ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

TMHMA ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
ΠΠΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΕΞΑΜΗΝΟ Ζ΄

Μάθημα : «Οικονομική και Ψηφιακή Παραβατικότητα»

ΕΡΓΑΣΙΑ :
«Οι κίνδυνοι του διαδικτύου για τους ανήλικους και θεσμικά μέτρα
αντιμετώπισης»

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ του ΚΩΝ/ΝΟΥ

ΑΜ : 16892

Επιβλέπουσα καθηγήτρια

Νίκη Γεωργιάδου

Πάτρα 2022

1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2-3

2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4-5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 6

1.1 Λίγα λόγια για το Διαδίκτυο... 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
2.1 Προκλήσεις του διαδικτύου 7
2.2 Οι κίνδυνοι του διαδικτύου για τους ανήλικους 8
2.2.1 Ακατάλληλο περιεχόμενο 8
2.2.2 Ανεπιθύμητα μηνύματα 8
2.2.3 Αποξένωση από τον πραγματικό κόσμο 9
2.2.4 Αποπλάνηση 9
2.2.5 Βίαια παιχνίδια 9-10
2.2.6 Επιβλαβείς συμπεριφορές 10
2.2.7 Εθισμός 10-11
2.2.8 Εκφοβισμός (Cyberbullying) 11
2.2.9 Παραπληροφόρηση 11
2.2.10 Παιδική πορνογραφία 11-12
2.2.11 Υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (Phishing) 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο 13
3.1 Αντιμετώπιση των κινδύνων του διαδικτύου για τους 13
ανήλικους
3.1.1 Ακατάλληλο περιεχόμενο - Αντιμετώπιση 13
3.1.2 Ανεπιθύμητα μηνύματα- Αντιμετώπιση 13-14
3.1.3 Αποξένωση από τον πραγματικό κόσμο-Αντιμετώπιση 14
3.1.4 Αποπλάνηση - Αντιμετώπιση 14

3.1.5 Βίαια παιχνίδια-Αντιμετώπιση 14

3.1.6 Επιβλαβείς συμπεριφορές - Αντιμετώπιση 15

3.1.7 Εθισμός-Αντιμετώπιση 15

3.1.8 Εκφοβισμός (Cyberbullying)-Αντιμετώπιση 15

3.1.9 Παραπληροφόρηση -Αντιμετώπιση 16

3.1.10 Παιδική πορνογραφία-Αντιμετώπιση 16

3.1.11 Υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (Phishing)- 17
Αντιμετώπιση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο 18
4.1 Θεσμική προσέγγιση των διαδικτυακών κινδύνων για τους 18-19
ανήλικους.
4.2 Η Ευρωπαϊκή προσέγγιση για τους κινδύνους του 19-21
διαδικτύου στους ανηλίκους.
4.3 Ο παιδαγωγικός ρόλος των μέσων για την αντιμετώπιση των 22-23
κινδύνων του διαδικτύου στους ανηλίκους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 24-25

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 26

3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

4
Πριν από μερικά χρόνια, σε μια εποχή που οι διαπροσωπικές σχέσεις δεν είχαν ακόμα
δεχθεί την έντονη επιρροή και τη μετάλλαξη μέσα από τις νέες τεχνολογίες, οι επαφές
των μελών της οικογένειας με τον έξω κόσμο βασίζονταν σε μεγαλύτερο βαθμό στην
αυτοπρόσωπη παρουσία όσον αφορά το σύνολο των καταναλωτικών δραστηριοτήτων
τους.
Σε εκείνα τα όχι και τόσο μακρινά χρόνια, πριν ακόμα η εξάπλωση της τεχνολογίας και
η διείσδυση του ίντερνετ στην καθημερινότητά μας αποτελέσουν φορείς διαμόρφωσης
νέων ηθών και προτύπων συμπεριφοράς, ακόμα και πριν από την έλευση της ιδιωτικής
τηλεόρασης που πολλαπλασίασε τα εισερχόμενα ερεθίσματα, οι γονείς ασκούσαν λίγο-
πολύ έναν στενότερο εποπτικό και διαμεσολαβητικό ρόλο στη σχέση που ανέπτυσσαν
τα παιδιά τους με το περιβάλλον της κοινωνίας. Αυτό σήμαινε ότι είχαν μεγαλύτερη
ευχέρεια στο να ελέγχουν ευκολότερα τη συμπεριφορά, τις συναναστροφές και
δραστηριότητες των ανηλίκων παιδιών τους έξω από το σπίτι.
Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται με αυξητικό ρυθμό το φαινόμενο της μανιώδους
προσκόλλησης των παιδιών στις οθόνες των υπολογιστών τους, οι οποίοι τείνουν να
μετατραπούν στο αποκλειστικό μέσο επικοινωνίας τους με τον έξω κόσμο. Ο εθισμός
που προκαλείται από την πολύωρη ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και την
πλοήγηση στο διαδίκτυο μεταλλάσσει τους τρόπους του «ανήκειν» και του
«σχετίζεσθαι» με τους άλλους, εκμηδενίζοντας την αξία της διαπροσωπικής και
αντίθετα δίνοντας χώρο να αναπτυχθούν μορφές απρόσωπης επαφής. Μέσω της εύκολα
προσπελάσιμης, πλανητικής, ανώνυμης και ιδεατής κοινωνίας του κυβερνοχώρου
αυξάνονται τα πρόσωπα εμπιστοσύνης ή αναφοράς με τα οποία ο ανήλικος αναπτύσσει
σχέσεις πίστης, αφοσίωσης και αγάπης. Και είναι ακριβώς η ιδιαιτερότητα των
σχέσεων αυτών επί της οποίας βασίζεται η ασύμμετρη σχέση μεταξύ, από τη μια
πλευρά, του ενηλίκου, που είναι πρόσωπο εμπιστοσύνης ή αναφοράς, και, από την άλλη
πλευρά, του ανηλίκου, ο οποίος κατά κανόνα προσβλέπει στην αναγνώριση και στην
αγάπη εκ μέρους του προσώπου αναφοράς.
Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος : «Οικονομική
και Ψηφιακή Παραβατικότητα» του προγράμματος σπουδών του Τμήματος
Διοίκησης Επιχειρήσεων Μεσολογγίου, ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας. Θέμα της εργασίας
μας είναι «Οι κίνδυνοι του διαδικτύου για τους ανήλικους και θεσμικά μέτρα
αντιμετώπισης»

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εντοπίσει τις αιτίες που προκαλούν τους
κινδύνους από το διαδίκτυο, κυρίως αυτούς που ελλοχεύουν για τους ανηλίκους. Να
αναλύσει τα είδη των κινδύνων, τις επιπτώσεις που προκαλούν αλλά και την
αντιμετώπιση τους.. Συμπληρωματικά αποσκοπεί στο να παρουσιάσει κάποια από τα
σημαντικά θεσμικά εργαλεία μέσω των οποίων θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε τα
παιδιά από το όντως τοξικό περιβάλλον του διαδικτύου.
Δομή Εργασίας

Η εργασία χωρίζεται σε 5 κεφάλαια και ακολουθεί την εξής δόμηση:

♦ Το 1ο κεφάλαιο παρουσιάζει βασικές πληροφορίες για το διαδίκτυο, τις

διευκολύνσεις που προσφέρει στην καθημερινή προσωπική αλλά και επαγγελματική
ζωή. Επίσης τη τάση που υπάρχει και τη προτροπή για αξιοποίηση των δυνατοτήτων
του διαδικτύου σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο της στρατηγικής για την Ψηφιακή
Ενιαία Αγορά της Ευρώπης. Τέλος αναφέρομαι στα διαδικτυακά περιβάλλοντα και

5
εργαλεία και τις πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρουν είτε για ψυχαγωγία, είτε για
μάθηση, είτε για επικοινωνία, είτε για οικονομικές συναλλαγές.

♦ Στο 2ο κεφάλαιο δίνονται αρχικά γενικές πληροφορίες για το τι θεωρείται παράνομη

δράση στο διαδίκτυο σύμφωνα με τα έγγραφα της Ε.Ε. , τις προκλήσεις και τους
κινδύνους του διαδικτύου. Στη συνέχεια αναλυτικά περιγράφονται κίνδυνοι όπως : Το
ακατάλληλο περιεχόμενο, τα ανεπιθύμητα μηνύματα, η αποξένωση από τον πραγματικό
κόσμο, η αποπλάνηση, τα βίαια παιχνίδια, οι επιβλαβείς συμπεριφορές, ο εθισμός, ο
εκφοβισμός (Cyberbullying), η παραπληροφόρηση, η παιδική πορνογραφία και η
υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (Phishing) και οι τρόποι με τους οποίους καθένας
ξεχωριστά εκδηλώνεται.

♦ Στο 3ο κεφάλαιο ασχολείται με την αντιμετώπιση των κινδύνων από το διαδίκτυο,

λαμβάνοντας υπόψη τη πολυπλοκότητα του παγκόσμιου ιστού και την την ευαίσθητη
κατηγορία των ανηλίκων. Αναφέρονται οι κύριοι τρόποι αντιμετώπισης κάθε
διαδικτυακού κίνδυνου για τους ανήλικους.

♦ Το 4ο κεφάλαιο προσεγγίζεται η θεσμική αντιμετώπιση των διαδικτυακών κινδύνων

για τους ανήλικους. Αναλύονται ενδελεχώς η αναγκαιότητα ανάπτυξης Εθνικής
Στρατηγικής από κάθε κράτος μέλος για το θέμα, η Ευρωπαϊκή προσέγγιση για τους
κινδύνους του διαδικτύου στους ανηλίκους με έμφαση τη «Σύσταση της Επιτροπής
σχετικά με μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου
στο διαδίκτυο (2017), τέλος τη σημασία της εκπαίδευσης (παιδαγωγικός ρόλος) των
μέσων για την αντιμετώπιση των κινδύνων του διαδικτύου στους ανηλίκους.

