JACEK ANSE ey y Cz, Potrdéjne ZWYciestwo nad Pomorzanam; ~ 6G n20Wszan czyli historyk mied. ithe Il, 49 fe prawdziwa” a Schemater, a tisto§ Or; KUujacym codcu drugie) ksigut yet am Na koricu : fe ci, KtOniki i janie, jakle Mazowszanie odniesli nad pet SPW © yey Wy ‘sie wziecia przez Bolestawa Ky nee anal! *SPodziewanym ee TZYWo cee i ve oGHekt ede Polacn ee Btodu Pomorzay va’ MAstepuje : ; Pc ‘aa rorzan, Wielenia, {; ® oi mozna by wige rozumieé jako dowéd ae ymny >, Interesuigey ee wyiske Boda pozostala pr2y polskich zastepach, hociag dopa nite Niko |, wobec przeciwnika w trakcie Zdob: r BR ote sig uchybie- eehviala daé Pomorzanom wygranej w Te Srodu, Opatrznosé bowiem nie ‘ : arciu na Mazow. ni yana przewaga liczebna byta po ich sty ] ee Sui, jakkolwiek zdecydo- Na drugie znaczenie przekazu 9 starciu sig Pomorzan ‘ : oe Z Max i geszych ramach narracji kronikarskiej Galla wskazuje sam autor an x sriawszy 0 szezegolach Zajscia & uzupelniwszy_ Tzecz wiadomoscia o kleskach Ibigniewa i jego sprzymierzencéw na Slasku, stwierdza on, co nastepuje: ..Hiis vem minoribus pretaxatis aliquantisper quiescamus, ut contextum de maioribus lium tercium adeamus”*. Historia o szezesliwym pokonaniu Pomorzan przez Maowszan jest wige swojego rodzaju przerywnikiem w wyktadzie wielkich zda- wn, ma przyniesé czytelnikowi na zakonezenie ksiegi troche wytchnienia, zanim sowu bedzie sig mowilo ,,de maioribus”. 2 i a Jak przedstawia sie tresé opowiesci, ktora oderwa¢ eee Ce eee oy Powazniejszych? Punktem wyjscia historii jest Lae Miia ze zdobycza ae “5 2) er es odbywaé wyprawy tupiezeze na ee Geae iim razem: rozbiegli sig “piecznie wracaé do siebie. Zdawalo sig, 2¢ tal P bat Saree “Maleczytski, MPH s. n, ji aoe lonorum, ed. C. ' Galli Anonym Cronicae et gesta ducum sive principum Po "‘covia 1952, lib. HT, cap. 49, s. 118 m - musty, Wr" : , lib. TI, cap. 49, s. et Jaw II Krzywo F, , lbidem, cap. 48, s. 117 n.; Zob. K. Malecaytiskt oe tente, Komentarz do edyeli Kro Gall, cap 50, s. 119; K. Malecaytiski, op. eit, s: © iO ‘ena lato 1110 r. ' Pryp. 6; 144 przyp. 4 wypad Zbigniewa Kadzie 0 octaw 1915, s. 139. iki Galla, 305 "> Kul ura Stedniowieeena..\, niesli pozoge i juz, edy stali seykujae sig po Mazowszu, gromec!/ ep) eet edy nie bral w ogdle pod uwage mori. ido odejscia 2 ZAzarMIC NN id sig komes Magnus 2 niewiellsimm Ocléziateny sess © a am wisle silniejszego od siebie praeeiwnika, Zviveie garstka walecznych pok st 5 calkowite; padio szesciuset ; 5 a Hiewoi, odbito braticow i zrabowany dobytek. Me ae Woiskowy nie by! wszakze tylko dzictem dowodey i WalkemeyeRs Zima tukoes wojskowy nic manami mialo takze duchowa plaszezyzng konfrontagji. Biskup plock nie 2 Pomona Gwoimi owieczkami — mozna pod tym okresleniem rezumic Saymon Beeych przeciw Pomorzanom Zolnierzy, jak uprowadzonyel pize2 Wrog en P towarzystwie swoich klerykow — orgzem duchowym (arn EES Jabieval 0 to, co na pol Walki ludzie Magnus OSiagali orezem (carmis materialibus"). Udzial Szymoma w starciu G. elni tego slowa znaczeniu ’ tar Ponda do roli Mojzesza, jaka ten odegral w pokonaniu Amalechitow prz Zydow. : 2a g * Nowe zwyciestwo (,novam victorian”) do juz odniesionych dedaly nazajutrz walee dwie kobiety. Te — ani blizej, ani z imienia nie przedstawione bohaterki zbierajae poziomki, natknely sie gdzies na odludziu na Pomorskiege rycer niedobitka z pokonanego przez Mazowszan