1

Artık orta gelir tuzağını konuşmaz olduk.

Dünya Bankası’nın yüksek gelir eşiğine oranla ülkelerin kişi başına milli geliri Yüksek gelir grubuna olan mesafenin değişimi
(Atlas yöntemi, %) (% fark, 2014-2020)
180
170 Çekya Malezya
Çekya -25,4
160 Macaristan Çin

150 Polonya Bulgaristan

Romanya Türkiye Çin -24,4
140
130
120 Romanya -22,9
110
100 100
Macaristan -18,7
90
80
70 Bulgaristan -15,4
60
50 -13,6
Polonya
40
30
20 Malezya 4,2
10
0 Türkiye 27,9
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Kaynak: Dünya Bankası, İYİ Parti hesaplamaları. 3

 Özel sektörün sorunlarını çözemeyen bir iktidar yüksek gelirli ülke olmayı da
sağlayamaz!
Seçilmiş sektörlerin sektör raporlarında öne çıkardıkları sorunları

Elektrik Teçhizat Metaller ve Metal

Sorun Ulaştırma Araçları Kimya Makine Plastik ve Kauçuk Tekstil
ve Elektronik Eşya
Yatırım teşviklerinin yetersizliği
Fiber altyapının yetersizliği
Ara girdi/hammadde ithalatında dışa bağımlılık
Finansman sıkıntısı
Vergi yükleri
Nitelikli işgücü yetersizliği
Katma değeri yüksek ürün üretmedeki yetersizlik
Yüksek gümrük vergileri
Atıkların ikincil hammadde olarak değerlendirilememesi
Yüksek enerji maliyetleri
Mevzuatta yerli malının kullanımının teşvik edilmemesi
AB ile Gümrük Birliği Anlaşması'ndaki asimetri
Ar-Ge altyapısındaki yetersizlik
Kayıt dışılık
Piyasa denetim ve gözetim faaliyetlerinin etkisizliği
Artan üretim maliyetleri
Mevzuata uyumda karşılaşılan zorluklar
Suriyeliler için yeterli istihdam olanağının bulunmaması
Beyin göçü
Lojistik altyapının yetersizliği
Enerji verimliliği yüksek ürünlere teşvik verilmemesi

Sektör raporunda soruna değinilmemiş 2014 raporunda değinilmiş 2019 raporunda değinilmiş 2014 ve 2019 raporunda değinilmiş

Kaynak: TOBB Sektör Raporlar, İYİ Parti hesaplamaları. 4

 Büyük ya da küçük tüm şirketlerin çok temel beklentileri var.

Seçilmiş alanların iş çevresindeki en büyük engel olduğunu düşünen şirketlerin oranı (%, 2019)

33,5
32,6

28,4
25,5
22,2 22,3
20,4
18,9
17,8

10,5 9,7
6,8 7,6
4,6 4,6 4,3
2,3 2,5 2,4 2,3 1,8 2,5 2,5
0,6 0,3 0,7 1,3 1,0 0,9 0,9

Finansmana Vergi oranları Politik Kayıt dışı Yetersiz İşgücü Elektrik Vergi Gümrük ve Yolsuzluk
erişim istikrarsızlık eğitilmiş piyasası yönetimi ticaret
işgücü düzenlemeleri düzenlemeleri

5-99 çalışan 100+ çalışan Satışlarının %10’dan fazlası ihracattan gelen

Kaynak: Dünya Bankası Girişim Anketi, İYİ Parti hesaplamaları. 5

 Küresel eğilimlerle uyumlu bir ekonomi politikası geliştirmemiz şart.

Sınır teknolojilerin küresel pazar büyüklüğü tahminleri (milyar USD)

TEKNOLOJİK
DÖNÜŞÜM 2020 591
Cobot %12,9*
2030 1.990

EKONOMİK
ENTEGRASYON VE Endüstriyel 2020 216
LOKALİZASYON nesnelerin %22,7*
interneti 2028 1.110

İKLİM VE ÇEVRE 2019 15

Yapay zeka %63,0*
2027 734

SOSYAL VE 2020 1
DEMOGRAFİK 5G altyapısı %57,5*
DEĞİŞİM 2030 78

Kaynak: Grand View Research, NMSC, İYİ Parti hesaplamaları. * Yıllık bileşik büyüme hızı. 6
 Bildiğimiz anlamda küreselleşmenin sonuna geldik.

Geniş bölgelerin kendi içinde yaptıkları ihracatın Bölgelerin kendi içlerindeki ihracatlarının toplam
küresel ihracat içindeki payı (%) ihracat içindeki payının değişimi (% fark)
TEKNOLOJİK
DÖNÜŞÜM 60

59 1,9
-4,3 O. Doğu ve K. Afrika
6,6
58
EKONOMİK +1,7 -0,4
57 Afrika
ENTEGRASYON VE 1,8
LOKALİZASYON 56
-5,5
55 Avrupa
1,3
54
İKLİM VE ÇEVRE 3,5
53 Asya ve Pasifik
-0,7
52
-5,1
51 Amerika
-3,5
SOSYAL VE 50
2000

2006

2010

2020
1996

2016
2002

2008

2012
1998

2018
2004

2014
DEMOGRAFİK
DEĞİŞİM 2004-2012 2012-2020

Kaynak: BACI veritabanı, İYİ Parti hesaplamaları. 7

 Türkiye, coğrafyasından dolayı hala eşsiz bir fırsata sahip…

Türkiye’ye olan mesafesine* göre küresel gelir ve ithalatın dağılımı (%, 2019)

TEKNOLOJİK
DÖNÜŞÜM

EKONOMİK
ENTEGRASYON VE
LOKALİZASYON

İKLİM VE ÇEVRE

Türkiye’ye mesafe* Küresel ithalattaki pay Küresel GSYH payı

SOSYAL VE % 42 % 28.6
DEMOGRAFİK
% 5.7 %6
DEĞİŞİM
% 1.3 %1
% 43.9 % 56.5
Kaynak: BACI veritabanı, CEPII, Dünya Bankası, İYİ Parti hesaplamaları. *Ülke nüfuslarının ağırlık merkezleri arasındaki kuşbakışı mesafe dikkate alınmıştır. 8
 Bu fırsatların yanında iklim değişikliği gibi önemli riskler de mevcut.

Küresel kara ve okyanus yüzeyi sıcaklığında 20. Hava olaylarından kaynaklı küresel ekonomik
yüzyıl ortalamasından sapmalar (°C) kayıp (milyar USD)
TEKNOLOJİK
DÖNÜŞÜM 1,0
2007 164
0,9
0,8
2008 242
0,7 2009 169
EKONOMİK 0,6 2010 310
ENTEGRASYON VE 0,5 2011 291
LOKALİZASYON 0,4 2012 295
0,3
2013 249
0,2
2014 185
0,1
İKLİM VE ÇEVRE 0,0
2015 177
-0,1 2016 216
-0,2 2017 519
-0,3 2018 295
-0,4 2019 260
SOSYAL VE
DEMOGRAFİK -0,5
2020 286

2021
1900

1940
1920

2000
1880

1960

DEĞİŞİM 1980 2021 329

Kaynak: AON, NOAA, Statista. 9

 Demografik değişimi, değişen tüketici ve çalışan tercihlerini de dikkate
almalıyız.
65 ve üstü yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı (%)

TEKNOLOJİK 27
DÖNÜŞÜM

22
21

EKONOMİK 18 18
ENTEGRASYON VE 16 16
LOKALİZASYON
13
11
10
8
7 7
İKLİM VE ÇEVRE
4 4

Avrupa K. Amerika Asya Dünya Afrika

SOSYAL VE
DEMOGRAFİK
DEĞİŞİM 2010 2025 2050

Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü. 10

 Yeniden üst gelirli ülke olmayı konuşmamız için başka ne yapmamız lazım?
Verimlilik

İŞGÜCÜ TOPLAM FAKTÖR ENERJİ

VERİMLİLİĞİ VERİMLİLİĞİ VERİMLİLİĞİ

%42,3 %43,8 %6,6

Yüksek gelir grubu ortalamasına Toplam faktör verimliliği artışının Türkiye’nin enerji verimliliği artışının
oranla Türkiye’deki çalışan başına 2011-2021 büyümesine katkısı AB27’nin enerji verimliliği artışına
sanayi sektörü katma değeri (2019) (Türkiye’nin Polonya’ya oranı) oranı (2013-2020)

Biliyor muydunuz? Gelişmiş ülkelerle gelişmekte olan ülkeler arasındaki verimlilik farkının yüzde 80’i
teknolojik gelişmelere uyum sağlayamamaktan kaynaklanıyor.

