξνπο ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο, αιιά
θαη ηελ νξηνζέηεζή ηεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηνπνγξαθηθνί ράξηεο 1:50000 θαη 1:5000
θαη αεξνθσηνγξαθίεο ηεο Γεσγξαθηθήο Υπεξεζίαο Σηξαηνχ (Γ.Υ.Σ),
νξζνθσηνράξηεο θιίκαθαο 1:5000, έηνπο 1996 ηνπ Υπνπξγείνπ Γεσξγίαο,
νξζνθσηνγξαθίεο έηνπο 2007 έσο 2009 ηεο Υπεξεζίαο Θέαζεο Οξζνθσηνγξαθηψλ
ηεο Κηεκαηνιφγην Α.Δ, θαζψο θαη ηα ινγηζκηθά Google Earth θαη Bing maps. Γηα ηνλ
αξρηθφ πξνζδηνξηζκφ ηεο βιάζηεζεο θαη ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ν
Φάξηεο Βιάζηεζεο ηεο Διιάδνο (Μαπξνκάηεο, 1981) θιίκαθαο 1:1000000, ηα
δεδνκέλα ηνπ ςεθηθνχ ράξηε CORINE 2000 (EEA, 2014), θαζψο θαη ηα δεδνκέλα
ηνπ ςεθηαθνχ ράξηε, κε θσδηθφ GR2320007, ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000 (Dafis et al.,
2001). Τέινο έγηλε πξνκήζεηα πνιπθαζκαηηθψλ, δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ Landsat 7
ETM+ γηα ηελ πεξηνρήο κειέηεο, εηψλ ιήςεο 2000 θαη 2011.
Γεδνκέλα γηα ηε ρισξίδα θαη ηε βιάζηεζε ηεο πεξηνρήο, ζπγθεληξψζεθαλ απφ
ηα ζπγγξάκκαηα ησλ Halàcsy (1894, 1900-1904, 1908a, 1908b), Strid (1986a), Strid
& Tan (1991, 1997, 2002), Tan & Iatrou (2001), Phitos et al. (1995, 2009), απφ ηα
δεδνκέλα ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000 (Dafis et al., 1996, 2001), θαζψο θαη απφ ηα
δεδνκέλα ηεο δηαδηθηπαθήο βάζεο δεδνκέλσλ ηεο GBIF (GBIF, 2014).
- 36 -
3.2 Επγαζία πεδίος
Πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζεί ην αληηθείκελν ηεο παξνχζαο δηαηξηβήο,

απαηηήζεθαλ εθηεηακέλεο εξγαζίεο πεδίνπ κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζε ησλ
ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ ζπλφινπ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ηε δηελέξγεηα δεηγκαηνιεςηψλ
βιάζηεζεο θαη ηε ζπιινγή εηδψλ ρισξίδαο θαη δηαθφξσλ δεδνκέλσλ πεδίνπ (πρ
ηχπνο εδάθνπο, έθζεζε, θιίζε θιπ). Οη επηζθέςεηο ζηελ πεξηνρή πξαγκαηνπνηήζεθαλ
κεηαμχ ηνπ Απξηιίνπ ηνπ 2008 θαη ηνπ Μαξηίνπ ηνπ 2014, θαιχπηνληαο φιεο ηηο
βιαζηεηηθέο πεξηφδνπο, αιιά θαη παξαηεξψληαο φιεο ηηο κεηαβνιέο ζηελ νηθνινγηθή
θαηάζηαζε ηεο πεξηνρήο. Οη δεηγκαηνιεςίεο βιάζηεζεο έγηλαλ κε ηξφπν ηέηνην πνπ
λα θαιχπηνπλ φια ηα θπζηθά ελδηαηηήκαηα θαη ηνπο ηχπνπο βιάζηεζεο. Η επηινγή
ησλ δεηγκαηνιεπηηθψλ επηθαλεηψλ έγηλε κε βάζε ηηο αθφινπζεο πξνυπνζέζεηο: ε
δεηγκαηνιεπηηθή επηθάλεηα λα είλαη αξθεηά κεγάιε, ψζηε λα πεξηιακβάλεη φια ηα
είδε ηεο θπηνθνηλφηεηαο (νηθνηφπνπ), νη νηθνινγηθέο ζπλζήθεο κέζα ζηε
δεηγκαηνιεπηηθή επηθάλεηα λα είλαη νκνηφκνξθεο, ε βιάζηεζε νκνηνγελήο ζε φιε ηελ
έθηαζε ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο επηθάλεηαο (ρσξίο λα παξνπζηάδεη δηάθελα, λα κελ
δηαζρίδεηαη απφ δξφκνπο θαη κνλνπάηηα, θιπ). Τν ζρήκα ησλ δεηγκαηνιεπηηθψλ
επηθαλεηψλ επηιέρζεθε λα είλαη νξζνγψλην παξαιιειφγξακκν κε ηε κεγαιχηεξε
πιεπξά ηνπ παξάιιειε πξνο ηηο ηζνυςείο ηνπ εδάθνπο. Η έθηαζε ησλ
δεηγκαηνιεπηηθψλ επηθαλεηψλ επηιέρζεθε αλάινγα κε ηε κνξθή ηεο βιάζηεζεο, ψζηε
λα παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα λα ζπκπεξηιεθζνχλ φια ηα taxa πνπ αλήθνπλ ζηνλ
νηθφηνπν πνπ εμεηάδεηαη θάζε θνξά. Οη επηθάλεηεο πνπ επηιέρζεθαλ είραλ ηα εμήο
εκβαδά: δάζε 200 - 500 m2, ζακλψλεο, λαλψδεηο ζάκλνη 50 - 100 m2, βξάρηα 50 - 80
m2, ζάξεο 20 - 50 m2, πγξά ιηβάδηα 1(-5)-20 m2. Σηελ επηινγή ησλ ζέζεσλ ησλ
θπηνιεςηψλ ιάβακε ππφςε ηνπο παξάγνληεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο θαη ηεο
νηθνλνκίαο ηνπ ρξφλνπ, ψζηε λα είλαη εθηθηή θαη κε ρξνλνβφξα ε πξφζβαζε θαηά
ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο βηνπαξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ νηθνηφπσλ,
ρσξίο απηφ λα ππνβαζκίδεη ηελ πνηφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ.
Τα ζηνηρεία ησλ θπηνιεςηψλ θαηαγξάθεθαλ ζε Τππνπνηεκέλν Έληππν
Γεδνκέλσλ γηα ηνπο ηφπνπο Natura 2000 πνπ πεξηιακβάλεη: αχμνληα αξηζκφ
θπηνιεςίαο, εκεξνκελία, ηνπνζεζία, ζπληεηαγκέλεο ζέζεο, κέγεζνο
δεηγκαηνιεπηηθήο επηθάλεηαο, πςφκεηξν, έθζεζε (γεληθή, ηνπηθή), θιίζε,
θπζηνγξαθία κηθξναλαγιχθνπ, γεσινγηθφ ππφζηξσκα, βαζκφ θάιπςεο (γεληθή,
δέλδξσλ, ζάκλσλ, πνψλ, βξχσλ), θπηνθαηάινγν (θαηαγξαθή θπηηθψλ taxa αλά
- 37 -
φξνθν κε ηελ πιεζνθάιπςε θαη ηελ θνηλσληθφηεηα θάζε taxon). Δπίζεο, ζε δαζηθέο
επηθάλεηεο θαη ζακλψλεο θαηαγξάθεθαλ ζηνηρεία φπσο: θαηάζηαζε ζπζηάδαο
(ζχλζεζε, δνκή θαη πνηφηεηα), βαζκφο αλαγέλλεζεο, αλζξψπηλεο επηδξάζεηο θαη
θπζηθέο δηεξγαζίεο, βφζθεζε (είδε δψσλ), νηθνινγηθή θαηάζηαζε νηθνηφπσλ θιπ.
Σην ίδην έληππν θαηαγξάςακε ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο θπζηθέο
δηεξγαζίεο πνπ επεξεάδνπλ ηνπο ηχπνπο νηθνηφπσλ θαη εθηηκήζεθε ην είδνο θαη ν
βαζκφο επίδξαζήο ηνπο κε ηε ρξήζε ησλ αθφινπζσλ θιηκάθσλ: Βαζκφο επίδξαζεο:
1= κηθξή επίδξαζε, 2 = κέηξηα επίδξαζε, 3 = κεγάιε επίδξαζε, Δίδνο επίδξαζεο:
ζεηηθή (+), αξλεηηθή (-), νπδέηεξε (0). Όπνπ δελ έρεη θαηαγξαθεί αλζξψπηλε
δξαζηεξηφηεηα ή θπζηθή δηεξγαζία ζεκεηψζεθε Φ.
Η ρισξηδηθή θαηαγξαθή γηα θάζε επηθάλεηα, έγηλε κε ηελ εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ
πιεζνθάιπςεο γηα θάζε taxon πνπ παξαηεξήζεθε, κε βάζε ηελ 7-βαζκε θιίκαθα ηνπ
Braun-Blanquet (Braun-Blanquet, 1964). Όζα θπηηθά taxa δελ αλαγλσξίζηεθαλ in
situ, ζπιιέρζεθαλ θαη ε αλαγλψξηζή ηνπο έγηλε ζην Herbarium ηνπ Τκήκαηνο
Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Κάζε δεηγκαηνιεπηηθή επηθάλεηα
θσηνγξαθήζεθε ζε θνληηλή θαη καθξηλή απφζηαζε, ψζηε θαη λα δηαθξίλνληαη ηα
ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο, αιιά θαη λα
θαηαδεηθλχεηαη ε ζέζε ηεο ζην ρψξν. Δπίζεο, πξαγκαηνπνηήζεθε ζήκαλζε κε εληαία
αξίζκεζε, ζε εκθαλέο θαη ζηαζεξφ ζεκείν, γηα θάζε επηθάλεηα, πξνθεηκέλνπ λα
κπνξεί λα αλεπξεζεί εχθνια ζην κέιινλ, ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη ζθνπνί ηεο
δηαρξνληθήο παξαθνινχζεζήο ηεο.
Σεκαληηθή δηαδηθαζία θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ εξγαζηψλ πεδίνπ ήηαλ ε
ηνπνγξάθεζε εθηάζεσλ κε ηδηαίηεξε νηθνινγηθή αμία θαη κε ηδηαίηεξα κηθξφ
εκβαδφλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηήζεθε γεσδαηηηθφο εμνπιηζκφο GPS/GNSS
RTK, κε νξηζκέλε ηελ αθξίβεηα κέηξεζεο ζηα 0,4 m θαη κε εμάξηεζε απφ ην δίθηπν
HE.PO.S (Hellenic Positioning System). Με ηνλ ηξφπν απηφλ ηνπνγξαθήζεθαλ κε ηε
κέγηζηε δπλαηή αθξίβεηα εθηάζεηο, φπσο απηέο ηνπ νηθνηφπνπ πξνηεξαηφηεηαο ησλ
μπξηζκέλσλ ιηβαδηψλ (θσδηθφο Γηθηχνπ Νatura 2000: 6230*), ψζηε λα κπνξνχλ λα
εληνπίδνληαη κε επθνιία ζην κέιινλ θαη λα αμηνινγνχληαη νη πηζαλέο κεηαβνιέο ζηελ
έθηαζή ηνπο.
Σεκεηψλεηαη φηη θαηά ηηο επηζθέςεηο ζην πεδίν, πξαγκαηνπνηήζεθαλ
πνιπάξηζκεο ζπιινγέο ρισξίδαο, ζε ζέζεηο πέξαλ απηψλ ησλ δεηγκαηνιεπηηθψλ
επηθαλεηψλ ηεο βιάζηεζεο.
- 38 -
3.3 Επεξεπγαζία, ανάλςζη και αξιολόγηζη ηων δεδομένων ζηο επγαζηήπιο
3.3.1 Μεθοδολογία ανάλςζηρ ηηρ σλωπίδαρ
Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ, ηελ νλνκαηνινγία, ηε ρσξνινγία θαη ηηο βηνκνξθέο ηνπ
θπηηθνχ πιηθνχ (taxa) ζπγθεληξψζεθαλ θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα ζπγγξάκκαηα ησλ
Tutin et al. (1968-1980, 1993), Pignatti (1982), Strid (1986a) Tan & Iatrou (2001),
Greuter et al. (1984-1989), Strid & Tan (1991, 1997, 2002), Greuter & Raab-Straube
(2008), Stevanović et al. (2009), Georgiou & Delipetrou (2010), Arianoutsou et al.,
(2010), Dimopoulos et al. (2013). Γηα ηνλ νξηζκφ ησλ νηθνγελεηψλ αθνινπζήζακε
ηελ θαηάηαμε APG III (2009). Σεκαληηθή ζπκβνιή ζηνλ νλνκαηνινγηθφ έιεγρν ησλ
taxa πξνζέθεξε ε ρξήζε ηεο δηεζλνχο βάζεο δεδνκέλσλ ηνπ Βνηαληθνχ Κήπνπ ηνπ
Βεξνιίλνπ (Euro+Med, 2006-2014) πνπ ελζσκαηψλεη φια ηα δεδνκέλα απφ ηηο
ρισξηδηθέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ γίλεη γηα θάζε ρψξα, αιιά θαη ε ρξήζε δεδνκέλσλ
απφ ην World Checklist of Selected Plant Families, ησλ Kew Royal Botanic Gardens
(WCSP, 2014). Καηά ηνπο πξνζδηνξηζκνχο ρξεζηκνπνηήζεθαλ επηθνπξηθά
κνλνγξαθίεο, ηαμηλνκηθέο αλαζεσξήζεηο γελψλ ή νκάδσλ θαη δεκνζηεπκέλεο
εξγαζίεο (Κακάξε 1976, Τδαλνπδάθεο & Ιαηξνχ 1981, Georgiadis 1983, Kamari
1991, 1992, Tiniakou 2000, θ.ά).
Γηα ηελ θαηάηαμε ησλ taxa ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο εμεηάζηεθαλ νη ιίζηεο
ηεο δηεζλνχο Σπλζήθεο CITES (1973), ηεο Σχκβαζεο ηεο Βέξλεο (1979 - 2002), ηνπ
Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο 67/1981, θαζψο θαη ηεο Οδεγίαο 92/43 ηεο ΔΟΚ (1992).
Γηα ηελ θαηάηαμε ησλ taxa ζε θαηεγνξίεο θηλδχλνπ εμαθάληζεο ιήθζεθαλ ππφςε ηα
Βηβιία Δξπζξψλ Γεδνκέλσλ ησλ Σπάλησλ θαη Απεηινχκελσλ Φπηψλ ηεο Διιάδαο
(Phitos et al. 1995, 2009), νη Δξπζξέο Λίζηεο ηεο IUCN (IUCN 1982, 2013, Walter &
Gillett 1998) θαζψο θαη ε European Red List of Vascular Plants (Blitz et al., 2011)
Γηα ηηο ζπζρεηίζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε άιινπο νξεηλνχο φγθνπο/πεξηνρέο,
ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα δεδνκέλα απφ ηα ζπγγξάκκαηα ησλ Halàcsy (1894, 1900-1904,
1908a, 1908b), Strid (1986a), Karagiannakidou & Kokkini (1987), Karagiannakidou
(1991, 1994), Strid & Tan (1991, 1997, 2002), Γεκφπνπινο (1993), Phitos et al.
(1995, 2009), Karagiannakidou et al., (1995), Dafis et al. (1996, 2001),
Κσλζηαληηλίδεο (1997), Tan & Iatrou (2001), Καξέηζνο (2002), Τξίγθαο (2003),
Μαξνχιεο (2003), Maroulis & Artelari (2005), Φνριηνχξνο (2005), Γεκεηξέιινο
(2005), Απιαδά (2005), Βιάρνο (2006), Aplada et al. (2007), Κνθκνηφο (2008),
- 39 -
Vlachos et al., (2009), Μπαιηνχζεο (2011), Baliousis & Yannitsaros (2011),

Γεσξγηαθάθεο θ.ά (2011), Greuter (2012), Απιαδά (2013).
Οη θπηνγεσγξαθηθέο ζπζρεηίζεηο κε άιινπο νξεηλνχο φγθνο έγηλαλ κε ηε ρξήζε
ηνπ δείθηε ηνπ Sørensen (Sørensen, 1948).
Σεκεηψλεηαη φηη, ε παξνχζα δηαηξηβή είρε ζρεδφλ πιήξσο νινθιεξσζεί πξηλ
ηελ θπθινθνξία ηνπ ζπγγξάκκαηνο Vascular plants of Greece: an annotated checklist
(Dimopoulos et al., 2013), νπφηε ην ελ ιφγσ ζχγγξακκα έρεη ιεθζεί
ζπκπιεξσκαηηθά ππφςε. Η πιήξεο επηθαηξνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο ρισξίδαο πνπ
αθνξνχλ φρη κφλν ην φξνο Παλαρατθφ, αιιά θαη φιεο ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο
βηβιηνγξαθίαο (πρ επηθαηξνπνίεζε φισλ ησλ αλαθεξφκελσλ δηδαθηνξηθψλ δηαηξηβψλ
θαη επηζηεκνληθψλ εξγαζηψλ γηα ηα γεηηνληθά φξε) ζα απνηειέζεη αληηθείκελν
κειινληηθήο αλάιπζεο θαη επεμεξγαζίαο.
3.3.2 Μεθοδολογία ανάλςζηρ ηηρ βλάζηηζηρ
Γηα ηε δηεξεχλεζε ηεο βιάζηεζεο, εθαξκφζηεθαλ πνιππαξαγνληηθέο κέζνδνη

αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ ησλ δεηγκαηνιεςηψλ, κε ηε βνήζεηα κεζφδσλ θαηάηαμεο
θαη αξηζκεηηθψλ κεζφδσλ ηαμηλφκεζεο. Με ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ
θπηηθψλ taxa απφ ηηο δεηγκαηνιεςίεο πεδίνπ, ηα δεδνκέλα ησλ 241 δεηγκαηνιεςηψλ,
πνπ επηιέρζεθαλ γηα επεμεξγαζία, θαηαρσξήζεθαλ ζην εηδηθφ ινγηζκηθφ αλάιπζεο
ηεο βιάζηεζεο Turboveg for Windows ver. 1.99 (Hennekens, 1996, 2002). Η βάζε
δεδνκέλσλ πνπ δεκηνπξγήζεθε ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ κε
κεζφδνπο θαηάηαμεο θαη ηαμηλφκεζεο. Γηα ηελ πνζνηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ
ν βαζκφο πιεζνθάιπςεο ησλ taxa θάζε δεηγκαηνιεςίαο κεηαηξάπεθε απφ ηελ 7-
βαζκε θιίκαθα ηνπ Braun – Blanquet ζε εθαηνζηηαίν πνζνζηφ θπηνθάιπςεο. Η
κεηαηξνπή απηή έγηλε απηφκαηα απφ ην ινγηζκηθφ παθέην Turboveg.
Γηα λα ππνινγηζηεί ε αθζνλία ηνπ θάζε taxon, ρξεζηκνπνηήζεθε ν βαζκφο
θπηνθάιπςεο ηνπ θάζε taxon.
Γηα λα εθηηκεζεί ε πνηθηιφηεηα ησλ δεηγκαηνιεςηψλ, ηα δεδνκέλα αλαιχζεθαλ
κε ηε βνήζεηα ηνπ δείθηε πνηθηιφηεηαο ηνπ Shannon (H΄) (Shannon, 1948). Σχκθσλα
κε ηνπο Kent & Coker (1992), είλαη ν πην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελνο δείθηεο
πνηθηιφηεηαο. Ο δείθηεο απηφο ππνινγίδεηαη απφ ηνλ ηχπν:
s
H    pi ln pi
i 1
- 40 -
φπνπ: s = ν αξηζκφο ησλ εηδψλ ηεο δεηγκαηνιεςίαο θαη

pi = ε αθζνλία ηνπ i είδνπο εθθξαζκέλε σο πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο
θάιπςεο.
Ο δείθηεο πνηθηιφηεηαο ηνπ Shannon είλαη αλάινγνο ηνπ αξηζκνχ ησλ εηδψλ
θάζε δεηγκαηνιεςίαο αιιά θαη ηνπ βαζκνχ ηζνκεξνχο θαηαλνκήο ηνπο. Οη ζπλήζεηο
ηηκέο ηνπ θπκαίλνληαη απφ 1,5 έσο 4. H πνηθηιφηεηα ππνινγίζηεθε επίζεο θαη κε ηνλ
δείθηε πνηθηιφηεηαο ηνπ Simpson (D) (Simpson, 1949):
S
D   pi2
i 1
Υπνινγίζηεθε επίζεο ν δείθηεο νκαιφηεηαο-νκνηνκνξθίαο (J, evenness) απφ

ηνλ ηχπν:
H
J
ln S
Ο δείθηεο νκαιφηεηαο J παίξλεη ηηκέο απφ 0 έσο 1 θαη εθθξάδεη ηνλ βαζκφ
ηζνκεξνχο θαηαλνκήο ησλ εηδψλ εληφο κηαο επηθάλεηαο δεηγκαηνιεςίαο (θαη ζπλεπψο
εληφο ηεο αληίζηνηρεο θπηνθνηλφηεηαο). Τε κέγηζηε ηηκή ηνπ ηελ παίξλεη φηαλ φια ηα
είδε κηαο θπηνθνηλφηεηαο έρνπλ ηελ ίδηα αθζνλία (ίζν πνζνζηφ θάιπςεο).
Ο ππνινγηζκφο ησλ δεηθηψλ έγηλε κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ παθέηνπ
πνιππαξαγνληηθήο αλάιπζεο νηθνινγηθψλ δεδνκέλσλ PC-ORD 5.31 (McCune &
Mefford 1999, 2002).
Πξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηεί ν βαζκφο νκνηφηεηαο ησλ δεηγκαηνιεςηψλ, βάζεη
ηεο ζχλζεζεο θαη ηεο αθζνλίαο ησλ taxa πνπ πεξηέρνπλ, θαη λα θαζνξηζηνχλ νη
ελφηεηεο βιάζηεζεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζχγρξνλεο κέζνδνη πνιππαξαγνληηθήο
αξηζκεηηθήο επεμεξγαζίαο νηθνινγηθψλ δεδνκέλσλ. Με ηηο ίδηεο κεζφδνπο
εμεηάζηεθαλ θαη νη πηζαλέο νκνηφηεηεο ζηελ θαηαλνκή ησλ taxa εληφο ησλ
δεηγκαηνιεςηψλ.
Με ηνλ φξν θαηάηαμε ή θαηάηαμε ζε ειαηησκέλν ρψξν (Ordination in reduced
space), ελλννχκε έλα ζχλνιν κεζφδσλ πνπ αλαπαξηζηνχλ έλα πνιπδηάζηαην ζχλνιν
δεδνκέλσλ, ζε ιηγφηεξεο δηαζηάζεηο, ζπλεζέζηεξα ζε δχν έσο ηέζζεξηο δηαζηάζεηο.
Γηα ηε γξαθηθή θαηάηαμε (ordination) ησλ πηλάθσλ «taxa  δεηγκαηνιεςίεο»
ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο DCA (Detrended Correspondence Analysis) (Hill, 1979a,
1980) κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ παθέηνπ πνιππαξαγνληηθήο αλάιπζεο PC-ORD
- 41 -
(Multivariate Analysis of Ecological Data). Η κέζνδνο απηή ζεσξείηαη ε θαιχηεξε γηα

ηε γξαθηθή θαηάηαμε δεηγκαηνιεςηψλ θαη εηδψλ (Kent & Coker 1992). Τν ηειηθφ
πξντφλ απηήο ηεο αλάιπζεο είλαη έλα δηάγξακκα ζην νπνίν νη δεηγκαηνιεςίεο (ή ηα
taxa) απνηεινχλ ζεκεία, ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ νπνίσλ απνηειεί έλα κέηξν ηεο
νκνηφηεηάο ηνπο. Τν δηάγξακκα απηφ κπνξεί λα έρεη άμνλεο φζνπο θαη ν αξηζκφο ησλ
taxa πνπ απαληνχλ ζηηο δεηγκαηνιεςίεο. Ψζηφζν, επεηδή νη πξψηνη άμνλεο
ζπλνςίδνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ππάξρνπζαο κεηαβιεηφηεηαο ζηα δεδνκέλα,
ζπλήζσο δελ ρξεζηκνπνηνχκε πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο 3 πξψηνπο άμνλεο. Η πην
θνηλή κνξθή ηέηνησλ δηαγξακκάησλ αθνξά δηζδηάζηαηα γξαθήκαηα δχν αμφλσλ
(άμνλαο 1 - άμνλαο 2, άμνλαο 1 - άμνλαο 3, άμνλαο 2 - άμνλαο 3).
O φξνο ηαμηλφκεζε αλαθέξεηαη ζηελ νκαδνπνίεζε ελφο ζπλφινπ
δεηγκαηνιεςηψλ, έηζη ψζηε δεηγκαηνιεςίεο κε παξφκνηα ρισξηδηθή ζχλζεζε λα
εληάζζνληαη ζηελ ίδηα νκάδα. Γηα ηελ ηεξαξρηθή αξηζκεηηθή ηαμηλφκεζε (numerical
classification) ησλ δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο TWINSPAN (Two-Way
INdicator SPecies ANalysis) (Hill, 1979b), ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα ζηελ
ηαμηλφκεζε ηεο βιάζηεζεο, γηαηί νκαδνπνηεί, ηηο δεηγκαηνιεςίεο πνπ έρνπλ
παξφκνηα ζχλζεζε θ.ν.θ. Η ίδηα δηαδηθαζία γίλεηαη ηαπηφρξνλα ζηηο δεηγκαηνιεςίεο
θαη ζηα είδε θαη ν ηειηθφο πίλαθαο πνπ παξάγεηαη είλαη ακθίδξνκνο (two-way),
δειαδή πεξηέρεη ηαμηλνκεκέλεο ηηο δεηγκαηνιεςίεο ζε ζηήιεο θαη ηα είδε ζε γξακκέο.
Σηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη δείθηεο πνπ ζχκθσλα κε ηνπο Kent &
Coker (1992) δίλνπλ ηα πην αμηφπηζηα απνηειέζκαηα θαη είλαη νη εμήο:
- Γείθηεο αλνκνηφηεηαο (distance measure): Eπθιείδεηνο απφζηαζε (Euclidian
distance method).
- Γείθηεο νκνηφηεηαο (group linkage method): Διάρηζηε κεηαβιεηφηεηα ηνπ
Ward (Ward’s minimum variance method).
Οη πξναλαθεξζείζεο κέζνδνη πνιππαξαγνληηθήο αξηζκεηηθήο επεμεξγαζίαο
πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ παθέηνπ PC-ORD 5.31. Δπίζεο,
φια ηα αληίζηνηρα δηαγξάκκαηα έρνπλ γίλεη κε ηε βνήζεηα ηνπ ίδηνπ ινγηζκηθνχ
παθέηνπ.
Γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ ησλ κνλάδσλ βιάζηεζεο - ηχπσλ νηθνηφπσλ, κε βάζε ηα
ραξαθηεξηζηηθά θαη δηαγλσζηηθά taxa, ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη εξγαζίεο ησλ Horvat et
al. (1974), Barbero & Quezel (1976), Dimopoulos et al. (1995), Mucina (1997) θαη
Dafis et al. (1997), Νηάθεο θ.ά. (2001), Rodwell et al. (2002).
- 42 -
3.3.3 Μέθοδοι ηηλεπιζκόπιζηρ – GIS – Χαπηογπάθηζη
Πξνθεηκέλνπ λα ζπλδπαζηνχλ νη δηάθνξεο ρσξηθέο κεηαβιεηέο, ηα δεδνκέλα

ππαίζξνπ θαη ε ραξηνγξαθηθή πιεξνθνξία ζε έλα θνηλφ ζχζηεκα επεμεξγαζίαο, ην
νπνίν ζα εμππεξεηεί θαη ηνπο ζθνπνχο ηεο βηνπαξαθνινχζεζεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ
ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ηερληθέο ηειεπηζθφπεζεο θαη Γεσγξαθηθψλ Σπζηεκάησλ
Πιεξνθνξηψλ (ΓΣΠ/GIS). Οη κέζνδνη απηέο εθαξκφζηεθαλ ηφζν γηα ηε δεκηνπξγία
ησλ ραξηψλ αλαθνξάο ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο, πνπ ζα απνηειέζνπλ θαη βάζε γηα
ηε βηνπαξαθνινχζεζε, φζν θαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο πηζηφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ
ηεο εθαξκνγήο ηνπο, ηελ νηθνλνκηθφηεηά ηνπο θαη ηελ επθνιία ζηε ρξήζε ηνπο θαηά
ηελ εθαξκνγή πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινχζεζεο ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Γηα
ην ζθνπφ απηφ, πξνκεζεπζήθακε ηηο πνιπθαζκαηηθέο δνξπθνξηθέο εηθφλεο Landsat 7
ΔΤΜ+ θαη ηνπο ζρεηηθνχο νξζνθσηνράξηεο, πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Τα θχξηα
πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε
αεξνθσηνγξαθηψλ θαη θιαζζηθψλ κεζφδσλ ραξηνγξάθεζεο είλαη (Καξηέξεο, 1999):
 Σπλνπηηθή θάιπςε ηεο γεο.
 Δπαλαιακβαλφκελε θάιπςε.
 Καηά ρψξν δηαθξηηηθή ηθαλφηεηα.
 Πνιπθαζκαηηθή δνκή δεδνκέλσλ.
 Χεθηαθή κνξθή δεδνκέλσλ.
 Σρεδφλ νξζνγξαθηθή θάιπςε.
 Γπλαηφηεηα, έγρξσκεο θαη ςεπδνέγρξσκεο απφδνζεο ησλ δεδνκέλσλ.
 Γπλαηφηεηα ζπλδπαζκνχ θαζκαηηθψλ δηαχισλ.
 Πξνζβαζηκφηεηα.
 Οκνηνγέλεηα δεδνκέλσλ.
 Γηαρξνληθή αλάιπζε.
 ‘‘Φσηνγξαθηθή’’ απφδνζε.
 Γπλαηφηεηα ζπλδπαζκνχ κε άιια δεδνκέλα.
 Γπλαηφηεηα δπλακηθήο επεμεξγαζίαο.
 Φσξηθή/πεξηγξαθηθή απφδνζε.
 Δχθνιε αλαπαξαγσγή.
 Υιηθνηερληθή ππνδνκή.
 Διεχζεξε απφθηεζε δεδνκέλσλ.
- 43 -
 Φακειφ θφζηνο.
Σηελ παξνχζα δηαηξηβή εθαξκφζηεθαλ ζπλδπαζηηθέο κέζνδνη θιαζζηθήο θαη

ζχγρξνλεο ηειεπηζθφπεζεο, δειαδή πξαγκαηνπνηήζεθε ιεπηνκεξήο θσηνεξκελεία,
κέζσ ησλ πςειήο επθξίλεηαο νξζνθσηνγξαθηψλ ηεο Υπεξεζίαο Θέαζεο
Οξζνθσηνγξαθηψλ ηεο Κηεκαηνιφγην Α.Δ, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζνχλ νη
δηάθνξνη ζεκαηηθνί ράξηεο, αιιά θαη αλάιπζε ησλ πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ
εηθφλσλ Landsat 7 ΔΤΜ +, κε εηδηθφ ινγηζκηθφ κε ζθνπφ ηελ πξνζέγγηζε κηαο
γξήγνξεο θαη νηθνλνκηθήο κεζφδνπ ραξηνγξάθεζεο ηεο βιάζηεζεο θαη ησλ
δηαρξνληθψλ αιιαγψλ ζηηο ρξήζεηο γεο.
3.3.3.1 Χαπηογπάθηζη ηηρ βλάζηηζηρ με ηη σπήζη πολςθαζμαηικών, δοπςθοπικών

εικόνων Landsat 7 ΕΤΜ+
Οη πνιπθαζκαηηθέο δνξπθνξηθέο εηθφλεο παξέρνπλ, εθηφο απφ δεδνκέλα

πςειήο ξαδηνκεηξηθήο πνηφηεηαο ζην νξαηφ ηκήκα ηνπ ειεθηξνκαγλεηηθνχ
θάζκαηνο, δεδνκέλα ηφζν ζην θνληηλφ, φζν θαη ζην κέζν ππέξπζξν ηκήκα, ηα νπνία
έρνπλ κεγαιχηεξν δπλακηθφ εχξνο θαη θξίλνληαη σο ηα πιένλ θαηάιιεια γηα ηε
ραξηνγξάθεζε ρξήζεσλ/θάιπςεο γεο (Lucas et al., 2004). Έηζη κπνξνχλ λα
δηαθξηζνχλ ηα θαζκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηάθνξσλ ηχπσλ βιάζηεζεο θαη
δίλεηαη ε δπλαηφηεηα αλαγλψξηζήο ηνπο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ δηαχισλ ηεο εηθφλαο γηα
ηελ εμαγσγή ηεο επηζπκεηήο πιεξνθνξίαο, ε εθαξκνγή ηερληθψλ νπηηθήο βειηίσζήο
ηεο γηα λα γίλνπλ πην εκθαλή ηα θαζκαηηθά ή ηα ρσξηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ
αληηθεηκέλσλ θαη ε εθαξκνγή δηαθφξσλ αιγνξίζκσλ απηφκαηεο ηαμηλφκεζεο γηα ηελ
εμαγσγή ησλ επηζπκεηψλ θαηεγνξηψλ ρξήζεσλ γεο, είλαη θάπνηεο απφ ηηο ηερληθέο
ηεο δνξπθνξηθήο ηειεπηζθφπεζεο.
Η κεγαιχηεξε θαη πην ζεκαληηθή ρξεζηκφηεηα ησλ δνξπθνξηθψλ δεδνκέλσλ
είλαη ε δηάθξηζε θαη ραξηνγξάθεζε ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, φπσο θαη ν ππνινγηζκφο
ηεο έθηαζεο πνπ θαηαιακβάλνπλ. Η δεκηνπξγία ηέηνησλ ζεκαηηθψλ ραξηψλ γίλεηαη κε
αθξίβεηα πνπ πνιιέο θνξέο μεπεξλάεη ην 90%. Η δηάθξηζε ησλ πιαηπθχιισλ,
θσλνθφξσλ θαη κηθηψλ δαζψλ επηηπγράλεηαη κε αθξίβεηα 85-90% (Williams &
Nelson 1986, Wolter et al. 1995). Πξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηεί ε δπλαηφηεηα ηεο
ραξηνγξάθεζεο ηεο βιάζηεζεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο, κε ηε βνήζεηα ησλ
πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ Landsat 7 ΔΤΜ +, πξαγκαηνπνηήζεθε
- 44 -
ραξηνγξάθεζε κε ηε ρξήζε ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ ινγηζκηθνχ ERDAS Imagine, ην

νπνίν κέζσ κνληέισλ απηνκαηνπνηεί ζε κεγάιν βαζκφ ηηο δηαδηθαζίεο ηαμηλφκεζεο
ηεο εηθφλαο θαη δηαρσξηζκνχ ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ ηεο. Με ην ίδην ινγηζκηθφ θαη
κέζσ ηεο εθαξκνγήο ειέγρνπ ζθάικαηνο, αμηνινγήζεθαλ ηα απνηειέζκαηα θαη ε
πηζηφηεηα ηεο ραξηνγξάθεζεο. Δπηπιένλ, ζθνπφο απηήο ηεο κεζφδνπ
ραξηνγξάθεζεο, είλαη λα εμππεξεηήζεη ηε δηαδηθαζία ηεο ραξηνγξάθεζεο ζην
κέιινλ, φπνπ πηζαλφλ λα κελ ππάξρεη δηαζέζηκν ζηνπο δηαρεηξηζηέο
αεξνθσηνγξαθηθφ ή δνξπθνξηθφ πιηθφ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, πνηφηεηαο ζαλ θη
απηή πνπ ζήκεξα είλαη δηαζέζηκν απφ ηελ Υπεξεζία Θέαζεο ηεο Κηεκαηνιφγην Α.Δ
(πςειήο δειαδή ρσξηθήο θαη δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο νξζνεηθφλεο). Η πξνκήζεηα δε
εηθφλσλ ηέηνηαο πςειήο επθξίλεηαο έρεη ηδηαίηεξα πςειφ θφζηνο ζε ζρέζε κε ην
θφζηνο ηεο πξνκήζεηαο εηθφλσλ Landsat. Δπίζεο ε ρξήζε δνξπθνξηθψλ,
πνιπθαζκαηηθψλ εηθφλσλ Landsat ζηε ραξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο θαη ησλ
ρξήζεσλ γεο έρεη γίλεη επηηπρψο ζε πνιιέο επξσπατθέο κειέηεο ζην παξειζφλ (Fuller
et. al. 1994, Cruickshank & Tomilison 1996, Parr et al. 2006 θ.ά) θαη πξαγκαηνπνηεί
επαλαιακβαλφκελεο ιήςεηο ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο ζε ηδηαίηεξα κεγάιε ζπρλφηεηα,
παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνλ ρξήζηε λα πξνκεζεχεηαη εηθφλεο ζρεδφλ γηα θάζε
ρξνληθή ζηηγκή, κέζα ζε θάζε έηνο, ψζηε λα παξαηεξεί δηαρξνληθά ηηο κεηαβνιέο πνπ
ηνλ ελδηαθέξνπλ. Ταπηφρξνλα, ε γεληθή κεζνδνινγία είλαη θνηλή ζηελ εθαξκνγή ηεο,
ζηελ πεξίπησζε πνπ είλαη δηαζέζηκεο ζην κέιινλ πνιπθαζκαηηθέο εηθφλεο
κεγαιχηεξεο δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο.
Σην ζεκείν απηφ θξίλεηαη ζθφπηκε ε ζχληνκε πεξηγξαθή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ
ησλ πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ Landsat, πνπ πξνκεζεπζήθακε,
πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ πην θαηαλνεηέο νη αλαιχζεηο πνπ εθαξκφζηεθαλ. Η
θαηαιιειφηεξε ζεηξά δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ, ζε φηη αθνξά ην θξηηήξην θφζηνο –
απφδνζε, είλαη απηή ηνπ δνξπθφξνπ Landsat 7 κε ηνλ αηζζεηήξα Enchanced
Thematic Mapper (ETM+), νη νπνίεο απεηθνλίδνπλ ην κεγαιχηεξν εχξνο ηεο
ππέξπζξεο (IR) αθηηλνβνιίαο, ηελ πην ρξήζηκε γηα ηε ραξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο
(Αξγαιηάο, 2000) (Δηθφλα 3.1).
- 45 -
Εικόνα 3.1: Τππηθέο θακπχιεο θαζκαηηθήο αλαθιαζηηθφηεηαο γηα βιάζηεζε, λεξφ

θαη έδαθνο (Αξγαιηάο, 2000).
Έηζη, επηιέρζεθαλ δνξπθνξηθέο εηθφλεο γηα ηα έηε 2000 θαη 2011 ηνπ κελφο
Μαΐνπ. Οη εηθφλεο ηνπ Μαΐνπ ζεσξήζεθαλ νη θαηαιιειφηεξεο γηα ηνλ δηαρσξηζκφ
ησλ θιάζεσλ ζηε βιάζηεζε, ιφγσ ησλ κνξθνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ θπηψλ
θαη ηεο βιάζηεζεο θαηά ηνλ κήλα απηφλ (πρ πγξά, μπξηζκέλα ιηβάδηα). Οη
ζπγθεθξηκέλεο εηθφλεο Landsat 7 ETM+, ζπληίζεληαη απφ 7 δηαθνξεηηθνχο
θαζκαηηθνχο δηαχινπο (bands), κε θάζε έλαλ απφ απηνχο λα αληηπξνζσπεχεη θη έλα
δηαθνξεηηθφ ηκήκα ηνπ ειεθηξνκαγλεηηθνχ θάζκαηνο (Πίλαθαο 3.1).
Πίνακας 3.1: Πιεξνθνξίεο γηα ηνπο θαζκαηηθνχο δηαχινπο (bands) Landsat 7 ETM+.
Band 1
(0.45-0.52 κm, BLUE-GREEN)
Απηφ ην εχξνο κήθνπο θχκαηνο ηνπ θσηφο είλαη πεξηζζφηεξν
δηαπεξαζηηθφ απφ φηη ηα κήθε ζηνπο άιινπο δηαχινπο θαη ζπλήζσο
είλαη ε επηινγή γηα ηελ παξαθνινχζεζε πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ.
Απνηειεί φκσο ηνλ δίαπιν κε ηνλ πεξηζζφηεξν «ζφξπβν», αθνχ ην
εχξνο απηφ είλαη πνιχ επάισην ζηε δηάρπζε κέζσ ηεο αηκφζθαηξαο.
Band 2
(0.52-0.60 µm, GREEN)
Έρεη παξφκνηεο ηδηφηεηεο κε ηελ Band 1, αιιά φρη ζε ηφζν αθξαίν
βαζκφ. O δίαπινο απηφο επηιέγεηαη, δηφηη ηαπηίδεηαη κε ην κήθνο
- 46 -
θχκαηνο ηνπ πξάζηλνπ πνπ βιέπνπκε παξαηεξψληαο ηε βιάζηεζε.
Band 3
(0.63-0.69 µm, RED)
Δθφζνλ ε βιάζηεζε απνξξνθά ζρεδφλ φιν ην θφθθηλν θσο, ν
ζπγθεθξηκέλνο δίαπινο είλαη ρξήζηκνο ζηε δηάθξηζε κεηαμχ
βιάζηεζεο θαη εδαθψλ, θαζψο θαη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο πγείαο
ηεο βιάζηεζεο. Σπρλά ν ζπγθεθξηκέλνο δίαπινο αλαθέξεηαη θαη σο
δίαπινο απνξξνθεηηθφηεηαο ηεο ρισξνθχιιεο (chlorophyll
absorption band).
Band 4
(0.76-0.90 µm, NEAR INFRARED - NIR)
Καζψο ην λεξφ απνξξνθά ζρεδφλ ζην ζχλνιφ ηνπ ην θσο, ζε απηφ ην
κήθνο θχκαηνο, νη πδάηηλεο επηθάλεηεο εκθαλίδνληαη ηδηαίηεξα
ζθνχξεο. Η αληίζεζε πνπ δεκηνπξγείηαη κεηαμχ ηεο έληνλεο
αληαλάθιαζεο ησλ εδαθψλ θαη ηεο βιάζηεζεο θαζηζηά ηνλ δίαπιν
απηφλ ηδηαίηεξα θαιφ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ λεξνχ/μεξάο.
Band 5
(1.55-1.75 µm, MID-INFRARED - MIR)
Ο δίαπινο απηφο είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηνο ζηελ πγξαζία θαη γηα ηνλ
ιφγν απηφλ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο πγξαζίαο ηεο
βιάζηεζεο θαη ησλ εδαθψλ. Δίλαη επίζεο ρξήζηκνο ζηε δηάθξηζε
κεηαμχ λεθψλ θαη ρηνληνχ.
Band 6
(10.40-12.50 µm, THERMAL INFRARED)
Απνηειεί ηνλ ζεξκηθφ δίαπιν, ην νπνίν ζεκαίλεη φηη είλαη ε ηδαληθή
γηα ηε κέηξεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο.
Φξεζηκνπνηείηαη πξσηίζησο γηα γεσινγηθέο εθαξκνγέο, αιιά
νξηζκέλεο θνξέο βξίζθεη εθαξκνγή θαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ
ζεξκηθνχ ζηξεο (heat stress) ζηα θπηά. Βξίζθεη επίζεο εθαξκνγή ζηε
δηάθξηζε ησλ λεθψλ απφ ηα έληνλα θσηεηλά εδάθε, αθνχ ηα λέθε
ζπλήζσο είλαη ηδηαίηεξα ςπρξά. Η αλάιπζε απηνχ ηνπ δηαχινπ είλαη
- 47 -
60 m, δειαδή ε κηζή απφ φηη ζηνπο ππφινηπνπο δηαχινπο.
Band 7
(2.08-2.35 µm MID-INFRARED)
Ο δίαπινο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο
πγξαζίαο ζηε βιάζηεζε, αλ θαη ε Βand 5 πξνηηκάηαη πεξηζζφηεξν
γηα ηνλ ζθνπφ απηφ. O δίαπινο 7 ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο γηα ηε
ραξηνγξάθεζε εδαθψλ θαη γεσινγηθψλ δεδνκέλσλ.
Πηγή: http://gif.berkeley.edu/documents/Landsat%20Band%20Information.pdf (08-01-2014).
Καηά ηε ρξήζε ησλ εηθφλσλ Landsat 7 ETM+, πξνηηκάηαη ε επηινγή κηαο

εηθφλαο πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ ζπλδπαζκφ ηξηψλ απφ ηνπο παξαπάλσ δηαχινπο
(bands). Οη θπξηφηεξνη ζπλδπαζκνί πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη παξνπζηάδνληαη ζηνλ
παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 3.2):
Πίνακας 3.2: Οη ζπλήζεηο ζπλδπαζκνί εηθφλσλ ησλ θαζκαηηθψλ δηαχισλ (bands) ησλ εηθφλσλ
Landsat 7 ΔΤΜ+, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηε ζχλζεζε ςεπδέγρξσκσλ εηθφλσλ κε ηελ
πεξηγξαθή ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ κεηνλεθηεκάησλ ηνπο.
3,2,1 RGB
Απηφ ην ρξσκαηηθφ ζχλζεην είλαη ζρεδφλ ηαπηφζεκν κε ην πξαγκαηηθφ
ρξψκα (true color) πνπ καο δίλεη ν Landsat ETM. Ο ζπλδπαζκφο απηφο
είλαη ρξήζηκνο ζηε κειέηε πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ. Τν κεηνλέθηεκα
απηνχ ηνπ ζπλδπαζκνχ είλαη φηη ζπλήζσο απνδίδεη κηα ζακπή εηθφλα.
4,3,2, RGB
Ο ζπλδπαζκφο απηφο έρεη παξφκνηεο ηδηφηεηεο κε ηνλ 3,2,1, επεηδή
φκσο πεξηιακβάλεη ην θαλάιη ηνπ εγγχο ππέξπζξνπ ( ΝΙR-band 4), ηα
φξηα πδάησλ – μεξάο είλαη πεξηζζφηεξν επδηάθξηηα, θαζψο
δηαρσξίδνληαη πεξηζζφηεξν θαη νη δηάθνξνη ηχπνη βιάζηεζεο.
- 48 -
4,5,3 RGB
Ο ζπλδπαζκφο απηφο απνδίδεη κηα πην μεθάζαξε εηθφλα, αθνχ νη
κπάληεο κε ηα κηθξά κήθε θχκαηνο δελ ρξεζηκνπνηνχληαη. Οη δηάθνξνη
ηχπνη βιάζηεζεο δηαθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο κε κεγαιχηεξε επθνιία θαη
ν δηαρσξηζκφο πδάησλ-μεξάο είλαη ηδηαηηέξα μεθάζαξνο.
Γηαθνξνπνηήζεηο ζηελ πγξαζία είλαη επίζεο επδηάθξηηεο. Πηζαλφηαηα
είλαη ν πην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελνο ζπλδπαζκφο γηα ηηο
θσηνγξαθήζεηο Landsat.
7,4,2 RGB
Έρεη παξφκνηεο ηδηφηεηεο κε ηνλ 4,5,3 ζπλδπαζκφ, κε κεγαιχηεξε
δηαθνξά ζην φηη ζηνλ ζπλδπαζκφ 7,4,2 ε βιάζηεζε απνδίδεηαη κε
πξάζηλν ρξψκα. Ο ζπλδπαζκφο απηφο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ
θαηαζθεπή ηνπ παγθφζκηνπ κσζατθνχ κε εηθφλεο Landsat, γηα ηε
NASA.
5,4,1 RGB
Ο ζπλδπαζκφο απηφο έρεη παξφκνηεο ηδηφηεηεο κε ηνλ 7,4,2 είλαη φκσο
θαιχηεξα πξνζαξκνζκέλνο γηα ηελ απεηθφληζε ησλ θαιιηεξγεηψλ.
Πηγή: http://gif.berkeley.edu/documents/Landsat%20Band%20Information.pdf (08-01-2014).
3.3.3.2 Επεξεπγαζία και ανάλςζη ηων πολςθαζμαηικών, δοπςθοπικών εικόνων

Landsat 7 ΕΤΜ+
3.3.3.2.1 Πποεπεξεπγαζία δοπςθοπικήρ εικόναρ
Η δηαδηθαζία απνκάθξπλζεο ησλ ζθαικάησλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηα δεδνκέλα

ηειεπηζθφπεζεο (δνξπθνξηθέο εηθφλεο ζηελ πεξίπησζή καο) νλνκάδεηαη
πξνεπεμεξγαζία θαη θξίλεηαη απαξαίηεηε πξηλ ηελ θπξίσο επεμεξγαζία ησλ
δεδνκέλσλ (Mather, 2004). Γηα ηνλ ιφγν απηφλ, νη εηθφλεο πνπ πξνκεζεπηήθακε
- 49 -
αξρηθά δηνξζψζεθαλ γεσκεηξηθά πξνθεηκέλνπ λα εμαιεηθζνχλ ηα ζπζηεκαηηθά ή

ηπραία ζθάικαηα ηα νπνία νθείινληαη ζηελ θίλεζε ηεο γεο, ζηελ θίλεζε ηνπ
δνξπθφξνπ, ζηηο απνθιίζεσλ ηεο αηξάθηνπ θαη ησλ πςνκεηξηθψλ δηαθνξψλ ζην
αλάγιπθν, ηα νπνία θαη επεξεάδνπλ ηε ζέζε ησλ εηθνλνζηνηρείσλ (Καξηέξεο, 1999).
Σηφρνο δειαδή ηεο παξαπάλσ δηαδηθαζίαο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο αθξηβνχο
γεσγξαθηθήο ζέζεο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ ζηνλ ρψξν. Δπφκελν βήκα ήηαλ ε
αηκνζθαηξηθή δηφξζσζε ησλ εηθφλσλ, ε νπνία απνζθνπεί ζηελ αθαίξεζε ησλ
ζθαικάησλ απφ ηηο θαζκαηηθέο ηηκέο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ, πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ
ηα αέξηα ζπζηαηηθά ηεο αηκφζθαηξαο (Liang, 2004). Με ηνλ ηξφπν απηφλ νη φπνηεο
δηαθνξέο ζηελ εηθφλα ζα νθείινληαη ζε πξαγκαηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ
κειεηψκελσλ ζηνηρείσλ ηεο θαη φρη ζε δηαθνξεηηθέο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο
(Richter, 1996). Τέινο ιφγσ ηνπ έληνλνπ αλάγιπθνπ ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
εθαξκφζηεθε ηνπνγξαθηθή δηφξζσζε ησλ εηθφλσλ, δειαδή ε θαηά ην δπλαηφλ
αθαίξεζε ζθηψλ, ιφγσ ηνπ αλάγιπθνπ, κε απνηέιεζκα θάζε αληηθείκελν
παξαηήξεζεο λα είλαη, θαηά ην δπλαηφλ, απαιιαγκέλν απφ ηελ επίδξαζε ηεο έθζεζεο
θαη ηεο θιίζεο ζηελ νπνία βξίζθεηαη (Minnaert 1941, 1961, Smith et. al. 1980). Γηα
ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ππνινγηζκψλ πνπ θαιείηαη λα θάλεη ην πξφγξακκα, γηα ηε
γξεγνξφηεξε, αιιά θαη πην εχρξεζηε επεμεξγαζία ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο ηεο
πεξηνρήο, πξαγκαηνπνηήζεθε νξηνζέηεζε θαη απνθνπή ηεο εηθφλαο γχξσ απφ ηελ
πεξηνρή ελδηαθέξνληνο.
3.3.3.2.2 Ταξινόμηζη εικονοζηοισείων
Η κέζνδνο απηή ηαμηλνκεί ην θάζε εηθνλνζηνηρείν ηεο εηθφλαο ρσξηζηά, κε

βάζε ηελ ςεθηαθή ηνπ ηηκή, ε νπνία θαζνξίδεηαη απφ ηελ αθηηλνβνιία πνπ αλαθιάηαη
ή εθπέκπεηαη ζε θάζε θαζκαηηθφ δίαπιν, ην πνζφ ηεο νπνίαο εμαξηάηαη απφ ην είδνο
ηεο θάιπςεο ηνπ εδάθνπο. Καηά ζπλέπεηα, νη ηάμεηο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ πνπ
πξνθχπηνπλ απφ ηελ ηαμηλφκεζε ηεο εηθφλαο αληηζηνηρνχλ ζε ρξήζεηο γεο (Φείδαο,
2002). Η πνιπθαζκαηηθή ηαμηλφκεζε γίλεηαη κε δχν θχξηεο κεζφδνπο. Η πξψηε
κέζνδνο αθνξά ηελ κε επηβιεπφκελε ηαμηλφκεζε (unsupervised classification), φπνπ
ν ρξήζηεο θαζνξίδεη ηνλ αξηζκφ ησλ θιάζεσλ πνπ επηζπκεί λα δεκηνπξγεζνχλ απφ
ηνλ ηαμηλνκεηή (ινγηζκηθφ) θαη επηιέγεη ηνλ αιγφξηζκν πνπ ζα ηηο δηαρσξίζεη. Η
δεχηεξε κέζνδνο είλαη ε επηβιεπφκελε ηαμηλφκεζε (supervised classification), φπνπ ν
ρξήζηεο εθπαηδεχεη ηνλ ηαμηλνκεηή γηα ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ θιάζεσλ, ζέηνληαο απηφο
- 50 -
ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θάζε κίαο θιάζεο θαη επηιέγνληαο ηνλ θαηάιιειν αιγφξηζκν
δηαρσξηζκνχ. Τφζν νη επηβιεπφκελεο φζν θαη νη κε επηβιεπφκελεο κέζνδνη
ηαμηλφκεζεο, έρνπλ κειεηεζεί αξθεηά ζην παξειζφλ θαη έρνπλ εθαξκνζηεί ζε ηνκείο
φπσο ε πξφβιεςε θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ, ε παξαθνινχζεζε ησλ δαζηθψλ
νηθνζπζηεκάησλ, ε εθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ δεηθηψλ θ.α. (Green et al., 1994).
Καηά θχξην ιφγν θαη ε δεκηνπξγία ραξηψλ ρξήζεο/θάιπςεο γεο βαζίδεηαη ζε
επηβιεπφκελεο ηαμηλνκήζεηο δνξπθνξηθψλ δεδνκέλσλ (Foody et al. 1992, Σπιιαίνο et
al. 2002, South et al. 2004, Mitchley 2005). Οη αιγφξηζκνη δηαρσξηζκνχ πνπ
ρξεζηκνπνηνχλ ηα ινγηζκηθά ηαμηλφκεζεο είλαη πνιινί. Σπκβαηηθνί αιγφξηζκνη
ηαμηλφκεζεο εηθνλνζηνηρείσλ, φπσο ηεο κέγηζηεο πηζαλνθάλεηαο (maximum
likelihood) ή ηεο εγγχηεξεο γεηηλίαζεο (standard nearest neighbor), έρνπλ
ρξεζηκνπνηεζεί ζπρλά γηα ηελ εμαγσγή ζεκαηηθψλ πιεξνθνξηψλ απφ ηηο αξρέο ηεο
δεθαεηίαο ηνπ 1980 (Singh, 1986). Δηδηθά ν αιγφξηζκνο εγγχηεξεο γεηηλίαζεο ζε
ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε επηθαλεηψλ εθπαίδεπζεο (training areas) γηα ηηο θιάζεηο,
απνηειεί ηελ πνηφ θνηλή κέζνδνο ηαμηλφκεζεο (Hajek 2005, Yuan & Bauer 2006).
Μηα ηέηνηνπ είδνπο επηβιεπφκελε ηαμηλφκηζε εθαξκφζακε θαη γηα ηελ πεξηνρή
κειέηεο.
Γηα ηε δηαδηθαζία ηεο ηαμηλφκεζεο επηιέμακε ηνλ ζπλδπαζκφ ησλ θαζκαηηθψλ
δηαχισλ (bands) πνπ θξίζεθε σο θαηαιιειφηεξνο γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο.
Γνθηκάδνληαο ηνπο ζπλδπαζκνχο πνπ πξνηείλνληαη παξαπάλσ, επηιέμακε ηνλ
ζπλδπαζκφ 4-3-2. Με ηνλ ζπλδπαζκφ απηφ κπνξεί λα γίλεη εχθνια ε αλαγλψξηζε,
αθφκα θαη κε απιή παξαηήξεζε ηεο εηθφλαο, νξηζκέλσλ ηχπσλ βιάζηεζεο, φπσο ηα
νηθνζπζηήκαηα κε Platanus orientalis θαη Salix sp., δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα γηα
άκεζν δηαρσξηζκφ νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο θαη ηαμηλφκεζή
ηνπο ππφ νξηζκέλε θαηεγνξία.
Σηε ζπλέρεηα, θαη πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπκε ηελ αθξίβεηα ηεο ραξηνγξάθεζεο
εθαξκφζηεθε έλα κνληέιν, ην νπνίν ζα καο δψζεη απνηειέζκαηα γηα ηελ έθηαζε ηνπ
νηθνηφπνπ ησλ «μπξηζκέλσλ» ιηβαδηψλ (θσδηθφο Natura 2000: 6230*), ηα νπνία θαηά
ηελ κέρξη ηψξα ηαμηλφκεζε βξίζθνληαη ζε πιήξε ζχγρπζε κε ηνλ νηθφηνπν ησλ
ζηεπφκνξθσλ ιηβαδηψλ (θσδηθφο Natura 2000: 4090) πνπ ηα πεξηβάιιεη, ηφζν ιφγσ
ηεο ελαιιαγήο θαη ηηο κίμεο ηνπ νηθνηφπνπ 6230* κε ηνλ νηθφηνπν 4090, φζν θαη
ιφγσ ηεο κηθξήο έθηαζήο ηνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο ζέζεηο, πνπ είλαη κηθξφηεξε απφ ηε
ρσξηθή δηαθξηηηθή ηθαλφηεηα ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο πνπ είλαη ηα 30x30 m. Ο
θαλφλαο πνπ ζέηεη ην κνληέιν απηφ ζηελ ηαμηλφκεζε είλαη φηη ηα μπξηζκέλα ιηβάδηα
- 51 -
βξίζθνληαη ζε εθηάζεηο άλσ ησλ 1500 m θαη ζε θιίζεηο κέρξη 5% (δεδνκέλα ηα νπνία
πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ κνξθνινγίαο θαη ηελ ηνπνγξάθεζε κεγάινπ
κέξνπο ηνπ νηθνηφπνπ ζηελ χπαηζξν). Γηα λα επηηεπρζεί ε ηαμηλφκεζε βάζεη απηνχ
ηνπ κνληέινπ, απαξαίηεηε ήηαλ ε δεκηνπξγία θαη ε ρξήζε ηνπ ςεθηαθνχ κνληέινπ
εδάθνπο (DEM) γηα ηελ πεξηνρή, κε ηε ρξήζε ραξηψλ G.Y.S θιίκαθαο 1:50000. Έηζη
δηαρσξίζηεθαλ θαη ηαμηλνκήζεθαλ νη εθηάζεηο ζηηο νπνίεο αλακέλεηαη λα απαληψληαη
ηα μπξηζκέλα ιηβάδηα. Με αληίζηνηρν ηξφπν δηαρσξίζηεθαλ θαη ηαμηλνκήζεθαλ ζηνλ
νηθφηνπν ησλ ζηεπφκνξθσλ ιηβαδηψλ νη ππφινηπεο εθηάζεηο πνπ βξίζθνληαη πάλσ
απφ ηα 1500 m. Με ηελ ίδηα δηαδηθαζία δηαρσξίζηεθαλ θαη ηαμηλνκήζεθαλ ζηνλ
νηθφηνπν ησλ αζβεζηνιηζηθψλ βξαρσδψλ πξαλψλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, ηα
εηθνλνζηνηρεία πνπ βξίζθνληαη ζε θιίζε ≥ 120%. Όια ηα εηθνλνζηνηρεία πνπ
θαηαηάρζεθαλ κε ηνλ ηξφπν απηφ ζε ηχπνπο νηθνηφπνπ, εμαηξέζεθαλ απφ ηα
ζπλνιηθά εηθνλνζηνηρεία ηεο εηθφλαο θαη δελ ζπκκεηείραλ πεξαηηέξσ ζηνπο
ππνινγηζκνχο.
Γηα ηα ελαπνκείλαληα εηθνλνζηνηρεία δεκηνπξγήζεθε κηα βάζε δεδνκέλσλ
θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζέζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ψο δείγκα
αλαθνξάο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γλσζηέο επηθάλεηεο ή ζεκεία ζηελ νξζνεηθφλα (training
areas / training points) γηα ηε ζπιινγή θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ αληηθεηκέλσλ (είδνπο
βιάζηεζεο, γπκλνχ εδάθνπο θιπ) πξνθεηκέλνπ ην ινγηζκηθφ λα εθπαηδεπηεί ζηελ
αλαγλψξηζε εηθνλνζηνηρείσλ, επί ηνπ ζπλφινπ ηεο πεξηνρήο, κε φκνηα θαζκαηηθά
ραξαθηεξηζηηθά θαη ηαμηλφκεζή ηνπο ππφ ηελ ίδηα θιάζε. Με ηνλ ηξφπν απηφλ
πξνέθπςε κηα λέα εηθφλα ηαμηλνκεκέλε βάζεη ησλ πεξηνρψλ αλαθνξάο, δίλνληαο κηα
πην ξεαιηζηηθή απνηχπσζε ησλ δηαθνξεηηθψλ θαιχςεσλ γεο θαη ησλ κνλάδσλ
βιάζηεζεο.
Γηα ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπηζηίαο ησλ απνηειεζκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ν
έιεγρνο ηεο αθξίβεηαο ηεο ραξηνγξάθεζε γηα θάζε ηαμηλνκεκέλε θιάζε, κέζσ
ζεκείσλ ειέγρνπ (ground control points), ηα νπνία αληαπνθξίλνληαη ζε
ζπληεηαγκέλεο θαη επηθάλεηεο, γλσζηψλ ηχπσλ νηθνηφπσλ, απφ ηηο δεηγκαηνιεςίεο
πεδίνπ. Οη επηθάλεηεο απηέο θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπ ειέγρνπ αθξίβεηαο, γηαηί φπσο
πξναλαθέξζεθε αληαπνθξίλνληαη ζε αληηπξνζσπεπηηθνχο θαη νκνηνγελείο
ζρεκαηηζκνχο βιάζηεζεο, ελψ ηαπηφρξνλα έρνπλ κέγεζνο κεγαιχηεξν απφ 30x30 m,
πνπ είλαη θαη ην κέγεζνο ηνπ εηθνλνζηνηρείνπ ζηηο εηθφλεο Landsat 7 ΔΤΜ+,
βξίζθνληαη θαηαλεκεκέλεο ζε φιε ηελ έθηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη είλαη
πνζνηηθά αλάινγεο κε ην κέγεζνο ηνπ αληίζηνηρνπ ηχπνπ νηθνηφπνπ, απνηειψληαο
- 52 -
ζηαηηζηηθά αμηφπηζηα δεδνκέλα γηα ηνλ έιεγρν ηεο αθξίβεηαο (Congalton, 1991).
Ο έιεγρνο αθξίβεηαο γηα θάζε θιάζε, πνπ πξνέθπςε απφ ηελ ηαμηλφκεζε,
γίλεηαη κέζσ ηεο ρξήζεο κήηξαο ζθάικαηνο (error matrix), ε νπνία καο επηηξέπεη ηνλ
ππνινγηζκφ δχν ηηκψλ αθξίβεηαο αλά ηαμηλνκεκέλε θιάζε. Οη ηηκέο απηέο
νλνκάδνληαη «αθξίβεηα θαηαζθεπαζηή» θαη «αθξίβεηα ρξήζηε» (Jensen, 1996).
Δπηπιένλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο ζπλνιηθήο αθξίβεηαο ζηε ραξηνγξάθεζε,
ππνινγίζηεθε ε ηηκή ηεο κέζεο αθξίβεηαο θαη ηνπ ζπληειεζηή κ. Η κέζε αθξίβεηα
ππνινγίδεηαη απφ ην πειίθν ηνπ ζπλφινπ ηνπ αξηζκνχ ησλ νξζά ηαμηλνκεκέλσλ
εηθνλνζηνηρείσλ, πξνο ηνλ αξηζκφ ηνπ ζπλφινπ ησλ εηθνλνζηνηρείσλ πνπ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηνλ έιεγρν. Ο ππνινγηζκφο ηνπ ζπληειεζηή κ πξνθχπηεη απφ
ηνλ παξαθάησ ηχπν (Cohen 1960, Bishop et. al 1975):
αριθμός των στηλών στη μήτρα
αριθμός pixels στη στήλη i και στη γραμμή i

σφνολο στην γραμμή i
σφνολο στη στήλη i
συνολικός αριθμός pixels
Όινη νη παξαπάλσ ζηαηηζηηθνί ππνινγηζκνί πξαγκαηνπνηνχληαη

απηνκαηνπνηεκέλα κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ ραξηνγξάθεζεο θαη εμάγνληαη ζε κνξθή
πηλάθσλ φια ηα ζηνηρεία ηεο κήηξαο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ ππνινγηζκψλ πνπ
πεξηγξάθεθαλ παξαπάλσ. Τα απνηειέζκαηα ηεο ραξηνγξάθεζεο θαη ησλ φζσλ
πεξηγξάθεθαλ, παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ζην θεθάιαην ΄΄Απνηειέζκαηα –
Σπδήηεζε΄΄.
3.3.3.3 Χαπηογπάθηζη ηων ηύπων οικοηόπων και ηηρ ανθπώπινηρ δπαζηηπιόηηηαρ
Μεηά ην πέξαο ηεο αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ απφ ηηο ζπιινγέο πεδίνπ,
πξνέθπςαλ νη πξνζδηνξηζκνί ησλ δηάθνξσλ ηχπσλ νηθνηφπσλ πνπ απαληψληαη ζηηο
πεξηνρέο ησλ δεηγκαηνιεςηψλ. Μέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ ArcGIS, νη ζπληεηαγκέλεο ησλ
ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο ηνπνζεηήζεθαλ επί ηνπ ππνβάζξνπ ηεο Υπεξεζίαο Θέαζεο
Οξζνθσηνγξαθηψλ ηεο Δ.Κ.ΦΑ. Α.Δ. Βάζεη ηεο ζρεηηθήο αλαθνίλσζεο ζηελ
ηζηνζειίδα ηεο Δ.Κ.ΦΑ. Α.Δ, ε ρσξηθή αλάιπζε ησλ εηθφλσλ είλαη 20 cm γηα ηηο
αζηηθέο πεξηνρέο θαη 50 cm γηα ηηο ππφινηπεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Οη
- 53 -
νξζνθσηνγξαθίεο απηέο, πξνέθπςαλ απφ θσηνιεςίεο ηεο πεξηφδνπ 2007-2009 θαη

απνηεινχλ ην πιένλ πξφζθαηα ελεκεξσκέλν ραξηνγξαθηθφ πιηθφ, πςειήο αλάιπζεο
θαη κεγάιεο δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο. Έηζη ε θσηνεξκελεπηηθή παξαηήξεζε θαη ε
εξκελεία, ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ππνβάζξνπ, έρεη ηδηαίηεξα κεγάιε πηζηφηεηα. Μέζσ
απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, πξαγκαηνπνηήζεθε ε αξρηθή ραξηνγξάθεζε ησλ δηάθνξσλ
ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη ησλ δηάθνξσλ αλζξσπνγελψλ επηδξάζεσλ (δξφκνη, θαηαζθεπέο
θιπ). Ιδηαίηεξα ε αθξίβεηα ζηελ απνηχπσζε ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ, ζεσξήζεθε κεγάιεο
ζεκαζίαο, ζηελ θαηαζθεπή ελφο ράξηε πνπ απνζθνπεί ζηε δηαηήξεζε, ιφγσ ηνπ
θαηαθεξκαηηζκνχ πνπ δεκηνπξγνχλ νη δξφκνη ζηνπο νηθνηφπνπο, θαζψο θαη ζηελ
πξνζβαζηκφηεηα πνπ πξνζθέξνπλ θαηά κήθνο ηεο δηαδξνκήο ηνπο. Γηα ηελ
θαηαζθεπή ηνπ επηπέδνπ ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ πξαγκαηνπνηήζεθε αξρηθά ςεθηνπνίεζε
ησλ δξφκσλ απφ ηνπο δηαζέζηκνπο ηνπνγξαθηθνχο ράξηεο. Τα δεδνκέλα φκσο απηψλ
ησλ ραξηψλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δελ θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ (πρ
κηθξνχο δαζηθνχο δξφκνπο) ή δελ είλαη επηθαηξνπνηεκέλα (πρ ράξηεο ΓΥΣ). Γηα ηνλ
ιφγν απηφλ, ηειηθά, ςεθηνπνηήζεθε ην νδηθφ δίθηπν, φπσο δηαθξίλεηαη ζηνπο πςειήο
δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο νξζνθσηνράξηεο ηεο Δ.Κ.ΦΑ. Α.Δ, δεκηνπξγψληαο έηζη κηα
αθξηβέζηαηε απνηχπσζή ηνπ. Γηα ζέζεηο ζηηο νπνίεο ππήξρε ακθηβνιία γηα ην είδνο
ηνπ νηθνηφπνπ θαηά ηε θσηνεξκελεία, φπσο γηα παξάδεηγκα ζε απξφζηηεο δαζηθέο
εθηάζεηο ή ζε έληνλα ζθηαζκέλα πξαλή, δελ πξαγκαηνπνηήζεθε ραξηνγξάθεζε ζε
απηή ηε θάζε, αιιά ζεκεηψζεθαλ γηα κεηέπεηηα έιεγρν ζην πεδίν (παξαηήξεζε πρ
απφ απέλαληη, πξνζβάζηκε πιαγηά). Τν ίδην ζπλέβε θαη γηα ηε ραξηνγξάθεζε ηνπ
νηθνηφπνπ ησλ «μπξηζκέλσλ» ιηβαδηψλ (Κσδηθφο Natura 2000: 6230*). Τνλ νηθφηνπν
απηφλ, πνπ απνηειεί θαη νηθφηνπν πξνηεξαηφηεηαο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000,
πξνηηκήζακε λα ηνλ ραξηνγξαθήζνπκε κε θιαζζηθέο ηνπνγξαθηθέο κεζφδνπο ζην
έδαθνο, ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξα κηθξνχ εκβαδνχ πνπ θαιχπηνπλ νη επηθάλεηέο ηνπ ζηελ
πεξηνρή κειέηεο θαη θαζηζηνχλ δχζθνιν ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ κέζσ ηεο
θσηνεξκελείαο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ ηνπνγξαθηθψλ εξγαζηψλ θαη ησλ
επηζθέςεσλ επαιήζεπζεο ηνπ ράξηε ζηελ χπαηζξν, έγηλαλ νη απαξαίηεηεο ζπγθξίζεηο
κε ην κνληέιν αλίρλεπζεο ηνπ νηθνηφπνπ πνπ ήδε είρακε δεκηνπξγήζεη, έγηλαλ
ηξνπνπνηήζεηο, φπνπ ρξεηάζηεθε θαη δεκηνπξγήζεθαλ νη ηειηθνί ζεκαηηθνί ράξηεο ησλ
ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη ησλ αλζξσπνγελψλ επηδξάζεσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε ηε
ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ ArcGIS 9.3 (ESRI, 2011).
- 54 -
3.3.4 Αξιολόγηζη ειδών σλωπίδαρ και ηύπων οικοηόπων
Η αμηνιφγεζε ησλ θπηηθψλ taxa έγηλε κέζσ ησλ φζσλ νξίδνληαη ζην
ηππνπνηεκέλν έληππν παξνρήο πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ηφπνπο Natura 2000 (ΔΚ 1997,
ΔΔ 2011).
Η αμηνιφγεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ έγηλε κε ζπλδπαζκφ ησλ φζσλ
πξνηείλνληαη απφ ηνπο Γεκφπνπινο θ.ά (2005) θαη απηψλ πνπ νξίδνληαη ζην
ηππνπνηεκέλν έληππν παξνρήο πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ηφπνπο Natura 2000 (ΔΚ 1997,
ΔΔ 2011), θαζψο θαη κε ηε ρξήζε ηξνπνπνηεκέλσλ θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο θαηά ηνπο
Ratcliff (1977), Margules & Usher (1981), Loidi (1994), Dimopoulos et al. (2000) θαη
Σπαλνχ (2010). Σχκθσλα κε ηνπο αλσηέξσ εξεπλεηέο γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ
νηθνηφπσλ θαη ηνλ νξηζκφ απηψλ πνπ επηιέρζεθαλ πξνο παξαθνινχζεζε
αμηνπνηήζεθε θαη ν δείθηεο CI (Conservation Intrest / Οηθνινγηθή Αμία - ΟΑ), κε ηνλ
νπνίνλ νξίδεηαη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ εθαξκνγή δηαηήξεζεο ζε θάπνηνλ νηθφηνπν.
3.4 Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ
Η κεζνδνινγία θαηάξηηζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινχζεζεο ζηεξίρζεθε

ζηα φζα πεξηγξάθνληαη απφ ηνπο Spellerberg (1991) θαη Hurford & Schneider (2007),
θαζψο απφ ηνπο Whitman & Hagen (2003). Σηα πξνγξάκκαηα βηνπαξαθνινχζεζεο
βαζηθφ ζηνηρείν απνηειεί ε ζέζπηζε ελφο αξρηθνχ επίπεδνπ αλαθνξάο (base-line), πνπ
ζα θαηαγξάθεη ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί φηαλ αξρίδεη ε παξαθνινχζεζε θαη
απνηειεί ηε βάζε ζηελ νπνία ζα αλάγνληαη φιεο νη κειινληηθέο αιιαγέο (Hellawell,
1996). Πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί έλα ηέηνην αξρηθφ επίπεδν αλαθνξάο γηα ηελ
πεξηνρή κειέηεο, εθαξκφζηεθαλ ηφζν ηερληθέο ‘εμ απνζηάζεσο’ (remote sensing)
κειέηεο, φπσο είλαη ε θσηνεξκελεία αεξνθσηνγξαθηψλ, ε ρξήζε θαη αλάιπζε
δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ πςειήο δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο, πνιπθαζκαηηθψλ
δνξπθνξηθψλ θσηνγξαθηψλ θαη Γεσγξαθηθψλ Σπζηεκάησλ Πιεξνθνξηψλ (GIS), φζν
θαη ηερληθέο ζην πεδίν θαη ζην εξγαζηήξην (proximal sensing) φπσο είλαη νη εθηελείο
δεηγκαηνιεςίεο ρισξίδαο θαη βιάζηεζεο, νη ηνπνγξαθηθέο εξγαζίεο πεδίνπ θαη νη
αλαιχζεηο ηνπο. Σηφρνο ησλ αλαιχζεσλ, εθηφο απφ ηελ δεκηνπξγία ηνπ επηπέδνπ
αλαθνξάο – αμηνιφγεζεο ηεο παξνχζαο πεξηβαιινληηθήο θαηάζηαζεο ζηελ πεξηνρήο
κειέηεο, ήηαλ ν θαζνξηζκφο ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ πνπ πξέπεη λα ηεζνχλ ππφ
παξαθνινχζεζε θαη ν θαζνξηζκφο ησλ θπηηθψλ εηδψλ πνπ ζα παξαθνινπζεζνχλ.
- 55 -
3.4.1 Δημιοςπγία γεωβάζηρ δεδομένων
Απφ ηελ αξρή ηεο δηαδηθαζίαο θαηαγξαθήο θάζε είδνπο δεδνκέλνπ γηα ηελ
πεξηνρή κειέηεο, θξίζεθε απαξαίηεην λα ππάξμεη ειεθηξνληθή αξρεηνζέηεζε,
πξνθεηκέλνπ λα είλαη εθηθηφ αλά πάζα ζηηγκή λα αλαηξέρνπκε ζηηο, θάζε θνξά
επηζπκεηέο, πιεξνθνξίεο θαη ζηηο φπνηεο ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ηνπο. Τνλ ζθνπφ απηφ
ηνλ εμππεξεηνχλ κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν νη ςεθηαθέο βάζεηο δεδνκέλσλ.
Πξνθεηκέλνπ φκσο ηα δεδνκέλα λα έρνπλ θαη γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ ζηνλ ρψξν
θαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο, επηιέρζεθε ε αξρεηνζέηεζή ηνπο κέζσ ηεο ρξήζεο κηαο
γεσβάζεο δεδνκέλσλ. Η γεσβάζε δεκηνπξγήζεθε ζε πεξηβάιινλ ArcGIS θαη
ελζσκαηψλεη ζε μερσξηζηά πεδία, φια ηα δεδνκέλα ηνπ εληχπνπ θαηαγξαθήο πεδίνπ,
κε ηε δπλαηφηεηα πξφζζεζεο θαη λέσλ πεδίσλ, εάλ θξηζεί απαξαίηεην.
- 56 -
KEΦΑΛΑΗΟ 4ο
ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
- 58 -
4.1 Υλωπίδα
΢ημκ πθςνζδζηυ ηαηάθμβμ, oζ δζάθμνεξ μζημβέκεζεξ ηαζ ηα θοηζηά taxa ημοξ,

παναηίεεκηαζ ιε αθθααδηζηή ζεζνά ιέζα ζηζξ ιεβάθεξ ηαλζκμιζηέξ ιμκάδεξ ηςκ
Πηενζδυθοηςκ (Pteridophyta), ηςκ Γοικυζπενιςκ (Gymnospermae), ηςκ Γζημηοθήδμκςκ
(Dicotyledones) ηαζ ηςκ Μμκμημηοθήδμκςκ (Monocotyledones). Μεηά απυ ημ υκμια ημο
ηάεε taxon, ακαβνάθεηαζ δ αζμιμνθή ημο ηαζ ζηδ ζοκέπεζα δ πςνμθμβία ημο. Αημθμοεεί δ
ζοκημιμβναθία ημο μκυιαημξ ημο ζοθθέηηδ, μ ανζειυξ ζοθθμβήξ, μ ανζειυξ ηδξ πενζμπήξ ηαζ
δ διενμιδκία ζοθθμβήξ. Σα ζφιαμθα ηαζ μζ ζοκημιμβναθίεξ πμο πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ηδ
ζφκηαλδ ημο πθςνζδζημφ ηαηαθυβμο έπμοκ ςξ ελήξ:
΢ςνηομογπαθίερ και ζύμβολα: Ζμεπομηνίερ ζςλλογών:

*: Νέα ακθμνά βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. (a): 29/06/2008-06/07/2008
►: Μδ αοημθοέξ ζηδκ πενζμπή taxon. (b): 13/06/2009-20/07/2009
♦: Φοηεφζεζξ, δζαθοβή απυ ηαθθζένβεζα. (c): 04/06/2010-14/06/10
♦;: Πζεακή θφηεοζδ. (d): 28/06/2011
JK: ΢οθθμβή Ηςάκκδ Κυηημνδ. (e): 18/07/2011-26/07/2011
JL: Ακαθμνά απυ Λαθζχηδξ, 2001. (f): 10/07/2012.
Obs.: Ακαβκχνζζδ ημο taxon in situ. (g): 20/05/2012-25/05/2012
HAL: Ακαθμνά απυ Halàcsy 1984, (h): 02/05/2013
1900-04, 1908a,b. (i): 15/04/2014
P&G: Ακαθμνά απυ Παπάηζμο & Γεςνβζάδδξ, (j): 10/10/2010-21/10/2010

1974. (k): 20/03/2010
MTF: Ακαθμνά απυ Mountain Flora

of Greece 1-2. Πεπιοσέρ ζςλλογών:
FLH : Ακαθμνά απυ Flora Hellenica 1-2. ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ
D: Ακαθμνά απυ Νηάθδξ et al., 1996.

T&I: Ακαθμνά απυ Tan & Iatrou, 2001.
ΔΠΜ: Δζδζηή πενζααθθμκηζηή ιεθέηδ ημο
υνμοξ Πακαπασημφ.
GBIF: Ακαθμνά απυ Global Information
Biodiversity Facility, Datasets for Greece.
- 59 -
Βιομοπθέρ:
Θερόφυτα (T) Χαμαίφυτα (Ch)
Tcaesp: Θενυθοημ εοζακμεζδέξ Chcaesp: Υαιαίθοημ εοζακμεζδέξ

Tpar: Θενυθοημ παναζζηζηυ
Chfrut: Υαιαίθοημ εαικχδεξ
Trept: Θενυθοημ ένπμκ
Chsuffr: Υαιαίθοημ διζεαικχδεξ
Tscap: Θενυθοημ αθαζημεζδέξ
Tros: Θενυθοημ νμδαημεζδέξ Chpulv: Υαιαίθοημ ζηνςιαημεζδέξ
Chrept:Υαιαίθοημ ένπμκ
Γεώφυτα (G)
Chsucc: Υαιαίθοημ ζανηχδεξ
Gbulb: Γεχθοημ αμθαχδεξ
Grhiz: Γεχθοημ νζγςιαηχδεξ
Φανερόφυτα (P)
Grad: Γεχθοημ νζγμεζδέξ
Pcaesp: Φακενυθοημ εοζακμεζδέξ
Ημικρυπτόφυτα (Ζ)
Pep : Φακενυθοημ επίθοημ
Hbienn: Ζιζηνοπηυθοημ δζεηέξ
Plian: Φακενυθοημ θζάκα
Hcaesp: Ζιζηνοπηυθοημ εοζακμεζδέξ
Pscap: Φακενυθοημ αθαζημεζδέξ
Hrept: Ζιζηνοπηυθοημ ένπμκ
Hros: Ζιζηνοπηυθοημ νμδαημεζδέξ Νανο-φανερόφυτα (NP)
Hscap: Ζιζηνοπηυθοημ αθαζημεζδέξ

Υδρόφυτα (HYD)
Hscand: Ζιζηνοπηυθοημ ακαννζπχιεκμ
Irad: Τδνυθοημ νζγμεζδέξ
- 60 -
Xωπολογικέρ ενόηηηερ:
Δςπέωρ εξαπλωμένα taxa

Cosmop.: Κμζιμπμθζηζηά, Subcosmop.: Τπμημζιμπμθζηζηά
Σποπικά-Τποηποπικά taxa
Neotrop.: Νεμηνμπζηά, Paleosubtrop.: Παθαζμτπμηνμπζηά, Pantrop.: Πακηνμπζηά,
Orof.-Paleosubtrop.: Ονευθζθα-Παθαζμτπμηνμπζηά
Αμεπικανικά taxa
S-Amer.: Nμηζμμαιενζηακζηά
N-Amer.: Βμνεζμαιενζηακζηά
Αζιαηικά taxa
C-S-Asiat.: Νμηζμ-Αζζαηζηά, δπεζνςηζηά
Αθπικανικά taxa
S-Αfr.: Νμηζμ-Αθνζηακζηά
Αςζηπαλιανά taxa
Austral.: Αοζηναθζακά
Δύκπαηα taxa
Paleotemp.: Παθαζμεφηναηα, W-Paleotemp.: Γοηζηά-Παθαζμεφηναηα
Βόπεια taxa
Circumbor.: Βυνεζα
Δςπωπαϊκά taxa
C-Europ.: Δονςπασηά – δπεζνςηζηά , Europ.: Δονςπασηά, N-C-Europ.: Βυνεζμ-
Δονςπασηά, δπεζνςηζηά, Orof-SE-Europ.: Ονευθζθα-Νμηζμακαημθζηά-Δονςπασηά,
Orof-S-Europ.: Ονευθζθα-Νμηζμ-Δονςπασηά, SE-Europ.: Νμηζμακαημθζηυ-Δονςπασηά,
S-Europ.: Νυηζμ-Δονςπασηά, Δ-Europ.: Ακαημθζημ-Δονςπασηά
- 61 -
Δςπαζιαηικά taxa
C-Europ.-Caucas.: Κεκηνμ-Δονςπασηά-Καοηάζζα, S-Europ.-Submed.: Νμηζμ-
Δονςπασηά-Τπμιεζμβεζαηά, E-Submed.-Eurasiat.: Ακαημθζημ-Τπμιεζμβεζαηά-
Δοναζζαηζηά, Eurasiat.: Δοναζζαηζηά, Eurasiat.-Subozean-Medit.: Δοναζζαηζηά-
Τπμςηεάκζα-Μεζμβεζαηά, Europ.-Caucas.: Νμηζμακαημθζημ-Δονςπασηά-Καοηάζζα,
Europ.-Pont.: Δονςπασηά-Πμκηζαηά, Eurosib.: Δονςζζαδνζηά, Europ.-SW-Sib.:
Δονςπασηά-Νμηζμδοηζημ-΢ζαζνζηά, Europ-S-Sib.: Δονςπασηά-Νμηζμ-΢ζαδνζηά, Europ.-
SW-Asiat.: Δονςπασηά-Νμηζμδοηζημ-Αζζαηζηά, Europ.-Subpont.: Δονςπασηά-
Τπμπμκηζαηά, Orof.-SE-Europ.-Caucas.: Ονευθζθα-Νμηζμακαημθζηά-Δονςπασηα-
Καοηάζζα, Orof.-S-Europ.-Pont.: Ονευθζθα-Νμηζμ-Δονςπασηά-Πμκηζαηά, Orof.-SE-
Europ.-W-Asiat.: Ονευθζθα-Νμηζμακαημθζημ-Δονςπασηά-Γοηζημ-Αζζαηζηά, Orof.-W-
Δurasiat.: Ονευθζθα-Γοηζημ-Δοναζζαηζηά, Pont.: Πμκηζαηά, SE-Europ.-C-Asiat.:
Νμηζμακαημθζημ-Δονςπασηά-Κεκηνμ-Αζζαηζηά, SE-Europ.-Caucas.: Νμηζμδοηζημ-
Δονςπασηά-Καοηάζζα, SE-Europ.-Pont.: Νμηζμακαημθζημ-Δονςπασηά-Πμκηζαηά, S-
Europ.-W-Αsiat.: Νμηζμ-Δονςπασηά-Γοηζημ-Αζζαηζηά, S-Europ.-Submed.: Γοηζημ-
Δονςπασηά-Τπμιεζμβεζαηά, S-Europ.-Pont.: Νμηζμ-Δονςπασηά-Πμκηζαηά, S-Europ.-S-
Sibir.: Νμηζμ-Δονςπασηά-Νμηζμ-΢ζαδνζηά, E-Medit.-Asiat.: Ακαημθζημ-Μεζμβεζαηά-
Αζζαηζηά, Submed.-Eurasiat.: Τπμιεζμβεζαηά-Δοναζζαηζηά
Μεζογειακά-Δξωμεζογειακά taxa
C-Med.-Orient.: Κέκηνμ-Μεζμβεζαηά-Ακαημθίηζηα, E-Med.-Caucas.: Γοηζηυ-
Μεζμβεζαηά-Καοηάζζα, E-Med.-pont.: Γοηζηυ-Μεζμβεζαηά-Πμκηζαηά, E-Med.-
Orient.:Γοηζηυ-Μεζμβεζαηά-Ακαημθίηζηα, E-Med.-Turan.: Γοηζηυ-Μεζμβεζαηά-
Σμονακζηά, E-Med.-E-Submed.: Γοηζημ-Μεζμβεζαηά-Γοηζηυ-Τπμιεζμβεζαηά, E-
Submed.: Γοηζημ-Τπμιεζμβεζαηά, NE-Med.-Orient.: Βμνεζμδοηζηυ-Μεζμβεζαηά-
Ακαημθίηζηα, NE-Med.-Pont.: Βμνεζμδοηζηυ-Μεζμβεζαηά-Πμκηζαηά, NE-Med.-Turan.:
Βμνεζμδοηζηυ-Μεζμβεζαηά-Σμονακζηά, Eurymed.-Orient.: Δονοιεζμβεζαηά-
Ακαημθίηζηα, Eurymed.-Pont.: Δονοιεζμβεζαηά-Πμκηζαηά, Eurymed.-Turan:
Δονοιεζμβεζαηά-Σμονακζηά, Eurymed.-Macaron.: Δονοιεζμβεζαηά-Μαηανμκκδζζαηά,
Eurymed.-Subsib.: Δονοιεζμβεζαηά-Τπμζζαδνζηά, Eurymed.-W-Asiat.:
Δονοιεζμβεζαηά-Γοηζηυ-Αζζαηζηά, Med.-Submed.: Μεζμβεζαηά-Τπμιεζμβεζαηά, Med.-
Atl.: Μεζμβεζαηά-Αηθακηζηά, Med.-Pont.: Μεζμβεζαηά-Πμκηζαηά, Med.-Orient.:
Μεζμβεζαηά-Ακαημθζηζηά, Med.-Turan.: Μεζμβεζαηά-Σμονακζηά, Med.-Submed.-
Euras.: Μεζμβεζαηά-Τπμιεζμβεζαηά-Δοναζζαηζηά, Stenomed.-Macaron.:
΢ηεκμιεζμβεζαηά-Μαηανμκκδζζαηά, Stenomed.-Nordorient.: ΢ηεκμιεζμβεζαηά-
- 62 -
Βμνεζμακαημθίηζηα, Stenomed.-Orient: ΢ηεκμιεζμβεζαηά-Ακαημθίηζηα, Stenomed.-