♦ Στη συνέχεια, και συγκεκριμένα στις σελίδες του 5ου κεφαλαίου παρουσιάζονται
συμπεράσματα και προτάσεις που απορρέουν από την εργασία μας.
♦ Σε ξεχωριστό κεφάλαιο αναφέρονται οι πηγές από το διαδίκτυο και η βιβλιογραφία
που χρησιμοποιήθηκε για την συγγραφή της εργασίας.

6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

1.1 Λίγα λόγια για το Διαδίκτυο...

Σε μία συνεχώς αναπτυσσόμενη οικονομία και κοινωνία, όπως την Ευρωπαϊκή, οι

ψηφιακές τεχνολογίες και το διαδίκτυο συμβάλλουν με αυξανόμενο ρόλο. Η μείωση
του κόστους αλλά και η βελτίωση της ποιότητας ευρυζωνικής σύνδεσης προσφέρουν
ολοένα και ευκολότερη πρόσβαση σε όλο και περισσότερα νοικοκυριά, επιχειρήσεις
αλλά και ιδιώτες στο διαδίκτυο. Η Ψηφιακή Στρατηγική για την Ευρώπη σε συνδυασμό
με τη Στρατηγική για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά της Ευρώπης προωθούν και
παρέχουν ευκαιρίες για διαδικτυακές τεχνολογίες, ούτως ώστε οι πολίτες, οι
επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις να επωφεληθούν στο έπακρο από τις δυνατότητες των
διαδικτυακών εργαλείων.

Το Διαδίκτυο είναι επικοινωνιακό δίκτυο που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων

μεταξύ οποιουδήποτε διασυνδεδεμένου υπολογιστή. Η τεχνολογία του είναι κυρίως
βασισμένη στην διασύνδεση επιμέρους δικτύων ανά τον κόσμο και σε πολυάριθμα
πρωτόκολλα επικοινωνίας. Στην πιο εξειδικευμένη και περισσότερο χρησιμοποιούμενη
μορφή του, με τον όρο Διαδίκτυο περιγράφεται το παγκόσμιο πλέγμα διασυνδεδεμένων
υπολογιστών και των υπηρεσιών και πληροφοριών που παρέχει στους χρήστες του. Το
Διαδίκτυο χρησιμοποιεί [μεταγωγή πακέτων] και τη [στοίβα πρωτοκόλλων]

Στο πλαίσιο της αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών για τη μάθηση και την
εκπαίδευση, το διαδίκτυο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Παράλληλα, βλέπουμε το
διαδίκτυο να προσφέρει διευκολύνσεις και στην καθημερινή προσωπική αλλά και
επαγγελματική ζωή. Η προτροπή για αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου σε
ευρωπαϊκό επίπεδο αναφέρεται τόσο στη στρατηγική Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020
και στη στρατηγική για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά της Ευρώπης, αλλά και γενικότερα
στη στρατηγική για την Ευρώπη 2020 όπου κάθε ευρωπαίος πολίτης αναμένεται να
κατέχει τις απαραίτητες δεξιότητες για την ψηφιακή εποχή. Τα διαδικτυακά
περιβάλλοντα και εργαλεία έχουν πολλές δυνατότητες. Είτε το Διαδίκτυο
χρησιμοποιείται για ψυχαγωγία, είτε για μάθηση, είτε για επικοινωνία, είτε για
οικονομικές συναλλαγές, προσφέρει εργαλεία και πηγές με δυνατότητες που μπορούν
να ενισχύουν τη ζωή στην ψηφιακή κοινωνία του 21ου αιώνα .

Το διαδίκτυο αποτελεί καθημερινή ενασχόληση για την πλειοψηφία των παιδιών στην
εποχή μας, καθώς έχει εισβάλλει στη ζωή τους. Από τη μία αποτελεί πηγή
πληροφόρησης και επικοινωνίας, από την άλλη, όμως, ελλοχεύει κυρίως για αυτά,
κίνδυνος, είτε μέσα από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είτε λόγω
επικίνδυνων διαδικτυακών παιχνιδιών.

7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο

2.1 Προκλήσεις του διαδικτύου

Το διαδίκτυο είναι ένα πολύτιμο εργαλείο αλλά αν δεν χρησιμοποιείται σωστά

εμπερικλείει πολλούς κινδύνους. Η αξιοποίηση του διαδικτύου απαιτεί δεξιότητες
χρήσης που να επιτρέπουν στους χρήστες να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της
τεχνολογίας, ούτως ώστε να απολαμβάνουν το διαδίκτυο με ασφάλεια και να το
χρησιμοποιούν με υπευθυνότητα.

Το διαδίκτυο αποτελεί καθημερινή ενασχόληση για την πλειοψηφία των παιδιών

στην εποχή μας, καθώς έχει εισβάλλει στη ζωή τους. Από τη μία αποτελεί πηγή
πληροφόρησης και επικοινωνίας, από την άλλη, όμως, ελλοχεύει κυρίως για αυτά,
κινδύνους, είτε μέσα από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είτε λόγω
επικίνδυνων διαδικτυακών παιχνιδιών.

Τι θεωρείται παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο;

Σύμφωνα με τη «Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με μέτρα για την

αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (2017)»

Ό,τι είναι παράνομο εκτός διαδικτύου είναι παράνομο και στο διαδίκτυο. Παράνομο
περιεχόμενο σημαίνει κάθε πληροφορία που δεν συνάδει με το δίκαιο της ΕΕ ή με το
δίκαιο ενός κράτους μέλους. Περιλαμβάνει το τρομοκρατικό περιεχόμενο, το υλικό
σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, την παράνομη ρητορική μίσους, τις εμπορικές
απάτες, τα δικαιώματα των καταναλωτών, τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων
πνευματικής ιδιοκτησίας κ.α.

Η σύσταση ορίζει τους μηχανισμούς επισήμανσης παράνομου περιεχομένου τους

οποίους θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή οι διαδικτυακές πλατφόρμες, καθώς και
λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο επεξεργασίας των αναγγελιών παράνομου
περιεχομένου («διαδικασίες αναγγελίας και δράσης»). Επίσης, οι διαδικτυακές
πλατφόρμες ενθαρρύνονται να λαμβάνουν προνοητικά μέτρα για τον εντοπισμό και την
αφαίρεση παράνομου περιεχομένου, μεταξύ άλλων με αυτοματοποιημένα μέσα όπως
φίλτρα αναφόρτωσης, όπου ενδείκνυται.

Επιπλέον, η σύσταση ενθαρρύνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες να συνεργάζονται με τα

κράτη μέλη, με αξιόπιστες πηγές επισήμανσης και μεταξύ τους και να αξιοποιούν τις
βέλτιστες πρακτικές. Αυτό θα βοηθήσει τις μικρότερες εταιρείες να αντιμετωπίσουν το
παράνομο περιεχόμενο.

Η σύσταση απαιτεί από τις διαδικτυακές πλατφόρμες να λάβουν σειρά μέτρων

διαφάνειας, μεταξύ άλλων όσον αφορά την πολιτική περιεχομένου που ακολουθούν,
καθώς και να υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνουν για το
παράνομο περιεχόμενο. Αυτό θα δώσει στις ρυθμιστικές αρχές επίσης τη δυνατότητα να
αντιληφθούν αν τα προτεινόμενα μέτρα είναι αποτελεσματικά.

8
2.2 Οι κίνδυνοι του διαδικτύου για τους ανήλικους

Το διαδίκτυο έχει ανοίξει νέους ορίζοντες πληροφόρησης και επικοινωνίας στη ζωή
μας, αλλά ταυτόχρονα ελλοχεύουν σε αυτό και σοβαροί κίνδυνοι, ειδικά για παιδιά και
έφηβους.
Πολλές καινούργιες διαδικτυακές συνήθειες έχουν εισβάλλει στην καθημερινή
πραγματικότητα της «ιντερνετικής» ζωής, κυρίως ανήλικων, απειλώντας ακόμη και τη
ζωή τους. Οι συνήθειες αυτές βάζουν σε κίνδυνο τη ψυχική και σωματική υγεία των
ανηλίκων, κυρίως. Πολλές Ιστοσελίδες προσφέρουν καινούργιες διαδικτυακές
προκλήσεις με σοβαρές επιπτώσεις στους ανήλικους που μπορεί να τους οδηγήσουν
μέχρι και την αυτοκτονία.