Kaynak: Conference Board, Dünya Bankası, Eurostat, İYİ Parti hesaplamaları. 11

1 2 3 4
Teknolojik Bölgesel ve Demografik
Çevresel Dönüşüm
Gelişmelere Uyum Mekânsal Dönüşüm Değişimlere Uyum
 Sanayi 4.0 verimli olanla verimsiz olan arasındaki uçurumu derinleştiriyor.

Kurulu makine ve ekipmanın değişimi Endüstri 4.0’ın tanımı ve beklenen etkileri

• 1784 1. Sanayi Devrimi
Su ve buhar gücüne dayalı
mekanizasyon %100
İmalat makinelerinin, robotların, dijital araçların ve bilgisayar
sistemlerinin entegrasyonu Endüstri 4.0 ya da 4. Sanayi Devrimi

• 1923 2. Sanayi Devrimi

olarak adlandırılmaktadır.

Elektrik, üretim hattı ve seri

üretim %10-30
Endüstri 4.0 tasarım, üretim, lojistik ve satış sonrası hizmet
sistemlerini dönüştüren yeni bir üretim konseptidir. Üretim
ve dağıtım süreçleri makine, insan ve dijital sistemlerin
• 1969 3. Sanayi Devrimi bağlantılılığına dayanır.
Elektronik ve bilgi
teknolojilerinin üretimin %70-80
otomasyonunda kullanımı Endüstri 4.0’ın üretim sürelerini %30’a kadar azaltması,
üretimin etkinliğini %25 kadar artırması ve neredeyse tüm
ürünlerde müşteri eksenli üretimi mümkün kılması
• 2010 4. Sanayi Devrimi beklenmektedir.
Siber fiziksel sistemler,
nesnelerin interneti %40-70
Yeni üretim yöntemlerinin verimlilik artışlarını tetiklemesi

• 2030 Değişen kısım Değişmeyen kısım

beklenmektedir. En büyük 20 ekonomide GSYH 2030’a kadarki
büyüme projeksiyonunun %1-1,5 üzerinde gerçekleşebilir.
5. Sanayi Devrimi
Müşteri eksenli üretim ve
siber fiziksel akıllı sistemler

Kaynak: DII 4.0, Euromonitor. 13

 Yapay zeka teknolojilerinin gelişmiş ekonomilerdeki büyümeyi gelişmekte
olan ülke düzeylerine çıkarması bekleniyor.
Yapay zekanın 2035’e kadar öngörülen reel gayri safi katma Yapay zekanın çalışan verimliliğine 2035’te öngörülen etkisi (%)
değer artış hızı üzerindeki etkisi (%)

6,3
Çin 7,9 İsveç 37
5,8
Hindistan 7,1 Finlandiya 36
2,9
Kore 4,9 ABD 35
2,6
ABD 4,6
2,1 Japonya 34
Finlandiya 4,1
2,5 Avusturya 30
B. Krallık 3,9
İsveç 1,7 Almanya 29
3,6
1,6 Hollanda 27
Hollanda 3,2
1,4
Almanya 3,0 B. Krallık 25
1,7
Fransa 2,9 Fransa 20
0,8
Japonya 2,7
Belçika 17
1,6
Belçika 2,7
1,7 İtalya 12
İspanya 2,5 Baz tahmin
1,0 İspanya 11
İtalya 1,8 Yapay zeka etkisi dahil

Kaynak: Accenture, Frontier Economics, Statista. 14

 İşimiz zor: Sanayi 4.0’a hazır değiliz.

Geleceğin üretimine hazır olma değerlendirmesi (2018)

9
Yüksek potansiyel Öncü
USA
8 SGP CHE
NLD
GBR DEU
Üretim faktörleri endeksi (1-10)

HKG CAN
SWE
AUS DNK FIN
7 NOR
BEL FRA AUT JPN
NZL IRL
ARE MYS
EST ESP ISR KOR
POL CHN
6 PRT CZE
ITA
LTU SVN
SVK THA
IND HUN
5 RUS MEX
TUR ROU
PHL
4

Gelişme halinde Risk Altında

2
1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6 6,8 7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0

Üretimin yapısı endeksi(1-10)

Üst-orta gelir Alt-orta gelir Yüksek gelir Düşük gelir

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu. 15
 Türkiye’de toplam faktör verimliliğinin büyümeye katkısı rakip ülkelere
kıyasla oldukça düşük.
Emek, sermaye ve toplam faktör verimliliğinin büyümeye katkısı (%, 2011-2021)

100,0

39,4
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
9,7 5,5 9,3 4,5 0,9 2,5 3,1 3,8
6,7 7,4 6,1 11,3 12,6 8,4
13,3 25,5 13,4
28,7 4,5 11,7 9,1
15,5
38,0 43,8 45,0 39,1 7,3
10,3
25,4 50,4
51,4 61,8 61,8
23,8 41,1
50,0 47,7 44,8 43,1
27,3 24,9 18,0 15,8 15,0 12,0
-4,4 -4,4 -5,3
-36,7

Romanya Çin Bulgaristan Tayland Polonya Çekya Kore Macaristan Hindistan Türkiye

Emek miktarı Bilgi ve iletişim teknolojileri sermaye yatırımları TFV büyümesi

Emeğin kalitesi Bilgi ve iletişim teknolojisi olmayan sermaye yatırımları

Kaynak: The Conference Board, İYİ Parti hesaplamaları. 16

 Biz ise bir süredir İYİ ürünleri üretmek için kaynak dağılımını yap(a)mıyoruz…

Rekabetçi olunan ürünler arasında iyi* ürünlerin payı (%, 1996-2019) İyi ürünlerin rekabetçi ürünler içindeki payının
seçilmiş dönemlerdeki değişimi (% fark)

64
62 Türkiye
Romanya Romanya -0,4 13,6 8,6 21,7
60
58
56
54 Türkiye -0,3 4,9 12,7 17,4
52
50
48
Çekya 7,6 4,0 4,6 16,3
46
44
42
40 Macaristan 7,3 5,8 2,8 15,8
38
36
34 2,5 8,5 2,0 13,1
Malezya
32
30
1995 2000 2005 2010 2015 2020 1996-2002 2002-2011 2011-2019

Kaynak: BACI veritabanı, Dünya Bankası, İYİ Parti hesaplamaları. *Niteliği ve bağlantılılığı orta veya yüksek düzeyde olan ürünler iyi ürün olarak tanımlanmıştır. 17
 Ulusal inovasyon sistemimizin performansı AB ortalamasının yarısının
altında.
Türkiye’nin inovasyon endeksinin AB ülkelerine oranla gelişimi (%) İnovasyon endeksi bileşenlerinde ülke kıyaslaması

67,0
65,1

60,3
İnsan kaynağı
57,4 Çevresel 1.0 Araştırma
55,0 55,1 54,8 sürdürülebilirlik 0.8 sistemleri

49,1 0.6
Satış etkisi Dijitalleşme
45,2 0.4
43,0
0.2
38,3
36,8
35,6 35,4 35,2 İstihdam etkisi 0.0 Finans ve destek
34,1

Entelektüel
Firma yatırımları
kazanç

Bağlantılar Bilgi teknolojileri

Yenilikçiler

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Türkiye AB İsviçre Almanya

En başarılı ülkeye oran AB ortalamasına oran

Kaynak: Avrupa Komisyonu, İYİ Parti hesaplamaları. 18

 Bunun bir sebebi teknolojiye adaptasyon sağlayamamaktan kaynaklanıyor.