Turan.: ΢ηεκμιεζμβεζαηά-Σμονακζηά, Subatl.: Τπμαηθακηζηά, Submed.-Subatl.:
Τπμιεζμβεζαηά-Τπμαηθακηζηά
Μεζογειακά taxa
C-E-Med. : Κεκηνμ-Ακημθζηυ-Μεζμβεζαηά, W-Med.: Γοηζημιεζμβεζαηά, E-Med.:
Ακαημθζημιεζμβεζαηά, E-Med.-Mont.: Ακαημθζημ-Μεζμβεζαηά-Ονεζκά, E-Stenomed.:
Ακαημθζημ-΢ηεκμιεζμβεζαηά, Eurymed.: Δονοιεζμβεζαηά, Med.: Μεζμβεζαηά, N-Med.:
Βμνεζμ-Μεζμβεζαηά, Med.-Mont.: Μεζμβεζαηά-Ονεζκά, NE-Med.: Βμνεζμακαημθζηυ-
Μεζμβεζαηά, NΔ-Med.-Mont.: Βμνεζμακαημθζηά-Μεζμβεζαηά-Ονεζκά, Orof.-NE-Med.:
Ονευθζθα-Βμνεζμακαημθζηά-Μεζμβεζαηά, SE-Med.: Νμηζμακαημθζηυ-Μεζμβεζαηά, S-
Med.: Νμηζμιεζμβεζαηά, S-Med.-Mont.: Νμηζμιεζμβεζαηά-Ονεζκά, ΝΔ-Stenomed.:
Βμνεζμδοηζημ-Μεζμβεζαηά, Stenomed.: ΢ηεκμιεζμβεζαηά, S-Stenomed.: Νυηζμ-
΢ηεκμιεζμβεζαηά, Balkan: Βαθηακζηυ εκδδιζηυ, Balkan.-Anat.: Βαθηακζηυ-ακαημθίηζημ
εκδδιζηυ, Balkan.-It.: Βαθηακζηυ-Ηηαθζηυ εκδδιζηυ, Endemic: Δθθδκζηυ εκδδιζηυ
Cult./E-Asiat.: Καθθζενβμφιεκα / Ακαημθζηυ-Αζζαηζηά
- 63 -
4.1.1 Φλυπιδικόρ καηάλογορ
PTERIDOPHYTES
ASPLENIACEAE
*Asplenium ceterach L. - Hros, Paleotemp.; 2, (a), JK21; 44, (a), JK131.
*Asplenium trichomanes L. - Hros, Cosmop.; 112, (a), JK278.
CYSTOPTERIDACEAE
*Cystopteris fragilis (L.) Bernh. - Hcaesp, Cosmop.; 24, (a), JK75.
DENNSTAEDTIACEAE
*Pteridium aquilinum (L.) Kuhn - Grhiz, Cosmop.; 48, (a), JK193; 54, (b), JK140.
DRYOPTERIDACEAE
Dryopteris pallida (Bory) Maire & Petitm. - Grhiz, Eurymed.; 308, (a), JK1500.
EQUISETACEAE
Equisetum arvense L. - Grhiz, Circumbor.; ΔΠΜ.
*Equisetum palustre L. - Grhiz, Circumbor.; 40, (b), JK104.
Equisetum telmateia Ehrh. - Grhiz, Circumbor.; 212, (c), JK2255; 251, (c), JK2330.
PTERIDACEAE
*Adiantum capillus- veneris L. - Grhiz, Pantrop.; 40, (b), JK314.
- 64 -
SELAGINELLACEAE
*Selaginella denticulata (L.) Link - Chrept, Stenomed.; 197, (b), JK381.
GYMNOSPERMS
CUPRESSACEAE
♦ Cupressus sempervirens L. - Pscap, Eurymed.; 335, (b), JK2052.
Juniperus communis L. subsp. alpina (Sm.) Celak - NP, Euras.; ΔΠΜ
Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus NP, Eurymed.; 1, (a), JK1500; 15, (b),
JK1501; 41, (b), JK1502; 305, (a), JK1503.
EPHEDRACEAE
Ephedra foemina Forsskal - Pcaesp, Stenomed.; 265, (c), JK2399.
PINACEAE
Abies cephalonica Loudon - Pscap, Endemic; 15, (a), JK1504; 16, (a), JK1505; 52,
(a), JK1507; JK82, (b), JK1506.
♦ Pinus brutia Ten. - Pscap, NE-Med.-Mont.; 337, (b), JK2503.
Pinus halepensis Mill. - Pscap, Stenomed.; 317, (a), JK2251; 321, (a), JK2252.
♦ Pinus nigra J.F.Arnold subsp. nigra - Pscap, Eurymed-N-Orient.; 335, (b), JK2504.
TAXACEAE
♦; Taxus baccata L. - Pscap, Paleotemp.; 347, (a), Obs.
- 65 -
ANGIOSPERMS
DICOTYLEDONES
ACANTHACEAE
Acanthus spinosus L. - Hscap, Stenomed.- Orient.; 45, (a), JK1508; 204, (b), JK1509.
ACERACEAE
Acer monspessulanum subsp. monspessulanum - Pcaesp, Eurymed.; 98, (g), JK1510;
99, (b), JK1511.
AMARANTACEAE
Amaranthus retroflexus L. - Tscap, N-Amer.; GBIF.
ANACARDIACEAE
*Cotinus coggygria Scop. - NP, Med.-Turan.; 96, (a), JK82; 75, (d), JK511.
*Pistacia lentiscus L. - Pcaesp, Stenomed.; 97, (b), JK399.
Pistacia terebinthus L. - NP, Eurymed.; 100, (b), JK1512; 102, (a), JK1513.
APIACEAE
Ammi majus L. - Tscap, Eurymed.; GBIF.
Bubon macedonicum L. - Hscap, Balkan-It. ΔΠΜ.
Bupleurum falcatum L. - Hscap, Euras.; 4, (a), JK2415.
Bupleurum glumaceum Sm. - Tscap, Balkan.; 2, (a), JK1514; 3, (b), JK1515; 4, (a),
JK1516; 10, (a), JK1517.
- 66 -
Bupleurum trichopodum Boiss. & Spruner - Tscap, E-Med.; GBIF.
*Carum graecum Boiss. & Heldr. subsp. graecum - Hscap, Balkan.; 18, (a), JK41;
22, (a), JK69; 23, (a), JK72; 26, (a), JK95; 70, (b), JK305.
*Carum heldreichii Boiss. - Hscap, Endemic; 110, (b), JK321.
*Conium maculatum L. - Hscap, Subcosmop.; 101, (b), JK301.
*Daucus carota L. - Hscap, Subcosmop.; 53, (b), JK155.
Eryngium amethystinum L. - Hscap, NE-Med.; 3, (b), JK1518; 4, (a), JK1519; 5, (d),
JK1520; 6, (a), JK1521.
Eryngium campestre L. - Hscap, Eurymed.; 1, (a), JK1522; 3, (b), JK1523; 16, (a),
JK1524; 17, (a), JK1525.
Ferulago sylvatica (Besser) Rchb. subsp. sylvatica - Hscap, Eurosib.; 246, (c),
JK2322; 259, (c), JK2323.
Foeniculum vulgare Mill. - Hscap, S-Med.; 103, (b), JK1526.
Geocaryum parnassicum (Boiss. & Heldr.) Engstrand - Hscap, Endemic; 3, (b),
JK1527; 104, (b), JK1528.
Geocaryum peloponnesiacum Engstrand - Hscap, Endemic; 56, (b), JK1529; 62, (b),
JK1530.
*Hellenocarum multiflorum (Sm.) H. Wolff - Hscap, E-Med.; 25, (a), JK84; 70, (b),
Obs.
Helosciadium nodiflorum (L.) W. D. J. Koch - Hscap, Eurymed.; 193, (b), JK2510.
Lagoecia cuminoides L. - Tscap, Med.-Turan.; P&G.
*Malabaila aurea (Sm.) Boiss. - Hscap, Balkan.; 5, (a), JK31.
Malabaila involucrata Boiss. & Spruner - Hscap, Balkan.; ΔΠΜ.
Opopanax hispidus (Friv.) Griseb. - Hscap, E-Med.; ΔΠΜ.
- 67 -
Orlaya daucoides (L.) Greuter - Tscap, Stenomed.; 4, (a), JK1532; 5, (d), JK1533;
105, (a), JK1535.
Peucedanum achaicum Halacsy - Hscap, Endemic; 214, (c), JK2256.
*Peucedanum longifolium Waldst. & Kit. - Hscap, Balkan.; 74, (d), JK553.
*Pimpinella tragium Vill. subsp. tragium - Chsuffr, Med.-Turan.; 308, (a), JK258.
*Prangos ferulacea (L.) Lindl. - Hscap, NE-Med.-Turan.; 305, (a), JK221.
Scandix australis subsp. grandiflora (L.) Thell. - Tscap, Stenomed.; 15, (b), JK1539;
19, (a), JK1540; 56, (b), JK1541.
Scaligeria napiformis (Spreng.) Grande - Hscap, E-Med.; 1, (a), JK1536; 105, (a),
JK1537; 100, (b), JK1538.
*Scandix pecten-veneris L. - Tscap, Subcosmop.; 106, (b), JK44.
*Selinum silaifolium (Jacq.) Beck - Hscap, SE-Europ.; 1, (a), JK14.
*Seseli parnassicum Boiss. & Heldr. - Hscap, Endemic; 16, (a), JK48.
*Tordylium officinale L. - Tscap, E- Med.; 6, (a), JK40.
*Tordylium apulum L. - Tscap, Stenomed.; 128, (b), JK475.
Torilis arvensis (Huds.) Link - Tscap, Subcosmop.; 52, (a), JK1542; 74, (d), JK1543;
84, (e), JK1544.
Trinia frigida (Boiss. & Heldr.) Drude - Hscap, Endemic; 20, (a), JK1545; 75, (d),
JK1545.
APOCYNACEAE
*Nerium oleander L. - Pcaesp, S-Med.; 108, (a), JK109.
- 68 -
ARALIACEAE
Hedera helix L. - Plian, Submed.-Subatl.; 2, (a), JK1545; 38, (e), JK1546; 45, (a),
JK1547.
ASTERACEAE
Achillea fraasii Sch. Bip. - Hscap, Balkan.; 7, (d), JK1548; 10, (a), JK1549; 113, (b),
JK1550.
*Achillea holosericea Sm. - Hscap, Balkan.; 308, (a), JK300.
*Achillea ligustica All. - Hscap, W-Med.; 20, (a), JK70.
Achillea setacea Waldst. & Kit. - Hscap, SE-Europ.; 7, (b), JK1551; 13, (a), JK1552;
27, (a), JK1553.
Achillea umbellata Sibth. & Sm. - Chsuffr, Endemic; 94, (h), JK1554.
Anthemis arvensis subsp. incrassata (Loisel.) Nyman - Tscap, Stenomed.; 2, (a),
JK1554; 3, (a), JK1555; 4, (a), JK1556; 5, (d), JK1557.
Anthemis brachmani Boiss. & Heldr. - Tscap, Endemic; 218, (c), JK2275.
*Anthemis chia L. - Tscap, NE-Med.; 15, (a), JK45; 48, (a), JK181; 52, (a), JK195;
64, (b), JK320.
Anthemis cretica L. subsp. cretica - Hscap, Orof-SE-Europ-W-Asiat.; 6, (a), JK2488;
11, (a), JK2489; 12, (a), JK2490; 73, (c), JK2491.
*Arctium lappa L. - Hbienn, Euras.; 114, (b), JK395.
Bellis annua L. - Tscap, Stenomed.-Macaron.; ΔΠΜ.
Bellis perennis L. - Hros, Europ.-Caucas.; 7, (a), JK1558; 8, (a), JK1559; 9, (a),
JK1560; 13, (a), JK1561.
Bellis sylvestris Cirillo - Hros, Stenomed.; 48, (a), JK2257; 52, (a), JK2258.
- 69 -
*Calendula arvensis (Vaill.) L. - Tscap, Eurymed.; 115, (a), JK148.
Carduus nutans subsp. scabrisquamus Arènes - Hbienn, Stenomed.; 4, (a), JK2416.
Carduus nutans subsp. taygeteus (Boiss. & Heldr.) Hayek - Hscap, Stenomed.; 5, (d),
JK2417.
*Carduus pycnocephalus L. - Hbienn, (Eury)Med.-Turan.; 10, (a), JK44.
Carduus tmoleus Boiss. - Hscap, Balkan-An.; 6, (a), JK2492; 7, (a), JK2493; 56, (b),
JK2494; 57, (b), JK2495.
Carlina frigida Boiss. & Heldr. - Hscap, Balkan.; 252, (c), JK2325.
Carlina graeca Heldr. & Sartori - Hscap, Balkan-An.; 281, (c), JK2358.
*Carlina lanata L. - Tscap, Stenomed.; 24, (a), JK77.
Carthamus lanatus L. - Tscap, Eurymed.; 51, (a), JK1565; 121, (b), JK1566; 123, (b),
JK1567.
Centaurea affinis Friv. subsp. laconiae Prodan - Hscap, Endemic; 5, (d), JK1568; 6,
(a), JK1569; 10, (a), JK1570; 13, (a), JK1571.
*Centaurea calcitrapa L. - Hscap, Subcosmop.; 118, (b), JK442.
Centaurea raphanina Sibth. & Sm. subsp. mixta (DC.) Runem. - Hros, Endemic; 125,
(b), JK1572; 130, (b), JK1573.
Centaurea solstitialis L. - Hbienn, (Eury)Med.-Turan.; 3, (b), JK1574; 4, (a), JK1575;
17, (a), JK1576; 19, (a), JK1577.
Centaurea spruneri subsp. guicciardii (Boiss.) Hayek - Hscap, Balkan.; D, ΔΠΜ.
*Chondrilla juncea L. - Hscap, Paleotemp.; 119, (a), JK215.
Cichorium intybus L. - Hscap, Cosmop.; 46, (a), JK1578; 47, (a), JK1579; 134, (b),
JK1580.
*Cirsium arvense (L.) Scop. - Hscap, Subcosmop.; 14, (a), JK58.
- 70 -
*Cirsium candelabrum Griseb. - Hscap, Balkan.; 28, (a), JK78.
*Cirsium creticum (Lam.) d’Urv. - Hscap, NE-Med.; 308, (a), JK260.
*Cirsium heldreichii Halácsy - Hscap, Endemic; 26, (a), JK51.
Cirsium hypopsilum Boiss. & Heldr. - Hscap, Endemic; 3, (b), JK1581; 4, (a),
JK1582; 18, (a), JK1583; 19, (a), JK1584.
Cirsium vulgare (Savi) Ten. - Hbienn, Paleotemp.; 1, (a), JK1585; 5, (d), JK1586; 13,
(a), JK1587.
Cota tinctoria subsp. parnassica (Boiss. & Heldr.) Oberpr. & Greuter - Hscap,
Balkan-An.; 48, (a), JK2259; 82, (c ), JK2260.
Crepis aurea (L.) Cass. - Hros, Orof.-SE-Europ.; ΔΠΜ.
Crepis dioscoridis L. - Tscap, Balkan-An.; 230, (c), JK2291.
*Crepis foetida L. - Tscap, Eurymed.; 53, (b), JK99.
Crepis fraasii Sch. Bip. - Hros, Orof.-NE-Med.; 1, (a), JK1588; 2, (a), JK1589; 16,
(a), JK1590; 46, (a), JK1591.
Crepis hellenica Kamari subsp. hellenica - Tscap, Endemic; 2, (a), JK1592; 6, (a),
JK1593, 3, (b), JK1595; 4, (a), JK1596; 10, (a), JK1597; 19, (a), JK1598.
Crepis incana Sibth. & Sm. - Hscap, Endemic; 142, (b), JK1594.
*Crepis rubra L. - Tscap, Stenomed.-N-Orient.; 122, (b), JK395.
Crepis sancta (L.) Bornm. - Tscap, Eurymed.; 260, (c), JK2337; 274, (c), JK2338.
Crupina crupinastrum (Moris) Vis. - Tscap, Stenomed.; 2, (a), JK1599; 18, (a),
JK1600; 66, (b), JK1601; 105, (a), JK1602, 144; (b)JK1603.
Cyanus pichleri (Boiss.) Holub - Hscap, Stenomed.-Orient.; 290, (c), JK2445.
- 71 -
Cyanus segetum Hill - Tscap, Subcosmop.; 240, (c), JK2339.
*Dittrichia viscosa (L.) Greuter - Hscap, Eurymed.; 40, (b), JK115.
Doronicum columnae Ten. - Grhiz, Orof.-SE-Europ.; 319, (c), JK2459.
Doronicum orientale Hoffm. - Grhiz, Orof.-SE-Europ.-Caucas.; 5, (d), JK1604; 145,
(b), JK1605; 146, (a), JK1606.
*Echinops ritro L. - Hscap, Paleotemp.; 307, (b), JK424.
Echinops sphaerocephalus subsp. albidus (Boiss. & Spruner) Kožuharov - Hscap,
Paleotemp.; ΔΠΜ.
Erigeron bonariensis L. - Tscap, Neotrop.; 269, (c), JK2382.
Erigeron canadensis L. - Tscap, Paleotemp.; 269, (c), JK2383.
*Filago arvensis L. - Tscap, Eurymed.-Subsib.; 304, (b), JK410.
Filago eriocephala Guss. - Tscap, E-Stenomed.; P&G.
Filago pygmaea L. - Trept, Stenomed.; ΔΠΜ.
*Filago pyramidata L. - Tscap, Eurymed.; 24, (a), JK62.
Galactites tomentosus Moench - Hbienn, Stenomed.; 234, (c), JK2299.
Glebionis segetum (L.) Fourr. - Tscap, Eurymed.; ΔΠΜ.
Hedypnois rhagadioloides (L.) F. W. Schmidt - Tscap, Stenomed.; 284, (c), JK2368;
240, (c), JK2369.
*Helichrysum plicatum DC. - Chsuffr, E-Med.-Caucas.; 29, (f), JK90.
Helichrysum stoechas subsp. barrelieri (Ten.) Nyman - Chsuffr, E-Med.; 90, (b),
JK2518; 154, (b), JK2519.
*Helminthotheca echioides (L.) Holub - Tscap, Eurymed.; 47, (a), JK108.
Hyoseris scabra L. - Tros, Stenomed.; P&G.
Hypochaeris achyrophorus L. - Tscap, Stenomed.; 103, (b), JK1607.
- 72 -
Hypochaeris cretensis (L.) Bory & Chaub. - Hscap, Orof.-NE-Med.; 148, (a),
JK1608.
*Hypochaeris glabra L. - Tscap, Eurymed.; 52, (a), JK223.
*Inula verbascifolia (Willd.) Hausskn. subsp. parnassica (Boiss. & Heldr.) Tutin -
Chsuffr, Endemic; 354, (a), JK296.
*Lactuca muralis (L.) Gaertn. - Hscap, Europ.-Caucas.; 126, (b), JK340.
Lactuca viminea (L.) J. Presl & C. Presl - Hbienn, Eurymed.-W-Asiat.; 3, (b),
JK1609; 5, (d), JK1610; 6, (a), JK1611; 13, (a), JK1612.
*Lapsana communis L. - Tscap, Paleotemp.; 127, (b), JK352.
Leontodon biscutellifolius DC. - Hros, SE-Europ.; 219, (c), JK2276.
Leontodon graecus Boiss. & Heldr. - Hros, Endemic; 149, (b), JK1613; 145, (b),
JK1614; 134, (b), JK1615.
Leontodon hispidus L. - Hros, Europ.-Caucas.; GBIF.
Leontodon tuberosus L. - Hros, Stenomed.; 105, (a), JK1616.
Matricaria chamomilla L. - Tscap, Subcosmop.; 232, (c), JK2294.
*Notobasis syriaca (L.) Cass. - Tscap, Stenomed.; 48, (a), JK112.
*Onopordum illyricum L. - Hscap, Eurymed.; 3, (b), JK28; 49, (a), JK110.
*Pallenis spinosa (L.) Cass. - Tscap, Eurymed.; 129, (b), JK325.
Phagnalon rupestre subsp. graecum (Boiss. & Heldr.) Batt. - Chsuffr, NE-Med.; 241,
(c), JK2307.
Picnomon acarna (L.) Cass. - Hscap, Stenomed.; 2, (a), JK1616; 3, (b), JK1617; 4,
(a), JK1618; 18, (a), JK1619.
*Picris rhagadioloides (L.) Desf. - Tscap, SE-Europ.; 37, (f), JK54.
- 73 -
Pilosella bauhini (Schult.) Arv.-Touv. - Hscap, S-Europ.-S-Sib.; 7, (a), JK2511; 11,
(a), JK2512; 12, (a), JK2513; 13, (a), JK2514.
Pilosella cymosa subsp. sabina (Sebast.) H. P. Fuchs - Hscap, Orof.-SE-Europ.; 4, (c),
JK2420.
*Pilosella hoppeana (Schult.) F. W. Schultz & Sch. Bip. - Hros, NE-Med.-Mont.; 16,
(a), JK47; 7, (a), JK32; 92, (b), JK995.
Pilosella officinarum Vaill. - Hros, Europ.-Caucas.; 1, (a), JK2515; 16, JK2516; 121,
(b), JK2517.
Podospermum canum C. A. Mey. - Hscap, SE-Europ.-C-Asiat.; 15, (b), JK2421.
*Podospermum laciniatum (L.) DC. - Hbienn, Paleotemp.; 63, (b), JK302.
Ptilostemon afer (Jacq.) Greuter - Hscap, Balkan.; 18, (a), JK1620; 20, (a), JK1621;
48, (a), JK1622; 57, (b), JK1623.
Ptilostemon chamaepeuce (L.) Less. - Chfrut, E-Med.; 265, (c), JK2400.
Ptilostemon stellatus (L.) Greuter - Tscap, Stenomed.; 100, (b), JK1624.
*Pulicaria dysenterica (L.) Bernh. - Hscap, Eurymed.; 131, (a), JK198.
*Reichardia picroides (L.) Roth - Hscap, Stenomed.; 44, (a), JK107.
*Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertn. - Tscap, Eurymed.; 132, (a), JK231.
Scolymus hispanicus L. - Hbienn, Eurymed.; 44, (a), JK1625; 45, (a), JK1626; 154,
(b), JK1627.
Scorzonera crocifolia Sibth. & Sm. - Hscap, Endemic; 156, (b), JK1628.
Scorzoneroides cichoriacea (Ten.) Greuter - Hros, Med.-Mont.; 213, (c ), JK2272.
Senecio leucanthemifolius subsp. vernalis (Waldst. & Kit.) Greuter - Tscap, E-Med.-
Turan.; 299, (b), JK2541.
Senecio squalidus L. - Hbienn, Orof.-SE-Europ.; HAL.
- 74 -
Senecio thapsoides DC. - Hscap, Balkan.; 235, (c), JK2301.
Senecio vulgaris L. - Tscap, Cosmop.; 133, (b), JK245.
*Sonchus asper (L.) Hill - Tscap, Euras.; 1, (a), JK15; 48, (a), JK68; 53, (b), JK120.
*Sonchus oleraceus L. - Tscap, Subcosmop.; 41, (b), JK1082.
Sonchus tenerrimus L. - Tscap, Stenomed.; P&G.
Tagetes minuta L. - Tscap, S-Amer.; GBIF.
*Taraxacum aleppicum Dahlst. - Hros, E-Med.; 316, (a), JK292.
*Taraxacum apollinis Dahlst. - Hros, S-Europ.; 309, (a), JK254.
*Taraxacum campylodes G. E. Haglund - Hros, Circumbor.; 135, (a), JK225.
Taraxacum delphicum Dahlst. - Hros, Balkan-An.; 123, (b), JK1629; 113, (b),
JK1630; 163, (b), JK1631.
*Taraxacum gracilens Dahlst. - Hros, Balkan; 311, (b), JK402.
*Taraxacum mediterraneum Soest - Hros, Eurymed.; 307, (a), JK282.
Taraxacum minimum (Guss.) N. Terracc. - Hros, NE-Med.-Orient.; 60, (b), JK1632;
61, (b), JK1633.
Taraxacum scaturiginosum G. E. Haglund - Hros, SE-Europ.; 7, (a), JK1634; 116,
(b), JK1635.
Tragopogon balcanicus Velen. - Hbienn, Stenomed.-N-Orient.; 4, (a), JK2322.
Tragopogon brevirostris DC. subsp. longifolius (Heldr. & Sart. ex Boiss.) I. B. K.
Richardson) - Hros, Endemic; D, ΔΠΜ.
Tragopogon crocifolius L. - Hscap, Stenomed.; 18, (a), JK1636; 48, (a), JK1637; 55,
(b), JK1638; 65, (b), JK1639.
Tragopogon porrifolius L. - Hbienn, Eurymed.; 278, (c), JK2348.
Tragopogon samaritanii Boiss. - Hros, Orof.-SE-Europ.; 19, (a), JK2323.
- 75 -
*Tussilago farfara L. - Grhiz, Paleotemp.; 307, (b), JK1440.
*Urospermum picroides (L.) F. W. Schmidt - Tscap, Eurymed.; 136, (b), JK461.
►Xanthium spinosum L. - Tscap, S-Amer.; ΔΠΜ.
Xanthium strumarium L. - Tscap, Cosmop.; 271, (c), JK2410.
BERBERIDACEAE
Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp. peloponnesiacum Phitos - Gbulb,
Endemic; 91, (a), JK1641; 94, (h), JK1642.
BETULACEAE
*Carpinus orientalis Mill. - Pcaesp, Pont.; 2, (d), JK19; 45, (a), Obs.; 85, (e), JK767.
*Ostrya carpinifolia Scop. - Pcaesp, Europ.-Caucas.; 138, (a), JK1235.
BORAGINACEAE
*Alkanna methanea Hausskn. - Hscap, Endemic; 41, (a), JK125.
Anchusa hybrida Ten. - Hscap, Stenomed.; 4, (a), JK1643; 5, (a), JK1644; 123, (b),
JK1645.
Anchusa officinalis L. - Hscap, Euras.; 19, (a), JK2324.
*Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi - Tscap, Endemic; 200, (b),
JK404.
*Asperugo procumbens L. - Tscap, Paleotemp.; 139, (a), JK235.
Buglossoides incrassata (Guss.) I. M. Johnst. subsp. incrassata - Tscap, Med.-Mont.;
5, (d), JK2326.
Cerinthe major L. - Hscap, Europ.-Pont.; ΔΠΜ.
- 76 -
Cynoglossum officinale L. - Hbienn, Euras.; ΔΠΜ.
Echium italicum L. - Hbienn, Eurymed.; ΔΠΜ.
Heliotropium europaeum L. - Tscap, Eurymed.-Turan.; ΔΠΜ.
*Myosotis alpestris F. W. Schmidt - Hscap, E-Europ.; 140, (a), JK242.
Myosotis arvensis (L.) Hill - Tscap, Europ.-Caucas.; 233, (c), JK2296.
Myosotis cadmea Boiss. - Tscap, Balkan.; HAL.
Myosotis incrassata Guss. - Tscap, Stenomed.; JL, ΔΠΜ.
*Myosotis ramosissima Rochel - Tscap, Paleotemp.; 26, (a), JK81.
*Myosotis refracta Boiss. subsp. refracta - Tscap, Stenomed.-Orient.; 308, (a),
JK290.
Myosotis sylvatica subsp. cyanea (Hayek) Vestergr. - Hscap, Stenomed.-N-Orient.; 5,
(d), JK1646; 6, (a), JK1647; 16, (a), JK2254; 20, (a), JK1648.
Onosma erecta Sibth. & Sm. subsp. malickyi Teppner - Chsuffr, Endemic; 217, (c),
JK2496.
Onosma frutescens Lam. - Chsuffr, Stenomed.-Orient.; 175, (d), JK1649.
Onosma kaheirei Teppner - Chsuffr, Endemic; 228, (c), JK2274.
Symphytum bulbosum K. F. Schimp. - Grhiz, SE-Europ.; 283, (c), JK2357.
BRASSICACEAE
Aethionema saxatile subsp. graecum (Boiss. & Spruner) Hayek - Chsuffr, Balkan-
An.; 74, (d), JK1650.
Aethionema saxatile subsp. oreophilum I. A. Andersson, Carlström, Franzén, Karlén
& H. Nybom - Chsuffr, Balkan.; 276, (b), JK2253.
Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara & Grande - Hscap, Paleotemp.; FLH.
- 77 -
Alyssum alyssoides (L.) L. - Tscap, Eurymed.; FLH.
Alyssum foliosum Bory & Chaub. - Tscap, E-Stenomed.; FLH.
Alyssum minutum DC. - Tscap, NE-Med.; 19, (a), JK1651.
*Alyssum montanum L. subsp. montanum var. graecum Halacsy - Chsuffr, Endemic;
6, (b), JK482.
Alyssum repens Baumg. - Tscap, Europ. (SE)-Caucas324, (b), JK2485; 326, (b),
JK2486; 327, (b), JK2487.
Alyssum siculum Jord. - Tscap, NE-Med.; 121, (g), JK1652.
Alyssum simplex Rudolphi - Tscap, Med.-Turan.; FLH, GBIF.
Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. - Tscap, Cosmop.; 5, (d), JK1653; 26, (a), JK1654;
73, (c), JK1655.
Arabis subflava B. M.G. Jones - Hscap, Endemic; HAL, FLH, D, T&I, JL, ΔΠΜ.
Arabis turrita L. - Hscap, Paleotemp.; FLH.
Arabis verna (L.) W. T. Aiton - Tscap, Med.-Orient.; 148, (a), JK1656; 146, (a),
JK1657; 179, (b), JK1658.
Aubrieta deltoidea (L.) DC. - Chsuffr, E-Med.-Mont.; 22, (a), JK1659; 25, (a),
JK1660; 63, (b), JK1661; 68, (b), JK1662.
Aurinia moreana Tzanoudakis & Iatrou - Chsuffr, Endemic; 175, (d), JK1663; 125,
(b), JK1664.
Aurinia saxatilis subsp. orientalis (Ard.) T. R. Dudley - Chsuffr, Balkan-An.; 216, (c),
JK2273.
Berteroa obliqua (Sm.) DC. - Hscap, NE-Med.; FLH, JL.
Biscutella didyma L. - Tscap, E-Med.-Turan.; 273, (c), JK2440.
Bunias erucago L. - Tscap, Med.; FLH.
- 78 -
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. - Hbienn, Cosmop.; 64, (b), JK1665; 186, (b),
JK2545.
Capsella grandiflora (Fauché & Chaub.) Boiss. - Tscap, E-Stenomed.; FLH.
Cardamine graeca L. - Tscap, N-Med.; 48, (a), JK2261; 82, (c ), JK2262; 83, (c ),
JK2263.
Cardamine hirsuta L. - Tscap, Cosmop.; 3, (b), JK1667; 14, (a), JK1668; 15, (b),
JK1669; 49, (a), JK1670.
Cardaria draba (L.) Desv. - Hscap, S-Europ.-W-Asiat.; FLH.
Clypeola jonthlaspi L. subsp. jonthlaspi - Tscap, Med.-Turan.; 273, (c), JK2441.
Diplotaxis muralis (L.) DC. - Tscap, Med. Atl. (Eury); HAL, FLH.
Draba lacaitae Boiss. - Chcaesp, Endemic; 175, (d), JK1671; 125, (b), JK1672.
Draba lasiocarpa Rochel subsp. lasiocarpa - Chscap, Balkan.; 18, (a), JK2327.
Draba muralis L. - Tscap, Paleotemp.; HAL, FLH.
Erophila verna subsp. praecox (Steven) Walters - Tscap, Med.-Turan.; 63, (b),
JK1673; 194, (a), JK1674; 195, (b), JK1675.
Erysimum asperulum Boiss. & Heldr. - Hbienn, Endemic; 323, (a), JK2464.
Erysimum cephalonicum Polatschek - Hbienn, Endemic; 3, (b), JK1676; 4, (a),
JK1677; 6, (a), JK1678; 13, (a), JK1679.
Erysimum cuspidatum (M. Bieb.) DC. - Hbienn, Europ.-Caucas.; JL.
Erysimum graecum Boiss & Heldr - Hbienn, Endemic; 238, (c), JK2304.
Erysimum pectinatum Bory & Chaub. - Hbienn, Endemic; 26, (a), JK1680; 61, (b),
JK1681; 123, (b), JK1682; 205, (b), JK1683.
Erysimum pusillum Bory & Chaub. - Hbienn, Endemic; 206, (g)), JK1684; 207, (b),
JK1685; 208, (b), JK1686.
- 79 -
Fibigia clypeata (L.) Medik. - Hscap, NE-Med.-Orient.; 286, (c), JK2443.
Hornungia petraea (L.) Rchb. - Tscap, Eurymed.; 195, (b), JK1687.
Iberis sempervirens L. - Hscap, NE-Med.-Mont.; 272, (c), JK2439.
Lepidium graminifolium L. - Hscap, Eurymed.-Orient.; FLH.
Lepidium hirtum subsp. nebrodense (Raf.) Thell. - Hscap, Stenomed.; 92, (b),
JK1688; 194, (a), JK1689.
Lunaria annua subsp. pachyrhiza (Borbás) Hayek - Hscap, Balkan-It.; FLH.
Malcolmia graeca Boiss. & Spruner subsp. bicolor (Boiss. & Heldr.) A. Stork -
Tscap, Endemic; 6, (a), JK1690; 10, (a), JK1691; 57, (b), JK1692; 61, (b), JK1693.
Malcolmia graeca subsp. hydraea (Heldr. & Halácsy) Stork - Tscap, Balkan.; FLH.
Microthlaspi perfoliatum (L.) F. K. Mey. - Tscap, Paleotemp.; 5, (d), JK2428.
Nasturtium officinale (L.) R. Br. - Hscap, Cosmop.; 246, (c), JK2320; 259, (c),
JK2321.
Raphanus raphanistrum L. subsp. raphanistrum - Tscap, Eurymed.; 240, (c), JK2340.
Rapistrum rugosum (L.) All. - Tscap, Eurymed.-Orient.; FLH.
Sinapis alba L. subsp. alba - Tscap, Euras.; 240, (c), JK2341.
Sisymbrium officinale (L.) Scop. - Tscap, Subcosmop.; 299, (c), JK2387; 269, (c),
JK2388; 240, (c), JK2389.
Sisymbrium orientale L. - Tscap, Eurymed.-Turan.; FLH.
Sisymbrium polyceratium L. - Tscap, Eurymed.; FLH.
Teesdalia coronopifolia (J. P. Bergeret) Thell. - Tscap, Eurymed.; FLH.
Thlaspi graecum Jordan - Hcaesp, Endemic; 330, (a), JK2478; 334, (b), JK2479; 339,
(b), JK2480; 345, (b), JK2481.
- 80 -
CAMPANULACEAE
Asyneuma limonifolium (L.) Janch. - Hscap, NE-Med.; 3, (b), JK1694; 4, (a), JK1695;
13, (a), JK1696; 19, (a), JK1697.
Campanula radicosa Baury & Chaub. - Hscap, Endemic; 7, (a), JK1698; 11, (a),
JK1699; 12, (a), JK1700; 29, (f), JK1701.
Campanula ramosissima Sm. - Tscap, Stenomed.; 281, (c), JK2378.
Campanula spatulata Sibth. & Sm. subsp. spruneriana (Hampe) Hayek - Grhiz,
Balkan.; 15, (b), JK1702; 16, (a), JK1703; 26, (a), JK1704; 27, (a), JK1705.
*Campanula spatulata Sm. subsp. spatulata - Hscap, Balkan.; 1, (a), JK1706; 7, (a),
JK1707.
Campanula versicolor Andrews - Hscap, Balkan-It.; 74, (d), JK1708; 125, (b),
JK1709.
Edraianthus parnassicus (Boiss. & Spruner) Halacsy - Hcaesp, Endemic; 73, (c),
JK1710; 88, (c ), JK1711; 107, (b), JK1712.
*Legousia speculum-veneris (L.) Chaix - Tscap, Eurymed.; 307, (b), Obs.
CANABACEAE
Humulus lupulus L. - Plian, Europ.-Caucas.; ΔΠΜ.
CAPRIFOLIACEAE
Lonicera etrusca G. Santi - Plian, Eurymed.; ΔΠΜ.
*Lonicera implexa Aiton - Plian, Stenomed.; 45, (a), JK411.
- 81 -
CARYOPHYLLACEAE
Agrostemma githago L. - Tscap, Paleotemp.; ΔΠΜ.
Arenaria guicciardii Heldr. ex Boiss. - Tscap, Endemic; 320, (a), JK2470.
Arenaria leptoclados (Rchb.) Guss. - Tscap, Paleotemp.; 206, (g), JK1713.
Arenaria serpyllifolia L. - Tscap, Subcosmop.; 10, (a), JK1714; 12, (a), JK1715; 15,
(b), JK1716; 18, (a), JK1717.
Cerastium banaticum subsp. speciosum (Boiss.) Jalas - Tscap, Balkan-An.; 289, (c),
JK2444.
Cerastium brachypetalum subsp. roeseri (Boiss. & Heldr.) Nyman - Tscap, Eurymed.;
2, (a), JK1718; 4, (a), JK1719; 5, (d), JK1720; 7, (a), JK1721.
Cerastium candidissimum Correns - Hscap, Endemic; 22, (a), JK1722; 57, (b),
JK1723; 143, (b), JK1724; 113, (b), JK1725.
Cerastium glomeratum Thuill. - Tscap, Eurymed.; 4, (a), JK2429.
Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas - Hscap, Endemic; 322,
(a), JK2460; 306, (a), JK2461.
Cerastium pumilum subsp. glutinosum (Fr.) Jalas - Tscap, Submed.-Subatl.; ΔΠΜ.
Cerastium semidecandrum L. - Tscap, Euras.; ΔΠΜ.
Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek - Hcaesp, Endemic; 4, (a), JK1726; 5,
(d), JK1727; 75, (d), JK1728; 88, (c ), JK1729.
Dianthus biflorus Sm. - Hscap, Endemic; 98, (g), JK1730; 145, (b), JK1731; 148, (a),
JK1732.
Dianthus integer Vis. subsp. minutiflorus - Hscap, Balkan.; 103, (b), JK1733.
Dianthus pinifolius subsp. lilacinus (Boiss. & Heldr.) Wettst. - Hscap, Balkan.; 91,
(a), JK2497; 316, (b), JK1010.
- 82 -
Dianthus serratifolius Sibth. & Sm. subsp. serratifolius - Hscap, Endemic; 325, (e),
JK2462; 353, (e), JK2463.
Dianthus tymphresteus (Boiss. & Spruner) Heldr. & Sart. - Hscap, Endemic; 75, (d),
JK1734.
Dianthus viscidus Bory & Chaub. - Hscap, Stenomed.-N-Orient.; 7, (a), JK1735; 11,
(a), JK1736; 12, (a), JK1737; 27, (a), JK1738.
Drypis spinosa L. - Chsuffr, Balkan-It.; 18, (a), JK1739; 57, (b), JK1740; 62, (b),
JK1741; 79, (e), JK1742.
*Herniaria hirsuta L. - Tscap, Paleotemp.; 35, (a), JK76.
Herniaria incana Lam. - Hcaesp, Eurymed.; 12, (a), JK1743.
*Herniaria parnassica Boiss. subsp. parnassica - Hcaesp, Balkan.; 28, (a), JK34.
Holosteum umbellatum L. - Tscap, Paleotemp.; 56, (b), JK1744; 59, (b), JK1745; 195,
(b), JK1746.
Minuartia attica (Boiss. & Spruner) Vierh. subsp. attica - Chsuffr, Balkan-It.; 208,
(b), JK1747; 113, (b), JK1748; 147, (b), JK1749.
Minuartia confusa (Boiss.) Maire & Petitm. - Tscap, Endemic; 341, (b), JK2473.
*Minuartia eurytanica (Boiss. & Heldr.) Hand.-Mazz. - Chsuffr, Endemic; 7, (a),
JK42; 75, (d), JK426.
Minuartia globulosa (Labill.) Schinz & Thell. - Tscap, E-Med.; HAL, FLH, ΔΠM.
Minuartia hybrida (Vill.) Schischk. - Tscap, Paleotemp.; HAL, FLH, ΔΠΜ.
Minuartia mediterranea (Link) K. Malý - Tscap, Med.; FLH, ΔΠΜ.
Minuartia stellata (E. D. Clarke) Maire & Petitm. - Chpulv, Balkan.; 93, (g), JK1750;
151, (b), JK1751; 152, (b), JK1752.
Moenchia mantica (L.) Bartl. - Tscap, NE-Med.-Orient.; ΔΠΜ.
- 83 -
Petrorhagia dubia (Raf.) G. López & Romo - Tscap, Eurymed.; ΔΠΜ.
*Petrorhagia glumacea (Chaub. & Bory) P. W. Ball & Heywood - Tscap, Balkan; 44,
(a), JK116.
Petrorhagia graminea (Sm.) P.W.Ball. & Heywood - Tscap, Endemic; 331, (a),
JK2475.
Petrorhagia illyrica (Ard.) P. W. Ball & Heywood - Hcaesp, Balkan.; 3, (b), JK1753;
4, (a), JK1754; 15, (b), JK1755; 17, (a), JK1756.
Petrorhagia saxifraga (L.) Link - Hcaesp, Eurymed.; ΔΠΜ.
Sagina procumbens L. - Hcaesp, Subcosmop.; 153, (b), JK1757.
Saponaria calabrica Guss. - Tscap, Europ.; 221, (c), JK2278; 225, (c), JK2279.
Scleranthus perennis subsp. marginatus (Guss.) Nyman - Hcaesp, S-Europ.; 11, (a),
JK1758; 73, (c ), JK1759; 75, (d), JK1760; 88, (c ), JK1761.
Silene auriculata Sm. - Hros, Endemic; 151, (b), JK1762; 162, (b), JK1763.
Silene caesia Sm. - Hcaesp, Balkan.; 79, (e), JK1764.
Silene congesta Sm. - Hscap, Endemic; 175, (d), JK1765; 130, (b), JK1766.
Silene gigantea (L.) L. subsp. hellenica Greuter - Hscap, Endemic; 329, (a), JK2477.
Silene graeca Boiss. & Spruner - Tscap, Balkan.; FLH, ΔΠΜ.
Silene italica (L.) Pers. subsp. peloponnesiaca Greuter - Hros, Endemic; 70, (b),
JK1770.
Silene italica (L.) Pers. subsp. italica - Hros, Eurymed.; 1, (a), JK1767; 2, (a),
JK1768.
Silene parnassica Boiss. & Spruner subsp. parnassica - Hcaesp, Balkan-It.; 23, (a),
JK1771; 24, (a), JK1772; 25, (a), JK1773; 39, (b), JK1774.
*Silene radicosa Boiss. & Heldr. - Hros, Balkan; 23, (a), JK73.
- 84 -
*Silene roemeri Friv. - Hros, Balkan-It.; 75, (d), JK509.
Silene vulgaris (Moench) Garcke - Hscap, Subcosmop.; ΔΠΜ.
Stellaria media (L.) Cirillo - Tscap, Cosmop.; 52, (a), JK2264; 83, (c), JK2265.
Velezia rigida L. - Tscap, Med.-Turan.; ΔΠΜ.
CELASTRACEAE
*Euonymus europaeus L. - NP, Euras.; 155, (a), JK241.
CHENOPODIACEAE
*Chenopodium album L. - Tscap, Subcosmop.; 62, (a), JK255.
CISTACEAE
Cistus creticus L. - Chfrut, E-Stenomed.; 1, (a), JK1775; 2, (d), JK1776; 15, (b),
JK1777; 90, (f), JK1778.
Cistus monspeliensis L. - NP, Stenomed.-Macaron.; ΔΠΜ.
Cistus salviifolius L. - Chfrut, Stenomed.; ΔΠΜ.
Fumana thymifolia (L.) Webb - Chsuffr, Stenomed.; 150, (b), JK1779; 172, (b),
JK1780.
Helianthemum nummularium (L.) Miller subsp. nummularium - Chsuffr, Europ.-
Caucas.; 281, (c), JK2372.
Helianthemum salicifolium (L.) Miller - Tscap, Eurymed.; HAL, ΔΠΜ.
CLUSIACEAE
Hypericum empetrifolium Willd. - Chfrut, Stenomed.-N-Orient.; 346, (g), JK2521.
- 85 -
*Hypericum olympicum L. - Hscap, Balkan-An.; 75, (d), JK554.
*Hypericum perforatum L. - Hscap, Subcosmop.; 53, (b), JK119.
*Hypericum rumeliacum subsp. apollinis (Boiss. & Heldr.) N. Robson & Strid -
Hscap, Balkan.; 330, (b), JK250.
Hypericum triquetrifolium Turra - Tscap, Stenomed.-Orient.; P&G.
CONVOLVULACEAE
Convolvulus althaeoides L. - Hscand, Stenomed.; 7, (a), JK1781; 44, (a), JK1782; 45,
(a), JK1783.
Convolvulus arvensis L. - Grhiz, Paleotemp.; 15, (b), JK1784; 18, (a), JK1785; 176,
(b), JK1786.
Convolvulus elegantissimus Miller - Hscand, Stenomed.-Orient.; 2, (a), JK1787; 54,
(b), JK1788; 90, (f), JK1789; 154, (b), JK1790.
*Cuscuta epithymum subsp. kotschyi (Desmoulins) Arcangeli - Tpar, Stenomed.; 4,
(a), JK20; 5, (d), JK105.
CORNACEAE
*Cornus mas L. - Pcaesp, Eurosib.; 158, (b), JK575.
CRASSULACEAE
Sedum acre L. - Chsucc, Europ.-Caucas.; 13, (a), JK1791; 59, (b), JK1792; 68, (b),
JK1793.
Sedum album L. - Chsucc, Eurymed.; 23, (a), JK1794.
- 86 -
Sedum amplexicaule DC. - Chsucc, Stenomed.; 2, (a), JK1795; 16, (a), JK1796; 60,
(b), JK1797.
Sedum caespitosum (Cav.) DC. - Tscap, Stenomed.; FLH.
Sedum hispanicum L. - Tscap, SE-Europ.; 83, (c ), JK2266.
Sedum laconicum Boiss. subsp. laconicum - Chsucc, Endemic; 26, (a), JK1798; 27,
(a), JK1799.
*Sedum ochroleucum Chaix - Chsucc, NE-Med.-Mont.; 68, (b), JK161; 90, (f),
JK1205.
Umbilicus horizontalis (Guss.) DC. - Gbulb, E-Med.; FLH.
DIPSACACEAE
Cephalaria ambrosioides (Sm.) Roemer & Schultes - Hscap, Balkan.; ΔΠΜ.
*Dipsacus fullonum L. - Hbienn, Eurymed.; 160, (d), JK514.
*Knautia integrifolia (L.) Bertol. - Tscap, Eurymed.; 161, (d), JK535.
Lomelosia crenata (Cyr.) Greuter & Burdet - Chrept, Balkan-It.; 222, (c), JK2280.
Morina persica L. - Hscap, Stenomed.-Orient.; 6, (a), JK1800; 10, (a), JK1801; 18,
(a), JK1802.
Pterocephalus perennis Coulter subsp. perennis - Chrept, Endemic; 175, (d), JK1803;
130, (b), JK1804; 151, (b), JK1805.
ERICACEAE
*Arbutus andrachne L. - Pcaesp, E-Stenomed.; 164, (b), JK322.
Arbutus unedo L. - Pcaesp, Stenomed.; 105, (a), JK1806; 102, (a), JK1807; 175, (d),
JK1808.
- 87 -
Erica arborea L. - Pcaesp, Stenomed.; ΔΠΜ.
Erica manipuliflora Salisb. - Chfrut, E-Med.; P&G.
EUPHORBIACEAE
Chrozophora tinctoria (L.) A. Juss. - Tscap, Med.-Turan.; GBIF.
Euphorbia apios L. - Gbulb, NE-Med.; 82, (c), JK2267; 83, (c), JK2268.
Euphorbia chamaesyce L. - Trept, Med.-Submed.; GBIF.
Euphorbia falcata L. - Tscap, Med.-Submed.; GBIF.
Euphorbia helioscopia L. - Tscap, Cosmop.; 297, (c), JK2454.
*Euphorbia herniariifolia Willd. - Chrept, Balkan-An.; 22, (a), JK53.
*Euphorbia myrsinites L. - Chrept, S-Europ.-S-Sib.; 81, (e), JK754.
*Mercurialis annua L. - Tscap, Paleotemp.; 165, (b), JK392.
FABACEAE
Anthyllis hermanniae L. - Chfrut, NE-Stenomed.; 105, (a), JK1809.
Anthyllis vulneraria subsp. rubriflora (DC.) Arcang. - Hscap, Stenomed.; 15, (a),
JK1810; 44, (a), JK1811; 45, (a), JK1812; 54, (a), JK1813.
Astracantha rumelica (Bunge) Reer & Podlech subsp. rumelica - Chsuffr, Balkan.;
15, (b), JK2430; 17, (a), JK2431; 18, (a), JK2432; 19, (a), JK2433.
Astragalus angustifolius Lam. - Chfrut, Stenomed.-Orient.; 4, (a), JK1814; 6, (a),
JK1815; 10, (a), JK1816; 13, (a), JK1817.
*Astragalus cylleneus Fisch. - Chfrut, Endemic; 343, (a), JK200.
Astragalus depressus L. - Hros, Orof.-S-Europ.-Pont.; 113, (b), JK1818; 159, (b),
JK1819; 194, (a), JK1820.
- 88 -
*Astragalus hamosus L. - Tscap, Med.-Turan.; 19, (a), JK122.
Astragalus sempervirens Lam. subsp. cephalonicus (C. Presl) Ascherson & Graebner
- Chfrut, Med.-Mont.; 11, (a), JK1820; 28, (a), JK1821; 33, (a), JK1822; 37, (f),
JK1823.
*Bituminaria bituminosa (L.) C. H. Stirt. - Hscap, Eurymed.; 166, (d), JK541.
Calicotome villosa (Poir.) Link - Pcaesp, Stenomed.; 76, (e), JK1824; 105, (a),
JK1825; 100, (b), JK1826; 103, (b), JK1827.
Cercis siliquastrum L. - Pscap, S-Europ.-W-Asiat.; ΔΠΜ.
*Colutea arborescens L. - Pcaesp, Eurymed.; 16, (a), JK391.
Dorycnium hirsutum (L.) Ser. - Chsuffr, Eurymed.; 105, (a), JK1828; 100, (b),
JK1829.
Dorycnium pentaphyllum subsp. herbaceum (Vill.) Bonnier & Layens - Chsuffr, S-
Europ.-Pont.; 48, (a), JK1830; 145, (b), JK1831.
Genista acanthoclada DC. - Chfrut, Stenomed.-Orient.; 41, (b), JK1832; 42, (e),
JK1833; 76, (e), JK1834.
*Genista milii Heldr. ex Boiss. - Chfrut, Endemic; 95, (b), JK335.
Genista subcapitata Pančić - NP, Balkan.; JL.
*Hippocrepis comosa L. - Hcaesp, C-Europ.; 304, (b), JK488; 309, (b), JK405.
Hippocrepis emerus subsp. emeroides (Boiss. & Spruner) Lassen - Pcaesp, E-Med.-
Pont.; 179, (b), JK1835; 99, (b), JK1836; 177, (b), JK1837.
*Hippocrepis unisiliquosa L. - Tscap, Eurymed.; 73, (c), JK502.
*Hymenocarpos circinnatus (L.) Savi - Hscap, Stenomed.; 302, (b), JK429.
Lathyrus aphaca L. - Tscap, Eurymed.; 1, (a), JK1838; 15, (b), JK1839; 149, (b),
JK1840.
- 89 -
Lathyrus digitatus (M. Bieb.) Fiori - Grhiz, Med.-Pont.; 98, (g), JK1841; 145, (b),
JK1842; 134, (b), JK1843.
Lathyrus laxiflorus (Desf.) Kuntze - Hscap, Med.-Pont.; 1, (a), JK1844; 67, (b),
JK1845; 146, (a), JK1846; 179, (b), JK1847.
*Lathyrus saxatilis (Vent.) Vis. - Tscap, Eurymed.; 137, (a), JK145.
Lotus corniculatus L. - Hscap, Paleotemp.; 7, (a), JK1848; 12, (a), JK1849; 13, (a),
JK1850; 17, (a), JK1851.
Lotus ornithopodioides L. - Tscap, Stenomed.; 121, , JK1852; 178, (b), JK1853; 143,
(b), JK1854.
Medicago coronata (L.) Bartal. - Tscap, Stenomed.; ΔΠΜ.
Medicago lupulina L. - Tscap, Paleotemp.; 1, (a), JK1855; 16, (a), JK1856; 66, (b),
JK1857; 76, (e), JK1858.
Medicago minima - Tscap, Eurymed.-Turan.; 154, (b), JK1859.
Medicago orbicularis (L.) Bartal. - Tscap, Eurymed.; 56, (b), JK1860; 64, (b),
JK1861; 184, (b), JK1862.
*Medicago polymorpha L. - Tscap, Subcosmop.; 302, (b), JK481.
*Medicago sativa L. - Hscap, Paleotemp.; 302, (b), JK489.
*Melilotus albus Medik. - Tscap, Subcosmop.; 246, (c), JK2317; 259, (c), JK2318.
Melilotus graecus (Boiss. & Spruner) Lassen - Tscap, Endemic; ΔΠΜ.
Melilotus indicus (L.) All. - Tscap, Subcosmop.; 299, (c), JK2386.
Onobrychis aequidentata (Sm.) d'Urv. - Tscap, E-Stenomed.; 350, (b), JK2543.
*Onobrychis caput-galli Lam. - Tscap, Stenomed.; 81, (e), JK915; 83, (e), JK985.
Onobrychis ebenoides Boiss. & Spruner - Chsuffr, Endemic; 185, (b), JK1863; 187,
(b), JK1864.
- 90 -
Ononis pusilla L. - Hscap, Eurymed.; GBIF.
*Ononis spinosa L. - Chsuffr, Eurymed.; 301, (b), JK421.
Ononis viscosa subsp. breviflora (DC.) Nyman - Tscap, S-Med.; 187, (b), JK1865.
►Robinia pseudoacacia L. - Pscap, N. Amer.; 292, (c), JK2447.
Scorpiurus muricatus L. - Tscap, Eurymed.; 240, (c), JK2295.
Securigera securidaca (L.) Degen & Dörfl. - Tscap, Eurymed.; ΔΠΜ.
Spartium junceum L. - Pcaesp, Eurymed.; 103, (b), JK1866.
Trifolium angustifolium L. - Tscap, Eurymed.; 47, (a), JK1867; 51, (a), JK1868; 105,
(a), JK1869.
*Trifolium arvense L. - Tscap, Euras.-Subozean.-Med.; 87, (e), JK848; 89, (e),
JK875.
Trifolium aurantiacum Boiss. & Spruner - Tscap, Endemic; 146, (a), JK1870; 179,
(b), JK1871; 99, (b), JK1872.
Trifolium boissieri Guss.- Tscap, E-Med.; 134, (b), JK1873; 100, (b), JK1874; 187,
(b), JK1875.
Trifolium campestre Schreb. - Tscap, W-Paleotemp.; 1, (a), JK1876; 2, (a), JK1877;
5, (d), JK1878; 15, (b), JK1879.
Trifolium grandiflorum Schreb. - Tscap, E-Med.; 15, (b), JK1880; 16, (a), JK1881;
17, (a), JK1882; 46, (a), JK1883.
*Trifolium hirtum All. - Tscap, Eurymed.; 19, (a), JK117; 75, (d), JK600.
*Trifolium leucanthum M. Bieb. - Tscap, E-Med.; 12, (a), JK132.
Trifolium nigrescens Viv. - Tscap, Eurymed.; ΔΠΜ.
*Trifolium ochroleucon Huds. - Hcaesp, S-Europ.-S-Sib.; 1, (a), JK10.
- 91 -
Trifolium parnassi Βμiss. & Spruner - Hcaesp, Endemic; 178, (b), JK1884; 153, (b),
JK1885; 107, (b), JK1886.
Trifolium physodes M. Bieb. - Hscap, E-Med.; 1, (a), JK1887; 2, (a), JK1888; 15, (b),
JK1889; 17, (a), JK1890.
Trifolium pignantii Fauché & Chaub. - Hscap, Balkan.; 291, (c), JK2446.
*Trifolium pratense L. - Tscap, Eurosib.; 168, (a), JK146.
Trifolium repens L. - Hrept, Subcosmop.; 7, (a), JK1891; 8, (a), JK1892; 9, (a),
JK1893; 12, (a), JK1894.
Trifolium scabrum L. - Tscap, Eurymed.; 2, (d), JK1895; 3, (b), JK1896; 4, (a),
JK1897; 15, (b), JK1898.
*Trifolium srictum L. - Tscap, Eurymed.; 85, (e), JK855.
Trifolium stellatum L. - Tscap, Eurymed.; 3, (b), JK1899; 17, (a), JK1900; 54, (b),
JK1901.
*Trifolium tomentosum L. - Trept, Med.; 5, (a), JK57.
Trigonella balansae Boiss. & Reut. - Tscap, E-Stenomed.; P&G.
*Vicia canescens Labill. - Tscap, E-Med.; 91, (a), JK775.
Vicia cracca L. - Hscap, Euras.; 285, (c), JK2379.
*Vicia lathyroides L. - Tscap, Eurymed.; 308, (a), JK246.
FAGACEAE
Quercus coccifera L. - Pcaesp, Stenomed.; 1, (a), JK1902; 2, (a), JK1903; 15, (b),
JK1904; 16, (a), JK1905.
Quercus frainetto Ten. - Pscap, SE-Europ.; 87, (a), JK201.
*Quercus ilex L. - Pscap, Stenomed.; 169, (b), JK304.
- 92 -
Quercus pubescens Willd. - Pscap, Europ.-Subpont.; 1, (a), JK1906; 2, (a), JK1907;
17, (a), JK1908.
GENTIANACEAE
*Blackstonia perfoliata (L.) Huds. subsp. perfoliata - Tscap, Eurymed.; 170, (b),
JK445.
*Centaurium erythraea Rafn subsp. erythraea - Hbienn, Paleotemp.; 171, (a), JK295.
GERANIACEAE
Erodium chrysanthum L'Hér. - Hros, Endemic; ΔΠΜ.
Erodium ciconium (L.) L'Hér. - Tscap, Eurymed.-Pont.; 121, (b) , JK1909.
Erodium cicutarium (L.) L'Hér. - Tscap, Subcosmop.; 3, (b), JK1910; 123, (b),
JK1911.
Geranium lucidum L. - Tscap, Eurymed.; 86, (e), JK1912; 146, (a), JK1913; 186, (b),
JK1914.
Geranium macrostylum Boiss. - Grhiz, Stenomed.-N-Orient.; 113, (b), JK1915; 205,
(b), JK1916.
*Geranium molle L. subsp. molle - Tscap, Subcosmop.; 311, (b), JK474.
*Geranium purpureum Vill. - Tscap, Eurymed.; 16, (a), JK18; 67, (b), JK448.
Geranium robertianum L. - Tscap, Subcosmop.; 145, (b), JK1917; 146, (a), JK1918;
179, (b), JK1919.
Geranium subcaulescens DC. - Hros, Orof.-SE-Europ.; 243, (c), JK2309.
Geranium tuberosum L. - Grhiz, S-Europ.-S-Sib.; P&G.
- 93 -
GLOBULARIACEAE
Globularia alypum L. - Pcaesp, E-Med.-Turan.; 267, (c), JK2403.
GROSSULARIACEAE
Ribes uva-crispa L. - NP, Euras.; 226, (c ), JK2283.
JUGLANDACEAE
Juglans regia L. - Pscap, C-S-Asiat.; 38, (e), JK1924.
LAMIACEAE
Ballota acetabulosa (L.) Benth. - Chsuffr, Stenomed.-Orient.; 2, (a), JK1920; 4, (a),
JK1921; 17, (a), JK1922; 18, (a), JK1923.
Clinopodium alpinum subsp. meridionale (Nyman) Govaerts - Chsuffr, Eurymed.; 5,
(a), JK2522; 6, (a), JK2523; 10, (a), JK2524 ; 20, (a), JK2525;
Clinopodium nepeta subsp. glandulosum (Req.) Govaerts - Hscap, Orof.-S-Europ.;
EΠM, GBIF.
Clinopodium vulgare L. - Hscap, Circumbor.; 1, (a), JK1925; 15, (b), JK1926; 47, (a),
JK1927.
*Lamium amplexicaule L. - Tscap, Paleotemp.; 309, (a), JK239.
Lamium bifidum Cirillo - Tscap, Stenomed.; 240, (c), JK2316.
Lamium garganicum L. - Gbulb, Balkan.; 142, (b), JK1928; 113, (b), JK1929; 145,
(b), JK1930.
Lamium garganicum subsp. striatum (Sm.) Hayek - Tscap, E-Stenomed.; 336, (b),
JK2526.
- 94 -
Marrubium cylleneum Boiss. & Heldr. - Hscap, Endemic; 338, (b), JK2472.
Marrubium velutinum Sibth. & Sm. - Chsuffr, Endemic; 5, (d), JK1931; 6, (a),
JK1932; 10, (a), JK1933; 13, (a), JK1934.
*Marrubium vulgare L. - Hscap, Subcosmop.; 173, (b), JK477.
Melittis melissophyllum L. - Hscap, Europ.; 253, (c), JK2334.
*Mentha longifolia (L.) L. - Hscap, Submed.-Euras.; 14, (a), JK11; 53, (b), JK141;
58, (b), JK406.
Mentha pulegium L. - Hscap, Subcosmop.; 223, (c), JK2281.
Mentha spicata subsp. condensata (Briq.) Greuter & Burdet - Hscap, Eurymed.;
GBIF.
Micromeria graeca (L.) Benth. - Chsuffr, S-Med.; ΔΠΜ.
Micromeria juliana (L.) Benth. ex Rchb. - Hscap, Stenomed.; 2, (a), JK1935; 15, (b),
JK1936; 41, (b), JK1937.
*Origanum vulgare subsp. viridulum (Martrin-Donos) Nyman - Hscap, E-Med.-
Asiat.; 174, (b), JK428.
Phlomis fruticosa L. - Pcaesp, Stenomed.; 1, (a), JK1938; 2, (a), JK1939; 41, (b),
JK1940.
Phlomis samia L. - Grhiz, S-Europ.-S-Sib.; 98, (g), JK1941; 148, (a), JK1942; 179,
(b), JK1943.
Prasium majus L. - Chsuffr, Stenomed.; 267, (c), JK2402.
Prunella laciniata (L.) L. - Hscap, Eurymed.; 145, (b), JK1944; 146, (a), JK1945.
Prunella vulgaris L. - Hscap, Circumbor.; 1, (a), JK1946; 8, (a), JK1947; 11, (a),
JK1948; 14, (a), JK1949.
Salvia argentea L. - Hscap, Stenomed.; 281, (c), JK2370.
- 95 -
Salvia verbenaca L. - Hscap, Med.-Atl.; 100, (b), JK1950.
Salvia virgata Jacq. - Hscap, E-Med.; ΔΠΜ.
*Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp. adenotricha (Boiss. & Heldr.) Greuter
& Burdet - Hscap, Balkan; 6, (a), JK129; 18, (a), JK106.
Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp. parnassica (Boiss.) Greuter & Burdet
- Hscap, Endemic; 205, (b), JK2476; 113, (b), JK2477.
*Sideritis clandestina (Bory & Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. &
Heldr.) Baden in Strid & Tan - Chsuffr, Endemic; 93, (g), JK485.
Sideritis romana subsp. purpurea (Talbot ex Benth.) Heywood - Tscap, Balkan.; 280,
(c), JK2359.
Stachys cretica L. - Hscap, Balkan.; 100, (b), JK1951.
Stachys germanica subsp. heldreichii (Boiss.) Hayek - Hscap, Balkan-An.; 44, (a),
JK1952; 46, (a), JK1953; 47, (a), JK1954.
Stachys graeca Boiss. & Heldr. - Hscap, Endemic; GBIF.
Teucrium capitatum L. - Chsuffr, Stenomed.; 105, (a), JK1955; 103, (b), JK1956.
Teucrium chamaedrys L. subsp. chamaedrys - Chsuffr, Eurymed.; 4, (a), JK1957; 15,
(b), JK1958; 19, (a), JK1959; 70, (b), JK1960.
Teucrium flavum subsp. hellenicum Rech. f. - Chfrut, Balkan-An.; 105, (a), JK1961;
100, (b), JK1962; 103, (b), JK1963.
Teucrium montanum L. subsp. montanum - Chsuffr, Orof.-S-Europ.; 243, (c), JK2310.
Teucrium polium L. - Chsuffr, Stenomed.; 281, (c), JK2360.
Thymbra capitata (L.) Cav. - Chfrut, Stenomed.-Orient.; 247, (c), JK2319.
Thymus longicaulis subsp. chaubardii (Rchb. f.) Jalas - Chrept, Balkan-An.; 3, (b),
JK1964; 4, (a), JK1965; 11, (a), JK1966; 13, (a), JK1967.
- 96 -
LAURACEAE
Laurus nobilis L. - Pcaesp, Med.; 298, (c), JK2393.
*Linum bienne Miller - Hscap, Med.-Atl.; 53, (b), JK50.
*Linum strictum L. - Tscap, Stenomed.; 82, (e), JK952.
LORANTHACEAE
*Loranthus europaeus Jacq. - PhepEurop.-Caucas.; 180, (b), JK462.
*Viscum album L. - PhepEuras.; 82, (e), JK1474.
LYTHRACEAE
Lythrum salicaria L. - Hscap, Subcosmop.; ΔΠΜ.
MALVACEAE
Althaea hirsuta L. - Tscap, Eurymed.; P&G.
Malva parviflora L. - Tscap, Eurymed.; P&G.
*Malva sylvestris L. - Hscap, Subcosmop.; 181, (b), JK462.
MORACEAE
Ficus carica L. - Pcaesp, E-Med.-Turan.; ΔΠΜ.
MYRTACEAE
► Eucalyptus camaldulensis Dehnh. - Pscap, .Austral.; 245, (b), JK2538.
Myrtus communis L. - Hscap, Stenomed.; 245, (c), JK2343.
- 97 -
OLEACEAE
*Fraxinus ornus L. - Pscap, Eurymed.; 182, (b), JK452.
Olea europaea L. subsp. europaea - Pscap, Stenomed.; 350, (b), JK 2505.
Phillyrea latifolia L. - Pcaesp, Stenomed.; 1, (a), JK1968; 2, (a), JK1969; 16, (a),
JK1970; 44, (a), JK1971.
ONAGRACEAE
Epilobium hirsutum L. - Hscap, Subcosmop.; 193, (b), JK1972.
OXALIDACEAE
Oxalis pes-caprae L. - Gbulb, S-Afr.; ΔΠΜ.
PAPAVERACEAE
Corydalis solida subsp. incisa Lidén - Gbulb, E-Med.; 94, (h), JK2528; 342, (g),
JK2529.
Fumaria officinalis L. - Tscap, Subcosmop.; 270, (c), JK2404.
Fumaria parviflora Lam. - Tscap, Med.-Turan.; FLH.
Fumaria petteri Rchb. - Tscap, E-Med.; FLH.
Papaver apulum Ten. - Tscap, NE-Med.-Mont.; 240, (c), JK2297.
Papaver argemone L. - Tscap, Med.-Turan.; 240, (c), JK2298.
Papaver hybridum L. - Tscap, Med.-Turan.; 6, (a), JK1973.
Papaver rhoeas L. - Tscap, Paleotemp.; 240, (c), JK2411.
Papaver somniferum L. subsp. somniferum - Tscap, Eurymed.; 266, (c), JK2409.
- 98 -
PLANTAGINACEAE
Plantago atrata Hoppe subsp. graeca (Halacsy) Holub - Hros, Endemic.; 12, (a),
JK1974; 28, (a), JK1975; 29, (f), JK1976.
Plantago holosteum Scop. - Hros, SE-Europ.; 33, (a), JK1977; 37, (f), JK1978; 73,
(c), JK1979.
*Plantago lagopus L. - Tscap, Eurymed.; 49, (a), JK269.
*Plantago lanceolata L. - Hros, Cosmop.; 301, (b), JK478.
*Plantago major L. - Hros, Subcosmop.; 21, (f), JK91.
*Plantago weldenii Rchb. - Tscap, Eurymed.; 14, (a), JK1269.
PLATANACEAE
Platanus orientalis L. - Pscap, E-Med.-Turan.; 38, (e), JK1980; 40, (b), JK1981; 53,
(b), JK1982.
PLUMBAGINACEAE
Armeria canescens (Host) Boiss. - Hscap, Orof.-S-Europ.; 11, (a), JK1983; 17, (a),
JK1984; 65, (b), JK1985.
Plumbago europaea L. - Chfrut, Stenomed.; 240, (c), JK2315.
POLYGALACEAE
Polygala nicaeensis subsp. mediterranea Chodat - Hscap, Eurymed.; 73, (c ), JK1986.
- 99 -
POLYGONACEAE
Polygonum arenarium Waldst. & Kit. - Trept, SE-Europ.; 280, (c), JK2390; 281, (c),
JK2391.
Polygonum aviculare L. - Trept, Cosmop.; 29, (f), JK1987.
Rumex acetosella subsp. acetoselloides (Balansa) Nijs - Hscap, Subcosmop.; 75, (d),
JK1988.
Rumex conglomeratus Murray - Hscap, Paleotemp.; 49, (a), JK1989; 55, (b), JK1990.
*Rumex crispus L. - Hscap, Subcosmop.; 8, (a), JK159.
Rumex tuberosus L. - Gbulb, Med.-Turan.; ΔΠΜ.
PRIMULACEAE
*Anagallis arvensis L. - Trept, Subcosmop.; 192, (b), JK450.
Cyclamen graecum Link - Gbulb, E-Stenomed.; P&G.
*Cyclamen hederifolium Aiton - Gbulb, Eurymed.; 67, (b), JK341.
Primula acaulis (L.) L. - Hros, Europ.-Caucas.; 201, (b), JK341.
*Primula veris L. subsp. columnae (Ten.) Lüdi - Hros, NE-Med.-Mont.; 308, (a),
JK284.
*Samolus valerandi L. - Hscap, Subcosmop.; 201, (b), JK431.
RAFFLESIACEAE
Cytinus hypocistis (L.) L. - Grad, Eurymed.-Macaron.; 172, (b), JK1991.
- 100 -
RANUNCULACEAE
Anemone blanda Schott & Kotschy - Grhiz, Stenomed.-N-Orient.; 66, (b), JK1992; 7,
(a), JK1993; 176, (b), JK1994.
*Anemone coronaria L. - Gbulb, Eurymed.-Orient.; 135, (a), JK210.
Anemone pavonina Lam. - Gbulb, N-Med.; 248, (c), JK2314.
Clematis cirrhosa L. - Plian, Stenomed.; P&G.
Clematis flammula L. - Plian, Med.-Orient.; 53, (b), JK1995.
Clematis vitalba L. - Plian, SE-Europ.-Caucas.; 38, (e), JK1996; 45, (a), JK1997; 53,
(b), JK1998.
Consolida ajacis (L.) Schur - Tscap, Eurymed.; 264, (c), JK2381.
Consolida hispanica (Costa) Greuter & Burdet - Tscap, Euras.; FLH.
Delphinium peregrinum aggr. - Tscap, E-Med.-Turan.; FLH.
Nigella arvensis L. subsp. aristata (Sm.) Nyman - Tscap, Endemic.; 310, (c), JK2455.
Nigella damascena L. - Tscap, Eurymed.; 314, (c), JK2457.
Ranunculus arvensis L. - Tscap, Euras.; 256, (c), JK2349.
Ranunculus brutius Ten. - Hscap, Europ.-Caucas.; 261, (c), JK2350.
Ranunculus bulbosus subsp. aleae (Willk.) Rouy & Fouc. - Hscap, NE-Med.-Pont.;
FLH.
Ranunculus chius DC. - Tscap, E-Med.-Orient.; 288, (c), JK2351.
Ranunculus ficaria L. - Gbulb, Euras.; 262, (c), JK2352.
Ranunculus ficarioides Bory & Chaub. - Gbulb, Stenomed.-Orient.; 351, (b), JK2533.
Ranunculus gracilis E. D. Clarke - Hscap, E-Med.-E-Submed.; 261, (c), JK2353.
Ranunculus marginatus Dum.-Urville - Tscap, Stenomed.; P&G.
Ranunculus millefoliatus Vahl - Hscap, Med.-Mont.; 256, (c), JK2354.
- 101 -
Ranunculus paludosus Poiret - Hscap, Med.; 287, (c), JK2355.
Ranunculus psilostachys Griseb. - Hscap, Balkan.; 17, (a), JK1999; 26, (a), JK2000.
Ranunculus sardous Crantz - Tscap, Eurymed.; 282, (c), JK2356.
Ranunculus sartorianus Boiss. & Heldr. - Hscap, E-Med.-Mont.; 73, (c ), JK2001.
Ranunculus sprunerianus Boiss. - Hscap, Stenomed.-Orient.; 235, (c), JK2300.
Ranunculus trichophyllus Chaix - Irad, Europ.; 34, (a), JK2002; 71, (c ), JK2003; 72,
(c ), JK2004.
Ranunculus velutinus Ten. - Hscap, NE-Med.; FLH.
RESEDACEAE
Reseda lutea L. - Hscap, Europ.; 281, (c), JK2371.
RHAMNACEAE
Paliurus spina-christi Miller - Pcaesp, SE-Europ.-Pont.; ΔΠΜ.
ROSACEAE
Agrimonia eupatoria L. - Hscap, Subcosmop.; 229, (c), JK2289; 255, (c), JK2290.
Aremonia agrimonoides (L.) DC. subsp. agrimonoides - Hros, Orof.-NE-Med.; 67,
(b), JK2005; 145, (b), JK2006; 146, (a), JK2007; 179, (b), JK2008.
Crataegus heldreichii Boiss. - Pcaesp, Balkan.; 98, (b), JK2009; 148, (a), JK2010;
146, (a), JK2011.
Crataegus monogyna Jacq. - Pcaesp, Paleotemp.; 1, (a), JK2012; 17, (a), JK2013; 38,
(e), JK2014.
- 102 -
Crataegus orientalis M. Bieb. - Pcaesp, S-Med.-Mont; .2, (a), JK2015; 5, (d),
JK2016; 15, (b), JK2017; 17, (a), JK2018.
Crataegus pentagyna Willd. - NP, E-Submed.-Euras.; ΔΠΜ.
*Fragaria vesca L. - Hrept, Eurosib.; 85, (e), JK1102.
*Potentilla reptans L. - Hros, Paleotemp.; 14, (a), JK458; 21, (f), JK71.
*Potentilla speciosa Willd. - Chpulv, Balkan-An.; 69, (b), JK460.
Prunus cerasifera Ehrh. - Pcaesp, W Asiat.-Pont.; GBIF
Prunus cocomilia Ten. - Pscap, NE-Med.-Mont.; 3, (b), JK2019; 5, (d), JK2020; 6,
(a), JK2021; 16, (a), JK2022.
*Prunus mahaleb L. - Pcaesp, S-Europ.-Pont.; 55, (b), JK468.
Prunus prostrata Labill. - Pscap, Orof.-Paleosubtrop.; 18, (a), JK2023; 63, (b),
JK2024; 68, (b), JK2025.
*Prunus spinosa L. - Pcaesp, Europ.-Caucas.; 48, (a), JK102.
Prunus webbii (Spach) Vierh. - Pcaesp, E-Med.; ΔΠΜ.
Pyrus communis L. - Pcaesp, Euras.; ΔΠΜ.
Pyrus spinosa Forssk. - Pcaesp, Stenomed.; 1, (a), JK2026; 2, (a), JK2027; 15, (b),
JK2028; 17, (a), JK2029.
Rosa agrestis Savi - Pcaesp, Eurymed.; 121, (a), JK2030; 176, (b), JK2031; 206, (g),
JK2032.
Rosa arvensis Huds. - Pcaesp, Europ.; 281, (c), JK2361.
Rosa canina L. - Pcaesp, Paleotemp.; 47, (a), JK2033; 53, (b), JK2034; 54, (b),
JK2035.
Rosa pulverulenta M. Bieb. - Pcaesp, Med.-Mont.; 2, (a), JK2036; 3, (b), JK2037; 5,
(d), JK2038; 17, (a), JK2039.
- 103 -
Rosa sempervirens L. - Pcaesp, Stenomed.; 248, (c), JK2342.
*Rubus sanctus Schreb. - NP, Eurymed.; 38, (e), JK355; 45, (a), JK38; 47, (a), JK35.
Rubus ulmifolius Schott - Pcaesp, Eurymed.; 231, (c), JK2292; 240, (c), JK2293.
Sanguisorba minor subsp. balearica (Nyman) Muñoz Garm. & C. Navarro - Hscap,
Paleotemp.; 1, (a), JK2040; 5, (d), JK2041; 15, (b), JK2042; 20, (a), JK2043.
Sarcopoterium spinosum (L.) Spach - Chfrut, SE-Med.; 150, (b), JK2044; 172, (b),
JK2045.
*Sorbus umbellata (Desf.) Fritsch - Pcaesp, E-Med.; 23, (a), JK79.
RUBIACEAE
Asperula aristata L. subsp. thessala (Boiss. & Heldr.) Hayek - Hscap, Endemic.; 7,
(a), JK2046; 11, (a), JK2047; 12, (a), JK2048; 22, (a), JK2049.
*Asperula arvensis L. - Tscap, Med.-Submed.; 11, (a), JK11.
*Asperula chlorantha (Boiss. & Heldr.) Hayek - Hscap, Balkan.; 25, (a), JK150; 69,
(b), JK418.
Asperula lutea Sibth. & Sm. - Chsuffr, Endemic.; 23, (a), JK2050; 24, (a), JK2051;
25, (a), JK2052.
Crucianella angustifolia L. - Tscap, Eurymed.; 2, (a), JK2053; 3, (b), JK2054; 4, (a),
JK2055; 15, (b), JK2056.
*Cruciata laevipes Opiz - Hscap, Euras.; 5, (d), JK7; 11, (a), JK192.
*Cruciata pedemontana (Bellardi) Ehrend. - Tscap, Eurymed.; 300, (b), JK343.
Galium aparine L. - Tscap, Euras.; 1, (a), JK2057; 44, (a), JK2058; 45, (a), JK2059.
Galium intricatum Margot & Reut. - Tscap, Balkan.; HAL, MTF, D, ΔΠΜ.
- 104 -
Galium melanantherum Boiss. - Hscap, Endemic.; 146, (a), JK2060; 179, (b),
JK2061.
Galium mollugo agg - Hscap, Eurymed.; 98, (g), JK2062; 148, (a), JK2063; 145, (b),
JK2064.
Galium murale (L.) All. - Tscap, Stenomed.; P&G.
Galium peloponnesiacum Erhen. & Krendl - Hscap, Endemic.; 4, (a), JK2065; 5, (d),
JK2066; 6, (a), JK2067; 17, (a), JK2068.
*Galium rotundifolium L. - Hscap, Orof.-W-Euras.; 85, (e), JK782.
Galium taygeteum Κrendl - Hscap, Endemic.; 121, (b), JK2069; 123, (b), JK2070.
Galium tricornutum Dandy - Tscap, Med.-Submed.; GBIF.
Galium verticillatum Danthoine - Tscap, Eurymed.; 22, (a), JK2071; 26, (a), JK2072;
27, (a), JK2073.
Galium violaceum Krendl - Tscap, Endemic.; 250, (c), JK2335; 258, (c), JK2336.
Putoria calabrica (L. f.) DC. - NP, S-Stenomed.; 275, (c), JK2406.
Rubia peregrina L. - Plian, Stenomed.-Macaron.; 1, (a), JK2074; 67, (b), JK2075; 85,
(e), JK2076; 99, (b), JK2077.
Sherardia arvensis L. - Tscap, Eurymed.; 280, (c), JK2362.
Valantia aprica (Sibth. & Sm.) Boiss. & Heldr. - Hcaesp, Balkan.; 263, (c), JK2395.
SALICACEAE
Populus alba L. - Pscap, Europ.-SW-Sib.; ΔΠΜ
*Salix alba L. - Pscap, E-Med.-Mont.; 49, (a), JK143; 53, (b), JK175.
*Salix elaeagnos Scop. - Pscap, Orof.-S-Europ.; 202, (b), JK375.
Salix fragilis L. - Pscap, Eurosib.; 251, (c), JK2329.
- 105 -
SANTALACEAE
Osyris alba L. - Pcaesp, Eurymed.; 44, (a), JK2078; 100, (b), JK2079; 103, (b),
JK2080.
Thesium divaricatum Mert. & W. D. J. Koch - Chsuffr, Eurymed.; 226, (c), JK2284.
SAXIFRAGACEAE
Saxifraga adscendens subsp. parnassica (Boiss. & Heldr.) Hayek - Hbienn, Orof.-
NE-Med.; 22, (a), JK2081; 23, (a), JK2082; 25, (a), JK2083.
Saxifraga carpetana subsp. graeca (Boiss. & Heldr.) D. A. Webb - Hscap, Med.;
HAL, FLH.
Saxifraga rotundifolia subsp. chrysosplenifolia (Boiss.) D. A. Webb - Hscap, Balkan.;
63, (b), JK2084; 69, (b), JK2085.
Saxifraga tridactylites L. - Tscap, Eurymed.; 23, (a), JK2086; 24, (a), JK2087; 68, (b),
JK2088; 74, (d), JK2089.
SCROPHULARIACEAE
Digitalis ferruginea L. - Hscap, Orof.-NE-Med.; 205, (b), JK2090.
*Digitalis laevigata subsp. graeca (Ivanina) H. Werner - Hscap, Balkan.; 302, (b),
JK525.
*Parentucellia latifolia (L.) Caruel - Tscap, Med.-Atl.; 196, (a), JK287.
Scrophularia canina subsp. bicolor (Sibth. & Sm.) Greuter - Hscap, SE-Europ.; 130,
(b), JK2091.
Scrophularia heterophylla subsp. laciniata (Waldst. & Kit.) Maire & Petitm. - Hscap,
NE-Med.-Mont.; 237, (c), JK2306.
- 106 -
Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla - Chsuffr, Endemic.; 277, (c),
JK2407.
Verbascum epixanthinum Boiss. & Heldr. - Hscap, Endemic.; 18, (a), JK2092; 27, (a),
JK2093; 28, (a), JK2094.
Verbascum guicciardii Boiss. - Hbienn, Balkan.; 215, (c), JK2271.
Verbascum macrurum Ten. - Hbienn, Med.-Mont.; HAL, ΔΠΜ.
Verbascum mallophorum Boiss. & Heldr. - Hbienn, NE-Med.-Mont.; 4, (a), JK2434.
*Verbascum sinuatum L. - Hbienn, Eurymed.; 135, (a), JK240.
*Verbascum undulatum Lam. - Hscap, Balkan.; 135, (a), JK214.
*Veronica anagallis-aquatica L. - Hscap, Cosmop.; 71, (c ), JK545.
Veronica arvensis L. - Tscap, Subcosmop.; 12, (a), JK2095; 28, (a), JK2096; 29, (f),
JK2097.
Veronica beccabunga L. - Hrept, Euras.; 8, (a), JK2098; 14, (a), JK2099; 21, (f),
JK2100; 58, (b), JK2101.
Veronica chamaedrys L. subsp. chamaedryoides (Bory & Chaub.) M.A.Fischer -
Hscap, Endemic.; 1, (a), JK2102; 15, (b), JK2103; 16, (a), JK2104; 17, (a),
JK2105.
Veronica cymbalaria Bodard - Tscap, Eurymed.; 239, (c), JK2305.
Veronica glauca Sibth. & Sm. subsp. chaubardii (Boiss. & Reuter) Maire & Petitm. -
Tscap, Endemic.; 18, (a), JK2435.
Veronica glauca Sibth. & Sm. subsp. peloponnesiaca (Boiss. & Orph.) Maire &
Petitm. - Tscap, Endemic.; 267, (c), JK2401.
*Veronica hederifolia L. - Tscap, Euras.; 300, (b), JK440.
Veronica persica Poir. - Trept, Paleotemp.; 249, (c), JK2324.
- 107 -
*Veronica praecox All. - Tscap, C-Europ.-Submed.; 309, (a), JK202.
Veronica triloba (Opiz) Wiesb. - Tscap, Eurymed.; 249, (c), JK2325.
SOLANACEAE
*Solanum nigrum L. - Tscap, Cosmop.; 198, (b), JK388.
THYMELAEACEAE
Daphne oleoides Schreb. - Chfrut/NP, Orof.-C-Asiat.-Med.; 27, (a), JK2106; 61, (b),
JK2107; 64, (b), JK2108.
ULMACEAE
Celtis australis L. - Pscap, Eurymed.; ΔΠΜ.
Ulmus minor Mill. subsp. minor - Pcaesp, Europ.-SW-Asiat.; ΔΠΜ.
Ulmus procera Salisb. - Pcaesp, Europ.; ΔΠΜ.
URTICACEAE
Parietaria judaica L. - Hscap, Paleotemp.; 268, (c), JK2382.
Urtica dioica L. - Hscap, Subcosmop.; 18, (a), JK2109; 52, (a), JK2110; 209, (b),
JK2111; 186, (b), JK2112.
Urtica urens L. - Tscap, Subcosmop.; 236, (c), JK2302.
Urtica pilulifera L. - Tscap, Med.-Turan.; 236, (c), JK2303.
VALERIANACEAE
*Centranthus ruber (L.) DC. - Chsuffr, Stenomed.; 74, (d), JK505.
- 108 -
*Valeriana tuberosa L. - Hscap, Eurymed.; 4, (a), JK178.
VERBENACEAE
*Verbena officinalis L. - Hscap, Cosmop.; 200, (b), JK422.
Vitex agnus-castus L. - Pcaesp, Stenomed.-Turan.; 245, (c), JK2345.
VINCACEAE
Vinca herbacea Waldst. & Kit. - Grhiz, Euras.; 149, (b), JK2113; 100, (b), JK2114.
*Vinca major L. - Chrept, Eurymed.; 1, (a), JK4.
VIOLACEAE
Viola aetolica Boiss. & Heldr. - Hros, Balkan.; 11, (a), JK2115; 28, (a), JK2116; 59,
(b), JK2117.
Viola alba subsp. dehnhardtii (Ten.) W. Becke - Hros, Eurymed.; 1, (a), JK2118; 16,
(a), JK2119; 47, (a), JK2120; 85, (e), JK2498.
Viola alba subsp. thessala Hayek - Hros, Stenomed.-Orient.; 233, (a), JK2540.
*Viola kitaibeliana - Tscap, Europ.-Caucas.; 318, (a), JK274.
Viola odorata L. - Hros, Eurymed.; 66, (b), JK2121.
Viola parvula Tineo - Tscap, Med.-Mont.; 91, (a), JK2500.
Viola phitosiana Erben - Tscap, Endemic.; 349, (b), JK2482.
*Viola reichenbachiana Jordan ex Boreau - Hscap, Eurosib.; 316, (b), JK257.
ZYGOPHYLLACEAE
Tribulus terrestris L. - Trept, Cosmop.; 242, (c), JK2312; 245, (c), JK2313.
- 109 -
MONOCOTYLEDONES
AMARYLLIDACEAE
Allium achaium Boiss. & Orph. - Gbulb, Endemic.; 27, (a), JK2122.
*Allium flavum subsp. tauricum (Besser ex Rchb.) K. Richt. - Gbulb, Eurymed.; 3,
(a), JK25; 20, (a), JK55; 22, (a), JK64.
Allium frigidum Boiss. & Heldr. - Gbulb, Endemic.; 210, (b), JK2123; 142, (b),
JK2124; 176, (b), JK2125.
Allium guttatum subsp. sardoum (Moris) Stearn - Gbulb, Stenomed.; 142, (b),
JK2126; 211, (b), JK2127.
Allium paniculatum L. - Gbulb, Paleotemp.; ΔΠΜ
Allium sphaerocephalon subsp. arvense (Guss.) Arcang. - Gbulb, Europ.; 332, (b),
JK2499.
*Allium vineale L. - Gbulb, Eurymed.; 26, (a), JK82; 75, (d), JK511.
Sternbergia colchiciflora Waldst. & Kit. - Gbulb, S-Europ.-W-Asiat.; 243, (j),
JK2308.
Sternbergia lutea (L.) Ker Gawl. ex Spreng. - Gbulb, E-Med.; ΔΠΜ.
ARACEAE
*Arum italicum Mill. - Grhiz, Stenomed.; 25, (a), JK74; 27, (a), JK87.
Arum maculatum L. - Grhiz, Europ.; 210, (b), JK2128; 209, (b), JK2129; 113, (b),
JK2130.
Biarum tenuifolium (L.) Schott subsp. abbreviatum (Schott) Richter - Grhiz,
Endemic.; 240, (c), JK2316.
- 110 -
ASPARAGACEAE
Asparagus acutifolius L. - Chfrut, Stenomed.; 16, (a), JK2131; 44, (a), JK2132; 45,
(a), JK2133.
*Bellevalia dubia subsp. boissieri (Freyn) Feinbrun - Gbulb, C-E-Med.; 344, (a),
JK291.
Drimia maritima (L.) Stearn - Gbulb, Stenomed.-Macaron.; 245, (c), JK2347.
*Leopoldia comosa (L.) Parl. - Gbulb, C-Med.Orient.; 26, (a), JK52.
Muscari commutatum Guss. - Gbulb, C-Med.Orient.; 281, (c), JK2363.
Muscari neglectum Guss. ex Ten. - Gbulb, Eurymed.; 6, (a), JK2134; 42, (e), JK2135;
195, (b), JK2136.
Muscari pulchellum Heldr. & Sart. - Gbulb, Endemic.; ΔΠΜ.
Muscari racemosum Mill. - Gbulb, E-Submed.; P&G.
Ornithogalum collinum Guss. - Gbulb, Stenomed.; HAL, GBIF.
Ornithogalum exscapum Ten. - Gbulb, Eurymed.; 178, (b), JK2137; 153, (b), JK2138;
107, (b), JK2139.
Ornithogalum fimbriatum subsp. gracilipes (Zahar.) Landström - Gbulb, Endemic.;
220, (c), JK2277.
*Ornithogalum montanum Cirillo - Gbulb, NE-Med.-Mont.; 61, (b), JK318.
*Ornithogalum oligophyllum E.D. Clarke - Gbulb, Stenomed.-N-Orient.; 304, (b),
JK234.
Ornithogalum umbellatum L. - Gbulb, Eurymed.; P&G.
*Prospero autumnale (L.) Speta - Gbulb, Eurymed.; 111, (b), JK487.
Ruscus aculeatus L. - Chfrut, Eurymed.; 16, (a), JK2140; 45, (a), JK2141; 46, (a),
JK2142.
- 111 -
Scilla bifolia L. - Gbulb, C-Europ.-Caucas.; 94, (h), JK2143.
ASPHODELACEAE
Asphodelus ramossus L. subsp. ramossus - Grhiz, Stenomed.; 245, (c), JK2344.
COLCHICACEAE
Colchicum graecum K. Persson - Gbulb, Endemic.; 279, (j), JK2442.
CYPERACEAE
Carex distachya Desf. - Hcaesp, Stenomed.; 15, (b), JK2144; 67, (b), JK2145; 179,
(b), JK2146; 195, (b), JK2147.
*Carex distans L. - Hcaesp, Eurymed.; 16, (a), JK118.
Carex flacca subsp. serrulata (Spreng.) Greuter - Grhiz, Eurymed.; 1, (a), JK2148; 8,
(a), JK2149; 21, (f), JK2150; 31, (f), JK2151.
*Carex macrolepis DC. - Hcaesp, E-Med.; 8, (a), JK22.
Carex pendula Huds. - Hcaesp, Euras.; 193, (b), JK2152.
*Carex spicata Huds. - Hcaesp, Euras.; 8, (a), JK43; 14, (a), JK56.
*Carex vulpina L. - Hcaesp, Eurosib.; 21, (f), JK157.
*Cyperus longus L. - Grhiz, Paleotemp.; 49, (a), JK114; 53, (b), JK149.
*Eleocharis palustris (L.) R. Br. - Grhiz, Subcosmop.; 32, (a), JK128; 71, (c ), JK504.
*Scirpoides holoschoenus (L.) Soják - Grhiz, Eurymed.; 43, (b), JK327.
IRIDACEAE
Crocus boryi Gay - Gbulb, Endemic.; D.
- 112 -
Crocus cancellatus subsp. mazziaricus (Herb.) B. Mathew - Gbulb, Balkan-An.;
ΔΠΜ.
Crocus hadriaticus Herb. - Gbulb, Endemic.; D, T&I.
Crocus olivieri J. Gay subsp. olivieri - Gbulb, Balkan-An.; 254, (k), JK2328.
Crocus sieberi subsp. sublimis (Herb.) B. Mathew - Gbulb, Balkan.; 70, (g), JK2483;
73, (g), JK2484.
Gladiolus italicus Mill. - Gbulb, Eurymed.; P&G.
Iris tuberosa L. - Grhiz, E-Stenomed.; ΔΠΜ.
*Iris unguicularis Poirret subsp. carica (W. Schulze) Davis & Jury var. angustifolia
(Boiss. & Heldr.) Davis & Jury - Grhiz, Endemic.; 109, (a), JK228.
JUNCACEAE
*Juncus articulatus L. - Grhiz, Circumbor.; 3, (b), JK29; 8, (a), JK59; 58, (b), JK408.
*Juncus effusus L. - Hcaesp, Cosmop.; 40, (b), JK111; 49, (a), JK103.
*Juncus hybridus Brot. - Hcaesp, Eurymed.; 352, (a), JK251.
*Juncus inflexus L. - Hcaesp, Paleotemp.; 8, (a), JK92.
Juncus subnodulosus Schrank - Grhiz, Europ.-Caucas.; GBIF.
*Luzula campestris (L.) DC. - Hcaesp, Europ.-Caucas.; 67, (b), JK464.
Luzula forsteri (Sm.) DC. - Hcaesp, Eurymed.; 146, (a), JK2153; 179, (b), JK2154;
195, (b), JK2155.
Luzula nodulosa E. Mey. - Hcaesp, Stenomed.; 145, (b), JK2156; 195, (b), JK2157;
187, (b), JK2158.
Luzula pindica (Hausskn.) Chrtek & Krísa - Hcaesp, Balkan-It.; ΔΠΜ.
Luzula spicata (L.) DC. - Hcaesp, Balkan-It.; 203, (b), JK2159; 143, (b), JK2160.
- 113 -
LILIACEAE
Fritillaria graeca Boiss. & Spruner var. guicciardii (Heldr. & Sart.) Boiss. - Gbulb,
Endemic.; 328, (g), JK2465; 348, (g), JK2470.
Fritillaria mutabilis Kamari - Gbulb, Endemic.; 335, (g), JK2471.
Gagea bohemica (Zauschn.) Schult. & Schult. f. - Gbulb, Eurymed.; ΔΠΜ.
Gagea peduncularis (C. Presl) Pascher - Gbulb, Stenomed.-N-Orient.; 4, (a), JK2436.
*Gagea pusilla (F. W. Schmidt) Sweet - Gbulb, Europ.-S-Sib.; 305, (a), JK275.
Lilium chalcedonicum L. - Gbulb, Balkan.; 146, (a), JK2161; 179, (b), JK2162.
ORCHIDACEAE
Anacamptis palustris (Jacq.) R. M. Bateman, Pridgeon & M. W. Chase subsp.
palustris - Gbulb, Eurymed.; P&G.
*Anacamptis pyramidalis (L.) Rich. - Hscap, Eurymed.; 183, (b), JK447.
Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce - Pcaesp, Eurymed.; 48, (a), JK2269; 52,
(a) , JK2270.
*Epipactis helleborine (L.) Crantz - Grhiz, Submed.-Euras.; 1, (a), JK2.
Ophrys argolica H. Fleischm. - Gbulb, Endemic.; 340, (h), JK2474.
Ophrys ferrum-equinum Desf. - Gbulb, Balkan-An.; P&G.
Ophrys lutea Cav. - Gbulb, Med.-Atl.; ΔΠΜ.
Orchis provincialis Balb. ex Lam. & DC. - Gbulb, Stenomed.; 185, (b), JK2163.
Orchis quadripunctata Cirillo ex Ten. - Gbulb, Stenomed.-N-Orient.; 281, (c),
JK2365.
- 114 -
POACEAE
Achnatherum bromoides (L.) P. Beauv. - Hcaesp, Stenomed.; 43, (b), JK2530; 76 ,
(b), JK2531 ; 187, (c), JK2532; 212, (b), JK2534.
*Aegilops biuncialis Vis. - Tscap, Stenomed.-Orient.; 307, (b), JK500.
Aegilops geniculata Roth - Tscap, Med.-Turan.; 3, (b), JK2164; 4, (b), JK2165; 19,
(a), JK2166.
*Aegilops neglecta Bertol. - Tscap, Med.-Turan.; 17, (a), JK88; 43, (b), JK401; 51,
(a), JK135; JK135, 55, (b), JK415.
Aira elegantissima Schur - Tscap, Eurymed.; 48, (a), JK2285.
Alopecurus gerardii Vill. - Hcaesp, Med.-Mont.; 224, (c), JK2282.
*Anisantha madritensis (L.) Nevski - Tscap, Eurymed.; 128, (b), JK348.
*Anisantha sterilis (L.) Nevski - Tscap, Eurymed.-Turan.; 6, (a), JK182; 19, (a),
JK60.
*Anisantha tectorum (L.) Nevski - Tscap, Paleotemp.; 20, (a), JK46; 90, (f), JK1125.
Anthoxanthum odoratum L. - Hcaesp, Euras.; 11, (a), JK2167; 19, (a), JK2168; 33,
(a), JK2169.
*Arundo plinii Turra - Grhiz, Stenomed; .245, (c), JK2311.
Avena barbata Link - Tscap, Eurymed.-Turan.; 90, (f), JK2170; 154, (b), JK2171;
150, (b), JK2172; 172, (b), JK2173.
*Avena sterilis L. - Tscap, Med.-Turan.; 41, (b), JK480; 76, (e), JK882; 81, (e),
JK890; 84, (e), JK905.
Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv. - Hcaesp, Euras.; 17, (a), JK2174; 18, (a),
JK2175; 55, (b), JK2176.
- 115 -
Brachypodium retusum (Pers.) P. Beauv. - Hcaesp, Stenomed.; 1, (a), JK2177; 2, (a),
JK2178; 16, (a), JK2179; 41, (b), JK2180.
Brachypodium rupestre (Host) Roem. & Schult. - Hcaesp, Subatl.; 121, (b), JK2181;
123, (b), JK2182; 209, (b), JK2183; 163, (b), JK2184.
Brachypodium sylvaticum (Huds.) P. Beauv. subsp. sylvaticum - Hcaesp, Paleotemp.;
38, (e), JK2185; 46, (a), JK2186; 47, (a), JK2187.
Briza maxima L. - Tscap, Paleotemp.; 172, (b), JK2188.
*Briza media L. - Hcaesp, Eurosib.; 46, (a), JK443.
Briza minor L. - Tscap, Subcosmop.; 66, (b), JK2189; 99, (b), JK2190.
*Brizochloa humilis (M. Bieb.) Chrtek & Hadac - Tcaesp, E-Med.; 74, (d), JK598.
Bromopsis cappadocica (Boiss. & Balansa) Holub subsp. lacmonica (Hausskn.) H.
Scholz & Valdés - Hcaesp, Balkan.; 4, (a), JK2437.
*Bromopsis riparia (Rehmann) Holub - Hcaesp, Eurymed.-Orient.; 4, (a), JK144.
*Bromus hordeaceus subsp. molliformis (Billot) Maire & Weiller - Tscap, S-Europ.;
301, (b), JK457; 308, (b), JK595.
*Bromus intermedius Guss. - Tscap, Eurymed.; 315, (b), JK546.
*Bromus japonicus Thunb. - Tscap, Paleotemp.; 19, (a), JK61.
*Bromus scoparius L. - Tscap, Stenomed.; 20, (a), JK134.
Bromus squarrosus L. - Tscap, Paleotemp.; 3, (b), JK2191; 57, (b), JK2192; 91, (a),
JK2193.
Catapodium rigidum (L.) C. E. Hubb. - Tscap, Eurymed.; 42, (e), JK2194; 150, (b),
JK2195; 172, (b), JK2196.
Cynodon dactylon (L.) Pers. - Grhiz, Cosmop.; 299, (c), JK2384; 269, (c), JK2385.
- 116 -
Cynosurus echinatus L. - Tscap, Eurymed.; 1, (a), JK2197; 2, (a), JK2198; 5, (d),
JK2199; 10, (a), JK2200.
Cynosurus effusus Link - Tcaesp, Stenomed.; 98, (g), JK2201; 146, (a), JK2202; 195,
(b), JK2203.
Dactylis glomerata subsp. hispanica (Roth) Nyman - Hcaesp, Paleotemp.; 229, (c),
JK2287; 225, (c), JK2288.
Danthoniastrum compactum (Boiss. & Heldr.) Holub - Tscap, Balkan.; 154, (b),
JK2204.
*Dasypyrum villosum (L.) P. Candargy - Tscap, Eurymed.-Turan.; 48, (a), JK98.
Digitaria sanguinalis (L.) Scop. - Tscap, Cosmop.; 293, (c), JK2448.
Festuca cyllenica Boiss. & Heldr. - Hcaesp, Balkan.; 3, (a), JK2506; 4, (a), JK2507;
22, (b), JK2508; 59, (b), JK2509.
Festuca jeanpertii (St.-Yves) Markgr. subsp. achaica (Markgr. & Danenb.) Markgr.
& Danenb. - Hcaesp, Endemic.; 1, (a), JK2205; 5, (d), JK2206; 15, (b), JK2207;
16, (a), JK2208.
*Festuca jeanpertii (St.-Yves) Markgr. subsp. jeanpertii - Hcaesp, Eurymed.; 1, (a),
JK6; 3, (a), JK85; 74, (d), JK582; 83, (e), JK585.
Festuca polita (Halacsy) Tzvelev - Hcaesp, Stenomed.-Orient.; 121, (b), JK2209; 123,
(b), JK2210; 147, (b), JK2211.
Helictochloa aetolica (Rech. f.) Romero Zarco - Hcaesp, Balkan.; 285, (c), JK2380.
*Helictotrichon agropyroides (Boiss.) Henrand - Hcaesp, Endemic.; 312, (b), JK455.
Helictotrichon convolutum (C. Presl) Henrand subsp. heldreichii (Parl.) Gervais -
Hcaesp, Endemic.; 227, (c), JK2286.
*Holcus lanatus L. - Hcaesp, Circumbor.; 188, (b), JK308.
- 117 -
Hordeum bulbosum L. - Hcaesp, Paleosubtrop.; 3, (b), JK2216; 14, (a), JK2217; 17,
(a), JK2218.
Hordeum murinum subsp. glaucum (Steud.) Tzvelev - Hcaesp, Eurymed.; 5, (d),
(JK2438).
Hyparrhenia hirta (L.) Stapf - Hcaesp, Paleotemp.; 244, (c), JK2311.
Koeleria lobata (M. Bieb.) Roem. & Schult. - Hcaesp, Med.-Mont.; 4, (a), JK2219; 5,
(d), JK2220; 6, (a), JK2221; 10, (a), JK2222.
*Koeleria splendens C. Presl - Hcaesp, Balkan-It.; 92, (b), JK382.
*Lagurus ovatus L. - Tscap, Eurymed.; 189, (a), JK174.
Leucopoa spectabilis subsp. affinis (Hack.) H. Scholz & Foggi - Hcaesp, Balkan-It.;
79, (e), JK2501.
Lolium perenne L. - Hcaesp, Euras.; 3, (b), JK2223; 5, (d), JK2224; 6, (a), JK2225; 7,
(a), JK2226.
Lolium rigidum Gaudin - Tscap, Paleosubtrop.; 257, (c), JK2331.
Melica ciliata subsp. taurica (K. Koch) Tzvelev - Hcaesp, E-Med.-Orient.; 5, (d),
JK2227; 17, (a), JK2228; 20, (a), JK2229.
Melica jacquemontii Decne. - Hcaesp, E-Med.-Orient.; JL.
Melica uniflora Retz. - Hcaesp, Europ.; 146, (a), JK2230; 179, (b), JK2231; 99, (b),
JK2232.
Milium vernale M. Bieb. - Tscap, Med.-Mont.; 146, (a), JK2233; 179, (b), JK2234;
195, (b), JK2235.
Ochlopoa annua (L.) H. Scholz - Tcaesp, Cosmop.; 190, (b), JK384.
Paspalum dilatatum Poir. - Hscap, S-Amer.; 295, (c), JK2392.
- 118 -
Phleum alpinum L. subsp. alpinum - Hcaesp, Orof.-S-Europ.; 11, (a), JK2236; 12, (a),
JK2237; 30, (a), JK2238.
Phleum montanum K. Koch - Hcaesp, Europ.; 7, (a), JK2239; 20, (a), JK2240; 26, (a),
JK2241.
*Piptatherum miliaceum (L.) Cosson - Hcaesp, Eurymed.-Turan.; 49, (a), JK126.
Poa bulbosa subsp. pseudoconcinna (Schur) Asch. & Graebn. - Hcaesp, Orof.-SE-
Europ.; 1, (a), JK2535; 20, (a), JK2536; 29, (a), JK2537 ; 41, (b),JK2538.
Poa thessala Boiss. & Orph. - Hcaesp, Balkan.; 3, (b), JK2242; 4, (a), JK2243; 10,
(a), JK2244; 20, (a), JK2245.
*Poa timoleontis Boiss. - Hcaesp, Stenomed.-Orient.; 304, (b), JK412.
Poa trivialis subsp. sylvicola (Guss.) H. Lindb. - Hcaesp, Eurymed.; 8, (a), JK2246;
14, (a), JK2247; 20, (a), JK2248.
*Schedonorus arundinaceus (Schreb.) Dumort. - Hcaesp, Paleotemp.; 307, (b),
JK420.
*Sesleria vaginalis Boiss. & Orph. - Hcaesp, Endemic.; 305, (a), JK281.
Setaria pumila (Poir.) Roem. & Schult. - Tscap, Subcosmop.; 294, (c), JK2450.
Setaria viridis (L.) P. Beauv. - Tscap, Subcosmop.; 296, (c), JK2451.
Sorghum halepense (L.) Pers. - Grhiz, Cosmop.; GBIF.
*Stipa pulcherrima subsp. epilosa (Martinovský) Tzvelev - Hcaesp, Balkan.; 303, (a),
JK252; 308, (a), JK299.
*Trachynia distachya (L.) Link - Tscap, Med.-Turan.; 41, (b), JK101.
*Trisetum flavescens subsp. tenue (Formánek) Strid - Hcaesp, Stenomed.; 7, (a),
JK49.
- 119 -
SMILACACEAE
Smilax aspera L. - Plian, Paleotemp.; 105, (a), JK2249; 100, (b), JK2250.
ΣYPHACEAE
Typha angustifolia L. - Grhiz, Med.-Submed.-Euras.; ΔΠΜ.
- 120 -
4.1.2 Φλυπιδική ανάλςζη
4.1.2.1 Ταξινομικέρ μονάδερ
Απυ ηδ πθςνζδζηή ένεοκα ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαηαβνάθδηακ ζοκμθζηά 835

θοηζηά taxa. Απυ αοηά, ηα 283 απμηεθμφκ κέεξ ακαθμνέξ βζα ημ υνμξ Πακαπασηυ
(Kokkoris et al., 2014 ηαζ πανμφζα δζαηνζαή). ΢ημκ ανζειυ αοηυκ πενζθαιαάκμκηαζ
επηά είδδ πμο πνμένπμκηαζ απυ ακαδαζχζεζξ ή ελοβζακηζηέξ θοηεφζεζξ ζηδκ πενζμπή,
ηαεχξ ηαζ απυ ηδ δζαθοβή απυ ηαθθζένβεζεξ. Σα taxa αοηά δεκ πνμζιεηνήεδηακ ζηδ
ζοκμθζηή, αοημθοή πθςνίδα ηαζ ζηζξ ζπεηζηέξ ακαθφζεζξ πμο πναβιαημπμζήεδηακ.
Σα 828 taxa, πμο πενζθαιαάκμκηαζ ζηδ πθςνζδζηή ακάθοζδ, ηαηακέιμκηαζ ζε
403 βέκδ ηαζ 95 μζημβέκεζεξ. Απυ ημ ζφκμθμ ηςκ taxa, 10 είκαζ Πηενζδυθοηα ηαζ 818
΢πενιαηυθοηα. Απυ ηα ΢πενιαηυθοηα, 6 είκαζ Γοικυζπενια ηαζ 812 είκαζ
Αββεζυζπενια. Απυ ηα Αββεζυζπενια, 661 taxa ακήημοκ ζηα Γζημηοθήδμκα ηαζ 151
taxa ακήημοκ ζηα Μμκμημηοθήδμκα (Πίκαηαξ 4.1.1).
Πίνακαρ 4.1.1: Οζ δζάθμνεξ ηαλζκμιζηέξ ιμκάδεξ, βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ μ ανζειυξ ηςκ taxa πμο ηζξ
εηπνμζςπμφκ.
TAXA
ΣΑΞΗΝΟΜΗΚΖ ΟΜΑΓΑ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΔ΢ ΓΔΝΖ
ΠΛΖΘΟ΢ (%)
Πηεπιδόθςηα 7 7 10 1,21
Γςμνόζπεπμα 4 5 6 0,72
Αγγειόζπεπμα
Γικοηςλήδονα 71 315 661 79,83
Μονοκοηςλήδονα 13 76 151 18,24
΢ΤΝΟΛΟ 95 403 828 100
Οζ πθμοζζυηενεξ, ζε ανζειυ εζδχκ, μζημβέκεζεξ ζηδκ πενζμπή ημο υνμοξ

Πακαπασημφ είκαζ μζ: Asteraceae (124 taxa), Poaceae (75 taxa) ηαζ Fabaceae (68). Οζ
ηνεζξ αοηέξ μζημβέκεζεξ ζοβηεκηνχκμοκ πενίπμο ημ έκα ηνίημ ηδξ ζοκμθζηήξ πθςνίδαξ
ηδξ πενζμπήξ (c. 32%). Οζ μζημβέκεζεξ Brassicaceae (55 taxa), Caryophyllaceae (52
- 121 -
taxa), Lamiaceae (40 taxa) ηαζ Apiaceae (35 taxa), ακηζπνμζςπεφμκηαζ επίζδξ ιε
ζδιακηζηυ ανζειυ εζδχκ (Πίκαηαξ 4.1.2). Οζ ηονίανπεξ μζημβέκεζεξ ζηδκ πενζμπή
ιεθέηδξ (Asteraceae, Poaceae ηαζ Fabaceae) εεςνμφκηαζ ηαζ ςξ μζ πθμοζζυηενεξ ζημ
ζφκμθμ ηδξ εθθδκζηήξ πθςνίδαξ (Dimopoulos et al., 2013) ηαζ ανίζημκηαζ ακάιεζα
ζηζξ πέκηε πμθοπθδεέζηενεξ, ζε ανζειυ taxa, ζημκ ηυζιμ (APGIII, 2009)
Πίνακαρ 4.1.2.: Οζ μζημβέκεζεξ ηςκ δζημηοθήδμκςκ ηαζ ιμκμημηοθήδμκςκ, ιε ημκ

ιεβαθφηενμ ανζειυ taxa ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
ΓΗΚΟΣΤΛΖΓΟΝΑ ΜΟΝΟΚΟΣΤΛΖΓΟΝΑ
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ TAXA ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ TAXA
ASTERACEAE 124 POACEAE 75
FABACEAE 68 ASPARAGACEAE 18
BRASSICACEAE 55 CYPERACEAE 10
CARYOPHYLLACEAE 52 JUNCACEAE 10
LAMIACEAE 40 AMARYLLIDACEAE 9
APIACEAE 35 ORCHIDACEAE 9
RANUNCULACEAE 27 IRIDACEAE 8
ROSACEAE 25 LILIACEAE 6
RUBIACEAE 22 ARACEAE 3
BORAGINACEAE 21
΢φιθςκα ιε ημοξ Tan & Iatrou (2001), ηα πθμοζζυηενα ζε taxa βέκδ ζηδκ
θοημβεςβναθζηή εκυηδηα ηδξ Πεθμπμκκήζμο, είκαζ ηα Trifolium, Silene, Allium,
Ranunculus, Galium, Euphorbia ηαζ Astragalus, βεβμκυξ πμο επζαεααζχκεηαζ ζηδκ
πενζμπή ιεθέηδξ, βζα ηo βέκoξ Trifolium (19 taxa), ηo μπμίo αημθμοεείηαζ απυ ηα βέκδ
Ranunculus (16 taxa), Silene, Veronica ηαζ Galium (11 taxa έηαζημ), Allium (9 taxa)
Crepis ηαζ Viola (8 taxa έηαζημ), Alyssum, Dianthus, Minuartia, Sedum ηαζ
Geranium (7 taxa έηαζημ).
- 122 -
4.1.2.2. Ανάλςζη βιομοπθών – βιοθάζμαηα
Σα ιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ δζάθμνςκ θοηζηχκ taxa ακηζηαημπηνίγμοκ

ηζξ μζημθμβζηέξ ζηναηδβζηέξ ηζξ μπμίεξ αοηά ελέθζλακ πνμηεζιέκμο κα ιπμνμφκ κα
επζαζχκμοκ, κα ακαπηφζζμκηαζ ηαζ κα ακαπανάβμκηαζ, ζηζξ δζάθμνεξ πενζυδμοξ
ηαηαπυκδζδξ. Καηά ημκ Braun-Blanquet (1964), μζ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ, ή αζμιμνθέξ,
ηςκ θοηχκ εηθνάγμοκ ηδκ μζημθμβζηή ζοκζζηαιέκδ ηςκ ζοκεδηχκ ημο
πενζαάθθμκημξ, απμηεθχκηαξ ημοξ αζμθμβζημφξ δείηηεξ ηςκ μζημθμβζηχκ ζοκεδηχκ
πμο επζηναημφκ ζημοξ ηυπμοξ πμο αοηά ακαπηφζζμκηαζ. Ο Goldsmith (Goldsmith et
al., 1986) ηαηαθήβεζ ζημ ζοιπέναζια υηζ μ παναηηήναξ ηδξ αθάζηδζδξ ιζαξ πενζμπήξ
ιπμνεί κα ηαεμνζζηεί απυ ηδ ζφκεεζδ ηςκ πθςνζδζηχκ ζημζπείςκ ηδξ, αάζεζ ηςκ
δζάθμνςκ αζμιμνθχκ πμο ακηζζημζπμφκ ζε αοηά. Καηά ημκ Raunkiaer (1934)
αζμθμβζηυ θάζια ή αζμθάζια ιζαξ πενζμπήξ μκμιάγεηαζ δ πμζμζηζαία ζοιιεημπή,
ζημ ζφκμθμ ηδξ πθςνίδαξ ηδξ, ηςκ δζάθμνςκ ηαηδβμνζχκ ηςκ αζμιμνθχκ.
΢ημκ Πίκαηα 4.1.3 πανμοζζάγεηαζ δ πμζμηζηή ζοιιεημπή ηςκ δζαθυνςκ
θοηζηχκ taxa, ακά ηαηδβμνία αζμιμνθήξ, ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
- 123 -
Πίνακαρ 4.1.3: Πμζμηζηή ζοιιεημπή ηςκ δζάθμνςκ θοηζηχκ taxa, ακά ηαηδβμνία
αζμιμνθήξ, ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
΢ΤΜΜΔΣΟΥΖ
ΠΟ΢Ο΢ΣΟ
ΠΟ΢Ο΢ΣΟ (%)
(%) ΢ΣΟΝ
ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢ (%) AΝΑ ΒΗΟΜΟΡΦΩΝ
ΒΗΟΜΟΡΦΔ΢ ΢ΤΝΟΛΗΚΟ
ΒΗΟΜΟΡΦΩΝ TAXA ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΢ΣΟ ΢ΤΝΟΛΟ
ΑΡΗΘΜΟ ΣΩΝ
ΒΗΟΜΟΡΦΖ΢ ΣΖ΢
TAXA
ΥΛΩΡΗΓΑ΢
Ch caesp 1 1,35 0,12

Ch frut 18 24,32 2,17
Ch pulv 2 2,70 0,24
Υαμαίθςηα (Ch)
Ch rept 8 10,81 0,97 8,93
74 taxa
Ch scap 1 1,35 0,12
Ch succ 5 6,76 0,60
Ch suffr 39 52,70 4,71
G bulb 56 60,87 6,76
Γεώθςηα (G)
G rad 1 1,09 0,12 11,11
92 taxa
G rhiz 35 38,04 4,23
H bienn 27 8,31 3,26
H caesp 71 21,85 8,58
Ζμικπςπηόθςηα
(H) H rept 3 0,92 0,36
39,25
H ros 44 13,54 5,31
325 taxa
H scand 2 0,62 0,24
H scap 178 54,77 21,50
NP 5 6,25 0,60
P caesp 46 57,5 5,55
Φανεπόθςηα (P)
P hep 2 2,5 0,24 9,67
80 taxa
P lian 9 11,25 1,09
P scap 18 22,5 2,17
T caesp 3 1,17 0,36
T par 1 0,39 0,12
Θεπόθςηα (T)
T rept 8 3,12 0,97 30,92
256 taxa
T ros 1 0,39 0,12
T scap 243 94,92 29,35
Τδπόθςηα (HYD) 100 0,12

Irad 1 0,12
1 taxon
΢ΤΝΟΛΟ 828 100 100
- 124 -
Δπμπηζηά ηα ζημζπεία ημο αζμθάζιαημξ βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδ πανμοζζάγμκηαζ

ζηδκ Δζηυκα 4.1.1.
0.12%
8.93%
Χαμαίφυτα (Ch)
11.11% Γεϊφυτα (G)

30.92%
Ημικρυπτόφυτα (H)
Φανερόφυτα (P)
Θερόφυτα (T)
9.67% 39.25%
Τδρόφυτα (HYD)
Δικόνα 4.1.1: Γναθζηή απεζηυκζζδ ηδξ πμζμζηζαίαξ ζοιιεημπήξ ηςκ δζάθμνςκ αζμιμνθχκ,
ηςκ θοηζηχκ taxa, ζηδ πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ.
Απυ ηδ ιεθέηδ ημο αζμθάζιαημξ ηδξ πθςνίδαξ παναηδνμφιε πςξ δ ηονίανπδ

ηαηδβμνία είκαζ αοηή ηςκ διζηνοπηυθοηςκ, ιε πμζμζηυ ζοιιεημπήξ 39,25%.
Αημθμοεμφκ ηαζ ζοιιεηέπμοκ ιε πμζμζηυ 30,92% ηα εενυθοηα. Όθεξ μζ άθθεξ
ηαηδβμνίεξ αζμιμνθχκ ζοιιεηέπμοκ ιε πμζμζηά ιζηνυηενα ημο 12%: ηα βεχθοηα ιε
11,11%, ηα θακενυθοηα ιε 9,67%, ηα παιαίθοηα ιε 8,93% ηαζ ηα οδνυθοηα, ηα
μπμία εηπνμζςπμφκηαζ απυ έκα taxon, ιε 0,12%. Σα πμζμζηά αοηά ακηζηαημπηνίγμοκ
ηζξ δζαθμνεηζηέξ ηθζιαηζηέξ ζοκεήηεξ πμο επζηναημφκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηυζμ
επμπζαηά, υζμ ηαζ ιεηαλφ ηςκ δζαθυνςκ εέζεςκ ηαζ ορμιέηνςκ.
Πζμ ζοβηεηνζιέκα, ζηζξ ιέζεξ ηαζ ηονίςξ ζηζξ ορδθυηενεξ πενζμπέξ ημο υνμοξ,
ηονζανπμφκ αζηεπή μζημζοζηήιαηα θεζιχκςκ, εηηεηαιέκεξ ζάνεξ ηαζ απυημιμζ,
αζαεζημθζεζημί, αναπχδεζξ αζυημπμζ, εκχ ηαοηυπνμκα μζ παιδθέξ εενιμηναζίεξ, μζ
ζζπονμί άκειμζ ηαζ μζ πζμκμπηχζεζξ έπμοκ ιεβάθδ δζάνηεζα ιέζα ζημ έημξ. Σμ βεβμκυξ
αοηυ, δζηαζμθμβεί ηδκ αολδιέκδ ειθάκζζδ ηςκ διζηνοπηυθοηςκ, οπμδδθχκμκηαξ
ηθίια δπεζνςηζηυ, ιε δνζιείξ πεζιχκεξ ηαζ δνμζενά ηαθμηαίνζα. Καηά ημκ Emberger
(1967) πενζμπέξ ηδξ εφηναηδξ γχκδξ, ιε ηθίια υπςξ αοηυ ηδξ ιέζδξ ηαζ ακχηενδξ
γχκδξ ημο υνμοξ Πακαπασημφ, ιπμνμφκ κα εεςνδεμφκ ςξ γχκεξ διζηνοπημθφηςκ.
Όζμ πζμ αολδιέκεξ είκαζ μζ δοζιεκείξ ζοκεήηεξ ηαηά εέζεζξ, ηυζμ ακαιέκεηαζ δ
- 125 -
ειθάκζζδ παιαζθφηςκ ηαζ βεςθφηςκ, δδθαδή αζμιμνθχκ ελεθζβιέκςκ κα επζαζχκμοκ

ζε αοηυ ημ πενζαάθθμκ. Ζ φπανλδ ανηεηχκ ηέημζςκ πενζμπχκ ζημ υνμξ Πακαπασηυ
δζηαζμθμβεί ημ αολδιέκμ πμζμζηυ (20,03%) παιαζθφηςκ ηαζ βεςθφηςκ.
Σμ ιεβάθμ πμζμζηυ ζοιιεημπήξ ηςκ εενμθφηςκ (30,76%) ακηζηαημπηνίγεζ ημ
ιεζμβεζαημφ ηφπμο ηθίια, πμο ζοκακηάηαζ ζηα παιδθυηενα έςξ ιέζα ορυιεηνα ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ, αθθά ηαζ ηδκ επίδναζδ ηδξ βεζηκίαζδξ ιε ηδ εάθαζζα, ηονίςξ βζα
ηζξ αμνεζκέξ εηεέζεζξ. ΢οκεήηεξ, πμο εοκμμφκ ηδκ ακάπηολδ εενμθφηςκ, επζηναημφκ
ιέπνζ ηα 700 m, πενίπμο, πενζιεηνζηά ημο υνμοξ ηαζ ηονίςξ αυνεζα, ακαημθζηά ηαζ
δοηζηά.
΢ημκ Πίκαηα 4.1.4 πανμοζζάγεηαζ δ πμζμζηζαία ζοιιεημπή ηςκ δζαθυνςκ
αζμιμνθχκ ζηζξ επηά επζηναηέζηενεξ μζημβέκεζεξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Σα
διζηνοπηυθοηα ηαζ ηα εενυθοηα ζοιιεηέπμοκ ζε ιεβάθα πμζμζηά ηαζ ζηζξ επηά
αοηέξ μζημβέκεζεξ. Υαναηηδνζζηζηυ είκαζ, υηζ δ πμθοπθδεέζηενδ μζημβέκεζα, δ
Asteraceae, απμηεθείηαζ ηαηά 93% απυ διζηνοπηυθοηα ηαζ εενυθοηα, ιε ηδκ δεφηενδ
πμθοπθδεέζηενδ μζημβέκεζα, ηδκ Poaceae, κα θζθμλεκεί 97% διζηνοπηυθοηα ηαζ
εενυθοηα. Αλζμζδιείςηδ είκαζ δ πμθφ ιζηνή ειθάκζζδ θακενυθοηςκ (7 taxa) ηαζ
βεχθοηςκ (8 taxa), δ μπμία υιςξ πενζβνάθεζ ηδκ ζηακυηδηα ηςκ δζαθυνςκ
μζημβεκεζχκ κα πνμζανιυγμκηαζ ιεηαλφ πμθφ δζαθμνεηζηχκ πενζααθθμκηζηχκ
ζοκεδηχκ.
Πίνακαρ 4.1.4: ΢οιιεημπή (%) ηςκ δζαθυνςκ αζμιμνθχκ ζηζξ επηά μζημβέκεζεξ ιε ημκ ιεβαθφηενμ ανζειυ taxa
ζηδ πθςνίδα ημο υνμοξ Πακαπασημφ. ΢ε πανέκεεζδ μ ανζειυξ ηςκ ακηίζημζπςκ taxa.
ΒΗΟΜΟΡΦΔ΢
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΔ΢ ΣΑΥΑ
Ch H P G T HYD
%(taxa) %(taxa) %(taxa) %(taxa) %(taxa) %(taxa)
ASTERACEAE 124 4,84(6) 58,06(72) - 2,42(3) 34,68(43) -
POACEAE 75 - 56,00(42) - 4,00(3) 40,00(30) -
FABACEAE 68 16,17(11) 22,05(15) 7,35(5) 1,47(1) 51,47(35) -
BRASSICACEAE 55 14,54(8) 34,54(19) - - 50,90(28) -
CARYOPHYLLACEAE 52 7,69(4) 48,07(25) - - 44,23(23) -
LAMIACEAE 40 35,00(14) 47,50(19) 2,50(1) 5,00(2) 10,00(4) -
APIACEAE 35 2,85(1) 68,57(24) - - 28,57(10) -
- 126 -
4.1.2.2.1 Το βιοθάζμα υρ δείκηηρ οικολογικήρ ομοιόηηηαρ μεηαξύ πεπιοσών
Υνδζζιμπμζχκηαξ ημ αζμθάζια ςξ μζημθμβζηυ δείηηδ βζα ιζα πενζμπή,

πναβιαημπμζήεδηακ μζ ακηίζημζπεξ ζοβηνίζεζξ ιε μνζζιέκα βεζημκζηά ηαζ ιέπνζ ηχνα
εεςνμφιεκα ςξ ηαθά ιεθεηδιέκα υνδ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ
Δθθάδαξ (Δνφιακεμ, Κοθθήκδ, Βανδμφζζα, Σοιθνδζηυ, Γηζχκα, Δθζηχκα –
Ξενμαμφκζ, Κζεαζνχκα, Παηένα, Γενάκεζα ηαζ Πάνκδεα) (Δζηυκα 4.1.2, Πίκαηαξ
4.1.5 ηαζ Δζηυκα 4.1.3).
Τσμθρηζηός
Οίηη
Βαρδούζια
Γκιώνα
Ελικώνας-Ξεροβούνι
Παναταϊκό Πάρνηθα
Κιθαιρώνας
Παηέρας
Ερύμανθος Γεράνεια
Κσλλήνη
Δικόνα 4.1.2: Πνμζακαημθζζηζηυξ πάνηδξ, υπμο ζδιεζχκμκηαζ ηα υνδ ηδξ αμνείμο

Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, πμο ελεηάζηδηακ βζα ηδκ μζημθμβζηή μιμζυηδηά
ημοξ, αάζεζ ημο αζμθάζιαημξ.
- 127 -
Πίνακαρ 4.1.5: ΢οιιεημπή (%) ηςκ δζαθυνςκ αζμιμνθχκ ζηδ πθςνίδα ηδξ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ
ζηδ πθςνίδα βεζημκζηχκ μνέςκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ.
ΒΗΟΜΟΡΦΔ΢
ΠΔΡΗΟΥΔ΢
CH (%) H (%) P (%) G (%) T (%) HYD (%)
Όπορ Πανασαϊκό 8,93 39,25 9,67 11,11 30,92 0,12
Όπορ Δπύμανθορ 8,90 42,10 10,30 13,80 24,80 0,10
Όπορ Κςλλήνη 10,30 42,46 10,10 12,80 24,24 0,10
Βαπδούζια Όπη 9,20 45,30 8,60 9,40 27,50 -
Όπορ Σςμθπηζηόρ 8,00 48,10 9,00 12,10 22,60 0,20
Όπορ Οίηη 10,02 46,03 10,02 10,17 23,23 0,51
Όπορ Γκιώνα 11,73 43,62 7,72 12,28 24,65 -
Όπη Δλικώναρ-Ξεποβούνι 9,90 32,83 9,11 12,65 35,35 0,16
Όπορ Κιθαιπώναρ 10,20 26,60 5,70 12,50 44,90 0,10
Όπορ Παηέπαρ 11,30 22,40 6,20 13,90 46,30 -
Γεπάνεια Όπη 10,80 24,90 6,80 13,70 43,80 0,10
Όπορ Πάπνηθα 10,90 28,10 8,40 14,90 37,60 0,10
- 128 -
Ch (%) H (%) P (%) G (%) T (%) HYD (%)

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Δικόνα 4.1.3: Γζαβναιιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ζοιιεημπήξ (%) ηςκ δζαθυνςκ αζμιμνθχκ ζηδ πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ
ιεθέηδξ ηαζ ζηδ πθςνίδα βεζημκζηχκ μνέςκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ.
Απυ ηδκ ακάθοζδ ημο Πίκαηα 4.1.5, δζαπζζηχεδηε υηζ ημ αζμθάζια ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ, δεκ πανμοζζάγεζ ηάπμζα λεπςνζζηή μιμζυηδηα, ιε ηάπμζμ
ζοβηεηνζιέκμ, απυ ηα ζοβηνζκυιεκα υνδ ηαζ αημθμοεεί ηδκ ηοπζηή ειθάκζζδ ηςκ
αζμιμνθχκ ζηα υνδ ηδξ δοηζηήξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ ηαζ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο.
Θεςνχκηαξ ςξ ηνζηήνζμ ηδκ επζηναηέζηενδ αζμιμνθή, ηα πθδζζέζηενα πμζμζηά απυ
διζηνοπηυθοηα taxa, ζε ζπέζδ ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ, ακαθένμκηαζ απυ ηδκ πενζμπή
ημο Δνφιακεμο (42,10%) ηαζ ημο υνμοξ Κοθθήκδ (42,46%). Ακηίζημζπα, βζα ηδκ
δεφηενδ επζηναηέζηενδ αζμιμνθή ζημ υνμξ Πακαπασηυ, ηα εενυθοηα, ηα πθδζζέζηενα
πμζμζηά πανμοζζάγμκηαζ ζηα Βανδμφζζα Όνδ (27,5%) ηαζ ζημκ Δθζηχκα-Ξενμαμφκζ
(35,5%). ΢οκμρίγμκηαξ, μζ ηονίανπεξ αζμιμνθέξ ημο υνμοξ Πακαπασημφ, αημθμοεμφκ
ζε πμζμζηά ειθάκζζδξ ηζξ ακηίζημζπεξ ζηα υνδ Δνφιακεμξ, Κοθθήκδ, Βανδμφζζα,
Σοιθνδζηυξ, Οίηδ ηαζ Γηζχκα. Σμ βεβμκυξ αοηυ ιπμνεί κα ενιδκεοεεί απυ ηζξ
πανυιμζεξ ηθζιαημθμβζηέξ ζοκεήηεξ πμο επζηναημφκ ζηα υνδ αοηά, αθθά ηαζ απυ ηδκ
ακαθμβία ηδξ έηηαζδξ ηςκ επζθακεζχκ πμο ηαθφπημοκ ακα υνμθμ αθάζηδζδξ (μζ
πενζζζυηενεξ εηηάζεζξ ζε αοηά ηα υνδ ανίζημκηαζ ζημκ Μεζμ-ιεζμβεζαηυ ηαζ ζημκ
- 129 -
Τπεν-ιεζμβεζαηυ υνμθμ αθάζηδζδξ). Ακηίεεηα, ζηα υνδ Κζεαζνχκαξ, Πάνκδεα,

Παηέναξ ηαζ Γενάκεζα, ηονζανπμφκ ηα εενυθοηα taxa, βεβμκυξ πμο δζηαζμθμβείηαζ,
ηυζμ απυ ημ παιδθυ ζε ιέζμ υνμ ανζειυ επζθακεζχκ ζε ιεβάθα ορυιεηνα, υζμ ηαζ
απυ ημ υηζ ανίζημκηαζ ζημ ακαημθζηυ ηιήια ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, υπμο
ηαηαβνάθμκηαζ ηαηά πμθφ θζβυηενεξ ανμπμπηχζεζξ ηαζ πενίμδμζ λδναζίαξ ζε ζπέζδ
ιε ηα υνδ ηδξ δοηζηήξ Δθθάδαξ. ΢ημκ Δθζηχκα-Ξενμαμφκζ, ηονζανπμφκ ηα εενυθοηα
ηαζ ηα διζηνοπηυθοηα, ιε παναπθήζζα πμζμζηά, βεβμκυξ πμο ημκ ηαηαηάζζεζ ζηδκ
εκδζάιεζδ εέζδ, ιεηαλφ ηςκ ζοβηνζκυιεκςκ πενζμπχκ.
4.1.3 Φυπολογική ανάλςζη
Ζ βεςβναθζηή ηαηακμιή ηαζ ελάπθςζδ (πςνμθμβία) ημο ηάεε taxon, είκαζ

απμηέθεζια ιαηνμπνυκζςκ ελεθζηηζηχκ δζενβαζζχκ, βεκεηζηχκ ηαηααμθχκ,
πενζααθθμκηζηχκ ζοκεδηχκ ηαζ ηδξ ακενχπζκδξ επίδναζδξ. Κάεε θοηζηυ taxon
δδιζμονβείηαζ ιία ηαζ ιυκδ θμνά ζε μνζζιέκμ ηυπμ, ελαπθχκεηαζ υιςξ ηαζ πένα απυ
αοηυκ, δδιζμονβχκηαξ ιζα βεςβναθζηή - ζαθχξ μνζμεεηδιέκδ ηζξ πενζζζυηενεξ
θμνέξ - πενζμπή ελάπθςζδξ (Φμίημξ, 1996). Με ηδ πςνμθμβζηή ακάθοζδ ηςκ
πθςνζδζηχκ δεδμιέκςκ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, δζενεοκήεδηε μ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμκ
δμιήεδηε, ζηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο, δ πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ. Σμ ηάεε taxμn ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαηαηάπεδηε ζε ιζα μιάδα βεςβναθζηήξ ελάπθςζδξ, πμο
πενζβνάθεζ, ζε βεκζηέξ βναιιέξ, ηδκ ελάπθςζή ημο ζηδ βδ. ΢πμναδζηέξ ηαζ
απμιαηνοζιέκεξ εέζεζξ απυ ηδκ ηφνζα πενζμπή ελάπθςζδξ δεκ θαιαάκμκηαζ οπυρδ
ζημ πςνμθμβζηυ παναηηδνζζιυ.
΢ηα πθαίζζα ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ δζαηνίεδηακ μζ ελήξ πςνμθμβζηέξ
εκυηδηεξ:
 Δςπέωρ εξαπλωμένα taxa: Διθακίγμοκ εονεία ηαηακμιή ζε υθμ ημκ ηυζιμ
(Κμζιμπμθζηζηά) ή δ παβηυζιζα ελάπθςζή ημοξ δζαηυπηεηαζ ζε μνζζιέκεξ ιεβάθεξ
πενζμπέξ, υπςξ ήπεζνμζ ή ηθζιαηζηέξ γχκεξ (Τπμημζιμπμθζηζηά).
 Σποπικά και ςποηποπικά ζηοισεία: Κφνζα πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ
ηνμπζηή ηαζ οπμηνμπζηή-εενιή γχκδ.
 Αμεπικανικά taxa: Κφνζα πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ Αιενζηή. Διθακίγμκηαζ
ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ςξ επζβεκή.
- 130 -
 Αζιαηικά ζηοισεία: Κφνζα πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ Αζία. Διθακίγμκηαζ

ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ςξ επζβεκή.
 Αθπικανικά taxa: Κφνζα πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ (Νυηζα) Αθνζηή
Διθακίγμκηαζ ζηδκ ελεηαγυιεκδ πενζμπή ςξ επζβεκή.
 Δύκπαηα ζηοισεία: Πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ μζ ηθζιαηζηά εφηναηεξ πενζμπέξ
ηδξ Δονχπδξ, Αζίαξ ηαζ Βυνεζαξ Αθνζηήξ.
 Βόπεια ζηοισεία: Πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ ροπνή ηαζ δ ροπνή – εφηναηδ
γχκδ ηδξ Δονχπδξ, ηδξ Αζίαξ ηαζ ηδξ Βυνεζαξ Αιενζηήξ.
 Δςπωπαϊκά ζηοισεία: Πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ ιδ Μεζμβεζαηή πενζμπή
ηδξ Δονχπδξ.
 Δςπαζιαηικά ζηοισεία: Γζδπεζνςηζηή πενζμπή ελάπθςζδξ ζε ιεβάθεξ
εηηάζεζξ ηδξ Δονχπδξ ηαζ ηδξ Αζίαξ, πςνίξ κα οπάνπεζ επζηέκηνςζδ ζημ
Μεζμβεζαηυ πχνμ.
 Μεζογειακά-εξωμεζογειακά ζηοισεία: Πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ δ
Μεζυβεζμξ ηαζ ιζα δεφηενδ πενζμπή, βεζημκζηή ημο ιεζμβεζαημφ πχνμο.
 Μεζογειακά ζηοισεία. Κφνζα πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ μθυηθδνδ δ
Μεζμβεζαηή θεηάκδ ή ηιήιαηα αοηήξ. Σα taxa αοηά ιπμνεί κα πενζμνίγμκηαζ ζηζξ
Μεζμβεζαηέξ αηηέξ (ζηεκμιεζμβεζαηά) ή κα επεηηείκμκηαζ πενζζζυηενμ πνμξ ηα
δπεζνςηζηά (εονοιεζμβεζαηά), κα πενζμνίγμκηαζ ζημ ακαημθζηυ ή ζημ δοηζηυ ηιήια
ηδξ Μεζμβείμο ή ζε άθθα δζαιενίζιαηά ηδξ. Ο υνμξ “mont” παναηηδνίγεζ taxa ιε
μνεζκή ελάπθςζδ, εκχ μ υνμξ “orof”, taxa ιε ηφνζα ελάπθςζδ ζηζξ αθπζηέξ ηαζ
οπαθπζηέξ πενζμπέξ.
Ακαθοηζηά δ ηαηάηαλδ ηςκ πθςνζδζηχκ taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ζε

πςνμθμβζηέξ εκυηδηεξ πανμοζζάγεηαζ ζημκ Πίκαηα 4.1.6 ηαζ ημ πςνμθμβζηυ θάζια
ηδξ πθςνίδαξ ζηδκ Δζηυκα 4.1.4.
- 131 -
Πίνακαρ 4.1.6: Καηάηαλδ ηςκ taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ζε πςνμθμβζηέξ εκυηδηεξ.
Υωπολογική ΢ςμμεηοσή (%) ζηη σλωπίδα ηηρ

Απιθμόρ taxa
ενόηηηα πεπιοσήρ μελέηηρ
Κοζμοπολιηικά- 64 7,73
Τποκοζμοπολιηικά
Cosmop. 23 2,78
Subcosmop. 41 4,95
Σποπικά- 5 0,60
Τποηποπικά
Νeotrop. 1 0,12
Paleosubtrop. 2 0,24
Pantrop. 1 0,12
Orof.-Paleosubtrop. 1 0,12
Αμεπικανικά 4 0,48
S-Amer. 3 0,36
N-Amer. 1 0,12
Αζιαηικά 1 0,12
C-S-Asiat. 1 0,12
Αθπικανικά 1 0,12
S-Afr. 1 0,12
Δύκπαηα 49 5,92
Palaeotemp. 48 5,80
W-Palaeotemp. 1 0,12
Βόπεια 8 0,97
Circumbor. 8 0,97
Δςπωπαϊκά 40 4,83
C-Europ. 1 0,12
Europ. 9 1,09
N-C-Europ. 1 0,12
Orof.-SE-Europ. 7 0,85
Orof.-S-Europ. 5 0,60
SE-Europ 12 1,45
S-Europ. 4 0,48
E-Europ. 1 0,12
Δςπαζιαηικά 79 9,54
C-Europ.-Caucas. 1 0,12
- 132 -

Απιθμόρ taxa
C-Europ-Submed. 1 0,12
E-Submed.-Eurasiat. 1 0,12
Eurasiat. 25 3,02
Eurasiat.-Subozean.- 1 0,12
Med.
Europ.-Caucas. 18 2,17
Europ.-Pont. 1 0,12
Eurosib. 7 0,85
Europ.-SW-Sib. 1 0,12
Europ.-S-Sib. 1 0,12
Europ.-SW-Αsiat. 1 0,12
Europ.-Subpont. 1 0,12
Orof.-SE-Europ.- 1 0,12
Caucas.
Orof.-S-Europ.-Pont. 1 0,12
Orof.-SE-Europ.-W- 1 0,12
Asiat.
Orof.-W-.Eurasiat. 1 0,12
Pont. 1 0,12
SE-Europ.-C-Asiat. 1 0,12
SE-Europ.-Caucas. 1 0,12
SE-Europ.-Pont. 1 0,12
S-Europ.-W.-Asiat. 1 0,12
S-Europ.-Submed. 1 0,12
S-Europ.-Pont. 2 0,24
S-Europ.-S-Sib. 5 0,60
E-Medit.-Asiat 1 0,12
Submedit.-Eurasiat. 2 0,24
Μεζογειακά- 104 12,56
εξωμεζογειακά
C-Medit-Orient. 2 0,24
E-Medit.-Caucas. 1 0,12
E-Medit.-Pont. 1 0,12
E-Medit.-Orient. 3 0,36
E-Medit.-Turan. 6 0,72
- 133 -

Απιθμόρ taxa
E-Medit.-E.-Submed. 1 0,12
E-Submed. 1 0,12
NE-Med.-Orient. 3 0,36
NE-Med.-Pont. 1 0,12
NE-Med.-Turan. 1 0,12
Eurymed.-Orient. 4 0,48
Eurymed.-Pont. 1 0,12
Eurymed.-Turan 9 1,09
Eurymed.-Macaron. 1 0,12
Eurymed.-Subsib. 1 0,12
Eurimed.-W-Asiat. 1 0,12
Med.-Submed. 4 0,48
Med.-Atl. 5 0,60
Med.-Pont. 2 0,24
Med.-Orient. 2 0,24
Med.-Turan. 18 2,17
Med.-Submed.- 1 0,12
Eurasiat.
Stenomed.-Macaron. 4 0,48
Stenomed.- 10 1,21
Nordorient.
Stenomed.-Orient. 17 2,05
Stenomed.-Turan. 1 0,12
Subatl. 1 0,12
Submed.-Subatl. 2 0,24
Μεζογειακά 473 57,11
C-E-Med. 1 0,12
W-Med. 1 0,12
E-Med. 24 2,90
E-Med.-Mont. 3 0,36
E-Stenomed. 10 1,21
Eurymed. 125 15,10
Med. 6 0,72
N-Med. 2 0,24
- 134 -

Απιθμόρ taxa
Med.-Mont. 10 1,21
NE-Med. 10 1,21
NE-Med.-Mont. 9 1,09
Orof.-NE-Med. 5 0,60
SE-Med. 1 0,12
S-Med. 4 0,48
S-Med.-Mont. 1 0,12
NE-Stenomed. 1 0,12
Stenomed. 79 9,54
S-Stenomed. 1 0,12
Balkan. 55 6,64
Balkan.-anat. 17 2,05
Balkan.-It. 13 1,57
Endemic 95 11,47
΢ύνολο 828 100,00
- 135 -
Κοςμοπολιτικά -
Τποκοςμοπολιτικά
Σροπικά - Τποτροπικά
Αμερικανικά
56.56%
Αςιατικά
Αφρικανικά
12.15% Εφκρατα
Βόρεια
10.47% 7.70% Ευρωπαϊκά

4.81% 5.90% Ευραςιατικά
Μεςογειακά - Eξωμεςογειακά
0.60%
0.12%
1.08% 0.48% Μεςογειακά
0.12%
Δικόνα 4.1.4: ΢πδιαηζηή απεζηυκζζδ ημο πςνμθμβζημφ θάζιαημξ ηδξ πθςνίδαξ, βζα ηδκ
πενζμπήξ ιεθέηδξ.
Απυ ηδκ ηαηάηαλδ ηςκ taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ζε πςνμθμβζηέξ εκυηδηεξ
(Πίκαηαξ 4.1.6 ηαζ Δζηυκα 4.1.4) πνμηφπημοκ ηα ελήξ:
 Σα taxa πμο ακήημοκ ζηδ Μεζμβεζαηή πςνμθμβζηή εκυηδηα, ηονζανπμφκ ιε
πμζμζηυ 56,56%. Ζ επζηνάηδζδ ηδξ Μεζμβεζαηήξ εκυηδηαξ, ακαδεζηκφεζ ηυζμ ηδ
εέζδ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ζημκ πχνμ (ημκηά ζηδ εάθαζζα, αμνεζμδοηζηή
Πεθμπυκκδζμξ), υζμ ηαζ ηα ηθζιαηζηά παναηηδνζζηζηά πμο επζηναημφκ ζηδκ πενζμπή.
 Ζ δεφηενδ πμθοπθδεέζηενδ, ζε ανζειυ taxa, απυ ηζξ πςνμθμβζηέξ εκυηδηεξ
είκαζ δ Μεζμβεζαηή – Δλςιεζμβεζηαηή (12,15%) ηαζ αημθμοεμφκ δ Δοναζζαηζηή
(10,47%) ηαζ δ Κμζιμπμθζηζηή – Τπμημζιμπμθζηζηή (7,70%). Σμ ιεβάθμ,
αενμζζηζηά, πμζμζηυ (18,17%) Eοναζζαηζηχκ ηαζ Kμζιμπμθζηζηχκ –
Yπμημζιμπμθζηζχκ ζημζπείςκ, δζηαζμθμβείηαζ απυ ηδκ έκημκδ ακενχπζκδ επίδναζδ
πμο έπεζ δεπεεί δ πενζμπή (μνεζκυ μδζηυ δίηηομ ιε ιεβάθδ ποηκυηδηα, οπεναυζηζδ,
ακαροπή, άιεζδ βεζηκίαζδ ιε ηδκ πυθδ ηδξ Πάηναξ ηαζ ιε μζηζζιμφξ ιε πμθθμφξ
ιυκζιμοξ ηαημίημοξ ηθπ).
- 136 -
 Ζ Δφηναηδ ηαζ δ Δονςπασηή πςνμθμβζηή εκυηδηα ακηζπνμζςπεφμκηαζ ιε

πμζμζηυ 5,90% ηαζ 4,81%, ακηίζημζπα, επί ημο ζοκμθζημφ ανζειμφ ηςκ taxa ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ.
 Ζ Βυνεζα πςνμθμβζηή εκυηδηα ζοιιεηέπεζ ιε πμζμζηυ 1%, υπςξ ηαζ δ
Σνμπζηή – Τπμηνμπζηή εκυηδηα.
΢ημκ Πίκαηα 4.1.7 ηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.1.5 πανμοζζάγεηαζ δ ζφβηνζζδ ηδξ
ζοιιεημπήξ ηςκ δζαθυνςκ πςνμθμβζηχκ εκμηήηςκ, ιε μνζζιέκα ηαθά ιεθεηδιέκα
βεζημκζηά υνδ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ. Με ημκ ηνυπμ
αοηυ δδιζμονβήεδηε ιζα επμπηζηή εζηυκα ηςκ ελαπθχζεςκ ηςκ δζαθμνεηζηχκ
πςνμθμβζηχκ εκμηήηςκ ιεηαλφ αοηχκ ηςκ πενζμπχκ.
Πίνακαρ 4.1.7: ΢οιιεημπή (%) ηςκ δζαθυνςκ πςνμθμβζηχκ εκμηήηςκ ζηδ πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαζ ζηδ
πθςνίδα βεζημκζηχκ μνέςκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ (Με έκημκδ βναθή ζδιεζχκμκηαζ
μζ πενζμπέξ ιε ηδκ πθδζζέζηενδ ηζιή ακά ηαηδβμνία πςνμθμβίαξ, ζε ζπέζδ ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ).
ΥΩΡΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΔΝΟΣΖΣΔ΢ (%)
ΠΔΡΗΟΥΔ΢
ΜΔ΢ΟΓΔΗ- ΜΔ΢ΟΓ.- ΔΤΡΩ- ΔΤΡΑ΢Η- ΚΟ΢ΜΟ- ΣΡΟΠΗ-
ΒΟΡΔΗΑ ΔΤΚΡΑΣΑ
ΑΚΑ ΔΞΩΜΔ΢. ΠΑÏΚΑ ΑΣΗΚΑ ΠΟΛΗΣΗΚΑ ΚΑ
Όπορ Πανασαϊκό 56,56 12,15 4,81 1,08 5,90 10,47 7,70 0,60
Όπορ Δπύμανθορ 60,10 6,30 6,10 2,50 7,00 11,60 5,30 0,80
Όπορ Κςλλήνη 64,28 5,60 10,28 2,31 4,62 6,93 4,72 0,84
Βαπδούζια Όπη 57,00 4,30 8,50 4,10 5,10 13,30 7,00 0,70
Όπορ Σςμθπηζηόρ 54,90 4,20 8,50 5,60 5,40 13,10 7,40 0,80
Όπορ Οίηη 49,34 8,79 13,58 3,66 4,26 13,05 6,09 0,96
Όπορ Γκιώνα 58,95 8,47 7,10 2,66 5,16 13,39 3,47 0,65
Όπη Δλικώναρ-
59,24 11,77 4,26 1,58 5,53 9,08 6,87 0,87
Ξεποβούνι
- 137 -
ΥΩΡΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΔΝΟΣΖΣΔ΢ (%)
ΠΔΡΗΟΥΔ΢
ΜΔ΢ΟΓΔΗ- ΜΔ΢ΟΓ.- ΔΤΡΩ- ΔΤΡΑ΢Η- ΚΟ΢ΜΟ- ΣΡΟΠΗ-
ΒΟΡΔΗΑ ΔΤΚΡΑΣΑ
ΑΚΑ ΔΞΩΜΔ΢. ΠΑÏΚΑ ΑΣΗΚΑ ΠΟΛΗΣΗΚΑ ΚΑ
Όπορ Κιθαιπώναρ 69,50 8,80 2,10 0,90 6,30 5,60 6,10 0,70
Όπορ Παηέπαρ 72,30 9,70 1,20 0,80 5,00 4,70 5,40 0,90
Γεπάνεια Όπη 68,00 9,70 1,80 1,00 6,30 4,90 6,70 1,30
Όπορ Πάπνηθα 63,60 7,70 4,80 1,80 7,80 7,80 5,10 1,00
ΜΕ΢ΟΓΕΙΑΚΑ ΜΕ΢ΟΓEIAKA- ΕΞΩΜE΢ΟΓΕΙΑΚΑ

ΕΤΡΩΠΑΪΚΑ ΒΟΡΕΙΑ
ΕΤΚΡΑΣΑ ΕΤΡΑ΢ΙΑΣΙΚΑ
ΚΟ΢ΜΟΠΟΛΙΣΙΚΑ ΣΡΟΠΙΚΑ
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Δικόνα 4.1.5: Γζαβναιιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ζοιιεημπήξ (%) ηςκ δζαθυνςκ πςνμθμβζηχκ ηαηδβμνζχκ ζηδ
πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαζ ζηδ πθςνίδα βεζημκζηχκ μνέςκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ
Δθθάδαξ.
- 138 -
Με ηνζηήνζμ μιμζυηδηαξ ηζξ επζηναηέζηενεξ πςνμθμβζηέξ εκυηδηεξ (ηδ

Μεζμβεζαηή ηαζ ηαηά δεφηενμ θυβμ ηδ Μεζμβεζαηή – Δλςιεζμβεζαηή), ημ
πθδζζέζηενμ, ζε ζπέζδ ιε ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, πμζμζμζηυ ηδξ Μεζμβεζαηήξ
εκυηδηαξ ειθακίγεηαζ ζηα Βανδμφζζα υνδ (57%), εκχ βζα ηδ Μεζμβεζηή –
Δλςιεζμβεζαηή πςνμθμβζηή εκυηδηα ημ πθδζζέζηενμ πμζμζηυ ειθακίγεηαζ ζημκ
Δθζηχκα – Ξδνμαμφκζ (11,77%).
4.1.4 Ενδημιζμόρ - Φςηογευγπαθία
΢ηδκ πανμφζα δζαηνζαή, ιε ημκ υνμ εκδδιζζιυ εεςνείηαζ δ πενζμνζζιέκδ

ειθάκζζδ εκυξ ή πενζζζυηενςκ taxa ζε ιζηνυηενεξ ή ιεβαθφηενεξ πενζμπέξ ηδξ
Δθθάδαξ (εθθδκζηά εκδδιζηά, ημπζηά εκδδιζηά) ή ηςκ Βαθηακίςκ (ααθηακζηά
εκδδιζηά). Σα υνδ ηδξ κμηίμο Δονχπδξ, εεςνμφκηαζ ςξ πενζμπέξ ιε ζδζαίηενα ορδθή
πθςνζδζηή πμζηζθυηδηα (Väre et al. 2003), εκχ πζμ ζοβηεηνζιέκα ηα υνδ ηδξ θεηάκδξ
ηδξ Μεζμβείμο ειθακίγμοκ ηαζ ορδθή ζοπκυηδηα εζδμβέκεζδξ (Martín-Bravo et al.,
2010), ιε απμηέθεζια κα είκαζ πθμφζζα ζε εκδδιζηά taxa (Gómez-Campo 1985,
Sáinz & Moreno 2002, Nagy et al., 2003). ΢φιθςκα ιε ημοξ Dimopoulos et al.
(2013), ζηδκ θοημβεςβναθζηή εκυηδηα ηδξ Πεθμπμκκήζμο απακηχκηαζ 3208 θοηζηά
taxa, απυ ηα μπμία ηα 468, δδθαδή ημ 14,6%, εεςνμφκηαζ ςξ εθθδκζηά εκδδιζηά.
Ζ ιεθέηδ ημο εκδδιζζιμφ ηδξ πενζμπήξ εεςνήεδηε ζδιακηζηή, δζυηζ ηα
εκδδιζηά taxa είκαζ ζοκήεςξ πμθφ ζπάκζα ηαζ μ πενζμνζζιυξ εκυξ taxon ζε ιζα ιζηνή
ηαζ ζοβηεηνζιέκδ πενζμπή, απμηεθεί έκα ζδζαίηενμ θαζκυιεκμ βζα ηδκ ένεοκα (Ηαηνμφ,
1986), αθμφ ηάεε θοηζηυξ μνβακζζιυξ έπεζ ηδκ ηάζδ κα επεηηείκεηαζ ημ δοκαηυκ
ιαηνφηενα, εκχ ηαοηυπνμκα μζ πενζμπέξ εκδδιζζιμφ εεςνμφκηαζ ςξ «εζηίεξ
δδιζμονβίαξ εζδχκ» (Christ, 1883). Με ηδ ιεθέηδ δδθαδή, ηςκ εκδδιζηχκ ζημζπείςκ,
ιπμνμφκ κα ελαπεμφκ ζοιπενάζιαηα βζα ημκ ηνυπμ επμζηζζιμφ ηδξ πενζμπήξ απυ ηα
δζάθμνα θοηζηά taxa, βζα ημκ ηνυπμ πμο αοηά δδιζμονβήεδηακ, αθθά ηαζ βζα ηδκ
δθζηία ημο θοηζημφ πθδεοζιμφ. (Braun-Blanqet, 1930).
Απυ ηα 828 θοηζηά taxa, πμο ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πανμφζα δζαηνζαή, ηα 95
είκαζ εθθδκζηά εκδδιζηά ηαζ ακηζζημζπμφκ ζημ 11,47% ηδξ ζοκμθζηήξ πθςνίδαξ ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ. Απυ ηα 95 εκδδιζηά taxa ηα 23 απμηεθμφκ κέεξ ακαθμνέξ βζα ηδκ
πενζμπή ιεθέηδξ. ΢διακηζηυ πμζμζηυ ζοιιεημπήξ (10,26%, 85 taxa) ζηδκ πθςνίδα
- 139 -
ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαηέπμοκ ηα ααθηακζηά taxa, πμο αθμνμφκ είδδ ιε ελάπθςζδ
πενζμνζζιέκδ ζηζξ πχνεξ ηδξ ααθηακζηήξ πενζμκήζμο (ααθηακζηά εκδδιζηά), ηαεχξ
ηαζ είδδ ιε ηφνζα πενζμπή ελάπθςζδξ ηδ ααθηακζηή, πμο έπμοκ ηαοηυπνμκεξ υιςξ
ειθακίζεζξ (οπεκδδιζηά), είηε ζηδκ Ηηαθία (Balkan-Italian), είηε ζηδκ πενζμπή ηδξ
Ακαημθίαξ (Balkan-Anatolian).
4.1.4.1 Ελληνικά ενδημικά γευζηοισεία
Σα εθθδκζηά, εκδδιζηά taxa πμο ηαηαβνάθδηακ ακήημοκ ζε 27 μζημβέκεζεξ

ηαζ ζε 67 βέκδ. Πθμφζζεξ, ζε εθθδκζηά εκδδιζηά taxa μζημβέκεζεξ, (ζε απυθοημοξ
ανζειμφξ) είκαζ μζ Caryophyllaceae (14 taxa), Αsteraceae (12 taxa) ηαζ Brassicaceae
(11 taxa), ζοιθςκυκηαξ ιε ηδκ ηάζδ πμο παναηδνείηαζ απυ ημοξ Georghiou &
Delipetrou (2010), ζηδ ζοιιεημπή μζημβεκεζχκ ιε εκδδιζηά taxa ζημ ζφκμθμ ηδξ
εθθδκζηήξ πθςνίδαξ. Δπίζδξ, μζ μζημβέκεζεξ Caryophyllaceae ηαζ Brassicaceae
εεςνμφκηαζ ςξ ζδιακηζηέξ βζα ημκ εκδδιζζιυ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, πανμοζζάγμκηαξ
ζοιιεημπή (%) ηςκ εκδδιζηχκ ημοξ, εκηυξ ηδξ μζημβέκεζαξ, ιεβαθφηενδ απυ ημκ
ζοκμθζηυ εκδδιζζιυ ζηδκ πθςνίδα ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ. ΢ημκ Πίκαηα 4.1.8
πανμοζζάγεηαζ δ ζοιιεημπή ηςκ δζαθυνςκ μζημβεκεζχκ ζημ εθθδκζηυ εκδδιζηυ
ζημζπείμ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
Πίνακαρ 4.1.8: ΢οιιεημπή ηςκ δζαθυνςκ μζημβεκεζχκ ζημ εθθδκζηυ εκδδιζηυ ζημζπείμ ζηδκ
πενζμπή ημο υνμοξ Πακαπασηoφ.
Απιθμόρ ελληνικών
΢ςμμεηοσή (%)
ενδημικών taxa ΢ςμμεηοσή (%)
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ ζηο ζύνολο ηος
(ζςνολικόρ απιθμόρ ζηην Οικογένεια
ενδημιζμού
taxa)
Caryophyllaceae 14(52) 26,92 14,74
Asteraceae 12(124) 9,68 12,63
Brassicaceae 11(55) 20,00 11,58
Apiaceae 6(35) 17,14 6,32
Fabaceae 6(68) 8,82 6,32
Rubiaceae 6(21) 28,57 6,32
- 140 -
Απιθμόρ ελληνικών
΢ςμμεηοσή (%)
ενδημικών taxa ΢ςμμεηοσή (%)
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ ζηο ζύνολο ηος
(ζςνολικόρ απιθμόρ ζηην Οικογένεια
ενδημιζμού
taxa)
Lamiaceae 5(40) 12,50 5,26
Scrophulariaceae 5(23) 21,74 5,26
Boraginaceae 4(21) 19,05 4,21
Poaceae 4(75) 5,33 4,21
Iridaceae 3(8) 37,50 3,16
Amaryllidaceae 2(8) 25,00 2,11
Asparagaceae 2(18) 11,11 2,11
Campanulaceae 2(8) 25,00 2,11
Liliaceae 2(6) 33,33 2,11
Araceae 1(1) 100,00 1,05
Berberidaceae 1(1) 100,00 1,05
Colchicaceae 1(1) 100,00 1,05
Crassulaceae 1(8) 12,50 1,05
Dipsacaceae 1(6) 16,67 1,05
Geraniaceae 1(10) 10,00 1,05
Orchidaceae 1(9) 11,11 1,05
Pinaceae 1(2) 50,00 1,05
Plantaginaceae 1(6) 16,67 1,05
Ranunculaceae 1(27) 3,70 1,05
Violaceae 1(7) 14,29 1,05
Σμ πμζμζηυ εκδδιζζιμφ (11,47%) εεςνείηαζ ζδζαίηενα ορδθυ, βζα ιζα πενζμπή

υπςξ αοηή ημο υνμοξ Πακαπασημφ, υπμο απμοζζάγμοκ μζ εηηεηαιέκεξ εηηάζεζξ
ιεβάθςκ ορμιέηνςκ (ιέβζζημ ορυιεηνμ 1924 m ηαζ ιέζμ ορυιεηνμ ιζηνυηενμ απυ
1000 m), εκχ ηαοηυπνμκα δ ακενχπζκδ επίδναζδ είκαζ άιεζα ειθακήξ απυ ηδκ
- 141 -
δζαηαναπή ηςκ δζαθυνςκ μζημηυπςκ (αυζηδζδ, ποηκυ μδζηυ δίηηομ, θαενμτθμημιίεξ

ηθπ), αηυια ηαζ ζηα ιεβαθφηενα ορυιεηνα ημο υνμοξ. Σμ πμζμζηυ αοηυ απμηηά
ζδζαίηενδ ζδιαζία, βζα ηα εκδδιζηά taxa ηδξ πενζμπήξ ηαζ ηα εκδζαζηήιαηα πμο ηα
θζθμλεκμφκ, ζοβηνζκυιεκμ ιε ηα ακηίζημζπα πμζμζηά εκδδιζζιμφ δζαθυνςκ
βεζημκζηχκ αμοκχκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, ηα μπμία
έπμοκ ζηδκ πθεζμρδθία ημοξ ηαζ ιεβαθφηενδ έηηαζδ ηαζ πμθφ ιεβαθφηενα ορυιεηνα
(Πίκαηαξ 4.1.9), ηαηαηάζζμκηαξ έηζζ, ημ υνμξ Πακαπασηυ ηνίημ ζε ζεζνά, ζηδκ
πμζμζηζαία ειθάκζζδ εκδδιζημφ ζημζπείμο, ιεηαλφ ηςκ ζοβηνζκυιεςκ αμοκχκ ηαζ
πνχημ ιεηαλφ ηςκ αμοκχκ ηδξ δοηζηήξ Δθθάδαξ. Σαοηυπνμκα ηαζ ζφιθςκα ιε ηδκ
ακάθοζδ ηςκ Trigas et al. (2012), ημ υνμξ Πακαπασηυ ιπμνεί κα εεςνδεεί, βζα ηδκ
θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ Πεθμπμκκήζμο, ςξ εενιυ ζδιείμ εκδδιζζιμφ, ιαγί ιε
ηα άθθα αμοκά ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο (Κοθθήκδ, Υεθιυξ, Δνφιακεμξ).
Πίνακαρ 4.1.9: Ο ανζειυξ ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ηαζ δ ζοιιεημπή ημοξ
(%) ζηδ πθςνίδα ημο υνμοξ Πακαπασημφ ηαζ ηςκ βεζημκζηχκ υνεςκ ηδξ αμνείμο
Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ.
Απιθμόρ ΢ςμμεηοσή (%) ζηη
Πεπιοσή ελληνικών ζςνολική σλωπίδα ηηρ
ενδημικών taxa πεπιοσήρ
Όπορ Πανασαϊκό 95 11,47
Όπορ Κςλλήνη 138 12,80
117 9,16
Ξεποβούνι
Βαπδούζια Όπη 105 9,40
Όπορ Δπύμανθορ 90 9,39
Όπορ Σςμθπηζηόρ 83 7,24
Όπορ Οίηη 77 6.70
Όπορ Γκιώνα 153 12,07
- 142 -
4.1.4.1.1 Ενδιαθέποςζερ καηαγπαθέρ ελληνικών ενδηιμκών taxa
Απυ ηζξ ηαηαβναθέξ ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa, ημ πζμ εκδζαθένμκ ζημζπείμ
είκαζ δ επέηηαζδ ηδξ πενζμπήξ ελάπθςζδξ ηςκ Alyssum montanum subsp. montanum
var. graecum, Carum heldreichii, Cirsium heldreichii, Genista milii, Minuartia
eurytanica ηαζ Seseli parnassicum, ηα μπμία υπζ ιυκμ ακαθένμκηαζ βζα πνχηδ θμνά
απυ ηδκ πενζμπή ημο υνμοξ Πακαπασημφ, αθθά ακαθένμκηαζ ηαζ βζα πνχηδ θμνά απυ
ηδκ θοημβεςβναθζηή εκυηδηα ηδξ Πεθμπμκκήζμο. Πζμ ζοβηεηνζιέκα, ημ taxon
Genista milii εεεςνείης υηζ απακηάηαζ ιυκμ ζε πενζμπέξ ηδξ θοημβεςβναθζηήξ
εκυηδηαξ ηδξ Δφαμζαξ ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, εκχ ημ taxon Seseli parnassicum
ιυκμ ζε πενζμπέξ ηδξ θοημβεςβναθζηήξ εκυηδηαξ ηδξ Βμνείμο Πίκδμο ηαζ ηδξ
Δφαμζαξ.
΢διακηζηυ, επίζδξ, εφνδια ημο εθθδκζημφ εκδδιζημφ ζημζπείμο, εεςνήεδηε μ
εκημπζζιυξ δζαθυνςκ, κέςκ οπυ-πθδεοζιχκ ημο πεθμπμκκδζζαημφ εκδδιζημφ taxon
Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum. Σμ ζοβηεηνζιέκμ taxon είπε
ιέπνζ ηχνα εκημπζζηεί ζε εθάπζζηεξ πενζμπέξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο ηαζ ζοβηεηνζιέκα
ζημ υνμξ Πακαπασηυ, ζημ υνμξ Μαίκαθμ ηαζ ζημ υνμξ Κθςηυξ (Phitos & Kamari
1995, 2009, Tan & Iatrou 2001, Strid 2007). Πνυζθαηα, εκημπίζηδηε επίζδξ ζηδκ
μνεζκή Απαΐα, πάκς απυ ημκ μζηζζιυ Καιανυανοζδ (Vladimirov et al., 2007). Ζ πζμ
παθζά ακαθμνά ημο taxon (Bornmüller, 1928), ιε ημ ζοκχκοιμ Leontice altaica Pall.,
αθμνά ζε ιζα εέζδ ζηδκ πενζμπή ηδξ Η.Μ Μεβάθμο ΢πδθαίμο, ζηα Καθάανοηα, δ
μπμία απυ ηυηε δεκ έπεζ επζαεααζςεεί. Σμ ζοβηεηνζιέκμ taxon εκημπίζηδηε ζημ
Πακαπασηυ, ηυζμ ζηδκ πενζμπή, απυ υπμο είπε ήδδ πνςημακαθενεεί («Βνφζδ
Μπέζημο»), αθθά ηαζ ζε πμθφ πενζζζυηενεξ εέζεζξ, ζε οπυ-πθδεοζιμφξ ηαηά πμθφ
ιεβαθφηενμοξ ηαζ αιζβείξ, ζε ζπέζδ ιε αοημφξ ηςκ ιέπνζ ζήιενα ακαθμνχκ.
4.1.4.1.2 Υτομεηπική καηανομή ηυν ελληνικών ενδημικών taxa ζηο όπορ Πανασαφκό
Πνμηεζιέκμο κα ελεηαζηεί δ ορμιεηνζηή ηαηακμιή ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ

taxa, ζημ υνμξ Πακαπασηυ, δδιζμονβήεδηε ημ δζάβναιια ηδξ Δζηυκαξ 4.1.6, απυ ημ
μπμίμ πνμηφπημοκ ηα ελήξ ζοιπενάζιαηα:
- 143 -
i. Με ηδκ αφλδζδ ημο ορμιέηνμο, αολάκεηαζ ζδιακηζηά ηαζ μ ανζειυξ ηςκ

εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa.
ii. Ο ιεβαθφηενμξ ανζειυξ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa (53 taxa) ηαηαβνάθεηαζ ζηζξ
ακςδαζζηέξ θοημημζκυηδηεξ (1500 έςξ 1924 m, ιε ηα πενζζζυηενα κα ειθακίγμκηαζ
ιέπνζ ηα 1800 m), μζ μπμίεξ πανμοζζάγμοκ ηαζ ημκ ιεβαθφηενμ ανζειυ εκδδιζηχκ
taxa (31 taxa) πμο θφμκηαζ απμηθεζζηζηά ζε αοηέξ. Σμ βεβμκυξ αοηυ πζεακυηαηα
μθείθεηαζ ζηδ ζδιακηζηή ημζκςκζμθμβζηή απμιυκςζδ πμο παναηδνείηαζ ζηα
ορυιεηνα αοηά, ζηδκ ιείςζδ ηδξ ακενχπζκδξ επίδναζδξ ζε ζπέζδ ιε ηα παιδθυηενα
ορυιεηνα, ηαεχξ ηαζ ζηδκ φπανλδ αζμηυπςκ ιε ζδζαίηενα μζημθμβζηά
παναηηδνζζηζηά, πμο εοκμμφκ ηδκ ειθάκζζδ εκδδιζηχκ taxa, υπςξ ηςκ
αζαεζημθζεζηχκ ηάεεηςκ ανάπςκ, ηςκ «λονζζιέκςκ» ηαζ ηςκ ζηεππυιμνθςκ
θζααδζχκ, πμο απμηεθμφκηαζ απυ παθανέξ βεκζηά θοημημζκυηδηεξ, ζηζξ μπμίεξ
εοκμείηαζ δ επζαίςζδ εκδδιζηχκ taxa, θυβς ιεζςιέκμο ακηαβςκζζιμφ (Γδιυπμοθμξ,
1993)
iii. Μεβάθμξ ανζειυξ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa (47 taxa) πανμοζζάγεηαζ ζηδκ
ορμιεηνζηή γχκδ ηςκ 1000 έςξ 1500 m. To βεβμκυξ αοηυ πζεακυηαηα μθείθεηαζ ζημ
υηζ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ ζε αοηά ηα ορυιεηνα απακηάηαζ μ ιεβαθφηενμξ ανζειυξ
αζμηυπςκ (πνμδαζζηέξ ηαζ δαζζηέξ ιμκάδεξ αθάζηδζδξ, εαικχκεξ, αναπχδεζξ εέζεζξ,
ακςδαζζηέξ ιμκάδεξ ηθπ).
iv. ΢ηζξ δφμ παιδθυηενεξ ορμιεηνζηέξ γχκεξ, παναηδνείηαζ ζδιακηζηή ιείςζδ ημο
εκδδιζζιμφ ηαζ ζδζαίηενα ζηδ γχκδ ιέπνζ ηα 500 m, ακαθένμκηαζ ιυθζξ δφμ εθθδκζηά
εκδδιζηά taxa. Ζ εθάηηςζδ αοηή ημο εκδδιζζιμφ ζηα ιζηνυηενα ορυιεηνα
πζεακυηαηα μθείθεηαζ ζηζξ πζέζεζξ πμο δέπμκηαζ μζ δζάθμνμζ αζυημπμζ απυ ηδκ
ζδζαίηενα έκημκδ ακενχπζκδ δναζηδνζυηδηα.
v. Σα απμηεθέζιαηα αοηήξ ηδξ ακάθοζδξ ζοιθςκμφκ ιε ηδ ζπεηζηή ακάθοζδ ημο
Γδιυπμοθμο (1993) ηαζ ημο Μανμφθδ (2003), βζα ηα άθθα δφμ ηαθά ιεθεηδιέκα υνδ
ηδξ Β. Πεθμπμκκήζμο, ηδκ Κοθθήκδ ηαζ ημκ Δνφιακεμ, ακηίζημζπα.
- 144 -
60
53
50 47
40
Αριθμός taxa
31
29
30
20
13 14
10
2
0
0
Ζωσ 500 m 500-1000 m 1000-1500 m 1500-1924 m
Υψομετρικές ζώνες
Αριιμόσ ενδημικϊν Αριιμόσ αποκλειςτικϊν ενδημικϊν τησ υψομετρικθσ ζϊνησ
Δικόνα 4.1.6: Καηακμιή ηδξ ειθάκζζδξ ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ζε ηέζζενεζξ
ορμιεηνζηέξ γχκεξ, ζημ υνμξ Πακαπασηυ.
4.1.4.2 Φςηογευγπαθικέρ ζσέζειρ
Ζ πθεζμρδθία (64,21%) απυ ηα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa, πμο ανέεδηακ ζηδκ

πενζμπή ιεθέηδξ, απακηχκηαζ ζε ηνείξ ή ηαζ πενζζζυηενεξ απυ ηζξ 13
θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ηδξ Δθθάδαξ (Δζηυκα 4.1.7) ηαζ αημθμοεμφκηαζ απυ αοηά
πμο εκημπίγμκηαζ ζηδ ΢ηενεά Δθθάδα ή/ηαζ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ. Σα οπυθμζπα
εκδδιζηά taxa απακηχκηαζ δζάζπανηα, ζηζξ άθθεξ θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ
ακαδεζηκφμκηαξ ηζξ δζάθμνεξ θοημβεςβναθζηέξ ζπέζεζξ ιεηαλφ ημοξ (Πίκαηαξ 4.1.10
ηαζ Δζηυκα 4.1.8).
- 145 -
Δικόνα 4.1.7: Οζ 13 θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ηδξ Δθθάδαξ (Phitos et al. 1995, Strid & Tan
1997, 2002). IoI: Ιόνιοι Νήζοι, StE: Σηεπεά Ελλάδα, Pe: Πελοπόννηζορ, Kik: Κςκλάδερ, KK:
Κπήηη - Κάππαθορ, EAe: Νήζοι αναηολικού Αιγαίος, NPi: Βόπεια Πίνδορ, SPi: Νόηια Πίνδορ,
EC: Αναηολική κενηπική Ελλάδα, NC: Βόπεια κενηπική Ελλάδα, NE: Βόπειο-αναηολική
Ελλάδα, NAe: Νήζοι βοπείος Αιγαίος, WAe: Νήζοι δςηικού Αιγαίος.
- 146 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4μ: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
Πίνακαρ 4.1.10: Καηακμιή ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ημο υνμοξ Πακαπασηυ ζηζξ 13 θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ηδξ Δθθάδαξ. IoI: Ιόνιοι Νήζοι, StE:
Σηεπεά Ελλάδα, Pe: Πελοπόννηζορ, Kik: Κςκλάδερ, KK: Κπήηη - Κάππαθορ, EAe: Νήζοι αναηολικού Αιγαίος, NPi: Βόπεια Πίνδορ, SPi: Νόηια Πίνδορ, EC:
Αναηολική κενηπική Ελλάδα, NC: Βόπεια κενηπική Ελλάδα, NE: Βόπειο-αναηολική Ελλάδα, NAe: Νήζοι βοπείος Αιγαίος, WAe: Νήζοι δςηικού Αιγαίος.
Οικογένεια Δλληνικά ενδημικά taxa Pe StE WAe IoI SPi NPi EC NC NE NAe Kik KK EAe
Pinaceae Abies cephalonica Loudon 1 1 1 1 1 - - 1 - - - - -
Amarylidaceae Allium achaium Boiss. & Orph. 1 1 - - 1 1 - - - - - - -
Amarylidaceae Allium frigidum Boiss. & Heldr. 1 - - - - - - - - -
Apiaceae Carum heldreichii Boiss. 1* 1 - - - - - - - - - - -
Geocaryum parnassicum (Boiss. & Heldr.)
Apiaceae 1 1 1 - - - - - - - - - -
Engstr.
Apiaceae Geocaryum peloponnesiacum Engstrand 1 - - 1 - - - - - - - - -
Apiaceae Peucedanum achaicum Halacsy 1 - - - - - - - - - - - -
Apiaceae Seseli parnassicum Boiss. & Heldr. 1* 1 - - 1 - - - - - - - -
Apiaceae Trinia frigida (Boiss. & Heldr.) Drude 1 1 - ? - - - - - - - - -
Biarum tenuifolium (L.) Schott subsp.
Araceae 1 1 - 1 1 - - - - - - - -
abbreviatum (Schott) Richter
Asparagaceae Muscari pulchellum Heldr. & Sart. 1 1 1 - - - - - - - 1 - -
Ornithogalum fimbriatum Willd. subsp.
Asparagaceae 1 1 - - - - - - - - - - -
gracilipes (Zahar.) Landström
Asteraceae Achillea umbellata Sm. 1 1 1 - - - - - - - - - -
Asteraceae Anthemis brachmannii Boiss. & Heldr. 1 - - - - - - - - - - -
Asteraceae Centaurea affinis Friv. subsp. laconiae Prodan 1 1 - - - - - - - - - - -
Centaurea raphanina Sm. subsp. mixta (DC.)
Asteraceae 1 1 1 - - - - - - - 1 - 1
Runemark
Asteraceae Cirsium heldreichii Halácsy 1* 1 1 - 1 1 - - - - - - -
Asteraceae Cirsium hypopsilum Boiss. & Heldr. 1 - - - - - - - - - - - -
Asteraceae Crepis hellenica Kamari subsp. hellenica 1 1 1 - 1 - 1 - ? - 1 - 1
Asteraceae Crepis incana Sm. 1 1 1 - - - - - - - - - -
- 147 -
Inula verbascifolia (Willd.) Hausskn. subsp.
Asteraceae 1 1 1 - - - - - - - - - -
parnassica (Boiss. & Heldr.) Tutin
Asteraceae Leontodon graecus Boiss. & Heldr. 1 1 1 1 - - - ? - 1 1 - 1
Asteraceae Scorzonera crocifolia Sm. 1 1 1 1 1 - 1 ? - 1 1 - -
Tragopogon brevirostris DC. subsp.
Asteraceae longifolius (Heldr. & Sart. ex Boiss.) I. B. K. 1 1 1 - - - - - - - - - -
Richardson
Gymnospermium altaicum (Pall.) Spach subsp.
Berberidaceae 1 - - - - - - - - - - - -
peloponnesiacum Phitos
Boraginaceae Alkanna methanea Hausskn. 1 1 - - - - - - - - - - -
Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi &
Boraginaceae 1 1 1 1 - - 1 ? - 1 1 1 1
Selvi
Boraginaceae Onosma erecta Sm. subsp. malickyi Teppner 1 - - - - - - - - - - - -
Boraginaceae Onosma kaheirei Teppner 1 1 1 - - - - 1 - - - - 1
Alyssum montanum L. subsp. montanum var.
Brassicaceae 1* 1 1 - - 1 1 1 - 1 - - -
graecum Halacsy
Brassicaceae Arabis subflava B. M.G. Jones 1 1 - - - - - - - - - - -
Brassicaceae Aurinia moreana Tzanoud. & Iatrou 1 - - - - - - - - - - -
Brassicaceae Draba lacaitae Boiss. 1 1 1 - - - - - - - - - -
Brassicaceae Erysimum asperulum Boiss. & Heldr. 1 1 - - - - 1 - - - - - -
Brassicaceae Erysimum cephalonicum Polatschek 1 1 - 1 1 1 - 1 - - - - -
Brassicaceae Erysimum graecum Boiss & Heldr 1 1 1 - - - 1 - - - - - -
Brassicaceae Erysimum pectinatum Bory & Chaub. 1 - - - - - - - - - - - -
Brassicaceae Erysimum pusillum Bory & Chaub. 1 1 - - - - - - - - - - -
Malcolmia graeca Boiss. & Spruner subsp.
Brassicaceae 1 1 - 1 - - - - - - - - -
bicolor (Boiss. & Heldr.) Stork
Brassicaceae Thlaspi graecum Jordan 1 - - - - - - - - - - - -
Campanulaceae Campanula radicosa Bory & Chaub. 1 1 - - - - - - - - - - -
Campanulaceae Edraianthus parnassicus (Boiss. & Spruner) 1 1 - - - - - - - - - - -
- 148 -
Halacsy
Caryophyllaceae Arenaria guicciardii Heldr. ex Boiss. 1 1 - 1 - - - - - - - 1 1
Caryophyllaceae Cerastium candidissimum Correns 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - -
Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum
Caryophyllaceae 1 - - 1 - - - - - - - - -
(Lonsing) Jalas
Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.)
Caryophyllaceae 1 - - - - - - - - - - - -
Hayek
Caryophyllaceae Dianthus biflorus Sm. 1 1 1 - 1 1 1 - - - - - -
Caryophyllaceae Dianthus serratifolius Sm. subsp. serratifolius 1 1 - - - - - - - - - - -
Dianthus tymphresteus (Boiss. & Spruner)
Caryophyllaceae 1 1 - - - - - - - - - - -
Heldr. & Sart.
Caryophyllaceae Minuartia confusa (Boiss.) Maire & Petitm. 1 1 - - - - - - - - - - -
Minuartia eurytanica (Boiss. & Heldr.) Hand.-
Caryophyllaceae 1* 1 - - 1 1 - 1 - - - - 1
Mazz.
Petrorhagia graminea (Sm.) P.W.Ball &
Caryophyllaceae 1 - - 1 1 - - - - - - - -
Heywood
Caryophyllaceae Silene auriculata Sm. 1 1 - - - - - - - - - - -
Caryophyllaceae Silene congesta Sm. 1 1 - - 1 - - - - - - - -
Silene gigantea (L.) L. subsp. hellenica
Caryophyllaceae 1 1 1 - - - - - - - - - -
Greuter
Silene italica (L.) Pers. subsp. peloponnesiaca
Caryophyllaceae 1 1 - - - - - - - - - - -
Greuter
Colchicaceae Colchicum graecum K. Perss. 1 1 - - 1 1 - - - - - - -
Sedum laconicum Boiss. & Heldr. subsp.
Crassulaceae 1 1 1 1 1 1 1 - 1 - - 1 -
laconicum
Pterocephalus perennis Coulter subsp.
Dipsacaceae 1 1 1 - - - 1 1 1 - - - -
perennis
Fabaceae Astragalus cylleneus Fisch. 1 - - - - - - - - - - -
Fabaceae Genista milii Heldr. ex Boiss. 1* 1 1 - - - - - - - - - -
- 149 -
Fabaceae Melilotus graecus (Boiss. & Spruner) Lassen 1 1 - 1 1 1 1 - - - - 1 -
Fabaceae Onobrychis ebenoides Boiss. & Spruner 1 1 1 - - - - - - - - - 1
Fabaceae Trifolium aurantiacum Boiss. & Spruner 1 1 - - - 1 - - - - - - -
Fabaceae Trifolium parnassi Βμiss. & Spruner 1 1 - - 1 1 - 1 - - - - -
Geraniaceae Erodium chrysanthum L'Her. ex DC. 1 1 - - - - - - - - - - -
Iridaceae Crocus boryi Gay 1 1 - 1 - - - - - - - 1 1
Iridaceae Crocus hadriaticus Herb. 1 1 - 1 1 1 - - - - - - -
Iris unguicularis Poiret subsp. carica (W.
Iridaceae Schulze) Davis & Jury var. angustifolia 1 1 1 1 - - - - - - 1 - -
(Boiss. & Heldr.) Davis & Jury
Lamiaceae Marrubium cylleneum Boiss. & Heldr. 1 - - - - - - - - - - -
Lamiaceae Marrubium velutinum Sm. 1 1 - - 1 1 - 1 - - - - -
Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp.
Lamiaceae 1 1 1 - - - 1 - - - - - -
parnassica (Boiss. & Heldr.) Greuter & Burdet
Sideritis clandestina (Bory & Chaub.) Hayek
Lamiaceae subsp. peloponnesiaca (Boiss. & Heldr.) 1 - - - - - - - - - - -
Baden
Lamiaceae Stachys graeca Boiss. & Heldr. 1 1 1 - 1 - - 1 - - - - -
Fritillaria graeca Boiss. & Spruner var.
Liliaceae 1 1 1 - - - - - - - - - -
guicciardii (Heldr. & Sart.) Boiss.
Liliaceae Fritillaria mutabilis Kamari 1 1 - 1 1 - - - - - - - -
Orchidaceae Ophrys argolica H. Fleischm. 1 1 - - - - - - - - - - -
Plantago atrata Hoppe subsp. graeca
Plantaginaceae 1 1 - - 1 1 - - - - - - -
(Halacsy) Holub
Nigella arvensis L. subsp. aristata (Sm.)
Ranunculaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 ? - - - -
Nyman
Festuca jeanpertii (St-Yves) Markgr. subsp.
Poaceae 1 - - - - - - - - - - -
achaica (Markgr.-Dann.) Markgr.-Dann.
Poaceae Helictotrichon agropyroides (Boiss.) Henrand 1 1 1 - - - - - - - 1 1 -
- 150 -
Helictotrichon convolutum (C. Presl) Henrard
Poaceae 1 1 1 - - - - - - - - - -
subsp. heldreichii (Parl.) Gervais
Poaceae Sesleria vaginalis Boiss. & Orph. 1 1 1 - 1 1 - 1 - - - - -
Asperula aristata L. subsp. thessala (Boiss. &
Rubiaceae 1 1 1 - 1 1 1 1 1 1 - - -
Heldr.) Hayek
Rubiaceae Asperula lutea Sm. 1 1 - - - - - - - - - ? -
Rubiaceae Galium melanantherum Boiss. 1 1 1 - - - - - - - 1 - -
Rubiaceae Galium peloponnesiacum Erhend. & Krendl 1 - - 1 - - - - - - - 1 -
Rubiaceae Galium taygeteum Κrendl 1 - - - - - - - - - - - -
Rubiaceae Galium violaceum Krendl 1 - - - - - - - - - - - -
Scrophularia heterophylla Willd. var.
Scrophulariaceae 1 1 1 1 - - 1 - 1 1 1 1 1
heterophylla
Scrophulariaceae Verbascum epixanthinum Boiss. & Heldr. 1 1 1 - 1 1 - 1 - - - - -
Veronica chamaedrys L. subsp.
Scrophulariaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 - - -
chamaedryoides (Bory & Chaub.) M. A. Fisch.
Veronica glauca Sm. subsp. chaubardii
Scrophulariaceae 1 - - 1 - - - - - - - - -
(Boiss. & Reuter) Maire & Petitm.
Veronica glauca Sm. subsp. peloponnesiaca
Scrophulariaceae 1 1 1 1 1 1 - 1 1 - 1 - -
(Boiss. & Orph.) Maire & Petitm.
Violaceae Viola phitosiana Erben 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - -
Καηά Georgiou & Delipetrou (2010), από Kokkoris et al.(2014),ηποποποιημένορ.
Επεξηγήζειρ ζςμβόλυν:
1 : Σμ taxon ακαθένεηαζ απυ ηδκ θοημβεςβναθζηή πενζμπή.
- : Σμ taxon δεκ ακαθένεηαζ απυ ηδκ θοημβεςβναθζηή πενζμπή.
* : Νέα ακαθμνά βζα ηδκ θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ Πεθμπμκκήζμο (Pe).
? : Ζ πανμοζία ημο taxon είκαζ αιθίαμθδ ζηδ θοημβεςβναθζηή πενζμπή.
- 151 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4μ: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Pe StE WAe SPi IoI NPi EC NC Kik EAe KK NAe NE
Απιθμόρ taxa 95 74 39 29 24 22 17 16 11 10 8 7 6
Δικόνα 4.1.8: Γζαβναιιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ανζειδηζηήξ ηαηακμιήξ ηςκ εθθδκζηχκ

εκδδιζηχκ taxa ημο υνμοξ Πακαπασημφ, ζηζξ 13 θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ηδξ Δθθάδαξ.
Απυ ηα δεδμιέκα ηαζ ηα απμηεθέζιαηα πμο παναηίεεκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.1.10

ηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.1.8, δζαπζζηχκεηαζ υηζ:
i. Ζ πενζμπή ιεθέηδξ ειθακίγεζ ηα πενζζζυηενα ημζκά εθθδκζηά εκδδιζηά taxa (74
taxa), ιε ηδ θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ (Ste), δεοηενεουκηςξ (39
taxa) ιε ηδ θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηςκ Νήζςκ ημο Γοηζημφ Αζβαίμο (WAe).
Αημθμοεμφκ μζ οπυθμζπεξ θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ιε ιζηνυηενμ ανζειυ ημζκχκ
εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa, ιε ηδκ ιζηνυηενδ «ζοββέκεζα» κα πανμοζζάγεηαζ ζηδκ
πενζμπή ηδξ Βυνεζo-ακαημθζηήξ Δθθάδαξ (NE).
ii. Γεηάελζ (16,84%) απυ ηα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ
απακηχκηαζ απμηθεζζηζηά ζηδκ θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ Πεθμπμκκήζμο (Pe),
ακαδεζηκφμκηαξ ημκ «πεθμπμκκδζζαηυ» παναηηήνα ηδξ πθςνίδαξ.
iii. Γεηαπέκηε (15,79%) απυ ηα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ,
ειθακίγμκηαζ απμηθεζζηζηά ζηζξ θοημβεςβεςβναθζηέξ πενζμπέξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο
(Pe) ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ (StE), πενζβνάθμκηαξ ηδ ζηεκή θοημβεςβναθζηή ζπέζδ
ιεηαλφ ηςκ δφμ πενζμπχκ.
Πνμηεζιέκμο κα ηαηακμήζμοιε ηαθφηενα ηδ θοημβεςβναθία ηδξ πενζμπήξ ηαζ
κα πνμζδζμνίζμοιε ημ ααειυ ζοββέκεζαξ ιεηαλφ ηδξ πθςνίδαξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ
ηαζ ηςκ άθθςκ, ηαθά ιεθεηδιέκςκ, βεζημκζηχκ μνέςκ ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο,
- 152 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4μ: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ αθθά ηαζ ηδξ Δφαμζαξ, ελεηάζαιε ηδκ ειθάκζζδ ζε αοηά ηςκ
ημζκχκ, εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa (Πίκαηαξ 4.1.11 ηαζ Δζηυκα 4.1.9). Σα υνδ
Γενάκεζα-Παηέναξ-Κζεαζνχκαξ ελεηάζηδηακ ηαζ ακαθένμκηαζ ζακ ιία εκυηδηα, υπςξ
ηαζ ηα ορδθυηενα υνδ ηδξ Δφαμζαξ Γίνθοξ ηαζ Κακηήθζ, ςξ εκυηδηα Δφαμζα ΔC
(Σνίβηαξ, 2003). Σμ υνμξ Βένιζμ, ημ μπμίμ ζοιιεηέπεζ ζηδκ ακάθοζδ
πνδζζιμπζήεδηε εκδεζηηζηά, βζα ζφβηνζζδ ιε ιζα απμηαηνοζιέκδ ζπεηζηά πενζμπή ζε
ζπέζδ ιε ημ υνμξ Πακαπασημ ηαζ ηδ θοημβεςβναθζηή εκυηδηα ηδξ Πεθμπμκκήζμο.
Σα απμηεθέζιαηα αοηήξ ηδξ ακάθοζδξ έδεζλακ υηζ μ ιεβαθφηενμξ ανζειυξ
ημζκχκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ, ειθακίγεηαζ ζημ υνμξ
Δνφιακεμξ (66 ημζκά taxa), ιε ηα υνδ Σαΰβεημ, Υεθιυ, Κοθθήκδ ηαζ Γηζχκα (59, 58,
57 ηαζ 57 ημζκά taxa ακηίζημζπα) κα αημθμοεμφκ (Δζηυκα 4.1.9). Πανυθα αοηά,
πνμηεζιέκμο κα πνμζδζμνζζημφκ μζ θοημβεςβναθζηέξ ζοββέκεζεξ ιεηαλφ ηςκ
ελεηαγυιεκςκ μνέςκ – πενζμπχκ, απαζηείηαζ πεναζηένςκ δζενεφκδζδ, δζυηζ ιπμνεί ιεκ
μ Σαΰβεημξ, μ Υεθιυξ ή δ Γηζχκα κα θζθμλεκμφκ ορδθυ ανζειυ ημζκχκ εκδδιζηχκ
taxa ζε ζπέζδ ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ, αθθά έπμοκ ηαζ ιεβαθφηενμ (ηαηά πμθφ)
ζοκμθζηυ ανζειυ εκδδιζηχκ taxa ζοβηνζηζηά ιε ηζξ άθθεξ πενζμπέξ. Γζα πανάδεζβια
ηα 59 ημζκά εκδδιζηά taxa ημο υνμοξ Σαΰβεημο ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ ακηζζημζπμφκ
ζημ 30,10% ηδξ εθθδκζηήξ εκδδιζηήξ πθςνίδαξ ζημκ Σαΰβεημ, εκχ ηα ηαηά πμθφ
θζβυηενα, 36 ημζκά εκδδιζηά ημο υνμοξ Σοιθνδζημφ ιε ημ υνμξ Πακαπασηυ,
ακηζζημζπμφκ ζημ 43,37% ηδξ εκδδιζηήξ πθςνίδαξ ημο Σοιθνδζημφ. Έηζζ, ακ δ
ακάθοζδ ζηαιαηήζεζ εδχ πζεακυηαηα εα μδδβήζεζ ζε θάεμξ ζοιπενάζιαηα βζα ηζξ
ζπέζεζξ ιεηαλφ ηςκ ελεηαγυιεκςκ μνεζκχκ πενζμπχκ. Μζα ζδζαίηενα εφπνδζηδ ηαζ
ζπεηζηά αζθαθήξ ιέεμδμξ βζα ηδκ απμθοβή ιζαξ ηέημζμο είδμοξ ζφβποζδξ ηαζ ηδξ
ηαηά ημ δοκαηυκ ηαθφηενδξ εηηίιδζδξ ηδξ μιμζυηδηαξ, είκαζ δ εθανιμβή ημο δείηηδ
μιμζυηδηαξ Sørensen, βζα ηα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa, ιεηαλφ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ
ηαζ ηςκ άθθςκ, ηςκ πνμξ ελέηαζδ θοημβεςβναθζηήξ «ζοββέκεζαξ», μνεζκχκ
πενζμπχκ. Απυ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο δείηηδ (Δζηυκα 4.1.10) θαίκεηαζ
υηζ δ εκδδιζηή πθςνίδα ημο υνμοξ Πακαπασημφ πανμοζζάγεζ ηδ ιεβαθφηενδ ζοββέκεζα
ιε ημ υνμξ Δνφιακεμξ, ηαηά 42%, αημθμοεχκηαξ μ Πανκαζζυξ (34%), δ Κοθθήκδ
(33%), μ Υεθιυξ (32%) ηαζ δ Γηζχκα (31%). Με ιζηνυηενμ ααειυ μιμζυηδηαξ
αημθμοεμφκ μζ οπυθμζπεξ μνεζκέξ πενζμπέξ πμο ζοιιεηείπακ ζηδ ζφβηνζζδ.
- 153 -
Πίνακαρ 4.1.11: Διθάκζζδ ηςκ 95 εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ημο υνμοξ Πακαπασημφ ζε 17 πενζμπέξ (υνδ ηαζ μνεζκά ζοιπθέβιαηα) ηδξ Δθθάδαξ. PAN: Πακαπασηυ,
ERI: Δνφιακεμξ, CHL: Υεθιυξ, KIL: Κοθθήκδ, MEN: Μαίκαθμ, PRN: Πάνκςκαξ, TAY: Σαΰβεημξ, VAR: Βανδμφζζα, TIM: Σοιθνδζηυξ, ΗΣΗ: Οίηδ, PAR:
Πανκαζζυξ, GIO: Γηζχκα, ELI-X: Δθζηχκαξ-Ξενμαμφκζ, G-P-K: Γενάκεζα-Παηέναξ-Κζεαζνχκαξ, PENT: Πεκηέθδ, PARN: Πάνκδεα, EC-E: EC Δφαμζα, VER:
Βένιζμ. Pe: Πεθμπυκκδζμξ, StE: ΢ηενεά Δθθάδα, WAe: Νήζμζ δοηζημφ Αζβαίμο, NC: Βυνεζα Κεκηνζηή Δθθάδα.
WAe
NC
Pe StE
Οικογένειερ Δλληνικά ενδημικά taxa
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Abies cephalonica
Pinaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 -
Loudon
Achillea umbellata Sibth.
Asteraceae 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1 - - 1 -
& Sm.
Alkanna methanaea
Boraginaceae 1 1 1 1 - 1 1 - - - 1 1 - - - - - -
Hausskn.
Allium achaium Boiss. &
Amaryllidaceae 1 1 1 1 - - - 1 1 1 1 1 - - - - 1 -
Orph.
Allium frigidum Boiss. &
Amaryllidaceae 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
Heldr.
Alyssum montanum L.
Brassicaceae subsp. montanum var. 1 - - - - - - - - 1 1 - - - 1 - - -
graecum Halacsy
Anchusella variegata (L.)
Boraginaceae 1 1 - - - - 1 - - - 1 1 1 - 1 1 1 -
Bigazzi & al.
- 154 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Anthemis brachmani
Asteraceae 1 - - - - - 1 - - - - - - - - - - -
Boiss. & Heldr.
Arabis subflava B. M.G.
Brassicaceae 1 1 1 1 - - 1 1 - - - 1 - - - - - -
Jones
Arenaria guicciardii
Caryophyllaceae 1 - - - - 1 1 1 1 - 1 1 1 1 - 1 - -
Heldr. ex Boiss.
Asperula aristata L.
Rubiaceae subsp.thessala (Boiss. & 1 1 - - - - 1 - 1 - 1 1 - - - - - 1
Heldr.) Hayek
Asperula lutea Sibth. &
Rubiaceae 1 1 1 1 - - - - 1 1 1 1 1 - - - - -
Sm.
Astragalus cylleneus
Fabaceae 1 - 1 1 - - - - - - - - - - - - - -
Fisch.
Aurinia moreana
Brassicaceae 1 1 1 1 - - - - - - - - - - - - - -
Tzanoudakis & Iatrou
Biarum tenuifolium (L.)
Schott subsp.
Araceae 1 - - 1 - - - - - - - 1 1 1 - 1 - -
abbreviatum (Schott)
Richter
- 155 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Campanula radicosa
Campanulaceae 1 1 - 1 - - 1 1 1 - 1 1 - - - - - -
Baury & Chaub.
Apiaceae Carum heldreichii Boiss. 1 - - ? - - - 1 1 - 1 1 - - - - - -
Centaurea affinis Friv.