Πιο κάτω παρατίθενται οι κυριότεροι κίνδυνοι διαδικτύου με τον τρόπο που

εκδηλώνονται :

2.2.1 Ακατάλληλο περιεχόμενο

Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει

ρατσιστικό ή ξενοφοβικό περιεχόμενο, προώθηση επιβλαβών συμπεριφορών ή τυχερών
παιχνιδιών, παρουσίαση πορνογραφικού υλικού, προώθηση βίας, κλπ. Ο όρος
ακατάλληλο περιεχόμενο διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία ή και την ψυχική
κατάσταση κάθε ατόμου. Ένα παιδί μπορεί να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Ιστοσελίδων αμφίβολου προέλευσης

 Διαδικτυακών παιχνιδιών (online games)
 Ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
 Κινητού τηλεφώνου

2.2.2 Ανεπιθύμητα μηνύματα

Έτσι χαρακτηρίζονται τα μηνύματα που υπό κανονικές συνθήκες οι χρήστες δεν θα

επέλεγαν να δουν και τα οποία διανέμονται σε μεγάλο αριθμό παραληπτών, όπως αυτά
που περιέχουν διαφημιστικά για αμφίβολα προϊόντα, περιεχόμενο που συσχετίζεται με
ψευδοτυχερά παιχνίδια, ψευδονομικές υπηρεσίες, πορνογραφικό υλικό, κτλ. Πολύ
συχνό φαινόμενο είναι και η λήψη αλυσιδωτών μηνυμάτων (chain e-mails), δηλαδή
αυτά που ο αποστολέας ζητά από τον παραλήπτη να προωθήσει το μήνυμα σε άλλα
άτομα. Ένα παιδί μπορεί να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
 Λιστών ομάδων πληροφόρησης
 Κινητού τηλεφώνου
 Ακατάλληλων παιχνιδιών
 Ηλεκτρονικού τζόγου
 Ακατάλληλου / παράνομου περιεχομένου
 Υποκλοπής προσωπικών δεδομένων (Phishing)

9
2.2.3 Αποξένωση από τον πραγματικό κόσμο

Η αλόγιστη και πολύωρη χρήση του διαδικτύου δημιουργεί συναισθηματική απόσταση

και αλλοιώνει την ποιότητα επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι το οποίο
πολλές φορές οδηγεί στην αποξένωσή τους από τον πραγματικό κόσμο. Αρκετοί είναι
αυτοί οι οποίοι ξοδεύουν άπειρες ώρες μπροστά στον υπολογιστή παίζοντας
διαδικτυακά παιχνίδια, σερφάροντας στο διαδίκτυο ή ακόμα και επικοινωνώντας με
φίλους τους μέσω του διαδικτύου. Η πολύωρη ενασχόληση με τα πιο πάνω, επιτρέπει
στους ανθρώπους να ψυχαγωγούνται ή να επικοινωνούν χωρίς τα πλεονεκτήματα και τα
μειονεκτήματα της προσωπικής επαφής. Όλα αυτά γίνονται σε βάρος του χρόνου που
διαφορετικά μπορούν να έχουν διαθέσιμο για τη συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες
με φίλους, γείτονες ή ομάδες ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Ως αποτέλεσμα,
κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τους άλλους νιώθοντας αποκλεισμένοι
στην εντός του διαδικτύου κοινωνική τους ζωή. Ένα παιδί μπορεί να εκτεθεί σε αυτό
μέσω:

 Διαδικτυακών παιχνιδιών, κοινωνικών δικτύων, δωματίων συνομιλίας

2.2.4 Αποπλάνηση

Αυτό συμβαίνει όταν άγνωστοι κακόβουλα εκμεταλλεύονται το στοιχείο της ανωνυμίας

στο διαδίκτυο για να προσεγγίσουν ανήλικα παιδιά με στόχο τη σεξουαλική
παρενόχληση. Στο διαδίκτυο ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο
συνομιλητής μας, ακόμα και αν βλέπουμε τη φωτογραφία του ή αν χρησιμοποιούμε
κάμερα. Έτσι, πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται το γεγονός αυτό, δίνουν ψεύτικα
στοιχεία (κυρίως για την ηλικία τους) και ξεκινούν συζητήσεις με τα πιθανά θύματά
τους με στόχο να αναπτύξουν φιλική με αυτά σχέση και να αποσπάσουν όσο το δυνατό
περισσότερες πληροφορίες (π.χ. τόπο διαμονής, τα ενδιαφέροντά τους, τα χόμπι τους,
τις σεξουαλικές τους εμπειρίες κλπ.). Τα δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms) είναι ένας
δημοφιλής τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των νέων αλλά και δημοφιλές μέσο
αποπλάνησης. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι οποιοσδήποτε μπορεί, χρησιμοποιώντας
απλά ένα ψευδώνυμο, να παρακολουθεί ή να συμμετέχει σε συζητήσεις μας. Υπάρχει,
επίσης, η δυνατότητα "ιδιωτικής συνομιλίας", όπου μέλη της ομάδας αποφασίζουν να
απομονωθούν από τους άλλους σε ένα ιδιαίτερο "δωμάτιο" και να επικοινωνούν μόνο
μεταξύ τους. Υπάρχουν συχνά καταγγελίες παιδιών ότι, κατά τη διάρκεια τέτοιου
είδους συνομιλίας, έχουν δεχτεί προτροπές από αγνώστους για συνάντηση σε
πραγματικό χώρο. Σε χώρες του εξωτερικού έχουν παρουσιασθεί έως τώρα δεκάδες
περιπτώσεις παιδιών που εξαφανίσθηκαν, έπεσαν θύματα παιδοφίλων ή κυκλωμάτων
παιδικής πορνογραφίας, ή παρασύρθηκαν από κακόβουλους αγνώστους, τους οποίους
"συνάντησαν" σε δωμάτια επικοινωνίας (Craven, et al, 2006). Ένα παιδί μπορεί να
εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Δωματίων συνομιλίας (chat rooms)

 Σελίδων κοινωνικών δικτύων

2.2.5 Βίαια παιχνίδια

10
Σύμφωνα με έρευνες, εκατομμύρια άτομα αφιερώνουν χρόνο σε καθημερινή βάση σε
ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η πιο δημοφιλής κατηγορία παιχνιδιών είναι δράσης, η οποία
χωρίζεται σε άλλες υποκατηγορίες, όπως παιχνίδια πολεμικών τεχνών (Beat’em up),
λαβυρίνθων (maze), πλατφόρμας (platform), βολών (shooters) κ.α. Τη βία, όμως, που
εκφράζουμε στα παιχνίδια μπορεί να την εμφανίσουμε και στην κανονική μας ζωή.
Ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες των
Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και του Σαν Φρανσίσκο στις ΗΠΑ. Οι μελετητές
βρήκαν ότι η βία στα ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλεί αντικοινωνική και πολεμοχαρή
συμπεριφορά στην καθημερινότητα των παιδιών ηλικίας 18-21 (Ferguson, 2007). Αυτό
το ενισχύει και ο οργανισμός ISFE (Interactive Software Federation of Europe), όπου
σύμφωνα με έρευνές του, υψηλά επίπεδα έκθεσης σε βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια
σχετίζονται έντονα με αυξανόμενη επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και στο
ελεύθερο παιχνίδι και οδηγούν στην εγκληματικότητα. Ένα παιδί μπορεί να εκτεθεί σε
αυτό μέσω:

 Διαδικτυακών παιχνιδιών
 Παιχνιδιών κονσόλας

2.2.6 Επιβλαβείς συμπεριφορές

Το γεγονός ότι το διαδίκτυο δεν είναι υπό τη δικαιοδοσία οποιουδήποτε καθιστά

αδύνατο τον έλεγχο του περιεχομένου του. Υπάρχουν ιστοσελίδες για βουλιμία,
ανορεξία, αυτοκτονία, σατανισμό, τυχερά παιχνίδια, παρακινώντας σε επιβλαβείς
συμπεριφορές. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Eating Disorders Review (2003),
άρχισαν να εμφανίζονται ιστοσελίδες υπέρ των διατροφικών διαταραχών και, παρά τις
προσπάθειες που κατέβαλαν ομάδες εναντίον της ανορεξίας και της βουλιμίας, αυτές οι
ιστοσελίδες παραμένουν προσβάσιμες. Σύμφωνα με έρευνα από την British Medical
Journal, οι άνθρωποι που ψάχνουν πληροφορίες για τρόπους αυτοκτονίας είναι
πιθανότερο να βρουν σελίδες που την ενθαρρύνουν παρά σελίδες που προσφέρουν
βοήθεια και στήριξη. Από 240 ιστοσελίδες που βρέθηκαν το 2008 να αναφέρουν την
αυτοκτονία οι 45 περίπου την ενθάρρυναν, την προωθούσαν ή την διευκόλυναν. Ένα
παιδί μπορεί να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Πλοήγησης σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα του διαδικτύου

2.2.7 Εθισμός

Ο εθισμός μπορεί να προκύψει με την πολύωρη ενασχόληση σε διαδικτυακές

δραστηριότητες όπως είναι τα παιχνίδια, δωμάτια συζητήσεων, ηλεκτρονικός τζόγος,
κλπ.

Ένα άτομο είναι εθισμένο όταν χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον τρία από τα
παρακάτω:

 Χρήση του διαδικτύου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προτιθέμενο

 Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή/και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με
το διαδίκτυο

11
 Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως για παράδειγμα άγχος, έμμονη σκέψη
για το διαδίκτυο, κλπ.
 Χρήση διαδικτύου προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα απόσυρσης
 Μείωση λειτουργικότητας, καθώς συνήθως τα άτομα αυτά παραμελούν την
προσωπική τους υγεία, γευματίζουν ανθυγιεινά, σταματούν τα αγαπημένα τους
ενδιαφέροντα, εγκαταλείπουν το σχολείο, συγκρούονται έντονα στο σπίτι με τους
γονείς τους, έχουν μεγάλη ένταση και θυμό που οδηγεί ακόμα και στη βία
(Chakraborty, 2010)
 Συνέχιση χρήσης του διαδικτύου παρά τη γνώση της παραπάνω δυσλειτουργίας
 Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Μονάδας Εφηβικής Υγείας, το φαινόμενο
είναι συχνότερο σε αγόρια, σε δυσλειτουργικές οικογένειες και σε παιδιά με
καταθλιπτικά συναισθήματα ή σύνδρομο υπερκινητικότητας.