Bilişim teknolojilerine göre işletmelerin adaptasyon seviyesi (üst ve alt çizgiler örneklemdeki maksimum ve minimum değerdir, %)

%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
3D Yazıcı Hizmet veya Yapay Zeka Büyük Veri Bulut Bilişim e-fatura Nesnelerin ERP Yazılımı CRM Yazılımı
Kullanımı Sanayide Kullanımı Kullanımı Kullanımı İnterneti Kullanımı Kullanımı
Robotik
Kullanımı
TR Büyük Şirketler TR KOBİ Avro Bölgesi Tüm İşletmelerin Ortalaması

Kaynak: Eurostat. Güncel veri mevcudiyetine göre teknoloji bazlı 2018, 2020 ve 2021 verileri kullanılmıştır. 19
 Şirketler, çalışanların teknolojiye adaptasyonu için de gerekli kaynağı
ayır(a)mıyor.
İşletme büyüklüklerine göre, çalışanlarına ICT becerilerini geliştirmeleri için eğitim veren işletme oranı, 2020 (%)
Küçük İşletmeler Orta Büyüklükteki İşletmeler Büyük İşletmeler
Finlandiya 32 Finlandiya 61 Belçika 89
Norveç 29 Belçika 58 Finlandiya 88
İsveç 27 İsveç 56 Slovenya 84
Belçika 26 Norveç 51 İsveç 79
Danimarka 25 Danimarka 48 Danimarka 78
Malta 23 Hollanda 45 Çekya 77
İrlanda 22 Çekya 44 İrlanda 77
Kıbrıs 22 İrlanda 44 Norveç 76
Slovenya 21 Malta 44 Almanya 73
İngiltere 19 Almanya 43 Hollanda 72
Çekya 18 Kıbrıs 43 İngiltere 72
Almanya 18 İngiltere 43 Polonya 71
Hırvatistan 18 Slovenya 41 Avusturya 68
Hollanda 17 Hırvatistan 38 Hırvatistan 67
İspanya 16 Lüksemburg 38 Fransa 66
Lüksemburg 16 İspanya 36 İspanya 65
Estonya 13 Avusturya 36 Kıbrıs 65
İtalya 13 Estonya 34 Macaristan 65
Letonya 13 İtalya 33 Estonya 64
Avusturya 13 Polonya 33 Slovakya 62
Polonya 13 Slovakya 33 Malta 61
Macaristan 12 Macaristan 31 İtalya 60
Fransa 11 Fransa 30 Litvanya 59
Sırbistan 11 Sırbistan 29 Lüksemburg 59
Bosna Hersek 11 Letonya 27 Letonya 58
Litvanya 10 Bosna Hersek 26 Bosna Hersek 54
Slovakya 10 Litvanya 24 Sırbistan 53
Makedonya 10 Makedonya 22 Türkiye 47
Türkiye 9 Türkiye 19 Makedonya 46
Bulgaristan 5 Bulgaristan 13 Bulgaristan 39
Romanya 4 Romanya 10 Romanya 29

Kaynak: Eurostat. 20
 Başka ne eksiğimiz var? Temel bilimlerde istediğimiz yerde değiliz…

Temel bilimlerde seçilmiş ülkelerde* kişi başına yayın ve yayın başına atıf sayısı (1996-
2020 toplamı)
4,5
100 kişi başına makale sayısı

76 ülke arasında Türkiye

Yüksek gelir
4,0
Üst orta gelir

3,5
Alt orta gelir 22.
Temel bilimlerde toplam yayın
3,0 sayısı

2,5

2,0 51.
Temel bilimlerde kişi başına toplam
1,5 yayın sayısı

1,0

0,5
TUR 46.
Temel bilimlerde yayın başına atıf
r=0,85
0,0 sayısı
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38
*1996-2020 döneminde temel bilimler (matematik, fizik, astronomi, kimya, moleküler Makale başına atıf sayısı
biyoloji, genetik ve biyokimya) alanında 10 binden fazla yayını olan 76 ülke

Kaynak: Dünya Bankası, Scimago, İYİ Parti hesaplamaları. 21

 Ama daha önemlisi bilimsel araştırmaları ticarileştiremiyoruz.

2000-2020 arasında ülke gruplarında ortalama ülke başına alınan patent ve Ülke gruplarında ve Türkiye’de bin kişi başına
patent başvurusu sayıları (kümülatif) patent ve patent başvurusu sayısı
14,0

13,5 Her bir başvuru başına 10,96

alınan patent 0,3 Yüksek
Patent Başvuru Sayısı (2000-2020 kümülatif, ln ölçekli)

22,66
13,0
Orta Üst Gelir Grubu
12,5 Yüksek Gelir Grubu
2,13
Üst orta
12,0 6,28
Türkiye
11,5
Orta Üst Gelir Grubu (Çin hariç) 0,32
11,0 Türkiye
1,03
10,5

10,0 Orta Düşük Gelir Grubu 0,16

Alt orta
9,5 0,47

9,0 Düşük Gelir Grubu

0,18
8,5 Düşük
0,27
8,0
8,0 8,5 9,0 9,5 10,0 10,5 11,0 11,5 12,0 12,5 13,0 Patent Patent başvurusu
Alınan Patent Sayısı (2000-2020 kümülatif, ln ölçekli)

Kaynak: Dünya Bankası, WIPO, İYİ Parti hesaplamaları. 22

 Neye ihtiyacımız var? Üretilen bilgiyi paylaşan, ortak projeler üretip
ticarileştiren ağlara…
Ana üs Catapult Ağı’nın 2013-2020 döneminde Birleşik Krallık’taki etkisi
Merkez

8.332 14.750
Desteklenen KOBİ sayısı Sanayi işbirliği

5.108 1.218
Akademik işbirliği Uluslararası proje

4.712 > 1,3 milyar￡

Hücre ve gen terapisi Dijital İlaç keşifleri
2020’de istihdam edilen kişi Yönetilen Ar-Ge tesisleri
Bağlantılı mekanlar Enerji sistemleri Off-shore yenilenebilir enerji
Yarı iletken uygulamaları Yüksek değerli imalat Uydu uygulamaları

Kaynak: Catapult web sitesi. 23

İYİ Parti olarak ne yapacağız? Bilimi üreteceğiz, ticarileştireceğiz,
geliştirilen teknolojiyi yayacağız.
• Misyon bazlı inovasyon politikası çerçevesinde TÜBİTAK yeniden yapılandırılacak ve
güçlendirilecek. Temel bilim araştırmalarına yönelik etkin destekler artırılacak.
• KOSGEB sadece esnaf ve küçük ölçekli işletmelere destek verecek şekilde yapılandırılacak.
Bilimsel Araştırma
KOSGEB’in girişimcilik ve teknoloji destekleri TÜBİTAK’a aktarılacak.
• Temel ve beşeri bilim araştırmalarında uzmanlaşacak, kamu kaynaklarından finanse edilen Engin
Arık Topluluğu kurulacak.