Asteraceae 1 1 1 1 - 1 1 - - - - - - 1 - 1 - -
subsp. laconiae Prodan
Centaurea raphanina Sm.

Asteraceae subsp. mixta (DC.) 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - 1 1 1 1 1 -
Runemark
Cerastium candidissimum
Caryophyllaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 -
Correns
Cerastium illyricum Ard.

Caryophyllaceae subsp. brachiatum 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
(Lonsing) Jalas
Cirsium heldreichii
Asteraceae 1 - - - - 1 - 1 1 - 1 1 1 - - 1 - -
Halácsy
- 156 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Cirsium hypopsilum
Asteraceae 1 1 1 1 - 1 1 - - - - 1 - - - - 1 -
Boiss. & Heldr.
Colchicum graecum K.
Colchicaceae 1 1 1 1 1 - 1 1 1 1 - 1 - - - - -
Perss.
Crepis hellenica Kamari

Asteraceae 1 1 1 1 1 - 1 1 - 1 - 1 1 1 1 1 1 -
subsp. hellenica
Crepis incana Sibth. &

Asteraceae 1 1 1 1 1 1 - - - - 1 - 1 1 - 1 1 -
Sm.
Iridaceae Crocus boryi Gay 1 - - - - ? 1 - - - - - 1 - - - - -
Iridaceae Crocus hadriaticus Herb. 1 - - - - 1 1 - - - 1 1 1 - - - - -
Dianthus androsaceus
Caryophyllaceae 1 1 - 1 - - 1 - - - - - - - - - - -
(Boiss. & Heldr.) Hayek
Caryophyllaceae Dianthus biflorus Sm. 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1 1 1 1 - - 1 1 -
- 157 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Dianthus serratifolius
Caryophyllaceae 1 1 - - - - - - ? - - - 1 1 1 1 - -
Sm. subsp. serratifolius
Dianthus tymphresteus
Caryophyllaceae (Boiss. & Spruner) Heldr. 1 1 1 - - - - 1 1 1 - 1 - - - - - -
&Sart.
Brassicaceae Draba lacaitae Boiss. 1 1 1 1 - - - 1 1 1 1 1 - 1 - - - -
Edraianthus parnassicus
Campanulaceae (Boiss. & Spruner) 1 1 - - - - - 1 1 1 1 1 - - - - - -
Halacsy
Erodium chrysanthum
Geraniaceae 1 1 1 1 1 1 - - - 1 1 - 1 - - - -
L'Hér
Erysimum asperulum
Brassicaceae 1 1 1 - - - - 1 1 1 1 1 - - - - - -
Boiss. & Heldr.
Erysimum cephalonicum
Brassicaceae 1 1 1 1 - - - 1 1 1 - 1 1 1 - - 1 -
Polatschek
- 158 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Erysimum graecum Boiss.
Brassicaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 -
& Heldr.
Erysimum pectinatum
Brassicaceae 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
Bory & Chaub.
Erysimum pusillum Bory
Brassicaceae 1 1 - - 1 1 1 1 - - 1 - - ? - - -
& Chaub.
Festuca jeanpertii (St.-
Yves) Markgr. subsp.
Poaceae achaica (Markgr. & 1 - - 1 - - - - - - - - - - 1 - - -
Danenb.) Markgr. &
Danenb.
Fritillaria graeca Boiss.

Liliaceae & Spruner var. guicciardii 1 1 1 - 1 1 1 - - 1 1 - - - - 1 - -
(Heldr. & Sart.) Boiss.
Fritillaria mutabilis
Liliaceae 1 1 1 1 - - - 1 1 1 1 1 1 - - - - -
Kamari
Galium melanantherum
Rubiaceae 1 - - - - 1 - - - - - 1 1 1 1 1 1 -
Boiss.
- 159 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Galium peloponnesiacum
Rubiaceae 1 1 1 1 - 1 1 - - - - - - - - - - -
Erhen. & Krendl
Rubiaceae Galium taygeteum Κrendl 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
Rubiaceae Galium violaceum Krendl 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
Genista milii Heldr. ex

Fabaceae 1 - - - - - - 1 1 1 - 1 - - - - 1 -
Boiss.
Geocaryum parnassicum
Apiaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1 - 1 1 -
(Boiss. & Heldr.) Engstr.
Geocaryum
Apiaceae peloponnesiacum 1 1 1 1 1 - 1 - - - - - - - - - - -
Engstrand
Gymnospermium altaicum
Berberidaceae (Pallas) Spach subsp. 1 - 1 - 1 - - - - - - - - - - - - -
- 160 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Helictotrichon
Poaceae agropyroides (Boiss.) 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - 1 - - - 1 -
Henrand
Helictotrichon
Poaceae convolutum subsp. 1 - - 1 1 1 1 - 1 1 - 1 - - - 1 - -
heldreichii
Inula verbascifolia
(Willd.) Hausskn. subsp.
Asteraceae 1 1 - 1 - - - 1 1 1 1 1 1 - - 1 1 -
parnassica (Boiss. &
Heldr.) Tutin
Iris unguicularis Poirret

subsp. carica (W.
Iridaceae Schulze) Davis & Jury 1 - - - - 1 - - - - 1 - - - - - - -
var. angustifolia (Boiss.
& Heldr.) Davis & Jury
Leontodon graecus Boiss.

Asteraceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 -
& Heldr.
- 161 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Malcolmia graeca Boiss.
Brassicaceae & Spruner subsp. bicolor 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 - - - - -
(Boiss. & Heldr.) Stork
Marrubium cylleneum
Lamiaceae 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - - - -
Boiss. & Heldr.
Marrubium velutinum
Lamiaceae 1 1 - - - - - 1 1 1 1 1 1 - - - - 1
Sibth. & Sm.
Melilotus graecus (Boiss.

Fabaceae 1 1 - - - 1 1 - 1 - 1 - 1 - - 1 - -
& Spruner) Lassen
Minuartia confusa
Caryophyllaceae 1 1 1 1 - - 1 1 - 1 1 1 1 - - - - -
(Boiss.) Maire & Petitm.
Minuartia eurytanica
Caryophyllaceae (Boiss. & Heldr.) Hand.- 1 - - - - - - 1 1 1 1 1 - - - - - -
Mazz.
Muscari pulchellum
Asparagaceae 1 - 1 - - - 1 1 - - - - - 1 1 1 1 -
Heldr. & Sart.
- 162 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Nigella arvensis subp.
Ranunculaceae 1 - 1 - - - - - - 1 1 1 - 1 1 1 1 -
aristata
Onobrychis ebenoides
Fabaceae 1 1 1 1 - - - 1 - 1 1 1 1 1 1 1 1 -
Boiss. & Spruner
Onosma erecta Sibth. &

Boraginaceae Sm. subsp. malickyi 1 - 1 - - 1 1 - - - - - - - - - - -
Teppner
Onosma kaheirei
Boraginaceae 1 - - - - - - - - - - - - 1 1 1 1 1
Teppner
Ophrys argolica H.
Orchidaceae 1 1 1 - - 1 1 - - ? - - - - - - - -
Fleischm.
Ornithogalum fimbriatum
Asparagaceae subsp. gracilipes (Zahar.) 1 - - - 1 - - 1 1 - - - 1 1 - - - -
Landström
Petrorhagia graminea
Caryophyllaceae (Sm.) P.W.Ball. & 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - -
Heywood
- 163 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Peucedanum achaicum
Apiaceae 1 1 1 - - - - - - - - - - - - - - -
Halacsy
Plantago atrata Hoppe
Plantaginaceae subsp. graeca (Halacsy) 1 1 1 1 - 1 1 1 1 - 1 1 - - - - - -
Holub
Pterocephalus perennis
Dipsacaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1 1 1 -
Coulter subsp. perennis
Scorzonera crocifolia
Asteraceae 1 1 1 1 - 1 1 - - - 1 1 1 1 1 1 1 -
Sibth. & Sm.
Scrophularia heterophylla
Scrophulariaceae 1 - - 1 - - 1 - - - 1 1 1 - - - - -
Willd. var. heterophylla
Scutellaria rupestris
Boiss. & Heldr. subsp.
Lamiaceae 1 1 1 1 1 1 1 - - - 1 1 1 1 - 1 1 -
parnassica (Boiss. &
Heldr.) Greuter & Burdet
Sedum laconicum subsp.

Crassulaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 -
laconicum
- 164 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Seseli parnassicum Boiss.
Apiaceae 1 - - - - - - 1 - 1 1 - - - - - -
& Heldr.
Sesleria vaginalis Boiss.
Poaceae 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 1 1 - - - 1 1
& Orph.
Sideritis clandestina
Lamiaceae subsp. peloponnesiaca 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - - - -
(Boiss. & Heldr.) Baden
Caryophyllaceae Silene auriculata Sm. 1 1 1 1 - - 1 1 - - 1 1 1 - - - - -
Caryophyllaceae Silene congesta Sm. 1 1 1 1 - 1 1 1 - - 1 1 1 - - - - -
Silene gigantea (L.) L.

Caryophyllaceae 1 - 1 - - - 1 - - - 1 1 - 1 - 1 1 -
subsp. hellenica Greuter
Silene italica (L.) Pers.

Caryophyllaceae subsp. peloponnesiaca 1 1 1 1 1 1 1 - - - - 1 1 1 - 1 - -
Greuter
- 165 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Stachys graeca Boiss. &
Lamiaceae 1 1 - - 1 1 - - - - - - 1 1 1 1 1 -
Heldr.
Brassicaceae Thlaspi graecum Jordan 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - -
Tragopogon brevirostris
DC. subsp. longifolius
Asteraceae 1 - - - - - - - - 1 - - - - - - 1 -
(Heldr. & Sart. ex Boiss.)
I. B. K. Richardson
Trifolium aurantiacum
Fabaceae 1 1 - - - 1 1 - - - - - - - - - - -
Boiss. & Spruner
Trifolium parnassi Βμiss.

Fabaceae 1 1 1 1 - - 1 1 1 1 1 1 - - - - - 1
& Spruner
Trinia frigida (Boiss. &
Apiaceae 1 - 1 1 1 1 1 1 1 1 - 1 - - - - -
Heldr.) Drude
Verbascum epixanthinum
Scrophulariaceae 1 1 1 1 - - 1 1 1 1 1 1 - - - - 1 -
Boiss. & Heldr.
- 166 -
WAe
NC
Pe StE
G-P-K
ELI-Υ
PARN
PENT
EC-E
MEN
CHL
VAR
TAY
VER
PAN
PRN
PAR
TIM
GIO
KIL
ERI
IIT
Veronica chamaedrys L.
subsp. chamaedryoides
Scrophulariaceae 1 1 - 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - - 1 1
(Bory & Chaub.) M. A.
Fisch.
Veronica glauca Sibth. &

Sm. subsp. chaubardii
Scrophulariaceae 1 - 1 - - - 1 - - - - - - - - - - -
(Boiss. & Reuter) Maire
& Petitm.
Veronica glauca subsp.

Scrophulariaceae 1 - - - - 1 - - - 1 1 1 1 1 - 1 1 -
peloponnesiaca
Violaceae Viola phitosiana Erben 1 1 1 - 1 1 1 - 1 - 1 1 1 1 - - 1 1
Κοινά ενδημικά taxa 66 58 57 36 46 59 41 36 35 50 57 42 32 16 32 34 7
1 : Σμ taxon ακαθένεηαζ απυ ηδκ πενζμπή, - : Σμ taxon δεκ ακαθένεηαζ απυ ηδκ πενζμπή, ? : Ζ πανμοζία ημο taxon δεκ είκαζ επζαεααζςιέκδ.
- 167 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
Ελληνικά ενδημικά taxa ςτην περιοχθ Κοινά ελληνικά ενδημικά taxa με το όροσ Παναχαϊκό
200
196
180
160
Αριιμόσ ελληνικϊν ενδημικϊν taxa
144 153
138
140 126
117
120
105 104 103
100 96
95
100 90
83 85
80 66 70
59 63
58 57 57
60 46 50
41 42
36 36 35 32 32 34 36
40
16
20 7
0
VAR
PENT
PAR
GIO
PRN
TAY
ERI
MEN
TIM
ITI
PARN
KIL
VER
CHL
ELI-X
G-P-K
PAN
EC-E
Δικόνα 4.1.9: Γζαβναιιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ειθάκζζδξ ηςκ ημζκχκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ιεηαλφ ημο υνμοξ Πακαπασημφ ηαζ 17 πενζμπχκ (υνδ ηαζ μνεζκά
ζοιπθέβιαηα) ηδξ Δθθάδαξ. PAN: Πακαπασηυ, ERI: Δνφιακεμξ, CHL: Υεθιυξ, KIL: Κοθθήκδ, MEN: Μαίκαθμ, PRN: Πάνκςκαξ, TAY: Σαΰβεημξ, VAR: Βανδμφζζα, TIM:
Σοιθνδζηυξ, ΗΣΗ: Οίηδ, PAR: Πανκαζζυξ, GIO: Γηζχκα, ELI-X: Δθζηχκαξ-Ξενμαμφκζ, G-P-K: Γενάκεζα-Παηέναξ-Κζεαζνχκαξ, PENT: Πεκηέθδ, PARN: Πάνκδεα, EC-E: EC
Δφαμζα, VER: Βένιζμ.
- 168 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΛΩΡΗΓΑ
70 0.45
0.40
60
0.35
50
0.30
Sørensen
Αριιμόσ taxa
40 0.25
30 0.20
0.15
20
0.10
10
0.05
0 0.00
ERI PAR CHL KIL GIO MEN PRN VAR TAY TIM ELI-X ITI EC-E PARN G-P-K PENT VER
Κοινά ελληνικά ενδημικά taxa με το όροσ Παναχαϊκό 66 50 58 57 57 36 46 41 59 36 42 35 34 32 32 16 7
Δείκτησ ομοιότητασ Sørensen (0 ≤ Sørensen ≤ 1) 0.42 0.34 0.33 0.33 0.31 0.30 0.29 0.29 0.29 0.29 0.28 0.28 0.26 0.25 0.24 0.17 0.10
Δικόνα 4.1.10: Γζαβναιιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ειθάκζζδξ ηςκ ημζκχκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ιεηαλφ ημο υνμοξ Πακαπασημφ ηαζ 17 πενζμπχκ (υνδ ηαζ μνεζκά
ζοιπθέβιαηα) ηδξ Δθθάδαξ, ιε ηζξ ακηίζημζπεξ ηζιέξ ημο δείηηδ Sørensen (ζε θεείκμοζα ζεζνά μιμζυηδηαξ). PAN: Πακαπασηυ, ERI: Δνφιακεμξ, CHL: Υεθιυξ, KIL:
Κοθθήκδ, MEN: Μαίκαθμ, PRN: Πάνκςκαξ, TAY: Σαΰβεημξ, VAR: Βανδμφζζα, TIM: Σοιθνδζηυξ, ΗΣΗ: Οίηδ, PAR: Πανκαζζυξ, GIO: Γηζχκα, ELI-X: Δθζηχκαξ-
Ξενμαμφκζ, G-P-K: Γενάκεζα-Παηέναξ-Κζεαζνχκαξ, PENT: Πεκηέθδ, PARN: Πάνκδεα, EC-E: EC Δφαμζα, VER: Βένιζμ.
- 169 -
4.1.4.3 Βαλκανικά ενδημικά γευζηοισεία
Απυ ηα 85 ααθηακζηά εκδδιζηά ηαζ οπεκδδιζηά taxa πμο ηαηαβνάθδηακ ζηδκ

πενζμπή ιεθέηδξ ηα 55 (64,71%) απυ αοηά ειθακίγμκηαζ απμηθεζζηζηά ζηδ
πενζυκδζμ ηςκ Βαθηακίςκ (ααθαηκζηά εκδδιζηά), εκχ ηα οπυθμζπα 30 (35,29%)
αθμνμφκ taxa ιε ελάπθςζδ ζε Βαθηακζηή – Ηηαθία ηαζ Βαθηακζηή - Ακαημθία
(οπεκδδιζηά ηςκ ααθηακίςκ). Πζμ ζοβηεηνζιέκα, 13 taxa απακηχκηαζ ζηζξ πχνεξ ηςκ
Βαθηακίςκ, ηδξ Αδνζαηζηήξ ηαζ ηδξ Ηηαθίαξ (Balkan-Italian) ηαζ 17 taxa έπμοκ ςξ
ηφνζα πενζμπή ελάπθςζδξ ηα ααθηάκζα ηαζ ηδκ Ακαημθία (Balkan-Anatolian)
(Πίκαηαξ 4.1.12).
Πίνακαρ 4.1.12: Διθάκζζδ ηαζ ζοιιεημπή (%) ηςκ εκδδιζηχκ ηαζ οπεκδδιζηχκ ηςκ ααθηακίςκ ζημ
υνμξ Πακαπασηυ.
Δνδημικό ηων Δνδημικό ηων

Δνδημικό ηων Βαλκανίων και Βαλκανίων και
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ Taxon
Βαλκανίων ηηρ Ηηαλίαρ ηηρ Αναηολίαρ
(Balkan) (Balkan-It) (Balkan-
Anatolian)
*Malabaila aurea (Sm.)
Apiaceae 1 - -
Boiss.
*Malabaila involucrata
Apiaceae 1 - -
Boiss. & Spruner
*Bubon macedonicum
Apiaceae - 1 -
L.
Bupleurum glumaceum
Apiaceae 1 - -
Sm.
*Carum graecum Boiss.
Apiaceae & Heldr. subsp. 1 - -
graecum
*Peucedanum
Apiaceae longifolium Waldst. & 1 - -
Kit.
Achillea fraasii Sch.
Asteraceae 1 - -
Bip.
*Achillea holosericea
Asteraceae 1 - -
Sm.
Asteraceae Carduus tmoleus Boiss. - - 1

Carlina frigida Boiss. &
Asteraceae 1 - -
Heldr.
- 170 -

Anatolian)
Carlina graeca Heldr. &
Asteraceae - - 1
Sartori
Centaurea spruneri
Asteraceae subsp. guicciardii 1 - -
(Boiss.) Hayek
*Cirsium candelabrum
Asteraceae 1 - -
Griseb.
Cota tinctoria subsp.
Asteraceae parnassica (Boiss. & - - 1
Heldr.) Oberpr. &
Greuter
Asteraceae Crepis dioscoridis L. - - 1
Ptilostemon afer (Jacq.)
Asteraceae 1 - -
Greuter
*Senecio thapsoides
Asteraceae 1 - -
DC.
Taraxacum delphicum
Asteraceae - - 1
Dahlst.
*Taraxacum gracilens
Asteraceae 1 - -
Dahlst.
Boraginaceae Myosotis cadmea Boiss. 1 - -
Aethionema saxatile
Brassicaceae subsp. graecum (Boiss. - - 1
& Spruner) Hayek
Aethionema saxatile
subsp. oreophilum I. A.
Brassicaceae Andersson, Carlström, 1 - -
Franzén, Karlén & H.
Nybom
Aurinia saxatilis subsp.
Brassicaceae orientalis (Ard.) T. R. - - 1
Dudley
Draba lasiocarpa
Brassicaceae Rochel subsp. 1 - -
lasiocarpa
Lunaria annua subsp.
Brassicaceae pachyrhiza (Borbás) - 1 -
Hayek
- 171 -

Anatolian)
Malcolmia graeca
Brassicaceae subsp. hydraea (Heldr. 1 - -
& Halácsy) Stork
*Campanula spatulata
Sibth. & Sm. subsp.
Campanulaceae 1 - -
spruneriana (Hampe)
Hayek
Campanula spatulata
Campanulaceae 1 - -
Sm. subsp. spatulata
Campanula versicolor
Campanulaceae - 1 -
Andrews
Cerastium banaticum
Caryophyllaceae subsp. speciosum - - 1
(Boiss.) Jalas
Dianthus integer Vis.
Caryophyllaceae 1 - -
subsp. minutiflorus
Dianthus pinifolius
Caryophyllaceae subsp. lilacinus (Boiss. 1 - -
& Heldr.) Wettst.
Caryophyllaceae Drypis spinosa L. - 1 -
*Herniaria parnassica
Boiss. subsp. parnassica
Minuartia attica (Boiss.
Caryophyllaceae & Spruner) Vierh. - 1 -
subsp. attica
Minuartia stellata (E. D.
Clarke) Maire & Petitm.
*Petrorhagia glumacea
Caryophyllaceae (Chaub. & Bory) P. W. 1 - -
Ball & Heywood
Petrorhagia illyrica
Caryophyllaceae (Ard.) P. W. Ball & 1 - -
Heywood
Caryophyllaceae Silene caesia Sm. 1 - -

Silene graeca Boiss. &
Spruner
- 172 -

Anatolian)
Silene parnassica Boiss.
Caryophyllaceae & Spruner subsp. - 1 -
parnassica
*Silene radicosa Boiss.
& Heldr.
Caryophyllaceae *Silene roemeri Friv. - 1 -

*Hypericum olympicum
Clusiaceae - - 1
L.
*Hypericum rumeliacum
subsp. apollinis (Boiss.
Clusiaceae 1 - -
& Heldr.) N. Robson &
Strid
*Cephalaria
Dipsacaceae ambrosioides (Sm.) 1 - -
Roemer & Schultes
Lomelosia crenata
Dipsacaceae - 1 -
(Cyr.) Greuter & Burdet
*Euphorbia
Euphorbiaceae - - 1
herniariifolia Willd.
Astracantha rumelica
Fabaceae (Bunge) Reer & Podlech 1 - -
subsp. rumelica
*Genista subcapitata
Fabaceae 1 - -
Pančić
Trifolium pignantii
Fabaceae 1 - -
Fauché & Chaub.
Lamiaceae Lamium garganicum L. 1 - -
*Sideritis romana
Lamiaceae subsp. purpurea (Talbot 1 - -
ex Benth.) Heywood
Lamiaceae Stachys cretica L. 1 - -
Stachys germanica
Lamiaceae subsp. heldreichii - - 1
(Boiss.) Hayek
Teucrium flavum subsp.
Lamiaceae - - 1
hellenicum Rech. f.
- 173 -

Anatolian)
Thymus longicaulis
Lamiaceae subsp. chaubardii - - 1
(Rchb. f.) Jalas
Ranunculus psilostachys
Ranunculaceae 1 - -
Griseb.
Crataegus heldreichii
Rosaceae 1 - -
Boiss.
*Potentilla speciosa
Rosaceae - - 1
Willd.
*Asperula chlorantha
Rubiaceae 1 - -
(Boiss. & Heldr.) Hayek
Galium intricatum
Rubiaceae 1 - -
Margot & Reut.
Valantia aprica (Sibth.
Rubiaceae 1 - -
& Sm.) Boiss. & Heldr.
Saxifraga rotundifolia
Saxifragaceae subsp. chrysosplenifolia 1 - -
(Boiss.) D. A. Webb
*Digitalis laevigata
Scrophulariaceae subsp. graeca (Ivanina) 1 - -
H. Werner
*Verbascum guicciardii
Scrophulariaceae 1 - -
Boiss.
*Verbascum undulatum
Scrophulariaceae 1 - -
Lam.
Viola aetolica Boiss. &

Violaceae 1 - -
Heldr.
Crocus cancellatus
Iridaceae subsp. mazziaricus - - 1
(Herb.) B. Mathew
Crocus olivieri J. Gay
Iridaceae - - 1
subsp. olivieri
Crocus sieberi subsp.
Iridaceae sublimis (Herb.) B. 1 - -
Mathew
Luzula pindica
Juncaceae (Hausskn.) Chrtek & - 1 -
Krísa
Juncaceae Luzula spicata (L.) DC. - 1 -
- 174 -

Anatolian)
*Scutellaria rupestris
Boiss. & Heldr. subsp.
Lamiaceae adenotricha (Boiss. & 1 - -
Heldr.) Greuter &
Burdet
Lilium chalcedonicum
Liliaceae 1 - -
L.
Ophrys ferrum-equinum
Orchidaceae - - 1
Desf.
Bromopsis cappadocica
(Boiss. & Balansa)
Poaceae Holub subsp. lacmonica 1 - -
(Hausskn.) H. Scholz &
Valdés
Danthoniastrum
Poaceae compactum (Boiss. & 1 - -
Heldr.) Holub
Festuca cyllenica Boiss.
Poaceae 1 - -
& Heldr.
Festuca spectabilis
Poaceae subsp. affinis (Hack.) H. - 1 -
Scholz & Foggi
Helictochloa aetolica
Poaceae 1 - -
(Rech. f.) Romero Zarco
*Koeleria splendens C.
Poaceae - 1 -
Presl
Poa thessala Boiss. &
Poaceae 1 - -
Orph.
Stipa pulcherrima
Poaceae subsp. epilosa 1 - -
(Martinovský) Tzvelev
΢ΤΝΟΛΟ 2
΢ΤΝΟΛΟ 1 55 13 17 85
΢ΤΜΜΔΣΟΥΖ (%)
64,71 15,29 20 100
΢ΣΖ ΒΑΛΚΑΝΗΚΖ ΥΛΩΡΗΓΑ
΢ΤΜΜΔΣΟΥΖ (%)
6,52 1,57 2,05 10,14
΢ΣΖ ΥΛΩΡΗΓΑ ΣΖ΢ ΠΔΡΗΟΥΖ΢
* : Νέα ακαθμνά βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
1 : Πανμοζία ημο taxon.
- 175 -
΢ε υηζ αθμνά ηδκ ειθάκζζδ ααθηακζηχκ βεςζημζπείςκ ζε ζπέζδ ιε αοηή ηςκ

εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ, μ ανζειυξ ηςκ ααθηακζηχκ βεςζημζπείςκ ιεζχκεηαζ ηαηά ημκ
άλμκα απυ αμνά πνμξ κυημ, ιε ημ ακηίζηνμθμ κα ζοιααίκεζ βζα ημκ ανζειυ ηςκ
εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ (Strid, 1989). Σμ Όνμξ Πακαπασηυ ανίζηεηαζ ζπεδυκ ζημ ιέζμ
αοημφ ημο άλμκα ηαζ πανμοζζάγεζ ιζα ακαιεκυιεκδ ακαθμβία ααθηακζηχκ πνμξ
εθθδκζηχκ εκδδζηχκ taxa, πμο μνίγεηαζ ζε 1:1,1 (Πίκαηαξ 4.1.13). ΢ημκ πίκαηα 4.1.13
πανμοζζάγμκηαζ εκδεζηηζηά δ ζοιιεημπή (%) ηςκ ααθηακζηχκ taxa (εκδδιζηχκ ηαζ
οπεκδδιζηχκ) ηαζ ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ, ηαεχξ ηαζ δ ιεηαλφ ημοξ ακαθμβία ζημ
υνμξ Πακαπασηυ ηαζ ζε άθθα 15 αμοκά ηδξ δπεζνςηζηήξ Δθθάδαξ.
Πίνακαρ 4.1.13: Διθάκζζδ ηαζ ζοιιεημπή (%) ηςκ ααθηακζηχκ taxa (εκδδιζηχκ
ηαζ οπεκδδιζηχκ) ηαζ ηςκ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ, ηαεχξ ηαζ δ ιεηαλφ ημοξ
ακαθμβία ζημ υνμξ Πακαπασηυ ηαζ ζε άθθα 15 αμοκά ηδξ δπεζνςηζηήξ Δθθάδαξ.
Αναλογία
Βαλκανικά Δλληνικά ενδημικών
Πεπιοσή
ενδημικά (%) ενδημικά (%) (Βαλκανικών :
Δλληνικών)
Όπορ Πανασαϊκό 10,26 11,47 1 : 1,1
Όπορ Δπύμανθορ 5,95 9,39 1 : 1,6
Όπορ Κςλλήνη 10,07 12,8 1 : 1,3
Βαπδούζια Όπη 14 9,4 1,5 : 1
Όπορ Σςμθπςζηόρ 14,14 7,24 1,9 : 1
Όπορ Οίηη 13,66 6,7 2:1
Όπορ Γκιώνα 17,09 12,07 1,4 : 1
10,03 9,16 1,1 : 1
Ξεποβούνι
Όπορ Κιθαιπώναρ 4 8,4 1 : 2,1
Όπορ Παηέπαρ 2,9 8,5 1 : 2,9
Όπορ Γεπάνεια 2,4 8,8 1 : 3,6

- 176 -
Αναλογία
Βαλκανικά Δλληνικά ενδημικών
Πεπιοσή
ενδημικά (%) ενδημικά (%) (Βαλκανικών :
Δλληνικών)
Όπορ Πάπνηθα 5,47 8,39 1 : 1,5
Όπορ Πενηέλη 1,65 5,96 1 : 3,6
Όπορ Βέπμιο 16,9 3,2 5,3 : 1
Όπορ Μενοίκιο 22,26 3,46 6,4 : 1
Απυ ηδκ ακάθοζδ ηςκ δεδμιέκςκ ημο Πίκαηα 4.1.13 δζαπζζηχεδηε δ

ακαθενυιεκδ ιείςζδ ημο ααθηακζημφ εκδδιζημφ ζημζπείμο απυ αμνά πνμξ κυημ,
ηαεχξ ηαζ δ ζδιακηζηή εθάηηςζή ημο ζηζξ κμηζμακημθζηέξ πενζμπέξ ηδξ ΢ηενεάξ
Δθθάδαξ (ππ Παηέναξ, Πεκηέθδ). Δπίζδξ, παναηδνείηαζ ζδιακηζηή ιείςζδ ημο
πμζμζημφ εκδδιζζιμφ ζε ααθηακζηά taxa ζημ υνμξ Δνφιακεμξ, ιε πμζμζηυ ζπεδυκ
ζημ ιζζυ απυ ημ ακηίζημζπμ ζημ βεζημκζηυ υνμξ Πακαπασηυ, αθθά ηαζ απυ αοηυ ζημ
υνμξ Κοθθήκδ. Σμ βεβμκυξ αοηυ πζεακυηδηα κα μθείθεηαζ ζηα ορδθά ηαζ ηαηά ιήημξ
ηδξ αμνείμο Πεθμπμκκήζμο ακαπηοζυιεκα υνδ, ηα μπμία θεζημονβμφκ ςξ θναβή βζα
ηδ ιαγζηή ελάπθςζδ, ηςκ απυ αμνά πνμενπυιεκςκ, ααθηακζηχκ εκδδιζηχκ taxa πνμξ
ηζξ πζμ δπεζνςηζηέξ, ηαζ κμηζυηενεξ εέζεζξ.
΢ε υηζ αθμνά ημ ααθηακζηυ – ζηαθζηυ ζημζπείμ, ηα εονήιαηα ζηδκ πενζμπή
ιεθέηδξ, ζοβηνζκυιεκα ιε ηα ακηίζημζπα, ζηα ηαθά ιεθεηδιέκα υνδ ηδξ ΢ηενεάξ
Δθθάδαξ (π.π Σοιθνδζηυξ, Βανδμφζζα, Οίηδ, Γηζχκα, Δθζηχκαξ, Γενάκεζα-Παηέναξ-
Κζεαζνχκαξ) ηαζ ηδξ Πεθμπμκκήζμο (π.π Δνφιακεμξ, Κοθθήκδ) ζοιθςκμφκ ιε ηα
υζα ακαθένμκηαζ απυ ημκ Strid (1995), δδθαδή υηζ ημ ααθηακζηυ – ζηαθζηυ ζημζπείμ
είκαζ πενζζζυηενμ ειθακέξ ζηδκ πενζμπή ηδξ Πίκδμο ηαζ ελαζεεκεί ζηαδζαηά ζηδκ
΢ηενεά Δθθάδα ηαζ ηδκ Πεθμπυκκδζμ, ηαεχξ ηαζ υηζ δ ζφκδεζδ ιεηαλφ ηδξ μνεζκήξ
πθςνίδαξ ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ ηδξ Δθθάδαξ αημθμοεεί δζαδνμιή ιε ηαηεφεοκζδ απυ αμνά
πνμξ κυημ ηαζ πανά ηδξ Αδνζαηζηήξ.
Σαοηυπνμκα, πναβιαημπμζχκηαξ ηζξ ακηίζημζπεξ ζοβηνίζεζξ βζα ημ ααθηακζηυ –
ακαημθίηζημ ζημζπείμ, επζαεααζχκεηαζ δ δζαπίζηςζδ ημο Strid (1986b) πμο αθμνά ηδκ
ζδιακηζηή ιείςζή ημο, απυ ηα ακαημθζηά πνμξ ηα δοηζηά.
- 177 -
Οζ δζαπζζηχζεζξ αοηέξ πνμζδίδμοκ ζδζαίηενμ παναηηήνα ζηδ πθςνίδα ημο υνμοξ

ηαζ ιπμνεί κα παναηηδνίζηεζ δ πενζμπή ςξ «ιεηακαζηεοηζηυ ζηαονμδνυιζ» ηςκ
θοηζηχκ taxa, απυ αμνά πνμξ κυημ ηαζ απυ ακαημθή πνμξ δφζδ, βεβμκυξ πμο έπεζ ήδδ
ζδιεζςεεί απυ ημκ Ηαηνμφ (Ηαηνμφ, 1986) βζα ηδκ πενζμπή ηδξ Β, ΒΓ Απαΐαξ (Δζηυκα
4.1.11).
Όπορ
Πανασαϊκό
Δικόνα 4.1.11: Οζ ιεηακαζηεοηζημί μδμί ηςκ θοηζηχκ taxa ζηδκ πενζμπή ηδξ Δθθάδαξ (απυ
Ηαηνμφ 1986, ηνμπμπμζδιέκμ). Με ηδκ ημοηίδα ζδιεζχκεηαζ δ εέζδ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ.
- 178 -
4.1.4.4 Άλλερ ενδιαθέποςζερ καηαγπαθέρ
Γφμ ζδιακηζηέξ ηαηαβναθέξ, ιδ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa, είκαζ αοηέξ ημο

ααθαηκζημφ-ζηαθζημφ Silene roemeri ηαζ ημο ακαημθζημιεζμβεζαημφ Vicia canescens,
πμο αθμνμφκ ηδκ πνχηδ ακαθμνά αοηχκ ηςκ δφμ θοηζηχκ εζδχκ απυ ηδ
θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ Πεθμπμκκήζμο, επεηηείκμκηαξ έηζζ κμηζυηενα ηδκ
πενζμπή ελάπθςζήξ ημοξ ηαζ εκζζπφμκηαξ ημοξ δεζιμφξ ηδξ πθςνίδαξ ηδξ πενζμπήξ
ιεθέηδξ ιε ηα υνδ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, υπμο ηαζ αοηά ηα είδδ απακηχκηαζ.
4.1.4.5 Απκηικο-αλπικά και βόπεια taxa
΢ηδκ πανμφζα ένεοκα, ηα ήδδ βκςζηά απυ ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ανηηζημ-αθπζηά
taxa Luzula spicata, Phleum alpinum ηαζ Saxifraga adscendens subsp. parnassica,
εκημπίζηδηακ ηαζ ηαηαβνάθδηακ ζε ορυιεηνα 1500 έςξ 1700 m ζε πονζηζηά εδάθδ
ηαζ ζε ακςδαζζηά πενζαάθθμκηα.Tα taxa Luzula spicata ηαζ Phleum alpinum,
ανέεδηακ κα θφμκηαζ ζηα πζμκυθζθα θζαάδζα, ηονίςξ ζηδκ πενζμπή «Πναζμφδζ», εκχ
ημ taxon Saxifraga adscendens subsp. parnassica εκημπίζηδηε ηονίςξ ζε αναπχδδ
πνακή ιε ιεβάθδ ηθίζδ.
΢φιθςκα ιε ημκ Strid (1995), ηα απμηθεζζηζηά, ανηηζημ-αθπζηά taxa είκαζ
ζδζαίηενα ζπάκζα ζηδκ Δθθάδα ηαζ ειθακίγμκηαζ ιυκμ ζε πενζμνζζιέκεξ εέζεζξ ηςκ
ορδθυηενςκ ημνοθχκ ηςκ μνέςκ ηαζ ηονίςξ ζηζξ αυνεζεξ πενζμπέξ ηδξ πχναξ. Ζ
ειθάκζζδ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηνζχκ ανηηζημ-αθπζηχκ taxa, εεςνείηαζ ανζειυξ
ζδζαίηενα ορδθυξ, ζε ζπέζδ ιε ημ ζπεηζηά παιδθυ ορυιεηνμ ηαζ ιέζμ ορυιεηνμ ημο
υνμοξ, ηδκ βεςβναθζηή ημο εέζδ ηαζ ημ βεςθμβζηυ ημο οπυααενμ, αθμφ ηαηά ημκ
Stevanović et al. (2009) δεκ ακαιέκεηαζ ιεβάθμξ ανζειυξ αμνείςκ taxa, επί
αζαεζημθζεζηχκ εδαθχκ, υπςξ αοηά ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ.
Σα taxa αοηά, υπςξ ηαζ υθα ηα ανηηζημ-αθπζηά taxa, απμηεθμφκ απμιμκςιέκα,
εκαπμιείκακηα ζημζπεία (relicts) απυ ηζξ παβεηχδεζξ πενζυδμοξ ηαζ δζαηδνμφκηαζ ζηζξ
εέζεζξ, υπμο ζήιενα ηαηαβνάθδηακ, ελαζηίαξ ηςκ ζδζαίηενςκ εδαθζηχκ ηαζ
ηθζιαηζηχκ ζοκεδηχκ πμο επζηναημφκ εηεί. Πζμ ζοβηεηνζιέκα, ζηδκ πενζμπή
ιεθέηδξ, ηα ανηηζημ-αθπζηά taxa εκημπίζηδηακ ζε πονζηζηά εδάθδ πμο πνμέηορακ
απυ ηδκ επζθεηηζηή δζάθοζδ ηαζ έηπθοζδ ημο ακεναηζημφ οπμζηνχιαημξ ημο
- 179 -
αζαεζηυθζεμο (απυ ηζξ ορδθέξ ανμπμπηχζεζξ), ςξ απμηέθεζια ηςκ αηναίςκ

ηθζιαηζηχκ ζοκεδηχκ ηαζ ηςκ επαηυθμοεςκ δζαδζηαζζχκ δζάανςζδξ (Μήηζζμξ,
1999), πμο θαιαάκμοκ πχνα ζηζξ πενζμπέξ πμο αοηά εκημπίζηδηακ.
4.1.5 Taxa με πεπιοπιζμένο εύπορ εξάπλυζηρ ζηην πεπιοσή μελέηηρ
O πνμζδζμνζζιυξ ηςκ taxa ηδξ εθθδκζηήξ πθςνίδαξ, πμο έπμοκ πενζμνζζιέκμ

εφνμξ ελάπθςζδξ (range restricted) ακαθένεηαζ απυ ημοξ Dimopoulos et al. (2013)
πνμεηεζιέκμο κα παναηηδνζζημφκ taxa ηα μπμία ιπμνεί κα ιδκ είκαζ εκδδιζηά ηδξ
Δθθάδαξ, αθθά ειθακίγμκηαζ ιυκμ εκηυξ ιζαξ ζαθμφξ απυζηαζδξ ζημ πχνμ πμο δεκ
λεπενκά ηα 500 km. Με ημκ ηνυπμ αοηυ αλζμθμβήεδηακ ηαζ ηαηαηάπεδηακ ζε αοηήκ
ηδκ ηαηδβμνία taxa πμο ιπμνεί κα ανίζημκηαζ ζε πενζζζυηενεξ απυ ιζα πχνεξ, πςνίξ
ημκ πενζμνζζιυ ηςκ πμθζηζηχκ ζοκυνςκ, πμο ιέπνζ ζήιενα πνμζδζμνίγεζ ηα εκδδιζηά
ή ιδ ηάεε πχναξ, εκχ ηαοηυπνμκα απμηθείζηδηακ εθθδκζηά εκδδιζηά taxa ηα μπμία
έπμοκ αηναία ζδιεία ειθάκζζδξ ηςκ πθοεδζιχκ ημοξ εκηυξ ημο εθθδκζημφ πχνμο,
αθθά ζε απυζηαζδ ιεβαθφηενδ ηςκ 500 km (Dimopoulos et al., 2013). ΢ημκ εθθαδζηυ
πχνμ ηαηαβνάθμκηαζ 1956 taxa πενζμνζζιέκμο έονμοξ ελάπθςζδξ ιε ηα πενζζζυηενα
απυ αοηά (514 taxa) κα ανίζημκηαζ ζηδ θοημβεςβναθζηή εκυηδηα ηδξ Πεθμπμκήζζμο,
δ μπμία θζθμλεκεί ηαζ ημκ ιεβαθφηενμ ανζειυ απυ αοηά, ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ
θοημβεςβναθζηέξ πενζμπέξ (Dimopoulos et al., 2013).
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ακήημοκ 102 taxa ιε πενζμνζζιέκμ εφνμξ ελάπθςζδξ, ιε
87 απυ αοηά κα εεςνμφκηαζ ςξ εθθδκζηά εκδδιζηά ηαζ 15 ςξ εκδδιζηά ηςκ
ααθηακίςκ. Σα 102 taxa ιε πενζμνζζιέκμ εφνμξ ελάπθςζδξ, ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ,
πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.1.14.
- 180 -
Πίνακαρ 4.1.14: Σα 102 taxa ιε πενζμνζζιέκμ εφνμξ ελάπθςζδξ, ζηδκ πενζμπή ημο υνμοξ
Πακαπασημφ.
Taxon Υωπολογία Status
Abies cephalonica Loudon Endemic r
Achillea umbellata Sibth. & Sm. Endemic r
Alkanna methanea Hausskn. Endemic r
Allium achaium Boiss. & Orph. Endemic r
Allium frigidum Boiss. & Heldr. Endemic r
Alyssum montanum L. subsp. montanum var.

Endemic r
graecum Halacsy
Anthemis brachmani Boiss. & Heldr. Endemic r
Arabis subflava B. M.G. Jones Endemic r
Asperula aristata L. subsp. thessala (Boiss. &

Endemic r
Heldr.) Hayek
Asperula chlorantha (Boiss. & Heldr.) Hayek Balkan r
Asperula lutea Sibth. & Sm. Endemic r
Astracantha rumelica (Bunge) Reer & Podlech

Endemic r
subsp. Rumelica
Astragalus cylleneus Fisch. Endemic r
Astragalus sempervirens Lam. subsp. cephalonicus

Endemic r
(C. Presl) Ascherson & Graebner
- 181 -
Aurinia moreana Tzanoudakis & Iatrou Endemic r
Bromopsis cappadocica (Boiss. & Balansa) Holub

Balkan ?r
subsp. lacmonica (Hausskn.) H. Scholz & Valdés
Bupleurum glumaceum Sm. Balkan r
Campanula radicosa Baury & Chaub. Endemic r
Carum heldreichii Boiss. Endemic r
Centaurea affinis Friv. subsp. laconiae Prodan Endemic r
Centaurea raphanina Sibth. & Sm. subsp. mixta

Endemic r
(DC.) Runem.
Cerastium candidissimum Correns Endemic r
Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum

Endemic r
(Lonsing) Jalas
Cirsium heldreichii Halácsy Endemic r
Cirsium hypopsilum Boiss. & Heldr. Endemic r
Colchicum graecum K. Persson Endemic r
Crepis hellenica Kamari subsp. hellenica Endemic r
Crepis incana Sibth. & Sm. Endemic r
Crocus hadriaticus Herb. Endemic r
Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek Endemic r
- 182 -
Dianthus biflorus Sm. Endemic r
Dianthus pinifolius subsp. lilacinus (Boiss. &

Balkan r
Heldr.) Wettst.
Dianthus serratifolius Sibth. & Sm. subsp.

Endemic r
serratifolius
Dianthus tymphresteus (Boiss. & Spruner) Heldr.

Endemic r
&Sart.
Digitalis laevigata subsp. graeca (Ivanina) H.

Balkan r
Werner
Draba lacaitae Boiss. Endemic r
Edraianthus parnassicus (Boiss. & Spruner)

Endemic r
Halacsy
Erodium chrysanthum L'Hér Endemic r
Erysimum asperulum Boiss. & Heldr. Endemic r
Erysimum cephalonicum Polatschek Endemic r
Erysimum graecum Boiss & Heldr Endemic r
Erysimum pectinatum Bory & Chaub. Endemic r
Erysimum pusillum Bory & Chaub. Endemic r
Fritillaria graeca Boiss. & Spruner var. guicciardii

Endemic r
(Heldr. & Sart.) Boiss.
Fritillaria mutabilis Kamari Endemic r
Galium intricatum Margot & Reut. Balkan r
- 183 -
Galium melanantherum Boiss. Endemic r
Galium peloponnesiacum Erhen. & Krendl Endemic r
Galium taygeteum Κrendl Endemic r
Galium violaceum Krendl Endemic r
Genista milii Heldr. ex Boiss. Endemic r
Genista subcapitata Pančić Balkan r
Geocaryum parnassicum (Boiss. & Heldr.)

Endemic r
Engstrand
Geocaryum peloponnesiacum Engstrand Endemic r
Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp.

Endemic r
Helictochloa aetolica (Rech. f.) Romero Zarco Balkan r
Herniaria parnassica Boiss. subsp. parnassica Balkan r
Hypericum rumeliacum subsp. apollinis (Boiss. &

Endemic r
Heldr.) N. Robson & Strid
Inula verbascifolia (Willd.) Hausskn. subsp.

Endemic r
parnassica (Boiss. & Heldr.) Tutin
Iris unguicularis Poirret subsp. carica (W.

Schulze) Davis & Jury var. angustifolia (Boiss. & Endemic r
Heldr.) Davis & Jury
- 184 -
Leontodon graecus Boiss. & Heldr. Endemic r
Lilium chalcedonicum L. Balkan r
Malcolmia graeca Boiss. & Spruner subsp. bicolor

Endemic r
(Boiss. & Heldr.) A. Stork
Malcolmia graeca subsp. hydraea (Heldr. &

Endemic r
Halácsy) Stork
Marrubium cylleneum Boiss. & Heldr. Endemic r
Marrubium velutinum Sibth. & Sm. Endemic r
Melilotus graecus (Boiss. & Spruner) Lassen Endemic r
Minuartia confusa (Boiss.) Maire & Petitm. Endemic r
Minuartia stellata (E. D. Clarke) Maire & Petitm. Balkan r
Muscari pulchellum Heldr. & Sart. Endemic r
Nigella arvensis L. subsp. aristata (Sm.)Nyman Endemic r
Onosma erecta Sibth. & Sm. subsp. malickyi

Endemic r
Teppner
Onosma kaheirei Teppner Endemic r
Ophrys argolica H. Fleischm. subsp. argolica Endemic r
Ornithogalum fimbriatum subsp. gracilipes

Endemic r
(Zahar.) Landström
- 185 -
Petrorhagia graminea (Sm.) P.W.Ball. &

Endemic r
Heywood
Peucedanum achaicum Halacsy Endemic r
Scorzonera crocifolia Sibth. & Sm. Endemic r

Balkan r
adenotricha (Boiss. & Heldr.) Greuter & Burdet

Endemic r
parnassica (Boiss.) Greuter & Burdet
Senecio thapsoides DC. Balkan r
Seseli parnassicum Boiss. & Heldr. Endemic r
Sesleria vaginalis Boiss. & Orph Endemic r
Sideritis clandestina (Bory & Chaub.) Hayek

Endemic r
subsp. peloponnesiaca (Boiss. & Heldr.)
Silene auriculata Sm. Endemic r
Silene caesia Sm. Balkan r
Silene congesta Sm. Endemic r
Silene gigantea (L.) L. subsp. hellenica Greuter Endemic r
Silene italica (L.) Pers. subsp. peloponnesiaca

Endemic r
Greuter
Stachys graeca Boiss. & Heldr. Endemic r
Teucrium flavum subsp. hellenicum Rech. f. Endemic r
- 186 -
Thlaspi graecum Jordan Endemic r
Tragopogon brevirostris DC. subsp. longifolius

Endemic r
(Heldr. & Sart. ex Boiss.) I. B. K. Richardson)
Trifolium aurantiacum Boiss. & Spruner Endemic r
Trifolium parnassi Βμiss. & Spruner Endemic r
Trinia frigida (Boiss. & Heldr.) Drude Endemic r
Verbascum epixanthinum Boiss. & Heldr. Endemic r
Veronica chamaedrys L. subsp. chamaedryoides

Endemic r
(Bory & Chaub.) M.A.Fischer
Veronica glauca Sibth. & Sm. subsp. chaubardii

Endemic r
(Boiss. & Reuter) Maire & Petitm.
Veronica glauca Sibth. & Sm. subsp.

Endemic ?r
peloponnesiaca (Boiss. & Orph.) Maire & Petitm.
Viola aetolica Boiss. & Heldr. Balkan r
Viola phitosiana Erben Endemic r
Endemic: Δθθδκζηυ εκδδιζηυ taxon.
Βalkan: Βαθηακζηυ εκδδιζηυ taxon.
?r: Πζεακή ελάπθςζδ ημο taxon εκηυξ ημο μνίμο ηςκ 500 km.
- 187 -
4.1.6 Καθεζηώρ πποζηαζίαρ ηυν θςηικυν taxa ηος όποςρ Πανασαφκού
Μέπνζ ζήιενα, δζεεκείξ ΢οιαάζεζξ, Νυιμζ ηαζ εεκζηά Γζαηάβιαηα πνμζηαζίαξ

έπμοκ ηεεεί ζε ζζπφ ιε ζημπυ ηδκ πνμζηαζία εζδχκ ηαζ εκδζαζηδιάηςκ ζε δζεεκέξ ηαζ
εεκζηυ επίπεδμ. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, εκηάζζεηαζ ζημ Γίηηομ
πνμζηαηεουιεκςκ πενζμπχκ Natura 2000, ακαδεζηκφμκηαξ ηδκ μζημθμβζηή αλία ημο
Πακαπασημφ υνμοξ, θζθμλεκχκηαξ πθδεχνα πνμζηαηεουιεκςκ θοηζηχκ ηαζ γςζηχκ
taxa (Dafis et al., 2001).
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, απυ ηα 828 ζοκμθζηά taxa ηδξ αοημθομφξ πθςνίδαξ, 65
taxa (7,85%) εκηάζζμκηαζ ζε ηάπμζμ ηαεεζηχξ δζεεκμφξ ή εεκζηήξ πνμζηαζίαξ ή ζε
ηάπμζα ηαηδβμνία απεζθήξ (Πίκαηαξ 4.1.15). Ζ αλζμθυβδζδ αοηή έβζκε θαιαάκμκηαξ
οπυρδ ηα ελήξ:
 Σδ ΢φιααζδ CITES (CITES, 1973).
 Σδ δζεεκή ΢φιααζδ ηδξ Βένκδξ (1979-2002) βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ
αζμπμζηζθυηδηαξ.
 Σδκ Οδδβία 92/43 (ΔΟΚ, 1992) βζα ηδ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ μζημηυπςκ ηδξ
Δονχπδξ.
 Σμ Πνμεδνζηυ Γζάηαβια 67/1981 «Πενί πνμζηαζίαξ ηδξ Αοημθομφξ
Υθςνίδαξ ηαζ Άβνζαξ Πακίδαξ».
 Σα Βζαθία Δνοενχκ Γεδμιέκςκ ηςκ ΢πάκζςκ ηαζ απεζθμφιεκςκ Φοηχκ ηδξ
Δθθάδαξ (Phitos et al. 1995, 2009).
 Σζξ ενοενέξ θίζηεξ ηδξ IUCN (IUCN 1982, Walter & Gi1lett 1998, IUCN
2013).
 Σδκ εονςπασηή, ενοενή θίζηα (Biltz et. al., 2011).
- 188 -
Πίνακαρ 4.1.15: Taxa ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, εκηαβιέκα ζε έκα ή πενζζζυηενα ηαεεζηχηα
πνμζηαζίαξ.
Καθεζηώρ πποζηαζίαρ /
Α/Α Οικογένεια Taxon
Καηηγοπία απειλήρ
1 Pinaceae *Abies cephalonica Loudon - / IUCNc (LC)
2 Boraginaceae *Alkanna methanea Hausskn. PD 67/81 / IUCNa (I)
PD 67/81 / IUCNa (R),

3 Amarylidaceae *Allium frigidum Boiss. & Heldr.
ERL (DD)
*Anthemis brachmannii Boiss. &

4 Asteraceae PD 67/81 / IUCNa (K)
Heldr.
5 Brassicaceae *Arabis subflava B. M.G. Jones PD 67/81 / IUCNb (R)
6 Caryophyllaceae *Arenaria guicciardii Heldr. ex Boiss. PD 67/81 / IUCNb (R)
7 Rubiaceae *Asperula lutea Sm. PD 67/81 / IUCNa (K)
8 Campanulaceae *Campanula radicosa Bory & Chaub. - / IUCNa (nt)
*Centaurea raphanina Sm. subsp.

9 Asteraceae - / IUCNa (nt)
mixta (DC.) Runemark
10 Caryophyllaceae *Cerastium candidissimum Correns - / IUCNa (nt)
11 Asteraceae *Cirsium heldreichii Halácsy PD 67/81 / IUCNa (K)
12 Asteraceae *Cirsium hypopsilum Boiss. & Heldr. - / IUCNa (nt)
*Crepis hellenica Kamari subsp.

13 Asteraceae - / IUCNa (nt)
Hellenica
14 Asteraceae *Crepis incana Sm. - / IUCNa (nt)
15 Iridaceae *Crocus boryi Gay - / IUCNa (nt)
16 Iridaceae *Crocus hadriaticus Herb. - / IUCNa (nt)
*Dianthus androsaceus (Boiss. &

17 Caryophyllaceae - / RDBi (R)
Heldr.) Hayek
18 Caryophyllaceae *Dianthus biflorus Sm. - / IUCNa (nt)
- 189 -
*Dianthus serratifolius Sm. subsp.
19 Caryophyllaceae - / IUCNa (nt)
serratifolius
20 Brassicaceae *Draba lacaitae Boiss. - / IUCNa (nt)
Bern, PD 67/81 / IUCNb

21 Geraniaceae *Erodium chrysanthum L'Her. ex DC.
(VU)
22 Brassicaceae *Erysimum pectinatum Bory & Chaub. PD 67/81 / IUCNa (nt)
*Fritillaria graeca Boiss. & Spruner Bern / IUCNc (DD), ERL

23 Liliaceae
var. guicciardii (Heldr. & Sart.) Boiss. (DD)
24 Rubiaceae *Galium melanantherum Boiss. - / IUCNa (nt)
*Galium peloponnesiacum Erhend. &

25 Rubiaceae - / IUCNa (nt)
Krendl
26 Fabaceae *Genista milii Heldr. ex Boiss. PD 67/81 / IUCNb (R)
*Gymnospermium altaicum (Pall.) - / IUCNb (E), RDBii

27 Berberidaceae
Spach subsp. peloponnesiacum Phitos (NT)
28 Asteraceae *Leontodon graecus Boiss. & Heldr. PD 67/81 / -
29 Lamiaceae *Marrubium velutinum Sm. - / IUCNa (nt)
*Melilotus graecus (Boiss. & Spruner)

30 Fabaceae - / IUCNa (nt)
Lassen
*Minuartia eurytanica (Boiss. &

Heldr.) Hand.-Mazz.
*Onobrychis ebenoides Boiss. &

32 Fabaceae PD 67/81 / IUCNa (nt)
Spruner
*Onosma erecta Sm. subsp. malickyi

33 Boraginaceae - / IUCNa (nt)
Teppner
- 190 -
CITES, Bern, PD 67/81,
92/43/EEC / IUCNc
34 Orchidaceae *Ophrys argolica H. Fleischm.
(VU) , ERL (VU), RDBii
(VU),
*Petrorhagia graminea (Sm.)

P.W.Ball & Heywood
PD 67/81 / IUCNb (R),

36 Apiaceae *Peucedanum achaicum Halacsy
RDBi (VU)
37 Asteraceae *Scorzonera crocifolia Sm. PD 67/81 / IUCNa (nt)
*Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr.
38 Lamiaceae subsp. parnassica (Boiss. & Heldr.) PD 67/81 / IUCNb (R)
Greuter & Burdet
39 Apiaceae *Seseli parnassicum Boiss. & Heldr. PD 67/81 / IUCNb (R)
40 Poaceae *Sesleria vaginalis Boiss. & Orph. PD 67/81 / IUCNa (K)
41 Caryophyllaceae *Silene congesta Sm. - / IUCNa (nt)
42 Brassicaceae *Thlaspi graecum Jordan - / IUCNa (nt)
*Trifolium aurantiacum Boiss. &

43 Fabaceae - / IUCNa (nt)
Spruner
44 Fabaceae *Trifolium parnassi Βμiss. & Spruner - / IUCNa (nt)
45 Orchidaceae Anacamptis pyramidalis (L.) Rich. CITES / -
Cephalanthera damasonium (Mill.)

46 Orchidaceae CITES / -
Druce
47 Primulaceae Cyclamen graecum Link CITES / -
48 Primulaceae Cyclamen hederifolium Aiton CITES / -
- 191 -
49 Orchidaceae Epipactis helleborine (L.) Crantz CITES / -
Euphorbia herniariifolia Willd. PD 67/81 / -

50 Euphorbiaceae
Helictochloa aetolica (Rech. f.)
51 Poaceae PD 67/81 / -
Romero Zarco
52 Liliaceae Lilium chalcedonicum L. PD 67/81 / -
53 Morinaceae Morina persica L. PD 67/81 / -
54 Orchidaceae Ophrys ferrum-equinum Desf. CITES / -
55 Orchidaceae Ophrys lutea Cav. CITES / -
Orchis provincialis Balb. ex Lam. &

56 Orchidaceae CITES / -
DC.
57 Orchidaceae Orchis quadripunctata Cirillo ex Ten. CITES / -
58 Platanaceae Platanus orientalis L. PD 67/81 / -
59 Poaceae Poa thessala Boiss. & Orph. PD 67/81 / -
60 Rosaceae Prunus prostrata Labill. PD 67/81 / -
61 Ranunculaceae Ranunculus ficarioides Bory & Chaub. PD 67/81 / -
62 Liliaceae Ruscus aculeatus L. 92/43/EEC / -
Sideritis clandestina (Bory & Chaub.)
63 Lamiaceae Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. PD 67/81 / IUCNa (nt)
& Heldr.) Baden
Sternbergia colchiciflora Waldst. &

64 Amaryllidaceae CITES / -
Kit.
Sternbergia lutea (L.) Ker Gawl. ex

65 Amaryllidaceae CITES / -
Spreng.
*: Δθθδκζηυ Δκδδιζηυ taxon.
- 192 -
CITES: ΢φιααζδ βζα ημ Γζεεκέξ Διπυνζμ ηςκ Απεζθμφιεκςκ ιε Δλαθάκζζδ εζδχκ ηδξ άβνζαξ πακίδαξ
ηαζ πθςνίδαξ (CITES, 1973).
Bern: Γζεεκήξ ΢φιααζδ βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ άβνζαξ γςήξ ηαζ ημο θοζζημφ πενζαάθθμκημξ ηδξ
Δονχπδξ (΢οιαμφθζμ ηδξ Δονχπδξ, 1979 - 2002).
PD 67/81: Πνμεδνζηυ Γζάηαβια 67/1981 «Πενί πνμζηαζίαξ ηδξ αοημθομφξ Υθςνίδμξ ηαζ άβνζαξ
Πακίδμξ ηαζ ηαεμνζζιμφ δζαδζηαζίαξ ζοκημκζζιμφ ηαζ Δθέβπμο ηδξ Δνεφκδξ επ’ αοηχκ»
(Δθδιενίδα ηδξ Κοαενκήζεςξ, 1981).
92/43/EEC: Οδδβία 92/43/ΔΟΚ βζα ηδ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ μζημηυπςκ, ηαεχξ ηαζ ηδξ άβνζαξ
πακίδαξ ηαζ πθςνίδαξ. (΢οιαμφθζμ ηςκ Δονςπασηχκ Κμζκμηήηςκ, 1992).
IUCNX: Red Lists of Threatened Plants (a: IUCN 1982, b: Walter & Gi1lett 1998, c: IUCN 2013).
ERL: European Red List of Vascular Plants (Biltz et. al., 2011).
RDBy: Red Data Book of Rare and Threatened Plants of Greece (i: Phitos et al. 1995, ii: Phitos et al.
2009).
IUCN extinction risk categories: Μδ ζπάκζμ ή απεζθμφιεκμ (nt), Υαιδθμφ Κζκδφκμο (LC), Ακεπανηή
Γεδμιέκα (DD), Ακεπανηχξ βκςζηά (K), Αζαθήξ βκχζδ (I), ΢πάκζμ (R), ΢πεδυκ Απεζθμφιεκμ
(NT), Σνςηυ (VU), Κζκδοκεφμκ (E). Με πθάβζα βναθή ζδιεζχκεηαζ δ ηαηδβμνία βζα ηδκ μπμία δ
εηηίιδζδ έβζκε ζημ επίπεδμ ημο είδμοξ.
Απυ ηα δεδμιέκα ημο Πίκαηα 4.1.15 πνμηφπημοκ ηα ελήξ:

 40 taxa εκηάζζμκηαζ ζε ηάπμζμ ηαεεζηχξ πνμζηαζίαξ, πμζμζηυ 4,83%, επί ημο
ζοκυθμο ηδξ πθςνίδαξ ιε:
- 12 taxa κα πνμζηαηεφημκηαζ απυ ηδ ΢οκεήηδ CITES,
- ηνία απυ ηδ ΢οκεήηδ ηδξ Βένκδξ,
- 27 απυ ημ Πνμεδνζηυ Γζάηαβια 67/1981 ηαζ
- δφμ απυ ηδκ Οδδβία 92/43.
 10 taxa (1,2%, επί ημο ζοκυθμο ηδξ πθςνίδαξ ηδξ πενζμπήξ) εεςνμφκηαζ υηζ
ανίζημκηαζ ζε ηάπμζα ηαηδβμνία ηζκδφκμο ηδξ IUCN, ςξ ελήξ:
- Σα taxa Erodium chrysanthum, Ophrys argolica ηαζ Peucedanum achaicum,
ςξ Σνςηά (VU).
- Σα taxa Arabis subflava, Arenaria guicciardii, Dianthus androsaceus, Genista
milli, Scutellaria rupestris ηαζ Seseli parnasicum, ςξ ΢πάκζα (R) ηαζ
- Σμ taxon Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum, ςξ ΢πεδυκ
Απεζθμφιεκμ (NT).
- 193 -
Γζα υθα αοηά ηα taxa, δ ηάζδ ημο πθδεοζιμφ ημοξ είκαζ άβκςζηδ ηαζ δεκ έπμοκ,
ιέπνζ ηχνα, θδθεεί ηάπμζα ιέηνα βζα ηδκ πνμζηαζία ημοξ. Ωξ εη ημφημο, είκαζ
απαναίηδημ κα εηηζιδεεί ηαζ κα παναημθμοεεί ημ ιέβεεμξ ημο πθδεοζιμφ ημοξ,
ηαεχξ ηαζ δ δοκαιζηή ημοξ, πνμηεζιέκμο κα πνμζηεηεοεμφκ απμηεθεζιαηζηά.
- 194 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
4.2 Βιάζηεζε
4.2.1 Γεληθή πεξηγξαθή ηεο βιάζηεζεο
Ζ βιάζηεζε κηαο πεξηνρήο απνηειεί ηελ άκεζε έθθξαζε όισλ ησλ βηνινγηθώλ,
γεσινγηθώλ, πεξηβαιινληηθώλ θαη αλζξσπνγελώλ δηεξγαζηώλ πνπ επηδξνύλ ζε κηα
πεξηνρή θαη γηα ηνλ ιόγν απηόλ ε κειέηε ηεο δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθόηαην ξόιν ζηελ
επηζηήκε ηεο νηθνινγίαο (Kent & Coker, 1992). Σν όξνο Παλαρατθό είλαη ην
κνλαδηθό όξνο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη έλα από ηα ιίγα ζηελ Διιάδα, πνπ γεηηληάδνπλ
άκεζα κε έλα κεηξνπνιηηηθό, πεξηθεξεηαθό, αζηηθό θέληξν, όπσο απηό ηεο πόιεο ηεο
Πάηξαο, κε απνηέιεζκα λα δέρεηαη, ήδε από ηελ αξραηόηεηα, ηηο δηάθνξεο πηέζεηο ηεο
αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο. Σν γεγνλόο απηό, ζε ζπλδπαζκό κε ην θιίκα, ην
αλάγιπθν, ηo γεσινγηθό ππόζηξσκα θαη ηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο εδαθώλ, έρεη
επεξεάζεη ζε ζεκαληηθό βαζκό ηελ εμέιημε θαη ηελ θαηαλνκή ησλ κνλάδσλ
βιάζηεζεο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο.
Βάζεη ηνπ Υάξηε Βιάζηεζεο ηεο Διιάδαο (Μαπξνκάηεο, 1978) (Δηθόλα 4.2.1),
νη θπξηόηεξεο δηαπιάζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή είλαη:
 ΢ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα, ε κεζνγεηαθή δηάπιαζε ηεο αξηάο (Quercion ilicis),
 ΢ηα κέζα πςόκεηξα ε ππνκεζνγεηαθή δηάπιαζε όζηξηαο – γαύξνπ (Ostryo–
Carpinion).
 ΢ηα πςειόηεξα ηκήκαηα ηνπ όξνπο νη νξνκεζνγεηαθέο δηαπιάζεηο ηεο
θεθαιιεληαθήο Διάηεο (Abieto-Pinion).
- 195 -
Δηθόλα 4.2.1: Υάξηεο Βιάζηεζεο ηεο Πεινπνλλήζνπ (από Μαπξνκάηεο, 1978). Με πιαίζην
ππνδεηθλύεηαη ε πεξηνρή κειέηεο.
Υαξαθηεξηζηηθέο θαη θπξίαξρεο κνξθέο, πεξηκεηξηθά, ζε όιν ην όξνο θαη κέρξη

ην πςόκεηξν ησλ 1500 m πεξίπνπ, είλαη νη εθηεηακέλεο επηθάλεηεο δαζώλ θαη
ρακειώλ, ππεξβνζθεκέλσλ ζακλώλσλ (garrigues), κε θπξίαξρν είδνο ην Quercus
coccifera, νη νπνίεο δηαθόπηνληαη από θαιιηέξγεηεο θαη από εθηάζεηο
εγθαηαιειεηκκέλσλ αγξώλ. Σαπηόρξνλα πεξηκεηξηθά, αζπλερή θαη ζε πεξηνξηζκέλε
ζρεηηθά έθηαζε, ζε πςόκεηξα από 700 έσο 1500 m, εκθαλίδνληαη ηα δάζε ηεο
θεθαιιεληαθήο Διάηεο (Abies cephalonica). ΢ηα αλώηεξα, θπξίσο, όξηα ησλ
ειαηνδαζώλ, αιιά θαη ζε δηάθελα ή αζπλέρεηεο εληόο ηνπ δάζνπο ηεο Διάηεο,
εκθαλίδνληαη, δηάζπαξηα, εθηάζεηο θαιππηόκελεο από αξαηέο νκάδεο ζακλώλσλ κε
- 196 -
Crateagus heldreichii θαη Juniperus oxycedrus. ΢ην βόξεην θαη βνξεηνδπηηθό ηκήκα
ηνπ όξνπο, απαληώληαη ζπζηάδεο κε Pinus halepensis subsp. halepensis, νη νπνίεο
εθηείλνληαη βνξεηόηεξα θαη αλαηνιηθόηεξα, εθηόο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. ΢ρεκαηηζκνί
θξπγάλσλ κε Phlomis fruticosa θαη Sarcopoerium spinosum, απαληώληαη δηάζπαξηα
ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ζε πςόκεηξα κέρξη 1000 m, πεξίπνπ. ΢ηηο αλώηεξεο
πςνκεηξηθά ζέζεηο, ζηελ αλσδαζηθή δώλε, επηθξαηνύλ νη ζηεπόκνξθεο ιηβαδηθέο
εθηάζεηο, ζηηο νπνίεο θπξηαξρνύλ θνηλόηεηεο κε Astragalus angustifolius, Astracantha
rumelica subsp. rumelica θαη Festuca cyllenica, ελώ ζε κηθξέο εθηάζεηο ή ζε θειίδεο,
εκθαλίδνληαη ηα ρηνλόθηια ιηβάδηα, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη από πςειό επίπεδν
βηνπνηθηιόηεηαο. Βξαρώδεηο βηόηνπνη απαληώληαη δηάζπαξηα, κε ηνπο
αληηπξνζσπεπηηθόηεξνπο ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1500 m: αληηπξνζσπεύνληαη
από ηνπο βξαρώδεηο βηόηνπνπο ησλ ραζκνθύησλ θαη ηνπο ιηζώλεο (ζάξξεο). Ζ
Αδσληθή βιάζηεζε απαληάηαη δηάζπαξηα, ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη θπξίσο ζηα
ξέκαηα θαη ζηνπο ρείκαξξνπο πνπ δηαηξέρνπλ ην όξνο, θαζώο θαη πιεζίνλ ησλ
πνιπάξηζκσλ πεγώλ. Κπξίαξρνη αδσληθνί ζρεκαηηζκνί είλαη νη απηνί ζηνπο νπνίνπο
θπξηαξρεί ην Platanus orientalis, ελώ δηάζπαξηεο είλαη ζπζηάδεο ζηηο νπνίεο
θπξηαξρεί ην Salix alba, ηα πςειά βνύξια (Juncus sp.) θαη ηα ραξνεηδή (Chara sp.).
΢πλνπηηθά, ηε βιάζηεζε ζην όξνο Παλαρατθό ζπγθξνηνύλ νη αθόινπζνη
ζρεκαηηζκνί:
i. Φξπγαληθνί ζρεκαηηζκνί. Απνηεινύληαη από κηθξέο θνηλόηεηεο κε Phlomis
fruticosa θαη Ballota acetabulosa, θαζώο θαη από θνηλόηεηεο κε Sarcopoterium
spinosum ζηα ρακειόηεξα πςόκεηξα.
ii. Αείθπιινη ζθιεξόθπιινη ζρεκαηηζκνί. Απνηεινύληαη από κεγάιεο εθηάζεηο
κε θπξίαξρν είδνο ην Quercus coccifera, αιιά θαη από κηθξόηεξεο εθηάζεηο
θαιππηόκελεο από θνηλόηεηεο κε Juniperus oxycedrus θαη Crataegus heldreichii.
iii. Γαζηθνί ζρεκαηηζκνί. Απνηεινύληαη από ηα δάζε ηεο θεθαιιεληαθήο Διάηεο
πνπ αλαπηύζζνληαη πεξηκεηξηθά ζην όξνο, αιιά θαη από ηα δάζε ηεο ραιεπίνπ
πεύθεο, πνπ θαιύπηνπλ ζρεηηθά κηθξέο επηθάλεηεο, ζε ρακειά πςνκέηξα, ζε βόξεηεο,
βνξεηνδπηηθέο εθζέζεηο.
iv. ΢ηεπόκνξθνη ζρεκαηηζκνί. Ζ κεγαιύηεξε επηθάλεηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο
θαιύπηεηαη από ηηο θνηλόηεηεο ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ. Δπδνθηκνύλ ζηα αλώηεξα
πςόκεηξα ηνπ όξνπο, ζε αλσδαζηθό πεξηβάιινλ.
- 197 -
v. Υηνλόθηια ιηβάδηα. Απνηεινύλ έλαλ από ηνπο πην ηδηαίηεξνπο βηόηνπνπο ζην
όξνο Παλαρατθό θαη θαηαιακβάλνπλ κηθξέο, δηάζπαξηεο, επίπεδεο ή κε κηθξή θιίζε
εθηάζεηο, ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1400 m.
vi. Βιάζηεζε βξαρσδώλ επηθαλεηώλ. ΢εκαληηθέο εθηάζεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο
θπξίσο ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 800 m, θαηαιακβάλνληαη από ηε βιάζηεζε ησλ
ιηζώλσλ (ζάξξεο), ζηηο νπνίεο επδνθηκνύλ θπηηθά taxa κε ηδηαίηεξνπο κεραληζκνύο
πξνζαξκνγήο. Δπίζεο, δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ζε ζέζεηο κε απόηνκεο
βξαρώδεηο εμάξζεηο, θαζώο θαη ζε βξαρώδε πξαλή δξόκσλ, εληνπίζηεθαλ επηθάλεηεο
κε ραζκόθπηα θαη βξαρόθηια είδε. Οη κεγαιύηεξεο επηθάλεηεο από απηέο
εληνπίζηεθαλ ζε πςόκεηξα θπξίσο κεγαιύηεξα ησλ 1000 m.
vii. Αδσληθή βιάζηεζε. Αθνξά θπξίσο ηε βιάζηεζε ησλ πεγώλ θαη ησλ ξεκάησλ
πνπ δηαηξέρνπλ ην όξνο Παλαρατθό θαη απαληάηαη ζε δηάθνξα πςόκεηξα. ΢ηελ
πιεηνςεθία ηεο αθνξά ηεο θνηλόηεηεο κε Platanus orientalis, ελώ πεξηιακβάλνληαη
θαη νη κηθξέο θνηλόηεηεο κε Salix alba. ΢ε απηή ηελ νκάδα βιάζηεζεο εληάρζεθαλ
θαη νη θνηλόηεηεο ησλ πςειώλ βνύξισλ θαη ησλ ραξνεηδώλ, πνπ απαληώληαη θνληά
ζε πεγέο θαη ζε κηθξνύο λεξόιαθθνπο.
4.2.2 Όξνθνη βιάζηεζεο ζην όξνο Παλαρατθό
Mε ηελ έλλνηα ηνπ νξόθνπ ηεο βιάζηεζεο πεξηγξάθνπκε ηελ θαηαθόξπθε

δηαδνρή ηεο βιάζηεζεο ε νπνία, ζύκθσλα κε ηνπο Quézel & Barbero (1985),
δηαθξίλεηαη κε βάζε ηε ζεξκνθξαζία θαη πην ζπγθεθξηκέλα από ηνλ κέζν όξν ησλ
ειάρηζησλ ζεξκνθξαζηώλ ηνπ ςπρξόηεξνπ κήλα (mνC). Οη Quézel & Barbero (1985)
κε βάζε ηε κέζε ειάρηζηε ζεξκνθξαζία ηνπ ςπρξόηεξνπ κήλα δηαθξίλνπλ πέληε
νξόθνπο βιάζηεζεο (Πίλαθαο 4.2.1)
Πίλαθας 4.2.1 Οη όξνθνη βιάζηεζεο, θαηά Quézel & Barbero (1985).

Δύρος ηφλ ηηκώλ
Όροθος βιάζηεζες Θερκηθή παραιιαγή
ηοσ m ζε oC
Θεξκν-κεζνγεηαθόο 3 < m < 10 ήπηνο ρεηκώλαο
Μεζν-κεζνγεηαθόο 0<m<3 ςπρξόο ρεηκώλαο
Τπεξ-κεζνγεηαθόο -3 < m < 0 δξηκύο ρεηκώλαο
Οξεηλόο κεζνγεηαθόο -7 < m < -3 πνιύ δξηκύο ρεηκώλαο
Οξν-κεζνγεηαθόο -10 < m < -7 εμαηξεηηθά δξηκύο ρεηκώλαο
- 198 -
Πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξίζνπκε ηνπο νξόθνπο βιάζηεζεο ζηα δηάθνξα

πςόκεηξα ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ, ππνινγίζηεθε πξνζεγγηζηηθά ε κέζε ειάρηζηε
ζεξκνθξαζία ηνπ ςπρξόηεξνπ κήλα ζηα δηάθνξα πςόκεηξα ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
Γηα ηνλ ππνινγηζκό απηόλ, εθαξκόζηεθε ην πξόηππν κεηαβνιήο ηεο ζεξκνθξαζίαο,
κέζσ ηεο θαηαθόξπθεο ζεξκνβαζκίδαο γηα ηελ Διιάδα (Flokas et al., 1983) θαη πην
ζπγθεθξηκέλα γηα ηνλ Ν. Αραΐαο (Βνπδνύξεο, 1995), ε νπνία αθνξά ειάηησζε ηεο
ζεξκνθξαζίαο θαηά πεξίπνπ 0,6νC, γηα θάζε 100 m αύμεζεο ηνπ πςνκέηξνπ. Με ηνλ
ηξόπν απηόλ, πξνζεγγηζηηθά, εληάμακε ζε νξόθνπο βιάζηεζεο ηηο δηάθνξεο
πςνκεηξηθέο δώλεο ηνπ Παλαρατθνύ όξνπο (Πίλαθαο 4.2.2). Από ηα απνηειέζκαηα
ησλ ππνινγηζκώλ πξνθύπηεη όηη, κέρξη ηα 500 m, εθηείλεηαη ν ζεξκν-κεζνγεηαθόο
όξνθνο βιάζηεζεο, από ηα 500 m κέρξη ηα 1000 m ν κεζν-κεζνγεηαθόο, από ηα 1000
m κέρξη ηα 1500 m ν ππεξ-κεζνγεηαθόο θαη από ηα 1500 m κέρξη θαη ηελ θνξπθή ηνπ
όξνπο (1924 m) εθηείλεηαη ν νξεηλόο κεζνγεηαθόο όξνθνο βιάζηεζεο.
Πίλαθας 4.2.2: Οη όξνθνη βιάζηεζεο ζην όξνο Παλαρατθό.

Μέζε ειάτηζηε Δύρος ηφλ
Όροθος
Τυόκεηρο ζερκοθραζία ηοσ ηηκώλ ηοσ m
βιάζηεζες
υστρόηεροσ κήλα (m οC) ζε oC
[Τυόκεηρο σποιογηζκού] Θεξκν-
M.΢ Πάηρας 6,1 [2 m] 3 < m < 10
κεζνγεηαθόο
Θεξκν-
0 - 500 m 3,1 [500 m] 3 < m < 10
500 - 1000 m 0,1 [1000 m] 0<m<3 Μεζν-κεζνγεηαθόο
1000 - 1500 m -2.9 [1500 m] -3 < m < 0 Τπεξ-κεζνγεηαθόο
Οξεηλόο
1500 - 1924 m -5,3 [1900 m] - 7 < m < -3
΢ηνλ Πίλαθα 4.2.3 παξνπζηάδεηαη ε δπλεηηθή θαη ε ππάξρνπζα βιάζηεζε ζε

θάζε όξνθν βιάζηεζεο πνπ δηαθξίζεθε. H εθηίκεζε ηεο δπλεηηθήο βιάζηεζεο έγηλε
βάζεη ησλ Ozenda (1974, 1975), Quezel (1976), Μαπξνκκάηεο (1980), Quezel &
Barbero (1985), Γνπβάο & ΢αθειιαξίνπ (2011). ΢πλεθηηκήζεθαλ επίζεο, νη
εθηηκήζεηο ηεο δπλεηηθήο βιάζηεζεο ζηα θαιά κειέηεκέλα γεηηνληθά όξε Κπιιήλε
(Γεκόπνπινο, 1993) θαη Δξύκλαζν (Μαξνύιεο, 2003).
- 199 -
Πίλαθας 4.2.3: Οη όξνθνη βιάζηεζεο ζην όξνο Παλαρατθό θαη νη δπλεηηθέο θαη νη ππάξρνπζεο
ζε απηνύο κνλάδεο βιάζηεζεο.
Όροθος
Τυόκεηρο Γσλεηηθή βιάζηεζε Τπάρτοσζα βιάζηεζε
βιάζηεζες
Γάζε κε Pinus halepensis.
΢ρεκαηηζκνί καθθίαο
Γάζε κε Pinus halepensis,
βιάζηεζεο κε Quercus
΢ρεκαηηζκνί κε Quercus
Θεξκν- coccifera, Quercus ilex,
έφς 500m coccifera θαη Phillyrea latifolia,
κεζνγεηαθόο Olea europaea, Pistacia
Garrigues, Φξύγαλα, Βιάζηεζε
lentiscus θ.ά.
ησλ βξαρσδώλ βηνηόπσλ
Βιάζηεζε ησλ βξαρσδώλ
βηνηόπσλ.
Bιάζηεζε θπξηαξρνύκελε από

Γάζε αείθπιισλ –
Quercus coccifera, Garrigues,
Μεζν- ζθιεξόθπιισλ εηδώλ.
500 - 1000m Γάζε κε Abies cephalonica,
κεζνγεηαθόο Βιάζηεζε ησλ βξαρσδώλ
Φξύγαλα, Βιάζηεζε ησλ
βηνηόπσλ.
βξαρσδώλ βηνηόπσλ
Γάζε κε Abies cephalonica,

Γάζε θπιινβόισλ δξπώλ Γάζε Quercus coccifera,
θαη δάζε νξεηλώλ Μεζνγεηαθνί δελδξώδεηο
Τπεξ- θνλνθόξσλ (Abies ζακλώλεο κε Juniperus
1000 - 1500m
κεζνγεηαθόο cephalonica, Pinus nigra). oxycedrus θαη Crataegus
Βιάζηεζε ησλ βξαρσδώλ heldreichii, ζηεπόκνξθα
βηνηόπσλ. ιηβάδηα, Βιάζηεζε ησλ
βξαρσδώλ βηνηόπσλ
Γάζε νξεηλώλ θνλνθόξσλ

(Abies cephalonica, Pinus ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα,
Οξεηλόο nigra). Αξαηνί ζρεκαηηζκνί Υηνλόθηια ιηβάδηα,
1500 - 1924m
κεζνγεηαθόο κε Juniperus foetidissima. Βιάζηεζε ησλ ζαξξώλ
Βιάζηεζε ησλ βξαρσδώλ θαη ησλ βξαρσδώλ βηνηόπσλ
βηνηόπσλ.
- 200 -
4.2.3 Γηάθξηζε ησλ ελνηήησλ βιάζηεζεο
Με ζθνπό ηελ πεξηγξαθή θαη ηελ αλάιπζε ησλ δηαθόξσλ ελνηήησλ βιάζηεζεο
ηεο πεξηνρήο κειέηεο, έγηλε επεμεξγαζία ζηηο 241 δεηγκαηνιεςίεο, κέζσ ηεο
αλάιπζεο TWINSPAN ζπλδπαζηηθά κε ηελ αλάιπζε DCA, κε ηε βνήζεηα ηνπ
ινγηζκηθνύ παθέηνπ πνιππαξαγνληηθήο αλάιπζεο PC-ORD 4.19. Από ηελ
επεμεξγαζία απηή, δηαθξίζεθαλ επηά ελόηεηεο βιάζηεζεο θαη πεξηγξάθεθαλ, βάζεη
ηνπ Νένπ Σερληθνύ Οδεγνύ Υαξηνγξάθεζεο – Γίθηπν Natura 2000 (Dafis et al.,
2001), 14 ηύπνη θπζηθώλ νηθνηόπσλ (Πίλαθαο 4.2.4 θαη Παξάξηεκα Η, Υάξηεο Υ-2),
από ηνπο νπνίνπο, δέθα (71,43%) πεξηιακβάλνληαη ζην Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο
92/43/ΔΟΚ. Μεηαμύ απηώλ πεξηιακβάλεηαη θαη ν νηθόηνπνο πξνηεξαηόηεηαο
«Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ
νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο)», κε θσδηθό
Natura 2000: 6230*.
Οη δεηγκαηνιεςίεο θαη νη ζρεηηθέο αλαιύζεηο αθνξνύλ κόλν ηηο επηθάλεηεο ησλ
θπζηθώλ βηνηόπσλ, δειαδή εμαηξέζεθαλ νη εθηάζεηο πνπ θαιύπηνληαη από
θαιιηέξγεηεο, εγθαηαιεηκκέλνπο αγξνύο θαη ηερλεηέο θπηεύζεηο. Δπίζεο, εμαηξέζεθαλ
από ηε δηαδηθαζία ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, ιόγσ απνπζίαο βιάζηεζεο, νη επηθάλεηεο
ησλ ελεξγώλ θνηηώλ ησλ ρεηκάξξσλ, θαζώο θαη ηα έληνλα δηαβξσκέλα πξαλή ρσξίο
βιάζηεζε.
Πίλαθας 4.2.4: Δλόηεηεο βιάζηεζεο θαη ηύπνη νηθνηόπσλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ ζηελ πεξηνρή
κειέηεο.
Καηεγορία
Κφδηθός
Α/Α ησπφλ Περηγραθή
Natura2000
οηθοηόπφλ
Οηθόηνπνη
♦ (n) ΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε
1 γιπθώλ 3140
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp.
πδάησλ
Δύθξαηα
2 ρέξζα εδάθε 4090 ♦ Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
θαη ιόρκεο
- 201 -
Καηεγορία
Κφδηθός
Α/Α ησπφλ Περηγραθή
Natura2000
οηθοηόπφλ
5210 ♦ Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp.

Λόρκεο κε
ζθιεξόθπιιε
3
βιάζηεζε 5340 Garriques ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ
(matorrals)
5420 ♦ Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum
Φπζηθέο θαη
♦ Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά
εκηθπζηθέο
4 6230*(1) ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ
ρινώδεηο
ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο)
δηαπιάζεηο
Τςεινί,
ρακεινί
5 72Β0 (n) Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ
ηπξθώλξεο
θαη βάιηνη
8140 ♦ Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ

Βξαρώδεηο
6 νηθόηνπνη θαη
ζπήιαηα 8210 ♦ Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε
92A0 ♦ Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba

♦ Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis
92C0
(Platanion orientalis)
934A Διιεληθά δάζε πξίλνπ

7 Γάζε
951B Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica)
♦ Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεπθώλ ηεο

9540
Μεζνγείνπ
Δπεμεγήζεηο:
♦ : Πεξηιακβάλεηαη ζην Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ.
* : Οηθόηνπνο πξνηεξαηόηεηαο ηνπ δηθηύνπ Natura 2000.
(n): Νέα αλαθνξά γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο.
(1): Με αζηεξίζθν «*» ζεκεηώλνληαη νη νηθόηνπνη πξνηεξαηόηεηαο ηνπ δηθηύνπ Natura 2000.
- 202 -
4.2.3.1 Γξαθηθή θαηάηαμε δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο
Από ηελ αλάιπζε DCA (Detrended Correspondence Analysis) (Hill 1979,

1980) πξνέθπςε κηα ζεηξά από δηαγξάκκαηα δύν αμόλσλ (άμνλεο 1-2, 1-3, 2-3) ή
πξννπηηθώλ δηαγξακκάησλ ηξηώλ αμόλσλ (1-2-3), ζηα νπνία νη δεηγκαηνιεςίεο
αλαπαξηζηνύληαη κε ζεκεία θαη ε κεηαμύ ηνπο (επθιείδεηα) απόζηαζε απνηειεί κέηξν
ηεο ρισξηδηθήο νκνηόηεηάο ηνπο (Δηθόλεο 4.2.2, θαη 4.2.3). Ο ρξσκαηηζκόο θαη ε
θαηάηαμε ησλ ζεκείσλ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ζε ηύπνπο νηθνηόπσλ ζηα δηαγξάκκαηα,
πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε δεκηνπξγία κήηξαο αληηζηνίρηζεο ησλ απνηειεζκάησλ κε
απηά ηεο αλάιπζε TWINSPAN (Παξάξηεκα ΗΗΗ). Με ηνλ ηξόπν απηόλ, ε αλάιπζε
DCA ιεηηνύξγεζε θαη σο κέζν επαιήζεπζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλάιπζεο
TWINSPAN, θαζώο θαη ειέγρνπ ηνπ ζηαηηζηηθνύ «ζνξύβνπ», πνπ πηζαλόλ
παξαηεξείηαη.
4.2.3.1.1 Πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα αμόλσλ 1, 2
΢ηελ Δηθόλα 4.2.2 παξνπζηάδεηαη ην δηάγξακκα πνπ πξνέθπςε από ηελ

αλάιπζε DCA θαη γηα ηνλ ζπλδπαζκό ησλ αμόλσλ 1 θαη 2 (1vs2). Γηα ηελ θαιύηεξε
εξκελεία θαη πεξηγξαθή ησλ απνηειεζκάησλ, ην δηάγξακκα ρσξίζηεθε ζε ηέζζεξα
ηεηαξηεκόξηα.
- 203 -
2΄
4 3
Γ1
Γ
Γ2
1 1΄
Γ2
Α1 Α Γ
Γ1
Α2 Α3
Α5
Β Γ4 Γ3
Α4
Α6
Β1
Β2
1 2
Β3 2
Δηθόλα 4.2.2: Γξαθηθή θαηάηαμε (ordination) ησλ 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο (relevés) ζε νκάδεο
(Α, Β, Γ, Γ) έπεηηα από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA
(άμνλεο 1, 2). Με ηα ρξσκαηηζκέλα ζύκβνια παξνπζηάδνληαη νη δεηγκαηνιεςίεο ζηνπο δηάθνξνπο
ηύπνπο νηθνηόπσλ. ΢ηελ νκάδα Α πεξηιακβάλνληαη νη ζακλώδεηο θαη δαζηθνί ζρεκαηηζκνί ησλ
ρακειώλ θαη κέζσλ πςνκέηξσλ. ΢ηελ νκάδα Β πεξηιακβάλνληαη ηα βξαρώδε πξαλή ησλ κέζσλ
πςνκέηξσλ, θξύγαλα θαη νη κεηαβαηηθνί ζρεκαηηζκνί ησλ αξθεύζσλ. ΢ηελ νκάδα Γ πεξηιακβάλνληαη νη
αλσδαζηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο θαη νη βξαρώδεηο νηθόηνπνη, ησλ κεγάισλ πςνκέηξσλ ΢ηελ νκάδα Γ
πεξηιακβάλνληαη νη αδσληθέο κνλάδεο βιάζηεζεο.
Πην ζπγθεθξηκέλα, γηα ηηο κνλάδεο βιάζηεζεο θαη ηνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ πνπ
δηαθξίζεθαλ, επηζεκαίλνληαη ηα εμήο:
- 204 -
i. Παξαηεξείηαη κία αξθεηά θαιή, ζηαηηζηηθά, θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ,

αλά κνλάδα βιάζηεζεο, αιιά θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ππθλώλ
«λεθώλ» από ηα ζεκεία πνπ αληηπξνζσπεύνπλ ηηο δεηγκαηνιεςίεο.
ii. Σα ηεηαξηεκόξηα 1 θαη 2, πεξηιακβάλνπλ ηνλ κεγαιύηεξν αξηζκό
δεηγκαηνιεςηώλ (νκάδεο Α, Β, Γ), νη νπνίεο θαη δηαθνξνπνηνύληαη εκθαλώο (βάζεη
ηεο επθιείδεηαο απόζηαζήο ηνπο, θαηά ηνλ άμνλα 2), από ηηο δεηγκαηνιεςίεο ηεο
νκάδαο Γ ησλ ηεηαξηεκνξίσλ 3 θαη 4.
iii. ΢ηα ηεηαξηεκόξηα 3 θαη 4 ζεκεηώλεηαη ε νκάδα Γ, πνπ πεξηιακβάλεη αδσληθέο
κνλάδεο βιάζηεζεο, πγξνηνπηθώλ ηύπσλ νηθνηόπσλ, κε ηηο πεξηζζόηεξν πγξόθηιεο
(Γ1, κνλάδεο κε Chara sp.) λα ηνπνζεηνύληαη ζην αλώηεξν άθξν ηνπ άμνλα 2, κε ηηο
θνηλόηεηεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (Γ2) λα αθνινπζνύλ. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη ζην
θαηώηεξν άθξν ηνπ άμνλα 2 θαη ζηα ηεηαξηεκόξηα 1 θαη 2 (νκάδα Β), όπνπ θαη
ηνπνζεηήζεθαλ από ηελ αλάιπζε νη ιηγόηεξν απαηηεηηθέο ζε πγξαζία κνλάδεο
βιάζηεζεο (θξύγαλα θαη ραζκνθπηηθή βιάζηεζε αζβεζηνιηζηθώλ πξαλώλ ησλ
ρακειώλ πςνκέηξσλ θαη δεπηεξεπόλησο νη θνηλόηεηεο κε αξθεύζνπο).
iv. Οη πην απαηηεηηθέο ζε λεξό κνλάδεο βιάζηεζεο ηνπ πξώηνπ ηεηαξηεκνξίνπ,
δειαδή απηέο ησλ δαζώλ (Α1, Α2, Α3), βξίζθνληαη πςειόηεξα (θαηά ηνλ άμνλα 2) ζε
ζρέζε κε ηε ζέζε, ησλ ιηγόηεξν απαηηεηηθώλ κνλάδσλ, ησλ ζακλώλσλ (Α4) θαη ησλ
θξπγάλσλ (Α5, Α6).
v. ΢ην δεύηεξν ηεηαξηεκόξην, ηα εμαξηώκελα από ην ρηόλη θαη ην λεξό, ρηνλόθηια
ιηβάδηα (Γ2), ηνπνζεηήζεθαλ πςειόηεξα (θαηά ηνλ άμνλα 2) ζε ζρέζε κε ηα
ζηεπόκνξθα ιηβάδηα (Γ1), ηνπο ιηζώλεο (Γ3) θαη ηηο ραζκνθπηηθέο, βξαρόθηιεο
θπηνθνηλσλίεο (Γ4) ηνπ Οξεηλνύ κεζνγεηαθνύ νξόθνπ, πνπ έρνπλ κηθξόηεξεο
απαηηήζεηο ζε λεξό.
vi. Ζ νκάδα Α εκθαλίδεη κηα δηαζπνξά ησλ επί κέξνπο νκάδσλ ηεο, θαηά ην κήθνο
ηνπ άμνλα 1. Από ηελ αξρή ζρεδόλ ηνπ άμνλα θαη θαηά ην έλα ηέηαξην ηνπ ζπλνιηθνύ
κήθνπο ηνπ, πεξηιακβάλεη ηα δάζε θαη ηνπο ζακλώδεηο ζρεκαηηζκνύο ηεο πεξηνρήο
κειέηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα από αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά, πεξηιακβάλεη ηα δάζε ηεο
ραιεπίνπ πεύθεο (Α1), ηα δάζε πξίλνπ (Α2) θαη πεξίπνπ ζηελ ίδηα απόζηαζε από ηνλ
άμνλα 2 ηα δάζε ηεο θεθαιιεληαθήο Διάηεο (Α3) θαη ηηο θνηλόηεηεο ησλ garrigues
(Α4). ΢ηελ νκάδα Α εκθαλίδνληαη επίζεο ηα ζεκεία πνπ αληηπξνζσπεύνπλ
δεηγκαηνιεςίεο ζηηο θνηλόηεηεο ησλ θξπγάλσλ, ζρεκαηίδνληαο δύν κηθξέο νκάδεο
(Α5 θαη Α6), όπνπ θπξηαξρνύλ ηα είδε πνπ πξνηηκνύλ ηα ρακειά πςόκεηξα,
(Sarcopoterium spinosum, Calicotome villosa, Genista acanthoclada θ.ά.).
- 205 -
Απνδίδεηαη δειαδή, ζε ηθαλνπνηεηηθό βαζκό, ε δηαδνρή ησλ κνλάδσλ βιάζηεζεο,

όπσο εκθαλίδνληαη από ηα ρακειόηεξα πξνο ηα κεζαία πςόκεηξα ηεο πεξηνρήο ησλ
δεηγκαηνιεςηώλ.
vii. Ζ νκάδα Β βξίζθεηαη πεξίπνπ ζην θέληξν ηνπ άμνλα 1 θαη πεξηιακβάλεη ηηο
κεηαβαηηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο ησλ ζρεκαηηζκώλ κε αξθεύζνπο (Β1), ηηο
θνηλόηεηεο ησλ θξπγάλσλ ησλ κεζαίσλ πςνκέηξσλ (Β2), όπνπ θπξηαξρνύλ είδε
αλζεθηηθά ζε απηά ηα πςόκεηξα (Phlomis fruticosa θ.ά.), θαζώο θαη ηηο ραζκνθπηηθέο
θνηλόηεηεο ησλ αζβεζηνιηζηθώλ βξαρσδώλ πξαλώλ ησλ κεζαίσλ πςνκέηξσλ.
viii. Ζ νκάδα Γ πεξηιακβάλεη ηηο αλσδαζηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα
ηνπο ζρεκαηηζκνύο ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ (Γ1), ησλ «μπξηζκέλσλ ιηβαδηώλ»
(Γ2), ησλ βξαρόθηισλ θπηνθνηλσληώλ ησλ κεγάισλ πςνκέηξσλ (Γ3) θαη ησλ
ιηζώλσλ, πνπ εκθαλίδνληαη ζηα κεγάια πςόκεηξα (Γ4).
ix. Ζ δηέιεπζε ηνπ άμνλα 1 από ην θέληξν πεξίπνπ ηνπ άμνλα 2, δηαρσξίδεη
επθξηλώο ηνπο αδσληθνύο ηύπνπο νηθνηόπσλ (νκάδα Γ) από ηηο ππόινηπεο κνλάδεο
βιάζηεζεο.
x. Ζ δηέιεπζε ηνπ άμνλα 2 από ην θέληξν ηνπ άμνλα 1, θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί σο
γξακκή δηαρσξηζκνύ ησλ δαζηθώλ θαη ζακλσδώλ κνλάδσλ βιάζηεζεο, από ηηο
εμσδαζηθέο θαη αλσδαζηθέο κνλάδεο.
xi. Ο άμνλαο 1 ιεηηνπξγεί σο δείθηεο ηνπ πςνκέηξνπ, κε ηελ αύμεζή ηνπ λα
απνδίδεηαη θαηά ηελ από αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά θνξά ηνπ.
xii. Ο άμνλαο 2 κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο δείθηεο ηνπ νηθνινγηθνύ παξάγνληα ησλ
απαηηήζεσλ ζε λεξό ησλ δηαθόξσλ κνλάδσλ βιάζηεζεο, κε ηελ αύμεζε ησλ
απαηηήζεσλ ζε πγξαζία λα απνδίδεηαη θαηά ηελ από θάησ πξνο ηα επάλσ θνξά ηνπ
άμνλα.
xiii. Γηα ηηο δεηγκαηνιεςίεο πνπ αθνξνύλ θνηλόηεηεο κε Chara sp. (3140),
παξαηεξείηαη όηη δελ ηνπνζεηνύληαη θαιά σο πξνο ην πςόκεηξν (άμνλαο 1) θαη
αλακέλνληαλ λα είλαη αξθεηά δεμηόηεξα ζην δηάγξακκα. Σν γεγνλόο απηό πηζαλόηαηα
δηθαηνινγείηαη από ην όηη νη δεηγκαηνιεςίεο απηέο πεξηιακβάλνπλ πνιύ κηθξό αξηζκό
πγξόθηισλ θπξίσο taxa (εθηόο από ηε Chara sp.), ηα νπνία απαληώληαη θαη ζηνπο
γεηηνληθνύο, ζην δηάγξακκα, νηθνηόπνπο κε Juncus sp., κε απνηέιεζκα λα
«έιθνληαη», ζηαηηζηηθά, θαηά ηε γξαθηθή ηνπο απεηθόληζε, από απηνύο. Παξόια
απηά, ε ηνπνζέηεζε απηήο ηεο κνλάδαο βιάζηεζεο ζηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε ηνπ
δηαγξάκκαηνο, παξνπζηάδεη επαξθώο ην επξύηεξν πεξηβάιινλ (αλσδαζηθό) πνπ
απαληάηαη ζηε θύζε, ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Δπίζεο, αλ ιάβνπκε ππόςε κόλν ηα
- 206 -
ηεηαξηεκόξηα όπνπ απαληάηαη ε αδσληθή βιάζηεζε (ηεηαξηεκόξηα 3 θαη 4), ηόηε ε

ηνπνζέηεζή ηνπο θαηά ηνλ άμνλα 1 είλαη νξζή, αθνύ ηνπνζεηνύληαη ζεκαληηθά
δεμηόηεξα (άξα ζε κεγαιύηεξα πςόκεηξα) από ηηο δεηγκαηνιεςίεο πνπ αθνξνύλ ζε
νκάδεο βιάζηεζεο ησλ ρακειόηεξσλ πςνκέηξσλ (πρ θνηλόηεηεο κε Platanus
orientalis – 92C0).
xiv. Ζ δεηγκαηνιεςία ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ (6230*), πνπ ζεκεηώλεηαη κε
θόθθηλν θύθιν, εμαηηίαο ηεο ζέζεο ηεο (κεγάιε απόζηαζε) ζε ζρέζε κε ην θπξίσο
«λέθνο» ηνπ νηθνηόπνπ, νθείιεηαη ζην όηη ε ζπγθεθξηκέλε δεηγκαηνιεςία έγηλε
πιεζίνλ κηζγάγγεηαο πνπ δεκηνπξγείηαη από ην λεξό θαηά ην ιηώζηκν ηνπ ρηνληνύ.
Παξόιν πνπ πξάγκαηη ε ζέζε αλήθεη ζηνλ νηθόηνπν 6230* (Δηθόλα 4.2.3), ε πςειή
εδαθηθή πγξαζία ζηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε, επλόεζε ηελ αλάπηπμε πδξνραξώλ taxa, ηα
νπνία θαη θαηαγξάθεθαλ θαηά ηε δεηγκαηνιεςία θαη νδήγεζαλ ζηελ αύμεζε ησλ
δεζκώλ «ζπγγέλεηαο» κε ηνπο γεηηνλθνύο, αδσληθνύο νηθνηόπνπο.
Δηθόλα 4.2.3: Ζ ζέζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο ηνπ νηθνηόπνπ 6230* (θόθθηλν πιαίζην), ε νπνία
ζεκεηώλεηαη ζην πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα DCA (άμνλεο 1, 2) κε θόθθηλν θύθιν. ΢ηo
θέληξν πεξίπνπ ηεο εηθόλαο (κπιέ πιαίζην), παξαηεξείηαη ε γεηηλίαζή ηεο κε ηνλ νηθόηνπν κε
Juncus sp.
- 207 -
΢εκεηώλεηαη, πσο ε αύμεζε ησλ απαηηήζεσλ ζε πγξαζία ή ην πςόκεηξν, δελ

απμάλνληαη ζε θακία πεξίπησζε αλαινγηθά θαηά ηελ θνξά ησλ αμόλσλ θαη όπσο
πεξηγξάθεθε, απιώο απνηεινύλ έλαλ δείθηε γηα ηελ θαηαλόεζε ηεο ιεηηνπξγίαο
απηώλ ησλ δύν νηθνινγηθώλ παξακέηξσλ ζπλαξηήζεη ηεο θαηάηαμεο ησλ
δεηγκαηνιεςηώλ ζε ηύπνπο νηθνηόπσλ, από ηνλ ζπλδπαζκό ηεο αλάιπζεο
TWINSPAN θαη ηεο αλάιπζεο DCA.
4.2.3.1.2 Πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα αμόλσλ 2, 3
΢ηελ Δηθόλα 4.2.4 παξνπζηάδεηαη ην δηάγξακκα πνπ πξνέθπςε από ηελ

αλάιπζε DCA θαη γηα ηνλ ζπλδπαζκό ησλ αμόλσλ 2 θαη 3 (2vs3). Καη απηό ην
δηάγξακκα ρσξίζηεθε ζε ηεηαξηεκόξηα γηα ηελ θαιύηεξε εξκελεία θαη πεξηγξαθή
ησλ απνηειεζκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, γηα ηηο κνλάδεο βιάζηεζεο θαη ηνπο ηύπνπο
νηθνηόπσλ πνπ δηαθξίζεθαλ, επηζεκαίλνληαη ηα εμήο:
i. ΢ην ζύλνιν ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, παξνπζηάδεηαη ε δεκηνπξγία δύν εκθαλώο
δηαρσξηζκέλσλ «λεθώλ» (νκάδα Α θαη Β), θαηά ηνλ άμνλα 1, κε ην κέζν πεξίπνπ
απηνύ ηνπ άμνλα λα ιεηηνπξγεί σο ζεκείν δηαρσξηζκνύ ηνπο. Παξαηεξώληαο ηηο
δεηγκαηνιεςίεο πνπ θαηαηάρζεθαλ ζε θάζε νκάδα, πξνθύπηεη όηη ε νκάδα Α
πεξηιακβάλεη ηηο κνλάδεο βιάζηεζεο ηνπ αλώηεξνπ ηκήκαηνο ηνπ Θεξκν-
κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο (Α1), θαη ηηο κνλάδεο ηνπ Μεζν-κεζνγεηαθνύ
νξόθνπ, καδί ηηο κνλάδεο βιάζηεζεο ησλ θαηώηεξσλ ηκεκάησλ ηνπ Τπεξ-
κεζνγεηαθνύ νξόθνπ (Α2). Αληίζηνηρα, ε νκάδα Β πεξηιακβάλεη ηηο κνλάδεο
βιάζηεζεο ηνπ Οξεηλνύ-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο, δεκηνπξγώληαο έλα
«λέθνο» εθηεηλόκελν ζε όιν ην κήθνο ηνπ άμνλα 3. Ζ πεξηνρή ηνπ άμνλα 1 κεηαμύ
ησλ ζεκείσλ 1΄ θαη 1΄΄, πεξηιακβάλεη ηηο κεηαβαηηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο ησλ
αξθεύζσλ θαη ηηο ραζκνθπηηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο ησλ αζβεζηνιηζηθώλ βξάρσλ ηνπ
Τπεξ-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ θαη άξα κπνξεί λα ζεσξεζεί όηη πεξηγξάθεη ηε δώλε
κεηάβαζεο κεηαμύ ησλ νξόθσλ βιάζηεζεο.
ii. Οη δαζηθέο θαη ζακλώδεηο κνλάδεο βιάζηεζεο πεξηνξίδνληαη θάησ από ην κέζν
ηνπ άμνλα 3, κε ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπο λα βξίζθεηαη ζην πξώην
ηεηαξηεκόξην. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηηο αδσληθέο κνλάδεο, νη νπνίεο
παξαηεξνύληαη απνθιεηζηηθά ζηα ηεηαξηεκόξηα 1 θαη 2, κε απηέο πνπ αθνξνύλ ζηε
ζπκκεηνρή δεδλξσδώλ εηδώλ (Salix alba θαη Platanus orientalis) λα βξίζθνληαη
ππθλσκέλεο καδί κε ηηο ππόινηπεο δελδξώδεηο κνλάδεο βιάζηεζεο («λέθνο» A2).
- 208 -
iii. Κάησ από ην κέζν ηνπ άμνλα 3 θαη ζην ηξίην ηεηαξηεκόξην, βξίζθεηαη ε
πιεηνςεθία ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, ζηηο νπνίεο θπξηαξρεί
ην βαζύ θαη γόληκν ππόζηξσκα, κε θπξίαξρν είδνο ην Astragalus angustifolius.
iv. Οη βξαρώδεηο βηόηνπνη (ιηζώλεο, αζβεζηνιηζηθά βξάρηα) βξίζθνληαη ζηελ
πιεηνςεθία ηνπο επάλσ από ην κέζν ηνπ άμνλα 3 (ζηα ηεηαξηεκόξηα 3 θαη 4), ην ίδην
ζπκβαίλεη θαη γηα ηηο δεηγκαηνιεςίεο ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, ζηηο νπνίεο
θπξηαξρεί ην ραιηθώδεο ππόζηξσκα θαη επηθξαηνύλ ηα είδε Festuca sp., Astracantha
rumelica θαη Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum.
v. Ο άμνλαο 1, εθηόο από ην ηε κεηαβνιή ηνπ πςνκέηξνπ, κπνξεί λα εθθξάζεη
ηθαλνπνηεηηθά θαη ηε δηαδνρή ησλ βηνθιηκαηηθώλ νξόθσλ.
vi. Ο άμνλαο 3, κπνξεί λα ζεσξεζεί όηη απνδίδεη ηηο νηθνινγηθέο παξακέηξνπο πνπ
επηδξνύλ ζην ζρεκαηηζκό ησλ κνλάδσλ βιάζηεζεο (πρ ηύπνο εδάθνπο,
κηθξνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο).
΢πλνςίδνληαο ζπκπεξαίλεηαη όηη, από ηε δηαγξακκαηηθή απόδνζε ηεο αλάιπζεο

DCA, πνπ παξνπζηάζηεθε, απνδίδεηαη ηθαλνπνηεηηθά ε ελαιιαγή ησλ κνλάδσλ
βιάζηεζεο ζην ρώξν, ε επίδξαζε ησλ νηθνινγηθώλ παξακέηξσλ ηνπ πςνκέηξνπ, ηεο
πγξαζίαο θαη ηνπ εδαθηθνύ ππνζηξώκαηνο ζε απηέο, θαζώο θαη ν βαζκόο ηεο
ρισξηδηθήο ζπγγέλεηαο πνπ ππάξρεη κεηαμύ ηνπο.
- 209 -
4 3
Α1 Α2
1 2
1΄ 1΄΄
Δηθόλα 4.2.4: Γξαθηθή θαηάηαμε (ordination) ησλ 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο (relevés) ζε νκάδεο (Α, Β) έπεηηα από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή
επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA (άμνλεο 1, 3). Με ηα ρξσκαηηζκέλα ζύκβνια παξνπζηάδνληαη νη δεηγκαηνιεςίεο ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο
νηθνηόπσλ (Groups).
- 210 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
4.2.3.1.3 Πξννπηηθό, πνιππαξαγνληηθό δηάγξακκα ηεο αλάιπζεο DCA
Πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπκε θαιύηεξα ηηο «ζπγγέλεηεο» κεηαμύ ησλ 241

δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο θαη λα απνδνζνύλ ζπλδπαζηηθά νη αλαιύζεηο πνπ
πξνεγήζεθαλ, δεκηνπξγήζεθε ην πξννπηηθό δηάγξακκα ηεο Δηθόλαο 4.2.5, ζην νπνίν
απεηθνλίδνληαη ηαπηόρξνλα όιεο νη ζρέζεηο ζην ρώξν, όπσο πξνέθπςαλ από ηελ
αλάιπζε DCA, παξέρνληαο ηε δπλαηόηεηα γηα ηελ ηαπηόρξνλε επηζθόπεζε ησλ
επθιείδεησλ απνζηάζεσλ ηόζν κεηαμύ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, όζν θαη κεηαμύ ησλ
δεηγκαηνιεςηώλ θαη ησλ ηξηώλ αμόλσλ, ζε έλαλ ςεπδνρώξν ηξηώλ δηαζηάζεσλ.
Είδος
εδάθοσς
Υγραζία
Υψόμεηρο
Δηθόλα 4.2.5: Γξαθηθή θαηάηαμε (ordination) ησλ 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο (relevés) ζε νκάδεο, έπεηηα
από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA, ζε πξννπηηθή απεηθόληζε
(3D). Με ηα ρξσκαηηζκέλα ζύκβνια παξνπζηάδνληαη νη δηάθνξνη ηύπνη νηθνηόπσλ. Με ηελ απεηθόληζε απηή
παξαηεξνύληαη νκαδνπνηήζεηο ζην ρώξν ησλ ηξηώλ αμόλσλ θαη δηεπθνιύλεηαη ν δηαρσξηζκόο ησλ κνλάδσλ
βιάζηεζεο, ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ.
- 211 -
Από ηελ εξκελεία ηνπ πξννπηηθνύ δηαγξάκκαηνο πξνέθπςαλ ηα εμήο:

i. Δπηβεβαηώζεθαλ νη αλαιύζεηο πνπ πξνεγήζεθαλ γηα ηνλ νηθνινγηθό ξόιν πνπ
αληηθαηνπηξίδεη θάζε έλαο από ηνπο ηξείο άμνλεο, κέζσ ηεο ηαπηόρξνλεο
αμηνιόγεζεο ηεο απόζηαζεο από ηνλ θάζε άμνλα, γηα θάζε κνλάδα βιάζηεζεο.
ii. Τπάξρνπλ κίμεηο δεηγκαηνιεςηώλ, από δηαθνξεηηθνύο ηύπνπο νηθνηόπσλ ζηνλ
ρώξν, γεγνλόο πνπ αλαδεηθλύεη ηε κεηαμύ ηνπο ρισξηδηθή ζπγγέλεηα, αιιά θαη ηε
δπλακηθή κεηαμύ απηώλ (πρ δάζε πξίλνπ – garrigues / ζρεκαηηζκνί κε αξθεύζνπο –
δάζε Διάηεο) ή θαη ηελ νπηζζνδξνκηθή δηαδνρή ηνπο.
iii. Αλαδείρζεθαλ νη δηαθνξεηηθέο νκαδνπνηήζεηο εληόο ηνπ ίδηνπ ηύπνπ
νηθνηόπνπ (κε ραξαθηεξηζηηθόηεξε απηή πνπ παξαηεξείηαη εληόο ησλ κνλάδσλ κε
ραζκνθπηηθή βιάζηεζε), γεγνλόο πνπ βνήζεζε ζηελ πεξαηηέξσ ζηόρεπζε ηεο
θπηνθνηλσληνινγηθήο αλάιπζεο θαη ηνπ ειέγρνπ ηεο ρισξηδηθήο ή κε νκνηνκνξθίαο,
θαζώο θαη ηεο αλαδήηεζεο ησλ νηθνινγηθώλ αηηίσλ απηώλ ησλ δηαθνξνπνηήζεσλ.
4.2.3.1.4 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ησλ δαζηθώλ θαη

ζακλσδώλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ηνπ Θεξκν-κεζνγεηαθνύ, ηνπ Μεζν-κεζνγεηαθνύ θαη ηνπ
Υπεξ-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο
Όπσο παξαηεξήζεθε, θαηά ηε γξαθηθή θαηάηαμε (DCA) ησλ 241

δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο, αιιά θαη από ηνλ δηαρσξηζκό ηνπο ζε ηύπνπο
νηθνηόπσλ, κέζσ ηεο επεμεξγαζίαο TWINSPAN, νη πεξηζζόηεξεο κίμεηο ησλ ηύπσλ
νηθνηόπσλ παξνπζηάδνληαη ζηηο δαζηθέο θαη ζακλώδεηο κνλάδεο βιάζηεζεο. Γηα ηελ
θαιύηεξε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεηγκαηνιεςηώλ απηώλ, εθαξκόζηεθε ε
αλάιπζε DCA, κόλν γηα απηέο ηεο κνλάδεο. ΢ε απηή ηε θάζε έγηλε επεμεξγαζία ζε
87 δεηγκαηνιεςίεο θαη ζε 304 θπηηθά taxa. ΢ηε ζπλέρεηα δεκηνπξγήζεθε ε γξαθηθή
θαηάηαμή ηνπο θαηά ηνπο άμνλεο 1, 2, πνπ θξίζεθαλ σο νη θαηαιιειόηεξνη γηα ηελ
απόδνζε ησλ νηθνινγηθώλ ζπλζεθώλ πνπ δηαθνξνπνηνύλ ζηε θύζε ηηο κνλάδεο
απηέο.
Από ηε δηαδηθαζία απηή πξνέθπςε ην δηάγξακκα ηεο Δηθόλαο 4.2.6 θαη από ηελ
εξκελεία ηνπ πξνέθπςαλ ηα αθόινπζα ζπκπεξάζκαηα:
i. Οη δεηγκαηνιεςίεο πνπ αθνξνύλ ηηο δαζηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο (δάζε πεύθεο,
πξίλνπ θαη Διάηεο), δεκηνπξγνύλ επδηάθξηηα κεηαμύ ηνπο «λέθε» (Α, Β θαη Γ
αληίζηνηρα), ηα νπνία παξνπζηάδνπλ αξθεηά θαιή πύθλσζε, αλαδεηθλύνληαο ηε
κεγάιε ρισξηδηθή ζπγγέλεηα κεηαμύ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ηνπ θάζε νηθνηόπνπ.
- 212 -
ii. Ζ ηδηαίηεξα κηθξή απόζηαζε ηνπ «λέθνπο» ησλ δαζώλ πξίλνπ (Β) από ην
«λέθνο» ησλ δαζώλ Διάηεο (Γ), ζε απηή ηελ θιίκαθα ηεο αλάιπζεο, πεξηγξάθεη ηελ
από θνηλνύ εμάπισζή ηνπο ζηνλ ίδην απμεηηθό ρώξν, θάηη πνπ δηαπηζηώζεθε θαη θαηά
ηε δηάξθεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ.
iii. Δπδηάθξηηα, αιιά κε κέηξηα πύθλσζε, «λέθε» ζρεκαηίδνπλ νη δεηγκαηνιεςίεο
ζηνπο νηθνηόπνπο ησλ garrigues, θαη ζηνπο ζρεκαηηζκνύο κε αξθεύζνπο (Γ θαη Δ
αληίζηνηρα). Σν γεγνλόο απηό νθείιεηαη ζηελ πνηθίιε ρισξηδηθή ζύλζεζε πνπ
παξνπζηάδνπλ νη δεηγκαηνιεςίεο εληόο ησλ νηθνηόπσλ (εμαηξνπκέλσλ ησλ
δηαγλσζηηθώλ εηδώλ), ηνπ πνηθίινπ πςνκέηξνπ, όπνπ απηά απαληώληαη θαη ηνπ
κεγάινπ εύξνπο πξνζαξκνγήο ηνπο ζε δηαθνξεηηθέο πδαηηθέο ζπλζήθεο, ζε ζρέζε κε
ηηο δαζηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο.
iv. Οη δεηγκαηνιεςίεο ησλ θξπγάλσλ ηνπνζεηήζεθαλ κεηαμύ ησλ αμόλσλ ζε δύν
θπξίσο ζέζεηο (νκάδεο Ε1 θαη Ε2) γεγνλόο πνπ απνδίδεη ηε δηαθνξεηηθή ρισξηδηθή
ηνπο ζύλζεζε θαη ηηο δηαθνξεηηθέο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο ηνπ ηόπνπ, όπνπ απηέο
αλαπηύζζνληαη. Οη δεηγκαηνιεςίεο ηεο νκάδαο Ε1 αθνξνύλ θνηλόηεηεο κε
Sarcopoterium spinosum, πνπ θαηαγξάθεθαλ ζε πςόκεηξν πεξίπνπ 500 m θαη ζε
επηθάλεηεο κε ζρεηηθά γόληκν έδαθνο θαη κε κηθξή θιίζε, ηθαλέο λα δηαηεξνύλ
πγξαζία. Αληίζεηα, νη δεηγκαηνιεςίεο ηεο νκάδαο Z2, αθνξνύλ θνηλόηεηεο κε
Phlomis fruticosa, πνπ θαηαγξάθεθαλ ζε πςόκεηξν πεξίπνπ 700 m, θπξίσο ζε εδάθε
κε θαιή απνζηξάγγηζε, κε κέζε έσο κεγάιε θιίζε θαη ραιηθώδεο έσο πεηξώδεο
ππόζηξσκα, ην νπνίν δελ κπνξεί λα δεζκεύεη κεγάιεο πνζόηεηεο πγξαζίαο.
v. Οη δεηγκαηνιεςίεο ζηηο θνηλόηεηεο ησλ garrigues (νκάδα Γ), νη νπνίεο
ηνπνζεηνύληαη πιεζίνλ ή κέζα ζην «λέθνο» ηνπ νηθνηόπνπ ησλ δαζώλ πξίλνπ (νκάδα
Β), έρνπλ πνιύ κεγάιε ρισξηδηθή ζπγγέλεηα κε ηνλ νηθόηνπν ησλ δαζώλ πξίλνπ θαη
απνηεινύλ ηηο πην πξόζθαηεο ππνβαζκίζεηο ηνπ ζε garrigues.
vi. Σν «λέθνο» (Δ2) από ζρεκαηηζκνύο κε αξθεύζνπο, πνπ δεκηνπξγείηαη ζε
πεξίπνπ ίζε επθιείδεηα απόζηαζε κεηαμύ ηνπ θπξίσο «λέθνπο» ηνπ νηθνηόπνπ (Δ1)
θαη ηνπ «λέθνπο» ησλ δαζώλ Διάηεο (Γ), αλαδεηθλύεη ηε δπλακηθή ηνπ νηθνηόπνπ
ησλ αξθεύζσλ, σο κεηαβαηηθή ή νπηζζνδξνκηθή κνλάδα βιάζηεζεο, πξνο ή από, ηα
δάζε ηεο Διάηεο.
vii. Γλσξίδνληαο ηελ νηθνινγηθή εξκελεία ησλ αμόλσλ 1 θαη 2 (κεηαβνιή ηνπ
πςνκέηξνπ θαη ηεο πγξαζίαο, αληίζηνηρα), από ηνλ δηαρσξηζκό ησλ «λεθώλ» ησλ
δηαθόξσλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζην δηάγξακκα, κπνξεί λα ηεθκεξησζεί όηη ε
ζπληζηακέλε ησλ αμόλσλ, ιεηηνπξγεί σο δείθηεο ηνπ βηνθιηκαηηθνύ νξόθνπ ζηνλ
- 213 -
νπνίν αλήθνπλ νη κνλάδεο βιάζηεζεο πνπ απεηθνλίδνληαη, κε ηε δηαδνρή ησλ νξόθσλ

λα ζεσξείηαη όηη αθνινπζεί κηα γεληθή θαηεύζπλζε από θάησ θαη αξηζηεξά πξνο ηα
πάλσ θαη δεμηά.
A Β
Δ2
Ε1 Γ
Δ1
Ε2
Δηθόλα 4.2.6: Γξαθηθή θαηάηαμε (ordination) ησλ 87 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο (relevés)

ζηνπο δαζηθνύο θαη ζακλώδεηο ηύπνπο νηθνηόπσλ ηνπ Θεξκν-κεζνγεηαθνύ, ηνπ Μεζν-
κεζνγεηαθνύ θαη ηνπ Τπεξ-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο, ζε νκάδεο (Α, Β, Γ, Γ, Δ, Ε)
έπεηηα από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA
(άμνλεο 1, 2).
- 214 -
4.2.3.1.5 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ

ηνπ Οξεηλνύ κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο
Από ηε γξαθηθή θαηάηαμε (DCA) ησλ 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο, αιιά

θαη από ηνλ δηαρσξηζκό ηνπο ζε ηύπνπο νηθνηόπσλ, κέζσ ηεο επεμεξγαζίαο
TWINSPAN, ηα «λέθε» πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηηο αλσδαζηθέο κνλάδεο βιάζηεζεο
θαηαιακβάλνπλ πνιύ κεγάιε έθηαζε, ελώ ηαπηόρξνλα θαίλεηαη λα δεκηνπξγνύλ ππν-
νκάδεο (κηθξόηεξα «λέθε»), ηδηαίηεξα ζηνλ νηθόηνπν ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ.
Πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηώζνπκε ηηο πηζαλέο «ζπγγέλεηεο», κεηαμύ ησλ
δεηγκαηνιεςηώλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηνπο αλσδαζηθνύο ιεηκώλεο,
εθαξκόζηεθε ε αλάιπζε DCA, κόλν γηα ηηο κνλάδεο απηέο. Οη αλσδαζηθνί,
βξαρώδεηο νηθόηνπνη, εμαηξέζεθαλ από ηελ αλάιπζε απηή, δηόηη έρνπλ πξνζδηνξηζηεί
άξηζηα θαηά ηελ αξρηθή επεμεξγαζία κε DCA θαη TWINSPAN θαη νη νηθνινγηθέο
ζπλζήθεο όπνπ αλαπηύζζνληαη είλαη ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθέο (θάζεηα βξάρηα,
ζάξξεο), ώζηε λα κελ κπνξεί λα γίλεη ζύγρπζε κε ηνπο νηθνηόπνπο ησλ ιεηκώλσλ,
θαηά ηε δηελέξγεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ. Με ηνλ ηξόπν απηόλ απμήζεθε ε πηζηόηεηα
ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο θαη ε γξαθηθή απόδνζε ησλ απνηειεζκάησλ
απνδόζεθε ζε κεγαιύηεξε θιίκαθα, εζηηαζκέλε απνθιεηζηηθά ζηνπο αλσδαζηθνύο
ιεηκώλεο, απνδίδνληαο ιεπηνκεξέζηεξα ηηο ζρέζεηο κεηαμύ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ηνπο.
΢ε απηή ηε θάζε έγηλε επεμεξγαζία ζε 104 δεηγκαηνιεςίεο θαη ζε 295 θπηηθά
taxa. ΢ηε ζπλέρεηα δεκηνπξγήζεθε ε γξαθηθή θαηάηαμή ηνπο θαηά ηνπο άμνλεο 1, 2,
πνπ θξίζεθαλ σο νη θαηαιιειόηεξνη γηα ηελ απόδνζε ησλ νηθνινγηθώλ ζπλζεθώλ
πνπ δηαθνξνπνηνύλ ζηε θύζε ηηο κνλάδεο απηέο.
Από ηε δηαδηθαζία απηή πξνέθπςε ην δηάγξακκα ηεο Δηθόλαο 4.2.7 θαη από ηελ
εξκελεία ηνπ πξνέθπςαλ ηα αθόινπζα ζπκπεξάζκαηα:
i. Καηά κήθνο ηνπ άμνλα 1, δεκηνπξγήζεθαλ δύν επδηάθξηηα «λέθε», έλα πξνο ηα
αξηζηεξά θαη έλα πξνο ηα δεμηά, ηα νπνία πξνζδηνξίδνπλ ηνπο νηθόηνπνπο ησλ
ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ θαη ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ, αληίζηνηρα.
ii. Ο άμνλαο 1, θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί αξθεηά θαιά σο δείθηεο ηνπ νηθνινγηθνύ
παξάγνληα ηνπ πςνκέηξνπ, αθνύ ηα ρηνλόθηια ιηβάδηα, πνπ βξίζθνληαη απνθιεηζηηθά
ζηα αλώηεξα πςόκεηξα ηνπ όξνπο, ηνπνζεηήζεθαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθά δεμηόηεξα,
από ηα ζηεπόκνξθα ιηβάδηα, ηα νπνία απαληώληαη θαη ζε ρακειόηεξα πςόκεηξα.
- 215 -
iii. Ζ θαηαλνκή ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ, γύξσ από ην

θέληξν ηνπ άμνλα 2, πεξηγξάθεη ηε ζηαζεξόηεηα πνπ απαηηνύλ, ζηελ εδαθηθή
πγξαζία, όιεο νη κνλάδεο ηνπ νηθνηόπνπ.
iv. Ζ κηθξή, ζηαηηζηηθά, απόζηαζε ησλ αθξαίσλ ζεκείσλ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ζηα
ρηνλόθηια ιηβάδηα, αλαδεηθλύεη ηε κεγάιε νκνηνγέλεηα ηεο ρισξηδθήο ζύλζεζεο
κεηαμύ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, θαζώο θαη ηελ παξνπζία εηδώλ πξνζαξκνζκέλσλ ζηηο
ηδηαίηεξεο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ νηθνηόπνπ.
v. Ζ θαηαλνκή ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ ζε κεγάιν εύξνο
ηνπ άμνλα 2, ππνδειώλεη ηελ πξνζαξκνγή ησλ κνλάδσλ ηνπ νηθνηόπνπ ζε
πεξηβάιινληα κε δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο πγξαζίαο.
vi. Ζ κεγάιε απόζηαζε ησλ αθξαίσλ ζεκείσλ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ζηνλ νηθόηνπν
ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, ζε ζπλδπαζκό κε ηελ δεκηνπξγία ηνπηθώλ ππθλώζεσλ,
θαηά κήθνο ηνπ άμνλα 2, αλέδεημε ηελ ρισξηδηθή δηαθνξνπνίεζε θαη πνηθηιόηεηα
εληόο ησλ κνλάδσλ ηνπ νηθνηόπνπ θαη καο θαζνδήγεζε ζε πεξαηηέξσ αλάιπζε ησλ
ζρέζεσλ, απνθιεηζηηθά γηα ηηο δεηγκαηνιεςίεο πνπ αθνξνύλ ηνλ ζπγθεθξηκέλν
νηθόηνπν.
- 216 -
ζηνπο νηθνηόπνπο ησλ αλσδαζηθώλ ιεηκώλσλ, έπεηηα από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή
επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA (άμνλεο 1, 2).
4.2.3.1.6 Γξαθηθή θαηάηαμε ησλ δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ζηνλ νηθόηνπν ησλ

Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090)
Πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπκε ην εύξνο ηεο θαηαλνκήο ησλ δεηγκαηνιεςηώλ

ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο,
εθνξκόζηεθε ε αλάιπζε DCA, απνθιεηζηηθά γηα απηέο. Καηά ηελ αλάιπζε απηή,
έγηλε επεμεξγαζία ζε 79 δεηγκαηνιεςίεο βιάζηεζεο θαη ζε 255 θπηηθά taxa. Από ηα
δηαγξάκκαηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ επηιέρζεθε λα παξνπζηαζεί απηό ησλ αμόλσλ 1, 3
ην νπνίν απέδσζε θαιύηεξα ηηο νκαδνπνηήζεηο εληόο ησλ δεηγκαηνιεςηώλ ηνπ
νηθνηόπνπ (Δηθόλα 4.2.8). Από ηελ εξκελεία απηνύ ηνπ δηαγξάκκαηνο θαη
ζπλδπαζηηθά κε ηελ αλάιπζε TWINSPAN, πξνέθπςαλ ηα εμήο:
- 217 -
i. Ζ ραξαθηεξηζηηθόηεξε νκάδα («λέθνο»), πνπ μερσξίδεη ζην αξηζηεξό άθξν ηνπ