Ένα παιδί μπορεί να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Διαδικτυακών παιχνιδιών ή/και τζόγου

 Ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης

2.2.8 Εκφοβισμός (Cyberbullying)

Ο εκφοβισμός περιλαμβάνει εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και εχθρική συμπεριφορά

απέναντι σε άτομο ή ομάδα ατόμων με σκοπό την πρόκληση συναισθηματικής και
ψυχολογικής βλάβης. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός συνήθως έχει τη μορφή ενός
εκφοβιστικού, ρατσιστικού, προσβλητικού ή πρόστυχου ηλεκτρονικού μηνύματος,
φωτογραφίας ή βίντεο. Κάποιες φορές o εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει στο να
περιθωριοποιηθούν και να αποκλειστούν άτομο ή άτομα από άλλους. Ένα παιδί μπορεί
να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail)

 Δωματίων συναντήσεων (chat rooms)
 Σελίδων διαμοιρασμού και προβολής βίντεο
 Blogs ή ιστοσελίδων που στοχεύουν να βλάψουν άτομα

2.2.9 Παραπληροφόρηση

Η παραπληροφόρηση είναι πολύ συχνή στο διαδίκτυο, λόγω διάφορων ψευδών ή

αναληθών ή τροποποιημένων πληροφοριών σε ιστοσελίδες, με πιθανό σκοπό την
παραπλάνησή μας. Παραπληροφόρηση συμβαίνει και όταν οι πληροφορίες είναι
ελλιπείς με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Ένα παιδί
μπορεί να εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Οποιασδήποτε σελίδας του διαδικτύου που προσφέρει πληροφορίες

2.2.10 Παιδική πορνογραφία

12
 Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της
Ευρώπης, η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές:

 Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα.

 Ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι
ανήλικο.
 Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές
δραστηριότητες.

Η παιδική πορνογραφία θεωρείται έγκλημα και υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις. Η

εξάπλωση των κυκλωμάτων παιδοφιλίας είναι ανησυχητική. Τα κυκλώματα αυτά είναι
ομάδες ατόμων, τα οποία εργάζονται μαζί μέσω του διαδικτύου με στόχο τη συλλογή
και διανομή πορνογραφικού υλικού για τη δική τους ικανοποίηση. Ένα παιδί μπορεί να
εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Ιστοσελίδων τις οποίες χειρίζονται κυκλώματα παιδοφιλίας

 Ηλεκτρονικών μηνυμάτων με φωτογραφίες παιδικής πορνογραφίας

2.2.11 Υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (Phishing)

Πρόκειται για την εξαπάτηση ενός χρήστη ώστε να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε
μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο διαδίκτυο (π.χ. διεύθυνση, αριθμό ταυτότητας, αριθμό
διαβατηρίου, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών, κλπ.). Τέτοιου είδους δραστηριότητα
επιτρέπει σε έναν απατεώνα (cracker) να κλέψει ή να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του
θύματος ή/και να κερδίσει παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως
προσωπικούς λογαριασμούς, συνδρομές, e-mail, κωδικούς, κ.λπ. Ένα παιδί μπορεί να
εκτεθεί σε αυτό μέσω:

 Ηλεκτρονικών μηνυμάτων (e-mail) που οδηγούν σε πλαστές ιστοσελίδες

 Περιήγησης σε ιστοσελίδες με αναληθή προϊόντα και πληροφορίες
 Χρήσης οποιουδήποτε φυλλομετρητή διαδικτύου, ο οποίος έχει μολυνθεί με πρόγραμμα
που καταγράφει προσωπικές και οικονομικές πληροφορίες, τις οποίες χρησιμοποίησε ο
χρήστης σε επισκέψεις του σε σελίδες που του τις ζητούν

13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο

3.1 Αντιμετώπιση των κινδύνων του διαδικτύου για τους ανήλικους

Η αντιμετώπιση των κινδύνων από το διαδίκτυο, λόγω της πολυπλοκότητας του

παγκόσμιου ιστού και των
αντιμετώπιση με διεπιστημονικό
κατηγορία των ανηλίκων.
Στη συνέχεια παρατίθενται οι
κίνδυνου για τους ανήλικους.
σύγχρονων κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων, απαιτεί
τρόπο, λαμβάνοντας βεβαίως υπόψη την ευαίσθητη
κύριοι τρόποι αντιμετώπισης κάθε διαδικτυακού

3.1.1 Ακατάλληλο περιεχόμενο

Αντιμετώπιση

 Καταγγέλλουμε ιστοσελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο στη Safeline

 Αυτά που διαβάζουμε ή βλέπουμε στο διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε ορθά. Ρωτάμε
άτομα που εμπιστευόμαστε, εάν έχουμε αμφιβολίες.
 Αξιολογούμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε στο διαδίκτυο και ελέγχουμε το
συγγραφέα, την προέλευση της σελίδας, τη βιβλιογραφία της πληροφορίας.
 Χρησιμοποιούμε πολλαπλές πηγές πληροφοριών και διασταυρώνουμε τις
πληροφορίες που βρίσκουμε στο διαδίκτυο.
 Εγκαθιστούμε συστήματα φιλτραρίσματος και εργαλεία γονικού ελέγχου σε
υπολογιστές που χρησιμοποιούνται από παιδιά.
 Αν κάτι μας κάνει να νιώθουμε άβολα ή αμήχανα, κλείνουμε το φυλλομετρητή μας
και το αναφέρουμε αμέσως σε κάποιο ενήλικα.
 Χρησιμοποιούμε τη δυνατότητα του φυλλομετρητή μας που ονομάζεται
“Αγαπημένα” για να τοποθετήσουμε τις ιστοσελίδες που είναι ασφαλείς και
επισκεπτόμαστε συχνά.

3.1.2 Ανεπιθύμητα μηνύματα

Αντιμετώπιση

 Είμαστε προσεχτικοί όταν δίνουμε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση.

 Ρυθμίζουμε την υπηρεσία φιλτραρίσματος του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ώστε
να σταματά ανεπιθύμητα μηνύματα.
 Όταν το μήνυμα είναι από άγνωστο αποστολέα να μην παραπλανόμαστε ώστε να
κάνουμε κλικ σε συνδέσμους παρόμοιους με "κάνε κλικ εδώ, εάν δεν θέλεις να
παίρνεις τέτοια μηνύματα", γιατί αυτό επιβεβαιώνει στον αποστολέα ότι η
ηλεκτρονική διεύθυνσή μας είναι σωστή. Έτσι, ο αποστολέας θα συνεχίσει να την
χρησιμοποιεί ή θα μπορέσει πιο εύκολα να την πουλήσει σε άλλους.
 Είμαστε προσεχτικοί όταν δίνουμε τον αριθμό του κινητού μας τηλεφώνου.
Ανεπιθύμητα μηνύματα μπορούμε να πάρουμε και στο κινητό (sms spam).

14
 Χρησιμοποιούμε την κρυφή κοινοποίηση (Bcc) στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
όταν προωθούμε κάποιο μήνυμα σε πολλούς παραλήπτες, ώστε να
προστατεύσουμε τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των παραληπτών.
 Όταν δεχόμαστε ανεπιθύμητα μηνύματα, τα διαγράφουμε χωρίς να τα
διαβάζουμε.
 Χρησιμοποιούμε δύο διευθύνσεις, μια για να επικοινωνούμε με φίλους, συγγενείς,
συναδέλφους και μια άλλη για εγγραφές σε υπηρεσίες στο διαδίκτυο, συμμετοχή
σε forum κ.α. Έτσι, αν παίρνουμε πολλά ανεπιθύμητα μηνύματα στη δεύτερη
διεύθυνση μπορούμε εύκολα να τη διαγράψουμε και να δημιουργήσουμε μια
καινούρια.
 Μπορούμε να κρύψουμε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση από προγράμματα
ανίχνευσης ηλεκτρονικών διευθύνσεων, δηλώνοντάς τη μέσα σε αρχείο εικόνας ή
περιγράφοντάς τη με κείμενο αντί πληκτρολογώντας την ως έχει.

3.1.3 Αποξένωση από τον πραγματικό κόσμο

Αντιμετώπιση

 Χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο με μέτρο, συμπεριλαμβάνοντας στο πρόγραμμά μας

εναλλακτικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ενασχόληση με ομαδικά
αθλήματα, χορωδίες, χορό και άλλες.

3.1.4 Αποπλάνηση

Αντιμετώπιση

 Δεν δίνουμε τα προσωπικά μας στοιχεία σε ένα δωμάτιο συνομιλίας. Ποτέ δεν
μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ταυτότητα του συνομιλητή μας.
 Δεν συναντούμε κάποιο ξένο, τον οποίο γνωρίσαμε σε ένα δωμάτιο συνομιλίας. Αν
μας ζητηθεί κάτι τέτοιο το συζητάμε αμέσως με κάποιο ενήλικα.
 Μπορούμε να αποθηκεύουμε τις ηλεκτρονικές μας συνομιλίες. Αν μια συνομιλία
μας έκανε να νιώσουμε άβολα ή μας έφερε σε δύσκολη θέση, κρατάμε αντίγραφο.
Αυτό θα μας βοηθήσει να καταγγείλουμε τον επιτήδειο που προσπάθησε να μας
παραπλανήσει.
 Διαβάζουμε τους όρους χρήσης, τον κώδικα επικοινωνίας και τη δήλωση
απορρήτου στη διαδικτυακή τοποθεσία συνομιλίας, προτού αρχίσουμε τη
συνομιλία.

3.1.5 Βίαια παιχνίδια

Αντιμετώπιση
Ενημερωνόμαστε για τον τρόπο αξιολόγησης του Πανευρωπαϊκού Συστήματος
Πληροφόρησης για τα Ηλεκτρονικά Παιχνίδια (Pan European Game Information -

15
PEGI). Κοιτάζοντας τη σήμανση PEGI στο κουτί του παιχνιδιού ή στην ιστοσελίδα από
την οποία αυτό είναι διαθέσιμο, μπορούμε να προσδιορίσουμε αν ένα παιχνίδι είναι
κατάλληλο για μας.