• Fraunhofer modelini temel alan ARF Enstitüleri kurulacak. Girişimci devlet anlayışıyla kurulacak
bu enstitüler ana kolaylaştırıcı ve yükselen teknolojilerde devletin Ar-Ge riskini üstlenmesini
Teknolojide sağlayacak.
Kapsayıcılık • Mevcut model fabrikaların etkinlikleri artırılacak ve iyi uygulama örnekleri yaygınlaştırılacak.
• Sektör üst kurulları kurulacak ve bu kurullar sanayi, ticaret, istihdam gibi politika alanlarında
ana paydaşlardan biri haline getirilecek.

• Türkiye Kalkınma Bankası’na geliştirme yatırımları yapılacak, kurumun KDB, KfW gibi
başarılı örnekler düzeyine çıkması sağlanacak.
Kalkınma • Türkiye Kalkınma Bankası içinde süreye bağlı olmayan girişim sermaye fonu kurulacak.
Bankacılığı Bu fonun doğrudan şirketlere veya diğer girişim sermayesi fonlarına yatırım yapması ve halka arz
yoluyla çıkış yapılan şirketlerin hisselerine hisselerini satın alması mümkün olacak. Fon yükselen
teknolojilerin gelişimine de finansman sağlayacak.

24
Girişimcilik ekosistemini iyileştireceğiz.

• Girişimcilik/Startup Kanunu ile erken aşama teknoloji girişimlerinin tanımı yapılacak; bu

şirketlerin büyük şirketlere yönelik mevzuattan muaf tutulacağı alanlar ve teşvikler belirlenecek.
Erken Aşama • Startup işletmelere yönelik stok opsiyonu gibi küresel hukuki düzenlemeler yapılacak.
Teknoloji Girişimleri • Startup işletmelere kamu alımlarında öncelik verilecek.
• Büyük şirketlerle işlemlerinde startup işletmeleri koruyucu uygulamalar hayata geçirilecek.
Büyük işletmelerin startup işletmelere ödemelerinde en fazla 45 gün vade koşulu getirilecek.

• Kişisel Veriler Koruma Kurulu tam bağımsız hale getirilerek, Avrupa Birliği nezdinde “güvenli
ülke” statüsü kazanılacak.

Veri Ekonomisi • Savunma, sağlık ve eğitim gibi kritik sektörler haricinde veri yerlileştirmesi zorunlulukları
azaltılarak, yerli işletmelerimizin dünyadaki en kaliteli ve az maliyetli bulut bilişim olanaklarından
faydalanması sağlanacak. Böylece PayPal gibi küresel ödeme uygulamaları ülkemizde
kullanılabilecek.

25
Kamunun özel sektör için hizmetlerini etkinleştireceğiz.

• Kısa vadede KOBİ’lere yönelik dijital hizmet/teknoloji odaklı kupon şeklinde destekler verilecek.
• Teşvik ve desteklerde tedarik zinciri boşluğu, sıçrama potansiyeli, ölçek ekonomisi, küresel rekabet ortamı gibi
kriterler gözetilecek; program öncesi ve sonrası etki analizleri zorunlu hale getirilecek.
• Sanayide dijital dönüşümü teşvik etmek için kavramsal ispat desteği getirilecek. Sanayi tesislerinde verimliliği
artıracak veya tedarik zincirlerine dijital entegrasyonu sağlayacak pilot projeler, etki analizlerinin kamuya
Etkin Teşvik ve açıklanması şartı ile finanse edilecek.
Destekler • Büyük dijital dönüşüm projelerini teşvik etmek için hızlandırılmış stopaj uygulamasına gidilecek.
• Faaliyet esaslı Ar-Ge teşviklerine geçilecek, bu teşviklerin Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Ar-Ge
merkezlerinden bağımsız hale gelmesi sağlanacak. Tüm ülke teknopark haline getirilecek.
• Kanunda eğitim ve tecrübeye dayalı «yazılımcı» tanımı yapılacak. Yazılımcılara verilen gelir vergisi stopaj
teşviki mekandan bağımsız olarak herkese uygulanacak.

• Yenilikçi sektörlerde farklı kamu kurumlarınca yapılacak düzenlemelerin, ilgili sektördeki yenilik ve uluslararası
rekabetçilik potansiyeline zarar vermemesi ve hatta bu potansiyeli artırması için önce Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı ile istişare zorunluluğu getirilecek.
• Her kamu kurumunda yeterli sayıda inovasyon uzmanı istihdam edilecek. Merkezi sınavla işe
Kamu 4.0 yerleştirilecek bu uzmanların yapay zeka, blokzincir gibi alanlarda meslek içi eğitim alması ve yurtdışı tecrübe
kazanması sağlanacak.
Yaklaşımı
• Kısa vadede tüm bürokratik süreçler dijitalleştirilecek ve onay sürelerini hızlandıracak şekilde tüm kamu
kurumları bağlantılı hale getirilecek.
• Orta-uzun vadede Artagan’a teşvik/destek eklentisi eklenecek. Böylece teşviklerin tek merkezden, insan
müdahalesi olmadan ve başarılı olma ihtimali yüksek şirketlere/projelere dağıtılması sağlanacak.

26
1 2 3 4
Teknolojik Çevresel Bölgesel ve Demografik
Gelişmelere Uyum Dönüşüm Mekânsal Dönüşüm Değişimlere Uyum
 İklim ve çevreyle alakalı risk algısı her geçen yıl artıyor.

Dünya Ekonomik Forumu Küresel Risk Algıları Raporu: Riskler ne zaman dünya için kritik bir tehdide dönüşecek? (%*)
0-2 yıl 2-5 yıl 5-10 yıl

Ekstrem Hava 31 İklim Eylemlerinde Başarısızlık 36 İklim Eylemlerinde Başarısızlık 42

Geçim Krizi 30 Ekstrem Hava 35 Ekstrem Hava 32

İklim Eylemlerinde Başarısızlık 28 Sosyal Uyumda Erozyon 23 Biyoçeşitlilik Kaybı 27

Sosyal Uyumda Erozyon 28 Geçim Krizi 20 Doğal Kaynak Krizi 23

Bulaşıcı Hastalıklar 26 Borç Krizi 19 İnsan Kaynaklı Çevre Zararı 22

Akıl Sağlığında Bozulma 26 İnsan Kaynaklı Çevre Zararı 16 Sosyal Uyumda Erozyon 19

Siber Güvenlikte Başarısızlık 20 Jeoekonomik Çatışma 15 İstemsiz Göç 15

Borç Krizi 19 Siber Güvenlikte Başarısızlık 15 Olumsuz Teknolojik Gelişim 15

Dijital Eşitsizlik 18 Biyoçeşitlilik Kaybı 14 Jeoekonomik Çatışma 14

Varlık Balonunun Patlaması 14 Varlık Balonunun Patlaması 13 Jeopolitik Kaynak Çatışması 14

Kaynak: WEF The Global Risks Report 2022. *Anket katılımcılarının yüzdesi 28
 Yatırımlarını çekmek istediğimiz ve ihracatımızın yarısını yaptığımız AB
iklim değişikliği ile ilgili en hassas bölge…
Seçilmiş ülkelerin iklim değişikliği ile mücadele performansları (2021, 0-5 ölçeği)

4,0
İklim değişikliği ile mücadelede aksiyon alt-endeksi

Avrupa Amerika Norveç

Danimarka İsveç
Asya Orta Doğu
3,5
İzlanda Hollanda
Belçika İsviçre
3,0 Fransa
İspanya İtalya B. Krallık
Singapur Almanya
2,5
Kanada
Japonya
2,0 Romanya Hindistan
Çin
ABD
İsrail
Meksika
1,5 Endonezya
Brezilya

1,0 Rusya BAE

S. Arabistan Mısır Katar
Umman Bahreyn
0,5 Kuveyt

0,0
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5
İklim değişikliği ile mücadele endeksi

Kaynak: Roland Berger. 29

 Avrupa’nın yeşil değer zinciri politikasına uzağız.