άμνλα 1, είλαη απηή ησλ θνηλνηήησλ κε Astragalus angustifolius. Ζ ζέζε ηνπο σο
πξνο ηνλ άμνλα 1 ππνδειώλεη όηη πξνηηκνύλ ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα εκθάληζεο ηνπ
νηθνηόπνπ, γεγνλόο πνπ επηβεβαηώλεηαη θαη ζηε θύζε.
ii. Ζ κεγάιε νκάδα («λέθνο»), ζην θέληξν πεξίπνπ ηνπ δηαγξάκκαηνο,
παξνπζηάδεη ηηο θνηλόηεηεο όπνπ ζπκκεηέρεη ζε κηθξόηεξν ή κεγαιύηεξν βαζκό, ην
taxon Astracantha rumelica ή/θαη ην taxon Festuca cyllenica, κε ζηαζεξή ηελ
παξνπζία ηνπ Marrubium velutinum, κε απνηέιεζκα λα γεηηληάδνπλ, ζηαηηζηηθά
ζεκαληηθά, ηα ζεκεία ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, παξόιν πνπ κπνξεί λα αθνξνύλ
δηαθνξεηηθέο θνηλόηεηεο.
iii. Οη δεηγκαηνιεςίεο ζηηο νπνίεο θπξηαξρεί, κε κεγάιεο θαιύςεηο ε Festuca
cyllenica, εκθαλίδνληαη ζπγθεληξσκέλεο ζε κηα κηθξή νκάδα, πςειόηεξα, θαηά ηνλ
άμνλα 3, ζε ζρέζε κε ηα θύξηα «λέθε» ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, γεγνλόο πνπ ππνδειώλεη
ην ππόζηξσκα ζην νπνίν αλαπηύζζνληαη, πνπ είλαη πεηξώδεο.
iv. Οη δεηγκαηνιεςίεο ζηηο νπνίεο θπξηαξρεί ην taxon Gymnospermium altaicum
subsp. peloponnesiacum, βξίζθνληαη ζην δεμί κέξνο ηνπ άμνλα 1, αλαδεηθλύνληαο ηελ
πξνηίκεζε ηεο θνηλόηεηαο ζηα κεγάια πςόκεηξα, κε ηελ απόζηαζή ηνπο από ηα
θύξηα «λέθε» λα ππνδειώλεη ηε ζεκαληηθή, ρισξηδηθά, δηαθνξνπνίεζή ηνπο.
v. Ζ επηζθόπεζε ηνπ αξρείνπ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ ησλ δεηγκαηνιεςηώλ,
αλέδεημε όηη νη δεηγκαηνιεςίεο πνπ βξίζθνληαη ζην επάλσ κέξνο ηνπ δηαγξάκκαηνο,
έγηλαλ ζε ζέζεηο νη νπνίεο απνηεινύλ κεηαβαηηθό ζηάδην ηνπ νηθνηόπνπ ησλ
Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο, πξνο ηνλ νηθόηνπν ησλ
ζαξξώλ θαη έρνπλ ηδηαίηεξα ραιηθώδεο θαη δηαβξσκέλν ππόζηξσκα. Με ηνλ ηξόπν
απηόλ επηβεβαηώζεθε ν ξόινο ηνπ άμνλα 3, σο δείθηεο ηνπ εδαθηθνύ ππνζηξώκαηνο.
- 218 -
Astragalus angustifolius – Festuca cyllenica –

Festuca cyllenica comm. nova Marruium velutinum
comm.nova
Gymnospermium
altaicum
subsp.
Marrubio velutini –
peloponnesiacum
Astracanthetum
- Festuca cyllenica
rumelici
comm.. nova
ζηνπο νηθνηόπνπο ησλ αλσδαζηθώλ ιεηκώλσλ, έπεηηα από ηελ πνιππαξαγνληηθή, ζηαηηζηηθή
επεμεξγαζία ηνπο, κέζσ ηεο αλάιπζεο DCA (άμνλεο 1, 2).
΢ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ε πεξηγξαθή γηα θάζε έλαλ ηύπν

νηθνηόπνπ πνπ αλαγλσξίζηεθε.
- 219 -
4.2.4 Πεξηγξαθή ησλ ελνηήησλ βιάζηεζεο
4.2.4.1 Οηθόηνπνη γιπθώλ πδάησλ
Σθιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε

Chara spp. (Κσδηθόο Natura 2000: 3140)
Ο νηθόηνπνο απηόο θαηαιακβάλεη πνιύ κηθξέο επηθάλεηεο (κεξηθώλ

ηεηξαγσληθώλ κέηξσλ), ζε κηθξέο θνηιόηεηεο κε λεξό ζηελ πεξηνρή «Πξαζνύδη», ζε
αλσδαζηθό πεξηβάιινλ θαη ζε πςόκεηξν 1728 m (Δηθόλεο 4.2.9 θαη 4.2.10)..
Πξόθεηηαη γηα θνηλόηεηεο κε κηθξό αξηζκό εηδώλ, πνπ επηθξαηνύλ ηα taxa Chara sp.,
Eleocharis palustris, Nasturtium officinale, Ranunculus trichophyllus θ.ά. (Νηάθεο
θ.ά, 2001). To πνζνζηό θπηνθάιπςεο είλαη πνιύ κηθξό. Ζ πνζόηεηα ηνπ λεξνύ, ζηηο
ζέζεηο απηέο, πεξηνξίδεηαη ζεκαληηθά ηελ θαινθαηξηλή πεξίνδν.
Δηθόλα 4.2.9: Ο νηθόηνπνο 3140: ΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε

ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp., πεξηβαιιόκελνο από ηνλ νηθόηνπν 6230*
(ρηνλνιίβαδα).
- 220 -
Δηθόλα 4.2.10: Κνληηλή άπνςε ηνπ νηθνηόπνπ 3140 (επάλσ), κε ιεπηνκέξεηα (θάησ) ηνπ taxon
Ranunculus trichophyllus.
΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν πξαγκαηνπνηήζεθαλ δύν δεηγκαηνιεςίεο

βιάζηεζεο, από ηελ επεμεξγαζία ησλ νπνίσλ αλαγλσξίζηεθε ε Ranunculus
trichophylus – Chara sp. comm. nova (Κσδηθόο Natura 2000: 3140), ε νπνία πηζαλόλ
- 221 -
εληάζζεηαη ζηελ ηάμε Potametalia Koch 1926 θαη ζηελ θιάζε Potametea Klika in
Klika & Novak 1941.
Ζ θαηαγξαθή θαη αλαγλώξηζε ηεο Ranunculus trichophylus – Chara sp. comm.
nova, έγηλε γηα πξώηε θνξά θαη ν ηύπνο νηθνηόπνπ 3140, απνηειεί λέα αλαθνξά γηα
ηελ πεξηνρή κειέηεο.
4.2.4.2 Δύθξαηα ρέξζα εδάθε θαη ιόρκεο
Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (Κσδηθόο Natura 2000: 4090).
O νηθόηνπνο ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο,

απνηειεί ηα ζηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. O όξνο «ζηεπόκνξθα
ιηβάδηα» απνηειεί ηελ ειιεληθή απόδνζε θαηά ηνλ Γεκόπνπιν (1993) ηνπ όξνπ
«pelouses écorchées», πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά από ηνλ Μaire (1924) γηα λα
πεξηγξάςεη ηε βιάζηεζε πνπ αλαπηύζζεηαη πάλσ από ηα δαζνόξηα. Ο όξνο έγηλε
επξύηεξα δηαδεδνκέλνο αξθεηά αξγόηεξα θαη θπξίσο κέζσ ησλ εξγαζηώλ ησλ Quezel
(1964) θαη Barbero et al. (1971, 1975). ΢ηε δηακόξθσζε ηεο θπζηνγλσκίαο απηώλ
ησλ ηνπίσλ θπξίαξρν ξόιν παίδνπλ ηα πνιπεηή αγξσζηώδε (Festuca, Sesleria, Stipa
θ.α.), νη αγθαζσηνί εκίζακλνη πξνζθεθαινεηδνύο αλάπηπμεο θαη άιια ρακαίθπηα
(Astragalus, Astracantha, Marrubium θ.ά.) θαζώο θαη δηάθνξα λαλνθαλεξόθπηα
(Juniperus, Daphne, Rosa, Prunus, θ.ά.) (Νηάθεο θ.ά., 2001).
Σα ζηεπόκνξθα ιηβάδηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιύηεξν
κέξνο ηεο βιάζηεζεο πάλσ από ηα δαζνόξηα θαη θπξηαξρνύλ ζε πςόκεηξα άλσ ησλ
1300 m. Οη θπηνθαιύςεηο ησλ ζακλσδώλ εηδώλ θπκαίλνληαη κεηαμύ 30-70%, ελώ νη
ζπλνιηθέο εδαθνθαιύςεηο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο πξνζεγγίδνπλ ην 80-90%. Σν
γεσινγηθό ππόζηξσκα απνηειείηαη θπξίσο από αζβεζηόιηζν, αιιά θαη θιύζρε ζε
νξηζκέλα ηκήκαηα. Οη πεξηνρέο απηέο ρξεζηκνπνηνύληαη παξαδνζηαθά, θαηά ηνπο
ζεξηλνύο κήλεο, σο βνζθόηνπνη. Ζ ππεξβόζθεζε έρεη νδεγήζεη ζε πνιιέο
πεξηπηώζεηο ζηελ εκθάληζε θαηλνκέλσλ δηάβξσζεο, ηδηαίηεξα ζε πιαγηέο κε κεζαία
έσο κεγάιε θιίζε. ΢ε ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, όπνπ
ζπγθεληξώλνληαη θαη βόζθνπλ ζπρλά κεγάινη πιεζπζκνί δώσλ, θνληά ζηηο ζηάλεο
θαη γύξσ από άιιεο πξόρεηξεο θαηαζθεπέο ησλ βνζθώλ (πρ πδξνκαζηεύζεηο),
εηζέξρνληαη ληηξόθηια είδε όπσο ηα Cirsium sp., Cardus sp., Urtica dioica, θ.ά.
- 222 -
Ο νηθόηνπνο ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ απαληάηαη ζηηο αθόινπζεο επξύηεξεο

πεξηνρέο: «Πιαθνπηζόβνπλν», «΢θαηδνρέξηα», «΢ηξνγγπιό Βνπλό», «Βνπλό
Γηώξγε», «Πξαζνύδη», «Μπάιηδα», «Σξαλή Ρίδα», «Βξσκνλέξη» θ.α.
΢ηηο εθηάζεηο ηνπ νηθνηόπνπ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ 79 δεηγκαηνιεςίεο, από ηελ
επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα εμήο:
i. Οη κνλάδεο βιάζηεζεο ηνπ νηθνηόπνπ εληάρζεθαλ ζηελ θιάζε
Daphno – Festucetea Quézel 1964 θαη ζηελ ηάμε Daphno – Festucetalia Quézel
1964. Υαξαθηξηζηηθά taxa ηεο θιάζεο θαη ηεο ηάμεο είλαη ηα Astracantha
rumelica, Marrubium velutinum, Cirsium hypopsilum, Cerastium
candidissimum, Daphne oleoides θ.ά.
ii. ΢ηα ρακειόηεξα όξηα ηεο δώλεο εκθάληζεο ηνπ νηθνηόπνπ νη κνλάδεο
βιάζηεζεο εληάρζεθαλ ζηελ ζπλέλσζε Stipo-Morinion Quézel 1964, κε
ραξαθηεξηζηηθά taxa ηα Morina persica, Stipa pulcherrima subsp. epilosa,
Melica ciliatα.
iii. Δληόο ηεο ζπλέλσζεο Stipo-Morinion, δηαθξίζεθε ε Astragalus
angustifolius – Festuca cyllenica comm. nova (Δηθόλα 4.2.11). ΢ηελ θνηλόηεηα
απηή ζπκκεηέρνπλ ηα είδε Morina persica, Daphne oleoides, Dianthus
androsaceus, Marrubium velutinum.
iv. ΢ε δπηηθέο ζέζεηο ηεο ζπλέλσζεο Stipo-Morinion εκθαλίδεηαη κηα όςε
κε Stipa pulcherrima subsp. epilosa (Δηθόλα 4.2.12), ελώ ζηελ πεξηνρή ηνπ
αηνιηθνύ πάξθνπ κηα όςε κε Crataegus sp. (Δηθόλα 4.2.13). ΢ηηο ζέζεηο ηεο
όςεο κε Crataegus sp., παξαηεξείηαη έληνλε βόζθεζε θαη εμαηηίαο απηνύ ηα
άηνκα ησλ θξαηαίγσλ έρνπλ πνιύ κηθξή αλάπηπμε θαη νη λεαξνί βιαζηνί
θαηαγξάθεθαλ θαηεζηξακέλνη. Ο πξνζδηνξηζκόο ησλ Crataegus ζε επίπεδν
είδνπο δελ θαηέζηε δπλαηόο θαη πηζαλόηαηα λα νθείιεηαη ζην γεγνλόο ηεο
εκθάληζεο πβξηδίσλ ζηελ πεξηνρή (Christensen, 1992).
- 223 -
Δηθόλα 4.2.11: ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο ζπλέλσζεο Stipo-Morinion κε θπξίαξρε ηελ

Astragalus angustifolius – Festuca cyllenica comm. nova.
Δηθόλα 4.2.12: ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο ζπλέλσζεο Stipo-Morinion κε όςε Stipa

pulcherrima subsp. epilosa.
- 224 -
Δηθόλα 4.2.12: ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο ζπλέλσζεο Stipo-Morinion κε όςε Crataegus

orientalis.
v. ΢ηα πςόκεηξα, πάλσ από ηα 1500 m πεξίπνπ, νη κνλάδεο

βιάζηεζεο εληάρζεθαλ ζηε ζπλέλσζε Eryngio-Bromion Quézel 1964 (Δηθόλα
4.2.14), κε ραξαθηεξηζηηθά taxa ηα Astracantha rumelica, Eryngium
amethystinum, Bromus sp, θαη Carduus tmoleus, Centaurea affinis subsp.
laconiae.
vi. Δληόο ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-Bromion αλαγλσξίζηεθε ε
θπηνθνηλσλία Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici Quezel 1964
(Κσδηθόο Natura 2000: 409022). Ζ θπηνθνηλσλία απηή ραξαθηεξίδεηαη από
ηνπο ζρεκαηηζκνύο κε Astracantha rumelica θαη Marrubium velutinum (Δηθόλα
4.2.15), είδε ραξαθηεξηζηηθά ηεο θπηνθνηλσλίαο θαηά ηελ πεξηγξαθή ηεο από
ηνλ Quezel (1964) ζηα όξε Γηθώλα θαη Βαξδνύζηα. Σα εδάθε πνπ
αλαπηύζζεηαη ε θπηνθνηλσλία είλαη ζηαζεξνπνηεκέλα, κε βάζνο 20 – 50 cm, ζε
θιίζεηο ήπηεο έσο κέηξηεο (45%).
- 225 -
Δηθόλα 4.2.14: ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο Daphno – Festucetalia θαη ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-
Bromion.
Δηθόλα 4.2.14: ΢ηεπόκνξθα ιηβάδηα ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-Bromion κε θπξίαξρε ηε

θπηνθνηλσλία Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici Quezel 1964.
- 226 -
Δληόο ηεο θπηνθνηλσλίαο Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici

αλαγλσξίζηεθε κηα αλνημηάηηθε όςε κε Gymnospermium altaicum subsp
peloponnesiacum ζηηο ζέζεηο «Άλσ Λαθνπνύια» θαη «Βξύζε Μπέηθνπ», ζε
αζβεζηνιηζηθό, εκηβξαρώδεο έδαθνο (Δηθόλα 4.2.15).
Δηθόλα 4.2.15: Αλνημηάηηθε όςε κε Gymnospermium altaicum subsp peloponnesiacum ηεο

θπηνθνηλσλίαο Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici. Μαθξηλή (επάλσ) θαη
θνληηλή (θάησ) άπνςε ηεο όςεο.
- 227 -
vii. Δληόο ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-Bromion αλαγλσξίζηεθε ε Festuca

cyllenica – Marubium velutinum comm. nova (Δηθόλα 4.2.16 θαη 4.2.17). Ζ
θνηλόηεηα απηή αλαθέξεηαη γηα πξώηε θνξά θαη ραξαθηεξίδεηαη από ηνπο
ζπζαλόκνξθνπο ζρεκαηηζκνύο ηεο Festuca cyllenica, νη νπνίνη θαηαιακβάλνπλ
ηα αλσδαζηθά, εκηβξαρώδε εδάθε, κε κέηξηεο έσο ηζρπξέο θιίζεηο,
ζρεκαηίδνληαο νκάδεο κε άηνκα ηνπ Marrubium velutinum. Χο ζπλνδά είδε
θαηαγξάθεθαλ ηα Allium flavum subsp. taurcium, Aubrieta deltoidea,
Cerastium candidisimum, Dactylis glomerata, Minuartia attica, Poa bulbosa,
Poa thessala, Saxifraga adscendens subsp. parnassica.
Δηθόλα 4.2.16: H Festuca cyllenica – Marrubium velutinum comm. nova.
- 228 -

Festuca cyllenica – Marrubium velutinum comm. nova.
viii. Δληόο ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-Bromion αλαγλσξίζηεθε ε

Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum – Festuca cyllenica comm.
nova. Ζ θνηλόηεηα απηή πεξηγξάθεηαη γηα πξώηε θνξά θαη αθνξά ηνπο
ζρεκαηηζκνύο Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum κε Festuca
cyllenica (Δηθόλα 4.2.18) πνπ απαληώληαη ζε πςόκεηξα από 1500 έσο 1750 m,
πεξίπνπ, ζε εδάθε κε κέηξηα έσο ηζρπξή θιίζε, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη από
ηε κεγάιε ζπκκεηνρή ιίζσλ επάλσ θαη κέζα ζην γόληκν έδαθνο. H
ζπγθεθξηκέλε θνηλόηεηα θαηαιακβάλεη αξθεηά κεγάιεο εθηάζεηο, αιιά κε πνιύ
πεξηνξηζκέλν ρσξηθό πξνζδηνξηζκό θαη ζπγθεθξηκέλα επί ησλ θιηηύσλ, γύξσ
από ηελ θνξπθή «΢θαληδνρέξηα». Χο ζπλνδά είδε θαηαγξάθεθαλ ηα Anemone
blanda, Corydalis solida subsp. incisa, Fritillaria graeca, Ornithogalum
montanum, Viola aetolica.
- 229 -

θπηνθνηλσλία Gymnospermium altaicum subsp peloponnesiacum - Festuca cyllenica
comm. nova. Μαθξηλή (επάλσ) θαη θνληηλή (θάησ) άπνςε ηεο θπηνθνηλσλίαο.
- 230 -
Όιεο νη κνλάδεο βιάζηεζεο ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ,

απνηεινύλ γεληθά ηειηθέο θπηνθνηλσλίεο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη από κηθξέο
ρσξνινγηθέο δηαδνρέο κε βάζε ηε κεηαβνιή ησλ ζπλζεθώλ ηνπ πεξηβάιινληνο.
4.2.4.3 Λόρκεο κε ζθιεξόθπιιε βιάζηεζε (matorrals)
Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (Κσδηθόο Natura 2000: 5210)
Ο νηθόηνπνο ησλ δελδξσδώλ matorrals κε Juniperus spp., πξνζδηνξίδεη ηνπο

ζακλώλεο κε Crataegus heldreichii θαη Juniperus oxycedrus, ηνπ Τπεξ-κεζνγεηαθνύ
νξόθνπ βιάζηεζεο. Οη ζρεκαηηζκνί ηνπ νηθνηόπνπ θαηαιακβάλνπλ δηάζπαξηεο
εθηάζεηο ζε πςόκεηξα από 800 έσο 1400 m πεξίπνπ, θπξίσο πάλσ ζε αζβεζηνιηζηθά
εδάθε κε κηθξέο έσο κέηξηεο θιίζεηο (Δηθόλα 4.2.19, 4.2.20). ΢ηα αλώηεξα πςόκεηξα
θαη ζηα όξηα ηνπ νηθνηόπνπ νη ζπζηάδεο ηνπ Crataegus heldreichii εηζέξρνληαη ζηνλ
νηθόηνπν ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ θαη ζρεκαηίδνπλ κίμεηο (5210x4090 ή
4090x5210)(2) (Δηθόλα 4.2.21). Σν ύςνο ησλ ζάκλσλ δελ μεπεξλάεη ηα 2 έσο 5 m, κε
ην κέζν ύςνο ηνπο λα είλαη κηθξόηεξν από 2 m.
΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, ν νηθόηνπνο θαηαγξάθεθε θπξίσο, ζηνλ δξόκν από
Κνθθηλόβξπζε πξνο θαηαθύγην «Φάξζε», λνηηνδπηηθά ηεο «Ράρεο Μπνπξαδάλε»,
λνηίσο ηνπ Πηηηηζάληθνπ ξέκαηνο, θαζώο θαη ζε άιιεο ζέζεηο δηάζπαξηα, πεξηκεηξηθά
ζην όξνο θαη ππεξάλσ ησλ αλώηεξσλ δαζννξίσλ.
΢ηηο επηθάλεηεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 15
δεηγκαηνιεςίεο από ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςε ε
Juniperus oxycedrus – Crataegus heldreichii comm. (Δηθόλα 4.2.22), ε νπνία
εληάρζεθε κε βάζε ηε δπλακηθή ηεο (ζεσξείηαη όηη πξνέξρεηαη από ηελ ππνβάζκηζε
ηελ δαζώλ ηεο Διάηεο), ζηε ζπλέλσζε Abietion cephalonicae Knapp 1965, ηεο ηάμεο
Queretalia pubescentis-petraeae Klika 1933 θαη ηεο θιάζεο Quercetea pubescentis
Doing-Kraft ex Scamoni & Passarge 1959.
(2) Με ηνλ ζπκβνιηζκό «ΑΑΑΑxΒΒΒΒ», νξίδεηαη ε κίμε δύν ηύπσλ νηθνηόπσλ, κε ηνλ πξώην
ζηε ζεηξά ηεο ζρέζεο λα ζεσξείηαη ν επηθξαηέζηεξνο.
- 231 -
Δηθόλα 4.2.19: ΢ρεκαηηζκνί κε Crataegus heldreichii θαη Juniperus oxycedrus πιεζίνλ ηεο
πεξηνρή ηεο Κνθθηλόβξπζεο.
Δηθόλα 4.2.20: ΢ρεκαηηζκνί κε Crataegus heldreichii θαη Juniperus oxycedrus πιεζίνλ ηνπ
Άλσ ΢νπιίνπ.
- 232 -
Δηθόλα 4.2.21: Υαξαθηεξηζηηθή πεξηνρή εηζρώξεζεο ησλ ζπζηάδσλ κε Crataegus

heldreichii (5210), ζηνλ νηθόηνπν ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ (4090), ζηελ πεξηνρή
«Φάξζε» θαη δεκηνπξγία κίμεσλ 4090Υ5210.
H θπηνθνηλόηεηα, ζηελ πεξηνρή κειέηεο ραξαθηεξίδεηαη από ηνπο

ζρεκαηηζκνύο ησλ Crataegus heldreichii θαη Juniperus oxycedrus. Χο ζπλνδά είδε
θαηαγξάθεθαλ ηα Cerastium brachypetalum, Cirsium hypopsilum, Eryngium
amethystinum, Festuca jeanpertii, Trifolium physodes.
Αξθεηά ζηαζεξά, ηδηαίηεξα ζε δεηγκαηνιεςίεο θνληά ζηα δαζνόξηα
θαηαγξάθεθαλ, κε κηθξέο θαιύςεηο, άηνκα Abies cephalonica, γεγνλόο πνπ κπνξεί λα
δώζεη πιεξνθνξίεο γηα ηε δπλακηθή απηώλ ησλ ζπζηάδσλ. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο νη
ζρεκαηηζκνί κε αξθεύζνπο ζεσξήζεθε όηη απνηεινύλ ζηάδην ππνβάζκηζεο ησλ
δαζώλ ηεο Διάηεο, θαηαιακβάλνπλ ηνλ ίδην απμεηηθό ρώξν θαη εκθαλίδνπλ παξόκνηα
νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά.
Οη ππνβαζκίζεηο ηνπ νηθνηόπνπ ζε ζέζεηο κε ζθειεηηθά εδάθε ή ζε εδάθε κε
έληνλεο θιίζεηο θαη εκηβξαρώδεο ππόζηξσκα, νδεγεί ζε θνηλόηεηεο όπνπ θπξηαξρεί
ην Juniperus oxycedrus (Δηθόλα 4.2.23).
- 233 -
Δηθόλα 4.2.22: Κνληηλή άπνςε ηεο Juniperus oxycedrus – Crataegus heldreichii comm.,
ηνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ ησλ ζρεκαηηζκώλ κε αξθεύζνπο.
Δηθόλα 4.2.23: Τπνβαζκηζκέλνο, από ηε βόζθεζε, νηθόηνπνο ηνπ ζρεκαηηζκνύ κε

αξθεύζνπο, όπνπ θπξηαξρεί ην Juniperus oxycedrus.
- 234 -
Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 5340)
Με απηόλ ηνλ ηύπν νηθνηόπνπ πεξηγξάθεηαη ε αξαηή, ζακλώδεο βιάζηεζε

αείθπιισλ – πιαηύθπιισλ εηδώλ, πνπ βξίζθεηαη ζε κείμε κε θξύγαλα. ΢ηελ πεξηνρή
κειέηεο θαιύπηεη ηδηαίηεξα εθηεηακέλεο επηθάλεηεο θαη πξόθεηηαη ζπλήζσο γηα
αξαηνύο ζακλώλεο κε Quercus coccifera ζηνπο νπνίνπο ππάξρεη έληνλε παξνπζία ηνπ
Phlomis fruticosa (Δηθόλα 4.2.24). Οη θνηλόηεηεο βόζθνληαη έληνλα θαη απνηεινύλ
ζηάδην ππνβάζκηζεο ησλ ζθιεξόθπιισλ ζακλώλσλ (καθθί). Αθόκα θαη νη
πςειόηεξνη ζάκλνη είλαη ππεξβνζθεκέλνη θαη ην ύςνο ηνπο ζπάληα μεπεξλάεη ην 1,5
m. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη ζηελ έθηαζε απηνύ ηνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ θαηαγξάθεθαλ
θαη λαλώδε ππεξβνζθεκέλα άηνκα θεθαιιεληαθήο Διάηεο. Δθηάζεηο κε garrigues
θαηαγξάθεθαλ ζε όιε ηελ πεξηνρή κειέηεο, δηάζπαξηα ή σο εληαίεο, κεγάιεο
εθηάζεηο θαη ζε πςόκεηξν κέρξη θαη 1400 m πεξίπνπ.
Δηθόλα 4.2.24: Υαξαθηεξηζηηθή εηθόλα ηνπ νηθνηόπνπ ησλ garrigue ηεο αλαηνιηθήο
Μεζνγείνπ.
΢ηνλ νηθόηνπν απηόλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 15 δεηγκαηνιεςίεο βιάζηεζεο, από

ηελ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςε ε Phlomis fruticosa - Quercus
coccifera comm. (Κσδηθόο Natura 2000: 534031) (Δηθόλα 4.2.25), πνπ εληάρζεθε
- 235 -
ζηελ ζπλέλσζε Pistacio-Rhamnion Quézel & Barbero 1985, ζηελ ηάμε

Pistaciolentisci – Rhamnetalia alaterni Rivas-Mart. 1975 θαη ζηελ θιάζε Querceta
ilicis Br.-Bl. ex A.de Bolos 1950. Υαξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θπηνθνηλόηεηαο είλαη ηα:
Quercus coccifera, Phlomis fruticosa, Bupleurum glumaceum. Χο ζπλνδά είδε
ζπκκεηέρνπλ πνιιά πνώδε taxa κε πην άθζνλα ηα Brachypodium retusum, Bupleurum
glumaceum, Festuca jeanpertii subsp. achaica θ.ά, ηα νπνία επλννύληαη από απηέο ηηο
αλνηρηέο δνκέο βιάζηεζεο.
Δηθόλα 4.2.25: Ζ Phlomis fruticosa - Quercus coccifera comm.
Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (Κσδηθόο Natura2000: 5420)
O ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ πεξηγξάθεη ηε βιάζηεζε ησλ εθηάζεσλ, ζην

όξνο Παλαρατθό, πνπ θαιύπηνληαη θπξίσο από θξπγαληθά είδε. Δπί ηνπ ζπλόινπ ηεο
πεξηνρήο κειέηεο, θαηαιακβάλνπλ πνιύ κηθξή έθηαζε, ζε πςόκεηξα κέρξη θαη 900 m
πεξίπνπ θαη απαληώληαη ππό κνξθή λεζίδσλ ζε θιύζρε, θνξήκαηα ή ζε
αζβεζηόιηζνπο κε βαζύ έδαθνο, κε ηηο ραξαθηεξηζηηθέο εληαίεο θαη κεγάιεο
θξπγαληθέο εθηάζεηο ηνπ κεζνγεηαθνύ ηνπίνπ ηεο δπηηθήο Διιάδαο λα απνπζηάδνπλ.
΢ηα θαηώηεξα πςόκεηξα ηεο πεξηνρήο κειέηεο (ζην αλώηεξν δειαδή ηκήκα ηνπ
Θεξκν-κεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο) θπξίαξρν είδνο είλαη ην Sarcopoterium
- 236 -
spinosum, ελώ ζηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα θαη ζηνλ Μεζν-κεζνγεηαθό όξνθν

βιάζηεζεο θπξηαξρεί ην Phlomis fruticosa. Οη κνλάδεο απηέο θαηαγξάθεθαλ θπξίσο
αλάκεζα ζε ζακλώλεο ή ζε εγθαηαιεηκκέλνπο αγξνύο, δεκηνπξγώληαο ζηηο πεξηνρέο
όπνπ εκθαλίδνληαη ηελ εηθόλα κσζατθνύ.
Οη θύξηεο ζέζεηο όπνπ θαηαγξάθεθε ν νηθόηνπνο είλαη ζηα λόηηα όξηα ηνπ
νηθηζκνύ ΢ειιά, θνληά ζην κνλαζηήξη ηεο Ηεξάο Μνλήο «Παλαγίαο Διενύζαο», ζηα
ρακειόηεξα πςόκεηξα ηεο πεξηνρήο ηεο Εάζηνβαο θαη ζηε ζέζε «Κνθθηλόβξαρνο».
΢ηηο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηόπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 10 δεηγκαηνιεςίεο από ηελ
επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα εμήο:
i. ΢ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα αλαγλσξίζηεθε ε θνηλόηεηα Genista
acanthoclada-Sarcopoterium spinosum (Δηθόλα 4.2.26) θαη εληάρζεθε ζηε
ζπλέλσζε Hyperico empetrifolii-Micromerion graecae Barbero & Quézel 1989,
ζηελ ηάμε Sarcopoterietalia spinosi Eig 1939 θαη ζηελ θιάζε Cisto-
Micromerietea julianae Oberd. 1954. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο είδε είλαη ηα
Sarcopoterium spinosum, Genista acanthoclada, Corydothymus capitatus. Χο
ζπλνδά είδε θαηαγξάθεθαλ ηα Anthyllis sp, Brachypodium retusum, Cistus
creticus, Trifolium campestre θ.ά.
ii. ΢ε πςόκεηξα έσο θαη 900 m πεξίπνπ, αλαγλσξίζηεθε σο θπξίαξρε
θξπγαληθή κνλάδα βιάζηεζεο ζηελ πεξηνρή, ε Phlomis fruticosa - Ballota
acetabulosa comm. (Κσδηθόο Natura2000: 542015) (Δηθόλα 4.2.27) θαη
εληάρζεθε ζηε ζπλέλσλζε Hyperico empetrifolii-Micromerion graecae Barbero
& Quézel 1989, ζηελ ηάμε Sarcopoterietalia spinosi Eig 1939 θαη ζηελ θιάζε
Cisto-Micromerietea Julianae Oberd. 1954. Δθηόο από ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε
ηεο θνηλόηεηαο, Phlomis fruticosa θαη Ballota acetabulosa, ζπκκεηέρνπλ ζε
απηέο ηηο θνηλόηεηεο σο ζπλνδά ηα είδε Avena barbata, Cistus creticus,
Coridothymus capitatus, Micromeria juliana, Trifolium campestre.
- 237 -
Δηθόλα 4.2.26: H θνηλόηεηα Genista acanthoclada-Sarcopoterium spinosum.
Δηθόλα 4.2.27: H Phlomis fruticosa - Ballota acetabulosa comm.
- 238 -
4.2.4.4 Φπζηθέο θαη εκηθπζηθέο ρινώδεηο δηαπιάζεηο
Χινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ

νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (Κσδηθόο
Natura 2000: 6230*)
Ο νηθόηνπνο ησλ πινύζησλ ζε είδε ιεηκώλσλ κε Nardus, ζε ππξηηηθό

ππόζηξσκα ηεο νξεηλήο πεξηνρήο (θαη ππννξεηλήο πεξηνρήο, ζηελ επεηξσηηθή
Δπξώπε), αθνξά ηα ρηνλόθηια ή αιιηώο «μπξηζκέλα» ιηβάδηα, ηνπ Οξεηλνύ-
κεζνγεηαθνύ νξόθνπ, ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ο όξνο «μπξηζκέλα» απνηειεί ειιεληθή
απόδνζε ηνπ όξνπ «pelouses rases et prairies», πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά από ηνλ
Quezel (1964), γηα λα πεξηγξάςεη ηηο εμαηξεηηθά ππθλέο, κε κνξθή ζπκπαγνύο
ηάπεηα, ιηβαδηθέο επηθάλεηεο πνπ εκθαλίδνληαη ππεξάλσ ησλ δαζννξίσλ. Ο
ζπγθεθξηκέλνο νηθόηνπνο απνηειεί νηθόηνπν πξνηεξαηόηεηαο (έλδεημε κε αζηεξίζθν
«*») ηνπ δηθηύνπ Natura 2000 θαη έρεη κεγάιε νηθνινγηθή αμία. ΢ην όξνο Παλαρατθό,
εκθαλίδεηαη θπξίσο ζε θιύζρε θαη ζε αζβεζηνιηζηθά ππνζηξώκαηα, ζε πςόκεηξα
κεγαιύηεξα ησλ 1400 m θαη ζε θνηιώκαηα πνπ θέξνπλ εδαθηθό πιηθό, ζπλήζσο
αξγηιηθό. Καηά θύξην ιόγν απαληάηαη ζε επίπεδεο ή κε κηθξή θιίζε ηνπνζεζίεο, όπνπ
κπνξεί θαη ζπζζσξεύεηαη ζεκαληηθή πνζόηεηα εδάθνπο (Δηθόλα 4.2.28). Οη θιίζεηο
πνπ παξαηεξήζεθαλ ήηαλ γεληθά πνιύ κηθξέο (κέρξη 5%, πεξίπνπ), ελώ νη εθζέζεηο
πνηθίιινπλ. Ζ βιάζηεζε απηήο ηεο κνξθήο απνηειείηαη θπξίσο από πνώδε είδε θαη
παξαηεξνύληαη κεγάιεο θπηνθαιύςεηο πνπ ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο θηάλνπλ ην 90-
100%. Λόγσ ησλ κηθξώλ θιίζεσλ θαη ηεο ζπγθξάηεζεο εδάθνπο κπνξνύλ θαη
δηαηεξνύλ ζεκαληηθή πνζόηεηα πγξαζίαο γηα κεγάιν κέξνο ηεο θαινθαηξηλήο
πεξηόδνπ. Δπίζεο, ιόγσ ησλ πνιύ κηθξώλ θιίζεσλ θαη ησλ ζρεηηθά ρακειώλ
ζεξκνθξαζηώλ πνπ επηθξαηνύλ ιόγσ ηνπ πςνκέηξνπ ζε απηέο ηηο πεξηνρέο, ην ρηόλη
δηαηεξείηαη γηα πνιύ κεγαιύηεξν ρξνληθό δηάζηεκα, ζε ζρέζε κε ηνλ γεηηνληθό
νηθόηνπν ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ (ζε πνιιέο ζέζεηο παξαηεξήζεθε ζπγθξάηεζε -
δηαηήξεζε ρηνληνύ αθόκα θαη θαηά ηνλ κήλα Ηνύιην). Σα ιηβάδηα απηά
θαηαιακβάλνπλ εθηάζεηο πνπ είλαη κηθξέο ζε εκβαδόλ (θειίδεο) θαη πεξηνξίδνληαη
θαη νξηνζεηνύληαη από ην θπζηθό αλάγιπθν.
Οη αληηπξνζσπεπηηθόηεξεο ζέζεηο εκθάληζεο ηνπ νηθνηόπνπ είλαη θπξίσο ζην
νξνπέδην «Πξαζνύδη», ζηηο πεξηνρέο «Βνπλό Γηώξγε», «Πιαθνπηζόβνπλν», «Σξαλή
- 239 -
Ρίδα», «Βξσκνλέξη», «΢ηξνγγπιό Βνπλό», θαζώο επίζεο θαηά ηόπνπο θαη ζε άιιεο
πιαγηέο κηθξήο θιίζεο ή κηθξά νξνπέδηα, θαηαιακβάλνληαο ηνπηθά κηθξή έθηαζε.
Δηθόλα 4.2.28: Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζηελ πεξηνρή «Πξαζνύδη».
Κσδηθόο Natura 2000: 6230*.
΢ε αληηπξνζσπεπηηθέο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 25

δεηγκαηνιεςίεο βιάζηεζεο, από ηηο νπνίεο αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία
Alopecuro gerardi - Crocetum sieberi Quézel 1964 (Δηθόλα 4.2.29) θαη εληάρζεθε
ζηε ζπλέλσζε Trifolion parnassi Quézel 1964, ζηελ ηάμε Trifolietalia parnassi
Quézel 1964 θαη ζηελ θιάζε Juncetea trifidi Hadač in Klika & Hadač 1944.
Υαξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θπηνθνηλσλίαο είλαη ηα είλαη ηα Alopecurus gerardii,
Crocus sieberi subsp. sublimis, Phleum alpinum. Χο ζπλνδά είδε ζπκκεηέρνπλ ηα
Campanula radicosa, Crocus cancellatus subsp. mazziaricus, Edraianthus
parnassicus, Ornithogalum exscapum Plantago holosteum, Silne roemeri, Poa
thessala, Trifolium parnassi θ.ά.
΢ηηο πεξηζζόηεξεο από ηηο εύθνια πξνζβάζηκεο πεξηνρέο ηνπ νηθνηόπνπ, εληόο
ησλ επηθαλεηώλ ηνπ, αιιά θπξίσο ζηα όξηά ηνπ, θαηαγξάθεθε ε εκθάληζε ληηξόθηισλ
εηδώλ (Cardus sp.) (Δηθόλα 4.2.30), ππνδειώλνληαο ζηάδην ππνβάζκηζήο ηνπ.
- 240 -
Δηθόλα 4.2.29: Ζ θπηνθνηλσλία Alopecuro gerardi - Crocetum sieberi Quézel 1964.
Δηθόλα 4.2.30: Νηξόθηια είδε Carduus sp. ζηα όξηα ηνπ νηθνηόπνπ 6230*, ζηελ πεξηνρή
«Πξαζνύδη».
- 241 -
4.2.4.5 Τςεινί, ρακεινί ηπξθώλεο θαη βάιηνη
Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (Κσδηθόο Natura 2000: 72BO)
Ο νηθόηνπνο απηόο πεξηγξάθεη βηόηνπνπο πδξόθηισλ εηδώλ, πνπ ζρεκαηίδνληαη

θνληά ζε πεγέο, ξπάθηα, λεξόιαθθνπο θαη πνηίζηξεο θαη θαηαιακβάλεη πνιύ κηθξέο
επηθάλεηεο. Αλαθέξεηαη γηα πξώηε θνξά από ηελ πεξηνρή. Πξόθεηηαη γηα θνηλόηεηεο
ζηηο νπνίεο θπξηαξρεί ην taxon Eleocharis palustris ή γηα θνηλόηεηεο όπνπ
θπξηαξρνύλ ηα Juncus sp. ΢ηηο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηόπνπ, ην πνζνζηό θπηνθάιπςεο
είλαη 80-100%.
Δληνπίζηεθαλ θπξίσο ζε αλσδαζηθά πεξηβάιινληα ζηελ πεξηνρή
«΢θαληδνρέξηα» ζην δξόκν πξνο αλεκνγελλήηξηεο, ζηελ πεξηνρή «Σξαλή Ρίδα», ζηελ
πεξηνρή «Πξαζνύδη», ζηελ πεξηνρή «Φάξζε», ζην νξνπέδην ηνπ Oβξπόθακπνπ, ζηε
«Ράρε Μπνπξαδάλε» πάλσ από ηνλ Αγ. Παληειεήκνλα θ.α.
΢ε αληηπξνζσπεπηηθέο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 10
δεηγκαηνιεςίεο από ηελ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα εμήο:
i. Οη κνλάδεο βιάζηεζεο ηνπ νηθνηόπνπ, βάζεη ηεο ρισξηδηθήο ηνπο
ζύλζεζεο εληάρζεθαλ ζηε ζπλέλσζε Trifolion parnassi Quézel 1964, ζηελ
ηάμε Trifolietalia parnassi Quézel 1964 θαη ζηελ θιάζε Juncetea trifidi Hadač
in Klika & Hadač 1944.
ii. Αλαγλσξίζηεθε ε θνηλόηεηα Eleocharis palustris – Juncus effusus
comm. nova (Δηθόλα 4.2.31). Ζ ζπγθεθξηκέλε θνηλόηεηα αλαθέξεηαη γηα πξώηε
θνξά θαη εληνπίζηεθε ζην νξνπέδην «Πξαζνύδη», δίπια από ηνπο λεξόιαθθνπο
κε ηηο θνηλόηεηεο κε Ranunculus trichophyllus (3140). Δθηόο από ηα
ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θνηλόηεηαο, Eleocharis palustris θαη Juncus effusus,
ζπκκεηέρνπλ σο ζπλνδά ηα taxa Trifolium repens, Poa trivalis, Juncus effusus,
Carex flaca θ.ά., ζε κηθξνύο αξηζκνύο, αθνύ ε θπξηαξρία ηνπ Eleocharis
palustris είλαη ζρεδόλ θαζνιηθή.
iii. Αλαγλσξίζηεθε ε θνηλόηεηα Juncus inflexus – Carex flaca comm.
nova (Δηθόλα 4.2.32). Ζ ζπγθεθξηκέλε θνηλόηεηα, επίζεο αλαθέξεηαη γηα πξώηε
θνξά θαη εληνπίζηεθε ζεκεηαθά θαη δηάζπαξηα ζε αξθεηέο ζέζεηο ζηελ πεξηνρή
κειέηεο, κε θνηλό ραξαθηεξηζηηθό ηελ ύπαξμε ηξερνύκελνπ ή αλαβιύδνληνο
λεξνύ θαη ηηο κηθξέο έσο ήπηεο θιίζεηο. Δθηόο από ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο
θνηλόηεηαο Juncus inflexus θαη Carex flaca, εκθαλίδνληαη σο ζπλνδά ηα Bellis
- 242 -
perennis, Poa trivialis subsp. sylvicola, Prunella vulgaris, Trifolium repens,

Veronica beccabunga.
Δηθόλα 4.2.31: Κνληηλή άπνςε ηεο θνηλόηεηαο Eleocharis palustris - Juncus effusus comm.
nova, ηνπ νηθνηόπνπ 72Β0 (επάλσ), κε ιεπηνκέξεηα (θάησ) ηνπ taxon Eleocharis palustris.
- 243 -
Δηθόλα 4.2.32: Υαξαθηεξηζηηθή ζέζε ηεο θνηλόηεηαο Juncus inflexus – Carex flaca comm.
nova ηνπ νηθνηόπνπ 72Β0 (πιαίζην) ζην δξόκν «Πηηίηζα πξνο αλεκνγελλήηξηεο».
4.2.4.6 Βξαρώδεηο νηθόηνπνη θαη ζπήιαηα
Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 8140)
Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ δηαθξίλεηαη πεξηζζόηεξν από ηα

κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ιηγόηεξν από ηα ρισξηδηθά, ελώ πνιιέο θνξέο
είλαη «γπκλόο» από θπηηθά είδε (Νηάθεο et al., 2001). Πξόθεηηαη γηα έληνλα
δηαβξσκέλεο επηθάλεηεο ζε πςόκεηξα θπξίσο πάλσ από ηα 1000 m, πνπ
ραξαθηεξίδνληαη σο ζάξξεο, νη νπνίεο είλαη από κέηξηα σο αξθεηά ζηαζεξνπνηεκέλεο.
Σα θπηά πνπ αλαπηύζζνληαη ζηηο επηθάλεηέο ηνπο είλαη ιίγα, κε πνιύ κηθξή
θπηνθάιπςε θαη κε εμεηδηθεπκέλε πξνζαξκνγή ζε απηά ηα πεξηβάιινληα (αληνρή ζε
αθξαίεο κεηαβνιέο ηεο εκεξήζηαο ηηκήο ηεο ζεξκνθξαζίαο, έιιεηςε πγξαζίαο, ιόγσ
απνπζίαο ιεπηόθνθθνπ εδάθνπο, κεραληθή θαηαπόλεζε από ηελ ηξηβή θαη ηε
ζύγθξνπζε κε ιίζνπο). Ο νηθόηνπνο θαηαγξάθεθε δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο
θαη ζπλήζσο απνηειώληαο ηελ, πξνο ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα, ζπλέρεηα ησλ
θάζεησλ, αζβεζηνιηζηθώλ, βξαρσδώλ πξαλώλ. Ζ ραξαθηεξηζηηθόηεξε πεξηνρή
- 244 -
εκθάληζεο ηνπ νηθνηόπνπ βξίζθεηαη θάησ από ηελ πςειόηεξε θνξπθή ηνπ όξνπο
(«Πύξγνο Παιαβνύ»), κεηαμύ ηνπ νξνπεδίνπ «Πξαζνύδη» θαη ηεο πεξηνρήο
«΢ηξνγγπιό Βνπλό», κε κέζν πςόκεηξν πεξίπνπ ηα 1550 m θαη κε έθζεζε δπηηθή
(Δηθόλα 4.2.33). Άιιεο ζέζεηο όπνπ ν νηθόηνπνο παξνπζηάδεη εθηεηακέλεο επηθάλεηεο
είλαη ζηηο πεξηνρέο «Βύζηζκα», «Σνύθεο», «Παπαξίηζα», «Μαινύξα» θ.α.
΢ε ζέζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νηθνηόπνπ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ 11
δεηγκαηνιεςίεο βιάζηεζεο, από ηελ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ νπνίσλ
αλαγλσξίζηεθε ε Festuca spectabilis - Drypis spinosa comm. (Κσδηθόο Natura 2000:
81401C) (Δηθόλα 4.2.34), ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Silenion caesiae Quézel
1964, ζηελ ηάμε Drypetalia spinosae Quézel 1964 θαη ζηελ θιάζε Thlaspietea
rotundifolii Br.-Bl. 1948. Δθηόο από ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θνηλόηεηαο,
Leucopoa spectabilis subsp. affinis [Syn.: Festuca spectabilis subsp. affinis] θαη
Drypis spinosa, σο ζπλνδά θαηαγξάθεθαλ ηα είδε Ptilostemon afer, Geocaryum
peloponnesiacum, Poa bulbosa, Cerastium brachypetalum, Festuca jeanpertii θ.ά.
΢ηε ρισξηδηθή ηνπο ζύλζεζε ζπκκεηέρνπλ ζε κηθξό πνζνζηό θαη είδε ησλ
ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, όπσο ηα Astracantha rumelica θαη Eryngium amethystinum,
ηα νπνία δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθό ξόιν ζηε ζηαζεξνπνίεζε θαη ζπγθξάηεζε ηνπ
ππνζηξώκαηνο.
Δηθόλα 4.2.33: Σππηθή όςε ησλ Ληζώλσλ ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (πιαίζην) ζην όξνο
Παλαρατθό. Κσδηθόο Natura 2000: 8140.
- 245 -
Δηθόλα 4.2.34: Κνληηλή άπνςε ηεο Festuca spectabilis - Drypis spinosa comm.
Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (Κσδηθόο Natura 2000:

8210)
Απηόο ν ηύπνο νηθνηόπνπ πεξηιακβάλεη βξαρώδεηο εθηάζεηο πξαλώλ, πνπ

θαηαιακβάλνπλ κηθξή ζρεηηθά έθηαζε θαη βξίζθνληαη ζε ζέζεηο κε έληνλε θιίζε ή
θάζεηεο όςεηο βξάρσλ (Δηθόλα 4.2.35). ΢ηα βξάρηα, ν αξηζκόο ησλ θπηώλ είλαη
κηθξόο θαη ν βαζκόο θπηνθάιπςεο δελ μεπεξλά ην 15-25%. ΢ηε ρισξηδηθή ηνπο
ζύλζεζε ζπκκεηέρνπλ είδε κε πεξηνξηζκέλε εμάπισζε, είδε ζπάληα, ελδεκηθά ή
απεηινύκελα, πνπ παξνπζηάδνπλ κεγάιν επηζηεκνληθό ελδηαθέξνλ. Σα είδε πνπ
ζπλαληώληαη ζε απηόλ ηνλ νηθόηνπν αλαπηύζζνληαη θπξίσο κέζα ζηηο ζρηζκέο ησλ
βξάρσλ θαη έρνπλ κηθξό αληαγσληζκό. Οη πην εθηεηακέλεο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ
βξίζθνληαη ζην θεληξηθό ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ζε δπηηθέο εθζέζεηο, ζηηο
επξύηεξεο εθηάζεηο ησλ πεξηνρώλ «΢θαληδνρέξηα» θαη «Πξαζνύδη».
- 246 -
Δηθόλα 4.2.35: Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (Κσδηθόο Natura

2000: 8210).
΢ηνλ νηθόηνπν απηόλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 19 δεηγκαηνιεςίεο από ηελ

επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα εμήο:
i. ΢ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα ηεο πεξηνρήο κειέηεο, θπξίσο ζε δπηηθέο θαη
λνηηνδπηηθέο εθζέζεηο θαη κέρξη ηα 1500 – 1600 m πεξίπνπ, αλαγλσξίζηεθε ε
Campanula versicolor – Inula verbascifolia comm. nova (Δηθόλα 4.2.36), ε νπνία
εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Campanulion versicoloris Quézel 1964, εληάζζεηαη ζηελ
ηάμε Onosmetalia frutescentis Quézel 1964 θαη ζηελ θιάζε Αsplenieta trichomanis
(Br.-Bl. in Meier et Br.-Bl. 1934) Oberd. 1977. Δθηόο από ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε
ηεο θνηλόηεηαο, Campanula versicolor θαη Inula verbascifolia, ζπκκεηέρνπλ σο
ζπλνδά ηα Aethionema saxatile subsp. graecum, Saxifraga tridactylites, Teucrium
flavum θ.ά.
- 247 -
Δηθόλα 4.2.36: Κνληηλή άπνςε ηεο Camapanula versicolor - Inula verbascifolia comm.
ii. ΢ε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1600 m, θαζώο θαη ζε ζέζεηο θνληά ζηελ θνξπθή
ηνπ όξνπο (1900 m) αλαγλσξίζηεθε ε Minuartia stellata – Achillea umbellata
comm. nova (Δηθόλα 4.2.37 θαη 4.2.38) πνπ απαληάηαη ζηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα
(πάλσ από ηα 1600 m), ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Silenion auriculatae
Quézel 1964, ζηελ ηάμε Potentilletalia speciosae Quézel 1964 θαη ζηελ θιάζε
Αsplenieta trichomanis (Br.-Bl. in Meier & Br.-Bl. 1934) Oberd. 1977. Δθηόο από
ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θνηλόηεηαο, Minuartia stellata θαη Achillea umbellata,
ζπκκεηέρνπλ σο ζπλνδά ηα Achillea holosericea, Asperula lutea, Saxifraga
tridactylites, Silene parnassica θ.ά.
- 248 -
Δηθόλα 4.2.37: Θέζε ησλ θνηλνηήησλ κε Minuartia stellata θαη Achillea umbellata (πιαίζην),
ζηελ επξύηεξε έθηαζε ηνπ νηθνηόπνπ 8210.
Δηθόλα 4.2.38: Κνληηλή άπνςε ηεο Minuartia stellata - Achillea umbellata comm.
- 249 -
4.2.4.7 Γάζε
Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba (Κσδηθόο Natura 2000: 92A0)
Ο νηθόηνπνο απηόο αθνξά, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ηηο ππνιεηκκαηηθέο

θνηλόηεηεο κε Salix alba (Δηθόλα 4.2.39), νη νπνίεο θαηαγξάθεθαλ ζηα νξνπέδηα ηνπ
Οβξπόθακπνπ θαη πιεζίνλ ηεο Ραθίηαο, αιιά θαη ζε όρζεο ξεκάησλ ή δίπια ζε
κεγάιεο πεγέο θαη βξύζεο, όπνπ ην πιηθό ηνπ εδάθνπο ήηαλ πην ιεπηόθνθθν. ΢ηνλ
ππόξνθν ζπλαληώληαη ηα taxa: Juncus inflexus, Poa trivialis subsp. sylvicola,
Ranunculus sp. θ.ά. Απηόο ν ηύπνο νηθνηόπνπ εμαπιώλεηαη ζε πγξά έσο λσπά, γόληκα
ακκναξγηιώδε εδάθε.
Δηθόλες 4.2.39: Τπνιεηκκαηηθέο θνηλόηεηεο από Salix alba, ζην λόηην ηκήκα ηεο πεξηνρήο
κειέηεο.
΢ε ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηξεηο δεηγκαηνιεςίεο

βιάζηεζεο, από ηελ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ νπνίσλ, αλαγλσξίζηεθε ε Salix
alba – Juncus effusus comm. nova, ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Salicion albae
Soo 1930, ζηελ ηάμε Salicetalia purpureae Moor 1958 θαη ζηελ θιάζε Salicetea
purpurea Moor 1958. Δθηόο από ηα ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θνηλόηεηαο, Salix alba
- 250 -
θαη Juncus effusus, σο ζπλνδά θαηαγξάθεθαλ ηα Brachypodium sylvaticum, Carex

flacca, Clematis vitalba, Cyperus longus, Rumex conglomeratus θ.ά.
Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis (Platanion orientalis) (Κσδηθόο

Natura 2000: 92CO)
Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, πεξηγξάθεη ηηο

ζπζηάδεο κε Platanus orientalis (Platanetum orientalis-balkanicum), πνπ
εκθαλίδνληαη ζε νξηζκέλεο όρζεο ησλ ξεκάησλ (Δηθόλεο 4.2.40) πνπ δηαηξέρνπλ ην
όξνο Παλαρατθό. Ζ κεγαιύηεξε ζπζηάδα ζσξείηαη όηη είλαη απηή ηνπ Σζεηζεβίηηθνπ
ξέκαηνο (Δηθόλα 4.2.41). Άιιεο, κηθξόηεξεο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηόπνπ, βξίζθνληαη
ζην Σζεηζεβίηηθν ξέκα, ζηελ πεξηνρή ησλ Βεηαίηθσλ, ζην Κεθαιόβξπζν, ζηελ
Αξγπξά θ.α. Λόγσ ηεο κηθξήο, θαηά πιάηνο ησλ ξεκάησλ, έθηαζεο ηνπ νηθνηόπνπ
ραξηνγξαθείηαη ζπλήζσο σο «δώλε» εθαηέξσζελ ησλ ξεκάησλ.
΢ε ζέζεηο ηνπ νηθόηνπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πέληε δεηγκαηνιεςίεο
βιάζηεζεο, από ηηο νπνίεο αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία Plataneum orientalis -
balkanicum I. & V. Karpati 1961, ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Platanion
orientalis I. & V. Karpati 1961, ζηελ ηάμε Platanetalia orientalis Knapp 1959 θαη
ζηελ θιάζε Nerio-Tamaricetea Br.-Bl. & de Bolos 1958.
Μνλαδηθό ραξαθηεξηζηηθό ηεο είδνο είλαη ην Platanus orientalis, ελώ σο
ζπλνδά θαηαγξάθεθαλ ηα Carex pendula, Brachypodium sylvaticum, Hedera helix,
Populus alba, Bellis perennis, Medicago lupulina, Poa trivialis, θ.ά.
- 251 -
Δηθόλα 4.2.40: Υαξαθηεξηζηηθή εμάπισζε ησλ ζπζηάδσλ κε Platanus orientalis, ζε κνξθή

δώλεο (πεξίγξακκα), εθαηέξσζελ ρείκαξξνπ, ζηελ πεξηνρή κεηαμύ ησλ νηθηζκώλ Αξγπξάο
θαη Άλσ Καζηξηηζίνπ.
Δηθόλα 4.2.41: Άπνςε ηεο κεγαιύηεξεο εληαίαο επηθάλεηαο (πιαίζην), πνπ εληνπίζηεθε ζηελ
πεξηνρή κειέηεο, ηνπ νηθνηόπνπ ησλ δαζώλ αλαηνιηθήο πιαηάλνπ (Platanion orientalis) ζηελ
πεξηνρή ηνπ Σζεηζεβίηηθνπ ξέκαηνο.
- 252 -
Διιεληθά δάζε πξίλνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 934Α)
Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ πεξηιακβάλεη ηνπο πςεινύο δελδξώδεηο

ζακλώλεο κε Quercus coccifera. Ζ βιάζηεζε απηώλ ησλ ζπζηάδσλ απνηειείηαη από
πςειά άηνκα Quercus coccifera (2-6 m), ελώ κηθξή είλαη ε ζπκκεηνρή άιισλ
ζακλσδώλ εηδώλ, όπσο ην Phillyrea latifolia. O πνώδεο ππόξνθνο είλαη πνιύ πησρόο.
Σν Quercus coccifera είλαη είδνο κε ηζρπξή αλαγελλεηηθή ηθαλόηεηα, ην νπνίν κπνξεί
λα αλζίζηαηαη ζηηο αλζξώπηλεο επηδξάζεηο (ππξθαγηέο, βόζθεζε). ΢ηηο πεξηζζόηεξεο
πεξηπηώζεηο ε ζπρλόηεηα θαη ε έληαζε ησλ επηδξάζεσλ απηώλ θαζνξίδεη θαη ηε δνκή
απηώλ ησλ ζακλώλσλ. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ θαηαιακβάλεη ζρεηηθά
κεγάιεο θαη εληαίεο εθηάζεηο, αιιά θαη εθηάζεηο κε ηε κνξθή λεζίδσλ κεηαμύ ησλ
θαιιηεξγεηώλ, σε πςόκεηξα από 400 έσο 1400 m, πεξίπνπ. Οη αληηπξνζσπεπηηθόηεξεο
επηθάλεηεο ζε δνκή θαη έθηαζε θάιπςεο απαληώληαη ζηα δπηηθά θαη λνηηνδπηηθά
ηκήκαηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο, από ηελ πεξηνρή ηεο Εάζηνβαο θαη κέρξη ηηο ζέζεηο
αλαηνιηθά ηνπ Άλσ ΢νπιίνπ, θαζώο θαη ζην αλαηνιηθό ηκήκα ζηελ επξύηεξε πεξηνρή
Ηεξά Μνλή Αγίαο Διενύζεο - Άλσ ΢αικελίθν.
΢ε αληηπξνζσπεπηηθέο ζέζεηο εμάπισζεο ηνπ νηθνηόπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ
23 δεηγκαηνιεςίεο, από ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα
εμήο:
i. Ζ θπηνθνηλσλία Phillyreo latifoliae-Quercetum cocciferae Barbero & Quézel
1976 (Δηθόλα 4.2.42), ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Quercion ilicis Br.-Bl. ex
Molinier 1934, ζηελ ηάμε Quercetalia ilicis Br.-Bl. ex Molinier 1934 θαη ζηελ θιάζε
Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. De Bolos 1950. Σα κνλαδηθά είδε δηάθξηζεο ηεο
θπηνθνηλσλίαο είλαη ηα Phillyrea latifolia θαη Quercus coccifera, ελώ σο ζπλνδά
ζπκκεηέρνπλ ηα Abies cephalonica, Brachypodium retusum, Cistus creticus,
Eryngium amethystinum, Trifolium sp, θ.ά.
ii. Ζ ππνθπηνθνηλσλία κε Rubia peregrina θαη Arbutus andrachne (Barbero &
Quézel 1976) (Δηθόλα 4.2.43), ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Quercion ilicis Br.-
Bl. ex Molinier 1934, ζηελ ηάμε Quercetalia ilicis Br.-Bl. ex Molinier 1934 θαη ζηελ
θιάζε Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. De Bolos 1950. Δθηόο από ηα Rubia peregrinα
θαη Arbutus andrachne, ζπκκεηέρνπλ ηα Abies cephalonica, Arbutus unedo, Quercus
ilex θ.ά.
- 253 -
Δηθόλα 4.2.42: Διιεληθά Γάζε πξίλνπ. Κσδηθόο Natura 2000: 934A. Ζ θπηνθνηλσλία
Phillyreo latifoliae-Quercetum cocciferae Barbero & Quézel 1976.
Δηθόλα 4.2.43: Μνλάδα ηεο ππνθπηνθνηλσλίαο κε Rubia peregrina θαη Arbutus andrachne
(Barbero & Quézel 1976). Γηαθξίλεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζηελ πιαγηά ην Arbutus andrachne κε
ηνλ αλνηρηόηεξν πξάζηλν ηόλν.
- 254 -
iii. ΢ε νξηζκέλεο δπηηθέο, λνηηνδπηηθέο ζέζεηο ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, ζε πςόκεην

900 m, πεξίπνπ θαη κε ζρεηηθά γόληκν έδαθνο, θαηαγξάθεθε ε ζπρλή εκθάληζε
αηόκσλ Quercus pubescens θαη Quercus frainetto, ηα νπνία είλαη ππνιεηκαηηθά
ζηνηρεία ησλ θπιινβόισλ δαζώλ πνπ πνπ απνηεινύλ ηε δπλεηηθή βιάζηεζε ζηηο
πεξηνρέο απηέο. ΢ηηο κνλάδεο απηέο εμαθνινπζεί λα θπξηαξρεί ην Quercus coccifera
θαη ην Phillyrea latifolia θαη δελ δηαρσξίζηεθαλ, σο θάηη δηαθνξεηηθό ηόζν από ηελ
αλάιπζε DCA, όζν θαη από ηελ αλάιπζε Twinspan, νπόηε θαη εληάρζεθαλ ζηνλ
ζπγθεθξηκέλν ηύπν νηθνηόπνπ.
Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Κσδηθόο Natura2000: 951Β)
Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ (Δηθόλα 4.2.44) είλαη αληηπξνζσπεπηηθόο

ησλ βνπλώλ ηεο λνηίνπ Διιάδαο θαη απνηειεί ηα αλώηεξα όξηα ησλ δαζώλ ζηελ
πεξηνρή κειέηεο. Δθηείλεηαη ζε πςόκεηξα από 700 έσο 1500 m πεξίπνπ. Απαληάηαη
ζε αζβεζηόιηζνπο, θιύζρε, ξαδηνιαξίηεο θαη θξνθαινπαγή ππνζηξώκαηα. Από
νηθνινγηθή άπνςε, απνηειεί ζεκαληηθό δαζηθό νηθόηνπν ζηελ πεξηνρή κειέηεο.
Δηθόλα 4.2.44: Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica). Κσδηθόο Natura 2000: 951Β.
- 255 -
Ο νηθόηνπνο εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή κηθξώλ, γηα ηνλ ηύπν ηνπ νηθνηόπνπ

(δαζηθόο νηθόηνπνο) εθηάζεσλ, πνπ είλαη δηαζθνξπηζκέλεο κέζα ζε κηα ζπλερή δώλε
ζηελ νπνία παξεκβάιινληαη άιινη νηθόηνπνη. Ο νηθόηνπνο δελ ραξαθηεξίδεηαη από
θαιή δνκή. ΢ηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο νη κηθξέο ζπζηάδεο κε ηηο νπνίεο
απαληάηαη ζηηο πεξηνρέο Πηηίηζα, Ππξγάθη, Πνπξλαξόθαζηξν, Κνθθηλόβξπζε θαη
Άλσ ΢αικελίθν, είλαη ππνβαζκηζκέλεο από ηε βνζθή, ηελ θιαδνλνκή, ηηο πινηνκίεο,
θαη ηε δηάβξσζε. ΢ηηο επεηξσηηθόηεξεο, λόηηεο θαη λνηηναλαηνιηθέο ζέζεηο ηεο
πεξηνρήο κειέηεο απαληώληαη νη ζρεηηθά θαιύηεξεο ζπζηάδεο θαη νη εθηελέζηεξεο
επηθάλεηεο ειαηνδάζνπο (δάζνο Λενληίνπ) κε ραξαθηεξηζηηθόηεξεο ηηο πεξηνρέο γύξσ
από ηηο ζέζεηο «Αγ. Γεώξγηνο», «΢ηακαηάθη Πεγάδη», «Μαινύξα» θαη «Παπαξίηζα».
Ζ αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο είλαη ηθαλνπνηεηηθή θαηά ηόπνπο θαη θπξίσο ζηα
όξηα κε ηνπο εγθαηαιεηκκέλνπο αγξνύο, αιιά ζηηο αξαηέο θαη ππνβαζκηζκέλεο
ζπζηάδεο είλαη πνιύ κηθξή, κέρξη αλύπαξθηε (Δηθόλα 4.2.45).
Eηθόλα 4.2.45: Δηθόλα ηνπ εζσηεξηθνύ

θαη ηνπ ππνξόθνπ ηνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ
951Β ζε ππνβαζκηζκέλε ζπζηάδα.
΢ηνλ νηθόηνπν ηεο Διάηεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ 25 δεηγκαηνιεςίεο

βιάζηεζεο, από ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ πξνέθπςαλ ηα εμήο:
i. ΢ηα κηθξόηεξα πςόκεηξα αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία
Helictotricho convoluti – Abietetum cephalonicae Βarbero & Quézel 1976 (Κσδηθόο
Natura 2000: 951B21), ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Abietion cephalonicae
Knapp 1965, ζηελ Quercetalia pubescenti-petraeae Klika 1933 θαη ζηελ θιάζε
- 256 -
Quercetea pubescentis Doing-Kraft ex Scamoni et Passarge 1959. Υαξαθηεξηζηηθά

είδε ηεο θπηνθνηλσλίαο είλαη ηα Abies cephalonica, Helictotrichon convolutum,
Juniperus oxycedrus θαη Luzula nodulosa. Χο ζπλνδά είδε θαηαγξάθεθαλ ηα
Brachypodium retusum, Cerastium brachypetalum, Crepis fraasii, Cynosurus
echinatus, Festuca jeanpertii, Luzula forsteri, Poa bulbosa, Quercus coccifera,
Quercus pubescens, Silene italica, Trifolium physodes, Veronica chamaedrys, Viola
alba θ.ά.
ii. ΢ηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα (πάλσ από ηα 1000 m, πεξίπνπ) θαη ζε
ζέζεηο κε πεξηζζόηεξε πγξαζία, αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία Lilio chalcedonici –
Abietetum cephanolicae Βarbero & Quézel 1976 (Κσδηθόο Natura 2000: 951B31), ε
νπνία εληάρζεθε ζηελ ζπλέλσζε Abietion cephalonicae Knapp 1965, ζηελ ηάμε
Quercetalia pubescentis-petraeae Klika 1933 θαη ζηελ θιάζε Quercetea pubescentis
Doing-Kraft ex Scamoni & Passarge 1959. Υαξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θπηνθνηλσλίαο
πνπ θαηαγξάθεθαλ είλαη ηα Abies cephalonica θαη Lilium chalcedonicum. Χο ζπλνδά
είδε ζπκκεηέρνπλ ηα Brachypodium retusum, Campanula spatulata, Carex distachya,
Centaurea affinis subsp. laconiae, Cerastium brachypetalum, Doronicum orientale,
Helictotrichon aetolicum, Hieracium cymosum subsp. sabinum, Juniperus oxycedrus,
Quercus coccifera, Trifolium aurantiacum, Veronica chamaedrys, Viola alba θ.ά.
Γνκή ζπζηάδσλ θαη αλαγέλλεζε ησλ δαζώλ Διάηεο
Υαξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα ηεο Διάηεο είλαη όηη αλαγελλάηαη πνιύ εύθνια,

νκνηόκνξθα θαη θαηά κάδεο θάησ από άιια είδε. Κάησ δε από ηελ θνκνζηέγε ηεο
ίδηαο ηεο Διάηεο ε αλαγέλλεζε εκθαλίδεηαη ζε αζξνίζκαηα θαη πνηέ ζρεδόλ δελ είλαη
νκνηόκνξθε. Ζ θιίζε ηνπ εδάθνπο, ε δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, ε έθζεζε ηεο
επηθάλεηαο, ην πςόκεηξν, νη εδαθηθνί παξάγνληεο, ην πάρνο θαη νη ηδηόηεηεο ηνπ
δαζηθνύ ηάπεηα είλαη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλαγέλλεζε ησλ ζπζηάδσλ
ηεο Διάηεο. Ζ αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο εκθαλίδεηαη ζε ζπζηάδεο πνπ παξνπζηάδνπλ
δηάθελα, ζε θξαζπεδνγελή θαη ελδνδαζνγελή πεξηβάιινληα πνπ έρεη δηαζπαζηεί ε
θνκνζηέγε ηνπο. Γηα ηε θπζηθή αλαγέλλεζε είλαη αλαγθαίν λα ππάξρνπλ αξθεηά
θπηξώζηκα ζπέξκαηα, θαηάιιειν θπηξσηηθό ππόζεκα, θαηάιιειν ελδνδαζνγελέο
πεξηβάιινλ θαη θαινθαίξη επκελέο γηα ηελ επηβίσζε ησλ αξηηθύηξσλ (Νηάθεο, 1989).
Από ηα δεδνκέλα πεδίνπ πνπ ζπγθεληξώζεθαλ, πξνθύπηεη όηη νη πεξηζζόηεξεο
ζπζηάδεο Διάηεο απνηεινύληαη από άηνκα κεγάιεο ειηθίαο, κε θαθόκνξθνπο θαη
- 257 -
ζηξεβινύο θνξκνύο. Υαξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα, πνιπάξηζκσλ αηόκσλ Διάηεο, είλαη

ην δηραισηό θαη δηθξαλσηό ηεο θόκεο πνπ ζρεκαηίδεη ηε κνξθή πνιπειαίνπ. Δπίζεο,
ζε αξθεηά άηνκα ν επηθόξπθνο βιαζηόο απνπζηάδεη. Σν θπηηθό παξάζηην Viscum
album απαληά ζε πνιιά άηνκα Διάηεο. ΢ην έδαθνο έρνπκε μεξά θιαδηά θαη ζάπηνπο
πεζκέλνπο θνξκνύο, θαζώο θαη μεξά άηνκα ηνπ Juniperus oxycedrus. Ζ
εδαθνθάιπςε ηεο Διάηεο ζηνλ κεζόξνθν θαη ππόξνθν είλαη πνιύ κηθξή ή θαη
απνπζηάδεη θαηά ζέζεηο. Ζ γεληθή εδαθνθάιπςε ηεο Διάηεο θπκαίλεηαη από 50-65(-
70)% ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηώζεηο όπνπ έρνπκε ηηο θαιύηεξεο πνηόηεηεο εδαθώλ, κε
κηθξέο θιίζεηο ή όπνπ ηα εδάθε είλαη επίπεδα. Ζ θπηξσηηθή ηθαλόηεηα ησλ
ζπεξκάησλ ηεο Διάηεο δελ μεπεξλάεη ην 50%. Απηό ην πνζνζηό θαίλεηαη λα είλαη
κηθξόηεξν ζηελ πεξηνρή, αθνύ αξθεηά ζπέξκαηα είλαη πξνζβιεκέλα από έληνκα θαη
κύθεηεο θαη δελ είλαη θπηξώζηκα.
Από ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνύλ ηε θπζηθή αλαγέλλεζε ηεο
Διάηεο πξνέθπςε ν Πίλαθαο 4.2.5.
Πίλαθας 4.2.5. Φπζηθή αλαγέλλεζε Διάηεο κε βάζε ηηο κεηξήζεηο πεδίνπ.
Γεηγκαηοιευία
Γηάκεηρος Ηιηθία
Ζκ/λία Ύυος (m) Αρηζκός Παραηερήζεης
(cm) (έηε)
(X, Y)
R1 < 0.1 - Αξηίθπηξα 100
19-07-2011 Τπάξρεη βόζθεζε.
(316055, 4233614 ) 0,1-0,4 5-7 2 έσο 5 4
R2
< 0.1 - Αξηίθπηξα 100
19-07-2011 Τπάξρεη βόζθεζε.
(310021, 4233214) 0,1-0,5 5-6 2 έσο 5 5
0,1 - Αξηίθπηξα > 800 Πιήξεο θαξπνθνξία, θαιή
R3
αλαγέλλεζε, θαιόο
21-07-2011
1- 1,5 4 - 10 2 έσο 5 15 επηθόξπθνο, εθπξνζσπνύληαη
(319787, 4225220)
θαιά νη δηάθνξεο ειηθίεο.
< 0,1 - Αξηίθπηξα > 200 Βνζθεκέλα, κέγηζην ύςνο
R4
ζπζηάδαο 20 m. Έρνπλ γίλεη
21-07-2011
1-1,5 2 έσο 5 2 έσο 5 7 πινηνκίεο. Πνιύ κηθξή
(314184, 4225391)
αλαγέλλεζε, γεξαζκέλε
- 258 -
Γεηγκαηοιευία
Γηάκεηρος Ηιηθία
Ζκ/λία Ύυος (m) Αρηζκός Παραηερήζεης
(cm) (έηε)
(X, Y)
ζπζηάδα.
< 0.1 - Αξηίθπηξα > 700 Μεγάινο αξηζκόο αξηηθύηξσλ,
R5
αιιά ειάρηζηα λεαξά έιαηα,
21-07-2011
0,5-1,5 2 έσο 5 2 έσο 5 2 έληνλε βόζθεζε, έιιεηςε
(311752, 4228489)
επηθόξπθνπ, πιεξνθαξπία.
Από ηελ αλάιπζε ησλ θαηαγξαθώλ ηνπ πεδίνπ θαη ησλ δεδνκέλσλ ησλ
ζηνηρείσλ ηνπ Πίλαθα 4.2.5 πξνθύπηνπλ ηα εμήο:
i. Ο αξηζκόο ησλ αξηηθύηξσλ ειηθίαο ελόο έηνπο θπκαίλεηαη από 100 -
800 αλά επηθάλεηα θαη από 2000 - 16000 αλά ha. Ο αξηζκόο ησλ δελδξπιιίσλ
ειηθίαο 2 έσο 5 εηώλ θπκαίλεηαη από 2 - 15, αλά επηθάλεηα θαη από 40 - 300,
αλά ha.
ii. ΢ηελ επηθάλεηα R3 έρνπκε ηνλ κεγαιύηεξν αξηζκό αξηηθύηξσλ θαη ηνλ
κεγαιύηεξν αξηζκό λενθύησλ (δελδξπιιίσλ) ειηθίαο από 2 έσο 5 εηώλ ζε
ζρέζε κε ηηο ππόινηπεο επηθάλεηεο. Ζ Διάηε εδώ εκθαλίδεη πνιύ θαιή
αλάπηπμε, ζρεκαηίδεη ππθλό δάζνο, ην ύςνο ησλ δέλδξσλ θζάλεη ηα 30 m θαη ε
εδαθνθάιπςε αλέξρεηαη ζην 90%. ΢ηηο ππόινηπεο επηθάλεηεο ε αλαγέλλεζε δελ
είλαη θαζόινπ ηθαλνπνηεηηθή θαη θαηά ζέζεηο είλαη αλύπαξθηε.
iii. ΢ηηο επηθάλεηεο αλαγέλλεζεο, ελώ έρνπκε έλα κεγάιν αξηζκό εηήζησλ
αξηηθύηξσλ, ηα 2εηή έσο 5εηή θπηά εκθαλίδνληαη ζε πάξα πνιύ κηθξό αξηζκό,
ν νπνίνο είλαη ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθόο. Αθόκα θαη ζηηο θαιύηεξεο εδαθηθέο
ζπλζήθεο ν βαζκόο αλαγέλλεζεο δελ θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθόο.
΢ηηο επηθάλεηεο πνπ θαηαγξάθεθε απμεκέλε επηθαλεηαθή δηάβξσζε ηνπ

εδάθνπο, ε αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο ήηαλ ηδηαίηεξα κηθξή. Σα δηαβξσκέλα εδάθε
εκθαλίδνπλ ππνβαζκηζκέλα θπζηθά, ρεκηθά θαη βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη θαηά
ζπλέπεηα θαη κεησκέλν βαζκό αλαγέλλεζεο.
Σν πάρνο ηνπ ηάπεηα δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθό ξόιν θαη επεξεάδεη ηνλ βαζκό
αλαγέλλεζεο. Μηθξό ή κεγάιν πάρνο ηνπ δαζηθνύ ηάπεηα επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ
αλαγέλλεζε. Καηαγξάςακε πνιύ κηθξό πάρνο δαζηθνύ ηάπεηα πνπ θπκαίλεηαη από
0,2 - 2 cm. Σν κηθξό πάρνο ηνπ βεινλνηάπεηα επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ πνξεία
- 259 -
εμέιημεο ησλ αξηηθύηξσλ. Έηζη ε επηβίσζε ησλ αξηηθύηξσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο
είλαη πάξα πνιύ κηθξή κέρξη κεδακελή.
Σα αξηίθπηα, ηα νπνία δελ εμειίζζνληαη ζην κεγαιύηεξν πνζνζηό ηνπο,
θαίλεηαη λα επεξεάδνληαη από ην πνιύ κηθξό πάρνο ηνπ βεινλνηάπεηα, ηελ
θαινθαηξηλή μεξαζία θαη ηελ έληνλε βόζθεζε.
΢ε εζσηεξηθό ησλ ζάκλσλ θαη θπξίσο ησλ Juniperus oxycedrus θαη Crataegus
heldreichii, εκθαλίδεηαη αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο κε πνιύ θαιή αλάπηπμε ησλ
δελδξπιιίσλ ηεο, όκσο ν αξηζκόο ησλ αηόκσλ είλαη πνιύ κηθξόο.
Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο Natura

2000: 9540)
Σα πεπθνδάζε θαηαιακβάλνπλ κηθξέο εθηάζεηο ζην βόξεην ηκήκα ηεο πεξηνρήο

κειέηεο θαη εθηείλνληαη επξύηεξα εθηόο απηήο, βνξεηόηεξα θαη αλαηνιηθόηεξα, ζηα
ρακειόηεξα πςόκεηξα θαη ζε νξηζκέλεο ζέζεηο κέρξη ζρεδόλ ηελ αθηνγξακκή. Οη
ζπζηάδεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο, απαληώληαη θπξίσο
βνξεηναλαηνιηθά ηνπ νηθηζκνύ Αξγπξά θαη ηνπ νηθηζκνύ ηνπ Άλσ Καζηξηηζίνπ
(Δηθόλα 4.2.46). Απνηεινύληαη από άηνκα Pinus halepensis subsp. halepensis, ύςνπο
10 - 20 m, κε θαιή ζπγθόκσζε θαη θάιπςε από 30 έσο 80%, ελώ ζπλήζσο
παξαηεξείηαη ππθλόο ζακλώδεο ππόξνθνο.
΢ε αληηππξνζσπεπηηθέο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηόππν πξαγκαηνπνηήζεθαλ 6
δεηγκαηνιεςίεο από ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ νπνίσλ αλαγλσξίζηεθε ε
ππνθπηνθνηλσλία Arbutν andrachne – Quercetum ilicis pinesotum halepensis
Verroios & Georgiadis 2011 ηεο θπηνθνηλσλίαο Arbuto andrachne – Quercetum ilicis
Oberd. 1948, ε νπνία εληάρζεθε ζηε ζπλέλσζε Quercion ilicis Br.-Bl. ex Molinier
1934, ζηελ ζηελ ηάμε Quercetalia ilicis Br.-Bl. ex Molinier 1934 θαη ζηελ θιάζε
Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. De Bolos 1950. Σν ραξαθηεξηζηηθό είδνο ηεο
ππνθπηνθνηλσλίαο πνπ αλαγλσξίζηεθε είλαη ην Pinus halepensis subsp. halepensis.
Υαξαθηεξηζηηθά είδε ηεο θπηνθνηλσλίαο Arbuto andrachne – Quercetum ilicis πνπ
θαηαγξάθεθαλ, είλαη ηα: Arbutus unedo, Quercus ilex, Erica arborea, Pistacia
terebinthus, Hypericum empetrifolium, Carex flacca. Χο ζπλνδά θαηαγξάθεθαλ ηα
είδε Phillyrea latifolia, Anthyllis hermanniae, Brachypodium retusum, Quercus
coccifera, Pistacia lentiscus, Sarcopoterium spinosum, Smilax aspera θ.ά.
- 260 -
Δηθόλα 4.2.46: Άπνςε ησλ δαζώλ κε Pinus halepensis, ζηελ πεξηνρή ηεο Αξγπξάο.
4.2.4.8 Μνλάδεο βιάζηεζεο πνπ δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζηελ αλάιπζε
΢ε νξηζκέλεο ζέζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί θαηά ην

παξειζόλ, νξηζκέλεο θπηεύζεηο δαζηθώλ εηδώλ, ηα νπνία έρνπλ εγθαηαζηαζεί θη
επδνθηκήζεη κε επηηπρία ζηελ πεξηνρή, δεκηνπξγώληαο μερσξηζηέο κνλάδεο
βιάζηεζεο. Οη ζεκαληηθόηεξεο από απηέο είλαη νη ζπζηάδεο καύξεο πεύθεο (Pinus
nigra), πνπ βξίζθνληαη πιεζίνλ ησλ νηθηζκώλ Πνπξλαξόθαζηξν θαη Κεθαιόβξπζν,
θαζώο θαη νη νκάδεο από Salix elaeagnos, πνπ έρνπλ θπηεπηεί ζηηο νξεηλέο θνίηεο
νξηζκέλσλ ξεκάησλ, θπξίσο ζηα βόξεηα θαη δπηηθά ηεο πεξηνρήο, κε ζθνπό ηελ
αληηδηαβξσηηθή πξνζηαζία. Δπίζεο, αμηνζεκείσηεο νκάδεο ζρεκαηίδνπλ άηνκα
αγξηνθεξαζηάο ή/θαη αγξηνθνξνκειηάο, θπξίσο ζε ζέζεηο γύξσ από παιηέο θαηνηθίεο ή
πνηκληνζηάζηα, ζηηο λνηηνδπηηθέο θιηηύεο ηνπ Βειβηηζαίηθνπ ξέκαηνο. Οη κνλάδεο
απηέο δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ ζηελ αλάιπζε ηεο βιάζηεζεο.
- 261 -
4.2.5 Σπληαμηλόκεζε ηεο βιάζηεζεο
Ζ δηεπζέηεζε ησλ θπηνιεςηώλ ζε αλαγλσξηζκέλεο θπηνθνηλσλίεο θαη

θνηλόηεηεο θαη ε ηεξάξρεζή ηνπο ζε πςειόηεξεο βαζκίδεο καο έδσζε ηελ αθόινπζε
ζπληαμηλόκεζε ηεο βιάζηεζεο ε νπνία θαη είλαη απαξαίηεηε ζηελ πινπνίεζε ηεο
πεξαηηέξσ αμηνιόγεζεο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ.
i. Οηθόηοποη γισθώλ σδάηφλ
Κιάζε: Potametea Klika in Klika & Novak 1941

Σάμε: Potametalia Koch 1926
΢πλέλσζε: -
Κνηλόηεηα: Ranunculus trichophyllus – Chara sp. comm. nova.
ii. Δύθραηα τέρζα εδάθε θαη ιότκες
Κιάζε: Daphno – Festucetea Quézel 1964

Σάμε: Daphno – Festucetalia Quézel 1964
΢πλέλσζε: Stipo-Morinion Quézel 1964
Κνηλόηεηα: Astragalus angustifolius – Festuca cyllenica comm. nova
Όςε: Stipa pulcherrima subsp. epilosa
Όςε: Crataegus sp.
΢πλέλσζε Eryngio-Bromion Quézel 1964
Φπηνθνηλσλία: Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici Quezel 1964
Όςε: Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum
Κνηλόηεηα: Festuca cyllenica – Marubium velutinum comm. nova
Κνηλόηεηα: Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum –
Festuca cyllenica comm. nova
- 262 -
iii. Λότκες κε ζθιερόθσιιε βιάζηεζε (matorrals)
Κιάζε: Quercetea pubescentis Doing-Kraft ex Scamoni & Passarge 1959

Σάμε: Queretalia pubescentis-petraeae Klika 1933
΢πλέλσζε: Abietion cephalonicae Knapp 1965
Κνηλόηεηα: Juniperus oxycedrus-Crataegus heldreichii comm. nova
Κιάζε: Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A.de Bolos 1950

Σάμε: Pistaciolentisci – Rhamnetalia alaterni Rivas-Mart. 1975
΢πλέλσζε: Pistacio-Rhamnion Quézel & Barbero 1985
Κνηλόηεηα: Phlomis fruticosa - Quercus coccifera comm.
Κιάζε: Cisto-Micromerietea julianae Oberd. 1954

Σάμε: Sarcopoterietalia spinosi Eig 1939
΢πλέλσζε: Hyperico empetrifolii-Micromerion graecae Barbero & Quézel 1989
Κνηλόηεηα: Genista acanthoclada-Sarcopoterium spinosum.
Κνηλόηεηα: Phlomis fruticosa-Ballota acetabulosa comm.
iv. Φσζηθές θαη εκηθσζηθές τιοώδεης δηαπιάζεης
Κιάζε: Juncetea trifidi Hadač in Klika & Hadač 1944

Σάμε: Trifolietalia parnasii Quézel 1964
΢πλέλσζε: Trifolion parnassi Quézel 1964
Φπηνθνηλσλία: Alopecuro gerardi - Crocetum sieberi Quézel 1964
v. Τυειοί, τακειοί ησρθώλες θαη βάιηοη
Κιάζε: Juncetea trifidi Hadač in Klika & Hadač 1944

Σάμε: Trifolietalia parnasii Quézel 1964
΢πλέλσζε: Trifolion parnassi Quézel 1964
Κνηλόηεηα: Eleocharis palustris – Juncus effusus comm. nova
Κνηλόηεηα: Juncus inflexus – Carex flaca comm. Nova
- 263 -
vi. Βραχώδεις οικόηοποι και ζπήλαια
Κιάζε: Thlaspietea rotundifolii Br.-Bl. 1948.

Σάμε: Drypetalia spinosae Quézel 1964
΢πλέλσζε: Silenion caesiae Quézel 1964
Κνηλόηεηα: Festuca spectabilis – Drypis spinosa comm.
Κιάζε: Αsplenieta trichomanis (Br.-Bl. in Meier & Br.-Bl. 1934) Oberd. 1977
Σάμε: Onosmetalia frutescentis Quézel 1964
΢πλέλσζε: Campanulion versicoloris Quézel 1964
Κνηλόηεηα: Campanula versicolor – Inula verbascifoliα comm. nova
Σάμε: Potentiletalia speciosae Quézel 1964
΢πλέλσζε: Silenion auriculatae Quézel 1964
Κνηλόηεηα: Minuartia stellata – Achillea umbellata comm. Nova
vii. Δάζη
Kιάζε: Saliceteae purpureae Moor 1958

Σάμε: Salicetalia purpureae Moor 1958
΢πλέλσζε: Salicion albae Soo 1930
Κνηλόηεηα: Salix alba – Juncus effusus comm. nova.
Kιάζε: Nerio-Tamaricetea Br.-Bl. & de Bolos 1958

Σάμε: Platanetalia orientalis Knapp 1959
΢πλέλσζε: Platanion orientalis I. & V. Karpati 1961
Φπηνθνηλσλία: Plataneum orientalis - balkanicum I. & V. Karpati 1961
Κιάζε: Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A.de Bolos 1950

Σάμε: Quercetalia ilicis Br.-Bl. ex Molinier 1934
΢πλέλσζε: Quercion ilicis Br.-Bl. ex Molinier 1934.
Φπηνθνηλσλία: Arbuto andrachne – Quercetum ilicis Oberd. 1948
Τπν-θπηνθνηλσλία: Arbuto andrachne – Quercetum ilicis pinesotum
halepensis Verroios & Georgiadis 2011
Φπηνθνηλσλία: Phillyreo latifoliae-Quercetum cocciferae Barbero & Quézel 1976
- 264 -
Κιάζε: Quercetea pubescentis Doing-Kraft ex Scamoni & Passarge 1959

Σάμε: Quercetalia pubescentis-petraeae Klika 1933
΢πλέλσζε: Abietion cephalonicae Knapp 1965
Φπηνθνηλσλία: Helictotricho convoluti – Abietetum cephalonicae
Βarbero & Quézel 1976
Φπηνθνηλσλία: Lilio chalcedonici – Abietetum cephalonicae Βarbero &
Quézel 1976
- 265 -
4.2.6 Γείθηεο πνηθηιόηεηαο
Με βάζεη ηα δεδνκέλα ησλ 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ππνινγίζηεθαλ, γηα

θάζε ηύπν νηθνηόπνπ μερσξηζηά, νη δείθηεο πνηθηιόηεηαο Shannon - H΄ (Shannon,
1948) θαη Simpson - D (Simpson, 1949), θαζώο θαη ν δείθηεο νκνηνκνξθίαο (ή
νκνηνθαηαλνκήο) – J (Pielou, 1966). Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηό θαηακεηξήζεθε
ν ζπλνιηθόο αξηζκόο ησλ taxa ησλ δεηγκαηνιεςηώλ, ν αξηζκόο ησλ taxa αλά
δεηγκαηνιεςία θαη ν βαζκόο θάιπςεο πνπ απηά παξνπζηάδνπλ. Σα απνηειέζκαηα
απηήο ηεο επεμεξγαζίαο παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 4.2.6 θαη αλαιύνληαη σο εμήο:
i. Οη νηθόηνπνη ησλ Γαζώλ ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica), ησλ
Eιιεληθώλ δαζώλ πξίλνπ, ησλ Γελδξσδώλ matorrals κε Juniperus spp. θαη ησλ
Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ θηιoμελνύλ (θαηά θζίλνπζα ζεηξά) ηνλ
κεγαιύηεξν αξηζκό taxa, αλά δεηγκαηνιεςία, κε ηνπο νηθνηόπνπο ησλ Φξπγάλσλ από
Sarcopoterium spinosum θαη ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο
ζάκλνπο, λα αθνινπζνύλ.
ii. Οη πςειόηεξεο ηηκέο ζηνπο δείθηεο πνηθηιόηεηαο παξαηεξνύληαη ζηνλ νηθόηνπν
ησλ Γελδξσδώλ matorrals κε Juniperus spp. (Ζ΄: 2,69, D: 0,88), κε ηνπο νηθνηόπνπο
ησλ Garrigues ηεο Αληνιηθήο Μεζνγείνπ (Ζ΄: 2,57, D: 0,85), ησλ Μεζνγεηαθώλ
πεπθνδαζώλ κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ (Ζ΄: 2,40, D: 0,87) θαη ησλ
Φξπγάλσλ από Sarcopoterium spinosum (Ζ΄: 2,40, D: 0,85) λα αθνινπζνύλ.
iii. Ζ κεγαιύηεξε ηηκή (0,88) ηνπ δείθηε νκνηνκνξθίαο (J) παξαηεξείηαη ζηνλ
νηθόηνπν ησλ Αζβεζηνιηζηθώλ βξαρσδώλ πξαλώλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε.
- 266 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4Ο: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
Πίλαθας 4.2.6: Γείθηεο πνηθηιόηεηαο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζην όξνο Παλαρατθό.
ΣΤΠΟΙ ΟΙΚΟΣΟΠΧΝ ΓΔΙΚΣΔ΢ ΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ΢

H' : ΓΔΙΚΣΗ΢ D : ΓΔΙΚΣΗ΢
ΑΡΙΘΜΟ΢ TAXA ΑΝΑ J : ΓΔΙΚΣΗ΢
ΚΧΓΙΚΟ΢ ΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ΢ ΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ΢
A/A ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΓΔΙΓΜΑΣΟΛΗΦΙΑ OMOIOΜΟΡΦΙΑ΢
NATURA 2000 SHANNON SIMPSON
Μ (±SE) M (±SE)
M (±SE) M (±SE)
΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά
ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε
1. 3140 5,50 (±0,08) 0,97 (±0,06) 0,45 (±0,03) 0,58 (±0,04)
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε
Chara spp.
Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε
2. 4090 18,05 (±1,02) 2,02 (±0,06) 0,74 (±0,02) 0,72 (±0,01)
κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
Γελδξώδε matorrals κε
3. 5210 26,47 (±1,87) 2,69 (±0,08) 0,88 (±0,01) 0,83 (±0,01)
Juniperus spp.
Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο
4. 5340 25,25 (±3,88) 2,57 (±0,16) 0,85 (±0,02) 0,81 (±0,02)
Μεζνγείνπ
Φξύγαλα από Sarcopoterium
5. 5420 20,10 (±1,66) 2,40 (±0,08) 0,85 (±0,02) 0,81 (±0,02)
spinosum
Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus,
πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά
ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ
6. 6230* 15,82 (±1,94) 2,09 (±0,15) 0,77 (±0,03) 0,78 (±0,02)
δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ
δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο
Δπξώπεο)
7. Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ 72BO 8,7 (±0,47) 1,33 (±0,08) 0,57 (±0,03) 0,61 (±0,02)
Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο
8. 8140 15,82 (±1,94) 2,09 (±0,15) 0,77 (±0,03) 0,78 (±0,02)
Μεζνγείνπ
- 267 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4Ο: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή

9. 8210 12,63 (±1,01) 2,17 (±0,11) 0,83 (±0,02) 0,88 (±0,02)
κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε
Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη
10. 92ΑΟ 15 (±1,01) 1,90 (±0,09) 0,72 (±0,03) 0,72 (±0,02)
Populus alba
Γάζε Platanus orientalis θαη
11. Liquidambar orientalis 92C0 12,20 (±0,59) 1,59 (±0,03) 0,64 (±0,01) 0,66 (±0,01)
12. Διιεληθά δάζε πξίλνπ 934A 27,65 (±1,34) 2,39 (±0,06) 0,81 (±0,01) 0,74 (±0,01)
Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies
13. 951B 28 (±1,15) 2,36 (±0,05) 0,79 (±0,01) 0,72 (±0,01)
cephalonica )
Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε
14. ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο 9540 18 (±1,48) 2,40 (±0,09) 0,87 (±0,01) 0,84 (±0,02)
Μεζνγείνπ
- 268 -
4.2.7 Οηθόηνπνη θαη ελδεκηζκόο
Από ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ηεο ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο
πξνέθπςε ν Πίλαθαο 4.5.5, ζηνλ νπνίν παξνπζηάδεηαη ε εκθάληζε ησλ 95 ειιεληθώλ
ελδεκηθώλ taxa ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ ζηελ
πεξηνρή κειέηεο. Ο νηθόηνπνο ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε
αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090) είλαη ν πινπζηόηεξνο ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa,
θηινμελώληαο 53 από απηά (55,79% επί ηνπ ζπλόινπ ησλ ελδεκηθώλ), αξηζκό ζρεδόλ
δηπιάζην από απηόλ ηνπ ακέζσο επόκελνπ πινπζηόηεξνπ, ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa,
νηθνηόπνπ ησλ Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340), (27 ειιεληθά ελδεκηθά
taxa; 28,42%). Αθνινπζνύλ, ν νηθόηνπνο ησλ Γαζώλ ειιεληθήο Διάηεο (Abies
cephalonica) (951Β), κε 19 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (20%), ν νηθόηνπνο ησλ
Aζβεζηνιηζηθώλ βξαρσδώλ πξαλώλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (Silenion
auriculatae) (8218), κε 16 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (16,84%) ν νηθόηνπνο ησλ
Υινσδώλ δηαπιάζεσλ κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ
νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (6230*), κε
13 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (13,68%) θαη ν νηθόηνπνο ησλ Γελδξσδώλ matorrals κε
Juniperus spp. (5210), κε 11 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (11,58%). Οη ππόινηπνη ηύπνη
νηθνηόπσλ θηινμελνύλ κηθξόηεξν αξηζκό ειιεληθώλ ελδεκθώλ taxa, εθηόο από ηνλ
νηθόηνπν ησλ ΢θιεξώλ νιηγν-κεζνηξνθηθώλ πδάησλ κε βελζηθή βιάζηεζε
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (3140), ζηνλ νπνίνλ δελ θαηαγξάθεθαλ
ειιεληθά ελδεκηθά taxa.
Ο νηθόηνπνο κε ηα πεξηζζόηεξα ειιεληθά ελδεκηθά taxa, ηα νπνία θύνληαη
απνθιεηζηηθά ζηηο επηθάλεηο πνπ θαηαιακβάλεη, είλαη ν νηθόηνπνο ησλ Δλδεκηθώλ
νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο, θηινμελώληαο 30 ηέηνηα taxa. Ο
ακέζσο επόκελνο νηθόπνο κε απνθιεηζηηθά ελδεκηθά είλαη απηόο ησλ Garrigues ηεο
Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, κε νθηώ ειιεληθά ελδεκηθά taxa λα θαηαγξάθνληαη
απνθιεηζηηθά ζε απηόλ, πεξίπνπ ην ¼ ηνπ αξηζκνύ ησλ taxa, ζε ζρέζε κε ηνλ
νηθόηνπν ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο.
- 269 -
6
5
4
3
2
1
A/A
Sm.
Loudon
Halacsy
Hausskn.
var. graecum
Boiss. & Orph.
Boiss. & Heldr.

Allium frigidum
Allium achaium
Abies cephalonica
Alkanna methanea
Achillea umbellata
Alyssum montanum
περηοτής κειέηες
θσηηθά taxa ζηελ
L. subsp. montanum
Διιεληθά ελδεκηθά
΢θιερά οιηγο-κεζοηροθηθά
-
-
-
-
-
-
ταροεηδώλ ζτεκαηηζκώλ κε
3140
Chara spp.
Δλδεκηθά ορεηλά τέρζα εδάθε
-
-
-
1
1
1
κε αθαλζώδεης ζάκλοσς
4090
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ
Γελδρώδε matorrals κε
-
-
-
-
-
1
Juniperus spp.
5210
Garriques ηες Αλαηοιηθής
-
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
Φρύγαλα κε Sarcopoterium
-
-
-
-
-
-
spinosum
5420
Υιοώδεης δηαπιάζεης κε Nardus,

ποηθίιφλ εηδώλ, ζε πσρηηηθά
σποζηρώκαηα ηφλ ορεηλώλ
-
-
-
-
-
-
δφλώλ (θαη ηφλ εκηορεηλώλ

6230*
δφλώλ ηες επεηρφηηθής
- 270 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-
-
Κοηλφλίες ηφλ συειώλ βούριφλ

72B0
Ληζώλες ηες Αλαηοιηθής

-
-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
Υαζκοθσηηθή βιάζηεζε
αζβεζηοιηζηθώλ πραλώλ ηες
-
-
-
-
-
-
ΣΤΠΟΙ ΟΙΚΟΣΟΠΧΝ
Διιάδας – Δσ – κεζογεηαθά
8216
ΚΧΓΙΚΟΙ NATURA 2000
βράτηα 8216
Αζβεζηοιηζηθά βρατώδε πραλή

-
-
-
-
1
1
κε ταζκοθσηηθή βιάζηεζε
8218
(Silenion auriculatae)
Πίλαθας 4.5.5: Καηαγξαθή ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ, θπηηθώλ taxa ζηνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ ηνπ όξνπο Παλαρατθό.
Γάζε - ζηοές κε Salix alba θαη

-
-
-
-
-
1
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
1
Liquidambar orientalis
92C0
-
-
-
-
1
1
Διιεληθά δάζε πρίλοσ

934A
Γάζε ειιεληθής Διάηες (Abies

-
-
-
-
-
1
cephalonica)
951B
Μεζογεηαθά πεσθοδάζε κε
-
-
-
-
-
-
ελδεκηθά είδε πεύθφλ ηες

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
9
8
7
12
11
10
A/A
Selvi
Hayek
Anchusella
M.G. Jones
Sibth. & Sm.

variegata (L.)
Asperula lutea
subsp. thessala
Boiss. & Heldr.
Heldr. ex Boiss.
Bigazzi, Nardi &
(Boiss. & Heldr.)

Arabis subflava B.
Asperula aristata L.
Arenaria guicciardii
Anthemis brachmani
-
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
-
- Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
1
spinosum
5420

-
-
-
-
-
1
6230*
- 271 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
17
16
15
14
13
A/A
Iatrou
Fisch.
Boiss.
Chaub.
Campanula
abbreviatum
Tzanoudakis &
(Schott) Richter
Aurinia moreana
(L.) Schott subsp.
radicosa Baury &
Carum heldreichii
Biarum tenuifolium
Astragalus cylleneus
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
1
1
1
4090
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
1
6230*
- 272 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0
- Ληζώλες ηες Αλαηοιηθής

-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
1
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
22
21
20
19
18
A/A
Correns
Halácsy
Cerastium
Centaurea
Ard. subsp.
brachiatum
Friv. subsp.
(DC.) Runem.
candidissimum
(Lonsing) Jalas
laconiae Prodan
Sm. subsp. mixta

Centaurea affinis
Cirsium heldreichii
raphanina Sibth. &
Cerastium illyricum
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
1 Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
1

6230*
- 273 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
1

934A

-
-
-
-
1
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
29
28
27
26
25
24
23
A/A
Herb.
& Sm.
hellenica
Dianthus
K. Persson
Kamari subsp.
Boiss. & Heldr.
Crepis hellenica
& Heldr.) Hayek

Crocus boryi Gay
Crocus hadriaticus
Colchicum graecum
Cirsium hypopsilum
androsaceus (Boiss.
Crepis incana Sibth.
-
-
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
1
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
1
1
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
-
1
1

6230*
- 274 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
1
1
1
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
34
33
32
31
30
A/A
Sm.
Boiss.
Dianthus
Dianthus
serratifolius
Edraianthus
tymphresteus
& Sm. subsp.
Heldr. &Sart.
Draba lacaitae
Dianthus biflorus
serratifolius Sibth.
(Boiss. & Spruner)

& Spruner) Halacsy

parnassicus (Boiss.
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
-
-
1
4090
-
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
1
1
6230*
- 275 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
1
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
1
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
40
39
38
37
36
35
A/A
Heldr.
ex DC.
Chaub.
Erodium
Erysimum
Erysimum
Erysimum
Polatschek
Boiss & Heldr

cephallonicum
Bory & Chaub.

chrysanthum L'Hér
pectinatum Bory &
Erysimum pusillum
Erysimum graecum
asperulum Boiss. &

-
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
1
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
1
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
1
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
-
1
6230*
- 276 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
1
1
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
1
1
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
44
43
42
41
A/A
Dann.
Boiss.
Boiss.
Kamari
Galium
(Markgr. &
subsp. achaica
var. guicciardii
melanantherum
(Heldr. & Sart.)
Boiss. & Spruner
Fritillaria graeca
Festuca jeanpertii
(St.-Yves) Markgr.
Danenb.) Markgr. -
Fritillaria mutabilis
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
1
1
4090
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-

6230*
- 277 -
Δσρώπες)
-
-
-
-

72B0
- Ληζώλες ηες Αλαηοιηθής

-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
50
49
48
47
46
45
A/A
Krendl
Κrendl
Galium
ex Boiss.
Engstrand
Geocaryum
Geocaryum
Erhen. & Krendl
peloponnesiacum
peloponnesiacum
Galium violaceum
Galium taygeteum
Genista milii Heldr.
parnassicum (Boiss.
& Heldr.) Engstrand
-
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
1
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
-
-

6230*
- 278 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
53
52
51
A/A
Phitos-
Spach subsp.
agropyroides
Helictotrichon
Helictotrichon
(Parl.) Gervais
Presl) Henrand
convolutum (C.
altaicum (Pallas)
(Boiss.) Henrand
Gymnospermium
peloponnesiacum
subsp. heldreichii
-
-
-
3140
Chara spp.
-
1
1
4090
-
-
1
5210 Juniperus spp.
1
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-

6230*
- 279 -
Δσρώπες)
-
-
-

72B0

-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
8218

-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
92C0
-
-

934A

-
-
cephalonica)
951B
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
56
55
54
A/A
Jury
Tutin
& Jury var.
Boiss. & Heldr.

Iris unguicularis
(Boiss. & Heldr.)
(Willd.) Hausskn.
subsp. parnassica
& Heldr.) Davis &

Inula verbascifolia
Leontodon graecus
angustifolia (Boiss.
(W. Schulze) Davis

Poirret subsp. carica

-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
4090
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
1
spinosum
5420

-
-
-

6230*
- 280 -
Δσρώπες)
-
-
-

72B0

-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
1
8218

-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
92C0
-
1
1

934A

-
1
1
cephalonica)
951B
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
60
59
58
57
A/A
Sm.
Stork
Heldr.
Lassen
Marrubium
Marrubium
subsp. bicolor
Boiss. & Spruner
Melilotus graecus
Malcolmia graeca
(Boiss. & Spruner)

velutinum Sibth. &
cylleneum Boiss. &
(Boiss. & Heldr.) A.

-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
1
1
1
4090
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-

6230*
- 281 -
Δσρώπες)
-
-
-
-

72B0

-
-
-
1
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
1
8218

-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
65
64
63
62
61
A/A
Mazz.
Petitm.
Spruner
Minuartia
Onobrychis
(Sm.)Nyman
Heldr. & Sart.
subsp. aristata
(Boiss.) Maire &
& Heldr.) Hand.-

eurytanica (Boiss.
Minuartia confusa
Nigella arvensis L.
ebenoides Boiss. &

Muscari pulchellum
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
-
1
1
4090
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-

6230*
- 282 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
70
69
68
67
66
A/A
Teppner
Heywood
Fleischm.
Landström
Petrorhagia
P.W.Ball. &
Ornithogalum
Onosma erecta
graminea (Sm.)
Onosma kaheirei
malickyi Teppner
fimbriatum subsp.
gracilipes (Zahar.)
Ophrys argolica H.
Sibth. & Sm. subsp.

-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
-
-
1
4090
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
1
1
1
1 Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
-

6230*
- 283 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
1
1
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
75
74
73
72
71
A/A
Sm.
Holub
Scorzonera
Peucedanum
Scrophularia
Hoppe subsp.
Pterocephalus
subsp. perennis
Plantago atrata
perennis Coulter
var. heterophylla
graeca (Halacsy)
achaicum Halacsy
crocifolia Sibth. &

heterophylla Willd.
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
1
1
1
1
4090
-
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-

6230*
- 284 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
1
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
79
78
77
76
A/A
Burdet
laconicum
Boiss. subsp.
Boiss. & Orph

Boiss. & Heldr.
Boiss. & Heldr.
Sedum laconicum
Sesleria vaginalis
subsp. parnassica
(Boiss.) Greuter &
Seseli parnassicum
Scutellaria rupestris
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
1
1
4090
-
-
-
-
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-

6230*
- 285 -
Δσρώπες)
-
-
-
-

72B0

-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
84
83
82
81
80
A/A
Sm.
subsp.
Baden
Greuter
Pers. subsp.
peloponnesiaca
peloponnesiaca
Greuter rel 124

Silene auriculata
(Boiss. & Heldr.)
Silene italica (L.)

L. subsp. hellenica
Silene gigantea (L.)

Silene congesta Sm.
Sideritis clandestina
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
-
-
1
4090
-
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
-
-

6230*
- 286 -
Δσρώπες)
-
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
1
1
1
1
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
89
88
87
86
85
A/A
Jordan
(GBIF)
Trifolium
& Spruner
Richardson)
Tragopogon
Boiss.) I. B. K.
Stachys graeca
Boiss. & Heldr.
brevirostris DC.
Thlaspi graecum
Βνiss. & Spruner

subsp. longifolius
(Heldr. & Sart. ex
Trifolium parnassi
aurantiacum Boiss.
-
-
-
-
-
3140
Chara spp.
-
-
-
1
1
4090
-
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
1
1

6230*
- 287 -
Δσρώπες)
-
-
-
-

72B0

-
-
-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
-
8218

-
-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
-
92C0
-
-
-
-
-

934A

-
-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-
1

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
93
92
91
90
A/A
Drude
subsp.
& Heldr.
Veronica
Verbascum
M.A.Fischer
Trinia frigida
chamaedrys L.
chamaedryoides
Veronica glauca
(Bory & Chaub.)
(Boiss. & Heldr.)
chaubardii (Boiss.
& Reuter) Maire &
Sibth. & Sm. subsp.

epixanthinum Boiss.
-
-
-
-
3140
Chara spp.
1
1
1
4090
-
-
-
1
5210 Juniperus spp.
-
-
-
1
Μεζογείοσ
5340
-
-
-
-
spinosum
5420

-
-
-
1

6230*
- 288 -
Δσρώπες)
-
-
-
-

72B0

-
-
-
Μεζογείοσ
8140
-
-
-
-
8216
βράτηα 8216

-
-
-
-
8218

-
-
-
-
Populus alba
92A0

-
-
-
-
92C0
-
-
-

934A

-
-
-
cephalonica)
951B
-
-
-
-

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
95
94
A/A
οηθόηοπο
Erben
Petitm.
ελδεκηθώλ ποσ
εκθαλίδοληαη ζηολ
Αρηζκός ειιεληθώλ
peloponnesiaca
Maire & Petitm.

Viola phitosiana
Veronica glauca
(Boiss. & Orph.)

Sibth. & Sm. subsp.

-
-
0
3140
Chara spp.
-
1
53
4090
-
-
11
5210 Juniperus spp.
27
Μεζογείοσ
5340
-
-
2
spinosum
5420

-
-
13
6230*
- 289 -
Δσρώπες)
-
-
1
72B0

-
-
9
Μεζογείοσ
8140
-
-
3
8216
βράτηα 8216

-
-
16
8218

-
-
Populus alba
92A0

-
-
92C0
-

13
934A

-
-
19
cephalonica)
951B
-
4
1

9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
A/A
οηθόηοπο
εκθαλίδοληαη
ελδεκηθώλ ποσ
Ποζοζηό (%) ηφλ

αποθιεηζηηθά ζηολ
Αρηζκός ειιεληθώλ
ειιεληθώλ ελδεκηθώλ ηοσ

ηφλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ

οηθοηόποσ επί ηοσ ζσλόιοσ
0
0,00
3140
Chara spp.
30
4090
55,79
0
5210 Juniperus spp.
11,58
8
Μεζογείοσ
5340
28,42
1
spinosum
2,11
5420

3

13,68
6230*
- 290 -
Δσρώπες)
1

1,05
72B0

1
Μεζογείοσ
9,47
8140
0
3,16
8216
βράτηα 8216

6
8218
16,84

0
Populus alba
1,05
92A0

1
2,11
92C0
2

934A
13,68

2
cephalonica)
951B
20,00
1

4,21
9540
Μεζογείοσ
ΒΛΑ΢ΣΖ΢Ζ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΑΝΘΡΧΠΗΝΔ΢ ΔΠΗΓΡΑ΢ΔΗ΢ – ΑΠΔΗΛΔ΢
4.3 Αλζξώπηλεο επηδξάζεηο – απεηιέο ζηα νηθνζπζηήκαηα ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ
Πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί ε νηθνινγηθή δηεξεύλεζε ησλ ζπλζεθώλ πνπ

επηθξαηνύλ ζε κηα πεξηνρή, θξίλεηαη αλαγθαία ε αλαγλώξηζε θαη θαηαγξαθή ησλ
επηδξάζεσλ θαη ησλ απεηιώλ πνπ αζθνύληαη ζηα δηάθνξα νηθνζπζηήκαηά ηεο. Ζ
αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ, ζπρλά απνθαιύπηεη θπζηθέο δηεξγαζίεο πνπ ζα ήηαλ
αδύλαηνλ λα αλαδεηρζνύλ θαη λα εξκελεπζνύλ, αλ δελ ιακβάλνληαλ ππόςε νη όπνηεο
πθηζηάκελεο πηέζεηο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη ε πξνέιεπζε ησλ
θνηλνηήησλ ησλ garrigues ή ε δνκή ηνπ ππνξόθνπ ηεο Διάηεο, πνπ εμαξηώληαη άκεζα
από ηε βόζθεζε θαη ην είδνο θαη ηελ έληαζε ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο. Καηά
ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο ζην πεδίν, ηαπηόρξνλα κε ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ηεο
ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο, θαηαγξάθεθαλ θαη νη θπζηθέο ή αλζξσπνγελείο απεηιέο
ζηνπο νηθνηόπνπο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε ζθνπό ηελ πεξαηηέξσ αμηνιόγεζή ηνπο.
Οη αλζξώπηλεο επηδξάζεηο θαη νη απεηιέο πνπ εληνπίζηεθαλ θαη θαηαγξάθεθαλ είλαη:
i. Ππξθαγηέο.
ii. Βόζθεζε.
iii. Γηαβξώζεηο.
iv. Τδξνκαζηεύζεηο.
v. Δθρεξζώζεηο – Πνηκληνζηάζηα – Αλέγεξζε θαηνηθηώλ.
vi. Γηάλνημε δξόκσλ.
vii. Έξγα αλαλεώζηκσλ πεγώλ ελέξγεηαο.
viii. Παξάλνκεο ρσκαηεξέο.
ix. Μαδηθέο Τινηνκίεο – ΢πιινγέο θπηηθώλ εηδώλ.
x. Γαζηθή Αλαςπρή – Κπλήγη.
xi. Ακκνραιηθνιεςίεο.
΢ηελ ζπλέρεηα γίλεηαη ε αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ αλζξώπηλσλ επηδξάζεσλ θαη

ησλ πθηζηάκελσλ απεηιώλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ε αμηνιόγεζε ησλ όζσλ
θαηαγξάθεθαλ.
- 291 -
4.3.1 Ππξθαγηέο
Οη ππξθαγηέο ζηελ πεξηνρή ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ είλαη έλα θαηλόκελν ζπρλό
ην νπνίν εκθαλίδεηαη ζρεδόλ εηεζίσο θαη θπξίσο θαηά ηνπο κήλεο Ηνύιην θαη
Αύγνπζην. Θεσξείηαη, όηη έρνπλ θαη θπζηθά αίηηα, αιιά ε θύξηα πξνέιεπζή ηνπο
είλαη ε αλζξώπηλε επέκβαζε. ΢ηε Μειέηε ΢ρεδίνπ Γαζνπξνζηαζίαο ηεο Πεξηνρήο
ηνπ δηθηύνπ Νatura 2000 ηνπ Παλαρατθνύ όξνπο (Γθαλάηζαο θ.ά, 2010),
ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη όηη, γηα ηελ πεξίνδν 1990 έσο 2010, εθδειώζεθαλ 81
θαηαγεγξακκέλεο ππξθαγηέο, νη νπνίεο θαηέθαςαλ 10371,5 ζηξέκκαηα θαη
εθδειώζεθαλ ζε πνζνζηό 95,1% ζε εθηάζεηο αείθπιισλ – πιαηύθπιισλ, 3,7% ζε
δάζε ραιεπίνπ πεύθεο θαη 1,2% ζε δάζνο Διάηεο. Καηά ηελ ίδηα πεγή, νη εθηάζεηο
πνπ θάεθαλ θαηά ην 99,9% αληηζηνηρνύλ ζε εθηάζεηο δαζώλ θαη ζακλώλσλ
αείθπιισλ – πιαηύθπιισλ θαη κόιηο θαηά ην 0,1% ζε δάζνο ραιεπίνπ πεύθεο, κε ηελ
επηθάλεηα ηεο Διάηεο λα ζεσξείηαη όηη έρεη κεδεληθό πνζνζηό, αθνύ θάεθε ζπλνιηθά
κόιηο 1,01 ζηξέκκα. ΢ηε ζπλέρεηα, γίλεηαη αλάιπζε ηεο επίδξαζεο ηεο θσηηάο γηα
ηνπο νηθνηόπνπο όπνπ είλαη πηζαλόλ λα εθδεισζεί ζην κέιινλ κηα ππξθαγηά:
4.3.1.1 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (951Β)
Γεληθά, ηα δάζε ηεο Διάηεο δελ ζεσξνύληαη εύθιεθηα νηθνζπζηήκαηα.

Χζηόζν, απηό ηζρύεη γηα ην ακηγέο ειαηνδάζνο ησλ κεγάισλ πςνκέηξσλ (1100 m θαη
άλσ), όπνπ ε έιιεηςε ζακλώδνπο ππνξόθνπ θαη νη θιηκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ
επηθξαηνύλ κεηώλνπλ ηελ πηζαλόηεηα εθδήισζεο ππξθαγηάο. Σν ειαηνδάζνο ησλ
ρακειόηεξσλ πςνκέηξσλ, ζην νπνίν αλαπηύζζεηαη ππόξνθνο από κεζνγεηαθά
αείθπιια, ζθιεξόθπιια είδε, είλαη ζαθώο πην εύθιεθην θαη ππάξρεη ν θίλδπλνο
έλαξμεο ππξθαγηάο, θαηά ηνπο ζεξκνύο θαη μεξνύο κήλεο ηνπ έηνπο. ΢ηνλ νηθόηνπν
ηεο Διάηεο θαη ζηε δώλε κεηάβαζεο Διάηεο – πξίλνπ, κεηά ηελ ππξθαγηά δελ έρνπκε
βιάζηεζε εθεί όπνπ ν ππόξνθνο απνπζηάδεη, ελώ εθεί όπνπ ππήξρε ππόξνθνο από
αείθπιια πιαηύθπιια, απηά αλαβιαζηάλνπλ. Ζ πηζαλόηεηα εθδήισζεο κηαο κεγάιεο
ππξθαγηάο, απνηειεί απεηιή γηα ηα δάζε Διάηεο, ηα νπνία παιηόηεξα ζεσξνύληαλ
απξόζβιεηα από ηηο ππξθαγηέο, δηόηη ιόγσ θιίκαηνο, αιιά θαη εμαηηίαο ησλ
απμεηηθώλ ζπλεζεηώλ ηεο Διάηεο, νη ππξθαγηέο ζε ειαηνδάζε ήηαλ πνιύ ζπάληεο θαη
όηαλ ζπλέβαηλαλ έθαηγαλ πεξηνξηζκέλεο εθηάζεηο. Χζηόζν, ηα δεδνκέλα ηεο
- 292 -
ηειεπηαίαο δεθαεηίαο ζηνλ ειιεληθό ρώξν δείρλνπλ όηη θάησ από αθξαίεο
κεηεσξνινγηθέο ζπλζήθεο (κεγάιε θαη παξαηεηακέλε μεξαζία, πςειέο
ζεξκνθξαζίεο, ηζρπξνί άλεκνη) κπνξνύλ λα ζπκβνύλ κεγάιεο ππξθαγηέο θαη ζε
ειαηνδάζε (είλαη πξόζθαηα ηα παξαδείγκαηα ησλ κεγάισλ ππξθαγηώλ ζε Πάξλεζα,
Μαίλαιν, Πάξλσλα θιπ). Ζ θεθαιιεληαθή Διάηε είλαη είδνο πνπ δελ δηαζέηεη
πξνζαξκνγέο γηα λα αληηκεησπίδεη ηνλ παξάγνληα ηεο θσηηάο θαη είλαη βέβαην όηη
κεηά από κηα ππξθαγηά ην ειαηνδάζνο ζα θαηαζηξαθεί ρσξίο λα ππάξρεη πηζαλόηεηα
αλαγέλλεζεο.
Παξόιν πνπ δελ έρνπλ εθδεισζεί ζεκαληηθέο ππξθαγηέο ζηνλ νηθόηνπν ηεο
Διάηεο, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, νη θαηαζηξνθηθέο ππξθαγηέο ηνπ 2007 ζε άκεζα
γεηηληάδνπζεο πεξηνρέο, αιιά θαη νη κηθξόηεξεο ππξθαγηέο επνκέλσλ εηώλ, πνπ
έιαβαλ ρώξα εθηόο ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ζηνπο πξόπνδεο ηνπ όξνπο, είραλ
ζεκαληηθέο έκκεζεο επηπηώζεηο ζηα ειαηνδάζε ηεο πεξηνρήο, αθνύ νδήγεζαλ αθόκα
κεγαιύηεξν αξηζκό δώσλ λα βόζθνπλ (αλ θαη απαγνξεύεηαη) εληόο ηνπ νηθνηόπνπ ηεο
Διάηεο. Με ηνλ ηξόπν απηόλ, νη ππξθαγηέο, αλ θαη δελ θαηέθαςαλ επηθάλεηεο δάζνπο
Διάηεο, ζε ζπλδπαζκό κε ηε βόζθεζε έρνπλ ππνβαζκίζεη ηνλ νηθόηνπν, πιήηηνληαο
ζεκαληηθά (θαηαζηξνθηθά ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο) ηα λεαξά άηνκα ηεο αλαγέλλεζεο.
Ζ πηζαλόηεηα εθδήισζεο κηαο κεγάιεο ππξθαγηάο, απνηειεί απεηιή γηα ηα
δάζε ηεο Διάηεο ζην Παλαρατθό όξνο, αθνύ απηά βξίζθνληαη ζε άκεζε επαθή κε ηηο
κνλάδεο ηεο καθθίαο βιάζηεζεο, πνπ απνηεινύλ πξώηεο ηάμεσο θαύζηκε ύιε θαη
κπνξνύλ λα κεηαδώζνπλ άκεζα ηελ ππξθαγηά ζην δάζνο ηεο Διάηεο. Σαπηόρξνλα, ην
ζθιεξό θαη δηαβξσκέλν ππόζηξσκα ηεο πεξηνρήο ζα δπζθόιεπε αθόκα θαη ηε
δπλαηόηεηα ηερλεηήο αλαδάζσζεο, γεγνλόο πνπ αλαδεηθλύεη ηε ζνβαξόηεηα ηεο
ζπγθεθξηκέλεο απεηιήο.
4.3.1.2 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ (9540)
Σα δάζε ραιεπίνπ πεύθεο απνηεινύλ ραξαθηεξηζηηθό νηθόηνπν ηεο δώλεο ησλ

αείθπιισλ-πιαηύθπιισλ, ηνπ Θεξκνκεζνγεηαθνύ νξόθνπ βιάζηεζεο, δηαζέηνληαο
εμαηξεηηθέο πξνζαξκνγέο αλαγέλλεζεο κεηά από ππξθαγηά, θαζώο νη ππξηθέο
ζπλζήθεο επλννύλ ηε δηαζπνξά ησλ ζπεξκάησλ θαη ησλ δηεξγαζηώλ θύηξσζήο ηνπο.
Παξόια απηά, ν θπξηόηεξνο θίλδπλνο γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν είλαη ε
ππξθαγηά, αιιά όηαλ απηή επαλαιακβάλεηαη ζε ρξνληθό δηάζηεκα κηθξόηεξν από
- 293 -
απηό ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ ζπνξέσλ ή ζε ζπλδπαζκό κε ηελ επίδξαζε ηεο βόζθεζεο
έπεηηα από κηα ππξθαγηά, πνπ κπνξεί λα απνβεί θαηαζηξεπηηθή γηα ηελ επαλαθνξά
ηνπ νηθνηόπνπ, θαηαζηξέθνληαο νινζρεξώο ηελ αλαγέλλεζε. Σν ίδην θαηαζηξεπηηθή
γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ νηθνηόπνπ, κεηά από κηα ππξθαγηά, κπνξεί λα απνβεί ε
απνπζία ηερλεηήο ζπγθξάηεζεο ησλ εδαθώλ κε αληηπιεκκπξηθά έξγα (θνξκνδέκαηα,
θνξκνθξάγκαηα θιπ) ζε ζέζεηο κε κέηξηεο θαη ηζρπξέο θιίζεηο, ώζηε λα δηαηεξεζεί ην
γόληκν, επηθαλεηαθό ηκήκα ηνπ εδάθνπο πνπ ζα θηινμελήζεη ηελ αλαγέλλεζε θαηά
ηελ πεξίνδν ησλ βξνρώλ θαη ησλ απνξξνώλ. Ο θίλδπλνο ππξθαγηάο ζε απηόλ ηνλ
νηθόηνπν είλαη ηδηαίηεξα πςειόο, δηόηη ζπλνξεύεη θαη βξίζθεηαη ζε κείμε κε είδε ηεο
καθθίαο βιάζηεζεο, δηαζέηνληαο ηαπηόρξνλα, ζπρλά, σο ππόξνθν είδε πινύζηα ζε
ξεηίλεο. Σα πεπθνδάζε ζην όξνο Παλαρατθό ήηαλ πνιύ εθηελέζηεξα θαηά ην
παξειζόλ, αιιά νη δηαδνρηθέο ππξθαγηέο θαηά ζέζεηο, ε βόζθεζε ζηηο πεξηνρέο
αλαγέλλεζεο θαη νη θαηαπαηήζεηο, δελ έδσζαλ ηελ "επθαηξία" επαλαθνξάο ηνπ
νηθνηόπνπ. Ο θίλδπλνο ππξθαγηάο ζηηο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ είλαη θαη ζήκεξα
πςειόο, ιόγσ ηεο γεηηλίαζήο ηνπο κε αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο, αιιά θαη εμαηηίαο
ηνπ όηη εθηίζεληαη ζε ηδηαίηεξα ηζρπξνύο αλέκνπο, θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο,
νπόηε θαη ε εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο ζα είλαη δύζθνιν λα αληηκεησπηζηεί. Σνλ
θίλδπλν ππξθαγηάο γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν ηνλ επηζεκαίλνπλ θαη νη
Γθαλάηζαο θ.ά (2010), νη νπνίνη θαηαηάζζνπλ ηηο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ, εληόο ηεο
πεξηνρήο πνπ εκθαλίδεη πνιύ πςειό θίλδπλν εθδήισζεο ππξθαγηάο.
4.3.1.3 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934Α)
Οη δελδξώδεηο ζακλώλεο κε Quercus coccifera θαηαιακβάλνπλ ζρεηηθά κηθξέο

εθηάζεηο, επί ηνπ ζπλόινπ, ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Ζ δνκή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηύπνπ
νηθνηόπνπ ηνλ θαζηζηά κεηξίσο εύθιεθην ζηηο πεξηζζόηεξεο ζέζεηο, αθνύ θάησ από
ηνλ όξνθν ησλ δέληξσλ, ν ζακλώδεο θαη ν πνώδεο ππόξνθνο εκθαλίδνληαη πνιύ
πησρνί ζε βιάζηεζε. Καηά ζέζεηο θαη ηδηαίηεξα ζηελ πεξηνρή ηνπ Άλσ Καζηξηηζίνπ,
ηεο Αξγπξάο, ησλ ΢ειιώλ, ηεο Πηηίηζαο, εθαηέξσζελ ησλ θιηηύσλ ηνπ Υαξάδξνπ θαη
αιινύ, ε ππθλόηεηα ησλ δέλδξσλ θαη ησλ ζάκλσλ ηνλ θαζηζηά πνιύ εύθιεθην. Σα
δάζε απηά, όπσο είλαη γλσζηό, ππόθεηληαη ζε ζπρλέο ππξθαγηέο. Σα θύξηα θπηηθά
είδε απηνύ ηνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ είλαη άξηζηα πξνζαξκνζκέλα ζηνλ παξάγνληα ηεο
θσηηάο θαη εκθαλίδνπλ ηζρπξή κεηαππξηθή αλαγέλλεζε. Παξόια απηά γηα λα
- 294 -
επαλέιζεη ε δνκή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηύπνπ νηθνηόπνπ απαηηείηαη κεγάιν ρξνληθό

δηάζηεκα. Οη θύξηνη παξάγνληεο πνπ κπνξνύλ λα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηελ
κεηαππξηθή αλαγέλλεζε απηώλ ησλ ζπζηάδσλ είλαη ε απμεκέλε ζπρλόηεηα ησλ
ππξθαγηώλ, ε έληνλε βόζθεζε θαη νη παξάλνκεο θαηαιήςεηο (ηκεκάησλ) ησλ
θακέλσλ επηθαλεηώλ.
4.3.1.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340)
Σα είδε πνπ πεξηιακβάλεη o ζπγθεθξηκέλνο νηθόηνπνο είλαη όια εύθιεθηα θαη

άξηζηα πξνζαξκνζκέλα ζηνλ παξάγνληα ηεο θσηηάο. Δπηπιένλ, νη αλνηθηέο απηέο
εθηάζεηο θηινμελνύλ πνιιά ζεξόθπηα θαη ζε κεγάιεο θαιύςεηο, ηα νπνία μεξαίλνληαη
ην θαινθαίξη, απμάλνληαο ηελ επθιεθηηθόηεηα ηεο βιάζηεζεο θαη ηε δηαζέζηκε
θαύζηκε ύιε. Οη θνηλόηεηεο ησλ garrigues, δεκηνπξγνύλ θαηά θαλόλα έξπνπζεο
ππξθαγηέο, πνπ βνεζνύλ ζηελ αλαγέλλεζε θαη ηνλ εκπινπηηζκό ησλ εδαθώλ κε
ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, αιιά θαη ηε δηαηήξεζε ηεο βιάζηεζεο ζε απηή ηε κνξθή. Όκσο,
ε κεγάιε έθηαζε, κε ηε κνξθή κσζατθνύ, πνπ θαηαιακβάλνπλ απηνί νη ζακλώλεο ζε
ζπλδπαζκό κε ηε γεηηλίαζή ηνπο κε ηδηαίηεξα εύθιεθηνπο νηθνηόπνπο, όπσο ηα δάζε
πξίλνπ, θαζηζηνύλ ηελ εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο ζηηο θνηλόηεηεο ησλ garrigues, σο
κηα ζεκαληηθή απεηιή γηα ηε βιάζηεζε όρη κόλν ηνπ νηθνηόπνπ, αιιά ηεο επξύηεξεο
πεξηνρήο κειέηεο.
4.3.1.5 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (5210)
Ζ πςνκεηξηθή θαηαλνκή θαη ε ζύλζεζε ζε θπηηθά είδε απηώλ ησλ ζπζηάδσλ,

θαζηζηνύλ ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηύπν νηθνηόπνπ ιηγόηεξν εύθιεθην από ηε κεζνγεηαθή,
ζακλώδε βιάζηεζε ησλ ρακειόηεξσλ πςνκέηξσλ θαη ε δηαζέζηκε θαύζηκε ύιε, ζηηο
επηθάλεηεο πνπ θαηαιακβάλεη, δελ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ππξθαγηέο κεγάιεο
θιίκαθαο. Δπίζεο, ζηελ πιεηνςεθία ησλ εθηάζεσλ ηνπ, δελ γεηηληάδεη κε εύθιεθηεο
κνλάδεο βιάζηεζεο, από όπνπ ζα κπνξνύζε λα κεηαδνζεί κηα ππξθαγηά. Σαπηόρξνλα,
ηα πεξηζζόηεξα είδε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζύλζεζε απηήο ηεο κνλάδαο βιάζηεζεο
δηαζέηνπλ ηελ ηθαλόηεηα ηεο κεηαππξηθήο αλαγέλλεζεο.
- 295 -
4.3.1.6 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (5420)
Ζ εθδήισζε ππξθαγηώλ ζηνλ νηθόηνπν ησλ θξπγάλσλ είλαη, γεληθά, ζπρλή θαη
ζηαηηζηηθά ηδηαίηεξα πηζαλή. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο όκσο, θάηη ηέηνην δελ ζπκβαίλεη
πνιύ ζπρλά, πηζαλόηαηα ιόγσ ηεο πνιύ κηθξήο έθηαζεο πνπ θαηαιακβάλεη ν
νθόηνπνο, αιιά θαη ησλ ζέζεσλ ζηηο νπνίεο έρεη πιένλ πεξηνξηζηεί. Ο νηθόηνπνο ησλ
θξπγάλσλ απνηειείηαη από ηδηαίηεξα εύθιεθηα είδε, ηα νπνία δεκηνπξγνύλ έξπνπζεο
ππξθαγηέο, παξνπζηάδνληαο όκσο θαιή κεηαππξηθή δπλαηόηεηα αλαγέλλεζεο θαη
απνθαηάζηαζεο. Γελ ζεσξείηαη όηη θηλδπλεύεη λα θαηαξγεζεί από ηελ ππξθαγηά,
εθηόο θαη αλ επαθνινπζήζεη έληνλε βόζθεζε ή θαηάιεςε ησλ επηθαλεηώλ ηνπ.
4.3.1.7 Υπόινηπνη ηύπνη νηθνηόπσλ
Ο θίλδπλνο εθδήισζεο ππξθαγηάο ζηνπο ππόινηπνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ είλαη

πνιύ κηθξόο έσο αλύπαξθηνο, ηόζν ιόγσ ησλ θιηκαηηθώλ ζπλζεθώλ πνπ επηθξαηνύλ
ζηα αλσδαζηθά νηθνζπζηήκαηα, ζηνπο πγξόηνπνπο, ζηα βξάρηα θαη ζηνπο ιηζώλεο,
όζν θαη ιόγσ ηνπ είδνπο θαη ηεο πνζόηεηαο ηεο δηαζέζηκεο θαύζηκεο ύιεο. Σν ίδην
ηζρύεη θαη γηα ηα πιαηαλνδάζε θαη ηηο ζέζεηο κε Salix alba.
4.3.1.8 Σπζρέηηζε ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη νηθνινγηθώλ παξακέηξσλ ζρεηηθώλ κε ηελ

εθδήισζε ππξθαγηάο
Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαιύηεξα θαηαλνεηή ε επίδξαζε ηνπ παξάγνληα ηεο

θσηηάο ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, θαηαξηίζηεθε έλαο
ζπλνπηηθόο πίλαθαο ζπζρέηηζεο (Πίλαθαο 4.3.1) ησλ ηύπσλ νηθνηνπσλ κε ηηο
νηθνινγηθέο παξακέηξνπο ηεο επθιεθηηθόηεηαο, ηεο ηθαλόηεηαο αλαγέλλεζεο, ηεο
ηαρύηεηαο αλαγέλλεζεο, ηεο νηθνινγηθήο ζπνπδαηόηεηαο θαη ησλ αλζξώπηλσλ
επηδξάζεσλ.
- 296 -
Πίλαθαο 4.3.1: ΢πλνπηηθόο πίλαθαο ζπζρέηηζεο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε ηνλ
παξάγνληα θσηηά βάζεη ησλ παξακέηξσλ ηεο επθιεθηηθόηεηαο, ηεο ηθαλόηεηαο αλαγέλλεζεο, ηεο
ηαρύηεηαο αλαγέλλεζεο, ηεο νηθνινγηθήο ζπνπδαηόηεηαο θαη ησλ αλζξώπηλσλ επηδξάζεσλ.
Τύπνο νηθνηόπνπ Δπθιεθηη- Ιθαλόηεηα Ταρύηεηα Οηθνινγηθή Αλζξώπηλεο

(Κσδηθόο Natura 2000) θόηεηα αλαγέλλεζεο αλαγέλλεζεο ζπνπδαηόηεηα επηδξάζεηο
΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά
Γελ εθδειώλνληαη ππξθαγηέο
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε
Chara spp. (3140)
Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε

Μηθξή Μηθξή Μηθξή Μεγάιε Μέηξηεο
αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090)
Γελδξώδε matorrals κε Juniperus

Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηεο
spp. (5210)
Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο

Μεγάιε Μεγάιε Μεγάιε Μέηξηα Μεγάιεο
Μεζνγείνπ (5340)
Φξύγαλα από Sarcopoterium

Μεγάιε Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηεο
spinosum (5420)
Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus,

πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά
ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ
(θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο
επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (6230*)
Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ

(72ΒΟ)
Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο

Μηθξή Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηα Μηθξέο
Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή

Μηθξή Μέηξηα Μέηξηα Μεγάιε Μηθξέο
κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (8210)
Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη

Μηθξή Μηθξή Μηθξή Μεγάιε Μέηξηεο
Populus alba (92ΑΟ)

Liquidambar orientalis Μηθξή Μηθξή Μηθξή Μεγάιε Μέηξηεο
(Platanion orientalis) (92C0)
- 297 -
Τύπνο νηθνηόπνπ Δπθιεθηη- Ιθαλόηεηα Ταρύηεηα Οηθνινγηθή Αλζξώπηλεο

(Κσδηθόο Natura 2000) θόηεηα αλαγέλλεζεο αλαγέλλεζεο ζπνπδαηόηεηα επηδξάζεηο
Μέηξηα /
Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934A) Μεγάιε Μέηξηα Μέηξηα Μέηξηεο
Μεγάιε
Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies

Μέηξηα Μηθξή Μηθξή Μεγάιε Μέηξηεο
cephalonica) (951Β)
Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε
ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεγάιε Μεγάιε Μέηξηα Μεγάιε Μέηξηεο
Από ηα όζα παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 4.3.1, ζπκπεξαίλεηαη όηη ν νηθόηνπνο

πνπ θηλδπλεύεη πεξηζζόηεξν από ηελ εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο είλαη απηόο ησλ
garrigues, εμαηηίαο ησλ έληνλσλ αλζξσπνγελώλ πηέζεσλ πνπ δέρεηαη ζε πνιιέο από
ηηο ζέζεηο εκθάληζεο ηνπ, ηδηαίηεξα ζηα ρακειόηεξα πςόκεηξα, νη νπνίεο ζα
πεξηνξίζνπλ ζεκαληηθά ηελ ηθαλόηεηα αλαγέλλεζήο ηνπ. Αθνινπζνύλ, νη νηθόηνπνη
ησλ δαζώλ πξίλνπ, ηεο ραιεπίνπ πεύθεο θαη ησλ θξπγάλσλ, νη νπνίνη, αλ θαη
εμαηξεηηθά εύθιεθηνη, δελ δέρνληαη ηδηαίηεξεο πηέζεηο ζηηο ζέζεηο όπνπ βξίζθνληαη
ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Ληγόηεξν εθηεζεηκέλνο ζηνπο θηλδύλνπο πνπ πξνθύπηνπλ από
κηα ππξθαγηά είλαη ν νηθόηνπνο ησλ δαζώλ Διάηεο, κε ηνλ νηθόηνπν ησλ
ζρεκαηηζκώλ κε αξθεύζνπο λα αθνινπζεί. Με κεησκέλν ή ρσξίο θαζόινπ θίλδπλν
ππξθαγηάο, εκθαλίδνληαη νη βξαρώδεηο θαη αδσληθνί νηθόηνπνη, θαζώο θαη νη
νηθόηνπνη ησλ αλσδαζηθώλ εθηάζεσλ, νη νπνίνη όκσο έκκεζα πηζαλόηαηα λα
απεηιεζνύλ από ηηο ζπλέπεηεο κηα κεγάιεο ππξθαγηάο ζε γεηηνληθέο εθηάζεηο κε
εύιεθηνπο νηνθνηόπνπο (πρ εκθάληζε ππεξβόζθεζεο).
4.3.2 Βόζθεζε
Παξά ηελ πξνζπάζεηα ησλ πεξαζκέλσλ δεθαεηηώλ γηα ηελ αλάπηπμε