3.1.6 Επιβλαβείς συμπεριφορές

Αντιμετώπιση

 Χρησιμοποιούμε τη δυνατότητα του φυλλομετρητή μας που ονομάζεται

“Αγαπημένα” για να τοποθετήσουμε τις ιστοσελίδες που είναι ασφαλείς και
επισκεπτόμαστε συχνά.
 Αυτά που διαβάζουμε ή βλέπουμε στο διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε ορθά. Αν
συναντήσουμε ιστοσελίδες με περιεχόμενο που μας σοκάρει, τότε το αναφέρουμε
σε κάποιον ενήλικα.
 Καταγγέλλουμε ιστοσελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο στη Safeline

3.1.7 Εθισμός

Αντιμετώπιση

 Ευαισθητοποιούμαστε και ενημερωνόμαστε για το φαινόμενο του εθισμού.

 Χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο με μέτρο, συμπεριλαμβάνοντας στο πρόγραμμά
μας εναλλακτικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ενασχόληση με ομαδικά
αθλήματα, χορωδίες, χορό και άλλες.
 Καλλιεργούμε ορθές στάσεις αξιοποίησης του διαδικτύου από μικρή ηλικία.
 Καλλιεργούμε ορθές στάσεις αξιοποίησης του διαδικτύου από μικρή ηλικία. Αν
παρατηρήσουμε υπερβολική χρήση ή/και συμπεριφορές εθισμού αναζητούμε
βοήθεια στη Η γραμμή βοηθείας του Saferinternet.gr

3.1.8 Εκφοβισμός (Cyberbullying)

Αντιμετώπιση

 Αν πέσουμε θύμα εκφοβισμού σταματάμε αμέσως την επικοινωνία με το θύτη.

 Εμπιστευόμαστε στους γονείς μας ή σε κάποιο ενήλικα τον εκφοβισμό που
έχουμε δεχθεί.
 Δεν προωθούμε εκφοβιστικά μηνύματα.
 Αν γνωρίζουμε κάποιο φίλο που είναι θύτης τον συμβουλεύουμε να σταματήσει.
 Φιλτράρουμε ηλεκτρονικά μηνύματα από άτομα που μας παρενοχλούν και
μπλοκάρουμε την πρόσβασή τους στο ιστολόγιό μας.

16
 Καταγγέλλουμε το συμβάν στη Safeline.gr

3.1.9 Παραπληροφόρηση

Αντιμετώπιση

 Αξιολογούμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε στο διαδίκτυο και ελέγχουμε το

συγγραφέα, την προέλευση της σελίδας, τη βιβλιογραφία της πληροφορίας.
 Χρησιμοποιούμε πολλαπλές πηγές πληροφοριών και διασταυρώνουμε τις
πληροφορίες που βρίσκουμε στο διαδίκτυο.
 Χρησιμοποιούμε ποικιλία πηγών, όπως εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία, όχι
μόνο το διαδίκτυο.
 Χρησιμοποιούμε διάφορες μηχανές αναζήτησης και όχι μόνο μία για να βελτιωθεί
σημαντικά η ικανότητά μας να βρίσκουμε ποιοτικές πληροφορίες.
 Μαθαίνουμε πώς λειτουργεί το διαδίκτυο και γνωρίζουμε πώς ο καθένας μπορεί
να δημιουργήσει μια διαδικτυακή τοποθεσία, χωρίς να τον ελέγχει κανείς. Γι’
αυτό απαιτείται να χρησιμοποιούμε πηγές που γενικά θεωρούνται έγκυρες.
 Μαθαίνουμε πώς να διακρίνουμε ένα γεγονός από μια άποψη και να
αναγνωρίζουμε την προκατάληψη, την προπαγάνδα και τις τοποθεσίες που
χρησιμοποιούν ιδεολογικά στερεότυπα.
 Εγκαθιστούμε φίλτρα λογισμικού που μπορούν να αποκλείσουν πηγές που
περιέχουν μίσος, ρατσισμό και άλλου είδους προπαγάνδα.

3.1.10 Παιδική πορνογραφία

Αντιμετώπιση

 Αν γνωρίζουμε κάποιον που ασχολείται με την παιδική πορνογραφία, τον

καταγγέλλουμε στη http://www.safeline.gr/node/121 ή/και στη Δίωξη
Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, τηλ. 11188.
 Αποφεύγουμε διαδικτυακές συζητήσεις με αγνώστους και κυρίως δεν
συμφωνούμε ποτέ να συναντήσουμε κάποιο «φίλο» που, μόλις γνωρίσαμε
διαδικτυακά.
 Αν κάποια διαδικτυακή συζήτηση μας κάνει να νιώσουμε άβολα την σταματάμε
αμέσως και αναφέρουμε το γεγονός σε κάποιο ενήλικα.
 Δεν στέλνουμε φωτογραφίες που είναι δυνατό να μας εκθέσουν μέσω του
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
 Δεν ανεβάζουμε σε ιστοσελίδες κοινωνικού δικτύου φωτογραφίες μας, οι
οποίες είναι προκλητικές.
 Δεν δίνουμε προσωπικά στοιχεία σε ιστοσελίδες αμφιβόλου προελεύσεως και
περιεχομένου.

17
 Έχουμε πρόγραμμα προστασίας από κακόβουλο λογισμικό (antivirus,
antispyware, firewall).

3.1.11 Υποκλοπή προσωπικών δεδομένων (Phishing)

Αντιμετώπιση

 Ελέγχουμε πάντα τον αποστολέα ενός μηνύματος και διερευνούμε την

υπόστασή του.
 Γνωρίζουμε ότι νόμιμοι φιλανθρωπικοί οργανισμοί συνήθως στέλνουν
ηλεκτρονικές εκκλήσεις για βοήθεια μόνο σε ανθρώπους που το έχουν ζητήσει.
Άλλες παρόμοιες εκκλήσεις, που σχεδόν πάντα ακολουθούν ένα μεγάλο
καταστροφικό γεγονός, είναι συνήθως ψευδείς. Επισκεπτόμαστε την επίσημη
ιστοσελίδα του οργανισμού για να επιβεβαιώσουμε την αξιοπιστία της
έκκλησης.
 Ελέγχουμε πάντα τη νομιμότητα φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, αναζητώντας
σχετικές επίσημες ιστοσελίδες (π.χ. www.charitynavigator.org)
 Τηλεφωνούμε ή πηγαίνουμε απευθείας στην ιστοσελίδα ενός φιλανθρωπικού
οργανισμού και βρίσκουμε τρόπους να προσφέρουμε μέσω αυτής, αντί να
απαντούμε και να κατευθυνόμαστε από εκκλήσεις-μηνύματα που
παραλαμβάνουμε.
 Δεν ενεργοποιούμε απερίσκεπτα συνδέσμους από μηνύματα αμφιβόλου
προελεύσεως και περιεχομένου γιατί αυτά μπορούν να μας οδηγήσουν σε
παράνομες ή επιβλαβείς ιστοσελίδες που μπορεί να μοιάζουν νόμιμες.
 Δεν δίνουμε προσωπικές πληροφορίες μέσω του διαδικτύου.
 Όταν μας ζητηθεί να πληκτρολογήσουμε ένα ψευδώνυμο συνομιλίας,
διαλέγουμε ένα όνομα που δεν προδίδει τα προσωπικά μας στοιχεία όπως το
όνομα, το επίθετο, την ημερομηνία γέννησής μας, τον χώρο διαμονής, κλπ.

18
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο

4.1 Θεσμική προσέγγιση των διαδικτυακών κινδύνων για τους ανήλικους.

Αναγκαιότητα της Εθνικής Στρατηγικής

Τα παιδιά εκτίθενται όλο και περισσότερο στο διαδίκτυο, μέσω ολοένα μεγαλύτερου
φάσματος συσκευών και σε νεαρότερη ηλικία. Τα παιδιά έχουν ιδιαίτερες ανάγκες και
ευάλωτα σημεία, ο διαφορετικός χαρακτήρας των οποίων πρέπει να αναγνωριστεί. Το
διαδίκτυο και οι ψηφιακές τεχνολογίες παρέχουν στα παιδιά ευρύ φάσμα ευκαιριών για
να παίξουν, να διδαχθούν, να καινοτομήσουν και να είναι δημιουργικά, να
επικοινωνήσουν και να εκφραστούν, να συνεργαστούν και να συμμετάσχουν στην
κοινωνία, να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση του κόσμου γύρω τους, όπως και για να
αναπτύξουν βασικές δεξιότητες και να ασκούν τα δικαιώματά τους . Η αυξανόμενη
χρήση του διαδικτύου από παιδιά προσφέρει νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη των
παιδιών αλλά και για επιχειρηματική ανάπτυξη. Τα παιδιά θα μπορούσαν ακόμη να
γίνουν οι ίδιοι δημιουργοί στο διαδίκτυο και να αρχίσουν επιχειρηματική
δραστηριότητα σε μικρή ηλικία. Παράλληλα, η ψηφιακή εποχή απαιτεί την ανάπτυξη
δεξιοτήτων εκ μέρους των παιδιών για να μπορούν να την αξιοποιήσουν σωστά και
ταυτόχρονα καλλιεργεί σημαντικές δεξιότητες. Από την έρευνα προκύπτει ότι τα παιδιά
στην Ευρώπη υστερούν στην ψηφιακή ικανότητα, παρά τη διαδεδομένη αντίληψη ότι
είναι «ψηφιακοί γηγενείς». Για παράδειγμα το 38 % των χρηστών του διαδικτύου στην
Ευρώπη ηλικίας 9-12 χρονών δηλώνουν ότι διαθέτουν προσωπικό λογαριασμό σε
κοινωνικό δίκτυο, ωστόσο, μόνο το 56% των παιδιών ηλικίας 11-12 χρονών γνωρίζουν
πώς μπορούν να αλλάξουν τις ρυθμίσεις απορρήτου τους. Πρέπει να δοθούν οι
ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύξουν τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις
για να μπορούν να προστατεύονται. Το 2010, η έρευνα έδειξε ότι 4 στα 10 παιδιά στην
Ευρώπη ανέφεραν ότι είχαν αντιμετωπίσει έναν από τους ακόλουθους κινδύνους:
διαδικτυακή επικοινωνία με άτομα που δεν είχαν συναντήσει ποτέ κατά πρόσωπο·
έκθεση σε περιεχόμενο που δημιουργούν οι χρήστες και το οποίο προωθεί την
ανορεξία, τον αυτοτραυματισμό, τη χρήση ναρκωτικών ή την αυτοκτονία· διαδικτυακή
έκθεση σε εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου και σε κατάχρηση προσωπικών
δεδομένων· πραγματική συνάντηση με άτομα που πρωτοσυνάντησαν στο διαδίκτυο·
κυβερνοεκφοβισμό. Αναδεικνύονται επίσης νέα πρότυπα συμπεριφοράς, όπως η
διανομή βίντεο από κάμερα κινητού τηλεφώνου που περιέχουν άσκηση σωματικής βίας
σε άλλα παιδιά ή αποστολή/λήψη εικόνων/μηνυμάτων σεξουαλικού περιεχομένου από
συνομηλίκους. Επιπρόσθετα, νέες υπηρεσίες με δυνητικό αντίκτυπο στην προστασία
της ιδιωτικής ζωής, όπως ο γεωγραφικός εντοπισμός, καθίστανται ολοένα και πιο
δημοφιλείς. Η διαφήμιση ευδοκιμεί επίσης στο διαδίκτυο, ενώ τα παιδιά δεν έχουν
αναπτύξει την ικανότητα κριτικής αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού. Επιπλέον, η
χρήση του διαδικτύου επεκτείνεται για στρατολόγηση θυμάτων σωματεμπορίας και τη
διαφήμιση των υπηρεσιών τους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Το διαδίκτυο
συνιστά επίσης περιβάλλον όπου είναι εύκολη η διανομή υλικού σεξουαλικής

