Tarım Ürünleri Piyasaları

ÇİLEK
Haziran 2021
Dünya Çilek Verileri (bin ton)
2015 2016 2017 2018 2019 Değişim2 (%)
Alan (bin ha) 377 366 371 395 396 0,4
Verim (ton/ha) 59,2 61,7 57,3 60,0 56,3 -6,1
Üretim 8.221 8.045 8.242 8.561 8.885 3,8
İthalat1 1.481 1.516 1.561 1.580 1.702 7,7
İhracat1 1.518 1.580 1.556 1.577 1.680 6,6
Kaynak: FAO,1 /Trade Map (27.05.2021) , 2/ Verisi bulunan son iki yılın değişimini göstermektedir.

Dünya çilek üretiminde 2019 yılı itibarıyla 3,2 milyon ton ile
Çin ilk sırada, 1 milyon tonluk üretimi ile ABD ikinci, Meksika
ise 861 bin ton ile üçüncü sırada yer almaktadır. Çilek
üretiminde lider konumda olan Çin, toplam dünya çilek
üretiminin %36,2’lik kısmını karşılamaktadır. Üretim
miktarında olduğu gibi üretim alanlarında da Çin 126 bin ha
ile lider konumdadır. Polonya 50 bin ha ile ikinci, Rusya ise
31 bin ha ile üçüncü sırada yer almaktadır. Trade Map
dünya çilek ticaret verilerine göre, 2020 yılı dünya taze ve
dondurulmuş çilek ihracat miktarı 1,6 milyon tondur. Bir
önceki yıla göre ilk sırada yer alan İspanya’da %3,8, üçüncü
sırada yer alan ABD’de %2,0 oranda düşüş yaşanırken ikinci
sırada yer alan Meksika’da ise %7,6 oranlarında artış
yaşanmıştır. 2020 yılında dünya taze ve dondurulmuş çilek
ithalat miktarı 1,7 milyon tondur. İthalatta ilk sırada yer
alan ABD’de bir önceki yıla göre %3,1, ikinci sırada yer alan
Almanya’da %3,0 ve üçüncü sırada yer alan Kanada’da ise
%3,3 oranında artış yaşanmıştır.

Çilek üretim alanlarında önemli ülkeler (%) Ülkelere göre dünya çilek ihracatı (2020, %)

Çin Polonya Rusya ABD Meksika

İspanya 20,5
31,7
30,4
29,0

Diğer 41,9
13,4

12,6
12,5

Meksika
15,3
7,9
7,5
6,5
5,8

5,0

4,6
4,1
3,7

3,5

Fas 6,3 ABD 9,5

2017 2018 2019 Polonya 6,5

Çilek üretiminde önemli ülkeler (%) Ülkelere göre dünya çilek ithalatı (2020, %)

Çin ABD Meksika Türkiye Mısır

36,2
35,7
34,6

Diğer 58,4 ABD 13,3

Almanya 9,0
15,0

13,8

11,5
9,7
8,0

7,6

Kanada 6,5
5,5
5,2

5,2
5,2
4,9
3,9

Fransa 6,5
2017 2018 2019 Hollanda 6,4
 ÇİLEK

Türkiye’de çilek dış ticareti taze ve dondurulmuş çilek
olarak iki şekilde yapılmaktadır. Üretilen çileğin büyük bir
bölümü yurt içinde tüketilmesi sebebiyle 2020 yılında
toplam çilek üretiminin %8,8 gibi düşük bir oranı ihraç
edilmiştir. Dünya çilek üretiminde dördüncü sırada yer alan
Türkiye, ihracatta on ikinci sırada yer almaktadır. 2020 yılı
çilek ihracatı bir önceki yıla oranla %14,7 artarak 47.912 ton
olarak gerçekleşmiştir. Son beş yılda çilek ihracatı yaklaşık
iki kat artmıştır. Çilek ithalatı ise yıldan yıla değişim
göstermekle beraber, kayda değer bir hacme sahip değildir.