ζηαβιηζκέλσλ κνξθώλ θηελνηξνθίαο, ην είδνο ηνπ πνηκλίνπ (κηθηά θνπάδηα αηγώλ
θαη πξνβάησλ), ε παξαδνζηαθά κεηαβηβαδόκελε από πνιύ κηθξή ειηθία ζηηο επόκελεο
γεληέο κέζνδνο εθηξνθήο, αιιά θαη ε αίζζεζε, ζπρλά, θαηνρύξσζεο ηδηνθηεζίαο ζηηο
βνζθνύκελεο εθηάζεηο, δηαηεξνύλ κέρξη ζήκεξα ηδηαίηεξα έληνλε ηελ εκηεθηαηηθή
κέζνδν εθηξνθήο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηόδνπ από ηνλ Μάην κέρξη θαη ηνλ
- 298 -
Οθηώβξην, ή όζν νη θαιέο θαηξηθέο ζπλζήθεο ην επηηξέπνπλ, πιεζώξα θνπαδηώλ

αηγνπξνβάησλ θαη βννεηδώλ κεηαθηλνύληαη ζηελ αλσδαζηθή δώλε θαη θπξίσο ζηα
νξεηλά ιηβάδηα, κε ζθνπό ηελ θάιπςε ησλ δηαηξνθηθώλ αλαγθώλ ηνπο. ΢πρλά όκσο, ε
βόζθεζε δελ πεξηνξίδεηαη ζηνπο αλσδαζηθνύο βηνηόπνπο, αιιά αζθείηαη θαη κάιηζηα
εληαηηθά θαη εληόο ηεο δώλεο ηεο καθθίαο θαη ζηνλ ππόξνθν ή ζηηο παξπθέο ηνπ
ειαηνδάζνπο. Δπίζεο, νη ζπρλέο θαη εθηεηακέλεο ππξθαγηέο ησλ ηειεπηαίσλ εηώλ,
νδήγεζαλ ζηελ απαγόξεπζε ηεο βόζθεζεο ζε γεηηνληθά όξε ή πεξηνρέο, κε
απνηέιεζκα λα κεηαθηλεζνύλ ηαπηόρξνλα αθόκα πεξηζζόηεξα ακλνεξίθηα πξνο όιεο
ηηο εθηάζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε ζθνπό ηελ αλαδήηεζε ηξνθήο.
Έληνλα θαηλόκελα βόζθεζεο παξαηεξήζεθαλ ζηελ επξύηεξε πεξηνρή ηνπ
αηνιηθνύ πάξθνπ, ζηελ πεξηνρή θάησ από ην θαηαθύγην («Φάξζε»), ζηελ πεξηνρή ηνπ
Άλσ ΢νπιίνπ, ζηελ πεξηνρή πιεζίνλ ηνπ δξόκνπ Βνύληελεο πξνο Κνθθηλόβξπζε θαη
ζηελ πεξηνρή πάλσ από ην Άλσ Καζηξίηζη, πιεζίνλ ηνπ δξόκνπ πνπ νδεγεί ζηηο
αλεκνγελλήηξηεο. ΢εκάδηα βόζθεζεο ζε κηθξόηεξν βαζκό παξαηεξήζεθαλ ζην δάζνο
ηεο Ραθίηαο ζηα λνηηναλαηνιηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο, θαζώο θαη ζηελ πεξηνρή ηνπ
δξόκνπ ηνπ Άλσ ΢αικελίθνπ. Ζ βόζθεζε, αλ θαη πιένλ αζθείηαη πνζνηηθά ζε πνιύ
κηθξόηεξν βαζκό ζε ζρέζε κε ην παξειζόλ, ιακβάλεη ρώξα ζε εθηάζεηο πνπ
παιαηόηεξα ήηαλ δύζθνιν, ιόγσ ηεο απόζηαζεο ή ηνπ δπζπξόζηηνπ αλάγιπθνπ λα
πξνζεγγηζηνύλ, ηνπιάρηζηνλ από κεγάινπο αξηζκνύο θνπαδηώλ. ΢ήκεξα, κε ηελ
πιεζώξα ησλ δξόκσλ πνπ έρνπλ δηαλνηρζεί, παξαηεξήζεθε ηνπνζέηεζε θνπαδηώλ
αθόκα θαη ζηα πην απνκαθξπζκέλα κέξε ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
Ζ βόζθεζε απνηειεί δξαζηεξηόηεηα κε πνηθίιεο θαη ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο
αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηε ρισξίδα θαη ζηε βιάζηεζε. Ζ βόζθεζε κέζα ζηα δάζε
εκπνδίδεη ηε θπζηθή αλαγέλλεζε θαη ηα ππνβαζκίδεη, επηδξώληαο αξλεηηθά ζηελ
ρισξηδηθή ηνπο ζύλζεζε θαη ζηελ πνηθηιόηεηά ηνπο, απεηιώληαο άκεζα, ηα ζπλήζσο
επαίζζεηα ζηηο κεηαβνιέο, ελδεκηθά θαη πξνζηαηεπόκελα είδε.
΢ηε ζπλέρεηα γίλεηαη αλάιπζε ηεο επίδξαζεο ηεο βόζθεζεο γηα ηνπο ηύπνπο
νηθνηόπσλ κε ηνπο νπνίνπο ππάξρεη ζπζρέηηζε:
4.3.2.1 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (951Β)
Σα αηγνπξόβαηα θαη νη αγειάδεο πνπ βόζθνπλ ζηελ πεξηνρή ηνπ νηθνηόπνπ,

θαηαζηξέθνπλ ηε θπζηθή αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο (Δηθόλα 4.3.1), ελώ ηαπηόρξνλα
- 299 -
δεκηνπξγνύληαη δηαβξώζεηο από ην πνδνπάηεκα θαη ηελ επαθόινπζε έθπιπζε ηνπ

εδάθνπο από ην λεξό ηεο βξνρήο. Καηά ηηο εξγαζίεο πεδίνπ, θαηαγξάθεθαλ πνιιά
θαγσκέλα άηνκα Διάηεο θαη πξίλνπ ζηνλ ππόξνθν ηεο Διάηεο θαη ζηηο παξπθέο ησλ
ζπζηάδσλ ηεο. Οη ζπλερείο ππνβαζκίζεηο ηνπ νηθνηόπνπ ηεο Διάηεο κε ππόξνθν από
αείθπιια – ζθιεξόθπιια, από ηελ έληνλε βόζθεζε, έρνπλ νδεγήζεη ζηηο γεηηνληθέο
θνηλόηεηεο ησλ garrigues θαη ζηνπο ζρεκαηηζκνύο κε αξθεύζνπο ηεο πεξηνρήο.
Δηθόλα 4.3.1: Βόζθεζε από θαηζίθηα ζηνλ ππόξνθν ηεο Διάηεο, ζηελ πεξηνρή ηεο Πηηίηζαο,
κε απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή ηεο αλαγέλλεζεο θαη αξθεηώλ επηθόξπθσλ βιαζηώλ.
4.3.2.2 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ (9540)
Σα πεπθνδάζε ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο έρνπλ βνζθεζεί ηδηαίηεξα έληνλα θαηά

ην παξειζόλ, αθόκε θαη κεηά ηελ εθδήισζε ππξθαγηώλ, κε απνηέιεζκα λα κελ
κπνξνύλ λα αλαθάκςνπλ ζηελ πξόηεξε κνξθή ηνπο θαη λα αληηθαζίζηαληαη ζπλήζσο
από βιάζηεζε αείθπιισλ – πιαηύθπιισλ εηδώλ. Οη ζπζηάδεο από πεπθνδάζε πνπ
βξίζθνληαη ζήκεξα εληόο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, δελ βνζθνύληαη ζπζηεκαηηθά, θπξίσο
ιόγσ ηνπ δύζβαηνπ θαη απνκαθξπζκέλνπ ηεο ζέζεο ηνπο, κε ηε κεγαιύηεξε πίεζε
- 300 -
από ηε βόζθεζε λα αζθείηαη ζηηο ζπζηάδεο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζην Άλσ
Καζηξίηζη.
4.3.2.3 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934Α)
Γελδξώδεηο ζπζηάδεο πνπ θαηαιακβάλνπλ ζρεηηθά κηθξέο εθηάζεηο γηα ην είδνο

ηνπ νηθνηόπνπ, βνζθνύληαη από ηα δώα θαη ε αλαγέλλεζε είλαη ηδηαίηεξα κηθξή. Ζ
πιεζώξα ησλ δώσλ πνπ δηέξρνληαη από ηηο ζπζηάδεο απηέο, κε ην πνδνπάηεκα ηνπ
εδάθνπο θαη ην θάγσκα ησλ θαξπώλ, εκπνδίδεη ηελ αλαγέλλεζε ησλ δαζώλ πξίλνπ.
Ππθλέο θαη θαιά αλαπηπγκέλεο, θαηά ην παξειζόλ, ζπζηάδεο δαζώλ πξίλνπ έρνπλ
πιένλ ππνβαζκηζηεί από ηε βόζθεζε θαη έρνπλ κεηαηξαπεί ζε garrigues,
θηινμελώληαο νξηζκέλα ππνιεηκκαηηθά, ππεξήιηθα άηνκα Quercus coccifera.
4.3.2.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340)
΢ηνλ νηθόηνπν ησλ garrigues, ε βόζθεζε αζθείηαη ζε κεγάιν βαζκό, κε

απνηέιεζκα ε ήδε ππνβαζκηζκέλε βιάζηεζε λα ππνβαζκίδεηαη πεξηζζόηεξν. Σα
λεαξά άηνκα Διάηεο, πνπ πξνέξρνληαη από γεηηνληθέο ζπζηάδεο ειαηνδάζνπο,
ρξεζηκνπνηνύλ ην Quercus coccifera ζηα αξρηθά ζηάδηα γηα λα πξνζηαηεύνληαη από
ηε βόζθεζε. Σα ζεκάδηα ηεο βόζθεζεο είλαη ραξαθηεξηζηηθά πάλσ ζηα πνπξλάξηα,
αιιά θαη ζηα λεαξά άηνκα Διάηεο πνπ πξνβάιινπλ κέζα από απηά, κε ζπλέπεηα ηνλ
πεξηνξηζκό ηεο δπλαηόηεηαο εμέιημεο ηεο βιάζηεζεο πξνο ζακλώδε ή δαζηθό
ζρεκαηηζκό. Ζ ηζρπξή αληνρή ηνπ πνπξλαξηνύ ζηε βόζθεζε απνηειεί παξάγνληα
δηαηήξεζεο ηεο βιάζηεζεο κε ηε κνξθή ηεο ππνβάζκηζεο.
4.3.2.5 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (5210)
Οη κηθξήο έθηαζεο ζρεκαηηζκνί κε Grataegus heldreichii θαη Juniperus

oxycedrus, πθίζηαληαη θαη απηνί ηηο ζπλέπεηεο ηεο βόζθεζεο. Ζ θαηαγξαθή θαηά ηηο
θπηνιεςίεο έληνλα βνζθεκέλσλ αηόκσλ θξαηαίγσλ θαη λεαξώλ αηόκσλ Διάηεο,
θαηαδεηθλύεη ηελ επίδξαζε ηεο βόζθεζεο ζηε δηαηήξεζε απηώλ ησλ ζρεκαηηζκώλ
θαη ζηελ αλάζρεζε εμέιημήο ηνπο ζε ζακλώδε ή θαη δελδξώδε κνξθή. Σα λεαξά
άηνκα ηεο Διάηεο, πνπ πξνέξρνληαη από ηηο γεηηνληθέο ζπζηάδεο ηνπ ειαηνδάζνπο,
- 301 -
ρξεζηκνπνηνύλ ην Grataegus heldreichii, ζηα αξρηθά ζηάδηα αλάπηπμήο ηνπο θαη

απνηθηζκνύ ηεο ζέζεο, σο θαηαθύγην γηα λα πξνζηαηεύνληαη από ηε βόζθεζε.
4.3.2.6 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (5420)
Ζ ππεξβόζθζε ζηηο θνηλόηεηεο ησλ θξπγάλσλ απνηειεί ζεκαληηθή απεηιή γηα

ηνλ νηθόηνπν θαη κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ θαηάξγεζή ηνπ, αλ απηή ζπλερηζηεί γηα
κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα ή εθαξκνζηεί έπεηηα από κηα ππξθαγηά.
4.3.2.7 Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (8210)
Ζ πξνζέγγηζε ησλ δώσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ θαηζηθηώλ ζηηο ζέζεηο ηνπ
νηθνηόπνπ ζην Παλαρατθό όξνο δελ είλαη δύζθνιε θαη κόλν νη θάζεηεο επηθάλεηεο ή
απηέο κε αξλεηηθή θιίζε κέλνπλ αλέπαθεο. Μεγάια θνπάδηα από θαηζίθηα, ηα νπνία
αλεβαίλνπλ ζπρλά επάλσ ζηα βξάρηα, αλαδεηώληαο ζθίαζε θαη ηξνθή, επηδξνύλ
αξλεηηθά ζηε ρισξηδηθή ζύλζεζή ηνπο, ελώ ε κηθξή πνζόηεηα δηαζέζηκεο βηνκάδαο
ζηηο επηθάλεηεο απηέο, νδεγεί ζηελ θαηαλάισζε ζρεδόλ θάζε είδνπο θπηνύ πνπ
αλαπηύζζεηαη εθεί, κε απνηέιεζκα λα θηλδπλεύνπλ ζπάληα, ελδεκηθά θαη
πξνζηαηεπόκελα θπηηθά taxa, πνπ βξίζθνπλ εθεί θαηαθύγην. Καηά ηε δηελέξγεηα ησλ
δεηγκαηνιεςηώλ θαηαγξάθεθαλ αξθεηά θαγσκέλα άηνκα ησλ εηδώλ Campanula
versicolor, Asperula lutea, Carum multiflorum θιπ.
4.3.2.8 Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (8140)
Οη ιηζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, ζηηο ζέζεηο όπνπ απνηεινύλ ζηαζεξέο

ζάξξεο, δέρνληαη ηελ επίδξαζε ηεο βόζθεζεο θαη κάιηζηα θαηά ζέζεηο (όπνπ ππάξρεη
επθνιόηεξε πξόζβαζε, πρ πιεζίνλ δξόκσλ) ζε έληνλν βαζκό, κε θίλδπλν ηελ
απνζηαζεξνπνίεζε ηνπο. Ζ πηζαλή αθαίξεζε, κέζσ ηεο βόζθεζεο, ηνπ θξίζηκνπ
θπηηθνύ πιηθνύ, πνπ δηαηεξεί ηελ ηζνξξνπία ζηε ζάξξα, νδεγεί ζε πεξαηηέξσ
δηάβξσζε θαη ηειηθά ζηελ θαηάξξεπζή ηεο.
- 302 -
4.3.2.9 Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090)
Σα ελδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο απνηεινύλ ηνλ

νηθόηνπν πνπ δέρεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζέξνπο ηνλ κεγαιύηεξν αξηζκό θνπαδηώλ
θαη δώσλ. Ζ έμαξζε ζηελ αλάπηπμε ηεο βιάζηεζεο θαη ηεο παξαγσγήο δηαζέζηκεο
βηνκάδαο, από ην ηέινο ηεο άλνημεο θαη κεηά, θαζηζηά ηηο ζέζεηο ηνπ βηνηόπνπ
ηδαληθέο γηα ηελ θάιπςε ησλ δηαηξνθηθώλ αλαγθώλ ησλ δώσλ, ελώ ε πνηθηιία ζε είδε
θπηώλ απνηειεί πξώηεο ηάμεσο πεγή ιήςεσο ζξεπηηθώλ ζηνηρείσλ, απαξαίηεησλ γηα
ηελ πγεία ησλ δώσλ θαη ηελ πνηόηεηα ησλ πξντόλησλ ηνπο. Πξόθεηηαη γηα βιάζηεζε
ζηελ νπνία ζεκαληηθό ξόιν έρνπλ ηα αγξσζηώδε, ηα νπνία πξνηηκνύληαη από ηα δώα,
όπσο ηα είδε ησλ γελώλ: Festuca, Poa, Dactylis, Phleum θ.ά.
Ζ ππεξβόζθεζε απνηειεί ηνλ θύξην θίλδπλν γηα ηνλ νηθόηνπν ζηελ πεξηνρή
κειέηεο. Ο ζπγθεθξηκέλνο νηθόηνπνο απνηειεί παξαδνζηαθά ηηο θύξηεο εθηάζεηο
βόζθεζεο ακλνεξηθίσλ θαη νξηζκέλσλ βννεηδώλ, όισλ ησλ θηελνηξόθσλ ηεο
πεξηνρήο, πνπ αζθνύλ εκηεθηαηηθή θηελνηξνθία. Αλ θαη ηα είδε πνπ ζπλζέηνπλ ηε
βιάζηεζε είλαη ηδηαίηεξα πξνζαξκνζκέλα ζηελ πίεζε πνπ ηνπο αζθείηαη, δελ έρεη
εμεηαζηεί κέρξη ζήκεξα ε βνζθντθαλόηεηα ησλ πεξηνρώλ απηώλ, γηα λα γίλνπλ ζαθείο
εθηηκήζεηο γηα ηελ έληαζε ηεο βόζθεζεο θαη ηα κέηξα δηαρείξηζεο πνπ πξέπεη λα
εθαξκνζηνύλ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί ε αεηθνξία ησλ θαξπώζεσλ θαη ε
νηθνινγηθή ηζνξξνπία. ΢ε ζέζεηο κε κεζαία έσο κεγάιε θιίζε εκθαλίδνληαη ήδε
θαηλόκελα δηάβξσζεο (Δηθόλα 4.3.2), ιόγσ ηεο ππεξβόζθεζεο. ΢ε ζέζεηο όπνπ ηα
δώα ζπγθεληξώλνληαη θαη παξακέλνπλ γηα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα, θάλνπλ ηελ
εκθάληζή ηνπο ληηξόθηια είδε, όπσο ηα: Cirsium sp., Carduus sp., Urtica dioica θ.ά.,
θαζώο θαη άιια αθαλζώδε, αλεπηζύκεηα ζηε βόζθεζε, είδε.
΢εκεηώλεηαη, πώο όιεο νη επηθάλεηεο ηνπ νηθόηνπνπ είλαη ζρεηηθά εύθνια
πξνζβάζηκεο, κέζσ ηνπ ζύλζεηνπ δηθηύνπ ησλ δαζηθώλ δξόκσλ, ησλ κνλνπαηηώλ,
αιιά θαη κέζσ ηνπ νδηθνύ δηθηύνπ δηαζύλδεζεο ησλ αλεκνγελλεηξηώλ πνπ έρνπλ
εγθαηαζηαζεί ζηηο αλώηεξεο ζέζεηο ηνπ όξνπο.
- 303 -
Δηθόλα 4.3.2: Οη δηαβξώζεηο (ζε πξώην πιάλν), ιόγσ ηεο ππεξβόζθεζεο, είλαη ηδηαίηεξα
έληνλεο θαη νδεγνύλ ζε απώιεηα επηθαλεηώλ ηνπ νηθνηόπνπ ησλ ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ ζην
όξνο Παλαρατθό.
4.3.2.10 Χινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα

ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (6230*)
Οη εθηάζεηο ηνπ νηθνηόπνπ απνηεινύλ εμαηξεηηθνύο βνζθηόπνπο, ηδηαίηεξα θαηά

ηελ πεξίνδν ηνπ θαινθαηξηνύ, αθνύ πεξηθιείνπλ ζπρλά κηθξνύο λεξόιαθθνπο θαη
ξπάθηα ζηα νπνία ζπγθεληηξώλνληαη ηα δώα γηα λα πηνύλ λεξό. Σα θύξηα είδε πνπ
επδνθηκνύλ ζηηο ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ (Alopecurus gerardii, Poa thessala, Phleum
alpinum, Trifolium sp. θιπ.), βνζθνύληαη ζε κεγάιν βαζκό από ηα δώα. Αλ θαη ηα
είδε ρισξίδαο πνπ εκθαλίδνληαη είλαη αξθεηά αλζεθηηθά θαη πξνζαξκνζκέλα ζηε
βόζθεζε, ε ππεξβόζθεζε κπνξεί λα κεηαβάιεη ηε ρισξηδηθή ζύλζεζε απηώλ ησλ
κνλάδσλ, γη’ απηό θαη απνηειεί ηε κεγαιύηεξε απεηιή γηα απηόλ ηνλ νηθόηνπν. ΢ηα
όξηα ηνπ νηθνηόπνπ θαη ζε κεξηθέο επηθάλεηεο θαηαγξάςακε ηελ εκθάληζε
ληηξόθηισλ εηδώλ (Cirsium sp., Carduus sp., Urtica dioica), πνπ ππνδειώλνπλ
ρισξηδηθή αιινίσζε θαη ππνβάζκηζε (Δηθόλα 4.3.3). ΢εκεηώλεηαη όηη κέρξη ζήκεξα
- 304 -
δελ έρεη εθπνλεζεί κειέηε βνζθντθαλόηεηαο, ώζηε λα εθηηκεζεί ε θέξνπζα ηθαλόηεηα

ηνπ νηθνηόπνπ ζηνλ παξάγνληα βόζθεζε.
Δηθόλα 4.3.3: Δθηεηακέλε ππνβάζκηζε, εμαηηίαο ηεο έληνλεο βόζθεζεο, ζε ζέζε ηνπ
νηθνηόπνπ ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ. Παξαηεξείηαη ε έληνλε παξνπζία ησλ ληηξόθηισλ,
αθαλζσδώλ εηδώλ.
4.3.2.11 Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (72BO)
Ζ βόζθεζε θαη ην πνδνπάηεκα από ηα δώα ππνβαζκίδνπλ ηνλ νηθόηνπν ησλ

θνηλσληώλ ησλ πςειώλ βνύξισλ, ν νπνίνο βόζθεηαη ζε κεγάιν βαζκό, αθνύ αξθεηά
από ηα θπηηθά είδε (όπσο ηα Trifolium sp., Taraxacum sp., Poa trivialis, θιπ) πνπ
θηινμελεί θαη επδνθηκνύλ ζε απηόλ, απνηεινύλ άξηζηε ηξνθή γηα ηα δώα, ελώ ε
ύπαξμε λεξνύ πξνζειθύεη ηαπηόρξνλα κεγάιν αξηζκό δώσλ ζε πνιύ κηθξέο
επηθάλεηεο, ηδηαίηεξα ηελ θαινθαηξηλή πεξίνδν. ΢εκαληηθή ππνβάζκηζε επέξρεηαη θαη
από ηε ζπζζώξεπζε θνπξηάο από ηα αηγνπξόβαηα θαη θνπξνζσξώλ από ηα βννεηδή,
ζηηο ζέζεηο κε λεξό, πνπ ππνβαζκίδεη ηελ πνηόηεηα ησλ πδάησλ θαη επλνεί ηελ
εμάπισζε ληηξόθηισλ εηδώλ (Δηθόλα 4.3.4).
- 305 -
Δηθόλα 4.3.4: Δθηεηακέλε ππνβάζκηζε, εμαηηίαο ηεο έληνλεο βόζθεζεο, ζε ζέζε ηνπ
νηθνηόπνπ ησλ θνηλσληώλ ησλ πςειώλ βνύξισλ, εθθξαζκέλε κε ηελ έληνλε παξνπζία ησλ
ληηξόθηισλ, αθαλζσδώλ εηδώλ.
4.3.2.12 Σθιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ

ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (3140)
Ο ζπγθεθξηκέλνο νηθόηνπνο βξίζθεηαη ζηε ζέζε «Πξαζνύδη», κηα από ηεο

θύξηεο πεξηνρέο βόζθεζεο ησλ βννεηδώλ θαη ησλ ακλνεξηθίσλ, κε θαζεκεξηλή
επηζθεςηκόηεηα θαηά ηελ πεξίνδν πνπ δελ θαιύπηεηαη από ρηόλη (ζπλήζσο από ην
Μάην κέρξη θαη ην ηέινο Οθησβξίνπ). Σε ζέζε απηή ηελ επηζθέπηνληαη εθαηνληάδεο
δώα θαζεκεξηλά, δηόηη ζπγθξαηεί πνζόηεηεο λεξνύ ζρεδόλ ζε όιε ηελ θαινθαηξηλή
πεξίνδν, πξνζθέξνληαο ηαπηόρξνλα πινύζηα ηξνθή από ηα γύξσ ιηβάδηα.
Απνηέιεζκα ηεο κεγάιεο ζπγθέληξσζεο δώσλ γύξσ από ηνλ λεξόιαθθν, όπνπ
εκθαλίδνληαη ηα ραξνεηδή, είλαη λα απμάλεη ν θίλδπλνο ηεο κόιπλζεο ησλ πδάησλ ηνπ
από ηηο θνπξνζσξνύο ησλ βννεηδώλ, πνπ εληνπίζηεθαλ εθαπηόκελεο κε απηόλ, ελώ
ηαπηόρξνλα απεηιείηαη θαη από κεραληθή θαηαζηξνθή, από ην πνδνπάηεκα θαη ηελ
- 306 -
ζπρλή επίρσζε ηκεκάησλ ηνπ, κέζσ ηεο θαηαζηξνθήο ηεο ρσκάηηλεο πεξηθέξεηαο ηνπ
από ηα δώα.
4.3.3 Γηαβξώζεηο
Απνηέιεζκα ηεο ππνβάζκηζεο ηεο βιάζηεζεο ιόγσ ηεο ππεξβόζθεζεο, ησλ

ζπρλώλ ππξθαγηώλ, ησλ θιηκαηηθώλ ζπλζεθώλ θαη ηνπ είδνπο ηνπ ππνζηξώκαηνο
ζηελ πεξηνρή, είλαη ην θαηλόκελν ηεο δηάβξσζεο ησλ εδαθώλ. Υαξαθηεξηζηηθόηεξν
είλαη ην παξάδεηγκα ζην αλώηεξν ηκήκα ηεο ιεθάλεο ηνπ ρεηκάξξνπ Υαξάδξνπ, ιίγν
πην θάησ από ην αηνιηθό πάξθν (Δηθόλα 4.3.5). Δληνλόηαηεο δηαβξώζεηο
εληνπίζηεθαλ επίζεο, πιεζίνλ ηνπ δξόκνπ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ, πξηλ από ηηο
αλσθέξεηεο πνπ νδεγνύλ ζηε ζέζε «Πξαζνύδη». ΢ε απηέο ηηο ζέζεηο, αζθείηαη έληνλε
βόζθεζε θαη ηα εδάθε παξνπζηάδνληαη ήδε δηαβξσκέλα ζε πνιύ πςειό βαζκό
(Δηθόλα 4.3.6).
Δηθόλα 4.3.5: Ζ κεγάιε δηάβξσζε ηνπ ρεηκάξξνπ Υαξάδξνπ (θόθθηλν πεξίγξακκα), ε νπνία
επηηείλεηαη από ηελ απώιεηα βιάζηεζεο θαη ηελ επαθόινπζε αδπλακία ζπγθξάηεζεο εδαθώλ
ζηα αλάληε, ιόγσ ηεο ππεξβόζθεζεο.
- 307 -
Δηθόλα 4.3.6: Δθηεηακέλεο δηαβξώζεηο ζηελ πεξηνρή ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ, ησλ νπνίσλ ε
έληαζε νθείιεηαη ζηελ ππεξβόζθεζε.
4.3.4 Υδξνκαζηεύζεηο
΢ηελ πεξηνρή πάλσ από ην Άλσ ΢νύιη, παξαηεξήζεθε ην θαηλόκελν ησλ

εληαηηθώλ θαη απνθιεηζηηθώλ πδξνκαζηεύζεσλ, από ηηο νπνίεο κε ζσιήλεο ή αθόκα
θαη κε απιά ιάζηηρα, κεηαθέξεηαη ην λεξό ζε ζέζεηο πνιύ καθξύηεξα από εθεί πνπ
πεγάδεη (Δηθόλα 4.3.7). Σν θαηλόκελν απηό παξαηεξήζεθε θαη ζε ζέζεηο όπνπ έρνπλ
θαηαζθεπαζηεί λόκηκεο πδξνκαζηεύζεηο θαη βξύζεο, αιιά ην λεξό κεηαθέξεηαη κε
πξόρεηξα δίθηπα ζε απνκαθξπζκέλεο ζέζεηο, κε ζθνπό ηελ εμππεξέηεζε δηαθόξσλ
αγξνηηθώλ αλαγθώλ.
- 308 -
Δηθόλα 4.3.7: Πξόρεηξε κεηαθνξά λεξνύ κε πιαζηηθό ζσιήλα, από απηνζρέδηα

πδξνκάζηεπζε, ζε ζέζεηο ζηα θαηώηεξα πςόκεηξα γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ θαιιηεξγεηώλ.
Με ηα βέιε ζεκεηώλεηαη, ελδεηθηηθά, ηκήκα ηεο πνξείαο ηνπ ζσιήλα.
Τδξνκαζηεύζεηο έρνπλ θαηαγξαθεί θαη ζηα αλσδαζηθά πεξηβάιινληα (Δηθόλα

4.3.8), όπνπ θαη ππάξρεη πιεζώξα κηθξώλ ή κεγαιύηεξσλ πεγώλ.
Ζ κεηαθνξά θαη ε δηαρείξηζε ηνπ λεξνύ κε απηέο ηηο κεζόδνπο, έρεη σο
απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε ηνπ νηθνηόπνπ ησλ θνηλσληώλ ησλ πςειώλ βνύξισλ
(72Β0), θαζώο θαη ηελ ζηαδηαθή επίδξαζε θαη ζε άιινπο ηύπνπο νηθνηόπσλ, ιόγσ
πηζαλήο κεηαβνιήο ησλ πδξνινγηθώλ ζπλζεθώλ. Ζ έιιεηςε ιεπηνκεξνύο θαηαγξαθήο
ησλ πδξνκαζηεύζεσλ, απνηειεί κείδνλ πξόβιεκα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ππόγεησλ
πδάησλ, θπξίσο ζηα νξεηλά ηκήκαηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
- 309 -
Δηθόλα 4.3.8: Πξόρεηξε πδξνκάζηεπζε, ζηνλ αλσδαζηθό νηθόηνπν ησλ ζηεπόκνξθσλ

ιηβαδηώλ.
4.3.5 Δθρεξζώζεηο – Πνηκληνζηάζηα – Αλέγεξζε θαηνηθηώλ
Σν θαηλόκελν ησλ εθρεξζώζεσλ παξάλνκσλ ή κε (θπξίσο παξάλνκσλ),

παξνπζηάδεηαη νκνηόκνξθα θαηαλεκεκέλν ζε όιε ηελ πεξηνρή κειέηεο, κε κεησκέλε
εκθάληζε ζηηο εθηάζεηο πνπ θαιύπηνληαη από ηα νξεηλά ιηβάδηα θαη γεληθά ζηηο
αλσδαζηθέο πεξηνρέο. Σν θαηλόκελν απηό, αλ θαη ζπάληα μεπεξλά ηελ θαηάιεςε
πεξηζζόηεξσλ ηνπ ελόο έσο ηεζζάξσλ ζηξεκκάησλ, αλά πεξίπησζε, εκθαλίδεηαη
ηόζν ζπρλά, ηδηαίηεξα ζηε δώλε ηεο καθθίαο βιάζηεζεο, κε απνηέιεζκα λα πξέπεη λα
ζεσξεζεί σο κηα εληαία επίδξαζε κεγάιεο θιίκαθαο. Οη εθρεξζώζεηο ζην
ειαηνδάζνο, αλ θαη πεξηνξηζκέλεο ζε ζρέζε κε απηέο πνπ ιακβάλνπλ ρώξα ζηε δώλε
ηεο καθθίαο, ζπλήζσο πξνθαινύλ νινθιεξσηηθή αθαίξεζε ηεο βιάζηεζεο θαη
θπξίσο απηήο ηεο αλαγέλλεζεο.
΢εκαληηθή αηηία θαηάιεςεο θαη εθρέξζσζεο εθηάζεσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
εθηόο από ηελ επέθηαζε αγξνηηθώλ ηδηνθηεζηώλ – θαιιηεξγεηώλ, είλαη ε εγθαηάζηαζε
πξόρεηξσλ πνηκληνζηαζίσλ («ρεηκαδηά» π.ρ. πεξηνρή πξνο Κνθθηλόβξπζε, δάζνο
Λενληίνπ θ.α), ηδηαίηεξα ζηνλ νηθόηνπν ηεο Διάηεο. Άκεζε ζπλέπεηα απηώλ ησλ
- 310 -
εγθαηαζηάζεσλ είλαη ε θαζεκεξηλή βόζθεζε ζηνλ πεξηβάιινληα βηόηνπν, κε

απνηέιεζκα ηελ θαζνιηθή θαηαζηξνθή ηεο αλαγέλλεζεο θαη ηνλ βαξύ ηξαπκαηηζκό
ησλ λεαξώλ αηόκσλ Διάηεο (θαηαζηξνθή επηθόξπθνπ, λεαξώλ βιαζηώλ θιπ).
Ζ παξάλνκε επέθηαζε ησλ γεσξγηθώλ θαιιηεξγεηώλ θαη νη πηέζεηο από ηελ
θηελνηξνθία, είλαη ν θύξηνο θίλδπλνο ππνβάζκηζεο θαη πεξηνξηζκνύ ηεο έθηαζεο ηνπ
νηθνηόπνπ κε Salix alba. Σν γόληκν έδαθνο, νη κηθξέο θιίζεηο θαη ε παξνπζία λεξνύ
ζηηο ζέζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νηθνηόπνπ, απνηεινύλ θίλεηξν γηα πεξαηηέξσ
εθρεξζώζεηο εηο βάξνο ησλ θπζηθώλ κνλάδσλ βιάζηεζεο, αιιά θαη γηα άλαξρεο
ρξήζεηο γεο άιινπ είδνπο (γεσηξήζεηο πιεζίνλ ησλ ξεκάησλ θ.ά). Σν θαηλόκελν απηό
παξαηεξείηαη θαη ζε ζέζεηο ηνπ νηθνηόπνπ κε Platanus orientalis.
Δπίζεο, ηόζν ζηνλ νηθόηνπν ηεο Διάηεο όζν θαη ζηνλ νηθόηνπν ησλ
ζηεπόκνξθσλ ιηβαδηώλ, θαηαγξάθεθαλ αξθεηέο θαηνηθίεο – αγξνηθίεο, νη νπνίεο
έρνπλ θαηαζθεπαζηεί κέζα ζηα ηειεπηαία είθνζη ρξόληα.
4.3.6 Οδηθό δίθηπν - Γηάλνημε δξόκσλ
Από ηηο πξώηεο θηόιαο αλαγλσξηζηηθέο επηζθέςεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο,

δηαπηζηώζεθε ν έληνλνο θαηαθεξκαηηζκόο ηνπ ηνπίνπ από ην ζύλζεην δαζηθό θαη
αγξνηηθό νδηθό δίθηπν. Οη πεξηζζόηεξνη από ηνπο δξόκνπο απηνύο δηαλνίρζεθαλ γηα
πξόζβαζε ζε γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο θαη ζε βνζθνηόπηα, γηα ηελ εγθαηάζηαζε θαη
ζπληήξεζε δηθηύσλ θαη θεξαηώλ ηειεπηθνηλσλίαο θ.ά. Ζ πην πξόζθαηε ζεκαληηθή
κεηαβνιή ζην ηνπίν, ιόγσ θαηαζθεπήο νδηθνύ δηθηύνπ, είλαη ε δηάλνημε ηνπ δξόκνπ
«Πηηίηζα – Αηνιηθό πάξθν», πνπ αθνξά πνιιά ρηιηόκεηξα δαζηθώλ δξόκσλ κε ζθνπό
ηελ εμππεξέηεζε ησλ εξγαζηώλ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ θαη ηε ζπληήξεζε ησλ
αλεκνγελλεηξηώλ. Απηό ην ζύλζεην δίθηπν δξόκσλ ελώλεηαη κε ην παιαηό
πθηζηάκελν δίθηπν (ην νπνίν ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο έρεη βειηησζεί θαη δηαπιαηπλζεί)
ηόζν ζηελ πεξηνρή θνληά ζηε ζέζε «Πξαζνύδη», όζν θαη από ηελ πιεπξά ηνπ Άλσ
Καζηξηηζίνπ. Δηδηθόηεξα, ζηελ πεξηνρή «Πξαζνύδη», ηεο κεγαιύηεξεο ζε έθηαζε
ζέζεο πνπ αλαπηύζζεηαη ν νηθόηνπνο πξνηεξαηόηεηαο ησλ «μπξηζκέλσλ» ιηβαδηώλ
(6230*), παξόιν πνπ δελ δηαζρίδεηαη από δξόκν, ην ζρεδόλ επίπεδν αλάγιπθν ηεο
επηθάλεηαο θαη ε επαθή ηεο κε ηξεηο πιήξσο δηαλνηγκέλεο δαζηθέο νδνύο, νδεγεί ζηελ
κεραληθή θαηαζηξνθή ηκεκάησλ ηνπ ζεκαληηθνύ απηνύ νηθνηόπνπ από ηε δηέιεπζε
νρεκάησλ κέζα από απηόλ. Γηάθνξνη κηθξόηεξνη δξόκνη εμππεξεηνύλ θαη άιιεο
- 311 -
ζπλδέζεηο κεηαμύ ησλ κεζαίσλ θαη πςειώλ πςνκέηξσλ πεξηκεηξηθά ζην όξνπο.
Απνηέιεζκα απηώλ ησλ δηαλνίμεσλ είλαη ε κείσζε ηεο επηθάλεηαο ησλ νηθνηόπσλ ηεο
πεξηνρήο, ε δηεπθόιπλζε ηεο κεηαθνξάο επηπιένλ αξηζκνύ δώσλ γηα βόζθεζε ζηελ
πεξηνρή, ε επηδείλσζε ησλ θαηλνκέλσλ δηάβξσζεο ή ε έλαξμε λέσλ, ιόγσ ηεο
θαηαζθεπήο ησλ πξαλώλ ησλ νδώλ, θαζώο θαη ε δηεπθόιπλζε ηεο πξόζβαζεο αθόκα
θαη κε ζπκβαηηθά, επηβαηηθά νρήκαηα, ζρεδόλ κέρξη θαη ην πςειόηεξν ζεκείν ηνπ
όξνπο. ΢εκεηώλεηαη όηη κειέηε νδηθήο ππθλόηεηαο γηα ηελ πεξηνρή δελ έρεη κέρξη
ζήκεξα εθπνλεζεί.
4.3.7 Έξγα αλαλεώζηκσλ πεγώλ ελέξγεηαο
Ζ εγθαηάζηαζε αλεκνγελλεηξηώλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Παλαρατθνύ όξνπο, καδί κε

ηα ζπλνδά έξγα (ππνζηαζκόο, γξακκέο κεηαθνξάο θιπ) πνπ απαηηήζεθαλ, απνηειεί
κία από ηηο κεγαιύηεξεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο, όρη κόλν γηα ηελ πεξηνρή
κειέηεο, αιιά θαη γηα ηελ επξύηεξε πεξηνρή. Σν ζπγθεθξηκέλν αηνιηθό πάξθν είλαη
ην κεγαιύηεξν ζηελ Διιάδα θαη ην πξώην ζε όηη αθνξά ην πςόκεηξν θαηαζθεπήο
ηνπ, ζηελ Δπξώπε. Απνηειεί θύξην κέξνο ηεο ζπλνιηθόηεξεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο,
ηόζν ηεο Διιάδαο, αιιά θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζπκβάιινληαο ζεκαληηθά ζηε
κείσζε ησλ εθπνκπώλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ πξνέξρνληαη από
ζπκβαηηθέο κνλάδεο παξαγσγήο ελέξγεηαο. Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν, ζε όηη αθνξά ηηο
επηπηώζεηο ζηε βιάζηεζε, εθηόο από ηελ θαηαζηξνθή ησλ απαξαίηεησλ επηθαλεηώλ
γηα ηελ εγθαηάζηαζή ηνπ, δελ θαίλεηαη λα έρεη επεξεάζεη ηε βιάζηεζε ή ηε ζύλζεζή
ηεο, ζε ζρέζε κε ηα δεδνκέλα ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000, πνπ εμεηάζηεθαλ γηα ηελ
πεξηνρή, ηα νπνία αθνξνύλ θαηαγξαθέο ηεο ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο πξηλ από
ηελ θαηαζθεπή ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ. Παξόια απηά, ε ζπρλή θίλεζε νρεκάησλ θαη
πνιιέο θνξέο νρεκάησλ βαξέαο κνξθήο, γηα ηηο αλάγθεο θαη ηε ζπληήξεζε ηνπ
πάξθνπ (Δηθόλα 4.3.9), απνηεινύλ κηα επηπξόζζεηε, λέα δξαζηεξηόηεηα ζηελ
πεξηνρή, ηεο νπνίαο νη επηπηώζεηο πξέπεη κειινληηθά λα παξαθνινπζεζνύλ θαη λα
δηεξεπλεζνύλ.
- 312 -
Δηθόλα 4.3.9: Δξγαζίεο ζπληήξεζεο αλεκνγελλήηξηαο, ζηελ πεξηνρή ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ.
4.3.8 Παξάλνκεο ρσκαηεξέο
΢ε πνιιά απόηνκα πξαλή ξεκάησλ, πνπ θπξίσο γεηηληάδνπλ κε ην θεληξηθό

νδηθό δίθηπν ηεο πεξηνρήο, παξαηεξήζεθε ζπζηεκαηηθή απόζεζε νηθηαθώλ
απνξξηκκάησλ, κπάδσλ θαη άιισλ άρξεζησλ πιηθώλ (Δηθόλα 4.3.10). Σν γεγνλόο
απηό πηζαλόηαηα ππνβαζκίδεη ηελ πνηόηεηα ησλ πδάησλ απεηιώληαο ηνπο παξόρζηνπο
ηύπνπο νηθνηόπσλ θαη θπξίσο ηα πιαηάληα. Καηά ην παξειζόλ ην θαηλόκελν ήηαλ
πνιύ πην έληνλν, κε θάζε νηθηζκό λα έρεη ηε δηθή ηνπ κηθξή ρσκαηεξή, ιίγν έμσ από
ηα όξηά ηνπ. ΢ήκεξα, ην θαηλόκελν έρεη πεξηνξηζηεί ζεκαληηθά, θπξίσο ιόγσ ηεο
επέθηαζεο ηεο ζπζηεκαηηθήο απνθνκηδήο ησλ απνξξηκκάησλ ζε όινπο ηνπο
νηθηζκνύο ηνπ όξνπο.
- 313 -
Δηθόλα 4.3.10: Απόζεζε κπάδσλ θαη απνξξηκκάησλ ζε ξέκα ζηελ πεξηνρή πάλσ από ην Άλσ
Καζηξίηζη.
4.3.9 Μαδηθέο Υινηνκίεο – Σπιινγέο θπηηθώλ εηδώλ
Οη πινηνκίεο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθώλ ζέξκαλζεο ησλ παξαδαζόβησλ θαη
αγξνηηθώλ πιεζπζκώλ, απνηεινύλ από ηα αξραία ρξόληα κέζνδν ζπζηεκαηηθήο ή κε
δηαρείξηζεο ησλ νηθνζπζηεκάησλ, απνηειώληαο θαη ζεζκνζεηεκέλε δξάζε γηα ηε
ζπγθξάηεζε ησλ νξεηλώλ πιεζπζκώλ ζηηο ζέζεηο ηνπο. Οη πνζόηεηεο πνπ
πινηνκνύληαη πξννξίδνληαη κόλν γηα ηνπο θαηνίθνπο ησλ γεηηνληθώλ νηθηζκώλ θαη ηηο
ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ππόθεηληαη ζε απζηεξό έιεγρν, κε πξνθαιώληαο έηζη θζνξά ζηε
δνκή ηεο βιάζηεζεο. Σα ηειεπηαία όκσο ρξόληα, ιόγσ ηεο κεγάιεο αύμεζεο ησλ
ηηκώλ ηνπ πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο, αιιά θαη ιόγσ ηεο δπζκελνύο νηθνλνκηθήο
θαηάζηαζεο ηεο ρώξαο, κεγάιν κέξνο ησλ θαηνίθσλ ησλ πόιεσλ ζηξέθεηαη ζηελ
ρξήζε μπιείαο θαη πξντόλησλ μύινπ, σο θαπζίκνπ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθώλ
ζέξκαλζεο. Ζ κεγάιε δήηεζε γηα θαπζόμπια, δεκηνύξγεζε κηα επθαηξία γηα πνιινύο
λα απνθνκίζνπλ εύθνια νηθνλνκηθά νθέιε, κέζσ ησλ αλεμέιεγθησλ πινηνκηώλ,
- 314 -
θπξίσο ζηηο επηθάλεηεο ηεο καθθίαο βιάζηεζεο θαη ηεο εκπνξίαο ηεο μπιείαο απηήο
πξνο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Σνλ ρεηκώλα ηνπ 2012-2013, ην δήηεκα αλαδείρζεθε
σο κείδνλ πεξηβαιινληηθό ζέκα γηα ηελ επξύηεξε πεξηνρή, αθνύ νη δηαζηάζεηο ηνπ
ήηαλ ηέηνηεο πνπ δελ κπνξνύζαλ λα ειεγρζνύλ από ηηο αξκόδηεο Τπεξεζίεο ζε
ηθαλνπνηεηηθό βαζκό.
Αληίζηνηρε θζνξά ζηε ρισξηδηθή ζύλζεζε ησλ βηνηόπσλ, κε θίλεηξα
νηθνλνκηθήο θύζεσο, είλαη ε δηαξθήο ζπιινγή ζπάλησλ, απεηινύκελσλ θαη ελδεκηθώλ
εηδώλ ρισξίδαο, από άηνκα πνπ ηα πξνσζνύλ θπξίσο ζην εμσηεξηθό κε ζθνπό ην
εκπόξην ή ηνλ εκπινπηηζκό πξνζσπηθώλ ζπιινγώλ. Ζ δξαζηεξηόηεηα απηή
απαγνξεύεηαη απζηεξά από ηνλ λόκν, όκσο ν πεξηνξηζκόο θαη ν έιεγρόο ηεο είλαη
ηδηαίηεξα δύζθνινο έσο αδύλαηνο.
Φζνξά ζηε ρισξίδα ηεο πεξηνρήο γίλεηαη θαη από ηηο ζπιινγέο αξσκαηηθώλ θαη
θαξκαθεπηηθώλ εηδώλ, κε ζθνπό ηελ εκπνξία ηνπο. Ζ ζπιινγή θαη ε εκπνξία ησλ
αξσκαηηθώλ θαη θαξκαθεπηηθώλ θπηώλ ξπζκίδεηαη γηα θάζε πεξηνρή ηεο ρώξαο
μερσξηζηά, κε ζρεηηθή θαλνληζηηθή δηάηαμε ησλ νηθείσλ Γαζηθώλ Τπεξεζηώλ.
Σέηνηνπ είδνπο δηάηαμε δελ έρεη κέρξη ζήκεξα εθδνζεί γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο,
γεγνλόο πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ πιήξε πξνζηαζία ησλ εηδώλ απηώλ, κέρξη ζηηγκήο, από
ηνλ Νόκν, αιιά είλαη ηδηαίηεξα δύζθνιν λα ειεγρζεί θαηά πόζν ε απαγόξεπζε ησλ
ζπιινγώλ ηεξείηαη. Απνηέιεζκα είλαη λα κελ γλσξίδνπκε ηόζν ηελ θαηάζηαζε ησλ
πιεζπζκώλ ησλ νηθνλνκηθά σθέιηκσλ αξσκαηηθώλ εηδώλ πνπ επδνθηκνύλ ζηελ
πεξηνρή, όζν θαη ηελ έληαζε θαη ηελ ηάζε ησλ ζπιινγώλ.
4.3.10 Γαζηθή Αλαςπρή – Κπλήγη
Από ηελ επνρή ηεο ζπγθέληξσζεο κεγάινπ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνύ ζηα αζηηθά
θέληξα, ε δαζηθή αλαςπρή απνηέιεζε θαη απνηειεί αλάγθε γηα ηνλ ζύγρξνλν
άλζξσπν κε απνηέιεζκα ε κειέηε ηεο λα απνηειεί, εδώ θαη δεθαεηίεο μερσξηζηό
ηκήκα ηεο επηζηήκεο. Ζ πεξηνρή κειέηεο, ιόγσ ηεο άκεζεο γεηηλίαζεο κε ηελ πόιε
ηεο Πάηξαο θαη ησλ δηαξθώο αλαπηπζζόκελσλ πεξηρώξσλ ηεο, απνηειεί εύθνιν θαη
νηθνλνκηθό πξννξηζκό γηα δξαζηεξηόηεηεο ζηε θύζε. Ζ κεηαθίλεζε ζε όιε ηελ
πεξηνρή γίλεηαη εύθνια, κέζσ ηνπ ζύλζεηνπ νδηθνύ δηθηύνπ, κε απνηέιεζκα λα
θαηαλέκεηαη ζε γεληθέο γξακκέο νκνηόκνξθα ε πίεζε ησλ επηζθεπηώλ. Παξόια απηά,
νξηζκέλεο ζέζεηο απνηεινύλ ζπρλόηεξν πξννξηζκό ζε ζρέζε κε θάπνηεο άιιεο.
- 315 -
Ηδηαίηεξα ε πεξηνρή ηνπ νξνπεδίνπ «Πξαζνύδη», εκθαλίδεη κεγάιε επηζθεςηκόηεηα

ζε ζρέζε κε άιιεο ζέζεηο θαη παξαηεξήζεθαλ δηαθόξσλ εηδώλ δξαζηεξηόηεηεο,
άιιεο ήπηαο κνξθήο, όπσο ππαίζξηα γεύκαηα, θσηνγξάθεζε, πεξπάηεκα θη άιιεο πην
βαξηάο, έσο έληνλεο κνξθήο, όπσο δηειεύζεηο κέζα από ηνλ νηθόηνπν πξνηεξαηόηεηαο
ησλ «μπξηζκέλσλ» ιηβαδηώλ (6230*) κε νρήκαηα ηύπνπ 4x4 θαη κνηνζπθιέηεο
αλώκαινπ δξόκνπ, δεκηνπξγώληαο, θαηά πεξίπησζε, εθζθαθέο κέζσ ησλ ηξνρώλ
ηνπο, ζπκπίεζε ηνπ εδάθνπο θαη θαηαζηξνθή ηεο βιάζηεζεο. Δπίζεο, ε πεξηνρή
«Πξαζνύδη» ζπγθεληξώλεη, θπξίσο ην θαινθαίξη αξθεηνύο επηζθέπηεο, δηόηη απνηειεί
ην ηέινο ηνπ δξόκνπ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ, ην νπνίν ην επηζθέπηνληαη ζπρλά, σο
αμηνζέαην.
Σν θπλήγη, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, αλ θαη αζθείηαη, δελ ζεσξείηαη όηη γίλεηαη ζε
εληαηηθό βαζκό, δηόηη νη πεξηζζόηεξνη ζπζηεκαηηθνί θπλεγνί πξνηηκνύλ γεηηνληθέο
ζεξεπηηθέο πεξηνρέο κε πεξηζζόηεξα ζεξάκαηα. Όκσο, ηδηαίηεξα νη αλσδαζηθνί
βηόηνπνη, καδί κε ηνπο βηόηνπνπο ηεο καθθίαο θαη ηνπο ζρεκαηηζκνύο κε αξθεύζνπο
απνηεινύλ ηδαληθέο εθηάζεηο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ θπλεγόζθπισλ, ηελ πεξίνδν
πνπ απαγνξεύεηαη ε ζήξα, κε απνηέιεζκα λα ηνπο επηζθέπηνληαη ζπρλά νκάδεο
θπλεγώλ κε ηα νρήκαηά ηνπο. Κίλδπλνη γηα ηε βιάζηεζε από ηε δξαζηεξηόηεηα ηνπ
θπλεγηνύ δελ παξαηεξήζεθαλ, εθηόο από ηελ πηζαλή θαηαζηξνθή βιάζηεζεο θαη ηε
ζπκπίεζε εδαθώλ από ηα νρήκαηα ησλ θπλεγώλ.
΢εκαληηθή επίδξαζε ζηα νηθνζπζηήκαηα από ηηο δξαζηεξηόηεηεο αλαςπρήο,
πέξα από ηε κεραληθή θαηαζηξνθή ηεο βιάζηεζεο κέζσ ησλ νρεκάησλ, απνηεινύλ
ηα απνξξίκκαηα πνπ ελαπνζέηνπλ νη επηζθέπηεο, ηα νπνία είλαη παξόληα αθόκα θαη
ζε αξθεηά απνκαθξπζκέλεο ζέζεηο.
4.3.11 Ακκνραιηθνιεςίεο
Οη εθζθαθέο ζηηο θνίηεο ησλ ξεκάησλ θαη ησλ ρεηκάξξσλ, κε ζθνπό ηελ
ζπιινγή θαη κεηαθνξά ακκνράιηθνπ ή θαη άιινπ, πεξηζζόηεξν ρνλδξόθνθθνπ πιηθνύ
(θξνθάιεο, βξάρνη θιπ), είλαη ζύλεζεο θαηλόκελν ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη
εληνπίδεηαη θπξίσο ζε ζέζεηο όπνπ νη θνίηεο είλαη πεξηζζόηεξν πξνζβάζηκεο γηα ηα
κεραλήκαηα εθζθαθώλ θαη ηα θνξηεγά. Ζ δξαζηεξηόηεηα απηή, αλ θαη παξάλνκε,
εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη, ζε κηθξόηεξν όκσο βαζκό ηα ηειεπηαία ρξόληα, πηζαλόλ
ιόγσ ηεο κείσζεο ησλ εθηεινύκελσλ έξγσλ, επηβαξύλνληαο ζπρλά αλεπαλόξζσηα όρη
- 316 -
κόλν ηνπ παξόρζηνπο νηθνηόπνπο ηηηώλ θαη πιαηάλνπ, αιιά θαη απνκαθξπζκέλα από
ηε ζέζε ησλ εθζθαθώλ ελδηαηηήκαηα, εμαηηίαο ηεο δηάβξσζεο πνπ δεκηνπξγείηαη από
ηελ άλαξρε αθαίξεζε ησλ θεξηώλ πιηθώλ, αιιά θαη από ηε κεηαβνιή ησλ
πδξνινγηθώλ ζπλζεθώλ.
4.3.12 Σπγθεληξσηηθή ζεώξεζε ηεο έληαζεο ησλ αλζξώπηλσλ επηδξάζεσλ θαη ησλ
απεηιώλ ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ, ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ.
Πξνθεηκέλνπ λα παξνπζηαζηνύλ ζπγθεληξσηηθά νη δηάθνξεο απεηιέο πνπ

δέρνληαη νη ηύπνη νηθνηόπσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη λα ηππνπνηεζεί ε έληαζε ηεο
θάζε κηαο από απηέο, δεκηνπξγήζεθε έλαο ζπγθεληξσηηθόο πίλαθαο, ζηνλ νπνίν κε
ηελ εθαξκνγή κηαο θιίκαθαο βαζκνιόγεζεο αληηζηνηρίδεηαη ε έληαζε θάζε κίαο
επίδξαζεο ή/θαη απεηιήο ζε θάζε ηύπν νηθνηόπνπ μερσξηζηά. (Πίλαθαο 4.3.2). ΢ηε
ζπλέρεηα, πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηεί θαη ε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ δηαθόξσλ
επηδξάζεσλ ή/θαη απεηιώλ, δεκηνπξγήζεθε ν ζρεηηθόο ζεκαηηθόο ράξηεο
(ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1, Υάξηεο Υ-3), κε ζθνπό ηελ αμηνιόγεζε ηεο ζπγθεληξσηηθήο
δξάζεο ησλ όπνησλ απεηιώλ, γηα θάζε έλαλ ηύπν νηθνηόπνπ, ζηελ θιίκαθα ηεο
πεξηνρήο κειέηεο. Με ηνλ ηξόπν απηό πξνζδηνξίζηεθαλ νη πεξηνρέο νη νπνίεο
ζεσξείηαη όηη δέρνληαη ηηο πεξηζζόηεξεο ή ιηγόηεξεο απεηιέο θαη γηα ηηο νπνίεο πξέπεη
λα ζεζκνζεηεζνύλ νη ζρεηηθέο δξάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο.
- 317 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ Αλζξώπηλεο επηδξάζεηο - Απεηιέο
Πίλαθαο 4.3.2: Βαζκνιόγεζε ησλ αλζξώπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ απεηιώλ, ζηνπο νηθνηόπνπο ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ.
Αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο - Απεηιέο
Πνηκληνζηάζηα
θπηηθώλ εηδώλ
Υδξνκαζηεύ-
Δθρεξζώζεηο
Ακκνραιηθν-
Υινηνκίεο –
θαηνηθηώλ /
Παξάλνκεο
Τύπνη νηθνηόπσλ
ρσκαηεξέο
Ππξθαγηέο
/Αλέγεξζε
Γηάβξσζε
αλαςπρή -
ζπιινγέο
Γηάλνημε
Μαδηθέο
Αηνιηθό
δξόκσλ
Γαζηθή
Κπλήγη
Πάξθν
ιεςίεο
Βνζθή
ζεηο
(Κσδηθόο Natura 2000)
΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε

ΟΥΗ -2 ΟΥΗ -1 ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (3140)
Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
-1 -2 -2 ΟΥΗ -1 -3 -2 ΟΥΗ ΟΥΗ (0) ΟΥΗ
(4090)
Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp.(5210) -1 -2 -1 ΟΥΗ -1 -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 (0) ΟΥΗ
Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (5340) -3 -3 -1 ΟΥΗ -1 -1 -1 -1 -1 (0) ΟΥΗ
Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (5420) -2 -2 ΟΥΗ ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 (0) ΟΥΗ
Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε
ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ ΟΥΗ -2 ΟΥΗ -1 ΟΥΗ -2 -1 ΟΥΗ -1 -1 ΟΥΗ
εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (6230*)
Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (72BO) ΟΥΗ -3 ΟΥΗ -3 ΟΥΗ -1 -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ
Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (8140) ΟΥΗ -1 -2 ΟΥΗ OXI -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 OXI ΟΥΗ
Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή
ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ
βιάζηεζε (8210)
Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba (92AO) ΟΥΗ -2 ΟΥΗ ΟΥΗ -2 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ (0) -3
Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis
ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -1 -1 (0) -3
(Platanion orientalis) (92CO)
Διιεληθά δάζε πξίλνπ (934A) -2 -2 -1 -2 -1 -2 -1 -1 ΟΥΗ (0) ΟΥΗ
Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (951Β) -2 -2 -1 ΟΥΗ -1 ΟΥΗ -1 -1 -1 (0) ΟΥΗ
Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο
-2 -1 ΟΥΗ ΟΥΗ -2 -1 ΟΥΗ -1 -1 -1 ΟΥΗ
Βαζκόο επίδξαζεο: 1= κηθξή επίδξαζε, 2= κέηξηα επίδξαζε, 3= κεγάιε επίδξαζε
Δίδνο επίδξαζεο: Θεηηθή (+), αξλεηηθή (-), νπδέηεξε (0), Σν «ΟΥΗ» ζεκαίλεη δελ έρνπκε ηελ αληίζηνηρε επίδξαζε ή θπζηθή δηεξγαζία.
- 318 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4o: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ Αλζξώπηλεο επηδξάζεηο - Απεηιέο
Από ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ Πίλαθα 4.3.2 πξνθύπηεη όηη:
i. Οη ππξθαγηέο θαη ε βόζθεζε επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηνπο νηθνηόπνπο ηεο
πεξηνρήο.
ii. Ζ δηάλνημε δξόκσλ επηδξά ζηελ ππνβάζκηζε ησλ νηθνηόπσλ, ζηνλ
θαηαθεξκαηηζκό ηνπ ηνπίνπ θαη ζηε δηεπθόιπλζε ηεο πξόζβαζεο γηα βόζθεζε,
θαηνηθίεο, θπλήγη, θ.ά.
iii. Ζ εγθαηάζηαζε θαη ε ιεηηνπξγία ησλ αλεκνγελλεηξηώλ αζθεί κηθξή επίδξαζε
ζηνπο νηθνηόπνπο ησλ ελδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο
(4090), ησλ ρινσδώλ δηαπιάζεσλ κε Nardus (6230*) θαη ησλ αζβεζηνιηζηθώλ
βξαρσδώλ πξαλώλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (8210). Σν ηνπίν όκσο επεξεάδεηαη ζε
κεγάιν βαζκό από ηε γεληθόηεξε παξνπζία ηνπ αλζξώπνπ, ε νπνία δηεπθνιύλεηαη
από ηηο ππνδνκέο (νδνπνηία) εμππεξέηεζήο ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ.
iv. Οη θαηαζθεπέο θαηνηθηώλ επεξεάδνπλ ζε κηθξό βαζκό ηνλ νηθόηνπν ησλ δαζώλ
Διάηεο (951Β) θαη ησλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (4090).
v. Οη καδηθέο πινηνκίεο ππνβαζκίδνπλ ηα δάζε πξίλνπ θαη ηνλ νηθόηνπν ησλ
δαζώλ Διάηεο (951Β), ελώ νη ζπιινγέο θπηηθώλ εηδώλ επεξεάδνπλ ηε ζύλζεζε ησλ
πιεζπζκώλ θπξίσο ηνπ νηθνηόπνπ ησλ θξπγάλσλ (5420).
Οη ζπνπδαηόηεξεο από ηηο ζεκεξηλέο δξαζηεξηόηεηεο θαη θπζηθέο δηεξγαζίεο
πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ είλαη δπλαηόλ λα επηθέξνπλ ζεκαληηθέο
κεηαβνιέο ζηελ βηνπνηθηιόηεηα, ζηηο ιεηηνπξγίεο θαη αμίεο, αιιά θαη ζην ηνπίν ηεο
πεξηνρήο, αληηπξνζσπεύνληαη κε πνζνζηά 8% (κεγάιε επίδξαζε) θαη 24% (κέηξηα
επίδξαζε) αληίζηνηρα. Απηέο πνπ ν βαζκόο επίδξαζήο ηνπο είλαη κηθξόο,
αληηπξνζσπεύνληαη κε πνζνζηό 59%, ελώ απηέο πνπ δελ επηθέξνπλ κεηαβνιέο
αληηπξνζσπεύνληαη κε 9%.
- 319 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΥΑΡΣΟΓΡΑΦΖ΢Ζ
4.4 Χαρηογράθηζη
Ζ ραξηνγξάθεζε απνηειεί δηαρξνληθά ην κέζν ηεο επνπηηθήο ζεψξεζεο ηεο

θαηάζηαζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο, κε ζθνπφ ηελ θαηά πεξίπησζε
θαηαλφεζε δεηεκάησλ πνπ απαζρνινχλ ηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. ΢ηελ παξνχζα
δηαηξηβή, φπσο πξναλαθέξζεθε, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζπλδπαζηηθά κέζνδνη θιαζζηθήο
ραξηνγξαθίαο θαη ηειεπηζθφπεζεο, αιιά θαη ζχγρξνλεο κέζνδνη αλάιπζεο
πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ. Με ηηο κεζφδνπο απηέο, έγηλε
ραξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο - ρξήζεσλ γεο, ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ, ηεο εκθάληζεο
ηεο ελδεκηθήο ρισξίδαο, θαζψο θαη ησλ αλζξψπηλσλ επηδξάζεσλ θαη απεηιψλ, ζηελ
πεξηνρή κειέηεο.
4.4.1 Χαπηογπάθηζη ηηρ βλάζηηζηρ ηηρ πεπιοσήρ ηος Δικηύος Natura 2000, μέζω
πολςθαζμαηικών δοπςθοπικών εικόνων Landsat 7 ETM+
΢θνπφο ηεο ραξηνγξάθεζεο ηεο βιάζηεζεο - ρξήζεσλ γεο, κε ηε ρξήζε

πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ Landsat 7 ETM+, ήηαλ ε δεκηνπξγία
ζεκαηηθψλ ραξηψλ, ειαρηζηνπνηψληαο ηηο επηζθέςεηο ππαίζξνπ, ηελ αλάγθε
πξνκήζεηαο πςεινχ ζε θφζηνο αενθσηνγξαθηθνχ ή/θαη άιινπ ηχπνπ δνξπθνξηθνχ
πιηθνχ, θαζψο θαη ε θαηά ην δπλαηφλ απηνκαηνπνίεζε ζηνλ ηξφπν θαηαγξαθήο ησλ
ρξήζεσλ γεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο, αμηνπνηψληαο ηελ πιεξνθνξία πνπ δηαζέηνπλ ηα
πνιπθαζκαηηθά δεδνκέλα. Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε παξνπζηάδεηαη
ζρεκαηηθά ζηελ Δηθφλα 4.4.1
- 321 -
Ππωηαπσικά Δεδομένα και Υλικά
Πολςθαζμαηικά, Φάπηερ Φάπηηρ ηηρ πεπιοσήρ Δεδομένα Οπθοθυηοσάπηερ

δοπςθοπικά Natura2000 πεδίος
Γ.Υ.Σ 1 : 50000
δεδομένα
LANDSAT 7
ETM+:
Εικόνερ διαύλυν 1,
2, 3, 4, 5, 6, 7
Πποεπεξεπγαζία δοπςθοπικήρ εικόναρ
Γευμεηπική διόπθυζη Σημεία ελέγσος

εδάθοςρ (Ground
Αημοζθαιπική διόπθυζη Δημιοςπγία τηθιακού Control Points –
μονηέλος εδάθοςρ (DEM) GCPs)
Τοπογπαθική διόπθυζη
Πεπικοπή ζηην πεπιοσή ενδιαθέπονηορ
Μοντελοποίηςη
Αποκοπή επιθανειών με ζςγκεκπιμένα οικολογικών, χωρικών
οικολογικά και συπικά σαπακηηπιζηικά
παραμέτρων
Επιβλεπόμενη ηαξινόμηζη
Τελική εικόνα ζςνδςαζμού

διαύλυν 4-3-2 για ηαξινόμηζη Σςλλογή θαζμαηικών ςπογπαθών
Ταξινομημένη εικόνα Αξιολόγηζη ηηρ ηαξινόμηζηρ
Πποζθήκη γνυζηών κλάζευν –

ηελικέρ διοπθώζειρ
Χάπηηρ βλάζηηζηρ – Χπήζεων γηρ

ηηρ πεπιοσήρ ηος Δικηύος Natura 2000
Εικόνα 4.4.1: ΢ρεκαηηθή απεηθφληζε ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο πξντφλησλ ραξηνγξάθεζεο, κε ηε ρξήζε
πνιπθαζκαηηθψλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ Landsat 7 ΔΣΜ+.
- 322 -
4.4.1.1 Πποεπεξεπγαζία δοπςθοπικήρ εικόναρ
4.4.1.1.1 Γεωμεηπική διόπθωζη
Γηα λα επηηεπρζεί ε γεσκεηξηθή δηφξζσζε ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο, δειαδή ε

απαινηθή ησλ ζθαικάησλ ηεο παξάιιαμεο, ιφγσ ηεο γσλίαο ιήςεο ηνπ θαθνχ, ηνπ
ειιεηςνεηδνχο ηεο γεο θιπ, απαηηείηαη ην αληίζηνηρν ςεθηαθφ κνληέιν εδάθνπο
(Digital Elevation Model - DEM) γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, θαζψο θαη ζεκεία ειέγρνπ
επί ηεο εηθφλαο (Ground Control Points - GCPs), βάζεη ησλ νπνίσλ ζα γίλεη ε
αληηζηνίρηζε ησλ εηθνλνζηνηρείσλ κεηαμχ ηεο εηθφλαο Landsat 7 θαη ηνπ DEM. Σν
ςεθηαθφ κνληέιν εδάθνπο (DEM) δεκηνπξγήζεθε χζηεξα απφ ηελ ςεθηνπνίεζε ζην
ινγηζκηθφ ArcGIS, ησλ ηζνυςψλ θακππιψλ ησλ ζρεηηθψλ ραξηψλ ηεο Γ.Τ.΢
θιίκαθαο 1:50000, νη νπνίνη είραλ πξνεγνπκέλσο γεσαλαθεξζεί ζην Διιεληθφ
Γαησδαηηηθφ ΢χζηεκα Αλαθνξάο (ΔΓ΢Α’87). Σέινο επηιέρζεθαλ ηα ζεκεία ειέγρνπ
επί ηεο εηθφλαο (GCPs), ρξεζηκνπνηψληαο ζαλ ππφβαζξν αλαθνξάο ηνπο
νξζνθσηνράξηεο ηεο Τπεξεζίαο Θέαζεο Οξζνθσηνραξηψλ ηεο E.K.XA Α.Δ (Δηθφλα
4.4.2). Σν ζθάικα (κέζν ηεηξαγσληθφ ζθάικα – RMS) ηεο γεσαλαθνξάο, θαηά ηελ
νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο ήηαλ 14,8 m (≈0,5 εηθνλνζηνηρεία, δειαδή κηθξφηεξν
απφ ½ ηεο ρσξηθήο δηαθξηηηθήο ηθαλφηεηαο), γεγνλφο πνπ εμαζθαιίδεη ηελ πνηφηεηα
θαη πηζηφηεηα ζηελ ζπλέρεηα ηεο κειέηεο (Luque 2000).
- 323 -
GCPs
Αρτική εικόνα
Landsat 7
DEM
Γεφμεηρικά διορθφμένη και γεφαναθερμένη

εικόνα ζε υεσδέγτρφμη απόδοζη
Εικόνα 4.4.2: Δλδεηθηηθή ζρεκαηηθή απφδνζε ησλ ζηαδίσλ ηεο γεσκεηξηθήο δηφξζσζεο θαη γεσαλαθνξάο ηεο
αξρηθήο εηθφλαο Landsat 7, κε ηε ρξήζε ηνπ ςεθηαθνχ κνληέινπ εδάθνπο (DEM) θαη ησλ επίγεησλ ζεκείσλ ειέγρνπ
(Ground Control Points – GCPs).
4.4.1.1.2 Αημοζθαιπική διόπθωζη
Γηα ηελ αηκνζθαηξηθή δηφξζσζε εθαξκφζηεθε ε κέζνδνο αθαίξεζεο ζθνηεηλνχ

αληηθεηκέλνπ (Dark Object Substruction – DOS) (Chavez, 1988), φπσο απηή
αλαζεσξήζεθε θαη βειηηψζεθε (κνληέιν COST) (Chavez, 1996). Με ηνλ ηξφπν απηφλ
ηα εηθνλνζηνηρεία απνδίδνπλ, θαηά ην δπλαηφλ, ηελ πξαγκαηηθή αληαλάθιαζε ησλ
αληηθεηκέλσλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ, ρσξίο ηελ επίδξαζε ηεο αηκφζθαηξαο.
Σαπηφρξνλα, ε εηθφλα γίλεηαη πην θσηεηλή θαη μερσξίδνπλ θαιχηεξα νη δηαβαζκίζεηο
ησλ ηφλσλ, άξα θαη ηα δηάθνξα αληηθείκελα κεηαμχ ηνπο. Καηά ηε δηαδηθαζία απηή,
κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ, εθαξκφζηεθε ην ζρεηηθφ κνληέιν γηα φιεο ηηο εηθφλεο ησλ
δηαχισλ (εθηφο ηνπ ζεξκηθνχ – band 6) θαη ην απνηέιεζκα γηα ηνπο δηαχινπο 4, 3, 2
παξνπζηάδεηαη ζηηο Δηθφλεο 4.4.3, 4.4.4 θαη 4.4.5.
- 324 -
Εικόνα 4.4.3: Μνξθή ηεο εηθφλαο ηνπ δηαχινπ 4 (band4) πξηλ (αξηζηεξά) θαη κεηά (δεμηά)
ηελ εθαξκνγή ηεο αηκνζθαηξηθήο δηφξζσζεο.
Εικόνα 4.4.4: Μνξθή ηεο εηθφλαο ηνπ δηαχινπ 3 (band3) πξηλ (αξηζηεξά) θαη κεηά (δεμηά)
ηελ εθαξκνγή ηεο αηκνζθαηξηθήο δηφξζσζεο.
Εικόνα 4.4.5: Μνξθή ηεο εηθφλαο ηνπ δηαχινπ 2 (band2) πξηλ (αξηζηεξά) θαη κεηά
(δεμηά) ηελ εθαξκνγή ηεο αηκνζθαηξηθήο δηφξζσζεο.
- 325 -
Σέινο, δεκηνπξγήζεθε ε ζπλζεηηθή απεηθφληζε ηνπ ζπλδπαζκνχ ησλ δηαχισλ 4-3-

2 ην απνηέιεζκα ηεο νπνίαο, ζε ςεπδέργξσκε (false color) απφδνζε, θαίλεηαη ζηελ
Δηθφλα 4.4.6. Ζ εηθφλα απηή πεξηέρεη φιε ηελ δηαζέζηκε πιεξνθνξία γηα θάζε έλα
εηθνλνζηνηρείν, βάζεη ηνπ δηαχινπ πνπ αθνξά.
Εικόνα 4.4.6: Φεπδέγρξσκε απφδνζε ηνπ ζπλδπαζκνχ ησλ δηαχισλ 4-3-2 πξηλ (δεμηά) θαη κεηά
(αξηζηεξά) ηελ εθαξκνγή ηεο αηκνζθαηξηθήο δηφξζσζεο. Με καχξν πεξίγξακκα ε πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ
Natura 2000, ζην φξνο Παλαρατθφ.
4.4.1.1.3 Τοπογπαθική διόπθωζη
Καηά ηελ δηαδηθαζία ηεο ηνπνγξαθηθήο δηφξζσζεο, εθαξκφζηεθε κέζσ ηνπ

ζρεηηθνχ ινγηζκηθνχ, κηα δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο βαζηζκέλε ζην κνληέιν Minnaert
(Minnaert 1941, 1961, Smith et. al. 1980), ην νπνίν αλαθέξεηαη σο ην πην
απνηειεζκαηηθφ ζηε κείσζε ηεο επίδξαζεο ηνπ αλαγιχθνπ ζηηο ςεθηαθέο ππνγξαθέο
ησλ εηθνλνζηνηρείσλ ζε δηάθνξνπο ηχπνπο δαζψλ θαη ζε έλα επξχ θάζκα
γεσγξαθηθψλ ηνπνζεζηψλ (Justice et al. 1981, Baker et al. 1991, Colby 1991, Costa-
- 326 -
Posada & Devereux 1995, Vincini & Reeder 2000), ρξεζηκνπνηψληαο δεδνκέλα απφ
ηo αξρείν DEM ηεο πεξηνρήο, θαζψο θαη ηηο απαηηνχκελεο ηηκέο ηνπ ειηαθνχ
αδηκνχζηνπ (solar azimuth) θαη ηνπ χςνπο ηνπ ειίνπ (solar height), απφ ηα δεδνκέλα
ιήςεο ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο (βι. Παξάξηεκα). Με ηνλ ηξφπν απηφλ
δεκηνπξγήζεθε κηα εηθφλα (Δηθφλα 4.4.7) θαηά ην δπλαηφλ απαιιαγκέλε απφ ηελ
επίδξαζε ηεο ζθίαζεο ή ηεο ππεξέθζεζεο ζην θσο ζηελ ηηκή ησλ εηθνλνζηνηρείσλ,
ιφγσ ηεο ζέζεο ηνπ ήιηνπ ζε ζρέζε κε ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο, θαηά ηελ ζηηγκή
ηεο θσηνιεςίαο.
Δηθφλα 4.4.7: Σκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο πξηλ (δεμηά) θαη κεηά (αξηζηεξά) ηελ εθαξκνγή
ηεο ηνπνγξαθηθήο δηφξζσζεο.
4.4.1.1.4 Πεπικοπή ζηην πεπιοσή ενδιαθέπονηορ
Πξνθεηκέλνπ λα ειαρηζηνπνηεζνχλ νη ππνινγηζκνί ηνπ ινγηζκηθνχ θαηά ηελ

δηαδηθαζία ηεο ηαμηλφκεζεο, λα κεησζεί ν ρξφλνο επεμεξγαζίαο θαη λα βειηησζεί ε
πηζηφηεηα ηεο ραξηνγξάθεζεο, πεξηνξίζηεθε ε εηθφλα ζηα φξηα ηεο πεξηνρήο ηνπ
Γηθηχνπ Natura 2000 (Δηθφλα 4.4.8), κε ηε ρξήζε ηνπ δηαζέζηκνπ ςεθηαθνχ
πεξηγξάκκαηφο ηεο.
- 327 -
Εικόνα 4.4.8: Δηθφλα Landsat 7

ΔΣΜ+, ζε ςεπδέγρξσκε
απφδνζε ηνπ ζπλδπαζκνχ ησλ
δηαχισλ 4-3-2, πεξηνξηζκέλε
ζηελ πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ
Natura 2000.
4.4.1.1.5 Μονηελοποίηζη και αποκοπή επιθανειών με ζςγκεκπιμένα σωπικά

σαπακηηπιζηικά
΢ηελ πεξηνρή κειέηεο ππάξρνπλ επηθάλεηεο ησλ νπνίσλ ε βιάζηεζε

θαζνξίδεηαη άκεζα απφ ην πςφκεηξν θαη ην αλάγιπθν ηνπ εδάθνπο. Απφ ηηο
επηζθέςεηο ζην πεδίν, ηε θσηνεξκελεία ησλ πςειήο επθξίλεηαο νξζνθσηνγξαθηψλ
ηεο Τπεξεζίαο Θέαζεο Οξζνθσηνγξαθηψλ ηεο Δ.Κ.ΥΑ Α.Δ., θαζψο θαη απφ ηελ
αλάιπζε ησλ δεηγκαηνιεςηψλ βιάζηεζεο, δηαπηζηψζεθε φηη, νη εθηάζεηο πνπ
βξίζθνληαη ςειφηεξα απφ ηα 1500 m, θαιχπηνληαη απφ αλσδαζηθή, ιηβαδηθή
βιάζηεζε, ιηζψλεο ή αζβεζηνιηζηθά πξαλή. Σαπηφρξνλα, ν νηθφηνπνο
πξνηεξαηφηεηαο ησλ ρηνλφθηισλ ιηβαδηψλ (6230*), βξίζθεηαη ζε επηθάλεηεο άλσ ησλ
1500 m, κε θιίζε κέρξη 5%, ελψ ζε θιίζεηο κεγαιχηεξεο απφ 120%, απαληψληαη
βξαρψδε πξαλή θαη θάζεηα βξάρηα. Πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ θαη λα εμαηξεζνχλ
φιεο απηέο νη εθηάζεηο απφ ηε δηαδηθαζία ηεο ηαμηλφκεζεο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ, κε
ζηφρν ηελ κεγαιχηεξε αθξίβεηα ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο απφ ηα κνληέια
ηαμηλφκεζεο (κείσζε ηεο πνζφηεηαο ησλ δεδνκέλσλ, αθαίξεζε δεδνκέλσλ πνπ ζα
- 328 -
δεκηνπξγνχζαλ ζηαηηζηηθφ ζφξπβν), δεκηνπξγήζεθαλ θαη εθαξκφζηεθαλ κνληέια,

πνπ κέζσ ηεο ρξήζεο ηνπ ςεθηαθνχ κνληέινπ εδάθνπο (DEM), δεκηνπξγνχλ ζηελ
εηθφλα ηηο ζρεηηθέο θιάζεηο εηθνλνζηνηρείσλ γηα ηηο επηθάλεηεο απηέο. Ο εληνπηζκφο
ησλ εθηάζεσλ απηψλ είλαη ζεκαληηθφηαηνο γηα ην ζπλνιηθφ απνηέιεζκα ηεο
ραξηνγξάθεζεο, δηφηη απηέο νη εθηάζεηο ζπρλά είλαη δηάζπαξηεο, δπζπξφζηηεο θαη κε
θιαζζηθέο κεζφδνπο ραξηνγξαθίαο αγλννχληαη θαηά ηελ ραξηνγξάθεζε, ή πνιχ
ζπρλά ζπγρένληαη κε άιιεο, ιφγσ ησλ παξφκνησλ θαζκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ
ηνπο, ελψ απνηεινχλ ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο κνλάδεο, ησλ νπνίσλ, ζπλήζσο,
ππνεθηηκάηαη ε έθηαζε. Ζ ζεηξά κε ηελ νπνία έγηλε απηή ε δηαδηθαζία ήηαλ ε εμήο:
Αξρηθά, νκαδνπνηήζεθαλ ηα εηθνλνζηνηρεία φιεο ηεο πεξηνρήο ηνπ Γηθηχνπ
Natura 2000, ζε δχν θαηεγνξίεο πςνκέηξσλ, ζε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε πςφκεηξα
κηθξφηεξα ησλ 1500 m θαη ζε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε πςφκεηξα κεγαιχηεξα ή ίζα
ησλ 1500 m (Δηθφλα 4.4.9). Με ηνλ ηξφπν απηφλ πξνζδηνξίζηεθε ε επηθάλεηα ηεο
πεξηνρήο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, ε νπνία βξίζθεηαη ζίγνπξα επάλσ απφ ηα
δαζνφξηα.
΢ηε ζπλέρεηα, δεκηνπξγήζεθε ην κνληέιν θιίζεσλ εδάθνπο γηα ηελ πεξηνρή
κειέηεο (Δηθφλα 4.4.10) θαη κέζσ ηνπ αληίζηνηρνπ ζρεηηθνχ κνληέινπ πνπ
δεκηνπξγήζεθε (βι. Παξάξηεκα), νκαδνπνηήζακε ηα εηθνλνζηνηρεία ηεο πεξηνρήο
ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, ζε δχν θαηεγνξίεο θιίζεσλ, ζε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε
θιίζεηο κηθξφηεξεο ηνπ 120% θαη ζε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε θιίζεηο κεγαιχηεξεο ή
ίζεο ηνπ 120% (Δηθφλα 4.4.11). Με ηνλ ηξφπν απηφ πξνζδηνξίζηεθαλ, ζε
ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ νη επηθάλεηεο ησλ βξαρσδψλ πξαλψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
Αθνινχζσο θαη κέζσ ηνπ αληίζηνηρνπ κνληέινπ πνπ δεκηνπξγήζεθε (βι.
Παξάξηεκα), νκαδνπνηήζεθαλ ηα εηθνλνζηνηρεία, ζε άιιεο δχν θαηεγνξίεο θιίζεσλ,
ζε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε θιίζεηο ίζεο ή κηθξφηεξεο ηνπ 5% θαη ζε απηά πνπ
βξίζθνληαη ζε θιίζεηο κεγαιχηεξεο ηνπ 5% θαη ηαπηφρξνλα βξίζθνληαη ζε πςφκεηξν
κεγαιχηεξν απφ 1500 m. Με ηνλ ηξφπν απηφλ πξνζδηνξίζηεθαλ νη επηθάλεηεο
εκθάληζεο ησλ «μπξηζκέλσλ ιηβαδηψλ» (θιίζε ≤ 5%, ≥ 1500m), αιιά θαη ησλ
ππφινηπσλ αλσδαζηθψλ εθηάζεσλ (θιίζε > 5%, ≥ 1500m), πνπ αθνξνχλ ζηελ
πιεηνςεθία ηνπο ηα «ζηεπφκνξθα ιηβάδηα» θαη ηνπο ιηζψλεο.
Όιεο νη πξναλαθεξζείζεο επηθάλεηεο, δελ ζπκπεξηειήθζεζαλ ζηελ δηαδηθαζία
ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ ηχπσλ βιάζηεζεο, κέζσ ηεο ηαμηλφκεζεο ησλ θαζκαηηθψλ
ππνγξαθψλ ησλ εηθνλνζηνηρείσλ, ειαηηψλνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφλ ζε κεγάιν
βαζκφ ηνπο καζεκαηηθνχο ππνινγηζκνχο ηνπ ινγηζκηθνχ, ηελ πνζφηεηα ησλ ζεκείσλ
- 329 -
– πεξηνρψλ εθπαίδεπζεο, θαηά ηελ επηβιεπφκελε ηαμηλφκεζε, απμάλνληαο έηζη ηελ

αθξίβεηα ηεο ραξηνγξάθεζεο θαη κεηψλνληαο ηνλ ρξφλν επεμεξγαζίαο ησλ εηθφλσλ
ζην εξγαζηήξην. Σν απνηέιεζκα πνπ πξνέθπςε απφ απηή ηε δηαδηθαζία θαη
ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πεξαηηέξσ αλαιχζεηο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 4.4.12.
- 330 -
Εικόνα 4.4.9: Γηαρσξηζκφο ησλ εθηάζεσλ ηεο πεξηνρήο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000 βάζεη ηεο
ηζνυςνχο ησλ 1500 m.
- 331 -
Εικόνα 4.4.10: Μνληέιν θιίζεσλ γηα ηελ πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000. Οη
αλνηρηφρξσκεο απνρξψζεηο αληηπξνζσπεχνπλ κεγάιεο θιίζεηο θαη νη ζθνπξφρξσκεο κηθξέο.
- 332 -
Εικόνα 4.4.11: Γηαρσξηζκφο ησλ εθηάζεσλ ηεο πεξηνρήο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, πνπ
βξίζθνληαη πάλσ απφ ηα 1500 m θαη έρνπλ θιίζε κέρξη 5% ή κεγαιχηεξε απφ 120%.
- 333 -
Εικόνα 4.4.12: Ζ εηθφλα, ζηελ νπνία εθαξκφζηεθαλ νη κέζνδνη ηαμηλφκεζεο ησλ

εηθνλνζηνηρείσλ, κεηά ηελ απνθνπή ησλ εθηάζεσλ φπνπ ζεσξήζεθε φηη ππάξρεη κφλν
αλσδαζηθή θαη ιηβαδηθή βιάζηεζε, αιιά θαη βξαρψδε πξαλή ή/θαη θάζεηα βξάρηα.
- 334 -
4.4.1.2 Επιβλεπόμενη ηαξινόμηζη
Γηα ηε λέα εηθφλα πνπ δεκηνπξγήζεθε, εθαξκφζηεθε ε κέζνδνο ηεο επηβιεπφκελεο

ηαμηλφκεζεο, πξνθεηκέλνπ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ηα δεδνκέλα ησλ θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ
ηεο εηθφλαο ζε θιάζεηο, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ κνλάδεο βιάζηεζεο ή άιιεο ρξήζεηο γεο.
Καηά ηελ επηβιεπφκελε ηαμηλφκεζε επηιέρζεθαλ πεξηνρέο εθπαίδεπζεο ηνπ ηαμηλνκεηή
(ινγηζκηθνχ), επί ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο, γηα ηηο νπνίεο απφ ηα δεδνκέλα ππαίζξνπ είλαη
γλσζηέο νη γεσγξαθηθέο ζπληεηαγκέλεο θαη ε βιάζηεζε πνπ ηηο θαιχπηεη, αιιά θαη πεξηνρέο
γηα ηηο νπνίεο κέζσ ηεο θσηνεξκελείαο πξνζδηνξίζηεθε ν ηχπνο βιάζηεζεο (Δηθφλα 4.4.13).
Με ηνλ ηξφπν απηφλ ζπιιέρζεθε πιήζνο θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ γηα ηα εηθνλνζηνηρεία
(pixels) ηεο εηθφλαο δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, κε ζθνπφ λα θαιπθζνχλ ηπρφλ
δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ αληαλάθιαζε ηεο αθηηλνβνιίαο απφ ην ίδην είδνο βιάζηεζεο, ζε άιιε
ζέζε. Αθνχ δεκηνπξγήζεθε κε ηνλ ηξφπν απηφλ ην αξρείν θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ (βι.
Παξάξηεκα), ζηε ζπλέρεηα νκαδνπνηήζεθαλ νη θαζκαηηθέο ππνγξαθέο πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ
ηνπο ίδηνπο ηχπνπο βιάζηεζεο – ρξήζεηο γεο ζε 8 θιάζεηο (Πίλαθαο 4.4.1) θαη ν ηαμηλνκεηήο
πξνγξακκαηίζηεθε λα ηηο δηαρσξίζεη, αληίζηνηρα, δεκηνπξγψληαο ην απνηέιεζκα ηεο Δηθφλαο
4.4.14
Πίνακας 4.4.1: Οκαδνπνίεζε θαη θιάζεηο ηαμηλφκεζεο

ηεο πνιπθαζκαηηθήο δνξπθνξηθήο εηθφλαο, βάζεη ησλ
θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ ησλ πεξηνρψλ εθπαίδεπζεο.
Α/Α Καηηγοριοποίηζη θαζμαηικών σπογραθών
1. Αλσδαζηθή, ιηβαδηθή βιάζηεζε

2. Θακλψλεο
3. Μαθθία βιάζηεζε
4. Γάζε θσλνθφξσλ
5. Παξφρζηα βιάζηεζε
6. Αγξνηηθέο εθηάζεηο
7. Υέξζεο εθηάζεηο – Δγθαηαιεηκκέλνη αγξνί
8. Πεξηνρέο ρσξίο βιάζηεζε
- 335 -
Εικόνα 4.4.13: Παξάδεηγκα ζπιινγήο θαζκαηηθψλ ππνγξαθψλ απφ ραξαθηεξηζηηθέο επηθάλεηεο, βάζεη
θσηνεξκελείαο (αξηζηεξά) θαη ε ζέζε ηνπο επί ησλ εηθνλνζηνηρείσλ ηεο πξνο ηαμηλφκηζε πνιπθαζκαηηθήο εηθφλαο
(δεμηά). Με πξάζηλν πεξίγξακκα ππνδεηθλχνληαη νη επηθάλεηεο δαζψλ θσλνθφξσλ (Διάηεο), κε θίηξηλν νη αγξνί θαη
κε γαιάδην νη εθηάζεηο κε παξφρζηα βιάζηεζε.
- 336 -
Εικόνα 4.4.14: Θεκαηηθφο ράξηεο κε ην απνηέιεζκα ηεο εθαξκνγήο ηεο επηβιεπφκελεο ηαμηλφκεζεο κε ρξσκαηηθή
απφδνζε ησλ επηθαλεηψλ πνπ ηαμηλνκήζεθαλ ζηηο επηιεγκέλεο θιάζεηο. Με καχξν ρξψκα παξνπζηάδνληαη νη πεξηνρέο
πνπ εμαηξέζεθαλ απφ ηελ δηαδηθαζία ηεο ηαμηλφκεζεο.
- 337 -
4.4.1.3 Αξιολόγηζη ηηρ ηαξινόμηζηρ – Έλεγσορ θεμαηικήρ ακπίβειαρ
Δπφκελν βήκα ζηε δηαδηθαζία ήηαλ ε αμηνιφγεζε ηεο ηαμηλφκεζεο πνπ πξνεγήζεθε,
δειαδή ν εληνπηζκφο ησλ πηζαλψλ ζπγρχζεσλ θαηά ηελ νκαδνπνίεζε ησλ ςεθηαθψλ
ππνγξαθψλ θαη ελ ηέιεη ηεο ζεκαηηθήο αθξίβεηαο (απφθιηζε ηεο ραξηνγξάθεζεο) βάζεη ηεο
πξαγκαηηθήο θαηάζηαζεο. Γηα λα επηηεπρζεί ν ζθνπφο απηφο, ειέγρζεθε ην ζηαηηζηηθφ
ζθάικα, κέζσ ζπζρέηηζεο γλσζηψλ ζεκείσλ επί ηεο εηθφλαο ζε ζρέζε κε ηελ θαηεγνξία
ζηελ νπνία εληάρζεθαλ θαηά ηελ ηαμηλφκηζε. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα γλσζηά ζεκεία επί ηεο
εηθφλαο πξνέξρνληαη απφ ηηο δεηγκαηνιεςίεο ππαίζξνπ θαη αθνξνχλ πεξηνρέο δηάζπαξηεο
ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Δπεηδή φκσο πνιιά απφ ηα ζεκεία απηά ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη σο
πεξηνρέο εθπαίδεπζεο ηνπ ηαμηλνκεηή, γηα ηνλ θαιχηεξν έιεγρν ησλ απνηειεζκάησλ
επηιέρζεθαλ 200 ηπραία ζεκεία ειέγρνπ επί ηεο εηθφλαο (Δηθφλα 4.4.15), γηα ηα νπνία θαη
δεκηνπξγήζεθε κία κήηξα ζθαικάησλ (error –confusion- matrix).
Εικόνα 4.4.15: ΢εκεία

αλαθνξάο (Υ) ειέγρνπ
αθξίβεηαο επί ηεο εηθφ-
λαο πνπ ηαμηλνκήζεθε
(αζπξφκαπξε απφδνζε
ηνπ ζπλδπαζκνχ 4-3-2).
- 338 -
Βάζεη ηεο κήηξαο ζθαικάησλ, πνπ δεκηνπξγήζεθε, ε ζπλνιηθή αθξίβεηα ηεο

ραξηνγξάθεζεο ππνινγίζηεθε ζε 82%, πνζνζηφ πνπ ζεσξήθε ηθαλνπνηεηηθφ γηα ηελ
ραξηνγξάθεζε ζε επίπεδν βιάζηεζεο θαη γηα θιίκαθα 1:50000 ή/θαη κηθξφηεξε. Ζ
κείσζε ηνπ πνζνζηνχ ηεο ζπλνιηθήο αθξίβεηαο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηελ ζχγρπζε
πνπ γίλεηαη ζηηο θαζκαηηθέο ππνγξαθέο ησλ θιάζεσλ ησλ αλσδαζηθψλ - ιηβαδηθψλ
εθηάζεσλ, αιιά θαη κεηαμχ ησλ ζακλψλσλ θαη ηεο καθθίαο βιάζηεζεο. Οη εθηάζεηο
ησλ δαζψλ θσλνθφξσλ (Διάηεο) θαίλεηαη λα δηαρσξίδνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ
απφ ηηο άιιεο θιάζεηο, φπσο θαη νη εθηάζεηο κε παξφρζηα βιάζηεζε.
4.4.1.4 Δημιοςπγία ηελικού σάπηη βλάζηηζηρ – σπήζεων γηρ
Γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ηειηθνχ ράξηε βιάζηεζεο - ρξήζεσλ γεο (Δηθφλα 4.4.16)
πξνζηέζεθαλ ζηελ ηαμηλνκεκέλε ζε θιάζεηο εηθφλα, νη επηθάλεηεο πνπ εμαηξέζεθαλ
απφ ηελ ηαμηλφκεζε. ΢ηηο ζέζεηο φπνπ ρσξνζεηήζεθαλ επηθάλεηεο κε ρηνλφθηια
ιηβάδηα (θιίζε ≤ 5% θαη πςφκεηξν ≥ 1500m), πξαγκαηνπνηήζεθε θσηνεξκελεία γηα
ηελ εμαίξεζε εθηάζεσλ πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηνλ νηθφηνπν, φπσο νη πεξηνρέο
νξηζκέλσλ πιαηεηψλ ησλ αλεκνγελλεηξηψλ, θαζψο θαη άιιεο εθηάζεηο πνπ
δηαθξίλνληαλ θσηνεξκελεπηηθά φηη δελ αλήθνπλ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν.
΢εκεηψλεηαη φηη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηθαλεηψλ κε ιηζψλεο (πνπ δελ
δηαρσξίζηεθαλ κε ηε κέρξη ηψξα δηαδηθαζία), έγηλε ζηνρεπκέλε θσηνεξκελεία
εληνπηζκνχ ηνπο, θπξίσο ζηηο εθηάζεηο ζηα θαηάληε ησλ αζβεζηνιηζηθψλ πξαλψλ θαη
φπνπ ππήξρε ηζρπξή θιίζε (βάζεη ησλ ηζνυςψλ ή ηνπ DEM). Όπνπ εληνπίζηεθαλ
ιηζψλεο δηνξζψζεθε αληίζηνηρα ε εηθφλα ηεο ηαμηλφκεζεο θαη ραξηνγξαθήζεθαλ σο
μερσξηζηή θιάζε.
- 339 -
Εικόνα 4.4.16:Σειηθφο ράξηεο βιάζηεζεο – ρξήζεσλ γεο, γηα ηελ πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, φπσο πξνέθπςε
απφ ηελ δηαδηθαζία ραξηνγξάθεζεο κε ηε ρξήζε πνιπθαζκαηηθψλ εηθφλσλ Landsat 7 ETM+.
- 340 -
4.4.2 Χαπηογπάθηζη ηων ηύπων οικοηόπων
Έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο παξνχζαο κειέηεο ήηαλ ε δεκηνπξγία
αμηφπηζησλ θαη κε κεγάιε αθξίβεηα ραξηνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ βάζεο (base-line
data) γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηε κειινληηθή παξαθνινχζεζε ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ
νηθνηφπσλ, αιιά θαη ησλ φπνησλ πηέζεσλ θαη απεηιψλ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή.
Γηα ηνλ ζθνπφ απηφλ θαηαξηίζηεθε ιεπηνκεξήο ράξηεο βιάζηεζεο ζε επίπεδν ηχπσλ
νηθνηφπσλ, θαζψο θαη ζεκαηηθφο ράξηεο κε ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, ηηο
πηέζεηο θαη ηηο απεηιέο ζηελ πεξηνρή. Ζ κνληεινπνίεζε ησλ εθηάζεσλ (βξαρψδε
πξαλή, αλσδαζηθέο εθηάζεηο θιπ) πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ηε ραξηνγξάθεζε ηεο
βιάζηεζεο κε πνιπθαζκαηηθέο δνξπθνξηθέο εηθφλεο, ρξεζηκνπνηήζεθε θαη γηα ηελ
νξηνζέηεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ πνπ βξίζθνληαη ζηηο επηθάλεηεο απηέο. Γηα ηελ
πεξαηηέξσ αθξίβεηα ησλ ηειεπηζθνπηθψλ εξκελεηψλ δεκηνπξγήζεθε, κε ηε ρξήζε ηνπ
ςεθηαθνχ κνληέινπ εδάθνπο θαη ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ αλά
πςνκεηξηθέο δψλεο (Πίλαθαο 4.2.2), ςεθηαθφ ππφβαζξν ησλ βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ
γηα ηελ πεξηνρή (Δηθφλα 4.4.17). Με ηνλ ηξφπν απηφ ηα δεδνκέλα ηεο αξρηθήο
κνληεινπνίεζεο βάζεη πςνκέηξνπ θαη θιίζεο, θαηεγνξηνπνηήζεθαλ θαη βάζεη ηνπ
βηνθιηκαηηθνχ νξφθνπ ζηνλ νπνίν αλήθνπλ, ψζηε ε εθηίκεζε ησλ εθεί επξηζθφκελσλ
ηχπσλ νηθνηφπσλ λα δηαζέηεη θαιχηεξε ηεθκεξίσζε.
Ηδηαίηεξα γηα ηνλ νηθφηνπν πξνηεξαηφηεηαο ησλ «μπξηζκέλσλ ιηβαδηψλ»
(Κσδηθφο Natura 2000: 6230*) ζηελ πεξηνρή «Πξαζνχδη», πνπ δέρεηαη θαη ηηο
κεγαιχηεξεο πηέζεηο, πξαγκαηνπνηήζεθε ηνπνγξαθηθή απνηχπσζή ηνπ κε GPS RTK,
κε απνηέιεζκα λα έρνπκε ηελ πξαγκαηηθή νξηνζέηεζε ηνπ νηθνηφπνπ ζην έδαθνο.
΢ηελ ίδηα πεξηνρή θαη κε ηνλ ίδην ηξφπν, θαηαγξάθεθαλ νη ζεκεηαθνί νηθφηνπνη κε
Chara sp. (Κσδηθφο Natura2000: 3140) θαη Juncus sp. (Κσδηθφο Natura2000: 72B0),
νηθφηνπνη πνπ απνηεινχλ λέεο αλαθνξέο γηα ηελ πεξηνρή θαη πεξηιακβάλνληαη ζην
Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ.
- 341 -
Εικόνα 4.4.17: Υάξηεο βηνθιηκαηηθψλ νξφθσλ γηα ην φξνο Παλαρατθφ.
- 342 -
Ζ πνιπθαζκαηηθή δνξπθνξηθή εηθφλα (ζπλδπαζκφο δηαχισλ 4-3-2)

ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ζε απηφ ην ζηάδην σο βάζε, θπξίσο γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ
πεξηνρψλ κε παξφρζηα δαζηθή βιάζηεζε (Salix sp., Platanus orientalis), νη νπνίεο
αληηζηνηρνχλ θπξίσο ζην έληνλν θφθθηλν ρξψκα επί ηεο εηθφλαο (Δηθφλα 4.4.18).
Εικόνα 4.4.18: Υαξαθηεξηζηηθή πεξηνρή (θχθινο) κε παξφρζηα βιάζηεζε ζηελ πεξηνρή

Βνπλφππξγνο. Δπάλσ, δηαθξίλεηαη κε έληνλν θφθθηλν ρξψκα, επί ηεο ςεπδέγρξσκεο εηθφλαο ηνπ
ζπλδπαζκνχ ησλ θαζκαηηθψλ δηαχισλ 4-3-2, ε παξφρζηα βιάζηεζε. Κάησ, ε ίδηα πεξηνρή ζε
έγρξσκε δνξπθνξηθή εηθφλα (EKXA, 2014), φπνπ ε παξφρζηα βιάζηεζε δελ δηαθξίλεηαη ζε
ζρέζε κε ηηο άιινπ ηχπνπ γεηηνληθέο δαζηθέο εθηάζεηο.
- 343 -
΢ηε ζπλέρεηα, γηα ηηο ζέζεηο απηέο έγηλε παξαηήξεζε ζε δνξπθνξηθέο θσηνγξαθίεο
δηαθνξεηηθψλ επνρψλ ηνπ έηνπο, κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ Google Earth, φπνπ δηαθξίλνληαη
μεθάζαξα ηα θπιινβφια παξφρζηα είδε, ζε ζρέζε κε ηα γεηηνληθά αεηζαιή (Δηθφλα
4.4.19). Με απηή ηε δηαδηθαζία νξηνζεηήζεθαλ κε κεγάιε αθξίβεηα παξφρζηνη νηθφηνπνη,
νη νπνίνη ιφγσ ηεο ζέζεο ηνπο (κέζα ζε απφηνκνπο ρεηκάξξνπο θιπ) ήηαλ απξνζέγγηζηνη,
αθφκα θαη γηα παξαηήξεζε απφ γεηηνληθέο ζέζεηο ή απέλαληη θιηηχεο. Σαπηφρξνλα,
κεηψζεθε ζεκαληηθά ν ρξφλνο ραξηνγξάθεζεο, δηφηη ε θσηνεξκελεία απνθιεηζηηθά
(ρσξίο ηελ ρξήζε πνιπθαζκαηηθψλ δεδνκέλσλ) επνρηθά δηαθνξνπνηνχκελσλ
δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ γηα φιε ηελ πεξηνρή κειέηεο, κε ζθνπφ ηελ αλεχξεζε νηθνηφπσλ
κε θπιινβφια είδε, ζα απνηεινχζε κηα εμαηξεηηθά ρξνλνβφξα δηαδηθαζία.
Εικόνα 4.4.19: Υαξαθηεξηζηηθή ζέζε ρεηκάξξσλ κε παξφρζηα βιάζηεζε κε Platanus orientalis, ζηελ πεξηνρή
ηεο Αξγπξάο, ηνλ κήλα Μάξηην (αξηζηεξά), πξηλ ηελ αλάπηπμε ησλ θχιισλ θαη ηνλ κήλα Απξίιην (δεμηά), φπνπ
ηα λεαξά θχιια έρνπλ αλαπηπρζεί. Με ιεπθή, δηαθεθνκκέλε γξακκή ζεκεηψλνληαη, ελδεηθηηθά, νη ζέζεηο κε
παξφρζηα βιάζηεζε θαη ε δηαθνξά ζηελ φςε ηνπο κεηαμχ ησλ δχν δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ (Google Earth, 2013).
Απνηέιεζκα απηήο ηεο κεζνδνινγίαο ήηαλ ε επίηεπμε ραξηνγξάθεζεο κε

ηδηαίηεξα πςειή ζεκαηηθή αθξίβεηα. Οη ηειηθέο δηνξζψζεηο γηα ηελ αθξίβεηα ηνπ
ράξηε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ, έγηλαλ κε επηζθέςεηο επηβεβαίσζεο ζην πεδίν.
Ηδηαίηεξα, ε αμηνιφγεζε ηεο ζεκαηηθήο αθξίβεηαο ηνπ ράξηε ησλ ηχπσλ νηθνηφπνπ
έγηλε κε ηε ρξήζε tablet PC, κε ελζσκαηνκέλν δέθηε GPS θαη GPRS (γηα ζχλδεζε
ζην δηαδίθηπν), ζηo νπνίν εηζήρζεζαλ ηπραία ζεκεία ειέγρνπ, κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ
πνπ είραλ θαηά ηελ κέρξη ηφηε ραξηνγξάθεζε θαη ειέγρζεθαλ ζην έδαθνο γηα ηελ
- 344 -
πηζηφηεηά ηνπο. Με ηε ρξήζε ηερλνινγίαο GPRS γηα ηελ δηαδηθηπαθή απεηθφληζε ησλ
ραξηνγξαθηθψλ ππνβάζξσλ (νξζνθσηνράξηεο, Google Earth) θαη ζε ζπλδπαζκφ κε
ηελ ελεξγνπνηεκέλε ηεο ιεηηνπξγία GPS ηνπ tablet PC, απεηθνλίζηεθαλ φια ηα
ζεκεία ειέγρνπ θαη θαζνξίζηεθαλ νη πεξηνρέο θαη νη δηαδξνκέο εχξεζήο ηνπο. Με ηνλ
ηξφπν απηφλ ε αλεχξεζε ησλ ζεκείσλ ειέγρνπ ήηαλ βέβαηε θαη ηδηαίηεξα εχθνιε. Σν
ζχλζεην νδηθφ δίθηπν ηεο πεξηνρήο είλαη θαηαγεγξακκέλν ζηηο πεξηζζφηεξεο
δηαδηθηπαθέο βάζεηο νδηθψλ δηθηχσλ ζε κεγάιν πνζνζηφ ηνπ θαη ην ινγηζκηθφ
εχξεζεο ηεο ζπληνκφηεξεο νδνχ κεηαμχ δχν ζεκείσλ, πνπ δηέζεηε ην ινγηζκηθφ ηνπ
tablet PC θαζνδήγεζε ζπρλά ζηελ εχξεζε ηνπ επφκελνπ ζεκείνπ ειέγρνπ,
εμνηθνλνκψληαο ζεκαληηθφ ρξφλν θαη πεξηνξίδνληαο ζεκαληηθά ην θφζηνο ησλ
κεηαθηλήζεσλ. Δθηάζεηο κε ζεκεία ειέγρνπ ζηηο νπνίεο δελ ήηαλ δπλαηή ε πξφζβαζε,
πξνζεγγίζηεθαλ θαηά ην δπλαηφλ θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηε ρξήζε δηφπηξαο (θηάιηα)
εμεηάζηεθε ε επηθάλεηά ηνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ δηνξζψζεθαλ ζε ηθαλνπνηεηηθφ
βαζκφ ηα ζθάικαηα ηεο ραξηνγξάθεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζεκαηηθήο
ραξηνγξάθεζεο ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ παξνπζηάδνληαη ζηελ Δηθφλα 4.4.20, θαζψο
θαη ζην Παξάξηεκα I (Υάξηεο X-2).
4.4.3 Χαπηογπάθηζη ηων απειλών και ηηρ ανθπώπινηρ επίδπαζηρ
Ζ ραξηνγξάθεζε ησλ απεηιψλ θαη ηεο αλζξψπηλεο επίδξαζεο βαζίζηεθε ζηηο

αλαιπηηθέο θαηαγξαθέο ηνπο θαηά ηελ εξγαζία πεδίνπ, αιιά θαη ζηε ιεπηνκεξή
θσηνεξκελεία ησλ νξζνθσηνγξαθηψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο (ΔΚΥΑ, 2014). ΢θνπφο
ηεο ραξηνγξάθεζεο ήηαλ ε θαηαλφεζε ηεο θαηαλνκήο ησλ επηδξάζεσλ ζηελ πεξηνρή,
ηφζν γηα ηελ θάζε κία μερσξηζηά, φζν θαη γηα φιεο καδί αζξνηζηηθά.
Σα απνηειέζκαηα ηεο ζεκαηηθήο ραξηνγξάθεζεο ησλ απεηιψλ θαη ηεο
αλζξψπηλεο επίδξαζεο, παξνπζηάδνληαη ζηελ Δηθφλα 4.4.21, θαζψο θαη ζην
Παξάξηεκα I (Υάξηεο X-3).
4.4.4 Αξιολόγηζη διασπονικών μεηαβολών ζηη βλάζηηζη
Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε κεηαβνιή ζηελ έθηαζε ησλ θπζηθψλ

νηθνζπζηεκάησλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000 δηαρξνληθά, έγηλε ζχγθξηζε
ησλ θαιχςεσλ γεο κεηαμχ ηνπ έηνπο 1945 θαη ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο, κέζσ ηνπ
- 345 -
δηαζέζηκνπ αεξνθσηνγξαθηθνχ πιηθνχ θαη νξζνθσηνραξηψλ (ΓΤ΢, 1945; Google

Earth, 2013; EKXA, 2014). Ζ δηαδηθαζία απηή πξαγκαηνπνηήζεθε κε
θσηνεξκελεπηηθέο κεζφδνπο, ρξεζηκνπνηψληαο ηφζν ηελ απεπζείαο παξαηήξεζε ησλ
ςεθηαθψλ εηθφλσλ ζηνλ ππνινγηζηή, φζν θαη παξαηεξψληαο κε ζηεξενζθφπην ηα
δηαζέζηκα ζηεξενδεχγε αεξνθσηνγξαθηψλ γηα ην έηνο 1945, επηηπγράλνληαο έηζη
ζηεξενζθνπηθή παξαηήξεζε θαη θαιχηεξε επνπηεία απηψλ ησλ εηθφλσλ, πνπ
δηαζέηνπλ κηθξφηεξε θιίκαθα θαη ρακειφηεξε επθξίλεηα ζε ζρέζε κε ηηο ζχγρξνλεο
θαη ε κνλνζθνπηθή παξαηήξεζή ηνπο πηζαλφλ λα νδεγνχζε ζε εζθαικέλα
ζπκπεξάζκαηα. Απφ ηε ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ δηαπηζηψζεθε φηη ην 1945 νη
εθηάζεηο κε δάζε εκθαλίδνληαη ζαθψο πεξηνξηζκέλεο ζε ζρέζε κε ζήκεξα ή
παξνπζηάδνπλ αζζελέζηεξε δνκή. Γεληθφηεξα, ε θπζηθή βιάζηεζε θαίλεηαη λα
θαηαιακβάλεη ζήκεξα ζέζεηο φπνπ παιαηφηεξα ππήξραλ θαιιηέξγεηεο ή βφζθνληαλ
εληαηηθά (Δηθφλα 4.4.22). Σα δαζνφξηα θαίλεηαη φηη βξίζθνληαη ζηηο ίδηεο ζέζεηο, κε
κηθξέο ηνπηθέο απνθιίζεηο, πνπ ηνπνζεηνχληαη ζήκεξα ζε ειαθξψο κεγαιχηεξα
πςφκεηξα. Σν γεγνλφο απηφ δηθαηνινγείηαη, ιφγσ ηνπ ζεκαληηθνχ πεξηνξηζκνχ ηεο
θηελνηξνθηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ πεξηνρή ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ζε ζρέζε κε ην
παξειζφλ, αιιά θαη ηεο εγθαηάιιεηςεο ησλ νξεηλψλ αγξνηηθψλ εθηάζεσλ θαη
θαιιηεξγεηψλ, νη νπνίεο ην 1945 εκθαλίδνληαη θαη πεξηζζφηεξεο ζε αξηζκφ, αιιά θαη
ζε έθηαζε ζε ζρέζε κε ζήκεξα.
- 346 -
Εικόνα 4.4.22: Σα φξηα ηνπ ειαηνδάζνπο ζην λνηηαλαηνιηθφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, ην έηνο 1945 (αξηζηεξά) θαη
ε παξνπζίαζή ηνπο (δεμηά) ζε πξφζθαηε δνξπθνξηθή θσηνγξαθία (ΔΚΥΑ, 2014). Παξαηεξείηαη ε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ δαζψλ ή ε
βειηίσζε ηεο δνκήο ηνπο ζε αξθεηέο ζέζεηο ηεο πεξηνρήο (πιαίζηα), θαζψο θαη ε εηζρψξεζε ηεο θπζηθήο βιάζηεζεο ζε
εγθαηαιεηκκέλνπο αγξνχο θαη βνζθνηφπνπο (βέιε).
- 347 -
4.4.5 Υαξηνγξάθεζε ηεο ελδεκηθήο ρισξίδαο.
Πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξίζνπκε ηε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ θαηαγεγξακκέλσλ

ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa ζηελ πεξηνρή κειέηεο, δεκηνπξγήζεθαλ κε ηε ρξήζε ηνπ
ςεθηαθνχ κνληέινπ εδάθνπο (DEM) νη ζρεηηθνί ράξηεο ζπζρεηίζεσλ ηεο εκθάληζήο ηνπο κε
ηελ θιίζε ηνπ εδάθνπο (Δηθφλα 4.4.23), θαζψο θαη κε ηελ έθζεζή ηνπ (Δηθφλα 4.4.25). Σέινο,
κε ηελ ηνπνζέηεζε ησλ ζέζεσλ εκθάληζεο ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa, επί ηνπ
ραξηνγξαθηθνχ ππνβάζξνπ, ζπληάρζεθε ν ράξηεο ζεξκψλ ζεκείσλ ελδεκηζκνχ (Δηθφλα
4.4.26) γηα ηελ πεξηνρή πεξηνρήο κειέηεο. Απφ ηα φζα παξνπζηάδνληαη ζηνπο ράξηεο απηνχο,
πξνέθπςαλ ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα:
i. Υάξηεο θιίζεσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη θαηαγξαθήο ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa.
 Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο αηφκσλ / πιεζπζκψλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa
θαηαγξάθεθε ζε θιίζεηο 35 έσο 55%.
 Ζ κεγαιχηεξε πνηθηιφηεηα ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa εκθαλίδεηαη ζε θιίζεηο
κεγαιχηεξεο απφ 55%.
 Ζ εκθάληζε κεγάιεο πνηθηιφηεηαο ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa ζε θιίζεηο
κεγαιχηεξεο απφ 55% ηεθκεξηψλεη ηε ζπκκεηνρή ζηελ ελδεκηθή ρισξίδα πνιιψλ
βξαρφθηισλ taxa, αθνχ φζν απμάλεη ε θιίζε ηνπ εδάθνπο, θπξηαξρνχλ βξαρψδεηο
βηφηνπνη, ζάξξεο ή θάζεηα βξάρηα. Δπίζεο, ππνδειψλεη ηελ πξνζπάζεηα επηβίσζεο
πιεζψξαο ελδεκηθψλ taxa, απνηθίδνληαο ζέζεηο πνπ είλαη ιηγφηεξν πξνζβάζηκεο γηα
βφζθεζε ή άιιε δξαζηεξηφηεηα.
 Δθηφο απφ ηελ εκθάληζε ησλ ελδεκηθψλ βξαρφθηισλ taxa αθφκα θαη ζε επηθάλεηεο
κε κεγάιεο θιίζεηο, δελ κπνξεί θαηά ηα άιια λα ηεθκεξησζεί θάπνην πξφηππν θαηαλνκήο
ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa ζε ζρέζε κε ηελ θιίζε ηνπ εδάθνπο θαη ε εκθάληζή ηνπο
ζε ζέζεηο κε κέζε έσο έληνλε θιίζε, πηζαλφηαηα νθείιεηαη ζην αθαηάιιειν απηψλ ησλ
εδαθψλ γηα εθκεηάιιεπζε ή/θαη ηεο ζέζεο ησλ επηθαλεηψλ απηψλ ζην φξνο (κεγάια
πςφκεηξα, θιηκαηηθέο ζπλζήθεο).
ii. Υάξηεο εθζέζεσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη θαηαγξαθήο ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa.
 Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο θαηαγξαθψλ αηφκσλ θαη ε κεγαιχηεξε πνηθηιφηεηα
ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa, εληνπίδεηαη ζε επηθάλεηεο γεληθήο δπηηθήο έθζεζεο (ΝΓ, Γ,
ΒΓ).
 ΢εκαληηθφο αξηζκφο ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa εκθαλίδεηαη θαη ζε βφξεηεο εθζέζεηο.
 Ζ πξνηίκεζε ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ taxa ζηηο δπηηθέο θπξίσο εθζέζεηο θαη
δεπηεξεπφλησο ζηηο βφξεηεο εθζέζεηο, πηζαλφλ λα εξκελεχεη ηελ πξνζαξκνγή θαη ηνλ
απνηθηζκφ ζε ζέζεηο πνπ εθηίζεληαη ιηγφηεξν ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία, κε κεγάιε
- 348 -
δηάξθεηα ζθίαζεο θαη ρακειέο ζεξκνθξαζίεο, θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο, ζε ζρέζε
κε ηηο ζέζεηο γεληθήο αλαηνιηθήο έθζεζεο.
iii. Υάξηεο ζεξκψλ ζεκείσλ ελδεκηζκνχ.

 Ζ κεγαιχηεξε πνηθηιφηεηα ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa θαηαγξάθεθε ζηηο εθηάζεηο
γχξσ απφ ηελ θνξπθή «΢θαληδνρέξηα» (42 ελδεκηθά taxa) θαη δεπηεξεπφλησο ζηελ
πεξηνρή «Πξαζνχδη» (24 ελδεκηθά taxa).
 Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε εκθάληζε πνηθηιίαο θαη κεγάινπ αξηζκνχ
αηφκσλ ελδεκηθψλ taxa ζηελ πεξηνρή «Σξαλή Ρίδα», ε νπνία βξίζθεηαη ζην κέζνλ,
πεξίπνπ, ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ θαη δέρεηαη θαζεκεξηλά ηηο πηέζεηο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο
ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ εξγάδεηαη εθεί.
 Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ πεξηνρψλ ζεξκψλ ζεκείσλ ελδεκηζκνχ, καο επηβάιιεη ηελ
επηινγή ζέζεσλ παξαθνινχζεζεο εηδψλ θαη ηχπσλ νηθνηφπσλ ζηηο επηθάλεηεο απηέο.
- 349 -
Εικόνα 4.4.23: Υάξηεο θιίζεσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε απνηχπσζε ησλ θαηαγεγξακκέλσλ ειιεληθψλ
ελδεκηθψλ taxa (ππφκλεκα αξίζκεζεο ζηελ επφκελε ζειίδα).
- 350 -
1. Abies cephalonica 30. Draba lacaitae 59. Onobrychis ebenoides

2. Achillea umbellata 31. Edraianthus parnassicus 60. Onosma erecta subsp. malickyi
3. Alkanna methanea 32. Erysimum asperulum 61. Onosma kaheirei
4. Allium achaicum 33. Erysimum cephalonicum 62. Ophrys argolica
Ornithogalum fimbriatum subsp.
5. Allium frigidum 34. Erysimum graecum 63.
gracilipes
Alyssum montanum subsp.
6. 35. Erysimum pectinatum 64. Petrorhagia graminea
montanum var. graecum
7. Anchusella variegata 36. Erysimum pusillum 65. Peucedanum achaicum

Festuca jeanpertii subsp.
8. Anthemis brachmannii 37. 66. Plantago atrata subsp. graeca
achaica
Fritillaria graeca subsp. Pterochephalus perennis subsp.
9. Arenaria guicciardii 38. 67.
guicciardii perennis
10. Asperula aristata subsp. thessala 39. Fritillaria mutabilis 68. Scorzonera crocifolia
Scrophularia heterophylla var.
11. Asperula lutea 40. Galium melanantherum 69.
heterophylla
Scutellaria rupestris subsp.
12. Astragalus cylleneus 41. Galium peloponnesiacum 70.
parnassica
13. Aurinia moreana 42. Galium taygeteum 71. Sedum laconicum subsp. laconicum
Biarum tenuifolium subsp.
14. 43. Galium violaceum 72. Seseli parnassicum
abbreviatum
15. Campanula radiscosa 44. Genista milli 73. Sesleria vaginalis
Sideritis clandestina subsp.
16. Carum heldreichii 45. Geocaryum parnassicum 74.
peloponnesiaca
17. Centaurea affinis subsp. laconiae 46. Geocaryum peloponnesiacum 75. Silene auriculata
Gymnospermium altaicum
18. Centaurea raphanina subsp. mixta 47. 76. Silene congesta
subsp. peloponnesiacum
19. Cerastium candidissimum 48. Helictotrichon agropyroides 77. Silene gigantea

Cerastium illyricum subsp. Helictotrichon convolutum
20. 49. 78. Silene italica subsp. peloponnesiaca
brachiatum subsp. heldreichii
Inula verbascifolia subsp.
21. Cirsium heldreichii 50. 79. Thlaspi graecum
parnassica
Iris unguicularis subsp.
22. Cirsium hypopsilum 51. 80. Trifolium parnasii
carica var. angustifolia
23. Colchicum graecum 52. Leontodon graecus 81. Trifoliun aurantiacum
Malcolmia graeca subsp.
24. Crepis hellenica 53. 82. Trinia frigida
bicolor
25. Crepis incana 54. Marrubium cylleneum 83. Verbascum epixanthinum
Veronica chamaedrys subsp.
26. Dianthus androsaceus 55. Marrubium velutinum 84.
chamaedryoides
27. Dianthus biflorus 56. Minuartia confusa 85. Veronica glauca
Dianthus serratifolius subsp. 86. Veronica glauca subsp.

28. 57. Minuartia euritanica
serratifolius peloponnesiaca
Nigela arvensis subsp. 87.
29. Dianthus tymphresteus 58. Viola phitosiana
aristata
Εικόνα 4.4.24: Τπφκλεκα αξίζκεζεο γηα ηνπο ράξηεο θιίζεσλ θαη εθζέζεσλ ησλ Δηθφλσλ 4.4.23 θαη 4.4.25.
- 351 -
Εικόνα 4.4.25: Υάξηεο θιίζεσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε απνηχπσζε ησλ θαηαγεγξακκέλσλ ειιεληθψλ
ελδεκηθψλ taxa (ππφκλεκα αξίζκεζεο ζηελ πξνεγνχκελε ζειίδα).
- 352 -
Εικόνα 4.4.26: Υάξηεο ησλ ζεξκψλ ζεκείσλ ελδεκηζκνχ

ζηελ πεξηνρή ηνπ Παλαρατθνχ φξνπο.
- 353 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ - ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖ΢Ζ
4.5 Οικολογική αξιολόγηζη ηος Όποςρ Πανασαϊκού
΢ηελ παξνχζα έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ε νηθνινγηθή αμηνιφγεζε ησλ

ζεκαληηθψλ θπηηθψλ taxa πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή, θαζψο θαη ε αμηνιφγεζε ησλ
ηχπσλ νηθνηφπσλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ. Ζ νηθνινγηθή αμηνιφγεζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
απνηειεί ην επηζηέγαζκα ησλ αλαιχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ, θαζψο ζπλδπάδεη θαη
ζπλνςίδεη, φιεο ηηο επηκέξνπο αλαιχζεηο ηεο ρισξίδαο, ηεο βιάζηεζεο, ησλ αλζξσπίλσλ
επηδξάζεσλ θαη ηεο ραξηνγξάθεζεο. Ζ αμηνιφγεζε, κέζσ δεηγκαηνιεςηψλ ρισξίδαο,
απνηειεί ηελ πην επξεία κέζνδν ζηηο κειέηεο νηθνινγηθήο αμηνιφγεζεο ησλ
νηθνζπζηεκάησλ (van Der Ploeg, 1994), αθνχ νη ζπιινγέο θαη ε θαηαγξαθή θπηψλ είλαη
ζρεηηθά επθνιφηεξε απφ απηή άιισλ νκάδσλ νξγαληζκψλ, φπσο πρ ηα δψα. Δμάιινπ, ε
θαηακέηξεζε θπηψλ – δεηθηψλ, φπσο ηα ληηξφθηια είδε, θαηαδεηθλχνπλ έγθαηξα κηα
πηζαλή ηάζε κεηαβνιήο ηνπ βηνηφπνπ, πνιχ πξηλ απηή εθδεισζεί σο ζπλέπεηα ζηνπο
δσηθνχο πιεζπζκνχο. ΢ηφρνο ηεο αμηνιφγεζεο ήηαλ ν πξνζδηνξηζκφο ησλ θπηηθψλ taxa
θαη ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ πνπ θηλδπλεχνπλ, ρξήδνπλ πξνζηαζίαο ή/θαη απαηηνχλ ηελ
έληαμή ηνπο ζε πξφγξακκα βηνπαξαθνινχζεζεο.
4.5.1 Οηθνινγηθή αμηνιόγεζε ησλ ζεκαληηθώλ θπηηθώλ taxa ζην Όξνο Παλαρατθό
Απφ ηνλ ρισξηδηθφ θαηάινγν ηεο πεξηνρήο κειέηεο, επηιέρζεθαλ 32 θπηηθά taxa ηα
νπνία θαη ζεσξνχληαη σο ηα ζεκαληηθφηεξα γηα ηελ πεξηνρή. Σα θξηηήξηα επηινγήο ηνπο
ήηαλ: ν ελδεκηζκφο ηνπο, ε θαηάηαμή ηνπο ζε θαηεγνξία θηλδχλνπ εμαθάληζεο ηεο IUCN,
ε πξνζηαζία ηνπο απφ ΢πλζήθεο ή Γηαηάγκαηα θαη ν ραξαθηεξηζκφο ηνπο σο είδε –
δείθηεο ηνπο πεξηβάιινληνο ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ νηθνηφπσλ. Σα taxa πνπ επηιέρζεθαλ
γηα ηελ αμηνιφγεζε είλαη ηα: Achillea holosericea, Aethionema saxatile subsp. graecum,
Arabis subflava, Arenaria guicciardii, Asperula lutea, Astragalus sempervirens subsp.
cephalonicus, Campanula radicosa, Carum graecum subsp. graecum, Crocus sieberi
subsp. sublimis, Daphne oleoides, Dianthus androsaceus, Dianthus viscidus, Drypis
spinosa, Erodium chrysanthum, Erysimum cephalonicum, Genista milii, Gymnospermium
altaicum subsp. peloponnesiacum, Malcolmia graeca subsp. bicolor, Marrubium
velutinum, Minuartia stellata, Morina persica, Ophrys argolica, Peucedanum achaicum,
Ranunculus trichophyllus, Scutellaria rupestris, Seseli parnassicum, Sideritis clandestina
subsp. peloponnesiaca, Silene parnassica, Silene roemeri, Stipa pulcherrima subsp.
epilosa, Thymus longicaulis subsp. chaubardii, Viola aetolica.
- 355 -
Οη πιεζπζκνί θάζε είδνπο αμηνινγήζεθαλ, βάζεη ησλ φζσλ αλαθέξνληαη ζην

ηππνπνηεκέλν έληππν παξνρήο πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ηφπνπο Natura 2000 (ΔΚ, 1997;
ΔΔ, 2011) σο πξνο: ην κέγεζφο ηνπο, ην βαζκφ θαη ηελ θαηάζηαζε δηαηήξεζεο, ηε
δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο, ην βαζκφ απνκφλσζεο θαη ηηο πηζαλέο ηάζεηο θαη απεηιέο
πνπ αληηκεησπίδνπλ (Πίλαθαο 4.5.1).
- 356 -
Πίνακαρ 4.5.1: Αμηνιφγεζε ησλ ζεκαληηθψλ θπηηθψλ taxa ηνπ φξνπο Παλαρατθνχ.
Γιαηήπηζη (ανάλςζη)
Γιαηήπηζη ΢ςνολική
Α/Α Taxon Πληθςζμόρ Απομόνωζη Απειλέρ
Βαθμόρ Γςναηόηηηα (ζύνθεζη) εκηίμηζη
διαηήπηζηρ αποκαηάζηαζηρ
1. Achillea holosericia C B C B C C C
Aethionema saxatile subsp.

2. C B B B C Ø B
graecum
3. Arabis subflava C C C C C A C
4. Arenaria guicciardii C C C C C A C
5. Asperula lutea C B B B C C B
Astragalus sempervirens subsp.
6. C B B B C Ø B
cephalonicus
7. Campanula radicosa C B B B C C B
8. Carum graecum subsp. graecum, C C B B C C B
9. Crocus sieberi subsp. sublimis C B B B C C B
10. Daphne oleoides C B B B C Ø B
11. Dianthus androsaceus A A B A C C A
12. Dianthus viscidus C B B B C Ø B
13. Drypis spinosa C B C B C Ø C
14. Erodium chrysanthum C C C C C A C
15. Erysimum cephalonicum C A A A C Ø A
16. Genista milii C B B B C C B
- 357 -
Γιαηήπηζη (ανάλςζη)
Γιαηήπηζη ΢ςνολική
Α/Α Taxon Πληθςζμόρ Απομόνωζη Απειλέρ
Βαθμόρ Γςναηόηηηα (ζύνθεζη) εκηίμηζη
διαηήπηζηρ αποκαηάζηαζηρ
Gymnospermium altaicum subsp.

17. A B B B C B B
peloponnesiacum
18. Malcolmia graeca subsp. bicolor C C C B C Ø B
19. Marrubium velutinum C A B A C Ø A
20. Minuartia stellata C C C C C Ø C
21. Morina persica C B B B C C B
22. Ophrys argolica C C C C C A C
23. Peucedanum achaicum C C C C C A C
24. Ranunculus trichophyllus C B C B C Ø C
25. Scutellaria rupestris C B B B C C B
26. Seseli paranassicum C B B B C C Β

Sideritis clandestina subsp.
27. C C C C C A C
peloponnesiaca
28. Silene parnassica C B B B C C B
29. Silene roemeri C B B B C C B
30. Stipa pulcherrima subsp. epilosa C B B B C Ø B

Thymus longicaulis subsp.
31. C B B B C C Β
chaubardii
32. Viola aetolica C B B B C Ø B
- 358 -
Πληθςζμόρ: 15% p  100% (A), 2%  p  15% (B), 0%  p  2% (C).
Βαθμόρ διαηήπηζηρ: Δμαίξεηε (A), Ηθαλνπνηεηηθή (B), Μέηξηα ή κεξηθψο ππνβαζκηζκέλα γλσξίζκαηα (C) / αθνξά ζηελ θαηάζηαζε ησλ γλσξηζκάησλ.
Γςναηόηηηα αποκαηάζηαζηρ: Δχθνιε (A), Γπλαηή κε κέηξηα πξνζπάζεηα (B), Γχζθνιε ή αδχλαηε (C).
Γιαηήπηζη: Δμαίξεηε (A), Ηθαλνπνηεηηθή (B), Μέηξηα ή κεησκέλε (C).
Απομόνωζη: ΢ρεδφλ απνκνλσκέλν (A), Με απνκνλσκέλν, αιιά ζηα φξηα εμάπισζήο ηνπ (B), Με απνκνλσκέλν (C).
Απειλέρ: Απεηινχκελν ζε δηεζλέο θαη εζληθφ επίπεδν (A), Απεηινχκελν ζε εζληθφ επίπεδν (B), Απεηινχκελν ζηελ πεξηνρή έξεπλαο (C), Με απεηινχκελν (Ø)
΢ςνολική εκηίμηζη: Δμαίξεηε (A), Ηθαλνπνηεηηθή (B), Δπαξθήο (C).
- 359 -
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖ΢Ζ
Απφ ηα απνηειέζκαηα πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηνλ Πίλαθα 4.5.1 πξνθχπηνπλ ηα

εμήο:
i. Απφ ηα θπηηθά taxa πνπ αμηνινγήζεθαλ ην 9,38% (3 taxa) παξνπζηάδεη
εμαίξεηε ζπλνιηθή εθηίκεζε, ην 59,37% (19 taxa) ηθαλνπνηεηηθή εθηίκεζε θαη ην
31,25% (10 taxa) επαξθή.
ii. Ζ πιεηνλφηεηα απηψλ ησλ taxa αληηπξνζσπεχεηαη κε πιεζπζκνχο κηθξνχ
κεγέζνπο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο πιεζπζκνχο πνπ απαληνχλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, ελψ
ζε κηθξά πνζνζηά αληηπξνζσπεχνληαη ηα taxa κε κεγαιχηεξνπο πιεζπζκνχο.
iii. Ζ δηαηήξεζε ησλ γλσξηζκάησλ θαη ελδηαηηεκάησλ, ηα νπνία έρνπλ ζεκαζία γηα
ηα αμηνινγεκέλα θπηηθά taxa είλαη εμαηξεηηθή γηα ην 9,38% (3 taxa), ηθαλνπνηεηηθή
γηα ην 62,5% (20 taxa) θαη κέηξηα γηα ην 28,12% (9 taxa). Ζ δπλαηφηεηα αλάθακςεο
ή/θαη απνθαηάζηαζήο ηνπο αμηνινγείηαη σο δπλαηή κε κέηξηα πξνζπάζεηα γηα ην
65,62% (21 taxa) θαη δχζθνιε γηα ην 34,38% (11 taxa).
iv. Σν ζχλνιν ησλ πιεζπζκψλ ησλ αμηνινγεκέλσλ θπηηθψλ taxa δελ ζεσξνχληαη
απνκνλσκέλνη ζε ζρέζε κε ηε θπζηθή πεξηνρή εμάπισζήο ηνπο.
v. Σν 37,5 % (12 taxa) ηνπ ζπλφινπ ησλ taxa ζεσξείηαη φηη δελ απεηιείηαη, ην
43,75% (14 taxa) απεηιείηαη κφλν ζηελ πεξηνρή έξεπλαο θαη ην 18,75% (6 ειιεληθά
ελδεκηθά taxa: Arabis subflava, Arenaria guicciardii, Erodium chrysanthum,
Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum, Ophrys argolica, Peucedanum
achaicum) απεηιείηαη ζε δηεζλέο θαη εζληθφ επίπεδν.
4.5.2 Οηθνινγηθή αμηνιόγεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζην Όξνο Παλαρατθό
Πξνθεηκέλνπ λα εθηηκήζνπκε ηελ νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ

νηθνηφπσλ, θαηαξηίζηεθαλ ηξνπνπνηεκέλεο, γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, θιίκαθεο
βαζκνλφκεζεο θξηηεξίσλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ζπλδπάζηεθαλ ηα φζα πεξηγξάθνληαη
ζηηο ζρεηηθέο εξγαζίεο ησλ Ratcliff (1977), Margules & Usher (1981), Loidi (1994),
Dimopoulos et al. (2000), ζηνλ «Οδεγφ Παξαθνινχζεζεο Σχπσλ Οηθνηφπσλ &
Φπηηθψλ Δηδψλ ζηηο Πεξηνρέο Γηθηχνπ Natura 2000 κε θνξείο δηαρείξηζεο ζηελ
Διιάδα» (Γεκφπνπινο θ.ά. 2005), ζηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή ηεο ΢παλνχ (2010) θαη
ζηo αλαζεσξεκέλν, ηππνπνηεκέλν έληππν δεδνκέλσλ Natura 2000 (EE, 2011), κε
απνηέιεζκα λα επηιεγνχλ ηα αθφινπζα θξηηήξηα θαη λα θαηαξηηζηνχλ νη αληίζηνηρεο
θιίκαθεο βαζκνδφηεζεο:
- 360 -
α) Η θςζικόηηηα (Φ). Σν θξηηήξην ηεο θπζηθφηεηαο ζεσξείηαη έλα απφ ηα

πην ζεκαληηθά ζηελ νηθνινγηθή αμηνιφγεζε, αιιά θαη ζπγρξφλσο ην πην δχζθνιν
λα απνδνζεί κε πνζνηηθφ ηξφπν (Plachter, 1991; Spellerberg, 1992; Usher, 1994).
Αθνξά ηε δηαηήξεζε ή κε ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο κηαο θπηνθνηλσλίαο ζηελ
πεξηνρή. Φπζηθέο θπηνθνηλφηεηεο ζεσξνχληαη απηέο πνπ ήηαλ θαη είλαη
απαιιαγκέλεο απφ αλζξσπνγελείο επηδξάζεηο, δελ έρνπλ δερζεί θάπνηνπ είδνπο
δηαρείξηζε ή έρνπλ εληαρζεί ζε θάπνην πξφγξακκα πξνζηαζίαο θαη αλαπηχζζνληαη
κφλν κε ηηο επηδξάζεηο ησλ δηαθφξσλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ θαη δηεξγαζηψλ. Όζν
κηθξφηεξε ε αλζξψπηλε επίδξαζε, ηφζν πην θπζηθφ ην νηθνζχζηεκα θαη ηφζν
κεγαιχηεξε ε αλάγθε γηα πξνζηαζία ηνπ (Margules & Usher, 1981; Usher, 1994).
Δίλαη πξνθαλέο φηη ε βαζκνδφηεζε ηνπ θξηηεξίνπ ηεο θπζηθφηεηαο, γίλεηαη ζε ζρέζε
κε ηε δπλεηηθή βιάζηεζε, ηε βιάζηεζε δειαδή πνπ ζα αλαπηπζζφηαλ θάησ απφ ηηο
ηξέρνπζεο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο, εάλ δελ ππήξρε θαλελφο είδνπο αλζξψπηλε
επίδξαζε ή παξέκβαζε θαη είρε ηνλ απαηηνχκελν ρξφλν λα θηάζεη σο ην ηειηθφ
ζηάδην δηαδνρήο/εμέιημήο ηεο (Grabherr et al., 1998; Reif et al., 2001), άξα
ζπκκεηέρεη ζην θξηηήξην απηφ θαη ε εθηίκεζε ηεο δπλακηθήο ηεο βιάζηεζεο γηα θάζε
νηθφηνπν. Ζ θαηαγξαθή ηεο δπλακηθήο ηεο βιάζηεζεο ζε κηα πεξηνρή είλαη ηδηαίηεξεο
αμίαο γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ νηθνινγηθή απνηίκεζή ηεο, δηφηη αληηθαηνπηξίδεη
ηελ επίπησζε ηνπ ζπλδπαζκνχ φισλ ησλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ ζε απηή,
ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ θιίκαηνο, ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ αλαγιχθνπ, θαζψο θαη
θάζε βηνηηθνχ θαη αβηνηηθνχ παξάγνληα, αιιά θαη ηνπ ηζηνξηθνχ φισλ απηψλ ησλ
παξαγφλησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλζξψπηλε επίδξαζε. Γειαδή, ε δπλακηθή ηεο
βιάζηεζεο, παξνπζηάδεη θαη ην θαηά πφζνλ ζε κηα πεξηνρή εκθαλίδεηαη ε δπλεηηθή
βιάζηεζε ή ζε πην ζηάδην εμέιημεο, πξηλ ή κεηά ηε δπλεηηθή βιάζηεζε, βξίζθεηαη ν
νηθφηνπνο, γεγνλφο πνπ εθθξάδεηαη άκεζα θαη κέζσ ηεο έλλνηαο ηεο θπζηθφηεηαο. Ζ
δεθάβαζκε θιίκαθα, βαζκνδφηεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη ε εμήο:
0: Μνιπζκέλεο πεξηνρέο, πεξηνρέο κε ηδηαίηεξα ππθλή αζηηθή δφκεζε.