19
κακοποίησης παιδιών. Μολονότι αυτό δεν συνδέεται με τη χρήση του διαδικτύου από
τα παιδιά, συνιστά πρόβλημα που επηρεάζει τα παιδιά ως θύματα.

Είναι σαφές ότι απαιτείται και στη χώρα μας να υιοθετηθεί μια Εθνική στρατηγική και
σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ελλοχεύουν για τους ανηλίκους
στο διαδίκτυο με έμφαση στην καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και
εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας.

Η έκθεση των παιδιών στις ψηφιακές τεχνολογίες και περιβάλλοντα από πολύ μικρή
ηλικία, προσφέρει ευκαιρίες και δυνατότητες για μάθηση και εκπαίδευση, αλλά
εμπεριέχει και προκλήσεις. Η ανάπτυξη οριζόντιων δεξιοτήτων όπως της κριτικής
διαχείρισης των πληροφοριών, την υπεύθυνη κοινωνική συμπεριφορά, την αυτόνομη
μάθηση, επικοινωνία και συνεργασία, επίλυση προβλημάτων κλ.π. αποτελεί ένα ευρύ
θέμα μελέτης και έρευνας στην εκπαιδευτική κοινότητα. Η ασφαλής χρήση του
διαδικτύου απαιτεί την ανάπτυξη και εφαρμογή τέτοιων δεξιοτήτων ενώ παράλληλα τις
καλλιεργεί.

Προτεραιότητες στρατηγικής

Οι προτεραιότητες που θα θέτει η στρατηγική θα πρέπει προωθούν την ικανοποίηση

του σκοπού και των στόχων της Ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ασφαλή αξιοποίηση
του διαδικτύου από παιδιά. Επιβάλλεται να αποσκοπούν επίσης στην προώθηση στόχων
της ευρωπαϊκής πολιτικής για:

- Ενίσχυση δεξιοτήτων κριτικής και υπεύθυνης αξιοποίησης του διαδικτύου

- Ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού περιεχομένου
- Διασφάλιση ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος
- Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης
των παιδιών
- Μείωση των κρουσμάτων εκφοβισμού και ρατσιστικής συμπεριφοράς

Οι προτεραιότητες απαιτείται να αναφέρονται:

- στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και αξιοποίησης

- σε διαδικτυακό υλικό υψηλής ποιότητας για παιδιά και νέους
- στην εξασφάλιση ασφαλών διαδικτυακών υποδομών και περιβάλλοντος
- στην καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας και της σεξουαλικής
εκμετάλλευσης των παιδιών

Αποσκοπούν δε σε όλες τις ομάδες πληθυσμού ενώ αποτείνονται επίσης σε ειδικές

ομάδες πληθυσμού όπως μειονότητες, μετανάστες και πρόσφυγες, γονείς και παιδιά
πολύ μικρής ηλικίας. Παράλληλα, θα δοθεί έμφαση σε περιεχόμενο που αφορά στην
αντιμετώπιση ρατσιστικής συμπεριφοράς, εκφοβισμού, σεξουαλικής εκμετάλλευσης
ανηλίκων και στην ψηφιακή ταυτότητα και προσωπικά δεδομένα. Ιδιαίτερη σημασία θα
δοθεί στο ρόλο της οικογένειας και των γονιών καθώς επίσης στη συμβολή των ίδιων
των παιδιών για τη δική τους μάθηση.

4.2 Η Ευρωπαϊκή προσέγγιση για τους κινδύνους του διαδικτύου στους ανηλίκους.

20
«Σύσταση της Επιτροπής σχετικά με μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση
του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (2017)»

Στην ανακοίνωσή της του Σεπτεμβρίου 2017 σχετικά με την αντιμετώπιση του
παράνομου επιγραμμικού περιεχομένου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύτηκε να
παρακολουθεί την πρόοδο που σημειώνεται στην αντιμετώπιση του παράνομου
περιεχομένου στο διαδίκτυο και να αξιολογεί κατά πόσον απαιτούνται πρόσθετα μέτρα
για να διασφαλιστεί η ταχεία και προνοητική ανίχνευση και αφαίρεση παράνομου
περιεχομένου στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων ενδεχόμενων νομοθετικών μέτρων
για τη συμπλήρωση του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου.

Η σύσταση αυτή βασίζεται στη συνεργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη με τον κλάδο
μέσω διαφόρων εθελοντικών πρωτοβουλιών για να διασφαλιστεί η απαλλαγή του
διαδικτύου από παράνομο περιεχόμενο και ενισχύει μέτρα που λαμβάνονται στο
πλαίσιο διαφόρων πρωτοβουλιών.

Ποιες είναι οι διασφαλίσεις που προφυλάσσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα;

Είναι σημαντικό όποια μέτρα λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του παράνομου
περιεχομένου στο διαδίκτυο να υπόκεινται σε κατάλληλες και αποτελεσματικές
διασφαλίσεις για να εξασφαλιστεί ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες προλαμβάνουν την
ανεπιθύμητη αφαίρεση περιεχομένου που δεν είναι παράνομο.

Πρώτον, η σύσταση καλεί τις διαδικτυακές πλατφόρμες να ενεργούν επιμελώς και

αναλογικά ως προς το περιεχόμενο που φιλοξενούν, ιδίως όταν επεξεργάζονται
αναγγελίες και απαντήσεις σε αναγγελίες και όταν αποφασίζουν σχετικά με την
ενδεχόμενη αφαίρεση περιεχομένου που θεωρείται παράνομο ή την απενεργοποίηση
της πρόσβασης σε αυτό.

Όταν οι διαδικτυακές πλατφόρμες χρησιμοποιούν αυτοματοποιημένες τεχνικές

αφαίρεσης περιεχομένου, θα πρέπει να παρέχονται ιδιαίτερες διασφαλίσεις, ιδίως
εποπτεία και επαλήθευση από ανθρώπους, («ανθρώπινη παρέμβαση»), καθώς
απαιτείται αξιολόγηση του σχετικού συγκείμενου για να προσδιοριστεί κατά πόσον ή
όχι το περιεχόμενο θα πρέπει να θεωρηθεί παράνομο.

Δεύτερον, η σύσταση καλεί τις διαδικτυακές πλατφόρμες να δώσουν στους παρόχους

περιεχομένου που αφαιρέθηκε τη δυνατότητα να προσβάλουν την εν λόγω απόφαση
μέσω απάντησης σε αναγγελία. Έτσι θα καταστεί δυνατή η αποκατάσταση του
περιεχομένου που αφαιρέθηκε εσφαλμένα.

Τρίτον, η σύσταση καλεί τις διαδικτυακές πλατφόρμες να δημοσιεύουν τακτικά

εκθέσεις στις οποίες να εξηγούν στο κοινό τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζουν τις
πολιτικές διαχείρισης του περιεχομένου τους.

Η σύσταση ισχύει τόσο για τις μεγάλες όσο και για τις μικρές διαδικτυακές
πλατφόρμες; Οι μικρές πλατφόρμες θα λάβουν στήριξη για την αφαίρεση
παράνομου περιεχομένου;

Η σύσταση ισχύει για όλες τις πλατφόρμες, μεγάλες και μικρές, καθώς οι μικρές
πλατφόρμες όλο και συχνότερα καθίστανται ευάλωτος στόχος για παράνομο
περιεχόμενο στο διαδίκτυο και ιδίως για τρομοκρατικό περιεχόμενο. Ωστόσο, η

21
σύσταση δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις μικρές πλατφόρμες, ζητώντας αναλογικά μέτρα
και αναγνωρίζοντας ότι ορισμένες πλατφόρμες διαθέτουν περιορισμένους μόνο πόρους
και εμπειρογνωμοσύνη.

Η Επιτροπή συνιστά την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των διαδικτυακών

πλατφορμών για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνολογικών λύσεων, ιδίως για να
βοηθηθούν οι μικρές πλατφόρμες να εφαρμόσουν τη σύσταση σχετικά με το παράνομο
και ειδικά το τρομοκρατικό περιεχόμενο.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα μέτρα που λαμβάνονται από τις

διαδικτυακές πλατφόρμες για την εφαρμογή της παρούσας σύστασης και θα κρίνει κατά
πόσον απαιτούνται πρόσθετα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης νομοθεσίας.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να αναλύει την πρόοδο που σημειώνεται και θα δρομολογήσει
δημόσια διαβούλευση εντός των προσεχών εβδομάδων.