Türkiye Çilek Verileri (bin ton)

2015/'16 2016/'17 2017/'18 2018/'19 2019/'20 Değişim (%)1
Toplu meyveliklerin alanı ( 1000 da) - 154 154 161 161 -0,1
Verim (kg/dekar) - 1.667 1.728 1.690 1.812 7,2
Üretim 376 415 400 441 487 10,4
Yurt içi kullanım 306 342 314 350 388 10,9
Kişi Başına Tüketim ( kg) 3,9 4,3 3,9 4,3 4,7 9,4
İthalat (ton) 2.654 559 982 3.738 1.855 -50,4
İhracat (ton) 35.139 32.285 48.970 52.356 53.345 1,9
Kaynak: TÜİK (27.05.2021), 1/TEPGE hesaplamaları, 2/Verisi bulunan son iki yılın değişimini göstermektedir,

Çilek üretim alanı; Türkiye 2020 yılı çilek

yetiştirilen toplu meyvelik alan varlığı
incelendiğinde; %26,8’lik paya sahip olan Sakarya %1,7
Mersin 48 bin dekar ile birinci, Bursa 30 Bursa %16,8
bin dekar ile ikinci, Konya ise 20 bin dekar Çanakkale %4,7

ile üçüncü sırada yer almaktadır. Çilek Manisa %4,5

üretim alanları 2016 yılına oranla 2020 Elazığ %2,2
Konya %10,9
yılında %16,5 civarında artarak 179 bin da Aydın %9,4

olmuştur. Toplam çilek alanı 2019 yılına

Antalya %7,0
göre 2020 yılında %11,7 oranında artış Mersin %16,8
Hatay %2,3

göstermiştir.

Çilek üretimi; 2020 yılında Mersin 188 bin

ton çilek üretimi ile birinci sırada yer
alırken, Aydın 68 bin ton ile ikinci, Konya Sakarya %1,3
ise 51 bin ton ile üçüncü sırada yer Bursa %9,3
almaktadır. 2020 yılında bir önceki yıla Çanakkale %5,5

oranla üretim miktarı Mersin’de %11,6 Manisa %5,0

oranında, Aydın’da %0,4 oranında, Elazığ %1,8
Konya %9,3
Konya’da ise %17,2 oranında artmıştır. Aydın %12,9

TÜİK Bitkisel Üretim birinci tahminine Antalya %9,3

Mersin %37,4
göre 2020 yılında 546 bin ton çilek Hatay %2,1
üretiminin %18,2 oranında artarak 2021
yılında 646 bin ton olacağı tahmin
edilmektedir.

Ülkelere göre Türkiye çilek ihracatı 2020 yılında 47.912 ton olarak gerçekleşmiştir.2021 yılı ilk 4 ayında ise 27.914 tondur.
Türkiye 4 aylık dönemde en fazla ihracatı %44,9 oranında yaklaşık 12.543 ton ile Rusya’ya, %14,4 oranında yaklaşık 4.129
ton ile ise Irak’a yapmaktadır.

2020 yılı Türkiye çilek ithalatı yaklaşık 3 bin ton’ dur. Ülkelere göre 2021 yılı ilk 4 ayında Türkiye çilek ithalatı ise yaklaşık
785 ton’ dur. Türkiye 4 aylık dönemde çilek ithalatının %97’sini Mısır’ dan ithal etmiştir.
 ÇİLEK

Türkiye taze çilek ihracatında önemli ülkeler (2020, %) Türkiye dondurulmuş çilek ihracatında önemli ülkeler (2020, %)
Romanya Diğer 17,2 ABD
22,9 Danimarka 32,8
Irak 12,3
5,5
Gürcistan
2,7
Almanya
Suriye 1,4 İtalya 5,9
18,5
Rusya 57,8 Sırbistan
0,8 Birleşik
Krallık 9,3 Kanada 10,9
Diğer 2,2

2021 Mayıs ayında 5,02 TL/kg olan çilek üretici

TL/Kg

10,57
fiyatı bir önceki aya göre %2,3 oranında, bir
9,32

önceki yılın aynı ayına göre ise %19,4 oranında

artmıştır.
7,04

2021 Mayıs ayında çilek tüketici fiyatı 15,10

6,09

TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Tüketici fiyatı bir

4,80

4,26
4,19

önceki aya göre %4,4 oranında, bir önceki yılın

3,13
2,71

aynı ayına göre ise %23,1 oranında artmıştır.

2,34

Son 5 yıllık süreçte üretici ve tüketici fiyatları

arasındaki fark incelendiğinde; 2016 yılında
farkın %105,1 seviyesinde olduğu 2020 yılına
2016 2017 2018 2019 2020
gelindiğinde ise %148,1 seviyelerine ulaştığı
Üretici Fiyatı Tüketici Fiyatı
görülmektedir.