1: Πεξηαζηηθέο πεξηνρέο, βηνκεραληθέο πεξηνρέο, ρσκαηεξέο, εθηάζεηο γχξσ απφ
πεξηνρέο κε έληνλε αζηηθή – νηθηζηηθή δξαζηεξηφηεηα κε θπηηθέο θνηλφηεηεο πνπ
εμαξηψληαη απφ ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, θπηνθνηλφηεηεο κε δηαηαξαρφθηια
taxa.
2: Πάξθα, θήπνη, εληαηηθέο θαιιηέξγεηεο θαη θαιιηέξγεηεο κε κεησκέλε εκθάληζε
- 361 -
αγξηφρνξησλ/δηδαλίσλ, άθξεο δξφκσλ, καληξφηνηρνη, εγθαηαιεηκκέλεο θαιιηέξγεηεο,

πξφδξνκε ζεξνθπηηθή βιάζηεζε.
3: Αλαδαζψζεηο απνθιεηζηηθά γηα εθκεηάιιεπζε μπιείαο, ππεξβνζθεκέλα ηερλεηά
βνζθνηφπηα.
4: Τπεξβνζθεκέλνη εγθαηαιεηκκέλνη αγξνί, ππνβαζκηζκέλεο θξπγαληθέο θνηλφηεηεο,
εθηάζεηο θαιιηεξγνχκελεο κε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο κε πινχζηα εκθάληζε
αγξηφρνξησλ/δηδαλίσλ, ππνιεηκκαηηθέο παξφρζηεο κνλάδεο βιάζηεζεο.
5: Τπνβαζκηζκέλνη ζακλψλεο θαη δάζε, ψξηκα θξχγαλα, έληνλα ππνβαζκηζκέλνη
πδάηηλνη, παξφρζηνη νηθφηνπνη, εθηελψο βνζθεκέλεο εθηάζεηο.
6: Δγθαηαιειεηκκέλνη ηερλεηνί βνζθφηνη, θξχγαλα, βνζθεκέλνη ζάκλνη, κέηξηα
ππνβαζκηζκέλνη πδάηηλνη, παξφρζηνη νηθφηνπνη.
7: Βνζθεκέλα αιζχιιηα, ιφρκεο, θακέλεο εθηάζεηο ζακλψλσλ ή δαζψλ κε θπζηθή
αλαγέλλεζε, ειαθξψο δηαηαξαγκέλνη πδάηηλνη, παξφρζηνη νηθφηνπνη, ζακλψλεο ζην
αξρηθφ ζηάδην δηαδνρήο πξνο δάζε.
8: Νεαξά, θπζηθά δάζε (ζε αξρηθφ ζηάδην αλάπηπμεο) ζε κίμε κε βιάζηεζε
πξφδξνκσλ θαη δηάδνρσλ δαζηθψλ θπηνθνηλσληψλ. Γάζε κε ιίγε έσο κέηξηα
βφζθεζε, κεηξίσο εθκεηαιιεπφκελα δάζε ζε ζπλδπαζκφ κε θπζηθά είδε, ειάρηζηα
κνιπζκέλνη πδάηηλνη, παξφρζηνη νηθφηνπνη.
9: Γπλεηηθά θπζηθή βιάζηεζε θαη κφληκε βιάζηεζε πνπ ππφθεηηαη ζε ειαθξά έσο
κέηξηα εθκεηάιιεπζε. Πιήξσο αλαγελλεκέλα δάζε κε ιίγε βφζθεζε ή κε
αληρλεχζηκε δξάζε πινηνκίαο θαηά ην παξειζφλ.
10: Ώξηκα, ρσξίο εθκεηάιιεπζε (παξζέλα) δάζε, απξφζηηνη βξαρψδεηο θξεκλνί θαη
ζάξεο, νξεηλνί θαη νξν – κεζνγεηαθνί, θιηκαηηθά εμαξηψκελνη ζάκλνη θαη ιεηκψλεο,
ηπξθψλεο θαη άιια θπζηθά πξνζηαηεπφκελα syntaxa.
β) Η ποικιλόηηηα (Π). Αθνξά ηελ πνηθηιία ησλ θπηνθνηλσληψλ, αιιά θαη ησλ
εηδψλ πνπ απαληψληαη ζε θάζε πεξηνρή. Ζ επηινγή απηνχ ηνπ θξηηεξίνπ νθείιεηαη
ζηε ρξήζε ηεο πνηθηιφηεηαο σο γεληθνχ δείθηε ηεο επζηάζεηαο θαη ηεο επξσζηίαο ησλ
νηθνζπζηεκάησλ. Μεγάιε πνηθηιφηεηα θπηνθνηλσληψλ, ζπλήζσο ζπλεπάγεηαη θαη
κεγάιε επζηάζεηα ηνπ νηθνζπζηήκαηνο, ππνδειψλνληαο πςειφ επίπεδν νξγάλσζεο
πνπ αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζε πηζαλέο κεηαβνιέο ηνπ πεξηβάιινληνο. ΢εκαληηθφ
ξφιν ζηε βαζκνδφηεζε ηνπ θξηηεξίνπ ηεο πνηθηιφηεηαο έρεη ε εθηίκεζε ηνπ ζηαδίνπ
εμέιημεο ηνπ εμεηαδφκελνπ νηθνζπζηήκαηνο θαη ησλ γεληθφηεξσλ ζπλζεθψλ ηνπ
πεξηβάιινληνο θαη ηεο αλζξψπηλεο επίδξαζεο, ψζηε λα κελ ππεξεθηηκεζεί ή
- 362 -
ππνεθηηκεζεί ε νηθνινγηθή αμία ηεο κειεηψκελεο θπηνθνηλφηεηαο/νηθνηφπνπ,

δίλνληαο ιάζνο απνηειέζκαηα (Plachter, 1991; Bastian & Schreiber, 1994). Γηα
παξάδεηγκα, δάζε πςειήο νηθνινγηθήο αμίαο, φπσο ηα εχθξαηα δάζε θπιινβφισλ ή
ηα βφξεηα δάζε θσλνθφξσλ, παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα κηθξή ρισξηδηθή πνηθηιφηεηα,
αιιά είλαη εμαηξεηηθά ζηαζεξά (Bastian & Schreiber, 1994). Αληίζεηα, πεξηνρέο κε
έληνλε ηελ αλζξψπηλε παξνπζία θαη επίδξαζε (πρ δηαρεηξηδφκελα δάζε ή ληηξφθηιεο
θπηνθνηλσλίεο δηαηαξαρφθηισλ εηδψλ) παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα πςειή πνηθηιφηεηα
εηδψλ (Reif et al., 2001; Loidi, 1994). Ζ δεθάβαζκε θιίκαθα, βαζκνδφηεζεο πνπ
ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη ε εμήο:
0: Απνπζία βιάζηεζεο.
1: Μηθξή πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, απιή δνκή θπηνθνηλνηήησλ,
θπξηαξρνχλ ηα θνηλά θπηηθά taxa.
2: Μηθξή πξνο κέηξηα πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, απιή δνκή
θπηνθνηλνηήησλ, θπξηαξρνχλ ηα επξέσο εμαπισκέλα taxa.
3: Μέηξηα πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, απιή δνκή ζπζηάδσλ, εκθαλίδνληαη
θπξίσο ηα επξέσο εμαπισκέλα taxa.
4: Μέηξηα πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, δνκή ζπζηάδσλ ζε ηνπιάρηζηνλ δχν
νξφθνπο, εκθαλίδνληαη θπξίσο ηα επξέσο εμαπισκέλα taxa, φκσο κε ζπγθεθξηκέλν
γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ.
5: Τςειή πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, δνκή ζπζηάδσλ ζε ηνπιάρηζηνλ δχν
νξφθνπο, εκθαλίδνληαη θπξίσο ηα επξέσο εμαπισκέλα taxa, φκσο κε ζαθή γεσγξαθηθφ
πξνζδηνξηζκφ.
πξνζδηνξηζκφ. Δκθάληζε βαιθαληθψλ ελδεκηθψλ.
πξνζδηνξηζκφ. Παξνπζία ειιεληθψλ ελδεκηθψλ.
8: Ηδηαίηεξα πςειή πνηθηιφηεηα εηδψλ θαη θπηνθνηλσληψλ, δνκή ζπζηάδσλ ζε
ηνπιάρηζηνλ δχν νξφθνπο, εκθαλίδνληαη θπξίσο ηα επξέσο εμαπισκέλα taxa, φκσο κε
ζαθή γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ. Παξνπζία κεξηθψλ ελδεκηθψλ ηεο θπηνγεσγξαθηθήο
ελφηεηαο.
- 363 -

ζπγθεθξηκέλν γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ. Παξνπζία αξθεηψλ ελδεκηθψλ ηεο
θπηνγεσγξαθηθήο ελφηεηαο.
ζπγθεθξηκέλν γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ. Παξνπζία πνιιψλ ελδεκηθψλ ηεο
θπηνγεσγξαθηθήο ελφηεηαο ή ηνπηθψλ ελδεκηθψλ.
γ) Η ζπανιόηηηα (΢). Ζ ζπαληφηεηα ησλ εηδψλ θαη ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ, ζε

ζπλδπαζκφ κε ηελ πνηθηιφηεηα θαη ηε θπζηθφηεηα είλαη έλα απφ ηα θξηηήξηα πνπ
αλέθαζελ ζεσξνχληαλ πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο ζηηο κειέηεο νηθνινγηθήο αμηνιφγεζεο
(Green 1996). Ωο θξηηήξην αμηνιφγεζεο, έρεη κεγάιε ζεκαζία φηαλ αλαθέξεηαη ζε
ζπάληα είδε ή θπηνθνηλφηεηεο πνπ απεηινχληαη. Γηα παξάδεηγκα, πνιιά είδε θαη
θπηνθνηλφηεηεο έρνπλ γίλεη πιένλ ζπάληα θαη απεηινχληαη κε εμαθάληζε εμ’ αηηίαο
αλζξψπηλσλ ελεξγεηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε αιιαγέο ζηηο ρξήζεηο γεο π.ρ.
εληαηηθνπνίεζε, πνπ αιινηψλεη ηηο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο πνπ αλαπηχζζεηαη ε
θπηνθνηλφηεηα θαη επεξεάδεη ηνπο πιεζπζκνχο ησλ εηδψλ θαη ησλ θνηλνηήησλ
(Usher, 1994). Πην ζπγθεθξηκέλα, αθνξά ηε ζπρλφηεηα εκθάληζεο κηαο
θπηνθνηλσλίαο ή κεκνλσκέλσλ θπηηθψλ taxa, ηφζν ζηελ πεξηνρή κειέηεο, αιιά θαη
επξχηεξα ζε επίπεδν γεσγξαθηθήο ελφηεηαο, ρψξαο ή θαη παγθνζκίσο. Ζ ζπαληφηεηα
απνηειεί θξηηήξην κε δπλακηθή, εμαηηίαο ησλ αηηίσλ πνπ θαζνξίδνπλ ηε ζπαληφηεηα
θάπνηνπ taxon ή θπηνθνηλσλίαο. Γηα παξάδεηγκα, ζπάληαο εκθάληζεο taxa ζε κηα
πεξηνρή κπνξεί λα απαληψληαη εμαηηίαο βηνγεσγξαθηθψλ δηεξγαζηψλ (π.ρ. relicts), λα
εκθαλίδνπλ ζηαζεξνχο θαη εχξσζηνπο πιεζπζκνχο, κνλαδηθνχο ηφζν ζε ηνπηθφ φζν
θαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ζπάληα εκθάληζε νξηζκέλσλ taxa
(ή θαη θπηνθνηλσληψλ) ζε κηα πεξηνρή κπνξεί λα νθείιεηαη ζε αλζξσπνγελείο
επεκβάζεηο, πνπ κεηαβάιινπλ ην πεξηβάιινλ θαη απεηινχλ ηελ επηβίσζε ησλ taxa (ή
ησλ θπηνθνηλσληψλ) απηψλ ζε ηνπηθφ ή ζε επξχηεξν (αθφκα θαη παγθφζκην) επίπεδν.
Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ην θξηηήξην ηεο ζπαληφηεηαο πξέπεη λα βαζκνδνηείηαη κε
ηδηαίηεξε πξνζνρή, αλ θαη γεληθά ε βαζκνδφηεζε ηεο ζπαληφηεηαο είλαη κεγαιχηεξε,
φζν ζπαληφηεξα εκθαλίδεηαη θάπνην taxon ή θπηνθνηλσλία (ή θπηνθνηλσλία πνπ
πεξηέρεη ζπάληα taxa) θαη γίλεηαη κέγηζηε αλάινγα κε ηε ζπαληφηεηα ζε επξχηεξν
- 364 -
γεσγξαθηθφ επίπεδν. Ζ δεθάβαζκε θιίκαθα, βαζκνδφηεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε

είλαη ε εμήο:
0: Ηδηαίηεξα εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε επξχ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κεγάιεο

θαιχςεηο ζε επηθάλεηα.
1: Ηδηαίηεξα εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε επξχ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κηθξέο θαιχςεηο
ζε επηθάλεηα.
2: Μεξηθψο εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε επξχ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κεγάιεο
3: Μεξηθψο εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε επξχ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κηθξέο θαιχςεηο
ζε επηθάλεηα.
4: Ηδηαίηεξα εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε εζληθφ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κεγάιεο
5: Ηδηαίηεξα εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε εζληθφ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κηθξέο
6: Μεξηθψο εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε εζληθφ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κεγάιεο
7: Μεξηθψο εμαπισκέλε θπηνθνηλφηεηα ζε εζληθφ γεσγξαθηθφ επίπεδν κε κηθξέο
8: Ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο θπηνθνηλφηεηα ζε επξχ γεσγξαθηθφ επίπεδν.
9: Ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο θπηνθνηλφηεηα ζε εζληθφ γεσγξαθηθφ επίπεδν.
10: ΢πάληα θπηνθνηλφηεηα, πεξηνξηζκέλεο θαη ηνπηθήο εμάπισζεο.
δ) Οι απειλέρ (Α). Σν θξηηήξην απηφ αθνξά ην θαηά πφζν κηα θπηνθνηλφηεηα

ππφθεηηαη ζε αλζξσπνγελείο ή/θαη κε αλζξσπνγελείο επηδξάζεηο θαη ηνλ βαζκφ πνπ ε
θπηνθνηλφηεηα δηαηεξεί ηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο θάησ απφ απηέο. Γειαδή, γηα
ηε βαζκνδφηεζε ηνπ θξηηεξίνπ ζεσξήζεθε φηη ε θαηάζηαζε ηνπ
νηθνηφπνπ/θπηνθνηλφηεηαο ελζσκαηψλεη θαη εθθξάδεη θάζε είδνπο απεηιέο,
αλζξσπνγελείο ή κε, αθφκα θαη απηέο πνπ γηα λα εληνπηζηνχλ ή λα θαηαγξαθνχλ,
απαηηνχλ ζχλζεηεο αλαιχζεηο. Μεξηθά ζεκαληηθά θξηηήξηα πνπ κπνξνχλ λα καο
βνεζήζνπλ λα απνθαλζνχκε γηα ην αλ κηα θπηνθνηλφηεηα απεηιείηαη ή φρη είλαη: ε
ηάζε πνπ εκθαλίδεη ε θάιπςε ηεο βιάζηεζεο (κεηψλεηαη, παξακέλεη ζηαζεξή,
απμάλεηαη), ε πνηφηεηα ηεο βιάζηεζεο (αλ ε ζχλζεζε ησλ εηδψλ ηεο θπηνθνηλφηεηαο
κέλεη ζηαζεξή ή κεηαβάιιεηαη), ε πηζαλφηεηα λα επεξεαζηεί απφ αλζξψπηλεο
- 365 -
ελέξγεηεο (ζηαζεξή ή κεηαβαιιφκελε) θαη ηέινο ν αξηζκφο ησλ εηδψλ πνπ απαξηίδνπλ
ηε θπηνθνηλφηεηα (έλα είδνο, ιίγα έσο πνιιά είδε κε επξεία εμάπισζε, επξέσο
εμαπισκέλα είδε, ηνπηθψο ζπάληα, ηνπηθψο ηξσηά, απνιχησο ηξσηά) (Dimopoulos et
al., 2000). Ζ δεθάβαζκε θιίκαθα, βαζκνδφηεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη ε εμήο:
1: Δπηζεηηθέο, εηζβάινπζεο θπηνθνηλφηεηεο κε αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ πεξηβάιινπζα
βιάζηεζε.
2: Απμαλφκελνο αξηζκφο ζπζηάδσλ, επξέσο εμαπισκέλα είδε.
3: ΢ηαζεξφο αξηζκφο ζπζηάδσλ, επξέσο εμαπισκέλα είδε.
4: Αξηζκφο ζπζηάδσλ ζηαζεξφο θαη ρισξηδηθή ζχλζεζε ζηαζεξή, πεξηιακβάλνληαη
ζπάληα είδε, εκθαλίδνληαη θαζφινπ ή ειάρηζηα, ζε εζληθφ επίπεδν, ηξσηά είδε.
5: Διαθξψο κεηνχκελνο αξηζκφο ζπζηάδσλ, επξέσο εμαπισκέλα είδε, ρισξηδηθή
ζχλζεζε ζηαζεξή, κε ζπάληα ζε εζληθφ επίπεδν είδε, αιιά ρσξίο ηξσηά είδε.
6: ΢ηαζεξφο αξηζκφο ζπζηάδαο, κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή ζχλζεζε, ιίγα ή θαζφινπ
ηξσηά, ζε εζληθφ επίπεδν, είδε.
7: Μεηνχκελνο αξηζκφο ζπζηάδαο, κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή ζχλζεζε, νξηζκέλα
ζπάληα, ζε εζληθφ επίπεδν είδε.
8: Μεηνχκελνο αξηζκφο ζπζηάδαο, κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή ζχλζεζε, πνιιά ζε
εζληθφ επίπεδν ζπάληα είδε.
9: Σαρέσο κεηνχκελνο αξηζκφο ζπζηάδαο, κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή ζχλζεζε, αξθεηά
ζε εζληθφ επίπεδν ζπάληα είδε θαη νξηζκέλα ηξσηά είδε.
10: Σαρέσο κεηνχκελνο αξηζκφο ζπζηάδαο, κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή ζχλζεζε, ιίγα
έσο πνιιά ηξσηά είδε.
ε) Η δςναηόηηηα επιβίωζηρ και η δςναηόηηηα αποκαηάζηαζηρ ή

πποζαπμογήρ έπειηα από κάποια διαηαπασή (ΓΑ). Αθνξά ηελ ηθαλφηεηα πνπ
παξνπζηάδεη κηα θπηνθνηλφηεηα ή έλαο ηχπνο βιάζηεζεο, λα επηβηψλεη, λα
πξνζαξκφδεηαη θαη λα δηαηεξεί ηελ αξρηθή ζχλζεζε θαη κνξθή, έπεηηα απφ κηα
θαηαζηξνθηθή επίδξαζε ή ζεκαληηθή κεηαβνιή, θπζηθή ή αλζξσπνγελή. Σν
ζπγθεθξηκέλν θξηηήξην είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηε δηαδηθαζία ηεο νηθνινγηθήο
αμηνιφγεζεο, αθνχ θάπνηεο θπηνθνηλφηεηεο είλαη επαίζζεηεο ζηηο κεηαβνιέο ηνπ
πεξηβάιινληνο, αθφκα θαη ζηηο πνιχ κηθξέο απφ απηέο, ελψ άιιεο εκθαλίδνληαη
ηδηαίηεξα αλζεθηηθέο αθφκα θαη ζε κεγάιεο, θαηαζηξνθηθέο κεηαβνιέο (π.ρ.
- 366 -
ππξθαγηά). ΢ην θξηηήξην απηφ εκπεξηέρεηαη θαη ε πξσηίζηεο ζεκαζίαο παξάκεηξνο

ηνπ ηθαλνχ ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο πνπ απαηηείηαη πξνθεηκέλνπ λα αλαθάκςεη ζηνλ
θαιχηεξν δπλαηφλ βαζκφ κηα θπηνθνηλφηεηα έπεηηα απφ κηα κεηαβνιή, αθνχ ην πφζν
ζχληνκα ή αξγά αλαθάκπηεη κηα θπηνθνηλφηεηα θαηεπζχλεη ηα κέηξα ηεο πξνζηαζίαο
θαη ηεο δηαρείξηζεο. Ζ απνθαηάζηαζε κηαο θπηνθνηλφηεηαο, νηθνηφπνπ ή θαη ελφο
νηθνζπζηήκαηνο είλαη κία ζηαδηαθή δηαδηθαζία πνπ πεξηιακβάλεη ηφζν ηελ
επαλεκθάληζε ησλ αξρηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ ζηελ πεξηνρή, πξηλ απφ ηε
δηαηαξαρή, φζν θαη ησλ θπηηθψλ (θαη δσηθψλ, ζηελ πεξίπησζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο)
εηδψλ πνπ ηε ζπληζηνχζαλ (Reif et al., 2001). ΢ηε θχζε ππάξρνπλ νηθνζπζηήκαηα
πνπ είλαη πξνζαξκνζκέλα ζε ζπρλέο δηαηαξαρέο, π.ρ. ιηβάδηα, νξηζκέλα παξφρζηα
δάζε θ.ά. Απηά ηα νηθνζπζηήκαηα κπνξνχλ λα απνθαηαζηαζνχλ ζε ζρεηηθά κηθξφ
ρξνληθφ δηάζηεκα, ην νπνίν πνηθίιιεη απφ ιίγα ρξφληα γηα ηα ιηβάδηα κέρξη ιίγεο
δεθαεηίεο γηα ηα δάζε. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ππάξρνπλ νηθνζπζηήκαηα πνπ
εμειίζζνληαη κε πνιχ αξγφ ξπζκφ φπσο π.ρ. ηα παξζέλα αησλφβηα δάζε, πνπ
απαηηνχλ πνιχ εηδηθέο ζπλζήθεο θαη εθαηνληάδεο ρξφληα γηα λα αλαπηπρζνχλ. Απηά
ηα νηθνζπζηήκαηα είλαη πξαθηηθά αδχλαηνλ λα απνθαηαζηαζνχλ ζε πεξίπησζε
θαηαζηξνθήο ηνπο θαη γηα απηφ ην ιφγν πξέπεη λα απνθιείνληαη απφ νπνηαδήπνηε
ρξήζε, πνπ ζα κπνξνχζε λα ηα δεκηψζεη ζεκαληηθά (Plachter, 1991; Bastian &
Schreiber, 1994; Klemm & Mertz 2001; Reif et al., 2001). Ζ δεθάβαζκε θιίκαθα,
βαζκνδφηεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη ε εμήο:
1: Πξφδξνκεο κνλνεηείο θπηνθνηλφηεηεο θαη άιιεο θπηνθνηλφηεηεο δηδαλίσλ ησλ
αγξσζησδψλ θαιιηεξγεηψλ, θήπνη θαη ρέξζεο εθηάζεηο.
2: Αλζξσπνγελήο πνψδεο βιάζηεζε θπξηαξρνχκελε απφ πνιπεηή είδε επί ζρεηηθά
ζηαζεξψλ εδαθψλ, πινχζησλ ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Μεζνγεηαθά αεηζαιή δάζε θαη
καθθία, παξφρζηα δάζε θαη ζάκλνη, πδξφβηα βιάζηεζε (πιεπζηφθπηα), θξχγαλα.
3: Αεηζαιήο βιάζηεζε ζθιεξφθπιισλ ζάκλσλ (καθθία), θξχγαλα θαη δάζε
ζεξκφθηιεο βειαληδηάο, ππνιεηκκαηηθά δάζε πεχθεο, ζακλψδεηο θνηλφηεηεο,
βιάζηεζε δηδαλίσλ, παξφρζηα δάζε θαη ζακλψλεο, πδξφβηα βιάζηεζε, βπζηζκέλα θαη
επηπιένληα καθξφθπηα, ιηβάδηα θαη ζρεηηθά πινχζηεο ζε πνψδε είδε θπηνθνηλφηεηεο
ησλ ζθειεηηθψλ θαη ησλ ακκσδψλ εδαθψλ, ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, βιάζηεζε
θαιακψλσλ.
- 367 -
4: Αλνηρηά πγξά ιηβάδηα, αλνηρηά ή θιεηζηά ιηβάδηα, θπξηαξρνχκελα απφ πνιπεηή

είδε αγξσζησδψλ, βιάζηεζε δηδαλίσλ, Αεηζαιήο βιάζηεζε ζθιεξφθπιισλ ζάκλσλ
(καθθία), θξχγαλα θαη δάζε ζεξκφθηιεο βειαληδηάο, ππνιεηκκαηηθά δάζε πεχθεο θαη
ζάκλσλ, πδξφβηα βιάζηεζε, ιηβάδηα θαη νη ζρεηηθά πινχζηεο ζε πνψδε είδε
θπηνθνηλφηεηεο ησλ ζθειεηηθψλ θαη ησλ ακκσδψλ εδαθψλ, δάζε θπιινβφισλ,
βιάζηεζε θαιακψλσλ, θξχγαλα.
5: Αδσληθή (azonal) κφληκε βιάζηεζε: αιίπεδα, παξάθηηεο ζίλεο, βξαρψδεηο
παξαιίεο, έιε, ηέικαηα, παξφρζηα βιάζηεζε, weed vegetation, zonal vegetation:
αεηζαιή δάζε θαη καθθία, ζεξκφθηια δάζε βειαληδηάο, ππνιεηκκαηηθά δάζε πεχθεο,
ζακλψδεηο θνηλφηεηεο, βπζηζκέλα θαη επηπιένληα καθξφθπηα, βξαρψδε ιηβάδηα,
ιηβάδηα θαη ζρεηηθά πινχζηεο ζε πνψδε είδε θπηνθνηλφηεηεο ησλ ζθειεηηθψλ θαη ησλ
ακκσδψλ εδαθψλ, ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, θξχγαλα.
6: Θακλψδεο θαη εκη-ζακλψδεο βιάζηεζε καδί κε ηα φξηα δαζψλ, αεηζαιή δάζε θαη
καθθία, ζεξκφθηια δάζε βειαληδηάο, ππνιεηκκαηηθά δάζε πεχθεο, ζακλψδεηο
θνηλφηεηεο, βπζηζκέλα θαη επηπιένληα καθξφθπηα, βξαρψδε ιηβάδηα, ιηβάδηα θαη
ζρεηηθά πινχζηεο ζε πνψδε είδε θπηνθνηλφηεηεο ησλ ζθειεηηθψλ θαη ησλ ακκσδψλ
εδαθψλ, ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, θπιινβφια δάζε, βιάζηεζε ησλ κεηαβαηηθψλ
ηεικάησλ, βάιηνη θαη ηέικαηα, βιάζηεζε ησλ θαιακψλσλ, θξχγαλα.
7: Φπζηθά, έπθξαηα δάζε θαη ζάκλνη (ζεξκφθηια δάζε βειαληδηάο, αεηζαιή δάζε θαη
καθθία, θπιινβφια κεζφθηια δάζε, ζακλψδεηο θνηλφηεηεο, βπζηζκέλα θαη επηπιένληα
καθξφθπηα, νξν-κεζνγεηαθά βξαρψδε ιηβάδηα, ιηβάδηα θαη θπηνθνηλφηεηεο πινχζηεο
ζε πνψδε είδε ησλ ζθειεηηθψλ θαη ησλ ακκσδψλ εδαθψλ,, ραζκνθπηηθή βιάζηεζε,
αεηζαιή δάζε, βιάζηεζε κεηαβαηηθψλ ηεικάησλ, βάιηνη θαη ηέικαηα, βιάζηεζε ησλ
θαιακψλσλ, θξχγαλα.
8: ΢ρηζκέο βξάρσλ, ζάξεο θαη άιιεο απξφζηηεο νξεηλέο θαη παξάθηηεο ζέζεηο, αεηζαιή
δάζε θαη καθθία, ζεξκφθηια δάζε βειαληδηάο, νξν-κεζνγεηαθά βξαρψδε ιηβάδηα,
ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, αεηζαιή δάζε, βιάζηεζε κεηαβαηηθψλ ηεικάησλ, βάιηνη θαη
ηέικαηα, θξχγαλα.
9: Τπνιεηκκαηηθά δάζε πεχθεο, αξθηηθά θσλνθφξα δάζε, κεζαίσλ πςνκέηξσλ
αεηζαιή δάζε, ζεξκφθηια δάζε βειαληδηάο, νξν-κεζνγεηαθά βξαρψδε ιηβάδηα,
ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, θπιινβφια δάζε, βιάζηεζε κεηαβαηηθψλ ηεικάησλ, βάιηνη
θαη ηέικαηα.
- 368 -
10: Τπνιεηκκαηηθή βιάζηεζε. ΢ε πεξίπησζε έληνλεο δηαηαξαρήο απφ αλζξσπνγελείο

επηδξάζεηο δελ αλακέλεηαη θπζηθή αλάθακςε. Μνλάδεο βιάζηεζεο ησλ θαηεγνξηψλ
6, 7, 8, 9, πνπ αλαπηχζζνληαη ζε αθξαίεο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο θαη έρνπλ ηνλ
ραξαθηήξα θαηαθπγίνπ, ιφγσ ηεο ηνπνγξαθίαο θαη άιισλ παξακέηξσλ, νξν-
κεζνγεηαθά βξαρψδε ιηβάδηα, θπιινβφια δάζε.
ζη) Καθεζηώρ πποζηαζίαρ (ΚΠ). Σν θξηηήξην απηφ αθνξά ηα ηνπηθά, εζληθά ή

δηεζλή θαζεζηψηα πξνζηαζίαο ζηα νπνία ππφθεηηαη θάπνηνο ηχπνο νηθνηφπνπ,
θπηνθνηλσλία ή taxon ηνπ νηθνηφπνπ. ΢πκπεξηιακβάλνληαη νη νηθφηνπνη
πξνηεξαηφηεηαο ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ, νη νηθνηφπνη κε taxa ηεο Οδεγίαο
92/43/ΔΟΚ ή/θαη κε taxa πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ΢πλζήθεο ή Γηαηάγκαηα ή/θαη
αλήθνπλ ζηνπο εζληθνχο θαηαιφγνπο εξπζξψλ δεδνκέλσλ ή/θαη ζε ιίζηεο θηλδχλνπ
εμαθάληζεο ηεο IUCN, θαζψο θαη νη νηθφηνπνη πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ εζληθέο ή/θαη
ηνπηθέο δηαηάμεηο θαη δηνηθεηηθέο πξάμεηο (θεξπγκέλεο αλαδαζσηέεο πεξηνρέο,
πξνζηαηεπηηθά θαη αηζζεηηθά δάζε, πεξηνρέο κε απαγφξεπζε ηεο βφζθεζεο, εζληθά
πάξθα, θαηαθχγηα άγξηαο δσήο ή πξνζηαηεπφκελα απφ άιιεο δηαηάμεηο πεξί
πξνζηαζίαο ηεο ρισξίδαο ή/θαη ηεο παλίδαο κηαο πεξηνρήο). Ζ δεθάβαζκε θιίκαθα,
βαζκνδφηεζεο πνπ επηιέρζεθε είλαη ε εμήο:
0: Απνπζία πξνζηαηεπηηθψλ δηαηάμεσλ. Απνπζία πξνζηαηεπφκελσλ ή/θαη

απεηινχκελσλ taxa.
1: Απνπζία πξνζηαηεπηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηνλ νηθφηνπν. Παξνπζία
πξνζηαηεπνκέλσλ taxa.
2: Απνπζία πξνζηαηεπηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηνλ νηθφηνπν. Παξνπζία απεηινχκελσλ taxa.
3: Απνπζία πξνζηαηεπηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηνλ νηθφηνπν. Παξνπζία απεηινχκελσλ
θαη πξνζηαηεπφκελσλ taxa.
4: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ηκήκα ηνπ νηθνηφπνπ. Απνπζία πξνζηαηεπφκελσλ
ή/θαη απεηινχκελσλ taxa.
5: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ηκήκα ηνπ νηθνηφπνπ. Παξνπζία πξνζηαηεπνκέλσλ
taxa.
6: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ηκήκα ηνπ νηθνηφπνπ. Παξνπζία απεηινχκελσλ taxa.
7: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ηκήκα ηνπ νηθνηφπνπ. Παξνπζία πξνζηαηεπφκελσλ
θαη απεηινχκελσλ taxa.
- 369 -
8: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ζχλνιν ησλ επηθαλεηψλ ηνπ νηθνηφπνπ. Όρη

νηθφηνπνο πξνηεξαηφηεηαο.
9: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ζχλνιν ησλ επηθαλεηψλ ηνπ νηθνηφπνπ θαη
νηθφηνπνο πξνηεξαηφηεηαο.
10: Πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ζχλνιν ησλ επηθαλεηψλ ηνπ νηθφηνπνπ,
νηθφηνπνο πξνηεξαηφηεηαο θαη παξνπζία πξνζηαηεπφκελσλ ή/θαη απεηινχκελσλ taxa.
Ο ππνινγηζκφο ηεο νηθνινγηθήο αμίαο (OA) γηα θάζε ηχπν νηθνηφπνπ,

ιακβάλνληαο ππφςε ηε βαζκνιφγεζε κέζσ ησλ θξηηεξίσλ, έγηλε θαηά ηνλ Loidi
(1994), ρξεζηκνπνηψληαο ηελ αθφινπζε ζρέζε:
OA = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ + ΚΠ
ΟΑ = Οηθνινγηθή Αμία Α = Απεηιέο

Φ = Φπζηθφηεηα ΓΑ = Γπλαηφηεηα Απνθαηάζηαζεο
Π = Πνηθηιφηεηα ΚΠ = Καζεζηψο Πξνζηαζίαο
΢ = ΢παληφηεηα
Αθνινπζεί ε αλαιπηηθή αμηνιφγεζε θαη βαζκνδφηεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ

ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
- 370 -
4.5.2.1 Σθιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ

ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp. (Κσδηθόο Natura 2000: 3140)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ζ θαηάζηαζε δηαηήξεζεο

ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ νηθνηφπνπ, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ραξαθηεξίδεηαη απφ
κέηξηα έσο θαθή. Καηά ηε δηάξθεηα φισλ ησλ επηζθέςεσλ ζηελ πεξηνρή ηνπ
νηθνηφπνπ, ηα ηειεπηαία πέληε ρξφληα, δελ εληνπίζηεθε θάπνηα κεηαβνιή ηεο
ζχλζεζήο ηνπ ή ηεο επηθάλεηάο ηνπ, ε νπνία φκσο εμαθνινπζεί λα είλαη ηδηαίηεξα
κηθξή. Γηα ηηο ζέζεηο φπνπ εληνπίζηεθε ν νηθφηνπνο θαη γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε κνλάδα
βιάζηεζεο δελ κπνξεί λα γίλεη πξφβιεςε ηεο δπλακηθήο ηεο θαη ζσξείηαη ζηαζεξή. Ζ
παξνπζία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νηθνηφπνπ εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά απφ ηελ χπαξμε
λεξνχ, θαζψο θαη απφ ηνλ βαζκφ ξχπαλζεο ή κφιπλζεο ηνπ βηνηφπνπ.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο θπζηθφηεηαο (Φ): 5
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ ΢θιεξψλ

νιηγν-κεζνηξνθηθψλ πδάησλ κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδψλ ζρεκαηηζκψλ κε
Chara spp., αλ θαη θαηαιακβάλεη πνιχ κηθξή έθηαζε, είλαη ζεκαληηθφο γηα ηε
βηνπνηθηιφηεηα ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία αλαπηχζζεηαη, θαζψο ηα ραξαθηεξηζηηθά
είδε ηνπ δελ απαληψληαη ζε άιιεο ζέζεηο ηνπ φξνπο Παλαρατθνχ, νχηε ζε θάπνην απφ
ηα βνπλά ηεο βφξεηαο Πεινπνλλήζνπ, φπνηε ηφζν γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, φζν θαη
γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή, ραξαθηεξίδεηαη σο ζπάληνο θαη κνλαδηθφο. Ζ ηδηαίηεξε
αμία ηνπ νηθνηφπνπ σο δείθηε θαιήο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ γηα ηελ πεξηνρή, κέζσ
ησλ ραξνεηδψλ, πνπ είλαη γεληθά εππαζή ζηε ξχπαλζε ησλ νηθνηφπσλ φπνπ
αλαπηχζζνληαη (Dafis et al., 2001), εληζρχεη ηελ νηθνινγηθή ηνπ αμία, κέζσ απηνχ
ηνπ ξφινπ.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο πνηθηιφηεηαο (Π): 4

Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο ζπαληφηεηαο (΢): 8
iii. Απεηιέο. Ο νηθφηνπνο, αλ θαη ζηαζεξφο, παξνπζηάδεηαη ηδηαίηεξα

ππνβαζκηζκέλνο θαη πεξηνξηζκέλνο ζε επηθάλεηα, θηινμελψληαο ιίγα θπηηθά taxa,
κεηαμχ απηψλ ην ζπάλην γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο Chara sp., ην νπνίν ζεσξείηαη φηη
βξίζθεηαη ζην φξην ηεο εμαθάληζεο γηα ηελ πεξηνρή.
- 371 -
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ησλ απεηιψλ (Α): 5
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ

ππνιεηκκαηηθνχ απηνχ νηθνηφπνπ, έπεηηα απφ κηα ζεκαληηθή δηαηαξαρή ή
θαηαζηξνθή, ζεσξείηαη ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε, έσο αδχλαηε. Γηα λα αλαθάκςεη ν
νηθφηνπνο ζα πξέπεη λα παξακείλεη αλέπαθν επαξθέο ηκήκα ηεο θπηνθνηλφηεηαο, κε
ηελ ηαπηφρξνλα θαιή δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ, ψζηε
λα είλαη εθηθηφ λα απνηθηζηνχλ μαλά νη γεηηνληθέο επηθάλεηεο.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο δπλαηφηεηαο απνθαηάζηαζεο ή πξνζαξκνγήο έπεηηα απφ

θάπνηα δηαηαξαρή (ΓΑ): 10
v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Οη νηθφηνπνη ησλ γιπθέσλ πδάησλ ζεσξνχληαη

απεηινχκελνη ζε επίπεδν Δπξψπεο θαη ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο αλήθεη ζην
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο ππαγσγήο ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο: 8
4.5.2.1.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Σθιεξώλ νιηγν-
κεζνηξνθηθώλ πδάησλ κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp.
Ζ ζπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (OA) γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν,

ιακβάλνληαο ππφςε ηε βαζκνιφγεζε πνπ έγηλε, κέζσ ησλ θξηηεξίσλ, είλαη:
OA3140 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 4 + 4 + 8 + 5 + 10 + 8 = 39
4.5.2.2 Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο (Κσδηθόο Natura 2000:
4090)
i. Φπζηθφηεηα – Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Σα ελδεκηθά νξεηλά

ρέξζα εδάθε κε αθαλζψδεηο ζάκλνπο (ζηεπφκνξθα ιηβάδηα) απνηεινχλ ηνλ
κεγαιχηεξν ζε έθηαζε αλσδαζηθφ ηχπν βιάζηεζεο. ΢ηηο εθηάζεηο ηνπ νηθνηφπνπ
αζθείηαη δηαρξνληθά θαη καδηθά ε εκηεθηαηηθή θηελνηξνθία, ε πεξηνρή απνηειεί ρψξν
- 372 -
αλαςπρήο γηα ηνπο νξεηβάηεο – πεξηπαηεηέο, ελψ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηηο επηθάλεηέο
ηνπ έρεη ρσξνζεηεζεί θαη θαηαζθεπαζηεί έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο αηνιηθνχο
ζηαζκνχο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο ρψξαο. Ζ επίδξαζε φισλ απηψλ ησλ
παξαγφλησλ έρεη νδεγήζεη ζε κείσζε ησλ επηθαλεηψλ ηνπ νηθνηφπνπ, ιφγσ
απνκάθξπλζεο επηθαλεηψλ θαη θαηάιεςήο ηνπο απφ άιιεο ρξήζεηο (δξφκνη, πιαηείεο
αλεκνγελλεηξηψλ θιπ), θαζψο θαη ζε ππνβάζκηζή ηνπ θαηά ζέζεηο, ιφγσ ηεο
ππεξβφζθεζεο (δηαβξψζεηο εδαθψλ, εκθάληζε ληηξφθηισλ εηδσλ Cirsium sp., Cardus
sp., Urtica dioica θ.ά). Σν κέγεζνο φκσο ηεο επηθάλεηαο πνπ θαιχπηεηαη απφ ηνλ
ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν εμαζθαιίδεη ηελ επξσζηία ηνπ ζε πνιιέο ζέζεηο θαη ζε
εθηεηακέλεο επηθάλεηεο. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο θξίλεηαη πσο ν νηθφηνπνο ησλ
ελδεκηθψλ νξεηλψλ ρέξζσλ εδαθψλ κε αθαλζψδεηο ζάκλνπο, ζηελ πεξηνρή κειέηεο,
βξίζθεηαη ζε κέηξηα έσο θαιή θαηάζηαζε δηαηήξεζεο.
΢ε φηη αθνξά ηε δπλακηθή ησλ θνηλνηήησλ ησλ ζηεπφκνξθσλ ιηβαδηψλ, απηέο
απνηεινχλ ηειηθέο θπηνθνηλσλίεο θαη ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ θιηκαηηθψλ θαη εδαθηθψλ
ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζηελ πεξηνρή εμάπισζήο ηνπο, ε κφλε πηζαλφηεηα
ππνβάζκηζήο ηνπο είλαη ε δηάβξσζε, θαηλφκελν ηδηαίηεξα έληνλν θαη ζε εμέιημε ζην
φξνο Παλαρατθφ, ην νπνίν ζρεηίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ θαη κε ηελ έληαζε ηεο
βφζθεζεο.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ ελδεκηθψλ

νξεηλψλ ρέξζσλ εδαθψλ κε αθαλζψδεηο ζάκλνπο θηινμελεί 51 απφ ηα 95 ειιεληθά
ελδεκηθά taxa ηεο πεξηνρήο κειέηεο (πνζνζηφ 53,68%). Σν γεγνλφο απηφ ηνλ
θαζηζηά, σο ηνλ νηθφηνπν ζηνλ νπνίνλ θαηαγξάθεθαλ ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα
ειιεληθά ελδεκηθά θπηηθά taxa, ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο ηχπνπο νηθνηφπσλ.
Σξηάληα (30) απφ απηά ηα taxa θαηαγξάθεθαλ απνθιεηζηηθά απφ ηνλ ζπγθεθξηκέλν
νηθφηνπν (31,58% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ελδεκηθψλ taxa). Δπίζεο, απνηειεί νηθφηνπν
κε κεγάιεο ζρεηηθά ηηκέο ζηνπο δείθηεο πνηθηιφηεηαο (Πίλαθαο 4.2.6).

- 373 -
iii. Απεηιέο. Ζ εκθάληζε ππνβαζκηζκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ νηθνηφπνπ, ζηηο νπνίεο

αιινηψλεηαη ε ρισξηδηθή ζχλζεζε, θπξίσο απφ ληηξφθηια είδε θαη ε ζηαδηαθή
απψιεηα επηθαλεηψλ απφ εθηεηακέλεο δηαβξψζεηο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απψιεηα
βηνηφπνπ απφ ηελ θαηαζθεπή ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ, πεξηγξάθεη
ηνλ ζηαδηαθφ πεξηνξηζκφ ηεο επηθάλεηάο ηνπ, ηελ απψιεηα ηεο ραξαθηεξηζηηθήο
δνκήο ηνπ θαη ηνλ θίλδπλν γηα ηα ζπάληα θαη πξνζηαηεπφκελα taxa ηνπ νηθνηφπνπ.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθφηνπνπ

ζε πεξίπησζε θαηαζηξνθήο ηκήκαηφο ηνπ, απφ ηε βφζθεζε ή απφ θάπνηα εθρέξζσζε
θαη κεηά ηελ άξζε ησλ πηέζεσλ, θξίλεηαη θαιή έσο ηδηαίηεξα θαιή, αθνχ ιφγσ ησλ
ηδηαίηεξσλ θιηκαηηθψλ θαη εδαθηθψλ ζπλζεθψλ, δελ κπνξνχλ άιια αληαγσληζηηθά
είδε λα εηζέιζνπλ θαη λα θαηαιάβνπλ ηηο εθηάζεηο ηνπ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Πνιιά απφ ηα είδε πνπ θαηαγξάθνληαη ζηνλ νηθφηνπν

βξίζθνληαη είηε ππφ θάπνην θαζεζηψο πξνζηαζίαο ή/θαη ζε θαηάζηαζε θηλδχλνπ
εμαθάληζεο ηεο IUCN. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη ηα Dianthus androsaceus θαη
Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum, ηα νπνία αλαθέξνληαη σο
«΢πάλην» (R) θαη σο «΢ρεδφλ Απεηινχκελν» (NT), αληίζηνηρα, ζηo Βηβιίν Δξπζξψλ
Γεδνκέλσλ ησλ ΢παλίσλ θαη Απεηινχκελσλ θπηψλ ηεο Διιάδαο (Phitos et al., 1995,
2009) θαη ην ηξσηφ (VU) Erodium chrysanthum (Walter & Gillett, 1998), ην νπνίν
θαη πξνζηαηεχεηαη ηφζν απφ ηε ΢πλζήθε ηεο Βέξλεο, φζν θαη απφ ην Π.Γ 67/81.
Δπίζεο, ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο
92/43/ΔΟΚ.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ππαγσγήο ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο (ΚΠ): 8
- 374 -
4.5.2.2.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε
αθαλζώδεηο ζάκλνπο.

OA4090 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 8 + 9 + 6 + 7 + 5 + 8 = 43
4.5.2.3 Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp. (Kσδηθόο Natura 2000: 5210)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο νη

πεξηζζφηεξεο εθηάζεηο κε Juniperus sp. είλαη πεξηνξηζκέλεο επηθάλεηαο θαη αξθεηά
ππνβαζκηζκέλεο απφ ηελ έληνλε βφζθεζε θαη ηηο πινηνκίεο. ΢εκεηψλεηαη, πσο δελ
θαηαγξάθεθε ζε θάπνηα απφ ηηο ζέζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο ε ηδαληθή κνξθή ηνπ
νηθνηφπνπ θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ έληνλε παξνπζία ηνπ Crataegus heldreichii,
ην νπνίν αλαπηχζζεηαη κε ηε κνξθή ζάκλσλ ή κηθξψλ δέληξσλ.
Αλαθνξηθά κε ηε δπλακηθή ηνπ νηθνηφπνπ, θαηά ηνπο Dafis et al. (2001), ηα
δελδξψδε matorrals κε Juniperus spp. αθνξνχλ κηα ππνβαζκηζκέλε βαζκίδα
νπηζζνδξνκηθήο δηαδνρήο ή εδαθηθά εμαξηψκελα νηθνζπζηήκαηα. ΢ηελ πεξηνρή
κειέηεο ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο απνηειεί ην πξντφλ ηεο ππνβάζκηζεο ησλ
ειαηνδαζψλ, απφ ηηο πινηνκίεο θαη ηελ έληνλε βφζθεζε. Ζ παξνπζία αηφκσλ Διάηεο
κηθξήο ειηθίαο ζε θπηνιεςίεο, ππνδειψλεη ηελ πξνέιεπζε απηψλ ησλ ζακλψλσλ. Οη
ελ ιφγσ θνηλφηεηεο έρνπλ ζαθψο κηα δπλακηθή εμέιημεο πξνο ην δάζνο Διάηεο, ζηηο
πεξηζζφηεξεο ζέζεηο φκσο νη θνηλφηεηεο απηέο ππεξβφζθνληαη κε απνηέιεζκα λα
εκπνδίδεηαη ε δπλακηθή ηνπο ή αθφκε θαη λα ππνβαζκίδνληαη. Μειινληηθά, ζε βάζνο
ρξφλνπ θαη κεηά απφ κηα πηζαλή άξζε ησλ πηέζεσλ, νη ζακλψλεο απηνί ζα έρνπλ κηα
πξννδεπηηθή πνξεία ζε δάζνο Διάηεο.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Καηά ηνπο Dafis et al. (2001), ηα

δελδξψδε matorrals κε Juniperus spp. απνηεινχλ ελδηαίηεκα ζπάλησλ θπηψλ,
παξνπζηάδνληαο ηαπηφρξνλα κεγάιε πνηθηιφηεηα. Σν γεγνλφο απηφ επηβεβαηψλεηαη
- 375 -
ζηελ πεξηνρή κειέηεο, αθνχ ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο παξνπζηάδεη ηνπο

πςειφηεξνπο δείθηεο πνηθηιφηεηαο κεηαμχ φισλ ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ, φπσο απηνί
ππνινγίζηεθαλ ζηνλ Πίλαθα 4.2.6 (4ν Κεθάιαην), ελψ ηαπηφρξνλα θηινμελεί 11
ειιεληθά ελδεκηθά θπηηθά taxa.

iii. Απεηιέο. Ο ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο απνηειεί θπηνθνηλσλία νπηζζνρψξεζεο

ησλ δαζψλ Διάηεο. ΢ηελ πεξηνρή εκθαλίδεηαη ηδηαίηεξα επηβαξπκέλνο κε ειαθξψο
κεηνχκελν αξηζκφ ζπζηάδσλ, ιφγσ ηεο βφζθεζεο. Παξφια απηά, ζε εθηάζεηο ζηα
φξηα ησλ ειαηνδαζψλ, πνπ ππνβαζκίζηεθαλ απφ ηηο πινηνκίεο θαη ηε βφζθεζε, ε
εηζρψξεζε ησλ Juniperus sp. θαίλεηαη λα είλαη ηαρχηεξε, απφ φηη ε θαηάξξεπζε ησλ
ζρεκαηηζκψλ ηνπο, ιφγσ ηεο βφζθεζεο.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ,

έπεηηα απφ κηα δηαηαξαρή ή θαηαζηξνθή, θξίλεηαη κέηξηα, δηφηη πηζαλφηαηα, αθφκα
θαη ζηα κεγαιχηεξα πςφκεηξα, κπνξεί λα εηζβάιεη θαη λα θπξηαξρήζεη ην Quercus
coccifera, ην νπνίν παξνπζηάδεη, άξηζηε πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηελ πεξηνρή θαη
γεηηληάδεη κε ηηο πεξηζζφηεξεο ζέζεηο ηνπ νηθνηφπνπ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Απφ ηα ελδεκηθά taxa πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηνλ

νηθφηνπν, έλα, ην Leontodon graecus, πξνζηαηεχεηαη απφ ην ΠΓ 67/81.
΢εκεηψλεηαη επίζεο, πσο ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξάξηεκα Η
ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ππαγσγήο ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο: 8
- 376 -
4.5.2.3.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γελδξσδώλ matorrals κε
Juniperus spp.

OA5210 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 5 + 7 + 7 + 5 + 6 + 8 = 38
4.5.2.4 Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 5340)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο νηθφηνπνο ησλ garrigues

απνηειεί κηα κνλάδα βιάζηεζεο ζηαζεξή, εμειηγκέλε θαη πξνζαξκνζκέλε απφιπηα
ζηηο πηέζεηο ηνπ κεζνγεηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ δηαρξνληθά εθαξκνδφκελσλ
γεσξγηθψλ – θηελνηξνθηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή.
Αλαθνξηθά κε ηε δπλακηθή ηνπ, απηφο ν ηχπνο νηθνηφπνπ απνηειεί ελδηάκεζε
κνξθή κεηαμχ ησλ κεζνγεηαθψλ ζακλψλσλ θαη ησλ θξπγάλσλ. Ο νηθφηνπνο, αλ θαη
παξνπζηάδεηαη αξθεηά ζηαζεξφο ζηελ πεξηνρή κειέηεο, δελ παχεη λα απνηειεί ην
απνηέιεζκα ηεο ππνβάζκηζεο ησλ δαζψλ πξίλνπ ηεο πεξηνρήο, εμαηηίαο ησλ
δηαρξνληθψλ πηέζεσλ θαη θπξίσο απηψλ ηεο ππξθαγηάο θαη ηεο βφζθεζεο, πνπ
εκπνδίδεη ηελ πξννδεπηηθή δηαδνρή ηεο βιάζηεζεο ζε ζακλψδε θαη δελδξψδε κνξθή.
Ζ άξζε ησλ πηέζεσλ ζηνλ νηθφηνπν ζα νδεγήζεη ηειηθά ζε δάζε αείθπιισλ -
ζθιεξφθπιισλ εηδψλ, κε θπξίαξρν ην είδνο Quercus coccifera, πνπ απνηεινχλ θαη ηε
δπλεηηθή βιάζηεζε ηνπ απμεηηθνχ ρψξνπ πνπ θαηαιακβάλνπλ, ζε πςφκεηξα κέρξη
θαη 1000 m, πεξίπνπ. ΢ηα κεγαιχηεξα πςφκεηξα, νη θνηλφηεηεο ησλ gariggues
θαηαιακβάλνπλ ηνλ απμεηηθφ ρψξν ηεο Quercetea pubescentis, κε δπλεηηθή
βιάζηεζε ηα δάζε θπιινβφισλ δξπψλ θαη ηα δάζε Διάηεο. Παξφια απηά, κηα άξζε
ησλ πηέζεσλ ζηηο πεξηνρέο κέρξη θαη ηα 1200 m, ζα νδεγήζεη πηζαλφηαηα θαη πάιη ζε
δάζε πξίλνπ, ιφγσ ηεο εμαηξεηηθήο πξνζαξκνζηηθήο ηθαλφηεηαο θαη δηείζδπζήο ηνπο
ζηνλ απμεηηθφ ρψξν ηεο Quercetea pubescentis, πνπ απηά παξνπζηάδνπλ ζηελ
πεξηνρή κειέηεο.
- 377 -
ii. Πνηθηιφηεηα - Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Οη ρακεινί ζακλψλεο απηνχ ηνπ

είδνπο, απνηεινχλ άξηζην ελδηαίηεκα γηα πιεζψξα κηθξψλ ζειαζηηθψλ, πνπιηψλ θαη
άιισλ δψσλ, ελψ ηαπηφρξνλα θηινμελνχλ ηδηαίηεξα κεγάιε πνηθηιία ζε θπηηθά taxa,
ζε ζρέζε κε άιιεο κνλάδεο βιάζηεζεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη νξηζκέλα ζπάληα
(Bergmeier, 1995; Strid & Tan, 1997). Σν γεγνλφο απηφ επηβεβαηψλεηαη γηα ηελ
πεξηνρή κειέηεο, απφ ηηο πςειέο ηηκέο πνπ παξνπζηάδεη ζηνπο δείθηεο πνηθηιφηεηαο
(Πίλαθαο 4.2.6), θαζψο θαη απφ ην φηη θηινμελεί 27 ειιεληθά ελδεκηθά θπηηθά taxa
(17,9% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ) απφ ηα νπνία νθηψ, ηα Crocus
hadriaticus, Erysimum graecum, Fritillaria mutabilis, Galium violaceum, Melilotus
graecus, Nigella arvensis subsp. aristata, Ophrys argolica, θαη Petrorhagia graminea
εληνπίζηεθαλ κφλν ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν.

iii. Απεηιέο . Ο νηθφηνπνο ησλ garrigues είλαη αληηπξνζσπεπηηθφο ζηελ πεξηνρή

κειέηεο, παξνπζηάδνληαο θαιή δνκή θαη δηαηήξεζε ησλ επηθαλεηψλ ηνπ.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ο νηθφηνπνο ησλ garrigues, παξνπζηάδεη θαιή

δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο, ελψ εκθαλίδεη ηάζε επέθηαζεο, θπξίσο ιφγσ ηεο
ππνβάζκηζεο γεηηνληθψλ δελδξσδψλ νηθνηφπσλ (δάζε πξίλνπ ή Διάηεο ζηα θάησ
δαζνφξηα).

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Πέληε απφ ηα ελδεκηθά taxa πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηνλ

νηθφηνπν, ηα Erysimum pectinatum, Onobrychis ebenoides, Leontodon graecus,
Ophrys argolica θαη Scorzonera crocifolia, πξνζηαηεχνληαη απφ ην ΠΓ 67/81. Απφ
απηά ζεκαληηθφηεξν ζεσξείηαη ην Ophrys argolica, ην νπνίν πξνζηαηεχεηαη ήδε απφ
ην 1979, κέζσ ηεο ΢πλζήθεο ηεο Βέξλεο, πεξηιακβάλεηαη ζηoλ θαηάινγν
πξνζηαηεπνκέλσλ εηδψλ ηεο ΢πλζήθεο CITES θαη θαηαγξάθεηαη σο ηξσηφ (VU) απφ
- 378 -
ηελ IUCN θαη απφ ην Βηβιίν Δξπζξψλ Γεδνκέλσλ ησλ ΢παλίσλ θαη Απεηινχκελσλ
θπηψλ ηεο Διιάδαο (Phitos et al., 2009).
Αξθεηέο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηφπνπ είλαη θεξπγκέλεο σο αλαδαζσηέεο εθηάζεηο,
ιφγσ ππξθαγηάο θαη πξνζηαηεχνληαη απζηεξά απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο δαζηθήο
λνκνζεζίαο θαη ηεο λνκνζεζίαο γηα ην πεξηβάιινλ.
4.5.2.4.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο
Μεζνγείνπ

OA5340 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 7 + 8 + 4 + 4 + 7 + 7 = 37
4.5.2.5 Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum (Kσδηθόο Natura 2000: 5420)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, ν

νηθφηνπνο ησλ θξπγάλσλ θαηαιακβάλεη κηθξέο εθηάζεηο, κε ηδηαίηεξα ζηαζεξέο
θπηνθνηλσλίεο, πξνζαξκνζκέλεο ζηηο πηέζεηο πνπ ηνπο αζθνχληαη. Ζ θαηάζηαζε
δηαηήξεζεο ζηηο ζέζεηο φπνπ έγηλαλ νη δεηγκαηνιεςίεο ζεσξείηαη θαιή, αιιά
ζεκεηψλεηαη ην πεξηνξηζκέλν ηεο έθηαζήο ηνπο, επί ηνπ ζπλφινπ ηεο πεξηνρήο
κειέηεο.
΢ε φηη αθνξά ηε δπλακηθή ηνπο, νη θνηλφηεηεο ησλ θξπγάλσλ απνηεινχλ, θαηά
ζέζεηο, ζηάδην νπηζζνδξνκηθήο δηαδνρήο αείθπιισλ – ζθιεξφθπιισλ ζακλψλσλ ή
εμειηθηηθήο δηαδνρήο εγθαηαιεηκκέλσλ αγξψλ. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, ε
δηαηήξεζή ηνπο εμαξηάηαη απφ ηελ δηαρξνληθή εθαξκνγή ησλ πηέζεσλ πνπ νδήγεζαλ
ζε απηφλ ηνλ ηχπν βιάζηεζεο. Ζ θχξηα πίεζε πνπ αζθείηαη θαη ξπζκίδεη ηε βιάζηεζε
ζηελ πεξηνρή ησλ θξπγάλσλ είλαη ε βφζθεζε. Άξζε ηεο πίεζεο ηεο βφζθεζεο ζα
νδεγήζεη ζηελ αλάπηπμε ζρεκαηηζκψλ καθθίαο βιάζηεζεο. Δληαηηθνπνίεζε ηεο
βφζθεζεο θαη ηδηαίηεξα έπεηηα απφ κηα πηζαλή ππξθαγηά, ζα νδεγήζεη ζε ππνβάζκηζε
ηνπ νηθνηφπνπ θαη ζε ρέξζεο εθηάζεηο.
- 379 -
ii. Πνηθηιφηεηα - Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ θξπγάλσλ

πξνζθέξεη άξηζην ελδηαίηεκα γηα κηα κεγάιε πνηθηιία θπηηθψλ taxa (Dafis et al.,
2001), θηινμελψληαο ζεκαληηθά αξσκαηηθά θαη θαξκαθεπηηθά θπηά (πρ Cistus sp).
Δπίζεο, βάζεη ησλ δεηθηψλ πνηθηιφηεηαο, φπσο απηνί ππνινγίζηεθαλ γηα ηνλ
ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν (Πίλαθαο 4.2.6), θαηαηάζζεηαη ηξίηνο ζηε ζεηξά, κεηαμχ ηνπ
ζπλφινπ ησλ νηθνηφπσλ, καδί κε ηνλ νηθφηνπν ησλ δαζψλ πεχθεο. ΢ηνλ νηθφηνπν
ησλ θξπγάλσλ θαηαγξάθεθαλ θαη ηα ειιεληθά ελδεκηθά Anchusella variegata θαη
Leontodon graecus.

iii. Απεηιέο. Οη θνηλφηεηεο ησλ θξπγάλσλ εκθαλίδνληαη ππνβαζκηζκέλεο ζηελ

πεξηνρή κειέηεο, κε ζπλήζσο αζηαζή δνκή θαη κηθξέο θαιχςεηο ζε επηθάλεηα.
Πνιιέο εθηάζεηο ηνπο αθνξνχλ παιαηνχο, εγθαηαιεηκκέλνπο αγξνχο πνπ δπλεηηθά
βξίζθνληαη ππφ ηε δηαρείξηζε εθ λένπ κε θαιιηέξγεηα.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ο νηθφηνπνο ησλ θξπγάλσλ απνηειεί έλαλ

βηφηνπν ηδηαίηεξα πξνζαξκνζκέλν ζηελ ππξθαγηά θαη ηε βφζθεζε, κε απνηέιεζκα λα
κπνξεί λα επαλέξρεηαη έπεηηα απφ απηέο ηηο πηέζεηο, πνπ είλαη θαη νη θχξηεο γηα ησλ
νηθφηνπν. Παξφια απηά θαη εμαηηίαο ησλ φιν θαη απμαλφκελσλ πηέζεσλ γηα αγξνηηθή
γε θαη βνζθνηφπνπο, απαηηείηαη πξνζεθηηθή δηαρείξηζε ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν,
κέζσ νινθιεξσκέλεο κειέηεο δηαρείξηζεο (πνπ απνπζηάδεη), ηφζν γηα ηνλ νηθφηνπν
ησλ θξπγάλσλ, φζν θαη ησλ γεηηνληθψλ νηθνζπζηεκάησλ, ψζηε λα απνθεπρζεί ν
θίλδπλνο θαηαζηξνθήο ηνπ απφ πηζαλή ππεξβφζθεζε ή έιιεηςε βφζθεζεο, πνπ ζα
νδεγήζεη ζηελ εηζβνιή ηεο καθθίαο βιάζηεζεο ή ησλ δαζψλ (απηφ φκσο είλαη
γεληθφηεξα επλντθφ γηα ηελ εμέιημε ηεο βιάζηεζεο). Άξα, ε δπλαηφηεηα
απνθαηάζηαζεο ζεσξείηαη κέηξηα έσο θαιή, αθνχ εμαξηάηαη απφ ηνλ έιεγρν ηεο
έληαζεο ησλ πηέζεσλ, κεηά απφ κηα θαηαζηξνθή.
- 380 -

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. ΢ηνλ νηθφηνπν θαηαγξάθεθε ην πξνζηαηεπφκελν απφ

ην ΠΓ 67/81, ειιεληθφ ελδεκηθφ, Leontodon graecus.
Δπίζεο, ν νηθφηνπνο ησλ θξπγάλσλ κε Sarcopoterium spinosum αλήθεη ζην
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ππαγσγήο ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο: 8
4.5.2.5.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Φξπγάλσλ από
Sarcopoterium spinosum

OA5420 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 5 + 7 + 7 + 7 + 5 + 8 = 39
4.5.2.6 Χινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα

ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο) (Κσδηθόο
Natura 2000: 6230*)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο νηθφηνπνο ησλ

ρηνλφθηισλ ιηβαδηψλ, ιφγσ ηεο ρισξηδηθήο ηνπ ζχλζεζεο θαη ησλ κνξθνινγηθψλ ηνπ
ραξαθηεξηζηηθψλ, ζεσξείηαη φηη βξίζθεηαη ζε κέηξηα έσο θαιή, θαηά ζέζεηο,
θαηάζηαζε. Παξφιν πνπ παξνπζηάδεη εμαηξεηηθή πνηθηιία εηδψλ θαη εδαθηθέο
θαιχςεηο 90-100%, ζηα φξηά ηνπ θαη ζηελ πην εθηεηακέλε επηθάλεηά ηνπ ζην
νξνπέδην «Πξαζνχδη», εκθαλίδνληαη ζηνηρεία ππνβάζκηζεο κε ηελ εηζρψξεζε
ληηξφθηισλ εηδψλ, Cirsium sp., Cardus sp. θαη Urtica dioica. ΢ε πην απνκαθξπζκέλεο
θαη ζρεηηθά απξφζηηεο ζέζεηο, ν νηθφηνπνο εκθαλίδεηαη κε ην νηθνινγηθφ ηνπ
βέιηηζην, ζε πνιχ πεξηνξηζκέλεο φκσο εθηάζεηο.
- 381 -
Αλαθνξηθά κε ηε δπλακηθή ηνπο, ηα ρηνλφθηια ιηβάδηα απνηεινχλ κνλάδα

βιάζηεζεο, ζε εμάξηεζε, εμέιημε θαη πξνζαξκνγή κε ηε βφζθεζε θαη ζεσξείηαη φηη
βξίζθνληαη ζε ζηάδην climax, ζπλζήθε πνπ αιιάδεη φκσο αλ κεηαβιεζεί ν
παξάγνληαο βφζθεζε. Υσξίο ηε βφζθεζε, επέξρεηαη εηζβνιή ζάκλσλ, ελψ κε ηελ
ππεξβφζθεζε δεκηνπξγνχληαη ζπλζήθεο ληηξνξξχπαλζεο θαη εηζβνιήο ληηξφθηισλ
εηδψλ.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ ρηνλφθηισλ

ιηβαδηψλ, πεξηιακβάλεη γεληθά κεγάιε πνηθηιία ππνηχπσλ, νη νπνίνη απαληψληαη ζε
πνηθίια, απφ νηθνινγηθή άπνςε, πεξηβάιινληα. Δληνπίδεηαη ζε έμη δηαθνξεηηθέο
θπηνγεσγξαθηθέο πεξηνρέο θαη ζε 24 δηαθνξεηηθά θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο
(Galvánek & Janák, 2008). Λφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ γλσξηζκάησλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ
ηα ρηνλφθηια ιηβάδηα, ηεο αληίζεζεο κε ην έληνλν, νξεηλφ αλάγιπθν πνπ ηα
πεξηβάιιεη θαη θπξίσο ηεο παξνπζίαο γφληκνπ εδάθνπο θαη ηεο αληίζηνηρεο εδαθηθήο
πγξαζίαο, απνηεινχλ έλα ηδηαίηεξν θαη δηαθνξνπνηεκέλν ζπκπιήξσκα ησλ
ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ νξνκεζνγεηαθνχ ηνπίνπ. O νηθφηνπνο απηφο είλαη ηδηαίηεξα
ζεκαληηθφο, γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, ιφγσ ηεο παξνπζίαο ζπάλησλ θαη
πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο, ειιεληθψλ ελδεκηθψλ θπηηθψλ taxa (πρ Dianthus
tymphresteus), αιιά θαη ιφγσ ηεο κηθξήο έθηαζεο πνπ θαηαιακβάλεη, φρη κφλν ζηελ
πεξηνρή κειέηεο, αιιά ζπλνιηθά ζε επίπεδν Γηθηχνπ Natura 2000. Ζ κνλαδηθφηεηα
ηνπ νηθνηφπνπ εληζρχεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ε θπηνθνηλσλία απφ ηελ νπνία
απνηειείηαη, ε Alopecuro gerardii – Crocetum sieberi Quézel 1964, είλαη ηδηαίηεξα
πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο, ιφγσ ησλ απζηεξψλ εδαθηθψλ θαη νηθνινγηθψλ
απαηηήζεσλ πνπ παξνπζηάδεη. ΢ηα ρηνλφθηια ιηβάδηα θαηαγξάθεθαλ 13 ειιεληθά
ελδεκηθά taxa (13,69% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ελδεκηθψλ), ηξία απφ ηα νπνία βξέζεθαλ
κφλν ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπo. Υαξαθηεξηζηηθά ζεκεηψλεηαη φηη ην taxon
Dianthus tymphresteus εληνπίζηεθε κφλν ζε κία ζέζε θαη κάιηζηα πιεζίνλ ηεο νδνχ
πνπ εμππεξεηεί ην αηνιηθφ πάξθν, καδί κε ην εμίζνπ ζεκαληηθφ γηα ηελ πεξηνρή
taxon, Silene roemeri.

- 382 -
iii. Απεηιέο. Οη απεηιέο πνπ δέρεηαη ν νηθφηνπνο είλαη εκθαλείο απφ ηηο πξψηεο
θηφιαο επηζθέςεηο ζηελ πεξηνρή. Παξαηεξείηαη ζεκαληηθή απψιεηα επηθαλεηψλ ηνπ
απφ ηελ δηάλνημε δαζηθψλ νδψλ θαη αιινίσζε ηεο ρισξηδηθήο ηνπ ζχλζεζεο απφ ηελ
ππεξβφζθεζε. Μηθξέο, δπζπξφζηηεο επηθάλεηεο κε ηε κνξθή θειίδσλ παξακέλνπλ
αλεπεξέαζηεο.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ

ζε πεξίπησζε δηαηαξαρήο ηνπ θξίλεηαη σο θαιή, δηφηη κεηά ηελ άξζε ηεο αχμεζεο
ησλ πηέζεσλ θαη ηελ επαλαθνξά ηνπο ζηελ πξφηεξε θαηάζηαζε, νη θιηκαηηθέο,
εδαθηθέο θαη γεσκνξθνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη ηέηνηεο, πνπ δελ κπνξεί λα
αληηθαηαζηαζεί απφ άιιν ηχπν νηθνηφπνπ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. ΢ε επηθάλεηεο ηνπ νηθνηφπνπ θαηαγξάθεθε ην taxon

Dianthus androsaceus, πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο «΢πάλην – R» (Phitos et al., 1995),.
Δπίζεο, ν νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ (Dafis et.
al., 1992) θαη απνηειεί νηθφηνπν πξνηεξαηφηεηαο ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000
4.5.2.6.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Χινσδώλ δηαπιάζεσλ κε
Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ
εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο)

OA6230* = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 8 + 8 + 9 + 5 + 7 + 10 = 47
- 383 -
4.5.2.7 Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ (Κσδηθόο Natura 2000: 72BO)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο νηθφηνπνο ησλ

θνηλσληψλ ησλ πςειψλ βνχξισλ, ζηελ πεξηνρή κειέηεο είλαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο
θαη ε χπαξμή ηνπ ζε κηθξέο, δηάζπαξηεο επηθάλεηεο, εμαξηάηαη απφ ην λεξφ ησλ
πεγψλ ζε απηέο ηηο ζέζεηο. Ζ θαηάζηαζε δηαηήξεζήο ηνπ ζεσξείηαη κέηξηα έσο θαθή,
δηφηη ζηα φξηα ηνπ νηθνηφπνπ εκθαλίδνληαη ζπρλά ληηξφθηια είδε, γεγνλφο πνπ
ππνδειψλεη ππνβάζκηζε ησλ ζέζεσλ εκθάληζήο ηνπ.
Ζ δπλακηθή ησλ θνηλνηήησλ ησλ πςειψλ βνχξισλ ζεσξείηαη ζηαζεξή γηα ηα
πεξηβάιινληα πνπ απνηθίδνπλ θαη είλαη εμαξηψκελε απφ ηηο πεξηβαιινληηθέο,
εδαθηθέο θαη πδαηηθέο παξακέηξνπο. ΢χκθσλα κε καξηπξίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο
πεξηνρήο, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη κεησζεί ζεκαληηθά ε πνζφηεηα ηνπ λεξνχ ησλ
πεγψλ, γεγνλφο πνπ πηζαλφηαηα λα νδεγήζεη πξνο ηελ ζηαδηαθή ππνβάζκηζε ηνπ
νηθνηφπνπ θαη πηζαλφλ ζηελ εηζβνιή ληηξφθηισλ εηδψλ.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ θνηλσληψλ ησλ

πςειψλ βνχξισλ, είλαη ζεκαληηθφο, δηφηη απμάλεη ηε βηνπνηθηιφηεηα ζηα αλσδαζηθά
πεξηβάιινληα, θηινμελψληαο είδε πνπ δελ εκθαλίδνληαη ζε άιινπο νηθνηφπνπο.
΢εκεηψλεηαη πσο ην ειιεληθφ ελδεκηθφ Tragopogon brevirostris subsp. longifolius
θαηαγξάθεθε κφλν ζε απηφλ ηνλ ηχπν νηθνηφπνπ.

iii. Απεηιέο. Ο νηθφηνπνο παξνπζηάδεη κεηνχκελν αξηζκφ επηθαλεηψλ θαη νη

κεηαβνιέο ζηελ πδξνινγηθή θαηάζηαζε νδεγνχλ ζε κεηαβαιιφκελε ρισξηδηθή
ζχλζεζε, κε απνηέιεζκα λα απεηινχληαη taxa, φπσο ην ζπάλην γηα ηελ πεξηνρή
Tragopogon brevirostris subsp. longifolius.
- 384 -
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ

θξίλεηαη κέηξηα έσο θαιή, αθνχ ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ απνπζηάζεη ε βαζηθή
πξνυπφζεζε επηβίσζήο ηνπ, πνπ είλαη ε χπαξμε λεξνχ, κε ηελ άξζε ησλ πηέζεσλ,
ζηαδηαθά ζα αλαθάκςνπλ νη θνηλφηεηεο κε Juncus sp.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. O ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο δελ πξνζηαηεχεηαη απφ

ζπγθεθξηκέλεο δηαηάμεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο, παξά κφλν απφ ηηο γεληθέο δηαηάμεηο
ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο θαη ηεο λνκνζεζίαο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηδηαίηεξα ζε φηη
αθνξά ηηο πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη εληφο ησλ νξίσλ ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000.
4.5.2.7.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Κνηλσληώλ ησλ πςειώλ
βνύξισλ

OA72Β0 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 7 + 7 + 9 + 7 + 6 + 8 = 44
4.5.2.8 Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Kσδηθόο Natura 2000: 8140)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, ε

βιάζηεζε ησλ ιηζψλσλ θξίλεηαη φηη βξίζθεηαη ζε κέηξηα θαηάζηαζε δηαηήξεζεο.
Απηφ νθείιεηαη ζηελ έληνλε δηάβξσζε πνπ επηθξαηεί ζην φξνο Παλαρατθφ, κε
απνηέιεζκα ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ιηζψλεο ζρεδφλ λα απνπζηάδεη ε βιάζηεζε,
νδεγψληαο ζε πεξαηηέξσ ζηάδην ππνβάζκηζεο. Παξφια απηά, ν εθηελέζηεξνο εληαίνο
ιηζψλαο ηνπ φξνπο, λφηηα απφ ην νξνπέδην «Πξαζνχδη», απνηειεί ηππηθή κνξθή ηνπ
νηθνηφπνπ, θηινμελψληαο ηε ραξαθηεξηζηηθή βιάζηεζε ησλ ιηζψλσλ.
- 385 -
Ωο πξνο ηε δπλακηθή ησλ ιηζψλσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, κπνξεί λα ζεσξεζεί

φηη απνηεινχλ ζηαζεξέο κνλάδεο βιάζηεζεο, νη νπνίεο είλαη φκσο άκεζα
εμαξηψκελεο απφ ην ππφζηξσκά ηνπο. Γηαηεξνχλ ηα είδε ηνπο, ρσξίο απεηιέο απφ ηελ
εηζβνιή άιισλ εηδψλ, αιιά θηλδπλεχνπλ απφ νξηζηηθή εμαθάληζε ζε πεξίπησζε
θαηάξξεπζεο ηεο ζάξξαο. Μηα θαηάξξεπζε ηκήκαηνο ζάξξαο ζηα αλάληε, κπνξεί λα
δεκηνπξγήζεη λέα ζηαζεξή ζάξξα ζηα θαηάληε, ιφγσ κεγαιχηεξεο ζπζζψξεπζεο
πιηθνχ θαη κείσζεο ηεο θιίζεο, εηζβάιινληαο θαη ππνβαζκίδνληαο φκσο, ζπρλά,
γεηηνληθνχο νηθνηφπνπο πνπ βξίζθνληαλ ζηε λέα ζέζε ζηαζεξνπνίεζεο.
ii. Πνηθηιφηεηα –Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ ιηζψλσλ ηεο

Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ απαληάηαη ζε φια ηα φξε ηεο Διιάδαο θαη θηινμελεί, απφ
ρισξηδηθή άπνςε θνηλά ζηε Βαιθαληθή, αιιά ηδηαίηεξα θπηηθά taxa, ιφγσ ησλ
κεραληζκψλ πνπ έρνπλ αλαπηχμεη γηα λα επηβηψλνπλ ζε ηέηνην αληίμνν πεξηβάιινλ,
φπνπ ην ιεπηφθνθθν, πινχζην ζε πγξαζία έδαθνο απνπζηάδεη θαη ε πιεζψξα ησλ
κεγάισλ ιίζσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ηζρπξέο θιίζεηο, δπζρεξαίλνπλ ηε κεραληθή
ζηήξημε ησλ θπηψλ. Παξά ηηο αληίμνεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηνλ νηθφηνπν,
απηφο παξνπζηάδεη ζρεηηθά πςειέο ηηκέο ζηνπο δείθηεο πνηθηιφηεηαο (Πίλαθαο 4.2.6)
θαη βξέζεθε λα θηινμελεί, βάζεη ησλ δεηγκαηνιεςηψλ βιάζηεζεο, πεξίπνπ 16 taxa,
αλά δεηγκαηνιεςία. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, νη ιηζψλεο θηινμελνχλ 9 ειιεληθά
ελδεκηθά θπηηθά taxa (9,47% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ελδεκηθψλ), κε έλα απφ απηά, ην
Sesleria vaginalis, λα θαηαγξάθεηαη κφλν απφ απηφλ ηνλ νηθφηνπν, ζε κηα ζρεηηθά
ζηαζεξνπνηεκέλε ζάξξα.

iii. Απεηιέο. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο, ν νηθφηνπνο βξίζθεηαη ζε ζρεηηθά θαιή

θαηάζηαζε θαη παξνπζηάδεηαη θαηά ζέζεηο θαηαθεξκαηηζκέλνο απφ ηελ θαηαζθεπή
ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ ή απφ θαηλφκελα έληνλεο δηάβξσζεο ιφγσ ππεξβφζθεζεο.
Θεσξείηαη ζηαζεξφο ζε έθηαζε θαη ζε ρισξηδηθή ζχλζεζε, θηινμελψληαο ηα
ραξαθηεξηζηηθά είδε ηνπ νηθνηφπνπ θαη κεξηθά ειιεληθά ελδεκηθά.
- 386 -
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο έπεηηα απφ

θάπνηα ζεκαληηθή δηαηαξαρή, φπσο ε δηάλνημε ελφο δξφκνπ, θξίλεηαη κέηξηα, δηφηη ν
ιηζψλαο ζα ζηαζεξνπνηεζεί θαη πάιη (θπζηθά ή ηερλεηά) θαη ζα απνηθηζηεί ρισξηδηθά,
ζηαδηαθά απφ ηηο γεηηνληθέο ηνπ ζέζεηο, κε ηελ απψιεηα φκσο ησλ αξρηθψλ
επηθαλεηψλ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Ο νηθφηνπνο ησλ βαιθαληθψλ ιηζψλσλ αλήθεη ζην

Σν taxon Sesleria vaginalis, πξνζηαηεχεηαη απφ ην Π.Γ 67/1981, ελψ ζεσξείηαη
φηη δελ ππάξρνπλ επαξθή δεδνκέλα γηα ηνλ θίλδπλν ή κε απεηιήο ηνπ θαη γηα ην ιφγν
απηφ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ IUCN (1982) σο Κ (Insufficiently Known).
4.5.2.8.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Ληζώλσλ ηεο Αλαηνιηθήο
Μεζνγείνπ

OA8140 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 9 + 7 + 5 + 4 + 8 + 8 = 41
4.5.2.9 Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε (Κσδηθόο Νatura

2000: 8210).
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο ζπγθεθξηκέλνο

νηθφηνπνο εκθαλίδεη ηδηαίηεξα θαιή θαηάζηαζε δηαηήξεζεο ζην φξνο Παλαρατθφ,
παξνπζηάδνληαο ηελ ηππηθή κνξθή ηνπ ζηελ πιεηνςεθία ησλ ζέζεσλ φπνπ
εληνπίζηεθε, εθθξάδνληαο ηελ θπζηθή, ρσξίο ηελ αλζξψπηλε επίδξαζε, βιάζηεζε
απηψλ ησλ ζέζεσλ.
- 387 -
Ωο πξνο ηε δπλακηθή ηνπ, ν νηθφηνπνο απνηειεί ηε ζηαζεξή κνλάδα βιάζηεζεο

γηα ηηο ζέζεηο φπνπ θαηαγξάθεθε, ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Ζ βιάζηεζε ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ νηθνηφπνπ, εμαξηάηαη απφ ην βξαρψδεο, γπκλφ θαη απφθξεκλν,
αζβεζηνιηζηθφ πέηξσκα. Απνηειείηαη απφ είδε πιήξσο εμαξηεκέλα θαη
πξνζαξκνζκέλα ζε απηφ ην πεξηβάιινλ, ηθαλά λα επνηθήζνπλ γεηηνληθέο βξαρψδεηο
ζέζεηο ή λα εμαθαληζηνχλ ζε πεξίπησζε απνκάθξπλζεο ηνπ ππνζηξψκαηνο (πρ απφ
ηελ θαηαζθεπή θάπνηνπ έξγνπ).
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. O νηθφηνπνο ησλ

αζβεζηνιηζηθψλ, βξαρσδψλ πξαλψλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε, απνηειεί εμαηξεηηθφ
βηφηνπν γηα κηα κεγάιε πνηθηιία ζπάλησλ θαη ελδεκηθψλ θπηηθψλ taxa, αιιά θαη
ελδηαίηεκα γηα αξθεηά είδε απεηινχκελσλ θαη πξνζηαηεπφκελσλ πηελψλ, φπσο ε
γεξαθίλα θαη ην βξαρνθηξθίλεδν. ΢ηελ πεξηνρή κειέηεο αληηπξνζσπεχεηαη απφ δχν
θπηνθνηλφηεηεο (Campanula versicolor – Ιnula verbascifolia comm. θαη Minuartia
stellata – Achillea umbellata comm.), απμάλνληαο έηζη πεξαηηέξσ ηελ πνηθηιφηεηα
ηφζν ηεο πεξηνρήο κειέηεο, φζν θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ νηθνηφπνπ. Καηά ηηο ζπιινγέο
πεδίνπ θαηαγξάθεθαλ 16 ειιεληθά ελδεκηθά taxa, 6 απφ ηα νπνία εληνπίζηεθαλ κφλν
ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν.

iii. Απεηιέο. Απφ ηηο ρισξηδηθέο θαη θπηνθνηλσληνινγηθέο αλαιχζεηο

δηαπηζηψλεηαη φηη ν ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο νηθνηφπνπ παξνπζηάδεη ζηαζεξή δνκή θαη
ζηαζεξή επηθάλεηα θάιπςεο.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ,

έπεηηα απφ ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο πνπ δηαηξέρεη θαη απφ ηε βφζθεζε πνπ αζθείηαη
ζηελ πεξηνρή, φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο θαηαγξαθέο, ζεσξείηαη σο κέηξηα, αθνχ
ππάξρνπλ κεγάιεο, απξφζηηεο απφ ηα θνπάδηα επηθάλεηεο, θαιππηφκελεο απφ
- 388 -
βξαρφθηια θπηηθά taxa πνπ δξνπλ σο θέληξα εθ λένπ εμάπισζεο ησλ πιεζπζκψλ
ηνπο.

vi. Καζεζηψο Πξνζηαζίαο. Γχν απφ ειιεληθά ελδεκηθά taxa ηνπ νηθνηφπνπ, ηα
Sideritis clandestina subsp. peloponessiaca θαη Asperula lutea, πξνζηαηεχνληαη απφ
ην ΠΓ 67/81. Σν taxon Sideritis clandestina subsp. peloponnesiaca ζεσξήζεθε
ζπάλην θαη ηξσηφ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, αθνχ εληνπίζηεθε κφλν έλαο πνιχ κηθξφο
πιεζπζκφο θαη απαηηείηαη ε άκεζε πξνζηαζία ηνπ.
Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο νηθνηφπνπ ζπγθαηαιέγεηαη κεηαμχ απηψλ πνπ
πεξηιακβάλνληαη ζην Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ.
4.5.2.9.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Αζβεζηνιηζηθώλ

βξαρσδώλ πξαλώλ κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε.

OA8210 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 9 + 8 + 7 + 4 + 8 + 8 = 44
4.5.2.10 Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba (Κσδηθόο Natura 2000: 92A0)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Οη ζηνέο κε Salix alba

εκθαλίδνληαη ζαλ κηα κηθξή, ζηελή ζε πιάηνο δψλε εθαηέξσζελ ησλ ξεκάησλ, θπξίσο
ζηα λφηηα θαη λνηηνδπηηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ζε ζέζεηο κε ήπηεο θιίζεηο θαη
ζρεηηθά βαζχ θαη γφληκν έδαθνο, ζε παξφρζην πεξηβάιινλ. Ο εληνπηζκφο, δηάζπαξηα,
νξηζκέλσλ αηφκσλ ζε γεηηνληθέο εθηάζεηο, θπξίσο δίπια ζε ξεκαηίζθνπο κεηαμχ
αγξνηηθψλ εθηάζεσλ, ππνδειψλεη πσο θαηά ην παξειζφλ, ν νηθφηνπνο θαηαιάκβαλε
θαηά πνιχ κεγαιχηεξε έθηαζε. Ζ θαηάζηαζε δηαηήξεζεο ηνπ νηθνηφπνπ ζηελ
- 389 -
πεξηνρή κειέηεο ζεσξείηαη θαθή, αθνχ ζηελ νπζία απαληάηαη κφλν ππφ ηε κνξθή
ζπζηάδσλ.
Αλαθνξηθά κε ηελ δπλακηθή ηνπ νηθνηφπνπ, ζεκεηψλεηαη πσο νη θνηλφηεηεο
κε Salix alba, πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ζεσξνχληαη σο ηειηθέο
θπηνθνηλσλίεο. Παξφια απηά, θαίλεηαη λα παξνπζηάδνπλ κηα νπηζζνδξνκηθή δηαδνρή
θαη ππνβάζκηζε πξνο θπηνθνηλφηεηεο κε ληηξφθηια είδε θαη άιια αλζξσπφρσξα
θπηηθά taxa, εμαηηίαο ησλ έληνλσλ πηέζεσλ πνπ δέρνληαη κε απνηέιεζκα λα κελ
ζεσξνχληαη ζηαζεξέο γηα ηηο ζέζεηο πνπ θαηαγξάθεθαλ.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ δαζψλ - ζηνψλ

κε Salix alba θαη Populus alba, απαληάηαη ζε πνιχ πεξηνξηζκέλεο επηθάλεηεο ζηελ
πεξηνρή κειέηεο θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ζπάληνο, αθνχ
απαληάηαη κφιηο κε ηελ κνξθή κηθξψλ νκάδσλ, ελψ εθηεηακέλα δάζε θαη ζηνέο
απνπζηάδνπλ γεληθφηεξα απφ ηελ πεξηνρή ηεο δπηηθήο Διιάδαο (αθφκα θαη απφ ηα
κεγάια πνηάκηα ηεο Πεινπνλλήζνπ). Ο ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο πξνζθέξεη
θαηαθχγην ζε πιεζψξα πδξνραξψλ θπηηθψλ taxa, αιιά θαη απνηειεί ελδηαίηεκα γηα
πνιιά είδε δψσλ, ζπκβάιινληαο ζεκαληηθά ζηελ βηνινγηθή πνηθηιφηεηα ηεο
πεξηνρήο θαη απνηειεί δείθηε ηεο πδξνινγηθήο ηεο θαηάζηαζεο.

iii. Απεηιέο. Ο νηθφηνπνο παξνπζηάδεηαη κε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ ζπζηάδσλ θαη

θαηά εθηίκεζε κεηνχκελν. Δλδεηθηηθφ ηεο θαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ είλαη ε
αλεχξεζε ππνιεηκκαηηθψλ αηφκσλ ή κηθξψλ νκάδσλ Salix alba ζε ζέζεηο πνιχ
απνκαθξπζκέλεο ζε ζρέζε κε ηε ζεκεξηλή εμάπισζε θαη ε ελδηάκεζε θαηάιεςε απφ
θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο. Σν γεγνλφο απηφ πηζαλφηαηα πεξηγξάθεη ηελ θαηά πνιχ
κεγαιχηεξε επηθάλεηα πνπ θαηαιάκβαλε ν νηθφηνπνο θαηά ην παξειζφλ θαη είλαη
δείθηεο ησλ πηέζεσλ πνπ πθίζηαηαη.
- 390 -
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ησλ εθηάζεσλ

ηνπ νηθνηφπνπ κε Salix alba, έπεηηα απφ κηα ζεκαληηθή δηαηαξαρή ή θαηαζηξνθή,
ζεσξείηαη ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε, θπξίσο ιφγσ ηεο δηαξθνχο αλζξσπνγελνχο πίεζεο
πνπ δέρεηαη, ε νπνία δελ αλακέλεηαη λα αξζεί ή λα πεξηνξηζηεί ζεκαληηθά ζην άκεζν
κέιινλ, πηζαλφηαηα δε, λα ζπκβεί ην αληίζεην. Παξφια απηά, εμαηηίαο ησλ
αλαγελλεηηθψλ κεραληζκψλ ηνπ Salix alba, κηα ζεκαληηθή θαη ρξνληθά επαξθήο άξζε
ησλ πηέζεσλ ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη ζηε ζηαδηαθή αλάθακςε ηνπ νηθνηφπνπ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Ο νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξαξηήκα Η, ηεο Οδεγίαο

92/43/ΔΟΚ.
4.5.2.10.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γαζώλ - ζηνώλ κε Salix
alba θαη Populus alba

OA92Α0 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 5 + 4 + 7 + 7 + 9 + 8 = 40
4.5.2.11 Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis (Platanion orientalis)

(Κσδηθόο Natura 2000: 92CO)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο νηθφηνπνο ησλ δαζψλ

αλαηνιηθήο πιαηάλνπ, απαληάηαη ζε φιε ηελ πεξηνρή κειέηεο, ρσξίο φκσο λα
ζρεκαηίδεη ηηο ηππηθέο ζηνέο θαη δάζε. Δκθαλίδεηαη θαηά ζέζεηο πνιχ
ππνβαζκηζκέλνο θαη εμαηηίαο ηεο ππνβάζκηζήο ηνπ θαηαιακβάλεη εμαηξεηηθά
πεξηνξηζκέλεο εθηάζεηο, κε θησρφ ππφξνθν θαη κηθξέο θπηνθαιχςεηο. Ζ θαηάζηαζε
δηαηήξεζήο ηνπ ζεσξείηαη κέηξηα έσο θαθή.
- 391 -
Ζ δπλακηθή ηνπ νηθνηφπνπ, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ζεσξείηαη ζηαζεξή γηα ηηο
ζέζεηο φπνπ θαηαγξάθεθε, κε ηα δάζε αλαηνιηθήο πιαηάλνπ λα απνηεινχλ ηειηθέο
θπηνθνηλσλίεο. Οη ζέζεηο ζηηο νπνίεο αλαπηχζζνληαη νη θπηνθνηλσλίεο, θαζψο θαη νη
αλαγελλεηηθνί ηνπο κεραληζκνί, εμαζθαιίδνπλ ηελ επηβίσζή ηνπο, φζν πιεξνχληαη
βαζηθέο πξνυπνζέζεηο, φπσο ε θαιή πνηφηεηα ησλ πδάησλ θαη ε ζηαζεξή πδξνινγηθή
θαηάζηαζε ησλ ξεκάησλ.
Βαζκόο γηα ην θξηηήξην ηεο θπζηθόηεηαο (Φ): 5
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ζ κνλαδηθφηεηα ζηελ νηθνινγηθή

αμία ησλ δαζψλ ηεο αλαηνιηθήο πιαηάλνπ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη επηηεινχλ κηα
ζεηξά ιεηηνπξγηψλ, απαξαίηεησλ γηα ηελ δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ησλ ρεηκάξξσλ
θαη ησλ παξφρζησλ νηθνζπζηεκάησλ. Σα πιαηαλνδάζε απνηεινχλ εμαηξεηηθήο
πνηφηεηαο ζηαζεξνπνηεηέο ησλ εδαθψλ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ αληηδηαβξσηηθή
πξνζηαζία ησλ ξεκάησλ, κε ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ φρζεσλ θαη ηεο θνίηεο, ηε κείσζε
ηεο ηαρχηεηαο ηνπ λεξνχ θαη ηε ζπγθξάηεζε θεξηψλ πιηθψλ. Σαπηφρξνλα απνηεινχλ
εμαηξεηηθφ ελδηαίηεκα γηα πιεζψξα δσηθψλ θαη θπηηθψλ taxa, κεξηθά απφ ηα νπνία
βξίζθνληαη θαη ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο, φπσο ε βίδξα (Lutra lutra), πνπ εκθαλίδεηαη
ζε κηθξνχο πιεζπζκνχο ζηα αλαηνιηθά ξέκαηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Απνθιεηζηηθά
ζηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν θαη ζε αλνηρηέο ζρεηηθά ζέζεηο, εληνπίζηεθε ην
ειιεληθφ ελδεκηθφ Biarum tenuifolium subsp. abbreviatum.

iii. Απεηιέο. Ο νηθφηνπνο δελ εκθαλίδεηαη κε ηε βέιηηζηε κνξθή ηνπ ζηελ

πεξηνρή κειέηεο. Αληίζεηα παξνπζηάδεη πεξηνξηζκέλν πξνο κεηνχκελν αξηζκφ
ζπζηάδσλ. ΢ε νξηζκέλεο ζέζεηο κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη ζρεκαηίδεη ζηνέο ή θαη δάζνο,
παξφια απηά νη εθηάζεηο απηέο είλαη πνιχ κηθξέο ζε ζρέζε κε ηε δπλεηηθή εμάπισζε
ηνπ νηθνηφπνπ.
- 392 -
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ησλ εθηάζεσλ

ηνπ νηθνηφπνπ ησλ δαζψλ αλαηνιηθήο πιαηάλνπ, έπεηηα απφ κηα ζεκαληηθή
δηαηαξαρή ή θαηαζηξνθή, ζεσξείηαη ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε θαη ζηελ επλντθφηεξε
ησλ πεξηπηψζεσλ ζα δηαξθέζεη αξθεηέο δεθαεηίεο, κε δηαξθή άξζε ησλ φπνησλ
πηέζεσλ.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Ο νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξαξηήκα Η, ηεο Οδεγίαο

92/43/ΔΟΚ.
4.5.2.11.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γαζώλ Platanus
orientalis θαη Liquidambar orientalis (Platanion orientalis)

OA92C0 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 5 + 7 + 7 + 7 + 9 + 8 = 43
4.5.2.12 Διιεληθά δάζε πξίλνπ (Κσδηθόο Natura 2000: 934Α)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Σα ειιεληθά δάζε πξίλνπ

απνηεινχλ αληηπξνζσπεπηηθή έθθξαζε ηεο καθθίαο βιάζηεζεο ζηελ πεξηνρή
κειέηεο. Κπξίσο ζην δπηηθφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο εκθαλίδνληαη εθηεηακέλεο ζπζηάδεο
δελδξσδψλ αηφκσλ Quercus coccifera, ρσξίο φκσο ζχλζεηε νξφθσζε θαη κε πησρφ
πνψδε ππφξνθν (Δηθφλεο 4.5.7 θαη 4.5.8).
- 393 -
Δικόνα 4.5.7: Σππηθή, εμσηεξηθή άπνςε ζπζηάδαο δελδξσδψλ αηφκσλ πξίλνπ ζηo ΒΓ ηκήκα
ηεο πεξηνρήο κειέηεο.
Δικόνα 4.5.8: Δζσηεξηθή άπνςε ηνπ νηθνηφπνπ.
- 394 -
Αλαθνξηθά κε ηε δπλακηθή ηεο βιάζηεζεο, ηα δάζε πξίλνπ ζεσξνχληαη φηη

βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε climax θαη εθθξάδνπλ ηε δπλεηηθή βιάζηεζε ηνπ
απμεηηθνχ ρψξνπ πνπ θαηαιακβάλνπλ. ΢ε ζέζεηο, φπνπ επηθξαηεί έληνλε βφζθεζε,
ζπρλέο δηαηαξαρέο απφ ηνλ άλζξσπν (μπιεχζεηο, απνζέζεηο πιηθψλ θιπ) ή
ζπλδπαζκφο θαη ησλ δχν, ηα δάζε απηά ζηαδηαθά ππνβαζκίδνληαη ζε θνηλφηεηεο ησλ
garrigues ή αθφκε θαη ησλ θξπγάλσλ, αλάινγα κε ηελ έληαζε θαη ηε ζπρλφηεηα ηεο
δηαηαξαρήο. Λφγσ ησλ θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ησλ πηέζεσλ
πνπ αζθνχληαη ζηε βιάζηεζε, ηα δάζε πξίλνπ θαίλεηαη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα
εηζρσξνχλ θαη λα θπξηαξρνχλ ζε κεγαιχηεξα πςφκεηξα απφ φηη ζα πεξηκέλακε,
εηζβάιινληαο ζπζηεκαηηθά, θπξίσο ζηηο δπηηθέο, λνηηνδπηηθέο ζέζεηο ηνπ φξνπο, ζηνλ
απμεηηθφ ρψξν ηεο Quercetea pubescentis.
Βαζκόο γηα ην θξηηήξην ηεο θπζηθόηεηαο (Φ): 8
ii. Πνηθηιφηεηα - Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. O ζπθγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο

απνηειεί ππνιεηκκαηηθφ ζηνηρείν εθηεηακέλσλ εθηάζεσλ καθθίαο βιάζηεζεο, ε
νπνία, εμαηηίαο θπξίσο ησλ ππξθαγηψλ θαη ηεο εληαηηθήο βφζθεζεο κεηά απφ απηέο,
πεξηνξίζηεθε ζηαδηαθά ζηηο ζεκεξηλέο ηεο ζέζεηο. Ζ πνηθηιφηεηα ζηνλ νηθφηνπν
ζεσξείηαη πςειή, αθνχ θηινμελεί ηνλ δεχηεξν κεγαιχηεξν αξηζκφ taxa αλά
δεηγκαηνιεςία, κεηαμχ ηνπ ζπλφινπ ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη παξνπζηάδεη πςειέο
ηηκέο ζηνπο ζρεηηθνχο δείθηεο πνηθηιφηεηαο (Πίλαθαο 4.2.6). Δπίζεο, ζηνλ
ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν θαηαγξάθεθαλ 10 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (10,52% επί ηνπ
ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ).
Ο νηθφηνπνο ησλ ειιεληθψλ δαζψλ πξίλνπ απνηειεί ελδηαίηεκα, ησλ ηδηαίηεξα
απμεκέλσλ (ζε βαζκφ απεηιήο) ηα ηειεπηαία ρξφληα, πιεζπζκψλ αγξηνγνχξνπλνπ ηεο
πεξηνρήο, θαζψο θαη πιεζψξαο άιισλ κηθξφηεξσλ εηδψλ δψσλ (αιεπνχδεο, λπθίηζεο
θιπ).

iii. Απεηιέο. Ο ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο εκθαλίδεηαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο απφ

ππνβαζκηζκέλνο κέρξη ην δπλεηηθφ ηνπ βέιηηζην. Θεσξείηαη φηη παξνπζηάδεη
- 395 -
κεηνχκελν αξηζκφ ζπζηάδσλ, αιιά έρεη ζηηο πεξηζζφηεξεο ζέζεηο θαιή δνκή θαη
νξφθσζε θαη είλαη πινχζηνο ζε θπηηθά είδε.
Βαζκόο γηα ην θξηηήξην ησλ απεηιώλ (Α): 5
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ ππξθαγηά απνηειεί κφληκε απεηιή γηα ηνλ

νηθφηνπν, ε νπνία κπνξεί λα απνβεί θαηαζηξεπηηθή αλ αθνινπζήζεη έληνλε βφζθεζε,
νδεγψληαο ζε ππνβάζκηζε θαη δεκηνπξγψληαο ζηαδηαθά ηηο θνηλφηεηεο ησλ garrigues.
Γηα ην ιφγν απηφ, ε δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ ζηελ πεξηνρή
κειέηεο, πνπ θηλδπλεχεη ηφζν απφ κηα θαηαζηξνθηθή ππξθαγηά, φζν θαη απφ ηελ ήδε
εληνλφηαηε βφζθεζε, ζεσξείηαη κέηξηα έσο αδχλαηε.
Βαζκόο γηα ην θξηηήξην ηεο δπλαηόηεηαο απνθαηάζηαζεο ή πξνζαξκνγήο έπεηηα από

v. Καζεζηψο Πξνζηαζίαο. ΢ηνλ νηθφηνπν θαηαγξάθεθαλ ηα ειιεληθά ελδεκηθά

Leontodon graecus θαη Scorzonera crocifolia, πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ην ΠΓ 67/81.
Οξηζκέλεο, εθηεηακέλεο επηθάλεηεο ηνπ νηθνηφπνπ πεξηιακβάλνληαη ζε
επξχηεξα θεξπγκέλεο σο αλαδαζσηέεο εθηάζεηο, πνπ πξνζηαηεχνληαη απζηεξά απφ
ηηο δηαηάμεηο ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο θαη ηεο λνκνζεζίαο γηα ην πεξηβάιινλ.
4.5.2.12.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Διιεληθώλ δαζώλ
πξίλνπ
OA934Α = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 8 + 7 + 4 + 5 + 7 + 5 = 36
4.5.2.13 Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica) (Κσδηθόο Natura 2000: 951Β)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Ο νηθφηνπνο ηεο

ειιεληθήο Διάηεο Abies cephalonica, εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή δαζψλ κηθξήο
- 396 -
έθηαζεο θπξίσο ζηα λνηηνδπηηθά, λφηηα θαη λνηηναλαηνιηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο,
φπνπ θαη θηινμελνχληαη νη πην πγηείο ζπζηάδεο, κε θαιή αλαγέλλεζε, νξφθσζε θαη
δνκή ππνξφθνπ (Δηθφλα 4.5.9 θαη Δηθφλα 4.5.10).
Δικόνα 4.5.9: Τγηείο ζπζηάδεο Abies cephalonica, ζηελ πεξηνρή βνξείσο ηεο Ραθίηαο.
Γηαθξίλνληαη άηνκα Διάηεο δηαθφξσλ ειηθηψλ κε θαιά αλεπηπγκέλν θαη πγηή επηθφξπθν
βιαζηφ.
Ζ αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο εμεηάζηεθε σο πξνο ηελ έλλνηα ηεο πνζφηεηαο ησλ
αξηηθχηξσλ πνπ κεηξήζεθαλ αλά κνλάδα επηθάλεηαο δεηγκαηνιεςίαο, ζε αλαινγία κε
ηελ πνζφηεηα ησλ αηφκσλ ησλ δηαθφξσλ ειηθηψλ πνπ ππήξραλ ζηελ αληίζηνηρε
επηθάλεηα. Οη ζπζηάδεο πνπ εκθαλίδνπλ κεγάιν αξηζκφ αξηηθχηξσλ θαη πνηθηιία
εθπξνζψπεζεο απφ δηάθνξεο θιάζεηο ειηθηψλ ππάξρνπλ, αιιά είλαη πνιχ
πεξηνξηζκέλεο, ελψ ζπρλά εληνπίζηεθαλ ζπζηάδεο κε θαιή αλαγέλλεζε, αιιά κε
θαηεζηξακκέλν επηθφξπθν βιαζηφ ζηα λεαξά άηνκα, αθφκα θαη ζε πνζνζηφ 100%.
΢ηηο θαιχηεξεο ησλ ζπζηάδσλ, ε νξφθσζε εκθαλίδεηαη κέρξη θαη ζε ηέζζεξα
επίπεδα νξφθσλ, δειαδή εκθαλίδεηαη ν πινχζηνο φξνθνο ησλ πνσδψλ εηδψλ, ν
φξνθνο ησλ ρακειψλ ζακλψλσλ, ν φξνθνο ησλ δελδξφκνξθσλ ζακλψλσλ θαη ηνπ
- 397 -
κέζνπ χςνπο δέληξσλ θαη ν φξνθνο ηεο θνκνζηέγεο ηνπ δάζνπο, απνηεινχκελνο απφ
ηα πςειφηεξα άηνκα ηεο Abies cephalonica.
Δικόνα 4.5.10: Δζσηεξηθφ πγηνχο ζπζηάδαο Διάηεο, κε ζρεηηθά θαιή απνθιάδσζε,

νξφθσζε ζε ηξία θαη ηέζζεξα επίπεδα) θαη θαιή αλαγέλλεζε.
Ο θαλφλαο φκσο είλαη φηη, αθφκα θαη ζε ζέζεηο, φπνπ εκθαλίδνληαη νη

εθηελέζηεξεο εθηάζεηο ησλ δαζψλ ηεο θεθαιιεληαθήο Διάηεο, φπσο ζην δάζνο ηνπ
Λενληίνπ θαη καθξνζθνπηθά απηά ηα δάζε κνηάδνπλ εχξσζηα θαη πγηή (Δηθφλα
4.5.11), απνπζηάδεη ε νξφθσζε, ε πνηθηιφηεηα ηνπ νξφθνπ ησλ πνσδψλ, ε εκθάληζε
ελδηάκεζσλ ειηθηψλ αηφκσλ Διάηεο, αιιά θαη ε παξνπζία αξηηθχηξσλ (Δηθφλα
4.5.12). Οη εθηάζεηο απηέο, απνηεινχλ γεξαζκέλα δάζε, κε ππεξήιηθα άηνκα Διάηεο
θαη έληνλε αλζξψπηλε επίδξαζε, κέζσ ηεο βφζθεζεο θαη ησλ πινηνκηψλ, πνπ δελ
έρεη επηηξέςεη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ηε θπζηθή αλαγέλλεζε ηνπ δάζνπο.
- 398 -
Δικόνα 4.5.11: Άπνςε (πιαίζην) ελφο απφ ηα εθηελέζηεξα δάζε Διάηεο ζηα λνηηνδπηηθά ηεο
πεξηνρήο κειέηεο, ην νπνίν αλ θαη καθξνζθνπηθά κνηάδεη εχξσζην, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα
είλαη ηδηαίηεξα ππνβαζκηζκέλν.
Δικόνα 4.5.12: Δζσηεξηθή άπνςε ζε πεξηνρή ηνπ δάζνπο ηεο Δηθφλαο 4.5.11.
Παξαηεξνχληαη ηα ππεξήιηθα άηνκα Διάηεο θαη ε έιιεηςε ππνξφθνπ
- 399 -
΢ηηο ππφινηπεο ζέζεηο πνπ εκθαλίδεηαη ν νηθφηνπνο (βνξεηνδπηηθά, βφξεηα θαη

βνξεηναλαηνιηθά) απνηειείηαη απφ ζπζηάδεο ή ιφρκεο πνπ δηαθφπηνληαη απφ άιινπο
ηχπνπο νηθνηφπσλ, θπξίσο garrigue, πξηλψλεο, ππνβαζκηζκέλεο θπηνθνηλσλίεο
αξθεχζσλ κε θξάηαηγνπο, θαζψο θαη απφ δηάζπαξηεο εθηάζεηο θαιιηεξγεηψλ θαη
εγθαηαιεηκκέλσλ αγξψλ (Δηθφλεο 4.5.13 θαη 4.5.14). ΢ηηο ζέζεηο απηέο, ν νηθφηνπνο
είλαη ηδηαίηεξα ππνβαζκηζκέλνο, ρσξίο ζχλζεηε νξφθσζε, κε απνπζία εθπξνζψπεζεο
δηαθφξσλ θιάζεσλ ειηθηψλ θαη πεξηνξηζκέλν αξηζκφ αξηηθχηξσλ. Ζ βφζθεζε ζηηο
πεξηνρέο απηέο είλαη ηδηαίηεξα έληνλε, δηφηη εμππεξεηεί ηα αηγνπξφβαηα ησλ
πνιπάξηζκσλ νηθηζκψλ πνπ βξίζθνληαη ζηα βφξεηα θαη βνξεηναλαηνιηθά ηεο πεξηνρήο
κειέηεο, ηα νπνία δελ απνηεινχλ, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, νξγαλσκέλεο
θηελνηξνθηθέο εθκεηαιιεχζεηο, αιιά ην πνίκλην ησλ ληφπησλ νηθνγελεηψλ (10 – 40
αηγνπξφβαηα αλά νηθνγέλεηα) ην νπνίν εμππεξεηείηαη ζε θαζεκεξηλή βάζε, απφ ηε
βφζθεζε ζηηο πιεζηέζηεξεο πεξηνρέο ησλ νηθηζκψλ θαη φρη ζε πην απνκαθξπζκέλεο
εθηάζεηο, φπσο απηέο ησλ αλσδαζηθψλ ιεηκψλσλ.
Δικόνα 4.5.13: Άπνςε κηαο απφ ηηο πην εχξσζηεο ζπζηάδεο Διάηεο (πιαίζην) ηνπ βφξεηνπ
ηκήκαηνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Παξαηεξείηαη ραξαθηεξηζηηθά ε ελαιιαγή κε ηηο εθηάζεηο
ησλ gariggues, ησλ Juniperus sp., αιιά θαη ησλ θαιιηεξγεηψλ.
- 400 -
Δικόνα 4.5.14: Σππηθή άπνςε ηνπ εζσηεξηθνχ ζπζηάδαο, ζην βφξεην ηκήκα ηεο πεξηνρήο
κειέηεο.
΢ε φιε ηελ πεξηνρή κειέηεο, ζηνπο εηήζηνπο βιαζηνχο ηεο Διάηεο,

θαηαγξάθεθαλ βειφλεο κε θαζηαλφ ρξσκαηηζκφ, θαγσκέλεο απφ έληνκα. Δπίζεο,
παξαηεξήζεθαλ μεξακέλα άηνκα Διάηεο κε θνθθηλσπφ ρξσκαηηζκφ. Αλ θαη είλαη
πνιχ κηθξήο έθηαζεο ε μήξαλζε, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππφςε ζηελ
παξαθνινχζεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη λα γίλεη θαηακέηξεζε ησλ μεξακέλσλ
αηφκσλ, φρη κφλν κέζα ζηηο επηθάλεηεο πνπ εληνπίζηεθαλ, αιιά θαζνιηθά, ζε φιε ηελ
έθηαζε ηνπ νηθνηφπνπ.
΢ε φηη αθνξά ηε δπλακηθή ηεο βιάζηεζεο, ηα δάζε ηεο Διάηεο απνηεινχλ
θαηάζηαζε climax θαη εθθξάδνπλ θαη ηε δπλεηηθή βιάζηεζε ηνπ απμεηηθνχ ρψξνπ
πνπ θαηαιακβάλνπλ. Οη γεξαζκέλεο φκσο ζπζηάδεο θαη ε έιιεηςε επαξθνχο
αλαγέλλεζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έληνλε βφζθεζε, ππνβαζκίδνπλ ηα δάζε ηεο
Διάηεο πξνο ζακλψδεηο θπηνθνηλσλίεο. Ζ ππνβάζκηζε ηεο θπηνθνηλσλίαο Lilio
chalcedonici – Abietum cephalonicae νδεγεί ζε ζακλψλεο Juniperus oxycedrus θαη
Crataegus heldreichii, ελψ ε ππνβάζκηζε ηεο θπηνθνηλσλίαο Helictotricho convoluti
- 401 -
– Abietetum cephanolicae νδεγεί ζε ζακλψλεο κε θπξίαξρν είδνο ην Quercus

coccifera.
Ζ εκθάληζε ησλ δαζψλ ηεο θεθαιιεληαθήο Διάηεο αλακελφηαλ λα εθηείλεηαη
ζε πνιχ κεγαιχηεξα πςφκεηξα απφ φηη θαηαγξάθεθε. Παξφια απηά πεξηνξίδεηαη
πεξίπνπ κέρξη ηα 1500 m, ελψ ζα αλακελφηαλ λα μεπεξλά ηα 1700 m. Ζ θαηάζηαζε
απηή πηζαλφηαηα νθείιεηαη ζηηο καθξνρξφληεο πηέζεηο απφ ηελ βφζθεζε ζηα άλσ
δαζνφξηα, ηδηαίηεξα θαηά ηελ έλαξμε ηεο βιαζηεηηθήο πεξηφδνπ, ζην ηέινο ηεο
άλνημεο, πνπ ζπλήζσο ε εθηεηακέλε βφζθεζε ζηνπο ππεξθείκελνπο ιεηκψλεο είλαη
αδχλαηε ή δχζθνιε, ιφγσ ηεο θάιπςήο ηνπο απφ ην ρηφλη, αλαγθάδνληαο ηα θνπάδηα
λα βφζθνπλ κέζα ζην ειαηνδάζνο, θαηαζηξέθνληαο έηζη ηελ αλαγέλλεζε θαη ηα
λεαξά θπηάξηα. Ο πεξηνξηζκφο απηφο ησλ αλψηεξσλ δαζννξίσλ ηεο Διάηεο
επηβεβαηψλεη θαη ηελ παξαδνρή φηη ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ζεκεξηλά δαζνφξηα
βξίζθνληαη 150 – 200m ρακειφηεξα απφ ηα θπζηθά (Νηάθεο, 1986). ΢εκεησηένλ
επίζεο, φηη ζηελ πεξηνρή ππεξάλσ ηνπ νηθηζκνχ Πνπξλαξφθαζηξν, πιεζψξα αηφκσλ
Διάηεο, εηζβάινπλ ζηνλ νηθφηνπν ησλ δαζψλ πξίλνπ, ππνδειψλνληαο κηα ηάζε
«κεηαθίλεζεο» ηνπ θάησ δαζννξίνπ πξνο ηα ρακειφηεξα πςφκεηξα. Σν γεγνλφο απηφ
πηζαλφηαηα νθείιεηαη ζηελ πξνζηαζία πνπ παξέρεηαη ζηα λεαξά άηνκα Διάηεο, ζηελ
ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή, απφ ηελ αδηαπέξαζηε καθθία βιάζηεζε θαη ππνδειψλεη
πηζαλφηαηα κέρξη πνπ πεξίπνπ ζα εθηεηλφηαλ ην θάησ φξην ηνπ ειαηνδάζνπο, αλ δελ
ππήξρε ε πίεζε ηεο ππεξβφζθεζεο.
ii. Πνηθηιφηεηα – Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Σα δάζε ηεο θεθαιιεληαθήο

Διάηεο, απνηεινχλ νηθφηνπν ζηελφηνπα πεξηνξηζκέλν ζε επίπεδν Γηθηχνπ Natura
2000, αιιά θαη ζε εζληθφ επίπεδν, αθνχ εκθαλίδνληαη κφλν ζηα φξε ηεο θεληξηθήο
θαη λφηηαο Διιάδαο. Απνηεινχλ δάζε ζεκαληηθά γηα ηε δαζνπνλία, αλ θαη ζην φξνο
Παλαρατθφ δελ ηα δηαρεηξίδνληαη, γηα απηφ ην ζθνπφ. O νηθφηνπνο ηεο
θεθαιιεληαθήο Διάηεο, παξά ηελ ππνβάζκηζε πνπ παξνπζηάδεη ζηελ πεξηνρή,
θηινμελεί κεγάιε πνηθηιία θπηηθψλ taxa (παξνπζηάδεη ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ taxa
αλά δεηγκαηνιεςία, κεηαμχ ηνπ ζπλφινπ ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ) πνιιά απφ ηα νπνία
είλαη ειιεληθά ελδεκηθά. ΢πλνιηθά θαηαγξάθεθαλ 19 ειιεληθά ελδεκηθά taxa (20%
επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ ελδεκηθψλ), απφ ηα νπνία δχν, ηα Galium
- 402 -
melanantherum θαη Seseli parnassicum, εληνπίζηεθαλ κφλν ζηνλ ζπγθεθξηκέλν

νηθφηνπν.

iii. Απεηιέο. Σα ειαηνδάζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο παξνπζηάδνληαη ηδηαίηεξα

ππνβαζκηζκέλα θαη γεξαζκέλα, κε ηελ έιιεηςε αλαγέλλεζεο θαη αληηπξνζψπεπζεο
δηαθφξσλ θιάζεσλ ειηθηψλ λα ππνδειψλεη ηελ ππνβάζκηζε απηή. Ζ κείσζε ηνπ
αξηζκνχ ησλ ζπζηάδσλ είλαη αλακελφκελε. Μφλν ζε νξηζκέλεο ζπζηάδεο ζηα
λνηηναλαηνιηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο ζεσξείηαη ν νηθφηνπνο σο αληηπξνζσπεπηηθφο.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Δπεηδή ε θεθαιιεληαθή Διάηε είλαη είδνο πνπ

δελ δηαζέηεη πξνζαξκνγέο γηα λα αληηκεησπίδεη ηνλ παξάγνληα ηεο θσηηάο, είλαη
βέβαην φηη κεηά απφ κηα ππξθαγηά ην ειαηνδάζνο ζα θαηαζηξαθεί ρσξίο λα ππάξρεη
πηζαλφηεηα αλαγέλλεζεο θαη ζα θαηαιάβνπλ ηνλ απμεηηθφ ηνπ ρψξν νη πξηλψλεο ζηα
ρακειφηεξα πςφκεηξα θαη νη ζακλψλεο κε Juniperus oxycedrus θαη Crataegus
heldreichii ζηηο πςειφηεξεο ζέζεηο. ΢ε φηη αθνξά ηε βφζθεζε, ζεσξείηαη φηη κεηά ηελ
άξζε ηεο πίεζεο, ζηαδηαθά ηα δάζε Διάηεο ζα κπνξέζνπλ λα αλαθάκςνπλ, κε
αξγνχο βέβαηα ξπζκνχο. Παξφια απηά, εμαηηίαο ησλ ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλσλ
εθηάζεσλ γηα βφζθεζε πνπ ππάξρνπλ δηαζέζηκεο, κεηά ηηο κεγάιεο ππξθαγηέο ησλ
ηειεπηαίσλ εηψλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ζεσξείηαη φηη ε βφζθεζε δελ ζα πεξηνξηζηεί
ζεκαληηθά, κε απνηέιεζκα ε δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ γηα ηελ
πεξηνρή κειέηεο λα είλαη πξνο ην παξφλ πεξηνξηζκέλε.

v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Έμη απφ ηα ειιεληθά ελδεκηθά taxa πνπ θαηαγξάθεθαλ

ζηνλ νηθφηνπν, ηα Erysimum pectinatum, Leontodon graecus, Onobrychis ebenoides,
Scorzonera crocifolia θαη Seseli parnassicum, πξνζηαηεχνληαη απφ ην ΠΓ 67/81, κε
- 403 -
ζεκαληηθφηεξν λα ζεσξείηαη ην Seseli parnassicum πνπ θαηεγνξηνπνηείηαη σο ζπάλην

(R) απφ ηελ IUCN (Walter & Gillett, 1998).
Σν ζχλνιν ησλ δαζψλ Διάηεο ζην φξνο Παλαρατθφ πξνζηαηεχεηαη απφ εηδηθή
δηάηαμε απαγφξεπζεο βφζθεζεο θαη δηαρείξηζεο.
4.5.2.13.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Γαζώλ ειιεληθήο
Διάηεο (Abies cephalonica)

OA951Β = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 8 + 8 + 9 + 5 + 7 + 8 = 45
4.5.2.14 Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ (Κσδηθόο

Natura 2000: 9540)
i. Φπζηθφηεηα - Καηάζηαζε δηαηήξεζεο – Γπλακηθή. Οη ζπζηάδεο ζηηο νπνίεο έγηλαλ

δεηγκαηνιεςίεο θαη ραξηνγξαθήζεθαλ, βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή έλαληη ηνπ Πξ. Ζιία
Αξγπξψλ θαη λνηηνδπηηθά ηνπ Άλσ Καζηξηηζίνπ θαη απνηεινχλ ηηο πγηέζηεξεο ζπζηάδεο
εληφο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, νη νπνίεο έρνπλ δηαηεξεζεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο αλέπαθεο
απφ ηηο ππξθαγηέο, θπξίσο ιφγσ ηεο ζέζεο ηνπο. Απνηεινχλ ζπνξείο γηα ηηο γχξσ επηθάλεηεο
θαη ηα άηνκα πνπ απνηεινχλ ηηο ζπζηάδεο απηέο εθπξνζσπνχλ πνηθηιία ειηθηαθψλ θιάζεσλ,
γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ επξσζηία ηνπο. Σαπηφρξνλα, δηαζέηνπλ πινχζην ππφξνθν ηφζν
ζε δνκή φζν θαη ζε πνηθηιία ησλ θπηηθψλ taxa πνπ ηνλ απνηεινχλ.
Ζ δπλακηθή ησλ ζπζηάδσλ απηψλ ζεσξείηαη ζηαζεξή θαη πηζαλφηεξα ζα δηαηεξεζεί
αθφκα θαη αλ εθδεισζεί ππξθαγηά, δηφηη ην απξφζηην ησλ εθηάζεσλ δελ ζα επηηξέςεη ηελ
βφζθεζε ηεο αλαγέλλεζεο.
- 404 -
ii. Πνηθηιφηεηα - Μνλαδηθφηεηα – ΢παληφηεηα. Ο νηθφηνπνο ησλ δαζψλ ηεο ραιεπίνπ

πεχθεο, απνηειεί ζεκαληηθφηαηεο νηθνινγηθήο αμίαο ελδηαίηεκα γηα ηελ πεξηνρή ηνπ
Παλαρατθνχ φξνπο, αθνχ απεηιείηαη δηαξθψο απφ ηελ εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο κεγάιεο
θιίκαθαο. Ζ ραιέπηνο καδί κε ηελ ηξαρεία πεχθε, απνηεινχλ ηα κνλαδηθά είδε ζηελ Διιάδα,
πνπ παξνπζηάδνπλ ην θαηλφκελν ηεο βξαδπρσξίαο, δειαδή ηεο παξακνλήο κέξνπο ή ηνπ
ζπλφινπ ηεο εηήζηαο παξαγσγήο θψλσλ κε ζπέξκαηα, θιεηζηψλ, γηα πνιιά ρξφληα επάλσ ζην
δέληξν. Με απηφλ ηνλ κεραληζκφ ζπγθξνηείηαη κηα ππέξγεηα ζπεξκαηηθή ηξάπεδα, γεγνλφο
ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ γηα ηελ αλαγέλλεζε θαη ηε δηαηήξεζε ησλ πεπθνδαζψλ κεηά απφ ηελ
εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο, ζηελ πεξηνρή. Ο μερσξηζηφο απηφο κεραληζκφο επηβίσζεο, ν
νπνίνο έρεη θαηαγξαθεί απφ πνιχ παιηά (Μνπιφπνπινο, 1933), είλαη θαη απηφο πνπ θαζηζηά
ηηο κνλάδεο ηνπ νηθνηφπνπ ηδηαίηεξεο θαη κνλαδηθέο.
Σαπηφρξνλα, ν ζπγθεθξηκέλνο νηθφηνπνο βάζεη ησλ δεηθηψλ πνηθηιφηεηαο φπσο
ππνινγίζηεθαλ γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθφηνπν (Πίλαθαο 4.2.6), θαηαηάζζεηαη ηξίηνο
ζηε ζεηξά, κεηαμχ ηνπ ζπλφινπ ησλ νηθνηφπσλ, καδί κε ηνλ νηθφηνπν ησλ Φξπγάλσλ
κε Sarcopoterium spinosum.

iii. Απεηιέο. Σα πεπθνδάζε ηεο πεξηνρήο ζεσξείηαη φηη βξίζθνληαη ζε θαιή θαηάζηαζε
θαη παξνπζηάδνπλ αχμεζε ησλ ζπζηάδσλ ηνπο ηα ηειεπηαία ρξφληα.
iv. Γπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο. Ζ δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ νηθνηφπνπ, γηα ηηο

ζέζεηο πνπ βξίζθνληαη εληφο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, θξίλεηαη κέηξηα έσο θαθή, δηφηη κηα
πηζαλή ππξθαγηά ζα θαηαζηξέςεη νινζρεξψο ηηο κηθξέο απηέο ζπζηάδεο θαη ζα επνηθηζηνχλ νη
ζέζεηο ηνπο άκεζα κεηά απφ ηελ ππξθαγηά απφ ηα γεηηνληθά, ππθλά δάζε ηεο καθθίαο
βιάζηεζεο.
Βαζκφο γηα ην θξηηήξην ηεο δπλαηφηεηαο απνθαηάζηαζεο ή πξνζαξκνγήο έπεηηα απφ θάπνηα
δηαηαξαρή (ΓΑ): 7
v. Καζεζηψο πξνζηαζίαο. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο εθηάζεηο ηνπ νηθνηφπνπ είλαη

θεξπγκέλεο σο αλαδαζσηέεο, ιφγσ ππξθαγηάο θαη πξνζηαηεχνληαη απζηεξά απφ ηηο δηαηάμεηο
ηεο δαζηθήο λνκνζεζίαο θαη ηεο λνκνζεζίαο γηα ην πεξηβάιινλ.
- 405 -
Ο νηθφηνπνο αλήθεη ζην Παξαξηήκα Η, ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ.
4.5.2.14.1 Σπλνιηθή νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) ηνπ νηθνηόπνπ ησλ Μεζνγεηαθώλ

πεπθνδαζώλ κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο Μεζνγείνπ

OA9540 = Φ + Π + ΢ + Α + ΓΑ +ΚΠ = 8 + 4 + 3 + 2 + 7 + 8 = 32
4.5.2.15 Σπγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα ηεο αμηνιόγεζεο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ
H βαζκνδφηεζε ησλ θξηηεξίσλ γηα θάζε ηχπν νηθνηφπνπ, παξνπζηάδεηαη

ζπγθεληξσηηθά ζηνλ Πίλαθα 4.5.2. Απφ ηα δεδνκέλα απηνχ ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη φηη
ν νηθφηνπνο κε ηε κεγαιχηεξε νηθνινγηθή αμία (ΟΑ) είλαη απηφο ησλ «Υινσδψλ
δηαπιάζεσλ κε Nardus, πνηθίισλ εηδψλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξψκαηα ησλ νξεηλψλ
δσλψλ (θαη ησλ εκηνξεηλψλ δσλψλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο)» (ΟΑ=47). Μεγάιε
νηθνινγηθή αμία έρνπλ θαη νη νηθφηνπνη «Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies
cephalonica)» (OA=45), «Κνηλσλίεο ησλ πςειψλ βνχξισλ» (ΟΑ=44), «Δλδεκηθά
νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζψδεηο ζάκλνπο» (ΟΑ=44), «Αζβεζηνιηζηθά βξαρψδε
πξαλή κε ραζκνθπηηθή βιάζηεζε» (ΟΑ=44), κε ηνπο ππφινηπνπο ηχπνπο νηθνηφπσλ
λα αθνινπζνχλ.
- 406 -
Πίνακαρ 4.5.2: Αμηνιφγεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ ηνπ Όξνπο Παλαρατθνχ βάζεη θξηηεξίσλ θαη ππνινγηζκφο ηεο νηθνινγηθήο ηνπο αμίαο (ΟΑ).
ΣΤΠΟΙ ΟΙΚΟΣΟΠΩΝ ΚΡΗΣΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η΢
ΚΩΓΙΚΟ΢ ΓΤΝΑΣΟΣΗΣΑ ΚΑΘΔ΢ΣΩ΢ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚ

ΦΤ΢ΙΚΟΣΗΣΑ ΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ ΢ΠΑΝΙΟΣΗΣΑ ΑΠΔΙΛΔ΢
A/A ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ NATURA ΑΠΟΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΙΑ΢ Η ΑΞΙΑ
(Φ) (Π) (΢) (Α)
2000 (ΓΑ) (ΚΠ) (0 ≤ ΟΑ ≤ 60)
΢θιεξά νιηγν-
κεζνηξνθηθά
χδαηα κε βελζηθή
1. βιάζηεζε 3140 5 4 8 5 10 8 39
ραξνεηδψλ
ζρεκαηηζκψλ κε
Chara spp.
Δλδεκηθά νξεηλά
2. ρέξζα εδάθε κε 9 6 7 6 8 44
4090 8
αθαλζψδεηο
ζάκλνπο
Γελδξψδε
3. matorrals κε 5210 5 7 7 5 6 8 38
Juniperus spp.
4. Garriques ηεο
Αλαηνιηθήο 5340 7 8 4 4 7 7 37
Μεζνγείνπ
- 407 -
ΣΤΠΟΙ
ΚΡΗΣΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η΢
ΟΙΚΟΣΟΠΩΝ
(Φ) (Π) (΢) (Α)
2000 (ΓΑ) (ΚΠ) (0 ≤ ΟΑ ≤ 60)
Φξχγαλα απφ
5. Sarcopoterium 5420 5 7 7 7 5 8 39
spinosum
Υινψδεηο
δηαπιάζεηο κε
Nardus, πνηθίισλ
εηδψλ, ζε
ππξηηηθά
6. ππνζηξψκαηα 8 8 9 5 7 10 47
6230*
ησλ νξεηλψλ
δσλψλ (θαη ησλ
εκηνξεηλψλ
δσλψλ ηεο
επεηξσηηθήο
Δπξψπεο)
7. Κνηλσλίεο ησλ 7 7 9 7 6 8 44
72BO
πςειψλ βνχξισλ
Ληζψλεο ηεο
8. Αλαηνιηθήο 8140 9 7 5 4 8 8 41
Μεζνγείνπ
- 408 -
ΣΤΠΟΙ
ΟΙΚΟΣΟΠΩΝ

(Φ) (Π) (΢) (Α)
2000 (ΓΑ) (ΚΠ) (0 ≤ ΟΑ ≤ 60)
Αζβεζηνιηζηθά
9. βξαρψδε πξαλή 9 8 7 4 8 8 44
8210
κε ραζκνθπηηθή
βιάζηεζε
Γάζε - ζηνέο κε
10. Salix alba θαη 92ΑΟ 5 4 7 7 9 8 40
Populus alba
Γάζε Platanus
orientalis θαη
11. Liquidambar 5 7 7 7 9 8 43
92C0
orientalis
(Platanion
orientalis)
12. Διιεληθά δάζε 8 7 4 5 7 5 36

934A
πξίλνπ
Γάζε ειιεληθήο
Διάηεο (Abies 951B 8 8 9 5 7 8 45
13.
cephalonica)
- 409 -
ΣΤΠΟΙ
ΟΙΚΟΣΟΠΩΝ
(Φ) (Π) (΢) (Α)
2000 (ΓΑ) (ΚΠ) (0 ≤ ΟΑ ≤ 60)
Μεζνγεηαθά
πεπθνδάζε κε
14. ελδεκηθά είδε 9540 8 4 3 2 7 8 32
πεχθσλ ηεο
Μεζνγείνπ
- 410 -
ΠΡΟΣΑ΢ΔΙ΢ ΓΙΑΥΔΙΡΙ΢Η΢
–
ΚΑΣΑΡΣΙ΢Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ΢ ΒΙΟΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗ΢Η΢
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5μ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΓΗΑΥΔΗΡΗ΢Ζ΢ –
ΚΑΣΑΡΣΗ΢Ζ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ΢ ΒΗΟΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖ΢Ζ΢
ΠΡΟΣΑ΢ΔΙ΢ ΓΙΑΥΔΙΡΙ΢Η΢ – ΚΑΣΑΡΣΙ΢Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ΢

ΒΙΟΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗ΢Η΢
5.1 Πποηάζειρ διασείπιζηρ
Απυ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ ηαζ ηδ ζογήηδζδ πμο

πνμδβήεδηε, έβζκε ηαηακμδηυ ημ βεβμκυξ υηζ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ απαζηείηαζ δ θήρδ
ζενανπδιέκςκ ιέηνςκ δζαπείνζζδξ ηα μπμία εα ζοιαάθθμοκ ζηδκ μθμηθδνςιέκδ
ακάπηολδ ηδξ πενζμπήξ. Ζ ακάδεζλδ ημο υνμοξ Πακαπασημφ, ςξ “εενιμφ ζδιείμο”
εκδδιζζιμφ ημ ηαηαηάζζεζ, αάζεζ ηςκ υζςκ πνμηείκμκηαζ απυ ημοξ Pratt & Shilling
(2002), ιεηαλφ ηςκ πενζμπχκ πμο πνέπεζ κα εεςνμφκηαζ ςξ παιδθήξ έςξ ιέηνζαξ
αλίαξ ζηδκ ακάπηολδ μζημκμιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ηαζ εηιεηάθθεοζδξ θοζζηχκ
πυνςκ, αθθά ςξ ορδθήξ αλίαξ in situ πάνμπμ πενζααθθμκηζηχκ οπδνεζζχκ ηαζ
θεζημονβζχκ. ΢φιθςκα ιε ημοξ Regato & Salman (2008), μ ηφνζμξ ζηυπμξ πμο πνέπεζ
κα ηίεεηαζ ζε ηέημζεξ πενζμπέξ, είκαζ δ in situ δζαηήνδζδ ή απμηαηάζηαζδ, υπμο
απαζηείηαζ, ηςκ θοζζηχκ πυνςκ, ιέζς ηδξ αεζθυνμο δζαπείνζζήξ ημοξ. Οζ θοζζημί
πυνμζ - ακηζηείιεκα δζαπείνζζδξ είκαζ:
 Ζ ιεβάθδ αζμπμζηζθυηδηα
 Ζ πανμπή ζδιακηζηχκ πενζααθθμκηζηχκ οπδνεζζχκ, υπςξ δ ελαζθάθζζδ
ηςκ οδαηζηχκ απμεειάηςκ, δ δέζιεοζδ ημο δζμλεζδίμο ημο άκεναηα, δ
αζζεδηζηή ημοξ αλία, ηαεχξ ηαζ δ πανμπή πεδίμο βζα ακαροπή.
 Οζ πμθζηζζηζηέξ αλίεξ ηαζ μζ ήπζεξ, παναδμζζαηέξ ιέεμδμζ εηιεηάθθεοζδξ
ηςκ θοζζηχκ πυνςκ.
Ζ έκκμζα ηδξ αεζθυνμο ηαζ ηδξ μθμηθδνςιέκδξ δζαπείνζζδξ δεκ ζδιαίκεζ ηδκ
μθζηδ ακαπαίηζζδ ηδξ ακάπηολδξ ή ηςκ ιεηααμθχκ ζημ υνμξ, αθθά αθμνά ηδ
δζαπείνζζδ ηαζ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαηά ηνυπμκ χζηε κα ελαζθαθίγεηαζ δ
εοδιενία ηυζμ ηςκ ηαημίηςκ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ, υζμ ηαζ αοηχκ πμο γμοκ ζηζξ
ποηκμηαημζηδιέκεξ πεδζκέξ εηηάζεζξ (Pratt & Shilling, 2002). Γκςνίγμκηαξ ηζξ
ζδζαζηενυηδηεξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαζ αλζμπμζχκηαξ ηζξ ηαηεοεφκζεζξ δζαπείνζζδξ
- 413 -
ηςκ μνεζκχκ μζημζοζηδιάηςκ, πμο ακαθένμκηαζ απυ ημοξ Beniston (2003) ηαζ
Regato & Salman (2008), πνμηείκμκηαζ ηα ελήξ:
Α) Προαπαηηούκελες δράζεης - Δθπόλεζε κειεηώλ
i. Άιεζδ μθμηθήνςζδ ηςκ δζαδζηαζζχκ παναηηδνζζιμφ ηςκ εηηάζεςκ ηδξ