Toplam Enerji Tüketimi (ktoe)

Sektörel Enerji
Tüketimi ve Fosil
Yakıtlı Kaynakların
Payı (2020)

Toplam Enerji Tüketiminde Fosil

Kaynaklı Tüketimin Payı (%)

Kaynak: Eurostat, İYİ Parti hesaplamaları. 30

 Yeşil Mutabakat’a uyum kilit sektörlerimiz için hayati önem taşıyor.

Yüksek ve orta emisyon yoğunluğu olan sektörlerdeki ihracatımızda Avrupa’nın payı (%, 2021)

Diğer Avrupa
62,0 AB

9,9
51,0 51,8
46,7
43,8 8,2 9,8
7,4 40,1 40,1
6,5
9,2 9,2

52,1
39,3 42,8 42,0
37,3
30,9 30,9

Demir ve Demir Kimyevi Maddeler Çelik Çimento Cam Tekstil ve Makine ve Aksamları TOPLAM
Dışı Metaller ve Mamulleri Seramik ve Hammaddeleri
Toprak Ürünleri
Yüksek emisyon yoğunluklu Orta emisyon
sektörler yoğunluklu sektörler

Avrupa’ya yapılan ihracat ülkenin toplam ihracatının %15’i

Kaynak: Shi vd (2019), TİM, İYİ Parti hesaplamaları. 31

 Biyoticaret yoğunluğumuz ise bir risk olarak görülse de fırsata çevrilebilir.

Türkiye’nin küresel toplam ve biyoçeşitlilik ürünleri Türkiye’nin AB’ye ve AB dışına biyo-ihracatı (milyar USD)
ihracatından aldığı pay (%)

44,3
1,5
41,4 42,2 43,0 42,6
1,4 40,2 39,7 40,8
1,3
35,4
1,2 34,3
1,1
29,6 26,4
1,0 24,8 26,1 26,9 26,9
24,0 23,8 24,6
0,9
18,7 20,8
0,8
15,4
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3 16,6 17,9 16,2 16,0 16,3 16,2 16,1
14,1 15,6 14,6 15,6
0,2
0,1
0,0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Biyo-ihracat Toplam ihracat Diğer ülkeler AB

Kaynak: UNCTAD, İYİ Parti hesaplamaları. 32

 Oysa 2013’ten beri enerji verimliliğinde neredeyse yerimizde sayıyoruz.

Türkiye ve AB’de enerji verimliliği Yükselen Avrupa ekonomilerinde enerji verimliliğinin yıllık
(kg eşdeğer petrol başına Avro, 2010 fiyatlarıyla) bileşik büyüme hızı (%)

9,0
+17,4%
2,45
8,5 Çekya
3,33
8,0
5,28
7,5 Romanya
3,15
7,0
+1,2% 2,95
6,5 Polonya
2,60
6,0
0,93
Yunanistan
5,5 1,72
5,0 2,06
Macaristan
4,5 1,45

4,0 4,48
AB27 Bulgaristan
3,5 1,13
Türkiye
3,0 1,92
Türkiye
2004
2005

2014
2000

2015
2006

2009
2010

2020
2016

2019
2002
2001

2008

2012
2003

2007

2011

2017
2018
2013

0,16

2002-2013 2013-2020

Kaynak: Eurostat, İYİ Parti hesaplamaları. 33

 Sektörlerimizin %80’inde enerji kullanımı artarken birim enerji başına
ciromuz düşüyor.
Seçilmiş AB ülkeleri ve Türkiye’de sanayinin enerji tüketimi ve verimliliğindeki değişim (%, 2010-2020)
30
Türkiye’nin 12 sektöründen 10’u enerji Almanya
25 tüketimi artan ama birim enerjiyle elde İspanya
ettiği ciro azalan sektörler kategorisinde Fransa
20 yer almaktadır. İtalya
Enerji tüketimi değişimi (%, YBBH, 2010-2020)

Hollanda
15 Polonya
Türkiye
10 makine

-5

-10
diğer imalat
Dönüşüm rotası
-15
-20 -18 -16 -14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Enerji tüketimi başına Avro cinsinden cironun değişimi (%, YBBH, 2010-2020)

Kaynak: Eurostat, İYİ Parti hesaplamaları. 34

 Oysa AB’de birçok ülke sanayi üretimini artırıp enerji tüketimini
azaltabilmiş.
Avrupa ülkelerinde sanayide elektrik tüketimi ve sanayi üretimi Yapısal dönüşüm ve enerji tasarrufunun sanayideki
değişimi ilişkisi (2000-2019) elektrik tüketiminde sağladığı azalma (%, 2000-2019)

120
Sanayi üretimi artışından kaynaklı enerji tüketimi artışı (%)

Sanayi üretimini artırırken Slovakya Slovakya 66 68 134

110
sanayide enerji tüketimini İrlanda 49 57 106
100 azaltanlar
90 Çekya 40 51 92
İrlanda Polonya 23 65 88
80 Macaristan
Polonya
70 Bulgaristan 9 76 85
Çekya
60 Bulgaristan Romanya 26 54 80
Romanya Avusturya
50 İsviçre Birleşik Krallık 44 32 75
40 İsviçre 30 39 69
30 Belçika
Birleşik Krallık Ülkeler ortalaması 23 44 66
20 Almanya
Hollanda Belçika 8 38 46
10 Danimarka İsveç
AB Danimarka 9 33 42
0 Fransa AB ortalaması 8 20 28
-10 Portekiz
Yunanistan İsveç 7 20 26
-20 İspanya
İtalya Hollanda -20 45 25
-30
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40
Yapısal dönüşüm Enerji tasarrufu
Sanayinin elektrik tüketiminin değişimi (%)
Kaynak: Eurostat, İYİ Parti hesaplamaları. 35
 50
150
300

200

0
350

-100
250

100

-50
Oca-17
Şub-17
Mar-17
Nis-17
May-17
Haz-17
Tem-17
Kur etkisi
Ağu-17
Eyl-17
Eki-17
Kas-17
Ara-17
Oca-18

Kaynak: Turkey Data Monitor, İYİ Parti hesaplamaları.

Petrol fiyatı değişimi etkisi

Şub-18
Mar-18
Nis-18
May-18
Haz-18
Tem-18
Ağu-18
Eyl-18
Eki-18
Kas-18
Ara-18
Oca-19
Şub-19
Mar-19
Nis-19
May-19
Haz-19
Tem-19
Ağu-19
Eyl-19
Eki-19
Kas-19
Ara-19
Oca-20
Şub-20
Mar-20
Nis-20
May-20
Haz-20
Tem-20
Ağu-20
Eyl-20
Eki-20
Kas-20
Ara-20
Oca-21
Şub-21
Mar-21
TL cinsinden Brent petrol varil fiyatının yıllık değişimine kur ve fiyat artışı katkıları (%)

Nis-21
May-21
Tabii ki makroekonomik politikaların da etkisini unutmamak gerekiyor.