Τα κράτη μέλη και οι εταιρείες πρέπει να υποβάλουν σχετικές πληροφορίες για την
αφαίρεση τρομοκρατικού περιεχομένου εντός τριών μηνών, και παράνομου
περιεχομένου εντός έξι μηνών.

Όσον αφορά το τρομοκρατικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο, το Φόρουμ της ΕΕ για το

Διαδίκτυο θα συνεχίσει την οικειοθελή συνεργασία του προκειμένου να σημειωθεί
πρόοδος στο φιλόδοξο σχέδιο δράσης του για την καταπολέμηση του τρομοκρατικού
περιεχομένου στο διαδίκτυο. Το σχέδιο δράσης καλύπτει τη χρήση αυτόματης
ανίχνευσης παράνομου περιεχομένου, την ανταλλαγή σχετικών τεχνολογιών και
εργαλείων με μικρότερες εταιρείες, την επίτευξη της πλήρους εφαρμογής και χρήσης
της «βάσης δεδομένων ψηφιακών αποτυπωμάτων (hashes)», και την ενδυνάμωση της
κοινωνίας των πολιτών για την ανάπτυξη εναλλακτικών αφηγημάτων.

Όσον αφορά το υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, η Επιτροπή θα συνεχίσει

να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με τη
σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και να στηρίζει την Παγκόσμια Συμμαχία για την
εξάλειψη της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών στο διαδίκτυο WePROTECT, καθώς
και τις δεσμεύσεις των κρατών και των εταίρων του κλάδου στο πλαίσιο αυτό.

Όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών, η Επιτροπή επί του παρόντος
συνεργάζεται με διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες για τη βελτίωση της ασφάλειας
των προϊόντων που πωλούνται στο διαδίκτυο. Αναμένεται η περαιτέρω εθελοντική
δέσμευση των πλατφορμών να βελτιώσουν την ασφάλεια των προϊόντων πέραν των
νομικών υποχρεώσεών τους.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την εφαρμογή του κώδικα

δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο
διαδίκτυο από τις συμμετέχουσες εταιρείες ΤΠ με τη βοήθεια οργανώσεων της
κοινωνίας των πολιτών. Στόχος είναι η πρωτοβουλία να επεκταθεί σε περισσότερες
διαδικτυακές πλατφόρμες. Η σύσταση βασίζεται στην πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο
πλαίσιο του κώδικα και τον συμπληρώνει, αντιμετωπίζοντας ζητήματα όπως η
διαφάνεια και η ανατροφοδότηση από τους χρήστες.

Η Επιτροπή προτείνει μια δέσμη μέτρων για την πνευματική ιδιοκτησία και
καθοδήγηση σχετικά με την οδηγία για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής

22
ιδιοκτησίας. Επίσης, θα συνεχίσει να συνεργάζεται για την εκπόνηση μνημονίων
συνεννόησης με διάφορους ενδιαμέσους, προκειμένου να βρεθούν συγκεκριμένες
λύσεις για την αφαίρεση προϊόντων παραποίησης/απομίμησης από το διαδίκτυο.

4.3 Ο παιδαγωγικός ρόλος των μέσων για την αντιμετώπιση των κινδύνων του
διαδικτύου στους ανηλίκους.

Η Παιδαγωγική των Μέσων ως επί μέρους κλάδος της Παιδαγωγικής, ο οποίος

διερευνά τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης «εντός και δια» των μέσων και
διατυπώνει προτάσεις για την αξιοποίηση των μέσων στην πράξη χρησιμοποιώντας ως
αφετηρία τα ερευνητικά της αποτελέσματα, εστιάζει στις παρακάτω κατηγορίες
στόχων: στην προφύλαξη/προστασία, στην πληροφόρηση σχετικά με τα νέα μέσα
(μιντιακός αλφαβητισμός), στην ευαισθητοποίηση απέναντι σε μηχανισμούς
αποπροσανατολισμού, στην ενεργητική συμμετοχή παραγωγής μιντιακών
περιεχομένων, στη χειραφέτηση, δηλαδή την παραγωγή διαφοροποιημένων
εναλλακτικών προτάσεων, στη λειτουργική χρήση των νέων μέσων για την υποστήριξη
μαθησιακών διαδικασιών. Από το πλήθος των θεωρητικών σχημάτων που έχουν
διαμορφωθεί στην Παιδαγωγική των Μέσων παρατίθενται παρακάτω δύο που
εκπροσωπούν αντιθετικές παραδοχές και παιδαγωγικές δράσεις:

Α. προστατευτικό και Β. το προσανατολισμένο στην κοινωνική δράση.

Α. Κεντρικό σημείο αναφοράς της προστατευτικής θέσης αποτελεί η παραδοχή ότι το

αναπτυσσόμενο άτομο μπορεί να δεχτεί αρνητικές επιδράσεις μέσα από τη χρήση των
μιντιακών περιεχομένων. Πρόκειται για μια διαδεδομένη αντίληψη, βέβαια όχι μόνο
μεταξύ των εκπαιδευτικών, αλλά και γενικότερα. Με δεδομένο το γεγονός ότι τα Νέα
Μέσα επιταχύνουν την επικοινωνία πέρα από χρονικά και χωρικά όρια, με αποτέλεσμα
να καθιστούν δυνατή τη μεταφορά νέων ή διαφοροποιημένων πολιτισμικών στοιχείων
σε άτομα, ομάδες και κοινότητες που παλαιότερα δεν ήταν εφικτό, θεωρείται η χρήση
των νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας επικίνδυνη. Το πρόβλημα όμως δεν έγκειται
τόσο στις δυνατότητες των Νέων Μέσων αλλά στην αδυναμία των ανθρώπων να
επεξεργαστούν και να διαπραγματευτούν αυτά τα νέα στοιχεία. Λογοκρισία και
απαγορεύσεις ανήθικων περιεχομένων, απλοϊκές παραδοχές για συσχετισμούς
επίδρασης, καθώς παιδαγωγικά σχέδια δράσης, μιας αγωγής που αναφέρεται σε
κανονιστικές ηθικές και κοινωνικές αξίες, αποτελούν τυπικά χαρακτηριστικά της
προστατευτικής προσέγγισης. Εδώ προτάσσεται μια εφαρμοσμένη ηθική, η οποία
συμπίπτει με κανόνες συμπεριφοράς που έχουν κωδικοποιηθεί π.χ. σε νομοθετικές
ρυθμίσεις.

Στο Β. δεύτερο θεωρητικό σχήμα με σημείο αναφοράς τη χρήση των μέσων ως

κοινωνικής δράσης εξετάζεται ιδιαίτερα η σημασία τους στο πλαίσιο σχέσεως που αυτά
χρησιμοποιούνται. Οι νέοι εκφράζονται με και μέσα από τα μέσα σε διαφορετικές
ζώνες κοινωνικής δράσης, π.χ. τα παιδιά χρησιμοποιούν μιντιακά περιεχόμενα στην
οικογένεια ως εργαλείο διαχείρισης συναισθημάτων και ως κοινωνικοποιητικά
πρότυπα, στη γειτονιά, στις παρέες συνομηλίκων ως σύμβολα και περιεχόμενα
επικοινωνίας, στην εκπαίδευση με λειτουργικό τρόπο, για να πετύχουν συγκεκριμένους
στόχους. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, σε αντίθεση με την προσέγγιση του πρώτου
θεωρητικού σχήματος, όχι τόσο ή μόνο η παρατηρήσιμη και ποσοτική χρήση των

23
μέσων και η συμμόρφωση του χρήστη σε κανονιστικά πλαίσια συμπεριφοράς, αλλά η
νοηματοδοτούμενη κατασκευή της ατομικής πραγματικότητας που πραγματοποιείται
μέσα από επικοινωνιακές δράσεις. Ο εκπαιδευτικός που κινείται σε αυτήν τη λογική
προσέγγισης εστιάζει στις γνωστικές συλλήψεις και τα σχέδια δράσης των νέων με και
μέσα από τα μέσα και αντιλαμβάνεται τη μιντιακή αγωγή ως διαδικασία στήριξής τους.
Σε αυτό το πλαίσιο προτάσσεται μια διαλογική ηθική, η οποία στηρίζεται στην
παραδοχή διαφοροποιημένων κοινωνικών συμπεριφορών και αξιών και στη
διαμεσολάβηση μεταξύ αυτών.