πενζμπήξ ιεθέηδξ, αάζεζ ηδξ δαζζηήξ κμιμεεζίαξ, χζηε κα ιπμνμφκ κα έπμοκ
εθανιμβή ηα υπμζα ιέηνα δζαπείνζζδξ ηαεμνζζημφκ. Ζ εκένβεζα αοηή είκαζ ορίζηδξ
πνμηεναζυηδηαξ βζα ηδκ μθμηθδνςιέκδ δζαπείνζζδ ηδξ πενζμπήξ, βζαηί ιέπνζ ζήιενα
πμθθέξ πνμζπάεεζεξ εθανιμβήξ ιέηνςκ δζαπείνζζδξ ή/ηαζ πνμζηαζίαξ ανίζημκηαζ
ακηζιέηςπεξ ιε ζδζςηζηέξ δζεηδζηήζεζξ, αθμφ δεκ είκαζ λεηάεανμ ηυζμ ημ
ζδζμηηδζζαηυ ηαεεζηχξ, υζμ ηαζ μ παναηηήναξ ηςκ εηηάζεςκ (δαζζηέξ ή ιδ, αάζεζ
ηδξ κμιμεεζίαξ) βζα πμθφ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ πενζμπήξ.
ii. Δηπυκδζδ δζαπεζνζζηζηήξ ιεθέηδξ βζα ηα δάζδ ιε Abies cephalonica, ιε ζημπυ
ηδ εεζιμεεηδιέκδ επζαμθή ιέηνςκ δζαπείνζζδξ ηαζ πνμζηαζίαξ ημοξ. ΢ημπυξ ηδξ
δζαπεζνζζηζηήξ ιεθέηδξ εα πνέπεζ κα είκαζ δ εθανιμβή ιέηνςκ πμο εα μδδβήζμοκ
ζηδκ ελοβίακζδ ηςκ ζοζηάδςκ (απμιάηνοκζδ οπενήθζηςκ αηυιςκ, αναίςζδ ηςκ
πμθφ ποηκχκ ζοζηάδςκ ηθπ.) ηαζ ζηδκ πνμζηαζία ηδξ ακαβέκκδζδξ, ιε απχηενμ
απμηέθεζια ηδκ δδιζμονβία, ανπζηά, ζοζηάδςκ ιε κεανά άημια ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ηδ
ζηαδζαηή ακαβέκκδζδ ηςκ δαζχκ.
iii. Δηπυκδζδ θζααδμπμκζηήξ ιεθέηδξ – ιεθέηδξ αμζημσηακυηδηαξ, ιε ζημπυ ηδ
εεζιμεεηδιέκδ δζαπείνζζδ ηδξ αμζημθυνηςζδξ ζηδκ πενζμπή ηαζ ζδζαίηενα εκηυξ ηςκ
εηηάζεςκ ημο Γζηηφμο Natura 2000. ΢ηδ ιεθέηδ αοηή είκαζ απαναίηδημ κα
πνμζδζμνίγεηαζ ηαζ δ ζφκεεζδ ημο πμζικίμο ζε είδδ, βζα ηδκ ηάεε πενζμπή, δζυηζ μζ
αίβεξ ιπμνμφκ κα απμαμφκ ηαηαζηνμθζηέξ αυζημκηαξ ζε ήδδ οπμααειζζιέκμοξ
μζημηυπμοξ.
iv. Δηπυκδζδ ιεθέηδξ θένμοζαξ ζηακυηδηαξ βζα ημοξ θοζζημφξ ηφπμοξ μζημηυπςκ
ηαζ ζδζαίηενα βζα ηζξ πενζμπέξ ημο Γζηηφμο Natura 2000, ιε ζημπυ ηδκ ηεηιδνίςζδ
ηδξ ακμπήξ ηδξ πενζμπήξ ζηζξ δζάθμνεξ πζέζεζξ ηαζ ηδ θήρδ ακηίζημζπςκ ιέηνςκ
πνμζηαζίαξ, ιε πζεακέξ απαβμνεφζεζξ βζα ηάπμζεξ δναζηδνζυηδηεξ.
v. Δηπυκδζδ ιεθέηδξ μδζηήξ ποηκυηδηαξ. Ζ ιεθέηδ αοηή ηνίκεηαζ ζδζαίηενα
απαναίηδηδ, αθμφ ημ μδζηυ δίηηομ ηδξ πενζμπήξ είκαζ ήδδ ζδζαίηενα ποηκυ ηαζ
ζφκεεημ ηαζ πανμοζζάγεζ ηάζεζξ επέηηαζδξ, πμο ηεηιδνζχκεηαζ απυ ηα ζοκεπή
αζηήιαηα ηςκ πμθζηχκ πνμξ ηζξ ανιυδζεξ Τπδνεζίεξ βζα ηδ δζάκμζλδ ιζηνχκ μδχκ, βζα
- 414 -
πνυζααζδ ζηζξ ζδζμηηδζίεξ ημοξ, αθθά ηαζ απυ ημκ πνμβναιιαηζζιυ ηδξ
εβηαηάζηαζδξ, εκυξ αηυια ζοιπθέβιαημξ ακειμβεκκδηνζχκ. Σα απμηεθέζιαηα ηδξ
ιεθέηδξ εα πνμζδζμνίζμοκ ημ ζδακζηυ ιήημξ ηαζ ζφιπθεβια μδχκ πμο απαζηείηαζ βζα
ηδκ αεζθυνμ δζαπείνζζδ ηδξ πενζμπήξ ηαζ ηαοηυπνμκα εα πνμηείκμοκ ακαδαζχζεζξ
δνυιςκ πμο πθέμκ εεςνείηαζ υηζ δεκ ελοπδνεημφκ ημκ ζημπυ βζα ημκ μπμίμ ανπζηά
δζακμίπεδηακ, ή μδχκ πμο εεςνείηαζ υηζ μ ζημπυξ ημοξ ελοπδνεηείηαζ πθέμκ απυ άθθμ
ηιήια ημο δζηηφμο.
vi. Δηπυκδζδ ιεθέηδξ βζα ημοξ πθδεοζιμφξ ηςκ ανςιαηζηχκ ηαζ θανιαηεοηζηχκ
taxa πμο απακηχκηαζ ζηδκ πενζμπή ηαζ δ ιεηέπεζηα έηδμζδ ηδξ πνμαθεπυιεκδξ απυ
ημ Νυιμ, ηακμκζζηζηήξ Γζάηαλδξ ακαθμνζηά ιε ημκ ηνυπμ ηαζ ημκ ηυπμ ηςκ
ζοθθμβχκ, ηαεχξ ηαζ ηδ δζάεεζή ημοξ ζημ ειπυνζμ.
Β) Δθαρκοζκέλες δράζεης δηατείρηζες
i. Ζ δεδμιέκδ φπανλδ ημο αζμθζημφ πάνημο ηαζ ημο δζαεέζζιμο πνμζςπζημφ ημο,
ιπμνμφκ κα απμηεθέζμοκ ιζα πνχηδξ ηάλεςξ εοηαζνία βζα ημκ έθεβπμ ηαζ ηδκ
πνμζηαζία ηδξ εονφηενδξ πενζμπήξ ηςκ εβηαηαζηάζεςκ ημο, υπμο ηαζ ειθακίγεηαζ
πθδεχνα εκδδιζηχκ θοηζηχκ taxa ηαζ ζδιακηζηυηαημζ ηφπμζ μζημηυπςκ. Ζ
εεζιμεέηδζδ εκυξ ηέημζμο ζπεδίμο, ιε ηδκ ηαοηυπνμκδ επζιυνθςζδ ημο πνμζςπζημφ
(πμο απαζπμθείηαζ ζημ αζμθζηυ πάνημ), εα ιπμνμφζε κα έπεζ ςξ απμηέθεζια ημκ
ηαεδιενζκυ έθεβπμ ηςκ πζέζεςκ ζηδκ πενζμπή ηαζ ηδκ ηαηαβναθή ηοπυκ ιεηααμθχκ.
Ο ηνυπμξ πμο εηηείκεηαζ ημ αζμθζηυ πάνημ ηαηά ιήημξ ηαζ ηαηά πθάημξ ημο υνμοξ,
δζαηνέπμκηαξ ζδιακηζηυηαηδξ μζημθμβζηήξ αλίαξ αζμηυπμοξ (ζηεπυιμνθα θζαάδζα,
«λονζζιέκα» θζαάδζα, αναπχδεζξ μζημηυπμοξ, ιζηνμφξ οβνμηυπμοξ), ιπμνεί κα
θεζημονβήζεζ, ιε ιζα ιζηνή πενζιεηνζηή επέηηαζδ ηςκ μνίςκ ημο, ηονίςξ πνμξ ηδκ
πενζμπή «Πναζμφδζ» ηαζ ηδκ ημνοθή «΢ηακηγμπένζα», ςξ πενζμπή πνμζηαζίαξ
(ηαηαθφβζμ) ηυζμ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ υζμ ηαζ ηςκ ζπάκζςκ ηαζ εκδδιζηχκ taxa
πμο θφμκηαζ εηεί (Πανάνηδια 1, Υάνηδξ Υ-4). Σαοηυπνμκα, δ πνμζααζζιυηδηα ζηδκ
πενζμπή, ιέζς ημο δζανηχξ ζοκηδνμφιεκμο μδζημφ δζηηφμο, ιπμνεί κα ζοκηεθέζεζ
ζηδκ μνβακςιέκδ πενζααθθμκηζηή επζιυνθςζδ ηαζ εοαζζεδημπμίδζδ ημο ημζκμφ,
ηυζμ βζα ηζξ ζδζαζηενυηδηεξ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ηαζ ηςκ taxa ηδξ πενζμπήξ, υζμ ηαζ
βζα ηζξ παναδμζζαηέξ ιεευδμοξ εηηνμθήξ ηςκ πμζικίςκ ηαζ ηδκ οδνμθμβζηή
ζπμοδαζυηδηα ηςκ εηηάζεςκ αοηχκ, ζοκδοαζηζηά ιε ηδκ πενζααθθμκηζηή εεχνδζδ
ηδξ δδιζμονβίαξ ημο αζμθζημφ πάνημο πμο απμζημπεί ζηδκ εθάηηςζδ ηςκ αενίςκ ημο
- 415 -
εενιμηδπίμο ηαζ ηδ δζαθφθαλδ ηςκ ιδ ακακεχζζιςκ, θοζζηχκ πυνςκ εκένβεζαξ. Γζα

ηδκ επζηοπία αοηήξ ηδξ δνάζδξ εα πνέπεζ κα εεζιμεεηδεεί δ απαβυνεοζδ ηδξ
εθεφεενδξ πνυζααζδξ ζηζξ εηηάζεζξ αοηέξ, ιέζς εκυξ μνίμο επζζηεπηχκ ακά πνμκζηή
πενίμδμ, ημ μπμίμ εα πνμζδζμνζζηεί απυ ηδ ιεθέηδ θένμοζαξ ζηακυηδηαξ, πμο υπςξ
ακαθένεδηε εεςνείηαζ ςξ πνμαπαζημφιεκδ. Ζ φπανλδ εεζιμεεηδιέκμο πενζμνζζιμφ
πνυζααζδξ αμδεά ηαζ ζηδ δδιζμονβία ημο ροπμθμβζημφ ηθίιαημξ ζημκ επζζηέπηδ, υηζ
ανίζηεηαζ πνάβιαηζ ζε ιία ζδζαίηενδ ηαζ ζδιακηζηή πενζμπή, βζα ηδκ μπμία εα
ιεηαθένεζ πθδνμθμνίεξ ηαζ ζε άθθμοξ ακενχπμοξ, πνμάβμκηαξ ημ ζημπυ ηδξ
πενζααθθμκηζηήξ εοαζζεδημπμίδζδξ πμο απαζηείηαζ βζα ηδ δζαπνμκζηή επζηοπία
ηέημζςκ ζπεδίςκ. Δπίζδξ, μζ παναηηδνζζιέκεξ ςξ ηαηαθφβζα πενζμπέξ, ανίζημοκ
ζοπκά οπμζηδνζηηέξ απυ υθμ ημκ ηυζιμ ηαζ απμηεθμφκ εθηοζηζηυ μζημημονζζηζηυ
πνμμνζζιυ, ζοιαάθθμκηαξ ζηδκ ημπζηή μζημκμιία. Ζ πνμχεδζδ ηδξ πενζμπήξ ςξ
ηαηαθφβζμ εκδδιζηχκ ηαζ ζπάκζςκ εζδχκ ιε ζημπυ ηδκ πνμζέθηοζδ επζζηεπηχκ είκαζ
εφημθμ κα πναβιαημπμζδεεί, αθμφ ήδδ ηα ηεθεοηαία πνυκζα οπάνπεζ έκημκα
ακαπηοβιέκδ ημονζζηζηή δνάζδ ημο θεβυιεκμο αμηακζημφ ημονζζιμφ (botany tours)
ζηδκ βεζημκζηή πενζμπή ημο υνμοξ Υεθιμφ ηαζ ημο θαναββζμφ ημο Βμονασημφ
πμηαιμφ, ιε επζζηέπηεξ ηονίςξ απυ ηδκ ηεκηνζηή ηαζ αυνεζα Δονχπδ. Ζ ακάδεζλδ
απυ ηδκ πανμφζα ένεοκα ηδξ πενζμπήξ ημο Πακαπασημφ υνμοξ, ςξ “εενιμφ ζδιείμο”
εκδδιζζιμφ, δ βεζηκίαζδ ιε ηδκ ήδδ επζζηέρζιδ πενζμπή ημο Υεθιμφ ηαζ δ εοημθία
ηδξ πνυζααζδξ, ιπμνεί κα ηδκ εκηάλεζ ζημ πνυβναιια ηςκ επζζηέρεςκ εκυξ
ημονζζηζημφ (ή εηπαζδεοηζημφ) αμηακζημφ πνμβνάιιαημξ, ςξ επζπθέμκ πνμμνζζιυ.
ii. Οζ μνεζκμί πθδεοζιμί γχκηαξ ηαζ αζηχκηαξ ηα επαββέθιαηά ημοξ ιέζα ζημ
θοζζηυ πενζαάθθμκ, ιπμνμφκ κα ζοιαάθθμοκ μοζζαζηζηά ζηδκ πνμζπάεεζα ηδξ
δζαθφθαλδξ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ. Πανυθα αοηά ηζξ ηεθεοηαίεξ δεηαεηίεξ ιεζχεδηε
ζδιακηζηά μ ανζειυξ ηςκ ιυκζιςκ ηαημίηςκ ηςκ πενζμπχκ αοηχκ. Γζα ηδκ απμηνμπή
ηδξ μνζζηζηήξ εβηαηάθεζρδξ ηςκ μνεζκχκ μζηζζιχκ, απαζηείηαζ δ εεζιμεέηδζδ
μζημκμιζηχκ ιέηνςκ βζα ηδ δζαηήνδζδ ημο μνεζκμφ πθδεοζιμφ ζηζξ εέζεζξ ημο, αθθά
ηαζ δ αεθηίςζδ ηςκ ζοκεδηχκ δζααίςζδξ ζημοξ μνεζκμφξ μζηζζιμφξ, ηονίςξ ιέζς
πανμπχκ οβείαξ ηαζ εηπαίδεοζδξ ιε ηζξ ηαηά ημ δοκαηυκ ίδζεξ ζοκεήηεξ ιε αοηέξ πμο
ζζπφμοκ βζα ημοξ ηαημίημοξ ηςκ πεδζκχκ εηηάζεςκ. Ακ ηαζ έπμοκ ήδδ βίκεζ
βεκζηυηενα ζε μνεζκέξ πενζμπέξ ζδιακηζηά αήιαηα πνμξ αοηή ηδκ ηαηεφεοκζδ
(Γνάζεζξ Δ΢ΠΑ 2007-2013 η.ά), δ αλζμπμίδζδ ηδξ κέαξ Πνμβναιιαηζηήξ Πενζυδμο
΢ηήνζλδξ ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ 2014-2020 (Δ΢ΠΑ) ζηδκ ηαηεφεοκζδ ηδξ
μθμηθδνςιέκδξ ακάπηολδξ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ, ηδξ αεθηίςζδξ ηδξ αζζεδηζηήξ
- 416 -
ημοξ, ηδξ δζαηήνδζδξ ηδξ θοζζμβκςιίαξ ημοξ ηαζ ηςκ παναδυζεχκ ημοξ, εα είκαζ
πζεακυηαηα ηαεμνζζηζηή ηυζμ βζα ημ ιεθθμκηζηυ επίπεδμ δζααίςζδξ ημο πθδεοζιμφ
ηςκ πενζμπχκ αοηχκ, υζμ ηαζ βζα ηδκ πνμζηαζία ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ημοξ ηαζ
πνέπεζ κα ηεεεί ςξ πνμηεναζυηδηα ηαηά ημκ πνμβναιιαηζζιυ ηςκ πνδιαημδμηήζεςκ
ηςκ δνάζεςκ.
iii. Ζ δζαπείνζζδ ηςκ αμοκχκ δεκ ιπμνεί κα βίκεηαζ βζα ημ ηάεε έκα λεπςνζζηά,
αθθά πνέπεζ κα απμηεθεί ηιήια ιζαξ εκζαίαξ ιεεμδμθμβίαξ βζα ηδ δζαηήνδζδ ηαζ
πνμζηαζία αοηχκ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ. Οζ δναζηδνζυηδηεξ ηάεε θφζεςξ,
αθθδθεπζδνμφκ ιεηαλφ ηςκ βεζημκζηχκ μνεζκχκ πενζμπχκ, πςνίξ αοηυ ιέπνζ ζήιενα
κα έπεζ αλζμθμβδεεί ζε πμζμ ααειυ βίκεηαζ ηαζ ηζ απμηεθέζιαηα έπεζ. Υαναηηδνζζηζηυ
πανάδεζβια είκαζ δ αυζηδζδ πμο ιπμνεί κα αζηείηαζ ιεηαλφ ηςκ αμοκχκ ππ. ηδξ ΒΓ
Πεθμπμκκήζμο, ελανηχιεκδ απυ ηδκ εηδήθςζδ πονηαβζχκ ηαζ ηζξ αηυθμοεεξ
απαβμνεοηζηέξ δζαηάλεζξ αυζηδζδξ ζε ιζα πενζμπή, βεβμκυξ πμο επζθμνηίγεζ άιεζα
ςξ επαηυθμοεμ, ιε επζπθέμκ αυζηδζδ ιζα άθθδ βεζημκζηή πενζμπή.
Αηυια ηαζ ακ μζ παναπάκς δνάζεζξ ανμοκ ζφκημια εθανιμβή, μ έθεβπμξ ηδξ

μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ζδιακηζηχκ θοηζηχκ taxa ηαζ ηφπςκ μζημηυπςκ, δεκ ιπμνεί
κα βίκεζ, πςνίξ ηδκ ηαηάνηζζδ πνμβνάιιαημξ δζαπνμκζηήξ παναημθμφεδζδξ
(αζμπαναημθμφεδζδξ) βζα ηδκ πενζμπή. Με ηδκ ηαηάνηζζδ εκυξ ηέημζμο
πνμβνάιιαημξ εα βκςνίγμοιε ηαηά πυζμ ηα ιέηνα δζαπείνζζδξ είκαζ απμηεθεζιαηζηά
ηαζ εα είκαζ εθζηηυ εβηαίνςξ κα πνμηείκμκηαζ ηνμπμπμζήζεζξ ή αθθαβέξ ζηδ
δζαπείνζζδ ιε ζημπυ ηδ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαζ ειιέζςξ ηςκ
δναζηδνζμηήηςκ πμο ελανηχκηαζ απυ αοημφξ. Γζα ημκ ζημπυ αοηυκ ηαηανηίζηδηε
ιεεμδμθμβία εθανιμβήξ πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ βζα ζδιακηζηά θοηζηά
taxa ηαζ ηφπμοξ μζημηυπςκ, ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Σα πνμβνάιιαηα
αζμπαναημθμφεδζδξ πνμζθένμοκ απηά επζζηδιμκζηά δεδμιέκα, ζηακά κα ιπμνμφκ κα
ηεηιδνζχκμοκ πνμηάζεζξ ηαζ θφζεζξ ζηα ηέκηνα απμθάζεςκ, ελαζθαθίγμκηαξ
ηαοηυπνμκα ηδκ απμδμπή ημοξ απυ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο πθδεοζιμφ ηδξ
πενζμπήξ.
- 417 -
5.2 Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ
5.2.1 Γεληθά
Σζξ ηεθεοηαίεξ δεηαεηίεξ, δ εκηαηζηή ηαζ ιε βνήβμνμοξ νοειμφξ πςνμεέηδζδ

ηάεε είδμοξ ακενχπζκδξ δναζηδνζυηδηαξ ζηα θοζζηά μζημζοζηήιαηα, αζηεί έκημκεξ
πζέζεζξ, ηςκ μπμίςκ μζ πζεακέξ επζπηχζεζξ (μζ μπμίεξ πμθθέξ θμνέξ πνμηφπημοκ
ζοκδοαζηζηά ή ηαζ αενμζζηζηά) δεκ ιπμνμφκ κα εηηζιδεμφκ εφημθα απυ πνζκ.
Σαοηυπνμκα, δ υθμ ηαζ αολακυιεκδ ακδζοπία ηςκ ημζκςκζχκ βζα ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ
μζημζοζηδιάηςκ ηαζ βζα ηδ ιεθθμκηζηή ημοξ ελέθζλδ, ηαεχξ ηαζ δ πνμθακήξ
ακαβηαζυηδηα βζα ηδ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ, δδιζμφνβδζε ηδκ ακάβηδ ηδξ
δζενεφκδζδξ αοηχκ ηςκ γδηδιάηςκ. Αοημί είκαζ ηαζ μζ ηφνζμζ θυβμζ, βζα ημοξ μπμίμοξ
δ δζαπνμκζηή παναημθμφεδζδ ηςκ πζεακχκ ιεηααμθχκ ζηα μζημζοζηήιαηα έπεζ
ακαπηοπεεί ζε πμθφ ιεβάθμ ααειυ, ςξ λεπςνζζηυ ηιήια ηδξ ένεοκαξ, ηα ηεθεοηαία
πνυκζα (de Gruijter et al., 2006). Ζ δζαπνμκζηή αοηή παναημθμφεδζδ, πμο ιέζς
επακαθαιαακυιεκςκ ιεθεηχκ, έπεζ ςξ ζημπυ ημκ εκημπζζιυ ηοπυκ ιεηααμθχκ,
μνίγεηαζ ςξ βιοπαπακολούθηζη (bio-monitoring) (Roberts, 1996), εκχ ηαηά ημκ
Traxler (1997), αζμπαναημθμφεδζδ είκαζ δ πενζμδζηή ηαζ ζοζηδιαηζηή πνήζδ
μνβακζζιχκ ιε ζημπυ ηδκ εηηίιδζδ ημο πενζαάθθμκημξ.
Έκαξ απυ ημοξ ηφνζμοξ ηαζ ανπζημφξ ζηυπμοξ ηδξ πανμφζαξ ένεοκαξ ήηακ δ
δδιζμονβία ιζαξ πνυηοπδξ ιεεμδμθμβίαξ αζμπαναημθμφεδζδξ ζδιακηζηχκ εζδχκ
πθςνίδαξ ηαζ ηφπςκ μζημηυπςκ ηδξ πενζμπή ιεθέηδξ, ζδζαίηενα ιε αθμνιή ημ βεβμκυξ
υηζ ηα ηεθεοηαία πνυκζα, πθδεχνα ακενχπζκςκ δναζηδνζμηήηςκ, πςνμεεημφκηαζ ζε
ζπεδυκ μθυηθδνδ ηδκ έηηαζδ ημο υνμοξ (αζμθζηά πάνηα, αυζηδζδ, πμζικζμζηάζζα,
οθμημιίεξ, εηπενζχζεζξ, ένβα μδμπμζίαξ ηθπ).
Ζ βιοπαπακολούθηζη απμηεθεί ιζα ζφκεεηδ δζαδζηαζία, δ μπμία πνμηφπηεζ
απυ ηδκ ηαηάνηζζδ μθμηθδνςιέκμο πνμβνάιιαημξ παναημθμφεδζδξ,
πνμζανιμζιέκμο ζηα δεδμιέκα ηαζ ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ πενζμπήξ ένεοκαξ ηαζ ηςκ
παναιέηνςκ πμο εα παναημθμοεδεμφκ. Πανυθμ πμο δ ηαηάνηζζδ ημο πνμβνάιιαημξ
απμηεθεί ιζα ζπεηζηά ζφκεεηδ δζαδζηαζία, ημ πνυβναιια ηαηά ηδ θεζημονβία ημο
απμηεθεί (ή ημοθάπζζημκ πνέπεζ κα απμηεθεί) έκα εφπνδζημ ενβαθείμ ένεοκαξ, ημ
μπμίμ ιε ηνυπμ μζημκμιζηυ ηαζ αλζυπζζημ ελοπδνεηεί ηζξ ακάβηεξ ηδξ
αζμπαναημθμφεδζδξ. Ζ ηαηάνηζζδ εκυξ ηέημζμο, πθήνμοξ πνμβνάιιαημξ
- 418 -
αζμπαναημθμφεδζδξ απαζηεί ηδκ μθμηθήνςζδ ηςκ αημθμφεςκ εκενβεζχκ

(Spellerberg, 1991; Hurford & Schneider, 2007):
i. Πνμζδζμνζζιυξ ακηζηεζιεκζηχκ ζημπχκ ηδξ παναημθμφεδζδξ. Ζ
επζθμβή ηςκ ακηζηεζιεκζηχκ ζημπχκ ηδξ παναημθμφεδζδξ, απαζηεί ζδζαίηενδ
πνμζμπή, δζυηζ ιε αάζδ αοηή ηδκ επζθμβή εα ηαεμνζζημφκ υθεξ μζ οπυθμζπεξ δνάζεζξ
ηδξ παναημθμφεδζδξ. Σαοηυπνμκα, επζαάθθεηαζ μζ ακηζηεζιεκζημί ζημπμί κα
ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ηζξ οθζζηάιεκεξ εεκζηέξ ηαζ ημζκμηζηέξ ζηναηδβζηέξ δζαηήνδζδξ
ηαζ πνμζηαζίαξ ηδξ θφζδξ, χζηε κα εθέβπεηαζ δ πμνεία αοηχκ ηςκ ζηναηδβζηχκ ηαζ δ
πζεακή ακάβηδ ηνμπμπμίδζδξ ή ακαεεχνδζήξ ημοξ.
ii. Πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ιεευδςκ ηδξ παναημθμφεδζδξ. Απμηεθεί έκα απυ
ηα ζδιακηζηυηενα ζηάδζα ζηδκ ηαηάνηζζδ ημο πνμβνάιιαημξ, δζυηζ απυ ηζξ ιεευδμοξ
αοηέξ εα ελανηδεεί δ πζζηυηδηα ηςκ απμηεθεζιάηςκ, δ μζημκμιία ημο πνμβνάιιαημξ
ηαζ δ δοκαηυηδηα ηδξ δζαπνμκζηήξ θεζημονβίαξ ημο (επακαθδρζιυηδηάξ ημο). Γζα
πανάδεζβια, δ επζθμβή ζοθθμβχκ πθςνίδαξ ηαζ δ ακάθοζή ημοξ είκαζ ηαπφηενδ,
θζβυηενμ δαπακδνή ηαζ πενζζζυηενμ ακηζπνμζςπεοηζηή βζα ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ
αζμηυπςκ, απυ ηδ ζοθθμβή ηαζ ακάθοζδ δεζβιάηςκ εδάθμοξ, κενμφ, ζζηχκ, ή γςζηχκ
εζδχκ.
iii. Πνμζδζμνζζιυξ ηςκ πενζμπχκ – εέζεςκ ηδξ παναημθμφεδζδξ. ΢ημ
ζηάδζμ αοηυ, πνμζδζμνίγμκηαζ μζ πενζμπέξ παναημθμφεδζδξ, αάζεζ ηςκ
ακηζηεζιεκζηχκ ζημπχκ ηαζ ηςκ ιεευδςκ πμο επζθέπεδηακ. Πνέπεζ κα ελεηαζηεί ηαηά
πυζμκ μζ πενζμπέξ πμο εα επζθεβμφκ είκαζ ακηζπνμζςπεοηζηέξ, εφημθα πνμζαάζζιεξ
ηαζ ακηαπμηνίκμκηαζ ζημοξ ζημπμφξ ηδξ παναημθμφεδζδξ. Δπίζδξ, πνέπεζ κα
επζθέβμκηαζ εέζεζξ μζ μπμίεξ δεκ ανίζημκηαζ οπυ ηάπμζα άιεζδ απεζθή βζα ηδκ
ηαηάζηαζή ημοξ ή ηζκδοκεφμοκ κα ελαθακζζημφκ, θυβς οθζζηάιεκςκ πςνμεεηήζεςκ
ένβςκ ή άθθςκ δναζηδνζμηήηςκ ακενςπμβεκχκ ή ιδ (ππ. πνέπεζ κα απμθεφβμκηαζ
ακηζπνμζςπεοηζηέξ ιεκ εέζεζξ, αθθά ζε άιεζδ βεζηκίαζδ ιε έκημκεξ δζαανχζεζξ ή
πθδζίμκ ηςκ μνίςκ μζηζζιχκ).
iv. Δπζθμβή ηςκ ιεηααθδηχκ πμο εα παναημθμοεδεμφκ. Οζ ιεηααθδηέξ
πμο επζθέβμκηαζ κα ηαηαβναθμφκ ηαηά ηδκ παναημθμφεδζδ πνέπεζ κα είκαζ υζμ ημ
δοκαηυκ πζμ απθέξ ηυζμ ζηδκ ηαηαβναθή ημοξ, απυ δζαθμνεηζημφξ ενεοκδηέξ –
πεζνζζηέξ ημο πνμβνάιιαημξ, υζμ ηαζ ζηαεενέξ ζηδκ ειθάκζζή ημοξ ιέζα ζημ πνυκμ.
Δπίζδξ, είκαζ ζδακζηυ μζ ιεηααθδηέξ πμο εα παναημθμοεδεμφκ κα πθδνμφκ ηζξ
παναηάης πνμτπμεέζεζξ (Whitman & Hagen, 2003):
- 419 -
α) ΢οκάθεζα: O ααειυξ ζημκ μπμίμ δ ηάεε ιεηααθδηή ακηαπμηνίκεηαζ

ζημοξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ.
α) Πναηηζηυηδηα: H ζημπζιυηδηα (ηυζημξ, πνυκμξ, απαζημφιεκεξ
δελζυηδηεξ) ηδξ ιέηνδζδξ ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ.
β) Δπζζηδιμκζηή αλία: O ααειυξ ζημκ μπμίμ δ ιέηνδζδ ηδξ ιεηααθδηήξ
οπμζηδνίγεηαζ απυ ηδκ επζζηήιδ.
δ) Οζημθμβζηυ εφνμξ: O ανζειυξ ηςκ μζημθμβζηχκ ζημζπείςκ πμο
πενζθαιαάκεζ δ ηάεε ιεηααθδηή.
ε) Δοπνδζηία: H ζηακυηδηα ηςκ θμνέςκ θήρδξ απμθάζεςκ κα
θαιαάκμοκ απμθάζεζξ αάζεζ ηςκ ιεηααθδηχκ πμο εα παναημθμοεδεμφκ.
Δπζπνμζεέηςξ, μζ Whitman & Hagen (2003) ζδιεζχκμοκ μνζζιέκεξ ζδιακηζηέξ

ζδζυηδηεξ πμο πνέπεζ κα έπμοκ μζ ιεηααθδηέξ πμο εα παναημθμοεδεμφκ :
 Να είκαζ ζαθήξ δ δζάηνζζή ημοξ, ιεηαλφ άθθςκ ιεηααθδηχκ.
 Να απμδίδμοκ απθμπμζδιέκα ηδκ ηαηάζηαζδ πενζζζυηενμ ζφκεεηςκ
θεζημονβζχκ.
 Να είκαζ εοαίζεδηεξ ζημοξ οθζζηάιεκμοξ ή/ηαζ πζεακμφξ ιδπακζζιμφξ
πίεζδξ.
 Να ιπμνμφκ κα απμδχζμοκ ιε εοημθία ακ ιζα ιεηααμθή πνμένπεηαζ
απυ ακενςπμβεκή ή απυ θοζζηά αίηζα.
 Να πανέπμοκ έβηαζνδ πνμεζδμπμίδζδ βζα πζεακέξ ιεηααμθέξ ζημοξ
πθδεοζιμφξ ή ζημ μζημζφζηδια.
 Να ιδκ είκαζ ζδζαίηενα εοαίζεδηεξ ζημ ιέβεεμξ ημο δείβιαημξ.
 Να έπμοκ παιδθή ιεηααθδηυηδηα ζηζξ ιεηνήζεζξ ημοξ.
 Να ιπμνμφκ κα ιεηνχκηαζ εφημθα ηαζ μζημκμιζηά.
 Να ιπμνμφκ κα βίκμκηαζ εφημθα ηαηακμδηέξ ηαζ κα ιεηαηνέπμκηαζ ζε
ενβαθεία θήρδξ απμθάζεςκ.
 Να ακηζπνμζςπεφμοκ ζπέζεζξ αζηίαξ ηαζ απμηεθέζιαημξ.
Δπίζδξ, μζ ιεηααθδηέξ πμο εα παναημθμοεδεμφκ εα πνέπεζ κα ιπμνμφκ κα

θεζημονβμφκ ηαζ ςξ δείηηεξ ημο ηεηνάπηοπμο Τθζζηάιεκεξ πζέζεζξ - Τθζζηάιεκδ
ηαηάζηαζδ – Δπζπηχζεζξ απυ ηζξ πζέζεζξ – Απυηνζζδ (Friend & Rapport, 1979) υπμο
(Hammond et al., 1995):
- 420 -
 Οζ δείηηεξ ηςκ οθζζηάιεκςκ πζέζεςκ, ακηζπνμζςπεφμοκ ημ επίπεδμ

πμο επδνεάγμοκ μζ οθζζηάιεκεξ πζέζεζξ έκακ θοζζηυ πυνμ.
 Οζ δείηηεξ ηδξ οθζζηάιεκδξ ηαηάζηαζδξ πενζβνάθμοκ ηδκ οθζζηάιεκδ
ηαηάζηαζδ εκυξ θοζζημφ πυνμο.
 Οζ δείηηεξ ηςκ επζπηχζεςκ δείπκμοκ ηδ ιεηααμθή εκυξ θοζζημφ
πυνμο, ςξ απμηέθεζια ηςκ πζέζεςκ.
 Οζ δείηηεξ απυηνζζδξ δείπκμοκ ημ επίπεδμ ηδξ ακενχπζκδξ
πανέιααζδξ πνμηεζιέκμο κα ιεζςεεί δ πίεζδ ζε έκακ θοζζηυ πυνμ.
Γζα υθμοξ αοημφξ ημοξ θυβμοξ, δ αθάζηδζδ, δ πθςνίδα ηαζ ηα δεδμιέκα ημο
αζμηυπμο (έδαθμξ, ορυιεηνμ, έηεεζδ, ηθίζδ ηθπ) απμηεθμφκ ζδακζηυ οθζηυ βζα ηα
πνμβνάιιαηα αζμπαναημθμφεδζδξ.
v. Σοπμπμίδζδ ιεευδςκ ζοθθμβήξ ηαζ ηαηαπχνδζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ηδξ

παναημθμφεδζδξ. Απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ βζα ηδ δζαζθάθζζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ
ηδξ αζμπαναημθμφεδζδξ είκαζ δ ηοπμπμίδζδ ηςκ ιεευδςκ ζοθθμβήξ ηαζ
ηαηαπχνδζδξ ηςκ πνςηανπζηχκ δεδμιέκςκ. Με ημκ ηνυπμ αοηυκ, δ ζοθθμβή ηαζ δ
ηαηαπχνδζδ ηςκ δεδμιέκςκ εα βίκεηαζ δζαπνμκζηά, αάζεζ ζοβηεηνζιέκςκ
πνςημηυθθςκ, ζπεδυκ ακεπδνέαζηδ απυ ημκ ενεοκδηή πμο ηδ δζεκενβεί. Ζ
ηοπμπμίδζδ αοηή είκαζ ορίζηδξ ζδιαζίαξ, πνμηεζιέκμο κα πενζμνίγεηαζ ημ ζθάθια
ζηζξ απαναίηδηεξ ζηαηζζηζηέξ επελενβαζίεξ ηαζ ζοβηνίζεζξ. ΢διακηζηυ ζημζπείμ ζηδκ
ηοπμπμίδζδ ηςκ ιεευδςκ ζοθθμβήξ ηαζ ηαηαπχνδζδξ ηςκ δεδμιέκςκ είκαζ, δ
δοκαηυηδηα ιεηαθμνάξ ηςκ οθζζηάιεκςκ ηαηαπςνήζεςκ, ζε ιζα δεδμιέκδ πνμκζηή
ζηζβιή, ζε ιεθθμκηζηέξ, ελεθζβιέκεξ πθαηθυνιεξ επελενβαζίαξ ηαζ ηαηαπχνδζδξ. Γζα
ηδκ ελοπδνέηδζδ αοημφ ημο ζημπμφ επζθέβμκηαζ μζ ρδθζαηέξ αάζεζξ δεδμιέκςκ.
vi. Ακάθοζδ πνςηανπζηχκ δεδμιέκςκ ηαζ δδιζμονβία ιεθέηδξ αάζδξ
(επζπέδμο ακαθμνάξ). ΢ημπυξ αοημφ ημο ζηαδίμο είκαζ δ ακάθοζδ ηςκ πνςηανπζηχκ
δεδμιέκςκ πμο ζοθθέπεδηακ ηαζ δ δδιζμονβία ηδξ ιεθέηδξ αάζδξ (base-line study)
ημο πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ, πμο εα απμηεθεί ημ επίπεδμ ακαθμνάξ, ημ
ζδιακηζηυηενμ ενβαθείμ βζα ηδ ιεθθμκηζηή αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ
ηςκ ελεηαγυιεκςκ παναιέηνςκ, δζυηζ αάζεζ αοημφ εα ζοζπεηίγμκηαζ μζ υπμζεξ
ιεθθμκηζηέξ αθθαβέξ (Hellawell, 1996). ΢διακηζηυηαημ νυθμ ζε αοηυ ημ ζηάδζμ
δζαδναιαηίγεζ δ πνήζδ ηεπκζηχκ Γεςβναθζηχκ ΢οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ (GIS),
- 421 -
ιέζς ηςκ μπμίςκ πναβιαημπμζμφκηαζ πεναζηένς πςνζηέξ ακαθφζεζξ ηςκ

απμηεθεζιάηςκ ηαζ ελάβμκηαζ ζοιπενάζιαηα πμο αθθζχξ εα ήηακ δφζημθμ κα βίκμοκ
ηαηακμδηά ή κα πμζμηζημπμζδεμφκ (ππ πςνζηή ηαηακμιή ηαζ ζοβηέκηνςζδ ηςκ
ακενςπίκςκ δναζηδνζμηήηςκ / ζοζπέηζζδ ιε ηαηάζηαζδ αθάζηδζδξ, ηθπ). Όθα ηα
δεδμιέκα ηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηςκ ακαθφζεςκ εζζάβμκηαζ ζε ρδθζαηή αάζδ
δεδμιέκςκ, δ μπμία απμηεθεί ακαπυζπαζημ ημιιάηζ ηδξ ιεθέηδξ αάζδξ.
vii. Δλςζηνέθεζα - ΢φκαρδ ζοκενβαζζχκ βζα ηδ δζαζθάθζζδ ηδξ
ιεθθμκηζηήξ θεζημονβίαξ ημο πνμβνάιιαημξ. Σέθμξ, ζδιακηζηυ ζηάδζμ ζηδκ
ηαηάνηζζδ εκυξ επζηοπδιέκμο ηαζ απμδεηημφ πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ
είκαζ δ ημζκμπμίδζδ ηςκ ζημπχκ ηαζ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημο, ζημοξ ειπθεηυιεκμοξ
θμνείξ (Κναηζηέξ Τπδνεζίεξ, ΟΣΑ, ΢πμθεία ηθπ), έπμκηαξ ςξ ζηυπμ ηδκ
εοαζζεδημπμίδζδ ηαζ εκδιένςζδ ηδξ ημζκήξ βκχιδξ, αθθά ηαζ ηδκ πνμζπάεεζα
ζφκαρδξ ζπέζεςκ ηαζ ζοκενβαζζχκ ιε ζημπυ ηδ ιεθθμκηζηή πνδιαημδυηδζδ ηαζ
θεζημονβία ημο πνμβνάιιαημξ. ΢ημ ζηάδζμ αοηυ πνέπεζ κα δίκεηαζ ζδζαίηενδ πνμζμπή,
χζηε κα ιδκ εεςνδεεί ημ πνυβναιια αζμπαναημθμφεδζδξ ςξ ενβαθείμ απυθοηδξ
πνμζηαζίαξ ηαζ «πμζκζημπμίδζδξ» ηδξ υπμζαξ ακενχπζκδξ δναζηδνζυηδηαξ ζηδκ
πενζμπή, αθθά ςξ ενβαθείμ μνεμθμβζηήξ δζαπείνζζδξ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαζ
πζεακυηαηα ηαζ ςξ ιέζμ ελαζθάθζζδξ πνμμπηζηχκ απαζπυθδζδξ ζε ημιείξ πμο
αθμνμφκ ηδκ ελοπδνέηδζδ ηςκ ιέηνςκ δζαπείνζζδξ, πμο εα πνμηφπημοκ πενζμδζηά
απυ ηα απμηεθέζιαηα ημο πνμβνάιιαημξ. Δπίζδξ, δ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ
ακηαθθαβήξ πθδνμθμνζχκ ιεηαλφ ηςκ θμνέςκ πμο θεζημονβμφκ πνμβνάιιαηα
αζμπαναημθμφεδζδξ, ιε ίδζμοξ ή πανυιμζμοξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ, απμηεθεί
ενβαθείμ βζα:
 ηδκ ακηαθθαβή ηαζ επζηαζνμπμίδζδ ηδξ επζζηδιμκζηήξ βκχζδξ,
 ηδκ παναημθμφεδζδ ηδξ ζοκμθζηήξ ηαηαβναθήξ ιζαξ ιεηααθδηήξ
εκδζαθένμκημξ ζε εεκζηυ ή ηαζ εονφηενμ επίπεδμ,
 ηζξ ηνμπμπμζήζεζξ ηαζ ηδ δζαπείνζζδ ημο ηάεε πνμβνάιιαημξ, ιέζς
απμθοβήξ θαεχκ πμο εκημπίζηδηακ ζε άθθα πνμβνάιιαηα,
 ηδκ μθμηθδνςιέκδ πανμοζίαζδ ηδξ ζοιαμθήξ ημοξ επί ηςκ εεκζηχκ
ζηναηδβζηχκ, ζηα ηέκηνα θήρδξ απμθάζεςκ.
- 422 -
5.2.2 Η αλαγθαηόηεηα θαηάρηηζες προγράκκαηος βηοπαραθοιούζεζες ζηο όρος

Παλαταχθό
Απυ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ αλζμθυβδζδξ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ηδξ πενζμπήξ

ιεθέηδξ, έβζκε άιεζα ακηζθδπηυ υηζ, μζ πενζζζυηενεξ απυ ηζξ πζέζεζξ πμο αζημφκηαζ
επζδνμφκ ζε βεκζηέξ βναιιέξ ανκδηζηά, έςξ πμθφ ανκδηζηά ζηδ πθςνίδα ηαζ ηδ
αθάζηδζδ ηδξ πενζμπήξ. Πανυθα αοηά, δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ηεηιδνζςεεί ακ μ ααειυξ
αοηήξ ηδξ επίδναζδξ είκαζ ζηαεενυξ, αολακυιεκμξ ή ιεζμφιεκμξ, ή ηαηά πυζμ
ιεηααάθεζ ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ. Δπζπνμζεέηςξ, ημ ιεβαθφηενμ
ηιήια ημο υνμοξ, ακήηεζ ζε πενζμπή ημο Γζηηφμο Natura 2000, θζθμλεκχκηαξ
πνμζηαηεουιεκα taxa ηαζ μζημηυπμοξ, ζδιακηζημφξ ζε εεκζηυ ηαζ εονςπασηυ επίπεδμ.
Γζα ημοξ θυβμοξ αοημφξ, ηαηανηίζηδηε πνυβναιια αζμπαναημθμφεδζδξ βζα ηδκ
πενζμπή ημο Γζηηφμο Natura 2000, ιε ζημπυ ηδ δζαπνμκζηή ιεθέηδ ηαζ αλζμθυβδζδ
ηδξ πμνείαξ ηαζ ηδξ ηαηάζηαζδξ ηςκ θοηζηχκ taxa ηαζ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ, πμο
επζθέπεδηακ βζα παναημθμφεδζδ.
5.2.3 Καηάρηηζε προγράκκαηος βηοπαραθοιούζεζες γηα ηελ περηοτή ηοσ Γηθηύοσ

Natura 2000 ζηο όρος Παλαταχθό
5.2.3.1 Αληηθεηκεληθοί ζθοποί ηοσ προγράκκαηος βηοπαραθοιούζεζες ζηο όρος

Παλαταχθό
Οζ ακηζηεζιεκζημί ζημπμί ημο πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ, ζηδκ πενζμπή

ιεθέηδξ, είκαζ δ ηαηαβναθή ηαζ δ παναημθμφεδζδ ηδξ ηαηάζηαζδξ ηςκ πθδεοζιχκ
επζθεβιέκςκ θοηζηχκ taxa, δ παναημθμφεδζδ ηδξ ηαηάζηαζδξ επζθεβιέκςκ ηφπςκ
μζημηυπςκ, ηαεχξ ηαζ ηδξ ακενχπζκδξ δναζηδνζυηδηαξ ή/ηαζ ηςκ πζεακχκ απεζθχκ,
εκηυξ ηςκ μνίςκ ηδξ πνμζηαηεουιεκδξ πενζμπήξ ημο Γζηηφμο Natura 2000.
5.2.3.2 Προζδηορηζκός ηφλ κεζόδφλ ηες βηοπαραθοιούζεζες
Πνμηεζιέκμο κα ηαηανηζζηεί ηαζ κα εηπμκδεεί έκα πνυβναιια

αζμπαναημθμφεδζδξ, ιπμνμφκ κα εθανιμζημφκ ηαζ κα αημθμοεδεμφκ, πθδεχνα
ιεευδςκ ηαζ ηεπκζηχκ. Καηά ηδκ επζθμβή ηςκ ιεευδςκ ηαζ ηςκ ηεπκζηχκ, βζα ηδκ
ηαηάνηζζδ ημο πνμβνάιιαημξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, ζοκεηηζιήεδηακ μζ πανάιεηνμζ
- 423 -
ηδξ αλζμπζζηίαξ ηαζ ηζξ μζημκμιζηυηδηαξ υθςκ ηςκ ζηαδίςκ, ηυζμ ηαηά ηδ δζαδζηαζία
ηςκ ενβαζζχκ ηδξ δδιζμονβίαξ ηδξ ανπζηήξ αάζδξ ακαθμνάξ, αθθά ηαζ ηαηά ηδκ
ιεθθμκηζηή επακάθδρδ ημο πνμβνάιιαημξ. ΢ηδκ πανμφζα δζαηνζαή, βζα ηδκ εηηίιδζδ
ηδξ ηαηάζηαζδξ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ επζθέπεδηακ ιέεμδμζ παναημθμφεδζδξ πμο
ζηδνίγμκηαζ ζε δεδμιέκα πθςνίδαξ ηαζ αθάζηδζδξ ηαζ ημ πνυβναιια ααζίγεηαζ ζηδκ
παναημθμφεδζδ επζθεβιέκςκ, ζδιακηζηχκ θοηζηχκ εζδχκ ηαζ ηφπςκ μζημηυπςκ. Οζ
ιέεμδμζ πμο εθανιυζηδηακ πενζθαιαάκμοκ, ηυζμ ηεπκζηέξ ενβαζζχκ πεδίμο
(proximal sensing), υζμ ηαζ ηεπκζηέξ ηδθεπζζηυπδζδξ (remote sensing). Οζ ηεπκζηέξ
πεδίμο, αημθμφεδζακ ηδ ιεεμδμθμβία ηςκ δεζβιαημθδρζχκ βζα ηδκ ακάθοζδ ηδξ
αθάζηδζδξ (έκηοπα ηαηαβναθήξ, θςημβνάθδζδ ηθπ), ιε επζπθέμκ ζήιακζδ ζε
παναηηδνζζηζηά ζδιεία ημο εδάθμοξ ηδξ εέζδξ ηαζ ημο ανζειμφ ηδξ δεζβιαημθδρίαξ
πμο αθμνά ηδκ αζμπαναημθμφεδζδ. Οζ ηεπκζηέξ ηδθεπζζηυπδζδξ αθμνμφκ ηδκ
αλζμπμίδζδ πανηχκ, μνεμθςημβναθζχκ ηαζ δμνοθμνζηχκ, πμθοθαζιαηζηχκ εζηυκςκ
Landsat 7 ETM+ ηαζ επελενβαζία αοηχκ ιε θμβζζιζηά GIS, ιε ζημπυ ηδκ ηαηαβναθή
ηονίςξ ηςκ μνίςκ ηςκ ιμκάδςκ αθάζηδζδξ, αθθά ηαζ ηδ πςνμεέηδζδ μνζζιέκςκ
ακενςπίκςκ δναζηδνζμηήηςκ (ππ ηηίζιαηα, ηαηαζηεοέξ), μζ μπμίεξ δεκ ήηακ δοκαηυκ
κα εκημπζζημφκ ζημ ζφκμθυ ημοξ ηαηά ηζξ ενβαζίεξ πεδίμο. ΢οκανηήζεζ ηςκ
δεδμιέκςκ πεδίμο ηαζ ηςκ ακαθφζεςκ ζημ ενβαζηήνζμ, δδιζμονβήεδηακ, ιέζς ηςκ
Γεςβναθζηχκ ΢οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ, εειαηζημί πάνηεξ, απυ ημοξ μπμίμοξ
ελάβμκηαζ εη κέμο ζοιπενάζιαηα βζα ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαζ
απμηεθμφκ ακαπυζπαζημ ημιιάηζ ημο επζπέδμο ακαθμνάξ.
5.2.3.3 Προζδηορηζκός ηφλ περηοτώλ – ζέζεφλ ηες παραθοιούζεζες
Ζ αζμπαναημθμφεδζδ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ ηαζ ηςκ εζδχκ δεκ έπεζ ςξ ζημπυ
ηδκ παναημθμφεδζδ υθςκ ηςκ θοζζηχκ ηφπςκ μζημηυπςκ ηαζ θοηζηχκ εζδχκ ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ. Αοηυ άθθςζηε εα ήηακ ελαζνεηζηά πνμκμαυνμ, ακηζμζημκμιζηυ ηαζ
εη δζαιέηνμο ακηίεεημ απυ ημοξ ζημπμφξ εκυξ πνμβνάιιαημξ παναημθμφεδζδξ, υπςξ
πενζβνάθδηε παναπάκς.
Πνμηεζιέκμο κα ζοβηεκηνςεμφκ ηα δεδμιέκα πμο απαζημφκηαζ βζα ηδκ
παναημθμφεδζδ, πνμζδζμνίζηδηακ ηαζ εβηαηαζηάεδηακ μζ ζπεηζηέξ
δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ:
i) Γζα ηα θοηζηά taxa, ζηζξ εέζεζξ υπμο εκημπίζηδηακ μζ οπμπθδεοζιμί ημοξ ζημ
υνμξ.
- 424 -
ii) Γζα ημοξ ηφπμοξ μζημηυπςκ, ζε ακηζπνμζςπεοηζηέξ εέζεζξ ηαζ δζάζπανηα ζηδκ
πενζμπή παναημθμφεδζδξ. Καηά ηδκ επζθμβή ηςκ εέζεςκ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ,
θήθεδηακ οπυρδ μζ πανάβμκηεξ ηδξ πνμζααζζιυηδηαξ ηαζ ηδξ μζημκμιίαξ ημο
πνυκμο, χζηε κα είκαζ εθζηηή ηαζ ιδ πνμκμαυνα δ πνυζααζδ ηαηά ηδκ εθανιμβή ημο
πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ, πςνίξ αοηυ υιςξ κα οπμααειίγεζ ηδκ πμζυηδηα
ηςκ απμηεθεζιάηςκ.
΢διεζχκεηαζ υηζ ηαηά ηδκ παναημθμφεδζδ ηςκ taxa, παναημθμοεείηαζ
ηαοηυπνμκα ηαζ δ ηαηάζηαζδ ηςκ μζημηυπςκ ζηζξ εέζεζξ υπμο αοηά απακηχκηαζ,
αολάκμκηαξ έηζζ ειιέζςξ ηςκ ανζειυ ηςκ μζημηυπςκ πμο εα παναημθμοεδεμφκ.
5.2.3.4 Δπηιογή ηφλ κεηαβιεηώλ ποσ ζα παραθοιοσζεζούλ - Τσποποίεζε κεζόδφλ

ζσιιογής θαη θαηατώρεζες ηφλ δεδοκέλφλ ηες παραθοιούζεζες
5.2.3.4.1 Παραθοιούζεζε θσηηθώλ taxa
Ζ επζθμβή ηςκ ιεηααθδηχκ βζα ηδκ παναημθμφεδζδ ηςκ δζαθυνςκ θοηζηχκ

taxa έβζκε αάζεζ ηςκ υζςκ μνίγμκηαζ ζημ ηοπμπμζδιέκμ έκηοπμ πανμπήξ πθδνμθμνζχκ
βζα ημοξ ηυπμοξ Natura 2000 (ΔΚ 1997, ΔΔ 2011), ζοκδοαζηζηά ιε ηα υζα
απαζημφκηαζ βζα ηδ πνήζδ ηςκ ηνζηδνίςκ ηδξ IUCN (IUCN 2001, 2003, 2014), βζα
ηδκ αλζμθυβδζδ ηαζ ηαηάηαλδ ηςκ δζαθυνςκ taxa ζε ηαηδβμνίεξ απεζθήξ ζηα υνζα ηδξ
πενζμπήξ ιεθέηδξ. Γζα ηδκ εθανιμβή αοηήξ ηδξ ζοκδοαζηζηήξ ιεευδμο έβζκε δ
παναδμπή υηζ μ ζοκμθζηυξ πθδεοζιυξ ημο taxon ζηδ θφζδ, είκαζ αοηυξ πμο ανίζηεηαζ
ζηδκ πενζμπή παναημθμφεδζδξ. Δηηυξ απυ ηζξ ιεηααθδηέξ πμο ηαηαβνάθμκηαζ ζημ
ηοπμπμζδιέκμ έκηοπμ πανμπήξ πθδνμθμνζχκ βζα ημοξ ηυπμοξ Natura 2000 (αθ.
Κεθάθαζμ 3, 3.2), βζα ηδκ ηάθορδ ηςκ απαζηήζεςκ ηςκ ηνζηδνίςκ ηδξ IUCN
(Πίκαηαξ 5.1), ηαηαβνάθδηακ ακαθοηζηά δεδμιέκα βζα ηδκ εηηίιδζδ ηςκ ελήξ (IUCN
2001, 2003, 2014, Phitos et. al. 2009):
i. Ο πθδεοζιυξ ηαζ ημ ιέβεεμξ ημο πθδεοζιμφ. Αθμνά ημ ζφκμθμ ηςκ χνζιςκ
αηυιςκ ημο taxon ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Όπμο είκαζ δοκαηυκ ηα άημια
ηαηαιεηνχκηαζ, αθθζχξ ιεηνζμφκηαζ ζε ιζα επζθάκεζα 1x1 m ηαζ βίκεηαζ ακαβςβή ζηδ
ζοκμθζηή επζθάκεζα ηάθορδξ.
Ζ δζαδζηαζία αοηή πναβιαημπμζήεδηε ζε ηάεε εέζδ εκημπζζιμφ ημο πνμξ
παναημθμφεδζδ taxon ηαζ ηα δεδμιέκα οπέζηδζακ επελενβάζηδηακ ηαζ ακαθφεδηακ
- 425 -
ζημ ενβαζηήνζμ βζα ηδκ εηηίιδζδ ημο ηνζηδνίμο. Αλζμθμβείηαζ αάζεζ ηςκ ηνζηδνίςκ
Α, C, D, ημο Πίκαηα 5.1.
ii. Τπμπθδεοζιμί. Ονίγμκηαζ ςξ βεςβναθζηχξ ή ιε άθθμκ ηνυπμ δζαηνζηέξ μιάδεξ
εκηυξ ημο πθδεοζιμφ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, ιεηαλφ ηςκ μπμίςκ οπάνπεζ εθάπζζηδ ή
ηαευθμο δδιμβναθζηή ή βεκεηζηή ακηαθθαβή. Αλζμθμβείηαζ αάζεζ ηςκ ηνζηδνίςκ Β
ηαζ C, ημο Πίκαηα 5.1.
iii. Έηηαζδ ειθάκζζδξ – Δφνμξ ελάπθςζδξ. Ωξ έηηαζδ ειθάκζζδξ εκυξ taxon
μνίγεηαζ δ πενζμπή πμο απανηίγεηαζ απυ ημ ιζηνυηενμ δοκαηυκ, ζοκεπέξ, υιςξ ζδεαηυ
υνζμ πμο δδιζμονβείηαζ, χζηε κα πενζθαιαάκεζ υθεξ ηζξ βκςζηέξ, ηεηιαζνυιεκεξ ή
πνμααθθυιεκεξ πενζμπέξ ηδξ ζδιενζκήξ ειθάκζζδξ ημο taxon, ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ,
ελαζνχκηαξ ηζξ πενζπηχζεζξ πενζπθάκδζδξ (vagrancy). Αοηυξ μ ηνυπμξ οπμθμβζζιμφ
εκδέπεηαζ κα απμηθείεζ αζοκέπεζεξ ή δζαημπέξ ζηζξ ζοκμθζηέξ ηαηακμιέξ ηςκ taxa
(π.π. ιεβάθεξ πενζμπέξ πμο απανηίγμκηαζ απυ ειθακχξ αηαηάθθδθμοξ μζηυημπμοξ). Ζ
έηηαζδ ειθάκζζδξ ιπμνεί ζοπκά κα ιεηνδεεί απυ έκα εθάπζζημ ηονηυ πμθφβςκμ (ημ
ιζηνυηενμ πμθφβςκμ, ζημ μπμίμ ηαιία εζςηενζηή βςκία δεκ οπενααίκεζ ηζξ 180μ ηαζ
ζημ μπμίμ ειπενζέπμκηαζ υθεξ μζ πενζμπέξ ειθάκζζδξ). Αλζμθμβείηαζ αάζεζ ηςκ
ηνζηδνίςκ Α ηαζ Β, ημο Πίκαηα 5.1.
iv. Πενζμπή ειθάκζζδξ – Πενζμπή/Έηηαζδ ηαηάθδρδξ. Ωξ πενζμπή ειθάκζζδξ
εκυξ taxon μνίγεηαζ δ πενζμπή εκηυξ ηδξ έηηαζδξ ηδξ ειθάκζζδξ, δ μπμία
ηαηαθαιαάκεηαζ απυ ημ taxon, ελαζνμοιέκςκ ηςκ πενζπηχζεςκ παναπθάκδζδξ
(vagrancy). O υνμξ εηθνάγεζ ημ βεβμκυξ υηζ έκα taxon δεκ εα εκημπίγεηαζ ζοκήεςξ ζε
μθυηθδνδ ηδκ έηηαζδ ηδξ ειθάκζζήξ ημο, δ μπμία ιπμνεί κα πενζθαιαάκεζ
αηαηάθθδθμοξ ή ιδ ηαηαθδθεέκηεξ μζημηυπμοξ. ΢ε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ δ πενζμπή
ειθάκζζδξ είκαζ ιυθζξ δ ιζηνυηενδ μοζζχδδξ πενζμπή, δ μπμία είκαζ απαναίηδηδ βζα
ηάεε ζηάδζμ επζαίςζδξ ηςκ οπανπυκηςκ πθδεοζιχκ εκυξ taxon. Αλζμθμβείηαζ αάζεζ
ηςκ ηνζηδνίςκ Β ηαζ D, ημο Πίκαηα 5.1.
v. Σμπμεεζία (Θέζδ). Ο υνμξ «ημπμεεζία» μνίγεζ ιία βεςβναθζηά ή μζημθμβζηά
δζαηνζηή πενζμπή εκηυξ ηδξ μπμίαξ έκα ιμκαδζηυ βεβμκυξ απεζθήξ ιπμνεί κα
επδνεάζεζ ηαπέςξ υθα ηα ειθακζγυιεκα άημια εκυξ taxon. To ιέβεεμξ ηδξ
ημπμεεζίαξ ελανηάηαζ απυ ηδκ πενζμπή πμο ηαθφπηεζ μ πανάβμκηαξ πμο απεζθεί ημ
taxon ηαζ ιπμνεί κα πενζθαιαάκεζ ηιήια εκυξ ή πενζζζυηενςκ οπμπθδεοζιχκ. Όηακ
έκα taxon επδνεάγεηαζ απυ πενζζζυηενμοξ ημο εκυξ απεζθδηζημφξ πανάβμκηεξ, δ
ημπμεεζία εα πνέπεζ κα αλζμθμβείηαζ θαιαάκμκηαξ οπυρδ ηδκ πενζζζυηενμ εφθμβδ
απεζθή. Αλζμθμβείηαζ αάζεζ ηςκ ηνζηδνίςκ Β ηαζ D, ημο Πίκαηα 5.1.
- 426 -
Πίνακαρ 5.1: ΢οκμπηζηή πανμοζίαζδ ηςκ ηνζηδνίςκ ηδξ IUCN (IUCN, 2014).
- 427 -
Ζ ελαζθάθζζδ ηδξ ηοπμπμίδζδξ ηςκ ιεευδςκ ζοθθμβήξ ηαζ ηαηαπχνδζδξ ηςκ

δεδμιέκςκ πεδίμο πμο πνμηφπημοκ απυ ηζξ δεζβιαημθδρίεξ, πναβιαημπμζήεδηε ιε
ηδκ πνήζδ ημο ηοπμπμζδιέκμο έκηοπμο πανμπήξ πθδνμθμνζχκ βζα ημοξ ηυπμοξ Natura
2000 (ΔΚ0 1997, ΔΔ 2011), ιε μνζζιέκεξ πνμζεήηεξ πεδίςκ πμο αθμνμφκ ηδκ
ηαηαβναθή in situ δεδμιέκςκ βζα ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ θοηζηχκ taxa. Σα πεδία πμο
πνμζηέεδηακ επζπθέμκ είκαζ:
 Έηηαζδ. Καηαβναθή ηδξ ζοκμθζηήξ επζθάκεζαξ ελάπθςζδξ ηςκ αηυιςκ ημο
οπμπθδεδζιμφ. ΢ηζξ πμθφ ιεβάθεξ επζθάκεζεξ ζδιεζχκμκηαζ μζ βεςβναθζηέξ
ζοκηεηαβιέκεξ ηςκ μνίςκ ημο οπμθδεοζιμφ.
 Ανζειυξ αηυιςκ. Καηαιέηνδζδ, υπμο είκαζ εθζηηυ ή εηηίιδζδ ανζειμφ αηυιςκ
απυ δεζβιαημθδρία.
 Ανζειυξ χνζιςκ αηυιςκ. Καηαιέηνδζδ, υπμο είκαζ εθζηηυ ή εηηίιδζδ ανζειμφ
χνζιςκ αηυιςκ απυ δεζβιαημθδρία.
 Ακαβέκκδζδ – Εςηζηυηδηα. Δηηίιδζδ ηςκ ακαθμβζχκ ανζειμφ αηυιςκ ζηα
πνχηα ζηάδζα ημο ηφηθμο γςήξ / ανζειμφ χνζιςκ αηυιςκ / ανζειμφ ιδ
ακαπαναβςβζηχκ αηυιςκ, ηαεχξ ηαζ ηδξ γςηζηυηδηαξ ηςκ αηυιςκ ημο
πθδεοζιμφ.
΢ηδ ζοκέπεζα αημθμοεεί δ επελενβαζία ηςκ δεδμιέκςκ οπαίενμο ζημ

ενβαζηήνζμ ηαζ βίκεηαζ δ αλζμθυβδζδ ιε ηα ηνζηήνζα i έςξ v. Με ημκ ηνυπμ αοηυκ
ηαηαηάπεδηε ημ ηάεε taxon πμο παναημθμοεείηαζ ζηζξ ηνμπμπμζδιέκεξ βζα ηδκ
πενζμπή ιεθέηδξ, ηαηδβμνίεξ απεζθήξ ηδξ IUCN.
5.2.3.4.2 Παραθοιούζεζε ηύπφλ οηθοηόπφλ
Οζ ιεηααθδηέξ πμο επζθέπεδηακ κα ηαηαβναθμφκ ηαηά ηζξ ενβαζίεξ πεδίμο βζα

ηδκ παναημθμφεδζδ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ ήηακ μζ ίδζεξ ιε αοηέξ ηςκ
δεζβιαημθδρζχκ αθάζηδζδξ ηαζ δ ηοπμπμίδζδ ηςκ ηαηαβναθχκ έβζκε ιε ηδ πνήζδ
ηδξ ίδζαξ ιεεμδμθμβίαξ πεδίμο ηαζ ημο ίδζμο εκηφπμο δεζβιαημθδρίαξ, δδθ ημο
ηοπμπμζδιέκμο έκηοπμο πανμπήξ πθδνμθμνζχκ βζα ημοξ ηυπμοξ Natura 2000 (ΔΚ
1997, ΔΔ 2011).
- 428 -
5.3 Ανάλςζη ππωηαπσικών δεδομένων και δημιοςπγία βάζηρ αναθοπάρ (base-

line status)
Βάζεζ ηςκ απμηεθεζιάηςκ πμο πνμέηορακ απυ ηδκ ακάθοζδ ηςκ δεδμιέκςκ
ηςκ ζοθθμβχκ πθςνίδαξ ηαζ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηδξ αθάζηδζδξ, ηαεχξ ηαζ απυ ηδκ
αλζμθυβδζδ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, επζθέπεδηακ κα εκηαπεμφκ
ζε πνυβναιια αζμπαναημθμφεδζδξ πέκηε θοηζηά taxa ηαζ μζ ακηίζημζπεξ εέζεζξ ηςκ
αζμηυπςκ ειθάκζζήξ ημοξ, ηαεχξ ηαζ πέκηε ηφπμζ μζηυημπςκ (Πίκαηαξ 5.2).
Πίνακαρ 5.2: Φοηζηά taxa ηαζ ηφπμζ μζημηυπςκ πμο εκηάπεδηακ ζημ πνυβναιια
αζμπαναημθμφεδζδξ ηδξ πενζμπήξ ημο Γζηηφμο Natura 2000, ζημ υνμξ Πακαπασηυ.
Φςηικά taxa και Σύποι οικοηόπων

πος πποηείνονηαι για παπακολούθηζη ζηο Όπορ Πανασαϊκό
Α) Φςηικά taxa
i) Asperula lutea Sibth. & Sm.
ii) Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek
iii) Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp. peloponnesiacum Phitos
iv) Sideritis clandestina (Bory & Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. &
Heldr.) Baden in Strid & Tan
v) Silene roemeri Friv.
Β) Σύποι οικοηόπων
i) Γάζδ εθθδκζηήξ Δθάηδξ (Abies cephalonica) (Κςδζηυξ Natura 2000: 951Β)
ii) Δκδδιζηά μνεζκά πένζα εδάθδ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ (Κςδζηυξ Natura 2000: 4090)
iii) Υθμχδεζξ δζαπθάζεζξ ιε Nardus, πμζηίθςκ εζδχκ, ζε πονζηζηά οπμζηνχιαηα ηςκ
μνεζκχκ γςκχκ (ηαζ ηςκ διζμνεζκχκ γςκχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ Δονχπδξ) (Κςδζηυξ
Natura 2000: 6230*)
iv) ΢ηθδνά μθζβμ-ιεζμηνμθζηά φδαηα ιε αεκεζηή αθάζηδζδ πανμεζδχκ ζπδιαηζζιχκ ιε
Chara spp.) (Κςδζηυξ Natura 2000: 3140)
v) Κμζκςκίεξ ηςκ ορδθχκ αμφνθςκ (Κςδζηυξ Natura 2000: 72ΒΟ)
Γζα ηδκ επζθμβή ηςκ θοηζηχκ taxa πμο πνμηείκμκηαζ βζα αζμπαναημθμφεδζδ θάααιε
οπ’ υρδ ιαξ ηα παναηάης ηνζηήνζα:
 Σδ ζδιακηζηυηδηα ημο ηάεε είδμοξ.
 Σδκ οπαβςβή ημο ζε ηαεεζηχξ πνμζηαζίαξ ή ζε ηαηδβμνία ηζκδφκμο
ελαθάκζζδξ.
- 429 -
 Σδκ πνμηίιδζή ημοξ ηαζ πανμοζία ημοξ ζε ηφπμοξ εκδζαζηδιάηςκ, χζηε κα

ηαθφπημκηαζ ηαηά ηδκ παναημθμφεδζδ, υζμ ημ δοκαηυκ πενζζζυηενα εκδζαζηήιαηα.
 Σμκ εκημπζζιυ ημοξ ζε ανηεηέξ δζαθμνεηζηέξ εέζεζξ (sites), χζηε κα δίκεηαζ δ
δοκαηυηδηα δδιζμονβίαξ εκυξ δζηηφμο παναημθμφεδζδξ βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
Έηζζ, εα παναημθμοεμφκηαζ επζθάκεζεξ ιε ζημπυ ηδκ παναηήνδζδ πζεακχκ
αθθαβχκ ηςκ θοηχκ ζε ανζειδηζηά ηαζ ιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά (ανζειυξ
αηυιςκ, ιέβεεμξ, πνχια ακεέςκ, ακαπαναβςβζηή ζηακυηδηα, η.ά.), θυβς πζεακχκ
αθθαβχκ πενζααθθμκηζηχκ παναβυκηςκ ηαζ πνήζεςκ βδξ.
 Σδκ πενίμδμ ηδξ ακεμθμνίαξ ημοξ, χζηε κα ηαθφπηεηαζ υζμ ημ δοκαηυκ
ιεβαθφηενδ πνμκζηή πενίμδμξ ακεμθμνίαξ, ζηζξ πενζμπέξ παναημθμφεδζδξ.
 Σδκ ειθάκζζδ ηαζ άθθςκ ζδιακηζηχκ taxa ζηζξ εέζεζξ παναημθμφεδζδξ.
Σα θοηζηά είδδ πμο επζθέπεδηακ ζε αοηή ηδ θάζδ βζα παναημθμφεδζδ,

ζοκανηήζεζ ηςκ ηφνζςκ θυβςκ επζθμβήξ ημοξ, είκαζ:
i. Asperula lutea Sibth. & Sm., εθθδκζηυ εκδδιζηυ taxon ηςκ αμοκχκ ηδξ
Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ Δθθάδαξ, ημ μπμίμ επζθέπεδηε κα παναημθμοεδεεί ςξ
παναηηδνζζηζηυ είδμξ ηςκ μνεζκχκ, απυηνδικςκ, αναπςδχκ αζμηυπςκ ηςκ
παζιμθφηςκ, πμο απμηεθμφκ εενιά ηέκηνα (hot-spots) αζμπμζηζθυηδηαξ ηαζ
εκδδιζζιμφ, αθθά ηαζ επεζδή δ έκημκδ αυζηδζδ πμο ηαηαβνάθδηε ζηζξ πνμζαάζζιεξ
εέζεζξ ημο μζημηυπμο, επδνεάγεζ πμθθά απυ ηα άημιά ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon
(έκημκα ζδιάδζα αυζηδζδξ).
ii. Dianthus adrosaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek, εθθδκζηυ εκδδιζηυ ηδξ
Πεθμπμκκήζμο, παναηηδνζζιέκμ ςξ ζπάκζμ (R) ζημ Βζαθίμ Δνοενχκ Γεδμιέκςκ ηςκ
΢πακίςκ ηαζ Απεζθμφιεκςκ θοηχκ ηδξ Δθθάδαξ (Phitos et al., 1995) ηαζ ιε ημκ
ηοπζηυ ημο αζυημπμ ζε ημπμεεζίεξ υπμο ζήιενα εηηείκμκηαζ μζ δναζηδνζυηδηεξ ημο
αζμθζημφ πάνημο. Ακαθένεηαζ ιυκμ απυ ηέζζενα αμοκά ηδξ Πεθμπμκκήζμο
(Πακαπασηυ, Δνφιακεμξ, Κοθθήκδ, Σαΰβεημξ) ηαζ ιυκμ ζημ Πακαπασηυ απακηάηαζ
ζοπκά ηαζ ζε ιεβάθμοξ ζπεηζηά πθδεοζιμφξ. ΢ηζξ εέζεζξ ειθάκζζήξ ημο απακηχκηαζ
ηαζ άθθα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa.
iii. Gymnospermium altaicum (Pall.) Spach subsp. peloponnesiacum Phitos,
εθθδκζηυ εκδδιζηυ ηδξ Πεθμπμκκήζμο, παναηηδνζζιέκμ ςξ ζπεδυκ απεζθμφιεκμ (ΝΣ)
ζημ Βζαθίμ Δνοενχκ Γεδμιέκςκ ηςκ ΢πακίςκ ηαζ Απεζθμφιεκςκ θοηχκ ηδξ Δθθάδαξ
(Φμίημξ η.ά., 2009) ηαζ ιέπνζ πνζκ απυ ηδκ πανμφζα ένεοκα, βκςζηυ απυ δφμ ιυκμ
ημπμεεζίεξ ζημ υνμξ Πακαπασηυ. ΢ηζξ εέζεζξ ειθάκζζήξ ημο απακηχκηαζ ηαζ άθθα
- 430 -
εθθδκζηά εκδδιζηά ή ζδιακηζηά taxa, εκχ ιία απυ αοηέξ απμηεθεί ημ κμηζυηενμ υνζμ
ελάπθςζδξ ημο taxon Vicia canescens.
iv. Sideritis clandestina (Bory & Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. &
Heldr.) Baden in Strid & Tan, εθθδκζηυ εκδδιζηυ ηδξ Πεθμπμκκήζμο, ημ μπμίμ
ηαηαβνάθδηε βζα πνχηδ θμνά ηαηά ηδκ πανμφζα ένεοκα ηαζ ζε ιία ιυκμ εέζδ ζημ
υνμξ. Ζ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon επζαάθθεηαζ, θυβς ημο ιζηνμφ
ιεβέεμοξ ημο πθδεοζιμφ, ηδξ ζδιακηζηήξ ημο αλίαξ ςξ ανςιαηζηυ θοηυ, αθθά ηαζ
θυβς ηςκ ζοθθμβχκ πμο απμδεδεζβιέκα βίκμκηαζ ζηδ εέζδ ειθάκζζήξ ημο.
v. Silene roemeri Friv., εκδδιζηυ ηςκ Βαθηακίςκ ηαζ ηδξ Ηηαθίαξ, ημ μπμίμ
ανέεδηε βζα πνχηδ θμνά ζημ υνμξ Πακαπασηυ ηαζ δ ειθάκζζή ημο ζηδκ πενζμπή
ιεθέηδξ, απμηεθεί ημ κμηζυηενμ υνζμ ελάπθςζδξ ημο είδμοξ. Σμ βεβμκυξ αοηυ, ζε
ζοκδοαζιυ ιε ηδκ έκημκδ αυζηδζδ πμο αζηείηαζ ζηδ εέζδ ημο μζημηυπμο
πνμηεναζυηδηαξ ηςκ «λονζζιέκςκ» θζααδζχκ (6230*) πμο εκημπίζηδηε, ημ ηαηέηαλε
ιεηαλφ ηςκ taxa βζα ηα μπμία ηαηανηίζηδηε πνυβναιια αζμπαναημθμφεδζδξ. ΢ηζξ
εέζεζξ ειθάκζζήξ ημο απακηχκηαζ ηαζ άθθα εθθδκζηά εκδδιζηά taxa.
Γζα ηδκ επζθμβή ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ πμο εα παναημθμοεδεμφκ, θήθεδηακ

οπυρδ ηα ελήξ ηνζηήνζα:
i. Ζ έηηαζδ πμο ηαηαθαιαάκμοκ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ζοκμθζηή έηηαζή ημοξ ζε υθεξ
ηζξ πενζμπέξ υπμο ειθακίγμκηαζ, αθθά ηαζ ζε ζπέζδ ιε ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ.
ii. Ζ πθδνυηδηα ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ημοξ εζδχκ.
iii. Οζ πζέζεζξ ηαζ μζ απεζθέξ πμο δέπμκηαζ.
iv. Ζ πνμμπηζηή δζαηήνδζδξ ιε αάζδ ηζξ πζέζεζξ ηαζ ηζξ απεζθέξ πμο δέπμκηαζ.
Οζ ηφπμζ μζημηυπςκ πμο επζθέπεδηακ ζε αοηή ηδ θάζδ βζα παναημθμφεδζδ,

ζοκανηήζεζ ηςκ ηφνζςκ θυβςκ επζθμβήξ ημοξ (υπςξ πνμέηορακ απυ ηδκ αλζμθυβδζή
ημοξ) είκαζ:
i. Γάζδ εθθδκζηήξ Δθάηδξ (Abies cephalonica) (Κςδζηυξ Natura 2000: 951Β). Ο
μζηυημπμξ ηςκ δαζχκ ηδξ εθθδκζηήξ εκδδιζηήξ, ηεθαθθδκζαηήξ Δθάηδξ, απμηεθεί ημ
ιμκαδζηυ είδμξ εηηεηαιέκμο δάζμοξ ζηδκ πενζμπή, θζθμλεκεί αλζυθμβδ πμζηζθία
ζδιακηζηχκ θοηζηχκ taxa, δέπεηαζ έκημκεξ ακενςπμβεκείξ επειαάζεζξ ηαζ ιπμνεί κα
απμηεθέζεζ δείηηδ ηθζιαηζηχκ αθθαβχκ, ιέζς ηδξ ιεηαηυπζζδξ ηςκ δαζμμνίςκ.
ii. Δκδδιζηά μνεζκά πένζα εδάθδ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ (Κςδζηυξ Natura 2000:
4090). Απμηεθεί ημκ εηηεκέζηενμ μζηυημπμ ηδξ πνμζηαηεουιεκδξ πενζμπήξ, μ μπμίμξ
- 431 -
θζθμλεκεί ημκ ιεβαθφηενμ ανζειυ εθθδκζηχκ εκδδιζηχκ taxa ηαζ δέπεηαζ ηδκ έκημκδ
πίεζδ ηδξ αυζηδζδξ, ζοκδοαζηζηά ιε ιζα πνςημειθακζγυιεκδ επίδναζδ, αοηή ηςκ
δναζηδνζμηήηςκ ημο αζμθζημφ πάνημο.
iii. Υθμχδεζξ δζαπθάζεζξ ιε Nardus, πμζηίθςκ εζδχκ, ζε πονζηζηά οπμζηνχιαηα
ηςκ μνεζκχκ γςκχκ (ηαζ ηςκ διζμνεζκχκ γςκχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ Δονχπδξ) (Κςδζηυξ
Natura 2000: 6230*). Απμηεθμφκ μζηυημπμ πνμηεναζυηδηαξ ημο Γζηηφμο Natura 2000,
δζαεέημοκ ζδζαίηενα παναηηδνζζηζηά, ζε υηζ αθμνά ηδκ πθςνζδζηή ημοξ ζφκεεζδ ηαζ
ηζξ μζημθμβζηέξ δζενβαζίεξ πμο θαιαάκμοκ πχνα ζηζξ επζθάκεζέξ ημοξ, εκχ δέπμκηαζ
έκημκα ηδκ πίεζδ απυ ηδ αυζηδζδ.
iv. ΢ηθδνά μθζβμ-ιεζμηνμθζηά φδαηα ιε αεκεζηή αθάζηδζδ πανμεζδχκ
ζπδιαηζζιχκ ιε Chara spp. (Κςδζηυξ Natura 2000: 3140). Ο ζοβηεηνζιέκμξ
μζηυημπμξ ηαηαβνάθδηε βζα πνχηδ θμνά ζημ Πακαπασηυ υνμξ ηαζ ζε ιία ιυκμ εέζδ,
υπμο δέπεηαζ έκημκδ πίεζδ απυ ηδ αυζηδζδ. Δηηυξ απυ ηδ ζοιαμθή ημο ζηδκ
αζμπμζηζθυηδηα ηδξ πενζμπήξ, είκαζ ζδζαίηενα ζδιακηζηυξ ηαζ ςξ δείηηδξ ηδξ
οδνμθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ.
v. Κμζκςκίεξ ηςκ ορδθχκ αμφνθςκ (Κςδζηυξ Natura 2000: 72ΒΟ). Απμηεθμφκ
μζηυημπμ πμο ακηζηαημπηνίγεζ ηδκ οδνμθμβζηή ηαηάζηαζδ ζηδκ πενζμπή ηαζ
παναηδνήεδηε ζδζαίηενα πενζμνζζιέκμξ ζηδκ ειθάκζζή ημο, εκχ θαίκεηαζ, ηαηά
εέζεζξ, κα ηζκδοκεφεζ άιεζα απυ ηδκ οπεναυζηδζδ.
5.3.1 Γεκηοσργία επηπέδοσ αλαθοράς γηα ηε βηοπαραθοιούζεζε επηιεγκέλφλ θσηηθώλ

taxa
Γζα ηδκ ηαηάνηζζδ ημο πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ, δδιζμονβήεδηε ημ

ανπζηυ επίπεδμ ακαθμνάξ βζα ηα θοηζηά taxa πμο επζθέπεδηακ ηαζ πενζθαιαάκεζ ηα
απμηεθέζιαηα ηδξ πανμφζαξ ένεοκαξ βζα ηα taxa αοηά ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ
(Πίκαηαξ 5.3), αάζεζ ηςκ ηνζηδνίςκ ηδξ IUCN (αθ. Πίκαηα 5.1). ΢ηδ ζοκέπεζα βίκεηαζ
ακαθοηζηή πενζβναθή βζα ηάεε έκα taxon απυ αοηά, λεπςνζζηά.
- 432 -
Πίνακαρ 5.3: Δπίπεδμ ακαθμνάξ παναημθμφεδζδξ - Πνμζδζμνζζιυξ ηδξ ηαηδβμνίαξ απεζθήξ
ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ βζα ηα taxa πμο επζθέπεδηακ βζα παναημθμφεδζδ.
ΚΡΗΣΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η΢ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΓΙΑΣΗΡΗ΢Η΢

ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ
Μικπό Πολύ μικπόρ
ΑΠΔΙΛΗ΢
μέγεθορ ή
Taxa Μείωζη Γεωγπαθική Ποζοηική ΢ΣΗΝ
πληθςζμού πεπιοπιζμένηρ
πληθςζμού εξάπλωζη ανάλςζη ΠΔΡΙΟΥΗ
και έκηαζηρ
ΜΔΛΔΣΗ΢
μείωζη πληθςζμόρ
Α Β C D E
A2 >50% Β2 Ανζειυξ < 250 20% ζε 20
(a), (c), (d) AOO < 10 ςνίιςκ έηδ
Asperula lutea
km2 αηυιςκ < Κνζζίιςξ
Sibth. & Sm.
(a) = 6-10 250 ηζκδοκεφμκ
(b): iii, v C2:
(ai) <50
A2 B2 C D1 E
Dianthus
> 30% AOO <10 Ανζειυξ < 1000 20% ζε 20
androsaceus
(a),(c),(d) km 2
ςνίιςκ έηδ Κνζζίιςξ
(Boiss. & Heldr.)
(a) αηυιςκ < ηζκδοκεφμκ
Hayek
(b): iii, iv,v 2500
C2 (ai) <50
Gymnospermium A1 B2 C D2 E
(a),(c),(d) AOO <10 Ανζειυξ < 20 km2 10% ζε 10
altaicum (Pallas)
2
km ςνίιςκ έηδ
Spach subsp. Σνςηυ
(a) = 6-10 αηυιςκ >
peloponnesiacum
(b): iii 10.000
Phitos
Sideritis Α2 B2 C D1 Τπάνπεζ
clandestina > 80% (a)= 1 Ανζειυξ <50 άιεζμξ

(a),(c),(d) (b): (v) ςνίιςκ ηίκδοκμξ
(Bory & Chaub)
αηυιςκ < ελαθάκζζδξ
Hayek subsp. Κνζζίιςξ
250
peloponnesiaca ηζκδοκεφμκ
C2 (ai)
(Boiss. & Heldr.)
< 50
Baden in Strid
& Tan
Α2 B2 C D1 E
2
> 50% < 20 km Ανζειυξ < 250 20% ζε 20
Silene roemeri (a),(c),(d) (a)= 2 ςνίιςκ έηδ
Friv. (b): iii, v αηυιςκ < Κζκδοκεφμκ
2500
C2 (ai)
< 250
5.3.1.1 Asperula lutea Sibth. & Sm.
Δθθδκζηυ εκδδιζηυ taxon, ηςκ αμοκχκ ηδξ Πεθμπμκκήζμο ηαζ ηδξ ΢ηενεάξ
Δθθάδαξ, ημ μπμίμ θφεηαζ ηονίςξ ζε αναπχδδ ηαζ πεηνχδδ εκδζαζηήιαηα, υπςξ ζε
άηνεξ ανάπςκ, ζε ζηαεενμπμζδιέκεξ ζάνεξ, ηαεχξ ηαζ ζε αναπχδεζξ ελάνζεζξ ζε
θζαάδζα, ζε ορυιεηνα απυ 500 έςξ 2200 m, ιε πενίμδμ ακεμθμνίαξ απυ Ημφκζμ ιέπνζ
Ημφθζμ (Tan & Iatrou, 2001).
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ εκημπίζηδηε ηονίςξ ζε ακςδαζζηά μζημζοζηήιαηα, ζημκ
μζηυημπμ ηςκ Αζαεζημθζεζηχκ αναπςδχκ πνακχκ ιε παζιμθοηζηή αθάζηδζδ
(Κςδζηυξ Natura 2000: 8210), ζε αναπχδεζξ ή πεηνχδεζξ ημπμεεζίεξ ζημκ μζηυημπμ
ηςκ Δκδδιζηχκ μνεζκχκ πένζςκ εδαθχκ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ (Κςδζηυξ Natura
2000: 4090) ηαζ ζηα υνζα ημο μζημηυπμο, ηςκ Λζεχκςκ ηδξ Ακαημθζηήξ Μεζμβείμο
(Κςδζηυξ Natura 2000: 8140), ζε ζηαεενμπμζδιέκεξ εέζεζξ ημο. Καηαβνάθδηε ζε
αζαεζημθζεζηά οπμζηνχιαηα ηαζ ζε ορυιεηνα απυ 800 έςξ 1800 m, πενίπμο ηαζ ζε
εηεέζεζξ πμο πμζηίθθμοκ, ιε ηζξ δοηζηέξ, κμηζμδοηζηέξ κα ηονζανπμφκ.
Ζ ηαηακμιή ημο ζημοξ αζμηυπμοξ πμο ακαιεκυηακ κα εκημπζζηεί εεςνείηαζ
ηακμκζηή. Οζ αζυημπμζ ειθάκζζδξ ημο είδμοξ εεςνείηαζ υηζ ανίζημκηαζ ζε ιέηνζα έςξ
ηαθή ηαηάζηαζδ, δζυηζ ακ ηαζ δέπμκηαζ ηδκ πίεζδ ηδξ αυζηδζδξ απυ ηα ηαηζίηζα,
δζαηδνμφκ εηηεηαιέκεξ, απνυζζηεξ εέζεζξ ημοξ ακεπδνέαζηεξ.
Σμ Asperula lutea ζπάκζα ζπδιαηίγεζ ιζηνέξ μιάδεξ ιέζα ζηζξ ζπζζιέξ ηςκ
ανάπςκ ηαζ ζοκήεςξ ειθακίγεηαζ ςξ ιειμκςιέκα άημια. Σα άημια πμο
εκημπίζηδηακ είπακ ηαθή ιμνθμθμβζηή ειθάκζζδ ηαζ ακάπηολδ, ιε μνζζιέκα απυ
αοηά πμο ανίζημκηακ ζε πζμ πνμζαάζζιεξ απυ ηα ηαηζίηζα εέζεζξ, κα έπμοκ έκημκα
ζδιάδζα αυζηδζδξ.
΢ηζξ επζθάκεζεξ ηαηαβναθήξ ημο ζοιιεηέπμοκ ηα είδδ: Astracantha rumelica,
Marrubium velutinum, Daphne oleoides, Centaurea affinis subsp. laconiae, Silene
parnassica, Minuartia stellata, Festuca cyllenica, Stipa pennata, Asperula aristata,
Erysimum cephalonicum, Thymus longicaulis, Drypis spinosa, Leucopoa spectabilis
subsp. affinis, Ptilostemon afer, η.ά.
Οζ ηφνζεξ απεζθέξ πμο ηαηαβνάθδηακ ήηακ δ αυζηδζδ ηαζ μ ηαηαηενιαηζζιυξ
ηςκ αζμηυπςκ ημο, εζδζηά αοηχκ ηςκ ζηεπυιμνθςκ θζααδζχκ, απυ ένβα μδμπμζίαξ.
Γζα ηδκ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon μνίζηδηακ ηέζζενζξ εέζεζξ,
ζηζξ μπμίεξ εκημπίζηδηε ηαζ ηαηαβνάθδηε ημ taxon. Οζ εέζεζξ αοηέξ είκαζ
ακηζπνμζςπεοηζηέξ ηςκ αζμηυπςκ ημο είδμοξ, ημο πθδεοζιμφ ημο, ανίζημκηαζ
- 434 -
δζάζπανηα ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ έπμοκ ζπεηζηά εφημθδ πνυζααζδ. ΢ημκ Πίκαηα
5.4 πανμοζζάγμκηαζ μζ βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ ηςκ εέζεςκ παναημθμφεδζδξ.
Πίνακαρ 5.4: ΢οκηεηαβιέκεξ (ζε ΔΓ΢Α87) ηςκ εέζεςκ

παναημθμφεδζδξ ημο taxon Asperula lutea Sibth. & Sm.
ΚΩΓΙΚΟ΢ ΘΔ΢Η΢ Υ Τ
AL1 312090 4231213

AL2 311122 4229759
AL3 311586 4232584
AL4 310155 4234193
5.3.1.2 Dianthus androsaceus (Boiss. & Heldr.) Hayek
Σμ taxon Dianthus androsaceus, είκαζ εθθδκζηυ εκδδιζηυ ηδξ Πεθμπμκκήζμο

ηαζ έπεζ εκημπζζηεί ζηα υνδ Δνφιακεμξ, Κοθθήκδ, Σαΰβεημξ ηαζ Πακαπασηυ. ΢ηα ηνία
πνχηα υνδ έπεζ πμθφ πενζμνζζιέκδ ειθάκζζδ, εκχ ζημ υνμξ Πακαπασηυ ειθακίγεηαζ
ζοπκυηενα ηαζ ηαηαβνάθμκηαζ μζ ιεβαθφηενμζ πθδεοζιμί ημο. Ζ πενίμδμξ
ακεμθμνίαξ ημο είκαζ απυ ηα ιέζα Ημοκίμο ιέπνζ ηα ιέζα Αοβμφζημο. Απακηάηαζ ζε
αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια ζε λδνέξ, πεηνχδεζξ πθαβζέξ ηαζ ζε ακςδαζζηά θζαάδζα
πμο οθίζηακηαζ έκημκδ αυζηδζδ ηαζ πανμοζζάγμοκ δζαανχζεζξ, ζε ορυιεηνα απυ
1300 ιέπνζ 1700 m. ΢ηα ιεβάθα ορυιεηνα ηαζ ζημοξ μζημηυπμοξ ηςκ ακςδαζζηχκ
θζααδζχκ απακηάηαζ ιε ιζηνυ ζηέθεπμξ ακεμθμνίαξ, εκχ ζηα παιδθυηενα ορυιεηνα
ιε ιεβαθφηενμ ζηέθεπμξ. To taxon είκαζ παναηηδνζζιέκμ ςξ «΢πάκζo (R)», ζφιθςκα
ιε ημ Βζαθίμ Δνοενχκ Γεδμιέκςκ ηςκ ΢πακίςκ ηαζ Απεζθμφιεκςκ θοηχκ ηδξ
Δθθάδαξ (Phitos & Kamari, 1995).
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ εκημπίζηδηε δζάζπανηα ζημοξ μζημηυπμοξ ηςκ
Δκδδιζηχκ μνεζκχκ πένζςκ εδαθχκ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ (Κςδζηυξ Natura 2000:
4090), ηςκ Υθμςδχκ δζαπθάζεςκ ιε Nardus, πμζηίθςκ εζδχκ, ζε πονζηζηά
οπμζηνχιαηα ηςκ μνεζκχκ γςκχκ (ηαζ ηςκ διζμνεζκχκ γςκχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ
Δονχπδξ) (Κςδζηυξ Natura 2000: 6230*), ηαεχξ ηαζ ζηα υνζα ηςκ επζθακεζχκ ημο
μζημηυπμο ηςκ Λζεχκςκ ηδξ Ακαημθζηήξ Μεζμβείμο (Κςδζηυξ Natura 2000: 8140),
ζε ηθίζεζξ ηαζ εηεέζεζξ πμο πμζηίθθμοκ, ιε απμηέθεζια κα εεςνείηαζ υηζ έπεζ
ηακμκζηή ηαηακμιή ζηζξ ακαιεκυιεκεξ εέζεζξ ειθάκζζήξ ημο. ΢οπκά, εκημπίζηδηε
- 435 -
ζηζξ επζπχζεζξ ηςκ πνακχκ ηςκ δνυιςκ ημο αζμθζημφ πάνημο, εκχ έπεζ απμζηίζεζ ηζ
άθθεξ δζαηαναβιέκεξ εέζεζξ, πμο αθμνμφκ εκαπυεεζδ βυκζιμο πχιαημξ ηαζ πενζέπμοκ
ιζηνμφξ ή ιεβαθφηενμοξ θίεμοξ. Πζεακυηαηα, ζηζξ εέζεζξ αοηέξ κα ιεηαθένεδηε ηαηά
ηδκ εηζηαθή ηαζ ιεηαηυπζζδ βαζχκ, απυ ηζξ ενβαζίεξ δζάκμζλδξ ηςκ μδχκ.
΢ηζξ επζθάκεζεξ ηαηαβναθήξ ημο taxon ζοιιεηέπμοκ ηα είδδ: Astracantha
rumelica, Marrubium velutinum, Daphne oleoides, Centaurea affinis subsp. laconiae,
Festuca varia, Stipa pulcherrima subsp. epilosa, Asperula aristata, Erysimum
cephalonicum, Thymus longicaulis, Plantago holosteum, Trifolium parnassi,
Campanula radicosa, Alopecurus gerardii, Poa thessala, Phleum alpinum, Crocus
sieberi subsp. sublimis, Drypis spinosa, Leucopoa spectabilis subsp. affinis,
Ptilostemon afer. η.ά.
Ζ ειθάκζζή ημο Dianthus androsaceus βίκεηαζ ηονίςξ ιε ηδ ιμνθή
ιειμκςιέκςκ αηυιςκ ή πμθφ ιζηνχκ μιάδςκ (2-3 άημια) ηαζ δεκ ζπδιαηίγεζ
εηηεηαιέκεξ ημζκυηδηεξ πμο κα δδιζμονβμφκ αλζμζδιείςηεξ εδαθζηέξ ηαθφρεζξ. Ζ
ζοπκυηδηα ειθάκζζήξ ημο ηνίκεηαζ ζηακμπμζδηζηή, αθμφ ηαηαβνάθεηαζ πενίπμο ζημ
1/5 ηςκ δεζβιαημθδρζχκ αθάζηδζδξ ζημοξ μζηυημπμοξ ηςκ Δκδδιζηχκ μνεζκχκ
πένζςκ εδαθχκ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ (4090) ηαζ ηςκ Υθμςδχκ δζαπθάζεςκ ιε
Nardus, πμζηίθςκ εζδχκ, ζε πονζηζηά οπμζηνχιαηα ηςκ μνεζκχκ γςκχκ (ηαζ ηςκ
διζμνεζκχκ γςκχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ Δονχπδξ) (6230*).
Σα πενζζζυηενα απυ ηα άημια πμο εκημπίζηδηακ έπμοκ ηαθή ιμνθμθμβζηή
ακάπηολδ, πμθθά υιςξ απυ αοηά ειθακίγμκηαζ αμζηδιέκα.
Ο αζυημπυξ ημο εεςνείηαζ υηζ ανίζηεηαζ ζε ιέηνζα ηαηάζηαζδ, δζυηζ έπεζ έκημκα
δζαηαναπεεί ηαηά εέζεζξ απυ ηα ένβα μδμπμζίαξ, ηδκ εβηαηάζηαζδ ηςκ
ακειμβεκκδηνζχκ, αθθά ηαζ ηδκ έκημκδ αυζηδζδ. ΢ε μνζζιέκεξ εέζεζξ ιε έκημκδ
αυζηδζδ ηαηαβνάθδηακ ζδιακηζηέξ δζαανχζεζξ ηαζ εκδείλεζξ οπμαάειζζδξ ιε ηδκ
ειθάκζζδ ημο taxon Onopordum illyricum.
Γζα ηδκ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon εβηαηαζηάεδηακ ζοκμθζηά
μηηχ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ είκαζ ακηζπνμζςπεοηζηέξ ηςκ αζμηυπςκ
ημο είδμοξ. ΢ημκ Πίκαηα 5.5 πανμοζζάγμκηαζ μζ βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ ηςκ
εέζεςκ παναημθμφεδζδξ.
- 436 -

παναημθμφεδζδξ ημο taxon Dianthus androsaceus (Boiss. &
Heldr.) Hayek.
DA1 313694 4236317

DA2 313194 4235589
DA3 313010 4234103
DA4 311681 4230381
DA5 312753 4229783
DA6 312155 4234424
DA7 312748 4234842
DA8 313340 4227634
5.3.1.3 Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp. peloponnesiacum Phitos
Δθθδκζηυ εκδδιζηυ taxon, ηαηαβεβναιιέκμ ζηα υνδ Πακαπασηυ (Phitos &

Kamari, 1990), Κθςηυξ (Tan & Iatrou, 2001, Strid, 2007), Μαίκαθμ (Tan & Iatrou,
2001), ηαεχξ ηαζ ζηδκ πενζμπή οπενάκς ημο μζηζζιμφ Καιανυανοζδ, ζηδκ Απαΐα
(Vladimirov et al., 2007). Ακαθένεηαζ επίζδξ απυ ημκ Bornmüller (1928) ζηδκ
πενζμπή ημο Μεβάθμο ΢πδθαίμο, δ ηαηαβναθή αοηή υιςξ ιέπνζ ζήιενα δεκ έπεζ
επζαεααζςεεί.
Φφεηαζ ζηα ακςδαζζηά ζηεπυιμνθα θζαάδζα, ηαεχξ ηαζ ζε δζάηεκα δάζμοξ ιε
Abies cephalonica, ζε οπυζηνςια αζαεζημθζεζηυ, βαζχδεξ, ιε ζοκήεςξ ιεβάθδ
ζοιιεημπή θίεςκ ηαζ παθζηίςκ ζηδ ζφκεεζή ημο ηαζ ζε ορυιεηνα απυ 1400 έςξ 1800
m, πενίπμο. Ζ πενίμδμξ ακεμθμνίαξ ημο είκαζ απυ Μάνηζμ ιέπνζ ηαζ Μάζμ (ή ηαζ
ανπέξ Ημοκίμο).
Δίκαζ παναηηδνζζιέκμ ςξ «΢πεδυκ Απεζθμφιεκμ» (Νear Threatened - ΝΣ),
ζφιθςκα ιε ημ Βζαθίμ Δνοενχκ Γεδμιέκςκ ηςκ ΢πακίςκ ηαζ Απεζθμφιεκςκ θοηχκ
ηδξ Δθθάδαξ (Phitos et al., 2009).
Απμηεθεί taxon ιε ζδζαίηενμ θοημβεςβναθζηυ εκδζαθένμκ, αθμφ ηα οπυθμζπα
οπμείδδ ημο, ηα: subsp. altaicum, subsp. odessanum (DC.) E. Mayer & Pulevic ηαζ
subsp. scipetarum (E. Mayer & Pulevic) Kit Tan & Multaj απακημφκ ζε ζδιακηζηά
- 437 -
απμιαηνοζιέκεξ πενζμπέξ ιεηαλφ ημοξ, υπςξ ζηα υνδ Αθηάζ ημο Καγαηζηάκ, ζε
Κνζιαία ηαζ Α. Ρμοιακία ηαζ Αθαακία ηαζ Μαονμαμφκζμ, ακηίζημζπα.
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ημ ζοβηεηνζιέκμ taxon εκημπίζηδηε απμηθεζζηζηά ζημκ
μζηυημπμ ηςκ «Δκδδιζηχκ μνεζκχκ πένζςκ εδαθχκ ιε αηακεχδεζξ εάικμοξ»
(Κςδζηυξ Natura 2000: 4090) ηαζ ζε ορυιεηνα απυ 1400 έςξ 1800 m, ζε
αζαεζημθζεζηυ, βυκζιμ ηαζ ααεφ έδαθμξ, ημ μπμίμ πενζέπεζ ζδιακηζηή πμζυηδηα
θίεςκ ιέζδξ δζαιέηνμο ηαζ παθίηα.
Ζ ηαηακμιή ηςκ πθδεοζιχκ ημο είδμοξ δεκ είκαζ μιμζυιμνθδ ζηζξ δζάθμνεξ
πενζμπέξ ημο μζημηυπμο ηαζ πενζμνίγεηαζ ζε αζμηυπμοξ ζηζξ δοηζηέξ εέζεζξ ηςκ
ζηεππυιμνθςκ θζααδζχκ, ζε εηεέζεζξ πμο πμζηίθμοκ ηαζ ζε ιζα εονφηενδ έηηαζδ,
αηηίκαξ πενίπμο 1000 m. Πζμ ζοβηεηνζιέκα, μζ πμθοπθδεέζηενεξ μιάδεξ
εκημπίζηδηακ ζηδκ εονφηενδ πενζμπή «΢ηακηγμπένζα» ηαζ ζηζξ εέζεζξ «Άκς
Λαημπμφθα», «Σνακυ Πθάζ», «Γδιήηνδ Βνφζδ», «Υζμκυβμοαα», «Βνφζδ Μπέσημο»,
«Πδβή Βνομφ», εκχ ιειμκμιέκα άημια ηαζ ιζηνέξ μιάδεξ, εκημπίζηδηακ δίπθα απυ
ημκ δνυιμ «Άκς ΢μφθζ – Πναζμφδζ», πθδζίμκ ημο μνμπεδίμο «Πναζμφδζ».
Υαναηηδνζζηζηυ είκαζ υηζ ζηα ηαηάκηδ πνακή ημο πνμακαθενυιεκμο δνυιμο, πανά
ηδκ δζελμδζηή ένεοκα, δεκ εκημπίζηδηακ άημια ημο είδμοξ. Πζεακυηαηα δ δζάκμζλδ
αοηήξ ηδξ μδμφ έβζκε ζημ υνζμ ηδξ επζθάκεζαξ ελάπθςζδξ ημο πθδεοζιμφ ζηδ
ζοβηεηνζιέκδ εέζδ, ηαηαηενιάηζζε ημκ αζυημπμ ηαζ δζέημρε ηδκ πεναζηένς
ελάπθςζδ ημο είδμοξ.
Οζ πθδεοζιμί βεκζηά ανίζημκηαζ ζε πμθφ ηαθή ηαηάζηαζδ ηαζ απμηεθμφκηαζ
απυ ανζειυ αηυιςκ ηαηά εέζδ πμο λεπενκά ηα πίθζα άημια ακά ζηνέιια, ζηζξ
ηαθφηενεξ εέζεζξ ειθάκζζήξ ημο («Άκς Λαημπμφθα, «Σνακυ Πθάζ»). ΢ηδ εέζδ
«Βνφζδ Μπέζημο» (ή «Βεσημο»), πμο ανίζηεηαζ βφνς απυ ιζα πδβή υπμο πίκμοκ κενυ
ηα γχα ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ, απυ υπμο ηαζ πνςημακαθένεδηε ημ taxon, μ
πθδεοζιυξ είκαζ οπμααειζζιέκμξ ηαζ πανμοζζάγεηαζ ιε δζαημπηυιεκεξ μιάδεξ
αηυιςκ δ ιε ζπεηζηά απμιαηνοζιέκα ηαζ ιειμκςιέκα άημια. Πανυθα αοηά μ
ανζειυξ αηυιςκ πμο ηαηαβνάθδηε εηεί είκαζ ηαηά πμθφ ιεβαθφηενμξ απυ αοηυκ πμο
ακαθένεηαζ ζηδ αζαθζμβναθία (50 – 100 άημια), ειθακίγμκηαξ ιζα ηαηακμιή 200
αηυιςκ ακά ζηνέιια. Δπίζδξ, ηδκ ηεθεοηαία πνμκζά ηςκ παναηδνήζεςκ (2014)
ηαηαβνάθδηaκ ποηκέξ μιάδεξ ημο taxon αμνεζυηενα ηαζ ζε παιδθυηενμ ορυιεηνo
(πενίπμο ζηα 1400 m) απυ ηδ ζοβηεηνζιέκδ εέζδ, ιε ανζειυ αηυιςκ ιεβαθφηενμ ηςκ
500 αηυιςκ ακά ζηνέιια. Απμηεθεί ημ ιμκαδζηυ απυ ηα taxa, πμο
ζοιπενζθαιαάκμκηαζ ζημ πνυβναιια αζμπαναημθμφεδζδξ, ημ μπμίμ υπζ ιυκμ δεκ
- 438 -
εκημπίζηδηε ηαηά ηζξ δεζβιαημθδρίεξ αθάζηδζδξ, αθθά απαζηήεδηακ ζδζαίηενεξ

ελμνιήζεζξ βζα ηδκ ακεφνεζδ ημο αάζεζ ηςκ εέζεςκ πμο ηαηαβνάθμκηαζ ζηδκ
αζαθζμβναθία ηαζ ιανηονζχκ ηηδκμηνυθςκ ηδξ πενζμπήξ. Οζ οπμπθδεοζιμί ημο υνμοξ
Πακαπασημφ εεςνμφκηαζ ςξ μζ ιεβαθφηενμζ ηαηαβεβναιιέκμζ, ηαηαθαιαάκμκηαξ
εηηεηαιέκεξ επζθάκεζεξ ζε πενζζζυηενεξ ηδξ ιζαξ εέζδξ ηαζ ιε ανζειυ αηυιςκ πμο
ζοκμθζηά λεπενκά ηα 100000 άημια. Οζ ιεβάθεξ ηαθφρεζξ πμο ειθακίγεζ ημ taxon,
είκαζ ηαζ αοηέξ πμο ιαξ μδήβδζακ ζηδκ πενζβναθή ηδξ ημζκυηδηαξ Gymnospermium
altaicum subsp. peloponnesiacum – Festuca cyllenica comm. nova.
΢ηζξ εέζεζξ υπμο ηαηαβνάθδηε ημ taxon ζοιιεηέπμοκ ηα είδδ Astracantha
rumelica, Festuca cyllenica, Fritillaria graeca, Viola aetolica, Corydalis solida
subsp. incisa, η.ά.
Οζ πθδεοζιμί ημο taxon ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, εκημπίζηδηακ ζε πθήνδ
ακάπηολδ ζηα ιέζα Μαΐμο έςξ ανπέξ Ημοκίμο, βζα ηα έηδ 2010 έςξ 2013. Σμ έημξ
2014, υπμο μζ ηαζνζηέξ ζοκεήηεξ μδήβδζακ ζημ πνχζιμ θζχζζιμ ημο πζμκζμφ, ημ taxon
εκημπίζηδηε ακεζζιέκμ ζηα ιέζα Μανηίμο, επμπή πμο ηζξ πνμδβμφιεκεξ πνμκζέξ μζ
πενζμπέξ ειθάκζζδξ ημο ήηακ απνυζζηεξ, επεζδή ηαθφπημκηακ απυ πζυκζ. Γζα ημκ θυβμ
αοηυκ απαζηείηαζ ζδζαίηενδ πνμζμπή ζηδκ επζθμβή ηςκ διενμιδκζχκ παναημθμφεδζδξ
βζα ημ ζοβηεηνζιέκμ taxon, δζυηζ δεκ δζαηδνείηαζ βζα ιεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδια
ακεζζιέκμ, εκχ δ ηανπμθμνία ημο δζανηεί θίβεξ διένεξ. Υαναηηδνζζηζηυ είκαζ ημ
βεβμκυξ, υηζ ηαηά ηζξ επζζηέρεζξ ιαξ ζηζξ ίδζεξ εέζεζξ πενί ηα ηέθδ Ημοκίμο, δεκ
ηαηέζηδ δοκαηυξ μ εκημπζζιυξ μφηε εκυξ αηυιμο, λδναιέκςκ θφθθςκ ή ζπενιάηςκ
ημο. Ηδακζηή πενίμδμξ βζα ηδκ ακεφνεζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon ηαζ βζα ηδκ
ηαηαβναθή πθδνμθμνζχκ βζα ηδκ παναημθμφεδζή ημο, είκαζ αιέζςξ ιεηά ημ θζχζζιμ
ηςκ πνχηςκ πζμκζχκ ζηδκ πενζμπή.
Ηδζαίηενεξ πζέζεζξ ζηζξ εέζεζξ πμο εκημπίζηδηε ημ Gymnospermium altaicum
subsp. peloponnesiacum, δεκ παναηδνήεδηακ, πθδκ ηδξ ιέηνζαξ ζε έκηαζδ αυζηδζδξ,
δ μπμία θαίκεηαζ κα ιδκ επδνεάγεζ ημ taxon, αθμφ δεκ εκημπίζηδηακ αμζηδιέκα
άημια, πανυθμ πμο άθθα βεζημκζηά ημοξ είδδ είπακ αμζηδεεί. Δπίζδξ, ηαηά ηδκ
πενίμδμ ακεμθμνίαξ ηαζ ηανπμθμνίαξ ημο, ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ ημπαδζχκ δεκ
έπεζ αηυια ιεηαηζκδεεί βζα αυζηδζδ ζε αοηά ηα ορυιεηνα.
Γζα ηδκ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο taxon πνμηείκμκηαζ μζ ηφνζεξ
εέζεζξ ηαηαβναθήξ ηςκ οπμπθδεοζιχκ, μζ μπμίεξ είκαζ ηαζ ακηζπνμζςπεοηζηέξ ημο
αζμηυπμο ημο είδμοξ, ηαθφπημοκ ημ ζφκμθμ ηδξ ιέπνζ ζήιενα βκςζηήξ ελάπθςζδξ
ζηδκ πενζμπή ηαζ αθμνμφκ εέζεζξ πμο είπε ηαηαβναθεί ημ taxon ηαηά ημ πανεθευκ
- 439 -
(«Βνφζδ Μπέζημο»), αθθά ηαζ κέεξ, υπμο βζα πνχηδ θμνά ηαηαβνάθδηε δ ελάπθςζή
ημο ηαζ ακαβκςνίζηδηε μ ζπδιαηζζιυξ ηδξ ημζκυηδηαξ Gymnospermium altaicum
subsp. peloponnesiacum comm. ΢ημκ Πίκαηα 5.6 πανμοζζάγμκηαζ μζ βεςβναθζηέξ
ζοκηεηαβιέκεξ ηςκ εέζεςκ παναημθμφεδζδξ.

παναημθμφεδζδξ ημο taxon Gymnospermium altaicum (Pallas)
Spach subsp. peloponnesiacum Phitos
GA1 312248 4231345
GA2 311715 4230320
GA3 312249 4230679
GA4 312687 4229608
5.3.1.4 Sideritis clandestina (Bory & Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. &
Heldr.) Baden in Strid & Tan
Δκδδιζηυ taxon πενζμνζζιέκμ ζηα αμοκά ηδξ αυνεζαξ ηαζ ηδξ ηεκηνζηήξ
Πεθμπμκκήζμο, ημ μπμίμ θφεηαζ ζε αναπχδεζξ εέζεζξ, ζπζζιέξ ανάπςκ,
ζηαεενμπμζδιέκεξ ζάνεξ, θζαάδζα, ηαεχξ ηαζ ζε ακμίβιαηα δαζχκ Δθάηδξ, ζε εδάθδ
αζαεζημθζεζηά, ζε ορυιεηνα απυ 1600 έςξ 2000 m, ιε πενίμδμ ακεμθμνίαξ απυ ηέθδ
Ημοκίμο έςξ ηαζ ημκ Ημφθζμ (Tan & Iatrou, 2001).
΢ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαηαβνάθδηε βζα πνχηδ θμνά, απυ ιζα ιυκμ εέζδ ηαζ δ
ειθάκζζδ αοηή απμηεθεί ηαζ ημ αμνεζυηενμ υνζμ ελάπθςζδξ ημο taxon. Δκημπίζηδηε
ζε ιζα αναπχδδ εέζδ ιε ιεβάθδ ηθίζδ, υπμο ημ εδαθζηυ οθζηυ δεκ ήηακ επανηχξ
ζηαεενμπμζδιέκμ ηαζ απμηεθείημ απυ πθήεμξ ιζηνχκ ηαζ ιεβάθςκ θίεςκ ζε ιίλδ ιε
ημ βυκζιμ έδαθμξ. Ζ ημπμεεζία αοηή είκαζ ζδζαίηενα δοζπνυζζηδ ηαζ απμιαηνοζιέκδ
απυ ημ μδζηυ δίηηομ ηαζ δ πνμζέββζζή ηδξ έβζκε ιε ηδκ ηαεμδήβδζδ κηυπζςκ
ηηδκμηνυθςκ, απυ ημοξ μπμίμοξ ηαζ πθδνμθμνδεήηαιε ηδκ φπανλδ ημο taxon ζηδκ
πενζμπή. Σμ ζδζαίηενα δοζπνυζζημ ηδξ εέζδξ απμηεθεί πζεακυηαηα ηαζ ημκ ηφνζμ θυβμ
πμο δζαηδνείηαζ ημ taxon ζηδκ πενζμπή, πνμθοθάζζμκηάξ ημ απυ ηδκ εκηαηζηή
ζοθθμβή πμο εα μδδβμφζε ζηδκ ηαηαζηνμθή ημο πθδεοζιμφ ημο.
- 440 -
΢ηδ εέζδ ηαηαβναθήξ, δ μπμία ηαζ πνμηείκεηαζ βζα παναημθμφεδζδ,

ιεηνήεδηακ μηηχ άημια απυ ημ taxon ηα μπμία ανίζημκηαζ ζε ζδζαίηενα ηαθή
ηαηάζηαζδ. Πζεακυηαηα, οπάνπεζ αηυια ιζα μιάδα θίβςκ αηυιςκ ζε ιζα βεζημκζηή
εέζδ (πνμθμνζηή ακαθμνά), ηδκ φπανλδ ηδξ μπμίαξ δεκ ιπμνέζαιε κα ηδκ
επζαεααζχζμοιε, ελαζηίαξ ημο απνμζέββζζημο ηδξ εέζδξ ηαζ ηδξ απυζηαζδξ ζηδκ
μπμία ανζζηυηακ. Γκςνίγμκηαξ ηδκ ζδζαίηενδ πνμηίιδζδ πμο οπάνπεζ βζα ημ είδμξ απυ
ημοξ ζοθθέηηεξ ανςιαηζηχκ ηαζ θανιαηεοηζηχκ θοηχκ, ιε ζημπυ ηδκ αημιζηή
πνήζδ αθθά ηονίςξ ηδκ ειπμνία, πζεακμθμβείηαζ υηζ ζημ πανεθευκ οπήνπε
ιεβαθφηενμξ ανζειυξ αηυιςκ, πςνίξ αοηυ υιςξ κα ιπμνεί κα πνμζδζμνίζεζ ηαζ ηδκ
πμζυηδηά ημοξ ή ηδκ έηηαζδ ελάπθςζήξ ημοξ. ΢ημκ Πίκαηα 5.7 πανμοζζάγμκηαζ μζ
βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ ηδξ εέζδξ παναημθμφεδζδξ.
Πίνακαρ 5.7: ΢οκηεηαβιέκεξ (ζε ΔΓ΢Α87) ηδξ εέζδξ

παναημθμφεδζδξ ημο taxon Sideritis clandestina (Bory &
Chaub) Hayek subsp. peloponnesiaca (Boiss. & Heldr.)
Baden in Strid & Tan
SC1 313341 4229398
5.3.1.5 Silene roemeri Friv.
Σμ ζοβηεηνζιέκμ taxon απμηεθεί κέα ακαθμνά βζα ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ βζα
ηδ θοημβεςβναθζηή πενζμπή ηδξ Πεθμπμκκήζμο ηαζ μζ εέζεζξ πμο εκημπίζηδηε ζημ
υνμξ Πακαπασηυ απμηεθμφκ ηαζ ημ κμηζυηενμ υνζμ ελάπθςζήξ ημο. Δκημπίζηδηε ζε
ζπεηζηά ιεβάθμοξ πθδεοζιμφξ, ζε επζθάκεζεξ ηςκ «Υθμχδεζξ δζαπθάζεζξ ιε Nardus,
πμζηίθςκ εζδχκ, ζε πονζηζηά οπμζηνχιαηα ηςκ μνεζκχκ γςκχκ (ηαζ ηςκ διζμνεζκχκ
γςκχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ Δονχπδξ)» (Κςδζηυξ Natura 2000: 6230*), υιςξ ζε δφμ
ιυκμ βεζημκζηέξ εέζεζξ. Βνίζηεηαζ ζε ζπεηζηά επίπεδεξ έςξ ημίθεξ εηηάζεζξ, υπμο
ηαηαβνάθδηακ ζημέξ απυ ηάθπεξ, ζε αζαεζημθζεζηυ έδαθμξ βυκζιμ ηαζ οβνυ
(ζοβηέκηνςζδ ανβίθμο).
΢ηζξ επζθάκεζεξ ηαηαβναθήξ ζοιιεηέπμοκ ηα είδδ: Campanula radicosa,
Alopecurus gerardii, Poa thessala, Phleum alpinum, Crocus sieberi subsp. sublimis,
Erysimum cephalonicum, Thymus longicaulis, Trifolium parnassi, η.ά.
- 441 -
Οζ πθδεοζιμί ημο εεςνήεδηακ ςξ ακηζπνμζςπεοηζημί, ιε ημ taxon κα

ζπδιαηίγεζ ιζηνέξ, αναζέξ μιάδεξ, μζ μπμίεξ εηηείκμκηαζ ζπεδυκ ζε υθδ ηδκ επζθάκεζα
ημο μζημηυπμο, ζηζξ εέζεζξ πμο εκημπίζηδηακ. Πανυθμ πμο δ ηαηαιέηνδζδ αηυιςκ
ήηακ ζδζαίηενα δφζημθδ, αθμφ ηα πενζζζυηενα ακεμθυνα ζηεθέπδ ήηακ θαβςιέκα
απυ ηα γχα, ιε ηδ αμήεεζα ημο παναηηδνζζηζημφ νυδαηα εηηζιήζαιε υηζ οπάνπμοκ
πενίπμο 250 άημια, ακά ζηνέιια.
Ζ ηοπαία ηαηαβναθή ημο taxon ζηζξ δεζβιαημθδρίεξ ηαζ δ εονςζηία ηςκ
πθδεοζιχκ εκζζπφεζ ηδκ πζεακυηδηα βζα πεναζηένς ελάπθςζή ημο ηαζ ζε άθθεξ
εέζεζξ, βεβμκυξ υιςξ πμο δεκ ιπυνεζε κα επζαεααζςεεί. Γζα ημκ θυβμ αοηυκ δ
ηαηακμιή ημο ζηδκ πενζμπή εεςνείηαζ πενζμνζζιέκδ ηαζ ιδ ηακμκζηή.
Οζ αζυημπμζ ηςκ εέζεςκ πμο εκημπίζηδηε εςνείηαζ υηζ ανίζημκηαζ ζε ιέηνζα
ηαηάζηαζδ, δζυηζ απακηχκηαζ ζηδκ πενζμπή δναζηδνζυηδηαξ ημο αζμθζημφ πάνημο ηαζ
ημκηά ζε δνυιμοξ, εκχ δ αυζηδζδ αζηείηαζ ζε έκημκμ ααειυ. Οζ πθεζμρδθία ηςκ
αηυιςκ ηδκ διένα ηδξ ηαηαβναθήξ ανζζηυηακ ζε ηαθή ηαηάζηαζδ, ζε υηζ αθμνά ηα
ιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ημοξ ηαζ ηδκ ακάπηολή ημοξ. Ανηεηά άημια ήηακ
αμζηδιέκα ηαζ εεςνείηαζ υηζ ημ είδμξ ηζκδοκεφεζ απυ ηδ αυζηδζδ, δζυηζ ακήηεζ ζηδκ
ηαηδβμνία ηςκ θοηχκ πμο πνμηζιμφκηαζ απυ ηα γχα.
Ζ πενζμπή πμο εκημπίζηδηε ημ Silene roemeri απμηεθεί ηαζ εέζδ βζα
παναημθμφεδζδ. ΢ημκ Πίκαηα 5.8 πανμοζζάγμκηαζ μζ βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ ηδξ
εέζδξ παναημθμφεδζδξ.
Πίνακαρ 5.8: ΢οκηεηαβιέκεξ (ζε ΔΓ΢Α87) ηδξ εέζδξ

παναημθμφεδζδξ ημο taxon Silene roemeri Friv.
SR1 313010 4234103
- 442 -
5.3.2 Βηοπαραθοιούζεζε ηύπφλ οηθοηόπφλ – Δπίπεδο Αλαθοράς
΢ημ ζηάδζμ ηδξ ηαηάνηζζδξ ημο πνμβνάιιαημξ αζμπαναημθμφεδζδξ,

δδιζμονβήεδηε ημ ανπζηυ επίπεδμ ακαθμνάξ βζα ηδκ παναημθμφεδζδ ηδξ ηαηάζηαζδξ
ηαζ ηδξ έηηαζδξ ηςκ ηφπςκ μζηυημπςκ πμο επζθέπεδηακ. ΢ηδ ζοκέπεζα πενζβνάθεηαζ
βζα ηάεε έκακ απυ αοημφξ δ ηαηάζηαζή ημοξ (base-line status), πμο απμηεθεί ηαζ ημ
επίπεδμ ακαθμνάξ βζα ηζξ ιεθθμκηζηέξ ένεοκεξ.
5.3.2.1 Γάζε ειιεληθής Eιάηες (Abies cephalonica) (Κφδηθός Natura 2000: 951Β)
Όπςξ πνμέηορε απυ ηδ πανημβνάθδζδ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ, ηα ζδιενζκά υνζα

ημο μζημηυπμο ηαζ μζ επζθάκεζεξ πμο ηαθφπηεζ, είκαζ υπςξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ
ζπεηζηυ πάνηδ ημο Πανανηήιαημξ (Πανάνηδια 1, Υάνηεξ Υ-2 ηαζ Υ-5). Γζα ηδκ
ελοπδνέηδζδ ηςκ ζημπχκ ηδξ αζμπαναημθμφεδζδξ εβηαηαζηάεδηακ μηηχ (8)
δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηζξ πενζμπέξ «Ράπδ Μπμοναγάκδ», «Κμηηζκυανοζδ»,
ζημ εθαημδάζμξ ηάης απυ ηδκ ημνοθή «Σμφθεξ», ζημ δάζμξ ηδξ «Θάκαξ» (δφμ
επζθάκεζεξ), ζημ δάζμξ ηδξ «Ραηίηαξ», ζηδκ πενζμπή ημο «Βμοκυπονβμο» ηαζ ζηδκ
πενζμπή ηδξ «Πζηίηζαξ». Ζ επζθμβή ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ έβζκε ιε ηέημζμ
ηνυπμ, χζηε κα ζοιπενζθαιαάκμκηαζ ηαζ μζ δφμ θοημημζκςκίεξ (Helictotricho
convoluti – Abietetum cephalonicae ηαζ Lilio chalcedonici – Abietum cephalonicae),
πμο ακαβκςνίζηδηακ ζημκ μζηυημπμ. Ζ ηαηάζηαζδ ημο μζημηυπμο ηαζ μζ πζέζεζξ πμο
οθίζηαηαζ, είκαζ υπςξ ακαθοηζηά πενζβνάθδηακ ζηα ηεθάθαζα 4.3 ηαζ 4.5, ηδξ
πανμφζαξ δζαηνζαήξ. Σα υνζα, δ έηηαζδ πμο ηαηαθαιαάκεζ μ μζηυημπμξ ηαζ ηα
δεδμιέκα απυ ηδκ ακάθοζδ ηδξ αθάζηδζδξ ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ, απμηεθμφκ ημ
επίπεδμ ακαθμνάξ βζα ηδ ιεθθμκηζηή παναημθμφεδζδ.
5.3.2.2 Δλδεκηθά ορεηλά τέρζα εδάθε κε αθαλζώδεης ζάκλοσς (Kφδηθός Natura 2000:
4090)
Όπςξ πνμέηορε απυ ηδ πανημβνάθδζδ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ, ηα ζδιενζκά υνζα

ημο μζημηυπμο ηαζ μζ επζθάκεζεξ πμο ηαθφπηεζ είκαζ υπςξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ
ζπεηζηυ πάνηδ ημο Πανανηήιαημξ (Πανάνηδια 1, Υάνηεξ Υ-2 ηαζ Υ-5). Ζ
ηαηάζηαζδ ημο μζημηυπμο ηαζ μζ πζέζεζξ πμο οθίζηαηαζ, είκαζ υπςξ ακαθοηζηά
πενζβνάθδηακ ζηα ηεθάθαζα 4.3 ηαζ 4.5, ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ. ΢ημκ
- 443 -
ζοβηεηνζιέκμ ηφπμ μζημηυπμο, εβηαηαζηάεδηακ δέηα (10) δεζβιαημθδπηζηέξ

επζθάκεζεξ, δζάζπανηεξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, ηαθφπημκηαξ υθεξ ηζξ θοημημζκυηδηεξ
πμο ακαβκςνίζηδηακ ζημκ μζηυημπμ, εηηυξ απυ ηζξ ημζκυηδηεξ ιε Gymnospermium
altaicum subsp. peloponnesiacum, μζ μπμίεξ παναημθμοεμφκηαζ ιέζς ηδξ
παναημθμφεδζδξ ημο δζαβκςζηζημφ taxon. Σα υνζα, δ έηηαζδ πμο ηαηαθαιαάκεζ μ
μζηυημπμξ ηαζ ηα δεδμιέκα απυ ηδκ ακάθοζδ ηδξ αθάζηδζδξ ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ,
απμηεθμφκ ημ επίπεδμ ακαθμνάξ βζα ηδ ιεθθμκηζηή παναημθμφεδζδ.
5.3.2.3 Χιοώδεης δηαπιάζεης κε Nardus, ποηθίιφλ εηδώλ, ζε πσρηηηθά σποζηρώκαηα

ηφλ ορεηλώλ δφλώλ (θαη ηφλ εκηορεηλώλ δφλώλ ηες επεηρφηηθής Δσρώπες) (Κφδηθός
Natura 2000: 6230*)
Ο ζοβηεηνζιέκμξ μζηυημπμξ απμηεθείηαζ απυ δζάζπανηεξ ιζηνυηενεξ ή

ιεβαθφηενεξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ πνμζδζμνίζηδηακ απυ ηζξ ημπμβναθζηέξ
απμηοπχζεζξ πεδίμο ηαζ απυ ηδ ιεεμδμθμβία ηδξ πανημβνάθδζδξ πμο αημθμοεήεδηε
ηαζ υπςξ πανμοζζάγμκηαζ ζημ Πανάνηδια I, Υάνηεξ Υ-2 ηαζ Υ-5. Ζ ηαηακμιή ηςκ
εηηάζεςκ ημο μζημηυπμο είκαζ δζάζπανηδ, πανειααθθυιεκδ ηςκ ζηεπυιμνθςκ
θζααδζχκ ηαζ ηονίανπδ ζε ιζηνά ημζθχιαηα ηαζ ζε εέζεζξ ιε ήπζα ηθίζδ. Ζ
ηαηάζηαζδ ημο μζημηυπμο ηαζ μζ πζέζεζξ πμο οθίζηαηαζ, είκαζ υπςξ ακαθοηζηά
πενζβνάθδηακ ζηα ηεθάθαζα 4.3 ηαζ 4.5, ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ. ΢ημκ
ζοβηεηνζιέκμ ηφπμ μζημηυπμο εβηαηαζηάεδηακ πέκηε (5) δεζβιαημθδπηζηέξ
επζθάκεζεξ. Σα υνζα, δ έηηαζδ πμο ηαηαθαιαάκεζ μ μζηυημπμξ ηαζ ηα δεδμιέκα απυ
ηδκ ακάθοζδ ηδξ αθάζηδζδξ ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ, απμηεθμφκ ημ επίπεδμ ακαθμνάξ
βζα ηδκ ιεθθμκηζηή παναημθμφεδζδ.
5.3.2.4 Σθιερά οιηγο-κεζοηροθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ταροεηδώλ

ζτεκαηηζκώλ κε Chara spp. (Κφδηθός Natura 2000: 3140)
Γζα ηδκ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο ηφπμο μζημηυπμο, εβηαηαζηάεδηακ

δφμ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζαξ, πμο αθμνμφκ ζηδ ιμκαδζηή εέζδ υπμο εκημπίζηδηε
μ ζοβηεηνζιέκμξ μζηυημπμξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Ζ έηηαζή ημο είκαζ ζδζαίηενα
ιζηνή ηαζ δεκ πανημβναθήεδηε (πανμοζζάγεηαζ ςξ ζδιείμ ζημοξ ζπεηζημφξ πάνηεξ
ημο Πανανηήιαημξ 1, Υάνηεξ Υ-2 ηαζ Υ-5). Πανυθα αοηά, εβηαηαζηάεδηε, ζηυπζια,
ιία δεζβιαημθδπηζηή επζθάκεζα ζημκ μζηυημπμ ηςκ «λονζζιέκςκ» θζααδζχκ, πμο
- 444 -
πενζαάθθεζ ηδ εέζδ ημο μζημηυπμο 3140, χζηε κα δζαεέημοιε μθμηθδνςιέκα

δεδμιέκα βζα ηδκ παναημθμφεδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο αζμηυπμο. Ζ ηαηάζηαζδ ημο
μζημηυπμο ηαζ μζ πζέζεζξ πμο οθίζηαηαζ, είκαζ υπςξ ακαθοηζηά πενζβνάθδηακ ζηα
ηεθάθαζα 4.3 ηαζ 4.5, ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ, ηαζ απμηεθμφκ ημ επίπεδμ ακαθμνάξ
βζα ηδ ιεθθμκηζηή παναημθμφεδζδ.
5.3.2.5 Κοηλφλίες ηφλ συειώλ βούριφλ (Kφδηθός Natura 2000: 72ΒΟ)
Οζ ημζκςκίεξ ηςκ ορδθχκ αμφνθςκ ηαθφπημοκ ιζηνέξ επζθάκεζεξ, ηονίςξ δίπθα

ζε πδβέξ κενμφ. Γζα ημ θυβμ αοηυ μζ εηηάζεζξ ημοξ δεκ πανημβναθήεδηακ ιε ηδ
ιμνθή πμθοβχκςκ, αθθά ηαηαβνάθδηακ ςξ ζδιεία, ζημοξ ζπεηζημφξ πάνηεξ
(Πανάνηδια 1, Υάνηεξ Υ-2 ηαζ Υ-5). Γζα ηδκ ελοπδνέηδζδ ηςκ ζημπχκ ηδξ
παναημθμφεδζδξ εβηαηαζηάεδηακ επηά δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, δ ιία απυ ηζξ
μπμίεξ ανίζηεηαζ ζε εέζδ, υπμο ιυκμ εηεί εκημπίζηδηε δ ημζκυηδηα ιε Eleocharis
palustris, εκχ μζ οπυθμζπεξ, αθμνμφκ εέζεζξ ιε ηονίανπα ηα Juncus sp. Ζ ηαηάζηαζδ
ημο μζημηυπμο ηαζ μζ πζέζεζξ πμο οθίζηαηαζ, είκαζ υπςξ ακαθοηζηά πενζβνάθδηακ ζηα
ηεθάθαζα 4.3 ηαζ 4.5, ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ, ηαζ απμηεθμφκ ημ επίπεδμ ακαθμνάξ
βζα ηδ ιεθθμκηζηή παναημθμφεδζδ.
5.3.3 Χρήζε γεφγραθηθώλ ζσζηεκάηφλ πιεροθορηώλ ζηο πρόγρακκα

βηοπαραθοιούζεζες – δεκηοσργία γεφβάζες δεδοκέφλ
Γζα ηδκ ελοπδνέηδζδ ηςκ ζημπχκ ηδξ αζμπαναημθμφεδζδξ, υθα ηα δεδμιέκα

οπαίενμο ηςκ δεζβιαημθδρζχκ πμο αθμνμφκ ηα taxa ηαζ ημοξ ηφπμοξ μζημηυπςκ,
ηαηαβνάθδηακ ζε βεςαάζδ δεδμιέκςκ, ιε ηδ πνήζδ ημο θμβζζιζημφ ArcGIS 9.3. Γζα
ηδκ ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ δδιζμονβήεδηε ημ ακηίζημζπμ ανπείμ ημ μπμίμ
ακαπανζζηάηαζ ιε ηδ ιμνθή ζδιείμο ζημ πάνηδ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαζ
πενζθαιαάκεζ υθδ ηδκ πθδνμθμνία ηςκ ηαηαβναθχκ ηδξ δεζβιαημθδρίαξ. Όπςξ ζε
ηάεε έκηοπμ ηαηαβνάθδηε δ ζοκηεηαβιέκδ ηδξ εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ, έηζζ ηαζ ζηδ
βεςαάζδ, υθα ηα δεδμιέκα ημο εκηφπμο ακηζζημζπίγμκηαζ ζε αοηή ηδ ζοκηεηαβιέκδ
ηαζ απμηημφκ, ηάεε έκα, βεςβναθζηυ πνμζδζμνζζιυ. Με ημκ ηνυπμ αοηυ
δδιζμονβμφκηαζ ηα ζδιεία ηςκ δεζβιαημθδρζχκ (ή άθθα ζδιεία θήρεζξ δεδμιέκςκ ππ
ζοθθμβέξ πθςνίδαξ) ζημκ πάνηδ ηδξ πενζμπήξ. Δπζθέβμκηαξ ηάεε έκα απυ αοηά,
ιπμνμφιε άιεζα κα πναβιαημπμζήζμοιε επζζηυπδζδ ηδξ πθδνμθμνίαξ πμο ημ
- 445 -
ζοκμδεφεζ, αθθά ηαζ ημ ακηίζηνμθμ, ακαγδηχκηαξ ηάπμζμ ζοβηεηνζιέκμ δεδμιέκμ ππ

taxon, επί ημο ζοκυθμο ηδξ αάζδξ, ιέζς ηδξ ζπεηζηήξ ιδπακήξ ακαγήηδζδξ πμο
δζαεέηεζ ημ θμβζζιζηυ, ιαξ πανμοζζάγεηαζ άιεζα δ εββναθή ημο ζηζξ εέζεζξ υπμο
ανίζηεηαζ. Με ηδ πνήζδ θίθηνςκ ζηδκ ακαγήηδζδ, ιπμνμφιε κα ελάβμοιε
απμηεθέζιαηα ακαγδηήζεςκ ακά ορυιεηνμ, βεςθμβζηυ οπυααενμ, ηθίζδ, μζηυημπμ
ηθπ. Σαοηυπνμκα, δ ρδθζαηή ανπεζμεέηδζδ δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα ιπμνμφκ κα
δζακέιμκηαζ υθα ηα δεδμιέκα ημο επζπέδμο ακαθμνάξ ζε δθεηηνμκζηή ιμνθή ιεηαλφ
ηςκ πνδζηχκ ημο πνμβνάιιαημξ, κα αλζμπμζμφκηαζ απεοεείαξ ζηo πεδίμ ηαηά ηδκ
ιεθθμκηζηή παναηήνδζδ ιε ηδ πνήζδ θμνδηχκ οπμθμβζζηχκ ή tablets ηαζ κα
ακανηχκηαζ δζαδζηηοαηά ζε εθεφεενδξ ή ιδ πνυζααζδξ servers, βζα ηδκ ηαοηυπνμκδ
αλζμπμίδζδ ηαζ επζηαζνμπμίδζή ημοξ απυ πνήζηεξ πμο ανίζημκηαζ ηαοηυπνμκα ζημ
πεδίμ ή ζε απμιαηνοζιέκεξ ιεηαλφ ημοξ πενζμπέξ. ΢ηδ βεςαάζδ πενζέπεηαζ υθδ δ
ηεθζηή πθδνμθμνία ηδξ πανημβνάθδζδξ ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ, ηςκ απεζθχκ ηαζ ηδξ
ακενχπζκδξ επίδναζδξ, ηαεχξ ηαζ ηα πανημβναθζηά οπυααενα ηςκ εζηυκςκ Landsat
7, ιε ζημπυ ηδ δζανηή επζηαζνμπμίζδ αοηχκ ηςκ πανηχκ, απυ ηα δεδμιέκα πμο εα
πνμηφπημοκ απυ ηδκ επακάθδρδ ημο πνμβνάιιαημξ. Γδθαδή, υθα ηα ανπεία πμο
δδιζμονβήεδηακ ηαηά ηδ δζαδζηαζία ηςκ πανημβναθήζεςκ ηαζ δ βεςαάζδ πμο ηεθζηά
ηα ζοβηεκηνχκεζ, απμηεθμφκ ηδ αάζδ ακαθμνάξ, βζα ηζξ ιεθθμκηζηέξ πανημβναθήζεζξ.
- 446 -
΢ΤΝΟΨΗ - ΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑΣΑ
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6ν ΢ΤΝΟΦΗ - ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ
΢ΤΝΟΨΗ – ΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑΣΑ
Ανηικείμενο ηηρ έπεςναρ – Σκοπόρ
Η παξνύζα δηαηξηβή αθνξά ζηε κειέηε ηεο ρισξίδαο θαη ηεο βιάζηεζεο ζηελ
πεξηνρή ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ, ζηελ νηθνινγηθή αμηνιόγεζή ηεο, ζηε δηαηύπσζε
πξνηάζεσλ κέηξσλ δηαρείξηζεο θαη ζηελ θαηάξηηζε πξνγξάκκαηνο
βηνπαξαθνινύζεζεο ζεκαληηθώλ θπηηθώλ taxa θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ, κε ηε ρξήζε
ζύγρξνλσλ κεζόδσλ ηειεπηζθόπεζεο θαη γεσγξαθηθώλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηώλ.
΢θνπόο όισλ ησλ παξαπάλσ είλαη ε ζπκβνιή ζηελ επηζηεκνληθή γλώζε θαη ζηελ
πξνζηαζία ηνπ θπζηθνύ πινύηνπ ησλ βνπλώλ ηεο βόξεηαο Πεινπνλλήζνπ θαη
ηδηαίηεξα ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ, θαζώο θαη ε πξνζέγγηζε ηξόπσλ γηα ηελ
νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε απηνύ ηνπ πνιύηηκνπ θπζηθνύ πόξνπ.
Πεπιοσή μελέηηρ
To όξνο Παλαρατθό βξίζθεηαη ζηε βνξεηνδπηηθή Πεινπόλλεζν, πεξίπνπ ζην