Haz-21
Tem-21
Ağu-21
Eyl-21
Eki-21
Kas-21
Ara-21
Oca-22
Şub-22
Mar-22
73
154

36
 Ne yapacağız? Sanayide verimlilik ve endüstriyel simbiyoz yaklaşımı…

Enerji yoğun sektörlerin endüstriyel • Türkiye’de üretim-tüketim ekosistemi,

simbiyoz profilleri hem diğer sektörlerin ürettiği atığı girdi
olarak hem de kendi ürettiği atığı çıktı
olarak diğer sektörlere sağlamak
konusunda ciddi bir potansiyele sahiptir.

• Türkiye’nin enerjide son tüketiminin

%30’undan fazlasını gerçekleştiren
sanayinin yakıt girdi kullanımında %10’luk
bir düşüş sektörlerin CO2 emisyonunda
yaklaşık %5’lik bir düşüş sağlayabilir.

• Buna ek olarak maliyet düşüşleri de

sanayinin ihtiyacı olan verimlilik ve
rekabetçilik artışına katkıda bulunacaktır.

• Sektörler arası simbiyozun verimli bir

şekilde işletilebilmesi, ciddi bir planlama
ve stratejik vizyon gerektirmektedir.

*Daire büyüklükleri sektörlerin girdi ve çıktı ilişkilerinin sayısına göre artmaktadır, daire renkleri girdi ve çıktı
kullanımı açısından ilişkileri güçlü olan sektör gruplamalarını ifade eder.
Kaynak: Mendez-Alva vd. (2021), İYİ Parti hesaplamaları. 37
İYİ Parti olarak ne yapacağız? Enerji üretim ve tüketimini dönüştüreceğiz.

• Elektrik üretiminde kömürden çıkış stratejisini mümkün kılacak mevcut yenilenebilir

kapasite artırılacak ve henüz kullanılmayan yenilenebilir kaynaklarda yatırımlar
başlatılacak.
• Mevcut termik santrallerin yeniden güçlendirilmesi (repowering) kapsamında yakıt
verimliliğini artıracak teknolojiler uygulanacak.
Elektrik Üretimi ve
• Gazlaştırma teknolojilerine yatırımlar yapılacak, Türkiye’nin enerji girdisi olarak kullanılan yakıt
Altyapısı tüketiminde yerlilik artırılacak.
• Elektrik iletim ve üretim sistem esnekliğini artıracak depolama teknolojilerine (batarya,
pompajlı hidro vb) yönelik yatırımlar artırılacak.
• Avrupa ile enterkonnekte sistem kapasitesi artırılarak şebekenin bir depolama hizmeti
verecek hale getirilecek.

• Ağır sanayi sektörlerinde doğrudan yenilenebilir enerji kullanımı, düşük oranlarda yeşil
hidrojen ve karbon yakalama, kullanım ve saklama teknolojilerinin geliştirilmesi için bu
alanlarda çalışacak bir ARF Enstitüsü kurulacak.
Sanayide Enerji • Sektörel simbiyozun artırılması için sanayi simbiyoz programı hazırlanacak.
Dönüşümü • AB’nin kendi sanayi sektörleri için koyduğu hedefler, dönüşüm patikası ve ABD ile kurmuş olduğu
“düşük karbonlu çelik ve alüminyum ticareti işbirliği” Türkiye’nin bu sektörlerdeki avantajını
kaybetmesine yol açabileceğinden ağır sanayide de acil dönüşümü hedef alan bir eylem planı
hazırlanacak.

38
Adil bir yeşil dönüşüm sağlayacağız.

• Elektrikli araçlar üzerindeki vergi yükü azaltılacak. Hem lojistik sektöründe hem de
tarımda enerji verimliliği yüksek araçlara ya da elektrikli araçlara dönüşüm teşvik
Elektrifikasyon ve edilecek.
Son Tüketimde • Eski ve yeni binalarda ısınma için kömürden, sıvı yakıtlardan ve doğal gazdan elektriğe ve
Enerji Verimliliği düşük oranlarda yeşil hidrojene geçiş, ısı pompası kullanımı ve ısı pompası performansında
iyileşme, elektrikli aletlerde enerji performansı iyileşmesi gibi alanlarda teşvik ve destek
sağlanacak.

• Yerinde istihdamı sağlayabilmek için yeşil dönüşümden etkilenmesi muhtemel bölgelerde

katma değeri yüksek sektörlerde emek talebi yaratmaya yönelik ilave teşvikler uygulanacak.

• Dönüşümden olumsuz etkilenebilecek çalışanların beceri profilleri çıkarılacak. İstihdam

edilebilirliği yüksek gruplara yönelik hızlı bir beceri geliştirme/kazandırma programı
Adil Dönüşüm uygulanacak. Düşük beceri düzeyine ve istihdam edilebilirliğe sahip gruplar içinse erken
emeklilik, sosyal yardım programları gibi mekanizmalar uygulanacak.
• Kamu kurumlarında yeşil dönüşüm gündemini bütünsel olarak kavrayabilecek ve tüm
politikaları bu yatay eksende değerlendirebilecek teknik kapasite geliştirilmelidir.

39
1 2 3 4
Bölgesel ve
Teknolojik Demografik
Çevresel Dönüşüm Mekânsal
Gelişmelere Uyum Değişimlere Uyum
Dönüşüm
 Sanayi 4.0’a mekânsal olarak da hazırlanmamız gerekiyor.

1. Sanayi 2. Sanayi 3. Sanayi 4. Sanayi

Devrimi Devrimi Devrimi Devrimi

Planlama • Plansız endüstriyel • Bölgelemenin yükselişi (bahçe şehir, • Banliyölerin ve şehir merkezine • Endüstriyel şehircilik
kalkınma şirket şehri) uzak endüstriyel parkların inşası • Planlı ve entegre kalkınma
• Entegre şehir yaklaşımının devam etmesi • Adaptif yeniden kullanma • Endüstriyel ve endüstri dışı
kullanımların hibritleşmesi

• Yaşam alanı ve • Bahçe şehirler, bölgelendirilmiş • Endüstriyel ve eko-endüstriyel parklar • Şehre dönüş
Model • İyi tasarlanmış entegre
üretim arasında şehirler • Şehrin dışında çalışma alanları
çatışma • İdeal kent için arayış • Sanayisizleşme şehirler

Endüstri Şehir Yeşil/açık alan

Kaynak: Hatuka ve Ben-Joseph (2022). 41

 Biz hala geleneksel OSB inşa etmekle uğraşıyoruz. Sonuç: Yalı fiyatına arsa
fiyatları.
Türkiye’deki OSB sayısı (2022) Seçilmiş sanayi bölgelerinde bulunan ortalama sanayi
imarlı arsa m2 fiyatları (TL, Mart 2022)

Bursa TEKNOSAB 10.000

Faaliyette 265
Ankara OSTİM 9.800

İstanbul Deliklikaya 9.600

Altyapı hazırlanıyor 37 Ankara Temelli 8.500

İstanbul Hadımköy Sanayi Sitesi 8.500

Planlama aşamasında 33 Bursa NOSAB 8.000

Kocaeli Dilovası 7.000

Bursa HOSAB 6.500

Kamulaştırma yapılıyor 30
İzmir Kemalpaşa 3.500

Kaynak: OSBÜK, OSB yönetimleri, İYİ Parti hesaplamaları. 42

 Sanayide İstanbul ve çevresinin yükünü hafifletmemiz gerekiyor.