oddzialu. Odwazne niewiasty odebr Pomorzaninowi bron, zwiazaty go i doprowadzily swojego jenca przed obli komesa i biskupa. Na tym urywa sig opowies¢ o bitwie Mazowszan z pogais sasiadem i najeddzca, a dostawiona do nie} wiadomosé mowi jeszcze, Ze podol nieszezesliwie jak Pomorzanie walezyli Zolnierze Zbigniewa i jego czescy sprzyt rzeney. W ten sposdb jakby postaé ksigcia Bolestawa Krzywoustego 20s umieszezona w tle opowiedzianych wypadkow. Jak przedstawiaja sig w relacji Galla dane, ktore pozwalaja osadzié calos czasie, przestrzeni, wsrdd dzialajacych kiedys ludzi? Usytuowanie czasowe b daje sig ustalié w przyblizeniu na miesiace letnie 1109 r.* Miejsce starcia pozo atomiast nie znane, chociaz istniala tradyeja o potyezce, jesli za swiadectw nosci przyjaé Gallowe .,aiunt de paganis ibi plus quam sexcentos interis Glowni bohaterowie wydarzenia nie s: la nas postaciami anonimowymii, ; dku jednego z nich nie mamy a pewnosci, o kogo chodzi. Bi Szymon byl byé moze kor y przed 1102 r.. date jego én MZ Krakowski umieszeza na 7 V¥ 1129 r. (ale jest to zapiska Dtugo © mim jeszcze to, ze kronih w Boleslawa Krzywoustego w imig Szymona na drugim mi Pomorzan, pozostali uciekli badz Zostaj 7 yby Boleslaw byl wolny, to uczestniczytby fem pod Glogowem). Jesli nie, to najweze M. Plezia, Kronika Galla na tle historiogr 1975; S. 556; Cz. Deptula, Krag koscieiny plock s. o * Kalendarz katedry krakowskiej, ed.gape . Marcina, areybj i wdzigezn skupa BNieZniensk; elkim Zwyei ; 20, W wy i biskupem Krakowski ¢koWwania, ty w bit ee ‘kim i zapewne pon, 2K tors kow. My OBtiinleayiny grea hoznarskinn, byl wysokiej lokaty Seymana gy sei ezeria uezynienia W. tine Riana biskupa ledykacy Stwie Mazowsy, ment sp nico jakichs bligszyeh eae ale moze wyeksponoy postawa biskupa wobg oz bratem. W kagdyny gy x wolno stwierdzié, 2 osoba owiem danych, kt6re pozwolily cy prowincji_ mazowieckiej kroniki Gala”. Jesli dawny opiekun 2b igniewa zmienit front, to nMiewykluczone ze po 1107 r. otrzymal w nagrode od Bolesiawa w nay Mazowsze, jednake bez przyjmo- wania takiej hipotezy nie wiemy 0 naszym Magnusie nic ponadto, iz jako komes najechane} prowingji byl dowédea interesujaceso nas Turpin jest jednym z tych potgényeh, jedenasto- i dwunasto, : wieeznych bi: \. ktoray na awersach swyeh pieezget przedstawiani sq y, ¢ @atach duchownych w chwili, gdy blogoslawi wiernyeh; rewers jednoczesnie lukazuje ich jako wielkich moznowladcow, uda ycyeh sig W pelnym rynsztunku ng ; Wyprawe wojenna Slowa angiclskiego historyka dobrze wspolbrzmiq Z ocend, jaka mistrz Wincen. ty (111, 8) wystawia aaa Alcksandrowi, nastepey Szymona. Kronikarz pisze: | GRes mira idem agnus et leo, idem lupus et rex greg ym presul et miles: simul armatus et de Wincenty nie ukryWa, 48 widzi biskupa w rol, pasterza i opickuna wiernych niz wojownika'™® nuje on Gallowe pordwna | nie biskupa Szymona do Mojzesza, ktéry wymodlit 29 wo nad Amalechitami i stwierdza ielki jest z pewnoscia Aleksander, lecz widze — wybitniejszy | f ‘od Aleksandra Szymon”. Woiowniczy biskup ustepuie wige pierwszenstwa patriarsze, duchowemu wo. | dzowi. Takim wedle swiadectwa Galla jest Szym on modli sie — Mazow- je zwyciezaja. Gdyby zabraklo jego di > ym gescie, rak Mojtesza © pokonaniu Pomorzan ie zabarwienic. Zarowno iomki, aczkolwiek w obu Swezesnej rzeczywistosci, sie do rozwiazah Swiata | - przekaz ksztattowany arty- wnusa