Αντί της απαγόρευσης ή της απόκρυψης μιντιακών περιεχομένων και τρόπων

επικοινωνίας, στο πλαίσιο της δεύτερης προσέγγισης, προτάσσεται η προώθηση
δραστηριοτήτων που στηρίζουν τους νέους να γνωρίσουν όλα τα μέσα και να τα
χρησιμοποιήσουν ανάλογα με τα αναπτυξιακά και τα ηλικιακά τους ενδιαφέροντα
προκειμένου να εκφράσουν ατομικές τοποθετήσεις, νοήματα και να διαμορφώσουν σε
ένα επικοινωνιακό πλαίσιο το χώρο στον οποίο ζουν

24
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται με αυξητικό ρυθμό το φαινόμενο της μανιώδους

προσκόλλησης των παιδιών στις οθόνες των υπολογιστών τους, οι οποίοι τείνουν να
μετατραπούν στο αποκλειστικό μέσο επικοινωνίας τους με τον έξω κόσμο. Ο εθισμός
που προκαλείται από την πολύωρη ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και την
πλοήγηση στο διαδίκτυο μεταλλάσσει τους τρόπους του «ανήκειν» και του
«σχετίζεσθαι» με τους άλλους, εκμηδενίζοντας την αξία της διαπροσωπικής και
αντίθετα δίνοντας χώρο να αναπτυχθούν μορφές απρόσωπης επαφής. Μέσω της εύκολα
προσπελάσιμης, πλανητικής, ανώνυμης και ιδεατής κοινωνίας του κυβερνοχώρου
αυξάνονται τα πρόσωπα εμπιστοσύνης ή αναφοράς με τα οποία ο ανήλικος αναπτύσσει
σχέσεις πίστης, αφοσίωσης και αγάπης. Και είναι ακριβώς η ιδιαιτερότητα των σχέσεων
αυτών επί της οποίας βασίζεται η ασύμμετρη σχέση μεταξύ, από τη μια πλευρά, του
ενηλίκου, που είναι πρόσωπο εμπιστοσύνης ή αναφοράς, και, από την άλλη πλευρά, του
ανηλίκου, ο οποίος κατά κανόνα προσβλέπει στην αναγνώριση και στην αγάπη εκ
μέρους του προσώπου αναφοράς. Τα δαιδαλώδη ηλεκτρονικά μονοπάτια που ανοίγει ο
Παγκόσμιος Ιστός κρύβουν σε αυτή την περίπτωση δυσδιάκριτες και καλοστημένες
παγίδες για τον ανήλικο περιηγητή, ο οποίος είναι αμφίβολο αν έχει την εμπειρική
ικανότητα να ταυτοποιήσει κινδύνους και να υψώσει αποτελεσματική άμυνα εναντίον
τους. Τα θρασύδειλα παιδόφιλα υποκείμενα που επιδιώκουν να ικανοποιήσουν
ειδεχθείς ηδονιστικούς σκοπούς, διευρύνουν μέσω του διαδικτύου τους τρόπους
εκδήλωσης των νοσηρών φαντασιώσεών τους, αξιοποιώντας το τεράστιο πεδίο δράσης
που τους προσφέρει η ανωνυμία και η ηλεκτρονική συγκάλυψη της ταυτότητάς τους.
Ακόμα και όταν ο ανήλικος συγκατατίθεται στις γενετήσιες πράξεις του προσώπου
εμπιστοσύνης ή και τις προκαλεί, δεν είναι φυσικά σε θέση να 50 Η προστασία του
ανήλικου καταναλωτή στο διαδίκτυο γνωρίζει τη σημασία τους, ούτε βεβαίως να έχει
συνείδηση των επιπτώσεων που κατά κανόνα συνεπάγεται η συμπεριφορά αυτή στη
ζωή του. Ο διαρκής και συστηματικός έλεγχος του συνόλου των διαδικτυακών
δραστηριοτήτων είναι προδήλως εξαιρετικά απαιτητική υπόθεση για τα όργανα που
είναι επιφορτισμένα με το συγκεκριμένο καθήκον. Το χέρι του νόμου έχει ανάγκη από
την καθολική δραστηριοποίηση της κοινωνίας για την αποφυγή των κινδύνων που
προκύπτουν για τους ανήλικους από επιβλαβές διαδικτυακό περιεχόμενο, δηλαδή
περιεχόμενο σε μορφή κειμένου, εικόνας ή ήχου με ρατσιστικό ή ξενοφοβικό
χαρακτήρα, παιδική πορνογραφία, τρομοκρατία, προπαγάνδα, βία, τυχερά παιχνίδια,
προτροπή ή υποκίνηση σε χρήση τοξικών ουσιών ή σε οποιασδήποτε μορφής
απερίσκεπτη συμπεριφορά που μπορεί να εκθέσει τους αποδέκτες της σε επικίνδυνες
για την υγεία και την ασφάλειά τους καταστάσεις.

25
Η προώθηση ενός ασφαλέστερου διαδικτύου απαιτεί τη διασυνοριακή συνεργασία ενός
πλέγματος φορέων: το εκπαιδευτικό σύστημα να μεταδίδει υποχρεωτικά στα παιδιά και
τους γονείς τους παιδαγωγικές μεθόδους ασφαλούς χρήσης και να ενημερώνει για τους
κινδύνους που εγκυμονεί η αλόγιστη χρήση του διαδικτύου οι πάροχοι διαδικτυακών
υπηρεσιών και οι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί που δρομολογούν τεχνικά την
πρόσβαση να προωθούν -στο πλαίσιο του σεβασμού της ελευθερίας της γνώμης και του
Τύπου- τη χρήση φίλτρων που να μπλοκάρουν το σύστημα όταν παρουσιάζεται
επιβλαβές υλικό και συνάμα να διαθέτουν τη δέουσα τεχνολογική υποδομή για τον
ακριβή εντοπισμό της προέλευσης τέτοιου υλικού η αστυνομία να στέκεται πάνω από
περιορισμούς περί προσωπικού απορρήτου σε υποθέσεις που τεκμηριωμένα είναι
ποινικά κολάσιμες και να συλλαμβάνει τους παράνομους διακινητές και τους σάτυρους
του κυβερνοχώρου η νομοθετική εξουσία να εφοδιάζει τις δικαστικές Αρχές με τις
προσήκουσες διατάξεις του νόμου για την παραδειγματική τιμωρία τους οι μη
κυβερνητικοί και άλλοι διακρατικοί οργανισμοί να πρωτοστατούν στη διενέργεια
ενημερωτικών εκστρατειών σε ομάδες-στόχους και στην ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων
ευρείας συμμετοχικής δράσης των πολιτών τα ερευνητικά και τεχνολογικά ινστιτούτα
να ακολουθούν τις τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς παραγωγής-διανομής
περιεχομένου και της διασφάλισης της ανωνυμίας και να εκσυγχρονίζουν αντίστοιχα
τους ηλεκτρονικούς μηχανισμούς προστασίας οι ανεξάρτητες Αρχές να καταρτίζουν
κώδικες καλής συμπεριφοράς βάσει των οποίων να χορηγείται σήμα ποιότητας των
παρόχων.

Η ανάλυση του θέματος που σχετίζεται με την προστασία των νέων στο διαδίκτυο
έδειξε το σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η μιντιακή αγωγή για την
ευαισθητοποίηση των νέων αλλά και στην προώθηση της «διαλογικής ηθικής των
μέσων». Προϋπόθεση για αυτό όμως αποτελεί, όπως φάνηκε, η παιδαγωγική ικανότητα
των εκπαιδευτικών στα νέα μέσα. Προς αυτήν την κατεύθυνση νοείται ως αναγκαία η
χάραξη κοινών εκπαιδευτικών δράσεων από αρμόδιους φορείς που εργάζονται για την
προστασία των νέων στο διαδίκτυο καθώς επίσης και την εκπόνηση κοινών προτάσεων
για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών με στόχο τη στήριξη της μιντιακής αγωγής στην
εκπαίδευση. Η προστασία των νέων ως παιδαγωγική ικανότητα δράσης στοχεύει στην
ενημέρωση των γονέων μέσα από ενημερωτικά σεμινάρια, που μπορούν να
πραγματοποιηθούν είτε σε σχολικές μονάδες είτε σε συνεργασία με τοπικούς φορείς π.χ.
συλλόγους, κοινότητες κλπ. Μέσα από αυτή τη συνεργασία με τους γονείς μπορούν να
δημιουργηθούν εθελοντικές ομάδες επιτήρησης διδικτυακών περιεχομένων και
συνταχθούν γκρίζες λίστες με εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. Οργάνωση συνεδρίων και
ημερίδων: Ημερίδες πρέπει να οργανώνονται συχνότερα και να στηρίζονται
συστηματικά. Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για την προώθηση της μιντιακής
αγωγής στο σχολείο: Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί από τα Παιδαγωγικά Τμήματα
Δημοτικής Εκπαίδευσης σε συνεργασία με άλλους φορείς. Απαιτείται επίσης ένα
στοχευμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών: Οι εκπαιδευτικοί, σύμφωνα με τη
σχολική νομοθεσία, δεν προωθούν μονόπλευρα γνώσεις σε συγκεκριμένα γνωστικά
αντικείμενα, αλλά ενεργοποιούνται σε θέματα που σχετίζονται με τη γενικότερη
ανάπτυξη των νέων καθώς επίσης και την αγωγή τους. Για το λόγο αυτό πρέπει να
επιμορφώνονται σχετικά με τις δυνατότητες αλλά και με τους κινδύνους του διαδικτύου,
ώστε να είναι σε θέση να διαχειρίζονται εκπαιδευτικά διαδικασίες αγωγής.

26
ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Μ Α Ρ Θ Α Π Α Π Α Δ Ο Π ΟΥΛ ΟΥ - Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α Π . Ε . , MSc ,
MPH ( c ) Μ Ε Λ Α ΄ Π ΑΘ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η , Γ . Ν . Α . « Λ Α Ϊ ΚΟ
»Χρήση του διαδικτύου και σεξουαλικές συμπεριφορές αυξημένου κινδύνου-ΑΘ Η
Ν Α (Ετήσιο Συνέδριο Ελληνικού Κολλεγίου Παιδιάτρων, Αθήνα, 16-17/2/2019).
2. ΑΛΙΒΙΖΟΣ ΣΟΦΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ
«Η προστασία των νέων ως παιδαγωγική ικανότητα δράσης». (Πρακτικά ημερίδας
«Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ» -
ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ
ΑΘΗΝΑ 2008)
3. "ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ” ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ 5ο ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ
(2017)
4. “Επικίνδυνα διαδικτυακά παιχνίδια έχουν εισβάλλει στην καθημερινή
πραγματικότητα της «ιντερνετικής» ζωής, κυρίως ανήλικων, απειλώντας ακόμη και
τη ζωή τους” ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ 26/11/2017
5. «Σύσταση της Επιτροπής σχετικά με μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση
του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο» Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Βρυξέλλες
(2018)

27
28