İlin kendi dışına yaptığı yurtiçi satışlarda ve kendi dışından yaptığı yurtiçi alışlarda İstanbul’un payı (%, 2019)

85
80 Iğdır

75
70
65
İlin kendi dışından yaptığı yurtiçi alışlarda

Tekirdağ
İzmir
60 Ankara
Kocaeli
55 Gaziantep Antalya
Samsun Bursa Yalova
Kayseri Eskişehir
50
Konya
İstanbul’un payı (%, 2019)

45 Mersin
Adana Denizli Kahramanmaraş
40 Balikesir
Hatay Manisa Sakarya
35
30
25 Mardin
Zonguldak
20
15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75
En büyük 20 sanayi şehri İlin kendi dışına yaptığı yurtiçi satışlarda İstanbul’un payı (%, 2019)
Diğer
Kaynak: Girişimci Bilgi Sistemi, İYİ Parti hesaplamaları. 43
Bunun için Anadolu’daki şehirlerin ticaret bağlantısını zenginleştireceğiz.

44
 Her ile üretim potansiyeline ve yapısına uygun bir dönüşüm ekseni
çizeceğiz.
İllerimizin üretim-yenilikçilik ve beşeri sermaye-yaşanabilirlik eksenlerine dağılımı (2019)

85
Beşeri sermaye ve yaşanabilirlik endeksi sıralaması (1-81)

80 3 2 1
1
75 Yenilikçilik ekseninde
70 Kahramanmaraş dönüşüm
65 Gaziantep
7 il, sanayi katma değerinin
60 Hatay %58,3’ü
İstanbul
55 Adana
2
50 Sanayide sektörel gelişim
45 Samsun ve dönüşüm
40 Mersin
Manisa
35 Malatya
Sakarya 19 il, sanayi katma değerinin
Bursa
Sivas
%26,7’si
30
Kocaeli
25 3
20 Beceri geliştirme ve
15 Balıkesir beceriye dayalı dönüşüm
Aydın Tekirdağ Konya
Denizli
10 Trabzon Antalya İzmir 55 il, sanayi katma değerinin
5 Muğla Eskişehir
Ankara
%15’i
Çanakkale
0
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100
Üretim ve yenilikçilik yetkinlikleri endeksi (1-100)

Kaynak: Forbes Türkiye İdeal Kent 2019 araştırması, İYİ Parti hesaplamaları. 45
 Mevcut sanayi bölgelerini dönüştürme ve yeni sanayi bölgeleri inşa etmede
kullanacağımız yaklaşım.
Yeni sanayi bölgeleri geliştirme Mevcut bölgeleri dönüştürme

Denge İşbirliği Uzmanlaşma Dönüştürme

Odak Bölgesel kalkınma Bölgesel inovasyon Küme geliştirme Endüstriyel dönüşüm

Az gelişmiş bölgelerde Endüstrisi ile özdeşleşmiş Etkin kullanılmayan bölgelerin ve

Amaç kalkınmanın teşvik edilmesi
Büyümeyi tetiklemek
mekanlar geliştirmek tesislerin rehabilitasyonu

• Emlak-sanayi modeli • Endüstriyel kent • Teknoloji Kampüsleri • Emlak-sanayi modeli

geliştirme
• Vergi muafiyetli tahvil • Yatırım İzleme ve • Enerji verimliliğini için
finansmanı • Yerel yönetim, şirketler, Destekleme Sistemi finansal destek ve vergi
girişim sermayesi fonları muafiyeti
Politikalar • Özel Ekonomik Bölge ve eğitim
geliştirme kurumlarından oluşan • Endüstriyel kent
finansman ve yönetim anlayışıyla yeniden
modeli planlama

Kaynak: Hatuka ve Ben-Joseph (2022). 46

 Neden bahsediyoruz? Uzmanlaşma yaklaşımı olarak Coyol Serbest Bölgesi.

Kosta Rika Coyol Serbest Bölgesi

Uluslararası havalimanına 8 km,

Caldera Limanı’na 60 km mesafe

264 dönüm arazide yaşam

bilimleri alanında çalışan 31 şirket

2019’da yapılan 2,1 milyar USD

ihracat serbest bölgeler rejimi
kapsamında yapılan ihracatın
%34’ü

Ülkenin toplam medikal cihaz

ihracatının %58’i

En büyük 30 medikal cihaz şirketinin 7’sinin faaliyet gösterdiği Coyol 2022’de 18.400 kişi istihdam
dünyanın en iyi 10 serbest bölgesinden biridir.

Kaynak: Coyol Serbest Bölgesi web sitesi. 47

 Liman şehrini dönüştürme örneği olarak Malmö Sanayi Parkı.

İsveç Malmö Sanayi Parkı

Çok modlu ve modlar arası

taşımacılığa izin veren altyapı

Dijitalleşmiş lojistik süreçler ve

ortak kullanıma açık dijital altyapı

Şehrin enerji üretimi ve atık

yönetimi merkezlerine yakınlığı
avantaj olarak kullanan
endüstriyel simbiyoz çözümleri

Kaynak: Malmö Sanayi Parkı web sitesi. 48

 Metropollerde inovasyon bölgesi yaklaşımı olarak Singapur Jurong
Bölgesi…
Singapur Jurong İnovasyon Bölgesi

Kaynak: JTC web sitesi. 49

1 2 3 4
Teknolojik Bölgesel ve Demografik
Çevresel Dönüşüm
Gelişmelere Uyum Mekânsal Dönüşüm Değişimlere Uyum
 Nüfusun yaşlanması bir göç dalgasını tetikleyebilir.

65 yaş ve üstü nüfusun toplam nüfus içindeki payı (%) İstihdam oranı (15+, %)

20 70

65

15 60

55

10 50

45

5 40

35

0 30
1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020

Türkiye Dünya Üst-orta gelir Düşük gelir Yüksek gelir

Kaynak: Dünya Bankası, ILO. 51

 Türkiye üniversite mezunlarına iş sunma konusunda pek de başarılı değil.

Türkiye ve yüksek gelirli ülkelerde yüksek öğretim mezunu işsizlik Seçilmiş ülkelerde yüksek öğretim mezunu işsizlik oranı
oranının seyri (%) (%, 2020)
20
Hindistan 15,7
G. Afrika 14,7
Mısır 14,5
15 Türkiye 12,6
Peru 9,4
Şili 9,4
Ukrayna 8,0
10
Brezilya 7,6
Rusya 5,6
Arjantin 4,7
5 Meksika 4,7
Endonezya 4,6
Vietnam 4,5
Romanya 2,2
0
Tayland 2,2
2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Polonya 2,0
Türkiye (Toplam) Yüksek gelirli ülkeler (Toplam) Macaristan 1,9
Türkiye (Kadın) Yüksek gelirli ülkeler (Kadın) Çekya 1,4

Kaynak: Dünya Bankası, ILO. 52

 Yaşlanma ve genç neslin esneklik arayışı şirketleri strateji değişikliğine
zorluyor.
Demografik değişikliklerin işiniz üzerindeki etkisi ne kadardır Z kuşağının işlerden beklentileri (%, 2019)
sorusuna fazla veya çok fazla cevabı verenlerin payı (%)

Çalışma yaşındaki
60 Kendi zaman planımı
nüfusun azalması 55
yapmak isterim
Genç jenerasyonların
53
değerlerindeki değişim
İşverenimin esnek çalışma
37
süresi sunmasını beklerim
Daha çeşitli ve çok
48
jenerasyonlu işgücü
Çalışmak istemediğim zaman
Yeni jenerasyonların 35
47 çalıştırılmayı tolere edemem
işgücünde artan payı

Yaşlanan nüfusun
46 Tatil iznimi istediğim zaman
emeklilikte iş arayışı 34
kullanamamayı tolere edemem
İşgücüne daha fazla
45
kadının dahil olması
Zaman planım için bana söz hakkı
33
vermeyen firmada çalışmam
Artan çalışan göçü 17

Peş peşe vardiyalarda çalışmayı

30
Artan çalışan dışa göçü 14 tolere edemem

Kaynak: ILO, IOE, Workforce Institute at Kronos. 53

 Bireylerin hayatında işin önemi azalırken boş zamanın önemi artıyor.