Kaynak: TÜİK (27/05/2021)

Türkiye’de Çilek Destekleme Politikaları: 2020 yılı “Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ”
kapsamında, mazot desteği 15 TL/da’dır. Gübre desteği ise 2021 yılı Mart ayında yapılan değişiklikle 4 TL/da’dan 8
TL/da’a çıkarılmıştır. Organik tarım kapsamında üretimi yapılanan çilek için destek miktarı bireysel ürün sertifikası için
100 TL/da, üretici grubu üretim sertifikası için ise 50 TL/da’dır. İyi tarım uygulamaları desteğinden örtü altı üretim
yapan bireysel sertifikasyonlu olanlar 150 TL/da, grup sertifikasyonlu olanlar 75 TL/da olarak yararlanırken, açıkta
üretim yapan üreticilerden bireysel sertifikasyonlu olanlar 50 TL/da, grup sertifikasyonlu olanlar 25 TL/da olarak
yararlanmıştır. Toprak analizi desteği ise 50 da üzeri arazilerde her 50 da alan için 1 analiz olacak şekilde, analiz başına
40 TL olarak belirlenmiştir. Sertifikalı fidan kullanan üreticiye ise 400 TL/da destek verilmektedir. 1 kg çilek üretimi
için verilen toplam destek miktarında 2020 yılında 2016 yılına göre % 91,4 oranında artış sağlanmıştır.

Verilen Destek (TL/kg)

Yıllar
Toprak Analizi Gübre Mazot Toplam
2016 - 0,0041 0,0041
2017 0,0003 0,0015 0,0035 0,0053
2018 0,0003 0,0015 0,0037 0,0054
2019 0,0003 0,0013 0,0050 0,0065
2020 0,0003 0,0026 0,0049 0,0078
Kaynak: TOB verilerinden TEPGE hesaplamaları
 ÇİLEK

2016 2017 2018 2019 2020 Çilek Girdi Pariteleri

2020 yılında destekler hariç
Ürün Fiyatı (TL/kg) 2,34 2,71 3,13 4,19 4,26 ürün/gübre paritesinde %8,7,
Destek (TL/kg) 0,12 0,16 0,17 0,20 0,21 çilek/mazot paritesinde %7,9 artış
Ürün Fiyatı + Destek (TL/kg) 2,46 2,87 3,30 4,39 4,47 gözlenirken; destekler dahil
Gübre Fiyatı (TL/kg) (a. Sülfat %21) 1,47 1,54 2,38 2,80 2,62 paritelerde sırasıyla %9,0 ve %8,2
oranında artış yaşanmıştır. Mazot ve
Mazot Fiyatı (TL/lt) 3,85 4,69 5,78 6,43 6,06
gübre fiyatlarının 2020 yılında bir
1 kg çilek ile alınabilecek girdi miktarı önceki yıla göre gösterdiği değişim
Ürün/Gübre 1,59 1,76 1,32 1,50 1,63 oranının çilek üretici fiyatında
Ürün + destek/Gübre 1,68 1,86 1,39 1,57 1,71 gerçekleşen yaklaşık %1,7’lik artışın
Ürün/Mazot 0,61 0,58 0,54 0,65 0,70 gerisinde kalması, 1 kg çilek ile
Ürün + destek/Mazot 0,64 0,61 0,57 0,68 0,74 alınabilecek girdi miktarlarının
Kaynak: TÜİK ve TOB verilerinden TEPGE hesaplamaları. artmasında etkili olmuştur.