θέληξν ηνπ Ννκνύ Αραΐαο θαη ζε άκεζε γεηηλίαζε, λνηηναλαηνιηθά, κε ηνλ
πνιενδνκηθό ηζηό ηεο πόιεο ηεο Πάηξαο. Η πεξηνρή κειέηεο αθνξά ζην ζύλνιν ησλ
επηθαλεηώλ από ην πςόκεηξν ησλ 400 m (κέζν ειάρηζην) πεξίπνπ θαη κέρξη ηελ
θνξπθή ηνπ όξνπο (1924 m). Σν όξνο εθηείλεηαη ζε κήθνο πεξί ηα 20 km, ζηνλ άμνλα
βνξξάο-λόηνο, απνηειείηαη από πνιιέο ςειέο θνξπθέο (> 1500 m), θαη παξνπζηάδεη
αλάγιπθν έληνλν θαη πνιπζρηδέο. Η πεξηνρή κειέηεο ππάγεηαη γεσινγηθά ζηε δώλε
Χινλνύ – Πίλδνπ (Phillipson 1892, Jacobshagen et al. 1986) θαη ραξαθηεξίδεηαη από
κεγάιε πνηθηιία γεσινγηθώλ ππνζηξσκάησλ θαη ηύπσλ εδαθώλ (αζβεζηόιηζνπο,
αξγηιηθνύο ζρηζηόιηζνπο, ξαδηνιαξίηεο θαη θιύζρεηο). ΢ην Παλαρατθό όξνο
παξαηεξείηαη ε αλάπηπμε ελόο ππθλνύ πδξνγξαθηθνύ δηθηύνπ, ηα πδαηνξξέκαηα ηνπ
νπνίνπ εθβάιινπλ ζηνλ Παηξατθό θαη ηνλ Κνξηλζηαθό θόιπν. Χο πξνο ην θιίκα, ε
πεξηνρή κειέηεο αλήθεη ζηνλ πγξό βηνθιηκαηηθό όξνθν κε ρεηκώλα δξηκύ θαη θαηά
ζέζεηο ςπρξό θαη έρεη ραξαθηήξα βηνθιίκαηνο αζζελή κεζν-κεζνγεηαθό έσο ππν-
κεζνγεηαθό ζηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα.
Χλωπίδα
- 449 -
΢ηελ πεξηνρή κειέηεο θαηαγξάθεθαλ 828 απηνθπή taxa, από ηα νπνία ηα 238
είλαη λέεο αλαθνξέο. Ο ζπλνιηθόο αξηζκόο ησλ taxa ζεσξείηαη ζρεηηθά κηθξόο γηα κηα
πεξηνρή όπσο απηή ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ (όια ηα γεηηνληθά όξε ηεο Πεινπνλλήζνπ
θαη ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο θηινμελνύλ πεξηζζόηεξα από 1000 taxa), ηαπηόρξνλα όκσο
αληαλαθιά ηηο εληνλόηαηεο αλζξώπηλεο επηδξάζεηο πνπ έρεη δερζεί δηαρξνληθά, αιιά
θαη ην ζπγθξηηηθά κηθξό κέγεζόο ηνπ.
Από ηελ αλάιπζε ηνπ βηνθάζκαηνο ηεο ρισξίδαο, πξνθύπηεη πσο ε θπξίαξρε
θαηεγνξία βηνκνξθήο είλαη απηή ησλ εκηθξππηόθπησλ, κε πνζνζηό ζπκκεηνρήο
39,25%, κε ηα ζεξόθπηα λα αθνινπζνύλ κε πνζνζηό 30,92%, θαη κε ηηο ππόινηπεο
θαηεγνξίεο βηνκνξθώλ λα ζπκκεηέρνπλ κε πνζνζηά κηθξόηεξα ηνπ 12%. Η θπξηαξρία
ησλ εκηθξππηόθπησλ taxa, αληαλαθιά ην έληνλν νξεηλό αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο, ελώ
ην απμεκέλν πνζνζηό ζεξνθύησλ ην κεζνγεηαθνύ ηύπνπ θιίκα.
Από ηελ αλάιπζε ηεο ρσξνινγίαο, ε Μεζνγεηαθή ρσξνινγηθή ελόηεηα
αλαδείρζεθε σο ε θπξίαξρε κε πνζνζηό ζπκκεηνρήο 56,56%, πνπ νθείιεηαη ζηε
γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ όξνπο (βνξεηνδπηηθή Πεινπόλλεζνο), θαζώο θαη από ηε
γεηηλίαζε ηεο πεξηνρήο κε ηνλ Κνξηλζηαθό θαη ηνλ Παηξατθό θόιπν, πξνζδηνξίδνληαο
σο κεζνγεηαθό ηνλ ραξαθηήξα ηνπ όξνπο. Σν απμεκέλν πνζνζηό ζπκκεηνρήο
(18,17%, αζξνηζηηθά) ησλ επξαζηαηηθώλ (10,47%) θαη ησλ θνζκνπνιίηηθσλ taxa
(7,70%), αληηθαηνπηξίδεη ηελ έληνλε αλζξώπηλε δξαζηεξηόηεηα, πνπ δηαρξνληθά
αζθείηαη ζηελ πεξηνρή.
Σν ελδεκηθό ζηνηρείν ζην όξνο Παλαρατθό αληηπξνζσπεύεηαη από ζεκαληηθνύο
αξηζκνύο, πεξηιακβάλνληαο 95 ειιεληθά θαη 85 βαιθαληθά ελδεκηθά taxa (11,47%
θαη 10,26%, επί ηεο ζπλνιηθήο ρισξίδαο αληίζηνηρα).
Σν πνζνζηό εκθάληζεο ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa (11,47%) ζεσξείηαη
ηδηαίηεξα πςειό θαη ζεκαληηθό γηα ηελ πεξηνρή, δηόηη απνπζηάδνπλ νη εθηεηακέλεο
εθηάζεηο κεγάισλ πςνκέηξσλ (κέγηζην πςόκεηξν 1926 m θαη κέζν πςόκεηξν
κηθξόηεξν από 1000 m), όπνπ βξίζθεη θαηαθύγην ζπλήζσο κεγάινο αξηζκόο
ελδεκηθώλ taxa, ελώ ηαπηόρξνλα ε αλζξώπηλε επίδξαζε είλαη ζεκαληηθή θαη άκεζα
εκθαλήο, αθόκα θαη ζηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα ηνπ όξνπο. Βάζεη ηνπ πνζνζηνύ
εκθάληζεο ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ γεσζηνηρείσλ, ην όξνο Παλαρατθό θαηαηάρζεθε
ηξίην, κεηαμύ ησλ άιισλ θαιά κειεηεκέλσλ βνπλώλ ηεο βόξεηαο Πεινπνλλήζνπ θαη
ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο θαη πξώην κεηαμύ ησλ βνπλώλ ηεο δπηηθήο Διιάδαο θαη κπνξεί
πιένλ λα ζεσξείηαη, βάζεη ηεο πξνζέγγηζεο ησλ Trigas et al. (2012), σο ζεξκό ζεκείν
- 450 -
ελδεκηζκνύ, καδί κε ηα άιια όξε ηεο βνξείνπ Πεινπνλλήζνπ (Κπιιήλε, Υεικόο θαη
Δξύκαλζνο).
Ο κεγαιύηεξνο αξηζκόο ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa (53), απαληάηαη ζε
πςόκεηξα άλσ ησλ 1500 m, γεγνλόο πνπ απνδόζεθε ζηελ απνκόλσζε πνπ ππάξρεη
ζηνπο βηνηόπνπο απηώλ ησλ πςνκέηξσλ, ζηνλ πεξηνξηζκό ηεο αλζξώπηλεο
δξαζηεξηόηεηαο ζε ζρέζε κε ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα, αιιά θαη ζηελ πνηθηιόηεηα
πνπ παξνπζηάδνπλ νη ηύπνη νηθνηόπσλ. Η ζπγθέληξσζε ηνπ κεγαιύηεξνπ αξηζκνύ
ησλ ελδεκηθώλ taxa ζε απηά ηα πςόκεηξα, κε πνιιά από απηά λα παξνπζηάδνληαη ζε
δπηηθέο, ζθηαζκέλεο επηθάλεηεο, όπνπ νη ζεξκνθξαζίεο είλαη νη ειάρηζηεο ηεο
πεξηνρήο, κπνξεί λα εξκελεπζεί θαη σο ε ζηαδηαθή αληίδξαζε απηώλ ησλ taxa ζηελ
αύμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, ιόγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, απνηθίδνληαο ζηαδηαθά
ζέζεηο νη νπνίεο ζην κέιινλ ζα έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ ζα
ηνπο επηηξέςνπλ ηελ επηβίσζε (McArthur 1972, Peters & Darling 1985, Beniston
2003).
Από ηηο θαηαγξαθέο ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa, ην πην ελδηαθέξνλ ζηνηρείν
είλαη ε επέθηαζε ηεο πεξηνρήο εμάπισζεο ησλ Alyssum montanum subsp. montanum
var. graecum, Carum heldreichii, Cirsium heldreichii, Genista milii, Minuartia
eurytanica θαη Seseli parnassicum, ηα νπνία όρη κόλν αλαθέξνληαη γηα πξώηε θνξά
από ηελ πεξηνρή ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ, αιιά αλαθέξνληαη θαη γηα πξώηε θνξά από
ηε θπηνγεσγξαθηθή ελόηεηα ηεο Πεινπνλλήζνπ.
΢εκαληηθό επίζεο εύξεκα, ζεσξήζεθε ν εληνπηζκόο δηαθόξσλ, λέσλ
ππνπιεζπζκώλ ηνπ πεινπνλλεζηαθνύ ελδεκηθνύ Gymnospermium altaicum subsp.
peloponnesiacum, νη νπνίνη είλαη θαηά πνιύ κεγαιύηεξνη θαη ακηγείο, ζε ζρέζε κε
απηνύο ησλ κέρξη ηώξα αλαθνξώλ.
Αλαθνξηθά κε ηηο θπηνγεσγξαθηθέο ζρέζεηο ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ,
δηαπηζηώζεθε όηη κεηαμύ ησλ 13 θπηνγεσγξαθηθώλ πεξηνρώλ ηεο Διιάδαο, ε
κεγαιύηεξε «ζπγγέλεηα» ππάξρεη κε ηελ πεξηνρή ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο. Σν γεγνλόο
απηό ηεθκεξηώζεθε κε ηελ θαηαγξαθή 15 ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa κε απνθιεηζηηθή
εκθάληζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ζηε θπηνγεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο ΢ηεξεάο
Διιάδαο. Σαπηόρξνλα, ε θαηαγξαθή ζηελ πεξηνρή κειέηεο 16 απνθιεηζηηθώλ
ελδεκηθώλ ηεο Πεινπνλλήζνπ, αλαδεηθλύεη ηνλ έληνλν «πεινπνλλεζηαθό»
ραξαθηήξα ηεο ρισξίδαο ηνπ όξνπο. ΢πλδπάδνληαο ηηο παξαπάλσ δηαπηζηώζεηο,
ηεθκεξηώλεηαη πεξαηηέξσ ε άπνςε ηνπ Strid (1995), γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ
Κνξηλζηαθνύ θόιπνπ σο κηθξήο ζεκαζίαο θπηνγεσγξαθηθνύ νξίνπ, κεηαμύ
- 451 -
Πεινπνλλήζνπ θαη ΢ηεξεάο Διιάδαο, αθνύ ε πεξηνρή κειέηεο νκνηάδεη ηόζν κε ηελ
θπηνγεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ, όζν θαη κε ηελ πεξηνρή ηεο ΢ηεξεάο
Διιάδαο, παξνπζηάδνληαο αλαινγία απνθιεηζηηθώλ ελδεκηθώλ Pe πξνο ελδεκηθώλ Pe
θαη Ste ίζε κε 1:0,94.
Μέζσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ δείθηε ηνπ Sørensen, γηα ηα ειιεληθά ελδεκηθά taxa,
κεηαμύ ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ θαη 17 νξεηλώλ πεξηνρώλ ηεο Διιάδαο, δηαπηζηώζεθε
όηη ε κεγαιύηεξε θπηνγεσγξαθηθή «ζπγγέλεηα» ππάξρεη κε ην όξνο Δξύκαλζνο θαη
δεπηεξεπόλησο, κε παξαπιήζηεο ηηκέο ηνπ δείθηε, κε ηα όξε Παξλαζζόο, Υεικόο,
Κπιιήλε θαη Γθηώλα, επηβεβαηώλνληαο θαη κε ηνλ ηξόπν απηόλ ηηο έληνλεο ζρέζεηο
κεηαμύ ησλ θπηνγεσγξαθηθώλ πεξηνρώλ ηεο βνξείνπ Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο ΢ηεξεάο
Διιάδαο.
Από ηα 85 βαιθαληθά ελδεκηθά θαη ππελδεκηθά taxa (10,26% επί ηεο ζπλνιηθήο
ρισξίδαο) πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ηα 55 (64,71%) εκθαλίδνληαη
απνθιεηζηηθά ζηε ρεξζόλεζν ησλ Βαιθαλίσλ, 13 απαληώληαη ζηηο ρώξεο ησλ
Βαιθαλίσλ, ηεο Αδξηαηηθήο θαη ηεο Ιηαιίαο (Balkan-Italian) θαη 17 taxa έρνπλ σο
θύξηα πεξηνρή εμάπισζεο ηα Βαιθάληα θαη ηελ Αλαηνιία (Balkan-Anatolian). Από
ηηο ζπγθξίζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κεηαμύ ηνπ όξνπο Παλαρατθνύ θαη ησλ
άιισλ θαιά κειεηεκέλσλ βνπλώλ ηεο βνξείνπ Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο ΢ηεξεάο
Διιάδαο, δηαπηζηώζεθε όηη ην όξνο Παλαρατθό βξίζθεηαη ζην κέζν πεξίπνπ ηνπ
άμνλα εμάπισζεο/εμαζζέληζεο ηνπ βαιθαληθνύ ζηνηρείνπ από βνξά πξνο λόην (Strid,
1989), ελώ ηαπηόρξνλα δέρεηαη ηελ επίδξαζε ηόζν ηνπ βαιθαληθνύ-ηηαιηθνύ
ζηνηρείνπ (13 taxa), όζν θαη ηνπ αλαηνιηθνύ-βαιθαληθνύ ζηνηρείνπ (17 taxa).
Άιιεο ζεκαληηθέο θαηαγξαθέο κε ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa, είλαη απηέο ησλ
Silene roemeri (βαιθαληθό-Ιηαιίαο) θαη Vicia canescens (αλαηνιηθό-κεζνγεηαθό), πνπ
αλαθέξνληαη γηα πξώηε θνξά από ηε θπηνγεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ,
επεθηείλνληαο έηζη λνηηόηεξα ηελ πεξηνρή εμάπισζήο ηνπο θαη εληζρύνληαο ηνπο
δεζκνύο ηεο ρισξίδαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε ηα όξε ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο, όπνπ
απαληώληαη απηά ηα είδε
΢εκαληηθά επξήκαηα γηα ηελ παιαηνγεσγξαθία θαη ηε ρισξηδηθή
πνηθηιόηεηεα ηεο πεξηνρήο, απνηεινύλ ηα αξθηηθν-αιπηθά taxa Luzula spicata,
Phleum alpinum θαη Saxifraga adscendens subsp. parnassica, ελαπνκείλαληα
ζηνηρεία (relicts) από ηηο παγεηώδεηο πεξηόδνπο, ηα νπνία δηαηεξνύληαη ζηηο ζέζεηο
όπνπ ζήκεξα θαηαγξάθεθαλ, εμαηηίαο ησλ ηδηαίηεξσλ εδαθηθώλ θαη θιηκαηηθώλ
ζπλζεθώλ πνπ επηθξαηνύλ εθεί.
- 452 -
΢ηελ πεξηνρή κειέηεο αλήθνπλ 102 taxa κε πεξηνξηζκέλν εύξνο εμάπισζεο

(range restricted), όπσο δίδεηαη ν όξνο από ηνπο Dimopoulos et al. (2013), κε 87 από
απηά λα ζεσξνύληαη σο ειιεληθά ελδεκηθά θαη 15 σο ελδεκηθά ησλ βαιθαλίσλ.
Από ηα 828 taxa ηεο απηόρζνλεο ρισξίδαο ηνπ όξνπο, 40 (4,83%, επί ηνπ
ζπλόινπ ηεο ρισξίδαο) εληάζζνληαη ζε θάπνην θαζεζηώο πξνζηαζίαο, κε 12 taxa λα
πξνζηαηεύηνληαη από ηε ΢πλζήθε CITES, ηξία από ηε ΢πλζήθε ηεο Βέξλεο, 27 από
ην Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 67/1981 θαη δύν από ηελ Οδεγία 92/43. Σαπηόρξνλα, 10 taxa
(1,2%, επί ηνπ ζπλόινπ ηεο ρισξίδαο) ζεσξνύληαη όηη βξίζθνληαη ζε θάπνηα
θαηεγνξία θηλδύλνπ ηεο IUCN, κε ηα taxa Erodium chrysanthum, Ophrys argolica
θαη Peucedanum achaicum, λα ζεσξνύληαη σο Σξσηά (VU), ηα taxa Arabis subflava,
Arenaria guicciardii, Dianthus androsaceus, Genista milii, Scutellaria rupestris θαη
Seseli parnassicum, σο ΢πάληα (R) θαη ην taxon Gymnospermium altaicum subsp.
peloponnesiacum, σο ΢ρεδόλ Απεηινύκελν (NT).
΢πκπεξαζκαηηθά, από ηελ αλάιπζε ηεο ρισξίδαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο
κπνξνύλ λα δηαηππσζνύλ ηα εμήο:
 Ο αξηζκόο ησλ απηόρζνλσλ taxa πνπ θηινμελεί ην όξνο Παλαρατθό θαη
ε ζύλζεζε ηεο ρισξίδαο αληηθαηνπηξίδεη ηηο έληνλεο πηέζεηο πνπ έρεη δερζεί
δηαρξνληθά ε πεξηνρή.
 Σν όξνο Παλαρατθό, παξά ην ζρεηηθά κηθξό κέγεζνο θαη πςόκεηξό
ηνπ, δηαζέηεη κηα πινύζηα ρισξίδα, θηινμελώληαο κεγάιν αξηζκό taxa από ηα
νπνία πνιιά είλαη ελδεκηθά, ζπάληα, πξνζηαηεπόκελα ή/θαη απεηινύκελα.
 Μπνξεί λα ζεσξεζεί σο ζεξκό ζεκείν ελδεκηζκνύ γηα ηε βόξεηα
Πεινπόλλεζν, δεκηνπξγώληαο έλα ηόμν ελδεκηζκνύ, καδί κε ηα όξε Υεικόο
θαη Κπιιήλε, θαηά κήθνο ηνπ θνξηλζηαθνύ θόιπνπ.
 Απνηειεί ραξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα ησλ ηζρπξώλ θπηνγεσγξαθηθώλ
ζρέζεσλ κεηαμύ ηεο ρισξίδαο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο.
 Οη ηζρπξνί δεζκνί κε ηα όξε ηεο ΢ηεξεάο Διιάδαο θαη ν έληνλνο
«πεινπνλλεζηαθόο» ραξαθηήξαο ηνπ όξνπο, πξνζδίδνπλ επηπιένλ ηεθκεξίσζε
ζηε ζεώξεζε ηνπ Κνξηλζηαθνύ θόιπνπ σο αζζελνύο θπηνγεσγξαθηθνύ νξίνπ.
 Μπνξεί λα ζεσξεζεί όηη ην όξνο Παλαρατθό απνηειεί ζεκείν
ζπλάληεζεο δηάθνξσλ κεηαλαζηεπηηθώλ νδώλ από δηάθνξεο θαηεπζύλζεηο.
Απηό εληζρύεηαη, από ηελ θαηαγξαθή ησλ βνξεηόηεξσλ πιεζπζκώλ ησλ
Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum θαη Sideritis clandestina
- 453 -
subsp. peloponnesiaca θαη ησλ λνηηόηεξσλ πιεζπζκώλ ησλ Allysum

montanum subsp. montanum var. graecum, Carum heldreichii, Cirsium
heldreichii, Genista milii, Minuartia eurytanica, Seseli parnassicum, Silene
roemeri θαη Vicia canescens, ελώ ηαπηόρξνλα πεξηιακβάλεη ζεκαληηθό αξηζκό
taxa ηεο βαιθαληθήο ελδεκηθήο θαη ππελδεκηθήο (Βαιθαληθά – Ιηαιηθά,
Βαιθαληθά – Αλαηνιηθά taxa) ρισξίδαο.
 Απνηειεί πεξηνρή γηα ηελ νπνία απαηηνύληαη λα ιεθζνύλ ηδηαίηεξα
κέηξα γηα ηελ παξαθνινύζεζε ηεο ρισξίδαο, αθνύ εθηόο από ηνλ ζεκαληηθό
αξηζκό ελδεκηθώλ taxa, θηινμελεί 40 taxa πνπ βξίζθνληαη ππό θαζεζηώο
πξνζηαζίαο θαη 10 taxa πνπ βξίζθνληαη ζε θάπνηα θαηεγνξία θηλδύλνπ ηεο
IUCN, γηα ηα νπνία δελ γλσξίδνπκε νύηε ηελ ηάζε ησλ πιεζπζκώλ ηνπο, νύηε
έρνπλ ιεθζεί κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο.
Βλάζηηζη
Από ηελ επεμεξγαζία 241 δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο, αλαγλσξίζηεθαλ κέζσ

ζηαηηζηηθώλ θαη πνιππαξαγoληηθώλ κεζόδσλ επεμεξγαζίαο (TWINSPAN, DCA)
επηά ελόηεηεο βιάζηεζεο, 14 θπζηθνί ηύπνη νηθνηόπσλ, 13 θπηνθνηλόηεηεο, νθηώ
θπηνθνηλσλίεο, δύν ππνθπηνθνηλσλίεο θαη ηξείο όςεηο.
Οη θπζηθνί ηύπνη νηθνηόπσλ πνπ αλαγλσξίζηεθαλ καδί κε ηηο θνηλόηεηεο πνπ
πεξηιακβάλνπλ, μεθηλώληαο από ηα ρακειόηεξα πςόκεηξα είλαη:
 Ο νηθόηνπνο «Μεζνγεηαθά πεπθνδάζε κε ελδεκηθά είδε πεύθσλ ηεο
Μεζνγείνπ» κε Κσδηθό Natura 2000: 9540, πνπ αθνξά ζπζηάδεο κε Pinus
halepensis ζε πςόκεηξα κέρξη 550 m πεξίπνπ, ζηνλ ππόξνθν ησλ νπνίσλ ζπρλά
εκθαλίδνληαη ηα taxa Quercus coccifera, Arbutus unedo θαη Pistacia lentiscus.
΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε ε ππνθπηνθνηλσλία Arbuto
andrachne – Quercetum ilicis pinesotum halepensis Verroios & Georgiadis
2011.
 Ο νηθόηνπνο «Φξύγαλα από Sarcopoterium spinosum», κε Κσδηθό
Natura 2000: 5420, o νπνίνο θαηαγξάθεθε λα θαιύπηεη κηθξέο επηθάλεηεο, ζε
πςόκεηξα κέρξη 900 m. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε ζηα
ρακειόηεξα πςόκεηξα ε θνηλόηεηα Genista acanthoclada – Sarcopoterium
- 454 -
spinosum θαη ζε όιν ην εύξνο εμάπισζεο ηνπ νηθνηόπνπ ε θνηλόηεηα Phlomis

fruticosa – Ballota acetabulosa.
 O νηθόηνπνο «Διιεληθά δάζε πξίλνπ», κε Κσδηθό Natura 2000: 934Α,
o νπνίνο αθνξά ηνπο δελδξώδεηο ζρεκαηηζκνύο κε Quercus coccifera, ζε
πςόκεηξα κέρξη θαη 1000 m. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε ε
θπηνθνηλσλία Phillyreo latifoliae-Quercetum cocciferae Barbero & Quézel
1976 θαη ε ππνθπηνθνηλσλία κε Rubia peregrina θαη Arbutus andrachne
(Barbero & Quézel 1976).
 Ο νηθόηνπνο «Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ» κε Κσδηθό
Natura 2000: 5340, ν νπνίνο εκθαλίδεηαη δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο,
θαιύπηνληαο κεγάιεο επηθάλεηεο, ζε πςόκεηξα κέρξη 1400 m πεξίπνπ. ΢ηνλ
ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε κία θνηλόηεηα, ε Phlomis fruticosa -
Quercus coccifera.
 Ο νηθόηνπνο «Γάζε ειιεληθήο Διάηεο», κε θσδηθό Natura 2000:
951B, ν νπνίνο αθνξά ηα ειαηνδάζε ηεο πεξηνρήο, πνπ αλαπηύζζνληαη ζε
πςόκεηξα από 700 έσο 1500 m, πεξίπνπ. Υαξαθηεξηζηηθή θαη αμηνζεκείσηε
είλαη ε απνπζία ησλ δαζώλ ηεο Διάηεο από ηνλ Οξεηλό κεζνγεηαθό όξνθν
βιάζηεζεο (>1500 m), γηα ηνλ νπνίν απνηεινύλ ηε δπλεηηθή βιάζηεζε (καδί κε
ηα δάζε κε Pinus nigra θαη ηνπο αξαηνύο ζρεκαηηζκνύο κε Juniperus
oxycedrus), σο απνηέιεζκα ησλ δηαρξνληθώλ πηέζεσλ θαη ππνβαζκίζεσλ πνπ
δέρζεθαλ θαη ζπλερίδνπλ λα δέρνληαη ηα ειαηνδάζε ζηελ πεξηνρή. ΢ηα
ρακειόηεξα πςόκεηξα ηνπ νηθνηόπνπ αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία
Helictotricho convoluti – Abietetum cephalonicae Βarbero & Quézel 1976, ελώ
ζηα κεγαιύηεξα, ε θπηνθνηλσλία Lilio chalcedonici – Abietetum cephalonicae
Βarbero & Quézel 1976. Σα δάζε Διάηεο ζην Παλαρατθό απνηεινύλ ηα
δαζνόξηα θαη εκθαλίδνπλ πνιύ κηθξό βαζκό αλαγέλλεζεο κε ηζρπξέο ηάζεηο
ππνβάζκηζεο. Από ηελ αμηνιόγεζε ηεο δνκήο ησλ ζπζηάδσλ θαη ηεο
αλαγέλλεζεο ηεο Διάηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, ν νηθόηνπνο δελ θαίλεηαη λα
βξίζθεηαη ζε θαιή θαηάζηαζε (νη πεξηζζόηεξεο ζπζηάδεο κάιινλ βξίζθνληαη
ζε θξίζηκε θαηάζηαζε), θαζώο ζηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο ε δσηηθόηεηα
ησλ αηόκσλ είλαη κεησκέλε θαη ηα πξνβιήκαηα αλαγέλλεζεο ηδηαίηεξα
ζεκαληηθά, ε δε βόζθεζε εκπνδίδεη ηελ εμέιημε ηνπ νηθνηόπνπ. Η θπζηθή
αλαγέλλεζε ηεο Διάηεο ζην όξνο θξίλεηαη σο κε ηθαλνπνηεηηθή θαη θαηά ζέζεηο
- 455 -
είλαη αλύπαξθηε. Θεσξείηαη αλαγθαίν λα πξνηαζνύλ δηαρεηξηζηηθά κέηξα πνπ

ζα αθνξνύλ ηε δηαηήξεζε, πξνζηαζία θαη αλάθακςε ησλ δαζώλ Διάηεο, ηα
νπνία κπνξνύλ λα πξνθύςνπλ από κία πην ιεπηνκεξή θαη εμεηδηθεπκέλε έξεπλα
θαη κειέηε ησλ δαζώλ απηώλ θαη ηνπ βαζκνύ αλαγέλλεζήο ηνπο, πνπ δελ
πεξηιακβάλεηαη ζηνπο ζθνπνύο ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο. ΢εκεηώλεηαη, όηη κηα
ηέηνηα έξεπλα κπνξεί λα πινπνηεζεί παξάιιεια κε ην ζρέδην παξαθνινύζεζεο
ησλ νηθνηόπσλ πνπ πξνηείλεηαη από ηελ παξνύζα κειέηε, κε ηδηαίηεξα ρακειό
επηπιένλ θόζηνο. Ιδηαίηεξε πξνζνρή θαηά ηελ έξεπλα απηή ζα πξέπεη λα δνζεί
ζηε δηαρείξηζε ησλ εθηάζεσλ κε Juniperus oxycedrus θαη Crataegus
heldreichii, νη νπνίεο εθάπηνληαη κε ηνλ νηθόηνπν ηεο Διάηεο θαη θηινμελνύλ
λεαξά άηνκα Διάηεο κε πνιύ θαιή αλάπηπμε, αιιά θαη άιια κηθξόηεξεο
ειηθίαο άηνκα (2εηή, 4εηή θιπ) πξνζηαηεπκέλα κέζα ζε απηνύο ηνπο ζακλώλεο,
κε ζθνπό ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηελ πξνζπάζεηα αλάθακςεο ηνπ νηθνηόπνπ ηεο
Διάηεο.
 Ο νηθόηνπνο «Γελδξώδε matorrals κε Juniperus spp.» κε θσδηθό
Natura 2000: 5210, ν νπνίνο αθνξά θπξίσο αλσδαζηθέο, αξαηέο ζακλώδεηο
εθηάζεηο ζηηο νπνίεο θπξηαξρνύλ ηα Crataegus heldreichii θαη Juniperus
oxycedrus, ζε πςόκεηξα από 800 έσο 1400 m, πεξίπνπ. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν
νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε κηα λέα θνηλόηεηα ε Juniperus oxycedrus – Crataegus
heldreichii.
 Ο νηθόηνπνο «Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο»
κε Κσδηθό Natura 2000: 4090, ν νπνίνο αθνξά ηηο αλσδαζηθέο, ζηεπόκνξθεο,
ιηβαδηθέο εθηάζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, πνπ εκθαλίδεηαη θαη θπξηαξρεί ζε
πςόκεηξν άλσ ησλ 1200 m θαη κέρξη ηελ θνξπθή ηνπ όξνπο. ΢ηνλ
ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν θαη ζε πςόκεηξν κέρξη 1500 m πεξίπνπ,
αλαγλσξίζηεθε ε Astragalus angustifolius – Festuca cyllenica comm. nova, ηεο
ζπλέλσζεο Stipo-Morinion, θαζώο θαη δύν όςεηο ηεο, κία κε Stipa pulcherrima
subsp. epilosa θαη κηα κε Crataegus sp. ΢ε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1500 m,
νη κνλάδεο βιάζηεζεο βξίζθνληαη εληόο ηεο ζπλέλσζεο Eryngio-Bromion θαη
αλαγλσξίζηεθαλ ε θπηνθνηλσλία Marrubio velutini – Astracanthetum rumelici
Quezel 1964 θαη κηα όςε απηήο κε Gymnospermium altaicum subsp.
peloponnesiacum, ε Festuca cyllenica – Marubium velutinum comm. nova θαη
- 456 -
ε Gymnospermium altaicum subsp. peloponnesiacum – Festuca cyllenica

comm. nova.
 Ο νηθόηνπνο «Ληζώλεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ» κε Κσδηθό Natura
2000: 8140, ν νπνίνο αθνξά ηηο ζάξεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε ηηο κεγαιύηεξεο
επηθάλεηέο ηνπ λα εκθαλίδνληαη ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1000 m θαη
δηάζπαξηα. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε κία θπηνθνηλόηεηα,
ηεο ζπλέλσζεο Silenion caesiae Quézel 1964, ε Festuca spectabilis - Drypis
spinosa.
 Ο νηθόηνπνο «Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή
βιάζηεζε», κε Κσδηθό «Natura 2000»: 8210, ν νπνίνο αθνξά ηα θάζεηα ή κε
πνιύ κεγάιε θιίζε βξαρώδε ελδηαηηήκαηα κε ραζκόθπηα. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν
νηθόηνπν δηαθξίζεθαλ δύν λέεο θνηλόηεηεο: ζηα κηθξόηεξα πςόκεηξα θαη κέρξη
πεξίπνπ ηα 1500 m, ε Campanula versicolor – Inula verbascifolia θαη ζηα
κεγαιύηεξα πςόκεηξα ε Minuartia stellata – Achillea umbellata.
 Ο νηθόηνπνο «Υινώδεηο δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε
ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο
επεηξσηηθήο Δπξώπεο)», κε Κσδηθό Natura 2000: 6230*, o νπνίνο απνηειεί
νηθόηνπν πξνηεξαηόηεηαο ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000 θαη αλήθεη ζην Παξάξηεκα
I ηεο Οδεγίαο 92/43 (ΔΔ, 1992). Αθνξά ηα ρηνλόθηια ιηβάδηα ηεο πεξηνρήο πνπ
εκθαλίδνληαη ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1400 m, ζε επίπεδεο ή κε κηθξή
θιίζε εθηάζεηο, κε πινύζην εδαθηθό πιηθό θαη κε θπηηθέο θαιύςεηο, θπξίσο από
πνώδε είδε, πνπ θηάλνπλ ην 90-100%. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν
αλαγλσξίζηεθε ε θπηνθνηλσλία Alopecuro gerardi - Crocetum sieberi Quézel
1964.
Σέινο, θαηαγξάθεθαλ δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο αδσληθνί ηύπνη

νηθνηόπσλ νη νπνίνη είλαη νη εμήο:
 Ο νηθόηνπνο «΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε
ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp.», κε θσδηθό Natura 2000: 3140, ν
νπνίνο αθνξά κηθξέο θνηιόηεηεο κε λεξό, πνπ επηθξαηνύλ ηα taxa Ranunculus
trichophyllus θαη Chara sp. Δληνπίζηεθε ζε κία κόλν ζέζε ζην όξνο, ζε
πςόκεηξν 1700 m, πεξίπνπ. Αλαγλσξίζηεθε κηα λέα θπηνθνηλόηεηα, ε
- 457 -
Ranuncullus trichophylus – Chara sp. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηύπνο νηθνηόπνπ

απνηειεί λέα αλαθνξά γηα ηελ πεξηνρή.
 Ο νηθόηνπνο «Κνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ», κε Κσδηθό Natura
2000: 72BO, ν νπνίνο αθνξά θνηλόηεηεο ηεο ζπλέλσζεο Trifolion parnassi
Quézel 1964, πνπ θαηαιακβάλνπλ κηθξέο επηθάλεηεο θνληά ζε ζέζεηο κε λεξό.
΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθαλ δύν λέεο θπηνθνηλόηεηεο, ε
Eleocharis palustris – Juncus effusus, ε νπνία εληνπίζηεθε ζε κηα ζέζε εληόο
ηνπ επξύηεξνπ νηθνηόπνπ ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ (6230*) θαη ζε πςόκεηξν
1700 m, πεξίπνπ θαη ε θνηλόηεηα Juncus inflexus – Carex flaca, ε νπνία
εληνπίζηεθε δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, θπξίσο ζηνλ νηθόηνπν ησλ
«ζηεπόκνξθσλ» ιηβαδηώλ θαη ζε πςόκεηξα από 1400 m θαη άλσ.
 Ο νηθόηνπνο «Γάζε - ζηνέο κε Salix alba θαη Populus alba», κε
Κσδηθό Natura 2000: 92A0, ν νπνίνο αθνξά ππνιεηκκαηηθέο ζπζηάδεο κε Salix
alba, πνπ εκθαλίδνληαη δηάζπαξηα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, θπξίσο ζε όρζεο
ξεκάησλ ή θνληά ζε κεγάιεο πεγέο θαη ζπλήζσο ζηα κέζα πςόκεηξα ηεο
πεξηνρήο κειέηεο. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθόηνπν αλαγλσξίζηεθε κία λέα
θπηνθνηλόηεηα, ε Salix alba – Juncus effusus.
 Ο νηθόηνπνο «Γάζε Platanus orientalis θαη Liquidambar orientalis
(Platanion orientalis)» κε Κσδηθό Natura 2000: 92CO, ν νπνίνο αθνξά ηηο
ζπζηάδεο κε Platanus orientalis, πνπ εληνπίδνληαη ζε πνιιέο από ηηο όρζεο ησλ
ξεκάησλ ηεο πεξηνρήο, ζρεκαηίδνληαο ζπλήζσο «δώλε» θαηά κήθνο ηεο όρζεο.
΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηύπν νηθνηόπνπ αλαγλσξίζηεθε κία θπηνθνηλσλία ε
Plataneum orientalis – balkanicum I. & V. Karpati 1961.
Μέζσ ηνπ ππνινγηζκνύ ησλ δεηθηώλ πνηθηιόηεηαο, ε κεγαιύηεξε ρισξηδηθή

πνηθηιόηεηα εκθαλίδεηαη ζηνλ νηθόηνπν ησλ Γαζώλ ειιεληθήο Διάηεο θαη
δεπηεξεπόλησο ζηνπο νηθνηόπνπο ησλ Eιιεληθώλ δαζώλ πξίλνπ, ησλ Γελδξσδώλ
matorrals κε Juniperus spp. θαη ησλ Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ.
Η κεγαιύηεξε πνηθηιόηεηα ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa (53 taxa) θαηαγξάθεθε
ζηνλ νηθόηoπν ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο θαη
δεπηεξεπόλησο ζηνλ νηθόηνπν ησλ Garrigues ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (27 taxa).
Οη ππόινηπνη ηύπνη νηθνηόπσλ αθνινπζνύλ κε κηθξόηεξα αξηζκό ειιεληθώλ
ελδεκηθώλ taxa. ΢πκπεξαζκαηηθά, ζηα ρακειόηεξα πςόκεηξα, αλ θαη ππάξρεη
- 458 -
κεγαιύηεξε ρισξηδηθή πνηθηιόηεηα (Γάζε Διάηεο), δελ παξαηεξείηαη αληίζηνηρα

πςειή πνηθηιόηεηα ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa, θάηη πνπ αληίζεηα ζπκβαίλεη ζηα
κεγαιύηεξα πςόκεηξα (νηθόηνπνο Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε
αθαλζώδεηο ζάκλνπο), όπνπ δελ παξαηεξείηαη εθεί ε αληίζηνηρε ρισξηδηθή
πνηθηιόηεηα. Γειαδή, ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ην κέγηζην ηεο πνηθηιόηεηαο ζε
ειιεληθά ελδεκηθά taxa, βξίζθεηαη ζε κεγαιύηεξα πςόκεηξα ζε ζρέζε κε ην κέγηζην
ηεο ζπλνιηθήο ρισξηδηθήο πνηθηιόηεηαο, θάηη πνπ παξαηεξείηαη θαη από ηνπο Trigas
et al. (2013), γηα ηελ πεξίπησζε ησλ βνπλώλ ηεο Κξήηεο.
Ανθπώπινη επίδπαζη – Απειλέρ
Οη αλζξώπηλεο επηδξάζεηο θαη νη απεηιέο πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηελ πεξηνρή

κειέηεο είλαη νη ππξθαγηέο, ε βόζθεζε, νη δηαβξώζεηο, νη πδξνκαζηεύζεηο, νη
εθρεξζώζεηο θαη ε παξάλνκε αλέγεξζε θηεξηαθώλ θαηαζθεπώλ, νη δηαλνίμεηο
δξόκσλ, ηα έξγα αλαλεώζηκσλ πεγώλ ελέξγεηαο, νη παξάλνκεο ρσκαηεξέο, νη καδηθέο
πινηνκίεο θαη νη ζπιινγέο θπηηθώλ εηδώλ, ε δαζηθή αλαςπρή, θπλήγη θαη νη
ακκνραιηθνιεςίεο από ηα ξέκαηα θαη ηνπο ρεηκκάξνπο.
Αλ θαη θάζε κηα απεηιή μερσξηζηά δελ ζα απνηεινύζε θαηαζηξεπηηθό θίλδπλν
γηα ηνπο νηθνηόπνπο ηεο πεξηνρήο, νη νπνίνη ζα κπνξνύζαλ λα αλαθάκςνπλ έπεηηα
από ηελ άξζε ησλ πηέζεσλ, ν ζπλδπαζκόο ηνπο είλαη απηόο πνπ νδεγεί ζηε ζηαδηαθή
θαηάξξεπζε ησλ κνλάδσλ βιάζηεζεο θαη πηζαλόλ ζηελ νξηζηηθή θαηάξγεζή ηνπο.
Υαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα απηήο ηεο δηαπίζησζεο είλαη ε εθδήισζε κεγάισλ
ππξθαγηώλ θαη νη επηπηώζεηο πνπ πξνθύπηνπλ από απηέο. Σν πξαγκαηηθό πξόβιεκα
ζηελ ππνβάζκηζε ησλ νηθνηόπσλ όπνπ εθδειώλνληαη ππξθαγηέο δελ πξνέξρεηαη από
απηή θάζε απηή ηελ ππξθαγηά, αθόκα θη αλ είλαη απνηέιεζκα εκπξεζκνύ, αιιά
πξνέξρεηαη από ηηο πηέζεηο πνπ δέρνληαη νη ππξόπιεθηνη νηθόηνπνη κεηά ην πέξαο ηεο
ππξθαγηάο. Όινη νη νηθόηνπνη πνπ βξίζθνληαη ζηηο πεξηνρέο πςεινύ θηλδύλνπ
εθδήισζεο ππξθαγηάο (Γθαλάηζαο θ.ά, 2010) έρνπλ πνιύ θαιή αλαγελλεηηθή
ηθαλόηεηα κεηά ην πέξαο ηεο ππξθαγηάο. Παξόια απηά, νη ζπλζήθεο πνπ πξνζθέξεη
ην κεηαππξηθό πεξηβάιινλ (επθνιία πξόζβαζεο, θαηαζηξνθή ηεο αδηαπέξαζηεο
ζακλώδνπο βιάζηεζεο θιπ) επλννύλ ηε βόζθεζε θαη ηηο θαηαπαηήζεηο ζηηο
επηθάλεηεο απηέο, κε απνηέιεζκα λα κελ δίλεηαη ε επθαηξία απνθαηάζηαζεο ηνπ
νηθνηόπνπ ζηελ πξόηεξε κνξθή ηνπ, λα ππνβαζκίδεηαη θαη ζπρλά λα θαηαζηξέθεηαη
νινζρεξώο (πρ αλέγεξζε θηεξίσλ, επέθηαζε θαιιηεξγεηώλ θιπ). Σηο κεγαιύηεξεο
- 459 -
απεηιέο θαίλεηαη λα ηηο δέρνληαη ηα δάζε πξίλνπ θαη ηα δάζε ραιεπίνπ πεύθεο ζηηο
επηθάλεηεο ησλ νπνίσλ έρνπλ εθδεισζεί θαηά ην παξειζόλ θαηαζηξεπηηθέο ππξθαγηέο
θαη ζηηο εθηάζεηο ηνπο παξαηεξήζεθε ε κεγαιύηεξε έληαζε ζε εθρεξζώζεηο θαη
πινηνκίεο. Η γεηηλίαζή ηνπο κε θαιιηεξγνύκελεο εθηάζεηο ζπρλά ηηο ζέηεη ζε θίλδπλν
θαηαπαηήζεσλ. ΢εκαληηθή απεηιή επίζεο, δέρνληαη ηα αλσδαζηθά ιηβάδηα
(ζηεπόκνξθα θαη ρηνλόθηια), ιόγσ ηεο θόξηηζεο από ηε βόζθεζε, ε νπνία ζπρλά
είλαη απμεκέλε εμαηηίαο ηεο εθδήισζεο ππξθαγηάο ζε γεηηνληθέο πεξηνρέο. ΢ε πνιιέο
ζέζεηο ησλ αλσδαζηθώλ ιηβαδηώλ, θαηαγξάθεθαλ ππνβαζκίζεηο από ηελ
ππεξβόζθεζε, δηαβξώζεηο θαη εηζρώξεζε ληηξόθηισλ εηδώλ. ΢εκαληηθέο επηπηώζεηο
ζηνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ έρνπλ δεκηνπξγεζεί θαη από ηε δηάλνημε νδώλ, νη νπνίεο
εθηόο από ηελ θαηάιεςε επηθάλεηαο, δεκηνπξγνύλ εύθνιε πξόζβαζε ζε όιεο ηηο
εθηάζεηο πνπ βξίζθνληαη εθαηέξσζελ ηνπ κήθνπο ηνπο. Οη ππόινηπεο δξαζηεξηόηεηεο
– απεηιέο, επεξεάδνπλ ζε κηθξόηεξν βαζκό ηνπο νηθνηόπνπο ηεο πεξηνρήο, κε ηηο
μπιεύζεηο λα απνηεινύλ δπλεηηθά κηα ζεκαληηθή απεηιή ζην κέιινλ, εμαηηίαο ηεο
απμαλόκελεο δήηεζεο γηα θαπζόμπια, ζηηο πόιεηο.
Χαπηογπάθηζη
Με ζθνπό ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ επηζθέςεσλ πεδίνπ θαη ηε δεκηνπξγία κηαο

κεζνδνινγίαο, θαηά ην δπλαηόλ, δηαρξνληθήο ζεώξεζεο ησλ εθηάζεσλ πνπ θαιύπηνπλ
νη δηάθνξεο κνλάδεο βιάζηεζεο θαη ρξήζεηο γεο, πξαγκαηνπνηήζεθε ραξηνγξάθεζε
κε ηε ρξήζε πνιπθαζκαηηθώλ εηθόλσλ Landsat 7 ETM+, κε ζπλδπαζκό ησλ δηαύισλ
4-3-2. Με ηε ρξήζε ηειεπηζθνπηθώλ κεζόδσλ επηβιεπόκελεο ηαμηλόκεζεο
θαζκαηηθώλ ππνγξαθώλ, δεκηνπξγήζεθε ν ράξηεο βιάζηεζεο/ρξήζεσλ γεο γηα ηελ
πεξηνρή κειέηεο, ε αθξίβεηα ηνπ νπνίνπ θξίζεθε θαηάιιειε γηα ραξηνγξαθήζεηο ζε
θιίκαθα 1:50000 ή κεγαιύηεξε. Η δεκηνπξγία απηνύ ηνπ ράξηε θξίλεηαη ηδηαίηεξα
νηθνλνκηθή, αθνύ απαηηεί ειάρηζηεο επηζθέςεηο πεδίνπ θαη ζηεξίδεηαη, ζρεδόλ
απνθιεηζηηθά ζε ηειεπηζθνπηθέο πξαθηηθέο. Η ρξήζε απηήο ηεο κεζνδνινγίαο ζα
κπνξεί ζην κέιινλ λα δώζεη απνηειέζκαηα κεγαιύηεξεο αθξίβεηεο, κέζσ ηεο ρξήζεο
εηθόλσλ κεγάιεο δηαθξηηηθήο ηθαλόηεηαο, ησλ νπνίσλ ην θόζηνο πξνκήζεηαο
κεηώλεηαη ζπλερώο αηζζεηά. ΢εκαληηθόηαηε ήηαλ ε ζπκβνιή απηήο ηεο κεζνδνινγίαο
ζηνλ εληνπηζκό, κέζσ ησλ ηαμηλνκεκέλσλ εηθνλνζηνηρείσλ, ησλ ζέζεσλ δηαθόξσλ
κνλάδσλ βιάζηεζεο πνπ ζα ήηαλ αδύλαηνλ λα δηαθξηζνύλ αθόκα θαη θαηά ηε
θσηνεξκελεία εηθόλσλ κε κεγάιε δηαθξηηηθή ηθαλόηεηα. Σαπηόρξνλα, ε δηαζέζηκε
- 460 -
πιεξνθνξία ζηνπο δηάθνξνπο θαζκαηηθνύο δηαύινπο, κπνξεί λα αμηνπνηεζεί θαη γηα

άιιεο ρξήζεηο, όπσο ε δηάγλσζε αζζελεηώλ ζηε βιάζηεζε, ζηνλ πξνζδηνξηζκό ηεο
επηθάλεηαο πνπ θαηαζηξάθεθε από ηελ εθδήισζε κηαο ππξθαγηάο θιπ.
Με ηε ρξήζε γεσγξαθηθώλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηώλ (GIS), ζε ζπλδπαζκό κε
ηα απνηειέζκαηα ηνπ ράξηε βιάζηεζεο, ηεο θσηνεξκελείαο επί νξζνθσηνγξαθηώλ
πςειήο δηαθξηηηθήο ηθαλόηεηαο θαη ηεο αλάιπζεο ησλ δεηγκαηνιεςηώλ πεδίνπ,
δεκηνπξγήζεθε ν ράξηεο ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Από ηνλ
ράξηε απηόλ πξνθύπηεη όηη ε κεγαιύηεξε επηθάλεηα ηεο πεξηνρήο θαιύπηεηαη από ηνλ
νηθόηνπν ησλ Δλδεκηθώλ νξεηλώλ ρέξζσλ εδαθώλ κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο θαη
αθνινπζείηαη από ηνλ νηθόηνπν ησλ Garriques ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, ησλ
Γαζώλ πξίλνπ θαη ησλ Γαζώλ ειιεληθήο Διάηεο. Με κηθξόηεξεο επηθάλεηεο
εκθαλίδνληαη νη ππόινηπνη ηύπνη νηθνηόπσλ. Σν ζεκαληηθόηεξν ζπκπέξαζκα πνπ
πξνθύπηεη από ηε ραξηνγξάθεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ είλαη ν θαηαθεξκαηηζκόο ησλ
θπζηθώλ κνλάδσλ βιάζηεζεο ζηα πςόκεηξα θάησ ησλ 700 m πεξίπνπ, από ηελ
θαηάιεςε κεγάινπ κέξνπο ηεο πεξηνρήο από αγξνηηθέο εθηάζεηο ή
εγθαηαιειεηκκέλνπο αγξνύο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πίεζε πνπ θαίλεηαη λα αζθείηαη
από ηηο θαιιηέξγεηεο ζηνλ νηθόηνπν ησλ δαζώλ πιαηάλνπ, ν νπνίνο εκθαλίδεηαη κε ηε
κνξθή πνιύ κηθξήο δώλεο, πιάηνπο ελόο έσο ηεζζάξσλ αηόκσλ εθαηέξσζελ ησλ
ξεκάησλ. Ιδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηελ ύπαξμε ζεκαληηθώλ επηθαλεηώλ
δαζώλ πξίλνπ ή ζακλσδώλ ηύπσλ νηθνηόπσλ, κεηαμύ ησλ αγξνηηθώλ
εθκεηαιιεύζεσλ. Οη επηθάλεηεο απηέο, νη νπνίεο θαηά ην παξειζόλ δηαηεξνύληαλ θαη
σο θπζηθά όξηα ησλ ηδηνθηεζηώλ, δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθόηαην ξόιν ζηε
δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιόηεηαο ζηελ πεξηνρή θαη παξέρνπλ ζώθν γηα πιεζώξα taxa
ρισξίδαο θαη παλίδαο, αλαδεηθλύνληάο ηεο σο πξσηεύνπζαο ζεκαζίαο πεξηνρέο, όπνπ
απηέο εκθαλίδνληαη.
΢ε ζπλδπαζκό κε ηηο δεηγκαηνιεςίεο ρισξίδαο, δεκηνπξγήζεθαλ νη ράξηεο
θιίζεσλ-εκθάληζεο ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa θαη εθζέζεσλ-εκθάληζεο ειιεληθώλ
ελδεκηθώλ taxa γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, θαζώο θαη ν ράξηεο ζεξκώλ ζεκείσλ
πνηθηιόηεηαο θαη ελδεκηζκνύ.
Από ηα δεδνκέλα ηνπ ράξηε θιίζεσλ-εκθάληζεο ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa
πξνέθπςε όηη, ε κεγαιύηεξε πνηθηιόηεηα ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa εκθαλίδεηαη ζε
θιίζεηο κεγαιύηεξεο από 55%, όπνπ θπξηαξρνύλ βξαρώδεηο βηόηνπνη, ζάξξεο ή θάζεηα
βξάρηα, ππνδειώλνληαο ηελ πξνζπάζεηα επηβίσζεο πιεζώξαο ελδεκηθώλ taxa, απνηθίδνληαο
- 461 -
ζέζεηο πνπ είλαη ιηγόηεξν πξνζβάζηκεο γηα βόζθεζε ή άιιε δξαζηεξηόηεηα, αιιά θαη ηε
ζεκαληηθή ζπκκεηνρή ζηελ ελδεκηθή ρισξίδα ησλ βξαρόθηισλ ελδεκηθώλ taxa.
Από ηα δεδνκέλα ηνπ ράξηε εθζέζεσλ-εκθάληζεο ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa
πξνέθπςε όηη, ν κεγαιύηεξνο αξηζκόο θαηαγξαθώλ θαη ε κεγαιύηεξε πνηθηιόηεηα,
εληνπίδνληαη ζε επηθάλεηεο δπηηθήο γεληθήο έθζεζεο (ΝΓ, Γ, ΒΓ). Απηή ε πξνηίκεζε
ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa πνπ απαληώληαη ζηηο δπηηθέο θπξίσο εθζέζεηο θαη
δεπηεξεπόλησο ζηηο βόξεηεο εθζέζεηο, πηζαλόλ λα εξκελεύεη ηηο απαηηήζεηο ηνπο ζε
ζρεηηθά ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαη πγξαζία θαη ηελ πξνζπάζεηα απνηθηζκνύ ζε
ζέζεηο πνπ εθηίζεληαη ιηγόηεξν ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία, έρνπλ κεγάιε δηάξθεηα
ζθίαζεο θαη ρακειέο ζεξκνθξαζίεο, θαζ’ όιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο, ζε ζρέζε κε
ηηο ζέζεηο γεληθήο αλαηνιηθήο έθζεζεο. Σν γεγνλόο απηό, ζπλδπαζηηθά κε ηελ
θαηαγξαθή ησλ πεξηζζόηεξσλ ελδεκηθώλ taxa ζηα κεγαιύηεξα πςόκεηξα ηνπ όξνπο,
κπνξεί λα εξκελεπζεί θαη σο ε αληίδξαζε ησλ taxa ζηελ ζηαδηαθή αύμεζε ηεο κέζεο
ζεξκνθξαζίαο, ιόγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, απνηθίδνληαο ζηαδηαθά ζέζεηο νη νπνίεο
ζην κέιινλ ζα έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ
ηελ επηβίσζε (McArthur, 1972; Peters & Darling, 1985; Beniston, 2003).
Από ηελ θαηάξηηζε ηνπ ράξηε ζεξκώλ ζεκείσλ ελδεκηζκνύ, αλαδείρζεθαλ σο
ζεκαληηθέο γηα ηελ εκθάληζε θαη ηελ πνηθηιόηεηα ζε ειιεληθά ελδεκηθά taxa νη
πεξηνρέο «΢θαληδνρέξηα» θαη «Πξαζνύδη».
Η θνξπθή «΢θαληδνρέξηα» θαη νη γύξσ εθηάζεηο ηεο, απνηεινύλ ίζσο ηελ
πεξηζζόηεξν αλεπεξέαζηε πεξηνρή ηνπ όξνπο, ζηελ νπνία δελ ππάξρεη
θαηαθεξκαηηζκόο ηνπ ηνπίνπ από εθηεηακέλα έξγα νδνπνηίαο θαη ε βόζθεζε θαίλεηαη
λα αζθείηαη ζε θαλνληθή έληαζε. Άιιεο ρξήζεηο γεο ή πηέζεηο απνπζηάδνπλ.
Η πεξηνρή «Πξαζνύδη» πεξηιακβάλεη πνηθηιία ηύπσλ νηθνηόπσλ (ρηνλόθηια θαη
ζηεπόκνξθα ιηβάδηα, θνηλσλίεο ησλ πςειώλ βνύξισλ, θνηλόηεηεο κε Chara ass.,
βξαρώδε πξαλή, ζάξξεο) θαη ηδηαίηεξεο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο (κεγάια πςόκεηξα,
απμεκέλα πνζνζηά εδαθηθήο πγξαζίαο, παξνπζία ρηνληνύ κέρξη θαη ηηο αξρέο ηνπ
θαινθαηξηνύ ή θαη πεξηζζόηεξν). Έρεη εύθνιε νδηθή πξόζβαζε θαη παξαηεξείηαη
θαηαθεξκαηηζκόο ησλ βηνηόπσλ από ηα έξγα νδνπνηίαο, ελώ αζθείηαη εληνλόηαηε
βόζθεζε.
Ιδηαίηεξν ελδηαθέξνλ, ζηηο ζπγθξίζεηο ηεο πνηθηιόηεηαο ζε ειιεληθά ελδεκηθά
taxa παξνπζηάδεη ε πεξηνρή «Σξαλή Ρίδα» ζηελ νπνία βξίζθνληαη νη νηθόηoπνη ησλ
ζηεπόκνξθσλ θαη ησλ ρηνλόθηισλ ιηβαδηώλ, θαζώο θαη ν νηθόηνπνο ησλ θνηλσληώλ
ησλ πςειώλ βνύξισλ, όπνπ θαηαγξάθνληαη επηά δηαθνξεηηθά ειιεληθά ελδεκηθά
- 462 -
taxa, θαζώο θαη ην ζεκαληηθό γηα ηελ πεξηνρή, ελδεκηθό ησλ Βαιθαλίσλ-Ιηαιίαο,
Silene roemeri. ΢ηελ πεξηνρή απηή εθηείλεηαη κεγάιν ηκήκα ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ (κε
ηα ζπλνδά έξγα νδνπνηίαο). Καηαγξάθεθαλ έληνλα θαηλόκελα βόζθεζεο, θαζώο θαη
ε εκθάληζε ληηξόθηισλ εηδώλ.
΢πκπεξαζκαηηθά πξνθύπηεη, όηη ν κεγαιύηεξνο αξηζκόο ειιεληθώλ ελδεκηθώλ
taxa βξίζθεηαη ζηηο πεξηζζόηεξν αλεπεξέαζηεο θαη θπζηθέο αλσδαζηθέο πεξηνρέο
(«΢θαληδνρέξηα»). ΢ηελ πεξηνρή «Πξαζνύδη», παξά ηηο ζρεηηθά κεγάιεο πηέζεηο πνπ
δέρεηαη, ε κεγάιε πνηθηιία ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζπκβάιιεη ζηελ αύμεζε ησλ
ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηελ πεξηνρή, αιιά είλαη ζεκαληηθή ε
δηαθνξά ζηνλ αξηζκό ησλ ελδεκηθώλ taxa, ζε απόιπηνπο αξηζκνύο, ζε ζρέζε κε ηελ
πεξηνρή «΢θαληδνρέξηα» (24 πξνο 42 taxa, αληίζηνηρα).
Πνιύ κηθξόηεξν αξηζκό ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa εκθαλίδεη ε πεξηνρή
«Σξαλή Ρίδα», ζηελ νπνία αζθνύληαη έληνλεο δξαζηεξηόηεηεο.
Παξόιν πνπ νη ηύπνη νηθνηόπσλ δελ θαίλεηαη λα έρνπλ ππνζηεί εκθαλείο
δηαηαξαρέο ζηε ρισξηδηθή ηνπο ζύλζεζε (ζε ζύγθξηζε κε ηα δεδνκέλα ηνπ Γηθηύνπ
Natura 2000), ε ζεκαληηθή απηή ειάηησζε ησλ ελδεκηθώλ κεηαμύ απηώλ ησλ
πεξηνρώλ, πνπ θηινμελνύλ βηνηόπνπο κε παξόκνηα ραξαθηεξηζηηθά, πηζαλόηαηα
απνηειεί δείθηε ηεο γεληθήο ππνβάζκηζεο, πνπ ήδε ππάξρεη ζηηο έληνλα αλζξσπν-
επεξεαδόκελεο ζέζεηο.
Με ηηο ίδηεο κεζόδνπο, ραξηνγξαθήζεθαλ νη πθηζηάκελεο απεηιέο – αλζξώπηλε
επίδξαζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο κε ζθνπό ηελ θαηαλόεζε ηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο
ηνπο θαη ηε ρξήζε ησλ απνηειεζκάησλ ζηελ πεξαηηέξσ νηθνινγηθή αμηνιόγεζε ηεο
πεξηνρήο. Η ζέζε πνπ δέρεηαη ηηο πεξηζζόηεξεο άκεζεο πηέζεηο, θπξίσο από ηε
βόζθεζε θαη ηε ρσξνζέηεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ είλαη ε
πεξηνρή «Βνπλό Γηώξγε», κε ηελ πεξηνρή «Φάξζε» λα αθνινπζεί, θπξίσο
επεξεαδόκελε από ηελ ππεξβόζθεζε. Γπλεηηθά, ζε κεγάιν θίλδπλν βξίζθνληαη όιεο
νη εθηάζεηο ηεο πεξηνρήο ζηα ρακειόηεξα όξηα, απεηινύκελεο από ηελ εθδήισζε κηαο
θαηαζηξεπηηθήο ππξθαγηάο.
Σέινο, κε ηε ρξήζε θσηνεξκελεπηηθώλ κεζόδσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζπγθξηηηθή
ζεώξεζε ηεο βιάζηεζεο ηεο πεξηνρήο κεηαμύ ησλ εηώλ 1945 θαη 2009, πνπ αλέδεημε
ηελ επέθηαζε ησλ θπζηθώλ νηθνζπζηεκάησλ, γεγνλόο πνπ δηθαηνινγήζεθε από ηε
ζεκαληηθόηαηε κείσζε ησλ αγξνηηθώλ εθκεηαιιεύζεσλ θαη ησλ πνηκλίσλ
εκηεθηαηηθήο εθηξνθήο. Παξόια απηά, νη εθηάζεηο πνπ θαιύπηνληαη από δαζσκέλνπο
πιένλ αγξνύο, πξέπεη λα ζεσξνύληαη όηη πηζαλόηαηα ζα ράζνπλ ην ζεκεξηλό ηνπο
- 463 -
ραξαθηήξα, ηνπιάρηζηνλ έλα ζεκαληηθό πνζνζηό από απηέο, δηόηη ε ππάξρνπζα

λνκνζεζία δίλεη ην δηθαίσκα δηεθδίθεζήο ηνπο από ηνπο θαηόρνπο ηνπο, σο αγξνηηθέο
εθηάζεηο, γεγνλόο πνπ παξαηεξείηαη λα ζπκβαίλεη ήδε ηα ηειεπηαία ρξόληα, όπνπ
αλαδεηνύληαη επαγγεικαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δηέμνδνη πξνο ηελ ύπαηζξν θαη ηελ
αγξνηηθή νηθνλνκία. Σν γεγνλόο απηό ζε ζπλδπαζκό κε ηε ζηαδηαθή
επαλαθαιιηέξγεηα ή άιινπ είδνπο εθκεηάιιεπζε ησλ εγθαηαιειεηκκέλσλ αγξώλ, πνπ
βξίζθνληαη δηάζπαξηα κέζα ζηνπο δηάθνξνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ, κπνξεί λα
δεκηνπξγήζεη κείδνλ πξόβιεκα γηα ηελ νηθνινγηθή θαηάζηαζε ηεο πεξηνρήο, ζηελ
πεξίπησζε πνπ πξαγκαηνπνηεζνύλ ζε επξεία θιίκαθα.
Οη αλακελόκελεο απηέο εμειίμεηο, ηνλίδνπλ πεξαηηέξσ ηελ αλαγθαηόηεηα
εθαξκνγήο ελόο πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο γηα ηελ πεξηνρή θαη ηνλ
πξνζδηνξηζκό δξάζεσλ γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο θαιήο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ
νηθνζπζηεκάησλ ηεο.
Οικολογική αξιολόγηζη
Με ζθνπό ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ δηαθόξσλ εηδώλ

ρισξίδαο θαη ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, πξαγκαηνπνηήζεθε ε
αμηνιόγεζε 32 θπηηθώλ taxa, πνπ ζεσξήζεθαλ ζεκαληηθά θαη αληηπξνζσπεπηηθά ηεο
ρισξίδαο ηεο πεξηνρήο θαη ε αμηνιόγεζε ηνπ ζπλόινπ ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ.
Η αμηνιόγεζε ησλ θπηηθώλ taxa έγηλε βάζεη ησλ θαηεπζύλζεσλ αμηνιόγεζεο
ησλ taxa πνπ νξίδνληαη ζην ηππνπνηεκέλν έληππν παξνρήο πιεξνθνξηώλ γηα ηνπο
ηόπνπο Natura 2000 (ΔΚ 1997, ΔΔ 2011). Από ηα θπηηθά taxa πνπ αμηνινγήζεθαλ ην
9.38% (3 taxa) παξνπζηάδεη εμαίξεηε ζπλνιηθή εθηίκεζε, ην 59,37% (19 taxa)
ηθαλνπνηεηηθή εθηίκεζε θαη ην 31,25% (10 taxa) επαξθή, γεγνλόο πνπ ζε αλαγσγή
ζηε ζπλνιηθή ρισξίδα ζεκαίλεη ηελ αλάγθε γηα πεξαηηέξσ παξαηεξήζεηο θαη
αλαιύζεηο.
Η αμηνιόγεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ έγηλε κε ηε ρξήζε ηξνπνπνηεκέλσλ, γηα
ηελ πεξηνρή κειέηεο, θιηκάθσλ βαζκνλόκεζεο ησλ θξηηεξίσλ ηεο θπζηθόηεηαο, ηεο
πνηθηιόηεηαο, ηεο ζπαληόηεηαο, ησλ απεηιώλ, ηεο δπλαηόηεηαο επηβίσζεο θαη ηεο
δπλαηόηεηαο απνθαηάζηαζεο ή πξνζαξκνγήο έπεηηα από θάπνηα δηαηαξαρή θαη ησλ
πθηζηάκελσλ θαζεζηώησλ πξνζηαζίαο, βάζεη ησλ όζσλ πξνηείλνληαη από ηνπο
Ratcliff (1977), Margules & Usher (1981), Loidi (1994), Dimopoulos et al. (2000),
Γεκόπνπινο θ.ά. (2005), ΢παλνύ (2010) θαη από ην ηππνπνηεκέλν έληππν παξνρήο
- 464 -
πιεξνθνξηώλ γηα ηνπο ηόπνπο Natura 2000 (ΔΚ 1997, ΔΔ 2011). Κάζε θξηηήξην
βαζκνινγήζεθε κέζσ ηεο θαηάξηηζεο ζρεηηθήο θιίκαθαο βαζκνλόκεζήο ηνπ θαη ην
άζξνηζκα ησλ βαζκνινγηώλ όισλ ησλ θξηηεξίσλ γηα θάζε έλαλ ηύπν νηθνηόπνπ,
απέδσζε ηε ζπλνιηθή νηθνινγηθή αμία ηνπ (ΟΑ), ζε κηα θιίκαθα από ην 0 (απώιεηα
νηθνηόπνπ) έσο ην 60 (άξηζηε θαηάζηαζε δηαηήξεζεο). Από ηα απνηειέζκαηα ηεο
αμηνιόγεζεο πξνέθπςε όηη, ν νηθόηνπνο κε ηε κεγαιύηεξε νηθνινγηθή αμία (ΟΑ)
είλαη απηόο ησλ «Υινσδώλ δηαπιάζεσλ κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά
ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο
Δπξώπεο)» (5230*) (ΟΑ=47). Μεγάιε νηθνινγηθή αμία έρνπλ θαη νη νηθόηνπνη
«Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica)» (951Β) (OA=45), «Κνηλσλίεο ησλ
πςειώλ βνύξισλ» (72Β0) (ΟΑ=44), «Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο
ζάκλνπο» (4090) (ΟΑ=44), «Αζβεζηνιηζηθά βξαρώδε πξαλή κε ραζκνθπηηθή
βιάζηεζε» (8210) (ΟΑ=44), κε ηνπο ππόινηπνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ λα αθνινπζνύλ.
Ο ζπλδπαζκόο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αμηνιόγεζεο ησλ θπηηθώλ taxa θαη ησλ
ηύπσλ νηθνηόπσλ νδήγεζε ζηε δηαπίζησζε όηη απαηηείηαη ε ιήςε κέηξσλ δηαρείξηζεο
θαη πξνζηαζίαο ηεο πεξηνρήο θαη ε θαηάξηηζε πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο γηα
ζπγθεθξηκέλα taxa θαη ηύπνπο νηθνηόπσλ, ηα νπνία θαίλεηαη λα βξίζθνληαη ππό πίεζε
ή/θαη παξνπζηάδνπλ κεγάιε νηθνινγηθή αμία, κε ζθνπό ηε δηαρξνληθή παξαηήξεζε
ηεο νηθνινγηθήο ηνπο θαηάζηαζεο, ηε δηάγλσζε ησλ πηέζεσλ πνπ πθίζηαληαη θαη ηε
ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο.
Πποηάζειρ διασείπιζηρ – Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ
Η δηαρείξηζε θαη ε αμηνπνίεζε ηνπ Παλαρατθνύ όξνπο πξέπεη λα γίλεηαη κέζσ

ηεο αλάδεημεο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηεο βηνπνηθηιόηεηάο ηνπ, ηεο δηαηήξεζεο ησλ
πεξηβαιινληηθώλ ππεξεζηώλ πνπ πξνζθέξεη θαη ηεο δηαθύιαμεο ησλ παξαδνζηαθώλ,
ήπησλ κεζόδσλ εθκεηάιιεπζεο ηεο ππαίζξνπ θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ησλ
πεξηνρώλ ηνπ. Λόγσ ηεο εμαηξεηηθά ζεκαληηθήο ελδεκηθήο ρισξηδηθήο πνηθηιόηεηάο
ηνπ, δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη σο πεξηνρή αλάπηπμεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ή
εθκεηάιιεπζεο ησλ θπζηθώλ πόξσλ ηνπ γηα εκπνξηθνύο ζθνπνύο (Pratt & Shilling,
2002). Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη ε επηινγή ησλ θαηάιιεισλ κέηξσλ δηαρείξηζεο
πξναπαηηείηαη ε εθπόλεζε όισλ ησλ ζρεηηθώλ κειεηώλ αμηνιόγεζεο θαη
θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ πόξσλ ηεο πεξηνρήο. Οη δξάζεηο θαη νη κειέηεο πνπ
απαηηνύληαη λα πξαγκαηνπνηεζνύλ άκεζα θαη πξηλ από νπνηαδήπνηε εθαξκνγή
- 465 -
κέηξσλ δηαρείξηζεο είλαη: ε αλάξηεζε νξηζηηθνύ δαζηθνύ ράξηε γηα ηελ πεξηνρή ηνπ
όξνπο, ε εθπόλεζε δηαρεηξηζηηθήο κειέηεο γηα ηα δάζε ηεο θεθαιιεληαθήο Διάηεο, ε
εθπόλεζε ιηβαδνπνληθήο κειέηεο – κειέηεο βνζθντθαλόηεηαο, ε εθπόλεζε κειέηεο
θέξνπζαο ηθαλόηεηαο γηα ηνπο θπζηθνύο ηύπνπο νηθνηόπσλ ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000,
ε εθπόλεζε κειέηεο νδηθήο ππθλόηεηαο θαη ηέινο ε εθπόλεζε κειέηεο γηα ηνλ
πξνζδηνξηζκό ησλ πιεζπζκώλ ησλ αξσκαηηθώλ θαη θαξκαθεπηηθώλ θπηώλ ζηελ
πεξηνρή.
Χο εθαξκνζκέλεο δξάζεηο δηαρείξηζεο πξνηείλνληαη ηα εμήο:

i. Αμηνπνίεζε ησλ ππνδνκώλ θαη ηνπ πξνζσπηθνύ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ
γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη ησλ ζπάλησλ θαη απεηινύκελσλ
θπηηθώλ taxa.
ii. Γεκηνπξγία θαηαθπγίνπ - δώλεο πξνζηαζίαο πεξηκεηξηθά ησλ
εγθαηαζηάζεσλ ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ, πνπ ζα πεξηιακβάλεη ηελ πιεηνςεθία
ησλ ζεκαληηθώλ, ζπάλησλ θαη απεηινύκελσλ taxa θαη ησλ ζεκαληηθώλ
ηύπσλ νηθνηόπσλ.
iii. Θεζκνζέηεζε πεξηνξηζκνύ ηεο πξόζβαζεο ζηελ πεξηνρή ηνπ
θαηαθπγίνπ, βάζεη ηεο θέξνπζαο ηθαλόηεηαο ηεο πεξηνρήο.
iv. Γεκηνπξγία ζπλζεθώλ πεξηβαιινληηθνύ θαη βνηαληθνύ ηνπξηζκνύ.
v. Ιεξάξρεζε, από ηηο αξκόδηεο Τπεξεζίεο, ησλ επηιέμηκσλ δξάζεσλ ηεο
λέαο Πξνγξακκαηηθήο Πεξηόδνπ ΢ηήξημεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 2014-
2020, κε ζθνπό ηελ άκεζε ηόλσζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πνηόηεηαο δσήο
ησλ θαηνίθσλ ησλ νξεηλώλ πεξηνρώλ.
vi. Γηαρείξηζε ησλ νξεηλώλ πεξηνρώλ ηεο βνξείνπ Πεινπνλλήζνπ σο
εληαίνπ ζπλόινπ, κε θνηλό άμνλα δξάζεσλ θαη πξνηεξαηνηήησλ, βαζηδόκελν
ζηελ άκεζε αιιειεπίδξαζε κεηαμύ ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αζθνύληαη ζηηο
γεηηνληθέο πεξηνρέο.
Σέινο, γηα ηε δηαρξνληθή ζεώξεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ηνπ όξνπο

θαηαξηίζηεθε πξόγξακκα βηνπαξαθνινύζεζεο γηα πέληε θπηηθά taxa θαη πέληε
ηύπνπο νηθνηόπσλ, κε ηε ρξήζε κεζόδσλ δεηγκαηνιεςηώλ ππαίζξνπ, αλάιπζήο ηνπο
ζην εξγαζηήξην κε ηελ ηαπηόρξνλε αμηνπνίεζε ησλ γεσγξαθηθώλ ζπζηεκάησλ
πιεξνθνξηώλ. Σα είδε πνπ εληάρζεθαλ ζην πξόγξακκα παξαθνινύζεζεο είλαη:
Asperula lutea, Dianthus androsaceus, Gymnospermium altaicum subsp.
- 466 -
peloponnesiacum, Sideritis clandestina subsp. peloponnesiaca θαη Silene roemeri. Οη

ηύπνη νηθνηόπσλ πνπ εληάρζεθαλ ζην πξόγξακκα βηνπαξαθνινύζεζεο είλαη:
«΢θιεξά νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε
Chara spp.», «Δλδεκηθά νξεηλά ρέξζα εδάθε κε αθαλζώδεηο ζάκλνπο», «Υινώδεηο
δηαπιάζεηο κε Nardus, πνηθίισλ εηδώλ, ζε ππξηηηθά ππνζηξώκαηα ησλ νξεηλώλ
δσλώλ (θαη ησλ εκηνξεηλώλ δσλώλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξώπεο)», «Κνηλσλίεο ησλ
πςειώλ βνύξισλ», «Γάζε ειιεληθήο Διάηεο (Abies cephalonica)».
Γηα ηα taxa θαη ηνπο ηύπνπο νηθνηόπσλ πνπ εληάρζεθαλ ζην πξόγξακκα
βηνπαξαθνινύζεζεο δεκηνπξγήζεθε ε βάζε αλαθνξάο (base-line) ηεο
παξαθνινύζεζεο, κέζσ ηεο θαηαγξαθήο ηεο ζεκεξηλήο ηνπο θαηάζηαζεο. Όια ηα
δεδνκέλα πεδίνπ θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιύζεσλ θαηαρσξήζεθαλ ζε γεσβάζε
δεδνκέλσλ, ε νπνία ζα απνηειεί ην ζεκείν αλαθνξάο θαηά ηηο κειινληηθέο
επαλαιήςεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο.
΢πλνςίδνληαο, ηα απνηειέζκαηα ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο, ην όξνο Παλαρατθό
απνηειεί ζεκαληηθόηαην νηθνινγηθό ζώθν γηα πιεζώξα θπηηθώλ taxa, πνιιά από ηα
νπνία είλαη ζπάληα, ελδεκηθά, πξνζηαηεπόκελα ή/θαη απεηινύκελα, αληαλαθιώληαο
ηε ζπνπδαηόηεηα θαη ηελ ηδηαηηεξόηεηα ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο θαη ηεο ρισξίδαο ηεο
Πεινπνλλήζνπ εηδηθόηεξα. Η πνηθηιόηεηα ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ πνπ θηινμελεί, κε
κεξηθνύο από απηνύο λα ζεσξνύληαη ζπάληαο εκθάληζεο ή νηθόηνπνη πξνηεξαηόηεηαο,
πξνζδίδεη επηπιένλ ζηελ πεξηβαιινληηθή αμία ηνπ ηόπνπ. Οη πηέζεηο πνπ ε πεξηνρή
δέρεηαη δηαρξνληθά ζε ζπλδπαζκό κε ηηο ζύγρξνλεο ρσξνζεηεκέλεο δξάζεηο, ην
θαζηζηνύλ ηδαληθό γηα πεξαηηέξσ έξεπλα θαη παξαθνινύζεζε ηεο εμέιημεο ησλ
θπζηθώλ πόξσλ ηνπ, αιιά θαη γηα άκεζε εθαξκνγή θαηλνηόκσλ δξάζεσλ γηα ηελ
πξνζηαζία ηνπ (δεκηνπξγία θαηαθπγίνπ ζηηο εθηάζεηο ηνπ αηνιηθνύ πάξθνπ). Η
εθαξκνγή ελόο ζύγρξνλνπ πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο απνηειεί ηδαληθό
εξγαιείν ειέγρνπ ηεο νηθνινγηθήο ηνπ θαηάζηαζεο θαη έγθαηξεο εηδνπνίεζεο ζε
πεξίπησζε δηάγλσζεο θάπνηαο δηαηαξαρήο. Γηα λα πεηύρεη ε εθαξκνγή ελόο
πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο πξέπεη απηό λα γίλεη απνδεθηό όρη κόλν από ηελ
επηζηεκνληθή θνηλόηεηα, αιιά θαη από ηνπο εκπιεθόκελνπο θνξείο θαη νη δξάζεηο
πνπ ζα πξνθύπηνπλ από απηό λα ζηνρεύνπλ όρη ζηελ απόιπηε πξνζηαζία, αιιά ζηελ
νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ηνπ όξνπο.
- 467 -
- 468 -
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
APG III, 2009. The angiosperm phylogeny group. An update of the Angiosperm Phylogeny
Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical
Journal of Linnean Society 161(2): 105-121.
Aplada E, Georgiadis Th, Tiniakou A, Theocharopoulos M, 2007. Phytogeography and

Δcological Evaluation of the Flora and Vegetation of Mt Parnitha (Attica, Greece).
Edinburgh Journal of Botany 64 (2): 185–207.
Arianoutsou M, Bazos I, Delipetrou P, Kokkoris Y, 2010. The alien flora of Greece:

taxonomy, life traits and habitat preferences. Biological Invasions 12: 3525-3549.
Bagnouls F, Gaussen H, 1957. Les climates biologiques et leur classification. Ann. Geogr.
n0355, LXVle annee, 193-220.
Baker JR, Briggs SA, Gordon V, Jones AR, Settle JJ, Townshend JRG, Wyatt BK, 1991.
Advances in classification for land cover mapping using SPOT HRV imagery. Int. J. Remote
Sensing 12(5): 1071-1085.
Baliousis E, Yannitsaros A, 2011. Vascular plant diversity of Mt Pendelikon (Sterea Ellas,

Greece): a recent inventory reflecting contemporary dynamics. Willdenowia 41: 151 – 165.
Barbero M, Bonin G, Quézel P, 1971. Les pelouses écorchées des montagnes Circum-
Mediterraneennes. Phytocoenologia 1(4): 427- 459.
Barbero M, Bonin G, Quezel P, 1975. Signification bioclimatique des pelouses écorchées sur
les montagnes du pourtour mediterraneen; leurs relations avec les forets d’ altitude. Coll.
Interdisc. Milieux Nat. Supraforestiers, Perpignan 5-6: 17-56.
Barbero M, Quezel P, 1976. Les groupements forestiers de Grèce Centro-Méridionale.

Ecologia Mediterranea 2: 1-86.
- 469 -
Barbero M, Quezel P, 1984. Caractérisation bioclimatique des étages de végétation forestière
sur le pourtour Mediterannèen. Aspects méthodologiques posés par la zonation. Actes du
Colloque International «Ecologie et biogeographie des milieux montagnards et de haute
altitude». Documents d`ecologie pyreneènne 1-3: 049-056.
Barbero Μ, Quezel P, 1979. Le problème des manteaux forestières des Pistacio – Rhamnetalia
alaterni en Méditerranée orientale. Essai syntaxonomique. Doc. Phytosociologiques 8: 9 –
21.
Bastian O, Schreiber KF, 1994. Analyse und ökologische Bewertung der Landschaft. G-
Fischer, Stuttgart.
Beniston M, 2000. Environmental change in mountains and uplands. Arnold, London.
Beniston M, 2003. Climatic change in mountain regions: A review of possible impacts.

Climatic Change 59: 5–31.
Bergmeier E, 1995. Die Höhestufung der Vegetation in Südwest – Kreta (Griechenland)

entlang eines 2450 m Transektes. Phytocoenologia 25(3): 317-361.
Bilz M, Kell SP, Maxted N, Lansdown RV, 2011. European Red List of Vascular Plants.
Publication Office of the European Union, Luxemburg.
Bishop YMM, Fienberg SE, Holland PW, 1975. Discrete Multivariate Analysis Theory and
Practice. MIT Press, Cambridge, Massachusetts, 557 p.
Boblaye P, Virlet Th, 1833. Expedition scientifique de Moree. Section des sciences physiques,
2.2. Paris.
Bornmüller J, 1928. Ergebnis einer botanischen Reise nach Griechenland im Jahre 1926
(Zante, Cephalonia, Achaia, Phokis, Aetolien). - Repert. Spec. Nov. Regni Veg. XXV: 161 -
203 (26.11.1928).
- 470 -
Braun-Blanquet J, 1930. L’ origine et le developpement des flores du Massif Central. Ann.
Soc. Linn. Lyon. 76, 54-76.
Braun-Blanquet J, 1964. Pflanzensociologie – Grundzüge der Vegetationskunde. 3. Aufl.

Springer, Wien – New York.
Chavez PS, 1988. An improved dark-object subtraction technique for atmospheric scattering
correction of multispectral data. Remote Sensing of Environment 24: 459–479.
Chavez PS, 1996. Image-based atmospheric corrections – revisited and improved.

Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 62: 1025– 1036.
Christensen KI, 1992. Revision of Crataegus sect. Crataegus and nothosect. Crataeguineae
(Rosaceae-Maloideae) in the Old World. Systematic Botany Monographs 35: 199p.
CITES, 1973. Convention on international trade in endangered species of wild fauna and flora.
In [http://www.cites.org/eng/app/appendices.php].
Cohen J, 1960. A coefficient of agreement for nominal scales. Educational and Psychological
Measurement 20 (1): 37–46.
Colby JD, 1991. Topographic normalization in rugged terrain. Photogrammetric Engineering

and Remote Sensing 57(5) : 531–537.
Congalton R, 1991. A review of assessing the accuracy of classifications of remotely sensed

data. Remote sensing of Environment 52: 229-241.
Cruickshank, M.M. & Tomlinson, R.W. 1996. Application of CORINE land cover
methodology to the UK - Some issues raised from Northern Ireland. Global Ecology and
Biogeography Letters 5: 235-248.
- 471 -
Dafis S, Papastergiadou E, Georghiou K, Babalonas D, Georgiadis Th, Papageorgiou M,
Lazaridou Th, Tsiaoussi B, (eds), 1996. Directive 92/42/EEC. The Greek Habitat Project
NATURA 2000: An overview. Thessaloniki.
Dafis S, Papastergiadou E, Lazaridou Th, Tsiafouli M, 2001. Technical Guide of

Identification, Description and Mapping of Habitat Types of Greece. Greek Biotope-
Wetland Centre (EKBY). Thessaloniki. (In Greek).
De Gruijter J, Bierkens MFP, Brus DJ, Knotters M, 2006. Sampling for Natural Resource
Monitoring. 1–9. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.
Deperet C, 1913. Observations sur l’ histoire géologique pliocene et quaternaire du golfe et d'
isthme de Corinthe. C. R. Acad. Sc.156, Paris.
Dercourt J, 1964. Constribution a l’ etude géologique d' un secteur du Péloponnèse

septentrional. Ann. geol. Pays Hellen. 15, 418p.
Dercourt J, Magne J, 1965. Sur l' age de l’ apparition du flysch dans la partie interne de la
nappe du Pinde en Péloponnèse. Ann. Geol. pays Hell., XVI, 501-504.
Dimopoulos P, Bergmeier E, Sykora K, Papastergiadou E, 2000. Evaluation system of the

relative importance of vegetation syntaxa for nature conservation in Greece. Biologia
Bratislava 55(1): 57-67.
Dimopoulos P, Raus Th, Bergmeier E, Constantinidis Th, Iatrou G, Kokkini S, Strid A,

Tzanoudakis D, 2013. Vascular plants of Greece: an annotated checklist. Berlin: Botanischer
Garten und Botanisches Museum Berlin-Dahlem, Freie Universität Berlin; Athens: Hellenic
Botanical Society. Englera 31: 1-370.
EEA, 2014. European Environment Agency, Corine Land Cover 2000 data. In
[http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/find/global#c12=corine]
- 472 -
EEC, 1992. Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the Conservation of 510 Natural
Habitats and of Wild Fauna and Flora.
Emberger L, 1945. Une classification biogéographique des climates. Rted, in Travaux de

Botanique et d’Ecologie pp. 195-231. Editions Masson, Paris.
Emberger L, 1967. Reflexions sur le spectre biologique de Raunkiaer. - Mem. Soc. bot. Fr.
1966: 147-156.
ESRI, 2008. ArcGIS Desktop: Release 9.3. Redlands, CA: Environmental Systems Research
Institute.
ESRI, 2010. ArcGIS Desktop: Release 10. Redlands, CA: Environmental Systems Research
Institute.
Euro+Med, 2006-2014. Euro+Med PlantBase - the information resource for Euro-

Mediterranean plant diversity. In [http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/].
Fleury JJ, 1980. Les zones de Gavrovo-Tripolitza et du Pinde-Olonos (Grèce Continental), et

Péloponesse du Nord. Evolution d'une plate-forme et d’un bassin dans leur cadre
Alpin. Societé de la Géologie de Nord, Lille Publication, 4, 1–651.
Flocas AA, Giles BD, Angouridakis VE, 1983. On the estimation of annual and monthly mean
values of air temperature over Greece, using stepwise multiple regression analysis. Arch.
Met. Geoph. Biocl. Ser. B 32: 287-295.
Foody GM, Campbell NA, Trodd NM, Wood TF, 1992. Derivation and applications of
probabilistic measures of class membership from the maximum likelihood classification.
Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 58(9): 1335–1341.
Friend A, Rapport D, 1979. Towards a comprehensive framework for environmental

statistics: a Stress-Response approach. Statistics Canada, Ottawa.
- 473 -
Fuller RM, Groom GB, Jones AR, 1994. Land cover map of Great Britain. An automated
classification of Landsat Thematic Mapper data. Photogrammetric Engineering and
Remote Sensing 60(5): 553-562.
Galvánek D, Janák M, 2008. Management of Natura 2000 habitats. 6230* Species -rich
Nardus grasslands. Technical Report 2008 14/21. Daphne Institute of applied Ecology,
Slovakia.
GBIF, 2014. Global Information Biodiversity Facility, Datasets for Greece. In

[http://www.gbif.org/country/GR].
Georgiadis Th, 1983. Contribution a l’ etude cytogéographique du genre Centaurea L. (Sectio

Acrolophus (Gass.) DC.) en Grece. Candollea 38: 325-340.
Georgiou K, Delipetrou P, 2010. Patterns and traits of the endemic plants of Greece. Botanical
Journal of the Linnean Society 162: 130-422.
Goldsmith FB, Harrison CM, Morton AJ, 1986. Description and analysis of vegetation. In:
Moore PD, Chapman SB, (eds), 1986. Methods in Plant Ecology. Blackwell Scientific
Publications, Oxford, pp. 437–524.
Gómez-Campo C, 1985. The Iberian Peninsula. Plant conservation in the Mediterranean area.
Junk Publishers, Dordrecht.
Google Earth, 2013. Google Earth 7.1.2.2041. 38o12΄59,31΄΄Ν 21ο52΄28,11΄΄W. Satellite

images layer.
Grabherr G, Koch G, Kirchmeir H, 1998. Naturnähe Österreichischer Wälder. Bildatlas.

Sonderdruck Österr. Forstz. 1/97.
Green K, Kempka D, Lackey L, 1994. Using remote sensing to detect and monitor land-cover
and land-use change. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 60(3): 331-337.
- 474 -
Greuter W, 2012. Results of the Seventh ―Iter Mediterraneum‖ in the Peloponnese, Greece,
May to June 1995. (Occasional Papers from the Herbarium Greuter - N° 1). Bocconea 25:
5-127.
Greuter W, Burdet M, Long G, 1984-1989. Med-Checklist, Vols 1,3,4. Conservatoire et Jardin

botaniques de la Ville de Genève, Med-Checklist Trust of OPTIMA, Genève.
Greuter W, Raab-Straube von E, 2008. Med-Checklist, Vol 2. Optima Secretariat, Palermo,

Med-Checklist Trust of OPTIMA, Geneve, Euro+Med Plantbase Secretariat, Berlin.
Hajek F, 2005. Object-oriented classification of remote sensing data for the identification of
tree species composition. Proceedings of Forest Sat 2005 conference, May 31 - June 3,
2005, Boras, Sweden.
Halàcsy E.v, 1894. Botanische Ergebnisse einer im Auftrage der hohen Kaiserl. Akademie der
Wissenschaften unternommenen Forschungsreise in Griechenland. IV. Beitrag zur Flora von
Achaia und Arcadien. Kaiserl Akad Wiss. Wien, Math.-Naturwiss Kl, Denkschr 61: 487-
535.
Halàcsy E.v, 1900-04. Conspectus Flora Graecae, Vols 1, 2, 3. Sumptibus Guilelmi

Engelmann. Lipsiae.
Halàcsy E.v, 1908a. Supplementum Conspectus Flora Graecae. Sumptibus Guilelmi

Engelmann. Lipsiae.
Halàcsy E.v, 1908b. Supplementum secundum Conspectus Flora Graecae. Magyar Botanikai.
Lapok.
Hammond A, Adriannse A, Rodenburg E, Bryant D, Woodward R, 1995. Environmental

Indicators: A Systematic Approach to Measuring and Reporting on Environmental Policy
Performance in the Context of Sustainable Development. World Resources Institute,
Washington, D.C.
- 475 -
Hellawell JM, 1996. Development of a rationale for monitoring, p: 1-14. In Goldsmith FB
(ed), Monitoring for Conservation and Ecology. Chapman & Hall, London, 275 pp.
Hennekens SM, 1996, 2002. TURBOVEG (Ver. 1,99t). Software package for input,
processing and presentation of phytosociological data. IBN-DLO. Wageningen & University
of Lancaster.
Hill MO 1979b. TWINSPAN – a FORTRAN program for arranging multivariate data in an

ordered two – way table by classification of individuals and attributes. Cornell University,
Ithaca, New York.
Hill MO, 1979a. DECORANA — A FORTRAN program for Detrended Correspondence

Analysis and Reciprocal Averaging. Section of Ecology and Systematics, Cornell
University, Ithaca, New York, 52pp.
Hill MO, Gauch HG, 1980. Detrended Correspondence Analysis: An Improved Ordination
Technique. Vegetatio 42: 47–58.
Horvat I, Glavac V, Ellenberg H, 1974. Vegetation Sudosteuropas. Fischer Verlag, Stuttgart,

768 pp.
Hurford C, 2007. Incorporating knowledge from research, p: 65-72. Hurford C, Schneider M,

(eds), Monitoring Nature Conservation in Cultural Habitats : A practical Guide and Case
Studies. Springer, Dordrecht, The Netherlands., 394 pp.
Hurford C, Schneider M, 2007. The monitoring case studies. In: Hurford C, Schneider M,
(eds), Monitoring Nature Conservation in Cultural Habitats : A practical Guide and Case
Studies. Springer, Dordrecht, The Netherlands, 394 pp.
ΗΣΣP://gif.berkeley.edu/documents/Landsat%20Band%20Information.pdf (08-01-2014).
IUCN, 1982. The rare, threatened and endemic plants of Greece. Annales Musei Goulandris,
5: 69-105.
- 476 -
IUCN, 2001. IUCN Red List Categories and Criteria: Version 3.1. IUCN Species Survival
Commission. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. In:
[www.iucnredlist.org/technical-documents/categories-and-criteria].
IUCN, 2003. Guidelines for Application of IUCN Red List Criteria at Regional Levels:
Version 3.0. IUCN Species Survival Commission. IUCN, Gland, Switzerland and
Cambridge, UK. [In: www.iucnredlist.org/technical-documents/categories-andcriteria].
IUCN, 2013. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. In
[http://www.iucnredlist.org].
IUCN, 2014. IUCN Standards and Petitions Subcommittee. Guidelines for Using the IUCN
Red List Categories and Criteria. Version 11. Prepared by the Standards and Petitions
Subcommittee. In : [http://www.iucnredlist.org/documents/RedListGuidelines.pdf].
Jacobshagen V, (ed), 1986. Geologie von Griechenland. Gebrüder Borntraeger, Berlin,

Stuttgart, 363p
Jensen JR, 1996. Introductory Digital Image Processing – a Remote Sensing Perspective.
Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J.
Kamari G, 1991. The genus Fritillaria L. in Greece: taxonomy and karyology. Bot. Chron. 10:
253-270.
Kamari G, 1992. Karyosystematic studies on three Crepis species (Asteraceae) endemic to

Greece. Pl. Syst. Evol. 182: 1-19.
Karagiannakidou V, 1991. Analysis of the flora of Mount Menikion, NE Greece.

Saussurea 22: 33-42.
Karagiannakidou V, 1994. Contribution to the study of mountain - subalpine grassland

vegetation of Mount Menikion, northeastern Greece. Ecol. Medit. 20(3/4):73-84.
- 477 -
Karagiannakidou V, Kokkini S, 1987. The flora of Mount Menikion in North East Greece.
Phyton (Horn) 27(2):267-283
Karagiannakidou V, Konstantinou M, Papademetriou K, 1995. Floristic and

phytogeographical research on the upper montane and the subalpine grassland flora of East
Macedonia, Greece. Feddes Repert., 106: 193–213.
Kent M, Coker P, 1992. Vegetation description and analysis: a practical approach. John
Wiley, New York, 363 pp.
Klemm G, Mertz P, 2001. Pflanzengesellschaften Mitteleuropas und der Alpen. Erkennen —

Bestimmen — Bewerten. Ein Handbuch für die vegetationskundliche Praxis. Feddes Repert
112: 143–145.
Kokkoris I, Dimitrellos G, Kougioumoutzis K, Laliotis I, Georgiadis Th, Tiniakou A, 2014.

The native flora of Mountain Panachaikon (Peloponnese, Greece): new records and
diversity. Journal of Biological Research-Thessaloniki, 21: 9.
Körner C, 2004. Mountain biodiversity, its causes and function. Ambiο 13: 11-17.
Koukis G, Rozos D, 1990. Geotechnical Properties of the Neogene Sediments in the NW

Peloponnesus, Greece. Proceedings of the 6th International Congress of Engineering
Geology IAEG), Vol.1, pp. 405-412, Amsterdam 1990.
Liang S, 2004. Quantitative Remote Sensing of Land Surfaces. Wiley & Sons, Hoboken, NJ,
USA.
Loidi J, 1994. Phytosociology applied to nature conservation and land management. In Song
Y, Dierschke H, Wang X, (eds). Applied Vegetation Ecology. Proceed. 35th Symposium
IAVS in Shanghai. East China Normal University Press.
- 478 -
Lucas RM, Rowlands A, Niemann O, Merton R, 2004. Hyperspectral sensors: past, present
and future. In: Varshney P.K., Arora M.K.(Eds.), Advanced Image Processing Techniques
for Remotely Sensed Hyperspectral Data. Springer Verlag, Berlin, pp. 11–40.
Luque SS, 2000. Evaluating temporal changes using Multi-Spectral Scanner and Thematic
Mapper data on the landscape of a natural reserve: the New Jersey Pine Barrens, a case
study. Int. J. Remote Sensing, 21(13,14): 1589-2611.
Maire R, 1924. Etude sur la vegetation et la flore du Grand Atlas marocain. Mem. Soc. Sc.
Nat. Maroc, 4, 220p., Rabat.
Margules C, Usher MB, 1981. Criteria used in assessing wildlife conservation potential: A
review. Biol. Cons. 21: 79-109.
Maroulis G, Artelari R, 2001. New records to the flora of Mount Erimanthos (NW
Peloponnisos, Greece). Flora Mediterranea 11: 311-331.
Maroulis G, Artelari R, 2005. A floristic report from Mount Erimanthos (NW-Peloponnisos,

Greece). Flora Mediterranea 15: 109-120.
Martín-Bravo S, Valcárcel V, Vargas P & Luceńo M, 2010. Geographical speciation related to

Pleistocene range shifts in the western Mediterranean mountains. Taxon 59: 466-482.
Mather PM, 2004. Computer Processing of Remotely Sensed images: An Introduction. 3d ed.
John Wiley & Sons Ltd. Cichester.
McArthur RH, 1972. Geographical Ecology. Harper and Row, New York.
McCune B, Mefford MJ, 1999. PC-ORD 5.31, Multivariate analysis of ecological data,
version 4. MjM Software Design, Gleneden Beach, Oregon, USA, 237 pp.
McCune B, Mefford MJ, 2002. PC-ORD for Windows. In:

[http://home.centurytel.net/~mjm/pcordwin.htm].
- 479 -
Médail F, Diadema K, 2009. Glacial refugia influence plant diversity patterns in the
Mediterranean Basin. Journal of Biogeography 36: 1333-1345.
Médail F, Quézel P, 1999. Biodiversity hotspots in the Mediterranean Basin: setting global
conservation priorities. Conservation Biology 131: 1510-1513.
Minnaert M, 1941. The reciprocity principle in lunar photometry. Astrophys. J. 93: 403-410.
Minnaert M, 1961. Photometry of the Moon. In: Kuiper GP, Middlehurst BM, (eds). Planets
and Satellites, University of Chicago Press, Chicago.
Mitchley J, 2005. Spatial indicators for European nature conservation (SPIN). In: Meade R,
(ed), Proc. Peterborough Remote Sensing Workshop, 30 September 2004, pp. 9–20.
Mitsopoulos M, 1940. Über das Alter und die Fauna des Neogenes in Elis. Ak. Ath. Bd. 15,
429-436 pp, Athens.
Moulopoulos C, 1933. Observations and investigations on the regeneration of burned forests

of Pinus halepensis. Thessaloniki, pp. 1-24 (in Greek).
Mucina L, 1997. Conspectus of Classes of European Vegetation. Folia Geobotanica

Phytotaxinomica 32: 117 – 172.
Mutke J, Barthlott W, 2005. Patterns of vascular plant diversity at continental to global scales.
Biologiske Skrifter 55: 521-531.
Nagy L, Grabherr G, Körner C, Thompson DBA, 2003. Alpine biodiversity in Europe.

Springer, Berlin.
Ozenda P, 1974. Sur la definition d'un étagede vegetation supramediterraneen en Grece.

Veroeff.Geobot.Inst.Zuerich. Rubel: 84-98.
- 480 -
Ozenda P, 1975. Sur les étages de vegetation dans les montagnes du Bassin Méditerranéen.
Doc.Cart.Ecol.Alp.16:1-32.
Parr S, O’Donovan G, Finn J, 2006. Mapping the broad habitats of the Burren using satellite
imagery. Johnston Castle Research Centre, Wexford. Teagasc Headquarters, Oak Park,
Carlow.
Peters RL, Darling JDS, 1985. The Greenhouse Effect and Nature Reserves: Global Warming
Would Diminish Biological Diversity by Causing Extinctions among Reserve Species.
Bioscience 35: 707–717.
Phillipson A, 1892. Der Peloponnese. Verlag Friedlander, Berlin.
Phitos D, Constantinidis T, Kamari G, (eds), 2009. The Red Data Book of Rare and
Threatened Plants of Greece, vol.1 (A-D) & vol.2 (E-Z). Hellenic Botanical Society, Patras
(in Greek).
Phitos D, Kamari G, 1990. Gymnospermium altaicum subsp. odessanum (Berberidaceae)-An

unusual geographical distribution. Razprave IV. razreda SAZU 31(14): 202–207.
Phitos D, Kamari G, 2009. Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subsp. peloponnesiacum

Phitos. In: Phitos D, Constantinidis T, Kamari G, (eds), The Red Data Book of Rare and
Threatened Plants of Greece: 73-74. Hellenic Botanical Society, Patras (in Greek).
Phitos D, Strid A, Snogerup S, Greuter W, 1995. The Red Data Book of Rare and Threatened
Plants of Greece. WWF, Athens.
Pielou EC, 1966. The measurement of diversity in different types of biological collections. J.
Theor. Biol. 13: 131-144.
Pignatti S, 1982. Flora d' Italia. Edagricole, Bologna.
Plachter H, 1991. Naturschutz. G-Fischer, Stuttgart.
- 481 -
Pratt J, Shilling JD, 2002. High Time for Mountains: A program for sustaining mountain
resources and livelihoods. (Background paper for the 2003 World Development Report:
Dynamic Development in a Sustainable World).
Quezel P, 1964 . Végétation des hautes montagnes de la Grèce centro – méridionale. Vegetatio
12(5-6): 289-385.
Quezel P, Barbero M, 1985. Carte de la végétation potentielle de la région méditerranéenne.

Editions de C.N.R.S., 69 p.
Ratcliffe DA, 1977. A Nature Conservation Review, Cambridge University Press.
Raunkiaer C, 1934. The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press,
Oxford.
Regato P, Salman R, 2008. Mediterranean mountains in a changing world; Guidelines for

developing action plans. IUCN Centre for Mediterranean Cooperation, Malaga.
Reif A, Coch T, Knoerzer D, Suchant R, 2001. Landschaftspflege in Verschiedenen

Lebensraumen. Xiii-7.1 Wald. In: Konold W, Böcker R, Hampicke U, (eds), Handbuch
Naturschutz und Landschaftspflege: Kompendium zu Schutz und Entwicklung von
Lebensräumen und Landschaften. Ecomed - Verlag. Landsberg, 88pp.
Richter R, 1996. A spatially adaptive fast atmospheric correction algorithm. International

Journal of Remote Sensing 17: 1201-1214.
Roberts KA, 1996. Field monitoring: Confessions of an addict, pp. 179-211. In: Goldsmith FB
(ed), Monitoring for Conservation and Ecology. Chapman & Hall, London, 275 pp.
Rodwell JS, Schaminée JHJ, Mucina L,Pignatti S, Dring J, Moss D, 2002. The Diversity of
European Vegetation. An overview of ohytosociological alliances and their relationships to
EUNIS habitats. Report EC-LNV nr. 2002/054. National Reference Centre for Agriculture,
Nature and Fisheries. Wageningen.
- 482 -
Rozos D, Koukis G, 1993. Mineralogical composition and texture of the neogene sediments of
the NW Peloponnesus, Greece. Proc. Int. Symp. on Geotechnical Engineering of Hard Soils
- Soft Rocks, Greece, Anagnostopoulos et al (eds), A.A. Balkema, Vol.1, pp. 195-202,
Rotterdam.
Sáinz H, Moreno JC, 2002. Flora vascular endémica Espańola. In: Pineda FD, de Miguel JM,
Casado MA, Montalvo J, (eds), La diversidad biológica de Espańa. Pearson, Madrid, pp.
175-195.
Sarris A, Maniadakis M, Lazaridou O, Kalogrias V, Bariotakis M, Pirintsos SA, 2005.

Studying Land Use Patterns in Crete Island, Greece, Through a Time Sequence of Landsat
Images and Mapping Vegetation Patterns. International Conference on Environment,
Ecosystems and Development (EED'05), Venice, Italy – published in WSEAS Journal.
Shannon CE, 1948. A mathematical theory of communication. Bell System Technical Journal
27: 379–423 & 623–656.
Silleos N, Perakis K, Petsanis G, 2002. Assessment of crop damage using space remote
sensing and GIS. International Journal of Remote Sensing 23(3): 417–427.
Simpson EH, 1949. Measurement of diversity. Nature, Lond. 163, 688.
Singh Α, 1986. Change detection in the tropical forest environment of northeastern India using
Landsat. In: Eden MJ, Parry JT, (eds), Remote Sensing and Tropical Land Management.
John Wiley & Sons, New York, pp. 237-254.
Smith JA, Tzeu LL, Ranson KJ, 1980. The Lambertian Assumption and Landsat Data.
Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 46 (9): 1183-1189.
Sørensen T, 1948. A method of establishing groups of equal amplitude in plant sociology

based on similarity of species content. Biol. Skr. K. danske Vidensk. 5 (2): 1 -34.
- 483 -
South S, Qi JG, Lusch DP, 2004. Optimal classification methods for mapping agricultural
tillage practices. Remote Sensing of Environment 91(1): 90–97.
Spellerberg FI, 1992. Evaluation and assessment for conservation. Chapman & Hall. London.
Stevanović V, Vukojičić S, Šinžar-Sekulić J, Lazarević M, Tomović G, Tan K, 2009.

Distribution and diversity of Arctic-Alpine species in the Balkans. Plant Systematics and
Evolution 283: 219-235.
Strid A, Tan K, 2002. Flora Hellenica, Vol. 2. Koeltz Scientific Books. Koenigstein.
Strid A, Tan K, 2002. Flora Hellenica, Vol. 2. Koeltz Scientific Books, Koenigstein.
Strid A, 1986a. Mountain flora of Greece, Vol. 1. Cambridge University Press, Cambridge.
Strid A, 1986b. The mountain flora of Greece with special reference to the Anatolian element.
Proccedings of the Royal Society of Edinburg, 89B: 59-68.
Strid A, 1989. Endemism and speciation in the Greek flora. In: Tan K (ed.), The Davis and
Hedge Festschrift. Edinburgh University Press, Edinburgh: 27-44.
Strid A, 1995. The Greek mountain flora, with special reference to the Central European
element. Bocconea, 5: 99-112.
Strid A, Tan K, 1991. Mountain flora of Greece, Vol. 2. Edinburgh University Press,
Edinburgh.
Strid A, Tan K, 1997. Flora Hellenica, Vol. 1. Koeltz Scientific Books. Koenigstein.
Strid, 2007. Berberidaceae family in Greece. Fisi 116: 12-13 (in Greek).
Tan K, Iatrou G, 2001. Endemic plants of Greece. The Peloponnese. Gads Publishers Ltd,
Copenhagen.
- 484 -
Tiniakou A, 2000. Distribution of the genus Viola (Violaceae) in Peloponnisos (Greece). Bot.
Chron. 13: 357-368.
Trigas P, Tsiftsis S, Tsiripidis I, Iatrou G, 2012. Distribution Patterns and Conservation

Perspectives of the Endemic Flora of Peloponnese (Greece). Folia Geobotanica 2012, 47
(4): 421-439.
Tutin TG, Heywood VH, Burges NA, Moore DM, Valentine DH, Walters SM, Webb DA,
(eds), 1964-1980. Flora Europaea, Vol. 1-5. Cambridge University Press, Cambridge.
Tutin TG, Heywood VH, Burges NA, Moore DM, Valentine DH, Walters SM, Webb DA,
(eds), 1993. Flora Europaea 1 (2nd edition). Cambridge University Press, Cambridge.
Usher MB, 1994. Erfassen und Bewerten von Lebensräumen: Merkmale, Kriterien, Werte. In:
Usher MB, Erz W, (eds), Erfassen und Bewerten im Naturschutz: 17-47. Quelle & Meyer.
Heidelberg – Wiesbaden.
Van Der Ploeg SWF, 1994. Erfassen und Bewerten von Lebensräumen in den Nederlanden:
Ein kontroverses Thema in einem kleinen Land. In: USHER, M. B. & ERZ, W, (eds),
Erfassen und Bewerten im Naturschutz: 102-116. Quelle & Meyer. Heidelberg –
Wiesbaden.
Väre H, Lampinen C, Humphries C, Williams P, 2003. Taxonomic diversity of vascular plants

in the European alpine areas. In: Nagy L, Grabherr G, Körner C & Thompson, DBA, (eds).
Alpine biodiversity in Europe. Springer, Berlin: pp. 133-148.
Verroios G, Georgiadis Th,, 2002. Post-fire succession: the case of Aleppo pine (Pinus
halepensis Miller) forests of northern Achaia (Greece). Fres Env Bul 11(4): 186-193.
Vincini M, Reeder D, 2000. Minnaert topographic normalization of Landsat TM imagery in

rugged forest areas. International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing. Vol.
XXXIII, Part B7. Amsterdam.
- 485 -
Vlachos A, Georgiadis Th, Tiniakou A, 2009. Floristic research of the mountains of
Sterea Hellas (Central Greece) and their affinities with mountains of Peloponnisos.
Journal of Biological Research-Thessaloniki 12: 193 – 209.
Vladimirov V, 2007. New floristic records in the Balkans: 5. Phytologia Balcanica 13(2):
261-276.
Walter KS, Gillett HJ, 1998. 1997 IUCN Red List of Threatened Plants. IUCN - The World
Conservation Union, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
WCSP, 2014. World Checklist of Selected Plant Families. Facilitated by the Royal Botanic
Gardens, Kew. Ιn [http://apps.kew.org/wcsp/].
Whitman AA, Hagen JM, 2003. Biodiversity indicators for sustainable forestry. Final report to
the National Commission on Science for Sustainable Forestry. Washington DC, USA.
Wiens JA, Stralberg D, Jongsomjit D, Howell CA, Snyder MA, 2009. Niches, models, and
climate change: assessing the assumptions and uncertainties. In: Proceedings of the National
Academy of Sciences USA 106, pp. 19729–19736.
Willliams DL, Nelson RF, 1986. Use of Remotely Sensed Data for Assessing Forest Stand
Conditions in the Eastern U.S. IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing, GE-
24 (1), pp. 130-138.
Wolter PT, Mladenoff DJ, Host GE, Crow TR, 1995. Improved forest classification in the
northern lake states using multi-temporal Landsat imagery. Photogrammetric Engineering
and Remote Sensing 61: 1129–1143.
Yuan F, Bauer ΜΔ, 2006. Mapping impervious surface area using high resolution imagery: A
comparison of object-based and per pixel classification. Proceedings of ASPRS 2006
Annual Conference, Reno, Nevada; May 1-5, 2006.
- 486 -
Αδαιαηόπμοθμξ Α, Μαηζμύηα Π, Υαηγδαανζάκδξ Β, 1988: Σα αμοκά ημο Μςνδά, Δηδόζεζξ
Πζηζζθόξ, Αεήκα.
Ανβονόπμοθμξ Γ, 2002. Μεθέηδ Πενζααθθμκηζηώκ Δπζπηώζεςκ Αζμθζημύ Πάνημο 36,9 MW

ζηδ εέζδ Σνακή Ρίγα-Βνςιμκένζ-΢ηακηγμπένζ, Γήιμο Ρίμο Απαΐαξ.
Απθαδά Δ, 2005. ΢πάκζα ηαζ εκδδιζηά θοηά Δεκζημύ Γνοιμύ Πάνκδεαξ. Γαζανπείμ
Πάνκδεαξ, Σνάπεγα ηδξ Δθθάδμξ, Αεήκα.
Απθαδά Δ, 2013. Υθςνίδα ηαζ αθάζηδζδ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ημο όνμοξ Γηζώκα.
Αλζμθόβδζδ-Πνμζηαζία-Γζαπείνζζδ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ,
Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Ανβζαθάξ ∆, 2000. Φςημενιδκεία - Σδθεπζζηόπδζδ. Δεκζηό Μεηζόαζμ Πμθοηεπκείμ, Αεήκα.
Βθάπμξ Α, 2006. Υθςνίδα αθάζηδζδ ηαζ μζημθμβία ημο μνεζκμύ ζοβηνμηήιαημξ ηςκ
Βανδμοζίςκ. Γζδαηημνζηή δζαηνζαή, Πάηνα.
Βμοδμύνδξ Κ, 1995. Τδνμβεςθμβζηέξ ζοκεήηεξ ημο ΒΓ ηιήιαημξ ημο κμιμύ Απαΐαξ.

Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Γεςθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Γεςνβζαηάηδξ Π, Γζακκάημξ Γ, Γηάκμο Δ, Γνίααξ Κ, Ιςακκίδδξ Ι, ΢διαζάηδξ ΢, Ξδνμοπάηδξ

΢, Υνζζημπμύθμο Α, Μακςθόπμοθμξ Α, 2011. Οζημθμβζηή απμηύπςζδ ημο Όνμοξ Σαΰβεημξ
βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ αζμπμζηζθόηδηαξ (ηεθζηή ακαθμνά - ηείιεκμ δζααμύθεοζδξ). Δεκζηό
Κέκηνμ Βζμηόπςκ –Τνμηόπςκ, Αεήκα.
Γηακάηζαξ Π, Σζαηαθδήιδ Μ, Κμοθμοημύναξ Η, Μπακηήξ Α, Μακηγααέθαξ Α, Παπαδμύθδ

Α, 2010. Μεθέηδ ΢πεδίμο Γαζμπνμζηαζίαξ ηδξ πενζμπήξ Πακαπασημύ Όνμοξ (πενζμπή
Γζηηομο «Φοζδ 2000»). Γήιμξ Παηνέςκ, Πάηνα.
Γημοαάξ Μ, ΢αηεθθανίμο Ν, 2011. Κθίια ηαζ Γαζζηή Βθάζηδζδ ηδξ Δθθάδαξ. Δεκζηό
Αζηενμζημπείμ Αεδκώκ, Αεήκα.
- 487 -
ΓΤ΢, 1945. Αενμθςημβναθίεξ έημοξ θήρδξ 1945, ηθίιαηαξ 1:42000. Γεςβναθζηή Τπδνεζία
΢ηναημύ, Αεήκα.
ΓΤ΢, 1987. Σμπμβναθζηόξ πάνηδξ ηθίιαηαξ 1:50000, Φύθθμ πάνηδ Ναύπαηημξ. Γεςβναθζηή
Τπδνεζία ΢ηναημύ, Αεήκα.
ΓΤ΢, 1990. Σμπμβναθζηόξ πάνηδξ ηθίιαηαξ 1:50000, Φύθθμ πάνηδ Υαθακδνίηζα.

Γεςβναθζηή Τπδνεζία ΢ηναημύ, Αεήκα.
Γδιδηνέθθμξ Γ, 2005. Γεςαμηακζηή ένεοκα ημο όνμοξ Σοιθνδζημύ (ΒΓ ΢ηενεά Δθθάδα).
Υθςνίδα-Βθάζηδζδ-Αλζμθόβδζδ-Γζαπείνζζδ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ,
Γδιόπμοθμξ Π, 1993. Υθςνζδζηή ηαζ θοημημζκςκζμθμβζηή ένεοκα ημο όνμοξ Κοθθήκδ.

Οζημθμβζηή πνμζέββζζδ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Γδιόπμοθμξ Π, Bergmeier E, Θεμδςνόπμοθμξ Κ, Σζζαθμύθδ Μ, 2005. Οδδβόξ

Παναημθμύεδζδξ Σύπςκ Οζημηόπςκ ηαζ Φοηζηώκ εζδώκ ζηζξ πενζμπέξ Νatura 2000 ιε
Φμνείξ Γζαπείνζζδξ ζηδκ Δθθάδα. Πακ/ιζμ Ιςακκίκςκ-Σιήια Γζαπείνζζδξ Πενζαάθθμκημξ
ηαζ Φοζζηώκ Πόνςκ & Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ., Αβνίκζμ, ζεθ. 172.
ΔΔ, 2011. Δονςπασηή Δπζηνμπή. Δηηεθεζηζηή Απόθαζδ ηδξ Δπζηνμπήξ ηδξ 11δξ Ιμοθίμο
2011, όζμκ αθμνά ημ έκηοπμ πθδνμθμνζώκ βζα ημοξ ηόπμοξ Natura 2000 (2011/484/ΔΔ).
Δπίζδιδ Δθδιενίδα ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ, L198/39.
ΔΚ, 1997. Δπζηνμπή ηςκ Δονςπασηώκ Κμζκμηήηςκ. Απόθαζδ ηδξ Δπζηνμπήξ ηδξ 18δξ
Γεηειανίμο 1996, όζμκ αθμνά ημ έκηοπμ πθδνμθμνζώκ βζα ημοξ πνμηεζκόιεκμοξ ηόπμοξ
Natura 2000 (97/266/EK). Δπίζδιδ εθδιενίδα ηςκ Δονςπασηώκ Κμζκμηήηςκ, L.107/1.
EKXA, 2014. Δεκζηό Κηδιαημθόβζμ ηαζ Υανημβνάθδζδ Α.Δ. Τπδνεζία Θέαζδξ

Ονεμθςημβναθζώκ. Γζαδζηηοαηή ακάνηδζδ:
[http://gis.ktimanet.gr/wms/ktbasemap/default.aspx].
- 488 -
ΔΜΤ, 2014. Μεηεςνμθμβζηά δεδμιέκα ηδξ Δεκζηήξ Μεηεςνμθμβζηήξ Τπδνεζίαξ ημο
Μεηνμθμβζημύ ΢ηαειμύ Πάηναξ. Ακανηδιέκα ζημ δζαδίηηομ [http://
www.hnms.gr/hnms/greek/climatology/climatology_region_diagrams_html? drcity = Patra].
Θςιόπμοθμξ ΢, 1888. Ιζημνία ηδξ πόθεςξ Παηνώκ από ανπαζμηάηςκ πνόκςκ ιέπνζ ημο 1821.
Βαζζθζηή Tοπμβναθία, Αεήκα.
Ιαηνμύ Γ, 1986. ΢οιαμθή ζηδ ιεθέηδ ημο εκδδιζζιμύ ηδξ Πεθμπμκκήζμο. Γζδαηημνζηή
Γζαηνζαή, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Ιαηνμύ Γ, 2001. Η έκκμζα ημο εκδδιζζιμύ. Πακεπζζηδιζαηέξ παναδόζεζξ, Πακεπζζηήιζμ

Παηνώκ.
ΙΓΜΔ, 1985. Γεςθμβζηόξ πάνηδξ ηθίιαηαξ 1:50000, Φύθθα πάνηδ Ναύπαηημξ ηαζ
Υαθακδνίηζα. Ικζηζημύημ Γεςθμβζηώκ ηαζ Μεηαθθεοηζηώκ Δνεοκώκ, Αεήκα.
Κανέηζμξ Γ, 2002. Μεθέηδ ηδξ μζημθμβίαξ ηαζ ηδξ αθάζηδζδξ ημο όνμοξ Οίηδ. Γζδαηημνζηή
δζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πάηνα.
Κανηένδξ ΜΑ, 1999. Σδθεπζζηόπδζδ Πενζαάθθμκημξ. Πακεπζζηδιζαηέξ ζδιεζώζεζξ, Σιήια

Γαζμθμβίαξ & Φοζ. Πεν/κημξ, Δνβαζηήνζμ Γαζζηήξ Γζαπεζνζζηζηήξ & Σδθεπζζηόπδζδξ.
Καηζζηάηζμξ Γ, 1992. Γεςθμβία ηδξ Δθθάδαξ. Αεήκα.
Κμηιμηόξ Δ, 2008. Υθςνζδζηή ηαζ θοημημζκςκζμθμβζηή ιεθέηδ ηςκ μνεζκώκ όβηςκ ηδξ
Βμζςηίαξ (Δθζηώκαξ-Ξενμαμύκζ-Νενασδμθάηηςια). ΢οβηνζηζηή δζενεύκδζδ ηαζ μζημθμβζηή
πνμζέββζζδ. Γζδαηημνζηή δζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Κμοηζόπμοθμξ Κ, Ακδνμοθαηάηδξ Ν, 2005. Δθανιμβέξ ημο Λμβζζιζημύ ArcGIS 9x ιε απθά

θόβζα Παπαζςηδνίμο, Αεήκα.
Κςκζηακηζκίδδξ Θ, 1997. Η Υθςνίδα ηαζ δ Βθάζηδζδ ηςκ μνέςκ Γενάκεζα, Παηέναξ ηαζ
Κζεαζνώκ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Πακεπζζηήιζμ Αεδκώκ.
- 489 -
Λαθζώηδξ Ι, 2001. Μεθέηδ ηδξ πθςνίδαξ ηαζ ηδξ αθάζηδζδξ ηςκ ακςδαζζηώκ
μζημζοζηδιάηςκ ημο όνμοξ Πακαπασημύ. Δνεοκδηζηή δζαηνζαή ιεηαπηοπζαημύ δζπθώιαημξ
εζδίηεοζδξ. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Μανμύθδξ Γ, 2003. Υθςνίδα ηαζ Βθάζηδζδ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ημο όνμοξ Δνύιακεμο (ΒΓ
Πεθμπόκκδζμξ). Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Μαονμιάηδξ Γ, 1980. Σμ αζμηθίια ηδξ Δθθάδμξ. ΢πέζεζξ ηθίιαημξ ηαζ θοζζηήξ αθάζηδζδξ
Βζμηθζιαηζημί πάνηεξ. Δασική Έρευνα 1: Πανάνηδια.
Μήηζζμξ Ι, 1999. Δδαθμθμβία. Zymel, Αεήκα.
Μμοκηνάηδξ Γ, 1985. Γεςθμβία ηδξ Δθθάδαξ. University Studio Press, Θεζζαθμκίηδ.
Μπαθζμύζδξ Δ, 2011. Η πθςνίδα ηαζ δ αθάζηδζδ ημο όνμοξ Πεκηεθζημύ (Ακαημθζηή Αηηζηή).
Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Δεκζηό ηαζ Καπμδζζηνζαηό Πακεπζζηήιζμ
Αεδκώκ.
Μπμοπέθμξ Υ, 2004. ΢οιαμθή ζηδ ιεθέηδ ηδξ πθςνίδαξ ημο δοηζημύ ηιήιαημξ ημο όνμοξ
Πακαπασηό. Πηοπζαηή ενβαζία. Σιήια Γεςπμκζηήξ Βζμηεπκμθμβίαξ. Γεςπμκζηό
Πακεπζζηήιζμ Αεδκώκ.
Νηάθδξ ΢, 1986. Γαζζηή Οζημθμβία. Δηδόζεζξ Γζαπμύδδ-Γζαπμύθδ, Θεζζαθμκίηδ.
Οζημκόιμο Α, 2000. Δζδζηή Πενζααθθμκηζηή Μεθέηδ Πενζμπήξ Δζδζηήξ Πνμζηαζίαξ «Όνδ

Μπανιπάξ, Κθςηόξ ηαζ Φανάββζ ΢εθζκμύκηα». ΔΘΙΑΓΔ – Ικζηζημύημ Μεζμβεζαηώκ
Γαζζηώκ Οζημζοζηδιάηςκ & Σεπκμθμβίαξ Γαζζηώκ Πνμσόκηςκ, Αεήκα.
Παπαβζακκόπμοθμξ Κ, 2007. Πακαπασηό όνμξ. Ακαπηολζαηή Γδιμηζηή Δπζπείνδζδ Πάηναξ

(ΑΓΔΠ), Δηδόζεζξ Έβπνςιμκ, Πάηνα.
- 490 -
Παπάηζμο ΢, Γεςνβζάδδξ Θ, 1974. Φοημβεςβναθζηή ιεθέηδ ηδξ πενζμπήξ Καζηνζηζίμο (Όνμξ
Πακαπασηόκ). Δνεοκδηζηή ενβαζία. Σμιέαξ Βζμθμβίαξ Φοηώκ, Σιήια Βζμθμβίαξ,
Πακεπζζηήιζμο Παηνώκ. Πάηνα.
Πνμεδνζηό Γζάηαβια 277/1974 (ΦΔΚ 99/Α/11-07-1974). Πενί ηδνύλεςξ ηδξ οπενηείιεκδξ

ηδξ Πακεπζζηδιζμοπόθεςξ Παηνώκ δαζζηήξ πενζμπήξ ςξ Αζζεδηζημύ Γάζμοξ.
Πνμεδνζηό Γζάηαβια 67/1981 (ΦΔΚ 23/Σ.Α΄/30 -01-1981). Πενί πνμζηαζίαξ ηδξ αοημθομύξ
Υθςνίδμξ ηαζ Άβνζαξ Πακίδμξ ηαζ ηαεμνζζιμύ δζαδζηαζίαξ ζοκημκζζιμύ ηαζ Δθέβπμο ηδξ
Δνεύκδξ επ΄ αοηώκ, όπςξ δζμνεώεδηε ιε ημ ΦΔΚ 43/η.Α΄/18 -02-1981 ηαζ ηνμπμπμζήεδηε
ιε ημ Π.Γ. 256/1987 (ΦΔΚ 114/η.Α΄/07 -07-1987).
Ρόγμξ Γ, 1989. Σεπκζημβεςθμβζηέξ ζοκεήηεξ ζημ κμιό Απαΐαξ – Γεςιδπακζημί παναηηήνεξ

ηςκ πθεζμπθεζζημηαζκζηώκ ζγδιάηςκ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Γεςθμβίαξ,
΢πακμύ, 2010. Οζημθμβζηή αλζμθόβδζδ ηαζ δδιζμονβία πνόηοπμο πνμβνάιιαημξ

αζμπαναημθμύεδζδξ ζηδκ εονύηενδ πενζμπή ημο δζεεκμύξ αενμθζιέκα Αεδκώκ.
Γζδαηημνζηή δζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
΢πονόπμοθμξ Α, 2005. Γζενεύκδζδ ηςκ ηεπκζημβεςθμβζηώκ ζοκεδηώκ ζημ Νμιό Απαΐαξ

ζπεηζηά ιε ηδκ ακαγήηδζδ αδνακώκ οθζηώκ βζα δζάθμνεξ πνήζεζξ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή.
Σιήια Γεςθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
΢ύιααζδ ηδξ Βένκδξ, 1979-2002. ΢ύιααζδ βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ άβνζαξ γςήξ ηαζ ημο
θοζζημύ πενζαάθθμκημξ ηδξ Δονώπδξ. Κονςεείζα ιε ημ Ν.1335/1983 (ΦΔΚ 32/η.Α΄/14-03-
1983).__In_[http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=104&CM
=8&DF=& CL=ENG].
Σγακμοδάηδξ Γ, Ιαηνμύ Γ, 1981. Σαλζκμιζηή ακαεεώνδζδ δύμ εθθδκζηώκ εκδδιζηώκ εζδώκ.

Βοτ. Χρον. 1: 22-28.
- 491 -
Σνίβηαξ Π, 2003. ΢οιαμθή ζηδ ιεθέηδ ηδξ εκδδιζηήξ πθςνίδαξ ηδξ κήζμο Δύαμζαξ.
Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Σζόθθζαξ Π, 1970. Γεςθμβζηή ηαηαζηεοή ημο αμνεζόηενμο ηιήιαημξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο

(κμιμύ Απαΐαξ). Ann. Geol. Pays Hellen. XI, pp 554-651.
Τπμονβζηή Απόθαζδ 159496/2914/30-06-1981 (ΦΔΚ 407/Β/10-07-1981) «Πενί

ηαηανβήζεςξ ηαηαθοβίμο εδναιάηςκ ζηδκ πενζμπή Γήιμο Παηνώκ ηαζ ζδνύζεςξ άθθμο
ζηδκ πενζμπή Άκς Καζηνζηζίμο, ΢μοθίμο η.θπ. Γαζανπείμο Παηνώκ».
Φείδαξ Υ, 2002. Δθανιμζιέκδ Γμνοθμνζηή Σδθεπζζηόπδζδ. Πακεπζζηήιζμ Αζβαίμο, Σιήια

Γεςβναθίαξ, Π.Μ.΢. Γεςβναθία ηαζ ΢πεδζαζιόξ ζηδκ Δονώπδ ηαζ ηδ Μεζόβεζμ.
Δηπαζδεοηζηό CD. Μοηζθήκδ.
Φμίημξ, Γ. 1996: Μαεήιαηα Γεςαμηακζηήξ. Πακεπζζηήιζμ Παηνώκ.
Υόκδνμξ ΢, 2001. Δζδζηή πενζααθθμκηζηή ιεθέηδ ημο όνμοξ Πακαπασημύ. Γήιμξ Παηνέςκ,
Πάηνα.
Υμπθζμύνμξ ΢, 2005. Υθςνζδζηή ηαζ θοημημζκςκζμθμβζηή ένεοκα ημο όνμοξ Βένιζμο –

Οζημθμβζηή πνμζέββζζδ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή, Σιήια Βζμθμβίαξ, Πάηνα.
Φανζακόξ Π, 1951. Αζ πθεζμηαζκζηαί απμεέζεζξ ηδξ Απαΐαξ. Ann. Geol. des Pays Hell. III:
193-214.
- 492 -
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τν όξνο Παλαρατθό απνηειεί ην θύξην ρεξζαίν θπζηθό απόζεκα ηνπ κεηξνπνιηηηθνύ

θέληξνπ ηεο πόιεο ηεο Πάηξαο θαη πεξηιακβάλεη ηελ πεξηνρή ηνπ δηθηύνπ Natura
2000 «Όξνο Παλαρατθό» (GR2320007). Η πεξηνρή ηνπ όξνπο δέρεηαη δηαρξνληθά ηελ
αλζξώπηλε δξαζηεξηόηεηα από ηελ όιν θαη απμαλόκελε ζε πιεζπζκό πεξηνρή ηεο ΒΓ
Πεινπνλλήζνπ, ελώ θηινμελεί έλα από ηα κεγαιύηεξα αηνιηθά πάξθα ζηελ Διιάδα.
Σθνπόο ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο είλαη λα εμεηαζηεί ε νηθνινγηθή θαηάζηαζε ηεο
πεξηνρήο, λα δηεξεπλεζνύλ νη ηάζεηο ηεο θαη λα πξνηαζνύλ κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία
θαη ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζή ηεο. Σηελ παξνύζα δηαηξηβή παξνπζηάδνληαη: 1.
Τα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο θαη ησλ αλαιύζεσλ γηα ηε ρισξίδα θαη ηε βιάζηεζε
ηεο πεξηνρήο. 2. Τα απνηειέζκαηα ηεο θαηαγξαθήο ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο
θαη ησλ απεηιώλ ζηελ πεξηνρή, θαζώο θαη νη όπνηεο ζπζρεηίζεηο δεκηνπξγνύληαη κε
ηε ρισξίδα θαη ηε βιάζηεζε. 3. Τα απνηειέζκαηα ηεο ραξηνγξάθεζεο κε ηε ρξήζε
πνιπθαζκαηηθώλ δνξπθνξηθώλ εηθόλσλ Landsat 7 ETM+ θαη γεσγξαθηθώλ
ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηώλ. 4. Τα απνηειέζκαηα ηεο νηθνινγηθήο αμηνιόγεζεο
ζεκαληηθώλ θπηηθώλ taxa θαη ησλ θπζηθώλ ηύπσλ νηθνηόπσλ. 5. Πξνηάζεηο
δηαρείξηζεο θαη θαηάξηηζε νινθιεξσκέλνπ πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο γηα
επηιεγκέλα θπηηθά taxa θαη ηύπνπο νηθνηόπσλ. Από ηα απνηειέζκαηα απηά πξνέθπςε
όηη ην Παλαρατθό είλαη πεξηνρή πςειήο νηθνινγηθήο αμίαο, απνηειεί ζεξκό ζεκείν
ελδεκηζκνύ γηα ηε Β Πεινπόλλεζν, ελώ παξάιιεια δέρεηαη έληνλεο πηέζεηο, πνπ
θαζηζηνύλ ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο βηνπαξαθνινύζεζεο, πνπ πξνηείλεηαη
ζηελ παξνύζα δηαηξηβή, απαξαίηεην εξγαιείν γηα ηε δηαρξνληθή επηζθόπεζε,
δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία απηνύ ηνπ θπζηθνύ πόξνπ.
- 493 -
ABSTRACT
Mt. Panachaiko is the main terrestrial natural reserve of the metropolitan center of the
city of Patras, including the Natura 2000 Network site «Oros Panachaiko»
(GR2320007). The study area accepts continuously increasing human activity from
the ever growing population in the area of NW Peloponnese, and hosts one of the
largest wind farms in Greece. The purpose of this study is to examine the ecological
status of the area, to investigate the trends and propose measures for its protection and
integrated management. In this thesis are presented: 1. The results of the flora and
vegetation analysis. 2. The results of the inventory of human activity and threats, as
well as any correlations with the flora and vegetation. 3. The results of the mapping
using multispectral Landsat 7 ETM + satellite images and GIS. 4. The results of the
ecological evaluation of important plant taxa and natural habitat types. 5.
Management proposals and an integrated bio-monitoring program for selected plant
taxa and habitat types. Our results show that Mt. Panachaiko is of high ecological
importance, consists a hot spot of endemism for N Peloponnese, while the intense
pressures present in the area make the application of the bio-monitoring program
proposed in this thesis, an essential tool for the diachronic survey, management and
protection of this natural resource.
- 495 -

Kokkoris (Bio)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kokkoris (Bio)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ

΢ΥΟΛΗ ΘΔΣΙΚΩΝ ΔΠΙ΢ΣΗΜΩΝ

ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ΢ ΥΛΩΡΙΓΑ΢ ΚΑΙ ΣΗ΢ ΒΛΑ΢ΣΗ΢Η΢ ΣΟΤ ΠΑΝΑΥΑΪΚΟΤ

STUDY ON THE FLORA AND VEGATATION OF MT. PANACHAIKO.

ECOLOGICAL EVALUATION, MANAGEMENT PROPOSALS AND

ESTABLISHMENT OF A BIO-MONITORING PROGRAM USIΝG

REMOTE SENSING METHODS ANG GEOGRAPHICAL INFORMATION

Γεωξγία Κακάξε Γεκήηξηνο Τδαλνπδάθεο Γξεγόξηνο Ιαηξνύ Παλαγηώηεο Τξίγθαο

…………………. ….…………………… …….……………… …….……………….

Τα κέιε ηεο Σπκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο

Θεόδωξνο Γεωξγηάδεο Παλωξαία Αξηειάξε

Η έγθξηζε ηεο παξνύζαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο από ην Τκήκα Βηνινγίαο ηνπ

2.1 Σοπογπαθία – Γεωμοπθολογία ………………………………………………... 8

2.2 Γεωλογικά σαπακηηπιζηικά ............................................................................... 10

2.2.1 Παιαηνγεσγξαθία ………………………………………………………… 17

2.3 Τδπολογικά σαπακηηπιζηικά ………………………………………………….. 18

2.3.1 Πεγέο ……………………………………………………………………... 18

2.4 Κλίμα – Βιοκλίμα ………………………………………………………………. 19

2.4.1 Κιηκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ……………………………………………… 19

2.4.2 Βηνθιηκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ……………………………………………. 24

2.4.2.1 Βξνρνζεξκηθό πειίθν Q2 (βηνθιηκαηηθόο δείθηεο) …………………… 24

2.4.2.2 Οκβξνζεξκηθό δηάγξακκα ……………………………………………… 27

2.4.2.3 Ξεξνζεξκηθόο δείθηεο ………………………………………………….. 28

2.4.2.4 Βηνθιηκαηηθνί ράξηεο …………………………………………………… 30

2.5 Ηζηοπικά ζηοισεία ……………………………………………………………… 33

3.1 Βιβλιογπαθική έπεςνα …………………………………………………………. 36

3.2 Δπγαζία πεδίος ………………………………………………………………… 37

3.3.1 Μεζνδνινγία αλάιπζεο ηεο ρισξίδαο …………………………………… 39

3.3.2 Μεζνδνινγία αλάιπζεο ηεο βιάζηεζεο …………………………………. 40

3.3.3 Μέζνδνη ηειεπηζθόπηζεο – GIS – Υαξηνγξάθεζε ………………………. 43

3.3.3.1 Υαξηνγξάθεζε ηεο βιάζηεζεο κε ηε ρξήζε πνιπθαζκαηηθώλ,

δνξπθνξηθώλ εηθόλσλ Landsat 7 ΔΣΜ+ ……………………………………….. 44

3.3.3.2 Δπεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ πνιπθαζκαηηθώλ, δνξπθνξηθώλ

εηθόλσλ Landsat 7 ΔΣΜ+ ………………………………………………………. 49

3.3.3.2.1 Πξνεπεμεξγαζία δνξπθνξηθήο εηθόλαο ………………………………. 49

3.3.3.2.2 Σαμηλόκεζε εηθνλνζηνηρείσλ ………………………………………… 50

3.3.3.3 Υαξηνγξάθεζε ησλ ηύπσλ νηθνηόπσλ θαη ηεο αλζξώπηλεο

3.3.4 Αμηνιόγεζε εηδώλ ρισξίδαο θαη ηύπσλ νηθνηόπσλ ……………………… 55

3.4 Καηάπηιζη ππογπάμμαηορ βιοπαπακολούθηζηρ …………………………….. 55

3.4.1 Γεκηνπξγία γεσβάζεο δεδνκέλσλ ………………………………………... 56

KEΦΑΛΑΗΟ 4ο: ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ – ΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ …………………………. 57

4.1 Υλωπίδα ………………………………………………………………………… 59

4.1.1 Υισξηδηθόο θαηάινγνο …………………………………………………… 64

4.1.2 Υισξηδηθή αλάιπζε ……………………………………………………… 121

4.1.2.1 Σαμηλνκηθέο κνλάδεο …………………………………………………… 121

4.1.2.2. Αλάιπζε βηνκνξθώλ – βηνθάζκαηα ………………………………….. 123

4.1.2.2.1 Σν βηνθάζκα σο δείθηεο νηθνινγηθήο νκνηόηεηαο κεηαμύ πεξηνρώλ … 127

4.1.3 Υσξνινγηθή αλάιπζε ……………………………………………………. 130

4.1.4 Δλδεκηζκόο – Φπηνγεσγξαθία …………………………………………… 139

4.1.4.1 Διιεληθά ελδεκηθά γεσζηνηρεία ……………………………………….. 140

4.1.4.1.1 Δλδηαθέξνπζεο θαηαγξαθέο ειιεληθώλ ελδεηκθώλ taxa …………….. 143

4.1.4.1.2 Τςνκεηξηθή θαηαλνκή ησλ ειιεληθώλ ελδεκηθώλ taxa ζην όξνο

Παλαρατθό ……………………………………………………………………… 143

4.1.4.2 Φπηνγεσγξαθηθέο ζρέζεηο ……………………………………………… 145

4.1.4.3 Βαιθαληθά ελδεκηθά γεσζηνηρεία ……………………………………… 170

4.1.4.4 Άιιεο ελδηαθέξνπζεο θαηαγξαθέο ……………………………………... 179

4.1.4.5 Αξθηηθν-αιπηθά θαη βόξεηα taxa ……………………………………….. 179

4.1.5 Taxa κε πεξηνξηζκέλν εύξνο εμάπισζεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο…………. 180

4.2 Βλάζηηζη ……………………………………………………………………….. 195

4.2.1 Γεληθή πεξηγξαθή ηεο βιάζηεζεο ………………………………………... 195

4.2.2 Όξνθνη βιάζηεζεο ζην όξνο Παλαρατθό ………………………………… 198

4.2.3 Γηάθξηζε ησλ ελνηήησλ βιάζηεζεο ……………………………………… 201

4.2.3.1 Γξαθηθή θαηάηαμε δεηγκαηνιεςηώλ βιάζηεζεο ……………………….. 203