moglo budzié wspél- dlaczego akurat zareagowal | jelu, co rok powtarzajacych sig | gla demonstracja? Jesli jeszcze eniem bronié swoich racji przed bylo naprawde?”, to razem, W Konstrukcje stworzona w celu Mazowszan w 1109 r. dwa tedy sja Szymona, jak przygoda dwu kobiet adkach rzecz osadzona jest w real astaja_norme swojej codziennose ziwego, ale postulowanego prz ie. ROwniez doniesienie 0 akej k wyglada struktura catogci histori Najpierw spojrzmy na wzajemne fe przez przywolanic przyktadu a Slowem, dwie armie wystepuia a 1984, s, 175.yjow sil budai Wal istotnie preebiegalay \ydarzenia Ww jednym: przeciw Pomorzanom, Kady z tych bohaterdye powiedzieé, poluy emu stanowi. Komes, rycert i przed projnie wrogowi-najesd; ‘mysinosé dla ezyn6w kom Juchowa moe biskupa i jeg eo wyrazem WYéSZOSei dnia Pomorzanie zostali p an. Pierwszego pvyciestwa w pelni Wy’ i : Ce ae oba domena spolecznego Zycia ies Dees tone zentujac Zyciodajne sil : eee dobrobyt materialny. ore Aleksander Gieysztor po) ow mySlenia wedlug m schematu poznawezego dwu kobiet nad pomors Mazowszan nad przeciwnikien takze pod wzgledem trzecie} funkeji, cyli spolecznosé zorganizowana — wytwarzajaca, jako Tud. bellatora | wus i oratora Szymona mégiby stanaé rolnik-wiesniak, przedsta' iel trzeciego stanu i tzecie} funkeji. Stanely jednak re ‘alimentacyjne i prokreacyjne zada- nowa wiktori¢ Mazowszan i komplet- obiety, osoby jeszeze dobitmie} ia wspolnoty, aby tym bardziej \ Bruun, ate sbznych kaltrach.Zob-10 2p. 1 a i ed. H. MF Birra, [ve] The Mth onthe St 1 A Sonn Ep tar fonctionnel et la culture populaire, LW ee ccan ncn oriques @ Bucarest. Etudes e Bs, Weostay: 1980, 5. 1A phate JH, Grisward, Archéologie de 1s y ieowanisch bohatero¥ epickich ostatnio I Archéolo 2. Se ee tonnes et mythesIndo~urorées dans la cous Narn g Y A fropée, Lidéologie des trois fonctions dans les im, Zob, 18 G. DUE a aga de Hadingus (Saxo ee Ce ete Hee onde, Du mye a roman, La saga de Madina (S diicis, 1, V-ViIN et autres exc, Beto PS a1a ujaé nastepujacos | pPOSOB WALKI | vodzi odd | komes anette | toi na ezele Zasy ee PU Klery Tabelary NKGIA BOHAT! — a niewojskowo obezwladniait POmOrsbig, dwie kobiety wolet a. lasyoznym rozbiciu na dwie ezeSel, Z KIOFYCh jedn, suwerenny aspekt wiadzy 2WierZchnie), drys, cart jej sokealmypeharakter. W srecniowiecznym Weel te dwoistosé najny, wy awierzchnosel dobrae oddaja stowa deklarachi _roveranicziaes strefy dziaia papieskich i krélewskich, Z jaka Karol Wielki zwrocit ‘sig ° ee TH. Do nas nalezy z pomoca Bozq na zewnatrz wszedzie orezem Swigty 01 scidt Chrystusow,, od najazdu pogan i zniszezenia ze strony niewiernych ochraniaé = Do Was, Oc. Swiety, nalezy z podniesionymi do Boga wraz z Mojeeszem rekoma wspomags: wojsko, aby za waszym posrednictwem, a jaska Boza chrzescijatistwo zawsze ; e a! aS wszedzie odnosito zwyciestwo nad nieprzyjacidtmi imienia swego” ™. Gall siega po ten wzorzec zadah dla przedstawicieli funkeji suwerenne} ucielesnia go w osobach i dzialaniach komesa Magnusa i biskupa Szymona Uwypuklona u naszego kronikarza jednosé w dwu postaciach wladzy zwierzchni) | ma zresztq wlasna podbudowe w ukladzie administracyjnym kraju. Au dégré supérieur — pisze Aleksander Gieysztor — celui @une province composée dure tra, le centre de la vie politique et religieuse se trouvait dans un résidait un comes provincial, parfois aussi un evéque, et