GENEL DEĞERLENDİRME
Meyve türleri içerisinde özellikle üzümsü meyveler yüksek
oranda biyoaktif maddeler içermeleri ve bu maddelerin
antikanserojen, antimutajen ve antioksidan özelliklerinin
bilinmesi nedeniyle sağlık açısından büyük öneme sahiptir
(1).
Üzümsü meyveler grubunun en önemli meyve türü olan
çileğin yetiştiriciliği ülkemizde son 50 yılda sürekli bir artış
eğilimi göstermektedir. Adaptasyon kabiliyetinin yüksekliği
nedeniyle çilek, dünyada yetiştiriciliği yaygın olan meyve
türlerinden birisidir. Ülkemizde de deniz seviyesinden 2000
m’ye kadar ekonomik çilek yetiştiriciliği mümkündür.
Çileğin çok geniş alanda yetiştirilebilmesinde, adaptasyon
kabiliyetinin yüksek olması yanında çeşit zenginliği de
önemli rol oynamaktadır. Ancak ekonomik çilek
yetiştiriciliği hususunda sıcak ılıman iklime sahip ekolojiler
daha fazla öneme sahiptir.
Türkiye’ de çilek üretimi 1970’li yıllarda başlamış olup 9.700
ton olan üretim düzenli artışla 2020 yılında 546 bin ton’a
ulaşmıştır. Bu üretimle Türkiye, Çin, ABD ve Meksika’ dan
sonra dünya çilek üretiminde 4. sırada yer alan önemli bir
ülke konumuna gelmiştir. Bu ciddi üretim artışı, yapılan
bilimsel çalışmalar sonucu bölgelere uygun yeni çeşitlerin
seçimi ve modern yetiştirme tekniklerinin kullanımıyla
sağlanmıştır (2). Ülkemizin hemen her yerinde çilek
yetiştiriciliği yapılmakla birlikte kitlesel olarak üretim
Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmıştır.
Türkiye’de çilek dış ticareti taze ve dondurulmuş çilek
olarak iki şekilde yapılmaktadır. Üretilen çileğin büyük bir
bölümü yurt içinde tüketildiğinden 2020 yılında toplam
çilek üretiminin %8,8 gibi düşük bir oranı ihraç edilmiştir.
Dünya çilek üretiminde dördüncü sırada yer alan Türkiye,
ihracatta on ikinci sırada yer almaktadır. 2020 yılı çilek
ihracatı bir önceki yıla oranla %14,7 artarak 47.912 ton
olarak gerçekleşmiştir. Çilek ithalatı ise yıldan yıla değişim
göstermekle beraber, kayda değer bir hacme sahip değildir.
Kişi başına tüketim son 5 yılda 3,9-4,7 kg/yıl olarak
değişkenlik göstermiş olup 2019 yılında 4,7 kg/yıl olarak
belirlenmiştir. 2019-2020 pazarlama yılında yeterlilik oranı
%112,2’dir.
Ülkemizde üretilen çileklerin %90’nın taze olarak tüketildiği
göz önüne alındığında derim sonrası teknolojilerin
kullanımı bir zorunluluk haline gelmelidir. Kullanılan güncel
yöntemlerin çilek muhafazasında yeni eğilimler
doğrultusunda güncellenerek en etkin yöntemin
kullanılması hem üretici hem tüketici hem de ülke
ekonomisi bakımından önem arz etmektedir.
COVID-19 salgını sürecinde çilek üretiminin yoğun olarak
yapıldığı İllerde, yetkililer ile yapılan görüşmeler sonucunda
tarımsal faaliyetler üzerinde çok fazla etkisi olmadığı
belirtilmiştir.
Yararlanılan Kaynaklar
1/ Serçe, S. 2014. Çilek Fideleri Ve Çileklerde Muhafaza Türktob Türkiye
Tohumcular Birliği Dergisi 28), 48-51.
2/ Erenoğlu, B., Ergun ME, Özdemir, E., Pırlak, L., 2000. VIII. Beş Yıllık Kalkınma
Planı. Bitkisel Üretim Özel İhtisas Komisyonu, Meyvecilik Grubu, Çilek ve Diğer
Üzümsü Meyveler Raporu, Yalova. 54s

TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ (TEPGE)

Enstitümüz tarım, gıda, çevre ve kırsal kalkınma konularında ekonomik araştırmalar yaparak ve/veya yaptırarak
başta T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı olmak üzere, kamu ve özel sektörde karar alıcı birimleri bilgilendirmeyi,
böylece araştırma sonuçlarına dayalı politikalarla/kararlarla ülke tarımının gelişimine katkıda bulunmayı
amaçlamaktadır. Bilgi çağının gereklerini yerine getirebilen, konusunda üzerine düşen görevleri yapmaya yetkin ve
güçlü bir kurumsal yapıya ulaşmayı hedeflemektedir.
https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge
Bilgi için: Demet BURUCU, demet.burucu@tarimorman.gov.tr, +90 312 2875833