1995-1998 1995-1998
Hayatta boş zamanın çok önemli olduğunu düşünenlerin 2017-2020 Hayatta işin çok önemli olduğunu düşünenlerin 2017-2020
oranı (%) X% Değişim oranı (%) X% Değişim

41 84
Türkiye +33,7% Brezilya
54 61
40 70
Japonya Arjantin
45 61
27 65
Romanya Ağırlıklı Ortalama¹ -19,1%
45 53
43 77
ABD Türkiye -39,8%
40 46
32 59
Almanya Romanya
38 45
26 65
Rusya Çin
38 45
54 51
Brezilya 36 Almanya 43
27 58
Arjantin G. Kore
33 43
24 49
Ağırlıklı Ortalama¹ +31,7% Rusya
32 41
23 56
G. Kore ABD
24 40
11 55
Çin 21 Japonya 40

1. Dünya Değerler Anketi’nin 1995-1998 ve 2017-2020 fazlarında ilgili sorulara cevap vermiş olan 24
ülkenin 15-64 yaş arasındaki nüfusa göre ağırlıklı ortalamasıdır.
Kaynak: Dünya Değerler Anketi, İYİ Parti hesaplamaları. 54
 Z jenerasyonu en fazla yazılım alanına rağbet ediyor.

Glassdoor üzerinden Z jenerasyonunun en çok talep ettiği işler Z jenerasyonu popülarite endeksi en yüksek 10 iş (Endeks
(%, 2019) skoru, 2018)

Yazılım mühendisi 19 iOS geliştirici 3,2

Yazılım geliştirici 2 Bilgisayarlı görü mühendisi 2,3

Satış asistanı 2 Makine öğrenmesi mühendisi 2,2

Makine mühendisi 2 Ses mühendisi 2,0

Veri analisti 1 Kreş asistanı 2,0

İş analisti 1 Güzellik danışmanı 1,9

Mühendis 1 Kıdemsiz yazılım mühendisi 1,9

Resepsiyonist 1 Düğün danışmanı 1,8

Yatırım bankacılığı analisti 1 Fotomuhabir 1,8

Finansal analist 1 Kitapçı 1,8

Kaynak: Glassdoor, Indeed. 55

 Bakım ekonomisi önümüzdeki dönemin en kritik alanı…

Bakıma muhtaçlarla ilgilendiği için işgücüne dahil olmayan Bakım hizmetlerine yapılan devlet yatırımlarını OECD
kadın sayısı (eğitim durumuna göre, 2020, bin kişi) ortalamasına çekmenin istihdam etkisi (bin kişi)
1.097

Lise altı 1.124

750

Lise 412

182 165
Yüksek öğretim 304

Toplam Doğrudan etki Dolaylı etki İndirgenmiş

etki

Kaynak: TÜİK İşgücü Anketi, WIOD, İYİ Parti hesaplamaları. 56

İYİ Parti olarak ne yapacağız? Beceri ve beklenti uyumsuzluğunu
gidereceğiz.
• İhtiyaç analizleri yapılarak üniversitelerde bölüm/kontenjan revizyonlarına gidilecek ve uygun
görülen üniversite ya da fakültelerin teknoloji kampüsleri dönüşümü sağlanacak.
• İstanbul, Ankara, İzmir gibi hem üniversite hem de sektör kümelerinin olduğu illerde «Ekonomi-
Yüksek Öğrenimin Finans», «Hükümet Araştırmaları», «Enformatik», «Biyoteknoloji» gibi alanlara odaklanan İl
Dönüşümü Enstitüleri kurulacak (örn. İstanbul Ekonomi ve Finans Enstitüsü, Ankara Hükümet Çalışmaları
Enstitüsü).
• ARF Enstitüleri ve Engin Arık Topluluğu ile İl Enstitüleri’nin koordinasyon halinde çalışması
sağlanacak.

• Dijital imkanlarla gelişen esnek çalışma fırsatları için yasal çerçeve tamamlanacak. Esnek
çalışanların asgari ücret, emeklilik ve malüliyet hakları güvence altına alınacak.
• Dijital dünyaya uygun aktif işgücü politikaları izlenecek. Özellikle yazılım alanında şirketlerin
iş başı eğitim programları ve üniversitelerde her fakülteden öğrencilere yönelik yazılım kursları
desteklenecek.
Dijital Çalışma
• Dijital becerilerin geliştirilmesine yönelik dersler eğitimin her kademesine yayılacak. Lise
Hayatının müfredatına orta düzey kodlama dersi eklenecek.
Düzenlenmesi
• Devlet destekli yazılımcı kampları gerçekleştirilecek. Yalnızca pratik eğitime dayalı yazılımcı
okulları açılacak.
• Bakanlıklarla ARF Enstitüleri’nin işbirliğini geliştirmek üzere ARF Enstitüleri koordinatörlüğünde her
yıl en az 2 adet politika hackathonu düzenlenecek. Kazanan projelerin geliştirilmesi ve
ticarileştirilmesine ilgili ARF Enstitüsü destek olacak.
57
Kapsayıcı ve yeni dönemin ihtiyaç duyduğu becerileri sağlayacak bir insan
kaynağı politikası geliştireceğiz.
• Eğitim verme faaliyetlerinde etkili olamayan İŞKUR eğitimi finanse eden bir kuruma
dönüştürülecek.
• İşsizlik Sigortası Fonu’na %2’lik işveren katkısının yarısı Yarına Hazırlık Fonu’na aktarılacak. Bu fon
Beceri işsiz kalma riski yüksek çalışanlara yönelik beceri kazandırma ve özellikle KOBİ’lerin çalışanlarına
Uyumsuzluğu ile yönelik beceri geliştirme yatırımlarına finansman sağlayacak.
Mücadele • Yeni bir kariyer alanına yönelmek veya becerilerini geliştirmek isteyen gençleri eğitecek ve eğitim
sonunda iş yönlendirmesi/eşleştirmesi yapacak Garantili Yetenek Programları başlatılacak.
• İş bulma ümidini kaybetmiş veya uzun süredir işsiz olan bireylere yeni beceriler ve yetenekler
kazandırarak istihdama geçmelerini sağlamayı amaçlayan İkinci Şans Okulları kurulacak.

• Beceri uyumsuzluğu sorununu orta-uzun vadede çözmek üzere Yetenek Yönetim Merkezleri
ülke genelinde faaliyete geçirilecek.
• Çocuk, yaşlı ve engelli bakım hizmetleri kademeli şekilde ülke geneline yaygınlaştırılarak 1
Artan İşgücüne
milyon yeni iş sağlanacak.
Katılım
• Mevcut sanayi bölgelerinin kentle bağlantıları ve yaşam alanı kapasiteleri geliştirilerek
gençlerin ve kadınların çalışmasına uygunlukları artırılacak. Yeni sanayi bölgelerinin ise
tamamı emlak-sanayi modeli ve endüstriyel kent anlayışı kullanılarak geliştirilecek.

58