toujours Bohéme et Hongrie archipresbiter”??. alla z interesujacej nas bitwy Mazowszan z Pomorzanam aezej porzadkuje, trojfunkeyjny schemat spotecznosci. Wpro- » opowiadanych wydarzen swoiscie kategoryzuje calos¢ runkeja pierwsza wystepuie w Kl wierciedla dowodezo-wojskowy. Swoiste metody walki i potrafia pokonywaé ludzi orezs, por Zil, Dur mythe, passim; S. Piekarczyk, Mitologia ger -maviska iiajac rycerzy, caynily to z reguly wrew sztuce walk it zaskoezenia, niedocenienia ich jako przeciwnika, z0b.S TV, Copenhagen 1957, s. 332, 338. Wielkiego w opinii wspélezesne}. Rozprawy Historyce"® t ecclésiastiques rurales en Bohéme, en Pologne * Gi studio del Centro italiano di studi sulPalto medioe. Hesiastica delle campagne nell.alto medioevo: espansio™terowle reprezentujgey 9 es nastepujace Po sobie ¢ kreslone typy Pizody, ktOre worry jedh petow | Callow: "zeceyWateke| — fe peaaenal 4 konstrul Wvicnnosei wydaja sig tytk prawdziwe i te, 2e w7gledi © prawdo} ledu rudny do. pogoeeetl Prawdopodobne — it 2 preebiegiem sposob 15. bytby rejestrowany, pe ebleBiem zdarzeh obiek gama a Fo 2 Peon ttt DIESE inysh obseriai cell en swuwazye, 2¢ posluguige sig sleboko s samego starcia ia ‘akorzeniong lo stanu rzeczy, jaki W¥dareyt gig tu historykOw dyrekiywa Kto mal sig naprawde, popaday : vi Kio mialby 2naé OW pawdziwy obraz tect meno! | rchunkw historyk? A’ 60 atobig, jeli ke Ywistosci =" W Ostate- vrom okulary, praez ktdre bitwa Bazowssan 2 raze ae dadalo pak, jak ja Gall przedstawiai? Czy. mielibysm fog a wygladala m. retoryezna wizia, gdyby wezestnicy wspomnianeeo siacen sae tak, jak kronikarz? 80 starcia relacjonowalt dza_o Swiecie czy kompetentniej od p faktu, kt6ry jest przedstawiany 2+ jiczane sq zawsze kulturowo, To nie rzeczywistosé porzadkuje swé} obra i p nam jak w telewizorze, lecz wizie zdarzeh stwarza czlowick, postugujac sig piymi rozwiqzaniami (powtarzajacymi sie)?*, Czy warto wiee przeciwstawiaé reecrywistosei druga, te prawdziwa??® Nalezy praecied pytaé o to, dlaczego 1 badamy, pojawia sie w tym, a nie innym ksztalcie, ll uchwycil potyezke Mazowszan z Pomorzanami przez pryzmat tréjfunk jodelu, poniewaz ze swa wizja laczyt pewna informacje. Wydaje sie, 2 y ja odtworzyé, Latem 1109 r. Mazowszanie tak wspaniale stawili czola i, na ktérego wezeSniej nie bylo lekarstwa. W tym bezprayktadnym zwycie- zigli udzial wszysey — te prawde ezytelnie obrazuje wykorzystany przez arza model trdjfunkcyjnej spotecznosci. Jeszeze niedawno kraj by! bezbron- blecznosé Mazowsza nie potrafila wykrzesaé z siebie tak wspanialego czynu, Ho to przed 1108 1, 2a rzadéw Zbigniewa. Z preejsciem Mazowsza pod ic Bolestawa Kraywoustego sytuacja zmienia sie zasadniczo, Wrég nie moze nie pustoszyé kraju — komes 2 drudyna, biskup 2 Klerykami, ee kobiety znajduja teraz wystarezajaco duzo sily, 2eby Parone Bebe ynika, Same fakty przekonuja wige o szcagSciu awiazanym 2 osoba asadniaja odsunigcie Zbigniewa od rzadow. ‘osci tzw. faktow historycznych M. Gordon, Wedza 0 encesentach oxy wiedsa o Swiecie, Warszawa 1967 M. Gordon, Wiedza i pee ne bs ob r Hau ee nes ae We itoe Pasi Experiment: Uberlegungen 2u einer . W. Haug, Normatives M lichen Revision des Heuslerschen Nibelungen-Modelts, »Montfor Vierteljahresschrift fir Ge- iclichen Revision des ” 226. und Gegenwart Vorarlbergs”, 3/4, 1980, s aig aga ‘ob. T. S. Kuhn, Struktura rewoluefi naukowyel,